This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible.
Google books
http://books.google.com
ASIA
ibvarp
1) ॐ.
कै
GCornetl al
| । f ब् ST TAN | १ o A rN 9 a m” ४ a ~ | vs च ॥ ) é . `
AY AS Vahl AWA At ^, | 1/6
IN 9 CAVES a +
4/१/^^ ^ ^^ ^ ^ ^ ^ ^^ ^ ~ sa
^/)/.^ A य
ध ^^^5:6;
| - „> 9३.११.१३). A lm ॥161,1(21/93 1/8
श शि २ | कि ५ चै
aA ^ > १
~ ^ ^^ ^4/600^040^^^0444 | VAAL IAA A NA ava AY A A २/१ २ AA १072 2824040466 ^ ˆ al ANA | AA AV Val
|
^ (00
. | 00/00 6 ४८
ऋ ^
lat.
~~ |
aA
| \ NTN & [` न ११५११११ ^ a । SATA alle RRA AY AP ~~ > ^ 10/49 ^ 006 ^
th yi | | ८
RaRAA RAN AanannnanAAnnAnAnaAANAAnnna AR ARANAANAAA AN 8१११0999 ^
AAA 54 5656 ^ NARA,
||| ||| |||
PRINTED IN U.S.A.
=z VAAN ATR —— == AANA AA == | < ८. ^१/^146 —=T a4 7 ~ — —r नः NALA => । fr ava, —~ ^ A ^ A ^ 1 a न्ट क ६ | । =a । ^ (र) =o Re A SS — ^ १ AYA | =, a AN 8 ^ ~ ~ व ` (^ ^ ` हष) a पवि श्वि ^ १ ( । ~~ 0 र) Vale # /\ ॥ 4 & a म ८ १/>)/१ (^) 4 ^. १ । 8, A AA ^^ | AAAI ae | ( p 4 Py aA ‘AA alalalalé A ala 00000000; Ann IY eV aleve ५ ~ ae NUE Va Wh th, नि > p& [१ EN + om \ pr शकि A | ~ oa ais y ५ am al । ८ a } | | a, A a १ - ~ PX | ॥ A = A ^ ^ ^ ^^ AAA £ दि र _ a (4 #। A 2 x / A PP - ^^ \ me RA! ^ ^ \ A A A AMT alll. |, ~ A EN a 1 0 10 ow ae pea \ aif ~र ANA 1८ र A EN EN FEN ES ^ ^ ^~ ^
| | । > 2 # ^ १
10/00/2400 ॥
| ^^ ale ३2५ fA AAP = AMAA ANNAN A Ann A | ^> > > ^ ^ ^ (~) al ९1
2 20/१0 १/0" 004^^^2200 66:
ae Library
^^ 6/0) ET 1190 VAC ; १५6 1000000000000 सदै | > ^^ ^` 1/1 A (| |~ sé ARAASAA ARAMA A A a ALANA oor APA AR ५ । ar 49996656 | = > १११ 0 | = "^ ^ ^ ^^ न 00/46; eat 2 iV i a = 2 ARAAR - ; WW~ BN (0 = (00 ०११
RRARAAAA ^^ ARAN ARRAAA a lala 2 ^ 22600000 0040
“Bee | fo
184
>> > ee = + >>> > ao. ~ > >>> ~ > > = >
Key > ६ » » =
¥ ह Ye J ` ४
+e = ys ~ ॐ ४ Fak ee OE oe | = A ee १ उ कि श 4 rN =4:7 PU their wee
AMA
^ ^^ ^|
२/2. ^ ~ 6 (^: ;
4//१^4^0^ ^ 27 ५/१
(9/2 ©
|, (अ) 4.
| = & ¥ 6 ॥ 40100 A AA. <q x F EE A AAAAAA 4000. ^ ११ = Sie A alaalAaalalaay. ^ (1 ^^ . = = 0२202 १661 AAA र pas त क. 3 - NPS iA | {६ के । । 0 AY A AAATAY
a Pagan, पि AAAAAARARAAAAAS 4 = = 3 | RARARARAR AA ©
ॐ ५ |
> Pv
>»
»
छ >» » » > » क » »»
ARAAAMAANAAA AA "ala
# भ त f~ AS yea MUP ONE ies —
+
।
वभि ABA AAA ^ (12/64 ^^ ^ ^^ 066 ‰222552^ˆ - 2024 :(^0 00/24/44११: 0006684
(तिति ११११1 ॥॥॥
\ a | 7 ^ P १) la ^ | | ; |
~
Wit
Ill
|
UNIVERSITY LI
॥॥॥
3
GAYLORD
Digitized by Google
Digitized by Google
BIBLIOTHECA INDICA
A
fOLLECTION OF PRIENTAL Works
Published by
THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New series Nos. 874, 878, 879, 881, and 882.
THE AITAREYA BRAHMANA OF THE RG-VEDA, र Commentary of Sdyana Achérya, EDITED BY
PANDIT SATYAVRATA SAMASRAMI,
Associate Member of the Asiatic Society of Bengal; Editor, Author, Commentator, Annotator, Compiler, Translator, © Publisher of different Vedic Works ७८, &¢.
VOL. If.
Calcutta: Printed by गि, N. Sarkd4r, SATYA PRESS, 1896.
॥ रेतरेयत्राह्मणम् ॥ | ( waza )
UTA AIA ARaA-“FS1a प्काश'-नामभाष्ययुतम् |
वङ्गदेशोयास्यायिति कसमितेरनुमत्या व्ययेन च,
सामश्रमिभौसल्यत्रतशम्म्णा
यथामति dares ate च सम्पादितम् |
॥ ठकतीयभागः॥
( पच्च मषष्टपञिकात्मकः )
कलिकाता-राजन्वत्याम्,
९८ ५३-संवव्समायां सत्ययन्वेश saat मुदितम् ।॥
Digitized by Google
॥ सम्पादकोक्िः॥
emer 647% Conese
wae खलु पञ्चमष्रटपञिकादयासके ऽस्मत्कल्पिते tatz- ठतौीयभागे आदितखतुरध्याय्यां दादशादविधिः aareara: ; ततोऽध्यायेनेकेन भअग्निषोतविधिर्वोधितः, प्रसङ्गसङ्गत्यान्ततो saa व्यादृतिब्रह्म त्विवेकश्चोपदिष्टः ; ततः पञ्चभिरध्यायैः प्रधानतो ोटदो्रकगोचर शस्त्रादिकं वखितम् |
तदैतस्येतरेयकस्यादितः पञ्चविंशत्यध्यायाः एकाडाषौमसन्र- लक णसर्वविधयागविषया इति पञ्चपञ्चिकासमक arent यागकाण्डः, तत एषा wana षषटपञ्चिका तु weary इति सुवचम् ।
इष हि शस््रकाण्डे शिल्यविधिप्रकरणे ( ३२८-२७६ Fo ) TESA मसक्तच्छतेः, ततः ( ३८५४०९१ Yo) कुन्ता पादोनां शंसनविधेखावगम्यत एवेषां aaa मपि ऋकसंहि- ताम्तगेतत्वम्, किश्चास्महरे ऋक्परिशिष्ट समुपलब्धपाठाना मपि देवनौधपदाना मेतद्राद्मणे प्रपव्य विधानात् ( ४०७ yo ) शाखा “tae मेवेति । भव पञ्चेकपदाविधादावपि ( axe go ) एव मेवास्ति किञ्चिचिग्तनोय मिति शम् 1
कलिकाता। VARA खौसत्यव्रतशश्ा | संवत् १९५३ | ( सम्पादकः )
Digitized by Google
॥ भथ सङ्केताच्चरसृचौ ॥ अनु० ख० -.- भनुषदसुजम् | | yo .-* जुहोत्यादिः) Wo Blo Wawa, | | Ato ह° नारायणक्षता ate: t आर० Ato भारण्य्चिकः। | प WoMOULAMTAT: Woqo 4 Wo Wo Wacamaqt: | पञ्च° qo... पञ्चविधखतम् | Wo qo. semufefae: | | महाण Wo मद्धानान्या्िंकः | Weowe Go मौोतमधमसूवम् । | साद्या ० ब्रा ° साञ्खायनत्राह्मखम् |
॥ अथ परिच्छेदसृचो ॥ ॥ अध पञ्चमपञ्चिका ॥
{२९१ ) भथ प्रथमाध्यायः ... ( ददेणादहे WaT! षड; ) ..- am प्रथमः खण्डः ( ठतोयाहनिङूपणम्# ) `` >
भय दितौयः खण्डः ( ,, ) `` `` ११ ` भरथ ठतीययंः खण्डः ( चतुर्थादनिरूपंणम् ) --- १७ भय चतुधेः खण्ड; ( = ,; ) "`" RH अथ पचमः खण्डः ( , ) `" ˆ" २५
* प्रथमदितौयाडइयोः शश्तादिनिषूपख मानातं पूव यिध ।
[a]
(22) wa दितोयाध्यायः --- ¢ दादा एव ) aa प्रधमः खण्डः ( पञ्चमाहनिरूपणम् ) ... अव दितौयः खण्डः ( + ) `" अघ Sala: GB: ( ,» १ अथ चतुथः खण्डः ( षषठाहनिरूपण्ठम् ) अथ पश्ठमः खच्छः ( , ) -*` अय पठः खंष्छः qa सप्तमः we: ( wa अष्टमः Bw: ( अथ AAA: BG: ( 9 अय दशमः खण्डः ( 3 |
( २२) भथ aataraa: ( दादशाहे छन्दोमस्त्राष्ः ) aa naa: we: ( सप्तमाहनिरूप णम् ) भ्रधदितीयः खण्डः ( , ) wa ठतीयः खण्डः ( warefaerey ) अथ चतुथः खण्डः ( , )
(२४) we च्तु्ष्यायः ( बादश्राष् एव )
| तच प्रथमः खण्ड; ( नवमा निरूपणम् ) ` अथ हितीयः खंण्छः ( छन्दोमपरेषः ) waaay: खण्डः ( दशमाहनिश्पणम् ) भय चतुथः खण्डः ( , ) अथपच्चमः खण्डः ( , ) wags. खर; = ( >
[2]
(२५) wa पञ्चमाध्वायः --- ( अन्निन्नातयागः) ce तव प्रथमः खण्डः ( अष्निहोत्ह्ोतम् ) `` सध दितोयः खशः (तत्र वेकश्वप्रायथित्तम्) १६७ अर ठतोयः खण्डः ( तच भावनाडहोनः) --- १७१ अथ चतुथः Qe: ( तज्ाजुदितद्ोमनिन्दादि )१७८ अथ पञ्चमः खण्डः ( ततोदितहोमप्रणंसा ) १८२ भय षष्ठः खण्डः ( भम्िहोतयागशेषः ) `` १८१ अथ सप्तमः खण्डः ( arefrafewat) `` १८५
अथ टमः खण्डः (mwas: ) --- २०२ अय नवमः खण्डः (MMU कत्तव्यम् ) --` २०६
॥ भथ ष्टपदिका ॥ ( २.९ ) अथ प्रथमाध्यायः ... ( ग्रावसुसनुब्रद्मणयोः ) ` २११ at naa: Bw: ( क्रवशुषार्तव्यम् ) - ” भथ हितोव्रः खण्डः { अजिष्टवगतक् agi) २१८ | Wa ठतौवः खरडः ( छुत्रह्मखयाम्नोभ्रयो; ) २२४ (२७ ) अथ दितीयाध्वायः ( मैव्ावसष्ादोनाम् ) ` २२२ ततर प्रधमः खरः ( होत्काखां श्श्ाणि) ५ भथ हितीयः we: (अहमेन प्तोलियानुरूपौ)२२७ अध sas: खण्डः ( आरब्बपधोक्ः) .-- २३९ अत्र age: खण्डः ( परिधानौयाः) -- २४२ अव पञ्चमः ww: ( saat: वरिधानोयाः ) २४६
[ 8}
(२८ ) भथ ठतोयाध्यायः .. ( होत्रानिशूपशम् ) + २५६ तव प्रथमः खण्डः (प्रातस्सवनेखन्नौयमानसुक्षानि) ,, अथ दितौयः खण्डः (प्रातस्सवनेप्रखित यान्याः) २६१
भध ठतोयः खण्डः ( माध्यन्दिने wat उन्गीय- मानसूक्तम्, प्रखितयाश्चाख ) "` २६९५ पध चतुर्थः खण्डः ( ठतीयसवने उन्नीयमान- yay, प्रखितयाज्याश्च ) .-. २७० अध पञ्चमः खण्डः ( सबनतरयसाम्यादिकथा ) २७७ अथ as: खण्डः Wi सप्तमः खण्डः | अथ अष्टमः खण्डः
(अग्नि्टोमादिषु शोतकाशां प्रयोगनिर्थयाः ) २८०-३००
(२९ ) भथ चतुघाध्यायः .. ( विविधगरंसनकथा ) ... ३०१ तत्र प्रथमः खण्डः ( भह गेशेषु माध्यन्दिनोय-
शस्वक्तपिः ) ` २०१
भय हितीयः खच्छः ( सम्पातसूक्षविधिः ) ३०४
अव ठतोयः खण्डः ( सम्पातानां विधयः ) ace
भथ चतुथः खण्डः ( भहोनसूक्ानि ) .. २१६
अथ पञ्चमः खण्डः ( कन्तः प्रमाधाः ): ... gar
भथ षष्टः खण्डः ( सूकप्रतिपदः ) `ˆ `“ BRE wa सप्तमः ww: (afa-fagqat) .-. age भय अष्टमः ww: ( शिख्पखखरूपाशि ) ... age
भथ नवमः खण्डः ( दूरोहख्ंसनम् ) ..* २४७ ` भय दशमः खण्डः ( संगंसन विचारः) ..' aye
[ ५ |
(ge) wa पञ्चमाध्यायः ... ( चिल्पश्ंसनादि) --- १६०
aq प्रथमः खण्डः ( होढगिल्म् ) «|
7 अथय feta: खण्डः ( मेज्रावरुणशिल्पम् ) ` २६५.
` अध aaa: ww; ( ब्राह्म णाच्छंसिशिल्पम् ) २७२
` अथ चतुर्थः खण्डः ( अच्छावाकथिखयम्) ३७४
अथ पञ्चमः खण्डः ( विश्वजिति विचारः) ace भथ षष्ठः खण्डः ( कुन्तापादिशंसनम् ) तभ अथसप्मः GW: ( एेतशप्रलापादिष्रंसनम् ) २९४ भथ Wee: खण्डः ( देवनोयाख्यायिका ) .-- gor भय नवमः खण्डः ( तदाख्यायिका शेषः ) --. ४०६ अथ दशमः खण्डः ( भूतेच्छदादिं सनम् ) ४१४
॥ भथ याञ्निकशब्दसृ चतौ ॥
य OOK Game
we: . TST | शब्दः | ष्टा अरम् ( वकारादि ) + १९ | सर्युरणम् “*“ tre १९४ — (भां) vee १९८ | अङ्धानि (vita) २५४ अभ्रिः (नैश). "" RET TOT ,,* ८,५२,०९,१०१,११५.१२२ अब्रिदोवम् 2 bee १९१४.,२०० | अचुयता #8 ८, १९,२९.१२.४५९,७२,८९, अब्ि्ट्रौ ..* | १९८ १०२०१०७,११४.१२१,१२९,१३६५ अग्नीत् ace | भ्रच्छा vee व् ua अद्नौत्परेषशम् २२९ | भच्छावाकः ^. == २१४, अग्रेरायुः REQ | . २८९,२३४.२४१.३४५,२४९.२५२, ` अन्न्याेयम् `.“ ० Reo [-अच्छावाकपरवयः ० रेष
ne: अच्छावाकगखम् VST AT अतिच्छन्दाः "" अतिजागतम् + अतिमश्म् ie अतिवादः +e अतिशंसनम् eee afadanias: अथर सेववान्--" अधौतरसम् ^“ WATATTH .." अध्यायवान् ves अध्यासः अध्वर्युः ‘eis
भध्वयेप्र्ययम् + `
WHA fa
अनवानम् te अनाराशंसीः +: अनिरकम + अनुक्थाः °" ऋअनुचरवतौ “^ 'अुदितहोमौ °.“ अतुदुव्य ६ अनुरूपः ss WAITS AT:
अतुसवनम् + STATA ve WSS, 8
[Ce]
Yar
FRY, ROE, ACR, VER
३०९ €८,९९ ROY, ROE Bo Quo, Boz २४६, ३३७ २५७
RoR
९७३
४१
४९
४४, ४९ RU, ASR १९९
९१० AUR, BBE Zoo
CB, R00, RIX, BRR
poe
200,205
१८७
६८१
२९००१९१० R29, RoR’
RAS
शष्ट. एठा अन्तर्वेदि °" ee २२९ अन्त Maria ee ९४ अन्तवत् ` "““ १४.१९,
Oo Od, ०&,८९, १२८, १३२,१३५ अन्तःश्ेषखानि vee २०१ अन्धः ००० ००० Roo WATE: ^" se ९१४ अन्वाहायंः ** २०० अन्वाहायपचनः vee २०० अ्भिलित् ००७ |, ove ate wfeaqetg: oe १०० RRR अभितशौयम् rr ०० ३००३४३२ अभिठसवल्यः -“- z २९८ अभिवत् eee ००४ Br अभिशटवः ( प्रातस्छवनिकः.) = २१५
( माध्यहिदिनः ) «+ २९९ अभिशटवनौयाः eee ate अभिरहषत् + ase RAR अभ्यावर्निनः ++. १०, ३०९ अमध्यन्दिनिसाचि vee got अवातयामम् «++ oo Bode Ree अेमाक् १, ००० ‘Red अ्वविडार, “° ose ९९८ अदसूकरम् + ves १५ भर्व॑दोदासपखौ ० २१९ अविन्नाता °. ०० १९९१४१०९ अविवाक्यम् + ०. १६४००१६४
अविदृताः +e
REO, RED
भथिवत् wes अश्राभिधानौ अराचत्वारिशः असमायी ००५ कसंम्पेभित; ० भंसोमठन्तचम °"
अहरहः HT ++ अष्टगेखः se wet:
aviaqa ,- अष्टौनगताः te aetaafcartrar:
अहौनसन्तति! +:
TST
॥ ९ sh ९ Bro
eee qoe ०० BUBBLE is ARR . १०२ ovo RPV BAY ooo RRO WL २४८११०२, BR, FRB ३९२९
० ३१९ eee ३९९
see BOF, 20R
aditamfy २४९,२०३.,१०८, 870, R78
भहोनत्कान्तम् «+
भङोटभ्यः
waa:
आग्नौघध्रयागः . ०,
आप्रौप्रीयः ०
९४९ eee ९८४ ० ९१५ ००१ RWS १९९,९१०
ror १८९२८
आग्नेयम्. ( प्रातस्छवनम ) २३५
आचप्रीप्रीया . "अवश्जखम, see Siow: +. "दाण्यप्रखमे °“ WTA
अतानः
ees Roe |
eee Qo, 8 oo
eon २७९
। + ४,२८,१११,१९९.२८२् + १९,४७,९८,१ १२.१९४
शब्दः OL nt WISN आय॒ष्यम. आरभ्मणौया आरभ णौयानि." आतिः wifey + yk ee
--- ( पवमानः)
जाभेवम. अभवतम्. आवपनौयाजि °" Waa °^" Seta ००* भ!इनस्यम. *“" आडनखाः wea; + भहवनोयाः °^ आहावः `
इ्खप्रथमयन्नाः ° HRA, . °
उकथानि ००९ satay: Ba: ॥
Ww
ALL ROR
ee RG + eG | PRBS, ROR, RRB ee RER LEC Qod
०० QRZ Boy ००७ १०६ sas Rok २८,७६०१२०११९३४ ree २७९१९०१ oe ३१५ a ११४ > १९५. ooo ४१९ ४१९
` १९९१९१० eee २५७ * १४१ ve RAY
ore RTD ९९६
bee: ९८९ eee RoE ०० ४१९ ०० ROO २४९ " ` RR
ae: पृष्ठा उदानयनम. २९९ खदितद्ोमौ १८१ उद्गाता ९१५ उदगाद्प्रषाः २८७ खउट्गातणाम. °“ eee २८६ sata: १४१ उद्गम. ,. १९९,२९०१ उन्रोयमानम. + soo २९९,२७१ उन्रौयमानानि ++ = २५७ SAAT ss eer २११५ उपरिष्टादायतना २५४ खउपरिशदुदकंः «+ > Be १९ उपविमोकम. + oe २३१ उषाश्च ४ alae BRE उपान्तः - ° २०४ उपावदधशटा १९८ BAT; sa RBS,VWe, RAE ऊनातिरिक्रम. ++ eae Rc GUTTA sae 4 १९० MERRIE =. °^ ue ऋक्परिशिष्टः (ग्रन्थः) ° Rae ऋगोवानम् ` ० ˆ ` ० ३४९ ऋमग्मियम ००५ ° ` ५५९ १०५ च ग्वि्ारः ` ०० ` caée ३९८ ऋजोषम् ab meee २७३ ऋपुप्रेषाः ` yc
अन्द्, षडा wham: ( १९) + २१५,२९९ ङवभवत् ate एकपदा soo ३४१,३४२् एकप्रेषाः ^ ० Ray एकातिधिः eee (90. Quad, १८८ एकान्तरिताः +s ५.3 Ree एकाः . PUL BR, ३४८ एवयथामङ्त् — =“ ROL, BIE एकाहिकम vee ` »* ९५२ एेकाहिकाः +. ४८,३३९,३८७ एेतंश्प्रलाप. 2८७, २९९,१९९ रद्र: ( यश्च: ) *“ ९४८,२१३,२९७ —— ( sarafa: ) ee ४१९ रन््रम_ ( एेकाडिकम ) + 2४७ —— ( दुग्धम् ) १९५ —— ( भाष्यन्दिनिसखवनन )**“ २९७ —— (saa ) A —— (mma) ` °" RR Tek ००७ ot ००७ Rae tara ( शख्स ) २१४ रेन्द्राखि ose ०० ९९२
रनद्रागाईस्यव्यम_ «++ ९८९, ४१८,४१९,४९० एन्द्रयबाद्े स्तथा ,,* ore Bx Bea
wand ( श्रम) ` ` “** २७३ रन््राभेव्यः ace eee २७१९ रेग्दावङ्खम °"* ` ०० aoa
आष्ट:
रेद्रावद्णम् ( एेकाडिकम )
रिन््रवर्णो ° रेन्दरावेवम. °“
Gaz: ( बालद्च्याः)
aq} ००५ कवत् aes ओक्स्यारौ ००१ भ)दुम्बरौ ase
कबन्तः ( प्रगरथाः ) कयाश्भौयम् ^
करिष्यत् ००० कवयः aes BIT ove DATA ००५
SAAT oe कवत् ~ खतम "3
Bata ‘es
AAUP ° HAG: te
केवलसूक्तानि +
कोौरडपायिनामयनम.
त दसूक्ताः vee
[ < -
TST
३४७
०५१ ३५८ ites Que re KD dies १९८ ००१ १२७
$ १५० ive © RRB wet RoR BRB ies ea "= RG, CB
ee RR sre REO, QE ४ ag ve ३८७ ०० ४४.१११ eee ४,६९ ०० १०२ dies ay va २९१ ens ३५९
eee Roo ee दे४ 9
We:
चैतिवत् se खिल सूक्तानि "`
a हि giana `°“
गतवत् vee गवामयनमुलम
गाया ००० मायचटतौयसवनः
यायतम् . WGA +
गां पत्यः °“ गूहम् | ०९९ ग्रहपति; ०० ग्रहः ( मन्त; ) o WAGs १०० ग्रावस्तोत्रीया + Ware: ee
AYTATTT! ,,, चतुविंश; ( सोमः )
चतुर्षिंशम् ( अद्ध; ) ...
चतु विशादः चतुदतारः चलारिंशः ( aa:
चमसीत्रयनम्
च।तुमाखानि
पठा १२९११२२११२५.
eco B89, 38k “= ३४२
ree १२९१९द्
ous ५९.
०० १८७.
te tod, १९१,१२२०१२५.१२९ ००० ९४८.
eee १३.
०० RCE RGA.
०० १५७ २१४,२१९,२१९७ | २२९
२९९१२९८७
as ९९ - eee Blo
३३५
+ ११०,१५७ ) ~ ee + ROR
We; TSI
छन्दीगप्र्ययम. = “* ree १९९ ढन्दोगाः vee , QR चन्दीमः vee ९९११८ जगतव्रातस्यव्रनः ००५ ००, ९९ ATHTATST ००५ २७९,२७८ HARA: ०१० ROO, ३८३ SAAT °“ BRE, QB, Ba, Ce, ११८,
UTR, LER WW, ROU, VOC नातवत् «see ९८,२४,६८१९८.१० ९०१०७ जातवेदस ( सृक्तम.) १६,१९१,१३५ जातवेदस्या ०५० १२९१, १३५
ज्योतीषि .. . १९७
तातींयसवनिक्यः nee Ro तिसीदैवताः +: tO
इतौयसवनम् oe BOR AER, REG चयस्तिंशः ( att) + ९७ विवः ( era: ) a ४३ विवत् ००५ १३४, ९१५ विवान् eae © G8, WB, 09 freq ००७ ००५ २८३ चिष्ुपप्रातदख्छबनः ULAR ARS बेष्टभम् “^ १११,११८.२१५७ चाचरम् = `" १९
Nz: Wer afawr °+, ०११ २९९१४०९ दशंपूषंमासौ os ee SATA °" ५ १४८ दशम १, tee RRR द्शिनौ det ०१० ११९ दाचायशयन्नः oe xe? दाधि्रौ + . ०१७ fenta ra: + see ASO, AER दौचिताः + eee R88 दूरोषणम् °" ३४७.१४९,३५० erate es ees ४७ रेवनौचः °“ २८७,४०२१४१९१ टैवपविचम. ^“ ere ४१७ टैवशिल्ानि + १९९ Ret द्यावाए्थिवौयम. ee १०५.,१९०,१६४
( ण्वम्.) १९५ हिपदाः °“ .“ A दिष्टृतवत् “see ११९ waz: ( ठचः ) 1 ae ग्री vee ५ १११ ara: 9 २७९ पिष्णखरक्तुमिसृक्तम् «++ Ree धौतरसम् “*“ ” ` ९७१
a ig be ge phe * यदयप्यलस्सङ्गदौतेषु सर्वे ष्वेषादश पुरतकैषु एव Aarfet पाठः, पर मषः खात् लिपिकर- मरमादप्रवादज इत्यखाकम. ; “भिल्मशसत कुतिसुक्तम दले वम्याठे वेष्ट भवितव्य मिति
सुधौभिराकलमौयम ।
leo
baba UT: ०५९ नगरी eee नभाकन् id
नवायातम् °“ नानादेवत्याः +e WAHT; °." नाभानेदि्टम. माराशंसमं oe ATH: ° नाराशंसा oe
निगदः ee frre: ss fartay + निविदध्यायः ++ a 5० tien ++ नेरा vee मेदरौया ee ET: ei
[ ११९ ]
पृष्ठा ^ २४ ae १८९ see ३४१ ०० . RBG ०० ९२९४२७६ eve bs 2४ १ १९,४९,११२,४१९ **०९९,२९८,३९द् ooo १८७, gua ००७ ३८७ vee २९४ ० ९९९, ३९० eee GOR ai ८७ =e २८३ ace २१६ RW RE, VaR ५ RGR eee RGR
ay: २१,२४, VCE, VOR, २४५,३९०,४१७
qefin + पङकतिश्रंसः ++ पतरौमाजनम. पत्रौशाला ^" पटावग्राहम. पनाय्यम, ९९“
eee BW, Are
ose 2३७२ eee Rae vse १४१
०० १८९ BAR vee २८९३
शब्दः TBI पराचिषु °“ "० BOE, RYO परिधानौयाः ` ०० २४२,२१५१,
९५७,२९३,९९४,२९७ परिधानौयावेल्ण्यम + २४९ पय॑ लवान् + ss ९ पर्यायठचः +e Sie २४८ पर्यासः vee 2 ४८,३३४ पवमानस्तीच्राणि २०९ पश्मत् a “a | ३१९ पाङ्क्तः VIB, WC, LVS, ERR, VOR पाङ्कम. °" ००* २९,४.४ पावौवतः °“ ००० ९९८ पादविहारः «+e a ; २९८ uifcfaa: ००४ eee ३८७) ३९० पारच्छ पम oe ove ge पारुच्छपी ° ० (१,२१४ पारुच्छपीयम. ` asa ९९ पावमान्धः ° = = “SAS पिषवान् ०, ५ १०३ पीतवत् °= ० २९९ पीतवत्यः * RHO, VEE RON पुनरावन्तम् ++ ००. ¶8 पुनर्मिगत्तम क ००७ १४.८९ एुनबैत् a १११ प्ुरस्तादायतना a २९४ पुरस्सादुद कः ° ote en © | पुरोगवी ००९ eee ४११ पुरोलुवाक्याः + ce ९५९
[ १२ ]
शब्द्: पृष्ठा पुरीखगध्यायः «+ os Rae Tr: ( wee ) + We पी. । ०० | ० Raa पोत। He RARER Tatent «- ००० ९८४ पोनौया ००५ ००५ रट् पौषम् vee vee १९५ भ्र eee ५०७ Qua noi (UWA) ow ©,R%
४ ९,७०,९७, ULL, WE, प्क्रतिपूवम. + - RAR प्रगाथाः ( कहन्तः ) see BOR, BRB WaIgH te sre ३८९३९८२ प्रजापतेस्तन्वः ०० १४५८१५९ MSA + RY २५१ waar on “Ree म्रशेढमती + ५६ २४० प्रतिर °... oe १५५ प्रतिन्ञानम. «+ ive Boy प्रतिपदः ( आारमभणीयाः ) ३०३ प्रतिप्रख(ता °^. fs ९१५ प्रतिराघः eve ०० . ३८७, ४०९ प्रतिष्ठा ( ware: ). "= २,५१.२५२ प्रतिशितपदम. र RR ufaeqt oc. ave २१४. पूतिहारः; "` = १४० पुव्युचमभनम «+ ००१. १०२.
पुत्यैवय ART. ११५ द
शब्दः पुवरः eee पुवह्धिकाः **"
qgarefa: + प्रशास्ता *“
AUG °" पुस्तावः ows पृस्तीता te पुख्थितयाज्याः *~ Oferta: +++ पाजापत्यम_ ° पाशः ( Stat )
पाणाः ( १०)
पुातराद्तयः "` पातस्चवनम. ००५ पूातरनुवाकः +e
प्रातस्सवनिक्वः
a
प्रषः eve DARA °,"
प्र॑षसमाम्रायः ++ परषाध्याय; ° मेषसूक्तम.. “* ae tee afeafe ow बहुच; बद्नभिव्याहतम.
( Haraway: ) oe
पडा
००५ | Que 2८७१६९९
००७ २८७
see ९२९०१२८
२७७, २८७ eee "Ese ००० १४९ ०० ९२१०.,२१४
९१,२९२.२९८१२७द् ० २६३.२९८ BRL
mee २५४ si BRR ०० TER REE eee ४ १७७ eee ९४८ coe २०४. eee २७९ २८३१२८४.२८्द् Se ९८९ ` ०० ` RE see ए८३,२८७ “~ RGR, REO’ ¢ ३४०: se २२९. ०५१ ९१३,३०९ es १९.
५2 Th ok ^~ — ( हः ) बारुस्पत्यम् *“
aeat योनि; +
SEN +
a wae ब्रह्मखत् ve AMAL ts aT see ब्रह्माखः ove ब्रह्मीयम् °^
` जाधययाच्छंसिशखम् areas सिसुक्लम् MMU ~-
[ १२]
पडा
roo ४९,७३५१२२ ५७ १८५
` ०० १९५ ९८९ ११४
re १०१,१९९ ००० tg eas wre seo १९९.,२०द् “= २१०२१९५४
Rs ३,९५.० | २५२,२ ९ र १२७७) २८४,२८९
भावनादहोश* १,
भिषक ‘es मूतेच्छदः अ मदत् or महतोः see
मध्यायतना + मनः ( ग्रावस्तुत् ) मडत्वतौयः ++ मरुूत्वतौयम_
— ( aaa) मल तीयनिष्केषस्ये
we २०४ ~ १५४८१६० `... ९३०,९७९ as २९२ ९१६,२२५,२४०, ब १९३ ie २०९
` "= ८७.४१९ eee ४९.४४ RLS, ९९.२७१ ie 2९४ ve "RRR व ८,९ ase ७१ {ABR
ote ¶ १९, १२७
pes २.७९
ष्टः मडहइदत् ees महविदाः +
महानाकाः..- महात्रालभिद् महात्रतम ++ ASTANA ++ महासलोमानि माध्यन्दिनिम
माष्यन्दिनौयश्खन्धिः ++
ATA AA: «00 मगुषशिष्यम मारुतः *“ ATLA ++ मादहानामनानि मु खयलिंजः °. मूलप्रक्नतिः + नैम.
& मव्य eee
म वावर्णशखम. | मैत्रावरणसृक्तम_
aqua: ०० यन्नः oe
यश्चमाथा °“
यश्रवेशसम. °"
यथाप्रहत्तम् "*
षडा
१११५११२, ११२,१९० हि Ro’ "he ४8 २३४१
९४२ BBB, Rds seo RYO, RIN are BYo ia QT ae २९७ Rok
ace Roe ६ ३९९ ass Rog RE LOS, १२५.९९१ aie ३४४
: ९४८ a २४१ ^ १९४.
२०४४१२२ २,२४००२४ ३,
२४८, ARV, YAS
२९४,९४९,२७९ aie RER aie YO wie Rok
१८३, १८२, १८५४१८९;
१९२, १९७१२२८ sl RRB ५* २८७
शब्द्: याज्या १५७
[ १४ ] `
एष्टा २४९
—— ( भच्छावाकस्य ) २९४,२९९. १७५
—— ( wate ) -- (नः) "^
RGB, AEC, VOU RIB, AIS, ROY
—— ( पौतु) +++ REB REE, ROB, ROW
—— ( amare faa: ) —— ( मेश्रावश्णस्य )
—— ( डतु) yaaa
gta:
योषा (नेष्टा)
रतवत् vee दथन्तर्म_ ++ रथन्तरस्य af: रथवत्
राला sre राथन्तरम. राधन्तरायि `"
दाथन्तरो ( रातिः
उपसगद्धाः रेतः see रेवान् १९१ रेभ्यः see रैवतम् „^ रोद्धितम् ot रौद्रम्
२९१,२९८ ° ९९११,२९८
>०१२९३१२ ९८ ५०१ ३० ३३१ २३९
8
oe १०२ १०२०१२९
ee ९९ “ २२४. ॥ १०२९
* € se १८५ >४.७१२१९९,२०१
९ RW Nee ७२ ३८७, १९० &८०९९
: €X | १९५.
aE: st लोकाः १९७ va: २२५ वपुष्मत् ¥e mw + १९८ वशैनिः २०४ बतेन्यो : ‘Roe वर्षिष्ठः २२. *वषट कर्तारः.“ Aco वद्खविशौ + ५९ वङ्किवत् २०९ वाक् ( gamer ) ose (२२४ वाचःकट्., `" २४१,१४४ वाचंयमः ves Roy वाचोद्पम् «+ * ` श्ट ATTA २८७ वायव्यम. “° १९५ वाङ्खम १९५ वालखिरधा ३४ १,३४२,२५५. 30 Bre वाशिता ध १११ वासिष्ठ २०४ वासिष्ठम् + BRo fancifs Rea faafa: «+ २९९ fagen + ४४ विच्छन्दाः + २८,९८ विपर्यासः vee 9 899 fag, + २३३
शब्दः विद्धजः ^“
विरिफितम. «+. विवत्त्.चः ०
विश्वजित् + विषमाः
विषविश्या *,५ विषुवत् ०५९ वि न्यङ्गः .„“ विटरणम, विहारः ०० विष्ताः | faa ( चष्ट) ठधन्बत् asi उरषखत् = `". ठषखखती sie इषा. ( watz ) हषाकपिः ose वेदाः ०० ` वेमदम. ows वेमदी ae q राजम. ane, awa + ०८.
वेश्रदैवम. ere
eee > २१०२७७८२ २७८
aa २१५ 9०9. ३१९०
RGo
२९९ eee २४२,३२४४ |
२५००२९७ i २९४ ° ०७. ४.२,१२ १ se, ४९ २५७१२९९.२३७१ sa २२९ 9 ०. 3 ७२,४१ ¢ ०9७ १९७
4 RGR,
१५०२८१७०, ९२.९१ 08y ३९. पद्ध WET ) * १९५. —— ( ठतीयसवनम. ) °. २९९ —— (gaa, ) “e १९५ wea fanaa ५१, Roe
शब्दः एष्टा वेखामित्रम. "* . " ` ३१८.३२१ वैणवम् „^ ५ ` व्यतिमशेम. oe .. १४३ SATU ००५ २५९ व्याहनखखा. ,* ४९७ व्याहावः ०१७ ११५ 829 mag ..* ve २०४ शसन ५५ ०५ Roe WHA ows २५३ आक्रम a. BE Yo शान्तानि °^ ०००. ३९४. faa °" oes. ३४३ शिम ( ब्राह्मणाच्छंसिन; ) ३८७ —— ( मेचावसशस्य ) °, ` २९७ —— (vg: ) sve २५१
` शल्यानि ( चत्वारि ) २९८,४१९ शक्रवत् oad Re शुक्रवतौ °. eee २७९ इक्राणि * ^ १९४ शक्रियम, + ase २७९ शित् . १९५,१२९.१२४ ' छन॑वोया ++ ०००. ३३१ WATS °. ` ove Gor शुयमाणदेवंता ते २८० षडचलोवियाः ० BOR RO षौडश्कलम., a १६४
[ १६ ]
आब्द पषा संशंसनम. ॥ ३५४,४१९ wane: + ६८१ सखा ARG सजन्नानम. °" श्ट स्यत् ° १२४१२९११ दद सचपरिषैषणम. ८१ सवम see २१४ सत्रायणम **“ ३३० सवसा BTA sve १४८ सन्तनि te र ` श्ट सन्धानम्. + १०५ ` ९०१ सप्पदम. ... ise ९९ समद्पा oes ००० ३४७ सप्तविजः; oo ००१ Ago सप्तसप्त °" ose ५९ सघ नुवचनम. २५९ समयाधयषितः ००५ We खमयाविषितः + ०० १४१९ समयास्मिषितः eee १४५१ समाः ००७ eee ROG समानोदकम. LW, TRE, TRE सख्डम. ° ००१ ˆ` ३१९ सख्याः °“ ee ROG खम्पातसृक्तानि ove Rog —— (TSR) - ३१३ —— ( नोधखः ) eee ०८ —— ( ब्राह्मणाष्छंसिनः ) ९२१३ —— ( भरद्राजख ) """ ९०८
Ae: ` TST --- ( मैवावरुणसख ) .“ ` ३१३ —— ( वसिष्ठस्य ) ०१९ Rot —— ( वामदैव्खय ) Rog —— ( विश्राभिश्रख) - ३०७ सम्पाद्यमानरैवता ove १८० सम्पारिश्छः + soe २४१ सपरान्नौ e = ABA BE सर्वच; vee ००५ २१४ सवव्यापद् «+ ० १९८,९०९ सतमकस्पनम _ ove २३७ STAT AT :*“* vee REQ पद््वराखि ०० ००० ८७३७६ सडलतमौ °" re २९९ St "^" ध Ree सामप्रगाथः "^" LOR LAD, VRE सायमाहुतयः ae १७७ सापरान्नानि °" ove १४५ UAT १४,५५.,१०५.,१२०,१२४,१९५ सिमा ^ ^ ५१ सिषासवः +e ०० २४३ सुकौत्ति; ,. ध ३७२ मृतः ० Ror मुतवतौ + २५७,२९९.२९१ GAMA: + vee २९५ quae + ९२५,०२९,२२९ GANT es are सूक्तप्रतिपदः ““" RAW, ARE सूश्चम_( यजमानः) `" २९०
| १७ |
HE: War; शब्दः IVT सूक्ानुवचनम् "~ ९४९ | हंववत् we ver Rs URTAT; oes vee २५४ | इवियेन्नतंखाः vee Ree STAT: ee ०५० २४२ | इवि्यैनाः + ००५ ०० सौवामखौ .“" ०० Roo | इविद्मत् ^ Se ४१ सौपयम् ००९ “ass ३४५१ | डो ००९ ००९ ९८३ सौम्यम् °“" ०० १९५. | हता RAVER, RO, ROC, REY. i .“* ite ९४९ ००५ २४७ wifta: = + ree RRO BMY | GMAT, ˆ" RRR, RBO,RVqF,QOE, RY सीबियनुरूपौ + २४८,२८९ | इोवकौ ००७ ०५१ एष स्तोमभागाः ++ ae २०४ | Sar soe २१४,२९०,२७७, ` स्तीमहद्धिनियमः vee २५२ QOS, ASR ATH VE VA , खग्यम् ae ee ३१९ | होषा्ंसिमः ` ० REGAN aay ००. oe १२८ | elfeat ० ०० ३४४,३६द
| हवम् Ho १९९८,९०३् इसवतौ =. eee २४९ | eterqar eee १९९
मानसः ( ग्रह; ) ऋ १४१ ( पद fire भिदेव १२ vo १० पडङ्क्तयानन्तरं निवेश्यम् ) aT: ००५ we (qe भिदं भिदेव १४ To Ra पड्कानन्तरं निवेश्यम् )
° एष SENG षष्ठे खण्डे Garg: —“a वा TE मग्टद्नत-दत्यादिना (१५३,१५७१् ०) |
९द्रागेयं are wa तु विदित मेवं सामव्राश्रये- “प्रत्यञ्च; प्रपद्य सुपरान्ना wfar: सतवन्ति°--° मनसौ पावक्तयति, ara feedia, मनसा प्रस्तौति, मनसोद्गायति, मनसा प्रतिष्टरति, मनसा निधन सुपयन्यसमाप्तसखय समाततै'"-इति ato ale ४.९.९ | मानसस्य दशमाहाङ्गताधिकरणं च मौमांसादर्थेने ea ( go qo १० wo ¢ पार २४-४४ Yo १३ hwo ) । Sd च तत् ae Ho ७.३.१ ATs (To lo Fo ३२९०) | “sat; स्तोवेर्वाचिकौ स्तुतिः क्रियते, "ताभिः" सार्प॑राक्नोभिरत्र मानस्य sata: लात् सनसा स्तुतिं कयैः -दरति च सा० भा° त्रैव ( ३२७ ए०)॥
४१७
२१ ॥
| १८ ]
॥ अथेहालोच्यस्यानमूचो ॥
॥ शुचिपचरम् ॥
अशुद्धम् श्दम् qe प° अआदहननं अह्नस्य ४१६ १८ उतेमाश | wa माश ४०७ १० तदेषाभियन्नगाथा तदेषामि यच्नगाधा १८३ रे, <.
८८ १८६ | -3
“6 १८२ ` १४ नेतसन्न faze नेत सन्नविे° ४०७ ५, & पते ऽपते १५४ १७
ध ५८ १६० ११ पला Tear ४०७ , व ह र(सिवगो वहराविणो ५७ १२ शिरं tufa< Ree दै सूक्तानुवन सखक्तान्वचन २५८ <
अधेहापरा्प्येव मकिश्धित्वराश्यश्द्धानि पदानि स्युः, तानि aed मनपेच्यैव मति मद्धिरनायासभोध्यानेति शम् +
ae
न Lg अथ | | | ॥ VACA ATA || ` ॥ अथ प्ञ्चमपञ्चिका॥ ` ^ en ॥ प्रथमाध्यायस्य प्रथमः खण्डः ॥ ` ॥ ॐ ॥ विश्वे वे देवा देवता स्तुतय मशर्वहन्ति WHEN स्तोमो ASG साम जगती च्छन्दो यथ्राटैवत मेनेन ` यथास्तोमं यथासाम' यथाच्छन्दसं .राघ्नोति च एव' se यद्व समानोदकं * AAAS ai यदश्वबद्यदन्तवद्यव्पुनराठत्तं यत्युननिचन्तं aza- वद्यत्पय सवदासिवद्यदन्तद्परं यदुत्तमे पटे Saar निष्यते यदसौ लोको ऽभ्युदितो aged यञ्जागतं यत् wa मेतानि वै ठतीयसखाह्णो रपायि gen हि देवहलमा अश्वा अग्ने + रधौरिषेति amare weet भवति देवा वै ठतीयेनाह्ा खगं लोक मायं- सतानसुरा रच्च स्यन्ववारयन्त ते विरूपा भवत विष्पा
eo saree’ ख, Ft .. ध" † "तमा wat wa’ क, "तमां wR SW’ ख, तमाऽ भगा अगर" म, "तमश भार मप्र" च, ‘quisats sa डः} “AAW अश्रा ठ।
2 ॥ Qatqarway ॥
भवतेति भवन्त Wea यद्रूपा भवत विष्पा भव- तेति भवन्त अयं सदेष्पं सामाभवस देशप वै रूपत्वं freq: पाप्मना भखा पाप्मान मपश्तेयणए्व' वेदः तान् इ प्मान्वेवागच्छन्ति स मेव सृज्यन्ते तानश्वा भृत्वा प्विरपाप्तत यद्श्वा भृत्वा पद्विरपाप्रत तद् श्वाना मश्वत्व मन्ते वद्यत्कामयते य एव' वेद् तस्मादश्वः पशनां जविष्ठत्स्मादश्वः WAS पटा हिनस्यप agra इते य ua वेद तश्छादेतदश्व- वदाज्यं भवति दतौये sefa qatar qd वायवायाहि वीतये वायो याहि शिवा fea इन्द्रश्च वायवेषां सुतानां मा fae वरुणे वय ' मभ्विना- वे गच्छत मा याष्मद्विभिः सुतं सजर्विश्वेभिदेवेभि- रुत नः भिया भियाख्िल्याष्णिषहं nea समानो
a* aaa ऽहनि atte ed तं त भिद्राधक्षे मश चय see सोमा इति मश्तव- dive म्रतिपदनुचरौ' नि्टत्तवत् विवन्तुतीये ऽइनि दतीयसखाह्ो रूप मिन्द्र नेदौय एदिहौल- च्युतः प्रगाथः म्र नूनं ब्रह्मणस्पतिरिति ब्राह्मश- wat नित्तवांस्त तोये ऽह्नि qetrerst eq’
[अ
* सगानोदङ्क ख, V!
॥ पञ्चमप््िका | १।१॥ 2
मग्नि्नैता। za सोम क्रतुभिः पिन्बन्लपं इतिः धाय्या अच्यता' न किः सुदासो रथं पर्यासनरौरम- दिति मरूत्वतीयः प्रगाथः पयस्तवांस्तलौये ऽहनि ततोयसखाह्ो रूपं aaa मनुषो टेवतातेति aa विवत्तृतौये ऽहनि तुतौयसयाह्नो रूपं यद् याब इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस््व fafa Fed पृष्ठः भवति रायन्तरे ऽहनि aaa sefa qatrearst रूपं यदा- वानेति धाष्याच्यतभि व्वा शुर नोनुम इति रथ- ava योनि मनु निवन्तयति राथन्तरं शछ्ेतदड- रायातने नेन्द्र विधातु शरण fafa सामप्रगाथ सििवांस्त॒तौये ऽहनि तुतोयखह्णो दपं त्म् षु वालिनं gaara fafa ताच्यों sara: ॥ १॥
॥ खौगश्ेशाय नमः ॥ भिन्ान्याशर्देवतास्तोमसामच्छन्दा स्यद्कस्तस्य तस्यापि TATA । विदहहाक्धादुतर स्यात् समानं खान्त्खांल्लो कान्तितिकोणष्वडस्स्, ॥ शिदानि शस्त्राणि षडेव होत्राखाज्येन सृकतत्रडे तृचा । मरत्वतोे प्रतिषत्-तुचौ च धायः प्रगाधाञ्च तथेव सूतम् ॥ निष्कैवस्यं स्तो तियः एषठयोनिर्योनिखाने ख -स्र-सामप्रगाथः | तार्त् TNT पूर्वं मन्धे तु FV AY खात् सृक्ाच्जातवे दस्य मन्यत् इन्दोमा नां Satara परस्तादाया हो्माडसमुसूकानि चेव ॥ राघन्तर AYR स्याद् FeATAATRAT | वैूपादि दितीयं खात् तुतोवादिष्वनुक्रमात् ॥
3
ठ ॥ एेतरेयत्राह्मश्षम् ॥
अथेन््रमूर्वा निष्वः प्रगाथो धाया are च समान माम् । SY खात् तथा जातवेदख मग्र छन्दोम भाशस्तराहकस्ततीयः॥
UT दाद्टयाहान्तगं तस्य TITS त॒तौय सहनिरूपयति — “विश्वं वे देवा टेवतास्तृतौय awdefa, सपद स्तोमो वैरूपं साम जगतीच्छन्दः?- इति | देवतासु मध्ये विश्व देवाः, स्तोमानां मध्ये ATT, wat मध्ये sed, छन्दसां मध्ये जगतो, तान्ये- तानि anaarsr निर्वाहकाणि ययपि पृषे we? प्रथम- ठतौयपञ्चमान्यहानि राचन्तराखि, दितौयवतुधैषष्टागन्धद्ानि areata: तथापि रथन्तर-वशहत्तामसस्वन्धः साधारणे वैरूपादि- सामसम्बन्धो विथेषस्तलोयेऽ्नि ; सत्यपि fe रथन्तरण्े sed साम fediaaa aged, अतो वेरूपस तस्मिन्नि warm रणत्वान्निरवाहकत्व quan बैदनं प्रशंसति -“यथादैवत Raa यधास्तोमं यधासाम यथाच्छन्दसं राघ्नोति य एवं वेद्”-द्ति | उक्ञदेवतादोनां afeat waif anata सर्चो भवति ॥ a
एतस्याङः सम्बन्धिषु way 'पूवेवलिङ्ानि निरूपयति- “यद्वै समानोदकं तत् ठकतौयस्याङहो ` रूपं, यदष्ववद्यदंम्तवयत् घनराठत्तं यत् पनर्निढत्त' यद्रतवथत् whey सिवच्यदन्त- रूपं, यदुत्तमे पदे देवता. faqs, यदसौ लोकोऽभ्युदितो यद्ै- रूपं यव्नागतं यत् aa भेतानि बै कतौयस्याहो खूपाणि?- धति । उदकं; समाधिः, समान उदकः तुख्धा warfare मन्न भागस्य तत् समानोदकम्' ; aed यदेवास्ति, {तत् ठतौय- स्याद्रो ‘ew निरूपकम्, far free । अण्वशब्दोपैतम् “ne ay, अरन्तशब्दोपेतम् अन्तवत्” ; पठितस्वैवं पुनः पाठ; पन-
~
॥ पञ्चमपञ्चिका । १।१॥ 1
राह्म" ; पनरपि नितरां ‘ad’ ada ‘qafiaw’,. खर विशे. UU पुनःपुमरावत्तमेन `वा ATA) पुन राहत्त ufsaaa पादस्याहस्तिः,. भत्र - तु खंराच्तरमात्रस्येति विशेषः 1 रम्तवत्"-द्ति uaa aa fared |. “पयस्तवत्?-द्ति —owalaqeay! “वतिवत्'-दति. ति्ब्दोपेतम् । “अन्तरूपम्'- दति -अन्तशब्दो पेतम् 5 पूवं सुक्तस्यैवाय मनुवादः; अथवा पुम aaa प्राधान्धप्रतिपादनाथं तदौयार्थपरिग्हार्धं at); waa we देवलायाभ्भिधानं, खगलोकस्य कथनं, वैरूपसाम सम्बन्धित, जगतो च्छन्द स्वसम्बन्धित्वं, मूतायभत्ययोपै तः . करो तिधातुर्धातुमानं वा, एतानि.सबीणि ठतोयस्याहो रूपाणि ।
` wert माज्यशस्तं विधत्ते -“युच्छा हि Gaga mgt अले रेषोरिवेति (do ८.७५. ) ठढतौयस्याद् we भवतिः?-इति a
` सरे तष्टं प्रशंसितु माख्यायिका are —“ean 8 ene नाहा खगं शोक माय॑स्तानञ्चरा -रचांस्यन्वव(रयन्त ; मै विरूपा भवत विरूपा भवतेति भवन्त भायंस्ते यदिरूपा भवत विरूपा we तेति भवन्त भरायंस्तरैशूपं . सामाभवत्तदैखूपस्य वैरूपत्म्- इति | यदा श्वा; ठतीय महरगुष्ठाय तेन खगं लोकं war, दामी म्रा रशांसि च ‘ary देवान् (अनुगम्य खगेप्रवेणो यथान भवति तथा (अवार्यन्त' जिवारितवन्तः। तवः ते रेवास्तान- सुरान् प्रति "विरूपाः". विष्चरूपोपेता भवतेति शपिला भवन्तः" सैन रूपेणंवावि्भवन्तः “oe ei प्रत्यागच्छन् । , विरूपा भवतेति वीषा सवश्वोक्षिद्यो तनाथ, अरसुरशापेऽत्यन्त arecrat वा। @ टेवाः यस्मात्. कारणाद्रसुरान् प्रति बिर्ूप्रत्' शाप॑ दत्त वन्तः, तस्मादसुराशां ‘ae’ विरु रूपं dearer. सामाभवत्,-~
é ॥ एेलरेयत्राह्मशम् ॥
विरूपोक्तिसम्बन्धादेव तस्य वैरूपं नाम सम्पव्रम् ॥ उक्लाथवैदनं प्रशंसति - “विरूपः पामन। भत्वा पामान au ea a एवंवेद -द्रति। वेदिता पूवे aa चित्यामना विकङ्डरूपयुक्षो भूत्वापि पञ्ादेदनसामर्यत्तं पापानम् (भप इतै" विनाशयति ॥ ˆ
प्रासक्रिकं वेरूपशष्टनिवचनं क्त्वा प्रक्रत भेवोपादख्यानशेष माष - “ave स्मान्वेवागच्छन्ति, स॒ भेव इज्यन्ते; तानश्चा भूत्वा afxcaraa ; यदण्वा भूत्वा पडिरपान्नत, तदण्ाना मश्व aa’-sfa । देवश्ापात् कुरूपत्वं प्राप्ता असुराः पुनरपि “तान्' देवान् “भनुः पञचादागश्छछक्येव, म तु ofan) भागत्य ज 2a: ‘dase ua’, म तु दरे तिष्ठज्ि । तदानीं देवाः aa- $प्यष्वरूपधारिशो भूता Wa भरागच्छतः तानसुरांन् पिः CUNT खकौोयपा इताडनैहंतवन्तः । यस्मादेव WAT भूला ufxeaam:, तद्माज्ञोकेऽपि पादताडनङ्शलाभां चतुष्यदाना ANNA सम्पन्नम् | खउल्नाधवेदनं प्रथंसति--““अग्नुते यश्यव् कामयते य एवं वेद'-इति ॥
देवैरण्ववेषङ्तं व्यापार भिदानोन्तनेष्वण्वेषु दथेयति - “तस्मादश्वः पशनां जविष्ठस्सस्मादश्डः wae पटा हिनस्ति” -दति। यस्मादश्बरूपेः देवेवेगेन गमनं पिस्ताङनं चाशरितम्, तस्माज्ञोकेऽपि पशनां मध्ये ऽ्वोत्यम्तवेगवान्, “aay तस्मादेव कारणात् लोकिकोऽश्वः Tae’ wa: wea पुरुषं हिनस्ति" ताडयति ॥ sade प्रथंसति- “aq पाप्मानं wa य एवं वेदति ५
युच्छाोति ai प्रशस्याश्यविधि्निंगमयति - “तसख्ादैतद- ववद्ाज्यं भवति ङतोयेऽहनि adams. रूपम्""-इति |
॥ पञ्चमपञ्चिका । १। १॥ ~|
mea शटथो महिमा, aera अश्ववत् अश्व शब्दोपेतं ‘qe fe’-sfa सुज्ञ (doo ७५, ) ठतौये ऽहन्याज्यशस्तं भवति | यदश्ववदिति पूर्वलक्तणस्योक्तत्वादिद मश्वशब्दोधेतं QM ठतीयस्याङ्गो रूपकम् ॥
अथ yeaa विधन्ते--““वायवा याद्धि aaa, वायो वाहि शिवा fea, इन्द्रश वायवेषां सुताना, मा faa वर्शे वय, मश्ि- नावे गच्छत, मा याद्चद्विभिः खतं, सजुविंश्वभिरवेभि, रत नः प्रिया प्रियाखित्यौख्णिहं ust समानोदकं ठतौयेऽहनि ठतोय- aint रूपम्"- दति । (“वायवा याहि वोत” इत्येका ( do WU), “वायो याहि णिवा दिवः”इत्यादिके इ ऋचो ( सं° ८,२६.२३,२४. ), मिलित्वा सोऽय tage: ; “cme वायवेषां सुतानाम्" इत्यादिके Fw (Go ५.५१.६,.७.), CTIA दनाय तयोर्तरा दिरावत्तनोया ; “ar faa व्ह वयम् शत्यादि कस्तु: ( सं ° ५.७२.१-३. ); “अश्विनावेड गच्छतम्” दत्यादिकस्तृचः (de ५,७५.७९.) ; “शा याद्चद्रिभिः इतम्” इत्वादिकस्तृचः (do ५,४०.१३. ) ; “सजुर्विष्वेभिदेवेभिः"- द्त्यादिकस्तुबः (Ho ५,५१.८१०.) ; “डत नः प्रिया frarg”— दूत्यादिकस्छवः (संन ६.६१.१०-१२.); त एतै UH -ठचाः उण्णिक्छन्दस्काः | aad मौष्ि्े were कुर्यात् । aa समानोदर्कलवं ठतौोयस्याङ्नो fara. wifaa aaa दति aa faeqyq “नि बदिषोत्यादिकेाऽन्तिमिः पाद एकं wai ्रश्िनाबैहेति सङ्गेऽपि “हंसाविवेत्यादिकोऽग्तिमः पाद एक wa; भ्रा याषोति सक्ेऽपि “हषनिन्द्रेत्यन्तिमः पाद एक एव । सजुर्विश्वेभिरिति ढचेऽपि “or atm Ke
ट ॥ एेतरे व ब्राह्मणम् ॥
fata: पाद एक एव । एवं कतिपयेषु समानोद कत्वं लिङ्गम् # 1
अथ मङ्लतोयशखस्य aad feud - “तंत faze az, बय इन्द्रस्य सोमा इति मरुत्वतोयस्य प्रतिपदनुषरौ,. faa- नवत् विवत् ठकतौयेऽहनि ठतोयस्याङ्को रूपम्" -इ्ति । तंत मित्यादिकस्तुचो मरुत्रतोयथस्तरस्य प्रतिपत् (de <.२२.६-८.) ; तस्योपक्रमे "तं तंः- दति दिराहत्तः शब्दो ृत्तगततालानुकरण्- सदृशः, अन्ते च @छष्टोनां तुः इति नर््त॑नवाचौ अब्दः ययते ; तदिदं निदत्तवल्िङ्गम् । “वय इन्द्रस्य” इयय मनुचरस्त॒ चः (Wo ८.२.७-९. ) ; तस्यादौ विशब्देश्वणात् इदं तिवल्षिङ्गम्*#
भथ प्रगायद्यं विधत्त -- “se नेदौय एदिदोत्यखुतः प्रगाथः; प्र नुनं ब्रह्मसतिरिति Mae, नि टत्तवास्तृतौ- येऽहनि ढतोय खादको रूपम्"-दरति । “इन्दर नेदोयः“-इतिप्रमा- धस्य (to ८.२३.५,६.) पूवयोरप्यद्को विं हितत्वादश्युतत्वम् | भ प्रग्रथनेन aaa सम्प्रादयितुं चतुथः पादः षषः पाद fafe- रभ्यस्यते, तस्य टृत्तसमानलादयं प्रगाथो निद्त्लिङ्गवान् | -एवं ब्राह्मणस्पत्यप्रगायेऽपि ( सं° १.४०.५,६. ) FEAT } यदा यस्िन् ‘ea aati मित्रो aia sata विरभ्यासो त्त Save: We |
अन्यास्तिख ऋचो विधत्त —“ufatar, तं सोम क्रतुभिः, पिन्वन््प इतिं धावा अखुताः-इति । यच्प्यच्युततवं हितौ व- स्याद्रो लिङ" +, तथाप्यत्र वाचनिकः प्रयोगो द्रष्टव्यः ॥
# वाय॒वा aie खचि, इन्दर सेति दुचोशान्तिमं वाक्यम् “अभि प्रयः"-इति समा- नम; उत नः प्रियेति दषे तु समानीदकंलवं वचनादेव | | | † RMTo ४९७ To १७० RETAIL
rN
॥ Ugaafyarr | १ ¡ १ ॥ ^€.
अथान्यं प्रगाथं fart —“a किः सदासो स्थ॑ cate. रोर afefa aaa: प्रगाथः, पयस्तवांसृतीयेऽहनि ठतौयस्याङ्को रूपम्ः-दइ्ति। . afaq प्रगाये ‘ae मङतः'-दइ्ति ठतीयपादै wanted भरत्वतोयः: wa पर्यासः इतिन्रुतत्वादयं प्स्व लिङ्गवान् ( We 9.३२.१०,११. ) ॥
सक्रान्तरं विधत्त —“araal मनुषो टेवतातेति an. तिवत् तृतोयेऽषहनि ` कतोयस्याङ्को ङपम्”-इति.। अदौ. किष्टस्य चतत्वात् faafawam मिदं सक्तम् (do ५.२९.१,२. ) ५.
` अथ fagaena स्तोवियाह्वरूपो प्रगाधौ बिधत -- “यद् द्याव इन्द्र ते शतं, -यदिन्द्र याववस्त्र मिति tend ve भवति राधन्तरेऽहनि ठतीयेऽहनि ठकतोयस्याद्को qaq’—sfa | Se aan निष्पाद्य ठतोयेऽषनि स्तोतम; aa च साच भराधार- भूतो ‘Cre चावः” इति ( सं ८.७०.५,६. ) nara: स्तोतियः, ध्यदिन्द्र'”-दरति (do ७.३२.१८,१९. ) प्रमाथोऽनुकूपः; | तदभवं रथन्तरखामस्म्बन्धिनि कतोयेऽदहनि युक्तम् । प्रथसटतोयप ear हानि राथन्वराणि #. रथन्तरसामा एटस्तोवस्वय गातव्यलात् | वरूपसान्नाप्यत्र TERA गातव्यम् ; वेरूपंयाक्षरयोः रथन्तर ¶त- aay तदौथेऽदहनि quar) तस्मात् adlasefa एतत् प्रगायदइयं wala, वैरुपसामसम्बन्धस्य ठतीयदिवसलिङ्कस्य विद्यमानलात् ॥
WT AL विधत्ते --“यदावानेति (Wo १०.७४.६. ) WTAT- च्युता” दति । सर्वेष्वःख च्यु तत्वं सर्वस्याप्यङ्कोः लिङ्ग" भवतीति ठ तोयेऽदन्यपि तद्यक्तम् ॥ |
@ रभा ALO To + दर्व्यम् _, 1 -भा० REE, ३९० Tah LEAH | R
१० ॥ रेतरेयत्राह्म एम् 8
- wat aaa विधत्त —“afa ar शूर नोनुम इति रथन्तरस्य योनि मनु निवत्तयति ; creat द्ये तददरायतमेनः" -ष्ति। “भित्वा शुर? दत्येषा ( सं° 0.82.22, ) रथन्तर- खनो योनिः %; at पूर्वोक्षाया धाय्याया अनुः पात् निवन्तयतिः defeat: । एतच्च ठतीय ae: (भायतनेन' खानेन Vara अयुग्माना महां रथन्तरसम्बन्धिलात् ॥
अधान्धप्रगाघं विधत्त —“ae fang aca मिति साम- प्रगाघस्तिवांस्त॒तोयेऽहनि ठ तोयस्याद्को रूपम्”-दइति | ware वैरूपसाजः सम्बन्धी “इन्द्र जिधातु”- इति (Wo ६.४६.९,१०. ) प्रगाथः; स च विशब्ट्युक्षत्वात् विवान्। भतो लिक्रसन्नावात् ठतीयेऽहनि योग्बः ५
खल्नान्तरं विधत्त -- “aay वाजिनं tana fafa ( सं° १०.१७८. ) तार्योऽखुतः*-दइति | areata: सज्ञाविथे- घस्या्युतत्वं सवदि नसम्बन्धि लिङ्गम् ॥ १॥ ` शति ओरौमत्लायणाचार्यविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाशे
रेतरेयत्राह्मणस्य पञ्चमपञ्चिकायां प्रधमाध्याये ( एक विं चाध्याये ) प्रथमः खणड ॥ १ ॥
॥ अथ हितीयः खण्डः ॥ यो जात एष प्रथमो मनखानिति Am सूमा नोदकं YMA sia तुतोयखाहो रूपं तदु सलनौय
ht a a a an a a oe H avto २९४ Vo १८० * द्रव्यम्
॥ चच्चमपञ्चिका | १।२॥ ११
Rag इन्द्रस्येन्द्रियं यत्वजनौय मेतस्िन् वं शख- मान इन्द्र मिन्दरिय मा विशति तद्वप्याद्न्कन्दो- गास्तु तौये ऽहनि ayAt इन्द्रसेान्द्िय' शंसन्तीर्ति तदु गात्स॑मद Aaa वै wane इन्दर ख fra धामो- पागच्छत्घ परमं लोक मजयदुपेन्द्रद्य प्रिय धाम गच्छति जयति परमं लोकं य एवं ae aa वितुवुं - Wa? se नो टेव सवितरिति वैश्वटेवख प्रति- पदनुचरौ राधन्तरे ऽहनि तृतीथेऽनि qatar र्पम् 'तदेवख सवितुर्वयं महदिति साविव मन्तो वे महदन्तस॒तौीय महस्तृतीये ऽहनि तुतीयद्याह्ो रुपम् तेन द्यावापृथिवी अभीवृते इति द्यावापृथि- वीयं छतथिया gare घुतावृधेतिं पुनरावृत्त पुन- नि्छत्ं' तृतीये ऽहनि तृतीयद्याह्णो qa. मनश्चो जातो भनभीशुरुक्थ्य इूत्यार्भवं wien इति निवत् तृतोये ऽहनि तृतीयद्याह्को रूपम् परावतो ये दिधिषम्त आप्य मिति वैश्वदेव मम्तो वै परावतो-
तस्तृतौय मह स्तृतीये ऽहनि तृतोयखाद्छो र्पम् तदु गाय Raa वे गयः रातो # विश्वां देवानां faa धामोपागच्छत्य परमं लोक AAS विश्वेषां
‘PED OTe ।
ऋ ‘Wal च, ङ, Wega |
tz ` - ॥ रितरेयत्राक्मखम् ॥ `
देवानां प्रियं ara रगंच्छति जथति प्रमं लोकं यं एवं वैद वैश्वानराय धिषा तावृध बल्यानि- मारूतख परतिपदन्तो वै धिषथाम्तस्तुतीय ae स्तृतीये ऽहनि GAAS रूपम् धारावरा मरतो छष्णवोजस इति aad swine मम्तो वै ` बह्वम्तस्ढतौीय महस्ततौये Sefa attest रूपम् जातवेदसं सुनवाम सोम मिति लातवषेदचाच्युता त्व मग्ने प्रथमो Viner ऋषिरिति जातवेदं एुर- सलादुदकं * तृतीये ऽहनि तृतीयस्याश्को रूपम् a त्व faqat जाह मभिवदति सन्तते सन्ततेखाडहै- रव्यवच्छिन्नैर्यम्ति य एवं freien यस्ति 2 i
अथ निवि्वानोयं am ford -भ्योजात एष प्रथमो मन- alfafa aa समानोदकं ढलोयेऽदनि - actress! रूपम्”- दति | असन् aa “area महा स जनास इन्द्रः" -दइत्यन्तिमः प।दः WAZ ( १--१५. ) समानः । तस्मादिदं aw (ge २.१२. ) समानोदकंलिङ्गोपितम् a
एतत्सक्गं प्रशंसति-- “तदु anata Raat इन्द्रस्येन्दरियं यत् सजनौय भेतस्िन्वे शस्यमान इन्द्र भिद्य मा faufa”—<fa | ‘ag तच at सजनौयं' सजन शब्दो पेतं स जनास इन््रः'-इति- JAA | Tew Ala मुत्वा्कारणम् । fey aq
ne ee eee
ऋ ‘FIR’ S|
॥ पञडमपञ्धिका | १।२॥ १९
wane ge मस्ति, - एतदिवेन्द्रस्येन्द्रिय qua, कथं तत् ? खउच्यते- पुरा wefaeafaaa सक्ते शस्यमाने सति ‘afew चच्ूरादिपारवम् देव atfanfa | aanfefeanan famifed प्रशस्तम् ॥ | fg % शाखान्तराध्येठप्रसि्दया प्रशंसति -“तद्नाय्याइन्डरन्दोगास्त- तीये ऽहनि बहा इनद्रस्येन्द्रिवं -्ंसन्तोति”-दति | “aw तसि- नेव खजनोयसृक्नो छन्दोगाः” छन्दांसि गायन्तौति रामवेदिनः, परः शर भेव माहुः; णष्टस्य षडहस्य कतोयेऽहनि ‘ager’ wwe: दाध्यायिनो wae, इन्द्रश्च सम्बन्वीन्दरियरूपं ative शं तौति । wiser सृक्षस्येद्दियप्रदलप्रसिदि महती. tt | afar सुपजोव्य प्रभ॑सति--“तदु anne नैतेन चे ग्टव्षमद इन्द्रस प्रियं घामीपागच्छक्ष परमं लोक मजयत्'”~ दरति | zawet नाम कच्रि्टषिस्तेन everfed खुश "गल्ल मदम्" । कथ मिति, तदुष्यते--'एतेनैव' सजनोयसुक्तेन we werent महतिः x तोषयिला, तख्येन्द्र्य प्रियं खानं प्राप्य, ततः स तेनेन्द्रेशागुष्टहोत उत्तमं लीक जितवान् ॥ . वेदनं प्रं सति--"“उपेन्द्रसख faa धाम गच्छति, जयति प्ररमं लोकं य रं वेद्” - दति ॥ ` Smee शस्ते seed विधन्तं —“aafaqegiae sar टेव सवितरिति वेग्वदेवस्य प्रतिपदञुचरौ, राशन्तरेऽवि ढतोयेऽहनि ढतीयस्याहो रूपम्"-दति । “तक्षवितुः“-ईति रच; ( Ho ४.८२.१-३२.) प्रतिप्रत्, स च रथन्तरसानः सखन्धौ ; “wat नो देव सतरितः”-ष्ति { ५.८२.४-६. ) FER FS तदुभयं रबश्डरसम्ब न्विष्यस्मिन् योग्यम् ॥ . 2
।
१४ ॥ रितरेयनब्राद्मणम् ॥
सविदढदेवताकं सक्ञाम्तरं दशेयति-- “तदेवस्य सवितुर्वौमे महदिति सावित्रम्?-इति | ‘ad एतत् साविश्रं' सविददेवता- कम् (do ४.५३. )। तत्र हि सवितु्ेवस्व सम्बन्धि ‘ara’ ac We ‘ave’ धिकं तेज इत्यय मथः गूयते; भतः सविढसम्बन्ध- शवात् सा विजरम् ॥ | |
yaa ठचे रथन्तरसम्बन्धरूपं fay amy, अव्र तु fart न्तर द्यति--“भन्तो वै मदन्तस्नु तोय मस्तु तीयेऽहनि ठतौ- aeret रुपम्” इति | Wa प्रथमपादे सच्छनब्दोऽस्ति ; मच चसु काम्यमानानां वस्तुना मन्तो भवति,- म खलु Aways faa केन वित् कचित् किञ्चिदधिकं काम्यते ; तादृशस्याभावात् | तस्मारष्दस्तेवान्तो भवति | दइदच्च acta महः प्रथमस्य श्रा स्यान्तः | “भन्तः अन्तलसाम्यात् ठतीथेऽङनि “at aerate दिकं. योम्बम् । यथ्यप्यन्तशब्दोऽज्र नास्ति, aurea: wee सद्धावादन्तवल्लिद् मस्ति ॥ ।
aunt feat - “तेन दयावाण़धिवी afi हते इति (Ho ६.७०. ) द्यावाषथिवीयं छतश्चिया waver छताठकेति qauad युनर्निरत्त' ठतीयेऽषनि ठतीयस्यहो सूयम् दति | द्यावापथिवीदेवताकत्वं॑विख्यष्टम् । vafatarfa: हितीयः पादः; तत्र तशब्दस्य एुनःपुनरात्तिरेकं लिङ्गम् ; तया चाद्या दत्तगततालारुकरण प्रतीतं प॒ननिद्न्तं लिद्नगन्तरम् ॥ | |
ऋमुदेवताकं सक्तान्तरं विधन्तं --“.भनणश्बो जातो भनभोशं wart wanda ( सं° ४.२६.) ; रथस्तिचक्र इति विवत्, ata sefa ठतीयस्याहो खूपम्”-इति | दितोयस्या र वश्चतुथंपादटे
॥ चञ्चमपञ्िका | १।२॥ | १५
“waa वेदयामसि”-दविशरवष्ात् ऋटमुदेवताकत्वम् | प्रथमाया wa दितोयपादे “रथस चक्रः" दति विशब्दोपेतं fara ॥
बडदेवताकं सूक्तान्तरं विधत्त -- “परावतो ये दिधिषन्त भाष्य मिति ( wo १०.६२. ) Satay; न्तो वै परावतोऽन्तस्त्- तीय मस््ुतीयेऽनि कतीयस्याङ्को रूपम्” इति । दितीयस्या ऋचः Gare एवं पठ्यते —“faa fe वो नमस्यानि वन्या ना- मानि देवा उत afsarfa वः”-इति | aw Gar इति यद् ag- वचनम्, Wa प्रथमाया च्छवबतुर्धपादे “Sat भासते” इति बडु- वचमम् ; तेन रवप्रवदेवं बहदटेवताक भिदम्। परावत इत्यनेन शब्देन दूरदेशोऽभिधोयते; स च निवाखदेथापेक्षयान्तो भवति ; ढतोय महश्च व्राहस्यान्तः; भतः पूर्ववत् भर्थतोऽन्तवलिङ्ग ale ॥ सदेतत् वश्वदैवसुज्ञं प्रशंसति-“तदु गाय भेतेन बै गयः प्रावो विश्वेषां देवानां प्रियं धामोपागच्छव्ष परमं लोक मज- यत्"-ति | ‘ag’ तदेतसूकञं गायं” गयेन ee पुवनामकस्य एचो गयनामको महिं; Cia’ परावत दत्यादिसुक्ञेन विश्वेषां देवानां प्रियं स्थानं प्राप्य तैरनुग्यहोत sud लोकं जितवान् ॥ वेदनं प्रशंसति-““ डप विश्वेषां देवानां प्रियं धाम गच्छति, जय- ति परमं लोकं य एवं षेद-दष्ति॥
शस्त्रान्तरस्य प्रतिपदूक्ं विधत्त -““वेश्वानराय धिषणा मृता- हष इत्याम्निमारुतस्य प्रतिपद् (do ३.२.९१. ) ; want वे धिष- चान्तस्तुतोय महस्ततोयेऽहनि ठतौयस्याहो रूपम् इति | भ्रत्र॒पिषषेत्यन्तःकरणशवाचकः श्रूयते; अन्तःकरणं च भूम्या देरन्तं प्रातुं शक्रोति | तधा चान्यत श्ुयते-- नवा डमा मश्च- रधो न वाश्चतरौरथः सव्यः alg मति ; मनो वा द्मां सद्यः
१६€ :॥ रेतरे यब्राह्मणम् ॥
wary मरति" दति । “भन्तः, ayer भूम्यादन्तप्रािहेतुतलवातें धि श्णाः-गब्दाऽन्तस्योपलत्षकः | अन्तस्तोय मित्यादि पूर्ववत् a : ` मदहेवताकं सूं विधत्त -- “धारावरा मरतो धृष्यवोजस द्रति मारतं बह्भिव्याद्कत्य मन्तो वे बह्नन्तस्तृतौय aware ऽहनि adtaaret रूपम्-इति । मास्तत्व मग्र faueq ४ बड़ विधम् ‘ofa arene’ अभिव्याहरशौयं अषनोय ward afarga तद् बहभिव्याद्रत्यम् ” ; भत्र हि पञ्चदशाः शंसनौया दति ayaa, बहुनां देवाना मभिव्याहरकौयानां विद्य मानत्वा- ईैडत्म्। aw बहुत्वस्य अनेकत्दहित्वापेच्चयान्तलम् ; wal ऽन्तवलषिङ्ग मस्ति ( Ho २.२४.) ॥ ` a ऋगन्तरं विधत्ते -- “जातवेदसे सुनवाम wie fafa (संर €.€. ) जातवेदस्याखुता-दति 1 भध्युतलवं सर्वेषा मह्वां साधारणं लिङ्गम् ॥ | | : जातवेदोदेवताकं ga feat —“a मने प्रथमो अङ्गिरा श्टषिरिति (Wo १.३१. ) जातवेदस्यं पुरस्तादुदकं ठतीये sefa ठतौयस्याद्ो रुपम्; त्वं ल भिल्बु्तरं are मभिवदति aaa’ afa | यद्यपि aaa इत्यम्निरेव देवता प्रतोयते, तघाप्यसौ जात- वेदः-ब्दवाच्यो भवति ; जातस्य सर्वस्य जगतो वेदितुलात् । वस्मादेतवूङ्गं जातवेदस्यम्" | तच्च पुरस्तादुदकंम्' उदकंशब्दो ऽवसानवचनः ; भवसानं च विच्छेदः | सोऽपि हिविधः,- पुरः स्तादुपदिष्टाच; उपक्रमात् ys शंसनीयस्याभावात् भयं yaar arn विच्छेदः पुरस्तादुदक्षं इत्युच्यते | शंसनात् पूर्वकालीनो -ऽविच्च्छेदः suftergen: | समानोदकंलवं च तृतीयस्याङ्ो fag युक्षम् | तन्रो परिष्टाददर्क साम्यं सजनोवादिषुदाद्रतम् (१२९४०) ;
॥ प्र्मपञश्िका। 8) 8 ` १७
अव पुरस्तादुदकंसाम्ये लिङ्कत्वेनोदाद्धियते । तथा स्मिन् सूक्त सर्वाखप्य्ु “a ममे-दति ceed समास्रातम्, तदिदं समा- eae मेकं fara) भसक्लदभिधानादेव पनरावसलिङ्क' च mudi किञ्च लोके कच्चित्पु रषं सम्बोध्याभिमुखौक्तत्य a fafa वदन्ति; wa मवापि sucare मभिसमुष्वौक्ञत्यैव wae त्वं त्व fafa शब्दः प्रयुज्यते, तच्च प्रथमदितीययोस्खषयोच rea’ विष्छछेदराहित्ाय भवति ॥ - वेदनपूर्वक wast. प्र सति--““खन्ततैख्राहैरव्यवच्छिन्रेयन्ति य॒ ud विद्दांसो afer’ fa | gaat: प्रत्यृचं awe: सूरितं हयोः सातत्यं विहांखो ऽनुतिष्ठन्ति, तै पुरुषाः ‘ama’ परख्मरसम्बदेः, अत एव विच्छछेदरङितैस्त्राहेरगुतिन्ति, ` तैषां विघ्नो न भवनौ- व्यर्थः॥२॥ | a षति शरीमत्ायण चार्य विरचिते माधवोये बेदार्थप्रकाे ` एेतरेयत्राह्म णस्य पञ्चमपञ्िकायां प्रथमाध्याये ( रक वं शाध्याये ) हितीयः खण्डः ॥ २ ॥
ea er
aw ठतोयः खण्डः 1 अप्यन्ते वे स्तोमा wad छन्टांसि qata-
इशन्येतदेव तत उच्छिष्यते afraa azacat
wat बामिलछेक wat aac मिति arat a R
१८ ॥ रितरेयब्राद्मणम् a
एवैष उत्तरस्ाष्ो वागेकं Mia दौरेकं ततो वै वागेव चतुर्थं महर्व॑हति तद्यच्च तुं मडन्वङ्कयन्ये- तदैव ASAT मभ्यायच्छन्त्ये तद धयग्त्येतत्मविभाव- चिष्यन्ि चतुर्था उद्यल्या अन्नं वै RT यदेवा अभिगेष्णाश्चरन्त्थान्नाद्ं प्रजायते तद्यचतुथ मन्यू इयन्त न्न मेव तत्मजनयन्नत्रादयख प्रजायै तस्माचचतधे महर्जातवद् भवति चतुरचचरेण न्युङ्कयेदिल्याद- BAUS वे पशवः पशुना मवरुष्ये WAY न्यङ्कये- feargaat at इमे fagat लोका एषा मेव लोकाना मभिजिल्या एकाच्तरेण न्यङ्कयेदिति इ WIE AAA बह्मा मौद्गल्य VATA वै वागेष वाव सम्प्रति we न्यङ्कयति a एकाक्षरेण न्यङ्कयतीति sTatta wetq प्रतिष्ठाया एव fenfasl वे पुरुषश्च तुष्पादाः पशवो यजमान मेव ag feafas aquig पशुषु प्रतिष्ट(पयति तस्माद् दत्षरेगोव न्यखयेब्मुखतः प्रातरनुवाके न्युखयति मुखतो वे प्रजा Wa Asha मुखत एव तद्राद्यद्च -यजमानं दधाति मध्यत wea न्यंखयति मध्यतो वं प्रजा wa धिनोति मध्यत एव azarae यज- मानं दधाति मुखतो wafer न्य खयति र्खतो
॥ पञ्चमंपञ्चिका । १।२॥ १९ `
A ।
व प्रजा अन्न मदन्ति मुखत एव तद्म्नायख यज- मानं दधाति तदुभयता ze परिण्हणातिं सबन्ाभ्या मन्नाद्यख परिश्डौत्ये ॥ 3 ॥
` ददं गा मध्यवर्तिनो नवराज्रस्य “चय वा एते ae: इति तपूव सुकम् #, AA प्रधमस्त्राहो ऽभिहितः। स च पृष्टषडशस्यः gat भागः; Wa तस्योत्तरो भागो नवराते मध्यमस्त्ाद्ो वक्तव्यः. afaia quan महस्तत् aaa चतुर्थं महर्भवति। aa Te कसि मृपरिादिधाष्यन्ते; आदौ तावत् न्यङ्गो वक्तव्थस्तदथं प्रस्तौति-““आप्यन्ते वै स्तोमा saa छन्दांसि ठ तीये ` ऽइन्ये- तदेव तत उच्छि्यते वागिव्येतदेतदश्लरं arat वागिल्येक wat wat मिति त्क्तरम्”-इति। yatta area fase पञ्चदश-सपदशाख्याः “स्तोमाः “MMA? समाप्ता इत्यर्थः. | तथा गायतो-तिष्टब्-जगतोत्येतानि “डन्दांसिः ‘area’ समाानि । तत Sea एतदेव वच्छम;णम् “उ छव्यते' पूर्व मनुक्षत्वात् उत्का षेणावशिष्यते। तस्यैवावशिष्टस्य 'वागिति' निदेशः | एवकारस्त पूर्जाक्षदेवताव्याहल्थं : | “faa देवता-शन्द्रो वै देवता'- "विश्वे वं देवा देवताः-इत्येवं तस्यं तस्याङ्को निर्वाहकं टेवतात्रयं पर्व जुक्त्वात् ¶ नावशिष्टम् ; वाग् देवता पुवं मनुक्तत्लादवशिष्टा। तस्य aaa ‘afta एतत्" शब्दरूपं “तदेतदच्तरं” वकारादि- वर्णाककं पुनरपि (त्पच्चरं" तिभिरत्तरैरुपेतम् । कंय Aafefa } तदेतत् ` स्यष्टौक्रियते--वागिलक्ते सत्येका क्षरं भवति ; वकार-
° २भा० ९९९१० RETR | 1 रभा० ४०००४१० अवच Yo द्रव्यम् ।
“ee
२०. “ ॥ एेतरेयब्राह्मणम् ॥ ` " ..
THC युक्षस्याकाराच्चरस्य एकत्वात् ; agarat fafa वाग्दरेवतानाखोच्चायमाथं arat भवति; भतो वाम्देवताया नामनि एकरूपत्वं विरूपत्वं च सम्पत्रम् ॥
aa रूपश्रयसम्परसौ प्रयोजन माह- “स एवैष उन्तरस्त्राहो aia Wty altag’—cfa | वाग्देवताया अ्तरणशष्देन व्यवष्टारे संति योऽय मक्षारादौनां वयां समुहः, स एष एव (दक्र साहः" चतुथ-पञ्चम-षष्टाहइरूपोऽभवत्। उसरस्याहस्त्रयस्यः निर्वाहकं दैवतावयखक्पं सम्यत मित्यर्थः aa शोकवय- प्रसिद्धायां वाग्देव्रता, तटेकं Gara; याच गोदेवता, afe तीयं खरूपम् ; यापि dear, तन्त॒तोयं weaq ॥
एवं सति किं फलित भमित्याशद्य फलितं दगेयति--““.ललों वै वागेव चतुर्थं मशर्वहति?-दति। यस्माहेवतातयं निष्यब्रम्,
तो वै aarea कारणाद् वागेव प्रभमटेवता मध्वमश्रास्य
प्रथमं नवरा्रापेच्या चतुर्थं महर्वहति it
एतखिन्नहनि ate’ वित्तं --“तय्यश्तुवं मन्धूखयन्येतदेवं तदक्षर मभ्यायच्छ्न््येतदचैयन्येतग्रविभावयिषन्ति aquest उदतमै-इति | यस्मात् कारणाहागैव aquest निर्वाहिका , तस्मात् कारणायदि चतुथे awed तानि ‘awafe’ भोक्षा- रस्य सूत्ोक्षपरकारेणोच्ारण विशेषं क्यः, तदानौ Rasa बागि- त्येतदक्षरं देवताया वाचकम् “भ्रभि'लखय “भायच्छम्ति' cat कर्वन्ति | न शैवल qaa: किलेतदक्लरं वर्धयन्ति", इर्धिप्रकार wa (्रविभाषयिषन्ति"-इत्यभेन wetfrat, wad faye वारस्य कन् भिच्छन्ति। प्रभुत्वं सामर्थ्यम्, fara विशा- लत्वम् ॥
ia ~
॥ पञ्चमपद्चिका । 21k a २१.
` न्धृखसरदूय माण्व लायनैन वर्विंतम्--“ष॑तुरथेऽ्नि प्रातरलु- वाकं प्रतिपद्यदैचायो yet दितोयं we मोकारं त्रिमात्र wera’ विस्तस्य तस्य चोपरिष्टादपरिमितान् पञ्च वार्धौकाराननु- दासागुत्तमस्य तु aly पुवं wae निहन्यते न्धुख्यमाने'"- इति (ato oer.) | भस्याय मर्थः-- “चतुर्थेऽहनि प्राति सति प्रातरगुवाकस्य येय खक् प्रथमास्ति, तस्या ऋचो वौ दावों तवोर्वयोर्यावादी, तयोराद्योग्ूखः awe: | नितरा मत्यन्त- विषमप्रकारेख "जङ्कनम्” उच्चारणं “aes । कथ मिति, तदेव स्टोक्रियते- “भाषो रेवतीः चयथा- इति ( deo १०.३०.१२.) परतिरशुवाकस्य प्रतिपत् | तस्याः पर्वास्याटौ योऽयं fetta: चकारः पकारादशचैभावी, तं विमात्रोपैत मुदात्तस्वरयुक् विवार भुचारयेत् | त एते तय diem: सम्रन्ते। ततैकंकस्यो- कारस्छोपरि पुनरप्योकारा अदसखरूपा समाता अपरिमिताः पश्च वोच्ारशौयाः | ते arta: सर्वेऽप्यनुटात्ताः । उत्तमस्य तु विमावस्योकारस्योपरि तीनर्चौकारानुश्चाग्येत् । तेष्व mtg प्रथम wad निहन्यात् भल्यन्तनौ चस्खरेषानुदात्त कुर्या - दिति । एवं सति ceraferarareaa भोकारा अरौकारासयो- दश इत्येवं मकाराः षोडश सम्पद्यन्ते । प्रथमदहितौययोस्िमा- HAA पञ्चनुदात्षा भ्चकाराः ; दितीयतुतीययोस्िमातयो- wa wargqerat अर्थौक्षाशः ; ata विमातस्योपरिष्टा- SATA भर्दीँकाराख्रयः ; सोऽय सु्ारणविशेषो Ze cA अते । सोऽयं न्युखतुरधस्याद्कः ‘cad’ उद्यमनाय wang mata भवति ॥ | ` @ “तदपि निदथंनायोदाहस्तयामः--म्भापोर भो SAT ST Sta TST
RR ॥ एेतरेयत्राद्म णम् ॥
त भिमं. yd प्रपंसति--“अन्रंवे न्धखो यदेठवा सभि गेष्णाख्रन्त्यथान्नाश्च प्र जायते, तश्चच्चतुधे म इन्युखयन्त्न्न मेव AH जनयन्त्यत्राद्यस्य प्रजात्यै ; त सख्माच्चतुथे मदजा तवद्ववतिः"-इति। योऽय amt sasha, तदेतत् “अन्नं ae भन्न साधनस्वाद् तरस्वरूप मेव कथमेतदिति, तदुच्यत- इक-शब्दोऽन्नवाची, तव्येषां कषे- काणा मस्ति, ते कषकाः ‘sea’ | तच वषन्तं पजन्धम्ः 'अभि'लच्य “गे ष्णाः sie गायन्तो यदाचरन्ति, भध तदानी मन्ना श्य" प्रजायते| सकलषष्टिसखदिं च दृष्टा कषका wate , wea गायन्तीति यदस्ति, तस्य भिदं बतुर्थःदनि न्यखरूप TACT | Wal ऽभेनोचारणेनाब्र सुत्पादयन्ति । तदेव मत्रा- दस्य uate उत्पादनाथं सम्प्रदयते | "तस्मात्! अत्रप्रजाति- युक्तत्वादरेव चतुर्थं ay: “ज तवद्भवति' | जातवच्छ भेतस्मि ब्रहनि मन्तवचनेनोपरि्टाद् वच्यते ॥ |
न्युखस्य मन्वमध्ये स्थानविगेषं fraa—“aqratg न्यंख- येदिवयाइखतुष्पादा वे पशवः पशूना मवरुष्धः”- इति | मन्ते योऽय मादौ चतुरक्षरो भागस्तेन न्दुंखथेत्" चल्वर्गयक्षरण्युश्ाय्य तदन्ते यथोक्तं aie wgentefa केचिद्यान्निका are: । षचतुस्छद्या पादचतुष्टयोपेतानां पशूनां प्रािर्भवतीति तदभिप्रायः ॥
“aint विधत्त -- “चान्तरेण -न्युङ्कये दित्याइस्तयो वा th fast लोका एषा भेव लोकाना मभिजिल्ये”-इति। पुवेवदु व्याख्येयम् ॥
भो site it ot भो रेवतीः चयथा डि aa: क्रतु भद्रः fT! रायो भोभो TW Tt MAT VTA TT ig TW भश्च ख्यः quae पत्री सरखतैः तद् ग्टणते THQ साप ३ गति भा० Ble ७,११.७ |
॥ पश्चमपञद्चिका | १।३। RR
पच्चटूय ya Gard विधत्ते -“एकाचचरेण awatefa ह स्माह AF AIT AM AKA THAT वे वागेष वाव Tar fa ae न्युखयति य एकाक्षरेण न्युखयतोति- इति । लाङ्ग- ल।(व्यय महर्घेः पौरो APF aaa’; सुदल ख्यस्य पुत्रो (मोदस्य, सच ब्रह्म" इव्येतनननामको ब्राह्मणः THR AAT Ware श्युखथेदिति । तत्किम् १ ada सुपपत्तिः+ येयं वागहरदेवतेति पूवं मुक्ता, खेय भेकाक्षरा ; तथा सति यः पुमानेकाचरेख न्यं ख- -यति, एष एव waft सम्यक् aig मनुतिष्ठति । अक्षरस्य देवतानुसारिल्वादिति तस्य महर्षेरमिप्रायः ॥ तदेतत् पक्षत्रय apie खाभिप्रेतं ae विधत्त --“हयच्र- शेव away प्रतिष्ठाया एव ; दिप्रतिष्टो वै प॒रुगधतुष्यादाः पथवो यजमान भेव तद् दिप्रतिष्टं चठ्ष्मस्तु पश्षु प्रतिष्ठापयति; तस्माद् दगत्तरेयोव न्युङ्कयेत्”- इति | एवकारः पुर्वोक्षपक्षतयव्याब- aa: | भ्रतिष्टाया र्व" यजमानस्य प्रतिरार्थ मेव fe दिसि्चा; quai पादाभ्या मवब्ितलात् gaat feufas:’| we मन्यत् ॥ प्रातरनुवाके विशेषेण wit विधत्त - “सुखतः प्रातरनुवाके न्यं खयति ; मुखतो वै प्रजा wa मदन्ति, मुखत एव तदन्नादयस्य यजमानं दधाति-दइति । प्रातरनुवाक मुखत अर्चस्यादौ दतः यसिन्नचरे न्यंखयेत् | प्रजानां स्वासां मुखेनेवान्नादनात् | तथा सति यजमान wate Aga एवः समौप wa खाप- यति ॥ | Sere खानविशेषं विधत्ते. -“मध्यत wet arate ; मध्यतो वे प्रजा we धिनोति, मध्यत एव तदव्राद्मखय यजमानं दधाति"-द्ति। (मध्यतः' तुतौयपादे इत्यर्थः । तथा चाण्वल।-
२४ ॥ शैतरेयब्राह्मणम् ॥
यन भह“ आनि" न gafafafareayq * ; तस्यो समा वजं ततौयेषु पादेषु न्युङ्कः“-इति (ate ७.११.८.९. )। we fe ` मध्व भागे way तव प्रजां ^धिनोति प्रीणयति । ततस्तत्पाठ- नात्रास्य मध्यतो चारणे यजमानम् अवस्थापयति ॥ माध्यन्दिने eat खानविगेषं विधन्त — “मुखतो मध्यन्दिने न्धुह्यति, मुखतो वै प्रजा wa मदन्ति, मृखत एव तदत्र स्य ` यजमानं दधाति इति | सुखतः, weatet । तथा चाश्छ- लायनो मर्त्वतौयं निष्वखख्च निरूप्य पञ्चादिद are— “चुधौहवोयस्य ot तुच अद्यऽदंचादिष wqye:”-xfa( He ` ७,११.२८. ) ॥ सवमद् यगतं ae प्रथंसति--“तदुमयतो ay परिष्छह्ञाति ` सवनाभ्या मन्नादास्य परि्डद्ोत्ये”-इति। ‘ewan’ प्रातश्छवने माध्यण्द्िनिसवने atu २॥,
इति यखौीमसखायणार्यविरविते माधवीये वेदार्धप्रका्े एितरयव्रादह्म शस्य पञ्चमपञ्चिकायां प्रथमाध्याये ( एकविं पाभ्याये ) ततीयः खण्डः ॥ २ ॥
क "जाग्नि न खढकतिभिः''-इ्ति सं १०.२१.१।
+ “घौ इव मिन्द्र मर्ता. इन्द्र*-दइति To २.९११.१९1 |
‡ “Carer: षोडश्र Waray केचिदुदात्ताः केबिदनुदात्ताः"-शद्ति पा० 2.2.98 | "“नुाहयन्ते अधि पक्क भामिषि"-दति (de १०.९४.३.) ऋचौ Mara ननुषयने-- अष्टविशेषं कु देन्ति'-ष्ति Ge Are | साष्या० त्रा २२.९१९; २५.१६ सा्या० We १० ४.२१ ; ९२.१३.१,४.९। काव्या० श्रौ १.८.१९ । इ्ाप्मग्र पुनः ९.१९,२९ ।
॥ पञ्चग्रपञ्चिक्षा। १।४। 2K
॥ अथ चतुर्थः खण्डः ॥ `
ara देवता चतुथं महगडतेाकविं श सोमो वैरालं सामानुष्टप् छन्दो यथादेवत मेनेन ' यथास्तोमं यथा- सामं यथाच्छन्दसं tifa य एवं Fe यदा एति a मेति च' aaquenst रुप यकव प्रथम महसतदे- तल्युमर्यश्चतुथे बद्युक्तवदा द्रथवद्य दाशुमद्यत्यि ववद्य - waa पदे देवता fered यदयं लोको ऽब्बदितो' AMT द्यबववद्चच्छुक्रवद्यदाचो Ld यदस ate रिफितं ate eet यदूनातिरिकतं aes यदानुष्टं यत्करिष्य ITI रूप मेतानि वे eqs
ङपाण्याम्नि न खवक्तिभिरिति चतुथा sare भवति awd विरिफितं विरिफितच् कमेखतर्थे- ऽहनि चतधसाङो qa Wed पाङ्कम् WET यन्नः MIT: पश्वः पशना मवरकचवं ता ङ दश जगल्यो जगत्- प्रात ष्सवन एष Vet चतुर्यखाह्ो Ki aT ड परञ्चदश्यानुष्टम अनुष्टुभं Bacay wares qi aly विग्यतिर्गायन्राः घनः; प्राव्रकौयं शोतदद् स्तेन चुर्थखाड्ो ed! तदेतदस्तुत UNE मयात- WAAR यन्न एव साल्ता्द्यटेतचचतुथद्याङ अञ्धं
8
re ॥ रेतरयब्राह् खम् ॥
भवति' यश्लादेव तद्यश तम्वते वाच मेव तत्प॒नलप- यन्ति aaa सन्ततैखाहेरव्यवच्छिन्नैर्यन्ति य॒ णवं विद्वांसो बन्ति वायो शुक्रो भयामि & fate erat अवीत( वायोः शतं हरौणा fee वायवेषां सोमा- ना मा विकितान सुकृत् भा नो विश्वाभिरूतिभिम् Maa wee are वृजिनं रिपु मम्बितमे नदौतम इत्थानुष्टुभं प्रउग सेति च मेति च शुक्दश्च - qa ऽहनि aquest रूपं तं त्वा यक््मिरौमड दूति मरूत्वतीयख प्रतिपदीम् दूत्य भ्यायाम्य faa. तदशसेन aque: qu मिदं वसो सुत मन्ध ax नेदौय एदिहि मेतु ब्रह्मणस्पति रम्नि्नेता त्व सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्पः wa इन्द्राय वृत दति प्रथमेनाह्ृा समान भतान तुयं ऽहनि wares रूपं gh इव मिन्द्र मा रिषण्य इति सूक्तं इववच्च- वुँ ऽहनि aquest रूपं west इन्द्र॒ ठषभो रणायेति सूक्त ad ater fae तं ूवेमेति इव- agga seft चतुर्थखाहो qd तदु बजेष्टुभं तेन ufafsaue4 सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्य- बतं * aad लु मायिनं हुव इति पर्यासो इववांश्च तुर
`. ara” क।
॥ पश्चमपद्धिका । १।४॥ RS
ऽहनि चतुथखाह्छो रूपं ता उ गायनो AAT वा एतद्य wee मध्यन्दिनं बहन्ति तद्व वच्छन्टो व- हति यस्िन् निविद्ीयते तस्माद् गायनोषु निविदं दधाति पिबा सोम मिन्द्र मन्दतवुल्वा ait इवं विभिपानखाद्रेरिति वेराजं पृष्टं भवति वाहते ऽहनि चतुरे sefa चतुधखाह्ा ad यदहावानेति धाय्याच्य ता' त्वा मिदि हवामह इति बहतो योनि मनु निवत्त थति बाहतं दछेतदृहरायतनेन ठव मिन्द्र भतृतिष्विति सामप्रगाथो ऽशलिष्टा जनितेति जातरवांञ्चतुथे seft चतुथलाङ्ो रूपं ल्य मृ षु वाजिनं aaa भिति avait ऽच्युत: ॥ ४ ॥
चतुय मइरविंधते- “वाग्वै देवता aaa मडर्वडत्येकविंश्च स्तोमो बेराजं सामानुष्टप् छन्दो यथादेवत मेनेन यथास्तोमं यथा- साम यथाच्छन्दसं रान्नोति य ud वेद”-दरति | पूवेवदहयाख्येयम् !
चतुधेस्याक्को गमकानि मन््रगतानि लिङ्गानि दर्थयति- “यद्वा एति च प्रेति च तचतुर्थस्याद्ो रुपं, याव प्रथम aE स्तदेतत्प नयञचतुथ यदयक्षवद्यद्रथवद्यदटाशमगत्पिबवद्यष्मथमे पटे देवता निरते यदयं लोकोऽभ्युदितोः यव्जातबद्यदववद्यच्छुकर- वदयद्ाचो रूपं यद्धेमदं यदिरिपफितं afew यदूनातिरिकं यद्व राजं यदाजुष्टभं यल्लरि्द्यग्रथमस्याद्रो-रूप मेताति वे चतुर्थ-
स्यादङ्क रूपारि'"- इति | भाकारः प्र्ब्दश्चेति यदेव पूवव प्रथम
ac ॥ शेतरोयब्राह्मखन् ॥
wrst निरूपक gaye, तदन Ware निरूपकम् | प्रचम- AMAT प्रम AW: पूवे यदुम्, सदेतत्पुनरपि मध्यम- ज्हापेक्या प्रम ATTA ; अतो नवराव्ापे्चया यत् चतुथं, तख वाहपे्या . प्रथमताग्रधमस्वाद्टो लिङ्गाग्यत्र योग्यानि ; तत एव तद्युक्षवदित्यारभ्यायं लोकोऽभ्युदित शत्यन्तानि gater- ग्धेवाभिहिताजि † । ‘aad जनिधातुयुक्षम् | “waa इति इयतिधातुयुक्तम् । “शक्रवत् शक्रशब्दयुक्तम् । "वाचो Sq’ वाक्- प्रतिपादकशब्दयुक्ञम् । ‘aad’ विमदाख्येन महषिंणा दृष्टम् | रिफतिधातुः ami vit, fatwaita स्पृङ्ञेनोचारितम् fafefansy’ | 'विष्छन्दाः' fa विविषच्छन्दसा युकम् । ag चातिरिकं च .अनातिरिक्तम्' wacetaset caer: | वैराजाख्य- सामसम्बदं वेराजम्' | अनुषटपद्न्दस्सम्बदहम् “WAAR | जातवदित्थादौनि अत्र विधेषलिङ्गानि। भविष्यदथेवाचिप्रल- योपेतं धातुरूपं “करि्त्"-द्य॒ष्यते । wa aaa aa gate wera Ga मस्ति, तानि सर्वस्छपि warerst निरू- पकाशिष॥ (र । इदानी arene विधत्त- “भानि न सख्रदद्धिभिरिति aque wei भवति ; dad विरिफितं बिरिफितस्व ऋषे- aad ऽहनि aqdaret रूपम्”-इति । भागि मित्मादिकं (Ho १०.२१.) सङ्गं वमद विमदाख्येन महर्भिंखा टदषटम् । ` शविरिफितं' agate विथेषक्गोेनोचारितम् । अत एव ^निरि- फितश्यः बिशेषक्गशरूपतया gaa विमटाख्यस्य महर्षे; सम्वन्धि |
@ २ भ Boo Yo GC Ge दर्टव्वम्। + र्मसा० Bee Jo S— fo de KET |
॥ पञ्चमप्ञ्चिका | १।४॥ Re
अतो faata eed faftfaraaia शिङ्गदयसङावा चतुरे Nae Bay, तख्ाचतुर्थस्याङ्रो निरूपकम् ॥ WI छन्द ्ोपजोव्य qe wiefa—“wew पाङ्कुम् ; UTE यज्चः, पङ्काः पशवः, पशुना waqer’—cfa | WwWaagt wagers । यत् किच्िच्छन्दोयोगात् ange) yate इविष्पक्कयादिभिः « awa पाङ्कुत्वम् । बतुभिः पादैसेखेन क, यच्चावयवैः “पशवः Ur । तस्मादेवच्छसनं पशपातैा मवति ॥. अमतोहारा ya: प्रशंसति-- “ता छ. eu. aaa SATA सवन एष AWA WAST रूपम्"-षति । ता छ' तास्तु मूक्षगता भष्टाचो दश जगत्यः सम्मदयन्त | कयं सम्पर्तिरिति, रदुष्यते-- Yaw aT TET TAT भव- स्ति; afeaaaanfacea ; ततो fafeat अशीत्यधिक- चतुः व्रसान्लराणि eae | अष्टाचत्वारिंशदक्लराशां arate दथ सद्याकानां तावग्ेवाच्चराशि 1 णवं जगतीस्म्परसिः.। SATS प्रातच्छवनं यस्य AA AEM सोऽयं "जमत्- श्रातस्छवनः' । qa भेव छन्दसां विवादो जगत्याः आतश्चवम- Wa सुकम् १1 भतः mara जगतीसम्बन्धवतुथखाडो निरूपकं a अगुष्टपूसम्बन्धेन प्रशंसति--“ता ड यञ्चदशाचष्टभ भावुष्टुमं छ्येतदष्टस्तेन waters रुपम्"-दति । ave, द्र जगत्यः शयच्चदश्ुष्टुमः" aay । aefe,— अष्टाऋ्लाररिंसरक्षरा जगती ; हातिंणदश्प्तनुष्टुप् ; तथा GAARA जगतो सागुष्टम्-
२ॐ = >
= १ भा०-२९२ To, & Alo Cok Yo AVA} tr Wo WH ए. उक्र REM |
३५ ॥ एितरयत्राह्खम् ॥
भवति | swaaequa: सम्बन्धि ; want निर्वाडइकलत्वस्वोज्ञ- त्वात् *। तेनेदं Qa अनुष्टबहारा चतुधस्याद्धो निरूपकम् ॥ ` ` गायतौहारा प्रंसति-“ताड विंग्रतिर्गायव्यः ga: प्राय-
Whi gaewaa चतुथेस्याहो रूपम्”-इ्ति। तास्त दथ जगत्यः पुनरपि प्रत्येकं tar विभल्थमाना चतुर्विश्त्यश्चरा गायतो विंशतिभेवन्ति । - गायत्रीसम्बन्धचान्धक्र--प्रायणौयं प्रथम महगायत्रो वा रेन्रवायवो wat प्रायोय महः*-दइति- MAA | CS चाषमेध्यमे are waaay प्रायशौयम्। अतो गायत्रौ CITT सम्बन्धस्य aa WaTATeAAM (He १०.२१.) aqaaret निरूपकम् i | |
खारयुक्तत्वेन पनः प्रश्सति--तदेवदसुत ANS मयातः- MAGN यन्न एव AMY त चदेतचतुधस्याङ्ग Wee wafa, यन्नादेव aga aaa, वाच भेव तत्पु नरुपयन्ति aa’? शति । "तदेतत्" भामिनि मित्यादि सूक्षम् (सं १०.२१. ); SRT aft: qa agd होढभिरप्य्स्तम् ; तस्मात् (अयातयामं गतसारं न भवतोति Peas यन्न एव ;. AWAY सारत्वात्। तषा सति यद्ये तस्ूक्त waved भवेत्, तदानौं यज्नरूपादेव सूक्षाद् यच्न- रूप aw: ‘aaa’ विस्ताग्यन्ति, fargrecaat ‘are मेवः-~ तेन सारयुलेन पुनः प्राप्रवन्ति । तञ्च मध्यमस्य alee (सन्त्ये विश्छेदरादह्ित्याय भवति ॥ | ।
वे दनपर्बक मनुष्ठानं प्रणंसति--^“सन्ततेख्खादैरव्यवच्छित्रेयन्ति -ध एवं विांसो यन्ति-इति। पुवेवदाद्धयम् |
अथ प्रडगशस््रं विधन्ते-- “वायो शक्रो भयामिते, विहि
© “च तुचं मडवडति °--° VIET कन्दाः KATH: ३४ ए० २ प॑ RFA
॥ पश्चमपञ्चिका | १।४॥ श
Tar सवीता, वायो शतं इरोणा, मिन््रख्च वायवेषां सोमाना, मा चिकितान सुक्रत्, भानो विश्वाभिरूतिभिस्, त्यमुवोश्रप्र- WS, मप त्वं ठजिनं रिपु, मस्बितभे नदौतम caged wen afa च प्रेति च शक्रव्चतुये शनि aquarst रूपम्? इति । वायो शक्र इत्याशयः प्रतीकम् (सं०४.४७.१.) । fafe ोतरा इति (do ४.४८.१. ) हितीयम् | वायो शत भिति ( do ४.४८,५.) ढनतौयम् । इन्द्रषेति (deo ४.४अ.२. ) चतुर्थम् । ` भरा चिकिता- afa (do wae.) aaa, आनो विश्वाभिरिति (संर ८.८.१. ) षष्म् । Waa इति (Ho ६.४४.४. ). स्ममम् I पत्य fara (Wo 2.47.02.) । भम्बितमद्ति (संर २.४१.१६. ) नवमम् । अवाडैपस्िभिः प्रतोकरेकस्तृचः, raz; धट्प्रतौकैः TEM: | एतत्सव Agere vere काचम् | अतर अकारः, प्रशब्दः, Gareafa लिङ्गनि geanfa | बायो waa gaafaga fafe faa मि वायवा चन्द्रेण" Taare: | वायोः शत मित्यत्र “co a यात् श्त्याकारः। इनद्रेत्यव्र हदितोयस्या मृचि “at यातम्”-इत्याकारः। स्म चिकितानेव्यव, at नो विश्वाभिरित्ववाकारो wet | wa at way मित्यत ame: | अपत्यं afar fama ठतोयस्या मुचि “on guaran: | भम्बितम wera “anf wer” इति ग्र wet wat farexaa चतुर्थेऽश्टनि aaa x सवे agararet निरूपकम् |
मरत्वतौयशस््रसव प्रतिपदं fart —a art यश्ेभिरौमणख दति ( सं° ८.६८,.१०. ) मदलतीयस् प्रतिपदोमड शत्यभ्यायाम्ये मिवेतदडहस्तेन चतुथेखाष्टो रूपम्-इ्ति। wa atadiay
zz ॥ Qataarerey +
इति पह मस्ति, aqareray svafaad at, याजा ) 2 दोघंक(लेन ware, तस्मादेतदषः “अभ्यायाम्य मिवः afar दोघं कत्तव्य far प्रयोमडाइस्येन pat) तेन याजार्षवाचिः घातुदारेष दोर्धलेन साम्यप्रतोतरिदं aera woeraret निरूपकम् ॥ ` बन्ान्तराश्डि विधक्त- इदं वसो खत aa (सर्र, २.१, ), इन्द्र नेदोय एदिहि (do ८,५३.५. ), पेतु ब्द्मशसरति ( Ho १,४०.३. ), रमिर्नेता ( सं° ३.२०.४.) तलं सोम क्रतुभिः (Ho १.९१.२.), पिन्बन््यपः ( Ho .१.६४.६.); प्र व इन्द्राय TEA ( द.ट९.३. ) इति प्रथमेनाद्ा समान मातानखतुये ऽन्नि AAAI रूपम्" -दति | “भातानः' eT: । सा चेदं वसो ga मिष्वादिञा । अलिन् चतुर्थेऽहनि qatar प्रनेनाद्ा समाः नात्वाम्यं चेक लिङ्गम् ॥ ` mee सूकान्दरं fara — “agit wa fire मा fee इति (संर. २.१०. ) Ya wraqy swf चतुथे खादको ` रूपम्५-इति 1 षश ब्टोपेत Acer विरेषलिङ्ग भिति पूर्वं gare अन्धसिन््पि सूक्त afer’ दभेयति-- “reat wR Fait इशायेति (do २.४७. ) am, ga ख्ादा fay तं cant इववश्चत्ये ऽइनि aquest eaq’—sfa । ` मरुत्वानिव . qe ““खप्रम्”-दत्वादिरन्तिमः पादः ; तत्र “Eta इरति इकः शब्दार्थवा वो धातर्दृश्वते ; wat लिङ्गसद्गावारद्को निरूपकम् ॥ ` „ मुकं प्रत्रसति--^तदु de तेल प्रतिरिहपदेन सवनं द्ाभ्रागायतन्नादेवैतेन a प्रच्यवतः?-इति । ag’ ay ae freq: weeny | प्रतिहितानि पदानि ofafrrarerceggyrgar: चादाः
yaumqaafenr) 2188 ‘QR
यच्छन् Qa aa श्रतिहितपदम्' | ताटयेन तेन ada सवन माष्यन्दिनिसवन गतं aqaatanre “दाधार धारितवान् भवति
एतेन Baa स्वयम् “waaay खकोयणग्डडात् कदाचिदपिन प्रच्यवते ॥
we ad विधत्त “डमं नु मायिनं इव इति पर्यासो इव वांखतुर्थे ऽहनि aquest रुपम्” -इति । इमं न्ित्वादिस्तुच- fata: ( सं ° ८.७६,१-१.) परितः qatar मन्ते wea: | तत “हवे” -दति wamerat धातुरस्ि, waaqu are fare THAT | |
azaniafa—“at छ गायत्रो गायवयो वा एतस्य ATS मध्यन्दिनं वदन्ति”- दति | (ता उः ताः सूङक्गता We: गायत्रीः SES TaN (एतस्य मध्यमस्य ara ‘awe सवनं वहन्ति। पूर्वोक्त नवाक्रमेण जगत्याः प्रातस्छवनवाडिलव गायता माध्यन्दिनिसवनवाह्िलं च दर्जिंतम् ut
अस्मिन् aa निविशानं विधन्तं -- “ataeat वदति ufafafaatat , तस्माद्वायतौषु ` निविदं ` दधातिःः-इ्ति। ‘afay छन्द्सि निवित्" पदसमूहः प्रसिष्यते, तदेतत् छन्दो वषतिः सवनस्य निर्वाकं भवति । तस्ाचिर्वहश्वाय ताश गायव्रौषु निविदं शष्यात्॥ ४
भथ वेराजसामसम्बद्ं ठ चयं विधन्त -- “faa सोम fax मन्दतु ला, git इवं विपिपानस्याद्रेरिति वैराजं we भवति, बाते ऽहनि चतुथे ऽहनि चतुर्थस्वाशो रूपम्” इति | weirs: साधनस्य बेराजसान्नः आधारः “पिबा सोमम्?-इत्यादि ( de ०,१९.१३.) स्सोवियस्तृ चः, “gut इवम्"-दत्वादनुरूपः ( ge
। ९
ay . ॥ रेतर्यत्राह्मणम् ॥
७,२२.४६. ) ; WAN वेराजसामखम्बन्धो लिङ्गम् । किच oe WTS HR वे राजसाम, इदं दायुग्मरूपत्वात् बरन्ामखग्बज्धि ; अतोऽपि कारणात् असिक्नि एतत् दचदयं युक्षम् ५
ऋ गन्तरं विधत्त --वहावानेति धाग्याच्युता?-इति। अचु ae areata लिङ्ग मित्यक्राम् |
wares ae मन्य प्रमाथं विधत्त -—“ar fate ware ति (Wo ६.४६.१,९. ) qeat योनि ag निवर्तयति ; वातं ह्ये तदहरायतनेन-दइति | at fatteen मुचि हतसाम खत्पन्नम् ; cared योनिभूतं † गाथं gateway “wy wary | चेत् “रतदहरायतनेन' qareaqquuras ‘are?’ ay- maa fay मिलयक्षम् ॥ ।
aera: सम्बन्धिनं प्रगार्थं feed —“a मिन्द्र प्रत्तं जण्ििति ( सं wae.) arene: eft
aa fay qaafa—“anferst जितेति जातकौतुे Sefe चतुर्धस्वाह्को eaq’—xfa । ee प्रभाये कतौवपादीऽयम् | wa “aafarwr afaar’—efa ; ततोऽयं जातवान् । ‘erfer- चातुयुक्तं ware Sararsy सिङ्ग् ॥ |
wy षितिद्धकविशेषस्थाच्युतत्वं लिङ्ग दशयति- त्वं भू ध वाजिनं Saya मिति ( do १०.१७८. ) वायं ऽतः ॥ ४ ॥ ` ` ईति ओौमश्षायणाचार्यविरचिते माधवीये Sehnert
‘Qatar पञ्चमंपचिकायां प्रथमाध्याये ( शकविं ध्याये ) चतुथः खण्डः ॥ ४ ॥
ara ge ` ` :
कुह. wa इन्द्रः कल्िन्नदांति an awe विरिफितं विरिफितख etaqa ऽइनि aquest ङ्प यु्मख aaa स्रराज. इति सक्त. सुसं THE ` जनुषाभ्यग्र मिति जातवचतुधं ऽहनि . चतुथं erat aa तदु चैष्टुभं तेन भरतिष्ितपदेन सुवनं दाधारायतनादेवैतैन A ula Ta वः सजासा् मिति पर्यासो विश्वासु ahataa भिंल्भ्यायाभ्य भिवेतद्दस्तन चतुथखह्को ङ्प ताउ. गायनो गायनो वा एतखख . नाद्य मध्यन्दिनं वदत्त तह - awe वहति afafafagiad तस्माद गाय- tq निविदं दधाति विश्वो देवख नेवम्. तत्छवितु- वरेण्य मा विश्वदेवं सत्पति fafa वेश्वदेवख भति- पदनुचरौ' वाते ऽनि चतुर्थेऽहनि ware शप्र मा देवो यात॒ सविता ata इति सावि मेति चतुर्थे sefa चतु्थखाह्टो रूपम् भर दावा यन्न प्रथिवी नमोभिरिति द्यावांपथिवौयं मेति. aga ऽहनि wares रूपम् प्र ऋभुभ्यो ga भिव वाच; मिग्य-डइल्याभवं मेति च वाच faa gia च aga इनि चतुर्थस्ाङ्धो Sta) TAT ST ` मनोषेति
३६ a रितरेयब्राञ्जशम् 8.
वेशवटेवं मेति च शुक्वच्चतुे ऽशनि चतुर्थ॑स्याङ्ो रूप" ता उ बिच्छन्दसः सन्ति पदाः सन्ति चतुष्पदास्तन चतुर्थखाह्ो रूप" वश्वानर समतौ सखामेाभ्नि मारुतस्य प्रतिपदितो जात इति जातवच्चतुथे"ऽशनि GIVI QT ARE व्यक्ता नरः सनोक्छा इति मारतं न fast aafa बैटेति जातवश्वतु्थं sefa waza: ad ताउ विच्छन्द्सः सन्ति दिपदाः सन्ति चतुष्यदास्तेन wast रूप जातवेदसे सुनवाम सोम fafa जातवेदखाच्यताग्नि नरो दौधितिभिररण्योरिति जातवेदसं इस्तच्युती जनयन्तेति जातवच्चतुथ' ऽइनि' चतुर्थखाह्को रूपः । ताउ विच्छन्दसः सन्ति विराजः सन्ति विष्टुभ- स्तेन ATU रूप AST रूपम् ॥ ५ ॥
॥ इत्थेतरेयव्राह्मखे पश्च मपञ्चिकायां प्रथमोऽष्यायः॥१॥
विमदेन महषिणा ce yrefed an विधन्तं - “कुष्ट श्चुत इन्द्रः कस्मिन्रश्येति (do १०.२२. ) सक्तं वेमदं विरिफितं विरिफितस्य ऋषेयतुथे sefa चतुथस्याद्भो खूपम्”- इति । पूर्व- वद् व्याखेययम् ॥
सूक्रान्तरं विधत्त -- “युष्मस्य ते हषभस्य स्वराज «faa we गभर जतुषाभ्युप्र भिति जातवशतुरथे ऽहनि. चतुर्धस्याहो
॥ चञचमपश्धिक्रा ।१।५॥ 29
खूपम्- दति । qaretft ( सं° ३.४६. ) ga “ow गभौरम्' -इति यः पादः, aa “जजुषाः'-इ तिश्रवन्षात् “जातवत्' जनि-. धातुयुक्तं fag मस्ति ॥ . # ` सू्रगतं छन्दोऽवलम्ब्य प्रं सति-- “तदु aed तैन ufafea- पदेन wad. टाधारायतनादैवेतेनः न प्र्यवते??- इति । पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥ | add ad fart — “aaa सत्राराह मिति (संर ८.८१.७-९.. ) पर्यासो विश्वास गौष्वायत faaarara faa- तदश्स्तेन wearer रूपम्”-द्ति 1 परितः weawta: ‘cata, अन्लिमस्तु चः | तसम् “विश्वा ञ"- इति यः पादः, तव भायत भिति शब्दो दौत्ववाचकः शयते | हकैतत् ` “अभ्या याम्ब-. मिवः प्रयोगाधिक्छादतिदीर्धं faa; अतोऽत्र stad fara ॥ | a न्दो दारा प्रणंसति- “at © गायत्रो गायनो वा एतस्य wre मध्यन्दिनं वहन्ति; तदहेतच्छन्दो वहति यस्मिभ्निषि्चौयते ; तस्माद् गायवीषु. निविदं दधाति”-दइति । पूववद् व्याखेपयम् ॥ “ शस्तरान्सर विधत्त -- “faut देवस्य नेतुस्, तत्सवितुवरेष्; मा विश्वदेवं सत्मति मिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ ; बाते sefa चतुथे ऽहनि चतुर्घस्याद्टो रुपम्?-इति | “faut टैवस्य- इति ( सं° ५.५०.१. ). ऋगेका, “.तच्सवितुः- दति (do 2.62.20, ११.) W ऋश्यो । एष. ठचो हड्त्सामसम्बन्धी, - वैप्वदेवस्यः प्रतिपत् । “on विश्वदेवम्'"-इति (do ५.८२.७-<. ) ढषो पुरः । WE. THATS बाहेतत्वम् ;. इडत्ामसम्बन्ध एव मन्वलिङ्गम् |
a= , . १४ Rata ४
सविद्टङेवताकं सूक्तं विधन्तं -- “or fat बातु afer इश afa (do ०.४५.) खा वित्र मेति चते {इवि चतर्थश्वाक्ो रूपम्” -इति | भ्राकारोऽत्र लिङ्गम् i :
प्रशन्दलिङ्गेपेतं सूक्तं विधत्ते“ art av: एकिव नमो भिरिति; de ७.५९, ) श्याबाणविदौयं ; परेति wad ऽ इवि चतुचै- Wiel रूपम् '-इति ॥ . ` प्रशब्दो वाक्सम्बन्धश्ेति लिङ्दयोचेतं सूज विषत्ते- ऋभुभ्यो ga मिव वाच मिष्य इत्याभवं ; प्रेति च वाय firs afar च चतुर्थे ऽहनि wagargt खूवम्- इति ऋमदेषतत्वात्वं खदम् | प्र-शब्दो बाक्सम्यन््रचच प्रेति चेत्यादिना wes ॥
RUST छक्र-गब्देन चे पेतं सुल्लान्वरं faa --^प्र owe देवी मनीषेति (do ०.२४. ) deed; प्रेति च mae ऽहनि चखतुर्धस्याष्टो रूपम्-दति । wa बडटेवताकत्वाद् वैश्व- देवत्वम् ५ :
नानाविधच्छन्दोयुक्षत्वरूपं farrat edafa— “a = विषच्छन्दखः सन्ति feaer सन्ति wqwerta qatar qua’-gfa | ‘at डः arg ganar ऋचा . “विच्छन्द्सः' विविधश्छन्दोयुक्लाः ; तबेकविं थति; हिपदाः सन्ति, वशिष्ट अतुष्यदाः सन्ति ; तेन विच्छन्दसत्वेन अष्टो निरूपकम् ॥ | यस््रान्तर्ं प्रतिपकमतं विधत्त --“वश्वानरस्य सुमतौ स्याने,
त्वाभ्निमासतस्य प्रतिषद्् ; इतो जात इति लात्रवचतु्थे swfa
अतथस्वाहो रूपप्? इति |` तस्य Gare (do १.९८.) पथ HAT ऋचस्त ती म्रफादे- “तो जातः-दति्यवणाव्या तवच्ण्दोः पत far मस्ति a an es
Ri er ३२
मरदेवताकं qa विधत्ते --“क ई अक्ता नरः सभी इति मारतं; न fargiat जनुषि वेदेति जातवचतु्ये ऽहनि चतुर्थस्याह्ो स्यम्” ति | afary सुकते ( de ७.५६. } ठंतौयस्या मुचि # ^मरहिरलं'-इ्तिश्ैवशश्चादतम्। नं किर्डील्यादिकः प्रथ मायाः † ऋच तुतौयः ` पादः | तंव “जनि” इति "जनि घातु- gaa लिङ्गम् ॥ =. ` | |
विविधं॑च्छैन्दस्वयुशं लिंङ्गान्तर दर्भयति --^ता € विच्छन्दसः सति दिपर्दाः after चतुष्यदांसनं dates! दपम्?-इति | viaq ga waren दिपदाः, इतराश्तुष्यदाः #॥
भच्युतत्वलिङ्गोपेता aa विधत्त -- “जातवदस सुनवाम सोम मिति ( do. १.६९. ) जातवेदस्याच्युता?-ऽति ॥
जातवेदोदैव ताक मन्यत् gat विधत्ते — “अमि नरौ दौधि-
तिभिररण्डीरिति ८ do ७.१.) Tate; स्त्य ती जनयन्तेति जातवच्तु्े ऽहनि चतुधस्याह्नो रूपम्” षति | जातस्य जगतो वेदिठल्वात् अग्निरेव (जातवेदाः' | इस्तच्युतोत्यादिः feata: पादः ; तव “जनयन्त तिश्चवशास्जनिधातुयुक्त' लिङ्गम् ॥
विविधश्छन्दोरूपं लिङ्कान्तरं दशयति —“at उ विच्छन्दसः सन्ति विराजः सन्ति विष्टभस्तेन चतुथेस्याहो रूप महो रूपम्- इति । wareten विराजः, इतरास्तिष्टभः ॥
eqaat ada वक्त सुचितम् |
t दितौयाया इति वक्तव्यम् ; म fe प्रथमा wa चतुष्यदा |
‡ कड् व्यक्ता इति refined सुक्तम् । तच भाद्या एकादश दिपदाः, fier भिराजः; शि्टाअतुदंश विष््भ- । तदिह aga पुरात् ‘adtaer ङचि'-इति, यदकं प्रथमाया इचः"-दति, तदुभय भेव भाष्यकारस्येतख भम मावेदयतीौति स्फुटम् |
ge a शितरे यब्र शम् ॥ © । मभ्यासोऽष्यायसमाप्ताधः॥५॥
इति श्रोमल्लायणाचार्यविरदिते माधवीये वेदायप्रकाथे ` शितरेयव्राह्मणस्य पश्चमपञ्चिकायां प्रथमाध्याये. ( एकविं शाध्याये ) पञ्चम; SH ॥ २ ॥
वेदार्थस्य प्रकाशेन -तमो हाहं निवारयन् | प॒म्थांचतुरो Gare विद्यातौथमहेग्बरः ॥
इति ओरमदराजाधिराजपरभेश्वरवैदिक मार्गप्रवत्ते क-
खोवीरवुदक्गभूपालसाम्बाज्यधुरन्धरमाधवाचा्यादेगतो भगवस्तायणशावार्येश विरचिते माधवीये बेदार्थप्रकाणनामभाण्ये ` रेतरेयत्राद्मशस्य पश्चमपद्िकायाः प्रथमोऽध्यायः ॥
॥ अथ दितोयाध्यायः॥ ` ( त्र )
१ प्रधमः खर्डः il
"पयय ८, - षयं
“US| गौर्वै देवता पञ्चम aeasfa जिण्व स्तोमः Want सामं पङ्किन्कन्दो$ यथादेवत मेनेन' aT यधासाम यथाच्छन्दमं uaa य एवं वेद ae नेति न परेति aferd यत्पश्चमसखाह्णो ङ्प" यद्याव हितीय महसतदटेतत्पुनयंत्यच्चमं यदुरध्ववदय तिवद्य दन्तवैट् यदषरबद् यद्ुधन्वद्यन्मध्यमे पटे देवता निरुच्यते! uated मग्युदितं यहु ग्धवद् यदूधवद् य्ेनुमद् यत्पुश्चिमद् यन्मदद् यत्पशुरूपं यदध्यासवदिच्चट्रा दव हि पशवो यल्ागतं जागता हि पशवो agr- हतं बाता हि पश्वो यत्पाङ्क पाङ्का हि पशवो। aed वामं हि पशवो यद्विष्मरविहिं पशवो यद् AUS वयुं पवो यच्छाक्ररं aE यर्कुरवंद् यद् fedtaerst रूप मेतानि वै पद्चमलाह्णो रूपायोम मघ वो अतिथि मुषवध मिति wanes भाज्य
* ^"पंक्तिच्छन्टी"चघ, ङः |
€
४२ ॥ रैतरेयब्राद्मणम् ॥
भवति! जागत मध्यासवत्पशुरूपं पञ्चमे sefa पञ्च - Ta रूपं मा नो ast दिविस्पु मानो वायो मह aa रथेन पृथुपाजसा Tea: ALIA TAT उ वां दिविष्टयः' पिवा सुतद् रसिनो देवं दैवं बो ऽवसे देवं देवं वृद गायिषे वच दूति Ted प्रउगं पञ्चमे sofa पञ्चमखाह्ो रूप" यत्पाञ्छ जन्यया fafa’ मसत्वतीयख प्रतिपत्पाश्चजन्यये ति' पञ्चमे ऽहनि पंञ्चमखाहो रूपं मिन्द्र इत्योमपां एक इन्द्र aaa ufegifas ब्रह्मणस्पते ऽभ्निर्नेता a सोम कतुभिः पिन्वन्त्यपो! वृषदिन्द्राय गायतेति दितीये- AB समान भातानः पञमे ऽहनि STAT ey भवितासि सुन्वतो वृक्षबर्हिष इति aa deg पञ्चपदं पञ्चमे sufi परब्मसा्ो BT भित्था fe सोम दृम्मद दति aa महत्पाङ्क पञ्चपदं पञ्चमे ऽहनि पञ्चमख्याह्टो रूप मिन्द्र पिव दभ्यं सुतो मदायेति am महत् Sed तेन भति- ितपक्िन सवनं टाधाराथतनादैवैतेन न प्रच्यवते' मरत्वा इन्द्रं dea इति cater नेति नं मेति पञ्चमे ऽह्नि पञ्डमखाह्नो ad ता उ गाधो गायतो वा एतद चाद मध्यन्दिनं बषन्ति' ae-
॥ पञ्चमधैधिका | २।१॥ ४३
तच्छन्दो वहति यद्धित्रि विदौयते adr गाय- ata निविदं दधाति ॥ १ (६)॥ |
अथ नवरा्ापेखया Ged, मध्यमर्वाह्धापे्या feta महवि धत्तं - “गवे दैवता पञ्चम मषर्वष्ति जरिणव स्तोमः Wat साम पद्किन्कन्दा यथ।(देवत मेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाच्छन्दसं रा्नोति य एवं वेद” दति । पूवत वागेकं गौरेकं atte मिति देवताया रूपत्रय ama; तत्र वागामकं रूपं चतुथं ऽन्य क्तम्, Taare गौरेव रेवता निर्वाहिका | स्तोमानां wa विशवो निवाकः | तस्य त्रि णवस्य स्तोमस्य खरूपं छन्दो- ita माम्नातम्-- “नवभ्यो fewafa ख तिमिः स पञ्चभिः स एकया, TaN हिङ्रोति ख एकया स तिभिः सपञ्चभिः ;; नबभ्यो feecfa स पञ्चमिः aura स तिषभिः; वजो वै विणवः"" इति * | wena aa: | एकस्त चच्तरिभिः पर्याय रावत्तनीयः; ay प्रथमायास्िः पाठः, दितौयायाः पञ्चक्षत्वः पाठः, Salat: सक्षदैव पाठः | दितीयपर्याये प्रघमायाः aa- व्याठः, दितीयस्ाः fa: पाठः, ठतीयस्माः पञ्चक्तलः पाटः । ढतीयपर्याे प्रथमायाः weae: पाठः, दितीयस्याः सक्लत्पाठः, ठतोयस्याच्िः पाठः । एव माहनत्ताभिः सपतविंतिसद्धाकाभि. ऋ्मि्ि णवः स्तोमो भवति । भन्यत्पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥ `
wate aafagiia दर्भयति- “यदं नेति न प्रेति aq खितं यत्पश्चमस्याह्ो रूपम्”-ष्ति । भाकारः प्र-शब्दश्च नाक
@ Alo Alo देप्र° १,२य्०।
„ BB ॥ रेतरेयत्राद्मशम् ॥
few मिति नकारहयेन प्रतिषिध्यते। aq ‘fad’ तिष्ठति- धात्वधरूप मप्रचलितं तत् पञ्चमस्याद्धो निरूपकम् ॥
दितोयेऽदन्धुकं fared पञ्चभेऽहन्यतिदिशति-- “aria fetta मशस्तदेतत् यपुनर्यत्पञ्चमम्"?- इति । नवराच्रापेक्षया यत्पञ्चम मवि दयते, तत् wre न भवति, किन्तु यदेव facta महस्तदेव पच्चमत्वेन पुनः feat; ave लिङ्गलात मवासु- सन्धय मित्यर्थः # ॥
` तानि लिङ्गानि दर्भयति--“यदृर्चैवय्यस्मतिवद्यदन्तवेद्यद् ठष- we यद् बधन्वदयग्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिच्च मभ्युदि- तम्" ति । पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥
अथ विगेषलिङ्गानि eaafa— “यद ग्धवद् यदूधवद्यदेलु- मदयत्एृञज्जिमदन्मदहय्यत्पशरूपं यदध्यासवद् fager va fe पशनो, यञ्जागतं जागता fe पशवो, यहाष्तं areat fe पशवो, care ang हि पशवो, यद् वामं वामं हि पशवो, यचवि्दवििं प्रवो, यदपुखद पुरि पशवो, यच्छाक्षरं aT ase, यद् दितीयस्याद्रो रूप मेतानि # cea शूपाखि- षति | द्ग्धोधैनुष्ञ्रिमच्छब्देरुपेतं यददस्ि, aaa लिङ्गम् | तथाविधं aged यदस्ति, तदपि fara | पश्रूपस्य ब इविधत्व मेव यद- ध्यासवदित्यादिना प्रपञ्चते । भधिकपादस्य Wea: "ध्यासः" | प्रकतौ यावदस्ति, तावतोऽप्यधिकपादोपेतम् “अध्यासवत्ः; पशुना मपि चतुरभ्यः पादेभ्योऽधिकं सुख Aa परिगख्यते ; भतो ऽध्याखवत् aged भवति | तदेव ‘fager इव'-इत्यनेन स्पष्टौ- क्रियते। विविधाः ger ` वित्तद्राः'; एकस्मादन्यो न्युनः,
# नेभा० ४१४१० गेषं TAA
॥ पञश्चमपश्िका ।२। १॥ ४१५
तस्म्ादप्यन्धो न्युनः ;-- गजापेच्तया अश्वः शद्रः, तदपेक्षया मषिष्रः द्रः, ततो ` गौः, ततो stad पशष चुदरैलं द्रव्यम् | जागतं जगतौसम्बहं यदस्ति, तदपि पश्टरूपम् ; सोमाइरण- प्रसङ्गे # जगव्याः पशूना मानी तत्वाव्नागतत्वम् | तथा “Alea” ब तीसम्बचं पश्रूपम् ; ` पशविषये gear माजिधावने + इत्या विजयेन पशूनां नाहंतत्वम् । पद्किच्छम्दस्सम्बड मपि पशरूपम् ; पङ्िमुखेन पञ्चावयवेः उपेताः पश्वः पाक्काः। यत् वामः रमणोयं yt सखरवणांदिभिः ara भवति, तदपि aweqq ; लोकेऽपि गवाश्वादिपश्चव इति यदस्ति, तद् वामः wate दश्यते | “इ विद्" इविःसञ्न्नोपेतं यदस्ति, तदपि पश्- खरूपम् ; पशवो fe देवतासम्बबरष्टविःखरूपेण श्यन्ते ।. ay अदू" वधुःसञ्न्नोपेतं यदस्ति, तदपि पशखरूपम् , aval हि वपुः yer yar दृश्यन्ते । “विदा मघवन्”-इत्यादिषु महा- नान्नोपूत्पत्रं ‘ara’ साम; aware Fal लिङ्गम् । ong भिति यत् पुनवचनं, तत् पश्चसद्यायुक्तं ; पूर्वत्र uf: wae fafa faite: | कुवेत्" इति वर्चमानार्थवा चिप्रत्ययोपेतं धातुमात्रं विवक्ितम् | एतच्च दितौयस्या्नो रूप भिति पूरं सुक्तम् {| एवं च सति यानि दितोयेऽ्न्युक्तानि लिङ्गानि, यानि चात्र नूतनानि, एतानि सर्वाण्यपि पञ्चमस्याह्ो निरूपकाणि द्रष्टव्यानि ॥
@ 2 Wo ११९ To १७१०- ९१७ Fo १९ do FEAT |
† १९ भा० २४७ Yo toto दर्व्यम् । ` ~. ‡ सामसंडितास महानानौसाम wats ग्रन्थः, तचारण्यक(्ययनान्तेऽध्यापय्न्ति |
§ 2 भा ४१९ Yo € do ZEA |
४६ ॥ एेतरे यत्राहम् ॥
weaned विधत्त - “xa q षुवो भतिधि सुषबध. मिति पञ्चमस्याह आज्यं भवति ; जागत मध्यासवत्यशटरूपं, पश्चमे ऽहनि पञ्चमस्याहो खूपम्'-श्ति। इम मू षित्यादि सूक्ते (सं «. १५. ) ; जगतोच्छन्दोयुक्षा Wear aay: शंसनोयाः #। aa ठतीयस्या खचि जगतीच्छन्दस्केभ्यः चतु थपारैभ्योऽधिकः पादो "भरहाजाय सप्रथः? इत्येषः समान्नायते | अतोऽधिकपाष्टयुक्ल- त्वादिद मध्यासवल्लिङ्क aa पश्खरूपम् ; पशोरपि. पाद चतुषटटयादधिकष्य सुखस्य विद्यमानलात्। तदेतल्लिं गयुक्षं waa ऽहनि fafaate युक्त योम्बम् ; तस्मादेतत्पञ्चमस्याङ़्ो eq’ निरूपकम् ॥ :
अथ प्रउगथस््नं fad — “na ad fefaen, मनो वायो महे तमे, रथेन एथुपाजसा, Twa: WING, इमा उवां दिविष्टयः, पिबा सुतस्य रसिनो, देवं देवं वो ऽवसे देवं देवं †, THE गायिषे वच इति ared new पश्चमे ऽहनि Tenet रूपम् -ति। भानो aw मिति (सं ८.१०१.९१०.) दे wal, भानो वायो इत्येका ( सं° ८.४६१.२१५. ), सोऽयं TIA: ; रये- नेत्यादि; (do ४.४९.५-७. ) दितौयः, awa इत्यादिः (de ©, &६.१०-१२.) ढतौयः, इमा उ वा मिल्यादिः (सं ° ७.७४.१-३.) चतुथः, पिबा स॒तस्येत्यादिः ( do ८.१.१-३.) पञ्चमः, देवं देव fafa ( do ८.२७.१३- १५.) षष्ठः, छषदिति ( do ७.€ ६.१-३.) सप्तमः | तदेतव्सपतकं हह तीच्छन्टोयो गाद् "बाइतम्ः । अतो लिं मसङ्धावात्पञ्चभेऽनि योग्यतया तस्य निरूपकम् ॥
#ष्मम् षु व श्तयेकोगविंशरद्याचं ama) तवादितो aay एवाच wetter वन्ति, “xa ay at अतिथि छ्षर्बुध भिति नधान्यम्”-दतिकश्पोक्तं ; ( ७.१२. ) । † MAMAS ग्रडणवारणायेष् पादाधिकप्रतोकग्रहणम् । ,
८
॥ पश्चमपञ्िका|२।१। Bo
अथ शस्त्रान्तरस्य प्रतिपदं विधत्त -“यत्पाञ्चजन्यया fanfa मरुषतौयस्य प्रतिपत्पाश्चजन्ययेति पञ्चभे se fa पञ्चमस्याहोरुपम्” -इति। भस्िंस्तृचे प्रथमाया मुचि ( सं ° ८.६३.७. ) पाच्चजन्य- येति पदे पञ्चशब्टयोगो लिंगम् ।
अथ ददितोयेनाङ्गा समानललिंगयुक्त' शस्त्रि विधत्त — “gy इत्सतोमपा ठक (सं ८.२.४.), इन्दर नेदौय एदिहि (Ho ८.५२.५. ), efae ब्रह्म णस्ते ( do १.४०.१.), ऽजिर्नेता (Heo ३.२०.४. ), तवं सोम क्रतुभिः (Wo १.९ १.२. ), पिन्वन््यपो (Wo १.६४.६.), ठदिन्द्राय गायतेति ( do ८.८८.१.), दितीये- नाद्वा समान भ्रातानः, पञ्चमे ऽहनि पञ्चमस्याहो रूपम्"-इति । wart: शस्वक्घ सिः ॥
भथ मदश॑ब्दलिंगन पञ्चपादोपेतपाङ्कूललिंगेन Wid सुका विधत्तं -- “्रवितासि qadt awafea दति ( do ८.३६. ) qa मदत् पाकः पञ्चपदं, पश्चमे ऽहनि quae रूपम्'- इति । अतर दिलोयपादे “पिबा सोमं मदाय-इतिश्रवणात् इदं qa मदह्वति। पञ्चपादाः विखष्टाः # ॥
meq मेवान्यतृक्ष विधत्त --“्रत्था fe सोम शद इति qm (Wo १.८०. ) मदत्पाङ्क, पञ्चपदं पञ्चमे ऽहनि पञ्जमस्याद़्ो ङ्पमःः- इति ॥
पनरपि मदशब्दलिंगोपेतं॑विष्टपहन्दस्कं सक्तं विधत्तं- इन्द्र पिव तुभ्यं सुतो.मदयेति (to ६.४०.) सूक्त मदुत्त्टुभं ;
% अवितासि सुन्वती वुक्तबिंषः, पिवा dtd मदाय कं शतक्रती। ¢ 2 भागः मारयन्; विश्राः सेहानः एतना उस TT, समपुजिग रत्वा इन्द्र सत्यतेःः-दति ।
3a ॥ रेतरेयत्राद्मणम् tt
तेन प्रतिहठितपदेन wat दाधारायतनादेवैतेन न weaa’— दइति। पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥
कार प्रशब्ट्वज्जितमरुत्वतोयशस्तरस्यान्ते प्रेपणौयं ad विघत्ते- “मरुत्व इन्द्र मीदव दरति पर्यासो नति न प्रेति wea ऽहनि पञ्चमस्याद्धो रूपम्? एति | परितो प्रचेपश्ोयः पर्यासः ॥
afaiaa निविचानं विधत्ते-- “ता उ गायत्रो गायतो वा एतस्य area मध्यन्दिनं वचन्ति तदैतच्छन्दो वहति, afa- fafawiat , तस्माद् arate निविदं दधाति-द्रति। पूवं वद् व्याख्येयम् ॥ १ ॥
sfa ओख्रोमत्सायणशायविरचिते areata केदार्थप्रकाथे ेतरेयब्राद्य णस्य पश्चमपद्चिकायां दितीयाध्याये ( दाविं ाध्याये ) प्रथमः खण्डः ॥ १ (६) ॥
॥ खथ दितीयः खण्डः ॥ `
महानाम्नीष्वच स्तुवते शाक्तरेण Arar राथन्तरे sefa पञ्चमे ऽहनि aguas रूप मिन्द्रो वा एतामिम॑दहानातव्मानं निरमिमीत carers ऽथो इमे वे लोका महानान्ना इमे महान्त Sarees लोकान् प्रजापतिः wes सवं मशक्रोय- fed fa च यदिमाल्लोकान् # प्रजापतिः eee
` * ““यदिमान् लोकान्" क, अ, ठ ; “यदिमांलोकाम्"” ख, ग, ड, ज ; “'वदिमाह्ञोकान्” घ, ट ; “यदिर्माज्ञोकान्'"-ष्ने्रव व्यवहारसम्मतः |
॥ पश्रमपञ्िकषा।२।-२। Se सवं मधक्रोद्यदिदं fag! तच्छकार्योऽभवंसच्छक्रीण wade ता ऊर्ध्वाः dat ऽम्यख्जत यटुर्ष्वाः att ऽभ्यख्जत तल्धिमा भभवंस्तल्षिमानौं सिमात्वं खादोरिलया विषुवत उपनो इरिभिः सुत fag विश्वा अवोवधन्निव्यनुरूपो वषगवान् पञ्चि- मागमदगन्वु धन्वान् प्रञ्चमे ऽह्नि प्रञ्चमख्याह्णो रपं यदावानेति धाय्याच्युताभि ला श्र नोनुम इति ware योजि मनु निवत॑ंयति carat waee- रायतनेन मोषु त्वा वाघतश्चनेति सामप्रगाधथो ऽष्यासवान् UREA पश्चमे ऽनि TEASE! रूपं ल भूषु वाजिनं देवजुत मिति तार्च्योऽचुगतः॥ 2 (७)
अथ शाक्रसामसम्बन्ेन feta शुका. ष्टो fer — “महा नान्ोष्वत स्तुवते urate साका रथन्तरे swf aya इनि पञ्चम लादङ़ो शुप्रम्"- दति । "विदा away’—sareat MA ऋचो महान'कोखदन् काः | तासृङ्कालारेः शाक्षराखेयभ साम्ना † सुवते ; Weis मयुम्मत्वाद्धाथन्धशम् ; अरं AA .च रथन्तरर्प्रजन्य लाद्भवम्तरम् ; अतोऽ ता WAT ATT ॥ ‘ayaa fatfin— “wet वा, एताभिम्रहाना- ‘erat निरसिमौत, तस्साक्षहानान्नयो ऽथो इमे वे लोकता AAT + तच साम चतुर्थो गानगन्ेभ्यः एयमेवान्नातम् ।. ` -- .. . क
Le ॥ रैतरेयनब्राह्मणम् ॥
नाजा इमे महान्तः” - दति | पुरा. कटाविदिन्द्रः aa aa रेश्व- यादिगुणेमंडान् भविष्यामौति विचाथ “विदा मघवन्” दत्यादि- भिक्छग्मिः ara गुकेमंहान्तं निर्मितवान् | तस्मास्महतव- निर्माणसाघनलत्ाकहानामौशब्दवाचयाः सम्बन्राः। अपि च महा- नो भूरादिलोकतयखसरूपाः; लोका महान्तः; तताद- प्यासां महानागम् " : | . ननु शकरीपूत्यव्रं साम ara भिति वक्ष्य, शक्रो च सप्तपादोपेताः न चैता ऋचस्तथाविधाः, किन्तु पाद वतु्टयोपेता अनुमः : तत् कथ मासां wacta मिव्याद्धय शक्तिप्रदत्वाण्छ- atte मिति निर्वचनं etafa— “cara लोकान् प्रजापति wee सव मशक्रोद्यदिदं faq; यदिमाल्लोकान् प्रजापतिः wed सर्वं मथक्रोश्चदिदं किख, तच्छक्र्था ऽभवंसच्छकरौ णां शक्षरोल्वम्?-दति | gu प्रजापतिः “विदा मघवन्” इत्यादिका महानाम्ोरनु सन्धाय, ASTHMA लोकान् ( प्रजापतिः) Tew, ताभिमंहानाीभिरनुग्हौतं, warty लोकेषु यत् किञ्चित् श्यावरजङ्गमप्रागिजातं wea मस्ति, aad we anata afwarrga #1 यस्मादेवं प्रजापतिरकरोव्, aareafaed- lq एता WI शक्षरोनामक।ः अभवन् । अनेन waite तासां Wate सम्पन्नम् ॥ | | प्रकारान्तरेण Agata: प्रथंसति- “at et: den SUCAA ; यदू; TiN sagaa, afeat भभवंस्तत्तिमानां सिमात्वम्'-इ्ति। या cat were: सन्ति, ताः ater oer अभ्यसृजलत' “sf aie “-श्त्यारभ्य “यथा वः सु aetafa’—
* 'अक्तिमात्रामृत्"-दति क,ख, च!
॥ पख्चमपस्धिक्षा | २।२॥ ४६
इत्यन्ता दाश्तयौनां सौमा ; तस्याः Say’ ata: कत्वां प्रजापतिः अभितः सृष्टवान् ; अत एवैनाः संहिताः संहितायां ara किन्तु अरण्यकाण्ड & भ्रान्ते | अथवा नकेता च स्तिवेदटेभ्य उपरि fanaa प्रयुज्यन्ते। तथा बचाण्वालयन भाह-- “शक्रं Vas महानाक्ाः स्तोवियस्ता भध्वदैकारं wa amen तिखो भवन्ति-दति (ओौ० ७.१२.१०.) | Weta Aq | यदा यकर साजरा UTA निष्पाद्यते, तदानीं मषा नाम्ना कचः स्तोजरियस्तृचो भवति | तासु waar स्यभावेन नवस्य कास्तथापि fret: कर्तव्या । भअधष्वदकार भिति ator: उच्यते । भधिकेनार्देन gat मेका मृच मेक ate aaa: भवति । ततस््रयाणा asain मेका्चैत्वे सति faa wat भवन्तोति। सोऽयं सोखर : उष्लङ्कनप्रकारः | Tara: ATi: सतोः प्रजापतिरसुलत, aay खिमा"-द्त्येतत्रामका wag । महानास्नोनां मनेन प्रकारेण सिमानामकलत्वं विक्नयम् + ॥ स्तोतिय सुक्गानुरूपं ad विधत्त -- “aretftar विषुवत, : wa ay हरिभिः सुत, fast fa खवोवुधन्नित्वनुरूपो वषानः एव्रिमान्् हान्वृधन्वान् पञ्चमे ऽहनि TEATS खुपम्-इति ।; खादोरित्यादिरध्ययनप्रकारेणेकस्तुचः ( सं° १.८४. १०.) उप न दूत्यादिदिंतीयः (do ८,८२.२१.) इन्द्र विष्वा इति (do न्वच्तु्ेदतिशवः। ` . + भथ साभशव्राद्मणयोः--“डन्द्रः प्रजापति स्ुपाधावत् उव इनानौति, तस्मा एत्- wana इन्द्रियं fa निमाय प्रायच्छदेतेन शत्दौति; तच्छकरौणा०. शक्ररोलम् |
सौमान मभिनत् तत् सिमा। मकमा मकरोत् तन्मश्मा। महान् धव भासौ" नावः" इति ate त्रा ११.४। “Bat aera: प्रजापतेर्वा विष्ोवां विश्रानिवख
at Fear at ETT aT Mae वाति आर ATO ३.२९ 1
+. > ५-रेकरेयब्राद्मण्ठम् ॥ |
१,११.१.) ` तोयः ; wawa fafear qatwettfaaereart-: दगुरूपर्ढचो भवति | aa खादोरित्येतस्िन् “वृष्णा मदन्ति”- aff वषख्छत्वं च ` द्यते, “सोमं खोगन्ति पृञ्रयःः- इति cher: aun, “se विश्वा अवोवुधन्"-१ति वधन्वत्वम् ; तान्येतानि चश्छमे ऽहनि योग्यलात् पञ्चमस्य गमकानि ॥ । भ्रच्ुतललिङ्गेन wat विधत्ते-- “'यहावानेति (do १०. .. ॐ४,६. } घाय्याच्यताः- इति ॥ | ८. = तां धाय्या मतु रथन्तरसामयोनेः शंसनं विधत्त —“afa लाः शूर नोनुम इति ( do ७.२.२२.) Taare योनि सनु fran यति , राधन्तरं द्येतदषरायतनेमः-इति। अयुम्मलादद्को रथ-- ग्तरायतनत्व ate afawa ॥ ह # 9 an : ~ शाक्ैरसामसम्बन्धि-सामप्रभाथं विधन — “aty al वाच- awaafa (do. 6.22.2.) SANT श्यासवान् ; UWE, पञ्चमे ऽहनि. पञश्चमस्याद्को way —xfa । ऋग्द्व मेव aaa प्रगाथस्य: खर्पम् ; अव तु “रायस्रामः- त्येषा ( do .३२.२. ) fra दाधिकत्वेन प्रिता % ; तस्मादयं ware sara) ay पश्रूपत्वात् पञ्चमे ऽहनि योग्यम् ॥ . } :` अंच्युतत्वलिंगेनः gafate विध -- “a ay वाजिनं देवजुत मिति ( to १०.१७८. ) तारो ऽ्युतः” इति ॥ २॥ ति ओ्रौमत्तायणाचायैविरचिते माधवीये बेदार्थप्रकाशे एेतरेयत्राह्मशस्य पञच्चमपञ्िकायां दितीयाध्याये ( दाविंशाध्याये ) डि तीयः खण्डः ॥ २ (७) ॥
ge ge ie ab. अ SPER 9: 4. ~ = : or aoe so A — HES, ; @ तदयं प्रगाथसुच वेति weer) AE aT वाचतअनेति सदिपद उपङम+
^ ~
॥ पद्धमपश्चिका |२।२।॥ ue: ॥ भथ ठतीयः खण्डः ॥ मेदं ब्रह्म हचतर्येष्वावियेति सक्तं ag eae पञ्चमे ऽहनि aware श्प मिन्द्रो मदाय aay दूति सक्त मदत्पाङ्क पञ्चपदं पञ्चमे sefa पञ्चम- aint ai सजा मदासत्तव विश्वजन्या इति सक्त महर चै ्टभं' तेन प्रतिद्ठितपदेनं सवनं टाधारायतना- देवेवेन न प्रच्यवते a मिन्द्र वाजयामसौीति पर्यासः स दृषा वृषभो भुवदिति aged पञ्चमे ऽहनि पञ्चमखाश्ो रूपं ता उ गायनो गायवो वा ure wee मध्यन्दिनं वहन्ति तद्वेतच्छन्दो वति यञ्ि्चिषिङीवते तस्माद् गायजौषु निविदं दधाति तव्छवितुवणोमह sat a ea afaa- रिति वैश्वदेव प्रतिपदनुचरो राथन्तरे ऽश्नि पञ्चमे ऽहनि पञ्चमखाह्ोरूप सदु ष्य देवः सविता दमना इति सावि मा दाशुषे सुवति भरि वाम मिति वामं पशर्ूपं पञ्चमे sefa पञ्चमखयाह्को रूपं महौ द्यावापृथिवी इड ज्येष्ठे इति द्यावापुथिवोयं खंयदोच्ेति पशर्प्रः पञ्चमे ऽइनि पञ्चमखाहो रूप qatar वाज इन्द्रो नो अच्छेल्यार्भवं वाजो वे) खेद् दिपदाम्"*-इति भग्र ate ७.६। सामसंहिताथां तु (So Me ८.२.१.१,२.)
Ty एवेत्यख सामप्रगायल AWA) . ` ~ ` - - . - a:
=
XY ॥ एेतरेयब्राद्मणम् ॥
पशवः पशुरूप' पञ्चमे ऽनि पञ्छमस्याो रूपः स्तुषि जनं gad नव्यसौभिरिति वैश्वदेवं मध्यासवत्पश- रूप पञ्चमे ऽह्नि `पञ्चमखाष्टो दपः! इविष्पान्त मजरं स्रविदौत्याभनिमासतस प्रतिपद विद्मत्पख्चमे sft ugar रूप" aya तच्चिकितुषे faz. feafa मारतं aquaga ऽहनि पञ्चमखाह्ो eq’ जातत्रेदसे सुनवाम सोम fafa जातवेदखाच्य॒तामिनि- tin रष्परतिः स राजेति जातवेदख मध्यास- वत्पशरूप'' पञ्चमे seta पञ्चमस्याह्को रुपम् ॥(२)८॥
पञ्चपादोपेततया पाङ्कत्व लि ङ्गयुक्ं सूक्तं विधत्त -- “प्रेदं ब्रह्म व ततू्येष्वाविथेति (do ८,२७. ) खनं ag; पञ्चपदं, पञ्चमे ऽहनि पञ्चमस्याहो रुषम्? इति ॥
मदशब्देन ugey च लिङ्गहयेनोपेतं at विधस्ष- “न्द्रो मदाय argu इति ( do १.८१. ) Gat ARATE; पञ्च. पटं, पञमे ऽहनि पञ्चमस्याष्ो रूपम्?-इति ॥ |
मदिधातुलिङ्गकं विष्टुप्न्दस्क' सूक्तं विधन्तं -- “सत्रा मदा- सस्तव विश्वजन्या ईति (do ६.२६. ) सृकं मदत् aed; तेन प्रतिशितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैमेन न प्रच्यवते'?-इति ॥
ware waawla ae विधत्ते — “a मिन्द्रं वाजयामसीति (Wo ८.९२.७-९. ) पर्यासः ; स वृषा वृषभो भुवदिति wed, wed. ऽहनि पञ्चमस्याद्को रुप्रम्” इति । स वुषित्यादिस्तृतौयः | पादः ; तत्र ANNA TY WEA ॥ ¢
॥ पश्चमपञ्िका |२।२॥ ay
. afaik fafrent विधत्त -- “ता ड maatt .गायश्रो वा एतस्य ary मध्यन्दिनं वदन्ति; तदहेतच्छन्दो वहति, afafafastad ; तस्माद् गायज्रौषु निविदं दधाति”श्ति॥
वैश्वदेव शस्त्रस्य ठ चद् यं विधत्ते -- ^तव्सवितुवैग्णोम हे, भव्या नोदटेव सवितरिति, वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुरो ; cant ऽहनि पश्चमे ऽहनि पञ्चमस्याद्रो रूपम्"? इति ““तव्छवितुः?- इति ( ae ५.८२.१-२. ) ठचः प्रतिपत्, “अद्या नः इति ( सं° ५.८२.४-६.) ` ठचोऽनु चरः , तावभौ रथन्तरसम्बन्धिनो | भहवायुग्मलवात् राथ तरम् ; एवं fag’ सम्पादनोयम् ॥ [र रमणोयलव्राचकन वामगव्दसिंगेन qa ad विधत्त -- “se ष्य टेव: सविता दमूना इति (Ho ६.७१.४-&.) साविवम्; भरा दाश्षे सुवति भूरि वाम fafa वामं aged, पश्चमे. ऽहनि waars रूपम्" -इ्ति। सावित्रं सखष्टम् | “or eae” -इ्ति चतुर्थः पादः ; aa “aft वामम् डइ्ति .वामशब्दर्पं लिङ्ग पश्रूप afer a | :
पश्ुवाचकेनोच्षशब्दरुपेण लिंगेन युकं wad विधत्त- “महौ arargfaat इह sad इति (do ४.५६.१-४, ) यावा- एथिवोयं ; रवदात्तेति aned, पञ्चमे {इनि पञ्चमस्याद्धो eqq’’—sfa | wafeanfeaqa: पादः ; aarafa पुङ्कवाभि- धायकः शब्दोऽस्ति ॥ -
ऋभदेव तावं सक्तां विधत्त -- “'ऋभुविभा वाज इन्द्रो नो अच्छेत्याभवं (do ४.२४. ) ; वाजो. वे पश्वः ATE, पञ्चमे {हनि wanarst रूपम्'ˆ-ष्ति | पशोहं विद्धेन देवताबला- wa वाजः ; aT: UTE लिङ्गम् ॥
%
५९ ' ~ ॥ Tatawmweyq wa :
warefare सूक्तं विधत्त -- “aa wt सुव्रतं नव्यसीभि- रिति ( सं ६.४९.) वैश्वदेव मध्यासवत्य्युशूपं, wat ऽखनि पश्च Test रूपम्”-इ्ति। भिषटपन्दस्कं qe “faa भा देवो” see: पादोऽधिकः प्रचिप्यते # ; सोऽय मध्यासो fara ॥
ware प्रतिपदं सृकं fran -- “डविष्यान्त ast श्यति दौत्याग्निमाङतस्य प्रतिप विष्ममत्पञ्चमे ऽखनि पञ्चमसखाद्रो कूपम् -दइति | हविः शब्टोपेतल मव (do १०.८८. ) लिङ्गम् ॥
वपुः शब्दोपेतं मरदेवताकं ye विधत्ते — “ayy तशचिकितु चिदस्त्विति ( do ६.६६. ) मारतं; aguarga ऽइनि पञ्चम. स्यो रूपम्“ -इति । “मर्तो वावृधन्त -दतिश्रवणासमूक्ञ : मारुतम् ; वपुः-यब्दलिङ्ग" तु MEA ॥
wyqaafarge ae ॑विधत्त - “जातवेदसे gaara ‘ata fafa (Ho १,८९.१.) जातवै दस्याच्युता'-दइति ॥
अध्यास्लिंगेन ge जातबेदोदेवताकं ad farw— “afretat weafa: स राजेति ( ६.१५.१२-१५. ) जात -केदस्वा मधष्यासवत्पग्ररूपं, पञ्चमे ऽहनि पञ्चमस्याद़्ो खुपम्?- इति | -विष्टपड्न्दकस्यर द वस्य्रावसाने “ता तरेम'"-इत्यधिकः पादो SAG f ॥ ३२५ इति ओखोमत्ायखाचायं विरचिते माधवोये वेदाचप्रकाथे
रेतरेयत्राद्मणस्य पञ्चमपञ्धिक्रायां दितीयाध्याभ ( इाविं ध्याये ) ठतौयः खण्डः ॥ २ (८) ॥
^~
`“ # (जिगा दैदौरण्यरश्रवामः-इति do ९.४९.१६ | + Cat तरेम तवावसा तरेम" दति Me ९१.१५.१६ । ``
eC 1 २।४॥ ys
aay वा एतद्य रष महद वक्तेव वा एत भाग- च्छन्ति ये षष्ठ महरागच्छन्ति न वै ठेवा भन्योऽन्यखं खे वसन्ति नते तोगं हे वसतौल्या्ुस्त द्यधायय मलत्विज्ञ ऋतुयाजान यजन्यसम्प्रदायं तद्यधटिदृतन् कल्पयन्ति यथायथं जनतासराहनतपरषैः मेषित नतुप्रषवषट॒क्नल AAT VGA भाष्यते वें वाक् षष्टे ऽहनोतिं यदहतुपेषेः प्र्येयुर्थटतुपेषेर्वषटकुर्ज्वाच मेव ASH श्रान्ता Baal वहराविणौ मच्छेयु- यदेभिन परष्येयुयद भिन वषट्कुयरच्य ताद्यन्नख च्यवेरन्यन्नाव्ाणावमजापतेः पशभ्यो जिह्मया ईयु* सख्माहग्मेभ्य एवाधि मेषितव्य मुरमेभ्यो ऽधि बषट्- aa तं न वाच arat खान्ता रखकखवडों वड- रासिवणौ मृच्छनि माव्य तादयन्नख च्यवने AAA प्राणात् ्रजापतेः पशुभ्यो जिद्यायन्ति ॥ (४) < ॥ `
भथ षष मष्टरारभ्यते-- “Vata वा WAU षष्ठ Aes
Va al ua अागच्छन्ति, ये षष्ठ मषरामच्छन्ति?-दति!(. दाद् शाह-मध्ये नवरात्रान्तर्गते पृष्ठाषडदे यत् षष्ठ मडहरस्ति, तदे
तत् Saga वै" देवानां निवासखयाम मेव । wt सति ये qaqa: as म्हरनुतिष्ठन्ति, wt देवानां निवासखाव मागच्छम्ति 8 |
9 शद्वु. ङग) Weg |
Sq
— a oe
ye ॥ Qataarweq ॥
अथासन् षष्ठेऽहनि कतुमेषेषु ऋतुयाश्यासृक्के कञ्चिद् faite विधातु प्रस्तौति - “न वै देवा भन्धोऽन्धस्व हे वसन्ति, नन्त VHC वसतीत्वाइस्तद्थायथ खलिज ऋतुयाजाम् यजग्- सम्प्रदाय तद्यथत्वृतग्कल्ययन्ति यथायथं जनता;-इति | देवाः सर्वेऽपि भन्धोऽन्धस्य we वासं मेव कुर्वन्ति ; किन्तु सख एव VS | एवं च सत्यृतुरष्युतोरन्धस्य खाने न वसति, किन्तु सर्वोऽपि व्न्ता्यतुः खस एव खाने निवसति । - तस्मात् कारणात् यथायवं wee मनतिक्रम्य सर्वोऽप्युलिजः ऋतुयाजान् यजेयुः ; “सम््रदायम्'” Wa Wea । भय मर्थः wae इषां प्रचारो यदा वर्त॑ते, तदान मे्ावरशः मरेषसूक्षगतेन wae Vary प्रेष्यति, अन्ते च याच्यया वषट् कुर्वन्ति ; अध्वयोयजमानौ तु प्रेषितौ खखयान्यां होते प्रयच्छतः | तदिदं प्रक्षतावगुष्टानम् | Wa J at होते न प्रयच्छतः, किन्तु खय मेव याज्यां पठत इति । ता सति aun’ तं त मृतु मनतिक्रम्य सवादतुढृत्विजः कल्पयन्ति सखखप्रयोजनसमर्धान् कुर्वन्ति। ऋतूनां तथा कल्पने सति ‘aaa: जनसमूहः ‘Garay’ खं खं खान मनतिक्रम्य व्यवखिताः सुखिनो भवन्ति | एव मृतुयाजा भव प्रसुताः | ततेतचिन्छते,-- कि मृतुयाजैषु प्रषवषट कारौ प्रक्षति- qa He वत कर्तव्यौ १ भाहोखिदकारान्तरेण कर्तव्यौ ? शति ॥ |
तजर तावदकरणपत्च सुपन्धस्यति- “तदाइनतुपरैवेः पेषि- सव्यं नतुपरषेवंषट्क्षत्यं, वाम्बा water भाष्यते वै वाक् षे ow- नोति" दूति । ऋतुयाण्याथं मैत्रावर्शेन पठितव्या aad: ‘maior | तैः प्रेषमन्वेरछोजादोन् प्रति च न परषितब्बम्,-
॥ weaafear; २।४॥ ` र
“होता wafers” _wcanfefa: #प्रेषणं न क्तंव्यम्। Far दिभिश्च ऋतुपरेषमन्चेन वषट् कर्तव्यं, याग्धाल्ेन न॒ पठितव्धा द्यः । aaa सुपपत्तिः-- aware, तै सर्वेऽपि ‘ara’ वागरूपेव ; वाक् च षष्ठे ऽहनि “भाप्यते' समाप्यते ; ब हि समा- षायां वावि मग्घप्रयोगो युज्यत इति निषेधबादिना afer: ॥
तेषा भेव मत माल्य विधिवादिनां पके दोषं दथयति- यहृतुपरैषेः प्र ्येयुयहतुपेषे्षषट्कयोर्वा च भेव तदाप्रां wen मृक्- wal वराविशौ मच्छेयुः”श्ति। य ऋतुप्रैषास्तत्पूवंको वषटकारच्ानुष्टोयेरन्, तदानीम् ‘wai warat वाच मेव WER: | कौशं वाचम् १ ‘away’ | ae’ बलीवर्हस्य लाद्गलादिवदनप्रेणः, aay: भग्नः, “वजो भच्छे”-इति धातुः। TAU भग्नो वदो वहनप्रदे्यो यश्चा वाचः, सा ऋक्णवद्धो', Taam वोढु ante: । बहराविषीम्' भक्षः वहननिमित्तो रावो रोदनरूपो ध्वनियैस्याः, सा 'वराविष्यौ" तादथोम् ; उपद्रवहययुक्षां कलवा वाचं विनाशयेयुः॥ `
एव मनुष्ठानपच्े दोष qa निषेघपक्ते wafer सति बिधिवादौ खाभिप्रेत ager हृदि निधाय निषेधपक्े बाध ae न्यस्यति-- ““यदेभिर्न प्रे्येयुदेभिनं वषट् कुयुरष्युताद्यश्नस्य अवेरन्यन्नाप््राणाग्रजापतेः पशभ्यो fren दरैयुः-इ्ति | यदुः यदि वा "एभिः" aga Rag: यदि वा एभिमन्वर्याल्यामन्ेनं वषट् yar: | तदानौ मुलिजो TTS CAAT’ अविनष्टायो- मात् “aac विनश्येयुः, यश्रप्रयोगः साङ्गो न wafer: | किञ्च aang खकौयप्राणात् श्रजापतेः' खकौययजमाना-
# र्मा०.२२९-२४२ Yo खर TEM!
ae ॥ रेतरेयब्राद्मणम् ॥
अवादिपा्ठभ्यख्च ‘fam iy’ was: सर्वेऽपि कुटिला भूत्वा गच्छेयुः, यश्रप्राशयजमानपशम्यो WET भवे युरित्व्थः॥
sa विधिनिषेधपश्चयोङभयोरपि बाध aa प्रकारान्तरे wget faermafa— “rarest एवाधि प्रे षितव्य मग्न - भ्योऽधि anew; तं न वाच माप्तं यान्ता ARATE वहरा- विशौ quate ; नाश्युताश्यन्नस्व wae, न यन्नाप्राणा प्रजापतेः apa जिद्मायन्वि”-इति | यस्मादनुष्टानपस्े यान्ता faar- श्युक्टोषः, wane तु भखुतादित्यादयुक्षदोषः, (तस्माद् दोषदयपरिषाराय प्रकाराम्तरे शागुष्ेयम् | wnat fe Aaa: तं प्रेषमन्ं पठित्वा होतयंजेत्यादिना परष्यति ; डोवादयञ्च तत ee याज्यां प्रेषष्पा भेव पटिल्ला, तदन्ते वौषडिति वषट् कुर्वन्ति; wag न तथा ada, किं तहि १ ‘et’ एव अधिः wafer होवादिविषयपरैषेभ्य cate मेतरा- वश्यो छोतयंशत्यादिना Raq, Wlarveaw तथैव . ऋम्म - भ्योऽधि ance “तुभ्यं हिग्वानः”-श्त्याष्यक्भिरस्केः प्रषैः wag: | वथा सति प्रह्लतिवदबुष्टानाभावाद् are ater मित्यादि. Tasty प्रोक्तो दोषो न भवति; ` भनुष्टानपरित्यागस्या- प्यभावाव् प्रतिषेधपचे प्रोक्ोऽयुतादिव्यादिदोषोऽपि न भवि ्ति॥ ४॥
sfa अमल्ायशायविरबिते माधवीये बेदार्थप्रकाओे रेतरयत्राह्म शस्य पश्चमपञ्िकायां दितीयाध्याये ( हविं पाध्याये ) चतुर्थः खण्डः ॥ 8 (€) ॥
॥ पश्चमपश्चिका | 2) an ६१
॥ अध पच्चममः खण्डः il
पारुच्छेपौरुपदधति' पुवयोः सवनयोः पुरस्ता- लखितयाज्यानां रोहितं वै नामेतच्छन्दो यत्ास्- GU मेतेन वा इन्द्रः सप्र खर्गाज्ञोकानरोहद्रोहति सप्र खर्गाह्ञोकान् * य एवं वेद् ` तदाहु त्पञ्च पदा एव पञ्चमखाह्को KW षट्पदाः wwe कस्मा- WAIST: षष्टे ऽब्छघ्यन्त दति षड्भिरेव we: षष महराप्रवन््यपच्छिदयोवेतदष्यंत्यप्तमं तदेव सप्तमेन wana वसन्ति वाच मेव तत्पुनस्पयन्ति TAS Aaa 1 डैरव्यवच्छिग्नर्यन्ति य एवं विदांसो यन्ति ॥ (५) १० tt
wa wand कां चिष्टग्विशेषान्िधत्ते-- “पारच्छेपौरप- दधति पूर्वयोः सवनयोः पुरस्तागरसखितयान्यानां रोहितं वे नामै- च्छन्दो TES Ata वा इन्द्रः GA खगाज्ञोकानरोषत्"- afa । प्रातस्छवने माध्यम्दिनिसवने च याः प्रखितग्राज्याः" चोदकेन प्रक्तितः प्रासाः, तासां पुरस्तात् "पारच्छेपीः' परच्छं - पाख्येन महर्षिंखा † cer wa उपदध्युः ;-- एकंकां पासं wed) ae सुका पञचादेकंकां प्रखितयान्यां पठेत् । “aw
# दृह aada पूववत् ( ४८ षर कन) पाठभेदोऽवगन्तव्यः । `
+ “पड्च्छेप. षिः ; Tareq: परुषिपरुषि भेपोऽखेति वा^-दति fares १०. ४.४.। “"परच्छेपो देवोदालिः"-इति We Wye ।
rte ॥ पितर यब्राह्मखम् ॥
fag वषयाणास इन्दवः"-इत्याद्याः ( do १,१३९.६. ), “पिबा सोम fax सुवान मद्विभिःशत्याद्याख्च ( do १.१३०.२. ), पारष्छ प्यः WI सुज्रकारेख विष्ट Ferwat: ¢ | पारुच्छ - wag यच्छन्दोऽस्ति, तदिदं रोहितनामकम् । aa मिति, तद्ष्यते- “एतेनः पारुच्छ पोयेन छन्दसा पुरा कटाबिदिष्धः (सप खर्गान् लोकान् Tey उत्तमाधमभो गावस्थानविशेषान् waging सर्गान् रोत्यनेन छन्दसेति ‘Ofed नाम सम्पन्नम् ॥ वेदनं प्रणंसति-- “रोहति सप्त खर्गाज्ञोकान् य एवं केद इति ॥
afeq छन्दसि चोद्य मुद्ञावयति-- “तदाइयत्पशञ्चपदा एव पश्चमस्याद्रो रूपं षट्पदाः TAIT कस्मासप्तपदाः षषे ऽइव्छ- स्यन्त Sfa’-afa | सष्यासाम्यात्पञ्चपदोपेता ऋचः पञ्चमे ऽहनि युक्ताः, षट्पदोपेताः षषठऽहनि ; aE प्यस्त॒ सप्तपदोपेताः, भतः षष्ेहनि तच्छसन मयुक्त मिति चोद्यवादिना मभिप्रायः ॥
TRA माह- “षड्भिरेव पदेः षष्ठ महराश्रुवग्यपद्िदेयवै- तद ्यद्प्तमं, तदेव सपभेन पटेनाभ्यारभ्य वसन्ति, वाच मेव तत्पु नरुपयन्ति सन्त्यै"-इति | एकेकस्या खचि य एते प्रथम भाविनः षट् पादास्तैः wader ष्ठ मष्राप्रुवन्ति, तदानो मुष- fea यत्छप्तम महस्तत् ^भपच््छिटे{व' एथ कत्वेन तस्य विच्छेदं waa प्राप्नोति ; तस्माद् विचित्रं aan मषस्तेन सप्तमेन पादेनाभि- मुख्ये नोपक्रम्य afer तथा सति विचित्रां वाच मेव युनरपि
# ताः सर्वाः संर १.१२७-- १९३९ TNA: EAM: । ¢ “que प्रातरुसवने प्रणि तयाज्यानां परसात्"-इतुपपकम्य ‘safe षपाशास इन्दवः” ०--° ‘frat सीम मिन्द्र सवान मद्विभिः'०- ° पार्च्छष्यः"-इति भाश ग्रौ*८.१.१-१९।
परमप्श्चिका | २।६॥ QR
प्राप्रुवन्ति | तश्च WARAATEA: सन्तत्यै सम्पद्यन्ते ॥ वेदन पूर्वक मजुढानं प्र्ंसति--“सन्ततेस्ा हेरव्यवच्छित्रैयन्ति य एवं विहांसो यन्ति इति।. पूर्ववद् व्याद्धेपयम् ॥ ५॥
इति ओरौ मस्ायणाचायं विरचिते माधवोये वेदा्थप्रकाथे रेतरोयत्राह्मणस्य पञ्चमपद्िकायां दितीयाध्याये ( हाविंशाध्याये ) पञ्चमः खण्डः ॥ ५ ( १०) ॥ |
॥ अथ षहः खण्डः ii
देवाप्तुरा वा लोकेषु एष् समयतन्त ते वै देवाः घष्ेनैवाह्कम्यो | लोकेभ्यो ऽसरान् भ्राणदन्तं तेषां यान्यन्तर्ह सनानि वमृन्यासंस्तान्यादायं समुद्र प्रीप्यन्न त एतेनैव छन्दसा ऽनुष्ायान्तरंस्तीनानि वसन्याददत तद्यदेतत्पदं wud स॒ एवाङ्श भआसञ्ननाया ss दिषतो aq दत्ते fata aw: सभ्यो HAAN नुदते य एवं वेद ॥ ( ६ ) ११॥
Urges पोयं छन्द उपाख्यानेन प्रशंसति -- “देवासुरा वा एषु
लोकेषु सुमयतन्त; ते वै देवाः षठेनैवाह्ेभ्यो लोकेभ्यो $सुरान् प्रा्छदन्त ; तैषां याग्धन्तहस्तीनानि वसृन्धासंस्तान्यादाय समुद्र
3
ay ॥ Vataarway ॥ --
Ware ; त नेव छन्दसा ऽनुहायान्सहस्तोनानि वसन्याददत ; तद्यदेतत्यदं पुनः पदं स CAEN भासख्नमाय”-द्ति | Varar- BUT लोकविषये यदा सखमयतन्त' wea agaa, तदानीं कै" देवाः षष्ठ ANIA, तस्ामर्थेयन भरसुरान् लोकेभ्यो निख्छारित- वम्तः। तदाननौं ^तेषाम्' भसुराणां सम्बन्धीनि "वसूनि" घनानि बहन्यासन् | कौशानि ? “भन्रस्तीनानि' हस्तिनां गजाना सुपरि भारवशनाय स्थापितानि ; यहा anatase हस्तस्यान्तमध्ये गोप्यतेन सखापितानि 'अन्तष्स्तौनानिः। तानि सर्बण्यादाय wa (समुद्रः प्रीप्यन्त' age गतवहिरसुरः afay समुद्र तानि धनानि ufamfa ‘a’ देवाः एतत्पारच्छ पोयं छन्दो SABA, तस्माल्लामर्ध्यात् ^भगुायः sal गत्वा इस्तिना मुपरि खितानि तदीयस्ते ऽवखितानि वा सर्वाडि धनानि (्राददतः खल्ल तवन्तः | सङ्ुद्रमध्यसखितानां धनाना माकषंखे किं साधन fafa, तदुच्ते-- ‘aq’ aa wee पोयाखृत्चु यदेतत्पदपाठो- ऽस्ति कौटटशम् ? 'पुनःपद' षटसु पादेषु aay पुनः Tat दुच्चाथमाणः * “quatat न भा गहि”-दयेवंविधः सपतमः ae: ¢, स एव धनानाम् ‘Sea’ wean कला सखमा- RIUM TEMA; यथा लोके भक्ेनाकष्यते, तदव्छस- मेन पादेनासुरधनान्ाङ्ञ्टानि ॥ |
वेदनं प्रशंसति-- “भा दिषतो वसु दन्तं fata मेभ्यः सर्वेभ्यो लोकभ्यो नुदते य एवं वैद”-ष्ति। वेदिता “हिषतः wat:
# “nd भूयांस मधे मन्यन्त, यथा दर्भनौयाहो दं नौैति ; तत् पर्छ - Te भ्रौलम्'”-दति निङ० १०. ४.४। _— † ‘Su ftrge—oguattal aw नहि" दति de १,१२९.६ | इृागश्िपदाम्बाखः।
॥ पञ्चमपञ्चिका | २।७॥ ९५
सम्बन्धि aq’ धनं सव ated; एवं च शिवन्तं' शत्र लोकेभ्यो
‘fauen निस््ारयति ॥ ६ ॥
दइतिश्ोमल्लायणाचायैविरदचिते माधवौये वेदार्थप्रकाशे रेतरोयब्राद्मणस्य पञश्चमपञ्चिकायां दितीयाध्याये ( दार्विंश्ाध्याये ) षष्ठः खण्ड; ॥ ६ (१९१) ॥
॥ भथ सप्तमः खण्डः ॥
ala टेवता we मवंहति ` यस्तं श * सोमो tad सामातिच्छन्दाण्न्दो यथादेवत मेनेन ` यथा- सोमं यथासाम यथाच्छन्दस' राप्नोति ब एवं वेद ae समानोदकं + तत्षष्ठखाहो रूपं ARTA ठतौय महत्ते तल्युनर्यरषष्ठं यद्श्ववद्य दन्तवद्यत्युनरावृत्त यत्मुनर्निंव्तं ' यद्रतवद्यव्पर्यस वद्यचिवद्यदन्तर्प TAA पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोको ऽग्य् दितो 'वत्यारुच्छेप' यत्यप्नतपदं यत्नाराशंसं यत्नाभाने- fed यद्र वतं यदतिच्छन्दा यत्क्रतं यत् ठतौयसखाह्टो aq मतानि वै षष्ठाङ्क रूपाण्ययं जायत मनुषो
धरीम णोति wears wed भवति weed मति-
@ “wafein.” क; caterer: | ९2)
† ““समानीदक".ख, ऊः ; tafe: । एव मुलतरत्रापि। ` ९
६६ ॥ शैतरे यत्राह शम् ॥
WE सप्तपदं o UE sel UTES रूप Me afeau नो याहि aaa wat रथो नियुत्वान् वच्चदवसे सुषुमा यात मद्विभिर्य॑वां स्तोमेभिर्देवयन्तो अश्विना अवर्मह gaz वुषिन्द्र ऽस्तु खौषरो- षु णो wa शुणुहि स्व † afer ये देवासो दिव्येकादण Ga मददाद्रभस खशच्य॒त मिति भगं पारच्छेप मतिच्छन्दाः सप्नपदं षषे ऽहनि षष्ट्या रूप' स पूर्व्यो महाना मिति vacates प्रतिप- टन्तो वै मदन्तः षष्ठ मषः ष्ठे ऽहनि uses रूप" जय इन्द्रस्य सोमा + इन्द्र मेदौय एदिषिप्रन॒नं ब्रह्रागस्पतिरग्निनिता र्वं सोम क्रतुभिः पिन्व- न्यपो नकिः सुदासो रथ मिति तृतौयेनाह्ा समान आतानः षष्ठे ऽहनि षषटद्याह्ो रप यं रवं रथ मिन्द्र मेधसातय इति Gan Tews मतिच्छन्दाः सप्तपदं us ऽषनि षष्टो रूप स यो वृषा वृष्ण्येमि समोका दति am समानोदक षष्ठं ऽहनि षष दाहो रूप मिन्द्र मर्त्व § इष पाहि सोम मिति aa तेभिः साकं पिबतु वृजखाद इत्यन्तो खादोऽन्तः षष्ठ महः षष्ठे ऽहनि षष्ठखाह्ो रूप तदु Sew
oe “aqaqqd” ङः; GUT: | + “av क ; WUT { “सोमक, ग; Gage: | § “aaa? क ; WUT |
॥ पद्चमपद्धिक्षा | २। ON &ॐ
तेन भतिदितपदटेन aaa दाधारायतनादेवैतेन न प्रचावते ऽयं ह्येनवा दृट् मिति पर्यासः ख्मस- दवता जित मिल्यन्तो वै जित मन्तः षष्ठ महः षष्ठे ऽहनि षष्ठद्याह्नो रपर ' ता उ गायनो गायजो aT एतसय Wee मध्यन्दिनं वहन्ति तदे तच्छम्दो asia यद्िन्चिविद्नौयते तद्माद् गायतौषु निविदं दधाति रेवतीनंः सधमादे रेवा * Te वतस्तोतेति Laat पुष्टं भवति area ऽहनि षष्ठे ऽहनि षष्ठसख्याङ्को रूप"! यदावानेति धाय्याचु्ता त्वा भिद्धि इवामह इति बृहतो योनि मनु निवत्त यति aed देतदह- रायतभेनेन्द्र मिहेवतातय इति सामप्रगाथो। नि- तवान् षष्ठे ऽहनि Tose रूप" ल मूषु वाजिनः rare मिति तार्थो sara: ॥ ७ (१२) ॥
इदानीं we महविंधत्तं — “ate देवता षष्ठ महर्वइति जय- संश स्तोमो रैवतं सामातिच्छन्दाग्डन्दो य्ादेवत मेनेन यचा- स्तोमं यथाच्छन्दसं राप्नोति य एवं वेद"-इ्ति। पूर्वत्र वागीकं Ta dia भिति यत्तृतीयं देवताखरूप yay +; सेयं Saar ue महरनिर्वहति । तथा स्तोमानां मध्ये बयस्तिंयस्तोमो निर्वा इकः | तस्य स्तोमस्य खरूपं छन्दोगेरेव माायते-- ““रका- दशभ्यो हिकरोति स तिभिः स सप्तभिः स एकया, एकाद शभ्यो
* ेवां'क, ख,ग, च, ट; Basten: | † ९८,२० पृष द्रष्टव्य ।
क्यं ॥ Wataareray a
feeafa स एकया स तिखभिः स सप्तभिरेकादणभ्यो ferafa aanfa: स एकया स तिसृभिरन्तो वै aafein:” इति # ( ता० Ato ३.३-9. ख० )। भस्याय मथः-- एक एव ae fafa: पर्वाये रावर्तनौयः ; तव waa पर्य्याये प्रथमायास्ि- CAI, मध्यमाया: सपक्लत्वोऽभ्यासः, उत्तमायाः Was: ; दितीयपर््याये प्रथमायाः सक्त्पाठः, मध्यमायास्िरभ्यासः, ₹स- मायाः सप्क्ललोऽभ्यासः ; उतीयप्याये प्रथमायाः wraat- ऽभ्यासः, AAAI: सक्लत्पाठः, उत्तमायास्िरभ्याख ; एं जय- स्िंशस्तोमनिष्पत्तिरिति | “रेवतीनः सधमादे दत्यस्वा खचि उत्पलं साम शशेवतम्' † । गायत्मादिभ्यः छन्दोभ्योऽ्षरोरधि- were “भतिच्छन्दाः?-इति कस्यचित् छन्दसो नामधेयम् | भन्धत् पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥
अत्र शस्त्रगतमन्वलिङ्कानि दर्भयति-- “ag सक्षानोदकौ तरषषठस्याद्ो रूपं ; aera तीय मह स्तदेतत्पुनरयत्षषटं ; यदश्व- व्यदन्तवद्यत्युन राठत्त' यरपुननिनत्तं॒यद्रतवद्यत्पयेस्तवद्यच्िवय- quad agua पदे देवता freed यदसौ लोको ऽभ्युदितः”- sfa | ‘sare’ तुख्यसखमातिकं यदस्ति, तत्ष्टस्वाद्टो Taq | ‘cafe एवः यदप्यन्धत् पूर्वव wah are ठतोय महरस्ति, तत् घ॒नरवानुसन्धेयम् ;-- यदिदानौं षष्ठ मः प्रस्तुते, तत् तदेव भवति ; पूर्वसिंस्त तौयेऽहनि, wafer ga, तत् षष्ठेऽपि द्रव्य मित्व्यैः | यदश्ववदित्यादिना यदसौ रूोकोऽभ्बुदित इत्यन्तेन तान्धेतानि लिङ्गानि दशितानि ४ ॥
# aaa शस्तीमस्य विष्टतयः पच्च ; तत्राद्या Pa WEN, सवयम् | † २ Ale BW Yo ५६|| द्रष्टव्यम् | ‡ १ Fo १११० द्रष्टव्यम्|
॥ aqaafenr | 21 ON éé
we विओेषलिङ्गनि enafa— ““यत्पारच्छेषं यत्ससपदं यत्रा- Wis यत्राभानेदिष्ठं asad यदतिच्छन्दा यत्कृतं यत् ढतीय- Ist खूप Rafa वै षष्ठस्याङ्को खूपाणि-इति । परच्छ पेन ze "पार च्छे पम्" | सप्तभिः areata सप्तपदम्' । नराशंसाख्य- सम्बन्धि “नाराशंसम्'। नाभानेदिष्टेन दष्टं (नाभानेदिष्ठम्' | रेवतसामसम्बन्धि ' रेवतम्ः | सपभ्यम्डन्दोभ्योऽधिक!क्षरा ^भमति- च्छन्दाः' । भूतार्थवाचिप्रत्यययुकल्ल' धौतुमातं (कतं तदप्युक wam at adtaarst निरूपकम् । एतानि स्वाखि षष्ठ- स्याद्रो निरूपकाणि वेदितव्यानि ॥ | serene विधत्ते-- “अयं जायत मनुषो धरोमणोति ( सं° १.१२८. ) amare wee भवति, पारच्छ प मतिच्छन्दाः सप्तपदं षष्ठे ऽहनि षष्ठस्याद्को रूपम्”-इति | परुष्छ पेन eva Rai लिङ्गम्, अतिच्छन्दस्त्वं हितीयम्, सप्त पादोपेतत्वं ठतौयम् ; एतेन लिङ्गतयेण ष्टस्याह्ो निरूपकम् ॥ अथ wean विधत्त-- “atta बहिसप नो याहि वीतय wat रथो नियुत्वान्व्चदवसे सुषुमा यात मद्विभि्युवां स्तोभे- fagaren भग्िनावर्मह इन्द्र वुषन्रिन्द्रास्तु यौषट्धोषु णो भने wufe a atfadt ये देवासो दिव्येकादश Wa मददाद्रभस qeya fafa ced, पारच्छेय मतिच्छन्दाः सप्तपद" ष्टे seit wearer र्पम्" इति । “atte बहिः -इत्वाद्स्तुबः ( do १.१२५.१-२.) ; “आरा वां रथः'- दति ( सं° १.१३५.४-६. ) ; हितीयः “सुषुमा यातम्”-इति ( Ho १.१२७.१-३. ) ठतीयः; युवां waft: sf ( do १.१२९.२-५. ) चतुर्थः ; “वर्मः?” uf (do १,१३१.६७.) दे ऋचौ, “वृषनिन्द्र-$लेका
Bo ॥ एेतरेयब्राह्मणम् ॥
(Ho १,१३९.६. ) , उभाम्यां पञ्चमस्तचः ; “अस्तु खौष'- इत्येका (सं०१.१२८.१.), “भो षू Wi इत्येका ( सं०१.१२८.७.), श्ये देवासः"?-इत्येका ( सं° १.१२९.११. ), एतच्ितयः षष्ठः ; “gq मददात्ः-इति (Wo ६.९१.१-२. ) सप्रमः | इत्ये तत्सवं प्रडगशस््ं gare ; लिङ्गानि पूर्ववत् ॥
Tarte प्रतिपदं ay विधत्त —“a पूर्व्यां माना मिति (do ८.६२.१. ) मरुत्रतोयस्य प्रतिपदन्तो वे मदन्तः षष्ठ महः ue ऽहनि षष्ठस्याहो ख्पम्"- दति । wa महाना fafa मह- _ “HE पादस्यान्ते दश्यते, WS AE: WITS षडहइस्याग्तों भवति, तस्मादन्तत्वलिङ्गेन षष्ठेऽहनि योग्यम् ; wet महतोऽप्य- भिकस्यानस्याभावात् agent इति अन्तवलवं व्याखेपयम् ॥
ठतोयेनाद्वा ay समानं शस््रक्ुमियुक्त' मन्तजातं दग॑यति- “ag इन्द्रस्य सोमा (do ८.२.), इन्द्र नेदीय एदिहि ( do ८.५२. ); प्र नूनं ब्रह्मणस्यति (सं १.४० ), रम्नर्नेता ( we ३.२०. ), त्वं सोम क्रतुभिः (do १.९१. ), पिन्वन््पो ( सं° १. ६४. ), नकिः सुदासो रथ fafa (do ७.३२. ) उतीयेनाहा समान भातानः ; षष्ठेऽहनि weet रूपम्-द्ति ॥
परच्छपेन ट्ट" aa दर्थयति- “a awa मिन्द्र मेधसातय afar (do cere.) सक्त पारच्छेप मतिच्छन्दाः सप्तपदं ष्ठे. ईनि षषटस्याङ्गो रुपम्'-दइति ॥ तुख्यावसानत्वलिङ्गोपेतं सृता दभयति- “सयो हषा हष्णेय- भिः समोका इति (do १.१००. ) gat समानोदके, षषेऽहनि weasel रूपम्”-इति । “मरुत्वान् नो भवतु” -दश्त्यस्यं चतुधे- ` पादस्य सर्वासु तिद्यमानलवासमानोदकंतवम् |
॥ पश्चमपञ्िका। २।७॥ ७१
ठकचामकं सूक्तान्तरं विधत — “ag मरुत्व इ पाहि सोम fafa ( Ho ३२.५१.७२. ) aa; तमिः aa पिबतु ठत्रखाद् इत्यन्तो वे खादोऽन्तः षठ महः ; षे ऽहनि षषटस्याट़्ो रूपम्”- eft) भस्मन् सूक्ते तेभिः साकम्-इत्यादिकस्ततोयस्या मुचि ढतोयः पादः | तजर हतं खादति भक्षयतीति शवखादः' ; तेन भक्षणेन ठत्रस्यावसानं मरणं TUT | तस्मात् खादो ठतरस्यान्तः; षषटस्यान्तत्व' पूवं भेवोकतम् ; अतोऽन्तवत्वलिङ्कम् । Tats सृज न भवति # तथापि सूक्षख्ानापन्नत्वात्ृक्त fram ॥
amid छन्दः प्रशंसति -- “ag ag ; तेन प्रतिहितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैषेन न प्रच्यवते- इति | FIAT व्थाङपयम् ।
शस््रस्यान्तिमं at विधत्त -- “wie aa arse मिति ( सं° ८.६५. ) पर्यासः ; सखर्मसत्वता जित मित्यन्तौ वै जित मन्तः as मषः, षे ऽख्नि wearst रूपम्"-इति । “aa. सत्ता जितम्”-इ्ति हितीयः पादः, ax भूताथेवाचि-क्ष- प्रत्ययान्तो अजयतिधातोरेकं लिङ्गम् ; किञ्च जयस्य युषावसान- लालित fafa शब्ोःन्तप्रतिषादकः, तदेतदन्तवच्वच मपरं लिङ्गम् ॥
अत्रावख्ितच्छन्दःप्रशं सादहारा fafa विधत्त--““ता ख गायत्रो, गायतो वा एतस्य are मध्यन्दिनं वहन्ति, az asa वहति, afafafattat; तस्माद् गायव्रोषठु fafad दधाति" -इ्ति। पूवेवद् व्याखेयम् ॥
% अत्ति दातव्यं ठतौयस्य चतुथं चषैणौषटत मिति wierd चरयोदथं Gay ; तदौयढतौयढचस्य ay ग्रहण मिम् । तदेतत् “as ऽहनि षषटख""-इति ae (८.१. ) भा्रलायनेन स्पषटौल्लतम्,--“्द्र vee इति fire इति मङलतौयम इति |
62 ॥ एेतरेयतब्राह्म म् ॥
रैवतसाम षाध्यष्ठस्तो्रस्याधारभूतं स्तोतियं दच ager” ae विधत्त --“रवतीनः सधमादे रेव इद्रेवत स्तोतेति tad ws भवति, area ऽइनि षषे ऽहनि षठस्याङ्को रूपम्”-इति । “रेव तीनैः aware”—xfa ( सं° १.२०.१३-१५. ) स्रोवियस्तु चः, “शेवान्""-दत्यनुरूपः ( सं° ८.२.१२-१५. ), Cad साम aware खत्यत्रम् ४, अड युग्म त्वादाडतम् 4, सोऽयं हश स्तम्बन्धो भवति लिङ्गम् i
अचुगतत्वलिङ्कोपेता av विधत्त -- “यहावामेति (do १०.
ॐ४.६. ) घाखाचुयताःः- दति ॥
at Wren मनु हडस्ामो योनिभूतं प्रगाथं विधन्त -- “ar fafe दवामद इति ( do ६.४९.१,२.) दहतो योनि मनु faad- यति; area च्चे तदहरायतनेन"”-श्ति। ast बा ंतत्वं पूवं भेवोक्तम्, तदेवात्र हदडव्सामसम्बन्धरूपं fara |
रेवतसामसम्बज्धिनं सामप्रगाधं विधत्त-- “se fata तातय शति (संर ८.१.५,६. ) सामप्रगाथो निद्र्तवान्, षष्ठे {इनि षठस्याद्ो रूपम्”-इति । भरस्य प्रगाधस्य सर्वेष्वपि पादेषु "इन्द -गब्दाहन्तेस्तालधष्वनिसट यत्वा जिन सवलिङ्गम् ॥ भकुगतत्वलिङ्ककं सृक्षविशेषं विधत्त “त्वमु षु वाजिनं देव- ga fafa (de १०.१०८. ) arent sqra:”—sfa von
इति ahaaraarara facfaat माधवीये वेदाधप्रकाशि रेतरेयतब्राद्मणस्य पञ्चमपञश्चिकायां दितीयाध्याये ( इाविं शाध्याये ) सप्तमः खण्डः ॥ ७ (१२)॥
# रमार REN To १० Uo TEMA | † २ भा० ३९७ Yo टिप्मौ द्रव्या ।
रि =| = ee : Asatte
^ +a
॥ पञ्चमपञ्िक्रा | २।८॥ ङः : ॥-जच चरमः खच्छः; ॥:-
UR AGI परावत इति सूक्त wae मतिच्छन्दाः सप्तपदं as ऽहनि AsaTST SW A AT न्व महतो महानोति सक्तं समानोदक षष्ठे ऽहनि षष्ठखह्को रूप मभरेको रयिप्रते waa fafa सक्तः रथ माति तुविन्धम्ण भोम मिलन्तोवे fea मन्तः षष्ठ महः षष्ठे ऽनि weer रूपं तदु Awa aa प्रतिदितपरदेन सवनं दाधारायतनाष्वेतेन नं भच्यवत ' उप नो हरिभिः सुत मिति wate: संमा- नोदकीः षष्ठे ऽहनि Wael रूपं ता उ गावो MAAN A एतद्य Wee मव्यन्दितं वन्ति तद~ तच्छन्दो वति यद्िन्चि बिौयते care गायनौषु निविदं earafa त्वं देवं सवितार marca वै्व टे वख प्रतिपदतिच्छन्दाः षष्ठे ऽहनि uperst ed तत्सवितुर्वरेष्यं दोषो भगादिल्यनुचरोऽन्तो वैँ गत मन्तः षष्ठ महः षष्ठेऽहनि TEETER मुद् ष्य देवः सविता सबायेति afad waand तदपा बह्धिरश्वादित्यन्तो वे fea मन्तः षष्ठ महः षष्ठे ऽहनि -षष्ठख्ाह्ो AT कतरा पूर्वां कतरापरायोः रिति द्यावापुथिवीयं समानोदकं षष्ठे ऽहनि `षष्ठ-
१०
ov ॥ रेतरे यत्राद्मण्म् ॥
साहो रूप किमु Sos: किं यविष्ठो न भा जगन्लुप नो वाजा अध्वर भुक्वा Tes नाराशंसं विवत् षष्ठे svfa usenet eo मिद मित्या रौद्र गृ्तवचा' ये aga दकिणया समक्ता दूति वैश्व- देवम् ॥ ८ (१३) ॥
पारुच्छेपत्वादिलिङ्ग बयो पेतं qa विधत्ते - “एन्द्र area नः परावत इति (Ho 2.220.) सां, ate मतिच्छन्दाः सप्तपदं घटे ऽहनि षस्याद्को रूपम्"-इति ॥
तुष समातिकत्वलिङ्गोपेतं ga विधत्त -“भ्र घा ग्ब महतो weratfa (Ho २.१५. ) Ga, समानोदकं षटेऽहनि षस्याद्ो ख्पम्"” इति | “Slater ता मद इन्द्र्कार-द्त्यस्य चतुथ पादस्य वषु ऋषु # विद्यमानल्ाख् मानो दक॑त्वम् ॥ तिष्टतिधातुरूपलिङ्ग्युकं ast विधत्त — “अभूरेको रयिपते रयौणा मिति ( do ६.२१. ) aw, Ta aT fas afeare भोम fawn वे स्थित मन्तः षष्ठ मषः षष्ठे ऽहनि षष्स्याद्ो रूपम्" -इति । (अभुरेकः” त्यस्य gra पञ्चम्या मुचि “car. मा fas’ —afe दितौयः पादः ; aa खितशब्दाथेवाचौ तिष्ठतिधातु- faaa, स च गतिनिहस्तिरूपल्रादन्त्ो भवति ; षटस्याद्कोऽन्तलवं पूव सुक्तम् ; अतोऽन्तवस्व' लिङ्गम् ॥
तत्रत्य छन्दः प्रशं खति--““तदु ded तेन प्रतिहितपदेन सवनं दाधारायतनादेवेतेन न प्र्धवते”-द्ति । garg व्याख्येयम् ॥
* प्र चाभ्बस्येति दश्च amy; तच दितीयाद्यश्सु सवच वाख्यष पादः |
॥ पञ्चमपच्िक्षा ।२।८॥ ov
निष्केवल्यस्य qaagiferd ad fared —“oq नो इरिभिः सुत मिति पर्यासः, समानोदकंः, षटे ऽहनि wearer खूपम्”- द्रति। faeaqa “oq नो इरिभिः”-इति पादस्यकत्वात् समानोदकंत्वम् ॥ wa निविच्ानं विधत्ते -- “ता उ. गायल्रयो, गायतव्मो at
एतस्य वादस्य मध्यन्दिनं वशन्ति: तदेतश्छन्दो वदति, यस्मि- fafattaa ; तस्ाहायतौषु निविदं दधाति दति । पुंवद् व्याखेपयम् ॥
शस्तरान्तरस्य प्रतिपदेका ad विधत्त - “aft त्यं देवं सवि- तार मोश्छोरिति # वैश्वदेवस्य प्रतिपदतिच्छन्दयः, we ऽहनि षषस्याहो रूपम्”-¶इति। भतिच्छन्दसत्व मक fare ॥
प्रतिपच्छेष मृग्य मनुचर्ढचं च विधत्त -““तस्सवितुवेरेष्डं ; दोषो ऋगादिलनुचयोऽन्तो वै गत मन्तः षठ aw: as ऽहनि Went रूपम्" इति । “तस्वितुः" इति (Ho ३२.६२.१०, ११. ) © wat, प्रतिपष्छेषमूतौ , “दोषो भागात् -शत्येष qa पठितः + ठचो ऽनुचरः । wa भूतार्थवाचो शगमि'धातुर्योस्ि, aa: भअग।दितिशब्दे नोते | भुताथेवाचिल्वाहतं गमन समाभिरन्तो भवति | तदेतटन्तवक्छं fara | यस्मादव सूत्रकारो ऽभित्य भिलेका qd तत्सवितुरिति हे ऋचौ मिलित्वा प्रतिपनत्तु- चलेनोक्रा दोषो भागादित्यादिकस्तचो ऽनचर श्त्यक्तवान् #, तश्मादस्मामिस्तव्षवि fifa वक्यं पूर्वशेषत्केन विच्छेद नौयम् ॥
ऋ सा० Go Glo ५.२.३.८; THe Ae सं ४, २४; THe संग ११.४.२।
+ आयर te ८.१.१८ (साग we Me RB) । t “अमि af ईैबे सवितार det दिका, तत् सचितुवेरेष्छ . सिति बं ; दोषी
26 W रेतरोयनत्राद्मणम् a
~ afaatanra an विधत — “उदु w eq: सर्विता aar- येति (Wo २.२८. ) सावित्रं, mand, तदप्रा वद्धिरख्थादित्यन्तो बे खित मन्तः षष्ठ ae: षष्टे. sefa वषटस्याहो खूपम्"- इति | शश्वत्तमं मित्यादि हितीयः पादः; afaaenfefa भतार्थवावि- प्रतल्या्तस्तिढतिघातुः खतः, तश्च fead गमनस्यान्तः 1 तदिद ward fara ॥ | |
quenfiafara aa विधत्त — “कतरा gat कतरा परायोरिति (सं०१.१८५.) यावाएथिवोयं, समानोदकं, षे ऽहनि yea रूपम्”- इति | हितोयस्या we; चतुथे पादे यावा ead -एधिवो-ईत्युक्षत्वादिदं ast श्धावापुथिवीयम् ; aa यावा रच्चतम्?-द्तिपादस्य Tye छतु विश्चमानलाव्मानोद- कत्वम् ॥ ` < ॐ 4 ऋरभुदेवताकं सक्तदयं faze —“fag as: fa afasta भाजगलुप नो. वाजा अध्वर मुभुचा दरत्माभवं, aed तिवत्, ws ऽहनि षष्टस्याङ्ो रूपम्?-इति । “fag खेटः इत्यस्मिन् (wo १.१६१. ) qa योद we: शंसनौोयाः ; तत्र चतुषयौ ऋचः: प्रधमपादे “quate ऋ भवः -दूतिखुतल्वा दिद मार्भवम्.। (ea नः "इति (de ४.३७. ) सूक्ते Wer, तज. प्रथमः पादे “ऋभुक्षाः? इतिखुतत्वादपि अभवम् । ` ऋभवो ` हि नरा ATW: 5 WA एव मगुष्यानन्तः प्रवेशयितु मस्म्राना af वस्वादथः खोमपानवेष्वाया aya निःसारिसवन्तः। एतच “ong
आगाद् See गाय दुमहेद्याथवंण।- स्तुहि 24 सवितारम्॥ agewa: fey ay सत्यख युवानम् । अद्रीघवाचं सुशेवम् \. सानी देवः सविता साविषष् वसु पविः।. ea पचिती.सु्ठातुरिति बै्ररेवखं प्रतिपद् रौ"-डति were Me ८,१.१८)
पश मपञ्चिका|.२।९॥ 22
पसत्युभवो चै देषेषु" त्यादुगपाश्यानेन Ta मवगम्यते | ते च नरा. रभवः “शस्यन्ते कथ्यन्ते अस्मिन् सूक्ते, तं नाराभंसम्, तदेकं {लिङ्गम् ; तथैव “ou नो वाजाः”-इतिसक्घस्य ठतौयाया
ata “areraq’—sfa fans: ga, atafaad दितोयं लिङ्गम् ॥
wa बहदेवताकं सूक्तय विधत्ते -- “ne भिया te गूर्त वचा, ये यत्नेन दक्षिणया cam एति बेश्वदेवम्”-द्ति। “शद भिलया^-द्येकं ay ( सं° १०,६१. ) , “A यश्नेन'-द्त्ब- परम् (Ho १०,६२.) ॥ट८॥ 7
इति खौमव्ायणायविरगविते माधवीये बेदाथप्रकाशे
णितरयत्राद्म णस्य पच्चमपञ्धिकायां हि तीयाध्याथे ( दाविंथाध्याये) wea: खण्डः ॥ ८ (१२) ॥
- ` ॥ अथ WAT: GW: ॥ 22 ` नाभानेदिष्ठ' शंसति नाभानेदिष्ठं वै मानवं aq चये वसन्त भातरो निरभजभ्त्सो ऽवौदेल्य विं AE मभाक्तेल्येत मेव fasta मववदितार मिलनं सख्ासाप्ये तहिं पितरं gat fasrat ऽववदितेल्येवा waa a पितर मेत्याब्रवीत् at इ वाव मदं तता- arg feta तं पितात्रवीग्भा gaa तदाष्टया अक्गिरसो
@ २भा० {२५१० (Wo FEA |
ca ॥ रेतरेयत्राद्मणम् ५
वा इमे खर्गाय लोकाय सज araaa षष्ठं षष्ठ मेवाहरागल्य agi aaa सूक्तं षष्टे ऽहनि शंसय तेषां weve सत्रपरिवेषणं तस्ते aaa दाखन्तौति तथेति! तानुैव्मतिषम्णौत मानवं सुमे- धस इतिं त मन् वन् किङ्ामो वदसौतौद मेव वः षष्ठ महः मन्ना पयानील्यत्रभोदथ यद्वा VATS स च- परिषेषणं aa खर्यन्तो ऽदन्तेति aafa aaa सक्त षष्ठं ऽन्य शंसयत् ततो वै ते भ यन्न मजानन् Tai लोकं aged सूक्ते षष्ठं ऽहनि शंसति यन्नख WIT Bie लोकल्यानुख्याल्ये तं खरय॑न्तो अन् - qeaaa ब्राह्मण ava मिति' तेनं समा कुर्वाशं पुरुषः कष्ण शवास्य त्तरत 'उपोत्यायात्रवौन्परम वा इद मम वै वास्तु fafa सो ऽत्रवीन्मष्ं वा इद मद्- रिति त anata’ Tt तवैव पितरिप्रश्र इति स पितर aq तं पितात्रवोन्ननु ते पुचकादूरेरिलद् रेव म इल्यत्रवोत्तत्त मे परुषः कष्णशवास्यत्तरत उपोदतिष्ठन्मम वा इदं मम वे वास्तु मित्यादि तेति तं पिता बवौत्तद्यैव पुवक any स तुभ्य दाखतीति * स पुनरेव्याबवौत्त व इ वाव किल भगव
Rib!
# “ane स दाखतौति” क ; “ay eae दाखतौतिः' ग, च, अ ।
॥ पच्चमपञल्िका | २। € ॥ oe
wz मिति मे पिताहेति सोऽबवौत्तदष्टं तुभ्य मेव ददामि य ए सत्य मवादौरिति तद्मादेवं विद्षा सत्य मव वदितव्य स एष सषश्सरसनिमग्नो ऽयं नाभानेदिष्ठ उपैनं Use नमति प्र षष्ठटेनाह्ा खगे लोकं जानाति य एवं वेदं ॥ <€ (१४) ॥
gate qaea लिङ्ग edafa— “नाभानेदिष्ठं शंसति" -इति। नाभानेदिष्टाख्यः कचचिग्हर्षिः, तेन coq, yate (99 Yo g पं °) सूयं “नाभानेदिष्ट' तच्छंसेत् | अतो मषिं सम्बन्ध vara fara ॥ 7 ataqaea प्रशंसितु मपाख्यान are— “ararafes वै मानवं AWW वसन्तं ज्रातरो निरभजग्त्सोऽत्रवोदेव्य किं aw- मभाक्तेत्येत भेव fasta मववदितार मित्यब्रुवंस्तस्मादाप्येतिं पितरं gar fasta ऽववदितेत्येषाचक्षषेइ्ति। मनोः पुजो- नाभानेदिशो ara वालको gaze व्रह्मचय्यं वसति' उपनीतः सम् वेद मध्येतु aa तिष्ठति; तदानौं तस्य च्येष्ठञ्ातरो मनोः पितुर्धनं ara विभजन्तः तं वालकं “निरभजन्' भागरड्ित aa aq | वालोऽयं ब्रह्मचारौ वेद भेवाभ्यस्यतु किं तस्य धनेनेति war भागं न दत्तवन्तः | तदानीं ‘a’ नाभानेदिष्ठः त्यः वेदाभ्यासं लत्वा समागत्य wale मत्रवौत्,- Fara! मद्यं किम् suite’ कि नाम वस्त भागवतेन ययं vam Baar दति। तै च wat: "एत aa aa पितरं हस्तेन प्रदश्य हे नाभानेदि्! वयं न जामौमस्त मेव एच्छत्यत्ुवन् | aled मनुम् १ ‘Frere’
To ॥ एेतरेयतब्राह्मणम् ॥
धनविभागादेधर्मर्स्वं निःयेषेख ख्ितिर्निर्णयो fast; सा afaafa स निष्ठावः; तादृशं धर्मरहस््रष्म fava मित्यर्थः | नअववदितार” च्येडपुतस्यैतावत् हितीयस्पैतावदन्यस्यै तावत् इत्य- वच्छिय वदितुं समर्याऽववदिता तादृशम् | अय' मर्धः-- अयं मनुः घर्मशास्रकत्त॑लवादर्मरहस्यनिर्णयवान् fuzaa तवैतावदित्य- afer ay समर्थश्च, cared भागः asf aq भेव TVA | यस्मादस्य अ्रातर एव Aaa, तस्मादिदानौ मपि पितरं पुता इत्यनेन प्रकारे stand: केन प्रकार afa, सोऽभिधौयते- भयं पिता ‘fasta,’ निशयवान्, wears टित्यवख््छिद्य afear afa ॥ |
तत ऊध्वं नाभानेदिष्ठस्य क्त्यं enafa— “a पितर भेत्या- त्रवौत्,-- ल्वा ड वाव aw तताभासुरिति; तं पितात्रवीम्मा gra तदाष्टथाः,-- भङ्किगसो वा शमे anta लोकाय सत मासते, ते षठं षठ भेवाहरागत्य awit, तानेति सुकते we ऽहनि शंसय ; तेषां यस्सहसख' सज्रपरिवेषणं, वन्ते ख्रयन्तो create ; तथेति-इति | ‘a’ नाभानेदिठः आाढभिस्तथोक्तः सन् पितं भरत्या गत्येद aaaty,— 2 पितरम तवां ara’ aT भेवभ्जातरः सर्वेऽपि “भमान्ञः, भाग मकाः, भतो मदौयो भागस्वग्यस्ति, तै भे देदौत्यभितायः। ततः @ नाभानेदिढः “पिताः मनुरेव मनत्रवौत्,-- हे "पुत्रक वालक) भ्वातष्ठां वचनं मा प्राधा तस्िन्वचने भादरं माकार्षीः । नाश्येव मदस्ते त्दौयो भागः; सर्वं मपि wi त्वद्श्राठमिग्छहोतम् | तव तु ware भेष gard कथयिच्याभि,- भङ्िरोनामका ava: ‘ca’ ate देशवत्तिनः ante wa aafasfe, ते पुनः पुनः aa सुपः
॥ पश्चमपरञ्चिका।२ ! € ४ ट
क्रम्य, Aet तदा प्राप्तं तत्तत् बह मेवाषहरागत्य ततर तत्र मन्वबाइख्य ‘qufer ` श्रान्ताः सन्तः सत्रसमाधि मप्राप्य eter ल्िश्चन्ति; ‘avy महर्षीन् षष्ठेऽहनि त्वं गत्वा शद भिया?-दति, ' ‘Sq यज्र"- दति चेते उमे सृक्ते daa, ततः “aay” ऋषौ a? सहस्र सद्याकं धनं ‘qauftad wart परितः सम्प्रा- दित मस्ति, aad मनुष्टाना ga aafae’ धनं ते' तुभ्य मङ्कि- रणो महर्षयः खगं प्राहुवन्तो दाखन्ति इति । (तथा भस्िति aq पिव वंन॑ नाभानेदिष्ठोऽक्ोचकार #
भङ्गगोकाराद््' विं कतवानित्याणद्य तदुभान्वं दर्धयति- “तानुपे्मतिग्डभ्णौत मानवं सुभेधस इति; त मन्नुवन्, किड्ामो षदसीतीद मेव वः षष महः प्रन्नापयानोत्नत्रवीदथ यडा Taw va सत्रपरिवैधं, ते खर्यन्तो दत्तेति ; तथेति ; तानेते qa षे {इन्ध सयत्,-- ततो वेते प्र यन्न मजानन् प्र खगं लोकम्” -इति । ‘any भरङ्किरसो awaty “पेत् नामानेदिष्टठसमोपं प्राहवान्, प्राप्य च प्रतिग्टभूणोत”-दत्वादिमन्पादेनेव ay- घोषा मगरे किश्िदवन सुकवान्। तख wg मर्थः- डे मेधसः णोभनभेधायुक्ता अद्विदसः ! (मानकं मनोः ga नाभानेदिष्ठाख्वं मां श्रतिग्डम् णोत ga खोकुर्पेति । aar वदन्तं नाभानेदिष्ठ' प्रति सुनय इद मवरुवन्,-- हे नामानेदिष्ट | fagra,’ attendee युक्तः सन्नस्मान् wad वदसि १ इति; ततः स नाभानेदिष्ठो ऽत्रवीत्- ह मयः ! ‘a’ qura भिद भेव षठ मः ्रन्नापयानि' vada बोधयामोति; “wa बोध- नागन्तरं सवपरिवैषशं' wafk: सत्रां सम्पादित मनुष्टाना Tea ' मवभिष्टं यदेतस्षसख्सङ्याकं घन मस्ति, तत् सवे युय मेः मद्य ` १९
GR . + रेतरेयब्राद्य शम् ॥
खगं प्रति गच्छन्तो दत्ेति | तथेति मुनिभिरङ्गगेकते सति “तान् gata, “ae उमे ge षे ऽइन्धप्रं सयत ; तंत एव. तिः श्ुनयो AT प्रकषण “अजानन् च्रातवन्तः; तदनुष्ानेन स्वगं लोक मपि प्राजानन् ॥ । | amnea प्रशस्य afefa fanaafa— “aaea am ( सं° १०.६१.६२. ) षष्टे sufa शंसति, ane werd, aig शोक- सखयागुख्वात्ये"- ति | यस्मास्पक्तदयप्रंसनेनाङ्किरोभियन्नः स्वगं भ्रज्नातः, AMA तदुभयं way, तच्च यज्जखगयोरषगमाय मवति ॥ | पनरपि सूक्षयो्महिमानं दश्रयितु मुपाख्यान भेवाह -- “a TN gaat तब्राह्मशसंहस्न भिति, तदेनं संमाङुर्वां परुषः छष्णशवास्यन्तरते उपोयायात्रवौग्भम वा इदं मम वै वास्तु fafa; सो त्रवीग्भद्य' वा डद मदुरिति; त-मनत्रवीत्तहे नौ ada पितरि प्रश्न इति; स पितर aa’ पिता्रवौननगु ते पुवकादूररि् दुरेव म इत्यव्रवोत्तत्तु मे पुरुषः ज्ञ ण यवास्युत्तरत -खपोदति्टन्भम वा ve मम वै वास्तु मित्यादितेति ; तं पितात्रवौ्तष्यैव yar तत्त्, स तुभ्य' दास्यतीति ; स पुनरेत्यात्रवौत्तव इ वाव किलं भगव इद fafa & पताति ; सो तत्रवौत्तदद्ं तुभ्य भेव ceria य एव सत्य मवादौरिति-द्लि । a नाभानेदिष्ठं खर्यन्तः? स्वगे प्ाुवम्तो ऽङ्गिरसो ऽतुवन्,--हे MW नाभानेदिष्ट ! “पतद्” Tawa यच्नभूमावभिष्टं 5 तुभ्यं दत्त fafa ta: | भते शाखान्तरानुसारे ख Mave मिव्यर्धा लभ्यते । शाखान्तरे चेवं माग््रायते--^ते gaat लोकं यन्तो य एषां पशव भासन् तानसौ अददुः“ इति ( तेर सं° vee.) ।.. ae Tawa Tat
॥ पञ्चमपश्चिका 1 २।.८॥ ce
Bue सम्य गामसात्कूर्वन्तम् एन" नाभानेदिष्टः कशित्पु रुषो यन्नभूमेर्तरतः ‘outa’ खमौप एवोयितो ze मव्रवीत्,- क्रौटग्ः पुरषः १ (छष्णश्वासौ" भतिथयेन aw’ मलिनं vel क्ष्ण शं" ATS भा चछादयतीति क्ष्ण श्वासौ # | Wars afaa- वस्त्रः पुरुषः CYA रद्र इत्यवगन्तव्यम् | तथाच शाखान्भरे पव्यते-- “a पशभिशरन्तं य्नवास्तौ सद्र भागच्छत्'"-दइति ( te Wo ३.१.९.५. )। स रदः कि मनत्रवीदिति, तदमिधोयते- हे माभानेरदिष्टः ! शदः award ममेव । aaa मुपपत्तिः | age? वास्तौ ama होन कमन्ते परित्यज वासुहम्, तादशं wa aaa सख fafa aaa सम्प्रतिपवब्रम् । इत्येवं qe Rita: स नाभानेदिष्ठः Gara मव्रवीत्,- ड UE! we मेवेदं ava मङ्किरंसो दत्तवन्त इति। तं तथा वदन्तं नाभानेदिष्ठं सुनः Yaw ऽनवीत्,-- हे annafes | तद" तस्मिन्नेव त्वदोखं मदीय भिति wee खति “AY भावयो सभयोरपिं “तवैव पितरि मनौ निर्वाधं प्रश्रोऽस्षिति। ततः ‘a’ नाभानेदिष्ठः पितर seq Te आगतवात् | स पिता तेन Tee मनवौत्,- ह पुकः वालक ! aa मङ्किरसो महर्षेः “अदु ननु दत्तवन्तः किम्? तिः प्रश्नार्थं । एवं पित्रा ve: स नाभानेदिष्ठो “मेः मद्यम् sete दत्तवन्त एवेत्यत्रवीत् | afe कस्तव विकारः १ earafea a नाभानेदिष्ट ख सुवाच,- ते मदषयो cua व fang agave कथित्. gent मश्िनवस्वः सन् यजश्रभूमे- त्तरत लयाय, इद" Wawa’ ममैव खं; यज्नवास्ती हौनलादि
कञथिदनार्य॑ः, “शद्रः भयानकाल्तिः खात् | सशयीरेकल' कान्दसम् । ` . ..
uy #॥ रेतरेयत्राद्मणम् ॥`
व्यभिधाय दिताः सदानं waar, अपद्डतवानित्यर्थः। तथा ब्रुवन्तं पुत्रं प्रति पिता भव्रवीत्,- 2 ‘gan’ शिशो! ae’ Iwata wrt Mawa तस्यैव wea सखम्, पश्ठपतिलवात् awa(aeenrfaara ; किन्तु तथा स्वपि तव हानिनास्ति, ‘a’ tm: तद्" गो सख" तुभ्यं दास्यतौति । aware aaa मन्गिरसां धनं भवति, समाकरेतु यन्न यदवथिष्ट' तस्यतु UE एव स्वामोति नाङ्किरसां दातु मधिकारोऽस्तीत्यभिप्रायः। तथा शद्रवयन शाखान्तरे एव मालायते- “a faa त शत इत्यव्रवीद्यश्नवास्तौ erat aa बरे तदिति"-दति (तेन do 2, १.९.६.) | ततो दास्यतीति वचनं gar ‘ay नाभानेदिष्ठः पुनरपि - द्रस्य समीप Raa मन्रवीत्,- हे (भगवम्' qu! रद्र! ‘wae वाव किलः तैव way श्रद्" ख मिति मदौयः पिता प्राहेति । ततः सः, wat त्रवीत्- हे नाभानेदिष्ठ | (तत् स्वं हुभ्य भेव ददामि, cet सत्य भेवावदौ;, म awa सुक्षवानसि ; तच्मात्परितीषात् सत्ववादिने तुभ्य भेव ददामि इति #।
शय सुपाख्यानं परिषमाप्य प्रसङ्गात् पु रषार्थत्ेन सत्यवदनं fawa—“aaned विदुषा सत्य भेव वदितव्यम्"? इति । “रवं विदुषा" सत्यस्य श्रेयोडेतुतवं जानता ॥ |
उप्राख्यामश्य सवैस्य तात्पय्यं दभ॑यति - “स एष सड ससनि- मन्तो ऽयन्राभानेदिष्टः?- षति । नाभानेदिषठेन aefrar eet यो मन्तसमृहः, स एषः “सह स्रखनिः' संडस्लसङ्खाकस्म वसुनः समिलाभो aferwat सोऽयं सदल्लसनिः + `
# do १०.९१. ९२. पूकयोः सोपक्रमं सायणौयं भाष ad मिङालोष्यम् । साध्या Ao AS. ४। Ale ATO ०,९.३। a
॥ पश्चमपश्चिका | २ १०॥ uy
वेदनं प्रथंसति- “डेन. awe नमति प्र waret ait लोकं जानाति य एवं बेद्”-इति | “एने Afar aweragyrai घनम् “उपनमति प्राप्रोति, सच कालान्तरे षष्ठ महरनुष्टाय तेन खगे प्रजानाति ॥८॥ `
इति ओौमन्ायणाचायं विरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाथे रेतरेयब्राह्मणस्य पञ्चमपञ्िकायां दितीयाध्याये ( हारविंशाध्यायै ) नवमः खण्डः ॥ < ( १४) ॥
SE ES
॥ भथ दशमः खण्डः ५
तान्येतानि सष चराशौल्ाचच्चते ' नाभानेदिष्ठं वालखिल्या हषाकपि मेषयामरुतं ५ तानि ata शं सेद्! यदेषा मन्तरियात्तद्य जमानखान्तरियाद्य दि नाभानेरिष्टं रेतो ऽद्यान्तरियादादि वालखिल्याः प्राणानद्यान्तरियाद्यंदि. वुषाकपि ALATA मखान्त- रिवाद्द्येवयामरतं + प्रतिष्ठाया एनं च्यावयेद 2a च मानुष्ये च नाभानेदिष्ठेनैव रेतो sage हालखिल्धाभिर्व्यकरोत् gaia arta Hit व्यहापयदुरौ यथा तव शर्म॑न् मदेमेति तस्म्ा-
. ऋ. Someta, रू; sot 1 “मारतं ङ; भण्डः । . , ,
we ॥ एेतरेयव्राद्मणम् ॥ `
STAT गभः कनौयांसं सन्तं योनि' न feat बरह्मणा हिस aN एवयामरुतेतवै करोति तेनेदं wa मेतवै क्रत मेति यदिदं किच्चाइश्च aw मह- tat वेत्याभ्निमारुतस् मरतिपदडश्चाषश्चेतिं पुन- ug yafiaed षष्ठे ऽहनि षष्ठखाड्ो रूपं मध्वो वो नाम मारतं यजत्रा इति Arad THA व्याष्त्य WAN वै THM Ws महः षष्ठे ऽहनि WSIS! रूपं जातवेदसं सुनवाम सोम मिति जातवेदस्याच्युता स MAI सहसा जायमान इति Hae समानोदक षष्ठे ऽहनि woesensr पं ' धारयन् धारयच्निति शंसति, प्रखं साष्ा were विभाय aga पनराग्रग्थं पननिगग्थ मन्त" aut यान्मयखं वान्ततो धारणाय निडन्यात्ताटक्तद्यद्धा- रयन् धारयन्रिति शंसति सम्तव्ये aude रव्यवद्टिन्नैर्यन्ति य एवं विांसो यन्ति ॥ १०(१५)॥
दुत्येतरोयत्राह्मये पञ्चमपञ्चिकायां हितौयोऽध्यायः॥२॥
अथ नाभानेदिष्टोयेन खक्षदयेन सडह पठितव्यानि. मन्तान्त- राणि fara— “तान्येतानि सहव राणोत्याचत्तते,- ararafes arafeen हषाकपि मेवयामरूतं तानि ata wee”—sfa | aria वश्यमाण्वानि च्तुरविंधमन्वजातानि ‘areata
॥ पञ्चभपञ्िका | २। eon GS
प्रयोगकाले ata वर्तन्ते wad arfwar oraaa | aa “नाभा- भेदि" सूक्षदयं यदस्ति ( सं° १०.६०,६१.), aefeutawfifir दष्टाः “अभि प्रवः सुराधषम्“-दत्याश्चा वालखिल्यनामका मन्ता a afr ( सं ८.४९-५९. ), दषाकपिनाममहरधिखा दष्टं “fa fe सोतोरखक्षतः-दति (do १०.८६. ) ae यदसि, एवया- wearat महर्षिखा ce’ शश्र बो महे मतयो यन्तु faa: xfer qa (to ५.८६. ) यदस्ति ; तानि चत्वारि सदेव aq ॥ सहं समाभावे बाधं द्यति-- “यदेषा मन्तरियात्तदयजमा- नस्यान्तरियात्”-इति । यदि कधञ्ित् “एषां चतुणा मध्ये एक मपि न्तरियाद्' waft gi कुव्यांत्तदानों यजमानस्य wafer 8a: 'अन्तरियादुः विनाशयेत् ॥ सामान्धाकारणं बाध सूक्ता पुनविशेषाकारेख बाधं दथ afa—“afe नाभानेदिष्ठं, शेतोऽस्यान्रियाद् ; यदि वालखिल्याः, प्राखानस्यान्तरियादु ; यदि वलाकपि, wana मस्यान्तरियाद् ; यद्छेवयामस्तं, प्रतिष्टाया एनं च्ावयेहव्ये च मानुष्ये च-इति | यद्ययं होता नाभानेदिमन््ानिलोपयेत्, तदानो मस्य at मानस्य पुताद्यत्पादकं रेतो विलोपयेत् | वालखिल्याना मन्तराये यजमानस्य प्राशविच्छेदः | ठषाकपिसूक्गस्यान्तराये यजमानस्य carne’ मध्यदेहं विच्छिन्यात् । एव यामङतस्वान्तराये यज- मानं देव्या मानुष्या प्रतिष्ठायाः प्रच्यावयेत् | भविन्नेन कमेसम्राः- faeat प्रतिष्ठा ; तस्राधनभूतधनादिसम्प्र्तिमानुषो प्रतिष्टा ॥ अन्तराये बाघ Aw, तदनु्ाने लाभं दथयति-- “नामः मेदिष्ेनेव रेतो ऽसिख्सदालखिल्याभिर्व्यकरोत्, सुकौतिना काकौ ` वतन योनिं व्यद्ापयदुरो यथा तव ्म्मदेभेति, तस्माज् ज्याया
५५
Gu ॥ रेतरेवब्रह्मिणखम् ॥
न्म् ग्भः कनौयांसं aa योनिं न हिनस्ति; ब्रह्मणादहिस कलुष एवयामसतैतवे करोति, तेनेदं wa Aas wa भेति यदिदं किञ्च”-दति। wa मन्तसमृहात् यजमानस्य मूतनं wa awd; यहा युवोत्यादनं wet यन्राभानेदिषटं सूक्तय मस्ति, तेनैवं होता रेतः सिक्षवान् भवति। यास्तु arafeen चर च स्ताभिस्तद्रेलो व्यकरोत्" विक्लवं गर्भाकार मकरोत् | aewtar- नित्यभिहितः कञ्चिषटषिः, तस्य पुवः सक्तिं नामकः; तेन ष्टम् “अप प्राच इन्द्र" -दइति ( सं° १०.१२१. ) सूक्त मपि तनामकम् | तच्च ठषाकपिसृक्षात् ‘ota समोपे भरसनौयम् । तैन सुकौ- निना शता योनिं ‘aga’ गर्भनिर्गमाय fae मकरोत् | अत एव तस्या ऋ बखतुर्थ॑पाशे “etl यचा-इत्यादिराज्नायते | तस्याय मर्थः-- हे इन्द्र) यधा जनः हरौ विस्तीशें “शर्मन् शम॑ङि qeed हे विसश्येश तिति, तथा तव प्रसादाद् वयं विस्त खं योनिप्रदेे “मदेम सष्ोषाभावेन ware इति # | एष पादो योनिविहतेगमकः । यस्मादनेन विवृत्तिः क्ता, ve ` MA जायमानो गर्भो Caray ay योनिहारापेक्षयात्यन्तं प्रौढः सन्नपि, सखापेच्चया .कनोयांस॑म्' wae सन्तं योनिं “न हिनस्ति" ल विनाशयति | यस्माद् ब्रह्मणाः सुकौर्तिनामकेन मन्तेख “खः” योनिः ‘ae’ निर्मितः, तस्मादविनाभो gm: । एवयामख्तनाम- केन Gar यजमानम् ‘Tay सव्र गन्तु समथं करोति | यदिदं किञ्च' जगदस्ति, तदिदं सवं तेन सूक्तेन ‘Cad छतं" गन्तु" समर्थे छतं सत्, पञ्चाद् “एति गच्छति ; तस्मादिद मेव सूक्तं यजमानः स्यापि गमनसामष्य प्रयच्छति ॥ `
+ रतव माषयकारेयाख पारख संहिताया सन्यविषाऽ्; हतः! =` `
॥ पञ्चमपञ्चिक्रा | २। १० 4 me:
आभ्निमारत्रसनस्य uf frat — “omg oer wwe चेत्वाजिमारतव्य ( सं° ६. €. ) afarewarwdti: garage पुनर्निंत्त we coef arent कपम्"-इति | अहः गब्टोऽल YR: पुमः पल्यमानलयात् पनरा faq; तालभ्वनिखमानलयाश्च yataen fafa स्लिङ्कहयम् ॥
सङ्हैवताकां सूत भिधत्त -- ““मध्वौ वो नाम मारतं वजत ग्रति (do ७.५०. ) मातं वद्भिव्याद्नत्य मन्तो वै awe: बह सदः चष्टे ऽइनि weeny खपम्”-इनि । असिम् सूक्ते ae डिषय afwanqodta मर्थजातं anfe, बलश्च ठकाप्वदितवा- पश्या, Vga मवसानलादन्ती भवति, तटे नदन्तवत्वं ferry तै
weanfarger wd fond -- “जातवेदसे - सुनवाम wiat मिति (de १.९६. ) जातवेद खाच्यु ता^- इलि a
जातवेदोदेवताकरं सूक्तं विधत्त -- “स naar Twat are मान द्रति ( Ho १.६६. ) जातवेदस्यं समानोद क we इनि षषठ- wisi रूपम्”-दइति । “देवा भग्निम्- इत्यस्य squares watery पठितत्वात् समानोद्रकात्वम् ॥
धारयतित्येतरपुनः पुनः परितस्यानुवादेन तदभिप्रायं az- ert दर्भयति--““धारयन्धाश्यन्निति daa, wetarer अन्तस्य बिभाय ; तद्यथा-- पुनराग्रन्यं yaftia मन्तं बप्ीयाम्मयूखं वान्ततो we निषहन्वा्वाषटशव्यचरयन्धार्वन्िति - शसति सन्तत्येः-शति | छोताल्िन् qe चवुर्धेवु पादेषु “श्रवन् धार- यम्”-इति पुनः पुनः परिता असति ; नस्य कोऽजिप्राय इलि, सोऽमिघोयते-- ‘sara’ शस््रस्यावसा वम्रदेषस्वं शख सात्' प्रकरेण खंसनात् शधिख्थादयं होता ‘faa’ भोतिं प्राक्ठवान् |
RR
९० ` ॥ ेतरेयत्राह्म णम् ।
सखंसमपरिहारायं- gern ऽभिघौयते-- तद्यथा शोकै cer निर्मिमाणः पुरुषं ‘qaqa’ पुमःसुनराग्रथ्याग्रथ्यः ‘gafaan” पनः पुनर्निग्रे्यनिग्रय तस्य! रब्नोरन्तं atta, दौधाया Tar अग्र GH पुनः Us: प्रल्याक्लष्य वेनं लला ग्रथनं नाम, तस्यः senna निर्वन मकरोत् । अन्योऽपि दृष्टान्तोऽभिघौयते-- ` ST का लोके चर्मकारः MSS We: सङ्ोचनिवारणाय भूमौ AMAT हट AAT WaT “ATE यद" चमेणो धारणायः शमो fawn दृढं भूमिप्रविष्टं gatq ; होतुः gant afafa wet यदस्ति, तदेत चादृ पूर्वोक्षदृष्टान्त समानं द्र्टव्यम्। तदे तच्छ॑सनं GAS सन्त्ये भवति. | |
बेदनपू्वं क मगुष्टानं प्रशंसति -- ““सन्ततेस्त्राद्ेरव्यवच्छितर- afer a एवं विद्यंसो य्ति-ईति पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥ ware ऽध्वायसमाप्तयथः ॥ १० I
tfarttaararurarafactea माधवीये वेदार्थप्रकाशे ` रितरेयत्रादह्मश्ष्य पञ्चमपञ्िकायां हितीयाध्याये ( हाविंथाध्याये ) दणमः खण्ड; ॥ १० ( १५) ॥
वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो ere निवारयन् | quuiagqe tare, विद्यातोयेमरग्बरः ॥
. इति. eerenfucremctaifenaninatra-
ओोवीरवुद्वभपालसाम््ाज्यघुरन्धरमाधवाचार्यादेयतो भगवस्ायणाचार्येश विरचिते माधवोये Seria’ aaa
रेतरेयब्राद्म णस्य पश्चमपश्चिकायाः दितीयोऽध्या यः ॥
OT 7 ष
॥ अथ ठतीयाध्यायः॥ oy te | ॥ मथ प्रथमः खण्डः ॥
uate (> णय
` ॥ ॐ ॥ यदा एति च मेति च 'तत्यप्तरमसखाद्धो ङ्पं
aaa प्रथम महस्देवैतत्ुनयस्षपतमं' AMA टथ- बद्यदाशुमद्यत्पिववद्याव्मथमे पटे tam ` निरुच्यते यदयं लोको ऽभ्यदितो यव्जातषद्यदनिरशक्त' यत्क- रिष्यद्यत्पथमखाह्नो रूप fafa वं सप्मखाश्टो रूपाणि ' समुद्रादुर्भिंम॑ुर्मा उदारदितिं सप्तम- Gis आज्यं भवत्यनिरंक्त' सप्तमे ऽहनि सप्नरमखाह्टो ai वाग्वे समद्रोनवे वाक् wad न समुद्र चीयते तद् यदेतत्सप्तमसखाङ wet भवति यन्ना- देव तद् ae तभ्वते बाच मेव तत्पुनसंपयन्ति सन्तलै'सन्ततेखखाडेरव्यवच्छिर्मेयन्ति य एवं विदहांसों यन्याप्यन्ते वे सोमा Wasa छन्दासि षषे sefa तद् यचैवाद भज्येनावदानानि पुनः Wafer यन््ययातयथामताया एव मेवेतत् स्तोमश्च ` छन्दांसि च पनः भरव्युपयन्ययातयामताये ACATTAMS आज्यं भवति तदु Hed fra भातःसवन एष
{
९२ ॥ रेतरेय ब्राह्मणम् a
वाड भा वायो भूष शुचिया'उप नः प्रयाभिर्यासि दाण्वांस मच्छा नो fags: शतिनीभिरध्वरं भ्र सोता जौरो भध्वरेष्वखयाद् ` ये वायव इन्द्र माद- नासो या at wa नियुतो याः सख प्र यषां मिजा- वरूशा al गोमता नासल्या रथेना नो देव शवसा याहि शुण्मिन प्र वो aig aaa अर्चन. मर चोदसा धायसा wa एषति प्रउग मेति च भरेति च ana ऽहनि सप्नमखह्को रूपं तदु Fed जिष्टप्यातस्सवन एष जाहः भा त्वा रथं यथोतय' ae वसो सुत aa इन्द्र Rela एदिहि Ra ब्रह्मश स्यति ' रम्निनंता रवं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यप, प्र ब इन्द्राय बृहत इतिं प्रथमेनाहा समान waa: aaa ऽहनि सप्घमद्याह्को रूपं कया शुभा सवयसः ata इति सक्त न जायमानो नशते न जात afa जातवत् aaa ऽहनि cavers a तदु waa Rag सन्तान aaftam यत्कया- शुभोय मेतेन इ वा इन्द्रो ऽगस्त्यो मरतस्ते सम- जानत तद्य त्कयाशमीयं शंसति सन्तरारया एव तदा- qe adie पिब * eregaizare कयाशुभोयं
% ऽभ्प्रिवः का, eI
॥ पर् मपञ्चिका | २।१॥ 22
तदु जेष्टुभं तैन प्रतिष्ठितपदेन सवनं टाधारायतना- Sada न प्रच्यवते ल्यं सुमेषं मश्या खर्विंद fafa सक्त मत्यन्न वाजं इवनखदं रथ मिति wag sefa सप्तमख्या्ो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा UAE Wee मध्यन्दिन" वन्ति तद्देतच्छन्दो वति यस्मित्रिविद्धौयते ' तस्माव्जगतीोषु निविदं दधाति! मिथुनानि सूक्तानि wert वैष्टुभानि च जागता- नि च'मिधुन' वै पशव॑; weet: पशुना मवस्ङ्धा at मिदि हवामहे त्वं gfe ac डति + qeqe भवति सप्तमे ऽहनि यदेव षष्ठदा- SCI रथन्वर तदरूपं यद् FEA तदे राज यद्रधन्वरं तच्छाक्तरं यद् बृषत्तद्रवतं तद्. यद वत्पछं भवति वृहतव तद् वुष्रप्रट्युत्तम् वन्य सोमल्लन्तजाय AZ- यन्तरं SHAT खात्तस्छाद् ब हटेव Raa यद्चावा- नेति घाय्याच्युता ऽभि दवा at नोनुम इति रथन्त- रख योनि मनु निवतंयति राथन्तरं शेत दराय- ava पिबा सुतस रसिन इति सामपरमाथः पिब- वान्त्छप्नमे ऽहनि सप्रमखाह्टो शूप लय म घ वाजिनं era भिति तार्य ऽच्युतः॥ १ (१६) ॥
“sfq a” कृ |
£8 ॥ एेतरे यत्राह्म णम् ॥
इाद् शाइगते TATA त्यस्या! Aa प्रथमदितीयौ जादा Gal # ; तावता पृष्ठः AHS BAIA: | यस्त॒ ठतीयस्त्ाहस््रन्र यानि atresia, तानि छन्दोमनामकानि। तत्र प्रथमं नव- waa सप्तमं यदहरस्ि, तजर मन्वलिष्ः cuafa— “यहा एति चप्रेति च तत्सपतमस्याहो रूपं; यदेव प्रथम महस्तदेवेतत् पनर्वत्सप्तमम्'?-इति । नवराते प्रथम महया शलिङ्गोपेतं तदेषै- तत् युनरनुसन्धौयमानं gana मदस्तङ्ववति ॥
ताज्यतिदिष्टानि लिङ्गानि दशयति- “qawzaaey-
वद्दाशुमखत्पिबवद्, anak पटे देवता निरुच्यते, यदयं लोको ऽभ्युदितः'“-इति। एतानि प्रथमादक्कोऽ्रातिदिष्टानि लिङ्गनि ॥ | _ । नृतन मपि fay दभयति-“यल्ञातवदयदनिरक्ताम्""- इति I .जातवत्' जनि'धातुयुक्षम् । “afreny अस्य्टदेवताकम् ॥ `
अतिदिषेन लिङ्गजातेन ae सवं लिङ्गजात सुपसंहरति-- “यत्क रिष्यद्यग्रथम ate रूप मेतानि वै wears रूपाणि”- इति| भविष्यदर्धवाविप्रत्ययान्तं घातुमावं "करिष्यत्" इत्यच्यते | एतच्चान्यच्च यग्रथमस्याद्रो लिङ्गजात मस्ति, तेन ae aaifa एतानि सप्तमस्याङ्ो Safe ॥ ` भराज्यशस्तं fawi— “समुद्रादुरमिंमेचभा उदारदिति सप्त- Rae wet भवत्यनिरकं, सपमे cefa -सपमस्याद्रो रूपम्?” eft, निःओेषेण ae मुक्तं टेवताखरूपं निसकम्', तदिपरीतम् ‘aframy’ | समद्रादिसक्ै (Ho ४.५८.) न॒ कादविष्टेवता
a २ Alo ४००० Jo-—3 Yo €o Jo | t २ Alo ४००० Jou do |
॥ पञ्चमपञ्िका | २।१॥ ey
विश्यष्टा ; aanfedfawazrarann ऽहनि योग्यतया सप्तभ- wig निरूपकम् i
aaa प्रशं खति-- “and खमृद्रो ; न वे ara Ata, नः समुद्रः चौयते ; तद्यदेतस्सप्तमस्याङ् wee भवति, यश्नादेव तद्यन्न aad ;. वाच मैव तरपुनरुपयन्ति सन्तत्यै”-इति। सम॒द्रादूभि- रित्व यः समुद्रः प्रोक्तः, सोऽयं वाक्खरूप एव ; तयोवाकसमु- द्योः र्षग्यत्वसाम्यादे कैकस्य वस्त नः क विभिर्बइधा वश्यमएन तात् aif वाचः चयः, समुद्रेऽपि जलं न शष्यतिः | तस्मात् सरूद्रस्य वाग्रुपत्वाद्यदेतत्सम् द्रादिति um मन्राज्य शस्त्रं भवति, तदानीं वाङ्निष्या चमन्ामकाद् यज्ञादेव अनुष्टानरूपं “यन्न” “तन्वते विस्तारयन्ति । तद् विस्तारे चः मन्ताणां बहुनां पठितव्यलात् एनःपुनर्वा च भेव प्राघ्ुवन्तिः। तश्च यन्नसम्तत्ये सम्पद्यते ॥ aca पूवक मनुढानं प्रणंसति-- “सम्ततैस्तरय ङेरव्यवच्छिबरर्यन्ति य-एवं विददांसो यन्ति । पूवंवद् व्याख्येयम् ॥
भस्िन्राज्यशस्त्रे यं तस्य नाम ge मिति यो gan: गुतः, त मभिप्रेत्य तष्टा ्तपूर्वक aware प्रथं सति- “भाष्यन्ते वै स्तोमा भाष्यन्ते छन्दांसि षषे ऽहनि, तद्ययैवादः भराच्येनावदा- नानि पुनः प्रत्यभिघारयग्ययातयामताया, एव मेवैतत्स्तोमांख छन्दांसि च पुनः प्रत्युपयन्छयातयामतावै यदेतव्स्मस्याद्ग राच्यं भवति?-दइति | विहतपञच्चदशसपदतरैकविंशतिशव- स्रयस्तिंशाख्याः ये स्तोमाः, ते सर्वेऽपि षष्ठेऽहनि. “भाष्यन्ते समाप्ताः | गायवोविष्बजगत्यमुष्ष्पङ्खय तिच्छन्दोऽभिधानिं wife छन्दांसि च समासानि । तथा सति ‘adage. वच्छमाणं faq तथैव waters: vefasean | fa feta भिति,
ee ॥ रेतरेयक्राह्मखम् ॥
agaa— यथा edgdaraticg परोडाथादिदरव्थाख्खवदाय पश्चासान्धवदानख्ानानि WITT भाज्येन पुमः प्रत्यभिधार- afer | किमर्थं भिति, agaa— “भयावयामतायै' गतसारत्व- परिष्ाराय, पुनरपि इ विष्योग्बतार्थम् । एव भेषैतस्िन् सपमे {खनि स्तोमान् छन्दांसि च पुनरपि प्रल्युपयम्तिः प्रतिपाद्यारु- तिष्टन्ति । am सत्धगुहितस्य पुनरनुष्ठानं खर्वित चवंखसमान भिति धवावयामलव' गतसारत्वं भवेत् । भतो यदेतव्षम् द्रादूर्मि- रित्यादिकं सप्तमस्य are भवति, तदेतद् (अयातयाम तारैः gaia रारत्वसिष्यधं भवति । तस्िष्डस्तरं “घतस्य माम ग्नम्” -श्ति (do ४.५८.१.) घुतशब्दस्म विदखमानत्वात् प्रत्वभिघ्रारश- ara’ भवति | यद्यपि faserea: स्तोमाः सपमे ऽहनि पन- MANA, तथापि वतुर्विश्ादयन्डन्दोमनामकाः # WAST स्यन्ते । तस्मादयातयामत्वं स्तोमल्साम्येनामिडितम् ॥
wna छन्दः प्रश॑सति-- “ag ded विषटुष्-प्रातः- सवन एष ताः” इति । ‘ag’ तदपि “समुद्रादुमिः"-इत्वा- दिकं uw विष्ुप्-छन्दस्कम् ; प्रातश्चवने fazaeet यिः walaare सोऽयं “व्रष्टुपप्रातख्छवनः' | यवा प्रवमख aTwer प्रातस्सवने गायती, यथा वा मध्यम AWS प्रातस्सवन जगती, VA ATA तयस्य प्रातरसवने Freq अव्रगन्तव्थाः | रतच्छन्दघां विवाहे निरूपितम् + ॥
अथ प्रडगश्स्' विधन्ते-- “a वायो भूष शकिपा ख्पनः प्रयाभिर्याशि दाश्वां स मच्छछानो faafx: शतिनौीभिरण्वरं प्र
क इहवाग्रं क्रमाद् व्यक्लौभविष्यन्ति | † & We Rr Yo y ख|
|
॥ पञ्चमपद्धिका। 2120 ‘£9
सोता जोरो अध्वरेष्वस्थाद् ये वायव इन्द्र मादनसोया वां. शतं नियुतो याः awe प यहां faaraquraya गोमता नान्तलयां wal al a waa याहि शष्िन् प्रवो यज्ञषु देवयन्तो भचन् प्रल्षोदसा धायसा सख एषेति प्रठग मेति च प्रेति च सप्तमे ञ्नि सप्तमस्याद्ो रूपं, तदु वैष्टुभं विष््प्प्रातस्छवन एष ताडः” -इति ।. “श्रा वायोः भूष” इति (do ७,९२.१. ) प्रथमं. यत् natal, तस्थिश्वाकारो fara; “a याभिः?- इति ( सं ७,९२.२.) हितौयं, aa प्रशब्दो लिङ्गम् ; “ar नो fagfs:’—sfa (do ७,९२.५. ) ठकतोयं, तस्मित्राकारः ; “a सोताः-श्ति (do 9, ९२.२. ) चतुर्थे प्रशब्दः ; “ये वायव इन्द्र-द्रति.( Ho 9 22.8.) पञ्चमे, aw दितौयप्रारे “at देवासःः-द्त्याकारः; श्या षां श्तम्”-इति ( सं° 9.22.8.) षष्ठं, तस्य ठतौयपादादौ rare: wa: ; “a यद्ाम्-इति GAA ( सं ०६.६०.९- ११.) ` प्रशब्दः ; “mt गोमता-दत्यष्टमे ( Fo ०.७२.१-३,) भाकारः ; "शानो देव-दति (do ७.२०.१-३.) नवमे ऽप्याकारः; “A a asa” ~gfa (do ७.४३.१-३. ) दशमे प्रशब्दः. प्र ल्षोदसा?-्त्ये- कादशेऽपि (de ७.९५.१-३.) प्रशब्दः | Warr: ` षडभिंहीं दचीै५, इतरे पञ्च ear: । लदेतस्सवं Wea म॒क्रलिंद् सद्वावात् सप्तमे ऽहनि योग्यम् । भरन्धत्पूवेवद् व्याख्येयम् ॥ गस्रक्गृपधिखमत्वलिङ्गकान् vary विधत्त — “भ्रा त्वा रथं यधोतय (de ८.६८.१. ) ददं वसो सुत.मन्ध (Ho ८.२.१.) we Hela एदिहि (सं ८.५३.५. ) पेतु ब्रह्मणखखति (-सं° १.
> तथा धदयाश्रलायनः--““आ्आ वायो भष °खडत मिते्रकपातिन्वः"'- इति ८,९.१। १९
ce . ॥ एेतरोयनब्राद्मशम् ॥.
४ ०.२.) citar ( Ge 2.20.8 ) a सोम क्रतुभिः (Wo १. ९२.२. ) पिन्वन्त्वपः (Wo १,६४.६. ) प्र व इन्द्राय awa ( do द.८९.३. ) इति WAATS सपान Watt: सप्तमे ऽहनि सपः West रुपम्"-इति॥ ¢ न ` . अध जातलिङ्ग्कं ai faud — “कया gat. ware: amar इति (do १.१९५. ) सकं, न जायमानो ane a जात इति ऋतक्त्तप्रमे suf सपमस्याह्नो खुपम्'?- इति | अस्य ama नवम्या afe “a जायमानः" इत्यादिकस्लतौवयः पादः, aa जात'शब्द्रापे तलं fara it
wage प्रथं सति-- “ag कयाशभौव Fae सठन्नानं सन्तनिः खजा, यत्वयाषभौय ata डवा दनो ऽगङ्दो मरतस्ते सम- जानत, तद्त्याश्भोयं wala सख्न्नात्ना एवः -इति । तदु AAR HAT CAAA कयाश्भोयनामकम् | TTA, fa तत्? इति चेत्, उच्थते-- एतदेव कयाशटभोयनामकं aH सञ्छवा नम् पस्स्यरकमत्दसाधनम् ; fara सन्तति" सम्तान- करं wera मविच्छेदेन दीर्षायुष्यकारण्म् | यदेतलयाश्टभीय- qm मस्ति, एतदकुष्टानेनेवेन्द्रामसत्यमदतो म सन्ति, ते' aa सः जानतः WY परख्वरेकमत्य' प्राप्रवन्। तशा सत्ेतच्छंसनं विप्रतिपन्नाना Haare सम्पश्यते &
प्रकारान्तरेख प्रणखति- “acres त्योऽख श्वि स्ात्क- यादेवास्य Raya sla | "तदु AY YM AAW, सन्तनौतिपूवसुक्ञत्वात् | तथा सत्वस्य यजमानस्म यः garfe; श्रियः स्यात्, लस्यायुहद्यधं कयाश्भौयसूङ्गं FAs ॥
yey कन्दो दास प्रं सति- “ag Sea तैन प्रतिहितः
Rc ae ee ee
पदेन सवनं टाधाराथतनादेवैतेन न weaa’-ef 1° पूर्ववद् TATA ॥ : | रथलिङ्गकं सुकं विधत्त — “ataay महया खविद् fife: (Ho १.५२. ). सृ म्यत ब्रालं waved रथ मिति cra {इनि सप्तमस्वाङ्ो रूपम् '- इति । “a सु मेषम् "-इतिसृक्षस्यं aah न वाजम्"-इतिं ऋतीयः पादः, aw रथशष्द थतेः ॥ | तस्मिन् सूक्ते निविद्धानं विधन्तं — “ag जागतं, जगत्यो वा रतस्य are मध्यन्दिनं वहन्ति; तदेत च्छन्दो वति, चस्िजिः विद्ोयते ; तस्पाच्जगतौषु निविदं दधाति?-इति ।. भस्य शुक कगतीोच्छन्द्स्कलाव्लागतत्म् ; ताञ्च विवाडक्रभेखोत्तरे are माध्यन्दिनि सवने निर्वाहकत्वादसिश्माष्वन्दिनिसवनगते wet; तस्सवन निवहकतया जगतो च्छन्दस्कास्तृष्त निविदं प्ररिपेत् ॥ gate विषटुपडन्दः, दकानो quart . जगतौच्कन्दव fafaer miefa— “मिथुनानि . सुक्लानि wart, के्ुभानि च लामतानि च ;. भियुनं वे पश्वः, पथवन्डन्दोसाः,. पूना सर्वः शतै ”-दइति | यथा परस्मरविलचश्ययोः क पुरषयो्मे शनेः faga भवति, एवं छन्दोदयमे लने सिथुनलत्वम् ; गवाग्वादिपशवच मिथुनः ङ्पाः,--चतुर्विशखतुखलत्वारिं MST AAT पास्मराग्डन्दोमाः, पशः जाधमल्वात्यशरूयाः ; ` ARTA PHATE कन्दोदयाः qerd पष्टप्रामःभवति 1 . डन्दोनिः मायलीतिष्टशजमतोभि द्षरसद्यादारेख. उपभोयन्त इति चतुविंभादयस्रयः ‘BRAT,’ ॥ तत्र aaa चतुविंशत्यच्चरथा sen wagqfanara:, तस्य प्रतिवादक weet. दिष्करो तौत्वादिकं छ्द)गब्राद्मणं चतुर्विं भेतदशरुपदन्तोत्यारश्भणोय MANS WAH (RATS १०६९०) It
१५० ` . ॥ Satan ॥
ब्रचतु्लारि स्तोमस्य निरूपकं. . कन्दोगव्राह्मणम्, तदेवं मान्नायते--““पच्चदशभ्यो ferdfa स तिभिः स एकादशभिः स एकया, चतुदेयभ्यो feedfe स एकया स तिसृभिः स दशभिः, पञच्दशभ्यो हिङ्रोति स. एकादशभिः स एकया a तिसुभिः”-इति (ato ate ३.९-११ Go) | भस्वाय मथेः- fafa: पयौयेस्ु चस्वावुत्तौ : प्रथमे पर्याये प्रथमाया ऋचस्ति रभ्यासः, मध्यमाया WA एकाद ज्ञतो ऽभ्यासः, उत्तमाया ऋचः amare: ; दितौयपर्याये प्रथमायाः waar, मध्वमायास्िः रभ्योसः, इत्तमाया दशक्षत्वोऽभ्यासः.; TAs पयाये प्रथमाया एकादशज्ञत्लो ऽभ्यासः, AMAA: सक्लत्पाठः, छउत्तमायास्ि- भ्यास; : सोऽयं चतुखत्वारिथः स्तोम श्ति#॥ अथाष्टा चत्वारि शस्तोमस्य ब्राह्मण . मेव मान्नायते-- “ate: अभ्यो डिहरोति स तिसृभिः स दादशभिः स एकया, षोड- शभ्यो हिष्करोति स एकया सख तिसृभिः सं हादयभिः, Wrest हिक्येति स. दादशभिः स एकया स तिसुभिरन्तो. वा see चत्वारि शः?^-इति (ato ato ३.१२,१३. )। भस्याय मर्थः- wah पयाये प्रयमायास्विरिभ्यासः, मध्यमाया इहादशक्षतो- ऽभ्यासः, ₹तत्तमावाः wars: ; ड्तीचपर्याये प्रथमायाः सक्त- ans:, -अष्यमायास्िरभ्यासः, SWAT दुदशक्षतो ऽभ्यासः ; हतौयपर्याये प्रथमाया ददक्षल्वोऽभ्यापः, मध्यमाया; TARTS; छउनत्तमायास्िरभ्यास इति | एव मष्टाच्चैलाररिंणः स्तोम cfs ¢ णवं तरयम्डन्दो मा अवगन्तव्या; ॥ `. ; `
*` # चतुञ्त्वारि णाखास are fast विष्टतयः ; तक्रद्ययथम्। ` : ¢ Nermenfiarere सोमश दं feed; तवाप्याद्यवम् ! . `
॥ ugqaafeari sien १०९.
` ` .अथ वदत्सामसाध्यण्ढस्तोजियस्याघारभूतं स्तोलियं ante तदतुरूपच्च विधत्ते- “at fafe हवामहे, तवं शोहि Ga दति wees . भवति. सपमे ऽहनि ईंति । . त्वा facta: ( सं ३.४६.१,२. ) प्रगाथः, SRA (do ८.६१.अ८. ) दिितौयः तदुभयं aaa ऽहनि निष्केवव्यशस्त्रे शंसनीयम् । wa ae युग्म. सहः सप्तमं, तथा. सति रथन्तरष्डं परिलयन्य ठहत्पृष्ठं कि मिं्युपांदीयते ९. इति aq, वचनबलादिति व्रूमः; “fal fe वचनं.न कुर्यात्रास्ति वचनस्यातिभारः? इतिन्यायात् ॥
वशत्पुष्ट सखौकारे aifagia माह - “यदेव षष्टस्यास्तद्" —<fa i पूर्वस्य षष्ठस्याद्को यदेव एृष्ठस्तोतं, तदेवात्र ad मवति। तस्य प्रयोजनं तूपरिष्टादच्छते | ननु षषेऽप्यहनि tact पृष्ठं, न.तु वदिति चेत्, नैष दोषः; बद्द्रैवतयोः काश्चकारणामाषे- नैकलत्वादिव्यमिप्रेतय age. awe at रथन्तर ata faaa प्रतिपादितम् + ॥ । ee
कायेकारशभाव fae स्मारयति--. “at रथन्तरं, at- Sd, यद् TEA, Asis ; AAR, तच्छछाक्तरं ; AT SHY agaaq’—sfa. 1) वैरूपशाक्षरयोः रधम्तरजन्यत्वात्तद्रूधत्वम्, वै राजरेव तयोबहव्जन्यतवा्तद्रपत्वम्, एवं. च सति षष्ठेऽहनि स्व- तस्य बह्व. व्यव्रहत्त शक्यते ॥ ˆ `. . क.
इदानौ मत सपमे ऽहनि क्त्पु्टस्तो कारे. प्रयोजन माड > “त द्यदु wets भवति, aed तद् PEAY AIAG AR ava’ —sfa | “ay तस्मात् षष्ठेऽडनि कतस्य Care FEET- त्वात् कारणात् ae’ यव सप्तमे sefa serge क्रियते | तदि,
# २ भा० WY Yo x wo द्रव्यम्| A SO 5
१०९ ॥ एेतरे यब्राह्य गम् ॥
दानीं षषे ऽइन्धनु्टितेन हहतैवास्मिन् सपमे ऽहनि "तद्" त्प श्रत्यु सन्ुवति' । अतौ तत्वेन गषटस्व पुनरदरखं TATA | एतञ्च अस्तोमकन्तताय'. सम्प ते । स्तोमानां जिहत्यश्चदशथादीनां aaa Raat छेदः; तद्राहित्यम् “भस्तोमल्लन्ततंः, तद्ध aa श्वो कारः ॥ `
विपल्बाधोपन्धासनुखेनेव तदेव weafa— “agaad श्यात्कुन्तत्ं स्वातः-दइति । षष्े$न्यगुहितस्छ हतोऽस्मि सममे $इन्यनुहत्तिं परित्बज्च युग्मदिनत्व ahaa रथन्तरं खौक्रियते, Wert षठसप्तमयोरगुदचयभावात् ‘aad fawet स्यात्| ge Bea ad, gaa aa waa, किन्तु रथन्तरं aa fafa विषदः 4
faraara सुपन्यस्य खपन्ल मुपसंहरति-- “तस्माद् wees ककषव्यम्"-दइति।. ware दति क्ते विच्छेदः परिङ्कियते, तस्मादित्यथः ॥
अच्ुतत्वलिङ्कयुक्षा we विधत्त -- “यहावानेति ( de १० 8.4. ) घाय्ाख्यता-इति a ` अधायुम्मदिनतव quite रथन्तरसम्बन्धास्तदौया aa frat — “eft at शूर नोजुम इति ( do ७.२.२२. ) रथन्तरस्य योनि मनु निवर्तयति, राधन्तरं चं तदहरायतनेनः"- दति | नितसं aan aera निवर्तनं, न तु परित्यागः | 'भायतनेन' अयुगमत- स्थानेन रचन्तरसम्बन्धः ॥ | #
पिवथब्दलिक्तकं प्रगाथान्तरं विधन्त --“पिवा इतस्य रसिन fa (ao ८.२.१,२.) सामप्रगाभः, पिववाम्ब्पभे ऽहनि कस॑म- SATS रुपम्^-इति ॥ |
॥ पश्चमपद्धिका | 212 1 १.३
अश्छुतत्वलिङ्ककं सूकविधेषं विधत्ते -- “a ay वाजिनं देवजुत भिति (do १०.१७८. ) avert शख्युतः?-इति ॥ १५ , दति ओौमच्ायश्ाचार्यविरविते माधवोये Fervent | रेतरेयब्राह्मशस्य पञ्चमपश्चिकायां ठतौयाध्याये ` ( वरयोविंश्चाध्याये ) प्रथमः खण्डः ॥ १. (१६) ॥
॥ wa दितीयः खरः
wae q haifa प्रवोच मिति सक्तं परेति aaa ऽडनि सप्नमखखाह्यो रूपं तदु Sea तन प्रति- fsaq2a aad दाधारायतनादेतैतेन न प्रच्यवते | ऽभि लवं मेषं qeea खग्मिय मिति aa यद्याव प्रेति तदभोति aaa ऽहनि सप्रमखयाह्णो RI तदु जागतं जगत्यो वा uae ave मध्यन्दिनं वहन्ति तद~ तच्छन्दो वति afafafagiaa तश्माव्जगतीषु निविदं दधाति मियनानि amifa wast चेष्ट भानि च जागतानि च fara वे पशवः पशवश्क- relat: षशूना मवडङ्धा॒तव्छवितुवृणोमहे ऽव्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवख प्रतिपदनु चरौ ' रथन्तरे sefa सप्तमे sft THAIS रूप ममि alee
१०४ ॥ एेतरेवन्राद्मणम् ॥ `
सवितरितिस।विजं यहावपेति तदभौति सप्तमे ऽहनि सप्नमसाह्ो रूपं प्रेतां ae शम्मुवेति द्य ष्वापुधि- वीयं मेति aga ऽशनि सप्नरमद्याह्छो रूप मयं Zara AAA LAAs जातवत् Aaa ऽहनि सप्रमखाइ्ो aq मा याहि वनसा uefa हिपटाः -शंसति' ` feqte पुरुषञ्चतष्यादाः पथवः पशवण्छन्टोमाः पशुना मवशचैा तद्यद् दिपदाः शंसति यजमान मेव az शिप्रतिष्ठं aquig पशुषु. प्रतिष्ठापयल्ेभिरग्ने eal गिर इति वैश्वदेव मेति सप्तमे ऽहनि सप्त- माह्नो ed तान्यु गायच्राशि गाय चतुतौयसवन एष चाषो वैश्वानरो अजोजनदिल्य।ग्निमासुत्ं भ्रति पञ्जातवत् waa sefa सप्तमखाह्णो रूपं प्र य्खिण्टुभ मिष मिति मारतं मेति aaa ऽहनि सप्रमखखाह्छो रूपं जातवेदसं सुनवाम सोम fafa जातवेदस्यच्यता ga वो विश्ववेदस fafa जांत- वेदख मनिरक्त' सप्तमे ऽहनि सप्नमखाह्ो GU तान्व गायजाणि गायच्रठतोयसवन एष AT: ॥ २ (१७)॥
` प्रशब्दलिक्गवं at विधत्त -- “cee नु वीर्याणि प्रवोच मिति (do १.३२.) ga, प्रेति सपमे ऽहनि सपतमस्याहो ख्पम्'-इ्ति॥ Te a
॥ पञ्चमपञ्चिका | ₹।२॥ १०५ aaa छन्दः प्रथंखति - “तदु aed तेन प्रतिहितपदेन' सवनं टाधारायतनादेवेतेन न प्रच्यवते" इति ॥ भभिशब्द-पर शब्दयो रुपसमं तसाग्येनार्थेकत्व मभिप्रेत्य, तहा शब्देकत मप्यारोप्याभिप्रथष्ट्लिङ्ककं qa विधन्तं -- “aft a मेषं qaEa म॒म्मिय fafa (do १.५१. ) an; awa प्रेति तदभोति सपमे ऽहनि anaarst रूपम्'"- ति ॥ अस्मिन् qa निविद्ठानं विधत्त -- “ag जागतं जगत्यो at | एतस्य त्यस्य मध्यन्दिनं वहन्ति ; atau वशति, यस्मिजि- fattad ; तस्माञ्जमतीषु निविदं दघ्ाति-ष्ति ॥ छन्टोदयं भि खिल प्रथं सति-- “मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते,-- deus च ज्ञागतानि च; भिथुनं वे पश्वः पश्वग्डन्दोमाः पशूना मवसद्य-इति ॥ शस्त्रान्तरस्य प्रतिपदनुचरौ विधत्त-- “aufaqadta? (Ho ५.८२.१-३.), sat नो देव सवितरिति (de ५.८२. 8-६. ) वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ ; राथन्तरे ऽहनि aaa ऽहनि सपमस्याद्ो रूपम्"- दति | तत्सवितुरित्यादेः क्षविद्रथन्तरसा- wit मभिप्रेत्य राजन्तरत्वं fay सुक्तम् 1 अभिश्ब्द-प्रगब्दयोः पूववदेकत्व मारोप्य प्रशब्दलिङ्गकं ठ चा- भकं सृकं विधत -- “अभि त्वा देव सवितरिति (do १.२४. ) सावित्रं, बहाव प्रेति तदभीति, सप्तमे ऽहनि सक्ठ॑मस्याद्धो रूपम्" -इति ॥ भारोपित-प्रशब्टलिङ्गक Gat मुख्य.प्रशब्दलिङ्ककां ठ षाव सहे विधत्त -- “प्रेतां awer शग्भुवैति (vo २.४१. ) द्यावा एथिवोयं ; मेति ana ऽइनि सप्तमस्वाद्नो रूपम्? द्रति । दिती-
१४
eae ॥ Qataarerea
यस्वा मृचि “arn मः एथिवो"-स्युक्षत्वादिदं gal ararafaat देवताकम् o
जातयिङ्ककं aaa ga fer -- “भयं देवाय AU Samia (do १.२०, ) . जातवस्छपतमे ऽङनि ` सपतमखादरो रूपम्" safe: wa ga चतुध्वां मृचि (ऋभवो विष्टाक्रत”-इतिश्ुत- लात् भय मपि ठव ania, “जष्मनः-इत्युक्षलवाव्लातक- लिङ्गम् ॥
अथ पाददयोपैता wat विधाय वप्र्ंसति- शशा याहि वनसा सहेति (° १०.१७२. ) दिषपदाः शंसति ; fears पुरुष- SHU: ` पशवः, पशवम्डन्दोमाः, TTA सवर्द ; तद् यद् हिपढाः पंक्ति, यजमान भेव ag fenfas waar agy nfastaafa”’-sfa | छन्दोमानां ूर्वोकषचतुर्विं्ादौनां -पश- प्रा्िषाधनलात् पत्वम् ॥
भाकारलिङ्क बडुदेक्ताकं an व्रिधत्ते-- “रेभिरम्नं eat गिर «fe (do १.१४. ) वैश्वदेव मेति aaa ऽहनि सप्तमस्याड़ो रूपम्--इति ॥
उक्तेषु सूक्ञेषु छन्दः प्र्सति-- “are गायत्राणि मायव- ढतीयखवन एव ब्राहः”-दइति । ‘ara’ तानि तु सुक्लानि Cgar mt टेव सवितश-दत्यारभ्य मध्ये दिपदा वर्जयित्वा “एेभिरम्ने "-इत्यन्ानि ( १०५१९०६ प° ) गायतरोच्छन्दस्कानि वैप्रवदेव शस्त्रे ऽभिहितानि । एषु चोत्तमस्त्राषो 'गायवढतौय- nwt, गायतो च्छन्दस्तु तोवसवने ay वराहस्य सोऽयं मायव- वतोच्सबनः | तरे तच्छ न्दोविवाद प्रस्तावेऽनुसन्धेयम् * 4 = @ RTS इ८०, AOE Yo RY We RENT |
Lik i २।२॥ १२७
शसत्रान्तरस्य ज निधातुलिङ्गयुक्त प्रतिपदं विधत्ते --^वेश्वानरो भजोजनदित्याभ्निमारुतस्य प्रतिपस्ला तवत् #, सपमे ऽहनि सप्त- म्याद्को रूपम्? दति a
mrefaya सूक्तं विधत - “प्र यदस्तिष्टुभ faa मिति ( सं ° ८.७. ) मारतं ; प्रेति समे ऽइ नि खतमस्वाशो रूपम्- sft दितौयपादे “मरतो विप्राः”-दतिद्तत्वादिदं खज मङहेवताकम् ॥ |
uquafarge ad विधत्त — “जातवेदसे सुनवाम
सोम मिति ( सं १,९९.१. ) जातवंदश्याश्युताः?-ति ॥ |
भस्म्टदेवताकं सृकं विधत्त -- “ed वो विष्वेदस मितिं (सं° ४.८. ) जातवेदस afew सपमे ऽहनि सप्तमल्लाश्न इपम्'"- इतति । जातवेदःशष्ट्ख््ा म्निवाचिलवेऽपि खषटदैवतावाब- - कत्स्याभावादनिरक्तत्वम् ॥
“वेश्वानरो भजोजनत्'-शत्यादिष “ed a: cate gag ( १०६-१०७ yo) जातवेदस इत्येतदजिंतेष विद्यमानं छन्दः प्रशं सति- “arg. गायत्राणि गायवरढतौयसवन एष aqw:” दति ॥२॥ a
इति. खौमत्सायशायैविरवित माधवीये Ferentz: रेतरेयब्राह्म चस्य ,पच्चमपच्चिक्रायां zits ` -( ववोविंधाध्वाये) हितोयः खण्डः ॥ २८१०) ॥ `
$ ts, Ae ५ ॐ EE anne ~ a 2 ५
# वेज्रानरौयटठचसूकस्याद्या चातु्माखेषु कल्या, उत्तरे तवैव पठिते । ‘a विश्जम्'~ एति, षा पावक'-द्रति च | भाखर Mle ८०९, 9, REM ,. 7
१०८ , ॥ Vata ao
॥ सथ aaa: खण्डः. ॥
यदे नेति न af afead azewerst रूपं agra दितौय महतलदेवेतत्पुनयैदष्टमं' यदूध्व॑वद् यद्मतिषदुं यदन्तर्वद् यद् FOUTS यद् वुधन्वद् यन्द्- wa पदे देवता fread यदन्तरि्च mafed ag Sift ANKE » यद् दिष्लवद् यत्युनरवंद् यतकुरवद् यद् द्ितीयस्याह्ो रूप मेतानि वा अष्टमखाह्ो ङ्ूपाख्म्नि' वो देव मग्निभिः सजोषा इत्य ्टमख्याङ् , आज्यं भवति CIMA ऽहन्य्टमखयाहो RW ag चेष्टभं जिष्टप्प्रातस्सवन एष जाहः कुविदङ्ग नमसा ये वृधासः wat wars cage: सुमेधा उच्छन्चु षसः सुदिना अरिप्रा उशन्ता दूता न दभाय गोपा यावन्तरस्तन्बो यावदोजः प्रति वां सुर उदिते ae पनुः VAS काम्य' SETA ब्रह्माण इन्द्रोप यादि विानर्ध्वां «fea: सुमतिं वखो Wag तखा नः सरख्ठती शुषाणेति asa! प्रतिवदन्तवंद् दिद तव- SHILA ऽहन्यष्टमखाहो EI तदु Baa चिष्टु- प्परातस्सवन एष sre विष्वानरद् वस्पति' fax satan एक इन्द्र ada ufegias
# “'द्यन्बन्धहदष © |
॥ aqaafeanr | 218 8 १०९
ब्रह्मणस्पते! ऽभ्निनेता त्वं सोमक्रतुभिः fran बृहदिन्द्राय गायतेति दितौयेनाह्ा समान भातानो, ऽष्टमे ऽइन्यष्टमखाह्ो रूप' शंसा महा मिन्द्रं यख्िन् विश्वा sf am मदददष्टमे ऽश्न्य्टमख्य्टो रूपं महश्िच्वमिन्द्र यत एतानिति सक्तम् * मदददष्टमे ऽन्य टमो रूपं प्रवा सोम मभियमय ag
दति सूक्त. मवं गव्यं महि. णान इन्द्रेति महह- eR ऽइन्यष्टमखयाह्को रूपं महा इन्द्रो वदाच्षं- fant दति सूक्त महृषुदष्टमे ऽहन्ण्टमसखाह्को रूपं तदु ेष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायत- नादेवेतेन न प्रच्यवते त मख टाबापथिवो aaa- सेति an ' यदैत्क्ररवानो महिमान मिन्द्रिय मिति ARTA ऽशन्यष्टमखखाह्टो EU तदु जागतं जगलो वा एतद awe मध्यन्दिनं वहन्ति तदैतच्छन्दो वहति afafafagiaa तद्माञ्जगतीषु निविदं दधाति मिधनानि aati wea Socata च जागतानि च faadt वे पशवः पशवण्डन्दोमाः पशना Haag महद्न्ति amie wag Aver अन्तरि. waftaerstr we anf waz
.9. "एतानि atta? क ।
११० ॥ एेतरे यत्राह खम् .॥
पश्चपदा ule: WET Ue: पाङ्काः पशवः पशव- Hela, पशुना मवस्हया ऽभि त्वा शुर नोनुमो ऽभि tat पृवंपौतय इति' रथन्तरं ye भवलष्टमे sefa agrarafa घधायाच्युता eat भिदि वा- मह इति बृहतो योनि मनु निवतंयति aed दछेत- दहरायतनेनोभयं शुखवच न इति सामभरगायो यचचेद मद्य यदु TH भासोदिति aed seers ऽइ- WEA रूप त्यमू घु वाजिनं देवजूल मिति ATS ऽचुतः ॥ ३ (१८) ॥
सप्तम मडरमिधायाटमस्याद्ो मन्वलिंगानि द्थयति- “यच्च नेति न. प्रेति, afeed, aevaarst रूपम्'?- इति | भकारस्य च प्रशब्दस्य वालिंमलवं नक्ारदयेन निषिध्यते । ay खितम्. wyaaa नियतं तिष्टतिधातुयुक्ष' बा, तदटमस्य्डो निरूपकम् ॥ | |
दितीयसितरनि प्रोक्षानि लिंगाग्धषटमे swafafenfa— “यद्यव दितीय महस्सदेवैतस्युनर्यदषटमम्' "षति । afawar भेव fetta awafara भेवैतप्पुनरपि भवति a
agen महस्तव्पर्वक्ञलिंगकम् ; तानि लिंगाग्धुपन्धखति - “वदूष्ववध्यमति वश्यदम्तर्वद् ठषखवद्यदु . ठधन्वद्यभ्यमे पदे, देवता निख्च्यते यदन्तरिक्ष मभ्युदितम् -इति॥ | अथ नूतनानि लिङ्गानि देयति-- “यद् af THERE
॥ पश्च मपशथ्िका) 212 0 १११
यदित वद्यत्पुमरवश्यत् कुवेत्”-इति । अनिशब्ददयोपेतं दयल्गी- Tat | मह च्छब्टोपेतं महत् | हयोर्देव तयो दत माह्वानं यस्िन् ताथ दि्ूतवत् । उनः गब्दोपेतं घनवत् । दितौयेऽहनि वर्त मानाथ्वाचिप्रयान्तं कुव च्छब्दे नोक्तम् ॥
तेन सङ सर्वा लिं गान्धुपसंइरति-- “ag दि तीयस्याड् ea Rafa वा अष्टमस्याहो रूपाणि'- षति ॥
तत्राज्यश्खं विधन्त — “afa at देव aff: सजोषा दत्यष्ट मस्या are भवति (do ७.२. ) ; दयन्न्य्टभे ऽहन्यष्टम- स्याह्णो रूपम्" -द्ति। दावनिशब्दौ यस्मिन् gt faad, aaqet दाभ्नि , अतो soa ऽहनि योम्यल्ादेतदशटमष्याङ्को निरूपकम् ॥
तत्रत्यं छन्दः प्रशंसति — “ag de विष्टुप्प्रातस्छवन एष नयहः"? -इति ॥ |
अध प्रडगथस्तं fard —‘afaen नमसा ये धासः, पीवो wat रयिठधः सुमेधा, उच्छव्रषसः सुदिना भरिप्रा, ex gat नदभाय गोपा, यावत्तरस्तन्वो यावदोजः, प्रति वां सूर उदिते Gat, Bq: प्रज्ञस्य काम्यं दुहाना, ब्रह्मा ख इन्द्रोप याहि विहा न्ध्व भम्निः सुमतिं aat wiea स्या नः सर्खतो जषाशेति प्रठगं प्रतिवदन्सवेद्, दिशुतवदूर्ववदष्टमे ऽन्यटमस्याङ्को रूपम्” ufa | “कुविदंम'- दति (do ७.९ १.१.) प्रथमं प्रतोकम्, “Otay अन््रान्"”- इति ( सं° 0.22.2.) दितोयम्, उच्छनुषसः”-¶्ति ( सं° ७.९ ०.४. ) ठतौयम्, “उशन्ता” -इति ( सं ° 9.22.2. ) चतुर्थम्, “यावत्तरः''- इति (do ञ.९.१.४,५. ) पद्छमम्, “प्रति बाम्”-इति (do ७.६५.१-२. ) षष्ठम्, “aq प्रस्य”-इति ( We २.५८.१-३. ) सप्तमम्, “ABT खः" -इत्यषटमम् ( do ॐ.
११३ ॥ रितरेयब्राह्मणम् ॥
२८.१-३. ), “र्वो भम्निः"" -इति (do ७.२९.१-३. ) नवपम्, “gaat नः? -इति (do ७.८५.४-६.) दशमम् | भवाय fai प्रतोकंरेकस्त॒वः ; चतुर्थो चेका, पञ्चमे हे, तदुभयं भिलित्वा दितोयसतृचः ; इतरे पञ्च ठचाः ; Tawa प्रगम् | wa दशमे mata “प्रति स्तोमम्”-द्ति प्रतिशब्दोपेतं fea afer, Gq: प्र्रस्येत्यस्य fetta? “wr ge-f अन्तःशब्टोपेतं लिंगम्, oat भनिरित्यस्मिबरूशब्दोपेतं लिं गम् , भवशिष्टेषु ware लिंगम्, -- क्चिदिनद्रवायुोः कचिश्धिव्रावसष्टयोरिति दषटव्यम् |
उक्ञमन्तगतं छन्दः प्रशं खति-- “ag aed विष्टपप्रातस्छवन एष वः” इति ५ |
भथ मरत्वतीयशस्ते तुल्यगस्त्रलृप्ाख्येन लिंगे नोपेतान् nara विधत्ते -- “विश्वानरस्य वस्यति (de ८,६८.४. ) fare द्कोमपः एक (Wo ८.२.४७. ) we नेदौय रएदि- (do र, ४५२.५. ) सि ब्रह्मणस्यते ( सं १,४०.१, ) ऽभ्निर्नता (Fo र्, ९.१.२. ) तं सोम क्रतुभिः ( सं १,९१.२. ) पिन्वन््वपो (Fe १. २०४. ) हदन्द्राय गायतेति (do ८,८८.१.) दितीयेनाहा समान भातानोऽष्टमे ऽहन्य्टमस्याङ्ो रूपम्" - इति ॥
महच्छब्दलिंगवं ae’ faut - “शसा महा मिन्द्रं यस्मिन् विश्वा इति ami ( सं° २.४९.) मददषटमेऽशन्यटमस्याङ्गी रूपम्” -इति। wa .महाम्”-शत्येष एव AWS: ॥
घनरपि मड च्छब्दयुक्त' सृक्लान्तर विधत्त -- “पिबा सोम मभि यमुग्र तः” -इति (He ६.१७. ) Gm aa aa’ महि warm इन्दति मरददषटमेऽहन्यटमस्याद्गो रूपम्”- दति | पिशा
॥ पञश्चम्रपञ्चिक्ना ।२।३॥ RRR
शोम faarfeana “aa मबव्यम्''-दइति fetta: ore: | aa “मरि इत्येष मड च्छष्ट्ः ॥
खमरपि महच्छब्दयुल सूक्षान्तरं fran —“‘aefar fae थत एतानिति ( to १,१६९. ) सूक्तं, महददषटमे ऽन्यषटम्रस्वगो पम्"? इति । wa "(मशः इ्त्मेष एव wee: # ॥
पनरपि म च्छण्द युतं ya विधत्त -- “महा ¶ इन्द्रो ठृवद्- wafant इति (ao 4.१९. ) सूक्तं, महददष्टमे ऽदण्धरटमष्याड्ो षम्" - दति । अज्र मदन्” दलयेष मडच्छष्ट्ः |
Bay चतुष्वपि ब्रहष्डष्टे षु wee Ganesan:
विधत्वात् $ aware द्रव्यम् ॥ |
engaged ae: प्रशंसति-- “ag agi तेन प्रतिः fsaqeq सवनं दाधारायतनादटेवेतेन ब प्र्यवते- इवि ॥
भथाग्न्मड ष्कब्दोपेतं am विधत्त-- “a मस्व दावाण्यिषौ अच्ेतसेति (ao १०. ११२. ) सूक्त, यदेत् ert afeamn मिद्िग्र fafa, मह दद्ररमे ऽहन्वशटमस्याद्रो रूपम्--इति । व मखे तिचक्षद्य “req क्खानः*--इति wate: षादः । ay “महिमानं मदेमहि""-इति महच्छब्दः यूयते a :
` तस्मिन् ga fafaent विधत्त — “ag sid erat वा
लस्य aes मध्यन्दिनं वशन्ति ; तद्रेतग्डन्द्रो वदति, afte fanaa ; तस्म गती fafad दधालिः"-इति ॥
# रवत् wefmas ११२ Yo २१ प AST WEA, इह तु भमात् RRA 1 + “ratefe समानपार"-दति ( ate ८. ३.३. ) खलं ऽनुनासिकल ( पा०८.हे. ग, ४. ) च पम् । वदत ‘ayaa, (महाण दति महां -इवि च लिपिप्रकारभेद- भाजम्; SACS cand मव व्यवहियते | | | ‡ ‘aera’, "महः", ‘afe’, ‘very’ इति ( do १.४९,१.१९९१९.१७,९.१९. } * १४.
११४ ॥ ेतरेयत्राद्मष्ठम् ॥
exied मिशिला प्रप्रसति-““ मिथुनानि सृङ्ञानि शस्यन्ते, — वेष्टभाजि जागतानि च; मिथुनं वे पश्वः, पशवन्डन्दोमाः, पशूना मवर्देय"?- इति a
Say WAY ALEX प्रशंसति--“महदन्ति सूक्तानि शस्यन्ते ;
awe wate मन्तरिचस्या"-इति। waiftra awe’ विस्सो खत्वं प्र सिदम् ॥
मह च्छब्दयुक्ानां सूक्तानां wai प्रणंसति-- “og सक्तानि MA; पञ्चपदा aie, APT Iw, पाद्भूमः पश्वः, पथव- FERAL, पशूना मवरद- इति । dar महा मिति ( de 2 ४<.१. ) प्रथमे Ge मच्छब्दः, aefwer मिति (do १.१६९. १.) दितौ, महि ग्टशाम् इति (सं ६.१७.१.) ठतीये, महा इन्द्र इति (do ६.१९.१.) चतुर्थे, महिमान fafa (Ho १०.११२.१. ) पञ्चमे ; एवं पञ्च gaia Tees शस्यन्ते | पश्चसछ्वायोगाव्यञ्चपादोपेता पङ्कः" छन्दोरूपा भवति; यज्ञश्च हविष्पङ्कयादिना ange’, पशव पङ्किमु खेन ‘ane’, छन्दोमनाञ्च पणएठसधनवलात्यशलम् | Wit सम्बन्धेन सक्लपञ्चकां पशप्राप्त सम्परते |
अथः PATTAYA रथन्तरसामसाध्यष्ट्टस्तोजस्य भाधार भूतं स्तोविय मनुरूपञ्च विधन्तं -- “अभि ला शूर नोनुमो ( संग ८.३२.२२,२१. ) ऽभि ला पूर्वपीतय दति (do १,१९.९,१०. ) रथन्तरं ys भवत्य टमेऽहनि- दति । यद्यपि युम्मदिनलात् न्यायतो FHSS प्राप्तम्, तथापि वचन बलाद्रथन्तर ण्डलं द्रष्टव्यम् |
अच्युतत्वशिङ्गयुक्ता ze विधत्त -- “यद्वावानेति ( do १० ७8.६१. ) धाच्छाश्युता"”-इति ॥
॥ wgaafeanr) ३।२॥ १११५
तस्या उपरि वुषश्षामयोनैः शंसनं विधन्तं -- “ar भिदि ware इति (de ६.४६. ) ger योनि aq निवर्तयति ; aed श्रे तदहरायतनेन "इति । अष्टमस्य युग्मदिनलवात् बह त्छम्बन्धिस्यानत्वम् ॥
aaa ठहत्सम्बन्धिनं सामप्रगाधं विधत्त -- “ew खृण- aa न इति (do ८.६१.१,२. ) सामप्रगाथो TAT AA यदुष द्य भासीदिति बाते ऽहन्यष्टमे swe ्मस्याद्को रूपम्” fai उभयशब्दस्य aaa यचेदं भित्यादिनोच्ते। wa यदिदं काय मासीत्, “wa पूबेदुयरमि aq’ यदेव कायं माखव्, तदेतदुभय मपि aya भिति aa aes: * 1 शुग्मूपे बाते ऽहनि छह व्तामसम्बद्ः प्रयाथो युक्त एव ॥
अच्॒तत्वलिङ्गःकं सक विशेषं विधत्त -- “त्व a घ वाजिनं देव- ga मिति ( do १०.१७८. ) arent ऽ्युतः?- इति ॥ २ ॥
इति ओमत्तायंणाचार्य विरचिते माधवोये वेदार्भप्रकाशे रेतर्यब्राद्मणस्य पञश्चमपञश्चिकायां ठकतीयाध्याये. ( वरयोविंशाध्याये ) ढतौयः खडः ॥ द (१८) ॥
© ““उभयं--सलो्रासकं स्रावः च'इति संडिताभाष्यं ऽयमेव aa; |
११६ ॥ एेतरोयव्राद्मखम् ॥
7 ॥ अथं चतुथः Sw: ॥
अप्या पस्तमान्वश्भा इति सक्त' ae वौराय तवसे धरयति मश्ददष्टमे serena रूपं aig & alfa मघवन् महि त्वेति qa’ aeceva ऽहन्य्टमखाश्ो रूपं तवं महा *दन्दरयो इ शुषं रिति am’ weezea ऽशन्यष्टमसाह्ठो रूप" त्वं महा TE Ge इ च्चा इति सक्तं मश्ददण्टमे ऽन्धष्टमख्याह्ो रूप तद् tea तेन प्रतिषठित- “ea सवनं दाधारायतनादेवेतेन न प्रच्यवते fea- face वरिमा fa प्रपथ इतिं सक्त मिन्द्र॑न महति मशृददष्टमे ऽहन्यष्टमद्याह्को रूप तदु जागतं ATS वा एतद्य wee मध्यन्दिनं वत्ति तद्य तश्छन्दो वंहति afafafagiad तश्छाच्जगतोषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि werd चेष्टु- भानि च जागतानि a मिधनं वै पशवः पशवण्छ- न्दोमाः पशना AAG म्हन्ति सक्तानि waa मरद्रा अन्तरिच्च मन्तरिक्षखाप्तेप पञ्च पञ्च॒ yatta शद्यन्त WEIS GS: पाङ यन्नः पाङ्काः पशवः पशवनग्कन्दोमाः' पशना AAT तानि Vat प्चा- न्यानि पश्चान्वानि दश सम्मद्यन्ते सा दशिनी विरा-
@ "लहार ठ; जड“, घ, कछ । - एव -पूर्जोत्तरत च gate |
॥ पद्चमपद्धिका | ३।४॥ ११७
aa विराङन्न पशवः पशवण्डन्दोमाः पशना Hagel विश्वो देवश्च aga तत्य वितर्वश्ष्थ मा विश्वदेवं सत्पति मिति वैश्वटेवख प्रतिपरदलुचरौ वाहते ऽहन्वचमे ऽहन्यष्टमसखाह्ो रूपं हिरण्य- पाणि मतय इति सावि महुवदष्टमे ऽहन्यष्ट- Waist रूपं महौ द्यौः पृथिवी चन इति, द्यावा- भुथिवोयं महच्च दष्टमे ऽन्वष्टमद्याङ्ो रूपं युवाना पितरा -एुनरिल्याभं वं पुन्वदष्टमे secret प मिमा नु कम्भुवना सीषधामेति दिपदाः शं सति' frag पुरषश्चतष्यादाः पशवः पशवश्कन्टोमाः' पशूना मवस्ङ्धा Age दिपदाः शंसति ' यजमान. ` मव तद् fenfas . चवष्पात्षु पशुषु म्रतिष्टाप्रयति देवाना भिदवो महदिति वैश्वदेवं मडद्दष्टमे ऽ ~ म्यष्टमखहो ङूप' तान्यु गायताणि गायबटतीय- सवन एष चाह ऋतावानं वेप्वानर सिद्याभम्निमास्- तख प्रतिपदम्निवेश्वानरो werfafa मष्ददष्टमे STUeAGIN UA als वः Wet मास्त मिति मारतं जम्भे TAS वावध दरति ठधन्वदष्टमे ऽन्यष्ट- AGM रपं जातवेदसे सुनवाम सोम मिति नात RANA. ऽग्ने मुक. महां असौति जातवेदं
११८ ॥ एेतरेयत्राद्य णम् ॥
मष्द् दष्टमे SAAS रूप तोन्यु गायचाखि गायवतृतोयसवन एष ATS एष वाहः ॥ ४ (१६) ॥
इत्येतरेयव्राह्मणे पञ्चमपञ्चिकायां तृतौयोऽध्यायः॥ २॥
मरच्छब्दयुकल' सृ ज्ञ चतुष्टयं विधत्ते -““्पूरव्या पुरतमान्यग्मा दरति (wo ६.३२.) सूक्त, महे वौराय तवसे तुरायेति महददषटभे WIAA SI; तां सु ते aifa मघवग््महि त्वेति ( do १०.५४. ) सूक्त, महददष्टमे ऽहन्यटमस्याद्को रूपं ; तवं मह॑ TK योङ शसेरिति ( Ho 2.42. ) सक्ष, महददष्टमे ऽहन्धटमस्याहो ख्यं; तं महा इन्द्र तुभ्य © AT Ka (सं ४.१७.) सूक्तं; मडद- qua ऽन्यष्टमस्याद्खो रूपम्” -इति । भपूरव्येतिसूक्घस्य दितौय- पादे “a? बोरायः"-इति मडच्छब्दः ga: ; इतरस्मिन् सूक्तय प्रथमपादे एव AWG: TW: ॥ सृुक्ञचतुषटयगतं छन्दः प्रशं सति-- “तदु Fed तेन प्रतिहित- पदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते"?- इति ॥ ` यथा मसत्वतौ यशस्ते मह च्छब्दयुकतं विषटप्चन्दस्वां सृक्ष चतुटय FA TAA म च्छब्दयुलं सूक्तान्तर भुक्तम्, एव मव निष्केवस्येऽपि freuen सूक्थतुषटय मभिधाय जगती- ware सुक विधत्ते-- “feafrea . वरिमा fa पप्रथ इति (Ho १.५५. ) सूक्त मिन्द्रं न महेति महदद्टमे ऽन्धषटमस्याहो रुपम् इति । “दिवञिदस्य'-इतिखक्षख्य इन्द्र मिति दितीय- are “agr’—afa मद्च्छब्दः खतः | | तस्िन् at निविद्वानं frat — “ag जागतं set वा
॥ पश्चमपञ्चिका | 31 8 ११९
एतस्य ave मध्यन्दिनं वदन्ति; तदेतच्छन्दो वहति, यस्िनि- fanaa ; तस्माव्लगतोषु निविदं दघातिः- दति ॥ | छन्दोदयं मिलित्वा प्रशंसति - “मिथुनानि सुक्लानि शस्यन्ते,- agua च जागतानि च; मिथुनं वै पशवः, पवन्डन्दोमाः; पशूना aaqer’—sfa | | ERT म डच्छब्दपश्चसञ्च च पूववग्मशंसति-- “मदन्ति सुक्लानि शस्यन्ते ; मदा भन्तरिक्त मन्तरिचस्यापे ; पञ्च पश्च ama शस्यन्ते ;"पश्चपदा पङ्कः, पाङ्को यन्नः, WET: पश्वः, पशवम्ड- म्दोमाः, पशुना मवरद्यः- दति ॥ | | शस्तरदयथग तानि मदच्छब्ट्युकानि fafaar प्रशंसति-- “तानि au पञ्चान्यानि पञ्चान्यानि दश सम्पद्यन्ते; सा दशिनौ विरा oa, facet पशवः, पशवग्डन्दोमाः, पश्रूना मवरदेय"”- इति | पूर्वीक्षानि मडच्छब्दयुक्ञानि सवखि सूक्तानि gar वियुक्लानि | कच मिति, तदुच्ते- पञ्चान्यानि मरुत्तीयशस््रग तानि पञ्च सष्याकानि एथगेवावखितानि ; पुनरपि पञ्चान्यानि' निष्केवल्य- रस्रगतानि पञ्चसङ्खाकानि एृधगेवावखितानि ; तानि सर्वाणि मिलित्वा दशसद्चकानि सम्पद्यन्ते । खा दभिनौ' दशसञ्चासमूद- aor विराड् भवति ; “दशाक्षरा विराट्'"-इतिखुतेः | न्रसाधन- लादिराट्न्दोऽव्रम् ; aa स्षोरादिखूपं waaay wa, पै च पथवन्डन्दोमैषतुविशादिभिः स्तोमैस्तद्यक्रहोभि्वा सम्ायलाच्छन्टोमखरूपाः ; अनेन Gavia तत्पच्चकदयं wy: प्राप्ति भवति | | Tamara प्रतिपरदमुचरो विधत्त -- “fal देवस्य नेतुस्, तव्छवितुर्वरेष्य, मा fate aafa भिति रवश्वदेवस्य प्रतिपद-
१२० ॥ एेतरयब्राद्णम् ॥
नु चरो; बाते swareR ऽन्धटम खाडो रूपम्" इति | “fast देवस्य *-श्त्येका ( सं ५.५०.१.), “aafaqateqq’—afa ( do २.६२.१०,११.) इं; Wiad हहस्तामसम्बन्धो Sa: Wea प्रति- पत् ; “शा वि्ठदेवम्"-दइति ( Ho ५४.८२.७९. ) ठशीऽनुखरः; तदुभयं छषत्सामसम्बन्धाद् "बात" gear च्व्वामसम्बन्धि- न्धष्टमे suf मोग्यम् ॥
खै लिङ्गोपेतं सविटठदटेवताकां सक्षखानोयं aqueds विधन्तं
“हिर ण्यपाश्ि मृतय इति ( सं° १,२२.५८. ) साविव्र मूर
वदष्टमे seavaaret रूपम्”-इति | दितीयपादे “afame सुपद्ये'-इतिश्रवशत् सविदटदेवताकं सुकम् । जचेणब्दस्या- अवदेऽपि सविठमण्डलस्यो परिदेणवरत्तिलादर्थत ata ॥
ASR grata eet > विधत्त -- “मौ edi: ufaat च न इति (do १,२२.११-१५. ) ararefadia, मदद- eva ऽखन्यष्टमस्याद्ो रूपम् ”-इति । “मदो इत्येव a मड ER: ॥ | |
षनःब्दापेतं सुक्कखानोयं ad 4 विच्च —“qarat पितरा रित्यार्भवम् ( do १.२०.४-६.), पुनवैद्टभेऽदन्यष्टमस्याहटो रुपम्” -इति | adage “aan विच्यक्रत-इतिश्रवष्ात् wy- देवताकां सूम् ॥
दिपदा wet विधाय प्रणसति- मानु कम् सुवना ate श्ामेति दिपदाः stafa ; fears पुरषबतुष्पादाः पश्वः ; पथकः
# प्रातयुंजत्यादिक भेकरषिं शत्यं सूकरम्; तसैव पञ्चम्यादौनाञ्तखवा मिड गर्वम् । ` + प्रातर्य॑जैत्यादिक भेकविंश्रदयचं सूक्तम; aera चरयोदश्यादौनां तिखखा भिड़ ग्रहम् | ‡ भयं ईैवाधैस्यचं दकम् ; aaa चतुष्यादौनां fewer fare Tea
yagqaafwary ३1४।॥ १२१
ग्न्टोमाः, पथमा HAN; तदर् द्विपदाः च॑संति, wears: Ra तद् feafae aqurg agg प्रति्ठापयति"-इति}
भदच्छन्दोपेतं वडटेवताकषं ga’ fred —“Sarat Meat महदिति (do ८.८२. ) वैश्वदेवं aweev® seavivarsy रूपम्? इति । महच्छष्टोऽव free: ॥ = - ` -: -: -
दिपदाव्यतिरिक्ञानां aafaqate भित्यारम्य, देवाना निदवो भहदित्यन्तानां Be: प्रशंसति -~ "तम्ब जायन्राखि यायवढतौयसवन रव वाड -इ्ति॥ -
अस्त्रान्तरस्थ प्रतिपदं विधत्ते --““ऋताबानं वैश्वनर नित्या- शिमाङ्तस्य प्रतिपद मिवश्वानरो महानिति महददष्टमे se- ऋछटमस्याद्धो खूषन्"'-द्रति। ऋतावान भित्वादिके सूक्तमते # ववे fedtaen खचि. “अन्िर्वे्लानरः'"-दति feetta: पादः | aa “महान्” -द्ति महच्छब्दः Aaa ५
ठघश्रव्योपेतं सूक्तं विधं --“क्रोक्र' बः wat मारुतः मिति Wid; we रसस्य aw इति दधन्व्दषटमे ` swaivagizt euq’-afa owt’ व इति { de १.६७. ). खुसर FHT मृचि जन्मो. दसस्यः-इति पदेः gat । `तत्र “काहे इति ठदधिधातुमख्ठम् ॥
भश्युतत्वलिङ्गा मुचं विधत्त - “जातवेदसे सुनवाम सोम fafa ( सं eee.) जातकैदस्याशुयता इति ॥
महच्छब्दयुतं जातवेदोदेवताकं qa विधत्त -- “अने qa
@ द्ेष्वेव भाष्यपुलकेषु ^सूक्तगते' इति पाठो ema, परं स नृनं लिपिकरप्रभाद- MIEN: ; संडितायां क्िंिदपि an sw aurea, wast श्ाखान्तरौयसु च; क्यम् -“तावानं०--°विराजति"-इति ( भ्राश ग्रौ° ८,९०.३. ) |
१६
१२२ ॥ रेतरेयत्राहखम् ॥
मरह walfa (do ४.९.) जातवदस्य मरददष्टमेऽहन्यषटमस्याङः way’ afta .
आगम्निमारतग्स््रगतेष gag छन्दः प्रणसति-- तान्व गाय- alfa गायश्रढतौयखवन एष ATE एष व्रहः-इति | अभ्यासो- इध्वायसमाप्तार्थः ॥ ४ ॥
दति्रौमन्षायणाचायैविरविते माधवीये वेदार्थप्रकाओे रितरेयत्राद्मषस्य पञ्चमपच्चिका्यां ढतीयाध्याये ( तयोविंथाध्याये ) चतुथेः खण्डः ॥ ४ ( ge.) ॥
वेदार्थ प्रकाश्चेन तमो हाहं निवारयन् | पमधा्तुरो care विद्यातौधेमहेन्बरः
इति ओौमद्राजाधिराजपरमेश्वरवं दिक मागैप्रव्तक- , ओवौरदश्षभूपालसाम्बाज्यधुरन्धरमाधवाचायादेगतो अगकस्तायस्ाचार्ये ख विरचिते माधवीये Serine areas , . - शेवरेयत्राद्मणस्य पञ्चमपश्चिकायाः ठतौयोऽध्वायः ॥
॥ भय चतुर्थाध्यायः ॥ # (amt) ॥ अदय प्रचमः खण्डः ॥
॥ ॐ Nae समानोदकं तन्न वमखाहो रूपं. यद्वाव तुतौय महस्तदेवेतत् पुनयेग्नवमं यदश्वषद्य दन्तवद्यत् पुनरादन्तं थत् पुनर्निकन्तं ` यद्रतवद्यत्. पर्य ल्वद्धत् चिवद्यदन्तरूप' यदुत्तमे पदे देवता निर्च्यते यदसौ लोको ऽभ्यदितो यच्छविवयव्छलवदयत् चेतिवद्यद् गतवदादोकवद्यत् ai waders eu Rafa वै नवमद्याह्को पा ण्यगन्द् महा नमसा यविष्ठ मिर्तिं TANTS Wiss भवति गतवन्नवमे . ऽहनि नव- Wael रूप तदु चष्टुभं विष्टपप्रात॑स्सवन. एषं बषः प्र वीरया शुचयो दद्रिरे तेते सल्येन मनसा दौध्याना दिवि. चयन्ता रजसः पृथिव्या मा बिश्व वाराथिना गतं नो. ऽयं सोम इन्द्र तभ्य सुन्व भा ठ प्र बरह्माणो भद्गिरसो aa सरश्चतों . देवयन्तो इवन्त भ्रा नो feat बहतः पवंतादा सरखल्यभि नोः मेषि. वख दति प्रउगं शुचिवत् सल्यवत् छेतिवद्तव--
१२४ 0 ॥ रेतरे यब्राद्मशम् a
दोकवन्नवमे ऽडनि aqaeret GY तद् Sed बिष्टुपरप्रातस्सवन ` एष aed त मिद्राधसे az जय इन्द्रस सोमा इन्दर Aaa एदिहि प्र नृनं TH- गस्पतिरभ्नर्नेता' . ल्व॑सोम mata: पिन्वन्यपो नकिः सुदासो रथ- भितिं- ठतीयेनाहा समान ज्रातानो' नवमे ऽहनि नवमखाहो क्प मिन्दरः TET पिब यख सोम इति qa मन्तो वै खाशकारोऽन्तो नवम ALATA SET नक्मलाज्नो रूपं, TART नेभन्रं .यथवेरिति am मर्वाम तदाबृधानं खव feat तै खरन्तो नवम . महनंघमे ऽहनि नवम wim रूपं तिष्ठा wa रथ आ युज्यमानेति aa मन्तो वै fara मन्तो मवम मह्न वमे ऽह्नि नवम- SN रूप मिमा.उ त्वा पुतमद कारोरिति सूक्त धियो रथेष्ठा faery वै खित wat नवम म naa ऽहनि लवमरख्ञा्धो ET सदु जेष्टुभं Aa प्रति- छितप्रदेनं सवनं दाधारायतमादेदेतेन न प्रच्छवते ' ग्र मन्दिने पितुमदर्चता बच इति amt सम्रानोदकै मवमे .ऽइनि नवमख्माको GT तदु जागतं जगत्यो Ture. जास मध्यन्दिनं वडन्ति सदेलच्छन्दो wf . यसि चिभिङौवते' तस्माखगतीषु निविदं
॥ प्शचम्रपञ्चिका | ४।१। १९४ ङधाति मिधुनानि cari weet’ चेष्टभानि चं जागतानि च मिथुनं वे पशवः पशवण्छन्दोमाः पशनां waaay wy सक्तानि weet प्रञ्चपदा पङ्क UIT TST: WET पशवः पशवण्छन्टोमाः पशना मवसङधा त्वा भिहि इवामहे' रवं gfe aca इति, बुदतपषठं भवति नवमे ऽहनि वदावानेति धाय्या च्युता ऽभि स्वा शूर नोनुम इतिं रथन्तरख योनि मनु निवन्त॑यति राथन्तरं छयेतदङरायतने' नेन्द्र विधातु शरण fafa सामप्रगाधथस्ति वान्नवमे ऽहनि नवमखहङ्नोरूपःत्यम् षु वाजिन" sara मिति तायो sera ॥ १ (९०) ॥
नवमेऽहनि मलिक दर्भयति-- “ag waited awe Waret ख्पम्"'-दइति | समानोदकीः तुष्यसमाभिकम् ॥ दंलौये ऽन्युक्षानि ` सिङ्गाग्यस्मिववभे ऽदन्धतिदिग्रति-- “Wr ala मङ्स्तदेषैतत् पनर्यलजवमम्“-दति। ade महयाहशलिङ्कगपेतं प॒बरप्यत यच्रवम मस्तदपि. तादशलिङ्को रं ्ष्टव्यम् ॥ ` 3 तारि लिङ्गान्युपन्स्यति-- “यदण्वद्यदन्तवद्यत् सुग रान्तः यत् प॒ननिद तं" यद्रतवद्यत् पर्यस्तवद्यकिवश्दन्तरूपरं यदु शमे पदे दैवता निकेते यदौ लोको उभ्युदितः-इति ॥ “ - .- ~ ` ` -भथ नृूलनानि लिङ्गानि दभंयति- “उच्छुचिवद्यतत्यवद्यक्
१२६ ` ॥ रशेतरेयब्राह्मणम् ॥
चेतिवददतवथदोकवत्""-इति | शविसत्यकतेतिगतीकथब्दा नव- acefa faweat: । भू तार्थवाबिप्रत्ययाम्तधातुरूपं यदस्ति, तेन afed aatasefa विद्यमानं लिङ्कम् ॥ अन्धानि च सर्वाणि लिङ्गानि उपसंहरति -“यत्कुत raat यखाङ्को रूप भेतानि वै नवमखयाद्की रूपाणि"-दरति ॥ आज्य्स्तं विधत्ते — “ama महा नमसा afas भिति नवमस्याङ wre भवति; गतवद्रवभे ऽहनि नवमखयाङ्को पम्" -इति | “गतवद्' गमिधातुयुक्त भिल्युकषम् | wa ( सं० ७.१२. ) च “are —sfa गभिधातुः Fat ॥ . 4 amar छन्दः प्र्सति-- “ag ag विष्टपप्रातश्यवम् एष त्यहः'?-इति ॥ प्रडग थसं विधत्ते -- “a वीरया शचयो ददिरे ते, ते सत्येन अनसा दीध्याना, दिवि स्यन्ता रजसः एथिव्या, मा विश्ववार श्विना Waal, ऽयं सोम इन्द्र तुभ्यं सुन्व, भातु प्र ब्रह्माणो atF- बसो wed, सरसखतौं देवयन्तो waar, भानो दिवो हतः पर्वतादा, सरखत्यभि नो मेषि वख दति प्रछगं ; शचिवव्सत्यः क्तेतिवद्रतवदोकवश्रवमे ऽजनि नवम खाङ़ो खूपम्'?-द्ति। Wa दद्र a’—afa प्रयोगपाठः% ^ वौरया-इति (स ०७,९ ०.१ द ) प्रथमं प्रतीकम्; ततर “शुचयः? -दति -छचि्रब्दोपेतं लिङ्गम् ; ते सेन" इति (ao ७,८०.५७. ) दितयं प्रतीकम्, तत्र सत्व wet. fawn ,.. “दिवि चयन्ता-इति (do ७.६४.१-२. ) छतीयम्, wa केतिधातुलिङ्गम् ; “भा विग्बवासः fa (He ह रंदितापाठल्, “ददिरे ates | Satan भाषम् । जावर न ल म MI मः AERA HL १९.१. Ke
॥ चच्चमपश्चिका। ४) १॥ १२७
ईति (do ७.२९.१-३. ) पञ्चमम्, तस्मिन् शा gn याहि हरिवस्तदो का”-श्ति fedta: पादः, तस्मिन् भोकशब्दो fara, “प्र ब्रह्माणः” -दति ( सं ° ७.४२.१-२.) षष्ठम्, “At waty’—ufa ( सं०१०.१७.०.) सप्तमम् ; “श्रा नो दिवः?-दति ( Ho ४५.४३.११.) अरटमम्, भत्र दितौयपादे “यजतां गन्तु”-इति गमिधातुः खतः; “संरस्त्यमि न; इति (do ६,६१.१४. ) नवमम्, तत्र चतुर्थपादे “अरणानि गन्मा- इति गमिधातुः खतः । पूर्वोक्तयोः षष्ठसप्तमयोः सखअष्टलिंगाभावेऽपि कज्चिखो गच्छे. न्तीति न्यायेनेतरसावचर्ग्यालिंगवत्व' दरश्व्यम्। अताज्विमैस्तिभिः प्रतीकैरेकस्तचः ; इतरे षट् SA: | AAT प्र गशस्त्रम् ॥ तव्यं we: प्रशंसति-- “ag वेषटुभ॑॑विष्टपप्रातख्छवन एष अऋडः-इ्ति। | a . मसत्वतौयशस्ते afafea’ edafa— “aa मिद्रा्धसे महे (do cet) त्रय see सोमा (to ८.२. ) ae नेदीय एदिहि (do ८.५२.) प्र नृनं ब्रह्मणस्मतिर् (Fo १.४०. ), sftqrat (do २.२०. ); त्वं सोम क्रतुभिः ( सं° १.९१. ), पिन्वम््पो ( सं १.६४. ),- न किः दासो रथ भिति (de ७, ar.) तृतोधेनाद्धा समान भातानो नवमे ऽहनि नवमश्याङ्को eqq’-tfan ee ¦ अन्तलिंगोपेतं सक्तं विधत्त -- “om: खषा पिबतु यख सोम इति ( सं° २.५०. ) सूक्त मन्तो वे खाहाकारोऽन्तो नवम महनेवमे ऽहनि नवमस्याङ्ो रूपम्”-इति । wa STE शब्दो दृश्यते, स च होममन््स्यान्तः ; नवम महनवरात्रसयान्तः 5 भतो लिंगसद्ावात् नवमे ऽदन्येतथ॒क्षम् ॥ ` . . ..
शय ॥ रेतरेयत्राद्यशम् ॥ `:
` छनररप्यन्लिं गोपेतं at विधत्त — “गायत् साम नमथः wat षैरिति ( ° १,.१७३. ) qm मचौम तदाभि. wa: feet वै खरन्तो aaa मङनवमे sei acne रूपम्" ~~.
इति । arafefagrea “sula’—afa feta: पादः । तं “स्ववत्” -इति खगवाचौ शब्दः शूयते ; खगं लोक तथश्या सः ॥
प्रकारान्तरे शान्तवसमक्षं विधत्त --““तिष्टा हरौ रव भा युष्य यामेति. ( सं०.२.२५. ) सक्त मन्तो वे fea मन्तो wad ae aaa sefa नवमय्याद्ो रूपम्” - इति | fabfa fuftawek Waa: अयते; स च मम्ननस्यान्तः॥ -
yatta तथाविधं तलिक्कोपेतं an विधत्त -- “sar ला पुरतमस्यः कारोरिति (खं° ६.२१. ) at, धियो wer मित्यन्तो वै खित मन्तो नवम मषनेवभे ऽहनि नवनस्याो
"fa “द्मा उ त्वा”-दतिसूक्ष्य “जियो ery” इति ठतीयः we: । aa स्था भिति शखितिधालर्थो नेमनस्यान्त श्वयते 4 |
waaay gaye: प्रशं सति- “ag aed aa प्रति- feraea सवनं . टाधारायतनारिवैतेनं न प्र्यवते”-¶ति।
quantita ga fari— ध्र मन्दिने पितुमदर्चता व्च दति (do १.१०१.) Gat समान दकं, नवमे ऽहनि नवम्या खधम्”-¶्ति |. भत्र सर्वान्त “aqaat संख्याय खधाभहे""- दति च॑तु्थपादंस्वैकलाव्षमानोदकत्वम् | .
त्म् ye निविद्वानं विधत्त -- “rg जागर्वं saat वा तस्स त्यडस्थं wafed वड म्ति ; ater वैति, यसि विशोयते : तस्माव्नगतमैष निविदं दधाति" इतिह ` |
_ ऋच्छ, _
॥ पञ्चमपद्धिक्षा। ४।१। १९९.
न्टोदयं भिलिलय प्रं सति- “मिथुनानि सूज्ञानि खनते, agufa च जागतानि च; मिथुनं वे पश्वः, पथवन्डन्दोमाः, पशूना भवङ्द्?- दति | भिधुनस्यैकत्वेऽपि डुवचनं पूजार्थम् ॥ दिविधसृक्तगतसक्षयां प्रधसति-- “पञ्च guia # अस्यन्ते ; पञ्चपदा पङ्कः, ITT यन्नः, ATT पश्वः, पथवन्डन्दोमाः, पगना मवडदः"-इति ! निष्केवव्यशस्त्रे छडत्ा म साध्यण्स्तोव्रस्याधारभूतं स्तोतिर्यं ay तदगुरूपस्च विधत्त -““त्वा मिहि वामदे (do ६.४६.), at wife चेरव इति (do ८.६१.) बृषत्यषटं मवति नवमे sel” - दति । भयुम््स्याद्खो राथन्तरत्वेऽपि वृक ग्बन्धस्य वाचनि कल्वाज्रवमे ऽहनि तयोग्बता ॥ , दतौयेऽङनि विहितानि wa gufadtra—“aeraafa ( सं* १०.७४.६. ) धाय्याचुवता, ऽभि त्वा शुर नोनुम इति ( de ७,३२.२२. ) रथन्तरस्य योनि सनु निवर्तयति ; राथन्तरं श्ये त- दशरायतननेन्द्र विधातु awe fafa (do ६.४६.६.१०, ) साम- प्रगाधथस्तिवाश्रवभे ऽहनि नवमस्याह्नो ed; aay वाजिनं gaya भिति ( do १०.१७८. ) arent ऽचु्रतःः- इति ५ १॥ . शति जौमव्रायकाचायविरचिते माधवीभे बेदार्प्रकाभे ` रेतरयब्राह्मण्यस्य पञ्जमपञ्चिकायां चठुघाध्याये ( चतुर्विं थाध्याये) प्रचमः खण्डः ॥ १२०) ॥ -
° “aa: are’, (माय्छाम', ‘fast इरी, “मा उ ari चलारि emia, 49 नन्दिने इत्येकं जागतम्; सङ्लनया पञ्च ( १२७, १६८ Te ) | १७
१३४ ॥ रेतर यब्राञ्जखम् ॥ `
awe feata: we
a च रवे जग्मुर्गिर इन्दर प्र्वीरिति ag qa बन्न वमे ऽहनि नवमखाह्ो qd कदा भुवन् रथच्च- याशि ब्रहेति an चेतिवदन्तरूप' चेतौीव वा अन्तं गटव। नवमे ऽहनि नवमख्ाह्ो रूप 'मा सलो यातु Aas Wala aN सलयवन्नवमे ऽहनि water रूपं तच्च इन्द्रियं परमं पराचेरिति सश.
लो वे प्रर मन्तो Wa महनंवमे ऽहनि aaw- साहो Qa तद् Seca तेन प्रतिदितपरेन सवन दाधारायतनादेवेतेन न प्रच्यवते ऽहं भुवं वसुन पर्व्यस्पतिरिति सक्त मं धनानि agafa waa seen 2 जित. मन्तो नवम महरनवमे ऽहनि AAAI CY तदु जागतं जगत्यो वा caw चाह मध्यन्दिन वन्ति तद्वेतच्छन्दो वंहति afatafafiaa ' वश्याव्वगतीषु निविष्टं ewfa मिथुनानि सूक्तानि wea चेष्टुभानि च जाग- लानि च॑ मिथुनं वै पशवः पशवण्डन्दोमाः ' पशूना AAT ' पञ्च पञ्च Tait शसन्ते पञ्चपदा ` पद्भिः पाङ्खो यन्नः पाङ्काः पशवः पशवश्न्दोमाः पशुना सवर्दा ` तानि TA पञ्चान्यानि Tet
॥ पञ्चमपञ्चिका। 8128 १२१
न्यानि दश सम्प्रटान्ते सा दशिनौ facia’ विरा- BIA पशवः पशव कग्डोमाः पशुना मवसे AT वितुर्वंणौमशे san tt देव सवितरिति वेश्वदेवख प्रतिपदनुखरौ creat sefa नवमे suf नवम- aered भरवां महि दवौ अभीति द्यावापुधि- वौयं gat उप प्रशस्य इति ' शुचिषन्नव्रमे ऽहनि TIAA रूप मिन्द्र दषे ददा नस्तेनो cafe धत्तनेल्या्भवं 'विरासाप्तानि सुम्बल इति' जिवम्नवने ऽहनि नवमदाहो aq qatar विष. शः aad युषैति' दिषशः शंसति' fear? पुरुषर््यतुष्पमादा पशवः पशवश्छग्दोमाः पशुना मवसहै age हिपदाः शंसति यजमान मेव तद् दिप्रतिष्ठं चतु- प्लु पशुषु प्रतिशपयति ये जिंशथति waar इति वैश्वदेवं चिववनवमे ऽहनि नबमसखाहो रूप' ATS गाथचनाखिं गायन ठतौयसवन एष ना वेश्वानरो न ऊतय इत्थाभ्निमारुतदय प्रतिपदा भ॒ ag परा. वत इल्न्तो वै परावतोऽन्तो नवमं ` मडर्गवमे - ऽहनि TASTE ET मरुतो यद हि चय इति मारतं चेतिवद्न्वर्पर चेतीव वा अन्तं गल नदमे ऽहनि AAMAS AY HAIR सुनवाम सोम मिति
RA ` .॥ रेतयेयव्राद्मणम् «
AAAI प्राग्नये वाच मौरयेति जातवेदसं समानोदक नवमे SUPA ATHSATST रूप सनः पष- देति foo: स नः पदति fea दति शंसति ag al एतख्छिन्नवराजे' fag fag वारणं क्रियते शान्त्या एव तत नः पर्षदति. fer: स नः पर्ष- इति few इति शंसति ' सर्वच्मादवैनांसदेनसः मुञ्चति तान्यु गायचाणि गायचतुतोयसवन एष जहः'॥ (र) २१॥
अथ गमिधातुयुक्तं aa विधन्तं -- “सं च त्वे जग्मु्मिर इन्द्र gatfefa (do ६.२४.) सक्त, गतवज्जवभे ऽइनि नवम- wrest रुपम्” इति | अग्सरिति ममिधातुः ॥ |
सेतिधातुलिङ्ककं सकं fear -- “कदा भुवन् रथक्षयाखि avifa (do ६.३५. ) ga, चेतिवदन्तशूपं ; चेतौव वा भन्तं गत्वा नवमे ऽहनि नवमस्याङ्को रुपम्'?-इति | कदा भुवचित्यश “wafe’—<fa Qfarged wat) चेतिधातुरूपच्चान्स- शूपम्। कथ भेतदिति, तदु्यते- मार्गस्यान्तं गत्वा ata वैः काचिनिवसत्येव, तो निवासार्थवाचिनो चेतिधातोगन्तरूपत्वम् ॥ सत्यलिङ्ककं qa विधन्त -““भा सत्यो यातु मघव; ऋजौ तौति (Wo ६.१६.) सक्तं, सत्यवन्रवमे suf नवमस्याही इपम्?-इति | सत्यशब्टोऽत free: ॥
अन्तलिङ्गोपेतं ya विधत -- “तत्त इद्दियं परम पराच. रिति (Ho १.१०३.) GM मन्तो वे पस्म मन्तो नवमः ALATA:
॥ पञ्चमपञ्िका। ४।२॥ १३९
{इनि मवमस्याङको रूपम्"- इति । “ad’—sfagqa परम- शब्दः saat विद्यते; उत्कषादधिकस्य कस्यविदभावात् परमश्ब्द स्यान्तवाित्वम् । a
“aq a -catfzqeaqeand ae: प्रणंसति - “ag @eu, Raufafeaata सवनं दाधारायतमादेवैतेन a ae: a@”-efa ॥
भन्तलिह क मन्धत् ge’ विधत्त —“oe भुवं वदनः qa रतिरिति (do १.८.४८. ) सूक्तं मं धनानि aaa qa इत्यन्तो वै जित मन्तो नवम aeaaa sel नवमस्याहो रूपम्”? -द्ति। “अहं भुवम् इतिसृज्ञस्य “we धनानिः?-दइति दितौयः पादः। aa “जयामिति चयते ; जयद युदस्यान्तः ii
afary ye निविद्ानं विधत्त —“ag जागतं,--जगत्यो वा रतस्य व्रस्य मध्यन्दिनं वन्ति ; ata वति, afer: fafatiad ; तस्मासव्जगतोषु निविदं दधाति“-इ्ति।॥
Rd छन्दोदयं सूक्लसङ्खाच् प्रथं सति-- “मिथुनानि qantas
गस्यन्ते,-- वेष्टुभानि च, जागतानि च ; मिथुनं वे पथवः, पद ग्डन्दोमाः, पशूना ATT; पञ्च TE सुक्लानि शस्यन्ते ; पञ्चपदा पङ्कः, ATT यन्नः, TET: पश्वः, पथ्वम्डन्दोमाः, पशूना waar ; तानि Sar पञ्चान्धानि पञ्चान्यानि दथ सम्पद्यन्ते; सा दशिनौ -विराकूबं ; .विरारूव्रं पशवः, पशवन्कन्दोमाः, पशून मवरुदा”-इति। मसत्वतौ यनिष्केवस्यशस्तरहयग तसूक्ञापेचया “प्च पश्च इति feafar:. 1 | भा
ama ऽडनि विहितौ वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरावत्रापि विधन्ते--“तव्सवितुर्हणौमहे ( eo ५.८२.१-१.), शया नो देव
“RRB ॥ रेतरोयब्रान्मशम् ॥
सवितरिति (wo ५.८२.४-६. ) वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ ; दाथन्तरे ऽहनि मवमे ऽ इनि नवमस्याङ्ञो रूपम्" -इ्ति धै
अन्तलिङ्ककं ठचामकं ge विधत्ते -““डोषो भागादितिन्र सावित्र मन्तो वै गत मन्तो नवम महनवभमे ऽहनि नवमस्याङ्को कूपम्"-इति । ““आागात्"-दति गसिषाल्थैः ; vara खिते- र्न्तः ; waa लिङ्गम् ॥
Ufufuya सक्खानोयं ad विधत्ते — “a षां महि वौ अरभोति (do ४.५९.५-9. ), ararefadtd ; wat दप प्रशस्तय इति शु चिवन्रवभे ऽहनि नवमस्याद्रो क्पम्-इति | Cafe ्वी?-इतिखरवणाटिदं व्ावाण्यिवौयम् | ae ठतीय- पादे “get उप“ -इति शचिश्यब्दः गुयते ॥
forded सशुक्ञखानोयं ad विषधर —“ax दषे ददातु aM रत्नानि. ware, भिरा सातानि ean इति जिवक- aa ऽहनि नवमस्याहो खपम्"?-दइति । “न्दर इषे” - इत्युगेकी { Ho ८,९२.१४. ), “तेनो रवानिः?-ईति ( खं १,२०.७८. ) 2, fara मिलित्वा ऋभुदेवताकां सूम् ; “ऋभु चण FAA" इतिखवखात् ( सं०.८.९१.२४. ) । “तिरा साप्तानि" -इतिपाष ( सं ° १,२०.९. ) fame: सुतः + :
पादषयोपषेता wet विधाय प्रशंसति ~ “aegtant विषु षः
. नरौ anf (ao ८.२८.१-१९. ) दिपदाः waft, दिपाद
छ॒रषचतुष्यादाः प्रशवः, TTA न्दोमाः, पशूना सवद ;. तच्च दिपदा; शंसति, यजमान भेव तद् दिगप्रतिष्ठं wary पमु भ्रतिष्टाप्रयति'-इति ॥ | |
Pana eae ५ @ ७४ एण Hupat मनपादादिकं 20a .
॥ weaufear) 3) 2 ll १३१५
विश्रब्दोपेतं वहदेवताकं gat feud - “ये fanfa वय-
खर शति (de tac, ) tata विवन्नवमे sefa नवमस्याहो इपम्'"-इति | तिंशति-दतिखरवणाद् बदहदेवताकत्वम् { “aa: —afa fawer fae:
aqua छन्द; प्रथं सति--“लान्यु maate गायव्रढतौय- सबन एष अहः” दति lara’ वेश्वदेवशस्त् प्रोक्षामि तान्यपि सक्षय ॥ । : awiacey प्रतिषदं विधत्त — “Asqratt म aaa var: म्िमाङ्लख प्रतिपदा प्र arg परावत इत्षन्तो वे परावतोऽन्तो नवभ महमेव ऽनि नवमस्याङ्गो रुपम्" इति । wa wy पठिते * कवे “परावतः -इति अब्दो ZtemaTT 5 TS BH मागख पन्त दत्मन्तवस्व लिङ्गम् |
प्रकारान्तरेणान्तङ्धङ्गकं ai विधत्त -- “मरतो यस्व दहि wa इलि (do १.८९. ) मारुतं, चेतिद्दन्तस्वं ; Gata वा अन्तं गल्ला नवमे ऽवि नवमस्यडो रूपम्" इति |. “मर्तः” -्विखवशात् ‘erway’, “लयः- द्रति खव णात् ‘afar’ wafanrqaay | स ख घात्वर्थाऽन्र खरूपम् । कथ -aafefa, agua— wat fe परुषो मागेस्यान्त गत्वा ‘Ada वै' कडि ज्निवसम्बव ; सोभ्य मन्तो लिङ्गम् ५
भख्युतत्लिङ्कयुक्षा ad विधत्त - “जातवेदसे इनवाम ate भिति ( सं १.९.९१. ) जातवेद्श्याच्युता”- दति |
जात वेदोकाच कालिशब्दो पेतं gx विधन - “ned वाच
* srye to ८.११.४। तच aa न. जतयैः"-इति प्रथमा, “aT न meray’ Rha दितौया, “Sarre अङ्गिरोभ्यः दति दतौया |
१३१ ॥ Qataareray ॥
मीरयेति ( सं° १०.१८७, ) Madar समानो दरक, नवमे ऽहनि मवमखयाण़्ो रूपम्--इति । एतदोयाखश्चु “a a: पर्षदति दिषः"-इतिपादेन समातिदप्नात् खमानोदकत्वम् ॥
तस्य पादस्य पुनःपुन राहकचतिं द्यति-- “a a: पषटतिः रिषः, ख नः पर्षदति fea इति शंसति; बहु वा एतस्िच्रवरावे, fay farg वारणं क्रियते, शाक्या wa; aaa नः पर्षदति दिषः, स नः पर्षदति feq शति शंसति, सवस्मादैषैनांस्तदेनसः प्र मुद्धति"-इति। “स नःः-इत्थादिषादस्व सवाख्वक्तु ufsra ayer वीष्ारूपेश दिरुक्तिः। एत भेव पादं पुनः पनः शंसतीत्यतर कौ ऽभिप्राय इति, सोऽभिधौयते- एतस्मिन्वरावरे तिविधन्रयङसमर्टिरूपै . प्रयोगाधिक्धा्तदा तदा - विस्मृत्य कि मपि वारं वारशोयं निषिद्दानुष्टानं “बहु 2 प्रभूत भेव क्रियते, भतः खस्य ured भैव पुनः पुनः शस्यते। तेनसम इत्यादेः पुनः पुनः Wada, तस्मात् Trang निषिद्ाचरणात् "एनान्" ऋलिम्यजमानान् प्रमोचयति | तस्य पादस्याय मर्थः-- wart: स्त॒तिरूपा वागौयैते, सोऽग्निः पापरूपान् शवुनतिक्रम्य ‘a’ अस्मान् ‘ody वित्नपरिष्ारेख कर्मपारं मयलिति ॥ i
पएतच्छस्गतसक्तेषु छन्दः प्रशंसति - “arq गायत्राखि -गायवढतीयसवन एष are: -दति ॥.२॥ ..
दति खौमल्ायखाचार्य विरचिते माधवोये वेदाथप्रकाे
रेतरेयत्राद्मखस्य पश्चमपञश्चिकायां वतुथोध्याये ( चतु्विं्ाध्याये ) दितीयः; खण्डः ॥ २(२१) ॥
॥ पञ्चमपञ्िका। 8) 2 u १३ॐ ॥ अथ Sata: WB! ॥
‘Wer wae सुपयन्ति यथा वै सुख मेवं पृष्ठाः, षरुहस्तद्यथान्तरं मुखख. जिद्भा तालु दन्ता एवं छन्दोमा ' अथ येनैव वाचं व्याकरोति'येव are चाखादुच वि जानाति तहशम महर्यथा वे नासिके एवं UBT: SERA नासिकयोरेवं छन्दोमा अथ यैभेव गन्धान्वि जानाति तहशम मह्ययथा वा. WAS पृष्ठाः USAT मचः क्ष्ण मेवं छन्दोमा 'अथ यैव कनोनिका येन पश्यति asda मश््यथा वे कणं एवं YS: षठ्छडसद्यथान्तरं कणं - @i grat अथ येनैव शृणोति तहशम महः! wid दशम महः थियं वा एतञ्चा गच्छन्ति ये दशम महरागच्छन्ति awed मह रविवाक्यं भवति मा faa ऽववादिष्येति दुरववदं fe Saag aa: सर्प॑न्ति ते मार्जयन्ते ते पतौश्ालां सम्प्रपद्यन्ते तेषां य एता माहतिं विद्यातं ब्रूयात् समन्बा- wea मिति स जुहयादिष way रमध्वं मि धृतिरिह खधतिरम्न ऽवाट् areratfafa स यदिह रमेत्याडाख्िग्नेवेनांस्तज्लोके. रमयतो रमध्व भिति वदा. मजा. मेवेषु तद्रमयतीह धृतिरिष
ts
शश ॥ शितरेयतब्राह्मखम् ॥
खधुतिरिति यदा प्रजां चैव तहाचं च ' यजमानेषु दधाल्यम्ने satfosfa रथन्तरं खाहावाख्डिति बृषहे- वानां वा uated यद् बद्रधन्तरे देवाना मेव तज्िघुनेन मिथुन मवकन्धते देवानां मिथुनेन fad प्रजायन्ते प्रजात्यै भर जायते' भरजया पशु- fat ud बद् ते ततः सर्प॑न्ति तै मा्जयन wa सम्प्रपदाम्ते तेषां य एता arefa विद्यात् स ब्रूयात् समन्वारभवग्ध मिति स जुष्ुयादुप waa धरणं मातरं धरणो धयन् रायस्पोष मिष मजं स्मासु chara refa रायस्पोष मिष मजं मवसम्ध त्मने च यजमानेभ्यश्च यतेव विद्ानेता aria लुषटोतिं ॥ ९ (९९) ॥
दादशाहे प्रायणोयोदयनौयरूप द्यन्ते ये बह्नौ, तयो-
मध्ये द्रातोऽन्ति , तस्मिश्च वयो भागाः,-- एषः Tee एको मानः, छन्दोम नाम कास्रयोऽह विशेषाः दितीयो भागः,'दथम we eat भागः। तख. भागस्य विकैयतया प्रशंसा कर्तव्या | तरभागयोरपि wT या प्रघसा प्रतीयते, सापि विधेवसदश- wears: प्रथंसा्थं मेव ; तस्िन्रहनि प्रशंसा तिश्यस्व गम्यमान- लवात् । तत्र चत्वारो दृष्टान्ता विवक्विताः। तषां मध्ये प्रथमेन द्टान्तेन प्र्ंसति-- “श्ट षरूह सुपयन्ति; यथा वै सुख मेवं इष्टाः Vee SAMA मुखस्य जिह्ना तालु दन्ताः, णवं छन्दोमाः ; my सेनेव वाचं व्याकरोति, -येन aig चाखादु च. विजाताति,
—
॥ चच्यमप्धिका।8।३२॥ ११९
तह शम महः-इति afar दणराते yer war aq तिष्ठन्ति, स मुखख्यानोयः ; सुखस्यभ्यन्तरे fw तालु दन्ता- चेति तयोऽवयवाख्िष्टन्ति, तत्खयानोयास््रयग्छन्दोमाः | wer तद् | धेनः farnta daa वागिद्दियेण ‘ard व्याकरोति, we सुचार्यति। aaa wafeayq खादसख्दुविभागं जानाति, तदि द्ियदयखथानौय मेतदशथम AP: |
दितौयेन दृष्टान्तेन प्र्रंसति- “यधा बे atfea एवं gar: वकस्तद्यघान्तरं मासिकयोशेवं छन्दोमा, भव येनेव गन्धान्षिः जानाति aera मषः” इ्ति। दहिट्दययुक्षत्वेन भागय विवक्षया “नासिके इति रिवचनम् । तयोः "अन्तरः मध्ववस्तिः छिद्रम् ; गन्छग्राहकघ्राशेद्धियसखानोयं दशम मः ॥
ढलोयेन दष्टाग्तेन प्रपंसति- “aar ar wea war: षः हस्तयथान्तर AU कष्ण मेवं छन्दोमा, अध चैत्र कनोनिकरा,. येन. पश्यति, cena महः" इति | भचिश्रब्देन शक्ञमण्डलसहिरतंः सवं गोलकं. frafeaq | तत्र भागन्रय मार्य काग्छे aaa “faafea वे ag: शक्तं क्ष्यं क मोनिकाः”-दइ्ति (रमा० ७.५. ५.) | SAAB छक भर्डलं, तस्य मध्ये खल्या वर्तुलाकारा कनोनिका, तश्रावखितेन चश्ुरिन्द्रिथेख अनो रूपं पश्यति। तज शक्तप्रण्डलरूपगोलकागोयः GEE TSW:, छष्याम्रण्ढरलसा- नोयाः छन्दोमाः, कनौनिकागतन्द्रियखानोव्रं द्म AE: ॥
चतुर्थष्ृष्टाम्तेन प्रशं सति. “यथा वे aa एकं UBT: षठ Waa Aas छन्दोमा, भव येनेव wef, तहगम महः'-द्ति) कर्णश्रष्देन. शष्लुश्याकारं गोलक मुच्ते। तत्खानौयः एष्य; षड्ष्ट; । तस्य कणस्य “wat aaa
-१४० ॥ रेतरेयत्राश्यशम् ॥
हिरः तत्खानौयाः छन्दोमाः | तच्िद्रावखितेनेन्दियिण जनः we ृणे!ति, तदिन्दरियद्यानौयं दशम मषः ॥
अथ तस्मिन् द्मेऽहनि afefard विधत्ते — aia eva ay:,-— faa awa भा गच्छन्ति, ये दशम मडहरागच्छन्ति तस्मादशम मदरविवाक्धं भवति, मा जियो ऽववादिभेति दुरववदं हि ओेयसः"*-इति | यदेतदशम महः, सा Ne भोम्यवस्त सखदि- सरूप मेव ; “ऋध्नोति यो eremrea यजकते-इतिश्यत्यन्त रात् # | aaa दशम मशः (भागव्छम्ति' अनुतिष्ठन्ति, ते faa मेव पराप्रुवन्ति; यस्मात् यौरूप aaew:, तस्नादिवाक्रद्ितं भवतिः; यदि प्रमादान्धनग्वं sara वा afaferfafeen माचरेत्, तदान तदिर्ड aaa ‘are’ वक्तव्यम्,- wa त्वया fran aafed, aed qangfaufiiia कार्मा न्तरे वक्षव्यम् ; इह तु तस्य विङ्श्यमानवश्नसख्य निषिदहलादिद महः 'अविवाक्यम्?। तथ चाश्वलायन wae—afaaeia के न चित्वस्यचिदिवाश्य मवि वाक्य . मित्येवदाच्वे ; संशये afedfe खाध्यायप्रयोगो ऽन्त कंटौत्येके'"-दति ( Are ८.१२.१०-१२. ) 1
ate प्रयुज्यमानं frat ceria तन्न ब्रूयादितिनियमस्योपः- -यसिरुच्यते--“जि यी माववादिष्मेति!”-इति। ouverts: खीर पत्वाश्चस्य यदववदनं तत् शिवा एव भवति | अवमतस्य विसशस्यं वदनम् ‘sated निन्दा ; यदि दशम aw: ‘wanfew निन्दां कुमः, तं चया एव निन्दा सम्पद्यते ; अतो वयं fart “are afew निन्दा मा कमः इति fared परित्यजता afin | लोकेऽपि am विद्येश्वयादिनाधिकस्य पुरुषस्या चरणं ‘ecard ` ~ +. नजादगाह.परिदय eat मु मारभान्- शसि ९९९२. arte’ १९९ ए०। `
॥ पञ्चमपञ्चिका। sian १४१
fe’ अववादेन निन्द्या रहितम् | wa wa पिवाचाओादौनां निन्दां न कुवन्ति, दधिभिः क्रियमाण मपि न श्खन्ति। तदेव म विवाच्यत्वधर्मोऽव विदहितः। यदा वाक्यदय मिदम्,- दशम महराग च्छन्तोत्यन्तो Aas विधिः, तस्मादित्यादिरविवाक्ध- लनियमविधिः। सोऽपि शाखान्तरेऽप्येव मान्ायतै--“तस्माषशभे {न्यविवाक्ये उपहताय न व्युच्यम्"-इति ( तै° सं° ७.३.१.२.) I
अथेतस्मिन् enaswht arava प्रसपंखं विधन्ते- “a ततः -सर्पन्ति-इति | ‘@ भनुष्टातारः, ‘aa: पन्ौसंयाजा- न्तानुष्टानादु ख" प्राञ्चः टेत्य मानसाय प्रसरपेयुः। wares नाम तदथः प्रयः | VACUITY कर्मसु अन्तिमादद्कः AcE पन्रौसंयाजान्तानि, अन्तिमं त्वेक भेवोदवसानौयाग्तम् | तधा चाश्चलायन भह -- '“श्रातरनुवाक्षादुयदवसानौयान्तान्यन्दयानि ; पद्नौसंयाजान्तानोतराखि"- इति (ato ©. १. ४,५.)। तथा सत्यपि वालस्येतरत्वन्धायेन पन्नोसंयाजान्तले प्रापे वचनेन तव Sa मानसग्रहो fra) तदधं प्रसर्पन्ति सदसो fafaia AAAs मार्गे ख गच्च्छेयुः ॥
गतानां तेषां ataed मार्जनं विधत्त -- “A माजंयन्ते”- इति ॥
aay Wars खानविशेषप्रातिं विधत्त -- “ते पन्नौ शालां सम्प्रपदयन्ते”-ति । cat fe गाहपत्यस्य समोपेऽवतिष्ठतं ति सैव 'पन्लीशालाः ; तत्र गच्छेयुः a
गतानां तेषां wr विधन्त -- “Aut य एता मादतिं faara ब्रूयाव्मन्वारमध्व मिति, स जुहयात्*-दइति । तेषां होमा मादंपत्यस्रमीपं गतानां मध्ये यः" पुमान् aa’ वच्यमाणा ATES
१४२ ॥ रेतरेयनब्राह्मणम् ॥
जानाति, “a” पुमानितरान् प्रति लमन्वारभष्वं' युयं सर्वेऽपि मां wuafa ब्रूयात् । तैः समन्धारब्धः “ay पुमानाहतिं लुदूयात्॥ तवर मन्तं दयति - “इह way रमध्व मिह धृतिरिह ख्टतिरने sz खाहावा कितिति । @ यजमानाः ! शदः भस्मन् लोके “रमः रमथं gaa) 2 पुत्पौजादिकाः प्रजाः! ‘sw एतेष यजमानेषु ‘Ima’ क्रीडत, ‘cw’ यजमानेषु “टतिः' अपत्यानां प्रजानां धारण मस्तु । “Ce यजमानेषु “ख्तिः' वेदथास्त्रादिशूपायाः वाचः खाधौनल्वेन धारण मस्तु । हे भम! वाट्, रथन्तररूपेण awe वहनं कुल | 2 “खाष्ा' देवि । अग्निजाये | ‘cara’ awaraety awe awa ae |. “दति, Wl AMTATAT: ॥ यथोक्षं wears afte क्रमेण मन््रावयवानां सर्वेषां तात्पखं zuafa— “a यदि रभेत्बाहास्ितेवेनांस्सज्ञोके. रमयती cag मिति यदा प्रजा Haq तद्रमयतौड तिरि ख्ति- रिति यदा प्रजां चैव तरां च यजमानेषु cure satiate ब्थम्तरं wareratafa aee”-sfai ‘a’ मन्तः इद cafe भाग मादेति यदस्ति, तेनास्मिन्नेव लोके aay’ यजमानान् रमयति | एव मत्तरभागा अपि योज्याः हष्द्रथन्तर्प्रं भागदयं विभरेषे प्रशंसति - “देवानां वा एतश्धिधुनं यद्रुहद्रथन्तरे, देवाना मेव तर्मिध॒नेन मिथुन मव aaa, देवानां मिथुनेन fag प्र जायन्ते प्रन्राल्यै- दति | az तत् WAAC हदद्रधन्तररूप aq, तदेतहेवानां gala मिधुनम् | भतस्तद्वामरहयपारठेन देवस्नम्बन्धेनैव मिथुनेन मानुषं मिथुनं प्राह्ुबन्ति। ततो देवसम्बस्वि मिधुनानुग्रहेण मानुषभिवुग्
॥ पद्चमपञ्िक्षा | ४।३॥ १४३
सृत्पादयज्ि। ततः सोऽयं मन्तो यजमानस्य प्रजोत्यादनाय सम्पद्यन्ते ॥ वेदनं प्रशंसति-- “प्र जायते प्रजया पश्भियं एवं वेदति ॥
गांपत्ये यथा होमो विहितः, तथेवाम्नौप्रौये afer विधत्ते --^“ते ततः सर्थ॑न्ति, ते मार्जयन्ते, त WT सम्पद्यन्ते ; तेषां य एता माइतिं विद्यात ब्रूयात्समन्वारभध्व fafa, स जुु- यात्"-इति | गारहपत्यश्यानाद् बदहिर्निगेत्य मार्जनं क्रत्वा Wawa प्राप्य, AM FAAS इयात् |
afaq Wa मन्ध are— “ou जन् wed मातरं धरणो धयन्, wane मिष मृजं wary दौधरः्खाहेति"- दति । wa देवताया wasara “श्निरक्तः प्रजापतिः''-इतिञ्युत्य- mite प्रजापतिर्देवता । aw मन्त्रस्याय मथः--“धरणः' सर्वस्य जगतो धारयिता प्रजापतिः श्धस्णम्ः अस्माकं wat पितरं मातर च “उप श्जन्' अस्माभिः संयोजयन्, «faerer वियो- लयव्रस्माभिदहैत माज्यं ^धयन्' पिबन्, ‘cam धनपु्टिम्, ‘say waa ‘an? ्लीरादिरसं षास्मासु ‘uty’ धारयतु amicaq! तस्य प्रजापतेरिदं ara agi इतिशब्दो WATATATE: ॥ | |
भाति प्रपंसति--“रायस्योष मिष an मवरन्ध भ्राकने च यजमानेभ्बश्च aaa विहानेता माहइतिं जडो ति” दति । aera’ Wa ॥२॥
cfatiaaraaraafactet माधवीये वेदा्थप्रकाओे
रितरेयत्राद्मशष्य पञ्चमपञ्चिकायां चतुर्थाध्याये | ( चतुविं्ाध्याये) तीयः BB ॥ ३ (RR) ॥.
१४४ ॥ रितर यत्राह खम् ॥
॥ सथ चतुथः खण्ड; ॥
ते ततः wife ते सदः सम्प्रपद्यन्ते यथायथ मन्य wefan व्युत्छपंन्ति रांसर्॑न्द्धातारस्ते स्प॑- रान्ना BY स्तुवत इयं वै स्ंरान्नीयं हि सतो रान्नौयं वा भलोमिकेवाय Weleda मन्त ATT दायं गौः पुश्चिरक्रमीदिति ता मयं पृश्चिवंशं भवि. शन्रानाङ्पो ऽयं यं काम मकामथतः यदिदं किद्चीष- धयो वनस्य तयः सर्वाणि रूपाणि पुश्रिरेनं वशं आ विशति नानारूपो ऽयं यं कामं कामयते य एवं वेद मनसां प्रस्तीति मनसोद्गायति मनसा प्रतिहरति वाचा शंसति वाक् च वै मनश्च देवानां मिथुनं देवाना मेव तन्मिथुभेन मिथुन मवसन्धते देवानां मिथुनेन मिथुनं प्र जायन्तं प्रजायै प्र जायते प्रजया पश्चभिरयं एवं वेदाथ चतुर्होतन् होता व्याचष्टे तदेव तत् स्तुत मनु शंसति देवानां at एतद्यज्जियं Tei नाम यच्चतुर्होतारत्तद्यच्चतर्होतन् डता व्याचष्टे देवाना मेव तद्यल्नियं Te नाम ' प्रकाशं गमयति तदेनं प्रकाशं गतं प्रकाशं गमयति गच्छति भकाशंय एवं वेद यं बाह्मण मनुचानं यथो नच्छ- दिति © ख्माहारण्यं Ute दभ॑स्तम्बानुह्ूध्य दचि-
PRC |.४। ४ ॥ १४५
शतो ब्रह्माण मुपवेश्वं॒चतुरछोतुन् व्याचक्षीत टेवानां at एतद्यन्नियं qe नाम यच्तुर््ोतारसद् यच्वतुर्होत॒न् व्याचकच्चौत देवाना मेव तन्नियं ग॒ नाम प्रकाशं गमयति तदेनं प्रकाशं गतं प्रकाशं गमयति गच्छति प्रकाशं य एवं वेद् ॥ ४ (रर) ॥
TAA Cage कत्तेव्यानि ` दर्शयति-- “A ततः सर्पन्ति; तै सदः सम्प्रपद्यन्ते; ययायथ मन्य कतिजो व्युखपंन्ति; संसर्पंग्युद्वातारस्ते BUA we स्तुवते-ष्ति। ते" aa wa स्वे (ततः ada: ‘afer’ निर्गच्छन्ति । निर्गतास्ते सदः प्रविशेयुः | प्रषेशवैलाया सुद्राढभ्योऽन्य ऋतिजो यथायथं" खमागं मनतिक्रम्य ‘qaufe विविधं गच्छन्ति; SHAY: संसपन्तिः ` सम्भूय गच्छेयुः । ` गतास्ते सामगाः सपे- tram: सम्बन्धिनोषु ऋषु “aR गोः-शत्यादिषु ert Fa: «| सर्प॑राज्नीति भूमेरवतारखरूपा काचिद्ेवता ; तया ष्टा मन्ा भपि सर्परान्नोश्व्देनोच्यन्ते। wag ऋत्तु-ष्ति शधगुपादानात्, (सर्परान्नया?-इतिषष्न्तलाश्च ` देवतावाथेवायं
@ Mle ०५.४९ WY भ्ारन्गा० ६.२. ८१० सापरान्नानि. (वीनि सामानि); Bo Go ९.९. १६. ढै ऊद्य० गा० ४.१.९९ Card सलोषम् )। “as पतेसिखः adam: सर्पाणां dee वा सपंख-दइूति प° त्रा ३. २९ । "तिभिः स्तवन्वि०--° स्पराश्रपा -छम्मिः स्तुवन्ति -° स्तुत मनुं सति”-दति ता० ब्रा१ ९. ए. | † “ायङ्गीरिति०-° सापरान्नौनामषिका, खेव देवता सूर्यो वा-इति wane सायणः ( १०.१८९.) ; “Ader माम अद्मवादिनौ''-दति तु ताख्डभाव्यं ( <.८.9.) | १९
१४६ ॥ रितरेय ब्राह्मणम् ॥
एतदेवाभिप्रेत्य aaa: weary देवतां प्रथंसति- “ca वै सर्परन्नौयं fe eam amd वा अलोभिक्षेवाग्र मासीत् aa मन्व मपश्चदायं गौः एश्रिरक्रमौदिति ; ता मयं uf’ साविश्व्रानाङूपो ऽय॑ यं काम मकामयत, यदिदं किच्चौषधयो वनश्तयः waite eafe’-<fa । या भूमिरस्वि, सेय भेव देवतांशरौरं vat ब्र्मवादिनौ भूत्वा .सपंराज्नौ-गच्ट नोच्यते । यस्मादिषं एदिवी ‘ada,’ सद्यरतो अङ्गमस्य agente: ‘ar खामिनौ ; सर्वेषां मनुष्वादौनां तदाखयेशावखानात् ; भतः खपरान्नत्युच्यते # | दय मेव अपरे woud: पूर्वं भेव -अलोभिक्षेवः रोमरडितेवासौव्, ; ततो रोमोत्यच्ययं सा भमिः खाधनब्भूतम् “art गोः"-दइति aay wna) wae प्रसादेन ‘a? भूमि मयं cera: ‘vised wifey’) एश्चि- शब्दस्य व्याख्यानं ‘arareq: इति, नीलपौतादिरित्बर्धः + । faq att भोषधयो वनस्मतयः सर्वाणि भरन्धानि cate ढशादौनि यदिदं fafaq खावरङ्प मस्ति, awa यं काम मसौ भूमि मकामयत, स सर्वोऽप्येनां प्राविथत् ॥
वेदनं प्रपंसति--““एिरेनं ad आ विश्यति, नानारूपो भ्यं यं कामं कामयते य एवं वेद“ इति। वशशब्देन नौखपौतादि- वादिना सर्वं मपि भोग्यजात सुपलश्छते ॥
waned: प्रकारविेषं विधं -- “मनरषा प्रस्तौति, मनसोद्वायति, मनसा प्रतिहरति, वाचा शंसति" दरति । उदू गातु मध्ये प्रस्तोतुः प्रस्तावभागः, उद्गातुरङौधभागः प्रतिडतत;
© ““सवैसंब्बन्धदारा एतच्राम "इत्या दयापे वभाषयं सायणः ( ३.२९. ) । ` † नि०२.४.२ ; १०, ४.५. एतदुभवणस्डावेव zeal |
e चश्चमपशिका। 81 8h १४७
प्रतिहारभागः # | तान् भामाम् AAA ते safasgi ; रोता वाया ways
दिविध भपि विधिं miafa— “ara च वै are देवानां मिथुने, देवाना भेव तस्मिधुनेन मिथुन मवरन्धते, देवानां fire aa भिधुनं प्र जायन्ते wea, प्र जायते प्रजया पशभिययं एवं वेद" -इति। ठ्द्रवन्तरमिथुनवदाख्येयम् ( १४२ ए०)॥ WG wae: परंसनादृह' चतुर्होढमग्छान् विधत्ते -- “rey चतुर्ौतन् Slat व्याचष्ट, - तदेव तत् सुत मजु wafa’’— इति | यतुरोबमन्वास्तदयाख्यानप्रकारसोपरिष्टात् भमिधासव्यते। वेन व्याख्यानेन agerafa: सुतः, तदेव wa मुस्तं भवति ॥
त मेतं मन्वसमूषं प्रण्सति- “देवानां वा एतच्यञ्चियं गं नाम यचखतुरहोतारस्तव्यचतुरहतुन् डोता ऋचे, देवाना भेव तदय- fei per माम प्रकाशं मसयति-द्ति। य एते चतुर्होढमन्ाः सन्ति, तदेतग्न्तस्वरूपं देवानां सम्बन्धि यश्नवोम्धं नाम; ततो Vaurenat देवसम्बस्ि योग्य नाम प्रकाचितं करोति ॥ वेदनं प्रणंसति- “तदेनं प्रकाशं गतं प्रकाशं गमयति, गच्छति wars य एवं बेड्"-इति | यदुक्षार्थषेदिता होता "एन॑ ' होतारं ‘aq’ देवानां TW नाम, खयं प्रकारं गतं aq पञ्चात् प्रकाशं ममयति | ततो वेदिता ‘ward गच्छति' तेन aratqeeta: प्रख्यातो मवतीत्वर्ः | aet तदेन faenfe: gate: | ‘az’ देवानां श्चं नाम खयं ward गतं सत् पश्चात् ‘aa’ होतारं प्रकापं मभ्रयति ; मच्छतौत्यादिकव विदव्रथंसा a
aed mayan चतुर्डडढव्याख्यानं विधाय ante कन्तुः
@ मार ७८१०1 Me Fol Tie Fo १.१.१६ छार चपर VITA । ।
१४८ ॥ Rataarwea ॥
क्रतुनिरपेचलौकिककाम्यफलसिद्ययथं चतुर्होटव्याख्यानं विधत्त — यं ब्राह्मण मनुचानं यथो awfefa इ स्माहारण्यं परेत्य द्भस्तम्बारुद्ग्रष्य दितो ब्रह्माण qua चतुर्होतन् व्याच- चौते"- इति । साङ्कवेदाध्ययन-तद्थौनुष्टानशौलः “अनूचानः | aed कञ्चिद् ब्राह्मणं सभामध्ये वाम्मिल्वेन रहितं यदि ‘ast awiq’ विहामय मिति कौीत्तिः न mga, तदानौ मयं ब्राह्मणो wafer विजन ated प्राप्य तन्न दर्भस्तम्बाना मग्र मुखत्वेन ग्रथित्वा खस्य दल्िणपाश्वं कञ्चिद्रदकिदं विप्र मपवेश्य तत्सत्निधौ चतुर्होढनामकाग्मन्तान् व्याचक्तौत । ve सच्चारणं “व्याख्यानम्ः। ‘sf’ wana किद् aware GOT: | |
a भिमं यत्न तं युकं प्रयोगं पू्वंवग्रंसति-- “देवानां वा पएत- afsd qu नाम यञ्वतुर्हातार सतथ्द्चतुदोतृन् areata देवाना भेव agafad gw नाम प्रकारं गमयति ; तदेनं vara गतं wait गमयति, ` गच्छति ward य एवं बेद-इति । पूववदु व्याखयम्॥४॥ |
इति Stara facies माधवोये वेदायप्रकाथे रेतरेयत्रा्मणस्य पञ्चमपञ्चिकायां च तुथौध्याये | ( चतुविंणाध्याये ) wae: खण्डः ॥ ४ (२३) ॥ AWE पञ्चमः खण्डः. ॥ अथीदुम्ब रौ समन्वारभन्त' इषं मजं मन्वारमभ © seat saver सुदुभ्बरो यदे तहेवा इष मूले व्यभ-
॥ चच्चमपर््िका | ४।१५॥ १8८
जन्त ततं उदुम्बरः समभवत्तश्मात् तिः daa- रख पच्यते तद्यदौदुम्बरौं समनग्वारभन्त इष मेव तदजं मन्नाद्यं समन्वारभन्तं वाचं यच्छन्ति area यन्नो यन्न मैव तद् यच्छन्लहनि यच्छन्त्य वे ait लोक; खर्ग मेव तल्लोकं » नियच्छन्ति न दिवा वाचं विखजेरन्यदिवा वाचं विरुजेरतर हर्भाटव्याय परि- भिंष्युन' नक्त वाचं विसृजेरन्य तरह वाचं विसृजेरन् राजौ भाटढव्याय परिशिष्युः समयाविषितः सूयं + खादथ वाचं विखजेरंस्तावन्त मैव तद् दिषलै लोकं परिशिंषन््यथो खल्वस्तमित एवं वाचं freee भाज मेव तद् दिषन्त' areal कुर्वन्ाहवनौयं परौल वाचं विसुजेरन्यन्नो वा आहवनीयः खरग -लोक Wea asia acaqraq लोकेन खमे लोकं यन्ति यदि होन मकमं यदल्यरीरिचाम प्रजा- पतिं तत्मितर मप्येत्विति वाचं विसुजन्तं . भजापतिं वे प्रजा अनु भ्र जायन्ते ` मरजापतिङ्नातिरिक्तयोः अतिष्ठा _ नैनानुन' नातिरिक्' हिनस्ति भजापति- मेवोनातिरिक्ञान्यम्यल्जन्ति' य एव' विदू स एतेन वाचं विसजन्तं aaa fasta एतेनेव वाचं विसुजेरन्॥ ५ (९४) ॥
^तंलोकं"क,ग्,च,ञ्। . .. .† "सूयः" क| `
१५० ॥ रेतरेयत्राद्यणम् ॥ .
wa चतुहोटव्याख्यागस्य प्रकारं cary साकल्ये नाभिधातु ञुपक्रमते- “amnewtt समन्वारभन्ते”-दति। चतु्ोँट- व्वाख्यानोदयोगानन्तरं येय मौदुम्बरौ शाखा सदस्यन्तर्निंहिता, तां शाखां सवे सश्भुयोपरशेयुः ॥ तव मन्व edafa— “sq सूज मन्वारभ इति?" दति । अन्ररूपां Tea वे ता मौदुम्बरोम् ‘Wal’ स्तेन wana | (इतिशब्दो मन्तसमाप्तायेः ॥ ware wget दर्भयति-- “onal wat मुदुम्बरः' इति | योऽव स॒दुम्वेरठखः, सोऽयं रसरूपोऽवरूपञ | त भेत मर्थं मुपपादयति - “यदेतदेवा दष qa व्यभजन्त, तत उदुम्बरः समभवत्, तस्माद जिः संवद्मरस्य पच्यतेः?-इति | देवाः; प॒रा यदेतदन्रं Tred वसु कचित् भूमादुपविश्य व्यभजन्त एतावदस्वेतावदस्येति विभागं ware) तदानौं तसराद्ुमौ पतितादनब्ररसभेदादौजोभूतादय YEAH: TAU; ; तस्मात् संवन्सरस्य मध्ये भोक्ृणा मन्रसि्चायं स ठच्च “तिः cae’ तिरित्युष- SIU, वदुकत्वः फलं ark ॥ सोटुम्बरोस्पथं म॒पसंङरति - “तच्यदौदुष्बरों समन्वारभन्त, शष भेव तदजं HAT खमन्वारभन्ते”-इति ५ Wgattaat gq मौनं ` विधत्त - (वाचं यच्छन्ति ; ard यन्नो aw मेव तद्यच्छम्ति”-इ्ति। यञ्चस्योशार्यमाण- मन्वसाध्यलादा्रूपलम् ; अतो वाडङ्नियभेन anaa नियमो भवति ॥ मौनस्य कालविेषं वित्तं -- “अह निंयच्छ न्यश्वं aif लोकः, खगे भेव awa नियच्छन्ति-इति । सूर्यास्तमयादर्वाक्
॥ पञश्चमपल्चिका। ४ ।५॥ १५१
सखगेवश्रकाश सद्धावेनाद्धः खगत्वम् । तसिन्नहनि वाङ्नियभेनं सर्गं एव नियतः arate भवति ॥ ` | विधिसिद्यर्थं महनि कतिपयेषु wes वाचं नियम्य पञ्चात् मौोनपरिच्ागप्राप्तौ निषेधति- “a दिवा ard विजेरन् ; यदिवा ard विखजेरव्रहम्नीटव्धाय परििष्यः”- इति । अशनि वाज्विसगं सति यजमानाः सर्वेऽप्यषःसम्बन्धं परित्यज्य wat तदश; ‘afefire:’ दद्यरित्यथः ॥ weft fates वाख्विसगेस्य att प्राप्तौ सत्यां तदपि fae धति-- “a aa वाचं विजरम् ; aaa वाचं विसृजओरन् cal भ्राठष्याय परिशिं्युः-इति । पूर्ववद् व्याडेपयम् ॥ qaefa रातौ च निषेधः, कदा तहिं वाम्बिसगं इत्याशङ्य -“समयाविषितः खय स्यादथ वाचं विसूजैर स्तावन्त भेव तद दिषते लोकं परिगिंष्ति?- इति! दा सूः .समयाविषिर्तः' भरस्वमयसमयं' प्राप्तः, भधास्तमितः # स्यात्, तदानों वाग्वि सगः । तथा सति सभ्पूणोस्समयपयन्तं मख भेव कालं ‘feat लोकः we: खानं "परिशिंषन्ति' प्रयच्छन्ति | wet रातिशेति कालदयं खाथ मेव भवति ॥ wert विर्धत्तं — “अथो खखस्तमित एव वां विसुजैर- स्तमोभाजं भेव तद् दिषन्तं weal कुवन्ति -इति। (अथो
© समयाध्ाषित-समयाबिषितशष्दौ सुभ्िकाखपरौ । तत्र॒ सम याश्चपषितः प्राततः सन्धिकालः, समयाविभितस्त॒ सार्यसन्िकाख इति विशेषः । काल्या° ato ४.१४.१ } WT Wo १,७द। Ao Wor Ws Ao Mo ९.६.१९.९. व्याख्यानं च AT १.४. ४५.१४ Wyo Go Rw) “'समयास्मिषितः” de we सा० We (एसी He Bay Yo te Go) | hi a | | = . «+
१४५२ ॥ एेतरेयत्राह्म णम् ॥ - ..
खलु" भरधबेव्ययः | सूये साकस्येऽस्तमिते सत्येव पञादाम्विसशंख Wa तमोभाजम्' भन्धकारमन' कुवन्ति ॥ वाग्विखर्गस्य देश विभेषं विधल्ल — ^श्राहवनोय' परीत्य वाचं FAA, TM वा आहवनीयः, खर्म लोक wT, wag तत् aig लोकेन खगं लोकं यन्ति"-दति। सदसो निर्गतय भावनीयं परितः प्रदलिणील्लत्य तत वाम्विसगः कर्तव्यः| भाद- वनौयस्य यन्ननिष्यादकहारा खगहेतुत्वेन तदुभयासकत्वे खति यन्नस् गाककै चाइवनोयेन यजमानाः खगं प्राप्नुवन्ति ॥ afar मन्तविगरेषं विधत्त -- ““यदिह्ोन ana यदत्वरौ रिचाम प्रजापतिं तत्पितर aafafa वाचं विषजन्ते"-इति। इद" करतौ “यत्” अङ्गम् “aay असम्युणेम्, यदपि (अभकम सखरूपेणेव तदङ्ग न छतम्, Aq’ warA “भत्यरोरिचाम' भति- fea feat frat वा वय मनुषठितवन्तः ; ‘ad’ सुवं दीषकर मङ्कजातं पितरम्" अस्माकं पालकं प्रजापतिम् शर्येतुः प्राप्रोतु | इतिः ada मन्तेण वाम्विसगः कत्तव्य; ॥ | ema प्रशंसति-“प्रजापतिं वै प्रजा भनु प्र जायन्ते, प्रजा- पतिरूनातिरिक्षयोः प्रतिष्ठा, ननाननं नातिरिक्तं हिनस्ति'"-दइति। सर्वौः प्रजाः प्रजापति भेवानुप्रजायन्ते ; तस्य Begala तदमु- खूपेव सर्वोत्यसिः । अतः खष्टा प्रजापतिरेव न्यूनातिरिक्रदोषयो प्रतिष्ठाः भाश्रयः समाधानषेतुः | तस्मादेतस्मन्तपाठटेन (एनान् `यजमानान् न्युनातिरिक्दयदोषो न बाधते | वेदन पूवक मनुष्ठानं प्रशंसति-- “श्रजापति भेवोनातिरिक्षा- च्यभ्यत्यजेन्ति य एवं विहांस एतेन वाचं विसृजन्ते” दति । मन्तरेण वाम्बिसगं कुर्वाणा यजमाना ऊनातिरिक्ञाङ्ग' छतं दोष
॥ चञ्चमपद्धिका।.४।.६॥ १५१
अंभिलच्य प्रजापति मेव "अभ्वत्यजन्ति' अतिशयेन प्राप्रुवस्तिं ख णव समादधातोत्वधः ५ | | aay afar म पसंहरति -- “तस्मादेवं विदा स एतेनैव ard विसजेरन्”-इति a ५॥ इति ओोमत्लायणाचार्यं विरचिते माधवोये वेदार्धप्रकाये रेतरेयत्राह्मणस्य पञ्चमपञ्चिकायां चतुथौध्याय { चतुर्विशाध्याये ) पञ्चमः खण्डः ॥ ५८२४) a.
# अध षहः खण्डः i
अध्वर्यो garwaa चवुर्हाढषु वदिष्यमाशस्त- दाहावख ङ्प मों होतस्तथा होतरिथध्व्यः अरति- खशवत्यवसिते safaa दशसु पदेषु तेषां चित्ति
ख गासौ३त् चिन्त माज्य मासोडत् बाग. वेदिगा- सौ३त् wend बहिंरासीौ३त् केतो अग्निरासौडत् विन्नाव मग्नौदासौरेत् प्राणो हविरासौ३ेत् सामा- ध्वय॒ रासीत् वाचस्पतिर्होतासौ इत् मन Saat: सौरत् ते वा एतं aes AVIA वाचस्पते विधे
नामम् विधेम ते नाम fate मश्माकं aTaT at ग॑च्छ यां देवाः प्रजापतिगृप्रतय wie मराघरवंस्ता ` सद्धिं रात्खछामो ऽथ प्रलापतेसन्रनुद्रवति ब्रह्मोद्यं
Hag" ख, चङ, ट| _ ‘fay? क, 4 ae
१४५४ ॥ तरे यत्राद्यणम् ॥
चात्रादा चान्नंपती चीग्नादा तदग्निरन्नपली तदा- feat भद्रा च Heal च भद्रा aA: कल्याणी तत्मशवो ऽनिलयाचापभया चानिलया तद्ायुनं छेष कदा च नेलयलयंपभया aye: सवं दछयेतश्चाद् SATs ATA चानाप्या चानाप्ता तत्पृथिव्यनाप्या तद् द्यौरनाधुष्या चाप्रतिधुष्या चानाधृष्या तद्- भ्निरपरतिधुष्या तदादिल्यो saat चाभाटव्या च पूर्वां तम्मनो ऽभातु्या त्वत्र एता वाव हादश मरजापतेस्तम्ब' एष क्रटस्ः म्रजापतिखत्क्- wa प्रजापति माप्रोति दशम महरथ ब्रह्मोद्यं वद्- नधग्नि्गृहपतिरिति हैक ave: सो ऽख लोकस्य गपतिर्वायु्गहपतिरिति डक are: सोऽन्तरिच- लोकश + डपतिरसौ वै पतिर्यो ऽसौ तपत्येष पतिक्छतवो wet: येषां वै खपतिं टेवं विदान् we- पतिर्मवति राघ्रोति स पतौ + cata ते यज- मानाः येषां वां अपहतपाप्मानं" देवं विदान. गृड- पतिर्भ॑वत्यप स ॒गृषपतिः' पाप्मान" इते पते यज- मानाः पाप्मान wa SHAT अराट्यारात्त्म Ne (RY) ॥ इले तरेयबाह्मणे पश्चमपरच्चिकायां चतुर्थोऽध्यायः ॥४॥
a # “विभाया"क। 1 “safere Gre’ alt “स Weer’ a)
nuqaafyar | ४।६॥ ११५
` ` चतुर्डोटमन्वव्याख्यानां are विधत्त — “saat car: इयते चतुर्होढषु वदि्माणसप्तदादहावस्य रूपम्" इति । बतु-: ईोढठनामकेषु मन्वेषूचैर्ारथं कस् मुदुयक्तो होता “हे wat |” इत्याद्वानं Faq । यधा wearer ““शोंसावोम्""-इत्याद्नानं' करोति, aecatfa सम्बोधन भेवाषहावस्य खरूपम् + चतुरटोटन्याख्यानकाले wail: प्रतिगर विशेषं विधत्त --: ^ॐ होतस्तथा afters: प्रतिग्टशात्यवसितै ऽवसिते दशसु पदेष”- दति । हे होतः! ॐ” तदभिलषित मसु, हेः होतः ! ‘aav fear भित्यध्यादहारः। भनेन मन्तेशाध्वयेः प्रतिगरं ब्रूयात् । होतुरकाइजनकं प्रतिवचनं श्रतिगरः' । verte SU प्रयोज्येषु दशसङ्ाकेषु पदेषु मध्ये एकंकस्मिन् पदे *भव- सितै" समासे सति तदा तदा पुनःपुनरष्वय्युरो होतरित्यादिमन्त्ेण. प्रतिगरं ब्रूयात् । भवसितश्ब्दस्य ater प्रतिपदं प्रतिगरप्रयो- गाधम् ॥ _ तत्र प्रथमं पदं edafa—“aat fafa: सुगासीरेत्"?-इति।: qaqa सवे प्रजापतिष्डेहपतिरन्धे देवा यजमानास्ते च मन्तान्तरे वच्यन्ते । त एवाव तेषाभितितच्छब्देन qa i. सिषांः प्रजापतिरूपग्डहपतियुक्षानां देवतामनां यजमानानां मानसे कर्मणि “चित्तिः सु गासौ रत्" । “चितौ सन्न्नाने- तिः (wre २८. ) धातोचित्तिश्ब्दनिष्यसिः । इदं वस्त्वौष्टश Ra a ल्रन्धथेति या सम्यगन्नानरूपा मनोहत्तिः, सा ‘fafa सैव; एतेषां होमसाधनभूतजुहखानोयासीत् ॥ waa TATE; रूपत्व area मिति दोतयित afa: | एव सुत्तरतापि द्रष्टव्यम् ॥ ` दितोयं पदं etafa—“fow area मासौरत्”-इति।.
१६१ ` ॥ रेतर्यत्राह्मण्म् a
gaterafatrerra: ठन्तेराघारभूतं यदन्तःकरणं तत् “चित्तम्' तदेवात्राग्वख्वानौय मासीदिति +. |
ढतीयं पदं दणयति- “वाग् वेदिरासौरत्""-इति | यद् “वाग्” इन्द्रियम्, तहेदिखानोय मासौदिति.॥ । चतुयं पदं cogfa—“anitd बर्दिंरासीश्त्"- इति । “ar ae aS. We मनसा ध्यातं यदसु, तदेव वहिंखानौीय भासौ दिति +
` पञ्चमं पटं दथंयति- “केतो अम्निराद्धोश्त्”-१ति। “faa चज्राने"-द्रति (wate cea.) घातु: । चित्ति. सम्बक्
siaq, a’ weara fafa fave: । स च केतोऽनिखानोय
आसोदिति x . we पदं दशयति--“विन्नात मम्नोदासीश्त्"- इति | ‘faa’? विशेषेण निचितं यदसु, aq 'अम्नोत्' भाम्नोध्रनामक wf मासौत् ॥ |
समं पदं eqafa— “प्राणो हविरासौरत्'?-इति | योऽयं प्राणवायुः, स इविःखानोय भासीदिति षै
अष्टमं पदं दश्यति - “सामाध्वयुरासो रत्"-दइति | यद् aaa ‘ata’, तदष्वयुखानोय मासौदिति ॥ .. . ..
नवमं पदं द्थयति -“वाचस्मतिरहोतासौरत्”-इति | यों ‘arate’ awafa:, सोऽयं शोढदख्यानोय चासौदिति ॥ ` .दधमं पदं etafa— “aa ठपवक्षासौरेत्”-इति । यद्- aa fama -चित्तशब्देन मनःशब्देन चाभिधीयते, तथाप्यवस्याविशेषो eve । वित्तिकेतादिष्टिजनकत्वाकारेख ‘fouy ; हच्िरड्ितखरूपावश्यानाकारेष “मनः ; तथाव ‘SUaM होतुः समौपखो वक्षा मेतावर्ष्ड भाक्लोदिति ॥
नि ४
॥ पद्चमपद्धिक्रा । ४।६॥ १५७
एतेषां दशानां पदाना मेकेकस्मिन् पटे भवसितै सत्यध्वय्ुः “S होतः, तथा होतः” -दति प्रतिगरं ब्रूयात् । सोऽयं दश- - पदाकलकः चतुर्होढसञ्न्नको मन्तसद्धमतः # ॥ | अथ ग्रसन्त्नकं मन्तं द्यति-“ते वा ud ब्रह Awa; वाचस्मते faa नामन्, विधेम ते नाम, fader मस्माकं are द्यां गच्छ, यां देवाः प्रजापतिग्डइपतय wh भराक्षवंस्ता खचि wena: —<fa 1 तेषाभितिपदेनोक्नाः प्रजापविग्णहपतियुक्षा देवरूपा थे यजमानाः सन्ति, a एव ‘Ua मानसं ay AREA | ग्हशकाले वाचस्पतिं सम्बोध्य व्रुवते-- हे वाचस्पते" awa | 2 ‘faa जगतो विधातः! 2 "नामन्" सवस्य नमयितः | सर्व॑ वभ्ौकारयुक्ेत्यधः। तादृशस्य ते (नाम fata’ ख्यातिं करवाम | यदा ‘wa’ wa इविलंसषणं ‘fata सम्प्रादयामः। त मप्य- स्माकं प्रजापतियुक्षानां देवानां विधिः, कीर्ति wae सम्पादय | तेनास्मदत्तेन ‘Arar’. ह विलंकछषणेनान्नेन कोय वा gat at खगं गच्छ | प्रजापतिग्ड्पतिर्येषां देवानां ते श्रजापतिग्डहपतयः' ate देवा याम् ‘wien Daa way, ता ate’ men awa वय मपि यजमाना wera: | शत्येव We: wat: f; त मपि Sat wz waracife ford — “अय प्रजापतेस्तनुरनुद्रवति aerial
® afatansiasta दितौयाशटकौयी हितौयः प्रपाठकः सम्य एवतदिषयकः + वैत्तिलयारण्यके त्विमे दण मनाः समाक्राताः (३.१. ) किञित्पाठभेरेन । ana त्वेषां सायथौयव्याख्यानानि सुष्टुतरायौव गम्यन्ते । ““चिच्यादयी दश शरौरगताः पदार्थ- fatter, खगादय्तु दथ पदार्था Prahran Kae तव्छार भिति. सर्पः ।
_ + वेतिरौयारख्यके तु एप्र एव ग्मन्त: किञ्िदविभिमः (३.१.)। .. . -+
१५८ ॥ एेतरेयब्राह्मणम् ॥
च-इति । चतुर्होदिग्रडमन्धपाठानम्तरं wat प्रजापतितनु- सख्तरकान् AAT ब्रह्मोश्यसल्न्नकं aay “अनुद्रवति' wanes ब्रूयात् ॥
दादथसद्चाकाः प्रजापतितनुखब््नकाः । water चति च- शब्दान्तानि दादशपदानि WHAT: | तत इ दे पटे उपादौय कमेण प्रशंस्यते ॥ |
aa nwa पदयुग्म माह -- ““भन्तादा qeaaat चान्ादा तदम्निरन्नपन्नी तदादित्यः-इति। अन्नादादयः प्रजापतिमूतिं- विशेषस्य वाचकाः शब्दाः | watefa यदस्ति, तदय afe: ; भन्रपत्रौति यदस्ति, तदसावादित्यः ; एतदुभयं प्रजापतितनु- रूपम् ॥ ee 33 | fecha ger माह-- “भद्रा च कल्याणो च ; भद्रा तच्छोमः, wee तत्पशवः"'- दति । पूववदु व्यायम् ॥
aatd युग्म are— ““अनिलया शखापभया चानिखलया तदा- युन We कदा च नेलयत्यपभया aye: सवं Weare बौभायः” sf | एष. वायुः कदाचिदपि नेलयलोति न fei इलयतिः गतिकर्मां (qo १२७.) | भनेलयति' न गच्छतोति न fe, किन्तु सदा गच्छत्येव । wa मधे मनिलयेतिशब्दो ga, निलयो निवाखः, ख नास्ति यस्या gad: सेयम् अनिलया' । अप- ` गतं भयं यस्वा Fees खेयम् “भपभयाः ; सवं मपि जगत् "एतस्मात् मृत्योः बौभाय' भोति प्राप्नोति, तादयो मृत्युः कस्मा- दसमादन्यस्माौमिं प्रायात् ॥ |
अनेन न्यायेन gate मपि मूर्तोनां निरुक्षयो द्रव्याः | भअ्रपत्रीत्यजान्रादाग्निमूततिः ; wre cat प्रालयित्रौ खथ-
॥ पञ्चमपञ्चिका । 8।६॥ १५९
मृति: । ` “भादित्याल्लायते हष्टिः"-तिन्धायैन (so We र. ७६. ) पालयिढल्म् । सोमम येत्यहेतुलात, दटिप्रियलाच् भद्रत्वम् । UNA: स्षौरादिप्रदानेन कष्याणत्व मिति ars निङक्षयः ॥
चतुथ Tey माह - “नापा चनाप्या चानापा तव्पु- विव्यनाप्या तद् यौः” इति | दूरखस्य ware: संयोगे षति प्रािरित्युखते ; ufaat भेवोत्पन्स्य मनुष्यादेः दूरवत्तिंल- qa: धिवीसंयोगो नास्ति, तस्मादसंयोगपूरेस्य संयोगस्य प्ातिशब्दार्थत्वष्याभावात् “अनाप्ताः भूमिः | उपरि दूरदेशवत्ति - त्वेन प्राप्तु मयोग्यत्ात् दौः (अनाप्याः ॥ |
पद्मं युग्म माह — “marge चाप्रति्टष्या ears तद- म्निरप्रतिधुष्या तदादित्यः'-इति। भागत्य समीपं प्राप्य दस्त- aia धर्वितु मभिभवितु मशक्योऽग्निः। भादित्यो यथा न प्रका- शते तथा कञ्चित् प्रतिबन्ध war धर्षिंतु मभिभवितु ana: भादित्यः॥
we युग्म माइ - ““भ्पूरवां चाश्राढव्या चापूवां त्मनो ऽभ्वा- wat तत्संवस्सरः'*-दति। न विद्यते qa प्रथमप्रहत्त fated चस्या मनोमुत्ते सेयम् “अपूर्वा ; सर्वं मपोग्दियजातं मनसा सङ्कल्पते विषये पञ्चा्मवर्तते, भतो नाख्यन्धस्य पुवेग्रहत्तिः | संवरः काला सवं जगव्जरयति, नच तं कालं जरयितुं समर्थः कचिदन्योऽस्ति ; तस्ास्संव्छरमूतिर्ठव्यरहिता दादथ्- पदरूपा ॥
प्रजापतितन् रुपसंशरति- “रता वाव दादश प्रजापतेस्तन्व एष करजः प्रजापतिस्तलत््ञं प्रजापति माप्रोति दशम महः“
१९० ` ˆ † रेतरेयत्राद्मशम् ॥
sft] भंज्नादेलारभ्य sate crema मूर्तयो याः प्रज्ञाः, एता एव प्रजापतेजंगन्रिर्वाद्धिकास्तन्वः | ‘aw’ दादथभिस्तनभियुक्ः प्रजापतिः “लषः wae: । ` तथा सले. तत्पदपाठेन are प्रजापतिरूषं दशम महः प्राप्रोति॥ ` ब्रह्मोद्यमन्वविधि aqa awaaed टदययति- “aa ब्रह्मोख' वदन््यग्निग्छहपतिरिति Sa भादः, Toa लोकस्व ग्हपतिर्वायुष्टहपतिरिति Sa भाडः, सोऽन्तरिश्षलोकस्य ग्द पतिरसौ वै पतिर्यो ऽसौ तपन्येष पतिच्छतवो wer, येषां वै ग्हपतिं देवं विदन् ग्डहइपतिभेवति, राप्नोति स await, राभ्रुवस्ति ते यजमानाः; येषां वा भरपहतपाषमानं देवं faery ग्टहपतिभेवत्यप स ग्टहपतिः पापानं इते पते यजमानाः पाप्मानं aa saat अरात्स्मारात्त्'"- इति । श्रय हादशपदानुद्रवणा- नन्तरं ब्रद्मोद्यनामकं मन्तं वदेयुः। ब्राह्मशाना मुख. संवादो ‘amaq | भअग्निरित्यादिकस्तग्मन्तः । एके" ब्राह्मला अनिः ग्ड पतिः" खामीत्याहः | सोऽस्येत्यादिना तन्मत मन्चेत्राद्यशे- दते, - ख wfa: “अस्य लोकस्य' भूलोकमाव्रस्य ग्ड हपतिः, म तु सवेशोकस्येति दूषणवादिना मपरितोषः। तच्छत्वा अपरे बराह्मणा वायुष्टे पतिरित्वाहइः। तदपि मत मन्यत्राह्मणेदूष्यत, -- स वायुरम्तरिखलोक मात्रस्य गटहपतिः, नतु सर्वस्य । यो $खावादित्यस्तपति सोऽखावेव ग्डहपतिरिति सर्वेर्काव्ये मतम् wea ग्ट पतित्व मिति, तदुच्यते-- “एषः प्रकाशमान भादितः पतिः, तेन faa वसन्ताद्युतवो wer: ; तस्माहतुलच्ष्वानां बग्ा णां प्रतिरित्वय vat नाजिवायुोरस्ति, भादिलवे तु विद्यते, तन्षश्चाराहतुनिष्यत्षः | किञ्च येषाम् ऋतूनां ग्डडरूपाष्ां
॥ -पञ्चमपञ्चिका। ४ 1६॥ TEL
atfaa arfedt देवं ब्डहपतित्वेन. विदान् gar: wa मपि weufauafa, aq ग्यहपतिः ररान्नोतिः anift: aq भवति । ताशेन ग्ड इपतिना युक्तास्ते यजमानाः सर्वेऽपि राभ afer खमु प्रात्रुवन्ति। तेषा मूतुग्रहाणां खासिल्वादादित्यस्य ग्ट हपतितवं am भित्य्थः। wa दौचिताः सर्वेऽपि . यमानाः, aq मुख्यो ब्टहपतिरिति fata: | fas येषा qqat खामिन मादित्यदटेवम् “अपड तपनं adaracfed विदान् पुरुषः स्वयं zvafeniafa, स गटद्पतिः पापान मप्यपषते। ये aa यजमानास्तेऽपि पासन मपन्नते। तादशाना म॒तूनां खमिनो चइ पतित्वं यज्ञम् ।. हे सध्वर्यो ! वयम् "परार स्म' समुदा भभूम # ॥ WRATH SAAT AAT: ॥ ६ ॥
इति श्रौमव्ायशाचायविरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाथे रितरेयन्राह्मणस्य पञ्चमपञिकायां बतुधीध्याये ( चतुर्विं पाध्याये ) षष्ठः खण्डः ॥ ९ (२५) ॥
# ^'प्रजापतिरकामयव- इत्यारभ्य ( २भा० ३९९१०), एतावान् Ta: Ty विै- सती हादशाहडोठप्रयीगविषथः समावावः । कल्पे तु ““सच्ाणाम्-डतुपक्रम्ब ( ७.१.१. ) “एतावत् साथ होढकर्मान्यव म CATT VIA: { ८.१३-३०. ) सूं; सरषिधय उक्ताः; इादश्याद्प्रयोगा अपि तदन्तगंता रव । तत्रापि “aed ज्गति""-इत्यादिग्रन्स्तु { ८.१३.१--२९. ), “ते Tiare सन्रपद्न्ते -इत्यादि खख यंस ( १२०१६१९ Te ) व्याख्यानायानुवाद इवेति। waarmee तु “afer एथिष्यौषधिभिः?'-द्त्ादिः ( १०. १.१. ), “देवतासु वा एष afafea:” cerry ( १५.१२.८. ) विस्ढतयन्यो हाद द्राच- विधायक Wate, | काल्यामनज्रौ तसू ऽपि हादशाध्यायौयसवं रेष एव TaN वणित: । SAAS तदाष्वयैवं अतप सामान्यतः, वेचिरौयखंहिवायाञ्च सपमे wre दितीब- प्रपाठकौयसप्तमाद्गुवाकेष्ठिति ॥
Rt
१९६ ॥ ितरोयत्राह्मणम् ॥
वेदार्थ॑ख् प्रकाशेन तमो ere निवादयन्.। ` षमर्थींखतुरो देयाद् विद्यातीर्थमरहेग्बरः a
इति ओौमद्धाजाचिराजपरमेश्वरवैदिकमार्गप्रवक्षक- - ` . . ओोवीस्वुक्भूपाखसास््ाज्चधुरन्धरमाधवाचार्यादेश्तो भगवन्नायशाथार्येष विरचिते माधवोये Serine’ aaa शेतरेयत्राह्मणस्य पञ्चमपञश्चिकायाः water: ॥
॥ मय पञ्चमाध्यायः॥ (at) ॥ अध प्रथमः खण्डः ॥
"णण. ^, - "ष्ण
॥ ॐ ॥ उद्राहवनोय मिव्यपरराहश are यदे- बाहा साधु करोति तदेव तत्प्राङ्ुल्य aqua निधत्त उद्कराष्वनौय मिति प्रातराह यदेव राव्या साधु करोति तदेव तत्प्राङ्बलय' agua निधत्ते! यज्ञो षा आहवनीयः Gil लोक आड्वनोयो यन्न एव तरख लोके खगे लोकं frre व एवं वेद् यो वा wafers वैश्वदेवं Wawa पशुषु प्रति- fed वेद Fatih Narra पशुषु प्रतिष्ठितेन राघ्रोति G2 गविसक्ायव्य quae मार्विनं दुद्यमानं सौम्यं दुग्धं वासय मधिशितं परीष्णं waa मारुतं विष्यन्दमानं ' वैश्वदेवं बिन्दुमभ्नेन शरोरुहौतं' दावापृथिवौय सुहासितं' साविजं प्रक्रान्तं वैष्णवं fear aaa मुपसन्र' मग्नः पर्वाद्तिः प्रजापते quate इत Raat अनििषोजं वैश्वदेवं षोक्थकलं पशुषु प्रति-
१९४ ॥ शेतरेयत्राद्मणम् ॥
feds वैश्वदेवेनाम्निरोजेण Taras पशुष प्रतिष्ठितेन राप्नोति य एवं वेद'॥ १ (२९६)
दशम महरविवाक्छ मभिधाय दादशाषः समापितः; war- fava मभिधीयते । तव्राष्वथ्यु" प्रति यजमनोऽग्न्युद्र पकर्तव्यतां न्यात् । तदाहापस्तवः - “outers साय माह यजमान उद्- रेति प्रातःः-दति ( atte ६.१.४. ) ॥
wa सायद्धलौनं यजमानकन्तव्यं विधत्ते -- “उदराषव- नोय मित्यपराद्न ary; यदटेवाहा साधु करोति, तदेव aa- eye तदभये निधत्त “दति | भग्निहो्स्याध्वयुरेक एव wie क्भवति । तथा च गाखान्वरे qad— ^तस्मादम्निहोवस्य TH malta ऋत्वि क्ः- ति (Fo alo २.२.९१. )। A WAY यज- मानः Fafa, - ई भध्वर्यां! माहवनोयाख्य' वद्धि महरेति - च्वलन्त मनि गाडपत्यादुचुत्य प्राञ्च arttareattaena निधे- त्यथः | तथा चाष्ठलायन ` भाह-- “गाहपत्वादाषवनोयं ज्वलन्त मुरेत्-इति ( Ato २.२.१. ) । “उदर भ्राहवनौयम्' cfr असुं faq ‘sce’ arama सर्यास्तमयात् प्राग् यजमानो ब्रूयात् | एवं सति wet सवेशापि यदेव ge यज- मानः करोति, तत्सवं mega भयरहिते आडवनोयखयाने fafeaary भवति + ॥ ग प्रातःकालोनं यजमानकन्तव्यं विधत्त-- “खद्चराुष्टवनौय मिति nracre : यदेव रात्रा ay करोति, तदेव तग्माङ्धत्य agua निधत्त ' "इति । पूववद् व्याख्येयम् ॥
@ “'प्रतिहितपदं", कर। † उद्धरणप्रकारीडरण मन्तादिकं सवं माञ्रला यनौय गरौ तस्चषु द्रव्यम् (२.२.))
॥ पञ्चमपञच्िका | ५।१॥ १९४
श्रषवनीयोरखं प्रशं सति-- “am वा आहवनौयः, ait लोक भावनीयः" - दति | भआषवनीयस्य यज्ननिष्यादनेन सखग- डेतुत्वादुभयरूपत्वम् ॥ वेदनं प्रशंसति- “ag wa तत् ait लोके खगं लोकं निधत्त य रएवंबेद”-दइति। areata चरणस्य वेदिता खगसाधनयन्नाकङे खाने खगं लोकं खापित- वान् भवति i :
अथाम्नि्टोजषामद्रयं चोरादिरूपं प्रशंसितु मपक्रमते- श्यो वा भनिदोत्रं वेश्वदैवं पोरुथकलं पशुषु प्रतिषितं वेद, a: देवेनाग्निदोतेण षोङूशकलेन ayy प्रतिष्ठितेन राभ्नोति"-इति। a: पुमानम्निशटोतश्ष्देन कर्मवाचिनोपलस्ित होमद्रव्यं वेद्, स पुमानभिनिषोत्रकर्मणा Ifa सङो भवति | atten afer डो द्रव्यम् १ ‘awed वद्यमाणा रद्रादयो विश्वेदेवाः, तेषां aafa ; पोकूशकलंः पोडश्ावखम् | ते चावसखाविग्रेषा रौद्र गवोत्यादिना aaa गवि खितत्वादेव ugy anfafeagq | अनि शोजेणित्यत्रापि विशेषणशवयं द्रव्यदारा योजनौयम् ॥
Way qaqa षोडशावस्थोपेतत्वं च दशं afa— “ae गविखद्, . वायव्य quragqe माश्ठिनं दुद्यमानं, सोम्यं दुग्धं, वारुण मधिचितं, पौष्ण समुदयन्तं, मारतं विष्यन्द- मानं, वैश्वदेवं बिन्दुमन्, मवं रोगत, ararefadta मुदा- सितं, साविवं प्रक्रान्तं, वैष्णवं feaary, बार्हस्पत्य grea am: पुवं इतिः, प्रजापते wate? इतम्”"-दइति | होमद्रव्यं चौरं "गवि ay गोशरोरे यदा तिष्ठति, वदा Se” र्द्रदेवताकं विदितव्यम् ; ‘soraqe” वसेन संसृष्ट प्रस्तुतं यदा भवति, तदा वायुदेवताकम् ; ` दुद्ममानत्दशाया भश्िदेवताकम् ; Frat
१६९६ ॥ एेतरे यत्रा ष्णम् ॥
दशायां सोमदेवताकम् ; “भवधिथितंः पाकां मौ खापितं वस्खदटेवताकम्. “समुदयन्तंः पातमध्ये feat quate सम्य- गृष्वदश्यायां पुषदेवताकम् ; विष्यन्दमानम्" लध्व मृतस्य पात्राद् बहिर्विेषेश स्यन्दनदशापन्रं मरहेवताकम् ; “बिन्द्मत् बु दवत् विश्ेषां देवानां सम्बन्धि; “शरोष्ष्ोतं' सास्प्रचय- भावापन्नं « भितदेवताकम् ; ‘setfaaq अनिख्यानाद् afe- रवस्थापितं द्यावाण्धिवोदेवताकम् ; प्रक्रान्तं होतुः इरथायोप- क्रान्तं सविदढदेवताकम् ; ‘feaare’ होमखाने नोयमानं विष्णु- देवताकाम् ; ‘Suda’ नौत्वा वश्या मासादितं छहस्मतिदेवता- कम्; तेन द्रव्येण या पुवांइतिः, साभ्निसम्बन्धिनो ; sat तिस्तु प्रजापतिसम्बन्धिनो ; ‘ed होमोत्तरकालोन मिन्द्र देवताकम्। एवं हविषः eur: त्वह वतासम्बन्धाश्च द्भिंतः fu
तस्स मुपसंहरति-- “एतदा अम्मिषटोतं deed घोर कलं पशु प्रतिहितम्?-¶ति। afew areca ॥
ated niafa— “वश्वदेवेनाग्निोतेण wore ugg प्रतिहठितेन calla य एवं वेद-इति। १॥ इति ओखौमस्तायणाचायेविरविते माधवोये वेदार्थप्रकाशओे tame पश्चमपच्चिकायां पश्चमाध्याये ( पञ्चर्विंभाध्याये) प्रथमः खण्ड; ॥ १ ( २६ ) ॥
` ॐ “सौ रमध्वं घनौमूतं aac सारं ature प्रियम्"-इति तेग्त्रा्सोग्भा° २,१.७। + तेततिरोयव्राह्मशेऽप्येता एव षोडशावस्थालत्तहे वताशानुता; ( २,१.७. ) |
॥ पञ्चमपद्िका | ५।२॥ १९७ ॥ अथ facta: खण्डः ॥
यदखयाम्निहोजुय पावसृष्टा दुद््ममानो पविशेत्का तत्र प्रायञ्चित्तिरिति ता मभिमन्तयेत ware भीषा निषीदसि ततो नो अभ॑यं कधि aga: सर्वान् गोपाय नमो Tea मौढ्हुष इति ता मुलखाप्ये- ` दुदश्याहेव्यदितिरायुयन्न पतावधात् इन्द्राय क्रतौ ` भागं सिताय वरूणाय चेलथाद्ा उदपाव aufa च मुखे चोपर्डणीयादथेनां ब्राह्मणाय carat तच ॒भरायश्ित्तिर्यखाम्निहोचुयपावसृष्टा दुद्ममाना वाश्येत का तच प्रायञ्चित्तिरित्थशनायां हवा एषा यजमानस प्रतिख्याय वाश्यते ता मन्न मप्यादये- ere शान्तिरवां अग्नं सुयवसाहगवती हि भूया इति' सा तच प्रायञ्ित्ति्यखाग्निहोज्ापावसशा Suara स्यन्देत का तत्र प्रायञ्चित्तिरितिसा यत्तच + सकन्दयेन्तदभिमगश्य जपेद्यदद्य दुग्धं परथिवी Aaa यदटोषधोरव्यसप्द्यदाप्रः पयो. wea पयो अप्रायाम् प्रयो AT परयो wa तम्मयौति aa यत्परिशिष्टं यान्तेन agaee लं होमाय Wy वै सवे faa लादधान्या माद्य at दुरध्वा तेन
# “सा तत" क|.
१६द ॥ ` रेतरेयब्राश्मणम् ॥
जुद्यादा AI Wa होतव्यं सा aa प्राय्ित्तिः'
ad वा अद बहिष्यं सव परिगष्टोतं य एवं विद्वान- मिहोजं जुषटोति ॥ ₹ (२७) ॥
अधाग्निषोते वेकख्यनिमित्त' प्रचर पूवकं प्रायचित्त' विधन्ते- "“यस्वामनिषोतु्पावरुषटा दुद्भमानोपविधेत्का तच प्रायधित्तिरिति, ता सभिमन्तयेत""-इति | अलिष्ोत्राथे सम्प्रादिता गौः “afi होती सा च ‘sarager’ दोहनां वत्सेन संयोजिता, ae SU माना सती, दोहनमध्ये यद्यु पविभेत्, तदानीं शास््ीयस्य दोद्- aq विनष्टत्वाद् ‘ae यजमानस्य ‘aa’ अग्निदो वरुपपवेशने mafafacafaar, सा च कोटो ? इति प्रश्न; । ‘ary अग्नि erat वश्य माणेन मन्तेश्वाभिमन््येतेति प्रायथित्तविधिः ॥ aa मन्तं दशयति- यस्माद् ator निषोदसि, ततोनो अभयं कथि; पशून् न: स्वन् गोपाय, नमो Wad Haye इति" इति। हे अनिष्ोज्रि) त्वं यस्माद्" विरोधिनः गद्य मानाद्मनसा सर्यमाणाद् व्याघ्रादैः भीषा भयेन (निषीदसि उपविशसि, "ततः भयद्ेतोः सकाशात् नः अस्माकम् अभयं ‘ata ga) तथा ननः अस्माकं सर्वान् पशयन् गोपाय र्त | इषेः सेचनसमर्थाय wera पशखामिने नमोऽसु ‘afa’- ष्टो AMAATATT: ॥ | ` अभिमन््रणादूह॒तस्या अमििहोत्या मन्वान्तरेणोयापनं विध -- “ता सु्ापयेत्"-इति ॥ ` ` तस्िनब्नयापने मन्त माह - ““उदस्थादेव्यदितियायुयन्नपता- वधात्, इन्द्राय छगण्ठतौ भागं भिताय वर्णाय चेतिः -दइति |
1 चञ्चमपञ्चिका | ५।२॥ १६६
"अदितिः भदौना देवौ देवतारूपा अभ्निरोत्रौ ‘eee’ ख्यितवतौ | vara च व्यन्नपतौः यजमाने चायुः अधात्" धम्या- दितवती । कीदृश्य मिषोती १ इन्द्रमिन्रवसणाना. मपेखितं eft. भंगं aga? सम्मादयन्तो । शइति-शब्दो मन्तखमप्ार्थः ॥ ` उलापनानन्तरकर््तव्यं द्र्थयति-- “waren ठदपात्र qufa च मुखे चोपग्टह्लोयादधेनां ब्राह्मणशय carat aw प्राथञित्तिः" -षति। ‘seq’ afatiam, अधसि उदकपाजग्रड्णं नाम लखस्योत्लेपशं, मुखे ग्टषोत्वा जलं पाययित्वा, ताहश्या AW- शाय दानं यदस्ति, सा aa’ वैकल्यं प्रायित्तिरवगन्तव्था ॥ अथ दोहनकाले ध्वनिकरणे प्रायिन्तः विधन्त -- “cer निदोतुपपावसष्टा gwar वाश्येत, का तव प्रायशित्ति fra नायां © at एषा यजमानस्य प्रतिश्वाय वाश्यते, ता AA AUT दयेच्छान्दे ; शान्त्वा अत्रं सूयवसाञ्मवतो fe भूयाश्तिः; at तव प्रायचित्तिः? इति | वाश्येत' waned कुर्वीत, तदानौ भेवा- fawtat खकीयाम् नायां धां यजमानस्य श्रतिख्यायः marae 'वाग्यते' ध्वनिं करोति । तस्मात् ताम्" wheat वाश्यमाना मन्रम् “रप्यादयेत् अपिशब्दात् cules मपि। तच aye चुधाथान्तै सम्प्र दयते। wa शान्तिहेतुरिति प्रसिदम्। ^“सूयवसाद्"-इ्त्यादिमन्तः। हे अनिषोति ! भगवतोः gore शसूयवसात्” भूवः सुष्टु यवसं aw सूयवसं, तदत्ति.मच्चयतौति सूववसात् ; तादृशौ भवेति मन्ताथेः। मन्तेणाव मादयेदिति ` दस्ति, सेव ‘aa’ amt प्रायित्तिरद्र्टव्या ॥ aware लोरस्याजिषोज्याः स्थान चरनेन भमो cat wafer’ विधन्तं — “यस्यालिदोतुगपावसृषटा gear स्यन्दत, RR
१७० ` ॥ रेतरेयनब्राद्मणम् a
का aa प्राय्ित्िरिति; सा aa स्कन्दये्तदभिरखूष्य जपेत्” ufa: खन्देतः किञ्चिचलेत्, ‘av चलन्तो यदि ‘aa भमी स्कन्दयेत् ईषत् atte पातयेत्, "तत्" चौरं wet we मन्तं जपेत् ॥ तं मन्तं दर्थयति-“यदश्च दुग्धं एथिवौ wan, यदोषधोरत्य- संपद्यदापः ; पयो THY पयो अरघ्यूयाम्, पयो aag पयो WwW तस्मयौति”- ति | यथेदानीं यद् ‘gui’ चोरं एचिवोम् षसः प्राप्नोत्, यश्च sot’ पतितं ठश्चजातम् “भत्यसुपत्' भतिशयेन प्राप्नोत्, यदपि ‘aa’ att बिन्दुरूपम् “aa भूमिष्ठ जलं mara; wa इति दितीया्े प्रवमा ; ad मखमदौयेषु Tey -अव्यायाम्' अस्मदौयायां fat, वस्षेषु अस्मदीयेषु, ay मदु दरे वा ‘ug तिष्ठतु | एधगन्वयायं "पयः'-गब्दात्तिः | शति -शब्टो मन्तसमा्ार्थः ॥ उक्ञप्रायधिकादृष्वं शमं विधत्ते -- “तजर यत्परिशिष्टं स्यात्, तेन जइयाद्यद्यलं होमाय स्याद्” दति । aa’ दीहनपातरे "यत्" Stet भूमो पतित्वा परिशिष्टः स्वात्, तद्यदि होमाय रलं qatt भवेत्, तदानीं तेन लहइयात् ॥ | अपय्यीप्तावपायान्तर माङ -- “यद्य वै wa सिहं स्यादधान्या area तां दुग्ध्वा तेन जुहयादा तेव Wala होतव्यं ; सा aa प्रायचित्तिः”- षति | यश्च वै" यदि च ‘ad दुद्यमानं चौरं ‘faa भूमौ पतितं ख्यात्, तदानौम् अन्धां कालिद्गाम् “arya” नोय, at grat तदीयेन चौरेण जुह्यात् | यद्न्धापि न लमेत, तदान aufaere न परित्याज्यं किन्तु “or खाये waaay’ ; आडने- -ऽत्ाभिविधिरथः,-- भा अद्वायाः, खदासद्ितं सवे वस्तुजातं
। ॥ (८
॥ पच्चमपञ्चिका। ५।.२॥ १७९१
"होतव्यं" wana) अध मर्धः-- दधियवाग्बादौन # मध्ये येन कैनापि द्रव्येण होतव्यम्, sata aaa: खहा मपि जुहु यात्। “ae wat awifa’—<fa age aereta: | अनि- होतरस्य नित्यत्वात् sateen परित्यागो न युक्तः इति ॥ वेदनपूर्वक मनु्ठानं प्रणंसति-- “ad वा अस्य बर्हि, wa परिगृष्धीतं य एवं विदानमिोतरं जु्टोति'?-इति | विदित्वा अनुष्टातुः “Wer पुरुषस्य “सर्वम् अपि द्रव्यं बर्हिष्यं" यजच्नयोग्यम् । अतः सवे द्रव्यम् अनेन डोमाधं परिगृष्धोतं मवति ॥२॥ ` . दति योमबायखाचा्यं विरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाथे शेतरेयब्राद्मणस्य पश्चमपश्चिकायां पञ्चमाध्याये ` ( पञ्चविंथाध्वाये ) दितौयः खण्डः ॥ २ (२०) ॥
॥ अध ठतोयः खरः
असौ वा अद्यादिल्ो au: परथिवी वेदिरोषधयो वहिवंनस्प तय इध्मा मापः Trae दिशः परि- wat aa वा भख fag नश्यति यन् नियते यद-
# “पयसा नित्यहोमः। यवामृरोदनो. दधि सर्पि्रामकामात्राद्यकामेन्दियकाम- जेजस्कामानाम्"-गत्यादिकल्पसृ्रायौहालोच्यानि (wre Ate २.३.१२. )। “दयौः पयसा जु यात् पश्कामश्०-°भाज्यं न नुहयात् तेजस्कामख ० -- cay दिय कामस्य०* यवाग्वा यामकामख०--०"-इति Fo” > RLY द्र° |
१७२ ,॥ एेतरेयत्राह्यणम् ॥
trata सबं डवैनं तदमुष्धिंल्लोके * यथा वर्िषि दत्त मागच्छेदेव मागच्छति य॒ एवं ` विद्ठानम्निष्टोतें लुषोलुभयान्वा एष देवमनुष्यान् विपर्यासं efaar नयति सवे चेदं यदिदं किञ्च॒ मनुष्याग्वा एष साय माल्या देवेभ्यो दकचिणा नयति सै चेदं वदिं faga एते प्रलीना aaa va शेरे मनुष्या देवेभ्यो दच्चिणा नौता देवान्वा एष भात- UPR मनुष्येभ्यो ददिणा नयति सवै चेदं यदिदं fag त एतै विविदाना इवोत्पतन्छटो se’ करिष्ये | ऽदो se’ गमिष्यामौति वदन्तो यावन्तं ह.वै सर्वं मिदं दन्ता लोकं लयति तावन्तं इ लोकं जयति य एवं विद्वानग्निं ated at एष. साय माहइत्याश्विन सुपाकरोति तद्राक् प्रतिगुशाति वाग् वागिदल्ग्निना era राचाश्विनं शस्तं भवति यः एवं विहानम्निहोचं avrenfeat au प्रातराद्ुर्या "महाव्रत सपाकरोति' तत्रा खः nfa- गृणात्यन्न मन्र मिल्यादित्येन. east महाव्रतं -शस्तं भवति य एवं विदाननिनिषोजं जोति तख वा. vaginas wa च शतानि विंशतिश्च संबत्छरे
साय मए्डतयः aq चो एव शतानि विंशतिञ्च e “"तदसुभिंलोक " ख, a, ट } ‘“azgiaate’ च |
॥ पद्चमपञ्िका | ५।३२॥ ` 292
संबल्षरे प्रातराहतयस्तावल्यो HATTA इष्टकाः संवत्सरेण हााम्निना विद्येनेष्टं भवति य णवं विदूानम्निहोजं ASA ॥ ३ (Re) ॥ `
यथा AUST: पूर्वं सुज्ञः, तधा भावनारूपो शोमोऽनिषोत- aves मेव प्रदश्यते--““असौ वा भ्रस्यादित्यो य॒पः, एथिवो afe रोषधयो बह्िवनस्मतय इध्मा, अपः warren, दिशः परिधयः" - इति | ‘wer भावनारूपं यज्नं gaa: पुरुषस्यासावादिव्यो युष- खानीयः, एथिवौ वेदिखानौया, भोषधयो बहिःखानौयाः, वन- aaa इ्खानौयाः, भूमौ विद्यमाना भाषः सर्वा सपि deqa- परोच्चयौखानौयाः, प्राच्या दिशः परिषिख्ानौयाः । शटी भाव- नेवानिषोतद्टोमः ; इतरसम्मद्यभवेऽपि एतादयो वा wa: कौत्त॑व्यः ॥ 7
दटग्भावनायां फलं ewafa—“ae awe fag नश्यति यन् भ्रियते, यदपाजन्ति, सवं वेनं acafime यधा बर्हिषि दत्त मागच्छेदैव मागच्छति य एवं विदानभ्निषोतं awifa’- इति a: पुमानादित्यो युघ इत्यादिकं विदान् भावयतच्रनिषोतं जुष्टोति, ‘uv’ पुरुषम् “wafay aa लोके aad मागच्छति | fa fa fafa, तदुखते--“श्रस्यः पुरुषस्य ‘ae बै fay अस्ंक्ञोको य्त् किमपि ag नश्यति, यश्च gufea faut, यदष्यन्धद् अपाजन्तिः अपगच्छति, खस्मादिगुकं भवति : तत्तवं प्राप्यते | aa टृष्टान्तः-- यथा ‘afefe . यन्न दश्त' aa खगे यजमान ANTM, एव नष्टे मत मपगतं च संव मागच्छति oH
१५४ , ॥ रेतरेयव्राद्मणम् ॥
योऽयं चदाष्ोम. पूवं मुक्तः, तस्येव पुनरपि युपवेद्यादिभावमा- ङ्प AAS ANA, इदानीं भावनारूपां efear माह-““उभ- यान् वा एष देवमनुष्यान् विपर्यासं दल्िणा नयति, सवं चेद यदिदं किञ्च"-इति। “एषः खदष्ोमस्य aat, 'टेवाश्मनु wig, उभय विधान् “विपर्यासं' विपयस्य दिशाः क्रत्वा (मयति fanaa: समपयति। यव देवानां दक्तिणारूपत्वं, a aw मनुष्याणां तद्रूपत्वम् ; यत्र तु मनुष्याणां द्विशालं, न तत्र देवाना मित्येवं विपर्यासः ; अनेन विपर्यासेन देवेषु मनुष्येषु च .दचिणात्वसहस्यः क्तव्यः । न कोवलं देवमनुष्याशा भेव दचि- uray, किं afe ? ‘aferg इदं" जगदस्ति, aaa भिदं खचा- होमीयदस्तिणा नयति; स्वस्मिन् जगति दस्िखेय fafa age: HUST ॥ |
मनुष्याणां ga efaura faarer तद्श्यति-- “aa- Vat एष सायमाषुत्या देषेभ्यो cfu नयति सवं चेदं यदिदं किच्च; त एते प्रलोना न्धयोकस टव शेरे, मनुष्या देवेभ्यो दलिणा नौोताः??-इति। येयं AWA सायमाइतिः, तया argar तदा- इ तिनिमित्तं देवेभ्यः" . रवि क्श्ानोयेभ्यो (मनुष्यान् गोसुवणो- खानोयान् दिशाः wear नयतिः समपयति । न कैवस मनु- ery, किन्तु यत् किञ्विदिदं जगदस्ति, aad cfm: war समप्रयति | कथं मनुष्याणां cat efawe भिति, तद्श्धते-- “एतेः मनुष्याः ware देवेभ्यो द्िणा नोताः, तस्माद्रा प्रलीनाः ख-सख-व्यापाररदहिताः ‘ataa sa fara ata: wri weed येषां ते ज्यो कसः, मदीयं aw मित्यभिमानरदहिता एव सन्तः AV परते, quit गच्छन्तीतय्थः । यथा ऋलिग्भ्यः
RE CU Cn Cre १७५
समपितं गवादिकं दक्िणाद्रव्यं पराधीनं भवति, एवं राजौ मनुष्या देवाधौनल्वात् खब्यापाराक्षमाः ; तदिदं पारवश्य' दचि- ura लिङ्गम् ॥
अथ देवानां दिशालं दर्भयति-- “देवान्वा एष प्रातरा- ea मनुख्धेभ्यो दक्तिणा नयति सवे चदं यदिदं fag; त एतै विविदाना इवोत्पतन्यदो ऽहं करिष्ये ऽदो ऽहं गमिष्यामोति वदन्तः” इति । “aa, खद्ाहोमोऽयं प्रातरादहुत्या' निमित्तभूतया "मनुष्येभ्यः" ऋलिक्खथानौयेभ्यो देवान्" गवादि द्रव्यस्थानौयान् zfaar: क्रत्वा समपयति। यत् fafafee जगदस्ति, तदपि सवं efaqaa समपंयति | wa: ति एतेः देवाः दच्िणा- पेश मनुष्यपारवश्यं गता; “विविदाना दवोत्पतत्तिः खलखामि- भूतानां मनुष्याणा मभिप्रायविरेषं जानन्त पएवोदछोगं कुर्वन्ति | किं कुर्वन्तः खन्तः १ असयः मनुष्यस्य अदः, कायं मदं करिये, तस्मात् “भदः मनुष्यथ्य समोप महं गमि्यामोति . वदन्तः। अहनि देवा aad: परूज्यमानास्तत्समोपं गत्वा तदौय मिद मायु- रारोग्यादिरूपं कायं करिष्याम इति वदन्तो मनुष्याधीना अव- तिष्ठन्ते; तदिदं देवानां दल्िणात्म् । अथवा ‘a ua’ इति are मतुष्यपरत्वेन योजनौयम् । नतं एते' मनुष्याः प्रातःकाले निद्रापारवश्यं परित्यज्य देवतानुग्रहरूपां दिशां zeta ‘fala दाना इवः विषेण ख-ख-काय्थें जानन्त एव “उत्पतम्ति' शयना- दुसिष्टन्ति ; sara चाड भिदं सन्ध्यावन्दनं करिष्ये ऽह fad राजश्छद्धे गमिष्यामीत्येवं वदन्तो ade) तदेव मनष्याण्णं स्वातन्त्र देवताङूपदस्ति णाप्रतिग्रहस्य लिङ्गम् ॥ |
उक्लाधेवेदनपूर्वक मम्निहोतव्रानुष्ठानं प्रणंसति-- “यावन्तं इ
१७९ ॥ रेतरेयनब्राह्मणम् a
वै सवं भिदं दश्वा लोकं जयति, तावन्तं ह लोकं जयति य एवं विद्ानजििहोचरं जुषोति'-इति। दं aa’ खकौयं धनं दत्वा तदहानफलरूपं यावन्त' लोकं पुरुषः प्राप्रोति, तावन्त मेव लोकं खदाष्ो म्रवेदनपु वंकाम्निहोवानुष्टायी प्राप्रोति # ॥
तदेवं अचाहोमादिरूपेणाग्निोवं प्रशस्याथ गवामयनसम्ा- टनेन प्रणखति--“भम्नये वा एष सायमादहुत्याश्विन सुपाकरोति, तदाक प्रति ग्टशाति वाग् वागिति”-इति। येय मम्निष्टोवख सायमाहूतिरम्बिदेवतार्था, तया ufawat गवामयनसम्बच माश्विन' wet मुपाकरोति ; सायंहोमः शस्तोपक्रम care | WM: Barareh, भ्राशिनशस््नस्यादावपि “अग्नि होता टहपति'- दति ( do ६.१५.१३.१. ) मन्देऽभ्िः अयुतः, तदिदं सद्श्यम्। तचाहतिरूपं wet वाक् प्रतिग्टशषाति' यधा wae प्रतिगरः, एव aa वाक् we: प्रयुज्यते । तघानि- ोज्ोध्र एमन्त्रे “वाचा ता होत्रा इति वाक् शब्दः प्रयुज्यते, afed प्रतिगरखदटशणम् | वाम्बागिति वीष्छा प्रयोगवबाड् area । गवामयनस्य प्रायणीय महो ऽतिरावसंसखम् ; अतिराते arf wa wad, तन खायंहोमस्य गवामयनप्रारशभसादश्यं प्रति पादितं भवति fu
उक्ताथवेदनपूवक मनुष्टानं प्र्ंसति -^्रम्निना हास्य राता fiat शस्तं भवति a एवं विदाननिदोत्रं aveifa’—sfa | र्स्य विदिलानुष्टातुः सायमादहतिः देबेनानिना रात्रौ विहित माख्डिनं TH शस्तं भवति ॥
© “ay सायं नुदोति०--°इत मेव तत्"-इति To Alo २.१.५.२,९ Re | † ४प०२अ० १ Wo ( & मा० AOT— AER Jo ) | : =
naqaufgar iyi 2 a R99
सायमाहुतिं प्रायणोयातिराज्ररूपेश प्रशस्यं प्रातरादुर्तिं गवामयनगतमहात्रतरूपेण प्रणंसति~- “आदित्याय वा एष Waa महाव्रत सुपाकरोति, तम्राणः प्रतिग्ट णात्यन्न मन्न भिति-द्ति। भादित्वाये हंयमाना येयं प्रातराइतिः, तया ‘aq, afaertt aware: गवामयमस्योपान्तिमि we: प्रार- ` भते; “तदरसं दत्यादित्वदटेवताकेन मन्ते ( सं° 20.22 4.8.) तसि व्रहनि निष्केवस्वशस्तरप्रारम्भात् । aarefred wet प्राणः मतिग्डणाति। कथ भेतदिति, तदुच्यते - mat पयो tat अस्मासु" दइत्यम्निशोते wean: ; तेन (सन्न मिति प्रति ष्ट साति" तयुते | अन्तश्च प्रागत्वेन संस्तुतम् ; “अननं प्रार- मन्न मपानम्'"-षतिगरुतेः। भन्न मत्र मिति aber प्रयोमवादुल्था- Gq | तस्रादस्ति महाव्रतस्य प्रातराहुतिगतादित्यखम्बन्धः # ॥
उक्षावेदनपूवेक मनुष्ठानं miafa— “aifeaa ETarst मात्रत शस्तं भवति य एवं faemfaela gquifa’—<fa | Fars व्याख्येयम् ॥
प्रकारान्तरेण गवामयनसाम्यं सम्पाद्य प्रण्सति- “तस्य वा एतस्याग्निहोत्रस्य aq च शतानि विंशतिश्च संवत्सरे साय wear, सप्त चो एव शतानि विंश्रतिश्च संवस्सरे प्रातरादशतय-
स्तावत्यो ऽमेयलुखत्य शटकाः-इति । एकीकस्यां राजौ भषुतौ ; तधा सति षश्चधिकशतवयसञ्चाकासु संवत्सरस्य रातिषु, aagregaa विंथत्यधिकसप्तथ्यतसष्ाका; सायमादह- लयः सम्पद्यन्ते | प्रातराहतयेऽपि संवत्सरस्यतावत्य wa}; "सत्त चोः-द्लयुकारो निपातो वाक्योषन्यासाथेः | मिलित्वा सर्वादीनां
# ४ To २.८. (२ मा० ९१७ BACT?) Ze | |
RR
१७६८ , ॥ रेतरेयत्राद्मखम् ॥ `
चत्वारिंशदधिकेम शतचतु येन Fal CHAAR. सम्प श्रते ; गवा- मयने चित्यस्वानेर्यशुखत्मो मन्वयुक्षा इष्टका अपि तावत्यः # ; अतोऽनिषोवखेष्टका सह्या दारा गवामयमसादस्चम् ॥ .. पतदेदनपूवक ager प्र्ंसति - ““संवश्धरेश हास्याभ्निना वित्येनेष्टं भवति य एवं विदानग्निहोवं geifa’-cfa; तस्यं fafeat भनगष्ातुः संवन्षरसवेश वित्यामियुक्ञेनेष्ट' भवति ॥ २ ॥ :
दति ओओमत्तायणाचायं विरचिते माधवोये वेदाधप्रकाशे रेतरेयव्राद्मणस्य पञ्चमपञ्धिकायां पञ्चमाध्याये ( पञ्चविंशाध्याये ) ठतौयः खण्डः ॥ २२८) ॥
_ Sy ee
॥ अथ चतुधं; SB ॥
AYU E वातावत उवाच जातकार्यं AAT ai वा इटं देवेभ्यो! यदैतदग्नि्टोजं मुभयेद्युरहय- तान्येद्युरवांब ' तदेति इयत इत्येतद् डेवोवाचं कमारी गन्धबगहोता saat wi at इदं fuser यदे तद्म्निहोच सुभयेद्युरह यतान्येद्युर्बाव agate. इयत zeae अग्निष्टो्र मन्येद्युदुयते qa- मिते सायं जुषहोरयनुदिते प्रातरयेतदम्निहोज मुभये-
` # “अधे यजुषव्यः--द्भ्स्बौ लोगेटकाः gad खकापुरुषौ gat खय wear -gaem fray Cadet विश्रज्योति त्वे भषादा^-इादयः ce त्रा ० ४.३.१४० | “पयो aque’ +इति fae ११. ४.९ । - ~ “
॥ पच्चम्रपञ्िका | ५।४॥ १७९६.
gqeaa यदसतमिते. सायं जुषोरयुदिते प्रातसलस्या- दुदिते होतव्यं चतुविंश € वे संवत्परे ऽनुदितद्ोमी' गायनोलोक माप्रोति een उदितदहोमीस यदा et संवत्सरावनुदिते जहोव्यय satay इतो भवत्यथ . य उदिते जहाति संवरसरेगोव संवत्सर माप्नोति य एवं विद्दनुदिते जुहोति awiefea होतव्य मेष इ वा अहोराचयोस्तेजसि wea a ऽस्तमिते सायं जशोर्युदिते प्रातरग्निना वै तेजसा राजिस्तजखत्यादिप्येन तेजसा ऽहस्तेजखदशहोरात- aete तेजसि हतं भवति य एवं बिद्ानदिते
जुति तस््ादुदिते होतव्यम् ॥ 8 (ge) ॥
'. अवानुदितदोमनिन्दोदितदहोमसुतिख प्रारभ्यते-- “षश ख वातावत ठ्वा जातूकर्ो vat at वा श्ट देवेभ्यो वद॑ तदभिहोव quaqiyamagats तंदेतहिं दूयत «fa दति | वतावतनास््ो महर्षेर पत्यं "वातावतः जवृकणष्य पीनो WAH, ख च saga, ठषभस्मेव gut बलं यस्य awd सोऽयं ठषश्सः | ताहो महषिः कद् चिदलिषोतिखा मगर प्रस- wifee म॒वाच-- ई अमिोजिणः ! भवदीयम् ‘seq erecta: देवेभ्यो am a’ वयं aura किं तदाचरणम् ? इति, तदु- ` च्यते - ‘uae’ अनिष्टोत' पुरातनेर्महिभिः “उभयेचयुरदूयतः, दिनदये ga. मासौत्। पृवेदिनस्य रात्रावणि मुदिश्य होमः;
१८० ॥ रेतरेयब्राद्मशम् ॥
परदिनस्य प्रातः चख मुदिश्च होमः , caret दिनदयानुष्टानं पर्वः WAT; ACME ददानो Aachawr मनुष्यैः “अन्धेट् यः" अन्यतरस्थित्रेव दिवसे दूयते ; - भस्तमयादूदे ama होमः, पुनरपि सूर्योदयात् प्रागेव ख्याय होमः; «aa aaa मेव राजौ होमदय मनुचितं क्रियते| शतिः एतदाचरणं nrafaaé देवताना मपरे कथयिष्यामीति वचस्य awa वाक्यम् ५ ॥
अस्मिननेवा्थे , कुमारौवाक्य मप्युदादरति-- “arg इवोवाच कुमारौ warawetar वक्ता al at इटं पिदढभ्यो यदहैतदग्नि ata मुमयेदुरहुयतान्येदुपरवाव atafe हूयत इतिः-इति | ऋषेः पुरौ काचिदहाला, तद्रहसवामिना wate कदाचिद्रुहोता सतो, प्रसङ्गगादेतदेव वाक्य मम्निहोविषण मग्र sary) “amt a --ष्त्यादिक मेतदाक्यम् ; fase इत्येतावानेव विशेषः ॥ |
ऋषेः Fats वाक्छतात्पय्यं दर्शयति - “एतदा afi
शोत watgryad यदस्तमिते सायं qeraqfed प्रातरथैतदम्नि- होत सुभयेष्य देयते, यदस्तमिते सायं जुषटोत्यलुदिते भ्रातः" -इति । . इटानौन्तनो यदलिष्ोतरं सूर््यऽस्तमिते सायं जुहोति, सनः सर्व्येऽनुदिते प्रातखंद्ोति, ut सति एतदेवाम्निहोचरोम- दयम् “ater, तु एकस्मिन्नेव दिने इयते; रातिमध्ये एव दिविधः Safad: । भधैतदैपरोत्येन पुरातनानां शास्त्रज्ञानां यदजि- Sia सूर््ेऽस्तमिते sat: सायं aetfa, ater: प्रातरुदिते ख्ये पञशाञ्बुोति ; एतदजिदयोतं ‘sua.’ दिनदय एव इयते ॥
# “एक एकष्य प्रबरूयादिति इ ह लातूर ;"-इति भार० LB ang:
कर्यो wcerany sia wae Alo १४.५.५.२१९ ; ७.३.२७ । कातीयश्रौतसूकरेऽपि जात् wee मतपाथक्यानि छल्िखितानि ४.१.२७; १०.१.१७; WOR । |
WV
॥ पद्चमपञ्िक्रा। ५।४॥ १८१
wa मिदानौन्तनाना मेकदिनागुष्टानरूपां faery, पुर- तनानां दिनदयानुष्टानरूपां off च प्रदश्यं, उदिते होमं प्रातः- काले विधत्त — “qarefed होतव्यम्-इति ॥ 7
प्रकारान्तरेखोदितदोमं unafa— “चतुर्विंशे = वै da- art ऽनुदितदोमौ गायभौलोक माप्नोति ; दादश उदितष्ोमी ; ख यदा दौ damaged awed weal इतो भवत्वघ य छदिते aeifa, संवत्सरेणेव संवत्सर माप्नोति, य एवं विदाजुदिते awifa; aargfea waarq’-cf | यः पुरषो ऽनभिन्नः इटानोन्तनोऽनुदितशोमी, स पुरुषञ्चतुविंशतिसञ्या पूरे dant गायज्ौदेवताया लोक माप्रोति; तावसिः rat: गायव्रय्षर- सञ्यानिष्यत्त । उदितषशोमौ तु दादशथसह्य पूरक एव संवत्सरे a गयतीलोकं प्राप्नीति ; तावतेवोक्ञसङ्ानिष्पसेः | कथ भेत- दिति, तदुष्यते-- ‘a, अनुदितषोमी यदा दौ drat अनुदिते aa प्रातजुहोति, “wa तदानी तस्याजुदितष्टोभिन एक एव daa इतो भवति ; भस्तमयादृै' पन रदयात् ys च कालै- wa होमहयनिष्यश्यभावात् | अथ तदेलक्षण्येन "यः" शास्तरा- भिन्नः उदयादूै" masivifa, तस्य कालदयानुष्ठानसिदेः संव- त्रयम् इतरे शानुषठितं फल भेकनेव cantare सिध्यति | तस्माद् TEN संवत्सरे दिगुखसष्यया गायतीलोकप्राधिरूपपय्यते | “संवस्षरे श -दरत्यादिकं वाक्यं विदकथंसार्थम् पुनरप्यावर्नौयम् ; -यो विदान् awifa, स कालदयागुष्टानात् daacaray संवसरदयफलं लभते । तस्ादुदिते qa सति cares होतव्यम् ॥.
पनरपि प्रकारान्तरेणोदितद्ोमं प्रग्सति- “एष इ का
१८२ ॥ रेतरे यत्राह चम् ॥
अहोरा्रयोस्तेजसि जुहोति, योऽस्तमिते सायं जडोल्युदिते प्रात- afar वै तेजसा राविस्तेजखत्यादित्येन तेजसाहस्तेजखत्?- द्ति। a: सायग््रातर्होमो कालभेदेन जोति, “एषः युभान् अरोराव्रयोः सम्बन्धिमि विविधे तेजसि जोति । कथ भेतदिति, सदुच्यते- येयं रातिः, सेय मग्निनेव तेजसा gat सतौ तेजखिनीौ भवति । यदिद महस्तदेतदादिष्वेन तेजसा तेजखद् भवति | तस्मात् सायं प्रातः कालदये जुश्तस््ेजोहये होमसिहिः ॥ वेदनपूर्वक . मनुष्ानं होमं प्रथंसति - “अ्टोरातयोस्य तेजसि इतं भवति य एवं विदामुदिते qeifa’—sfa -: . डउपपादित ai fanaafa— “तस्मादुदिते होतव्यम्” - इति #॥४॥ | । | इति aaaraaraafachaa arena बेदार्थप्रकाभे रेतरेयत्राद्मणस्य पच्चमपञ्िकायां पद्धमाध्याये ( पञ्चविंभाध्याे ) चतुर्थः खण्डः ॥ ४ (२८) ॥
a
॥ अथ. पद्चमः GW ॥
एतेष वे. PAGS चक्रं यददोराचे ताभ्या मेव तत्य॑वत्यर मेति स यो ऽनुदिते जोति यथैक
` # ` “अग्नये सायं दूयते, सूर्याय प्राव । wad ब रावि, Oz महः । ` यदनुदिते सथं प्रातं हयात्, उभय Fata खात् । उदिते सयं प्रातज॑होति"-शव्यादि चेततः WS Te Flo २.१.६, द्र ¦
॥ पञ्चमपञ्िका । ५। ५॥ १८२
aga gardener य उदिते fa! वधो- भयतश्चक्रख यान् चिप्र ward समन्रुवीत।' ताटक्त- कनटेषाभियन्नगाथा गीयते वद्रथन्तराभ्या मिदं मेति ga aga भविष्यच्चापि सवे ताग्या भिया- दम्नौनाधाय' धौरो दिविवान्यज्जु्हुया्नक्त मन्य दितिं रायन्तरौ वै careated . ममिनर्वे रथन्तर मादिव्यो बश्देतेष् वा एनः देवते ave विष्टपं खगे लोकं गमय्रतो ब एवं fagrated लुहोति सख्मादुदिते होतव्यं ` तदेषाभियन्ञ गाथा ` wad यथा हइ वाश्युरिशेकेन यावादक्तल्वान्बदुपयोज- नायं एवं यन्ति ते AeA जनासः. पुरोदयाज्लुद्धतिं ये ऽभ्निषहोच fafa at at एतां देवतां wadt सवं मिद मनु प्रेति वदिदं fadaa Ae देवताया अन॒चरं सवे यदिदं fay सेषानुचरबती gaat विन्दते ह वा अनुचरम् भवत्यखानु चरो व एवं वेदः सवा एष एकातिधिः स एष aaeg वसति तद्य ददौ गाथा भवल्यनेनस मेनसा सो ऽभिशस्ताटेन- खतो वापहरादेनः एकातिथि मप सायं सुणि बिसानिसतेनो अपसो ater इवं स णएका- fata; स एष ज॒द्त्मु AMAA वाव स देवता aq
Quy ॥ रेलरे यत्राद्मखम् ॥
aufe यो sa मभ्निषोजाय सत्राभ्निरोत्रं जोति! त मेषा देवतापर्डापर णद्ास्माच लोकादमुष्माच्चो- भाग्या यो sa मभम्निहोजाय सत्राम्निष्टोजं ज्टोति' AWA ऽल aa सखाच्नहयात्तस्मादाहूनं साय मतिधिरपरष्य दरयेत खा वै तद्िदान्' नगरी जानश्चुतेय उदितहोमिन deren 'मानुतन्तव्य मुवाच प्रजाया मेनं विन्नातास्मो यदि विद्ान्वा जुषोलविद्ाग्वेति' aa area राष्ट भिव मजा बभुव Te मिव हवा we प्रजा भवति य एवं बिद्ानुदिते ुष्टोति ' त्मादुदिते शोत- व्यम् ॥ ५ (३०) ॥
द्टान्तपू्वक शुदि वोम ga: प्रशंसति - “एते ड @ संव- ACA चक्रे ASHI, ताभ्या Ha तत् daa मेति ; षयो ऽनु- दिते जह ।ति, यथैकतञक्रोख यायान्ताक्रदथ य उदिते जुहोति, amare यान् सिप्र मष्वानं समञ्रुवौत तादक्षत्"”-इति । ये एव wera विद्यते, एते एव रथखानोयस्य संवत्सरस्य चक्र स्थानीय; wi सति स gant लौकिकस्ताभ्या भेवाहोराव- खक्राभ्यां dared प्राप्रोति । णव महोरातयोः संवस्रप्रासि- साधनत्वे faa सति, यः युमानुदयाम्मागेव प्रातजुहोति,. तस्य eure ऽभिधीये-- यथा लोके रस्य ‘una’ एकस्मिन्नेव ang खितेन wae ‘ary मागं गच्छेत्, तादक् “Aq
॥ वञ्ममप््चिका।५।५॥ #.4 > 1
अनुठानं स्यात्| रकं चक्रं यधा गमनक्षम न भवति, तथेवात्ु- frag: ; एककाखमालव्तिंल्लादित्यधः । अथक वैलचस्ेन बः पुमाजुदिते लुषोति, तस्य cerat ऽभिधौयते-- यचा any era रथेन वान्" मच्छन् gaa: “चिप्र शोर मामं प्राप्रोति, meq, Ay’ waar alana फलप्रद fara: ४
उन्नार्थदाव्याय war मदाहरति-- “तदेवाभरियश्ननाथा ओयते'?-दति । ‘ay’ तस्मिन् कालखदयशोमविषतरे afer प्रतिषादिका बाधा लर्वेरथितो मीयते । सभाषि्तत्वेन atte Brat माजा ॥ |
तां माथा werecfa— “ह्द्रयन्तराभ्या fae मेति gw, aqa ufawarie सर्वम् ; ara निधादष्नीनाधाव Wa दिवै बान्यस्णुह यान्बक्न मन्धदिति-दइति | “यदङ्ग तं' जमदस्ि, व्च भविः wy, te सर्व मपि बड्द्रयन्तराभ्यं सामभ्वा gar wa ‘ofa’ wa ` सकने । care te’ बुहिमानमोजाधाय -पन्राव् "ताभ्याः Fe Sumi एषडश्तोत्रमिष्यादश्षाभ्याम् शवात् dann we तिष्ठेत् 1. प्रतिदिनं च feta “चन्यष्" सुध्यदेवताक मन्बिहोतः Sey, ‘a’ गात्रौ wey अभ्विरेवलाक मणितं gy यात् 1 इतिः-अब्दो बराचाप्रमापाथः ॥ |
दिवाष्टोपे ufawrd a aweancaaaa प्रचंसतुदिलः Whe निगमवति-- “craanct वै crresiva समितं cra mifeat बदेते इ aud देवति ave fared aa लोक्रं गम- यतो a प्रवं विहानुदिते जुहाति ; त्मादुदिते होतव्यम्*-दइति । Cie अमतो द्द्रथन्तराधोनल्वाददो शाव्रयोरपि . तसम्बन्धोः- fa) aa रात्रौ रवन्तरसामसन्वन्धित्रो ; weg errata
२४
, १८६ , ॥ रेतरेोयब्राद्मणम् a
तयोः -कालयोरमिमानिग्यौ ये उमे देवते" अग्यादित्यरूपे, तयोः -रथन्तरवषदूपत्वं, तस्लामाभिमानित्वादवगन्तव्म् | एवं सति ay यमान् शास्रस्य ` विदान् साय afeeta war पञचाग्रात- fet avifa, एव मुदिवद्ोभिनं दषद्रथन्त राभिमानित्यौ देवते caw’ भादित्वस्य ‘fred स्थानं ait लोकं प्रापयतः। तस्मात् कारणात् प्रातरदिते शोतव्यम् ॥ . उदितष्टोमं प्रशस्यानुदितशोमं fated गाथा सुटाहरति- -“(तदेषाभियजच्नगाधा गोयते”- इति । ‘ay तस्िवनुदितद्ोम- निन्दारूपेऽयें एषाः वच्यमाणा गाधा याचकैः सर्वैः गीयमाना .सुभाषितरूपा अभितः सर्वतो attra’ vert ॥
तां गाथा मुदाहरति - “यथाह arefciaa याया- -दक्षलान्यदुपयोजनाय, एवं यन्ति ते बद्वो जनासः, पुरोदया- canta ये ऽग्निषडोज भिति”-द्ति। असखुरि'-नामाश्लो रथ- वाजो | यथा लोके कञि्मन्दडेचिः “ड पयोजनाय'.रथे योजयितुम्, WIAA TAIN Tara एकेनेव “पस्थुरिणा' wa रथयुक्तेन यायात्" मागे गच्छेत्, एव भेव येः शास्नरहस्यान- भिन्नाः सूर्योदयात् go अग्निहोत्रं जुति, ते बहवो (जनासः पुरषाः ‘afer गच्छन्ति Caraga रथो यथा aud नेतु मस्मधंः, .एवं राविरूपे एकस्मिन्नेव काले aa मनमिनिषोत्रं फल- प्रदं न भवतौत्यथः। “इति"-नब्दो माधासमापयर्थः ॥. .. |
उदितश्ोमोतार्षाथं मादित्यदेवतां wiefa— “at वा एतां देवतां प्रयती aa मिद मजु प्रैति यदिदं कि्चेतस्यै wre देवः ताया भनुचरं सवं यदिदं किश्च, सेषानुचरवतौ दैवता इति। aq fatafee writ जङ्गमरूपं जगदस्ति, तदिदं सर्वम्, (ता
॥ पञ्चमपञ्धिकां । ४५।५॥ Ty
भेताम्' भादिलयदेवतां ‘nadie’ उदयास्तमयौ गच्छन्तीम् wy पञ्चात् Fifa’ samt) तथा च गाखान्तरे युयते-- “योऽसौ ` तपन्रदेति, स सर्वेषां भरतानां प्राणानादायोदेति ; wat aise मेति, स सर्वेषां qarat प्राणानादायास्त Afa’’—<fa । सूर्योदय मनु सर्वेषा भिन्द्रियोदयादिवा से Gea, सूखयास्तमय मनु: सवषा भिन्दरियाणा मस्तमयाद्रातौ aa निद्रां कुवेन्ति |. waa प्रकारेण aq किच्चिज्जगदस्ि, तत् सर्वं Anat भादित्य- देवतायाः “अजु दरम्' UAT | अतः “Gar भादिव्यदेवता ` अनु चरवतीः बडइग्छत्योपेता | बेदनं प्रथंसति- “विन्दते हवा भनुचरम्भवत्यस्यानुचरो यः एवं बेद”-श्ति। afer खयं धनिको भूत्वा जोवितप्रदानेन ` अनुचरं लभते | अतोऽस्य सवं दा waa’ भृत्यवर्मो भवत्येव ॥ ` ` प्रकारान्तरेणादित्यदेवतां प्रणंसति-^सवा एष एका- तिथिः, स एष aw वसति"-इति । “एषः भ्रादित्यः खयम् ` 'एकातिथिः" ; यथा लोके afadefua बन्धुरहितः खय मेक एव भतिधिभूल्ा ग्रैषं गच्छति, एवं स एषः' भादिवयो ‘aacy’ अम्निषोवििषु प्रातः समागत्य तिष्ठति ॥ ` ` afar काञ्िहाथा सुदाहरति-तद्यददो गाधा भवति : -दरति । ` यदिद मादित्यस्येकाद्विधितवं ‘aq’ तस्मि्रधं काचिदुः गाथाः santa’ योग्या गीतिवविंद्यते ॥ । तां गाथा सुदादरति-- “अनेनसमेनसा सोऽभिशस्तादेन-: खतो वापहरादेनः, एकातिथि मप सायं wate, विसानि स्तेनो भप सो जष्टारेति'-षति | पुरा कदाचित् सपर्षों णां संवादप्रसङ्ग ` कथित्परपो बिसस्मैन्यलक्षण म पवादः प्राप्य तत्परिहारार्थं मृषीणा
cS ॥ एितरेयव्राह्मशम् ॥
aa शपथं चकार, तदौयशपवोक्तिरूपीयं गाथा । “frat aw- मलानि तेषा Hawai, प्रत्यवायपरम््रां mg ;-- पापरडते gue विषस्यैन्य मपवादं क्ेतवतो यः प्रत्यवायः, पापिनः पुरुषस्य safer पापं ख्येकुर्वतो यः प्रजवायः, सायद्कासे VE समागच्छत एकातिथेवेदेशिकस्यापयोधने यः प्रत्मवायः ; सेयं प्रत्मवायपरम्यरा frase सति मम भूयादिलयेवं ae: | भचरायस्त प्रसितः # --माहशथः yer: स्तेनः, चोरो भुता बि श्न्यपनद्ार चेत्, ‘a’ Gary, Wave पापरहितं रवं योतियम् एनसा अमिशस्तात् पापेमाभिशंसन मपवादं कुर्य्यात् ate "सः" बिसापदारौ 'दनखतः' mace यत् “एनः पापं मस्ति, तत् (अ्पडरात्ः @raatq) तथा स विसापष्ारौ सायङ्काले we समागत मेकातिथिम् ‘“ooqafe’ भोजने मदेष्वा निःसारयेत् ;. यहा अग्निहो न्राथं सायं समागतम् “एकाति्धिंः देवम् (अपसखदिः छोमरादित्येन निराङ्घ्यात्। “afa’-weet गाबासमातताथः ॥
. भखा गाधाया भैकातिचि मप सायं रुशददौत्यस्य ware प्रह्तोपयुक्षलात् तस्य ara दश्यति-- “रध शतै स रएका- तिथिः, सएष away वसत्येतां वाव ख देवता मप wate, यो ऽल afagrara wafaera sett; a far दैवतापर्शापर् Qereatra शोकादसुभाषोभाभ्यां asa afawtara सथालि- wrt जुष्ोति""-इति । ‘aa’ हण्यमानं भादित्य खव गाथाया ae: ‘watfafa,’ । “च av देवः प्रातः कासे समामत्य ‘away’ ufawifag. तिष्ठति । wt सति ‘a’ gary wfaretata ‘aw una: dafergia a awifa, सः पुमान् एताम् EE । = =
॥ चचचमपश्िक्षा | ५।५। १८९
संम्िहो वह्ोमा्थं मांगतां टेवताम् (अपदणदि' निराकरोति। एषाः च. दैवता तेनाप सतो ‘a’ नास्तिकं भूुलोकौखर्ग- ware म् भाभ्याम् “भपरुणदहि" निःसारथति । योऽल भित्वादेः
पुमरक्षिशुपसंहारार्था ;— यो न जुहोति, तस्यायं टेवताद्रोहः ॥ `
fara बाधक gat सपं दर्भयति-“तस्माशो sa afte
होत्राय areqgary’-sfa | afaviata ‘ray’ wife:
लामिित्वेन सम्भा भरेत्, dsaxt जुह्यात् ॥ अम्निहोत्रस्यावश्यकत्वे दृष्टान्तरूपविवश्षायां are शास्ता
दंर्भयति--“तस्मादाहर्न साय मतियिरपरष्य इति”-द्ति | यस्मा-
हवस्य nae च भतिधेरपरोधे प्रत्यवायोऽस्ति, तस्माष्छारून्ना
एव मादुः ;-- सायं काले समागतो slate: (नापरष्यः' न निरा-
acuta इति। भतो लीकिकातिथिवत दैेवतातिथये होतव्य मित्यथः ॥
भम्निषोत्रस्यावश्यकर्तव्यता gat पुनरपि प्रकारान्तरयो-
feral प्रपंखति-- “एतच्च सम वे तदिदाच्रगरौ जानञ्ुतेय उदितष्टोमिन fared मानुतन्तव्य मुवाच,-- प्रजाया मेनं विश्राता at यदि विदाना जुषोत्यविद्रान्वेति ; तस्यो हेकादशाचे uy मिव प्रजा बभूव ; राष्ट भिव ह वा भस्य प्रजा भवतिय एवं विदाजुदिते awifa, तस्मादुदिते होतव्यम्"-इति | जनगुताख्यस्य कस्यचिग्महर्षेः पुत्रो Sada; # । स च राजपुरोहितलत्वात्
नित्यं नगरे वसतीति नगरी" । स महर्षिः तदेतद् दितमादहास्म्यं `
विदान् राजपुत्रं कञ्चित् “उदितहामिनम् उदिश्य खमनस्येव
* ““छपाविर्गानश्ुतिवः*-इति tare १२९ १० ९ १० । भलागशरुतिक्े पौवायणः"+
इवि कार उप ४.१.१। शश्रौपाविनेव जानगुतेयेन"-इति त° त्रा HTL I
१८० ॥ एेतरेयब्राद्मणम् ॥ `
सुवाच। कौट मुदितङोमिनम् १ रेकादशाक्तम्' एकाद थाक नामकस्य UW: पुत्रम्, “मानुतन्वव्यं ` मनुतन्तुनामकस्य रान्न. aaa # | त सुदिश्च मनसि कि मुवा चेति, तदभिधौयते-- भयः aarearea राजपुत्रो यदि विदान् जुहाति, यदिवा शास्त्रार्थः मविदहाजिति मम संशयो जायते। तथा सति प्रजायाम् एतदौय- पु वरपौत्रादिसन्ततौ पर्यल “एनम् Tarenre "विज्ञाता स्मः - विशेषेण svera:; यदि प्रजा aka, तदानौः मयं विदान्, अन्यधात्वविहानिति। एवं नि्ित्य, यदा तदीयां प्रजा TORI, तदानीं तस्यापि राजपुवस्य श्रजा' प॒व्रपौवादिरूपा ‘ae faa aye यथा राष्ट बहुजनाकैणं तददिति सण्दा प्रजासौत् | रकादगाच्चस्यापत्य र कादश्ाल्तिरिकारान्तः शब्दस्तस्य षष्टोयम् ®रेकादशाचेः"- इति । शयः प॒मानेवं विदान् प्रातस्दिते जडहाति,' भस्य we मिव बहला प्रजा भवति4 । तस्मादुदिते Sram मिति॥५॥ | |
इति ओौमसायणाचार्यविरविते माधवीये वेदार्थप्रकाशे रेतरेयत्राद्मणस्य पश्चमपस्िकायां पञ्चमाध्व्राये ( पञ्चविं्ाध्याये ) पञ्चमः खण्डः ॥ ५( २०) ॥
% “ef इ खाइत; सो मापौ मान॒वनतव्यौ*-इति अतः ब्रा० १३.५.२.९॥ “चि कितः गालवकालर्बवमनुवन्तुकुशिकानाम् KA Me Ate १२.१४.३। † Wee त्रा° २.२.४.१८. Fo |
॥ पश्चमपञ्िका | ५। ९ ॥ LER
॥ अध qs. gw. ॥
` उद्यन्तु खलु वा wie माहवनौयेन रभ्मी- न्त्सन्दधाति' स यो ऽनुदिते जोति वथा कुमाराय वा aaa वा ऽजाताय सनं प्रतिद्ध्यात्ताटक्तदथ व उदिते जुहोति! यथा कुमारायवा aaa at जाताय सनं प्रतिदध्याचादक्तत् त मस्मै प्रतिधौय- मान मुभयोर्लोकयोरन्राद्य मन् प्रतिधौयते ऽस्माच्च # लोकादमष््राच्चोभाभ्यां सयोऽनदिते जहति यथा Gaara वा हस्तिने वा प्रयते इतत भादध्यात्तादुक्त- दथ य उदिते जुहोति यथा पुरुषाय वा इस्तिने at’ प्रयते इस भ्रादध्यात्तादृक्तत्त मेष एतेनैव ` इस्तेनोहं saved लोकं आदधाति'व एवं बिहानुदिते Teta तस्मादुरदिते होतव्यं age खलु वा आदिल्यः सर्वाणि भतानि प्रणयति aca’ ate इत्या चन्त प्राणे हाख सम्प्रति हुतं भवति aud ` विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्य मेष इवं we वदन्त्सल्ये जहोति यो safaa सायं aera- fet mada: खरो मग्नि + ज्योतिर्ज्योतिरमिनि- रिति सायं जुहोति भुवः खरो ‡ सूर्या ज्योति-
caw’ क। ot “खरो fafa win? क, ““खरोदमभि" ख । {. “खरो. |
१९१ ` # रेतरेय ब्राह्म शम् ॥
ज्योतिः aa इति प्रातः सलं ete वदतः we हतं भवति a एवं विद्दानुदिते जुहोति तस्मादुदित होतव्यं तदेषाभियन्नगाथा गीयते प्रातः vrata ते वदन्ति परोदयाघ्जद्धति ये ऽभग्निोजं' दिवाकीटं मद्वा कौतयन्तः aat ज्योतिनं तदा ज्योति- रेषा मिति ॥ ६ (३१) ॥ ` प्रकारान्र णागुदितदहामनिन्धा मदितडामप्रशंसां aw— “उद्यत खलु वा wfea भाषश्वनोयेन weitere ; खयो safet जुहोति,- यथा कुमाराय वा aaa वा ऽजाताय स्तनं प्रति दध्यात्तादक्षदश्च य उदिते जदोति,-- यधा कुमाराय ` वा aera वा जाताय स्तनं प्रति दध्या्ताृक्षत् ; त aw प्रति- alana सुभयेोर्लीकयोरन्नादय मनु प्रतिधौयते care लोका- दमुष्माच्ोभाभ्याम्"?-द्ति। भादित्यः खय quaa इव्यार्थी . सज्राहवनोयेन we खकोयान् रड्मोन् सन्दधाति संयोजयति । wi सति ‘a’ पुमान् सुरयोँदयात् पै जुहोति, स मूढ इति शेषः | Aa दृष्टान्तः — यथा लोके कखचित् 'भजातायः भनु- wre “स्तनं प्रति दध्यात्" पातु' समर्पयेत्, ATERA तद् द्रव्यम् | अथ ata यः" षमानुदवादूर' जष्टोति, स विषे कौ | तज्रायं ृ्टान्तः-- उत्पन्ना स्तनप्रदानं यापं भवति, ateta तदिति | एवं सति ‘aa’ सूर्याय प्रति Waar विः समर्पयेत् | “तसः अमिराजिण मनु लाकदयेऽप्यन्रादय' सम्पद्यते | लोकयोरित्यस्येव व्याख्यानम् “श्रमाच्च -दत्यादि ; ana पञ्चमी ! भस्त्र | मुण्मिंजाभयोर्लोकयोरिविर्थः + ` | ‰
q waerafwar; ५] ga {22
yaaa . द्ान्तेनानुदितहोमनिन्दा मुदिवश्ोमप्रशंसां च ciafe— “a वो ऽनुदिते जोति, यथा gaara वाः हस्तिने वा ऽप्रयति wa आदध्यात्तादृक्षदेध य उदिते जोति, कैथा yar वा इस्तिने वा प्रयते इस्त जारष्या्तादक्त्; त भैष एतनेव CATE इलां खगे लोक आदधाति, व एवं विदानु- fea चुष्टोति ; तखादुदिते होतव्धम्"- इति । “ay अरुदित डोम, स मूढः । यथा लोके yore हस्तिनो क ग्राखायम् ‘aaa’ अप्रसारिवहस्ते ग्रासं प्रशिपेत्ः arta तत् । sfea- Gray. waters ग्रासप्रवैषसमाभं यः पुमान् विदिलो- feadtat स्यात्, ‘a मांसम् एषः" भादिलखः “एतेनैव wf: सौकार प्रसारिकनं waaay (ताः Tart खमे लोके खाचयति । तस्मा दुदयादूर्' ह तव्धम् ॥ ` प्रकाशन्सरेखो दिक्शोमं प्र्थसवि--““उवन्न खलु वा aifea: wate मूतारि प्रणयति; तस्मादेनं प्राय दत्वाचचते : प्ररे wre म्प्रति इतं भवति य एवं facrafet जुहोति; aarefed Paar —sfa , दित्यः खय gata aatfe orfea: ‘aw. यतिः चेष्टयति ; तस्माग्र णयतीतिषव्यु्पादिव्धस्य प्राशं इति बाम; दवं सत्बदितशोमीं ashe, तस्य प्राणङूपे आदित्यं खम्रति' सम्यग्दरव्यं इतं मवति । तस्माद्दयां etary ॥ gacfe बुत्यन्तरेशं ofeadid प्रणंशति- “दषं इवे wet qr जुहोति, यो ऽस्वभिते ard अष्ोत्य॒दिकि प्रातर् ; waa: खरो मम्निर््योतिर्ज्यो तिरम्निरिति सायं avifa, qua att wat ज्योतिर्श्योतिः qa शति प्रातः; सत्यं era कद्व. खत्वं ya भवति व एवं विदाडुदिते aewifa ; carseat होत
२४
gee ॥ शेतरेयत्राद्मणम् ॥
व्यम्"-दति | सायद्मलोन मम्निषोज् मस्त यादु, प्रातःकालोनं च सूर्योदयादृशै जुहोति, ‘aa: पुमान्धा षा (सत्यं यथाण्वादिन भेव मन्तं तुवन् ‘aa’ परमार्थे देव जुषोति । कथ fafa, तदु- ते- “yaa: खः” -दत्यादिकः areata war: | तस्यायः मर्थः - भुरादयस्रयो शोकाः मदौयदोमम् ॐ” भक्गोकुवन्तु ; यः “अग्निः देवः, सएव “ज्योतिः दौपादिरूपः प्रकाशः ; यच्च ‘atta: दौपादिरूपः प्रकाश्यः, स एव “wife: देवः ; तस्मै देवाय arya मिद ag «fa णवं प्रातःकालीोनमन्त्ेऽपि दषटव्यम् i भूरादयो लोका मदीयं होमं खोकुवेन्त॒ ; यं: चव्य" देवः, स एव ‘enfa:’ दिवसगतं प्रभारूपम् ; wee प्रभारूपं “ज्योतिः स एव. ‘aq, देवः ; ad «arga मिद ag) aa यो facia. जहाति, तस्य amet च्योतिर्निः, प्रातःकालीनं न्योतिः aan, sad ‘aa’ परमाथं "वदतः पुरुषस्य “सत्ये परमाथरूपे ऽग्नौ सूरं च इतं भवति । तस्मामातस्दयादु्ख शोतव्यम् es ` उदितष्ोमं प्रशस्यानुदितोमं fafeq’ गाधा aqerecfa— <तदेषाभियन्नगाथा waa’ —sfe ॥
तां गाधा माह “श्रातः-प्रातरढकृतं ते वदन्ति, पुरोदयाच्म- ata ये ऽनमिषोतं ; fearattal मदिवा कीर्तयन्तः सूर्यो ज्योतिनैः तदा च्योतिरेषा मिति-श्ति। धेः afaagifaa: उदयात् पूव मग्निहोतरं axa, ‘a’ पुरषाः "दिवाकीर्त्यम्" महनि ates -
# gogo सर द. €-९९ अग्मिहोष्रहासमन्राः; तवाद्याविमौ। “neta afer जुहोव्यभ्िज्यातिरितिः"-ष्ति काल्या° Wo ४.१३.१४ | तै° ape २.१.९ भु Heat, meng मैवं (२ age) तयोर्म्याद्यानानि द्रष्टव्यानि { - क .:
॥ aqaafeart | ५ |. ॥ १२५.
नीयं gay “भदिवाः wat कीर्तयन्तः श्रातः-प्रात” प्रतिदिनं प्रातःकाले waaq’ wa वदन्ति| wa .मसत्यत्व fafa, agua—“aat ज्योतिः”-डइति fe मन्त्रपाठः, तदा' उदयात्पुरा एषाम् भसिषोविणां aired ष्योतिर्नास्ति ; तस्मादसत्य- वादिनः «| शइति-शब्टो माथासमाप्तार्थः ॥ € ५ | इति ओौमव्सायणाचायविरचिते माधवीये वेदार्धप्रकाथे शेतरेयन्राद्मणस्य पश्चमपञ्चिकायां पञ्चमाध्याये ( पञ्चविंशराध्याये) षष्ठः खण्डः ॥ ६ (२१) ॥ `
॥ मध सत्तम, GT: i
प्रजापतिरकामयतं भर जायेव भूयान्त्खा fafa स तपो ऽतप्यत स॒ तपर्तप्ने मांजलो{कानख्जत। पृथिवी wafcd fed तांल्लोकानभ्यतपत्तेभ्यो ऽभि- AMAT ज्योतौष्यजायन्ताभ्निरेव पुथिव्या अना- यत॑॑वायुरन्तरिचादादिल्यो दिवस्तानि ज्योतौष्य- स्यतपन्तेभ्यो ऽभितपनभ्यस्लयो वेदा अजायन्तं WAT एवाग्नेरजायत "यजुवद वायो, सामवेद आदित्यात्" "ना Sau नर 0२ नि ‘qeafea वृं प्रातजं हयात, उभय aad a स्यात्"इति Fo ब्रा २.१.२.७ |
अत एवालुदिवष्टोभिना weaned वोध्यम् 1 १८० Go ato wie Zo) + +“°माहलो०” म, ट ; “Contato” घ ! एव निदङधोलर्रापि नयी vty. , .
१९६. , + एतरेयत्राद्मखम् ॥ . `
लान्वेदानभ्बतयन्तेभ्यो ऽभितकनेभ्यस्ौशि शुक्राणय- was भूरिष्येव टग्वेदादजायत, भुव इति ae ery खरिति सामवेदात् तानि शुक्राण्यग्यतपत्ं तेभ्यो ऽभितपनभ्यस्लयो वर्णां अजायन्ताकार उकारो मकार इतिः तानेकधा समभरतदेतदो मिति! तद्मादो मो fafa प्रणौत्थो मिति 3 खर्गो लोकशो मिखसौ यो ऽसौ तपति स प्रजापतिर्यज्ञ aga’ त माडरत्तेनायजतः स वैव हौज मकरोद्य जुषा- wad ara यदेतत् Ta विद्यायै शुक्रं तेन ब्रह्मत्व मकरोत् स प्रजापतिर्यन्नं देवेभ्यः सम्प्राय- w]e ठेवा यन्न मतन्वतं त ATER तेनायजन्त ल ऋचेव. Ve मकूर्वन्यजुषाध्वर्यवं साखोङ्गौयं यदेवै- aq wa विद्यायै शुक् ' तेन ब्रह्मत्व मकु से देवा अलरुवन् म्रजापतिं यदि नो aq wea भर्ति खाद्यदि aqel यदि सामतो, यदयविज्ञाता सर्व- व्यापा का प्रायञ्धित्तिरितिं स भजापरतिर्रवौ- देवान् यदि वो agen भ्रार्िंभवति' भूरिति aera award यदि यजुष्टो मुव sarah © ऽन्वाहार्यपचने वा इविर्यन्नेषु ' यदि सामतः afc व्याहवनौधे ` यद्यविन्नाता सर्वव्यापद्ध भूर्भुवः
॥ पचच्यममपद्धिका | or 229
रिति सर्वा wageaiwaita एव लुवाधेत्ये- तानि © 2 दाना मन्वःञ्ेषणानि यदेता व्याषत- यस्तदयात्मनात्मानं सन्दध्याद्यथा पर्वणा परव यथा Haat चर्मण्यं वान्यद्ा fafud diay देव मेवै- ताभिर्य्॑ञस विलिष्ट * सन्दधाति सैषा सर्वप्राय- fafaazat व्याषतयसद्ादेषेव यन्न प्रयञ्ित्तिः कन्तंव्या ॥ ७ (३९) ॥
अथाभ्निषोव्रमन्वप्रसङ्गाद् वुिखस्य सर्वप्रायचित्तसम्ादकस्य व्या्तित्रयस् षटि" वक्त सुपक्रमते-- “प्रजापतिरकामयत प्र जायेय yaa भिति; स तपो ऽतप्यत; स तपस्तघेमां- ज्ञोकानखजत,- एधिवी मन्तरिक्तं दिवं ; तांज्ञोकानभ्यतपत् ; तेभ्योऽभितसेभ्यस्त्ीखि श्यो तींष्यजायन्तानिरेव एचिव्या अजायत, वायुरन्तरिश्चादादित्यो दिवस्तानि ज्यो्तीं्भ्यतपत् तेभ्योऽभित- aaa वेदा भजायन्त,-- wag एवाभेरजायत, यजुर्वेदो वायोः, सामवेद भादित्यात् ; तान्वेदानभ्यतपत् तेभ्योऽभितसेम्ध- wife शक्राखजायन्त,-- भूरित्येव ऋग्वेदादजायत, भुव इति THAT, wfefa सामबेदात-द्ति। पुरा प्रजापतिरेको भूत्वा प्रजोत्पादनेन बडुविधः en मिति कामयित्वा तच्च ‘aq’ पर्यालोचनम् अकरोत् इदं वस्त्वीदश मिति पर्यालोचन- रूपं तपः कला, पर्यालोदितप्रकारेणोत्पद्यता भिति awe,
~ 3 “fafae’” क, ड, z i
REG -॥ Tatqareray ॥
तेन सङ्रूपेन लोकच्रय मख्जत । "तान्" लोकान् पुनरप्यभितः पयालोचितवान्,- कि भेषु शोकेषु सारभूतं aurea मिति पयालोचनम् | तथा पर्य्यालोचितभ्यो लो केभ्यः प्रजापतिसङ्ल्या- जुसारेष्णाम्निवायुदित्यरूपाणि “न्योतींषि' अजायन्त । तत्रापि सारं caterer विभ्यो ज्योतिर्भ्यो वेदय सु्पादितवान् «| तेभ्यश्च वेदेभ्यो व्याद्ृतिवयरूपाखि श्युक्राणि' ज्योतींषि पापाख्य- तमोजिवारणसमर्थनि भजायन्त ।
एवं व्याद् तिश्रयस्योत्पत्ति मक्षा प्रणवस्योत्पतन्ति माह- “तानि शक्रा्यभ्य तपत् ; तैभ्योऽभिततेभ्यस्नयो वशा भरजायन्ताकार उकारो मकार «fa; तानेकधा समभरत्तदेतदाश्मिति, तस्मादा भे मिति प्रणौत्यो मिति वै खर्म लीकभ्रोमित्यसी थ ऽसौ तपति"”-श्ति। तानि एक्राखि' व्याद्ृतिवयरूपाणि च्योतींषि सारात्पादनाय प्य लेावितवान् | "तेभ्यः" पयाजाचितेभ्यः प्रजा- पतिसडल्पादर्णत्रय मजायत । तच्च तरय भेकधा संयाजितवान् । तदेवौैमूतं वीत्य भे frat सम्प्म्। तस्मात् सर्वसारतवात् होता यः प्रधोगमध्ये सो मिति प्रणवं कराति [ सवेप्रयोगसज्ञ- हार्थो fren ], साऽय भकारः स्वगप्रातिदेतुत्वात् तदामकः। तथा यः ‘war भदित्यस्तपति अरसावप्योद्ारखरूपः ; भादित्यप्रापे- रप्योष्गरसां धनत्वात् | WET सवफलद्ेतुत्वं कठा आमनन्ति —“qaararat qrat या यदिच्छति तस्य aq’—«fa (उप १. २, १६. ) ॥ ` ` भध arate’ विधातु gage मुपाख्यान माषह--^“स प्रजा-
धतिर्यन्न मतनुत ; त मारत् ; तैनायज्त ; स च्छचेव Fa
#ै Ho सं ९.२६. Fe |
॥ पञश्चब्रपञ्िका। dion १९९.
WATE #, यजुषाध्वर्यवं †, साोद्रौयं ४; यदेतत् aa विद्यायै शक्र, तेन ब्रह्मत्व मकरात्”-¶ति। पुरा प्रजापतिः Sweat यज्ञम् “तनुतः विस्तारितवान् । केन प्रकारेणेति, साऽभिधौयते- ‘VY यज्नसाधनसम्रूहम् आदृत्य तेन साधनेन यागं क्तवान् । ` केदत्रयगतैमंन्बेः क्रमेण होतराध्वर्यवौहात्राणि निष्पाद्य, ततः अय्यै faa बेदव्रयङूपायां विद्यायां यदेतत् ‘qa’ सारं व्याहति- व्रयादिरूपं, तेन सारेण ब्रह्मलवं क्तवान् |
अथ ब्रह्मयश्नवहेवतायन्नं दर्थयति-- “ख प्रजापतियेन्नं देवेभ्यः सेम्प्रायच्छत्, ते टेवा यन्न मतन्वत, त AT, तेनाजयन्त, तं ऋचैव Wa anda यजुषा ऽष्वर्यवं, सामो ह्लोयं, यदेकैतत् aa विश्चाये शक्रं, तेन ब्रह्मत्व मकुवन्'?-इति। पूववाक्षवदु व्याख्येयम् ॥
अध प्रश्नो्तराभ्यां wafad विधत्त-- “Aa देवा भल्रुवन् प्रजापति,- यदिन यन्न we wid: स्यादि यजो यदि सामते यद्यविन्नाता स्ब॑व्यापदा, का प्रायञ्चित्तिरिति ; स प्रजा पतिरत्रवौदहेवान्,- यदि वा यन्न चक्ष भात्तिर्मवति, भूरिति गा्ेपत्ये शुहवाय ; यदि यजुष्टो, भुव इत्याग्नौप्रौये ऽन्वाहायप- चनेवा इविरयश्वेषु ; यदि सामतः, खरित्याहवनीये § ; aa
# एतन्रियममूखकान्धेबेद माग्लायनस्चम्--^“तद् थे कचन छान्दोग्यं ar sada aT हौजामर््ाः समान्राता न तान् कु्यादक््क्षतवाद्धौश्रख "दति श्रौ ° ८. १३. १२। † “अध्वरं प्रत्ययन्तु व्याख्यानं कामकालरशददिशानां दौचोपसत्प्रसवसंखोत्या नाना मैतावश्व' इविषा मुच्ैसपांणतायां इबिषा चानपूरवम्”-इति wwe ate ८. १९. १४ | ‡ “ween. सोमः सीतियः ve" defeat wwe श्रौ ° ८. १९.३९ । $ डान्दीम्य ऽप्येव मेव द्रष्टव्यम् ( उप०.४. १७. ३. ) |
२०० a एितरेयत्रान्नखम् ॥
fame, सवेव्यापहा भूसुबः खरिति सर्वा भगुदुत्याहवनोय प्व खडहवायेति'?-इति । ते देवाः प्रजापतिं naa मर्ष्डन्,-- "नः" waela यन्न यदि काचित् ‘am’ weanq fer? MIRA भवेत्, तथा यजुमेन्ताश्राममन्तादा अदाचिदास्तिंः श्यात्; एताः सर्वा जात्तयोा sarfefamat: , यदि कदादिदविच्राता काकिदा्तिंभवेत्, यदि वा सर्वधा यहेदत्रयमन्वनिमित्ता भमा भिरन्नाता च aatenftidaa, इदानीं प्रायञित्तिर्वक्षब्येति देव- Wl wea mea भूरिति हमः, caine waratata faraa ya इति ta: | सोऽयं सामयामे इष्टग्ः; what भ्रामोभ्रौयाभावात् wate afaerd cage साखा वाग्रवणं चातुमगोस्मनि दाच्छयख्वन्नः, कौष्छपायिनामयमः सौतवामणौ वा सप्तमौ; त एते इविर्यन्नाः #। तेष्काम्नौभ्रीया भवात् “अन्ना हाय्यपचने' दचि णाम्नौ + जुकाय हे युयं eee) सामम्नेषे ख रित्वाहवनोये Sra: । aafamar am, यदि वा वेद् बयम्बेषचखमु खयः, ततरेभयत्रापि yaa: खरित्येताख्िस्ः ANA: सर्वाः Wag’ eats साहवनीय एव Yer $ ॥ अनेनायेवादेन प्रायञ्चि्तविधि adte व्याद्रतिप्रयंसापूवेकां a fafa quewefa— “एतानि इ के वेदाना सन्तःसेषशानि यदेता व्याहृतयस्तद्यथाकमनास्नानं सन्दध्याद्यथा पर्वणा पर्वं यथा * “aureg ममोच caqearerawad चातुर्माद्छानि निशढपणबन्धयः सौषा- avifa aq इविगक्सं खाः-द्ति मौत wo qo. te | a + “eat cigwaredtefaw मकल्पयन् यद गाहायैम्'*- ति wee ate ९.२.१.५। †अनाहरति वश्नसब्बन्वि दीदजातं परिहरव्यनेनेति अन्वाहायों गाम ऋसलिगग्यो 2a चोदनः" द्रति च तच aro wre | “Marre दकिद्धाप्रागचि गरेखवि"- द्रति काल्याग्नौ ०२.५.३७ | tanta: सुवरिति खवेप्रायदिचानि"-दरतिं do Mo ४.२०.१. Me Ae |
॥ Warargat; ४। ON २०१.
चणा wiq@ वान्यदा विद्विष्टः संदनेष्ठयेदेव मेवैताभियेन्नस्य विलिष्टं सन्दधाति . सेषा सर्वप्रायधित्ति्यदेता व्याद्तयस्तस्मादेषेव as urafafe: कर्शव्यया-ष्ति। या एता sargaa: afer दसानि इवे shea व्याषतिरूपारणि, वेदानां aay "अन्तःस्ेपणानि' मन्सर्बस्ननाधनावि। तत दृष्टान्तो ऽभिधीयते --बधा लोके “श्रालनामानं सन्दध्यात् भावशब्दः खङ्पमात- वाचित्वात् सवद्रव्यपरः एकेन द्रव्येण द्रव्यान्तरं सन्धीयते i एतच न्दागे विंखषट॒मान््रातम्- “तद्या लवणेन wag सन्दध्यात् सुवर्णेन रजतं, रजते ay, Au we, dea तेषं, area Zia, THAT चम-इति ( Blo Sao ४.१७.७. ) | wreferr सुवर्जादौगां wart सुवंकारादिषु प्रसिद्म्। तदेतदभिपरेवा- aA wea #। यथा च इष्तप्रादादिष्वेकेन पर्वणा वर्वान्तरं dfgea, यथा च AW धात्वन्तरं संखिटम्, sau ‘saw’ पादव्राणादिकम्, ‘warer waerfeg fafe- fifa awa, चर्म भपि रज्वा Waaaq; wis waite 'दताभिः' व्याद्ृतिभिवैन्नस्य fafae ay dfxe wafay या धरता व्याहृतयः, सैषा wie वेकस्य प्रायश्चितिः ; ताद् ae त्रैकव्यपरिहारायं aia प्रायचिततिः wees ॥5॥ श्चि चोन्रसखयववार्वतिरचिते areata Feta रेतरेयब्राद्य णस्य पष्चप्रप्रद्धिकाययां पञ्चद्याध्चाये { पञ्चविंयाध्याये ) अपतम्ः खण्डः ॥ © (३२ ) ॥
[2 [
@ “पुच्छा वासः ब्रदसदिवात्'-दवि.२ ate ४¶ ए १९ १११ , ne
२०२. ‘a रैतरे यन्राद्मखम् a ` ॥ अथ Gea: aw: ॥
तदाड्महावदारः यहचैव हौं क्रियते ager ऽऽध्वथवं arate ' व्यारग्धा जयौ बिद्या भवत्यथ कोन ब्रह्मत्वं कियत इति तय्या विद्ययेति ब्रुयादयं वै यन्नो यो ऽयं पवते' तख वाक् च मनच्च वर्तन्यौ' वाचा च हि मनसा च यन्नो ada ga वै वागदो मन- Meta wan विद्ययैव cd संस्कुर्वन्ति मनसैव रह्मा संस्करोति ते डके ब्रह्माण उपाक्तते प्रातरनु- वाक्ते सोमभागान् जपित्वा भाषमाणा उपासते' तद्धेतदुवाच ब्राह्मण उपाक्तते प्रातरनुवाके ब्रह्माणं भाषमाणं दुष्टा se मख aera तद्य- चैकपात्पुरुषो। यत्नेकतश्चको बा रथो वन्तमानो au aaa मेव स यन्नो ad न्येति यन्नख मेष मनु यजमानो ae न्येति ware ब्रह्मोपाक्ते प्रातरनुवाके! वाचंयमः सादोपां्वन्तर्यामयोर्डोमा- दुपाक्ततेषु पवमानेष्वोह चो ऽथ यानि सोजाणि सश- WIE तेषां वषट्कारादाच॑ंयम एव खात् तद्यथो- भयतःपात्पंरुषो यत्र भयतश्चको वा रथो वत्तमानो न रिष्यत्येव मेव सयन्नोन रिष्यति यन्नख्ारिष्टि मनु यजमानो न् रिष्यति ॥ ८ (३३)
॥ पष्मपञिका | ४५।८॥ Rez
व्याष्तिहामप्रसङ्गेन aan qfeer: ; तस्य तल्वर्तुलात् # | तथा चाश्वलायन भमाडङ--“लुषोति-जपतीति प्रायचिन्त away” -इति ( ओरौ ° १.१.१६.) | भतः प्रश्नोत्तराभ्यां awe निर्णेतु भुप- क्रमते -““तदाहमेहावदादः aeaa होत्रं क्रियते, यज॒षा sera, सालों, व्यारब्धा तयौ विद्या भवत्यथ कैन ama क्रियत इति, अय्या विद्ययेति ब्ूयात्”-द्ति। ‘aq’ तव प्राय्चित्तप्रसङ्ग मह वदाः" ब्रह्मवादिनः अहुः चोदयन्ति | महत् we वेदं वदन्तीति महवदाः। श्तिस्तेषां प्रणंसा्ा । "यद aare कारष्ाटृग्यजख्ाभेति डौव्राधवर्यवौहावाणशां ‘aa’ वेदश्रयङूपा विद्या ‘ance’ विविच्य हाव्रादिभिः Shere भवति । अथर्वै- वेदश्च नात्र भिखयितुं wet; भाषवनौयादिकर्सव्यस्य तवरा- भावात् । भय तस्मात् कारणात् केन साधनेन age क्रियते £ इति चो्यम् । ae ‘war वेदज्रयरूपया विद्येया age कत्तव्य मिव्यु्तर प्रतिन्रूथात् । भत एव सम्प्रदायविदः — ““अधर्वच्चेतरवान् AW वेदेष्वन्धेषु भागवान् | ` तस्माद् ब्रह्माणं धर्मि भिति + wees अुतम्"-दइति ॥ `` ब्रह्मणा मनसा वैकस्यरादह्ित्यानुसन्धानं विधत्त ~ “aa & यन्नो यो ऽय॑ पवते, तस्य वाक् च मन wal; वाचाचदि मनसा च amt वर्तत, va वै armel मनस्तदाचा dar fata पत्तं संस्कुर्वन्ति, मनंसेव ब्रह्मा संस््ररोति-इति । यः ray वायुः "पवक" अन्तरिचे सञ्चरति, भय मेव यन्नखरूपो वायु- WEM यन्नः ; यथा वायोः SAAT, तथा AST’ AT वाक् ` = ग्याहतिष्टोमकक्ः त्वादिति यावत् । at efme te , = ~. ` | -
ROP ॥ शेतरेमत्राश्नखम् ॥ `
ख सन ‘aden प्रठत्तिभागौ । ware वाचाः जन्तरूपया भनसा च प्रयोगा्चसर्श्वाला यन्नी बर्तते, aang mat; तत्र काम् इवं वै" भूनिखखूपेव, ang “we खर्गरूपम् ; 'तत्' तेवा खंति वागुषया aan fren Pred weritve awaw ‘ad भागे ‘egafe’ सम्यक् सम्परादयण्ति । ब्रह्मा anes संस्करोति सम्यक् सम्परदियति ; अन्धं भाग निति पेषः Trav fefwatarastamaayy वेकथराषह्ित्यं ब्रह्मा अनुषन्दध्वादि- त्यथः । छन्दोगाञ्चैत ad माननन्ति-- “एष एव aaa मन वाक् च वर्तनीं .; तंयोरुन्धतरां मना संस्करोति war, बाच होताध्वयुदद्धात न्यतराम्""- ईति ( छन्दो Ste ४१६, a) + अध werent मौनं विधातु" वाग्वावहारे बाधं cuafa— “A SA ब्रह्माण खपाहते MATAR स्तोमभामान् जपित्वा भाषः STAT उपासते ARCATA AT ब्राह्मष्ड Garand प्रातरनुवाके ब्रह्माणं भाषमाणं ष्टा ऽं मस्य यच्नस्वान्तरह्रिति ; तश्धैकपा्पुरुषो यन्नेकतश्क्रो वा रथो वतमान wi श्वेष्येव भेव कश यश्चो wad afa,—ade शे मणु यजमानो at श्यति इति । शिषुचि- सखश्रप्रथोगेषु वर्तमानाः "तेः वेदेयाभिश्रललेन ब्रसिक्ाः "पके wwe’ केचिद् ब्रद्मसच्द्रका ऋतिविजो war पठितव्ये प्रातररु- वाके cane ‘ware’ अगुज्जाते सति, तस खीरे “cfgrefe लयाय त्वा" - Kae AAAS SATAY (Ate Ato १. ` ९.१. )जमितवा †' भोन भलया भाषमाग्णाः' वाम्बावडारं कुर्वन्तः
ee pts प्रावरलुवाक्े पुरा परिधानौयाया ब्रह्मा व्यववदति, sure मैव wtfa संसरति, हीयते ऽन्यतरा""-इत्यादिसत्खग्छेगेषः way एवैतदर्थं कः | † सखामभागमन्ासतु Fo do ४,४.१.९. भावात; “तद्यादासिष्टो ध्मा कयैः, केव
॥ चञ्चमपश्चिका | ५।८॥ Roy
‘saraa’ समोपे तिष्ठन्ति | तदानीं कचिष्छास्राभिन्नो are गत्य कसिंिद्यन्न प्रातरनुवाकोपाकरणादूे “भाषमाणं AAAS कुर्वन्तं ब्रह्मा णं CE! वाक्यमेतदुवाच - “भस्य यज्ञस्य ` ` मन्तरगुः”“-इति ; चटविग्बजमाना एकं यश्चभाग मन्तरितं क्तः वन्त इति| तवा सति यषा लोके कञिदेकपात्पुरुषो fratd arg सङ्कुचितं कत्वा प्रसारितेनेकेनेव पादेन ay मागें गच्छन् wae? भूमो चतम् न्यतिः नितरा मेति; यथा वा कबिद्रव एकर्चक्री भूमौ धवर्तमानो Wd प्राप्रोति ; एव मेवं मोनरदडितेने TMU TH: स धो Ve न्येति ; तञ्च waaay "अनुः पञ्चाद् यज मानी wea न्येति # ॥
इत्यं वाग्वयवदारे बाध Gat मौनं विधन्तं -- “aes बद्मो- Urea प्रातरनुवाके वोचंधमः खादोर्धाश्वन्तर्याभयोहोमादुपा- wag पवमनेष्वोषटचो † ऽध atte स्तोताशिं aera तेषां वषट् कारोदाचंथम रेवं स्थात् ; सथधोभयतःपात् FN यच्ुभय- तश्चक्रोवा रथो वर्तमानो न frraa भेवसयन्नोन रिष्यति,- यन्नस्यारिष्टि aq यजमानो न रिथति-इति। यस्माद्वाषषे बाधोऽस्ति, "तच्छा ब्रह्मा प्रातरनुवाकोपाकरणादूरे' वाचंयमः" मौनी स्यात् । कियन्तं काल मिति, तदुच्यते--उपांष्वन्तर्यामयोः” ग्रहयोः “भा Rare होमत्तमासिपर्यंन्तम् ; तथा पवमान-
जाथते ; रश्मिरसि चयाय त्वा चयं जिन्वेत्याडइ"-इत्यादिभिर्व्या खाताः Wo do ३.५.२.१। एनः पञ्चमे ऽस रण्डिष्िभनरस्य . "“शग्डिरितयेवादित्य अभशुजत'"-दतथादिषसृषिपरतया ग्याख्यावखानातम् ( ४.३.१.१. )। Ao To wg. Zo “SRY Tome HHT ATTA बुभूषेत्" इति WSe ATo LA Re | २.८९ Ke † भा-छत्-ङचवः = WET; | ee
Reg ` ॥ टितरेयत्राद्मणम् ॥
स्तोतेषु « विष्वप्यध्वयु णा “उपाछतेषु" भनुत्नातेषु सलु भोटः" उत्तमा सरमाभिकालोना aa anfa, तस्मा्तिपर्यन्तम्, are- यमः; स्यादित्यनुवतते । “अधः अनन्तरं यान्यन्यानि भाज्यादि- स्तोजाणि शस्त्रसदहितानि सन्ति, तेषाम् “ar वषट्काराद्” वोष- ` डितिमन्तोचारणपयन्तम् ; तस्तत्स्तो्रप्रारण्मादूचैः तदा तदा वाचंयम एव स्यात् । am सति “यधोभयतःपाव्' पाददयेपेतः ga: ay मागे गच्छन् न रिष्यतः न विनश्यति; तथाच +उभय तश्चक्र :' च क्रहयेपेतो र्थो मार्गे प्रवतमानो न विनश्यति ; शव मेवं मौनिना ब्रह्मणा ge: खं यन्नो न विनश्यति awa अरिष्टि' विनाश्ाभाव मनु यजमानेाऽपि न रिष्यतिः नविन्-
श्यति ॥पस॥ . |
इति ओोमलश्षायणाचायं विरचिते माधवीये वेदाथप्रकाशथे i शेतरेयन्राद्मणस्य पञ्चमपश्चिकायां पञ्चमाध्याये ( पञ्चविंशाध्याये ) wer: खण्डः ॥ ८ ( २९) ॥
~
॥ अथ नवमः खण्डः ॥
तदार्यद् गरन् † मे ऽहौाचारौन् weg: Ma ऽहौषौदित्यध्र्यवे दचिणा नौयन्तं उदगासौन्मः
; # चदिच्यवमानम्, सध्यन्दिनिपवमानम्, भार्भवपदमान मिति Vie पवमानलतीतासि,। + “TET” घ।
aw
॥ चद्धमपञ्िका | ५।९॥ 20S
TAR ऽग्ववोचन्मे ऽशंसोन्मे satay a Tha Sia ' किं fata चक्रषे' aga दक्रिणा ata’ ऽक्षत्वाहोखिदेव ver इति awa 2a भिषग्
यद् ब्रह्मा AAAI ARTS RCA इरत्यथो यह -
fasaa ब्रह्मणा छन्दसां रसेनारत्विज्यं करोति| यद् ` ब्रह्मा AHS ब्रह्माइभाग्धवा एष इतरेषा मुरिविजा मय आसं यद् ब्रह्मां मेव ब्रह्मण भासां मित- रेषा मृत्विलां तस्माद्यदि यन्न क्त wit: * ae यदि यजष्टो यदि सामतो यद्यविन्ञाता सवव्या- द्वा ब्द्मण एव॒ निवेदयन्ते aqiafe यन्न क्त भतिंभं वति भृरिति ब्रह्मा गाहंपद्ये ज॒द्याद्यदि GACT भव इल्याम्नोप्रौये ऽन्वाहायप्रचने वा efa- यन्ञेषु यदि सामतः afcareatia यदाबिन्नाता सवव्याप्ा waa: खरिति सर्वां भनुटुल्धाहवनौोय एव ACA भरस्तोतोपाक्तते सोन WE ब्रह्मन्त्सतो- व्यामः प्रशास्तरितिस भरितिब्रह्या प्रातस्सवने ब्रूयादिन्द्रवन्त + स्तुध्व मिति भुव इति माध्यन्दिने सवने ब्रूयादिन्द्रवन्त स्तुष्व मिति खरिति ठतौव- सबने ब्रूया दिन््रबन्त स्तुष्व मिति ada: खरित्यकथेए वा ऽतिराे वा त्रयादिन्द्रवन्त qa fafa सं
ean’ aa wl ot “ema” क । एव मिदोनरत्रापि+
1
Aor ' ॥ रेतरेयत्राह्म खम् ॥
यदाहेन्द्रवन्त ga fase तै यन्न eet यक्ख देवता सेन्द्र मेव तदुद्नौधं करोतीन्द्राम्मा गादि्द्- वन्त qe मित्येवेनांस्तदाइ तदाह ॥ < (३४) ॥
॥ इ चेतरेयन्दहयणे पञ्च मपञ्चिकायां पश्च मोऽष्यायः॥५॥
` अथ ब्रह्मणः कांचित् कर्तव्यविेषान्बिधातुं चोद्य Tare यति- “aergae गरहा ऽग्रोग्राचायौन्म wredtel serat- दित्यध्वर्यवे दधिका नोयन्त उदगासौना cara ऽन्ववोचन् मे ऽं सखे saraty म इति हाते, किंखिदेव aga awe दसि wat ऽक्लल्वाहा खिदेव wear इति-इति। ‘ae’ तख्िन् ब्रह्मणि चोदय are: | किं चोख fafa, तदुच्यते — यजमानेनाध्वयेबे यदा efaur ‘aaa प्रदीयन्ते, तदानीं यजमानस्याय मभिप्रायः- असावध्व्ः मे" मदथे ‘away न्द्रवायवादौनग्रहौत्, तथा “A मदं MAT ग्रहप्रचारं हतवान्, तथा A wed माइतीः "अद्टोपोत्" इतवानिति । यदोद्रातरे दलि नौयन्ते, तदानी प्रघ मभिप्रावः- wat sera भिः मदर्थम् ‘senate’ Wierd छतवानिति। यदा वरे efaa ataa, तदानो मय मभि प्रयः-- भयं डाता भैः मदर्थम् “भन्ववोचत्" पुरोनुवाक्यादौना मगुवचनं क्तवान्, तथा AW मदम् “अश्यं सत्" शंसनं क्तवान्, तथा ‘RP मदर्थम् ‘warte’ याज्यां पठितवानिति। रवं तेन लेन कतं काय्यं wen ware दचचिणां ददाति, तस्माद् ब्रह्मणेऽपि weed काये सृता दिला दातव्या । तथा सति ‘faifaea’ किं नाम कायः ‘qu? aaat ant यज्ञमानेन दिशा
॥ वद्चमपच्चिका । ५।९॥ २०९.
weet, “बारखिदकलेवः अववा कि मपि काय anata हरते" amt दिं इरेव् १ एतश्चायुक् भिति Trey ॥
तस्यो तर माह-- “awa Fa मिषम्बद् ब्रह्मा ; यश्रायेष सद्धेषजं war इदति"-दति | ओ ब्रह्मास्ति, रत ore (भित्रक्ः विकित्कः। ‘aq’ तस्मात् कारणा ‘aura भेषजं war यज्नस्वाङ्गवेकस्वरोगं अम्नयित्वा, दक्षिणा इर्ति ; तष्याहोच्रादिव्- दुपक्षारिलादटयं eferarat यम्ब. एव ॥
पचान्तररूपेख ane दजिणाजिक्वं दथवति- “अचो यद् सू यिेनेव ब्रह्मणा axa रसेनार्लिन्चं करोति यद् AMT; तस्माद् AMMAN वा एव इतरेषा Aa AT भ्राख यद् ब्रह्मारं मेष WMT Ware feater लि जाम्" -इति | भपि थ बद्यास्ति, “भू विष्ेनेव' भतिबह लेजेव (इन्दा रसेन" सेदवार्भूतेन व्ादहति- प्रशवबद्ूपे क ‘Away wads ae’ यस्मात् कारणादार्िश्यं करोति, aang कारश्ादुपकरबा्रधष्दयं ब्रह्मेति विधिरेव arar व्यवद्धिवत इति ta: ; fara tr ब्रन्नास्ति, एषः “जमर प्रथम सेकेतरेषा मृलिजाम् “tang मै" winter भजत्येव ;— कैदत्रै यश्वान् प्रयोगो वितताऽस्ति, स सर्वाऽणौवरक्टलिग्मि- वीचादुहैवते, ब्रह्मणा तु मनसेत्येतावानेव विषः, KATE माब एव । भय सेवार्थं मेवेत्वादिना Gelinas» ब्रह्मणे awa मेव मनसारुष्टीयमराम्, “इतरेषा alan’ Fares वाचानुष्टीयमान मदम् ; तस्मादुप्रकारबाष् खं fat पूर्ववत् ॥
व्याद्ृतिप्रायसित्त qa aerial ब्रह्मणो विधत्त -- “ane यदि यच्च ऋक्ष चार्तिः स्वाद्यदि axel यदि samt यख fame बर्वन्धापदा, ब्रह्मण एव मिबेदयन्ते ; तक्ताखदि वन्न ऋक
॥ १
२१० | ॥ एेतरेयत्राद्म णम् ॥ `
आर्तिमवति, भूरिति ब्रह्मा गार्हपत्यं शुद्ुयाद, ; यदि यज्टो भुवं दत्याग्नोप्ौये ऽन्बाहार्यपचने वा इविर्यन्नेषु ; यदि सामतः, afc त्वाङबनोये ; यश्यविन्नाता सर्वव्यापदा भू मुवः खरिति सवा भनु- दु व्याहवनौय एव जुदुयात्”-दइति । यस्माद् ब्रह्मा TMNT AF वहति, भिषक्षेन यच्नवेकख्य' परिशरख शक्रोति, तस्राद्यब्युगा- दिभ्यः किञ्चित् वैकश्य' भवेत, तदानौ मितरे सर्वेते तस awe एव तदेकस्य निवेदयन्ते , care’ इतरर्निबे दितलात् स ब्रह्मा पूर्वाकतप्रकारे च ततत् wah जुहुयात् ॥
ब्रह्मणः कार्तव्यान्तरं दंयति-- “स प्रस्तोतोपाक्ते स्तावः आह ब्रह्मगस्तोष्यामः प्रशास्तरिति, स afefa ब्रह्मा प्रात स्वने ब्रूयादिन्द्रवन्त ga मिति; भुव इति माध्यन्दिने wat ब्रूयादिन्ट्रवन्त ga भिति; ख रिति ढतौयसवने ब्रूयादिन्रः वन्त स्तुष्व मिति; भूर्भवः खरित्युक्येव वा ऽतिरात्रे वा ब्रूयादिन्द्र वन्त स्तुष्व fafa’-sfa | भष्वयेणा eta ‘card oa aqgaa सति ‘aaa’ स्तोत्रसाधने सानि प्रथमस्य waa WTA माता प्रस्तोढठनामकं ऋ विक्, ब्रह्माणं vaya मनेन मन्ते ब प्रार्थयेत | ब्रह्मन्”-दत्यादिर्मन्तः | ह ate अस्माकं. WTA भान्नापनस्य ककः! हे ब्रह्मन् ! त्वदु्चया ` वयं स्तोष्ाम इति | ततस्तेन प्राधितो ब्रह्मा भुःः-द्रतयेतां प्रथमां व्याहृति Gat, हे उद्गातारः इन्द्रवन्तः" इन्द्रविषयस्त् तिपराः ` सन्तः qe स्तोत्रं कुरुतेति ब्रूयाद् । एव भितरत्रापि योज्यम् ॥ `
ब्रह्मणा प्रयुक्षस्यानुक्नानमन्तस्याभिप्रायं दण्यति-“स यदाह
wane ga facet वे यन्न, इन्द्रो यन्नस्य देवता, सेन्द्र मेव तदु- ` we adit गादिन्द्रवन्त सुध्व मिर्थेवैनांस्तदाह तदाह”
॥ पञ्चमपञ्िका । ५। ९ ॥ RRC
षति । ‘a’ ब्रह्मा ‘cere qe fafa’ ger are, तखा- fama उच्यते- ‘ag’ सोमयागः Tel वेः wae एव, इन्द्रो हि तख ana देवता ; भतः ‘athe सामगैः क्रिय- माण aera Sey इन्द्रसहित सेव करोति; Ge मुहौतम्, इन्द्रात् AL AY ATTY | AA हे SKIT | युयम् “इन्द्रवन्तः, इन्द्र विषयतां पयेव न्तः, एवं भूत्वा gayi दतिः अनेनव प्रकारेख "एनान्" -उद्गातुन् aU ‘ag’ वाक्छ माह. ॥ भभ्यासोऽध्यायपरिसमाप्तार्थः # ॥ € ॥
इति खौमन्तायणणाचायैविरचिते माधवीये षेदार्धप्रकाशे ेतरेयव्राद्मशस्य पश्चमपञ्िकायां पञ्चमाध्याये ( पञ्चविश्ाध्याये) नवमः खण्डः ॥ € (२४ ) ॥
वेदार्थस्य प्रकाथेन तमो हारं निवारयन् | gautaga देयाद् विद्याती्थमरश्वरः ॥
इति ओमद्राजाधिराजपरभेग्बरवैदिकमार्गप्रवस्तं क- ्रीवीरवुकभूपालसास््ाज्यधुरन्धरमाधवाचायोदे्तो भगवत्वायणाचार्येण विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाण'नामभाष्व रितरेयत्राद्मणस्य पञ्चमपश्चिकायाः पञ्चमाध्यायः ॥
* अखित्रध्यायै नव खण्डाः सन्ति; AIG षट्सु AUT मामावम् , तत उत्तर खविक्नार्यीपरैश्प्रकरण मारब मिति सप्तमा मयोः खशख्डयीः ब्रहम विार्योपरशा उक्ताः; ञ्नावस्तुद्टादीनां कार्याख्यपि परसादचचयन्ति । आखलायनौयदितौयाध्यायख aerate ara ~ मग्राघान gat हितीयादिषु qasqe मब्रिहटोषम् ; AAU “Gy जक्ष (.१.१२,९. }""-ग्ल्यादु्पक्म्येतः परस्तारवीक् इति शम् ॥ |
२१२ ॥ एेतरेयत्राह्म षम् ॥
विश्वे वै पश्च ^)। गौरवे ew, avr ufa a मेति च wear) ag समानोदकैं az) Seats नव“ Wye tt
विश्वे वै देवा, देवासुरा वै, सच्च एवे जग्मु, ख्द्यन्नु खलु वा चत्वारि ny + ॥
॥ इति प्रञ्चमप्श्चिका समापना ॥
sea nga gE RN ETI TE IO I I EEN TIS TE TE IED SSE ER SEIS ERIC GS ण्विः
~ # . ९, ४१, ९१, १२३, १९२ To (४-१०-४ ९-९-२४ |e )। ` † ‰, ६३, ९१०, ६९१ Te (१०-1०.=१०--ड = १४ ख, ) (भार RRQTe T Ko pf
॥ रेतरेयत्राद्यणम ॥
॥ अथ षष्ठपञ्चिका ॥ (at)
॥ प्रघमाध्यायस्य प्रचमः खण्डः ॥
भ ट > अ
॥ ॐ ॥ देवा इ वै सर्ववरौ at निषेदुस पाप्मानं नापजन्निरे तान्होषावार्वुदः काद्रवेयः सपं- ऋषिर्मन्वहटेका वे वो होत्रा saat at वो ऽहं कर- area पाप्मान मपहनिष्यध्व इति ते इ तथेलधु- चुस्तेषां ta स मध्यन्दिने wafer एवोपोदा- is ' यारो ऽभिष्टौति wary मध्यन्दिने मध्य- fea एष गावृखो ऽभिष्टवन्ति तदलुक्तति we wt वेनोपोदासर्प॑सदाप्येतद्यवंदोदासर्पसौ नाम प्रप ` दसि तान् इ राला मदयाच्कार ते होचुराभौ- विषो वै नो राजान ated इन्तालोष्णौषेणाच्या- वपिनश्चामेति aafa तदच शोष्णीषेणाच्यावपि- नद्युखतख्यादुष्यौष मेव पर्यख art ऽभिष्टवन्ति ' तदनुकृति तान् इ राजा मदया मेव चकार'ते होचुः" खेन वै नो मन्तेण ग्राव्णो ऽभि्टौति इन्तासान्या-
२१४ ॥ एेतरेयतब्राद्मणम् ॥
fusafuaa मा पृणचामेति तथेति तद हान्या- भिच्छग्भर्मन्न मापपुचुख्तो Sai न मदयाञ्चकार' तयदसयान्यामिक्छग्भिर्मन् सापुष्डन्तिं शान्त्या एव ' ते इ पाप्मान मप जधिरे तेषा मन्वपहतिं सर्पा पाप्रान मप जघिरे त एते ऽपहतपाप्मानो हित्वा पर्व Sat cad नवयैव भयन्ल॑प पाप्मानं इते य एवं वेद ॥ १॥ ॥ खगशेणाय नमः ॥
अधानिष्ोत्रं पयसः प्रणंसा तदोहनापत्तिविनिष्कृ तिच | तस्य प्रप साप्युदिते च होमो ब्रह्मर्विजो व्यादकतयोऽप्यधौ ताः ॥ १ ५
ब्रह्मणः कत्तेव्यविधानेन wage बुद्िख्थः ; तस्यामिनिषटोभे कर्तव्यं # विधातु gare माह-- “देवा इ वै सवेचरौ सशरं fates इ पामानं नाप्रजच्निरे ; तान्होवाचाबदः काद्रवेयः सपं ऋषपिमेन्वक्तदेका 4 a शाता saat, at वो ऽहं acre पामान मप हइनिच्यध्व दतिः; तै ह तथेत्यचुस्तेतां TAT मध्यन्दिने मध्यन्दिन एवोपोदासपद् ग्राव्णो ऽभिष्टौति*-दइति | gu कदाचिद् देवाः सव बरु'नामके देशविशेषे + ‘aa’ fate दनु्ठितवन्तः | ते" देवास्तेन सवेण खकीौयं ‘grad’ दारिद्रा देतु ` नापजच्निरेः न नाशितवन्तः । ` "तान्" पापश्चयरद्ितान् देवान्. wae: तन्नामकः कचिदषिरामल्योवा च | कौहोऽवदः १
ॐ “एतख्िन् काले यावस्तुत् प्रपद्यते-इत्यादि भाग्र° te ४.१२ खर द्र° + ` ` , FSR? गरः ३९..१ द्रट्नयन् । .
॥ षषटपडिकां। १।१॥ २११
(काद्रवेयः कहूनामधारि्याः fear: ga: #, “aay सप॑जातीय- देहधारी, ऋतिः, watfeateger .मन्तक्ञत्' [ करोतिघातु- सयव दशनाथः ] -मन्स्य “प्रेते वदन्तु प्र वयं वदटाम-श्त्यादि सस्य ( सं° १०. ९४. १, ) दरष्टा । तेनाबुदेन कि am मिति | agaa— ve 2a: | ‘cara a होताः एकव होटठवेदोत्पनना क्रिया ‘a’ gurnq ‘aaa’ नारुषिता, तदेकल्येन पापचयो नासत् | ‘at क्रियां ‘a’ बुद्धं a¥ करवाणि, wart पामानं युय मपहनिष्यध्वे। ‘af’ एतटषिवाक्यं देवाः wate: | ततः ‘a? wae: तेषां” देवानां सते प्रतिदिनं मध्यन्दिनिसर्मय एव ey समोपम् लुकः सन्रागच्छत् । BAT च ये सोमा- भिष्टवाथीः श्रावाणः' पाषाणाः सन्ति, तान् पूर्वोक्तेन ata: अभिष्टोतिः अभितः oft क्तवान् ॥ इदानौं ्रावसुत ऋत्विजः ¢ तस्मुक्तेन mau मभिष्टवं विधत्त — “तस्मान् मध्यन्दिने wafer एव ग्राव्णो ऽभिष्टुवन्ति तदगुक्तति"-दइति । यस्मादबेदेनाभिष्टतिः कता, तस्माल्लोमप्रयो- गेषु wag तस्तन्मध्यन्दिनि काले एव “प्रेते वदन्तु" ग्तिसुक्तन ग्रां मभिषटव मृतिजः Fa: । 'तदनुकुतिः-दइति क्रियाविे- ` षणम् । ^तस्य' अवद ख (भुक्तति' weed यथा भवति तथेत्यर्थः ॥ Sede: काद्रवेयो रानेलाह तख सर्पा Fes यत त्रा १२.४.१.९। “Cote: -काद्रवेयस्तख सर्पा विश्ः०-°विषविर्या निगरैत्ः-इति चाञ्र° Ato १०,७.४५ ` † faXo €. ९. ८, ९, दर्व्यम् | t “'तख्यस्वि जः । चत्वारस्िपुरुषाः | तख तस्योत्तरे वयः । इता मत्रावरुणो ऽच्छावाकीो प्रावरस्तुदध्व्यः प्रतिप्रखाता नैटोत्रेता ब्रह्मा ब्राह्म णच्छंखाम्ीघ्रः पीतीद्गाता प्रस्तोता प्रतिहत
सुब्रह्मण्य sft) एते ऽहोनेकाहर्याजध्रतति। एत एवाहिताग्रय इरटप्रथमयन्रा wea सपदश्शः"-दति भाबर Ate ४. १. ३-८।
२१६ ॥ शितरेयत्राह्मखम् ॥
अ्वेदस्य amet लोकप्रसि्ठया दृढयति- “ख इ अ येनेोषो- दासर्पत्तदाप्येतर्रवदादासर्पणौ नाम प्रपदस्ति"-ष्ति। ae a तु भवदाख्यः सपदेषो महर्षिः, येन माने क “उपोदासपत्' तत्- ward प्रति विलादुदम्बाग च्छत्, ‘aw तस्मित्रेव देभे ‘cafe’ cert मपि “अर्वदोदासर्षीः-टत्यनेन नामधेयेन ger ‘aay मार्यास्ति 1 प्रपद्यते गम्यते भनयेति प्रपत् ॥
अवथाभिषटवकाले waga उष्णीषेण नेचरवेटनं विधत्त — “तान् SE राजा मदयाश्चकार ; ते होचुराशौोविषो बे नो राजान् मवेश्चते, न्लास्योष्लौषे णा खावपिनद्यामेति ; तथेति ; ae होष्णौषैखाख्यावपिनद्च स्तस््ादुष्यौष भेव we श्रावको ऽभि. वन्ति तदनुल्लति”-दइति । ग्राव्णा मभिषवार्थं मवैदाख्ये TEA. aeat समागते सति तदौीयविषटषटयावलोकितः सोमो ‘ara’ वस्धामकः, लय मपि विषयुक्तः सम्, ‘arp समौपवर्तिनो देवान् ‘HATA उन्मत्तान् परवान् क्तवान् । तदानीं A देवाः परस्पर मिद ay, — (भाशोविषः' awedsa मदो ननः” sara राजानं facet अवेलते (न्तः कट मेतकम्प्म् ; अतस्तत्परिष्ाराय केनचित् ‘culty शिरोवेटनसाध्नेनास्य- queer ‘wert चशुतोर्बन्धनं करव्राम दति विचाये fa: प्रदक्षिणं तस्य मुख मुष्णौषैश वेशटयितलवा तदौय- चचुपोर्वन्धनं कतवन्तः # । यस्माहेवैरेवं कतम्, तस्पाटलि- जोऽपि sate भेव aie’ परितो मुखं बै्टयित्वा श्रावणः"
# “ona wets प्रयच्छति | तदञ्चणिना प्रतिग्टद्म, विः प्रदकिषं जिर मुख बेटधित्वा, यदा सीमां श्रनभिषवाय व्यपोडन्यथ यादच्योऽमिष्ुबात्”-दइति are ०४, १२.६० ७। पुर १ भार १७८ Vo t द्रर्व्यम् |
n षंदप्ञ्चिका 1 21 १॥ Ris
सीमाभिषवार्धान् . पाषाणानभिर्टुवन्ति। तस्य ` waza “भनु- डतिः साश्वं यथा भवति तयेत्यनेनाभिप्रायेश नम् ॥ . . अथ प्रावस्तुतः पूर्वोकसकादन्या wast विधन्त — “तान् ड खजा मदया भेव चकार; ते होचुः खेम नैनो TAT ग्रावशो ऽभि्टोवि, इन्तास्यान्धाभिक्छेग्भिमेन्त मा एचामेति ; थेति ; aq हान्धाभिक्ंगभिर्मन् माप्चुसतो eat न मदयाश्चकारः तद्यदस्यान्याभिच्छय् भिर्मन्व माण्ज्न्ति area ठव'?-इति । पुन- रपि सोमो याजाः "तान् देवान् yaaa (मदयाश्चकारेवः ; ततः ते देवाः weet मु चु:,-- इधिविषयपरिहारेऽप्यपं wate ऋषिः स्व कोयेनेव सूक्षरूपेण मन्त्रेण aaa ऽभिष्टौति। अतो मन्व waaay विषिणास्माक FM जायत, “war कष्ट भेतत्। भतो मन्तगतविषपरिषशाराय ‘wer ware सन्धं" खलम् “oat भाप्यायख समेतु ते”-इत्यादिभिश्छम्मिः # (माएणवामः (“Tat सम्परकं”- दति ( सधा ०.२५. ) धातुः |] सवतः TA करवाम | तदेतत् सवे देवा अहै त्य तथेव wey: । ततः' ऋगन्तरसम्मकाव् तत्सूक्तमतेऽग्रत्वे सति “एतान् देवान् सोमा राजा नं मद- याच्चकारः SATS नाकरात्। तस्मात् कारणशादबुदस्य मन्त amy ‘wana? “भप्यायख'-दत्यादिभिः ( सं° १,९१.१६- १८. ) अभिषटवकाले सम्पतं कु : ; तथ शान्त्यर्थं मेव भवति ॥ देवाना मभिष्टवक्ततां पापशान्तिं eaafa— “A इ पाप्मान मप जन्निरे, तेषा मन्वपष्तिं सर्पाः पाप्मान मप afat, त एते ऽपडतपाष्ानो feat gat जीर्णौ ad नवयेव प्रयन्ति"'-इति | क्ते" देवाः अईदालुषठितेनाभिषटवेन दारिद्रयादिेतुम् “पाप्मानः . # “onary समेतु-त इति तिलः”-इति भ्रम त्री ४.१२.१६। ˆ ˆ ` ` aa
RLS ` # फेतरे यन्रश्नदम् है `
मानिववन्तः | ‘aut देवानान् ‘ere? वा पविनाणन् "जतुः पञ्चाद् अवैदसरम्ब॑स्थिनः wat; waisfe खकोयं वाश्ागे जाथितः शन्तः) ते सरघाः equitennt पूर्व सिचा जोरा ad हिता +नवखेव' arate त्वचा get: श्रयन्ति सर्वतः प्रसर्पन्ति | | “Ue ANAT: खक TAWA HY ॥ वेदनं प्रशंखति-- “ay चामं wa य चवं वेद” - दतिः + १ + इति शौमस्छायशाचायेविदचिते ara? वैटा्यभकापे ` Qatar षषटपञ्चिकायां प्रथमाध्याये | ( षड् विंपाध्याये) प्रधमः खण्डः ॥ १ ४
~
a we facia: qo: ॥
तदाइः कियतौभिरभिष्टुयादितिं शतेनेष्यार शतायु पुरषः शतवीर्यः शतेन्द्रिय orgies तदयं दद्दिये दधाति चयस्छ्ंल्या वेत्याहृष्ल य- feu वै सदेवानां wan ऽपाषसतरयस्िं थै wa Zar इल परिमिताभिरसिष्टुयादपरिमिवो वै प्रजापततिः प्रजापतेर्वा परता ` होजा यद् ग्रावस्नो- तीया तां wa कामा weer स gente मिताभिरमिष्टौति स्वेषां कामाना मवसद्धै सर्वान् mae य॒ एवं Fe तद्यादपरिमिताभि- रेवाभिष्टुया सदाहः कथ मभमिष्टुयादिल्य्रथारेः
॥ प्र्टपञ्चिका। १।२॥ ११६.
चतुरत्तरशारेः UTS: अर्चशारः wate: इति! तद्य कशो न तदवकल्पते ऽथ यत् ` west A ue तदंवकल्यते sa यदचरशश्चवरधरथो वि तथा छन्दांसि लुप्येरन् बहनि तथाच्चराणि हौयेरन्रडचंश एवाभिष्टुयाद्मतिष्टाया एव fenfasl वे geuy- TUE WTA यजमान मेव तद् feufay’ ag wre पशुषु प्रतिष्ठापयति त्मादद्श. एवाभि ष्टुयात्तटाइयंग्ध्ध्यन्दिने wafer एव ' भादकी ऽभिष्टौति ` कय म॑खेतस्यीः संवनयोरमिष्टतं भव- तौति ' यदेव गायच्ौभिरभिष्टौति। aa वै प्रात स्सवनं तेन॒मातस्सबने' ऽब यच्जमतीभिरमिष्टौति' लागतं वे ठतीयसवनं तेन ढतौबसवनं.एव मुः शाखं अध्येश्दिने मध्यन्दिनं oa raat ऽभिष्टधतः सविध. सवभेष्वभिष्टतं भवति य एवं वदं तदादहुर्य- दधष्वयरवान्यालिजः सम्प्रष्यल्यथ RAST एता मसम्प्रेणितः प्रतिपद्यत इति मनो वे यावस्लो- जया. ऽसम्परेषितं वा इदं मनसतस्मदिष एता . मल- स्परेषितः feta ॥६१॥ = सथ प्रग्रोत्तराभ्या मभिषटवगताना sat सद्यं विधत्त - “तदाः कियतीभिरमभिष्टयादिति, शतैनैत्याइः ; अतायुवें yew
२२० W .एेतरेयब्राह्यणम् ह `
शतवीर्यः शतेन्द्रिय भयुषयेवेनं तहं shee दधाति"-इति। WAY awty सच्ारादिद्दियां तदौयवीर्यस्य क WAAL, तस्द्चयाकामा मचां पाठेन एनः यजमानं दौर्घायुष्यादिगुणयुक्षं करोति ॥ | |
पक्ताम्तरं विधन्तं — “वयसि शत्या वेत्याइसत्रयस्तिंथतो वै स देवाना पामनौ sarvwafeint तस्य देवा xfa’—xfery अधवा ‘wafeiqe wut aafeinagar ufiea इत्याहः | तत्र Qqvaa— देवानां wafertt या aafawefer, wart: खकाथात् सः wae: पापानि ‘area’ विनाशितवान् । ‘aw भवेदस्य समोपसा देवाः ‘aafeing’ अष्टौ वस्वः, एकादश wen, दादशादित्थाः,, प्रजापतिख, कवट्कारचेत्येवं दैवसद्ला दरषटव्या #॥ ` ` ` fae oo werent विधन्तं — “अपरिभिताभिस्मिष्टुयादपरिमितो कैं प्रजापतिः ; प्रजापरतेवां एषा lat ze ग्रावस्सोत्रीया, तस्यां wt कामा अवरुष्यन्ते; ख यदपरिंमिताभिरभिष्टौति, सर्वेषां कामाना मबरुषाः- दति । एतावत्येवेति सष्यानिबन्धरड्िताः “परिः भिताः । प्रजापतेरपरिभितमहिमत्वाद् भ्रावस्तो्रसम्बन्धिन्धा होठवेदोत्पन्ायाः क्रियायाः प्रजापतिखम्बद्त्वात् भपरिभिंततवं युकम् ; ware क्रियायां स्वे कामाः anita wafer, भतो ध्यरिमिताभिरमिष्टवः धर्वकामप्रातेद ` सम्पद्यते ॥ वेदनं mk सति-- सर्वान् कामानवङन्धे य एवं वेदु-इ्ति # ` . ; © FoR भा० Buen To ol “तिल एव दैवतादति Feet fa: एथिवौ-
arn ` वायुरवेन्रो arafcaeam: सूर्या दुमखानलार्सा महाभाग्यारैेककसा अपि बहनि नीमचेयानि"-द्स्वादि निडर ©. २. ९।
~
॥ weafqnry; १।२॥ २२४
ठतीयस्य way aaa wafa— “तस्मादपरिमिताभि- रेवाभिष्टयात्"-¶ति ॥ a 2
प्रश्रोत्तराभ्या मसिष्टवे प्रकारविपेषं विधत्त - “तदाः क्थः मभिष्टुयादित्य्षरणारः, चतुर्चरणारः, पच्छछारेः . अरेशवेशा र, RAM: दति ; -तच्यहक्गो न तदवकख्यते ऽध यत् पच्चये नोः एव॒ तदवकल्यते ऽथ -यदश्रशथतुरक्षरथो वि तथा छन्दांसि लुप्येरन्, बदुनि तथाक्षराणि etivaten पवाभिष्टुयाग्रति- छाया एव?-इति । ‘aq’ तवताभिष्टकरे ब्रह्मवादिनः we माडइः,- केन प्रकारे शाभिष्टुयादिति। कियन्तः प्रकाराः सश्भाव्यन्त इति चाकाङ्का्यां ते प्रकारा उपन्यसखन्ते,- अक्षरगोऽभिष्टुयादित्येकः प्रकारः | TAAL मवसायावसायाभिष्टुयादित्थः | भरचतुश्के ऽवसानं दितीयः प्रकारः। पादेऽवसानं ठतोयः प्रकारः | wee ऽवसानं चतुथः । ऋचि समाप्ताया मवसानं पश्चमः। श्तयः wat विचारार्घाः; | fat प्रत्यक्षर मवसानम्, उताच्ंरचतुष्टयेऽक- सानम्, उत पादे. पादे ऽवसानम्, wivifaersy . ऽवसानम्, way. कत्ज्ञाया waaay? इति संशयः! aa wire राखि दूषयित्वादंचपक्त va खौकायः। ae मिति, तदुष्यते-~ यदि क्थ इतिःपक्तः स्यात् १. तत् arn न सश्चवति ‡ अध्ययमवैपरौत्यप्रसङ्गात,-- अध्व यनकाले ऽद ऽवसानं कुर्वन्ति नतु कत्रा मुचं मध्ये ऽवसानरह्ितां पठन्ति! .पाटावखानन परेऽपि waa दोषः 1. एकेकाक्षर-चतुरशर-पश्योर्दी षान्तर wafe,— तथा यत्तरयाङ्ीकारे छन्दांसि विलुप्येरन् 1. कथं विलोप इति, तदु्ते-- तथा vances बदुन्धच्चराङि “हौयेरन्' विनश्येयुः ; संडहिताकालौनस्य . दितवादेरभावात् ; ततः
ARR ` ॥ शेतरेयन्राह्मशम् ॥ .
ग्कन्टोभङः | Teas तु यथाध्यथम नेवाजिष्टवातः नं कीऽपि दोषः; water मेव पललः fear | भर्द्धयोः दित्वात् पश्च. इयसाहण्येन प्रेतिष्ार्थं मेतत् शम्यते ॥
ta सर्चचपच्चं प्रशंसति -- “feafast ३ षुदवशतुष्बादाः qua यजमान मेव ag दिग्रतिष्ठं चतुष्पात्सु avy प्रतिष्ठापयति ; तखपादर्दवंम एवाभिष्टयात्”-दति। भशर्चयोर्हिल्लायजमान- साम्यम्, WE पादचतुषटयोपेतत्वात् पद्साम्बम् ॥ |
अथ मध्यन्दिरनकालोन सभिष्टवं प्रश्रो्तराभ्यीं avatar “तदाषयमध्यन्दिने मध्यन्दिन एवं ग्राव्णो ऽभिरौति, कष we. awa: शवनयोरभिष्टतं भवतोति ; यदेव गायज्रौभिरभिषौति, गायतं वै प्रातस्छवनं Fa प्रातख्यवने, se arma fired art वै ठतोयसवनं तेन कतोयसवने"-दति । "तत्" तत्तीभिषवे चोद्य माहुः | यस्मात् कारशादयं प्रावशैत् तग्मयोगखब्बज्विनि मर््यन्दिनि' एव खवने भ्राव्खा ममिष्टवं करोति, एवं उति केन प्रकारे UH ways: प्रातस््रवनढतो TETAS: सिषध्य- तौति a) WY यावतौ जगतो इन्दोदयं तहाखन्धयोरपि सवर्गयोरभिषटव्िंदिरिन्युसरम् ॥ वेदनं प्रय॑ ख्ति-- "एवे सु इथि awfen मध्यण्दिन एवं प्रावशो stare: wag शवनेषव- faed मभि य शवं वेदः" -इति । “एव जु इ' अनेनव मायत्रौः जगतोच्छन्दोदारेष ॥
अथं orga खन्पेषनिरपेललं प्रश्रोत्तरीम्यां द्यति “तदाइयेदष्ययुरेवाग्धाख्लिजः सम्प्लव कस्मादेष एता मस, Sifan: प्रतिपर्ददत इति ; मनो वै ्रावस्तोतौया सभ्रेषितं बी ददं ATMS cat wesian; प्रतिपद्यते~ष्ति | तव्
॥ weufaent] १।३॥ QAQ
तज reg head प्रत्र ATE: | TENT कार यादध्वश्यैः सर्वानन्या- afas: सम्मेश्त्येव, न Gere, तथा सत्युतिगन्तरवत् ग्राव- लुदप्यध्व्युणा स्न्येषणोयः १ त्च मास्ति । कस्मात् कारणात् सम्मित "एषः" ्रावसुत् "एताम्" ऋचं प्रारभत इति प्रणा मभिप्रायः। ade मत्तरम्- येय मग ग्रावस्तोतसम्बन्धिनौ विद्यते, सेयं मनःखरूपा, arse fafearatq केनविदपि असम्तेत्रित Rance; सस्मात् "एषः? यावसुत् समैषनिरपेच एवं "एता स्तोत्रीया ad प्रतिपद्यते ॥ २ ॥
दति यौसत्सायशाचःयं विरविते माधवीये वेदार्थप्रकारे रितरेयक्राद्मणस्य षठपर्चिंकायां प्लवमाध्याये ` ( षडबिंग्याध्वाये.) दितोयः खण्ड; ॥२॥
॥ अथ Sata: wae:
Ala GRY तदये सोमो राजा aes सोमे Cafe mt ETE Areata यथा धेनु स्पदयेत् तेन Alia यजमानाय सर्वान् कामान. दुहे सर्वान् etal कामान् वाग् दुहे य एवं वेद aay ` किं. सुब्रह्मण्याय सुदरह्मण्यात्व fafa वागेवेति बया ered ब्रह्म च सुह्मं चेति acre waned
RRB w रेतरेयब्राह्मशम् ॥ .
पुमांसं सन्तं स्रौ भिवाचच्त इति- वाग्वि सुब्रह्म- ग्येति ब्रूयात् तेनैति तदाद्यं दन्तवेदौतर ऋतििज भतिविञ्यं कवन्ति » afeate सुब्रह्मण्या कथ मस्या- न्ते दात््विज्ं छलं भवतौति वेदेवा उत्कर ॒मुत्- किरन्वि यदेवोत्करे fasatwadifa ama तेनेति तदादहरथ कच्मादुत्करे तिष्ठन्त्सुबरह्म णया. माच्नयतौ- WIA वै सच Alaa वैषां यो वषिष्ठ भसौत्त मब्रु-
त्युनद्कश्या माद्य त्वं नो Afesre देबान् इयि- व्यसोति afis aad aq कूर्वन्यथो वेदि मेव तत् सर्वा ward तदाः कच्यादश्या ऋषभं Shear मभ्याजन्तौति' वृषा वा HT योषा सुतर ण्या तम्मियुनं ae भिथुनख प्रजाया दखु- पांश पालौवतसाम्नौपधो यजति! रेतो वै पावत उपांशिब वै रेतसः सिकतिर्नानुवषट् करोति det वा एषा यदनुवषटकारो नेद्रेतः संखयापयानौल- dfed वै रेतसः aay तस्ान्नानुवषट्करोति ` aeare आसीनो भच्चयति पलीभाजनं वै नेर्टा ऽग्निः पतीषु रेतो दधाति प्रजायां अग्निनेव तत् पनौषु रेतो दधाति ware र जायते प्रजयग पशु- fad एवं वेदं दत्तिणा अनु सुब्रह्मण्या सन्तिष्ठते Medan” क । - . ध
१ ।चष्प्च्चिक्रा 6.212 a 42%
ae gaged <faaqatg wa तदाच as मन्ततः प्रतिष्ठापयन्ति ufagiafa ॥ 3 y
UTMACANT YTD षष्ठ प्रञ्चिकावां प्रथमोऽध्यायः ॥११
ग्रावस्तुत ऋविजः कर्तव्य मभिधाय सनद्मण्याख्यस्य कलिजः ऋतव्ये निरूपयति -“'वाम्बे GTM, Te सोमो. राजा Tee: TA राजनि क्रीते Gawar मगद्नयन्ति, war tq सुपत्रयेत् तेब वतन; यजमानाय सवान् कामान् Se’ दइति। सब्रह्मख्छाः-गब्देब इन्दामच्छ हरिव आागच्छ"-इत्यादिनिगद उच्यते #। सा BAW वामेव, Veet सती Beet । वस्माः सब्रह्मख्डायाः धेनोः सोमो राजा वकखनौयः। तस्मात् -शोमक्रवादूम् wham: तत्तग्रयोगेष् vara areag:, उक्षनिमदं पठेयु- दित्यथः। यथा लोके दोहनां काच्चिद्धेनुं तदौयवबस्सप्रदमनेन् Waid प्रत्बादहयते, वबददेतव् द्रव्यम् । रएतेनाद्वानेन यन्नमानधं सवान् क्राम्रान् दु" शरम्पादयति ॥. Aad प्रशंरति--. “aalq Nia कामान् वाग् दषे a एदं वेदति a प्रख्ोलराभ्बां सत्र्मरञां प्रपखति-““वदाइः किं सब्रह्मख्याये gawera fafa; वामेडेति ब्रूयाद्,-- ad aw «gan “fa—afa| ‘ar aa qawere fared † अन्ते नामः
-. , #, t Baerer aren जिगय यलुजि बेष ए $ मौमांसा्ां ava सिद्षत्तितलाब्
( नेर Ts १.१.२८--४४. } 4 तपथना न्ने पठितः, . Trane ग्यास्लाकत. ( ३. Be
ac.) | सामवेदौयषडत्रिभ्वराद्मरे त्वयं era षडितो sweet व्याख्यानः, सायेनि ज्र
FRE: {१.९,. )। कका छाभकखमेषु लाद्यामेनके ऽग्यचं woes जिड्धितः ८ १.३.)
PUG Uae नौयतेऽपि ; क्मासाधिकेः wae च व्यपदिष्पते त Re
AX ॥ Ratan a
निमित्त च्छन्ति; वगेवेति तदुत्तरम् ; “ana’”’-senfe aga. पादनम्। ‘aw बैदो ‘ard aman Aa तस्मिन्नपि वदे US AW aya वेदवाक्यम्, aguaq वाग् देवता; तस्मात् सारभूतस्यर निगदस्य सब्रह्मष्येति नामधेयम् } -प्िङ्ब्दाभिः qq निगद्स्य qanefa स्तो लिङ्कशब्दे नाभिधानं वाग्रूपतल- farwafa ॥ | ` एत af प्र्रोक्षराभ्यां edafa— “aereca waned gait सन्तं स्तौ भिवाचक्षत इति ! वाग्वि सुब्रह्म्येति ब्रूयात तेनेति”-इति॥ |
पनरपि प्रश्नोत्तराभ्यां सुब्रह्मण्ाद्वानस्य देशविभषं निरूप- यति --“तदाइर्य॑दन्वेदौ तर ऋत्विज wheat कुर्वन्ति, बहि- वेदि सृब्रह्मण्या ; कथ मस्यान्त्वयार्लिज्यं छतं भवतीति 2 वेदेवा उत्कर सुककिरन्ति, यदेवोत्करे तिष्ठब्राहयतीति ब्रूयात्, तेनेति? xfer) अध्वयो ठप्रतयः सर्वेऽप्युतिजो वेदिमध्ये एवालिविन्यं कुर्वन्ति, “ुत्रह्मण्या' # वेदेर्बहिरभागे सुब्रह्मष्थाखेन ऋतजा हूयते ; तथां सति कैन प्रकारे ‘we’ सुब्रह्मण्य-नाखर ऋत्विजः वेदिमध्ये भविष्यं छतं स्वादिति प्रथः | तस्येद मुत्तरम्,- वेदेः सकाशात् उत्करम्" उदर्तव्यं पां सुम् ‘ofc’ उचत बहिर्देे वेदेसत्तर-
पाठस्त्वेवम्-- “GAMA, | सब्रह्म्डोदेम् । सुब्रह्मण्योम् ¦ इन्द्रागच्छ इरिव् भ्रा we मेधातिधे मेष ठषख्च्रख मेने। गौरावस्कन्दित्रहल्याये जार alien ब्राह्मख गौतम. BT) अहे सुत्या मागच्छ मघवन् Say ब्रह्माख भामच्छतामच्छतागच्छत'-इति | afra- यारस्यके ऽप्ययं “Hare, Tepe ऽसौीयते (१.१२.१,४.) | भस्य च ग्याखयानामरं सौमांसोः areata: द्रव्यम् ( नै» Toe. ९, ४४४; Gite १५.) . EL --
° , ` #. (सत्रह्मण्या'¬इति सुपां gga ( पा ७. ३. १९. ) KENT इपम् । अपिं वा-भाबे- ग्तोऽप्वं द्यते, "Gael Enea माद्य "दति क्यार We GRE PR
॥ षहपसिका 1 21 20 Rs
भागे प्रिप्रत्ति ;. तेव ad waren वेदिमध्ये एव छतं भषेत्। यस्मादेष कारणादयं Youre sated तिष्ठन् सुब्रश्म्यो areata, तेन" कारणेनेव्य॒ ्तरवादिनो वचनम् # ॥ सुब्रह्मण्याहानस्मोत्वरदेपं विधाय पुनः श्रख्नोत्तराभ्यां प्रशं खुति- “तदाइरथ कस्मादु तरे faseqaurer arwadter चयो वै सत्र समासत, तेषां यो वर्षिष्ठ भासौत्त महरुवन्सु्रह्मण्या area a भो नेदिष्ठाद् देवान् इयिष्यसीति ; वर्षिष्ठ aaa तते च्र्वम््यथो वेदि मेव तत्सवं प्रीखाति- दति | 'आषवनोयदे शान् परित्यज्य सुब्रह्मण्याद्वानस्योत्करदे शखोकारे fa कारणम् ? श्ति प्रश्रः 1: तस्येद सुत्तरम्- waar हि पुरा सत्र मासतः, तेषाम् eure मध्ये यो afas: अतिशयेन हद भासीत्, तं प्रत्येव महर वन्,-~ हे महे ! सुब्रह्मण्या माद्य, "नः" अस्माकं मध्ये त्व भेव fesry `वयोहचैत्वेन Zadar: प्रत्या सब्रत्वे सत्यन्तिकितम- त्वात् देवान् (द्यिष्यसिः "आह्वातुं समर्थोऽसि । एव सभिभिरह्लः ल्ादत्राप्युलारदेशे तिष्ठन्तं सुत्रदमश्छाह्वानकत्तर मेनं afte Fa’ अतिशयेन ठच्च मेव कुर्वन्ति । उत्करस्य ` वेदिगतर्पासुरूपत्नात् तंत्छामीप्ये सति वेदिं “सतरः निरवशेषा ्रौणातिः `तोषयति ॥- -अध सुब्रह्मष्याख्यस्यर्तिजः समौपे `दंचिष्ात्येन sna प्रशोत्तराभ्यां freaafa— “cere: कस्मा दस्मा ऋषभं दच्िशा मम्याजन्तीति ; दषा वा ऋषभो योषा स्रह्म्या, तन् मिथुनं, ver मिथुनस्य प्रजात्या इति"-इति । ‘ay aay Gores चिषये प्रन ary: । ` “wal .सुब्रह्मण्याय ऋषभ" gra दक्िणं कत्वा "अम्थाजन्ति' ata ` मानयन्ति। aw किं कारश मिति
25 „ ..॥ ` Raters 8
wef: । तखट् सुलरम्-- asa efawiaa नोयमामः ऋषभः, सोऽयं (ठता वै" सेवनख्मर्थः gered एव ; qawe4r तु स्ोलिङ्गगष्टाभिधेयत्वाख्ोषिद्रूपा ; तदुभयं fara भवति । we भिथुनस्य ‘care प्रजोत्पादना्थै amas मित्यत्र कादिनो ऽजिप्रायः॥ | सब्रद्म्यस्व aie aan प्रान्नीघ्रस्यतििजः awe fer — “sate पाङ्लौवतस्याम्नीप्रो यजति ; ta क oretay eutfiary वै रेतसः. fafe:’-cf | पानौवताख्यो यो प्रश्विरेषः, तस्यं मन्ते ‘outy’ maga भागीप्रो यजेत् । योऽयं पाढोवतः' we! स tag: खरूपम ; लोकेऽपि रेतसः ‘fafa’ सेचनम् 'खपांभ्िव 2 wf मन्तरेख रहस्येव क्रियते। मतस्तस्ाम्याथं म वायै डतम् ॥ ` भत पाबौवतग्रहे “सोमस्याग्ने वौहि"”-दत्येत मगुवषट्कारं # निषेधति - “नामुवषट् करोति; der arc यदनुवषट्> कारो Aka: खा पयानोत्वसंखितं वै रेतसः wat, warws- वषट् करोति"-ति । . ada ग्रहेषु वषटकारानुवषरकाराभ्यां चयते ; wag Wales. वषट्कारहोम . एक. एव, न वितर, । तव हेतुः “शंखा वे-दन््ादिः | योय मञुवषटकारो- $स्सि,. सोऽयं “संखा 2 awa अ्रमातिरव। तथा. सति स पात्ी- qauwed ta: Qa संखाप्रयागिः ater समार्सिः न करवा- शीति अभिप्रेत्य त्तमे भतो भवेत् । “भसंखितम्' wears: aqua रेतसः सेचनं quae wat भवति ; तस्मादेव marae कुर्यात्. । तथाच यश्जमाधां पठन्ति-- ¦
त BE १.भा० १६९ ye 8 do, २भा०० २२१०१७१०. We १.४.१९}
: # ष्पञिका। १। ₹॥ २२९
““ऋतुयाजान् दिदेवत्यान् ae पाजौवतो ग्रहः
भादित्यब्रहसाविन्रौ mea मामुवषरकथाः'"-द्ति # |
अथ पाल्ौवतग्रहभकखे देयं विधत्त — “नेष्टरुपख भासौनो भक्षयति : ` पतीभाजनं & नेष्टा ऽग्निः catg tat दधाति प्रजात्या “fara तत् aaty रतो दधाति प्रजाल्वे"-दति। योऽय Arete: पान्नौवतं यजति, सोऽयं नेष्टुः “उपस्थे समौपे आसीनः id wade) Rear ऋलिकं “पद्रीभाजनं वै" पन्ौखानीयः : ` “Ae: पद्मी सदानय^- इत्येवं † नेदपव्ररोरान्- यनहारा GATTI! waaay wae सत्यनिरूप miata: पौष ta: खापयति ; तश्च प्रजननाय सम्पद्यते । ‘ay targets यजमानोऽपि ‘fata भग्यगुग्रहे लेव पत्रौषु रेतो ऽवखापयति | तदपि ‘nara’ सम्पद्यते ॥ aed प्रणंसति-- “प्र जायते प्रजया पशमियं एवं वेद-द्ति a
भव सुत्रह्मण्याविषये कच्िदिषेषं विधत्त -- “दिशा wa qaeren सन्तिष्ठते ; वाग्वे सुत्रहनण्यान्नं efeurara एव तदाच an मन्तः प्रतिष्ठापयन्ति प्रतिष्ठाप्यन्ति"-इति। दत्िशास नौतासु ता efrar ‘wy’ पात् सुब्रहनश्छा (सन्तिहते' समा- प्यते । PMV वाग्रुपलवात् दचिशायाखान्रूपत्वात् “सन्ततः समातिवेलाया मिमं aw “cara वाचि इयोरेवेतयोः ‘afaer- uate ufafed कुर्वन्ति ॥
% नागन ato ४.९.२१. Ze
t ते सं* ९.४. ८. ¶। “ay सम्ेष्यति- भग्रौत्रुदपशय मासौद, Ae: पतौ छदाय, SHIN TTT ०-° sat वा MG, योषा Aer, मिथुन मेवेतत् प्रजननं त्रियते; उदानयति नैष्टा पनी, ता FRA SHUTTLE Ware Aro ४.४.२.१०,१८।
ARO ` ` » रेतरयब्राद्म शम् a
2 © अभ्यासोऽध्यायसमोप्पधः ॥ 2
` ` इति खौोमस्ायणाचायं विरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाशे. रेतरेयव्राह्मरस्य षष्टपश्चिकायां प्रथमाध्याये { षड विंशाध्याये ) ठतोयः खण्डः ॥ २॥
वेदार्थख प्रकाभेन तमो हाई निवारयन् । छमांतुरो देयाद्. विद्यातीधेमहेश्वरः ॥
इति ओमद्राजाधिराजपरभेश्बरषैदिकमार्गप्वत्तक- , . . ओवीरवुकभूपालसाम्बाज्यघुरन्धर माधवाचार्यदेशतो ` -भमवत्ायणाचार्येख विरचिते माधवोये German’ aaa: शेतरेयत्रान्मणस्य षषटपश्चिकायाः प्रधमाध्यायः ॥
[
‘Use हि तौयाध्यायः॥ (at) 7 ॥ मथ प्रवमः खण्डः ॥ Pe
omen 09 cme
॥ ॐ ॥ देवा वै ae मतन्वत तांसन्वानानसुरा अभ्या यन्य स॒वेणस मेषां करिष्याम इति ' तान् दचि- श्त उपायन । यत् एषां awe तनिष्ठ ममन्यन्तं ते Rat प्रतिबध्य मिवाव्रसुशौ दक्तिशतः cate मिषावरुथाभ्याः aa दक्िणतः. प्रातःसवने sae Talend तथैवेतद्यजमाना . मिजावसर्णाभ्या AY दक्िशतः प्रातःसवने ऽसुररचांखपघते AWA मंजावर्गां AIAG: प्रातःसवने शंसति सिचा ब्रसुाभ्यां हि देवा दकिणतः प्रातःसवने ऽसुररक्ञा- खपाघतते वै दिशतो ऽपता असुरा मध्यतो ae प्राविशंसे देवाः प्रतिबृष्येनद्रं ' मध्यतो sca’ seta मध्यतः. भरातःसवने'. ऽसुररचां ्प्राघ्रत'
तयेवैलद्यजमान TROT मध्यतः प्रातःसवने ' ऽसुर- रचा खपघते dais बाद्धण्च्छंसी भ्रातः; सवन शंसतीन्द्रेण हि Sat मध्यतः. भातःसबन SATA ते वे AVIA ऽपता असुरा उन्त्-
२१९ a एेतरोयत्राद्मखम् ४
रतो यज्ञं प्राविशंस्ते देवाः प्रतिवुष्यन्रम्नौ उत्तरतः परयो त इन्द्राग्निभ्या ATCA: प्रातःसवने | ऽसुर- रचांखपाघुत तथैवैतदाजमानां warfare मेवो- तरतः भ्रातःसवने' ऽसुररचांख पृते wanes मच्छावाकः भातःसवने शंसतौन्द्राम्निभ्वां हि देवा! उत्तरतः भरातःसवनं ऽमुररचखपाघुतं ते वा उत्त- शतो SURAT असुराः पुर स्तात्पयंदरवग्त्छमनौकतस्ते देवाः पतिवुध्याभ्नि' पुरस्तात् प्रातःसवनं पर्वीठस्ते ऽगनिनेव परस्तात् प्रातःसवने ऽसुररचाखप्राघत aa- वततद्यलमाना अरभ्निनेव पुरस्तात् प्रातःसवने ऽसुर- TATA तद्मादाग्नेयं प्रातःसवन मप पाप्मानं इते य एवं वेद् ते वै पुरस्तादपशता WAU: TET rer भाविशंसत देवाः प्रतिवुध्यं विश्वान् देवानात्मानं | पञ्चा्तुतोयसवने waged विश्वैरेव. देवैराक्रभिः ' पञ्चात् ठतौयसवने ऽसुररल्ञापाघुत ` तथैवेतद्यं न- ' माना ' विश्वैरेव देवैरातमभिः पश्चान्चतौवसवने ऽसुर- रश्चांलपघुते' awe वैश्वदेवं दरतीयसवन aa Bard wa य एवं वेद तै वे Sat असुरानेकं War Wa सवंद्मादेव यन्नात् ततो वै देवा अभवन् परप सुरा भवल्यारमना पराश दिषन्. पाप्मा agai
॥ ष्ठपचिका 1 २.1१॥ ARE
भवति य एवंवेद ते देवा - एव॑ AFA यन्ञेनापासु- रान. ` पाप्रान मघताजयन्त्खगं लोकः मप ह
हिषन्तं पाप्मान" aida इते जयति खगं लोकं य एवं वेद् ag विहान्त्सवनानि कल्पयति ॥१(४) ॥
| ॥
` वस्त्ोतोष्णीषसमावेरितमूर
मन्वेरनयेरवुंदसकं विषटणक्ति ।
कियन््यो वाथिषटवनौयाः कथ Far.
` सुब्रह्मण्याद्नान मिती प्रवदन्ति ॥ १.१ भ्रावसुत्-सुब्रह्मख्याश्ययोक्लिजोः RUT BW मैवावरण- {जाह शच्छंस्य च्छावाक्रनाजां हो काणां अस्ताणि विधातु are यिका मा-““देवा वे यज्न मतन्बत ; तास्तन्बामानसुरा मभ्यायब् aang मेषां करिष्याम इति ; सान् -दचिश्त satay; यत -एषां ane afas ममन्धन्त ; ते देवाः प्रतिबुध्य भितावरखौ - दधि इतः .परयकहसते जितावसणाभ्या भेव दितः saa .ऽसुरर क्षा सपाघुत ; तथेवेतद्चजमाना मिनत्रावरथाम्या मेव: दचि- -शतः प्रातस्वबने ऽसुररशांस्यपश्नते ; तस्मान् मैत्रावरुणं मेज्नावसखः -भातख्छवने wafa ; मिज्रावङ्णाभ्यां हि.देवा efawa: प्रात- स्वने ऽसुररचांश्यपान्नत”-इति । यदा देवा यन्न aga, तदा Say garam देवान् भसुराः भमित ` भागच्छन् । असुर wea Taare | "एषां" Sarat “यन्नवे शसं". यश्नविघातं करिष्याम दत्यश्ुराणा मभिप्रायः। ‘aa’ देवानां wafer यन्नोपखचितस्य देवयजजनदेशस्य "यतः" यस्मिन् -दलिणदेषभामे Re
xR - ॥ रितरेयत्राह्मणम् ४ ,
तनि्भ्' भतिश्यैन तमुरूप मवन्तदुर्बलं खान मिद मित्यंसुराः भमन्यन्तः सर्वेषा मलिजा माषवनोयादिदटेपेष्ववखितलेन सदसो दिशम गे रचकाभावात् दुब॑लख्यान भित्यस्राणां बुदहिरासोत् | 'दस्िणतः' तस्मिन् सदसो afew, “तान् देवान् भसुराः '्डपायन् प्राप्तवन्तः । A? देवाः तस््रररूपेण समागतान् परसुरान् प्रतिबुध्य तस्मिन् दिशतः भमिव्रावस्खा दौ देवौ "परयोँहन्' रश्षकात्वेनावखापितवन्तः। ततः @ देवाः faaraqura मेव धानुष्काम्या मत्यन्तशुरभ्यां द्चिणदेओे प्रातस््रवनकाले तान- सुरान् cwaife शापसारयन्ति। तस्मादपसारथायं frat देवताकं शम् “on गो मिवावरूणाः?-श्त्वादिकं (do ३.६२. -१९--१८. ) मैज्रावरणाख्यः ऋलिक् प्रातसख्वने शंसेत्। यस्मा- देवा famaeqna सपसारिनवनलः, तस्पात् मेवावद्णं aa युक्षम् # ॥ ae ¦ | खचाख्यानमुखेन मैवावरुशस्य we विधाय तथेव ब्राह्मशाः frre’ _ विधत्त -- “ते वे दितो sawn wee wee लो यन्नः प्राविशंसते देवाः प्रतिबुष्येन्द्रं मध्यतो cya weds मध्यतः प्रातस्वने ऽसुररलांस्य पाक्त ; तथेवेतखजमाना wT मध्यतः MAT भसुररशां स्यपन्रते ; तस्मादेन्द्रं ब्राह्मणाच्छंसी भ्रातस्ववने शंसंतीन्दरेश fe ठेवा मध्यतः प्रातस्वदने ऽदुरर्तास्य- चाच्रत-इति। नते" दक्िणदेगादपसारिता असुराः, प्राचीनः वंशस्य wean मध्ये यज्नध्रुभिं प्राविशन् । “चा ate agar fe ते”-शत्यादिकं ( do ८.१७.१-३. ) इन्दरदेवताकं शस्तम् Tt WA पूर्वं वद् व्याखेपयम् |
-. #.; 1 मत्र Be ute, Re Rey , , ..
॥ weufgar; २। ११ २३५.
` इदानी मच्छावाकस्य wer’ विधन्तं -^ते वै await (पता WIC SUCH aw प्राविषंस्से देवाः प्रतिबुष्येनद्राग्नौ उत्तरतः पर्वौहंस्त इन्द्रा भ्निभ्या भेवोक्तरतः प्रातश्छवने ऽसुरर्ां स्मधाघुत ; तैेतद्यजमाना Chea AACA: प्रातस्सवमे ऽसुररलांस्थ- प्रते; तस्माङेन््राग्न मच्छावाकः प्रातख्छवते प्रंसतीद्द्रालिभ्बां डि देवा उत्तरतः mara ऽसरर्तांयपाघतः- इति । ““इन्द्रामौ wird -सतम्”-इत्यादिकम् ( de ३, १२. १-३. ) ` शद्रा स्म् * | way पुवैवद् व्याख्येयम् ॥ | ¦ प्रातस्छवनाभिमानौ देवोऽभ्निरित्रेत at द्थयति- "तेवा उत्तरतो SAAT असुराः पुरस्तात् पथद्रवन्समणोक तस्ते दैवा प्रतिः बुष्वामिनिं पुरस्तात् प्रातस्छवने पर्यीस्ते ऽभ्निनेव पुरस्तात् प्रात- उपवने ऽसुररस्षास्यपाघुत ; तथेवेतर्धज गाना अग्निनेव पुरस्तात् भरातरस वने ऽसुरर चास्थपुते ; carga प्रतिस्खवनम्"-दइति । ते' इन्द्राम्निभ्बा सुत्तरतो ऽपलारिता असुराः समनोकतः सङ्गा मायं समो चौनसेन्वेवेकाः, (परस्ताद् यन्नभूमेः पूर्वस्यां fafa श्र्यद्रवन्! परितः. wren । ते' देवाः, प्रतिबुध्येत्यादि पूववत् । यस्मात् पूरवस्वां दिशि crashed meet afer wae दव्यम् aed प्रशंसति- “nq पालने इतेख एवं प्रातस्सवमभिमानिन भनि प्रथ द्रतोयसवनानिमानिनो त्िष्डान् देवान प्र्ंसति-- “a वे पुरस्तादपरषता असुराः Tat. tite प्रांविशंस्ते हेवा: प्रतिबुध्य fram Zara पञ्चात् ढतोयसवने पर्यौहंस्ते fats देवैराममिः पञ्चात् ढतोयसवनेः च आगन Alo ४, १०.२८, He I ` ज अवन्ब्रोर ५, न्स्न्ङ्ना ` .
VIE! ॥ रेतरेयत्राद्मरम् #
ऽसुररलां पान्नत ; ` तथैव तद्यजमाना faata देवैरालभिः पश्चात् ठतोयसवने ऽसुररचांस्यपन्नते ; awe वैश्वदेवं ठतीय-~- सवनम्”-द्ति। अग्निना प्राच्या दिशो ऽपसारिताः असुरः waifa ख प्रतोश्यां fefa परितो गत्वा awafa प्राविशन् । ` aa प्रतिबुध्य. विश्वान् देवान् ठतीयसवनतलायां warat: दिशि vara प्रेषितवन्तः) areata मिति विश्चेषां देवानं Tatawa ; ये परेरका देवाः नेषा मामभूतान् खशरीरवदत्यन्त मापतान् विश्वान् देवानित्य्थः # । तेनिंण्वेदेबेरितरदेवामभूतै- सुराणां ढतीयसवने अपश तत्वादि दं ठतीयसवनं वैश्वदेवम् ॥ वेदनं प्र्ंसति- “भप पामानं wa य एवंवेद -इ्ति॥ यनरपि प्रदेशान्तर प्रवेणशङ्घां वारयितु मस॒राणां सर्वामनाः विनां edafa— “aa देवा भसुरानेवं aura स्वस्मादेव amg, ततोवे far अभवन् परासुराः“ दति । snare सवं तो ऽपखारितैष्वसुरेषु देवाः शतुरडिता अभवम्, भसराख्च परा-. Wat: | वेदनं प्र्ंसंति- “arena परास्य हिषन् पाष aan भवतिं य एवं बेदटः-दति। “anna खेनेव ate’ शतुरह्ितेन सुखौ भवति ; Sat तु पामा पराभवति ॥ उपाख्यान qudwefa— “A देवा एवं HAA यच्च नापरामु- रान् पापान मन्नताजयन्त्खगे लोकम्"“-दति । ‘ad’ qatar प्रकारेण aia भिच्ावरुणादिभिदच्िणादिरेशक्थिषेषु रचितो यो यन्नस्तेन पापरूफानदरानपदत्य देवाः स्वगे शोकं प्राप्रुवन् ॥ वेदनं तत्पुरवक Agere प्रशं सति--““श्रष इ वै षन्तं पापान wae हते ; जयति स्गंलोकं य एवं वेद, ada विहाग्त्तव--
—_— पन eae
e 'भाक्मानम्'-श्वि परे अस; (पा० ७,२.३९.) इः FEMA
Wasufaar 2120 RIS
नामिं weafa’—sfa, संवनगतानां होत्रकाणां सैतावस- चादिशस््रसम्पदन मेव सवनकल्यनम् ॥ १॥ :
ति श्रौमश्षायणाचायेविरचिते areata षैदार्थप्रकाभे
रेतरेयत्राह्मखष्य बपच्चिकायां हितौयाध्याये
` ( सप्तविं्ाध्याये) प्रथमः खण्डः ॥ १ (8) ।
` ॥ अध feet: खण्डः ॥
स्तोजियं (तोजियद्यानुरूपं कुवन्ति प्रातस्सवने Seiq तदहो ऽनुर्पं कुबन्यवरेलोव aes म्रहरभ्यारभन्ते ऽथ तथा न॒ मध्यन्दिने Te पृष्टानि तानि तश न तरश्यानानि यत् सोतिवं सोचियसा-.
qed कुयस्तयव विभक्ता त॒तौयसवने न सोजियं स्लोजियद्यानुरूपं कुवन्ति ne (५) ॥
अर्धं aut शात्रकोणा महगखेष wey प्रकारविेषं विधत्तः --““स्तोजरियं स्तोतियस्यागुरूपं कुर्वन्ति ; प्रातस्सवने ctx ACH ऽजुरूपं कुक्न्य वरेणैव तद हापर महरभ्बारभन्ते-इति + एषटयषड्षादिष्वडगगरेषु बदुन्यहानि विद्यन्ते ; तेषु प्रातस्सबनेः ferlaarst यः स्तोवियस्त चः, dad प्रथमेऽहनि स्तोजियस्य ढचस्यानुरूपं क्यः । सामगा यसिस्तृखे स्तोत्रं कुवेन्ति, स aa. ‘fa: ; तस्य स्तोवियस्य इन्दोदेवतादिना wea
I> #॥ शेतरेयब्राह् शम् ॥ `
यस्तु चः, सः WAST’ # । तथा सति सर्वेष्वस्यु waa सामगाः Va कुर्वन्ति, तै at ae: स्तोज्रियाः। तन्र सर्वतः उत्तरदिनगतं सोतियम् पुवेदिने स्तो तियस्यानन्तरभाविन मनु- रूपं कुर्यात् । श्रयं च नियमो होत्रकाणां way प्रातरुसवने द्रष्टव्यः | एवं सत्युत्तर ALA पुवस्याह्को ऽगुरूपं Fafa | “aq तथा खति श्रवरे शैव' श्रतोतेनेव पूर्वे शाद्धा अपरम्" उत्तर मह- रभिस॒खोक्लत्य “भारभन्तेः उपक्रमन्ते ॥ माध्यन्दिनिसवनेऽप्यस्य न्यायस्य प्रसक्तौ तं निषेधति- “oa तथा न मध्यन्दिने, ata एष्टानि ; तानि aa न तत्यखानानि, यत् स्तोतरियं स्तोवियस्यानुरूपं कुय्यः"- इति । “अधः प्रातस्छवना- नन्तरं माध्यन्दिने तथा न' तेन पर्वोक्िप्रकारेणन कुय्यीदिति au: | तते हेतुः- वे एडानोति । याभि मध्यन्दिनिसवनें पस्तोश्ाणि, तानि श्यै" सम्पदूपादिष ; यौरूपतयेन सामगैः gaa, नहि ओौरुपाणशां खतन्ताणा मन्यागुहत्तिल्ललंचख् जगुरुपतवं युक्षम् ; तस्मात् ‘ati स्तोत्राणि ‘aa’ तस्मिन् माध्यन्दिने सवने “तर्खानानिः प्रातस्छवन खानानि न भवन्ति तत्सदृशानि न भवन्तौत्यथः | प्रातस्छवने शयु स्षरदिनगतं स्तोव्रियं धू्वदिनगतस्तोजियस्याशुरूपं gate) wey यात् क्रारणा- catia तवा कुम्युः, तादृशं कारणं arf; तुखच्डन्दस्त्वादोनाः अभावात् | तस्मात्" पषस्तोत्राणां पूर्वोत्तरदिनेवु wea: भावात् प्रातस्यवनशग्यायोऽज न घटते ॥ .. | | माध्यन्दिनि सवनन्यायं ठतीयसवनेऽतिदिशति--“तयेव frre दतोयस्वने न स्तोत्रियं स्तोतियस्यागुरूपं कर्वन्ति" दति ।
२भा० Vo, VU, ११२२.१६३ To. Ke
॥ षष्ठपञ्िका । २.।३॥ ९३९.
विभक्तिशब्दः प्रकारवाची : तेनेव माध्यन्दिनोक्ञप्रकारण ठेतौय- सवनेऽप्युत्तरदिनगतं स्तोतियं gizmag स्तोत्रिय ख्यामुरूपं न कुवन्ति ॥ २५
ति ओोमत्ायणशाचायंविरविते माधवोये वेदार्थप्रकाओे रितरेयब्राश्मणशस्यम षष्ठपच्चिकायां दितीयाध्याये ( सप्तविंशाध्याये ) दितौयः खण्डः ॥२८५)॥
॥ भध ठतीयः खण्डः ॥
`. अयात आरश्मणीया एवं लुनीति नो वरुणं दति मैजावसणद्य मिचो नयतु विद्ानिति भरणेता वा एष होजकाशां यन् मेनावर्णस्तस्मादटेषा भ्रथेढमती wate’ वो विष्वतस्प रौति area: सिनो हवामहे जनेष्व vate ` मेवैतयाष्टर- इनिश्रयन्ते न Vat fred ऽन्य aoe’ oF a
विष्टान् aryarseat aece: शंसति यत् सोम् ` श्रासुते नर इव्यच्छावाकल्ेनद्राम्बो चजोडदुरिती- न्द्राग्नौ एवैतयाइरहनिं श्यन्ते न डेषां fret ऽन्य इन्द्राम्नौ FR aad विदानच्छावाक एला मरः
2४१ cp रेतरेय ब्राह्मणम् '॥
शंसति तावा एताः ate लोकख नावः सम्पा- tra: खग मेवेताभिर्लोक मभि सन्तरन्ति ॥ ३/६) ॥
Wana स्तोजियानुरूप gar भ रमभणोया ऋचो fare श्रयात भारश्चपौया एव”-इति । we’ स्तोव्रिधानुरूपा- नन्तरम्, TAY TAMA भ्रारम्ो युक्तः, “अतः अस्मात् कारणात् “्आारग्मणोयाः' ऋचो विधौयन्ते | “एव कारो ऽह णेषु चोदकप्रा्ताया WAT व्याहच्य्थः ॥ aa मैवावरुशस्यस्य Hare श्रारक्णीयां दर्रयति- “saatat नो वरुण इति मेज्रावरुखस्य, faal नयतु विहा- निति; प्रणेता वा एष होतकाणां यग्मेवावरुणस्तस्मादेषा प्रथेट- मती भवति"-दति | “ऋलुनौती-इत्यस्या खचि ( te १. ९०. १. ) भिव्रो नयलिति fect: पादः. तव नयलिति प्रण्ट- वाचकं पदं दश्यते, मै तावर ण डोतकाणां प्रणेता ‘nazwa?’ ; तस्माटगेषा प्रणेढवाचकशब्दवती भवति । we युक्त fas: ॥ ` अन्यस्य आरम्भ णीयां विधत्त -- “इन्द्रः वो विश्वतस्परोति ब्राह्मणा ऋं सिनो ware जनेभ्य इतीन्द्र मेवे तयाइरहनिंद्रयन्तेः' जदति। “og -वः'?-दत्यस्या चि (do १,७.१०. ) इवामह sfa fedta: पादः। तव्राद्वानवाबिनः शब्दस्य विद्यमानात् ‘aaa ऋचा प्रतिदिन fase नितरा मादयन्ते ॥ वेदनं प्रधं- | afa— “न षां विवे ऽन्य इन्द्र ae, cad विदान् ब्राह्म शाच्छंस्येता महरहः पंसति""-इति | एवं विदान्" इन्द्रा- .कानप्रतिपादिकेय खथिति विदान्, यत ` शंसंति, तस्मिन् ‘adi’ यजम्नानानां wearers faye विरेषेष्णाह्वा नयुकते at “we:
॥ wsareaty; २।२॥ २९१. efawes: ve ‘a w नेव ङ्क वजयति, एतदथ यन्न इन्द्रागमनं निराकत्त' न शक्र तीत्यर्थः |
अन्यस्यारश्रणोयां विधन्त - “यत् da a सुते नरश्त्य- च्छावाकस्येन्द्राम्नी THe fala rent एवेतयाडरह नि ह्वयन्ते ; न षां विवे न्धं इन्द्रानी ag aad बिदानच्चछावाक धता aye: dafa’—-sfa | “aatta:”’-caert मि (de 9, £3.20.) इन्द्राम्नो इति हितीयः पादः | भ्रजोदवुरिति डमा खाद्वानार्थो वा धातुः #। मन्यत् Faas व्याख्मेयम् ॥
SHTAT मारश्रणोयाना aati त्यं प्रणंसति-्तावा एताः aia लोकस्य नावः wufia, खग मेवेताभिर्लीक मभि सन्तरन्ति- दति | "ताः" पूर्वोक्षाः “ऋजनोतौ", “इन्द्रं वो”, “aq सोम”-शइतयेतास्विखः स्र्प्राप्थे नोखानोवोः, सम्यक् पारं बयन्तोति ‘arf, | यथा नावा नदीं तदति, तथा एताभिः" ऋग्भिः खर्यम् “भमि'-लद्य वदोखानौयं We मामे सम्यक् तरन्ति ॥ ३ ॥ |
इति अखोमल्ञायणशाचायेविरचिते माधवी बेदार्थप्रकापे रेतरेयत्रान्न णस्य षष्टपञ्चिकायां दितौयाध्य एय ( समवि ्ाध्याये) atta: खण्डः ॥ ३ ( ९ ) ॥
@ “श्वे. Geta शब्दं च-इति Bo १००८, “qe दानादौननीः"-इति Yo १। ९१
२७१. ` ॥-शेतरेयत्राद्मयम् ¢ `
- 1 + 1)
॥ अध wg खण्डः ॥
अथातः परिधानोया एव ते याम देव वस्- सेति anced aq faved वै लोकः दूष fae लोक, रिष्यभावेवेता लोकावा- ara व्यन्तरिक्च मतिरदिति ब्राह्म शाच्छंसिनो' विवन्तुचं खगं ale एतया लोकं विवृणोति मदे सोमख रोचना इन्द्रो यदभिनल fafa सिषा- सवो वा एते यदौचितासद्छाठेषा वलवतौ मव. Wer भजदङ्किरोग्म -अादिष्कुयलन्. गुहा . सतौः अर्वाच qe वल मिति aft Ra oats सम्ध' इन्द्रेण aq दिव इति खर्गो 3 लोकं दृगदरेण treat दिवो cova दंहितानि च' खिराणिन पराणद इति' खगं एवैतया लोकै ऽइ- Te: प्रतितिष्ठन्तो यन्या सरस्वतीवतोरित्यच्छावा- कद वाग्वै सरस्वती वाग्बतोरिति डतदारेन्द्राग्यो- रवो वश TIA वा TRAN: प्रियं धाम यदा- fafa प्रियेैवेनौ aster aagafa fae wat aqera य एवं वैद ॥ ४ (७) ॥
Waar शस्त्नारम्पणसाधनमभ्रूता ऋचो विधाय समाति साधनभूता ऋचो far -- “ware: परिधानौवा एक"-दइति |
7 : <
a बष्टपङिकः। २।४॥ RVR
we शखप्रारश्भानन्तरं यस्मात् ‘afc’ समापन मपैचितम्, wary परिधानोया wat विधीयन्ते ; एवकारः प्रलतब्याहश्यर्ः ॥ एकस्य होज्रकस्य परिधानौयां fan -- “ते ara देव बर्- केति मेतावर्खस्येषं wa धौमशोत्ययं वे लोक इव मित्वसौ लोकः स््ररिल्युभावेवेतया लोकावारभन्ते"-द्ति | “ते आम” caer मुचि ( सं° 9. ६६. ९. ) इषं Bale ढतौयः पादः। तत्र दष मित्यनेन पदेनाभीष्टत्वादयं लोको विवक्षितः, afar पटैन असौ ait लोक्षः। तथा सति शोकदयं date’ ध्यायेमेति मन्ते ऽभिधानात् "पतया ऋचा हावपि लोकौ बार भन्ते प्राप्रवन्ति॥ अन्धस्य परिधानोयां विधन्तं -- “anfea मतिरदिति ब्राह्मणाच्छंसिनो विवन्तुचं खग मेवेभ्य एतया लोकं विहणोति"- दति । afarere “व्यन्तरिचम्”-दत्युगेषा ( सं° ८. १४. ©.) च्यते, सोऽयं वि गन्द्युह्ञलात् "विवनु च-गब्दे नाभिधोयते । तेन aaa साध्यो a: wat लोकः, तम् “कतया व्यन्तरिक् मित्युचा यजमानेभ्वो “विह रोति' विदठतहारं करोति | तस्मा मुचि हितौय- ढतोवपादौ . vafa—“ae सोमस्य रोचना, इन्द्रो वदभिनदलं fafa’-sfai तस्या ऋचो ऽव aa:— इन्द्रो देवः सोमस्य (रोचनाः दिं प्राप्येति शेषः ततो ae’ इरे सति अन्तरिक्षं व्यतिरत् विष्रेषेण यजमानानां ममनयोग्ब मकरोत् | “Az यस्मात् कारणात् वलनामान म्रम् भभिनत्' जिदारितवान्, तस्मादन्तरि्लिमागः सुगमः ॥ , Wa वलमेदन ममिपरेत्य ता ad प्रं सति- “सिषासवो वा ` एते यद् दौचितास्वश्मादेषा बलवती wafa’-sfa । a
288 . ॥ रेतरेयत्राश्मशम् &
दीिताः सन्ति, ते “लिषासवः' लुखकामाः फलार्थिनः | तस्मात् कारणाहटगेषाा वलवती" वलनाम कासुरभेदप्रतिपादिका aaa: भवति । ग्रद्यपौय मुक् परिधानौया न भवति, तथापि एत- दादिक्षे टचेऽन्तिमाया ऋचः परिधानीयलात तम्मदधनाय ae उपक्रान्तः |
afay प्रथमा aa ara arena, हितीया मच aaa arae—“sar witefeths भाविष्छुणन् गुहा सतीः, wid age वल मिति (खं ८.१४.८.) ; सनि Req एतयावरन्धे”- xf (अङ्किरोभ्यः' महषिभ्यः “सतीः विच्मानाः गाः उदा ay ae प्रेरितवान्। किं कुर्वन् १ गुहाः वलस्यासुरस्वः सम्वन्धि qe खानम् *भाविष्कुखन्' wacigaq “पवांच्म्ः अतिनोचं वल नामक मसुरं नुबुदे' विनाशितवान्। भव मथैः-- वलनामा कथिदसुरो मशर्बीणां गाः ware कस्िंिदुः faa. sara पाषाशेन विलदार म््छायावखितः। वतं ठत्तान्त मिन्द्रो. same, JRE AI, वलनामान मसुर मपनुद्य; तावख्िता महर्षीणां गाः विलादुदुत्य, महर्षिभ्यो दत्तवा- fafa ।. अय मर्थः शाखान्तरे विस्पष्ट माखरायते-^“इन्द्रो वलस्य जिल anata, स य उत्तमः. aged, तं ष्ठं प्रति aE. दक्छिदत्, त्ख पथ्यवो eta उब्नतोऽभवत्”-दति ( ते* सं ० २; १. ४. १.) # । "एतया ढकचमतया दितीय्च “सनि मेव लाभ भैवेभ्यः (भवसन्धेः सम्पादयति t ॥
अथ ठतीया ad परिधानोयांः frag: प्रथम पाद मनुः
* *" असुराणां वे वखसलमसा प्राहतो ऽश्मापिधान भआसौत्"-इति Ate Alo १९. ७. ६ । ~ + द वलबिलशब्दा बुभाव्रेवान्यखादिः ख-ग-पुलकयोः ; .वरम्यादिः घ-पशके }.
#॥ चपञ्िका । २।.४॥ २४१५
व्याचशे- “इन्द्रेण रोचना दिव इति ( do ८. १४. ९.) ; wat ama इन्द्रेण रोचना दिवः?-श्ति। ‘fea’ स्वर्गविभेषाः "षृन्टरेण › देवेन ear रोचमाना: दौियुक्षाः, छता इति शेषः । अनेन wea सखगलोकवणनं विवचितम्; श्न्द्रेणेव्यादिकस्या- थस्य aa विद्यमानत्वात् ॥
दितीयढतौयपादावनुवदति-- “ecoufa दुंडितानि च,
feufa a पराणुद इति"-इ्ति। तस्मिन् ait यानि टरहानि'
प्रकाशरूपाणि नक्षताणि, यानि च ga aegrata दृंहितानि इद्रेण edtaatis, तानि सर्वाश्यपि खिराशि कत्वा “न परा- धटे" इन्द्रो न विनाशितवान् | “aa एवैतया लोके sete: प्रतितिष्ठन्तो यन्ति"-द्ति। wen मृचि ferret स्वगेखयानानां मचवादिथरोराणां खुयमाणत्वादेतय्षा परिधाने सति प्रतिदिनं स्वगे एव MN प्रतिष्ठां aga "यन्तिः वर्तन्ते ॥ |
अन्धस्य परिधानोयां विधत्त - “ore सरख्तौोवतोरित्य- ष्छावाकस्य ; वाग्बे aad, वाम्बतोरिति Faget रवो हण शतयेतद् वा इन्द्राग्न्योः प्रियं धाम यद्ागिति, fade तद् ura सुमदैयति”- इति | wre मित्यादि प्रथमः पादः, इन्द्रा ग्न्योरित्यादिः दितीयः we! तस्यारर्चस्याय we:— awe’ अनुष्ठाता .खरस्वतोवतोः' सरखतीयुक्षयो रिन्द्रार्योर वयोः सम्बन्धि
यत् “way atfad खान मस्ति, तत् “भ्राहणे" सर्वतः प्रार्थयति 1
अवतर प्रथमपादे सरखरतौश्ब्देन वेदशास्तखरूपा वागेव विवचिता; भतः खरस तोवतोरितिः एवंरूपो मन्तो वाम्बतोरिति' एत Rare
ar. दितोयपादे त्ववःशब्देन सुरच्ित मिन्द्राग्निदेवतयोः
यत् प्रियं धाम.विवच्ितं, तद् वायुष मेव ; वागव्यवद्ारे तयो-
२४६ - ॥ पतर यतब्राद्मखम् ॥
रत्यन्तप्रोतिम्ात् | तस्मादेता ade waa fat fates ‘ara’ खानेनेव ‘autafe’ saw करोति ॥ वेदनं प्रशंसति-- “प्रियेख wnat समुद्यते a एवं वेद-दइ्ति॥४॥
इति खोमल्रायणाचायंविरविते माधवीये वेदार्थप्रकाथे ` ` ` रेतरेयत्राह्मणस्य wufearat हितौयाध्याये ( सप्त विंशाध्यायै ) श्तुर्थः खण्डः ४ ४( ७) ॥
॥ मद्य पच्चनमः खण्डः i.
उभथ्यः परिधानीया भवन्ति होचकाणां 'भातः- सवने च माध्यन्दिनि चाडहोनाद्यैकाहिकाश्च तत रेकाहिकाभिरेव मैजावसणः परिदधाति तैनास्मा- ज्ञोकात्र प्रच्य वते'ऽहोनाभिरच्छावाकः Are लोक Qa उभयीभिर्बाद्मणाच्छसी' तेनो स उभौ | व्यन्वारभमाख एगीमं चामुं च लोक। मथो मैना- वर्कं चाच्छावाकं चाथो Wla dare चाधो .संव- et चाग्निष्टोमं चैव सुस. sit व्यन्वारभमासं vey तत ेकाहिका एव ढतीयसवने होजकाां परिधानौया भवन्ति प्रतिष्टा वा एकाहः ' प्रतिं्टाया मेव तद्यन्न waa: प्रतिष्ठाप्रयन्यनवानं प्रातःसवने
क “भां सरखतोवतीरि्रा्मो रवी ठक । apat गायन नृच्यतेः दति Pe ९.१८, १९।
॥ wsufqa4r); २।५॥ ९४७
यैजरेकांदे न स्तोम afavaa तयधा्मिरषते * पिपासते fad प्रयच्छेत्ताटकदटथो fad देवेभ्यो Sate सोमपोथं प्रयच्छानोति fad शस्िंल्लोके + भ्रतितिष्ठ्यपरिमिताभिरत्तरयोः सवनयोरपरिमितो वै wil लोकः खर्गख लोकथात्तेां कामं तदोता शं सेदयदाचकाः TAQ: शं सेयु्यदा. होता तदलोचकाः प्रो वे होताङ्ानि Saar: समानोवा अयं प्राणे- {ङ्गान्यनु सञ्चरति' तस्मात् तत्कामं होता शंसेद् AQAA Wag: शंसेयुयदहदा होता तदोजकाः सूक्ताम्तेहोाता परिदघटेदध समान्य ए ततौयसवने rear परिधानीया भवन्लात्मा. वे होताङ्गानि TAWA समाना वा TASHA मन्तास्तस्मात्छमान्य पव लतोयसवने शोतकाशां परिधानोवा भवन्ति भवन्ति ॥ ५ (८) ॥
॥ दल्ये तरेयत्राद्य णे षष्ठ पञ्चिकायां हि तोयोऽध्यायः॥९॥ अथ परिधानीयां tt सुपक्रमते-- “उभय्यः परिधानीया wafer ₹होचरका्थां,-- प्रातश्छवने च माध्यन्दिने aerate: काहिकाच'"-इ्ति | “होत्रकाणां सैतावर्शत्राद्मशाच्छेस्य
* “श्हषते” ग । | | † erfaieha” , “'इाजिन् लोके”, ““इाजि्ञोके"-ति पाठाय पू॑पू॑व् | -
Asa ॥ रेतरेयत्राद्मणम् ॥
"वाकानां + सवनहये परिधानोया दिविधा भवन्ति ।` कथम् ? तदुच्यते -“अदोनाःः wendy विहिताः, रेकाहिकाः' एकाहे प्रकतिरूपे विदिताः ; इत्येवं इ विध्यम् + ॥
, तत्र होजरकविपरेषस्य परिधानोयाविभरेषं दग्यति-- “aa शेकाहिकाभिरेव मेतावङ् एः परिदधाति; तेनास्माक्ञोकान्न प्रच वते" दति | ततस्ताभयविधासु मैतावणास्यर्लिगैकारिका- भिरेव परिदध्यात् । “ते स्याम देव वसंण”- दति ( सं ° ७,६६.९.) प्रक्ततौ प्रातख्छवने मेतावङ्षस्य परिधानोया विहिता $; . माध्य म्दिनिसवने नूषत Ge FT SUA” इत्येषा ( To ४.१६९.२१५ ) विहिता §। भहौने faafaee ऽपि सवनदये तदेव afcartt- aed मेवावरुणस्य द्रव्यम् । wa मिति, तदुच्यते-- wer way प्रातस्सवने fe मैतावरणस्य “प्रति वां ac उदिते“ इत्यस्य (Ho ogee.) Waar, “A ara ea धरण'-दत्येषा (de 9. ६६.९. ) परिधानोया ; tarfearfa Ga परिधानोया भवति। तथाहि प्रती मेतावसणस्य “र faanaqeafifa नवायातं भिवावरुशेति याज्याः”-इति-
# “णिन् शास्रं सख्यवजिंता दादशतिजो डो चका इत्युच्यन्त" -इति भात्र° ate १. ४.२९. ठ०। FAY चलारः-- डता, TAs, ब्रह्मा, sera चेति ( wes We ४. १.४.) Vi भखन्ग्रौ० ५, ९. १७. द्रव्यम्) तचच होत्रकेषु बयः शखिणः। १ भा० ४४९ Jor To, 2 भा० २४३ Jo १९ Go, TW mite ४, १०. १०. Zo |
+ “afaqegaq स लीतिवः। afer: सोऽनुरूपः। एकस्तीचिधष्वडः स ओओ ऽन्यो SAT. सी saat नचेत् सर्वो swe: THR वा। रेकाडिकसभा सति" षति साग्र Aho ९.२.४५ ८।
‡ आचरण Ao ७.३. १२। WR Ve Bde | § wg Teo td ॥ `
a weafaer) 214 Wl VBE
सूतकारव वनात् (माण Alo ५. १०.२८.) बवाना AY समेति शेकाडिकाभिरेव मेन्रावरदणः परिदधातौतयेतदुषषनं अवति । तथा माष्वम्दिनिस वनेऽपि “or सत्यो बातु“-इ्त्वहोन- am fafa (सण ४. १६..१. ) वदति # । याङीनखलान्तवा, साषटोनस्य तव परिभ्ानोया । weagara हि माध्यन्दिनसवने सैतावङ्खशष्तम् । wey “नु ष्ट्व इन्द्र नू TAA (do ४. १९. ११.) 1. तथा प्रक्लतावपि सैव परिधानीया; aatfe— “कया निव भा भुवत्, कया लं नजत्वा, कस्त fae SAG, सदी इ जात, TN aT जिन्द्रोनुषुष्यः सुना खाक दति याज्या” इतिचतकारव्वनात् (wie We ५. १६: १.) “छवा ला fing वञित्रत'-इत्येतस्यैकाद शर्च॑स्य ( संज B १८. १-१९. ) भनया “| टत Le | Cera: शये af मेश्रषवरणस्व maa माध्यन्दिनसवने च Tarfe- arf: चरिधान सुपपर्चं भवति ।. रशेकाडिकाभिरेवेत्थेवकादे- इन्वत - शक्कयव्याहश्यर्धः | यव रेकाडिकाः परिधानोयस्छा णवं वाश्ग हे तेतावसणस्व धरिधाग्रीया, न तन्या इत्यर्थः । . यद्यपि मै तवर्शस्य wat सवनयोक्भयो, डे एव परिधाने, लाषि भयोगवबडत्वावे्च सैकाहिक्षाभिरिति बहुवचनम् ॥ ` यैवावड शस्य -प्रलविविल्लव्योः - परिधानोय भेकाः aa, - अच्छावाकस्य प्र ति विलक्षणं सवनदये चरिधिागोया हयं दश्रयति "अदो नाभिरण्छ्शावाकः `खर्मस्य खो कस्यातैय'"-इति । ` योऽव मच्छावाकः, खोऽय महौनगतामिच्छग्भिः परिदध्यात् , न लेका- fearfa: | तथाहि - “आदं सरखतीवतोरित्यच्छावाकस्य”-इति क wwe क. (मान. ज. ०,०.९८) 4 + कमा ayy सूर गुहेव CTT RR
२४० ॥ एेतरेयन्राह्मणंम् ॥
qafarqy Be ( २४२ ए ) विहितत्वात् प्रातस्छवमे एषा अह गखसम्बन्धिनो परिधानीया । रेकाहिके तु “मोम दिरण्यवद्"”-- बरत्येषेव ( संर ७.-९४. ९. ) परिधानौया «1 माध्यन्दिने wear वाजस्य “नुनं सा ते द्रत्यहगणगता ( सं० २, ११. २१. ) of ध्रानोया f ; एकाहे तु “छनं इवेम'"-दति ( सं* ३, ३०. २२.) माध्यन्दिने परिधानौया | एवं सति भच्छावाकस्यैकाहिक- परिधानोयापरित््ागेनोपरितनस्यागं णस्य wafer aft धानोयायाः Slat, उपरि च aids सम्यत ॥ ;
अथय ब्राह्म णाच्छंसिनः परिधानौयां दर्थयति - ““छभयीभि- बरोद्म णाच्छंसो ; तेनो स उभो व्न्ारभमाण Tala चामं च लोक मथो मेवावङ्शं चाच्छादाकं चाथो अहौनं Gary चाधो dans चान्नि्ोमं चैव मुस उभौ व्यन्वारममाण. एति-इति+ यो sf ब्राह्मणच्छंतो, asa मुभयविधाभिरकाहिकाभिरदहीन- गताभिख् ऋग्भिः परिदध्यात् । प्रातस्छवने प्रह्मतौ “a a a शिवः war’—afa ( do ८. 22, ३. ) परिधानौया § ; विक्षतौ a ्न्द्रेख रोचना दिवः?-इ्ति पूर्वखण्डे भिहिता (२४२ go), म्राध्वन्दिनिसवने ana विक्ततो च “एवेदिन्द्रं sad वचवादुम्' ~ शूतयेकौव (do ७, ३. ६. ) परिधानौया | । णवं च सत्यस्य ब्ाद्मणाच्छंसिनः प्रातस्छवने ऽच्छवाकसाम्य माध्यन्दिने सवने
„ * “वं वामस्य मन्मन इति नव (do ७.९४.१-९.) "aft भाग्र° Aho ५.१०.२८.। + “नुन सात sere स्षमम्”-दति भाज श्रौ ७.४.१०
‡ “इच्छन्ति त्वा ( do १.२०. १-२२. )"-इति आश्र Ate ७.५.२०
` § “Comat तिसः ( सं ८. ९१. १-३. ) "दति te श्रौ ० ४. १०..२८ । ,. 4 “छद् बरह्माणि (सं ७.५३. १- ९ }"-ति We he ७; ४,९1 , . .
nweufear; 21 Xu ३५६
-सैतावरशसाम्यं wraqt नतेमोः तेनैव, रेकाहिकारौनगती- भयविधभंसमेनेव “a, ब्राह्मणाच्छंसी wala: स्वर्गलोकः (उभी अपि ्यन्वारभमाणः' विविधं रन् ‘af गच्छति, ata इत्यथः । -प्रातस्सवने प्रकतिविक्लत्योः परिधानौोयाविलक्षणतपव् लोकदयस्य Tata स्मयः. ; माध्यन्दिनसवने प्रकतिविक्लत्योः .चरि- धानोयेक्धाज्ञोकदयस्य सह स्मः ; इत्येवं विविधसखर्भो ‘aa. रणः -शब्देन विवतितः | ‹ “भयोः अपि चायं arerereict मेवावसणं चाच्छावाकम् “ठभो' ऋलिजौ श्वन्वारभमाण कतिः
विविध qranq वर्तते । कथ भिति, तदुच्यते -- यथा awe aque प्रकतिविक्लत्योः परिधानोयेक्यम्, तथा ब्राह्मणाच्ड-
सिनोऽपि माध्यन्दिनिसवने तदेक्यम् | यथाख्छावाकस्य wafa- विक्ञत्योः परिधानोया-वेल ष्यम्, एवं ब्राह्मणाच्छंसिन प्रातश्य वने ataagq fafa: वधा मेतावङशा च्छावाकविषयेऽयं विविध- wad: तथैवाहोनैकाडह विषयेऽपि विविधः at जङ्नोयः ! कथ मिति, तदुश्यते-- प्रातस्सवने अहोनेकादयेर्वेलश्चयेन स्मः, माध्वन्िने सवने सादृश्येन स्मयः, इति उभयविधलम् | तचा संवत्सरं गवामयनमूलं vafaga मलिष्टोमं च विविधं स्एशति 5. भहोनेकाडस्यशवदे तहुभयस्य स्य यज्ञनोयत्वात् ॥
sal होत्रका णां सवनदयगताः -परिधानीोव्राः प्रथस्य ठतोय-;
सवनगताः परिधानौयाः wiafa— “oa तरतं रेकाहिका
wa ठतीयसवने होत्रकाणां परिधानोया भवन्ति, afaer ar एकाहः, -प्रति्टाया मेवं तद्यन्न मन्ततः प्रतिष्ठापयन्ति"-इ्ति t एकाहे Taran ज्योतिष्टोमे होतकाशां या ण परिधानोयाः, -
ता एेवाहगखे ठतौयसवने Rea: । तथाहि--“्रावां राजाना
ANY ४.रेतरेयत्रा्मशम् #
विति नित्य सैकाहिकम्ः-श्तिवखनात् मेतावंशशष्व “oni राजानी-श्ति- (de ७. ८४. १. ) -सल्नस्याग्या परिधानीया मवति। तथा ब्राद्मखाश्छंसिनो ऽपि “अच्छाम इन्द्र fafa नित्य मेकाडिकम्-इतिक्वनात् ( are He ८. २. az.) “सच्छाम दन्द्रम्"-द्रति- ( Ho Co. BR. १. ) -सृह्लस्यानग््का परिः धानौया भवति | तथा ्छावाकस्य “ऋतुजनिव्रौति fren: हिकाजिः- इतिवचनात् (are Ato ८.४.१.) “सं वां कर्माः -दति- (do ९. ६८. १.) -खशस्यान््या पदिधानोया मवति। योऽय tare, स मृ खप्रज्ञतित्वात् . प्रतिष्टा सवासां विक्लतौका माधारः | श्रतश्तोकेकाह्िका परिधानोयारंसनेन awe "अन्ततः" अवसानकाले श्रतिष्टायां' सवी धारे प्रति्ापयन्ति a
इयं परिक्षानोयाः प्रशस्य प्रातस्छवनगतानां याज्यादोनां मध्ये अवसानाभावं विषत्ते-- “अगवान प्रातसखवने यजेद्"-द्ति । अनवानम्" अनुच्छासम्, SH मध्ये यथान भवति तदा याज्धां पटेत् # ॥
gaat नियम विशेषं fare --“ एकां इं न स्तोम मति- daq; तद्यधाभिरषते पिपासते fed प्रयच्छेत्, . aremeat fri देवेभ्यो saad सोमपीथं wasnt; fet हासिल्लोक्ते प्रति- वि्ति?- दति । . जिहत्पञ्चदशसपद रे कक्रिशविश्वशयस्तिंथादयः स्तोमा विहिताः ! विहितस्य सप्तदयस्तोमस्य fare qerenr- दयः स्तोम्म निष्पाद्यन्ते । ante fafendafing विद्या बाधिंश्रादयः स्तोमाः Aaa} जनेनेव SETA शअंसनेप्या-
. # एमा REO To , २ मार १९०१० wee MeN BRP
॥ षष्ठपञ्चिका | २।१५॥ ९५९
fant प्रसक्तम् ; “यथा वाव स्तोतव मेवं शस्म्"-दइतिन्धायात् x | afer तत cree: स्तोमाः ; Ga वर्बमाने सति तां स्तोमगता ` wavy मतिक्रम्य शंसनं acfadad यदा क्रियते, तदानौ मेकास्या दयो ऋऋश्चोरभ्यनुक्नामे त्वधिकाना खचा #-# «| भच्रार्धसु- यशा ‘Mia मतिशंसेत् स्तोमस्य मतिक्रम्य शं सनं क्यात्, तदानौ मेकां र नातिक्रम्य waa, fat तवेकयेव वा दाभ्या मेव वातिप्ंसेत्। तथाच सूत्रकार भा -- “अतिग्सम् भेकया Tai ता प्रातस्सवने?-दति (ato Ato ६. १२. ४.) 41 ततोऽधिकानां शं सनाभावे युक्तिदं्टान्तसुखेनोश्यते,भतायं दृष्टान्तो ऽवयन्तव्यः | यथा शोके -अभिहेषतेः ore माभिमुखन 'हेषा'-शब्दं कुवते Sara वा, faqra®’. अत्यन्वढषात्तीय परघाये वा अन्नाद्यं" पानोयं fad प्रयच्छेत्, तादृगेव. तत् ऋग्बाडुख्षु- भावेनातिप्ंसनम्। “way अपि च सिप्र मेव देवेभ्यः सोमपानशूप ware’ प्रयच्छ तोत्यभिप्रेत्य जरम् बाह्ये न विलम्बं मक्त्वा एकया stat वा अतिथंसनं gary | तवा सति ‘fen? गोत्र मेवा- faq लोके nfafeal aafa
सवनान्तरयो सकवैपरोत्यं विधत्ते--“अपरिमिताभिस््तरयोः खवनयोरपरिमिते वे स्वर्गो लोकः SIS लोकस्यापयः-इति $F waa wad नियमरडिताभिर्वद्योभिक््ं ग्भिरतिष्रं खनं स्वन् धये कु्व्यात्; खगलोकस्येय चारडितलात्, तस्य लोकस्य प्रार्थ fag afasiat aad ॥
SETS Cor
= १ मा० ४४१ Te १ प॑ं०। “याव स्तोक meee’, या दयेव स्तुवते ता VarI- जंसति"-दति त° ato ८.१.३.४ | ““स्तोव aT शखात्"- दति च sre ग्री ०५.१०.१॥ ‡» ‡ “अप्रिमिवाभिद्तरयोः सवगयोः"-दति च तदुतरप्चम् | साहयार श्रौ ०१२.२.१९।
RUS ¦ + रेतरेय ब्राह्मणम् .॥
यवा तिश्व॑सनं adel भवति, तत्र तदर्थं मचा मागमनं कार्त व्यम् ; तासा मचां देशविशेषं दश्यति-“कामं तद्ोता wearer तकाः Yast: शंसेयुयेदा wlat तच्ोलकाः; प्राणे व डोताङ्गानिं होत्रकाः ; समानो वा Wa प्राखेऽङ्न्यनु सञ्चरति ; caren Slat शंसेदावकाः पूर्वेदुमः यंसेयुयंहा होता aware’ —sfa + अहर णेषु वर्मानदिनात् धूर्ेदुयः' ब्रैतावङ्णादयो “Slant” "यत् खल श्सेयुः, तदेव सूक्तं ateretar कामम्" अविशङ्येव सेत् ; — यदि डोतुरतिशंसनं wae, तदानीं पू्व॑दुार्डो बकैः स्तात् qarea भनेतव्याः; afe qa eran मतिभंसनं प्रसताम्, wernt gdaeta यत् सूक्तं शंसति, तस्रात् सूक्ताचोतरकरपे- चिता wa waa. होतुः प्राणखानोयल्वाचोज्रकाणशां स्तपादाख्वयवस्थान्ौयत्वात् परस्पर बुक्ताटगानयने सत्ययं प्राणः स्वेष्ववयवेषु पच्चपात मन्तरेण TH ए्वानुसच्चरति । “तस्मात्त, त्कामम्*-इति उनक्तार्थोपसंहारः ॥ ५
sa परिधानोयाप्रसङ्गेन वुदिखयाज्याया अनवानत्व मति- waa च निर्णीय, wa waa मैव परिधानौयासुति मनुसरति-- “gareetat परिदधदेत्यथ wary एत्र टतौ यस्वने होतका णां पपरिघानोया waar वै Wawa डोतकाः. समाना.वा ‰मेऽङ्गाना मन्तास्तस्मात् समान्य एव ढतोयखवने होत्रकाणां परिधानोया भवन्ति भवन्ति-इति । - सूक्ताना .मन्तिमा चरवः सृक्तान्ताः" ताभिच्भ्भि्होता “परिदधत्" शस्तरसमापनं कुवरन अतिवत्तंते | “अथः होतुरनन्तरं होत्रका शुच्यते,-- तेषां ठतीयसवने परिधानोयाः समान्यः, तुल्या एव भवन्ति | एकाद या; परिधानोयाः, ता. एवाइर्गणेषु भवन्ति | तथाच पूवं मुक्तम् -
॥ षष्टपञ्िका । 2] WN २५१५
^नदेकाडहिका एव ढतीयसवमे'?-इति (२५१ ए० ), तदेवात्र STM सह MATS मनुते | योऽयं होता, सोऽयम् ara वैः टे एव ; शोत्रकास्तु इस्तपादा यवयवाः, तैषां च इस्तादीना मन्ता; (समानाः gen एव दृश्यन्ते । दलिणशडस्तस्यान्तो MEN, WEENIE, ताश एव वामदहस्तस्यान््लोऽपि । णवं पादयोः, स्तनकणादियुम्मयोसुष्यान्तत्वं॑ द्रष्टव्यम् । -“तस्मात् समान्ध एवः -शव्युपसंहारः ॥ | पदाभ्यासोऽध्यायसमामार्यः ॥ ५॥ [व
दति योमस्लायशाचायैविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाशै ` शितरेयत्राह्मशस्य षष्टपञ्चिकायां दितौयाध्याये ( सपरविं्ाध्याये) waa: खण्डः ॥ ५(८)॥
वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो ere निवारयन् | पमरथांतुरो tare, विश्चांतौ्महेश्वरः ॥
दूति श्रौमद्राजाधिराजपरभेश्वरवैदिक मार्गप्रवत्तक- ओोवोरषु्भूुपालसाम्बाज्यधुरन्धरमाधवाचार्यादेशतो ` ` ` भगवल्वायणाचायेण विरचिते माधवीये विदार्यप्रका्'नामभावे ेतरेयत्राह्मणस्य षष्टपच्चिकायाः दितीयाध्यायः ॥
Ee aero
Were werkareara: tl `. (at) 7 ॥ अध प्रथमः खण्डः ॥
कोणः दि ena
।ॐ॥ अआ त्वा वहन्तु हरथ दति प्रातःसवन उन्नौय- मानेभ्यो ऽन्बाड' वृषरतीः पौतवतीः सुतवती- दती रूपसमङ्ग' पेनद्रौरम्वाहेन्द्रौ वै यन्नो गायचौ- care गायनं वे प्रातःसवनं ' नब न्यूनाः. प्रातःसवने seats न्यने वै रेतः सिच्यते दश मध्यन्दिन ऽन्वा न्यने वै रेतः सिक्तं मध्यं सिये ५ प्राप्य खविष्ठं भवति नव॒ न्यनास्ततौीयसवने ऽग्वाह न्यूनाद NST: प्र ज्ञायन्ते वयदेतानि केवलसक्तान्यन्वाह यजमान मेव age भतं भ्र जनयति यन्नाहेवयोन्ये ते 2a
सप्न-सप्तान्वाष्ुः WA प्रातःसवन WA माध्यन्दिनि
aq ततौयसवने | यावल्यो वै एुरोनुवाक्धास्तावल्यो area: aa 2 + प्राद्चो यजन्ति TH वषट् कुवन्ति तासा मेताः पुरोनुवाक्या इति बदन्वसतत् तथा न कुर्याद्यजमानख © ते रेतो विलुम्यन््यथो यजमान
मेव यजमानो fe सक्तं! नवभिर्बा एतं मेजावसणो
# “fe” क | † a” क-पुस्तके नालि ।
॥ षहपञिका । 3728 ४५
ऽछा ल्लोका दन्तेरिक्चलोक मभि प्र वहति दशभिरन्त- रिचचलोकादमु" लोक ' मभ्यन्तरिचचलोको fe ज्येष्टो नवभिरमुष्रा्लोकात् ai लोकं मभि न हवै ते यजमानं खगे लोक ममि tee मदन्ति ये सम्च-सप्रान्वाहृस्तच्छ्ात् केवलश एव सुक्तान्यनु- बूयपत् ॥ १ (€ ) ॥ 7
प्रातस्छवने Qaawaqreqeat यस्मिन्नेव सुवते स्तोजिय एषः | आरग्ाद्या भ्राहवनोयाः परिधानौया ae स्तोमे स्यादतिषंसार्धटचश्च ॥ १॥ अधोन्रोयमानसूक्ञानि + विधातु मुपक्रमते--“श्रा at वहन्तु रय इति प्रातस्छ वन उन्नोयमामेभ्यो ऽन्वाह ; aaa: पौतवतीः सतवतीमेदतौ रूपसमृदाः"- दति | यदा चमसा “उन्नीयन्ते सोभेन पूर्यन्ते, तदानो मध्वयणा प्रेषितो मेवावर्णः “भाला away sia ( सं° १. १६. १--<, ) सक्त Haga । तस्मिन् सूक्ते खिता ऋचो ठषशब्देन Tame YATRA मदशष्देन च gat: | ततर दितीयपादे “aad सोमपौ तये- दति हषश्ब्द- qaqa विद्यते; aqat afe “ga fe त्वा हवामह" इतिखवणात् gavel विद्यते ; अष्टमाया मुचि “इन्द्रो मदाय गच्छति" इति मदशब्दो विद्यते । यद्यप्येते शब्दाः wage न
# “खच्नौयमानेम्यो sarerat वद्न्त्सावि टैव मिद्टोपयातेत्यनुखबवस्"-श्वि wrye गौ ५.१. १.। तानि च सूक्ञानौहप्रथमठतौयवतुथेखण्डेविघौयन्तं 1 ` Qk
१४८ . ॥ रैतरोयत्राश्मशम् ॥
after, तथापि कचिचछवणात् सवी अपि छतिन्धामेन वः शण्डे या wafer) TWA tt: सोमं dar माश्चतौत्यखार्घस्योह- अष्दचतुश्यैन प्रतीयमानत्वात् विवक्िताधौगुकूल्येन रूपः समृर्वम् ५ ` |
देवतादारा at we: wdafa— “Uatoansat वै यन्न —afa | “am त्वा सूरचक्षसः - इनदरं सुखतमे <—xfer- यवशात् # इन्द्रदेवताका कवः; सौमयागचेन्द्रदेवभाकः tf; अतस्त ता युज्यन्ते ॥
दन्दोदारा प्रथं सति- "'गायत्रौरन्वाह ; mad वे प्रात स्यवनम्*- दति | प्रातस्सवनस्य AIAN च्छन्दस्कला त् तच्छन्दस्का ऋचः Aa यम्याः
WMA रा ` प्रंण्सतिं- “aq न्धना, प्रातस्छवने care ; qa वे रेतः सिश्यते?-दति । मध्यन्दिनिरसवने दंशसश्ाका वच्यन्ते ( २ Se); तां सद्या Aas या नव VAAN Wa यषा न्युनाः , Stash “aya? ख्यं ment ta: सिच्यते | अतो BAS Ha युक्षम् | |
अथ माध्यन्दिने सवने “असावि Qagtasttar way:”-cal तस्संक्तगतां SUABTAT ऋचो ( सं° 3. २१. १-१०. ) विधन्तं दश मध्यन्दिने sare , qt वै ta: सिक्तं मध्वे faa पराप्य खविष्ठे भर्वति" इति | लोकै Sa Maa fea रेतः स्वो शरीरस्य ¢ Hae प्रोष्य गभरूपेण “सख्विष्टम्' अतिखधुलं
* से* १. १९. १, ९। 'न्दिरेकस्े षरन्ति"-इत्यादिः Gree ate ४.५, ९, द्र + - } “gmp: MA Mita —sfa Wo ८, ७७, 8 1 fago V2 €t + मुले “छखिवै'-इति षद भक्ति; तसेवार्घोऽयम् 1 षष्ये' चतुर्थौ (पा ६, ३, ६२, ate)
॥ षष्ठपञ्िक्ा । २।१॥ ११९
भबति | अतो रेतस्तेकखानोयायाः wet मभखानोव्रायाः सद्याधिक्यं gra *॥ | |
ठतौवसबने “शहोपयात शबसौ नपातः"-शरत्येतहसूक्तग ता नवसश्याका «Wal ( संर ४.२५. १-९. ) विधत्त -- “नव MAIS ऽन्वा; YATE प्रजाः प्र जायन्त '"-इति । पूषेवद् दशसद्वयापेचग्राह्न न्यूनत्वम् । लोके हि APE’ ATE, योनिहाराल् MET: प्रत्रा MET ; अतो गर्भोत्पाद्नाषं सष न्युनलं युक्षम् ^ ॥ | :
एतेषु aay मतदय मस्ति । सम्म सुलाजुवन faaa भतम्, ` प्रतिसूक्तं साना Saat wares मिति दितौयवं मतम् | तत्र wad मतं प्रशंसति -- “तच्चदेतानि regan, यजमानः ` मैव ana भूतं प्र जनयति यजन्नाहेवयेग्धै'-इति । केवलशब्दः सम्पूरंवाचौ । तदशुवचमेन मबु गमं प्रातं यजमान मैव यज्ज रूपाद् ‘Saad’ रेवसम्बभ्धियोनिस्यानादुत्पादयति | अतः घम्म - uigqaat युक्षम् ॥ |
feat मवं eaafa—“a हैमे खत-तपान्वाषः,=--सम प्रात स्ववने, सपं माध्यन्दिने, संपत कतोयसवने, staat वे पुरोगुषाक्या-. स्तावत्यो याज्याः ; सप्त वे प्राच्यो चजन्ति, wa वषट् कुर्वभ्ति, तासा भेता; पुरोशुवाक्या इति बदन्तः"-¶इति | . भिः परसिदाः ऋतिजः "एके" केचित् तत्तद्यन्नेषु यथोक्षसगता ऋचः प्रतिसृङ्गं ` RATA WINE, न तु सम्य ल॑सृक्ञानि । ada व्याख्यानं सप्त ॒प्रातस्छवने”-शत्यादि । “यावत्यः-दत्यादिना तदौवा
; @ दितौग्ररतीययीः खण्डवी; दषन्य्म् ( जश्च Ate ४.४. १४. )। _ व: दितीयचठुषयीः खदरी; द्टन्वम् (. भञ्ज ato au, १४, )।
Res . ॥ एेतरेयन्राद्मणशम् #
युक्तिरचते । पुरोगुवाक्यानां याज्यानां च सद्या प्रायेण समानैव दृश्यते i तथा सतयत ‘an’ सपसद्याका चरत्िजः-- होता, मैत्रावरुण, ब्राह्मणाच्छंसो, AT, पोता, च्राग्नौघ्रः, अच्छावाक aa # प्राङ्मुखाः "यजन्ति" याज्याः पठन्ति। तस्येव व्याख्यानं “aa वषट् कुवन्ति”-इति | (तासाः सप्तभिः पव्यमानानां यान्या- नाम् एताः FATA: PRAGA ऋचः प॒रानुवाक्या भवः न्तीति | एके तापीं युक्तिं वदन्तः सप-सप्तान्वाइरित्यन्व यः॥ तदिदं मतं दूषयति -- “aq तथा न gale; यजमानस्य इ ते रेतो विलुम्बन््यथो यजमान aa; यजमानो हि सूक्तम्?” बति । wa-aafa यन्मतम्, तत्तथा न कुर्यात् । तेः सप- खष्यावादिनः सम्पुशंसृक्ताभावा यज मानस प्रजोत्मादकं रेतः" विनाशयन्ति। ‘aay’ भपित यजमान मेव विनाशयन्ति ama यजमानरूपतेन Batemans एव यजमानविलपः परमते eta eufsat खमते गुणं cuafa— “नवभिवां ud मेतावरुणो ऽस्मा्ञोकाटन्तरिचलाक ममि प्रवहति; दश भिरन्तरिचलाकादमं लोक मभ्यन्तरित्तलोको fe seat नवभि- TMM AY खगे लाक मभि? इति | प्रथमसूक्तगताभिक्म्मि नवभिः" > "एतं" यजमानं भूलाकादन्तरिचलेकम् (भनि'लच्य नयति | दितोयसूक्घम ताभिः “दशभिः ¢ ऋग्मिरन्तरिच्षलाकाद्
# “श्रापनौपरीयं पूवम् । सिकताश्चोपरि रौद्रेेति सवेष । षट् सदसि । प्रत्यङ् घ्री हार ate होतः दचिणपूर्वेणौदुग्वरं मैश्रावरणख । होढधिष्डा gute चतुर! समानरान् ब्राह्मणा च्छसि-पोढ-नेष्ृच्छावाकानाम्”-दइति TAT ग्रौ° ८, ९. १९-२१।. t प्रातस्सवनै “श्रा ला. वडन्तुः?-इति नवचे aa विदितम् प्रथमखस्डे ( २४४१० ) ।
‡ माष्यन्दिने सवने “असावि देवरम्? '-इति eae सूक विधाखते टतौयणख |
॥ ष्टपदिका | ३।९॥ REL
अम लाकः नाकण्डाख्यं साकम् ‘af’aa नयति। न्त रिक्षस्य यः समोपवत्ती खर्गभागः, स नाकण््ाख्यो सकः स च प्रहद्ादन्तरिलाद् # “ज्येष्ठः अतिप्रहबः ; त॑ दशभिः प्राप्य तस्मात्राकष््ठाख्याद् UAW खरगाल्लो कादुपरितनं weiter युक्तं ‘ea लाकं" ठतोयसूक्ञगताभिः नवभिः † ऋभ्भिर्यजमान मभि वहति ॥
aad गुणान् दश्यिला ania परमते cuafa— “a हते ते यजमानं खगं लाक मभि Atay मन्ति, ये aa-aar- न्वा्ुः”-इति । ‘a पूवेपक्तिणः प्रतिसक्तं सप्तस्याका एवा- न्वाः, ति' सद्खयान्युनत्वात् yatacten खगं प्रति यजमानं वोढुं नादन्ति ॥
waa निगमयति-- “तस्मात् केवलश पव सृक्षान्यनुबरूयात्” डति । ‘aera’ प्रतिसूक्षं सम्पूणं Haare: ॥ १ ॥
, इति ओरोमव्तायणाचायं विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाथे - शेतरेयत्रा ह णस्य ` षषटपञ्चिकायां ढती याध्याये ( अष्टाविंशाध्याये) प्रधमः खण्डः ॥ १ (€ ) ॥
॥ अध दितीयः खण्डः ॥ अथाह asa वै यन्नो ऽथ wae दावेव भ्रातःसवने पभरखितानां प्रल्यक्तादैनद्रीभ्यां यजतो
# भन्तरिचशनब्द Te घ वेष दौधमध्यः-ख-म-पुलकयोः। . -‡ दतौयस्वनै “etree ait नवं सूतं विधाखते quae ।
२६२ ow एेतरेयब्राद्यणम् ॥
होता चैव बाद्मणाच्छंसौ ' चेदं ते सोम्य मध्विति होता यजतौन्द्र त्वा वृषभं वय भिति ब्रा्मणा- च्छंसो नानादेवल्याभिरितरे कथं तेषा aan भवन्तोति fat वयं हवामह इति मेजावस्णो यजति वरुणं सोमपीतय इति ae किञ्च पीतवत् पटं aze ai तेनेन्द्रः मोणाति मरतो ae fe चय दति. पोता यजति स सुगोपातमो जन इतीन्द्र वै trees रपं तेनेन्द्रः hres पीरिडावरति नेष्टा यजति त्वष्टारं सोमपीतय इतीन्द्रो वे त्वष्टा ages ad तेनेन्द्रः पमौणालयु- aaa . बशान्नायेल्याम्नोघ्रो यजति dara ava इतीन्द्रो वे वेधा दैनद्र' इपर तेनेन्द्र प्रीणाति प्रातर्यावभिरागतं देषेभिजंन्यावसु Feat सोम- पौतय sft खयं समृ्ाच्छावाकलेव सु हेसा Tee भवन्ति यन्नानादेवल्यासेनान्या देवताः प्रीणाति। यदु गायकास्तेनाग्नेय्य एतदु हेताभिस्लय मुपा- प्रोति॥२८१०)॥ _ `
| भथ प्रखितयाच्याषिषयं चोद्य ॒सुद्ञावयति-- “sere
aaa वै यन्नो ऽथ कस्माद् Ela प्रातस्छवने प्रखितानां प्रत्य च्ादेन्द्रौभ्यां. यजते होता चेव operat चेदं ते सोम्यं
॥ षटपञ्चिका। २।२ १ ६९२ भविति हाता यजतीन्द्र त्वा and वये भिति ब्राह्मणाच्छंसी, भानादेवत्याभिरितरे ; कथं तेषा मन्द्रो भवन्तीति १८-स्ति। aa उन्नौयमानसृक्लनिशेयानन्तरं कचिद् ब्रह्मादौ चाद्य माह AAA कारयत् यन्नः Tey बे" इन्दरदेवताकं एवं । तथैवं सति सं्वेषा विजा बिन्धरषेवताका एव याज्या अपे्तिताः ; अतरत अखितसोमानां यागे wagers aarti दावेव ‘Tara Amasya waar. fiz saa: काभ्या saat यजतः; न fant) “ad ते aiearyq’-sfa (de ८. ६१५. ८. ) ोतुयांज्या । तस्यास्तुतीयपादे “qura इन्दर" इति प्रत्यक्ष एवेग्डरष्दः शयते , “न्द्र त्वा हषभं वयम्”-इतिं { सं ३, Bo, १. ) ब्राह्म शाच्छंसिनो थाश्था; तत्र Be एवेन्द्र शब्दः | sat पञ्जर्लिंजो (नानादेवत्याभिः' whwasnfe ; तेषा मलिजां ता ऋचः कथ भिन्द्देवताक्षा भवन्ति १ इतिं चोखम् 1 ततर waa मखिजां areas देवताकल्वं सम्पाद- Ce a
सवैकस्यां aearat तत् aareafa—“‘fadad warae इति मेत्ावरुशि यजति ; वरुणं सोभपोतव द्रति, यद fag daa पदं, तेन्द्रं रूपं, तेनेन्द्रं प्री शाति" इति | मैत्रावरुणस्य “faa वयम्" -दइति { सं° १, २३. ४. ) येयं याज्या, तस्या दितौजपादे ava भित्वादिकं ‘haa’ पिवतिधातुयुक्ं यत् किञ्चित् पद मस्ति, तदिष्धसम्बन्धि रूपम् ; इन्द्रस्य सोमपान- प्रियत्वात् Ba’ fe canta परितोषयति ॥ `
पोतुर्यान्याया tay द्यति ~ “मरुतो यस fe aa इति पीता aaa; स श्मोपातमो अन इतीन्द्रौ वै worse रूपं,
२६४ ॥ शेतरेयब्राह्मखम् ॥ `
तेनेन्द्रो प्रोषाति”-दति । “मसतः°-इत्यस्यां ( He १,८६.१. } बाज्यायां ढतौयपादे शगोपा'अब्देनेन्द्रो ऽभिधौयते। = tga र्तकत्व मिन्द्रसम्बन्धि रूपम्, tie प्रोतिः॥ | Azalea tea सम्पादयति - “wa पन्नोरिदहावदेति नेष्टा यजति ; went सोमपोतय शतोन्द्रो वै लष्टा, तेन्द्रं रूपं, तेनेन्द्रं ॑प्रीणाति-इ्ति। “wea पत्नीः" - इत्यस्या याज्यायाः (Wo १. २२. ९.) ढतौयपादे यंस्ष्टा, स एवेन्द्र, शतु तनुकरणा दिन्दरस्य ALAA ॥ १ श्राग्नोघ्रस्य याज्याया ted सम्प्रादति- “carats ant त्रायेत्याग्नीध्रो यजति ; wags वेधस इतीन्द्र वै Farmed रूपं, तेनेन्द्रं प्रोणशाति-द्ति। “उक्तान्नायः-बतियान्यायाः दितौयपादेयो वेधाः; स एवेन्द्रः, इन्द्रस्य जगद्व्यवसाविधा- THAT वे धःशब्टवाच्त्वात् ॥ | - अच्छावाकस्य याज्यायाः tea सम्प्रादयति- “nraata- भिरागतं देवेभिर्जेन्यावधु, इन्द्राग्नी: सोमपोतय इति खयं सङ- बाष्छावाकस्य'"-¶ति | हे serail | “Stara जेन्यं जेतव्यं ay धनं ययोस्तौ तादशो भूत्वा प्रातर्यावभिः प्रातस्छवनगामिभिः Safa देवेः सह “सोमपौ तये' सोमपानार्थम् aay भाग- च्छतम् | Wan मृचि इन्द्राम्नो'-खवणेऽपि इन्द्रशयब्दस्य WATE विद्यमानत्वात् खय Fara ‘aye सम्पूर्णा ; aaa सम्प्रादनोय मस्ति (do ८. २८. ऽ. ) ॥ ४, ऋचां सम्पादित axed निगमयति--“रवमुदडेताण्न्यी मवन्ति"-दति॥ an, aregy देवतान्तरप्रोतिं दशयति- “यन्नानादेवत्यास्तेनान्धा
uusafgar); ३२।३॥ ४६१
देवताः प्रीशाति?-इति । मिवरावरखो मरतो ऽग्ना इन्द्राग्नी इत्येताभिः (नानादेवताभिःः युक्षा awa: इति यदसि, तेनेन्द्र च्यतिरिक्षा टेवतास्तोषयति 4
aad छन्दः wiefa— “यदु गायत्स्तेनामेय्यः?- इति 1 भअम्निगायतव्योः प्रजापतिमुखं जत्वसम्बन्धाद् « गायत्रीच्छन्द्सःं ताखा मग्निदेवताकल्वं सम्पश्यते ॥ ` . कषां प्रशंसां निमभयति-- “arg हेताभिखरय मुपाप्रोति” ef) “एताभिः ऋग्भिः" ‘ag © पूर्वोक्त मैव व्यं" सिविध- देवतासम्बन्धलं प्राप्रोति । aa aa प्रतौयमाननानाविधदेवता- ऋतव, पूर्वोक्षरोत्वा खम्प्रदित Gea, गायत्रोदारेणागेयतवं चेति स्यं वेदितव्यम् ॥२॥ ।
इति सौमन््ायशाचार्यविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाथे `
रेतरेयत्राद्मणस्य षष्टपञ्धिकायां ठतौयाध्यण्ये (-ब्टाविंथाध्याये) दितीयः खण्डः ॥२(१०)॥ `
ल् ज , ’ च = ? ee SED ae
1 भय ठतौयः ` खण्डः ॥
, असावि टवं गोकटजौक aa इतिं मध्यन्दिनं उन्नीयमानेभ्यो ऽन्वा वषर तौः पौ तवती; सुत- वतीर्मदतौ “qaqa dataset वै. aH
ख्िष्टुभो scare Sea वे माध्यन्दिनं सवनं aer- | : :
|
ल सज
२१९६ “ 4 रेतरेयब्राद्मशसं ॥ .
इर्यन्ततीयसवनसेवं रूपं ' महदथ ` may मध्यन्दिने मदृतीरलु are यजन्ति चाभिरिति माद्यन्तौव वै मध्यन्दिने देवताः स मेव ठतोयसबने alread त्यान् मघ्यन्दिने मद्तौरनु चाह यजन्ति चाभिस्ते वे खलु सवं एव माध्यन्दिने visa naar. देन्द्रौभियजन्यभिदढखवतीभिरेके पिबा सोम मभि अ मग तदं इतिं होता यजति as पाहियं wefan aaa इति aan यजल्छेवा पाहि naa मदन्तु त्वेति बद्मणाच्छसौ यजत्यर्बाङडि सोम कामं argicfa पोता यजति तवायं सोमस्त्वं awaifefa नेष्टा यजतीन्द्राय सोमाः a fear विदाना. इवय च्छावाको यजतापर्णों अद्य कलशः खादहेल्याग्नोपघ्रो यजति तासा मेता अभितखबल्यो भवन्तीन्द्रो वे प्रातःसवने न व्यजयत स एताभिरेव माध्यन्दिनं सवन मभ्यतुण्दयादभ्यतुणत्त श्माटेता , अभित्खवल्यो भवन्ति ॥ ३ (११) ॥
we माध्यन्दिनि उन्नौयमानसूृक्षं विधत्त -- “असावि देवं गोकजोक मन्ध इति मध्यन्दिन डन्रीयमानैभ्यो sare; saat: पौतवतीः gratia रूपसमृाः-दइति । माध्यण्दिने सवने Serger प्रेषितो “भसावि देवम्” -द्त्यादिकं ( de ©, ३१..१.}) सूक मनुन्रूयात्। AAA ऋऋ चः हषपीत सुस-मद-षब्दोपेतः |
॥ ब्रहवच्िक्षा i २1 Re >६9
gaa “en मध्यन्दिने ऽन्वाह”-दरति agian, न तु सृतं दभि तम् (२५८ ए० ) ; wa Barta दैव मिति सुकं प्रदश्यते | भस्य सुकख दितोयस्वा मृचि “हष णो gar च-इति sree: शतः । ada मुचि “cen धैना”-इति धैनागब्दः पिबतिधाल्वषैः, तेन पोतवर्वम् ; “az प्राने"?- द्रति (भा० ८०२. ) हि चातुः। “असाविति सुनोतिध्रातोः ( खा० १. ) खयमागलात् सुतः Taq! प्रथमाया ऋचो ऽवसाने “Taal मदेषु"-इति aca जतम् |. स्यत्तमृदत्वं पूववच्योज्वम् ॥
देवतादहारा छन्दोदारा च ता ऋ चः प्रणंसलति-- “देन्द्रौरन्वा- Sut वे anfaniisare Seu वै माध्यन्दिनं सवनम्”-दति | हितीयपादे “wafafae”-sfraaare ea | एव मगन्त- रष्वप्यदाषर खयम् |i , माध्वन्दिमिसवनस्यम Sena प्रसिम्, मदतौरिति यदुक्त, तस्यो चेष मुद्धावयति--“तदाइयेत् कतो वसवमस्येव रूपं महदव कख्ान् afer weary dre asf चाभिरिति-इति। दतोय- qaa स्वर्षा देवान mange weary ara’ ठतोय- सवनस्येव रूपम् । तथा सति मध्यण्दिने सवने महतोना Wey मजु वचनम् safe, महती भियजनं च कस्मात् कारणादिति नोध्यम्॥
तस्यो चर माह-- “Arata बे मध्यन्दिने Saat: घ नेव ठतीोयस्तवने माद्यन्ते; तस्मान् Aaa महतीरनु चाद safe चाभिःः-इति। माध्यन्दिने स्रवनेऽपि शवानां. सोम्रपात्रघद्वा-. वात्ताः माद्यन्लेव ; ढकतौयसवने तु मिरवपरेषाणां carat सोम. पानसम्प्रह्या AT सन्भूय इष्यन्तोल्येतावानेव ` विषः | aay मोदस्य wg माघ्रन्दिनसृदनेऽपि सद्भावात्, aa
( १६. ` ॥ ेतरेयव्राद्मशम् ¶
महतीः" ऋवे मेवावरुणोऽन्वाह | डोवादयश्च सपर्लिजः (भाभिः मदतौभियजन्ति ॥
अथ लाः प्रसितयाज्या fart— “a वे खलु स्वं एव माध्व- fea प्रखितानां प्र्यक्तादैन्द्रीभिर्थजन्ति"-इ्ति। ‘a होवादयः wafer: सर्वेऽपि माध्यन्दिने सवने प्रखितसोमानां सम्बग्धि- नोभिः Gene’ प्रत्यक्चेण पव्धमाने्ेबैन्द्रशब्देन प्रयुक्ताभिरिणग्द्र- डेवताकाभिः ऋग्भियेजेयुः । तेषु सषु मध्ये होट-मैतावसण- जाह्मशाच्छंसिनां याणां सम्वस्विनोषु areerg म कैवलं मेन्द्रतवं किन्तु अमिट खवत्वम् ॥ अपर विशेषं दयति -""अभिढठसखखवतीभिरेक्ष"- इति । भमि- yaa ठदिधातो a याखस्ति, at: “अ्भिटढसखवत्य
aa Signet eafa— “fam सोम मभिय मुग्र तदः afa (सं* €. १०. १.) Stn यजतिः-श्ति। तव्राभिशब्दख्य वद शब्दस्य च विद्यमानत्वषत् भभिद्स्वस्वम् ॥
मैतावरुणस्य याज्यां cuafa— “a kerfe य ऋजौषौः aaa इति. (Woe. १७. १. ) मैव्ावरुणोः यजति?-श्ति y “स $म्पाहि"*-दरत्यस्या चतुर्थपादे अभिटठख वचम् ॥ `
ब्राह्म णाच्छंसिनो याज्यां दर्शयति-- “एवा पाहि प्रधा मन्दतु लेति ( सं €. १७; ३. ) ब्राद्मशाच्छंसो प्रजतिः?-इति | “gay पाष्ठः इत्यस्या खचि चतुर्थपादे “afat ar इन्द्र afar”: -दतिखवणादभिदढष्यवकतम्। एतांस्तीटलिजो ऽभिप्रेत्वाभिटस्ष-- वतोभिरेक Caray ( १० धं० ) ॥ ।
पोतुर्यान्यां दशं यति- “भर्वाङडि सोम. कामं arefefa: (Ho १, १०४..९. ) पोता यजतिः”-इति.ः॥ 7
॥ weafaat 1 ३।३॥ २६९
नेषटुयौज्धां द्यति-- “तवायं सोमस्त्व भेद्चर्वाङिति ( सं 2. २५. ६. ) नेष्टा यजति? इ्ति।
भच्छावाकस्य याज्यां दशंयति-- “इन्द्राय सोमाः प्र दिवी विदाना (do ३. २६. २. ) दत्यच्छावाको यजतिः-द्ति॥
wate arent दश्यति-- “शा पूर्णो अस्य Waa: Are: त्याग्नौध्रो ( Ho ३. ३२. १५.) यजतिः दति a |
उक्तानां सानां याल्थानां wa “faa सोमम्”, “a tafe”, (एवा पाहि” इति fra क्वो ऽभिटठसखवच्वेन प्रथं afa— “तासा भेता अभिटखवत्यो भवन्तीन्द्रो वै प्रातस्सवने नं व्यजयत ; स एताभिरेव माध्यन्दिनं सवन मभ्यठटणश्चद्भ्यटणः water saws भवन्ति" दति । अभिपूर्वं तदंनधातुः युक्षत्वादभिदढसवस्व' यथा भवति तथैव धालथे सन्भवादप्यभिटस्षः wa द्रव्यम् ।. कथ मेतदिति, तदुच्यते- इन्द्रः पुरा प्रात- श्यवने समाति सति तावता ‘a ॒व्यजयतः विजयं न प्राप्तवान् ; माध्यन्दिनिसवनस्म yaaa गलितलात् । तदान भिन्द्रस्तस्य ` माष्यन्दिनिसवनस्य खितिखिद्यथम् “पिबा सोम-इत्यादिभि स्तिटभिः ऋग्भिर्माध्यन्दिनिखवनम् ‘afta प्रथमढ ती ययो मध्य (अढस्षत्' aca मकरोत्, दढ़ृबन्धेन faft कतवानित्यर्धः | ‘AMY तदंनस्यार्थस्व युक्षत्वादे तासां fara मभिढश्व्वम् ॥३॥
इति ओमव्ायणशाचार्थं विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाशे रेतरेयत्राह्मणस्य wufsarat. ठतौयाध्याये (.अष्टाविंश्राध्याये ) कतौ यः. खण्डः ॥.२८११) ५
lia ct aa
2२७१ | ॥-रेतरेयब्राद्मणम् wo:
॥ अव चतुथः Gwe: ॥
` FTAA शवसो नपात इति ढतोयसवन उत्रौयमानेभ्यो AE वृषण्वतौः पौतवतौः सुत- वतीर्महतौ रूपसमड़ासा Darian भवन्ति तदा- दूय त्राभ वोषु स्तुवते ऽथ कस्मादाभंवः पवमान इल्या- aaa इति प्रजापतिर्वै पित कभेन्' aate
ऽमर्वयान् क्रत्वा तृतीयसवन अभजत् तस्मान्नाभ- बोषु स्तुवते sala: पवमान इलया चचते. ऽथा ्रदयाघयाश्छम्टसं TAA: सवनयोरम्बाह गायचोः ATA: सबने विष्टभो माष्यन्दिनि ऽथ कस््माष्लागते सति ततौयसवनें fase ऽग्वाईति धौतरसं वे ततौय- सवन ' मधेतदधौतरसं शक्रियं छन्दो यत् faced सवन सरसताग्रा इति. ब्रूयादथो इन्द्र मेवेतत्स- वभे ऽन्वा भजतीत्यधाह यदन्रार्भवं वै तुतीयसवन` मथ कच्यादेष एव तुतोयसवने प्रद्ितानां were- टेन्द्रार्भव्या write श भुभिर्वाजवदहिः समुचित मिति faa नामादेवल्याभिरिवर शयं तेषा सेन्द्रा भव्यो भवन्तीतीन्द्रावरूणा सुतपाविमं सुत मिति Haven यजति! युवो ` रथो mat देववीतय इति वहनि वाह -तहटभणां ay मिश्रश्च सोमं
॥ Usafear) २। 81 94
पिबतं बृष्स्यत इति ब्राह्मणाच्छंसौ यजतावां विश्न्लिन्दवः खाभुव इति बहनि वा इ.तदट- भृशां रप्र मावो वहन्तु सप्तयो रघुष्यद इति पोता यजति रघुपटबानः पर॒ जिगात बाहुभिरिति बहनि वा इ तदुभृशां क्प ममेव नः मुवा भा fe गन्तनेति नेष्टा यजति ` गन्तनेति बनि वाश aguut ea मिन्द्राविष्णू पिबतं मध्वो qeiea- च्छावाको यजता at aaifa भदिराण्यग्म- fafa बहनि वा इ तदृभृणां रूप मिमं स्तोम महते जातवेदस Taran यज्ञति रथ faa सम्म- मा मनोषयेति बहनि वा इ तदुभृणां रूप मेव सु डता रेन्द्राभंग्यो भवन्ति यन्नानादेवश्छास्तेनान्या देवताः परौ खाति वद् जगव्मासाहा जागतं वे ततौय- सवनं तुतीयसवनदयैव समह ॥ ४ (१९) ॥ `
ॐ -.. . अध वतौयसवने -खनत्रीयमानं a विधत्त -- “cvlaara शवसो नपात इति (do ४. २५. १-६..) .ठतीयसलवन उनौच- WAM ऽन्बाह ; saat: पौतवतीः सतक्तौमदती खूपसष्ध - दास्ता. Qenisn यवन्ति-अधष्वयु शा. चमसोजवनकारे fet मैजावसखः “इृोपयालः-इति am मरुबरूयात्। - AAMT. WM हष-पीत-सुत-सद-शण्दोपेताः.। “भा तत हषः" दति ‘aqq’- शब्दः | “शु षुतस्य पौतिः-दइति सुनोतिधातुना पिबतिधौतुना
%9z ॥ रेतरेयत्राह्मणम् ॥
च योगशः। “sy al मदासः-इ्ति मदिधातुयोगः। तत्रत्या ऋचः °न्द्राभव्यः' wea Ruse तासां देवताः ; “aAlaaar इटभवः'-“गन्छिन्द्रम्""- इति aa वणात् ॥ _ ऋभुदेवताप्रसङ्गेन ठतौयखवनगते पवमानस्तोते किञ्चिद्य शुद्ावयति-“तदाइ्न्राभेवीषु सुवते ऽथ कस्मादार्भवः पवमान serawa इति” इति । ‘aq’ तस्मिवृमुसम्बन्धविषये dt माइः | . यस्मात् ` कार णादुभुदरेवताखुचु सामगास्तुतोयसवने पवमानस्तोतेण न सुवते, किन्तु खादिष्टया मदिष्टवयाः-इत्यन्ध- Zaararaa सुवते * । wad सति कस्मात् कारणात् पवमान- स्सोजस्यार्भवत्व area, दति चोद्यम् ॥ ` तस्योत्तर माड--“श्रजापतिवं पित ऋभून् मर्व्यौन्व्तो SHAY कत्वा ठतीयसवन भाभजत् , तस्मानाभवोषु सुवते ऽथा- भवः पवमान इत्याचच्चते"-ष्ति। पुरा प्रजपतिः frat war मत्यान्" मनुष्यान् सतः ऋभून् “भ्रमत्य् देवान् Mal ढतोय- wat “अ्राभंजत्' भागिनः अकरोत् | तदिद सुपाख्यानम् “Ta शंसति इत्यव प्रदभितम् १ । एवं च सति ऋमू णां स्तोतदेवता- ` ल्वाभावाद् “भ्राभेवीषुः wy उद्वातारो न सुवते ; “wa अपि ऋभूग्ां ठ तयस्वनसम्बन्ध सद्भावात् ठतोयखवन गतस्य पवमान- श्लो व्रस्याप्याभवत्वं व्यवहरन्ति ॥ ¢ „ अ प्रासद्धिक्तं परिसमाप्य. waa एव सक्ते चोय सुद्धावयति ~ “सथा यद्वा च्छन्दसं पूवयो; सवनयोरन्ाह,-- गायत्रीः प्रात- wat त्रिष्टुभो माध्यन्दिने, ऽथ कस्माजजागते . सति ठतोयसवने , - ,# छइन्मा० १११५). Te ws. wy (ब भार १११्०। wd yo + ११०११०६० ५२ भाग १६२५ इ०)।
* ५, श्ल
॥ षषटपञ्िका। 8180 ROE
fanit ऽन्वारैति"- दति! “अथः उन्तीयमानसुकविधानानन्तर सव कचिद् ब्रह्मवादो चोख ares ‘aq’ यस्नात् कारणात् श्यथा- meee’ तज्-तत्रोवितं छन्दोऽनतिक्रम्य सवबहये गावत्रौः fag भख क्रमेणान्बाह, ठतीवसवनं तु जागतम् 1 तधा सति जगती सतिक्रम्य “दहोपयातः-दइत्वाच्चास्ि्ुभः कस्मादमुन्रूते १ इति चोष्यम् ॥ : aarat दर्ण्यति-- “dace वै दतीयसवन मयैतदधीत्ः- ऋसं शक्रियं छन्दो यत् चिष्टुप्, सवनस्य सरसताया इति ब्रूयादो Se Riad ऽन्वाभमन्नत्तति”- दति 1 वदेतव् ठतोयसकलं, meng ‘altar’ तदोयो दसो aaa Ta: जोमाहरणकास “alt सवनदयं Yaa दरतौय सवनं च UPlal तत्रत्यं रसं यायत -्रोतवती | तथाकान्धत्र गुयते-- “agit डे सवने समग्भ् णान्, सुमेकं; यन् भुखेन Garay, तदधयत् ; तस्मादु. दे waa ‘wera wna माष्यन्दिनिद्ध, तस्मात् टतोयखवन जोषं ` सभिषुग्लन्वि ; ata मिषं हिः मनन्त” दति (ते० te € ;१, ७. ४.) । तथेव विष्टुप् दन्दो यदस्ति, एतद् .अपीतरणम्' -ऋअपौतर सम् ; माध्यन्दिनि खवमसम्बन्ित्वान् | wa एतत् Wheat Te agid ‘ofery | अतो sa टठतौवसवनश्च सरसतवाथं , विष्टमोऽन्वात्यु्तरं ब्रवात् । “धोः भपि च वेव सरखलनन््र fq दतोयसवनं भायवन्तं करेएति ; त्रिष्टुपृष्दसः Dard । .-कीनेन्द्राभव्त्वं युक्तम् ॥ - उक्तं चोद्यं ware प्रखितयान्धाविष्ये चोद सुडवयति- ` “mare यदेन्द्राभवं ॐ दतौयसब्रन मख कस्मादेष एव ठ तोवसवने खितानां प्रत्वचादन्द्रामन्वा यजतीन्द्र ऋशुभिर्वाजवङ्गिः. aq- ay
ROP ॥ रेतरेयब्राह्मणम् ए `
चित भिति होतेव; नानादैवत्याभिरितरे ; कथं तेषा ater wen भवन्तोतिःः-दति । “ar खनत्रीयमानसक्ञकथनानन्तरं काचिद् ब्रह्मवादो चोद माह । ‘ae यस्मात् कारणात् ढतीय- सवनम् °रेन्द्राभवम्', तच्च पूवं मुपपादितम् (२७१ Fo); एवं सत्क एव wat प्रसखितसोमानां प्रत्य चातः प्रत्यत्ते ण, Aart नेवेन्द्रशब्टेन WYNVA च युक्तय्चां यजति । “cx मुभिः'?- शत्याद्या ( सं° ३. ६०. ५. ) सेय मृगवगन्तव्या | waa तया यजति ; न faat षड्विजः; ते तु नानाविधदेवताकाभिर्वश्छ- माखामिच्छग्भिर्यजन्ति। तस्मात कारणादेतत कथं aaa? faq तेषां wear मलिजां सम्बन्धिन्यो यान्याः कथ मेन्द्राभव्यो दिविधदेवताका भवन्ति १ इति चोद्यम् ॥
aa डोतुर्याश्याया मैन्द्रा्भवतेन परितोषात्तां agaretana: ` तरेषां याज्यासु maw teniaa’ दशयितुः कामः प्रथमती मैत्रावरुणस्य यान्यायां तदथयति-- “exraqet सुतपाविमं -सुत मिति मैत्रावरुणो यजति ; युवो रथो अध्वरं देववोतय इति वहूनि वा ह ceyut रूपम्'-इति । “शन्द्रावदणा-इत्यच्वां याञ्यायां ( सं° १. १७. ८. ) “gat रथो ”-श्त्यस्मिन् पादे ““देव- वौतये*-दति पदं विद्यते | देवानां वौतिः प्रातिः देववीतिरिति तस्य समाः। तस्य समासे षष्ठौ बडवचनान्तेन शब्दे न TATA खूपाणि प्रतीयन्ते । ततर aya AAU सरूपम् ; मनुष्यखूपाला मुमुशब्दवाच्यानां मर्षी णां बहुत्वात् | AMAT: ऋयुसङ्गावा- दिन्द्रथब्दस्य च सास्ात् चवणादिय मेन्द्रार्मवौ॥ ` ब्राद्य णाच्छसिनो याज्याया मार्मवत्वं aareafa— “gery सोमं पिबतं हडस्मत इति ब्राद्मणाच्छंसो यजता वां विशन्विन्द वः
॥ चष्ट पञ्चिका | 2180 Roy
arya इति बहूनि वा © azqui रुपम्”-इति। "न्द्रम् इत्यादियाज्यायाम् (Ho ४. ५०. १०.) श्रा at विश्चन्तु"-दत्य- स्विन् पादे ““विंशन्तु-गूत्यादोनि बद्वचनान्तानि पदानि खयन्ते लेरभिधेयं ava ममशां खर्पम् | |
पोतुर्याज्याया मामवलवं evafa— “ar at away समयो tau इति पोता यञ्जति : रघुपल्लानः प्र जिगात बाष्भिरिति aqefa at = agaut रूपम्? शति] “oat वषन्तु*-दइति- वाच्यायां (do १. ८५. &. ) रघुपत्वानः" इत्यस्मिन् पादे TE- बचनान्तैः पाटेरभिधेयं बहुत्र मुमुणां सरूपम् 1
नै टयाज्याया aaa दर्भयति - “uaa नः सुहवा भ्रा हि गन्तनेति नेष्टा यजति ; गन्तनेति बहूनि वा ड तटमुशां रूपम्” ~ष्ति | “ata नः?-इतियाज्यायां ( do २. २६. २. ) तस्मित्रेव पादे “गन्तन-इतिषपदस्य गच्छेतेत्यर्थे सति लोगमध्यमपुरष- बहु वचनान्तेन प्रतौतं बहुत्व मुमुखां Bez |
भच्छावाकस्य Aa मामवत्वं दशयति- “aerfaw
पिबतं मध्वो भस्येत्यश्छावाको aren वा मन्धांसि afecre- vafafa बहुनि वा इ तहमुणां रूपम्” दति | “इन्द्रा विष्णु" इत्यस्यां याज्यायाम् ( सं ई. ge. 9. ) “खा वाम् इत्यस्मिन् पादे बहुवचनान्तः, “श्रन्ांसि"-दत्यादिभिः पदेः प्रतीतं बहुत्व मृमूर्ां सरूपम् ॥ |
VMN याज्याया Aaa द्भयति- “दमं स्तोम महते
जातबेदस इत्याग्नोप्रो यजति: रथ मिव waza मनौषयेति
qefa aw aeyqut रुपम्'-दइति । “sa aay इत्यस्यां याज्चायां (do १.९४. १.) “रथ मिव" -दत्वस्मिन् पादे “महमा”
२०१ . "+ ` रेतरेयत्राद्यखन् # `
इत्य समपुरंषवशवचमान्तेन पदेन प्रतीयमानं aga anu WEA. tl | |
चक्त.मर्धं मघसंहरति-- “ca म॒ हेता रन्द्रा्मव्यो भवन्ति"- इति | Say प्रकारण याज्यास्ममु सम्बन्ध सम्पा दनादिन्द्र सम्बन्धस्य च साक्षादेव खुतत्वाटेता ऋच शेन्द्रार्मव्यः TRA ॥
ध इन्दर स्य्ुषां चोत्तसम्बन्येन् प्रीतैः सिहत्वादितरटेवतप्ना afe ताभि्याज्याभिः प्रीतिं दर्भयति--“वनानादेवत्यास्तेनान्या देवताः म्रौणातिः"- दति । इन्द्रवसुवद्टस्पत्या दिभानावि्वदेवसायुक्ता ऋचः शति यदस्ति, तेन arta “अन्याः इन्द्राटभुम्थख व्यतिरिक्तां देव तास्तोषयति ॥ | . याचज्धाखवस्थितं छन्दः wiafa— “ae अमग्मासादहा जागत वै ठतीयसव्न ठंतीयसक्नस्येव aqer’-sfa) नगव्छब्देग जगतोष्डन्दो ऽभिधौयते, waren बाष्ुस्यवाचौ ; जगत्यः प्रासाहाः बदला यास॒क्तास् प्रसितयान्यास वता “ornare,” < तोयसवनञ्च जागत भिति प्रसिदम् । अतो ‘ag’ यदेव जगतीः area, तेनं ततीयंसवनस्य सख्हिभवति #॥ ४ ॥
इति ओौमव्ायशाचायैविरविते माधवीये वेदार्थेप्रकाशे रेतरेयत्राह्मखस्य षष्टपच्िकायां ततौयाध्याये ( अष्टार्विंशाध्याये } चतुध : खण्डः ॥ ४ ( १२) ॥`
नि ४४४ 99 की “saa सौम्बं--° उचाम्राय वथान्नाधेति प्रातस्सवनिक्यः प्रसितयान्याः (रख ०), , fear ata मभि o—o a gf seq कलशः खादति माध्यन्दिन्यः (देख ); 1% कर कुभिः ome दमं लोम HEA जातवेदस दति तार्तीवसवनिकयः (४०) "दरति WIS
॥ षष्ठिका । 21 १॥ ९७७
“a a“ ५ Pes wy
॥ नदय पञ्चमः स्वरः ॥
अथाह यदुक्थिन्यो ऽन्या होजा अनुक्धा अन्याः कथ AIA उकथिन्यः सर्वाः समाः समड़ा भवन्तोति यदेवेनाः सम्प्रगौयं होरा. इत्याचच्तते सेन समा यदुक्थिन्डो ऽन्या डोवा WRIT अन्या- स्तेनो विषमा एव qereat उकथिन्वः सर्वाः समाः Bayt waware शंसन्ति भगतःसंवने शंसन्ति माध्यन्दिने होजकाः कथ मेषां तृतीयसवने शस्तं भवतोति यदेव माध्यण्दिनं दु इं qa णंस- न्तोति. ब्रूयात्तेनेरयथाडइ यद् . इक्यो होता रथं होजका THM भवन्तोति यदेव द्िदटेवत्याभिर्यंज-~ न्तोति ब्रुयात्तेवेति ॥५(१३)॥
छोत्रकाणां प्रश्ितयाज्याः सवनज्रये भिधाय परस्मरं साम्य वंषम्यञ्च fata wa सुह्धावयति- “wate यदुक्थिन्यो ait होता, भनुकया अन्याः, कथ मस्येता.उक्थिन्यः सर्वाः समाः सदा भवन्तीति” द्ति। Plane याज्याकथनानन्नरं afae
ब्रह्मवादी चोद्य are, होतकाशां क्रियाः “Ciaran विव- स्रिताः । ate अन्याः" काञ्चित् क्रियाः .डक्थिन्यः' wager’,
Blo ५.४. १८, १९। इड चेताः २९३-२७९ पृष्ठेषु विदिता द्रव्याः । ता एवेता भ्रखितयान्याः"-दव्य च्यन्ते | “Stat यच्त् ०-° इति प्रेषितः प्रं षितौ डीतानुसवने प्रथित~ - याज्याभियेजति, नामा frat, प्रशस्ता ब्राह्मणाष्टंसौ पीता Rey ऽऽग्नौपो Sara ae” नदति भाखर Ate ४.४. १५--१७ |
९७ 9 रेतरेयब्राह्मणम् ¶ `
(अन्धाः इतराः क्रियाः अनुक्थाः" श््ररह्िताः । मैत्रावरुण AWW Saya इत्येतेषां वयाखां शस्नसद्धावादेतदौयाः क्रियाः ‘cafan:’, deataretat यखराहित्यात् तदौयाः क्रियाः (अनुक्थाः # | एवं वेषम्ये स्पष्ट सति Te’ यत्नस्य यजमानस्य वा सम्बधिन्यः “एताः rar: स्व; ‘safe’ wegen मला समाः” वेषम्यरदिताः war एव समृद्धाः" weal: कथं भवन्ति ! दूति चोयम् ॥ `. तस्योतच्तर माइ - “यदेवैनाः wate erat इत्याचचते, तेन समाः-इति। ‘ada’ यस्मादेव कारणात् "एनाः मैता- वरुणादिक्रियाः पो ठनेष्रादिक्रियाञ्च 'सम्प्रगोयं सम्भय प्रक योक्ता “होजा'-इतिश्ब्देन यान्निका waad, तेन समाः। यधा लोके gage तद्रहितं सम्भूय तिष्ठ इतयेकेनैव शब्देन व्यवङ्ियन्ते, एव मन्रापि wage मेज्ावरुष्णादयः, शस्त्ररहि ताः पोढनेषादयख aya पकेनेव erases व्यवङ्किवन्ते । भतः शस्िभिः समभिव्याहारत् श्रशस्िणा मप्युपचरितं शस्िलम् ; Qn व्यवह्ारेक्येन समा भवन्ति ; न चैतावता श्वाभाविकं शस्तित्वाशस्ित्ववैषम्य मपगच्छति ॥ ` ` | तदेतद् duet दशयति~ “यदुक्चिन्यो ऽन्या छोरा भनु कधा भन्धास्तेनो विष्रमाः-दति | "ड'-शब्टोऽपिश्ब्दार्थः । "तेन उक्चित्वान॒क्धिलधर्महयेन विषमा अपि भवन्ति + | ` सत्यपि वैषम्ये भोपचारिकोक्चित्वेन साम्यं यदुपपादितम्, तदु पसंहरति-- “एव मु हास्यता उकथिन्यः सर्वाः समाः TART -भवन्ति"-इति ॥
# १ भान ४४९ Yo, आब्रन्ग्रौ० ४, १०.१०) मेतावरषशः प्रशसा ..
॥ weafqar | ३।५॥ ROS
होजकेषु erat axraafa— “ware wafer प्रातः waa, शंसन्ति माध्यन्दिने होचकाः; कथ मेषां. adtaaaq शस्तं भवतौ ति?-दइति | अलिष्टोमे मैतावरु णत्राह्य णाच्छ सच्छटावा- कानां सवनदये शंसनं विहितम्, तदृृष्टान्तेन ` ठतौोयसवनेऽपि शंसन मपेलितम् ; तच्च न fafead |) तथा सति कथ aut ढतोय सवने. “शस्तं भवतिः wad सिध्यति ? इति चोदयम् ॥ तस्योत्तरं दगयति- “यदेव माध्यन्दिन दे दे सूक्ते णंसन्तीति ब्रूया त्तनेति- दति । मेज्रावरुणस्य “खद्यो © जातो aa: कनोनः-दत्येकं (de २.४८.) सूक्तम्, “एवा at मिन्द्र विन्" —sfa (सं ४, १९. ) दितोयम् ; ब्राह्मणाच्छंसिनः “इन्द्रः पू्भिंद्"--द्त्येकं (do २. २४. ) सकम्, “उदु ब्रह्माणि"”-इति ( सं° ७, २३. ) हितौयम् ; अच्छावाकस्य “भूयः इत्येकम् (to ६. ३०.), “am agate ( do ३. ३६. ) दितोयम् । एव मेते तयो माध्यन्दिनि सवने प्रत्येकां ua शंसति # | aan माध्यन्दिनि सवनायं दितौयन्तु actuate भिल्युपचारेण - तत्रापि भंसनं सिष्यतोल्युत्तर ब्रूयात् ॥ तेष्वेव dara मुद्धावयति--“अथाह यद् हमको होता, कथं होत्रका erat भवन्तीति "इति । ora’ तृतोयसवने शंसनसम्ादनानन्तरं पुनरपि ब्रह्मवादौ Ararat are | "यद् TAY कारणादोता श्ुप्क्धः' F sat we यस्यासौ दयक्यः। प्रातख्छवने भआज्यप्रडगे दे, माध्यन्दिनसवने मरू ` त्वतीय-निष्कोवस्य दे, ढतौयसवने वैग्बदेवाग्निमारुते दं । एवं fat होढदृ्टान्तेन हो्रकाणा मपि उकूधदयोपेतत्व ay
Ste "#रेतरेयनाद्मणम् ॥ :
चिंतम्, न-चाक्षथदयं विहित मस्ि ; अतस्तत् कैन प्रक्रारेणं सिध्यति ?.इति चोद्यम् x ॥ तस्योत्तर माहइ- “यदेव दिदेवत्याभियजन्तौति ब्रूयात्, "सेनेति -इति | प्रखितयान्यानां शरुयमा खदेवतया सम्पाद्यमामः Raat च -दिदवत्यत्वम् +; तादटशोभिच्छम्मिरयस्मात् यजन्ति, सेन हिशस््रत्वम् ; ade देवता यान्बाी, इतरा दितीया wee थेवयेव सुत्तरं ब्रूयात् ॥५॥ ` ` ~ ति ओौमस्लायणाचार्यविरविते माधवीये वेदाथप्रकाथे शेतरेयत्रा द्मणस्य षष्टप्िकायां ठेतौयाध्यायि ` ` एअष्टाविंशाष्याये) पञ्चमः खण्डः ॥ ५८१३) १ | व | ८.3 ` ˆ #शभ्रयवष्रहःखर्डः॥ , _ ~ ;
अथाह aeatag उकथिन्यो होतः | aa
i
faact उकथिन्यो भवन्तौत्याज्य मेवाग्नोघ्रौयाया
wad मक्षर्व तीयं Walaa वैश्वदेवं नेष्रौयाये.-ता
वां एता SIH Us WAT UT भवन्घादह. वद क-
मेवा अन्ये होत्रका भय क्षमाद् fete: पोता दि
भः .आज्यप्रडगाटौनि षट् अस्ापि पुरस्ताद् zeanfg,— age ५० ४खं०, नकु व
| {Wo (qe, प° र Ro, प° AA १००; WYo २अ० OW, देप ३अ० Bae "(tate ४४५ goats ८८१०). . 3 = ।
(cb WR: PUTT, MATT VATA: ( २७४-२७९ Te Ke |
1 षष्पश्चिका। 212 4 ey
नैषो नष्टेति यजादो गायनौ सुपर्णो year सोम माहरत्तदेतासां होचाणा मिन्द्र उक्थानि aft qa ' होजे प्रददौ 'युयं माभ्यन्नयध्वं युय मखवेदि- ष्टेति'ते होचुदवा वामे Ha! प्रभावयानेति wara feat भवत ऋचाम्नीप्ीयाम waar VaAUMa तस्यैकयर्चा भूयसो याज्या wa धाह यङोता aaslay aufefa मेवावकणो MF VARY BRAS: सद्भ्यो होचजाशंसिभ्यो Sat यत्चदोता wafefa मरेष्यतौति प्राणी वे हाता प्राणः सवे waa: प्राणो यच्त् प्राणो aaqfeaa तदादाथाहार्तयुह्धप्तृणां Wats: ars इति
अस्तोति बअरग्रष्यदटेवेतव्यशास्ला जपं जपित्वा apa मित्याह. स एषां प्र॑षो - ऽाहास्त्यच्छावाकखं Hatta: ats इति ~ असीति ब्रयादयादेवैन मध्व राहाच्छावाक Iza यत्ते ata मिव्येषो sa प्रवरो SATE यदटेन्द्रावरूं मेजावरूण स्त तोयसवन शंस- CUA कश्मादसखयागनेयौ 'लोचियानुदपी भवत इः्य- fart वै . सुखेन. देवा असुरानुक्येभ्यो निजघ्न- स्तश्मादखाग्नेयी ' सोनियानुङपी भक्तो sare यदेन्द्राबाहस्पव्यं ब्राह्मणाच्छंसौ तृतीयसवन शंस
*, +t “at इति" ख ग्, चज ॐ); नां दकि =| RE
ASS ` ॥ Qataareay ॥
तैन्दरादैष्णव मच्छावाकः कय मेनयोरेनद्राः * सोनि- यानुरूपा भवन्तीतीन्द्रो TW वा असुरानुक्धेभ्यः
प्रजिगाय सो ऽवीत् कच्ादञ्चेटयदञ्चाष्ञ्चेति' स्म देवता weaaafa स afer: पवः प्रजि Wa तस्माटेनयोरेन्द्राः + सोवियानुर्ूपा भवन्ति यदष्द्चाष्ञ्च्ेति इ स्म SAAT भम्बवयुस्तस्मात्रा- नादटेवर्यानि शंसतः ee (१४) ॥
सर्वत्र होतक शब्दस्य व्यवहारघाम्येन शस्त्रिताना मपयुपः चरित मुकथित्व मित्यक्षम् ; इदानीं प्रकाराम्तरेण तेषा मुक् faa सम्प्रादयित wa सदावयति- “aware azarae ठक् यिन्धो होताः, कथ भितरा उकचिन्धा waatfa’—sfa । “भध दितोयशस्नषम्परादनानन्तर ब्रह्मवादी चोद्य ATE | “यद् यात् कारणात् “एताः” पूर्वोक्षाः “Era मैवावसुणादौनां क्रिवासिसः 'उकथिन्यः' शस्रोपेताः, तदटदृष्टान्तेन इतराः" पोज्रादीनां त्रिया अपि wager इति वक्तव्यम् । न चात्र शस्त्रं विहितम्, भत कथ मेता उकथिन्धः १ इति प्रश्नः ॥ ` ततोत्तर माड -- “भाज्य भेवाग्नौप्रीयाया उक्थं, मसलतोयं पोतीयायै, वैखदेवं नेटौयायै;तावाणता होत्रा एवं ART भवन्ति" इति | होतुः प्रातश्छवने यत् प्रथमम् राज्य Aa तदेव “आग्नीप्रौ यायै" aretha क्रियमाणायाः क्रियायाः “az श्रम् | एवं मरत्वतौ यवैष्बदेवयोरपि योज्यम् । तथा सति ताः
©, † ग-ङ-च-पुसकेष्दिड frat नालि ।
॥ षष्ठपश्िका । ३1 ६॥ ६
एवैताः (होराः डोतक्षाणां क्रियाः ‘cay उक्तेन प्रकारणं ‘ag वत्तचचिद्धा पव भवन्ति । अगि माम्नोप्रो यजति ॐ wee waa, पोता. मरतो यजति † मरुत्तीये च मारतानि सूक्तानि शंसति ; “am पद्नौरिहावष्'”-इति ( सं” १. २२. ९. ) मष्टा यजति t, aw “Sarat. quah’-sera नदेवानाम्”-दति खव मस्ति । एवं aarer मपि भग्नौघ्र- पोढ-नेष्टुणा माजेयत्व-म 1रुतत्व-वैग्वरेवत्व--विद्धानि विद्यन्ते । तस्मादाज्यादिभिरुक्यैरितरेषा मुक्धित्वम् ॥ | - सैषा भेव Haar खतुयाजेषु § कस्यचिद् विशेषस्य wa मवतारयति- “ware. यदेकप्रैषा अन्धे होतका भथ कस्माद feng: पोता दि्रिषो नरेति" इति । प्रैषस्क्ते | ये ये प्रेता उक्ता
ay ity एकैकं एव प्रेषो नेष-पोतु-व्यतिरिक्षानां होलकाणाम् ; Mates. HAR) तथा च यजन्नसम्प्रदायविदः पठन्ति-- 'डो-पो-ने-ऽग्नीद्-ब-प्र-हो-पो-ने-ऽच्छा-ऽष्ववै-गटहपतौति च-इति । अस्थाय मर्धः-- तत नामा ATATAR क्रतुपुरुषा निरिं श्यन्ते । Aare Wat. पोता, नेष्टा. अग्नीध्रः, ब्राद्मणाच्छंसो, प्रशास्ता, Slat, पोता नेष्टा, अच्छावाकः, अध्वयरुहपतिश्च क्रभेणोक्ाः। aaa Rage दादश प्राः MAT सन्ति। तथासति atafe-
te at, ‡ २९२, ९९४ Te Ke | | 4 § २ भा २४२. ve “Bae: Ta -afa, द्र्टग्यम् । | अलति पच्चाध्यायाक ऋक्परिथिष्टः । तव पञ्चमः परेषाध्यायः । ख एव प्रेष समाखायः'-षति, प्रौषयन्धः"-द्रति sat, afely पच्च सूक्तानि । तदौय पञ्चम सूक्ते सुल्यार्या सवनौयप्रषा उक्ताः। AIAG t तदुक्त माश्रल।यनेन--““ ऋतुयाज श्रन्ति, asi tar, gaa Waqma’—sfa qe Ato ४. १०. १-३। पर षसमानाये यत्. म्म प्रसक्तं तदेषां Ho Maley His तदह्नि; । . |
२८४ # एेतरेयत्राह््थम् ध
लौयोऽटमस ह प्रैषो ; गेषुस्तुतौयो नकम हो ht “होताः यचन् मदतः पोतात्" इतेकः ( प° ५. ५. १०. ) तरिः, “होता qagd दव्रिणोदां पोत्राटतुभिः-डइति. (प ५.५. १६.) दवितीयः; एतौ हौ पोतुः पेषी । “eta awe म्रावो नेष्टा" इति (पण ५.५.११.) रकरः, “Sta aaed दति agiy’—afa (dou ५. १७.) feat; प्ती दौ ae: Ga) इतरेषा माम्नौक्राच्छावाकादौना aaa पव Fa: } amt सति wate: दिः-प्रषते किं areay ? इति प्रश्रः ॥
बखोत्तर जाह--“यवादो गायज्रौ goat भूत्वा सीम मादह- रत्, तदेतासां डोत्राशा fa ठक्थानि -चरिणशुप्य होत्रे प्रददौ; युयं माभ्वह्ययध्व, युय मस्यावेदिष्टेति ; ते शोचुरदेवा वाचेमे wa म्रभावयाभेति ; त्राते feat भवत ऋवाम्बोप्रीयां प्रभावयाख्च- aay aaa श्रूयस्यो यान्या भवन्ति-इति | ‘aw यस्मिन् काले षदो गायतौ विष्वपि weg ar श्रोर्ययुक्ताभूतें [असौ गात्रो सुपर्ण भत्वा दुमलोकात् सोम समाहरत्, -- Tse sare: पूवं fare # ], (तत्ः तस्मिन् काले फेनापफिः fafatia क्रूदः we: ‘cara’ ₹होघ्ाशाम् ‘scant’ wearfe परिलुष्य होत्रे प्रददौ Flaws: खोखिङ्कोऽपि gare होतकानभिधत्त । पोतुनेद्राम्नोभ्राणां हो्रकाणा माज्च-मक- ` त्वतीय-वैष्वदेव-गस्तरायि पूर्वं मासन्, तानि qe इनदरस्तेभ्यो frara Sra दक्तवान् । amt होता प्रतिसवनं थस्तदययुक्षो बभव | waar सोमे ऽपद्रपे सति शोकाभिभत fart साग्ल- यितु खलिजाभिमानिन्यो देवताः सर्वा उपतख्धिरे, पोटनेशा-
नी A SL IE PT GOT
# ३प दअ. १६ Go (a भाग ११५- AAA Tob
॥ षष्ठपद्धिका | ३1 én ary
ग्नी प्रदेवासु नागताः ; तदिदं कोपकारणम् । स च कुपित we: waif fara पुनरप्येव सुवाच,- 2 ग्वाधिकाः पोतादथेष ययं मा अाभ्यद्कयध्वम्' “श्ंसावोम्*-दस्याद्रान मपि मा कुरुत, gt guia शस्राशि; यतो युयम् “we मभ साम्त्वनं “मा safer न ज्ञातवन्तः । नमिषिधार्थी मा-गब्दऽतागुवर्तनीयः। दतिः एव मिन्द्रेणोक्ते सति तत्सम परवर्तिनः तेः हेवा इन्द्रं सम्प्रा येव ay, — श्रमे होते एतौ पोतुनेष्टारो शस्वगुन्यावतिभौती येन केनापि प्रकरेणनुग्रहणीयी | तस्माष्डस्ताभावेऽपि ववाष्दष अधिकप्रेषरूपया श्रभावयाम' प्रकर्षेण भावितौ तोषितौ करकाः मेति | (तस्मात् कारणात् नते होते दिप्रेषे भवतः तौ होत्रकौ पोतुनेष्टारो Target भवतः | तथेव “Matha wah क्रियाम् ‘sa’ कयाविदधिकया प्रभावयाच्चक्रुः" प्रभ्रुतां छतः वन्तः । यस्मादेवं Aan’, aw areata एकयर्चा याज्याः «म यस्यः अत्यन्त समधिका wafer i सप्ताना मपि होवकार्णाः प्रखितयाज्चास्तिख एव भर्वति, simtiag “रेमिरे we ayaa (Ho २. ६.९.) अधिका सा च पान्नौवत्ः ग्रहवत्तिनौ # | तथा च सम्प्रदायविद ाहइः--
“fora: प्रखितयाज्यासु wart मभवन् खलु |` . . अम्नोधस्तिरभिः सादं मैभिरने चतुच्यभूत् ॥-¶ति । यद्यप्यालौप्रविषये ब्रह्मवादिना wit न कतः, तथापि. पोढ-
नेषटभ्यां समानयागचेमतेन तदृहन्तान्तीऽप्यमिदितः;. हातकविषये प्रश्नान्तर सुद्धावयति-- “धाह यद्चोता aa aint यत्तदिति मेवावसरुणे हाते प्रे्यत्यथ कस्मादहोाठम्यः
ॐ. ““पाब्रौवत्ख य॒जुत्यभिरग्रं सरथं याद्यर्वाछिनतुप्रपांड व् "दति अञ Ao ५,१९.७ }
Rue ˆ ॥ एेतरे यत्राद्णम् ॥ :
सद्भ्यो हावाश्रंसिभ्यो हाता anata aafefa प्रे्तोति'- इति। “a दिप्रेषत्वनिमिसकथमानन्तरं ब्रह्मवादिनां. प्रर माह । भमेतावरुणः सर्वेषां @raetat प्रेषक सच पेष परकगतेषु सर्वेष्वपि मन्तेषु रादौ शाता यत्तद्”-दट्येव तव तत्र पठति ¶ । तव Sa Hama तेन मन्ते यत् प्रेष्यति, agiay , मन्रादाववस्ितस्य होतृशब्दस्य तदहाचकल्वात् ; येतु 'भहातारः' होतव्यतिरिक्राः सन्तो होवागंसिनः' war होतात माणसन्ति वेषां शोठनामरदितानां प्रेषेषु aa aa “होता aae”-sfa कष्मात्' कारणादोटगष्द' nae ! इति प्रश्रः ॥
तस्योत्तर are — प्राणि बै.डाता, प्राणः सवं ऋतिजः, माणि यत्त्र यच्तदित्येव. तदाष?-द्ति। योऽयं मुख्यो Slat, ख प्राश्खदूप एव ; खतदेहस्य होढत्वाभावात् 1 तथा- aor मपि सर्वेषा खविजां प्राणलेङूप एव । तथा सति are विवचया प्रयुक्ती vlan: सर्वेषपप्यते । “होता यक्तच्ोतां wag’ इत्यते प्राणा aaa यक्षद्,” इत्येव मेतावर्शा a | तस्मादुगक्तः wag होढ शब्दप्रयोगः 4
खद्राठटविषये WAU दर्यति-“अधादास्त्यद्ातणां WATE नरे इति ? ` भस्तोति ब्रूयाद् ; यदेवेतद्मश्रास्ता जपं जपित्वा aa मित्या, स पषा प्रेषः?-दइति। शोतादयोा सैत्रावरुणेन ` ॐ “तेन तेव प्रेषितः परेषितः स स ants यजति “दति wae ate M581
+ तद्यधा--““होता यच्चद्०--णडोतयंज । होता यचद्०--°पीतयैग । होता अचद्०--° Reda, ता यचद्०~-° WMH! होता यचद्०--° AMT I Flat यचन्०--° प्रशासर्यज !। होता वच्चद्०--° होतर्यज । Fear यचद्०--°
~पीतयज | BAT यच्द्०-° नेट्यज War यच्द्०-° अच्छावाक AT! ता TAZ --°अष्वय् यजतम् | हता य॒न्रद ०--° ग्टपते यज” इवि पम ४. ५. ९ २*।
॥ षष्ठपद्धिका । २।६॥ Ras
प्रेषिताः ख-ख-व्यापारं कुवन्तीति तद्दषटान्तेनेद्वातुणा सपि प्रेषितलवं युक्षम्, न चेद्ाल्प्रेषाः Feat समानाताः ; तस््ादेषां प्रेषाऽस्ि न वेति da: | fared विचारार्थम् । नकारस्य सानुनासिकत्व' छान्दसम् #। अव्र प्रेषारस्तोत्यकः wat Fa) प्रकरेण सवाठृलिजः ‘ae’ प्रेषमन््रेण तत्तद्- व्यापारे प्रवन्तंयतौति प्रशास्ता Aaa: ¶; स च “ga दषेन सविवा”-इत्यादिमन्वजपं ¢ जपिला, अनन्तरं “qua” -्रति' यदेवेतदचनं ore, स एव "एषाम्" उद्ात॒खषं प्रैषः ॥.
भ च्छावाकविषये प्रश्नोत्तरे दगंयति-- “भयाडासयच्छावा- कस्य प्रवरारेः ata इति ? भस्तोति ब्रूयाद् ; यदेवैन मध्वयु- गाहाच्छावाक्त aca यत्त वाद्य सित्येषो ऽस्य प्रवर“-इति। श्रच्छावाकव्यतिरिक्षानां वषट्कत्तुणां रवर प्रकरेण वरण af | तथा च सूत्रकार भाद -“प्रहतादुतीजुदति वषट्- | कर्तारोऽन्यष्च्छावाकात्'' -इति ( आा्व° Alo ५.२.१२.) | खता- न्तरेऽप्येव समुक्तम्- “यधाप्रहतं § प्रवतद्ामो qufa’-<fa ( काल्या, Aloe, ८. १६. ) । अतोऽन्येषां प्रवरसदधाबोऽवगतः, अच्छावाकस्य नावगतः ; न्यायेन लितरदृ्टान्तेन प्रवरा safaa ; भतो ऽस्ति नवेति संशयः | ततरास्तौत्यु त्तरं ब्रूयात् । यद्यप्यन्धेषा `. # “जयो ऽप्र्द्खानाखिकःगपति पान ८४.५७ =
† ^मिकावरुणौ प्रशास्तारौ प्राखात्”-दति कात्या te €.८.१०। भत एव तिरूनामपरिगणनसूतेषु प्रशारतेति न दृष्यते, दृष्यते मेचावरुण इति ( भव ale ४.१. ९; काल्या० Ato ७.१.९१; भप० Ato to १.९. )। ए ` . ‡ “मन्तरं जपन्"-इति दुश्यमानसवेभाष्यपु लकेषु । |
§ “वथाप्रहत मिति।. प्रथमं होता, ततो seeds, ततः प्रतिप्रखाता, प्रशास्ता, MMUGH, पीता, Aer, wah, waa इति च तद्टौकायां amass: | ,
Roe , ॥ Qataareray a
मिव ae: प्रवरो aif, तथापि पुरोडाणण्कलं wa faer- fatiaarta मच्छावाकम्, अच्छावाक} यत्तं वाद्यं वक्तव्य मस्ति, तद्दस इति #, मोऽय मच्छावाकसम्बोधनेन प्रक्रसमा- Wala प्रवर इत्यु च्छते ॥ 9 <1 मलिष्टोमसंस्ये डातरकविषयव्यापारं परिसमाप्याघुना उक्थ सं सयेष्वदस्स प्रग त्तरे eiafa— “wae were मेत्रावस णस्तृतौयसवने dag aaa स्तोजियानुकूपौ भवत इत्यगिना वे सुखेन Zar भसुरानुक्धेम्यो निजभरुस्तस्प्रा- दस्यानेयौ स्तोजियानुरूपी भवतः-इति । (अथः अच्छावाक- त्रवरसस्परादनानन्तरं ब्रह्मवादो WT ATE | मेवावसुणस्तुतौयसवने “इन्द्रावरुखा युवम्” -इत्यादिक Ange ( सं ०.७. ८२. ) चह शंसति | तस्य weet “aw षः" -दत्याम्नेवः (संर a. १६. १६-१८. ) स्तोतियः; “आआग्निरगानि""-दत्यामेयोऽुरूपः ( do €, १६. १९-२१. ) ; तदेतद् व्यधिकरणत्वाद् अयुक्तम् ;. णेन्द्रा- वख्शाभ्यां स्तोवियानुरूपाभ्यां भवितव्यम् ? इति wa: 1 af: नेत्यादिना aera । यदा देवा .असुरालुकथेभ्यो (निजं: निःयेषेण इतवन्तः, दूरे अपसारितवन्तः ; cert मनिनि; मुखं" प्रधानभूतं Bataan निख्छारितक््तः। एतच्च “अनिष्टामं वै देवा भचयन््त"-दत्यादौ विखष्ट सुदरीरितम् ¶। "तस्मात्" भसरनिस्सारणेऽगेसुख्यत्ादामेयौ स्तोतियानुरूपौ युक्तौ ॥ ` ` ब्राह्मणाच्छस्यच्छावाकविष््यप्रयोत्तरे दशर्यति “ware
* तथाहि सूत्रम--“"पुरोडाश्यदु मलं wa fre भिवोद््याच्छावाक बदसखत्युक्ो swt ai मवस दति तृच मनाह-दति wT Ate ४.७.२1 .. | t ९य०४नगभख० (Quo BQN ए . .. 7 Sw ee
n wsufgat) 2120 Ate
ACAIAEA asd ठतीयसवने शंसल्ैन्दरावैष्णवं सच्छावाकः, कथ Arata: स्तोतियानुरूपा भवन्तौतौन्द्रो श खवा सुरानुकथेभ्यः प्रजिगाय; से ऽत्रवौत्,-- कषादहच्चेत्य- हश्चाहद्येति © a tam अन्ववयन्ति; स यदिन्द्रः पूर्वः प्रजिगाय तस्मादेनयोशेन्द्राः स्तोतवियानुरूपा भवन्ति ; aewarwafa ¥
देवता भअन्ववयुस्तस्मात्रानादेवत्यानि शंसतः'?-द्ति। aata- सवने ब्राह्म णाच्छंसिनः श्र मंहिष्ठाय" ्व्यन्द्राबाषहस्मत्यं (ao १. ५७. ) शस्त्रम् । तखादौ स्तोतिवानु रूपावेन्द्रौ,-- वय मु ला?- दति (4 ८. २. १६१८. ) स्तोत्रियः, “at न द्दम्”?-दत्यनु- wa: (He ८. २१. €, १०. )। तथा अच्छावाकस्य ““रतुजं- faar’—carfea मैन्द्रावेष्णवं ( do २, १३..) शस्तम् ! तस्या- टांबैन््रौ स्तोजियानरूपो,--“'अघादोन्द्र. गिर्व॑शः”-इति (do £ ९८, o-c.) स्तो तियः, “saat इन्द्र गिर्वणः ”-इत्यनरूपः ( Ho ८. १३. ४-६. ) । तदेतद् केयधिकरण्य मुपजीव्य पूर्ववत् AT: इन्द्रो हेत्यादिक AAT) इन्द्रः खयम् ‘Sar Ta: सकाशादसुरान् ‘afar’ प्रकषण जितवान्, प्राद्रावदित्यथेः तदानी fae इतरान् ` देवान् प्रति wea मपे्लमासो qua मध्ये कश्चाहश्चोभो Jars waa इत्यत्रवोत् । तदानीं देवान मध्ये THA CF चाहं च तव सह्ायमृत TAM देवतास्त मिन्द्रम् अन्ववयन्ति' तस्य डतो गच्छन्ति। यस्मात् स इन्द्रः सवषां देवानां मध्ये खयं पूवगामौो सत्रषरान् प्रजिगाय, (तस्मात् एनयोः" ब्राह्म णशच्छस्यच्छावाकशस्रयोरष्येन्द्रा स्तोवियानुरूपा युज्यन्ते । ‘ay यदप्येतदस्ति, ae चाश्वं तव संहायभूत इति , इवत्बो टेवता इन्द्रम् अन्वयुः भन्वगच्छन्, "तस्मात्" कार यादु Qo
२८५ ॥ शितरेयत्राद्मखम् ॥ `
देववाग्तराखा मपोग्द्रवत्वज्यतात् मानादेवताकानि |= ati ब्राद्मणाच्छं ABSA WIA: uw ६॥ sfa ओोमव्ायणाचायविरचिते arate वेदाथप्रकाभे रेतरेयत्राद्मणस्य षष्टपञ्िकायां ठतोयाध्याये ( अष्टाविं्ाध्याये) षष्ठः खण्डः ॥ ६ (१४)॥
॥ अध सप्तमः GW ॥
अथाह Te aes वे ठतीयसवन मय कच्माटेता- न्यन्द्रायि जागतानि qari तृतीयसवन wa शोयानि शन्त sate मेवेतेरारभ्य यन्तीति ब्रूया- दधो atid वे ततौयसवनं तशञ्नगत्काम्यैव त्यत् किश्चात He छन्दः Wea ae सवं जागतं भवल्येतानि चेटेन्द्राणि जागतानि सक्ञानिं qata- सवन भरभ्मणोयानि weet stag * seu मच्छावाकोऽन्ततः शंसति dat maa यदेव पनाय्यं कर्म 'तदेतदभिवदति' स मिषेत्यन्नं वा इषो + sateerseert अरिष्टनः पथिभिः पारयन्तैति' सस्तिताया एवैतदषरहः शंसल्यथाङ यत्ल्ागतं वै
9 “शअखन्तेऽयः' क ¦ † “्क्छो'' क ।
॥ षपशा | 2100 RLe
तृतीयसवन मथ कश्ादेषां जिष्टुभः' परिधानौया भवन्तीति Va वै जिष्टुव् 'वीर्य एव तदन्ततः भरति- तिष्ठन्तो यन्तीय मिन्द्रं वरण मष्टमे गौरिति मैना- aawe वृहस्पतिनंः परिपातु पश्चादिति argrar- च्छंसिन उभा जिम्यथुरिलच्छावाकलोभौ हितौ -जिग्यवनं पराजये न प्रराजिम्य इति नहि तयोः कतरञ्चन पराजिग्य इन्द्रश्च विष्णो यदपस्पृधेथां! चेधा ave वि तदैरयेथा मितीन्द्रश्च इ वै विष्णु- खासुरययुधाते तान् ह स्म faarag: कल्या- महा इति ते इ तथेत्वसुरा ऊचुः सोऽ्वोदिन््रौ यावदटेवायं विष्णुखि विक्रमते तावद्स्माकं मथ युष्माक मितरदिति स इ्मांक्षोकान् * विचक्रमे ऽथो -वैदानथो वाचं तदादः किं वत् ava मितौमे लोका दमे Vet अथो वागिति ब्रूयादैरथेधा सैर- येधा मि््श्छावाक saa ऽभ्यखति' स fe तजान्दो मवल्यमिनष्टोमे होता ऽतिराजेच॑स fe aster भवल्यभ्यस्येत् + पोक्छशिनौंड + नाग्यस्ये३त् इति अभ्यस्येदिल्य हः कथ मन्येष्वष्ःखय्यदखति कथ मव
# "दमान् लोकान्” a, “sarees”? च। + ““भवत्यभ्यसैय शत्” क । ‡ “वोक्न्िनौ RY ख, म} “वोकभिनौ र” च, च ।, .$ “वश्नादभवरे दत्” +
२९३ ॥ शेतरैयत्राद्मणम् a
wa तेषा भेव erat न्दोदेवतविषये ्रभो्तरे दशंयति-- ‘gare यद् वैश्वदेवं वै ठतीयसवन मथ कस्मादेतान्धेन्द्राखि जागतानि सूक्तानि ठतौयखवन भारग णोयानि शस्यन्त दतौन्द्र Rader यन्तोति ब्रूयादथो यच्जागतं वै ठतौय सुवनं तस्नग- त्काम्पैव ; तद्यत् किञ्चात ae छन्दः शस्यते, aw सवं जागतं मवत्येतानि चेदेनद्राणि जागतानि सूक्तानि ठतीयसवन भारन्भ- खोयानि शस्यन्ते?-इति | “wa रेन्द्रावसणादिथस्तेष्वेन््रस्तोति- यानुरूपवशेनानन्तरम्, ब्रह्मवाद प्रु माह । ठतीयसवनं वैश्ब- देवं वडुदेवताकं यस्मात्, तस्माद् वैश्वदेवान्येव सूक्तानि तवो वितानि); sad सति तानि परित्यज्य कस्मात् कारणादेता- न्यारन्ध एोयानि anata शस्यन्ते १ सति tea fart युक्षलात् तत्परित्यागेन जागतानि कस्मात शस्यन्तं १ ““चषंणो छतम्”-दति (Ho ३. ५१. ) मताषरङ णस्य सूक्तम्, “शप्र मंडि- छाय'”-दइति (do १, ५७, ) ब्राह्म णाच्छसिनः ama, “was नितौ-दत्य च्छाकाकस्य ( Ho २, १३. ) सूक्तम् | एतेषु सुक्तष्वन्द्र- प्मोत्तर मुच्यते | ea Tia: aa leg मेवारभ्य WIT भवन्ति ; इन्द्रो हि प्रारब्धस्याविघ्रेन समातिकारोन्प्रत्तरं ब्रूयात् । wa अपि च तिष्टु्यरित्यागेन जागतसूक्ष भिति यदस्ति, तत् कतीयसवनस्य जागततात् (जगत्काम्येव' जगत्कामनयेव प्रहत्तिः क्ता भवति | अपिच तथा waa ag मन्यदपि यत् fafya न्दः शस्यते, तत् सवं जगतो च्छन्दस्क भव सम्प्र्यते ॥ Treanor gt सूक्तानां जागतल्राद्यस्य -छन्दो-
न्तरस्य जागतत्वं सम्पद्यते, तच्छन्दोन्तरं edafa— “aaa dew. मच्छावाकीऽन्ततः शंसति, सं वां कर्मेति ; यदेव पनाव्यं
॥ asafear । ३। ७ ॥ ८३
कम, तदेतदभिवदति"- इति | आस्र णोयशं सनाद मच्छावाकः MAA! TART “सं वां कमणा इत्येतत् सूतां (सं° ६.६०.) विष्ुपछन्दस्कं waa) भतेन्द्राविष्णु सम्बोध्य ‘ai’ युवा मनेन कर्मण dent सम्यक् प्रोणयामि, शत्येतदुच्यते । तस्य चं कर्मशब्दस्यार्थो यदेबेत्यादिना अमिधौयते | पनतिधातुसतुत्यर्थे aaa ; “TT ATE सुतौ च, पन च-इति (ato ४२९, ४४०. ) जैयाकररीर्धातुष पव्यमानत्वात्। तथा सति ‘ae सत्यः सोम॑पानाख्यं कम ; तदयं मन्तो ऽभिवदति an
सं वां कमेणेत्येतग्मथमपादस्य पूर्वभागं व्याख्यायोन्तरभामं मनूद्य व्याचष्ट —“a fated वा दषोऽन्नाद्यस्यावरुदेय'”- इति | ‘ear waa युवाम्” इन्द्रा विष्ण, संडिनोमि'-इत्यन्वयः | ware मेवेषेत्यस्य शब्दस्यार्थः । इषशब्दस्येवा इति प्रथमाबडवचनम् 4 तक्मादन्नवाचित्वे सति wena मन्ाद्यस्य प्राप्तये भवति ॥ `
अस्या कऋचशतुर्थपाद ATT व्याचष्ट — ""अरिषैनः पथिभिः पारयन्तेति खस्तिताया एवेतददहरहः श्रं सति"?-दति | सः भस्मन् ‘after feared: (पविभिः etan "पारयन्ता" कर्मणः चारं weed नयन्तौ, इन्द्राविषणु sae । एतस्य पादस्य tet
खस्तिताया एव Bara मेव भवति | तस्मादच्छावाकंः “Was!
aa अहगशेषु प्रतिदिनं शंसति ॥ a
परिधानोयानां छन्दसि प्रणोत्तरे दशं यति--“भथाष ane गतं बे ढतोयसवन मथ कसादेषां विष्टभ; परिघ्रानौया भवः -न्तोति ; tai वे चिष्टुब् ahi एव तदन्ततः प्रतितिष्ठन्तो यन्ति
मः
ॐ “a at कर्मणा स भिषा हिनोमौन्द्राविष्णु अपसस्पारे we | : . शुषेयां यन्न stad च धत्त मरिष्टने पथिभिः पारयन्ता yale deo ९. ९९, १1
२८४ ५ शेतरेयन्राद्मणम् ॥.
दति | ढलौयसवनस्म जागतल्वेन परिधानोया भपि जगत्य एव gat: ; एतत्रित्यागेन facut खोकारे प्रतिदिनं किं कार णम्? tf: | वीर्ययं मित्याद्युत्तरम् | fret dae पत्वात् तया परिधाने सति शस््नस्यान्ते ate एव प्रतिहिताः सन्तो ‘afer वर्तन्ते ॥ |
होत्रकाणां ware सुक्तास्िष्टभः परिधानोया vera setafa— “aa मिन्द्रं वसख Hee गीरिति (सं ७,८४.१. ) मेवावरू णस्य, बषस्मतिनः परिपातु warfefa (do १०. ४२. ११. ) ब्राह्मणाच्छंसिन, उभा जिम्बथुरित्वष्छावाकस्य (de ६. &<, ८. )- इति ॥ |
तदिद मन्तिमोदाशरणं व्याचष्ट —“oat fe तौ जिग्यतुः" श्ति। याविन्द्राविष्ण. "ताबुभौ ‘frag, ge जयं प्रापतुरिति भसिद्म् ॥
ऋवः Tale “उभा जिम्बथुः”-द त्यमु मं व्याख्यायां थान्तर- व्याख्यानं पठति- “a पराजये a पराजिम्य इतिति । AMEA “HALTS AAT” LAA Ral ब्राह्मणेनागुटादतोऽप्य- अवबोधाय द्रष्टव्यः * । तस्य च सर्वस्याय मः-- दहे न्द्रा fru, aat न परराजयेये' कदाचिदपि पराजयं न प्राषवन्तो | ‘on, एनयोः इन्द्राविष्णोमेध्ये “कतरञ्चन' रएक्ञाऽपि म .परा- fx पराज्य म प्राप | रएकेकस्यापि यदा पराजयो नास्ति, तदानी सुभयोभिलितयेोनां स्तीति fag ana मिति ॥ ` . उक्तस्माद्स्य तात्प. द्भयति--““न fe तथोः aaa परा- जिग्य”? दति ५ |
“ . # “उभा forged पया ata न परा जिग्य कतरबनेनोः"-दवि waa, 1
॥ वष्ठपश्िका । ston ४९१५
उत्तरां पठति --““इन्द्रशच fafa sat बेधा ससरं विं aga fafa’-<fa , ‘aq यदा हे विष्णो! तच्च ore qai उभौ ‘aawaai’ स्मदा agt: ae ge कतवन्तौ, ° तत्? तवदानों awa ‘Sur विभज्य शेर्येधां' तं तं भागं तस्मै aa खामिमे समपिंलवन्तौ ॥
तख ang eifaq fafaera माह- “इन्द्र इ 2 fayaretaga’ ; तान् इ सर जितलोचतुःः-कल्पामदहा इति 5 तै इ तयेत्यश्चरा जनुः ; सोऽब्रवौ दिन्द्र यावदेवायं विष्णुस्िरविं- क्रमते तावदस्माक मथ युष्ाक faacfefa , स carafe चक्रमे ऽथो वेदानयो amt; तदाहुः किं तत् awe मितमे लेका xa बेदा अधो वागिति ब्रूयाद््”-दति। योऽय मिनो यञ्च विष्णुस्तावुभावशुरः सह ‘gaa’ ge कतवन्तौ । ततः स्तावक्षरान् जित्वा तेः सेद मूचतुः, - ₹े असुराः ! भयं स्वे 'कल्यामद्ेः विभागं करवामदा cfs) भसुरास्तथेत्यज्गगो चकरुः । wert age: सह se एव भत्रवीत्+- अयं" विष्णुः यावद् wafer (विरविक्रमते" agent पादतयं प्रिपति, तावद्" वसु सवं nara भवतु ; अथ ‘cacy’ अवशिष्टं aaa मस्त्विति | Ua Wat: सह समयं Mala विष्णुः (मान् लोकान्' जौनपि aaa पादेन “विचक्रमे विक्रान्तवान्, लोकज्रयस्मोपरि एक भेव पादं प्रिप्तवान् । (भधो' तदनन्तरं वेदान् fauna’ सर्वेषं वेदाना सुपरि एक पादं प्रसिमवान् | “थयोः तदनन्तरं वाचं frame’ सर्वस्या वाच उपरि ठतीयं पादं प्रचिप्तवान्। र्वं पादतयेणाक्रान्तं सर्वं मिनदराविष्वोभाग आसीत् | एवं विभागे व्यवसिते सति ‘aq’ anand ब्रह्मवादिनः प्रग्र माडः | बेधा
ree wb एेतरेयत्राद्यणम् ॥
स्ख मिति मन्ते यदुक्तं, तत्र सहसखगष्देन कि सुच्यते१ इति। sa मित्यादिक्ं तदुत्तरम् | aca तवो लोकाः, ये.चमे वेदाः, या चेयं वाक्, तदेतदपरिमितत्वस्योपलेतच्चकेण wares विवक्षित भिल्युत्तरं ब्रूयात् । यद्यप्ययं मन््रस्तैत्तिरोयाणां सपमे are ऽतिरात्रस्य यागे # दस्तिणारूपगो सहस्र विष्यलेनं उदा- ऋतः, तथाप्यत्र awane; सवजगदृविषयल्ेन VAT व्याख्या- यत इत्युभया्थल्र AY ॥ ।
यदुक्त माश्वलायनेन उत्तमे शस्त्रे परिधानोयाया saa वचने त्तमं चतुरक्षरं fram प्रणुयादिति थ, त मेव चतुरच्तराभ्यासं वित्त --“छेरयेथा Awa मित्यच्छावाक cae ऽभ्यस्यति ; स हि तच्रान्त्यो भवति”-दइति। उकौष्यनामके ऋतावच्छावाकः ^.रैरथेथाम्?-इति चतुरच्चरभागं दिरम्थस्येत् ‘a fe भागः aa अच्छावाकशस्तरे sent भवति it
: अच्छावाकस्याभ्यासं -विधाय होतुरभ्यासं विधत्त -“अम्निः wa होतातिराच्रे च; सहि caren wafa’—sfa | षडह. गणेषुंकष्यसंस्थायां यथा अच्छावाकस्यान्तिभे शस्ते ऽभ्यासः। तथालिष्टोमसं खाया मतिरात्रसंखायां Paar ` शस्तेऽन्तिमं
Gu fram वै विरा" -दति (a. dl. gy. Fo do | UTo १८४ Yo ९ Wo) qquraaqad faust sia ; तदिद Guaraenares भवितव्यम्, अपिवाजा- तिरावप्रक्रम इति भतिरावयेतावागमञ्नेखन्धये सायण्येति। › 4
"सोमो वं सहस्र मविन्दत्--°उभा जिग्ययुनं पराजये --° ख्ख वि तदंरथै- थाम् °--° सहस्रतम्या व यजमानः Bat लोक भेति०-०्ता मग्रे a awe at हो योद्वारं वाध्वयेवे वा दद्यात्, Gee मस सा दत्ता मवतिग्-ग्दैवान् गच्छति षति do से० ७.१. ९, ७ Te | + = । ;. $ “उत्तमान्युसमे, चतुरदराणि लच्छावाकः”-इति तत्सूचरम् ( ६, ४.४, ९.) \
॥ ब्रहपञ्धिक्षा । १।७॥ 11,
WAV मभ्यस्येत् । ‘a fe होता ‘aw उभयव (अन्त्यः, whet भवति | अग्निष्टोमे “यच्जरिते-यष्नरितोम्”-द्ति चतुरच्चराभ्यासः # ; अतिरावते तु “Afe fad-afe चिनोम्"- इति षेतुरल्षराभ्यासः ¶ ॥ ` षोडभिसंखायां विषारपूर्वकं चतुर्राभ्यासं विधन्त -- (अभ्यस्येत् वौक्रचिनोंर नाभ्यस्मेरव् दति १ wafers: ; कथ मन्येवहस्खभ्यस्यति, कथय मत्र नाभ्यस्येदिति, तस्मादभ्य- स्येव“ दति । विचाराधं शूतिदयम् | तव्राम्यष्येदिति fata WE: | aaa सु पपत्तिः-- इतरेष्वदष्यु चतुरच्रभाम ` मभ्य- स्यातैव परित्यागे कारणं नास्तीति | तस््मादिल्युपसंहारः | “सख्यः चरदटे-सख्वः पटम् *-इति चतुरत्तराभ्यासो gear ‡ ॥ ७ ॥ . इति ओरौमत्तायणाचार्यविरचिते माधवीये seria एेतरेयत्रा द्म णस्य षष्टपञ्चिकायां ठतीयाध्याये ( अष्टाविंशाध्याये) art: खरः ॥ 9 ( १५) ४
- # “एवान इन्द्रो मचवा०--° wifes वव्वरि्े ( do ४. १७. २०. )"-दध्वेरवकं अविरोनौयणशस््रपरधानौया | भतीऽखा भन्याच्तरचतुटयस्याम्बासुः। “एवान इन्द्र मघवा विरप्थौवयु्तमया परिदधाति''-दवयालातं पुरस्तात् ( २ भा० १७३ ए० te We )। “एवान इन्द्रो मघव विरपथीति परिदध्यात्""-दति च argze te ४.२०. १।
+t “awed अति ०- ० दरविखं घि जिश्रम्?"-इति do २. ५२. १५। “geaa जति यद्यं weifectaa परिदध्यात् `इति प° भा० ३९९० ८ de { ““इडष्पते०--° दति परिषानौग्रा-द्वि q wre Whe ९. ५.१९
‡ “उद्यद् ब्रभ्रख °--° सप्त Wa: पटे"-एति सं० ८. ६९. ७ । उवद ane fary निस्युत्तमया परिदधाति" दति qe रेभा० ३६० ए० ९ ४०। ““उद्यद्०--° मितिं परिः अनीया" इति Gro Aho १. २, १२।
ac
REE ` ॥ रैतरेयनब्राह्मणम् ॥ ` ॥ मध अष्टमः खण्डः ॥
. अथाह यत्नाराशंसं वै ठतीयसवन मथ कस्म्ाद- चछावाकोऽन्ततः शिल्येष्वनाराणंसौः शंसतीति faa- fat नराशंसं fa faa चवेकिमिव चरतो विक्रियते तत्तदा faad प्रजातं भवल्यधैतन् मदिव छन्दः fafat यन्राराशंस मथषोऽन्यो यदच्छावाक- स्तद् eared दृह प्रतिष्टाख्याम इति तक्माद- च्छावाकोऽन्ततः शिल्येष्वनाराशंसौः शंसति दृढह- ताये gee भ्रतिष्ठाख्ाम इति cat प्रति्टाखामं इति ॥ ८ (१६) ॥
॥ इत्ये तरेयव्राह्मणे षष्ठ पड्बिकायां ठतीयोऽध्यायः॥ ३॥
अच्छावाकदविषये पुनरपि प्रश्न सुलयापयति - “ware यन्ना- राणसं वे ठतोयसवन मथ कस्मादच्छावाकोऽन्तः शिल्पेष्वनारा- श्ंसोः शंसतीति ?८-दइति । (अथः चतुरललराभ्यासकथनानन्तरं ब्रह्मवादी प्रर माद । यद् यस्मात् कारणात् ठकतीयसवनं AME वे' नरा मनुष्या; ऋभवोऽङ्किरसो वा यत्र थ्यन्ते, तत् -नारा्ंसम् ` तत्सम्बन्धिनि ठतोयसवने सति कस्मात् कारणशा- दच्छावाकोऽन्तत ढतोयसवनं शिल्याख्येषु # शस्तेषु नाराशंस-
——————$—$—— nn a eon,
# “Sq GW मनुद्पेभ्यो विक्लतानि शल्यानि शंसेयुः""-द्ति खण Ato & २.२) वालद्िल्धादौनि शिख संन्नकानि'-दति तदहत्तौ नारायणः। तानि च शल्यानि fefe-
॥ षषछपञ्धिका | 21s ॥ REE
सम्बन्धिरहिता ऋचः wafa,— “wqufaat’-<enfead (Wo २.१२.१-१२. ) मष््छछावाकः शसति. नच aa नराः. शस्यन्ते, तत् कथ सुपपादितम् १ दति प्रञ्चः॥ ` 7
तस्योत्तर माद --““विक्लति वे नाराण्सं, fa faa a 2 fa faa च tat विक्रियते, तत् aet faa प्रजातं भवत्यथेतन् खृदिवः च्छन्द; fafat carne मयेषोऽन्त्य यद्रच्छावाकस्तद् gar ताये gee प्रतिष्टास्याम दति"-षति। गभौश्यये निषिक्षस्यः tat “विक्षतिवेः विकारपरिणामैव ‘arid सवनम्, अदः परिणशामक्रमेणेव भवति । लोकेऽपि निषिक्तं रेतः कि भिव a किमिव चः कऋभेणकिश्ित् किञ्िरेव विक्रियते। तथाच गर्भोपनिषदि-- “एकरातोषितं कललं भवति, सपरात्रोषितं बद्- बुदं भवति, अ्रध्ैमाखाभ्यन्तरेण पिण्डो भवति द्रव्यादि । ‘ad’ ताहृशक्रमेण विक्रियमाणं रतो यदा साकलेन विक्षतं" fase भवति, तदा श्रजातं भवति" पुवादिरूपे णोत्पश्यते | तस्मात् नारा- we ढतौयसवने विकारस्थानोमो ऽन्तिमो भागः, . तत्र सम्पूणं anaes मनाराशंसोना खर्चा शंसन मित्यभिप्रायः। भथा- न्यदपि कारण मस्ति। aq anid छन्दः" भनुष्यशंसनसंग्बन्धि existe, तत् ‘afer मादंवोपेत faa, तस्यैव व्याख्यानं
=-= ee ee ee
धानि, विज्लतान्यविक्नतानौति। विदरण-न्युङ्ग-निनरहादौनि विक्लतानि; बालखिख्यादौन्य- fanaa । रएतत्सृन्ने fanaa मेव ग्रहणम्; विज्नतानौतिवचनात्, इत उत्तरम् “se meaty: saan शिष्पानि weg: ( ४. ७. )'-इति at ऽविक्तताना मैव ; भरक्ञत्येतिवचनात् । ““निल्यशिखखयन्तिद ae. (४.४. )--इल्यादौ तूभवयविधशिल्यानां ग्रहणं भवति ; विशेषती निदे शभावात् ।
+ “sgafatfa नितयान्येकाडिकानि'--दति भाखर Ate ८.४.२३\
Rp ॥ रेतरेयत्राद्मखम् वै
“शिथिंरम्'- इति, शिजिल age fans: । अस्यापि च योऽच्छश- वाकोऽस्ति, ‘agi’ wag; न दछ्खेतदटोयशंखनस्योपरिं किञ्िदन्धष्छेसन मस्ति । भअतान्तिमिल्ात् es: । तसात् ‘cara erate (दृहेः खाने प्रतिष्टास्यामः शकिः भने- नाभिपरायेष तासा मनाराथेसौना Hat शंसन मित्यर्थः ॥ खपपादित मर्थं स॒पसंहरति - ^“वस्मादच्छावाकोऽन्ततः fre: VIE: शंसति टट ताये, Zee प्रतिष्ठास्याम इति, zoe ब्रतिहास्याम इति" -इ्ति ॥ सभ्यारोऽध्वायपरिसमाष्वथः ॥ ८ #
इति ओमव्धायलाचायंविरविते माधवोये Ferentz रेतरेयन्राद्मणथस्य षषटपञ्िकायां ढतोयाध्याये ( अष्टा्बिंणाध्याये) wea: खण्डः ॥ ८ ( १६ ) ५
वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो हार निवारयन् | षमथांथतुरो tare विव्यातीधमहेश्बरः ॥
इति ओमद्राजाधिराजपरभेष्वरमेदिकमार्मप्रवन्तं क- ओोवीरवुद्षभूपालसास्नाज्चशुरन्धरमाधवाचायरटेश्तो - मगवस्धायणाचार्येख विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाण'नामभाष्ये - . रैतरेयब्राद्मणस्य षष्टपद्धिकायाः ढतीकाध्यायः ॥
॥ अध चतुर्थाध्यायः ॥ ( त्च ) ॥ Wa प्रधमः खरः ॥
ककः 60? 0 6 eee
॥ॐ॥ यः* wap MNfraa मनुरूपं कुर्वन्ति प्रातः- सवने ऽहोनसन्तद्ये यथा वा UATE: सुत एव महौ- नस्तद्ययथेकाहख सुतद्य सवनानि सन्तिष्ठमानानि wea मेवाहोनखाषहानि सन्तिष्ठमानानि यन्ति, तद्यच्छ; ‡ सोविय aged कुर्वन्ति भ्रातद्छवने ऽहौन-~ VTE अहीन मेव तत्छन्तन्वन्ति ते वै Savy ष - यश्चाद्विन्तं समानेन ast सन्तनवामेति त एतत् समानं यन्नदापश्यन्त्धमानान् भगाथान्त्छमानीः परतिपदः समानानि सक्षान्योकस्सारीवा इन्द्रो यच वा इन्द्रः पव गच्छत्येव aan गच्छति यन्न सैव सेन्द्रताये ॥ १ (१७) ॥
उब्रोयमानसक्तानि तथा प्रसि तयान्यकाः | WAAC सम्मोक्षाः प्रयोगस्य च नियः ॥ १॥ TAWA, Taare माध्यन्दिनीयथस्त्रक्तपिर्वक्षव्या; तन
प्रथमं तावत् wan विदित ag aaa प्रणंसति- “a: श्वः स्तोत्रियस्त aged कुर्वन्ति प्रातख्छवने ऽडोनसन्तत्ये?-इति ।
1; {‡ ग-ङ्-च-पुसकेषिरेड विसर्गो नास्ति )
३०२ ॥ एेतरेयत्राद्य णम् ॥
अहर्गणेषु “श्वः परदुग्रयस्निंस्तृचे सामगाः etd र्वन्ति, तं wifad gagretate: शस्त्रष्वलुरपं कुवन्ति | एतच प्रातस्छवने एव ‰ | तचानुरूपकरण महौनस्य सन्तते Trad! अङ्कां समूदरूपः MATE, स चेकेकस्मिन्रहनि विच्छिन्नो मा भूदित्यहदयसन्धानाथं भविष्यत्यहनि स्तोतियस्य भतेऽहनि भतु- रुपत्रकरण महा मदेऽपि फलैक्यात् समृदप्रयोग TH एव ; ततः सन्ततिरपे्तिता | wa मर्थः सपविंशाध्याये व्याख्यातः- “Qa स्तोत्रियस्यानरूपं कुर्वंन्ति प्रातस्वने seta तदद्गोऽन्- रूपं कुवन्ति? इति ( २२७ Fo) । तस्य व्याख्यान मिदम्-“ स्तोत्रियः? इति 1 सअभिप्रेतविप्रेषस्य विधानाददर्मटेऽपि varia सान्त्य ृष्टान्तेनोपपादयति-- “यथा वा एकाद: सुत एव महहोनस्तद्यथे- काश्य सुतस्य सवनानि सन्तिमानानि aaa भेवाडौनस्या- हानि सन्तिष्ठमानानि यन्ति, तच्छ; स्तोतिय aged कुवन्ति, भ्रातस्छवने ऽहौ नसन्तत्या अदीन Aa तत् सन्तन्वन्ति?-इति | एकस्मित्रेवाहनि निष्पन्नो व्योतिष्टोम; एकाहः | स यथा ga सोमाभिषवेण aca निष्यादितः, एवम् अहनः" अङगणोऽपिं सोमाभिषवेण निष्पाद्यते | atta दृष्टान्तदाशशंन्तिकौ तद्ये त्यादिना खष्टौक्रियते | (ततः ada “सुतस्य सोमाभिषव- युक्गस्येव सतः क्रतोरवयवभ्ुंतानि प्रातसमौध्यन्दिनिढतोयसवनानि सन्तिढठिमानानि' एथक् waa समातिगुक्तानि यन्ति यजमाना
rary amarante श्रौते सोवियानुरूपाणां दश युगलानि प्रद- श्योक्ञम्--““सोचियानुरूपाणां gaged स्तुवीरग्टस्तोत्रियीऽतु रूपः”-दति ©, 8.4 1 पुर. स्तादपि ( २४८ yo) स्तोव्रियादिकथा द्रव्या । ।
॥ wsafyar); ४ । १ ॥ Bog
wafasfa, wa मेवाह्ोनत्थाहर्गणस्य एकस्यैव सतः क्रतो रवथवभ्वूतानि अहानि एथक् waa समाभियुक्ञानि यजमाना भ्रनुतिष्ठन्ति। तथा सति यद्युत्तरदिनसमभ्बन्धिनं स्तोजरियं' aq पूर्वदिने प्रातस्सवने aged’ ad कुर्वन्ति, तदानी महर्गणस्यै- कस्य कताः "सन्ततिः" मध्ये fawceufea भवति। amare दिनै गतस्यान्धदिने प्रयोगेण ‘wet कतं सन्ततं कुवन्ति ॥ अथ माध्यन्दिनोयश्यस््क्गृपिं विधातु माख्यायिका माह--^ते वै देवाश ऋषयश्राद्वियन्त समानेन यत्रं सन्तनवामेति ; त एतत् समानं यन्नस्यापश्यन्कषमानान् प्रगाधान्समानौः प्रतिपदः समा- नानि amfa—<fa, तवे" प्रसिद्वाः, aareat देवाश्च, विश्वामितप्रमुतयः ऋषयश्च, श्राद्वियम्त' मनस्येव मादर मङु- at कौट श्रादरः १९ सोऽभिधौयत-.समानेनः सर्वेष्वेक- विधानेन प्रयोगेण ‘any avtd संन्तनवामः' सन्तं करवाम ‘sf’ मनसि विचायः ते" दिविधा देवा ऋषयश्च "एतद्" वच्- माणं म॑न्तजातं aaa अहौनस्य (समानं सर्वेष्वदस्मु सदश मपश्यन् | किं किं सदशथ भिति, उच्यते-- ये कदत्सञ्ज्ञकाः प्रगाधाः, याश्च प्रतिप्रदः' आर्रणोया ऋचः, यानि चादोन- aatfa # ; तैषां सर्वेषा awa, सर्वेषु समानल मपश्यन् ॥ साम्ये ANA TA दृष्टान्तेन दभेयति-“श्रोकस्छारोवा इन्द्रौ TAA न्द्रः पूवं गत्मैव तत्रापरं गच्छति यन्नस्यैव aaa” sfai श्वोकांलि' स्थानानि ग्टहाण, तेषु सरति सवदा सञ्धर- तीति “ओकस्सारी" माजौरः। वे'-ब्द उपमार्थः | यथा मारः
© “ऊहं स्तोत्ियानुङूपेभ्यः०--° कन्तः प्रगाथा; | °-° ARR: भार्यया । सच AUT AY: o—o NPR षडहस्तोियानावपः९ "इति भश्र° ग्रौ ०७,४.९-११।
९०४ ॥ एेतरे यत्राद्य शम् ॥
qafaq fet येषु गेषु सञ्चरति, deta रदेषु परेथुरपि सचरति ; एव मय मिग्द्रोऽप्यवगन्तव्यः । स चेन्द्रो ‘aaa’ येषु स्थानेषु ‘Gay’ अहः गच्छति, ततः तेष्वेव maa “aaa अहरागच्डछत्येव ; wit eta ave’ सर्वस्यापि tea qata समानत मादरणशौयम् ॥ १॥
इति ओोमव्लायणाचायैविरविते माधवीये बेदार्थप्रकाथे `
रेतरेयन्राह्मणष्य षष्टपच्िकायां चतुधौध्याये ( एकोन तिं्ाध्याये ) प्रथमः खण्डः ॥ १ (eo) ॥
॥ अध दितोयः खण्डः ॥
तान् वा एताग्त्धम्पातान् विश्वामिवः naa मपश्यत्' तान् विश्वामिचेण दुष्टान् वामदेवो sea नैवा त्वा मिन्द्र बच्चिन्नच यन्न इन्द्रो जुजुषे यच्च वष्टि कथा महा मवृधत् कख होतरिति तान् चिप्र समपरतद्यत् fad समपतत्' तत् सम्पातानां सम्राततवं स Saray विश्वामिन्ो 'यान_ वा अहं -सम्पातानपश्चं ' तान. वामदेवो sue’ कानि न्वहं ` सूक्तानि ' सम्पातांसलबमतिमाम्त्बजेयेति स एतानि ` सुक्तानि सम्पातांस्तद्मतिमानखजत सदो इ जातो
॥ षष्ठपञ्धिका । si 2 Boy
qa: कनीन इन्द्रः पूर्भिंदातिरहास मकेरिमा मू घु प्रभृतिं सातये घां इच्छन्ति ता सोम्यासः सखायः शासदह्धिदुहितनताङ्गादमि तेव दौघया water मितिय एक इडहव्यञ्चषयोना मिति भरदाजो अस्तिम्मग्ह्गो quit न भौम उदु ब्रह्माण्येरत श्रव- स्येति वसिष्ठो sar इदु प्र तवसे तुरायेति नोधास्त Ud प्रातस्सवने षङ्हस्तोतियनच्स्वा areas ऽदहौनसक्तानि शंसन्ति तान्वेतान्यहोनसृक्तान्या aa यातु मघवा waa सल्यवन् मैचावस्णो ऽया इदु प्र तवसे तुरायेन्द्राय ब्रह्माणि राततमा इन्द्र ब्रह्माणि गोतमासो wafafa aye जाद्मणाच्छंसौ शासदङ्किजिनयन्त afs मिति वद्धि- वद्च्छावाकनतदाद्ः कस्माद च्छावाको बद्किवदेतत्
qa मभवच शंसति पराश्चिषु चेवाहःसखभ्याबतिष
चेति वीर्यवान् वा एष aga वह्िवटेतत् सक्त वहति इ वै बह्िधरो यासु युज्यते तस्मादच्छा-
वाको वह्िवदेतत् सूक्त quay शंसति पराञ्चिषु
चेवाहःखभ्यावर्तिषु च तानि पञ्चखद्ःमु भवन्ति wafan ऽभिजिति विषवति fasafata महाबते $दौनानि इ वा एतान्यह्टानि न देषु किञ्चन होयते
ae
३०९ ॥ एेतरेयत्राद्यणम् ॥
पराञ्चीनि इ वा एतान्यहान्यनभ्यावर्तीनिं तस्मा- देनान्येतेष्वहःसु शंसन्ति यदरेनानि शंसन्ल॑होना- CSM TART aT A हपान्त्सवंसमद्धानवाप्रवामेति य- saatfa शंसन्तीन्द्र मेवेते निंद्वयन्ते यथङषभं वाशि- Ula यदेवेनानि Wasa Waal अहीन मेव
तत् सन्तन्वन्ति ॥ 2 (१८) ॥
अथ सम्पातनाम कानि सक्तान्याख्यायिकया दशंयति--“तान् वा एतान्त्सम्प्रातान् विष्वामितः प्रथम मपश्यत् ; तान् विष्ा- मितेण दृष्टान् वामदेवो ऽख्जतैवा त्वा मिन्द्र वजित्रत्र, यन्न इन्द्रौ जुजुषे यच्च वष्टि, कथा महा महठधत् कस्य होतुरिति; तान् सिप्र समपतद् ; यत् सिप्र समपतत् ; तत् सम्मरातानां सम्पातल्म्"” ~sfa; "तान् वैः शास्तप्रसिद्ामेव “एतान्' भकैवोदाहरिषथ- माणान् सम्भातनामकान् anfateary ‘fafa’ महर्षिः श्रथमं' ख्ष्यादौ रशश्वराजुग्रहेण “पश्यत् मनसा वेदमध्ये च्रातवान्। विश्वामित्रेण ger ये सक्तविषेषाः, तानधोत्य "वामदेवः महर्षिं; “Sana खकोयत्वेन लोके प्रकटोक्ततवान्। ते सुज्ञविशेषा उदाद्ियन्ते | “एवा तल्वाम्-इत्येकं (Wo ४. १९.) any , “aa se —-afa (do ४. २२. ) featag, कथा मद्ाम्'"-दति (do ४. २२, ) ढतीयम् । “may तीन् ae विशेषान् वामदेवः ‘fad सभपतत्' कालविलम्बे सति विश्वामित्र श्रागत्य wala प्रकटौ करिष्यतौति wart खयं शीघ्र भैव सम पतत्" सम्यगध्येतन् शिष्यान् aaa, स कौयलतप्रसिद्याधं बहुन्
॥ षष्ठपञ्धिका। ४।२॥ ३2०9
शिष्यान् सदहसाध्यापयामासेत्य्थः | "तत्" ay सूक्तेषु यद्" यस्मात् कारणात् fart समपतत् , “Ay? तस्मात् कारणात्, सम्यक् पतनं प्रकटौकरण मेषां सुक्ञाना मिति व्युत्पा सम्पातं नाम सम्पन्नम् ॥ अथ सूक्तान्तराणां wfe दश्यति-- “स ₹इ्ता्क्रे विश्वामिवो यान्वा अहं Walaa, तान् वामदेवो sae, कानि aE सूक्तानि सम्पाता स्तग्रतिमान्बयुजेयेति ; स एतानि सूक्ञानि सम्बाता- स्तद्मतिमानर्जतः; सद्यो ह जातो ठषभः कनौन, इन्द्रः पूमिदा- facera aa, fing प्रमृति सातये धा, इच्छन्ति ला- सोम्यासः सखायः, waefsetequarat, दभितषटेव दौधया मनीषा मिति"-इति । वामदेवछत्तान्त मवगत्य स विश्वामितः Sarga’ मनस्येवं विचारितवान् , ary’ सम्ातानदह मौणष्वरा- नुग्रहेण दृष्टवानस्मि, तान् wa वामदेवः अष्ट गुरद्रोदभोति- रहितः खन् खकौयल्वेन लोके प्रकटौक्ततवान्। इतः पर केषा- faq yma actaanfafecafam ; अतोऽहं कानि नाम सक्तानि (तग्मतिमान्' पूवसक्तसटशणान् सम्प्रातान् RAT जय लोके प्रकलटीकरवाणि १ श्रतिः विवाय विष्वामिवः (एतानि वच्यमा णानि .सृक्तानि पूर्वसूक्लस द् णान् CAAT HAT “WHAT प्रकटीज्ञतवान्। तेषु “सद्यो ह जातः'*-दत्येकं (We २. ४८, ) ama , “sa: पूभित्”" इति ( do ३. as, ) दितौयम् , म् षु इति ( सं° 0, ९३. ) ढतीयम् , “च्छन्ति ला”-इति (do ३. २०. aqua, “्ासदद्धिः”-इति ( सं ° २. ३१.) : पच्चमम् , “अमितषेव!-दति (सं र. 9c.) षष्ठम् # । एतानि सूक्तानि विष्चामितसम्बन्विलेन प्रसिद्ान्यभवन् ॥
ॐ आश्र Alo ७.४.२० द्रव्यम् |
Row ॥ एेतरेयतब्राद्मणम् ॥
wa भरदाजवसिढनोधसां तयाण सषीशां सम्बन्धीनि शूक्ानि द्यति - “a एक ददव्यं पोना fafa भरदाजो, य- स्तिग्मग्रङ्गो ठषभो न भोम, उदु ब्रह्माण्यैरत अवस्येति afar, रा ष्दु प्र तवसे qerafa नोधाः?-दइति। भर्दाजो “a war Tq sft ( सं ० ६. २२. ) एकं Ua aaa | वसिष्टो “यस्ति ग्मगङ्गः"”- “उदु ब्रह्माणि” इति qaeay ( He ©, 24,22. ) TIAA | गाधाः “aT इदु प्र तवसे"-इत्येकं ( Ho १. ६१. ) सुक्क wea | एतेषां सर्वेषां सूक्तानां aa तत्र विनियोमो वच्यते ॥ इदानो महोनसूक्ञानि विधत्ते-- “aq एते प्रातस्छवमे षक स्तोत्रियाच्छस्त्वा माध्यन्दिने ऽदौनसृक्तानि शंखन्ति"-दति + @ प्रसिद्ाः “एतैः प्रयोमकाजे सन्निहिता Saar, भहर्गशेषु भातस्छवने woraafaa: “स्तोतियान्ः aa, “at at मिताक्रणा ’— “मितं वयम् '?-दइत्यादौन् सूच्रकारपठितान् ` कचान् # शस्त्वा, 'माध्यन्दिने' सवने तवद्ोनसुक्तानि Tay: ॥ कान्ध्ौ नसूक्ञानोत्याशद्मोदाहरति-- ““ तान्येतान्यहोन- सुक्तान्या सत्यो यातु मर्व ऋजोषौति सखत्यकवन् मैत्रावरुणो, ऽसा इदु प्र तवसे Guana ब्रह्माणि राततमा इन्द्र ब्रह्माणि गोत- मासो अक्रत्रिति Tes ब्राह्मणाच्छंसी, शासदद्धिजनयन्त af भिति वह्किवदच्छावाकः”-दइति | (तानि' पूववाक्ये विहि तामि बहौनखक्तान्येतान्युदादह्धियन्ते,- ar सत्यो यातु"-इति (do ४. १६. ) सत्वत् Tamed सूतं मेतावरुणः Tea |
1 करि
# “oy नो मिबावङ्या, fad बयं vara’, मित" हमे प्रूतदच, मयं वां मित्रादरुखा, बुर्रुणा चिद्धास्ि, प्रति. वां ax उदित इति षडहस्तीचिया मंचावङशस्य""-इति ware alo. 8,21 ‘Teeny पृष्ाभिभ्रवौ swe cla aq ayo To |
॥ Weafeant | ४।२। ३०९
“at इत्" इति ( सं १, ६१. ) सुक्तम् | AS (इन्द्राय ब्रह्मा शिः इति चतुर्थः पादः। तभ ब्रद्माखोतिच्ुतत्वात् इदं सृकं त्रह्मणत्' ब्रह्म ब्दोपेतम् । तथा ततेव ga "न्द्र ब्रह्माः" -दतिश्युतलादिनद्रत्रह्मणण्वत् | तदेतदुभयं ब्राह्म णाच्छंसो श॑सेत् | "श (सदधि: ”-इति ( सं० 2. २१. ) aa ‘afsaq’ वह्किशब्दो- पेतम् ; तस्मिन् aa “जनयन्त afeq’—-sfagqaarq | तदेत दष्छावाकः WaT ॥
चअयाच्छाबाकविषयं प्रय सुद्धावयति- “तदादः Aas eae वाको वङ्किवदेतत् aa मुभवत् शंखति,-पराचिषु sarees भ्यावर्तिषु चेति ? इति । गवामयने हि दिविधान्यदानि,-- भठत्तिरहितानि तत्डहितानि च । aa वच्यमाणशानि aq. विशादौन्याठत्तिरडितानि; भभिश्चवषडहगतानि णष्यषडष्ट- गतानि चाहत्तिसष्ितानि, तयोः षरडदयोरसलदनु्ठानस्य विदहितल्लात् | एवं सति पराच्धिषु' wafacfeaq चतुर्विंथादि- aya, वङ्किवत् am मच्छावाकः शंसति , तथेव “parafay’ षडह गतेष्ठहस्यु चतं सूक्तं शंसति | तत्र sary wast किं कारणम् ९ इति प्रखः ॥ |
तस्योस्षर माड -- “trary at एष aga वद्धिवदेतत् सुकं, वहति ह वै बह्िधुरो arg युज्यते; त स्आदच्छावाको afeae- तत् सूक्त quad शंसति,--पराञ्धिषु चैवाहस्खभ्बावतिषु च~ afr) “एषः अच्छावाको “aye, बहना चा मनेनाधौ- तत्वात् तादृशः । Weer पूवेतैव माखातम् --““तस्राश्चो AWM वोय्यवान्र्स्यात् , सोऽस्याच्छावाकीयां क्व्यात्*-द्ति # |
# १भार ४४९ To १९१०।
१० ॥ रेतरेयन्राद्य णम् ॥ `
बह्मचत्वादेवायं aaa शक्तिमान्, यन्नभारं वोढुं शक्तः ; सूत चे तइट्िशब्दापेतत्वात् तख योग्यम् ; लोकेऽपि afe’ वोढाशो वलौवर्दो वा यासुः रथशकटसम्बन्धिनोषु घुषुं॒शयुज्यते' वध्यते, ता रो वहत्येव । Gare यन्नभारं वोदुं समर्थल्रादच्छावाकः (उभयत्र दिविधैष्वप्यहस्सु वद्किवत् सूक्तं शंसति ॥
त ताव्त्तिरडितेष्वहस्प्, पूर्वाक्सूक्लानां शंसनं प्रशंसति -- “तानि waagee भवन्ति,- चतु विंशे ऽभिजिति विषुवति विश्व- जिति मद्धात्रते ; ऽहीनानिड वा एतान्यद्धानि, न दयेषु faa हीयते; पराच्चीनि इ वा एतान्यहान्यनभ्यावर्तीनि; तस्मा देनान्येतेष्वहर्स शं सन्ति-ष्ति । गवामयने चतुविशाख्य मा- wiuld दितौय महः, महहात्रताख्य सुपान्त्य मदः ; विषु- वदाख्यं मध्यवत्तिं प्रधानमदडः , अभिजिदि्वजिदाख्य विषु- वत उभयभागवत्तिंनौ हे भहनो | एतेषु “पच्चखदस्स् “तानि पूर्वोज्ञानि भद्ोनसूङ्ञानि होत्रकाः पंसन्ति | एतेषा ag महः भत्वात्तानि सूक्तानि तत्र योग्यानि | यस्मादेतेष्वदस्स्, कि way न होयते, तस्मादेतान्यदोनानि; किचेतान्यदोनानि पराञ्चोनि' स्तदेव प्रयोज्यत्वात् | तेष्वदस्स्, सामध्यातिश्रयाय तानि सूक्तानि ` श्सेयुः॥ |
` भ्रकारान्तरेण gata प्रशंसति-- “यदेनानि daereta- °त्खगाज्ञो कान्त्सर्वरूपान्त्सर्वसख्वान वाप्रवाभे a इति | A खग- लोकाः (अदीनाः, भोग्यैरवसतुभिर्होना न भवन्ति, अत एव सवर. समदाः, उत्तममध्यमाधमकर्मफलरूपलात् सवरूपाः' बहइविधा भवन्ति; तांज्ञोकान् प्राप्रवाभेत्नेनाभिप्रायेण तानि (रर ) सूक्तानि dag: ॥ 1
॥ षषपञचिका i ४ ।२॥ ३११
पनरपि प्रकारान्तरेण प्रशं सति- ““यदेवेनानि शंसन्तीन्दर मेवेतेर्निद्ययन्ते यथक्छषमं वाशितायै"-इति | “एनानि सुक्लानि यदा शंसन्ति, तदानौ भेतेरिन्द्र मेव fanaa’ नितरा are: यन्ति, गर्मग्रहण भिच्छन्तौ Gq: 'वाशिता', तदथ amd पुङकवं यथाद्रयति तददिन्द्राद्नानं दर्व्यम् uv |
पनरपि प्रकारान्तरेण gatfa प्रणंसति- “यदेवेनानि शं सन्त्यदहोन घ्य सन्तत्या, भौन aa तत् सन्तन्वन्ति”-इति | यद् उ एव यस्मादेव कारणात् “एनानि' सूक्तानि waterway, vata, तस््ादैव कारणादेतत् शंसनम् श्रहीन य भ्रहग णस्य सन्तत्यथं सम्प्र्चते। (ततः तैन शंसनेन अहीन Fa seq मेव “सन्तन्वन्तिः सन्ततं कुवन्ति ॥ २॥ |
दति खीमत्सायणाचा्यविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकापे
रेतरोयन्राद्मणस्य ष्टपञ्चिकायां चतुधाध्याये (एकोनज्रिंश्राध्याये) fetta: खण्डः ॥ २८२१८) ॥
oom पियो
॥ श्रथ Sata: GW: ॥
तती वा एतांस्तीन्त्सम्पातान् मैत्रावरुणो विपर्यास' aaa महरहः शंसलयेवा at मिन्द्र aferaafa waa ऽहनि यन्न इन्द्रो Gat aq ब््टौति दितौये कथा महा मवुधत् कश्य होतुरिति aaa Taq सम्पातान_ ब्राह्मणच्छसौ' विपर्यास
११२. | ॥ Vataareray ॥
aaa महरहः waits: पूभिंदातिरदास wa- रिति परथमे ऽहनि य एक ssaqedta मिति दिते यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो नभीम दरति ada Daa सम्पातानच्छावाको विपर्यास aaa मह- रः शंसतीमा मूषु nya सातये धा इति प्रथमे इहनोच्छन्ति रवा सोम्यासः सखाय इति. हितीये' शासदद्धि्हितुर्नप्लं मादिति तुतौये तानि वा एतानि नव जौणि चादृरहःशख्यानि तानि दादश सम्यद्यन्ते दादश वै मासाः संवत्सरः ' संवटसरः प्रजापतिः प्रजापतिर्थज्ञसत् संवत्सरं प्रजापतिं यन्न माप्रुवन्ति तत् संवत्सरे प्रजापतौ यन्न secs: प्रतितिष्ठन्तो यन्ति तान्यन्तरेखावाप मावपेरन्नन्बु्या विराजो वैमदौश्चते ऽहनि ust: पञ्चमे पारुच्छेपौः षष्टे 'ऽथ यान्यदहानि महास्तोमानि सुः को Wy नर्यो देवकाम इति' मैनावस्ण भावपेतं वनेन वायो न्यधायि चाकच्चिति बाद्ाणच्छलायाद्यर्वा- ङ्प बन्धुरेष्ठा इल्यच्छावाक एतानि वा भावपनान्ये- aat wares: खगं लोक मजयतेतेचटंघयलये- वैतद् यजमाना एतेरावपनेः खगे लोकं जय- न्ति ॥ ३ (१९) ॥
॥ ष्पञ्चिका। 8 | २५ २१२
अच पूर्वाह्मानां सम्पात सज्ञानां विनियोगं दमयति-- “ततो वा एतां स्नोग्त्सम्पातान् aaa विपर्वास- aaa avi: शं सति”-दति । (ततो वै" तस्मादेव पूर्वोक्तात् चतुर्विश्यादेरहः- यञ्चकादन्यत wetfafa पेषः । तेषु मैवावरुशः त्मन् सम्पाता wy खक्षविगेषान् "विषयासंः विपर्यस्य शंसेत् । स एव विपयास एकक मदर इत्यनेन खष्टो क्रियते । प्रतिदिन मेकेकं am मित्यथंः ए | |
तदेवोदाद्कत्य augiafa— “anat fax afaaafa: ( सं ४. १९. ) प्रथमे ऽहनि, यत्र इन्द्रो जुजुषे यख avifa {सं ४.२२. ) feata, कथा मदा मधत् aa होतुरिति { सं ०.४. २२. ) ठतये- दरति ॥ |
सेजावरणवद् ब्राद्म्ाच्छंसिनोऽपरि सूक्त ज्रयस्य॑विपर्यांसेन असनं दर्भयति - “alta सम्पातान् बाह्मखाच्छसी विपयाख मेकेक wece: vat: पूभिदातिरहास मकेरिति (सं २.२४.) प्रथमेऽहनि, य एक इष्व्यञ्चषेणोना मिति (संर ६.२२.) fe लीये, यस्तिम्मश्रङ्को amit a भोम इति (deo. १९.)
क तीये-दइ्ति ॥
| तथाच्छावाकस्यापि FRAT विपयांसेन थंसनं द₹गयति- “Haq सम्पातानच्छावाको विपर्यास मेककं महरहः शंखतोमा सू चु प्रभृतं aaa घाद्ति (सं° ३. २६.) प्रथमे ऽहनोच्छन्ति aT सोम्यासः सखाय इति ( do ३. २०. ) feata, mraz fgg feq- नपय गादिति ( do ३, ३१. ) aata”’-sfa ॥
उक्तानां gerat fafaat wet ewafa— “तानि वा एतानि नवःः-इति॥
१४ ` . ॥. रेतरेयत्राद्मणखम् a
दिनिविगेषेण सूक्घषिश्रेषान् विधाय प्रतिदिनं शंसनौयानि सूक्तानि विधत्ते-- “श्रोणि चाहरदःपस्याजनि-दति । यानि प्रतिदिनं शंसंनोयानि तौणि सूज्ञानि, तान्ुपरितनखण्डे “सद्यो ड जातः इत्यादिना ( २१६१० ) सखशटोकरिष्यन्ते ॥
. दिन विष्ेषगंतानि प्रतिदिनगतानि च fafaar wiafa— “तानि दाद सम्पद्यन्ते; दादश वे मासाः संवत्सरः, संवत्सरः प्रजा- पतिः, प्रजापतियंज्नस्तत् drat प्रजापति यन्न माश्रुवन्ति ; तत् संवस्छरे प्रजापतौ . यन्न ऽर: प्रतितिष्ठन्तो यन्ति-दति | "तानि" पूर्वोक्षानि भव athe च fafear दादश aaa | अतो मसि- संवद्षर-ततिमादप्रजापति-दारा प्रजापतिशष्टलेनं प्रजापतिद्पो यो यन्नस्ताहृशं संवस्सरामकं प्रजापतिरूपं यन्न मनुहातारः wy- afer; ‘ac’ तेन शंसनेम संवत्सरातलकप्रजापतिरूपे यन्न प्रति शिनं प्रतिष्ठिताः anit ऽजुतिष्टस्ति a |
अध पृशषखंहस्य उतसरस्मिस्तारे. कासाश्विषहचया arated विधत्तं -- ^“तीन्बन्तरे शावाप मावपेरन्"-दइ्ति। वानि विपर्या- संन शंखनीयानि ae सद्याकानि सूक्षान्युक्लानि, यानि च प्रति- दिनं एंसनोयानि तोण्युक्ञानि, "तान्यन्तरेण' तेषा श्ुभयविधाना मन्तराजे खाने किचिदाबपनोय कसम मावपेरन् ॥ afar दिनै का ऋच भआावपनोया इत्याशद्धय तत् सवै विविच्य etafi— “saggy विराजो षेमदौखतु्े ऽहनि, apt: पश्चमे, weal: षषठे”-इति | उचल्चारखधिपेषोपेताः . ware: qe’, ते च पूवं मैव “मुखतो मध्यन्दिने arate caer.’ निदिता; (२४ vo) a; ता ्रनशंन्तो ति agg’; “विराजः विर् छन्दसा ऋचः; ताः एष्टाषडहस्य चतुर्येऽखन्याक्यनयाः. |
६
॥ ष्ठपञ्चिका | ४ | र ॥ Qty
“at fart भपि मुखे -इत्यादयाञ्चतसर ऋ चः ( सं° $.२२.५-८.); श्रवो ag मिहे भरध्वम्" -इत्यायाोस्तिखः ( do ©, ३१. १०-१२. ) ; चताः सप्त विराजः व्याणां शोतक्नाशां लयस्तृचा wafer | प्रथमा मारभ्येकस्तुचो मैतावस् श्य, ठतीवा Arca: HYMN ब्राह्म णाच्छंसिनः, पञ्चमो मारभ्येकसलुचो ऽच्छावाशस्य | तदेवं सप्तखुष तरयस्तुचा विभज्च प्रचेपणोयाः। सोऽयं विराजां wag: एकः aay: | वैप्रदोरावपक्िति प्रला्तरम्। विमदाः स्येन महर्षिणा दुष्टा वेमद्यः। ताञ्च “यजामह CERCA द्याः WAG: (Ho १०. २३.१०७.) । ता रपि पूववत् तय- स्त॒वाः कर्तव्याः पश्चमे ऽहनि “afefe सत्य सोमपाः” -इ्त्याद्याः पङ्च्छन्दस्काः सप्त्चः ( do १. २९.१-७. )पूर्ववदाव- पनोयाः। तथा षष्ठेऽहनि परुष्टेपेन दृष्टा “इन्द्राय fe दौः त्या द्याः UAT: ( सं ° १. १३१. १-. ) पूर्ववदावपनौयाः ॥ स्तोमदद्ठावति शं सनार्थान्यावपनौयानि सूक्ञानि दभयति- “oa यान्धहानि महास्नोमानिष्युः, को अय नर्या देवकाम दूति नैव्ावरुण आरावपेत; aa न वायो % न्यधायि चाकन्निति AWA VATA HAST वन्धरेष्ठा इत्बच्छावाकःः'- दति | श्रध पर्वोक्रविराडाद्यावापकंघ्रनानन्तरम्,. अन्य आवाप saya इति ae) यान्यद्ानि .मन्गास्तोमानिः सप्रदशकविंशादिस्त्नोभेभ्यो ऽधिक्तेषतुरविं ादिस्तोमेयक्तानि स्युः, dvawea, स्तोमसक्या मति- ` जम्याधिकाना sat शंसनं कर्तव्यम् | त्र भ्तावरणः “क्तो अद” -इ्ति (do ४. २५.) IM alata | arareratet
` * 'व्वायथः-- वेः पुच;।०-० वेति यड्ति ख चकार शाकस्य, उदात्तं as
ara मभविष्यदमुसमाप्रञ्चायः' “दति fate ९.५.१.।
२१९ ॥ पितरेयत्राश्मणम् ॥
“वने a—efa (do. १०२९. ) सक्त arta) भच्छावाकः “sratfe"-sfa (सं ३. ४२.) सक्त मावपेत ॥
तेषां सूक्तानां प्रथंस्मं दश्यति-- “एतानि वा भावपनान्ये- तैवा भ्रावपनेरदेवाः खगं लोक मजयतेतेक्टषयस्तयेवेतद्यजमानां एतैरावपनैः wi लोकः जयस्ति?-इति | कोभ्रदेत्यादौमि सूकानि (श्ावपनानि' अरावापयोम्यानि, एतेदेवानां खर्गजयाद्यज- मानाना मपि तेः खर्गजयो भवति ॥ ३ ¢.
इति ओचोमव्ायणाचार्य विरविते माधवोये वेदार्थप्रकाशे `
शेतरेयत्राद्मणस्य षपञ्चिकायां चतुर्थाध्याये ( एकोनविंश्ाध्याये ) wala: खण्डः ॥ ३८ १९ } a
~ "क, |,
॥ अध चतुथः खण्डः ॥
सद्यो इ जातो वषभः कनीन इति मे जावरूशः' धुरस्तात सुक्ताना मषर्हः शंसति तदेतत् सक्त qa aaa वं सक्तेन देवाः खगं लोक मजयन्ने- तेन ऋषयस्तथेवेतदयजमाना एतेन सकरन खग लोकं जयन्ति ag वेश्वामिजं विश्वदख इ वे fad विश्वा- fas भासं fart eval fas भवतिय एवं वैद येषां चेवं विदनेतन् मै ्रावरुणः ' पुरस्तात् TATA
॥ षपञ्धिका 1 81 ४॥ ३१७
मरः शंसति तदुषभवत् पशचमहवति पशूना मव- सहा तत् Uses भवति पञ्चपदा पङ्कः ufgat अन्न मननादादावरुदा उद् ब्ह्मा्येरत शक्येति बाद णाच्छंसौो TAT Way सक्त महरहः शंसति तदेतत् सक्र aa aaa वै सक्रन देवा; QI लोक मजयन्नेतेन ऋषयस्तयेवेतद्य जमाना एतेन सुक्तेन खगं लोकं जयन्ति तदु बासिष मतेन वै वसिष्ठं se प्रियं धामोपागच्छत्' स परमं लोक मजयदुपेन्दरख प्रियं धाम गच्छति जयति परमं लोकं य एवं षेद तदे ष्च षडा ऋतव तना मापे तदुपरिष्टात् सम्पातानां शंसल्याप्नुव तत् खग लोक यजमाना अस्मिंकज्लोके * प्रतितिष्ठल्यभि तण्टेवं Strat मनीषा भिदक्छावाको sete: waa- भिवत् aa ङ्प मभि परियाणि ada पराणीति! यान्येव पराण्यद्टानि तानि परियाणि तान्येव तदभि- मरभशतो ` यन््भ्यारभमाणाः परो वा भस्माल्लो- कात् ait लोकस्तं मेव तदभिवदति कवींरि- च्छामि + ween सुमेधा दतिः ये वै तेन ऋषयः पुरें
.- * “असन् लोके" ख, ""भखिङ्नोके" ग, “asta” घ,. ङ, च । + “च्छामि” ङ, a)
९ शद | - ॥ रेतरेय ब्राह्मणम् ॥
मतास्ते वै कवयप्तानेव तदभ्बतिवदति तद् वैश्वा- fay fae ह वे fad विश्वामिच आस विश्वं via fast भवति य एवं षेद' तदटनिसक्तं प्राजापर्धं शंसवयनिसक्तो वे प्रजापतिः प्रलापतेरापे। wanted निराह तेनैनदराद्ूपान्न प्रच्यवते TE दशै दशाचरा विरान्छत्रं विराखत्रा्यखावसदै यदेव दशर्चाइम् * eq 2 प्राणाः प्राणानेव तदाप्रबन्ति मराणानात्मन् दधते ' तद्परिष्टात् सम्यातानां wares तत् ai लोकं यजमाना uf + प्रतिति- न्ति ॥ ४ (ge) ॥ एवं तावत् प्रसज्चानुप्रसक्ं परिसमाप्याश्चना प्रसुव मारभते- “सदो इ जातो हषभः कनन इति ( do २. ४८. ). मेतावद् णः BLA सुक्ञाना महरहः शंखति”- ति | पेन ( ३१४ Te ) aifa चाहरदःशस्य्मानोति यदुक्तं, तस्येवेतद् व्याख्यानं waite जात इत्यादिकम् | मेवावर्णः खकौयस्य सूक्तस्य परस्तात् प्रतिदिनं शंसेत्। सक्ताना भिति बडुषचनं व्यत्ययेन द्रष्टव्यम् ॥ em qa प्रणंसति-- “तदेतत् gt खग्य ata वै सूक्तेन देवाः खगं लोक म जयन्तेन ऋषयस्तथेवेत चलमाना एतेन GRA waa लोकं wafer इति | शखम्ब सर्गाय हितम् । . भन्धत् ` पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥ ऋषिसम्बन्धेन पुनः प्रशंसति-- “तद् वेश्वामितं विश्वस्य ड
* “Cama” क, cael” ॐ, च | † “afay लीके क; ड, च|
॥ षटहपञ्िका | ४। ४ ॥ ११९
वै मित्रं विश्बामित्रभरास-इति। तदु" aq सृकं विष्वामितेण qearq वेश्ठामिवम्' | विश्वस्य मित्र मिति निसा विश्वाः मितरशब्दोऽभरत् #॥ `
वेदनं तत्पवं मतुष्ठानञ्च प्रणंसति- “विश्वं era मितं भवति य एवं थद, येषां चेवं विराभैतन् मैतावसशः पुरस्तात् सृक्ताना महरहः गंसतिः-दइति ॥ |
au: atte इति योऽयं वषभश्ब्दस्तदन्तर्गतं वकारष्यति- रिक ame मुपजौव्य प्रं सति-- ““तदृषभवत् पएमहवति पशूना मवस्चै-इति । . तत्" EM मृषभ्ब्दोपेतम् , ऋषभस्य Tavera ga प्मरवति | अतः पशूनां प्रा wate ॥ `
ऋ क सद्या सुपजोव्य प्रशंसति - “तत् wed भवति, पञ्च. पदा पद्ध, ufeat wa मन्नादास्यविरा-षति | ऋग्गतया Uwe पादपश्चकोपेतपङ्कि we aE; भव्रञ्च पश्च. सद्योपेतव्वात् पङ्करेब,--प्राण्य, पेयं, wre, Sei, निगय fafa । एव wants सम्पद्यते | |
बरा्मयाच्छंसिनः ga विधन्तं -- “og ब्रह्माैरत चव- स्येति (doo. २२. ) ब्राह्मणाच्छंसी AWWA समं सक महर सति" -द्ति। ब्द्माणीति ब्रह्म्ष्टयोगार्दिदं सक्तं agua समदम् समदिकारणम् |} | ` सथ्य प्रचंसां दर्भधति-- “तदेतत् सक्तं ava Raa षे सक्तेन Qn: खगं लोकं भजयत्रेतेन ऋष्रयस्तथेवेतद् यजमाना रतेन सेन खगं शोकं जबन्ति'?- इति ॥
* “^विशरामित्र कषिः सुदासः पैजवनख पुरोद्ितौ बभूब; विश्चामिवः स्वमिव: maf fate goa “मि चर्षो"-दति पार ६.३.१३० : . `"
३२० # एेतरेयत्राद्मणम् ॥
यनरप्युषिसम्बन्धेन प्रशं सति-- “ag वासि aaa वै वसिष्ठ sq प्रियं धामो पामच्छत्, स परमं लोक मजयत्'-द्ति॥
वेदनं प्रणंसति- “sade प्रियं धाम गच्छति, जयति चरमं लोकं य एवं वेदः-इति॥ | |
ऋ क् स्च सुपजोव् प्रथंसति - “ag षम्मृचं षडा ऋतव ऋरतूना मापा?-इति ॥ |
तस्य सक्तस्य खानं विधत्त -- “agufter सम्पातानां शंस- waa तव् aa लोकं यजमाना भस्िज्ञोके afafasta’—afa | सम्प्रा तसूङ्गस्योपरिष्टात् तत् सूक्तं way । तेन शंसनेन खगलोक aay’ देडपातादृह्ं भाविनौं ain सम्पाद्यवेदानो मस्िन् लोके यजमानाः प्रतिष्ठिता भवन्ति | ¦ अच्छावाकस्य सक्तं विधत्त -- “afaaea creat मनीषा मिवयच्छावाको secy: शं सत्यमभिवत् तत्वे दूपम्”-इति | sft तेत्यादिकं (Wo ३. २८. ) ga मच्छावाकः प्रतिदिन wey | तश्च “्रभिवत्' भभिशब्दोपेतम् | . अभिशब्दस्य चाभितः सवंत दरत्बस्मित्रथे वत्तमानलात् aa ‘ae’ aaa, विच्छदराहित्व- स्वरूप भवति ॥ तस्या ऋचस्तरतोयपाद मनुख व्याचषे-- “अभि प्रियाणि समुत् पराणीति; यान्येव परा्यहानि, तानि परियाणि ; तान्येव तदभिममशतो यन्त्यम्यारभमाणाः; परो वा अस्माल्लोकात् सर्गो Mag मेव तदभिवदति?-इति i भनया ऋचा (सं°२.२८.१.) faatfaa: प्रजापतिं तुष्टाव । तधा सत्यस्य पादस्याय मर्थः-- “पराणि' उत्तराणि कमाशि प्रजापतैः प्रियाणि भ्रमि ममृशत् सवतः युन: पुनः; रणन्तं an इति । यान्धेवेत्बादिकं तद्-
1weafeari sil ४॥ २२१
व्याख्यानम् | वत्तमानादेहः (पराणि' उत्तराणि यान्येवाहानि सन्ति; तानि देवस्य परियाणि; अतस्तेन पोादपाठेन . तान्येव अभिममैयतः' अभितः पुनः पुनः खशन्तः । तस्येव व्याख्यान मम्यारभमाणा इति। तादृशा यजमाना यन्तिः `वत्तंन्ते। किख्ास्मान्नोकात् परः खर्गो लोकः, त मेव लोकं “तत्ः तन परशब्दे नाभिवदति | | +
चतुर्थपाद मनुवदति —“aal रिष्ष्ामि सम्टशे सुमेधा इति -ष्ति। मेधाः शोभनया मेधया gene ‘aw सम्यग दशनाय ‘wary महर्षोन् इच्छामि ॥ ¢
त भेव पादं व्याच्टे-ध्येवेते न ऋषयः पूर्वे war वै कवयस्तानेव तदभ्यतिवदति”-दइति ` ननः sara सम्बन्धिनं qs ऋषयः ये, ‘A प्रसिशाः प्रेताः" परलोकं गताः, त एवात्र ‘aaa, कविश्ब्देन विव्तिताः | . भतस्तानेव “अभि'लब्य तेन पादेन अतिवदति ्रतिशयेन qa ॥
चटषि सम्बन्धेन प्रशसति - "तदु वेश्वामिवं , विष्रबस्य इ वं faa विशठामिव भास. विश्वं eva fad भवतिय एवं ae” इति । पूववद् व्याख्येयम् ॥ 7
अरस्पटदेवताक quate प्रणंसति-- “तदनिरक्त ara शंसत्निसक्गो वे प्रजापतिः प्रजापतेरामरेय?-इति | त्" सूक्तम् 'अनिरक्तम्' न हि तत्र afetaai fans निख्यते;, भतः प्रजापतिदेवताकम्, तत् Waa . प्रजापतिश्च ge: पूवं मूत्तिं राहित्यात् 'भनिरक्षः, अतः at प्रजापतिप्रातैम सम्पद्यते ॥ ` . सूज्ञस्म प्राजापत्यत्वे Tae प्र्बैतेत्याशदयाद--“सक्लदिन्द्र . निरा, तेनेनद्राद्रूपान्र प्रयवते”-इति । कस्माचचिहचि “oa ४१
३२२ ` ॥ रैतरेयव्राद्नखम् ॥
Baa मघवान मिन्द्रम्”-द्ति vated नित्रते, तेन area. खम्बश्धिखरूपादपि प्र्युतिमास्ति ॥ |
wang सुपजौय्य प्रशं सति - “तहे end, दशाक्षरा विराक्त विराक्बाद्यस्ावर्देय?-इति ॥ : = 3
पनरप्युकसङ्खा सुपजोव्य mvufa— “qea eneiey , SM FT ATU, प्राणानेव तदान्रुवश्ति, प्राणानात्मन् दधतेः-इति। “यदेव यस्मादेव कारणशादिदं सूक्तं दारम्" [ तिः प्राखसाश्मे- नाया । wa wmafeate, पञ्च कार्मेद्दिवाखि, xf रूपाः प्राणा दशैव । यहा प्राशापानादयः we वायवो नागकुम- दयञ्च पञ्च वयव दति दश प्राणः |) |] भतस्तब्छंसमेन प्राणा- मेव प्राप्य, तान् प्राणान् स्वात्मन्येव खापयन्ति ॥ |
तस्य uma खानं faad — “तदुपरिशात सम्पातानां पं सत्याद्ठेव तत aa लोकं यजमाना अस्मिंल्लोके प्रतितिहक्कि दति ॥ ४॥
इति ओ म्ायणाच्ायं विरचिते माधवीये वेदार्धप्रकाओे शेतरेयव्राद्मख्स्य षषटपञ्चिक्षायां चतुर्घाध्वाये ` ( एकोनतिं्ाध्याये ) wae Sw ॥ ४ (२० ) ॥
Saeeese e
॥ अध TG खण्डः ॥
कस fim ला वसुं कन्नव्यो अतसीनां कदू war क्रत मिति कन्तः प्रगाथा मारम्मणोया
॥ षठपञख्िका । ४।५॥ करर
अहरहः शन्तं को वे प्रजापतिः प्रजापतेरन्ने यदेव कषठन्ता३ः'* भग्नं वै क मन्नादयस्ावडदवे। येव कदन्ताइः + अहर्वां एते णान्तान्यदौनसक्ताग्युप- gat यन्ति तानि age: nae: शमयन्ति ara: शान्तानि कं भवन्ति तान्टेनाच्छान्तानि खगं लोक मभि वहसि जिष्टभः सक्षप्रतिपदः शंसे- Aut हके पुरस्ताद्मगाथानां शंसन्ति wear इति वदन्तस्तत् तथा न बुर्य्यात् चं वे होता विशो होचाशंसिमः च्षवायैव तद् विशं प्रद्युद्याभिनौं qa: पापवखसं विष्टुभो म॒ इमाः सृक्तप्रतिपद इत्येव विद्यात् age समद्र मञ्चवेरम्नेवं हेव ते प्रञ्रवते a संवत्छरं वा दादशाडहं वासते तद्यघा सेरावतों नावं प्रारकामाः समारोहेवुरेव मेवेताखिष्टभः समारो
इन्तिनड वा एतक्छृन्टो गमयित्वा स्वगे लोक मपावच्चते वौयंवत्तमं fe ताभ्यो a व्याहयौत ` समानं हि च्छन्दो ऽथो नेडाग्याः करवाौति यदेनाः शंसन्ति vata: सुक्षप्रतिपङ्धिः सक्षानि समा- रो्टामेति यदेवैनाः शंसन्तीनद्र मेवेताभिनिद्यन्ते wea वाशिताये' यदेवेनाः ` शंसभ्त्यदौनख सन्तत्या Wea मेव तत् सन्तन्वन्ति ॥ ५ (९१) ॥
ज eee te Sule ee Ll a 2 ` ` ``
२२४ ॥ एेलरेयत्राद्मणम् tt
अथ. त्रन् प्रगाथान् विधत्ते-- “कस far at वसु, कन्नव्यो अतसोना, ag wart aa मिति कदन्तः प्रगाथा आरश्रणीया अहरहः शस्यन्ते" -इति । “कस्तम्"”-इत्यादिरेकः (do 9. ३२. १४, १५. ) प्रगाथः, “'कत्रव्यः'-इति ( Ho ८.३, १३, १४. ) दितोयः, “arg q’-afat (do ठ. ६६. €, १०.) acta: | यच्यपि प्रथमे कच्छब्दो नास्ति, तथापि कविन्धायेन साहचर्याहा सरवे कडन्तः, “MATT,” Wigan: ; ते च वेक्ततारग्भहेतुल्रात् 'आरम्र णोयाः' ते च प्रतिदिनं शंसनोयाः ॥ | |
प्रथमं प्रमाथं एंसति-- “को a प्रजापतिः, प्रजापतेरतते'”- ` इति । प्रथमस्यादौ ुयमाणस्य क-अब्दस् प्रजापतिरणः; अतो ऽयं प्रजापतिप्रापतै सम्प्र यते ॥ -
सवान् प्रगाधान् प्रशंसति - “ata कदन्तारेः wa वेक मब्राद्यस्यावरद्ध"- दति | वदेव यस्मादेव. कारणादेते प्रगाधाः कदन्ताः (afar aval), कच्छब्ट कदटेर्ूपं यत्कं, तदन्न मेव : कशब्दस्य सुखवाचिलादन्नस्यापि सुखहेतुलात्; भतो CAAA तत् सम्पद्यते ॥ ग पुनरपि प्रकारान्तरेण प्रणंसति-- “aga weary: अहर- eal एते शान्तान्यदोनसक्तान्युपयुच्ञाना यन्ति; तानि कदि ume: शमयन्ति; area: शान्तानि a भवन्ति; तान्ये नाञ्चछान्तानि खगे लोक मभि वहन्ति-ति। ‘ata’ पुनरपि यस्मादेव कारणात् एते प्रगाधाः wea: शस्यन्ते [ शतिः पूव- aq], तस्मादेव क्रारणात् प्रतिदिनम् “रतैः यजमानाः श्रान्तानिः सर्वोपद्रवशमकरणानि. बरहौनसुक्लान्धुपयुच्ानाः 'यन्ति' वत्तन्ते। कशं सूक्तानां ara मिति,तदु्यते-- (तानि
॥ षष्ठपञ्चिका । ४।५॥ २२५
सक्रानि 'कहहिः सुखषाचकशब्दोपेतेः प्रगाधैयजमानाः “Ta afer’ शान्तानि कुवन्ति ‘caf च सूुक्ञानि शान्तानि wat "एभ्यः" यजमानेभ्यः "कं भर्व्ति' सुखकारणशानि भवन्ति । "तानि सूक्तानि शान्तानि भरूला एनान्" यजमानान् खगं लोकम् अनि. वदन्ति" प्रापयन्ति ॥ | |
कदत्-प्रगायेभ्य Beg “अप प्राच इन्द्रः दत्याद्याः विष्टप्- छन्दस्का ऋचः (रर ° ) प्रतिदिनं शंसनौयसुक्तादिलेनं विधत्त -““तिष्टुभः सूक्तप्रतिपदः शंसेयुः”- दति ॥
अज्र कञ्चित् पूर्वप्रत्च सुज्ञावयति--“ता Sa पुरस्तात् प्रगा- धानां शंसन्ति, धाया शति वदन्तः"-इति | यधा होतुर्निष्केवस्य- शस्ते प्रगाधात् पुरस्तात् war भवन्ति, तदत् “अपप्राचः"- इत्याद्यास्ि्टुभोऽपि धाय्यास्तस्मात् पूर्वोक्तानां कदत्-प्रगाधानां परस्तात् भ्ंसित् योग्या इति वदन्तः केचिद्याञ्निकाः ता; was तेषां पुरस्तात् wafat ॥ि
तं पूवपन्तं निराचष्टे -- “तत् तचा न ङययात्"-इति ॥ . ` : तस्मिन् पक्त दोघं eaafa—ad a gta, विशो Far शंसिनः; चत्रायैव ag fad प्रवयुद्ाभिनीं qa पापवस्यसम्'”~ sfa | निष्वेवखयस्य teat यो होतासि, असौ “aa a च्षजियो गाजैव | Wea समुत्पन्नाः क्रिया होत्राः, ताः एंसतौति मैता- वरुणादयो होज्रारंसिनः', ते च faq? agate: ; प्रजाः ‘ay तथा सति, डोढदष्टान्तेन प्रगायेभ्यः ya तिभः waa सति, at fay प्रजां ‘aaa’ राज्ञ एव ‘agate? प्रतिकुलो- द्योगयुक्तां ga: । तच्च “प्रापवस्यसम्' अ्रतिशयेन पापरूपम् ; स्वाभिनां रान्ना स॒ह मात्सयस्य खामिद्रोदरूपतात् ॥
२९६ ॥ एेतरेयब्राह्मखम् ॥
aed दूषयित्वा wad निगमयति--विष्टुभो म इमा; Ya प्रतिपद sera विद्यात्"-दति । . शमाः" “अप प्राचः” Kerra: (श२टए०.) frew we: “मेः मम प्रंसितुः मसृकलप्रतिपदः' भरद- Tita सक्षप्रारष्यरूपाः इत्येव निचिनुयात्; न पुनः.प्रगा- येभ्यः पुरस्तत् विष्टभा Hala युक्षम् ॥ |
सक्त प्रतिपत्यच्े aw caafa— “aaat समदं प्रज्नवेरतचेव हैव ते ayaa, ये dat दादशाहं aaa; aaa सेरावतों नावं पारकामा: समारोदेबुरेव भेवेताच्िष्टभः समारोदत्ति"- द्रति 1. ‘ay तस्िन्नभिहितेऽ्थे. दृष्टान्तोऽभिधौयते, - यथा लोके समुद्रं WHat) ‘uyay पर्तोरगमनम् । Beg मदो तद्ागादिषु घरतौरगमनं सुकं भवति, CARH तु वदूःयकम् ;. तथा संव करसव्रस्य दादशाषस्य वारुष्टातृणां ‘aya: पारगमनं BATA मलखन्दुःशकम् ; प्रयोगस्यातिब्रहललवात् 1 तत्ः वथा सति, यथा लोके VARA परतोरगमनकामाः पुरषाः erat नावं WANA’ इरा . भवम्, तक्छ महः Tea, तेन ae aaa इति @v .नोद्यं बसुजातम्, aed सैर यम्यां नाव्यस्ति, सेयं नोः सेरावती । . ससुद्रपारगमनखछ . चिरकालसाष्यलवात् , : तावतः MMA Vata सडह सर्वं मपेतितं वसुजातं तस्यां नावि सम्प्रादय पवाजाविक्ास्तां नाव मारोहेभुः, एव भेवाबुहातारः तधाविध-नौसष्टणा एताख्िष्टुभः समरो । eager लौरिषेतान्िष्टभः पारं नेत् समथा cers: ॥ . . तदेव साम्यं खष्टीकरोति-- “ay वा एतच्छन्दो गम यिल्वा रगं खोक anda; वीर्यवत्तमं हि-श्ति। समुद्र APA ASIA aA पारगमनच्चमं न भवति , सेरवत्यातु
॥ asafqari ४।५॥ ३९७
नावा पार मवश्यं प्राप्यते; एव भेव ford छन्दो यजमानान् ai लोकं गमयित्वा नैवोपावर्तते, faa सर्वथा खगं गम- qa | यस्म देतच्छसन मतिशमेन वौ्यंवत्, तस्ादुपक्षं पारगम- विटढटल्वम् | णवं विधास्िष्टुभो यदि सूक्ञप्रतिपदः स्युः, तदानीं Ee ष्छन्दसोऽपि विष्टुप्लात् तक्ता येन वौयवत्तमत्व समुपपद्यते | प्रगाथानां तु विष्टुप्राभावात् तेभ्यः पुरस्तात् wea वीयंवत्तमत्ं न सिष्यदित्यनिप्रायः॥
एताभ्य fase az: पूवं शोंसावो fafa व्याहाव मितरदृ्टन्तेन प्रसक्तं प्रतिषेधति - (ताभ्यो न व्याह्योत; समानं fe च्छन्दो शो Fara: करवा कौति-दति। ताभ्यस्िष्टुग्भ्यः पूवं शोंसावो fafa व्याषवं agate # | यस्मात् ye: Tarai छन्दः समा- नम्, तस्मात waa ` खगन्तराणा भिवैतासां व्यावो arf, यदि धाग्वादृ्टान्तेने व्याषावः क्रियेत, वदान भेता अपि धाय्याः क्रियेरन्, ्रहंतु तासां were’ नेत् करवाशि सर्वधा न करवाणोत्यमिप्रेय धाग्याङूपाङ्णौतः सन ares न कुर्यात् |
उक्तास्तिष्ट् पडन्दस्का ऋचः wiafa— “यदेनाः शंसन्ति
प्रश्नाताभिः सूक्प्रतिपद्धिः सूक्तानि समारोहामेति-इ्ति। "पना ‘BRN यदा शंसन्ति, तदानीं मडहानोखानौोयानां fz प्ष्न्द- शकानां समारोहणम् “एवाभि; सश्प्रतिपदिः प्रश्राताभिमेविष्ठः- तीति dfeerer मभिप्रायः |, वथा प्रौढायाः नावः warded यत्र क्षापि ad न शक्ते, किन्तु निे्यादिसाधनेनेव कन् Wed, तद तापि द्रष्टव्यम् ॥ |
ऋ > Ale ८९१ Yo QQ पण ष्याहावव्धाद्यानं छतं AEN |
२८ ॥ रेलरेयत्राद्मणम् ॥ `
पुनरपि प्रकारदयेन प्रश्रं सति- “्यदेवेनाः णंसन्तीन्द्र भवै. लाभिनिद्कयन्ते यथक्षभं वाशिता, stam: श सन्त्यहौ नख सन्तत्या अरहौन भव तत् सन्तन्वल्ति?-दति । “अप प्राच न्द्र इतिश्रुतत्वादिन्द्राह्नानं भवति | भन्धत् पूवेवद् व्याख्येयम् ॥ ५।
इति ओरौमत्ायणाचा्यविरचिते माधवीये केदा्थप्रकाणे एितरेयत्राद्म णस्य बषटपञ्चिकायां wala (एकोनज्िंपराध्याये ,) पञ्चमः खण्डः ॥५८(२१)॥
॥ अध षहः GW, il
` wane इन्दर विश्वा अमिवानिति मेवा- वरणः पुरस्तात् सक्काना म्रः Waeerqrarat अभिभूते नुदस्व भपोदौवो भप! शूराधराच उरौ , वधा तब शमन् मदेमेत्यभयख ङ्प aug faa fe ` यच्चितीच्छति बह्मा ते ब्रह्मयुजा युनजमीति (्राद्म- armas: शंसति gratia gmat युक्त इव दहौनो sere द्प ae AT लोक मनु गेषि ` विद्ठानिलष्छावाको sete: शंसु नेषील्येतीव Sea ऽहौनख ad नेषीति warded तावा एता अरः शसन्ते समानोभिः परिदध्युरोक-
॥ षष्टपञ्िका | 8) ६ ॥ BE
सारो हेषा मिन्द्रो यज्ञ' भवती ss यथदृषभो वाशितां यथा वा गौः प्रज्ञातं गोष्ठ मेवं Zar मिन्द्रो यन्न मैव गच्छति न शुनंहवीययाहोनख परिदध्यात् चजियो इ Usama at हेव परो भवति त म्रभिश्रयति॥ ६ ( 22)
aga तिष्टुभः सुल्लप्रतिपदः शंसयुरिति (२२५ ए०), awe: स्तिष्टुभः sera प्रद्यति-- “aa प्राच इन्द्र विश्लौ अमि ` वरानिति मैत्रावसणः ` पुरस्तात् सुक्ाना मरह; शंसति"- दरति | | “aq प्राचः” इत्येता we (Ho १०. १२१. १.) मैतावरूणः प्रतिदिनं खकयस कादौ शंसत् । हे .इन्द्र fama अमितान् सर्वानपि शवन् श्रा चः' प्राङ्मुख।न् छल्ला अप. नुदखः-इतिवन्य- साणेनान्वयः1 सोऽयं प्रथमपादस्याधः | ~
अवशिष्टः पादत्रयं पठति- “प्रापाचो अभिभूते नुद्ख अपोदीचो भप शूराधराच, उरौ यथा तव अमग्मदेमेतिःः-दति। हे ‘ufwyy’ ग्रत मभिभवितु समथ! अपाचः' द्तिणान् श TAEHGT कला अप्र जुदसल । तथेव “उदो चः" उदङ्मुखान् RAUNT Asa हे शुर! अधराचः' भधोमुख्ान् कत्वा चप aza | ‘oe fama (तव मन्" खलत्सम्बन्धिनि ze "यथा मदेम्न' येन प्रकारेण yer wan तथा afafa शेषः ॥ .
waa दर्भयति-- “maa रूप awa faa इड यच्ितीच्छति?-इति । एतत् मन््रवाक्च THE खरूपम् ; गत्
# (मवर्तौरे'' ख, a, a ४२
२२० ॥ एेतरेयनब्राद्मणशम् ॥
निराकरणशस्य BRATS चाज प्रार्थ्यमानलाद् | भयरडित भेव खान मयं मैतावरुणो ‘ay प्राष्रवन् इच्छति" wa ata | तस्माद्योग्येय सक् ॥
ऋ गन्तर ब्राह्म खाच्छसिनो विधत्त - (ब्रह्मणा ते बद्मयुजा युनज्मीति ब्राद्मखाच्छंव्यदरहः एसति; gasatfa भुक्तवतो ; qm श्व wer ऽङहौनस्य खूपम्"- षति । भस्य मृचि (सं २.२५.४. ) युनञ्मौतिश्रवणादिय मुग् युजिधात्वथैवतो | भदौनो ऽदगेणख YR इव TRI परस्य्मरसम्बन्ध वामेव ; अतो Bawa युक्ष' Waa महौनणश्य रूपम् ॥
्रनुकल ANA मच्छावाकस्य विघन्त-- “उर नो लोक aqafa विदानिव्यश्छावाको sete: ण सत्यमुनेषौल्येतीव wera ऽदीनस्य सूपम्?-इति। wa (deo ६, ४७. ८. ) यदेतदमु- नेषीति पद मस्ति, तस्यार्थः uta weta इत्वनेनोश्यते | भय weary: ‘ada प्रवर्तत एव । अनुषेति' अनुक्रमेण (नयः प्रव्तथेति | एव मुचखमानलत्वात् प्रवतंमानष्याहोनस्येदं वाक्य मलु- SUA It
अनुनेषी तिपदस्याभिप्राय मुक्ता aan नेषीत्वेतस्यार्थ are— “aitfa सत्राय रूपम्” -इति | सतस्यायन wast “सव्रायणं', नेषि' नय, भनुष्ठापयेति तस्यार्थः ; wa एतत् पदं सन्रायणस्यानु कुलम् ॥
उदाद्ृतास्तिख ऋच उपसंहरति- “at ar Wat अष्रहः शस्यन्से-इति # |
अथ परिधानीया wa: स्तोतु सुपक्रमते-““समानीभिः परिः
eMC प्राचः o—o Hag आरम्भणौयाः''-इति भार श्रौ० ७, ४, ७।
1 षष्ठपञ्चिका। ४।६॥ RRL
दष्युः"-इति | खमानोभिः' एकविधाभिः ऋटम्भिमेवावङ गादयो Caan: परिदध्युः' शस््रसमापिं gar । “नु ष्टुत" इति Far वरुणस्य परिधानोया (do ४. १९. ११.) । “रवे दिन्द्रम्”- इति (do 9.२२. ६.) नाह्मणाच्छंसिनः परिधानोया | “नूनं साते" द्रति (do २. ११.२१.) अच्छावाकस्य परिघानोया #। TRA सङ्षसामान्यादेताः समान्य श््युखन्ते ॥
दृ्टा्तदयेन परिधानीयाः शंसति- “aad Far मिन्द्रो यज्नं भवतो gaa वाशितांयधावा गौः प्रन्नातं मो मेवं हेषा मिन्द्रो यन्न मैव गच्छति"-इति। “tara ह" माजार इवेन्द्रः "एषां" यजमानानां aw भवती” पुनः पुनः प्राप्नोति । सानुनासिका श्रतिः पूजा्था। यथा वाशितां गभोर्थिनीं गा anit गच्छति ; यथावा गीः ‘curd’ प्रतिदिन- गमनेनालत्यन्तं परिन्नातं गोष्ठं प्राप्रोति ; एव Hara far: ‘agi’ यजमानानां यन्न मागच्छत्येव | अ्रतस्तदागभनाथं समान्यः परि- धानोया इत्यर्थः ॥
समानौभिः परिदध्युरिति agaq तत्र “श्रभितष्टेव”-दत्य- च्छावाकस्याहर्डः शस्यं सुक्तम् (Ho ३, २८. १-१०.) 4; तस्मिन् अन्त्या “खनं इवेम"”- इत्येषा ( १०. ) ; तया परिधानपराप्तौ निषे- ufa—a शनंइवोययाहौनस्य परिदध्यात् ; afaat इ रार - वते यो हेव परो भवति त सभि ह्वयति” -दइति । शुनं इवे- मेति यस्यामृदि gad सा शनंइवोया' ; अहगं णस्य शस्ते तया न परिदध्यात् । परिधाने fe "जियः राजा खकोयाद्राङ्त् अवते ; ag “परः” तदौयः शवुर्मवति, तम् अभि'लच्च ह्यतिः
Ht Jo २४६- २५५ Zo ६.२.५; भर्वन Ale ७.४, ८--१०।
२२२. ॥ शेतरेयत्राद्य शम् ॥
aera करोति; इवेमेत्यन्धाद्वानस्य प्रतीयमानत्वात् । अतएव सूत्रकारो ब्राह्मणान्तर aaa “नृनं सा तै^-द्रल्येतां (de २. ११. २१. ) परिधानोया सुक्तवाम् #॥ ६ ॥ :
इति Raaaraafacfad माधवीये Fervent ` रेतरेयत्राह्मणस्य षषटपञ्धिकायां चतुधोध्याये ( एकोनतिंशाध्याये ) षष्ठः खण्डः ॥ & (२२ } ॥
[1
॥ ्रश्र सप्तमः खण्डः ॥
अथातो setae ging विसुक्तिश्च व्यग्तरिक्त मतिरदिल्यहोनं ge एवेदिन्द्रं मिति बिमुञ्चलाहं सरस्वतीवतोननं सा त इल्यषोनं ae ते खाम टेव वस्य न cea इति विमञ्चल्येल. इ.वा अहीनं तन्तु महति य एन योक्त च विमोक्ष च वेद तयच्चतुविशे ऽहन् युज्यन्ते सा युक्तिरथ यत्
ॐ ge ब्रह्माणयभितष्ट षेतीवरावद्ररदः खे, नुनं सा त इत्यत स॒त्तमम्”'-इति श्रा Ato. ४, ९, tol यद्यपीह ब्राह्मे शनंह्वौयाकाः परिधानौयालनितेधमात' यते, न तु “नूनं सा asa विधिरपि; तथापि तदिधित्राद्मशानलरादेवावङन्य दूत्यमिप्रायः | तच ब्राद्मणान्तर मिद्वोत्तरखण्ं ceaq “at सात ae FEM "` sf) fea अभितरटीयं aa यदपि संडिताथां ead मान्रातम्, पर मिह नून faa तस्या आगमार्कादशच्चत्वेन तच्छंसनविधिः सम्पन्नः। अत एवाचाश्रलायनहत्ती MUTT आडइ-- "क्रा गमे ऽषयुाराभावादधिकेयं भवति -द्रवि। se
/
॥ षष्टपञ्चिका | ४ | ७ ॥ २२३२
पुरन्तादुदयनौयखातिराचख विमुच्यन्ते सा faa- किस्द्य चतुविंश ऽ्ने काहिकाभिः परिदध्युरनाडेव यज्नं संस्थापयेयुर्नाहोनकर्म Haws यदहोनपरिधा- नोयाभिः परिदध्युर्यथा श्रान्तो विमुच्यमान उत्क add यजमाना उत्करल्ेरन्तुभयीभिः ufteqe- द्यथा stata उप्रविमोकं यायात् ताहक्तत् सन्ततो Vai यन्नो भवती ३ व्युमञ्चन्त एकां हे न धयोः ` सवनयोः; स्तोम मतिशंसेदौर्घारख्यानि इ वै भवन्ति" यव awa: सोमो ऽतिशखते ऽपरिमिताभिस्ततीय- सवने ऽपरिभितो वे ait लोकः ate aaa, सन्ततो wana faa stat भवति य ud विहानहौनं तनुते ॥ ७ (22) ॥
एवं तावत् शस््िशां होातक्राणां प्रातस्सवमे arated = शस््राखि खक्लानि ; tat च परिधानौयाः पूवं मेव “ower: परि- धानोयाः"- इत्यत ( २४६ ए० ) एिकाहिका wetare विमृष्टा: | भरयेदानों कतमास्ता इति विविनक्षि- “थातो ऽहोनस्य युक्िख विसुक्जिच'”-इति | wa’ परिधानोयाकथनानन्तदं यतस्तदिवेको afta, अतः कारणात् "अष्टौ नस्य' अरग णस्य युक्ति विमुक्तिच विषेकायोमे, waa इति ta: । युक्तिः योगः, खाधौनत्वन mat: सम्मादनम् ; "विसुक्तिःः विमोचनं, खाधीनतया निबेन्ध- परित्यागः ; तदेतदुभयं परिधानौयावश्नैन सम्मदते ॥
२२४ ॥ एेतरेयत्राद्मणम् ॥
aq ब्राह्मणाच्छंसिन: परिघानोय। मुपजौव्य क्रतोर्यीग- विमोकौ दयति - “व्यन्तरिल्न मतिरदित्यहीनं ag एवेदिनद्र fafa विमु च्चतिः-दइति | प्रातश्छवने ब्राह्म शच्छंसिनो “व्यन्त रिक्तम् इति ( सं ८. १, 0-2.) पर्यासस्तुचः #, तस्य “इन्द्रेण रोचना दिवः”-इति ऋऋटगुत्तमा (९. ) ; तया यत् परिधानं, aa अदहोनं' aq Oe स धौोनतया निवक्नाति | माध्यन्दिने सवने तु “एवेदिन्द्रम्-इति (de 9. २३. ६. ) परिधानौया +; तया ‘faqafe’ खधौनतया निग्टौत महौनक्रतु' विखम्भव्यवहाराय निग्रह परित्यागेन विमुच्चति ; खाधोनो fe करतुरवभ्यं फलं ere तौति युक्तो बन्धविमोकः॥ अयाच्छावाकष्य परिधानोयया योगविमोकौ दर्णयति- are सरखतीवतोनूनं सात इत्यङीनं युक्क?-इ्ति। भयं योगो विमोक स्वाप्युपलचथा्थः | ““राहम्”-दति (do ट. ac. १०.) प्रातस्सवने परिधानौया $; तया क्रतोर्योमो भवति | “नुनं सा ते""-षति (do २. ११. २१.) माध्यन्दिने सवने परिधानीया §; तया क्रतोविंमोको भवति ॥ भध मेत्रावरुणस्य परिधानौयया योगविमोकौ दश्यति- तै स्यामदेव वर्ण, नू ea इति विमु्चति'-दरति। wa विमोको योगस्याप्युपलक्षणाथः। “ते स्याम-इति (do ©, ६६. €.) प्रातस्छवने परिधानीया | ; तया अहोनस्य करतोर्योगः |
*„}, || पु* ९.२. ४। “ad मावापात् प्रति at सूर उदिते ( सं 9. ९९, ७. ), व्यन्तरिस मतिरत् ( do ८. १४. ७. ), श्यावाग्रस्य सुन्वतः ( Ho ८, ३८. ८. ) इति war: पर्यासाः"-इति आश्र tte ७.२. १२। सूक्तानां पर्थासानां वा न्या एव परिधानीया; ।
t; § Alo Ate ©, ४. & | पु० ९.२, 4, २४८ Jo द्र°।
॥ asafyat | ४] ON २२५
“q षट्त-दूति ( सं° ४. १६. २१. ) माध्यन्दिने सवने परिधा- नौया # ; तया क्रतो्विंमोकः a |
यद्यपि ढतोयसवने विमोको ae युक्तः, तथाप्यलिष्टो मसंस्ये इनि छोतकाणां ठतीयसवने शस्तराभावात् wawa wana. माध्यन्दिने सवने विमोको sfirfea: 1
यथोक्षयोगविमोकन्नानं प्रधंसति-- “एष इ वा अहीनं तनु महेति य एनं aay च विमोक्षु च वेद'-इति | ‘ay पुमानुक्ल- प्रकारेण ‘aay we प्रातस्छवनपरिधानीयया ata माध्यन्दिनि- परिधानौयया विमोक्षृद्च जानाति, एष एव प॒मानहर्गणं तन्तु" विस्तारथितु मदति । यथोक्षपरिधानौोयानमिन्नस्य नास्ति तवा- धिकार त्यथ; । एव Ran महरपेच्य योगविमोकादुक्षौ ॥
अधाहस्समृह मपेच्य योगविमोकौ दर्शयति-- “त्श्वतुविंशे Sey ava, सा युक्तिरध यत् पुरस्तादुदयनोयस्यातिरात्रस्यः विमुच्यन्ते, सा विद्ुक्तिःः"- इति । गवामयनस्य संवत्रसन्रस्य श्राद्यन्ते बहनी अतिरात्रसंख्य | ततोपक्रमगतस्य प्रायणोयाति- रातस्यानन्तरभाविनि चतुर्विश्ाख्य भरम्भणोये ऽहनि परिधानी- याभिः सवं sefadtat युज्यन्ते । सोऽयं गवामयनस्य योगः। अधं) दयनोयस्यातिरावस्य पुरस्ताद् वत्तंमाने महात्रतोये ऽहनि परिधानीयाभि; सर्वेऽप्यद्ध विंपरेषा fara इति यदस्ति, सेयं गवामयनस्य विमुक्तिः ॥
तब्र॒योगविमोकहेतृनां परिधानौयाना भेकेकविधलवं
fafeat उभय विषयत्वं दंयति- “तश्चच्चतुविंये ऽइत्रैकाहि- काभिः परिदध्युरत्राहेव ae संखापयेयुनांहौनकम कुयैरथ यद-
* आच्र० Bo ७,४, १० | Fog A.M. २४९ To Zot
२२६ | ॥ शेतरेोयत्राद्मणम् ॥
हीनपरिधानीयाभिः feeder आओान्तो विमु्मान seqa- तेवं यजमाना उत्कृवयेरव्रुभयोभिः परिदध्युः”-इति । (अन्ः अहनि चतुर्विंशास्ये यदि रेकाडिकाभिः' प्रकतिभूते एका ज्योतिष्टोमे विद्यमानाभिः परिधानौयाभिः परिदध्युः, तदानीम् waa चतुविंशाख्ये हितीयस्मिन् अन्येव oa’ गवामयनं .संख्छा- wag: समासिं FU | भ्रताहेत्यद्टशब्दः खेदे ; क्ट Faq: त्रैव समापो 'अहीनकर्म' सत्सरार्गणकर्तव्यं न Ha: | एत रैव कष्टम् । “अथः पूर्वोकवेपरौत्येन tarfear: परिधानीया परित्यन्य यदययद्धोनपरिधानोयाभिरेव सर्वे होत्रकाः परिदध्युः, इदानीं यधा लोकै रथश्कटादौ gat ऽश्ववलोवर्टादिः कियद् दूरं गला are: सन् यदि न विमुखेत, तदानौम् ‘sae’ उच्छि- दयेत; तथैव यजमाना ‘saa विनश्येयुः । सर्वेषां होतकाशा सै काहिकसखोकारे समाक्षपभावः, अशौनमतसखीकारे यजमानो- च्छेदः, इति दोषदयपरिडारार्थम् (उभयीभिःः रेकाहिकाभि- रद्ोनगताभिख्च परिधानयाभिः परिदध्युः। तत प्रकारविधेषः ya मेवोक्तः,-- मेतावरूण शेकाहिक्षाभिरेव खवनदथे परि- दध्यात् ; Wea ऽडोनगताभिरेव सवनदये परिदध्यात्; ब्रान्नणच्छ्टंसौ तु maw अदहोन गताभिः परिदध्यात्, ara ` न्दिनसवमे चेका काभिरिति निरयः | wer नि खंयाष्य पुवं नेष सिद्त्वेऽपि ( २४९,२५० प° ) प्रकारान्तरे away मव पुन- रभिधानम् ॥ |
ataguatfa: परिधानं cera owafa— “तद्या दौर्घाँध्व उप्रविभोकं वायात् arena —sfa 1 लोके यथा बा ‘sata’ दूरमागें गच्छन् पुरषः “डपविमोकं" रथश्कटादौ
॥ weafwat | ४ । ७ ॥ “220
-योजिंत मशवलीवदीदिकं ae तश्र eafaqenafagqea ‘arate’ खान्तिपरिषारेण शम च्छेत्, तादगेव ‘aq’ उभयविधपरिधानौ ; यधा मागे वष्नश्रमः विमोकेन निवततै, एवं मरोनगताभि- -रापादितः मः रेकाहदिकाभिनिवर्तते॥ ।
उभयविधपरिधाने दोषं परिष्व्य ga edafa— “सन्ततो देषां यन्नो भवती व्यूसुश्लन्तः-¶ति । एषाम्" उभयरविधपरि- धानयुक्ञानां परुषाणां यन्नः सन्ततः विच्छेद्रह्ितो भवति । क्षामुनासिका aft: प्रप॑साथां विशब्दादुपरितन उकार एव- काराथ, तस्य Sheree: | यजमानाः अमं विमुख्चन्त एव ॥
भध स्तोमातिग्रंसने कञ्चिदिपेष' enafa— “cai देम इयोः सवनयोः; स्तोम मति शसेद्""- दति यदा aravfaaw: स्तोभः क्रियते, तदानीं हो्रक।(ः स्तोमसङ्खा मतिलष्य शसन. यम्, aa ‘zat: प्रातभीष्यन्दिनियोः सवनयोः "एकाम्" we वा इ" wal वातिक्रम्य न wag, किन्त्वेकया ena वातिश्ंसेत्। grad नियमः प्रातस्छवन एवोक्षः, उत्तरयोसु सवनयोरपरि- भिताभिः भतिन. मुक्तम् #; तथा सति माध्यन्दिने सबने पूर्वा सरविरोधः प्रसज्येतेति चेत्, afe तवरेकया दाभ्या मपरिभिता- भि्विकस्पोऽसतु + ॥
agfucfanaa बाध are— “दोघारण्धामि इ वै भवन्ति, यत anita: स्तोमो ऽतिशस्यते”-इ्ति। यथा दौर्बेष्वरण्येषु गच्छतः gare विश्रामसख्यानाभावात् मदहाप्रयासः, तथा awt- भिरतिगंसनं दुःखटेतुरित्यषेः tt. OO Cant © न सोम मति शंसेत्---नअपरिभित(मिरचरयोः"-इति २५२,२५३० (`
+ “शरुतिर्धं तु यत्र खात् तव धसावभावपि"-गति मर सं २.९४ ` ४३
दरे #॥ रेतरेयब्राद्मखम ॥ `
म।ध्यन्दिनसवन इव ढलोवस्वने पकल्लान्तर मस्तौति शद्धा वारयितुं gata भेवापरिमिततवं य॒नरष्यभिधन्ते — ““भपरिमिता- भिख्तृलौयसवने ऽपरिभितो वै eit लोकः खगस्य लोकस्य" -ष्ति। (अपरिभिताभिःः नियतपरिमाश्रहिताभिः। aire भोगवाइुश्यादपरिमितत्वम् i
वेद नपूर्वक मनुष्टानं प्रशंसति - “सन्ततो erect sfeadt sern भवति य एवं विष्ानदोनं तनुके”-इति | -षुमरागुक्षप्रकारेषणतिशंसनं जागन् aera मनुतिष्ठति, ace’ पुर् षस्य “भम्भारव्धः' पाभिसमुख्केनोपक्रा न्तोऽ हग खः सन्ततः” नेरन्तर्येष बर्तमानः, कदाचिदपि “afrera:’ विनाश्चरड्ितो भवति ven
इति खौमष्षायणाचायैविरविते माधवीये Ferma
शितरेयत्राह्मशप्य षटठपञ्चिकाथां चतुर्घाध्याये ` ( एकोनतिथाध्याये) ama: श्वर; ॥ < (२३) ॥
॥# अध अषमः Sw: tt
देवा वै वले गाः पर्यपरश्यंला यन्नेनेवेष्यंसाः ष्टेनाह्ृा्रबं सत प्रातर्सवने नभाकेन वल मनभयं- स्तं $ यदनभयार३न् अश्रथयत्नेवेनं तत् त उ aala- सवने aaa कालखिल्याभिर्वाचःकूटेनेकपदया वलं विदज्व गा उदटाजंसथेवेतद्यजमानाः प्रात
* “gape” Sa, 8) `
nweufyat isis २8६.
स्सवने Waa वलं नमयन्ति तं य॒त्रभयन्ती 2 * अथयन्ल्येवेनं AT तस्माद्ोचका; प्रातस्सवने नाभा- कास्ट चाञ्छंसन्ति यः ककुभो निधारय इति aat- aqqq: पूर्वीष्ट इन्द्रोप मातय दति ब्राह्मणाच्छंसी ता fe मध्यम्भराणा मिलयच्छाषाकस्त उ ठतीय- सवने वल्जेण 'वालखिल्धाभिर्वा चःकूटेनैक पदा षलं faa गा wyafa पच्छः प्रथमं षड वाल- चिल्यान; सूक्तानि विहरत्यदर्बो feta qe Tega स पच्छो faery प्रगाये प्रगाय एवैकपरटां SA वाचःकुटस्ता एताः पञ्चैकपदाश्चतसो दश- मादू एका महाव्रतादथा्टाक्षगाणि माहानाम- नानि प्रदानि तैषां aaa: सम्पद्यत तावन्ति शं सेन्नेतराण्याद्िये ताथा चश्यो विद्र स्ताद्येषैकपदाः शंसेन्तानि चैवाष्टाक्षराणि माहानामनानि very wan विडरंस्ताद्चैवैकपदाः taut चेवा्टाच्च- राणि! माहानामनानि पदानि'स यत् प्रथमं षड वालखिल्यानां सुक्लानि विष्रति प्राणञ्च aed च विरतिं यद् हि तीयं wae amare विरति यत् तीयं खों च तदात्मानं च fave तदुपाप्नो fast? काम surgi वडबे वालखिल्यासपाप्नो
ङ “qqugaye” क च। |
380 ॥ रेतरेयनत्राद्मणम् a
ATLAS एकपदाया AUTH: प्राणकरप्ता मव्रिषता- नेव चतुथे प्रागाथाब्छंसति पशवो वे प्रगाथा; पशुना मवरुदतैा' नाचेकपरदां व्यबदध्याद्यदजेकपदां व्यब- दध्याद् वाचःकटेन यजमानात्पश॒चचिहंण्याद् य एनः तज ब्रूयाद् वाचःकृटेन यजमानाव्पशृ्निरवपौरपशर मेन मकरिति शश्वत् तथा ख्ा्तस्ममात्चेकपदान्न व्यवदध्याद् TATA ae Waa स एव AAT TT स्तदेतत् सौवलाय afdatfe: wie स होवाचः ufasrat यजमाने पशुन् पर्ययदेष सकनिष्टा उ मा मागभिष्यन्तौति' तद्ध ह यथा wear ऋतििरभ्य' एवं निनाय।' तदेतत्पशव्यञ्च aug शस्तं ' तस्मा- देतच्छंसति ॥ ८ (२४) ॥
अथ UIE षडहस्य षषेऽनि धिष्णगाख्यशस््रक्तपि खक विधातु माख्यायिका are— “ar वे वले गाः पर्यपभ्यंस्ता यज्ञे Fea: ष्ेनाहप्रुव॑सते maT नभाकेन वल मनभयं सतं यदनभयारेन् भश्रथयन्नेषेन तत्, त उ ढतीयसवने वच्वेण वाल- खिख्याभिवाचःकुटे नै कपदया वलं विरज्य गा उद{जन्”-दति 1 वसनामकः किदसुरप्रभुः, तदीयमृस्याः हस्म तिप्रमुष्डानां Carat गा -अपद्कत्य वलस्य WE स्यापितवन्छः |. Vara केन- विद्धतसुखेन "वलेः वलस्थ we अवखापिता गाः "पर्यपश्चन्' ज्नातवन्तः | Mal च साममेदादौन् लोकिकोपायान् पदित्यज्ध
॥ षष्टपञिका । ४ | ८.॥ ३४१
‘ana उपायेन Quy wa frst naa | कला च USIUSEA यत् षट मदः, तददहरनुषछटाय AAAI “A” गाः प्रा्रुवन्। ते' देवाः प्रातस्छवने नभाकनान्ना मष्टषिंणा, तदु- देन AAT वा, वलनामक मसुरम् “अनभयन्ः [ नमतिधातुहि- am: ] ताडितवन्त इत्य्थः। ‘wv प्रतिबन्धकारणं aerate ससरं यद्यपि “अनभयन्' ताडितवन्तः [ श्रतिस्ताङनप्रं सार्था | तदानी भेव गोग्रहं (अश्रययन्नेव' रच्षणार्थप्राकारदारोक्चाटनेन गिरोधं शिथिज्ञोक्षतवन्तः ; यदा वलनामान. मसुर मेव वलक्षय मापाद्य. शिधिलोक्लतवन्तः। ते डः पुनरपि ते देवाः aata- सवने वञ्जङूपेणावखिताभिः वालखिल्याभिः' iar areas: नैकपदया' वलं ‘freer विशेषेख wat aat खकौया गाः (उदाजन् तदौयाद् दुगौदुहमि तवन्तः | वाचः कुटशब्देन विहतो wafata ख्यत द्त्युपरिष्टाद् दभेयि्यति ; स एव area एकपदा भवति ॥ |
भथ लभाकेन eer ठ चान् विधत्त — “त्थेवेतद्यजमानाः प्रातरश्वने नभाकेन वलं मभयन्ति; तं यन्नभयन्ती २ अथयग्धयेवैनं तत् ; AMAR प्रातख्छवने नाभाकास्तृचाच्छसन्ति”-इति | यथा देवा नभाकेन वलं हसितवन्तः, तथैवेतसिन् oe ऽहनि यजमानाः प्रातस्छवने नभाकनान्ता महर्षिणा Zea मन्तेण "वलं बलनाम कासुरवत् प्रतिबन्धकं पामानं (नभयन्तिः feafer । ‘a’ बलं “यद् यदा नभयन्ति [ ञ्जतिः पुवेवत् ), (तत्' तदेनं चय afer गिधिलं कुर्वन्ति! "तस्मात्" कारणात् मै्रावक्णादयों ‘Sas’ प्रातस्सवने ATTA नभाकेन टान् ठचान् WAY: ॥
तांस्तृषानुदाहरति ~ “यः कङ्मो निधारय इति मताः
28 .॥ VALAAT TAA ॥
वसः, पूर्व vata मात इति arerareiat, at fe मध्व- wera मित्यच्छावाकः''-दइति । “यः कङभः'-इत्ेक स्तु च; ( सं ° ८.४१. ४-६.), “वुर्वीरे?-दति {( We ८.४०. ९-११.) हितीयः, “at हि-दइति (a ८. ४०. ३-१. ) aata: ; मेवावरुशादयः क्रमेण WT: #॥ ~ 3 | pe . तांसरशान् विधाय faced विधत्त — “a ड इती यसवने वष्वेण. वालखिण्याभिवाचःकूटेनेकपदया वलं विङ्ज्य गा आषु चन्ति”-द्ति। awvaa मैज्ावरखादयः वलं" प्रतिबन्धकं पाप्मानं aft वज्रूपेख वालखिव्येन विनाश्य गोप्राप्ती faw- afeat: सन्तो गाः प्राप्नुवन्ति. वाखखिख्याभिर्वाचःकूटेनेक- पदयाः-दइति, एतावता थिखल्वरूपर ममिदहितम् fn तदेतदिगदयति-- “पच्छः प्रथमं षड वालखिल्यानां सूक्लानिं वि्रत्यचैचथो. दितोय खक्शस्तु तोयं, act विहरन् ware प्रगाथ एवैकपदां दध्यात् स वाचःकूटः-¶ति | वालबस्िश्यनाभकाः Rea awa, तेषां सम्बन्धौन्धटसक्तानि विदन्ते ; लानि वाल- खिल्यनामके ग्रन्थं समाल्ायन्ते ४ | dearer यानि षट् aria,
* “aerate चैच्छंसेदटूहं मनुरूपेभ्य cede वा नाभाकांल वानाबपेरन् गायती कारम्""-इव्यादि Wo Ale ७.२. १९,१७ + Jo ९९८ Yo ^+ द्रव्यम् I
‡ भध्यपक-मोचमृखरस॒द्रितपुलके भरममस्डलौय -षष्टानुवाकात्परततात् wafer: नामकान्येकादच सूक्तानि genie saa, agqayg ger: संहिताया मखलहती विभागः, न् तच बालखिश्धाना sei सत्रिवेः ; ता मैव संहिता मवलम्बा awn भाष्य मकारि। Tass "“दालखिल्यनामवी गग्धे'-इति। अरकविभक्षसंडितायां TIERS चतुर्थाध्याये ageata: सप्तदश वर्गा वालख्िल्यौया एवेति न तत्र वाल- खिख्धाख्यः कथचन प्रथक् wa sfa अथ यदुक्त मारख्यकभाथे “संहिताया मात्रातानि'- इति (४, २, ४.२. }, तदपि कालद्ल्यसं eater एषक् अनव यमिप येकेव । . `
॥ uspafeat; ४।२८॥ ३४३
atfa weet पच्छः" पादशो विष्रेत् | ततो दितौयस्या माठत्ता वर्गो विष्टरेत् । ठतौयस्या mad want विदरेत् | यदा पच्छो विरति, vert भेकौकस्मिन् wart एकैका मेकपदां दध्यात् । ख प्रगाेकपदयोः sel वाचःकूटः-दइत्यनेन WAT. भिधोयते। त fad fren माश्वज्ायन भाह--^षट् ami afar पच्छो विहरेद्, व्यतिमपं atam, व्यतिमर कशः, प्रगायान्तेषु चागुपवखन्तान खगावान ater: शंसेत्”- इति (Mo ८.२. १६, २०) ay षट॒सुक्तेषु wangarer- मदय मेव मालावम्- | shi aa: सराघस मिन्द्र मच यथा विदे | के जरिदढभ्यो aan yeaa: खषशस्नेणेव शि चति * (१) warataa प्र जिगाति धृष्या wher safe दाश्षे | मििखििप्र.रसा भस्य पिजिरे दन्राशि पुरुभोजसः ¶ (२)'?-दइति | इहितोयसूङ्ेऽपि ऋग्दइय मेव माकातम्-- श्र सु श्रुतं सुरास मचा शक्र मभिटये | -यः Eas सुवने काम्यं वसु awata मंहते ‡ ( १ ) शतानोका हेतयो भष्य दुष्टरा इन्द्रस्य सभिप्ो ast: | गिरिं yar wary पिन्वते यदीं सुता अमन्दिषुः § (२)'*-श्ति। ay प्रधमसृक्षमत भेकं पादं च. संयोजयेत् | सोऽयं fawre: | अस्मिन् विद्रे शव्यतिमः, नाम क्िदिशेषः। ख च यथाकर्म चरितश्च प्रकारान्तरेण योजने सति सम्पद्यते | प्रमसूक्षस्य प्रथमाया. चि ` प्रथमपाद gw feta दितौयाया मुचि , ( यद् ) हितौयपादं तेन संयोजयेत् । तद्था- ॐ, +, {, § एषं arty मोम्ः-दति was भाष्वपुसक्षेषु । .
२४४ ` ॥ एेतरेयब्राद्मशम् ॥
“अभि प्र वः सुराधस मिष्दरस्य समिषो महो: -इ्ति। ` हितोयसूक्षस्य हितौयस्या मृचि प्रथमपाद मुक प्रथमसूलस्य प्रथमाया मृचि ( यत् ) हितौोयपादं तेन संयोजयेत् । तचधा- ^श्रतानोका हेतयो भस्य दुरा इन्दर ad यधा विदोम्?'--दइति। अथ प्रथमसूक्षस्य प्रथमाया मुचि ठतौयपाद gar feats ame हि तौयस्या afe (यत) चतुर्थपादं तेन संयोजयेत् । तद्च॑धा- “यो sitet awa पुरूवसुयदौं सुता अमन्दिषुः” दति | हितोयसुक्घस्य दितो यस्या मृचि ढतीयपाद gat ITE प्रथमाया मुचि (यत् ) चतुर्थपादं तन संयोजयेत् । लद्यथा-- “fafea भुजमा wang पिन्वते awata शि्षतोम्”-ईति | तदिदं qraenfawa aaa भेकः प्रगाथः सम्पद्यते! त्च प्रगाधस्यान्ते “इन्द्रो विश्वस्य गोपतिः”-द्त्येता Face? सन्द "ध्यात् । सोऽयं समुह वाचःकूंट सख्त कः | अनेमेव न्यायेन सवषु सूक्तेषु wiqa gfeam पादो व्यतिमशं विष्टर . सुेयम् | अथादैचेथो विार उच्यते | MEARE प्रथमाया मचि प्रषः मार्थं qu हितीयसूक्षस्य दितीयस्ा मुचि (aa) ewe तेन संयोजयेत् । ` तद्यघा-- ५ ` “gi wa: सराधस fast aa यथा fae | fafa ysat aaaa feat यदीं सता भमन्दिषोम्--इति। ‘Wa सव मब्रेयम् | ऋकशो fretd | da Wanda प्रथमा सच Fat तया se fertagaa featar qe योजयेत्। एवं सर्व ज्रोहनोयम् se
e एष faerd aermahiman: ; अन्धविधावपि विड।री भाग्रलायनेनेवाभिडितौ
ॐ, 99
“थ वालखिरध। विहरेत् o—e इति बु हौष्डिनौ"-दति (८, ३. ३- १७, ) ।
॥ षष्ठपञिक्रा । 81 sa ३४१
अथ प्रगाधान्तेषु प्रकतेपणोया एकपदा दमयति- “at Tat: पञ्चेकपदाश्चतस्रो दशमादङ एका महात्रताद्”-इति 1 या एकपदा ऋचः प्रसेपव्याः, ता एता एक पदाः TWAT: | तासु चतस एकपदा; शुत्यम्तरेषु दशमेऽहनि पठिता; # | AWIETAT- CF ताश्चतसर अनेतव्या: | तासु “al विस्य गोपतिः"-दत्येषा प्रथमाः “cx विश्वस्य भूपतिः"? दव्येव( दि तोया, “cat fara चेतति""-द्त्येषा adta, “sat fawe राजति"?-डइत्येषा चतुर्थो; warafaet युत्यन्तरेषु awiad Zar f, साच “इन्द्रो विष्वं विराजति"-श्व्येतायो ; तघ्मात् महात्रतादानेतव्या। ता एताः पञ्च एकपदा: पञ्चसु प्रगाथेषु प्रल्तिपेत् ॥ | °
अवयिष्ेषु प्रगाथेषु प्रेष णोयान् पादान् दगंयति — “अथा- wraufy माहानामनानि पदाभि; तेषां यावद्धिः सम्पद्येत, तावन्ति पंसेत्रेतराश्याद्ियेत-इति। भध पञ्चसु प्रगाथेषु पञ्चाना भेकप्ररानां प्रर्षेपादनन्तरं -मादानामनानिः मषानामशब्देन “विदा मघवन्ः-इत्यादयो महानानोसञ्ज्ञश्षाः (To भाः ४.) विधौयन्ते, तेषां महानासा मुचां सम्बन्पीन्यष्टास्षराणि पदानि “9 चेतनप्र चेतया-इत्येवमादौनि यानि सन्ति, तेषां मध्ये यावि wera: पादेरवच्िषटेषु प्रगाथेषु waa: aaa, तावन्यष्टा- चराणि पदानि waq ¢ , इतराख्यष्ट!ल्षराणि पदानि महानाम- सम्बन्पोनि ननाद्वियेत' न प्रक्िपेत् ॥ |
+ एताश्चतखः शाखान्तरीया इति कल्पे प्रप्य विहित; ( भाश्र० Ae ८,२.२९.) । + Go भ्रा०५.३.१.२। “Kaa मेकपदं शाखान्तरगतां पठेत्”-इति तव सार भा०। “एकां लद्व्रतादाहइरेत्”-इति Size Ato GR. RVI i “apfinfa म्टासरान् पादान् Hera, सपरौषाग्यः*-द्ति ATs Who ८.२.२३१ 88
२४९ ॥ एेतरे यत्राह णम् ॥
एवं पच्छः शंसने प्रतेप णोय मभिधायारैर्चयो विहरणे प्रत्तेप- wi दर्थयति- ्रथारर्चभो विहरंस्ताचैत्रेकपदाः शंसत्; तानि चैवाष्टातच्तराणि मादहानामनानि पदानि?-द्ति। यथा पच्छो विहरणे mare waa, एव मर्ईर्चशो विदरशेऽपि योजनोयम्॥ |
तदटक्थो विदरणेऽपि प्रतपं विधत्ते-“भथ ऋक्थो विरः स्ता्ेवेकपदाः सेत् ; तानि चैवाष्टा्तराणि माहानामनानि पदानि?-दति। पूववग्रगाधान्ते waa: |
यदुक्तं पच्छो shan wan इति पयीयव्रथेण fafad विह रणम्, तदेतत् प्रण्सति--“स aay षड् वालखिस्यानं सुक्लानि विरति, प्राणच्च तदाचं च विरति; यद दितोयं, waa तश्मनश्च विद्धरति; यत् cata, wit च तदाल्ानं च विहरति; तदुपाप्रो विदारे काम Barat ast वालखिल्यासुपाप्तो वाचःकूट एकपदाया Aare: प्राणक्ञुप्ााम्”-दइति। सः अनुखाता प्रथमं प्रथमे पर्याये वालखिल्यानां षट सूक्तानि विहरतौति यदस्ति, तेन प्रथमेन पच्छो विहर्णेन प्राणं वाचं “विरतिः भिखोः करोति। दितीयपर्व्यीये wis विदरणेन चच्ुर्मनसोर्भिशरौः करणम् । anata ऋकशो frecta ओखोतेन्द्रियजीवामनो- मिंखौ करणम् | ‘aq’ तथा सति विद्रे यः कामः फल- विषः, स ‘sata प्राप्तो भवति | तथा वखरूपास् वालखिल्यास यः कामः, सोऽपि प्राप्तः । तथा वाचःकुटरूपाया मैकपदायां यः कामः, सोऽपि wre | तथा प्राणवागादौनां Hatt विषरणे यः कामः, सोऽपि प्राप्तो भवति ॥ |
aquiata विदार amtq यथापादं शंसनं fare —
॥ षष्ठपञिका | ४ | ८॥ ३४७
“क विद्ध तानेव चतुधे प्रगाथाज्छंसति ; पशवो वे प्रगाथाः, पशूना मवर्देा?-इति । प्रगाधानां पश्प्रासिहेतुलाव् पशलम् |
विहरण पंसनवद व्ाप्येकपदाप्रचेपप्रसक्षौो निषेधति - “नातः Hiei व्यवदध्याद्'"-इति। एकपदायाः प्रचेपे प्र गाघदयस्य मध्ये व्यवधानं स्यात्, तन्न FATE ॥
तत्करणे बाधं दशयति - “्यदत्ैकपदां व्यवदध्याद्, वाचः- RSA यजमानात् पशूनि दण्डाद् ; य एनं तत्र ब्रूयाद्, वा चःकृटेन यजमानात्यशूचरिरवधौरपश भेन मकरिति शत् तथा स्यात्" दति । afe ‘wa’ चतुर्थपयीये एकपदाव्यवधानं Haig, aay वाचःकूटरूपेण. एकपदासह्ितप्रगाधेन वच्वेण पूवं विद्यमानान् पशून् यजमानादस्मात् “निडहग्यात्' facta विनाशयेत् | एवं सति यः कोऽपि विरोधो समागत्य ‘aa’ शंसितारं तत्र शंसन- काले श्रूयात्" शपेत् । कौदृशः भ्राप दति सोऽभिधोयते-- हे शंसितः! त्वं वाचःकुटेन वेश यजमानात् पशून् ‘facet’ fare इतवानससि। ‘ad यजमानम् “soy पश्रःइतम् ‘sa: क्तवानसोति। तदानीं “श्खत्' अवश्यं तथा ae’ पश्रहित एव स्यात् ॥ |
विपत्ते बाध सुक्ता खपश्च मुपसंहरति-- “तस्मात् तत्रेकपद्ं न व्यवदध्यात्"-इति॥
वालखिल्यानां षट् सूक्तेषु fae wat अवशिष्टयोः सप्माष्ट- मयोः सुक्योः# विपयासेन dad विधत्त -“हेयवोत्तमे ga पय-
% सुद्िते शाकला संडितापुस्तक्ते त॒ त वि eter cuit ewe TO धस्त्वेष शखामेदक्षत इत्यपनेतव्यः । @fa at aseitg वालखिल्यानि, afequfa dif तु खिलमूक्रान्येवेति खात् समायम् |
३४८ ॥ रेतरेयत्राह्मणम् ॥
स्यति, सएव तयो्विंहारः" इति | ये हे उत्तमे सूक, ते विप- येस्येदेव ; न तु विहरेत् । wed qa मादो पठित्वा पश्चात् सषमस्य पाठो विपयासः | ‘aati: दयोः gmat: (do ८.६. uy ५६. ) ‘a’ एष विपय्यस्वपाठढ एव विहारखानोयः ॥
शिख्पनामकं शस्तं निरुप्य प्रणंसति--““तरेतस्लौबलाय सर्धि- afer: शशंस; स होवाच-- भूरुविष्ठानहं यजमाने पशून् पर्यग्रहेष मकनिष्टाखउमा मागमिष्यन्तौति; aa इ यथा महद्धा ऋरलिविगभ्य ua निनाय ; तदैतत्य थव्यच्च ae शस्त्रं ; तस्माद तच्छंसति †- इति। सोवल'नामकः कचिद्यजमानः, तखी वरसस्य युतः “सपि.” -श्तयेतन्नामक waa, “तदेतत्' frre ण्स च । शरंसना- ee मेव मुवाच,-- भह मस्मिन् सौबलनामके यजमाने" (भूयि- ष्टान्' ufanaa प्रभ्रूतान् पशुन प्रग्रेषम्' परितः सम्परादित- वानस्मि। तस्माद् अकनिष्ठा डः wet ठव पशवो मा माग- faufa | ततः सौबलो यजमानः यथा. ‘awar कविभ्भ्यः" हो जध्वये हाढब्रह्मभ्यो दक्तिणां दन्तवान्, अथापि शिस्यभंसिने षा त्रकायापि aw saan: गाः दस्िणात्वेन निनाय । तस्मा दतत frame fay लोके पशसाधनं परलोके खगंसाधनञ् | तस्मात् “एतत् fad सेत् ॥ ८ ॥
दति ओौमत्सायग्णाचायेविरचिते माधवौये वेदार्धप्रकाथे रेतरेयत्राह्मणस्य षषपञ्चिकायां चतुर्थाध्याये (एकोनजिंशाध्याये) wea: खण्डः ॥ ८ (२४) ॥
॥ waafaqar) ४। < ॥ ३४९ ॥ अध नवमः खण्डः ॥
दरोणं रोहति aaa ब्राह्मणं मन्द्रे पशुका- मद्य ae set वै पशवस्तव्नागतं खाञ्जागता वै WMATA Walaa तत् पशुषु यज- मानं प्रतिष्ठापयति वरौ गोहेत्तन्महासुक्त' च जागतं चेन्द्रावरुणे प्रतिष्ठाकामख रोषटेतद् देवता at एषा होजैतव्मतिश यदटेन्द्रावसगा तदेनव्खाया मेव मतिष्ठाया waa: म्र तिष्ठापयति ' यदेवैन्द्रावरशाङेद् एषा ह वा wa fafafafaer वै कामा भाष्यन्ते स URI Tea सौ पथं रोड्तदपाप्च णेन्द्रावसे! काम Sarg: सौ परे ॥ < (९५) ॥ |
शिष्यं खन मभिधाय शंसनान्तर मभिधत्ते-- “qv? रोहति, tara ब्राह्मणम् ?-इति । दुःशकं रोण Fad यस्य wary, तत् "दृरोहणम्', तत् “रोहति शंसेदित्यथेः । ‘ae’ दूरोहणस्य विधायकं ब्राह्मणं पूर्वं मेव विषुवदःप्रसङ्गे “arya कूरोहणम्”-दत्यताभिदितम् # । श्रत एव पूवीचार्या प्राहः -- ` Cent वे लोक इत्यादि पूष विषुवति क्रतौ ! दूरोहणब्राद्मणन्तु प्रागवोचाम वै स्फुटम् | सप्तरूपा हंसवती Few मितीरितम्”-इति । Caan पच्छः, wea, fara, ऋ कशो carta,
# २ भा० ३४९ ए० 8. RO, द्रश्व्यम्।
९५० ॥ रेतरेयब्राद्यणम् ॥
पुनरपि facet, swam, पच्छ इति सप्तभिः प्रकारः पठन भिति द्रोणम् #। तदेतत् पूर्वे" तार््छसूत ऽभिहितम् 4, taint फलविशिषाय Ge qa तद् faud— “Ve ay- HAS Ueda वै पशव.”-दइति। इन्दरदेवताके afeifaa सक्ते पशप्राप्चयाथं दरोणं Tea शंसेत् । इन्द्रस्य afer पश पोषकत्वात् पशव रेन्द्राः ॥ |
तस्मिन् am छन्दोविशेषं विधत्त -- “asta स्वाव्नागता वै पश्रवः''-इति। सोमाडइरण्प्रसङ्ग जगत्या पुना मानौ तलात् ४ तत् सक्र जागतम् |
तस्य सक्तस्य कञ्िरिगेषं विधत्ते -“तन्म्ासूक्तं स्याद् भूयिष्ठे ष्वेव तत् पशुषु यजमानं प्रतिष्ठापयति” द्ति। दिषिधं . aa Ge awa | अत एवारण्यकार्डे वच्यति -- “ते ज्ुद्रसक्ताञ्चाभवन् महासुक्ताख्च”-इति (२. २. २. ५. ) | महासुक्तलत्षणं प्रूवाचाय- स “eqqatat अधिकं महासृक्षं विदुबुधाः'?-द्ति। तेन. महासक्तेन भूविष्टेषः भत्यन्तप्रभतेष्वेव ogy यजमानं प्रतिष्टा- पयति ॥ ह
faafad सक्तविशेषं enafa— “वरो रोहेत्तम्महासूक्तं च जागतच्च”-इति । aqata कञ्चित् महभिः, तेन दष्टं सक्त मपि बसशब्देनोच्यते | तस्मिन् सृक्षे “रोत् दूरोहणं शंसेत् । “A ते मडे7-दइत्यादिकं (do १०. ९६. ) बरुनामकां सूक्तम् । तच तरयोदशर्चत्वाहा सूक्तं, जग तौ च्छन्दस्कञ्च ॥ | :
9 “sq: शरचिषदिति waists शस्तिपया age सनवान सक्ता प्रणत्यावय्येत् ¶न-
faratda: पच्छ एव सम मेतद् ZOTAR “द्रति We ayo ८. २. १४, १५।
† २ भा० ३४९०४. ३. ९. AVA | ‡ रभा ११५-!३०पृ० MATECTHAT, AT BOT LEAH |
॥ षष्ठपलिका | ४ | < ॥ २५१
फल न्तराय सूक्तान्तरं विधत्त -- ^रेन्द्रावरुे प्रतिडा कामस्य रोहेदेतदेवता वा एषा शोत तग्रतिष्ठा यदन्द्रावरुणा ; तदेनत्खाया समन्ततः प्रतिष्टापयति*-इ्ति। यथा पषशकामष्य सप्तरूपदहस- amma द्रोणम् Bean रोडेत्, तथेव प्रतिष्टाकामस्ेन्द्रा- वर्णको सूक्ते श्ंसेत् | शंसितुर्मेतावस णस्य हो्रकस्य क्रिया (होत्रा; एषा चेबदेवताका "एतग्मतिखाः इन्द्रावरुणशटेवताकसमाियुक्ता | यस्माटैन्द्राषरुषा, याज्येति शेषः | “इन्द्रावरुणा मधुमत्तमस्य" इति (सं ६. ६८. ११.) याज्याया इन्द्रावरुणदेवताकत्वात् समा- पेरिनद्रावस एसम्बन्वः । तथा सति "एनद्" दूरोहणं सखाया मेव प्रतिष्ठायाः सख्स्योचिताया मेव समापो ‘aaa शस्त्राने प्रतिष्ठापयति ॥ |
पनरपि qa प्रशंसति - ““वदेवेन्द्रवरुणारेड् एवा ह वा अत fafafafaer बै कामा भाष्यन्ते, ख यद्धवन्द्रावरुणि रोत्, सौपर्णे रोहेत्तदुपाप्न शेन्द्रावरुणि काम sara: सौपर्णे”-इति । ‘az’ यस्मात् कार णादेन्द्रावरुणे सूक्ते दुरोणं रोहति, तस्मात् खाया भेव प्रतिष्ठापयतोति पूवेत्ाल्यः । यद्वा शन्द्रावरुणे ah दरो ण मिति यदस्ति, एषेव दूरोहणक्रिया wa निवित्" [ इवशब्दोऽत् लुपो zea: | निवि्हशौव्यथः | तथाच दूर ह णरूपया “निविदा सवे कामाः प्राप्यन्ते। “Aad सूक्ते दुरोणं रोहेदिति पक्ता न्तरम् | खिलेषु * समासरातम् “इमानि वां भागधेयानि-दति
* “aq उवैरयीरसभभिन्रं भवति, खिल इति वे तदाचचते"-इति wae ato ८. २.४. १। “gang वक्तव्यतलेन परिशिष्टं खिल मिति fe खिललच्षणम्"-इति MA Ho १४..८. १.१. Fo Hel
† सद्वितशाकलासंह्िताणा मेतत् aa वालखिव्येष्वन्य भैकादश।
१५२ ॥ एेतरेयव्राद्म णम् ॥
(Wo ८. ५९. +) Ga सोपणंम् ; “catia वेति सप्तचं सौपणं खेलिकं # विदुः"-दति। aera ure यज्हिति ( wre Wo २. १२. १४. ) BMA सूक्त Cady) रेन्द्रावरुणे wows वा द्रोडणपरंसनेन तज्ोभयन्र यः कामः सम्भावितः, सः (उपातः प्राप्ता भवति ॥<॥ sfa खोमस्ायणाचा्य विरचिते माधवीये वेदाथप्रकाथे रेतरेयत्राद्मणस्य षटपञ्ि कायां चतु्ाध्याये ( एकोनविंशाध्याये) नवमः खण्डः ॥ < ( २५ ) ॥ | ॥ अध दशमः GW: ॥ तदाहुः संशंसेत् षष्ठे ऽहारन् न संशंसेइत् इति! संश से दित्याइः कथ waa संशंसति कथ मव न संशंसेदिल्यथो खल्वाूर्गेव संशंसेत् स्वर्गो वे लोकः ay महरसमायी वै स्वर्गो लोकः कश्चिद खगे लोके समेतीति स यत्घंशंसेव्मानं acqaica यत्र संशंसतौ३ + तत्खगंख लोकल gd तस्मान्न संशं सेद् यदेवन संशंसती ₹ ‡ waa स्तोवियः भागा वालखिल्याः स यत्बंशंसे देताभ्यां देवताभ्यां यजमा- नख माणान् वीयाद्य एनं तच त्रुयादे ताभ्यां Saar TAMAS प्रायान् Amara एनं इहाद्यतौति
* वालखिल्धसृक्तान्यपि खिलविशेष!्येव | Whe are ८, २.४. ९. wef t,t od?” @, a, a, धच ।
॥ asufsat | 8] १०॥ २५२
श्व स्तथा खात्तस्मान्न संशंसेत् स waa सिषं वालखिल्या इन्त पुरताद् द्रोणस्य संशंसानौति नो एव तखाशा भियात्तं यदि eq एव अिन्देदुपरि ाहुरोहण्खापमि वहूनि शतानि शंशद्यद्यो aq कामाय तथा कुर्यादवैव तदुषाप्च मेन्द्रो बालिल्या- सास हादशाचराशि पटानि'तनस काम उपाप्रो य चेन्द्रे जागते at मेन्द्रावसगं qa मेन्द्रावरुणौ परिधानौया तस्मान्न संशंसैत्तदाहइयथा वाव SIA मेवं we fagat वालखिल्याः शखन्ते fagai- mats afagats इति fava मिति ब्ूयादश- चरेण हाटशाच्चर मिति तदादर्यथा वाव शख मेवं याज्या तिखो देवताः werd ऽभ्निरिन्द्रो वर्णं इत्यधेन्द्रावर्श्य{ यजति कथ मभ्निरनन्तरित इति योवा अग्निः स वसणस्तदप्येतटषिशोक्रंत्व मग्ने वरुणो जायसे षदिति तद्यदेवद्धाबङ्ण्या यजति तेनाभ्निरनन्वरितो ऽनन्तरितः ॥ १० (२६) ॥
॥ इ त्येतरेयव्राद्य शे षष्ठ afgarrat STATA: NBN
aa किञ्चिद् fer qzraafa— “तदाइः daa षष्ठ
$ ।३न् न Waa? इति"-इति । तत्' at Haw at gies
we संनि पश्चाद् ब्रह्मवादिनो विचार माडः यन्येकाडिकानि ४६
२५४ N एेतरेयत्राह्यणम् ह
ace भंसनोयानि सन्ति, तान्यव षषेऽ्नि wae: सम्भूय विं Wa, fa at aya न शंखेदिति विचारः | अ तिर्विचारार्था ॥ तत्र प्रथमं पं दथेयति-- “संपर॑सेदित्याहइः*- इति । सम्य dafead कैविद्यान्निका इत्याइः | तत्रोपपत्ति' एच्छति- “कथम् १-्ति । उत्तर माह - ““अन्येष्वहश्यु संशंसति, कथ मत न संश॑सेदिति'- षति दतरेषु पञ्चरस्खदषस्स् मेजावरुणः सम्भूय शंसति} तथा सत्यषृष्षामान्यादज्रापि कथं म संशंसेत् ९ तत्परि- त्यागो न युकः, किन्तु acqera मेव am भित्येकः oer: ॥ waned edafa— “orn खख र्नेव संशं सेत्"-ईति | अहरन्तरवत् way wad wae frat कथयन्ति | ततोपपत्ति are— “ait वे लोकः षष्ठ मषरसमायी वै ail लोकः afat wi लोकै समेतीति; सयत संशंसेस्समानं तत्कुर्थादथ यन्न Uda 2 तस्खर्गस्य लोकस्य रूपं ; तस्मान संशंसेदयदटेव न संगंसतौरे”-इति । यदिदं we महः, तदेतत् स्वर्गलोक एव , प्रयोगबाइस्येन दुस्साधनल्वात् । तदेवासमायी- त्वादिना wetfaat | वभिः सम्मतः एतः गन्तु योग्बः : समायौ' [ “xy गतौ" इत्यस्माहातोरयं शब्दो निष्पन्नः ] oa faut) ब्ुभिगन्तु ane: “भसमायीः; तादृशो fe aif लोकः | ‘afata पुण्यक्तत् ai लोकं “समेति aatatt भोगं प्राप्रोति, नतु सर्वेः; BIA: पुण्यस्य दुलंभत्वात् । एवं सति मैत्रावरुणो यदि षष्ेऽटनि शिल्पेनान्यानि सक्ञानि सम्भूय saa, तदानौ ated wigu awd षष्ठ महरितरेर्होभिः समानं कुर्यात ; तेषु शंसनौयाना मस्िश्रपि wana: wa ae- प्रोत्येन यदि षेऽनि म संशंसति [ पूजा श्रतिः } ‘aa’ एतद-
n घछठपञडिका | ४ 1 १०॥ २१५
Wiad खर्गलोकरूपत्वात् gaa, तस्मात् we न संसत् | न संशंसतीति यदेवास्ति, तदेवातिपूज्यत्वम् | पूजार्थेयं तिः ॥ ` थं दितोयपकस्त agora पुनरपि प्रथमपत्े दोषान्तर माद “Sarat चै स्तोजियः प्राणा वालखिस्याः स यत्संशंसेदेताभ्यां टेव ताभ्यां यजमानस्य प्राणान्वौयाद् य एनं तत्र ब्रूयादेताभ्यां देव- ताभ्यां यजमानस्य प्राणान् aay एनं waa wana स्यात् ; cara संशंसेत्”-इति। भवर संशंसनवादौो प्रटव्यः,-- fa वालखिरूयाभ्यः पूव मँ काहिकस्य शंखन, किं वोपरिष्टात् 2 इति। aa प्रवमपचे cae मुच्यते, योऽय मत्र fre aa ‘faa’ wars स्तो तस्याधार भरूतस्तृषोऽस्ति, सोऽयम् अका a जोवस्थानोय.ः wa, ववालखिष्याः' wa: प्रासा ata: | तथा सति ‘a’ मेतावरुणो यदि संगसेत्" तदानीम् ‘canary’ इन्द्रावङ्णदटेवताभ्यां यजमानस्य स्तोतियखानोयस्यः way वालखिदख्यस्यानोयान् ‘ala fanaa कुर्यात्, इन्द्राव प्रौ Be यजमानस्य प्राणान् विनाशयेताम् । एवं सतिः ‘a: कञ्चित् मैत्रावर्णष्य विरोधो सम्नागत्य. ‘aa’ Fara ‘am तस्मिन् संयंसने "बुयात्" शपेत् | केन प्रकारेशेति, agua: --.एताभ्याम्' इन्द्रावर् णदेवताभ्यां यजमानस्य प्राणानसो मेता- वर्णो “व्थगात्' विगतान् क्तवान् । aaa: "एनं" मैता- वर्णं यजमानं वा (हास्यति परिव्यजतोति। तदानीं तस्यं शापेन गश्बत् wat तथा स्यात्' प्रा एवियोमो भवेत् | तस्मात Hala न संशंसेत् ॥ | एवं वालखिस्याभ्यः ga शंसते दोष मभिधायोचै मपि तत्- stag, दाष माह-- “a यदौचेताशंसिषं बालखिल्या इन्त gt
२५६ ॥ एेतरेयव्राह्मणम् ॥ :
REET य संशंसानौति, नो एव aarar fate” cha । सः" मेवरावरुणो यदि मनस्येवम् ‘kaa’ विचारयेत् कथ मिति, तदुच्यते - "वालखिल्याः भत्यन्तदुःसाध्याः, ara ‘wife’ शंसितवानस्मि, ‘ee’ महादहषः सम्प्र: ; इतः प्रर दूरोहणस्य परस्तात् रेकादिकं सम्मूय शंसानौति। तदानीं वस्य dee पूववत् प्राणवियोगतुल्लात् ‘aw’ पत्चस्माश्या afa नो एवेय्ात् सर्वथा न प्राष्रयाद्ेव; मानसो विचाराऽपि न aden, दरे लतरसग्सन मित्यथः ६
Tart स्थानविक्विषेण तस्संशंसन मक्गौकरोति- “a वदि qu एव faeguftere दरो णस्यापि ayia शतानि dearer AMA तशा कुर्यादतरैव तदुपाम्ः-दति। a मै्रावरुणं यदि दपं एव विन्देत् गर्वोऽवश्यं ata [ भत्यन्तदुः्र॑सं॑शिल्द ae aifad, किंनाम मधा.शंच्चितु ane faaarenl दपः | तदानीं तस्य मेतावरूणस्यीस्ुक्यानुरारेण दूरोदणशस्योपरिष्टादु बहून्यपि शस्त्राणां शतानि waa) weet तदानीं ware qa ‘aay यस्यैव फलस्य (क्रामायः प्राप्तये तदु" बडु विषं शंसनम् “अत्रेव खाने तथा कुयात्, ‘aq’ फलम् fea प्राप्तं भवति । एवं तावदेकादहिकानां स्नाता. aad da वेति पर्चदय मप्यभिद्धितं भवति ॥ |
qt ay शंसन मङ्गोक्षतं, कस्य वा निषिदम्.१ Tatar मुभयं fates दगयति-- “Gen arafigeraret दादणा- तराणि पदानि; तत्र सकाम sama न्द्रे नामते wae मेन्द्रावरुणं qa मेन्द्रावरुणौ परिधानौया ;. तस्मान संग्र॑सेत्”- इति । “qual yaq’—xonfeai ( He २. ५१. ), Taree
॥ षष्ठपद्धिका | ४ । १०॥ २५७
am मेकाहिकम्, तदेतन्निर क्लल्य य्सूकान्तरम् “भा वां राजानौ? -~tfa (सं ©. ८४. ), णेन्द्रावरूण मेकाहिकम्, azacyt- क्रियते। याः वालखिल्याः ween: “रन्द्राय इन्द्रदेवताकाः। तासां मध्ये यानि दादशथत्षराणि "पदानि पादा विद्यन्ते, बह तो-सतोह तोदय ककेषु प्रगायेषु हहत्यास्तुतीयपादौ दौ TEMA, सतोढहत्या भ्रादयस्त॒ तोयखोभौ पादौ हादशाश्चरौ ; तेषां पादाना wag जागतलं मस्ति एवं सत्येकाड्दिको जागते “चणो yaq’-wafaeas at यः' कामो ऽपेकितः, सख क्रामः ‘aa’ तेष्विन्द्रदेवताकवालखिच्यागतेष दादशाश्षरपादेष ‘sara, wan भवति | तस्मा्चर्षणीः ua भित्येतदेकाषहिक मन्द्र am aa परित्याज्यम् । आ वां राजानाविन्येतटेन्द्रावरुणं सुक्तम् : waaay “इन्द्रं वर्णम्” इति (सं ° ७.८४.५.) परिघानीयाष्वेग्द्रा- वरुणो । तथा TAA सूज्ञस्यानुकलतया तदेव भंसेत्, AAT STI न संगंखेत् | भअन्धगब्दोऽवाध्नाहत्तव्यः | अत एव सूत्रकारः रेन्द्रावरुणं am. मङ्गोचकार-- “or at राजामाविति. faa मेकाडिकम्”-इति ( भाष्वण् Blo ८.२.१६.) 4 इयं faurei शस्त्रं व्यवखाप्य तस्योपरि सुक्षानर मप्यङ्गीलतम् tt Taal We मेवोषलोव्य स्तोत्रे कच्िदिवार amaafa— “Targa वाव स्तोतव Aa get; विद्रता वालखिल्याः शस्यन्ते; विद्तांस्तोतर र अविद्ठतीरे १ इति*-इति | स्तोतशसयोः साह- श्यस्यापेल्ितल्ात ` शस््रगतासु वालखिश्यनामकासक्ष विदरणं दृष्टा सामगानां rasta daar जायते, fa मिदं स्तोत्रं विदधत माडोखिद्. भविदतम् ? «fa श्रतिदयं विचारा्थेम् a तस्मिन् विचारे निखय माइ “विदत् मिति ब्रूयाद्टाच्च-
२५८ : ॥ एेतरेयवब्राद्मणम् ॥
रेण हादशात्षर मिति"-दति। “wa a नो अन्तमः” -इत्या- fea feaery सामगाः सुवते #। तत्र चाद्याः पादा अष्टाच्चराः, दितौयाः पादा दादशाक्षराः ; एकं aa छन्दो विदत मित्यत्र ब्रूयात् ॥ |
अथ शस्त सुपजोव्य याज्यायां da qaraafa— “तदा- eat वाव wea मेवं याज्या; fast दैवताः शस्यन्ते ऽग्नि feat वरुख १त्ययेन्द्रावसरुश्या यजति, कथ मम्निरनम्तरित इतिः” —sfa | ‘av aa शस््रयान्चायां वाद्य माइ; । शस्त्रस्य तदोयः याज्यायाश्च सादृश्य मपेलितम् । शस्ते च तिस्रो देवताः शस्यन्ते, — अग्निरिन्द्रो वरुणेति । aa स्तोतियानुरूपयोारग्निरदेवता, वालखि्याखिन्द्रो देवता, “श्रा वां राजानौ”-इति am ( संर ©, ८8. ) wel aqua ud सति याज्याया मपि देवतातय मपेचितम्, aq नास्ति; “smraqa मध्मत्तमस्य?-द्ति- याज्याया मिन्द्रावरुणयेरुभयारपि प्रति पादितत्वेनामेः प्ररित्यक्ष- लात् । कथ मताग्निः “भनन्तरितः' प{रत्यक्तो भवेदिति चाद्यम् ॥
तस्यो्तर are— “ar वा अनिः स वर्णस्तदप्येतदषिः शाक्त त्व मसे वरुणा जायसे यदिति ; तद्यदेन्द्रावरुष्या यजति, तेनाम्निरनन्तरिता ऽनन्तरितः-¶ति । भग्निवरुण्योरत्यन्तमेदा नास्ति; परस्पर. मतिप्रियल्ेनेकल्लोपचारात्। (तत्ः एकत्वम्
* ag a asia इं, “a ला शोचिष्ट-इलयेका ( do ४.२४. १, २२४.) एवं मिलितो देपदणुचः जोवियः (उ० we ४.१.२२.) भवदे सामनी भधौयेते ( So Ae ३.२. १८; १२. २, १४.) TATA गृह" नाम दशराषे, अपरं 'सवा- सादी" त्वेका इति विशेषः । इह खलु गृहस्येव ग्रहणम् “गृ भवतिः दादि fe तद्रान्नखम् ( Alo Alo १२, WR. 8, ५, ) |
॥ षठपस्िका । si eon २५८.
ऋषिणा, मन्तरेण प्युकम् | “a मगन -इयादिक्षा मन्तः ( wo ५. ३. १.४ ) । ₹े भने ! त्वं वरषा भूत्वा जायसे प्रादुर्म्सौति मन्तार्धः। तया सलयैन्द्रावहश्या यजतीति यदेवास्ति, तेन wae वंसणे एवान्तर्भावात् अय मभ्निः (भनन्तरितः अपरितयक्ञः । अभ्यासेाऽध्यायसमाप्ताथः ॥ १० ॥
दति खोमव्ायणाचाय विरचिते माधवोये वेदाधप्रकाओे रेतरेयत्राद्मणस्य षठपञ्िकायां चतुर्रध्याये ( एकोनव्िंशाध्याये) दशमः खण्डः ॥ १० (२९) ॥
वेदार्थस्य प्रकाथेन तमो हाद निवारयन् | qautaqa देयाद् विद्यातौयमरेण्बरः ॥
इति ओमद्राजाधिराजपरमेश्वरवै दिकमार्गप्रवत्तक- ACT भू पालसाम्ब्ाज्यधुरन्धर माधवाचार्याटेशतो भगवत्तायशाचा्येण विरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाश'नामभाष्ये णितरेयत्राद्मणस्य षष्टपञिकायाः चतुथध्यायः ॥
, * संहिताया terre व्याद्याने सायणाचार्येप येषा yfaantar,—"a दैवा बिभ्य- तीऽग्निं प्राविशन् (Ho सं° ९.१.२.६.) दति 1 agqatsd: सवश्वताकत्व args विश्च तम्। निस° "अथापि ब्राह्मणं भवति,--भग्मिः सर्वा Saar इति (puto २४१ ए १९१०)। तस्योत्तरा भूयसे निवैचनाय,-- ce fas वरुण afa माद्ुः०--° ( Wo सं° १९४.४९१.)। इम fafa महान्त मात्मन मैक areata बद्धा मेधाविनो वदन्ति"-्त्यादि sate ३८७ --१९* प०। ततः; ४१९, ४२९ To । ४भा० ७४ To ^॥" टिष्नौ चेतदधिका। पन- खत्परिभिषेऽपि vate ४०८ Yo) “Cafe: सर्वा देवता इति। तस्योत्तरा भूयसे निव॑च- भाय,- जातवेदसे सुनवाम ०-° ( Wo सं १.९९. १. pag ४ना० Yor—vioge |
॥ अथ पञ्चमाध्यायः ॥ ` (at)
॥ अथ प्रधमः Ww: i
CO? ® -@> meee
॥ ॐ ॥ शिल्पानि शं सन्ति देवशिल्यान्येतेषां वे शिल्पानां मनुक्षतौड शिल्प मधिगम्यते eet कंसो वासो! हिरण्य मश्वतरौरथः शिल्पं शिल्पं हास्धिन्नधिगम्यते य एवं वेद ` यदेव feasts * भत्मसंस्कृतिर्वाव शिल्पानि ' छन्दोमयं वा. एतै- य॑जमान भात्मान' संस्कुरुते ' नाभानेदिष्ठं शंसति रेतो वै नाभानेदिष्ठो रेतस्तत् सिञ्चति त मनिरकत शंसलयनिर्त्ं वै रेतो गुहा योन्यां सिच्यते' स रेतो fam मवति चधा ta: सन्नग्मानो निषिञ्दिति' रेतः ane ua तंस नाराशंस शंसति moa नगो वाक् शंसः प्रजाखेव तावं दधाति तस्मा feat: परजा वदल्बो जायन्ते! तं हेको पुरस्ताच्छं सनिति पुरमस्तादायतना वागिति वदन्त 'उपरिष्टादेक उप- रिषशटादाबतना वागिति वदन्तो मध्य एव शंसेन मध्यायतना वा इयं वायुपरिषश्टात्नेदोयसीवोपरि-
ष
` क 'स्स्वपार्मौ"क,ग,घ,च।
॥ षष्ठपद्धिका | ५।१॥ ३६१
TATA वा Ta बाक्गषशातारेतोभतं faa HAWAUA सम्प्रघक्छलेतख त्वं प्राणान् कल्प
यति ॥ १८२७;
स्तोतियस्यानुरूपलं सम्पाता प्रगाधकाः |
विष्टुभोऽथाहौनयुक्तिमोकौ firey वशितम् ॥ | ` अथ एषषडहसय ष्डेऽहनि चिख्पनामकानि शस्राणि विधत्ते —
शशिल्यानि शसति'?-इ्ति#॥ | शिल्यत्वं लोकिकनिद्शंनेन wiafa— “देवधिल्यान्येतेषां वै गिल्प(ना agate शिल मधिगम्यते,-- स्तौ कंसो वासो fecq मश्लतरोरथः शिख्पम्"-दइति । शिल्यशब्दच्च ्राञचर्यकरं कम ब्रूते| तत fre दिविधम्-देवभिल्यः मानुमरिरूपञ्चेति | नभनेदिष्टादोनि यानि भिल्पानि सन्ति, तानि देवानां प्रीति. हेतुत हेवशि यानीत्यु यन्ते | “एतेषाम् एव देवभिस्यानाम् अलु- alr सहटगरूपम् ‘ce मनुष्यलोके शिल्पम् “भधिगम्यते' प्रतौ- यते | इस्तौत्यादिना तदेवो दादङ्कियते। Ma शिखिनः कमकाराः खहार्वादिभिः efraen माकार निर्मिमीते । तथान्यैः शिल्पिभिः कंसः" दपेणादि faafat | अपरेवासो विविधं निर्मीयते । अन्यैः सुत्रणंमयं कटकमङुटादि faatat | अपरेश्चाखतरीरथो निर्मोथते। गहभाश्व(भ्या मुत्पन्नो ऽश्बतरजातिः, तद्यक्तो रथो ऽग्बतरौरथः। तदेतत्छवे मस्माभिरधिगम्यमानं araufag मेतद्
Zt arara(esife ‘faa’ भाञ्चयकर मिति farsa ॥
* वालखिल्याना मशटसूक्राना मेव पाठप्रकार; fasta मभिहितम् ( ३४२९--२४८. Fo) । Bg
३९२. ॥ ेतरेयत्राद्य णम् ॥
वेदनं प्रणंसति- “faa हास्मिन्रधिगम्यते य एवं षेद” sfa | ‘afar वेदितरि ‘fae’ कौशलं नानाविधं प्राप्यते ॥
सानुनासिकश्तेन शिल्पानां gaa दशयति - “ata शिष्यान २५-इति | यस्मान्ाभनैदिष्टादोनि शिख्पशब्दवाच्यानि, तस्मात् सुवर््खणाभर एादिवत् FRAT: ॥
प्रकारान्तरे शिर्पानि प्र्ंसति-- “श्रामसंस्कृतिर्वाव शिल्पानि छन्दोमयं वा एतेर्यजमान भातलानं संस्वरते" ति | ` व माणानि नाभानेदिष्टादिशिलयानि शभात्मसंस्कतिः जीवा- waa: संस्वरणानि ; तस्मादैतेर्यजमानो जोवारमानं छन्दोमयं बेदमयो यथा भवति तथा संस्कुरुते | |
होतुः fae’ विधत्त -- “annafes शंसतिः-इति। नाभानेदिष्ाख्येन agfia ष्टम् “se faa’—sanfe ad ‘anmafesay’ ( Ho १०.६१.१-२७. ) ; ARIAT Wag # ॥ aqtefa - “शतो वे नाभानेदिष्ठो taafagfa’— इति, एतैः सक्ेयंजमानस्या संस्कारो वेदमयजम्भरूपो यो sfufea:, स एव क्रमैणोपवण्येते | तजर नाभानेदिशष्यः aa विशेषो यजमानोत्पादकरेतःखागमौयः ; (तत्? तेन aaa होता wa: सिञ्चति ॥
afay aa देवता विेषवाचिनः पदस्य विस्मष्टप्रतीत्यभा- वा्दनिरुक्रत्व मस्ति, तत्रं सति-- "त afraat stam fren वै रेतो गुदा योन्यां सिच्यतेःः-दइति | “A माभनेदिष्ठं सुक्षविशे- खम् “अनिरक्म्' अस्प्र्टदेवताकं शंसेत्। लोके ततः अनि र्कम्" अस्प भेव Fer गोप्ये न्तःखाने यान्यां सिच्यते ॥
"~ ~ -- ~~ ~~~ ~~ ~ # “say चोत्तमं qa कौखिः'-दन्यादौनि भाश who ८. १, १९-२४।
॥ wsafqari ५।१॥ BER
नाभानेदिष्ठाख्येन faataar यजमानस्य सम्बन्ध" warfay- दश्नेन दृढयति - “स रेतो भिश्रो भवति ; खया रेतः wea fafaufefa रेतःसरृदया एव" -द्ति। ‘ay’ यजमानो नाभाने- feaa रेतसा मिश्ितो भवति। afaad “चयाः-दत्यादिक- स्तत्पक्षगतः कचिहटक्पादः प्रमाणम् । प्रजापतियदा खां दुहि at fea qed वा अधिष्कन्' भध्यस्कन्दत्, तदानौ मेव (खया yeu खवदुहि्रा ‘aware सङ्क प्राप्तोऽख्िंल्ञोके रोहितो भूतो श्यो मृतो रलो नि frag’ रेतो निषिक्षवाजिति #। अतः सक्ते रेतस्येक लिङ्गः मस्ति। तस्मादिदं सनां. रेतसां मेव सम्पद्यते ॥ क
तस्य नाभानेदिष्ठस्य quracafed विघश्च- “तंस नारा शंसं शंसति; प्रजा वे नरो वाक् शंसः, प्रजास्वेव aed दधाति ; तस्मादिमाः प्रजा agent जायन्ते-इति। ‘a’ ararafester’ qafard नारापंसास्यसूङ्ञसदहितं छोता शंसेत् । "नराः" भद्ध रसो महर्षयः, मनुष्वजा तावुत्पन्नलात् ; ते शस्यन्ते यस्मिन् “ओ यन्नन'”-¶तिसूक्कविगेषे ( सं° १०. ६२. १-११. ) सोऽयं “ATET- शंसः", तेन सहितम् “ae मिलया रोद्रम्”- इत्येतन्नाभानेदिषठं सूक्त पंसेत् † । aa मनुष्यरूपाः प्रजा एव नरणशब्देनाभिधौयन्ते, WANWVA च AAAs, तथा सति नराथंसशब्देन प्रजाखेव ars: म वखापयति , तस्मात् कार णादिमाः प्रजाः ‘asa: वागव्यव्ारं Ray उत्पद्यन्ते ॥ |
aad चिन्तगीयम्-- fa fad नाराशंसम्क्चं. नाभानेदिढ- GMA पुरम्तात् पठनौयम्, उलो परिष्टात्, अथवा मध्य १ इति ॥
क > भा० १४९ Te ए..३.९.द्र०। 1 आग te ar
२६४ ॥ एेतरेयन्राद्मरम् ॥
aa प्रथमपक्षं edafa— “a sa पुरस्ताच्छंसन्ति, पुरस्ता- दायतना वागिति वदन्तः"-दति। aquative . धुरस्तात् मुवभागे aay खानं यस्या वाचः, सेयं वाक् पुर स्ताटायतनाः इतिः एव quafa वदन्तः केचिद् याञ्जिक। नाभानेदिष्टस्य षुरस्तान्नाराशंसं safes ti | दितोयं ad euafa— “डपरिष्टारेक . उपरिष्टादायतना कागिति वदन्तः" इति । शरोरस्य..पुवभगेऽपि "उपरिष्टात् सुखैनिं ‘saad’ वक्तादिरूपं खानं यस्या वाचः, सेयम् ‘ea- रि्टिदायतना arn’ इति युक्तिं वदन्तः केचिदन्ये aria: नाभानेदिश्स्योपरिष्टिान्नाराशंसं ware i sala ud enafa— “मध्य va शेसेम्मध्यायतनावा इयं वाग्"-इति । शरौरस्याधोभागः पादरूपोऽपि वाच भ्रायतनं न मवति, start: ललाटादिरपि वाचो नायतनम्, किन्ला- धारादिवक्तान्तो मध्यभागः भायतनं यस्या वाचः, सेयं (मध्याय- तनाः ; तस्मात्राभानेदिष्ठसक्षस्य मध्य एव TUTTI शंमेत् | एवकारेण पूर्वोक्तौ पक्तौ व्यावत्तंते ॥ ` मध्यभागेऽपि सखानवियेषं edafa— “ उपरिष्टान्रेदीयसो वोपरिष्टात्रेरौयसौीव वा श्यं वाग इति. उपरिष्टाब्राभानेदिष्ठ- स॒क्तस्यावसानभागो नेदौयान्' भत्यन्तसमीपवत्तीं यस्य are मध्यभागस्य, स मध्यभागः 'उपरिष्टज्ञेदौयान् “cara एवका- दाथः, तथाविध एव मध्यभागे नाराशंसं dda) . “इद मिलयाःः-दतयेतं नाभाने दिष्टं सूक्तं सप्तविंयत्युगात्मकम्, carrera डे ऋचाववशिष्य पश्चविंश्य ज मेव नारागंसं qa सेत् । तथा चाण्वलायन श्राह-- “se मिया रोद fafa प्राग॒पोत्तमायाये
॥ षषटपञ्िका | ५।२॥ ३६५
यन्नेनेत्यावपे'”- षति (to ८. १.२१, २२.) | वागपि उपः रिशटब्रेदोयसि' भत्यन्तसमेपवर्तिन्येव शरोरमष्यभागे aret- Stat वर्तते | तस्मात सूक्तस्योक्त खाने युक्तम् # ५
होतुः शंसन सुपसंहरन् मेतावरुणशस्तं aaifa—“a होता aud fam मे्रावरुशाय सम्प्रयच्छत्येतस्य त्वं प्राणान् कड्प- येति”-दति । उक्ञं सनेन हाता तं' यजमानं शेतोभूतः Tau यथा भवति तथा faa aa मेतावर्णाय सम्प्रय- च्छति । तदा केनामिप्रायेषेति सोऽभिधीयतै-- 2 मेवावरुश | त्वम् ‘dae’ यजमानस्य रेतोरूपस्य प्राणान् सम्पादय शतिः waaay यजमानं तसम प्रयच्छति ॥ १ ॥
इति शओ्ौमव्लाय्ाचायैविरविते माधवीये बेदार्थप्रकाशओे रेतरोयत्राद्मणखस्य षहपश्िकायां पञ्चमाध्याये ( तिंशाध्याये) प्रथमः खण्डः ॥ १ (२७) ॥
॥ अथ feat: खण्डः ॥
वालखिल्याः शंसति भ्राणा वै बालखिल्या, | ` @ | प्राणानेवाख तत्कल्पयति' ता विषटताः शंसति
# नाभानेदिषटख ade परस्ताद् द्रव्यम् ( ७७-- ८४. Fo )।
१९९६ ॥ एेतरेयत्राश्मणम् ॥
विदधता वा दमे प्राणाः प्राणेनापानो ऽपानेन व्यानः! स पच्छः प्रथमे सक्ते विद्रत्यहर्चशो दितीये ' ख्क्- शस्ततोये स यत् प्रथमे सक्ते fascia प्राणश्च aes च विहरति यद् दहितीये saq तन्मन विहरति यत्ततोये Wa च तदात्मानं च विष्रति ते Ba सह Feat सड सतोवृत्यौ faves agua विष्टारं कामो AG NATIT: कल्पन्ते ऽतिमश मेवं विहरेत्तथा वे ware: कल्यन्ते प्रगाथा वे वाल- खिलासद्मादतिमर्णमेव fartazafaagi’s आत्मा वे बृहती भाणाः सतोवृती स qeat मशंसीत् स wears सतोवृहतौं ते भाण wa बृहतौ मथ सतोवृतीं ' तदारमानं भारैः परिवृष- म्नेति त्मादतिमश मेव विद्रेदयदे वातिमर्ण३' आत्मा वै वृतौ पशवः सतोवृतौ स वृहती मथ ~ सत् क्ष wea सतोवृहतीं ते पशवोऽथ वती । मथ सतोवहतौं तदात्मानं पशुभिः परिवषन्नेति तस््ादतिमश मेव विरद दोावोत्तमे सक्ते पयखति सं एव तयोविषहार सतख मै चावरुणः प्राणान् कल्य यित्वा atatrafad सम्प्रयद्छल्धेतं त्वं भ्रजन्- येति ॥ २ (ec) ue
॥ षष्ठपञ्धिका | ५।२॥ २९७
eq: fasane qa मेतावसणस्य शिल्पगस्त्रं विधत्त — Caqrafeen: शंसति; प्राणा वै arafeean, srartater amerafa’—zfa वालखिन्याख्यैमुनिभिद्टाः “aft a a: सुराघधसम्'"-इत्यादिके (doe Wee २अ०) Gea fart wat वालखिख्याभिवाः ; ता एव वालखिलयाख्यं wep समासाताः # ताः सर्वा मेचावस्णः waz, safari शिल्पानां प्राण रूपत्वेन तच्छेसने सति “we रेतोरूपत्य यज मान॑स्य प्राणानेव सम्पादयति ॥
इलरशस््रवदतापि यथापाठं सनप्रसक्तौ विशेषं विधत्त--“ता विरताः शंसति); विद्कतावा इमे प्राणाः, प्राणेनापानो ऽपा- नेन व्यानः” -इति | ‘a’ वालखिल्या wat ‘frgan परस्यर- व्यतिषज्ञाः शंसेत; प्राणाशचेमे woe “विद्रता a परस्प्ररव्यतिषकरा एव वर्तन्तं । ऊैगामिना प्राणवायुना निरोधात् अपानवायु- व्यतिषक्षः, तेन चापानवायुना तदायुदयमध्यवर््तौ व्यानो व्यतिषक्त; “sy यः प्राणापानयोः afar: स व्यानः" दतिश्ुत्यन्तर।त् ( BTo उधम १.२. २. ) ॥ | ` व्यतिषद्भन्रकारं विधत्ते - “a पच्छः प्रथमे qa विह रत्यचै- am दितोये ऋक्णलृलोये- इति | वालखिल्याना avy सूक्तेषु anata सूक्ते परित्यज्य यान्यवशिष्टानि षट् सूक्तानि, तेषु atfe युग्मानि। aq प्रथमयुत्मगते डे सूक्ते सः" मेतावरुणः “पच्छो विहरेत् प्रथमसूक्रगतं पादं दितौयसूङ्ञगतेन पादेन योजयेत् । दितोययुम्मगते इं सूक्ते अैचणो विष्रेत्' तस्मिन्
+ अहटारकविभक्तायां वाष्कलसंडितायां वालखिल्यानां षा कान्तगंततेऽपि सायण- व्याख्यातायां दाशतय्यां शकलसंहितायां तेषा मननतर्भावाद् ग्रनथानतरस्थत्म् |
३६८ ॥ एेतरे यब्राद्मणम् ॥
युग्मे एकसृक्रगत awd दितोयसूक्गगतेनाचैर्चेन योजयेत् | ठतौययुग्मगते हे मूकं ‘wat विहरेत्" तस्मिन् युग्म एक- सूक्ञगता ad हितोयसूक्रगतयचां योजयेत् | aga माण्व- लायनेन --^श्रथ वालखिल्या विहरेत्, aga षोडशिना; quai प्रधमदितोये पच्छस्तुतीयचतुर्थे ऽचेर्चग ऋक्शः पञ्चमषष्े"- इति (खौ ट. २. ३२-६. )। यद्यपि qatar “que: प्रथमं षङ्ालखिस्थानां सुक्लानि वि्रत्य्ैवथो feta सुक्शस्त॒तीयम्'” —afa fawrer ऽभिहितः (२४२ vo ), तथाप्यच्ास्ति विशेषः | aa हि षस! मपि सूक्ञानां पादविद्टारः, atdfaen ; ऋग्- fae fa विराहत्तिरभिदहिता; aa तु प्रथमयुर्भे पादविहारः, fedlagea ऽचैच विहार, ठतीययुग्भे ऋरम्विहार इति । तज्ापि amea पादादिविद्ारः, न लाहत्तिः ; तथा वाचः सहभावा- भावाभ्या मप्यस्ति fata: | wa एवोभयत्र नाममेदोऽस्ि,- मह (वालभिदिहार aft gaa नामधेयम्, डोर्डिनो faze efa एतस्य मामधैयम् । Wa एव सूर कारो नामधेयदयं दगयति-- “efa मु शौर्डिनावधथ मदहावालभिद् —sfa ( ate Ale ट. २. १७, १८. ) Efesarara महषिणा eal हौ विष्टारौ, wer वा्षभिदाखेयन महर्षिंखा ee एको विष्धारः # ॥
अनोक्तो होण्डिन विष्टारौ प्रथंसति-- “a यग्रथमे सूक्ते विह- रति प्राणच्च aad च fawcfa, यद् feta? aga aura विरति, यन्त तोये Wag तदामानं च विहरति”-इति | प्रवं वद् व्याखेपयम् ( २४६ To ) ॥
योऽय मवोक्तो डौर्डिनविहार म्तस्यापि मतमेदेन दौ प्रकारौ
1 8 3 7
# पु० २४४० “ # ” टिषप्पनौ द्रव्या |
Tei a ५।-२ ॥ Bee.
सन्न Wangan -मुपन्धस्य, aa किञचिदपरितैषं ` दर्यति-- “A हके सह awa सह सतोष्ठहत्यो विद्रम्ति, तदुपासो विद्रे कामो नेतु प्रगाय; कस्पन्ते"-दति। याः [ wafer हहतो, चतवारिंशदस्षरा angen ] वाल खित्थसूक्ञेषु ; प्रथमा दतो feat सतोव्रनी, व्तोवा हहतो, चतुर्थो संतोहहर्तो, इत्येवं भशिप्रवालन्धायेन. एक्रान्तरिताः पिताः, aa प्रथमाद्ययुजो छृत्यः, दितौय चतुच्यादि युजः सत्त्वः | एवं afer merry fettaga चादिधूते दे qwant रंह विहरेत्, तदलन्तरभा- faa दे सतोहषत्यौ सह विहरेत् । se विहार @ afew: afwat: कचिदिति afaq oe विदारस्म विद्यमानत्वात् विषहारनिमिश्लो यः कामः स उधामो भवेदेव, किन्तु प्रगाधहः “नेत् कल्यन्ते' मेव waaay इति | परिभवश्योतमार्थो Awe: | छन्दो दयं मिलित्वा एकः प्रगाथो भवति । - खाध्यायपाटे wr- ami विचमनलात् विरोऽपि प्रगावान्तं ` एवापेचितः | ते न केवलब्हतोभ्यां केवल सते तौभ्वां वा सम्पद्यन्ते, किन्तु क दोदयेन GAIN | AAA दये ऋचेएवां वतौ तवसम्पाद- ATS प्रगाधाखयणम् । तच SATA सुकरम् | तथाहि-- प्रथमा रहत auras भेव पठितव्या, ततोऽटाच्चरवतुध प्रदं दिरा- AY च सतोबहत्याः प्रथमार्दगतेन रादशपकरपादेना्टाररपादेन च हिनबौया हहतो wea. त aera दिरभ्यस्य सलो- ERM उसरारगतेन हादशाश्लरपादेना्टाक्षरपादे च ठतौया -छशतौ सम्पद्यते ।- अतः प्रगाधेषु छन्दोदय मपेल्ितम् ; केवलयो- GUN: सताहडत्योर्वा .वलोललप्रग्रथनासश्चावात् ॥ `
दं हर्डिनवि हारे प्रथमप्रकार fara हितोयं च प्रकाशं
४8
ड 9०. ॥ रैतरेयब्राद्मणशम् ॥
विधत्ते -“अतिमभर aafaetq ; तथा वे प्रगाधाः कल्पन्ते ; प्रगाथा वे वालखिद्या स्तस्मादतिममं मेव विदहरेद्यटेवातिमगीर२'०-इति | अतिमणम्' अ्रतिखग्यातिखश्य, प्रथमसूङ्ञस्य प्रथमाया मुचि प्रथम- पाद मुक्ता तदनन्तरभावि सवं म तलङ्य दितौयसूक्गे दितौयखा afa दितौयघादेन याजयेत् , सोऽय मतिलद्धय मुश्यमानलत्वादति- मणे इत्युच्यते । तत्र ड तीपाद-सतोहहतीपादयोमिंख Teal fae भवति । एवकारेण पूर्वोक्तविद्ारो व्यावत्ताते। सतु HAMA: कंवलसतोह्वषत्योः सम्पदयते, न तु मिलितयेोः ; अतो न तव प्रगाथमभावः | इह तु तथाः सति, अ्रतिम॒श्य मेलने सति, छन्दोदय सम्बन्धात् प्रगाथाः सम्प्रयन्ते। या वालखिल्या ऋच AAA: प्रगाधथरूपादय एव ; तस्मादिहारेऽपि प्रगाथ- रूपत्वं युक्तम् | तस्मादिंत्यपसंहारः | यदेवातिमश्च विदरणं तत् पूज्य मिति pau: ॥
अथ छन्दोदयं तदीय मतिमशनं a udefa— “oan & बलो, प्राणाः सतोहहतो, स बहती मशंसोत्, स MATT सतो- दतीं ते प्राणा wa षतो मथ सतोद्रहतीं तदात्ानं UTE: ufcawafa ; तस्मादतिमशं मेव विष्रेत्”-दति ' gaterwd aaa वाक मत्र योजनौयम् | अरतिमश्यातिमुश्य पूज्यं विद रणं यदस्ति, तस्मिन् विहरणे सा बडतौ ‘eat a aes एव ; यातु सतोष्ठहतो, सा प्राणाः ; तथा. सति ‘a: मैतावरूणो यदादौ बषतोः “अपंसोत्" शंसनं aaa, (सः बह तौशंसनरूपः (आमाः मध्यरेष्ः सम्पयते। अघः अनन्तरं सतोदतो मश सीत्, तेः सतोषहतोरूपाः प्राणाः सम्पयन्ते | अथः पुनरपि दतीं, तत SE सतोदहतीं बडक्लत्वः शंसति | ‘aq’ aa
॥ षष्टपञ्िका।५।२॥ 2७२
ब्यतिषक्षश॑सनेन ‘ara’ मध्यदेहं ‘ara’ वायुविथेषेः ‘afc aeq परितो वदेयन् “एति गच्छति ॥
पनरपि व्यतिषङ्ग मनुश्च प्रकारान्तरेण प्रथंसति-- यदे वातिमर्भेपरे अता वै बहतो, पशवः सतोषठहती स हतौ मज - सीत्; स्माथ सतोदठहतोंते पशवोऽघ हतो मथ सतो- बहती, तदाक (नं पशभिः परिद्न्नेति ; तस्मादतिमश्च भेव विद्ध- रेत्”-दति | यदेवातिमृश्छातिमृश्य पूज्यं पसन मस्ति, aa हष्टतौ यजमानः, सतोदहती UPSET | न्यत् सवं Faas व्याखेगयम् | Se षरा सूक्तानां विहरण मुक्ता सप्मा्टमधेविपर्यासं विधत्त —“araaa qa पयंस्यति, सएव तयो विडारः”-इति। अष्टमं सूक्त मादौ पठिवा wary समं ga पटेदिल्येव मन्तिमं aa विपर्यस्येदेव, न तु arereaife व्यतिषङ्ग कुयात् , ‘a:’ विपि- ata एव तवोर्विंड!र cares ॥ ` | मेत्रावसणस्य NA Badge ब्रा्मणाच्छसिनः we प्रस्तौति-- “तस्य मेतावस्णः प्राणान् कल्पयिता त्राह्मणाच्छं- सिने सम््रयच्छत्येतं तवं प्रजनयेति'-दइति । ‘aq’ viene निष्यत्रस्य रोतोरूपस्य यजमानदेदस्य मैत्रावसणः सख कोयेन Tay प्राखवायुन् सम्पाद्य, तं प्राणविशिष्टं यजमानदेदं त्राह्मणाष्डटसिनं सम््मयश्छति। ड ब्राह्मणाच्छंसिन् ! ‘Ca’ यजमानदहं तं ज- नयः उत्प्रादयेति तस्याभिप्रायः ॥ २॥
इति खौमव्सायणाचायविरचिते माधवोये वेदाधप्रकाभे
, एतरेयब्राद्म णस्य ष्टप्चिकायां पञ्चमाध्याये ( विंश्ाध्याये ) हितीयः खण्डः ॥ २ (२८) ॥
BIR ॥ VAtaATH खम् ४ ॥ ऋथ sala: खण्डः ॥
aaa शंसति देवयोनिवं qatfa {स्दान्ना- gaara यजमान प्रजनयति वृषाकपिं शंसल्यामा वे. वष्षाकपिरात्मान. Hate तत् कल्पयति a म्यङ्खयत्यन्नं वे न्यङ्कस्तदस्मे जातायाब्राद्यं प्रति- दधाति वथा कुमाराय स्तनं स UTR भवति पङ्को siuaa: पञ्चधा fafear लोमानि ङः मांस af मथ्ना स यावानेव पर्षस्तावन्तं यजमानं संस्करोति तं बाह्मणाच्छंसौो जनयित्वा ऽच्छावाकाय खम्प्र यच्छल्ेतख त्वं .प्रतिष[ कल्पयेति ys (२६) 8
ब्राद्म णाच्छंसिनः wet विधत्त — “gatfa शंसति ; देवयो- नितं सुकतिर्तिस्तव्यश्नाहे वयोन्यै यजमानं प्रजनयतिः-इति | “aa पराचः इत्यादि aa ( सं ° १०. १३१. १७.) सकौत्तिं शब्देन अते । तत् ee UTS eq ‰। Gale वप्रियत्वात् देवयोनिल्लम् | तस्य देवयोनिरूपात् शकौत्यांमकत्वात्, यन्नावय- वादययजमानं ब्राह्मणाच्छंसी प्रजनयति उत्पादयति ॥
तस्यैव सक्तान्तैरं fara — “हषाकपिं शंसत्वात्मा वें वर्षा कपिरामान भेवास्य तत् aerafa’-sfat “fa fe atat रङ्त्ततः"- इत्यादिकं सक्तं ( सं° १०. ८६. १-२३२. ) इषाकपिना इ्टलात् तच्छब्दे नाभिधौयते +) तस्य षाक पिसृक्तस्य जोवाम-
* ''सुकीर्सिं ब्राह्मणाच्छंसी"-इ्ति ergo Ate ८.४.९। | “'हषाकपिच्च पर्कं सम्^-इति भग्र" Ate ८, ४. ९। %
॥ षषहपञ्िका | ५। २॥ ३.९३
खानोयत्वात् | तेन “भस्य यजमानदेदस्य arama aa
सम्पादयति it |
तशय .सूक्ञस्य मध्ये ye विधन्त - “A ब्धुङ्खयत्यन्नं वे न्यूड wea जातायान््ाश्चं प्रतिदधाति, wen Hara सनम्"*-ष्ति। तं" ठषाकपिं wqpgafa’ ग्धुह्ृगुक्तं कुयात् । कस्वेस्तयो दगसि- रोकारीर्युक्षा दौरघासतरय भोकारा मिलित्वा wet भवन्ति | एतच्च पूवं भेवोक्तम् (२१; २४ Ze ) न्यहस्यान्तसाधनलेनान्तरूपत्वात् तेन न्येन ‘wa यजमानायोत्पन्राय ward समपयति ;— यथोत्पब्राय कुमाराय माता स्तनं प्रयच्छति, तडत् ॥ ।
सूक्गगतं छन्दः प्रशंसति -- “a angel भवति ; पाको ऽयं पंशषः,--पच्चधा विहितो लोमानि तङ् मांस afe मल्ला; स यावानेव पुरुष स्तावन्तं यजमानं संस्वरोति”- इति । "सः" हष्प्र- कपिनामकः. सूुक्षतिशेषः पङ्किच्छन्दोयुक्तो भवति , प॒रुषोऽपि लोमादिभिः पञ्चधा Pear, पद्चसङ्चायोगेन AE’ । तथा सति ‘a’ पुरुषः खकोयैरवय्वैर्यांवानेव भवति, तावन्तं सवं मपि यजमान मनेन संस्करोति ॥
AMIS सिनः WS ATE अ चछावाकस्य Te प्रस्तौति -- “नतं ` जद्मणाष्छंसो जनयित्वाच्छाकाकाय, सम्प्रयचछछयेतस्य त्वं प्रतिष्टां aeafa’-sfa | ‘a’ यजमानं ब्राद्मणाश्छंसी qart- येन शस्नेणोत्पाद्य प्रतिष्ठासम्प्रादना्थं मच्छावाकाय सम्प्रयच्छति. । इ अच्छावाक ! एतस्य यजमानस्य लं प्रतिष्ठां सम्पा दयेति ॥ २५
इति ओमल्वायणाचार्यविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाओे ` रितरेयव्राद्मणस्य षष्ठपञ्िकायां पच्चमाध्याये ` ( विंश्राष्याये ) eta; खण्डः ॥ ३ {२८ ) ५
२७४ ॥ णेतरेय ब्राह्म णम् ॥
॥ अथ चतुथः खण्डः ॥
एवयामरुत safe प्रतिष्टा at एवयामरत्म तिष्ठा Aare तत् कल्पयति तं न्दृङ्कयत्यन्नं वै IPT ऽन्नादा मेवास्धिंस्तहधाति' स जागतो बातिजागतो वा' सभ वा दृट् जागतं वातिजागतंवा as मारत भापोवै मसत रापो ऽन्न मभिपुवे मेवास्मिंस्तदन्नाद्यं दधाति तान्येतानि सहचरा गीत्या चक्षते नाभाभेदिष्टं बाल- खिल्या anata मेवयामसतं तानि सह at waa सहवा नशंसद वदेनानि नाना शंसदयथा WAS वा रेतो वा विच्छिन्द्यात् तादक्त्तस्मादेनामि सह वा शंसेत् सह वा न शं सेत स ह Tae आभ्वतर आशव वभ्वजितो होता aararga एषां वां एषां शिल्पानां विश्वजिति सांबत्सरिके 2 मध्यन्दिन मभि प्रल्येतो- wae fra मेवयामस्तं शंसयानोति तड तथा शंसयाच्छकार AY तथा शखमाने गोश्ल भज- गाम स होवाच होतः कथा ते शस्तं विचर. aaa इति fa दयभदिलेवयामरदय सत्तरतः waa इति स शोवाचेन्द्रो वे मष्यन्दिनिः Hag मध्यन्दिनिाग्निं- नौषसीति' नेन्द्रं मध्यन्दिनान्निनौषामौति होवाच छन्दस्तविद ममष्यम्दिनिसाच्धयं जागतो वाति-
॥ ` षहपञ्चिका । ५।४॥ २७५
जागतो at ad at ददं जागतं वातिजागतं at सउ मारतो aa शंसिष्टेति' स होवाचारमाच्छा- = | we A
वाकेत्यथ हास्पिन्ननुशासन ate स wards मेष विष्णं wae शंसत्वथ त्व मेतं होतरुपरिश-
| aa धाय्या ' परस्तान्मासतस्याप्यद्याधा इति त्च तथा शंसयाञ्चकार ` तदिद adafe तथेव Wat ॥ ४(३०)॥
अच्छावाकस्य wa विघत्ते-““एवयामरतं शंसति ; प्रतिष्टा वा एवयामसश्रतिष्ठा Hare तत् कल्पयति?-इति। प्रवो महे मतयः'*-दत्यादि कं (Ho ५. ८७. ge.) सूक्तम् “एवयामसत्"- शब्देनोच्यपे। तत् सूक्त मच्छावाकः dea) तच whee a प्रतिष्टाङूपत्वात् | तेन यजमानस्य प्रतिष्टा मेव सम्पादयति # ॥
तस्मिन् at ay विधत्त —“a न्युङ्कयत्यन्नं वे aR we मेवास्धिंस्तहधातिः'-द्ति । पूवेवद् areraq ॥
anand कन्दः प्रण सति-- “स जागतो वातिजागतो वा, wa वा इदं जागतं वातिजागतं वा-इति) सूक्रविगेषो दाद शाक्षरपादत्वात् जगतोच्छन्दस्को भवति, चतुथं पादे षोडशाक्षर- लवात् अतिच्छन्दस्त्वादतिजगतोष्ड न्दसक्रोऽपि भवति । ‘aaa’ अप्येतत् प्राणिजातं जगच्छब्टाभिधेयल्वात् जागत मतिजागतं वा भवति | अतः सवरूपत्वेन छन्दोदयं प्रशस्तम् ॥
देवतादारेण qa प्रंसति- “as मारुत भाषो वे मरुत
ॐ ““एवयामर्दुक्तो ठषाकपिनी"-दति wey ्रौ०८,४,२।
३७६. ` ॥ रेतरेयब्राह्मखम् ॥
आपो sq मभिपूव भेवास्िंस्तदन्ाद्य' दधाति?-श्ति। ‘ae’ सोऽप सुक्तविपेषो ‘area’ wagaara: | मस्त वष्िहारेण ्रापो वे भ्राप्र.ख । wat चाब्रहेतुतलाद वत्वम् (अभिपूव- ay उक्तानुपूव्यव वायुसम्परादितजलदारा यजमाने war . स्थापयति ॥ `
` डोत्ादिभिः प्रयोन्याना मुक्तानां चतुर्ष firma मेक खिच- हनि प्रयोगसदभावं विध ते-- “तान्येतानि सह चराणौत्याचचते, —aniafes वालखिख्या ठषाकपि Aaataad, तानि ae वा श्ंसेत्, सहवान शंसेत्”-दति। नभानेदिढादौीनि चत्वारि -शिख्प(नि ` यान्युक्लाजि, तानि एतानि सदह चराणिः एकस्मिन- इनि सह वतन्ते (इतिः. ca afin भ्राचक्षते # | ware fara. evant, afaq चलापि-शंसेत् ; afara daa ` धानि, afaiweararfa परित्यजेत् ॥
विषक्ते वाधक qat saw मपसंहरति--“यंदेनानि . नानी शंसेद् यथा पुरुषं at tat वा विच्छिन्द्यात्, तादृक्तत् › तस्माद. नानि सद वग शंसेत्, सहवान शंसेत्""-दति।. तदेकस्मिन् अहनि ‘cat -च्लारि fafa ‘arar शंसत्" नाना -विच्छिदय विच्छिद्य .अवशिष्ट awit सेत्, तदानीं wa अधा सम्बुशगभांदुत्पन्नं पुरुषं ऋ, तत्कारणं “tat वा, “विच््छि- verre’ विकासयेत्, तामं तहकेतं। ‘vara’. कारण्णादेवैर्था चतुणा Uifea ae, न तु परस्रवियेगः कर्तव्यः | भथ शिल्पेवष्वेव कञ्चिदिथेषं वक्त माख्यायिका माच -- “स
बुस wnat आख्ववेश्डजितो wat adhere एषां वा
© “atranta सडवराथौत्याक्दपे"-दरव्यक्तं पुरलादपि (vz) |
4
॥ षष्ठपञ्िका । ५।४॥ PRON)
एषां favarai विष्वंजिति aiaafia हे wafer मभि प्रयेतो- ware faa मेवयामरुतं शंसथानौति › aw तथा शं सयाश्चकार ?- ईति । (ह-शब्द ेतिद्यदयो तनार्थः # | ‘a: प्रसि; बुलिलनामको महधिः, “्राश्ठतरः' अग्वतरनान्नो महर्वेर्गोति Gas, “भ्राजः” Waar AEN: पवः +, कदाचित विश्व जितः' विश्ठजिद्याग- सम्बन्धौ छतां सन्, स्रमनसि त्ताक्रे' विचारितवान् । सांव- afia गवामयनाश्यसंवत्छरसवसम्बन्धिनिं "विजितिः विषुवतो- $ङृः जै स्तरपश्चगते विग्वजिन्रामके ४ चतुर्थे$हनि “एषाः होठमैतावरुणादोनां सम्बन्धोनि शस्त्राणि भिंपनामकानि चत्वारि सन्ति, “एषां शिख्पानांः मध्ये fefret मैतावसणत्राद्म- शाच्छंसिनोः सम्बन्धिनो, मध्यन्दिनिसवनम् “hae श्रत्येतोः wad, कुशलोऽस्मीति येषः। “ee wesw भेवयामरुतं शंसयानोत्येवं मडहतिर्विचारितवान् | भय मर्धः। ठतीयसवन्- गतान्येतानि शिल्प्स्नाणि तान्यन्येष्वहस्म सम्भवन्ति, विष्व fafa त्म्निष्टोमे ठतौयसवने होतवकाणां शस््राभावात् मेता- वरण त्राद्म णाच्छंसिनोः सम्बन्धि unwed माध्यन्दिने सवने समानेतं तावदच्छावाक मस्मिन् मध्यन्दिने एवयामसतं शंस- बानि। तथा सति aa: पूवभाविनोः मैवावरुथत्राद्मणाच्छ सि-
# ‘sfae’—sfe निपावसक्दायः, ततो ख ख्पम. शेतिद्यम् ( पा० ५.४.२६. )। “afa: neq मेतिद्य मनुमानच्तुष्टयम्^-दति de wre १.२, १। ^रेविद्यम्-दइति- ासपुराणमद्ाभारतब्राह्मणादिकम'-द्ति AR साथणः।
+ बुडिल इति बाज्ञसनेयिच्छान्टोग्यब्राह्मणयोः पाठः ( Mae ato ४.१.१९. ९; ११. क. १.१; १४. ८. १५.१२; Blo उप १.११.१।
‡ विश्रजित्परिचयः gas विस्पष्टः ( ११०१ )।
छट
yer ` ॥ शितरेयव्राद्मणम् ॥
शस््रयोर्थात् मध्यण्दिने सवने समाकर्षणं भवति । शतिः इं afaa: खमनसि विशाय ‘aw तस्मिन् एव माध्यण्दिने wat, तथा खविचारितक्रभेख ‘caged’ सुकम् ्रच्छावाकं “एसयाञ्चकार' बलदाज्ञाप्वं शंसनं कारितवान् ॥
aa दोषं ` कथासुखेनोद्धावयति-- “aw तथा शस्यमाने गौश्च Ura, स होवाच,-- होतः कथा ते wet विचक्र waa दति १८- दति | ‘ae तस्मित्रेव माध्यन्दिने सवने .तघा' तेन क्रमेण बुलिलप्रेरितै नाच्छावाकेनैवयामरन्रामके WR शस्यमाने सति, तदागीं मौश्चनामकः कथित् #* मष्टभिंरागत्य बुसिल- नामकं होतारं waa समुवाच । षे होतः! तेः वदौय Wer वाकप्रयुक्त मेवयामरुन्नामकं we श्वयतेः विनश्यति। aa टृ्टान्तः-- "विचक्र चरक्ररह्ितं शकट faa wraaretsia दवशब्टोऽजाध्याषर्तब्यः | भतः "कथाः तदेतत् सवं कथं घटते ! TATA: ॥ = | |
तत ay बुलिखस्य aed eiafa— “fai wafefa १- बति | waresraraia शस्यमाने afa fal at दूषण ayy ? नास्ति afaefa दोष इत्यथैः ॥ |
तत ऊद wheats दोषं दशयति- “'रवयामरुदय qa- wa: शस्यत इति ; स Ware वे मध्यन्दिनिः ; केन्द्रं मध्य- न्दिनिन्निनौषसीति ?०- इति । हातुर्धिष्णयादुन्तरलो wer वाक धिष्ययम् ; तत्समौपे ऽवखितेनाच्छावाक नैवयामरचामको
* Hig: गौय: Wham: | Size प्रा १९.९६; २३.४ । सच गुं रपत्यम् । afa: afew खादभिन्रः। aaa: "कुचियन्नवचसः'"-दति शत० ato १०.९.५४. ९; अथापरः, “कुचिर्वांजश्रवसः'-इति wo aro १४. ९. ४. ३३ ; १०.१. ४. १।
॥ wearer); wi 8 R06
यः शस्वविेषः, स पठनोय इति तस्याशय caer, पुनरपि ‘a,’ Wa एव मुवाच | मध्वन्दिनिः' तस्बनोयः रेनद्रः इनद्रदेवताकः ; तथा सति इडोतः! तमेत निद्र भसत् माध्वन्दिनसवनात् "कथा निनौषसि' केन प्रकारेखापनेतु मिच्छसि? केव मपन. यनेच्छेव त्वटोयाच्छावाकथंखने ere इति गौद्धख्याभिप्रायः |
तं मभिप्राय मजानतो बुखिखस्य वाक्यं दर्थयति-- “ag मध्वन्दिनिन्िनौषामोति होवाचः" दति । अस्मात् are fes- सवनात् wmeaifan fax मपमेतु महं नेच्छामि ; तदिसदस्य aa खिदपि भनणुितलयात् । (इतिः एवं बुलिल उक्तवान् ।
तसो विरदार्धानुहानव्रदयनायं मञ्चस्य वाक्यं दर्बक्ति- “mefere ममध्यन्दिनिसाच्ययं जामतो वातिनागतो क aa वा षदं जागतं वातिजामर्तवा; खघ उ मारुतो मैव पंसिषेतिः- sfa| डे होतः! लवं खमनसेन्द्र aed नेच्छसि, fafa छन्दो ऽच्छवाकेन प्रयुज्यनानं शस्नगतम् "अमष्यन्द्निसाचिः मध्यन्दिन सवन सम्बन्धाद् न भवति । कथ मिति चेत्, तदुच्यते- ‘aq सक्तविश्चेषो (जागतो बातिजागतो वा दादयाश्षरपादेन सोड धाच्चरपादेन चोपेतत्बात् । सवं चेदं जगतत मतिजागतं च WAM जगते ढतौ यसवमे शव योग्यम्, न तु वेमे मध्यन्दिने सवने ; ‘ae सोऽपि gufatet “मासतः मर्देवताकी न चैन्द्रः | अतोऽपि कारणात् ठतीयश्चवने एव योग्यम् | तस्मादय ` मच्छावाको सेव शं(सष्टः wai सर्वथा मा करोलिति दोषं दर्भितवान् ॥ |
तत ay afeana eiafa—a डोवाचारमाच्छावाके-
ry
त्वथ elfawqaray ate’-sf7.) हे wea! ay
३८० ॥ शेतरे यत्राद्मणम् ॥ .
‘atta ंसनादुपरतो भव । शतिः एवं बुलिल उवाच } “अथः अनन्तर मिद मप्युवाच-डा' कष्टं aay | इतः पर महम् (पलिन्, wre शरौ “अगुश्ास्नम्ः अनुेयोपदेशनम् इषेः इच्छामि | रएतस्मादवगत्य सवं मनुष्ठास्यामौति तस्याभिप्रायः 4
अथ गौञ्चस्योपदेशवाक्यं ciafa— “ख होवार्चन्द्र भेष fag ay waa त्वमेतं हातर्परिष्टाद्रौद्े . धास्ये पुरस्तास्मारत- स्याप्यस्याथा इति इति ।. ‘ay are एव सुवाच,-- “एषः अच्छावाकः “Dey ईन्द्रदेवताकं ."विणुन्धङ्ग + विष्णुलिङ्गोपेतं शंसतु | एवयामरतं aw “att य इन्द्र” दति प्रत्येवयामस- नामकं यदैन्द्रं am मस्ति (do ६. २०. १-१३.), तस्मिन् qa हितौयस्या मुचि चतुर्धपादे एव . माखायते--““हनजौषिन् विष्णुना सचानः*-ष्ति; wa इदं विष्छुचिद्कोपेतं सुक wag | डे ‘Slay बुलिल ! तम् "एतम्" एवयामरतं धः त्वदौीय- Ta “अस्याधाः' प्रचतिपेः । aa खानकिरेष उच्यते-- aaa सवने “शन्नः करति"-इति (सं १. ४३. ६. ). रुद्रदेवताका येयं धाय्या, AUT उपरिष्टात्, मारुतसक्तस्य § पुरस्तात्, तये- quarry प्रलेप खानम् । एवं Wrasqeq: ॥
waged euafa— “aw तथा चंसयाश्चकार . तदिद aaafe ata शस्यते?-इति । ‘aw aa यदुक्तं तत् सवं तथेव बुलिलः “शंसयाख्कार' माध्यन्दिनसवने sera प्रति
* “"विच्न्यङ्गम"-दइति ख-पाठ रव MEET गम्यते |
+ “प्रलये वयामर्दितेतदाचचते""-इति खण Ato ८.४. ११। ¶ एवयामर्तं =-.प्त् येवयामर्तं। ` ^ ५ 9 प्र वो स” -इत्येवयामरुतसूक्तं मैव मारतं gaa | ३०४१० रे१पु९.द्र.॥.
uwsufyar; ५।५॥ २८१
एवयाम रच्छं सने प्रेषितवान्, खयं ठ तौयसवने भ्र ग्निमार त शस्त- मध्ये धाय्यामासतसृक्घयोमध्ये एवयामरतं प्र्तिप्य शंसनं कतवान्। तस्ादिद्ानी मपि तदिदं सवं होवरकैस्तथेव शस्यते ॥ ४॥
इति खोमव्ायणाचाय विरचिते माधवोये वेदाथप्रकाथे रेतरेयना हम णस्य षडपञ्िकायां पञ्चमाध्याये ( विंशाध्याये) चतुथः खण्डः ॥ 8 (२०) ॥ `
ES GEE yaa
॥ अय पच्चमः खण्डः il
तदाष्यदख्िन् विश्वजिल्यतिरात एवं षष्ठ ऽहनि कल्पते aq: कर्पते यजमानख ` प्रजातिः कथ AAT एवं नाभानेदिष्ठो भवल्यथ मैत्रावरुणो वालखिल्याः शंसति ते प्राणा रेतो बा अये ऽथ प्राणा ud बराह्मणाच्छंखशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ वृषाकपिं. शंसति स भात्मारेतो वा अग्रे saat कथ मव यजमानखख प्रजातिः कथं प्राणा अविक्रप्नां भवन्तीति यजमानं ह वा एतेन aU यन्ञ॒क्रतुनां संस्कुवन्ति स यथा गर्भी योन्या wats सम्भवच्छेते ` न वे सक्तटेवाये सवः सम्भवल्येकोकं वा अङ्ग सम्भवतः समभ्भ्वतोति aatfa Sama ऽहन् किरन् कल्यत
-एव. यज्ञः कल्पते यजमानख प्रजातिरथेतं .हातेवया-
RoR ॥ एेतरेयब्राह्मणम् ॥
मसतं ठतीयसवने शंसति ' तद्याख प्रतिष्ठा तशा aia तदन्ततः प्रतिष्ठापयति ॥ ५ (३१) ॥
संवत्सरसते यदहरग्नि्टो मसंस्धं विष्वजिदास्य मस्ति, aa शिल्पानां शस्त्राणां लुसिः पूर्ववाभिहिता ( ३२९०-३८० go); aa किच्चिचोद्य मुह्ञावयनि -“तदाइर्यदस्िन् विश्बजित्यतिराव्र एवं षष्ठे ऽहनि कल्यते यन्नः, कल्पते यजमानस्य प्रजातिः ; कथ मताशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ मैतावरुणो वालखिल्या, शंसति; ते प्राणा, रेतो वाश्रग्रे ऽध प्राणा एवं ब्राद्मणाच्छ- VI एव नाभानेदिष्ठो भवत्यय वृषाकपिं शंसति ; स भासा, रेतो वा WH धावा; कथ मत्र यजमानस्य प्रजातिः, कथं प्राणा अविकृता भवन्तोति इति । fefadt fe विश्वजित्,-- भति- राव्रसंख्थोऽग्नि्टोमसंस्यख | तत्रातिरात्रसंस्थः खतन्त एकाहः | aa टलतोयसवने होत्रकाणां शस्त्राणि विद्यन्ते। तथा सति qatamay होता नाभानेदिष्ठं शसा ta: सिञ्चति, सै्रावरुणेा वालखिष्याः सत्वा प्राणानवखापयति ।व्राह्मणाच्छसौ सुकौत्तिं शस्त्वा प्रजनयति, अच्छावाक एवयामंरतं शस्त्वा प्रतिमं करो- ated क्रम रउपपन्नः। एवं एष्टयषकूषस्य Tew: षष्ठ मस्ति, तस्माप्यु्संखलत्वेन टठतोयसवने होतकग्स्रसद्ावात् gatan यजमानोत्पत्तिरुपपद्यते । यथा विश्वजिदतिराति षेऽनि च WHE aw: “कल्पते उपपद्यते, तदनुसारे श॒ यजभानस्य प्रजातिः" जनन मप्युपपद्यते। तथा संवक्रेखज्रगते ऽम्नि्टोभ- संखे विश्वजित्य हनि तदुपपादयितु' न wat) aatfe— तज्राजिशटोमसंख्े विश्ठजिति होत्रा -नाभानेदिष्ो माध्यन्दिनसवने
॥ usafsar | ५।५॥ 8८२
शस्त एव भवति); ठतीयसवने वेष्वदेवशस्ते शस्यमानल्वात् | अथैवं सति areal वालखिल्याः प्रथमं शंसति ; ठतोयसवने होत्रकाणां शस्त्राभावेऽपि माध्यन्दिने सवने तेषां warut बुशिलाख्येन मषिं णा समाक्ल्टत्वात् | ^ते' च वालखिल्यासकाः प्राणा इत्युक्तम् (३६१ ए० )। लोके तु रेत wa भग्र प्रधमं faa भवति, पश्चात् सिक्ते रेतसि प्राणानां प्रहत्तिरिति क्रमः| इहतु नभानेदिढरडहिधेन रेतःसेको नास्ति, वाल- fyerat axa are विद्यन्ते, कथ मेतदुपपव्यते ! इत्येकं चोद्यम् एवं चोद्यान्तर मस्ति | ब्राह्म णाच्छंसो मध्यन्दिने sural dafa | खः षाक पियंजमानस्य प्रजायमानस्य ‘ara’ ee: | अर्पि araafest ऽस्त रव भव्ति, भतोरतो नास्ति ma g ta एवाग्रे सिते, “रथः पञ्चादामटेषो जायते; भरतो सलोकावैपरीतये सति कथ मज यजमानस्य प्रजातिः जम्म १ षति feta चोद्यम् | यजमानस्य TTI वालखिव्यरूपाः भ्राणाः' अविक्षताः fate खानक्तुधिरडिताः "कथं भवतिः केन प्रकारेख वर्तन्ते ! ‘fa’ एवं ब्रह्मवादिनयोश्च arty: ॥
तस्य परिहारं द्रयति- “यजमानं हवा एतेन सर्वेण यन्न क्रतुना संस्कुवन्ति ; स यथा गर्भो योन्या मन्तरेवं सम्धवच्छेते ; मवे सज्देवाग्रे सर्वः TARA वा WE waa: सम्धव- तोति-द्ति। इष यन्नक्रतुःशब्देन तस्ाधनमगेतः गिल्यसमृद्धो विवचितः। ‘uaa’ सर्वेणापि चिल्यसमुरेन यजमानं संस्कुर्वन्ति प्राखपरोप्ताता संस्कारः, स एव चात्र feat, न तु यजमानस्य मरणजग्मबदहमिः fret: क्रमेण संस्कारे दृष्टान्तः | यधा योन्याम् ` अन्तः, मध्ये शसः afawt wat भवति, एव मयं यजमानः
८४ ॥ रेतरेयत्राद्यणम् ॥
क्रमेण (समभवन् संस्कृताकारे णोत्यद्यमानः Ta’ अवतिष्ठते | लोकेऽपि गमः श्रमे" प्रथमं रतस्सेककाले एव सवैः" सम्ुर्णाङ्कः waza नन वे सम्भवतिः नैवोत्पद्यते ; किन्तु सम्भवतः" उत्पदय- मानस्य पुरुषस्य एकक मङ्ग" क्रमेण सम्भवति" निष्यद्यते तथा च गर्भोपनिषद्यामास्नातम्- “एकरातोषितं कललं भवति, anuaifad qed भवति” इत्यादि । भतो गभवत्क्रमेण संस्कारो युक्ष इत्यर्थः a
sm भेवोत्तरं पुनरपि faaeafa—“aaifa चेद्माने ऽन् क्रियेरन्, कल्यत एव यन्नः, कल्यते यजमानस्य प्रजातिरयैतं होतेवयामरुतं ठतौीयसवने wala, cara प्रतिष्ठा, तस्या aaa तदन्ततः प्रतिष्टापयति-इ्ति। ‘anfw faawearea- स्मिन्रेवाहनि क्रियेरन् । तदानीं तावतेवायं यन्नो यजमान. संस्कारे eq: शिल्पघमूह उपपव्यते। यजमानसं श्रजातिः' जननोपचार उपपदयते | Wa: सर्वशस्तानुष्टान मैव संस्कार साधनम्, नतु होतुः शस्त्रस्य प्रथमभाविल्ादिक्रमविशेषः संस्का- रोपयोागौ। aay सर्वशस्ागुष्टानं नास्ति माध्यन्दिनसवने; पवयामरन्नाजः सुक्तस्याचछावाकेनाननुष्ानाव्। नायं टोषः। तत्र॒ तदभावेऽपि ढतोयसवने ङोतुरेवयामरच्छस््र मस्ति, (तत् तथा सति यजमानस्य सर्वं स्तानुष्ानेन या प्रतिष्टा भपेत्तिता, तस्या मेव प्रविष्ठायाम्, ‘aw’ यजमानं तत् “अन्ततः Warat मन्ते प्रतिष्ठापयति ॥ ५॥
इति श्रीमन्षायणाचायैविर विते माधवोये वेदार्थप्रकाथे
रेतरेयत्राह्मणस्य षषटपच्चिकायां पञ्चमाध्याये ( लिं्ाध्याये) पञ्चमः खण्ड; ॥ ५( २१) ॥
५
1 asufqari aie a has |
# ॥ अध षषः GW: ॥ y
छन्दस। वे षष्ठे ना्वाप्नानां रसो swazal प्रजा- पतिरबिभेत् Wied छन्दस रसो लोकानद्येष्य- ॥ तौति ' तं परस्ताच्छन्दोभिः प्ं्हणान्नाराशंखा गाया Rear चिषटमः पारिचि्या जगत्याः कार- व्ययानुष्टभ लत्पुनण्डन्दस्सु रस ATA aaeta ` } * * छन्दोभिरिष्टं भवति सरसैश्डन्दोभिर्थन्नं तनुते a णवं षेद नाराशंसो थंसति प्रजाते नरो वाक् शंसः ¢ yaaa तद्ाचं दधाति aanfear: प्रजा वदत्यो । जायन्ते य॒ एवं षेद यदेव नाराश्र॑सौडः शंसन्तो वै देवाश्च ऋषयश्च खगे लोक मायं सतयेवैतद्यजमानाः' शंसन्त एव खगे लोकं यन्ति ताः प्रयाषहं शंसति यथां aorta वार्षाकपं हि वषाकपेलन्याय मेति तासु न न्यङ्कयेन्नीवौव नर्देत् सहि तासां न्यङ्गो रेभौः be शंसति रेभन्तो बै देवाश्च रषयश्च खगे लोक मायं | CHITA AAA रेभन्त एव खगे लोकं यन्ति ताः | प्राहं शंसति यथा वषाकपिं arated हि वषा- + कपिस्त्याय मेति तासु न न्वङ्कयेन्नौवौव aed स हि तासां we: पारिच्रितौः शंसत्यग्निवे परिच्तिदगिन-
कै ""वाक्छंसः” डः | ४९
२८६ ॥ तरे यत्राद्मणम् a
Sar: प्रजाः ofa atid होमाः प्रजाः परिक्तियन््- ग्नेरेव सायुज्यं सरूपतां सलोकता मश्नुते य एवं वेद यदेव पारिचितो$: संवत्सरो वै परिचित् संवत्छरो Sat प्रजाः परिक्लेति' संवत्सरं Sat: प्रजाः परि- च्ियन्ति' संवत्सरखैव सायुज्यं सङ्पतां सलोकता मश्रतेयण्वं३ेद ताः ware शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं fe वृषाकपेस्तन्याय मेति alg a we येन्नीवीव न्दत् a fe तासां we: कारव्याः शंसति देवा वे यत्किञ्च कल्याणं कर्माकुवेस्तत्कारव्याभिर- वापर वंसयेवेतद्यजमाना यत्किञ्च कल्याणं कम कर्वन्ति तत्कारव्याभिराप्रवन्ति ताः प्राहं शंसति यथा वषाकषिं वार्षाकपं हि वषघाकपेस्तद्याय मेति तासु न न्वृङ्कयेन्नौवौव नर्देत् सहि तासां Gat feniagt: शंसति दिश va aq कल्पयति at: पञ्च शंसति va azar दिशश्चतखस्तिरश्चा ५ एको ' तासु न न्युंखयेच्नैवेव च निनदेन्नेदिमा fem न्यंवयानीति ता asam शंखति प्रति- Slat एव जनकल्पाः शंसति प्रजा वें जनकल्पा feq एव तत कल्पयिल्ला तासु प्रजाः प्रतिष्ठापयति
> "^ न्स्तिरञ्च" क,ख, ग।
॥ waafqnr, ४५।६॥ दे
। [| 1 । e तासु न ग्युंखयेननैवैव च निनदं न्नेदिमाः प्रला म्यंख- यानीति' ता अरुर्चशः शंसति भ्रतिष्टाया एवन््र- गाथाः शंसतीन्द्रगाथाभि्वे Zar असुरानभिगाया- EN + IAN 1 | येनानल्यायं स्तथेवेतद्यजमाना इन्द्रगाथाभिरेवाप्रियं भ्रादटव्य मभिगायाधेन मति यन्ति ता अचः $ ॥ । . शंसति प्रतिष्ठाया vay € (३९) ॥
` ` पूर्वज ब्राह्मणाच्छंसिन fire? we सुकीत्तिं dafa’, aor कपिं एंखति' इति agqaed विहितम् ( २७२ vo), तत उद्धः ऊुन्तापाख्यं सुकं खिले कु तापनामके ग्रन्थे समाखातं faved ऋ ama fafa तदितिषास are— “छन्दसां वे षष्टनाह्ापानं रसो ऽत्यनेदत्, स प्रजापतिर्विमेत्पराङ्यं इन्द्सां रसो लोका- नघ्येष्यतोति ; तं परस्ताच्छन्दोभिः प्यं गह्वान्नाराशंस्या गायता, रैभ्या विष्टुमः, पारि्षित्या जागत्याः, कारव्ययानुष्टुभस्तत्यन-
# असि चतुरष्यायाककः fared छकपरिथिष्टो यन्यः। att निविदध्यायः, कुन्तापाष्यायो दितौयः, पुरो रुगध्य(यस्छतौयः, ततः प्रं बाध्यायो ऽन्तिमः। तच कुन्तापाध्यायै लादौ नाराशंखलिखलः, su रभ्यलिस्षः, अथ पारिसित्य्तखः, अथ कारव्या चतसः, भथ दिशरक्षुतयः Te, अथ TAM: षट्, अथेन्द्रगायाः पञ्चति चिशकङयाका we: सति; एतावदेव SMI; ततबेतद्रप्रलापनामपदसप्ततिः, चथ प्रवदकरा चः षट्, भय आजिन्नारेन्धा ऋचखतखः, We TIANA: प्रतिराधः,. अधातिवाद एकः, अथ सप्तदश- पदाको दैवनौधः, अय मूतेच्छदस्तिलः, भथाडनसख। ऋच अष्टाविति पञ्चदशविधा मन्ता; समाब्नाताः। त Wea आआरभ्याध्यायसमािं यावत् पञसु खण्डेषु ware विधौयन्ते । त्रान् we विन्द्रगाधान्तानां कन्तापसूक्तौयाना aaa विधानम्, भत उष्यते fines मिति।
Que ॥ एेतरेयत्राह्मणम् tt
ग्ङृन्ट्र्सु रस मदधात्?"-दति। एृष्टएषङकदस्य सम्बन्धिनां षष्ठे नाह्ना प्राप्तानां गायव्रादौनां छन्दसां ‘cay सारः (भत्यनेदत्' अतिक्रम्यागच्छत् | तदानीं "सः" प्रजापतिः “अविमेत्' भोतवान् | केनाभिप्रायेखेति, सोऽभिधौयते- भयं छन्दसां रसः पराङ् quae लोकान् “अ्येष्यकिः अतिक्रम्य गमिष्यति "इतिः अनेनाभि- maa) ततो भीतः प्रजापतिः नतं" रसं "परस्तात्" परभाम छन्दोभिः" गाय त्यादिभिः “पव्यग्डह्वात्' परितो निरुदवान् । गायव्रादीनां मध्ये कस्याः सम्बन्धि ससं कया पथ्ग्ह्वादिति तदुच्यते-- गायत! सम्बन्धि रसं नाराश स्या पव्यग्डह्नात् | नरा- च्रं खशब्द यस्या सगजा तावस्ति, सेयं नाराशंसो । तथा विष्टुभः सारं ‘Seay रेभगब्टोपेतवा RAR पय्यश्छह्कात् | जगत्या; सारं 'पारिख्छित्या' परिक्चिच्छब्दोपेतया ऋगजात्या पय्यच्टद्वात् | अनुमः सारं AMA कार शब्दोपेतया ऋ गजाल्या Wat wea) (तत तस्मात्परिग्रहादूैः ya: ‘axa’ araarticy a? रसम् ‘aeata भवस्थापितवान् ॥ धेदनं प्रशं सति- “सरसे शशस्य छन्द) भिरि्ट' भवति, सर्स- ज्डन्दोभिर्वन्नं ततुते, य एवं वेद-दति। wer वैदितुः दभ- मूणमासादिकं सारयुक्तेगपयतरादिभिरिष्ट' भवति, अथ मग्नि्टो- सादिक dead वेदिता सादयुक्तेग्डन्दोभिः तनुते" विस्तारयति a इदानीं कुन्तापसयक्तमता wat विधत्ते- नाराशंसौः शंसति प्रजा तरै नरो वाक् शसः, प्रजास्ेव तदाच दधाति ; तस्मादिमाः प्रजा ace जायन्ते य णवं वेद; यद्देव नाराश्ंसौरेः”- दति । इद् जनाः? -दत्याद्यास्तिखर्चो ATT: (ऋ ०पं ° २.१.१-२.); aa “नरापंसस्तविष्यते”-इति नराग्रंसशब्दस्य श्र तत्वात् | तास्ति-
॥ weufyat । ५।९॥ Que
aat त्राद्मणाच्छंसो शंसेत् #। तत्र नर इत्यनेन प्रजा विव faa, wa इत्यनेन वाक् faafaat | भतस्तच्छंसनेन प्रजास्वेव वाच॒ मवखापयति । (तस्मात् कारणादिमाः प्रजा लोकं ‘aga, वाग्व्यवष्टारयुक्षा उत्पद्यन्ते) य एवं az, तस्य वाचः व्यवहारलमाः प्रकाशयन्त इति te: | नाराशंसौीरिति यदेवास्ति, तत् पूज्य fafa ज्ञतेरभिप्रायः ॥
ता ऋचः पुनः प्रशंस॑ति- “शंसन्तो वे देवाञ खगे लोक मायंस्तथेषेतख् जमाना: शंसन्त एव खगं लोकं यन्ति"-इति । MEST: ॥
तच्छंसने किञ्िटिगेषं विधत्त --“ताः ward शंसति, यथा हषाकपिं , arated fe ठषाकपेस्तन्न्धाय मेतिः?- दति । a’ नाराश॑सलौस्िखचंः Te’ पादे पारे wey, अवसाय शंसेत् ; यथा दषाकपिसक्षं पादे पादे faze शंसति, तदेतत् ¶। वुषाकपिषुक्ते प्रग्रहविधिरर्थसिचो gear: । हि" यस्मात् कार- णात् इद सवां शंसनं वाषाकपंः वुघाकपिसम्बन्धं कत्तव्यम्, तत्" तस्माक्तारणात् वृषाकपेः" एतन्नामकस्य ame न्यायः प्रकारम् ‘ofa प्राप्रोति विग्रह एवात्र तन्न्यायः £ ॥
# माराशंस्यादौना मिन्द्रगायान्तानां तिं गडचां saree भिति समाख्या । “तभद् ( इषाकपैः ) ऊहं कुन्तापम्"-दति भाश्च Ate ८.१. 0 |
† “ae ( कुन्तापख ) भादितश्तुृश् ( कारव्यान्ताः ) वियाहं frag शंसेत्""-श्ति भायण० ate ८.१.८। इतित उच्चर मैव निनदे विधाखति।
‡ “wa इषाकपिं शंसेद् यथा होताज्यादाञ्तुचे "-इति rye toc. १.४। भआज्यादयधरमास्त॒ अद्धचथं सनम्, विग्राः, तिरभ्थासः, न्यक, निनदे, प्रतिगरे सि षट् (७. ११.१-२१)। भरईैचशंसनातिरदेशं वारथितु' तत उक्तम् “पत्तिशं सन्ि"-इति (४) ।
Reo ॥ एेतरेयत्राह्मणम् ॥
वृषाकपि सूक्ते न्युङ्कनिनदा वपि विदयते, श्रतोऽव्रापि तदुभय प्राम ey निराक्तत्य इतर विधत्त -- “तासु न न्ुहकयेन्नी वौव न्दत्, स हि तासां ays ‘ary’ नारापर॑सोषु युं न कुर्यात्, किन्तु ‘tata नर्देदेवः fante निनदं मेव कुर्यात्| ‘a? एव निनदः ‘ara? नाराशं सौनां ayers: । aah पादस्य दितीयस्वरे तयोदशथभिरोकारेस्ततर ` चावसाने क्त्वा बयाणां विमाव्राणा मोकाराणा FATT YH: (२१,२४ To ) | कतीयपादस्य waarat मनुदात्तत्वेन दितोयाश्र qeraawt खारयेदिति यदस्ति, सोऽयं निनदः # ॥
ऋ गम्तराणि विधत्त-".रभीः शंसति?-इति। रेभशब्टो- पेता ऋचो रेभ्य. । “वच्यस्व रेभ वश्यख”- इत्या यास्तिखः ( we प० २.२. १२. ), ता; TAF ॥
ता wa: प्र्सति--“रेभन्तो वै दैवाश्च ऋषयश्च सगं लोक मायंस्तथेवेतद्यजमाना रेभन्त एव ai लोकं यज्ि”-इति। Vara? शब्द् FI, कौ त्ति Frat इत्यधेः ॥
विग्रहादिकं विधन्तं —“ar: ware यसति, यथा बुषाकपिं; वाषौकपं fe वुषाकपेस्तभ्न्धाय मेति ; तासु न न्धुङ्कयेन्नीवौव न्दे हि तासां न्युङ्कः”-दइति ॥
पूववत् ऋगन्तराणि विधत्त —“arfefadt: tafe’ fer | परित्तिष्छब्दोपेताः ““रान्नो विश्वजनोनस्य”-इत्यायाञ्चतस्र ऋचः
+ ‘@Ray पादैषुढात्त मनुदात्तपरं यत् प्रथमं तच्रिनर्देत् । तदपि निदभनायो- दारिष्यामः--“¶दं जना उपगत । नराश सस्तविष्यते। षष्टिं ear मवतिश्च कौरम wren मेषु दद्रहोश्म्'-इति'?-दति भ्रण Ale ८, १.९) १०। इड षकारो ऽनुदात्तः, feat उदात्तः, ्रन्धरेकश्रुतिः।
॥ षष्ठपषिका। ५। él ३८ १
पारिस्तित्यः ; arg “परिचितः चेम aay’ shania श्रुतत्वात् | -ता ऋचः WaT ॥
ताः प्रशंसति-- “afaa परिसिदम्निर्होमाः प्रजाः परि- चेत्यनिनं होमाः प्रजाः परिच्ियन्तिः?-इति। ara परित्ति- च्छव्देनाग्निरेवाभिधोयते | अ्रगिनिर्होमाः aat: प्रजाः दाहपाका- दिना परिपालयन् लेति" निवसति, प्रजाश्चेमा अनि परितः सेवमानाः ‘faafea’ निवसन्ति; भतः waft कमखि वा व्युत्मश्या अय मनिः परिल्िदवति ॥ `.
वेदनं udafa—“qata सायुज्यं सरूपतां सलोकता aaa य एवं ae’-cfa | सहवास-समानरूप-समानलोकत्वानि वेदिता प्राप्रोति ॥ | |
arent wai waa Gea दगर्यति- “यदेव पारिलितीरः” —sfa ॥ |
प्रकारान्तरेण ताः प्रणंसति-- “daaw व परिसित्, संव- खरो होमाः प्रजाः परिचखेति ; drat होमाः प्रजाः परिलति- afer’—sfa | अमिवाक्यवद् व्याख्येयम् ॥
„ वेदनप्रशंसां प्रग्राषहविधिं व दशयति - “संवत्सरस्यैव सायुज्चं सरूपतां सलोकता aad a एवं वेद ; ताः ame शंसति, यथा वृषाकपिं ; arated हि वु षाकपेस्तम्न्याय मेति ; are न aig येन्नोवोव नर्देत्स हि तासां न्युङ्क.? इति | पूर्ववद् व्याख्येयम् ॥
ऋगन्तराणि विधन्त — .कारव्याः wafa’—<fa | कार शब्दोपेताः (कारव्याः', “न्द्रः कारं मवुबुधद्”- इत्याद्याश्च तखः
(Wo प० २. ४, १-४. ), ताः शंसत् ॥ |
ताः प्रणंसति- “@ar वै यत् किच्च wend कमाङुबं
BER ॥ ठेतरेयत्राद्मणम् ॥
स्तत् कारव्याभिरवाप्वंस्तचेवे तद्ज माना fea कल्याणं कमे कुर्वन्ति, तत्कारव्याभिरप्रुवन्ति'"-दति | कल्याणं” काम्यफलाथं कर्म क्तवतां कारव्याभिक्छम्मिस्तत्फलव्रासिभवति ॥ ` विग्रहादिकं विधत्त —“ar: ware शंसति, यथा वृषाकपिं; वाघ कपं हि वषाकपेस्तश्चाय मेति ; ary न न्यु्गथेन्नीवौव नेर हि तासां न्युङ्कः"*-इति । पूबेवद् व्याख्येयम् # ॥ क्टगन्तराणि विधत्त -- “fentaat: शंसति ; दिश एव तत्कल्पयतिः?-इति। “a: समेयो विदधष्यः'-इत्यादया ऋचः (Zo प० २. ५. १-५.) दिशांक्लुपौः शंसेत् ! प्रा्ा दि दिम्बलात्, “ते देवाः प्रागकल्य यन्”-ईति क्तृपिषातुख णाच fenta frag ; तच्छंसनेन दिश एव 'कल्ययति' खप्रयोजनक्षमाः करोति | तासा ख्चां सड दशयति- “ताः पञ्च शंसति ; wear इमा दिशखतस्रस्तिरखा एकोर्खा?-इति | fentafrasqaren ऋचः पञ्च शंसेत्। भयमा उपलभ्येत्याय। दिशः पच्चसष्याका wa; श्न्द्रौ, यामी, वारणौ, सोमी, चेत्येवं ‘facar’ fada- वख्िता दिशषघतसखः, ae चेका; इयं पच्च स्या प्रपद्यते ॥ aera निषेधति-- “तास न न्युङ्कयेन्रेवेव च निन- देत्ेदिमा fem न्युखयानोति“-ष्ति। तार fentafrg aa न कुर्यात्, तथा निनदं मपि नेव gata) ‘aa’, शव" दति पददयं विषययोः ससु खयाथम् | गु खवच्जने को ऽभिप्रायः, सोऽभिध्ौयते- दमा दिशो भेत् न्युखयानि' नेव चालयानि श्रति' भरनेनाभिप्रायेण । न्युखनिन दंयोरभिधानादैव वल्लंनसिषौ निषेधो नित्यानुवादः, पु्वमन्तट्टान्तेन शदितयोर्निषेधार्थो वा ॥
* “agar ( कारव्य चतुर्याम् ) एकेन दाभ्या च fares Kf ्राश्र० गरौ ८.१.१२।
n षष्टपञ्िका | ५। ६॥ ३९३
शंसने निप्रेधं द्गयति-- “ता भशर्चथः dafa, प्रति्ाया एव” दरति पुवसा gai पादे पादे भवसाय शंसन सुक्तम्, तासु दिगांङ्प्तौरदर्चे ऽबै्चं ऽवसप्य daq) wide wad दित्वात्तच्छंसनं प्रतिष्ठाय सम्पद्यते ५ ॥
ऋ गम्तराणि विधन्तं -- “जन कल्पाः शंसति ; प्रजा वै जन- aa, दिश एव तत्कल्यित्वा तास् प्रजाः प्रतिष्ठापयति" र्ति । भयोऽनाह्नाचः- इत्याद्याः षड्चो जनकल्याभिधाः ( ऋ प० २. ६. १-६.), ताः Taq) Warara इत्यादिना पुरुष विशे षानुपन्धस्यते +, ताः कल्पेषु 4 कल्प थब्दाभिधानादेव जन- कल्पाः; तासां प्रजाखूपलात्, ू्वोक्षदिभूपामिकऋम्मि दंश सम्पाद्य ‘ary’ feg प्रजाः प्रतिष्ठापयति | |
पूववत् न्धुङ्कनि नदं निषेध ards च euafa— “ate न न्युहुन्येब्रैवव च निनर्देब्नेदिमाः प्रजा arearalfa ; ता भ्र au; शसति प्रतिष्ठाया एवः"-इति ॥ ऋगन्तराणि विधौयन्त-““इन्द्रगाधाः शंसतीन्द्रगाथाभिवें शैवा भ्रसुरानभिगायायैनानत्यायं स्तथेवेतदयजमाना इन्द्रगाथाभि- रेवाप्रियं wae मभिगायाधैन मति यन्ति?-डइति। “यदिन्द्रो INU इत्याद्याः Uae इन्द्रगाधथामिधाः (We To २. ©, १-५. ), ताः च्रंसेत् । इन्द्रो Tat कष्यते arvayg ताः इन्द्र ara’, तभिदेवा अ्रसरानभिगाय are माभिमुखेगन प्राप्य युदेननान् “भत्यायन्' भ्रतिक्रान्तवन्तः, जयं प्राप्ता इत्यथः | देववद् यजमाना अपि एताभिर्वैरिणं जयन्ति ॥
ॐ “रोषो ऽदथः'"-दति आश्र Whe ८. ३. १३ 1, ‡ जनकल्याभिधासु BI zea | Ye
३८६ ॥ रेतरे यब्राह्मणशम् a
पूर्ववदशैरचेऽवस्तानं विधत्ते — “ar wide: शंसति, प्रति छाया एवः"-द्रति ३.६॥ दति ओोम्रत्ाय शा्वार्यविरचित्ते माधवीये बेदार्धप्रकाणे एेतरेयत्राह्म णस्य षष्टपञश्चिकायां प्च माध्याये ( जिं पाध्याये ) षष्ठः खण्डः ॥ ६ { aR yu
| Wa सप्तमः GW I
Tawny शंसल्येतशो हवे सुनिरग्नरायु-
en यन्नस्यायातयाम मिति Sa arg: सो
waaay पुजका भग्भेरायुरदशं तदभिलपि- ष्यामि यत् किञ्च वदामि तम्मेमा परिगतेतिस -अलपद्यतेता wat ward aad म्रतिखल्वनः
1 fafa' सद्याभ्यम्निरेतशायन णश्थाकाले. ऽभिहाय'
मख wausurcera: पितेति तं होवा चापेष्धय लसो ऽभर्ख ने वाच मवधौः Ward गा मकरि््य सखायं पुरषं ' पापिष्ठां ते प्रजां करोमि यो मत्य aaa इति तस्मादारभ्यम्नय एेतशायना Datat पापिष्ठा इति तं डके भयांसं शंसन्ति स न निषेषेखावत्कामं शं सेलयेव ब्रूयादाबुवां पेतथमप्रलाप
॥ षष्टठपञश्चिक्ा । ५।ॐ॥ ET |
wigta agqaarme ' प्रतारयति a एवं वेद बदे- वेतशप्रलापाः' छन्दसां हेष रसो यदैतशग्रलाप- ग्कन्दस्सेव तद्रसं * दधाति सरसेहाख छन्दोभिरिष्टं भवति सरसैन्छन्दोभियन्नं तनुते ब एवं वैद यदेवै- तशप्रलापारेः अयातयामा वा whafataqy- लापो ऽयातयामा मे यन्ते ऽसदचितिम. बन्ने ऽस- दिति तंवा एत मैतशप्रलापं शंसति'पदावगराहं यथा निविदं तश्चो्चमेन पटेन प्रसौति यथा निविदः nafsar: शंसति yafentfad देवा असुरान् प्रबह्याधेनानल्यायं स्तथेवे तद्यजमानाः wafgatty- रेवाभियं भाव्यं प्रवह्याधैन मतियन्तिताअङ्- चेशः शंसति भतिदाया एवाजिन्नासेन्याः भंस- ल्थाजिन्नासैन्याभिवं देवा असुरानान्नावाथेनान- स्यायंसेवेतद्यजमानां अजिन्नासेन्वांभिरेवाभियं wea मान्नायायैन मति यन्ति ता अद च॑शः शंसति प्रतिष्ठाया ua’ प्रतिराधं शंसति प्रतिराघेन वै दैवा असुराग्प्रतिराध्याधैनानलयायं स्तथैवेतद्यजमाना -पतिराघेनेवाप्रियं aad पतिराध्यायेन मति यन्तवतिवादं शंसल्यतिवादेन वें देवा असुरानल्यु- द्याधेनानल्यायं सयेवैतद्यजमाना अतिकादेनेवापियं
1
` : क "तदाच क।
२९.९१ ॥ पेतरेयन्राद्मणशम् ॥
wea मलद्यायैन मति यन्तित म्च॑शः data’ प्रतिद्राया एव ॥ ऽ (३३) ॥
कुन्तापनामकं faned an विधायेतश्प्रलापनामकं सप्तति- aya पदसमूह ( We प० २. ८. १-७०.) विधत्त -““शेतश- प्रलापं श्रंसति?-ष्ति। रेतथाखेयन सनिना ee: ‘tam’ भ्रनन्विताना मर्धानां ` वचसां लापः प्रलापः"; ते ब्राह्मणाच्छंसी TAT ॥ | त मेतशप्रलापे स्तोतु माख्कायिका are— “Taw इ वै ञुनिरम्नेरायुददश्, यज्नस्यायातयाम fafa शेक we, सो ऽअ्रवीत् युतान्, - प॒वका भ्रमेरायुरदशं, तद भिलपिष्यामि, यक्िच्च वदामि, aaa परिगातेति, सप्रत्यपद्यतेता war sigaa, प्रतोपं प्रातिसत्वन fafa’-sfa | शेतशनामकः कथित् मुनिः अनेरायुः-दतयेतन्नामकं मन्रकाण्डं cet । पूर्व बदम्नेः प्रियत्वात् तस्य कार्डस्यामेरायुरिति नाम सम्व्रम्। TH यान्निकाः 'यन्नस्यायातयामम्"- दति तस्य मन्तकाण्डस् ना मचय ATE: । पुनः-पुनः-पठितैः साथेकौरमन््रजातैरलसो यन्नो मतसारोऽमूत्, तस्य यन्नस्यालस्यपरि हारेण सारोत्पादनादस- ग्बप्रलापरूपयसयय मन्तकार्डस्य “भयातयामम्'-इति नाम सम्प न्नम् । ‘a afatan: खकयान् Gary प्रत्येव मव्रवीत्,- ड ‘gaa’ afeat: पुताः ! we मनेरायुरित्येतन्नामकं मन्त- काण्डं दृष्टवानस्मि, तदहं. भवता aa अभिल्पिष्यामि। तस्मिन् सङ्ग तारथेस्य कस्याप्यभावात् aq किचिद्ाङ्मातं वदामि, Aq’ मे वचनं युयं मा परिगाता' भस्य वचनस्य निन्दांमा कुरत । एवं
॥ asafyar; ५ | on 229
gary मन्तयिला ‘a: मुनिः प्रत्यपद्यतः प्रलापं प्रारब्धवान् | सप्तति सक्या कपदरूपे तस्मिन् “रता wart wigan” -sfa प्रथमं पदम्, ^प्रतौ पम्प्रातिस वनम्”-इति हितोयं पदम् । शइतिःश्ष्दः प्रदथंनाथः, इत्यादिकं सप्रतिपदसमृह मुक्तवान् # ॥ तदोयवुवहत्चान्तं दर्गयति-- “तस्याम्यजिरतशायन एलया- काले ifwera मुख aawzerecas: पितेति" इति। तस्य सुख मित्यन्धयः। रएेतश्रस्य पुवः देतयायन., स च ‘safer’ —sfa एतन्नामकः, एताः सः प्रत्यपलपन्तं पितर दृष्ट्रा सदसा aaa, तदानोम् अकाले प्रलापसमासिकालाभाकेऽपि शभभि- हाय भराभिसुखेयनोयाय तस्य पितुमुख मपि “weeny स्ते नाष्छादितवान् | केनाभिप्रायेशेति, सोऽभिधोयते-- (नः अस्माकं पिता तदानोम् "टप्, दपं प्राप्तः, Sara इत्यभिप्रायेण ॥ `. अय adda माह -^तं होवाचापैद्यलसो sat मे वाच मवधोः, शतायु" गा मकरिषं, away’ yas, पापिष्ठां ते प्रजां करोमि, यो Ra aaa इतिः?-इति | ‘aq भअभ्यजिनामकं सवरं मुखपिधाने प्रत्तं पिताणव मुवाच । हे पुत्र ! लम् “अपेहि अस्माद् देथादपागच्छ, “TAM y’ मदाक्यं We मालस्य युक्ञस्त्व ay |. यस्त्वं मे मदौयां वाचम् अवधीः" मुखपरिधानेन विना- शितवानसि ; we qua इति तव बुहिः; Taye art, किन्तु मन््रकार्ड Weng) area मदौयं सृणु ,-- भल्या- qe गां sag” शतसंवद्सरायुष्कम् ‘wafte aa शक्रोमि, तथा शतायु युक्षं ‘away’ awadaanuga. we
ॐ “gar spar आाञ्जवन्त इति सपतिपदानि"-दत्यादौनि Wrage यो ° ८.३.१४--१७। समतिपदं area? क्रचित् षट्सपततिपदानि सन्तौति प्रदभनाथेम्ः-इति तहत्तौ |
३८८ uy एेतरेयत्राद्यणम् ॥
शक्रोमि। Wat मा मवजानतस्ते प्रजां gafeent पापि- छाम्' अतिशयेन दारिद्रयादिहेतुयुक्षां करोसमि। यस्तं मा मिथम् ‘sana,’ अभिमूतवानसि, तस्मात्तव शापो ga इत्येवं पितोवाच ॥
पितुः शापं लोकप्रसिदहया दठयति-“ तस्मादारभ्यम्नय रेत- शायना tater पापिढा इति?-ष्ति ! यस्मात् पिज्रा शापो दन्तः, Way’ कारणात् नदुत्तान्ताभिन्रा जना ण्व महः ‘Saray’ भओर्वगोतोत्यन्नानां पुरुषाणां मध्ये (रेतथायनाः' tary मनेः खम्बश्धिनः “aaa” मभ्यज्निप्रमुखाः Fer: पापिष्ठाः" अत्यन्तपापयुक्षा इति # ॥
रेतथप्रलपस्य area विधत्तं --““तं हके भूयांसं defer’ -ष्ति। ‘aq रेतशथप्रलाप मभिन्नाः कैदिद्यान्निकाः अतिशयेन aga शंसन्ति। तथाचाश्वलायन ae— “सप्ततिं पटान्यष्टा- दश वा-इति (ato ८. ३. १४, १५.) ॥ | |
aa fafafaaad विधन्त — “aa निषचेद्यावलामं शंसे- aa ब्रूयादायुवां रेतशप्रलापः-द्ति । ‘a.’ यजमानं भोत्सुकये मेत प्रलापं शंसन्तं त्रा ह्म खाच्छंसिनं ‘a fatty’ anjed प्रलाप इति निषेधं न कुर्यात्, किन्तु aaa? लदौये च्छानुसारेण शंस इत्येव ब्रूयात् | अय मैतश्रप्रलापः भायुःखरूपः ; तस्माद तर प्रवत्तं - मानस्य निषेधमं न युकम् ॥
वेदनं प्रशंसति--“आयुरेव तद्यजभानस्य प्रतारयति व रवं
वेद'?-इति ॥
तेन पूज्यलं दर्भयति-- “यदवैतगप्रलापारः”-इति । © 'तक्तादतशायना AMAA: सन्तो भृगूणां पापिष्ठाः" गति Teo aye ३०.५।
॥ षष्ठपञ्िका । ५। ॐ ॥ १८९
प्रकारान्तरेण प्रथंसति - “छन्दसां दष रसो यद तशप्रलाप- ग्ड्कन्द्स्सेव age दधाति?-इति | योऽय मैतशप्रलापः, स एषः ‘emai वेदानां मध्ये रषः" सारः; wa एव await ‘emg’ वेदेष्वेव रस मवद्यापयति॥ वेदनं wiafa— “सरसेषास्य छन्दोभिरिष्ट' भवति, सर- weafaad तुते य एवं बेद"-इति | पृवेवद् व्याखेयम् ॥ ` पुनरपि yaa qua दरयति - “यद्ेवेतशप्रलापारः”- इति | ‘o भरपिचेत्यर्थः ॥ | प्रकारान्तरच्च wiafa— “अयातयामा वा भचितिरतश- प्रायो ऽवालयामा भे aw saefafaa aw ऽसदितिः- गति योऽय मेतशप्रलापः, स शयातयामल्म्' ward, तदेपरीत्यात् -अयातयामःः सारयुक्त इत्यर्थः, अत एव ‘afafa:’ wez- Waeg: | तस्माभ्भे यज्नं ॒प्रयोगऽयम् “भयावयामाः wa: सरसः TY, तथा भे यन्न प्रयोमोऽयम् “अचिति; रसवदस्थ्य- फलद्ेतुत्व afin चंसेत् 1 । - तत्ैकस्मिन् पटे ऽवसानं विघम्षं-- “तंवा एत मेतश्प्रलापं शसति, पदावग्राहं यषा निविदम्?-इ्ति। पदं पटे wang यथा निविदं शं सति, तथेवेतश्रप्रलापं पदे पदे warmer उंसेत् ॥ | ४ | अन्ते प्रणवं विघत्त-- “तस्योत्तमेन पटेन प्रणणौति, यथा निविदः”-इति । निविदः पदानां deat चरभे पदे यथा प्रणवं करोति | तददव्ाप्यत्तमे पदे प्रणवं कुर्यात् ॥ tamed विधाय प्रवद्धिकाख्या ऋचो विघत्ते-- “प्रव feat: शंसति: प्रवद्िकाभि्वे देवान् भसुरान् प्रवद्धयाधेना
Boo ॥ एेतरेयत्राह्मणम् ॥
नव्यायंस्तवैते तयज मानाः प्रवद्धिकाभिरेवापियं wre watt aa मति यन्ति? इति| विततौ किरणौ हौः इत्याद्याः षड- ACM: ( Wo To २.९.१-६.) प्रवद्धिकाख्याः । gu किलेताभिः ऋं मभिर्देवाः असुरान् ‘cay? अमनस्क प्रिय qa, ततस्तान- सुरानतिक्रम्यागच्छन् । wag freed सान्छवचन मिन्युक्तवान्। अमनःपूवकेण प्रियवचनेन विरोधिनो ऽसुरान् वच्चयित्वा तदौय- देश मतिक्रम्य गतवन्त इत्यथः | Qaeda यजमानाना मपि तथेव भवति # |
तावत्तु भरे waar विधत्ते -- “ता sadn: शंसति, प्रतिष्ठाया एव- इति | अह्चयोहिलाव् पादद्यसाम्येन प्रति- डलम् ॥ शखान्तरगताः प्रवद्धिकाख्या ऋचो विधाय तथेव शाखा- म्तरगता भाजिन्नासेन्धा ऋचो विधत्त -- “श्ाजिन्नसेन्याः ¶ंस- त्याजिन्नासेन्याभि्व देवा अरसुरानान्नायायैनानत्यायंस्तथैवेतच्यज- माना भाजिन्नासेन्धाभिरेवाप्रियं waaay माज्नायाधेन मति यन्ति; ता भशैचंणः शंसति, प्रतिष्ठाया एव'-दइति। भाकारोऽव Wares वतते ; arg मवन्नातु मिच्छा 'भाजिन्नासाः, ता मडन्तीति तस्राधनौ भूता ऋ वः भाजिन्नासेन्याः भाज्नायासुराणा want कलेत्यर्थः। अन्यत्पुवेवद् व्याख्येयम् | “ददेय प्रागपागु- दगः-इति शाखाम्तरपटिताथ्चतसख we भाजिन्नासेन्याः ( zo To २. १०..१-४.) ॥ a
तासां शंखमं विधाय प्रतिराधाख्यस्य मन्तस्य शंसनं विधत्ते- “प्रतिराधं शंसति ; प्रतिराधेन वै देवा असुरान् प्रतिराध्याथैना-
me ("काग ग्री०८, |. १८ |
॥ ष्टपदिका | ५। ON Bor
नल्ायं स्तथेवे तयज मानाः प्रतिगाेनेवाप्रियं wrest प्रतिराध्या- येन मति यन्ति-दति | aa “सुमित्यभिगत इति atfa पदानि-दत्यादिनाः ( Wide Blo ८.३. २२.) योऽयं मन्व सोऽयं श्रतिराधः' ( ऋ० प्र २. ११. १.) । विरोधिना राधं aafe प्रतिबभ्राति, प्रतिराघत्वम् ; (भस॒रान् प्रतिराध्व ` सदोयां wate प्रतिबध्येत्यधेः ॥ | , प्रतिराधाष्य' शा खान्तरगतं मन्तं विधाय #, अतिवादाख्यं शाखान्तरगत मेव > मन्तं विधत्ते --“श्रतिवादं.णंसत्यतिवादेन वे देवा अ्रसुरानव्युद्याथैनानलयायेंस्वधेवेतय्यजमाना अरतिंवादेनेवा- fea भ्राटव्य मल्युद्याधेन मति यन्ति; त veda: सति प्रति छाया एव-दति। “aya दैवा अक्र॑सत “द्त्वा यनुष्टुप् णाखान्तर- पठिता अतिवाद् इत्युच्यते (Wo Te २. १२. १.) विरो fart सत्कार मनतिलद्याधिचेपख्पो वादः “श्तिवादः', तसा मध्यं साधनलरात् ऋगम्यतिवाद् इत्युत । sare’ अरतिक्रम्योज्चा अधिचिष्येत्यथः। अन्यत् परूववद् व्याखेपयम् 4 ॥ ७ ॥
इति ओोमन्तायणचायैविरचिते माधवीये बैदार्धप्रकाओे | रेतरेयत्राद्मणस्य षष्टपञ्धिकायां पञ्चमाध्याये > -( किंशाष्याये) समः शण्डः ॥ ० (२३२) ॥. -
४ [ानकवणक » ध ीीषाकषपिषष्ीकीषषषकपिषणाणीीीपिणीषीषषिषरिषषिीीषणीिररी
› † शाखान्तरगतमन्बश्य विधाने ततखङ्पज्चानार्येतदृग्राह्मथे ` एव त्पाठख।प्यौ चत्यम्, वथा पठ्यते चेह adda । दण्डे चानयोः पाठः परिशिषटयन्यं कनापाश्राये | ागधाय- ~. जेमापि नाय प्रपद्या विष्टितः, पतयत प्रतौकगरहणत् एव् (ge Te ८: ए.२२१ ३३. )1 तदिमौ मन्रौ न शाखान्तरौयागिग्यच्माङ्नम् | द ‡ “AA Vay अ्रंसतेव्यनु्् प्"-इति आञ्° Ale ८, ३. २२, २४।
Kt
४०२ $. QaRaarweR +
॥ भथ अष्टमः खण्डः i
देवनौधं saanfeary इ त्रा अङ्किर खञ्च गे शोके ऽयम वं ys एष्यामो ss fifa: ते. हाज्रि- रसः पर्वे श्वः सुधां ख्गस लोकख दद् शुस्ते ऽग्निं पजिकारङ्किरसां बा एको ऽग्नि; परेद्यादिलेभ्यः ` अरः gat aie wae भव्रुहोति.ते हादिल्या wfia. $4. 291. स्रः Gal खमख, Wa =z PAA: GAT व्रः STS: लोकः a af ते vyqes वयं wet सद्यः सुषा लोकल परग्रूमसत्दयैव वयं हो जा ® खमे लोक मेच्याम दूति. स तथेत्युक्ता भ्रर्युक्घः पुनराजगाम तै Vg भ्रावोचार sfa प्राबोच मिति होवाचाधो.मे प्रति प्राबोचद्चिति। नो fe न भरत्यन्ञाख्याहेः दरति. मति वा ware fafa, Sars यश्रसा. वा, एप्नो ऽभ्येति य भिर्वच्येन लं यः. पविः; ख प्रतिरसधेत् . data प्रयसौत्सौति यदि लच्मादपोख्िमांसद्यन्ने- नाख्पादपोदियात्। यदि. स्वयाज्यः +, aa मपोदितं तद्यत् ॥ ८ (३४) .#. |
किक" गं
# 'होज्ाः"-डइति सविसगंपाठः क-ख-ङ-पुरकैदु। ` ` † अन विकर्गाभावः कादिषु षट्शच पन्तकेषु +
nesaiqari ५। Sa ४०३
अथ रेषनोवा स्य area बदानां समृद्धं विकत--ददेव- wre wefa’-<f | qaart@ “भादित्म इ जरिवरङ्कि- went efwer aaafafe aneq wetfe’—cfe ( are We ८. १, २५. ) Mist पदखबुहो ऽभिंहितः, स देक्नोषः' ( Wo qo २. १२. १-१७. ) ; रेवशोकनयग रेतुत्वान् ॥
a wifes गाश्यायिक्षष are—“arfeare © वा whr- रसश्च खम शोके sate, — वयं qa Vara aa मितिः; wrefirece: i se: सुस्थो aie ware cege ऽज प्रजि- wefweet क रको sf: wterfeaee: we: aad wie are शरशरूहोति; मैहि wefia a cer ee: gai Wie Mee दरु (ताने तयात्रवीच्छः eats: सर्गस्य लोकस ्रवरूम दति; ते डोचुरथ प्रवं तुभ्वं श्यः gat ate लोकस्य egress वव्र" Var खगं लोक fare इति ; च naw wee: वनसजनान्न""-इ्ति। जरितः पताः “wife” देवाः, ‘afgce,’ wea: ; ते चिचिषाः सभे लोके सति acer we न्त 1- लन्नारित्वा दवे Garren, — वय मैव ga’ प्रथमं व्रह्ताः Wear wagers खगे dara इति । wat अशतमिरलोपि वक मेव qe प्रवं went; खगे ममिष्वाभे vente | ताहानीं प्ले अङ्किगसो महर्मवः "पूर्वे" प्रथमं cee: सन्तः गस्य लोकस्व निभिलभू्ता ‘qa डोलाभिषवं श्लो eee! ote: करिष्याम धति निचितवन्तः निधित्य च से अङ्गिरसः arfizennt watt wits मजि ‘cfr’ werent इत्यथैः । अभिर जेव wedfat मध्वे भस्विनामको महरिर कोऽस्ति, तं ware Sart: 1 रे प्रमे ! त्वं ate’ acre; enfearat. wire
४०७ ॥ शेतरयब्राह्मश्म् ॥ `
मत्वा “लः Yar ctavnfa: करियमाणं सोमयागं, wa लोकस्व निमित्तमृतम्, afew: प्रब्रूहि । ह आदित्याः! utgreeface: gat करिष्यन्ति, ga मागव्यालिवन्धं quate wea: 1? त्वादित्ा दृरादागच्छन्त मनि cea तदभि प्राय wane भविश्रतस्लदौययन्नात् पूवं भव aie लोकस्य साधनभूतां ‘ea: सत्वाम्' खद्यतनञ्ोमयागं कमेविथेणं "ददशः" निञ्ञितवन्तः। वदानौ afer: ary wifeaty ‘wer प्राप्येदं वचन मन्रवौत्,- @ जादित्वाः ! aia Mae शाधनभूतां मदगिरोभिः करिष्यमा खां ष्ठः सुत्वा "वः" Ged भ्रद्ूमः' अडंप्रत्रे बोमि-- युय मागत्यालिवज्वं gat fa । ततः ते' भादित्वा अमि मूषुः! "अथ" तड दनतरवशानन्तरं वय. qt ब्रूमः, - खर्म शोकस्य साधनमूत सूत्या अस्नाभिः wa: क्रियते ; तन्नादिदानी मागतेन त्वयेव ‘err भारविः aden ae aa’ प्रथमलः स्मे लोक मेष्छाम इति., ahaa caw. aerfearet प्रतिवचनं प्राप्तः, खकोयाना मखगिरसां समीप माजगामं ॥ .. ` wefaca ममेख. परस्यरं dare. दर््यति--^ते rq: -प्रावो- चाश; एति; प्रावोच.मिति डोवाचागी मे प्रति प्रावोश्क्िति; नीं हि म प्रत्यश्नाखाशः इति ; . प्रति. वा were fafa ware’ fai ‘ ufo afar qq, — हेः ममे ! तव. मादिष्वानां मग्रे कि. wargta afta प्रावोचाः ? ईति afr: ्रत्रा्थी-। asia. मभिप्रायं mata fae पुनरप्येतद्वाचं,---“जथः अनन्तरं भे" मम ‘aft प्रावोचन्" त भादित्याः प्रत्यु्तर. भेव सुक्षवन्त दति । तदौया शुक्ति मनूदितवान् । . ता aft अला तै ऽङ्गिरस एवं पप्रच्छः; हे भले! नो हिन प्रल्न्ञाखादः ?
॥ षषहपञ्िका।| wu YoY,
tfawme मावििन्याङ्नैकारः, aff ऽमङ्गोकारः, तस्यापि निषेधः मव ाङ्गी कारः ; किं मदीय aifded afore अखगौ- छतवानसि ? शतिः प्रश्राधां। ततोऽग्निः हं तत् भ्र्वन्रास | मेव' प्रतिक्रा मख्गीकारं कतवानेवेत्युक्लवान् ॥
अङगिरा मनभोष्टस्यापि खकोयालिज्यस्याङूगौ कारे युक्तिं दर्गयति —“anat वा एवो ऽभ्येति, य भाविञ्येन ; तं यः प्रतिङन्धेद् am: ख प्रतिरखेत् ; तस्मान्न प्रत्यरौल्लोति?-दति | श्वः garar- ििज्येन चरति, एष पुरुषो anda ga: 'सभ्येतिः अभितः सच्च- रति । भार्लिज्य मत्यन्तं यशस्कर मित्यर्थः । यः" पुमान् परेण प्रार्थित arias परत्यिज्य तं" तदौयवागं . श्र तिरन्धेत्' यागस्य प्र॑तियोधं कुर्थात् , स पुमान् wala यश एव प्रतिरुन्धेत्' विना- शयेत् । (तस्मात् कारणाद षं “न cafe’ तदौवययन्नस्य प्रति- रोध" न कतवानस्ि, frases मयाङूगोकत मिति॥ `
afe कथे विषये परिहर्तव्य मा्लिज्य भित्या शद्ध परि wear विक्ष्य दशयति-- "यदि लल्नादंपोख्जिगे।सेद्यश्चनास्मा- दंपोदिणद्; यदि त्याज्यः, खयं मषेदितं त्मा" इति । पूर्व- atfaed ufewd ane मिदयुष्षम्, तेरेलसस्यार्थः तुः-गब्दः। यदि aafag ^भस्माद्' भार्विश्यात् ‘anfertiaa भपेत्सोदन्तु freq, तदानौं ‘ada खकोयेन निमित्तमुतेन “अस्माद् भाविवष्याद् “भपोदियात्' भपक्रम्योदच्छेद् । यस्मिन् दिने a यश्च करिष्यसि, after मपि करिष्वामीत्यक्ा तदाज्यं after? अश्यम्। रएककालोनखर्वगियालुष्टान aa afterc निमित्तम् | निमित्तान्तरं aaqat— “यंदि तुः यरि का््धिद् (अयाज्यः' यागार्थीं पुरषः गास्रनिषेषा ष्, मयोग्य; स्यात् ,
४०६ ॥ एेवरेकक्लश्नखम् ॥
ERTS पुरुषात् wate writer Ga rated’ wierea fafewa; area fend aren तिविज्व वरि डरे दोष Tree, ॥ र 9 afa ओोमत्तावसखाकार्वविरिदिति arate बेरन रिवर्यत्रान्नशस् wsefearat wearare ( faarana) wea: we: ॥ ८ (ae) ॥
¢, ॥ अद WaT: WE: &
` ते हादित्थनङ्गिरसौ ऽयाजथंसभ्बो योजयङ्ा sai पथिवीं पश efaarat मददुसतानिर्यं भर्ति- | रीलातपततानधवु ग्धा (हि 9) सिंहो भुत्वा fra भन्ती जनानचरस्तखाः Waal इमे प्रदराः प्रादी- aa येऽखा द्मे भ्रदराः समेव हेव तसः gu तद्मादाष्रन निवर्तददिणां प्रति्शयोयाशने नमा शवा विष शचा विध्यादेति' चंदि aat भरतिर्नृहलौ- arefuaraat arate दद्यात्परा वं where योऽसौ तपतीं ३ एषो ऽश्वः वेतो रूपं क्ररवाश्वा- भिधान्यपिदहितेनारमना प्रतिचक्रम ta at नवाम दूति स एष ठेवनोयो ऽनुच्यत दिश्या इ जरित- ee ae
Re ee Boo
रद्िरोभ्यो दचिशा मनवम्| at इ aftaa gar afafa नहि a इमां भत्वायंस्ास इ जरित प्रह्यायञ्िति, म्रतिदितेऽमु मायंस्तां ह जरितनं परतयगुभू खत्रिति न डित. इमां प्रत्यगभ्शंसता मुह afta: मर्बण्भ्खद्गिति भति. fe a sa मभ्य aw Faq विचेतना नौ तयेव इ वाः wet विकरे, चिता ' oat नेतसन्न. परोगवास sf ट्चिशा क यकानां पुरोगवो वथाहवाड्द् मनौ परोगवं रिष्यत्येवं डेव यज्ञो ऽदचिणो रिष्यति aarerg-' gaan यत्ते दचिणाः भवत्यप्यल्िक्राप्यत श्वेत WHE पत्वा |. उको मद्याभिनतिषठः | उतेमा् मानः धिपरतिं । भआदिर्या रुद्रा. वप्चवश्टकेख्छते | s2 राधः uftawitefre इति-"प्रति्ह aa तद्राधस Denfad राधो बृहत्पृथु । देवा Tear वरम्। तद्रो भसु सुचेतनम् | युष्मे अन्तु Fea fea । wea auraafa. प्रत्येतन मेतदजयन्ेषं तं ब्रा. एतं देव- नौः शं शति. पद्ावप्ाहंः यया fafee awa परेन waite aet: निविदः ॥ < (a) we :
योऽयं देवनौषः पुर्व ae, तस्य सुत्यर्थकच्ापि प fawefe दर्शिता; 4 करिव सेव नोचप्रसियाख्यवमति मधमा क दश्क्ति- न्ते हादित्यानेङ्किरतोः ऽयाजयं स्तेभ्यो यालयद्भ्य tai एककं
Bou ॥ रेतरयत्राद्यणम् ॥
ue दलिशाना मददुस्तानियं ` प्रतिग्हौ तातपत्तान्धठच्ञग्का fast भूत्वा विजुभन्तो जनानचरत् ; तस्थाः wae इमे प्रदराः प्रादीर्यग्त; येश्च्याष्भे प्रदरः, समैव हेव ततः पुरा-श्ति। ufecat wa य एकोऽग्निः, सोऽय मादित्यानां यागे widen मङ्गोचकार । त मङ्कार मनुसरन्तस्ते ad भङ्किरसी गत्वा तानादित्यानध्ाजयन् । याजयद्धाः तेभ्यः” भ्रङ्किरोभ्य whan: भादित्याः cat एथिगी ‘gar चतुःलागरपरिवेष्टिताम् ‘wee,’ दत्तवन्तः | wer? दशचिग्याकाले इति a: | मध्यन्दिने fe सुघने afaut नौयन्ते, तस्मिन् कराले efor दत्ता च ‘sa’ एतिवो तेरङ्खिरोभिः प्रतिग्टहीता सतौ, ‘ary? परिग्यहौतन् “अतपत्? तापयुक्ञानकरोत् | तदानौ मङ्किरसः ai weal नन्यहच्छन् ` नितरां afer: । तिरङ्किरोभिः परित्यक्ता सा एथिवी fee wage war "विजुभन्तौ' fac: कम्मयन्तो, त्रिगेन wera, घुरतोऽवदखितान् “wate ‘“weey भभक्यत् । aerat dar सर्वेषु जनेषु पलाधितेषु योषत्या खुधाग्निना aarcgara: नस्या मूमः श्रमे weniger wee’ रेखाकारा विदारणविशेषाः श्रादौयन्तः प्रकषेशाभवन् | अच्छः” मूमेः सम्ब- fart य इमे प्रदराः, सरवे जनेस्तव्र तत UA, ते सवे षरितो मूमेरपरि विदारणेन fora: ; "ततः" शोकात् ger भूभिः aa तलेवासौत् | ‘sa-¥-ua-sfa. निपातत्रयसम्टो ` ऽवधार- ie: 1 तदानीं समवलतवेनः ‘Gee: विदटार शकयः द्िद्रविष्रेषी न कोऽप्यासीदिष्वथैः ॥
अङ्गिरसां मूभिप्ररित्यागपरसङ्रेन कि्िच्छास्नन्नानं ar gewcta— “तस्मादाइनं निहत्तदच्िखां प्रतिच्रश्नोयान्रेक्छा
॥ qearqar | wpe Boe
wat fawr wat faafefa’-«fa am refect fire. दिखा सर्वाकलना afta, तस्मादन्येऽपि arent एव Arg: — ‘fasazhau’ केनापि करेन प्ररित्यक्षां efaat पुनन प्रति- weary । गोमूहिरष्छ ङ्पादिदस्ि षा खतिग्मिः सोल्नता सतौ यदि fafaeid eer परित्यजेत्, acral gach द्रव्यलोमेन् aufaae न कुर्यात् | केनाभिप्रायेशेति, सोऽभिधोयते- श्यं efqar ‘gay शोकोपलक्िगन दोषेण विदा सतौ, मामपि ‘gar गोकोपललितदोषेख विध्यात् ; aa विध्यत्िति मोतो a प्रतिग्रङ्लीयात् ॥
wares: प्रतिग्रहे aaa दशग्यति- “afe aai प्रति- हनो याद्प्रियायेन wreara zara इव॒ भवतिः"-दति | पनःप्रतिग्रपचे प्रतिग््ोतां ect दिष्ठा मत्यन्तविरो धि Wat छद्मना दद्यात् । ततः वुः पराभवत्येव ॥
प्रासङ्किकं परिसमाप्य दखिणान्तरं दर्भयनुपाख्यानण्य देव्र- ज्ौधापयोन माइ - “रध योऽसै तपतीं ३ एषो sa: वेतो ed कत्वाश्वामिधान्धपि हितेनाकमना प्रतिचक्रम इमं वो नयान्न दति; ख एष देवनोयो जनुख्यते' ` -ति । “श्रषः.भङ्किरोभिः एथिवीरूप- efaqat परिव्यक्लायां ततोऽनन्तरम्, भदितिपुवाश्ां यल- मानानां सङ्ृ्यवयाद् ‘aia? मण्डलमध्ये सश्चस्तप्रति, एषः प्रतिचक्रमे wag माजगामेत्ययः | श्ाङुनासिका अति; पूजार्घा । ‘Tay wea पुरषः तेजसा तपक्रपि भ्ूमिवित्त- Stree सन्तापं बर. करोति, तस्मादस्य . पूच्त्वम् । a: केन रूपाय च्छतीति, . तदुप सुच्यते-- लोके wei) यार wang, तादृशं रूपं क्त्वा, ततः अण्ठाभिधान्यपिहितेन qty
५२
४१०. ॥ एेतरेयत्राद्म णम् ॥
बन्धनार्थं रुः ्वाभिप्रानौः, तया पिहित भाच्छादित भावा अ्रह्वदेषः, तेन देन युक्तः Tarra इत्यधेः | खसङ्कल्पितं त AMSG GA दृष्टा, त भादित्वा एव agqaa, हे अङ्किरसः ! ‘a’ युकम् शमम् wa नयामः दसिणालेन समर्थयामः | तिः ast कथायां यो हत्तान्तो sfafea:, स एष देवनौथो भृत्वा वेदे नानृच्यते ॥ |
तस्य टेवनोथपस्य सप्तदश पदानि ; तेषु प्रथमं प्दमाह- “attest © जरितरङ्गिरोभ्यो efaqt मनयन्'?-दति | भादि- त्याख्या यजमानाः प॒रा ज रिढभ्यः' स्तोठम्यः wird wert दक्िशाम् . अनयन्" दत्तवन्तः ॥
दितौयं पद aaa व्वाचष्टे-^“तां इ जरितं प्रत्यावत्रिति a fea डमा प्रयायन्"”-इति, जरितः !' जरितारः स्तोतारो अङ्किरमः ‘ate’ तां तु ufaatent दिशां “न प्रत्यायन् नैव प्रतिग्छहो तवन्तः | भस्मिन् पदे प्रोक्ताः तेः अङ्गिरसः sai’ ufa a प्रतिग्णहोतवन्त इत्यर्थः| प्रसिड इति (ह"-गष्टेन् चोतयति ॥
ठतोयं पद मनच्य.ब्याच्े-^नतासु ह जरितः प्रत्यायज्िति प्रति हितेऽमु मायन्-इति। तामुष्ःता मादित्यरूपां दक्षिणां जरितः प्रत्यायन्" स्तोतारः प्रतिग्यहोतवन्तः। भिव ( तस्षिन् १) पदे प्रोक्ताः तेः बह्किरसः अमुम् भादिल्यं प्रत्या- aq) निषेधोऽथेः afaw: ( अप्रतिग्रनित्रेधोऽर्थसिदः १ ) ॥
दितोयपदाधवेयद्याय प्रवत्तं चतुथं पद मनुद्य व्याच --“तां ख जरितन प्रत्वग्डभणच्रिति.; नडहितडमां प्रल्यग्टभणन्”-ईति। पूर्ववद् व्याख्यानयोरथेः खटः ॥
॥ षष्टप्र्चिका | wien ४११
ठतीयपद्धवैशश्राय पञ्चमं पद मनदययव्यावरे--न्तामुष् जरितः प्रयग्टभ्णन्नितिः; प्रति fe asa मण्छमण्न्"-द्ति। परुवपदवद् व्याख्यानयोरर्थ विस्म्टः ॥
ws षद मनश्च व्याचषे-- “wer मैत सन्रविचेतनानोत्येषं वाहां विचेतयिता"-दति। इहे भह्धिरसः! भयं सूथः सन् युष्माकं amlasfa, तस्माद् “अविचेतनानि विरेषप्रक(शरडि- तानि “wer तमोयुक्षान्धहानि ‘aa’ न गच्छव। “एषः wife wisest विचेलयिता ॥ |
सप्तमं पद मनृदय व्याचटे --““जच्ना नेत सन्नपुरोगवाख इति ¦ दक्तिणा वे यन्नानं पुरोगषो, gare ar इद मनो एुरोगवं रिष्य- त्येवं हेव यन्नो ऽदक्तिखो रिष्चति; amiergetaaa यन्ते दश्षिणा भवव्यप्यलख्पिकापि'-इति,! छे जननाः maga, afer) अय मादित्यः खन् Haale aud, तस्माद् 'अपुरोगवास.” मागे भ्रदशवन पुरोगामिना रहिता यूयं नेतः न गच्छत | alae पदे पुरोगन््र्थपे्ला दशिता । वन्नानां तु ददिव युरोगवौ। अत्र इृष्टान्तः-- यथा ड वा इदम् “wal ऽपुरोगवं' वलोवदेरहितं शकटं रिष्यति" विनश्यति | “एवं इव अमेनेव प्रकारेण “qe चिणः, दसिखारडितो यन्नः ‘fafa’ विनश्छति। aarenrcate याञ्निका एव माहः-द्रव्यदोनेनापि यजमानेन 'भखिकापि अत्यन्तस्वल्पापि faa यन्न दातव्या भवति॥
अष्टमं पद माह-“उत श्वेत भाश्पच्ल("-इति | ‘sa’ अपि तु 2 अङ्किरस. ! युष्माक मयं ्वेतरूपोऽश्ब रादित्यः अशपत ` शीघ्रगामी ; तस्मादस्ति GUAT: ॥
wad पद माह-- “खतो पद्याभिजविठः”-इति । “डतो
BR ॥ Wataarerugy 1
अपि च 'पयानिःः पाष्विच्ेपेरतुभिः (जविषठः' अयं aatsfa- शयेन वेगवान् ॥
दशमं पद माह -“उते arg मानं पिपत्ति ”- इति | "उतः अपि च ईम्" शरदभं ‘ara’ सत्कारम् “भाश faufe’ असौ qa: ate पूरयति ॥
एकादशं पद माष्-“भादित्या शद्रा वस्षवस्त्वेकते- इवि ) = aa! आदित्याद्या देवगणाः “ar खाम् ईकते" सुवन्ति ॥ `
दादशं पद मनद व्याचष्ट--“श्दं राधः प्रति ब्डमूशौद्चङ्िर sfa; ufaae भेव तद्राधस रेच्छन्-इति हे “्रह्धिर > जाता- वे कवचनम्; अङ्किरोऽभिधमहविजाते | इदम्" भस्माभिर्दौयमानं ‘qn’ सर्वसुखसाधक भादित्यरूपं धनम् प्रति ग्टम्खोह्िः efaureay प्रतिष्टहाखेति यदस्ति, aa पदेन .सधसः' सुख- चाधनस्यादित्यस्य प्रतिग्रह aa’ Mian मेव "रेच्छम्' अङ्कसं इच्छन्ति G1
त्रयोदश पद माह- “ae राधो हदत्ण्यः-दति) इदम् -अस्माभिर्दीथमानं “राधः सुखसाधक मादित्यरूपं ‘aeq’ गुखः अह्म्, ‘Ta खरूपेण विस्टतम् ॥
चतुर्दशं पद are— “देवा ददत्वा वरम् इति 1 ‘ar,’ wea: भाः समन्ताद् "वरः ae मादित्वरूपं “ददतुः प्रयच्छन्तु ॥
cae पद माह-- “तदो असु सुचेतनम्"*-इति। इ भङ्गि va: ‘a’ युश्राकं ‘ay भादियखशरूपं “सुचेतनं' ye प्रकाशक मसु ॥
Wed ` पद ` माड “qa असु दिवे-दिवे?-दरति। =
॥ ष्टपदिका । ५।८॥ ४१२
अङ्गिरसः! “दिवे-दिषे' प्रतिदिनं तदादिलखखरूपं युष्मे" युष्मा- aa तिष्ठताम् ॥ समदशं पद मनुय व्याचष्ट -- “nate ग्टभायतति ; प्रलयेवेन मेतदजग्रमेषम्'-इति # | हे अद्धिरतः | प्रतिग्डभायतेव' अवश्य ` मादित्यरूपां efaui प्रतिष्खद्वोतेति यत्पद मस्ति, ‘way’ एतेन परेन भङ्किरसः एत wifes efaured प्रत्यग्रमेषनेवः was प्रत्यग्रहोषुः ॥ | देवनोथाख्यस्य पदसमुहस्य सप्तदशानि पदानि व्याख्याय तच्छंसनप्रकारविगेषं विषघत्त- “a aru zane शंसति, verre यथा निविदं; तस्योत्तमेन पदेन प्रणोति यथा जिविदःः-ति। aa’ wafeare जरितिरित्यादिकं wate waaay, ‘Tay’ इदागो an देवनोयं' निविहष्टान्तेन agraary. wafa यथा निविदः पदे-पदे sazgiazyg we- नम्, वदद ताप्यवगन्तव्यम् । यथा च निविद् उत्तमेन पदेन ‘awa? ॐकारः, एव मव्रापि भन्तिमे पदे प्र णवो geet ॥ < ॥
sfa ओयोमत्ायणाचार्यविरविते माधवीये वेदार्थप्रकाथे रेतरेयब्राद्मणस्य षषठपच्िकायां पच्चमाध्याये ( चिंशाध्याये ) नवमः शण्डः ॥ € { an)
eo सकय यतत्र
9 afeearin रैवनौधाख्य सप्दटश्चपदानि प्रप्य ` विहितानि, सती saat wen: MIVA WTAE मेतरेयकं नाम, न तसा निमानि पडिवानौति ; wagesfear- ufefae तु पठितान्धेव । भआग्रलायनेनापि प्रतौकग्रहणमाश खेवेमानि विहितानि {rife ८. gay.) | |
४१४ ॥ शेतरेयत्राह्मणम् ॥ ॥ भथ दशमः खण्ड; ॥
भूतेच्छदः शंसति मृतेच्छद्विवे Sat असुरानुपास- चन्तोतेव युद्धेनोतेव मायया तेषां वै देवा असुराणां भतेच्छह्िरेव भतं छादयित्वायैनानल्यायं स्तथैवे- तद्यजमाना भृतेच्छ्गिरेवाप्रियख भाटव्यख yd छादयित्वायेन मति यन्ति ता अर्वश शंसति प्रति- छाया एवाहनस्याः शंसल्याहनसयाहे रेतः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्र जायन्ते ' प्रजाति मेव तदृधाति ता दश शंसति दशाच्चरा faced विरान्छन्नाद्रेतः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्र जायन्ते प्रजाति मेव तह- धाति at agaaed पे न्यङ्गो ऽन्नाद्रेतः सिच्यते, रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तदधाति दधि- क्रावणो अकारिषि मिति दाधिकं शंसति देवपविचं वै दधिका Se arse व्याइनख्ां ata मवादौत्' तदेवपविचेण वाचं पुनौते' सानुष्टुब् भवति वाग्वा अनुष्टुप्. तत्खेन छन्दसा वाचं पुनीते सुतासो मध्- मत्तमा इति पावमानीः शंसति टेवपविचं वे पाव- मान्य ' इदं वा इदं व्याहनखं वाच मवादोत्तह्व- पविजेणेव वाचं gala ता अनुष्टुभो भवन्ति वाग्वा अनुष्टुप. तत्लेनैव छन्दसा वाचं पुनते ऽव द्रो
॥ षष्टपञ्िका । ५। १०॥ ४१५
अंशमतौ मतिष्ठदित्वैन्द्रावारहस्यत्यं aa शंसतिः विशो अटेवीरभ्याचरन्तोव॑हस्पतिना युजेन्द्रः ससा इरथसुरविशं ह वै देवानभ्युदाचायं भासौत् सड्न्द्रो बृहष्प्रतिनव वुजासुयं वशं मभि दासन्त मपाह- स्तथेवेतद्यजमाना इन्द्राव हस्यतिभ्या मव युजासुय वणं मभि staat AI Aa तदाहुः सशंसेत् षष्ठ- ऽहन् न संशंसेरत् इति संशंसेदिल्याद्ुः कथ मन्येष्वषटःसु मंशंसति कथ मच न संशंसेदिव्यथो खल्वाहर्नेव संश सेत् खर्गो वे लोकः षष्ठ महरसमावी await लोकः कश्चिद्वे खगं लोके समेतोति स यत्स सेत् समानं तल्कुर्यादय यन्न संशंसती ३ तत् GIT लोकख रूप" तस्मान्न संश सेदय॒टेव न संशं- सतीं 3 एतानि वा अ्रोक्थानि नाभानेदिष्टो बाल- few वुषाकपिरेवयामरुत्' स ॒यत्घंशंसेदपैव स एतेषु कामं Twas वषाकपिः सर्वाणि छन्दा स्येतशप्रलाप्रसव स काम sag य णेन्द्र जागते) SUR AGMA सूक्त मन्द्रावाहस्यलया परि- ध्रानौया तस्ममाग्न संश सेग्न TAT ॥ १० (३६) ॥
॥ इत्येतरेयब्राह्मणे षष्टपञ्चि कायां पञ्च मोऽष्यायः॥५॥
Bre h एितरेयत्राद्मणम् ॥
भध त्व मिन्द्र गमणेयाख्यस्तिखरोऽनुष्टुमो विधत्त--“मूते- च्छदः शंसति”-दति। भूते भूतिरवैरिणा deat छादयन्त तिरस्क्वन्तोत्युदादृता भनुष्टुभो भुतेच्छदः' ॥ | ताः प्रथंसति-- “मुतेच्छङिविं देवा असुरानुपासचन्तोतेव य॒द्ेनोतेव मायया, तेषां वे देवा भसुराणां uadvwefata मूतं छादयित्वायथेनानत्यायं स्तथेवेतद् जमाना भूते च्छहिरेवाप्रियस्य स्नाठव्यस्य भृतं छादयिल्रायेन मति यन्विः-द्ति। भृतेच्छत्रा मधेयाभिरनुष्टभ्भिरदेवा भरान् युदेन च मायया च “उपासचम्तः समोपे समवेताः । 'उतेव-इति निपातसमरुहः समुचयाथः | छद्य- qenguy विनाशयितुं समागता cad: । भागत्य च देवा; तेषाम्' weet भूतम् aa एताभिक्छग्भिरा च्छाद्य, अनन्तरम् "एनाम्" अतिक्रम्यागच्छन् । तथैवैतद्य जमाना खपि कर्वन्ति # ॥ |
ताखा wat मैच वसानं विधत्त -- “ar wid: safe, प्रतिष्ठाया एव'?-दति | । |
अथ शाखान्तरे सयाक्राताः “यदस्या भंहमेश्याः" इत्याद्या ऋचः (We To २.११.१-८. ) विधत्त --““भाहनस्याः शंसति” दति । “Seta ्राहननं स्तरोपुरुषयोः परस्मरसंयोगः, az जोत्पत्तिहेतुलात् ऋ वोऽप्याहनस्याः ¶ ॥
ता ऋचः adafa— “areaare रेतः faut, tae:
प्रजाः प्रजायन्ते; प्रजाति मेव तद्धातिः-इ्ति। Wea मिथुन मिल्युक्षम्, We मन्यत् ॥
ॐ “a मिन्द्र मेरिशेति भूतेच्छदस्तिस्न एता अनुष्ुभः'"-दति are ale ८. ३. २७। † “यदस्या शरं हमेवया aera sha WTS Ale ८.२.२८
॥ षष्ठपद्धिका। ५। १०॥ 8१७
wag प्र सति -“.ता दथ प्रंसति ; दथाक्लरा farsa विराकन्नाद्रेतः सिते. रेतसः प्रजाः प्र जायने ; प्रजाति मेव वषटधाति"”- इति | सखष्टोऽर्थः * a
षोडभशौ कारान् विधते -- “at apart वै pet casa: सिये, रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते. प्रजाति मेव तदहधातिः-इति। ताः' ऋचो ग्युह्यतिः भोकारविशिष्टाः कुवन्ति †। न्युङ्- स्यान्देतुलादवत्वम् ॥
ऋगन्तरं विधत्त — “दधिक्रावणो भकारिष मिति ( de | ४, ३९. €. ) द धिक्रों शंसति ; देवपवित्रं वे दधिक्रा, इदं वा इटं व्याहनस्यां वाच मवादौत्, तहेवपवित्ेण वाचं gata”— इति| दधिक्रेतिशणब्दगुक्लत्वादियं ्दाधिक्रौः। दधिक्राख्या Zam, देवपवितं' देवानां शोधकं वाक्वम् । तथा सति व्या नस्यां are’ विशिष्ट मेथुनयुक्तां तदङ्कभूलां वाचं यदवादोत् [ इद् मिति तस्य ग्राम्यवाक्वजातस्य विस्मटलेनाभिधानम् ], ‘aq’ सवे ग्राम्यवाक्छजात मसत्य मपि ‘ard’ वाचोश्वारित अनेन देव afaae ‘gata’ शं करोति ॥ तस्यामव छन्दः प्रथंखति- “area भवति ¢ 5 वाग्बा अनुष्टुप्, तत् खेन छन्दसा वाचं पुनोते"- दति । वाग्देवताया
* यद्यप्यखमहुष्टे छकपरिशिष्टे ऽ्टाबेवाहनखाः, पर नेतरेयकं माम ब्राह्मणं यसाः संहितायाः, तस्या eta Bil Wagar तु आआडनस्यानां विधान Fat तत उत्तरं ताभिः we शंसनौये ऽपरे ऽपि wat विदिते ( ८.३.२९.३०. ), ते एव नवमदशमे आश्रलायनसंहितादौना मिति खम ।
† आश्र यो ८.२. ३९स्० द्रव्यम् ।
‡ “दधिक्राव्णो ware भिव्यतुष्टप्”-दति sry Ate ८.. ३. १९।
४२
EUS ` w Qatanreray ॥.
अतु प न्दोऽभिम्मनिलादाचो quay । Waa wee वाचः wats, तेन वाचं शोधयति ॥ । ५
wate विधत्त -- “gael मधुमत्तमा इति प्रक्र मानोः शंरंति'"-द्ति ।` “सुतासः” -दत्राद्यास्ति्लः ( सं» <. gor. ४. ) शदिेतु लात् फावमान्य; # tt . ता ऋः प्रश॑सति-- “देवपविलं वे areata ददं at ez Meat काच ररवादौत्तद् क्पविचे णेव वाचं पुनते; ता भनुष्टभो भवन्ति ; Sa WHET, तत्खेबेव ` छन्दसा ` वाचं ge” इति । पूवदद् व्याख्ेयम् ४ =: ` :.; :
awa aut ad विधत्त -- “अव eet अंशुमतो मतिष्टः दिलेन्द्राषाहस्पत्यं ठचं(सं० टः, 22, १३.५१) भंखति-दति +.
इन्द्राहहस्प तिद्धेवता क्वं दर्भयितु' ठषस्यान्तिम ded पठति --^ विभो अदेवोदभ्या वरन्तोजैहस्तिना ese gare दति” - sf) ‘seat.’ देवविरचाः "अभि" सर्वतः “areca, “fara, Sr: प्रजाः सर्वाः Aa सहकारिणा aewnlra’ qa: इन्द्रः" ‘rate’ तिरस्वुतवानित्यकः ॥ 2 अस्याई् स्यां ऋणं सति- “watfad. ड वे टेवानभ्यदाचायं सोत् : ख इन्द्रो छषख्यतिनैव gaat वख मभि दासन्त सपरा .स्तयेषे तद्यजमान इन्दरा्ठदस्यतिभ्या मेव युज्ासुयें वणं मभिदाघन्त मप श्नते""-इति । असुरविशम्" अमुरप्रजाः सेन्यरूपाः "देवान् इन्द्रादीन् अभि, we ‘gerard’ उह्लद्नरूप माचरणं कतवा तिरस्क य 'श्रासीत्' देवसमौपे अवखिता । तदानीं “सः, इन्द्रो ऋ पदता ननमा इति च fae sie अवन जी ८.१.३द + “aq edt sigadt मतिषटदिति faa. ’-xfa srg खीर. ६. 82 1
॥ षष्टप्रञ्िका | ५। १०॥ ४१८
हडस्पतिनेव ‘gar सह कारिणा gw: सन्, Ney असुरवैन्धं ‘aq विचितपताकादियुकम् “अभिदासन्तं' देवोपचयरेतुम् अपाहन्" विनाशितवान् | देववद् यजमाना ata ठचप्रतिपादया- भ्याम् शइन्द्रा्हस्म तिभ्याम्ः एव gar: “aya वश" बाधकं fafa वम् अ्मिदासन्तम्' खप्रचयदेतु पापं विनाशयन्ति ॥ Ae waa a मध्दिष्टायेत्यादिना ( सं०.१. ५७. १. ) प्राक्लतेन तानां सम्भूय शंसनं विचार्य, - gataccanat निधिनोति-- “तदाः सं््ेत् षषटेऽहारेम्, न सं्यसेदत् ? इति ; संस दिव्याः ; wa मन्धेष्वहस्यु संपंसति, कथ aa न संशंसेदित्यथो waergad diay, सर्गो वै लोकः ष महरसमाथी वै खर्म लोकः, AA खगे लोको सभेतीति; स यल्संरंसेकसमानं aq कुर्यादथ यन्न संशंसतौ"र, तत् खर्गस्य लोकस्य od; तस्मात्र संपसेद्यदेव न संप्ंसती"रे'"श्ति। पूर्वाध्यायस्यान्तिमखण्डवदु व्याख्येयम् # ॥ `
संशंसनपक्े दोषान्तरं ्रयति-- “एतानि वा भअत्रोक्थानिं नाभानेदिष्ठो arafeenr हषाकपिरेवयामरुत् स यत्संशंसेदपैव स॒ रएतेष कामं राश्ुयात्”-श्ति। नाभानेदिष्टादौनि चत्वारि पिल्यानि यानि सन्ति, एतान्धेवातर षटेऽहनि "डक्धानि' प्रधान- शस्त्राणि! तथा सति ‘a,’ पुमान् ate प्राक्षतेन “a मधदिष्टाय- इत्यनेन सम्भूय भ॑सेत्, तदानीं सः" पुरुषः ‘Tay’ प्रधान शस्तेषु
कामं' फलम् “अप create’ विनाशयेत् ॥
पव तर्हि naofeetaafare लभ्यः कामोऽत्रन लभ्ये- | तेत्याशडूधयाह--““णनद्रो हषाकपिः, सवांणि छन्दस्य तशप्रलापस्ततर
# प-९. Tod, Goto, २५२) BUR. ३५४ To Ko |
४२० | ॥ एेतरेयत्राद्म शम् ti
स काम Var ats जागते a Aerie सक्त मैन्द्रा- areaat परिधानौया ; तस्मात्र daa संग्रंसेत् इति | ब्राह्म शाच्छंसिना शंसितव्यो योऽयं 'ठषाक पिः सोऽय मेन्द्रः, रेत प्रलापश्च सर्वच्छन्दसथानौयः; तथा सति प्र aufesta’—car- दिके इन्द्रदेवताके जगतोच्छन्दस्के यः कामोऽस्ति, स कामः ‘aa हषाकपौ एेतथप्रलापे च प्राप्तो भवति | अथः अपि चेदम् “खव द्रसः""-इत्यादिकं (doo ९६. १३.) EM मेन्द्राबाडस्पत्यम्, भन्तिमा » परिधानीया चेन्द्राबास्पत्या +; ततोभयवेन्दरनिमित्तः काम Saat भवति | तस्मात् कारणात् प्राक्लत मतर सम्भूय न GUI । भअभ्यासोऽत्राध्यायसमास्पर्थः ॥ १०॥
इति ओख्ीमत्सायणशाचा्यविरचिते माधवीये वेदाधप्रकाशे रेतरयन्राद्मणस्य ब्टपच्ि कायां पञ्चमाध्याये ( जिंपाध्याये) दशमः खण्डः ॥ १० (२६) ॥
वेदार्थख प्रकाशेन तमो हारं निवारयन् | यमर्थं तुरो देयाद्. विद्यातीथमहेश्वरः ॥
इति खीमद्राजाधिराजपरभेश्वरवेदिकमार्गप्रवर्चंक- सौवीरवुक्रभूपालसाम्नाज्यशुरन्धरमाधवाचार्यादे्तो भगवत्ायणाचार्येण विरचिते माधवोये वेदार्थप्रकाशग'नामभाष्ये रेतरेयत्राह्म णस्य षपद्धिकयाः पञ्चमाध्यायः ॥
« ^(तचत्यान्तिमा' भ । + “च्छा न az सिति ( सं १०. ४९. १.) निय मेकाडिकम्"-दति भग्र Atos, ३. ayy
॥ weafqari ५।१०॥ ; BR
देवा ह वे alfa, दवा वै यन्ं॑पञ्च ^ । आ त्वा बहन्त््टौ) । यः श्वः सोतियो em’) | शिल्पानि em) We ५॥ |
टेवाशवा, असाविदटेवं, कत्त iz, तटाद्- य॑दास्सिन् , विश्वजिति षट् ॥ ६ † ॥
॥ दति षष्ठपञ्चिका समाप्ता ॥
* २१९, ९९१, WE, १०९, २९० २० ( १-+- ८-१०-१ ०=-३१ ख ) | † २१९, RAW, २२१, ३८१९ २० (१ ०-१०१०-९- ng qo ) १ भा० २३२० + Key
eee.
+
ह £ a
PA 7% 1 1६१४ uti | BR a, > ९ 3 Tt oa, ~ - ष ( & aed & a ॥ ५ 1 1 २ । 3
BIBLIOTHE@GA ENDICAS धि £ QLIECTION, "OF, निष्टा, W orks
PUBLISHED BY THE
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL, New Serizs, No. 874,
त sf
wey RTS he, aay rey : :
|
क क अ ला 2 ११ ~~~ 1 णा पा)
—
नप्र?
| i
OVS Ono ’ १ ह
१३.
॥ एेतरेयव्राह्मणम् ॥ [a ॥ सायणाचायेक्रतवेदाथप्रकाशख्यभाष्य सहितम् ॥
THE AITAREYA BRAHMANA OF THE RIG-VEDA,
र ¬~ ज~ =-= ~ ह च एकात्मता % । itt | ie y ५ i
# # 4
WITH THE COMMENTARY OF SAYANA ACHARYA.
44, ~~ ^ 1
Ls a क,
‘ ॥ + |
ba EDITED BY | प Panpir Satyavrata SAMASRAMf. : : VOL. 1888 i.
FASCICULUS I,
CALCUTTA PRINTED BY M, N, SARKAR, AT THE SATYA PRESS, 16/1 GHosH’s LANE, AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STBERT.
1896, pa
नैः
त = + । त नै . व - < * ५ त # ys 4 +
= a0 # ^
owe . 7 1.93 |ॐ" । । + । अक. ve ‘ae “A ihe क बै | ° ॥ १५ = चै
=क्र ८1
म भ
7 ।॥
_ PUBLISHED BY THE -
ASIATIC SOCIETY OF BEN GAL, New 8४718, No, 878.
च ~
१ ~
> ie ee
SRSA, Po eal = Cie MERGED <> er Ove 4 त ¥ ih, by ee ५ ae ” pr |
| + ed द् i} ~~ : 4 + - mney CELE i) =
ll Su
+> rae Kile १ 4 f
॥ एेतरेयन्राद्यणम् ॥ ॥ सायणाचार्य कतवेटाथप्रकाशाख्यभाष्यसहितम् ॥
THE AITAREYA BRAHMANA OF THE RIG-VEDA, =
; WITH THE । COMMENTARY OF SAYANA ACHARYA, fo Bio EDITED BY Paypit Satyavrata 84459५४ ` VOL, III. FASOICULUS II.
च ` CALCUTTA:
406 | PRINTED BY M, N, SARKAR,
AT THE 847४४ PRESS, 16/1 GHOSH’S LANE, AND PUBLISHED BY THE
‘aSTaTIc soctury, 57, PARK STREET, ` `
1896,
> । ; ~ 30112 6.0\ { ,0 (031
, a . ति ~ = »* - : = कै “> = . ह ५५ ' अ के ह * "ख ति $ ४ = wg e > 6 ` > - ’ LA al oy . >. # क क ` नं च > fc ~ र . "ह 3 4 व f ह, ~ . ५ 0 = 4 = वि . ¶ र ५ - Lae | कै न - 7 > ~ * “+ र ^ + ^ . » => नी ५ त ह 7 ‘ चै, « छे“ व bad > - + eo" =+ नन [~ व + कन ; ws ~ च Pe Rae ७९. क ५~ ५.१ र ` 9. 7 न ५, इ 1 » - [का ह y ग न mee ~ „ॐ! ५ "त न " च त क vt 7 ^ ‘ ५ * 1 , र ° , . * र ५ ह -.4 age c ५ र + . Ae : < . : ॥# च » + 4 ap ष 0 4 ‘
"९ 7 | ' अषि ` ॥ त 4 = A इ # ५ ५ = ` ॥ क as > ^ न क # | > Al
7 . : - ‘ 7 v 4 - G ४
(पपठ ठक Pxmenrar Works ` PUBLISHED BY THE | ¦ ^
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL, New 82118, No, 879,
| 8
- 416 १, t
; iy. i”
णः जार न
Jed 1 Vx चच
wey?
* \„ OE ~, #
# = "ष् pn Stats i SS 1; ++ } i 7 te पन्न, + ~ | ह al , : wre = र + ~
ae >
पः
as
“
पिः ॥ e ॥ , a
nS a i +
1)
|
| |
|
शी
Ali
।, 4.
॥ एेतरेयत्राद्यणम् ॥ 4 सायणाचार्यक्ञतवेदाथप्रकाश्यभाष्यसदितम् ॥
“THE AITAREYA BRAHMANA
OF THE RIG-VEDA, Os WITH THE - COMMENTARY OF SAYANA ACHARYA,
प EDITED BY ` ar > Panpit Satyaveata SAMASRAMf, १११ Soa es FASCICDLUS III,
Pe NK, CALCUTTA ; ९९ <+ » \ PBINTED BY M, N, SARKAR,
, , &T. THE satya PRess, 16/1 GHosH’s LANE AND PUBLISHED BY THE ig ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STBERT, न oe 1896,
"~
(^ ५ oe a 3८ Ae 5 Pape ay ~ Digitized by C306 le
eae © ~~ | = oo oe क 9 &
न 1 [ले - . - -" त . > १ . » . च a र भ #
+ ‘ ४ ~ च + य त 4 ब - ae ६ च 4 ॥ ५ : ^ # न ५ "१ द = +" «> # > ह, ४ bw ~ ~ ‘a १ = 5 > 4 Kor 7 श ae # > क व च , ८ x + = र ५ ४ ५ = व - . नि ऊ ऋ a wn (4 ¶ ५ ‰ | 7 क ज ~ ५ - ध % ‘ = = => ५ + च न ५: * = # + | => > => i z 4 ~ 4 ^ | ~ | ¶ TY - 4 . x + hee, थ ^ ई 7 x. : > = 5 ॥ > "> | `° # 4 7 र २ ॥ र न १ ॥ - pe = च YS व = ~. ~> * - ४ R न = = 9 ॥ ‘ ’ ~ छ 1] त * $ ¢ ४ ~ ‘ ८ च ~ 1 + = ५ : ५. 5 = 4 क व | कक > ~ % oN ( > £ 7 ; र ₹ > Y दन त é ~ | ठ. ~ त त » ¢ Pa र 2 1 P . y ip d ॐ $. ज * ५ ~ ‘ “ ध " ॥ # é हि z | # ध ~ cS a - + ~ त ms 2 + ॐ (4 had < ॥ ४ भ . र | । 4 ५४ ५ 3 . Py 2 ३ 4 = त त - = र नि क - ‘ ५ ~ j : ve ओ ष t | ev “ re. % = ss |. - ६ . = न ‘ 22% त = a र = ध न ५ ~ = 4 7 ४. * त . .4 = 1 4 क त * Zz - 4 < a . ४ ४ i a > नि 4 4 : कः = ५.४ ४१ , = $ 1 ft} . ~ कि + yo ea oe ~ < त न < 1 Sik ae ms ५ ~ ५ अ < ४ ‘ . fey . १ + छ ५ ० ° #, 0 र 1 न é % व f ~ 2 ~ ५ ध त . . rs ५ + ५ bis ष ॐ ५ ^ 4 ड “ ज 7 + ३ ॥1 : = (५ : श न ^ i 4 नै + >>. र #, eae + . ~> . र sf, wil * ~ र : : . ?, ह”. > ‘ = * = च नि ॐ ॥ . - =a) त ६ न + 4 ५ ति 7; ~ = ~ 2 3 K . ८.५ ^ ~ «< 2 + ष १ ^ . ~ > ; sk nd ’ * 1 च> vs 4 च R = # f च न त देर | ह | =, “2 ¬ 4 प ~ 7 a ~ १ 4 = ह ॐ 255 त " re ~ b> - \ ~ 9 ~ ‘ si x. न क चनद ह र र र्ग क क * > a = . ५ 2 स ` : 4 7 न ऋ Ls ~ - 1 “A + म > श ‘ts af” Ae > a # 6 १. ऋ) "१ न. ०७ 3 { a >. ~ > म त : ॐ र * > 4 ९ Py - ५ > . «= s प ४ ं Ee re s . 4 ५ ह 7 + त 2 ५ 7 . -
at
oe oe aie | : , Bene £ f ~ ~ ve 4} Résau, (Text) Part 1, Fase.1, Part IJ, Fase,.1—8 @ /6/ Bs, 45
brs — = Di ५१ (English) Part LI, Fase, 4 *र # + ee 0 2 - ~~ Pprgkrita Lakshanam, (Text) Fasc, sige.
me ~ Parééara Smriti, (Text) Vol, I, Fasc. 1—8 ; Vol. {7 Fasc, 1—6 5 Vol, mt. | Ss क~ If Fasc. 1—4 @ /6/ each ह ee ^ ** ~>) 8 12 oon s a
-Pardéara, Institutes of (English) ; 0.1 । 61064 Sutra of Apastamba, (Text) Fasc. 1—13 @ /6/each = *^ 4 14 = ~+ Ditto ~. Latydéyana (Text) Fasc. 2—9 @ /6/ each ध 04 Pope oy Ditto Sdakhydyana (Text) Vol,I, Fasc. 1—7 ; Vo IT, BE Fase, 1—4 ; Vol. LIT, Fase. 1 & 3 @ /6/ each aes See
¥Séma Veda Sambitd, (Text) Vols. 1, Fase. 5—10 II, 1—6; IL, 1—7
IV, 1—6 ; V, 1—8, @ /6/each Fasc =" Pel ae ne ae 7 Séakhya Stitra Vritti (ल) Fasc: 1—4 @ /6/ each ke cate eee „ + < Dytto. 2. (English) Fase.1—3 . < 2 4 «Sankara Vijaya, (Text) Fasc. 2 and 3 @ /6/ each 19 *Sdhikhva Pravachana Bhashya, Fasc. 3 (English preface only) ४-9-03 . dehyan (Text) Fasc. 1—3 @ /6/each .. ~ te 9. 33 3 Snéruta San hitd, (Eng.) Fase. 1 & 2 @ /12/ each १.8 ~ ~ -sTaittirfya Aranya, (Text) 198९, 2—11 @ /6/each = - + = श; eee Brest Ditto ` 89900108, (Text) Fasc. 9—39 @ /6/ each eS, 21.70. ` VTéndya Bréhmana, ( he Fase. 1—19 @ /6/ each ` . क. ~ Tattva Chintémani, (Text) Vol, I, Fasc. 1—9 ; Vol, IT, Fase. 1-10; ` + च . ` १०.11, Fase. 1i—2, Vol. IV, Fasc. 1; Vol. V,;Fase. 1-3 @/6/ each 9° 6 + ` Tul’si Sat’sat, (Text) Fasc. 1—4 @ /6/ each .. = 38 ee > - Uvdsagadasgo, (Sanskrit and English) Fase. 1—6 @ /12/ each =... 4 8 ~~ Vardéha Purdna, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each (2 ` «Vayu Purdna, (Text) एन. 1, Fasc. 2—6; Vol. II, Fase. 1—7, @ /6/ = म ach EF ध , द ` 8 at ` Vishnu Smriti,; (Text) Fasc. 1—2 @ /6/ each | Peo Oe O12 Y ~ Vivddaratngkara (Text) Fasc. 1-7 G_/6/ each Tee Sgr ee a >) -Vrihannéradiya Purana, (Text) Fase. 16 @ /6/ each । ` ek ere Séz >... -Vrihat Soayambhu Purdn, Fasc. 1—5 Es स 2 9
८ Tibetan Series. = = ` < 7 Sarai nt: Pag-Sam Thi Sift, Fase. 1—4 @ 1/ each BRS aie 5 ‡ (ज Finite स थे
ies brjod dpag kkhri Sif (Lib, & Sans,) Vol. I, Fase. 1-8 ; ` = | |
$ GS ol. IT. Fase 1—4 @ 1 each 9 4 क = | 3 भ ~ Sher Phyin, Vol, I, 295९. . 1- 5 ; Vol, Il, 785९. 1-3 ; Vol, HI, |
९ a Fase. 1 @ 1/ each २२८ क ४9 + 1.9 z Arabic and Persian Series ee a ee
is lamgirndmah, with Index, (Text) Fasc. 1—13 @ /6/each =... 4 14 < ध
~ i-Akbari, (Text) Fasc. [—22 @ 1/ each 0 0 eee Sp. = Ditto (English) Vol. I, Fasc. 1—7,, Vol, 11, Faso. 1--6 ; = = ८ ~ Vol. Ill, Fase. 1—5 @ 1/12/ each 911 ee
^ (^ ~ Akbarndmah, with Index, (Text) Fase. 1~37 @ 1/ each Pees aes ~ Arabic Bibliography, by Dr. A. Spreng | | a Badshéndmah, with Index, (Text) Fasc. 1—19 @ /6/ each - . ~ ` Catalogue of the Persian books and Manuscripts in the Library of the Asiatic Society of Bengal, Fasc. 1 & 3 @ 1/ each ope ad of Arabic Technical Terms and Appendix, Fasc. 1—21 @ ट ac Favhang-i-Rashidi (Text), Fasc. 1—14 @ 1/each = ` ` Fibrish-i-Tiisi, or, Tusy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fasc. 1—4,@
me 7 Bao lA. “ #,^२
Way 1.10 3.
Ge
sare 108
‘
oe p= f12/each By se, ; Hotdh-ol-Shém Wdqidi, (Text) Fasc, 1—9 @ /6/ each 9 ^ ~ ` Ditto 4 2४41, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each es Sa eae Haft Asmén, History of the Persian Mansawi, (Text) Fase. 1 +; -0
~~ History of the Caliphs, (English) Fasc. 1—6 @ /12/ each व `
Igb4indémah-i-Jahdngiri, (Text) Fase. 1—3 @ /6/each ., - 1580६11, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ /12/ each’ .. ` Madgsir-ul-Umara, Vol. I, Fasc, 1—9 ; Vol, If, 1—9 ; Vol, IIT, 1—10 Index to Vol. I, Fasc. 10 &-11 & Index to Vol. III, Fasc. XI & XII
चर 1 ¢ _ ve 12 0 `. Maghdzi of Waqidi, (Text) Fase. 1—5 @ /6/ each स ९ २ । cS Wapktntd ei A6 jn 1 1 क da gitized ५९७७०७६
4 क bis Batre ६. ४ ४० ००४० ० OO €=.
+= 08 =
Pe = ogre e र > क - र च. ष. न्न ieee ~ ~ # i.
च + by
> : # १ on
\
॥ te ee as =
si = चभ . ~ -
ms - =
oA ro 4 4 4
BIBLIOTHECA INDICA 4 ५; ४९
= PUBLISHED BY.THE 6816176 SOCIETY OF BENGAL, New Series,’ No. 882, }
aug i
(| | |
3 ५;
} ss ॥ Wataararaq | | a सायणाचायंकतवेदायेप्रकाशख्यभाष्यसदहितम् ॥
Bah THE AITAREYA BRAHMANA «~^ OF THE RIG-VEDA, = - a WITH THE | ^ ~. - COMMENTARY OF SAYANA ACHARYA, ; oe - 2 EDITED BY | च ^ एए Saryavrats SamaSnamf, क VOL. III, 4 ~ - FASCICDLUS V,
` aes -CALCUTTA; ` `
^ ~ एक) BY.M, N, SARKAB, 47 THE SATYA PRESS, 16/1 6०8७६०३ LANE, eae 2 "AND PUBLISHED BY THE
4814716 socinty, 57, PARK STREET,
1896.
as) py,
1. 4 >» ४ ~
ब्ध te
ड is > ea
"4029
ett >
| क th Sa कन च, = ~ प a ॥
(ह ॥ 0 ॐ ff ‘> ~ 54 x त क 27 = « ~ ~ च - , 2 ; vt ५८५ । ॐ ~< * ut
ae aE 5 pecs? ne me ti pag 2 ‘th réj Résau, (Text) Part 1, Fase.1, Part 1, Fasc. 1—5 @ /6/ vical चः “~ स | ae Ss ee “een Lakeh Baath a ods hows 1 ee OSS 4 2 at ae ae 1 as SY 1 a rita shanam, (Text), Fasc Kp. AEH Parééara Smriti, (ext) Vot, I, Fase. 1—8 ; Vol, Il, Fase, 1—6 3 Vol 9
Sede sr 1401-4 @ /6).each 4 Re aK ha 12 क Pardéara, Institutes of (English Be ths O ५ १. ~ Srauta Siitra of Apastamba, (Text) Fasc. 1—13 @ /6/each +s 4 14 © 2 Ditto Latydyana (Text) Fasc. 2—9 @ /6/ each sr &. 6 3 See Ditto . — Sdakhydyana (Text) Vol, I, Fase. 1—7 991 र "न ean Vol. LII,-Fase. 1 & 3 @ /6/ each feo he म ~ 4#Séma Veda Samhits, (Text) Vols. 1, Fasc. 5—10; 11, -6; 1, 1--7 5 - ~ < V,1—6; V,1—8, @ /6/each Fasc. «: ates ५. Sdikbya Stra Vritti (Vext) Fasc, 1—4 @ /6/each ss oat oa 4
(English) Fase. 1—3 BEM aa ae eee Bk, ae *Sankara Vijaya, (Text) Fase: 2and 3 @ /6/ each 19. = khyva Pravachana Bhdshya, Fasc. 8. (English ए्€8द९ ०ष्र) = =+ 0 6 | x ace oe Bhéshyam, (Text) Fasc, 1—3 @ /6/ each +. 9 ~~ SuSruta - 38014, ( 1072.) Fasc. 1 &2@/¥2/each ,, ` (न 8 शभू 4187 ए ४, (Text) Fasc, 2--11 @ /6/each - «+ ae Bee Ditto 8१0०१४४, (Text) Fasc 9—39.@ /6/each = = ws = ` *- 11. 10 S Tdndya Bréhmana, (Text) Fasc. 1+19 @ /6/ each ‘ Pas Beat attva Chintdmani, (Text) Vol, I, Fasc. 1—9; Vol, Il, Fase, 1-10, = ~ Vole ITI, Fase. 1—2, Vol, 1V, Fasc, 1, Vol. V,Fase. 1-3 @/6/each 9. keke
` <. Tual’si Sat’sai, (I'ext) Fasc. 1—4 @ /6/ each .. ९ sd Wvdsagadasdo, (Sanskrit and English) Fasc. 1—6 @ /12/ each ©... =» Vardéha Puténa, (Text) Fasc. 1—14 @ /6/ each |
Se Mek es (Text) Vol. I; Fasc. 2—6 } Vol. 11, Fase. 1—7, @-/6/
arg +~ €!
Dd oe a. as 4 ॐ. = Vishnu Smriti, (Text) Fasc.1—2 @ /6/ each __ ee Aydt OP 4D a | “=~ -Vivédaratndkara (‘Pext) Fase. 1—7 @ /6/ each ree ale ORE fies 2) Bea = 4 2 _ “Vrihaundradiya Purdna, (Text) Fasc. 16 @ /6/each =, ' ग 2 4. mee Vrihat Soayambhu Purdy, Fase. 1—5 ३.५ व ** 1.14 es ka ९ 76९८८ Series. fog Sain eee Pag-Sam Thi 818, Fase. 1—4 @ 1/ 4.0 Rtogs ie 208. kkhri Sit (Lib. & Sans,) Vol. I, Fasc. 1—8 ; त Il, Fasc, 1—4 @ 1/ each 9.9 ete eecr | Sher Phyin, Vol, 1, Fase, 1-6; Vol. II, Fasc. 1—8; Vol, + - 3 Faso @ 1/ eac “eet ० ^+ 4 ४.9 0
Arabic.and Persiaw Series. = ~ ^ a lamgirngmah, with Index, (Text) Fasc. 1-13 @ /6/each ` ,, 4 : स n-isAkbari, ( Text) Fase 1—22 @ 1/ each . , * Se 22 ३ ।
(English) Vol. I, Fasc. 1—7; Vol, 11, Fasc. 16 } = ` ~ ` Vol, Ill, Fase. 1—65 @ 1/12/ each 0.19 Ne Gees ee h, with. Index, (Text) Fase, 1—37 @. 1/ each , ` PES. see bie Bibliography, by Dr, A. Sprenger Ditory bet i ee: ae ^ Badshénémah, with Index, (Text) Fasc. 119 @ /6/each ` .. 7 2
14 0 12 0 6 2 ~ Catalogue of the Persian books:and Manuscripts in the Library of the Asiatic Society of Bengal, Fase. 1 & 3 @1/each — - 0 ae ५ of Arabic Technical Terms and Appendix, Fasc, 1—2] @ 6 : ea se 21 0 र . ह fe ‘arhang-i-Rashidi (Text), Fasc. 1—14 @ 1/each ` 147 oh ae sco 2s | ee or, Tusy’s list of Shy'ah Books, (Text) Fasc. 1—4 @ ae 2 ध eac me कि; ३ 0 ॐ tib-ul-Shéim ए &4141, (Text) Fasc. 1—9.@ /6/ each ..- POR: eas : क Ditto AzAdi, (Text) Fase. 1--4 @ /6/ each is Agra waeats . rae i Asm an, Histo: ‘eh tn Persian Mansawi, (T'ext) Fase. 1 46-°02 19 story of the Caliphs, (English) Fase. 1—6 @ /12/ each न Caen ` Be et Sn (1 (Text) Fase. 1—3 @ /G/each ., oO: see | bth, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ (iy each ५: ` 88 4 _ Madsiv-ul-Umara, Vol. I, F Vol, I, 1—9 ; Vol. 111, 1—10 | Index to Vol, I, Faso. 10 & 11 & Index to Vol. II, Fasc. X1& XM Sake /6/ eacn . > ` १.५ 12 Os : “hi = ~ Maghdzi of फदवावा, (Text) Fasc. 1—5 @ /6/ each | अ aa a eee ..* The other Fasciculi of these works aré outiof stocky pnd सतनयन
a1 ~ ‘ नि
a
iy
ba
Digitized by Google
«ar
i
^
21116
| A an । | AY NAA A x. 4532; INS
॥|
^ \ (> A PA a Al AMA
AA (^) AAAS
A
~+
—~ eel
nag
RRAROAA AAA» +. 4.4) 101 a AA ! ॥ |
प | ॥ | ’ r ¢
AA A alal
19) NN WAS
fn
A\
१/6 ११/११/१८११ ८५ AA
१११११
24444
94१११ 2094
va
५4440446
(११.३3 1918
099१4 ~ 4 ००555
^ AA
५ | PN PS
^ (>) १ `! LN £O> =
af TA AAAR AAA AANA: AMAA YYY AAA Ma
~~
Al ala
^ (०१
A
AT 233
AA 8;
(ग १/0), (>> pail =
AA
~ ~ ^
१4१८
^^^१^५५५१११५५५१५१५८
AA AAA
। पै |
। (९.९ ga
अ~~ (2)
१ ala Na A A ^^ | lan (4 A a ^> 4 oa Uae 2: 3
AAA VAAL f~
~ 41 ~ । ^ षि
न ~ १7 | / \
^ ~~ Aan
A ^
ene (fon ~ » \ co ५
Va \
† 11 |
A
ay a er = (1/8
A AAA
Be NA vA
१/१
पो ६
lan
A
A १९. \A 1 ८ ~
Aa alr!
a
^ (^ ^^ ^^ /३/१/१३/१३/१३/१६ ०५.
~
Aa AAAnAAaalaalalalay
शि |,
> £~ १९
A १५१
१११११
^^ ~ | ma PA AS
^ & १/९ Aa A
PX 8
नु
Ve {२ 2 (^ ~^ ~^ (~ ~ ~ (> ~ Vale / ११ १/१ १११ न ९ २ ~~ ^ ~).
^
णवि नदि (शबद [^ a 0 an
ANAAA
Ga श
6/१
NAA SAA A
on
wm ५
(> — = =) PA po,
कः 1 # .
।
|
~ ॐ (>
SMG ATC KE CCK (८ .€ CCE KEKE ततर
< = OG. <. co
=
[6 : a ive CG = {. aa tf
f > ५
~ ५९ 4
त ee
€< SO KLE ६ ॥
"0.4
pe Cou
€ ~ (
» MORE KE
y