Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/patrologiaecur90mign
PATROLOGI
CDRSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMSIODA, CECONOMTCA,
ONNIUN SS. PATMl, DOCTORUI SCRIPTOSVfiQlJE ECCLESIASTICORIffl,
SIVE LATINORUM, SIVE GR^ECORUM,
QUl AB .EVO APOSTOLICO Al) TEMPORA CONCILII TRWENTINI [ANNO 1545) PRO LATINIS ET CONCILII FLORENTINI [ANN. 1439) PRO nR.ECIs FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGIGA
OMNIUM QU.-E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLK VE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESI^E S^ECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EDITIONKS ACGURATISSIM AS , INTEH s K CUHQl 1 NONNl I.LIS CODICICUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
THl CASTIGATA \ D1SSERTATI0MHU8, COMMKNTARIIS VARIISQUE I.I.O I TONIBUS CONTINENTEH ILLUSTHATA ; OMNIBUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS IDITIUMS i.HJ.E THIBl s MJVISSIMIS SiECULIS DEBENTUB ARSOLUTAS DETECTIS,
AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANAKYTIGls, sim.i LOS SIVB TOMOS, SIVK AUCTOHES ALICUJUS MOMENTl
SCBSEQl ENTIBUS, DONATA ; CAPITI l.is UNTHA ipsum TBXTUH BITE DISPOSITIS, NECMON ET TITULIS SINGU-
LARUM PAGINAKl M MARi.lMM SUFERIOBBU DI8TI N 0 UIMIRKS SI RJl.i TAMi.il K MAIT.IIIAM SICMMCAN-
TIBUS, ADOIINATA J OPERIBI s CUM DUBIIS, TCH APOCR VPIlls, ALIQUA VERO ALCTORITATE 1N
ORDINE AD TRADITIO.M.M ECCl I CAH POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUCKVIIS LT AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SlCl T ET OPEBUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI-
BTIC18, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANOLOQlClS, IN QUODQUE IIK.I.lGHiMS PUNCTIM DOGMATICUH, MORALE, I.ITKII-
GlCl H, CANONICUH, DISCIPLINABE, HISTORICl H, BT Cl NCTA ALIA SINE ULLA EXCLPTIONE ; SKU PR.ESERTIM
DUOBUS 1ND1C1BUS IMMENSIS ET GKMTIAK IRUS, AI.IKKU SCILICET RERUM, QUO CONSl l.Til, Ql 1UQUTD
NON SOLIM TALIS TAl.lSVE PATER, VKI.I U ETIAH 1 NUSQl ISQIE PATRUM, M: I.M.I QUIIU.M OMISSO
IN QUODLIBET THKMA SCHIPSEBIT, UNO IMUITI CONSPICIATUH ", ALTEHO SjCMPTUM.K
SACRjE, EX Ql 0 I 1 CTORl COHPl RIRE SIT OBVIUM QUINAH PATRES ET 1N QI 11:1 S
OPEHLM SUORUH LOCI8 SINOULOS Sl\c,l LORUU LIBHOBUM SCRIPTl R.E VEIISUS, A
PHIMO GENESEOS USQUB AD NOVISSIHI M 1 1 ■nOAI.YPSlS, COHHENTATl SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, CELERISquk OMMIHS FACIl.K ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR CHARACTERUH NITIDITAS
GHAHT/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PEREECTIO CORRl.CTIONIS, OPERUM RECUSOBUU TUM VAHIETAS
TUM MMERl.S, FORMA VOLUMINUM PEIIQUAM COHMODA SIBIQl K IN TOTO PATROLOGI/E DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PHETII EXIGI ITAS, PK.KSKI; 11 MQI E ISTA COLLECTIO UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTOUUM FRAGMENTOHUM OPUSCULORUHQUE HACTK.MS HIC ILLIC SPARSOHUM,
PHIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBKIUTR KCA, EX OPK.RIBUS ET MSS. AD OMNKS
/ETATES, LOCOS, LIKOUAS FOBMASQl K I'EHTL\HNT1BLS, COADUNATORUM.
SERIES LATINA PRIOR
N QUA PRODEU.NT PATRES, DOCTORE.S SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN;E A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III
ACGURANTE J.-P. MIGNE
ttibliotliccse Cleri uuivcrsie,
SIVE CURSUUM COMPLETOUUM IN SINGULOS SCIENTI.E ECCLESIASTIC.E ....MOS EDITORE.
PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESI/E,'lN DUAS PARTKS DIVIDITUR, ALIA NUMPE LATINA, ALIA GR.ECO-LAT1NA. LATINA, JAM PEMTUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM VIGENTI-QU INQUE KT DUCKNTIS VOLUMINIBUS MOI.E SUA STAT, UOXVL 1'OST PERACTOS INDICl-S STABIT, AC QUINQl E-VU.INTI-CLM UM l.T MILLE FRANCIS VENIT. GH.EOA DUPLICl IDITIONE TYPIS MANDATA EST. OHIOR GRA5CUM TEXTUM UNA CUM VEHSIONE LATINA LATERALIS AMPLECTITUR, ET AD NOVEM LT CENTUM VOLUMINA PERVEMT, SED SINE 1ND1C1UUS', POSTERIOR AUTKM IIANC VERSIONEM TANTUH EXHIBET, 1DE0QUE l.NTRA QUINQUE ET QUINQUAGI.NTA VOI.UMINA RKTINETUR. UTHAQUE VIGESIMA QUARTA DIE Dl.CEMBRIS 1860 OMNIMO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLIMEN GRyECO-I.ATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUTNQUE FRANCIS 80LUMM0D0 EMITUR I UTROBIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EHPTOB, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE GR.ECAM SIVE LATINAM, 326 VOLUMINIBUS PBO AMPLIOHI LDITIONK KT 272 PHO MINOIII ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNONET DIFFICULTATES VABIA PRETIA vEQUABUNT. ATTAMEN, SI QUIS EMAT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR.EC0- LATINAM, VEL EAMDEM EX CR.ECO-LATI.NE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS OBTINLBIT. 1ST.E CONDITIONES SERILBUS PATROLOGUE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR.
PATR0L0GIM LATINM TOMUS XC.
VENERARILIS RED.E
TOMUS PRIMUS
PARISIIS
APLD J.-P. MIGNE ET GAKNIER FRATRES, EDITOREE SUCCESSOBES,
IN VIA DICTA : AYENDE DU MAINE, 208.
1904
AYIS IMPORTANT 3o90
H'i|m.s i I l loil pravideatiaNea qui regissenl lo ui< >n<l>-, rn.ment l.-s amvrea au-dessus de 1'ordinaire se font
suis oontradicliona plua ou tnoiua (ortea et norabreuaet, Lea Ateliert Catholiquet ue pouvaienl fuere i happer a ce
atdivin rte leui utilite. I am i on a leur uiaienee ou leur importance; tantol on ■. dit qu'ila itaient (ermea
ou qu'ila aiiaient l'etre. tiepenriani ila ; rauivenl loor carriere depuia -.:> :uh, et lea producttona qui en aorteol
devioiioent de plua eo plua rat ieea auiti paraii il certain qu'4moint d'evAnementa qu'aucune prudenee
bumaioe ne aaurail pr! roir ni empeclier, sea Ateliera no te (ermeront >|uo quand la Bibliotheque <lu Clergr sora termiu en aoi 3,000 volumea in (•. Le i> i at paratl nn aur garant da tavanir, !>■ •>> r ce qu'il y a .1 oaperer 011 a dre Cepeudiint, parmi l.-s aalomniea auxquellea ila u s.mi trouvat en butte, il en csi deux qui ont etd .-.11111- naellemenl riptttM, paret qu'etant plua capitalea, leur elTet entralnait plut de eontequencei. De petitt et ignarat i.iii.ni r.-nis bi toul douo acnarnei, par lour eorreepondance ou louri voyageura,a repeterpartoutqoe noa Bdiliona
ttaient mal corrigiea ai mal imprimeea Nt pouvant attaquer la 1 1 dot Duvragea, qui, pour la plupart, no sout
quo l.-s i-ii.-ii.ln 'ni n- du Catboiioitme r.i ■ hmius pour tolt dana toua laa tampa etdana toua lea paya, il fallait bicn ii- 1.1 (brtnt dani ea qu'ella .i dt plui leriruz, It Borrection et 1'impresaiou; eo effet, les ohcfs-dVuvre 111, iii,. n'auraieul qu'un« demi-vafeur, si letexte en etail inoxaet ou illisible,
II oai irei vrai que, dant lo principe, un aucoet inoul daoa les faitea de It Typographie ayant force 1'l.diteiir de
rir i\ mecauiques, aflo de marcher |itus rapidement atdedonner leeouvragea & tnoindre prix, quatrevolttmea
,i,i doubli ' ours d'Eertture tainte <t tle Theologu furenl tirea avec lacorroction insufflaaata donnie dana leeimpri-
. ., presque tout cequis'odite;il etl rrai autti qu'un certain nombre d'autroi volumea, apnartenaal k diverses
Publications, turent imprimta uu tr.q> imir ou tron bianc. Maia, dapuia eea temps iloignes, lei mecaniquea ont
travail aux pretset a braa,el 1'impressioo qui en smt, sana Btre du luxe, attendu que lo luxejureraitdaus
,1, . , ivrages d'une telle nature, >-st pariaitement eonvenable tout tous lcs rapporli. Uuaiit a la correction, il ttt
defail quelle o'ajamaia eta portoe li l>>in dana aucune edilion aneieana ou eontemporaino. Bieommeni en serait-il
iint, aprea toutet let peinet et touiea lea depenset quo noua lubkaont pourarriver a purger not epreuvotde
toutes fautoa I L'babitude, en typographie, ineiue dans les meilleurei maiaona, eet de u>' corrigerque deux epreuvea
6\ ,1,1 mferi ir uoe troitiimt avee It leoonde, s.ms avoir prepare en nen le manuacrit de lauteur.
Daos les Atrlirrs Ctitliiilit/nrs la dilTereuceest prosque incounnoiisurable. Au inoycn do oorrecteurs blanchia s»iu lebarnaiaet dont le eoupd^oMltypographique est eanspitie pour lesfautes, on cximmouce par preparar la copio d'un bout a 1'autre sana en excopter uu seul mut. On lit ensuiu en premiere epreuveavee lacopie ainai preparee. On lit eo seeonde >le 1.1 meme maniere, maiseo collationnantavec la nremiere. On fsdt la mdme chose en tieroe, en colla- tionnantavec la seoondo. On agit do n._me en quarto, en collatiounant avec latiarce. Ou renouvelie la ineii.e ope- ration eo quiote, en collatiannant avee la quarto. Ces eollationnements ont pour but do voir si aneune dea futet tigu .il.-.-s an bureau ]>u' Hlf. les correoteurs, sur la niarjje iIl's epreuves, n'a echappe a MM. les corrigeurs sur lo marbre et le metal. Apres ces cinq lectures entierea conlrdloes l'une par 1'autro, eten doliors de la preparation ci-dessus mantionnee, vtent nnerevision, et sonvent il en vientdeuxootrois; puis l'on cliehe. L>- oiioli.i^e opere, par consequent la purete du texte se trouvant uinuohilisee, on fait, aveo la copie, uue nouvelle locture dun boutdel'4- prouve a 1'autre, 011 se livre a une nouvolle revision, et le tiratre n'arnv; qu apres oes inuoiiibraliles pre oantious.
Aussi y a-t-il ii Moutrouge des correcteurs de tuutes les nations et en plus graod nouibrc que dans vingt-einq impriniiiies de Paris reunies! Aussioncore, laeorrection y roiite-t-ello aiilant que lacompositimi, taiiilisqu'ailleurs elle ue couta qua la dixiome! Auasi eofin, bien que 1'aasertion puisse paraitre lemeraire, 1'exacbtude obtenue par tant ile fraia et de soins, f.iit-ello que la plupart des Bditions tles Atelirrs Catholiijiirs laissent bien loiu derriere elles celles uiome dos celebres Benedictins Mabillon et Hootfaucon et des oelobres Jesuites Petau et Sinuond. Que l'ou compare, en effet, n'iinporte quelles feuilles do leurs editions avec celles dos ndtres qui leur corrospondent, en groo rointne en latin, 011 se convainera que 1'invraisemblable est une realite.
l)'aill> urs, ces sjvants eniineuts, plus prtoccupes da scns des textes que de la parlio typographique et n'etant point oorrecteurs de profession, lisaient, non ce que portaient les epreuves, mais ce qni devait s'y trouver, leur haute intelligenco suppleaut au\ fautes de le.liti.ni. I)o plus les lieneiliotius, comme lesJesuites, operaient piesque touiours sur des manusorits, cause porpetuelle de la tuultiplicite desfautos, pendaut que les Atrlirrs Calhotiquet, dont le propre est surtout de ressuscitor la Tradition, n'operent le plus souveut que sur les imprimes.
Le It. P. Ue Btifh, Jesuite Bollandiste de Bruxelles, nous eorivait, il y a qu ilque teaips, navoir pu trouver en dix-huit moiad'dtade, une seule faute dansnotre Patroloqie latine. M. Ddiizingor, professeur deTheologie a l'Uoi- versii.- il- Wunbourg, et H. Keissmann, Vicaire (ieneral de la lueino ville, uous mandaient, a la datodu lyjuillel, o'avoir pu egalement surprendrt ime seule faulr, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enliu, ie savint P. Pitra, Benediotin dc Solesuie, et M. Bonetty, directeur des Aiuuilrs <lr philosophie rlirrtirniir. iuis a'u d.Mi do nous convaincre d'une seuie errour typograpliiquo, ont ele foroes d'avouer quenous u'a\ ions pas irop presume de notre parlaite >-orreotion. Dans leGlergese trouvent de bons latuusteset de bons bellenistes, et, ce qui est plns rare, des hommes tres positifs et tres pratiques, eh bien! s.uis leur promeltons une priine dc ia centuues par c.haque faute qu'ils deoouvriront dans n'iiiip.>rte lequel de nos volumes, surtout dans les grees.
M.il-re ce qui precede. I Editeur dea Cmtrs eompletS, scntaut de plus en plus 1'importance et iiieinc la ii.ocssite
dune oorrection parfaite pour qu'un ouvrage soit verilablement utile et estunable, se livrc depuis plus d'un au, el est rosolu de se livivr jusqua la lin a une operation longue, penible et ooiiteuse, savoir, la revision eutiere et universelle do ses innombrahlcs clicMs. Aiusi ohaoun ile ses volumes, au fur et a meSUN qu'il lcs remet sous pv- est corrige mot pour mol d'un bout k 1'autre. Quarante hoinmcs y sont ou y seront ocoupes pemlaut 10 ans, etuue somme qui ne saurait etre moiudre d'tiu demi inillion de fraoca esl eonaacrea a cet importaut eontrdle. Do rotte maniere, lea Publioations desAfeMert Catholiqars, qui deja se distinguaient entre toules par la superiorite de leur correctiou, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucue temps ui dana ancuo pays; ear quel ost 1'eatteur qui pourrait et voudrait se livrer APKES GOOP a des travaux si giganlesquos et d 1111 prix si exorbilant ? II faut oerles itre bien penetre d'une vocation divine a oet ellet, pour ne reculer 111 devaot lapeiaa 111 devant la dcpense, surtout lorsque 1'Kurope savante proclame que jainais volunies n'.>nt oto edites avec lanl d'exaelitude que oeux de 1 - Bibliothique univertelle iu Clerqi Le present volurae est du nombre de ceux toms «, el tona ceux qui le terenl 'avenir porteront o.-tte note. Kn oonsequence, nour juger los productions dea Atrlirrs Catholiques soua It rapporl la correction, il ne faudra prendro que ceux qui porteront en tete 1'avia ici ii .- N - ia ne recouoaissona
tion et oelles qui suivrout sur noa planches de mital amsi corrigest. t>n croyait autrefoisque la storeotypie
.IWII3 U1UII3 1« ' ■.->_#.- >-u_- .- — .«.-» |-— - ..-- - , .
obrtnler l»s gra in Italie, enAllemagne. en Helirique et eu Iranoo.par les (. mons areesde Home,
leCerdil deNa i«de Parme, [' EncyclopMie religieute de Munich lo recueil des Jeelarauoiis Jrs
rites de Bruxell . le Suarei et le Spicil ge de Paria. Jutqu'ioi, 'avail su riimprimM >iue des
ouvraa s de c m in l'. 0C1 s'engloutitseat lea io-folio, fanaieut peur, el 011 n'osait \ toueher, par
, ., »inte .1.. te m ea sans fond et saoa rivea . maja on a lini p 1 se risquer 1 noua imiler. Bien plus,
aoua notre irapu lurs se preparentau Bullaire universel, aux UAisions de touteslea »os,
1 111 Biograph <■<■ generale, eic. Malheoreusemeot, la plupart ,le> editions deje faltea >.u ,
1 ,,,i ,,,„t >.ni> elleaaont amneexaotitude; laeorreotiooaemble en avoireie faiie 1
aoit qu'on n'en gravito, ^>it qa'on ail reeuK devanl les frais; maia patwneel una reproduoUon
r,,nr, i,. sur-ir. qu i la liiiiu.ie dea tCOlei qul se sont fules i-l .[Ui ta ferOOl enooie.
SMCULUM VIII. ANNUS 730.
VENERABILIS BEDM,
ANGLO-SAXONIS PRESBYTERI,
OPERA OMNIA,
EX TRIBUS PR.ECIPUIS EDITIONIBOS INTER SE COLLATIS,
COLONIENSI, DUABUSQUE IN ANGLIA, STUDIO DOCTISSIMORUM VIRORUM
SMITH ET GILES,
NON SINE INGENTI LITTERATORUM PLAUSU IN LUCE.M VULGATIS,
NOVISSIME AD PR.ELUM REVOCATA, MELIORI ORDINE DIGESTA, VARIIS MONUMENTIS AUCTA, ET, QUOD MAXIMUM EST, IN.NUMERIS, QUIBUS SCATEBANT, MENDIS DILIGENTER EXPURGATA ;
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCEXTE J.-P. MIGNE,
Bibliothccic Clori universa»,
SITE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.S ECCLESIASTIC.-E RAMOS EDITORE.
TOMUS PRIMUS.
VENEUNT 6 VOLUMINA 42 FRANCIS GALLICIS.
PAHISIIS
APUD J.-P. MIGNE ET GARNIEH FRATHES EDITORES, SUGGESSORES IN VIA DICTA: A YENUB DU UAINE. 208.
1904
SJECULUM Vlll. ANNUS 730.
ELENCIIUS
OPERUM QU/E IN HOC TOMO XC CONTINENTUR
YENEKAWLIS BEDA.
VenerabilU Bedtt Elagttm hisioricum, uuctore
II. MllllLI-OMO. col. B
Vila lledtr Yenerabiiis. tiuclore CUTHBKHTO,
Ifltius Hscipulo, scu uiiti t/tii strcitlo xi ci.tit. 35 Ejtixilem Yitu, auciorc anonymo. 53
Commentariut de Venerabili Beda, teu, de ejut irtutc. Yita u TurgotO collecta, eultu sacro ; aiilitjuoriim ei attestaiitium seiitcntitc. 53
Ditquisitio tic Ycn. Bedee et Flori diaconi Lug duuensis Commentariis in 1'aulum ex dietU S. Autjustiai. 67
Fahricii Notitia in Ven. lledam. 101
Teslimonia Yeterum de eoilcm. 113
Paks piuma. — OPERA DIDASCALICA.
Sectio I. — Gfmina.
De Ortographia liber.
De Arte metrica.
De Schematis et Tropis sacnr scriptur.-e.
De Natura rerum.
De Temporibus.
De ratione Temporum.
De ratione Computi.
De celebratioae Paseh.T.
De oidinatione feriarum Pasclialium.
De Tonitruis.
Sectio II. — Dibia et Spbria.
Cuuabula Grammatica? artis Donati a Bcda re- situta.
De octo partibus Oralionis.
De Arithmeticis numeris.
De Computo dialogus.
De divisionibus Temporum.
123
m
175 181
277
i93 579 599 607 609
613 631 611 643
633
De Arithmcticis propositionibus. 665
De ratione Oilculi. 677
De Numerorom divisione. 681 l)c I.uipiela per gestum digitorum, et tempo-
iu ii! ratiune. 683
De rationo Undarum. 699
De argumentis Lunffi. 701
Ephemeris. 727
Do Embolismorum ratioue compulus. 187
Decemnovennales Circuli. S9S
Mun.li ccerestis terrestrisque Constitutio. 881
Musica thcorica. 909
Musica practica. 919
De Circtilis SphffiTSB el Polo. 937
De Planetarum et Signorum rationo. 941
Pronostica Temporum. 951
De niensura Horologii. 951
De Aslrolabio. 955
De Nativitate infantium. 959
De Phlebolomia. ;i39
I)e septem mundi Miraculis. 961
De Divinatione mortis et vitje. ;iii3
Sententiae, sive Axiomata philosophica ex Ari-
stolele et aliis collecta. H63
I. — Ex Aristotele. 965
II. — Ex Cicorone. 1053 Provcrbiorum liber. 1089 De Substantiis. U13 Elemenlorum Philogophia» libri quatuor. 1127 Sibylliiionuu verborum interpretatio. 1181 Ilisperica famina, sive Latinitatis inusitata' vel
groansE Opusculum. 1185
Index Reium. 1195
Clichy. — Ei typi» PAUL DUPONT, 12, vio .lirla Uac-dAeniere». — 109 0.1904.
AD OPERA
VENERABILIS BEDiE,
\NGL0-SAX0N1S PRESBYTEEI ,
PROLEGOMENA.
VEN. BEDiE ELOGIUM HISTORICUM,
AUCTORE D. MABILLONIO.
(Rx Aciis SS. Knned. t. III.)
I. BeUe ortns, lempus discussum , monustica pn.fes<in.
1. Vencrahilis Beda, Eccte&NB Anglicame lumen, in extrema naius oibis auguio, ioqnit Willelmus Malmesburia: monarhus. lil). i de Rcgib. Angl i , rap. 3, doclrin<K COrntcc tena,< omr.et perstriniit. Nam btitannia, qnm a quibusdam alter oibis oppcl- tnltir, qtiod Oceano iiUcrjiisa mn mitlttt cosmoqraphit ccmpzrta est, liabet tu remolissiina sui ptogu iocttm nntivilalis et editcalioitis ejttt, Scotiw propinquum. h locuS perlinebat ad Nortbanimbroruui regnuni, quoil cntbitu sun Doiros seu Eboracenses, ct Bernicios id esi Scoltos bo.liernos, Tina fiuvio ab invicem dis- cicios compleelebalur. Fere ad ipsum Tinae ostium vicus Cirtwui dictus, vernacule iaroto cemilur, ve- nerabilis BeJa; naiale solum. lstic lucis nsuram ac- e^pit parentibus ignotis, eo lempore quo Egfridus Noiihninlnis imperabat. De anno iniuirendum.
'i. In Vita prvcmissa Beda nams dicitur anno in- tfflrwilionis doiiiiiihaj sexcentesimo septuagesimo sep- tivw. At bic calcu'us slare non potest. Quippe Bcda Historiam gentis su;e libris quinque couiposilam ab- sotvil anno dominica; incarnutionis nccxxil, signato in (ine libri v. Ipsomel aimo Epilomen suam absol- vil, uti adverlinius in noslro exeinplari nis., in quo desinil Epilotne in anniim bccxxxi bis vorbis : <1iiiio PCCXXXl Berrlvuld arcliiepiscopu* obiil. Lodem auno Taivini coitsecrnlus arcliiepkcopus nonus borverntn- sis Eecledas, Kditbatdo re,;e Merciontm qttintum de- ciiTitim cigente atrnnm imperii. Iltvc de itislori.i eccle- siastica, elc, ila ut ea qint in libri» ediiis teguutiii' <!e rebns per annos posleriores gcslis, subdililia con- semla sint. Eodem proinde anno dccxsxi Hi loriain suani ei Epi omen ab>olvil Beda. Porro Epilumon absolvit anno aitalis suct quiitquagesimo nouo. Sic oniin pauln posl prxdicla seribit : K.r tempore accc- pli prcsbuteroltis ntqnc od nnmim crlatis mew i.\\, ho:c in Scriptttram sonrtc.m mev mcortunmte necessi- PaTROI. XC.
\ lati ex opusculis renerubitium Patrnm brcvitei adno- tare . . . cttravi. Quod si ab anno nccxxxi retrogn- <1o cakulo iiumeres novein ct quinquagiuU aunus aetatis, Bcdx ortum auno nn.xxiu slatuendum essu inleliiges.
3. Kutut. inquit Bod.i, in territorio monaslcrii bca- torum aposlolontm relri et Patili quod est ad Wiri- mudr. el iu Cirvnm, cum estem annortun teptci4), cvra propiuqtiorum dntus sum educandtis reverendissimo abbnti Bencdiclo ae deiude Ceolfrido : cuncltimque ex eo temput titie in ejittttem monasterii liubitnlione per- agens, otc. Utrumque mnoasieriuui x lificavii Heno- ilictus seu Biscopus , Wircmuilunse quidem onno icclxxiv, indidioite II, aiwo IV imperii Kgfiidi regit tid ostittm flttmiitis Wirt, lestc Beda in libro i de Vil.i
0 S. Biscopi, sa;culo n, adannum 090, nndc Wiromu- thense diclum (nam mouth Anglis usliiim signiliratj, Uirwense autem anno circa dclxxx, siquidom ee.-ie- sia S. Poii/i Cirwcnsis anno xv Egfridi regis, Lcot- fridi abbutis ejusdem ccctesia eon.titoris anno iv dc- dicata e$t , prout cndcm loci adnolavimu*. Ex his conjiciinus. Bedain non in Girwensi, scd in Wire- inuthensi monasterio Iradiium fuisse Riscopo : lam eisi postea apud Girvuin cum Ceolfridu niansit, ibi- dciuque diem supreiuum cxplevil. El certe i:na erat ntriusque loci pax et concordia, eadem perpetua fami- liorilas el grutia, inquil Be.la in eodem libro : adco ut unum monasleriiiiii tuin propter locorum vici- niaii), lum maxime <>b unum idcmque regimen, mu- luumque mouacb rum cnnscnsuiii et coinniercium
C pas-iin ab ipso dicalur. Rogulam S. Benedicti in ulroque illo rcenobio a priinordiis viguisso mauireste doinonstrntiim est in Obscrvatiouibus ad Biscojii Vilam ex ipsius Bcd» verbis, quo auctore discimus Biscopum morti pruximum diseipulis suis pncce- pisse, ut juxla regutam magni quondam ubbatis Be- nedicti el juxta privilegii suidecreta dignuni sncces- sorem eligercnt: quod ctiam Coolfridus abbas regi-
1
n
AD OPF.RA VEN. BED/G PKOl.F.f.OMKNA.
12
men ahdicaMrus- momifrlt. Kl Altwinus in e pistola A Scriplurx iacr»' inlerprelalionem conffrebal. Iltie
viglllai nna, liuc lucubrailomi ilirigrh.it, quo pos- sei ve.l ni sini, vi-l in diiclpuloram anlmii tam sanctum et laudabile siiniium promovere. In liliro de Aite metrica lic Cnthbertum diiclpulum suum aflator In Bne : Hatc tibi, ttuUiubu (M et eenhviut Cutberle, dilujenter e.c unriquornm opuiculii icripto- rttm excerpere citravi; et qittv spariim rcperta diu- ciito laborc cotlrgeram, tibi collecta obtuti ; itt quem- ndmodum in dwinis titUris statutitque ecctesiasticis imburre studiti , iUi etiam mclricu arle, qutr dixinit non al incognila lihit, le solcrler instruerem. Cui etiiim de [igttrii vel modis locutionum qiKF a Grwcis schemula vel Iropi dicunlur, parmm subjicere U- bellum non incongrvum chtxi ; tuamque dilectionem n.Esei«itia,siMdiamuuue Scripturarum , praJMptorei. naearitu eioro , ui lectioni operam impendas iltarum
muxime tilUrnrum , in quibus nos ritam hahtre
4ft WlroMM rt GirwentM menachoa eihortanSj ut
rcgulorii uili! IMOTMIUOMWl a llencdicto el Ceolfrido itarutitm Jilii/.nt/isimc custoilirent , addil: ftegula S. Vttnedicli in eonventu frntrtim propria eiponnltir riiujua, utintelliji possil ab omnibus. Ctim crgoBe- du mjkIMm, ut i|>se ait, rito nwe hmrpai laj alteruiro monastcrio ptKgtrit, eum Benodictinii paruuwe in- slitutis liifteiari neioo pntest. Quamobrem vero pas- Sim presbytcr, non monintmi appellelur , diccnius Inierius, quanquam s. BoniAueini martyr in epist. B jii Htiftliertum abhalem Wiremulliensem, titiquade opttfcitt.s tttgncUiinu iincslignloris Sciipturnntm Be- d<r monaclii poslulal.
4. Quid rei egeril Betla in monaslerio suo, nohis aperit in Ep tome su.i liis verhis: Cunclnin ex eo tempus vi (T i'i tjutdem monaslerii hr.bilalione per- egcns, otmtetn m-Mi/uniris Scripturis oyerum dedi : ntqtte inter obsenur.tias disciplinw regutnris ct quo- Odianam cnntandi in ccetesia curam, sempcr aul dis- ccre, attt doccre, aui sctibere dulce linbui. Summa «rgo hxc vitcipsius foir, ineditalio eisiinlium Scrip- turarum, cui laiiuint impendebat tfinporis discendo, docetido cl scribendo, quaiitum sihi postdiscipliva; ftsgularis et officiorttm divinorum pensttm supereral. Quo magis mir.indum e«t, hominem lantuin lol re- bus impedilum, nec posthabuisse status sui oflicia,
credimus sempiternam. Kt in libro de Schematis Seriplura; : Scd ut cognoscas, dilectittime /Sii, co~ guosfitnt item omnes qtii hazc legere voluerint, quod sancia Scriptira c&teri* omnibiis scripluris, non to- ium aucloritate, nuia divina , vet utilitate, quia aJ oitnm iltttit aHernam ; icd et antiquitate el ipsn pree- eminet positione dicendi : idco placuit mihi coltectis de ipsa rxemplis oilenutere, quia iiibil httjusmodi schemalHm sice troporitm valeant praitendere ntlis SKCitlis etoquenliit magislri quod non in ilio pra;ces- serit. Neque res qttaiitumlibul minutissimas, si mo- do ad sacrse Scripturtc iiiielligeniiain conducere po-
lerant, insuper habehal. Hiitc est quod libellum de « quibus facile eximi potuisset; nec tamcn mmus ^, jndigitalionet seu je ratione numerandi per digiios a futnrois vitis aut tlidicisse, aut sc. ipsisse. Bedit ni| N enim^ j
mciiar/iMS fni!, inquir Gaufridus Bottsstirdus, per dies tl noctes etim [ratribus suis jugi psalientio imigitans; tic retuti nihit oraret, studiis litterarum scmyer incunt- bens- Eytt mlmn si considercs, niltil ipsnm litleris iu- dulsisse: si studia, iiiliit orutioni impcudisse judieabis. Ii.i il!e in cpislola ad Petruin Securibilem de erfitione Commentarii in Atiosioluni a Beda exAuguslini ope- ribtis deflorati. Utinain eliam pia luce mcnlis agiu- lio ad multos derivelur Bedse cxemplo ! cui posi moiiastira exercilia id solum cordi fuit, nicililan Scripturas, discere, docere et sc.ribere. Qnatiquam uiriusque istius cosnobii monachi non solis auiuii acliouiboa cxcrcebantur, siquidem Uiscopus abbas,
posmi. neque enim, inqu t, eeniemneHda pani- que pendenda est regtila, rujas omnes pene ncrats- posiiores Scripture hjii minut quam litlerarum fi^- ras monstrantttr amptexi.'
C. Plures habtiit praeceptores Beda, in his Trum- hcrhliim mor.achiini.Ceaddac LiccidfeldensU episcopi discipulum, quetn unum fuisse de iis qui te iu Scrip- titris erudiebant, fateiur Iteda in Historix lib. iv, cap. 3. Suni qui eum Joannis dc Beverlaeo episco- pi Haguslaldensis disfipulum aiuiil, rccUus Joannis- arehieantoria Romani fuisse dixeris. Nim Biscopus, testaiue Beda tum in Hist. lib. iv, cap. 18, tum in ipsius Biscopi Yita, ordinem cantandi, psallendi, at- tpie i* ecclesia. ministrandi juxta morem Romame
lesleBcda in ipsius Viia, [ratrmn simitlimus aliorum, ^ ilntiUi,;onis tuo mouasterio contradidU, pottutato »i-
deitcet atqtie acecpto ab Agalhone papa, archictmlorc ecclesia' Tt.aposloli Pelri el abbale monnslerii H. Mnr- tini Joanne, quem tui fnturum maaiirrum monuiterii ft-ifOAJriai , Ki':»niiHm Anglis ■jdducerrt. Qui illo pervenieiit, itflii tolum fiva voce ipta- Rmm litajtit ftxteiittttua ducentibus truditiit, tei et non pauea etiiim iitterts mandata rctiquit, <J"<r haclcnus in ejut- dem monasterii bibtiothecu mcmoiitr qratia leivmttur. Nef dnbium quin aliquns audteril pr.rcfptores ex dis. ipulis Theodori ct C.aiitnarif nsis epiMOpl f I Ha- driani abbalis, qui, titterii tmiis iiinMl rt nrculuri- bus abimdaiUc ambo iuslrueti rinfrrfa» diti-ifuto- rimi OttfrM OflMlta ««litlJiis MO*MI* fumina irri-
peiufii ronrai Mwfiaw MiawaMail .' irt Miwium «•*•
vcntitare rnni eil et triturare, ovet vitttlasque mulgere, in pistrino, rn horlo, in cOijui««, M cunclis monutterii operibttt jocundttt et obe.diens gaudebal exerceri. Kl Beda ipse lametsi fortasse exieiioribns ofliciis mi- nus occupalus, tanien aiitauuensis et exscriploris laborcm non defugiebat ut inferius videbintiis uum. 8.
5. Nullnm luil arlis aut disciplina; genus, in quo vir discendi avidtis iiou fuf rit diligentissime versa- lus : in riijtts ici stitisiiliuttt praUer Latioam, etiain Gracam lingoim comparaverat. Qood qnidem mt ruin est iu hooitne privato, et iu exiremis fere Bri- laiini.u receiaibui iulra iuonaslfiii paneles consi- siente. Omnem vcro ^iudiormu suortim raiioncm in
U VEN, HK!)* KLOOIUM HISTOPJCTM A MABILLONIO SCRIPTUM. 14
triece artk, asironomica: et arilameticcr. ccelesiatttCOB /\nexn reprehr.nsioneiu studti veternm nevn ccndcre pu-
dizciplinani intrr sucrorum apicum vctumtna sms au- dituribus tontraderent, inquit Beda in Hist. lib. IV, cap. 8.
U(. Orditisiio, dtofnna, rererentia erga Pnres 7. Decime «<ne »if7e me<v anno, inourt Beda in Kniloine, liiacenamm , triwsiiHO gradum presbylerq- liit, ujrutnque per ministerimn reverendiss mi episcopi lounnis.. jnitnte Ceoifrido abbale SMtce-pi, !s esl Joan- nes Hagustaldensis primuin cpiscopus faclus cireiter ajinum DCX*f.vu, pritieipio regni Aldjridi Nurthanim- brorura regis, testc Beda lib. v, »ap. 2, deinde vero archiepiseopus Kboracensis posi Bosani amio circa rcciv mortiiuru. Porro tnans-tt in episcopaiu, ail Be- da, lib. v, cap. fi, flrrnis irigmta tribus ; posiea orJi-
tnretur ; objectioni Acca i'a<;it saiis, Mibditque : Volii ehim, completo a te per Dei aitxiiiu.m opere quod po- itu.1), hanc simiil epistolvm m capitc preeponi, te non ob aliam quam condescentionis frnterncc gratiam iit Lucam seribere rogatum : ul qui cb tcneritudinem ijc- ovnri subUmia vel difjictlia capere neqiteunt, h/rcsim plieiori stijln exposita fticilitts apprehendo.nl. Et posl pauca : Credo eliam tuo viyilnntissiiuo sludio, qui in lege Dei tneditanda dies noctesque ducis penigilet, r.onnullis in locis qntv nb eis \Fntnbvs) utternAssa sunl, qitid sentiri debeat, Aiulor lur.is aperiet. Jus- tum namqua salis est, el supemtf pktaiis alquc aqe.i- uatis moderemini conveniens, ul qui negUctis ad in tegrum mundi negoltis cciernnin wruntqu.e sapientix
nttla in episcopntum Eboracensii Ecclesise Willrido B lumen indefetta mente perseqtteris ; el kic fructum
presbytero suo secessit ad monnsteritm a se condi- tuin in silva Deirorum ; murtutis ilermim anno ivcar- xationis dominicte dcc\>u, quo anno de ipso cgiinus. Annur» quo Bcda diaconus iniiialus est, illigamus a>r* Cjiristiana? anno ucsei. Piesbyteratus rjradum aiieplus est anno bccii, quo Joannes adbuc pra>eral sedi H«igiisialdensi , ad quam monitsteria Wlremu. thense et Girwonsetum pertinuisse videntur, antc- quani episcopatus Buneluiensis cntctus esset. N»m prater Beda; ordinationem a Joanne Haguslajdensi episcopo factam, id susdel auctoritas Accae episcopi in ipsum Bedain, quj hortante et compellente Acea complures liicubrfttiones suas ags;ressus est. Acca vero cathednti Hagustaldensi pra?fuit post Wilfri-
intelligenlia: purioris essequaris, et :n fuluro iptttm, in quo sunt oinnes Ihesanri snpierilia' et scientiai abi- conditi, Ftegem in decore tuo nwndo corde ccmiem- pleris. At quia h%e in Bcde houorem magniGcentius (uti ipse sentiebal) dicta csse vinebanlur ; humil: epistola respondet in hunc modum : Domino bealis- simo cl nimium desiderantissimo Acctr epircopo Beda humilis presbyter in Domino ceterno sahttem. Hire vere est et vera mire doctoris egregri tcnientia, qvia. charitas omnia credil, omnia speral. Datis nantqm ad me epistolis. ut nliqua libi scribam royarc tedi- eis .' et inter rogandvm, needumque mete contensionis acccpto retponso, qucesitit adhitc opuscutis quasi jam acquisilis ec perfecle. contummatis, prafationis signa-
duni anno nccix defunctum, ut suptvius ad eumdem C culum condis. Nondum fundamine jacto, non ttltata
annum vidimus. Mirum fni-sari aliquibus videalur, qtiod Beda anno actatis suse xn nrdinatus sit dia- conus . cum canones annnm viiesimum quintum prascribant. Verum nonnunquam ob sanctimoniam ordinandorum dispensabant cpiscopi, uti in SS. Ger- mann Parisiacx urhis episcopo, Sequano, a.liisqvc advertere licet.
8. Ex tempore accepti presbyteratvs, pergil Bcda in Epitome, usque ad anmm cetatis nieat quinquagc- simum nomim ticec in Scripluram sqcram mem mco- rumqut necessitali ex epUscuHs breeiter adnctafe, ti- ve etiam ad formatn sensut et interprctalionis eoru.m superadjirere cvravi. Hinc intelligioius, Bedam non ante annum 3?laiis tricesimum libris scribendis de-
saltem materia, ipse quasi eompleto jam tanli taborit edificio, claves quibvt introitut muniatur dirigis, \U puient non eilo subire opus, quod eitu subeundum, citius expUndum fides amica pratvmai. Et post versum : Vnde et ego mox lectis tute duleistimte sanelitatit paginulis, injvncli me cperls tabori svppo- sui : tn quo (ut inuumera monastica; tertitutis re- tinacula prarteream) ipte mi/ii diclator, timul notarius et librarius existerem. Qua in re miranda sane tanti viri modestia , qni tantis rebus dignus et tam arduis occupatus studiis, scripturis amattuensis ope- ram non subterfugrt, nec innumera monastua? servi- tutis retinacnto. Pergit ipse in eadem epistola: Notmalla etinm q~am (vl verbit tuw sanctitalis loquar)
disse operam. Qua. in rc Accam Haguslaldensem D mihi Aitcler lucis aperuit, proprii svdoris mdicia, ubi
episcopum prwoipue bortatorem et ineitatorem ha- buit, eujus «xstal epislofa Beda: inscripta antc ip- sius Bedaj commentaria in Evangclium Luca: hoc ex- Ortiio : Revire.ndissimo in C.hriHo fralri el contacer- doti Redo; prcs&yterc Acca perpttaam in Domino seht- tem. Stepe quidem lua- sanctoe fralernitali et • bsens scribendo, el cotloquendo pratent stiggessi.utpost cx- positionem Artuum qpestotevum, inEvangeliitm qiio- que Lucce scribere digneris. Quod ipse hatfenvs vere- rujtdu exaisatiene differre quam fatere matuisti, at • tssta^.do te dutis maxime ob causas e tentando hoc opere deterriXum : quia videlkct et ipsum opus ar- duum, eta sanctissimoac doctissimo anlisttte Ambrosio silpiccsccupatum. Bt quiaBcda reponebat timere «,
opporlumtm videbalur, adnexui, qui in legis divince mcditatione, etsi non (u! ipse srripsisti) dies nocles- quc pervigiles ducerc siiff.cio. non parum tamen studii n;e in Stripluris impendisse non dubito. Eodem Acca auotore scripsit Beda duos cominentariorum libros in Hexaemernn, tum etiamlibros sex in Samnelem, tum expo6itionem in Esram, e.x quibus pra fatio in Hexaemeron, non abbati Acctr, ut in ediiis libris, sed antistili Acca inscrihi debent, ut pneferunt mss. Codices, in quibus Acca seu Accan sine flexione quotunque casu exprinntur.
9. In omnibus vero lucubraliombus suis Beda doctrinae SS. Patrum addictissimns fuit, ita ut non tarn nnva opera cudisse, quam cx ipsorum raons;-
(5
AD OI'l HA VKN. HElHi l>KOI.£f,OMI.NA.
1«
mcntis 1'olK't tana i excerpataM vlrleaUtr, Sic oonv A iumuuk tlrca h«» rjn» benefieHi pertolvcre, qni in
nwilirii i» IfcntomcroB na Pnfraai Kusitii, Kusta- thit, Ambiotii tt Attijunini opcriluis deflnravii. Sic i;in iim prolUloretn • i«- icmporum Ratinne ptnpeelii
Patium vcneiiMiiim teripiil edidil, quod eli.nn
unastitittua) in llhro Qu jationum txx, qnibustetHg la 1'iiiium seqnem tainfucere studuit ; tiim in expositinnc iiiCantkutncanticoram, ut ipsc in proaunla alttrmat. Carto i» exposilione in Lnrw Evangeliam, aggreijatit
Itmc iiulc qitusi iiisigniisimis <«: dignissimit luiiti wytnerit nrtifielbm opitsculis 1'utrum, qttid li. Ambro- lius , qtrid Aitgitslinits , ijitiit deniq ue Vrcgorius tme gentis tipoittdtts, qitid llieronijmus sacne interpre» hisloria', qititl caleri Patrct in Lnca: verbis senserinl, qitiil dixcrint, diligcntiui intpicere tategit. El in cxpo- sitioncin Marei Evangelimn, inaximc qitoj in 1'airum rcuerabitiiim cxcntjil s invcnit, Itinc inde colleclti poncrc euravtl, lectorem obsecrans, nt si litvc opuscula Iran- scriplione diqna duxcril, aduolationem nominum coritm qitte in margine apposita sitnl, diligens scripixra coh- tcrvet. Quo inii|uior in virum modeslissimuni Dcsidc i ius Erasnuis, qui in adnolatianibu8 ad Mnrci eap. xiv suggillai Bcdun tib dissimulatum (ut putat) Hierony- nii iionicn, (Iiiiii locum cx Uioronyini commentariis ii) Mallhsum Beda Iranscrib t in Marcum, <|uasi novi coinmcnii gloriolam ex veterum scriplis snfTurari voitnTit. Al longc alia mein homini, ul vitlimus. K Pairibus Augiistutus potissimuin Bedre in tleliciis (tiil : adVo ul c.oiiiimiam in Pauli Epistolas cxposi-
tcnebris el mnbni nwi lis uosilos ad litmeu sciciiinr producit. Et inlra : lleiiedictioiiil inlerea gralimn quam nobis pvr prtctetilcm porlitorem tua misit deeota retiyio, libeuler et hilari aitimo, ticuti ah ea directa esl, niis sutcepisse cognoice. Opporlunit ergo ac dignit uinplectciida' ime toUitittidinis pelitionibus arclitsima devolionc ftiventei, Itortumur beo dilectam luw religio- tilnlis bonilalem, ut quia exorlis quibntdam etctesia- sticuruiit ciinstiium cupitittis nou tine exumiiialione longiiii innotesceiidit nptu nobis suut ad vonfereitdiim arte litlerultira' imbitti; sirut dreet Oea decotv.m tmxi- liuiorctn sanctie mairifunlecriuilif Ecctttke, obedientem devotioncrTi huic nosirat liortulioni non deiistas uccom motlure ted ubtinie alii/tia rcmoralwiie religiftnm Oei K (timittitm liedumvenerebiltsmonasterii lui presbijteriin: , ad limina tiposlnloium priiicipttm Petri et 1'uuli amalorum tuontin ttc protectorum, ad nosiru: medio- critntis coiispcclum non moreris diritjere : qnem faoenle Deo ittis pretibtis non difftdut protpcre ad le retiiw peractn praiiuissortim capilnlorvm cum imxilio llei desiderata tol-muitule. Erit enim, ul cottfntiiiiits, eliam CHHttil libi credilis projiilurum, quidquid EcclesUv yenerali cluriteiit per ejut prtvstaiitiain imperiilum.
Enclamal lioc loco Willclinus : Ita jmn celcbiit eral Deda; (ama. ut in qnattioiiibut euodandis indigo- ret eo tvblimitas Iiomuna. Be.lam lainen uon vcrlissc p.ui iuiii soluin, satis inlelligilur ex ipsius Epilome, ubi ctincium ab infantia temput titce tuat in tni mo- nasterii liabitaiione peraclum a se anirm.it. Esl eiiain
lioiiiMn ex solis tanli docioris veibis composueril. q n0nniliil suspicionis in prac.lfcUi epistola : tum quia
lloc se auclorc tticlur adversus noimullos conque- rentes, qtiare in expositione Apocalgpsit, ubi ad qna- inor tiuiiiiiiHu ventttm etl, nova iuterprelalione Nul- tlttcism in teone, Uurcinn in homine detignalum dixis- set : «iii iiQiinttlli cotttra Multhivum homini qttasi tle Oomino s ribere incipiat ; ilarcum leoni, in quo tax in descrto ritgicittis andialur, ussignenl. Sic eniiu ipsc repouit iu epistola ati Atcini episcopum coiiimenixrio in Eu.Mni prajflxa : Qnod vero nis movere qitosttum, quare tn Apoculijpsi noea interprelaiioiie Malthojum lcmii, Murcitm homini assignaveriin; intueri debue- rtiiti qitictiiiqtie itti siiut qnos huc movet, quod non in hoc meti novti, sed antitpa Palritm explanatione trtt- dilum tlt.rt. Netme enim mihi a meipso ita msum, sed
viv Kcda prcsbyter ordiuatus est anlo morlcin Seigii papa? anno ucci tleiuoriui, tum quia libris scrilientlu vacarc cojpil a leinporcsusccpti presbyleratus.qiiibiis r.iiium esl ul faiua ipsius ad e.\ ros spargeretur. nignus quideni 1'uii Buda qttein con^ulereiit Komani ponlilices, sed intcrc l certa secernere ab incertis. Saue Bedaiu nuiiquam adiisse Uomanam urbeiu vel inije recle colligil Barouitis, quod ea qux ad texeu- dam sux genlis historiam Ruma cxpelere optis crai, mni a ae ablata, sed opcra Nothelmi qui Grtforio papa II Roma.n petierat, se acccpisse lastatut iii epislola ad i rolviilltiin rogeni Hisiorix suaj pi-clixa. <Ju:iii.|u.uii rcponi polcsl, Kedum eo lemporis qno Seigii jtissu Romaiii adieril, nondum de scribenda
UaaU. Atigusimocxposilumfuisscmcmoiavi, niniiriun q Hisloria cogiUnleiu, de nionuinenlis liuit-. aoaSHM
iu libro i dc Consensu evaugclistaium, cap. 0, ul poste.i probal.
IV. Au Bedi Komam a Serfiio vocatm, a» F.loraci prnecep- lor, i-t qnos (liscipulos liatmei it.
10. Tanlatu exislimaiionein ingeniisui monumeiilis Keda obtbmitioliam apud extcros, ul ipsuni Sen$ius ponlifei RouianU Rumain areOBShrisse dieatur : ciijus rei epistolama Sergioacriptam profart Willel- nms Halmaaburlonsis iiranachua iu libioi tlc Kettib. Angl., cap. 5, sult Itac funna.
Scrgitis episcnpui, seiviis icnornm Oci, Ctifrida retigioto tihbnli saliitcm, Qui :.j verbis tic modit cte- n.cnliitin llci nostiiiitque inciturrtibitem pioniiteiiti.im possuinits effiri, et etigiuis graliurttm netioHU pro
necessariis uon fuisso solliciltiin : ncc brevissiinum tempus quod iiisumpserit in Romanam proleeiioncin ubsure quominus vere dici possil, cunctum MsapSM liM *«<r i« ttti mouasierii liabilatione peregiite. Cerle Bada tesl:itttr in lib. u Hisl. niouasterii sui monachos eximli; RaSMW uiissoi Iriiipoiv; pupte Sergii, s quo piivilegimnobtinuerinl. lllul resse lialieat, IsbuloM.in eat t < t quod hajiata ma uieiniui lum in qiiodatu nm- uasleriiUraieaotpi apographo, tum ciiam in Gloaaario Spebliamii voce Veii«rr«l>i/ij, Bi-daiu scilicct Komatii proieclina MlOdaiaa iust ripiioneui qiumdain a nullii inlclleclam, qiitc Portir (e-.retv iusculpla eral in buoe
nodum : P. P. P. s. S. S, B. R. It. P. »'. F. tim-
que sic leddidisse : Paler Patritt Perditut etl. S
|7 VEJl UEO/E KLOGIUM HISTOKICUM A MARILLONIO SCRIPTUM. 18
SetlMI Sublata ett. Rnel Re.jnum liom.c , Ferro , A «" ««*«• ""'«. <7«i mednllas intimn* liauiirtl, qui
Flamma, Fame. Qn» e* hilerpretalioiM Ytuerubili» niiiiicn seuatus populique Roniani dccrclo merueril. Nuj-*.
II. Yenerabilis Bcda ulurimam stalis su* parlnn Iraussgil iu monasleriu suo,. tlbi lol fere dijripulos liiiUiit quol mouachos, id cst seicenlos, iol enini in Wiremulliensi cl Girweusi eongrcgalione louiobilx dBgebant, iiuo eiiam alios ex diversis munasleriis cunfrucnles, ui ipsius erudilione prohcercnt. lstic nutiilores U.iUuii Eusehium scu Hneihherlum (naiu binomiuis eral, tst palel cx pncluiione ad lib. iv in Sanuidefn), postea abbatetn Wireinuihcnsrm, cui Itbnun de Ratione lemporum el Fxplanationcm in Apo- cntijpsin ; Culbbcriuin lluelhberli successorein, cui
totns cotjilulionet consumerel in Scripturarum crpost- tioniba*? Piam ttt ipsa futetur jn lib.iu super Samue- icm : cxpositioncs sutc si noii alittd tifferrcnt lcctoribus emolnmenlnm, hoc sibi non mcdiocriler valerent, qnod dum hoc omni studio agebat, liibricum srncnli el iiinnet coijilaliones posi lcrgum poncbat. De[wcalut ergo ri/ii* subieal in iuteriora velaminis , qua: inlus acceperat tiuimo [oras effercns icrmone casliguto. I>e ejus Banclitale plura inferius.
15. Modestiam viri salis indicnt iiher Reiractalio- num ;th ipso cditus in Acla apostolorum, cxcmplo eximii ducioris ue pontifieis Augusiini. Quod quidem pnmlilil, muxiwc ul addendi qua: minut dicta, vet cmcndandi quw iccus quain plaatit dicta vidcbuutur.
tibrum de Arie meirica nuncupavit ; Conslanlinu.n, ad B '" 1"° e,'"i'"- i"<^"i,' !"**"» I"* " C™° *™ '<"'<".
scu plus uul iiiihus polita vidimus, brevilar commeiuo
rare euracimus , <ji«p «lr«iM neijliijenlia interprelit
qucm cxslat libellus de uumeroiuiu Divisionc ; iSu- ibclioiim pritno prcsbyiwum Loiidincnseni , deii: epLscopmu Cantuarienseiu, qtin pclentc edidit librum Qntestlonum iii m libros Kegum; cl alios, i(iiorum numina uobis ignoia. Ncc lamen intra monaslerii «ui eancellua iia sese eonlinuit, ut fbras piodirrit niHiquam. Nipor c tiNiebris crui» esl ipstus eplst la ;id Egbertuui Eboraccnseni archic, hcopum advcrses rorruptos si.i sxculi inores, in qua b.r piatfatur : Memini lc hcstcnio ditisse anni, cum. Iccao: nliquol iiicbns letjendi yraiia in monazlerio tno deaioratcr, qttod iioc ctitim anno vellet, cum in ettmdem dcvenirct hcum, me qsioqne ob coniinuiie L geudi tlltdiltnl tid tmim cccipere rolloquium. Id inleiligendum vitirinr
amisM vel aliler dicta, an iinuria librariorum sint deprataln tiee re!:c'a, nontlum scire uoluimiit; naiuqiu Vrateuut excmplar fuissc [atsatum tuspicttri nnn audco. Unde Lctoieiu admoneo, ui hac ubicunqitc [cccrimus, grntia eruditiouis letjc.t, non in sno tamen volnmin.: velul cmeisdtilos mlenenU, nisi forlc ea qute in Latirto Cudice svte cdi!ionis amiquilus sic interpreiata repere- rit. Ex hoc iiio.!ft*.ti,p aQertu l>cda non propriam iu ( xponciidis Scrijiiuris sentenliam, s<;d scita san.no- runi 1'aii'iiin cxpriinerc sluduil. Id jam p'urilius demonstratmn superins. llinc in Relractaiionibus ad Acitis apost. cap. n, ubi de linguis aposlolorum
«UsmonaueiioEboraceiisisEcclcsuB, iiiquoKgucrtus^'^1"' !*'«•• inqnit, me reprelicusum a quibusdam,
qj.od liunc sentenliam duobut modis posse inteltitji dixerim, vcl po'ius quulitcr intelligeitda sit quaysierini. Qnibits brevitcr rcspondco, quod oiiinc quidquid de ea.lem tenlentia in pmtenti meu coluwine seripti, nou lioc cx proprio sensu protuti, scd ex terbis sancti et irreprelteitsibitii per omnia magistri, hoc csi Gregoiii Xaiiameni.
aillitic monaelios, Ccclwifi Norlhanimbrorum rcg!s consanguineus, Bedam pr<pceptori>ra habuisse feilr.r in Vita Alcwini abbatis. llinc Alcvinos a nunnullu i lcr Bud<c uumcralur iliucijjulos, eo qund sub Egberti jam episcopi disciplina fuerit ioslilulus, i I quod in cf.istola quadam ad Carolum Magnuui teslatur, cujus fragmcnltim refert Willelmus Malmcsburiensis mo- nachns in lib. i de Ilegib. Angl., cjp. 3, aut forie iiitW.-ium Flaccum scu Alcwinum Caroii Magni pr.r- ceptorcm confundnnt cum Albino ubb-uc, cujus Iteda iu liiiiurix eccles. prologn meminit.
V. UrJa; saiiclintooia, wodesiia.
12. Porro de vilte iltius snnctitate, inqitit Wdleiimis Halmesburiensis, lib i de Regib. AngL, cap. 5, rfiiiji- tttre quemqiiam arcel itlius dicti irrefragabilii veriias, tino.l proiulit mundo ditinm sopliia; majestas : ln maievoiam aniuiatn non introibil sa|iientia, nec Imiiiiabii in corpore sulhlito peccatis {Snp. i, 4). Quod de mundana supientia prvfcclo non dicil, qua; hidifferenler hominum cordibus illabitur, el qua cre- berrime petsimi nultatque ad exiremum diem ponentet metat , seeUiibus yoliere conspiciuntnr : sed illam fitmenliam neminal quw disciplina: effngiet ficlinn, el qua; separalsea cogilulionibns qux sunisine inieiteclu; iiilelleclnm dico biie lic/ndi ct bcne diccndi. F.mun- dabai ergo ecclesiastims orator prius conseientiam suam, nI sic acceder.t ad recludeudam muslicorum scriptorum iuteUigentiam. Qitoinodo cnim fici pelesl
VI. Zelus pro vcntaie, fiJc, ct [uritale uiorum.
I i. Nec tanien homo veritalis antnnlissimtts sir. io auelorilate majorum tntus erai, ut quidquid illi dilisseul nullo delcctusibi aftiriuandiimessepularet. Nnverat ptxclaram Atgiislitii sentcntiam in epistula 19 ad Hieronymuiii : Solis eis Scriptnrarum libris qni D jttm ctmouici appetlanlur didici bunc timorcm liono- rcmqm deferre, ul nnllum eorttm aueiorcm scribendti atiquid errasse firntissime crcdnm. AUos aulem ita lego, ul quaiilaiibel scnclitale doclrinaqu; prtrpeUeant, tion itleo verum puiem, qnia ila iili seuserunt, sed qitin milii rel pw iWoj auctores cnnomcos, vel prebtbiti ralion? quod a vero non abhorreal, pertuudere potne- runl. Isidoium llispalensem episcopiuii scculus erat Beda, dunt io Commniiiario iu Acta apost. cap. t scripsit, Simonem Zelolem cumdem esse quipost Jucobum [ralrem Domini Uierosotumorunt rexil Eccle- sitim, ac sub Trujano crucis marltjrio coronulum [mtte, cum cenlnm cl viyinli essel annorum. Quod tainen in relractfltionibiis suis iu dubium revocat, tamclsi non adhuc couslanter uegare uudeai. SubJitdc llicrottymi
19
AD OPERA VEJX. BKD* PROI.EGOMENA.
10
auclorirate. .Srripai m eodtm upere, cotnmentarium \ haneliros per pocnla drcantiiei. Exhorrui, fuleor, et
Hieronymi secutus, et de Juda fiabe Jacobi, qui eliam Thattilteiis cocabutur, missiun enm od Abgaricm fuistn reqem OtnvfUP, uf ecclesiatticu trndideril hiitoria. Sed diiujentius posmodum ipsam hhtoriam eectesiatlicam inspiciens, reperi non ibi esse scriplum quia Tltaddceus apostolus HNM cl duodecim, sed Thuddmui itnus ev tepluaginla disciputis ad sanandum memoratum reijem fueril deslinatui. Tuin sitliinfcrl in sui cxcusationcni : IVon aulem mihi impuLandttm errerem reor, ubi aucto- rilatem mafnomm seauens doctorum, qua' in illoiinn tipvsmlis inveni, abstpie scrupuLo suscipienda credidi. Et iu ejnsdem libri Kstractat. cap . 8 rejicit librum dc Dormitione B. Maii* cx persona Melitonis Atiat episcopi scriptum, ct mcndaeia auctoris delegil. Ha?c
pa lens p/i-cunclabar , cujus heereseos urqtieret. Hi tpondit, quia BfOOrtfll iii sexta cetate stvculi Domxnnm Satvatorem in cnrne renissi . Percunctari erijo corpi quomodo dictretur : utrum quod Dominu* non venis- sel iii carne, cmn tumen stxta esset ntias . an quod Domino in carne veuicnte nerdum sexta atns veniret, vel cerle irtas stplimn jitm vtnissct, eum apertarutione sexta atlas nonnisi ab ejnt possitincarnatione ccepitse. Dcprehendique hoc, sive illud insimHlnrelur, me in utroque sanx fidei et eccletiaslixa' unitatis existere con- sorttm. bein caiisam suam sirenue et nervose agit, sicque concluriil cpistnlam : Obsccro sune ut has pur- gationis inetr litleras rehgioso ac doclitsimo frnlri no- stro David porrigus, qttatenus eas ille corani venerabili
idcireo commemorare curavi, inquil, quia nonnulios B domino ac Patie noslro Wilfrido scilicet antislUe te-
novi privfalo volumini contra auituritatcm beati Lucee rruuulu temeritate assensum pratbcrc. Possunl et alia artduci tenitttonia , quibus probemus Bedam non ita ciediiluni ac prcecipitis fuisse judicii in scribeuda Historia siia : cum ctiain in scriptis Palrum dcleetum ac uensuram adhibucril. Lege ip ius praefationem tlislorise ad Ceolwlfuiu regem, iu qua quibus aucto- ribus rcs a se relstas didicerit, declarat.
15. tivc iiiinor fuit in eo zelus pro fide catbolica, cujus tucndx studio exposiiiouem in Cantica canti- coruin a^gresstis esl. Audi verba ejus in libri priini exordio. Scripturus jupantc yratia superna in Cantica eanticorum , primo admonendum pnlavi teclorem, ut crpvscula Ju iani CiUtnensii episcopi a Campania, quce
gere possit ; n( quoniam illo pratsenle atque a dienle insipienlius sum prius appetitus conviciis, ipso etiam nunc audiente ac d pidicante, quam immeriliis eadem convicia sim perpessus appareai, ctc Is erat Wiifritlus secundus, qui posl Joannem Wilfridi senioris succes- sorem sedi Eboracensi pnefitit ab anno circa ■dccxvh ad bcoxxxtl.
16. Morum sanctimoniam quani in seipso expri- mere loto animo studuit, etiam in aliis, quoad potuit, tmn langoentem excitare , tum violatatn resarcire curavit. Hiijns rei argumento est cpistola illa , «ruam in extremo (ut conjicimus) moi-bo scripsit Egberhto posl Wilfririum juniorem Eboracensi arctiiepiscopo in ha?c verba : Dilectissimo ac reTerendissimo antistiti
in eumdem librum confecit, caucissime legat, ne per L Ecberhlo Beda famulus Cliristi salutem. Mnnini te
eopiam eloquentia. blundicttlis in canam incidal do~ ctrinamocentis : sed ut dici solel, ita carpat borrttm,ut et spinam caveat , id est,in dictis ejus svatos sensus serulelitr el eligat, tl non minus vitet insanos. I£st enim homo «I rhetor peritiseimus, ita graliat Dei post Pelagiitm impugna!or acerrimus .' ui aperfiiu scripta ejus, qTiibus c.ontra strenuissimum cjusdem gralias pro- puqnatorem Auguslinum insaiiivit,oslcndunt. El infra : Sed et in alio tibro quem ad Demetriadem virgincm Chrisli de lnstilutione virgtnis icrivsit, kmt eadem de polentia libni arrilrii qnomodo sentiat patidit. Cuem videhcet libmm nonnulli noslrum studiost leg ntes . sancti et cuthbtici doctoris Hieronynii esse lemerc ar- bitrantnr : minime peroidentes, quod et suavilas elo-
hetterno dixi se anno, cum tecum atiquot diebus legendi gralia in monaslerio luo demorarer, quod hoc etiam anno vclles, cnm in eumdem devenires locitm, me quo- que ob commune. legendi stuoSum ad tuum accipere colhquiiim. Qnod si ita Deo volente posset imphri, non opus esset tibi Iukc per titteras scripta dirigere, cum possem liberius ore ad os loquens, quieque veiim sa>e Heeesittfia dvcerem, secreta tibi allocuiione sugge- rere. Veruin quia hoc ne fieret superveniens (»t nosti) corporis mei vateludo prohibuir; agere tamen qixod potui, erga dileclionem tuam fraternat devotionis in • luilu curavi, mittendo videlicet per titteras quod cor- porahttr veniendo per cotlocutionem nequiveram, pre- cttrque le per Dominum, ne harum apices litterarum
quentifr deinulcerilis, fl h&reseos pcrversitas seducrn- D arrogantiiv sup riiiiitm esse suspueris, sed obsequium
tis, manifeste probat hoc ittitts vpusculum iwn esse. Poslca Juliani (ut putatl fiagmenla rcfirt »c refnt.it Bcda, verc doctoris catltolici fi.Tcns ufttcilim, quo lectorcs incautos advcrsus male bianda h<eretici elo- quia pra>iniiniret. K\ boc lidei catholic9e studio fa- cium cst, ut t iim iliqoando nmninis bx-rctici lalieui sihi inmi kudisset, exborruerit totus, cl mox ad sui riefensioncm caltmum arripuerlt. Exsut hac de re epistola ad Plewinam motiacbaai a Waneo niiper edita, cujus bnc exnrdium. Venit ad me ante bten- niitm, frattr amantissime, nunttin tum sanctitalis , qui pacifica; qnidem talulaliomt a tt l&litsimu verba de- tuiit, ted hrc tristi moi admiitione cortfu.til, addendo ijidelicet.^uvd nit? tudiret a latcirientttnu ruiticit intlt
polius hjintilitatis ac pielatis veraciter esse cotjnoscas. Ineonsequentibus inonetepiscopum, ut gradum sj.ro- sitnctum sucrosancta vpeiutwnr et docltina t WjtlMof iifinHi' ante omnia iU ab otiosis sc omfnbututiontbus, obtrectalwn (>»», cveteritqtte lingua: indomita> contagiis paiitificali ditjnitute coerceat; drvinit autem eloquiis ac mediliitiombus Scrrplurdrum linguam simul et mentem occupel, mn.timt lcijcndis B. rauli aposloli Kpntolis ad Timotheitm el ad Titum ; scd et verbis SMCtissimi papte Cregoiri, quibus de lilu timui el viliis reciorunt, tht in libro Jtegutte pastoratis, seu in homiliis EVon- getii mulium curiose dtsseruit Pnrterea babeat socte- luem eorum qm Christo /ideli devottoiie faoulantur. Qund non ita ttquor, inquit , quasi te aliter fitcert
51 VEN. BF.D^; ELOGIUM IILSTOKICUM A MAMLLON10 SCKIPTtiM 24
scumtsed quiade quibusdamepiscopis famavulgatum A tli^itur- El cerle vetustis auctoribus persuasum fuit
tst, qued ita ipsi Chrislo terviaut, ul nullos secum ali- cvjus religionis aui coniinenliie viros habeant. Ad hsea, quia, tuioTa. mnt spalia loeorvm qvw ad gubernacula tvee diotcesis pertinent, quam ut solu* per onrnia dis- currtre et in singulis piculis alque ageltis verbum )>ei pruzdicare, etium anni lotius emenso curriculo tuffi- cias, neeeuariuin salis esl nt plures tibi sacri operis adjulores aschcat , presbyteros vidclicet ordinando atque inssitueniio dcctores, qui in singulis vicis prw- dieando Dei verbo eC consecrandis mysleriis co?te Ubus, ac marime peragendit tacri baptismatis ofjiciit in- sistant. In qna videlicet prxdicatione popvlis exhibenda /wc prtt caHeris onmi instantia procvrent, ut fidem cataolicam qy,r apotlolornm Symbolo continetur, et
Bedam in ipso Ascensionis feslo iliem supremum ex- plcvisse. Die Ascensionis, inquit W*iUi*lmns Malmesbu rionsis monacbus toco jain oitafo, cum jam anima fragilem usum corporis etosa egredique gestiens pa.1- pilarel, contra Oratorium in quo coitstieverat orare, cilicio tubjecto dccumbens, ilhbaio sensu el hilari vutlu Spirilus sancti graliaminvitabat diccns : 0 rex glorior, elc. Bac oratione finila spiritnnt ejflavit. Et Simcon Dunelmensis monachtisseu poliiisTurgotus in lirtioii de Dunelmcnsi EccleSia, cap. 14 : Obiil vn Kulind. Junii in Cyrwe, ibique sepultus est . . tiemsiit autem ipso die sotemni Ascensionis dominictc. Quo anno ? Audi eomdcm Turgotum. Anno autem dominicai i« ■ caniationis nccxxxv , imperii autem Ceokvlh vn,
Dominicam Oraiionem, omnium memorix infigere cu- ■ episcopalus vero Ethelwoldi unno xi , illu Ecclesia?
cuLliotica: lucerna ad eam qvm se illvmvnavcrat lucem, illa vena aqtue salientis in titain arternnm, ud fontein titmm Denm pervenil, defunclns anno astatis svm quin- qvagesimo nono : cx quo autem rex Oswaldvs et an- tistes Aidanus pontificatem cathedram et monachorum habilationem in Lindisfarnensi hisula inslituerant, anno cenlesimo primo; a oonslrnctione tero monasterii Pctri aposloli irr Wiramuthe lxxm; porro a Patris Cuthberti transitu lxix anno. Amium morlis recle si- gnat Tiirgotus, male aclalem Bedae, qui Hisioriam siiam absolvil quidein Cliristi anno dccxxxi, aclalis su* anno lix , al cnm superstes fuerit ad annum dccxxxv, annos lxiii vixise diceodus esi. Eosdetn assignnl diem et annum Thcuiias Stubesius Domini-
reni; idiotas quidem hac ipsa sua lingua dicere ac stdtilo decantare futiant. Amplius liortalur, ut plures consecrel anlistilet, et enorme pondus ecclesiastici re- giminis ditidat in plures. Denuim itcriuu inctllcat, ut poputis sufftcienjtes doctores vilm satutaris adhibeal, el hoc eos inter alia disccre faciat, qitibus operibus maxi- me Deo placere, a qitibus se debeanl abitinert pecr.alis; quiun frequenli diligeulia signaaUo se dominicm crucis suaquc omma munire; quam salutare sit omvi Chri- siiaitorum generi qitotidiana dominici corporis ac. tan • gitinit perceplio, juxlii quod Eccicsimn. Chriili per ltalimn,Caliutin Africam, Grceciam, aciotim Orien- trm solerter agere novcrat. Qttod videticel genus reti- gionis, ait, uc Deo drnolat stmclificannnis uim longe a
cunctis pene provincia: noslrae laieis per incnriant ao- " canns in libro de Actibu» pontriicum Eboraccnsium.
cenlXum quasi peregrmum nbcsl, ut hi qui inter itios retigiosiores esse viderttHr, nonnhi in Naluli Bomini el F.piphania et Pascha sacrosanc.tis nwsteriis commnni- care prwsnntunl : cum iint innumeri innocentes et cas- tissima; conver.uitioitis pueri nc pttetie, juvenes et virgines, senet ct attus, qui absque ullo scrupulo con- trovertice omiri die dominico, sive etiam in natalitiis SS. apostotorum sive martgrum , qumnodo ipte in sancta Romana et «postotka Kcclesta fieri vulisli, mysteriis calestibiu, commwncare valcant. Ipsi climn conjugati, si quis sibt mensuram continentin: aslendat elvirtutem raslitatis insinuel, idem et tkenter possint, et tibenter facere velint. Vidcs quos ad irequentcin sanct» Eucharis!i% communionem admitteudos velit
Et certe prsedioto anno dccxxxv rlies Aseensionis dominiese incidebat in vn Kalendas Junias, ryclo lu- nari xi, concurroiite v, epaeta xxin, did dominicie resurrectionis xv Kalendas Muias. Hini: corrigendus auctor lihri de Vila Alewini abhatis qui juxta quo- nmidam onininnem , affirmat Redam nonagenarium decessisse aimo dccxxjci. Nec dubiimi quin interpo- iatio irrepserh io Beda.' epistolftm ad Wichredam presbyerum de wrvo mquinoclio jnxla Anatolmm : qua in epistola adducitur exeniplum de prassenli anuo dominica: incantationis dcclxxvi, ad quem sine dub.o Beda non pervenit, tum quia rnajor centenario liiis- set, tum quia S. Bonifacius Magijntinus nntistes aftno hcci.iv martyrio alTectus, Bedain irti riiortuum laudat
Beda, innocenies sciiicel et castissimas quosqve, etiam " in suis cpistolis, Ut infra videbimus. Ei certe si Beda
cnnjugatos, dummodo prxscripiam castitatis conju- jugalis regulam servent.
VII. Bcde obitus, sepuierum et epitiphiuin, sanctitas de- clarata, reljqui.-e.
il. Finein vivendi fecil Beda dic fetto Ascensionh dominicae, vu Knlend. Jvnii. Nam, teste Cutliberlo nioiiacho in epistola siipcrius reUta, usque ad diem Atcatsionis dommica; id esl septimo Kalendas Junii ritam dueebat. Ne quis vero excjuso Ascensioms dic Bedam in vigilia ipsius festi obiisse dicat, occurrit endem epislola, in qua Beda fcria quarla post hontm nonam, id est, suli vesperam , presbyteris monaste.rii sui acckis munuscula dedisse, et ad eos verba feeisse
diu vixissei pos! annum dccxxxi, ultra. hunc annum promixisset Historiam suam. Nun produxit vero, ut patet tum «x dicendis infra num. 29, tum ex Chro- nici Fontaivellensis principatu Ludovici Pii scripti cap. 9 in h»c verba : Venerabiks presbyter Beda Hi- ttoriam ccctesiasticam, quum de genlc sua, id est An- qlorum composuerat, usque in hune annum, quo caasus Uagenfredus, nrirabUi opere perduxii, et non mttlto posl ad ctvleslia regna perrcxit vn Kalend. Junii. in qundam Chronieo de ^ex mundi a?tat bus manu exaralo principarti itidem Lud vici Augusti legi h*c verba : Karhts Mariellns fljinis xkvii dominatvr. Hupts anno xxtt Heda presbyter AngUrum obiu. 18. Sepultus in Gyrwe, inquit Turgotus prioi Du-
AD OPEttA VEN. I.EIM. 1'HOI.EGOMF.NA.
n
hoIiiickss, in tujut viiteliect Bedtv Aoritiri-m ptrlteu» \ irnire, ibiqitu prccibut el vigiliit salcbat inthlcre.
ii.' aqr.ilonttlem plngnm tvf/cji.e S, 0'oii/i in Cynee tOHtcerala, veiiernndnn filtiibut nomimt ejnt ibidem prwslul nwinoiittm. Olltttditat etium locut liodie, nbi ile tapidi ii! itiiuiiciil.nti habeut ub omNJ iinpii^tiidiite lifon ttdtrt, medilari, Itgtrt, dielare coutuitmi et ttribtn, u Willelmw .Miiiiiic^liiiiieiisis nonaehui :
Stpulta esi cttm co tmnil gctlorttm pene noiitiu utquc it.l tnntra lempora. Adta mtllut Auglorum itndiorum ejn. tcmttltts, mttui gratiarum ejui snjuax (uit, qui oniisnv moneta iwcnm periequereiur. l'nuci tmot «qmis umaeil Jetits, qitamris lillerh non igvobiliUr iaformali, riitt tout inijratiimeonsumpteruntsitcniium; ulii vir fiiimis tnbris ittai gnsKtnlcs, igitavttm coufavtf- tunl otium. Itn tum semper pigro sitceedcrel pigrior.
Ytvciui (.uriii pretbyter ilie Eadiumidu episcopo
Duiivlnicnsi, qiii .1. hx\ elneliis csl.
20, Is esJ Eitrediii qni sancii Bedir reliquiar; clanculum . uii' ;m;.i" , Duneliuuni irauBUilil. Vnde, nrpius a suii ftiutiliuiiter retiuisttus, ubitiiim Venera- bilit Bed,t os ■: reauletctrtnl , setlmt de n inquitiia sotilus ertil rutpondere : Hoc, \mp'it nento ntecertius novit. Firmttm, o dlleclissiini , el procut oinni ititbio terlum habeuth, qnod etideni llteia q.itv r.atratisshnutn eorpiis ftilris Cin/iCnii btevat, etium oisa vencrundi dociorit et monachi Dedx coutinc u. Amio rn.iv, cuui 8. Cullibcrti corptis iiiconiipuim e lo< ulu oxtrahe- relur, t ■'. osstt V cnerabittt BedtC qme una eun Ht ns eorpore tiospitiunt littbitrr.ntt , pariler conintebat tac-
imtl o lempore in tota 'mtuta ttudiorum detepuit fervor. \\ cultts de lino, ui iu hisloria traiislaliouis S. Cuihberti
Mugnitm ignuviee irstimoiiiuin dobunt versui epitaphii tui, pudeudi prortustt tnnli viri mausoleo indigni.
1'resbyler Kc Bedi reqviescit urne sepiirtuv.
Doua, Chrisic .i .<iii iiicu.lis gaudere p«ra'vuin,
lUqiie ilii soplii ' dcbriarl fuiile, cui jaui Su.piravtl ovaus luicuio semper jiuore.
Est ei aliud genus cpiiauliii non ila iuipolitum, qnod t\ Codice Tboaneo supcrius reiulimus post Cutli- Lerii rpisluUm.
19. Stalim ab ipso obitu Venerabilis Beda tanctus babitus e»i et appellalus. S. Cmiifacius in epistotis suis non seinet ainitelum EcctetitE niinrupat, Lullus r.niiif.ifii successor beata: memoria: Bedam, in cujus MnrralioMeni hotosericum vesteiu nd iptius reliquins
miitil. Eumdem vocal taiftUH Patrem, nt poslea vi- ^ Itcrberli Wiornensium abbatum iu Cttisiouieitti eccle ilcbiiiius. Benedictus Anian;:- alibas, Itedae subpar, ex sia liaberi dicuntur.
alias videbimus. Uii;e Be4;e o*sa u eailcris retitutiit tegregata, in tigneo tocelto mveniebttntur locata, inquiC
Tiiigotus. Iluyn DuneunensU opiscopus anno nctiv elecius, (ercirtiiii nim.it prctiotnin, auro purtnimp et arqento ninndisiimo opliine (tilirkatnm , tnjiidibasq'ie preiiosis opcre mirifico ndornalum comlrnxil , in qw viri tenerabilh Bedx pretbijteri et Cinventit monnehi vs.ui cum multonim uliorum saneloium ntiquiit catbt^ caeit, sicuti in appeudice ad TurgoUuu legitur. Joju- nes Spcdns in Theatro Biiiauniai, ubi de cpiscopalu Duiiclniensi, scribit Beil:e iiioniiiiieiiluui niarniorcuui in occidentali templi Dunelmeuus purtc eiiam iiuiie exstare. Et tameit in Honastici Auglic. lomo I, ossa Yenernbilis Bedte, Biseopi, S. Ilesterpini, Sigfridi el
dictis benti B.dtv vcr.-us quosilain refcrt iu Coucordu Regularum cap. Zti, § 0. Alcwinus eiiam in pr;vfa- linnc coiiiiiieiitarii super Jo.itinis Evangclio beaittm Betttim /jrfsfciflcrum l,tiii!a!,i'l iu libris conlra Fclicoin non semt-l. 1 1 1 1 lciinis in epislola Areopagilicis pr:i:- liv.t :nl Lutlovieiiin Augustum, Bedam itidem lanrtHin «t venerubilem vocat. Ilinciiiarus Rlicmoruiu arclii- episcopus uno post Bedam sxculo, eiimdem tanclum scmel et itciuiii cognominat, nimimni in ^pisiola nu- niine synodi Tnsiaccnsis ad Itodiilfnin Biliiriccnsem ■ i Froieriiim Burdigalensein antistitcs, ci in liluo ilc IVjedestinationc, cap. U. Nolkerua Balbulus iu Mariyrologio xm Kaleild, April. Sauctmu Bedam
VIII. Ueda; varia elo^ia, ciir ct >iuando Ycnerauilis dicms. i\. Nemo iere vetcrum scriptormn sine laude lictia: meniiuit. Eum plurilms epistolis coninicndait S. Bonifacius Maguntinus antisles , epistola 8 ad Egbertum Fboraccuscui pontiliccm : Preeterea ut milti de npiisctttis B dnn lectoris atiquos traclalus conscribere el tlirigere dignerit, quem mtper (ut aitiii- vimits) tlhina ijralia spirituali iuteUeclu ditutit, el iu resh a proviitciu fulgere concestit : ci ut candela qttam xobis Domiiwt lurgitus esl, nosgitoque fruamur. Mcin bahei epislola 9 ad iluciberium Wireiiiutheusis et GiiwensU monnstcrioium abbaleni. Sic vero epi-
slola «5 ad iunidcm Egbcrlum : Modo inUianter de- pretbijtcrum laudat. Quin etiam m I nhleusi niona- rj -.j,
sterio ara snnclo llcd;e erect» luit iiicunlc saiculo u,
tesie Rhabano Uauro in Inscripliono ~t'3 ad altare S. Benedicti i» cnjpta occidcnlaii, cujus bic vcrsus :
Culbliertus, He.J.i hle, /Etpiiliusqnc maucnt.
In l.ilaniis ab Harlm.inno Sanrti-Gallensi luouacho inelrice eodem sxculo eomposiUs, ipud Cauisiurn tomo V sancius Beda rccensciur post S. Pacbiiuiiiim.
f.iclniiiiiun, lleda, AlUUl, Pjriiutiuf. Cerle Elfredus pre>bytcr Dunclmeiisis , refereiile Turgolo iu lil». in llisl. Dunelm. cap. 7, ad moiiasle- rium qutul est in Cjireum , ubi Bedam doctorem eon- versntum, tlefunclum el St-pullum nouerat , i)H§ulll auiiis advenienle anuiiieitiuia doiuutioiiis tjut tlic
derantei (lagitumut, ut nobis ad gundium natlri mteiorit co motlo qua anlea jum (ecisiit, ti/ii/«ain par- liculum vel sciittiltum de candeia tUeletiu, quoin iliu rtt Spiriltti sanctus in regionibui resirii, deilinurt cure is, id est, de traetaitbus quot spirilulis pretbgterel incesliijator sattclaruin Scriiiiururitm Beda rcsenntilo composuit : mnxinie tntlem li (ore possit, quod nobis piicdicuniibui habile , ei mitnuale, et utitusimum ettc vitlelur, tnper i.ectionurinm niinivernirium el 1'roter- biti Salomonii, qnta cotutnentarwt sujier ilta edidissu auilicimnt. Eutlem ipectat Btmifacii epislola 150 ad Cuilibertiiiii abbalem lluelberli succcssoreui. Ilic obscrv.ire juval, Bonifacium »b aliU non ab ipso Bedj pclerc ipsius lot iiliralinncs, cuuii|ue uuuci fulsissr iu proviucia Norlliaiiiiiiluoiuiii i ut dubiuni ucn tb ,
25
VEN. BF.D/E ELOGIUM HISTOIUCUM A MAHII.I ONIO Sf.RUTVJM.
26
pr;edictas Bonifaeii epislolag posl Bedse obilum scri- A modm-nit temporibut doclur adtnhubilis Bcdu pretbyler
pUs fuisse.
22. Non minorl venerationb siudio affectus cst Lulltis Rotiifacii successor adversus Bedam. ld lesla- tnr Bonifaciann Lulli cpislola 109 a<l Ccenam cpi- scopum Angiim.Olwfroufi/nfmmVt/iiiruni libromm acqniras, et nobis mitlere digneris, qnos berUte nniiio- riec Bed'i pretbtiirr exposvil , ad lonsotntionem pere- grinalioiii» noslra; iJ esl, in printtM parlem Samuelit utqite ad morlem SanHa librot qnaluor, sice in Esdrum el Necmiim libros tres , rel in EvaHneliuM Marri li- bros mtuiuor. Eiileni Lullo Guibfrtiis seu IJulhbftttiis abbas Wirenuilheiisis posl lluelbertum (cnjas Culh- berii dc Ded.e obiiu scripta epistola videiur esse leius) <lirigit epislolas dnas, qua* inier Bonilacianas
de strpe mcmoruin irinplo in Expositione tvaiujelit Joannis lenlkjl, lidettnttts. Eti Bcda Venerabilit dictus, doetor admirobM», ct Patrum nusnero aseiipiusct quudnmmoilo pi:e.latus. Pascliasius ItatberlUS :ihb:is Cnrbciensis in suo libru de Eucbarisiia, iiidem Bcdx auctoriiatcm in censnm sanctorum Pairunt referi, et Walafiiilus Strabus in lib. de Oflic. cccles. cap. 25: tiedam Antjtorum Patrem uoiuinat. Denique Hincma- rus Rhemoium antisles. tesiante Frodoardo in Hist. Rein. lib. iii, cap. 25, Expotiiionem llcda in 1'rover- biis Salomouit ad tynoiiitin sibi deferri ptliit a Joannc episcopo Cameraccnsi.
24. Aduioncor boc loco adnotare , qim leoipore quave tle causa Beda sit diclus Vcnerabilis prcsbyter.
surtt urdine 89 et 1)5, In priore Cuthbcrtus Lullo B Mitlo fabulas hac dc rc plures. Si Trilhciiiio credi-
reseribit liis verbis : Gratanlcr qnidem munnscula iinv charilatii tuscepi , el eo grntmUmt , quo le hrne iiilimo devvtionix affectu millerc eognovi, id esl, livto- sericam ad rdiqniat beuut memoritv Beda maaistri nottri, ob recordutioncm et illint vcneratiunciix miltett destinasli. F.t rcclim quidem mihi videtur, ul tota gent Anytorumin oiniibitt provinciit ubicunqne reperti tuut, gratint l>eo referant, quia iam mirabilem tirnm , pra- ilituin divertis donis, tamque ad excrcenda donu sU- diosunt , timililerquc ili bonis moribut oiventem Dcut illis in tua nationt donavil : qttia per exptrimenlunt ad pcdes cjns nuliitus lioc quod narro didici. El infra : Kunc rero quia rotjasli aliqitid de opuseutit beati Pa- tris, cnm meis ptteiit juxla vires qtttid polni , tuaj di-
nms, Veneuibilis diclns esl tlum ailliuc in vivis eral, ideo scilicet qtmd ettin ipsius honiilia: r.a vivenlc in ccclesiasticis ofliiiis lectiinreniur, VencritbVeia niin- vupabant, queiu a.lH»c iu c»me degcnicii) nnittltitn poleranl siinrfnm appellare. Quo fjcliun sit, tti no- meu V«neraMfis passim usu rccepiuin apud oinnes , haclcaoi auctoritaiem rctinuerit. Cerie in Lectiona- riis inonasterii Corbeiensis nnte quingeuios lere anuos manu cxaraiis, piures Bedar boiniha! assiguan- tur boc liluio vulgalo : llomiiin Venetobitit Uedus pretbyteri. Et tnmcn Menardus uostcr in uoiis a<l Concordiain Rcgulaium , cap. 5t», | vi, exislimal reccntiorem cssc Vmerabiti*. appellalionein , »b Alcwino , inonacbo Sancii G.illensi , Oiiorauno ,
tcnioni prajparavi, iibellos de viio Dei Cudberto melro C Willelmu Mabncsburiensi , Florenlio VVigornicnsi,
ct protu composilos, Et iu episl. 05, libcum qitem tiaritsimiis t.cclesite Dei uwgitter Ueda de a:dificio templi compotuil, uU coiisolalionem tua; peregrinaiio- nit miltere curavi.
25. Plurilius aliis elogiis ccicbraiur Beda ali »u- ctnribtis, limi subparibus, litm tequiorilitis. Eum Alcwinus nu/ii/:*sii«t(iri muijistrnm Beduitt presbgterttm in epinlola 5; anctor libri de Ofllcib ecclcsiasticis Akwiuosubjfctus, sticcrdolem et doclorem erbninm cap. de rtirilicationc; Kairaiimus presbytemm An- glorum, incmbritm Chrisli ncn reprobum in libro de Naiivitate Cbrisli cap. 8 ; Lanfraucus Canltmriensis arrhicpiscopus Ebnraccnsis Ecclesite presbylerum et Amjloriiin doctorem in episiola ad Alexandruin pa-
llenrioo lluntidonensi cl Rogerio Hovc lcnsi ncqua- quatn usurpatain. Equidetn post BcdiC aelatein pro- tliisse cognotncuiuni istud, salis prubal silcntiuin comparium auclorum, quoruin iitillus, quein boctenus lcgeriin, Bedaui VenrniMnM appcllal. In veterrimo Cotlii c Tbuaneo abanuis octingentis nianu dcscripto, itt quo cxslant Bcila; lioniilix otnnes ; uhique prae- fcrliir, llottitliu domni Bcdai. Pnclcrea ante quam P.iulus Warucfridi, inonacbus Casiuas, Lcctiouaritiin ecclesiaslkuiu jussu Caroli Magni concinnaret , auctoruin eoiuiu quoruui liomilix recitabautur iu ofliciis diviuis uotnina baud pra ciucbanlur, uli Ca- roliis in cpistola ad i'aulum auclor csl. Si ergo Bedie bom li.cen vivetile in Ecclesia lccta; suul, uon lamcii
pain II appelianl. Oinuium vero illustrissiintim esl 0 prasmissutn Bcdtv Vcnerabilis iiouicn. J.mi lanicn a
elngiiun, quod Patres concilii Aquisgrancuiis n anno dcccxxxvi babili tribnunl Bedrc, quem sanclis Ecclc- sia> Palrihus annumerant. Sic enim in prasfatione iibri tti loquuiitur : In fine prarcedentit libetli r,o: promisissc meininimut , quod in Itujttt exordio , prottl Deut posse dedisscl, ex snnr.lorum Pairuin ocaculi» breviler ostendereinus , uuoU lcmplum Domini quod a Saliimone «•dificatum cl dedicatum Doinino ctl, fiyura fueril catliolica! Eeclesiai per univcrsum orbcm diffusit; et conditor illiut Salomon rex personum getseiit Lhristi, auod qnutem. not Domino [iwenle adimplere conamur. Solva quippe tuper huc re caHerorum tan- elorum eximiorum Patrum expositione, qttorum dicta in sutnsaueniibus punenda tunt ; auid venerabiiis el
iiono sxculo Venerabilit nomcn Bed.e alliibui cuc- pium. Ainaiario in iibris de divinis Ofliciis passiut Domnus lieda, at lib. I, cap. 57, Venerubilit prctby- ttr licdu nuiicupaiiii , uli eliani Jon;e Aurcliaiiensi episcopo in lili. i de Institul. laicali capp. 10 ct 17, cl lib. in capp. ii rl 7, uec non Usuardo iu sincero Marlyrologio Nonis Auguslls. Adduut uoiimilli Pas- cbasium Ralberlum : at in loco cilato ex libro de Eiic.haristia alitcr pnvierunt Codices mss. in quibus ha^c inscriptio : JJeiiit' pretbyteri in termoue suo, omieso nomine Vencrttbiiit. Addimus vero auctorein Chronici Fontanellensis, capp. 9 el 16 (in editis 15), Ilildiiinuni, Radboduui Tiajectenseui episcoputu tti scrmouc dc S. Swioeilo; et Hcrictun uouachuui(
17
AD OPERA VEN. BKDj£ 1'ROLEGOMENA.
t»
qui in lihro de Kxpoiilione tomputi haclenus ( si MM A in mutua.' diieciionis indieiuni, non rernni pretiuin
fallor ) inedilo, Mrot de hac eodem re prmcipue Vt- mrabilis viri domni Bcdit pretbyteri laudal : qui auctnr npus sunui anno nttaxn scribcbal. >>•■' dubium quin »b «liis ejusdein aetatis amtoribiis ea- dem nppellatio freqoentau fueril, tametsi non ab omnibus; uti uec eiiaui uoslioxvo, (]uo hoiiurilicuni islud vocabulum jampridein uso inolevit. Miititnns alios sequioruw leuiporuui scriplores, relaturi dun- laut Algeruni cuenohium Cluniaeenseni, a quo Vc- nerab.lit Seda prabytcr menioralur in iibro 1 dc Sactam., eap. 8, el M»ttha;uiii Westmonasteriensem mona hum, cujus tempore (scribclMl autcni medio steculo xni) Beda jampridem promeruerat ut ab uni- tfrsali Ecclesia doclor Angiorum el Patcr venerabilis
atiendenies , sed auiniiim. ln S. Bonifauii archicpi- BCOpi aliorunique xqualium cpislolis exempla sunt id gcueris coiiiplura. Sic Lulliis abbalittaj Kanebadac, puelloa regio sangiiine ort.e , mitti! tria munutcula , thurit, piperit, et cinamoni in Bonifaciana epislola 5. Anonytiius quidam Eadburga: abhatissx gropliiiun argcntenm . el storaciselcinnamomiparlem , episl. 7. Koinlaeius Cgherto Cautuarite archiepiscopo prar.ter extmpiuria emstotarum S. Crttgorii, dirigil , ad indi- cium churitatis, corporale, pallium el villosam ururm ad tergcndos pcdes servorum Uei, epi3t. 8. Huetberln abbati Wiremulhensi lectisternia capium, epist. 9. Ui;iTlViiln presbytero partem thgiuiainatin et sabanum pro benediclione et signo purai charitatis, episl. iO.
nomine ceriseretur. Cur vero, inquis , presbgtcr, nnn B Elhebaldo rcgi accipilrem waim, duot (alcones, duo
monachus , si monachns fuit ? Niiniruui tanla erat quoodam (ul par csi) eiistiniatio saccrdotalis digni- Utis, ut qui huc gradu insiguiti ersnt , inissis aliis nominibus, presbyteri vociUreittur.Riite Hieronymus, etipse (ut s»pe fatetur) monachus, vulgo presbyter au liL Imo etiam abbai.es pcesbyleri (nain preshyteri quondam noo eranl omnes) ob gradus digniutem prcsbyleri, raro abbata dicehanlur. Haec ceusa cst cur SS. Carilefus, Kicharius, G lius, Wahricus, etsi ahbaiiali ihgnitate prajditi, lamen prcsby eri in anli- quis M arCyrologiis cognonimari solent.
15. JSec ab re erit observare hoc loco, VenerabUis nomen ab Audoeno iu Vita S. Eligii severiori mona- chorum instituto, el monachis illusti ioribus signanter q atlributum.Nam Buehinusex gentiti conversus, poslea, irniuit, Venerubdis, id cst monnchus, exsritit, ut Vtr- rariensi cxenobio prmfuil, lib. T, cap. 10, et Thillo vernaculus Eligii, pottmodwn vencrabilem. id est, mo- nattuam ritnm duxisse dicitur; el Eligius lanquam doininos honorasse eos qui rencrabilem inonachorum vitam arriperent. Ado Viennenf is cpiscopus in hi to- ria sua de Wilicario ejusdem scdis episcopo ageus, neliclo, inquit, epitcopatu in monasterium SS. martg- Tutin Agaunensium mgresstis, «ilain venerabiUm duxil. Et in Vita S. Desiderii Cadurcorum episcopi, Arvanns Scottus vitam, vcnerabilcm in iiionasterio duxisse fertur. Denique, ut csctcra id genus omittam, S. P. Benedictus vir tila: tenerabilis a Gregorio Ma^no pra?dioatur.
sinici, et dnas tanceas, epist. 19. Egberlo jaiu l.mdalo duas vini cupcllns, epist. S5. Cynchardus aulein Ven- Iun3> civiutis cpiscopus inler alia mittil orarium et coculam el gunnam breoem. Lege epistolain 148. Bo- uifaiitim IV alio^que Roinanos pontjlices non raro pectinet, specula, aliaquc istiusmodi Iribuisse legimus in ipsorutn epistnlis. Et Foriiinalns in epigr hb. o. passim graiias agit pro eulugiis traiisniu;sis. Quales putas eulogias? o?»re scilicet, castaneis, lacte, prunel- lis, oiis, etc. Neuipe ul ipse ai( epigr. 25 :
IX. 0 tarta iones in Beda: i.eniula.
SC. Huc in sei-i-sstiiu cousulto rejecimus observa- liones nounullas, tum in munuscula qu« Beda morti pioximus pn shvicris monasterii sui dislnbuit , tum in qtuedaiu ipsius opuscula.
27. Ad exiremam vilse periodum accedens vir sauctus , uni c diseipulis siiin Cuthberto hora nonn dixrt: Qnccdtim pretwsa in mea capsella habeo, id est, piprran , oraria et inecnta. Sed curre velodter , tl presbgterot notlri monatterii adduc ad me , ut et ego munutculii quuiia T)cuit donavit , illis ditlribuam. Ni- nnniiii 60 tomporc, si unquam alias, moris erai, ut id gcnut munusuiloriim amiti darcut acciperenhjue
Munere io angusto ceraHur auiplus amor.
Ei scimus S. V. Benedieturu in Regulse suse cap. 54 eulogias nou prohibuisse, modo ne darentur accipe- renturve cilra conscientiam abbatis. Nntum esi mu- nusculum avari monachi , qui S. Hilarioni ciceris [ascem vir ntis detulit, leste Hieronymo. Ergo vene- rabilis Beda, io mutuse dilectionis et fraternas con- cordiaj indicium, morli prosimns dat fralribus. suis presbyteris xeniola, ut mcnioriain sui habercnt in sAirts offlciis, ad etiin niodum quo Anlonius Athana- sio melotem unam , Serapioni atterui» , fratribus cili- cinuin vestimcnlum lestamenlo reliquil. Cur vero , inquis, mcensa? Biscintus en Ceniuiuli Roroair* Ec- clesi* diiconi epistola ad Bonifaeitini, nrdine Wi : Transmiiimus per prxdktum vestrum presbyterum aliquiintuin coaumbri , qnod incentum Domine offe- ratis temporibus matulims ei vcsperlinis, tive dum missarum celebratit solemnia, elc. Quid demum oro- D ria? nempe, ut conjicimus , linleola lenuia, quibus os tergi solcl. qu* ttibuna vocat Bonifacitis in epi- slola 10. In hunc enitn sensum non raro suiui ora- rium. votahulutn alioqui vari* significationis, probal Yossius in itt.ro ttt de Viliis st-rui., cap. 51.
X. Judioiuui de 6Vn> «cripli.t.
28. His per quemdain excursiini dielis, vrtiien- dtiiu est ad qu.isdani animadviirsiones, qu* mlhi inlcr evolvenduin Bed* scripta, tuin ediu. rum ' manu exarala, OOCurrerunL Priniuin quiileni d« lempore mriptionuin agenduni. postea de operibu» dubiis rt siihdtiniis, poslremo de reliciis.
'iO. Beda librum tertium in Samuitom aggressut e« nioriun Ciolfri.lo abhate, id cM, aun» »»'.r»\n, ul
29 VEN. BED.£ ELOCICM HISTORICUM A MABILLONIO SCRIPTUM. 30
ex piwfatione lit>ri m eonstat, Explanntiuncula i« A se assumpsisse fatetur. His insuper Beda morbo su-
Epistotam Joannis pri na videtnr ex ipsius lucu- brationibus in Scripturnm sacram. Deinile Exponitio in Apocatypsim , quara fralri Eusebio seu Huelbcrlo, abbati siio futuro nuncupavil, nam binominem fuisse Huetbertum, ct Oh atnorem studiumque pieta is Eusc- bium cognominalum, palet ex prsefatione lib. 111 in Stunuelein. Porro Beda libruin Apocalypsens iu capilula distinxit. Post Apocalypsim commentatus esl librum de Actibus apostolorum, hortante Acca epi- scopo Hagustaldensi ; tum etiam Lvcm Evangciium : et Quamlionct triginla de libris R/gum explica.vit, petente Nnthelmo lunc presbytero LonJincnsi, post Canfaiarieusi archiepiscopo, quo adjutore in seri- beoda ecclesiastica Historia usus est. Bedx Quwtlio- tiet in utrumque Teslamentum ex Anglia petiil Lupus B
premo dccumbens, patria lingua reddidit Joaunis Evangclium, lcstante Cuthbcrto discipulo in r-pistola quam dc ipsitis obitii exaravit. ln duhiorum classem rejicietidn suiit Exposilivnes in Matthaii F.vimge ium, Commeiitiirius m Psalmos, YiUe sanctorum, exeeptis ActisSS. Filicis, CuthbortietAnaslatii, qu<&Ht<ia.z%no- scit utsua; libellus d* ()fliciis,Ccmmeritariv$ in Boetit librum de Trinitale, MeAitationcs, Patsior.is, l.ibri de Elementis philosophice, etliber de Rcmediis peccalorum, quem jani iiiter suppusithia rclegavrt Spclrnan us tomo 1 Conc. Artgl., lametsi in cnllectione canonum Regino Pcenitenlialem libruiu Theodori sen Bedm citat in lih l, cap. 297. Ivo etiam et Cratanus ex Pcenitentiali Beda; referunt capitulnm dc sacerdou Eiuharistium vomente. Nnn lamcn preteream id
abbas Ferrariensis, epislola62 ad AUigisum ubbalem
Eboraccnsem. Poslea omnia etlidii Commentaria in
Samuelem, ex quibus lihrum tcrlium, ul jam dixjn us,
aggressus cst anno dccxvi ; al vero E.rpositionem in
Miirtum vulgavit post annos plunmos quam Luxai
Evangeiium e.xplanavcrat. Qus omnia ex ipsius
Bcdae prefatjonibus in cosdeni libros intclliguntur.
Prwterea. Exposillonem in Epistotas Pauli, itidemque
t7i Epistolus canonicas ex dictis S. Augustini magno
Slu lio coniexuit ; et Hbrum de scx ptalibvt absolvit
Leonis lsaurici anno ix, Christi dccxxiv. His abso-
lulis edi lit Historiam ecclesiasiicam gentis suae, quam
cum Epitome adjuncta perfecit anno DCOXXXl. Nam
in optimo Codice ms. qui penes nos est, pnedieta
Epitome ultia istnm annum non excurril, ut supe- C
rius mon imus. In eadem E itome Beda exjiibet in
dictin lucubrationum suarum, in qua annumeratur
Epistolu de /Equinoctio verno juxta Ana olvtm. scrip-
ta pruinde ante annum dccxxxi. Unde exemplum in
ea episiola Wichred* presbytero directa adductum
de anno prcetcnli nccnxxvi, est inlerpolatio scriptoris
amanuensis ipso anno epistolum exsoribentis, qui
Beda; sententiam supposito exempla explicare voluit.
Denique Reiraclationum librum. io Aeta apostolorum
post annuin dccxxxi scripsit jam senex.
30. Practer Opera Bedae in suo Indice recensita,
pauca stuilqiw ipsi Iribuere tuto possimus, excepta
epistola ad Egbertitm Ehoracensem pontiliccm ,
scripta post annos t iqinta a niorte Aldfridi reqis
m .. • . „. . . r» u'1 Codcx postenor.
liorthanimbromm, hoc est anno Chnsli dccvxxv, U
qui Bed* supremus fuit. Commentaria in Evangelium
Joannis, siquidem Bedam babent auclorem, post
annum occxxxt ab eo sunt edila, quae veluti quod-
dam Augustinianx Expositionis compendium esse
videntur, insertis hinc indc scntcntiis aiiorum Pa-
trum, ut capite 5 agens de Regido, verba Cregorii
Magni adducit. Cerle Jonas episcopus Aurelianensis,
Ludovici Pii wqualis, in lib. t de Insiittrt. laicali
tap. 13, chal plures versus ex Beda in homilia Evan-
gelii vigaima, qui in pnedictis Commcntariis legun-
tur capite 2. Unde suspicamur iegendum esse apud
Jonain, in homitia Evangelu secimda. Et quidem
Alcwinns in praefatione Commentaxit sni in Joannis
Evaneelium, tx twmelih beati Bedo? presbyteri mulu
quod in Beda: Homilia.rio Thuaneo vftusfisaimo legi manti recentiori ante annus qtiadringentos ascrip- tum : Ego rion peto libmm Expotilionis Bedat super Evangelia; sed peto Ubrum Expositionis Bedas super psatmos Psalterii. Apuge Epistotum de divinalione mortia, qux ricliramenlu quantum a mcnte pii homi- nis absint, probal epislola ad Hermfridum presbgle- rum, libcllo dc Tonitruis a sc Lafine verso prsefixa. Is est Hercfridus presbyicr de regno Merciorum, ad quein exstatS. Bonifucii martyris epistola 10. Ati- ctor lihri de Officiis divinis sc ibebat po»t annum quani Pascha inciderat in vn Id. Apriles, ut patet ex cap. de Pascha annotino . quod ab anno dccxxxi quo Bcda indicem Operum suorum confecit, ante aiiimm octxxxi non aecidil.
51. Scripsit quidem Beda Hamiliarum Erangelii libros dvos, ul ipse latetur, seu in Lectionuriam an- tiiversarium, ut babet S. Bonifacii epistola 9, supra nuiii. 21 rclala ; at qna-nam ex editis ad Bedam pcr- tineanl, quamam supposita' sint, interest dislingucre. Sie enim explorabiinus celebriorcs dies, qui tum anniversaria soleinnitate colebantur. In bibliotheca Thuanea habentur duo pervelusti Codices, in quibus Bcd» liomilire reperiuntur. ln primo, num. 144, ante annos octingentos exar*to, homilia- 59 coutimia serie exhibentur: in alio,num. 38, qui annnssexcen- tos prsefcrt, distinguiintiir in duos Jibros prsemissis ad utrumque capitulutionibus. Utrumque apographum conferre et repr<esentare boc locojuvat. Sic proce-
UICIPIT CAPITULATIO LIBR 1 DK H MKLHS BED* PWiS- «VTEItl MiMEHO VUJINTI QDINOIIE.
1. Homelia leclionis S. Evang. secimdxtm Lticam, Mrssusesl Attgetu* Gabrich In primo Cod., Romelia. domni Bedce. Tn utroque sic incipit post Evangelii verba : Exordium nostnv redemptionis hodierna son cUEvangetii tectio commendat, etc , ut in editis ad dicm AnnuntlationisB. Mari»
2 Homelia le.ct. S. Emng. sec. Luc., Exsurgens Maria. inc. in utroque : Leitio quam audisris sanct: Evangelii.
3. Homelia lert S. Ev. sec. Marcum, Fuit Joamnes in deserto. ln priori Codice, Homilia domni Bedw de Advbntii Do^iim. lnc. in utroque : Advealum domi- mca; prcedicalicmis Joanncs prtevcaxens, etc.
•4. Homelia tect. S. Ev. sec. Joan., Joannes testi- mimmm perhibct. lnc. Rcdcmploris noslri pra/airtor testimonium de ipso per/ii*rn»,etc.I)ecst inpriori Cod.
51
adopliu ven. dkd.i- ikou:gomkna.
m
«">. Ilollltiil F.Plllig SCC. Mtlltlt., '-VIII HVl </i'5/lllM- ,\
MfO. In prioii llttmciia Jmnni rWtU in Viui.ia Do- him . |n. mii iii UlroqiM: NtHttftattm Domiiii et Sul- eai or'tt \ . J. ('.. ./ , < i aHCTHHt unte satettla, elc
(i. Iluwti.i S. h.ruiiij. nc. l.uc, Pnttoret toqne- i'«nhtc. Inc. : .V.i/ii i/i Bcihlcem Doniino, elc, ni in rilius. Dootl iu |>rinni C.od., eitalur lamcii » J>wa Anrc lun. iki epkuopO lill, li ilc liistil. L»ic, cop. It>
7. Ilumelia tlr. tcc. Jumt., In priiteiiio crnl Ver- b"in. Ii [iiiori Cod. Ilomciu rintmii II. (1 NllJkL!
l>mti-vi Ine. in nirai|ne : Qniu lemporalem UnHatorU Dc.et hominnm, eic, m in e.l.lis.
8. Homeiti Ee. tec Jouii., Dixit Ittut Peiro, Sxquere me, tlicendn in Natali S. JoAilKH Elano. Inc m uiroifuc : Leciio S. Ecttngctii </iut iiofci» mm(o /«■(q rtf, elc
9. Iloni. Ee. it\. Maltlt., Angclnt Dumini appatttit, i\ Natali taMKMTIGN. lur. in uinvi|iu' : De nurte preiiom murlijctim Chrisli lttnoeciitiinn, etc, oi iu ediiis.
!U. Ilom, Er. scc. Luc, Po*lqiutm consummuti »■ m riiet octo ii 0<tabas PoMiKi, I c. iii oiroque : Sanctr.m tenertinduinqtie prtvtenlis [esti memorinm , elc, ul in iiiiii-i.
tlam. E». tec. Matlh., Angetnt Domini apparuil , dieenda in Vigilia Ciipuanm:. Nulla liuiuilia iu ulro- ij:i« apog.
II. fioiu. Ev. scc. Mcitth., Venil Jetu * CaitUva in Jtirit. In prinri Cwd., Hvniclm tlomni B. dic taiulo Tut.urKAM.r.. Inc in uirorjue : L*'ctio S. Evang-tii ifniin tnotlo (rnhet ntidkimut, elc, ul in edilis pio
llli' OCUlV.I.
\± llom. Kc. sec. l.nc, Ibunt parenlet Jctu pcr omnes annot. In primo Ci.nl., fiwii. domni lk'dat DtUUMCA 1'riua pott Tlieopiiiimn. tuc. in titroque : A- pcrta nobit ett, [rutret char. tencti Etangclii Ueito, elc. , iii iu 6'lilis.
15. Ilom. Ev. sec. Joou., Pittplio: facla: tnnl. In primo Cod., iltim. tluiimi IS. Dommca n posi The»
11. lioiii. r.etuig. sec. Juan., Detcendit Jetiu C<i- piinrnaitm. In prituo Coil. : lloiu. tloiniii II. hnuu i» ttttiiditiij. Inc iu ulrnipm : Solet KtOMtt qHofiam i/m.' I ilt cxordio imjnt lectionit, elC.
'2 >. /Ciiii. Ev. MC. Miitlh., Cnm appruptHqitattrt letttt llkruiolifiiii. In printo C>>il. : Hout. domiii Bi is Palmis. ■'•('• >>i ulroiiue: SleiHuior Dei *t ho- ntiitntu hontu Chiiiltt* Jetm, tpti prn humani tjtntm utlule it pitsturut, eic, ul iu eJitis.
-V. Iltint. Ev. Sii'. Juttn., Vroxiimim erat Patchn J.tdirorum. Inc j .l/i/rm nti; prudeittinnt tolet, elc '. .!-si in pilnto ■pog. Kxsim iu eililis.
i"i. /fuin. /'.i'. jcc . Jouii., Aule dinu [ettttm Patchar. Iu priino CdiJ. : ff otn. duniui U. in Cxcxa Duaiim. Inc. in iltioi|iie: Scripturtit erangeiula Joanuet me- morahile iltitd Domiiti ingsieriitm, etc, ut in eililis.
I:i posteriori Coilice posl librum primuni liomitia-
r iiu» lcgiiur : Explicil llomeitarHm liber primut .
numeio t'>. V.t lunicii in ipsu C.mlice exbtaul liouiiltji
.. il.inliixat ^3. Alias e\ priori siipplevimus. 1'eryil
Cudex pi'Sterior.
■ICINt CAI1TUI.ATI0 LKCTIONLM g. f Y JM.I l.ll , • MHhRO XXIV I.n LIBKO II EJUMIEX AUCTOHIS.
I. Ilomelia S. Ecang. sec. Matth., Vespere autcm Sttbbali. iu primoCiHl. : ffoni. domni Uedai IX vigii.ia 1'asi.ii.c. Ihc. in u!ro<|ue : VUjitiat nubit hujns sncra- lissima- Hoctit, e:c, ul in cluia.
Hae iioiniiia legrbalvr in Viijiita , linc cst iu maltittito ofliciu Paschec. V.i lanien in piiiuo Coil. inseriUUT boc locn limnilia S. Giegoiii in illc sancto l'rts<li>' legi solita. Wcin obscrva ile Vigilia Pcnie- eosics, iufra.
4. ffum. Er. tec. Luc.Stetil Jetnt in mettio ditcip. sitor. In primo Cml. : lloin. Doutni [iattV FtMlt lll m Pascha. Inc. in ulroque : Cloriam suai Heturrtcliouit Domiiius et Rcdcntpior noster, eic, ut in edui*.
3. ffoin. Ev. sec. Matih., Vndecim disciptiii. In
phiniti. Inc in ulro<|iic : Qttod Doiuiiittt ac Saloatur Q [niinn ms. : llom. domni II. 1-'ci:ia vi in Pnschtt. In: liatier ad miptias vocalus, eic, til iu eilitis.
II. Hom. Ev. sec. Jottn., Vidit Jaunnes Jcsitm re- nicmem ad sc. Ilom. domni I>. Ooiii.mca iii poU Thcophania. Inc : Joannes Bnplisia et prtecurtor Domiiii. Sic in utroi)ue Cod., oisi ipiod in capitula- lionc pnsierioris uon exstal.
!.'i. ffom. tr. tec. Ltic, Poslquttm implcli sunl, dicetttla rs PUKIFICATIOSE S. Maiii.E. lnc in ulroi|uc Codice: Sotentnilutcni nobis hodicriue ceScbriiatis, t ic. , ut >n eilit.s.
lti. Ilom. Ee. tec Joan., Erat diet [eslns Jmla:o- rnm. Inc. : Duo pariter miracula tmiutina; taitationis Itottierna nobit S. Etungelii lectio tradit. Decsl in primo CiOil.
17. Iltitii. Ev. tec Joan., Volttit Jent e.rire tn CiiiiUeam, domni llcthv potl Tiif.opiiama.Iiic. :,Wiui- iiih« cx lectione Evamjetii, (ralrct char. bcnijnaia Itedemptorit nostii gratiatn, elc Decsl in posleriori C'»l
iu ulioi|>ie : l.itintjciica lectio, jratres cltur , tiuain modo ttndicitnus, elc, ut in e<lil:s.
i. Ilow. E». see. Luc, Vna Subbttti vattte ditncuto. Inc. : Aperla nobis est, (rnires, de llcturttctient Do- mini el Hedemploris noslri lectio recilatti, eic Deesl iii 1'iiniii Gol. ei iu eilitis.
S. llotii. l'v. sec Jo'.in.,ifodicitm ei jum non tide- bitis me. Iii prim<> apog. : lloin. dmmi B. in Domim- i:a ii post octubus Puschiv. Inc iii ulro<pie : >.<r/.i Domiui H Suitatorit iiostri promiita, ilc, ui in oditls.
ti. Ilom. Ev. sec. Joiin., Vndo ail eitm qui mitil iiu'. \n primoCnd. : ffom. tlomni K. tektia Donimca post S. 1'ascha. lnc in ulroq. : Sicut es lectioiie eruHtje- licu, (ratres char. audiviiims, cte , ul m e.lit s.
7. Ilom. Er. sec. Joan , Si quid petieri.it Palrem. luc. : Paletl movere inftrinos uudiiorcs, tlc. Deest iu primo C.inl. ExsUt in edilis.
8. Ilom. Ev. see Luc, Pclite el dttbiiur tobis. In primo Co I. : llom. dumni B in Lw.lanit nutjore. Inc
IH. ffom. Ev. tce. Mullti.. Fititut Itoininit venturut D iu ulrorpie : fiomiiiut et Sulvalor nosier ad cofailh
est iu jlvita Putris ttti. In prinio God. : llomelia doin- ni II. Dihi.mi a ii in QHodinijesimii. Inc iu utroque : (,)i in Doniuiiis ue Redeniplor naster eleclos suot pcr luijits ritai luborem ad illam qntr laborcm v.ctcil, elc. I'J. Hom. Ev. sec Mnllh., Egratus Jetui tecessit in pnrles fi/n. Inc. : /n tectioue S. Evungetii quoe ttobis modu lecla est, elc, cl li i •<• dotll in priiuo, rxsiat in editis .i l Domiiiiciui n \jn.ch a^.
W. Ifom. f'."r. tee. Joan., Perrexil Jesus in monlcm Oitveti. In primn a|iog. ; Hom. domni li. Domi.mca iii Qiiatlrati. Sabb. Inc in utroque : Prasentii S.Ecait- tjciii leclionem Ittulo itiieiiliut considcrare, elc
i\. Ilom. Ev. tec. Joan., Akiit Jeiut Irant mare Ctilitetr. In piimo Cod : llom. domni II. in Qtstttlrof. |mi'. in ulroipiR : Qtti iigtia et iniiuenlu Dnmiui ttc Sttlvitiorit Mffri icctc cun lcjunt, flc, ut iu oililis
jd Dvnuttkan iv (tu.idiag.
regni gaudia, etc, non eislal in ciliiis.
i). f/om. Kr. Scc. Luc, Htvc titnt verba qu.v lc~-utut ttim, dicenda m AsCBMSA Domimi. Inc : itaeMMfM tn ceeliim Domiuttt, elc. In ulroque ins. Alia in etliiis.
10. Hom. Ev. •<:<:., Joiin. Cum vencril Purnciuut, dicenda Domimca posl .Is<'<'msh Domiui Inc : Ex mul- li« Sdiirli Evnnijelii totis inveitimiu, vlr. In ul:oi|ue ct in editis. II. c lionnlia ciMlw ab Amalario lib. i ile Ollic, cap. 37 ; ileni lil>. u, cai> I.
11. W.imi. /■<•. ier. Joan., Si dilimlit me, i> Vicin» Pkni' CMTCH.Iae. : Qnin Sytrilit» stincti liodie, frtlre* eharits. cclcbi aintti advcntuin, eic- In ulro<|ue ua. ct in edilis.
\i. Ilom. b.c sec Joau. I >ni komo ex Pharitorit. In priiiio Gixl. : llnm. domui />. in Ocluv. fVmrcM/. Im-. in ulivi|. .Sii-xl ,'.i leciione S. f,.'runy.-lii, l'ru'rr» i/i.oiv. ,iindiitt:s, f\c I-asI.iI iii clilis Jilili-iu iiiveu- ti <iiis S. iiiiiis, cl m.ilur iii ct>i-.i..>U hiijiii Huit-
55
m?ni>
YEN BKO/E F.LOGILM ilJSTORlCLM A MABII.I.OMO SCRIPTUM.
3»
Rhemensis archiepiscopus scripsit noniine A »1 probant veterrimu Usuardi excmplaria, ct Me-
eoncilii Tusiaeeiisis ?d llodnifuin Biiiiriceitsi-m et Frot:triuin Burdtgalcnsem aniisiiles.
13. Ilom. Ev. sec. Luc, Fttit in dicbut Ileradis, dicenda in Vicilia S. Joa5»IS. Inc. : Veitturits in corne Dominus et Itedcmptor uotter, etc. iu uiroque ms. et in eililis.
14. Ilom. Ev. tec. Luc, F.iizobelh implelum est tcmput, dicenia in Nativit. S. Joan.ms Bait. Inc : Prascurtoris Domini nativilas, clc. In ulroquc Coil. ci in editis.
15. Hom. Ev. tec. Joan., Duit Jcsnt Shnoni 1'etro, diceuda ix Vicilia Apotl. I'ctri el l'uuti It» : Virtut m «ufcis per[ccl(B dilectionis, eic iu ulroi;uc ms. el iu edilis.
16. Ilom. Ev sec. Multh., Yenit Jesut iu paries Civsarea:, diceitdu in Natai.e aposl. Petri el Puuii. Ilic. : Lectio S. Evange lii qnam mt}do,jralrct,andittis.
narius noster in librum Sacramenlorom S. Cregwrii png. 18-1; aJ scnno isle Bcdaeslylum sapil. Denique scrmo Beda; ascripius in versttm psahni, Dominus rfc cocto prospexil snper /ilios Iwminum, elc, hamlqiiit - ijuani ipsitis B'-u';f esi, eum in co referatur lestimo- nium petitum cx Vita Creg'<rii Hagni, a Joanue Dia- cono scripia posi annos ccntum ct quinquaginla a tnorle Beda: Venerabilis.
53. Sunt qni Bed:e C.\posi!ioncs in Pauii Ejislohs ex lilnis S. AagUaliui excerplas cuiJam Floro, mo- n.ulio (ut Triihentius putat) Trudoniano, tribuendas exisl mant. Sic enitn praeferl egrcgitini apographum Coibeiensc, duobus voltiniinibus dislinctum : Expo- sitiones Epislolarum S. PauHtrpostoli ex tibris S. An-
tttnlo intentiuscoijitaiida, elc. Iu ulroqtic ms. et IH |( ffUS„„j doctorit eximii a quodam Floro collect.v. F.t
17. llom. F.v. sec. Mittth., Dixit Siinon Pelrus r.il Je»um : Ecce iiot rciiq. omnia, dicenda ix Natai.i b. Bfneuicti, Biscopi sciticcl. Inc. : Audient a Do- mino Pctrus, etc, nt iu posieriori apog. ct in ediiis. Deest in primo ms.
18. Ilom. Ev. tec. Matlh., Accetsil ad Jcsitm muter fitionm Zebed. in Natalk S. Jacobi apost. Ad it |irliiuis Codex Jacobi intlris Doinini. Inc. in uln)i|. : Dominus contlitor ac rcdemptor noslcr lulnertt super- bin- nottra;, eic, ut in editis.
411. Ilom. Ev. scc. Matth, Exiens Jesus de ftiiibft Tyri. Inc. : Surdut Hie, el mttlui qnem miriibililcr cu- rntitut a Domino, elc, ut iit edilis. Deest in primo Cnd.
2*). // ni. Ev scc. Miilth.. Attdirit llerodes telrar- clia, dicenda i.v Decolhtionk S. Joa.snis Bai-t. Inc. : Nalalem, frutrcs chariss.,B. Jottnnis iliem eelebittn-
in iine : Composiuti est liber isle, id cst, scriptus, a Hichero subpriorc et Joanne suo scriptorc monoculo, nnno qtto restituta ctt eccisiu S. Jouunis Corbeicc, et Turonis esl secunda tedet Romenw urtis (Alexandro p.ipa III Turouis gynodum iigenle) anno UCLXIV, Lu- dovicoreye Francorum, Throdorico episcopo Ambia- nensi, Joaimc Corbeitc obbute. Vcruin exposilioiies i>l.c, qiia» diiolius illis voluiiiinibus contincntur, ea!- dem ips:e qux- in Berlx Operibus exstant, sunt verus ac ^cnuinus Beda: feltis, lum quia >pse in syllalio 0, eriim sui rum meminit earum exposilionwn, tum quia alia reperitur coinmentalin, Flori nomine pr;«- dita, non inntuin cx Angusiiui, sed et alionmi Pa- iriim operibus contexta, qtialis penes Petruni Fran-
tet, elc, ul in ediiis. Iieest i>. primo Coil.
H. llom. Ev. see. Joan., Facta sunt encwtna, rfi- C C,SC,"B Chiffleliujn soc. Jesu vimm enidiHssiniuin eenda in Dedicatiosf. ecclkslx. Inc. in utroq. : .-ln- manu descripla babeiur, ad cum mo<liim quo Cl:iu-
ditimus ex lectioue ecaitgelica, frulret chnriss., qiiia facta sunt euctvnia, elc, ttt in cditi*. lit posteriori Cod. biec boiuilia sequenii posluoiiilur, pneponitur in priori.
22. Ilom. Ev. tec. Mnttli., Yidil Jesns lioiniuem in tetonio, dicenda a Nat.vle S. Matiii.li nposl. Inc. in uiroqtie : Leg mits aposiolo tHccnle , qitiu ontnes peciaverunt, elc, ui m edili*.
23. Mom.Ev. sec. Joan., Stnbol Jonmtes ctexdi- fcipulis ejns dito. dicenda is NataleS. Andre.c npotl. Inc. in iitroquc : 7»u(<i nc tttlis est Seriplune ditiiue snblimttnt., eic, ul iu ciiiiis pro virilia fcsli.
24. H. m. F.vang. scc. Joan., Voluit Jesus exire iu Galilccam loc. : Aiiilivimus ex lcciione erangeticu. [ralret chariss., benignnm licdempioris nostri graliani, elc Deesi in primo Cod. utpole laccro.
Sic vem desinii Codex poslerior. Expltcit llome- liitntm libcr secundus Dctlw presbgleri, numero 21.
52. Ex his intelligimtis, bomilias in dominicos dies ytt Trinitatem, ilem in feslos S. Stephnni proiomar- tijris, S. Scholaslicas, S. Maria: M aijdalenie, Trans- figurationis Domini, Assumptionis B. Maric, S. Bnr- tholauiai, Nativilalh B. Virginis, S. Michaelh, S. Luccs, Pra:sentatio!tis l>. Mariw, et alias dc Communi martyrum, ctc, ant subtlililias csse, aut dubias, aut cerle ex sinceris Betbe coionieuiariis in Marcum et Locam exprcssas. Ccrlc homUia de S. ScliolaUica S. Berlario abbali Casinensi Iribuilur in Lasincnsi Cod. nts. el termo iu festo onmnun tmictorum iegi solitus ascribitur Bbabano Mauro in apograpbis non- nullis, nescio ati bcne. Illud movcl, quo t Festum om- nium saoctoruui instiiulum esl a Cregorio papa III,
dius Scoiius, poitea T^turiuensis episcopus, aliaita iii 1'atili ilidein Epislolas ex Augustioi alioriiinqiic Palrum senlcntiis defloravil. Et lainen Baiberlus Htonachus in lib. de casibus monasierii S. Galli cap. II) memoral Collcctanea Flobi presbgteri de rolumi- nittts S. Augustiiti in Epislotam Panli ad Jiomanos : oi paulo posl Colleclanca Flori in Episl. ad Corinth. ucundam et ad ttcbneos : denique Lupus abbas Fer- rarieusis C'o//«t.'i««jm Bedoc in Apostolum ex operi- bus Angustiiti laudal in epistola "C.
3i. Iu editis Beda^ operibus desideranlur (ni fat- lor) gcnuina ejus opera qiiiedam, nempe, Fxptanatio in Cauticiini Ilabacuc , qux in apographo noslro D uum. 273 hoc prafeil exordium : Coniicwii propheta: llabatuc qttod tibi cxponi pelini, ditectistima in Chri. sto soror, sacramenla dominica: Passionis maxime prommtiat. Vnde ex consuetudine sancla et ttniversa- iis Eccicsiic sexta sabbaii, qt>a eadem passio compteta est, soiet iit Inttdibus matulinis per singulas liebdoma- das solcmniier repeti, eic. Itcm desideratur carmen de dittHO judicic ad Accum cpiscopum, editum a Si- incone Dunelmcnsi monacbo in libro de gestis rc- gtim Angi. qui Bed* etiam in ms. Cod. Tltuaneo ascribitur Epistola de texla mundi oetate ad Pleyivl- itnm. qiw: una cum Hisloria abbatum monasteriorum Whemitlhensit et Cinpensis ei ep\s<ola ad Egbertum Eboracensem anthtilem a Waraeo miper vulgala es*.. SinreiMm Beda Maittjrologium in toiao III Marlii
35 AD OPERA VKN. BKD/K PROLECOMKNA . 36
Holldnduni nunk in lueeni prodiil : in qtio Umeii A F.rctrplio vtl Kxpoiilio eompuli Heriei monarhl,
;*n Vestuiu omnium tanctomm lociitn hahcre ilcbfal, illusTrando Bedtt conimeiiUrio iustituta , cujus Pro-
dnbmfii est, ciiiii Btda quatuor i ■itiiiiin annis vixeril logus sic so hahsl. Cum quibuidnm [rauibut notlrit
posl crealionem (.; . /01 n piipa» terlii, qui huju* so- adiletcentutii iiutvdum cuUulaioiiiv arli$ luduiienla
IfiralUlill tMtor ML Istius MailyruloKii verb» de comnnmi urmonr txplicare ca?pittem, hujutcc quoque
S. Lupo Tricassiou rpiscopn snidiicit Herricns noni irnn ctmtcmnrndu? (u/ mititi arbitrantnr) doctrinif ali-
*xculi aurtor in libro i !<• Mirac. S. Ccrmaui episc. quid impertirem. iptos in arte grammalica, prout idinn
Anlisiud. cap. Ki. Qiiiediim e.lii.m rslert AinaUrius uuxHidtu est miiniftcentia , nliquatenuf inlroduxerom ;
libro li de divin. Ofl'., rap. tt, qui auclnr lallitur in .■.-•<. i.i quc nccenti iltsiderio, imlure tehe.mtmer cat-
libro iv, capp. 30 ct 41, in ciUmlo Bedg; libro il<- penuit, qualenuteaquai viva voce deprompseram, mut-
\itt S. Cuthhrrli. Jl:t efiim vcrha qua: memnral. in lorvm utilitati profulvra qitatitcrcunque scriplo ede-
neutm B dtf lucubralione de S. Cuthlierto ; at in ea mn. Quibus obnixius rcnitent, id quod ostendrram
qu»m anonymus quida n inonaChus LindisfartiensiS tuperesse lihrot de hac eadem rr prKfipue venera-
Irihus libris iit Mtrtio Bol.andiano edilis idornaviu hiht viri dotnni B«d*' prrtb. , eto. Sub flncm eiposl-
reperitur. Inperanliquo et opfimo apn^rapho nostro. tionis auclnr seribere se indical onno dcccclxx^, nuro. 540, in quoBedte opus de onmputo liabetur, g mdirt. vm, ut proinde aiius sit ah He.rrico monacho
leguntnr uerjK» domni Bedte ad coinponcndum horo- Antisiodorcnsi, qui inregro s*culo fuit superior. An
loijium, hoc iuilio : vero Helpericus cop.nobii S. Galli monachus, qui
QM *H soli.sjungt.nt sua tompor» mei.ses, lihrum de Comnnl" sorinsi0« ,e ,8,,le J itne,nio !,b-
Cannine nuuc, lector, i>«ucis adverte, docebo. it de Vir. illust. ord. S. Bened., cap. 77. Legc cur-
.... D . . ,,, . .. ,. men de vsnlnto cxxn in lonio VI antiq. Lect. Cani-
Verum hi versus non Beda?, seu Wandalbcrto dia- ,.„ „ , „ .... ,
_ , . .. .. , . „ f. , sn, pag. bi9, Bed« Venetahilr ascnplum, st unti
oono Priimieri!;i trihueiidi stint. ln eodem Cotl. ms. ' D r
eSl exst.-int etiam plures scriptiones de Compuio, in his
VlTxV BED.E VENERABILIS
PRESBYTERl ET MONACHl GIRWEHSIS, Scripta partitn a Cctrberto ipsius discipulo, partim ab alio qui sttculo *i vUit.
(Es libris ediiis et m». Cod. Tbuaneo.)
1. Fuere Kedn> tres , haud lonqo lempore abiuvicem svmmoti. Major Beda prcsbyler el monachtit f.indis- fbrnrnsis laudatitr a Beda Vcnerabili ir. libro de Vila S. Cuthberti, cap. 37. Altrmm Be lam monachvm saiutum. Ciiroti Mno»i trqnnlem , celibranl Cenutnses, de quo agemut saxulo inseqitenti. Mediut inler utrumqttc, ttd utrvu.tf iltustrior (uit Beda Veuerabilis pretbyier el monnchus Cirwenut , Beda j<?u Bedan auiiqw.s ubsque vocabuli fieiionc dictus, cuiut getta hic rrprxsenUire curamu*.
i. Tametsi Beda Veneraiilis plures hahuii taudalores ct prmcones. lamen diligentem gestorum suorum tcrip- toreni htibuil neminem inter aiiliquot. .Vam ea qucnn exhibeinus ipsius Yila, rectius Bedgr. brevit cmnmendatio diccnda est, quum aecutata etnbiolula narratio. Cerleln apographo ( lieminioucnsi hanc pr&fcrt viscripticiicm : Brevis commeiiioratio de Venerabili B <la preshyiero «t monacho , cathoUcp dortore sanrta: Ecclesue et Scriplurantm expositore. Ei in finc : Kxpiirit brevis romniemorstio de Beda presbytero , quam edidit Anlonius ejus disiipnlus. Forsan tegendum Cuthberlus, Bedw reoera tliscifnitus , ct post Hueihbertum abbas Girireitsij, cujut Cuthbeiti cpistola de prtvceptoris suiobilu hicreferlur. Siquidem anctor idequi caitera tuperad- didil loitqo potl Bedam lempore rixit, utqui mentionem (ncit BedtT tratnlationis Vituelmum, qttar vrocedentc s«vi(io \t (acla est. Kdwarttus Maihew in Murtyrologio Btmediclino-.Xngliciino cital anoirunimn guemdom per- anliquum , ex cujns Ituubrnrwae mt. referl noniiulla frugtncnla , quo? Beda; res getiatparum Hluttrnnt. Potiom sv;ii qnaJ leyvntur lum apad Simconem Diineltnensem preteentorem , ten potius Turtjotum pnorem Duiurl- menseni ia libro n de Eccletin Dunclin. , capp. 14 el IS, otrmiito jutw huic Vitts a nobis relata centonantia . tumapud Witlelmttm M ahna&wriensem, tib. n de regib. Angl. cup. 4, tum apud MoUhanun Weslmoitatterititsem monaclws ad annum. 754 , er quibus aliitquc scriptnribiit Britannicit el Beda>. ipsiut scripiii confuiemus ejv.t Kloqinm, qtuod ritd romittrfldiru Vit* tequenti Htbjiciemus. l.rgetit Edwxrdum Ma h w arf dieut t"i Mati ,et Jouimem Cupgravium i/i Lcgenda tanctorum Anglitr.
VJTV BEO/E VENERABILIS PBK.SBYIERI. (', qui «st annus srcundus soliiari* vit»! 8. Cuthberti. i. Venerahilis et Ueo dilrctus pte^byter Beda In quod monaslerium cura propiiniuarum, cuni esset natuieslin provincia Northaniinbroiuin , intrrri- septeiiiannorum.daius est esloeandiisreverendissimo rorio monastei ii ■poslolornia Pe ri el Pauli quod abbati Henedirto, ac dcinde Ceolfrido , anno srilti et est ari VVir.imtitha et in tiirvum , anno * dnminiiMe dcoimo postquam idem inonasterium S. Pelri »po- Incarnationis sexcentesimo sepluagesimo scptimo , st0|j f„„<jaiuiii cst i cx quo autem S. Patili tuotia-
- Anntis dominicr incarnationis hir non exprimilur cnmpon.t cum anno obilus S. Cuthberti , qui »aidil in Codice Thuaneo : seit cum h»r editorum lertione «nno 6U7 At lete clngiuni num 2. convenil num. t , dum Beda; a'iahs aiino» nndecim
37 VITA VEN. BED# A CUTifjBERTO SCRlpTA. 38
Stentmi fucrat inceplum anno tertio. Qu;c iitraque A anno diaconalum , tricesimo gratlum pre.sbyieraius ,
monasicria lanla paca et cnucordia et eadem fami- liaritatc el fraterna socictate fuerant conjuneta , ut s.cut ipse Heda poslea describit , pro uno in duobus locis posito haberentur moiiaslerio. Unde ipse itl hisloria Angloruin unius menlionem faciens, mona- sterium, inquit, Petr: et Panli, quod csl ad oslinm Wiri amnis cl juxta amncm Tir.a, iu loco qui vocatnr in-Gyrvum.
2. Hic itaquc infar.tuhis bonas spei , et divina u: sxculari litteratura diligenter imbuitur, qnandoquc sanvti Spiritus organum futunis: quo ejus praecordia irradiante, in sanoUc universalis Ecclesiae inuui- mentum plurimos in Novi et Veteris Te tainenti hx- positioncm libros erat eomposiltirus. Et ciiin in Lalina crudirctur liugua , C.iasca; quoque peritiam B non mertiocritcr pcrcepii. Quippe per id leniporis in monasierio pracfato dcditus eral siudio , quuudo Thendorus arcliiepiscopus cl llndriauu-, abbas , qui lilteris sacris simul et saBCuIaribiH abuodanler ainl.o eiudili eranl, peragrala tola Britanuia cangreganles discipulorum calervain , scientue saluiaris quotidic flumina inigandis corum cordibus emanabant, ita ul etiam melricx ar(is , aslronomise , et arithmctica.1 disciplinam intcr sacrorum apicum vnlomina suis attdiroribtis contradercnt. [ a Sic enim de his ipse Beda loquitur , deinde el istud subjungii ( /ftsr. lib. iv , cap. 2 ) : i Indirio est, inquijt, quod usqiic hodie siipersuul de corum discipulis , qui Latinam Gnccamque iinguam xque ut propriam in qua nati , sunt norunt. i Transcunie autem ad eosleslia paire J Cuthberto , ille vilte ipsius egrcgins qiiandni|iie scriptor futurus Bcda setatis jam tunc undccim, siudii vero in monasterio quaiuor haheb.it annos.]
3. Hic igiiur Berla iu extreino quideni mundi an- gulo vivens laluit , sed post mortem pcr uriiversas mundi partes omnibus in libris suis vivens innoluit. In quibus terrarum rcgionumque dtvcrsarum silns , naUifas , qualitatcs , subtiliter , ac si cun&a ipse peragrasset , plerumque describil : cum ab ir.faniia in monasteiio nulrilus tniam ibidem usque evo- carionis su« diem vitam transegerit , licet quidam cum fuisse Ronne asserere velinl. Ne vero quisquam aliud quam est de illo nos direre suspicetur , ipsius de seinelipso dicta congruum subjungeiv. n videtur.
i. «Ego, inquit, Beda faiiiulus Chrisli, el prcsbyter monasterii beatorum apostoloium Pctri ei Pauli, quod est ad Wiramutha ct in-Gyrvum, natus in ter- riiorio ejusdem monasterii , cum essem annorum septem , rura propiiiquorum datus sum edueandus revsrcndissinio abbati Benediclo , ac dcinde Ceol- frido : cunctumque cx eo tempus vita? in ejusdem moiiasterii hsbitatione peragens, uinncni meditandis Scripluris operam dedi, atque inter observantiam disciplinx regularis et quotidianatn cantandi in ec- clesia curam semper aut discere , atit, docere , aut scribere duice habui. Nono dccimo autem vifce mea»
0 luclusa parentbcsi desiderantur in editis libris.
utruinqtie per ministerium revcrcDdissimi episcopi Joannis jubente CeollVido abbale suseepi. Ex quo lempore accepti prcsbytcraius , usque ad annum ailalis mese quinquagesimum nomini bsec iu Scriptu- ram sanciam fluea? meorunique necessitati eii opus- ctilis venerabilium Patrum brevitcr adootare , sive eliam ad formam sensus el interprelalionis eorum superadjiccre curavi.
< Inpriucipitim Cencsis usqtic ad nativitatem Isaac
ct ejeiuioncm Ismaehs libros U-es. Dc tabcrnaculo et vasis ejus ac vestibus sacer-
doium libros tres. In primam partem S&muelis , id est, usque ad
mortcm Sanlis, iibros qtiatuor. De sedificationc templi allcgorica? expositionis ,
sicut ct Cfeiera, libros dtios. Itcm in Reguin, librum triginta qtixstiontim. in Proverbia Salomonb libros trcs. In F.sdram ct Neemiain libros tres. ln Canticacanticorum libros sex. In Canticum Ahacnc librum umim. In librum B. Patris Tobiae cxplanationis alle-
goricae de Christo et Ecclesia librum unum. Itcm Capitula lectionum in Penlateuchum Moysi,
Josue , ludicuin. In libros Regtim ct verha dierum. In librum B. Patris Job. In Parabolas , Ecclesiasten , ct Cantica canti-
corum. In Esaiam prophelem , Esdram q:ioque , et Mce-
miam. Ln Evangelium Marci iibros quattior. In Evangelium Luca: sex. liomeliarum Evangelii libros duns. In Apnstolum quxcunque in Opusculis S. Augu» stini exposita inveni , cuncla per ordinem tran- scribrre curavi. In Actus apostolorum libros dnos. In Epiitolas septem canonicas libros singulos, In Apocalypsim S. Joannis libros tres. Ucm Capitula lcctionum in totuin Novum Tcsta-
mcntuin excepto Evangelio. Itcm librum Epistolarum ad diveisos, quarum de
sex tctatibus sxculi una est. Dc mansiouibus ftliorum Israel una. L'na d« eo quod ait Esaias : £t tlimdentur ;H in
carcerem , el posf ii« multos vWttatnmuir. De ratioue bissexti una. De xquinoctio juxta Anatoliuni uiu. itcin de Historiis sanctorum. Librum vita; ct pas- sionis S. Felicis confes-soris de metrico Paulini opere in prosam trausiuli. Librum vii* et passionis S. Anastas;i male de Cr»co Iranslalum , et pejus a quodam im- pcritn emendalum , prout polui ad sensum correxi. Vitant S. Patris monarhi simul et aulisiilis Culh-
3!»
ad oh.iia VHl. i:ed E phoi.kcomkna.
40
t"-iii| '■( prhn taerotanmeiro, et pmimaduin A brtitta W JWBmbbi atiione pcrvigH dueebai, nisi
plano termoue detcripil.
Ilialortam abbaiutu monatUeril hujus, in ijuo su MTO |iiri iii desemrc gaudco , Doucdicli, Cootfiridi i-i Huelborti in libellii duobui.
liisioii.iin ecctasiasiicnra noalra inaulte ae graiii
iu liln is qoiuque.
Martyrologluin i1e nnUltlih sanctorum mortynnn dlebus, iii qilo omiioi i|uos invenire poiui non Milimi qita tlie, vertuil liiam i|iio geneio tcrta- ininis, vel suli qno judice mimdum viecriut, di- lifenleradnoUre ilmlnl,
Librum bymnorun de divemo mciro slverbythmo.
I.ibrum Epiframmalum beroioo mctro sive clc- gi.tco
quanlnm modicui somnus iinpediret. Kvigilans au- teiti lUllm coniuoU repolivlli el expansis manibus Deo gratias Bgore non dcsivii. O vere beatus vir ! Cauebel lenUnliani heati Pauli apnslnli : llorrendnm cst incidere iu n:amts Dei vivenlis , cl niulta alia tle taneU Scripturn, qu;c iu nosira i|uot|ue lingua, lioe est Anglie», ul eral doclm in uoitria carmiuibu*., iioiiniilla dixit ■'. CanUbat ettam Antiplionas secun- tlnm nottrura eomue udinem '■ el sui, quaraa una f t : 0 Ucx gloriiv, Domine viilinum, qni triumphatur liodic MUMr omnes cccios asceudisli, ne ttcrelinquas nos oiphauos, sed mille prtmissum l'atris iu nos Spirilum vciitutis, AlUiuiu. Ki cuw veniaiel adillud veibtini.we tlerclinquas uos orphunos , prorupit in lacrymas , et Dc iialura rciuin Ct de lcinporibus libros sin- B multiiin flevil. El post lioram cccpil rcpcterc qtue
gulos. Iicm tle tcmpoiibus librtim inium majorcm. l.ibrum do orlhographia alphabcti ordinc dislin-
ctum.
Itcm lihrum dc meuica arle.ethuic addilum altiiiu
de Bchemalibus sivc tropis iibcllitm; hoc cst
de fignris modisque loculionum, qiiibns Scrip-
tur» sancta contcxla esl. »
5. Cum crgo libros hos pervigiti sltulio cdidissct,
obiit scplinio Kataudas Junii in Gyrwc, ihiqne sc-
pultus c.si. Sed posl inulla annorum curricula ossa
iltitis indc translala, et cum ineoTropto snnclissimi
Pairis Cutliberli corporc sunt colloeala. Tiansiil au-
lem ipsa die solcnuii Ascensionis domlnica). Cujus
inclioavcrat. El nos auilienles liiximus cuin illo. Altcia vice legimiH , altcra ploraviiuus , imo sem- pcr ciimtlelu legimus. In lali l.eiitia quinquagcsiiua- ics dtae usi]uc ad dicin prvCttura deduxiiniis, et ille niultiiiii gaudebat, Deoque gratias agebal , quia sic meruissct iulirmari. Refeiebat, el sa;pe dicebat : FUujellat Deus omncm filium quem rccipil, ct multa .ili.i de sancia Seriptura. Senlentiam quoqueS. Am- brosii : Non sic vi.vi, ut me pudeat inlrr ros ricere; sed nec mori limeo , quia bomim Doiuinum luibemus. In islis aulem diebusduo opuscnla mulium incinoria di- gua, exccplis leclionibus quas accepimus ab eo, ct canlii psalmoi um, facere studebat. Evangelium scili- cet sancli loannis in noslram linguaiii ad utilitalem
nos iransiium mclius verbis ipsius scribendum pula. C Ecelesia: convertit , et dc libris Notarum Isidoii
mus, cui ejus discipnlus vocabulo Cnthbcrlus pr«- MM fuit, ad coiidiscipiihun taliter scribens.
< Dileciissimn iu Cliristo loIleeloriCoihwinoCulh- bertns condiscipiilus in Dco selernam salulein.
« Munusculuin q.uod niisisli lilicnlcr accepi, nitti-
episcopi E\ccplioues qttasdam, diceus : < Nolo ut < ilis. ipiili mei mcndaciiun lcgant, ct in hoc post « obitum nicuin sine fructu laborenl » Cum venisset antcm leriia feria anle Ascensionem Doinini , cocpit vehcinenlius a;grotare in anlielitu, ct mtxlicus lu-
tiimqucgralaiiterliileras tuw <levola> eriiditionis legi, mor in pcdibus apparuii. Totuui autetn illutn diem iiiquibus maxime quod dcsiderabam, Missas videli- dflcebaielhilarilerdictabat,etnonnunquam inter aba
ccl el oraliones saerosamtas pro Dco d.lccto Patre ae magistro nosiro Bcda a vohis diligcnter celebrari reperi. Unde delectal magis pro ejus charitate.quan- itim fruor ingenio. paueis sermonibus diccrc, quo online migrarit e Efficuto, c.tim cliam boc te dcside- rasse ct poscere intcllexi. C.ravalus qnidcni csl in- firuiitaie inaxiina crcbcrrimi anhelitus, sinc dolore
dixil : Discitecum feslinalione'; nescioquandiusubsi- siain, ct si postmodicum tollat mc Factor mcus. Nobis atilem vidcbatur quod suum exittun bene scircl, El sic UOCtem iit graliartini actione pervigil duxit. Et mane illuccscentc, id csi quaiia fcria, prxcepil dili- geuler scribi qu;c coeperamus. Kt boe facto, usque ad teriiam boiam ambulavimiis deiude cum reli<|iiit*
tameii, ante dicm Rcsurrcctionis dominicae, id est D sancloium, ut consuetudo diei illius poscebai. Uniis
fcre duabus hebdomadibtis : et sic poslM l*tus cl
gaudens gratiasque agcns oninipolcnli lleo onmi die
«?l uoote. iino horis oninibus usquc a<l dicni Ascen-
sionis dominieas, id esi, scptimoKaleinlas Junii vitam
din ebal, cl nnbis suis diseipulis ipiolidie leclioiics
dabil.etquidqiiiil icliqinitn ctal diei iu psalinorum
dccaiilalione occupabat : totam quoqtic noetcm iu
" Nonnullns vcrsns Saxoniea lingua referl Simeon Dunelnienflli mu TnrgolM, quorom iia eenunitam
rctblil : Anle meeuarium cxilum prudenlior quam 0|ii<t f' eril , nemo existit ud coijitnndum, titnicet nnliipuim hinc proficiscalur anima, quid boni vtt nmli eneril. qmiliter pvst exitum judicundu purlt, Cuulabut eimm .\ntiphoims, cl tiira in llisl, lUinclmeiisis lit>. ii, < ap. i'o, ubi lis-e ephtola, imo nWt Vita iutegrc
vero erat ex nobis cum illo, qni dixil illi : Adhuc, inagistcr dilcclissitne, capiltilum untim deest, vid<s- turne tibi dillieilc plus le inlenngari ? At ille : Ka- cila cst, inqtiil, accipe ttiuni eatamura et lempca , cl feslinanlci' seribe. Qiind ille feeit. Nnna aulem bora dixil mihi : ' Curic vcloeiter, et presbylero* nostti monasierii aJdne ad me, ut cl cgo niuuus-
fere legitui .
>' Iliuc iiiaiuTcklum e>l, seqneiilem Anliphonam a lie.l.i ii. 'ii fuisse lainqxisiiam, ul putavit condiloi Vitc Al< wini ct alii noonulli p<>st einii.
« lioc li.eii in-erit Odilio Simconis Punelmpiisi« (.'««'■liim /xi/iiua in weu rupseUaltubeo, iif e*l, vipenin oraria, el incensa. Sed vude, CWTV veloeiter, rlc.
41 YITA VEN. BED.tf, AB ANONYMO SCKIPTA, W
n.la.qualia Deus donavit, iliis distriboara. IHvliea A Oranes autera qui videre beati Patrisobiium , nun-
autem in hoc sxculo aurum et argenlum et alia quajque preiiosa sluilent dare : ego auleni cuni nuilta cliarilale et gaudio fratribus roeis (iabo quoil Deus dederat. Et allocuius est uuumquemque, nio- nens et obseerans pro eo missas eelebrare el ora- tiones diligenler lacere -. quod illi libenter spopou- derunt. Lugebant aulem et flebanl oumes, maxiinc quod dixerat, quia amplius facieui ejus iu sxculo hoc nou e-seul visuri. Gaudcbaul aulem quia dixit : Tenipus est ut reverlar ad enm qoi me fecit, qui m'e creavit, qui me ex niiiilo forroavit Multum lempus vixi, bene, mihi pius Judex vitam meam prxvidil, tempus resolulionis mex inslat, quia cupio dissolvi et esse cum Chrislo. Sic ei aSia inulla
quam se vidisse unum alium iri taro mngna devotiorio atquetraMquiliitale vitam fiuisse dicebant : quiasicut audisli, quuusque aniuia in corpore fuit , 6'Jori« Pain, el alia quxdam spiiilualia expansis manibus Deo vivo et vcro gratias agere non cessabat. Scito autein, fratci chaiissiine, quod multapossem narrare de eo ; sed brevilatem sermonis ineruditio lingua; facit (6). •
C.ryslalius palrix, gregis astrura, lumen avorum, Laus juris, bajulus legis, bonorque jacet.
Beda datussaeris, gravitale scnex, puer annis, Devotaj menlis xthera thure replct.
Discit, scrutaturdivina, docct, meditatur: Htijns cura Deo reddere vola fuit.
Icculus est in lxtitia. Diem usque ad vesperam B jastjtfae sedes, virlutum regia, casus
duxit, ei prxfatus pucr dixit : Adhuc una senten- tia, magister dilecte, non esl dcscripta. Al ille : Scribe, inquit, cilo, 1'ost modicum dixit pucr : Modo scnlenth descripta est. At ille : Dene, inquit, veri- latem dixisli : consummalum esl, accipe caput iiKinn in manus tuas, quia multum me deleotat se- dere ex adverso loco saneto meo, in quo orarc solebam, ut et ego sedens Patrem meum invocare postim. Et sic in pavimenlo suic casulx (a) decan- lans C.loria Patri, et Filio, el Spirimi sancto, cum Spiritum sanclum nominassel, spirilum e corpore exhalavil ultioium, ac sic regua migravit aderolestia.
(«) Id est celluke, in qua cilicio subjecto decumbm», inqtiil Willelmus Malmesburiensis monachus, extre- nium spiritum egit vn Kalend. Junii, anno wxxxxv, iufra. Cerle viri pii in cilicio orare solebaot.
(b) Uic Baronius, ex pluribus mss., habel banc
Illeeebra\ gladius iubrica carnis arans. Ense pio verbi confratrum caslra tuctur,
Ne Chrisli mile3 hoste ruente ruat. Non iuvasil eo prxsente penuria mentes:
Esurie laesis pascua lxta fuit. Hujus in Ecclesia nardus respirat odorem,
El circumfusos mulcet odore bono. Hic dum sublrahitur eseco carbunculus orbi,
Orbis damna ferens munere lucis egct. Veilere deposilo superum comitatur ovile,
Cui merces operis vita beata Deus.
pericopen : Atlamen cogito, Deo adjuvante, ex tem- pore pteniut de eo scribcre, quae oculis ttdi el auribus cudivi. Sed in Annatibut prxiermissi sunt versus se- quentes. Edit.
VITA BEDtE VENERABILIS,
AUGTORE ANONYMO PERVETUSTO.
(Ei edit. Opp. Y. Bedae nuper a Giles Lond. data.)
Inter catholicos sacraa Scripturse expositores qui secundo posl apostolos loco refulserunl mundi Iiuui- naria, sacrx eruditionis presbyter ac imitabilis vitx mnnachus Beda nomen honoris excellcntis tenet et locum. Nec iuimerito euin intra numerum doctorum snncta admittil Ecclesia ; quorum in sacris Scriptu- ris studium, diligentiam, intentionem imitans, dum meditando ae scribendo prosequitur, in munimei) el decorem domus Dei magnaui muneris sacri portio- uem verus Israclita obtulit. Edidii namquc non pauca in explanatiouem divinorum eloquiorum apostolico saie condita volnmina ;.. qux super inviolabilis fidei petram solidata, portarum infcrnalimn nullo pote- lunt impulsu labefactari. Cujus viri ante morlein qui- dem, utpote extra orbem degentis in insula Oreani, nomen in ohscuro laluit : post mcrlem vero Deo, ut Scriptura ait, educente nubes ab extremo terrx, quoeanqoe pervenit opostolorum sonus, ipse libris suis in rocmoria tidelium vivit, et lucerua supra can-
1'ATROL. XC.
C delabrum Ecclesix posita omnibus qui in domo Der sunl lucet, ut matrem Ecclesiam qux se in Cbristo Jesu regenerans illuminaveral, ipse cooperante Dei gratia scriptis illuminaret. Cum ergo tam sublimiter merito doctrinx cum principibus Ecclesiarum se- deat, et inter eos solium glorix tencat, ubique gen- tium cum iis clamans, el quasi luba vocem Evan- gelii exaltans; tanla tam illustris viri claritudo quo- dam videtur obscurari dejectionis nubilo, si unde vel quis quseve illius vita aut qualis ejus vilx fuerit terminus, aures Ecclesix sileniio prxtereat, quasi videlicet inutite quidpiam vel etiam indignum, quod ncsciri potius expediat. Procul sil contagiura hujusee suspicionis de illo vasc electionis et organo sancti Spiritus, cujus, sicut doctrina fides roboratur, sic et
D exemplo viue dummodo innotescat, nihilominus fidei ardeutius amor inflammatur. Ab ipsis siquidem cu- nabulis in domo Domini plantatus, gratia provehente ut palma excrescens justitix flores amisit, jugiter
2
15 AD OPEHA Vi:.-N IG
ammiiinns mi-erirordiani Doi el veriiulem in psal-
terio derem cliorJarum, cnm ranticn verborum jun-
gens riiharam operuni bonorum. Quippe inier san-
rto* el a sanctis sub monaMerialibus disciplinis enu-
trims, el litleris liberalilcr institutus, sanclus ctim
k.imii- el innocens cuin innocentibiis peragrns rur-
smn :ri:tlis iiiMMcbat conainine loto inimaculaluio
se cusiodire ab boc sxculo. Cujus rei fidem factura
indiibiam, tam MU de se quam alioruni scripla quia
de diversis collegimus, quasi colleclis in unam cor-
poris compagem hinc inde ruembrorum particulis,
peifeclum in Christo virum describendo compinxi-
mus. Scriptorum namqtie series, qux per volumina
divcrsomm sparsim iiiterrupla memorabilis viri no-
lili.mt legenli prxciderat, continuala sicul gestorum
ordo expetit, ejus agnilioncm digeslx lectionis efll-
cacia exprcssius informat. El ccne hujus negolii
diflictillas quam quidem perilorum strenua sedulitas
lacile admiltit, nostras qui nec verho nec «cicntia
aliquid digne valemus, vires uanscendii. Verum quia
omnia possibilia credenli, non dclicicmus verbo qui
credimus in verbum, Chrislutn dico Dei virluiem ei
Dei sapienliain ; quem ut nostri operis et sermonis
principiuin habere mereamur el finem, ejus misc-
ricordia quidquid vel dicturi sumus vel facturi ,
et aspirando prxvenire , et adjuvando prosequi
dignciur.
incipit rila Venerabilis Bedie presbyteri et Girteensis monachi.
Humanx salulis auctore Cbristo Jcsu in messem credilurx mtiliiludinis ntitlente operarios sanctx prxdieationis, jamque per mundum universum omni creaturx coruscante Evangelii gratia, provincia quo- qne Norlhanhymbrorum quanquam e\tremo pcne situahorbe sedusa divinx agnilionis parliceps, in fiigida plaga Aquilcnis sacro incanduil igne Salva- toris. ignein namque sancti Spirilus venil Doniinus roitiere in lerram ; ct quia imn esl qui se abscondat a calore ejus, eliam rxlrema naiicnum penetrans, Haniinas sua? dileciionis c.pcralur in cordibus huma- nis, ul a veluslale vitx discedentes, nova in Christo lianl creatura. Denique perKpta tide, ex inftdelibus qui juxla Scripluram sunt latera iilms anoslatici Aquilonis, fundatur ibi civitas magni Regis, quse in faudem Sui fundatoris gralulabunda cuni e\-ulia- linne universx lerrx proclanial : Magnus Doniinus ct laudabilis nimis in civitatc Dei nostri. It enim a summis inceperim, ipsi etiam ipsius provineix reges agnilo Crealore co vcrius regnabani, quo regi sxcu- lorum Christo devotius scrvire gaudehant, civesque fuiuri ccelesis Jcrusalem publicx admiiiisiralionis tolerando sarcinas in sola angaria scrvierunl Baby- lonix. Tesiaiur boc fervens in Edvriuo rege el pia in religionent devotio ; teslalur lioc el inexpugnabi- tis in Oswaldo (idei constanlir, qui cum non gloria- retur nisi in rruce Dnmini nostri Jesu Christi, in rruee de IMCIS crucis inimicis vic.lnr triurnphuvit, opibUMTUC regni in sub'idis p.tiiperum dislribulis, dupliti niiseiicorHia; videlirel et martyrii glorifirjn
DiC PHOLr.COMr.lNA II
A dus corona ccelos iutravii. lu cujus fralre Osvrio te- lns doinus Dei cxardcscens, quidquid zizaniorum per erroneos el schismalicos supcr bonum sciuen Evan- gelii inimicus superseminaverat, calholicx verilatis f:ilce prxcisum, de regnn suo fundiius eradicatum propuiit.Tacco filii ejus Egfridi industriam; prxter- eo consilium et favorem constiuenriis per loca re- gni sui monasteriis inipensum. Piissiiiium eum ac Deo dileclum scripta <ide digna lestautur. Ul a!u prxtermillam, lioc vel maximum cjtis laudes occu- imii.it quod viniiii virtuiis et angclicum conversa- liune beatura Culhberlum promoveri in episcopaium fecerat
Felicem cl non immcrito beaium dixenm iliius pcr id tempus provinci;e statuin, cui sacerdoluni
1> qtinque in Christo el Ecclesia sublimium vila ei doctrina magno ornamento fuere ac munimini. Nam prxtermissis his quos ante vel posl regio ipsa exi- mia- sanclitatis habueral prxsules, magniflcos sux illumiiiationis et salulis patres, Wilfridum dico, Ea- tam, Culhberlum, Joannem, excoluil conlempora- neos, praxlaros utique et incomparabilis meriti pon- tifices. Sub his geminis reipuhlic.T el Ecclesix recto- ribus cum sacrosanctx religionis iu dies ierverel studium, ecclesix ubique licenter conslrucbantur el monasteria , in quibus adunati cives futuri sancio- rum et douieslici Dei, ut spiritualiier in carne vive- rent, sua pariter et seipsos abneganles crucem Sal- vatoris sua conversaiiouc portarunt, lotosque sese per soperiii ainoris ignem in holocauslum suavissimi
Y odoris Doiniuo concremarunt.
Iuter islos in miliiiam Chrisli conjuralos contra mundura el mundi principem dimiranles, eonspicuis valde in Christo actibus einincbat abbas Benediclus, caui nimirum quam indicio prxtenderat nominis, conseculus a Domino graliara benediclionis. Ul enim quandoque in gaudium Domini sui intralurus credita sibi lalenta muliiplicaret, duo quidem monastcria qux lamcn indissolnbili pacis et cbariuiis vinculc tinum essent condidit ; quorum ulierum ad osiium Wiri fliiiiiinis in beati principis apostolorum Petri, atterunt in Gyrvum in bonnrein docioris geniium Pauli, fecil ordiuari Quidplur.i? Beali patriarcbx Ab aham exemplo, exeunles de tcrra et ric cogna- »j tione veteris ct mundialis vil«e Giii Dei qui erant dispci-si, plures ibidem congreganlur in unutn, et evangelicx perfeclionis liinini vita sua xdilicaturi, renuntiatis omnibus, volunlaiii pauperes paupereui seruli sunt Christum lla frequcns et nobile mona- chorum examen brevi uirnbique roalmi, ubi jucun- dam illius beaix socielalis dultedincra quam psal- mus prnniiniiai, experiiurnlo didicil, scilicet quam bouum si t ei quam jucunJum habilare fraire» in unum.
Itrbgiosa eliam parentum rura bona spei suis soboles Deo nuir endas comiiieutl.tvil Bennlkio , ut sacrosauclis institulionibus iiiformatar oblivitcrren- tur populi sui ct domus pairis sui : sirque rum ir li -iwiii ho^-lia viv», URCta, Dtfl placens rxtiibeirit-
JS
VITA VEN. BED^ AB ANONYMO SCRIPTA.
46
lur, aiile spiriiui servire inciperent, quam ea quae A bus ubique praesenlem altirmat , cujus omnipotcntia
sunt earnis et sanguinis scire poiuissenl. Ilorum
unus imo prx aliis solus bonae indolis infanlulus
Beda j.im septennis memorato sanctilatis viro, ul
ministerio solius Diviniiaiis adaplelur, a parcnlibiis
in monasterium traditur. Eral aulom territorii Gyr-
wensis haud grandi nriundus viculo , quem non
longe inde lapsurus in Oceanum perpete profundo
amnis Tina prseterfiuit.
Nativitalis vero ipsius anims, ul cbronica suppu- tatione colligitur , incarnati Verbi sexeeiilesimus septuagesimus seplimus invenilur; qui iinperii rcgis Transhunibranas genlis Egfridi habetur seplimus, a pnedicio autem incepto beati Petii monasterio quar- lus. Et in hoc quideiu primum, postmodum vero in
ubi voluerii suae inspiratioiiisgraliaui pr.t'$tai:iQuo, inquit , ibo a spiritu luo , el quo a facie tua fu- giaui ? i
Dixerim crgo breviler, quorum roimstcrio in hasc extrema Oceani littora suae boniiatis divitias sancti Spirilus afflaverit aura : ut ubi nihil aliud quam bar- barum frenderc noverant, ibi mirabilia lestimonia Doniini perscruiantes, in labiis suis oninia judicia ori> Dei pronuntiarenl. Vir vilse venerabilis, de quo sopra dictum cst gralia Bcnedictus ct nomiue, cum ecclesias susb impiger provisor crebro recurreret liomain ; quinquies enim illuc pro monasierii utilitate peregri- nalus esl ; inler plurima quae in decorem domus Dei ornaincnta attulerai, etiam librorum innumerabilem,
monasterio aposloli Pauli selas infantilis sub disci- B ut legilur.omnisgeneriscopiain domuin comportavil,
plinse frenis edmatur, atque exemplo beali quon- dam Sanmelis accommodaius Domino, in templo Dei puer convcrsatur ut in aure cordis sibi revelata quandoque populis sertiionum Dei manifeslet arcana. Verum ut lioc aelalis processu possct, ne sludii libe- ralis cui deditus erat, parva vel nulla in puero essel efltcacia, eliam in illam aelalein ex vi naturalis in- genii magna Deo auclore scintillavit intelligentia. Poslquam vero adepta liberaliuin arliuin scientia, usu exercilii allioribus capiendis ingeuium expolie- ral, eliam profunda sanctarum Scriplurarum pcne- tranda ingredi conleudit, lnsque inlelligendis quid- quid virium habuerat insuaiit, desidcrio ac laborc preces adjungens 1'salmisl* precibus, Revela, inquit,
Quidquid cnim utililatis ecclesiaslicac ac decoris Anglia sibi ininus pixstitit, id Gallia vel Roma aut sponie ab amicis dandum, aut placito pretio coniparandum pio ncgotiatori oblulil. Siquidem et gioriosorum aposio- licae sedes pontificum Vitaliani et postea Agathonis non minimam iu moiiasierii quod exstruxerat muiiimeri- tum et magniucos ecclesiaj cultus ex;erius est inuni- licentiam. Qui eliam.jubenlepapa Vilaliano, Theodo- rum archiepiscopura et ejus collegam Uadrianum abbatem Britaimias perduxit, viros cerle apostolicos valdeque idoneos \erbi Dei ininisiros. utpote ulrius- que, srecularis scilicet et eculesiasticac pbilosophiae scientiasuflieieuter instructosethocin ulraquelingua, Graeca videlicet et Latina. Qui, peragrala insula lou
oculos meos, et considerabo mirabilia de lege lua. q quaquavcrsum Anglorumgenies morabanlur, congre-
Et quom -iii poslulavii in Gde, uibil baesitaus, datur ei a palre luminum uutum optimum et donum pcr- feclum sapienliae, non auiem sapienliae hujus saeculi qux dcstruitur, sed quam Aposlolus praedicat Dei sapienliam iu mysieriis abscondiiam. Accepit nam- que in studium continuae in lcge Domini medilatio- nis, vigilanlem oculum perspicacissimi sensus ; cui cum sacrorum voluminum copia, magislrorum quo- que accessit probata in lilteris ecclesiasticis sedula et frequens diligentia. Ita illis in spem boui fruclus plantantibus atque rigantibus memorabilis viri ado- lescenlia excolilur. Deo aulem incrementum dante oliva fruclifera in domo Dci, id est Ecclesia, praepa- ratur.
gantes discipulorum calei vas, scienliaj salutaris quo- lidie flumina irrigandis eorum cordibus emanabant, ita ut etiam metrieoe arlis , astronomi* et arithmeticas ecclesiastica! disciplinam inter sacrorum apicum vo- lumina suis audiloribus contraderenl. El quicunquo lectionibus sacris erudiri cuperenl, haberent in prom- plu magistros qui docerent. Indicio esl quod post il- los iuiili i diu supereraut de eorum discipulis , qu: Lalinam Grxcanique tinguam aeque ut propriam in qua nati sunt iioveranl. Haec paucis dicta sinl, ne per extremas mundi latebras in uostro theologo Beda incredibilis videatur Scripturarum scieotia, cui insti- tnendo coclestis magisterii providcnlia et librorum sacrorum conlraxerat sufflcientiam, et insignium in
Sed ista forsau aliquis non facile cr.edens aegre 0 omni scieniia magislrorum industriam. Per id quippe
adraitiit, quoniam, ut etiam auctor eloquentiae sae- cularis lestatur, quae quisque sibi factu facilia putat, aequo animo accipil : supia ea veluti licta pro falsis ducil. Quis enini non obstupescat, vel etiam supra lidem esse arguat, taiita in extremo mundi angulo donorum spiritualium exuberare charismata ; ul ibi sacrae Scriplurac nou modo legercnlur, vcrum eliam earum mysteria per mundi latitudinem inde diOun- denda explanarenlur ? (Jbi elsi nonien Chiisli audi- iuiii non fuisset, profeclo mirandum non esset, quo, ut poeiice loquar, Boreas penna deGciente venit. Sed hinc dubilauti satisfeceril pietas Gdei, quae spi- ritus omnipotentis majesiatem nullis spatiis locali- bu5 itistentam, nullis aiigustiis inclusam, sed omni-
lenipons quo prajdictis docloribus et eorum post il- los discipulis Anglorum eeclesias perlustranlibus , utriusque liiteralurse floruerant studia, docibilis ado- lescens in amorem transfusus scientiarum, acriter eisdem studiis insudans exercebalur. Cumque Latinae aeque ut vernaculae linguae in qua nalus est percepis- set noliliam , Graccae quoque uon parva ex parte altigil scienliam. PraHerea et archicantatoreni sau- ctae Romanae Ecclesiae Joannem abbatem , lam ille quaui ccclcsia apostolorum in qua conversatus est !e- gendi el inodulandi prajceptorem habuit, ad hoc ipsum ab Agathone papa impetranle Benedicio ac ducenle illuc directum. Sed et monachum quemdam sub magisterio anlislitis Ceaddae, viri revera saneli
47 AD OPERA VEN. QKQAL PKOLEOOMENA. 48
ef sacris Scripturis sufucicnler iiistrueli educalum, A cedit, ubi iluni saeraiuenicruin occulla rimatiir, cuin
vocaboloTiinilieriuiu, itium iit sacris paginis ipse tcn.iliir eruilitorem. Ilabuit el alios couiplures in ealle Scriplurorun prmvlost quippc qui Inter scxicn- tos saaetes iniiiui iiiiis nililte commiliiones dcgens (huneenim numeruni fratrum legitur habuiMe Bupre- dictum aposioloruin Pelrl et Pauli iiioiiasteriuin) , in siugulis a-iuiilubaiur charlsmata meliora ; ut quud quisquc illormn spirilualis scienlia acccpissel, illc tiituni ex singulis perdiscendn combibeiel, qua- lonus iuebiiarctur ab uberlale domus Dei , et tor- rente volupiatis sux polarct eum Domlnos. Sic- que prudeutissima Eeclesis apes gratx Dco dul- ccdiuis avida,' agri pleni quera benedix.it Dominus hinc ct inde flnsculos eollegit, quibus artiGcio sapien- lix quasi mellilieans, eloquia stiper mcl et favuni B rel, noineii viri cclebris ciiciiniquaque lama ferebal,
Moyse quodammodo in nubera ct caligincm ingredi- tur. Ejtis icilirel Moysis vullus claritatem, qiiam in inlelleolu lcgis Urael camalis rcspicere non potuit, noitflf ipirilailli lsraelila, ablato quodbiipcr inlide- liiiui cor poflltam esl, vclamine ignorami.e, intclle- ctuali oculn liberc alictidil. Ubi eniin ipirilus Doniini, ibi libertas inielligeuliiB. Quam cum in lege perfuctx libertatis perspexit, sermo e^us ct doctrina secundura Aposlolum crat 11011 in doclis huuiaux sapienlix vcr- bis, sed iu vcrbis lidei spiritualibus spiritualiacom- parans, ut abyssus Ycteris Tesiamenli abyssum iu- vocet evangclicam in voce cataractarum , id est iu Vuce propiiclariim et apostuloruru.
C.um igitur tam lublimiler Dei iu eo gratia emine-
dulcia componeret. In hxc sacrosancix philesojihix studia flagranti, cum incremento annorum crevil cl gratia spiritualium donocum , ul cuin spirilu sapien- liie et inlellectus acciperet etiam spirilum timoris Domini, quo casligaus corpus suum ct iu serviluiera rcdigens , sciret secundmii Apostoluni vas suum possidere in sanctificatione et bonore.
Unde noiiuin decimum xlalis adhuc agens annum, qnasi de cxleris tribubuseleclus in minisleria sacro- nnii sacer assuraitur levitcs; ut ministrans altari Domini , Domiiium mcuni cuni veris veri sanctuarii levitis sortem haberct et partem hxredilalis, quain cum Psalmista desideraado snspirans et suspiraudo clamaus; Dominus, inquit, pars hxreditatis mex,
qux illiurs iu Scripturis eiceilentiara Ecclesix auribus infuudebat. Videres illico regiuxSabx multis iuesse studiuin, qux vcuit a liuibus lerrx audiro-sapjentiam Salemonis, quia veri Salomonis, i.l est nnstri pacifici qui fccil ulraque unuin, per intcrpretem suura audi- turi sapicnliam plurimi eliam de longinquo confluxe- runt. Ili individua ei cohabilalione adhxrentes, au- llieniicum observanl uiagislrum ; alii qui prxsenles esse nequibant , direclis epistolis quxstiones super capilula Scriplurarum nodosas cnodari , ct obscuras sibi exposlulant dilucidari. Iulegros ctiara quosdara divinx auctoritalis libros nonnnliis pelentibusPatrum persei|uens vestigia dura planius traciando dhseruil, a verlice, ut aiunl, usque ad extremum unguem expo-
spcs raea et portio uiea in terra vivenlium. itaque C suit- Lnde et inler alia el ln Evangelium Lucx sex
diacouus solenniler Evangeiium legebat ; aique ut evangelicx lcrlioni congrueret, evangelicis institutis vitiin informabat, succinctiis lumbos mentis et cal- ceatus pedes in prxparatione Evangelii pacis. Jam vcro Iricenarius efncariter theorix sludiis vir beaius insistebat , cum ecce gradu alliori sacris altaribus admovctur, ubi cum sacrilicio spiriltis coniribulali ct cordis contriii Filius Patri hoslia placationis quo- tidie et reconciliatiouis imraolatur. A quo videlicet suscepti presbyteratus tempore in Scripiiirarum sa- craruin explauationem ingenui sui laxat acuiuiua ; plu- resque caiholicx libros erudilionis coniicicns, ijuil- quid ealenusdisceiido.legendo etmedilandomunduin scilicel animal ruminaveiat, tolum in diviuos usus
explaualionis libros iuculenter edidi!, postulalus a rcverendissimo Hagulsladensi cpiscopo Acca , cujns exhorlatoria in hoc opus ad cmn cpislola ita incipit. i Siv-pe quidem lux sanrlx Iralernitali ct absens scri bendo et prxsens colloquendo suggessi , ul posl Ex- positiouem Acluum aposlolorum , in Evangelium quoque l.ucx scribere digneris. Quod ipse bactcnus verecunda excusatione differre quain facere ma- iuisti. i Lt in processu epislolx : < Bealuin Lucain luculento sermone expone. El quia sanctus Anibro- sius 1] i.c laui indiscussa prxteriit, qu» illa quasi summx eruditionis viro plaua nec quxsilu digua vl- debantur, hxe quoque perspcciis aliorum Pairura opusculis, diligeniius luis vel eorum dictis explauare
BCribendo ac docendo eructuat. Crescil quolidie in D cural°- C.edoeliam tuo vigilauiissiinosiudio, qui in
mysticGS intellecius proliciens, in tantura ut et ipsos qtios in Scriplurarura semilas habucrat duces, ple- rosque in intelligenlix allioris ahyssmn, gratia ma- gistraute, ducerei ipse perilior. Ita palefaeiis inysic- riorum penetralibus, inundi cordis ocnlo specuialur sancla sauctorum, illo mmirum in qun sunt omnes thesauri sapicnlix ct scientix nbsconditi inccrta ct oceulta sapienlix sux ei maiiifnslante ; ul videlicet quod in tenebril didicerat, dicerel in lumiue, et quod in aure audicral , prxdiearet per lecta ccclcsix. < ii i ii- sccundiim Psalmisiam igniliiin eloqnium ve- henieoter quia sobliniiler inteliigere apjictil, quasi ad u.--.i t.'ni iguciim iu quo icx digito Del scripla csl uc-
lege Doinini meditando dies noctesque ducis pervi- gilcs, nonnullis iu locis qu:e ab eis inleriuissa suul qukl scntiri dehcat auctor lucis aperial. Justuiu naiu que salis est, et superiiic pictatis atque xquitalis ino- deramini convcniens, ut qui, negleclis ad integrum muiidi negotiis, xternum vei umquo sapieniix luiueii illdofllSia uienle perseqneris, el hic fractum intelli- genlise purioris assequaris, et iu fuluro ipsum in quo tsiint uiniics ibesauri sapieutix el scientix abscon- diti, rcgcni in decore suo miindo eorde conteniple- ris. i llis vcrbis vir sanclus ul lant-litatcm nobis veneraudi docloris inuuerct, euiu et a niundi occn- potiombus liberuui, el in coutcnipblioue htt .i-i.-i
49
VITA VEN. B£D,E AB ANONYMO SCRIPTA.
50
naeque sapientiae negotiosis sempcr oliis indicat A alits sednlus adcrai : >, Quotidic, i inqoit, « nobis di-
deditum.
Deniqite, ut et ipsc de se fiela scribit, cunctum lempus vitae in sacpe dicti beatnrum apostolorura Pe- tri ei Pauli monasterii habitatione peragens, omnem, nt j;ini suueriora demonstrant, meditamlis Scripturis opcram dedit, atque intcr observantiam disciplinae regularis et quotiilianam cnnlandi in ecclrsiae cnram, semprr aut discere, aut doccre aut scribere dulce habuit. Snmmo itaque stmlio libris suis irreprehen- sibili per viginti novein annos opere confectis, san- ct«e convrrsalionis et pii in Ecclesia laboris prremio donandus, ingemiscit gravatus in corpore niortis hu- jus, cupicns ut, domo sua? terrenae inhabitationis dis- soluta, sediflcationcm ex Deo domum nou manu-
scipulis suis Scripturas sacras legebat, et earum my- sticossensuspandebat. Posllectionemaulcmquaiilutii diurni tcmporis superfuit, psallens spiritu psallens et menle transegit. Beati quippe David magisterio edo- ctus laudans invocabat Doiiiinum, ul ab iuimicis suis satvus flcret, quia propc o<t Domiuus oranibus invo- cantibus cum in verilate, ut voluntatem timentiuni sc faciat, et dcprecationem eorum exaudiat, etsalvos faciat illos. Jam mullo ante sua opuscuia grandi stu- dio einendaverat ; nunc quoque lasso licet anbelitu ihdclii ii-itrr dcflcerrt quaedam quidem uiiiiiiiia qux majorum fuerairt occupatione neglecta sacpius cinen- dando eadera repctebat, ut cum amodo requiescens a laboribtis suis in pace factus fuerit locus ejus, et
faciatn aeternam mereretur habere in ccelis. Unde in B in Sion habitaiio illius, ejus non solum non senten-
;i leiiiam sui uiemoriam prxnolatis omtiibus sunrtim quos confccerat nominibus librorum, curn jam dcpo- sitio tabernaculi sui immiucret , incredibilis ardore desiderii anhelans ad fontem aquae saiienlis in vitam acternain, hanc oraliunculam sulicgit ■
t Te, » inquil, i deprecor, bone Jesu, ut cui pro- piiius donasti verba tuae scientiac dulciter haurire, dones etiatn heriigmis aliquando ad te fontem omnis scienti* pervcnire , et parcre semper ante faciem tuam.
INCIPIT LIBELLUS Sr.CUNDUS.
Ita venerabilis viri Deum suspirans anima, sancti amoris igne liquefacla concupivit, et defeeil in atria Doinini, ui videns Deum deorum in Sion , evacuato
tia ecclesiaslicuin leclorcm offcndat, sed nec oratio aut hiulca vocalibus, aul aspera consonantibus docibilcm grommaticum movcat. Quanivis enim, ut ait quidam, clegans sit exercitatumque iiigenium, ct longo usu trila currat oratio, tamen riisi auctoris niaiiu curara fuerit ct expolita, rcdoiet sordes negli- gentis.
Inler haec doctor meiriorabilis vebemenlioribns suspiriis conculitur ; jamque buate post nriortem vi- cturus, in debiiuin mortis spiritu coarctante acriter urgetur, lethali quodam ttimore inferiora corporis jam oceupante. Qui utique palmes in vite Christo manens licet jam friictifieasset suavitatem odoris, lamen hunc ut saluiifcri fruetus plus afferat, acrius
quod ex parle esl, id quod perfectum esl apprehen- C flagcllando Deus agricola cxpurgat. Ne vero coutra.
dat, quodquehic pcr spcculiini in aenigmata vidurat, ibi facie ad laciem vuleat. Aderat propilia Divinifas votis et vocibussupplicisscrvi.eiimqne in nmericor- dia et in miserationibuscoronandum,iiemacula in i!- lo vel ruga residerel peceati, disciplinis piaicastiga- tionis voluit cxpurgari, ut carnino diulinae infirmita- tis auro purior purissimo in caelestis Jerusalem quae {ediflcalur ut civitas rutilus coruscaret ornainenlo.
Denique repente corripilur angusli pectoris gravi incommodo, ut diflicili arteriarura meatu vox ei ad- moduin tenuis spirilu coarclaretur anhelo. Qua pene intercepti anhelilus inoleslia multis, id cst quinqua- ginta fere tribus diebus, laboravil; sed ut virtus in infirmilate perftceretur, libeuler cum Aposiolo in in-
voluntaleni Doiitiiii sui murmurando in faciem Deu benedicat, ex propitialoriii divini sermonis sententias consulit in argumentuin spei et exsultationis, ut illaia : < Fili, noli csse pu^illanimis in disciplina Dei, neque delicies correpius ab illo. Quem cnim diligit Dominus, corripit ; llageilal omnem (llium quem recipit. Nullus est enim, > inquit Aposlolus, < fiiius, qui cum pcccaverit, non flagellelur a patre. > Et ite- rum de ipsis in regnum Dei prawleslinatis : « Qui proprio, > inquit, < tilio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo non el cum illo oinuia nobis donabit? > Cum haec, ait, promissio complebitur, quid erimus, quales erimus, qu<e bona in iilo regno acccpturi sumus, quandoquidem Christo
firmitatibus gloriabatur. Nam nisi quando lassitudo D moriente pro nobis lale jam pignus accepimus. At
paulisper in soinnum compulit, eum nec sol per diem nec luna per noctem a Dei laudibus cessantem vidit, ut et lura super leclum doloris in voces erumperet exsullalionis et confessionis : ConOttbor tibi , Domi- ne, aii.in dircctione cordis mei, qui castigans casligas me ut morti non ttadas uie , ut ingressus portas justi- tiae ruin tieatis qui habitant in domo tua in sascula sae- culorum merear laudare te Salutaris quoque doctrina videlicel fluminis impetus qui laelificare civitatemDei, hoc esl sanctam Ecciesiam, consuevit , nec tmic ta- metsi langueret ab illius ore scilicet aquae vivae fis- lula. profluere destitit.
Te tatur hoc scribens ad condiscipulum Cuthninum Cuthbertus, qui rnairistro a-grolanli et nioiicnti cum
contra nibil reputabat infelicius feticitale peccanliurn qui ducuut in bonis dies suo?, et in puncto ad iuferna descendunt, qui in labore hnminum non suul, et cum hominibus non flageliantur, ut in seternum ctun dae- monibus puniantur. Nimirum lales divina severitas quia allo justuque judicio reprobat, in desideria cor- dis illorum sinc obstaculo laxat. in quos in personam perditc ac desperalac Jerusalem iila melnenda a Deo deserente proferlur seutenlia : Jara non irasear libi, zelus oier.s recessit a te. Quos aulem praedesii uavii vasa misericordiae, visitat in virga iniquitates eorum et in vcrberibus peccata eorum, quibus pne- destinane haerediratis conferct bonum, cum dede- rit, ut ait Scriptura, dileclis suis somnuai. Illud
Sl Al> on-.IU VEN. BI.I>.*1 PROl.KCOMKN\ 52
quoque licaii Ambro ii <l>ciuin - « Non sie, t inquii, V angclum pacis, cujus circumseptus luiela non con-
« vi\i, ul me pudeai intcr vos vixi&sc, sed nec moii limco. > Brevis quidein laus, sed viro pcrleclx con- versaiionis sufliciens. Nec arrogrinlix debet aserihi, ijuod imilaliile omnjbus de se ul glorilicarenl Palreiu nostruin qui iu csclis esi, audientium protulil ulilitati. Kt hoc sub extremi pcnc spirilus articulo, quando et laus virlulis cor laudati in superbiam non exlnllii, el audientes ad virluiis sludium en vebeinentius ac- cendil. quo carnis condilio ipsam morlis necessila- teui oculis opponit. Unde el Aposlolus (qui ante di- xeral : Ego sum minimus apostolorum, qui non sum dignus vocan aposlolus, quoniam persrculus sum Kcciesiam liei) dum lempus sii.c resolulionis insiarct, se quidem sed iu Domiiio laudans, ul qui glorialur in
fiiiiil.ii cum loquar inimicis meis in porla. 1'la'ie cupio dissolvi ei esse ca<u Clnisio, cujus morle per- empla, de morle ad vitam me Iraosilurum conlido. Si quid auleio vobis laboravi, »i quaiiiiilumcimqut F.cclcsiae fruciiicM vi , id bennlicii quxso niihi repen- daiis, ulibi post mortem mci ineniinerilis, ubi quotid e Cbrislus esl sacerdos etsacrilicium placaiiuuis. > iNori se pouuji ullcrius cohibcre a lacrymis pietas mota fia terni pccloris, quas qnidem hiuc gauJii, illiuc ma- guiludo elicuil moeroris. Caudcbant namque quol huur jam cuclis inlerendum enutrieranl : dolebanl quod in illo lumeo Ecclesix amissuri eranl Sed quia lides non aliqnando senlit quaiucunque jacluram, illius uon cst plangenda amissio, sed cum D<eo cui
Domino glorietur, bounm, inquit, cerlamen certavi, B nmnia vivunt congaudenda cobabilalio.
cursum coiisuiiiiiuvi, fldem servavi, de caeiero repo- sila est mihi corona jiisiiiia>.
His el hurum simihbus acripluraruni tesiimoniis, sese in iulirmitatibus quodammodo eflccerat alienum doloris, quippe lacrymis toiius amoris inspirans ma- Kiiain illam uiultiludiiiem tu.x, Domine, dulcedinis, quam abscondisti limenlibus te, perfecisti autem eis qui sperant in te. Coepit interea annuus ordo tem- porum diem revolvere Eeclesix feslivum, quo Dei F.ilius in alla ccelomm potenter ascendens capliviia- lem nostrani sua duxit virtule caplivam : diem, in- quam, Bedx eiopiabilem, qui ci iranseuntis diei ler- minum, et pcrmanenlis in sxculum sxculi prxberet initium. Unde ille ul videbatur, prxscius horx sui
Inlerea cum boram inoriis imo ingrcssuin viue percnnis Ixlus exspeelarci , quiddatn (le Scripluris rcslabal, super quo dhcipulis magislri senieiui.ui. audirc rtecesH fucrat. Qua pcrcepla ab illo alque desrripla, dicenle scriplore Cousummatum eit, ille bilarior verbo consumroationis aggaudens, < Bene, > .111, « ac vere dixisti ; consiimmalum est. > Nec mora, jubet sesc in pavimentumcasulx, quascribere, dicta- re, lecere ac docere consueveral, deponi, ubi erecto paiiluliim capite manibus suoruoi supinalur, ut e regione onlorS quo solitus fuerat secreiius orare, r.ujus eliam nunc iuluitu deleclabalur, adorarel ad templiim sanclum tuuin, et conliterelur nnmiui tuo, Doiniue. Taliler se prxparans ad iter ceclesie atque
exilus, pridiequam iransirei, discipulosprope adesse ^ ad Deum foniem vivum siiiens pervenire : t Tibi, >
mandat, ul quidquid dubii adbuc animis resedisset, haud segniter ab illo perquirant, et perquisiia ne oblivio deleat, littcris tradant. Eit itaque mixta fle- tibus inlerrogatio discenlium , imo prxpediunlur sin- guliibus voces discere cupientium. Dnmque sese do- Inr immoderaius nec lacrymis saiiat, in ipso meatu faucium prngredi spirilum coarclat. Nec immenlo ; lalis eniin magislri amissio, erit eis paiis magislerii aelerna destiluiio.
Prope aulem deindc ad exitum dcvola fratrum cir- cumsiat corona, quos hnrlatur ul. eorum qiits relro obliti, et iu ea qux sunt priora se extendenles, pal- niam supernx vocationis Dei assequantur : meinine- rinlque cxemplo Joseph .-Egypiix domiox. videlicet
ioquit, < Domine, dixit cor meum, quxsivi vullum luum, Domiue, requiram, nc averlas facicm tuam a uie, in quam concupiscunt angeli prospicere. >
Jjui instabat dies memoralx soleranilalis feslivus, quo sciiicet in coeluin ut iiluc suorum inembra lide- lium sequerenlur, capul nostrum principiumque prx- ctMSit ; ciim vir beatus Jesnm a quasi jam ascenden- tem iniueretur totus sequi suspiral, jain spirilu in nianilms nnhelanle, expansis manibus in laudem as- ccnsionis ejusdeoi Jesu Chrisli mox et ipse ascensu- rus exclamat : « 0 rex glorix , Domine virtuliiiu, qui triuinpbator hodie super omnes coelos ascendisti; ne derelinquas nos orphanos, sed mille promissum Patris in nos, Spiiitum verilalis. Alleluia. > Adjun-
mundiali eoncupisceniix paliium, id esl rctinacula B claquelaudesancLxeiindividuxTnniiatis.gioria Palri
rerum txcularium rclinquenda ; ut, cum ejus obscenos nmplexus fugiendo vincant, redacla in scrvilutein came peccali, regnuin JDgypii, boc esl vitiorum, sibi suhjaciant. Docei eos non posse aliter dare cxperi- menlum Cbrisli in se habitanlis, nisi per spirilum sanclx ac individux cbariiaiis. I'i qui communione coelestis panis uiuiui Chrisii corpus efficiuntur, ab unitale ipsius corporis spuilu dissensionis non sepa- rentur. Et, < Ob! > inqtiii, «ctiarissimi.qnoniam lcm- pus esi persolvendi dcbiium conditioni, rogo vos, rogaie Patrem Domiiii nostri Jetu Christi, Palrem oiiseticoulurum, ul per eum it. quo princeps mundi hujus iulirt invenit. in occnrsiim salulis mihi dirigal
el Filio et Spiritui sancto cum noniinatione sancti Spiriius ejus spiritus came solvitur, moxquc beaiilico spiriluum sanciorum comilatu coelis invebilur ; ubi Jerusalem forlesii hymnidicos admiscens conceoius, Regem sxculorum Deum sabaoih uihu.i subsianlia- liter iriinim per^onaliier perpeluo collautUl beaius.
Tahler Ecclesix columna et doctore Venerabili Beda viam 1'alrum ingresso. pieias fralrum devola flelu miseiala casum condiiionis, gaudiuin lestata spe resurreclionis, resonaniibus hinc inde psilmis exse- quias rite cvlebravii, suique alumni pariler et docioris corpus 6olemniler sepulturx conlradidit. Cujus in xlcrna pace durmiiio exsliiil regnaute CtMlwulfo
* Jcsuni pro i»i<lrm tecl. vul|. exiiibet |h, Mui. Hril., quem toluui cuin lexlu Smiih. lonuli.
53 VEN. BEbJE VITA A TURGOTO. 5*
aune Incarnalionis dominicae septingemeaimo trice- A fundala est Eeclesia Christi el instituta : qu* hodie- simo quinlo, aetalis vero sune qumquagesimo r.ono, que in fide caihoiica vivii et exsuliat, auctore sc gu- qui esi aniius centesimus primus ex quo perclarissi- bernatore Deo Dei Fiiio Domino Jesu Clirislo, quem mos et sanctissimos regem ct ponlificem, Osvraldum cum Patrc et Spirilu sancto viventem et regnantem dico el Aidanum iu provincia Berniciorum primum perstecula omr.is spirilus laudat et adorat Doininum.
VENERABILIS BEDiE VITA
ANONYMO AUCTORE.
(Ex tiil. edit. )
Beda preabyler, Chrisli famulus, nalione Anglicus, apud ecclesiara sive monasterium apostolorunt Pelri el Pauli, qux in civitate Canlix in Anglia constructa est, claniil lempore Justiniani secundi : hic a se- piennio sub Benedicto ipsius monasierii abbate, et posl sub Ceolfrido, in diviuis eloquiis appnrae eru- dilus, divino studio operam prxbens, sacris lilteris plenius imbulus, sapier.tia et vilx sancliiate admi- randa profecit. Anno autcm selatis sux 24, diacona- tum. ci 30 presbyteralum a Joanne episcopo suscepit, inde usque ad annos 70 vtiae sux scripluris et divi- nx sapieniix opusculis inlendcns, multa pecloris sui viris schola&licis conlultt nionumenla. Nam xixvi volumina edidit, qux in lxxhii libros divisit. Dieifl autem ohilus sui per septem prxcedenles hebdoniaias divina revclatione prxscivit. Die auiem ascensionis Domini, quie tunc illo anno vi Kalend. Jiinii evenit, dum vesperas cum cxieris clericis in ecclesia cc!e- braret, nulla alia inlirmitate delentus, sed corporis compos ac meutis, cum antiphonam illam, 0 rex gloriic dccanlaret, ipsa flniu insuo appodiatus stallo spirilum emisit ; stalimque mirus odor de ejus cor- pore fragrare coepit : sepuiius est in moiiaslerio suo. Hic cum sanctissinius ab ccclesia repuietur, et in conlessorum cataiogo numeretur, solus inter sauclos non sanctiis, sed Venerahilis appeilatur, ei hoc pro- pter duas raiiones sive miracula, qux de ipso conti- geruni. Primo, quia cuni ex nimia sencctule oeulij caligasset, ct discipulo duce ad lapidum con$erieui
B pervenisset, discjpulus ei suadere ccepil <j;iod ma- gnus esset ibi populus congrcgatus qui summa affec- tione cl silenlio ipsius prxdicationem exspeciai ant. Cumque sauclus fervcnti spiritu eleganlissimum sermonem fecisset, et conclusissel Per omnia sacula scecuiorum, lapides responderunt : Atnen, Venerabi- tib Pretbyier. Secundo, quia dum alius discipulos ejus, ipso dcfuncto, tiiulum seputcro facere dispo- suisset, unico carmine Leonino sic incipiens : Hao sunt io fossa, et vellet finire Bedx sancti vel presby- teri ossa, nec inetrum stare possei, et nullum aliud vocabulum eidem occurreret , atlxdiarus taiidem ivit dormilum. Ki ccce maue iti lumulo manibus an- gelicis rcperit sculpiuui :
Hac sunt iu fossa Bedae VeneTabilis cssa
c
Quievil aulein iu Chrislo vi Kal. Junii circa annos Domini 700. Corpus autem ejus (c) Januain transia- iiiiu digna venaratioiie coiilur. Scrip^il vir Domini, imeral.a superGen.,lih. unum;de tabernaculoMoysi, lib. iii ; supcr Saiiiuelem, libros iv; de lemploSalo- monis, iib. umim ; super Esdraru et Neeniiam, iih. u ; super Tohiain, lib. unum ; supcr Parabolas Saliimoniii, lib. u ; super Cautica cwiicorum, lib. v ; super Epist. canon., lib. vu; super Marcum, lib. iv; supcr Lucain Jib. iv ; super Actus apost., hb. unum; super Apo- calypsim, lib. unum ; de quxst. lib. Regum ad No- theimum, lib. uuum; de Scbismalib., lib. unum; de Gestis Atiglofum insigne et egrcgium voiumen, in quo el Cltronica de iemporiuus continelur.
(a) Ita in Edit, Basil. legitur; Cenuam scribi debet.
COMMENTARIUS PRiEVIUS
DE S. ET \m. BEDA MONACHO PRESBYTKRO IN ANGLIA
Vel de eju$ CBlaLe, Vim a TunGoxo collecta, cutlu sacro Anliqnorum ei aitestanlium
senienliw.
(Ex Bulland. Act. Maii t. V| }
I. Duo illuslria saeculo Chrisli septimo construxit D Prius ad honorem sancti Pelri aposloli surrexlt monasteria sanctus Benedictus Biscopius ahbas , propeosiium Vedrae fluminis, Anglis V. V erre ; unie utraque in antiqua Norlhanhymbrorum regiooc, ea- el V. Viramutha, tesle Cambdeno, nunc Moncks Y. que parle quse episcopatui Duneimensi subjacet. Veremith dicitur, id esl, Yedre osiium «rf monirclnn
55
AD OPERA VEN. BED/E PROLKCOMKNA.
56
jpfi-funs. Alienuii in honorem sancli Pauli xdilka A beuli Bedat prcsbtjteii. Eodcm modo iu ms. Marty-
lum esl ad ostium Tinie fluvii, liigijrvum sive Cijrvi, iiuiic Jnrrnui divluin,iu cujiu; viciiua DttOI eslsanclus Beda uiiiki Clirisli 677 ; MtUSqtM xtalis annos sep- lem, iu eodcm monaslerit» ecepit hatiilare. Ilic ille, laclus Ang'ix splendor *itigularis, pielaic et erudi- lione cognomen Venerabitii esl adeplus ; co polissi- inui!) quod ipsins limiiilite in Ecclcsia reciiarcntur, « iini aut adhuc viverei, aul certe necduni esset Ca- latogo Sauctorum iuscriplus. Si lainen anliquus isle iiiulus est, de quo propter velusliorum scriplorum nlentium merilo dubital Baronius, majori etiain inerito rejiciens aniles fahellas, quas lali appella- lioni occasionem dedisse lioguniur, nec digna sunt hoc loco referri. Appellalioncm taraen in Ecclesia iisitaiissimam, etin Romano Mariyrologio probatam, B libenler usurpamus eiiam hic. Decessil is, ad laborum 6tiorum xtcrnaui requiem evocatus, in festo Ascen- sionis Cbrisii , vn Kalendas Junii, sive die 26 Maii, mi sciipsit Cuthbertuscjusdiscipulus, qni moribundo nstiiil. Annus ergo erat Cbristi septingcntesimus irige- simus quintiis, quando Cyclo Lunx 14, Solis l C, lillera tlominicali b, Pascha incidil, in diem 1 7 Aprilis, festum Asccnsionis in diciura 26 Maii. In Chronolngia Saxo- nica, pnst Hisloriam ecclesiasiicum Venerabilis Be- il.c Canlahrigix anno 1645 excusam, ohilus cjus ad arinnm prxcedentcin 754 refertur, quod modesle re- jicit Florentius Wigorniensis in Chronico suo, ad di- ctum annum 754, ubi ista habel -.Sacerdos venerabilit, mcmachus per omnia laudabUis, computalor mirabilis
rologio monaslerii sancli Cyriaci, quo plurirnum uitis est llarouiiis, et in nis. Palriciano, quod Ncapoli in Codice membranaceo Anloitii Caracrioli clcrici regularis reperimns, Isttt corjtinfiiintur : 1h Britanrita tuncli Augustini, primi Amjtornm episcopi; et Bedte preshytcri, viri indivhiticiipturit eiuditistimi. Similia leguntur iu ins. Ceutulcnsi sancti Richarii, et in appendicc Adorus apud Mosamlnun ct Rosweydum ; ilem in Marlyrol. Itcllini, secundum mDreni curix Romanx auclo, et Paritiia sub amium 1521 excuso; itcm Auctario Usuardi per Crevenum et Molanum adorualo aliisque. Soliu» autcm Bedx mcmoria, a.| eumdcm26 Maii, celebratur iuKalcndario ueranli ui Breviarii ms. cujus usus fuit ad partes Rhcni.
5. Verum quod solemnitas sancti AuguslUi impe- diret venerationeni santti Bedse, h;cc translara est in dicm honc 27 Maii. uti patel ex Kalendariu Encbiridii Ecclesix Sarisburicusis.quod hahemui in pergamento conscriplum ; el conscntiunt aliquol mss. Marlyrolo- gia Usuardi, ad usum Ecclesiarum Bclgii circa an- num 1400 aut etiam serius aucta, et cum iisFlora- rium ms. Itein Mariyrologiaexcusa Lubecean. 1475, ct Colonix» atquc Lubecae an. 1490, cum Missali cl Brcviariis Ambrosianis excusis an. 1522, 1559 et 1560. idem setjuunlur Martyrologia iuonaslica Wio- nis, Dnrganii , Mcnardi, Btieelini, et Anglicaiium Wilsoni. Illam porro diei mutationem suo calculo comprohavit Romana Ecclesia, in recognilione M;ir- tyrologiidemandato Grcgorii XIII cursia; quapropter
Beda sanctissimus.secundumAnnlicas ChronicaStanio^ nos quoque distulimus de eo agcre, ne, si quando prmseuti, secundum vcro suum discipulum Cuthbcrlum, uui ejus obilitm descripsit, ttiaque decessioni cum aliis quamphirimis iMerfuit, anno sequenli, ante Asccnsio- nem doninicam quarla \etia, idesl viu Kalendas JuritL, circa horam dccimam, in magna mentis devolione et tranquillitale utiimum e corpore spiritum efjlnw, sicque gaudens ad rcgna ccelestia miijravit. H.ic ihi. Vcrum quia festum Ascensiouis a primis suis Vesperis ccn- sebatur coaplum, Culhbertus illam boram deciuiatn nocturnam, adhumeravil ipsi festo, affigens obitum ad diem vn Kalemlas Junii, quo eliam die ex hac vita migravit Anglorum aposlolus Auguslinus episcopus Cantuariensis, uli supra ex cjtis aclis liquet. 2. Ad islum aulem vu Kalendas, sivc 26 Maii
Sancloruir. cultus restitualur iu Anglia (quod ulinam fiatcito!), a populari usu in hoc opere discrepeinus. Porro depositio vcnerabitis tkdiv presbuieri, ad diem 10 Maii (quod miranrar) asMgnatur in Mss. Lcodien- sibus ecdesiaj sancli Lamberli et moiiaslerii sancti l.atireuiii ; ct hoc seetilus est Molanus in Auctario Usuardi, atque bunc Canisins in Martyrologio Ger- manico. Wilsonus in Mariyrologio Anglicano, loco depositionis, reposuit Iranslalionem corporit /)u»W- mum .' sed nusquam legimus ad huuc dtem esse ea'ii referendam.
4. Vilam damus ex Ms. Longipontano Doniini Beiforlii, coilalam cum ea qux exstat ante Histoi iaut ecclesiasticam cjns, Latine et Saxonice Cantabrigi»
uirumqtie referunl anliqtiiora Marlyrologia niss. e^ cditain anno 1645 ex Codicc nis. collegii Benedictini :
quibus aliqrtod hahcmus in Anglia ante annos miiti
mum sexcentos in pcrgameno exaralum, ubi primo
loco memoratur clugium dicti saucli Atigustini, et im-
mediale ista subjunguniur : ltem tu cadem Britannia'
insula depositio beati Bede presbyleri, doctorit An •
glorum tagacittimi : cujus quanta existuut nterita, et
doctrinatfluenla, mellil.i bonorvm operum testantur
txempla. Dein leguntur qua» apud Usuarduin pixpoue-
bantur. Eodem modo primo loco sanctut Auguiiinui
et Beda celebranlur in Ms. Trcvircnsi saaicii Martini.
Ast ultimo loco apud Usuanlum collocaiur sanclus
Aogiistinus; cui in Mt. Utlrajectino ecclesix colle-
KiaU' sanci» Maria*. rirca annum 1140 conscriplo,
ista adJHn^unttir : Item in eccdem Brilnnnia- intuta
Non csl aulcm ca aliud quain perbrevis relalio, a nobis in Iria capila dislincla. Primiim desumptum fuit cx Uttoria Ecclesiie Diinebiiensis, auctore Turgoto (qui prior Dunchncnsis floruit circa annuin 1 100), sub noiuine Simeouis DunelmeDsis perperam inicr decem BillOfia Anglicanx scriplorescxcus.i, ubi hic narrala legttnlur lib. i, cap. 8, et reliqua omnia referunlur cap. 14et 15. Capul secundum refertur verbis ipsius Bedx. Tertium, quo obilus ejus narratur, habriur ex epislola supra memorati Cuthberii discipuli, qui moribundo astitit, et proposiium hahttit de Yiu ejtii prolixius scribere, scd, quod valde dolendtnn rsi, bene cogilaLi ad eflcclum niinquam urnluvii Ail.ll nius no» quarluin ex tipite 7 lihri iii , rjusdetn Tur
57 "VEN. BEDiE VITA A TCKGOTO. 53
goti, ubi translatin corporis Dunelmuni indieatur. A sed elium infirmitatis noslrai, tibros abcaXw memoria.
AJiqua bujus Vitae eompendia conlincntnr in epistola Simeonis DunelmensU, ad Hugonem Decmum Ebo- racensem, el latius apud .loanncm Stubbs tn Chronico si»e Actis pontificuiu Eboracensium : nbi dicitur : Beda natus amw 077. mortuus anno 7.">5, sepultus in suo monasterio Inggrve : scd postea dieuniur otta ittiut ad corput tancti Cuthberti translata.
5. Aiia quajtiam Acts sancli Bed,v habemus ex bl- blioilieca Bodecensis coenobii canonicorum regula- rium in dioecesi Paderbornensi descripta, sed quae fabuiis referla noluimus in luccm proferre. Alia a Joannc Cagravio in lcgenda Angliai excusa sunt, sed etiam in bis varia displicent , qua3 ibideni lcgi possunt. Istorum autem loco malumus colligcre ali—
Deda e.rpositos miltere digrtcrisdc wdificaiione. templi, vel in Cnnlica canticeritm,sive epigrammatum lieroico mclro sive elegiaco cemposilormn si fieripolesl omnes; sin atttem de wdificulione tempti libros tres. Fvrtassis diffuiiis pelilio, sed nihil arbilror este dilficile vcras charitati. Hxc sanctus IjiIIiis, c.ui respondit Cnthber- tus abbas, epislola numero 89 relaia., istis verbis : Cratanter quidemninnuscutn ttttrcharitatis suscepi,eteo gratanlius, quo te hwc intimo devotionis affecttt millcre cognovi, id est, paltarn hotosericam ad reliquias beatos memorUv Bedos magistri noslri , ob recordalionem et illitis venerulionem, dtslinasti. Et rcctum quidem mihi videtur, ut tota gens Anglorum in omnibus provinciis , ubicunqne reperli sunl, gralins Deo referant : qui tnui
quot virorum illustriuni teslimonia de ejus vila el B mirabiiem virum, prwdilnm divcrsis donis, tamque ad
doctrina. Primus sil ganctus Bonifacius, martyr et archiepiscopus Mogunlinns, qui eodem lempore cla- ruit. Hic epislola !) ad Huetliertiim abbatcm , sub cujus rcgimine sanctus Beda e vivis decesserat, inter alia scribit : Rogumus ut aliqua de opusculis sagacis- timi invetligaloris Scripturarum Bcdw monaclii, quem nuper in domo Dei apud vot, vice candelce ecctesi"t ■ licce scientiae Scripturarum futsisse audivimus, con- scriota nobis transmillere dignemini. Uem sanclus Bonifacins ad Egberlum archiepiscopum Ebcraccn- sem, qui etiain vivo adhuc sancto Beda earn digni- tatem obtinuit, epistola 8 rogal istis verbis : Vt mihi de opuseulis Bedw lecloris aliquos tractatus conscri-
exercenda dona slitdioswm , similiierquc in bonis mo- tibus viventein , Deus illis in sua ttalione donavil , quiu per expcrimentum , ad pedes ejus ivutritus , hoc
quod narro didici Nunc vero quia ro-
gasli atiquid de opusculis beali Palris, cum meis paeris juxiu vires,quod politi. luw diieciioni prwparavi : tibel- tos de riro Dei Culliberto metro etprosa composilos tuat voluntati dire.ri, ct si plus poluissem, libenler vo- luistem : quia prwtentia prwleritw kiemis mttltum Iiot- ribititer ivsulam noslrtc gentis in frigore et gelu , et veitlorum et imbrium procellis, diu luieque depressit , ideoque scriptoris manus, ne in pturimorum tibrorum ntimerum pcrvenirel , relardala est De
bere el dirigere dignerit : quem nuper, ul audivimus, opusculis bcatw recordulionis Bedm , quw adkue de- divinw graliw spirtluati intelleclu diiavit, et in vcstra C scripla non Itabes , promillo me , si vixerimus , tua
volnnlati adfutitrum. Hrcc Cuthbertus sancli Bedw discipulus, ad snnctum Lullum.
7. Terlius succedat Alchuvinus, magister Caroli Magni imperatoris, ct iase nationc Anglus, subsupra IauJ.ilo Egbei lo arcbiepiscopo Eboracensi , ab obitu ssr.cli Beda.' educatus, qui epistola 49 ad fralrcs Virensis el Girvensisecclesia, intcr alia scribil ista : Recordamini quam nobiles Itabuitlit Putret , et non
sitistanlis progcitiloribus deg&icres filii
Recogitole nobilitsimum noslri temporit magistrum , Iktittm presbylerum , quaie habet in juveniute ditcendi studium , qitalem nunc habet inter Itomines lattdem, et multo majorem apud Dettm remuneralionis gtoriam. Itlius igilur exempto dormientes excilate animos , matjislris assidete , aperile libros , pertpicite titteras , intetligite sensv.t illarum , ul et vosmelipsos pascere et aliis spiritalis vitw prwbere talealis dectis. Idem epi- slola ad Davidem regem , agens de cursu lunae per singula signa, ista subjungit : Quid de concordia solaris Untarisque cursus per signa iodiaci lucidius dici poterit, qvam quod talium inquisilor quwslionum Beda magister in scriptis suis nobis reiiquit 1 Eumdem paulo inferius eodeui modo laudat : et in pocmate 178 ejus versn» de Vita sancti Culbberti bis distichis exoruat :
provincia [ttitjere concestil, ut candelaquam vobit Do- minut taigitus esl nos quoque (ruamur, Iterum idem sanclus Bonifacius, cum aliquos tractatus accepissct, ita cidem archiepiscopo episiola 85 scripsit : Dona ac libellos dutcissimm beatitudinis vestrw, a robis di- recla, gratttnti auimo gaudentes stiscepimus : suspen- tisque ad wthera palmit supcrnum Regem obseeravi- mut, ul vobit in wterna angclorum curia florenlia
mercedit prwmia resliiuat Slodo inhianler deside-
rantet flagitamus ut nobis ad gaudium nostri mceroris, eo modo quo anteajam fecistis, atiquam parliculam vel tcinlillam de candeta Ecclesiw, quam illuxit Spiri- tus sanclus in regionibut vetlris , destinare curetis ; id est, de tractatibus, quos spiritalis presbgter et invesiigalor sanclarum Scripturariun Beda resernndo D composuit, partem qualematnque transmillere digne- utini : maxime autem, si fieri possit, quod nobis prw- dicdnlibus habile et manuale el ulittssimum esse videtur, superLectionariumanniversariumel ProverbiaSalomo- nis,quiacommentarium super illa condtdisseaudivimut. 6. H.i:c saucius Bonifacius : cujus pius erga san- ctum Bcdam affeclus transiit etiam ad suceegsorem c.jus sauclnm Lullum, qui simililer ut ille ex Anglia in Germaniam profeclus, eidem Sedi Moguntinx fa- clus archiepiscopus, inter epistolas sancti Bonifacii numero cxi, ista Cuthberlo abbuli , et olirn sancto Bedi; discipulo, scripsit : Uisimus tuw dilcciioni parva munttscitta, unam pattam hotosericam . Petimus eliam ul ad consaiaiioncm, non sotum peregrinationis.
Hagnus ct ipse Paler, praa=«»l, paslorqne, snc.erdus Cuthberlus, vestrae jain der.us Ecclesia»,
(Ju.inla piis precihcs, Doinino ilonante, peregil. Non opus est no.-tns dicere versiculis ;
Dinn prius lieroicis prxclarus Bcda niagister, Versibus expiicuit inclvia gesta Pairis.
59
AD OPF.RA VEN. BF.DjE PROLECOMF.NA.
Ui
8. Nolumus liic , ex vila sancli He Le ante opera A j beaio Lanfranco archicpiscopo Cantuariensl Angto-
ejus excusa , digcipulos quos reliquit erudilissimus enumerare Inter eos ibiilem dicunlur, mazime prat- Uilitst Hhabanut, Albiuus Alchttvmut , Claudiut et Joanuei Scoius . qui prinii Lutetia* Jocuerunt, el (•ut- tiam bonis arlibus referserunl. Vitani beati Habani oediinus 4 Kehruarii , eumquc § G iu couimenlario pnevio ostenditnus natum fuisse anno 78">, id est, annis oniniuo quinquaginta poslobitum sancli Beda?, aique istam fabulam, etiam a Vincenlio Bellovacensi lib. xxiii Speculi Hislorialis, eap.175, ex Chronicis relatam, rejiciraus, §2, num. 7. Tempore dicti Ra- bani cum esset adhuc abbas Fuldensis, habilum est anuo 856 Coucilium Aquisgranense , libris tribus dislinclum. Ibi cuin iu lertio libro esset oslendeii-
rum dottor appellatur , epistola 3 ad Alexandrum U papam, anno tOOI creatum. Secuti delnde sunlTur- goius prior Dunelmcnsis , et Florentius monachus V. Vigomiensis : ex priore damus Vilam sanctj Bedte. postrrioris elogium supra relatum est. Suceesserunt i ^tcs Guiiieliiius Malmcsburiensis , Henricus Hun- tindoniensis , Rogcrus Hovedenus, Malluaeu» Wesl- mun.isieriensis, et alii scriptores Angli, qtii eumdeni eximiis laudibus celehrant : inler hos vero Malmeebu- riensis cl Westmonasteriensis referunt cpistolam Sergii papae ad Ceolfridum abbalcm : qucm ille bortatur ut, quia, exorlis quibusdam ecclesiaslicarum causnrvm capitutii, non «ine earaniinu/isne tonniui imwtetcendis , opus sunt ad conferendum arte Lilleratura: imbuli ; abs-
dmn, iit in pntfalione lcgilur, quod templum Domini, D </u« aWflijar<»ioraiioner*/faiiuiini Dei fcmutum Bettam,
a Salomone asdificalum el dedicatum , fiijuru fuenl catholicw Eccltsiee , per universum orbem diffuna ; el condilor illius Satomon rex personam gesserit Uirisli. . . . Satva qttippesuptr liacre cattronim txi- miorum Patrum expositione , quid tenerubilis et mo - dernis temporibus admirolitis Beda presbyler , de mt- morato lemplo in expositione Evangelii Joannis sentiat, tideamus. Ueiiqua ibidein laie deducla legi possunt. Porro qui bic venerabilis et mirnbiiis scriptor dicitur,
venerabilut sui monasterii presbyterum, ad.limina apostolorum. . , . et *ii«e mediocriiatis eonspeetum , non moretur dirigcre. Verum, quia Sergius papa vila functus est 9 Septembris anni 701 , id esl, quinque annis antequam Beda consecraretur sacerdos , et aliquod opus ex suis elucubraiinnibus vulgaret; tota ilia epislola, anliqiiioribns scriptoribos ignota, nobis lictiiia app.iret. Omiitimus Tritheiuiuin ei alios re- cenliorcs euuwerare.
VEN. BEDiE VITA
AUCTORE, ET COLLECTORE TURCOTO, PKIORE DUNELMENSI.
(Ex Bollan I. Act. Mali U VI.)
CAPUT PRIMUM.
Or(u», educatio in monaslerio , scripla , obittts. 1. Venerabilis Doniini famulusBeda, presbyierel monachus , nalus est in proviucia Norlbanhymhro- rum , in lerriiorio monasterii apostolorum Petri et Pauli , quod est ad Weremuthe el Ingyriuin , anno doininicae Incarnalionis sexccntesimo sepliiagesimo sepiiuio, qui est aitnua secundus (aj solilane vitae beatissimi Patris Cuthberti. In quod monasleriun) , cura propinqtiorum , cum esset annoruin septem, da- tus esl educandus reveremlissimo abbali (6) Bene- dicto, ac deinde (c) CeollVido anno sciliccl (rf) de- cimo poslquain idein lunnasterium sancti Pelri apo- stoli fundatum est, ex quo aulemsancti Pauli monas- teriura fuerat incoeplum anno lertio. Qiiaa utraque monasteria taota pace et concordia , familiarilate et fralerna societatc fuerant coujuncta, ut (sicut ipse Beda postea describit) pro uno duobus in locis posito
(a) Culhberlum accessis;e ad vitam solitariam in iusula Farue, anno 670, docuimus ex Turgolo ad capui 6 Vitae sancti Cuihberii ; auclore Be.Ua edita ad diem x0 Martii.
(b) Hic est sanrtus Benediclus episcopus, et coli- Ittttt Januarii , ubi edidimus Vilam ex homilia On- ilat, qui et aliam scripsil. a Jacobo Wanco eruiain et Parisiis auno 1666 excusam.
(c) Ceoifridus morluiis Ml in Gallia , apud Lin-
C monasterio haberenlur. Unde ipse in histona Au- glorum , unius meniionem faciens, dicit (*) monas- lerium Petri et Pauli, quod est ad ostiuui Wiri am- nis, et juxta amnem Tyna, in loco qui vocatur ingyrum.
2. Hic itaque infantulus bonx spei divina et sa:eu- lari litteratura diligenier imbuiiur: quandoque sancii Spiritus crgauum futurus , quo ejns pneeorcia irra- diante, in Banctffi tiuiversalis Ecclesise munimentum, plurimos in Novi et Veleris Testainenti exposilionem libros eral composilurus. Et cum in Latina erudire- lur lingua , Gr;«( ,e quoque peritiam non medioeriler percepit. Per id namque temporis in prxfaio monas- lerio sludebat, quo (f) Theodorus archiepiscopus et (a) Adriauus abbas , qui in aacris simul ac tascu- " laribus lilteris abundauter ambo erant instructi,pera- grala tota Britannia, congregantes discipulorum ca- tervam. scientiae salutaris quotidie flumina irrigandis
gones, 25 seplembris, anno716, cum iter Romam versus suscepisset.
(d) j£dilicalum est , tesle Beda , anno 674, ergo iribns ante natum thxlam aunis.
(«) Leguntur ista verba iu epilogo qui posl epilo- men solel exeudi.
(/') s.iin ius Theodorus , archiepiscopu», niortui<v e.ii anno 690, 19 Seplembris.
(g) Sancius Adriamis, abbas mortuiisest anno 709 9 MUUirU, ad quem diem Acta ems illusiravmiu»
61
VEN. BF.DiE VITA A TURGOTO
62
eorum cordibus eroanabanl , iia ut inter sacrorcm A pluris operam dedi, alque inler obserranliam disci-
apicum doclrinam, etiam melricae arlis, ariilimelicai ecclcsiasticiR et aslronomicte disciplinas suis audito- ribuf conlraderent, sicut de tti> ipse qunque (a) Iteda loquitur; dcinde ?ere el istud subjungit : Usque liodie, inquil , supersunt de eorttm discipulis, qui Lalinam Crmeamqne lingttam , ttqne ut proprium in qua nali sunt, norunt. Transeunle autem ad ccelestia Patre Culliberto (b) , i)le Vitae ipsius egregius quandoque scriptor futurus Beda, aeUitis jam lunc undecim, Sludii vere in uionasterio quaiuor amios babeliat.
5. Anno aulciii doniinica» Incamationis seplingen- tesimo trigesimo quarto,.imperii aulein (c) Ceolvulli septimo. episcopatus vero Eihelwoldi anno undecimo, illa Ecclesi.u caiholicse lucerua , ad eani qu;e se illu- minaveral iuccin ; ilta veua aquaa salientis in vilam xlernam , ad fonien vivum Deum pervenit : sacro- rinu scilicel libroruni composilor, Venerabilis pres- byter el monacbus Beda, defum :tus anno xlalis suae quinquagesiino nono, ex quo autem rei (d) Oswaldus etanlistcs Aidanus punlilicalein eatliedram et mona- cboruni habiialionem in LinJisfarnensi insula insii- tueranl anno cenlesimo piinio, a construclione vero nioiiaslerii Petri apostoli in Wiramutbe sexagcsirao secundo, porro a Patris Culhbeni tnnsitu quadra- gcsimo nono. Qui videlicet Beda, in extretuo qui dein inundi angulo vivens laluit ; sed post morlem per universas niundi partes , in libris suis vivens , omuibus innoiuil: iu quibus profeclo lerrarum rcgio-
plinx regularis et quolidiauam caiitamli in ecclesia curam , semper aut dtscere, aul docere, aui scribere dulce bahui. (e) Nono decimo autem vilae mese anno diaconaluni (() , Iricesimo gradum presbyteratus , uiruiiiquepermiiiislerium reverendissiini episcnpj (g) Joannis, jubenle Ceolfrido abbate, suscepi. Ex quo tempore accepti presbyleralus , nsque ad annuni xialis ineas quinquagesimuin (li) nonuin, lixc.in Scripturam sanclam, mex meorumque necessitati, ex opusculis venerabilium Patruni breviter annotare, sive eiiain ad foiiiiaiii sensus el intcrprelalionis eo- rum superadjicere, curavi. 5. (i) In principium Genesis usque ad uaiiviialem ., Isaac el ejeciionetn lsmaelis , libros tres. De taber- naculo el vasis ejus ac veslibus sacerdotum , libros tres. In primam partem Samuelis, id est , usque ad niorlem Saulis, libros quaiuor. De xdificationc lem- pli allegoricx exposiiionis , sicut et cxlcra , U>ros duos. Ilcin in libros Rcgum, libruin iriginla QusMtio- num in Proverbia Salomonis, libros tres. In Canlica canticorum, libros sex. In Esdrain el Neemiam, tres. In canticum Habacuc , unum. In librum heaii Palris Tobix, explanalionis allegoricx de Chrislo ct Ecclc- sia , libruni ununi. Ucm capiluia lectionuui in Pen- lateuchuin Moysi , Josue, Judicum. In libros Regum et Verba dierum. In librum beali Palris Jnb. ln Pa- rabolas , Ecclesiasten , el Caniica canticorum. In Isaiam prophelam , Esdrain quoque el Neemiam. In
numque diveisaruiu silus, ualuras , qualimies subli- Evangelium Marci libros quaiuor. In Evangelium
liler, quasi ipse citnctas peragrasset , plerumque de
scribit, cum taineu abinfautia in munasterio nulrilus,
tolam ibi , usque ad evocalionis sux dicm, vitain
transegcrii. Ne vero quisquani aliud quain res esl
i!e illo nos dicere suspiceiur , ipsius de se ipso dicia
subjuugere congruuin videliir.
CAPUT II.
Ralio vivendi el tcripta sancli Bedoe verbis relata.
4. Ego, inquil, Beda famulus Cbristi cl presbyier
monasierii beatorum apnstolorum Pelri et Pauli ,
quod esl ad Wiremuib el Ingyrvum , nalus in lerri-
torio ejusdem monasterii, ciiiii essem annoruiii sep-
teru, cura propinquorum dalus sum educandus reve-
rendissimo abbnii Bcnediclo , ac deinde Ceolfrido ;
Lucx, libros sex. Ilomiliarum Evangelii, libros duos. In Apostolum quxcunque in opusculis sancti Augu- slint exposila iuveni.cuocla per ordinem iraiiscribere curavi. In Actus aposloloium , libros duos. In Epi- slolas seplem canonicas, libros singulos. ln Apocaly- psitn sancii Joannis, libros tres. Item capilula leclio- in. .n iii lotum Novura Testamenlum , excepto Evan- geiio. Dem librum Epistolarum ad diversos, quarum de sex xlatibus saecuii uua est ; de mansionibus filio- rum Israel, una ; una dc eo quod ait Isaias, El clanden- tur ibi in carcerem, et post dies mullos visitubunttir. De ratione bissexti, una; de xquinociio juxia Anato- Iiiiiii , uiia. hem de bistoriis sanctoruin librum (j) Viise et passionis sancli Fclicis cotrfessoris de melrico
cunclnmque ex eo tenipus vitx in ejusdem monas- ]j Paulini opere, in prosara transtuli. Librum (k) Vilae terii habitaliine peragens, oiniieiu mediiandis Scri- et passiouis sancti Anastasii, male de Grxco iransla-
(a) Lib. iv. Hist. eccles. Anglorum , cap. '2.
(b) Moriuus est sanctus Culbbertusanno 687, feria quarla 20 Martii.
(e) Aela sancti Ccolvuili regis, cui Beda suam Hi- sloriam inscripsit, dedimus 13 Januarii, cui plura ex Turgoto addi possutit.
(d) Coluutur Oswaldus 5 Augusli, et Aidanus 31 ejusdem mensis.
(er Ergo anno 696.
(() Anno 707.
(g) HiCest sanclns Joanncs Beverlacensis, conse- c.riius episcopus Hagulsiadensis anno 686, dein ar- cliiepiscouus Eboracensis anno 700 , qui laiidem Beverlaci degens ex vita decessit anno 721 , 7 Maii , ad quem diem Acta illtistraviinus.
('0 Ilittc colligimus aut sancluro Bedam nalum suh iniliiim anni G77 , euuique ista scripsisse , non diu aute obilum , anno 735 , cuni ccepissel diclum xtalis annum 59 : aut certe annos cbronicales sumi, ut priinus annus, quocunque mcuse natus fuerit finiulur eum auno 677.
(i) De his scriplis videri possunt Trithemius, Sixlus Senensis, Possevinus, Bellarminus, Labbxus, Mi- raeus, Vossius et simiies. Neque enim noslri insliluli esse aibiiramur singula disculere, el actum ab aliis igere.
(j) Hanc Vitam sancti Felicis illuslravimus ad diem 14 Januarii.
(k) Consule qux de bac Vita diximus ad diem 23 Jattuarii in commenlario pnevio, num. 3.
65
AD OPERA VEN. flEb/E PROI.EGOMENA.
64
lum et pejus a quotlam imperito emendatum , proul A sionis dominkae , id cst, septimo Kalcndat Junii,
polui :i I seiisum corrcxi. (a) Vilamsancti Palris , imiii.irlii simul et antislilis Cutlihcrti ; cl prius lu;- roico mclro el postmoJum plano Ecrmonc de- »••1 I|im (b) Hislininm ahbalnm mnnasUrii Imjiis ( in ipio ■uperna pielati deservire gautleo) lienedicii, Ceolfridi el Huetlierti, in liliellis duobus. Hisloriam ccolcsiaslicam nostrie insuhc ac gcutis , in libris quinquc. (c) Martyrologitim dc ualaliliis sancloruin Martyrum diebus, in quo onines quos invenire potui, non solum qua dic , vcrum etiam quu genem cerla- minis, vel sub quo judice miindum vicerunt , dili- genlcr aiuioture studui. Librum Hyiiinorum diverso melro sive rhyihmo.Libruin epigrauimaliiiu tbcorico metro sive clegiaco. De nalura rcrum ct de tcmpo-
vitain dnccbat ; et nobis suis discipulis quotidie !•• cliones dahai, ct quidquid rcliquum fuil diei. in psal- niurum etntu prout potuit le occupabal : toiain vrro noctem in la-titia el gr.iliarum aclione pervigil ducere sturicbat, nisi qirjnliim moriicus somnus imperiirel. Evigilaus autcm statim cnnsueta Srripturarum mo- diilamiua repeiivit, cxpansisque inanibus Deo gratias agcrc noii dcsivit. Vcre falenr quia neminem unquam orulis mcis vidi, nec auribus audivi , tam diligenier gralias Deo vivo referrc. 0 vere bcatus vir! cancbat uutcm ct seiileniiam beati Pauli apostoli, Horrendnm est incidere in manus Dei viventit, et multa alia de sanr.ta Scriptura, in quibus nos a somno anini.e exsurgere, pra-cogitando ultimam borain, atlinone-
ribus, librum ununi majorem. Librum deOrlhogra- B bat; et in noslra quoque lingua, hoc est Anglicana,
ut erat doctus in nostris carmiiubus, nonnulia dixit. Nimi et tuiic lioc riiitiim Anglico sermone componens, multum compunctus aiehal : Aute necessniium exitum prudenlior quam opus (ueril nemo exstitit ad cotjitan- dum ; virielirel hinc antequam proflciscatur anima, quid boni vel mali egeril, qualiter post exilum judi- canda fucrit. Cantabat eliam anliphonas, secunrium nostram consuetiidiiicm ct suam : quuruni una est : 0 rex glorice, DGmine virtuium, qiti trittmpliator hodie supcr omnes coitos ascendisti , ne derelinquus nos orpltanos, sed mille promissum Patris in nos Spirilum veritaiis, aUeluia. Et cum venisset ad illuri, ne dere- linquas nos orphanos, prorupit in lacrymas, nmltuiii- que flevit ; et post horam coepit repetere qu.e incho- C arcrat, et sic lola die faciebat; et nos quidem audientes hacc, luximus cum illo. Altera vice lcgimus, altcra plorav iuius : imo seinper cum llutu legimus.
5. In tali l;i; itia quinquagesiinale* dies usque id diem pr.ef.Untn dediiximus : et illc mullum gaudebat, Deoque gralias agcbat, quia sic meruisset infirmari. Referehat, et sucpe dicehat : Flagellal Deus omnem filium quem lecipit, et multa alia de sacra Scriptura ; sentcntiam qooque sancli Ambrosii : Non si« rij-j ut me pudeat inter vos vivere, sed nec mori limeo, quia bomtin Dominum habemus. In islis autrm diebus dtio opuscula, multum memoria digna (exceptis leotioni- bus, quas accepiimis ab eo, et cantu psalmorum), facerc studuit, id est, a capitcEvangelii sancti Joan- nis, usqtie ad cum locuni in quo dicitur, sed htec quid nagis D "ntinter tanTos? in noslram linguam ad uiilitatem Ecclesia: cnnvertit; et de libris notaruin Isidori
phia , aiph.ilio.ii ordine distinclum. item lihrum de metrica Arte ; el huic adjectum alium de Schemati- bus sive Tropis !ib>llum ; hoc esl, dc flguris modisque locutionum, quibus Scriptura sancla conlexta est (d). 6. Cum ergo libros hos pervigili sludio ediJissel, nbiit septimo Kalendas Junii Ingyrvse, ibique scpul- lusest. Scd post multa aunorum curricula, ossa illius inde translata, et cum incorrupto sanctissimi Patris Cuthbcrti corpore sunt eollocata. In cujus videlicet Bedas honorein porticus ad Aquilonalcm plagam cc- clesia; sancti Pauli Ingyrvic consecrata, venerandaiii fidelibus nomiuis ejus ibidein praestat memoriam. Ostenditur etiam loctis hodie, ubi de lapide mansinn- culam habens , ab omni inquietudine liber , sedere , meditari , legere. , riictare consueverat et scribere. Transiit autein ipsa die solemni Ascensionis Domi- nica: ; cujus nos tr.insitum melitis verbis ipsius scri- benduni putamus qui ejusdiscipulus, vocabulo Cuth- bertus , prsesens adfuil , ad condiscipulum taliter scribens.
CAPUT III.
Morbus et obitus a Cmhberto discipulo reiatus.
1, Dilectissimo , inquil, in Christo collectori Cutliwino , Cuthbertiis condiscipulus in Domino , xternam salutem. Mumisrulum quod misisti multum libentcr acccpi , multumquc gralanter litteras los devotaj eruditionis legi. lu quibtis maxime quod de- sideraham, missas videlioet et oratioues sacrosanctas, pro Deo dilecio Patre ac nostro magistro Beda, a
pro ejus charitate, quantutn 1'ruor ingenio, paucis sermonihiis diccre, quo oixline migravit a sxculo : cum tiliani hoc te desiderassc et poposcisse inlcl- lexerim.
2. Gravatus quidem est infirmitatc maxima cre- berriini anhelitus, et tamen penc sine dolore aliquo anle diem Kesurrectiouis dominicx, iri est, fere duabus hebdomadibus. Et sic postea latins et gau- dens, grathsque agens omniputcnti Dco, oiuni di<> et nocte, imo horis omnihus usque ad diem Ascen-
episcopi exocpiiones quasdam, dicens : Ai>/o ut discipuli mei menducium tegant, etin hoc pott obilum ineuin sine fructu laberent.
4. Cum venissei aulem tcrtia feria ante Ascensio- nem Domini, coepit vehemeniius a:grolare inauUtiiiu, et nniilious lumor iu pcdibus apparuit. Totuin auteni illum dicm docebal, et hilaritrr diciabat; el nounuii quani inier alia dixit : Discite cum (estinalione, netoiu quandiu subsistam, et si post modicum lollat me [actor
(») Hanc illusUainus ad 20 Martii.
io) Hanc cdilxm a Jievbo Warteo supra dixim
(ri Hoc iios ex vm Mss, cdidinius anl ■ *
Artorum Marlii. >ra diximus. (d) Huc u qucUcda, reliqua hujus capitis altevuil
ic tomum II iurgoiu».
CG
fi5 VEN. BEDJE VCTA A TUaGOTO.
mm*. Nobis auiem videhatur quod suum exiumi bems A tualia, expansis manibus Deo vivo et vcro oflerret
scirel ;
ei sic fiociem in gmtiarum actione penigil duxit. Mauc illueescenle, iJ est, feria qnarla, prx- repil diligenter sciihi quae coepcrainus ; et hoc feei- mus usque ad teriiam horam. A tertia auiem bora anfbulavimiis eum reliquiis sauclorum, ut consuctudo dwi illius poscebat : unus vero eral ex nobis cum illo, qui dixil illi : Adhuc, magister dileciissime, capitulum uujiu de libro quem diclasti, deest : vide- lurne tibi difficile plus le interrogari ? At ille : Facile est, inquit, accipe tuiun ealamum, cl leuipera, et feslinanter scribe. Quod ilie fecit.
5. Nona aulcni bora dixil wilii : Quttdam pretiosa in rnea capsella babeo, iil est, piper, oraria ct in- censa; curre velociler, et presbyteros nostri inona- sterii adduc ad nie ut el ego munuscula, qualia Deus B num studio assiduus, lascivis et impudicis terribilis.
gralias ngens, nou cessaimt. Scio autem, fraier cba- rissime, quod multa possem narrare de eo; sed nune brcvilnteru sennonis ineruditio linguic facil. Attameu cogito (D;'o adjuvante) plenius de eo scrihere, qme oculis vidi el auribus audivi.
CAPITT IV.
Corpus sancti Ucdce Dunelmum translutum et dissi- pntuin, e.c hisloria Turgoti et H <></!. Au liomx rclitfuice.
\. Sub (a) Eadmunlo anlisiite in Ecclesia Dunel- mensi claruit quidem Presbyler, vocabulo Ellredus, filius Wcstou, qui usque teinpus (b) Egelviui episcopi permansit. Erat in oninibussancio Culbberlo devotus, vir inulluin sobrius, eleeinosyuis dedilus, iu oratio-
«lonavii, illis distribuam. Divilesin hoc sneculo, aururo et argeniuiu, et alia quujque pretiosa stuJe.a dare: cgo autem, cum cbaritate nuilla et gaudio, fratribus roeis dabo quod Deus dederat. Et pr.rsentibas illis locutus esl ad eos unumquemquc monens el obse- crans pro ipso missas celebrare, el orationes dili- genter facere, quod iiii libenler spoponderunt. Lu- gebant aulem et flcbant oiiines, maxime quod dixcrat ijuia ;c»limarelqiiod faciem ejus amplius uon mulluui in hoc sxculo essenl visuri. Gaudebant autein de eo 1<iod dixil : Tempns esl (si sic faclori meo vidclur) ul reverlar ad Cum qui me fccit, qui me creavit, qui me, quand» non eram, ex nihilo formavil. Multum tempui vixi, bene milii pius judex vitain meam prtevidil : tent- pus resolulionis mae instat, quia cupio dissolvi el esse C eum Cliristo; etenim anima mea desiderat regem meum Christum in dccore suo videre. SeJ el alia mulla ad a*lil\ca'.ioneui noslram loculus, iu l.ctilia diem usque ad vesperain duxit.
fi. Et pracfatus puer Wiberlh adhuc dixil : Magis- ler diiecte, adhuc una sentcntia non est rescripta. At ille : Scribc, inqtiit, cito. Post inodicttm dixit pucr : Modo sentcnlia descripta esl. IMe autem : Bene, ait, veritatem dixisti; consmnmalum est. Accipe caput meuin in mauus tvas, quia mullum me delectat scdere ex adverse loci sandi mei, in quo orare solebam, ut et ego sedens Patrem meum invocare possitn. El sic in pavimcnlo suae casula: decaniaws, Gloria 1'airi et Fitio et Spiriiui sancto, ciiin Spirilum sanclum nomi- nasset, spirilum e corpore exhalavit ulliinum; atque (ulsine dubio cicdendura est) pro eoquod hic sem- per devolissimus in Dei i.iudibus laiioraver.il, ad gaudia desidcrioruni coelestiuni migravit. Oinnes au- tenn qui audire ve! videre obitum Bedae patris nostri valebant, nunquam se vidisse ullum aliuin in tam magna devotione atque tranquillilale vilam finiisse diceban.1. Quia, sicui audisli, quo usque aniina ejus iu corpore fuit, Gloria Patri, et alia quxdaiu spiri-
(a) Eadmundus eleeius est anno 10-20, ai post qtrmquennium consecraius, morluus anno 1048.
Si) Cum post Eadinunduin pr»:fuisset incnsibus x, linatus est Egilricus qui abdieavit anco 1058, et habuit successornm Ejelvviniim (f) Iutelligitur lingua Anglo-Saxonica, qua: viguit
honeslis vero et Deum limenlibus vencrabilis, custos Eeclesiui fidelissimus... Cum ergo presbytcr prrcfalus honeslam ac religiosam agerel vitam, jussus per visio- rieui perantiqua monasleiiorum elecclesiarum loca iu provincia Northanymbrorum discurrere, ossa sanclo- rmn, qua: in illis sepu!ta'noveral, dc terra levavit, ac declaranda populis ac vencranda supra hiiuium locata reliquit.... Ad monasterium quoque, quod est lngvrvuni, ubi Bedam doctorem conversatum, defun- cluin et scpultum noveral, singulis annis advenienle auniversaria dormitionis , ejus die venire, ibiquc precibus et vigiliis solebat insistcre. Qnodam lcui- pore juxla uioieui illo pergcns, cum aliquol ibidem tlies solus in ecclesia orando el vigilando transegisset, nescientibus sociis, sumnio diluculo solus , quod anle nunquam cousucverat, Dunelmum rediit, sui sciliret secreli nulliim volens lestem babere. Nam cum multis posiea vixisset amiis, ad pruefatum monasie- rium, lanqnam jam adeplus id quod concupieral, amplius venire non curavil. Unde s;epius a suis fami- liariter requisitus, ubioam Venerabilis Bedac ossa requiescerent, certus de re inqusiln, sic erat solilus responderc : Hoc, inquil, nemo mc certius novii. Firmum, o dileclissimi, el procul omni dubio certum habealis, quod eadem tlteca quw sacratissimum corpus Vatris Cuthberti servat, cliam ossa venerandi docloris el mouachi lleda! conlineat. Extra hujus loculi hospi- tium nemo qttairal portionem ejus reliquiarum. Ilacc dicens famiiiares suos sileutio praicepit legere, ne ^ scilicet cxtianei, qui liinc in ecclesia ipsa conversa- banlur, injurias aliquas machinarentur; quortirn summuiii stu lium eral reliquias sanctorum, el ma- xime Bed-E, si quas posscni, auferre. Cndc cum ipae sauctoruin ossa cum sancli Cuihberli corpore, ut supra dictmn esl, locaret; id omnino occulte facere studebat. Cujus de Beda senleniia: coucordat etiam illud (e) Anglico sermone compositum (d) carraen : ubi cuni de statu hujus loci et de sanctorum reliquiis,
nsqtte ad tempora Normannornm, quando paulatim lingua hodierna Anglicaua iutroducta osl.
i u; Exstalhoc carmeu charactc.re simul et sennone Anglo-Saxonico post historiam Turgoti, columna 76, el aliquod non absimile exstet, pag. 76.
67
AD OPKRA VKN. BO.tf. PROI.F.GOMFNA.
C8
quae in eo coniinentur, agiiur, etiam reliquiarum A pretbijter , qui [ecit liowimt; et ejus ob revcrenthm
Betlx una ouin e.-eieris iliidem menlio hahetur Cu- jus iiiiniruui ea «mi fmsse iinsciiuliir qux mullis posl annis cum incorrupto Palns Culhberti corpore a i i'iiT:> rrin|ii'is Mgregau, in (») lineo saecello in-
vrlilcbli.lnr llicflla.
t. Aninnius i Wod, lib. n liisloruc, et Anliquita-
lum UnivorsiUlis Otoniensis , pag. fil : Sancius lieda, ail, in Gervicenti ntonatterio requievit. Itetiqnia: dein ejut Dnr.elmum transd -ctir tunt, srrinioque ho- noripce inclusat, atque sub inilia rcijni reginay Elisa- bellia; tele [anatico torreptusWhillinghiimits, decanut inUignus Duneimeusis, easdem tempio detruxit el pror- sus dissipavit.
3. in basilicx veteris Vaiicanx descriplione , a
aniiqni iiesln penitus non trantibanl per eam, nee nos Iransire pfrmiltebttnt. Ubi Paulus annnlavit isia : Ilomanus pretbijler auclor nosler in hac tua lnijus batiluw tancti Petri detcriplione, merito adnolaril tepulliirum Venerabilis Bedw in hac basiticu potilam. Verum hxc aeceptio a majoribus »dco lenuis visa cst posleris, ut in euumerandis reliquiis |iujus eccle- si.c iiientioneni Venershilis Bedx non voluerim faeere Onuphrius, de vn Uihis Ecclesiis, pag. 54 el 55, Pompeius Ugouius, in llistoria slationuin, pag. 105 ct sequcnt., et passim alii. Nulla etiani Gi cjus meoilo in ordine divini oflicii, in quo prxscrihilur veneratio alioriuu sauctorum, quorum ibi sacra corpora aut notahiles rciiqtiix asservantur. Nempe ut urbs Genua
Romano ejusdemEcclesixcannnico,leinpore Eugenii " sniiin mullo juniureui Bedam eunideniqiie sanctum
papx III, composila, et a Paulo deAngelis illustrata, pag. 117, ipse Romanusila loquitur : liequictcit etiam ante portain argenteam, tub rola scilicet porphyretica, ut a noslrit majoribut aaepiuius, Venerabilis Beda
(u) Halmeshuriensis, lib. iii de Geslis ponliricum Anglorum, asserit ossa sanctnrum Bedx et Ceolvulli in singulis saccis liueis relerta. In historia transla- tionis corporis sancti Culliberli in novam lumbam aimo 1054, a nobis ex manu scriplis relaia 20 Martii,
habuit, de quo egimus die x Apritis, et cum Auglo- ruin doctore perperam confudit ; sic eliam videtur factum Komx, occasione alicujus Bedx, ibidein post plura forsan sxcula sepulli.
num. 6, ista leguntur : Ossa Venerabilis Bedaf, qui Vitam sancli Culhberti dilucide contcripterat, una cum illiut corpore hotpilium quielii habueraut, qixat pariier continebut tacculut de imo.
DISQUISITIO
DE VEN. BEDJE ET FLORJ DIACONI LLGDUNENSIS COMMENTARllS
IN PAULUM EX DICTIS S. AUCUSTINI.
(Mabill. fet. Analect.)
Tres invenio antiquos auclores qui commentarios iu Epistoias Pauli apostoli ex nieris sancti Augustini cenionibus contexuerunl. rrimus cst Peirus abbut Tripolhr.na: provincia:, qui saucti Pauli Epistolas ex capitulis opusculorum beati Auqustini subnotasse nur- rutur, ut per os alienum sui cordis declarel arcanum, inquil Cassiodoru;, in lib. <le divinis l.ectionibus, cap. 8. AUer e»t venerabilis Beda, cujus hxc verba sunl in finc Epilomes hislorix : In Apostolo quxcun- quc m opusculis sancli Attgustin: inveni dicla, per or- dinem transcribere niruiii. Tertius est Florus diaco- nus, seu (i;i Waudalberlo monacho Prumieiisi ejus aequali visum est) subdiaconus Ecclesi* Lugduuen- sis, vir suo tetupore doclriua et erudilione clarus.
Ex his tribus commejiuriis unicuni habemus ty- pis ediluiu inter opera Venerabilis Bedx, ipsiusque nomine prxnolatura ; sed an vere liVii e tnbui de- beat, jani dudum magna lis est iuler sludinsos. 1.1 lestatur Robertus de Torinneio abbaa in uionte aanctiftlichaelis, in prologo quem prxflxil Abbrevia- lioni exposilionis EpiUolarum Apoitoli secundum Auguslinum, quo in prologo, apud Acherium no- sinnii, in appeudice ad Guibcrtum edito, eensel Roberlus, prolixum illuin Conunentariuin (i|uem ip- sum essc qui intcr operaKedte niodo exstal non du- bito) poliu» tribuenduni esse 1'ctro abbali Tripoli-
C tano, quain Bed.e, cui alium tribuitbreviorem, librig itidem sancli Auguslini excerptum, qui liber totus. inquit, non aduqnalur magniludine medietati solius expositionis Epislolcc ad Romanot. qux in alio eom- uientario habetur.
Magno post Roherlum inlervallo illuslrissiiuus cardinalis Baronius, ad annum Chrisli 562 existimat coinmentaria illa typis ediia non esse Bedar, std Pe- tri abbatis, qua in re cum Roberlo couseniit. Sed in hoc recedit ab eodem, quod neget ullam hujusniodi couunentaiioneui in Paulum a Beda condilam e.sse; aiique verba illa Bedic qux superius reluli, iu ipsius Epitomen ex aliorum addiiamento irrepsisse.
A Baronio disscmit Bcllanninus in libro de S. n - pioribus ecclesiaslicis, aitque nibii impedire quomi- D nus duo auclores, Pelrtis abbas et Beda pic=l»vtc,-, diversis temporibus et locis in Paulo ex Auguslini scriplis explicando desudaverint. Imo cerle nibil im- pedit quoininus hls duobus terlium adjuiiganiu*. Florutn diaconum Lugduncutem, ui posiea demon- slrabo.
ttec cuni ita sint, manent i.imen dialracta ern- ditoruin sufTragia circa vulgaium comiueniariuin. quem Bi-J.v alii tribucnduin censent, alii detrahunl. Et inihiquidem aliquando, iiun ipaiusBedx elo(iun lexeieiu in s.tvulo lerlio BenMdiclino, visus fuil Be
59 DISQUISITH) DE YEN. BEDyE ET FLORI COMMENTARIIS. 70
risE germanus fetus ; sed postea deprehenso iu ms.s. A ccm porro posierioris voluminis hxc subseiipiio le-
giinr : Compositus, ici est scriptus, est liber itte a Ri* chero subpriore, et Joanne suo scriptore et monocuio, anno qtto rcxtiiula estecclesia sancti JoannisCorbeia?,
Bibliolhecis germano Bedx commeutario, a senleii- tia discederc coaclus snm. I.
Commeniarium aliquem in Paulum ex diclis Au- gu6lini a Beda consarcinatuin fuisse, constans debet esse omninm persuasio, tum quia id diserie Beda tc- statur in Epitome sua, probanlibus Iibris tam editis quam mss., tum quia Hincmarus , Rhemorum archi- episcopus, ac Lupus, Ferrariensis abbas, hoc Bedx collectaneum laudant. Hincroarus quidem in poste- riori opere adversusGolhesealchiim, cap. 1 : Siquis lamen, inquit, cosdem libros non habet, videat in cci- lectione venerabilis Bedx pretbgteri de opusculissancti Augutlini tuper Apottolum, el ibi discere poterit quod autea ignoravit. Lupus vero in epistola 76 ad eum- dem Hincmarum : Collectaneum Bedw in Apostolum ex operibus Auguslini veritus sum dirigere, propterea quod tantut cst liber, ut nec sinu cetari, nec pera pos - set satis commode coniineri.
itaquc nemo jam in dubium revocaro potesi, an Beda colleclaneura ediderit in Aposlolum ; nec Ba- ronius dubilasset, si ad ea qux mox proluli argu- menia animum intendisset. At videndum porro est qualis sil ille Bedx commentarius. H.
Duos invcni Codices membraneos ejnsmodi col- lectaneum sub Bedx nomine continentes : unum annorum fere ociingenlorum, alterum septingento- rum. Primus codex hunc prxfert litulum : Collecla-
et Turonis esl secunda sedes Bomance urbis, amio 4164, Litdotico rege Francorum, Theodorico episcopo Ambianensi,Joanne nbbaleCorbeiensi. Insignem hum: locum jam adveitit illusiravitque eruditissiiiius vir Stephanus baluzius in notatione ad Lupi epislolam 76, ubi observat scriptoreinistum hoc loco respicere 3<1 synodum in urbc Turonica ab Alcxandro III lunc temporis celebralam : quam urbcm scriptor, eo quod lum ibi sederet Atexander, vocat secundam sedem Romanx urbis. Apposiie quidnn ad hunc locum Ba- luzius. Non pneleream tamen quod legisse nie me- y mini in Trevirensium Broweri Annalium lib. xiv, ubi refertur Ivouis cardinalis et legati apud Trevi. ros sepulti epitapbium, cujus ullimum di-.iic.hon 5jc babet:
Sole duoden.is Julii vertcnle Kalendas, Roma soouJa n.ilii exse.piiaj veneraadas.
ubi vides Treviroruin civitatem appellari Romam se. cundam, forsan ob copiam S3crarum r;.!i(i„iarU!f, quibus abundat urbs illa, vel ob freque,-, lyim \l0lm. numeovoli causa confluentium. Ob «am siquidem causam eliarn hoc nomine affectam iego Corbeiaiu nostram a Gerardo in libro de Mirac„i;s sancii Adel- bardi, cap. 4, ubi, relalis Adelhardj niiraciilis, ha?c subdit: F.xinde hujusce modi fan-a; jja iottge lateqite coepii vulgari,ut Corbeia meri0 duceretur altera
neum. Bedoe in Apostolum ex operibus beati Augustini. C Roma appellari.
Tum commentarius io hxc verba, Pautut senusJe- su Christi vocalus apottolus, etc, iucipit in hunc mo- dum : Exlibro conlra quinque haireset. Ordoitle «e- quendus est, ut loquens de Evangelio, non sileam de prophelit, etc, Hic codexdesinit inEpistoiaad Thes- £atonicenses, aliis foliis avuisis.
AlterCodex ila inscribitur: Incipit liber colleclio-
num Venerabilis Bedse prcsbyteri ex scriptis be;iti
ni episcopi, in Epislias beati Pauii apostoli
elaboralus. Idem habel enordium ac pnmus, sic
vero desinil : Explicit colleclio Bedat presbyteri ex
opusculis beati Augustini in Epistolas Pauli apostoli.
Genuini hujus Bedx commcutarii necdum typis
edlti copiam habemus, quem Deo dante aliquaudo
Verum ut ad propositum revertar, non solum Corbeiensis Codex , sedelalii plures prxdictum commentarium Floro diacoto Iribuunl : quos inler numerandus est ille qui u,ui fuit Triihemio. Quem Codicem forsan quia rfperit in mona^terio sancti TruJoiiSi Florum illuin diaconum, cujusnomenprx- fe at CoJex, monaciiunoTrudonianuin fuisse Tri- themius existimavit. Hi.<- Codicibus adjungo Aqui- cinctensein, in quo priina pars eiposiiiiiiiis Episto- iarum beali Pauli ex libns S. Augustim a auodam Floro colleeta diciiur, ca nimirum qux legilur apud Bedam.
Prxterea prolixius istud collectaneum Floro tri- builur in veterrima canonum colleciione, quse sub
cum aliis ejusmodi monumenlis in lucem profere- D Cnem ssculi noni, id est ipso Flori sxculo, script,
videiur, asservala in Antissiodorensi monasleric
UL
Nunc videndum est, cui auclori tribuewluin sit cellectaneum sub Bedse aomine haclenus vulgaluro. Nempe Floro diaconoEeclesixLugdunensis, nt fidem faciunt multi Codices mss. quorum nonnulli in ma- nus ineas pervenerunt.
In primis id probant duo volumina raembranea Bibltothec* Corbeiensis, in quorum priori giaiim abinitio haec leguntur: Conaneiiiiir inhoc votumine expositionea epistolomm beati Pauli apostoli ex li- br s saneti Augustim doctoris eximii, a quodam Floro eoUecti. Turn in fine cujuslibet Episiolse, nomen Flori auctoris repetitur, et initio sequeniis. Ad cal
sancti Mariaiii. Nam in illa collectione hxc referun- lur : Ex libro sancti AocusTUti a domno Floro col- LKCTA : *viii [actus est ei ex semine Devid stcundum carnem. Quod prophelce prteviderunt et prtedixerunt, hoc aposloli viderunt et prcedicaverunt. Qui erat fa- ctus est, Quid eral, Quid faclus ? Verbum erat, caro factus est, etc Quae quidem leguntur in vulgato Beilx commenlario in Epistolam ad Romanos. Item in prxiiicli apographi pag. 17 adducitur Dielum dom- ni Flori in hsee verba : Anathtma en maledictio, rfe- ootatio ; item condemnalus, detestabilis, abominabiiis, alienatus, etc. Ilem aliud : Si quis non amat Domi- num Jesum Christum, sit anatluma maranatha. Si-
II
AD OPKIU VEN. ItED/E PIIOLKOOMKNA.
72
mitl Suro cl Cneco ulitur verbo. Si 91111 RM umal, A VenerubiH Beda pretbijlero ex diclit inncti Atiyiittliii.
Ubi \ ide - Bed.-e nonien huic collectaueo appoiii cum noinine Flori, quod pro florilcgio usurpatur. Ex quo inielligiiur eam collcctionem intiquUni Floro ascrijitain fuia c.
II. s 111111111 olijici potcst, ncmpe Florum aliam com- posuisse i-nlii crii.iicm in Paulum ex Patribus, nee vcri f s-.c simile ahasi ex scriptis sancti Auguslini ab ipso conditain fuissc. Imo vcro id maxime facil pro senteniia nostra. Quandnquidrm Florus poste- riorcm hanccollectioncin ei dnodecim Patriuii opus- culis cruit, prxtcrinisso Augustino, quem sane uon prxleruiisi-set, nisi aliam separaliin prius edidisset. Posteriorem lianc colleclionem cx Codice ms. ma- joris Cnrtbusiic descripiam Petrus Franciscus Chif-
cfc: Analliema Gtmct termune dixil coudemnalut ; maraimllia Jefinitit, doncc llouiinut redeal. Quasduo loca reperiunlur in vulgalo colleclanen apud Bedain, (iriuium qnideiu lnillo coiuiiieniaiii Kpislolx adCa- lata-, aheruin vero iu line Kpislohe prume ad l.orin- thins. Dcnique BlgebertW, in lib. de Scripturibus ccclesiasticis, cap. 92, ineniinit commeiilarii aFloro cunsarcinati in Pauli Euistolas ex libris sancti Au- gustini.
Kx his manifesie, ni fallor, conlicilnr islum com- nieiiiarium nun essc Beda\ sed Flori diacoui Lug- iluwensis. Non iiegaverim lamen eum in noniiullis Codicibus mss. Bedte tribui, sed fere semper addito .-loiuine Flori ; quali Flnrus non essel nomen pro-
piium, sed comn.une, florilegium signilicans. Audi B fletius, societalis lesu prcsbyler eruditus, Acherio
Roberlum de Torrinnei», in prologo superius cilato, de isto commentario agenlem : lloc opus a qtiibus- dam vocatur Florut, qttia ex diversis opusculis beali Augntl>>" txccrptus, el quasi defioratut esl ; a quo nulem ithtd °PUS colleclum et ordipalum tit, plurimi dubitani. Quidam autcm liunc Bcdtv pretbytero atcri- buiU, el hoc ideo quia in fiue historiw Anglorum enu- merans optit"cuta >ua, inttr alia lioc ad verbum posuit: 1 In Apostolu.m quacunque in Opeiibus sancti Augu- stini inveni dic ta, per ordinem transcribere curavi. t Unde et quidam prtedicta verba, el alia nonnulla in endem Historia tibi connexa attuntentet, loco prologi pradicta coUtclioni scnlenitarum tancti Auguttiui ponunt, tx to voltn tes probare Bedam auctorem hu-
noslro transmisil ac dono dcdit, observalquc staliiu iu limine collcctionem islam delibafam esse, non tantum ex decem, ut Sirmondus scripsit in notisad Avitum, sed ex duodecim Patribus, nimirum ex Cy- prianoCarthagineusi, ex Hilario Pictaviensi, ex Am- brosio Mediolanensi, ex Paciano Barcinoncnsi, cx Tbeophilo Alexandrino, ex Crcgorio Nazianzeno episcopis; ex Ephrcm diacono, ex Leone papa, ex Cyrillo Alexandrino, variisque Romanorura poulili- cum et conciliorum canonibus ac decrelis, ex Ful- genlio Ruspensi, ex Paiiliuo Nolensi, ac demum ex Avilo Vienncnsi cpiscopis. In duudecim libros pro tolidem Pairibus partilus csl Florus collectic-uein suam uno volumine contentam ; tertium deciruutn
jut operit. Certe quod dicilRoberlus ita esse depre- C ex Augustino contexuil, quem uno volumine, quia
liendi in Ms. Collecianco Claroniariscensi duobus
voluminibus contento, n cujus priori apponitur haec
inticriplio: !n Itoc voltimhie coninteiur eipotitio Epi-
stotartim beati Pauii aposrolt a Venerabili Beda pret-
bylero, ttl gctta Aiiglvrutn lestantur, collecla ex li-
Vris tancli Auijuiliiii episcopi, doctoris e.nmii et fidt-
listimi, ticut in tingulii locis ascripli sttnl, etc. t.i in
line sicuudi volumiuis h;ec subjiciunliir : Explicit
Epistola ad Htbraeot, et tertia part Flori collecti a
majoris erut moiis, separaiim inclusil. IV. il.i-c de Beda? ac Fluri comineutariis in Pauluin fusius dicenda fuerc, tit nemo in posterum quis cu- jus sil ambigat. De Pelri abbaiis Tripolilani com- nieulario dicere supersedeo, de quo nihil mihi ob- servare licuiL Et fortasse quidem excidil, aut in partes nostras non pervenit.
DJSSERTATIO
DE SGRIPTIS VENERABILIS BEDjE PRESBYTERl ET MONACIIl.
AUCTOKF. CAS. OCDINO.
(Ex Oudio. Couuncutario do Scripl. cccl. t. I)
Beda, in Britannia ex Anglo-Saxonum genere oriundus , in Cirwensi territorio non longc a Tiiix fluiuiiiis ostiis nitus est amio 073. Ainplexus a puero vitam nionaslicam , in c» per multus annos perseve- ravil sub Bcnediito et Ceolfrido monasterii sanclo- rum Pctri el Pauli ad Tinam abbalibus, in dinccesi Dunclmensi. Vulgo appcllatus pretbyttr Angtut ac Ventrabilit, quaiims csset monastico insliluto addi- c.lus. Ex Sixlo Scnensi in Bibliothera sancu ubserva faclum illum aumi ^tatis suac 50, Doinini 703,
D presbytcrum a Joaune cpiscopo, hortatu Acao Eboracensis archiepiscopi ac fratrum multorum; aggressum csse scribere in universom Scripturam diversa cxplanationum volumina in qnatuor ordines dislincla , videlicct iu rapsodias, quxrtiones, c-oni- mentarinsel bomilias; in rapsodiis, sive stromatibus, vel collectaneis , mysticas magis quam hlstoricas exppsiliones congregasse ex probatissirois Eocle»ia doclorum sententiis, etc. ; in coiiinienlarirt vero. quastionibus el homilii*. in quibus fr#qu«nliill tl
73 DIS6EKTATI0 DE SCR1PTIS VEN. BEDyE. 74
sermone et sensu suo miiur, stylum habere nee A flnera Hislorix sux Anglorum. Unde quamvis adliuc
oomiuo inelegaolem , nec aiTectat.e eloquKnlix cu- liotiiin, sed lernperalum et uiedium. Obiit anno 135, die 46 Maii, sive vn Kalcndas Juni., quo Ascensionis Doruinkx memoria ceJebrabatur. De ilio appeudix. anonymi ad ecclesiaslicam Aiujlonun Historiam, ab eo ad annum 73», xt.itis 50, perduetam, ac Ceol- wuifo Norihumbrorum regi dicatam ; cjus epita- phium , Alcuinus epistoia 5 , ubi nobiiiniinuni sui tempcris magistrum appell.it; Honorius Augustodu- nensis initio libelli iv de Luminaribns Eeclesias, ubi Romx moriuum ibidemque esse sepullum falso asse- rit; Sigeberiut Gemblacensis, de Scriptoribus cecle- siuiicis, cap. 68, qui minus accurate morteiu ejus onno 65i assign.it, ut ex die .'iscensionis cuni 26 Maii
aliqua postnio.lum scriiiscrit, poiissima laineu in boc iudiculo oontinentur. IJujus utriusque de quibus lo- quimtir Bida non meminit in suo indicuio; nibil lamen in iis esl quo Bedx denegentur.
De Arte melrica Hber, 25.
De. Schematibits sacrcc Scriplitrce, 42.
De Tropis sacrcc Scripttircc, 47.
De OrtUographia ttber, 53. lluriun omniuin ineminit Reda in ullimis indiculi sui bis rerbis : Librum cle Qrthographi.i, alphabeii ordinc digcslum ; itcm librum de metricaArte, etlmic adjcctum utiitm de Sckematibus, sive Trovis libellum, hvc est, de figurit modisque lo- cutionum, quibus Scrivlura sacra contcnla est. Beda saccrdos de Orlhogrnpltia cx Ms. Bonxarsii cditus
concurrenle eolligilur, quod anne sequenti contingil; B prinium llanovix 1605, in-4u, ab Elia Putsc.hio do-
GtiiDelmns Malmesburiensis, lib. i , cap. 3, qui cum a Sergio papa Uoniain vocalnm asserit, cum larnen ck Anglia nuiiquam pcdcm inovisse, certo eertins conslel; atque e\ recentioribus cardinalis Baronius, qui multa de eo dispulat in Aimalihus, et in ejuB a'tate designanda, et qpilrasdain aiiis liallucinatur ; Gerardus Joannes Vossius, lib. n de llistoricis La- linis, cap. 28; Joannes Mabillon amplissime omnium in elogio doclissiino illius. quod contexuit sxculo ui, Sancloium ordinis divi Benedicti parte, seu tomo I, png. 531 et sequentibns, quem in niullis scquimur.
Collecta primo in iiniiin cninia Venerabllis Bedx Opera, qusn hiuciiide variis alque incullis Edilionibus sepjraliin antea impressa fuerant, atque Parisiis, anno 1544, iribus in-foi. louiis edita pcr Fraiiciscom i.niciiuni. Ciitnque bibliopolx opns S'iccessissct, illa eadem novis ornata curis atque accessionibus, ibi- dein, anno 1554, octo lomis in fol. repetita sunt. Tum iiem toniis oclo Basilex anuo 1563, apud Joan- nem Hervagium, denique et Colonix totidem toinis anno 1612, apud Aiitonium llieralum. H.e quatuor Ediliones Operum Vencrabilis Bedx , quarum tres ultimx eodem modo procedunt: Nos ulltinam anni 1612 Colonicnsem sequemur.qtix anno tandem 1688, ibidem, ordine endem repelita fuit, illamque secun- dum tomos el ordinem in iis conlenliim singillalim expendemus, cum pauci sinl qui Opera Bed* attri- bula accurate expendcriul ad proximas Editioncs illorum correciiorcs.
CAPUT PRIMUM. De tomo primo Operum Yenerabiiis Bed/c.
Conlinet ille ea qux ad giammatkam, ar illimet icain, leornctriam, astronomiam, musieam et similes artes perlinent. Estquc congnm ordine disposilus, si sup- posita Bedx Opera ad caleem volumiiiis cujusque, vel ad ullimum Operum omnium volumen , omr.ia conjecta fuissent. Jam expendamus siugillaiimsinguia.
Ineunabula grammaticte artis Donati, pag. 1.
De octo partibus oralionis liber, pag. 14. Contexuit Venerabilis Beda indicem polissimorum suorum Openmi ex quibus facile genuina a spuriis dislingui possunt, quem anuis tanlum qualuor ante morlem, aniio nempe 731, .Tiatis 59, compositum legimus sub Patrol. XC.
ctissimo juvene inter veteres Grammaticos, pag.2327 ad 2350, diversus a libcllo ejusdein aigumenli qoi Beda; vulgo ascriptus, intcr ejns Opera sa;pius pro- diit, el infra a Putschio exbibetur, cum cjusdein libro uno dc Ratione melrica, pag. 2550 ad lJ383.
De ariMmeliri*»A' umeris, 72, cuin dialogo de Xutis numerorum et ralione tempontm. Ad cuin spectant quorum meminit in indiculo suo.uiu Operum.
De arithmeticis Propositionibus, p:ig. 100. Ejusdem Beux videntur.
De Ratione calculi, pag. 111, ct de Divisione tttt- merorum ad Constantinum, ejusdem videnlur.
Opusculutn de Loquela per digilorum geslus, pag. 127. Iteuiqiie libethtl de tiatione itiiciarum, p.ig. 1 41. Sunt certo Beiko ejusdem, cum in proiogo loquatur dc opusculis suis de Natura reruni cl ratione ternpo- rum quos appcllat libeHes, el a sc quondam stricto, id esl brevi, sermone composilos. Sunt aulem bi duo libelluli quasi prxludia majoris Operis de Ralioae tcmporum quod nune prolixius scribere nccessarium duxit. Venerabilis Beda; presbyleri tractatus brevis de Compiito, sive loquela, per geslum digitoruin, oxstat in Operuin Bedae Editione Coloniensi novissi- ma anni 1688, lonio I, pag. 127, cum glossis Bridc- ferti Ramesiensis monachi , sed admodum jejutiis, scholiisque Joannis Noviomagi. Libriim liunc in multis ak usu veterum reeedore observat Barlhius, Adversariorumlib.u,cap.l2.Coi.fer Rhabani abbalis |v luldensis librum dcComputo quem Stephanus Balti- /ius, Miscellancorum tomo I edidit, et Nicolai Smyr- ii:ri Numererum uniationem per gestum digitorum, qnara Graece et Latine cum Bcda de Indigitatione, Parisiis, in-R°, evulgavit Fredericus Morellus, post Morellum Petrus Possinus, Romx 1675, in-folio, ad calcem Catenae Craecorum Patrum Marcum et Spici- legii sui evangelici. Idem Possinus nolas nescio cujus addidit, ct figuras c^siptTur.a»)» %!ici\o-/isxiy£>v in a;s incidi curavit pag. 449 et seqnentibus.
Libellus de Argumenlis luncc, pag. 145, cujus non meminit speriatim.
Computus vuigarit, qui dicilur Ephemcrit, pag, 163 et seqq., cum Kab ndario, nullatenus est Venerabilis Bedx prcsbyteri. Hoc invincibiliter co?noscilur ex
73
Al> OPERA VEJN. BED/E PHOLF.COMENA.
76
lectione calemlarii, uhi iunumene sanctornm com- A noimyesimum quintum uuwim sultttit, ^uibus conti-
iiieiiioraliones , qui Beda posteriores sunl ; untle miror qua fronle, quave impiulentia, pnlticrint ho- niines tale opm ascribcre Hedae, anno 735 inorluo. Atquc ut plurimii paur.is complectamur, hic auclor meniiiiil ad itiem Junii . sancli Bonifacii Mogunti- nensis avchiepiscopi , qui morluus est amio 784, vi- glnU circiter mdJj post Bedam. Mcminit ad diem Julii4 saocti Udalriei Augustaniepiscopi, qui sa;culo x mortmis i».i. Itemqueeodem niensc.ad diem 1 1 Julii, r.r:inslatioiiis corporis sancli Benedicii in Calliam. Die 15 Augusti, ineminit festi Assumptiouis beata; Mariao Virginis Die 8 Sepleiubris, meminit Nalivilatis hcaia: Mariaj Virj-inis, quse festiviUtes apud Laiinos saculum ix nonexcedunt.Denique in versibus quibus
nerUur trei: ciieuli mugni. Asseril linr. upue Vcncrabili BttkB pnvinissa |ii'.,l ili-i pag. 256. Qu,r quamvis anonyiua sit in impressis, Irgo tamen eam esse Al>- benis abbntis Floriacensis , qui anno 1004 rcortuus est, dc ctijus BCripiis lam impreuii quam deperditis doctissiioe agit Joannes Mabillon lomo II Analeclo- ruin , pag. 2(0, ulii varia prx-ludit.
De Cyclo patchali , pag. 506, de quo plura dooebif, te /Egidius Bucherius, prcsbylerSocieialisJesn, com- inentariis suis doclissimis in canonem paschaiem Yiclorii Aquitani, quos in-folio edidil Anluerpiat ex officioa Plauliniana, sumptibus Balthazaris Morcti, anno 1653.
Liber de Constitutiene muniii cosleslit terretlritque,
Oiiinera anni distributionem colligit ad linem operis, B p3g. 323. Haudqtiaquam indignus esl qui Bedx tri-
facit mentionem sanctx Elisabeth Thuringicx, ordinis 6ancli Francisci, quoc sscculo demum xni floruit :
Ferlilis Elisabelb oantai Thuringia laudcs. Nonnulli sunl opinati scriptorem bujus laboriosi operis fuisse Vandelbcrtum monachum Pruniiensem, qui saeculo ix floruit; sed, Dcus bone, quam enormi- ter conjectantur ! Quomodo enim fieri potesl ut qui sxculo ix vixit el morluuscst, faciat Bienlionem gancla Elisabeth vi.liue, qux sxculo xm floruit ac dofuncta esl ? Ci rlmn est scriptorem haruro Ephc- meridum csso Ccrnianum, cx affectione quam habet in rercnsendis Germanre sanclis, et marlyribus, et episcopis, ut legenli constabit. At quisquis ille sit,
buatur, quamvis niliil habeam quo ipsi aflirmem, illiusque ipse in indiculo Operum suorum non mcmi- neril.
Libelli duo dc Slusica theorica et practica, pag. 344, suppositi Bedae sunt, variis ex argumenlis. 1° Eniin affcctal iste scriptor, libello it de Musica praclica, affcrre cxempla cantuum desumpta ex ofliciis feslo- rum bc.ite Marite Virginis, qualia sunt : 0 Maria be.iia genilrix, etc, Mariai prarconio, detoto servilio, etc. At festa isla beaise Virginis haudquaquam in Ecclesia Latiua anle sxcuium ix temporibus Ludo- vici Pii vcl Caroli Magni invaluerunt, unde h.vc ad Bedam spectare nullatenus possuni. 2' Exeinpla isU
non vidctur mihi excedere, quoad oetatem qua vixit, q sunl prosarum, quale el istud, 0 Maria, virgo Davi-
mcdinm vel tinem sxculi xiu. Ha?c bonus Cavus non notavii, qui Opera Bcdsr nunquam legit.
De embolismorum ratione Computus, pag.216.Ejus- denimihivHleluresseaucloriscujusSUiitpnfifaUBEphe- laerides.Sane tam pr:>Hxorum operuni haudquaquam fuisset oblitus Vcnerabitts Bcda in indiculo suorum Operuui quem anno 731 scripsit, annis tanliim qua- tuor ante mortera : nec credibile est Venerabilem doctorem, a;ta(e faliscente, isiis sesc immiscuisse calculaliooibus antc mortcm. Denique non pertinere ad Bedam , sed td auctorem ullimorum lemporum, iti supra de Ephemcridibus diximus, constat ex ejus verbis, fol. 231, ubi sic : Invenla die quam quceris, nolaluque lillera quam habent Martyrologia quinta rrtro linea. At tempore Venerabilis Bedx nondiiiii p erant Martyroiogia, cum ipse prirans unum conscri- pserit atquc illud in mullis diebus vacuuni , ut Usuardus teslalur. ipsa facta sunt tantiim vulgaria saeculo ix jam labente, uudequi sic scribit, se prodit auctorem posteriorum leinporum. Denique omnis espressio nujus operis clara el aperU, tamque va- riis moiiis qux invcstigat edocens, aucloretn sa:- culo xin haud antiquioreiu profert. ILrc non notavit Cavus. Certe auctor utriusque opcris est Anglus, Rtdoiobui de Linham dicius, paucisbimis coguitus, de quo ad annuin 1250 posiea loquemur.
Dccennovalcs CttYllH, pag. 257, uua cum liis quos scripsil Dionysius Romanus cognomento Exigtiut, et beattti Cyrillus, usqtie ad millesimUm quiiigeiitaimiim
dica, etc, itemque alia ab ipso allata ex prosis de Spirilu sancto : Sanc(i Spiritus adsil nobit gratia, etc, Yeni, sanete Spiritut, el emilte corlitut, elc. At usus iste prosanim in ofliciis ecclesiaslicis missarum, secundnm docliores Hituum trartatores, nullatenus excedunt sxculum xu , ac plerxque illarum sa?culo praBseriim xm iuducU; sunt ; unde nullatenus hi !i- belli ad Bedam anno 735 morttium spcctare possunt. Denique iste auclor lam Gallus quam Anglus csse potest, cum pag. 564 initia qu&dara cautilenarum Callice atque Anglice producal. Gallice : Demeuant grande joye, etc Angiice : Suant voiU dont tant und, etc, vixque mihi ante sxculum xiv exstitisse videtur.
De Circulit sphierar et Volo, pag. 365 ;
De planelarum el signorum Rulione, p. 369 ;
De Signis ceeli, p. 373, nihil aflirniare vel negare possum.
Libellus de Tonilruis, ad llerenfridum , p. 3%7, a Beda in Latinam liiigiiaui tantiim translatus est, cujus ct siinplicilatem ipse Beda aguoscil. Non ergo spe- ctat proprie ad Bcdam.
Libeili de Prognoslicis temporum, pag. 390 ; d< Menturu horologii, pag. 392; de Aslrohbio, pag. 394; dt NtUivitM prognostica iufnntwm, p.ig. 397 ; i/«r VimtlfpM iiiii()uifii», pag. 398 ; ile septem Mi ucuin mundi, pag. 400, vere libelluli sunl de ijuibus nnl- latenus constal an Bvc\x sinl ; iuio pluros ex illu omuiiio indigni sunt qul Venerahili Bed.r atuihuao- tur. 0iidl<"« »nwi i n i 'T alius de Prtignosticu tciupo
77
DISSERTATIO DE SCRIPTIS VEN. BED„£.
78
nitn. de Naliviiale iiifantium, de Minulionesanguinis. A nique vi Ecclesia bealomm Ceminorum martyrum
Hymni Beda; presbytero in»ctipti,p&g. 40! el seqq., ad Be<1ain spectare noa videniur. Cerlum quidem est Bedam scripsisse librum Hymnopjru diverso nictro sivc rhylhnio, ut fpse tradil in indiculo suorum Opertim a se composilo ; ?.'. isti hymni erant et varii, et de rebus sacris, et diverso metro seu rliythmo conscripii, quod nullatenus convcnit istis metris vel versibus qui hymni appellatiinr. Snnt enim poeses, non meira ; sunt plerique de rebus supputaioriis, non sacris; de naturalibus vel proguoslicis, non de ecclesiasticis oiliciis. Convenire tnihi videnlur, lam quoad argumenlura quam quoad stytura, cum car- uiinibus Manfredi, quae habemur pag. 455, post li- brum Bedre de Conipulo.
teputtut est. Qui inter alia dona quas afferre disposue- rat, misit eccletice sancli Petri Pandecten, a bealo Hieronymo in Lalinum ex Hebrwo vel Cra-co fonte transiatum. Huicannorum numcro eonsentiunt Chro- nica Hermanni Conlracli, qui tot annos mandi dicit conlineri in libro majori Beda? de Temporibus, sive de Katione temporura. Hoc ilaque Chronicon spectat, leste Hermanno, ad librum hunc Bedae majorem de Ratione temporum.
Quoddiximus librum Bedaeminorem de Tempori- bus esse longe anteriorem libro majori, facilliinutn est cognoscere, cum ille brevior cesset in quinto Tiberii III imperatoris anno , qui Christi anuus e; 1 701, vel 702. Unde sic illuin librum Beda finit :
Libellus de Raiione compiui , pag. 418, speciat B Tiberius de hinc quintum egit annum. Reliquum sextai
induhie ad Tiedam, cujus meminit llelpericus, qui jnxla Pctrum Franciscum ChifQeliura scribebat anno 930, in prologo operis sui de Compulo. Exsianlque illius sub itomine Bedae varii et vetusthsimi mss. Codices, ic niuliis (.alliarum ac pracipue Parisiorum bibliuthecis, atque unus quidem iu Libliotheca sancli Germani de Pratis Parisiensibus, num. 546, ut refert Joanues Mabillon, in elogio venerabilis Bedae. Inio ad imitationem opusculi BeJae de Computo, suum ejttsdem arguinenti Helpericus aggressus est. CAPUT SECUNDUM. De tomo secundo Operum Xenevabilis Bedx.
De natura rerum libcr, pag. I.
De temporum Ratione seu de Temporibus liber, pag. 43.
De sex mundi atatibus Chronicon, sive tibellus, pag. 103.
De Temporibus liber, pag. 118. Nullusmihi videtur dubilandi locus quin hscc quaiuor opera ad Bedam pertineant, quorum meminit in indiculo suorum Operum, saltem trium ex istis, nempe de Natura re- rum et de Temporibus libros singulos, item de Tem- poribus librum unum majorem. ILec Beda. Conve- uientius autem hi libri sic dispositi fuissent : 1» liber de Nutura rerum, pag. 1 ; 2* liber brevior de Tempo- ribm, pag. 118 ; 3" liber major de Temporibus, p. 43, quem scripsisse videtur Beda post breviorem; tan- dem, 4° de sex mundi mtalibut Chronicon, seu tibellus,
atatis Deo soli patet. At aller de Temporibus liber, ut supra diximus, excurrit ad annum usqtie Leonis isaurici nonuin, et Chrisli 726.
Sentenlim sive Axiomala philosophica, pag. 124.
Sentenlim ex Operibus Ciceronis excerptee, p. 166.
Liber Proverbiorum alphabelicus ex sucris Scriptu- ris, pag. 185.
Haec tria opuscula nullatenus ad Bedam spectant, sed ad receniiorem aliquem scriptorera, qui saecu- lum xtv supcrare mihi non videlur. Sola leelio prooemiorum lam libri Senlentiarum ex Operibus Ciceronis, quara Proverbioruro ex Scripturis, idonea est ad boc probandum, quippe quae nullam antiqui- tatem prae se ferant, sed novitatem, recenteuique C xiatera. Unus ideraque auctor horum triura colle- ciaueoruin esse apparet, quod de duobus primis ccrlum est; nam prxludiis ad collectaneum Senten- liaruiu ex Cicerone sic alludit ad sentenlias ex Ari- stotele a se colleclas : Nunc quoniam auctoritatum Aristolelis longitudo et magnitudo creiit , commodius esi in secundo prcesenlis opusculi Iraclatu de cesteris beata vitoe proverbiis deinceps exponere, ne qua possit animum defatigatio retardare. Quisquis aulem opera ejusinodi Bedae voluerit ascribere, se plane novitium in antiquis dictionibus ac slylis ostendet.
Libellus de Substantiis, pag. 200. Male ita inscri- bilur, sed essel inscribendus Collectuneum vnriarum prmceplionum lam clericis quam latcis utilium. Est
pag. 105, cujus quidem ipge in indiculo suorum l) aulem inscriptus de Siibslantiis, eo quod sub initiura
Operum non meminit, sed certo ad ipsum spectat.
Non mirura autera quod illius non mcrainerii, quippe
cura sit veluli pars etcompendiura majoris opcrisde
fiatione temporum. Scripium illud juxta Bedx- sup-
putationem aimo 4G80, Christi 726, Leonis irapera-
toris 9, annis novem post mortem Ceoifridi abbatis
sui, quam describit ad annum 4671, et Christi 716,
hisverbis : Ris temporibus mulli Anglorum gentis
nobites et ianobiles, viri et feminw, duces et privati,
iwini amoris insimctu de Rrilannia Romam venire
consuenerant : inter quot etiam reverendissimus abbas
meus Ceolfridus, annos natus septuaginta qualuor, eum
met presbyter annis quadraginta septem, abbas autem
triginia quinque ubi Lingonas pervenit, ibi defunclus
acriter agat de substanliis seu bonis monasterioriuai non alienandis, neque donandis , neque dissipandis. Ilaque opusculnm istud a priraocapitenomen accepit.
Convenire Venerabili Bedx nullatenus potest, sei est scriptoris alicujus monachi Benedictini , qui sas- culo ni, vel xi, antiquior non est. Qux namque ca- pile 1 narrat de mooasteriis frequentissime a laicis captis el usurpalis, el de substantiis iliorum ab ipsis abbatibus et proelalis dissipalis, convenire temporibus Yen. Beda? nullatenus possunt. Audiamus hunc an- onyraum :
Quid, rogo, pejut esse poteril quam monasleria ad laudem Dei sanclorumque suorum venerandam memo- riam ab anliquis principibus constructa, nunc ob iu
79
AD OPISIU VK.N. llEIVK 1'IIOLRCOMENA.
80
e.rplebilem qiioritmdam auttrititnn deslrnere? Quii \ j; nl:«r«-s exagitalus, poli nmu u a Jivo Ileriiardo ejm-
namqtte fi.leliuin retigioserum uttendens, qiitiitla modo cttm omitia diiina praicfla alque mirucula, stinclorum ■ 011« Pdirum doctimenta lint plttrimis tiotissima, ta-no- binrum deslruciio fiul non solutu a laicis geslitiilitnii tt ia, it-.i.ifiu. prxdia coium, setl eliam a clericis ipsii- qite abbaltbus ttllro o!jeic.nlilms, qttusi quiviiain vinuitu itoi commissa bona, unde atendi (orent non solttm monadii, ted eliam (amilia cmnmitta, nec non pauperes el peregrini ndvtnienles, uon tttttim potsit conjicere dcslructioiiem tanclce Eatesne, ntm stalim doteal quod Itositt aultqitui tantam inatiiiam et perteculionem po ■ tneril exncere in Clirittianot pcr aitot Christianot, el ptr eos maxime qui conslnuu sunl pasloret Ecclesia>* Nttm si lalit destructio locorum tanctorum a Barbaris
que sectalorihus, Guillclmo abbale tancii Theodorici et aliis. (juisquis de hac re ambigerit, consulal biblio- ihecas ParifieaUi, ubi M-. legitur IMiilosophia iiiiuor isiius Guillelmi de Conchis, atquc iuler alias Colber- (inain Co.l. nis. 010'J ct Viclorinain, litier.i MM 17, lol. I'3, ubi hoc idein opus legitur Cuillelnio de Coucbis diliibutnm. Cunfcratur et lerlius ins. Codex in bihliothcca Lugduuo-Balava, iutcr Mss. Lalinoc numero '.ni, ubi cmisotex hujus bihliotbccx' calalogo, pag. 404, hnpreua in-4*, Ltigduni-Batavoruin, an. IG74. Seipsum suasque ab xmulis passas allocu- tioncs, Guillelmus dc Conchis apcrit in prologo libri sci tiii.li, qu r in Ycnerabilem Bedani eadere nullaleuua possunl. Maluimut enim nudam veritatem prastendere
ager.tur, Christianorum bello esscnl reprimendi, «i B quam putliatam (altitalcm. Scd quimam ett cui ariditat
aiittr nequirent corrigi. Scd, prch dolor! tanla yax cl coittorUia in liujusmodi neqaitia hcbilur, ut, pnuc.it- i.mii excepli», non invenianltir qtti de laulu: persecu- tionis carenl miscria, quati ChrisitantT religionis ignuri tt tanqunm hoc tjued monasleria cuncta pro Christi xanclorumqur Itonore constructa tint obliit. Quod dico, mittrabile quidem esl diclu, sed mullo miserubitius actu, etim Iti qui od hoc specialiter elccli s.tnt , ul iit ftzuobii» sub religione disciplinaque tpiriluli viventes, Peo aertirenl, el pro eoriim satttte qui a sacularibm pompit adltac sc comincre ncqueunl jugiler iutercede- rent,tubstunlia qita ad qttotidianum vielum veilitumqtie indigent, privantur, ctc. ILec sane nequaquaui con« veniunl in lenipora 15ed;e, recie auteni iis lcmporibus
sermotiis nusiri displiceat, si nosiri animi oceupationet cognoveril, ornatum termonit non quarsivit, ted de itlo quod agimus slupebil ? Quis enim ulius reliqnut l-.cut yiltst em ornalus , cum oporteai quid el qualiter le- gttnifs cngilare, deinde iegendo exponere, in ditpuia- tionibus contra (ulsa declamare, de atiorum inrtnlis judicare, conira invidorum detraaiones linguam acuerr , ut jtim impletum tit in nobit illud de (iliit lirael, qui rciedificantes lemplum, in una manu gtadium, in altera lapidem habebani? Adbuc Guillelinus de Conchis se- ipsum magis prodil in prologo lihri tertii, ubi sic : K/si stuuiis doccndi occupali, parum tpatil ad tcriben- dum habeamus, quoniam tamen mullos vef.es philoso- pititc cbscendentet, et cum pannicuiit arrtptit lolan
quibus Ecclesia vexata esl, sseculo H, ob investiluras, C «i« cam cetsisse aedeniet, abiitse cognotcimut, voc*
tempore Gregorii papa VII, qunruin occasione dis- corJiarum, laici expilabant munasteria alque dirue- bant. Secundo anlca exprcssc sigiiilical liic anonyimis se scribere pnst aniitmi Christi millestmum, et con- sequeiiter non antc sa?culum IL Sed qitia adversarius notlcr diabolut tanquam leo ritgiens circuil jugiier, qtttircnt qttcm derorel, pluretque inler lol tntitia hmni- n;im, proh dolor '. (ragiles quam (ortes conlra einndem adrenurium niodo inviniuntitr, opus est cunctis fide- tilut ul ct ipsi circumtitnles qutrrenlesque qualiler tnulo resittanl udversario, invicem st variis modit in- ttruttnt et admoneanl, ne Ecclesia tancts tub temporia prtrleriit parttbus bene (undela el sttffulla, penitut tte- MruelHr sib rK»'orini;s nostiis, vn Quiars MitLK
ipsius recttimamis excilati, ne nuda rtmancal, parli- ntlas ubscissas slylo nostnc paititalit conmimui, nou ignari morsibus inviditv iios tubjacere, quia kodie ett pericittum ct nosse tl habere. Alludil istis verhis Cuiltclmus dc Conchis Normaituus ad plurimos pbi- losophiu: inagislros qui, reliclis scholis quas bene iuuIijs Parisiis pliilosophicas erexeraut, ob paucita- lem discipttloriim, prnfessioncm urbeuique banc rc- liquerant. Hxc saiie in Bedam nullo modo convcnire possunt, qui nunquani conqtteri poluil quod nudiis docentli occupalus, parum spalii ad tcribendum haberet, cuin tam multa ipse couscricseril. Eumdem Guillel- iuiiin dc Conchis scriplorem operis etiaiu ar^uit pro- logus libri quarli. Sed li cc sulGciant.
anhis impletis jttxta piopltetiam in Apocalgpti prttdi- D Epistola de cEquinoclio ternali juxta AuaLninnt,
ctant, Salttnas tolitlut este videtur. Kon enim lotum- modo occullis n ( aiiteii intidiit quosque decipit, ted tliatn aperle prorvmpit peritittimos lubverleus, et ad peisima qutrque instigans. Denique postea ubi dc olllcii divini procurationc loquilur, appellat illu.l DMrum MndliiHa, qux vox tnaiiuti mihi videlur anle ■CCIilunr xu. Vitde qui ctvnobitis aufert pradia unde monaclti sttnt procttrandi, et divini serviiii et toliui mu/iiJjfitfl' rcligiiinif destructor esse fenrinriHir
NullateMn ilaque bic libeUua Bedn wse polett.
II: n \iaii\tM, t.h>, i'.e V.tenicniis philcopltitv lilni quatuor, M. 206, speclam ail Guilleliiiiiin ilc 0>n- cliw, iiuniiUTl s.iculi xii philosoplmm, q.ii anuo ! IJi', v'(l eireilar, llumit, a muliis ob suas opniioucj *in-
pag. 230, speclat eerto ad Bedam. Cujus nieminii ipsc Beda in indiculo Operum suorum, quem conlo- xuit ad calcem Hislorias suae anuo 731, undo episiola i-i.i anle hunc annuui 731 scripta esl. Ojiar» exem- plum in ea cpistola ad reverendissitnuut VVichredani prosbyteruin directa addurtum de anuo pncsenu 776, rst iulerpolalio scriploris aioanuensis ipso auno eoiatolan auerioentia, qui Bed.e aMMaaiiaai su|i- posilo cxciin l.i cx|.licare voluit. U.i Joaiines Mabillou iu eh.gio Vcueiabili» Bed.« , nutn. %'J, saeeulo m, loio I laftl loruui orJ. divi Ucue.licd. Sed bx.i<- cpUlotjni I ii, iin atque ab omni supposito iiiundam ediJit I'.- iius Francisctu Chiflleiius aute hotoriam Bod.e,
»i DISSERTATIO DE SCKIPTIS VEN. BED^. 82
pag. 13, in-4% Parisii«, anno 1681, apud Gabiielem A indiculo suoium Operum, ad calcem Epilomes llt-
Martiiium, vi.i Jacohxa, sub Sole Anreo.
De Dmnatione vila: el mortis, pag. .253 ; SimWtuilo arctc iVW, pag. 235; traclulus de Linyuit geutium, ibidem , luterpretalio Hibijllinorum verboritm, pag. 336; sunt neni»; qiitt Venerabili huic presbytero as- cribuniur prorsus iiidigiui', utcuivis legenti vel primo intuilu patebit.
CAPUT TEMTUM. De tertio lomo Operitm Venerabilis Bedce.
Quoad lomum lli Opci um Beda: preshyleri, sunl loiige plura supposila quam germana. De illis sic Jo.inne-. Mabillon in insigni suo foril.c Elogio, num. 29 el 30 : Conlexiiil librum de sex mlalibus quem abtol- tiit Leonis lsaurici anno 9, Chrisli 724. Ilis absolutis tdidtl llisioriam cccletiasticam grntis sttce quam cum Epitome adjuncla pcrfecil anuo 751. A'riw im opluno Codice ms. qui pencs nos est, prwdicta Epitome nlira islntn annum non excurrit, ut superius monuintttt. Idem iu[ra in dubiorum ctassem rejiciettda sunt Vitm Sanclortim, exceptis Actis iunctorum Felicis, Cutliberti et Anastasit, </iire Bcda atjnotcil ut sua. Omitiu igilur vtl tultein pturima liujus lomi supposiia sunl, de quibtis loqui pturimis liuttd otiosum cril.
tlittoria Ecclesiaslica gentis Ang'orum, quam Cco- lulfo regi Anglorum obtulil.
Epilome ejitsdem histvria;, ad annunt 731. Hujns operis meiniuii Beda iu itidiculo suorum Opcium qncin ipse sul>jun\it ad ralcein diclx Epitoines, ut nullus ambigere de ea unquam possit. Et qnamvis in
Storitf BIUB Anglicanac.
Viia sancli Vedasli Atrcbutensis episcopi non spe- ctal ad Bcdam, sed ad Gallufll aiionyiiiuin.
Vilee ianctorumCvltimbtini , Altalee et Eustasii, abba- tunt Luxovientium, omnes spectant ad Jonam Lnxo- vicnsem monachum, circa annum 650 illustrcm, qui Eciipsil de priinis abbatibus Luxoviensibus, de quo Labbetis in dissertationede Scriplorlbns rcelesiasticis, tom. I, verbo Jonas Luxoviensis monaclms. Iicm Joan- nes Mahillon erudite, in sxculis suis Benedictinis, ubi dc sanctis Colunibauu, Altalo ct Eustasio disserit, quim videas.
Vila sancii Vatricii libiis duobus, spectat ad Pro-
buin qiieiudam, ui cx fine operis conslal; de quo ad
'» iiauseam loqulmtur socii Bollaiidisue vcl Boliandus
ipse, in legendis el nolis ad Acla sancii Patiieii Hi-
bernoruui aposloli.
Vila suncli Brrlulfi abbntis Bobicusis, ab eodem Joiia, de quo supra, conscripta esl.
Vita sancti Arnul/i Mcleusis episcopi opus est Pauli Diaroni, quod ex scniorum relatu qui Aruulfum oliiu novcranl scripsisse dicitur.
Dcnique Viln saticleu Bnrguudofnrce abbatissce ciileni a niultis ascribilur. Certe ad Bedam uullatcnus spe- ctare potest, cum auctor illius, dum de eerlis tnira- cuiis agil, testes afleiai ipsam Burgumioforam, san- ctnm Faroneiu Meldciisem episcopum et sanctuni Waldeberlum Luxovienseai abbatem, tiuilius se con- temporaneuni facit. At ista eadere in Bedam nulla-
multisimpressisct mss. etiam Codicibus bxc E|ii;ome C ienus possunt, qui anno 730 Uorebal, et ex Anglia
usquoad annum760excurrat, inaliis tamen elimpres' siselmss.Codicibushaud|uaquamannum 751 cxcedil; un e alia ab aliquo anonymo addiia arguuntur. Hacte- nus aiiiem Anglicana Bedae bistoria triplici in statu lu- cein aspcxit. Primum soia Argentorali anno 1514; Autuerpia' iiiSO, in parvo folio; Coloni;c, in-iO, 1601; elCantabrigia.-Anglo-saxoiiica inlolio, anno 1644, cum versione Anglicana Alfrcdi regis. Secundo piodiil cum vctustiorihus aliquot Rcruin Brilannicaniin scriptori- hus, Heidelberga3, typis Commelini, ih-folio, 1587. Cnjns ipsius Edilionis plurima Exeuiplaria ISenalus Potelerius, Lug.lunensis lypographus, mutata prinia pagina, codem anno 1587, i.ug.luni a sc procusa essc mcntitus est, suoquo ipsius iiomine venum exposuit,
nunqiiaui egrcsius esi, til teslis esse posset miraciilo- iuiii ab cpiscopo Meldeiisi vd ahhate Luxoviensi auditorum.
Passio sancli et beutissimi Justini ilarltjris, nullo modo B.dam refert.
tlarlyrologium eo inodo quo in Operilius Vencra- bilis Bedae e^t, ad eum non spectat. Ccrtum quidem Br.ilam scnpsissc tale opus, ut ipse testalur amio 751, in indiculo suoruiu Operum hisverbis : Mariij- rotogium de Nalalitiis sandornm martijrnm diebus, in qito omnes quos incenire polai, non sotiim quo dic, veruin cliam quo genere ceriuminis, vel snb quo judice. muiidum vicerint, diligenter aduolare stttdui. Qui igitur post Eusebium et Uieronymum, a quibus quid boc iu
quarc hujus anni Editionem Ltigdunensem ab lleidcl- ** argumenlo revcra lactum sit haud salis conslat, pri
bergensi diversam frustra ccnsucris. Tertio denique
prodiit Anglicana l>ed:c historia cum aliis ejns opc-
ribus, per Franciscum Jamclium, tribus tomis, anno
1544; iliiJem octo tomis, ait. 1554: item lla ile.e,
tomis octo, 1563, per Joaimem lleiva^ium ; denique
Colonise, totidem lomis, anno 1612, per Auionium
Hieratum. Haec Chilflelius ad calcem EJitionis hujus
HL-torke, in nolis, pag.519, quain ad inss. Codd. ex"
aclam procuravit ultimo imprimi Parisiia in-4*, anno
1681, apud Gabrielem Maamuiu via Jacoluca, sub
soie aureo.
Vita sancli Cuthberti Lindisfarnensis episropi, ciim
Vila taiuti Felicis iVo/rr trc Campania episcopi, tpcctanl cerlo ad Bedam, qnaruni nicminit ipse ii'
nuis Martyrolcgium privaio studio coulexuit Veuera- .illis Beda, cujus Marlyrologium IJMiardus in suo laudat. Sed el ipsemet in Operum suorum cataJogo illud ceuset. Eisi enim in Editionc Basileensi anni 1565 nulla de cjus Marlyrologio uientio liat, in aliis tamen Edilionibus diserle habelur, imo el in Aifredi regis versione Saxonica, quain Abrahamus Whelocus protuiil i;i lucem anno 1644. Atlamen Beda dies no- minibus vscnos centuin et ocloginta in Mariyrologic rcliquit, qua de re LViardus loquitur, quoruin plu- rimos supplevit Florus Liigdunensis diaconus, unn omnes, ul teslatur Ado Vieniieiisis archiepiscopus in nrxfatione Martyrologii sui. Bedae porro genuitium opus erudili viri diu exspeclarunt, sed taudeia a se
83 Ab OPEUA VEN. BEDyE PROLEGOMENA. U
repertum el ad varios mss. Codd. cullatum, variisque A Libellnt de Locit sanait mihi videlur esse Bedar,
inlerpolationibus quod Ueri potuil repurgatum, socii Bollaudista: edideruut toino II sui Martii, cum Flori Lugduiiensis Jiaconi alioruinque aucrutiis. Auctarium Flori nuuiine niinori cliaractcre eilitum, ne cura Betiic texlu iteruui conrunderetiir. In isto gincero Ven. UeJ.v Martyrologio dubiuui tanicn est an feslum omnium Sanclorum locum haberc debcat, cum Beda quatunr laiituin annis vixerit post creationem Cre- gorii paptt III, qui bujus solemnitatis auclor est. Inde probatur quaiu arduum lil opera inlerpolala a recentioribus suae puritatl et integrilati restituere.
Prseter prosaicum Bedae Martyrologium, aliud Me- tricum sub ejus iiominc vulgatum est in Spicilegii tomo X, pag. \id et sequentibus, carmine lieroico,
qui ad calcem operis seipsum nomioat, quauivis in indiculo Operum Bedae oblivioni dalus sir, sed scri- ptus forsitan post ipsuin indiculum.
Fnterpretationcs iVominum Hebraicorum Seripturar ordine alpbabctico digcstte ; invcniuntur anouymae in pliirunis bibliolhecis munuscripta', sed in Yictorlna Parisiensi, liltera QQ, Li'2, et QQ, 19, et in uliis, sub nomine Remigii Antissi'.>dorcnsis monachi, qui suh &<eculi x initium Ooruit, ad quem spcutare opus istud non anibigo, post inss. Codlces inspectos optimx notae.
Kxcerptioncs Patrum, Collectanea, Flores tx- diver- sis. Qua:stiones et Parubolte.
Dc quibus ita Brllarminus in libro de Scriptorihus
erutum a Joannc Mabillonio ex pervclusto Codice ■ ecclcsiasticis, aiino 7-20, observatione lertia ad Opcra