BIBLIOTHECA INDICA: ` ` COLLECTION OF ORIENTAL WORKS | PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Seniss, Nos. 44, 85, 95, 101, 115, 142, 154, 174, & 202. Che Aphorisms of the Mimamsa BY JAIMINI, WITH THE COMMENTARY OF SAVARA-SVAMIN. EDITED BY PANDITA MAHESACHANDRA NYAYARATNA, PROFESSOR OF HINDU LAW AND RHETORIC, SANSKRIT COLLEGE, CALCUTTA. VOL. I. ADHYAYASI-VJ, CALUUTTA : PRINTED AT THE GANES A PREss. 1873. Aaa! जैमिनि-णीतम्‌ श्रीशवर स्वामिरुतेन भाष्येन सहितम्‌ | THe शीयासियाटीकसमाजानुमतिसा दाय्याभ्याम्‌ Tao कल्िकाता-संस्कतविद्या्या शद्कगारशाल्नाध्यापकेम ओमद्ेश्चन्द्र-न्यायरशब्ेन परिशाधितम्‌ | Oe Ne ^ मथमात्‌ षष्ठाध्ाय-पस्येकनम्‌ (Wee: षट्‌ कः) | ~ ~ ~ ^^ ^-^ ^ ~~ कणिकाता- विरुष-काल्ेज्‌-यन्त्रे मब्रितम्‌ | | सुवत्धरः १९२५४ | CARPENTIER PREFACE. The present edition of the Mimajisé Darsana was undertaken 80 long ago as the year 1863. The extraordinary delay in bringing it out, and that in part only, has resulted from various causes, which it is needless here to detail. There has been an ir- regularity also in publishing nearly three Adhydyas of .the second part (Uttara Shatka) before the completion of the first part (Purva Shatka). This has been owing to the troublesome character of the work of preparing an Index to the first Part, and a desire not to stop the publication until it was ready, the bulk of Indian readers being perfectly indifferent about indexes. The MSS. collated in the preparation of this edition are the following :— 1. MS. in the Library of the Asiatic Society of Bengal 2. र si Sanskrit College of Calcutta. 9) ध ss Sanskrit College of Benares. 4. ,, procured by the editor from a Tailangi Pandit at Benares. The last has been referred to in the notes as ure Je and also as काण कर. From the Calcutta and Benares College Libraries the editor also obtained MSS. of some of the Adhydyas ; but they were not of any value. The MSS. from the Colleges are recent and inaccurate. The other two MSS. mentioned above are old and very correct. The Miméfisé Bhashya is written in an archaic form of the Sanskrit language. It is not easy of comprehension, besides, owing to the manner in which its arguments and their solutions are introduced. It is difficult to find out where an objection to an argument begins, and where the argument is which is intended to meet the objection. There are other difficulties also of a similar character, To overcome them to some extent the editor has taken e 818६645 li particular care about the punctuation, and has marked the objections raised by means of inverted commas, For facilitating comprehen- sion, he has, also separated, in several cases, words originally united together by Sandhi: Thus fregarrywea has been broken up into भिन्दत Wary wea. In this part of the editor’s work there must doubtless be several faults—of omission at any rate. The difficulty of the task can, however, be appreciated by only those who would take the trouble of comparing the printed copy with a MS. There are grave discrepancies between the readings of the several MSS. in regard to passages quoted from the Vedas. The editor has not been able to compare all such passages with the original texts, and he fears, therefore, there must be several errors in them. 1४ struck the editor only after the first Pdda of the first Adhydya had gone through the press that there would be an ad- vantage in putting the different Adhtkaranas under different head - ings. From the second P&da onward, this plan has been पणा formly followed The Adhikaranamélé of Madhav&charya has been of great help to him in this part of his undertaking. The Mimajisé-Darsana, though styled a Darsana, has in fact very little of a Darsana or philosophical system in it. It may very properly be styled a commentary on the Vedas, for it almost wholly occupies itself with expounding and commenting on texts quoted from the Vedas. But, though dealing so largely with the sacred scriptures of the Hindus and thus commanding a large share of their respect, oddly enough, it prepounds a godless system of reli- gion. The main drift of its arguments is to show that if bliss be the fruit of good works, the interposition of a Deity is simply superfluous. A brief summary of the doctrines of the Mimajisé Darsana will be annexed to the concluding fasciculus of the second part. THE EDITOR. aye: Wo We Uo Wo चम्पा alyo चार चखार निर Qiao WTTo We ato Te पार ART ङ चनम्‌ | Sy eof ete e qT: अधिकरबम। Sats पाद्‌ अधिकारम्‌ | 99 93 99 QINTT वा wrafe: | QUAYTA: Tawar निराखः cic. ` | STWYT । कसियाटिक्‌ सोसादटी भ , . 2 उपसंहारः wut क्षिः! ` Riera Garey | कामां कोतम । काशौ संख तकशेज्‌ डितीयम। दितीयः yates: | facracer । Ute: § WRT THR Us: | feo fao To fa&e Ge fao fo Jo. fo Yo Go ~ ¥ [el Tea: | Qa uy च्याशङ्मनिरासः। ya पश्चनिरासः | "Ue प ग्वं पः ॥ yay uy युक्तिः | प्रथमम. । Ta Tey पश्च; | wratarerng | भाव्यम | चास्या | fret | faera STegt | सिन्ते ाशङ्ानिरासः। सिदःन्त afta: | fea OT सुभम्‌ । इतः | मीमां सादशनस्य पूष्वषट कस्थाधिकरख-सु चीपचम्‌ । --- श्वर -- अधिकरसशम्‌ | wana सादगादिषग्धबन्छस्य अग्मिययमस्य संखारतायाः प्रिचिद्षेराटित्रतानां ऋलनतेऽमुष्टागस् आअशिवि्रण्(दिप्रकाद्कमन्त्रारां wae fara QTE aT RET खकारूमा TATE: wafayerarfauserat यामनामवयतायाः -. च्यद्मिद्धाजादीनां खकाारश्चा आहतः . , खप्रोप्रापस्लामे प्रारूतानां मन््ाशां विनियामस्म .. SMT TTT प्रयाजानुयाजयोः TTT. qa: प्रह्ृतिविकतिसष्व थेलायाः चङ्ग कमस्य सच्छक्रसामृसारिलाथाः wraag काम्यस्य निष्फलब्स्य .. ङ्वामामन्यदाराऽमु्ामस्य °" अद्धपुव्वेभदस् WHT मष्छक्रमापशया Tema TITY आ चिकित्स्माङ्केकस्यस्य यामानधिक। रस्म . - अञ्चगादः परिग्यारान्नान्‌ समयस्य अद्‌ाम्यारौनां ग्रडनामतायाः अनारिताग्िषूपनगवरनहामखय . - 2 अनार्िताग्रेरेव SAC TSCA STE .. अनाडितेऽप्राववकोशिपञ्मष्ठानस्य अना हितेऽयरो arate: अनियमे ऽन्धुदयष्टााः . - अमिरभ्रेऽभ्युदये वेशतीग्ये निष्यौपसय अनयाजादोनामाग्रिमारताद्धं कालतायाः a og: | श९ श्‌ UR R १ र AUNT | अधिकररम्‌ | LS € ०. अनुयाजा दुःत्कबप्रयाजाग्तापकषयाः a - ४ क a - अन्टतवद ननि वेषस्य THAT: अनेन्द्रानाममनग्क-मचशख्य अन्दे ITT ATT: ता अपच्छदयेगपसेऽपि प्राबखित्तस्थ अपररा व्रतख्यानियमसख्य अपरिमितशब्दन स्खाधिकख् Tyee अपखादिषब्दानां मवादिष्रणटसाथेतायाः - अप्वयप्रा्तधन्पाा विष्छतावसम्बन्धस - अपुम्ेस्याख्छा बपदयप्रतिपाखलस् अपुम्बस्यास्ितायाः अभिक्रमसादीनां भयागमाजाङ्ताथाः अभिघारणे CTC जयारननुष्टानख अभिन्नसेव वाखयितवतायाः Sera द TATA TATE: भ्युब्रीतसाममचरे CHANIA चलस्य . 'पथेवाद प्रामाश्छस्य (senate खाद्‌ शष्धगपय्य मतम्‌) अवगेारकशादीनां पुमथेलायाः अवचातादिसंख्कारविधानस्य भियमाथेतायाः Saree पुनरवद्‌ान थेम्‌ प्रतिभिध्याद्‌ानस्य अवद्‌ानस्य प्रदम न्तानुसमयस्य्र . - 5 खअवग्टथममनस्य प्रतिपत्तिकमेतायाः IE: MAMTA: -. Ms च्धवे्टर ब्रा्यफललकलवस्य a =a ezawasty विखजिति सष्येखद्‌ानस्य PCAC GSS म सर्व्यषामावनेनस्य ्धरतिशक्रः .. खाग्रेयद्ररक्तेलत्यथेतायाः १५ खूचोपच्रम। WATE | WAH BEI: - श्यागरणादिष्न्दानां angwife सलत्यथेषायाः Wear Se ATA eT: WII SHIGA SIA नमा चस्य ङातबत।याः QTATCTS TATA HAUT: .. आधाराखपृष्येतावाः स्माघाराखायेवादीनामङ्कास्मिवस्य ४ ae WT सोमाद्‌मुत्कषेद् ्याधानस्य TARTAN TATA: .. आधानस्य विधेवनख्य .. आधानस्य सम्या थेतायाः आधाने मानस्यापांश्यतायाः 7 wiwasufcfaa देयमित्यनेन wguencfaurry च्याप्यय्येवादिष्‌ quart कटं तानियमद्य WYATT उज्रापच्छेदनिमिशप्रायखित्ानषहामस्य .. श्यामनद्धामानां सारूप्रडायष्यङ्तायाः जयद्‌ दिमन््ाकां याजमानतायाः च्धारग्थकाग्यकष्यराऽपि समाभिनियथमस्य आआारग्धसाकिककक्छोशः समाप्नेरभियमख्य व्यादष्डादिगकानामणङ्कोशेतायाः wqrafawraceraarar: = wre मप्रकाशकमन्तारू(माकामे Fafa श्ति इ खत्यादिपरङतिपुराकस्पामामथेवाद्तायाः .. इग्द्रपीतद्येत्यादिमन्लाखां way भचरेसु खरम विनियोगस्य STAT कमना मादे पत्ये fafa array दष्टिरस्छता ग्र व्रि जाख्मुष्टानस्य ०, इष्िसाभयाः परर्वे।पय्या नियमस्य .. उकथ्यानु रोधेन GMAT .- ~ .- JST | LER ९०२ eR RRC ५९० १९४१ १९४० ४९दे 89० १७५ ROL RGo ९०५९ ४०६ ORR ५१९ ४९८ ९४० ९४३ ९१५ ४४9 ९४८ O48 २९९ Rag ४५७६ Yaa ४४४ पद्भिः | ४ LATTA | अधिकरणम्‌ | vet) wigs weenie बेदषण्मेतायाः wk tk उद्वसाशीयान्क्े ऽपि प्रतिरामानम्टानस् Me vee १८ ९ खद्धातु दभर पच्छदेऽपि स्वेखदशिशादामस्य ६ = .. ७२४ ५ उदारां सड सुत्रा्यण्णेन भद a se vee १५० १८ खद्धिदादिशब्दानां यागनामताथाः ५ क ४ .„ ४ ९ SUAS Ta - ५ es es १ .. ४.९ खपन्टति दिषलतुररेडोताचरक्स्य . .~ .. .. भरद खथविवस्य प्राकरखिकाङतायाः .. sds a ४ .. ९६४ ११ खां श्ययामेऽपि देवतापनयस्य, . . ६ ५ oe .. DOW १ खपांश्टयालापृग्बेतायाः ध ६ ०* ,. a .. १४४ ९ SUMTHIN .. -- .. .. ८ 4 SUT GAMA: ve she ४ ny sist -„ १२८ ९ Sguvg -- i oe = és - ., १९८ १० ऋरजयापाकररसपर त्राद्यरूशजियवेग्छानां भित्यतायाः .. .. ९४९ अलि मितिमान्नोाऽसष्वेमामितायाः ४ क -9४ 2 9 कलिजां afar .. ~ * + = -“ ४०४ ९४ waaay दे वभर =+ +, ~° 7 +5 € रकपाजाकाममुज्ञापनस्य ४ (६ ५ = .. ६५४९ ९९ एकवाक्धत्नल्द्चश्सय .. * * = * * ° - ° -- १९२९ १७ THe te: खधानाधिकारसय . .. ve on -. ९१४ १२ रकडविरानवपि पञश्रावनिब्बोपस्य .. .. ..- .. (८२९ १९ CHSC TUT. 1s == ROE ९९ रेग्द्रवायवग्रह दिःद्रषभकरस्य .. ..- +. .. .. दे४ट रन्द्राग्रभचस्यामन््रकतायाः 4 - ann .. ९७४ ९ ॐ ~ म खओपन्टम-जेहवयोः ऋमेरोभयानुभयाथेतायाः .. ˆ ., ५९९ १४ CITI | ्धिकरकम्‌ | कपालानां तुषोापवापाप्रयुक्कतायाः करकूमन्त्रेष कन्प्राथेफलस्य त्वि घन्धतायाः Stew खामिफलस्ञााखितिवतायाः कढेदेल काल .वधोनां गियमाथेलाथाः क्यशां HOTA ATTA SOSA TATE STAG TA बाक्धाकाष्डानां काम्यमाबङ्ृतायाः Saat यथेक्रकाम्बफलकनवद्य काग्बानाभेहिक मु शिकफलवय्वस् काम्येषु उ्पांश्पव्धग्धसख प्रधानाथेतायाः कःम्येष्टोनामनियमेनान्‌ छानस्य ५ किञ्चिन्निदपरेऽभयु दयथेऽवज्िषटस्य तुब्शीभिव्यापस्य कायाद प्रतिपदेाखत्कषेस खन्तेकदेशमेदे प्रायखिलानुष्टानस्य & & ऋत्वथेप दषाथलचरूस्य . ५ ऋ नियमस्य ऋमस्य क्चित्पाठानसारितायाः . ऋमस्य कचित्‌ प्रथमप्र्त्वमुखारितायाः ऋमस्य कचित्‌ स्थयानानुखारितामाः waa कखिदनियमस्य . . ०. Wa कविदाथिकत्वस्य woe विभियाजकत।याः WAG खामिकन्धेतावाः Ua स्वेदा प्रायखित्ामुष्टानखय TATA पट्कम्पाप्रथक्कलायाः ~ z जवामवने माघपोरेमास्याः पुरस्तारीकायाः ee मायचन्छन्दसः- Cae मन्ता शामनेकच्छम्दण्ड विनिया मस्य -- जवेन मसनादोनां प्रतिनिमिसमारनेः HARA ETAT A TATA ACA SH TAT: RR ९४ € खचोपचम्‌। अधिकरणम्‌ | गारन.दोनां प्रहृतिगाभित।यःः ग्रडाय्मायाः धाविष्टामाङ्तायाः .. ग्र््कादीनां ऋलग्िश्षतायाः . क = ५ प्रावस्लनाऽपि सोमभकलशस्य चतुधाकरशश्याग्नेयमाजाङ्ताथाः ध ०. TAGE Wert: कनायाः GAGS PHATE चमसाध्वथशां CMTE rT चमसाष्वयशां श्यक्कद्य .. .. चमसाध्वया बङूल्वनियमख्य चमखिनाम्‌ MOTHS, चातुवंशातिरिक्लस्य रथकारस्याधामे अधिकारस्य .. चिबादिशब्दानां याननामधेयताषाः ५ a ०. चिजिष्णरादोोनां मध्यमवितादुपधानस्य .. विनिश्छादषटकानामग्रयज्नायाः .. Waa: .. = .. .. ,, RCA शाख TTA: जञ्जभ्यमानधन्ड्ाश्ां प्रकर निवेशस्य जषादौनां वेदिककको TATE: जाचन्या Wala ध ध धा st जुकदोनां सा घारख्छखय ee च्धातिरामविकाराशां अगि्टामपून्बेकतायाः [प्‌ tire be च्यातिदामख्य arerafemara: .. -- .. ख्ातिरामाङ्-याञ्जा ऋयवानित्यवायाः .. क ध च्यातिष्धोमादिषु पथेत्रतादौोनःमपि नित्यतायाः ्धातिषटोामे दीख्शोयादीनामङ्तायाः व्यातिष्टोमेोन्कषे प्रतिडामामनष्टानस्य Wet) whe) RLe दे ९९८ र ४०२ ९२ RAR ९९ ९४० १४ ४०७८ ») RRO १ ३९९ १४ ९८८ ९४ Ree © २४ १२ €द० द्‌ ८७ १४ ४९४ ९९ Reo ९ O08 Ro ४०द दे RRL रद्‌ QRS २८९ > ORE RR ४८२ १२४ ९९८९ १५ ७९९ O9k ५४४ रट ७९७ १ ख चीपषम्‌। श्धिकरकशम्‌ | तजेवागन्नृमां erat मध्ये farsa तपसा वाणमानतायाः ae पथि दध्यानयनस्य मिचाप्रय तायाः *° Safeatewe निषाद Creed sfwarce TETAS THC TACT . - QUT | श्धिकरशम्‌। Tat) Wig | देवताख्वदानेष TATU समयस द Ode .. ,.. ५६९ १९ द्र्यगुखनिधानसख्य नियमा्थेतायाः ४५ 46 ह .. स्स्‌ ९० दरयद वलायुक्ञानां यामाकरतायाः oe त = .. १८९ १ दबभदेऽपि कन्धाभेदस्य . . oe. ke र - ० ९५७ १० करविरेषामुक्तिशत कम्र कषस "° ध si 7 oo १९४८ ९ sede रकम्मरां ऋत्वथेतयाः . . 4 . ४८७ FASS CHIT GATT: . . ६, Se ५ .. ४९७ १२ दर्ापथारे बेकश्पिकद्रयान्तरानुपादानस्य . .. .. १5 १९ CME .. .. te -.- -. ४२० १९ SUVS खष्दोनाङ्लायाः . Ls “ rae Cc ae | इय रातस्याभवप्रयाग्यताथाः . . त - - .. ४१९ ९ धममोजिश्ासाप्रतिश्नायाः (प्रथमस् चे श) ९ ९ WR प्रत्यशस्याप्रमाशतायाः (IRAN). . ९ ९ धनं TAT TONE: (कतोयद्ध नेश) इ धनं wawe (इितोयस्ह बश) 2 २५ WH गेदस्य TAGE (THREAT) © ९ भरवाज्यादिभिः खिषटकृदादिषबाननुष्ठानस्य ६ oe ~ द्र ९ aa ्रतीलेदित्यादिना सोमकालवबाधस्य . es .. ५९२ ८ MATHS उलूखलादीनां MATT .. .- -- -- ५९२ RR नारि्टहामस्यापदामपृब्बेतायाः - ह व ध .. ५९४ RR निनद मां were श १ ४ && -» १९ ९५ मित्यकम्प्रशाऽनित्यप्रारमग्धकमोशसख द्रव्यापचारे प्रतिनिधिन। gaa: ९४९ € नित्ये यथाशश्घङ्रानृष्टानस्य ५ i भ os .-. UR निनयनस्य प्रतिपत्तिकमःतायाः . . == ,„ ४७७७ ९ निग्ेन्धाषन्यस्य चैगिकलस्य =. .. _.- -- ~ श ९ निकेषनादौोनामथोनु सारो गवस्थितविषयतायाः .- -~ -- ९१९९ २ निवोतस्यःथेवादरतायाः . . a ~ “ as .~ ३९२ ९ नैमिधिकानां वर॑द्गिरारोनामभित्याथं त्वस्य „ .. |. ४०९ १ wfiwaced | Pe ERR OIL LICIG ६ क पच्चद्ररावनिग्बापस्य कश्मोकरतायाः 7" पञ्चश्रागयामसख्ं ने भिलतिकदद्रेयानाङ्तायाः पन्ना यावदुक्राशोत्रद्यवय्योदावेवाधिकारख पदाथप्राबश्थस्य == ०० पयेव्रतादोबां ऋतुधकोतायाः .. परिक्रतानाकत्विजां सङ्खया विश षनिवमस््म wate दितदौन।ममुवादतायाः + Ze पवमनेष्टोनामसंखछतेऽ्रो कैयतायाः .. WHS TATA ATT ध oe पञेकत्बादे्विवचायाः .. .. .. पाठक्रमापेखया रतिक्रमस्य TATA: . पालोवतभसकं CHAT TAT CS . - Uitte चिंशतामनुपलच्रसय . . पानोवतद्ेषभचे त्वटुरन्‌ परवकोयतायाः + पिष्डपिद्टयश्चख्यानङ्तायाः is पिचकस्मेशाऽपरपच्चकाखतायाः ... पनराधानं प्रति vaya निभिसतयाः . पुरोडाश्विभागस भसाथंतायाः . . ६ पुरोडाशस्य खिषटरूदप्रयक्कतायाः . पुरोङाश्ाभिवासभान्तस्य देऽनपकषेसख . - afr सोामप्रतिनिधित्बस्य .. ०० सोग्पेषशस चरावेब निवेस्य . Uageeg fanart विमियेाग्स .. सोग्डपे षरटौकरे बल्ये निवेशस्य = भ्रकरकस्य विनिवोजकतयाः प्रजापतिव्रतानां पुखषाथेतायाः . - परतिश्चायाः .. a ठ २०८ ९। ४९२४ २। प्रतिनिधिना sical wate चतद्र्ाभेऽपि प्रति निधिनेव सम।पमस् b € wet og | ९९० १४ ९९९ ९० ९९० ho (= te ४९४ १९७ 2१९ १४ YOR १९ We श्‌ ४७९ ९ ४८१ ९ ९९९ ८ ९७९ ९९ Re wa ४२४ SOR श्‌ ९८९ १९ ९२९ ९० ४४४ ४४२ R १९८ ९० २०९ OR १०६ ९० २०९ ९४ ९८९ RS BRE श ४४७८ Qo ९५९ १ ९० QUT | wiqacwa | षा | sfafafwata wearer . २८१ प्रतिनिध्यपचारो उपाशब्र्यसदृशस्य पनः प्रतिनिधित्बस्य ९९९ प्रतिषिदकम्धेशामनष्ठानेऽनिष्टापातस्य .. ९४४ प्रति षिद्ध्रबस्य प्रतिमिधिलाभावस्य ९९२ प्रतिमे सायमग्रिडाचप्रन्टत्यारण्मस्य =. ९१८ प्रथमांदीनां तिर्शामृपसदां खस्थानार्े ४९९ TARTAN .. = ४ ais क .. १९१४ TUT eRe HMA हापय्याप्नस्यापि ASNT - ९७९ प्रयाजादौनाम्‌ एकाद शादि सङ्खपायाः THT =... ४९८ पयागवचनात्‌ चाद कस्य बखलवच्छस्य as is = .. ५४७ प्रयाजनायोग्यस्य मण्डस्य waste प्रति मिष्यादामस्य . ९७९ भ्रवग्धेनिषेधस्य प्रथमप्रयागविषयतायाः *- Boy reve मालादीनां सोमिकपुष्वेभावितप्याः ४५५० पराृलपुरोाड।श्ादौनां निधानस्य. .- ie ४२९ प्राण्टदादि शब्दानां सुत्यथेतायाः.. =. १०५ प्राथमिकश्ेषात्‌ खिषटकद खन्‌ ष्टानस्य् ह BRE प्रासनस्य प्रतिपत्तिकम्मतायाः .. ठ ४७९ प्राष्यादिपदानां रैगिकतायाः .. ° ९५ म्ेषपरेषाथेयोाः श्थक्षतायाः .. ०. BRR ग्रषदरेषाथेयाः यथा क्रममाष्वय्यैव,प्रोभतायाः ४२४ फलवमससय इव्याविकारतायाः .. es १९२ बाङल्न छषटि्यपदेशस्य $ अ १०४ ज्र्लनिव्वेवमस्य 6. ,= १९७ ब्राह्मश्पाठात्‌ मन्त्रपाठस्य WTA । ४४९ ज्राह्मशस्यापोष्टिसाम्यः दष्वापय्योानि यमस्य : ४८० त्राह्मशानामेव राजन्यचमसामुप्ररुपंश्स्य -. °" ३९४ भशेऽमुवषरट कारदेवताया अनुपलचशस्य . *° ROR ९९ ९९ a खचीपचम्‌। अधिकरणम्‌ | weaaret यथालिङ्ग ग्रडशदटो fafa .. भचस्यामु ्रापुष्येकलस् . . ee es ; मिन्नकर्पयारपि cay: wiifeag च क लाययन्ञेऽधिक। रस्य मकः... on ५ | ee oe = rN मेदमादिनिमिभकद्ामस्य दशेपुशंमासाङ्गतायाः मन््रनि्व्वचनख् ° ~“ oe मन््रलिङ्स्य .. .. es 7 सन्त्रामिभृतिरित्यादः Weary रकशसतायाः सन्ाविधायकल्स्् .. ss मखबद्वासःसंवादनिषेधद् पुरषधब्मेतायाः ६ BMC साममजधश्तायाः .. माखाग्रि्ाजारौीमां कतल्वन्तरतायाः सुष्छक्रमेश ग्रेयस् पुब्बेमवद नादखमुष्ठामसय .. =. “- ASTIN AEH WMATA .. .- .. मुिकप,'लादोनां समुदायामुसमयस्य . . सुषटौकरादोनां रुत्छप्राकरकिकिाङ्गतायाः.. = -- व्छच्छपरसिद्धाथैप्रामाण्छस्य्य . . ae ध TRACY प्रख्रादिखुत्यथेतायाः . ह ०० THSGTY . - ४ 9 on UMTS SAT: . . यज्नाय॒धानामनुवादतायाः on. es ६ यामखरूपनिरूपणर्स्य . . ०* ig aafcanet खगेादिफलसाघनतायाः .. ०० यागादिषु ayer .. .. .. यागादिषु जौपुंसोदभयारधिकारस् i rai wera aT Cay ee 3 te यामे दम्पत्योः weitere ., ०* ० * याने निषेनस्याणथिकारस्य ,, त ae oe १२९८ MER ४४९ ४८ ४९८८ ९०४ ९०७ {RG TUR {RO १९ RR ९२ ENT | अधिकरशम्‌। ष्ष्ठा। Wig | याने श द्रस्यागधिकारस्य ~ ~= == = .. ९२९ | याजमाबसंस्ञाराां काप्रतिमेकात्‌ पुव्वेभावितायाः .. -- ४९९ १९ याधस्लीविकाग्रिरोचस्य + ज. -- .* == .. १९४ ९ शूपादिशब्डानां यजमानलुत्यथेतायाः ` - = - ° -- ण्ह यै गपय्येऽदाचिष्छसव्यं खदा चिष्यविकस्पस्य् .. .. lk. .. ORR cunfererdiat warmer: . . १ ss == शर्ट | रमायाः SUH . = -* =-= “~ ~ -~ ४९७ ऽ राजस येच्यानां विदेवमाश्यङ्गकत्वस्य = ८ ८ we ARE राजिसचस्पराथेवादिकफलकतस्म .. |. rr ५०९ ९ खवरशप्रकाभ्कमन्नाशां Fel fafa - = == -. ९४९ | fare farfwaaq ° eT es : -. ४४९ सोकम्युशातः पूं चिचिष्णासुपघानद् „= -* = ~ ५०५ ९० SHAH: WT .. = =. -* .. ^ श्ट १० सोडिताग्डीषतादोनां सब्ैनिग्धग्नेतायाः .. .. -- = ४९९ श ATS संस्छारतायाः .. ae at ५ oo १८४ ९१ वपनादिषंस्काराणणं याजमानताथाः «ss 9 ae ws अह ३ विंरादिश्ब्दानां जातिवाचितायाः ध 9 ध = €४ ५ afecretat रबपौशंमास-तदङ्गाभयाङ्गतायाः .. 2 ०, ९८७ ates: आतिष्यादि साधारण्यस्य .. te ६ ra ., ४ बद्दिषेत्यादिगुतेः व्रसकाशविधानायेतायाः ** .. .„ ९४ १९ व्दिषेत्याययुक्ककारद्ध सञ्चयदसत्रयदुभयसाधारक्तायाः ws ६€्द २० वषडकररूस्य भच्निमित्तायाः ˆ“ sie १६ छ .. 2४४ १९ वषटकनादीनां चमसे सामभ्य = ** == .-. २५९ ९० बडिष्यवमाने आगन्तूनां पयय सो्रकाङनायाः oe ,.. ५७९ ९२ गद्ष्यवमामे खामन्ूमां सान्नां मध्ये निवे .. -- .. ४७९२ श्ट वाक्वभेदस्य .. af ee ed Se Sa .. १६६ Yo aay सम्द्ग्धिथेनिरूपशस्् ध 5 ss .„ ९०५ ९९ योपशम | शअधिकरणशम्‌ | बाजपेयपश्नां सर्गवंषामेकदोपाकरणादिषम्मामुष्टास्य वाजपेयादिशब्दानां मामभेयतायाः sis a ० वारक्वेकङ्कतादिपानाशां WTS ~ वारवकोयादोनां ATCT: . वाचेन्नाा्मवाकयानामाच्यमागाङ्गतायाः जि्ठतसमप्रद्रसामधेमोषु वशं चयाधिकारस्् विद्धतानामन्राग्रादीनां सब्यस्कारतायाः .. 2. fae कचित्‌ प्रशतिधव्मागतिदेशख विदेवनस्य छ्छराजस्याङ्गतायाः . . 1. विदेवमादौनामभिषेकपुव्वेतायाः . - ५ ae, th fafwafyacey 36 7 ‘3 विष्टतिपविकयेः परिमाजनीयवद्दिषा avieare . 2g faufarfa खञ्चादीमामदयताया he oe feafafa द्खिराकास्ते विद्यमानानामेव सखब्बेखानां देथताया विञ्चखिति दचिरादामात्तराङनामनुषटानस्य .- ‘ie frafata REALTY ATS A PRTC ee feufafa चद्माथेरेवकश्ग्रस्यादेयतायाः .. faafafa पिबादीनामदेयत्वस्य . si feufafa थिग्या खदेयत्वस्य .. lt; ०* विखलिति विद्यमानानामेव सब्यैखानां दानस्य विश्रजिदादीनां wary विञ्चजिदादीनां खमेफलतायाः .. Ss 4 बिशख्चजिदादौमामेकफखतायाः . . ie ३ CSSA STAN TATA: Gey खपोादवयतायाः.. ke बेदस्य खअथेप्रत्यायकतायाः a -& > a वैशतरूपकन्धेमाजापकषेखय = ~ ~ . ~. वेदिकपानग्बापदि सेमेन्द्रवविधानदख्य .. .. वैदिकवचमेमामुजन्नपनसखय ४ चैः डः 3 बेदिकवाक्मेन प्रतिव्चनसम „+ == -= wa १६९ ९४ QUITE | अधिकरसम्‌ | वैदिकाञप्रतिग्रहे ०*०८००--- awa Ws: gaa | 1.4 Was क्रत॒संयक्ं संयोमाश्रित्यामुवादःद९८ | चोदका सुखाराः ,., ,., १५१ WHT चोंमाधामात्तत्‌ समवायो ०१९ | अचोदना गांन .. .. १५९ waufe चाप्रत्यवायात्‌ ... -. quo | अचोदितं च कमभेदात्‌ vee =, RRR अकम्पं लात, नेव खान्‌ -- .., ९९० | SARE. ६९९ कायगता ततः पुनविद्धेषः .. ०४४ अतट शनात्‌ नेव स्यात्‌ .. -, OBE WAV SAGA. १०९ | खतददिकारञ्च kw. ५७२ असुरे FRAN AWTS प्रतीयेत १४ % tHe ० „न ORO wing लिङ्दग्ननान्‌ mame: .. १८८ | अतुखलात्‌ मेवं खात्‌ ,.. ROL Wo: water ... -. ४०८ | अनुख्खलाकञ वाक्षयो म॑रे AG... reo अग्रा ञमप्रकरण तदत्‌ ,., .-. ६८० | खतुल्यादसमानविषामाः सयुः... ४९४ अश्वम्‌ आतनामानुपुवंः .. .. ५८० | wade हानं खात्‌ ... .. ९२९ wefafuar निमितसंयोमात्‌ .., ९१९८२ | अथातः ऋलथेपुरुषार्थयोजिंन्नासा ४११ WFUITG तदना .. ... ९९८ | अथातः शेषरुचयम्‌ .. ,. २०८ अङ्गानां सुद्धकारत्ायथोक् .. ५५० | थातो wife |. ,., ९ अङ्गनागूपघातसंयोगो निभिकार्थः ५१९ | अथान्येनेति संख्यानां सत्चिधानात्‌... ५८२ अद्र मुखलात्‌ ,.. .. -. MOR | RMT केव कमेषः खात्‌ tcc SRT शतिः परा्थेनात्‌.. ... ५०२ | Wee षः खात्‌ .. ,., २२१ अचेतमेऽथं बन्धनात्‌,,, ,-, ,,, ४७ | WRT „,, ,, |, ८ Cc ९, pb ww: शददिवेचनं या अतिरंयोगाविश्ेषात्‌ ९०२ अधिकं या प्रतिप्रख्वात्‌ ... अधिकं वा स्याद्द थेलादितरोषा... अधिकारो च मन्तविधिरतद्‌ा्ेषु अध्वयुावा तद्यो हि न्याथपूर्वव. . ख्ध्वयेवा तत्रोयलात्‌ .. अध्व दगेनात्‌ .. .. GTC व्रतं AE, WAT eatuna अमथेकच्चःतदचनम्‌ wean नित्यं सयात्‌ ,,, अमर्थकख कम TT . अनथक THAN खात्‌ अनथ R IA स्याद सम्बन्धात्‌ अगाल्नातेष्वमन्तल माम्नातेष अनित्यलात्‌ तु मेव ष्यात्‌ ,., अनित्यलाक्‌, aa arate . . ete Ci) ,., ,, ... नित्यसंयोगात्‌ ,.. अनितसंयोनागान्ाम्ेकण fauna. - a4 नियमो srerrcaresqay wfraatsfawerq.. ... wfaanswafed sree... अनुप्रराच जोरगख ,., ` . अतुप्रहाच्च पादवत्‌ ., ,., ,,, wernt तु कालः स्यात्‌ .. ©y @ OUR २५८ ४२१ ४०९ ४९४ ५०९ RX ARR O08 ९९१ eGo ९२११ १२८ ९९८६ {RO Re ४९ ४८ Use O0¢ OUR 209 ४१३ ७४५० Wee स्‌ चोपतम्‌। मूवम्‌ अतप्रसपिंष सामान्यात्‌ ... ,.* ww २९४ अलुमानयवस्यामात्रसंयक्क.. ,., OR WONT वाक्यसमा्निः सर्वेष ... शमो तु वादरायश्स्तषां प्रधान. . = ane wT तश्षर्योदष्यात्‌ ... WH WASH... अम स्य्‌रव्यवायात्‌.. .-. -* अन््यमरकार्च... ,,. .. .. अन्ययोययो्म्‌ ... WENA. ,. -. we WATTS प्रतीयते ,,. म्यस्य ख्यादिति चेत्‌ war अपोति चेत्‌ .. ,.. -. न्यागथेक्षात्‌ = ०, = we WITT ARTA न्याया घा पुनः-अतिः न्या्यनाभिसम्बन्धः. . waa वेतच्छासाहि कारशप्रा्भिः अन्य नापोति चेत्‌ ,,, -. .. म्यो वा खात्‌ परिक्रयाखाना... quant वा अथस विद्यमानलयातं wquayeq कदस्य विद्धमान .. अपनयादा पुव ख अतुपरचश्म्‌ अपनयो TAY VARTA अपनयो वा Tera यथेतरेषां ... खप्रमयो वा Peay XR ४९५. WOR ४५७२ ५७४ ९४४. ४९ pada च्धपराधात GHG पुजद्नम्‌ ... wuuafaga wer. अपरिमिते fare agusfare अपरत तु चोदना तल्सामान्बात्‌ चपि etrafadetat यथा खात्‌ षि गा कत्‌ सामाम्बात्प्रमाकमह पि वा कामसंयोने सम्बन्धात्‌ ... च्वपि वा कारकाणररे.तद यमथ आपि या क्रारशाप्रदके प्रयुक्तानि. . अपि गा कामान खाददभेना व्ययि वा रृत््संयो मादविधातः अपि पा Bree मादे करव . . व्धपि at ऋलभावादनाडिताप्र . . थि बा ऋम्कारसंयक्ाः इष्वः. afa a कमसंद्योग्यद्दिधिश्यकत्व ष्वपि वा MATECNIEIT... न्वपि बाङमनिन्धाः war वपि वाङ्गानि काबिचित्‌ येष्वङ्ग. . अपि वा सदजिकाराम्‌मठप्यधब्धः पि at दिरुहतवात्‌ ved .. wit का नामधेय ख्यात्‌ ..- wfa वान्धाति पानानि ... पमि बान्यार्चदर्मनात खथाच्‌वि wfa व,प्येकदेषे खात प्रधाने .. ष्वपि व] प्रयोगखामब्यत्‌ ... भ्रिवान्रानसामव्याचोदना्थेन . . अपि वाऽयेख प्रक्यलात्‌ ,. , सचौपत्रम्‌ | we: ४८ ९६४२ — अपिवा लोकिकेऽन्नो + 0 अपि वा वेदलुख्यत्वादुपायेम पि वा वेदनिर्देभादपश्द्रानां,., अपि गाऽयतिरोकाद्र wer . अपि धा वकष खात्‌ ऋतोः . . अपि ar wears Gry... 26 | अतिभेदात्‌ oo... चपि वाज तिरुयोमात्‌ प्रकरश,., ufg ar ufeata ादहेवता ,,,. wf वा सर्वध्ोः ख्यात्‌ .. °. ष्यपि वा सवंसहरलवादिकारः .* अपि वोत्‌ परतिसरुयोगादर्थसम्बननो अपूवंलादिधानं श्यात्‌ -. *" GUSTS लु तदग्बं SAT. . . WITATS .., ~ अप्रयोगकलादेकसात्‌ Freeh... प्रारृतेन fe संयोमः तत्‌ स्थानोय wutar चातुपपर्िः mata हि .. eee eee खभागिप्रविण्षाश्च ,,, ०, - खभावदण्ेनाद्च we .* ° अभावाच तरख BIT ose अभिघारणे विप्रकर्षादनुयाजवत्‌ अभिधानन्न कगमवत ... ,- ्मिधानेऽ्थंदवाद्‌ः ..+ ,, .. अभ्या सोऽकम् CTA YAN IY कालाप्रराघ्ादिच्या QUANTA च पवमानरविषा. . नम्‌ अयनेषु चोदनाकर सश्चोपबन्धात्‌ अथक वा कश संयोगात्‌ लम्बत्‌ wae वाभिधानसंथोगात्‌ .. थते वानुमानं स्थाम्‌ क्रलेकले अर्थ द्रयविरोषेऽथी दरयाभावे ,. अथो पादकं खात्‌ अर्थवदिति चेत्‌ ,.. .. wine तदथवत्‌ WANG तद्त्‌ .. .. we अर्थवादो पपतेख 3 ” अर्थवादो at... अथवादों या नुप्रपातात्‌ अथवादो वा खथस्याविद्यमागलात्‌ अर्थवादो वा प्रकरशात्‌ ... अर्थवादा वा fafa: अथेविप्रतिषेधात्‌ ,,. i अर्थसमवायात्‌ wafer... ... wae, विधिरेषल।त्‌ तथा खोके अथस्य खपवगि लदेकस्य्रापि WUE करुपनेकदेशतलात्‌ ,.. अथानाश्च विभङ्कलात्‌ = ,,, अथापरिमाणाश्च ,,, ... ,,. अथाभावात्‌ नेवं खात्‌ ,., ,.. अथाभिधानकनं च भविष्यता .., सूचौ पत्रम्‌ । पष्ठः ८ १७९ goa ५४१ ESR RR ९०० RRS ७४३ ho ४९४ ९० ९९० ५७७ ९१५ ७५४ yo ९७९ ५४ ९६५५ १९२० ४२९ ९०९ ‘ORR ६९५ ORL ४५.२९ डतम्‌ अथामिधानसामय्याशन््े q अथासनत्रिषेख ... ,,, अर्थेन च समवेतत्वात्‌ wun तपषृष्येत देवतानाम wuafa ~ waafa चेत्‌ ... ्र्येऽपोति चेत्‌ ॐ अथे समवे षम्यतो इका शाम्‌... खय कल रेकं TH’ साकाङ्चं... अथकले ब्रम खयोरेकं ,,, वकोरिं पद्यञ्च ... WITH GUA... .., WATTS ATT TH च ... अवट्‌ानाभिधारयासादने... Lk. ,,+ ,., ,,, wfawart ,,, शविद्यमानवचमात्‌ ,.. ., अविभागा wwe... .. अविभागाक्त्‌ कर्मशा,.. अविभामाददिधामार्थं way अविदद्ध परम्‌ sae अविशिटक, कारणं प्रधामेषु wfsfaee, वाक्षार्थः अविशेषात्‌ शास्रस्य यथात्र ति wana जति-येथेति चेत्‌ श्थवे यत्वादभावः wary स्यात्‌ वेषो owe योगात्‌ ऋतु व्यवायाशच pig २४३ RoR ६११ ११९ ROY Borg ४४८ १६१ २१५ Cee gee R88 yao 6 hy ५७ १४०७ १९९ eG go ४७१ ya 88o १०६ ९२९ १७२ ५५४ सजम्‌ श्रक्ो ते प्रतोयेरम्‌ .. wuz tft चेत श्यादराक्ष ग्ब्दमिति चेत्‌ WATT नूपसम्पाश्भिः i .. Gas तु AAU... GHIA ALM: सात्‌ कमयो... AKITA मेवं खात्‌ सवादानात्‌ wes प्रकरथादितिकतं बतार्थिं HATA, ATA AHCI wdatan, मेवं खात्‌ fre: ... SATA, aad ace प्रतिशष्येत WIA मो त्‌कषेत्‌ . . GUTH तादरय्यान्‌ .. ATA wag wafawifa ... ... WWAG च तदवा खन्‌ .. .. wea यस्ित्रपच्छदलदा .. wufa वामिसरूद्यानात्‌ ,.. वरोनवत्‌ पुरुषस्तदयत्वात्‌ . - GAT BT प्रकरशाद्‌ watfearst .. wafag क्रिया्थलात्‌ ... Wer चेव तदयेलात्‌ ... WENT प्रदचनात्‌ .. ,. wren fe दे्संयोमात्‌ . अममता .. | ve TB: ४१० ४४९ ९९७ AER ६४४ ‘O39 939 ९४३ ९८९ ९९० ९४९ MAR ५५8 ९०९ सूचोपत्रम्‌ | y सूजस्‌ ष्ठः WT यवत्‌ पुमवचमम्‌ ९०१ WT TAME तुखादभ्यासेन प्रतोयेत ९९२ ष्यावाराग्रिशोवमरूपत्वात्‌... .. १४९ अआचाराडृद्यमामेष तथा खात्‌ .. ९५० आग्धमपोति चेत्‌ ४५९४ वाजा सथ्वसंयोमात्‌ ... .-. ६४२ आलय च देनात्‌ खिद येवादस्य ९४९ GATTI TWAT... .., ७०२ अदाम करोतिशब्दः ... .-. ४९९ च्ादित्यगसौमपद्यम्‌,.„ ९९७ TMT EAT AH. = = ORR Wrerre मय्य संयक्कं .. .. ७९९ श्ाधानेऽपि तयेति चेत्‌ .. .-* ४३१ GUTH सब्ब शेषत्वात्‌ ... ° १७५ अनकयंगमचोदमा.. .. VRE आआननायेगात्‌ FTAA ,.. ०६९ WIHT च संयोगात्‌ .,, -.“ ९३१ च्यान्थक्धात्तदङ्गव ,. vee RRR श्ानथेकयादकारखं ,,, ,,. ९९ TAMIYA ... wee .. MER weraraey क्रियाथत्वादानथेकषम Re आराच्छिषटमखंयक्तनितरेः,.. ,.. ९७९ ओआरादपौतिचेत्‌ ... -. ..* देन्य र्भेयवदिति चेत्‌ ... .- ..+ ७७५ wafuafante माशोऽयः प्रतोयेत ४४७ carat तदुखलादिभर४श fay त ७४९ द्ज्याविकारो,,, .. ३९२ ah इरोष त पिजानि we ae cfeam quae... .. > tfea a 7 सुकते डोः खाद... इष्टिपूषेलादकतुगेषो होमः ,,, दषिरयच्यमा वख तादथं सोम ,.* cern 1 तद्व Grane ... CATMAYTNG परकरकात्‌,, -.. ow सृमाभ्नायेदमय्ये तमात्‌ सवं SMT THU... SHY WRTATT.. 44, 5 CET THAAM , , ove उक्थादिषु बाणे विद्यमानलात्‌ उत्‌कषात्‌ ATTA सोमः खात्‌ SABA वा ATVI «+ Sawa वा . दौचितमाद्बिषिषं उत्थाने चामुप्रोडात्‌ .., + खस॒पत्ावमिमम्यन्धखाद-गेप... उत्पकतिकाशनिश्ये कारः उत्पत्तिरिति चेत्‌ ... ... ` खत्परत चातलप्रधामलात्‌ . - उत्प त WET. -- उत्पन्नौ fam... उत्पत्तौ येनसंयक्त.. .. -. उत्पन्नो वाऽवचमाः स्युरथेखा ... SATIS ATA भरशोतानामाज्य सुचोपत्रम्‌ | vs: O08 ६.९२ ७९४ ७६२९ wad ३७० सृज Ns खतपन्नाधिकारात्‌ खति सर्वं वचनम्‌ उत्से तु प्रानलात्‌ धेषकारो Ty: ६४५ Ree SEATATAT AT FAC देवानि ene SEMANA THM: म्‌ तिसंयोनात्‌ खुद खवप वलात्‌ ,. -* ०, STENT बा ara हि ,, उपनयत्रादधीष VAT योजनात्‌. « उपवेष TY ख्यात्‌... oe उपदग्येऽप्रतिप्रसवः .., ८, ,.* STINTS ऽवज्रनात्‌ चथाप्रक्ति SUG वा तदथेलात॒ ,.. खभयायभिति चेत्‌ ,* ०. ue खमोः पित्यज्नवत्‌ °= “` उभाभ्यां वा ज fe नयोष भाल उग्धिकककुभोरने दमात्‌ ,, ऋत्विकफलं करदेम्बथेवक्नात्‌ -.. एके व चोदनेकत्वात्‌ .. ee एकं ब सष्डखभावाद्नन KS स्वात्‌ CH वा संथोमरूपचीदना ., ., एकं WRT TA. -.* रएकलिति र arerqe fe रकत्वयह्नमेकस अतिसंयोनात्‌ ,.* एकत्वेऽपि परम्‌ -.. एकत्वेऽपि Taf] निन्दाद्णक्धि ... एकदेश इतिचेत ,,, ,.* ^ Re स्‌ शकदेत्वाश विभङ्गिबत्यये खात्‌ रकदेजरयदोत्‌पलो बिखासाग... रकनिष पतेः .., ‘i रकपापे ऋमादध्वयंः wat मचयेत्‌ way तिला. -. .. UHRA वा ऋतुसंयोमात्‌ CHT यथाकाम्यविक्ेषात्‌ ... wufuaedatara.. .. ... wafer गा देवताक दाङिभागवत्‌ wafaa wive नारेन््राप्रवषु रकल कनेमेदादिति चेत्‌... ... शकख तु लिस्मेदात्‌ प्रथोजमाथं रकस Grae संयोगण्यक्लम्‌ .. weed पुमः तिरविगेषा ,,, Cee] पराथेवात्‌ eee coe , Ces तु गचनाम्‌ प्रतिक... wary तु शिङ्गमावात्‌ स्यात्‌ ... चोतपतिकण्‌, ware. चो दुम्ब वः परायेलात्‌ कपालवत्‌ irae waft चेत ,. खौषधरयोमादोभयोः ... atin —_.. ४5 कुवा तिसंयोगात्‌... ... कर्तेव शर्‌तिसंयोगादिषिः ,.. HS घमनियमातकारुष्ाखः . . कत मरे त॒ कमंपसमवायात्‌ ... waaay | Zw: ९०४ ९९७ RRR gre, कल लों बा fare तचिमित्तलात्‌ कलु -रेभ-कारानामणोदम षि wa ect वा मृतलात्‌ कमेकाय्यात्‌ sb ns कभेकाय्यास्‌ Ge at ऋलिक्ल... we तयेति चेत्‌ ., °, कथमा वा प्रवखवत .. ,,. क्ये च दगात्‌ ,.. .. wearer जमिनिः पला्ंलात्‌, . कयां मेदक, जमिनिः ssi wird, फरन वां लामिनं .. wae तव दर्गनात्‌ .. .. कल्पाकर वा ति कामो वा तत॒संयोमेन.चोद्यते ... काम्यत्बाश्चं .,, 4 काम्ये wa fe नित्यः खना यथा... etary चैवमथिलात्‌ ,,, .. कारकं खात इति aq... करवा ,.. je कारशादभ्याषत्तिः == °. CCITT: श्यात्‌ WITS .-. ,. STATIS arefafwanrat area सत्रयत्‌ ,., ares ay काल इति चेत्‌ MST खादचोदनात्‌ „^ सनम्‌ कालां लादोभयोः १, कालोतुक्षैद्ति .. कालोवा .. ,,* BAR चाभिधानं SAAT कमं शः. सरत खात. ..- कतदेशात्त, पवे षां सदेः AAA छते वा विनियोगः खात्‌ . . शत सलोपे शादुभयव्र TACIT AAA बाथेवादाठुपपकेः खात्‌ जतौ Weare वादमङ्गवत्‌ ऋतग्मिशेषो वा चोदित्वाद्‌ ... जल नरवदितिचेत्‌ MAM वा THAT ATT MAR यीऽथेरब्दाभ्या MAY VITA May वा नियम्येत WT Wa मालं frarerartrarara MUTA, Waa खाभित Wi तु वेदा META वा खाता गीतिषु साम्या गणना वेदने गुश्मष्ययतिक्रमे गुणवादस्‌, मु खचिश्ेषादेकख ACG ALR: ख्यात्‌ eee सत्तोपक्रम्‌ | ९९७ सवम्‌ wa, ~ ACTIN ॥ 1 N AWE क्रतुख्योमात्‌ गुणस, च्‌, तिखंयोमात्‌ मरस्य त विधानलवात्‌ ॥ । 3 विधानां IWS तु गुशात्संन्नोपबन्धः गुरादप्रतिषेघः मुखानाच्च पराथलयात्‌ HATA ATA AAT RTT मुखाभावात्‌ गुखाभिधानात्‌ मुशाभिधानात्‌ सब्याथम्‌ AUST वा पुनःश्रतिः मुाथिलाच्च तिचेत्‌ nan तिचेत were तिचत्‌ TAB पदेश Wey AAS TAT quyra ara गौरो वा कमंसामान्यात्‌ प्रणा दरापनयः स्यात्‌ ग्रा दापनीतं Wag at way चमसवदिति Sa चमसाखमसाव्वयेवः समाष्यानात्‌ चमसाष्वयवख तेर्य पदेशात्‌ चमसिनं वा सत्रिधामात्‌,... चमसं चान्यदशनात्‌ ... र्जम्‌ GAIT सम्छानात्‌ संयो गस्य... THEY FURST ... चरावपौतिचेत्‌ चरो वा Warm... चालुवष्यम विशेषात्‌ चिकीपेया च संदोगात्‌... चोदना प्रति ware... चोदना पुबरारम्भः SCAT Ward: .., चोद नायान्वमारम्मो ... Werden ,.. चोदटनालचघशोऽयेा चमः. . चोदना वा meat. खषोपतरम्‌ । ४९१ चोदना वा द्रयदेवताविधिरवाच्ये fe ९९१ चोदना वाऽपूचैनात्‌ चोदना वाऽप्रहतत्वात्‌ ... VISA वा WVU ,.. चोदितलात्‌ यथात्रुति ... चोदितन्तु प्रतीयेतायिरोधात्‌ ... चोदिते तु vowargqe:r... .. चो न्ते areas इन्द्‌ःप्रतिषेधल्‌ Uy द्‌वदावत्‌ कामे न aT TST दामो वा मन््तवशात्‌ ... थी वानग्मितंयोमात्‌ ... घनी VATA D qaa जातिः जातिमत्‌, बादरायथोऽविशषात्‌ ... जातिविग्नेषात्‌ परं .. जातेवा ततूप्रय ... जात्यकराच्च शङ्कते ,,, ,., अद््‌ादोनामप्रयुङ्लात्‌ सन्देशे च्ातेच वाचनं ,.. ,., ग्योतिष्टोमे तुश्यान्यविभिः ANAT मन्तराद्या.* ,,, AWA AT .. .. ..., TSA NIT तत्काले वा faraway तत्‌प्रकरणे ४ तत्‌प्ररतेबापत्ति ततप्रह्छत्यथे' यथान्ये तत्‌प्ष्यचचन्यगराद्मस्‌ तत्‌प्रधामेवा तु्यवत्‌ तव जोडवमठयाज सज तत्वमभियोगवि रषात्‌ तव प्रतिहोमो न विते तव विप्रतिषधाद्धिकलपः तच waa ऽविशेषात्‌ तवाथोत्‌ कु परिमाणं तजाथोत्‌ प्रतिवचनम्‌ तनेकलमयन्नाङगम्‌ ,., तजोत्‌ पत्तिर विभक्ता ततसंयोगात्‌ कां यो यवसा १० सूत्रम rn ~ ततसंयोमात्‌ MART ,.. तत्‌भस्तबाशं aq सम्ब areas Ue सव्ाथेमनाद्‌्राल्‌ तत्‌ सव्य्मविद्धेषात्‌ wafefe: तणा कामोऽयेरुयोगात्‌ क वथा कालाभावात्‌ ,.* नेथाोच fox wer च शो कभूतेष तथा चान्व्राथदश्यनम्‌ तथा द्रव्येषु गणश ति तथा faa अ HAA: ऋतुप्ररक्रानि sie तथापुवस्‌ लथा फलाभावात्‌ ` तथा मश्प्रेषाच्छछादन ए नयामिधानेन = ing भया GIGI Tat: = * wer यपस्य वेदिः तथा सोमविकारादरभ ben तथा खामिनः फलसमवायात ,., सूचौीपतम्‌। Us: १९० ~ ॥ 1 तय) fe श्लिङ्ृदभमं तथाङानमपोति wate यानविसब्ं ने azay शिच द्रोषस्ख्मात्‌ तदर्थत्वात्‌ TATA तदथेवचनाङ ... dis ACSIA ..* = aqufaagerara si तदस्य अवर्णात्‌ तदाण््यो वा प्रकरग्णो पपन्निभ्याम्‌ तदा दिवाजिसम्बन्धात्‌ wefmare दोषभरति ee तदुक्तं अवणाच्होति ध ACTS ककं रि पुदषाथाय... तद्प्कत VIRGINA तदेकदण्णं वा तदकपा वाणां समवायात्‌ acura विधौयरन्‌ .. तद्हणाद्ा GUT ,., -. लद्वविःश्दात्रं fase तद्धतानां क्रियायेन तद्धेदात्‌ कश्मणोऽभ्यारो aaa तु प्रतिषेधात्‌ ... त्युक्तं तु फलश्रूति; =-= =. द्रु पत्वा Wea तदवनाददिरुतो यथाप्रधानं ,,. तदच लिङ्गदश्नं .., 2१ 3 oe one eee सदश गेषवचनम्‌ oe ३४७ aaa सदत्‌ प्रयोजनेकलयात्‌ भदत सबनाम्तरे ,,, weary वचमप्राप्त तददिकारेऽप्यप वत्वात्‌ ... तदयपदेष्ं च Bee ke afar afearar fe .. are wefafeara ware विप्रयोगे स्यात्‌ तञ्िख फलदशनात्‌ .. afar, शष्यमानानि तिचरसवचथोत्‌ 4 तस्य निमिक्नपरौष्टिः ,.- तख रूपोपदेशाग्याम्‌ तस्या यावदुक्तमाणश्ोः TATA ्रसमष्डयाने न AY Te VA WANT म्‌ Wa मणायता ... aha ea aura, afra तुल्यस ष्यानात्‌ ,.. ताखामग्रिः प्रकतितः .. gu च साम्पृदायिकं os त्यः wa षा पश्एविषिः ,., quara क्रिययोनं .. ९ ae gaa कश्‌ धमाल 2 तष्यवच् प्रसष्डयानातं ,.. qeafaarat ... .. सुखा च कारणश्र तिः सं चोपअम्‌ | शषः ¦ देवतायां च तदसलात्‌ श aN Hee कालविधिः ... ,. त षामथेन सम्बन्धः क तषाखग्यवाथेवश्टेन तेषामोत्‌पत्तिकलात्‌ sie. ae तेष्वद्शंमात्‌ विरोधस्य .. त स्वं थाः प्रयुक्गल्ात्‌ वरयां Fay: बयो fren ... Fine परार्थत्वात्‌ .. FUCHS चयेत्‌ दक्िणाकाले यत्‌ ख तत्‌ .. ० ७४६ दधिप्रशो नेमित्तिकः ग्‌तिरुयोगाम्‌ ६२० दनात्‌ काललिङ्गगनां दभ॑नादिति चेत्‌ न दणनादिनियोमः wa. दश्नदैकदेणे यात्‌ ,., .. दर्भपृमासयोरिच्याः a es qua लिङ्दशेनान्‌ ... .. दिमविभागश्च तदत्‌ दौचाकाललद्य शष्ितात्‌ .. .. दोचादञ्धिणम्त, वचनात्‌ ... ..* दौख परां चातुप्हात्‌ ... que ९९७ ९४ ९८१९ Uke २९९ Rte OE ९९१ Os दौच्ापरिमाशे यथाकाम्धविरेषात्‌ ७१२ दीच्ासुतु विनिद्दश्ात्‌ ... ... 2 cae ag, ae awa... ... ७४८ १२ सजल a, श दे्माव' वा प्रत्य देणमाज बाऽशिष्येण ,. ॐ ॐ ९ देवतेव ककम्यात्‌ .. ~ दिके दोषात्त्‌ बदिकेस्यात्‌ ... दोषाच्िणटिलाकिके स्यात्‌ areal: कालभेदात्‌ .. aa चोत्पत्तिसंयोगात्‌ ... ९ ~ + घ।क्ये AAMT सद्धोत्तनमदकर्पते, AZT aisact एते भा क्णो ; श्रथ प्रतौ गृण विधानं य।वदु ङं वा, यजतन्टेनान्‌- बादो न ्रवकंरपत! AMA अवगच्छामो य{जमती-ड्‌।त॥ (२।२।५अ०॥) अथय वत्सालम्भादीनां स्कारताधिकरणम्‌ ॥ विश्षये प्रायदश्नात्‌ i १६॥ किम्‌ इह उदाहरणं । न तावत्‌ Gaus परिगृद्ोतं, यथा, ‘HAS ALTA क्रतुप्रधानम्‌ उचयते" (2 1B 1B इ०)-- Gal नापि च arg wfawrd, यथा, ‘wate चोद्नान्तरम्‌' (२।३।५ख्‌०)- दूति) केवलं विशये (संशये) प्रायद्श्नं देतुः- दति निहिग्यते, कस्यायं हेतुः - दति न विजानीमः, wad यजिमटेतत्कम- दति, तदपि न सम्बध्यमान{मव पश्यामः, तदेतद्‌गमकं QING ता वद नथ॑कम्‌। श्रथ का Ty Waar? ay सन्देह?-टूति वक्तयम्‌ ठटत्तिकारवचनात्‌, Waa संजयश्च ्रवगच्छामः। श्रच्र भगवानाचाय्य इदमुदा- ea वत्समालभेत, वत्सनिकाम्ता इइ पञचवः- इति, इमं | संश्यमुषन्यस्यतिखय,--" किं यजिमद.भधान रष श्रालभतिः, डतालम्भमाचवचनः- दूति ?। उपपद्यते चेतत्‌ उद्‌ारणम, २ अध्याये ३ Ue: | ९५ भा. संभ्रयञ्च। तजर च TATE अतिजानीतिश,--' यजिमदभिधानः' -इति। इदंतु भरत्युदाहरणद्षं पूवस्य अधिकरणस्य, न त्र पूर्वपक्षेण wile प्रयोजनं, तथापि परुषाणामुावचमुद्धि- विङडिषानालोचप भवति मन्दानां सामान्यतोढृेनाप्याश्रद्धा, q. aT. सापि निवत्तनीया, a fe, मन्दविषेण efyaafe cet feta न जातुचित्‌ कदापि, ay चिकित्सा नादरेश awe भषेत्‌! अरतस्तां निवत्तयितुम्‌ पूवेषश्षमु पन्यस्यतिस््म,- श्राल- ufacarfa: प्राणिसंयुक्णो यजिमदभिधानो दष्टः, श्रयमपि श्रालभतिः भाणिसंयुक्कः एव, तेनायमपि यजिमदचन एव-- दूति भवति कस्यचित्‌ ्राञ्जङा। थवा यजिमदभिधानोदृष्टः श्रालभतिः प्राणिमंयुक्घः, तस्य श्यमनृवादो बत्सविधानाथेः, तथा च फलम्‌ न कठपयितब्धं भ विष्यति-इति। एवं प्राति ब्रूमःः--श्रद्मिन्‌ dat श्रालम्भमाग्रं* dent! कुतः; !। भ्रायदभनात्‌, यच अन्यान्यपि संखछारकमाशि म्राय- भूतानि-दत्यु चपन्ते, तत्रेतदपि शूयते | प्रायादपि चाथनिश्यो भवति, यथा, ward शिखितोम्ययः- इति गम्यते । “ननु fag प्रायदशेनं, कथम्‌ waa सिद्धिः?- इतिः उचपते,- यथ। प्रायद्‌अनेन feats, तथा वणेयितच्धम्‌। "कथं च प्राय- दनं हेतुः ?। न्यायतः Wray सत्याम्‌। कः पुनन्यायः!। देवता सम्बन्धाभावात्‌ न यागवचनोष्द्रष्टाथत्वा्च,-- वत्स श्चा- लभ्यमानो गां भर्तावयिष्यति-इति। तश्यादे ब॑न्यायप्रापे Waka द्योतकं भवति। तस्मात्‌ आालम्ममाजरं संखारः ॥ अथवादोपपत्तेश्च | १७ ॥ अरथेवादख भवति," वत्सनिकान्ता द पञ्चवः- दूति, * अलम्भख स्र्रूपः | oS मौमासा-दशंने भा. यस्मात्‌ वत्सपिया' WIS, तस्मात्‌ वत्व श्रालग्धव्यः- इति, यदि गां प्रस्तावयतुम्‌ श्राखभ्यते, AT एतहचनम्‌ श्रवकरपते, श्रय संङ्नपयितुम्‌, at एवज्नातीयकं वचनं नोपपद्यत ! तस्मादपि श्याखम्भम(चरं संख्छ।रः- इति सिद्धम्‌ ॥ (२।२।९६अ०॥) भेवारचसरराघानाथताधिक्षरथम्‌ | e ¢ ua = ख. संगृक्तषए्वय शब्देन तदथेः ुतिसं योगात्‌ ॥ १८ ॥ भा. अस्ति wit, तच नवार शङ्भवति,-दृत्युत्क्षा, यदे नश्चश- मुपदधाति- इति समामनन्ति! तच सन्द दते, किं weer. गाया (यागं Brat अवशिष्ट उपधातश्धः), उत उपधानार्थं एव !-इति। यागाथेः- दूति ब्रूमःः-चरो्धि प्रसिद्धं काय्यं यागो नोपधानम्‌। ˆउचयते,- यद्यपि यागा्थता चरोः WAT, तथापि देवतावचनसम्बन्धाभावात्‌ यजतिग्रष्दासम्प्न्धाश्च न यागाथेता-डूति WIAs | ATA, AAA VARA WIA, — ठहस्पतेवा एतदन्नं यन्नीवाराः- Tia, तेन देवत।वचनेन सन्नि(हतेनकवाक्यता भविष्यति- इति इशस्पतिदेवताक उप- धातवयः-ड्ति। तस्मात्‌ यागार्थख्रुः- इत्येवं WIAA Ui प्रपि BA: — संथुक्तस्त्वथञब्रेन' (H WAIT छुप. दृधातोःत) "तदथः एव स्यात्‌ (उपधानाथः)। उण्दधाति- ना चास्य मरत्य्तमेकवाब्यत्वम्‌, Te दे वतावचनेनानुमेयम्‌, चरुमुपदधाति- इति fe प्रत्यक्ष बाक्यम्‌। वाद्स्पत्यमुप- इधाति-इत्यानुमानिकम्‌। तस्मात्‌ शत्खश्चरदपधातच्यः, तत श्चत्‌ किश्चत्‌ इज्धायां विनियुज्येत, तदग्यच् श्रतम्‌ WaT छतं भवेत्‌। यत्तु Areva नोवाराः- इति, Ware: सः- ti यतक प्रसिद्धा चरोयागाधेता- डति, प्रसिद्धिवाक्येन aaa | TENA उपधानाथेः--इति FARA (२।९। ० We tl) २ खध्यामे BUTT ॥ १८७ RUA वतस्य प्धञ्चिकरणगडकत्वाधिकरणम्‌ | ख. पात्नीवते तु पवेत्वादवच्छदः ॥ १९ ॥ भा. rare पाोवतं विधायेदम॒ष्ते,-- यन्‌ * पयग्रि्टतं णामोवतम्‌ SQA ea तत्र सन्देहः, कित्वस्य TATRA उत्सगा विधीयते, उत ware यागान्तरम्‌ ?- इति! यदि पयं प्रकछ्तम्‌ उत्छजन्ति- इति werd परस्परेण qr, ततः त्वाद्स्योत्सगः, श्रथ Wala, उत्शजतिना सम्बध्येत, ततो यागाम्सरम्‌। कि तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?--यागान्तरम्‌--दइति। कुतः ?। पुवः rag: पामोवत स, उभयविङ्ेषणविशिष्टः कथं पाबीवतशब्टेन waa अपि चत्वाद्रस्योत्सग विधीयमाने watery - इति faxed न शअरवकल्येल! रतो तब्रूमः,--परयेभरि्टतस्य यान्नोवतता विधोयते, सणवयागः- cia 1 एवं WN ब्रमः,--न BAA, Yaa एव उशःतशग्देन wrest विधोयते किमेवं भविष्यति? यजिमत्ता तावत्‌ करुपयितञ्चा न भविष्यति, उत्खजतिञब्दश् अत्या उत्सं विदधत्‌ वाक्येन न बाधितो भविष्यति, कमाग्तरपद्े वाक्येन पालोवततायां विधोयमानायामथेोत्‌ प्राप्त उत्सगा धातना MAGA! शपि च wea TATE पानोवतता पूरवेस्य (sigs, ar विधातुम्‌ न अक्यते ; तस्मात्‌ पूवस्य AULA: | यत, --तवाद्स्य sean विधीयमाने पये ग्र्टतम्‌- डति विद्चेषशं तावत्‌ नावकस्पेत- दत, नेष दोषः,-अ्रतवरमेवाब पालीवत- Bez} नासौ विद्चष्यते, Wa एव ‘Fay: पानोवत उभय विदेषण- faqe: केवलन Waa लकछषणयान्नूदयेत- इति न Vel तस्मात्‌ अवच्छेदः-इति सिम्‌ ॥ (२।९।८अ०॥) ce मोमांसा-दभेने खदाभ्यादीनां य्हनामताधिकरयम्‌ । ख. अद्रव्यत्वात्‌ कवले RANT: स्यात्‌ ॥ २०॥ भा. न कस्यचिदपि प्रकरणे yaa, — "एष वै इविषा इवि्येजते योम्दाभ्यं wera सोमाय यजतेति, तथा “परा वा एतस्यायुः प्राण एति apt गद्काति-डति। तज सन्देडः, —fa यागान्रमेतदयष्टणकम्‌, उत ज्योतिष्टोमयागे यद fafa: डति) किं प्तम्‌ १{--यागान्तरम्‌- इति। कुतः १। श्रपूवनामधेय- संयोगात्‌, न प्रछतावेतन्नामधेयको यागोग्स्ति, AES कञ्चित्‌ योमभ्यस्येत ! तस्मात्‌ यागा्तरम्‌। ननु दर्यदेवतं न श्रूयते । माभूत्‌ द्रद्यरेवतं, areas . यजतिशब्दो विद्यते तस्यात्‌ कमान्तरम्‌ TERACARA, TIAA न यागं करोति- इत्येवं प्राप्तम्‌ | एवं प्राते ब्रूमः,-्द्रद्यदेवताके केवले नामधेये श्रूयमाणे बूमः, ज्योतिष्टोमे णव यद्ाभ्यासविशेषविधानम्‌- इति । कुतः? एतत्‌ तावत्‌ यदस्य नामधेयं न यागस्य, Teta साक्षात्‌ सम्बन्धात्‌, धवदह्ितत्वात्‌ यागस्य । श्रुः इति च मुक्कसं्जय- मेव ्हनामधेर्य, न च ग्रहभेदे यागभेदो भवति, नच, asad yaa! यतो गश्षातियेजिमदचनोः भवेत्‌, wear, aera रच यजतिशब्दो विधायकः इति, ad wal कमारः विधातुम्‌, विद्ितया गवचनो हि सः, विद्चेषाभावात्‌, तस्मात्‌ यजतिना ज्योतिष्टोम एव उचयते, WT WALT: मपि परौ यदहाभ्यासौ विधोयेते- दति सिद्वम्‌ ॥ (212 | € Wo) ॥ # यजतिव्चन इति ato Fo Go | ख. भा २ अध्याये 8 पादः। ९८९ च्भिचयनस्य संशारताधिकरणम्‌ | असख्िस्तु लिङ्गदशंनात्‌ कतशब्दः प्रतीयेत ॥ २१ I ( qo ॥ meafa:, ‘a एवं विडान्िञ्चिनुते- बति, एवं विधाय शूयते,“ शरथातोगभ्िमण्रिष्टोमेनेवानुयजति, aa, तमति- way, तं षोढज्जिना-इृत्येवमादि। at सन्देहः, किम- यमभ्रि्नन्दो यागवचनो ज्धोतिष्टोमादिभ्यः कमेान्तरं चिनुते -इत्यास्यातेन विधीबते, उत इव्वचनो ज्योतिष्टोमादिषु गृणविधानम्‌?- डति | कि प्राप्तम्‌ {-यागवचनः-दति। कुतः?। “लिङ्गदशेनात्‌' fay हि दृश्यते, अभेः eae: शखम्‌- इति ˆ तथा, षडुप- zr? चित्यस्य भवन्ति-इति, यस्य स्तोत्रं अखमुपसदस् तस्याभ्रिश्नष्दो वाचकः- इति गम्यते, यागस्य एतत्‌ सवे, rere यागवचनः-इति। “ननु लिङ्गमसाधकं, प्रा्िरुचय- ताम्‌-इति। wa उचयते, अ्रथातोगभ्रिमभ्रिष्टोमेनेवानुयजति इति यागमभिनिवत्तयति- इत्यु चपते, तम्‌ श्रभ्रिमिति विञ्ज- नष्टि। तस्यात्‌ अभ्रिसंज्ञकः-- दूति गम्यते । अनुग्दोभप्युपसगा यजते विशेषक एवमुपपद्यते, यद्यप्रियोागः; तसमात्‌ क्रतुशब्दः प्रतीयेत ॥ द्रव्यं वा स्यात्‌ चोदनायास्तदथेत्वात्‌॥ २२॥ (सि०॥) भा. दर्यं वा अभ्रिश्नब्देन sara कतमत्‌ TVA?! यदेतत्‌ उवलनः, श्च fe एष परसिद्ध. चिनुते-इत्येषा fe चोदना चयनाथा न यजत्वथं शक्रोति वदितुम्‌, चयनेनेनं संखुरुते चितौ स्थापयति- दइति। अनुभब्द्श्च पञ्चादथा भविष्यति, चयने निदेत्ते पञादग्रिष्टोमेन यागेन anata | ९९० मो्मांसा-दशने ष. तत्संयोगात्‌ RIAA स्यात्तेन धम॑विधानानि ॥ ॥ २२ ॥ भा. यत्त लिङ्गर्चनम्‌ उक्घम्‌,- यगव्रचनोःभ्निभरम्दः- इति, तत्‌ तेष्वेव लिङ्गसयुक्ेषु व वनेष, न aay, तेषु चित्याग्मसंयःगात्‌, Ue लश्षणञऽ्टः, तेन क्रतुववना.न *तद्कम।वधानानोत्य ST (२।३।९० Fol) | मासाभिहोज्रादीगां कत्वम्तरताधिकरशम्‌ | ख. प्रकरणान्तरे प्रयोजनान्यत्वम्‌ ॥ २४ ॥ कुण्डपायिनामयने श्रुयते,-- "मासम्‌ च्रग्निद्धोरं Fella, मासं TAT Mast यजते-डृत्येवमादि। तच सम्दिद्धते,- किं नियते sae नियतयोश्च दशपणेमासयोमासो विधौयते कालः, चथ fe नियताग्निदोजात्‌ नियताभ्य।च् दशपुरुमा- Treat कभ।कर वधानम्‌ -डइति। fa तावत प्राप्तं {नियतेषु कालविधिः-इति। कुतः?। कल [व (धसद्प एष अब्दो म,सम्‌- दति) कथम्‌ कःलावधि- सदूपता !। यत्‌ saws जुदोति- डत विदितं, मासमित्य- विदितम्‌। णवं wT CNMI न अथान्तरटन्तौ भविष्यतः, तस्मात्‌ कालविधिः। “ननु कुष्ड- पायिनामयनप्रकरणं नाध्येतेवम्‌'। कामं बाध्यतां, वाक्यं ड अलवत्तरम्‌ | णवं प्राप्ते ब्र.मः,- प्रकरणान्तरे यमाणं वाकं यस्य प्रकरणे, तस्य वाचकं भवितुमदःत । "नन्‌ ETE GWT दथ्पुणे- भा omy * afa a ब्रब्यवचनानीत्यदोष इति का० Go To I ₹ च्यध्याये 8 पादः १९९ भा. मासयोञ्च गुणविधिः न, इत्युचयते। कयम्‌ १ sway ख.रत्वेति शका इटम.भधीौयते, न च, उपसदोगभ्रिष्टोचस्य दश्पुरमासयोख् सन्त! तस्मात्‌ शक्यः तत्र AAT: | "चथ उप्रयतः-उमसटोभपि विधोयन्त-डूति। तथा गृण- विधानाथगस्मिन्‌ वाक्ये अ्रनेकगुणः वधानात्‌ वाक्यम्‌ fala! श्रद्मिन्परे पनरतवम्‌ VGH न कम दिशेच्यःत, तेन वाक्छभेरो न भविष्यति। AE RATA Tia सिद्धम्‌ ॥ (२।३।९९ Foil) खाम्रयादिकाग्येटट पधिकरणम्‌। ख. फलं चाकमंसन्निधो ॥ २५॥ भा. अनारभ्य किञ्च च्यते “श्रप्नेयमष्टःकपारं निवपेत्‌ रक्षः मः,* स्नोषोमोयमेका दशकपालं निवपद्भद्वश्चसकामः, एर ग्रमेका- दशकपालं निवपेत्प्रजकामः-डइःत। च सन्दद्यते-किं प्रातेष्वाग्रेयादिषु फलं विधोयते, उत WEA: कमरा ष्येतानि 21 किं प्राप्तं {-प्रारतेषु फल वि धः-इति। कुतः १ विदिता WANA: प्रत्य,भन्न्‌'यन्ते, तस्मात्‌ तेषामनुवादः फलसम्न- TI — TA | एवं पराति ब्रमः, फलं च भेदकं श्रकमसन्निधौ Naa कथम्‌ !। अनुवादे सतेन UAT wa विधातुम्‌, विधायकस्य अभावात्‌, नद्ध, अविधोयमानो इ उपायो रुचो भव{(त- इति गमपते!। अपि च श्क्षामे ay विधीयमाने कामस्य eae * दद्मः तजस्काम इति arya: | १९२ मोमांसा-दश्मे भा. अनित्यत्वात्‌, श्राभ्रेयादीनां नित्यत्वात्सम्बन्धो न अवकरूपेत | ख. aT. भा. एवं Waa) तसात्‌ कमाश्राणि ॥ (२। हे । UR We tl) ऋवेषेरत्राय्यपलकत्वाधिकरणम्‌ ॥ सन्निधो त्वविभागात्‌ फलाथन पुनःश्रुतिः ॥ २६॥ श्रसत्यवेष्टिःः- “अभरियोम्ाकपालः yer भवति- इत्येवमादिः, तां प्रहञत्योचयते'-“ एलयागन्नाद्यकामं याजयेत्‌-- इति। त्र सदेदः,-किंकमोान्तरमवेष्टेः, उतावेष्ठिरेषेति?। किं are, aT इति, उक्तेन न्यायेन । एवं प्रापि बूमः,- सन्निधौ wera पुनःतिः अ्वेष्टेरेव, न कमान्तरम्‌- इति, कुतः? । ्रविभागात्‌, एतयेत्येष शब्दो न भक्रोति वेश्या fay यागमन्यं aye, सन्निद्ितस्य प्रतिनिदं अक एष श्ब्दः। तस्मात्‌ अवेष्टरेवान्नाद्यकामस्य विधीयते-इति किं प्रयोजनम्‌?। यदि श्रेष्ठिः, श्राग्नेयादौनि हवींषि; चथ कमाग्तरम्‌; च्रन्य- इविष्को यागः-डूति॥ (२।३।९द२ We Ml) “ ban ट खाभ्रयदिरक्तरुत्ययताधिकरणम्‌ | ्राप्रयमक्तहेतुत्वादम्थासेन प्रतीयेत ॥ २७ ॥ (Te) ॥ TATA: ` श्रभ्रेयोगटाकपालोम्मावास्यायां पौणमास्यां चाचु्रतो भवति--इति विधाय पुनरुचयते,-* wearer. कपालोग्मावास्यायां भवति-इति। ay सन्देःः किम्‌ शरमावास्वार्या दिराग्रेयेन quay, उत सत्‌ !--ति। किं Waa ?--. आरागरेयखक्तद्ेतुत्वादभ्यासेन प्रतीयत, एकस्येव wage: श्रविद्धेषात्‌ अनधकं हि स्यात्‌- दति ॥ ख भा. ख. भा. २ अध्याये हे पादः॥ ९९ अविभागात्तु कमणा feqaa विधीयते ॥ र८ ॥ (fae १॥) नेतदस्ति,-पुनरभ्यसितद्यः ्राग्रेयः- इति) कुतः?। न, अभ्यासस्य वाचकः अब्दोग्स्ति-डइति। ‘aa श्राग्नेयः पन- wefta: wt कमे विधास्यति'। न- इति ब्रूमः, wg: पुन- सरितो न ‘Gace: कत्त्यः- इति जक्रोति वदितुम्‌, योगस्य भथमम्‌ उञ्चरितस्याथः, अतश्शत्वोप्युश्षरितस्य स॒ एवाथा भविष्यति, area! ‘aq विदितमेव wacfafad विदधत्‌ mare भवतिः! भवतु कामम्‌ श्रनर्धकत्वं, न त्वन्यं शङ्गोति वदितुम्‌, भवेत्‌ उपपन्नम्‌ wayne, न त्व्धान्तरवच्नता | तसमात्‌ न दिरभ्यस्येत--डइति ॥ अन्याथौ वा पुनःखुतिः ॥ २९ ॥ (सि० २॥) रथ वा, न अनथका पनःअतिः, अरथेवादाथा भविष्यति- दत्युचयते। ˆ किमथवारेन प्रयोजनं ? यदा पूवणैव वाक्येन साधवादकेन विदितः चाग्ेयः, कमन्यमथं विधातुम्‌ खति भयुज्येत ? wit यत्‌ न कस्यचिदिधाना्े, तत्‌ अनर्थकम्‌, इत्युक्तम्‌, “श्राम्नायस्य क्रियाथेत्वादानथेक्छम्‌ शतदधानाम्‌' (३< प०)- दति, अ्तञ्चाञ्चुतञ्च तावानेव eee, यथा खता च श्रश्यता च देवता श्वङ्गभावं साधयति, एवभमेतत्‌-इतिः तदुचयते-“ waren बा पुनःश्तिः, न aad विधातम्‌, रेद्धाग्रविधानाथा, चाभ्रेयोग्टाकपालोग्मावास्यायां भवत्येव, न केबलेनाभ्रिना स साधुभवति- डति इन्रसद्ितोःभ्रिः समी- NAAT, तस्मात्‌ CRIT: कत्तव्यः- दति ॥ (२।द।२४ Bell) दति ्राचाय्ये-अवरसखामिनः शती मीमांसाभाष्ये fete TART तृतीयः पादः 1 * * ॥--- Z LEB ख. aT. मौमांसा-दश्रेने हिवीवाध्यायस्य aay: पाद, । -<>16 |€ च्य यावस्लौविकाबरिदोजाधिकरणम्‌ | यावच्जीविकोऽभ्यासः API: प्रकरणात्‌ ॥ १॥ (To) tl बक्कुचब्रा णे yaa — TAHA Ms Pata —cla, यावञ्जीवं दशपूणेमा साभ्यां यजेतः- इति | अज सन्देदःः- किं ख. भा. कर्मधमाभभ्यासो यावञ्जीविकता, उत Haya नियमः चोद्यते यावञ्जोविकता ?-इति। कथं क्मधमाम्भ्यासः, कथं वा कतेधमा नियमः?--इति। यदि जुद्ोतिः अनुवादः, यावउ्जीवम्‌ इति विधिः; ततः क्मधमाग्भ्यासः, यदि विपरीतं, ततः a0 oon कतुधमा नियमः- इति | किंतावत्‌ ATA, — AAAS: | कुतः?। प्रकरणात्‌,- यदि इयं वचनद्यक्तिःः- जुद्ोतियजति- We अनुवादौ, याबञ्जीवम्‌--दति च विधिः, ततः प्रकरण- मनुगृद्धते, तस्मात्‌ WANT! एवं त्वा सजसंस्तवो yw भविष्यति, ‘acre बा एतत्‌ सत्रं यदभ्रि्धोचरं, दभअपूरंभासौ च-इति दौघंकाशसामान्यात्‌। वश्यात्‌ अभ्यासः I कत्वां ्रतिसंयोगात्‌ ॥ २॥ (सि, ॥ अभ ब्रुमो,--यावउजीविकोभभ्यासो न स्यात्‌, कतु बमा नियम- Sea इति। कुतः? अृतिसंयोगात्‌। णवं ूतिपरिच्छिन्नोग्या भविष्यति, इतरथा -लशणा स्यात्‌। कथं ?। यावञ्जीवनं, तावता कालेन कुयात्‌-द्‌ ति, तदे वत्मरदोषपरिसमाप्तमग्मिशोच- मनभस्य, न WHA यावञ्जोवनकालेन कतम्‌. Tea मावास्यापरिसमाप्तौ च दशपूणमासौ | यदि खचेगत--' जीवन- कालस्येकेशेपपि छतं ते न कासेन छतं भवतिः- इति । AAS वम्‌, 2 खध्याये 8 ue: | ९९१ मा. wand fe तत्‌ न विधातच्यम्‌ अब्देन, ओवनपरिमितः कालो यः, तेन परिसमापयितव्धम्‌- डति चथादभ्बासः, ख fe aweaat श्रुयते, न चासौ जुद्धोतियजतिभ्यामुचयते, लस्लया तु गम्यते यावज्जीवं जयात्‌, यावञ्जोवमभ्यस्येत्‌- इति, अति प्रकरणद्धलीयसी। यदि इयं वचनश्यक्गिरस्य वाक्धस्य, यावउजीवम्‌-दतव्यनुवारो जुदोतियजति- इति च विधानम्‌,-दइत्येवं यजतिजुदोतिजष्टौ erate भविष्यतः, यावञ्जोवश्ब्दोःपि जीवनव्वन एव, AVM way भविष्यति इति saat fafa कमे विधोयते, TA wre —tfa, जोवनं निमित्तं, न काखः, नियतनिमित्तत्वात्‌ नियतं कमं तेन उचयते,- कतमा नियम चोद्यते- इति ॥ ख. लिङ्गदशनाच्च, aaa fe प्रक्रमेण नियम्येत, तचानथकमन्यत्‌ स्यात्‌ ॥ ३ ॥ (₹० १)। भा. fay च मवति “श्रपिष्वा एष खगेल्ोकाच्छिद्यतेयो दज. पलेमासयाजो पौशेमासोममावास्यां वा अतिपातसेत्‌' इति । कथं fas?! क्मधमं fe प्रक्रान्तं qt यावज्जीवनकालेन परिसमाप्येत, न तत्र कालातिपातः स्यात्‌। तजन चानथंकमन्यत्‌ स्यान्‌ प्रायञित्तादि बिधीयमानम्‌॥ ख्- व्यपवग च दशयति, कालश्चत्म्ममभदः स्यात्‌ Ii B (Wo Q) ॥ भा. YUAN (समापनसय) THA Was, “ दभपुणेमासाभ्याम्‌ Cer सोमेन यजेत'- इति; यदि दथपुणेमासाभ्याम्‌ इद्धा सोमस्य कालोम्स्ति, व्यङ्गं न यावञ्जीवनकालेन at परि समाभ्येते। चथ जीवनं निमित्तम्‌, उपपद्यते करम्मभेदः, TAGU- मासौ परिसमाप्य सोम" कम्मान्तरं कुयात्‌- डति) Veg मोमांसा-दश्रने भा. af च -शराहिताभ्रिवा एष यः अग्रि जुष्दोति न दशपूण q. aT. ख. aT. मासौ यजेत, या श्रातिभाजो रे वतास्ता अनुधयायिनीः करोति —tfa अनुध्धायिनीवचनं भवति, नियतः य ओाङतिमागः, ate चअदीयमाने चन्‌ध्यायिनीवचनं भवति। यस्त्वनियत ्राङतिभागः तमनुध्यायन्ति, इदं नो भविष्यति--डइति, निय- तख भागो नियमपक्ते भवति, न काम्यपदे, कर्मधमं च काम्य- मभ्रिष्ोचं च दशपुणमासौ च, तस्मात्‌ नियमपक्लः। afr च aa — लरामथं वा एतन्‌ स्रं यदभ्रि्ोचं cigar च, जरया इ बा एताभ्यां निमुच्यते -ख्त्युना च-इति जरा- मरणनिम 1चनावधारणवष्चनं च नियमपक्षे उपपद्यते काम्य- we fe श्रभयोगादपि Fara !। अनित्यत्वात्‌ तु नेवं स्यात्‌ ॥ ५॥ (ह° ३) ॥ तुशग्दोगग्वाचये, LAY Tne, agar नियमायते- इति। यदि पूैस्य होमस्य गुणविधिभेषेत्‌ स एवैकः पुवैा7- freeware: स्यात्‌, कामसंयोगेन अतो area: कित्‌ नित्यः, wa लिङ्गः विश्ध्येत,- "जरामय्य' वा waa सं यदग्नि- SN दभेपूणमासौ, जरया वा एताभ्यां निमुचते we च —tfal कथं विरुध्यते ?। अरामरणनिमाचनावधारणवचनं नियमपश्चे उपपद्यते, काम्यपक्षे श्चप्रयोगादपि sara ! ॥ विरोधश्चापि पूववत्‌ ॥ & ॥ (द° ४) ॥ इत्च PITA न पूवाभ्यासो गुणञ्योद्यते-डइति। कुतः ?। विरोधात्‌, विरोधो भवति, दशेपण्मासविकाराः सौयादयो पपि यावडजोवमभ्यसितव्या भवेयुः ! सोम्नारभ्याथः मतिन्नात स्यात्‌! अतोम्पि पश्यामो नियमः--टति ससं स्तबश्चु सन्तत- भावमुपपत्स्यते ॥ q. भा. aT. २ ध्याये 9 पादः ॥ LES RAS ध्मनियमात्ाल शास्त्रं निमित्तं स्यात्‌ ॥ ७॥ (यु०,) ॥ यदि aquar नियमञ्ोदयेत, तो जोवनं निमित्तं, जीवने fafaR कम्म विधीयते aw भयोगे परिसमाप्तं कम्म, तथा व्यपवगैस्य eae भवति, तसात्‌ कलधम 1 नियमखोद्यते --ङति fag भवति ॥ (२।४।९ अ०॥) ष्य स््वग्राखाप्रत्ये ककषर्मताधिकरसम्‌ | नाम-रूप-धम्मेविशेष-पनर्क्ि-निन्दा-ऽशक्ति -समाप्िवचन- प्रायश्चित्तान्याथंदशनात्‌ शखान्त- रेषु HBAS: स्थात्‌ ॥ ८ i (Te) । इह शाखान्राण्युदाषशरण, काठकं कालापकं पेष्पलादकम्‌- इत्येवमादीनि । तजर सन्दे हः, किमेकस्यां शाखायां यत्‌ कम अश्रि्ोजादि श्रूयते, तच्छाखान्तरे पुनः अूयमाणम्भिद्येत तस्यात्‌, उत न भिद्येत । भिद्येत- इति waa: | कुतः १। नामभेदात्‌, एकं काठकं नाम, अन्यत्कालापकं नाम, एवं-नामभेरादेदः। ‘aq भरन्धनामेतत्‌'। सत्यं, कम्मेणामपि-दति ब्रमः,-- कम्मं मिरम्थेवमादीनां सामानाधिकरण्यम्‌ एकविभक्कित्वं च- afa | QINITH, एकस्यां ATSTATH श्रग्रीषोमोयमेकादशकपालम्‌ Wasa, एकस्यां दादज्जकपालं, एवं-- fwd ei, कथमिव न कर्म।ग्तरं भविष्यति | धम्म विदेषाच, कारीरीवाक्धान्यधीयानास्तैन्निरीया भूमौ मोजनमाचरन्ति, अपरे आखिनो नाचरम्ति, तथा अभ्रिमधी- ९९८ ` मोमांसा-दशंने भा. यात्राः केचिद्षाध्यायस्योदकुम्भानादरन्ति, HIV न, अश्वमेध मधौयानाः केचित्‌ अश्वस्य घासम्‌ ATC, परे म, परेग्न्यं ध्ममाचरम्ति, अरश्वघासादेरेकेषामुपकारम्‌ HIMBA श्रभ्व- मेधादिः, एकेषां न श्राकाङ्खति, स वेकः कथं न TATRA कथं वा अन्यत्‌ श्राकाङ्धितुमदति, Wal गम्यते च्रन्यत्‌- दति), पनरक्तेप्रसङ्गाच, यदि सवञ्राखाप्रत्ययमेकं कम, एकस्यां आखाया विद्धितस्य कर्मणः शाखान्तरे वचनं पुनशक्तम्‌ श्रनथेकं स्यात्‌! न तु ATTA एष Saved, तस्मात्‌ अपि HART: | निन्दावचना, ^ प्रातःमातरन्‌तन्ते वदन्ति परोदया जुकति ये शरग्रिद्ोचं दिवाकीश्यम्‌ अदिवा area या ज्योतिन तदा ज्योतिरेषाम्‌- इति केचित्‌ भाखिनोग्नुदितद्दोमं निन्दन्ति, WHR पुनरखदतदोमं निन्दन्ति, ' यथाम्तिथये wz- तायान्नमाश्रेयस्ताटूक्‌ तत्‌ यदि उदिते जुकति- डति, सवं ्राखाप्रत्यये विरुद, न त॒ HANS, तस्मात्‌ श्रपि मेदः- इति । QUAY, न WHY Beall सवज्ाखाप्रत्ययमुपस इन्तम्‌, तश्रानारभ्योग्धा विधीयते-इति afraid भवेत्‌, wal तु कम्मं मेरे, अतः कम्म भेदः -इति | समास्िवचनाच, असमासे पपि समाप बेचनं भवति, केचिदा ङः, श्रजास््माकमभ्निः परिसमाप्यते- दति, श्रपरेग्न्यपरिसमारि व्यपदिशन्ति, तदे ककमं त्वे नोपपद्यते, न छि तज च परिसमाप्येत, श्न्य्र न ; RS तु युक्तं, ASA भेदः- डति | प्रायशित्तविधानाच्च, केचित्‌ अनुदितद्दोमव्यतिक्रमे माय- सुत्तमामनग्ति, केचित्‌ उदित्टोमब्धतिक्रमे द्धे च भरायित्त, न च कर्मेकत्वे उभयथा वद्धिः सम्भवति, AAAS तु यदनुदिते. Wasa, तदुदिते Tee, इ तरदप्युदिते, Tay WHT भेदः । अन्याथेदश नाश, इदं Baa, "यदि पुरा fegrarat: सुः यदि वैषां मदपतिः गद्धपतेवानुसजिशः- द्रत, त॒ नमेव २ खध्याये 8 पादः। १९ € भा. दइत्सामानं क्रतुमुपेयुरुेतं देषां रथन्तरं, wa यदि श्रदिदी शाणाः- इति इषटवतामनिष्टपूवाणां च ewe दश्चनमुष- पद्यते यहि कमभेदः, एककमेत्वे AIHA! कथं । ताण्डके ्रूयतं,-‹ रष वाव प्रथमो यश्चो यन्नानां, यञ्ज्योतिष्टोमो, a एतेनानिद्धाम्धान्येन यजत गन्षपत्यमेव asada waren’ इति, तत्‌ सवज्र स्यात्‌, तच्रादिदोक्चाणां cee दनं नोपपद्यते, तस्मात्‌ अपि कमेभेदः। अथापरं लिङ्गदशेनं, ˆ यत्पच्तसम्मितां पिनुयात्‌ कनीर्यांसं यन्नक्रतुमुपेयात्‌ कनोयसीं प्रज्ञां कनोयसः wy Rata are} पापीयान्‌ स्यात्‌, श्रथ यदि वेदिसम्मित्यामिनोति- इति wa. सम्माने प्रतिषिद्धे वेदिखम्मानस्य दशनं भवति, तत्त कर्मभेदे उपपद्यते, पाल्तिकस्य वेदि सम्मानस्य दशनं एककमेत्वे नोप- पद्यते । aya?) wa fe समामनन्ति, `रथाद्माभ्राणि यूषान्रालानि भवन्ति-इति, तत्‌ सवत्र स्यात्‌, त्रच नो पच्चसम्मानं नो वेदिसम्मानं स्यात्‌, वेदिसम्मानदर्थनं नोप- पद्यते, तस्मात्‌ अपि कमभेद; । acy लिङ्गदअनं, केषाचित्‌ ज्योतिष्टोमे भूयते, दे संस्तु तानां बविराजमतिरिचेपते इति, परेषां fae: संस्तुतानां बिराजमतिरिचगगन्ते- इति wane विरोधः, नानाकर्मत्वे afefaq ज्योतिष्टोमे द, कस्िंखित्‌ तिखः, तस्मात्‌ कमभेदः- दइति। अपिच सारखते श्रूयते, "ये yeaa उपविद्कन्ति ये साज्ञायिनस्ते बत्सान्‌ वारयन्तिः। सान्नायिन इष्टप्रथमयज्ञाः, पुरोदाभरिनो विपरीताः, उभयेषां सार खतेदश्चनम्‌ अवकरुपते SAN, एककमत्वे सवषां ज्योनिष्टोमपूरेत्वं स्यात्‌, तज दनं नोपपद्यते । श्रपिच yaad, — sree निशक्षः, अरप्रिष्टोमो यन्नः रथन्तर २०० मीमांसः-दशने भा. सामा, अश्वः श्यावो SHUT, परेषां शरूयते, उप्वयोग्निरुक्ः उक्थो AU ठडत्‌सामा, अश्वः शवेतो रक्मललाटो दस्िणाः- इति, कमेकेत्वे रथन्तरवचनं ठ दचनं चानवं, आखादय- भत्ययत्वात्‌ दडत्सामा रथक्ररसामा वा स्यात्‌, स चायं ब्रह तित एवंल चणकः प्रातः, नानाकमत्वे तु श्रन्यो ठदत्सामाग्न्यो रथन्तरसामा इति युक्तं भवति, तस्यात्‌ आखाग्तरे कम्मभेदो भवितुमद्ति ॥ ख. शकं वा सयोगरूपचोदनाख्याविशेषात्‌ ॥ < ॥ (fae, ॥ भा. नचैतदस्ति, ah आआाखाम्तरेषु कमेभेदः- इति, सवे्ाखा- प्रत्ययं सर्वब्राद्धणप्रत्ययश्चैकं कमे, श्रधसंयो गस्याविद्धेषात्‌, तदेव प्रयोजनमुहिश्य तदेव विधीयमानं प्रत्यभिजानीमः। ख्ूपमप्यस्य तदेव दूये वतं, पुरूषमयलञ्च ATZA एव चोदयते, नामधेयं चावि्चिष्ट, तेन तदेव कम्म सव्चाखादिषु- इति प्रत्ययः ॥ | ख. न नाम्ना स्यादचोदनाभिधानत्वात्‌ ॥ १०॥ (qo frog) I भा. TEM (९९७ 1 ९४ प) नामभेदः- Th, परितं (९९७ । ९६ प०) तत्‌ चन्धनामतः-इति। श्रथ यदुक्तं, (VL 1 WO To) कर्मणोम्पि नामसामानाधिकरण्यदशनात्‌- दति नेष दोषः, -पन्धसंयोगात्‌ कमं काठकादि, न कमेसंयोगात्‌ अन्धः RSH: | कथं गम्यते ?। यत्‌ कमं काठकादिसंयुक्ं, तत्‌ काठ- कादिअन्दे नोचयते। किमतोभ्पि ?। यत्‌ यन्धसंयोगात्‌ काठकं कालापकं Bara, एकत्वेपि काठटकयन्धसंयो गात्‌ area, कालापकग्न्थसंयो गात्‌ तु कालापक भविष्यति॥ २ ध्याये 8 oz ॥ Ror स. सर्व्वषाश्बेकक्मोऽ स्यात्‌ ११॥ (Tod) + भा. यदि अब्दभेदद्धेदो भवेत्‌, wean afe कमेवेयं भवेत्‌ ! तच काठकञ्ग्दामिधानारैकं भवेत्‌ TCT CATER TST: wa तिष्टोमस्य च, तच्छब्दत्वात्‌, TEAST! तश्यादपि अभेदः | ख. BAR चाभिधानम्‌ ॥ १२॥ (य० २) ॥ ` भा. डदानोन्तनञ्ेतरमिधानं भवेत्‌, शरस्य न पूर्वमासीत्‌, यतः waft कटस्य wee वचनं, ततः mala प्रसत, पूष नासीडेदः, इदानीं मेदः- इति विरश्द्धम्‌ ॥ खः रुकत्वेऽपि परम्‌ ॥ १३॥ (प° नि) । aT. एककमेत्वेणपि STs} (VES । ९ To) भवति वचनात्‌, न च, वाचनिके HM, श्रसत्यामपि भेदबुद्धौ कर्मेलो भेदो- गश्वसीयेत ॥ | खः विद्यायां धम्मशास््रम्‌ ॥ १४ ॥ (प° नि०)॥ भा. अथ यो धमेविश्चेष SH (१८७ । २९ प°), विद्याग्रणार्धः सः, न कमेण उपकारकः। कथं गम्यते !। शत्यादौनाममभावात्‌, विद्यासंयोगाच न कममयुक्ञः--दइति ॥ ख आप्रेयवत्युनवचनम्‌ ॥ १५ ॥ (आश ०) । भा. श्रथ यदुक्घ,-यथा अमावास्यायामभ्रेयस्य पनरक्दोषात्‌ मध्यमः Te निरस्तः, एवमयमपि Tass दोषात्‌ TAs. ware निरसितच्यः,- इति, caraway! (इत्याभाषान्तं ` खम्‌ ) ॥ 2 ^ २०२ मोमांसा-दर्भने ख. अद्दिवेचनं वा श्रतिमंयोगाविशेषात्‌ ॥ १६ ॥ (ayo feo) i भा. नेव खर्वेतत्‌द्िवे चन॑, स एवायमर्थः पुनः आवितोग्चिद्दोजादि- THAT बङभिस्तु पुरषेः, नचेकोभ्था बडभिरचयमानः TAT भवति ! यदि भवेत, waferaa वेदे बङमिर्चमाने भवेत्‌, ASIA न नड्कमसमवायोग्यम्‌, एकमेवेदं कमं - इतिः ॥ ख. ` अथौ सन्निधेश्च ॥ १७॥ (यु° १,॥ भा. अधासज्निधेख जाखाशब्द उपपन्नो भविष्यति, wren इव हेमा: शाखाः, तत्‌ यथा Tae शाखाः, एवमिहापि टश श्थानोयस्य वेदस्य खाः किं जाखासार्प्यं?। यथा नानावस्थानं, नचेकेकस्यां ae पुष्यं फलं सन्निद्धितम्‌, एव- मिद्धापि, नेकेकस्यां छल्ख गुणकाण्डं सन्निहितम्‌,--इत्यथा- aay: आाखाशग्टोपपर्चिः तस््मादप्येकं कमे- इति। ख. न चेकं प्रति शिष्यते ॥ १८ ॥ “यु° 2 ॥ भा. न च, यत्‌ काठकेम््रिष्धोचं, तत्‌ काठकमेवेकं wed प्रति विधोयते ! तैत्निरीयस्यापि afefeata, पुरुषविैषवचना- भावात्‌, य्चाग्निोस्य किञ्चित्‌ अङ्ग" विधीयते, सवा वस्थस्य तत्‌ ्रव्रिदोषस्य, यञ्च काठकस्याग्रिशो्, ay तेत्निरीयकस्य- इति, विेषवचनानावात्‌, तस्मात्‌ सवेश्राखाभिरेकं समाप्त कभाचयते-इति॥ * Carma वाक््रारमवायादिति भाष्यकारम्य सूज MTT! TAS Tad. A ~ 9 ॐ स hy व्याख्यायते, नेकस्िन्‌ wea शाखान्तरवाक्छै aaafa” इति बात्तिक- BWA | q. २ ध्याये 8 पादः ॥ Rog ayas AHAT ॥ १९ ॥ “Ao ३; ॥ भा. श्र Weraq aia: परिसमाप्यते- इति उतृप्रेशितारो x aT. सू. भा भवन्ति, श्रन्वारोद्ेषु भे्ायणोयानाम्‌ safe: परिसमाप्यते, अस्माकं तेषु न परिसमाम्यते- इति, यदि श्रन्यदेव मेषायणी- यार्न, न्यञ्च तेषां, कथं ते ब्रृयुरेष्वश्याकं न परिसनाप्यते- इति, एकल्वमुपपन्नं, तेषाभपि हिते afar i रकत्वेऽपि पराणि निन्दाश्ल्िसमाप्िवचनानि ॥ 2° ॥ (पू fae) ॥ न हि निन्दा (९९८। € प) fay निन्दितुम्‌ प्रप॒ज्यते | किंतहि निन्दितादितरत्पंसितुम्‌, ay न निन्दितस्य प्रतिधेधो गम्यते । fay इतरस्य विधिः, तच एकस्मिन्‌ श्रभरिद्धो्े दौ कालौ बिद्िततौ विकर्प्येते, रतो न कखिदिरोधः। तथा असमधानौ (VEE UY Wo) एकस्मिन्नपि वेदे विद्धित- छत्खम ङ्गजातम्‌ उपसं तम्‌ अक्ति, समधानान स्वे शाखाभ्यो- ग्प्यागमितमचिकं विधिमुपसं eae शक्तिः अर्ति-इति तिनेक- कमेत्वे्पि न विरश्द्धम्‌-इति। तथा एकस्िन्नपि कमणि किञ्चित्‌ वस्तु (९९८ । ९८ प) समाप्तम्‌,--डति-छ्त्वा Var fre: प्रयुज्यते, यथा, थराध्वय समपि ज्योतिष्टोमस्य, समाप्तो ज्योतिष्टोमः- इति भवति । प्रायश्चित्तं निमित्तेन ॥ २१ ॥ (श्रा) ॥ यदुर, (९९८ । RR प०)-उदितद्ोमस्यापि wafer नाद्ता* गम्यते, अनुदितद्ोमस्यापि, तदेकत्वे fang, * ‹ नाविख्डता' इति काण ate qo | Roe मो मांसा-दशेने अविष्टं नानात्वे इति, तत्‌ परिदजम्यम्‌। (Tat षम्‌) ॥ ख. प्रकमाद्ा नियोगेन ॥ 22 0 (ate नि०)। भा. वाञ्जब्दः we धावत्तयति। नेष दोषः, उदिते होष्यामीति. प्रकान्ते अन्यथा क्रियमाणे भवति दोषः, aw भराययि्तस्य विषयो भविष्यतीति कम्मकत्वेम्पि न Ste: ख. समाप्तिः ware यथान्नाते प्रतीयेत ॥ २३ ॥ (प fae) ॥ भा. पूर्ववति warfare भवति, यत्पारग्धं तत्‌ परिसमाप्यते, warera परिसमाप्तोम्भ्रिरिति drenfiryrad, प्रारम्धख परिसमाप्यते इत्यभिपायः॥ ख. लिङ्गमविशिष्टं सवशे षत्वान्नहि तज कम्मचोदना तस्मात्‌ दादशहस्याहारव्यपदे शः स्थात्‌ ॥ २४ ॥ (qe fae) || भा. यदुक्तं, (९<८।२९प०)- यदि परा दिदीच्षाणा इति, दादा इष्टप्रथमयन्नानामनिषटप्रथमयन्नानां च दशनं TANS उपपद्यते, न सवेश्चाखामरत्ययेककम्मेणि- इति। नेष दोषः, यदि दिदीसाणा ereurea, ्रदिदीच्ताणा दादओाद्ेनेत्येवं तत्‌, न डि सामवेदे ज्यातिष्टोमस्य विधानम्‌। किमतोभ्पि?। यज विदितस्तचानूद्यते, तेन कम्मभेरे्पि स्वेख्योतिष्टोमानामेष ` Wa! Wet AA! अतो नानाकम्मपेःप्यवनग्यं Weare: CATES A: करपनोयस्तस्ममाददोषः॥ २ अध्याये 8 पादः। २०५ ख. द्रव्ये चाचोदितत्वात्‌ विधीनामव्यवश्था स्यात्‌ fae शाह्ावतिष्ठेत तस्मात्‌ तित्यान्‌वादः स्यात्‌॥२५॥ (Yo नि०) || भा. दम्ये च (AM) चोदितत्वात्‌ एकादञ्धिन्याः* सम्मानपरि- माषं भरति नैषा स्यबर्था स्यात्‌, AMMAN चोद्यते, कुतः पशसम्मानं (९<< । ८ प°) वेदिसम्मानं वा स्यात्‌? इयमप्येतत्‌ पराथ कीस्येते, पञ्बेकादशिनोविधाना्थं, यदि प्षसम्मिता स्यादयं टोषः स्यात्‌, वेदिसम्माने न दोषो भवेत्‌, क एतत्सद्कटमध्वसानम दति CHAT युपे THEA TAT ` नियोक्तथाः- इति, वाचस्तोमादिषु तु युपेकाद्ञजिन्यामस्य नित्यानुबादत्वात्‌ रथा ्षमाज्राख्येव यूपान्नरालानि भविष्यन्ति, नित्यानुवादत्वा्चासत्यपि पश्चसम्माने बेदिसम्माने वा एका- दञ्चिनोविधानाथं वचनमुपपद्यते एवेति न दोषः ॥ ख. विदहितप्रतिषेधात्पक्षेऽतिरेकः स्यात्‌ ॥ २६॥ ( qe नि०) il भा. अतिरात्र गह्णाति षोडशिनमिति विदितः षोडशी, नाति- राजे गृद्खाति घोडञ्जिनमिति म्रतिषिद्धः, तेन wat दयोः स्तोज्रीययोरतिरेकः, Te तिष्धणाम्‌, तस्माददोषः (५९९ । ९७ प) । कथं पुनरयं इयोस्तिष्टणां वा च्रतिरेकः १। freq बदहिष्पवमानं, तत्‌ तावत्‌ नवकं; पञ्चदज्रान्याज्धानि, तानि # (रखुकयपे रकाद पश्व इत्यस्य विधेः thre परक्तसम्मानादि- रिति। + वेकल्पिके घोडशिभि अक्रियमाओे दयो रतिरेकः, क्रियमामे तेकवि- तिप्रचयात्‌ तिखो भवन्ति तस्मादविरोधः" इति वा्तिकमभानसन्धेयम्‌ # Rog मौमांसा-दशने भा. तावत्‌ चत्वारि, तेन सा षष्ठिः; पञ्चदशो माथन्दिविः पवमानः, तया TEMES स्ट, पूवेया च नवसंस््या चतुरशोतिः। <<: ना. च्छ्‌. aT. auger पष्ठानि चत्वारि, सप्तदश श्राभवः पवमानः, Tears तानि- दति Tenia) पुवेया चतुर त्या सद्धैकोनसप्ततिश्तं। एकविंशं awrafad, aaa विंशत्या सड तस्य नवतिश्रतं स्तोजियाः- इति argqware: | अग्निषटाममाच्मभिमेत्य उचयते, “खा विराट्‌ सम्पुला विराय्‌- इति cane, चय एकविं्रका उक्थपयायाः, सा जिषष्टिः; रकर्विं्रः wet, तया एकविंशत्या सह चलतुरज्ीतिः; पश्चदअका राचिपयायाखयः, तचैकषैकपयेायः चतुःस्तोषः, तत्‌ श्रशञोतिश्रतं सम्पूण विराट्‌ । बिदद्रथन्तरं पश्चसाम, तश्नककं, सतञ्तुर्नोतेरेकं नवकमागच्छति, तथा fre संस्त॒तानां विराजमतिरिचयन्ते, यदा षोडश्नी न गृह्यते, तदा एकविंशत्या विना दे संस्तुतानां विराजमतिरिचधे ते, एवमेककरम्म॑त्वेम्पि लिङ्गमुपपद्यते ॥ ated विप्रतिषेधात्‌ यदेति स्यात्‌ ॥ २७॥ (qe fae) ॥ यदुक्षं, (९९९ । २२ Wo)—ytrerfaett सान्नायिनौा च सारखते दनं भवति- इति, ज्योतिषटा मपुवकत्वात्‌ wearer, विप्रतिषिद्भमेतदिति, तेन यदा सान्नायिनः प्रोडाभिनः- इति कर्ष्यते ॥ उपडव्येऽप्रतिप्रसवः ॥ र ॥ (आश०) ॥ अथ TEM, (२००। ९. प०)-उपड्व्धे ठ द्र यन्तरविधानं Wa- तिप्राप्तमेव, एककमत्वे म तिप्रसवतयापि असम्भवादिधीयमान- मनथकं स्यात्‌--इ ति, ALTO AT! (राभा वान्तम्‌ सखम्‌) ॥ २ अध्याये 8 UTS: | २० स गुणाथौ वा पुनःश्तिः॥ २९॥ Carte fate) ॥ भा. यदा रथन्तरसामा, तदा Ava: श्वेतो दश्िणा, यदा ठदत्सामा तदा श्क्मललार इति |! स. प्रत्ययं चापि दशयति ॥ ३० ॥ (यु०, ॥ भा. यदा न सवभ्राखाप्रत्ययमेकं कर्मेति, कथमेकस्या आखायां समाम्नायतेगन्यस्यां गुणा विधीयते ? यथा मैश्रायलीयानां समिदादयः प्रयाजा न समाम्नायन्ते, रथच गुणाः खुयन्ते,- "ऋतवो बे प्रयाजाः समानीय दातव्याः इति। तथा येषां अआखिनां कुटरुरसीति* ्रश्माटानमव्ो नाम्नातः, तेषामपि fe ृश्यते,-कुक्कुटोग्सौतयश्मा नमुपादक्ते, कुटररसीति बेति। तस्मादेकं कमे- इति प्रतीमः ॥ ख. अपिवा क्रमसंयोगादिधिणएथक्षम कस्यां व्यवतिष्ठेत ॥ २९ ॥ (T°) ॥ भा. यो छन्यञज्जाखावस्थितान्‌ विधीनुपसंरति, स खन्नाखावि- हितं क्रममुपश्णद्धीति, तेन आखान्तरेषु कम्मभेड इति ॥ ख. विरोधिना त्वसंयोगारेककस्मऽ तत्सयोगादिधीनां सवकश्मप्रत्ययः स्यात्‌ ॥ ३२॥ (Be fete) । भा. उचयते, नैष अ।खान्तरविहितानामेककम्य बति विरोधिना संयोगः। न fe क्रमो वाक्येन विरुध्यते, gaat fe क्रमः, बल- METH, वाक्येन च भाखान्तरीयाणामुपसं हारः WHT सव- ्राखाप्रत्ययं सवेन्रा दणमत्ययश्चेकं कमे चोद्यत इति fas भवति॥ tfa भदृशबरखामिनः शतौ मीमांसाभाष्ये हितोयाध्वायस्य चतुथः पादः । समाप्तोग्यं दितोयाथायः। * कटसरसीति का० संर | २०८ मोमांसा-दशंमे तीये १०० तिय ध्याये प्रयमः Us tf —>Ptde— परतिक्नाधिकरणम्‌ ॥ ख. अथातः शेषलक्षणम्‌ ॥ १॥ भा. ATTA हन्तं, नन्तरं Reed वलयिष्याम,- कः षः ? केन हेतुना we? कथं च विनियुज्यते {डति marae च विनियोगे कारणानि- इति award, तेषां च बलवदबलवत्ता, एतत्ताल्पयणान्यदप्युपेाद्धातादिना । (३।९। ९ We) I EE. CoE अथ एषत्वकारगसटितशेवलच्लाधिकरमम्‌ | ख. TT: पराथेत्वात्‌ ॥ २॥ भा. इद खत षस्य लश्चणं, येन च हेतुना सओेषः- इत्युच्यते, तदुभयमास्ायते। यः परस्योपकारे वत्तेते, स ओषः--इत्यु- चयते, तत्‌ यथा, ये पराथाः, ते wart भवन्ति, शेषभूता वयमिद्-इति। ‘aq arte array, सोपि कदाचित्‌ परां वर्तते, यथा उपाध्यायः प्रधानभूतः श्ष्याणां विद्या- विनयाधाने vad) सत्यं वर्तते, यस्तु अत्यन्तं" पराः, तं बयं ञेषः- इति ब्रूमः, यथा, गभेदासः कमेथे एव खामिनो- maytag क्रीयते, बध्वति- इत्येव । “ननु गभंदासस्यापि खामी संविदधानो गुणभावमायात्‌'। न-- इति ब्रूमःः--चात्मन ` एवासौ संविदधानो गुणभावं गच्छति, मान्तरीयकल्वात्‌ गभे- # कचित्‌ sauce इति पाठः रवं Gow 2 अध्याये ९ पादः॥ Roe भा. ासस्योपदरोति, अमदुद्धो वा; यस्स्वत्वन्तं wos, तं दवं aT. षः इति-च्रूमः। अय तच किं ठत्तं !। “वस्तु Kal विकोष्येते गुणः तज प्रतेः, ~ (९९४ Yo । ८ ख०)- इति, तच अपुवो्ेता थावर्जिता, इृ्ट- मयोजनानानाख्धातानाम्‌। इ तु सर्वेषामेव षाणां खशषण- मुच्यते ॥ (द।९।२ अर) ॥ हेवलच्याथिकरयम्‌ ॥ दरव्यगृणसंस्कारेषु वादरिः ॥ ३ ॥ वादरिराचायः अच दव्यगुसंस्कारेष्वेव ओषञब्द्‌ः- दति मने, न यागफलपश्धेषु । दष्यं क्रियार्थे, afe भयोजनवती क्रिया, wa खा द्ये निवेलभितथ्या, wen निद जनिद्रष्याठृते न भवति- दरति तजिंशये दष्यमेषित्थं भवति, तस्मात्‌ क्रियां xa! गुणः wate तिजं Ket चोदितं लखयितुम्‌, रश्ितेन च तेन भरयोजनं, fafacer क्ियासाभनत्ात्‌, तस्मात्‌ apie दष्यद्यारेश क्रियाया उपकरोति- इति क्रियार्थं एव । संसारो नाम स भवति, यस्मिन्‌ जाते vera भवति योग्यः कस्यचित्‌ श्रथेस्य, तेनापि क्रियायां aweret भ्रयो- जनम्‌- दति सोपि Tee: | तस्मात्‌ दरष्यगुणसंख्काराः Ter त्वात्‌ शेषभूताः | न तु यागणलपुशषाः। यागः ATA HT Tere, म fe, तस्मिन्‌ निवेत्तिते किचित्‌ अप्ररमस्ति कन्थं! स हि यरुषाथः, यदन्यत्‌ TTS, तत्‌ तद तस्य वभूतं, सतु न किञ्विद्‌मिनिवेत्तेयितुम्‌ frat! शलममि न तेन क्रियते, तस्मिन्‌ तु छते खयमेव तत्‌ भवति । तस्मिन्‌ हते फलमस्य ¦ भवति-दइत्येतावत्‌ मम्यते, नास्ति wet यागेन कियते 2 ए २९० मीमांसा-दग्रेमे भा. फलमिति । तस्मात्‌ यागो न Rey: कस्वचित्‌ श्यस्य + फलमपि न पुरषं प्रत्युपदिश्यते, यः wit कामयते, स यागं । - £ aT. qd. AT. कुयादित्येताबत्‌ Wee, नात्मनः परस्व वा-इति, स्वभ प्रतीच्छामातेण स्वगकामः- इति भवति, तस्मात्‌ पुरषं अति गुणभावेन न श्रुयते स्वगेः, तस्मात्‌ सोम्पि न शेषभूतः | न चेत्‌ फलयागौ गुणभावेन चोद्धेते, कस्य परुषः भधानभूतो भवति ? भत्यश्चखास्य KSAT कमे मति गुणभावः । तस्मात्‌ इष्यगुणसंस्कारेष्वेव Read वाद रिमंने-दति | कमागदपि जमिनिः, फलाथंत्वात्‌ ॥ ४१ जेमिनिरतु खर्वाचायेः कमाण्यपि शेषभूतानि मन्यतेस्म, बादरिरिवावधारणामनुमेने, स डि ददथ्‌,-न यागः WH तया Wea, फलकामस्य तु तत्साधनोपायत्वेन-इति। णवं apy: परिगद्धोतो भविष्यति, अरथेवां ख्योपरेशः; एनमेवं षेम्भथे CIs साधयिष्यति, CE तु तस्सिद्धैनेव फलाथत्वेन ॐषभावं यागस्यापादट्य तिस्म। तस्मात्‌ अनबधारणा दग्धगुण- संस्काराः ANT, यागोभ्पि शेषभूतः फलस्मरति- इति ॥ फलं च पुरुषाथत्वात्‌ ॥ ५ ॥ कथमपि पुरुषं मत्युपरिश्यते, यः, खगा मे भवेत्‌-दत्येवं कामयते, तस्व यागः; न यः खगेः, स श्रात्मानं लभेत- डति | क्तः ए। अात्मनेषद्प्रयोगात्‌, कन्न भिमाये एतत्‌ भवति, भिया- फलमनुभवेत्‌ कथं vee: इति यागः प्रयुज्यते । तस्मात्‌ फलं पुषषा्थे यागात्‌ Wad, नात्मनि त्यथम्‌। तस्मात शेषभुतम्‌- दूति ॥ 3 aT. भा. Q ध्याय ९ पादः। २९९. पुरुषश्च कर्ममाथेत्वात्‌ ॥ € | युरुषोगप्यौदम्बरोसम्मानारिष॒ गुणभूतः शूवते। तस्मात्‌ अनवधारणा TAT, Kaede, Weed वादरिमने- fa | wa इदानीम्‌ अजभवान्‌ इसिकारः परिनिखिकाय,- दइव्यगृणसंखकारेष्वेव नियतो यजिस्मति ओेषभावः, आपेशिक इतरेषाम्‌; यागस्य Faas प्रधानभावः, फलस्मति गुणभावः, फलस्य यागस्मति Need, पुरषस्मति गुता, पुरुषस्य फल- अति प्रधानता, श्रौदुम्बरीसम्मानाडि भति गुणत्वम्‌। ANT सम्मता श्रवधारणा,-दर्धगुणसंस्कारा यागस्मति नियोगतो गुणभूता एव-इति॥ (द३।९। २ Bo) il निषादी नामयैनसारेड अबखितविषयताःधिकरयम्‌ ॥ तेषामर्थेन सम्बन्धः ॥ ७ ॥ (fae) ॥ स्तो दणेगूणमालौ,- दशपूणेमासाग्याम्‌ खगेकषामो यजेत --इति। तच शूयन्ते धमाः,-- निर्वपणम्‌, मो शणम्‌, अवहननम्‌ -- इत्येवमादयः श्रौषधधमाः; तथा, उत्पवन-विलापन- यद्लासादनादय श्राज्यधमाः; तथा, भाखाङरणं, गवां भस्था- पनं, wat प्रस्तावनम्‌-दइतल्येवमादयोग्पि emer! तेष सन्देहः, किं सव, श्रौषधे चाज्ये सान्नाय्ये च कर्थ्याः, उत ये यज क्रियमाणा sean, ते तत्र क्ताः इ ति। "ननु dye एव awe, यथा, बीदीनवदन्ति, तण्डुलान्‌ पिनष्टि-दति'। बां संयुक्ताः अवधातादयस्तु पदाथा विधोयन्ते खल्या, वाक्येनैषां ब्रोद्चादि संयोगः, अतोगस्ति संयः। RR मौभांसा-दण्ने भा. क्षिं तावत्‌-भाप्षम्‌ ?-- तेषाम्‌ अथं न सम्बन्धः, अर्थेन प्रयोजनेन, ये यच क्रियमाणाः प्रयोजनवन्तः, ते त्र कव्याः! भरधनादय STRATA: अनुपकारकाः- इति न तत्र करणीयाः | एवम्‌ उत्पवनादय श्नौषधसान्ञारवयोः, WIAs श्रा- ज्यौषधयोः। “ननु शूयन्ते सव THT | एतदेव न जानीमः, -श्रयन्ते न शयन्ते ति, तदिचारयितश्यम्‌। अद्यपि श्रूयरन्‌ लथाष्यनुषकारकत्वात्‌ नेव HUTT भवेयुः ॥ ख. fare सवेधम्मेः स्वात्संयोगलोऽविशेषात्‌ प्रकरणा- विशेषाच्च ॥ ८ ॥ (पूर) I भा. उचयते, योग्बेत्‌ भाषः स्यात्‌, स य्न प्रयोजनं तैव क्रियेत; wea तु waa vera विदिताः, तेन न, यज केवलं भरयोजनं werd दृश्यते, ata awe) क ate?! यथ यच विदिताः, Part cae विदिताः गम्यन्ते। कुतः ?। ° संयोगतो विशेषात्‌ भकरणाविगेषाख", सवषां तावदाज्धौषध- साज्नाग्यानामपुर्वेण साथ्साधनसंयोगोग्विजजिषटः, यथ क्रिय माणा अपूरेस्य छता भवन्ति-इति भिज्चायते। तथा भकरणश- wfafad,—aferq विदिताः सवेषां चिद्िता भवन्ति-इति गम्यते, अतः सव सवेष कन्याः, AY अमो न सवेचोषपकुवेन्ति इति, गिधानसामश्यात्‌ सबबोषकारकाः- इति गञ्यते | सचायमटह पकारो भविष्ति ॥ ख. अथेलोपादकमं स्यात्‌ ॥ € ॥ (fae) a भा. मेतत्‌, शवं eee करणीयाः इति, बे यर नोपकवेनति, | न ते तच क्रियामडन्मि-इत्युक्घमेवं । ˆ ननु विधानसामथ्यात्‌ सब सवजरोषकरिष्यन्ति'। a ईति बनः ॥ च. aT. ख. aT. द अध्याये ९ OTe: 5 Rte RAY ACTCAT शब्दाथाऽभावादिप्रयोगे स्थात्‌ । १० ॥ (य॒०,) \ arfen विभानं, येन सब सवभोपकुवेनि । न चख भरत्या दिभिः उपकारमवनच्छामः। अधौ पत्निरपि नियोगतः तैव भवेत्‌, wee wea चोदना भवति, नान्यथा । यङि च अथनादीनामाज्यसान्नारवयोः अनुषकुवताम्‌ अपि तत्‌प्रकरणे समाम्नायोभ्जुषषन्नो भवेत्‌, ततोम्धादङ्ष्ट उपकारः करुप्येत, ते त्ववश्यं समाम्नानीया वधां, फलं fe सदयेटयाग्वद्न- मादिकषया अवगम्यते तुषविनमोषनादि, भथोजनं च तेन, न verge पुरोडाः सिति, सति च afew प्रकरणे समाम्नायः, अथवति च afea न च्रदृषटकरुपनार्या भरमालमस्ति-इत्यतो न अव्यम्‌ करषनितुम्‌। यदि ख तजर तण्डुलाङिनिष्पादनं दृष्टं a अमविष्यत्‌, ततो बिभयोगे तण्डुखादौीनामभवात्‌ डपकारस्य शग्दाथैमाजम्‌ ङृष्टोषकारा- are कत्त्यम्‌-इत्याज्यसान्नाग्ययोः अपि कियमालानाम- मम विष्वत्‌ | तस्यात्‌ न प्रथनादयः CIT! एषम्‌ उत्‌- पवनादयः आखाहरणादयख। तस्मात्‌ न, स्वे wae HUE, WAAL नाज्यसान्नाय्ययोः, Beg एव ति, खत्पवनाद्य चाज्यस्य, न शौषधसान्नाग्ययोः, भाखाइरणा- दय wera, नाञ्यौषधयोः-- डति सिद्धम्‌ ॥ (३।९। Bo) ॥ स्फवादीनां संयोगानसारेख वयवस्धितत्वाधिकरम्‌ | द्रवं चोत्यत्तिसंयोगात्तदर्थमेव Vea ॥ ११॥ स्तो द्पुशेमासौ, तच समामनन्ति, ‘cay कपालानि च २९४ मीमांसा-दश्रमे भा. च्रभ्रिष्टोजहवणो च शूप च छष्णाजिनं ख ज्म्या च उलुखलश्च मुसलश्च gage च एतानि वे ea यज्ञायुधानि इति, तज सन्दिद्धते,- किं योय दृ शक्ते एभिः कर्तुम्‌, ae ae षदा्थायैतानि समाम्नातानि, उत यत्‌ येन संयुक्तम्‌, तस्मै एव? इति। किं तावत्‌ area? यत्‌ येन wa Cf! कुतः १। रवं विधयो भविष्यन्ति तथार्थवन्तः, इतरथा ते अनृवादा निष्पमयोजनाः, प्रकरणा विषश्च सवैपदाथोन्मति, 'यज्ञायुधानि- इति wander अविञ्चिष्टः। तस्मात्‌ wa सवच इत्येवं ATA एवं AT ब्रुमः,“ दृश्यं च उत्पर्निसंयोगात्‌ तदथेमेव Were’, यो येन पटाथन स्ोत्पल्तिवाक्येन Wye: स were: तेनेव कल्यः, यथा 'स्प्येनोद्धन्ति-इत्युद्धनाधेता Tye वाक्येन, तत्‌ squad न सप्यादन्येन ane) यदा चैवं, तदा पराप्त एव wey, तस्यायमनुवादो भवितुमति,-“ रुतानि बै दज यच्चायुधानिः--इति। णवमेकेकस्य अनुवादः, तेन तेनं वचनेन प्राप्तस्य । यथा,-- कपालेषु पयति, अभ्निोजहवण्या इर्वीषि निवपति, शरेण विविनक्ति, छष्ाजिनम्‌ अधस्तात्‌ उलूखलणस्या- वस्तृणाति, अरम्या^ ृषद्युषदधाति, उलुखलमु सलाभ्याम्‌ अव- न्ति, दृषदुपलाभ्यां पिनष्टि-इति। अकरणात्‌ सवानि सवख प्राभरयुः, वचनान्त यथावच, यच्चायुधशम्ोम्पि सामा- न्येन प्रयोजनं विदधत्‌ तत्‌ वाध्यतैव, woe fe सामान्यवष्वनेन जिरेषविधानं भवति, nerd तु विद्धेषवचनेन विद्ेषविधानम्‌ | तस्मात्‌ यत्‌ येन seam संयुक्तम्‌, तत्‌ ate विनियुज्यते- इति सिद्धम्‌॥ (३।९।५ अर) ॥ # शम्यायां टवदसपदधातीति काण प्रा° Fo | भा. ह GET ९ पादः। २९५ च्ारुखरादिगुयानामसङ्खने ंताधिक्षरयम्‌ | (खार णिन्यावः) ॥ रू. HARA द्रव्यगुणयोरैककर्म्यान्नियमः स्यात्‌ ॥ १२॥ ज्योतिष्टोमे wet प्रत्य जूयते,--* अरुणया पिङ्गाख्येक ङा - यन्या* सोमं क्रीणाति इति। तजर सन्दे ः,- किम्‌ ररिमा छत्थपमरकरणे fafata, उत क्रय रवेकद्धायन्याम्‌?- दूति | “कथं पुनः “अरूणया क्रीणाति--दृल्येवं विस्पष्टे क्रय सरूबन्धे गम्यमाने dae !-दइति'। उचयते,- इड fe गणम्‌ अशणि- मानममुत्तम्‌ स्तं क्रियायाः करणम्‌--इति wee उपदिशति, यत्‌ करणानिधायिन्या ततीयाविभक्या संयन्य निरकति,- ‘Wea — इति, न च, CE: fara साधनं भवितु मदति! अतोगसम्बन्धं क्रीणातिना अरुखगणस्यावगव्छामः, न चव, Weil भमाशभूतः अब्दोम्मिधास्यति-इल्येवं प्रकर्पना कदाचित्‌ ङपपद्येवापि ! केनचित्‌ प्रकारेण सम्बन्धः - दति वचनप्रामाण्यप्रकारान्वेषणे बुद्धिभंवति, तत्‌ यरि पर, विचारयन्मः क्रियासम्बन्धसामथ्यंमवगमिष्यामः, एकवा कतया व्य एव अर्शिमानं निवेशविष्यामः, अथ त्वममाद्यद्भिरन्वि- WAT न कथश्चन सम्बन्धं उपपत्स्यते, ततो वाक्छभेदमभ्युष- WT प्रकरणधममे नमध्यबसास्यामः; ABTA Wary विचारण यमेतत्‌-इति। fa तावत्‌ प्राप्तम्‌? Bead भरकरणे निवेश्रः। कस्मात्‌ ? | संयोगतोगविश्चेषात्‌, wacUTfatare | “ननु प्रकरणात्‌ वाक्यं नलोयो भवति- इत्येकवाक्यत्वात्‌ अरुणिमा क्रथेण सम्भ॑त्स्यते' ` -इति। नैतदेवम्‌ अवगम्यते, न डि वचनश्तेनाप्यनार- * कचित्‌ रकरायिन्धा इति पाठः खं प्ररजापि | ९९६ मीमासा-दश्ने भा. भ्योग्येः क्यो विधातुम्‌, यो fe ब्रूयात्‌,- उदकेन दग्धच्यम्‌, अभ्रिना केदयितव्यम्‌-इति, fa स व्नप्रयोजनमसामम्नस्यम- saa? न चामूक्ताम्थेः क्रियायाः साधनम्‌ उपपद्यते । तद्त्‌ अर्णया क्रीणाति- इति सम्बन्धाभावारेकवाक्छता न भवति -इति। “ ननु Tard गुणवचनः, किं afte इष्यवचनः। कुतः !। खो लिङ्गसम्बन्धात्‌ ; दष्यविद्ेषा देते खी पुमान्‌ नसकम्‌- इति, खोर्यां यत्‌ प्रातिपदिकं वते, वच्यात्‌ Presa भवति —cfa, Winer च अरुणया Levees! तस्मात्‌ caren, अशणज््दः'- इति। तरेतदपेश्रणं, aga fe ` दग्यमर्णिम्ना परिच्छिद्यमानम्‌ अशलद्ब्टामिधानीयरतां खमते, तदे बान्यगुणकं ATTA: अक्रोत्यभिवदितुम्‌, अश्छिमानमेष अष्टो न ्यभिच्र्ति, भिचरति पुनद्श्यम्‌, अष्यभिथारि अ कारश कारणवताम्‌ CEA! शअतोगस्य गुणः खाधंः- इति गम्यते, तदस्य प्रत्य चतो गणवचनता गम्यते, GTI TATA तु नूनम्‌ wear प्रातिपदिकं Kawa इत्यनुमानं, were ख अनुमानाद्भलीयः, तस्मात्‌ Fre | कथं तद्धि खोपत्यय- सम्बन्धः ?। भवति fe गुणवचनस्य चपि खोशिङ्गता, यथाच ara बुद्धिः, एवम्‌ अरुला-इति। गुणवयनसेत्‌ क्ीशातिना न सम्बध्यते. तस्यात्‌ वाक्यभेद छत्वा प्रकरणे waferng सन्निवेभ्जः-डति। [र ‘aq यहि प्रीणातिना न सम्बध्यते, तश्िन्‌ एव वाक्ये WRU MV न संम्भ॑त्स्यते, न भविष्यति बाक्धभेट्‌ः-डतिः। तत्‌ न, केवरं fe गुणम्‌ -अशणकम्टोगमिरधाति, न दइष्यगुणौ ; केवलं च Fetes, न गुणसदड्धितम्‌- दति तयोः सम्बन्धस्य वाचिकां ष्टोमम्तरेश कथं सम्बन्धो गम्यते 21 “चाह, --श्रम्सरेशापि wey, एकविभक्तिनिरे जात्‌ सामानाधिकरण्यम्‌ R खध्यायेर पादः॥ २९७ खा. अवगमिष्यामः, यथा नोणमुत्पलम्‌-दइति'। तदनुपपन्नं, ूपात्‌ MUM गुणवचनता, कर्पनीयन्तु एकविभङ्गिसंयोगात्‌ एकदा यनोजजम्दसन्निधानाच तदे कवाक्धतामन्युपमम्य WHET यनीब्दसामानाथिखरण्यं; न ख, festa aad बलीयः। त्यात्‌ श्रशडेतत्‌। | "तज SAMA, यदा केवलगुणवचनताबां weg: Waar नान्येन सम्बन्धं लभते, तदामनुपरेअकत्वात्‌ श्रानथेक्यं माभूत्‌ —tfa द्रष्यपरतामापद्यते, तस्यामवस्थायाभेकविभक्गियुक्तेनैक- इायनीञजग्देन स्निदितेनेकवाक्छतामापद्यमानः समानाभि- करणो भवति, तथा च छत्वा, नीलमुत्पलम्‌-- इत्युप पद्यते, स चायम्‌ अरुणाञ्ष्दः तस्यामवस्थायां qua, न fe रस्य खार्थमभिद्धत इतो विच्छिन्नस्य acta) कुतः ?। येनेव हेतुना सम्बध्यते क्रीणातिना न, नामुत्ताम्धैः क्रियायाः साधनं भवति- डति; न च, क्रिवासाधनैढद्यैः, न fe, केवलगुणवचनः walfa इव्धमभिधातुम्‌- इति स ण्व Ba: भरकरणसम्बन्धाभवेम्पि, त्रापि सम्बध्यमानः क्ियाभिवा सम्बध्येत, तत्साधनेवे FA, तश्चोभयममप्यनु फपञ्चम्‌। अतः अन- शैकत्वपरिजिद्ोषेया सन्निद्धितेनेकष्धायनीञ्नम्डे नारुणाञ्जम्दः सम्बध्यते, नास्ति वाक्यभेदः" | | नैतदेवं, न इयमरुणाञ्म्द एकड्ायनीविश्े षणं भवितुमद्ेति। fe कारणं १। करणविभह्या तुतोयया समुखचरितोम्यं, तेनैतेन तृतीवायुलिखामण्यात्‌ क्रियाविद्चेषणेन भवित्यम्‌, कारकाणां fe क्रियया सम्बन्धी न दष्येण-दरति। सं एष अतिसाम- श्यात्‌ क्रियाविशेषणम्‌, एकवा क्यत्वात्‌ एकड्धायनी विच षणं ; रति वाक्याद्धलोययी, तद्ान्नास्थेकद्धायनीसम्बन्धः-- aia | ननु च गणस्य कियासम्बन्धाभाबात्‌ अरविंवच्िता कारक- Ze २९८ मौमांसा-रथ्नै भा. अङ्किः*- डति एकड्धायनीसम्बन्धोग्यमथ्थवसितः'। एवमि नोपषद्यते,- यदि कारकामिधानम्‌ अविवशितम्‌- इति गुश- अम्देनेतेन इग्धम्‌ अभिधातुमिष्यते, तदा भ्रातिपदिका्स्या- ष्थतिरेकः-दति प्रथभाविनङ्किः भाभोति। न fe तुतीयाग्त- स्तम भिसम्बन्धं अक्रोति ayy, न चान्यथानुषपक्िः-दत्यन्यो- मस्यानुपपद्यमानोग्थेः wad करुपयितुम्‌, यथा, aT तिति माणवकः- इत्युक्ते उवस्लनेगनुपपद्यमानो न श्वे गवि वा करप्यते, अरभिसमीपवचन रवा्थवसोयते ; तददि हाप्यप्रथ- मान्तः अष्टो न कथञ्चिदम्यव्तिरिक्ते प्रातिषदिकाथं भवितु- wtfa—efa तस्मात्‌ काममनर्धकोम्बगम्यतां नास्थैक्ा- यनोसम्बन्धोम्भवसातच्धः। "चह, न ब्रूमो,-न कारकम्‌ अङ्शाञ्जब्दे नामिधीयते- इति, व्यक्तम्‌ ्रश्णगृण विजजिष्टमेतेन कारकमभिधीयते। कदा- चित्‌ तु किञ्चित्‌ विधित्सितं भवति, कदाचित्‌ उपसजनोभूतोग्या विधित्सितः, ्रधानोभूतोम्नुवादः; तत्‌ यथा, दण्डीो-इति खपसजंनोभूतदल्डकपुरुषमधानकः अब्दः श्रवगम्यते, कदाचित्‌ q fret पुरुषे दण्डगुण विधानाम्‌ उचार्यते,--दण्डी भेषा- ware—tfa; तथा, ˆलोहितोष्णीषा ऋत्विजः weet -दरति। एवमिद्ापि यद्यनुषसजंनभूतोगशणो गुणः, मधा नभूतं कारकं ; तथाप्यनूदिते कारकेमरणगुणविधानाथं वचनं युज्यते | ASA एक्ायनीसम्बन्ध उपपद्यते, नास्ति वाक्वभेदः'- इ ति। नैतत्सारः, अरर fe एकडायनीक्रीणात्योरनवनुद्धं सम्बन्धं बोधयितुमयमेकड्धायनीोज्रम्द उञ्चरितः,† स एष कथमिव अङूणा- अब्देन सम्बध्यते, तदेतदभिदह्ितमपि पुनःपुनः पयनुयुज्धते। ` * कारकविभक्षिरिति प्रा qo | † swefs इति कचित्‌ , ह ध्याम ९ OTE! I RE भा. "कयं पुमरेकष्टायनीग्दस्य क्रीणातिना, चश्थगुशेन च TATA wafterert क्रीशातिना खम्बन्धोभभ्युपगमनोयः, न पुनः areara?—cfa i अब्दप्रामाष्यास्‌,- भवति हि ferar- सम्बन्धस्य धाचिका विभक्गिरोकद्धायनोश्ब्दमनु निविष्टा, नतु गशसम्बन्धस्य वाचिका) “का पनः क्रियासम्बन्धस्य वाचिका, का वा गुणसम्बन्धस्य १ इूति'। कारकलस्षणा क्रियाखम्बन्धे fared भवति दितीयादिः, अविवश्िते पुनः कारके, सम्बन्ध- ाचबिवश्चायां oat) न च अचर षष्ठीं पश्यामः, पश्यामस्तु wy तृतीयाम्‌, अतः क्रीणातिना सम्बन्धमभ्युषगच्छाम एक इायनीअब्दस्य, नारुणाश्रब्दे A— TA | ‘cag ate भवति अच सम्बन्धो, नीलमुत्पलम्‌- दति खचयते,-भवति, न तु श्ुतिल्णः, किं तु THAT खत्पलज्जम्द सन्निधाने ACTH नीलश्रग्दस्ते नंकवावधतामभ्युष- गच्छन्‌ न अजदत्खार्थटत्तिः खत्पल विदैषाभिधानपर उचथाय are: सम्बन्धमभ्युपति | ‘attra Taegu: area अरुणिम्ना समं सम्बन्ध एकड्ायन्या युच्छते'। न-इति बमः तिद TTA. यसी, fara: क्रियासम्बन्धमाइ, न गुणसम्बन्धम्‌। “यदि wa अरतिसामण्यात्‌, क्रियासम्बनग्धोपग्युषगम्येत, एकवाक्यत्वात्‌ अपि गुणसम्बन्धः'। नवं अके, यो अन्येन सडह सम्बन्धुमु्ायते न तत्समीपगतोप्प्यन्यः तेन सद सम्बन्धमद्ति, यथा, भाया राशः, परुषो रेवद चस्येति warfare ewan दजअन्दो न परुषेण सम्बध्यते, तदि क्रयाविशचैषणाथम्‌ उश्चार्यमाण एक दडहायनीशब्टो नारुणाञअ्जब्टे न सम्बन्धमद्ेति | ITE, सत्यमेवमेतत्‌, असत्यामाकाङ्कायामानन्तर्यमकारणं, सवच तु बाधिते WETS वाक्धाथे उपपद्यते, नान्यथा, सामान्य- जि fe पठं, विदेषहजि we, . सामाम्येनामिप्रटलानां २९० मोर्मांसा-दश्रने भा. पटाथानां यदिशेषम्वस्थामं, स वाकाः, तदेतत्‌ eH, (१ । ९। २५ ख०)--“ agar क्रियाथन समाम्नायोम्थेस्व तज्लिमित्त- त्वात्‌ः- इति, तच प्रल्यश्ादिभिः पदाथा, वाक्धाथः पनरान्‌- मानिकः, तदेतत्‌ चवगम्यर्ता,केवसलख्ा्टत्ति परममुपदेज- कम्‌-इूति पदान्तरेण सस्निद्धितेनेकवाक्यत्वमञ्युपेति, नान्यथा —tfa, afex यद्यप्येकद्ायनीञब्दः क्रीणातिना सम्नध्य- मानः छताथा न पद्ानपरेश सम्बन्धमाकाङ्खति, TOT ATE: तु पदान्तरे सम्बन्धम्‌ अलभमानः अरनथकः- दत्येकद्धायनी- अब्दे नेकया कता मभ्युपेतिः। ननु उक्त क्रियासम्बन्धाया, ना- इणा सम्नन्धाथः- इति | ‘ATE, TOT IST चानथेक्धपरि हारायोभयसम्बन्धा्थः इति वदामः, अन्याथमपि शतमन्याथमपि शक्रोति कन्नम्‌, तत्‌ यथा, AIIM कुर्याः प्रोक्ते, ताभ्यख पानीयं पीयते उपस्पुज्यते च । एवमिद्धापि क्रयसम्बन्धाथमेकष्दायनीश्ब्द उच्चायेमाणोग्सणाञब्दे न TE सम्भत्स्यते, न किञ्चित्‌ दुष्यति | तस्मात्‌ न वाक्छभेदः- डइति। नेतदस्ति, यद्यप्यय्मशणा अन्दः अनथंको माभूत्‌,- दत्येकहायन्या सम्बध्येत, तथापि सवस्िन्‌ करणे fateruta, wet सोमं क्रीणाति-इल्येष अब्दः क्रोति विशेषम्‌, न fe अयं विदेषणत्वेन उचार्यते, ढि तद्धि ayaa विधोमते | “ननु अरपुवाम्पि विधीयमान एकड्ायनीक्ब््वत्‌ इतरेण qnizend | कथं ?। प्रयोजनाय डि weraare: weg बेनाथेः, तच्छ लाषत्भयोजनाय श्रवकरुप्यते, सज्जिह्ितदख बुद्धौ भवति, तेन बुद्धौ सन्निङ्धितेन wart साकाङ्खः अब्दः सन्बन्धयितुम्‌- chr | नेतदेवं, यो fe weenqata: अन्धको भवति, ख -सम्ब थ्यते, नान्यः। कुतः एतत्‌ ?। सम्बध्वमाने डि सामान्यं fracas, लज वाकेन शतिः पीडिता स्यात्‌। न चायम्‌ Q ्यध्यामे ९ पादः I RAY भा. ऋसम्बध्रमानः क्रीणातिना अनथेको भवति, प्रकरणगतामिः एकद्धायनीभिः* अभिसम्मत्स्यते | ‘AT एतत्‌ CH प्रकर णेपष्यस्य सम्बन्धोग्नुपपन्नः- इतिः। नानुपपन्नः, एकल्थिन्‌ बाक्छेभ्न्योम्धः विधीयमानो नान्येन सन्ब- wa, वचनव्यकङ्धिभेदात्‌, अन्या fe वचनव्यक्िविधीयमानस्य, श्रन्या गुणेन सम्बभ्यमानस्य । Ware araa बिधौय- मानोग्था, श्नातवत्‌ अनूद्यते Teas, न च सषटद्चार्य- माणो Aiea waaay भवितुमषति, रक्ायनोजब्दः ma बिधीयमानोम्क्रातवत्‌ स्यात्‌, WUT सम्बभ्यमानखु Waa! वाक्यभेदे Ya रोषो भवति, मरकरणे तु वाक्धाकरैः feargerncife च भराप्तानि, a: इदः वाक्धाग्तरविद्ितं सम्बध्यते, तजर शन्यस्छिन्‌ विधीयते, च्रन्यस्िन्‌ वाक्येम्नूद्यते इत्युपपन्नं भवति। तस्मात संबोगतोग्बिशेषात्‌ प्रकरणा- faaure wafers प्रकरणे द्रष्येषु निये्ः-दइति | एवं प्रि ब्रुमः, अथेकत्वे इग्धगुणयोः रेककम्याज्नियमः स्यात्‌--इति, यच Wee शूयते दरश्यगुणयोः, तच टष्यगुणा- wafers were नियम्येमातां। कुतः !। रेककम्बात्‌ एककाये- त्वात्‌, एक॑ हि कायं Kaye: श्रूयते क्रयसम्बन्धः। कथमे- तत्‌ अवगम्यते !। एकवा क्यत्वात्‌। कथमेकवा क्यत्वं !। अरुणया पिङ्गाच्या एकड्धायन्या- इति ्रषयेवसितोग्धेः साकाङ्खत्वा- दमिधातप्रतिप्ोः, सोमं क्रीणातीति तु पयवस्यति, तयोरेवं नेरत्वक्धास्‌ | यद्येकका्यता किमिति विकरुपो न भवति !। नैत- देवम्‌ "एकाथोस्तु विकर्पेरन्‌- इति विकरूपधमाणौ arya: -इत्ययुज््ेः्ं पयेनुयोगः। कथं । पर्यनुयोगो नाम स भवति, यः खपश्षं साधयति, विपक्षस्य च प्रतोपमाचरति, नख * सृकषाबनोनभिरिति ato Sto wert नास्ति । शरश मोमांसा-दश्रैने भा. विकरपोम्खयत्प्षस्य पमरतीपमाचरति, कयेणारुशिमासम्बन्धेः- इत्येष नः ce: न च विकर्षो नानाकायत्वात्‌ | "मनु certs उक्तम्‌- एकं कायम्‌- इति, तच्चापि विशद्धम्‌,-- णवं fe पूवमभि हितं,-श्रमूत्तत्वात्‌ गुणो न क्रियया सम्बभ्यते- इति, इदानीं विपरीतमनिधोयते,- उभावपि दव्य गणौ एकार्थे क्रयममि निवैत्तयतः- शति'। उचयते, नैतदिश्दधम्‌, न च विकरपः, एकं काय्यं, सामण्यभेदस्तु, Ware ड Fy frat भ्त्युपकरोति, गुणस्तु fafwerat साधनम्‌। "यद्येवं, न ate गुणः क्रियामभिनिवेत्तेयति, साधनस्य रसौ faten:— इतिः नेतदेवं, गणस्य क्रियामनिनिवेत्तयत एतद ब साम्यं, यत्‌ साधनं विद्ष्यात्‌। श्राकाङ्खति चक्रिया areata चिदभूतो fe गणः साधनं सच्चयति, असति चङे न TWA, _ कतमत्साधनं क्रियायाः डति, ततः क्रियां नाध्यवस्येम कन्तेम्‌- दति भवति क्रियासाधनं गुणः। नचेवं सति fanaa} जवति, यथा श्रधिकरणस्य कच्चादीनां च, ्धिकर्णं fe क्तादीनि धारयति, तान्यधायमाणानि न अल्ुवन्ति क्रिया- मभिनिवर्तयितुम्‌, तथा कत्ता करणादीनि TATA, तान्य- समाद्धितानि न again स्वं खमथेमभिनिवेत्तयितुम्‌। यद्िंस्तु साधनोपकारे काये afer उपकारेग्न्यत्साधनं बिधीयते, ara विकरपो, यथा ' त्रीडिभियजेत, यवेयजेतः- इति, rE fs तष्डलनिहत्यथाः। "एवं afe तदेवेदं ward भवति, एकड्धायनीोविधानं तदिञजेषणं च शररुणो गशः, तच स एव दोषो वाकभेदः प्रसज्येत -इतिः। न जरूमः,--अरुणाअग्द एकद्ायनीोञ्जण्टे न सम्बध्यते इति, fe तङि क्रोणातिनेव सम्बध्यते, णवं fe श्रूयते, CATA क्रयमभिनिव्येत्‌- इति, यथा ख तेन fare तथा बतितश्थम्‌ मवति, न चाविर्जिंषन्‌ साधनं, गुणः क्रिमा- 8 अधयाये ९ पाद} RAB भा. ममिनिबेरत्तवतीत्यथेत्‌ areafatewnt प्रतिपद्यते, यथा erent पचेत्‌- इति क्रियासाधनत्वेन निरिरेम्धात्‌ सम्भवने धारणे ख स्याली चापारयति तददिद्ापि इव्म्‌ । AGT नास्ति वाक्छभेदप्रसङ्गः-इति। “नन्वेवम्‌ अपि वाक्यम्मिद्धेत। att! भत्येकं बाक्यपरि- watfrger—eia, यथा रेवदत्त-यश्चद्त-विष्लुमित्रा भोज्धन्ताम्‌-इति प्रत्येकं भुजिः समाप्यते, यथा च यस्य पिता पितामहः सोमं न पिवेत्-इति। एवमिदहाप्यङ्णया क्रीणाति, एकदायम्या क्रीणाति-डइतिः। नेतदस्यत्पस्षस्य बाधकं, एवमपि ma एव अरुणिमा निवेशयति, न watery भरकरशे- डति । सत्यभेष टोषो न भवति, किं तु श्रनश्णयापि एकडायन्या क्रयः NTN, अरुणया चानेकडायन्या, ay यदुक्तं द्गुणयोनियमः- इति, सा प्रतिज्ञा Hae) न तद्धि ब्रूमः, वाक्छभेदः-डइति। कथं १। क्यस्य fe दरष्या- रणिमानौ उपदिश्येते, न क्रयः तयोः। न च, प्रधानं प्रतिगुणं भिद्यते, भरतिप्रधानं fe गुणो भिद्यते-दति, afer चायं दृष्टामः,- समुदाये वाक्यपरि समास्िः- इति, यथा गगाः wet दण्डयन्ताम्‌-इति, तथा अरमिषुत्य इत्वा भश्षयन्ति-डइति। तस्यात्‌ डभयविञ्चेषणश विञ्जिष्टः क्रयो विधीयते | ‘ag पुनः afey racy gun सति एकान्तेन अवधायेते,- समुदाय एव वाकयपरिसमास्षिनं प्रत्यवयवम्‌- इति'। श्रजब्रूमःः-इड द्र्यारणिमानावुभावपि क्रियासम्ब- द्ावुपलभ्येते परस्परेण सम्बद्धौ, marie दश्ार्णिमाभ्यां विर्चिष्ट उपलभ्यते नान्यतरेण, तज यदि gary अङणिमपर च भवति वचनम्‌ इदः, ततः भ्रत्यवयवम्‌ Hast क्रयसम्बन्धः; अथ कऋयविधित्सयाम्भिधीयते, ततो यथेवायम्‌ रकड्धायनीवि- RRe मौमांसा-दश्ेने भा. जिष्टः, एवम्‌ अरणि विञ्जिष्टः-- इति नियमतः* खभयसम्बन्धो-. ख. भा. ATTA | न च, चच दव्यारुणिमामौ Kraay, ईैष्वितस्तु त्रयः, tafe safaris सोमः परिप्राम्यते,।- genefa- मानौ क्रयाय सन्ावोण्सितौ स्यातां, नान्यथा। तस्यात्‌ कयो विधोयते, स च नाम्यतरविर्जिष्टः प्रतीयते- डति समुदाथे वाक्परिसनारसिः इइ निद्ोयते। यदा चेवं, तदा न, एक- यनम्‌ मुत्क्षा way Ta करयसाधनमस्ति, न चारुलात्‌ अन्यः साधनस्य विशेषको गुणः- डति, नियमः सिद्धो भवति। WT वदामः,- यदि क्रयस्य साधने गुलोगभिसम्बन्धमुषेति, तदा वाक्ये frets ऋरयसाधनत्वात्‌ अरश्णिमा अदिन्‌ दूष्ये न निवेश्यते, किमथम्‌ एकवाक्धता Wawa साध्यते? इतिः। तदेतत्‌ अभिधीयते,-- भिन्ने fe वाक्ये एकद्धायनीलाचनकः क्रयोःःवनुद्धो भवति, अरूणासाधनमपि क्रयानर, न aR कड्धायनीसाधने क्रये श्वरुणिमा विदितो भवति, aa यत्‌ may अरणगुण विभिष, तज्राधोत्‌ प्राप्तम्‌ अन्यदपि साधनं भवति, तदपि विर्थंषन्‌ seul गुणः तेन सम्बध्येव ! रएक- वाक्यत्वे तु तत्‌ परितं भवति । aang साधु ्रभिधीयते,- TaN द्गुणयोः रेककम्यात्‌ नियमः स्यात्‌--इति ॥ (RI ९।६ We) ॥ सर्व्ववां यहादीनां सम्मागाद्यधिकरणम्‌ | (यदैकलतवन्धायः) | रकत्वयुक्तम कस्य खुतिसं योगात्‌ ॥ १३॥ (Fo) ॥ अस्ति ज्योतिष्टोमः" य ud fasta सोमेन यजते-इति। * नियोगत इति प्रा wo | + परिसमाप्यते इति ute पर | १ अध्याये ९ Ue | श्र भा.तत्र अयते," द््ञापविकेश+ यदं सम्मारिः- इति, तथा अभि रोषे शूयते. अगरेस्तलान्वपकिनोतिः- इति, त्था द्- पुटब्रासयोः शुयते,--“ पुरोडाशं पयेधिकरोतिः- दति । तजर URE: -किमेकस्य यस्य, कस्य गनः, एकस्य Wher च सम्मजनादि कश्यम्‌, उत सवषां aeut सवधाम्‌ शन्नीनां सवषां पुरोाशानाम्‌!-इ्ति। किं प्राप्तम्‌! एको बः, waft: एकः पुरोडाः इह awe) कतः ?। शति संयोगात्‌, एकत्वशरुतिसंयुक्ना एते पाथाः, एकं fe दष्यमेषु yaa, wera च fe कमणि यत्‌ अष्ट wy, तत्‌ अस्माकं प्रमाणं, यथा वमुमाखभेत- इत्यु एक एव Ty पुमा यासभ्यते, रवम्‌ अचाष्येको qe: सम्भाजनीयः, wae अयस्तु सान्यपचेवानि, रकः पुरोडाः पयेधरिकत्तव्यः- दति ॥ ख. सर्वेषां वा लघ्चणत्वादविशिष्टं हि wee ॥ १४ ॥ (सि०)॥ भा. नेतदस्ति,- यद्धादिष्वेकत्वयुङेष्वमी पदाथाः कर्लद्याः- इति, सव हाः सम्माडब्याः, सवग्योभद्रिभ्यस्तु णान्यपचेयानि, पुरो्धाज्माचश्च पयधिकत्तच्यम्‌-इति। कुतः !। यडज्यास्या za खश्चयित्वा सम्भागादि विधीयते, अविष्टं ख aed wagay, तथ न गम्यते विशेषः, को यदः सम्मार्टष्यः, को न -ङ्ूति, सामान्यावगमादिशेषानबममाओ स्वेप्रत्ययः। तथा अिपुरोद्धाशानामपि। ‘aq wares शूयते, तत्‌ विदधेच्यतिः। ania, एकत्वं fe श्रूयमाणं यद्ादिष्वेकत्वं ब्रूयात्‌, न दितोयादोन प्रतिषेधेत्‌, एकत्वस्यासौ वाचको न दितोयारेः * ट्‌ श्ापविनं area इति area: | 2 pd २२६ मौमांसा-दर्जने भा. प्रतिषेधक तेन अप्रतिविद्धे दितीबादौ सानान्यवकमेन परान्नम्‌ सम्माजनादि किमिति न क्रियेत | ‘aT एतत्‌ स्यात्‌, एकवचनम्‌ CE Weare पापे एव wafa xe, दितीयादिषु च, किमम्यत्‌ कुम्बात्‌ अन्यतः परिसद्खुयायाः, न Yared परिसद्चश्षीत दितीयादीन्‌, अनथेकमेव स्यात्‌, wali च हितोयादीन्‌ निवर्तितुम्‌, यथा, “शश्वाभिधानोमादके- इति गदभाभिधानं परिसश्चषटे, एवम्‌ quite दषटव्यम्‌-डतिः। नेतरे, तज मवस्याभिधान्याञख यः सम्बन्धः, तदमिधान- परम्‌ वचनम्‌,--' इमामगग्णन्‌- इत्यद्वाभिधानीोम्‌- इति, न Waa मेण, “ खदत्तेः- इ तिलिङ्धेनैवादामे ATA मवस्व परिसङ्कया gar! इष पुनयदेकव्नं Fe Bed, तत्‌ शरूयमाणमप्यविधोयमानत्बेन न ferries भवितुमति, यथा, कश्चित्‌ ओदनं निर्दिश्य ब्यात्‌,-यव एनं wey कथित्‌ शवा माजारो वा, स निवारयितष्यः- इति, तच यदि भशशं निमित्तत्वेन विधीयते, न, शवमाजारसम्बन्धः, ततः काकोरप्या- गच्छन्‌ निवायेते, शरूयमाेम्पि शुनि arnt वा शवमाजार- सम्बन्धस्य निमित्तत्वेनाविधीयमा नत्वात्‌ । एवम्‌ इ दाप्येक- त्वसम्बन्धस्य अविधीयमानत्वात्‌ इूयमाशेःप्येकत्वे पद्मां संग्ञ्धेत-इति | म च, अच टष्येकत्वसम्बन्धविधायकः HS eT | “ननु सम्माठि-दइति'। wee दष्येकत्वसम्बम्धस्य विधायकम्‌ । कस्य तद्धि !। टदरष्यसम्मागेसम्बन्धस्य विधायकम्‌, एवं अत्या खपदाथा विदितो भवति, इतरथा ara परपडाथा विधो- येत! त्य सम्भवे च वाकं कमते, न सम्भवन्तपां wil! अ्लोगविधीयमानं विदेषणत्वेम, एकत्वं न हितीबादहीम्‌ परति- gaat: एषं सति म, दितीय.दौ canine किवमाणम्‌ श खध्याये ९ पादः। २२.७ मा.अचीरितं मवति, aires वा, यथेव हि तत्‌ एकस्य अतम अवगम्यते, तथा हितीयारेरपि | अयं चापरो दोषः,- न तदेकत्वं Yee सम्मागादौ विषये नियम्येत, न fe, सम्मागेदिः, यस्िन्‌ दृष्ये एकत्वं निखम्येत, तस्य विेषणशत्वेन भवति, विधीयते fe wa सम्मामादिः, न भ्राप्रो खथ्ठत्वेन इव्यस्याम्नायते, न fe, यौगपदयेन विधातुम्‌ अक्षते, Swords च cerca; प्रसिद्धसम्बन्धो fe ज्क्रोति खथयितुम्‌, म चाविद्धित णव्नातीयकः भब्दाव- गम्यः प्रसिद्धसम्बन्धो भवति, विधोयते च सम्मागेादिः, तस्यात्‌ न बिद्धेषकः, म चेत्‌ विद्धेषकः, न द्रष्ये एकत्वं नियम्यते- दनि wey STH ‘Tq एकत्वं सम्माग war! तज्ापि दयी गतिः स्यात्‌, एकत्वं प्रधानं, सम्मा वा, AS उभयमप्यनुपपन्नम्‌, न तावत्‌ एकल्धस्य सम्मा गेः शक्यते क्तम्‌; न च, KE क्रियमाणः एक- त्वस्योपकरोति केनचित्‌ प्रकारेण; न च, एकत्वस्योपहलतेन किञ्चित्‌ प्रयोजनम्‌ अर्ति, न fe, तत्‌ गुणभूतम्‌ श्ुतम्‌। “शब wart सम्मा प्रति गृणभूतम्‌-इतिः। तदपि न। कथं ?। अमुत्षत्वात्‌, न fe तत्‌ सम्मा निष्पादयति यद्यप्यन्यत्‌ san क्रियां निष्णादयति साधनं विर्िंषत्‌, तथाप्येतत्‌ न भवितुमदेति, न दि, अचर यदः Garin, सम्मागाम्ब गहाय चोद्यते, स fe प्रयोजनवान्‌, करुप्यप्रयोजनः सम्मागः। यदि यहः सम्माभेस्योपक्यात्‌, तदुषकारिश उपकरोति- इति सम्मार्गस्य खउपकरारकामेकत्वं भवेन्‌, न त्वेतटेवम्‌। तस्मात्‌ एकत्वसम्मागयोः असम्बन्धः | — "ममु प्रधानभूतमपि were सम्मा निष्पादयस्येव, wa: तत्साधनं तच्च वििंषत्‌ तदुपकरिष्यति, यथा gears दधनि पयसि चर प्रणीता धमाः पाके SIRI! परिधानां च ART मौमांसा-दश्रने भा. परिधौ great बन्धने । तस्यात्‌ चवम्‌ असमाधिः- हति | अच उचयते, न ब्रमः,-श्रवदथ साधके न भअक्तुवन्तुपपकन्तुम्‌ - डति, fa afei—aer प्रधानभूतं यादि शखशत्वेन उचयते, न तदा एकत्वस्य यंद्ादिना संम्बन्धः, न सम्मागा- दिना-इति। कथं !। वावत्‌ इ लस्षशत्वेन किथित्‌ ख्यते, संवादः wa भवति, न तु तद्विधीयते विश्चानाय। (किमथे तद्धि उचायते 21 wane किञ्चित्‌ विधायिष्यते- डति, तदेतत्‌ ग्रहादि शयित्वा तस्य सम्मागादि fat तत्‌ यथेकत्व- सम्बन्धोग्परो TeRs सम्मागादो वा vers fanaa, cay: सम्बन्धयोविधानात्‌ fear वाक्वम्‌। अथोचेयत,- यादि लसयित्वा तस्य एकत्वसम्बन्धो विधीयत, न सम्माभादि- सम्बन्धः- इति, तथा च सम्मागादीनाम्‌ अश्चवनं WATS! — इत्यभ्युपगतं स्यात्‌, नचेतरेवम्‌। तस्मात्‌ खभाभ्याभेकवचन- स्या सम्बन्धः-इति। एवमेतदेकत्वं द्धस्य न किञ्चित्‌ खपकार' करोति, न सम्मागस्य, एवमेव सदनृदयते। तस्यात्‌ नैतत्‌ किञ्चित्‌ पि कतुम्‌ विवच्यते- दति सवेषां प्रहादीनां सम्मा- गाङि कर्तव्यम्‌ इति। कुतः ?। संयोगतोमविश्चेषात्‌ प्रकरशा- विशेषाश्च | | "यदि अविवलितभेकत्वं, कथं त्धकवष्वनम शाते ? ननु asy विव्ितेषु वजवचनेन भवितथ्धम्‌'। उचयते, न wat तदिचारयामः,ः-एकवचनमुशार्यितच्यम्‌, न उच्चारयितश्यम्‌ - इति, उञ्चायमाणे सति किं प्रतिपसषश्यम्‌ ?-एकश्न्‌ एव सम्मागादि, उत सेषु? दति, त्च स्त्विति रधापितम्‌। अपि च, न विमक्तेवेचनमेव ut waited, किं तद्धि कारकसम्बन्धोपि, विव; शते wart कारकसम्बन्धायेमस्य डशारणम्‌ भविष्यति। तस्मात्‌ नानर्थकम्‌ । रपि च, यहः मातिषदिकाथेः एकत्वं विभकतेधथेः। ‹ किमतः ? १ WATS ९ We: | RRE भा. eee! Day अतो मवति, प्रातिषदिकाथगतं fe fata: way yeas वदति। ‘wad सति fa न, सम्मागश सम्भत्स्यते --इतिः। aa fe सम्बध्यमानं वाक्येन सम्बध्येत, न च, श्त्या, Wan सम्बध्यमानं wey अन्येन सम्बन्धमद्ेति। असम्बभ्यमानस्तु एकत्वेन सम्मागा, यदि Rarcefafae: कियते, न fate fared भवति, नचैकत्ववि- fae: सम्मागादिः, पद्ादिनाबस्य च विधीयते-इति किमिति दितोयस्य ततीयस्य च न्‌ क्रिदेत- इति ॥ ख. चोदिते ठु परायत्वा्यथा- सुति प्रतीयेत ॥ १५ ॥ (sito fete, ॥ | भा. श्रथ GEM, (RWI Ue We)— ae, पण्युलाखभेत- इति एक way पंपयुखाखम्यते, एवमिदमपि- डति, अस्त्य वैपरीत्यम्‌ CW TUT SEAT, तच पुनयागा्थेः पशुः। किमेवं ala मवति? ओ यागार्थं परिच्छिनत्ति, ब यागस्योपक- सोति, witheta न wall यागः कतुम्‌- इति, नतु Tee केनचिदिजजिषटेनं सम्मागेः ewer, यत्‌ यद्धं fasted सम्मागे स्योपकुमात्‌, TAY एतरे कत्वं यागं परव्युपदिश्यते। “ननूक्त (२२४.। ऽ प०)- प्रातिपदिका्घंगतं wore faerie: शुत्येवामि बदति- इति, याभे एतत्‌ बकेन विभास्यति, तष वाक्धात्‌ खुतिवेशोयसी- इत्युक्तम्‌ | सत्यं, अज्र ओौतोग्मिसम्बन्धो विव- wat, अविवश्यमाणे च वाक्यावगतः सन्‌ IgE तथ्यो भवति, Ted रकः पसु ्ाशभ्यते- इति, teat न सम्मागेस्योष करोति- इति न यदं जक्रोति बिशेदुम्‌। तस्मात्‌ अनिवश्ितम्‌ दति ॥ (REL १७ Bo) tt प्ण पणिः यरी रिं * ‘ufcfenfu’ इति पाठ, ale Ato Wo | रणवका० Mle To | RRo मौमांसा-दशने थ चमसादौौ सम्भागेायपयों गाधिकरगम्‌ | ख. संस्काराद्वा गुखानामब्यवस्था स्यात्‌ ॥ १६ ॥ (पू०)॥ भा. चस्ति ज्योतिष्टोमः, तच खूयते,-- दथापविजेण यदं सम्मारिः --दति। wa एषोग्याम्धिगतः,- सवे wer: सम्मा्जितष्याः-- इति। इदमिदानीं सन्दिद्धते,-- कि? चमसा अपि सम्मार्ष्याः खत ल ?-इति। किं ताषत्पराप्तम्‌ ?2-मसाद्यपि स्वं सम्माज्यम्‌-इति। कुतः ?। ‹ संयोगतोगवि्ेषात्‌ मकरणाविदधेषा्च- इति, यथेव fe यद्धाणामपुवेसम्बन्धः, एवं चमसानामपि, यथेव च गराः “faq प्रकरणे, एवं चमसा अपि । तस्मात्‌ सवच ae | ननु TET शूयन्ते, ते चमसानां निवक्ेका भविष्यन्ति, SUA, NMA Tee भविष्यति, यादि Dasa, यस्धिन्‌ agar: सोमो व्यबसिचेपत,ः- इत्येवम्‌ wag तत्सव सम्माजितव्यम्‌ ; यथां भोजनकालो वन्ते, स्थालानि सम्द्च्यन्ताम्‌,-इृत्यङ्गे, यानि यानि भोजने उपयोगमद्न्ति, तानि तामि wale सम्ज्यन्ते, स्थालब्रदणं ख शखायम्‌- cf गम्यते; र्वमिदापि दषटव्यम्‌-इति। "चयते, लोक्ेमयल णः dere, येन Vary: सम्डष्टेन, CULAR वा स स GAT! इहतु WW अग्दलशणः, WEY बस्य सम्मागेमाह, तच किमथ श्रुतौ सम्भवन्त्या TUM] लखणया करप्यते'। sara, सम्माद्ि- इति Tana weaned विधात्भेष weg: waft sates, यद्सम्बन्धे तु बाक्छन, अुतिख बाद्ाद्धलीवसो | aay खच्चणया TE अब्दो वण्यते, न, यथाओ्ुतः- दति, तेन, यो यः सम्माजन- संस्काराः स ख सम्माजितब्यः, TARA वतिेत एबन्ना- तीयको गृणः- इति ॥ a. ना. १ GW १ पारः। २९९ व्यवस्था वा अर्थस्य श्रुतिसंयोगात्‌, तस्य शब्दप्रमाख- त्वात्‌ ॥ VOU (FR ) ५ वतिषेत Thay सम्मागा, न, चमसेष्वपि Wee Cf aa?) were ओतिष॑योमात्‌ यमाणो fe यदो न खल्खंटव्यः, seqayar afta बाध्यते यद्म्‌- इति, प्रमत्तगीतं तचभवतामित्यवगम्यते, न च Taw! AST. Temea यद्धं wwe तस्व सम्मागैसम्बन्धो विधीयते | न चाबिद्धत्‌ सम्मा, भक्ति तत्यम्बन्धं विधातुम्‌, अतो विरधात्थेव एष अब्दः सम्मागं। न च ुतिाधिष्वते। कुतः ?। सम्मारि- दति सम्जिगतं yearned अत्या aif विधा- तुम्‌, म तज BRAT, खल्पाद्यमाने वा सम्बल, परेश वा सम्बध्यमनि- इतिः; तेन न रसम्बन्धेःपि अुतिबाधिता भवति, अतो येष्वेव सम्मागा अवस्थातुमदति- दति । ‘aq पूवेसंयोगाविश्चेषात्‌ प्रकरणाविञैषाश्च चमसेष्वपि भषञ्धते, न Tear विधानम्‌-दइतयुक्कम्‌'। अचर ख्यते, प्रकरणवद्धिः एकवाक्वतां wear अक्रोति तच विधातुम्‌, न, अहत्वा WHat; सा च प्रकरथात्‌ अनुमीयते, इयं पुन- TEMA CE मत्या, ASN न प्रकरणे विधानं, Te कत्वसम्बन्धे पुनरत्डचज्ध खाये, न wales विधातुम्‌। तद्यत्‌ बेषम्यमस्य, यदेकत्वविधामेम । यदुक्षम्‌,--यथा स्वालानि सम्मज्धन्ताम्‌--इ्ति eye, तदटिषहापि-हइति, परितम तत्‌ लीके कमै लशं, weed पुनवरे- दति (RI! Bu Wo) ॥ RRR मीमांसा-दण्ये SHEN gate पशरुषम्भताधिकर बम्‌ | आनथकवधा तद्‌ ज्गषु ॥ १८ ॥ वाजपेये गूयते,“ सपतदजारजिवाजपेवस्य Fa भवति इति। aw सन्देदः,- किं सप्तदश्ारनिता वाजपेयस्य ag- are निविशते, उत ware? निविशते -इति। fa ताषत्‌ मासम्‌ OST — इति । कुतः ?। वाजपेयस्य यूषाभावात्‌, यत्‌ वाजपेयस्य अस्ति पां guage, तथ भवितुमरेति, अस्ति च घोजिपा्ं, तच खारिरत्वात्‌ अदत्वा यूपसङ्शं, aw निवेशे सति वाजपेयशब्द wyaa भवति, इतरथा बाजपेयाङ्गे पथुयागे Gea वाजपेयजब्दो इस्तः इति मन्बेत। “ननु त्वत्पक्षेऽपि Grae श्शयोद्धषाजे'। Swe, सेधा वयं SHON AAT FATAL ; ATS तु वाजपियभ्रकर- शम्‌ अनुगद्जते, तस्मात्‌ BEIT निवेअः- इति | एवं मापे ब्रुमः,“ शानथक्धात्‌ तदङ्ग वु वाजपेयजब्दः तावत्‌ सोमयागविदेषवचनः, लस्य AW युपे न प्रयोगम्‌, अस्ति लु स्वाङ्गं पशुयागः, तस्य तु पशुम्बम्पुम्‌ युपेन कारवे । ETT वापे वयुषस्व यदि संप्तरज्ारनिता विधीयते, तस्वाभावात्‌ अनयेकभेव wed आति, तत्‌ अनथकं माभूत्‌- इति योगस्य , . ष्ुयागे यूपः, तच tere: at च Greet शच्या स्वात्‌। ' मन्विरतस्थिल्षपि वे वाजपेयश्नब्टो सय णया-इति। ˆन-इति ब्ुनः, वजये खव बाजपेयब््दो भविष्यति, अश्यति ख स पशुयूयं fated, सोम्स्याङ्गस्योप- कारकः, TY यस्योपकारिख उपकरोति, भवति स तस्य सम्बद्वो मुख्येनैव सम्बन्धेन, न च, एकाकरितः- द तिद्लत्वामसम्बद्ो भवति, यथा दे वद्त्तस्य नप्ता- इति, FRG च असावनरितः, अथच रे वदसे न Heat सम्बन्धेन सम्बध्यः। तस्मात्‌ एष एव हे अध्याये ९ WNT ॥ RRR प्च श्राश्रयलोयः, न fe waferrea कलिरपि eeeray भवति-इति॥ (३।९।९ अ) ॥ चभिक्रमलादीनां प्रयाजमाजाङ्गुताधिकरथम्‌ | ख. FIT तु कमासमवायात्‌ वाक्यभेदः स्वात्‌ । १९ ॥ (Te) tl भा. दशेपुमासयोः WaT अयते,“ अभिक्रामं जुदोत्य- मिजितव्या-इति। aw सब्देः,--किमभिक्रमणं प्रयाजेष्वेव निविञ्जते उत eat मकरणे - इति किं तावत्प्राप्तं कतु- गु्ेःभिक्रमणे ब्रुमः, -वाकभेदः स्वात्‌- इति, कर्मेशा कमेणो- मरसमवायात्‌। अभिक्रमणं कमं अमुर, न तत्कमे इवनं साधयित जक्रोति, वस्त्रात्‌ न तिनेकवाक्वतां याति। अतः सवद्धिन्‌ प्रकरणे fafaad, संयोगतोग्विशेषात्‌ प्रकर णाविदेषाच्- इति। ‘aq नेन एव wae अन्यद्सिन्नपि न निवेश्यते" । उचयते, अन्यच पुरुषैः सम्भ॑त्स्यते । ° ननु भयाजेस्वपि पुरषः सम्बधेतः। aed, जुद्धोति- इति इवने एष weg: पुरषभयनं विड्धातुम्‌ अक्रोति, न पृशषामिक्रमण सम्बन्धम्‌। "ननु अन्य- जापि पुरधाभिक्रमलसम्बन्धस्याविधामम्‌'। नैष दोषः, अन्यभ ्रकरणाम्नानादङ्गभामे faa भयोगवचनोःस्व awe वचयति। तस्मात्‌ सबद्िन्‌ भकरणेःमिक्रमणस्य निषेज्ः- fa ख. साकाङ्खन्त्वेकवाक्यं स्यादसमाप्तं हि wea ॥ २० ॥ (fae) a भा. नैतदस्ति,--यदुक्कमभिक्रमशं प्रकरणे निविज्रते- दति ; भरया- 2 E ९६४ मैमांसा-दभने भा.जेष्वेव भवितुमदति। कुतः?। तैः सदास्यैकवाकधता यतः, भा. ad साकाञ्जुमेतत्‌ YAU पदे नासमासम्‌ वाक्धम्‌, “अभिक्रामं जुति इत्यत्र पयेवस्यति, भकरणाश्च वाक्यम्बलवत्‌- इति प्रया- जेष्वे वामिक्रमणं निविज्जते। "ननु अमिक्रमणममुर्त्वात्‌ दोम- निटेसावसमयेम्‌-द्त्युक्तम्‌"। उ चयते, AIT असमम्‌, कना सम्बध्यमानं शच्यति निवत्त यितुम्‌ । ait) अभिक्रमणेन समासीदति श्रावनीयं क्ता, इयमभ्युपायभुतं होमस्य, दूरादाग्भिपसाय इस्तं, जयात्‌, समासीत्‌ अन्धाभिक्रमशेन | तद्त्‌ श्भिक्रमणमुपकरोति होमस्य,-दइत्यवगम्यते । अतः प्रयाजेष्वेव निवेन्ः-दूति।॥ (8 1&1 Qo Bo) ॥ उपवीतस्य प्राकरयिकाङ्कताधिक्षस्णम्‌ | सन्दिग्धं तु व्यवायादाक्यमदः स्यात्‌ ॥ २१५ दशेपूणेमासयोः सप्तमाषटमयोन्नोकणानुवाकयोः सामिधेन्य उक्ताः, नवमे निविदः, aa काम्याः सामिधेनीकर्पाःः- "इटं कामस्यैतावतीरनुग्रयात्‌, इदं कामस्थेतावतीःः- इति, एकाद च यश्नोपवोतमाम्नातं,-“डपव्ययते दे वल चममेव तत्‌ कुरूते'- Cf) ay सन्देहः, किं सामिधेनीरेवानुन्रुवाण उपच्ययेत, डत अकरणे सवेनेव पदाथाननुतिष्ठता उप्धातश्यम्‌ {-इति। कुतः संशयः ?। उपवीतं सामिधेनीनां प्रकरणे समाम्नातम्‌, अथ fren at तासां भरकरणे {इति म grad | ननु दशपुणेमासयोरेव प्रकरणम्‌ इदं, परप्रकरणे खाभि- धेन्यः Wee) सत्यं परप्रकरणे शयन्ते, तथापि तासामवा- _ रप्रकरणम्‌ पर, भवति fe, सामिधेनोरनुब्रुयात्‌- इति faimarg वचनं, येन तत्सन्निधावभिधीयमानं तस्य-इति waa "कथं yafaed तासां परकरणम्‌--ड त्या अद्यते £ । 2 Tas ९ पादः ॥ रदे. खा. निबित्पदानि तासां भकरशं वदधति-इति। "यवं, कथम्‌, अनुवर्तते भ्रकरणम्‌--इत्याञअजह्ा ?। परर्तान्निविदां सामिधेनीगणा एव काम्या विधीयमानाः अयन्ते, यदनम्भरं यच्नोपवीतमाम्नातं, तेनानिदत्तं सामिधेनोनां प्रकरणम्‌-- इति भवति मतिः। wa: परप्रकरणे निविदः समुषनिषतिता न अवदधति। यथा दादशोपस्तामशोनधमा ज्योतिष्टोम प्रकरणे- इ a! तेन भवति TRE | afaa wee किं तावत्माप्तम्‌-सामिधेनीपरकर णम्‌ अनि- हस्तं, तज उपवीतं समाम्नातम्‌-इति। कुतः? काम्यानां सामिधेनोकरषानामानन्तस्यवचनात्‌, इदयमनुविपरिवत्तमा- नाच सामिधेनीषु उपबीतमामनन्ति, Ry वासोविन्या समाजं गुणो भवति उपवीतं नाम, किं कुबेता तत्‌ कन्तव्यम्‌ !- इति भवति तजर पदार्थाकाङ्रा, तत्र बुद्धौ सन्निद्धितेनाविप्रशृ्टेन खामिधेनीवाक्येन एकवाक्छतामुषगम्य सामिधेनोषु-" उपवीतं उपद्धयतेः इत्येष शब्दो विदधाति- डति गम्यते। एवं मरि ब्रूमः, न, ्रस्मिन्‌ TRE यरत्वयीक्घः, स निशेयः; अस्मिन्‌ सन्देहे वाक्वभेदः- दति निणेयः-दइति। कुतः? ‘saa, इह समाप्तस्य सानुबन्धस्य सामिधेनीवाक्यस्य, अस्य च 'उपव्ययते-इति वनस्य, निविदां विधायकेन सामिधेनीभिः saga मन्येन gaurd भवति, यस्य च पयेवसितेप्पि वचने तत्सम्बद्धमेवाथान्तरः प्रक्रमन्ते, न At अननृटत्तं प्रकरणम्‌, च्रागच्छति हि तत्सम्बद्धाभिधाने हदयम्‌ यन्न त्र पयवसिते वचने तदसम्बद्धमेवाथाग्तर प्रक्रमन्ते, न तज बुद्धो पूवः पदाथः मन्निधीयते। न च, बुद्धावसन्निद्ितेनेक वाक्वता भवति! दाभ्यां fe बुद्धाभ्यां षदाथो्भ्यां वाक्याथंः सञ्जन्यते, नान्यतरेण, सन्निधौ समाम्नानस्येतदेव प्रयोजनं, कथम्‌ उभाभ्यां पराथाभ्यां falwet बुद्धिमुत्पादयेयुः -इति। २९९ मौमांसा-दश्रमे भा. TAMA सड MW: Wat कतम्‌, TIAL Ce च नानन्राववुद्धो waft) aera wafeda we नेकवाकछता भवति-इति। 'अयान्येन Rate ध्यानादिमा पूवेषदा्थ॑म्‌ अवगम्य, area सक्ञनयेत्‌ः। अवैदिकः स पुरषबुद्धपूवेको वाक्धाथा भवेत्‌, यथा, अन्यद््माद नुवाकादास्मातपदं गृत्वा, अन्यस्मा नामपदं यो ATTA: सम्नन्यते, ATE तत्‌ भवेत्‌, यच अन्येन ध्यानादिना पूवेषदा्थ॑म्‌ TAT, वाक्धाथं सज्ञनयेत्‌। तस्मात्‌ नासम्बद्वाधेष्यवधाना एकवाक्छता भवति--इति निसीयते; तस्मात्‌ न सामिधेनोभिः एकवाक्धलोपवीतस्य -इति । ° ननु साभिधेनोकष्पानाम्‌ अनन्तरबद्धानां सन्निधावुषबीतमाम्नायते, तेन साभिधेनीभिः सम्भत्स्यते-इति। न- इति ब्रमः अरतिटस्षमेव fe सामिधेनीनां प्रकरणं निवित्पदेच्येवधानात्‌। वाद्येन डि सामिधेनोकषपाः काम्याः सम्बन्धमुपगच्छन्ि, न अकरणम्‌ अनुवर्ते, न च, पुनःकरपवचनेन सामिधेन्यः प्रहता भवन्ति! न fe, तज तासां वनं, करेष्धाः- इति, किं तरि, संख्याभिः सम्बन्धयितद्याः- इति, तदपि वाक्येन, न भरकर शेन । तच WHATS सामिधेनीषु यस्य एकवाक्छता गुणस्य सामिधेनीभिनोस्ति, न तस्य ताभिः सम्बन्धः। wea भकरणे यदनुष्ठेयं तत्‌ यच्नोपवीतिना- डति सिद्धम्‌ ॥ (३।९। ९९. Fe) ॥ वारक्वेषङ्गतादिपाभावां हत्यागग॒खताधिकरयम्‌ | (मिचोऽसम्बन्ध- न्धायः) ॥ ख. गुणानाश् पराथत्वादसम्बन्धः समत्वाव्छात्‌ ॥ २२ ॥ भा. शग्रमाधेये वारण- वैकद्धतपाजाणि अद्ोमाधानि होमार्थानि Q अध्याये ९ पादः। RES a भा. च शूयन्ते, TEN वारो पे वश्चावचरः" स्यात्‌, न त्वेतेम FSI, THEA यच्चावचरः स्यात्‌ जुखयारेतेनः- इति । म च वारणवेकङ्कतानां पाचाणामद्मपाधेेन सम्बन्धः। कुतः १। यच्चावचरवचनात्‌, aye एतानि Wa, aa प्रकरणं arfucar भवन्ति। तज एष सन्दे ः,--किं पवमानेष्ठिषु निवि- भरन्ते, उत दञेपुणमासादिषु सवेयागेषु १- दइति। किं तावत्‌ भाषम्‌ ? पवमानहविष्विति। कुतः !। उक्तमेतत्‌ (पु अ) प्रधानेगसम्भवन्पदा्थेः तद्ुशे करुप्यते- इति, अग्रप्ाभेयभकरणे च समाम्नानात्पवमानडविर्षां वहुणता। तस्मात्‌ पवमान- हविःषु- इत्येवं AAT | एवं प्रापने ब्रूमः, गुणानां समत्वात्‌, पवमानडविषाम्‌, शग्मपाधेयस्य च न परस्परेण सम्बन्धः ; यथा अाधानमग्नेगृणः dere, एवं पवमानदींष्यपि wate गुणभूतानि ; कस्तच Tete सम्बन्धः ?-इति। यदुक्,-श्राधानस्य अकरणे समाम्नायन्ते इति, यद्यपि समाम्नायन्ते, तथापि भकरणं बाधित्वा वाक्येन अभ्नेभवन्ति। किम्‌ इड वाक्धम्‌ ?। “यदा- wana Fala तेन सोभ्स्वाभीष्टः प्रीतो भवति- डति | ननु श्रावनीयोम् यागस्याधिकरणत्वेन गुणभूतः भूयते | स॒त्यम्‌, अधिकरणमाइवनीोयः, तथापि त्वावनोयाधं एव यागः, प्रयोजनवत्वात्‌ श्रावनीयस्य, निष्मरयोजनत्वात्‌ पव- मानद्धविषाम्‌। कथम्‌ एषां निष्मयोजनता ?। फलाश्रवणात्‌ | ‘qe फलम्‌- इति चेत्‌") सत्यं करुप्यम्‌, अरभ्रिसंख्ारस्तु तत्फलं, न खगैः, खगं करुप्यमाने feces कर्प्येत,- होमा #* ‹ यच्चावचरः यक्लप्चारदेतुः" इति माधवः ॥ † “शन्न्ाधानस्य यजतिच्चोद नारहितत्वादयक्लत्वम्‌' इति अधिकः पाठः का० संन Tol रव पाठः अन भवितुं Te A aac Ararat -दभ्ेने भा. खगा मवति, तस्व ख चआडवनीयेन अपरोम्डषटः संखारः- इति। तस्मात्‌ ware पवमानदवि्षां, नैषामाधानेन सम्बन्धः। तस्मात्‌ नाधाने Faas, पवमानद्विषां wfaq- weft! किं afe सवेयागेषु दभेपुणमासम्र्डतिष्वाधानस्य भधानयूतेषु निवेशः ?-इति ॥ (३।९.।९२ We) ॥ [५] quate वाञ्रंघ्नपाद्यनवाकानामाब्यभामाङ्कताधिकरणम्‌ ॥ (Aaya) | ख. मिथश्चान थंसम्बन्धात्‌ ॥ २३ ॥ भा. दशेषुणमासयोः शूयते, ares पौणमास्याम्‌ अनुचेति, ठथधन्वती अमावस्यायाम्‌+- इति । तत्र सन्देहः,--किमनुवा- क्याटित्वस्य भधाने निवेशः, उताज्यभागयोः?-शति। किं तावत्माप्रम्‌ {-अधाने-इति। कुतः १1 पौणेमासोसमभिदख्ा- हारात्‌, श्रमावस्यासमभिद्ाहाराश्च। प्रधानं पौणमासी च अमावस्या च नाज्यभागौ। AST साल्तादाक्यात्‌ प्रधानस्य - डति प्राप्तम्‌ | तत्र ब्रूमः मिथः TE दाभ्यामनुवाक्याभ्यां न प्रधानस्य कायमसिति, यत्र तु दे श्रनुवाक्ये, त्र तयोवेच्रेघृता दधन्वत्ता च विधीयते, प्रधाने च एका श्नुवाक्या, तत्र feed वाच्धुतां धनवत्तां च विदधत्‌ वाक्यम्मिद्येत ! च्राज्यनागयोस्तु दे ATA san सौमो च, त्र agai ewent केवलां अश्यति fanaa “ननु प्रधानगामित्वेम्पि इयोः भरधानयोः दे अनु- वाक्ये, श्राग्नेयस्य श्रग्मोधोमीयस्य च-इति उचयते,-ण्का * ^ वाज्जन्नीयुगलं इधन्नतीयुगणन्तु Wang आव्यभागयोः क्रमे ° भिरा ayaa’ इत्यनुवाकेनालातम्‌'” इति माधवः | 2 अध्याये & Ue: | २९९ भा. वा्चैधी अभियो, एका सौमी, तथा ewer, ay या aan, सा विधोयमाना सम्बध्येत न सौमी; अमावस्यायां तावत्‌ नास्त्येव, पौणमास्यामप्यद्रीषोमीये एव क्रियमाणे करिये, तजाप्येकदेवत्या न wT दे वतादित्वे काथं wT ˆ अथ उभे अभ्रीषोमोये मरभे-इतिः। न, एकस्य यागस्य दाभ्यामनुवाक्ाभ्यां WHAT) उपादेयत्वेन डि चअनुवाक्धा चोद्यते, तज एकत्वं frafed, तेन anf ati तस्मात्‌ शराञ्धभागयोनिभेश्ः-दति॥ (३।९।९द Te) ॥ मरीकरखादीनां हत्छप्राकरणिकाङ्ताधिकरणम्‌ | ख. सआनन्तय्यमचोदमा ॥ २४॥ (fae) ॥ भा. च्धोतिष्टामे शरूयते,--मुद्टोकरोति वाचं यच्छति दीशितमा- वेदयति इति, तथा “इस्तौ अवनेनिक्ते “savers -डइति। तच सन्देहः किं मुष्टोकरणं वाग्यमख अराषेदनार्थम्‌, उत छत्ल्प्रकरणे निवे्जः?-दइति' तथा, इस्तावनेजनं किम उलपराजिंस्तरितुम्‌, उत प्रकरणे सबपदाथान्‌ कतुम्‌ ?- इति | fa तावत्प्राप्तम्‌ ?-इस्तावनेजनं werd चकाराथ, वाग्यमः पुरुषसंस्काराथेः, waa एकाग्रो भवति, पटाथानन्‌- तिष्ठति, तेन केषां केषां पदाथानाम्‌ ca dend इत्या- काङ्का रस्ति, सत्यामाकाङ्जनयामानन्तयश निशाकाङ्कीकरणं | तस्मात्‌ आनन्तयात्‌ आरवेदनाथा वाग्यमो TEAC च, हस्तावनेजनं चोखपराजिंस्तरितुम्‌ | एवं प्रापि ब्रूमःः-सवेः भरकरणाधीतेः सम्बन्धः-द्रति । * ‹वेद्यामास्तरितुं सम्पादितसतथसलम्ब उलपराजि,' डति माधवः | २४० मीमांसा-रमे भा. कुतः ?। वाक्धभेदात्‌। कथं वाक्धभेदः !। अ्ेदयस्याभिधानात्‌, न fe, दीशितम्‌ अवेदथितुम्‌- इत्यस्मिन्‌ अथ अविरयति दति, न च स्तरितुम्‌-इत्यद्धिन्‌ अधं स्तृखाति-इतिः स्मरणमपि विधीयते श्रवनेजनं च; मुष्टीकरणं weary विधोयते, अवेदनं च। न च, एषां weet कचित्‌ सम्बन्धो- मस्ति, म च, पटाथाकाङ्जनयाम्‌ सत्यानानन्तयेमेकवाकधत्ये कारणं भवति, TST भकरणधमे एवज्नातीयकाः ॥ ख. ARTA समाप्तत्वात्‌ ॥ RYU (यु°,)॥ भा. स्वेनस्वेन पदसमूहेन परिपरणमेकं Tay, तथा अपरं, तथा सवि यान्युदाइतानि। wan बिस्पटमथंदयं, विभागे च निराकाङ्कता, तेन वाक्वभेदः। रतः संयोगतेम्बिदेषात्‌ प्रकरणाविङ्धेषाज्र छत्स्ने प्रकरणे निवे्ः- इति ॥ (द।९। ९४ Ho) Il चतुधौकरगस्याभेयमाजाङुताधिकरशम्‌ 1 ख. शेषस्त॒ गुणसंयुक्तः साधारणः प्रतौयेत मिथस्तेषाम- सम्बन्धात्‌ ॥ २६ ॥ (To) i भा. दभपू्ेमासयोः समाम्नायते,-' चरेयं चतुद्धा करोति-- uf) तज सन्देहः, किमाप्रेयेम््ीषोमोये wey ख सवच चतुद्धाकरथं ? किं वा mae रव दति कि प्रापम्‌? शेष खतुद्धाकरणम्‌, खभ्रेयम्‌- दति दे वतागुणसंयक्घः साधारणः तीयते, ऋग्रीषोमोयेम्पि स्यात्‌, teres कुतः१। at पि waa, यस्याभ्िदवता, अन्या च भवति, अघावाभेयः; तत्‌ यथा, या डित्थस्य उविल्धस्य च माता, सा डवित्थस्य १ अध्याये tae २४९ भा. भवति, रवमिशापि यदि अभ्यस्य अद्मोषोमीयस्य ख ना. पुरोडाशस्य मिथः सम्बन्धो न भवेत्‌, तत आग्नेय खव चतुद्धा- करणं ्यवतिेत, भवति तु सम्बन्धः, तस्मात्‌ अव्यवस्था, यथा ` wave मस्तकं विभज्य भाञ्जिषम्‌ अवद्यति इति सवेभ्यः माभिच्रावदानम्‌, एवं चतुद्धाकरणमपि ॥ व्यवस्था वा अ्थंसंयोगात्‌ लिङ्गस्यार्थन सम्बन्धात्‌ BAI गुणखुतिः ॥ २७॥ (fae) a बा्ब्दः we erawafa, आवतिरेत बा चतुद्धाकरणम्‌ aes एव, न साधारणं भवितुमदति। कुतः? । अथसंयोगात्‌, ग्निना देवतया श्रथनेकरैवत्यस्य संयोगः, न दिदेवत्यस्य अग्री- घोमीयस्य णेन््राप्मस्य च-इति कुतः !1 यस्य हि श्रग्रीषोमौ देवता, उभय विद्चेषणविरञ्जिटः सङ्करः क्रियते, तस्याश्निः सोम- arya देवता, न निरपेच्चः, यस्य च Aig: सोममपेश्माणो देवता, न तस्मात्‌ तद्धित उत्पद्यते, समथानां fe स डयते, सापेश्ं च श्रसम्थेम्‌। तस्मात्‌ न तद्धितान्तेन निर्पे्ाभ्रि- दवत्येन दिरैवत्यस्य श्मिधानम्‌। रतो aw निरपेन्लोगभि- दवता, AY एव षतुद्धाकरणम्‌- इति, रेषतालिङ्खस्य fe सामध्यन संयोगो भवति तद्धितार्थस्य, नासति सामथ्यं | अथ age, यथा पाञ्जिचावदानं स्वेभ्यः क्रियते, एवं चतुद्धा- करणमपि- इति, युक्तं प्राञ्िज्रावदानेन तज ण्व सम्बन्धः करियते,-श्राग्नेयस्य पाञ्जिवमवद्यति- इति ˆकथं तदि श्र्र- यस्य मस्तकं विभज्य £ दति । र्कं aera प्राञज्जिमवद्यति इति, दितोयमाग्रेयस्य मस्तकं विभज्येति, तन Maa मस्तकात्‌ ्वद्यति- डति गम्यते, अन्यस्य मस्तकात्‌, चन्यस्मा- ति श्चनियमः। यदि तु तब केवलाभ्रिरैबत्यो न अभविष्यत्‌, तडा अआानथेकधपरिद्धाराय हिदेवत्योःभ्यपद्धिष्यत | 2 RBR मीमांसा-दशने भा. ay, डिन्धस्य माता--डति, युक्तं ताव्यासन्गि मात॒त्वं, ततो आतो डिल्यः, एतावता सम्बन्धेन, माता इत्युच्यते, न अच किञ्चित्‌ wow: स च तार्वास्तच्र सम्बन्धोःस्ति--इति डित्थस्य माता-डति युक्तं वचनम्‌॥ (३।९।९५ We) ॥ इति ओभट्ृञ्जबरखामिनः शती मीमांसाभाष्ये तृतीयस्या- WIAA प्रथमः पादः ॥ Q अध्याये २ पाद, | RR afta खध्याये fedte: पादः ॥ —>Ptee— अथ लवगप्रकाशकमवामां मुख्ये वि नियोगाधिकरयम्‌ | (वदिन्धाय,) । ष. अथोभिधानसामण्यौन्मन्तेष श्रा षभावः स्यात्तस्मादु- त्पत्तिसम्बन्धोऽयंन नित्यसंयोगात्‌ ॥ ९ ॥ भा. इष Aa Berwcu— afezaged दामि- इत्येवमा- दयः। किं मुखप एवानिधेये माणां विनियोगः, त गौणेण्पि ! - इति) कः rare: को वा गौणः !-दइति। उचयते,- यः अम्दादे वावगम्यते, स प्रथमोग्था मुखः, मुखभिब भवति हति Fe इत्यच्यते, यस्तु खलु प्रतीतादथोत्‌ केनचित्‌ सम्बन्धेन गम्यते, ख पञ्यात्भावाञउ्जघनमिवं भवति--इति जघन्यः, गुणसम्बन्धाख गौणः- दति | | “qed सवे एव ae, स्वे हि शब्दात्‌ गम्यते, यथेव (x अभ्रिञ्वेलति इत्युक्ते उवलने सम्म्त्ययः, एवमे वाध्रिमाणएवकः- इति अब्द एव उश्चारिते माणवके सष्मत्ययः। “अथ उचत afer निरुपपटात्‌ अब्दात्‌ सस्मत्ययः स aw, afar सोपपदात्‌ स गौणः- इति । नेत्‌ युक्षम्‌, यस्य डि अब्दस्य wi कस्यचित्‌ अथस्य निमित, सोपपदस्यापि तदेव रूपं, निरुपषदस्यापि; न च शक्यं निमित्ते सति नैमित्तिकेन न भवितुम्‌ । ‘fara?! यद्येवम्‌, इदं न अक्षते बदितुम्‌,- उपपदाढृते न सोम्या भवति, उपपदे तु स्नाते Are: सञ्ञनिष्यते- इति, न चासौ समुदायाः अक्यते विच्नातुम्‌, अन्वयद्यतिरेकाभ्यां fe विभागोग्बगम्यते। ‘ya, वःकाथा- भ्यम्‌,--दत्युचेगतः। नैवं अकं, न हि अन नितः पाये भवति Reg मौमांसा-दभने भा. वाक्या्थेः। तदेवं दृश्यताम्‌,--अभ्िशब्द एव अयं उवलनवचनः श्रचचिञ्जग्द एव माणवकस्यानिधाता- डति; ava न गौणो मुख्ः- इति कञथिदिशेषः। ‘wera, यः oe भसिद्धः ख मखः, यो मनागिव, स गौणः- इति इदमपि नोपपद्यते, भसिद्धिनाम wears, न च Ee कञ्िदिेषोगस्ति। " खथो- चेयत, यस्य AS Wafer स मखः, रूपञ्च: भरयुज्धमानो गौणः-इति। नैतदेवम्‌, werapie भ्रयुज्यमानो नासति सामध्यं भत्याययेत्‌, अतः सोम्पि अब्दात्परतीयते-इति मुख एव । अच उ्वपते,-- अस्ति अचर विदेषः, माणवको न अभ्रि्रब्दात्‌ प्रतीयते | कथमवगम्यते 2। SW (९। द। दद Yo) “अन्या यखानेकाथत्वम्‌--इति। कथं न facia: ?। उच्ाते,-खना- gras माणवकमत्ययं उवलनम्‌ अभ्रि्नब्दात्‌ प्रतियग्तो दृश्यन्त, न त्वनाढृत्य वसनं, माणवकम्‌ अरभ्रि्रम्दात्‌ प्रतियन्ति । कुतः एतत्‌ ?। यो योग्भ्रिसदट़श्ो fared, तच तजाभ्रि्ब्दो नियतः -इति। शरत एव विगतसादृश्यारपयन्त॒ ठृश्यते। अतोम्भि- साढ़श्यमस्य nent निमितं न च crea GAMA तत्सादृश्यं प्रतीयते | तस्मात्‌ उवलनस्य श्रग्रिब्टो निमिं न माणवकस्य तस्मात्‌ wat AM म माणवकङे। एवमेव तशप्रत्ययस्य वद्धिःअण्दो निमित्तं न तणसटृअ्रमत्ययस्य । तदेवं 2a सति HITT अष्दस्य, उत गौणपरतापि !- इति yw विषारः। किं तावत्प्राप्तम्‌ !- मुख्य गौणे च विनियोगः। कतः ?। उभयस्य WT भयमपि वद्धिःअब्टेन wat भत्याय- यितुम्‌, तृणं च quays च, तृणं aw, तृणसदृशं तृणएप्र- | व्ययेन । यश्च नाम द्पुणेमाखयोः साधनभूतेन बददिःज्म्देन wwe , प्रत्याययितुम्‌, सत्‌ से मत्याययित्थं विनिगमनायां डेत्वभावात्‌। | ९ अध्याये २ We: | २९१ भा. aft च एवं चाओ्रीवमाणे पूषाद्यनुमबणादीनि दशेपुण- मासाभ्यां नोत्डष्यन्ते, तच णव गौणेन श्रभिधानेन प्रहतां रेवतामभिवदिष्यति। णवं परति ब्रूमः मुखे णव विनियोक्ष््यो we न गौे- इति। कुतः !। उभयाश्चक्यत्वात्‌, प्रकरणे fe समाम्नानात्‌ पधानेन एकवाक्छतामुपेति, तजैतदापतति यत्‌ WHAT अनेन मत्रेण साधयितुम्‌, तथा साधयेत्‌-इति। स चासावधाभि- धानसंयोगात्‌ अक्रोन्युपकु्तुम्‌, न गौणमथं अक्रोत्यभिधातुम्‌ः तस्मात्‌ न गौणे विनियोगः | “ननु मुख्धमरत्ययात्‌, Wage गौणः प्रत्याययितुम्‌'। सत्यमेतत्‌ मुख्डप्रत्यायनेन एवास्य warrant निरेा- इति न गौणं प्रति विनियोगे किञ्चित्‌ प्रमाणमस्ति। मुख्य विनियोभेन त्वानथेक्यं परिश्ियते, परिषते श्रानथेद्य न गौणाभिधानमा- पतति, न हि, अनमिधाय मुखंप, गौणमभिवदति weg) तः प्रमाणाभावात्‌ न गौणे विनियुच्छेत्‌ | safe च गौणस्य प्रत्यायने सामथ्यात्‌ बहवबोभ्भ्युपायाः पादु वन्ति, सामथ्यं च अन्टेकदेभ्ः- इत्युक्तम्‌ (९।४। Re) “अथादा करुपनैकदे अत्वात'- इति ay मवे नियोगतो गौणं भरति विनियुज्धमाने उपायान्तरं, विना wart बाध्यत ˆमवरा- म्नानं प्रमाणम्‌- दति चेत्‌। न तस्य उपायान्तरनिटत्तौ सामथ्येमस्ति। “ननु मुखण्पि बिनियुज्यमानस्य एष एव दोषःः। न इत्युचःते,- यरि मुखेय्पि न विनियुज्येत, Fa अधानस्योपकुयात्‌ त्र चास्योत्पत्निः ्रनर्थिंका श्व स्यात्‌। wera श्रस्ति गणे मुखे च fate) रपि च यो गौणे aq विनियुक्क्ते, स वक्तव्यः, किमर्थं मुखंय ्रत्याययसि - * ‘mane इति क्षचित्‌ पाठ, | २४६ मीमांसा-दशने भा. दति, स चेत्‌ ब्रुयात्‌,-- नान्यथा गौणमत्ययोःस्ति-दइति, भति- बुयादे नम्‌,--अन्येम्पि गौणमत्ययस्याभ्यूषायाः सन्ति-इूति। अथस एवम्‌ Sharam: मतित्रूयात्‌,-मुख्धमरत्ययोःपि षाल्िको- ग््युषायः- इति, ब्रुयारेन॑.-न ate नियोगतो गौणे षिनि- योजनीयः, यदा MUMIA मुख्धमुषादक्ते, तरेतदापतितं भवति,-मुख्थ wa विनियोगः-इति। र्थन च प्रतीतेन भयोजनं, न प्रत्यायकेन मेण, श्रतोगन्ये नाम्बुषायेन गौणः भत्याययितय्यः, न स ण्व मब wens! wats मखेण भरत्यायकेन प्रयोजनं स्यात्‌, तथापि मुख्धम्रत्यायनेनेब fast भयोजनम्‌-इति नतरां गौणे विनियुज्येत तस्मात्‌ मुख गौणयोमेखेय कायेसस्भत्ययः- डति सिद्धम्‌ ॥ ख. संस्कार कत्वादचोदितेन स्यात्‌ ॥२॥ (se नि०)। भा. अथ यदुक्ष,-“पुषाद्यनुमवणादोनाम्‌ उत्कषा न भविष्यति इति, gm तेषाम्‌ उत्कषः, संस्कारको दि ae, drat संस्कायग्नर्थकः- IT अरथेवान्‌ त्र नाययिष्यते, न च कचित्‌ दोषो भविष्यति ॥ (३।२।९ He) I इण्द्रप्रकाश्कमवानां argue विमियोगाधिकरणम्‌। (गाह पत्यन्यायः) | ख. वचनात्चयथार्थमेन्द्री स्यात्‌ ॥ ३॥ भा. wl सूयते,“ fae सङ्गमनो TTA Kea गारेपतयमुपतिष्ठते*+इति। तज wee! — fa इ स्यो प- स्थानं कर्तव्यम्‌, उत गाड पत्यस्य !- इति । “कुतः पृनगाड- पत्यमुपतिष्ठते - इत्येवं विस्पष्टे वचने संश्रयः !--इति। उचयते, * ‹ केषाञ्चित्तु कदाचनस्तरीरसी्येषा waa’ इति attend | Q अध्याये 2 पादः॥ २४७ भा. - यद्धि वाक्येनोपस्थान तत्‌ स्तुतित्रचनेन संसरणं न qty मा. क | रथानमाजरं, न च, TRU AGU अग्नेः भिधानं शक्छते कलम्‌ । अतो गादपत्यम्‌ उपतिष्ठते- डति न गाङहेपत्याथेमुपस्थान- मेतत्‌-इति जायेत शङ्का, गाङषत्ये उपस्थाना्था भवेत्‌- इति, argayq शब्दो नास्ति, तुतीयाग्तः सप्तम्यन्तो वा। वश्यात्‌ विचारः, कथम्‌ उपपन्नं मवति !-इति। fa तावत्पराप्रम्‌?--सामण्यात्‌ इग्दोपर्थानं, अशक्यत्वाशच गा इपत्योपस्थानस्य। "कथं fetter विभक्तिः {-इति' चेत्‌। श्रविवसितेष्विताथा वा सम्बन्धमाक्रपरधाना। यहा उपस्थान- विजेषणं सम्बन्धात्‌ गा हेपत्यञ्जब्दः। तस्मात्‌ गापत्य वि्जिष्ट- मुषस्थानम्‌ Care करच्यम्‌-दइति। गादपल्यख्च देशेन विर्चिंष्यात्‌ मुखमेव काथं मवणाम्‌। एवं WIR ब्रूमः वचनाश्वयथाथम्‌ Bat स्यात्‌, नेतदस्ति CRE उपस्थानम्‌--इति, अयथाथम्‌ शेध स्यात्‌। कुतः । वखचनसामध्यात्‌, बचनमिदं भवति,-रेन्द्रा गाद्पत्यम्‌ उप- तिष्ठते- डति, aréw fetter विभक्तिः प्राधान्यम्‌ are, किमिव वचनं न कुयात्‌, नास्ति वचनस्यातिभारः। तस्मात्‌ गाङेपत्याथेम्‌ उपस्था नम्‌ | गुणाव्राप्यभिधानं स्यात्‌ सम्बन्धस्याशास्रेतु- त्वात्‌ ॥ ४॥ (आ नि०)। CMe नन्वेतदुक्षं- न Bau मेण गाद्पत्योपस्थानं म विष्यतिः-डति। उचपते,-- वचनात्‌ भविष्यति “me, न वचनशतेनापि waa, CaMV Ufa परत्याययेत्‌- इति gaa विष्न्येत, यथा afer सिश्चयेत्‌- इति, उदकेन eae, न fe areeqa: शब्दाथंयोः सम्बन्धो भवति, नित्योम्सौ लोकलोगवगस्यते - त्युक्त (९।९।५ ख°)-श्रौत्प- ape मौमांसा-दश्रमे भा. त्तिकस्तु अब्दस्या्ेन सम्बन्धः" इति। “ननु अब्दलशणो- म्पि भवति अनब्दाथेयोः सम्बन्धः fea, यथा रे वदन्तो ayer: -डइतिः। waft कित्‌, यच सम्बन्धस्य विधायकं aay भवति, न Maral Weed: सम्बन्धस्य विधायकं, argue Camel नामेति, कथं तद्दि प्रसिद्धसम्बन्धेन came गाहपत्यम्‌ उपतिष्ठते- इति, न च अक्ति Tomes परो वदितुम्‌, fears वनं करिष्यति?" अच उचयते,-“ गृणाहाप्यमिधानं स्यात्‌ सम्बन्धस्याज्ञाख- दतुत्वात्‌ः- इति, यद्यपि न इदं बां अग्दाथेसम्बन्धस्य विधाने ष. हेतुभूतं, तथाप्यनेन eA अदं कतुम्‌, गाहेपत्याभि- धानम्‌। कुतः ?। गणसंयोगात्‌ गौणमिदम्‌ अभिधानं भवि ष्यति, भवति fe गृणादप्यनिधानं यथा feet टेवदत्तः अभ्रिमाणवकः-इति। एवमिद्धाप्यनिद्े गादपत्ये caret भविष्यति, चस्ति चास्य CRATE, यथेव इदो यश्नसाधनम्‌, एवं गारपत्योप्पि- टइति। अथवा इ ते; रे्वयेकमण इन्दो भवति, भवति च गाेपत्यस्यापि खस्छिम्‌ काय traced | AST CAMA यः भ्रत्यास्यतेम्धः स wilt: साटृश्यात्‌ गाद्धेपत्यं प्रत्याययिष्यति, terry वा भत्याययिष्यति- Ufa न STa (B12 1R Be) Il Sierras aera विनियोगाधिकरयम्‌ | तथाद्भानमपीति चेत्‌॥ ५॥ (Jo) t भा. स्तो दभेषूणमासौ, तच इदं समाम्नायते, ‹ दविष्ठदे डि*- * मा चवि, सम्पादयति सा दबिष्डत्‌ तामेनां सम्नोध्याध्वखधैरहौति av’ इति माघवः y १ ध्याये Ro OTE Rae. मा. इति frcaqa आयति इति। तच सन्देहः, किमेव ष. @T. मबरोग्व्न्तिं मल्युपदिश्यते, खत Ul श्रस्य कालं लक्षयति? -श्ति। कथं हनि प्र्युपदिषटयते ? कथं वा कालं लश्तयेत्‌ ?। यदेवं सम्बन्धः क्रियेत,- ड विष्डरे होत्यवष्नस्तिति, ततो न्ति अस्युपदिश्यते, saree अङ्कयति- डति, ततोन्स्यं कालं श्वति-इति। किं तावत्पाप्तम्‌ 2- वथा हानमपि, थथा tat गाहपरत्यं प्रत्युषदिश्यते, wate aa} दन्तं अस्युषदिष्यते। रवं खुतिः अनुगृ होता भवति, इतरया wear श्यात्‌, इन्तिकालस्य मखस्य च सम्बन्धो भेत्‌, न WATT एवं च सत्याङयति-इत्ययमनुवादः, ्राह्ानं करोति, यो fe ufe—afa gat स श्राङयति, तजर केनचित्‌ गुणेन मवो नतिं प्रत्याययिष्यति, तस्मात्‌ avers विनियोक्छ्यः i न कालशविधिश्चोदितत्वात्‌ ॥ ६ ॥ (fae) wr नेतदस्ति,- न्ति प्रत्युपदिश्यते-इति। किं ate 1 काललच्तणा स्यात्‌। aa?) जिराङयति- इति fears बिधीयते, wafers वाक्ये मो विधीयेत, अनेकगुणविधानात्‌ वाक्यम्मिदयेत ! तस्मात्‌ नैवमभि सम्बन्ध एवमवष्नन्‌- दति, कथं तद्धि, sayy श्रहृयति- इति! “ननु श्रद्धिन्नपि पत्त way विधौयते कालस, तश्र ख एव रोषो भवेत्‌ न-इति ब्रुमः, च्रवद्ननकाल एवाथेन WATE, AMAA. सम्बन्धोमनुद्यते, केवला तु चिराटन्तिविधोयते। यत्तु ae. लक्षणार्थः अब्दः- इति! नेष टोषः, लौकिकी fe लक्षणा, मच्रोभपि च ESET प्राप्तः, सोभप्यनूद्यते एष, चोदितञ्च. वाक्छान्तरेखावधातः शक्रोति कालं लश्वयितुम्‌। eT खाङ्ाने विनियोक्गब्धः- इति i | 26 Rye ayata-ewe q. aT. q. भा. भा. गुखाभावात्‌ ॥ ७ ॥ (ato fae) । (इटं पटोत्तरं षम्‌) “चथ क्यात्‌ म गुणाव qa? खविष्करोति fe अवन्तिः, तस्यात्‌ efron fated मविष्यति?। रूपारेवावदनग्तौ मवे प्रापे केवलं बिराषहत्िमेष व्यति न भविष्यति वाक्छभेदः-इति। अज्र खयते,-गृणा- भावात्‌ गौणमभिधानमवदनपी म सम्भवति-इति, न्सौ साङतोगस्ि- इत्यवगच्छति, तच TTA AST स्यात्‌ । यजमानस्य पत्न्यां इविष्छति दृष्टार्थम्‌ श्राङानम्‌। तस्मात्‌ न इन्तिमच्ः- डति ॥ लिङ्गाच्च ॥ ८ ॥ (ae १) ॥ सिङ्ग च भवति, ‘area इविष्छदाचमेव एतत्‌ श्राङ्यति- दति, न च वाचोम्बदन्तिना सादृश्यमस्ति, रस्ति तु यजमानस्य पत्न्या, a fe at, वागिति च शीलिङ्गः शब्दः, अवहन्तिस्तु न शो न पुमान्‌ न नपुंसकम्‌-दइति। “ननु अव्न्तेरपि Wifey: अब्दोगस्ति,-क्रिया--इति'। अच ब्रुमः, न नियो TATE: Say: शब्दः, पुंलिङ्गोःपि तस्या स्ति,- रषधातः - इति, नपुंसकलिङ्गोग्पि,-कम- इति श्वपि च, पत्न्याः WHIT साट्श्यम्‌, TTA: पररूपेण अब्देन । ATTA पत्न्यां खविष्छति लिङ्गमनुष्ूपतरं भवति | विधिकोपश्चोपदे श स्यात्‌ ॥ < ॥ (यु° २) ॥ शअवदहन्तिमचे सति स्न्‌ मवे farcry: स्यात्‌ ‘aT. इतं रस Keay अपदा यातुधाना इत्वकव्दन्तिः- इति। तच परे अभावात्‌ नित्यवत्‌ अतिः उपरूथेत, तद्ात्‌ WIA Q ध्याये २ UTE! | २४९. भा.- डति कालल्णा्थेः। मवोःप्यानार्थः- इति i (३।२। BW) I च्पभ्रिषिदरणादि प्रकाश्कमखानां तनैव विनियोगाधिकरवम्‌ | ख तथोद्यानविसजने ॥ १०॥ भा. श्पोतिष्टोमे शूयते, - "उत्तिष्ठन्‌ ware, ग्रोदग्नीन्वि्र- षति, तथा, ‘at शद्यतेति ard विद्जति"*-टरति। aw सन्देहः, किमुल्धानं afer च प्रतिमवयोरुपदे श्नः, उत कालाथः संयोगः ?--इति। अभ पूवाधिकरणन्यायोःतिदिश्यते, यः तच Te Tw, स इद पूवः पश्चः; यः तज सिद्धान्तः स इद सिद्धान्तः श्भ्नीदग्रीन्‌--दत्येवमुत्नि्ठन्‌ अन्वाडह-इति, वरतं छणत--दल्येवं वाचं विजति- इति पुषेः पशः। ल्णा- भावात्‌, उत्तिष्ठन्‌ अन्वाह ति सिद्धान्ते सम्बन्धः। बतं शत -दत्युचयमाने वाचं विष्जति-दति। वाक्येन पूवः पलः, लिङ्गेन सिद्धान्ः। यद्यपि च अरक्ते, उत्थानक्रियाम्प्रीदग्रीन्‌ fret wey, खल्धानेन ्रभ्रिरि्यते, वहि विष्ियते-दइति। वतं छत —tfa च बागमिधानं। तथाप्यदृष्टाथं वचनं भवति--इति न मयोः उत्थानविसजेनाथता Aaa! करुप्यमानायां च warnt विदितं बाध्येत,- "याः पश्नाब्टषभा वाचः-इति। अपि च उत्यानवाग्विसगा प्रतिमखौ विधीोयमानावटृ्टाैा स्याता, HAD तु कृष्टायै । तत्‌ खच्षणेव चच न्याय्या ॥ (३ । २।४अ०)॥ * wa चरतति वाचो विषशजतीति प्राठः ete Ste We | REZ मौमांसा-दभ्मे सृक्तवाकस्य पस्तरपदरणाङ्ताधिकरणम्‌ ॥ (प्रसर प्रडरन्याय') ॥ ७, © । श. सूक्तवाके च कालविधिः पराथत्वात्‌॥ ११॥ (ge) # भा. दर्भपुणमासयोः श्यते, खक्तवाकेन wert प्रडरति*-- ति। wa सन्देहः, किं सूक्तवाकः परस्तरप्रहरणम्‌ भत्युप- दिश्यते, उत, इयं काललश्णा?-इति। तदुच्यते, काख- खक्षणा- इति। कुतः १। खक्षवाकस्य देवता स्धीत्तनाथेस्वात्‌, अर्करम हरणं च AAR, TACT च HUTCH ॥ ख. उपदे शो वा याज्चाशब्दो हि नाकस्मात्‌॥ १२॥ (सि०)॥ भा. परेशो वा प्रस्तरप्रहरकम्‌ प्रति मस्य स्यात्‌, एवं अति. विद्धितोग्या भवति, सक्षवाकेन- इति करणविभक्तलंयोगात्‌, CACY TIC स्वात्‌, खूकवाकेन SIU Wel प्रइरेत्‌ --दइति। एवं च Hear Treas: खपपश्चो भक्ति, Twas खव याज्या, प्रस्तरः जाङतिः-ट्ति॥ खच स देवता्थस्तत्संयोगात्‌ ॥ १३॥ (पु° fate) आ. यद्क्षम्‌,- देवता सश्रीर्तने CMAN समथा, न WCET -- डति उ्वयते,--न, देवतावच्चनं प्रहरणेन न सम्बध्यते, प्रहरणं fe यजिः, माचर्वणिको देवतविधिः,--ककममि- wear! ‘sfufed हविरजुषतावीष्टधत- इत्येकं Sear अनुक्रम्य, ‘“maretd यथमानः- इत्युक्ता; ‘uses शाद्चास्मे- डति च यदमेन Elsa WATS तदस्य स्माक्- * ‘xd द्यावाटयिवी uaa’ इत्यादिमवः सूक्तवाकः | द्भमद्धिः TSC, तस्य प्रहर अम्‌ खमन wea: इति माधव, | { सदश्छात्‌ इति Ate संर Te} ह अध्याये २ पारः। श्४ ३ जा. इति wert चविनिरदिंजति, चशयादींख रेवताविरेषान्‌, तेन अरतियैजतिः। णवं ङक्वाकेन प्रस्तरः THT अक्त, यदि ब्र्रतियेजतिः, शश्रयादिदेवताकख्। तस्मात्‌ शक्षवाकस्य इरतिसंयोगेप्पि डेवतार्थता चरते wa यङि "आअग्रिरिदं हविरजुषतावीटधतः- इत्ये वमाद्येव Baa, न, ‘areata यजमानः त्ये वमादीनि श्रपराणि, ततोप््रादय ण्वेष्टा- नाकरिताः इल्येव पयंवसितं वाक्यं भवेत्‌। यतस्तु खलु श्राश्नास्तेयं यजमानः इत्येवमादीन्यपराणि शूयन्ते, तेन इद फयवसानम्‌, श्रमकरारयः पुरोडाज्रादिभिः इष्टाः, परं तु यजमान STATS तदनेन प्रस्तरेण NTA — cla | ‘Ay सल्खप्येतेषु देवतासंकीत्तने एब waa, पुरोदा- जादिभिः इष्टा श्रश्यादयः, तत एब यजमान श्रायुरादीन्यपिं WAT NTT — th | उच्छते,- उभयथा सम्बन्पे afa wu सज SIUC तत रखवावगन्तव्यम्‌ | { दब्यिघातकमाय भमिति area: । . € ० २८९ मो मांसा-दघ्ने भा. खु. भा भाः इलथदत्तम्‌- इति । त्र लिङ्गाटिनियोगे fag विश्ैषविनि- योगे भवति, 9a युगलं पूवस्य tara, उत्तरमुत्तरस्य-- इति, एतत्‌ उदाष्रणम्‌ भरयोजनश्च-इति॥ (३।२।५अग०)॥ समाख्यायाः विनियोजकताधिकरगम्‌ । आख्या चेवं तद थेत्वात्‌ ॥ १३ ॥ अथ किमेता वन्तेपव विनियोगकारणानि !-दति।न इत्यु- wa! विं च ?। समास्या चेवं स्यात्‌। कथं विनियोगकारणम्‌ ? — fai समाख्या सति सम्बन्धे भवति, यथा पाचकः शावकः इति, तश्र पाचकञ्जग्दमुपलभ्य पचतिना अस्व सम्बन्धः- इति गम्यते, एवं वेदेग्पीति। अहतकाथेसम्बन्धं समाचश्चाणं अब्दम्‌ उपलभ्य भवति सम्बन्धे afar सम्मत्ययः। किमिद्धोदाइरणम्‌ भयोजनश् १। श्राध्वर्यवम्‌- इतिसमास्मातानि कमणि ye युणा aera, छौचम्‌- इति च MTT; एतत्‌ उदाहरणम्‌ प्रयोजनश्चेति ॥ (२।३। ९ We) I श्रुत्यादीनां प्यं पव्वबलीयस्लाधिकरगम्‌ ॥ ` शुति-लिङ्ग-वाक्य-प्रकरण-स्थान-समास्यानां समवाये पारदौषेल्यमथविप्रकधात्‌ ॥ १४ ॥ उक्ञानि विनियोगकारणानि, अतिलिङ्ग वाकम प्रकरं सथानं समास्धानम्‌- इति, तेषां समवाये fa बलेयः - इति चिन्तयते,- एकाद ्नित्वादाचो युगपत्‌ सम्बन्धात्‌ दयोदयोः सस््धारणा। ay श्रुतिलिङ्गयोः किं श्रतिबलोयदी श्राद्ो- खिलिङ्गम्‌{-इति। किं? ga: अचोदादरणम्‌। ‘tae द MINT & पादः॥ २८५ भा. गा्ैपत्यमुपतिष्ठते- इति, अत्र चिन्तयते, किम्‌! इग््रस्व गाद पत्यस्य वा उपस्थानं कत्त यम्‌--इत्यनियमः, उत गा- पत्यस्येब - इति। यदि तुर्यबले एते कारणे ततो विकर्षः, अथ गतिबेलोयसो, AIT एवो पस्येयः | का पुनः aw शतिः? किं लिङ्गम्‌? शुतिगाद्पत्यञ्जम्द- अवण, लिङ्गं पुनः, "कदा च नस्तरीरसि AEE Tye" —tfa came विञ्जिष्टदेवताभिधानसामण्येम्‌। श्रथ किं वाकं नाम? संहत्य अरथेमभिद्धति पदानि वाक्वम्‌। “ यद्ेवमिदमपि वाक्वम्‌.- रेखया गाद्धेपत्यमुपतिष्ते- इति, इदमपि,- कटा च नस्तरीरयीति, swale संहत्य र्थं मभमिदथति पानि, तेन वाकस्य वाक्धस्य देषा संमधारणा, न खूतिखिङ्गयोः, यदि वा श्युतिलिङ्गवाक्यानि विवेकह्यानि, इदं श्तिवाक्धयोः अन्तरम्‌, इदं लिङ्गवाद्छयोः- दति वदभिधोयते,-- यत्‌ तावच्छब्दस्याथमभिधातम्‌ सानथ्यम्‌, afay, यदधस्याभिधानं अब्दस्य वकमा चादे वावगम्यते, स yaaa, wad Bla | Waray अनेकं WE वाक्यम - इःत्युक्कमेव । तदेतत्‌ wae वाक्येषु समवेतं fafang कृश्यते, इह तावत्‌ कदाच नस्तरोरसि- इत्यनेन मेण CH sree: - इति, नेतत्‌ कस्यचित्‌ शब्दस्य अवणारे बाव- गम्यते, नापि were समीपे उशारितस्य सामथ्यम्‌ अस्ति, येनेतत्‌ अवगम्येत । एतस्यां खलु ऋचि weet बिद्यते, यो fafaet रेवतामवगमयितुम्‌ अक्रोति, तया च वगमितया प्रयोजनमस्ति- इति, तेन CRITE इग अब्दः पयुख्यते, तदे कवाक्वत्वाशाब्चिष्टानि पदानि, न तु #* भो इन्द्र कदाचिदपि चातको न भवसि, किक्वाङति दत्तवते यजमानाय Vase इत्यय इति Area: । २८६ मोमांसा-दश्रने भा. wert कस्यचिच्छब्दस्य साम्यात्‌ Weide उपः स्थानं भवति; अवण्ादेब तु MRI, वयमग्निं भतीमो न लिङ्गात्‌। fe a शिङ्गम्‌ बलीयः, इक्र उपस्थातच्यः, यदि WTSI, ततो ATT! | एवं तद्धि लिङ्गवाक्ये विश्थमाने इ सस्मधार्ये न श्ति- लिङ्गे, wae पिञ्जर वताभिधानसामथ्यात्‌ rele स्थानं, यदि लिङ्गम्‌ बलीयः; थ नु aay, मारेषत्य SWAT: ; बाक्छं Ya Tan गाईपत्यमुपतिषठते- इतिः नेतदेवं, यद्य्येतत्‌ वाक्यं अतिरम्यज्रास्ति, या त्वच अतिः, सा लिङ्गेन विरुध्यते, न यत्‌ वाक्यम्‌ । कथं ?। बलोयसिश्चपिदि fay, रेन््रोपतिषते- इत्येतत्‌ WEIS न सद्ेकवाक्यता- मुपैत्यैव, यदि fe नोपेयात्‌, ततो लिङ्गेन विशुथेत, यस्तु गाङपत्यश्रवणारेवा्थः प्रतीयते, स लिङ्गे बलीयसि परित्यक्ो भवति, नासावुषस्थानेन सम्बध्यते, तदा fe इन्द्रं गाद्ेषत्य- अब्दोगभिवदेत अग्रिसमोपंवा। अथ न अतिः ware भवति, ततो लिङ्गन श्रवगतम्‌ इन्दोपस्थानं बाध्येत । तस्पात्‌ ति लिङ्गयोरेवेष विरोधो न लिङ्गवाक्ययोः-डइति। श्रथ वा माचेकवाक्धत्वात इग्रभाधान्यं गादेपत्यप्राधान्यंः वा उप- स्थानस्य | कतस्तद्धि ?। CMa मस्य, इमदमा- ured, दितीयाविभक्गिखवणात्‌ गाषषत्यपराधान्यं, तद्य्यात अतिलिङ्गयोविरोधः | किं aveentaa !-तुख्यबले एते कारणे- इति कथं ?। इदमपि कारणम, इदमपि, (तिपि लिङ्गमपि) a fe विच्नानस्य विच्ानस्य च कथिहिशेष उपलभ्यते श्पं प्रति, अस्य AAC इव QTY, चरस्य दृढस्य इव हति। “ननु लिङ्गस्य भङ्गरस्य इव श्प, सविचिकित्सो fe भवति लिङ्गात्‌ मत्ययः, नि विचिकित्सः war) नैतत्‌ yw, यतो लिङ्गात्‌ Q ध्याये ह पादः॥ ace आ. स विचिकित्सः प्रत्ययः, तस्य च शतेख मेवे सख्मधारणारित | यतस्तु खलु लिङ्गात्‌ निवििकित्सः wera: स शस्या विकप- तुबदेति। ` ननु. नैव कदाचिलिङ्गात्‌ निबिचिकित्सः प्रत्ययो- रस्ति नेतदेवम्‌--एषं हि सति नेव शिङ्गम्‌ नाम किचित्‌ माणम्‌ अभविष्वत्‌। कामं माभूत्‌ ware, नवति तु dwt सिङ्गपरिश्चतेषु way! यदि वा विरुषष्टमेवाप्रामाण्यं न qa कथं !। समथेमेतत्‌ इममथेमभिनिवेत्तयितुम्‌-दति लिङ्गादेताबत्‌ अरवगम्यते। न चख, यत्‌ यस्य निबेत्तंनायालं, तदसत्येव वचने तञ्जिवे्षयित्मद्धति, तस्मात्‌ न लिङ्गम्‌ बिनि- योजकम्‌--इ ति! अन्राभिधोयते,-प्रकरशवतोग्थस्य सन्निधाने यमथमामनन्ति, स तस्य साधनभूतः- इत्येव गम्यते, कथं खलु उपकरिष्यति ? इति सन्दिद्माने भवति साम्यात्‌ परिनिखयः,-यभायं समथः, ay wal विनियोक्षुम्‌-दइति, तद्त्‌ भवति लिङ्गम्‌ परमाशम्‌-इति। न च, लिङ्धप्रामस्ये* विनिगमनायां Sq: अस्ति। तस्मात्‌ तुल्यबले एते कारणे, कडा च नस्तरीरसि- इतिलिङ्गात्‌ इग Sree, खतेगा दषत्यः-दलति। अवि. रोधात्‌ खर्वपोमभेवा्थे पतिषद्यामदे। बलीयानपि हेतुबिरभ्य- मानम्‌ अबलोयांसम्बाधितुमङेति नाविष्द्धम्‌, न च कयन विरोधो, यत्‌ wag डपतिष्ठेतानेन मवे, गा इपत्यमपि । ° नन्वयमेव विरोधः, सत्‌ wer चोदितं, श्रसष्टत्‌ श्रमिनिवस्येतेः--दति। ` डपस्थे यभेदात्‌ प्रतिमधानमावत्तन्ते गुष्णाः--इतिन्याय wae न विरोधः। “चयं तदि विरोधः,- aera उपस्थीयमाने अश्रिवचन Cee गुं क्रियायोगं बाम्पे्माणो भवितुमदति, इन्द्रे तूषस्थातच्े निरपे श इग [ Sunaina amen र्ण) * नखराज प्रामार््रे रति कचित्‌ पटः | acc मीमांसा-दश्ने भा. वचन णव, ' गौणमुख्बयो खच मुखे सस्मत्ययः--दति'। न-- दरति ब्रुमः, विरोधे मुख्यान गौणः. बाध्येत, न च कथित्‌ विरोधः, युगपद मिधाने fe विषध्येवाताम्‌, ce च ्नन्यस्छिन्‌ प्रयोगे अ्रभ्रिवचनोःन्यस्िन्‌' इग्दवचनः। अतः Aes एते कारणे-इति। एवं प्रापे ब्रूमःः- श्रुतिलिङ्गयोः अतिबलोयसो । कुंतः?। ° अथविप्रकषात्‌'। किमिद मथ विप्रकषात्‌- इति !। rae विप्रकर्षाग्धेबिप्रकषेः। कः पुनरथंः yen १। गादेपत्यमुष- तिष्टते- इति. सन्निष्ठष्टः त्यथः, इन्र उपस्थेयः- इति विभ. He) कथं१। कदा च नस्तरीरसि-इस्यनेन मचेण cx उपर्थात्यः- इति न yaa सत्यपि इन्दाभिधानसामथ्य वचनाभावात्‌ अनुपस्थानीय इद्ः- इत्येव TI | "ननु इदम्‌ उक प्रकरणाम्नानादङ्गम-दरत्यवगम्यते सामथ्यात विनियोगः डति। नेतदस्ति, उक्घमेव एतत, (९.।२।५ Se) धममस्य अब्द्मुखत्वात्‌ WHAT स्यात्‌ —tfa, यदेतत्मकरणं लिङ्गम्‌ च उभमयमप्येतदश्रब्दम्‌। न खातिक्रान्तमत्यक्षविषये एवंल णके श्ये शब्दमन्तरेण परि च्छेटोःवकर्पते। अतो मन्यामहे, विग्रषटषटं ख॒त्यथात्‌ लिङ्गम्‌ -इति। ‘aad afew विरोधिनो न विद्यते, तज्ापि न लिङ्गादथंपरिष्छेदः, तचैतरेव नारित लिङ्गम्‌ प्रमाणम- इति। कुतः waa शअुतिर्बिरोत्स्यते- डति, ay अति लिङ्गयोबलोयस्त्वं प्रति समस्मधारणेव नोपपद्यत- इति ब्रमः अच डचयते,- इतिकच्चब्यताथिनः प्रकर णवतोम्थस्य सन्निधा- बुपनिपतितो म्र श्राम्नानसानण्यात्‌ इतिकत्तश्ताकाद्ुस्य वाक्बडेषतामभ्युपेत्य एतेन way यजेत-इति। किमुक्तं भवति?। यागेन wetted साध्यमानेगनेन मबेणोषकुयोात्‌- इति, न चान्तरेण इग्दागिधानम्‌ श्रयं मव उपकन्तम्‌ शक्रोति, Q ध्याय श UIE I RTE भा. तेनैतदु भवति, अनेन दग्रोगमिधातव्यः- दति । शतः शति मुख एवायमथेः। “यरि श्ुतिमुलो, न श्रुत्यन्तरेण बाधितुम्‌ way! तरेतत्‌ fey यदि वा नैव प्रमाणं, यदिवा श्त्या विकरिषितुमद्ति-इति। नाप्यम्रमाणं भविष्यति, नापि विक दिपिष्यते- इति ब्रुमः! कथं ?। श्ुतिख्चणोग्यमथ इत्युपपादितं ea न श्रममाणम्‌। यतस्तु खस्वानुमानिकीमेकवाक्तां लिङ्गसामथ्यै च श्वपेच्य शओरौतोम्यमथः, यत्‌,--डइन्रस्य उप- श्थानमनेन मवरेण- दत्य वगम्यते, Wea तु Bley डपतिष्ठते- डति, स एषोग्धेविप्रकषः। पथमं तावत्‌ fey- rat, ततः सामथ्यात्‌ Mata श्रयमथागभिद्ितो भक्ति, तरेतत्‌ शरविविरोधे न अवकरूपते, विस्पष्टं fe अवगतमेतत्‌,- अनेन मच्ेण meas उपस्थेयः - इति, ay विश्(तमेतदे वमयमु- करोति मबः- इत्येतद्िख fart शपततसामथ्ययोवाक्यप्रक- रशयोनतरेवं करपयितुम्‌ शक्यम्‌, इ नदोपस्थानं अब्देनामि- हितम्‌--इति। wera अर्धविप्रकषात्‌ शरुत्या लिङ्गं बाध्यते —tfa | विकरुपस्य चान्याय्यत्वात्‌, श्रन्याव्यस्य विकरुपः, तच fe शभावः wa नित्यवच्च, Dear गादंपत्यम्‌ उपतिषटते- हति यमाणे यदभावः we परिकरूप्यते, aad भवति, अतं च WIR, यावां ख अतस्याथेस्योत्सगं दोषः, तावान्‌ श्रश्चत- परिकरुपनायाम, उभयत्र fe प्रसिद्धिबाध्यते तस्मात्‌ श्नन्याय्यत्वात विकद्पस्य अतिलिङ्गयोः अतिबषगीयसो इत्यव- गच्छामः अथ यदुकष--सति विरीधे न्याय्यो बाधः, न च अभास्ति विरोधः- इति, अयमस्ति विरोधः, यदछ्तसामथ्ययोवाक्य- प्रकरणयोः इ ग्धोपस्थानवाचिनी अ्तिभेवति, शतसामथ्ययोस्तु ATRIA, न च वाक्छमकरणाभ्यां युगपत्‌ हतसामथ्याभ्याम्‌ 4 २९ ० मीमांसा-दण्रने भा. अछतसामण्याभ्यां च अव्ये भवितुम्‌, तस्मात्‌ विरोधः, विरोधे च श्रतिलिङ्गाद्भलीयसो--इति । लिङ्गवाक्ययोविरोधे किमुदाहरणम्‌ १। ‹ स्योनन्ते सदनं छणोमि धृतस्य धारया wed करपयामि। afar सीङाखते ufafas ब्रीद्धौणां मेध समनस्यमानःः-इति। चव सन्दे, --कि Aral मव उपस्तरणे पुरोडाशासादने च WAT, उत करुपयाम्यन्त उपस्तरणे, afer सीदेत्येवमादिः पुरोलाना- सादने ?-डूति। यदि वाक्य asta, ततः शख sae! ad?) qed कर्पयामि-इत्येतदपेच्य, afer रीदेत्थेव- मादिः yau रएकवाक्यतामुपेति,-- यत्‌ करपयामि, afer सोद-डइति। श्रथ लिङ्गं बलीयः, ततः करुपयाम्यन्तः सदन- करणे। कथं ?। स्योनन्ते सदनं छणोमि-डइति, सद्नकरथ- मभिवदितुमयमलम्‌- दइति। af सीरेत्ययमपि पुरोडाशं arefaqa—efa, सादने विनियुज्यते | किं तावत्मराप्तम्‌ !-तुख्यबले एते कारणे- इति, यथा fey अरति अुतेबेलीयस्त्वमुक्ष, न तथा वाकं भति लिङ्गस्य उचयते ! चथ वा वाक्यमेव शिङ्गाद्भलीयः। कुतः?। तद्धि शुत्यापि aaa, न च बलीयः कारणं शक्यते बाधितुम्‌ । तेन स्व भङ्गुरतामभ्यवस्यामः, यस्त्वेकेन बाध्यते, अक्योगसाबन्थेनापि जाधितुम्‌-इति। एवं प्रते ब्रूमः, लिङ्गवाक्ययोलिङ्गं बलीयः-दइति। कुतः ?। शरथेविप्रकषात्‌'। कोगाथेविप्रकषेः १। प्रकरणवतः सन्निधा- वाम्नानात्‌ दशेपुणमासाङ्गमयं मवः- इत्यवगम्यते, aha सीरेति पुरोडा्रासादनाभिधानसामथ्यात्‌ सादने विनियुज्य माने शतसामथ्यं मचाम्नानम्‌ - इनि, नास्ति ware येनोष- स्तरणेःपि विनियुज्येत तथा स्योने सदनं रणेभि- TAT प्रकरण म्नानसामण्यादे व दशेपूणमासाङ्गतामापन्नः 8 अध्याये ३ पादः। REL भा. सामध्यारे वोषस्तरणे विनियोगात्‌ छृतप्रयोजनो न पुरोडाशा wea fare, न fe sie वियुज्यमानस्य किञ्चित्‌ श्रपि प्रयोजनमस्ति। णवमुपस्तरणे afer सीदे. व्यस्य नास्ति wae! पुरोडाशासादनेम्पि स्योनन्ते इत्यस्य । YAU एकवाक्यतामुपेत्योपस्तरणे सामथ्ये, पूवस्य परेण URNA सादने, न तु खरूपेण भयोः, तदे षोन्धे- विभरकषेः। यत्त॒ स्योनमे इत्यस्य प्रत्य सदनकमणोऽमिधानसामर्थय, TAMA) तसन्‌ सीरेस्यस्य पुनः Yau सद एकवाक्यता- मुषगतस्य भवति qed) तदच ye मस्य अभिधान- सामथ्यात्‌ डपस्तरणे विनियोग om भवति- इति, सन्नि्टो लिङ्गस्य गुत्यथः, उत्तरस्य तु उपजनितेमभिधानसामश्यं ततः त्यथः दरति लिङ्गाखसरितो विप्रो भवति। एवम्‌ उत्तरस्य सादने सन्निृष्टः पूर्वस्य च लिङ्गान्तरितः। तस्मात्‌ अरथ- विपरकषात्‌ लिङ्गवाक्ययोलिङ्गः बलवत्तरम्‌, ततः स्योनम्‌- इत्येष wet यद्यपि satu अाकङ्धितः-इ्ति सादनेमपि भयोग- aufa, तथापि भित्वा वाक्छम्‌ उपस्तरणे एव विनियोक्च्यः, तख्िन्‌ सोरेत्येष च सादने | ° ननु स्योनन्ते इत्यस्य अग्दस्य यथेव उषर्तरणाभिधान- साम्यम्‌, एवम्‌ उत्तरेण एकवाक्धतामुपगमुम्‌ साम्यम्‌, सामथ्यं च लिङ्गम्‌-इत्युचपते। तस्मात्‌ भिद्यमाने वाक्ये लिङ्गमेव बाधितं भवति-इति*। सत्यमेवम्‌, एतदपि fey, लिङ्गमपि खर्वेतदे वल चणकं वि्रषष्टाथभेव भवति, लिङ्गात्‌ waa, तस्मात्‌ अभिधानसामथ्यं, ततः अुत्यथेः- इति विष्रहृष्टाथेता, विमरशटाथेता च बाधने हेतुभूता । तस्मात्‌ न es क * भाधितं भवतीति जघन्धम्‌'। रतदपीति पाठः ate Go Yo | २९ मीमांसा-दणने भा. उत्तरेेकवाक्छतां यास्यति- इति । रवं तस्िन्‌ सोरैत्युत्तरं न पुवेशापि । aft च उत्तरेरेकवाक्यतामुपगतस्य न किञ्चित्‌ चपि दृष्ठ मस्ति काय, उपस्तरणम्रत्यायननतु FET! कुतः ?। Waray STACY सादनस्य च । रवम्‌ SUC azarae, न तु पूवशेकवाक्वतायां, न च, णतौ पुवात्तराभ्याम्‌ एक- वाक्छतामग्रेण पथक्‌ यथायथं कायं न WA! तस्मात्‌ पूवः पूवष विनियोजनोयः, उत्तरः SACI — दति । ‘aq यदुक्ं,- श्रत्यापि तद्भाधितम्‌-इति वाकेन पि तद्धाधितच्यम्‌- इतिः नेतदेवं, न fe बाधितस्यान्येन श्रपि बाधनमेव न्याय्यं, बाधितं fe अनुगृीतच्यमथेवत्वाय, सतिं परति विप्रज्ष्टाथेम्‌, वाकं भरति सन्निृषटायम्‌, तस्मात्‌ fay बलोयः-इ ति | अथ वाक्छप्रकरणयोविरोधे कथम्‌ ?- डइति। किं पनः मक- रणं नाम १। करेष्यस्य इ तिकन्श्यताकाङ्गस्य वचनं भकरणम्‌ | प्रारम्भो fe स तस्या वचनक्रियायाः, स एष विध्यादिः theater) वाक्यनगक्षमेव। तयोविंरोधे किमुट्‌ा इरणम्‌?। सखक्षवाकनिगदः। तर fe पौणंमासीरेवता अमावास्या देवताञ्चाम्नाताः, ताः परस्परेण एकवाक्यतां नाग्युपयन्ति, त्र लिङ्गसामथ्यात्‌ पौणेमासीप्रयोगात्‌ cafe उत्कष्ट- चधोग्मावास्यायां Wawa | अथ इदानीं afew, apa Re “ अरवीढधेतां मद्ोज्धायो क्राताम्‌- इति, स किं यावत्‌- ea: सूक्तवाके समाम्नातः, तावनत्त्वः उभयोः पैणेमास्य- मावास्ययोः प्रयोज्यः, प्रकरणं बलवभरम्‌- इति, उत यज इनद्राग्रिश्रग्द उल्छष्य नीतः, AW एव Kae, वाक्व बल- व्षरम्‌-इति। णवं सवेषु संश्रयः | किं तावत्माप्तम्‌ !--बुख्यबरे एते कारणे--डति। कुतः १। R अध्याये श पादः २९९ भा. LACT May, इतरचापि, तुख्वायाम्‌ wargrat नास्ति विनिगमनायां हेतुः, Ta, तुस्यबले--डनि ¦ अथ वा वाक्च दूबेलं, बाधितं fe तशिङ्खेन | इत्येवं MT ब्रूमः,- भकरणात्‌ वाक्धं बशोयः। कथं ?। अर्थ- विप्रकषात्‌। कोमजाये विभ्रकषैः !। वाक्ये एकैकं पटं विभख्मानं साकाङ्क भवति, aed afer भवति, तच प्रत्यत शकवाक- भावः, WHC त्वपत्य च्तः। कथम्‌ ?। इतिकत्त्यताकाङ्कस्य समीपे उपनिपतितं पुणेमिति* तस्य प्रतस्य साकाङ्जुत्वमव- गम्यते, नेकवाक्छभूतम्‌ इत्यनुमीयते । एकवाक्यतया चाभि- धानसामश्यमवकरुप्य शभिहितोम्यमेवं मवति- इति परि- STAT! रवोम्बार्थविश्रकर्वः,- यत्‌ वाक्धस्य समासन्ना शतिः, धरकरणस्व विप्रलष्टा। तस्यात्‌ ‘Awa प्रस्तरं Race’ — cf पौणेमासीरेवतावाचिनाममावास्यादे बतावाचिनां ख franca प्रयोगे तच्डैवाणामपिं fare प्रयोगः, तेन यद्यषि भ्रकरशसामथ्यान्‌ ष्ैणेमासीरेवतापदशेषाणां चमावास्या- हेवतावाचिभिः सद Ue श्रनुमोयते, प्रत्या तु श्रमावास्वादे वतापहेः IH, न च प्रत्यक्षविरोधे अनुमानं सम्भवति । अथवति च प्रकरे अज्ञाते न मिराकाञ्जाणाम्‌ श्ाकाङ्गग अक्धोपपादथितुम्‌। अथ यदुक्ण॑शिङ्धेनापि fe area, अतः प्रकरशेमापि जाधितच्यम्‌- इति, न, यदन्येनापि बाध्यते, तत्‌ भङ्गुरमन्य- जापि इत्यवमन्तद्यम्‌। अथ भङ्गुर, प्रमाणमेव नाभविष्यत्‌ ; किञ्चित्‌ तु भति कस्यचित्‌ प्रभावः, वाक्छस्य wacd भ्रति arene तु लिङ्गं प्रति, fers प्रति विग्ररृष्टाथमेतत्‌ प्रकरणं भति afeererd, तेन वाक्येन प्रकरणं नाथते-डति। * परिपृकमधीति ate सो० पुण रवंका० क्री We | २९8 मोमांसा-द्रने भा. अथ प्रकरणस्य क्रमस्व च विरोधे किमुदाहरणम्‌ !। राज- खूयप्रकरणेममिषे चनीयक्रमे ौनःॐेषास्ानादि ्राम्नातं, यदि भकरणं बलवत्‌, सवेषां तदङ्गम्‌, यदि क्रमः, अभिषेचनीयस्येव | fa ताबत्माप्तम्‌ ?-तुश्यबले एते कारणे-हइति । कुतः ?। न तावत्‌ विदेषमुपलभामद्े, येनावगच्छाम इदं बलीयः- इति। तद्त्‌ तुख्यबले एते कारणे-इति। अपि च प्रकरणं वाक्येन बाधितं, तस्यात्‌ बाध्येत क्रमेणापि-हति। णवं प्राप्ति ब्मः,- भकरणं क्रमात्‌ बलीयः। कुतः १। श्रये विभकषात्‌। कोग्बारथेविप्रकषैः !। मकरणवतः साकाङ्खत्वात्‌ तत्सन्निधानाम्नातेन परिपूणंनाप्यवकरूपेत एकवा क्त्वम्‌, न तु क्रमवतः क्रमे श्राम्नातेन, श्रनेकस्याम्नायमानस्य सन्निधि- विदेषाम्नानमाजं fe क्रमः, ay सन्निधिविशेषाम्नानसाम- श्यात्‌ क्रमवतः सन्निधावाम्नातस्यानुपलभ्यमा नमेव ्राकाङ्ख- वक्वमस्ति-इत्यवमन्तव्यम्‌। प्रकरणे तु प्रकरणवतः भ्रत्य ्षम्‌, न च प्रकरणवता क्रमवता च यौगपद्येन एकवाक्यता सम्भव- व्याम्नातस्य--इति विरोधः। त्र प्रकरणे प्रत्यकं साकाङ्क, कमः श्रानुमानिकं बाधितुमदति, साकाञ्जत्वात्‌ एकवाक्यत्वम्‌, ` एकवाक्धत्वादमिधानसाम्ये, सामथ्यात्‌ अत्य्थः- इति सन्नि- छट; प्रकरणस्य waa, विप्रशः क्रमस्य । तस्मात क्रम- भकरणयोः प्रकरणं बलवत्तरम्‌- दरति | -अथ यदुक्तं वाक्वेनापि fe तत्‌ बाधितम्‌, अ्रतोग्न्येनापि तत्‌ बाधितच्चम्‌- दति, नेतत्‌, बाधितस्यानुमरद्ो न्याभ्यो, न बाधितं बाधितच्यम्‌- इति। अथ क्रमसनास्यो विरोधे किमुदा रणं ? किं बलवत्तरम्‌ !-- इ्ति। पौरोडाञ्निकम-इतिसमास्ाते कार्डे arama ‘any Sara कमंणे--दूति Waar AG: समाम्नातः, तच सन्दिहते, किं समास्मानस्य बलीयस्त्वात्‌ पुरोढाज्न- ३ अध्याये sy २६९५ भा. पाचाणां spat विनियोह्ृधः, उत क्रमस्य बलीयस्त्वात्‌ साज्नञाययपा्ाणाम्‌?-डइति। fa तावत्पराप्रम्‌ ?-तुख्यबले एते करणे स्याताम्‌। कुतः ?। अविशेषात्‌, यदि वा समाखैपव बलीयसी, बाधितो हि क्रमः मकरणेनापि दइ ति। एवं भाप ब्रमः, क्रमो बलीयान्‌ । कुतः ?। अथंविपरकषात्‌ । कः पुनरकराथेविप्रकवः ?। frat प्रकरणेन केनापि सद्ेक- बाक्धत्वे यत्‌ सन्निधावाम्नायते, तज wat परिकरप्यते, नैकवाक्यतेस्यवगम्यते, खौ किकञ्च Wee: CATT, न च, लोक एवंविधेषु Way प्रमाणम्‌। तस्मात्‌ क्रमो बलीयान्‌- डति । “यद्येवं भवल्येवंलच्चणकेषु क्रमेण विनियोगः, न तु चरं विप्रकधीत्‌ क्रमो बलीयान्‌। कथं १। दयो भरमाणया बलीयस्त्वं परति स्मधाररशं, नचैवं सति समासा ममां, लो किकत्वात्‌ अब्दस्य, पुरुषस्य प्रमाणता भवति-इतिः। नैष दोषः, न अनराङ्गभावः पुरुषप्रामाण्यात्‌ गम्यते, पौरोडारिकश्चब्दः एतस्य काण्डस्य, इत्येतदच पुरुषममाणकं, भवति च श्वसन्‌ [र्थे युरुषः प्रमाणं, यथा सान्नाव्यक्रमे च्राम्नानं पुरुषमरमाणकम्‌, यथाप्रकरणमेकवा क्त्वं, बेदशब्दखायम्‌-इति। नदहिणते- प्निद्धियविषया wat उपपद्यन्ते, रएष्वभियुक्घानां भामाण्यं, ये व्वनिद्धियविषयास्तेष्वभियुक्घा न WATT! तस्मात्‌ समास्या कारणं, क[रणत्वे च सति बलीयस्त्वं परोच्यम्‌-डइति। "उचयते श्रधविभरकषैः तङि awe: समाख्यायाः'। अयमर्थ- विप्रकषेः। उपदिश्यते fe क्रमे समाम्नानात्‌ साश्नाग्यसम्बन्धो, नोपदिश्यते समाख्या, शब्दमु्ायमाणम्‌ उपलभ्य TTT AT नूनमस्ति- द्रति Heal) तस्मात्‌ पूवेवरे वा्थविभकषात्‌ क्रमेण WATT बाध्यते-बति। ^ अथ यत्त तजोचयते,- इदमनेन बाध्यते, इदमनेन- इति त्र यत्‌ बाध्यते, तत्‌ किं बाधकविषयं aay उत ATA ~ Red Waiaecaar भा. cfr fa चातः?। यद्यमाप्म्‌, किं बाध्यते !। अथ प्रपत, कं अक्येत बाधितुम्‌ ?। प्रां बाधकविषयं पूवविश्चानम्‌- दति qa) कथं !। सामान्यस्य कारणस्य विद्यमानत्वात्‌। अथ कथं निवत्ते । मिध्वाश्चानम्‌+--डइति erated भवति। किन्तु खलवमिष्याञ्ञानस्य WET!) अस्य॒ बाधकः मत्ययो विद्डप्यमाशस्व पि नोपपद्यते, न तत्‌ मिथ्या । लरेतेर्षां खुति-लिङ्ग-वाक्छ-भकरण-स्थान-समास्भानां पूवे Fe यत्कारणं wert परं प्रति बलीयो भवति, न एतस्य उत्पन्नस्य विच्छष्यं- माणस्य बाधकं विन्ञानाकरमस्ति। wera तेषां समवाये (विरोधे) परदौबर्यमथंविप्रकषात्‌ - इति (WIR । ऽ We) ॥ ` हादशोचसत्ताया खदरी नाङ्कताधिकरयम्‌ ॥ इ. अहीनोवा प्रकर्णाङ्गीणः॥ १५१ (पूर) ॥ भा. ज्योतिष्टोमं wea समामनन्ति,“ fre एव साकस्योपसदो दादज्नाद्ीनस्य!--इति। त्र TE — किं इादद्ोपसन्ता ज्योतिष्टोमे उत wera ?- इति। fat तावत्प्राप्तम्‌ १ ज्योति- छोमे--डति। कुतः ?। प्रकरणात्‌, एवं प्रकरणमनुगृद्धीतं भवति। “ननु वाक्येन बाध्यते'। न बाध्यते, अद्ोनश्नब्देन ज्योतिष्टोमं aera) कुतः १। न होते इत्यद्धोनः, fewer कतु- कररोषा फलेन वा न शीयते, तेन जच्योतिष्टोमोम्हयीनः। वा- अष्टन संशयो निवस्यते ॥ # नेव निवर्तते मिश्याविक्ञानमिति प्रत्ययाग्तरं भवति। किन्त खल्वपि मिथाक्ञागस्य खरूपमिति पाठः का० सं° To | + waa अप निष्पाद्यतात्‌ at व्योतिष्टोमः, दीश्चादिवसादृ सोमाभिषवदिवसात्‌ wet wwe होमा उपसद इति माघवः | ₹ खध्याये 8 Uz | RL ख. असंयोगात्त AMA तस्मादपरष्येत ॥ १६ ॥ (Fare) । भा. भा. न्क ACHAT CATIA | कुतः !। असंयोगात्‌ ज्योतिष्टो मेन। कथम श्रसंयोगः १। अदीनेन एकवाक्बत्वस्य प्रत्य त्वात्‌ | "ननु ज्योतिष्टोमः एव teppei) न,-दरल्युष्वयते, न fe मुख्सम्भये thereat) “ ननु नजूसमासो भविष्यति'। न--दति ब्रुमः तथा सति श्रादुपडात्तोगदधौनषब्टोमभविष्यत्‌, मध्योदात्तरत्वयम्‌। तद्त्‌ प्रकरणं बाधित्वा अङोनस्य धर्मः । अपि च quem भववति,-तिख एव साङस्योपसदो डादशाशोनस्य-इूति, यद्यन्यः साकोग्न्यश्याश्ौनः, तत एवं चधपदेश्चोःवकरपते, विद्यते च पटे वचनं, तस्मात Weare -इति॥ (३।३२।८८अ०)॥ कुश यादौ प्रतिपदोरतकवेधिकरमम्‌ | ` दित्वबहूत्वयुक्तं वा चोदनात्तस्य ॥ १७ ॥ (fae) ॥ ज्योतिष्टोमे शरूयते,--' युबं fe स्थः खःपती- इति दयोः यंअमानयोः प्रतिषदं* कुयात। एते weufaat—tfa बडभ्यो यजमनेभ्यः- इति। at सन्देः,- ज्योतिष्टोमे एव निविद्धेते प्रतिपदौ, उत fran कश्चित्कुलायादिं बडयश्नच्च दिरा्ादिमुत्कष्ये?-इति। किं प्राप्तम्‌ !--दित्वबज्त्वयुक् (ज्योतिष्टोमेन श्रसंयोगात) उन्हष्येयातां प्रतिपदौ, न हि * err उपक्रमे usted प्रतिपच्छष्दोऽभिधत्त डति माधवः। † अखम्बमिन्दरः इति पाठः Bo Ate To} तथा काण Ato To | रवं sucatfa 4 2M rec मोमांसा-दश्मे भा. ज्योतिष्टोमस्य दौ यजमानौ BAA, यथा कुखायस्य, ° रतेन ख. aT. भा. शाजपरोदितौ सायुज्यकामौ यजेयाताम्‌-दइति ॥ पक्षेणा्थ कृतस्येति चेत्‌ ॥ १८ । (पु०)॥ दरति चेत्‌ पश्यसि, मतिपदाबुल्करषव्ये- इति, नेतरेषं, भक- रणं fe area “बाध्यताम्‌ श्रसंयोगात्‌ दवाभ्यां यजमानाभ्यां asfry यजमाने: ज्योतिषटोमस्यः--दति चेत्‌। असत्यपि बचनेम्थात्‌ दौ यजमानौ भविष्यतः, य रको न अश्यति, य ससद्ायः स उपक्रस्यते, अवश्ययषट्ये सति यथा waa, तथा यषटव्यम्‌- इति बाधित्वापि काञ्चित्‌ arf यजमानः सदाय- मुषादास्यते, एवं प्रकरणे प्रतिपदौ भविष्यतः, wary नोत्‌- क्रटष्ये- डति॥ न प्रकुतरेकसंयोगात्‌ ॥ १९ ॥ (To नि°) । wafafe ज्योतिष्टोमः, WIT: AY धना चाम्नाताः, न कुत्िश्लोदकेन भाप्यन्ते। किमतः?। wed, wera न अक्या बाधितुम्‌। विशटतौ तु चोदकप्राप्ताः सन्त चानुमानिका बाध्यरन्‌- इति, विवलितं fe ज्योतिष्टोमे कर्ैरेकल्वं मत्य ्- ad न सामथ्यन बाधेत। यज्रापि fe अवश्यकन्तव्यता शूयते, AMAR एव॒ यजमानः भूयते“ वसन्ते वसन्ते ज्योतिषा यजेत-इति। तस्यात्‌ ज्योतिष्टोमात्‌ खत्क्रषट्े एते प्रतिषदौ -इति। "अथ कस्मात्‌ पलयमिप्रायमेतत्‌ न भवति? एकस्यां पलां यजमाने च, युवं fe स्थः- दति, दयोबडषु वा wits एते अशट्रमिन्दवः- इति, यथा “क्षौमे वसानावभ्िमादधीयाताम्‌' -इति श्लौमवसानपरःं वचनम्‌, एवमिद्ापि प्रतिषदिधान- परम्‌'। उचयते, श्रसम्भवात्‌ AT A, ल्णाअ्दः एसो ३ खध्याये हे Te: | REE भा. वाचकः सियाम्‌, इद्ध तु दियद्धे बयश्चै च सम्भवति न aT. (न | ware) भवित्‌महति, बङभ्यो यजमानेभ्यः- दति । यद्येतत्‌ दिवचनं इयोयेजमानयोः- इति, wate यः, एक- शेषः पुमान्‌ feafa श्रसावपि लश्चणाञ्जब्द एव । aft च, SUG गायता नर इति प्रतिपदोनिं रवकाशत्वमेव स्यात्‌, तस्यात्‌ sense एते प्रतिषदौ- इति सिद्धम्‌ (R18! < Yo) ॥ जाघन्या अनत्वषेधिकरणम्‌ ॥ जाघनी चेकटे शत्वात्‌ ॥ २० ॥ (पू) दशपूणमासयोः Yaa, —‘ जाघन्या wat: संयाजयन्ति *- tft! ay संञ्जयः,ः-किमेतद्ििधानं दशेषूलेमासयोः, उत wat -इति। कथं द्॑पुणमासयोः? कथं च पशौ !-दति। afe जाचर्न्यां पबोसंयाजा विधीयन्ते ततः उत्कषः, श्रथ पन्नीसंयाजेष जाघनी विधोयते ततो दशपुणेमासयोरेव। किं . प्राप्तम्‌ --उत्कषेः। कुतः एतत्‌ उल्शष्यते !। जाघन्यां षनी- संयाजा विधोयनग्मे-दति। कथं?। wera पदीम॑याजानां विधानम्‌, वाक्येन जाघन्याः, WTA बलवान्‌-न वाक्यम्‌ | ‘aq पनमीसंयाजा विदिता ua) सत्यं विदिताः, जाः न्याम्‌ Carat Wafer, सा तत्सम्बद्धा ANAT TTA | एवं सति दश्पुणमासयोः पनीसंयाजा विनापि जाचन्या न विगुणाः, जाघनी तु aw मरतिषाद्यते। तस्मात्‌ TT जाघनी प्रयोजनवती तज तस्याः प्रतिपत्तिः, पशौ च सा, न eq: * जाघनी पोः पुच्छं। पलोश्न्दोऽकव अङतिचतुदटयामकस्य A कन्नो नामभेयेकदेश् इति ATT | Boo मोमांसा-दश्ने भा. मासयोः। एकदे ख॒ जाघनी प्रतिषाद्वमाना न पुं प्रयोश्यते, ख. भा. ख. भा. wera श्वस्य विधानस्य उत्कषः-इति ॥ चोदना वाऽप॒वेत्वात्‌ ॥ २१ ॥ (fee) ॥ | जाघनी वा पबीसंयाजानां गुणत्वेन विधोयते। कुतः १। अपूवत्वात्‌, अप्राप्ता जाघनी पलीसंयाजानां बुशत्वेन । तच. खञ्नब्देन पनोसंयाजा विदिता जाघनोसम्बन्धः तेषाम्‌ अवि- हितः, ayy सम्बन्धो विधौयते, त्र अन्यतरस्य अन्य विधानं, सम्बन्धो नान्तरीयकः। यदा सम्बन्धस्य विधानं नान्तरीयकौ सम्बन्धिनौ, Cit Tweets, तजर awed सम्बन्धो विधौयते, ay त्वन्यतरो खच्णत्वेन, तच एकं खश यित्वा अन्यतरो विधोयते, लक्षणत्वेन च श्रच्र पनोसंयाजाः। कथम्‌ अवगम्यते ?। पनीसम्बन्धात्‌ न सवा यागः, कञ्िरेव तु लच्यते यस्य War: साधनत्तेन | "अथ कस्मात्‌ न जाघनों लशच्चयित्वा पनीसंमाजा विधो- यन्ते' ?। न शस्य श्वपूवेस्य यागस्य var: wert विधातुम्‌, जाघन्यां तु लश्यमाणायां यागे quia विधीयमाने aray- म्मिद्येव । अस्ति cre विद्धितः सपन्ीको यागो यः पद्लीभि- awa | तस्यात्‌ यागं लश्षयित्वा जाघनी विधीयते । यतु, वाक्येन जाघनीविधानं अत्या यागस्य- डति, तरि याग विधानं न सम्भवति- इत्युक्तम्‌, वाक्वभेद्‌ प्रसङ्गात्‌, त्यात्‌ जाघनीविधानम्‌। waa दशषुणंमासयोविना जाघन्या fare: पब्लोसंयाजयागः स्वात्‌, तद्ममात्‌ अनुत्कषेः-दति ॥ एकदेश इति चेत्‌ ॥ २२॥ (AT) tt अथ यदुक्,--एकरेशो जाघनो न परुं Wawa, AGIA उत्कषेः--इति, तत्‌ TCI ३ My २ पादः। १०९ ख. न प्रतेर शास्वनिष्यन्तंः ॥ २३ ॥ (ate नि ०) ॥ भा. न प्रतौ दरपुणमासयोजाचनी आखण उचयते । णवं पञोनिष्पञ्नया जाघन्या पोसंयाजा यण्टव्याः--द्ति। श्रवि- जिष्टा जाघनो विधोयते, सा सम्भवति दञपमासयोः क्रीत्या- प्यानीयमाना, तस्मात्‌ अनुत्कषः- इति ॥ (RR Lo Wo) ॥ सन्तदं नस्य संस्थागिवेश्राधिकश्णम्‌ | ख. सन्तदंनं UHRA कथणवदनर्थलोपात्‌ स्यात्‌ | २४ ॥ (To To) i भा. ज्योतिष्टोमे अमिषवणफलके weer श्रयते, , दोर्धसोभे सम्मद्यात्‌ घत्या +इति तच सन्देहःः- किं ares ज्योति aa एव, ाडोखिहोघकालेष सोमेष ?†- इ ति। उचयते,- नेतत Gara प्रतौ, तसमात्‌ नोत्छष्येत- इति शाह नग्वसन्तदं नमपि FIA — TOT भवत- इति'। उचयते, क्रयणवत्‌ विकरिषष्यते, यथा ‘feceta क्रीणाति गवा क्रीणाति-डइत्येवमादौीनां विकर्षः, एवमच्रापि विकर्षो भवि ष्यति,-सन्तद नम्‌ waned वा मविष्यति- दति ॥ ख. उत्कर्षो वा, ग्रहणादिश षस्य ॥ २५ ॥ (Te fae) । भा. ved वा aed, Tut fe fan— Teas ~ * सोमयागवि्रेषो Aenea | अन्योन्यवियोगेन शेथिल्यं मा भूदिति टएसंखेषः सन्तर नमिति माधवः ॥ + रते चात्र प्ताः सम्भवन्ति, किं द्ध खव व्योतिद्धोमे fram, दीघंयजमामक्ष वा, खथ वा उक्थादिसंस्थाखेव, ays सचाहीमयोरेव, उत व्योतिष्टोमान्यमाभे? इति वात्तिकम्‌ ॥ 8३०२ मौ मांसा-दश्ने मा. aga इति; ज्योतिष्टोममपेश्य सराणि कालतो earls wafer ॥ ख. Mam वा विशेषस्य तन्निमित्तत्वात्‌ ॥ २६॥ (आ०)॥ भा. नोल्छष्येत वा समदनं ज्योतिष्टोमात्‌। णवं प्रकरणम्‌ WATE भवति, Parag खच कर्तृतो भविष्यति,- दीषंस्य यजमानस्य सोमो टोधेसोमः- डति ॥ ख MAA वार्थवादानुपपत्तेः स्यात्‌॥ VOW (आ० नि०)+ भा. नचेतदरस्ति,- ज्योतिष्टोमे सन्निवे्नः- दति, Sree az fade, क्रतुत एव दोषत्वं न कतुंतः। कुतः ?। अथेवादानुष- पत्तेः, धत्या-दरत्यथवादो भवति, धारणायेत्यथः, rears सोमे पुनःपुनयावभिरभिदन्यमाने सोमाभिषवणफलकयोदं- COMES धेत्या-दृत्यथेवाद उपपद्यते, तस्मात्‌ उत्कधः- afar i ख. संस्थाश्च कठेवडारणाथाविशेषात्‌॥ २८ ॥ (To) ॥ भा. इदं पदोत्तरं awa कानि पटानि!। श्रथ किमथम संस्थासु न frre? तथा सति प्रकरणम्‌ अनुगतम्‌ भवि- ष्यति, दोघसोमश्रब्दख ; दोधेकालो fe wie. wifey संस्था सोमः दइति। उचयते,-न Weare दीषे- कालत्वेःपि सोमेत्यधंवाद उपपद्यते, तावानेव fe तच सोमो ' द्रमुषटीमिंमीति-दइति' वचनात्‌। AW धारणे न fade: कञ्चित्‌, तस्मात्‌ उत्कष एव ॥ ~ ------- ~ ----- ~~ -~ ~ --~-~- con * gare इति as: केवलं कां सं° पु ॥ ३ खध्याये १ पादः। Boz ख. उक्थ्यादिष्‌ वाथंस्य विद्यमानत्वात्‌ ॥ २९ ॥ (सि०)। भा. नैतद स्ति,--उत्कषैः- दति, भकरणानुयद्ादनुत्कषेः, दी्धं- Gey दोधेकालत्वात्‌ उपपद्यते, तजाप्यधिकोःग्रिटोमात्‌ सोमः, प्रदानानि fe fare, तान्यविदद्धे प्रदेये न wanfa fragfaqa, पुणे च यद्धे TEE भवति, तेन न अक्वानि न्यूनानि पाज्राणि TEA! तस्मात्‌ दारणाञ्रह्वायां घारण- माङ्गंसितद्यं भवति, त्र धृत्या--दत्युपषद्यते- इति ॥ ख. अविशेषात्‌ स्ततिव्य्थे ति चेत्‌ ॥ २०॥ (आ) ५ भा. इति चेत्‌ पश्यसि,-संस्थाखपि श्रथेवारोग्बकरुपते प्रदेय- facan—afa, नैतदेवं, waa fe स्तुतिभेत्‌। sar? Shrfatard, यावानेव afaera सोभः, तावानेवोक्थ्यादिषु अपि dare, उकथादिष्वपि दशअ्रमुष्ठिरेव सोमो were | ‘amas प्रदेयं विवत्स्यति- इति। दथ्मुटिः स कथं waa विवद्खयितम्‌ ? जिपवति च पवसद्खुयानियमात्‌ न wat ब पवा THA, तद्यत्‌ धारणाविशेषाद्थवादानुपपन्निः संस्थात्च स्यात्‌, तस्मात्‌ उत्कषः॥ श. स्याद नित्यत्वात्‌ ॥ ३१॥ (° fate) ॥ भा. नैतदस्ति, उत्कषः- द्रति, dere स्यात्‌, प्रकरणानु- TEA! WATT प्रहेयविषद्या दारणभङ्धायाम्‌ श्रथवादः उपपद्यते, केन प्रकारेण nee विवद्विष्यते- इति, विप्रश्टष्टपवा सोमो aera! श्रपि च तृतीये सवनेमशुरकोगभिषूयते, तस्य प्रमाणं च नाम्नातं, तमनेकपवाणं स्थूलपवाणं च यद्दोष्यति, ३०९ मोमांसा-दशैने भा. तेन प्रदेय विह ्धिभविष्यति, अतोग्धंवादोप्बकरिपिष्यते, तस्यात्‌ संस्थासु, निवेशः- द्रति सिद्धम ॥ (र।३।९९ Be) ॥ प्रवग्येनिषेधस्य प्रथमप्रयोगविषयताधिकरणम्‌ | ख. सह्ु्रायुक्तं कतोः प्रकरणात्‌ स्यात्‌ ॥ ३२॥ (Te) I भा. ज्योतिष्टोमे way प्रत्य समाम्नायते, a weary negra हितीये ada वा प्रहञ्मगातः-इति। ay सन्दे, —fa ज्योतिष्टोमे waa nate न भ्रवजितव्यम, उत प्रथमे प्रयोगे प्रतिषेधः 2-इति। किं ताबत प्राप्तम 2-ज्योतिष्टोमे प्रतिषेधः। कतः १। यज्नसंयोगात्‌, मथमश्नब्टेन यश्चोगमिधीयते ज्योतिष्टोमः, तस्य fe प्रथमसंयोगः, एवं समाम्नायते,- "एष वाव प्रथमो Tara यत्‌ ज्योतिष्टोमो य एतेनानिद्धा श्रथान्येन यजेतः-इति। यक्लानां प्रथमः-दइति कत्वा प्रथमशब्देन ज्धो विष्टोमोग्मिधोयते, एवं च प्रकरणमन्‌ गद्यते, यदि क्रतोरेष ae: | wera संस्यायुक्कः पभरतिषेधो ज्योतिष्टोमस्य ware प्रतिषेधेत-डइति॥ ख. नेमित्तिकं वा कटठ्संयो गाल्लिङ्गस्य तन्निमित्तत्वात्‌ ॥ २२ ॥ (fae) ॥ भा. न चेतदस्ति,--यन्नस्य एष वादः- दति, चतुष्वपि वेदेषु न, Wea Lease कथित्‌ save, भवति तु प्रथमो * अतः व्यविशरेषात्‌ dere दिराज्ादिषे च yah) न च संस्थाखेवेति मितव्यम्‌ अविशेषादेव इति शस्त्रदीपिकषा | नत्वज संस्थाखेवेल्यवधारथिब्रव्यमित्यादि तच्च दीषेसोमत्वाविशेवात्‌ सजराहीने- afy तुल्यमिति सब्वेधम्भेतेत्यन्तं वाभतिकच्चात्रानसत्तवयम्‌ | ह अध्याये ९ We: । १०१५ मा. AMET प्रयोगः, कतंस॑योमात्‌, पूवस्य दितोयादीनपेश्य परथम- WT. अब्दो भवति, स प्रयोगस्य उपपद्यते, न क्रतोः। प्रयोगः अवणात्‌ गम्यते, क्रतुः भयोमसम्बद्धत्वात्‌, whereas बलोयसी न SAI! तस्यात्‌ प्रमे प्रयोगे न प्रवजित्धम्‌-डइति। अथ यदुक्ं-- ज्योतिष्टोमेन सामानाधिकरण्यात्‌ तदचनः- इति, wawar सामानाधिकरण्यम्‌- दूति तत्‌ परितम । अत मथमयश्चः- दति WMT सामानाधिकरल्वम, तदपि TANT यागवचनत्वात्‌ GST I FATT (३ ।२। UR Fe) ti पौष्डपेवबस्य faaay विनियोगाधिकषरयम्‌ | पौष्णम्येषखं विक्रतौ प्रतोयेताचोदनात्मरतौ ॥ ३४॥ द्ेपूणेमाबोः समामनन्ति," तात्‌ पूषा मकिदटमागोः- इन्तको fe सः- इतिः तच सन्देशः,- किं दीर्णम्पेषशं महतौ खत विहतो ?-इति। fa area ?- प्रहनती- हइति। कतः ?। अकरणात्‌ । “नन्‌ wet पूषणं न कस्यचित्‌ शविषो Saat समामनन्ति- इतिः उचयते, प्राशशतीं काञ्चित्‌ शेवतां पुष- अब्दो क्डयति। णवं WTR ब्रुमः, ay पौष्णं हविरस्ति, aw तस्यं पेषणं विधातुम्‌ wae, न च प्रतौ बुषास्ति, wera उत्क्रष्टं पेषणम्‌- द्रति, यदुक्षम्‌ः- काञ्चित्‌ देवता पूषशब्दो वच्यति - इति, ब्रूयात्‌, यद्चन्यक्ापि मुखः पूषा न स्यात्‌ । “ नब्बन्यच क्रियमाणे प्रकरणम्‌ उपरध्येत'। उपरध्यता, aay fe weit परोधकम्‌। अथ वा नेव अज्र सन्देहः, एवमेव भाप्तम उचयते कण्णं पेषणं feel न अहछलताविति, नास्ति पण्लः wat) १०६ मोमांसा-दण्ने भा.चोदना-इति। “किमथे प्राप्तम्‌ उचयते ?। उक्र कथा वर्भिष्यते ॥ (३।३।९द Wo) i पौष्णपेषस्य चराधेव निवेशाधिकषरगम | ख. तत्सवाथमविशषात्‌ ॥ ३५ ॥ (To) ॥ भा. पौष्णं पेषणं wel श्रूयमाणं fart Lee) तच सन्दे हः,-- किं चरो TM पुरोढाओे च, उत चरावेव?-इति। किंतावत्‌ भाम्‌ !--तत्‌ सवे स्या्रौ पौ पुरोडाओे च कुंतः?। शरविशेषात्‌, न कञ्िदिशेष श्राश्रीयते, तस्मात्‌ सव्- इति । खः चरौ वा, अर्थोक्तं पुरोड्ाशेऽथविप्रतिषेधात्पशौ न स्यात्‌ ॥ 38 ४ (सि०)। भा. चरौ पौष्णं पेषणं विनियुज्येत, ved तावत्‌ पेषणम्‌ WATSA प्राति, नेवान्यथा पुरोद्ाञ्चो भवति, तदथं तावत न वचनं। पशौ च न स्यात्‌, इदयादरिषु पिष्यमाणेष तेषाम्‌ श्राकारविनाभः स्यात्‌। तच को दोषः ?। ˆइदयस्याभेग्बद्यतिः - इति न इदयादवदायिष्यते, तथान्यदप्यवदानं न. यथा- श्रतादवदटास्यते। ‘aq wae पिष्ेभ्योग्पि इदयादिभ्योम्बदातुम्‌'। न-इति ब्रमः, कारा इदयादयो, न मांसानि, उक्घमेतत्‌ * चलति अग्दाथेः (९,।६। ३९ ख०)- इति। यद्यपि पुनः. तदाल्लतिकः क्रियते, तथाभ्यस्योत्सादनपभदे्ं मति Fey, तस्यात्‌ चरौ पौष्णं पेषं भविष्यति इत्येवमर्थ वचनम्‌ ॥ . | ख. चरावपोति चेत्‌ ॥ ३७ ॥ (Te) | भा. इति चेत्‌ पश्यति भवान्‌.-थविभरतिषेधात्‌ न पश्वधेम्‌- ३ ध्याये ३ पादः।॥ ` 2०७ भा. डति; ननु चरावष्यथविप्रतिषेधो, विशद सिद्धे ates THA sweatin, पिष्यमाणो fe fret यवागूवा स्यात्‌ खलिवा॥ ष. न पक्तिनामत्वात्‌ ॥ ₹े८ ॥ (Ste नि०)॥ आ. श्रभोचयते,-- सत्यं विश्जदसिद्धे श्रोदने चकश्अग्दः प्रयुज्यते, विश्चदसिद्धः* चरर्दीयते- इति, न त्वस्य विशद सिद्धिनिमिन्तम्‌। यङि विश्रदसिद्धिनिमित्तं स्यात्‌, न frefeg प्रयुज्छेत ! तथापि fe मयुज्यते,- पिष्टकचरुः साध्यते- दति, ्रतोम्न्यदेतयोः सा- मान्यं, तन्निमित्तम्‌, तदेतत्‌ उचपते,- न पक्तिनामत्वात्‌- इति, न चरौ विप्रतिषेधः। कथम्‌ १। पक्तिनामत्वात्‌, पक्िनामेतत्‌,- चशः- इति श्रनवखावितान्सरुष्मपाकेन श्रमिनिवेच्यैस्य भवति चङ््र्टो वाचकः, तेन पिष्टे रोदने विश्रदौदने च प्रयोक्ञारो भवन्ति, चरः-- दति । ` TEARS प्रयोजनम्‌, LETH पञ्चा- वपि पेषणं, सिद्धान्ते वराबेव ॥ (8181 8 We) ॥ दीष्शपेवशरयेकदे व्ये मिवे शराधिकरणम्‌ | ख. रकस्मिन्नेक संयोगात्‌ ॥ ३९ ॥ (सि०)॥ भा. पौष्णं पेषणं विष्तौ भवति चरावेव- erga! रथ इदानीं सन्दिद्ते,- किमेकटे वत्ये पौष्णे waa भवति, उत दिदे वल्ये- म्पि-डति। किं द्िदेवत्य उदाइरणम्‌ ?। TGs उत्तरे जिसंयक्ते सौमापौष्थे एकादश्रकपाले रेन्धापौष्णखरः श्यावो दख्िणा- इति, ay रेद्धापौण्ण उदाहरणम । fa Riva? --णकदे वत्यस्य एव पेषणम-इति। कतः ?। केवलसंयोगात्‌, यथा चतद्धाकरणे ॥ # चरः सिद्धः, चर्टयते इति पाठ. alo सो०। १०८ मीमांसा-दभ्रने < धम्मविप्रतिषेधाच्च ॥ ४० ॥ (Se) ॥ भा. दिरेवत्ये विभ्रतिषिधयेत धमः, पूष्णः पेषणं, न इतरस्य, त्र ख. यदि youl भागः पिष्येत, aire इतरस्य स्यात्‌, aw विषमः षाको भवेत्‌, पाकनिमित्तञ्यु woe: स विभप्रतिषिथेत। “यष अविरोधं मन्यमाना अषरस्यापि भागं पिंस्युः'। भागसंमोडः स्यात्‌। तत्र को रोषः ?। ee भामोगम्यद्मै अवदोयेत ! तथाम्बथाओुतं क्रियेत, तस्मात्‌ अप्येके कस्ये पेषणम्‌- इति ॥ अपि वा सदितीये स्याहवतानिमिन्तत्वात्‌ ॥ ४१॥ (qo) ॥ भा. रेवतानिमित्तमेतत्‌ tee अयते, पुषा पिषटभागः क्यः ख. भा -श्ति, सच दिरेवत्येःपि भागे freee प्रपिष्टभागः छतो भवति, न यथा चतुद्धाकरणे, त्र fe तद्धितो faxtwe भवति, न सहितीयस्य, ण्द्रपीतः- डति समासोम्पि निर- twa, न सद्िितीयस्य, te तु afte भागञब्देन QUAI ASAE: समासः, Vara समर्थेयोरेव, न vag दिदे वत्ये किदे वभ्नातीयको टोषः। तस्मात्‌ एकदे वत्थे दिरेवत्येम्पि वा चरावस्य भागः Bes एव ॥ लिङ्दश्नाञ्च ॥ ४२ ॥ (डे०)॥ शिङ्गमम्येवं भवति,“ तस्मात्‌ पुषा प्रपिष्टभागोग्दन्तको हिः डति, देवतानिभित्तं पेषणम्‌- इति स्तुतिरदश्रयति। तथा ° सौमापौष्णं wea निवपेन्नेमपिष्टं पसुकामः- दति नेमपिष्टतां दशेयति। तथा शरद पिटमद्धंमपिष्टं भवति दरे वत्यत्वाय- दूति देवतानिमिन्षमेव पेषणं दशयति ॥ ३ अध्याये 8 Ue | Rod ख. वचनात्सवपेषशं तं प्रति शास्तरवच्वादथाभावात्‌ दिचरावपेषणं भवति ॥ ४२॥ (पूर ate नि०)॥ भा. xe पदोत्तरं भम्‌, नेमपिष्टं मवति-डूति कस्मात्‌ रतत न कच्चमम्‌?- दति, उचयते, यदि वचनमेतत्‌ भवेत्‌ सौैमा- पौण्णमाजमनुद्य सवज पेषणं विदध्याशरो wet TORT च, तच सोमापौष्णस्य waaay नेमपिष्टसम्बन्धे च उभयस्िन्‌ विधीयमाने बाक्यम्निद्येत ! wer यो यः सौमापौष्ः ay aa नेमपिषटता, ‘a प्रति (सौमापोष्णमाचं भ्रति) ज्ाख वक्तं शद्धे वशस्य, पुरोडाङेग्यात्‌ स्वपेषणे भामे चथानावाच Tat चरौ वा पेषणे MTA वचनम्‌ TS HAT! तज TUM न विषदितखा्ः स्यात्‌, भदञ्चना्थंः करुष्येत, पेषणानुवादपश्च पन्न विरोधो भवति, तस्यात्‌ भवत्येव शिङ्गम्‌। “ननु अङ्ग नाश्रभयात्‌ षपशोरपेषणम्‌'। न- इति ब्रूम +--शद्भुपेषणे न ङ्गनाः अपिष्टादवदास्यते, पेषणं च शट ढाथम्‌ ॥ ख. रकस्मिन्‌ वाथधमत्वादेन्द्राखवदुभयोन स्यादचोदि तत्वात्‌ ॥ ४४ a (To नि०)॥ भा. wage वा पौष्णं पेषणं भवितुमदति, न रेग्धापौष्णे । 2) नैव देवताधमा विधीयते, yout भागः fre उप योक्रव्यः- ङ ति। कस्य तदि ?। अथस्य धचमः। कः TATE ?। यागः। कथमवमम्यते? न टेवलाधमः-इति। उचयते fe तस्य भागोस्ति | ननु यत्‌ रैवताय दीयते, तत्‌ तस्या भागो भवति'। उपरत, एतत्‌ fe देवताम्‌ उरिश्य त्यज्यते, न च त्यागमात्रंण देवता- खत्वं भवति, परिग्रदणेन fe खखामिसम्बन्ध WIE, न च परिगतं दे वतयेति किञ्चन ममाणमस्ति। यख यं भजते, स ३९८ मौमांसा-दशने । भा. तस्य भागः, न च इविदंवता भजते, तस्मात्‌ नास्ति Zea भागः। a थापि कथञ्चित्‌ भवेत्‌ भागः, तथापि न रैवताया wa: पेषणं भवितुमहति, निःपरयोजनो fe तथा स्यात्‌ अरयागधमं- त्वात्‌। “कथं तदं प्रकरणानरे समाम्नातो यागधमा भवि. ष्यति ?-दति'। उचयते, वाक्धसंयोगात्‌। ‘aq च टेवतयाः एष संयोगः yaa न यागेन इति । उचयते, भागाभावात्‌ अनथेकत्वाश्च न दे वतासंयोगः- इत्युक्तम्‌ | "तथापि तु यथा यागसम्बन्धो भवति, तथा वक्षयम्‌ | aqua, FIAT पूष्णो भागः यः पुषणमुरहिश्च त्यज्यते, यस्य FI त्यागे पूषा देवता, नचैग्ा पौष्णे भवति पूषा देवता, न स चरुः पुष्णः-खत्वेन सम्बध्यते, तस्मात्‌ रेख्धापौष्णे न कश्चिदस्ति पूष्णश्चरुणा सम्बन्धः, केवले तु पूषणि दे वताभूते तस्मे सद्धर्पितो भागो भवति। कथं । यमुरिष्य eyed} भवति स तस्य भागः- डति भसिद्धिरेषा, तेन यद्यपि पूषा स्वेनोज्चारणेन इन्दापुष्णोः उपकारकमुश्चारणं कुवन्‌ उपकारको भवेत्‌, तथापि न तस्य freuen भागः-इृत्युचयते, श्रसद्ध- र्पनात्‌। केवले पूषणि देवतायां चरोः पेषणं क्रियते, न areas दिदेवत्येषु- दति ॥ खः हतुमाचमदन्तत्वम्‌॥ ४५ (Ale fate) 1 भा. यदुक्तम्‌, अदन्तको दि- दति देबताधम दश्चयति-दरतिः; अथवा एष इतरस्मिन्‌ ्रपि TY उपपद्यते ॥ = वचन परम्‌ ॥ BE ॥ (आ० नि०)॥ भा. श्रध wat यत्कारणम्‌ उक्तं,-नेमपिष्टम्‌-डइति दिरेषत्ये पेषणं दशयति, शद्ध पि्टंभवत्यद्वंमपिष्टं॒दिरे बत्यत्वायेति 2 अध्याये ३ पाटः॥ Br भा. रेवताधमं दजयति- इति ; wired, एवं सति व्वनमिदम- aia भवतीति। ˆनन्बनेकाथेविधानमेकं वाकं प्राभ्रोतिः। sua, सति Taree अनेकाथेविधिः प्चान्तराश्यणेन परिष्धियते, waft पुनः पाकर उच्चारणानथेक्छप्रसङ्ग परिजिदीषेयाम्नेकाथे वाक्धमभ्युपगन्तस्यं भवति। तस्मात्‌ न दिदे वत्ये पेषणम्‌- इति सिद्धम्‌॥ (8181 dy श्र) Il इति ओरज्रवरखामिनः हतौ मीमांसाभाष्ये तुतीयस्याध्या- यस्य IMAGE: समाप्तः ॥ LR मीमांसा-दश्रने तीम खध्यामे चतुः पादः | अथ निवीतस्याथेवादताधिकर बम्‌ । ~भव ष. निवीतमिति मनुष्यधग्छः अब्दस्य तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ qn (ae) भा. दशेपुेमासयोराम्नातं,-“ frat aqearat प्राचीनावोतं पितृणामुषवीतं टे वनामुषग्यबते दे वल दममेव तत्‌ कुकते-दइति। निवीतं मनुष्याणाम्‌ इत्य सन्टे हः, किमयं विधिश्ताथंवादः? -डति। यदा विधिः, तदा किमयं पुरुषधमेः उत कर्मधमेः ?। अथ यत्मकरणे मनुष्याणां, तच विधिः, उत मनुष्यप्रधाने कमेणि निविश्नते {--डति। fa माप्तम्‌ {--विधिमेनुष्यधमेख- हति, यदि विधिरेवम- yaaa विदधदथेवान्‌ भवति, इतरथा अरथंवादमाजम्‌ अन- येकम्‌ । विधिश्ित्‌ पुरुषधमेा निवीतं मनुष्याणाम्‌- इति पुरषप्रधानो निदश्ः। कथमवगम्यते ?। न अश्र मनुष्या बिधोयन्ते, मनुष्याणाम्‌ निवीतं विधौयते, न चाविद्ितम्‌ ayy भवति, यदि मनुष्या रपि विधोयेरन्‌ वाक्यम्मिद्धेत | तस्मात्‌ निवीतं मनष्याणाम्‌ उपकारकम्‌ | "ननु प्रकरणात्‌ TAWA: उपकारकम्‌ । प्रकरणात्‌ fe sal बलवबन्तरम्‌। शपि च गुणभूतेषु मनुष्येषु कारक- सम्बन्धस्य विवक्षितत्वात्‌ तृतीया भवेत्‌, षष्टो त्वेषा सम्बन्ध- SWE, तजर गुणभूतेषु मनुष्येषु मनुष्य्रहणं नैव कर्तव्यम्‌ स्यात्‌, मनुष्यैरेव तत्‌ क्रियमाणं क्रियेत, मनुष्यप्रधानपक्चे तु क्त्यम्‌ ॥ ₹ खध्याये ¢ पादः । ३९३ ख. अपदेशो वा, अथस्य विद्यमानत्वात्‌ ॥ २॥ (Te) ॥ भा. श्रपदेञ्जः-दइति च्रायमानस्य वचनम्‌। स ण्व न विधिः श्रनुवाद्‌ एषः। कतः १। eee विद्यमानत्वात्‌ प्राप्त एवाथा, —aaq निवीतं मनष्याणाम्‌, निवीतं fe मनष्याः Taw: खां Haft, TATA WATS: | ख. fafuaquscarea स्यात्‌*॥ ३॥ (आ० नि०) ॥ भा. विधिरेव भवेत्‌. तथा प्रयोजनवान्‌, इतरथा वादमाजम्‌ अनर्थकम्‌, WHATS अनुवादो भवति, श्रयं त्वपूवा,--यत्‌ निय- मेन निव्यातच्म्‌-डइति॥ | ख. स प्रायाक्रम्मधम्प्ः स्यात्‌ ॥४॥ (रय प०)॥ भा. यदुक्तः विधिः इति, एतत्‌ गद्यते, यत्त॒ मनुष्यधमः- इति, तत्‌ नानुमतम्‌ ; कऋरतुधमाम्यं भरकरणात्‌, weer एव हि कमप्रायेषु धमषु उचपमानेष्वे तदमिधोयते, तस्मात्‌ कमधमंः ॥ ख. वाक्यशेषत्वात्‌ ॥ YW (रय प° |) ॥ भा. निवतं भनुष्याणाम्‌ इत्यस्य वाक्यशेषः WATS, Aaa वम्‌--दति, यदि दशपणेमासयोः ओषः, ततोम्ध्वयुणा क्त्यम्‌, तच समास्ययाग्नुग होष्यते ॥ | ख. तत्प्रकरणे, यत्तत्संयुक्तमवि प्रतिषेधात्‌ ॥ € । (रेय पु०)। भा. “उचयते, प्रकरणात्‌ समास्ानाश्च कमेधमा विच्चायते, ति er ete * विधित पवं वत्वात्‌ स्यादिति पाठः ate Go प०॥ 20 १९४ मौमांसा-दश्रने भा. वाक्छात्‌ मनुष्यधमः, तस्मात्‌ उत्कषेमहेति'। न- डति ब्रमः, -- प्रकरणे एवामिनिविश्मानस्य मनुष्यप्रधानताम्बकर्पिष्यते | £ € © सयोमन ५ faauaaz कथं?। यत्‌ दञअपुशमासयोमेनुष्यप्रधादं, तच न्बा- ऋायेकमेणि, प्रकरणं च एवमनुद्धोप्यते, वायश्च ॥ च. तत्मरधाने वा तुल्यवत्म सह्ू्ानादितरस्य तदथंत्वात्‌ ॥ ७ ॥ (BAT) ॥ भा. न एतदस्ति, प्रकरणे निवेः- दूति, मनुष्यमधाने कर्मलि निवोतं स्वात्‌ श्रातिथ्ये। कुतः १। तुखयवत्मसङ्ुधानात्‌, तुल्यानि च एतानि भसङ्कुयायन्ते । वत्तावत्‌, उपवीतं दे वतानामु पश्यते —tfa, तत्परटतयोदं अपुणेमासयोः उपवीतं विदधाति। यत्‌ भाचीनावीतं पितृणाम्‌- इति, तत्‌ पितुपरधाने कमेणि भ्राची- नावीतं विदधाति । यद्प्येतत्‌, निवोतं मनुष्याणाम्‌- इति, तदप्यातिध्ये निरपे्तं विदधाति। (कथं गम्यते !-मनुष्य- प्रधाने विदधाति-इतिः। मनुष्याष्णाम्‌- शति ceria सम्बन्धात्‌ । “मनुष्याणामेव भा्रोति, न मनुष्यप्रधानेः। उचयते, मनुष्याणाम्‌ करुष्यमाने फलं करपनीयं, मनुष्यप्रधाने पनः ष्टी भविष्यति, सम्बन्धस्य एवमवकरिपधष्यते, फलं च एवं न करपनीवम्‌, TEM, (२।९। ४२ ख०)-समेषु वाक्यभेदः स्यात्‌- डति | “ननु मनुष्यप्रधानेन TERT माम्‌, पुनः ्रहताभ्यां दशपूणमासाभ्यामेकवाक्यतां यास्यति'। न द्धि दौ सम्बन्धौ एकस्मिन्‌ वाक्ये विधोयेते, भिद्येत fe तथा वाक्यम्‌। इतरस्य aque निवीतसम्बन्धायेत्वात्‌, तेनेव सदेकषाक्यता भविष्यति प्रत्यत्तेण अब्देन, तदेकवाक्यतया च श्रथेवत्वे सति न Wada एकवाक्यता श्रवकर्प्यते | तस्मात्‌ प्रकरणं बाधित्वा आतिथ्ये निवेच्यते- दूति ॥ ख. भ. भ नकी 2 ध्याये 9 पाद । ३९. अथेवाटो वा प्रकरणात्‌ ॥ ८ ॥ (सि) ॥ नैतदस्ति,-विधिः स च मनुष्यप्रधाने कर्मणि- दति, मनुष्याणाम्‌ डति मनुष्यसम्बन्धोःच Yaa, न मनुष्यप्रधानेन HAUT सम्बन्धः, मनुष्यप्राधान्ये च सति फलं कर्पनीयम्‌ ; श्रातिश्यकमेला त्वनिदिष्टेन श्रप्रटतेन श्रनुमेयेन सम्बधेत | तत्र को दोषः १। प्रकर्षात्‌ Sea सम्भवन्‌ तजर । “कथं सम्भवः ?- डति चेत्‌। Weare एषः स प्रतं स्तुवन्‌ प्रकरणे सम्भविष्यति, विधिः सन्‌ उत्छष्येत। aaa न विधिमनुष्य- प्रधाने कमणि--इति॥ विधिना चेकवाक्यत्वात्‌ ॥ € ॥ (यु०)॥ इतश `न विधिः gat) विधिना रकवाक्छत्वात्‌,- ‘srqaa टे वखद्ममेव तत्कुशते--इत्येष विधिः, अनेनास्य सद्देकवाक्षता भवति, यदि cathte विधिः स्यात्‌, ae म्मिद्येत, न fe विघेख विषेयेकवाकछता भवति, वचनब्थल्ति- भेदात्‌। त्र एकवाक्छतारूपं बाध्येत । किमेकवाक्छतारूपम्‌ ?। निवीतं मनुष्याणाम्‌- इति माप्तानुवादः। भराप्तस्य किमथन युनवेचनम्‌ ?। उपवोतस्तुत्यथन | RAZ TATE fet: ?। farar- तम्‌ श्रयोग्यं Sana fa TATWATTITA, मनुष्याणां हि तत; लथा प्राचीनावीतं पितृणाम्‌, न देषकमणि ; उपवीतं तु त्र योग्यं, तस्मात्‌ उपयात्म्‌- इति यथा, यादरश्ोम्स्य वेशः, AEA नरानां, याटृशो देवदत्तस्य areal ब्राद्यणानाम्‌- इति, देवदत्तवेश्प्र्चसाथम्‌ इतरवेभ्रसष्ात्तनम्‌. एवम, इदा ` प्युपव्यानस्तुत्यथन निवोतसद्त्तनम्‌ ; नास्त्य विधायकः अब्टो,- निवीतं मनुष्याणां कत्तेवयम्‌-बूति। “श्राकतिध्य मयोगवचनं, तस्यं कर्मता विधायकम्‌- इति चेत्‌ नेतरे, ard मौमांसा-दशरेने भा. स्तुत्य नाथ ववे सति न अक्तं करुपयितुम, were fe तत्‌ saute; करप्येत, wig ae TE yaa किञ्चित्‌ कखपनीयम्‌, Aaa अथेवादः ; एवं च वाद्येन अविशद्धं प्रकरणम्‌ अरथेवत्‌ भवति ॥* (द।४।९ चर) ॥ टिग्विभिामस्यानवादताधिक्षरणम॥ ख. दिग्विभागश्च तदत्सम्बन्धस्याथदहतुत्वात्‌ ॥ १० भा. ज्योतिष्टोमं waren शूयते,“ माची ठेवा शरभजन्त दक्षिणा पितरः भरतोर्चो मनुष्या उदोचोमद्राः†-इति। (श्रपरेषाम्‌, ‘Sarat शद्राः-दइति।) तच सन्टेदः,- किं विधिरताथेवादः? *¢eq परं षट्‌ सुजायि भाष्यकारेल न लिखितानि। ay स्थातारो ` विवदन्ते, केचिदाहः विक्षितानीति। लिखितो az: प्रलीन cave | पष्वात्वादुपेक्तितानीत्यन्ये। खअनाषत्वादित्यपरः, तथा च दिग्विभामश्च तददिति निवीताधिक्षरशातिद शस्तदामन्तय्यादुपपत्छयतं डति। रश्यन्तरकारसत सव्वव्याख्याताजि। सन्ति च अमिमेरव प्रकाराखप्यनत्यन्तसारभूतान्यपि ante; यवद्दितातिदेभ्राख पानव्या- qe तददित्यादिष aifsat: | aera सजायमाकरं द्ाख्धेयम्‌। ay araa जीणखधिकरणानि कलिता, अपर खत्वारि'* इत्यादि afan- waaay । यामि anfa न सन्ति, तानि watfa,— उपवीतं लिङ्कदर्रनात्‌ सव्वेधम्भः स्यात्‌ । ९। न वा प्रकरणात्तस्य TWAT | २। विधिव स्यादपव्वेत्वात्‌ | Rl उदक्कच्चापव्वेत्वात्‌ । 8 । सतो वा fag दशमम्‌ iy । विधिस्तु धारगेऽदरूव्वत्वात्‌ | ६ । इति। रतां Sarat aren वात्तिकादवधाथ्या॥ | † उदीचीं wa’ इति। खपरेषामुदीचौम्‌ मनुष्या उति-- दति पाठः Mle Hilo To | 2 अध्याय 8 Ue: | ६९७ भा. विधिः सन्‌ किं मनुष्यधमेः, उत HE? अथ वा प्रकरणे ख. ना. मनुष्यप्रधाने कमणि निवेश्रः? किंवा श्रातिथ्ये१-इति। किं तावत्‌ ्राप्तम्‌!--दिग्विभागञ्च तहत्सम्बन्धस्य अर्थेत्‌ त्वात, य एष दि ग्विभागः, स निवोतबत्‌ विचाय्यः, यो निवीते FETT, स इह FATA, यो मध्यमः, स मध्यमः; यः सिद्धान्तः, स सिद्धाग्तः। श्रधवत्वात्‌ बिधिमनुष्यसम्बन्धात्‌ मनुष्यधमः डति yar: | भअत्यकरमुखा उदङ्मुखा वा पृष्ठत श्रादित्यं भांसु पदाथान्‌ श्रनुतिष्टन्ति मनुष्याः-दत्यनुवादः। विधिरेव TACT ATES ज्धयोतिष्टोमधमः, वाकपकरणानुग्रहाय ज्योति. Bat मनुष्यप्रधाने दच्िणाश्चापारे निवेश्रः- दूति are: wey! भिन्नत्वात्‌ वाक्छानाम्‌ श्रातिथ्ये निवेञ्जः- डति zee मतम्‌। WATS मरकरणानुयद्दाय, ‹भचीनर्व्ं करोति —ceaaa विधिना एकवाक्यत्वस्य प्रत्यच्षसिद्धत्वात्‌-इति सिद्धान्तः॥ (81812 Fe) i परुषि दितादौनामन वाद ताधिकरखम्‌ | पर्षि दित-पृशं-घत-विदग्धश्ड तदत्‌ । ११॥ दशपुणंमाखयोराम्नातं,- “यत्‌ wale दितं* तत्‌ देवानाम्‌; यदन्तरा, Ad मनुष्याणां ; यत्‌ समूलं, तत्‌ पितुणाम्‌-दइति। तथा, यो विदग्धः, स नेच्छतः; Gwe, स रौद्रः; यः war, q सदेवत्यः; तस्मात्‌ अविदहता अपयितद्धं सदेवत्वाय ta ज्योतिष्टोमे शरूयते,-“यत्‌ Te, तत्‌ मनुष्याणाम्‌ उपरि, wet देवानामधः पितृणाम्‌-इति। तथा,- “चुतं - ~= ~~ ~~ Ce eee * uefa पव्येणि दितं खण्डितमिति माधवः॥ RL मोमांसा-दश्रेने भा. देवानां मस्तु* पितुखां निःपक्ं मनुष्वााम्‌- दति । ay मनुष्यसम्बद्धेषु, UF च CVU:,— किं मनुष्याणां धमे विधयः, उत कमधमा अनुवादाः १। श्रथ यत्‌ भकरलं मनुष्यप्रधानं, Uy च त्र निविद्धेरन्‌, उत Sifted, उत अथेवादः?- इति | किं तावत्‌ भातम्‌ !--णतान्बपि तदत्‌, यो निवीते पूवः we: स एतेषां पुवः पशः, यो मध्यमः स मधमः, यः सिद्धान्तः स णव सिद्धागन्तः। अथेवत्वात्‌ मनुष्यसम्बन्धा् विधयो मनुष्यधमोाञ - इति पूरेः we, उपरि qe च श्रनियमात्‌ लाघवम्‌, अश्टतं रोगदत्वात्‌ रौद, परेभमि खदशत्वात्‌ लाघवम्‌, एवं, चतं शिरसि fated मनुष्याणां चखकरमेव, अथेप्राप्तत्वात्‌ अनुवादः -डत्बत्तरः Te) विधिः, कनेध्मभावात्‌ समास्मानाच्च कमे ध्मः- इति we! Wares दलिणासु च-इति वाक्डप्रक- रणानुडात्पच्चः। श्रातिथ्ये-इति वाकभेदप्रसङ्गात्‌। We- वादः- इति, प्रकरणात्‌ विधिना एकवाक्यत्वात्‌- इति, ‘7a प्रतिलुनाति उपरि विलात्‌ wet नवनोते नाभ्यङ्क्ते विद्‌ इता अपयितव्धम्‌-द्रत्येभिः स्ेषामेकवाक्वभावः। तस्मात्‌ एते न विधवोम्धवादाः- डति॥ (81818 We) खन्टतवदननिषेधस्य क्रतुधमताधिकरमम्‌ | स. अकम क्रतुसंयुक्तं संयोगान्नित्यानुवादः स्यात्‌॥ १२॥ (qo) ना. दभथेपुणम सयोराम्नायते,-“ नानृतं वदेत्‌-इति। तच सम्देः,-- किमयं प्रतिषेधो टाअपौर्मासिकस्य wwe * ag दधिभवं मण्डम्‌ । नि,पङ्क शिरसि प्रक्तपतमीषदिलीनं watt तक्र वा इति TTT | ३ ध्याये 8 पादः॥ QE भा. प्रकरणे एव fate, अथ प्रायेण प्राप्तस्य कमः पुरषं अति प्रतिषेधः परुषधमाम्यम्‌ १-इति। किं माप्तं eras: स्यात्‌, परुषस्यायम्‌ उपदिश्यते न दशपुणमासयोः। कतः १। परुषप्रयलस्य अवात्‌, वदेत्‌- इति वदनमनतिषेत- डति शल्या गम्यते, तस्य पुरषसम्बन्धः शुत्येव, कमसम्बन्धः प्रक- रणात्‌; तिश्च प्रकरणात्‌ बलीयसो, इतरथा वदनं मवति- दृत्येतावत्ययं वदनम्‌ चनुतिष्ठेत्‌- ड ल्यविवक्षितखाथेः पराथा विध्यथा भवेत्‌, पुरुषस्योपदेशे पनविवचितखाथं एव शब्दः, ` तस्मात्‌ पुरुषस्य उपदे अः, यस्य च उपदे अः, तस्यायं भ्रतिषेधः। स चायमथ उपनयनकाल एव पुरुषस्य प्रतिषिद्धः, तेन संयोगेन अयं नित्यान्‌वाद्‌ः | नन्वेषा Bia: तस्या स्तेमृलम्‌'। नेषा तस्या मुखं भवितु wafa, यदि इयं तत्मूलिका भवेत्‌, दञचपुणमासयोः- इति WIA, उपनयनकाले एव च रस्य उपदेष्टारो wat! शपि च पुरषधमः इत्युपदिअन्ति, तस्मात्‌ नषा स्ृतिरतः अुतेरिति॥ ख. विधवा संयोगान्तरात्‌ ॥ १३॥ (सि०)॥ भा. विधिवायं दशेपुष्मासयोनानतं वदेत्‌-इति, न अनुवादः | कुतः १। संयोगान्तरात्‌, नियमानुष्टानेन पुरुषस्य सम्बन्धः स्मयते, पटाथेप्रतिषेधेन इह संयोगः पुरुषस्य, कथम्‌ न्यत्‌ खयमाणम्‌ अन्यस्यान्‌वादो भविष्यति, vara विधिः भ्रति षेधस्य WIT! ATE गदाम एतत्‌,-विधिः- डति; परुष- धमः-दति तु गृद्धामः पुरुषप्रयनस्य सओुतत्वात्‌"। अज्र ब्रूमः, -सबषु sendy क्रियानुष्टानं Yad न कारकं किश्ित्‌। कथमेतत्‌ गम्यते !। प्रत्ययात्‌, यतः क्रियामनुष्ेयां प्रतीमः ‘aq कललारमपि भरतियन्ति। सत्यं मतियन्ति, न त अ्दात्‌। कुतः ate? अधात्‌, यदा क्रिया server विधीयते ३२० मो मांसा-द शने भा. तदा WIT कारकव्यापारो गम्यते, यखाथात्‌ गम्यते, न स श्रौतः, TY aA SAT aA स वाक्यात्‌ गम्यते, कथमसौ भ्रकरणं - बाधिष्यते | ME, — भरृतिप्रत्ययौ प्रत्ययार्थे सह TA! इत्याचाया- पदेशात्‌ AUT WTS: कम चेत्यवगम्यते, ˆ करि wy, कर्मणि यक्‌- डति प्रत्यायाथे कत्तारं कम च समामनन्ति थाचावाः, तस्मात्‌ WETS: कला कमं च- इतिः SAMA —A श्राचायेषचनात्‌ खचकारवचनात्‌ वा अनब्दाथा भवति, प्रतल्ययादसौ गम्यते, श्रनुष्टेया च क्रिया प्रतीता सती कारकाणि प्रत्याययति-दत्यवगतमेतत्‌। श्रपि च, नैव कना परत्ययाथः कमं वेति श्राचायेा ATE! `ननु aie कमेणि च लकारः गूयते" नासौ क्तरि कमेणि वा यते fH तु ‘wate, एकवचनं, इयोदि वचनं wey बङवचनम्‌-इति aa wat वचनं, ay एवमभिसम्बन्धः क्रियते,- एकस्मिन्‌ waft दयोः क्नाबङ्षु कतृषु- दति । एवं कमेण्येकत्वादि- सम्बन्धः! तज नेवं भवति, क्तरि भवति wafery— इति, कथं तदि !- कर्तरि एकस्मिन्‌ एकवचनं, कन्तः एकत्वे- Tray: | णवं दित्वे ape, कमणि च। एवं वण्यमाने लौकिकन्यायानुगतः CTA वणितो भवति, ख्त्राश्चराणि च न्यायानुगतानि भवन्ति, श्रागमोम्पि चायमेव यदा एकत्वा- दयो विक्थाः, तदा कमादयो विशेषणत्वेन- इति | “ननु एतदप्यस्ति यदा कमादयो विभक्त्यथाः, तदा एकत्वा- दयो विशेषणत्वेन- इतिः उचयते,-श्र्धप्राप्ता fe कमा- दयस्ते न भवन्ति ब्दस्य श्रभिधेयभूताः, न तु एकत्वादयोग्थात्‌ अङ्जुवन्ति, तेन ते wera, तस्मात्‌ यद्यपि विञ्जेषणम्‌ एकत्वादयः, तथापि विद्धेषणमेव भिधोयते, यथा ` हिरण्य. atfea ऋत्विजः प्रचरन्ति इति हिरस्यमा लित्वं विशेषण- ₹ खअध्याये 8 OTe: | RAV vam, तथापि तरेव विधीयते, were करः एकत्वं अब्दया न कत्ता । "ननु कर्तुः एकत्वात्‌ एकवचनं, after fers, करतु. aera बवचनं. तेन नूनं कत्ता अब्दाथेः- इति गम्बते'। Sea, नेतदनुमानात्‌ WH, कत्ता श्रनुेयक्रियाबगमारेव ` अवगम्यते-इति प्रत्यकं; aur केनचित्‌ न बाधते; एकवचन निरे क्ेकल्वं गम्यते, feawafaea atifeed, बङवचननिदंे ayawed, तदपि werd, कतरदचानुमानं जाधितुमदेति- इति, यथा आाहतिवचने wee ferwa ze . भेदोग वगम्यते, एकवचने Kear, एवम्‌ इडापि दव्यम्‌ । तस्मात्‌ न ओौतः, नचेत्‌ A, न प्रकरणं बाधिष्यते । यत्तु ° युशषप्रयलोःनथको भवति क्मधमेपश्चे प्रयोगवचनेन कत्त्यतावचनात्‌ः इति। तदुचयते,- अङ्गं सत्‌ प्रकरणेन AA, न चाविद्धितम्‌ अङ्ग भवति, तस्मात्‌ श्ङ्गत्वाय विधातव्यम्‌, अस्मिन्‌ wie Te; श्रतो मन्वामदे,- प्राकरणिकस्य श्रयं निषेधः-डइति। wera अङ्गं, यदनृतं तत्‌ न वाचाम्‌- इति, तेन यत्‌ सद्करिपतं, acy, तदेव aie, ahead सद्भुरप्य न यवमयः प्रदेयः | “श्राह. यदा उभयोः श्रपि पच्योनानृतं afeas, तदा को विचारेशाथैः !--दइति। उचयते, पूवेख्िन्पन्े पुरुषधर्मः, तज म्नेषे मासे wages, सिद्धान्ते दशपुणमासधरमेः, तच we याजुवेदिकं प्रायसिक्षम्‌॥ (३।४।8 Be) ॥ जश्नम्यमानधम्मानां प्रकरये गिवेश्रा धकरणम्‌ | अदीन वत्पुरुषस्तदथत्वात्‌ ॥ १४ ॥ (पू) । ज्योतिष्टोमे श्रूयते,-- आङ्गिरसो बा इत sna दुव 2 Pp BRR मोमांसा-शण्रने भा. लोकमायन्तेप्प्बु Saran प्राथेशर्यस्तीर्ये खाति तीर्थमेव हि सजातानां भवति*-इति। दशेपुणमासयोराम्नायते,- ^ तस्मात्‌ जञ्नभ्यमानोग्नुन्रुयात्‌। मयि gwaq—scfa, प्राणा पानावेवात्मन्धक्ने-इति। तच सन्देहः,- किमयं घमः पभरकरणे निविशते, उत पुरुषस्य डपदिश्यते {- इ ति। किं तावत्प्राप्तम्‌ ? ara पुरुषः, तदथेत्वात्‌, एष विधिः प्रकरणात्‌ उत्छष्येत। कुतः ?। पुरुषश्चतेः-ज्रूयात्‌- दति yrange विवच्िलत्वात्‌ | ‘aq प्रकरणं बाध्यते" उचयते, बाध्यतां प्रकरणं, वाक्यं त्वस्य बाधक, जज्ञभ्यमानसंयोगात्‌, भरकरणात्‌ दशपूणमासयोः उपदिश्यते- इति गम्यते, वाक्यात्‌ जञ्जभ्यमानस्य, वाक्यञ्च प्रकरणात्‌ बलोयः। तस्मात्‌ उत्छष्येत--दूति। फलमम्या- मनन्ति,- प्राणापानावेवात्मन्धत्ते- डति, सच संयोगो बाध्यते AAA पर्षधमः, प्रकरणात्‌ उत्छष्येत WAIT, यथा WW नसंयोगात्‌ दारशोपसत्ता प्रकरणात उत्छष्यते, एवं जन्नभ्य- मानसंयोगात्‌ मयि द्‌ षक्रतू- दतिवचनम्‌॥ ख. प्रकरणविशेषाद्वा तयुक्तस्य संस्कारो द्रव्यवत्‌ ॥ १५ ॥ (सि ०, ॥ भा. नवा उत्कषट्यम्‌। कुतः १। पभ्रकरणविशेषात्‌, मकरणयुक्ः ` एव जञ्जभ्यमानो वचनेन संस्क्रियते, थथा यवादिद्र्यं मो्षणा- * ‘aaa ana इत्यतः Say etal यशसा प्रावेश्रयन्‌ ay खाति सलच्तादेव ctatavat अवर्षे तौय खाति dtu fe a at प्रावश्यन्‌ ate खाति atwaa सजातानां wafa’ इति पाठः ate mite qo ॥ † गाज्रविनामेन विदारितम्‌ख्षः vor जश्जभ्यमाम इति माधवः ॥ Q अध्याये 8 WIT 5 ३२६ भा.दिना। (नन्‌ न शक्रोति प्रकरणं जज्ञभ्यमानञ्जब्दम्‌ एकदेभे- ग्वस्धापयितुम्‌, वाक्यं fe प्रकरणात्‌ नलवत्तरमितिः। waa, न ब्रमःः--जज्भ्यमानशब्दः प्रकरणेन श्रप्राकरणिकात्‌ Ware निवस्वते- इति; किंतु फलं तजर करुपनोयम्‌ । “ननु weary शयते फलं,-पराणापानाविवात्मन्धत्ते- इति" न-इति ब्रमः, —a ay विधायकं शब्दम्‌ उपलभामष्े, य रषः-प्राणापा- नावेवात्मन्धत्ते- इति, वस्षमानापदे् wa, न विधायकः; स्तावकस्तु भवति मदवचनस्य, तस्मात्‌ दशपुणमासाभ्याम्‌ अन्य एतत्‌ न फलवत्‌। लः पुरुषस्य caged) कुवेतः संसछारकम- डति गम्यते | “श्राह पुरषसंसकारकम- इति . Twa, दअपुणेमासावेव कुबैतः- इत्येतत्‌ न । कथं?। apie fe अन्य दशपू मासाभ्यां, जञ्नभ्यते, सोग्पि जज्जभ्यमानश्नब्देन उचयते एव । न च, भकरणेन व्थावस्यते,- इत्येतत्‌ उक्तम्‌, तस्मात्‌ उत्छष्यते'। WIT उचयते, नेव च्थावरूयेते, संस्छतेन तु तेन नास्ति ्रयोखनम्‌। ननु पभरकरणटे पुरुषसंस्करारेणापि नास्ति प्रयोजनम्‌'। उचयते, संस्छतपरुषो दथ पुणमासावनुष्टास्यति। ATE उत्कम्पि सति संस्छतोएन्यत्‌ अनुष्टास्यति'। उचपते,- नान्यस्य संखारो गणो भवति, ्रप्रशतत्वात्‌। CATE प्रतस्यापि न गुणः, वाक्येन पुरुषधमेः इ त्यवगमात्‌'। उचयते, श्रानथेक्यात्‌ न पुरुष- थभाग्बगम्यते। तस्मात्‌ WA प्रशताभ्यां दर्जपुणमासाभ्याम्‌ एकवाक्वता, न अन्येन फलवतापि कमणा, भरकरणाभावात्‌, तस्मात्‌ नोत्कषेः | यत्तु, प्रकरणे निवेश्रः-एतस्मिन्पश्चे ब्रुयात्‌-दृत्यनुष्टान- बचनम्‌ अविवक्ितखाथम्‌- इति, एवं सति श्रव्यनुवादो भवि- ` ष्यति, न पुरुषसम्बन्ध विधानस्य प्रयोजनम्‌ अस्ति- इति ॥ ३२९४ मीमांसा-दश्ने ख. व्यपदेशादपरूष्येत ॥ १६ ॥ “ste नि०)॥ भा. श्रथ यद्षवणितं,--दादश्ोपसत्षा यथा उल्छष्यते, तथेदमपि खत्क्रषटव्यम-इति। उचयते, तद्धि वाक्येन दीनानां षः दिश्यते, Wray THAT, न च, तच ज्योतिष्टोमेमदौीन्ब्दः, गौणत्वात्‌, यपदे जाव,“ fre एव साकस्योपसदो दादज् aviaer—tfa | ततो युकं, दादशोपसन्ना यत्‌, प्रकरणात्‌ weer, म तु इह पुरुषसम्बन्धो निः्रयोजत्वात्‌, खन्यस्य च प्रमोजनवतः ARCATA (द३।४।५अ०)॥ ` खवगोरशादीनां पमथेताधिकषरम्‌ ॥ ख शंयो * च सव्व॑परिदानात्‌ ॥ १७ ॥ भा. देपुणेमासयोः ूयते,- “देवा Fo way वाेस्पत्यमन्रुवन्‌ we मो वद्ध दति भ्रत्य, वचनमिदं wala— fe मे प्रजायाः {--दति Mae यो ब्राक्मणायावगुरेत्‌ तं waa यातयात यो निदनत्‌ तं qwew यातयात्‌ यो सलोहितं करयत्‌ यावतः पखन्द्य पशून्‌ GTQ तावतः सम्बत्सरान्‌ पितृखोर्क न प्रजानीयात्‌-इति। तस्मात्‌ म ब्राह्यणावाव- FLA इन्यात्‌ न लोहितं कुयात्‌- इति | तश्च सन्देहः, किं दध्षपुणेमासयोरवगोरणप्रतिधेधः, उत परुषस्य खपदिश्यते?-इति। किं भाप्तम्‌ !-मकरणात्‌ दभ पूणेमासयोरवगोरणादिमतिषेधः,- न दशेपुणेमासयोज्राक्चणस्य wafer बधो वा काया लोहितं वा renee अन्य CUT wee च्रानतये, तेनाग्ाडायणाननन्ति- ee का * संयाविति त्राञ्बावगोरणादिप्रतिषेघवाक्छापलसयमिति ahaa ह खध्यामे ४ पादः। १९१५ भा. इति प्रकरणात्‌ प्राभ्रोति। णवं प्रापि ब्रुमः यौ च प्रकरणात्‌ ना. | उत्कषैः। कश्यात्‌?। सवेपरिदानात्‌, सवावस्थस्य ब्रा ्णस्यायं प्रतिषेध om, न द्ैपुणैमासगते नब नावगोरणादि aT cfr) “ननु प्रकरणात्‌ दं पूणमासधमाम्यम्‌ः। सत्यं wa रणात्‌, एवं वाद्येन श्रवगुरमाणस्य धमः, वाक्धं च म्करणात्‌ बलीयः | ‘aq ज्नभ्यमानस्य इव भकरणे fatal भवेत्‌। न-- इत्यु चयते, त्र फलं करपनीर्य, इइ gay, अस्ति डि च विधायकविभक्गिः,--अतेन यातयात्‌, Tee तयात्‌, खगः लोकं परजानोयात्‌- दरति, ATA उत्कषः एवज्ञातीयकस्य- इति॥ (द३।४।६ Be) ॥ मलवदासःसंवादनिषेधस्य पुव धम्मंताधिक्षर णम्‌ | प्रागपरोधात्‌* ATTA: ॥ १८ ॥ (सि) । द पुमा सयोः शरूयते,“ मलवदाससा न संवदेत्‌, नास्या अन्नमद्यात्‌-इति। at सन्देहः, किं मलवहाससा we द्पुणमासाङ्गस्य संवादस्य परतिषेधः, उत पुशषस्य way तिषेधः इति। किं प्राप्तम्‌ !-भकरणात्‌ दथपुशमाशयोः प्रतिषेधविधिः | णवं WR ब्रुमः,--मखवदाससा TE संवाद उत्छष्येत भ्रक- रणात्‌ । कस्मात्‌ १। भरागपरोधात्‌, एवं अयते,“ यस्य वत्ये- म्नि पल्ली श्रनालम्भुका स्यात्‌ तामपरुष्य यजेत-डइति | पत्न्या च स संवारोग्यादंशपुणंमासयोः अस्ति,“ पनि पनि एष ते शोकः इति, प्रसज्यमानः प्रतिषिध्येत, स aera * सवरोधादिति क्रचित्‌ पाठः र्वं भाव्येऽपि। १२९ मीमांसा-द्रने भा. एव प्रागपरोधात्‌ श्रपनोयतां यागमनुतिष्ठताम्‌, कथं संवादः प्रसज्येत ? यतः प्रतिषेधमद्त्‌। तच्छयात्‌ wea मलवदाससा GE संवादः ॥ ख. अन्नप्रतिषेधाच्च ॥ १८ ॥ (ee) ॥ भा. श्रन्नप्रतिषेधस्च भवति,- नास्या अ्रन्नमद्यादभ्यज्ननं वे fear waa - इत्युपगमनपरतिषेधः एष विधोयते, स च प्रकरणे न WER: Ela, प्रकरणाम्‌ Se: पुरुषधम एष नि शोयते i (रे । ४। ७) ॥ सुवदेधारबादीनां परषधम्भेताधिकरबम्‌ | ख. अप्रकरण तु तडमेस्ततो विश्रषात्‌ ॥ २० ॥ (सि) ॥ भा. श्रनारभ्य गूयते, -“ aang was हिरण्यं भाव्ये दुबेणामग्स्य aren भवतिः--दति। “खवाससा where ूपमेव बिभर्ति — fi wa fe प्रकरणधर्मः उत प्रषधमेः !- इति daa: | अभर उचयते,--श्रप्रकरणे तु द्धमः, ततो विञ्जेषात्‌, पुरुषधमः एवभ्नातीयकः स्यात्‌ । कुतः १। “ततः (प्रकरणाधीतात्‌) विेषोग्स्य, नायं प्रकरणाधीतः, यदि अप्रकरणे समाम्नातः, सरवप्रकरणधमः स्यात्‌, अमकरणे समाम्नानं न कञ्चित्‌ fart कुयात्‌। तस्मात्‌ एवज्ञातीयकः पुरुषधमः- डति ॥ ख. अद्रव्यत्वात्त्‌ शेषः स्यात्‌ ॥ २१ ॥ (पू०)।॥ भा. तुशब्दः पल्षब्याटन्नौ। न पुरषधमा भवेत्‌, शरग्निदो्ादीनां शेषः स्यात्‌। कस्मात्‌ १। ARMA, ATT इच्यरे वतं शूयते, rer we यषट्यम्‌- इति परिकरूप्येत। शसति तु इरे वतासम्बन्धे fried धारणावचनः संख्ारवाशो, खथ्याये 8 पादः। १२७ भा. संसार श्च Rie श्ववकरुपते नान्यथा, तस्मात्‌ कमेणाम्‌ अभिदोजादीनाम्‌ डषः। णवं, सुवाससा भवितव्यम्‌- दूति ॥ ख. वदसंयोगात्‌ ॥ RV ॥ (To यु° १)॥ भा. श्राध्वयवम्‌-डूति बेदसंयोगः Rayer युज्यते, Taye fe अभ्वयुणा क्रियते, न पुरषधमः,* दशेपुेमासादीर्नां डि AUT साङ्गानामङ्गानामध्वय्यः AT | TAT श्रपि कमेधमा एवज्ञातीयकाः -इति॥ ख. द्रव्यसंयोगाच्चु ॥ रर॥ (पृण्यु०र)॥ € € € 4 भा. इव्यषपरओथ wy भवति निद्ज्जः,- सुवणम्‌ भायम्‌- दूत दितीयाथेसंयोगात्‌। दष्यसंख्ारश्च कमेशेषपस्चे प्रयोजनवान्‌, अनथेकः JETTA ॥ ख. maa संयोगवत्‌ फलेन सम्बन्धस्तस्मात्‌ Fafa शायनः॥ २४॥ (Te नि०,॥ भा. स्यात्‌ वा फलेन एबन्नातीयकानाम्‌ सम्बन्धः पुरषधमः-- इत्यथः, चवणस्य बाससो वा धमा भवन्‌ निःभयोजनः स्यात्‌ । ननु संस्छतेन सुवणन वाससा च कर्मं सेत्स्यतिः। Fase, सुवणेस्य TF न कमण उपकुयात्‌ ; युत्यादीनामभावात्‌ न कमीङ्गम्‌। तस्मात्‌, दुवेणाग्स्य भ्नातृश्यो भवति-इत्येवमादिना रवभ्नातीवकानाम्‌ फलेन सम्बन्धः | aq व्तेमानापदे ्ोभ्यम्‌'। सत्यमे वमेतत्‌, श्रा नधकछपरि- राय फलचोदनया सम्बन्ध were भवति न्यस्मा एषितब्धादे कवाक्वगतस्य विपरिणामो खधीयान्‌। कुतः ?। =e eee * पुरवप्रधान इति Blo Go to 4 ९२८ मगीमांसा-दश्मे भा. प्रत्या तेनेकवाक्छता, TET न्येन," विषरिणामद वत्त मानकालस्य fara, सम्बन्धस्य च तात्पव्याभ्ववसानम्‌ | तस्यात्‌ णवज्ञातीयकः मधानकमापदे A: स्यात्‌, यथा प्रजापति- बरतानां फलेन सम्बन्धः,--“ एतावता ईनसाग्बियुक्षो भवति- बूति। एवम्‌ waist zea | TST एवन्नातीयकः पर्ष धमः-दूति॥ (द।४।८)॥ जयादीनां वेदिककम्ताङताधिकरयम्‌ । ख. रपो प्रकरणऽविशषात्‌ सव्वैकम्मणाम्‌ ॥ २५॥ (Te) ॥ भा. इह कमंसंयुक्ता होमा जयादय SETAC! “येन कमणा te at जयान्‌ Ysa,” राद्रब्तो बुददोति-दइति, aaa Feria — cla तरेते किं सवेकमेणाम्‌ हृष्या- दोनाम्‌ शेषभूताः, उत वेदिकानाम्‌ श्रप्नि्ोषादीनाम्‌ !-- Cla शेषत्वं तु निश्चातकमेसम्बन्धात्‌, were) विं तावत्‌ प्राप्तम्‌ !{--सवेकमणाम्‌ ओेषाः, विद्धेषानभिधानात्‌- afar i ष. होमास्त्‌ व्यवतिष्टरन्नावनीयसंयो गात्‌ ॥ २६ ॥ (सि) भा. न चेतदर्ति,-खवेकमणाम्‌ कषेणारीनामप्यङ्गभूताः-- इति, WaT एते, wat शवतिष्टेरन्‌, श्रादवनीयसंय्योगो भवति दमेषु" यदाहरवनीये जुहोति तेन सोन्स्याभीषटः भीतो भवति--इति, तेन बस्याहबनीयः, तस्य एते अङ्गम्‌। न ५ fara fafefawa fawe aret इत्येवमादयो wat | भतावादिद्यादयो crews) खम्ण्डितानामिलत्यादमोऽभ्याताना इति माघवः | | | 8 Vyas 8 We: | ३२९ भा. च, छष्याटीनि आहवनीये वरन्ते, न च, एषां गा ंपत्योःस्ति, यतः WEA श्राइवनीयः स्यात्‌। तस्मात्‌ न कषणादोनाम्‌ जयादयः॥ ख WIA समाख्यानात्‌ ॥ २७ ॥ (हे०)॥ भा. इतश्च पश्यामो बेदिकानाम्‌ षभूताः-इति। कृतः ?। समास्थानात्‌, श्राध्वयवम्‌- इति fe समास्माति वेदे जयादयः समाम्नाताः ware करिष्यन्ते, कषेणादिषु wera: अभावात्‌ श्रनध्वयणापि क्रियमाणाः समासं बाधेरन्‌, ABTA बेदिकानाम्‌ ेषभूताः- इति ॥ (३।४।९ Fe) i बेदिकाञप्रतियदहे टिकत्तव्यताधिकरबम्‌ ॥ ख. दोषाक्िष्िलाकिकं स्याच्छास्तराडहि वेदिक नदोषः स्यात्‌ ॥ रट ॥ (To) i भा. श्रस्त्यश्वप्रतिग्रेष्िः- "वरुणो वा एतं गङ्खाति, are प्रतिगद्खाति+, यावतोम्श्वान्‌ प्रतिगद्धीयात, तावतो बारुणान्‌ चतुम्कपालान्‌ निवेपेत्‌-इति। as सन्देहः किं रौकिके wanfaae इष्टिः, अथ वेदिके?- इति कः पनलाकिको मडवप्रतियद्धः? को वा वेदिकः ?- डति लोके भिक्षमाणो वा afrqaray वा यजच्राश्वं aaa, तज लौकिकाश्वमप्रतिग्रद्ः। बदिकोःपि, पण्ड रीकेगधवसदहलं efau ज्योतिष्टोमे गौखा- इवद्-इति। तज उचते, बेदिकल्वसानान्यात्‌ वेदिके- डति प्रात, ——— = oe eee * ay प्रतियदश्रब्दो दानपर इति arya: | 2 १ ३९० मोमा सा-दर्भेन भा. डउचयते,--“ दोषास्विष्टिलाक्के स्यात्‌, AN . दि अूयति,- वणो वा एतं गह्णाति dew प्रतिगद्काति-इति, स चायम्‌ अनुवादो यञ्ज दोषः, तज्र-इूति, स च लोकिकेट्वप्रतिभरदे AIA च्रन्यस्मात्‌ वा पापकर्मणः छतो भवति-दृत्युपपद्यते, दोषसंयोगात्‌ लौकिके- डति गम्यते। “श्राह न दोष सङ्त्तनं प्रायित्तविषयवि्ेषणं, faq माय्ित्तस्तुत्यर्थेनः। चयते,- दोष नघैताथं सत्येवं स्यात. वरुशपमोचनम्‌ इदं कम, तत्‌ लोकिके भवितुमदति, लोके वरुणथ्रशणस्य विद्यमान- स्वात्‌, वैदिके त्वश्वपरतियद्धे तत्‌ न स्यात्‌, wert (वचनेन) तस्य कत्तद्यता श्रवगम्यते। यदि च ततः पापं स्यात्‌, न तस्य HUTA अवगम्येत, THAT हि पापफलम्‌। ननु बेदिकेम्पि slave अप्रतिग्राद्यात्‌ परतिगद्खतः पाप afer) उचयते, भवेदेवं, यदि प्रतियदस्य कतरि भवेत्‌, सातु खलु यथा द्ेतुकतः, तथोत्तराधिकरणे बश्यामः। TATA न वेदचोदितेपश्वप्र तगरे इष्टः, इत्येतावत्‌ ce श्रधिकरणे सिद्धम्‌ ॥ ख. HANTS वा अनुपपातात्‌+ तस्मान्न प्रतीयेत ॥ ८ ॥ (सि०,॥ भा. नः च एतदस्ति, यदुक्तम्‌,- "यः अदरादन्यस्मात्‌ बा पापः छतो Maw प्रतिगृह्णीयात्‌ स एतामिष्टिं निवपेत्‌; स fe बरुणग्‌ होतः LUA, जलोदरेण यो AWA, यस्य उदर जलदा शयति ; अलोदरम्‌- इत्येव लोके तत्‌ प्रसिद्धम्‌, न च, तस्य श्रश्वप्रतिब्रहो लौकिको निदानम्‌- डति प्रति- साना जोहान > ee — te ee ee ee —— ee —— * अनपघातादिति पाठः Ale Ho do} रण्व भाष्येऽपि परच | ३ ध्याये 8 Wie: | ९३९ ना. चायते, न च, अनेन विधीयते; aera न शअश्वप्रतिद्द्ात्‌ द. aT. WAST TATA: | "अथ पापं वरुणशब्देन उचयते, टएीते-इृत्येषोगमिप्रायः-- दतिः। तदा प्रसिद्धौ व्यक्घार्यां award, ewan aquest उचते, त्र याश्चेण्पि प्रतियद्धे वशण्गङीतः स्यात, रश्तण- पोषण वि चिकित्सादिना केशेन नेष ww धवतिशेत,- लौ किके- गइवपरतियद्े- दति, परसिद्धिख् area | तस्मात्‌ श्रथवाद्‌ एषः, --यावत वरणगृद्धोतस्य वरूणोन्मोचने यः, तावत्‌ रतेन दति उपमानेन एषा स्तुतिः, योगस्य पभ्रति्चहः, तत्‌ वख्ण- qeufaa, या इष्टिः, सा तदुन्मोचनीव, यथा वरण्गृद्ोतेन उन्मोचनम्‌ श्रवश्यकर्तद्यम्‌, ता दूगेवेतल्‌- दति, EIA TH प्रतीयेत । लौकिके fe फलं कर्पनीयम्‌, sea यस्मिन शरञवप्रति्षः, तस्याङ्गभूता भविष्यति, तच प्रयोगवचनेन TE एकवाक्यता सम्बन्धात्‌ अवकरप्यमाना, परोश्तायाः फलवचनेन TE एकवाक्वताया लधीयसी- दूति युक्तम्‌ इष्टः es दाने -इति॥ (३।४।२० °) ॥ दातुवारडो टटधिकरयम्‌ | अचोदितं च कमभेदात्‌ ॥ ३० ॥ (Te, A “यावतोग्डवान्‌ प्रतिगृष्खीयात्‌, तावतो वारुणान्‌ चतुष्कपा- लान्‌ निवपेतः-दति। aa एतत्‌ समधिगतं,- बेदिके खश्व- प्रतिद्षे इष्िः- इति wa इदानों सन्दिद्यते,-किं प्रति TERA कत्ता, Ta दीयते ; उत Waa, यो ददाति?- fa! fa प्राप्तम्‌ ?- “अचोदितं च कमभेदातः, न टानस्य कः इटि खोद्यते, प्रतिद्दकनः तमवगच्छामः,-यावतोमश्वाम BRR | मोमांसा-रश्ने भा. प्रतिगद्खोयात्‌ MAAS ATER निर्बेपेत्‌- दति, तस्मात्‌ Niro ऋत्विजा कनब्या- दूति ॥ सा लिङ्गादातिजे स्यात्‌ ॥ ३१ ॥ (सि०,॥ नेषा प्रतियदकसतः, किं तद्धि हेतुकर्तुः स्यात्‌। कुतः १। लिङ्गात्‌ । किं लिङ्गम्‌ !। पूवैषदानाम्‌ one परंधा्थम्‌ अरभिसम्बन्धः, इदं अयते," अजापतिवेश्णायाश्वमनयत्‌-- दूति, परजापतिः श्रश्वस्य दाता कोत्तितः, वरुणः म्रतियदोता, "स खां देवतामाच्छत्‌- इति, ˆसः- इति सापे Gere वाक्वद्ेषमपेक्तते, सः- दति प्रजापतिं प्रतिनिरिंभ्रति- इति तेन सद एकवाक्वतां याति। सामानाधिकरण्याच्च प्रजापते. रेव प्रतिनिह थोग बकरपते, न तु वरुणस्य, वेयधिकरण्यात्‌। “स wager दत्येयोग्पि प्रजापतिमेव मतिनिरिं्ति पूवेषां, तेन च स एकवाक्तां याति। स एवेतं वारुणं चतुष्कपा- लमपश्यत्‌- इति प्रजापतिरोब-डूति, निरवपत्‌ प्रजापतिरेव -इति, ततो वे स वरणपाआात्‌ श्रमुचयत मरजापतिः। वशश एतं ग्खाति- डति हेत्वपदे शोग्यम्‌,-- यस्मात्‌ एव प्रजापति- ंशणाय श्वं दत्वा परिदीणेः, तस्मात्‌ apa प्रतिगद्काति (यच्छति) तं वरुणो गृह्णाति, स परिदी्यते-दति। यतस्तु वारुणेन प्रतिमुक्तः, तस्मात्‌ श्रन्येनापि wat प्रयच्छता वाङ्णो निवप्तश्यः,- इत्यश्वस्य दातुवारूली इ ष्टिः प्रशस्यते, क्या अनेनाख्यातेन । तस्मात्‌ श्वं दत्वा वारुणीम्‌ इष्टं निवपेत्‌ —tfa | | ATE, ननु यः wed प्रतिगृद्ाति स निवपेत्‌-दस्बुचयते । एवं सत्य न्यथोपक्रान्ते वाक्ये ्रन्यधो पसं इते उपक्रमोगप्यनथकः स्यात्‌, उपसंदारोःपि। तस्मात्‌ उपक्रमे वा अब्दा उप- GUIANA RETA, उषसंष्ारे वा sans) तच ९ अध्याये 8 पादः।॥ Beg भा. ‹ अजाषतिवक्णायाडवमनयत्‌- इति, ATA इवम्‌ प्रत्य- गद्ात्‌- इति पसं हारानुरोधेन Ada, यहा उपक्रमवशेन उषसं इर, ' योऽश्वं प्रतिगङ्खा,तः- इति, aed प्र तिया हयति इवि? त "मखं वा पुषे चोदनात्‌ लोकवत्‌"- दूति प्रथममनुग्‌ इत्यं निरोधाभावात्‌; पञ्चात्तनं तु विरोधात लसणया कर्पनोयम्‌। रपि च,--'प्रजापतिषशणाय श्रश्वमनयतः- डति aus अश्वं भत्यगद्कात्‌-दति बङ्समन्नसं कल्पयितव्यम्‌! ‹मरतिग ाति-दत्येष अब्दः, प्रतिग्राहयति- इत्येतम्‌ थम शक्ति यया-कयाचित्‌ अत्या वक्तम्‌, यो fe तत्‌ श्राचरति, थेन च क्रिया प्रणाद्यापि fafa, स तस्याः क्रियायाः कत्ता- इति waa वदितम्‌, यथा aehree: कतीति संविधानं aga विलेखनमकवेन्नष्य चयते, तत्समथम श्राचरति- डति एवम्‌ इ्धापि स प्रतियदसमथम्‌ श्राचरति यो ददाति); तस्मात्‌ ददत्‌ प्रतिगृणाति दति weed वदितुम्‌ तस्मात्‌ अवधार्य इदमवद्छपतम्‌, ददत्‌ प्रतिगृह्णाति-दृत्वुखयते, तस्य च वारुणी दृष्िः-इ्ति॥ (द।४।९९ WW) ॥ बेदिकपानब्यापदि समैमेखधचरुविधानाधिकरमम्‌ | ख पानव्यापच्च तद्त्‌ ॥ ३२॥ (To, a भा. [कक दरं समामनन्ति, Cae चङ निवपेत्‌ भ्यामाकं सोम- बामिनः--इति। तच सन्देहः, लौकिकस्य सोमपानस्य वमने Taye, उत वेदकस्य ?- इति। fe लौकिकं सोमपानम्‌? विं च वेदिकम्‌?। उचयते,--कैदिकं सोमपानं ज्योतिष्टोमे afeafrs च, लौकिकं सोमपानं यत्‌ सप्तरात्रेष B88 मौमांसा-दच्मे भा. TACIT धातुसाम्बाथेमासेष्यमाने सोमे। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌? --“पानव्यापञ्च तदत्‌ लौकिके वमने इृषटिभवितुमदति, न वेदिके, तदत्‌- इति ve: we: प्रतिनिरिष्टः,--यथा ततर दोषसंयोगेन weer, लौकिकेगडवमतिग्रदे- इत्युक्तम्‌, एवम्‌ curfa दोषसंयोगेन अवशं भवति,--.इङ्िखेण वा एष Hae erat यः सोमं पिवति- इति लोके धातुसाम्याथेमासेविते वमनेन विनष्टे धातुखाम्यब्यापदा इख्ियेशण टगद्विरुपपद्यते, ्ाखाद्धि वैदिके न दोषः स्यात्‌, तच, शेषः पातव्यः- दति अब्दाशोदिते fara नास्ति दोषः। यद्यपि aaa, तथापि पानक्रिया aa निवेनिता, शतो वचनाथः- इति न दोषः स्यात्‌। तस्मात्‌ लौकिकस्य सोमपानस्य चापदि wht: स्यात्‌ ॥ ख. guy वेदिके स्यादधाद्धि लौकिके न दोषः स्यात्‌ ॥ ३३ ॥ ‘fae, ॥ भा. वैदिकस्य पानस्य व्यापदि भवितुमद्धति, न सौकिकस्य । wae?) ‹ दोषात्‌. दोषसम्बन्धोग्ब शरूयते,--'इद्धियेण वा we Haw टगध्यते- दति, लौकिके पुनधातुसाम्याद्यधै क्रियमाणे न किञ्चित्‌ दुष्यति, वमनाय एव fe तं पिवन्ति wa अथापि अयम्थवादः, तथापि फलकरुपनापरीशाराय वैदिके wa—efe कल्पना न्याय्या ॥ (द।४।९२ |) I सोमेन्द्रचरोयेजमानपानव्यापद्दिषबताधिकरणम्‌ | शै ~ ख. तत्सव्वचाविशषात्‌ ॥ ३४ ॥ (Teo) ॥ भा. तेतत्‌ सोमषानग्थापरि HAR कमे, TET वमने स्यात्‌, त्विओ याजमाने wi aa?! शअ्विद्धेषात्‌, न fate: 8 खध्यायें 8 we: | ९३५ भा. कञ्चित्‌ श्राज्रीयते,--श्रस्य वमने स्यात्‌, न चरस्य-इूति, तस्मात्‌ सवज्र भवेत्‌ ॥ ख. सामिनो वा तदथेत्वात्‌॥ २५ ॥ (सि०,॥ भा. खामिनो वा वमने स्यात्‌। कुतः? । तदथत्वात्‌, तदथ कर्म (यजमाना), यच सोमो वम्यते, यत्‌ त्वच Has कमं; तदपि तदथमेव ; इदं हि सोमवामिन उपकाराय श्रूयते, तत्‌ सोमवामिनः, यत्‌ यजमानस्य swan अकरोति नात्विजः, a fe तत्‌ ऋत्विगथं कमे, aw सोमो वम्यते । अथ Taz, --“सोमवामिनोगभयाद्धातुबा wetter ऋत्विजः, तदीयेषु afar निवत्तयिष्यन्ति-इति। तथा सति यदिवा यद्र सोमस्य कमेणो न शद्ग, न सोमवानिनोःभ्वया तुवै, तत्र शत्यन्तगुणभूता श्रभ्वरयादयः स्वेकंत्विम्मिः कारयग्तो न फलं arya, तदथं च करियमाणं न यजमानस्य उपकारे वेते — tfa न wast वमने क्रियेत ॥ ख. लिङ्गदशेनाच्च i ३६ ॥ (So; ॥ भा. fax च भवति, यजमानस्य सोमवामिनः-हइति। कथं ?। सोमपीथेन वा एष ena यः सोमं वमति-डूति। यजमानः, Dadar विनष्टे विगृणमस्य कमे-दूति aria, न कथञ्चित्‌ ऋत्विजो द्धिः ऋत्वियो यस्य सोमं वमन्ति —tfa वमनेन सम्बन्धः स्यात्‌, न यः सोमं बमति- इति, Tere पि पश्यामो यजमानस्य वमने सौमेन्धम्‌- इति ॥ (RIB IRR) ॥ क~~ ~ क = ~ ~ ~~ ~ ee # पौप्न इति ete mito we | are मौमांसा-दश्रने ्ापेयाङाकपाल चरो 1वदानमाजस्य होत्ताधिकरलम्‌ | खः सव्वप्रदानं इविषस्तद्ेत्वात्‌ ॥ ३७ ॥ (Te) । भा. स्तो दञपुणमासौ, तच समाम्नायते,- "यत्‌ श्राप्रेयोम्डा- कपालोगमावास्यायां पौषेमास्यां चाचुयतो भवति--इति । तच सन्देहः, किं aed इविः, Wat भद्‌ातच्धम्‌, खत भेषयितय्यं किञ्चित्‌, किञ्चित्‌ दातम्‌ -डइति। कि प्राप्तम्‌? छत्स्नं “fe: प्रदोयेत। कुतः ?। तदर्थत्वात्‌, “Thera waz: कश्यः" दति वचनम्‌। तस्पात्‌ सै प्रहातद्यम्‌- दूति ॥ ख निरवदानान्तु शेषः स्यात्‌ ॥ ८ ॥ (fae) भा. निष्डष्याबदानं निरवदानं। तद्धि अूयते,- दिदविषो प्वद्यतिः- इति श्रपरमपि वचनं,--' दयवदानं yeifr— Ufa, तेन दयवङानमा्ं* होतव्यम्‌, अन्यत्परशेषणोयम्‌ ॥ ख. उपायो वा तदथत्वात्‌ EL BT) भा. न चेतदरिति,--दयवदडानमाजं दोतद्म्‌- इति, यत्‌ जोति, तत्‌ दिरवखण्डनेन संख्छ्तेव्यम्‌- इति, Wie दिरवखण्डन- मां विधोयते, न श्रदिरवखल्डितस्य wa: प्रतिषिध्यते, शत्स्नं च होतद्थमिति वरे वं न्याय्यं, नान्यथा ॥ खः छतत्वात्त कममणः ARV द्रव्यस्य गुणमुत- त्वात्‌ ॥ ४० ॥ (Be नि०)॥ भा. उचपते,- यदा दिरबखल्डन विचष्ट होमे श्तं, तटा सष्टद- a * ‹खवरेयख्च अङ्ट्पव्वमाजम्‌, तथा च AMAIA: श्याम्नेयस्य परोडाश्रस्य मध्यादश्ुष्पन्वमाजमवदानं तिरख्लौनमबद्यतीति' इति माधवः ॥ ™, aT. ख. भा. ९ अध्याये 9 पादः॥ BRe वदाननं (यावत्‌ ya) area छतं, तदा न Wt दष्वमस्ति - डति पुनयागो न arafire: | कथं १। तद्धि द्यं याग निहत्य, न ee यागेन सम्बन्धयितच्धम्‌-इति, यदि हि यागेन इविः सम्बन्धयितय्यं स्यात्‌, तती यागेन इयवदाने सम्बन्धिते श्रपरमपि सम्बन्धनीयमस्ति- इति, तत्सम्बन्धा्ं युनवागः श्रावत्तत! नतु जागो Keeway, किं तद्धि, Fey यागे गुणभूतं, यागः कथं नि ्निमुपेयात्‌ !- इति xa- सुषादीयते। तेन निरत्ते यागे सिद्धे च पुश्षाथे न नियोगेन गुणानुरोधेन प्रधानाटस्तियेक्ञा- इति | “कथं न दशं परधानं, येन refed भवेत्‌ । बतो यागात्‌ फलम्‌, “ भूतभव्यसमुच्चारणे भूतं भ्धायोपदिश्यते- इति! न च, यागेन Fee उपकारो निवे्येते त्यः कञ्चित्‌, तस्मात्‌ wart sear ओेषयितश्धम्‌-इति। यत्तु उक्तं-श्राभनेयं इविः--दतिवचनात्‌, सवै Waa डति गम्यते- डति, तच श्रानुमानिको होमसम्बन्धः, Ce तु Here दिरवदाने। रपि च श्रज्त्क्षसम्बन्धेभपि तद्धितस्य उपपत्तिः ततो गी तच्यम्‌--दति। सानान्यं खल्‌ श्राग्रेयः- इति, छयवटानं जद्धोति —tfa fata: | तस्मात्‌ षयितच्धं fataq—efa i ओेषदशेनाच्च ॥ ४१ ॥ (we) ॥ ‘Rar इडामवद्यति aug fered यजति-दत्यनु- वादात्‌ अस्ति शेषः- दति पश्यामः॥ (३।४।९४ FW) | ————— NR em a a TL क te ee * सव्वेप्रदानमिति पाठः ae संर Yo 4 १९८ मोमांसा-रशंने द. भा. ख. भा. q. भा a. aT. a सव्बशेषेः खिद मङानाधिकरणम्‌ | अप्रयोजकत्वादे कस्यात्‌ क्रियेरन्‌ शेषस्य गुणभृत त्वात्‌ ॥ ४२ ॥ (ae) ॥ स्तो दशपुणमासौ, ay अषकायाणि रेड्पाञ्गिचसौविष्ट- छदादीनि। तत्र सन्देहः किं इविषो इविषः area, SARS ufaa: ’—afa) fa प्राप्तम्‌ १--श्रप्रयोजकत्वात्‌ एकस्मात्‌ क्रियेरन्‌, अभयोजकानि शेषकायाणि दविषाम्‌, यदि ओषकारयैः प्रयुक्ञानि, भवेयुः सवाणि प्रयुक्तानि- दति सवभ्यः क्रियेरन्‌ श्रन्याधानि त्वेतानि, न अवश्यं शेषकायष fafaarwerfa, सन्निधानान्त यतः-कुतखिदनुृष्टातच्यानि, aa fe साधनममोषाम्‌--इति॥ संस्छतत्वाञ्च ॥ ४२॥ (Se) ॥ सच्च रवक्ञातीयकेन शेषकार्येण संस्कतं प्रधानम्‌-डइति- छत्वा न श्रपरस््मादपि कत्तव्यम्‌- इति ॥ स्वेभ्यो वा कारशाविरेषात्‌, संस्कारस्य तदथं त्वात्‌ । ४४ ॥ (स्ि०) ॥ सभ्यो वा इविभ्यः ओेषकायारि avait) कृतः ?। कारणाविशेषात्‌, यत्‌ एकस्य विषः ॐषकायेक्रिया्यां कारलं, तत्‌ सवेषां, स fe शेषः प्रतिप।दयित्यः, यस्य ण्व न ्रतिषाद्यते, तस्य तेन संस्कारेण वजेनं स्यात्‌, तस्मात्‌ सवभ्यः कन्तयानि-ङ्ति। | लिङ्गदशनाच्च ॥ ४५ ॥ (Be) a fay च दृश्यते, देवा वे खि्टरतमन्रुवन्‌ wal नो वद्ध ₹ GUT 8 पादः। , {> भा.- इति, drat वरं ed भागो मेगरस्त्विति, दणोष्वेति Mya, UA] TACHA AY Tad सकछद वद्यात्‌- इति fram) तस्मात्‌ सवेभ्यः ओेषकायेणि-" इति ॥ (र२।४।९५ We) I प्रायमिकशेषात्‌ खिख्लदादयनष्टानाधिकरलम्‌ ॥ ख. एकस्मा च्ेत्‌ यथाकाम्थविशेषात्‌ ॥ ४६ ॥ (Te) ॥ ना. श्रथ छत्वाचिन्सा। यदा Uae भवेयुः, किं तदा यतः- कुतञित्‌, उत प्रथमात्‌ - इति किं प्राप्तम्‌ {-यतःकुतसित्‌ -इति। an?) न कञ्चिद्िशेष श्राओ्रोयते- दति, तस्मात्‌ अनियमः-इति॥ ख. मस्याद्वा पवकालत्वात्‌ ॥ ४७ ॥ (सि०)॥ भा. मुचख्ादा कक्तव्यानि। कुतः १। पूवेकालत्वात्‌, ततः कर्तथेषु नास्ति निमित्तविघातः, wafa निमित्तविघाते नेमित्तिकम्‌ कत्तेश्यम्‌- इति, ततः aay दितीयादीनां निमिन्विघातः- cafe! तस्मात्‌ मुखादेव क्रियेरन्‌- दति i (Rig! ९६ We) ॥ परोडाश्विभागस्य भक्तायेताधिकरखम्‌ ॥ ख. भक्षाख्रवणाद्‌ानशब्ट्‌ः परिक्रये ॥ ४८ ॥ (पृ०)। भा. दशपूणमाख्योः श्रूयते, “इदं TAU, इदं होतुः, इद मध्वयाः, इदम्‌ श्ग्मीधः+ दूति। त्र सन्देहः,--किमयम्‌ * ^ आअप्नीभरस्यः इति पाठः ate tito we | २३४० मीमांसा-द्मे भा. ऋत्विजां विभागः परिक्रयाय, उत भरणाय -इ्ति। दिं ख. aT. ख. भ्राप्तम्‌ १-परिक्रया्थौ विभागः। कुतः १। weer, न खूयते,-भ्यितस्यम्‌- दति, य एव अुतस्योत्सगे दोषः, स एव श्रश्तपरिकरपणायाम्‌। कमेकरेभ्यख दीयते, तस्यात्‌ परिक्रये एषः ॥ तत्संस्तवाच्च ॥ Vet (So) । ‘war वे दश्पुणंमासयोदंशिणाः- इति दखिणासंस्तवाअ परिक्रयार्थे मन्याम ॥ भक्षां वा द्रव्ये समत्वात्‌ ॥ ५०॥ (fae) ॥ भा. भाथे एष विभागः। कृतः १। दानस्य अ्रभावात्‌। कथम्‌ mara?) प्रभवता दि शक्यं दातुम्‌. न श्रम्रभवता। कर्थं न प्रभुत्वम्‌ १। सद्धरिपतं हि यजमानेन, | देवतायै एतत्‌-- इति, नच, रेवताये सद्कर्षतेन जिष्टाः स्वेन wa व्थवदर न्ति । तस्मात्‌ जिष्टाचारम्‌ श्रनुवत्तमानेन We प्रभवितुम्‌, तस्मात्‌ न परिक्रयः। | “अथ यत्‌ उक्त“ न wad, wofacea—efa, wate श्रतस्य उत्सगं दोषः, तावान्‌ अुतपरिकर्पनायाम्‌- इति । उचते, “इद ब्रह्मणः- इत्थेवमादिभिब्रद्यादोनां, भागैरभि- सम्बन्धः, AT भागा THAT उपकुयुब्रद्यादयो वा भा गानां; ज््यादिभिभागानाम्‌ उपकुवद्धिनं किञ्चित्‌ दृष्टमस्ति, भागैस्तु गरह्यादीनाम्‌ उपकारकैः अक्यते केनचित्‌ warty दृष्ट प्रकारः AHA, भश्यमाणेः। तस्मात्‌ भक्षणाय विभागः- दति। “कः पुनः उपकारः! इतिचेत्‌" Tarai कमेष- षरिसमापने सामथ्य भवति--इति |! द ध्याये ९पादः॥ Ree खः व्यादे णहानसंस्ततिः ॥ ५१ ॥ ला. थ यत्‌ दक्िणासंस्तवः- इति, चादे्रसामान्यात्‌ वत्‌, अपरिक्रयाथण्पि भविष्यति- इति ॥ (९।४।९.ॐ Wo) Il इति ओञ्जवरखामिनः wal मीमांसाभाष्ये ततीयस्वाध्या- यस्य चतुथः पादः ॥ ६९२ मीमांसा-दश्ने द. Te ~ ठतौये अध्याये पञ्चमः UTS ॥ —>rtde— अथ भ्रवाज्यादिभिः faraefeterrrerntancea ॥ BINS सव्वसंयोगात्‌ ॥ १॥ (ye) ॥ मा स्तो TAWA, त्र शूयते,--“उ्राद्धात्‌ खिदति a. aT. a. aT. समवद्यति ति, तथा ‘cerqueata—afa, तथा च्रन्यानि शेषकयाणि। तथ सन्देशः, किं श्राज्ात्‌ उपांसुयाजद्रग्यात्‌ खिष्टलदिडमवदातव्धम्‌, उत न! दति। किं आ्ाप्नम्‌ !-श्रव- दातव्यम्‌-इति। कुतः? सवेसंयोगात्‌, साधारणप्रकरण- समाम्नानात्‌ सवषां शेषकायेणि। whe च स्वसंयोगो भवति, — तद्यत्‌ सवभ्यो ह विभ्यः समवद्यतिः--दरति। TATA, श्राज्या- दपि ेषकायाणि क्रियन्ते | कारशाच्च॥२॥ (Fo १) ॥ कारणं अयते,- “देवा वे खिष्टल्लतमनब्रवन्‌ we नो व-- दूति, सोमब्रवीदरं et भागो मेएस्त्विति, दणोष्वेत्यनब्रुवन्‌ सोमग्ब्रवीत उन्तराद्धात्‌ एव AY Wad सछद बद्यात्‌- इति तल्यं कारणम अन्येषाम राज्यस्य चाथवादे THETA | THT- दप्याज्यात्‌ अवदातद्यम्‌-इति ॥ रकस्मित्समवत्तशब्द्‌त्‌ WS (ह° २)॥ श्रादित्ये चरौ प्रायणीये यते,“ ग्रे feeat सम- बद्यति- डति, अाज्यादेकस्याख ह विषोम्बद्यति- डति, मिश्रस्य अन्येन हविषा समवद्यति- इति, यदि च अाज्धादपि fae- छतेःबदोयेत, ततखोदकेन प्रा पणीये were क्रियमाणे ₹ ध्याये ५ पादः॥ Bee भा. समवद्यति-इत्युषषद्यते ; इतरथा चरोरेकच्मात्‌ श्रवद्यति-- इत्यभविष्यत्‌ ॥ | ख. अज्ये च दशनालत्छिष्टकृदथंवादस्य ॥ ४ ५ (So ३)॥ भा. wea श्राज्ये खिष्टकदथवादो भवति,-“श्रवदाय ्रवदाय wat प्रत्यभिघारयति, खिष्टरतेगवदाय न yat प्रत्यभिघारयति, नहि ततः परामाडतिं यच्यन्‌ भवति--इति, भरत्यभिधारणस्य एतत्‌ प्रयोजनं दश्यति,-“ ततः पररामाडतिं होष्यति- इति, faa ea ततः पराङतिनेास्ति- डति न मरत्यमिघायत! feeaey भुवायां भवति प्रत्यभिघारणम्‌--इति दशयति ॥ ख. अशेषत्वात्त नेवं स्यात्सव्वादानात्‌ अशेषता ॥ ५॥ (fae) ॥ भा. नैवं,-प्रौवाज्धात्‌ खिषटृदिदम्‌ श्रवदातव्धम्‌- दूति । कस्मात्‌ १। अशेषत्वात्‌ । कुतो न अस्य शेषः १। सवादानात्‌॥ ख. साधारण्यान्न ध्रुवायां स्यात्‌॥ ई ॥ (आ fae १)॥ भा. “ननु उपांसुयाजाथं गृद्धोते यत्‌ ध्रुवायां fae, तत्‌ ओेष- भूतम्‌। नेतत्‌, साधारणं fe तत्‌, उर्पांसुयाजाय, Hedy योजनेभ्यः; यावत्‌ श्राज्येन YER, तत्‌ तत्‌ श्राज्यं भरयो- जयति ; यस्य यस्याज्धं, तस्य तस्येवं TWae संखत्त्यश्च-- दति, तस्मात्‌ साधारणं Wea श्राज्यम्‌। दशयति च,- ‘CAG वा एतत्‌ यज्ञाय Wa यत्‌ भरुवायाम्‌ श्राज्यम्‌"- दूति) “किमतो यद्येवम्‌ ?-इति। यत्‌ साधारणम्‌ उपांसुयाजाय wad भुवायामाज्धं, तेन श्रन्यानि प्रयोजनानि कायाणि, न * सव्वेदानादिति पाठः ato Ate We | रवं we Ho To | ६९8 मौमांसा-दभ्रने भा. तु तत्‌ afer, यद्धि कतमरयोजनम्‌ श्ाकीणकरम्‌ अवतिष्ठते, तत्‌ मरतिपादयितब्धम्‌-डति। कचि, यत्परतिपादयितच्यम्‌, तत्‌, णवं-प्रतिपादयितच्यम्‌- इति, यत्तु भरयोजनवत्‌ उपात्तं तत्‌ न प्रतिषाद्यितच्यम्‌। तस्मात्‌ न yarat उषांसुयाजस्य सौविषटछतख कथित्‌ डेषः प्रतिपादनोयः, यथा यत्र एकस्या- मुखायां बक्कनामोदनः wet भवति, aw wafer भुक्तवति, a, तस्य fad wena: प्रतिषादनीवमखायामस्ति-डति मम्यते, प्रयोजनवद्धि तत्‌। Tay उर्पांगुयाजाज्धेम्पि rH -द्ति॥ OTe Gat तदि शाज्धस्य षो भविष्यति, चमसवत्‌, यथा चमसेषु THY च सोमस्य चोटनया-इतिः। त्र प्रत्या, ङ. श्रवत्तत्वाञ्च जु द्धा, तस्य च होमसंयोगात्‌ ॥ ७ ॥ (Site fete 2) ॥ भा. ध्रवायां तावत्‌ नास्ति षः उपांसुयाजस्य साधारणत्वात्‌ इत्यक्तम्‌! ‹ अथ HT न, Yat यच्छिष्टं, तेन Trae ? यथा छोमाथ चमसे ओेषः-दति। उचयते, यत्‌ जुक्ामवत्त, तत्‌ सवं होमेन सम्बद्धं, तस्मात्‌ न FST AT I! ख. चमसवदिति चेत्‌ ॥८॥ (आभा०)। भा. इति पनयद, तत्परि ्न्तेवयम्‌ ॥ ख न चोदनाविरोधाइविःप्रकल्यनत्वाच्च ॥ < ॥ (ate नि° 3) ॥ भा. - नेतदेवम्‌। कुतः !। चोद नाविरोधात्‌, “सोमस्य श्गरबोदी- व्यनुवषट्करो तिः- दति am चोदना । श्रपि च, त्र ‘Oa वायवं ग्खाति-डइत्येवमादीनि पषटक्षानि न सोमसंयुक्तानि, दे MIs ५ पादः ॥ acy भा. इविःअकरषनान्येव, इ ह पुन हामसंयोगः,--वतुगृधीतं जुदोति' -इति॥ ख. उत्यन्नाधिकारात्सति सव्वेवचनम्‌ ॥ १० ॥ (Bro नि०, ॥ भा. श्रथ यदुक्घम्‌.- “तत्‌ यत्सवभ्यो wine: समवद्यतिः- दति, उचपते,-- उत्पन्नं wrayer एतत्‌ saa, न अविशेषर्णः तस्मात्‌ ये इह RTA: सवञ्यः-दइति, यथा स्वैः श्रोदनो WE, सवं ब्राह्यणा भुक्वन्तः- डति MATT: स्ेअब्दः, एवम्‌ अचापि-डइति॥ ख जातिविश्रेषात्‌ परम्‌ ॥ ११॥ “ate Fro ४) ॥ श्रथ यदुक्तम्‌,“ मापये केवले चरौ समघ्षशब्टो न श्रव- कर्पते, यदि न ay चोदकेन श्राज्यादपि खिषटृदवदानम्‌ --इति। उचयते,-श्रसत्यपि श्राञ्धात्‌ Rear समवत्तशब्टो जाति विशेषापेच्त उपपद्यते, श्रोदनजातिमाज्यजातिं च खपेच्य; ्रनुवादो fe सः, यथासम्भवं च WATS: ALAA ॥ ख. अन्त्यमरेकाथं॥ १२॥ (आ नि० yy a भा. wa यदुक्तम्‌ खिषटकदथे धुबायामभिघारणं दशयति" इति, न aq खिषटशदथं, षाभावात्‌- इत्युक्षम्‌। तस्मात्‌ श्रयं तस्याथेः, न fe तत्र आ्राङतिं यश्यन्‌ भवति--इति न र्यते, भरुवातो यदि रातिः रपरा Ware भवेत्‌, न च म्रत्यभिघायत! ware: किल fcr, न teed, अषरस्या ssa: अभावात्‌, fa भत्यनिघारणेन--दति॥ (a1 y! ९. ०) ॥ १४६ मीमांसा-दग्रेने ARIAT रेवकम्भागनषानाधिकरशम्‌ | ख साकप्रस्थाय्ये स्विष्टकृदिरच्च तद्त्‌ ॥ १३॥ भा. दश्रपुणमासयोः Baa, — साकंप्रस्थायीयेन यजेत- इति, तज सन्देष्ःः- किं खिष्टलदिडम्‌ अस्ति, नास्ति ?-डति। श्रस्ति- दरति ब्रूमः। कुतः१। दभेपुणेमासविकारो fe साक॑- भस्थायीयम्‌- इति । एवं प्रापे ब्रुमः+-नास्ति- इति । कुतः १। अञओेषत्वात्‌, सवादानाज अशेषता। कथम्‌?। एवं AT शूयते, --श्राज्यभागाभ्यां प्रचय्ये आग्नेयेन Westy wa qt प्रदाय सह कुम्भोभिरभिक्रामन्‌ श्राह-इति। तस्मात्‌ न ततः डेषकायेम्‌-डति॥ (३।५।२ We) ॥ सौत्रामण्यां गेषकम्भागनऱानाधिकरणम्‌ ॥ ख. सोचामग्याच् THT ॥ १४ ¦ भा. श्रस्ति dha, तच अदाः शयन्ते, अआाश्विनसारखतेद्राः, aa चोदकेन खिष्टछदिडं भ्राप्तम्‌। श्रय इदान सन्दे्ः, fa निवत्ते, उत न ?-डति। किं भाप्षम्‌ १- चोदकानुयद्धाय कत्तयम्‌-दति। णवं पभ्रापे ब्रूमःः-सोजामण्यां च Tey न anata चशब्देन श्रतिदिश्यते | कुलः 2। श्वशेषत्वात्‌, सवैदानात्‌ अ्रशेषता। तत्रापि fe weed शोतम्‌ मतिषन्ते, यत्‌ पयोदा Tray गद्न्ते- दति, weet खरुवपि तत्‌ दृश्यम्‌ Nasa waaay देवतां प्रति। यथा,-“ग्ोतान्‌ अदानत्विज श्राददते* श्राञ्िन- मध्यैः, Weed ब्रह्मा, Tex भतिमस्थाताः- दति, डोमार्थम्‌ भि मा I a > मक ~ = eR Sy आ म ज भा ce स भ ~ + 9 9 = ~ क + # उपाददते इति पाठ, mite ate Te | 8 खध्याये ५ oe a Uh भा. अरशेषादानं भवति, होमसंयोम समेषां yaa, — savy पयो- ग्रहान्‌ Gala रजिणेन्प्रौ sare जुकति- इति ॥ ख. Ray शेषवचनम्‌ ॥ १५॥ (य°, ॥ भा. एतमेव न्यायं, शषवचनमृपोद्धलयति। "उच्छ्िनिरि, न सवे जुष्टोति- इति, सवेद्धोमे प्रे, म्रतिषेधोग्वकरूपते । वाच- fancary खिटल्दिडं न भवति, तस्य अन्यज्ोपयोगवष्वनात्‌, --. ब्राह्मणं परिक्रीणोयादुच्छैषणस्य पातारम्‌- इति, अपर स्यापि शेषस्य वाचःनको बिनियोगः,-.अरतात्रुणायां विषाः रयन्ति*+-डति॥ (RIM IR He) I waveey fafeatcettat aacasrnfarcaa ॥ ख. game कम्मभेदात्प्रतिकम्य facta ॥ १६॥ (qo) ॥ भा. रस्ति सवेपषेष्टि, — CTA CATS, CRIT AT HATE, CRs वरूपाय, इन्द्राय वैराजाय, इद्राय आक्षरायः- इति। त्र Tea बह्हनां कमणां साधारणः। TT सन्देदः, किं भरति-कमं, feeafet कत्त द्य, सदेव वा? डति, किं भराप्रम्‌ --चोदनानुमद्ात्‌ अति-कन, क्तम्‌, wafer अपि द्ये बकत्वात्‌ कमलम्‌ ॥ ख. अविभागाच्च शेषस्य, सवोन्‌ प्रति अविशिष्ट त्वात्‌ ॥ १७ ॥ (सि०,॥ भा. सदेव कत्तव्यम्‌- दति ब्रूमः, अविभागात्‌ ओषस्य,- न # aaqaafefa पाठः माधवीमे। श्रताया शतदा कम्भीति माधबः। 1 १४८ मोमांसा-दश्नने भा, अज्र विमागः सवेषां aret पुरोाञ्स्य, उशराद्धात्‌ खिठ- शदवदातदयम्‌, एकखासौ खन्नराद्धः, ततोगबदोयमाने न गम्यते विषः, कस्य अवत्तम्‌, कस्य न-डइति, एवम्‌ इडायामपि। WET सत्‌ ATTA इति ॥ (RIB He) रेन्वायवयरे दिष्ेषभदयाधिकरणम्‌ | ख. रेद््धवायवे तु वचनात्मतिकम्म मक्षः स्यात्‌ ॥ १८ I मा. अस्ति ज्योतिष्टोमः ज्योतिष्टोमेन खगकामो यजेत-- इति। तच रेग्रवायवे Te सन्दे, विं सत्‌ wou, उत दिः इति सोमसंस्काराथत्वात्‌ सल्लत्‌-दति mF Tt, tera’ दिभशयितव्धम्‌- दति कुतः ?। वचनात्‌, वचन- मिदं wafa,— दिरोग्धवायवस्य waft, frre वषयरक- रोतिः-इति, नास्ति वचनस्यातिभारः ॥ (३।५।५ च) ॥ सोमे शेषभक्तणाधिकरयम्‌ ! ख. सोमेऽवचनाद्ष्ो न विद्यते ॥ १६ ॥ -(प्‌०) + भा. ज्योतिष्टोमे, समामनन्ति सोमान्‌। तेषु सन्देहः, किं तेषां षो wefare:, उत न?-इति। किंप्राप्तम्‌ !-सोमेभक्तो न विद्यते wera?! श्रवचनात्‌, न अयम्‌ असति वचने MITT AIT! तस्मात्‌ Vata न भचयितव्ः- ofa i € © ९ ख. स्यादा अन्धाथदशनात्‌ ॥ २०॥ (सिरः ॥ भा. भवेत्‌ वा भः, wae fe वचनं we दशयति, ‘aaa: परिदहारमाञ्ििनं wees, मल्िताप्यायितांखमसान्‌ श अध्याये ५ पादः। Ree. ना. रखिशस्यानसोम्बलम्बे सादयन्ति इति न असति.भखणे एवन्नातीयका मश विशेषा सम्भवन्ति ॥ ख. वचनानि तु अपृवत्वात्तस्मात्‌ यथोपदेशं स्युः ॥ २१ ॥ भा. ना. | (ate नि०,॥ ‘aq दञ्नमिदं, भापिवेक््या। उचते,--वचनानि ale भविष्यन्ति, aaa: परि्ारमाडिविनं भचयति। | wer सवा दिजः इणोति- इति विरिष्टं भक्षणं विधोयते waa ` त्वात्‌ भश्ानुवादो न waa । wit च, एवम्‌ WEA अथे विदधतः अथेवत्ता भविष्यति । तस्मात्‌ यज एव fafad wae श्रूयते, ay एव भवति, न श्रतिप्रसज्धते ॥ (द।५। € Wo) ॥ चमसिनाम्‌ शेषभक्ताधिकरणम्‌ । - चमसेषु समाख्यानात्संयोगस्य तज्िमित्तत्वात्‌ ॥ २२॥ ज्योतिष्टोमे एव saa, — Rey VATS: म ब्रह्मणः परोद्गा- तृण म्र यजमानस्व Hay सदस्यानाम्‌ - दति । तजर सन्देहः, —fa चमसिनाम्‌ श्रस्ति भक्तः, न{-इति। किं भाप्तम्‌ - a—tfa बूमः, नातिभसज्धते--डति उक्तम्‌ | एवं प्राप्ते ब्रूमः,-- चमसेषु रस्ति भक्तः-इ्ति। कुतः?। समाख्यानात्‌, होतु ञख्चमसो TURE: उद्धातुञ्चमसः- शति समास्या fafesaa, Stat as चमति चमिष्यति अचमीदा WWW | यद्य होता न चमेत्‌ न डोतुश्चमसो भवेत्‌, तख्यात्‌ चमति-डति। “शाह, का चस्य लिङ्गस्य sift: ?-इूतिः। सामथ्यम्‌- दरति ब्रूमः, दोतुः चमसेन भेतव्यम्‌, यदि च श्र द्धोता न ३५० मोमांसा-दशेने aT. भा चमेत्‌, न शक्यं भवेत्‌ होतु श्चमसेन मेतुम्‌। म च, wea होता श्रोदनादि चमिष्यति, सोमष्वमसः- इति fe तं खमा waa! श्रि च, न Age यजमानस्य तत्‌ द्रम्‌, WT: तच चमनं कत्तद्म्‌। सोमे च भच्यमाणे तेन होमोग्वकरूपते, पविचं fe सोमो, न तस्मिन्‌ भक्षिते पात्रं वापद्यते, तच चमसेन शक्यते Wa! ‹ वचनप्रामाष्यात्‌ उच्छिष्टेन होष्यति - दूति ta नेतदेवम्‌. असति श्रवकाओ बचनं बाधकं भवति, रस्ति च अवकाशः Cred, तस्मात्‌ चममिभिभेच्यितद्धः सोमः-इति। अथ तश्षणादोनि आश्रीयेरन्‌। तथा सम्बन्धापकवात्‌ रलञ्चमसतेव स्यात्‌, KATH स्यात्‌। तस्मात्‌ च अब्राद्मणस्य सोमं प्रतिषेधति,- “स यदि राअन्यं वेश्यं वा याअयेत्‌, स यदि सोमं बिभक्षयिषेत्‌ न्य्मोधस्तिभीरात्य ताः संपिष्य दधनि उग्डज+ AHS WY भयच्छेत्‌, न सोमम्‌- इति भक्ता- निदत्त दशयति। साणषा भचारा णवं सत्युपपद्यते, यदि चमसिनोप्स्ति भक्तः, तस्मात्‌ अरस्ति- दरति मन्यामद्दे॥ (३। ५।७)॥ उदराणां सह MGA भक्ताध्चिकरगम्‌ | . उङ्गाठ चमसमेकः अ्रुतिसंयो गात्‌ ॥२३॥ (VA पृ०,॥ afta ज्योतिष्टोमः,“ ज्योतिष्टोमेन खगकामो यजेत-- afi तत्र चस्ति,--भ्रेतु Wage: म ब्रह्मणः मोद्गावृशाम्‌' —tfa श्रस्ति समास्बानात्‌ WT तजर सन्दे इः, fate: एव एनं चमसम्‌ उद्भाता Wada, wa सव * TY इति काण क्री प०॥ 8 BITS ५ Ue A ३५९ भा. भक्षयेयुः ? अथ wees: छन्रोगा भक्षयेयुः, अघ चह. ना. a. भाः — = बा संद सुब्रह्मण्येन?-दति। किं तावत्‌ area {रको waa चद्वातैव । कुतः !। ‹ अुतिसंयोगात्‌, eRe: श्त्या संयुञ्यते, — चमसेन प्रो द्रातृणाम्‌- इति, ‘aq बहवचनं गयते,- तेन बहवो भ्येयुः। उचयते, श्रयते बहवचनं, तत्‌ उद्भातुभ्रातिपदिकगतं, तत्‌ विवश्ितं सत्‌ उद्गातुबङत्वं ब्रूयात्‌, THAHTAT, तच syed सयमाणम्‌ रपि न शक्रुयात्‌ TRANS AYA! तस्मात्‌ wheeled नडवचनम्‌, अनुमानं बि एतत्‌, बह्कनां चमसः- इति । कथं ?। यत्‌ ay प्रातिपदिकं वत्तते, ततो बहवचनं भवति, बङ्‌ वच्वनं तु ततो दृश्यते, मोद्गातुणाम्‌- दति । तस्मात्‌ नूनं, बढनां चमसः- इति ward, Weare | एक SRA, न दितीवः, न तुतीयः। च्नुमानाच भ्त्यक्षं कारणं बलवत्‌ भवेत्‌। AGT एकस्य चमसः, सचोद्रातुः-इति॥ सव्वं वा सव्वसंयोगात्‌ ॥ २४ ॥ (RAY) ॥ aa वा WHA, wafer उद्गातरि भचयति aware प्रमादाभधीतम्‌- इति गम्यते, न fe तत्‌ wad, न विधीयते -इति। ‘aq सवष्वपि भश्चयत्षु THIT Tee: भमादो गम्यते'। उ चयते,--ल शणाथा्पि तावत्‌ सम्भविष्यति, SHTA- प्र्टतयः-डूति॥ स्तोचकारिणां वा, aaa EE AA: ॥ २५ ॥ (34 To) ॥ AN ति ~ 'उंचपते,--नेतदस्ति,- बहना चमसः-इति। कुतः ?। नव # स्तोजकारिणों at इति पाठः कार So पु०। ९५२ Matas aT. भा. SHAM चमसेन सम्बन्धः WTR WA, बङवचनस्य पुनः उद्रातुशचम्देन सुत्या सम्बन्धः, Teta रत्विजा तु ay- वचनस्य नेव कश्चित्‌ रस्ति सम्बन्धः। तस्मात्‌ बज्नां चमसः इत्यनुपपन्नम्‌ दइति। TT उचाते,--अक्रोत्ययमुद्गातुब्डो used वदितुम्‌, क्रियायोगेन, चद्भायन्ति इत्य॒द्भातारः। के ते ?। प्रस्तोता उद्गाता प्रतिहत्ा- इति, तदेतेन बडवखन- निर्न श्रानुमानिकक्रियायोगनिमित्त उद्भातुञब्दो विवशित दत्यवगमिष्यामः। बडवचनं हि एवमवक्षप्तं भविष्यति, ¶द्गात्‌- WEA! तस्मात्‌ स्तोका रिणां चमसः- इति ॥ . संव तु वेदसंयो गात्‌ कारणाद कटेशे स्यात्‌ ॥ २६ । (fae, ॥ सव छन्दोगाः HTT भ ्षयेयुः। किमिति ?। गान- संयोगात्‌- इति नायं we: उपपद्यते, कथं !। एकस्तत्र उद्गानेन सम्बन्धः, इतरो गानेन, अन्यद्धि गानम्‌, अन्यदुद्भानं, मोतिमात्रं गानं लौकिकं वेदिकश्च ; दितीयं साम्नः wa, उत्‌- wary गायतेः च्रभिधेयं प्रसिद्धम्‌ ; ay एक Tales करोति -इति एक रवोद्धाता, न बदवः। AeA उद्गानसंयोगात्‌ बहवो भविष्यन्ति- इत्येतदपि नोपपद्यते। कथं {- तच्चि, — eda, wat नाम प्रवचनं, तथा, Werle कमाणि, श्रौद्राजस्य कलना वा अध्येता वा खद्धातेत्युचयते। कथं ?। उद्गातुः कम, श्रौ न्ना ्रम्‌-डति प्रसिद्धम्‌, UTS क्तम्‌ रौद्रा चरस्य कना, उद्गातेति गम्यते। यस्य उद्गाता प्रसिद्धः, तदिष्टं कमे ननास्धातमपि च्रौद्धाजम्‌- डति वदति। META, यस्य Tet wag, स तस्य कलारमुद्राता--डइति वदति, श्रनास्य्यातम[प, यथा यस्योदमेघः मसिद्धः, स तस्य अनाखात- मम्यपत्यमौदमेविः- इति ब्रूते, यस्व श्चौदमेचिः, स तस्व ay. “~ ख. भा. श सथ्याये ५ Ae: | २५.४९ पितिरमनास्थातमण्युदमे षं मतिषद्यते | रवम्‌ चौ द्गाचसम्बन्धात्‌ ` उपपद्यते खद्गातृब्दः, प्रस्तोतापि उद्भातापि प्रतिदन्नापि, wagers) एवं बहुवचनम्‌ उद्भातअ्रब्दश्च उभयम्‌ TAT पन्नं भविष्यति, न च ea: कित्‌ दोषः। तस्मात्‌ WHT सम्बद्ा चत्वार खद्गात्‌ चमसं भच्येयुः- afai aa कारणमस्ति, तश्रापसुब्रह्मण्या उद्भातारः, यथा, उद्र(त्‌शग्दः, " विनिषद्योद्गातारः साम्ना wad’ —cfa स्तो कारिषु, तथा इदमपि वचनम्‌,--उद्गातारो नापच्याषरे- युश््मायामेषोत्तमा'--इति श्रपसुब्रह्मण्यानामेव ॥ (३।५। ट Fo) tl oa qo? a ्रावस्ततोऽपि सोमभ्शाधिकरयम्‌ | ग्रावस्तुतो भक्तो न विद्यतेऽनान्नानात्‌ ॥ २७ ॥ (qe) ज्धो तिष्टोमे मवस्तुन्नामहोतृपुरुषः* । तजर सन्देहः, किंस सोमं भक्षयेत्‌, न {-इति। उचयते, भ्रावस्तुत्‌ न भक्षयेत्‌ । कृतः १। यतोग्स्य we नामनन्ि। (दारियोजने चमसि- नामभिकारः-इति मन्यमान एवं Y साड,-नास्याग्नायत भदः)- इति। हारियोजने वा सव्वेसंयोगात्‌ ॥ २८ ॥ (सि०,॥ हारियोजनस्य वा प्रावस्तुतं भच्चयितारं मन्यामहे, एवं fe ्रामनन्ि,--" यथा चमसमन्यां खमसांखमसिनो aaa | at | * aqat wlewt मध्ये चतुर्थँ मावदत्‌ ॥ 2 ¶ ६४७ मोमांसा-दश्रमे भा. wane हारियोजनस्य सव एव लिम्षने- इति। यदा ारियोजनस्य खव लिप्यन्ते, ता यावस्तुङपि- इति ॥ ख. चमसिनां वा सन्निधानात्‌ ॥ २८ ॥ (आआ०,। भा. arg: पशं ्यावत्तेयति। नेतदरित भाषस्तुतो इारियोजने भश्षः- इति, चमसिनां as श्रधिकारो न सवषाम्‌। कथम्‌! | चमसिनाम्‌ एष विभागः, चमसिनः ्रन्यांञ्चमसान्‌, यथा, ‘ard भच्चयन्ि- इत्यनूद्य, wifea एव वदति, ‘ware ऋरियोजनस्य सवं एव लिण्सन्ते-- इति रकं WS बाक्यम्‌, ' अयैतसय'- दइ त्यथशब्दमयो गात्‌, अनम्र त्तमपे च्छते, थ ‘qq एव'- इत्ये वशब्दः, सामथ्यात्‌ सवान्‌ पूवप्रतानपे शते शतो मन्यामहे,“ यथा चमसमन्यां्चमसांञ्चमसिनो w- यन्ति दूम्यनेन पूवण, “श्रथेतस्य हारियोजनस्य" इत्येतस्य एकवाक्यता wafa—tfa तेन चमसिनां स्नि्धतानाम्‌ एष विभागो, यथा waaay, हारियोजने तु सव एव- Tle i ख. सव्वेषां तु विधित्वात्तदथा wafasfa: ॥ २० ॥ (ate fae) I भा. तुशब्दः we व्यावत्तयति। नैतदस्ति, चमसिन ua इारि- योजने लिप्सन्ते-इति, सव तु विधोयन्ते हारियोजने, सबं भच्चयन्ति- डति, न पनः, चमसिनः--टूति सम्बन्धः शक्यते विधातुम्‌, दौ डि सम्बन्धौ एखन्‌ वाक्ये श्रपूवा न wet विधातुम्‌। AMT श्रन्या वचनद्यङ्किः। न ~ ~ rr rs eee क = * हरिरसि हारियोजनम इन्यनेन मेख awa Te wifcataa xfa arya: | भा. भा. ख. 8 Swe ५ पादः १५१५ का पुनरसौ १। * यथा चमसमर्न्यां खमसांञ्चमसिनो we- यन्ति--शृत्यनुवादः, चमसिनञ्चमसा न भ च्चयन्तेपव, ते भक्षयन्तो यथा चमसमेव, अथैतस्य हारियोजनस्य न केवलं ष्वमसिनः, सव एव-इूति। किमेवं भविष्यति ?। wameey सवान वदन्‌ न एकदेशे करिपतो भविष्यति नच, हौ सम्बन्धौ श्रपूर्वौ wafer वाक्ये भविष्यतः । तस्मात्‌ एष Te ज्यायान्‌- इति "तदथा fe एषा “चमसिश्तिः, (इडरियोजनस्य प्र्थसाथा). wafer: Ree इारियोजनम्‌ परशंसितुम्‌। कथम्‌ ?। मह्ा- भागो fe हारियोजनः, यस्मात्‌ तकर सवे लिम्सन्ते, ्रन्यान्‌ चमसान्‌ एकैकः, न ते मडहाभ।गाः, न्यूना हारियोजनात्‌-- इति॥ (३।४५।९< Be) i वषट्‌करणप्य भच्तनिर्मित्तताधिकरशम्‌ | वषटकाराच्च HAAG ॥ ३१॥ श्रथ किं समास्येवेका भक्तकारणम्‌ ?। न- दूति ब्रुमः,-- “वषर काराञ्च WANT, वषट्कारश्च wae fafa! कथम्‌ ?। वचनात्‌, एवं fe श्रूयते,--वषरकर्तेः+ मरथमभक्ः- इति, भक्षणस्य FATA, न प्राथम्यविधानाथे एष अण्डः, भाथम्य- fafad भशणशमेव विदधाति-इति।॥ (३।५।९०अ०)॥ Warfare भक्तनिमित्तताधिकर्णम्‌ | हो माभिषवाभ्याश्च ॥ ६२॥ भा. अपरमपि कारणं होमाभिषवौ । कथम्‌ ?। इविधाने-- > ~+ तनि * वषटकत्ता होता इति माधवः। ६५६ मौमांसा-द््ेने ना. ˆ पावभिरभिषुत्याहवनीये त्वा weary: परेत्य सदसि ware भशयन्ति- इति, न ताबत्‌, एष क्रमो विधीयते, होमे निरते ततो भक्षणस्य श्रप्राप्तत्वात्‌। चयोख क्रमयोविधानात्‌, चमि- yer त्वेति वाक्यम्भिदयेत। रथन च AACA शरस्य क्रमस्य । न Wea प्रयोजने कथित्‌ प्रतिषादनमदति! न च, we- शा ङ्गभावेन होमाभिषवौ चोद्येते! शरभिषवस्य हदोमायेत्वात्‌, दोमस्य च फलाधत्वात्‌। तस्मात्‌ Wari: कतरा भक्षणं विधोयते, येग्भिषुण्वन्ति gefa च, ते भकयन्ति- इति॥ (३।५।९९ Fe) It वषट्कच्चादौनां चमसे सोमभक्ताधि करणम्‌ | ख. प्रत्यक्लोपदेशाशमसानामय्यक्तः शेषे ॥ ३२॥ (Te) ॥ भा. इदं Aq Wyre भ्र ब्रह्मणः पोद्गातृणाम्‌- Cf) AL सन्दे दः, चमसेषु दोमाभिषवयो Het) वष्‌- wary किं मच्येयुः, उत न?-दति। किं प्राप्तम्‌ न भच्येयुः, रत्य च्लोपदे्ा्मसानां चमसिनः प्रति; “वेतु डोत्‌ ्मसः'- इत्ये वमादिमि विेषवचनेः, शोमाभिषवकारिणौा सामान्यवाक्येन, यः सोमो awa dewey, स चमसेषु सेमसिमिः- डति, श्रथ इदानोमन्यत्‌ निमित्तं क भविष्यतिः?। ‘sam: सामन्यनिमित्तः क?। te मविष्यति,-यच्र न चमसिनः ॥ | अनिद शखमसान © ख. स्यात्‌ वा कारशभावात्‌ म्‌ कन्तु स्तद चनत्वात्‌ ॥ ३४ ॥ (fae) ॥ भा. स्यात्‌ बा चमसेष॒ वषट्कच्चादोनां भसः, प्राप्यते fe तेषां we कारणम्‌, न च प्रतिषिध्यते। "ननु चमसिनाम्‌ परत्यशो- इ श्यध्याये ५. पादः। ३५ ७ भा. पदे रान्निवत्तरन्‌'। उचते, --“अनिदअ मसानाम्‌ BART. चनत्वात्‌, “रतु डदोतुञ्चमसः"- इत्येवमादयः अब्दाः न waa ववय्कन्रोदोन्‌ भरतिषेद्धुम्‌, उपदेष्टारो fe ते, न मतिषेद्भारः, त्यात्‌ बषर्कच्नादथेःपि चमसेषु भशयेयुः॥ ख. चमसे चान्यदशनात्‌* 1 ३५ ॥ (यु०) ॥ भा. wae चाम्यां्चमसिनो दशयति,-“ चमसां यमसाशय्येवे प्रयच्छति। तान्‌ स वषट्कन्न इरतिः--हति। एको हि ayaa wane हियते, तेन बङहरणदर्नं न yaaa, यदि बषर्कन्नादयो न चमसेषु भच्ययेयुः। तस्मात्‌ भश्षयन्ति -इति॥ (8112 Fe) il Coy center पाज बहवो भरयन्ति, कः तत्र क्रमः! बूति। उचयते, होतुः प्रथमभक्ताधिकरबम्‌ ॥ ख. एकपाचे क मादध्वयुः wal AMAT ॥ ३६ ॥ (Te) ॥ भा. तस्य fe क्रमो भक्षयितुम्‌, यस्य इस्ते सोमः ॥ ख. होता वा मन््वणौत्‌ ॥ ३७ ॥ (fae) ॥ भा. SAT बा पूवा भक्षयेत्‌, ˆ मववणात्‌, मववणा fe तथा, ‘Oqfaq पूरवे इविरद्य माशत- इति, तथा होतेव नः waa: पाडि-इति॥ ख. वचनाच्च ॥ ३८ ॥ (Seog) ॥ मा. वचनमिदं भवति,- बघट्‌कत्त प्रथमभखःः- इति वथन- +> ~ न न [णीः के # इद्म्‌ ava सूजसंयरदे नाघारि। auc मौमांसा-दश्नने भा. मेव इदम्‌, न मन्तद्धम्‌,-्नेकगुणविधानात्‌ अविवकितं पाथ- म्यम्‌- दति ; प्राप्तत्वात्‌ प्राथम्यस्य, नायम्‌ ्रनुवादः, विधि- रेव; समासेन च विदधतो नानेकगुणविधानं दुष्करम्‌ ॥ ख. कारणानपृव्यी च्च ॥ ३९ ॥ (SR) ॥ भा. wot fe वषर्करणं निमित्तं होतुः, ततो होमः अधवय्या- निमित्तं, निमित्ानुपृष्याश्च नेमित्तिकानुपूच्य ऋरमानुरोधः॥ (३। ५।९३ We) I € भसतस्यानुक्ञापुव्वक्षत्वाधिकरणम्‌ ॥ q. AAA EAA AAA ॥ ९६० ॥ भा. श्रथ य एकपात्रे सोमोग्नेकेन भ्यते, fa aw, अनुश्चाप्य waar वा wafer, उत saga एव - इति । खाघवाद्नियमे परापे उचयतेः- अनुज्ञाप्य भश्षयितच्धम्‌- ft) कस्मात्‌ ?। “वचनात्‌, इदं वचनं भवति,-"तश्यात्‌ सोमो नानुपङ्कतेन पेयः- इति, उपान च श्रनुञ्चापनम्‌। (भास्िद्धज्रमेतत्‌) ॥ (३।५।९४ Be) I af वेदिकवचनेनानक्ापमाधिकरजम्‌ | अथानुच्चतिन भक्लयितव्यम्‌- दरति स्थिते, fe लौकिकेन वचनेन अनृच्नापयितच्म, उत बेदिकेन - इति अनियमात्‌ लौकिकेन-इ ति. ara उचयते | ख. तदुपङ्कत उपद्भयस्वत्यनेन ATA AHA ४१॥ भा. श्नु्चापनलिङ्गोगयम्‌ मवः, लिङ्गात्‌ अनुच्रापने समाम्नातः, ह सथ्थाये ५ Ue: t Bue भा. सामथ्यात्‌ fafaqead, तच wre लौकिको निबक्तेते ॥ (३। q. aT. aT. ५।९५ अ०)॥ द वेदिकवाक्न प्रतिवचनाधिकरणम्‌ | तचाथैत्मतिवचनम ॥ ४२ ॥ एतदवगतम्‌,-“ ACTA उपड यस्वेत्यनेन WIA — tfa wa प्रतिवचने सन्देहः, किं लौकिकं प्रतिवचनम्‌ उत, एतदेव -इति। किं area, एतत्‌ वेदिकं, we विनियुक्तम्‌; खौकिकम्‌ sag प्रतिवचनं भवितुमद्ति। एवं प्रापि ब्रूमः,- ‘aw एतद व प्रतिवचनम्‌- इति | "ननु म्र्रलिङ्गमेतत्‌ उपद्छयखः- दइ ति। उचयते, यदस्य पू्ैम्‌,--डपड्तः- दूति मतिवचनस्य समथेम्‌, तत्‌ अरतिवचन- काय भविष्यति। “are विपरीतमेतत्‌ समाम्नानं, पुव fe मेन भवितद्यम्‌, ततः मतिवचनेन'। Tea, रथात्‌” पू, प्रतिवचनकायं भविष्यति, अरथा fe क्माद्धलीयान्‌-डूति ॥ (९।५।९६शअ०)॥ रुकपाज्राणामनुन्ञापनाधिकरणम्‌ | तदेकपाचाणां समवायात्‌ ॥ ४३। इदं सन्दिदते,- किं यः-कञित्‌ श्रनु्चापयितब्धः, उत समानपाकः- इति श्रविश्रेषाभिधानात्‌ यः-कथित्‌.- इति प्रापने उचते,- तत्‌ खल्वनुश्चापनमेकपाज्राणां स्यात्‌। कुतः ?। श्रनुक्ञापनम्‌ इदाङ्गम्‌, TAMIA च एतद्रूपम्‌, UT न्येन ane ्न्यञ्चिकीषेत्‌, सोग्नुमम्यसख- इति ब्रते, सद्मोज- ६९१० मौमांसा-दश्ने भा. नादि* वा श्राचरितुकामञ्ित्तम्‌ चन्यस्यानुकृलयति । तदेतत्‌ नानापात्रेषु नेव सम्भवति, न ड तच अन्येन कर्तव्यम्‌, अन्यो वा चिकीषति- डति, सष्मोजनादौ वापदाथं सम्मानवति। एकपात्रे तु सोमे साधारणे dane न्यायेन समो विभागो wraifa, तच अविभज्य पीयमाने कदाचित्‌ अन्येन WaT श्रन्यः पिवेत्‌, तत्र अनुन्नापनं सम्भवति,- त्वया GE Was, मया श्चद्धं; कदाचित्‌ श्रमभ्यधिकं न्यूनं बा पिवेयं, तदनु- ज्नातुमद्धसि- डति, एकपात वा पानं त्वया सद्ाचरन्‌ TE तव चित्तप्रसादनं ाहन्याम्‌- डति सम्नवत्यनुन्ापना। AST एकपाजरेष्वेव एतत्‌ स्यात्‌- इति ॥ (BIW ILS Fe) ॥ खयय श्ुभक्तास्तिताधिकरशम्‌ | ख. याज्यापनयेनापनीतो भक्षः प्रवरवत्‌ ॥ ४४ ॥ पृ) y भा. Shea ज्योतिष्टोमः, तत्र तुयागेषु अरयते,--" यजमानस्य याज्या सोगभिभरेष्यति शोतरेतत्‌ यजेति खयं वा निषद्य यजति --इति। यदा खयं यजति, तदा सन्देषः,-- किमस्य भच्ोग्स्ति, नास्ति इति. तदुच्यते, याज्यायाम्‌ श्वपनीयमानायां नापनोयेत भक्षणम्‌, होतुरेव तु भक्षणं स्यात्‌, न यजमानस्य -इ्ति। ant) अन्या fe याज्या श्रन्यत्‌ भक्षणं, नच, safe अ्रपनीयमानेमन्यत्‌ sealed! यथा तस्यामेव याज्यायाम्‌ श्रपनोयमानार्यां प्रवरो नापनीयते, तददेतदपि —-ofa | ‘aq “याज्याया श्रधि वषर्करोति- इति, ay याज्या, AIT वषटकारः, AT वषट्कारः, ay भक्षणमपि-इति। न ——— * सम्भोजमादि इति पाठः ato Fo Jo रवं UCT | ३ Sys ५ पादः।॥ Ber भा. इत्यु चपते,- FT तावत्‌ याज्धायाम्‌ ्रवयवभूतो बषट्कारः, येन याज्याम्दणेनासौ AGT! यत्तु, तस्या अधि वषट्करोति इति, अन्येनापि प्रयुज्धमानाया उपरि होता वषट्करि- ष्यति, याज्ापनयो fe वचनात्‌, न वषट्कारापनयः, यावद चनम्‌, वाचनिकं भवत्येव, वचनं fe तदििषयमेव ॥ ख. यष्टवां कारणागमात्‌ ॥ ४५ ॥ (fae) ॥ भा. यष्टुवा भकः स्यात्‌। कुतः १। कारणागमात्‌, भस्य कारणं वषट्कारः, स च याज्यायाम्‌ ्रागच्छन्तपाम्‌ ्रागच्छति, एवं डि श्रूयते, “याज्धाया श्रधि वषर्कारोति-इति। “ नन्वेतदुक्त-- यजमानेनापि प्रयुज्यमानायां होता अधि वषट्करोति इति। नैष समाधिः, अ्रनवानता Te, वषट्कारेण यागः क्रियते, न याज्यामाज्रेण। तचत्‌ AT वषर्‌- कारात्‌ न श्रवानितच्धं यजमानेन, Wea वषट्‌ कुयात्‌, श्रवान्यात्‌ याजमानः! न च यजेत Bey चासौ चोद्यते, न याज्धामाज्रवचने, ‘wd निषद्य यञतिः- इति साङ्गस्य निषद्ययागे विधानात्‌* ॥ ख. WSU प्रवरस्यानपायः ॥ ४६ ॥ (Arle fae) ॥ भा. श्रथ यदुक्घ,-यथा प्रवरो नापनोयते, एवं भ्षोपपि- इति) SUI AMAA प्रवरो न अपनयते, अतिक्रान्तो हिस कथम्‌ WIAA हतुः? We चावसरे, च्रनदीयमानो यज- भानस्य विगुणः स्यात्‌। . न च, विगुणः कथञ्चित्‌ श्रथं साधयेत्‌ ! न चच चोदकेन Avia) “खथोचेपत,- यत्‌ अकयं तश्चोदकेन प्रापितं, यत्‌ न शकं, न तत्‌ मापितम्‌-डति। प्रष्टतिरियम्‌, न * avg यामे विधानात्‌ इति पाठः ato mite पु०। : 20 १६२ मीमांसा-दश्मे भा. चपुवस्य wa विधानं, agua ow, तादृशं यदि भक्ते, ख. aT. भना. 0 8 क्तम्‌, यदि न Maga, यच एव अक्छते, तच एव कायम्‌ ; aay विगृणम्‌--इति। wera परवरस्यानपायो Fal न भर्स्य-इति।॥ (₹३।५।९८ Be) ॥ पलचमसस्य इव्याविकारताधिकरणम्‌ ॥ फलचमसो नेमित्तिको भक्षविकारः खतिसंयोगात्‌ ॥ 8७ ॥ (पू०,॥ ज्योतिष्टोमे अरूयते,-“ स यदि राजन्यं वा वेश्यं वा याजयेत्‌, स यदि सोमं निभक्षयिषेत्‌ न्य्ोधस्तिभोः* sarge ताः सम्पिष्य दधनि way तमस्मे भक्षं भयच्छेन्न सोमम्‌ इति । तच सन्देदः,- किं फलचमसो भश्छविकारः, उत इज्याविकारः? --इ्ति, (किं फलचमसं भ्चयेत्‌-इत्यथेः, उत फलचमसेन यजेत - इति) किं प्राप्तम्‌ {-- फलचमसो नैमित्तिको भ विकारः, भक्षणेन fe wea एकवाक्यता भवति- दति,- ‘ama we प्रयच्छेत्‌- दूति, न, "तेन यजेतः-इतिञ्जब्दो- परस्ति, तस्मात्‌ भक्षविकारः ॥ इज्याविकारा वा संस्कारस्य तदथंत्वात्‌ ॥ ४८ ॥ (fae) ॥ इज्याविकारो वा फलचमसः (फलचमसेन यजेतेत्यथेः) | कथम्‌ १। यदेतत्‌ भक्तं, एतत्‌ CATHY, फलचमस्यापि यदि भक्षणं फलचमससंरका रां, फलचमसस्यान्य्र च्रनुप- योगादनथकम्‌। “श्रथ भक्षणं प्रधानं। तथा (न सोमम्‌ * ‘fafa इति माघवोये पाठः | ल्िभीनी मुकलमिति तजायेः । ३ खथ्याये ५ पादः ॥ Rez भा. इत्यनुवादो नावकरुपते। यदि त्विज्याविकारो wea, ततः फलचमससंसका रोःवकरूपते। तस्मात्‌ इज्याविकारः | श्राह,- कथं यजिसम्बन्धेःसति इज्याविकारो भविष्यति? -इति। उचाते,--श्रस्ति यजिसम्बन्धः। कथम्‌ ?--डइति। "यदि राजन्यं वा वेश्यं वा याजयेत्‌ न्ययोधस्तिभीः..- सम्पिष्य “ ..-तम्‌ रद्य भक्तं मरयच्छेत्‌, याजयितुम-दूति गम्यते । भन्न सम्बन्धे fe न पूवम्‌ उत्तरेण सम्बध्यते, यदि सोमं wats संख रभिच्छेत्‌ wert: संस्कयात्‌- दूति) तस्मात्‌ न भत्षणसम्बन्धः, यागो fe waar, तेन we dread, न दोषो भविष्यति। “ननु तमद्य WY प्रयच्छेत्‌ इतिवचनात्‌ भक्तसाधनम्‌- ड्ति गम्यते, न, यागसाधनम्‌- दति, भक्षभब्दानकयोात्‌' | उचयते,--श्रुयमाणे सम्बन्धे शरनथकम्‌- इति Hear प्रजन तसग्बन्धः erga ; कथं तु भच्तसम्बन्धः !-इति। यद्धि यागद्रशच भक्तयितच्ं, तत्‌ चोदकेन भवति, aad भ्तसम्बन्धं लभते, भक्तसम्बन्धेन च यागसम्बन्ध एव लयते, यदि तेनेज्यते, ततः स wat भवति, तस्यात्‌ Waa ततरां तेन इज्यते-- डूति गम्यते, Gar वअवधारणकल्पना, ‹ तमस्मै भक्तं प्रयच्छेत्‌", तमस्मै भकं कुयात्‌-इत्य्थैः, यथा स भक्तो भवति, तथा कुयात्‌- शति, यदि च तेन इज्यते, ततोम्ं भक्तो भवति, तस्यात्‌ तेन यषटयम्‌- ड ति॥ @. STATA ॥ ४९ ॥ (ह° १)॥ भा. शोमविगरेषवचनं भवति," यदान्यां खमसान्‌ जुकृति श्रये तस्य दभेतरुणकेनोष्त्य जुद्ोति- इति। इज्याविकारे सति दभतरणकेन-द ति जातौ गृणवचनम्‌ अरवकर्पते। तस्मादपि इूज्धाविकारः॥ २९७ मीमांसा-दशने ख. चमसश्च तुल्यकालत्वात्‌॥ You (Se २)॥ भा. “यदान्यांञ्चमसान्‌ उन्नयति, wat चमसं उन्नयन्ति-- afi इज्याविकारे सति उन्नयनदभ्रेनं युज्यते, न भक्च- विकारे तस्मात्‌ पि इन्धाविकारः॥ ख. लिङ्गदश्नाच्च ॥ ५१॥ (eo २) ॥ भा. yay पश्यामःः-डइन्धाविकारः-इति। कुतः! लिङ्ग दञ्जनात्‌। किं लिङ्गं भवति?! सोमगप्रतिषेधानुबाद ane we प्रयच्छेत्‌, न सोमम्‌- शति, coarfaaret सति सोमो न भच्यते। तस्मात्‌ पश्यामः,- इज्याविकारः- इति ॥ (३।५। ९९ Fo) il Ee जराद्यलानामेव राजन्यचमसान्‌प्रसपाधिकरथम्‌ ॥ © ख. अनुप्रसपिषु सामान्यात्‌ ॥ ५२॥ (पू०,)॥ भा. ‘fer राजसूये दशपेयः, ay अयते,- “जतं ब्राह्यणा सोमान्‌ भक्षयन्ति, द अदशेकैकचमसमनुप्रसपेन्ति- इति। AW राजन्यचमसे सन्देहः,- कि, तं राजन्या खनुप्रसपयुः, उत ब्राह्मणाः -दति। किं पराप्तम?-राजन्याः-डति। कथम्‌ {। UMAR चमसम्‌ अनुप्रसपयुः- इति श्रनुप्रसपतां T_T विधीयते। एकस्यां राजन्यजातौ दश्सह्कुया विधीयते, राजन्य- जातिः सेव, तेन तं दअ राजन्या अनुमसपयुः एवं अतं ब्राह्मणा दराजन्याख, तेष अ्रतश्नब्टोग्नृवादः। श्रनूवादसरूपञख, अतं भस्यन्ति-इति। AAT राजन्या राजन्यचमसम्‌ अनुप्रसपयुः --डइति। केचिटाङः,--“ ्राद्यणराजन्यानामेकद्िंखमसे was 2 BT ४ पादः। ३६५ भा. विरुध्यते- इति। नसदोषः, a fe dita उच्छिष्टा मवन्ति —tfa श्रूयते ॥ ख. ब्राह्यणा वा तुल्यश्ब्दत्वात्‌ ॥ ५३२ ॥ (सि०)॥ भा. ब्राह्मणा वा राजन्यचमसम्‌ waned: | कथम्‌ !। “अतं ब्राह्मणाः सोमं भश्षयन्तिः-इतिविधिः श्रुत्या ब्राद्यणगतामेव सह्वपामाद्‌। तस्मात्‌ शतं ब्राह्यणाः, तेषां भल्षणाथम्‌ अन्‌- असपताभेकेकस्िं मसे दअदशोपदिग्यन्ते। तश्यात्‌ ब्रा्मण- अतस्य दश ब्राह्मणा राजन्यचमसम्‌ अनुप्रसपयुः- इति ॥ द्रति wacarter मोमा साभाष्ये तृतीवस्याध्यायस्य पचमः पादः समाप्तः ॥ add मोमांसा-दर्॑मे ख. ना. पये = तीये अध्याये बः पादः | स ~ qu खवादिषु खादिरतादिविधेः प्रतिगाभिताधिकरणम्‌ | सव्वाथमप्रकरणात्‌ ॥ १॥ (प०)। श्रनारभ्य किञ्चित्‌ उचपते,-“ यस्य खादिरः खुवो भवति स छन्दसामेव रसेनावद्यति सरसा श्रस्य श्राङतयो wafer’ | ` "यस्य॒ wan yaw न स॒ पापं लोकं श्टणोति- aT. ष | ख. ना. इत्येवमादि। त्र सन्दे, किं, खादिरता सुवे, पालाश्नता qe, भरतौ निविशते, उत प्रहतौ वृतौ च ?-इति। किं प्राप्तम्‌ !-- सवयम्‌ श्रप्रकरणणत्‌" प्रहातिविहत्यथैम्‌ TARTAN यकम्‌। ATT श्रप्रकरणात्‌, न कस्यचित्‌ प्रकरणे अयन्त, तानि वाक्येन सवे भवेयुः- इति ॥ प्रकरतो वाऽददिरुक्तत्वात्‌ ॥ २॥ (fae) ॥ प्रतौ बा निविशेरन्‌ च्रनारभ्याधीतानि पाज्राणि। कुतः? | अदिश्क्रत्वात्‌,-एवम्‌ श्रदिरक्तं भविष्यति-इति। दिरक्तार्यां को दोषः?। श्रसम्भवः- डति ब्रुमःः-- यदि प्रतौ कितौ च भवति, अस्ति तत्‌ प्रतौ, प्रतौ Velen, चोदकेन एव विशछछतिं wisi, ततो न श्ननारग्य--विधिमाकङ्कति। तसात्‌ चना- काङ्धितत्वात्‌ च्रनारभ्य--बिधिने aw विदधाति, तेन बूमः, -प्रज्त्यथे एव--डइति ॥ | ASAT वचनप्रापते ॥ २ ॥ (पनः पूर) ॥ श्रप्रकरणात्‌ NAAT एव-दृत्युचयते। AY, चोद- Q खध्याये दई पादः। ३९६७ भा.केन प्राभ्नोति-दति श्रनारग्य--बिधिना art न चोदकम्‌ श्राकाङ्कति। तस्मात्‌ अनारभ्य--विधिवजं चोदकः प्रापयि- ष्यति, अनारभ्य--विधिवाक्छेन भ्रत्यशेण ee खादिरता, wena श्रानुमानिकेन विरतौ, चन॒मानिकाच प्रत्यक्षं बलबत्‌। तस्मात्‌ प्रकतिवित्यथाग्नारभ्य--बिधिः॥ ख. दशनादिति चेत ॥ 8 ॥ (आ०)॥ भा. यदि ्रनारभ्य--विधिख्योदकात्‌ बलीयान्‌, अनारभ्य- विधिना प्रापे न चोदकम्‌ चाकाङ्कति, farcry saa कमणि चोदको न एव प्राप्रोति, TI प्रयाजादीनां. दनं नैवोपपद्येत, दृश्यन्ते च प्रयाजाद यः कचित्‌, “्रयाजे प्रयाजे Hoare जु्ोति' —tfa wa weal बलीयान्‌ ततः एतहश्चनम्‌ उपपद्यते । तस्मात्‌ प्ररृत्यथाम्नारभ्यविधिः ॥ | ख. नचोदनेकार्थ्यात्‌॥५॥ (ate नि) भा. न प्रहृत्यथेः, सवाथः- दति बूमः, GACT समाम्नानात्‌ | यदुक्तम्‌, श्रनारभ्य- विधिना निराकाद्सय न चोदकः- दूति, तत्‌ नोपपद्यते, न fe ननारम्य--विधिद्योदर्नां निराकाङ्खो- करोति, परापे fe चोदके न Yt खादिरता अनारभ्यविधिना want विधातुम्‌। श्रसति चोद्केग्नारभ्य-- विधिरपि नारित, न च ्ननारग्य-विधिः खुवं प्रापयति, तस्य च खादिरताम्‌। कुतः !। ‹“चोदनेकाथ्यात्‌, णएकाथा fe चोदना,- “यस्य खादिरः qa भवति-दति। न च, We खुवः खार्रिता चोभयं विधीयते, खुवस्य सतः खादिरताम्‌ एष अब्द राड, सच चोट्केन प्राप्तः, तस्मात्‌ रस्ति चोदकः, स fe TIT विधिवाक्यस्य प्रत्यश्षत्वात्‌ तं बजयत्वा wet प्रापयति! तस्यात्‌ मछलतिविष्ृत्यथंः अ्नारभ्य--विधिः॥ ace Aain-zwa Ac भा. ख. भाः = उत्पत्तिरिति चेत्‌ ॥ & । (पनः Be) ॥ sft चेत्‌ पश्यसि,--उत्पत्तिरेषां प्रतिविधिभिस्तख्या, ्रशतावङ्खानि सङ्खेपेण विस्तारेण चोचाके,- "पञ्च प्रयाजान्‌ यजति- शति सद्गपेणः; “समिधो यजतिः- इत्येवमादिना विस्तरेण । cafe यस्य खादिरः खुवो भवतिः-दत्येवमादि- विस्तारः, “ यस्थेव॑शूपः लुवः- इति TET) TET प्रतौ fafuge:, अयमप्येवंरूपः, तस्मात्‌ प्राकछतः- इति सामान्यतो --दृष्टानुमानम्‌। तस्मात्‌ प्रत्यथाग्नारभ्यविधिः- इनि ॥ न, तुल्यत्वात्‌ ॥ ७ ॥ (ate नि) ॥ aaed, न fe, एवज्ञातीयकं सामान्यतो- दृष्टं साधकं भवति, केवलम्‌ षर प्राछ्नतविधिसारप्यं, न तु प्रकछतावेतत्‌ भवति--इति प्रमाणमरस्ति। रपि च विल्लतावपि Rafa राभ्याम्‌ अङ्गानि विधीयन्ते, -“ fre आाङतीजुंदोति'- दति स ङ्खेपः, ‹ओआमनमस्यामनस्य देवाः-इति विस्तारः। wt वैहतेरम्यनारभ्य-विधयस्त्स्याः, तस्यात्‌ अयमद्ेतुः wafa- निवेशस्य ॥ चोद नाथे काल्छपात्त्‌ म॒स्यविप्रतिषेधात्‌ was: ॥ ८॥ (Ge नि०)॥ छ च्ावर्सयति ene भा. awa पक्त ावत्तयति। न सवाथाग्नारभ्यविधिः, पर त्यथः WE बुमः। कुतः!। चोदनाथकात्स्थात्‌, aire चोदकः प्रापयति, न अनारभ्यविधिना वतम्‌ श्रपुधै निरा- ary, पात्राणां fe तत्‌ वक्येन, न यागानां; यागाञ्चोदना- लिङ्संयोगात्‌ ्रक्ष{तमपे न्ते, तया स्ेकवाक्छतां यान्ति । प्राज्ञताख्च तान्‌ अक्रषन्ति निराकाङ्खीकनुम्‌, न अनारभ्य- १ खथ्याये ९ ae: | Bde भा. विधयः। तस्मात्‌ श्रवश्यं चोदक उत्पादयितच्यः, स चेत्‌ उपा- द्यते, नाथाम्नारभ्य-- विधिना न चासौ परकरणादौीनाम- भावात्‌ भरवर्तमानोगपि बेकतेन यागेन सम्बध्येत, तस्मात्‌ वैतेन कमणा न अमारभ्यविधिः weed, लस्य Tae Te, अरनारमभ्यविधिवाक्यशेषः, wed वा- इूतिग्रतिषेधे चोदक- सामध्येत्‌. Wat वाक्छदेषे ura श्रनारभ्य--विधिन भवि- ष्यति । तस्मात्‌ श्रनारभ्य-- विधिः परटत्यथेः- दति) (21 €1% Wo) ॥ सामिधेनीनां सप्नदश्स्गाया विक्नतिगामिताध्िकरकम्‌ | ख. प्रकरणविशेषात्त विकूतौ विरोधि स्यात्‌ ॥ € ॥ भा. श्रनारभ्व, किञ्चित्‌ सामिधेनोनां परिमाणमाम्नातं,- "सप्तद साभिधेनीरनुन्रुयात्‌*- इति तच सन्देडःः--किमे- सत्‌ प्रतौ, डत विहृतौ ?-हइति। किं भाप्तम्‌ पूवण न्यायेन प्रतौ- डति प्राप्तम्‌, प्रतौ च पाश्चदष्यमाम्नातं, सेन विकरुपः-इति। एवं प्रासे ब्रुमः,--विरृतौ शएवन्नातीयको विधिः स्यात्‌ । कस्मात्‌? | प्रकते: षाञ्चदश्येन नि राकाङ्कत्वात्‌। ˆ ननु विकरूपो भविष्यति- इत्युक्त | प्रकरणविन्नेषात्‌ wed न विकरूपः, विषमश्चासनात्‌, विरतौ तु श्रानुमानिकं पाञ्चदश्यं बाधित्वा, अनारग्य--विधिवाक्येन पत्यश्चेण साप्तदश्यं निवेश्यते | अदि- ककन कक ~> a ~ ~--------~-- ne ee *o ववे वाजा खमि यव इत्याद्या अभिसमिन्धमाया ऋचः साभिधेन्यः डति araa: | + रवञ्मएतीयक्ष विरोधि स्यादिति ars: ate सण To | ४ B00 मोमांसा-दश्रन भा. Wa च एतत्‌ प्रयोगवचन उपसं हरिम्यति। तस्मात्‌ णवभ्नातीः a. भा. यकं वि्लत्यथम्‌ ॥ (३।६।२ °) ॥ गोदोहनादीनां प्रह्लतिगामिताधिकरशम्‌ 1 नेमित्तिकं त प्रकतौ, तददिकारः सयोग विशषात्‌ ॥ १० ॥ दशपुणेमाखयोराम्नातं,--“ गोदोहनेन पशुकामस्य प्रणयेत्‌ दति, तथा, wae पशौ शयते यूपं ्रछछत्य,-“ वसवो ब्रहावचसकामेन any इति। एवज्ञातीयकेषु सन्देः, -किं प्रह्लतौ fate, विकृतौ १ इति। किं भाप्तम्‌?-- विशतौ- इति, प्रतिरन्येन पाजेण यूपेन च निराकाङ्खा। एवं प्रापे ब्रमः,- प्रतौ नेमित्तिकं निविशते, निभित्तसंयोगेन विधानात्‌, खादिरपालाभ्ररौ दहितका श्रविशेषेण उक्ताः चमस, a. aT. गोदोहनं teary fatafafen, विङ्ेषविधिना च श्रविशेष- विधिबाध्यते। प्रकरणं सामान्यं, निमित्तसंयोगो विशेषः, सामान्येन यत्‌ भारति, तत्‌ परोक्त लक्षणया; zy विशेषेण, तत्‌ प्रत्यक्षं रत्या, Bay aura बलीयसो, weary च Wow! तस्मात्‌ प्रतौ एव स्यात्‌॥ (३।६। ३ °) I खाधानस्य पवमामेश्छनङ्कताधिकरकम्‌ । इध्य॒थमय्पराधेयं प्रकरणात्‌ ॥ ११॥ (Te) | af पवमानेटयः,- अग्नये पवमानायाषश्टाकपालं निवपेत्‌ Wa पावकायाग्रये खुचये'-इति। तासां भरकरणे, समाम्नातं, “ब्राह्यणो वसन्ते श्रग्रिमादधोतः- इति तब सन्देहः, किम्‌ श्रग्ममाधेयं पवमानेष्थम्‌, उत a?—tfa! fa भाप्तम्‌ ? 2 ध्यायेद्‌ पादः॥ ROY WT. Kee Tf) कुतः? । भकरणात्‌, तासां प्रकरणे शरूयते, --श्रतः ATTA | ख नवा तासां तदथत्वात्‌॥ १२॥ (fos भा. पवमनेष्टयो fe श्वग्रथाः, यदि wie इष्यर्थः स्यात्‌, ततः तदथेम्‌ HTN इष्टीनाम्‌ उपकुयात्‌। निष्फलास्तु इष्टयः, तदथेम्‌ श्रग्मगाधेयमपि निष्फलं स्यात्‌। कथं पूनः श्रग्रयथेता पवमानेष्टोनाम्‌ ?। निष्मयोजनत्वादेव, प्रयोजनवत्वात्‌ च. sutra | भावयितब्धा aft इष्टयः भूतानाम्‌ श्रभ्रोनाम्‌ श्रथन क्रियेरन्‌। तस्मात्‌ TATE न पवमानेष्यरथम्‌ ॥ x. लिङ्गदशनाञ्च ॥ १३॥ (यु०)॥ भा. लिङ्गः दशयति, यथा wareT पवमनेषटयः-इति। किं लिङ्गम्‌ ?। “जयेति बा एष afer पशुयदभ्रिः तदे तान्येव sures wate संवत्सरे निवेपेत्‌, तेन वा एष न जयेति, तेनेनं पुननेवं करोति तन्न CTA — दति ॥ (२।६।४ अ) | अधानस्य सव्वोथताधिकरणम्‌ | ख. तत्रत्यं यथान्येऽनारभ्य- वादाः ॥ १४ ॥ (Te) ॥ भा. तदेतत्‌ श्राधानं किं ्र्टत्यर्थम्‌, उत सवेकमाथम्‌ ?- इति सन्देहः किं प्राप्तम्‌ १ उचयते, तत्‌ WTA! कथम्‌ ?। यथा अन्ये अ्रनारग्य-- वादाः प्रहत्यथेः, तेनेव हेतुना ॥ ख. Vala वा आधानस्य सखकालत्वात्‌ ॥ १५॥ (fae) ॥ € 6 6 € e € € भा. सवकमाथं वा च्राधानम्‌। कोम्बः !। सवकमा यत्‌ why xe, तदथेमाधानं म ्रहनत्यथें । न प्रहतः ME aA; न BeR मोमांसा-दश्ने भा. च, अुत्यादयोगस्य सन्ति, ये श्रङ्गभावम्‌ डपपादयन्ति। qty भा. a. aT. अनारभ्य--वादेषु अन्यतो faMNryns ततो विचारः, fa wad: श्रङ्गभुतानि वहतेः - दति, तस्मात्‌ तेषु awa इहतु ye न कारणमस्ति, gang ्रग्मिपयुक्षमाधानं, न कम्य, सवेकमाथाः चग्रयः-डति “ सवार्थ॑म्‌"- रत्यु चते | अपि च अस्य खतः-कालो faired, स न विधातब्यः,- यदा ज्योतिष्टोमस्य wale, तदा इटं WNT; तदा च Ta | एवं यदा CAYUGA: भरयोगः, तदा Ww; ART TWAT श्रमाबास्या बा। SRT न MENTE क्रियेत, तच कालवचनं युष्ठं। तस्मात्‌ न प्रलतत्बथेम्‌ ॥ (द । ६।५अ०)॥ घवमानेषटौनामसं षडतेऽभनौ MUTT ACA ॥ तासामसिः wafaa: प्रयाजवत्‌ स्यात्‌+ ॥ १६ ॥ ( पू०)॥ सन्ति पवमानेष्टयः, अग्नये पवमानाय- इत्येवमाद्याः | तजर सन्दे हः,- किं पवमानेष्टिसंस्छतेःदरौ पवमाने टयः कव्याः, उत न-डति। किं म्राप्तम्‌ "तासां we पवमानेष्टोनां पवमानेष्टिसंस्छतोग्म्मि प्रछ्छतितः स्यात्‌। कुतः?। चोदकसाम- श्यात्‌, भयालवत्‌, यथा WTS wars मवन्ति चोदकेन, we पवमानेषिसंस्छता अग्रयोम्पि भवेयुः ॥ न वा तासां तदथत्वात्‌ ॥१७॥ (सि०)॥ ` नवा इष्टिसंसकारः, wat पवमानेषु स्यात्‌ कस्मात्‌ ?। * चिव स्वादिति नासि । 8 खथ्याये € पादः। १७१ भा. तासां AHA, ताः THAT ASAT TS AT CTT: इत्युकषम्‌, यश्च नाम अङ्गभूतं तचोद्केन गदते ; sfurqay पवमानेष्टि- संस्कारो न दअपुणमासप्युक्तः, तेन न चोदकेन waa’ | श्रपि च पवमानेष्टयः इट्टिसंस्कारवजितां प्रलतिमपे न्ते, अवि हितत्वात्‌ तस्यामवस्थायां पबमानेष्टोनाम्‌॥ (३।१। ६ Fo) II € उपाकस्यादीनामभ्नीसोमौयधमताधिकरमम्‌ ॥ च. तुल्यः सव्वषां पशुविधिः प्रकरणाविशेषात्‌ ॥ १८ ॥ (१मपू०)॥ भा. safer, पशुः अग्रिषीमीयो--'यो दीक्षितो यदश्मीषो- मोयं पुमालमते-दति, तथा सबनोयोग्नबन्धयसख । सन्ति VIVA, TUAW उपानयनम्‌ THAT बन्धो यूपे नियोजनं संज्ञपनं विशसनम्‌- इत्येवमाटयः, ते, किं सर्वेषाम अग्रोषोमोयसवनोयानबन्धपानाम, उत BATA सवनी यस्य वा, खत श्ग्रीषोमीयस्येव?- डति) किं भाप्तम ?— अविदेषात्‌, wera! कथम्‌ अविशेषः ?। ज्योतिष्टोम भकरणे सब THA समाम्नाताः, तत्मकरणाषन्नत्वात्‌ सव पसु धमाः सम्बद्धन्ते, न चेषां तज BST: | एवं WR ब्रूमः, सवनीयस्य एते war: भवेयुः, तुर्यः सर्वेषां पमुविधिः स्यात्‌, यदि प्रकरणे विशेषो म भवेत्‌; भवति त्‌ प्रकरणे fate:, सवनीयानां प्रकरणे पथुधमाः समाम्नाताः, ‘aman पमुरग्रिष्टोमे wee, maa fe alae: tar पमुरक्ध्ये wey, teria fe उक्ण्यानि। tx efeu: wrefata च्ालभ्यः, रेग्दो वै efew: Tz: SSM | सारखती मेषी श्रतिरातरे श्रालभ्या, at सरखतीः ३७8 मीमांसा-दशमे भा. डति प्रहत्य पशुधमा ाम्नाताः, तस्मात्‌ सवनीयस्य, प्रक- रणात्‌ भवितुमद्ेति ॥ खः स्थानाच्च THT ॥ १९ ॥ (RTT) A मा. यदुक्तम्‌ प्रकरणात्‌ सवनोयाथाः- इति, एतत्‌ गृद्खीमः, क्रमाच्च श्रग्रोषोमोयस्य, तस्य fe क्रमे श्रौपवसथ्ये अहनि समाम्नातम्‌, तस्मात्‌ दयोरपि- दति ॥ ख. पवस्व केषां त प्राक्‌ खुतिगणायग ॥ २० ॥ (fae) भा. wat Whaat इवः सवनोयानामाम्नानम्‌, aggre द्यमेषां quran gaye: | ^कः पनगेणः ? ager तिः । डचयते,- TATA THA, ˆ यथा व मर्स्योम्विदितो जनमवधुनुते, णवं वा णते च्रम्रन्चायमाना अनमवधुन्बते"- इति एषामविन्चाने दोषमभिधाय, "एभिः, कथं सवनानि wate - इतिप्रश्- स्ूपकेण वपाप्रचारो गृणो विधोयते, तदर्धेषा शरुतिः, बपा- प्रचारेण एकवाक्ात्वात्‌। किमतः !। यद्येवम्‌, न, सवनीयानां प्रकरणेन पथुधमाः, कमात्‌ श्रग्रोषोमोयाथाः एव-इति। किं पुनः तत्‌ शव श्राम्नानम्‌ ?। “arise ब्रं गृद्ोत्वा जिता यूपं परिवोयाग्नेयं सवनोवपसुमुपाकरोति- इति ॥ ख. तेनोत्कष्टस्य कालविधिरिति चेत्‌ ॥ २१॥ (आ०,॥ भा. नैतदस्ति,- क्रमादश्मोषोमीयाथ एव- इति, प्रकरणात्‌ सव- नोयाथाः, पूवदयुरेवाम्नानं विधाना्थेम्‌, आ्रा्िविनवाक्छं काल- मुणविधानार्थम्‌। कथम्‌ ?। तेन वपाप्रचारेण CHET कालः एष विधोयते, भ्रातःसवने acre चोदिते सति पञ्वा- लम्भोम्पि त एव प्राप्रोति, तच कालानियमे प्राप्ते ‘Tifa TE गृीत्वा-दइति कालमाञरं विधौयते, ‘fren युपं ३ ध्याये ई पादः।॥ Roy भा. परिवीयोपाकरोतिः- इत्यनुवादः | इतरथा fe परिद्याणस्य कालो विधीयेत, उपाकरणस्य च ; ay रनेकगृणविधानात्‌ वाक्वभ्भिदयेत ! तस्मात्‌ सवनोयाथोाः पशुधमाः- दूति ॥ ख. नेकदे शत्वात्‌ ॥ २२॥ (Be नि०)॥ भा. नेतदेवम्‌. अग्रोषोमीयाथा wea क्रमात्‌; श्राश्िनकालं fe ्राम्नानं विधानाथेम्‌। गृणा wafer बाक्यम्भिद्येत, न बिधानाथ, न fe, वपाप्रचारेणोत्छष्टस्य कालविधिः सम्भवति |! एकदेशो fe sarge तेन सन्निपातिनो वपासंचकारात्‌, उत्‌- कषन्नो पाकरणम्‌॥ ख. अर्थनेति चत्‌ ॥ २३ ¦ (Bee) | मा. श्चा. श्र्थेन तदं उत्छृष्टस्य कालो विधोयते । “मुष्टिना पिधाय बपोद्धरणमासीत अरा-वपाद्दोमात्‌-दति waa, पूव- दयुवपोद्धरणं मुष्टिना पिधाय न ward एतावन्तं कालमासीनेन श्रवस्थातुम्‌, श्रवश्यमादारविद्धारादयस्तेन कत्तब्याः- दति ॥ ख न ्रुतिविप्रतिषधात्‌ ॥ २४॥ (site fate) 1 भा. नेतदेवं, ्तिविप्रतिषेधो weed, न च, Sfafanfatu:, तृणमुष्टिना wafeat वा पिधायिष्यते। “ननु श्रास्ते- इत्यु पथे श्नने भवति'। न Way उपवेशने एव, श्रौदासीन्ये- म्पि दृश्यते, तत्‌ यथा,-गृद्याणि परिगृद्य sea, शेषाणि परिगृ्च श्रास्ते- दरति च्ननुपवेश्चनेःपि भवति, यापारनिटत्तौ । cute तृणमुष्टिना पणेमुष्टिना वा पिधाय श्रा-वपाड्ोमात्‌ उदासिष्यते, तस्मात्‌ श्राञ्िनकालमाम्नानं विधानार्थे, न सवनोयानां प्रकरणे पसुधमेः, तस्मात्‌ न सबनोयाथोाः ॥ ९०६ मौ मांसा-द भे ख. स्थानान्त FHS संस्कारस्य तदथंत्वात्‌ ॥ २५ । (उप०,) t भा. नास्ति सवनीयानां प्रकरणम्‌,- इत्येवं सति पूर्ेशेव हेतुना स्थानेन पूवस्य wtih भवितुमदेति। dearth TAIT, न ज्योतिष्टोममयुक्लः, ज्योतिष्टोमप्रयुकघत्वे न विशेषः पञ्नां स्यात्‌, wear अपि fe धमान्‌ TATA TIAA समथा, प्रकरणवन्तख्च । तस्मात्‌ क्रमात्‌ श्भ्नोषो- मीयधमाः- इति ॥ . ख. लिङ्गदशनाच्च i २६ ॥ (Fe) ॥ भा. इतश्च पश्यामोग््रीषोमोयायथाः षमुधनाः-इति। कुतः ?। “लिङ्गदभनात्‌'। लिङ्गम्‌ afer रथे भवति,--“बपया भातः- सवने चरन्ति, Teta माध्यन्दिनि सवने-डूति पथु पुरोडाशं eas! इतरथा समानविधानेषु सवेषु पुष श्ग्रीषोमयोद वतयोः संक्ताराधः खन्‌ FTA साम्यात्‌ saan भवेत्‌ न सषनीयस्य, तयोदंवतयोरभावात्‌, दयति च। तस्मात्‌ श्रग्रोषोमीयाथाः- डति ॥ + 8 अचोदना गुणाथन ॥ VO ॥ भा. (ददं पटोत्तरं षम्‌) are, नन्‌ fexrfrarae: Tae! | न- इति ब्रूमः, “TAT गुलाथन, तस्व हिदरापिधानायन न चोदना, अर्थवादः सः- त्युक्तम्‌। तस्मात्‌ देवतासंस्काराथंः, तस्मात्‌ श्रग्नोषोमीयाधेत्वे, was पुरोः CIMT दशनम्‌ उपपद्यते, न साधारण्ये, तस्मात्‌ अग्रोषो- मीयाथाः पमुधमाः- इति ॥ (३।६। ७ Be) ॥ . ERE Get 9 Wwe द UIT | 2७ प्राखादरमादौनामभवदो दध कताधिकरशम्‌ | ख. ATA: कालभे दादसंयुक्तं खतं स्यात्‌॥ Ei (To) भा. च्रर्ति artere:, तथा afta प्रातदाहः। खनति त दोहधमाः ATATECY, गवां प्रस्थापनं, Weare, गोदोडनम्‌ इत्येवमादयः, ते fe सार्यंदोददाथाः, खत उभयाथोाः ?- इति। किं तावत्‌ प्राप्रम्‌!-ङोयोः तयोरसंयुक्त wet: wa waq we?!) सायंडो्स्य fe क्रमे श्रौपवसथ्येम्नि ्ाखाडहरणादीन्‌ समामनन्ति, afera रवानि सायंदोहः | तस्मात्‌, कमात्‌ सावंदोदाथाः टोधमाः- इति ॥ ख. प्रकरणाविभागादा AGTH कालशास्वम्‌ ॥ २८ ॥ (fae) ॥ भा. प्रकरणं fe साधारणम्‌, यथेव दशनः एवं पयसः, क्रमा प्रकरणं बलवत्तरम्‌, तस्मात्‌ उभयाथा दोडधमः। रपि च, न सायंदोडस्य पूवद्युराम्नानं। क AE THLE! कथम्‌ !। एवमामनन्ति- रेदं दध्यमावास्यायाम्‌, WH पयोम्मावास्या- याम्‌- डति, श्रमावास्या्यां fe उभयं साङ्गं चोद्यते, स एष सायंदोद्ोम्धात्‌ पुव्यरनुष्टोयते, खभाव एष दभ्ो,- यत्‌ पूमदुरपक्रामम्‌ अपरेदुरभिनिवेनते। तसात्‌ wager क्रमे श्राम्नाताः- इत्येतदेव तावत्‌ नास्ति। श्रत उभयाथा दोदहधमाः-इति॥ (३।६। ८ Bo) ॥ सादमादौमां सवमच्रयधम्भताधिकंरणम्‌ | ख. तइत्सवनान्तरे ग्रहाश्नानम्‌ ॥ ३० ॥ मा. श्स्ति ज्योतिष्टोमः, ज्योतिष्टोमेन खगेकामो यजेत'- 2w gec मौमांसा-दशमे भा. tf | तच णेद्रवायवाद्या हाः प्रातःसवने दभ्र ्ाम्नाताः, a. भा. त्र धमाः अयन्ते, THVT THT: साद्यन्ते, रनु पोते WaT! | zuvfaau ae समाष्ट- इति सन्ति श्रपरे माध्यन्दिनि सवने, परे ततोयसवने यदा, तेष माध्यन्दिनीयेष anlar च सवनेष सन्देषः,- किं सवष TEVA! RAW, उत प्रातः सवने ये यद्ास्तेषु{-इति। किं भाप्तम्‌?--प्रातःसबनय्ष्धेषु भवेयुः, तेषां कमे समाम्नानात्‌ नेतरेषाम्‌ । एवं We ब्रूमः,-“सवनांन्तरेः प्रातःसवनात्‌, माध्यन्दिने तृतीयसवने च अद्टाम्नानं तददेव भवितुमद्देति। सवषां हि तुख्यं प्रकरणं, यत्रेते धमाः समाम्नाताः, वाक्येन THATIA विधोवन्ते, WATS वाक्प्रकरणे बलीयसी। तस्मात्‌ सवाथा ्डधमाः-इति॥ (३।६।< We) ॥ रश नाजिटत्त्वादगेनां सर्व्वपसुघम्मताधिकरणम्‌ | ¢ रश्राना च लिङ्ग्‌ शनात्‌ ॥ ३१ tt अस्ति ज्योतिष्टेने wy: श्रग्रीषोमीयः,-- "यो दोल्तितो यद- ग्रीषोमोयं पमु मालभते दति। aT र्ना Waa, रजना- धमाञ्च,-- faegq भवति, दभमयो भवति, प्रथिष्टानां कव्या च-दति। तजर सन्देहः,- किमेते धमा श्रभ्रीषोमीयरञ्जनायाः सवनोयरशनायाख साधारणाः, उतश्रम्रोषोमोयरशनाया एव ? -इति। किं प्राप्तम्‌ {प्रकरणात्‌ श्रग्रोषोमोयरशनायाः- दूति। | एवं प्रापे ब्रमःः-उभयोः साधारणाः-दति। कुतः ?। लिङ्कदशनात्‌, fag भवति,- एवमाह," अश्विनं Te गृत्वा हता वृषं परिवीयाग्नेयं पमुमुपाकरोति- इति ड अध्याये € Ue: | ३७९ भा. वसनोयपरिव्याणे caat दशयति, सा यदि साधारणो, तत एतहृशनमवकरूपते । यदि श्रग्रोषोमीयाथाः, ततो भाह्लतात्‌ सवनोयपरिदाणान्‌ निवत्तत ! wana च परिव्याणान्तर- wired, यत्र faerd दृश्यते । कथम्‌ १। “स वै श्राश्िनं TE ग होत्वोपनिच्छम्य यूपं परिद्यति- इति; aw यदि न साधारणो रशना, वाससा Ware माप्नोति, रशनां तु CAAT | तस्मात्‌ साधारणी रशना, तत्साधारण्याञ्च ASAT अपि साधारणाः तदेतल्लिङ्गात्‌ र्नासाधारण्यम्‌। कोम्च खलु न्यायः! डूति। उचयते, प्रकरणात्‌ अभ्रोषोमोयस्य, वाक्यात्‌ यूषमाज्रस्य-डति॥ (२।६।९० Wo) i अंखद भ्ययोरपि सादनादि घम्भवत््वाधिकषरणम्‌ | ख. आराच्छि्टमसंयुक्तमितरः सन्निधानात्‌ ॥ ३२॥ (पू )॥ भा. दूरात्‌ यत्‌ शिष्यते ज्योतिष्टोमस्य, यथा, श्रौपसदानुवाक्या- काण्डे Waal | तच सन्टेहः,- किं ज्योतिष्टोमसमाम्नाता ग्रहधमाः क्ताः, उत न ?- इति | किं प्राप्तम्‌?- न कर्ताः, अ्रसन्निधानात्‌, यथा, “पयसा मेचावरुणं ओणातिः- इति वचनात्‌, मचावरूणस्येव अपणं, न सवषाम्‌, एवम्‌ इदमपि धमजातं प्रकरणस्थानामेव, न सवषाम-ङ्ति॥ ख. संयुक्त वा तदथंत्वाच्छेषस्य तन्निमित्तात्वात्‌ ॥ २३॥ (fae) ॥ भा. संयुक्तं वा धर्मैः, Taga स्यात्‌, अपरकरणर्थमपि । कुतः {। यतः प्रकरणात्‌ वाकं बलीयः। (ननु eae क्रिय- Bto मोमासा-दश्रने भा. माणा ज्योतिष्टोमस्व नोपकुयः'। ङउचपते,-डपकरिष्यन्ति, श्ेश्वटाभ्ययोः .तदथत्वात्‌, (ज्योतिष्टोमाथत्वात्‌) tira प्रधमः, यषनिमिन्नो ज्योतिष्टोमस्योपकारकः, यावान्‌ Tet ज्योतिष्टोमस्य ङपकरोति, तस्य ween भवितुमङेति। तस्मात्‌ श्ंश्वदाग्ययेारपि यद्धमाः FAST — THM I , 6 निद शाद्यवतिेत tt sen (ate fae) i भा. | TEwA,— aa मेचावर्णं पयसा ओीणाति- इति, तत्‌ युक्त, Wat वचनात्‌, THCY बाधित्वा away, इइ तु विपरोतं, त्र सर्वषु Tey भकर्णं, विज्जिषटेषु वाक्धम्‌; इइ त्‌ सर्वेषु TET वाक्छे, fafaty प्रकरणम्‌ । तस्मात्‌ अप्रकरणस्वस्यापि धमाः -इति॥ (३।६।९९ We) I चिजिखादीरुकानाममरयङ्गताधिकरयम्‌ ॥ ख. अग्माङ्गमप्रकरण तदत्‌ ॥ ३५ ॥ ना. | शरनारम्याच्चिमुखयते,-“चििणीरुपदधाति, वचिशीङ्प- दधाति, भूतेष्टका उपदधाति-इति। सन्ति तु प्रकरणे इटकाधमाः,-* अखष्डामङृष्णलाम्‌ इष्टकां कुयात्‌ इति, तथा ‘wera Kea: संयुज्यात्‌-इति। AT सन्देदः- किम्‌ श्रप्रकरणे समाम्नातानाम्‌ इमे धमाः NET, उत न ! -इति। कि प्राप्तम्‌ ?-न ae: | कुतः १। असन्निधानात्‌। इति पराप्ते उचपते,-श्रप्रयङ्गमेवक्नातीयकं तददेब स्यात्‌, यदत्‌ Ten, प्रकरणाद्धि वाकं बलवत्‌। अमूषां चेष्टकानामभ्रगथै- त्वात्‌ ॥ (RIE! VR Wo) il ३ खध्याये द पादः। ३८९ मानोपावषरलादीनां सोममानघन्मताधिकरणम्‌ | ख. नेमित्तिकमतुल्यत्वादसमानविधानं स्यात्‌ ॥ ३६ ॥ भा. ज्योतिष्टोमे श्रयते,-“ स यदि राजन्यं वा वेश्यं वा याजयेत्‌, सयदि सोमं बिभच्चयिषेत्‌, न्य्ोधस्तिभीराइत्य ताः सम्पिष्य दधनि Saag तमस्मै भक्षं NTS लोमम्‌-इति। ज्धोति- Sle वन्ति सोमधमे,-मानमुषावडरणं कऋरयोःभिषवः- yeaa. मादयः। तच सन्टेः,- किं समानविधाना CA wat: सोमस्य फलचमसस्य च, ठत सोमधभमाः, फलचमसस्य तु तदिकारत्वात्‌ दति, (गुणकषामानां मटत्निरप्रष्ट्तिवा प्रयोजनमधिकरण- चिन््ायाः)। किं प्रापम्‌ {-समानविधानाः प्रकरणाविभागात्‌--दति We, उचयते,-नेमिक्निकम्‌ writen श्रसमानविधानं स्यात्‌ । कुतः १। अतुख्यत्वात्‌, अतुख्यः सोमेन फल्वमसः,- सोमो नितल्यवदाम्नातः, फलचमसो नेमित्तिकः। किम्‌ चरतः ?। यद्येवं, wat श्रपि नित्यवदाम्नाताः न अव्या अनित्यवत्‌ aq! यदि साधारणाः, त्र श्रनारभ्योभ्या विधीयेत । रपि च नैमित्तिकः फलचमसः स सोमथमान्‌ गद्खाति, तच धमाः साधारणाः खन्तः दिश्ङ्षाः- दत्युचेयरन्‌!। ETA असमानविधानाः॥ (३।६।९द Bo) tl प्रतिनिधिष्वपि मख्यधम्भान ागाधिकरम्‌ ॥ ख. प्रतिनिधिश्च तदत्‌ ॥ ३७ ॥ (पु०)॥ भा. सिति प्रतिनिधिः, अते दृच्येःपवरति, यथा ब्रोह्िष्वपचरत्सु नीवाराः। तत्र सन्देः,-किं नीवाराः समानविधानाः, उत न{?-दरति। कि प्राप्तम्‌ -"अतिनिधिख तडत्‌,--यथा नैजि- ` oF ३८२ मीमांसा-दशने भा. faa नित्येन असमानविधानं, एवं प्रतिनिधिः श्रतुरुयत्वात्‌ | का अ्रतुख्यता । atfeat विदिताः, न नीवाराणाम्‌,- इयम्‌ श्रतुखयता, atfeut विद्धिताः, नवाराणाम्‌ श्रथापत््या भवन्ति ॥ ख. तदत्मयोजनेकत्वात्‌ ॥ दे ॥ (fae) ॥ भा. नैतदस्ति, श्रसमानविधानः प्रतिनिधिः डति, तदत्‌ स्यात्‌, aq Sa, न प्रकतिविकारभावः। कुतः! atferd fe ब्रीषिधिमाणां afer निमित्तं, न च, व्रीहित्वस्य स्थाने नीवारत्वं भवति- दूति श्रयते, तस्मात्‌ न भ्ररतिविकारभावः। कथम्‌ तद्धि नोवारेषु धमा भवन्ति -इतिः। उच्यते, या ब्रोहित्वेन परि्धिन्ना ब्रीह्िदयक्कयः, नीवारेषु ताः सन्ति, तासाम्थेन ते धमाः क्रियन्ते, तासां च श्यक्तीनामन्यासां च aferarat aca एष विधिः का तुरखयता ?। उभयेण्पि ब्रीदहित्वलस्िताः-दति। award समानविधानाः--इति ॥ ख. अशास्त्रलक्षणत्वाच्च ॥ ३८ ॥ (यु°)॥ भा. इतश्च न प्रतिनिधेः यतेन स प्रहतिविकारभावः। कुतः १। श्रथेलच्चणत्वात्‌, TUE प्रतिनिधिः क्रियते, न च, अथनैतद्‌ व- wea शक्यते, त्रो हित्वस्य स्थाने नौवारत्वं भवति--इति, ward न प्रतिनिधेः श्रतेन स प्रह्णतिविकारभावो भवति- इति॥ (₹३।६।९४अर)॥ तेष्वपि परतिगिधिष मुस्खधम्मानण्टानाधिकरयम्‌ | ॥ 8 नियमाथां गुणश्रुतिः ॥ ge ॥ भा. चरथ यः अतः प्रतिनिधिः, ae fai सामानकष्यिम्‌ उत न !-- भा. ख. भा. a. भा. & अध्याये € पादः। ९८३ इति। यथा, “यदि सोमं न विन्देत पूतीकानमिषणयात्‌- इ्ति। श्रसामानविध्यम्‌- दूति ब्रूमः, श्रश्यतात्‌ दछयेतदिषरोतम्‌ | णवं We, उचपते,-“नियमाथा गुणश्रुतिः, war एव प्रतिनिधिः, सोमे रषिद्यमाने सोमसट्शं Za} प्राप्तम्‌, तच Gage द्रष्ये प्रापे Caraga नियम्यते। अन्यस्मिन्‌ प्रतिनिधातव्धे श्रन्यत्‌ प्रतिनिधीयते, अतस्य स्थाने; न याग TAIT ॥ (RIE I RY We) ॥ कै दीत्तगोवादिधम्भाणाममिखटोमाङुताधिकरगम्‌ | dare समानविधानाः प्रकरणाविशेषात्‌ ॥ ४१ ॥ (qo) i afer satfreta:, तच संर्याः समाम्नाताः श्रभ्निष्टोमः, उक्थ्यः, बोडी, च्रतिराः- इति। तत्र दीच्णोयादयो Wat! तेष सन्देहः किं स्वसंस्थं ज्योतिष्टोमं प्रहत्य TAMA eal धमा उक्ताः, उत श्रग्निष्टोमसंस्श्यमभिभेत्य 2-- इति। fa प्राप्तम्‌ ?--सवेसंस्थासु समानं विधानम्‌। कुतः १। “प्रकरणाविशेषात्‌, नास्ति मरकरणे विशेषः, येन ज्ञायेत श्रनि. छोमसंस्थं प्रलत्य- दति तस्मात्‌ समानविधानाः संस्थाः-- ofa ii व्यपदेशश्च तुल्यवत्‌॥ ४२॥ (Ae, ॥ तुर्य इव प्रकरणे अपदेशो भवति,--.यदि अभ्रिष्टोमो जद्टोति, यदि उक्थ्यः परिधिमनक्ति, यदि afc: एतदेव यजुजपन्‌ ह विधानं प्रतिषदयेत'- इ ति सवा वस्थस्य विशषवच- नात्‌ ्रवगम्यते। यदपि सामान्यं, तदपि सवावस्थस्यैव- इति, यदि fe न समानं विधानम्‌, अरभ्चिष्टोमसंस्थस्य एब ३८४ मौमांसा-दशमे ना. aT. स्यात्‌! न इह अग्निष्टोमं aera wetter धरमसम्बन्धो भवति- इति, सवावस्थस्य कीत्तनात्‌ सवावर्थ- प्रकरणम्‌- इत्यवगच्छामः | रपि च, अखयते,-“श्राग्नेयमजमग्रिष्टोमे area, tad दितीयम्‌ waa, tx ष्णं तृतीयं षोञ्चिनि- इति दिती- यस्य त॒ तोयस्य च दशनं समानविे wet wat fe? निमित्ते स्तः, अ्निष्टोमस्तो्रं उक््यस्तोचश्च- दरति, तच दौ नैमित्तिकौ शभ्रियः पुः, रेड्धाग्रञ्चेति तेन दितोयदशनं at qua! एवं षोडञ्धिनि wfc wi म्रहृतिविकारभावे तु reared: रेन््राग्रादिमिरतिदेडेन पराप्त चराभ्रेयो बाध्यत! aa दितोयादिदशेनं नोपपश्ेत! भवति च। तस्मात्‌ सवा- वस्थस्य ज्योतिष्टोमस्य दीक्षणीयादयो धमोः- इति ॥ विकारास्त्‌ कामसंयोग नित्यस्य समत्वात्‌ ॥ ४३ ॥ ( सि०) ॥ नेतदस्ति-समानविधानाः- इति । fe afe उक्ध्यादयः संस्थाविकारभूताः स्युः, अश्रिष्टोमसंस्श्यमुरोक्लत्य दो क्षणीया- दयो धमाः समाम्नाताः। कृतः १। उक्श्यादौीनां कामसंयोगेन अवात्‌,“ पमुकाम उक्ण्यं THAT, षोडशिना वीयेकामः स्तुवीत, च्रतिरारेण प्रजाकामं याजयेत्‌ इति । काम्यो गुणः यमाणो नित्यमथं fears निविशते! कथं १। गुणात्‌ एव- ज्ञातीयके काम्ये फलनिटेत्तिः, पसुकाम उकूष्यं गृह्णीयात्‌, न ज्धोतिष्टोमकाम उक्थय्रणकामो वा, यथा THAT भवन्ति, तथा गृ्धोयात्‌-इत्यथः। कथम्‌ ?- इति। ay श्रवश्यम्‌ इति- aaa श्रपेच्ित्था, सन्निधानात्‌ नित्यस्य इतिकत्तव्यतयेति गम्यते | “कथम्‌ पृनययम्‌ इतिकनैयता, सा नित्यस्य इत्यवधायेत, aT. भा. ३ अध्याये & Ue A | acy न पुनरस्य एव काम्यस्य, साधारणी वा £- ef उचते, --यच्र यत्र गुणे कामो मवति, तत्र तत्र च्रियायां साध्यमानायां, नाम्यथा। सा तज इतिकत्तेद्यता, या अन्तिकम्‌ उपनिपतति, सा साधनस्य वा area वा?-डति सन्द्दिमाना साध्यस्य भवितुमद्धति, नासौ साभ्यस्याभवन्ती साधनेन सम्बध्यते, एवं fe स इतिकत्त्यताविशैषोद्यते, चरनेन साधने साधकमुष कुयात्‌- इति, न च afta स प्रकारः, येन ्रसाध्यमानायां क्रियार्यां तेन साधकः छतो भवेत्‌। wera साधकस्यापि दरतिकत्तदता विञेषमभ्युपगच्छता, साध्स्यापि- इत्येतदभ्युषप- गमनोयम्‌, साध्य ज्योतिष्टोमः, साधिकाः संस्थाः, तस्मात्‌ ज्योतिष्टोमस्य तावत्‌ सा इतिकन्द्ता-इति सिद्धम्‌ | "श्रथ कस्मात्‌ न साधारणो !। नित्यवद्‌ाम्नानात्‌, यदेव ज्योतिष्टोमः, तदेव दीक्षा; यदातु ज्योतिष्टोमे पशुकामः, तदा उक्थ्यसंस्थाः, सवदा ज्योतिष्टोमे धमाः क्ताः, एकदा उक्ष्य संस्थाः, त्र सवेदा ज्योतिष्टोमस्य war: कन्तब्याः, ते च उकथ्यारि संस्थस्य श्रथन-इति पवबमन्षरेण विशुध्यते, यदि सवदा. न उक्थ्यादोनामथन; अथ उकृश्यादीनामथन न सवदा, उभयं विप्रतिषिद्धम्‌। तसात्‌ न साधारणी । नित्य- वद्‌ाम्नानं च यदि अनित्यस्य स्यात्‌, नित्यवदाम्नानं तत्‌ अनित्यं क्रियेत, aa नित्यवदाम्नानं बाध्येत! तस्मात्‌ नित्य- संस्थस्य ज्योतिष्टोमस्य, न काम्यस्य उकृष्यादि संरथस्य- डति ॥ अपिवा frame प्रकृते विष्यन्तीति ॥ ४४ ॥ (qo) i ‘aq श्रव्रिष्टोमसंस्थापि काम्या शरूयते'। हदे fe त्र areata, एकं नित्यवत्‌, एकं काम्यम्‌, तत्र दयोवाक्ययोः सामथ्यात्‌ नित्य va सकामो भविष्यति, नित्यताविघातो 2x are मीमांसा-दशने भा. नास्ति- दति afore ज्योतिष्टोमस्व दो शशीयादवो धमाः भविष्यन्ि-दूति॥ ख. वचनान्त समुच्चयः ॥ ४५॥ (are नि) भा. अथ यदुक्तम्‌,--दितीयत॒तीयदअनं समानविधित्वेभ्वक्पते, नान्यधा- डति, वचनं तत्‌ भविष्यति, न देनं, रेग्राप्मः उक्थ्ये दितीयो विधोयते, तथेन्रः बोड्ञ्जिनि तुतीयः॥ ख. प्रतिषेधाच्च पूवलिङ्गानाम्‌ ॥ ४६॥ (ae) I भा. इतश्च पश्यामः प्रतिविकारभाषः- इति कृतः ?। प्रति- षेधात्‌ पूवशिङ्गानाम्‌,-- यरि श्रच्रिष्टोमो अुष्टोति, यदि saua: परिधिमनक्ति न जुद्धोति- दति Warn न स्यात्‌ | प्राप्ते निमित्ते वचनप्रामाष्यात्‌ साभानविभे॥ ख. गुणखविशेषाद्‌ कस्य व्यपदेशः ॥ ४७ ॥ (ज्ञा नि०)॥ भा. श्रथ यदुक्घ--थपरे्ः- इति रएकस्येवाधितस्य यथोक्तेन न्यायेन अरयमनधिङूतेन गुणेन व्यपे अः, अगरिष्टोमग्रणश्चानु- वादः-डइति॥ (३।९।९६ We) Il दति ओ्रोवरखामिक्नतौ मीर्मासाभाष्ये तृतीयस्वाध्यायस्य Ge: WS I श खध्याये ७ UIT: | ६८७ तीये ~ Salt खथध्याय सत्तमः Uz: ff == © oe बिरादीगां दश्रपौैयेमासतदङ्लोभयाङ्गताधिकसगम्‌ । ख, प्रकरणविशेषादसंयुक्रं प्रधानस्य ॥१॥ (पू०)॥ भा. स्तो दशेषूणमासौ, तत्र बद्धिबेद्धिधमाञ्च, तथा बेदिवदि- धमाश्च। तत्र सन्देहः, किं बह्िरादयो बद्दिरादिधमाख प्रधानस्य उत ्रङ्गप्रधानानाम्‌ ?-इति। किंतावत्‌ प्राप्तम्‌? --“प्रकरणविभ्ेषात्‌ श्रसंयुक्तं प्रधानस्य, प्रधानस्य TAHIR Wat! कस्मात्‌ ?। प्रकरण वेषात्‌, प्रधानानां fe प्रकरणं नाङ्गानाम्‌, मकरणेन च एषां सम्बन्धः, तस्मात्‌ प्रधानस्य ॥ = + = ख. सवषां वा शषत्वस्यातत्मयुक्कत्वात्‌ ॥ २ ॥ (रसि°)॥ भा. सवषां वा श्ङ्गप्रधानानाम्‌ इमे धमाः, न श्र Raed प्रकरणात्‌ भवति, उपकारलक्षणं fy तत्‌, यत्‌ यस्य उपकरोति, वस्य शेषभूतं, सवर्षां च श्रङ्गमधानानाम्‌ इमे धर्मा उप. कुवेन्ति। कथम्‌ श्रवगम्यते ?। वाक्यात्‌, "वेद्यां watle श्रासा- दयति- इति ulead वाक्यात्‌ गम्यते, प्रधामदवीं,ष प्रक- रणात्‌, वाक्यं च प्रकरणात्‌ बलीयः, TEA alata watla शसाद्यति-डति। “ary यदि प्रकरणं बाक्येन बाध्यते, Mais ayaa इमे धमा उक्ता भवन्ति। SAT को दोषः !। सवत्र धमाः RAM: Rye’ | उचयते,- प्रकरणात्‌ दभेपुणेमा सयोः उपकारका एव--दूति गम्यते । aa लौकिकेषु न कलवाः | ‘ad चेत्‌, श्रङ्गाग्यपि न दशेपुणभासग्ब्दकानि, AEN तेष्वपि न प्राञ्जुवन्ति। उचयते, यद्यप्यङ्गानि न दञपुणेम)स- gcc | मोमांसा-द्रने भा. अब्दकानि, दशपुणमासयोः उपकारकाणि, एषु क्रियमाणा धमाः दशपृणैमासयोः उपकरिष्यन्ति। तस्मात्‌ चङ्गप्रधानेषु कत्तेद्याः- इति ॥ ख. आरादपीति चेत्‌+ ३॥ (आ) भा. पिष्डपितयच्चेम्पि afe: धर्मयज्येत, सोग्पि दाते afefa वत्तते, तस्य चापि afearted भरयोजनं, तदम्या राच्छष्टधमवत्‌ स्यात्‌ ॥ ख. न तत्‌ वाक्यं fe तदथत्वात्‌ ॥ ४॥ (ate fare) ॥ भा. न तस्य बरदिरतैरधर्मेधरमवत्‌, वाक्यं fe कं दशेपूणंमासाभ्यां TE धमाणां, तेन दशंपृणमासयोः उपकारका धमाः यत्‌ द पृणमासाथं, तजर Again, नान्य । तस्मात्‌ पिष्डपितुयन्न- afeat न भविष्यन्ति॥ ख. लिङ्गदशनाञ्च ॥ ५ ॥ (Se) ॥ भा. fag भवति,-णवमाद,- “स वे भ्ुवामेवभरेममिधारयति, ततो हि प्रथमावाज्यभागौ यच्यन्‌ भवति--इति श्रभिधारणस्य श्राज्यभागाथेतां दशयति ॥ (३।७।९ We) | खामिसंस्छाराणां प्रधानायताधिकरणम्‌ | ख. फलसंयोगात्तु खामियुक्त प्रधानस्य ॥ € ॥ भा. ज्योतिष्टोमे केशश्मश्रणोवपनं पयोव्रतानि तपञ्याम्नातानि, तेष सन्दे्ःः-किम्‌ अङ्गप्रधानाथानि उत werararfa 21 fa. तावत्‌ माप्तम्‌ {-अङ्गपधानाथानि-डूति Yau न्यायेन प्राप्तम्‌ | ३ अध्याये ७ पादः ॥ Bre भा. णवं WR ब्रूमः, खामियुक्तमेतत्‌, तस्मात्‌ मधानस्य। WHT?! फलसंयोगात्‌, पुरुषस्य यागेन रयं सम्बन्धः, यागोमपुवेस्य दाता, पुरुषः मरतियद्धोता । "ननु अपरोग्प्यस्ति waar, यागो निवेत्यः, पुरुषोग्मिनिवत्तकः- दूति। फलेन तु सम्बन्धो भविष्यति- द्रत्येवमथेः पुरुषः श्रूयते, न हि यागं स साधयति, यागः सत्तया dia -इूति। किमिति तदि निवत्तयतः फलं भवति !-इति। संसारा desta इत्युचन्ते, यत्‌ तस्य dea पयोजनं, तत्र सामथ्यं जनयन्ति- इति, फलं च यद्टोतुम्‌ परुषस्य प्रयोजनं, न याग मभिनिवेत्तेयितुम्‌। तस्मात्‌ ये पुरुषसंसकारास्ते परुषं फल. भतिच्द्णसमथं कुवन्ति, न यागनिटेत्तिसमथेम्‌। “श्रा, यदि यागनिदृत्तौ न सामश्थं जनयन्ति, कथं तद्धि यागधमीस्त भवन्ति । उचते,-यागस्य खां साधयतः सा दारे sha | कञ्च तस्य QT? | यदस्य कत्ता फलेन सम्बध्यते | तस्मात्‌ खामिरसंस्काराः मधानाथाः-दति॥ (द।७।२ Bo) 1 सौमिकवेद्यादीनामङ्कप्रधानोभयाङ्कताधिकरयम्‌ ख. चिकौषया च संयोगात्‌ ॥ ७ ॥ ( qe) | भा. ज्योतिष्टोमे sad, — षर विं्त्पक्रमा पाची चतुविं्तिरथेण faq जघनेन इयति शच्यामदे-इूति। aq सन्टे दः, - किमेषा वेदिरङ्गमधानाथा उत प्रधाना ? इति, किं तावत्‌ aay {--चिकीषेया च संयोगात्‌ मधानार्था- इति का चिकीषा?। इयति शद्यामद्े श्ति। यत्‌ चिकीषितं, तस्य श्रथनेषा शूयते,“ wes श्रस्यां कत्तम्‌- इति भधानं च तस्य चिकीषितं न अङ्गानि, परधानं fe फलवत्‌ न TATE | Eo मीमांसा-दणशंमे भा. “खहयदि अङ्ग निन विकोर्धितानि, किमथ कियन्ते ?- इति। उचयते,-अचिकोषितान्यष्यङ्गानि क्रियन्ते, यद्यपि तानि न चिकीष्यन्ते, तथापि तैरचिकी्धितैरन्यशिकीर्ष्यते। त्यात्‌ तानि क्रियन्ते डति, यत्‌ चिकीषिंतं, तस्य बेदिः। aera प्रधानार्थेति (स्थितं तावद पय॑वसितम्‌+) (Rio! ह Ae) Il wfaraia स्यङ्कप्रघ गोभवाङ्कताधिकरणम्‌ (ह ख. तथाभिधानेन ॥ ८ ॥ (पू०)॥ aT. and स्तो TAQWATSL, TT Baa, — TAT पौणमासीमभि- खरेत्‌, THAT श्रमावास्याम्‌+- इति। तच सन्दे दः, किम्‌ अङ्गप्रधानाथेम्‌ waaay, खत प्रधानाम्‌ -इति। fa तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?- प्रधानाथेम्‌- डति, प्रधाननामधेयश्च एतत्‌ --पौणेमासो श्रमावास्या- इति च। तमात्‌ प्रधानस्याभि- मश्नम्‌-डइति॥ ख. awa तु फलश्रुतिस्तस्मात्सव्यचिकीषा स्यात्‌ ॥ ९ ॥ (पुव्वाधिकरणस्य fae) ॥ भा. (स्थितादुत्तरम्‌)। यदुक्त प्रधानं चिकीर्षितं न ङ्गानि, तद्यत्‌ प्रधानस्य वेदिः -इति, तन्न, ' तदुक्ते फलश्रतिः, साङ्गात्‌ फालं यते, तस्मात्‌ साङ्गं चिकोषितं । यद्यप्यङ्गानि न चिकी- * स्य सिडान्तः पराध्धिकरगपव्वेपदप्दश्र नान्तरं €्म सभ a दशितः | + एयक शोतेत्यादिकौो ag: aqdfat) खमिहोतित्यादिको मग्रः पश्चहोता इति माधवः॥ 8 WITT © Te ॥ ३९९ भा. चितानि, तथापि वेद्यां कत्तच्यानि; न्यथा न साङ्ग वेद्यां छतं wafa ii ख. गणाभिघानात्सव्वाथंमभिधानम्‌ ॥ १०॥ (fae) 1 भा. यदुक्त प्रधाननामत्वात्‌ पौणेमासीश्ब्दस्य श्रमावास्या- शब्दस्य च, प्रधानदविषाम्‌ अभिमशनम्‌-दरति। नेतदेवम्‌, अङ्गहविषामम्यभिमशनं स्यात्‌। कुतः ?। गृणानिधानात्‌, गणो ग्मिमञ्जनम- इत्यभिधानं भवति । कतमत्‌ तदभिधानम्‌ ?। यत्‌ गृणोम्मिमशनम्‌- इति ब्रते। पौणमासीममावास्याम्‌- tfa च दितीयान्तम पौणमास्ययम अ्रभिमशअनं area, अमा- बास्याथमभिमञ्नं कन्तव्यम्‌-इति, श्रतो यत्र यत्र क्रियमाणं पौणेमास्याममावास्यार्या वोषकरोति, तच तत्र HUM; यत्‌ यत्‌ पौणमास्याममावास्यायां बामिसम्बध्यते, Tears, प्रणाद्या वा, तत्र ay क्रियमाणं तयोः उपकरोति। तस्मात्‌ प्रधान- इविषाम्‌ अङ्गहविषां च कत्त्म्‌- इति ॥ (द।.७।४ अ°) ॥ दीक्तादक्तिणयोः प्रधानाथंताधिकरयम्‌ | ख दीक्षाद्िणन्तु वचनात्‌ प्रधानस्य ॥ ११॥ भा. ज्योतिष्टोमे Svar: श्रयन्ते,-“ तिखो दील्लाः- शति, तथा दच्िणाः शूयन्ते,“ तस्य tread दक्िणाः-इति। aa सन्देहः, किं दौ्ादश्िणम्‌ श्रङ्गपधानार्थम्‌, उत प्रधाना- नाम्‌-डइति। किं भामम्‌ !- पुरुषाणाम्‌ श्रङ्गमधाना्थत्वात्‌ दी्ादच्िणस्य श्रङ्गमधानाथेता- इति । एवं मासे ब्रूमः, दीकादच्िं प्रधानस्य । कृतः ?। वचनात्‌, वचनं fe मवति, — दोक्षा: सोमस्य, eau: सोमस्यः- इति, न fe वचनस्य BER मीमांसा-दश्ेने भा.श्रतिभारो नाम कचित्‌ तस्मात्‌ दौीक्तादश्िशं वचनात्‌ सोमस्य--डूति॥ ख. निटत्तिदशनाच्च ॥ १२॥ (यु०)॥ भा. faceted दीक्लाणां दभेयति। कथम्‌ १। ‘Maa यत्‌ पशुना श्रयाक्तोरथ कास्य टोक्ला?-दति यत्‌ षटरूढोतारं ज॒द्ोति सास्य दौक्वा- दति श्रसत्यामपि दौत्तायां वचनं भवति। वश्यात्‌ ङ्गानां दोल्चादश्षिणम्‌--इति॥ (RIS! ५ Wo) I aa ea पानङ्कताधिकरणम्‌ | ख. तथा युपस्य वेदिः ॥ १३ ॥ (प०)। रस्ति ज्योतिष्टोमे wy: श्ग्रीषोमोयःः- "यो दीक्ितो यदग्रीषोमोयं पमुमालभते'--दति। त्र यूपं प्रत्य श्रयते "वचो वे यूपो यदग्तवदि मिनयात्तन्निद देत्‌, यत्‌ बहदिवद्य नवसद्धः स्यात्‌ ्रद्धमन्तवदि मिनोति we बहिवदि श्रवर्दधो भवति, न निद्‌हतिः-बति। त्र सन्देशः, किम्‌ अन्तवेदि- इति यूपाङ्गभावन वेदिः उपदिश्यते, उत श्रद्वमन्तवेदि aE ब्िवदि- डति 2a लक्षणाथेम्‌ उचयते ?-दति। कथम्‌ यूपाङ्गभावेन कथं वा देशलक्षणा -डति। यदि यूपाद्धंस्य tence च सम्बन्धो विवक्षितः, एवं बेदिसम्बद्वो युषः HUE, ततो यूपाङ्गभावेन; श्रथ यस्मिन्‌ 2a मीयमानस्य aE वेद्यभ्यन्तरेण्ड्ं च बिः, दे उपदिश्यते, ततो देशलच्तणा | किं प्राप्तम्‌ ?-- (तथा यूपस्य वेदिः यथा दौक्षादक्किणं प्रधा- नस्य, तथा FIT वेदिः, तथा यूपो मातव्यः, तथा मीयमानस्य भा ra ह NYT © पादः। ३९३ भ. TE वेद्यभ्यन्तरे भवति । एवं वेदिश्चतिरप्यनुपदीष्यते, इतरथा aT. aay बेदिञग्दो खश्चयेत्‌ दें, तिलश्षणाविश्चये अुतिन्याय्या न SHI! तस्मात्‌ यूपाङ्गभावेन बेदिनिदिश्यते ॥ द्‌ शमाचं वाऽशिष्येणंकवाक्यत्वात्‌ ॥ १४ ॥ (fae) ॥ VAAN TT वेदि्नग्ेन Twa न वेदियृषाङ्गम्‌। कुतः १। "अञ्जिष्येल एकवा कत्वात्‌, ‹ द्धं मन्तवेदि मिनोत्यद्ै afeate -इत्येतेनेकबाक्छता या, सा ्ासितव्येन, यदि Para, अथ यूषा ङ्गभाभेन वेद्या निद्रः, ततो न आसितब्धो बद्धििदनिदंओो waft; वेद्यां यूपस्य ayaa उपदिश्यमानायाम्‌, we बद्दिवदि- इत्ये तदु्ञायेमाणं न afefaq उपकारे ata | ‘ay बद्धिवदिदेश्मपि युषाङ्गभावेन उपदिशेत्‌" aay fata तस्मात्‌ यूपाङ्गभावेन वेद्या निदे बद्धिवेदिअब्दः सवधा न श्रासितव्यः। यदि तु दे्लच्णा, ततो fafae रेभे लश्यमाणेगवश्यवक्षव्यो बद्िवदिअग्दो भवति, अनुचपमाने बेदयम्यन्तरे aed कस्मिंख neat युपः- डति wad) अथ युनबदहिवदिशब्दे ्रूयमाणे, यतरद्खिन्देशे मीयमानस्य अद्म wae डं बद्िवदि, dem लत्षयितरमिष्टो भवति, स च अद्िवदिश्रब्देन विना न wet लच्यितुम्‌-इति, wast ासितव्यो waft! तस्मात्‌ देज्रलघ्षणा-बति।॥ (191 € 7) It विदधानस्य सामिधेन्यनङ्गताधिक्षरलम्‌ | ख. स्वामिधेनोस्रदन्बाहूरिति हविरद्धानयीवंचनात्‌ जा. सामिधेनीनाम्‌ ॥ १५ ॥ (प०)॥ ज्योतिष्टोमे शूयते,“ उत aera ier सामिधेनीर्तदन्वाडः' 2 द ace मौमांसा-दभेने भा.-इति, इविद्धानयोयस्मिन्‌ इविद्धाने wee, तत्‌ सामि- धेनीभिः सम्बन्धयेत्‌*- इत्यथे: । तजर सन्टेहः,ः- किं सामि- धेनीनाम्‌ GFA ह विद्धानं चोद्यते, इविद्धानवि्जिष्टाः सामिधेन्योगनुवक्षद्याः, उत इविद्धानेन श्रमूषामनुच्यमानानां देशो लश्यते !-दरति। किं तावत्‌ भाप्षम्‌ {- सामिधेनीनाम्‌ अङ्गत्वेन इविद्धानं चोदते,- यस्मिन्‌ इविद्धाने wale, तत्‌ सामिधेनीभिः सम्बन्धयेत्‌-- इति, तेन इविद्धा नसम्बद्वाः सामि- धेन्योग्नुषक्ष्ाः - इति वचनात्‌ सामिधेन्यङ्गभावे सति इवि- grata: अनृ्ीष्यते, इतरथा देशं ल्षयेत्‌- दूति । तद्यत्‌ साभिधेन्यज्गं इ विद्धानम्‌ ॥ च. दे शमां वा प्रत्यततं Waa सोमस्य ॥ १६ ॥ (fa) भा. देशलक्षणा वा एतत्‌ उचयते,-यस्िन्‌ सुन्वन्ति, afer 2a सामिधेन्योमनुबक््ाः- दति, wees हि चथकमं सोमस्य तेन क्ियते,-दशिथे विद्खाने सोनमासादयति- इति, सोमासादना्थं तावदेतत्‌ उपादेयम्‌, सामिधेन्योप्पि श्वभ्रि- समिन्धनाथेम्‌ उपारेयाः- इति ; इइ त्वेतावत्‌ अूयते,--यस्य विदधानस्य समोपे aan तत्सम्बद्धाः सामिधेन्योग्पि afy- समिन्धनाथम्‌ उपादेयाः- दरति, तत्र न ज्ञायते, किम्‌ सामि- Wea: सम्बद्धाः इविधानस्य उपकुवेन्ति ? किम्‌ इविधानं सामि- चेनोनाम्‌?- इति; तद्चयते,- सामिधेन्यस्तावद्धविद्वानस्य न उपकुवेन्ति, न fe तावत्‌ विधीयन्ते,--साभिचेन्योग्नुबक्ञ्ाः-- tf किम्‌ तदि - दविधा नविेषसम्बन्धः तासां विधौयते, # इविङानमण्पगतयोदंद्ियो सरभागये रवख्धितयोशविदडाननाम- कयः शकटयोमेध्ये दश्िखं wacaw यत्तच्छब्द!भ्याममिधीयते। तस्य समीपे सोमस्याभिषवः। उतेत्ययं शब्दोऽथ शब्दां वर्त॑ते इति माधवः | 8 अध्याये © पादः॥ ३९५ भा.न च श्रविद्धितम्‌ अङ्गं भवति, नाप्येवं विधीयते, इविधानमा- सामनुचमानानां उषादातय्यं सम्बन्धयितुम्‌-इति। कथम्‌ तद्दि ?--ह विधान विशेषसम्बन्धो सामिधेनीनां शूयते, «fa धानसम्बन्धो विधोयते, न च सामिधेनोसम्बन्धो इविधानस्य प्राप्तः, यो विद्ेषाथेमनूेत | केन तद्धि हविधानस्य सम्बन्धः १। were fe waar सोमस्य, aq सामिधेनीकमं werd विधानस्य । भवति तु देअस्य सामिधेनीसम्बन्धः, “अपरेण बेदिम्‌-ड्ति दोतुदभो afed:, स उत्तरस्य दस्िणस्य वा विधानस्य समासन्नः, तत्र यन्‌ सुन्वन्ति, तदन्वाङः- दति उपपद्यते वचनम्‌। तस्मात्‌ दे शलच्षणाथे इ विधा नग्र्धणम्‌ | “शयैवमभिसम्बन्धः कस्मात्‌ न भवति १--यस्िन्‌ विधाने खग्बन्ति, तस्य विधानस्य सामिधेनोसम्बन्धः--इति'। नेवं अक्यम्‌, णवं दावर्थौ विधातव्यौ भवतः, इविधानसम्बन्धो ङ विधान विशेषसम्बन्धश्च, तज वाक्यम्मिव्येत। तस्मात्‌ नेवम्‌ अभिसम्बन्वः-दति॥ ख. समाख्यानं च तदत्‌ ॥ १७ ॥ (Ae) a भा. समाख्यानं च तददेव भवति, यथा श्रद््मामिन्याय डपदिष्टः, --सोमाथेम्‌ इविधानम्‌- इति ॥ (३ । ७ । ॐ अ०)॥ अङ्गा मामन्यद {सन छानाधिकरणम्‌ | ख. शास्त्रफलं प्रयोक्तरि तल्लक्षणत्वात्‌ anda प्रयोगे स्यात्‌ ॥ १८॥ (Te) ॥ CE कमणि उदाहरणम्‌“ BTA Feary Gaara’, “द पुणेमा साभ्यां खगकानो AIT, Telstar खगेकामो यजेतः- इति । तच सन्दे हः, किम्‌ एतानि कमाणि खयम्‌ भा axa ged मोमांसा-दश्ेने भा. TAS, उत च्रचोत्सगेमा बं खयं कुयान्‌, Rosey: wet बा, उत ओषमन्यः एव ?- इति fae प्राप्तम्‌ {खयं walt स्यात्‌ । कुतः !। यतः खयं--प्रयुञ्गानस्य फलं भवति । कथम्‌ श्रवगम्यते ?। “ तहश्णत्वात्‌, WPA Tye, qa— भरयुञ्ञानस्य फलं भवति- इति । कतमः स अब्दः ?। खगकामो यजेत- इति, यः खरं कामयते, स एवोचयते,- यागे कत्ता भवन्‌ शलं साधयेत्‌- इति, सादे च का भवन्‌ we ATV, तस्मात्‌ SARA स्यात्‌ ॥ ख. उत्सग त॒ प्रधानत्वात्‌ शेषकारी प्रधानस्य, तस्मात अन्यः स्वय वा स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (To) tt भा. Sea आाधान्यमस्ति। कथम्‌ ?। य उत्से करोति तेन सवै छतं भवति । कथम्‌ !। परिक्रय उत्सगेः, तेन ्रानताः सरव कुवेम्ति। तरात्‌ यः went करोति तेन खयभेव सवे शतं भवति। तस्मात्‌ उत्सगमाजं खयं कुयात्‌, ॐवमन्यः खयं वा ॥ ख. अन्यो वा स्यात्‌ परिक्रया्नानादिप्रतिषेधात्प्रत्यगा- त्मनिं ॥ २० ॥ (fae) a भा. ओषस्यान्ब एव श्यात्‌ कला । कुतः ?। परिक्रयस्याम्नान- त्वात्‌. पुरुषानतिप्रकारेषु बङषु प्राभेषु परिक्रयो नियतः। तस्मात्‌ परिक्रयेशानतेः सव पदाथाः कननव्थाः- इति, विप्रति- धिद्धञ्चात्मनि परिक्रयः। यदि खयं कुयात्‌, अपरिक्रीतेन शतं स्यात्‌, तच परिक्रयाम्नानानथेकधम्‌, अङ्ृष्टाथा वा प्रतिज्चायेत ! तसात्‌ wer परिक्रीतैः षाः पदाथाः कर्त्ाः- इति | उत्स तु खयं Raat सै खयं छतं भवति ॥ (द। ० । र श्र) ॥ हे खथ्याये ७ पादः॥ .. ace परिक्रीतागाण्तिविजां सद्ुपाविशेवनियमाधिकरबम्‌ | ख. तचाथातकतेपरिमाशं स्यादनियमोऽविशेषात्‌ ॥ २१॥ (पू०,)॥ भा. तच तैः परिक्रीतः avee श्नियमेन कर्तपरिमाणं स्यात । कुतः १। श्रविद्धेषात्‌, न कतृं परिमाणे fate: कञिदाम्नायते थन तत्परिमाणं, यावद्धिरसौ इतिकसषथयता निव्षते, तावतो oura ॥ ख- अपि वा अुतिमेदात्‌ प्रतिनामधेय स्थः ॥ २२॥ (fae) i भा. यावन्ति कतुनामधेयानि कमणि शूयन्ते, तावन्तो वरीतव्याः भिद्यन्ते, तानि च नामधेयश्रवणानि,--“तान्‌ ype विभजति, प्रतिप्रस्थाता मन्थिनं जुद्धोति, नेष्टा पलोमभ्युदायति, उन्नेता चमसान्‌ उन्नयतिः- इति, तथा, ‘weiter प्रस्तौति, उद्गाता उद्गायति, ufawnr ufaecta, सुब्रह्मण्यः सुब्रद्ाण्यामाच, Wat प्रातरनुवाकमनुबरुते, मेषावरुणः प्रेष्यति, चानुचाह, अच्छावाको यजति, TAMA थावस्तोषीयामन्वाश- एतावद्धि; कमणि प्रयोजनं, तेन तेमबश्यमेतानि वथाशतानि कत्तम वरो त्याः, एतहयतिरिक्म्न्यः पदाथा न विद्यते, योग्पि वाद्येन नोपदिष्टः, स समास्या गम्यते | तस्मात्‌ एतावतो हणीत-- इति॥ खः रकस्य कम्धमेदादिति चेत्‌ ॥ २३॥ (आ०)। मा. रवं चेत्‌ भरतिश्चायते,--एतावतो दशीतेति, aw, यो यः weet करिष्यति- दति weed, स स तकच्छष्डाभिभेगो ३९८ , मोमांसा-दशने भा. a. भा भा. भवति, एकोपि बहन्‌ पदाथान्‌ कतुम्‌ बङमिनामधेयैः उचेयत, त्यात्‌ अनियमः ॥ नोत्पत्तौ हि ॥ २४ ॥ (आ० नि०)॥ नैतदेवम्‌, उत्पत्तौ पुरुषाणाम्‌, उत्पाद्यमानेषु TERS नाभ- धेयानि भिद्यन्ते, ब्राह्मणं हृणीते, होतारम्‌ हणोते, उद्वा- तारम्‌ णोति, see ठणीते--शत्येवमादि ; तस्मात्‌ wife तैरेवंनामकेः भयोजनम्‌. WR बरीतद्याः। TENA षां बरणे aera न विधिः। भ्रयोजनस्य श्रमावात्‌ न TATE! | न वेदे तावन्तो वरीतच्याः- दति ब्रुयात्‌. श्रनथेकमेव स्यात्‌ । अक्रोति चेदं मरत्याययतुम्‌ सद्खुयावि्ेधम्‌ ; तस्मात्‌ यः सङ्खया fade) एषां प्रतीयते तदथेमे तदचनम्‌। तस्मात्‌ षोडश कारो वरीतव्याः, सोमः तावत्कत्‌कञ्च स्यात्‌, एवं दशेपूणमासयोरपि॥ (RIO € Wo) il चमसाच्वयुंणां एयक्काधिकरशम्‌ ॥ चमसाध्वयवश्च AVIS शात्‌ ॥ २५ ॥ सन्ति ज्योतिष्टोमे चमसाध्वयेवः,--* चमसाध्ययेन्‌ eit — cfr) तेषु सन्देः,--किम्‌ एषामन्यतमाः, उतेतेभ्योग्न्ये -- दति । किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ {--रुतावतां सद़्ीत्तनात्‌ एषाभेवान्य- तमाः; इति प्रति ब्रुमः, चमसाध्वयेवञ्चापरे भवेयुः apes —afa कुतः १। ^ तेब्धेपरेआत्‌" तैः परिगणितैरेषां पदे भवति," मध्यतःकारिणां चमसाभ्वयेवो, दोकालां चमसा भवयवः-दूति। “ननु ये एव wear चमखाध्वयेवो भवेयुः" न- दति रूम: । कुतः १। ' तेष्येपदे जात्‌, ˆ मथ्चतःकारिणां चमसाभवयेवो ₹ अध्याये © पादः ॥ BEE भा. डोज्काणां चमसाथयवः- इति, wR सम्बन्धे सति भवति ; ऋत्वि म्मिस्ते धपदि श्यन्ते, ऋत्विजः तेषां खामिनो न यज- मानः, यजमानपृरुषेभ्यसख एतेग्न्ये- डति नः प्रतिश्चातम्‌, न यजमानेन चमसाभ्वयेवं कन्नम्‌ वरोतव्धाः, ऋत्विग्भिस्ते वरी- तद्याः-इ्ति। श्रपि च, एषाम्‌ उत्प्तिवाक्ये एव भेदः,- 'चमसाध्वयृन्टणोत'- इति ॥ (र । ७ । ९० अ) ॥ चमसाध्वयखां नङ्त्नियमाधिकरखम्‌ | ख. उत्यत्तौ तु बहुतः ॥ २६॥ भा. तेष्वेव सन्दे्ः,-- किन्‌ अनियमः,--एको हौ बहवो वा, उत ` बद्व ण्व?-दूति। अनियमः-डति भाषे डचयते,-बशवः- इति। gat) उत्पत्तौ awa, चमसाभ्वयवः- इत्येषाम्‌ उल्पत्तौ बड्ञ्तिभवति, तस्मात्‌ बदवः-डइति॥ (३।७ ९. Fo) il चमसाध्वयणां दश्रसद्ानियमाधिकरणम्‌ ॥ ख. दशत्वं लि ज्गदशनात्‌॥ २७ ॥ भा. ज्योतिष्टोमे चमसाध्वयेवः, ते च बहवः-इृत्युक्घम्‌। कियन्तो बष्टवः- दति WY चयः, बङवचनसामथ्यात्‌-टूति प्रापि qn, — दत्वं लिङ्गदश्चनात्‌" ते द्र भवेयुः, तथा हि लिङ्ग ज्योतिष्टोमविकारे दशपेये श्रयते,-“ ea चमसाध्वय॑वो दशदश एकेकं चमसमनुसपन्ति- इति, एतस्मात्‌ कारणात्‌ दशपेयो भवति- दति ब्रवन्‌ दश्च चमसाध्वयन्‌ दञ्चयति, यदि चयो भवेयुः, एतहशेनं नोपपद्येत । तस्मात चीन्‌ अतीत्य एषा ayn, यदि च दअ न भवेयुनापषद्येतं एतषशनं ! तस्मात्‌ 8०० मोमांसा-दश्रमे भा. भवन्ति दअ, दन्न चेषां खामिनः। तस्मात्‌ भ्रयोखनमावात्‌ दञअ्रसङ्खयोपादोयते,* तस्यां च उपादीबमानायां श्रपरापि aR नुग ते, तेनापि द भवेयुः ॥ (द।७।९२ अर) ॥ शमितुरण्क्राधिकरणम्‌ | ख. शमिता च शब्द्भदात्‌ ॥ २८ ॥ (पूर) ॥ भा. अस्ति अमिता, "अमितारः उपनयोतः-इति। स किं सङहो्नितानामन्यतमः, उत अन्यस्तेभ्यः !- इति। किं प्राप्तम्‌? - तेषां वरणे सह्धीभनात्‌, तेषाम्‌ अन्यतमः,- इति प्राप्ते उचते, —‘afrat च अब्दभेदात्‌"- अब्दो भिद्यते,- एवं सं्लकेन इदं कमे HUTA इति, तस्मात्‌ एवंसं श्चक उत्पादयितव्यः! शस्य .. सष्ोत्तनात्‌ सङ्खया विह द्धिगेम्यते, त्यात्‌ न्यः मिता स्यात्‌। अपि च, ‘Gta We sent च अमितुः तत्‌ ब्राश्चलाय दद्यात्‌ यद्यब्राद्यणः स्यात्‌-इति नब्राह्णाञ्जङह्धा भवति, सा ऋत्विजि नोपपद्यते ॥ खः प्रकरणादोक्रपच्यसंयोगात्‌ ॥ २९ ॥ (fae) ॥ भा. सत्यं सङ्कुया विष्ट द्विगेम्यते, न तु उत्पद्यमानेषु, या त्वनुत्पत्ति- स्तेषु गम्यते, तच एकस्य कमभेदात्‌--इत्येवमभ्यबकरूषते। TY SHY, —AAWUCET भवति--इति, यजमानानिप्राया सा, —afe श्रब्राक्षणो यजमानः स्यात्‌-इति। ‘aa, यदि ब्राहणः स्यात्‌- इति प्रतः अमिता सम्बध्यते" उचपते,- मयति- इति अमिता, यौगिक एष wee: प्रहतेष्वप्यवक- ea | आामि्रमप्याभ्वयेवे समाम्नानात्‌ अधय्युणा कन्नम्‌ | * प्रयोजनाभावात्‌ न CMTE उपचीयते इति wre eo wo पाठः॥ रे खध्याये ७ यादः | ४०९ भा. TUT अमनात्‌ अभ्ययुः अमिता, एवं सति श्रप्रछतो यजमानः सम्बध्यते ॥ (३।७।९३ Wo) ॥ उपगस्याएटयक्काधिकरलम्‌ | घ. उपगाश्च लिङ्गद शनात्‌ ॥ ३०॥ भा. ज्योतिष्टोमे Gyre नाम, ते शब्दभेदात्‌ सह्कुपाविदङधं भत्याययन्ति-दत्यष्वव्वादिभ्योग्न्ये- इति भाते ब्रूमः, तेषा मेव केचित्स्युः- इति । कस्मात्‌ ?। उत्पत्तौ परिगणनात्‌, यौगि कत्वाच्च अब्दस्य । लिङ्गमिदं भवति,- “न श्रध्वर्य॑रुपगाथेतः- इति, weap भवेयुनाधव्युम्‌ मतिषेधेत्‌! अभाप्तत्वात | यतस्तु प्रतिषेधति,--श्तोम्बगच्छामः,- उत्पन्नौ सङ्घर्तिताना मवान्यतमः--डइति॥ (३।७।९४ Wo) I सो मविक्रतुः एथक्त्वाधिकरम्‌ | षः विक्रयो त्वन्यः कमणोऽचोदितत्वात्‌ ॥ ३१ ॥ भा. रस्ति सोमविक्रयो तच सन्देहः, स किम्‌ अध्वर्वाटोनाम श्रन्यतनः, उतेग्योभन्यः {इति । किं भाप्तम्‌ !- तेषां wer. नात्‌, तेषाम्‌ अन्यतमः- डति प्रपि ब्रूमः, “विक्रयो त्वन्यः स्यात्‌- दूति, विक्रयो न चोद्यते क्रयश्च द्यते, तच अधादिकरयः, ज्योतिष्टोमस्य च पाथान्‌ कत्तम्‌ श्रष्वस्वादय उत्पाद्यन्ते, न त विक्रयो ज्योतिष्टोमस्य शरूयते । तस्मात्‌ न श्रध्वर्वाटौीनामन्य- ` तमः- इति ॥ (३।७।९५ Te) II ४०२ मोमांसा-दशने ऋत्विगितिनानोऽसव्बेगामिताधिकरशम्‌ । ख. कम्मकाय्यीत्‌ सव्वेषां छऋत्विक्कमविशेषात्‌ ॥ ३२॥ (प्‌०)। भा. ये रते पुरुषा ज्योतिष्टोमस्य शूयन्ते, ते किं सर्वे एते ऋत्विजः, उत केचित्‌ एषाम्‌ ?-इति। किं भाप्तम्‌,-सवं। कुतः ?। ‘HARTA, सव यागस्य साधनं क्वन्ति, aera सव Wat यजन्ति, ये च ऋतौ, यजन्ति ते ऋत्विजः, न किुदिशेष श्रा्रीयते,- इमे एव ऋतौ यजम्ति- इति त्विजः, इमे न -इति। तस्मात्‌ सवषाम्‌ wheres | ‘aq wig श्रूयते,-“ सौम्यस्य श्रध्वरस्य यश्चक्रतोः सप्तद ऋत्विजः डति उचपते,-परिसद्खुयायां बहवो दोषाः सन्तीति, श्रवयुत्यवादो्यं भविष्यति ॥ ख. न वा परिसङ्कुयानात्‌ ॥ ३३ ॥ (fae) ॥ भा. नवा ae! कमात्‌ ?। परिसङ्ुगानात्‌,- वं fe शरूयते, ' सौम्यस्य अध्वरस्य wad Ten त्विजः'- इति, स एष न विधिः, बहतराणां प्राप्तत्वात्‌, न श्रनुवादः, प्रयोजना- भावात्‌, न चेत्‌ परिखङ्कयापि, अ्रानथेक्यमेब स्यात्‌ । “ननु परिसह्ुयायां errant पराधेकरुपना प्राप्तबाधश्च । उचते, खा्थ्टानम्‌ अदोषः प्राप्तत्वात्‌। पराथकरुपना च रत्ययात्‌। कथं १। TATA ऋत्विक्धे Wr पनः सप्तदअ- त्विजः दत्यु चयते, सप्तद शमि ऋत्विक्‌शब्दस्य सम्बन्धः पुनः प्रकाश्यते, अधिके न प्रकाश्यते। तच विच्चायते एतत्‌, ऋत्विक्शब्दस्य पुरुषैः सम्बन्धे पुनः भकाश्यमाने सप्तदभभ्यो- म्भ्यचिका वजिंताः- इति गम्यते; तत्र किं सप्तदशभिः सम्बन्धो ₹ अध्याये © पादः। ९०३ भा. विवल्तितः, किम्‌ वा श्धिकानाम्‌ वजेनम्‌ इति, सप्तदभ- सम्बन्धस्य श्रप्रयोजकत्वात्‌ श्रधिकानाम्‌ वजनम्‌ विवच्ितम्‌- इति गम्यते | अष, ननु प्रतिषिथ्यमानेष्वप्यधिकेषु प्रतिषेधो न प्रा ओति, a fe, ते eat न यजन्ति, नवा ऋतौ यजन्तो न चटत्विजः स्युः !"। उचयते,-- सत्यं, न, प्रतिषेधात्‌ ऋत्विक्‌शब्देन न सम्बध्यते, किन्त प्रतिषेधसामथ्यात्‌ fe ऋत्विक्षायं न भवन्ति किं पुनः ऋत्विक्षायेम्‌ ?। ऋत्विज उपवसन्ति- इति, त्विजो ठ णीते, ऋत्विग्भ्यो दत्िणां ददाति-इति। “श्राह, यत्‌ ऋत्विजां काये, कथं तत्‌ केषाञ्चित्‌ ऋत्विक्‌- अब्दकानां न स्यात्‌?" उचपते,--णएवं तदि दिविधोग्यं ऋत्विक्‌- अब्दः, ऋतुयजन निमित्तः, वरणमरणनिमित्तञ्, ay याग- निमित्तस्य qeua Yaga, तस्मात वरणभरणनिरिन्नो wea —tfa | अदः नण्ितरेतराश्रयमेवं भवति,- ये ऋत्विजस्ते वरी- त्याः, ये त्रियन्ते ते ऋत्विजः- इति तदितरेतरा श्रयम्‌" उचयते, —a fe ऋत्विजो ठ णीते-इत्ययमथंः,- ऋत्विजः सन्तो वरी- तद्याः- डति, कथं तदि !- वरणेन चरत्विजः क्रियन्ते शति, एवं दितीयानिहेशो युक्तो भविष्यति, ठणीते- दत्येवं- QIU | दृ्टाथेता च वरणस्य भविष्यति | कथम्‌ श्रात्मेच्छया अ्ध्वय॒भवति- डति चेत्‌ कश्चित्‌ ब्रूयात्‌, भवति--इति TAT! कयम्‌ ?। एवंशब्द्केनायं पदाथः क्त्यः इति, नास्त्येवंशब्दकः, यश्य नास्ति, स यदि शक्यति कर्म कत्तद्या भवति; यधा,- “जका जुद्ोति- इति अविद्यमाना ye: क्रियते, रवमेतदपि दरटवयम्‌। aa अथादनियमेन चहत्विज्‌अब्दसम्बन्धे कव्ये, वरणविशेषेण कर्तव्यः- इूति निय- म्यते। तस्मात्‌ न इतरेतराश्रयम्‌ | तसमात्‌ सप्तदशैव ऋत्विजः 8 ०8 मीमांसा-दशने भा. SUIT परिसद्कधा,- सप्तद ऋत्विजः संस्कारै; कतत- aT: — इति ॥ ख. cata चत्‌ ॥ ३४ ॥ (Te) ॥ भा. रवं चेत्‌ मन्यसे,--यथोक्तपच्देणेतदे वम्‌ उचेयत, अवयुत्यबाद- TRU सपदअ्रत्विजः- इति, aah CETTE ख. न सवंषामनधिकारः॥ ३५ ॥ (ste fate) ॥ भा. नैतदेवं, न Ww सवषां पुरुषाणां वचनं, यान्‌ श्रधि्लत्य श्रवयुत्यवादटो भविष्यति; ay परा सद्धा कीत्येते, ay अवयुत्यवादो भवति, यथा, दादश्कपाले यदष्टाकपालो भवति —tfa, न च, इष परा सङ्खया कोत्यंते। तस्मात्‌ न चव युव्यवादः-इति॥ (३।७।९६ We) ॥ दीक्तादल्िगावाक्योक्तानामेव ब्रह्मादीनां सप्तदश्रत्त्िक्ाधिकरणम्‌ | ख. नियमस्तु दक्िणाभिः खतिसंयोगात्‌ ॥ ३६॥ भा. wae ऋत्विजः--दति समधिगतम्‌। कतमे ते सप्तद -- इति इदं चिन्तरते। किं प्राप्तम्‌?-श्रक्लानम्‌। एवं प्रापे ब्रूमः, --* नियमस्तु दख्विणाभिः अतिसंयोगात्‌, दकिणासम्बन्धेन नियम्येरन्‌, एवं ्याम्नायते,- ऋत्विग्भ्यो दक्षिणां ददानि —tfa, एवम्‌ श्रमिधाय दल्िणादा नक्रमपरे वाद्ये ब्र्षादयः aR, — THT ददातिः- इति, ततो TA, TALS च शमुष्मे च- दति केचिदेव विशिष्टाः शयन्ते,--एवं ये अयने, ते तावत्‌ ऋत्विजः, ततोगभ्यधिका नान्ये भवितुमडन्ति, दशि- णाभिनियमः- दति ॥ qd. भा q. भा. ₹ आध्याय © पादः | 8०४ उक्ता च यजमानत्वं तेषां दौ्ञाविधानात्‌ ॥ ३७ ॥ (यु०)॥ ये ऋत्विजः ते बञजजमानाः-दत्येवम्‌ ्रभिधाय ब्रह्मादीनां दीशाक्रमपरे च वाक्ये दीशां दशेयति। कथम्‌ ?। ` चधभ्वयु- गृद्धपतिं दोशयित्वा ब्रह्माणं दीयति, तत उद्भातारं, ततो WaT! ततः तं प्रतिप्रस्थाता दीश्षयित्वा अद्धो Staley, ब्राह्मणाच्छंसिन ब्रह्मणः, भर्तोतारम्‌ उद्भातुः, मज्ावरुणं WHA: ततस्तं नेष्टा टोच्यित्वा तृतीयिनो errata, aT ब्रह्मणः, ्रतिषत्तारम उद्गातुः, WTR होतुः । ततस्तमुन्नेता दीक्त- यित्वा पादिनो दीज्लयति, पोतारं ब्रह्मणः, च॒ब्रह्मण्यम्‌ उद्गातुः, ग्रावस्तुतं “iq: | ततस्तमन्यो ब्राह्मणी दीश्यति, ब्रह्मचारी वाचाय्येपरेषितः-इति। ere च यजमानसंसकारः। तस्मात्‌ ब्रह्मादय ऋत्विजः सप्रदश-इति॥ (R191 US Wo)! ऋत्विजां खामिसप्तद ए्रत्वाधिकरणम्‌ | स्वाभिसप्तदशाः कमंसामान्यात्‌ ॥ ST ॥ एतद्क्षै-सप्तदज्न ऋत्विजः- इति, ते च ब्रह्मादयः। तजर सन्देहः, किम्‌ एषां सदस्यः सप्तदभः, उत गद्टपतिः?। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ -सदस्यः- इति सहि कमेकरः, इतरः खामी; यख्य sane, स परिक्रेतब्यः, wary परिक्रीयन्ते, तस्मात्‌ सदस्यः सप्तद त्विक्‌ इति। ्रपि च, तस्य चमसमामनन्ति वरणं च ; ऋत्विक्‌ TOA न TA, तस्मात्‌ सदस्यः THEA | दूति प्रापे उचयते,- खामिसप्तदशाः कमसामान्यात्‌, खामी एषां सप्तदञ्जः स्यात्‌। कतः ?। क्म सामान्यात्‌, TR AIT ऋत्विजो भवन्ति, यश्चै च कत्ता गृद्पतिः, तस्मात्‌ ऋत्विक्‌, Bod | मीमांसा-दणशने भा. यज्जकमेसामान्यात्‌। यदुक्त तं समामनन्ि तस्य चमसमा- मनन्ति वरणं च, THT सदस्यः सप्तदभः- द ति। उचयते, ब्रह्माणमेव ते समामनन्ति, वरणम्‌ पि चमस ब्रह्मण एव, स fe सदसिभवः, तस्मात्‌ खामिसप्तदशाः ॥ (द । ` । ९८ ०) ॥ Se ee च्याध्वग्यवादिषु आआध्वदवादीमां कट्टेतानियमाधिकरणम्‌ | qa: प्रलतिविल्तिसव्वाथताधिक्षरशच् । ख. ते सव्वार्थाः प्रयुक्तत्वाद मयश्च स्वकालत्वात्‌ ॥ २९ ॥ (पू०)॥ भा. खामिसप्तदशाः ज्योतिष्टोमस्य ऋत्विजः समधिगताः। श्वच इदानीमयं सन्देष्ः,- किं सवे पुरुषकायं तैः कायम्‌, अभ्रिभिख्च गाद्पत्यादिभिः ्रभ्निकायेम्‌, उत काचिदयवस्था {-इति। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌?- ते सवाथोः, प्रयुक्षत्वात्‌ WATY खकाल- त्वात्‌", ते SAT: Tae पुरुषकायाय स्युः, श्रप्रय श्चाप्रिकायाय | कुतः१। तेः कार्यैः श्राकाङ्ितित्वात्‌, प्रति- स्वं gente अनुवादः, खकालत्वात्‌ WAY सवाथाः-- दूति, समधिगत- मेतत्‌* ॥ (३।७।९९ We) I ए 1 ०५ ४५ * Oo पुनराहवनौयादयः, तेषां सव्वाथेमप्ररततमेव न च प्रसङ्कादु- ते, खकालत्वस्य हेतोरप्यसमथत्वात्‌ | न च तस्य sue afar तोवीौा A पक्तस्य हेतोवा परामर्णऽस्ति', इत्यारभ्य “ सिडधान्तव च नमे वेतत्‌, निरा- कर ७ oN A प गोनां ® € . e करशोहयभावात्‌ । TWIT AWG, नतद aUIAt सव्वाथत्व पृव्वपद्षी- ad, किं afe अधिकरणान्तरसुचोक्तन्धाये नाघानवदेव पूर्व्व त्तरपक्ती रचयितब्यौ,--किमाहवनीयादयः प्रकत्यथोाः आषोखित्‌ प्रकतिविहछत्य- ~ ९9 ^ ० ५ - चेच्नया | तव्मकत्यथै यथान्येऽनारभ्यवादाः | प्रतौ वा दिरक्तत्वादितयेवं प्रात्तेऽभिधीयतेः--चप्रयः Gare भवेयुः। कतः? खकालत्वात्‌ € ^ © afara € €“ खतव्ोत्पस्तिकत्वादित्ययः | तदतत्‌ वसित qa वाधानस्य खकःल- e © त्वादित्यभ, इत्येवं वात्तिकमजानुसन्तव्यम्‌ | ३ wa ७ Te I ४०७ ~ @ ९५ [| च्ाध्वय्यवादिम्येवाध्वव्वादरीनां कटतानियमाधिकर्णस्य सिडान्तः ॥ ख. तत्संयोगात्करमेणो व्यवस्था स्यात्‌, संयोगस्याथेव- त्वात्‌* ॥ 8० ॥ (सि०)॥ भा. ` तत्संयोगात्‌' विञ्जिष्टपरूषसंयोगात्‌, अवतिष्ठत, ये येन परुषेण TAMIA, ते तेन कत्तव्याः, एवं तेषां पुरुषसंयोगो ग्यैवान भविष्यति, अ्राध्व्यवमध्व्यणा, HTT WT, ARTA उद्गाजा-इति।॥ (B19 1 २० Foe) ॥ समाख्यायातकटत्वस्यापि कचित्‌ बाघधाधिकरगम्‌ ॥ ख. . तस्योपदेशसमाख्यानेन निह शः ॥ ४१ ॥ भा. किम्‌ रष णवोत्सगैः ?- सं समाख्यातं समास्या तपरुषेः कत्त- वधम्‌- इति । न- इति ब्रुमः+- तस्य उपदेशारिभेषसमास्या- नाच निदश्ः। यथोपदे रः,“ तस्मात्‌ Hara: प्रेष्यति चानु- ae—tfa! समास्था,--' पोच्रीया नेदष्रौया-डइति। एष समाख्धायाख अषवादः-इति॥ =. तदच्च लिङ्गदशनम्‌ ॥ २ ॥ भा. यब्र WI प्रातरनवाकमन्‌न्रवत उपश्टणयात्‌-इति BA प्रातरन्‌ वाके समाख्यया ATH UAL दशयति, तथा इदमपरं fag भवति,-“उद्रौथ उद्गातृणाग्टचः प्रणव उक्थं {सरना Seemann ad * तदिदं समास्याविनियोगस्ेवातिप्रसद्कनिवारणेन thas सूच नाधिकसर्णान्तरमिति शस््रदौीपिका। ४०८ मीमांसा-दश्रने WA WRU इति, Teed भेदं रेवति, तथा इदमपि लिङ्ग भवति,-*यो वाध्वयाः स्वं वेद खवानेव भवति, एतत्‌ बाधया स्वं यदाश्रावयतिः- इति समासात नियमं द्यति ॥ (a! । २९ We) Il समुचितधोरनवचगपरेवयो्भेजावरुगकरक वाधि करम्‌ । श प्र पानुव चनं मैचावरुणस्योपदे भात्‌ ॥ ४३ ॥ (प्‌०)। भा. श्रस्ति ज्योतिष्टोमे wey श्ग्रोषोमोयः,--'यो दीक्षितो यदग्रोषोमोयं पसुनालभते- इति। aves समामनन्ति, ` तस्मात्‌ HATTA: म्रष्यति चान्‌ चाष-डूति। तच संञ्जयः, --किं सवानुवचनेषु watty च fara: स्यात्‌, उत यच श्नु बचने प्रषः {-दरति। fH ताबत्‌ WTNH ?-सबानुवचनेषु, अविशेषात्‌, न fe कञिदिशेष श्राश्रोयते,- श्रद्धिन श्नवचने मच्रावरुणोग्ख्िन्‌ न-द्रति। ae सवोानुवचनेषु सवभरषेष च मेावश्णः स्यात |! ख. पुरोऽन्‌वाक्याधिकारो वा प्रेषसन्निधानात ॥ ४४ । ( fae ) 1 भा. पुरोग्नुवार्क्धां वा मवावरुणोगनब्रयात । aa?) ay Way श्रनुवाक्या च CHA, — तज मेचावरुणः, यच केवलानवाक्छा न तक्र मेज्ावरुणः, यज वा केवलः प्रैषः, तापि न; यत्रोभे समुर्चीयेते, तत्र स भवेत्‌, तथा fe, समुितयोः तं समामनन्ति, . ˆ तस्मात्‌ मज्ावरुणः प्रेष्यति च श्रन्‌ चाष- इति, Wea wafaaat—a«fa गम्बते॥ 8 अध्याये ७ पादः॥ God ख. प्रातरनवाके च ₹होठृदशेनात्‌ ॥ ४५. ॥ (Ze) ॥ भा. LAY पश्यामो न सवानुवचनेषु मेजावसणः- इति । कुतः ?। यतः भरातरनुवाके Wart दश्चयति। कथम्‌ ?। यच We मतरनुवाकम्‌ WTA उपश्टणयात्‌, तदाध्युगृह्णीयात्‌- इ्ति। तमात्‌ न सवानुवचनेषु मेजावरूणः- इति ॥ (२ । 9 । २२ Wo) il चमसहोमेऽध्वर्य्वौः कठ ताधिक्षरणम 1 ~ ख. चमसां श्चमसाध्वयवः समाख्यानात्‌ ॥ ४६ ॥ (To) 4 भा. सन्ति चमसाध्वयेवस्तेषु सन्दे हः, -किं चमसाध्वयेवः चमसान्‌ & € ysq उत अध्ययः? इति चमसाध्वयवः- डति qa | कस्मात्‌ ?। चमसेषु ्राभ्ययवं ते कुवेन्ति-दति चमसाध्वयेवः, ` तस्मात्‌ ते जुञ्युः-इति॥ स. अध्वयर्वा तन्रयायत्वात्‌ ॥ vio ॥ (fae) । भा. Mya जुडयात्‌, एष fe न्यायः,--यदाध्वयेवपदाथम्‌ चअध्वयुः कुयात्‌, waaay Wi, AMT श्रध्वयेजुंङयात्‌ | © ¢ ‘aq चमसाध्वयेवः- इति विशेषसमास्धानाश्चमसाच्वयवो होः ष्यन्िः--दति। न -इृत्युचयते,-- चमसेष्वेतेःध्वयुवत्‌ wat दति चमसाध्वयवः, यदि वैरध्वयुजुद्ोति, ततस्तैञ्चमसाध्वयुभि- रपि होतव्यम्‌ यदि चमसाभ्वयवो जुति, न अध्वयुः; तदा ति न तदत्‌ स्यु ्चमसाध्वयेवः। तस्मात्‌ न जुज्गयुः- डति ॥ ख. चमस चान्यद्‌शनात्‌ ॥ ४८ ॥ (य°) ॥ भा. चमसे च अन्यं चमसाध्वयादेशयति। कथम्‌ ?। ˆ चमसांखु- SA ९९० ह ममांसा-दश्रने भा. मसाध्व्यव भरयच्छति, तान्‌ स वषरक्चं इरति", अन्यो त्वा चमसाधरयषे प्रयच्छति- इति गम्यते । कथम्‌ ?। स aaa इरति, भक्षयितुम्‌-दति गम्यते। तस्मात्‌ Bae चमसा- waa प्रदानं, यो gets, स प्रयच्छति। तस्मात्‌ wel जुद्ोति-दति। afta, "यो वायाः स्वं षेद खवानेव भवति, सुग्वा अध्या; स्वं. वायव्यमस्य स्वं चमसोगस्य wa tfa, न तावदस्य चमसः स्वं, यजमानस्य हि सः। “GHEE खम्‌" - इ ति ब्रुवन्‌, अध्वयाञ्चमसेन होमं दशयति ॥ ख. अश्रक्तोते प्रतीयेरन्‌ ॥ ge ॥ (ome नि०)॥ ; € भा. श्रथ कथम्‌, चमसाध्वयवः- डति समास्मानम्‌?। उचपते,- “अशक्तो ते मतोयेरन्‌, यदा चाप॒तत्वात्‌, न wafer अध्वयु- दातुम्‌, तदा समास््ासामण्यात्ते डोष्यन्ति॥ (द।७।२२ श्र०) ॥ प्ये नवाजपेययोरनेककत्तैकताधिकरणम्‌ ॥ ख. वेदोपदे शत्परुव्ववदेदान्यत्व यथोपद शं स्यः ॥ ५० ॥ ( पू०)॥ भा. स्ति श्रीद्नाजे समास्य्मातः श्येनः, Aras वाजपेयः। तजर सन्देदः,-किं श्येने उद्भातुभिरेव पदाथाः AWE, वाजपेये अभ्वयुभिः, उत sway नानत्विग्मिः !- दति । किं प्राप्तम्‌ ? --'बेदोपदेश्रात्‌' (समास््ानात्‌- इत्यथः), ` पूववत्‌, यथा, अध्वयेवम्‌--दतिसमास्यानात्‌ पदाथान्‌ WME: करोति, एव- मेव “ वेदान्यत्वे यथोपदें स्युः" यो येन समास्ाते वेदे उष- दिष्टः, तस्य पदाथाः तेनेव HAM: ; AY: स त्र उपदिश्यते | तस्मात्‌, श्येने SHIA भिवाजपेये च श्रष्वरभिः पदाथाः कलथ्याः --इूति॥ 8 अध्याये ७ We: | BV ख. तङ्गहशाद्ा स्वधम्मः स्यादधिकारसामर्थ्यात्‌ सहाङ्क TUR: WE ॥ ५१ ॥ (सि०,॥ भा. “तदय्रद्णात्‌' (भाक्लतधमग्रह्णात्‌) वा “Ma: (चोदक- प्राप्तः संयुक्तः) स्यात्‌, चोदकसामध्यात्‌ CATH: कुयौत्‌- इति श्रूयते, तानि च रङ्गानि ज्योतिष्टोमे सन्ति श्रपेश्यन्ते, तच ज्योतिष्टोमे नानत्विजस्तेरस्य सद्देकवाक्यता | ‘aa भरत्यत्ता समास्या, चोदक श्रानुमानिकः'। oye, -- सत्यं, WIA समास्ा, लौकिकी तु सा, AY अनुमाय वैदिकं weg तेन एकवाक्यता स्यात्‌, चोदकेन पुनर्विमृष्टाधी- तया MTA इतिकन्नव्यतया खद्ेकवाक्वता। तस्मात्‌ चोदको बलव्षरः। यतक -समाख्यानात्‌- इति | AT उचयते, TH: RA’ WATS भविष्यति. यः पदाथा न चोदकेन प्रा्ोति, तच समाख्यया नियमो भविष्यति । यथा, wR “कंष्टकैवितुदन्ति --इति उद्कातारो वितोत्स्यन्ति, वाजपेये चोषपरेरपयन्ति- इति श्रध्वयैवोग्पयिष्यन्ति॥ (₹। ० २४ We) ॥ इति ओज्जवरखामिनः हतौ मोमांसाभाण्ये तृतीयस्याश्चायस्य सप्तमः पादः समाप्तः ॥ 8९२ मौमांसा-दश्ने ~ ~ | वीयं अध्याये अद्मः पादः | —>ph<éee- खथ क्रयस्य खामिकम्नताधिकरणशम्‌ | ख. स्वामिकमे परिकयः कमेणस्तद थेत्वात्‌ ॥ १॥ भा. स्ति परिक्रयः, ज्योतिष्टोमे इादभ्रअतं, दशपुणमासयोः WET! तच सन्दे दः,-- किम्‌ चध्वयुणा wire ऋत्विजः, उत खामिना {-इति। किं प्राप्तम्‌ {-समास्श्मानात्‌ श्ध्ययुणा,- इति ATR बूमः, खामिकमं परिक्रयः'। कस्मात्‌ १। “कमणः तदथेत्वात्‌, फलकामो डि यजमानः, TY फलकामः, तेन खयं कत्तथयम्‌, स यदि परिक्रीणीते, ततः खयं सवे करोति दूति गम्यते; अथ न परिक्रीणीते, न सवे क्यात्‌ । तस्मात्‌ खामी परिक्रीणीतेति॥ ख. वचनादितरषां स्यात्‌ ॥* २॥। भा. किम्‌ एष एवोत्समः !। न--दत्युचयते,-“ वचनात्‌ इतरेर्षा स्यात्‌'। यज्र वचनं भवति, तज वचनप्रामाण्यात्‌ भवति परि क्रयः,-“ य एतामिष्टकाम्‌ उपदध्यात्‌ स चन्‌ वरान्‌ दद्यात्‌- दरवि॥ (₹३।८।९ Wo) tt | onan ~~ -- -- [0 * इदमधिकरान्तरमिति माधवीयन्धायमाशासम्मतम्‌ । न खतवा- धिकरुशमिति श्ाखरदौपिकासम्मतम्‌ | & अध्याये र पादः। BR वपनादिसंस्छाराणां याजमानताधिकरणम्‌ | ख. CaN पुरुषसामथ्यं यथावेदं कमेवद्यवतिष्ठ- रन्‌ ॥३॥ (पूः) ॥ भा. ज्योतिष्टोमे शरूयते,“ केशश्मश्रू वपते, दतो धावते, नखानि frend, खाति- इति तक्र सन्रेदः,- किम्‌ णवभ्नातीयका TINT कथाः, उत यजमानेन ?- इति। किं पराप्तम 2-- RAITT कत्त्याः, CAT यथावेदं यवतिष्ठेरन्‌ समाख्यानात्‌ पुरुषेण कमवत्‌,-यथा, अन्ये पदाथाः afar वेदे श्राम्नाताः, तत्समास्ममातेन पुरुषेण क्रियन्ते, एवम्‌ एतेप्पि- इति ॥ ख- याजमानास्तु तत्प्रधानत्वात्कमवत्‌॥ ४ ॥ (सि०)। भा. यजमानेन वा AMT | कतः १। परषम्रधानत्वात्‌। कथं पुरुषम्राधान्यम्‌ १। aah क्रियाफलं गम्यते, तस्यात्‌ पर- षस्य कमकरणसामश्येम्‌ उपजनयन्ति। न च, कित्‌, (येन षिकमकरणेन सामथ्यम्‌ उपलजन्यते) तदथं प्रषान्‌ क्रीणाति- दरति, इष्सितेभ्यः पदाथभ्यः क्रीणाति, येन यस्य grace भवति, तत्‌ तेनेव AMA, कमवत्‌, यथा, प्रधानकमाणि पर्षा- थानि यजमानस्य भवन्ति, एवमेतदपि- इति i ख. व्यपदेशाच्च ॥ ५॥ (eye भा. परद्धेपदव्पदेशख भवति,- ‹ तमभ्यनक्ति, शरेषीकयानकङ्कि --इति च। श्रन्यो यजमानस्य श्रज्ञनमभ्यञ्ञनं करोति- इति गम्यते ॥ श. गुणत्वे तस्य free: ॥ &ई ॥ (are नि०)। भा. Aaa यथावेदम्‌- दति, नैते वम्‌, “गुत्व ४९४ मोमांसा-दश्नने भा. तस्य face’, ay बयं समास्यां नियामिकामिष्कामो,- यज ख. भा. ख, aT. HAT: भाधान्यम्‌, यदथ RAM: WHAT: प्राप्ताः, AW समास्या नियमः, करुप्यो fe सम्बन्धो वपनादिभिः, प्रुषाणाम्‌, az STAT, ST श्रारादुपकारकेः, न च, GT उपपद्यमाने Herz अकयः करुपयितुम्‌ । त्यात्‌ न प्रुषप्राधान्ये समासा निया- मिका स्यात्‌ ॥ चोटनां प्रति भावाच्च ॥ on (Se) ॥ चोदना-इृत्यपूवे ब्रूमः, अपू मति संसारा विधोयनो, ते सम्भवात्‌ Fay करप्यन्ते, सन्निृषटद्रद्ाभाषे च fangs . भवेयुः, यदा तु afeae द्रव्ये सम्भवन्ति, तदा न विप्रछृष्टेष WAHT, छताथत्वात्‌। तस्मात्‌ याजमानाः- इति ॥ अतुल्यत्वारसमानविधानाः स्युः ॥ ८ ॥ (Ste fo, a (इदं पदोत्तरं aw!) “Wa कस्मात्‌ न समानविधाना भवन्ति? अविद्ेषविधानाद्धि पुखषमाजस्य प्राङ्मुवन्ति'। agar, areata सवपुलघाणां विधानम्‌। कुतः ?। “ अतुर्यत्वात्‌, अ्रतुख्या एते रतदिधानं प्रति। का श्तुरूयता १। यत्‌, यज- मानस्य विदिता न ऋत्विजाम्‌ । ‹ कथम्‌ यजमानस्य विदिताः - इत्यवगम्यते ?। श्रथा खयंप्रयोगे स्यात्‌- डति | ‘aq wfaterq ऋत्विजामपि विषिताः" भरयोजना- भावात्‌ अ्रविहिताः- इति पञश्यामः। कथम्‌ भ्रयोजनाभावः?। Wafer: क्रियमाणा न यजमानेन छता न कारिताः, अत- दथेत्वात्‌ परिक्रयस्य ; खयंशताख नाथिन उपकुबम्सि। तस्यात्‌ ्रपरयोजनाः, अत ऋत्विजाम्‌ अरविडिताःः--एतत्‌ चतुख्यत्वम्‌। त्यात्‌ न समानविधानाः- इति ॥ (३।८।२ We) ॥ ख. भा भा. ख. भा. श्खध्यायेट्पादः॥ ae ४९१५ तपसौ याजमःमताधिकषरयम्‌ | तपश्च फलसिद्धित्वाल्लोकवत्‌ ॥ < ॥ तपः अयते“ दद्ध, ara, we नाश्राति-दति। ay सन्देः,-- किम्‌ श्रात्विजं तपः, याजमानम्‌ ?-इति। किं प्तम्‌ !- समाख्यानात्‌ श्रात्विजम्‌ तपः- दूति भाप्तम्‌। णवं भ्रात बूमः, याजमानं तषः- इति बतः १। फलसिद्धित्वात्‌, फलसिद्धाथं तपः, तपःसिद्धस्य यागफलं सिभ्यति। कथमेतदब- गम्यते ?। दुःखं हि तपः, दुःखं च अधमेफलम्‌, अधमो याग फलस्य प्रतिबन्धको भवति, ware हि सः, तसन्‌ सतिन Bay भवितुमद्धेति, तस्मात्‌ सोग्पनेत्धः, फलभोगेन च विरुध्यते धमाधम । तस्मात्‌ दुःखफलभोगाय we शूयते । यत्तेन दुःखम्‌ उल्पादयित्यम्‌, इद्‌ तत्‌-इति। णवं gery भवति, न श्रदृष्टं करुपयितच्धम्‌, तेन फलोपभोगेन शोणेःधमग्भतिबद्धो यागः फलं टास्यति- दूति, फलसिद्धिश्च यजमानस्य कत्ता न ऋत्विजाम्‌ तस्मात्‌ याजमानं तपः- डति ॥ वाक्यशेषश्च तदत्‌ ॥ १० ॥ (qo) I एतमेवाथं वाक्यशोषोऽपि द्योतयति,--"यदा बै प्र्षे न किश्चनान्तभवति, यदास्य aed waa नश्यति, श्रथ मध्यतमः -इति, यदा खननं, तदा मेधादः- इति, Ary av, TAY त्यागः, त्यागं BATE: तपसा क्रियते- इति वाक्यशेषो भवति, त्यागो च यजमानः। कषात्‌ याजमानं तपः- दति ॥ वचनादितरेषां स्यात्‌ ॥ १९१९॥ “विश्रेषः) ॥ किमेष एवोत्सगः {- सवै तपो याजमानम्‌-इति। न, ४९६ मौमांसा-दण्रने भा. ' वचनात्‌ इतरेषाम्‌, ay वचनं, aw ऋत्विजाम्‌, यथा, सव ऋत्विज उपवसन्ति- इति ॥ (३।८। २ अ) ॥ ्ाकाङानिरासः, लोदितोष्णीषतादीनां सर्व्वत ग्धम्भताधिकस् गख | खः गुणत्वाच्च वेदन न व्यवस्था स्यात्‌ ॥ ez 1 भा. श्रथ यदुक्ग-समास्ानात्‌ श्रात्विजं तपः- दति, गुणत्वात्‌ न समास्या Twa, यत्र पुरुषस्य गुणभावः, त्र समाशा नियामिका | णवं वा, श्येने श्रूयते, “लोहितोष्णीषा sere was: प्रचरन्ति इति, तथा वाजपेये यते,- ` शिरष्य- माखिन त्विजः प्रचरन्ति- इति। at सन्देहः, किं श्येने उद्गातुभिलादितोष्णीषता awa, वाजपेये च wwe. रण्यमालित्वम्‌ ; उत उभयमपि सर्वत्विजाम?- इति। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ {-समास्भानात्‌ श्येने उद्गातमिवाजपेये चरध्वयेमि -इति। एवं प्राप्ते ब्रूमः,“ गृणत्वाश्च वेदेन न वस्था स्याल --गुणो लोदितोष्णीषता हिरण्यमालित्वं च, we: प्रधानं wal लोद्ितमुष्णोषं हिरण्यमाला च परुषविशेषणत्वेन ययते न AAT, AMT पुरूषप्ाधान्यम्‌'। किमतः ?। यद्येवं, ` Ferre प्रधानभावे समासा न नियामिका--द्त्येतदुक्षम्‌ | श्वपि च, quer सवपर्षाणामेतदिधानम- डति गम्यते, प्रधानसन्निधौ fe गृणः शिष्यमाणः अरति प्रधानम उपदिष्टो भवति, तत्र Tea प्राप्तम्‌ कथम्‌ समास्या विद्य- ` मानयापि नियन्त॒म्‌ शक्येत ? तस्मात्‌ उभयचर सर्वति्विम्मिः रवञ्ञातीयको धमः क्ियिेतेति- इति ॥ (द ।८। ४ qe) ॥ जो eee ख. भा. ख. भाः रे अश्ाय & UTZ |! BUS हष्टिकामनायाः याजमानताधिकरणम्‌ ॥ तथा कामोऽथसंयोगात्‌ ॥ १३॥ ज्योतिष्टोमे समामनन्ति" यरि कामयेत वर्घत्प्जन्यः- दति Te: सदो मिनुयात्‌- इति तजर wee: — किम्‌ श्रात्विजः कामः, श्रथ याजमानः? इति। किमेवं? यदि कामयेत अध्वयुः--दूति, उत यजमानः १- दतिः एवं संशयः, किं माप्तम्‌ !- चरास्विजः कामः, समास्मानात्‌, wat प्र्टतो- म्ध्वयुः, स वाद्येन सम्बध्यते,-मिनुयात्‌- डति, तात्‌ भ्रा- त्विजः कामः-इति। एवं प्राप्ते ब्रूमः,-“तथा कामः स्यात्‌, यथा तपः, (याजमानः कामः-इृत्य्थः)। कुतः ?। “श्रथं- संयोगात्‌, WAT यागस्य साङ्गस्य, यजमानः फलेन सम्बध्यते --इति गम्यते। उपद्यद विशेषात्‌ “ज्छोतिष्टोमेन खगेकामो war carey मिनुयात्‌- इत्यध्वय्‌ः परार्थेम्‌- tft mat श्रथ यदुङ्--प्रहते नाथिना सदेकवाकात्वात्‌- इति, डयते, एवमपि प्रते न. वाक्येन CERT, यजमाने कामयमाने मिनुयात्‌-डति॥ व्यपदे शादितरेषां स्यात्‌ ॥ १४ ॥ (विशेषः) ॥ aw भवति परेः, ay श्रात्विजः कामो भवति, यथा, “द्राता श्रात्मने वा यजजमानायवा यं कामं कामयते, तमा. गायतिः- इति, यद्यात्मने- इति यजमानायेति परिकरप्येत, यजमानयद्णं वाजब्दख न समर्थितौ स्याताम्‌। तस्मात्‌ यजमानख्परेशाटात्मानमेव se प्रतिनिरि्रति-दइति गम्यते (द३।८।५ We) I nee ४९८ मीमांसा-दशने ष. भा. भा ायृदादिमन्राणां याजमानताधिकरणम्‌ ॥ मन्ताञ्चाकमकरणास्तदत्‌ ॥ १५ ॥ इच एवक्नातोयका AGT उदादइरणम्‌, “श्रायुदा 4B अयम देद्धि- ति, 'वचादा wa रसि वचा मे देद्धि- इति। wy सन्देदःः- कम्‌ श्रात्विजा उत याजमानाः! tf) सम।स्बानात्‌ अात्विजाः-डूति प्राप्तम्‌ | एवं भति ब्रुमः,-मवाख एते तदत्‌ भवेयुः, यथा कामः, एवमात्मामिधायिपदं aa waft! Sea वचा मे- इति, श्रायुवचेः- इत्येवमादिभिः कमेफलमभिधीयते, WA त्वं कमे- फलं मे साधयेति, afew कमफलम्‌ उत्साहां aera, away तेन उत्सष्टते, नान्यः, यत्‌ whan कममफलं, न तदागः, fag fe तत्‌; aq यजमानस्य तदथाग्भ्नः, तश्चासिद्धं सत्‌ ्राभासितस्यं, यत्‌ उत्सादं जनयति वेगुण्याय | अत्विगपि fag यत्‌ उत्सद्ते, तत्‌ यजमानस्य एव कभफलाय उतन्सष्ते, तत्र च्ात्माभिधायिपदं न अवकर्पते, यजमाने च श्रात्माभिधायिपदं कर्प्यमानम्‌ गौणं भवति, awa याजमानाः ॥ विप्रयागे च दशनात्‌ ॥ १६ ॥ (यर, विप्रयोगे च श्र्नोरनां प्रवासे उपस्थानमस्ति,-!डद एव सन्‌ तजर सन्तं त्वाग्ने-दति। न च, मोषितोपभ्निभ्य ऋत्विक्‌ भवति, कमे कुवेत एष वाचकः Wess) भवति तु यजमानोम्त्रिभ्यः प्रोधितोप्पि यजमानः, संविधाय स श्रच्चिष्टोज्राय प्रवसति, uaa च विदेभस्थेनापि त्यागः कतुम्‌, स एव प्रोषितस्य उपस्यानविशेषं ब्रुवन्‌ यजमानस्य उपस्थानं दयति, तेनैव एवज्ञातीयक। यजमानस्य भवेयुः- डति ॥ (RIE! We) il q. भा. भा. [ १ [क * ‘orgie करुपतामित्यादयो मवा कंप्तयः' इति माधवः | द अध्याये GUTS ४९९ दमाम्नातस्योनयम्रयोज्धताधिकरणम्‌ ॥ द्याखातषमौ द्यमाम्नानस्याथेवन्त्वात्‌ ॥ १७ ॥ स्तो दशेपूणमासौ, AT याम्नाता मवा श्रोध्वयेवे काण्डे याजमाने च, Bret BWA पञ्चानां त्वा वातानां aaa wae गृद्धामिः- इत्येवमादयः, तथा खुग्बयुदनमखाः, qa द्यति वाजस्य मा भरसवेन--दति। तच सन्देहः, किं ते उभाभ्याम्‌ रपि awe उत ages !- इति। किं प्राप्तम्‌! -समास्यानात्‌ arara—efa दति प्रापे उचयते,- उभावपि तान्‌ प्रयुञ्जीयाताम्‌-बति। कुतः?। दयाम्नानस्य WITT, दमाभ्यां समास््यानात्‌ दावपि Harel गम्येते, तमात्‌ दौ ब्रूयाताम्‌। WaT एतेन भरकाञ्रितमनुष्टास्यामि- दति, यजमानो न प्रमदिष्यामि--डइति॥ (३।८।७ Be) 1 श्रभिन्लस्येव वाचयितद्यताधिकर णम्‌ | त्राते च वाचनंन ह्यविद्वान्विहितोऽस्ति॥ १८ ॥ वाजपेये अयते,-' कप्तीयजमानं वाचयति उञज्जिसतोयज मानं वाचयति*- डति wa सन्देहः, किंन्नख् TAY सवा arafaag sa न्न एव?--इति। fa भाप्तम्‌?{-अविशेषात्‌ Ty श्रक्ञय-ड़ति। दरति wa ब्रमः,-ज्ञण्व-डति। कतः? a fe श्रविदान्‌ विददितोम्स्ति, यो fe च्रविदान्‌ न आ्रसावधिक्लतः साभथ्या- भावात्‌। ननु प्रयोगकाले fafarar प्रयोश्यते, सामध्यात्‌ ~~~ क अजयन्तोयजमानं वाचयतीति Rte Wo Yo UTS: | ४२० मोर्माला-दश्ने अधिकत्रियेत-डतिः। न-डइति ब्रमः, वेदाध्ययनात्‌ उर काले प्रयोगः शूयते, न MATT Ca वेदाथयनम्‌। कुतः? | चनारभ्य-क्मणि वेदे अयते, तस्मात्‌ ‘weap Rare’ — इति, सत्येतख्िन्‌ वचने, “श्रिोभं जुडयात्‌- इत्येवमादिभिः “वेदोगखतव्यः-- इत्येतदुक्तं भवति--इति न अक्छते करुपयितुम्‌। तच हदोममाजे चोदिते वेदाध्यायी भक्तः- इत्यधिक्ियते, न ्रविदान्‌। (कियता पृनविदितेन विदान्‌ अधिक्रियते ४- दति । यावता विदितेन wat भवति, aaa क्रतुमभि निवतं यितुम्‌ । तस्मात्‌ तावत्‌ यो वेद स तेन क्रतुना श्रधिक्रियते। ° ननु “बेदमधीयीत-- इति वचनात्‌ Beet बेदोम्थेतच्यः-- दरति भवति, न वबेदावयवेनाधिक्ियते-इति। उश्वयते,- क्रतुनां चरानां वेदाभ्वयनं कारये, तजर अन्यस्मिन्‌ करतौ RAHA न दृष्टाय भवति, ASN MTC धिकारेनादत्यम्‌, कत्वन्तर ज्ञानाय क्रत्वन्तरयन्धः, सवं क्रतव कथं च्नायेरन्‌ ?- पथक्‌ षथगिति शत्खस्य बेदस्याभ्ययनं यते तस्मात्‌ खपदाथश्चोग्धिक्रियेत-इति। तेनाखपदाथश्नस्य कर्मैव नास्ति, कथम्‌ असौ वाचेपत । तमात्‌ साध्वभिधीयते, —q खव वाचयितब्यः-इति॥ (₹।८।८अ०)॥ STS MEET नामाध्वगयेवत्वाधिकरणम्‌ ॥ ख. याजमाने समास्यानात्कम्माणि याजमानं स्यः ॥ १९॥ (पू०)॥ भा. स्तो दञ्ेपुणमासौ, तजर कनाण्याम्नातानि crew, — aed चोपावख्जति । उखाञ्चाभिखयति। रव च इन्ति। geet च समादन्ति। अधि च वपते। कपालानि चोषदधाति। द MTS ट WW: | ४२९. भा. पुरोडाशं च श्रधिश्रयति, wisi च। स्तम्नयजुश्च इरति | अभि च गृद्खाति। वेदिं परिगृद्णाति। पलों च सन्नद्चति। प्रोद्यणोखासादयति, wt wi तानि दादश इदन्ानि दथेपूणमासयोः+- दरति। अर सन्देहः,--किमेतान्यध्व्यः कमाणि, उत यजमानस्य !- इति किंप्राप्षम्‌ ?-- "याजमाने waar कमाणि याजमानं स्युः, विद्ेषसमास्ानात्‌ याजमानानि--दूति गम्यते, यथा Tae नेष्रीयम्‌-डूति॥ ख- अध्वय्युवा तदर्थो हि न्यायपव्वे समाख्यानम्‌ ॥ २०॥ (सि०)॥ भा. शखधभ्वयुव कुयात्‌ एतानि, तदथा fe were: परिक्रीतः- इति समास्थानात्‌ श्रवगम्यते,--ाभव्येवे एव सव इमे पदाथाः समाम्नाताः, याजमाने Wat इन्दतो चयते, TAT च सम- भ्याश्क्रिया। तज Ay: पद्ाधान्‌ करिष्यति, यञ्जमानेनापि समभ्याज्ञोकरणम्‌-इत्येतदञअ्क्यम्‌। तजर श्रङ्गगृणविरोधे च, तादध्यात्‌- इति इन्दतागुणो बाधितच्धः। तस्मात्‌ ्राध्वयवा एते षदाथाः- डति | | यदुक्ष, समास्यमानात्‌- दति, तत्‌ परि त्तम्‌, उचपते,- “न्यायपुवं TATU’, CATT यजमानेन दन्दता सम्पा- दयितव्या,- ददं चेदं च सम्पादय-इति यजमानो ब्रूयात्‌ | केषुचिश Te Terese यजमानस्यानुमदणं, तन्निमित्ता समास्या भविष्यति, श्रपूतं त्वपर्छष्येत। यदुक्त यथा पोज्रीयम्‌ नेष्रीयम्‌ —tfa, एवम्‌ श्रचापि- डतिः तदुचयते,-युक्ठंः तच विशेषः * पलाशशाखया वत्सापाकरणमेकं कमे, दोहनेन सम्पादितं सोर धारयितुम्‌ पिठरस्थापनमपरं कमे, तदे तदुभयमेकं दन्दम्‌ इति माधवः ॥ BRR wratar-eHa भा. समाख्यानात्‌, CK तु दन्दता याजमानीया, पदाथास्तु चा ध्वयैवा एव । तमात्‌ अदोषः ॥ (२।८। < अर) ॥ ोतुराध्वयैवकरणणानुष्टात्‌ त्वाधिकरणम्‌ ॥ ख. विप्रतिषेधे करणः, समवायविशषादितरमन्यस्तषां यतो विशेषः स्यात्‌ ॥ २१ ॥ भा. अस्ति ज्योतिष्टोमे पशुः अ्रिषोमोयः, तस्य यूपस्य परिव्याणे मदौ,-- एकः, --* aan: परिवोरसि'- इति करणः, रपरो, 'ोतयैवा सुषासाःः-इूति क्रियमाणान्‌वादी। तयोश्च द्कपरम्परया कुण्डपायिनामयनम्‌ AAA Hala सन्टे्ः,- क पनरसौ - तज्र waaay श्राम्नातःः-्यो WaT सो waa? — Tia, fa करणम्‌ श्राध्वयवं शता क्यात्‌ ? किं डोरं क्रियमाणानुवादिनम्‌ !- इति कि प्राप्तम्‌ ?-च्रनियमः- बूति। दूति प्रासे उचयते,-- विप्रतिषेधे करणः स्यात्‌,--श्राध्वयेवः परिवीरसि- इति, न क्रियमाणान्‌वादी Waar सुवासाः _ इूति। wa?) समवायविशेषात्‌,- दौ तत्र समवायौ SAMA WAG, Waals श्राध्वयवेषु,--" यो होता गोमध्वयुः-दति। णवं प्रत्यत्ञम्‌ MAT: काय चोद्यते, परत्यं चानमानादलीयः। तसमात्‌ Arad करणं परिवीरसि- इति wat कयात्‌, श्रथ ws fey कः कुयात्‌ £। इतरम्‌ श्चन्यः, तेषां यतो FART स्यात्‌, अन्यो HITTER एव स्यात्‌, यस्य व्या परतता मराधान्यवििषो वा॥ (RIEL Le He) I ३ श्वध्याये ट VTS I ४२ भषपेषाथेयोः पथक्तेता धिकणम्‌ ॥ AA x प्रषेषु च पराधिकारात्‌ ॥ रर ।॥ भ. स्तो द्शपुणेमासौ, त्र प्रेषः समाम्नातः, भश्चणीरासादय इध्मा नद्धिरपसादटय qe: सम्खडढि पमो सन्नद्य श्राज्येनो- देहि- डति, ae सन्देष्ःः- किय णव मरषे, ava मेषा, उत Beary मेषे, अन्यश्च मेषाथ!?-इूति। किं प्राप्तम्‌?-एक एव म्रषमरेषाथेयोः- इूति। कुतः १। समास्ानात्‌, श्रन्यः-- दति चाश्तत्वात्‌ | ननु arena: मेषो विप्रतिषिध्वते'। sara, न मेषो भवि- ष्यति, प्राप्तकाले MS वद्यामः। "ओद, प्राप्तकालेण्पि सति युष्मदा दिष्वेवोपपदेध्‌ मध्यमादयो अवस्थिताः, न पुरुषसद्रो भवति'। उचयते, सत्यां विवक्षायां युष्मदादिषु मध्यमाद्यः, यदा तव प्राप्तः कालः- डति ferent, तदा wage मध्यमो न श्रस्मदि Ht वा। यदा खल क्रियायाः प्राप्तः कालः-- इत्येतावत्‌ विवच्यते, न तव, मम वेति, न तदा युष्मदादी- नामनुरोधेन मध्यमादयो भवितुमद्ेन्ति। न च, इदं युगपत्‌ faafaqa अक्छते, पदाथेस्य पराप्तः कालः, तव च- डति, fuga fe तथा are! तेन, यदिवा मिश्चाते पदाथेकाले लव कालः- दति शक्यते वतुम्‌. यदि वा तवेति fawa पदार्थस्य क लः--इति। त्र पदाधस्य कालो वदितच्यो, न तु युष्मदथेस्य, तेन fe waa भयोजनम्‌, स हि क्त्यः — डति अवगतः, न तु युष्मदथः तथा, तस्मात्‌ समाख्यानात्‌ अध्वयथारेव प्रेषमेषार्यै--डति। दरति प्राति ब्रूमः+-प्ररष्वन्योर्न्पः तद्यषु-दति। कुतः१। "पराधिकारात्‌, परस्मिन्‌ fe Re उपपद्यते, न चात्मनि-- Cla) SATE, ननु उक्तं प्राप्तकाले भविष्यति-डति। उचयते, BB मीमांसा-दशने भा. a, सम्भवति प्रेषे, प्राप्तकालता न्याय्या, तस्या हि युष्मदा गम्यमानो न विवक्षितः -- इत्यु चयते, सम्भवति च च FATE: | तस्मात्‌ मेषः, Raq, wer प्रेषाथेः- इति सिद्भम्‌॥ (ai. BI Wo) ॥ म्रेषभेषाथेयोः यथाक्रममाध्वये वाद्गीधताधिकरणम्‌ I ख. अध्वयुस्तु दशनात्‌ 1 २३॥ (To) ॥ भा. sad गते, इति सन्दिदते,--किम्‌ sere: ate प्रेष्येत्‌, उताग्रीदध्वयुम्‌ --दइति। शनियमोग्विेषात्‌-इति भासे FAS: उक्तमेषाथेकारी स्यात्‌। कुतः १। “दशनात्‌, दशनं भवति,-“ ति्यश्चं स्फन्धारयेत्‌ यदग्बश्चन्धारयेत्‌ बो वे स्फो वख ण Rae स्िर्बोतः- इति, व्रः भेष्यति तस्य स्ते wm, Wa अध्वम्‌ fonda अन्यम्‌ अध्वयुम्‌, मेषकात्‌ दयति, तस्मात्‌ श्रप्रोदध्वय॒म्‌ मेष्येत्‌ - इति ॥ द. गौणो वा कम॑सामान्यात्‌ ॥ २४1 (fae) I भा. नैतदस्ति, -श्रभ्रीधः tire: मेषाथेः- इति, किं खल अध्वयुरे वा्चोधं Raq, एवम्‌ शभ्वयुणा मेषः मेषाथेख्योभावपि aay भविष्यतः, तजर श्राभ्वयेवम्‌--डइति समासा अनुग ोष्यते । तस्मात्‌ TG एव qe स्यात्‌ किम्‌ अस्य मुखत्वम्‌? यदनेन सयं कर्यं समास््ानात्‌- इति । श्रथ यदुक्तम्‌,- mag: भचरिता दृश्यते- इति । तदुचपते,- सत्यं दश्यते, न त्वस्य भ्रैषवाथेकरणे wafer चिग्तपमानम्‌। तस्मात्‌ एत- न्मिश्यादज्ञनम्‌, यस्य fe दञ्जनस्य प्रमाणं नास्ति, arte सः; यथा सुङ्किकायां रजतविच्चानम्‌। रस्ति तु sate: परेषाथेकरणे भ्रमाणम्‌। AGT WANG परचरिता प्रचरितरि दे WATS ८ UTE: | ४२५ भा. चा्ववु्टो FIA! तद्त्‌ गौणः, चाध्वयेवे वटे समा- म्नातान्‌ पदाथान्‌ करोति- इति छत्वा अध्वयुरित्युचयते, Sw: — इति तस्मात्‌ ज्राध्वयवः मेषः, whe: मेषाथः- Cit (₹।८।९२ Wo) i करणमवेषु खामिफलस्वा्चा सितव्यताधिकरणम्‌॥ (वच्चान्यायः॥) ख. टत्विकफलं कर शेष्वथेवन्त्वात्‌ ॥ २५॥ (प) ॥ भा. दशेपूणैमासयोरामनन्ति,--“ ममाग्ने वचा विद्धवेष्यस्तु*-- इति पुवेमभ्रं गह्णाति ef) त्र सन्देहः, किम्‌ ऋत्विक्‌- फलमाश्ासितव्धम्‌,-्भ्रे वचा विष्वेष्वस्त॒- इति, उत यज- मानस्य १- डति) .किम्‌ प्रापम्‌ {-अध्यारेब-इति। कुतः ?। wa शृतिरादूता भविष्यति, इतरथा AUT स्यात्‌, WAT यजमानं Saya) Ta त्विक्ष्षलमान्नासितच्यम्‌- इति | are?) ara समिधा धायेमाणरुम््रौ यागः सम्भविष्यति, तच fete स्पद्धास्थानेषु wet aed भविष्यामि- दति श्रभ्वयावेचनम्‌, णवमुत्सद्धो भविष्यति- इति ॥ ख. स्वामिनो वा तदथत्वात्‌ ॥ २६ ॥ (सि०)।॥ भा. यजमानस्य वा वचनं ALUN कमशः,- यजमानार्थं {द इदं कमे साङ्गम्‌, sweaty, साङ्गस्यास्य प्रयोजनं यजमानस्य फलनिष्प्तिनिध्वयाः चभ्रवरितुरपि am: | किम्‌ Wai !। यद्येवम्‌, फलसष्त्तनात्‌ फलकन्तेता गम्यते, तदेतत्‌ i ease a, Lee es Se eo ee rn rar — enna ~~ * बिर्जिष्टं वनं येषां मबाणां ते विष्शस्तेषु बश्वस्तेजसोपल- सितं यत्‌ फलं तत्‌ ममा सित्वत्यथः इति माधवः ॥ © 2 ८ ४२९ मोमांसा-दर्जने भा. MUTA यजमानस्य THT fray qaa age फर सम्बन्धात्‌ waa रतं भवति, न अध्वययज्जःकोर्षनेन । AG यजमानणलमाश्रासितथ्धम्‌- इति | श्रथ कस्मात्‌ न याजमान एष मदो भवति ?-दति। उचयते,- अग्मयन्वाधानं समास्या wad, wed गणो मखो करोत्याध्वर्यवः, स उचयतेःनेन मेण!--डइति, तसात्‌ Baa Ae! मम बचचाःरित्वत्यपि यजमानस्य वचा ममेति यपदिञ[त WaT, यथा, राजनि अयं वमानं सेनिका अश्याकम्‌- दूति पदि- af, एवम्‌ ॥ | ख. लिङ्गदशनाच्च ॥ VOU (Fe) I भा. fayraqay qaafa, एवं fe राह, ‘ai वै काश्चन चह त्विज Tiara, यजमानस्य र्व सा-इत्याञ्िषो यजमानार्थकतां दशयति । तस्पात्‌ Ble ब्रूमःः--यजमान- फलमा शासितव्यम्‌- इति। पश्लोक्षमेव प्रयोजनम्‌- इति ॥ (३।८।९द A) ॥ करणमयेषु कमाथफलस्य ऋत्विग्‌धमेताधिकरणम्‌ | स कमाथन्तु फलन्तेषां स्वामिनं प्रत्यथेवन््वात्‌ ॥ २८८ ॥ भा. इदं समधिगतं,--करणेषु मयेषु खामिनः फलमाज्ना सितव्यम्‌ —tfa किमेष vara?) न,- इत्या ड, कचित्‌ त्वि- आमपि फलमाज्चासितश्यम्‌- इति, यज कमयं फलं, यथा,-- * फालं, ETI इति Ate सं° पु०॥ † AW एत गुणो मदः करोतीत्याध्येषः, स उचयतेम्नेन मदेणेति Go to Le ji | ३ YTS & UTS II yr भा. “अद्माविष्णु मावकमिषं विजिहाथां मा मा सन्ताप्तम्‌*- दरति, श्रसन्तसोगध्वयः कमं शक्रोति कन्तुम्‌, कर्मसिद्र्यजमानस्य उषपकारिका- डति त्विक्फलमा श्चा सत्यम्‌ अज्र दूति ॥ ख. व्यपद्‌ शच्च ॥ २९ ॥ भा. यत्र च व्यपदेशो भवति, तज्रात्विजम्‌,- ewe “lagna. स्याधस्ताश्चत्वार उपरवाः HANTS: प्रादेजाम्तरालाः, तज्र ved ्वेश्याध्ययेयेजमानमाड, किम्‌ अचर !- इति, सथाद, -भद्रम्‌- इति, (तन्नौ स्ध- द्रत्यध्वेय॒ः मत्यारेति पदेशो भवति, अध्वयायेजमानस्य च। “तन्नौ सदेत्युभयोवेचनम्‌ अभ्वयुयजमानयोः। तस्मात्‌ श्रभ्वयेलमाअासितव्यमच- इति। (BIBI Wo) i णर रवसंखारस्याङ्गप्रधानाथताधिकरशम्‌॥ ख. द्रव्यसंस्कारः प्रकरणाविशेषात्‌ सवेकमंणाम्‌ ॥ ३०॥ भा. axl दपु गेमाखयोब्दिधमा वेदिषमाख, तेषु wew,— किम्‌ शङ्गपधानाथाः, उत मधानाथाः १- इति । प्रकरणात्‌ षधा- नाथाः-इति। इति ma उचयते, नेवं, दष्यसंस्कारोग्ङ्- पधानाथा, यथा व्ाख्ातमेवोत्तरयिव.शया प्राक्भिरेषा क्रियते -दति॥ (IE Cy we) ॥ * qaqrent शग्मा विष्णु युवां नाभिदेशे धारयन्‌ अष्टं eT: मावक्रमिषं युवयोरतिकमं न हतवान्‌ युवाञ्च मत्तो वियुतौ भवतम्‌ | ततो at देधारिणं मा waa मम Quand उवरादिर्पं मा कुख्तमिति माधवः ॥ gra मी्मांसा-दञ्जने ख. भाः ATTRACT वि्लतावसम्बन्धाधिकरणम्‌ ॥ कै ह निह शतत विकतावपुव्वस्यानधिकारः ॥ ३१ ॥ ज्योतिष्टोमे पयुरग्रोषोमीयो,-' यो Shaan seater पसुमालभते'- इति। तश्र अयते,“ after यूपावटमवस्त्‌- शाति राज्येन यूपमनक्ि-इ्ति। ay संजयः, किं तयो- राज्यबर्दिषोराज्यब।दरधर्माः पराहताः WAM, उत न?- cf! किम्‌ प्राप्तम्‌ ?-कन्तच्याः- इति । कुतः ?। वाकं fe बदिमाषस्याच्धमाचस्य च धमाणां विधायकम्‌, तत्‌ इहापि वाक्यं चोदकेन NTH, न चेतत्‌ बर्दिंराज्चं निष्मयोजनम्‌ । तस्मात्‌ चज घमः क्रियेरन-डइति | एवं प्रापे ब्रमः,- निहश्ात्‌ विहृता वपुवस्य अनधिकारः" —fafeer रुते wat: प्रतौ, ay प्रधानस्य sugar आआललतका्ययोराज्बद्धिषोः; ये च प्रधानस्य उपकारिणी धमाः, ते इषहातिदिश्यन्ते, प्रधानं fe चोदकोभ्पे्ते, न धमान्‌, प्रधानस्य हि चोदकेन सामान्यं न धमाणाम्‌ ! श्रपिचख, न, अन्याथः- इति waa सन्निडितेनाभ्येकवा- क्ता भवति अन्यसम्बन्धोपपत्तौ सत्याम्‌, यथा भावा TW; पशषो रैवदस्षस्य- इति, किमङ्ग पुनविभरटष्टेन, frat खर्व. ङ्गत्वं प्रधानापेच्ायां भवति, केवलमिदातिरे थः क्रियते, पदा- धापेच्लायाम्‌ श्वङ्गत्वमपि साधयितच्धं स्यात्‌। धमाखपेश्य- माणाः साधारणा भवेयुः, तथा अद्धो नावकस्पेत | शिङ्खविभैष- quae श्थवतिषठेरन्‌ धमाः, तजर दशनं नोपपद्येत, “वषया प्रातःसवने चरन्ति, yeaa माथन्दिनि सवने- इति, तथा ca पिता waa, न माता, न नाभिः, भाणो fe सः-- इ्ति। तस्मात्‌ VEC प्रह्लतौ कताः, vert एव feet, नान्यदाराः। न च, यूषा qc प्रह्लतावस्ति यूषाञ्ननं BATA & पाट्‌ः॥ ४२९ भा.वा। AGT न तच्र पराता धमा भवेयुरपुबत्वात्‌ ॥ (8 q. भा. भा. ८।९९ Fe) ॥ विथतिपविक्रयोः परिभोजनीयमद्दिषा करल्यताधिकरणम्‌ i विरोधे च अतिविश्षादव्यक्तः शेषं ॥ ३२ ॥ दशपुशेमासयोरामनन्ति,-' समावपच्छिजायौ दभो भारेभ- माचौ पवित्रे करोति, तथा -आअरनिमाके विधती करोति- fa तच संजयः, किं वेदिस्तरणाथात्‌ बद्दिषो विधृती पवित्रे, डत अन्यतः !-इति। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ -वेदिस्तरलाथान्‌ बह्दिषः art किंकारणम्‌?। तद्धि प्रहतं, धमाख्ाविश्चेषात्‌ सवेबद्दिवामथेन, तस्मात्‌ ततः। इति wy ब्रुमः,--न्यतः क्रियेत। ga?) विरोधात्‌। कथं विरोधः ?। सूयते हि,- ‘for g पञ्चधातु वा बेदीस्तृणातिः- दरति, तत्‌ येनास्तीयति, कथं तत्‌ विधृतिपविचं क्रियेत, न छि, सम्भवति- णक स्तरणाय विधेतिपविश्राय qi तदेतत्‌ उषदिष्टवचनमनेकगुणत्वं चोभे अरप्यसम्भविनी Arad स्याताम्‌। ae न ततः क्रियेत- tfai ‘afe a ततः, कुतः, तद्धि ?। अव्यक् एवन्नातीयकः जेषे, अस्ति तथ परिभोअनोयं नाम बहिः, ततः कलद्यम्‌ ॥ (द । ८ । ९.० Wo) ॥ प्राङ्ञतपुरोडाज्रादीनां निधानाधिकंरणशम ॥ अपनयस्वेकदे शस्य विद्यमानसंयोगात्‌ ॥ 33 i ज्योतिष्टोमे शरूयते,--“ पुरोडाअ्कलमेन्रवायवस्य पाज निदधाति, धाना afer, पयस्यां मजावर्शपाजे'- ufa तज संश्रयः, किमन्यत एवं क्रियेत, उत wate: ?- ४० मी्माा-दश्ेने भा. fat) किं प्राप्तम्‌ १--पवेण ग्यायेमान्यतः- इति । तच उचयते, --तत एकदे ्स्यापनयः। कुतः ?। विद्यमानसंयोगात्‌, विद्यते fe तच परोडाओओ धानाः पयस्या च, तत्संयोग रव न्याय्यो नान्यसंयोगः- इति, FSA AT एव TN a इद्ध बायवादीनाम्‌। कुतः१। प्रोडाश्चादिष्‌ fetta रल्यश्षद्ेकटेज्ापनयेन उपकारो, न इन््वायवादिसम्बन्धेन, एवं प्रहतानुयद्धो भविष्यति, तस्मात्‌ प्रेतस्य परेन तत्‌ क्रियेत, न च, अन उपदिष्टादेष्र चाञद्योग्नेकगुणभावखान्येन अकेन होमोःन्वस्च प्रतिषाद्यते- इति ॥ (९।८।९८ ख) ॥ काम्येिषु उपांशुत्वधरमस्य प्रधानाथेताधिकरणम्‌ ॥ ख. विकृतौ sate: शेषः प्रक्रतिवत्‌ ॥ ३४ ॥ (प°) । भा. इदमामनन्ति," agreed वे काम्या इष्टयः, ता sary क्तवथाः-दति। अच संजयः,--किम्‌ अङ्गप्धानाथम्‌ उपा सु- त्वम्‌, उत प्रधानार्थम्‌ {इति । किं प्राप्तम्‌ — विृतौ सवाः षः" स्यात्‌, अविशेषात्‌ अङ्गानाम्‌ प्रधानानां च प्रलतिवत्‌, यथा प्रतौ बेदिधमा च्राज्यधनोाख् अङ्गप्रधानाथाः, एवम्‌ warts |i ख. मुख्यार्थो वा अङ्गस्याचोदितत्वात्‌ ॥ २५ ॥ (Fae) t भा. प्रधानाथा वा एष विठतिषु स्यात्‌। एवमिदं सवीर्थम्‌ उचेयत, प्रकरणं बाधित्वा वाक्येन अङ्गपरधानाथम्‌- इति, तरेव इदानीं ara विशेषितं, काम्या इषटयः-इति, काम्याख प्रधानयामाः, अङ्गयागाः प्रधानाथाः, AST अङ्गमचोदितम्‌। ~ उपांशुत्वेतिकलव्यतया यत्‌ कामेन फलशवश्योद्यते, तत्‌ एबामया उपांसुत्वेतिकलच्यतया ६ अध्याये ट UTZ: I ४३९ ४५ 9 मा. अनुबध्यते । AGT प्रधानाथम्‌ उर्पांमुत्वम्‌ ॥ (३।८। द. मा -किम्‌ नवनीतं प्रधानस्य, उताङ्गानाम्‌१- इति किं मराप्तम्‌ ? q. ना. खु. Ge Fe) ॥ श्येनाङ्गानां नवनोताज्धताधिकरणम्‌ ॥ सन्निधानविशेषादसम्भवे तदङ्गानाम्‌ ॥ ३६ ॥ श्येने शूयते, * कृतनवनीतम। ज्यम्‌- इति । AY सन्दे इः, - प्रधानस्य, तस्य fe भरकरणम्‌-इति वचनमामाण्याश्नव- नीतेन भधानं निवेतेयितच्यम्‌-इति। णवं प्रासे बमः,- ‘ware wafer ˆ तदङ्गानां (श्येनाङ्गानां) स्यात्‌। कथम्‌ असम्भवः ?। सोमदूव्यकत्वात्‌ मधानस्य । ` ननु वचनान्नवनीतं भविष्यतिः। न श्येने नवनोतं भवति- इत्येष वाक्याथः। कः तद्धि !। श्येने नवनीतमाज्दं भवति--इति नवनीताज्यसम्बन्धो विधीयते, श्ये नाण्यसम्बन्धोम्नृद्यते। न च, Weng श्येनस्य ्राज्यसम्बन्धोगस्ति, श्येनाङ्गानां तु विद्यते। यस्यास्ति, तस्या- नद्य नवनीतं विधीयते, ˆ सन्निधानविदेषात्‌ ॥ श्राधानेऽपि तथेति चत्‌ ॥ Sou Bre) ॥ एवं चेत्‌ दृश्यते, श्ये नाङ्गानाम्‌ नवनीतम्‌-इति, श्राधा- नेमपि पवमानेष्टिषु स्यात्‌। ता रपि fe श्येनस्य उपकुंबन्ति, तत्संसछतिभ््रौ श्येनो निव्ेते- दति ॥ नाप्रकरणत्वादङ्कस्य तन्निमित्तत्वात्‌ ॥ ३८ ॥ (Sto नि०)॥ भा. न, श्येनस्य प्रकरणे पवमानेषटयोम्परमाधानं वा Waa | किमतः !। यद्येवम्‌, श्राधानस्य च श्येनस्य च न किदरिति BRR wATaT-eaa भा. सम्बन्धः, श्रग्मीनामाधानम्‌. WAI RA, ABTA न पवमानद्विःष नवनीतम्‌ | नेतत्‌, श्येना ङ्गत्वे निमित्त, यत्‌ शाधानम्‌ श्रग्मीनाम्‌ उपकरोति, यदि प्रकरणादीनामन्य- तमदस्ति, तत्‌ निमित्तं भवेत्‌। aed न श्येनाश्रयाधानयोः सम्बन्धोग्सिति-इति॥ (र।८।२० Bo) I सवेषामेव श्येनाङ्गानां नवनीताज्यताधिकरणम्‌ it खः तत्काले वा लिङ्ःदशनात्‌ ॥ ३९ ॥ (पू०)॥ भा. इदमिदानों सन्दिदतेः- किं चत्याकालानाम्‌ अङ्गानाम्‌ नवनोतम्‌ उत सवषाम्‌ !- इति । सत्याकालानाम्‌ स्यात्‌, "लिङ्गदअनात्‌, इदं शूयते," सध पशूनालभते हति। तज पनवचनम्‌,--“श्रग्नोषोमोयस्य wT: पुशोडाभ्नः, शरनुबन्धायाः स्थाने मेत्रा वरुणीयस्य- इति, द स्थाने Wa Aaa, तेन श्रवगम्यते श्येनस्य वचनं चुत्याकालानाम्‌ अक्गा- नाम्‌ faxu विदधाति-इति॥ ख. सव्वषां वा अविशेषात्‌ ॥ ४० ॥ (fa) ॥ भा. सवषामेव च श्रङ्गानाम्‌ नवनीतं स्यात्‌। कुतः ?। whew: षात्‌, श्रसति fans सवषाम्‌ अपि शरङ्गानाम्‌-इति॥ ख arava लिङ्गदशनम्‌ ॥ ४१॥ (are fate) i भा. यदुक्तं लिङ्ग, तत्परिहरणीयम्‌ । नास्ति तावत्‌ प्रमाणं, यत्‌ श्येनस्य वचनं सुत्याकालानामङ्गानाम्‌-डइति। किन्‌ दनं, तदप्रमाणमुलत्वात्‌ feared सगत्ण्णावत्‌। कथं तु मध्ये पञश्चूनामालम्भः?-इूति। न्यायात्‌ | को न्यायः 7, MATATE: | एवं बचनवजितः WaT नुगदीतो भवति--श्ति। भा q. भा भा दे अध्याये & Uz: Il Bee “Ce aay सवषाम्‌ श्रङ्गानाम्‌ नबनोतम्‌-इति।॥ (द।८। RL We) ॥ सवनोयानां मांसमयताधिकरणम्‌ | मांसन्त्‌ सवनोयानाम्‌ चोद नाविशेषात्‌ ॥ ४२ । आक्यानामयनम्‌ षट्‌जिंशत्सम्बत्सरम्‌। तच दद्‌ समामनन्ति, ˆ संस्थिते संस्थितेः इनि गृष्धपतिष्टगर्यां याति, ख तत्र यान्टगान्‌ हन्ति, तेषान्रसाः पुरोडाओआः सवनोया भवन्ति-इति । तच सन्दे हः, किं सवनोयानाम्‌ श्रन्येषाश्च सम्भवतां पुरोडाशानां स्थाने तरसा उत सवनोयानामेव !- इति । किं पाप्तम्‌2- ATS AT मांसमयता स्यात्‌, न WHA पुरोडाशानां च मांसमयता विधातुम्‌, सवनीयशग्देन च पुरोदाशान्‌ विशचै- षयितुम्‌, भिद्येत fe तथा वाक्यम्‌। तस्मात्‌ सवपुरोडाभ्ानां सांसमयता-इति॥ दति प्राप्रे उचपते,- "मांसं तु सवनोयानां' स्यात्‌, तरसाः सवनीया भवन्ति-इति तरससवनोय सम्बन्धो विधीयते, तरसाः TOCA भवन्ति-इत्ययं त्वन दयते । कुतः एतत्‌ १। सवेपुरो- डाशेष सवनीयशब्टोग्नुवादो न घटते, पुरोडाश्श्ब्दस्तु सवनी- येष्ववकरुपते | तस्मात्‌ प्रोडाशअशब्दोग्नुवादः- इति । तस्मात्‌ सवनीयानाम्‌ धानादीनाम्‌ स्थाने मांसं ˆ चद्‌ नाविशेषात्‌- afar भक्तिरसंनिधावन्याय्ये ति चेत्‌ ॥ ४३॥ (आ०)। दति चेत्‌ पश्यसि, "सवनीयेषु पुरोडाथशब्टोग्नुवादो भविष्यति- इति, धानादिषु FOSS न THA, भङ्ग अन्यास्या मुखेय सम्भवति | 3D ४२४ मोमांसा-दश्चने ख. स्यात्‌ प्रकृतिलिङ्गत्वात्‌ वैराजवत्‌॥ ४४॥ (आ० fre) भा. प्रकृतौ ज्योतिष्टोमे धानादिषु श्रयं पुरोडाशनब्दो भाक, सन्निञ्धिते प्रयुक्तः, इद्ापि are एव प्रयोद्यते, waft ड सवनीयशब्देन ते सन्निद्िताः। प्रतौ सिङ्गसमवायाच्ऋछष्द- प्रढस्तिवि्लतावपि तथैव, यथा, कजिणो गच्छन्ति, ध्वजिनो गच्छन्ति - इति यथा ङकश्यो वेरूपसामा एकविं: Tew वेराजसामा-इतिमृतिलिङ्गेन aes वैरूपपष्ो वैरा- जपष्ठः- इति गम्यते, एवम्‌ इहापि सबनीयानाम्‌ मांसमयता —Tfa (81 EL २२ Wo) ii इति waraacerfataciaa मीमांसाभाष्ये तृतीयस्याध्याय- स्याष्टमञ्रणः ॥ TATA तृतोयोभ््ायः ॥ BMATS & पादः॥ ४२५ चतुय TATA प्रथमः पादः I ५५० अथ प्रतिञ्चाधिकरणम्‌ ॥ | ख. अथातः क्रत्वथेपर्षाथेयोजिन्नासा ॥ १ । भा. qa शरतिलिङ्गबाक्यपरकरणस्थानसमास्यानेः डेषविनि- योगलस्षणमुक्तम्‌* । इह ददानो कत्वथेपुरुषार्थौ जि्चाष्येते, कः क्रत्वः? कः पुरुषार्थेः- दति, यापि प्रयोजकाप्रयोजक- ९ क्रत्वर्धपशषार्थरि € a फल विध्यथवादाङ्गप्धानचिन्ता, सापि क्रत्वथेपुरूषाधथजिन्ञासंब | कथम्‌ ?। शङ्खं क्रत्वथः, प्रधानं पुरुषाथः; फलविधिः पुरुषाथेः © © ~L अथवादः wear; प्रयोजकः कथित्‌ पुरुषाथागप्रयोजकः क्रत्वथैः। तस्मात्‌ ‹ करत्वथपुरुषाथयोजिक्ञासा- दूति तितम्‌ | तच अथातःशब्दौ प्रथमे एवाध्याये प्रथमद्धतरे वणितौ । श्रथेति wad ेषविनियोगलकछ्षणमपेश्तते । श्रतः- डति ऋत्वथेपर्‌- षाथेजिन्नासाविशेषं weet! क्रतवे यः स क्रत्वथः, Wars यः स weary: | जिच्चासाङ्गब्टोः्पि तच एव समधिगतः,- भ्नातुमिच्छा जिन्नासा-इति। तदेतत्‌ मतिश्चाखषम्‌,- क्रत्वथे- युरषाधयोजिंश्चासा- इति ॥ (४।९।९ we) I श्रथ क्रत्वथेपुरषाथेल्षणाधिकरणम्‌ TRC TTI ETA ॥ ख. यस्मिन्‌ प्रीतिः पुरुषस्य तस्य लिष्ठाऽथलच्षणा- ऽविभक्कत्वात्‌ ॥ २ ॥ भा. चरथ किंलक्षणः क्रत्वः, fergqu: परुषाः इति aay ae > a es a ON a * तन्न प्रदत्तम्‌ इत्यधिकः पाठः कं° Wo To ॥ ४२९ मी्मांसा-दशने भा. वाचय, तथा fe लघीयसी प्रतिपत्तिः, पृष्टाकोरेन+ उपदे गरोयसो ; तदुचयते,-- afar wha: पुरुषस्य, (यस्मिन्‌ छते पदाथ परषस्य भरोतिभवति) स परषार्धः पदाथः। ae? ° तस्य लिष्साः रथन च भवति, न आखण, क्रत्वथाद्िभ्राखात्‌ wand, न erat; afore fe weary: प्रीत्या, यो यः भ्रोतिसाधनः ख पुरुषाथेः। weary afaa तदिपरीतः क्रत्वथः- इति meager लक्षणं सिद्धम्‌। । (९ म वकम्‌) ॥ एवं वा GY वण्यते, दशेपुणेमासयोराम्मायते,--“ अननति- दृश्य स्तृणाति च्रनतिद्रश्यमेवैनं प्रजया पसुभिः करोति इति, तथा, श्राङायेपुरोषां पशुकामस्य वेदिं कुयात्‌, वल्सजानुम्‌ पणुकामस्य वेदं कुयात्‌, गोदोहनेन पसुकामस्य प्रण्येत्‌- दृत्येवमादीनि। तत्र सं्जयः,- किम्‌ एवज्ञातोयकाः कत्वथाः उत परुषाथाः?- टति। किं प्राप्तम्‌ करत्वथाः-इति। कतः ?। प्रत्यत उपकारस्तेभ्यो दृश्यते क्रतोः, परीषष्टरणं वेदिस्तरणं च, तदुक्तं, (२।९। २ ख०)--'दद्यगृणसंखकारेषु बाद्रिःः-इति। तस्मात्‌ क्रत्वथाः-- इत्येवं ATA | एवं प्रापे Fa, afar it: Wea’ स पुरुषाथ Ta— इति, प्रीतिस्नेभ्यो निवतते, तस्मात्‌ एते प्षाथाः-डति। ' नन्‌ प्रत्यश्चः उपकारः क्रतो दर श्यते-दत्युक्षम्‌'। उचयते,- सत्यं दृश्यते, न तु क्रतोरुपकाराय एभ्यः aera, फलेभ्य एते श्रयन्ते, न च, य उपकरोति स शेषः ; यस्तु यदथः Waa स तस्य शेषः- इत्युक्तं (३।९।२ Ae), शषः पराथत्वात्‌ -इति। (रय वणेकम्‌) ॥ एवं वा, FASTA उदाहरणम्‌, TE Ta तेस्मैनिंयभे ~ ----~ ~ = ~~~ - ~~ ~~ ~ ~~~ ee ~ ~~~ ` # पत्याकोरोन इति पाठः Ho Ao To Il † ˆशतदुक्तं भवति, खयंप्रायितसाध्याधोनानुष्ानः पृशषा्थेस्तदुप काराथः क्रत्वः" इति ATCA THAT | ४ अथ्यायै ९ पादः॥ yao भा. अयते, ब्राह्मणस्य प्रतिग्रहादिना, राजन्यस्य जयादिना, वेश्यस्य छष्यादिना । तन सन्देः,-- किं क्रत्वथा दरदयषरियष् उत पुरुषाथः?-इति। किं प्राप्रम्‌?-क्रत्वथा नियमात्‌, aaa पुरुषाथेः स्यात्‌, नियमोग्नथको भवेत्‌, weg एतत्‌ अवगम्यते,--नियमादनियमाच्वाजितं 28 परुषं प्रीणयति-- दूति, तस्मात्‌ क्रत्वधेः, कामश्तिभिखास्य सदैकवाक्यता दृष्टा, इतरथा, अन्‌मेयेन फलवाक्येन सद्दकवाक्यतां यायात । लिङ्ग चापि wafa,—‘ aad स्षामवते परोड़ाभ्रमष्टाकपालं निवपेत्‌ यस्यादिताच्नेः सतोभ्भ्रिगान्‌ ददेत्‌, यस्य हिरण्यं नश्येदाग्ने- यादीनि निवेपेत्‌- इत्येवमादि, तद्धि द्रदोपघाते चोद्यते, यदि दपरिग्रहः कमथः, तत ण्तदपि सति सम्बन्धे HATTA -इत्युचपते, इतरथा Wale सम्बन्धे कमाथम्‌- इत्यनुमोयते, फलं च अस्य करप्येत। तस्मात्‌ यजति तगदीतं Fas ` येन विना यागो न निवत्तते, स यागस्व श्त्या परिगद्धोतः- tfa गम्यते। तसमात्‌ क्रत्वथः- इति | एवं प्रति ब्रूमःः-पुरुषाथेः-दरति। wafer छते पदां रीतिः पुरुषस्य भवति, vag चरस्य लिप्सा शरथलत्तषणा शरोर UICUTYT, यस्य शरोर भियते. Ba तस्यास्ति द्रष्य, शरीरिणख यागः आयते, aera विद्यमानद्रखस्य विनियोग sara) न zara अलिगद्ीतं, विनापि fe दव्याजनवचनत्वेन अब्दस्य, यागो निवत्तत एव, तसमात्‌ परुषाथा दरद्यपरिग्रः। अपि च, यदि शाखात्‌ कमाथं दरव्याजनं, तन्नान्यज्न विनि- युज्येत तथाजिंतम्‌, तत्र सवेतदषरिलोषः स्यात्‌। whe च, उपक्रान्तानि सबवकमाणि द्याजेनेन भवेयुः, TT एतन्नोपपद्यते, — aft बा एष +सुवगेलोकाच्छिद्यते, यो दशपूणमासयाजी * खगादिति ate ate Yo ATS: II gee मोमांसा-दजने भा. सन्नमावास्यां वा पौणमासीं वा श्रतिपातयत्‌-डइतिः; wy सति, प्रयोगकालादृद्िरेवदङ्गं सदनुपकारकं स्यात्‌। नच, अधानवत्‌ भवितुमदहति, तच fe वचनं, वसन्तेभभ्रिमादधीतः - इति, न चेतत्‌ श्रङ्गम्‌ | श्रथ यदुक्घ,--नियमवचनम्‌ अनेकं, पुरुषाय Tas सति-इति। Sera, नैतावता पुरुषार्थता MAHA, भरत्या fe a, त्वया च were afta यपदिश्यते, नच, परोक्षं प्रत्यश्चस्य बाधकं भवति, Tere नियमवचनात्‌ काममपरम- दृष्टं ANAT, न तु FERAL! तस्मात्‌ यत्‌ परुषस्य प्रयोजनं Wht, तदथै धनस्य अजनम्‌,- इत्येवं च सति, बरीदिणा यागः कश्यः, प्रोव्यधेमजितिन वा क्रत्वर्धमजिंतेन वा, न श्र कश्चित्‌ विषः; Meee उपाजितोप्पि athe, Aare, कमाथेम्‌ उपाजिलोम्पि बरीद्धिः, MEV! तस्मात्‌ न भ्रयोग- चोद नागतं द्ष्याजेनम्‌। अथ यदुक्तम्‌.--अनुमेयेनाप्रतेन वा अब्दे न युष्मत्पन्े निय- मस्य एकवाक्यता, VaTY तु दृष्टेन प्रयोगवचनेन- इति | नेष दोषः, श्रद्त्पशचेप्पि दृष्टेन भुजिना, न फलवचनेन । “कथं तद्धि {नियमाददृष्टं भवति--इति गम्यते'। यथेव भवदीये TH! “श्राह RAT फलवत णएकवाक्छभावात्‌ फलवत उपकरोति- इति waa’! उचयते, wari फलवत एवेकवाक्यभावः, एतावांस्तु विशेषः, तव yd फलं, मम तु दृटम्‌-इति | श्रथ यत्‌ लिङ्गम्‌ उक्त गृददाष्ादिषु कमे श्रूयते डइति। तच Sara, यद्यपि न क्रत्वथं Tega, तथापि ere निमित्ते फलाय वा कमाङ्गभावाय वा जामवत्यादौोनां विधानम्‌ उष- पद्यत एव । ABTA पुरुषां gare, Hear fe तद विभक्घम्‌ -इति। (देय TURF) ॥ (४।९।२शअअ०)॥ ४ अध्याये ९ ATS: ॥ yee [पतित्रतानां € प्रज परुषाथताधिकरणम ॥ ख. तदुत्सगं कमाणि पुरुषायाय, शास््रस्यानतिशङ्कय त्वाज्नच द्रव्यं विकोष्यते तेनाथनाभिसम्बन्धात्‌ क्रियायां परुषञुतिः ॥ ३ ॥ भा. इश प्रजापतिव्रतानि उदाडरणम्‌,-' नोद्यन्तमादित्यमीषेत नास्तंयन्तम्‌ः-दत्यादोनि। तच सन्देहः, किं कऋत्वथानि प्रजापतिव्रतानि उत पुरुषाथानि !- दूति | किं area ?-- क्रत्वथानि- डति, atti र्वं fy, फलं a करुपयितच्यं भविष्यति-दइति। ननु श्रूयते wadat फलम्‌,- “एतावता देनसाग्युक्तो भवतिः दरति । उचयते, नैतत्‌ फलपरः वचनं, बमानापरे्र Was अब्दः- इति, तेन wafers ईशितः प्राप्तः, ward प्रतिषेधः उद्यतोग्स्तंयतस नियमो वा स्यात्‌ कञ्चित्‌ RAT HA एवं प्रति ब्रूमः,-तदुत्सगे (परोत्युत्सग्पि) कमाणि पुरुषाथाय भवेयुः, णवज्ञातीयकानि ; कत्तूरोतानि उपदिश्यन्ते, न कमणः TITRA कच्चा सम्बन्धो यः, स विधित्सितः, न कमसम्बन्धो स्विद्यमान wai wre च अनतिञ्द्यं पितमात्‌ वचनादपि प्रमाणतरं, खयं हि तेन प्रत्येति, इद्धियस्थानीयं fe तत, अवमादिभिद्रस्य कित्‌ दृष्ट उपकारः साभ्यते। तस्मात तेन पुरुषान श्रमिसंयोगात्‌ क्रियायाम्‌ एवज्ञातीयकायां wwe यते । रपि च, पुरुषप्रयः पदाथेविचिमाचं लत्तयितुम्‌ eed, खयम्‌ अविर्वाच्चतः स्यात्‌ | श्रथ यदुक्त, --यचादित्यस्ये चणं प्राप्तं, तोद्यतोगस्तंयतखच परति- येधः-दति, सत्यं प्रतिषेधो waren, तथा शतिः अनृगद्धेत, ४४० मीर्मासा-दशेने भा. इतरथा नियमो लश्येत-दति, किन्त ce नियमः शब्देन शरूयते,- तस्य ब्रतम्‌- इति, तेन नियम एष, नोद्यन्‌ श्रादित्य ई्ित्यः- इति। अपिच, “एतावता Saar अयुक्घो भवति इति पुरुषसम्बद्धो दोषः कीत्यते, न कमं सम्बद्धः। Te पख्षाथानि प्रजापतिव्रतानि-इति। गोलच्तशान्यप्येवभेव ° कर्तरोकण्यः कत्तव्याः'- इत्येवमादीनि ॥ ख. अविशषात्त wag वथाश्तिफलानि स्यः ॥ 8॥ (आ०)॥ भा. उचयते, यद्योवम,- दमान्यपि परषाथानि स्यः,--' समिधो यजति, तनूनपातं यजति, नानतं वदरेत्‌- इत्येवमादौनि। जापि परुषप्रयनसद्धत्त नम, WIT न दरव्यं चिकीष्यते- fa i ख. अपिवा कारणाग्रहणे तद्थमथस्यानभि- सम्बन्धात्‌ ॥ ५ ॥ (नि) ॥ भा. श्रपिवा नेतदर्ति,--“ समिदादीन्यपि पुरुषाथानि पराभवन्ति ~ ¢ -इति, arcurren पुरषाथानि प्रजापतिव्रतानि भवेयुः, न तत्र शुत्यादिकं किञ्चित्‌ कारणं awa, येन कमणाम्‌ शङ्ग- भूतानि- इति गम्यते, तस्मात्‌ तानि पुरुषाथानि । शरस्य (कर्मणः) न अभिसम्बन्धः प्रजापतिन्तेः, LE तु समिदादीनां प्रकरणं नाम कारणं wea, येन कमाधानि-इति विच्लायन्ते। तस्मात विषम उपन्यासः, परुषप्रयनयैवं सति Wag: ॥ ख. तथा च लोकभूतेषु ॥ € ॥ (Go) । भा. लोकेऽपि, निष्पन्नकायेा दिषु प्रयोजनवल्छ यत्‌ STH फलेन सूयते, तत्‌ तदङ्ग विज्ञायते--इति मन्यमाना उपवासं जपं वा ४ अध्याये ९ पादः॥ ४४१९. भा.खपदिश्िय एव छतिनो मन्यन्ते, न ब्रुवते, इदमस्य प्रयोजन- न्‌ भा. = बतोम्ङ्कम्‌- दति, तथा च श्रपरे्पि मन्यमाना a qui मन्यन्ते | तस्मात्‌ समिदादौनि कमाङ्गानि, न प्रजापतिव्रतानि इति faq (४।९।३अ०)॥ यज्चायुधानामनुवादताधिकरणम्‌ ॥ दर्थाणि fare णानथंक्यात्‌ प्रदीयेरन्‌ ॥ ७ ॥ (qo) ॥ | स्तो दश्पूणमासौ, तत्राम्नायते, ay कपालानि च area च श्रूपं च छष्णाजिनं च शम्या चोलूखलं च मुसलं च दृषश्चोपला चेतानि वै दश यन्नायुधानिः-इति। स्र संज्रयः- किम्‌ एतानि द्द्यानि प्रदातद्यानि उत स्वेन स्वेनाथन सम्बन्धनीयानि ?। तदेतत्‌ सिद्धथम्‌ ce चिन्त- नोयम्‌,- किम्‌ एष विधिः उत श्रनुवादः -इति। विधौ सति प्रदानमनुवादे सति यथाथसम्बन्धः। किं प्रातम्‌ १-- विधिः- डति, तथा fe went fate, इतरथा वादमाच्रम्‌ शनथकम्‌। प्रदाने च एषां यन्नायुधशब्टोग्नुगद्ीतः,- यशस्य आयुधानि, यन्नस्य साधनानि- इति, इतरथा उद्भननादी- नामायुधानि भवेयुः आअवणेन, लऋ्णया aye, Car च एवम्‌ अवकरपते,-यागेनेकेन सम्बन्धात्‌, इतरथा नानाथ- सम्बन्धात्‌ Saat न श्रवकरपते। ASIA प्रदोयेरन्‌, अविशेषेण विदितं प्रकरणेन प्रधानस्य भवितुमदति ॥ ख. स्वेन त्वयन सम्बन्धो द्रव्याणां एयगथत्वात्‌, तस्मात्‌ यथाश्चति स्युः ॥ ८ ॥ (सिर) । न चैतदस्ति विधिः,-प्रदेयानि- डति, श्रनुवादः, भ्रात < £ ४४९ मीमांसा-दशने भा. त्वात्‌,-“स्प्येनोद्धन्ति कपालेष अपयत्यभ्रिद्ोचडवन्यां निषेषपति पण fafeafs, छष्णाजिनमुषूडलस्य अधस्ताद्वस्तृखाति, warat कृषदमुपदधाति, भोखित्राभ्यामुलुखलमु सलाभ्याम वदन्ति, प्रोखिताभ्यां दृषदुपलाभ्यां पिनि इत्येवं स्वेन स्वेन वाक्छेनोद्धननादिष भ्राभरुवन्ति, भाप्तानां वचनम्‌ च्नु- वादः। प्रकरणमपि बाग्धेन बाध्यते, यश्चायुधञअग्द्‌ ख॒ अनुवाद- Te न्यायः, न विधिपक्षे, गौणो fe स च्रायुधशग्दः स्प्यादिषु, संख्यापि पाठामिप्राया भविष्यति, विस्पष्टं च एतत्‌ उद्धना- दिभिः स्पधादीनि प्रयुक्कानि- इति, भवति fe तत्र विधिः 'स्पयेनोद्धन्ति- इत्येवमादिः, न तु यज्ञायुधानि areata | तस्मात्‌ उद्भननादिषुं वाक्येन पराप्ानामनुवादः- इति॥ ख. चो्न्ते चा्थकमसु ॥ < ॥ (Jog) a शा. अधेकनेच्च चोदने Tears, arate विकरूपेरन्‌, तत्र पक्षे बाधो न समु्चयः Thera factarat यजिसम्बन्धात्‌, स्प्यादोनां च। एवं वा, “Wie चार्थकर्मसु, चोद्यन्ते, परिधानोये कर्मणि,--श्राद्धिताग्रिमग्निमिरंइन्ति amg —rf, यदि wad, त्र न भवेयुः, TENA अपि म प्रहातब्यानि-इति॥ ख. लिङ्गदशन। चच ॥ १० ॥ (यु° ₹)॥ भा. शिङ्गदशथनेन च,--' चतुरश पौणमास्यामाङ्तयो कयन्ते, जयोदज्रामावास्यायाम्‌'-इति। तद्मादप्यनुवादः- इति ॥ (४।९ । ४ We) il ना. ख. भाः BMA २ Wz Il BBR पश्वेकत्वादे विष्षाधिकरणम्‌ ॥ (पश्चेकल्वन्यायः) ॥ ख. तचेकत्वमयन्नाङ्गमथस्य गणम्‌ तत्वात्‌ ॥ ११॥ (Te) ॥ रस्ति ज्योतिष्टोमे way: श्रग्रोषोमीयो,-“ यो Shen, यत्‌ श्र्रनोषोमीयं पयुमालमते--दइति, तथा, “अनका Fale’ इति, तथा, अञ्वमेधे, " वसन्ताय कपिज्नलानालभते-इति। तक्र सन्देहः, किं विवच्ितम्‌, waned दत्वं ased च, उत ्रविवक्ितम्‌ !-- इति) तच रकत्वमयज्नाङ्गभूतं न विवक्षितम्‌, A, THT गुणभूतत्वात्‌” न श्रालम्भस्व मुखभूता wer निवोजनस्य वा। कस्य तद्धि !। पोः अनडद्ोः कपिञ्जलानां च, विभक्तिद्धि शत्या भातिपदिका्थेगतं dere बूते, वाक्येन सा यज्चाङ्गं ब्रूयात्‌, वाक्याच अुतिबेलीयसी। qa न wary विवल्ितम्‌--इति। ‘AE, मा भूत्‌ WAY, पञ्वादीनामङ्गम्‌ विवशितं तथा Wit | उचयते, म, पञ्वादौनामङ्गन उक्तेन अनुक्तेन वा किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति, carga fe अबिपन्नेन म्रयोजनम्‌, विपन्नेप्पि fe पश्वाश्ङ्गेम्विगुण एव क्रतुभवति, यज्ञाश्च फलं न पश्वादेः। तस्मात्‌ पश्वादे गृणेन GMa Waa aT न किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति- इति, न तत्‌ विवश्चितम्‌, यत्‌ fe प्रयोजनवत्‌ तत्‌ विवश्ितम्‌- इत्यु चयते ॥ रुकयतित्वाञच्च ॥ १२॥ (यु०)॥ भवति च किञ्चित्‌ वचनं, येन विश्चायते,--न तत्‌ विवस्ितम्‌ - इति, यदि सोममपषरेयरेकां गां efaut दद्यात्‌- इति, यदि fe विवश्षितं भवेत्‌, म एकामिति ब्रुयात्‌, गामित्येक- were बिवक्ितत्बात्‌, तथा, “श्वी दहे धेनू दे-दत्यभापि दे-इति वचनं greed, श्रविवि्ितम्‌ चवी- दति दित्वम्‌- ४४४ मोमांसा-दभन भा. इति । “चन्‌ ललामान्‌--इत्यज्ापि चोनितिषचनं लिङ्गम्‌, खललामानितिबह्वचनम्‌ श्रविवच्तितम्‌- दति ॥ ख. प्रतीयत इति चेत्‌ ॥ १३॥ (Ale) a भा. एवं चेत्‌ पश्यसि, श्विवश्िता संस््ा- इति, तत्‌ नः. प्रतीयते fe संख्या श्रास्धातवचनस्य अङ्गभूता, यथा ‘Ty- मानय- इत्युक्ते, एक एवानीयते, पञ दति, दौ; TK - इति बद्व श्रानोयन्ते, TY प्रतीयते ख अन्दाधः, तस्मात्‌ यज्नस्याङ्गभूता संस्धा-इति ब्दात्‌ गम्यते, न च WTA मम्यमानम्‌ चते कारणात्‌, अरविवश्ितं भवति ॥ ख. नाशब्दं तत्ममाणत्वात्‌ THAT १४॥ (se fate) भा. नैतदेवं, सत्यं भतोयते, न त रयं अब्दाथः STATES aT प्रतीतिः कतः एतत्‌ ?। वाक्छाद्वि यज्चाङ्गम्‌- इत्यवगम्यते वादं च यत्या बाध्यते ; ASA अशब्दाथाम्यं THA एकत्वा- दोति। श्रशनब्टाथाम्पि fe प्रतीयते, यथा, पूवा धावति- दूति, स पूव regard, यस्य ्रपरोएस्ति, तेम "पूवः" इत्युक्ते रपरो गम्यते, म त्‌, रपरो, (धावति-डति अवणात्‌ भ्रती- यते, एवम्‌ इहापि पणुम्‌- इत्येकत्वं गम्यते, न तु TH, यथेव fe पूवेम्‌--दत्युक्तेःपरो गम्यते एव केवलं, न तु स विधीयते afeifaca; ण्वम्‌ ददायि संस्था प्रतीयते व केवलं, न तु कन्ते्यतया ae विधोयते न Tat | ag न wal विधीयते !-इति ta! विधायकस्याभावात्‌ | ‘gramme विधायको भविष्यति- इत्येतदपि are, . --द्श्यदे वतासम्बन्धस्य स विधायकः सन्‌ श्राखभते- डति न संस्मासंखेगयसम्बन्धं विधातुमदति--दति, भिच्येत fe तथा वाक्यम्‌। तस्मात्‌ अविवच्िता संस्या-डइति॥ # । भा. ४ अध्याये ९ ATS: I ४४५ श्रब्दवन्तपलभ्यते तदागमे हि तत्‌ ट श्यते तस्य AA यथान्येषाम्‌ ॥ १५॥ (fae) ॥ que: Te चावक्षयतिः, नतत्‌ रस्ति न यद्धे Wer wea अूयते- दति, श्रास््ातवाचेय fe अथ उपलभ्यते, लोके पञ्पुमानय-इत्येकवच्ने सति एकत्वपस्पु विञ्जि्टमानयनं भतोयते, पश्च आनयेति ferafafad गम्यते, तज fe एकत्व- मपेति, दित्वमुपञायते ; यस्य चागमे यत्‌ उपजायते, स तस्य अरथः- दूति गम्यते, ˆ तस्य ara, यथान्येर्षा' अब्दानाम्‌, - अश्वमानयेति उक्ते शरश्वानयनं प्रतीयते, गामानय- इति गवानयनं, त्र अश्योप्पेति गौ खोपजायते, तेन श्रायते, MAMTA अडवोग्या AMET गौः- दति । “ यदुक्त, FAM वाक्याथा बाधते इति, उचयते, न शुति- बरेते,--वाक्याया नास्ति- दति, केवलं तु भरातिपदिकाथगर्ता संस्ममामाद, TEM संख्या वाक्येन aH विधोयते, भातिपदि- काथा fe आस्यातवाचेयन सम्बध्यते, विभक्तययीग्पि, तथाहि , तदिशेषणविज्िषट ्रालम्भो गम्यते, तक्र एकाथेंत्वात्‌ रकवाक्यम a. भा. अवकरुपते। पशौ fe dered विधीयमानायामेक srena- अब्दो न MHA, श्राख्याता्थं विधातुम्‌, संस्था संखेपयसम्बन्धं च। तस्मात्‌ यज्ञे विवच्िता den—ecfa 1 तद्वच्च लिङ्गदशनम्‌ ॥ १९६ ॥ (य° १)। किम्‌?-डति। “कणे याम्या ्रवलिक्ता रौद्रा, नभोरूपाः पाजेन्याः, तेषाम Dara दशमः'- दति, यदि fart बिवल्तितं तदा रेद्ाप्नो दशमो भवति। तथा ` कष्णा भौमाः, भूम्ना अकरिाः, cen दिद्ाः, weer वद्यताः, सिद्धास्तारका इति प्रहत्य श्राह, "शद्मासानां वा एतत्‌ रूपं यत्‌ पञ्च ४४६ नीमांसा-ट्जेने भा. दञ्चिनः-दइति। तस्मात्‌ अपि पश्यामो, विवश्थिता संखा -दरति। यत्तु उक्म्‌.- “एकां गाम्‌-इत्यबिवकां दशयति -इति। श्च उचयते, गोसंस्ासम्बन्धं विधातुम्‌, एतत्‌ उचयते, इतरथा fe, गोदख्िलासम्बन्धो वितो गम्येत | तस्मात्‌ विवस्तितेःपि वाचयमेतत्‌। watt धेनू दे चीन्लला- मान्‌-डति च श्रनुवादाः॥ (४।९।५अ)॥ पूवाधिकरर्णाजः fas विवश्िलत्वाचिकरणश्च ॥ ख. तथा च लिङ्गम्‌ ॥ १७ ॥ (qe र) ॥ भा. रवं च हत्वा समानश्चतिकं लिङ्खमपि विवचितं भविष्यति, AI US ञ्जनम्‌ उपपद्यते,“ वसनो प्रातराग्नेयं छष्णभ्रोवामा- लभते, ira माध्यन्दिनि few अरटि पराके Vat बाडस्पत्याम्‌- इति। तत्र अयते," गभिंलयो भवन्ति-- इति, गभः Wat गुणः, तेन feet दशयति- दूति भविष्यति । तथा “अश्व weit टष्णिवेस्तः पुरुषः- दति ते माजापत्याः -इति। तच अयते, “मुष्करा भवन्ति सेद्धियत्वायः- इति, मुष्करत्वं पुंसां गुखः, तेन पंपां दश्ेयति- डति | अधिकरशान्तर वा, तथा च लिङ्गम्‌- इति, संस्याधिकरणं लिङ्गाधिकरणेमतिदृश्यते। लिङ्गम्‌ अविवश्ितं, खल्या वाक्वस्य बाधितत्वात्‌, न च, विवक्षितमिव श्रूयते- बति, भवति fey, "खी गोः सोमक्रयणी इति, खीवचनात्‌ सोमक्रयणी- इत्य- विवक्तितमेब fey प्रतीयते, ‘aq कथं इगीमामय--दूवि न टगः श्रानोयते । नेवम्‌, अ्रशब्दनतु तत्‌, पूवा धावति- इति यथा। fey विवलितं वा वाक्धाथस्व शत्याग्प्रतिसिद्धत्वात्‌, “ तथा च लिङ्ग" ^गभिणयो भवन्तिः इति, तथा च “मुष्करा भवन्तिः ४ अध्याये र VTE I । ४४ॐ wt. — sft! यदुक्त खी गौः सोमक्रयली- इति, aw लीत्य- विवस्षितं, तचा ` प्रजापतये पुरुषान्‌ इस्तिन ्रालभते- इति परषद्यषणम्‌ श्चविवक्छितं, विस्पष्टो fe न्याय उक्तो लिङ्गविव- ल्ायां । तस्मात्‌ विवश्ितं लिङ्गम्‌-डइति॥ (४।२।६अ०)॥ श्आययिणामद्ृाथेताचिकरशम्‌ ॥ क. अश्रयिष्वविशेषेण aise: प्रतीयेत ॥ ९८ ॥ (नि०)॥ भा. श्रज्राख्रयिणः* पदाथ उद्‌ाषरणम्‌ (SHR! प्रयाजः wy. पुरोडाशः सिषटशत्‌- इत्येते यागा उदाद्रणम्‌)। we सन्देहः, किं यजिमात्रं संखारो टेवतायाः, उत यजिना श्रदृषटं देवतायां क्रियते? डइति। किं प्राप्नम्‌ श्रा्यिषु अविशेषेण भावोम्धेः प्रतीयते इत्याञ्रयिषु णवज्ञातीयकेषु अपुवस्य भावोग्थेः प्रत्येत्योग विशेषात्‌ अन्धेरास््मातश्रब्दैः,-- यजति ददाति उद्ोति- इति, उक्षमेतत्‌ ‘yd भव्यायोपदि- इयते' (R118 Mo भा०)- इति॥ ख. चोदनायान्त्नारम्मो विभक्तत्वान्नद्यन्येन विधी- यते ॥ १८ ॥ श्रा०,॥ भा. शस्या चोदनायाम्‌ अनारम्भोगपुवस्य, विभक्घोगयमास्यात- अब्दो,--यो टर टाथेः, ततो न ATS, यः GLAZE, TAP Ty इति, दष्टाथेख्चायम्‌, सिन्‌ fe यागे frame रेवता * एकदे जेन अन्यदीय द्धं रेवताममभयं वा wai संक्छबन्ति ये पद्‌ाथास्ते श्राश्रयिण इति तव रनम्‌॥ gue | मोमांसा-दशने भा. खमयेते, feeacafe दूष्यं प्रतिपाद्यते, न च न्येन अब्देन अचर श्रपुवे विधोयते। ward यजमा संस्कारः इति ॥ स स्यादा द्रव्यचिकीर्षायां भावों च गणभूतताऽश्रयाद्वि गुणौभावः ॥ २० ॥ (सि०)॥ भा. स्यात्‌ वा ्रपूवमतः, सत्यामपि देवताचिकीषाययां, afer देबतासंस्काराये गुणमूतता यागस्य, दष्यप्रतिषादेन च, HAW wa देवता समयते, afer मेण दृष्टेम्यं क्रियमाणे त्यागो- Luc sere: श्यते, तस्य न किञ्चित्‌ दृष्टमस्ति, दे वताञ्रयातु दे बतागतं तत्‌ श्रपूवेम्‌-इति गम्यते ॥ (४।९। ७ He) ॥ प्रतिक्ञाधिकरणम्‌ ॥ 9 वेषम्यतो € ख. अथ सम द्रव्यकम्मणम्‌।॥ २१॥ भा. afar: तृतीय विषयः, रतः प्रष्डति दृष्याणां कमणां च ‘ay (योजने) समवेषम्यं वच्यते, कचित्‌ साम्यं, कचित्‌ चै- षम्यम्‌, श्रामिच्लावाजिनयोर्वेषम्यं, KITE Gad, दण्डस्य मेच्रावरणधारणे यजमानधारणे च साम्यम्‌, एवं aT ay Zee, साम्यं वेषम्यं च-इति ॥ (४।९।८शअ०)॥ ~ ------ - -- ~~ + ---- ~~ ----~~ i ~ ~~ - ~~~ ~= * 'खिष्टछ्लदपि' इति ao स०्पुर्पाठः ‘feeaen इति काण्क्री० Yo UTS I | † TAHA दण्डदध्या नयनादोनामथं प्रयोजने साम्यम्‌ उभय- nafe:, वेषम्यमेकेन प्रयुक्धिरितरेण नेति चतः परः बश्यते इत्यदः इति तदरनम्‌ ॥ q. ४ AWTS ९ पादः॥ ४४९ aa पयसि दध्यानयनस्यामिन्ताप्रयुक्तताधिकरणम्‌ ॥ (बाजिनन्यायः) ॥ रकनिष्त्तेः सवं समं स्यात्‌ ॥ २२॥ (Te) A भा. चातुमोस्येषु वेशवरेषे शरूयते," तपे पयसि दध्यानयति, सा भा. IVI Tied वाजिनम दति। त्र सन्देहः, fa तप्ते पयसि दभ्यानयनम्‌ afar प्रयोजयति, न बाजिनम्‌, उत उभयम्‌ ?—tfa fa maa {--उभयम-डूति। कुतः 21 afar छते, यत्‌ निष्पद्यते प्रयोजनवत्‌, तत्‌ तस्य प्रयोजकम्‌ --इूति गम्यते, दध्यानयने च छते उभयं निष्पद्यते; श्रामि- wife, तत एव वाजिनम्‌ अपि, aa खन्यतराथं क्रियेत, यदि विनिगमनायां Fata, अगम्यमाने विशेषे उभयाथेमानयनम्‌ --दति गम्यते। तस्मात्‌ एका असौ उभाभ्यामपि प्रयोजिता निष्पल्तिः- इति॥ संसगरसनिष्यत्तेरामिच्वा वा प्रधानं स्यात्‌ ॥ २३॥ (सि०)॥ नेद स्ति,--उभयं प्रयोजकम्‌- इति, श्रामिच्ता पयोक्वी | कुतः १। न र्न यहधिपयोभ्यां निवत्यते, तद्धविः, यदि तद्विः स्यात्‌, उभयं ताभ्यामेव निष्पद्यते- डति waa fata किं afe इमिः?-इति। पयो दधिसंख्षटं। कुतः एतत्‌ ?। सा tae - इत्यु चयते, न ततो यत्‌ निष्पद्यते - इति । ‘aq शीशिङ्गनिद भरात्‌, wfrat विः, सा च ततो निष्पद्यते, वाजिनश्च हविः, तदपि निष्पद्यते- इत। a— इत्युचपतेः- तदे ब fe पयः तप्तं दधिसंयुक्नम्‌, aria भवति। तस्यात्‌ Ways अदोषः “श्राह,-यदि पयो efaded विः, किं तडि उचते, arf भयो जिका £--इति। उच्यते, 2 ४ ४५० मोमांसा-दभैने भा.-श्रामिच्लायां दधिपयसी विद्येते, न वाजिने। कथम्‌ अव- q. भा. गम्यते ?। संसगरसनिष्पसेः, त्र fe दधिपयसोः संख्षटयो रस उपलभ्यते, तेन ay दधिषयसी-दृत्यनुमानं भवति, वाजिने तिक्घकटुको रसः। “श्राह, an पयसि दधनि ्रानीयमाने उभयं भवति, दन्ना च पयः संश्ज्यते वाजिनाञ्च विविच्यते, av संसगखिकोषितो न विवेकः- डति, कुतः एतत्‌ ?। उच्यते, शाब्दः संसगा दन्ना, चशाब्देा वाजिनेन विवेकः पयसः- इति, संवमाम च Tata wea एकवाक्यता याति, xacferva पयसि दध्यानयनं वाजिनविवेकलश्षणाथं स्यात्‌, अतिलश्षणाविश्चये च ञतिन्याग्या। wer अजि दध्यानयनम्‌, च्रामिक्ला- WEY अत्र अनवादः, ्रामित्तैव सा भवति, wT तपने पयसि दध्यानोयते। तस्मात्‌ श्रामिक्ता प्रयोक्ती, वाजिनम्‌ अप्रयो- जकम्‌-इति॥ मुख्य शब्दाभिसं स्तवाञ्च ॥ २४ ॥ (So) ॥ न च, उभयं भ्रयोजकं न्याय्यं, न ज वचनमस्ति,.-इदं मरयोजकम्‌ इदं न-इति, असति प्रयोजकेगनथकं भवति--इति TANTS करुप्यते । तत्र Valea अपि प्रयोजके सिद्धैभ्थवति उपदे न श्रन्यदपि प्रयोजकं भवितुमद्ति, न च, न गम्यते fate: | कथं गम्यते ?। मुसख्ख्ब्दामिमंस्तवात्‌, मुख्धश्द्‌ः संस्तोतुम्‌ न्धाय्यः- दूति, भाथम्यान्न्‌ तस्य तावत्‌ भ्रयोजकत्व- ज्ञानं, afaa सति प्रयोजके, परि ्षतत्वात्‌ श्रानथेक्यस्य, न दितोयमपि wits, seat च ्रामित्ता, feared वाजिनम्‌, ` तस्मात्‌ ्रामिश्ला प्रयोक्ती। अपि च मुख्धशन्देन च, श्ामित्ता स्तूयते,- "मिथुनं वे दधि च श्रतं च श्रथ यत्‌ ded मर्डमिव मरित्वव परि च ददृशे टे WATS ९ VTS! I ४५९. भा. गने एव खः ?- इति, गभेस्तुता च्रामिक्ला, मिथुनस्य च गभ; प्रयोजको, न गभादकम्‌। तद््मादपि थामिक्षा प्रयोजिका- इति मन्यामहे! किं भवति प्रयोजनम्‌ १। यदि उभयं प्रयो- wa, वाजिने नहे, पुनस्तप्ते vafa दभि श्रानेतव्यम्‌, चथ वाजिनम्‌ snare, नष्टे वाजिने लोपो दध्यानयत्रस्य ॥ (8 | ९। ट Fo) il गबानयनस्य पटकमोग्रयुक्ताधिकरणम्‌ ॥ ख. पद्‌ कर्ख्माप्रयोजकं नयनस्य पराथत्वात्‌ ॥ २५॥ भा. ज्धोतिष्टोमे - शूयते,“ अरुणया पिङ्गाश्येकष्धायन्या सोमं क्रोणाति-शति। at इदमपरं श्रूयते,“ षट्‌पदान्यनुनि- व्रामति,*- डति, वथा, ‘aaa पद्‌ गृह्णाति- दति | इद्म- पर,“ ate इविद्धाने प्राची भवत्तयेयुः तडि तेनाक्षमश्ञयात्‌ -दति। तजर सन्देदःः- किं सोमक्रयण्यानयनं पदपां खम्‌, उत क्रयप्रयुक्तम्‌ दरति | किं भराप्तम्‌ {नयनात्‌ उभयं निष्ष- द्ते,- क्रयः पदं च, AEA उभयं प्रयोजकम्‌ । न डि गम्यते विश्चेषः- इति, तत्‌ saa, “एकनिष्पत्तेः सवं सम॑ स्यात्‌" (४।९.।२२ इ०)-इति। एवं प्रापने ब्रुमः,- ˆ पदकमे श्रम्रयोजकम्‌'-दूति। कुतः ?। यस्मात्‌ नयनं क्रयार्थं, न दि, नयनमन्भरेण विशिष्टे दे क्रय उपपद्यते ; तस्यात्‌ क्रयेण तावत्‌ नयनं प्रयुक्कम्‌-डति गम्यते, कऋयमयुक्त चेत्‌, न पदगप्रयुक्तम्‌ अपि भवितुमद्ति। रपि च, ‘wR: पदपांसवो यद्ीतय्ाः-इति नास्ति Wig) ननु प्रहतेकहायनी पदपांसुयष्टणवाक्येन = ~ += ~ - ~~ - ----~ -- Pn em ee ee eee = ~~ * निक्रामृयतीति भ्रा ao पुण UTS: I ४५२ मोमांसा-द्शैने भा. सम्भत्स्यते'। नइति ब्रूमः-“णकड्ायन्या क्रीणाति इति विशिष्टेन वाक्येन क्रये उपदिष्टा एकद्ायनी श्रष्टठतेत्वात्‌ पदपांसुवाक्येन सम्नध्यते, प्रकरणशाश्च Ta बशीयः। अथ ददानीम, एकष्दायनो वरयणाथं सदह्ोत्तिता सती alatea- त्वात्‌ पभ्रसङ्कम्‌ उपओवता पद पांवाक्येन सम्बणेत,--याग्सौ पराथा, Ua पदं प्ाद्यम्‌-डइति। तश्मात्‌ wen नयनम्‌, AAAS पदम्‌-इति। किं पुनः, चिन्तायाः भयोजनं १। यहि उभयम्‌ एकायनी नयनस्य प्रयोजकं, यदा एक्ायन्याः सप्तमं we यावि निधोयते, तदा पुनः एकद्धायनो नीयेत सप्तमाय पदाय, यापदं न भ्रयोजकं, तदा न रकष्ायनी पुनः वयषडान्यन्‌- निक्रामयितव्या-इति॥ (४।९।९ Be) i कपालानां तुषोपवापाभयुक्षताधिकरुणम्‌ ॥ ख. अर्थाभिधानकम्प च भविष्यता संयोगस्य तन्निमित्त- त्वात्तदथा fe विधीयते ॥ २६ ॥ भा. दपृणेमावयोः शूयते,“ कपालेषु wre श्रषयति- इति, तथा, “परोडाअवापालेन तुषानुपवपति- दरति। ay सन्देष्ः+--किम्‌ उभयं कपालानि मयोजयति,- प्रोडाशअश्रपणं तुषोपवापश्चु, उत श्रपणं प्रयोजकं, न तुषोपवापः -इति। fa प्राप्तम्‌ ?-- विनिगमनायां हेतोः श्रभावात्‌ उभयम्‌। इति भागे उचयते,-चधाभिधानं प्रयोजनसम्बद्धमभिधानं यस्य, यथा प्रोडाश्कपालम्‌- दति, पुरोढाश्राथं कपालं ` पुरोडाशकपालम्‌ कथम्‌ एतदवगम्यते १। पुरोडाशः तावत्‌ afea काले नास्ति, येन वत्तमानः सम्बन्धः कपालेन स्यात्‌. तेनेव हेतुना न भूतः, स एष कपालस्व TSA भविष्यता ४ TMT ९ पादः॥ SYR भा. सम्बन्धः, भविष्यता weary तन्निमित्तस्य मवति । तस्मात्‌ प्रोडाशओेन WAR यत्‌ कपालं, तेन तुषा उपवक्तयाः-दति। एवं च सति चरौ पुरोडाशाभावे यदा तुषानुषवघुम्‌ कपालम्‌ उपादौयते, न तत्‌ पुरोडाशकपालं स्यात्‌, न चेत्‌, न तेन तुषा उषवप्तथथा wale | तस्मात्‌ न तुषोपबाचः कचालानाम्‌ प्रयोजकः, AVATAR तु खपणम्‌- डइति॥ (४।९।९० We) i weather: पञशचावम्रयोक्घृत्वाधिकर णम्‌ I ख. पशावनालम्भाल्लोहितशरतोरकमात्वम्‌ | २७ ॥ भा. wher ज्योतिष्टोमे पसु; श्र्रीषोमीयः, तश्र गूयते, -* इद्‌- यस्य श्ग्नेग्वद्यत्यथ जिद्ायाःः- इत्येवमादि, तथा, wfed निरस्यति, अशत्संप्र विध्यति, स्थक्मितो वह्िर॑लङ्षापास्यति- इति। ay सन्दे, किं इदयादिभिरवदानेः इज्या पशोः Waal, उत Weare लोद्धितनिरसनं च तदपि प्रयो- जकम्‌ १-- इति । किं भाप्तम्‌ {--* एकनिष्पत्तेः सवं समं स्यात्‌, (BIR IRR Qo) उभयं भयोजकम्‌- दूति | एवं WA ब्रूमःः--पञ्चौ शटालोडितयोः श्रभयोजकत्वं, न fe, तदथः पशोरालम्भः, शलात्संप्रविभ्यति लोह्धितमपास्थति- tfa उचते, न पशोः sere वा-इति, पसुरप्मीषोमोथयो वाक्छेन,-*यो efaal यदग्नषोमोयं पथ्युमालभते- डति, weaefea पथोः भकरणेन भवेतां, प्रकरणं च वाक्येन बाध्यते। ‘aq एते waatfead प्रतिपाद्येते, तेन यागाथेस्य wih न अन्यस्य- दूति निशयः'। एवं चेत्‌, अप्रयोखके शष्टलो दिते —tfai fa भवति म्रयोजनं?। साम्ये सति शकछ्ललोहिता- Arve; पणुरालम्भनोयः, शछृललोदितयोरप्रयोजकत्वे लोपः॥ (४।९।९९ Bo) ॥ ४५४ मीर्मासा-श्ेने Wem रिक्छशदपयु क्ृताधिकरणम्‌ | ख. रकदेशद्रव्यश्चोत्पत्तौ विद्यमानसंयोगात्‌ ॥ Ve ॥ (सि०)॥ भा. दभ पूणमासयोः रूयते,-“उत्तराद्खात्‌ feawa समवद्यति-- fa लज सन्देहः, fa TST च्राग्रेययागः मरयोजकः, खिष्टटत्‌ श्रप्रयीजकः+* उत उभयम्‌ ?--दूति। किं माप्तम्‌ !-- “ एकनिष्पनेः सवं समं स्यात्‌"इति । णवं रामे ब्रूमः, एक- देशद्र्यश्च रणवक्षातीयकोग््रयोजको भवेत्‌। कुतः ?। “विद्य मानसंयोगात्‌, न, एकदे कमे Balad WER, विद्यमानस्य श्रवयविनः UREA उपादातय्धः- इति, तच अर्था भवति, न श्रवयविनम्‌ उपाददीत- इति, WEA GH प्रयच्छ, मोदकशकणम्‌ TH प्रयच्छेति, न CEA उपाददीत- दति गम्यते, सत CA खण्डम्‌ उपाददोत, सतो मोदकाच्छकलम्‌ उपाददोत- Ta | तस्यात्‌ Weare; Fe तस्य उत्तराद्वात्‌ अवटे यम्‌, श्रस्ति चार्थः FEI! तसात्‌ सिष्टत्‌ अभ- योजकः- इति ॥ ख. निह शान्तस्यान्यदधदिति चेत्‌ ॥ २९ ॥ (आ०)॥ भा. इति चेत्‌ पश्यसि, श्रभरयोजकः प्रोडाअस्य खिषटशत्‌- इति, नैतदेवम्‌, श्वभ्रं प्रति निदभात्‌ “तस्यः (पुरोड्‌ा रस्य) खिषटछदयेम्‌ अन्यः पुरोडाश उत्पादयितद्यः, यस्य SHURA खिष्टलदिज्धते, तस्य que सङ्कर्पितस्य नेष्टे यजमानः, कथम्‌ असौ तदन्यस्थै देवतायै दद्यात्‌। कथम्‌ ग्नं परतिनिद्ः? -दति। दृद ूयते,-श्रङ्गिरसो वा इत SHAT: सुवे लोक- म A Ae ee cc Sh te mr et SS प * खिषटलदिज्धा अप्रयोजिका इति क० de Fo पाटः ॥ ज ककशव ४ MTA ९ VTS: I ४५१५ भा. माय॑स्ते यञ्चवार्त्वभ्यायस्ते VST कमं भूत्वा सपं तमपभ्यं- ना. भा. = स्तमत्रुवन्‌ tua frre हस्पतये fare श्रादित्याय+ fare स नाधियत तममव्रुवन्‌ sae भियस्वेति सोम्भरियत यदा- ्रेयोग्टाकपालोग्मावास्यायां पौणमास्यां चाचुमरतो भवति- cf! तस्मात्‌ तेन खिष्टलतो न सम्बन्धः, एवं चेत्‌ तस्मात्‌ अन्यत्‌ दृश्यम्‌ श्रथात्‌ उत्पाद faa, न fe अनुत्पन्नस्य TAT SHUTETt भवति--इति॥ न शेषसन्निधानात्‌ ॥ ३० ॥ (ste fate) ॥ नेतदेवं सन्नि्धितो fe शेषः, afer श्रनुत्पाद्यमानेम्था न सिध्यति, सोम्थादुल्पाद्यते। afafea च जेषे सति सिति उ्राड1त्‌ रणम्‌ तस्मात्‌ न श्र्ात्‌ द्रव्यम्‌ उत्पाद्‌यितच्चं, यदेव श्रन्याथ दृश्यं सन्निहितं, तस्य एव उत्तराङ्ग EAM, उन्नराडमाकं हि खिषक्लते शूयते न श्रमुष्य दखस्य- इति, न च एतावता VARTA भवति, war fe कस्यचित्‌ राद्धं, स एष सन्निद्धितमपे षते, afafed च परां । तस्मात्‌ पराथोात्‌ दात्‌ खिषट्टदिज्धा । श्रतञ्चाभयोजिका-इति | ag, MANU WAT न श्क्यं दातुम्‌ दति, तदचते, बाचनिक एष षप्रतिषाद नाथे उत्सगेः, स wa कलुम्‌, दानं fe उत्सग- पूवेकः परस्य खत्वसम्बन्धः, स न AVANT FAA ॥ RAAT । २१॥ (यु° १) ॥ कमंनिमिन्तञ्च खिष्टृतो भागः- इति शरूयते । कथं ?। “देवा वै खिष्टल्लतम्‌ saa व्यं नो वदेति सोग्ब्रबीदरं दृशे * शअडिवभ्यामिति क do पुर WT: II † उञ्षराद्रमिति wT! सो० Yo UTZ: It ४५९ मीमांसा-दञ्जने भा. भागोमेएसत्विति दणोस्व- इति अन्ुवन्‌ सोग्ब्रगत्‌ उन्तराद्भादेब मद सल्लत्स्शरवद्यात्‌- शति, कम Real भागोग्यम उत्तरा द्वादिति स्तृतिनेवति, यद्याड़यस्योत्तरादादित्युचपते, ततोस्ति कमाथन भागेन सादरश्यमिदः तदाग्नेयं we यत्‌ किल ae- सोति, त्र सति साढृश्ये स्तुतिरुषपद्यते, प्रयोजकत्वे चासति साटृष्ये स्तुतिसामज्ञस्यं न स्यात्‌। तस्मात्‌ ्रप्रयोजकः पुरो डाज्नस्य खिषटलद्यागः- इति ॥ ङ. लिङ्गदशनाश्च ॥ ३२॥ (ae र) ॥ भा. लिङ्गमपि भवति,--“ तत्‌ यत्‌ सवभ्यो ड विभ्यः समवद्यति, तस्मात्‌ Least विश्वक्छपमन्नं समवधोयते- इति, यदि परा- थात्‌ Fare सन्निद्ितादिज्धते, तदा तत्सन्निधानाविदेषात्‌ सवभ्योःवदीयते- इति उपपद्यते, प्रयोजकत्वे स्वेकस्प्माटे वाव- दीयेत । तस्मात्‌ पि श्रप्रयोजकः। तथेदमपरं fas,—‘ Rea इडामवद्यति, षात्‌ खिष्टलतं wafa—sfai “ननु wa विधिः «rai a—efa qa —a श्र विधिविभश्िवित्तमानापदटे्ो fx अयम्‌-इति॥ (४।९।९२ श्र) ॥ MATE ATA CAAT AA CAT STAT ACTA I ख. अभिघारण विप्रकषांदनुयाजवत्पाचभेदः स्वात्‌ । २३२ ॥ (पू, I भा. Sf वाजपेयो,-' वाप्रयेन खाराज्यकामो यजेत- दूति तच शरूयते,“ GACH प्राजापत्यान्‌ पश्चनालभते, THEW वै प्रजापतिः पम्रजापतेराप्नप-- रति, पाजापव्यानाम्‌ HATTA च VHGA वच्यते,- “प्राजापत्येषु चाम्नानात्‌- इति श्रस्ति ४ अथाये ९ VT: Il ४५७ भा.तु wet, `प्रयाजञ्चेषेण हवोंष्यभिघारयति- दति त्र qd. भा. सन्दे, किं प्राजापल्यानाम्‌ वपा श्रमिघारयितुम्‌ भ्रयाज- षस्य धारणां पाम्‌ अपरम्‌ उत्पाद यितच्यं, ततः तेन भ्राजा- पत्यानां वपा अमिघारयितय्याः, उत न शेषो धारयितव्यः, नेव ततः भराजापत्यानां वपा श्रभिघारणीयाः- दइति। किं भातम्‌ १-श्रमिधारणे प्रयाजञेषधारणा्थं पातम्‌ उत्पादयेत, भातःसवने च प्रयाजशेषो विप्रह्णष्टकाले argiea सवने, TH- सामकाले प्राजापत्यानामालम्भः Waa, — “तान्‌ पयन्निष्टतान STM, TAU दति, याणला च जुष्कभेवति | qa WAAC उत्पाद नीयम्‌- इति, यथा ` अनुयाजेषु पृषदाज्यधारणाथं पाम्‌ उत्पाद्यते, पषदाच्येनानुयाजान्‌ यजतिः- इति वचनात्‌, णवमज्रापि- ड्‌ति। न वाऽपाचत्वादपाचत्वन्त्वकद्‌ शत्वात्‌ ॥ SB ॥ (fae) ॥ नवा प्राजापत्यानां वपा श्रमिघायाः। कुतः?। शषा- भावात्‌। “कथं षाभावः !-इति चेत्‌'। श्रपात्त्वात्‌ | कथम्‌ श्रपा्ता !। एकदेशत्वात्‌, मयाजाथेस्य fe गीतस्य राज्यस्य स एकदे: शेवः। किम्‌ चरतः ?। यदेवं, एकरेश- यापारः श्रूयमाणो नावयविनमुषादे यत्वेन चोदयति, “आष, उत्पत्तिं न चीदयेत्‌. धारणम्‌ उत्पन्नस्य श्र्थात्‌ भविष्यति-इति। उचयते, एकदे शत्वात्‌ अभिधारणं दू व्यमेव न प्रयुङ्के दृत्युचयते, छताथस्य eT अयम्‌ एकदे शः प्रतिपाद्यते, न अभिधारणं gee "नन्‌ हविषां, दितीया- निदञ्ात्‌ प्राधान्यं स्यात्‌ न-इति saa, weet fe विषयम्‌ उपकारः करष्येत, ्राज्यप्राधान्ये पनज रि क्गत्वं FE TATA, श्राञ्यभागाथन श्राज्येन श्रसंसगा, TET 9५ ४५८ मोमांसा-दअने भा. रिक्कया प्रयोजनं, नाभिधुतेन इविषा । weg भ्राजापत्या- नाम्‌ श्भिघारितामिवपाभिः प्रयोजनमेव नास्ति, किमर्थं ओेषो धायेते- डति ॥ ख. SAAT सहप्रयोगस्य Syn (Ko १) ॥ भा. इतुत्वाच्च अरभिघारणस्य, सद्धालभते- इति स्तुतिभवति, ale A ~ on बे प्रातःसवनं, यत्‌ भातःसवने पञ्चव श्राखभ्यन्ते, तीथ एवेतानालभते, सयोनित्वायाथो वपानाम्‌. अमिच्त॒तत्वाय' —tfa अथान्तरेण वपाभिघारणम्‌ श्रनुगृद्धन्‌ न इ डास्ति-- इति quate i ख. अभावदशेनाच्च ॥ ३६ ॥ (Teo BU भा. ward खरवप्यभिघारणस्य दशयति,- "सन्धा वा एतद्धि वपा यद्धि चनभिघता, ब्रह्य वे ब्रह्मसाम, यत्‌ ब्रहासाम्न्यालभते तेन श्रसच्याः, तेन अनिघुता- इति, Teel HY भाष्यते, सव्या वपा- दति च्रनभिघृततां दशयति ॥ ख. सति सव्यवचनम्‌ ॥ BO ॥ (प्‌०)॥ ` भा. श्राह नेतहरेनं, सति एव fe श्रमिधारणे भवव्येतत्‌ सब्ध- वचनम्‌, wha हि वपाया अन्यद्भिधारणम्‌,-“उपस्तृणा- त्याज्यं हिरण्यञ्जकलं, वपा हिरण्यशकलं ततोग्मिघारयति- दति; तस्मिन्‌ सति कथं सद्या भवेयुः ? ब्रूते च, तस्मात्‌ नैतत्‌ अक्यम्‌ श्रवगन्तृम्‌ SAAT वपा दृश्यन्ते दूति, तेन नुनम्‌ अभिधारणं प्रयाजश्चेषेणास्ति- दति, weafea श्रभिधारणे | प्रत्यन्ते, सूत्तास्ताः- दति दशेनं वामोष्टः-डति॥ ख. भा. ख. भा. ४ श्रध्याये ९ VW! Il Bud न तस्येति चेत्‌ ॥ इट ॥ (ड०)॥ एवं चेत्‌ दृश्यते,--“ सत्यभिधारणे सब्धाः- इति वचनम्‌ अलिङ्गम्‌- इति, a sfayg, तस्य एतदचनं, यत्‌ सने नं करोति । कतमत्‌ तत्‌ ?। यत्‌ प्रथमं, प्रथमं fe स्नेहनं करोति, a fed; favre तत्‌ भवति, न च खिग्धस्य we क्रियते, यथा भवति लोके वादो,- यत्‌ अस्माभिः कान्तारान्नि- गेतेदे वदन्तस्य Te fart शुक्त, तेन वयमरूक्षाः छताः- इति, सतखण्यन्ये षु शिग्धेषु एव भोजनेषु, एवं तस्य अ्हश्चकरणस्य अभिधारणस्य श्रभावात्‌ र्क्ताः- डति वचनम्‌ उपपद्यते, अद्धिंस्तु सति नोपपद्यते । तस्मात्‌ श्रपि प्रयाजशेषेणाभिधारणं प्राजापत्यानां नारस्ति-इति। | MAS मुख्यत्वात्‌ ॥ ३< ॥ (आ० fae) ॥ (इदं पदोत्तरं Ga)! यदि प्रथमस्य अभावात्‌ सव्याः-ड़ति वचनं भवत्यनुपपन्न, afe अन्यस्य प्रथमस्य विद्यमानत्वात्‌ | कतमत्‌ aq!) यच्छम्यमाणाया श्रपरमुडासितायाः। खचर उचते,“ स्यात्‌ तस्य मुख्यत्वात्‌, यत्‌ प्रयाञशेषेणभिधारणं, तस्य एव च्रभावात्‌ एतदु पपद्यते, सत्यपि wera श्रभि- धारणे उद्ासितायाश्च, यत्‌ तावत्‌ अष्यमाणायाः, तत्‌ श्रे caffe दशन्ति, यत्‌ उदासितायाः, तत्‌ waaay उष्मा ATTY नाशयन्ति, सा एषा KI, Tey प्रयाजशेषेण ओतायाः क्रियते, तत्‌ स्नेयति, तेन किग्धायाः प्रटानकालम- भिधारणं यत्‌, तत्‌ न स्नेहयति, तत्‌ इदं aware भिचा रणस्य अभावात्‌ सव्यतावचनम्‌ उपपद्यत- दति उक्तं, तस्मात्‌ न प्रयाजशेषो धार्येते- दति ॥ (४।९५।९३ AW) i * शनुपयाजडेषेणेतिश्रान्सोण्पुन्पाठः॥ ४९० मीनासा-दजने समानयनस्याज्यधममयोजकता धिकरणम्‌ ॥ ` च. समानयनन्त्‌ TS स्यात्‌ लि ङ्गद शनात्‌ ॥ ve ॥ भा. दशपुणेमासयोः waa, —‘ अरतिजयेडो बदिः प्रति समान afa*—efa aa सन्देहः, किं समानयनमाज्यस्य धमाणां च प्रयोजकम्‌, उत श्रप्रयोजकम्‌ -इति। किं प्राप्तम्‌? अभयोजकम्‌-इति। कुतः ?। प्रयाजानयाजाथेस्य राज्यस्य अयम्‌ कदे शः समानोयते- इति, Tau न्यायेन प्रयोजकता WaT, तद्चयते,--“ मुखं समानयनं शिङ्गदभ्रनात्‌ः। किं लिङ्गं ?। “चतुगृदोतान्याञ्यानि भवन्ति, न डि we श्ननुयाजान्‌ aera भवति- बति श्रातिश्यायां अयते, यदि भ्रयाजा्ं समानयनं, ततः AIH WAI समानीयते, एकम्‌ Wag- याजानां भवति, ततश्च च्रातिष्येडां ता सन्तिष्ठते-इति चन्‌ याजाभावे उपण्टति समानयनाथम्‌ रकं WAN ग्राह, नतु अनुयाजा्थेम्‌। तच बना aera दशनम्‌ उपपद्यते, इतरथा fe ्रनुयाजाभाषवे न रुवोपण्डति चतुगेद्धेत, तज तुगृद्ोतानि- बति assayed नोपपद्यते, तस्मात्‌ प्रयोखकं समानयनम-इति। | ‘aa लिङ्गम उपदिश्यते, का atta: ? 1) उचपते,- दुष्टं as भरयोजनं HATH दौ aes, तत्र FESTA श्राज्येन प्रयोजनं areata रिक्ायाम्‌, saat रेचनम्‌ श्रदृष्टाथे, Tet निधानं दृष्टमेव, तेन WAH SAI ्राज्यसमानयनमौपग्डतमाज्धं * पञ्चानां प्रयाजानां मध्ये ततीयः प्रयाजः Tower aw- वचनान्तेन अभिधीयते, तं ततीयप्रयाजमतिक्रम्य awa चतथ भयाजं दातुम्‌ उपग्छत्संश्ञकायां सुवि रिथतं ad जुकामानेतव्यमिति माधवः ॥ ~~ ~ ५ ~ ~ eee ~~ ण 9 कक -जानकानकनः a A 1 ४ ध्याय © UTS! Il ४६९. भा. मरयोजयति, तत्‌ च्रपि fe प्रयाजार्थम्‌ अनुयाजाथश्च- दूति खु. भा. aT. x व्यते ॥ वचने हि हेत्वसामथ्ये ॥ ४१ ॥ (ate fae) i अथ RBI न वचनमेतत्‌, — चतुगेीतान्याज्यानि- द्रति। उचते, वचने fe हदेतुरसमथितः स्यात्‌, न हि अचानयाजान्‌ यद्यन्‌ भवति--इति, यदा समानयनं न WAT- जा्थेम्‌- इति गम्यते, * तदा वचनं, यदा वचनं, तदा न चअनु- याजाभावो Sq, wala Eat, न हि श्र श्रनुयाजान्‌ wea भवति--इति देतुवन्निगदो नोपपद्येत। तश््मात्‌ Wasa समानयनं प्रयोजकम्‌ see were! किं भवति भयोजनं ?। प्रयाजाय समानयने यावत्‌ प्रयाजार्थे, तावत्‌ सवै समानेयम्‌, WEA श्रौषग्डतस्य, श्रप्रयोजकत्वे न नियोगतोग्द्वै वावत्‌ तावत्‌ वा॥ (४।९।९४ Fe) I AMAT वयोः क्रमेणोभयानुभयाथताधिकर एम्‌ ॥ तचोत्पत्तिर विभक्ता स्यात्‌ ॥ ४२ ॥ (पर, ॥ दशपूणमासयोः शूयते," चतु्जश्ां ग्णात्यटावृषण्टति गह्ञाति-दति। त सन्देद्ः,- किं जौषवमौपग्छतं च उभयमु- मयार्थ, प्रयाजेभ्य ख्चानुयाजेभ्यख्च, उत जौ इवं प्रयाजेभ्यः, श्रौप- ग्टतम्‌ ्नुयाजेभ्यः? Wy वा श्रौ पण्डतं प्रयाजेभ्योग्नुयाजेभ्यञ्च ए -इति। किं माप्नम्‌ {--उभयमुभयाधम्‌। कुतः १। यदयदा- ज्येन कियते, तस्मे तस्मे भवितु मरत्यविशेषात्‌ ॥ तच जोहवमनुयाजप्रतिपेधा्थम्‌ ॥ ४३ ॥ (fae; a भा. नेवम्‌,-उभयमुभयाथेम्‌- दूति, जौहवं प्रयाजार्थम्‌. Pe ४६२ मीर्मासा-दज्जने ना. भा भा, त भतम्‌ SHIT | कथं १। यत्‌ yet wera, wpe तत्‌ गद्खाति, तवो वे प्रयाजाः-इति जौहववचनम्‌ अनुयाज- प्रतिधा warara सङ्कोत्तयति। श्रा, ननु नास्त्यजानुयाजप्रतिषेधाथं वचनं, यदेतत्‌ " भया- जेभ्यः तत्‌ गद्णाति-- दति, प्रयाजेषु उपदे ्कमेतत्‌, नास्ति शरस्य अनुयाजप्रतिषेधे सामथ्यम्‌'- इति । उचयते,--न ब्रूम प्रतिषेधकमेतत्‌-इति। fa a उत्पत्तिवाक्ये राज्यानां नैव भरयोजनाभिसम्बन्धः, अनेन वचनेन प्रयाजप्रयोजनता क्रियते जो हवस्य, श्रनुयाजप्रयोजनताग्स्य वचनामावादेव न गम्यते - दति, श्रनुयाजप्रतिषेधाथं वचनम्‌- इति उचयते ॥ रौ पशतं तथेति चेत्‌ ॥ ६४॥ (se) ॥ इति चेत्‌ दश्यते, जौहवम्‌ अनयाजेभ्यः प्रतिषिष्धते array उभयाथेम्‌-गूति, भवतु जौवं प्रयाजा, न तु ओओपण्डतम्‌ उभया, -तदपि तथा स्यात्‌, यथा ted! कथम्‌ {। एतद पि अ्रनुयाजाथमेव श्रयते, “यत्‌ उपण्डति wera अरनुयाजेभ्यः तत्‌ गृद्काति छन्दांसि fe च्रन॒याजाः- इति अन्‌याजाथतान्स्य-डति॥ स्यात्‌ जद् प्रतिषधान्नित्यानवादः ॥ ४५ ॥ (Sito Tao) a नेतदे वम्‌,--उभयां fe श्रौपण्डतम्‌, एवं fe यते,“ यत्‌ अष्टावुषण्डति Vetta भ्रयाजानुवाजेभ्यः तत्‌ wert —fa | ‘aq उक्तम्‌, अनुयाजेभ्यः तत्‌ गद्काति- इत्यन्‌याजार्थ॑ताग्स्यः --इति। उचयते, " जुप्रतिषेधात्‌ नित्यानुवादः! उभयस्खिन्‌ (श्रौषण्ते जौ दवे च) उभयाथ प्रापे जौहवम्‌ Waris” भ्रतिषिद्धं नौ पग्डतं, तत्‌ श्रो पञ्डतस्य उभयाथतायां सत्यामन्‌- ४ अध्याये ९ VTE I ४६२ भा. वाजा्थेतावचनं नित्यानुषादो भवितुमहति, न अक्रोति मया- भा. aT. € 9 । जाथेतां भरतिषेद्धुम्‌, परत्यच्चशूता fe सा, तस्मात्‌ श्रौपण्डतम्‌ भयां | समानयनं च ततो जां शरूयते, तस्मात्‌ safe अयाजाथता न शक्या बाधितुम्‌ ॥ (४।९।९५ Re)! उपग्ति दिचतुगे डीताचरणाधिकरणम्‌॥ तदष्टसख्यं वणात्‌ ve i (Yo) ॥ अष्टावुपग्छति गद्णाति- इति Fad तत्र सन्दे, किं तत्‌ Mra राज्यम्‌ श्रष्टसंखेयन queda संस्क्रियते, उत चतुःसंस्धा गुणभूता दयोयं णयोः !- दति । किं तावत्‌ ATH? -श्रष्टसंस्या गुणभूता, न चतुःसंखेय दे-इति। कुतः ?। अव- णात्‌ weden शरूयते, चतुःसंख्या च््टसंस््मया ead, अति- ल्षणाविश्जये च शुतिन्याय्या, were श्र्टसंखंप यमेतत्‌ -इति॥ अनुग्रहाश्च जौहवस्य ॥ 8७ ॥ (यु° १) ॥ अनुयषवाद स्च भवति,-- चतुगद्धोतं वा एतदभत्तस्य ्रा- चारमाघाय्ये जिरितः. प्राचीनं प्रयाजान्‌ यजति समानयते चतुगेद्दोतत्वायः- दति चतगरष्धोतानुभ्रहः कथं स्यात्‌ 2-टूति। “किं TEN भवति समानयनेन?। नइति ब्रुमः, चतु- Td प्रथममेव तत्‌, अाधारेप्याधारिते, यत्‌ Wales चतुः- dear तस्य चद्णमासीत्‌। “किं afe चतुगेदीतत्वाय ? cf चतुग्ोतस्य अनुग्रहम्‌, wed fe चतुग ोतं Sarasa, तत्पयासं कथं स्यात्‌ !- इति। एवं चतुगेद्धीत- शब्देन श्ररुपम्‌--इति लश्यते, अरपत्तं च बङ्त्वं कस्यचित्‌ श्रपेय भवति, यदि fe wry अष्टसंस्भेवं चतुगद्दोतम ४६४ मोमांसा-द्‌ शने भा. श्ररुपं भवति, त्र WAM Vera Wad ल शयितुम्‌ । तस्मात्‌ अ्रफि पश्यामः, ओ्रौपग्छते Feder गुणभूता- इति | ख. इयोस्त हेतु सामथ्यं वणं च समानयने ॥ 8८ ॥ ( सि०,॥ | ~ भा. तुन्द; we ावतेयति. दे एते awa, एवं Hq: समर्थितो भवति श्रातिथ्यार्या.-“ चतुगेद्धोतानि चाज्यानि भवन्ति, न हि श्र अननुयाजान्‌ यच्यन्‌ भवति--इति, श्रसत्‌- खम्यनुयाजेषु एतत्‌ श्रषटगृद्धोतमेव शओ्रौपग्तं भवेत्‌, यदा MECH गुणभूता, न तदा इयोः चतुगैोतयोः सतोः चतु- गेद्ोतान्‌ ्राज्धानि- इति way wety उपपद्यते । त्यात्‌ VATA दे- दरति । Cary, लिङ्गमेतत्‌ परा्िरुचपताम्‌ः- इति । तत्‌ अभिधीयते, अनारभ्य उचयते,“ चतुगृद्ोतं जुहोति- इति wawias, तेन भरयाजानुयाजेष्रपि न तदषगृद्धोतेन शक्ते बाधितुम्‌, नानाविषयत्वात्‌; श्रटगृ दों fe यद्रे, wae इ We, श्रस्ति fe सम्भवो, यत्‌. च्र्टगृ हतं Wea, चतुगृ्दीतं येत, तदेतत्‌ इ werd रणे भवति, कथं दे ्वतुग्ोते दमे सम्पादयेत्‌ ! तस्मात्‌ हे एते चतुग दते, wea गृह्यमाणे गद्यते ; WAY दे न श्रगृडोत्वा श्रषटगृद्धोतं कचित्‌ सम्पा- दथेत। तस्मात्‌ इ एते चतुगेष्ोते- इति । अथ यदुक्तम्‌. अष्टगृहीतं yaa, Way सकूणाया गरी यसो- दति, Fara, — उक्तम्‌ Barf: अ्रटसंस्थायाः प्रयोजनं, कथं हे चतुगेोते स्याताम्‌ ?-शूति। श्रपि च, ergy | षति गृह्णातिः- शति swale समानीत दें चतुगेदधोते कथं स्याताम्‌ !- इति, LACM AAEM नानापाजयोगेद्धेयातां, तस्मात्‌ श्रटञब्द्खवणम्‌ श्रदोषः, साध्येतत्‌,- दे चतगेङीते ४ अध्याये २. पादः॥ ४६५ भा. उप्ण्डति- इति | मयोजनं, दयोः चतुगृद्धोतयोः सतोः समरः wang समानेतद्ं भवति, अषटगद्धीते सति न farang ; तथा, TA अनुयाजा न TEU, तज्राप्यटगृद्धोतं, `यथा पूवः we; यथा च सिद्धान्तः, तथा चातुमास्येष चतुगद्ोतम्‌ उषण्डति भवति-डति॥ (४।९।९६अ०)॥ इति ओ्रश्ववरखामिनः छतौ मोमांसाभाण्ये चतुथस्याध्यायस्य अथमः पादः समाप्तः ॥ प्रयोजकपषादोग्यम्‌॥ gtd मोमांसा-दशने ~. . चतुथं अध्याये दितीयः पादः ॥ — pee स्वरोग्ेद ना द्यप्रयोजकताधिकर णम्‌ ॥ ख. स्वरुए्वनेकनिष्यत्तिः खकम्म शब्दत्वात्‌ ॥ १॥ (पू०) | भाः afer ज्योतिष्टोमे षयुः अग्रोषोमोयो-" यो दशितो Aeat- घोमोयं पुमालभते- इति, ay इदमाम्नातम्‌ः-" खादिरे autfa, wera turfs, रोहिते ब्नातिः- डति, तत्सन्निधा- विदमपरमाम्नायते,-“ खडा पसुमनङ्धि युपस्य खरम्‌ करोतिः -डति। अथ इदानीम्‌ इदं सन्दिहते, किं भेदेन यूपात्‌ खडः उत्पादयितब्यः, उत यूपं क्रियमाणमनुनिष्पश्नः कलो गृद्ी- तव्यः डूति। तजर ददं तावन्नः wire, किं देदनाद्ुल्पकतेः योजकः खरः, उत प्रयोजकः ?। प्रयोजकः चेत्‌, भेदेन यूपात्‌ निष्पाद्येत, न चेत्‌ प्रयोजको, at निष्पद्यमानमनुनिष्पन्नः शकलो यद्दीष्यते-डति। “स कथं प्रयोजकः स्यात्‌? कथं वा न प्रयोजकः -इति। यदि एषा वचनव्यक्किःः--खरशब्द वाचय भाते ai?! जोषणादिना इतिकत्तद्ताविशेषेण- डति, ततः,- ‘eeu पयुमनक्ति- इति, स खररित्यवगतो ग्रद्ो- ध्यते, ततः प्रयोजकः । ad faqraa,— खरणा पणुमनङ्षिः --इति अनवगतः खरः, एतावदस्य विक्ञायतेगञ्ननं तेन कियते ` दति, इदमपि,-- यूपस्य खरम्‌ करोति- इति यूधैकदेशं ¦ खरुकायग््जने विनियुङक्रै-इति ततोभ्भ्रयोजकः। fa तावत्‌ भाप्तम्‌ -* खरः त्वनेकनिष्पत्तिः खकमशग्दत्वात खरन यूपेनेकनिष्पत्ति स्यात्‌, FIA TACHA खरोजा- ४ PITS 2 VTS! Ii ४६-७ भा. षणादिना उत्पत्तिः। कुतः १। ‹ खकर्मञ्ग्दत्वात्‌,- स्वो fe शस्य कमशब्दः Gears विधाः धको भवति, ˆ खकम्‌ करोति- इति, एवं च युपकाष्टावयवस्यः खरत्वं क्रियते-इति, “यूपस्य खसम्‌ करोति--दति लच्षणया qrag:, खदिराद्यवयवस्य- इल्यथेः,। कुतः !। खरत्दभावना fe अत्या गम्यते,-* खरम्‌ करोतिः- इति खरम्‌ उत्पादयति- डति, यु्पावयवोपादानं वाक्येन, वाक्याच अतिगलोयसो-इति। awed सति न नियोगतो वुूषकाष्टादेव खरः उत्पादयित्ः, निरपे्तात्‌ अन्यस्यात्‌ अपि CMa AU भेदरेन-इति॥ ख. जात्यन्तराच्च शङ्कते ॥ २ ॥ (यु०)॥ भा. इतश निरपे्तस्य खरोरत्पस्तिः--इति गम्यते। कुतः ?। जात्यन्तरात्‌ श्रपि श्रद्धा भवति, (ठच्तान्तरात्‌)। कथं १। “न ्रन्यस्य खलम्‌ कुयेत्‌, यदि श्नन्यस्य THAT खरम्‌ कुयात्‌, चन्येगस्य लीकमन्वारोद्धयुः, यूपस्य खरम्‌ करोतिः इति । न fe यूपमनुनिष्पन्नस्य qed जात्यन्तराशक्काग्बकरपते, यूष शकलो दि खरुकाय तदानीं विनियुज्येत । तस्मात्‌ wie भेदेन यूपात्‌, खरः उत्पाद्यितव्यः- इति ॥ | ख. तदेकदेशो वा Stay तन्निमित्तत्वात्‌॥ 3 (सि०)॥ भा. वाञ्रब्दः Te ावत्तेयति। quae wa fe युषमनुनिष्पन्नः अकलो सद्धीत्थः- इति wer?! waarearad,— “यदि श्रन्यस्य ह सस्य खरम्‌ कुयात्‌, Were लोकमन्बा रोदेयुः, युषस्य खरम्‌ करोतिः- इति, न च, चच चरयमथा विधीयते,- खरम्‌ उत्पाटयति- दति किं तदि !। खर्काथं कलम्‌ यम्‌ sured, तं यूषात्‌-दइति । कुतः ?। ‹ खर्त्वस्य तन्निमित्त त्वात्‌” AUTH अरर श्रुयते खरोः, “यूपस्य खरम्‌ करोति- | ger मीमांसा-दभ्ने भा. इति । करय श्रात्मीयं ?--युपस्य इति, wana” समुायस्य ख. एकरेशो भवति, तद्यत्‌ इदम्‌ उचपते,-अभ्राणिनः षष्टी पश्चम्यथं भवति, यथा, शाकस्य देद्धि, आाकात्‌ रेदि- डति, तथा कचित्‌ तृतीयाथ, घतस्य यजति, घृतेन यजति । पञ्चम्यै, तात्‌ यजति, घतस्य यजति-इति। दितीयाथे वा, सोमस्व पिबति, tit पिबति, सोमात्‌ पिबति-डति। ° ननु उक्घं,--युपावयवोगच वाक्येन विधीवते, अत्या खरोः उत्पत्तिः, खतिश्च वाक्चात्‌ बलीयसोः- इ ति। उचपते,-- सत्यम्‌; एवं, “यूपस्य - इति तु अब्दोःमिवक्िताथा भवति, तच शतिः श्रपि बाते, areata; न तु श्रस्मत्पच्चे किंचित्‌ श्चविवच्ि- ताथ, ‘een करोति- इति ere एवानुवादो भविष्यति- दति, युपञ्जकलो विधायिष्यते, खदश्रम्दञ्ाक्ञनाथन अकले उपचरितः- दूति गम्यते, अवयवप्रसिद्धिदधैतमथें गमयिष्यति, भवति fe ब्राह्मणं,“ श्रथ HET Bearer? एतस्मात्‌ वेषो प्बच्छिद्यते, तदस्थेतत्‌ . खमिवारुमवति, तश्मात्‌ खर्नाम-- afar i | शकलश्ुतेश्च ॥ ४॥ (Foe) ॥ भा. CAH यूषमनुनिष्पन्नस्य Tey) कुतः ?। “कलशे; शकलश्तिभवति खरोः,--“ यः प्रथमः शकलः परापतेत्‌, स खलः कायः- दूति, LHI एकर अः, एकरटेजख अप्रयोजकः, सम्ब- न्धिञ्ब्दत्वात्‌, तावता च VARIA समुदायापेखिः, तज प्रकरणात्‌ श्रन्या्न खदिरादिना जोषणादिक्र्मवििशेन यागाथेन WHAT अस्य एकवाक्वता,--युषाय खदिरादि जोष. ` यते, किनि, तस्ति च, ay यः sae: प्रथमः परापतितस्तं च खर्मन्ननाथं करोति- इति, खरुअम्डं च तथ अनुवदन्निव उपचरति। तस्पात्‌ नेतदस्ति,--पथूनिस्पत्निः खरूः--इति, ४ अध्याये २ पाटः॥ ४६९ भा. येन अन्यस्मात्‌ अपि दसात्‌-इति अद्यते | AWA जात्व- a भा. a. नराअङ्कावचनं नित्यान॒वादो यु षञ्जकलस्तुत्यथः ॥ e ¢ प्रति-युपं च दशनात्‌ ॥ ५ ॥ (ae र) I cag न पृथङ्निष्पर्निः qe) कुतः ?। warefaeai, “भति-युपं च दभेनात्‌, यथा, “WATT eel: पश्रून्‌ समज्य मध्यमे CATT स्वे स्वे स्वं स्वं Graney उपगूहति इति खरत्वं दशयति, यदि च खरः पथङ्निष्यत्तिः स्यात्‌, एक एवेकादञिन्यां ततरेख कायै साधयेत्‌ । यूपमनुनिष्पन्नस्य तु मणे प्रतौ खयुूपञ्जकलेन THA शतम्‌- इति एकादशिन्या- मपि चोदकः खयुपञ्जकलमेव भापयति- ति बङत्वम्‌ उपपन्नं भवति, खयूपञ्जकलग्रहणं च प्रास्य यद्णात्‌ अभ्यवसीयते, यादृजोग्सौ प्रातः, तादृशोग्सौ Tetra न विञ्जिष्टः-दति | AST खरशङ्त्पनेने प्रयोजकः- इति ॥ आदाने करोतिशब्दः ॥ ६ ॥ (आ० fate) ॥ भा. श्रथ यदुक्तम्‌,-उत्प्तिरस्य अब्देन उ्वाते,--' खसम्‌ करोति इति, एवं च करोतिशब्दोग्बवकरिपष्यते-- इति! उचयते,- Meta करोतिशब्दो भविष्यति, ˆ खरम्‌ करोति",--खर्मादक्ते --इति, यथा काष्टानि करोति, गोमयानि करोति-इति श्रादाने करोतिश्गम्ो भवति, एवमिहापि इद्म्‌ ॥ 7 ४७० मीमांसा-दञैने पूवाधिकरणस्य CRIT: I ख. स्वरुख्वनेकनिष्यत्तिः खकम्पशब्दत्वात्‌+॥ १ ॥ (To) ॥ भा. fea ज्धोतिष्टोमे wy: ग्नीषोमोयः, तच शरूयते, खरा पञ्पुमनङक्धि-इति। अथ एष सन्देःः-- किं खसः उत्पत्तिं भयोजयति, उत यूषमनुनिष्पन्नस्य यणम्‌ ८ इति। किं भाप्तम्‌ ?--“ खशस्त्वनेकनिष्पत्निः' स्यात्‌, . मयोजयत्युत्प्निम्‌- aft कुतः १। Me arg भवति, खरम्‌ करोति-- इति खरमुत्पादयतीत्यथेः। एवं चेत्‌, उत्पत्तिरस्य अब्दवती | तस्मात्‌ न एकया निष्पक्या gry wey निष्पाद्यते- दति ॥ ख. जात्यन्तराच्च शङ्कते ॥ २॥ (यु) ॥ भा. यदि यूपमनुनिष्पन्नस्य wed भवेत्‌, {ware एव खकः स्यात्‌, श्रन्यटस्षाअ्ङ्ा ATI, भवति च, “यदि अन्यस्य ड षस्य स्वरम्‌ कुयात्‌, अन्येःस्य लोकमग्बा रोद्ेयुये पस्य स्वम्‌ करोति- डति, तस्मादपि पश्यामः,-प्रयोजकः`सवसः- इति ॥ ड. तदेकदेशे वा Aqaa तन्निमित्तत्वात्‌ i ३ ॥ | (fae) i भा. युपमनुनिष्यन्नो वा TWA स्वरः, तरेकदेओ हि एषः, षष्टो निदंशात्‌,-यूपस्य स्वरम्‌ करोति- इति, यदि डि शेदनम्‌ उभयाथं स्यात्‌, न स्वश्युषयोः Kya सम्बन्धो भवेत्‌, तच षष्टो नोपपद्येत, श्रस्ति तु षष्टो । तस्मात्‌ युपरैकदेअः स्वरः, * qrerarnt तु विस्तरोक्षस्य सङ्खेपमाजाध्यं छतं भाष्य- कारेणेति न TATA” इति ATCA AT TTA AA ॥ ४ DANS २ पादः॥ ४७९ भा. अवयवो यूपस्य, स्वश्नामेकदेअः HUT, यथा पुरोखा अकरम्‌ -डइति॥ | ख. WHEAT ॥ ४ ॥ (यु° १) ॥ भा. waaay भवति, (यः प्रथमः कलः परापतेत्‌, स स्वकः कायेः- इति, एकटे शाख अभ्रयोजका भवन्ति, न एकदे शे सूय- माणे ्रवयवी कत्तेयः- इति. अब्दो मवति, विद्यमानस्य अव- यविन एकदे ओ Pua, तस्मात्‌ ्रपि प्रयोजकः ॥ ख. प्रति-युपं च दशेनात्‌॥५॥ (Jo RI भा. भरति-यूपं च ag अपि स्वरवो टृश्यन्ते, एकाद ञजन्या, वथा, --* नुपू स्वरुभिः पश्चन्‌ समज्य मध्यमे रञ्जनागुणे स्वे स्वे w सवं यूपञ्जकलम्‌ उपगूहति--दरति, स यदि, स्वश्मान्‌ युषः कायेः- इत्यधेः ‹ स्वरम्‌ करोति- डति, ततो TAT स्वस्णां दशनम्‌ उपपद्यते | प्रयोजकत्वे स्वरोः,--णक एव Weary स्वरः उत्पाद्यते । तस्मात्‌ श्र्रयोजकः-- डति ॥ ख आदाने करोतिशब्दः ॥ इ ॥ (रा fae) | भा. अथ यदुक्घम्‌,- उत्पत्तिः अस्य अब्दे नाभिधीयते ~ ‘wae करोति-डूति, करोतिश्ब्टखावकरिपष्यते- इति। उचते, आदाने करोतिशब्दः भविष्यति,- "स्वरं करोतिः- दूति स्वसमादत्ते- इति, यथा काष्टानि करोति, गोमयानि करोति —tfa श्रादाने करोतिशब्दः भवत्‌, एवम्‌ Curls दूषट्यम्‌ ॥ (७।२।२९ Moe) ii | Bor मीमांसा-दश्चने खाया श्राष्ायेताधिकरणशम्‌ ॥ ख. शाखायां तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ ७ ४ भा. दशपूणएमासयोः शयते, आखामधिहटत्व,--^प्राचीमाइरत्यु- दौचोमाषहरति मागुदौीचोमादरति-दति। त्र सन्देहः, किमयं दिग्वादः, उत ाखावादः?-डति। दिग्वादः-दति प्रापम्‌, तथा अतिशब्दः, Wares ल्शा- elt! तस्मात्‌ दिग्बादः-डइति। एवं भाप ब्रूमःः- अाखावादः-इति। कुतः ?। यदि ताषत्‌ श्रयमथः,-- माची दिगाषत्तदा- इति, ततः, HUA, अथ प्राचोम्दिं प्रत्याषरणीयेति, ततः का ATE- सेव्या - डति, वाक्ये भाखाञ्रग्दस्व रभावात्‌ TTT APA सम्बन्धः। अथ AAT शाखा-इति, ततः प्राचीशब्देन तस्या एवामिसम्बन्धो न्यार्यः। कुतः ?। were fe प्राचोश्ब्देन रतेः एकवाक्छता, प्रकरणात्‌ अखाभ्ब्दे न भवेत्‌, उभयधा अच ATCT TWAT प्रहतां वा Ural रचयेत्‌, दिशो वा च्रनीण्सितत्वात्‌, frerce अरमोप्सिततमयुक्घम्‌* । रपि च, प्राची-इति सम्बन्धिज्जब्टोभ्यं, सम्बन्धिश्रष्टाख्च सव aren, विना पदाग्रेण, न परिपूरम्‌ अरथेममिवदन्ति, सा- मान्यपदाथेसम्बन्धे च स॑ंचथवद्ारानुपप्तिः, सवस्य एव रे शस्य कुतखित्‌ प्राग्भावात्‌। तथा Warmers सम्बन्धिश्नब्दः ‘THN — LAA GTA, यदा ट शस्य- इत्येतत्‌ FIA, तदा SMS AAT प्राची उदीचो MATT वा-इति भवति सम्बन्धः, तथा च सं्यवहारोग्वकरपते। यन्तु शाखावादे * “दश्चो वाम्नौप्सितत्वादित्ययं va, यस्माहिगनोष्सिता meg निष्टारदेशं बा ल शयेत्‌ शाखां वा” इति वातिकम्‌ ॥ ४ Wars २ VS I BOR भा. लचणा--हति, उचयत,-भवति STATS अब्टाथेः। TAT आाखावाद्‌ः--इति॥ (४।२।२शअ०)॥ SAT ्राखाप्रयुक्कताधिकरणम्‌ ॥ शाखायां तत्प्रपानत्वादुपवेषेख विभागः स्यादेषम्य तत्‌*॥ cn (fae) ॥ भा. दपुणेमासयोः समाम्नायते,-"मृखलतः आखा परिवास्योष- वेषं करोतिः- इति, ay अयमथः सां्जयिकः, किं भाखा- Sra उभयं प्रयोजकं, खा उपवेष उत AIG मयो जिका पषेषोग्नुनिष्पादी?-दति। किं. प्रापम्‌ {उभयं छेदनात्‌ निष्पद्यते, शाखा Wrage च, sad च प्रयोजनवत्‌, रयेण बत्सापाकरणादि करिष्यते, मुखत उपवेषः, तेन विशेषा- भावात्‌ उभयं ATTA | दति प्रापि उच्तेः-*आखायां' जरूमः, (तत्मधानत्वात्‌' (शाखाम्रधानत्वात्‌) “डपवेषेणं विभागो भवेत्‌, शाखामन्‌- निष्पन्नः Tea! कथं तत्माधान्यं ?। ‘Sarat परिषास्य- um दितीयानिदश्चात्‌। ‘aq (डपवेषं करोति-डइृत्यपि दितीया'। उचयते,-न असी परिवासयतः कम। कस्य तदि ?। करोतेः । ‘SY, कस्मात्‌ एवम अभिसम्बन्धो न भवति,- शाखां परि वास्य मुखत उपवेषं करोति- इति, ाखा्म्दञ्च यथेव श्रये तथा Aes, त्र अयमथः,-षेदनेन wae विभखेत्‌। भन + ne eee न * 'जेषम्यं तत्‌ दूति का do प° नास्ति) “ येयं पलाशशाखां रित्वा खच्ाटाशता, तां पनःहित्वा मख- भागः are परिमितः उपवेषः काय्य" इति माचवः.॥ ५ ४.७४ मोमांसा-द्ेने भा. fa Tapert?) विभज्य मुखम, उपवेषं करिष्यामि- इति उचयते, नेवं, wafensevar fe एवं भवेत्‌, अब्यवधानेन आखा परिवासनं, TA afer उपवेषकरणम्‌। ‘AT प्रह्ठतत्वात्‌ मुखम्‌ SWAIN Tega’ | उचते, उभयसम्बन्धे विरोधः, विरोधे च प्रकरणात्‌ वाक्यं बलीोयः। श्रथ सन्निहितेन सम्बध्यते, तथापि ज्राखाप्रयुक्ेन- इत्यापतति, सिद्धमेव,--उवबेषो न प्रयोजयति केदनम्‌-डइति, एतत्‌ रज वैषम्यम्‌ ॥ खः श्ुत्यपायाच्च ५ € ॥ (यु०)॥ भा. ‘MIST वत्सानपाकरोति, आखया गाः भाषयति, जाखयां Taal इत्येवमादिषु शखाय्रदणेषु न STAT ET BTA: ततः जाखाञ्नग्दोःपेति, न fe तत्मुखं आ खेत्याचशते। किमतः 2 aad यज जाखाअग्दः, तदथं छेदनं, दितीयानिर्दथात्‌। अथापि मूले आखाअग्दो भवेत्‌, एवमपि शाखाअजब्दोपदिष्टेषु न मूलम्‌, श्रमूलपरिवासितत्वात्‌, यचेवं संख्छतया खया क्रियते, तदधे aed, न च उपधानं मुखलपरिषाशितया क्रियते। weg न तदथ eed किंभवति भयोजनं १ पौणेमास्यामपि war उत्पाद्या, यथा पूवः Ta; यथा सिद्धान्तः, तथा न उत्पादयि- तव्या-इति।॥ (BL RIB Wo) ii आखाप्रदरणस्य प्रतिप्तिकमेताधिकरणम्‌॥ ख. हरणे तु ज होति्योगसामान्यात्‌ द्रश्याणां चाथेशेष- त्वात्‌ ॥ १०॥ (पर) | भा. दशषुणंमासयोः श्रामनन्ि,-“ स आखया प्रस्तर प्रहरति" --इति। तच सन्देहः, किं शाखाप्रहरणं प्रतिपत्तिकम, खत ४ अभ्यायेरे षादः॥ ४७१ भा. waa ?-इति। किं प्रप्त --'इरणे तु जुद्ोतिः' स्यात्‌, अर्धकमे-शृत्यथेः। कृतः ?। “योगसामान्यात्‌ Whips: समानः प्रस्तरेण, ‘qe आखया प्रस्तरं प्ररति- इति, qed यत्र तृतीया, तस्य गुणभावो, ay दितीया तस्य प्राधान्यं । wert च विस्पष्टो यजिः, ्राखापि तस्मिन्‌ एव यजौ प्रस्तरस्य fated, समानयोगित्वात्‌ | श्रा, (ननु तच तच गुणभूता wre, तस्याः प्रतिपत्ति न्याय्याः, TACT AMT: प्रसन्येत--इति। उचयते,-- ‘gaat च श्रथशेषत्वात्‌' उत्पस्या चिकीषिंतस्य ेषभूतान्येव zara उपदिश्यन्ते, “भूतं नव्यायोपदिश्यते' (२।९।४ ख भा०)- डति | तस्मात्‌ खनेकगुणतेव TETat न्यादया- दति ॥ ख- प्रतिपत्तिं शब्दस्य तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ ११॥ (fae) ॥ भा. `प्रतिपत्तिवा' शाखाप्रहरणं, ˆ अब्दस्य तत्प्रधानत्वात्‌, अर्दः अच ्राखाप्रधानः। कथं १। दितोया्चवणात्‌। “ननु अन्यत्र एव सा इदितीयाः- प्रस्तरे, न जाखायाम्‌। उचयते, प्रस्तरे दितीयाथेः ्राखायामपि। कथं १। तुल्ययोगात्‌ सड भ्राखया, णवं meat: weal भवति, यदि अरखापि अद्ियते; तेन तुल्ययोगे gener, यदि प्रस्तरः प्रहरणे भधानं, भआाखापि स्तर वि्नेषणं, तदं तुर्ययोगः, तद्ात्‌ यः परस्तरे दितोया्ः, q भ्ाखायाम्‌ अपि, wa: भ्ाखा मधानम्‌। रपि च+ तज तच आखा गुणभूता, तस्यामन्यच उपदिश्यमानायाम्‌ श्रनेक- गृणभावः। aT को दोषः?) ge काये हित्वा aged HCA | शछंतप्रयोजनायाः शाखाया श्रपनयनेन बेदिविदेच- नात्‌+ सुखप्रचरे FE काथ, न तु प्रहरणे किञ्चित्‌ ख दममपि दृष्टमस्ति, wang भरतिपत्निन्याय्या | * विरेचनादिति ae do र Yo WTS Ii ४.०६ मोमांसा-र्ने मा. श्रा.“ ननु AAT TOT परायन आखोषारशेन भवितुं qa. भा. न्याय्यम्‌"। Sw, भवेत्‌ एतत्‌ न्वाय्यं, यदि निद्धातकाला शाखा स्यात्‌, ततः भस्तरस्य कालपरिच्छेदाय कीश्यमाना पराया उच्येत, इ पनः एतदिपरोतम्‌,-निश्चातकालः भस्तरोगनिन्नातकाला शाखा । तद्यत्‌ सत्यपि तुतीयाञव्शे प्रस्तर णव शाखायाः ` कालं अरिष्छेत्स्यति, यथा द्ितीया- fafee:, तथा शाखा इष्वा, यथा तृतोयानिरिं्ा, तथा भस्तरः ; सामथ्यं fe बणवत्तरम्‌- इति ॥ अर्थऽपीति चेत्‌ ॥ १२॥ (आ०) ॥ श्राह, ननु गुणभावेम्पि हितीया भवति, यथा CH माङ तेककपालेषु ॥ ख. न, तस्यानधिकारादर्थस्य च कृतत्वात्‌ ॥ १३॥ भा. (आ० fate) ॥ नेतत्‌ सक्कादिभिः aed, “ तस्य' wae: अन्यच “wate: कारात्‌", इह च ज्ञाखया अन्यस्य “अथस्य छतत्वात्‌' वत्सापा- करणादेः! शाद," ननु पुनरक्षमेतत्‌ सक्कादौनां weal समाधिश्चः-इति। उचयते,-न पुनशक्तता महान्‌ दोषः, बह्गलत्वोःपि पथ्यं वेदितच्धं भवति, यन्धभयेन पुनरक्ं नेच्छन्ति, चर्धायदणात्तु fea: पुनःपुनः अभिधोयमानं as मन्यन्ते ` एव । fe चिन्तायाः water ?। यरि Gena, पौणमास्यामपि आाखोत्पाद्या, अय मतिपत्तिनात्पायितथया- दति ॥ (४।२। 8 We) I ४ अथ्धाये २ VTE: I! Bos निनयनस्य प्रतिषक्तिकमेताधिकरणम्‌ ॥ ख. उत्परत्यसंयोगात्मणीतानामाञ्यवदिभागः ध्यात्‌ ॥ १४ ॥ (पूर) । भा. दञजपशेमासयोराम्नायते,-“अपः प्रशयल्यापो वे द्वा अद्धा मेवालभ्य यजतेः-इति, उभयश च प्रणीतानां याषारः+- “प्रलोतामिेवोंवि संयौति- इति, तथा, ‘wera प्रणीताः निनयति- इति । wa सन्दे इः, किम्‌ उभयम्‌ श्रासां भरयो- जक संयवनं निनयन च, उत संयवनाधानां निनयनं प्रति- पत्तिः?-डइति। fa माप्तम्‌ ?{-उत्पत्तिसंयोगो नासां केनचित्‌ प्रयोजनेन, उभाभ्याम्‌ STATA संयोगः, ASA न गम्यते विदधेषः, अगम्यमाने विदेषे उभमयाथेानां विभागोग्यं, कित्‌ यागः संयवने कचित्‌ निनयने- डति, “चाज्धवत्‌,. यथा “ स्वस्मै वा एतत्‌ यज्चाय TWA यत्‌ WTA Weary — afer ख. संयवनार्थीनां वा प्रतिपत्तिरितरासां तत्मधान- त्वात्‌ ॥ १५ ॥ (Tae) ॥ भा. aware: भणोताः। कुतः ?। तृतीयानिदेजात्‌, संयवनेग्पां गुणभावो, दितीयानिदेजा्च निनयने माधान्यं। चिन्तायाः भरयोजनं,--प्रोदाञ्चामावे मणोतानामभावो यथा पयस्या- याम्‌॥ (४।२।५ Te) ॥ gor मीनांसा-टश्ने ख. भा ख. aT. दण्डदानस्याथंकमेताधिकरणम्‌ ॥ प्रासनवन्मेबावर्णाय दण्डप्रदानं कृतार्थ त्वात्‌ ॥ RE WT) ॥ ज्योतिष्टोमे अबते,--“ वाग्बे देवेभ्योग्पाक्रामत्‌ यज्ञायातिष्ठ- माना सा बनस्पतीन्‌ भ्राविद्चत्सषा बाक्‌ वनस्पतिषु वदति या दुन्दुभौ या च तुणवे याच वीणार्या, यत्‌ Afsana दण्डं प्रयच्छति ` वाचमेवावशन्धे, क्रीते सोमे मंचावश्षणाय दण्डं प्रयच्छति, “ मेच्ा वश्णाय दण्डं परयच्छति डत्येतत्‌ खद्‌ाइरणं। तच संजयः, किं दीक्षितधारणे Taya दण्डस्य मेचावश्ण- धारणं प्रतिपत्तिः, अथवा wee ?—cfa किं भाप्रम्‌?- ‘Heraeus दण्डदानं अरतिषन्निः। कुतः ?। दीक्षितधारणे “तार्थत्वात्‌, "दण्डेन दीयन्ति इति ओषभूतस्य अन्य खापारः प्रतिपत्तिन्याय्या, यथा, ' चात्वाले छष्णविघाणां प्रा- स्यतिः- इति कल्डूयने ओषभूतायाः मासनं अतिपत्तिः, ण्वम्‌ कापि geez! दितीया च दण्डे विभक्तिः तस्मात्‌ प्राधान्यम्‌ —rfa i WARY वा RIAA खग्बत्‌ ॥ xo u (fae) Cornet बाः स्यात । कतः ?। ˆ कतसंयोगात्‌, कतसंयोगो भवति, मेजावरुणाय दण्डम्‌ः- इति कतदण्डसंयोगो भवति, तसिं ख दण्डो गुणनूतः, पुरुषः प्रधानभूतः, पुरषं हि स प्रचरित समथ करोति। कथं !। यथा पूवं तमोम्बगाशतेप्पः* सपति गां waa y वारयति Basen च भवति, रतः परुषप्राधान्यात्‌ न प्रतिपत्तिः; ‘qvay इष्टं, यथा ` खजमुद्धाे ददाति- ~~ ~~ ~~~ * तमो विगाशतेमपः Re Wo Fo UTS I ४ ध्याये २ AW! Il ४७€ भा. इति अ्रसत्यप्युपकारे पुरुषस्य प्रयोजनवरवात्‌, निष््रयोजन- त्वाञ्च खजः, भवति पुषपाधान्यम्‌, एवम्‌ इहापि Fee! wen न मरतिपर्तिः-इति। अथ यदुक्तं, -दितीयाश्चवणात्‌ दण्डप्राधान्यम्‌--डइति। उच्यते,“ तथा युक्तं चानीभ्षितम्‌” (९.।४।५ षा० Eo) दति दितोया gee) aa?) Reread चतुर्थो निदे शात्‌, सस्मदाने fe चतुर्थो भवति, caer च कमणा free, तत्र दण्डाद्मिमेततरो मेजावरुणः-- दति गम्यते ॥ ख. RETR च द्शेनात्‌ ॥ १८ ॥ (qo) ॥ भा. “दण्डो भरषानन्वाड्' इृत्यनूद्यते, तेन भचरतो दण्डं भदभ- यति। तत्‌ ्रथेकमणि सति उपपद्यते, प्रतिपत्तौ तु दण्डो AMAT THMAL ITS, छतं च कत्तव्यम्‌- इति न तेन भयोजनम्‌- दति न waa, त्र एतहञ्नं नोपपद्यते, तथा “अद्िर्ूत्वां दअति- इति मेज्ावरुणं ब्रूयात्‌ श्रद्धिरिव Ge — इति, तथा, “मु्ल्यन्वाद- दति, मुशलज््दख्च दण्डे भरसिद्धः, यथा, क नु we मुशलिनो माणवका गङ्गामवतरोयुः- इति, तद्त्‌ अपि श्रथकमं ॥ (४।२। ९ अर) ॥ पुवाधिकरणे श्राशद्धानिरासः॥ तथा प्रासनस्य प्रतिपक्निकमेताधिकरणम्‌ ॥ ख. उत्यत्त। येन संयुक्तं तदथं तत्‌. ख्ुतिहेतुत्वात्तस्या- थौन्तरगमन शेषत्वात्‌ प्रतिषत्तिः स्यात्‌ ॥ १८ ॥ भा. यद्क्गः--यथा छष्णविषाणाप्रासनम्‌-डइति। त्र उच्यत, --युक्तं त्र उत्पद्यमानं यत्‌, येन प्रयोजने न सम्बद्धम्‌ उत्पद्यते, ४८० . aratar-eaa भा. तत्‌, तदथेमेव FATE, तस्य ery गमने प्रतिपलिः- त्वेतत्‌ उपपद्यते, यङि न ee पयोजनं भवति ; इहतु FE योजनं मेषावश्णस्य धारणे, त्यात्‌ बिषमभेतत्‌ | अथ वा ्रधिकरणान्तर, विषाद्ायाः कण्डूयनं भासनं च उभयमपि प्रयोजकम्‌-इति पुवः पलः, “एकनिष्पत्तेः सै Wat स्यात्‌" (४।९.।२२ ख०)- इ ति। SHG: पशःः- कण्डूयने सृतीयानिदेशात्‌ विषाणाया गुणभावः, मासने च दितीया- निदेशात्‌, अन्य च शतायेत्वात्‌ परधान्यम्‌- इति ॥ (४।२। © Jo) ॥ अवग्डथगमनस्य प्रतिपत्तिकमेषाधिकरणम्‌ ॥ ख. सोमिके च areata ॥ २०॥ (fare) ॥ भा. रस्ति ज्योतिष्टोमेग्ब्डथो,- वाश्णेनेककपाशेन yay मभ्यवपन्ति-दूति। तच श्रम्नायते,--“ बरुणगृद्धीतं वा एतत्‌ amen यट्जीषं* यदग्रावाणः यदौन्दुवरी यदमिषवणफलक्षे, तस्मात्‌ यत्किञ्चित्‌ सोमलिप्तं द्धं तेन wad यनि दति। तज संञ्यः,- किं सोमलिप्तानीं Fares श्रवग्डथगमनं भतिपत्तिः, अथ वा wena ?-दूति। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ 1— अतिपत्तिः इति । कुतः !। ` छतार्थत्वात्‌, शताथान्येतानि द्रव्याणि तव तत्र, तेषाम्‌ qaqa प्रतिपत्निन्यास्या ॥ सः wea वाभिधानसंयोगात्‌ 1 २१॥ (Te) I भा. अथंकम वा, अभिधानेन संयोगात्‌, “तेन rz यन्ि-- दूति, तेन श्रवन्टथसंश्चकं निष्पादयन्ति- इति, ततीया °तेन- re > मा = 9 , 99 [रि * निष्पोडतस्य सोमस्य ACS भाग ऋजीषम्‌ इति माधवः॥ ४ TATA २ UTS I Bar भा. इति, दितीया ‹अरवन्डयम्‌-इति। wer सोमलिप्तं गृण- ख. भना. aT. भूतम्‌, अवग्डथः ्रधानभूतः- इति ॥ प्रतिपत्ति तच्यायत्वाह्‌श्थावग्डथश्रुतिः ॥ २२ ॥ (Be) ॥ ° अ्रतिपत्तिवा'। कुतः ?। ˆ तन्नपायत्वात्‌' एव, एष हि न्यायः यत्‌ WAI छताथेमन्यज प्रतिपाद्यते, तत्‌ ce यदि सोमलिपं aH Way करणं विधोयते, ततोग्थेकमे, अथ defers यानं विधोयते, ततः प्रतिपत्तिः, न डि रर सोमलिप्ं विधोयते श्रवग्टथे, तथा सति अवग्टथसोमलिप्तसम्बन्धः ‘ चभ्यवयन्ति- इत्यनेन श्राख््तेन विधोयेत, तच वाक्येन विधानं स्यात्‌, नतु सत्या, यानेम्मुना विधीयमाने अत्या विधान, तत्परिगृहीतं भवति, श्रुतिञ्च वाक्याद्भलोयसो, तस्मात्‌ प्रतिपत्तिः श्रथ यत्‌ Sa. wae श्रमिधानेन संयोगात्‌- डति। तज ब्रूमः, --णवं सति tara श्रवग्थथुतिः,-“अषब्डधं यन्ि-दति, अवग्थेन eu लयति, afar देशेप्वग्डथः, तं देशं यन्ति- इति। तस्मात्‌ प्रतिपत्तिः-डति॥ (४।२।८अ०)॥ कतंदे शकालबिधीनां नियमाथताधिकरणम्‌ ॥ ककठेटेशकालानामचोदनं प्रयोगे नित्यसमवायात्‌ ॥ २२ ॥ (प°) i दरदं शूयते," पसुबन्धस्य awe wefan, दशेपुण- e मासयोर्यन्नक्रतो ख॒त्वार ऋत्विजः, चातुमास्यानां क्रतूनां पञ्च ऋत्विजः, Sires aaa: एक ऋत्विक्‌, सौम्यस्याध्वरस्य यन्नक्रतोः सप्तदञ्र ऋत्विजः, तथा, “समे दशपुणेमासाभ्यां ~ पौणमा यजेत, भ्राचोनपरवणे बेश्वदेवेन यजेत ; पौणमास्यां स्या 2 J BGR मीमांसा-दशने aT. भा. ख. aT. यजेत, अमावास्यायाममावास्यया-दति। AW TE: — किं कतेदे काला विधीयन्ते, उत अरनृदन्ते ?- दति । किं तावत्‌ म्राप्षम्‌ ?-"कतदे शकालानाम्‌ श्रचोदनम्‌' (अनुवादः) | कुतः ?। “प्रयोगे नित्यसमवायात्‌" प्रयोगे नित्यसमवेता एते- दूति, न, ऋते कटे शकालेभ्यः, प्रयोगः सिथ्यति, तेन भयोगचोद नायेव प्राप्तानामनुवादः। (ननु विषमादिप्रतिषेधाथमेतदचनं भवि- ष्यतिः। नेति ब्रूमः, उपदे शकमे वन्ञातीयकं वचनम्‌, न Ufa पधकं, तस्मात्‌ ्ननुवादः- इति ॥ नियमार्था वा खुतिः॥ २४ ॥ (fae) a उचाते,--न चेतदस्त्यनुवादः- दति, अ्नुवादमाचम्‌ WA- ua, यदि विधिः, एवम्‌ श्रपूवम्‌ श्रथ प्रकरिष्यति, तस्मात्‌ विधिः --इति। “ननु मयोगाङ्गत्वात्‌ प्राप्त एव इति । उचयते, ‹नियमाथाः “afar भविष्यति । ape नियमः ?। अनियतस्य नियतता, प्रयोगाङ्गतया सव देशाः प्राप्ुवन्ति, न तु समुच्चयेन, यदा समः, न तदा विषमः, यद्‌ विषमः, न तदा समः, T Wa समः WAY च्रप्राप्तञ्च, यदा न माप्त, स wat विधिं प्रयो- जयति, अतो विषमचिकोषायाम्‌ श्रपि समो विधीयते | तस्मात्‌ विषमस्य sits: विधौ सति भवति- इति समो विधौयते। एवम्‌ इतरेष्वपि, तस्मात्‌ विधिः- डति ॥ (४।२।९ Fe) ॥ दरष्धगृणविधानस्य नियमाथताधिकरणम्‌ ॥ तथा द्रव्येषु गुणश्रुतिरत्यत्तिसंयोगत्‌ ॥ २५ ॥ (अधिकरणप्रे शोग्यम्‌*)। ददमामनगम्नि,- वायव्यं श्वेत * ' पूवाधिकरलोक्षयुहयेवास्य सिद्वैस्तस्येवां शपः इति टीका ॥ ४ MATS २ UTS! Il gue भा. मालभेत भूतिकामः, तथा, "सोमारौद्रं yt we निवपेत्‌ wera ब्रीद TITER, तथा नैतं चरुम्‌ निर्वपेत्‌ कृष्णानां ब्रोद्धोणाम्‌- इति । तत्र सन्देहः, किं भेतादिवर्णा बिधीयते, उत श्रनृद्यते ?-इति। किं भाप्तम्‌ ?-अनृद्यते, द्यश्युतिगृद्दोतत्वात्‌। विधिवा,- पन्ते प्राप्तस्य नियमा्थंः-- इति। walt भरयोजनम्‌ भयोरप्यधिकरणयोः ॥ (४।२। Qo Wo) Il ooo श्रवधातादिसंस्कारविधानस्य नियमाथताधिकरणम्‌॥ ख. संस्कारो च तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ २६ ॥ भा. (अयमप्यधिकरणमदे थः) | दशपुणेमा सयोः भूयते, “ब्रीद्चोन अवदन्ति, तण्डुलान्‌ पिनष्टि दति, तत्‌ किम्‌, इमौ विधी, उत श्रनुवादौ ?--दरति संशयेग्धेमरापतत्वात्‌, श्रन॒वादौ- दति प्राप्ने नियमाथेत्वात्‌ विधो डति ॥ (४।२।९९ We) ॥ यागखर्ूपनिद््पणाधिकरणम्‌ ॥ ख. यजतिचोदना द्रव्यदेवताक्रियं समदाये कृताथ त्वात्‌ ॥ २७ ॥ भा. डेषविनियोगः उक्तः, किं तत्‌ प्रधानं? यस्य एते शओेषाः- tf! उचयते,-यजति ददाति जुद्दोति- त्ये वंल क्षणम्‌ । अथ किंलक्षणको यजतिजुद्ोतिद दातिञ्च ?- इति। “यजति- चोदना, तावत्‌ ‘ Fae वताक्रियं,- Fay देवता च, तस्य ZT क्रिवा, (यया तयोः सम्बन्धो भवति) ; * समुदाये' (समुदितेष्वेष) यजतिशब्दो भवति, लोके इष्टोम्नेन -पणुपतिः- डति, तेन मन्यामद्े,- द्र्-देवता-क्रियस्यार्थंस्य यजतिशब्देन Waa aay WATAT-TAR भा. क्रियते--दरति। ल्षणकमेणि प्रयोजनं म वक्तव्यम्‌, च्चा नभेव अच प्रयोजनम्‌*- इति ॥ (४।२।९२ Fe) I शोमखर्ूपनिरूपणाधिकरणम्‌ ॥ ख. तदुक्ते श्रवणाज्जुहोतिरासचनाधिकंः स्यात्‌ ॥ २८ ॥ भा. श्रथ किंलक्षणको जुष्टोतिः ?- इति ‘aw (यजत्वु्ेभ्े) quite: श्रूयते, श्रासेचनाधिके, ख्यात्‌ यजतिरेव अरसेचना- धिको जुद्ोतिः, ङतमनेन- दति एवज्नातीयके search भवन्ति लोके ; वेदेभ्पि यजतिचोदितं जुष्ोतिना ्नुवदति,- षद्या- भिणं AQUI याजयेत्‌, चतुग दीतमाज्धं हत्वा! चतुद्धातारं व्याचक्षीत, पूवश TRUE जुडयादुत्तरे णाद्धम्‌- इति ॥ अथ ददाति; fearon: ?- दू ति। श्रात्मनः स्वत्वव्याहत्तिः परस्य स्वत्वेन सम्बन्धः। यजति-ददाति-जुद्ोतिषु सवेषु उत्‌- we समानः, तच यजतिदंवताम्‌ उदिश्योत्सगेमाजं, जद्ोतिः श्रासेचनाधिकः, ददाति उत्समपूवकः पर स्वत्वेन सम्बन्धःः-- - दल्येष एषां विशेषः- इति ॥ (२।४।९द अर) Il * ^ समुदाये रताथत्वादित्ययुक्ञोम्यं मन्थः, न हि यागनब्दो दव्धदेबताक्रियं चितयमपि ब्रवीति, किं तहि यजिधातुवाचयम्‌....” इत्यदि ““डचयते,- न पदा्धल्षणमिद, विं तद्धि यजेत खगेकाम इति साधनत्वेन यागस्य चोद्यमानस्य प्रयोगः कथ्यते, यत्‌ टेवतो- waa xy त्यजति तेन यागोग्नुष्ठितो भवति, न त्यागमाजरे यागः ..- छतो भवतोति, AHA प्रयोगकथनभेवेतत्‌ CIRC यजतिचोद- नेत्या, चोदनेति fe वाक्यमुचपते” इत्यन्तम्‌ बात्तिकमनुखन्धेयम्‌ ॥ 1 स्थाचित्वा दति काण site पुर UTS: II BATA WT ४८५ afte: ्रातिथ्यादिसाधारण्याधिकरणम्‌ | ख. विधेः कर्ममापवगित्वादथौन्तरे विधिप्रदे शः स्यात्‌ । RE ॥ (Jo) tt भा. ज्योतिष्टोमे शूयते,“ aq ्रातिष्यायां वद्धिः, तत्‌ उपसद, तत्‌ च्रग्रोषोमीयस्य'*-इति। at सन्देद्ः,-- किं wae उपदे श्रः (९), उत निरिष्टिकस्य (२), wa वा धमविधिम्रदेशः (द), Wa वा दूव्धसाधारण्यम्‌?-इति। fa प्राप्तम्‌ ?- (९) ‘UCM SUSU कुतः ?। WMT उपदेश्सद़शः शब्दः, -- “यत्‌ श्रातिथ्यायां, aq उपसदाम्‌- इति, यथा, यो टेव- दत्तस्य गौः, स विष्णमिज्रस्य कनते्यः-इति दे बदत्तात्‌ श्राच्छद्य विष्शमिच्राय दोयते- डति, अतः पर द्रव्यस्य उपदेशः- इति न च एतदस्ति, तथा सति भ्रातिध्यायां तस्य विधानं यत्‌ YG, तत्‌ अनथकं सयात्‌ | (2) ‘ud तदि निरिष्टिकस्य उपदे शः, तेन श्रातिध्यायां यत्‌ | विदितम्‌, अातिथ्यायां यत्‌ उपात्तम- दति, तथा सत्यथेवत्‌ आतिथ्याया तत्‌ वचनं, निरिष्टिकिन तु उपसदः कत्ता भवन्ति, न च, एष अिष्टानामाचारः, नच, सवं चोदकमात्ता चमी भवेयुः, Wal ब्रूमः,-- (द) ‘faa: कमेपवभगित्वात्‌ wart विधिप्ररे्ः स्यात्‌, तत्‌ वद्धिः परिसमाप्रायाम्‌ श्रातिष्यायाम WISH, पृव तत्‌ श्रातिथ्यायाः, उपसत्काये श्रातिथ्यासम्बन्धेः तस्य नास्ति, भूतपूबख श्रातिश्यया कमणा wea, लस्षणा- * क्रीतं सोमं शक्टेग्वस्थाप्य प्राचीनवंशम्रत्यानयनेप्मिमखो यामि निवपति, सेयम्‌ श्रातिश्या, तत wg बिष दिनेष अनी यमाना उपसदः, श्रौपवसध्ये दिनेम्नुष्टोयमानोम्श्रोषोनीय इति माधवः ॥ ४८६ मीमांसा-दशेने WMATA न न्याय्यः तस्मात्‌ श्रातिथ्यावद्धिष श्राञ्ञस्याभावात्‌ यद्धमेकमातिश्यावदिः, AGAR उपसदाम्‌ श्भ्नीषोमीयस्य च -इति न्यादयम्‌॥ ख. ofa वोत्यत्तिसंयो गादथसम्बन्धोऽविशिष्टानां प्रयो- गेकत्वहेतुः स्यात्‌ ॥ ३० ॥ (fae) a भा. पि वा-इति पक्षो यावन्नते। उत्पत्निसंयोग एव रष श्वस्य वद्दिषः, यदि fe उत्पन्नम्‌ श्रातिश्यायां afe: विशिष्टं स्यात्‌, तस्य धमे श्रौपसदे वद्धिषि अतिदिश्येरन्‌, न तु तदस्ति केनचित्‌ वाक्येन । णवं wera, वद्धिषो विशेषो वध्यते,-- “आश्ववालः मस्तरः, विधती चेक्तव्यौः- इति, तेन, न पर विदितं वद्धिः उचते, न निरिष्टिकं, न कृतश्चिद्धमाः भरति- दिश्यन्ते, fa तद्धि -साधारणममीषां वद्धिः उचयते,- यत्‌ श्रातिश्यायां विधोयते, तत्‌ Calves, श्रभ्रीषोमीयस्य च विधोयते- इति sfafxerat afeor संयोग एकेन सवेषां, यत्‌ आदौ वद्िलूयते, तत्‌ लवनं सवषाम्‌ अथन, साधारणो वद्धिषः प्रयोगः। एवं शतिः शब्दस्य, परिगृद्दीता भविष्यति, इतरथा धमेलश्लणा भवेत्‌, तिल कऋ्षणाविश्ये च गतिन्याय्या ATT! तस्मात्‌ याणां साधारणं वहिः टति, Ta भ्रयोजनम्‌॥ (४।२।९४ Be) ॥ इति ओशवरखामिनः कतौ मीमांसाभाष्ये चतुथस्याध्यायस्य हितीयः पादः ॥ aT. BRO “Cc en चतुथ MITT TATA: ATT I OG PG oe द्यसंस्कार कमेणां क्रत्वथेताधिकरणम्‌ | दरव्यसंस्कारकम्मसु पराथत्वात्फल्तिरथवादः स्यात्‌ ॥ १॥ (Fee) ॥ यस्य खादिरः खुवो भवति, स च्छन्दसामेव रसेनावद्यति, सरसा शरस्य आतयो भवन्ति। यस्य पणमयी जुह्वति, नस पापं लोकं श्टणोतिः- दति; यस्याश्वत्थो उपग्डत्‌ भवति, ब्रह्मणेवास्यान्नमवरन्धे५, यस्य FHA war भवति, प्रत्येवास्य श्राङतयस्तिषठन्ति, अरयो भेव जायते, यस्य णवं्टपाः सुवा भवन्ति, सवेाण्येवेनं रूपाणि पशूनाम्‌ उपतिष्ठन्ते, नास्य अप- रूपम्‌ श्रात्मन्‌ जायते--दइति। तथा ज्योतिष्टोमसंखकारे फल. तिः, “ATER चद्युरेव ATT TER, तथा, " केशञ्मभरू वपते, दतो धावते, नखानि faaenfa खाति, wat ar wat त्वगमेध्यं वारस्येतद्‌ात्मनि शमलं तदे बोपद्ते मेध्य एव मेधम्‌" एवमुपेति। कमेणि फलं Jaa, omy वा रतौ यज्ञस्य यदाधारौ, Wet वा एतौ awe यदाज्यभागौ, यत्‌ भ्रयाजानुयाजा tsa, वमं वा एतत्‌ awe क्रियते, वम यजमानस्य भ्वातृ्यस्य श्रभिभूत्ये- दूति | र्न सन्देहः, किम्‌ इमे फलविधयः, उत शअरथेवादाः ?- tft विं मास्तम्‌ ?--फलविधयः, प्रहत्तिविशेषकरत्वात्‌ फल- * स ब्रद्यणेवान्नमवरुन्ते इति He Bile Yo TT † मेध एव इति Bre Ao Fo Ws Il yuu मोमांसा-दर्जने भा. विधेः, यथा, खादिरं वीयंकामस्य qd कुयात्‌, पालां ब्रह्य a. aT. वश्चसकामस्य, वैरवमन्नाद्यकामस्यः-इति, wat फलविधयः, एवम्‌ Tere दष्ट्यम्‌। णवं परापे ब्रूमःः-फलाथेवादाः- cf) कुतः ?। “पराथस्वात्‌,--करल्वथान्वेतानि, eR: FETA गुणभूता, उपेद्‌ पधारणे, TAT ्राञ्यधारणे, WHAITATS च यजमाने, ्ाधारावाज्यभागौ भयाजानुयाजा.ख राये यादिष्‌। यदि फणेःपि गुणभावः स्यात्‌, अन्यच्ोपदिष्टानाम्‌ as पुन- गेणभाव उपदिष्टः- इति मतिन्चायेत, न चेतत्‌ न्याय्यं, पराथेता डि गुणभावः, RAAT चेषां अब्देन,“ FET Tally’ (THT दोममभिनिवत्तेयति)- इति, एवं wet) तस्मात्‌ न UA प्रुषाथाः It उत्यत्तेश्चा तव्मधानत्वात्‌ ॥ २॥ (Ae) i "चरथ उचेयत,- पुरुषमपि प्रति गुणभाव उपदिष्टः,- "यस्य षणेमयो जु्कभवति न स पापं चोकं श्टणोति- दत्येवमा- दिभिववक्छेः- इति। तच्च न। wang?) “उत्पत्तेरतत्प्रधान- त्वात्‌, तजर, “पालाश्या जका श्र-पापञ्चोकश्रवणं क्रियते इति न कञ्चित्‌ शब्दः श्राद््‌, एतावत्‌ भ्रूयते,--“ यस्य रसौ भवति, न स पापं चोकं शटणोति- इति, एतावत्‌ अचर अब्देन गम्यते," यस्य एवंलल्षणा जुद्कः, तस्य च्र-पापस्ोकश्चवणम्‌ —xfai तच, जुा तत्‌ कियते, yea तदथा ?- दति, नेतत्‌ अब्दः राइ | "ननु अनुमानादेतत्‌ गम्यते भ्रुवं पालाश्या FET तत्‌ क्रियते, यतस्तस्यां सत्यां तत्‌ भवति- इति wa उचयते, —a, एवज्ञातीयकं कायकारणूत्वेगनुमानं भवति, कायकारश- सम्बन्धो नाम स भवति, afaa सति यत्‌ भवति, afery रसति यन्न भवति, त्र एव कायकारणसम्नन्धः, CE तु तद्भावे ४ DATS ९ Vee I ४८९ भा. भावो WAT, न श्भावेप्भावःः- "यस्यं पालाशो न भवति तस्य अ-पापञ्ोकशवणं नास्ति- इति, न, एवञ्नातीय्कः weer fea, तेन न, नियोगतोम्बगम्यते,-तेन इदं कियते- डति, rau- मेतत्‌ परुषस्य गम्यते, तस्मात्‌ न नुमानम्‌ | अपि च, यस्यापि जुः wert भवति, तस्यापि पाप- खछोकश्चवणं भवति। कथम्‌ श्रवगम्यते ?। wera | “ननु ua सति श्रभ्निद्ोेणापि फलं न area न डतमातरेण फलं दश्यते - इति । मेष दोषः, न fe तच उचयते,- तावतैव फलं भवति- इति, इद्ध तु बक्तमानायां जुष्कसत्तायां वसेमानस्य यापञ्चोकश्रवणस्य प्रतिषेधः, AAT न तजर अनुमानम्‌,- इदं कायं, इदं कारणम्‌-इति। अग्रि्ोषारिषु तु शब्देनेव काये- कारणसम्बन्ध उचयते,- तस्मात्‌ तच तत्कालेग्ढृश्यमानेगपि फले, कालान्तरे फलं भविष्यति- दरति गम्यते, न तु णवंज्ञातीयकेषु, तस्यात्‌ न एवभ्नातीयकेभ्यः फलमस्ति- डति | ननु “यस्य पालाञ्ची yaaa, न स पापं स्चोकं श्टणोतिः -दत्येवम्‌ oh तत रव तत्फलं भवति- इति मम्यते, तस्मात्‌ इह शपि arent फलं भविष्यति- इति | उचयते,-- सत्यं गम्यते, ward as किम्‌ ?- डति विचारयामः, न तावत्‌ Were, न श्रनुमानं, न इतरत्‌ दृषटविषयम्‌ उपमानादि, नो खर्वपि अग्दः- दरत्येतत्‌ उक्घम्‌, Taare पदाथा पजनितो भवति, न WAIT, तदुक्त (९1 ९। २५ ख०)-- तद्भूतानां क्रियायन समाम्नायः-डइति। तस्मात्‌ अर-प्रमाणमुलत्वात्‌ भिथ्याविच्ञानभेतत्‌। लौकिकेषु वाक्येषु wed गम्यते, तानि डि विक्ञातेम्य प्रयुज्धमानानि अध्याद्ायेपदानि गौणानि विषरिणत--व्वद्धिताथानि च प्रयुज्यन्ते, तस्मात्‌ तल्सादृश्यात्‌ वचनागम्येषु रपि अयेषु भवति AEN मिथ्याम्रत्ययः, यथा ग्टगत्‌ष्णादिष्‌ | 3K ४९० ` मीर्मांसा-दभ्ने भा. aT. afe च, व्षमानापदे्ोम्यं, न च, अयमा वर्भमानः, तस्मात्‌ न; खारिरखृवादिसद्भाषे तत्‌ फलं भवेत्‌, तदे वमापतति, -खादिरादौ सति भवति तत्‌ फलं भापि मवति, ्रसल्यपि भवति वान वा-इति, नेवं विन्नायत--कुतः तत्‌ फलम- इति। तस्मात्‌ णवञ्जातीयकेषु खथचरिगेषु न कचित्‌ परटत्तिन्न कुतखित्‌ fret: -दइत्यानथेक्धमक्ियाथत्वास्‌। wears तु सति भवति भ्रयोजनं खदिराः, ख्बारिषु aay भयो- ware | यदि एषां क्रतुम्‌ प्रति प्रयोजनवत्ता न स्यात्‌, तत एतदेव फलं कयाचिष्छब्डटत्या, WR वा न वा ?- दति विशाय, सति तु षाराथ्ये नेव काविच्छब्दपरट्तराखयितुम्‌ waa, केमथ्ये fe सा करप्येत। AeA रषञ्ञातीयका श्रथवादाः, THATS च अवत्तमाने TUAW: WITT उपपत्स्यते ॥ HAT तत्मधानायाम्‌ ॥ ३ ॥ (ste fae) रथ यदुक्त यथा, “खादिरं बीयेकामस्य यूपं कुयात्‌, बेरूमन्नाद्यकामस्य पालां ब्रह्मवश्ेसकामस्य'- दूति, aM तेषु, विधिविभक्किः कुयात्‌-दरति बवीयखादिर सम्बन्धस्य विधाची, न च वसमानाप्देञ्िनी। तस्मात्‌ तच श्रविरोधः- इति, एवं fe पदवाक्याथेन्यायविदः कलोकमामनन्ति,- कुयात्‌, क्रियेत, wee, भवेत्‌, स्यात्‌ इति पञ्चमम्‌ | एतत्‌ स्यात्‌ सवेवेरेषु नियतं विधिलक्षणम्‌ ॥ -इति। विधिविभङ्किं fe विधायिकां लिङ्गम्‌ मन्यमानाः Safad समामनन्ति। रस्ति चार विधिविभक्तिः TENG श्रनुपवणेनमेतत्‌- इति ॥ (४।२।९ He) I ४ ध्याये २ पादः। ४९९. नेमित्तिकानां बा द्विरादीनामनित्याथैत्वाधिकरणम्‌ । ख. नेमित्तिकं विकारत्वात्‌ RATATAT स्यात्‌ ॥ ४॥ भा. अस्ति ज्योतिष्टोमे नेमित्तिकं,“ arelst ब्राह्यणस्य ब्रह्म साम कुस्वार्‌ UTC CHa, रायोवाजोयं वेश्यस्य इत्ति, तथा amt नेमित्तिकं, “सादं प्रथमं चिन्वानः चिन्वीत, farce दिलोयं, जिसाडखं त तोयम्‌- दति, तथा दशेपुणमाखयोः WAAR गोदोहनेन TYR प्रणयेत्‌", कांस्येन ब्रह्ावच्चसकामस्य, मात्तिकेन परतिष्ठाकामस्यः-इत्थे- तानि नैमिन्निकानि। तेषु सन्दे ः,--किम्‌ एतान्येव नेमित्ति- करानि. नित्यार्थे, उत अन्यत्‌ तच तज नित्याय ?- डति | fa प्राप्रमेतान्येव ?- इति । कुतः ?। we ब्रह्मसामादिभिर- वश्यं भवितच्यं, चोदितानि fe तानि, सन्निहितानि साधनानि श्राकाङ्गुन्ति, न च, एषां सन्ति विदितानि साधनानि, समोप- तञ्च नैमित्तिकानि उयनिपरतन्ति, तैः wee सन्निद्ितैरेतानि निराकाङ्खोक्रियन्ते- इत्येतत्‌ न्याय्यम्‌। कथम्‌ ?। नेमित्तिकं fe सन्निष्धितं, वाधात्‌ agra, नान्यत्‌ शरूयते,- या वांस शतस्य SAT दोषः, तावानेव ्रख॒तकरुपनायाम्‌। care, ननु निमित्ताथानि तानि sear उचयते,- नेष रोषः,-अन्याथमपि wea Geta सम्बध्यते, यथा, weary कुर्याः प्रणीयन्ते, ताभ्य पानीयं Tad, उपस्प॒ञ्यते च, एवम्‌ इहापि दरषट्यम्‌। रथ वा, TAIT TATA Cae, यथा, ‘Weleda प्रणये त्‌--डति, तत्‌ श्रकामसम्बद्धं गोदो इनेन प्रणयनं प्रापयति न च, अकयं रतमुत्खष्टुम्‌ । योप्प्ययं, ne a -----~ > — ~^ * पाथुरस्यमिति Sto करीर Yo WTS: Il BER मीमांसा-दभेने भा. ˆपमुकामस्यः- इति अब्दः, स पसुकामसम्बन्धं अ्तुयात्‌ कत्तम्‌, ` न अवान्तरवाक्वस्य wy निवारयितुम्‌,. न च, गम्यमानं, बिना कारणेन, अ्रविषकितम्‌--दति wey वदितुम्‌। भवन्ति च दिछानि+ वाक्छानि, यथा खेलो धाबतिःलम्बुसानां वाता —tfa त्यात्‌ नेमित्तिकान्येव नित्यां भवितमदकि- डति एवं मापते बूमः,“ नैमित्तिके BATA कत्वम्‌ “अन्यत्‌ स्यात्‌-इति। कुतः ?। “विकारत्वात्‌ (fate खतत्वात्‌-- - इत्यथः), विशेषे fe तच नेमित्तिषं यते, तत्‌, रसति तसन्‌ विशेषे न भवितुमङेति। यदुक्तम्‌, ` चरवश्यकनेव्यानि- दति, नैष टोषः,-~-श्रवश्यद्धत्तश्यत्वात्‌ करिष्यन्ते । यत्तु, नान्यदेवां विदितं साधनम्‌--दति, सामान्यविदितं भविष्यति- इति न दोषः। किन्त तत्‌ ?। श्रगीवत्ता ब्रह्मसाम, अष्टादश्मदगतोम्भिः, वारणं प्रणयनपाचम्‌। श्रथ यदुक्त सन्नि हितैः प्राते मित्तिकै ब्रद्मसामादीनि सम्भ॑त्स्यन्ते-डूति। a—zfa ब्रूमः नहि वाइद्भिरादीनां रकरणम्‌। श्रथोचेयत,- प्रतेः स्तोचादिभि सम्बध्यन्ते दूति, रतद्पि नोपपद्यते, यद्यपि waarfa fa- त्यानि स्तोज्रादोनि, तथापि श्वाक्येन निमित्तसंयोगे शयन्ते वाहद्गिरादीनि, वाक्यं च प्रकरणाद्भलीयः। यदुक्तं सन्नि- धानादाक्यादवगतोग्यमथंः- शति, न, एवक्ञातीयको वाक्याथः सामान्यं पदां बाधितुमरति ; निमित्तसंयोगे हि वाद्धङ्गिरा- दीनामथवत्ता। तस्मात्‌ तच तचान्यत्‌ नेमित्तिकात्‌- इति | अथ यदुक्गम्‌,-श्रवान्तरवाक्येन गोदोषनमपि प्रापितं न अक्यम्‌ उत्खष्ुम्‌, चते कारणात्‌, (अविवश्छितं करपयितुम्‌।), ee ee * fefaarfa xfa we Glo पुर पाठः॥ † इदश्च ‘sree इत्यस्य विवरणम्‌ ॥ ४ अध्याये इ IW I ४९३ भा. fee fe तत्‌ भवति- दति। उचते, कारणात्‌ ्रविवक्तितम्‌। भा. किं कारर्ं?। न fe, इदं युगपत्‌ भवति,-परिप्णन च अथाभिधानम्‌ अवान्तर वाद्येन च--दूति। कथम्‌ ?। प्रण्यति- दूति प्रपूव मयतौ विधिविभकङ्किः खपदगतमथं अत्या विदधाति, प्रण्यनादिसम्द़द्वमपि गोदोहनादि श्रुत्या, वाक्येन च । यस्त फलस्य MENSA सम्बन्धः, स हित्वा अत्य, केवरेन aaa) “श्रथ, प्रणयनस्य गोदोहनादिसम्बन्धं, गोदोना- देख फलेन सम्बन्धं वदतिः- इति उयते न, इयथाभिधानात्‌ भिद्येत नितरां वाक्यं, न च एतन्नपाय्यम्‌ | यत्तः श्वेतो धावति- इत्येवमादि, भवेत्‌ as विशेषानव- गमात्‌ उभयाथावगतिः। इख तु गम्यते fata: कमिपदो- चारणं, स इह Wary! मन्येत ; यदि were: क्रिया सम्बन्धो बिबश्यते, कमिपदं प्रमादो भवेत्‌, न च श्रयं प्रमादः नेवावान्तरवाक्यार्थं feared कमिप सम्बन्धोप्वकरुपते। तस्मात्‌ न दिष्टं are, गोदोहनादि-कमिसम्बन्धः एव भजर fra, न नित्यकाय भवितुमहेति- डति, एवं wae (४।३। र We) ॥ [णि दभ्यादे नित्यनेमित्तिकोभयाथेताधिकरणम्‌॥ (संयोग-पथक्घन्यायः) ॥ ` रुकस्य तूभयत्वे संयोगण्टयक्तम्‌ ॥ ५ ॥ (सि०) ॥ sfrert yad,—‘ ew जुष्टोति- इति, gry ‘ euteza- कामस्य Fea —cfa, तथा श्रन्रीषोमीये पञ्चावाम्नायते, “खादिरे बक्नातिः- दति, wry खादिरः वोयकामस्य युपं कुयात्‌--दति। तच सन्टे हः किम्‌ अाप्यन्यत्‌ निल्याथेम्‌, ४९४ मीमांसा-दभने भा. उत नेनिन्तिकमेव ?- इति किं प्राप्तम्‌ ?- पूवण. न्यायेनान्यत्‌ -डति। .णवं भराति ब्रूमः,“ एकस्य, उनद्यत्वे-- (नित्यत्वे नैमित्तिकत्वे च) ‹ संयोगपथक्गम्‌' कारणं, तत्‌ ce . संयोग- पथक्चाम्‌ श्रस्ति,- एकः संयोगः- "दघ्ना जुशोति- दनि, शकः, — दन्नेदधियकाभमस्यः- दति, तथा रएकः,--' खादिरे -बघ्नातिः —tf, रपरः, खादिरं वोयकामस्यः-इति। तमात्‌ नित्याय कामाय च दधि-खादिरादि-डति॥ ख. TE: इति चेत्‌ ॥ Fu (आ०)। भा. इतिचेत्‌ पश्यसि, कस्मात्‌ न पूवस्य अयमपि ओेषो भवति ? यदेतदुक्तं, “द्रा जुहोति, ‹खादिरे बभ्नाति- डति, तस्य एव त ew फलम्‌ इद्धियं, तथा खादिरस्य Ha, ae rd च एकं वाक्छम्‌-डइति। ख. नाथ एथक्कात्‌+* ॥ ७॥ (are fate) ॥ भा. नेतरेवं,--पथगेताव्यौ यञ्च दधिद्धोमसंयोगः, यख दधी दियसंयोगः, तथा खादिरस्य बन्नातिना संयोगः बोयश च, दावेताव्थौ, दाव्रपि च विधित्सितौ श्रथक्रत्वाश्वेवं वाक्यं समधि- गतम्‌, इ हाथदयेन भिद्येत वाक्यम्‌। कथं ?। जुष्ोत्तिसमभि- * ^ प्रणयनं fe विधीयमानं पाज्ाकाङ्खमेव विधोयते, तच यत्‌ भणयति, केनापि पारेण, तञ्चमसेनेति तस्याकाद्रा निवन्यति। श्रत प्रणयनस्य युक्तेकवाक्यता मरयोजनेकत्वात्‌, इह तु THT जुो- तीति शोमप्रयोजनेनेव चिराकाद्खत्वात्‌ नान्यत्‌ प्रमोजनमपे चते, इूतरदपि इद्धियेण साध्येन निराका्भीरतम्‌, तस्मात्‌ दयोरपि साभ्ययोः परस्परसम्बन्धो नास्त्यधेभेदातं” इति वास्तिकमजानु- न्धेयम ॥ ४ अध्याये ३ पादः॥ ` ४९५ भा. याहता विधिविभक्केः, werd ओतस्य होमविधानस्य, गुं wafrared बिधातुमद्ति, तद सम्भवे गुणफलसम्बन्धम्‌ । तच ` हिं शत्थन्ताय रतिः उल्टा वाक्यानुरोधेन स्यात्‌, न च, युमप॑त्‌ सम्भवासम्भवौ सम्भवतः तस्मात्‌ यदेव मैमित्तिकं तदेव निस्याथेम्‌--दइति ॥ (B18 18 Wo) I f पयोव्रतादौनां कतुधमेताधिकरणम्‌ ॥ ख gaurd क्रियार्थानां संस्कारः mara: स्यात्‌ ॥ ८ ॥ (Fae) ॥ भा. ज्योतिष्टोमे समामनन्ति,--" पयोव्रतं ब्राह्मणस्य, यवागू राजन्यस्य, श्रामिच्चा वेश्यस्य इति । तथ eRe: — किम्‌ श्रयं प्रुषधमेः, उत क्रतोः ?- इति । मकरणं बाधित्वा वाक्येन विनियुक्तः पुरुषस्य- इति । णवं मापे ब्रूमः,- पुरुषाणां क्रिया- थानां श्रीरधारणाथा बलकरणाथेखायं. VNC ad नान, स क्रतुधमा भवितुमदेति, मरकर णानुरद्धाय। "ननु वाक्यात पुरुषधमः-इति। न- इति ब्रुमः, तथा सति फलं कर्यं wa इतरतर, प्रयोगवचनेनोपसंद्तं fe तत्‌ प्रधानस्य । तमात्‌ ATTA: ॥ ख. ` एथक्ताद्ावतिष्ठेत ॥ < ॥ (य्‌०)॥ भा. “श्रथ पुरुषसंयोगः किमः ?'। खवस्थापनाथेः- इति ब्रुमः, --पयोबतं ज्योतिष्टोमस्य भवति, तत्तु ब्राक्चणकतकस्य एव, न श्रन्यकतेकस्य--इति। एवं ATT (४।३।४ श्र) ॥ [न ४९९ मोमांसा-दशने ख. ना. विश्वजिदादोनां सफलत्वाधिकरणम्‌ ॥ (इतः प्रन्डति श्रधिकरणत्रयम्‌ विश्वजिन्न्यायः) ॥ चोदनायां फलाश्रुतेः Haars विधीयेत नद्य शब्दं प्रतीयते ॥ १० ॥ इदमामनन्ति, -* तस्यात्‌ पितृभ्यः eer: करोति- इति, तथा, सर्वेभ्यो वा एष देवेभ्यः TNA: छन्दोभ्यः सर्वभ्यः WHT: ्रात्मानमागुरते, यः सवायागुरते, स विश्वजिता afew सवपषटेन सवस्तोमेन सवेषेद सद ्षिणेन यजेत - इत्येवंल णके Wa, भवति सन्देहः, किं निष्फलभेतत्‌ कमेमाचम्‌, उत स- फलम्‌ ?-इति। किं प्रापतं ?--निष्फलम्‌-इति। Fai?! "फला श्रतेः, शब्द्प्रमाणके कमणि एवज्ञातीयके, ˆ न हि qa प्रतीयते'। “ननु वेदिकानि कमणि फलवम्ति भवन्ति- इत्येवम्‌ उक्तम्‌ । उचपते,-फणदशनाक्ानि फलवन्ति- दति उक्तं, न वेदिक त्वात्‌। “णवे afe कत्तेदयतावगमात्‌ फलवन्ति- दति श्रध्य- वस्यामः, सुखफलं fe are भवति--इति | उचयते,- प्रत्य त्ञ- विशङ्धम्‌ एवज्जातीयकस्य ane, arene तत दुःखफलमव- गच्छामः, न च श्वज्ञातीयकं प्रत्य त्षविरद्ं वचनं प्रमाणं भवति, यथा श्रम्बूनि मउजन्तपलानूनि, लाः अवन्ते, पावकः श्रीतः-- इति। रपि च च्ननुमानात्‌ TA सुखफलता,- यद्यत्‌ क्त्यम्‌ अतः सुखफलम्‌--द ति, Wray च श्रनमानाद्भलीयः। तस्मात्‌ निःफलम्‌ एवञ्चातीयकम्‌- इति | ° एवं fe अचर फलं Hela, यद्येतत्‌ फलवत्‌, एवम्‌ उपदे शो- म्थवान्‌ भव तिः- दूति) उच्चयते,--कामं वाक्छम्‌ अनथकम्‌-- इति न्याय्यं वचनं भवेत्‌, भवन्ति fe श्रनथेंकान्यपि वचनानि, ४ अध्याये र Ws Il ४९-ॐ भा.-दश्र दाडिमानि, बडपूयाः-इत्येबक्ञातीयकानि। ‘aq विश्वजिदयापारः , सुखफलः इ ति। उत्तर सुखफलं fe भवति श्रपुवे, न यापारः, न च, श्रयम्‌ TTT HATA श्राह, फलकत्त्यतायां fe सत्यां तत्‌ अवगम्यते, Waray फलस्य कत्तदताम्‌ अह न्‌ पदाथः, न च, अचं फलसम्बड़ुं वाक्यमस्ति। तस्मात्‌ न, श्रयम्‌ पूबस्य विधायकः अब्दः, . › श्यारपारमाज्रमेव,+ - विदधति, स च व्यापारो न तदात्वे Ta mer, न अपि आयत्वा, भङ्गित्व्रात्‌, सज. aye करपयित्वा ` \ पलमेवगम्येत, फालं च कपयित्वा WIN, एवम्‌ इतरेतराश्रयं ` ^ भवति; इतरेतराश्रयाणि च म प्रकषपण्ते। तद्यत्‌ निष्फलम्‌ एवञ्नालतीयकम्‌--इ ति | “श्राः--अध्यारिष्यामद्े फलवचनम्‌ । उचयते,- न way ' प॑रिपूण वाक्ये arena, परिप We वाख्ं.- विश्वित्‌ यागः कत्त्ः- इति, न, किञ्चित्‌ पदमस्ति साका, येन अधाशत्य we सम्बध्येत, यथा अस्तेमेमणि पथि, भवति विप्रलम्भकर उपरे अः,--सेमोम्यं, यथा गच्छत्‌ भवान अभेन- इति, परिषुणमेष इदं बाः म ध्याहारमहति विप्रलम्भक- * वत्वं, एवम्‌ इदमपि परिपणे वाद्यं न अध्याषारमश्टति। aft 4, अध्यरियिमाणेन wa इटं वाक्यं सम्बध्येत, बिश्वजित्‌ यागः क्त्यः, इष्ट च फलं भवति- इति, दाविमौ wat, एकाथ शव वाकं समधिगतम्‌ तस्यात्‌ थनथेकम्‌ Ways कम-इति॥ ----~---~ ~~~ “~~ -* --~ an eee = me ee * यागमाचमेष इति Ato ate We UTZ: t . फलमिति Go Ue युण्पाठः { Bara षन्धा इति are Ate Yo Ws | memo ॐ 2, acu मीमांसा-दभने ख. अपि वाऽम्नानसामर्ययाच्लोदनाऽ्थन गम्येताथीनां ह्यथेवन्वेन वचनानि प्रतीयन्तेऽथतो Waaat- नामानन्तरेऽप्यसम्बन्धः तस्माश्त्येकदेशः सः ॥ ११॥ (fae) i भा. “शपि वा-इति wwenefe: | न चेतदस्ति,- श्रफलम्‌ -इति, फल- चोदना श्रथन waa | कतमेन श्रथन? | RATATAT । चाड, ननु व्यापारस्य परत्यशषविश्द्धा HUTA | न ापारस्य उचयते | कस्य तद्धि? व्यापारेण अन्यस्य कस्यचित्‌- इति, भवति तेन इदानों वाक्यं साका, तच अ्ध्याष्टारोम्बकरुपते, भवति च अध्याहारेण अपि कल्पना, यथा, दारं दारम्‌- दूति उक्ते, संत्रियताम्‌ च्रपात्रियताम्‌- दूति । ˆ कथं पुमः श्रवगम्यते, इह अध्याहारेण करपयितच्यम्‌ ? -दइति। “आआाम्नानसामश्यात्‌, एवम्‌ इदम्‌ श्राम्नानम्‌ श्रध- वत्‌ भविष्यति, waft च अरथेमवगमयितुम्‌। तस्मात्‌ न TAHA | "ननु यत्‌ पदम्‌ अभ्याह्ियते, तत्‌ पौरुषेयं, तेन श्रवगतं "च WATT | उचयतेः-न श्रपूवेम्‌ अध्यादरिष्यामः, वैदिकेन एव अरस्य, CE AWA समाम्नातेन, एकवाक्यताम्‌ अध्यव- सामः। “ग्रान एवं अक्यम्‌, अन्तिकादुपनिपतितं हि षदः वाक्छाथेम्‌ उपजनयितुमलं भवति, न दूरादवतिष्टमानम्‌'। अच उचपते,--खवदधितमपि fe, पराणद्य व्यवधायकम्‌, WIT मनसि विपरिवर्षेमानम्‌ अलमेव भवति विशेषम्‌ उपजनयितुम्‌ ; यथा, ‘ca पश्यसि धावन्तं दूरे जातं वनस्पतिम्‌। त्वां ब्रवोमि विज्ाखाचि! या पिनि जरद्गवम्‌ ॥ ४ TTA BUTT I Bed भा.- इति ‘xa: पश्यसि- शब्दो बुद्धौ भवति, सः, दूरे जातं वनस्पतिम्‌,-- एतेः पदैव्यैवह्ितेन “जरद्गवम्‌ इत्यनेन अब्देन धवधायकानि श्रपोद्य Wagar: सम्बध्यते, “रथानां fe waaay हेतुना यवद्धितान्यपि वचनानि सम्बध्यन्ते, यानि पनर्‌ “Saat fe ्रसमधानि, तानि “अनन्तयेग्पिः सति न परस्परेण waaay, यथा, °या पिनक्ति जरद्भवम्‌-- इत्येवमादोनि। तस्मात्‌ न पौरुषेयता भविष्यति । “are, —aq जापि ater पौरुषेयो । उचयते,-न wren वेदे, वेदाथभरतिपत्तावभ्युषाय एष भवति, TNC TATA असम्भन्त्याम्‌ `श्राम्नानसामथ्यात्‌' KATIA ठत्तिराओओ- aa) “तस्मात्‌ अत्येकरे्ः सः", (फलकामपदं FCT सत्‌ तस्य वाक्यस्य CHS अभूतम्‌ इत्यथः) ॥ ख. वाक्यार्थश्च गुणाथेवत्‌ ॥ १२॥ (Ye) ना. ‘RTA US अकरः दति यथा बाक्यान्तरस्थेन विधि- wea गुणविधानं भवति, एवं फलविधानमपि भवितुमदति- दति, यथा, ` वरुणो वा एतम प्रत्यगृह्णात्‌ दति चवधारण- करुपना । एमम्‌ इदमपि दरम्‌ ॥ (४।२।५ Wo) ॥ भके विश्वजिदादोनामेकफलताधिकरणम्‌॥ ख. तत्सर््वाथंमनादे शात्‌ ॥ १३॥ (Te) ॥ भा. ‘mente fara: पूवदुः करोति- इति, “ विश्वजिता यजेत इति फलवत्‌ एव॑ विधं कमे-दत्येतत्‌ समधिगतम्‌। इदं तु सन्दिहते किं सवेफलमेतत्‌ कमे, उत एकफलम्‌ ?- दूति | किं माप ?-" तत्‌ सवाथेम्‌-इति। कुतः ?। “श्रनाटेशात्‌,-- ५०० aT. मोमांसा-दशने न किञ्चित्‌ इष ्रतिदिश्यते,- ददं नाम फलम्‌- दति । afer चेत्‌, fama) were ware श्रविशेषात्‌॥ ZG. aT. aT. a. ना. रकं वा चोदनेकत्वात्‌ ॥ १४ ॥ (fae) ‘Cay फलं स्यात्‌, न “वा' सवोर्धम्‌। कुतः ?। ‹ चोदनेकत्वात्‌” AAA एतत्‌ Wawa सम्बध्यते- इत्युक्तं, यच्चानेके- नापि सम्बदरुम्‌ अकरोति, तत्‌ एकेन सम्बध्यते, एकेन सम्बद्ध सत्‌ निराकाङ्कं भवति, न तत्‌ श्रपरेणापि सम्बन्धमद्चेति। TEA URI RUA — ASAT न्याय्या, AVIA, एकफलता- डति | (४।२। ६ Fe) Il विश्वजिदादीनां खगेफलताधिकरणम्‌ | स खगैः स्यात्‌, सर्व्वान्‌ प्रत्यविशि्टत्वात्‌ ॥ १५॥ (fae) एवन्ञातीयकेष्वेबोदादारणेष्वेतत्‌ समचिगतम्‌,--एकं फलम्‌ -श्ति। इदम्‌ carat सब्दिद्यते,--किं यत्किञ्चित्‌, उत खगेः ?- दरति । ` यत्‌किञ्चित्‌-दति area, विशेषानभिधा- नात्‌, तत Sw, — a खगेः स्यात्‌ सवान्‌ प्रत्यविश्रिष्टत्वात्‌", —wa हि awe: खगैकामाः। कुतः एतत्‌ ?। भ्रीतिद्धिं खगैः, सवख भतिं saat) “किम्‌ श्वतः'। यद्येवम्‌, अरविश्चेषवश्चनः अब्दो न विद्धेषे यवस्थापितो भविष्यति, “यजेत' ˆ कुयात्‌-- Cr! तद्मात्‌ खगेफलम्‌ एवन्नातीयकम्‌-- दूति ॥ प्रत्ययाच्च ॥ १६ ॥ (Te) ॥ भवति च,-श्रनादिषटफले कमणि खगः फलम्‌ - इ तिप्रत्ययो लोके, एवम्‌ उचपते,--श्रारामहत्‌ देवदत्तः, नियतोग्स्य खगेः ; ४ अध्याये ३ पादः॥ ५०९. भा. ASTI टे वदन्तः, नियतोम्स्य खगः- दति। किम्‌ अतो यदेवम्‌ }। इत्थमनेन न्यायेन खगं array भवति, यस्मात्‌ © © € = eX खगफलेषु कमस any फलवचनं नेव उच्चारयन्ति, गम्यते एव--इति। तस्मादपि अवगच्छामः, णवक्नातीयकेषु खगेः पफालम्‌--दइति॥ (81819 श्र) ॥ [बीरि राजरिसस्याथेवादिकफलकत्वाधिकरणम्‌ ॥ (राजिसचन्यायः)॥ ख. क्रतौ फलाथवादम ङ्गवत्काष्णाजिनिः॥ १७॥ (Te) A भा. रात्रीः प्रहत्य ूयते,- “प्रतितिष्ठन्ति इवा UA, य एता उपयन्ति; ब्रहमवचैखिनोःन्नादा भवन्ति, य एता उपयन्ति cf तश्र सन्देहः, किं ते फला्थवादाः, उत फलविधयः? — ee ~~~ "~~~ बकन ee ee © =, ` ज * साम्रह्धिणम्‌ इति श्रा Ae Fo पाठः, ४ अध्याये र AT: I yoo भा. सुखं ; AT कालान्तरे उपलभ्यते, तस्याप्यन्यदेव कारणं प्रत्य, अरोरग्रहणस्य तु न ्रदृष्टादते किञ्चित्‌ कारणमस्ति तस्मात्‌ विशि्ेद्धियञ्जरीरादि फलं पशु सम्बन्धसमथं पणुफलात्‌ कमणो भवति- इत्येवं agua तद्धि दभेयति,- केकयो ae विवित्सन्‌ TMAH उवाच Barat मा राष्रमतिपाद्नोयया दृश्या याजयेति, drat न वे सौम्य राद्रप्रतिपाद्नोयां वेल्थ, Wasa कामाय यन्ना BIRT Cla जन्मान्तरफलतां दशयति | तस्मात्‌ जन्मास्तरफलानि काम्यानि- इति i ख. योगसिडिर्व्वाथेस्योत्यल्यसं योगित्वात्‌ ॥ २८ ॥ (सि०)॥ भा. इह एतेषां सिद्धिः योगस्य, sere योगो न सम्भवति, यः पशुभ्यः कामयते, स एतेन यागेन कुप्रात्‌-हइति, न श्रेत्‌ गम्यते, इह जन्मनि न सम्भवति-डइति। यश्व, --श्रनन्तरं नोपलभ्यते- शति, तत्न, प्रत्यत्तानुमानाग्यां न गम्यते, अब्देन त्वस्ति गतिः। यत्त कालान्तरेगन्यत्‌ कारणम्‌ -इति, न एष दोषः, अन्यदपि भविष्यति एतद्पि। यञ्च, --“ऋमुष्मे कामाय यज्ञा श्राङ्धियन्ते- इति, We उचयते, एवम्‌ स्य ऋषेमेतम्‌,- इह यस्य फलं तेन त्वां न याजयामि, ` यस्य WaT फलं तेन च याजयिष्यामि- इति। तस्मात्‌ एतत्‌ परिद््तम्‌-इति॥ (४।३।९२ We) I सौषामण्यादीनां चयनादयङ्गताधिकरणम्‌ ॥ ख. समवाये चोदनासंयोगस्याथवन्वात्‌ ॥ २८ ॥ (सि०)॥ भा. ‘aft चित्वा सौजामण्या यजेत, वाजपेयेन Ker ठषस्पति- you मीमांसा-दजेने भा. सवेन यजेतः- डति । तच सन्दे हः,- किम्‌ श्रङ्गप्रयोजनसम्बन्धः एषः, उत कालाः संयोगः ?- इति । अङ्गप्रयोजनसम्बन्धः- aft ब्रूमःः--णवं fe अुतिविनियुक्ञोम्धेः, इतरथा कालो लच्येत, ्रतिलश्लणा विश्य च शुतिन्याय्या न लक्षणा । तस्मात्‌ WIE draw, वाजपेयाङ्ं ठस्पतिसवः- इति | ख. कालतो काल इति चेत्‌ ॥ ३० ॥ (आ) ॥ भा. एवं चेत्‌ पश्यसि,- अङ्गप्रयोजनसम्बन्धः- दूति, अथ काल- विधानं कस्मात्‌ न भवति ? कालविधिरूपो fe wee: ˆ चित्वा (चयनेःमिनिदत्ते)- इति ॥ ख. नास्मवायात्मयोजनेन स्यात्‌ ॥ ३१॥ (आ० fete) ॥ भा. “नः एतदेवम्‌, श्रसमवायात्‌' अब्द--ग्रयोजनेनः (शब्दान -दत्यथः),- wage wad, तेन समवायः स्यात्‌ सौज्रामण्या, वाजपेयेन च ठ डस्पतिसवस्य ; प्रकरणं च बाध्येत, श्रभ्चिप्रकरणे AAU: शवपे धना गम्यते यागः, बाजपेयप्ररकणे च वाजपेयस्य, इतरथा, तयोः प्रकरणेगन्यस्य धमः कालो गम्येत । तस्मात्‌ श द्प्रयोजनसम्बन्धः- इति ॥ (४।३२।९३ We) ॥ गरी वैग्टधादेः पौणेमास्याद्यङ्गताधिकरणम्‌ ॥ ख. उभयाथेमिति चेत्‌ ॥ ३२॥ (पू) ॥ भा. दशेपूंमासयोरामनन्ि,-- संस्थाप्य पौणेमासीं वेद्धमनु- निवेषतिः-इति। तजर सन्दे हः, किम्‌ उभयाङ्गं Faw: का- लाधेः पौणमासोसंयोगः; उत श्रङ्गप्रयोजनसम्बन्धः ?--डति। किं भक्तम्‌ १-णएवं चेत्‌ उभयाय Fae कुतः?। मकरे ४ DATS BATS! I ५०९ भा. भयोः च्राम्नानसामथ्यात्‌, कालविधिसारूप्या्च ‘degre -इति॥ ख. न शब्दे कत्वात्‌ ॥ ३२॥ (सि०)॥ भा. एकः शब्दः, --श्ननुनिवेषति- दति, wafer एव वाद्ये न दौ सम्बन्धौ शक्रोति विधातुम्‌, वे्टधस्य दशपूणेमासाभ्या, पुणटमासीकालेन च । एकाथंत्वात्‌ fe एकं वाद्य समधिगतम्‌ | ख. प्रकरणादिति चेत्‌ ॥ ३४ ॥ (आ०)॥ भा. भरकरणात्‌- इति age तत्परि हत्तयम्‌ ॥ ख. नोत्पत्तिसंयो गात्‌ ॥ २५॥ (सि°) ॥ भा. नैतदेवम्‌, -णतदे व Faw उत्पत्तिवाक्छ, तत्‌ दर्थपूणे- मासाभ्यां वा प्रकरणात्‌ रकवाक्यभावमियात्‌, were वा पौणेमास्वा, TIT TACT: भकरणात्‌ बलवान, त्यश्च पौणेमास्या संयोगः, परोक्षः कालेन, तस्मात्‌ Vara wy वेकटधः- दति ॥ (४।३२।९४ श्च) ॥ रनुयाजादीनामाभ्रिमाहतोद्ंकालताधिकर णम्‌ I खः अनुत्पत्तौ तु कालः स्यात््रयोजनेन सम्बन्धात्‌ | २६ ॥ भा. ज्योतिष्टोमे शरूयते, श्राश्निमारुतात्‌ अद्धम्‌ MATH, ‘were परिधीन्‌ जुद्ाति हारियोजनम्‌- दइ ति। aa सन्देद्दः, किम्‌ रङ्गम्‌ विधोयते, उत कालः ?- दति । श्रङ्गबिधाने शतिः, कालबिधाने लक्षणा, werd श्रङ्गविधानम्‌- इति भः; ५९० मोमांसा-दभ्ने भा. ब्रमःः--चनुल्पत्तिवाक्ये “कालः स्यात्‌, Shared सोमाङ्गम्‌. अ्ननृयाजाः TAF, तच न तयोः परस्परेण सम्बन्धः। तथा, परिधयः way, हारियोजनम्‌ अन्यदेव प्रधानम्‌। ्रनुयाजः श्राप्रिमारुतं च प्राप्तम्‌, श्रानकयेमेव तयोनं HTH, तत्‌ विधीयते ; तथा, शारियोजनस्य परिधिप्ररणस्य च। एवं च सति, न हारियोजनस्य परिधिप्रहरणेन कित्‌ उपकारः क्रियते, हारिणोजनेन वा परिधिप्रइरणस्य । “ननु परिधिप्रडरणस्य sufcergraa तस्य उपक्रियेत-इति। उचते, न fe उपरिभावा्थं परिषधिप्र्रणम्‌ श्रनुष्ेयम्‌, विद्यते एव एतत्‌ पश्व, afer सति तस्य उपरिभावो विद्यते एव डति तस्यात्‌ कालाथेः सम्बन्धः- दूति ॥ (४।२।९५ We) ॥ सोमादीनां दशेपूणमासोत्तरकालता द्यधिकर णम्‌ ॥ ख. उत्यत्तिकालविशय कालः स्यादाक्यथ aaa. त्वात्‌ ॥ ३७ ॥ भा. इदम्‌ च्राग्नायते,“दशपूणमासौ इद्धा सोमेन यजेत-- cf तच सन्देष्ः,-- किम्‌ एतत्‌ aye विधानम्‌, उत कालस्य ?-इति। किं माप्तम्‌?- तेः रङ्गस्य इति प्रापि , उ चपते,--श्स्िन्‌ काला ङ्गविधानसं अये (कालः स्यात्‌, वाक्छस्य तत्मधानत्वात्‌” कालप्रधानं शि एतत्‌ are, न यागविधान- परम्‌, श्रतत्परताग्स्य, रूपावचनात्‌। कथं रूपावचनम्‌ ?। देवताभावात। कथम्‌ भावः ?। श्रश्रतत्वात, या fe यस्य श्रयते, सा तस्य देवता भवति, त्या हि देवता गम्यते, न wage: | तस्मात्‌ न Ara यागस्य विधानं, कार्थ अनुवादे न श्रयं दोषः, विदधितदे वताको डि श्रनूद्यते । ACTA ४ अध्याये BATS I ५९२९ जा. अन कालाथः सम्बन्धः- इति तच्च दशेयति- “एष वे देवरथो यत्‌ दशपणमासौ, यहशपुणेमासा विद्धा सोमेन यजते, रथस्पष्ट एव वसाने वरे देवानामवस्यति*- इति, प्रदिते मागं रथेन यातुम्‌ wa भवति, एवं दशेपुणमासाविद्ा सोमेन यष्टुम्‌ सुखं भवति, दशपुणेमासम्रशतीनि तस्य दौश्षणीयादीनि खभ्यस्तानि भवन्ति, एवम्‌ श्रथेवादोम्थवान्‌ भवति ॥ (BI Rt ९६ Fe) ॥ वैश्वानरः पु्रगतफलकलत्वाधिकरणम्‌ ॥ (इतः mafa श्रधिकरणदयं जातेटिन्यायः) ॥ ख. फलसंयोगस्वचोदिते न स्यादशेषभ्‌ तत्वात्‌ ॥ ३८ ॥ भा. "वेश्वानैरं दादश्कपालं निवपेत्‌ Ya जाते-इति। तच सन्दे इः,--किम्‌ शअ्रात्मनिःखेयसाय, उत प॒च्रनिःखेयसाय?- tf) श्रात्मनिःश्रेयसायं- डति ब्रूमः न इमानि फलदानि परस्य भवन्ति कमाणि। कुतः? श्राधाने श्रात्मनेपदनिद- MTA, यथा, “यदि एकं कपालं नश्येदेको मासः संवत्सरस्य श्रपेतः स्यात्‌, अध यजमानः प्रमीयेत द्यावापथिवीयम्‌ एक- कपालं निर्वपेत्‌। यदि दे नश्येवातां, दो मासौ संवत्सरस्य Red स्यातां, श्रथ यजमानः waa श्राड्िवनं दिकपालं निवपेत्‌, सद्भुधायोदासयति यजमानस्य गोपोधाय- दूति, कपालनाओे निमित्ते श्रात्मनिःश्ेयसफलं कम दशयति; एवम्‌ इहापि इष्टव्यम्‌, तस्मात्‌ श्रात्मनिः्रयसम्‌- दति | *यो दशेपुणमावाविति"माधवीयन्यायमालायां पाठः। अवसाने fafae, वरे मागे शति माधवः | ५९२ मोमांसा-दशने भा. --णवं भाप ब्रूमः,--^फलमंयोगो' न स्यात्‌ पितुः, फलवचनं देषभूतं युचस्य, न पितुः। कथम्‌ ?। एवं श्यते, “वेशवानरं दादभ्रकपालं निर्वपेत्‌ TH आते, यत्‌ अष्टाकपालो भवति, TATA TACIT पुनाति, यत्‌ नवकपालो भवति, जिटतै- afer दधाति, यत्‌ दशकपालो विराजैवाख्िन्‌ ware दधाति, यत्‌ एकादशकालः विष्टभेवाख्िन्‌ tied दधाति, यत्‌ दादशकपासलो जगत्येवास्मिन्‌ पश्चन्‌ इधाति। alas जाते एताम्‌ इष्टिं निर्वपति, पूत णव स तेजसी we इद्धियावो yaa. भवति--इति, यो जातः, aT फलं आयते, नास्ति वचनस्य अतिभारः । तस्मात्‌ THT Wa ufa | 7 Ugh, न परस्य फलदान्येतानि कमाणि- दति, तदचते, यत्‌ पृच्चस्य फलम्‌, श्रात्मनः सा भतिः, तस्मात्‌ आरात्मनेषदं न विरुध्यते, एतामेव श्रात्मनः भ्रीतिमभिमेत्य भवति वचनम्‌, — area बै पुचःः- दूति, ‘MATSHITA सम्भवसि wears farsa | श्रात्मा वे पुच्ननामासि स जीव UCT! शतम्‌-- इति॥ खः अङ्गानान्तृपघातसंयोगो निमित्ताथः ॥ ३९ । (ate नि०)॥ भा. अथ यदुक्ग “यदि ws कपालं नश्येत्‌ इत्येवमादि । तज उचयते, “श्रङ्गानाम्‌ उपघातसंयोगो निमित्ता" उपपद्यते, नान्यथा; न हि, कपाले नष्टे तदन्वेषणाथा इष्ियुक्घा, न दहि, काकिन्यां नष्टायां तदन्वेषणं काषोापणशेन क्रियते ॥ (४।३। ९७ Wo) ॥ | | a. भा ` ४ श्रभ्याये र VTE: I Yr ` वैश्वानरेटेजातकमात्तरकालताधिकरणम्‌ ॥ अङ्गगानान्तुपधातसंयोगो fafa: ॥ ३९ 0 . व्वैश्वानरर हादशकषःलं निवपेत्‌ wt जते- इति) तष सन्दे हः, किं जातमात्रे, उत BIA ज्ञातकमेणि ?- ईति। जात- माे- इति ब्रूमः,- aon fe fates नैमित्तिकेन भवितव्यम्‌ । एवं प्राने ब्रूमः,--छते जातकमेणि- इति। कृतः ?। सामभ्यात्‌, हाते fe जातकमेणि mrad तस्य विधोयते, यदि प्राक्‌ जात कमेणः, -~ -~ -~ =~----~~ -~ ~~- ---~-~--~ * sfraerfaia Gre सा To ws Ii 38 ५५४ मीर्मासा-दण्रने . भा. दों सबनवत्‌ वैगष्यात्‌, यदि न उत्कषंत्‌, श्राश्निष्ोरसवने मरभ्चिषोषकाले vga wurafaert विगुणं स्यात्‌! aang उतृक्रषट्यं, सवनवत्‌,- यथा Aaa SATA मानुषात्‌ वा प्रतिबन्धात्‌+ उत्क्रष्यमाणं माध्यन्दिनं सवनम्‌ उत्कघति- डति एवम्‌ WAT दृष्टम्‌ ॥ ख. अव्यवायाच्च ॥ ३१॥ (Fo) t भा. wd सान्तपनीयम्‌ wfrertu न sated भविष्वति- बति, a4 क्रमोगनुग्रद़्ीष्यते ; MARS च दोषः शूयतेः--“श्रष वा एतत्‌ यश्चाच्छिटाते, यदन्यस्व ay विततेगन्यस्य ay प्रतोयते-इति॥ ख. असम्बन्धान्तु नोत्कषेत्‌ ॥ ३२ ॥ (Fee) ॥ भा. न ्रग्रिष्टो्रस्य सान्तपनीया We, न सान्तपनोयाया वा श्रबरिद्ोजरं, तेन नासावभ्निद्दोभरस्य परस्तात्‌ HVAT, अतो न ग्नि द्धोचम्‌ See | ख. प्रापणाच्च निमित्तस्य ॥ ३३ ॥ (यु°.,॥ भा. राप्तं च च्रभ्रिोचस्य निमित्त“ सायं जोति, प्रातजद्दोति उदिते जद्धोति, श्रननदिते जुद्दोति, प्रथमास्तमिते atta await quia, नन्त्राणि ger जुष्टोति- इति, aq a शच्रति- afane, तसमात्‌ अपि न उत्कषः। यदुक्षः-वेगुण्यम्‌- दति, उत्कष्पि वेगुण्यं कालान्यत्वात्‌। “श्रङ्गपराेजघन्यः काल- विधिबाध्यताम्‌- इति चेत्‌। न, कालस्य निमित्तत्वात्‌, * प्रतिबलादिति Qe Ge To Ws Il † ane च्छते दत काण क्री” To UTS I ५ खध्याये ९ WS I ५५५ भा. तदपाये शतमेव wa क्रियेत, निमित्तः च, अरमुपादे यत्वेन श्रवणात्‌, सप्तमो fe श्राधारादिष्वसम्भवात्‌ निमित्तसप्तमी FEM! श्रथ यदुक्त, सवनवत्‌ उत्कष्टव्यम्‌--इति, तदचते, ख. सम्बन्धात्‌ सवनोत्कषः ॥ ३४॥ (Ate नि) ॥ भा. सम्बद्धं fe सवनं सवनेन, एकक्रतुसम्बन्धात्‌, तत्‌ उल्छष्यते ॥ (५।९।९.७)॥ । Wee ोङ्षणुत्कभाषिकरकम्‌ | ख. Wesel चोकश्यसंयोगात्‌ ॥ ३५ ॥ भा. ज्योतिष्टोमे श्यते, षोड श्नं wera, “तं पराश्चमुक्थेभ्यो विगृह्णाति दति, यदा देवान्‌ मानुषात्‌ वा प्रतिबन्धात्‌ उस्श्यानि उत्छष्यन्ते, किम्‌ तदा NSM THe, न ?- इति भवति संशयः किं प्राप्तम्‌ ?-न उत्क्रषट्यः। HA? | एवं wit खस्िन्‌ काले षोडशिनः छतं भविष्यति-इति, समयाध्युषिते खये षोडञ्िनस्तोचम्‌ उपाकरोति- इति | तस्मात्‌ अनृत्कषेः- इति । एवं ATA FH षोडशो च' sees! कस्मात्‌ ?। ' उक्श्यसंयोगात्‌, उत्कश्यसंयोगो डि षोड्ञ्जिनो भवति, a पराञ्चम्‌ saa विग्धाति-इति। तस्मात्‌ त्कः षोडशो यदुक्तं, षोडभनिनस्तोचकालेन ward भविष्यति - इति, उचयते, स्तोज्रक्रममनुरुध्यमानस्य प्रधानक्रमो विरुध्येत AOI न स्तोजरक्रमोग्नुरोदधव्यः, उभयं न अक्वम्‌ TAWA, TE वा Awa चमसं वोन्नीय Ay उपाकरोति- इति * भ्रतिबलादिति खा सा० Yo पाठः ४५९६ मोर्माखा दशने मा. yaa) तस्मात्‌ उत्कषटव्यः ae इति ॥ (५।९। UG Yo) ॥ इति seacarfara: att मीमांसाभाष्ये wepreararer भमः पाडः ॥ ४. ध्याये & पादः ॥ Uys पश्चमे अध्याये दितीयः wre ONO Ute WTI स््ंषामेकदापाकरशादि--षमेनष्टानाधिकरशम्‌ ॥ (पदाथोनुसमयन्यायः) ॥ ~ ~ A e ४ श - सन्निपात प्रधानानामककस्य गुणानां wang स्यात्‌ ॥१॥ (पू०)॥ भा. वाजपेये, सप्तद प्राजापत्यान्‌ पश्चनालभते- इति शरूयते, अ्रोघोमीये च waxy पसुधमेाः समाम्नाताः चोदकेन भराप्ताः; तेषु संशयः, किम्‌ एकस्य श्रारेरारभ्य धमान्‌ सवान्‌ wear, डितीयस्य पुनरादित उपक्रमितथ्याः, अथ प्रथमः ताषत्‌ सवषां कर्लश्धः, ततो दितीयः?-इति। किं भातम्‌? --“ एकैकस्य सवं अष्वजयितव्याः- इति । कुतः ?। प्रधाना- सत्तेरनुग्रष्टाय, इतरथा प्रधानासन्निविप्रहृष्येत! यथा ww अश्वेषु प्रतिगद्धोतेषु ये पुरोडाः, तेषु नकजातीयानुसमयः, एवम्‌ इापि-दइति॥ ख. सव्वघां वेकजातीयं छतान पव्वत्वात्‌ ॥ २ ॥ (fase) ॥ भा. रकजातीयानुसमयः are) किम्‌ एवं भविष्यति ?। स्त्वं VATU, ATT शरूयते,“ वेश्वरे वीं wat Ty मिखुरम्ि- इति, wafer काले TAT ANTS | ‘aq एवं सति पुरस्य पटाथस्य उत्तरः पदाथः पञ्बन्तर- arate eae) नैष दोषः, एवमपि wate TTT, -योम्सौ पञ्वन्तरे व्यापारः स एवासौ, न TerTaraet Terence अवधानं भवति ॥ ५५८ गी्मांसा-दथ्ने ख. aT. a. भा. ख. भा. कारणादभ्याटत्तिः ॥ ३॥ (आ० नि०)॥ रथ यदुक्त, बङष्‌ पुरोडाशेषु न एकजातीयानुसमयः- fa, तत्‌ परिक्षयम्‌, अच उचयते, - युक्तं त, यत्‌ “कारणात्‌ श्रभ्याहस्तिःः-एकजातीयानु समये हि क्रियमाणे सखस्य अधिश्रवणे हते भथमः SAT, तस्य च प्रथनं न अक्येत कतम्‌ ॥ (५।२।२९ We) il अथ वा चधिकरणान्तरम्‌,- सल अप्रति प्रशस्य za सव्वधा सखाअचप्रतिप्रहशस्यररे एककस्य एकदा गुष्ठागाधिकरकशम्‌ | (काष्डानुखुमयन्धायः) ॥ ATMA: ॥ ३॥ अनेकसहलाइवप्रतियद्े तवानुष्टानम्‌- इति पूवैः Te काण्डानुसमयोपभ्युपेत्यः*- इति सिद्धान्तः ॥ (५।२।२अ०) ॥ मषिकपालादीनाम समदायानखमयाथिकररूम | मषिकपालावदानाश्नाभ्यश्जनवपनपावनषु | चकन WSN (To) i मुष्चादिषु संशयः, किं मुष्टिना श्रनुखमयः, उत चतुभि. मणिभिः? इति किं प्राप्रम?-मटिना-इति। कतः?। एकमष्टिनिम्बापो fe एकः पदाथः, न चतमद्िनिवापः। कथम्‌ ?। एकस्िन्‌ मुष्टौ निरुप्ते यतीभावः पयवस्यति, न अकं बदितुम्‌,- न किञ्चित्‌ निरुप्तम्‌- इति, न च, निरुप निवापो न छतः स्यात्‌, न च मष्टिमात्रेण निश्पतेन न भरयोजनं,.न fe * रकस्िम्‌ शत्सरधव्मोसमापनं काष्डामुसमयः इति ॥ + afeare fared दति ato करीर पुर पाठः॥ ४ अध्याये २ GTS: ti ५५९ शा. wafers, fret चत्वारः सम्भवन्ति, मुिसमानाधिकरणो षू. fe चतुःअब्दः, तस्मात्‌ मुष्टिना ्नुखमयः कायः। एवं,-- "कषालान्‌ उषदधातिः- इति, तथा, ˆमध्यादवद्यति पुबादा- दवद्यति, तथा, ‘wearer वपति पावयतिः- दति ॥ VAG त्वेककाग्थत्वादे षां AKU ५ ४ ॥ ( fee) ॥ भा. सवाणि तु समाप्य अनुसमेयात्‌, नेकमुष्टिनिवाषः पदार्थः, < चतुःसद्धयत्वात्‌ निवापस्य । कथं चतुःखङ्कुता ?। चतुःअम्दस्य निर्वपतिना सम्बन्धात्‌, णवं सद कमणा, अनेकगुणविधानं न्याय्यं, इतरजा, मुष्िसम्बन्धे सति वाक्यभेदः wastia! शनिवापाङ्कं च स्यात्‌! तथोपधानादिष्वपि, श्रष्टाकपालम्‌ एकादशकपालं निवपति- दति निरहशात्‌। ` दिरवद्यति चिरभ्यङन्तो एक विं्त्या पावयति इति सङ्ुयादीनाम्‌ क्रियाः गुणत्वं भवति । Awd समुदायेन ्नुसमयः- इति ॥ (५। 218 We) il अवद्‌ानस्य प्रदामाभानुसमयाधिकरणम्‌ ॥ ` संयुक्ते तु प्रकमात्तदङ्गं स्यादितरस्य तदथेत्वात्‌॥ ६ ॥ दशपूणंमासयोः yaa,— दिद्विषोम्बद्यतिः- इति । तजर संञ्नयः,- किं श्रवदानेन अनुसमयः, उतावदाप्नेन भरदानान्तेन ? -इति। किं भातम्‌ ?-श्रवदानेन-इति ब्रूमः। कुंतः?। पथक्पदाथत्वात्‌, पृथक्‌ पदाथा हि श्वदानं, यतीभावस्य ` पयैवसानात्‌, ्रवद्यतिवचनात्‌। णवं प्रापे ब्रुमः,“ संयुक्ते तु ्रक्रमात्‌ ACH स्यात्‌, इतरस्य Aaa’, न श्रवदानं पथक्‌ पदाथः, प्रदानस्य स उपक्रमः, इतरथा WIA: अटृटाथता ५९. Prater-eua मा. स्यात्‌! सङ्कयाविदेषविधाना्थंम्‌ च पनवेचनम्‌। तस्यात्‌ पटाधावयवोग्बदामं, न च चवयवसद्त्वं प्रयोगवचनेन उचयते, तस्यात्‌ परदानान्तेन अरनुसमयः- इति ॥ (५।२।४ अग) ॥ ware: परिथाकानतानुसमयाधिकरशम्‌ ॥ वचनान्त परिव्याणान्तमश्ञनादि स्यात्‌ ॥ ७ ॥ | (fae) ॥ saree अग्रीषोमोयपौ यूपस्य यन्नमाद्याः षटाथाः शयन्ते, तेषु युपेकादञजिन्यां परेषु संश्रयः, किं TATA एकेकेन अनुसमयः, उत च्रञ्जनादिना परिब्याणान्तेन ?-इति, fa प्राप्तम्‌ ?-परिव्याणम्तम्‌ अक्मनादि स्यात्‌। कृतः? वचनात्‌, वचनमिदं मवति,-*चञ्मनादि यजमानो यूपं नाव- खजेत्‌ श्रा-परिव्याणात्‌- इति, न च अकयं, बङूष्वज्ञनादिना अनुसमयः कलम्‌. न च श्रनवखष्टुम्‌। त्यात्‌ परिव्याणान्तेन अनुसमयः ॥ च. कारणादानवसगेः स्यात्‌ यथा पाच्दडधिः॥ ८ ॥ (qo) i भा. सत्वस्य प्रापकः प्रयोगवचनोग्नुदीष्यते- दति पार्थेन अलसमयः। “शनवसगेःः च प्रकतौ अथात्‌ छतः, साहाय्यं यजमानेन श्रध्वयाः, एवं FIAT श्रनवसगेस्य, इतरथा अहृष्टाथेता स्यात्‌! न च, अथात्‌ छतं चोदकः भरापयति। तस्मात्‌ यूषाकरेणोचऋयितय्येन कारणेन श्रवख्जेत्‌, यथा " पषदाज्येन श्रनुयाजान्‌ यजति- इति श्रथात्‌ तस्य धारणां पाच्म्मिद्यते ॥ ` * उच्ितव्यन इति का कर पु, पाठः ॥ ४ खध्याये २ TE ॥ ४५६२ ख. नवा शब्दक़तत्वाब्यायमाचमितरदथात्पाच- विदड्धिः॥ < ॥ (Go नि०)॥ भा. न वैतत्पदाथंन अनुसमयः इति, परिद्ाणान्तेन पदाथ- काण्डेन ्रनुसमयः स्यात्‌, weet fe प्रतौ अरनवसजनं, waif fe ऋतेऽपि यजमानात्‌, wee: युपमुच्छयितुम्‌ । “सौकयम्‌- इति चेत्‌। विधिशब्दो ब्त! दृष्टार्थता एवं fe नियम्येत ! भोजने प्राङ्मुखता इव, अतोग्सम्भवात्‌, पदाथे- BSA TATA, प्रयोगवचनस्य च न्यायमाजरत्वं, चोदकः ततो बलीयान्‌, पाचबिषटद्विस्त्वथेात्‌ ewer (५।२। ५ We) Il देवताखवदानेषु पदाथोनुरुमयाधिकरकम्‌ ॥ ख. पशुगणे तस्य तस्यापवजयेत्पश्वेकत्वात्‌ ॥ १० ५ (पु०,॥ भा. वाजपेये भ्राजापत्वाः पशवः। तेषु सन्दे ः,--किम्‌ एकैकस्य पञोदवतामि अवदाय ततः सौविष्टज्नतानि, तत रेडानि ; श्रं देवतिदैवतानामनुसमयः, सौविषटहतेः सौ विष्ट्ञतानाम्‌, रै रेडानाम्‌ ?- इति किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?- एकैकस्य छत्ख्लानि WATS ततो Waa, WAAL वचनात्‌, एतल्छतं प्राजापत्येष्वपि चोद्केनेव पाप्नोति ॥ ख. Sadana ॥ ११ ॥ (fae) ॥ भा. न एतदटेवम, ‘Saar दैवतानां, सौ विष्टकतेः सौविष्कतानाम, रेरेरडानाम्‌-गति। waa?! ‘awa, एवं award भवति, यच्च वचनात्‌ प्रतौ शत्कावदानम्‌- ela, “देवतानि 3T yg auter-euat भा. अवदाय न तावति एब Wise, सौविषटल्लतानि अवदेयानि; सौविषटछतानि wera न तावत्येव wae, def अव- देयानिः-इ्ति wet श्रयते, तत्‌ इड देबतेदँबतानाम्‌ अनुसमयं ered प्रातं धभ बाधेत, देवतानि sara नैव जुद्ोति, सौविषटरतानि ्रवद्यति- इति; wa सौविषट्लतानि अवदाय नेव जुद्ाति, रेडानि श्रवद्यति-इति। wang पदाथ मारेण अनुसमयः--दति ॥ - 7. AAA WAIT ॥ १२॥ (Ae) भा. एवं मनोतामबस्तदं भविष्यति, इतरथा पयायेणेव स्यात्‌, तस्मात्‌ रवतेर्देवतानां सौविष्टकृतैः सौविष्टङृतानां रेङैरेडानाम्‌ -इति॥ (IRIE MN MATE उलूखलादीनाम्‌ सन्त्रताधिकर शम्‌ । ख. नानावीजेष्वेकमुलुखलं विभवात्‌ ॥ १३॥ (सि) ॥ भा. रस्ति राज्ये नानावोजेष्टिः,--“ aaa गहपतये सती- नामष्टाकपालं निबपेत्‌, सोमाय वनस्पतये श्यामाकं qe इत्येवमादि। श्रस्ति तु त्र भा्लतोग्वद्न्तिः। तज सन्दे हः,- किं त्रकम्‌ उलुखलं पयायेण, उत यौगपद्येन बद्छनि ?- दति । कुतः संशयः ?। यदि छष्णाजिनाधस्तरणादयः पथक्‌ पदाथाः, ततो भेदः; we छष्णाजिनास्तरणादिः तण्ड्लनिरट त्यन्त एकः पदाथः, ततः Aaa इति । किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?--णकम्‌- इति । कतः ?। पयायेण विभवात्‌,- एकस्य sures सिदध दितोयस्य उपादानम्‌ श्रनथकं स्यात्‌। तस्मात्‌ ATA डति॥ ४ अध्याये ₹ we: ॥ Th ख. faafgat नियमानपृब्वस्य तदर्थत्वात्‌ ॥ १४॥ (Ge) A भा “विदद्धिः उलुखलानां स्यात्‌, नियतं fe च्रानुपूधे woe सहत्वे सति ड पपद्यते, पदाथानां च ्रनुसमयः, पथक्पदाथेा ञ्च श्रधस्तरणादयो यतीभावस्य येवसानात्‌, श्रधस्तरणादिभिख पदेरमिधानात्‌। तस्मात्‌ विषद्धिः-डइति॥ ख. रकं वा तर्डलभावाद्खन्ते स्तदयेत्वात्‌॥ १५ ॥ (ड °) ॥ भा. “एकं वा' उलुखलं पयायेण स्यात्‌, एको fe च्रधस्तरणादिः तण्डुलपर्यन्तः पदाथः, स्तरणा दि हन्तेरुपक्रमः फलीकरणानञ्च तस्यैव शेषः* यतो इन्तिस्तण्डुलनिष्पत्यथेः, एवं स्तरणादीनां way न श्दृष्टाथेता भविष्यति। तस्मात्‌ तवम्‌-इति tt (५।२। ७ Wo) ॥ GRIT भ्रयाजानुयाजयोः पाजमेदाधिकरशम्‌ It ख. विकार SAA HATA पाचभेदोऽथभेदात्‌ ATTN VE tt भा. श्वस्ति ज्योतिष्टोमे पसुरग्रोषोमीयः, at अुयते,- “ पष- erat श्रनुयाजान्‌ यजति-डति। तजर सन्दे्ः,- किं प्रयाजानुयाजानाम्‌ एकं पारम्‌ श्राञ्धस्य पषडाज्धस्य च धारणाथम्‌, उत भिद्यते ?। किं भप्त ?--एकम्‌- इति, कुतः ?। WaT, Tara इ हापि एकेन भवितव्यम्‌ । एवं प्रापे ब्रूमः,“ ATA! MATEY | कुतः ?। AAT, सुद्धस्य प्रयाजा श्रथः, पषतोपप्यनुयाजाः, पृषति गृद्धमाणे * फरीकररदयस् तस्येव विष्वा. इति का° We yo पाठः॥ + दथिमित्रमाण्धम wrereqa |i ५६७४ मीमांसा-द्ने भा. मयाजानां वेगुष्य॑, सुद्धेःनुयाजानाम्‌। न च, एक्िन्‌ पाते fafad wad कतुम्‌। मयादायामपि क्रियमाणायां प्रदीयमानं संख्ज्येत ! aft च श्राकारभेदादुपग्डतः swat विद्धन्येत ! भाणिमाजपुष्करा fe सा, एकपुष्करा च । “श्रथ उचेयत,-पषदाज्छमप्याज्धमेव- डति न मिश्रत्वं दोषाय-इतिः। नैतदेवं, weal डल्पवनावेशशायोः प्रयो- जनमेतत्‌, यत्‌ श्राज्यस्यापरेण ge day) णवं चेत्‌ श्रनुपपन्नं, यत्‌ प्रयाजा पषटदाज्येन इज्धेरन्‌-इति। aie ख, एवं सति अवश्यं हविषः कावित्‌ माजा ्रपनीयते। न ख अव्ये, प्रयाजकायम्वसितेगनुयाजाथे TWIG, प्र्तावेककालं ग्रहणम्‌, इहापि एककालमेव HUE! ABTA पाबभेदः- Ca (५।२।८अ०)॥ मारिहदामस्योपद्धमपूष्वेताधिकरकम्‌ I ख. प्रकृतेः पूर््वोक्तत्वादपृत्वमन्ते स्यान्न द्यचोदितस्य शेषाजानम्‌ ॥ १७ ॥ (सि) ॥ भा. ग्नौ TaN Waa, — sas छिकाम्बः परोडाभमणा- कपालं निवपेत्‌, dre जु्टोति, wet खाद, afar: खाहा-शत्येवमादिद्ोमाः समाम्नाताः। सन्ति तु were ` नारिषट्टोमाः*। तच सन्देः,- किं नारिटद्ोमाः पूवम्‌, उत STMT ?- दति संशये उचयते, मातं FY, Gera स्यात्‌ -इति। कतः? चोदितस्य परिपुशेस्य ओष श्राम्मायते, यथा जातस्य FHT क्रीडनकम्‌ ॥ * द्‌ ते तनवे GHA इत्यादि TCT SAA गारिडरामाः इति माधवः I ५ अध्याये २ पादः ॥ | ५६५ ख. मुसख्यान॑न्तय्यमाचेयस्तेन तुल्यश्रुतित्वादशब्दत्वात्‌ प्राज्गतानाम्‌ व्यवायः स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (पु०)॥ भा. “श्राकरेयो' मन्यते ख्य, ‘Tera? वतस्य, पञ्चात्‌ तु रातं भयुज्धेत। मधानानम्तरं विृतस्य पाठः प्रत्य, तस्मात्‌ पूवम्‌ STRAT: ततो नारिषटद्ोमाः-इति। “प्राृतानां अधवावः स्यात्‌, यतः ते न TA ॥ ख. अन्ते तु वादरायशस्तेषां प्रधानशब्द- त्वात्‌ ॥ १९ ॥ (Se) ॥ भा. (वादरायणस्तुः area मन्यते शख, “अन्ते वेकतानां भ्रयोगः -इति। कुतः ?। भधानश्रग्द गृ HAC, भाङतानामङ्गानाम्‌ मधानञ्जन्दगृहीतत्वं, तत््रधानञ्जन्द्गृद्धोतानि हि भाहतानि अङ्गानि, तस्मात्‌ च प्रधानशब्दात्‌ परमेतत्‌,- सोग्ब Twa waa खादा छत्तिकाभ्यः खाद्ा- इत्येवमादि, तखात्‌ भत्यच्चादेव क्रमान्नारिषट्ोमेभ्यः VY STAT: — इति ॥ € 6 ( ख. तथा चान्याथद्‌शनम्‌ ॥ ROW (यु०)। भा. शन्थाथाग्पि Gant दञैयति,-श्रभ्वरस्य porter भरेतयेतत्‌ कर्मे, यद्भ्रिकर्मः- दति; षात्समाम्नातस्य TAT प्रयोगं दशयति ॥ (५।२।९ Be) I विदेवनादोमामभिभेकपुष्वेताधिकरकम्‌ ॥ श. कतदेशात्तु पृव्वषां स देशः स्यात्तेन प्रत्यक्षसंयोगात्‌ न्यायमाचमितरत्‌ ॥ २१। भा. Cree Fad, — westerly शौनःडेषमाख्ापयति, श्रभि- ५९९ Wratel-cay ea भा. षिच्यते डति। तच सन्देहः, किम्‌ रेवनादीनामन्ते प्रयोगः, a भा. उत श्रभिषेकात्‌ पूवेम्‌?- दति, किम्‌ ara we तु बादरायणः- इत्यन्ते watt: कसथ्यः-दरति। एवं प्रासे WA, — शते थात्‌' अभिषेकात्‌ FI तु प्रयोगः, हतदेओो fe अभिषेकः, 'माहेद्धस्य wit परत्यभिषिचयते'-- दति प्रत्य्तान्‌- पदायाभिषेकात्‌ VS WAI! ‹ न्यायमाचम्‌ LAT "शन्ते त्‌ वादरायणः-इूति॥ (५।।२।९० अर) ॥ खाविचरहोमादौमां दौकशोयपूष्वेषयोगाथिकरशम्‌ tt WHATS पुर्स्नाद्यत्‌ Wee tl रस्ति श्रभ्निःः “य ud faerafafeat—cai ay Vartan: FF साविचद्ोमाः उखासम्भरणम्‌, इष्टकाः पु ञ्च-इत्येतदाम्नातम्‌। किं तदेव yi क्तम्‌, उत दोक्णीया?-दइति। किं भातम्‌ ?- वैज्लतानामन्ते प्रयोगः, “अन्तेतु बादरायणः दरति। णवं मापते ब्रुमः, पूवे सावित्र डोमाः, इष्टकाः, पमुरुषासम्भरणं च । कुतः ?। भत्यक्षपाठात्‌, पुनः तच दीक्षणीया श्राम्नाता, तस्या पुरस्तात्‌ सावि शोमा इष्टकाः पसुरुखासम्भरणं च । तस्पात्‌ तेषां YF प्रयोगः -इति॥ (५।२।९९ ONT द. भा. याजमानसंस्काराकां दकप्रतिमाकात्‌ पुवेभाविताधिकरकम्‌ ॥ सन्निपातश्चेत्‌ यथोक्रमन्ते स्यात्‌ ॥ २३ ॥ mat दीक्षणीयायाः परतो रुक्मप्रतिमोचनारि* श्राम्नातं, ‘wea तः खम्‌ उरसि waar See आभरणवि्येपा waned रति माथवः॥ ४ Gare २ पादः॥ ५९६७ भा. तकिन्‌ एव क्रमे चोदकेन दीखितसंखाराः प्राप्ताः त सन्दे्ः,- क्रिम्‌ अ्रनियमः, उत oF खक््प्रतिमोचनादि, उत दौक्ितसंखाराः?- दति किं प्राप्तम्‌ ?-श्नियमः। श्रथ वा, यथा प्रत्यश्चपाटक्रमात्‌ दीक्षणीयायाः पुरत उखासम्भ- रणादयः, णवं सक्सपरतिमोचनादौीनि-डति।॥ णवं प्रापे ब्रूमः,--दौशितसंस्काराः Ys कत्त्याः- इति । कृतः?। दीच्चणोयां भरति यः पाठक्रमः, यथा च चोदकः, तथो- भयेःपि परस्तात्‌ दीक्षणीयायाः कायाः। यः तेषां परस्परा- Te क्रमः, aT न कञचिदुखासम्भरणस्येव प्रत्यश्चः पाठक्रमः Yara साधयति। afer तु संस्काराणां महतौ पुष पाठः, ‘frat रुक्मप्रतिमोचनस्य उत्तरः, तेन यथोक्त एव क्रमः स्यात्‌, अन्ते बेछतम्‌-दति। “अथ किमथे सन्निपात श्राश्द्भयते ?। ननु अयं सन्निपात एव अङ्कः । सन्दिग्धे सन्दिग्धवचनमेतत्‌, यथा “ईजाना बहभियक्तैब्राद्चणा वेदपारगाः*। आखाणि चेत्‌ प्रमाणं स्युः, भ्राप्ताः ते परमां गतिम्‌- इति THT न दोषः-इति ॥ (५।२।९२ Me) I इति ओ्री्वरखामिनः छतौ मीमांसाभाष्ये पश्चमस्या्ायस्य हितीयः षादः ॥ * ब्राह्यशाख बङचरताः इति कार Mite पु° पाठः ५९८ नोमांसा-दण्ने पञ्चमे अराय तृतीयः पादः ॥ किक ` प्रयाजादीनाम्‌ रकाद शादि सद्खयायाः सष्वेखम्पाखताधिकरशम्‌ ॥ खः विदिः कम्मोभेदात्ष्षदाच्यवत्तस्य तस्योप- दिश्येत ॥ १॥ (पू)। भा. अम्मिषोमीये पशौ yaa, — एकाद प्रयाजान्‌ अजति एका- दज्ानुयाजान्‌ अजति-इति। चातुमास्थेषु नब भयाजान्‌ अजति नव ्रनुयाजान्‌ यजति--दति। अग्नौ yaa, ˆ बद्ुष- सदः- इति ay सन्देहः, किं मतिप्रयाजमेकाद्अ्सङ्घुपा अत्वनुयाजं च, तथा WAAAY नवसङ्खया, तथा अग्रौ UNITY षर्सङ्खया, उत स्वसम्पाद्या सद्या ?-डइति। किं प्राप्तम्‌ ?-पभतिप्रधानं Vga निद्यते-दति। कुतः?। भिन्नानि fe arfa कमणि, तानि च प्रधानानि भरति, सङ्कया यूयते; प्रधानसन्निधौौ च qu: अिष्यमाणः प्रतिप्रधानम्मिद्यते, यथा “पषदाज्धेनानुयाजान्‌ यजति- दूति प्रत्यनुयाजं TERT गुणो निद्यते, एवम्‌ cerfe—afa 1 ख. अपिवा सव्वसहू्त्वादिकारः प्रतीयेत ॥ २॥ (सि०)। भा. सवेसम्पाद्या सह्या HAA | कुतः ?। पथकूत्वनिवेञ्जिनी हि ag श्रसति पथक्घःभ्यासेन करप्येत, यावत्यसम्भवो भेदस्य, तावत्येवाभ्यस्येत, यावति सम्भवति, तावति पथकत्वनिवेश्ग wa न्याय्यः, AAT सवेसम्पाद्यैव AHI! यत्त --“ पषदाज्यवत्‌- दूति, न, पत्ता एकस्य न संभवति, न असौ पथकत्वनिवेञ्जिनो न च, एकस्य क्रियमाणा सवषां तच्रेणोपकरोति- इति, ४ अध्याये ए पादः॥ ४५६९ भा. we अवश्यं भेत्ता, तचेण तु उपकरोति ARM, इतरा- ter fe सा भवति। एवं सति Taree प्रापकः भरयोग- वचनोग्नुयद्टोष्यते--इति ॥ (QSL Bo) il ware तिद्ुशामुपसदां खस्थानाषटत्यधिकर शम्‌ ॥ च. स्वस्थानात्‌ विदध्येरन्‌ कृतानुपृव्कत्वात्‌ ॥ ३ ॥ भा. उपसत्तु सन्दे इः,- किम्‌ श्राहत्निहंण्डकलितवत्‌, उत ख- स्थानात्‌ विवद्धन्ते 2-इति। fa तावत्‌ भराप्तम्‌ ?-शावत्त- नीयानामथानाभेष धर्मः, यदत दण्डकलितवत्‌, यो fe उ चपते,-" जरिरनवाकः पद्यताम्‌- इति, स श्रादित चारभ्य परिसमाप्य पनरादित श्रारभग्यते, तस्मात दष्डकलितवदा- aft: | एवं प्रापे oH, खस्थानात्‌' विवद्धितुमदेति। कतः ?। ‘TUTTI, छतमानुपुष्धम्‌ STIG, ‹ प्रथमां कत्वा मधमा कर्तव्या, तत उक्मा-इति। aw यदि दण्डकलि- तवदीटन्तिः स्यात्‌, उत्तमां छत्वा पृनराद्याया श्रभ्यासे क्रिय- area सा विष्टद्धिः हता भवति खस्थानविदद्धौ नेष दोषः। तस्मात्‌ खस्थाने विदद्धिः-इति॥ (५।३।२अ०)॥ साजिधेनोष Urea निवेशाधिकरशम्‌ | : ख- समिध्यमानवर्तो afagadt चान्तरेण wat: स्य- द्यौवाएथिव्योरन्तराले AACA ॥ ४ ॥ (प्‌०)॥ भा. दभपुणमासयोः सामिधेन्यः ˆ सामिधेनीरग्बाष्‌'- दति | * यथा दण्डन VIE BMA: WATE Wea He SE पनः पनः पातयति जतु द्‌ष्डस्म भ्रत्यवयवम्‌ एयम्टत्तिं करोति इति awa: ॥ 30 yoo मी्मांसा-दभने मा. तत्र काम्याः सामिधेनीकरूपाः एक्विं्तिमनुञरुयात्‌ भरतिष्टा- कामस्य - इत्येवमार्यः, तच TARA सङ्खया परणं TWIT! तच सन्देहः, किम्‌ रागन्तुनामन्ते ftw, उत समिभ्वमानवतीं* afagaat च श्रगरोण निवेशः? इति। किं तावत्‌ ATH ?- अन्ते निवेशः, “शन्ते तु वादरायणः' (५।२।९< खू०)- शूत्यनेन aA Tit | णवं प्राप्ते ब्रूमः, समिभ्यमानवती' समिद्ध- वतीं च satu निवे्जः-दति। कुतः?। 'द्यावाप्थिदोरन्त- राले समङ्णात्‌' (संस्तवादित्यथैः), ‹ इयं तर समिश्यमानवतो, रसौ समिद्धवती, यदन्तरा, AKA इत्यन्तरि शसंस्तुतेगखिन्‌ अन्तराले विधोयन्ते। त्यात्‌ न रन्ते स्युः- इति ॥ ख. तच्रब्दो वा॥५॥ (सि०)॥ भा. WS AT या धाय्याशग्दिकाः, ताः तश्र भवितुमरेन्ति, तेन Wea तच संस्तवः, संस्तवाश्च विधानं, यथा, "पृथुपाजवत्यौ धाय्ये shaman धाय्ये-दइति। "काः पुनरेता घाय्याः- tfa नाम? न रस्य शब्दस्य प्रसिद्धिम्‌ उपलभामदे'। उच्यते, सामिधेन्यो धाय्याः। aa?) वं fe भगवतः पाणिनेवं चनं “ पाय्य-सान्नाय्य-निकाय्य-धाय्या मान-इवि-निवास-सामिधे- ATR” (२।९.२९ ०) - इति, WHT वचनात्‌ यतिमनूमिमो- WE! . कतमा सामिधेनीषु ?-इति। उचयते, -- श्रविेषात्‌ ` सवा खिति गम्यते, इह तु समिध्यमानवतीं समिद्धवतीं च @न्त- रेण धाय्याः स्युः-इूति, सवासु सामिधेनीषु सतीषु धास्याव- चनात्‌ विर्जिष्टानां सामिधेनीनां धाययाश्ब्दः- इति गम्यते । “ननु पाणिनिवचनाद विशेषेण सवा धाग्याः'। A— TATE, विशिष्टाखपि वचनम्‌ उपपद्यते wal "यदि fafwer:, ततः ee ~~ —- ~ समिद्धा ~ शि, ^ SPRATT THST चक्‌ समिभ्यमानवती। सुमिदा अग्र खादूतेत्यसो कक्‌ समिद्वती दूति माधवः ॥ ५ ध्याये ए VTE: I Yor भा. काः — eft) उचयते,- वात धाग्याञ्जग्दः शूयते, ताः तावत्‌ धाय्याः, ATS च UTATS सतोषु वचनम्‌ श्रथेवत्‌ भवति अथे- वति च सति वचने न अन्या धाय्याः, प्रमाणाभावात्‌-श्ति॥ ख उष्णिक्ककुभोरन्ते दशनात्‌ ॥ ६ ॥ “यु°॥ भा. ˆ उष्णिङ्ककुभोः' च “अन्ते प्रयोगो दृश्यते,--“ यञ्जगत्या परिदध्यादन्तं यश्च गच्छेत्‌, अथ यचिष्टभा परिदधाति नान्तं गच्छति'- इति | ‘aa fret भानो दृष्यते, न उष्णिक्रकुभौ दति, उचयते,--चिद्टुभमेवायम्‌ उष्णिक्कुभौ- दति ब्रते । कथम्‌ ?। ‘feat वोययम्‌-इृत्ये वमन्ते संस्तुतेः ‘fret वा एतदीयं यत्‌ उष्णिक्षकुभौ- दति कारणे कायवत्‌ उपचारः क्तः ॥ ` (५।३। २ Bo) I वदिष्यवमाने खागन्तमां पय्थो सोत्रकास्तताधिकरशम्‌ ॥ ख. स्तोमविदद्धो वह्हिष्यवमाने परस्तात्पर्य्यासादागन्तव स्यस्तथाह्ि दष्टं दादशाहे ॥ < ॥ (qo) ॥ भा. सन्ति विद्द्धस्तोमकाः क्रतवः,--' एकर्विंङेन श्रतिराेण प्रजा- कामं याजयेयलिणवेन श्रोजसकामं चयेन प्रतिष्ठाकामम्‌' इति, तच ्रागमेन सह्कुया पूरणं व्यते । श्रथ वद्धिष्पवमाने वेहतेषु ्रानोयमानेषु भवति संश्यः। किं वेहतानामन्ते निवेशः, उत प्राक्‌ पयासात्‌ ?-इति। किं ArT ?--“पुर- स्तात्‌पयासादागन्तवः स्युः, तथा fe दृष्टं दादशाद्े, ‹स्तोजि- यानरूपौ AVL भवतः, टषण्वन्रतचा भवन्ति, तच उत्तमः पयासः"*- इति इडापि भाक्षयासादागन्तभिभवितच्यम्‌ |! +---~ -> नय + अयमथः seat वरहिष्यवमानगतानां जयाशा कचानां स्ताबोयःऽनरूपः Tare सखेति Wife नामानि, तच चादकागतयोाः अन रूपपय्थाखयालचयामष्यं CHITRA WaT कशया दति मःधवः ॥ yor मीमांसा-दणनं ख. Tate इति चान्ताख्या ५ ८ ॥ (ae, el मा. Waa शअन्तवचनो सोके द्यते, यथा, सेषपयासः, नदोपयासः-इति। एवं पयासोग्न्ते छतो भविष्यति ॥ खः अन्तेवा तदुक्तम्‌ 0 (fae) a भा. अन्ते वा एवन्नातीयकं वेहतं स्यात्‌, खक्षम्‌,-- अन्ते तु वाद- रायणः (yl Qi re ख०)--इति॥ ख. वचनान्‌ दइादशाहे॥१०॥ (Sate नि०)॥ भा. अथ agea— तथाहि दृष्टं दादशाहे इति, तत्परि CHIT! अ उचयते, वचनात्‌ Creare भवति, ‹ स्तोचियानु- पौ तृचौ भवतः एषण्वन्तस्तृचा भवन्ति, तच उत्तमः पयासः' —tfai afe व्वनस्य afer fe | ख. अतदिकारञ्च।॥११॥ (१ Ae) a भा. नच, श्रयं तदिकारः, यत्ततो धमोान्‌ गृद्धोयात्‌- इति ॥ खः तदिकारेऽप्यप॒व्वेत्वात्‌ ॥ १२॥ (र Ao) I भा. apie तदिकारः, तज्राप्यन्ते एव fata | कुतः ?। ‘Tye त्वात्‌, हषण्वतां तुचानाम्‌, इषण्वन्त एव प्राक्पयासात्‌, यावत्‌- वचनं वाचनिकं, न सदृञ्जम्‌ उपसदक्रामति॥ (५।२।४ Wo) I लजेवागनूनां सानां मध्ये निवेश्ाधिकरकषम्‌ ॥ ~ TUTE a € ख. अन्तं Tat त्‌ ॥ १३॥ (प०,॥ भा. इहापि विद्द्धस्तोमकाः क्रतव उदाइरलम्‌। त्र उल्षरयोः ५ Waa दे We 1 yor भा. पवमानयोः साम्नामागमः- इति व्यते (vo Ho) 1 तक श्रागम्यमनेष॒ साम सन्देद्धः,- किं तेषामन्ते निवेशः, उत गायनो-टहत्यनुष्ुम् ?- इति | किं प्राप्तम्‌ ?--“ अन्ते उत्तरयो- इष्यात्‌" उक्तः अच्रन्यायः,- “अन्ते तु बादरायणः" दति तस्मात्‌ अन्ते निवे्ः- दति॥ ख. अपिवा गायच्रो-टहत्यन ष्टु वचनात्‌॥ een सि०,॥ भा. “मायन्री-टहत्यनुष्टुम्ह fae कस्मात्‌ ?। “वचनात्‌, ‘Te इ वै यश्चस्य उदराणि गायचो-टदत्यनुष्टुबिति। श्रव wa savin अत एवोदपग्ति*- इति वचवनेन अस्ति उपा- लम्भः। तस्मात्‌ न एषाम्‌ wea निवेश्ः-दति॥ (wie ५ We) il “ weatiat क्रलग्मिशेषताधिकरशम्‌। ख. ग्रष्टकमोपानुवाक्धं सवनचितिशेषः स्यात्‌ ॥ १५ ॥ “Te, ॥ भा. GUTTA काण्डे THT LSAT समाम्नाताः “एष वै हविषा दवियजते, यो दाभ्यं गत्वा सोमाय यजते दूति, तथा, (परा वा एतस्यायुः प्राण एति aps} गङ्ञाति- इति, तथा ‹बषटका्िजरिशोरुपदधाति, वचिणोशु्पदधाति, Ya ear उपदधाति-इति। तच सन्देदः,- fa र्ेष्टकमौपानुवाकत सवनथेषञ्ितिशेषञख, wa किं क्रत॒ओेषोग्भिदेषख ?- इति। * यमथेः, रोमस्य freed साग्ब्मावापः क्रियते, साय ख उद्वापः, तवुभौ Wea मायवादिव्वेव मान्यजेति। "उश्ाते जातमन्धसः" cae मान्ददिन- TIME: । साधिष्ठयेत्येष आभंवपयमानस्य ' तालुनी गायचोच्छन्डस्रो, सयो - रावापः भ त॒ चिद्ुपञमतोच्छन्दखयारन्ययो खयोः सामावापनोयम्‌ शति माधवः | ५०४ मोमांसा दमने भा. किं प्राप्तम्‌ ?-' सवनचितिशेवः। कुतः? we सवनानि श्रारभ्यन्ते, इष्टकामिखितयः, यश येन अारभ्यते तत्तदङ्गम्‌ ॥ ख. क्रत्वम्िशेषो वा चोदितत्वादचोट्‌नानुपृव्वस्य | १६ ॥ (सि०,॥ भा. “क्त्वद्चिद्ेषः' स्यात्‌। कुतः ?। ^ चोदितत्वात्‌", श्रभ्रिञ्चेतव्यः श्रुयते,“ य एवं faerafd चिनुते- इति, न विति्धेत्ा, इष्टकाचयनेन श्रग्रिखेतव्यः wad, “श्भम्‌ इति दितीया- निजात्‌, तथा "यो दाभ्यं ete सोमाय यजते-इति अदाभ्यस्य यजतिना सम्बन्धः, तथा WA | तस्मात्‌ सत्‌ यागसम्बन्धं AAT RATS: शब्दो भवति, अतं सम्बन्धम्‌ श्रभि- निवत्यं। तथा सछ्लद भ्रिसम्बन्धं त्वा छती मन्येत, “चोदनाः चितिसवनयोः, न डि ते कर्त्तया चोद्येते, wo fe तयोः श्रवणं । किं प्रयोजनं ?। सवनचितिशेषः, प्रति-सवनं qau, प्रति-चिति च इष्टकोपधानं। क्रत्व्मिशेषत्वे सल्त्‌ यदणोपधाने ॥ (W181 Ee Bo) I चिजिष्छादीनां मध्यमचितावुपधामाधिकरशम्‌ ॥ « अन्ते स्युरव्यवायात्‌ ॥ १७ ॥ (ge) 0 भा. शओ्रौपानुवाक्ये शरूयते, चितिणीरूपदधाति, व्चिशीरुप , दधाति- डति तत्र सन्देहः, किम्‌ एताः पश्चम्यां चिता- वुपधेयाः, उत मध्यमायाम्‌ ?-इति। किं मराप्तम्‌ ?-पञ्चम्याम रेका शतक्रमाः, अन्या नेताभिश्चेवेष्यन्ते ॥ खः लिङ्गदशनाञ्च ॥ १८ ॥ (Jo) I भा. आवपनं वा उत्तमा चितिः न्याड्टकाडउपदधाति-इति। द. aT. भा, and ५ अध्याये रे पादः॥ yoy मध्यमायान्त॒ वचनात्‌ ब्राद्धय णवत्यः ॥ १८ ॥ (fae) ॥ नेवेता श्रन्तपायां चितौ। “कस्यां afer: मध्यमायां" । कुतः ?। “ब्राद्मणवत्यः' एता इष्टकाः, तासां मध्यमा चिति- राम्नायते,- "यां वे काञ्चित्‌ argent इष्टकाम्‌ श्रमि- जानीयात्‌, तां ममायया चितावृषदध्यात्‌- इति। “ननु सवा Wasa ब्राह्मणएवल्यः'। न-दत्याष्‌, weer लिङ्गक्रमात्‌ समास््रानाञ्च। ASNT एता नान्ते स्युः-डति॥ (ye ॐ Wo) ॥ रोकम्युातः ya चिचिष्डाद्ुपधामाधिकरकम्‌ | प्राम्लोकम्युणायास्तस्याः सम्यूरणाथत्वात्‌॥ २० ॥ MITTS काण्डे इष्टकाः समाम्नाताः,“ व्िशीशुप- दधाति, वचित्रिणोरूपदधाति, भूतेष्टका उषदधाति-इ्ति। तजर इदं समधिगतं,-- मध्यमायां चितावुपधेयाः-डूति। त्र सन्देहः, किं मार्‌ लोकम्पणायाः*, उत पञ्चात्‌ ?- इति । किं आप्तम्‌ ?-अन्तेतु वादरायणः-इति। णवं भाते उचते, “भाक्‌ लोकन्पणायाः तस्याः सम्पुरणाथत्वात्‌, सम्पूरणाथेता तस्याः शूयते,“ यदे बास्योन॑, यच्छिर, तत्‌ ननया पूरयति, लोकं पण च्छिद्रं पण इति। शअपूवत्वात्‌ वाथेस्य, विधिरेबायं संस्तवेन-- इति गम्यते । तसात्‌ प्राक्‌ खोकम्पणायाः स्यात्‌ ॥ (५।द।८अ०)॥ * सोकं एक fag रर cua उपधीयसान। इका GINGA ॥ yrod मीमांसा -दभेगे + ररटिसंसता प्रावि चाखनु्टानाधिकरकम्‌ ॥ ख. संस्छृते WA संस्काराणान्तदथंत्वात्‌ ॥ २१॥ (प°) ॥ भा. श्राधाने सन्ति पवमानेष्टयः। सन्ति च नियतानि कमाशि, अरप्रिद्ोबादोनि। अनियतानि च एेद्धाग्रादोनि। तच सन्देडः, —fe पवमाने्टीः छत्वा कमणि प्रतिपत्तद्यानि, उत wihea- माजेषु ग्िषु?- दति किं भक्तम्‌ ?-आादितमाजेवु-डइति। कतः?। श्राद्धितमाश्रेषु wet श्र्रिषु कमाणि कतुम्‌ समथा भवति, यथा, “्राड्िताभ्रिने छिन्नं eat दध्वात्‌ः-डइति। quafa w— aft वे खषटम्‌ अरभरिष्टोचेण अनुद्ूवन्तिः इति श्राहितमाकरेषु श्रग्रिधोत्रं दशयति aed न पवमानेष्टयः प्रतील्तितच्याः-इति। णवं प्रापे ब्रूमः, पवमानेष्टिभिः. संस्छतेषु श्भ्रिषु कमाशि वत्तरन्‌। कुतः ?। ‹ संस्काराणां तदथेत्वात्‌, संसकारअब्दा एते श्राहवनोयाद्‌यः, संसारस्य कस्यचित्‌ .श्रमावेन, अइवनीया- दिषु प्रतिपत्तिः स्यात्‌। aera संस्छतेषु भ्रिषु कमाणशि- दति॥ ख. अनन्तरं व्रत तद्भुतत्वात्‌ ॥ २२॥ (आ० नि०)॥ भा. यक्तु--*्रादिताभ्रिने fed दावा दधथात्‌-दृत्येवमादि; a, यत्‌ अह्धितमाजेषु क्रियते, श्राहिताग्नैः तद्रतम्‌ उच्पते, स च, श्रादितमातेषु चराडिताभ्भिः संहत्तः। तस्मात्‌ TAC वरतं" स्यात्‌, ˆ तद्ुतत्वात्‌ ॥ Ce € | ख पव्व च लिद्गदश्नात्‌॥ ररे॥ (MAT?) tl भा. अथ यदुक्घम्‌,ः-श्राद्ितमातेषु अरग्निष्ो्ं दशयति, qaq इिभ्यः--इति, तस्य कः परिद्धारः?-दइृत्याभाषागतं षम्‌ | ४ Wary 2 UTE: II yoo ख. अर्थवादो वा अथस्य विद्यमानत्वात्‌ ॥ ₹४ ॥ (Te) ॥ भा. CMTE! एषः। कुतः ?। ‹ अथस्य विद्यमानत्वात्‌, विद्ध- मानो fe तत्र अरन्य एव श्रद्निद्ोक्होमः। कथं होतव्यम्‌ saad न ह.तव्यम्‌ ?- इति मोमांखन्ते ब्र्वादिनः। “यत्‌ यजुषा* जुह्यात्‌ श्रयथापूवमाङती जुह्यात्‌ यदि न TAA श्रत्रिः परापतेत्‌ तूष्णीमेव wag — डति, तस्य तुष्णीं होमस्य प्र्साथाम्यनथवाद्‌ः॥ ख. न्यायविप्रतिषधाच्च ॥ २५ ॥ (Jo) ॥ भा. न्यायविप्रतिषेधश्च भवेत्‌, यदि श्रनन्रम श्रग्रिद्दोजाद्य स्युः, यः पूवाक्तो ग्यायः, स विप्रतिषिध्यैत,-'न वा तारा तदथत्वात्‌- डति। तस्मात्‌ deat कमाणि भवेयुः- इति ॥ (५।२।९ We) Il धरिचिदषेरादिव्रतानां कऋलनतेऽमुष्ठानाणिकरशम्‌ | a सञ्चिते त्वभिचिद्युक्तं प्रापणान्निमित्तस्य ॥ २६ ॥ ( पू०,)॥ भा. चअभ्चिचिदषेति, न धावेन्न खियमुपेयात्‌, तस्मात्‌ श्रभ्िचिता पक्िणो न अञ्ितद्याः- इत्येवमादयः पदाथाः ATA तेषु सन्दे च्चःः-किं सञथ्चितमातरे प्रतिपत्त्या; उत क्रत्वन्ते ?-डूति। किं प्राप्तम्‌ ?-सञ्चितमात्रे रव-इति। afd यशितवान्‌ सोश्रिचित्‌- डति तस्य श्रूयमाणाखितवतोग्नन्तरमेव भ्राम बन्ति, मापे निमित्ते नेमित्तिकं कलब्यम्‌। cag अनन्तरमेव । 0 * य्यञ्जसा इति का ऋीर् Go पाठः| a ४ You सोनांशा-दशमे ख. कत्वन्ते वा प्रयोगवचनाभावात्‌ ॥ २७ ॥ (fae) ॥ मा. प्रयोगवचनो fe sa तान्‌ पदाथान्‌ प्रापयति, येषां क्रत्वधेत्वं ; न चेषां क्रत्व्थेत्वमरित, पुरुषाथा हेते । कथं ? । मतिषेधे wa: अयते," बषति न धवैन्न खियमुपेयात्‌- इत्येवमादि, न च क्रत्वथा एते >सक्ाः, येन alata: ऋतोश्प- HATE | ननु परुषा श्रपि चितवतः अवणाश्चयनानमतरं प्राप्ताः | न- इति ब्रूमः,- % अमेः कमोत्वनिह्‌ शात्‌ ॥ र (ae) ॥ भा. | War चयनं तत्‌, यदग्नेः स्वं काय्यं कुवतः साहाय्ये THA, तत्‌ Aa! By तस्य ary?! यागसिद्धिः, सिद्धे च यागे चयनेन swad भवति । aarq fag यागेःभ्रिचित्‌, तेन ऋत्वन्ते- इति।॥ (ye tte We) Il शोकाय टदरटिखिदताधिकरशम्‌ ॥ ख. परेणावेदनाद कितः श्यात्स्व्द छ्ाभिसम्बन्धात्‌ ॥ २८ ॥ (पु०,॥ भा. ज्योतिष्टोमे अरूयते,--“श्राप्नावैष्णवमेकाद कपालं निवपेत्‌ दीक्िष्यमाणः'- इति, तथा “दण्डेन टदौच्चयति, मेखलया waa, छष्णजिनेन दौशयति- इत्येवमादि । तच सन्दे हः, किं सर्र्दीखितो भवति, श्रथ वा इष्यन्ते दीक्षितः ?- दति। किं तावत्‌ प्राप्षम्‌ ?-“सर्वैः-इति। कुतः ?। ‹दीक्लानि- सम्बन्धात्‌, दीश्वासम्बन्धो भवति, “दण्डेन दीयति (दो क्षामस्य करोति- इत्यथंः), यदि इष्यन्ते Sfaa: स्यात्‌, Y खश्वाय रे WE: || yo'e भा. कथम्‌ अस्य दण्डेन Sai कुयात्‌, तेन ce न faa: न च, शरस्य इष्यन्ते Shara पश्यामः, श्रावेदने त्वस्य दोल्ितञ्गब्टः, तस्मात्‌ न तावति Stan स्यात्‌ न च सम्भवति समुचये विकर्पो न्याय्यः, TH बाधः स्यात्‌, ay प्रयोगवचनो बाधेत । aw भिन्नेष्वपि दी ्षासम्बन्धवाक्येषु भयोगवचनेन सहेकवाक्यता- डति श्रावेदनकाले दोचितः स्यात्‌ ॥ ख. इष्प्रन्ते वा तदर्था छ्यविशेषाथंसम्बन्धात्‌ ॥ ३० ॥ (सि०)॥ मा, “इष्यन्ते वा' Afaa स्यात्‌, "तदथा fe’ सा (tauren)! कथं?। दीक्तिष्यमानस्य अदील्ितस्य सा भवति, यदि तस्या उत्तरकाले दीखिंतः, णवं सा दीच्िष्यमाणस्य । तस्मात्‌ वाक्धा- दवगम्यते,- भवति तदा दीकितः- इति, दीशषाकरणे पदां faen किमिति न दीक्षितः स्यात्‌? वाक्यं fe निरपेक्षं दौखितः- इति श्चापयति। यत्तु दो स्षासम्बन्धो “दण्डेन दौक्षयति- दतिः; कथंस दटोक्षितत्वे स्यात्‌? इति दण्डेनेवं सम्पादटयति- इत्यव- गच्छामः, Twat दोखितश्ब्दो नारस्ति- इतिः; न अब्दस्य THAT: रथाभावे हेतुः; सत्वमप्यथं तदवसराभाषाश्न भयुज्यते अब्दः । श्वन्येन च दीक्ितः- इत्यवमम्यते वाक्येन, “शप्नावेष्णवभेकादश्चकपालं निवपेत्‌ दालिष्यमाणः- इति | यश्च,-श्रवेदनकाखे दोखितश्ब्दः- इतिः; इष्यन्तेमपि दीचख्ि- तस्य श्रसावविरुद्धः, भयोगवचनखाविषश्द्धः, यतः wa ee a * eam रति माधवोये पाठः। खकतिधे तुद शमाये वेते इलि तजाथेः ॥ † यन्न उपममेत्‌ दति माधवीये पाडः ॥ ४ Gare $ पादः 1 | yes ख. पोणेमस्युडे सोमात्‌ AHI वचनात्‌ ॥ १७ ॥ (fae २)॥ भा. स्थितादत्तरं। नवा एतदस्ति,-छत्खौ दशपुणेमासौ उत्‌- ` छष्येते, ag सोमात्‌, केवला पौणेमासी उत्छष्यते। कतः ?। वचनात्‌, षचनभिदः- " येवादः पौणेमासं हविः area: निकपेत्‌- इति, नास्ति वचनस्य श्रतिभारः। तस्मात्‌ पौणे- मासोमात्रम्‌ SAAT! यत्तु फलं नास्ति- इति, समुदायादेव फलं भविष्यति- इति, वचनःरे व॑ बिक्लानात्‌। WATE ATT: | ख. Var भ्रब्दसामर््थात्‌ प्राकरुढ्छ विधानात्‌ ॥ १८ | (fae ३) ॥ भा. “रकं aT इविः उनल्छष्येत, न छत्खा पौणेमासी । कुतः ?। “अब्द सामथ्यात्‌, एकं हविः उत्कटम्‌ शब्दः समथः, यरे वादः ard इविः- दति शूयते, याबदचनं वाचनिकं, तावदचनेन उत्क्रष्ुम्‌ शक्यते, AAT माक्सोमात्‌ Arey विधीयते, ततो यत्‌ वचनेन उत्छष्यते, AGE सोमात्‌, यत्‌ न उत्छष्यते, तत्‌ प्राग्भवितुमदति। तस्मात्‌ एकं दविः उत्क्रष्टं, ब्रा द्यस्य उभौ करुपौ- इति ॥ (५।४।५ Fe) I | ण्यस्य समाद नम्कषाधिकरशषम्‌ ॥ खः पुरोडाशस्वनिह्‌ शे त्युक्ते देवताभावात्‌ ॥ १९ ॥ (सि०)॥ भा. इटं गूयते, “श्रागनेयो वै ब्राक्षणो Sara, स सोमेन cer saat भवति, यरेवादः पौणेमासं हविः तत्तद्यैनुनिवेपेत्‌, वद्यभयदे त्यो भवति--इति warq afaa काले स॒ । 3x ५९४ डोडा दनक भा. अ्मीषोमीयो भवति, न AMA काले, ATG शरदो विः द. भा. अनु निवेपेत्‌--इति, श्र्रोषोमोयत्वं विधाय दिदेवताकत्वं देत्‌- त्वेन निरहिश्यते, तच्मात्‌ sitet «fa: हेतुमत्‌ स्यात्‌, न अन्यदेवता्क, तदा असौ GUT यष्टमडति, न प्राक्‌, aren देवता-इति भवति पुरुषस्यापि यष्ुटंबतामिसम्बन्धः। तद्यत्‌ JUTE श्रप्रोषोमोयो न अन्यद्वविः- इति सिद्धम्‌ ॥ ्राज्यमपीति चेत्‌ ॥ २०॥ (Bre) tt इति चेत्‌ wafe श्ण्ोषोनोयत्वात्‌ पुरोडाञजः- डति, ाज्यमपि fe शग्नोषोमोयं। तस्मात्‌ तदष्युत्छष्येत ॥ ख. न मि्रदेवतत्वा देन्द्राख्वत्‌॥ २१॥ (are Fite) ॥ aT. मिशररेवतंः fe खाज्चं--श्रगरीषोमीयं, प्राजापत्यं, वेष्णवम्‌- दरति च, पुरोडाशः त्वद्रीषोमीग्र ण्व। नतु wt मिञ्रदेवतस्य बाटः, मिश्रदेबतस्य fe भरागपि भावोम्बकश्प्यते। यद्यपि तदानीं यजमानो न NTA: तहेबताः, तथापि श्रां विः करिष्यत्येव, प्रजापतिं यच्यति, विष्णुं वा। तद्यत्‌ तस्य ऊद्धभावे न एष हेतुः अद्मीषोमीयत्वं नाम । यथा चतुङ्खाकरं निशरदेबतत्वात्‌ रेन्राम्नेन भवति, तदस ‘waa —tfia रे्राग्रो न wat वदितुम्‌ ; तद्धितः Marga न उत्पद्यते- दति। एवम्‌ इइ WaT Mes न अव्यम्‌ TSE वदितुम्‌ शग्रीषोमोयो हि चसौ । तसात्‌ Wa भाक्‌ यजमानेन कतम्‌ --दइति। तस्मात्‌ न तस्य उत्कषगग्नोषोमीयता यजमानस्य दतुः- इति, मिश्रदेवतस्य दणसामान्यात्‌ “रेग्दाग्नवत्‌- इत्युक्तम्‌ ॥ (५।४।९ अ) ॥ ४ अध्याये ४ पादः ॥ ५९१५ विदतानमैन्द्राप्रादीनां सद््काणशताचिकरणम्‌ |! ख. विकृतेः प्रुतिकालत्वात्सद्यस्कालोन्तरा विकतिः तयोः प्रत्यक्षशि्टत्वात्‌ ॥ ₹२२॥ (fae) u भा. इ वैज्लातानि कमाणि उदाषरणम्‌,--“शेन्राग्नम्‌ WATE. कपालं निवेपेत्‌-दत्येवमादीनि। त सन्देहः, किम्‌ एता frat: सद्यसकालाः, उत दयकालाः ?- हति । कि UTA? —frafa: wreara धमांखोदकेन गद्छाति, श्रतः ते धमा श्रानमानिकाः, पौणेमासो चान्यः कालः; शं यदि वा प्रत्या Tea, यदि वा विह्लत्या, असम्भवेढन्वतरस्याः कालस्त्यक्ृद्यः, तज श्रानुमानिको eer त्यज्यतां, न प्रत्यस्षश्च॒तः प्रारछतस्य -इतिं न्याययम्‌। तद्भयात्‌ aera शता विहतयो भवेयु -दति॥ ख देयहकाल्ये तु यथान्यायम्‌ ॥ २३॥ (पृ) a भा. “देयष्काश्ये' करिबमाणे "यथान्यायं हतं भवति, vena देयशकाष्यं स्यात्‌। चोदकः तथा Gael भवति, प्रतौ fe भूयते,“ पुबद्युः अग्निं गृद्खाति, उत्तरमद्ट्‌ वतां यजेत -इति। wera इयशकालम्‌ एकममिनिषत्थ, तदश्रेवोष marta: परिसमापयेत्‌ ॥ ख. वचनाद्वैककाल्यं स्थात्‌ ॥ २४ ॥ (Se) A भा. नैतदेवं, -दगकाला fren भवेयुः--इति, सद्यस्कालाः श्युः। क्यात्‌ ?। बचनमिदं भवति यःः- "इच्छा पसुना सोमेन श्रा्रयणेन वा यश्यनाणः स पौणेमास्याममाबास्यायां वा अजेतः- इति, साङ्गस्य एतदचनम्‌। त्यात्‌ साङ्गं पौण ५९९ मीर्नाशा-दनंन ना. मास्वाममाबास्यायां वा कुर्वोत- इति गम्बते, तेन सद्यश्ाखा fama: i) (५।४) ॐ qe) ॥ सोमास्‌ साच्राग्छविकारादोममत्कषाविकरशम्‌ ॥ ख सान्नाय्याखिषोमीयविकारा ae सोमात्‌ WHAT ॥ २५ ॥ भा. इड सान्नाम्यविकाराख्च श्रग्नीषोमोयविकाराख उद्‌ाइरशम्‌, सान्नाव्यविकाराः तावत्‌ यथा, शामिश्चा wy — डति, “अन्नी- whiter एकादशकषाखं निवपेत्‌ इयामाकं, ब्राह्मणो वसन्ते ब्रह्मव्ेसकामः- इत्येवमादयः तच सम्देः, किम्‌ Ta मागं च सोमात्‌, उत अद्धम्‌?-इति। किं भाप्तम्‌?- भाग च, विद्ेषानवगमात्‌। रवं परापे ब्रुमः, aE सोमात्‌ स्युः डति, wafate एषाम्‌ wy सोमात्‌, चोदकेन शभिरपि Sy सोमात्‌ भवितय्यम्‌। सान्नाय्यस्य ag सोमात्‌, वचनेन, --“अ्रसोमयाजो सन्नयेत्‌ इति। शरग्नोषोमीयस्यापि- 'चाग्नेयो ब्राह्मणो देवतया स सोमेन Cer भवति, यदेवादः पौणेमासं हविः, तक्षदचेनुनिवेपेत्‌- इति, तद्धि ख उभयदे वत्यो भवति- इति, तदिकृतिः रपि सोमात्‌ ag भवितुमरति ॥ (५।४)। ८ We) il सोमभिकाराशां दधपरुमासात्‌ gala करेयताधिकरशम्‌ ॥ € € ख तथा सोमविकारा दशपृणंमासाभ्थाम्‌ ॥ २६॥ भा. सोमविकारा गवादय Waren! तेषु सन्देहः किं दभ. पूणंमासात्‌ WIR च WNW, उत उद्धम ?-इति। किं भराप्रम्‌ ?-अनियमः, श्रविषेषात्‌। एवं भामे TA, — तथा ५ अध्याये 9 पादः ॥ ५९७ भा. सोमविकाशरः, दश्पणेमासाभ्यामः BE स्यः, श्योतिष्टोमो दशपृणमासाभ्याम्‌ BS भवति,-“दशपुणमासाभ्याम्‌ इद्धा सोमेन यजेत- इति चोदकेन wa धमा गवादिष अप्येकाद्ेष पराभ्नोति। तस्मात्‌ तेम्पि दञ्पूणमासाभ्याम्‌ अद्ध AeA इति॥ (५।४।९ अर) ॥ दति ओश्रवरखामिकलौ मोमांसाभाष्य पश्चमस्या्वायस्य चतुथः पादः सनासः ॥ समाप्तश्च THA WTS षष्ठे अध्याये प्रथमः पादः ॥ ग @ 9 aa यामादिकख्मंशाम्‌ खमेदिफरूसाथनताधिकररम्‌ ॥ (अधिकारन्यावः) ॥ + कमूसंयोगे + ~ ~ ख. द्रव्याणां कम्मसंयोगे गणत्वेनाभिसम्बन्धः ॥ १॥ ( पु०,)॥ भा. दशेषुशोमासाभ्यां खगेकामो यजेत", “ज्योतिष्टोमेन खगकामो यजेतः- इत्येवमादि समाम्नायते। तच सन्देहः किं खगा गृणतः, कम मधानतः; उत कम गुणतः, खगेः प्रधानतः ?-- cf) कुतः twee) इह ˆ खगेकामो' ऽपि निहिश्यते, "यजेत -इत्यपि। अचर खगेकामयागयोः सम्बन्धो गम्यते; afer सम्बन्धे fa यागः साधनत्वेन सम्बभ्यते, उत साध्यत्वेन ?- इति भवति विचारणा | त्र यदि खगेकामस्य परुषस्य यागः कत्तं्तया चोद्यते, ' खगकामेन यागः कन्े्यः- इति, खगच्छाविजि्टस्य स सिभ्वति - इति गम्यते । खगच्शा तच पुरुषस्य यागं भत्युपदिश्यते, तेन तस्य स सिध्यति न अन्यस्य-डूति,* यः खगेकामः, स अक्रोति पुश्षो यागं साधयितुम्‌ | AY खर्गकामस्य कामः कत्तव्यतया चोद्यते, ततो यागविञ्जिष्टा कन्न्यता- डति यागः साधकोमभ्युपगम्यते । स चायम्‌ उभयो- रम्यथः एतस्मात्‌ उच्रितादाक्यात्‌ गम्यते,- यागो वा TT: कामो वा-इति । न चेतत्‌ यौगपद्येन सम्भवति, यदा कामः, न तदा यागः, यदा यागः, न तदा कामः, वचनवब्धङ्धिभेटात्‌ st उपपन्नः TAA: | * यस्य wa: काः, TH] सेत्घयति इत्यधिकः पाठः Yo Go 1 ° || † ब्नगयक्तिमेदात्‌ ; तस्मात्‌ इति पाठः कार Wits Te I € Waa ९ Wes I ५९९ भा. तथा इटम्‌ अपरम्‌ सन्दिग्धं, विं fa: खगः, उत दूष्यम्‌ ? शति, यदि xa खगेः, ततः प्रधानं कम, व्यं गुणभूतम्‌ । अथ प्रीतिः खगः, ततो यागो गुणभूतः, खगः प्रधानम्‌ ?-- Cit) कुतः संजयः ?। नास्त्य कामस्य गुत्वेन प्राधान्येन बा afm, सम्बन्धमा तु शरस्य यागेन गम्यते, दस्य तु कमाता खभावतः, THOTT च फला्थेता* , किं तावत्‌ भराप्तम्‌ ?-खगा गुणतः, कमे प्रधानतः-डइति। त्र ताब्रदशेयन्ति,- दरश्यं खगेः- इति! कथम्‌ श्रवगम्यते ?। सवषाम्‌ एव WTA FIM लौकिकः प्रयोगोगभ्युषायः, तस्थि शौकिके प्रयोगे RATS Gas] खश्यते,-- कौ कानि aware वासांसि खगेः, चन्दनानि खगः, wea: faa: खगः इति, यद्यत्‌ प्रीतिमत्‌ Fe, aa खगेशब्देन उचते । तेन सामानाधिकरण्यात्‌ “प्रीतिमत्‌ xy खगेः- इति मन्यामद्टे, “उपमानात्‌ अन्दप्रहत्तिः- इतिचेत्‌ न Lfe afeifaq श्रनुपमिते† लोके प्रसिद्धः, यस्य एतदुषमानं स्यात्‌, TATA नोपमानम्‌। श्रतो Fat खगेः- इति । "न-दत्याह, प्रीतिः खगेः- इति, न दम्‌, अभिचारात्‌, -तदेव fe zy कस्याश्चिदवस्थायां न खगेश्ब्दोगमिदधातिः; Whi a कस्या्चिदवस्यायां न, न श्रमिदधाति। तस्मात्‌ WITH ACHAT एतदवगम्यते, - भीतौ VMI TAA’ —«fa i नेतदस्ति,-भोतेरभिधायकः खगेब्दः- इति। कतः? । विशेषणत्वात्‌, यत्‌ विशेषणं, न तच्छब्देन उचयते तत्‌ यथा, ‹दण्डो-इति दण्डनिमित्तः पुरुषवचनः, दण्डोगस्य * द्र्यस्य कमो येता गम्यते SATE, पु रषप्रयनस्म च प्रोत्यथेता इति का क्र" Yo पाठः॥ $ _ = कल्िखिदमपमाने † Wane, म्‌ fe q XH we We To TTI oo. Water-qata भा. निमित्त, न अभिधेयः। एवम्‌ एव न प्रोतिषचनः भ्रीतिसाधन- बचनस्तु एव खगेशम्दः- इति | “नन खगे्रब्टो लोके प्रसिद्धो विशिष्टे देओ, 'वस्िन्‌ न ow, न Wd, न कुत्‌, न तृष्णा, न अरतिः, न ग्लानिः, TRA एव मत्य तज गच्छन्ति, नान्ये'। WY उचपते,- यदि तच केचित्‌ रत्वा गच्छन्ति, तत गच्छन्ति जनित्वा, तरि ख प्रत्यस्तो देः एवबञ्चातीयकः, न तु अनुमानात्‌ गम्यते*। ‘aa च अन्ये सिद्धाः केचित्‌ दृष्टवन्तः, ते च ्ासभातवन्तः —tft चेत्‌। न तच प्रमाणमस्ति, सिद्धा णवक्नातीयकाः सन्ति, तेच ger ्राचक्षीरन्‌-डइति। तस्मात्‌ एवक्नातीयको दें एव नास्ति। ‘aq च लोकात्‌ Were वेदाश्च चवगम्यते,-रेज एवनज्ञातीयकः खगः'- इति । तन्न, परषाणाम्‌ एवंविधेन देन RAAT WHATS वचः। श्राखयानम्‌ अपि पुरुषम्रणोतत्वात्‌ नादरणोयम्‌। वैदिकम्‌ श्रपि eave विधिपरं नास्त्येव, भवति तु विध्यन्तरेण एकवाक्यभूतं स्तुतिपरं । यद्यपि केवल- सुखश्वणाधापरच्या ATER देः स्यात्‌, तथापि चस्मत्प षस्य अविरोधः, परोतिसाधने waa: cfs तेन रेन Gaye भावात्‌, कतः तस्य अभिधायकः Ga भविष्यति ?--इति। यद्‌ MAA KS खगः, तदा ब्रमःः-- TMU कमसंयोगे गुणत्वेन अभिसम्बन्धः- इति, यागः अच कत्तद्ः- इति गूयते खगकामस्य, तच श्रवश्यं GIT यागस्य च सम्बन्धः, त भूतं द्यम्‌, भव्यं कमं ; भूतस्य च ANAT न्याय्या, FETT ; न तु भयस्य भूताथेता, AW FE उपकारः त्यज्येत | “कथं पुनः श्वगम्यते,- यागः कत्तद्यतया चोद्यते-दइति * यदि म तच कंचित्‌ Gwar गच्छन्ति, म च तत स्ागच्डनि जनित्वा, म तङि स प्रत्या देश्यः रवद्चातोयकः, म ल्वामुमानात्‌ मम्बते इति ae Wile Te पाडः ॥ ₹ Was र WE I १०२ भा. यदा कामस्यापि MATT ET वाक्यात्‌ अवगम्यते'। चू. aT. उचयते, कामस्य RATAT वाक्यात्‌, बज्धधेस्य कलष्यता अतेः, ति वाक्यात्‌ बलीयसी। तस्मात्‌ श्रयम्‌ अथः, खगेकामो यागं कयात्‌- इति खगेकामस्य यागः कन्तष्यः- इति ; कलस चखवान्‌, WRN दुःखवान्‌; करैष्यः- इति वैनं ब्रूते; war Taney यागो भविष्यति, स तु यस्य इच्छा, तस्य सिध्यति न अन्यस्य- इति गम्यते। तिन खगच्छा यागस्य गुणभूता, सवेस्यापि कमणो geet भवति गुणभूता, तया इद्मानेतुम्‌ यतते, दृष्टेनैव दारेण; इ तु खरगीसं क द्थेच्छैव नियम्यते, यथेव सा गुणभूता प्राप्ता; तथैव सती नियम्यते, yeaa दारेण, न श्वङ्ष्टेन उपकारेण ; तेन खर्गेच्छया गुण- भूतया wage प्रति यतिष्यते यागं साधयितुम्‌। अथाप्य- दृष्टेन, तथापि न दोष. ॥ असाधकं तु तादर्थ्यात्‌ ॥ २॥ (fae) y तुशब्देन TH Gea | तत एताबत्‌ ताबत्‌ वशेयन्ति,- रीतिः खगेः-दति। कुतः ?। एवम्‌ खक्तम्‌ भवता, भीति- fafae दृश्ये ware] वत्तते- इति, Tae, Fs तद्धि मोती afaqaefa, तां चि स न व्यभिचरति, व्वभिचरति. पुनः दृष यस्य एव भरीतिखाधनस्य द्यस्य THT GIA, तदेव यदा न प्रोतिसाधनं भवति, तदा न खगेशब्दे न श्रभिधोयते। तस्मात्‌ भ्रीतिवचनोग्यम्‌। यत्त॒ उक्कःदण्डिञ््द्वत्‌- इति, सोपि प्रतीते अब्टात्‌ eee, दण्डिनि भल्ययमारधाति, न्त गतः तच दण्डशब्दः, स दण्डस्य वाचकः; इइ पुनः खर्गअ्दः एव Wa: अभिधाता। म्रोतिवचनश्चेत्‌, यागो गुणभूतः प्रीतिः पधानम्‌। कृतः ?। " तादण्यात्‌' yrange, Mery fe weet यतते, तेन न 3 Y ६०२ मीर्मासा-द्ने भा. भरीतियागसाधनम्‌- इति feared | xi हि यागसाधनं, न ऋते FUT यागो मवति, aera इश्यदे वताक्तिये यजतिशब्दो qua) असत्यामपि भ्रोत्यां भवति यागः। यदिच यागो न प्रोत्यथा भषेत्‌, TATA कर्म भवेत्‌, साधयितारं न अधि- गच्छेत्‌, यो डि प्रीत्यथः, स साध्यते नान्यः, “ननु कत्तश्चतया यागः BAA | उचयते,- सत्यं कनष्यतया शयते, कामोमपि HATTA श्रवमम्यते। “चा, शरुत्या यागस्य, वाक्येन कामस्य। न ख, ठभयोः, AMAT: प्रसङ्गात्‌ उचयते, यद्यपि यागः क्त्यः सूयते, तथापि न क्तेः, Tag कत्तथ्यो भवति, दुःखदो यागः, तस्मात्‌ WAI yan, प्रत्यश्षेण च दुःखदः। - ˆकत्तद्यतावचनात्‌ अनुमानेन Tae भवति-- इति। उच्यते, saat च प्रत्य्चविरोधात्‌ न भमाणएम्‌। तस्मात्‌ MAT यागः, यदि न भीत्यथेः। ‘aq न्येन फलवचनेन सम्भत्स्यते- इति। उचयते, सम्बधमानोपप्यविधीयमानो न समोपवचनमात्रेण फलवान्‌ विज्ञायते | wera अनेको मा भूत्‌- इति खगस्य कत्त्यता गम्यते, पुरुषप्रयनश्च यागबिज्जिष्टः- दूति यागः तस्य करणं स्यात्‌। AMT TE THAT गुणभूतः खगैः प्रधानभूतः -डइति॥ | Co ° । १ fi ख. gag चाभिसंयोगात्‌ aA Bia: AIT कर्म्म पटे शः स्यात्‌ ॥ ३॥ (यु°)॥ भा. न केवलम्‌ श्रानथेक्यभयात्‌ यागस्य गुणभावं ब्रूमः, वि तद्दि, खगे संश्नकमथं अरति acuta यागो विधोयते । “नन्‌ यागः कनंद्यतया शत्या विधीयते'। सत्यमेवम्‌, शरान तृ तथा भवति, ख प्रत्यविद्िते यागे, खगेकामः, afer निष्फले विधीयमानोःपि निष््रयोजनः स्सात्‌, त्र अस्य ९ खध्याये ९ पादः ॥ ६०३ भा. Sus Maa, wary विधोयमानयोः पररुपरेण असम्बद्धयोः वाक्यभेदः मसङ्गः। Wat न खगेकामपरेन war विधीयते, faate, उरिश्यते। तत्र वाक्यात्‌ अवगतस्य कामस्य HUTT श्रवगम्यते, यागस्य च करणता । णवं च यागकत्तव्यतायां न प्रत्य विरोधो भविष्यति। तस्मात्‌ `“ कमापदे चः स्यात्‌, - कमं खगे प्रति उपदिश्यते, न खः कमं भ्रति | “किम्‌ श्रत: यदि खगा न उपदिश्यते ?'। एतदतो भवति,- न दहि, अनुषदिष्टोम्नथेमाप्तञ्च गुणो waft) तस्पात्‌ खगः रधानतः, कमं गुणतः--दति । अपिच, “यस्य खगेः इष्टः स्यात्‌, स यागं निवंत्तयेत्‌- इति marae, श्रन्यदिच्छति, श्रन्यत्‌ करोति-इति। “चथ मतं, ततः खगा भवति- इति सम्बन्धात्‌ इदं गम्यते- इति, न, शब्दप्रमाणएकानाम्‌, अन्तरेण शब्दम्‌, अवगतिन्याय्या | वाक्यात्‌ एव AAT इमं सम्बन्धम्‌ अवगच्छामः, यथा, काष्ठानि अरादतेकानोग्रण्यं गच्छेत्‌-इति यदि ब्रुयात्‌, यात्‌. एतत्‌, द्रष्टं AT प्रमाशान्तरोणारण्यगमनस्य काष्टाहरणसामथ्येम्‌ —tfa | | | ° चथ मन्यते,-उपदे श्नानथेक्यं भा भूत्‌-दत्यथापत्तिः भवि- ष्यति-डूति। उचयते, न उपदे आन्थंक्यस्य एतत्‌ साम्यं, यत्‌ शकारेण फलवचनं, यागस्य भीतिः फलम्‌ अवगम्येत । कामम्‌ रस्य AACR भवतु, न जातुचित्‌ सामथ्यम्‌ शरस्य जायते। न fe, दग्धुकामस्य उदकोपादानम्‌ रसति दादेग्मथंकम्‌- दति दनअक्तिमस्य TAMA! श्रथ वा, खगकामस्य यागो विधीयते डति. पशच्चान्तरावलम्बेन wer अ्रथेवत्ता भविष्यति, ननु cached aft पक्षे खगेकामस्य यागो विधीयते, न यागात्‌ Gi | नेतरेवं, तद्धिन्‌ wy TH खगं माथेयमानस्य VISTA अनद्य यागः तस्य उपायत्वेन विधीयते-इति न €o8 Zeatw-que भा. टोषः। “तत्‌ अनुष्ठानं खमे अरति- दति नास्ति वचनम्‌-- इति चेत्‌। इष्टम परति चनुष्टानं भवति, खगेकामस्य च खगेः इटः, तदनुष्ानवदिद्धेषयदलार्थमेव खगेकामविशेषलयदलम्‌- इति निरबद्यम्‌। त्यात्‌ खमकामस्य यागकमापदेज्ः स्यात्‌. अतः खमे: मधानतः, कमे मुणतः- इति खगकामम्‌ faa, ° यजेतः-इ ति बचनम्‌। इत्वथिक्षारणश्चणम्‌ इदं सिद्धं भवति॥ (&।२।९ Weds ae यागादिषु नुष्यसमेवािकाराधिकरशम्‌ ॥ ख. फलाथंत्वात्‌ कममणः शास्त्रं सर्व्वाधिकार स्यात्‌ ॥ £ ॥ (qe) भा. इदमाममन्ति,-" दशेषुषमासाभ्यां सगकानो यजेत, ज्योति- Gea Wart मजेतः- इत्येकमादि। तच सन्दे्ःः किं यावत्‌ किञ्चित्‌ at, तत्‌ सवम्‌ afer एतद्चपते, उत समर्थम्‌ अथिक्ञत्य ?-इति। किं भागम्‌ ?--सवाधिकारः, श्विशेषात्‌। "नन्‌ careal न किञ्चित्‌ कामयन्ते, कथम्‌ तेषाम धिकारः स्यात्‌ ?'। TUS, मा भूत्‌ च्रदेतनानाम्‌ विरञस्त अधिक्ल्य ' यक्त इति ब्रूयात्‌। ˆ ननु तियश्चोग्षि म किचित्‌ कामकन्ते। ब डति ब्रुमः, कामयन्ते सुखम्‌, एवं fe दृश्यते, घमा पत्तः छायाम्‌ उ्यखषन्ति, itera पोडिताः श्रातषम्‌। care, नन्‌ fray TSR फलं Sree, न ATIC AS प्रार्थयन्ते, कालाग्परफणलानि द. वेङ्कानि कमाणिः। TaTa,— कालान्तरेऽपि फलं कामयमाना खश्यन्ते,--सुनः लुह ग्याम्‌ उपवसतः पश्यामः, MAY GSA, न. चेषां काभ्वाब्ङ्ा, नियतनिमित्तत्वात्‌, कानादाराणार्माफ किन्‌ काले TAT, € VATS & WE ॥ ९०५ भा. समानादहाराणामपि wafer काले अदशनात्‌। लिङ्गानि भा. श्व वेदे भवन्ति,“ देवा वै सज्रमासतः- इत्थेवमादोनि देवता- नाम्‌ ऋषीणां वनस्पतीनाम्‌ अधिकारं Salat ‘aq कात्सन्यन विधिम्‌ उपसंतुम्‌ न श्तुवन्ति-इति अनधिहताः'। उचयते, यागं कतुम्‌ अक्तुवन्ति केचित्‌, तस्मात्‌ "यजेत- इत्येवमादीनि श्रधिकरिष्यन्ति aman, विष्णु- क्रमादिवचनानि तु award न श्रधिकरिष्यन्ति। ay यो प्नुपदिष्टविष्णुक्रमादिकः स केवलं यागं करिष्यति, कः तस्य दोषः?। दव्यपरिय्रदोम्पि टेवयामः, “fears, wore ्रामः- इति डपचारात्‌ अस्त्येव-इति। तस्मात्‌ शरमनुष्या- णामपि अक्तुवताम्‌ श्रधिकारः-इति॥ कतुर्वा अतिसेयोगादिधिः काल्छधमन गम्यते ॥ ५ ॥ (fae) ॥ वाञ्ग्दः पं ्ायत्तयति। न चैतदस्ति, तियगादीनामपि धिकारः इति। कस्य afer! यः खमथेः त्स्नं कमं रभिनिरवर्तयितम्‌। न चेते, Mwai तियागादयः wee कमामिनिवत्तवित्म, ASI एषां A सवस्माभ्यपायः कम-- इति; कथं यो न शकते कतुम्‌, TeV: स्यात्‌ ?-इति। न डवानां, देवताग्तराभावात्‌, न fe आत्मानम्‌ उहिश्य त्यागः सम्भवति, व्याम वासौ न स्यात्‌, न ऋषोणाम्‌ AMAT, न श्ग्वाद्यो ्छग्वादिभिः wile भवन्ति, न चैषां सामथ्ये THA | * “og ब्टश्वादया ग्टन्बादिमिः सगाजा इत्यतदथक्र भाष्यम्‌ WAS कालाऽस्माकं मोमांखकानाम, तेम warefa पव्वग्डम्बनारसष्य्मवात्‌, ततः पव्वेमस्यवमवति Wane जामा वत्मित्यस्त्येव ऋषीशामधिकारः, तस्मात्‌ सग द्‌ादणमनाद रणोयम्‌,। देवानां देवताकराभावादिति येषां we रव Caaf, तेभासबमष्ययुक्तो Te, KAA ९०६ मीर्माषा-दण्ने भा. श्रपि च fare न कालाग्तरफलेन अर्थिनः, श्रासन्नं fe RAMA | "ननु च उक्ल, कालामरफलाथिं नः तिर खः पश्यामः, सुनः Wage sara श्र्टम्यां च उपवसतः'- इति। उच्यते, -न जन्माग्रफलाथिन उपवसन्ति। ‹कथम्‌ श्रवगम्यते ? | बेदाथयनाभावात्‌, ये वेदमधीयते ते रतदिदुः+- इदं कम wear, इटं फलममु् प्राभोति- इति, न चेते वेदमधीयते, नापि स्डतिञ्ञाखाणि, नाप्यन्येभ्यः अवगच्छन्ति, ; wand न विदन्ति धमम्‌। अविद्ांसः कथम्‌ ्रनुतिष्ठेबुः; aang न धमाय उपवसम्ति--इूति। ° किमथं AWAY उपवासः? । उचयते, रोगात्‌ अर्चि- रेषाम्‌ ?। “कथं पुननियते काले रोगो भवतिः। उचयते, नियतकाला रपि रोगा भवन्ति, यथा तृतीयकाञ्चातुधंकासचेति। aera मनुष्याणाम्‌ श्रधिकारः-डइति। ay facai दद्य परिग्रहः, न fe एते get स्वेच्छया उपयुञ्जना दृश्यन्ते; ASI WMA धनस्य । यत्तु, Sam इस्तिप्रामः- इति; उपचारमाश्रं तत्‌। aenq पिन facara अधि- कारः-इति। यानि पनलिङ्गानि,-“ देवा वे सजमासतः-इत्थेवमादीनि अथेवादाः ते विधिप्ररोचनाथाः; विद्यते डि विधिरन्यः तेष सर्वेषु, न च विधेविंधिनेकवाक्यभावो भवति, वचन श्यक्तिभेदात्‌ । स्तुतिस्तु सा, इत्यं नाम aria ्रासितव्यानि, यत्‌ रतशशत्या पि श्रासते रवाः, श्रासन्नचेतना चपि fare, शरचेतना श्रपि वनस्पतयः, किमङ्ग पनविदासो मनुष्याः-इति। ‘aa विष्णुक्रमादिषु अनधिष्टताः केवलं यागं करिष्यन्ति। Ceres races इविस्त्यहुम्‌। सात्‌ Wake देवताभित्यभिप्रत्य CATS fafa” दति तन््ररल्नम्‌ ॥ * माप्पष्यापकभ्येऽवगच्छनति इति ate कीर Teo Il ९ ध्याये ९ ars ६०७ भा. नेवं, गृणा यागं प्रत्युपदिश्यन्ते, न कलार प्रति, तेन यागमाकर भा. क्रियमाणे वेगृण्यम्‌-डूति न फलसम्बन्धः स्यात्‌। "कथं पुनयागं भत्युपदिश्यन्ते?- इति चेत्‌। इनिकन्तयताकाङ्खुस्य याग- वचनस्यान्तिकादुपनिषतिताः अल्ुवन्ति तं निराकाङ्खीकतुम्‌, इतरथा fe कतेन्‌ अ्रधिकुवेत्त गुणवचनेषु श्रनिषत्ताकाञ्ज फलवचनम्‌* श्रनथेकमेव सयात्‌। श्मुषङ्गख फलवचनम्‌ अभ- विष्यत्‌, तत्र साकाङ्खुर्वात्‌ वाक्यम्‌ उपरोत्स्यते। “अथ एतदेव वाक्यं समथानां सगुणं कमं विधास्यति, ्रसमथानां विगुणम्‌-- cfr | तन्न, सछ्लदु्चारणे उभयशक्तिविरोधात्‌ वाक्यम्मिद्येत, साकाञ्जुः fe तत्‌ इतिकत्ते्यतां भरति। तस्यात्‌ ayaa a: सः- इति निरङ्गयागोपदे भानावः। तस्मात्‌ मनुष्याणामेव शअधिकारः- दूति, प्रयोजनं पक्तोक्तं, केचित्‌ चाङ्गः सदखसंवत्सरः न नियोगतो दिवसेषु करूपयितव्ं, Tare तदायुषां दे वतादौनां सम्भवति - इति, सिद्धान्ते aa सम्भवदपि दिवसेष्वेव शवकरूपयितच्यम्‌ —tfa; ay उपरिष्टादयास्यास्यामः ॥ (&।९।२अ०)॥ यागादिषु ोपुसोदभययारधिकाराधिकरकशम्‌ ॥ ल विश वनिं क लिङ्गविशं षनिद्‌ शत्‌ पयुक्तमंतिशायनः ॥ & । (qo) ॥ “ दशेपुणमासाभ्यां खगकामो यजेतः- दृूल्येवमादि समाम्ना यते। तच सन्देहः, किं खगेकामं पुमांसमधिद्लत्य “यजेत-- इत्येष शब्दः उचरितः, अथ वा अनियमः, लियं पमांसं च? -इति। fa प्राप्तम्‌?-पंलिङ्गम afuad मेने ‹रेतिञ्ञायनः'। कुतः?। “लि ङ्गविशेषनिह शात्‌" (५लिङ्धेन विशेषेण feu * Jacwaqaa Cia Go Blo Yo as? | Got मीमांसा-दशने भा. भवति खगकामो यजेत-इति)। तस्मात्‌ पुमान्‌ उक्तो बजेत —uifa, a STi ख. तदुक्तित्वाञ्च दोषश्रुतिरविन्नाते von (यु०)॥ भा. ‹श्रविच्चाते' गभं इते भ्रणत्यान्‌वादो मवति, त्यात्‌ श्रविन्नातेन गभेण इतेन quer भवति-टति। Arar पापरछछत्तमः, यखु+ ठभयोलाकयोः उपकरोति, तस्य न्ता VTA, यज्जदन्ता AVE, ` स यन्नसाधनबधकारो; तच्यात्‌ यज्ञं भ्वुरञ््देन श्रभिदधति, स fe निभत्ति बा सवे, भूतिं वा श्रानयति। wat भ्नूणदा यञ्जनधकारी, स पुंयुक्घत्वात्‌ अनुवादोःगवकरूपते, अविज्ञाते गभे हन्यमाने कदाचित्‌ पुमान्‌ waa, at यन्नाधिहतस्य इतत्वात्‌ TATE भ्वुलद्दत्या स्यात्‌। इतरथा, यदि उभयोः धिकारः, ततो विक्नाते च अविच्चाते च AMT स्यात्‌, तत्र अविन्लातच्रद्दषम्‌ अतवम्‌-- इति करप्येत। ward विवच्िता पश्लिङ्गस्य वाचिका faerie: —tfa | तथा STRAT इत्वा भूषद्धा भवति, श्राजेयीम्‌ श्रापन्नगभोाम्‌ STS: “ay (क्तौ) अस्या विद्यते- दति WTA) ae श्रपि पंसोग्धिकारो गम्यते; यथा, ˆपसुमालभेतः- इति पं पमुरे वालभ्यते, लिङ्कविशेषनिषहशात्‌। waa ceria gee fafa) रवं मापे ब्रूमः ख. जातिं तु बादरायणोऽविशेषात्‌, तस्मात्‌ wrt प्रती येत जात्यथंस्याविशिष्टत्वात्‌ ॥ ८ ॥ (fae) ॥ भा. तुशब्दः पशष श्चावत्तेयति। नेतदस्ति, पुंसोग्धिकारः- दति, ‹ जातिन्ु बादरायणः" श्रधिश्ठतां मन्यते Wl श्रा, किमयं * Uwe cla We सा To पाढः। ९ खध्याये ९ WE ॥ god, भा. खर्गकामः- इति जातिशब्दः समसिगतः?'। न Tearel कथं afer) यौगिकः, खगच्छायोभेन wal “केन तरिं जम्टेन जातिः sar, या अधिष्लता- इति गम्यते? । मेव च बयं ब्रमः, आतिवचन इड weg: अधिकारकः--इति, किमति, खगेकामञ्जब्डेनोमावपि खोपंसावधिक्रियेते- इति, wit न विव्ितं पंशिङ्गम-डइति। कुतः?। “अविशेषात्‌, न fe अक्रोत्येषा farts: सवगकामं लिङ्गेन विशेषटम। कथम ?। खच्चणत्वेन अवणात्‌,- स्वग कामो यस्व, तम रष लयति aT. We, तेन शस्षणेन fsa ` यजेतः-डति wea wera | awa खच्चणम्‌ विष्टं feat पुंसि च। wang wea उभावपि खोपंसावधिद्तौ--दूति गम्यते। तज केन अनधिकारः fear निवस्यते ?। | ‘farm इति Sq तन्न । क्यात्‌ ?। पुंवचनत्वात्‌ ली- ` नित्तौ wate: | ‘dat fore पनवंचनम्‌ अनथेकम्‌- डति चेत्‌ः। न, श्रानथेक्छेम्पि खोनिरत्तेः अभावः, परिसङ्कुयायां स्वाथहानिः पराधेकरुपना प्राप्तबाधश्च ।. न च श्रानथक्यम्‌, निह ्ाधत्वात्‌। “त्यात्‌ wit भतीयेत' आत्यथेस्य च्र- विजिष्टत्वात्‌ ॥ | चोदितत्वात्‌ यथाश्रुति ॥<॥ (site fate) a श्रथ यदुक्त. पशुमालभेत डति Yrs पुंलिङ्ग वचनसामध्यात्‌, एवमिद्धापि पुंलिङ्गवचनसामण्यात्‌ पुमानधि- क्रियते यागवचनेनः- दूति, तत्परित्तथ्यम्‌। अच उचयते, न अचर afer लक्षणत्वेन शूयते, यदि fe खल्लणत्वेन ayaa, ततः fear श्रपि यागः sat न पुंवचनेन feared, इदं तु Tae यागस्य विद्ैषणत्वेन Fad, तच्च पमुत्वस्य यागस्य च सम्बन्धो न दव्ययागयोः, यथा पशुत्वं यागसम्बद्धम्‌, 3 2 ६९० नर्षा eat भा. एवं पुंस््वमेकत्वं च, सोः अमनेकधिशेप्रशविश्रिष्टो wrt: Wan, स 'यथा्ति' श्व कश्यः, खवाटे यत्वेन ' चोदितत्वात्‌। यज्च,--रोवश्युतिरचिश्चाते गम हते श्वाजैर्ग्वां य vans दति, aie) यभ उचते, अविन्नातेन गभेण दरत्यनुवादः शंसाः, Wat च न इनकब्या- इति, इत्थं गभा न इन्तव्यः, यत्‌ WAAR अवति। पंखिङ्गिमलति खममाशा न शक्रोति fed faanfaqa; किम्‌ wy पुन अविक्नातगमभव्रचनं लिङ्गम्‌। तथा मोशमर््राथमाजेग्या अबध- Qed, न च अआपश्नयत्वा BTV, wri fe एतत्‌, न fx WALT तद्धित उत्पन्नः, समथानाम्‌ fe तद्धित उत्पद्यते ; न च श्रञ्रब्द्स्य सामस्यमस्ति ॥ ख. द्रव्यवन्तात्त पसां स्थात्‌, द्रव्यसंयुक्तं, क्रयविक्रयाभ्याम्‌ अद्रव्यत्वं स्त्रीणां द्रव्यैः समानयोगित्वात्‌ ॥ १०॥ (Go) ॥ भा. “पुंसां ‘a’ “स्यात्‌ अधिकारः, “ इृष्यवक्वात्‌" Zea डि पुमांसो न शियः, ‘gadaw च रसत्‌ कमे, ‘ बरीहिभियेजेत, यवेयजेत'- इत्थेवमादि। कथम्‌ ?। “aad शोथा, * क्रय- विक्रयाभ्यां, कयविक्रयसंयुक्षा डि लियः, पित्रा विक्रीयन्ते, भता क्रीयन्ते, विक्रीतत्वाज्च पित्‌ धनानामनीञ्जिन्यः। क्रीतत्वाश्च भत्‌ धनानाम्‌। विक्रयो fe श्रूयते, “ शतमधिरथं दुहितमते दद्यात्‌; अष गोमिधुनम्‌-इति। न च, तत्‌ FUE सति चानमने ग्ृष्टाथं मवितुम्रति। णवं “Key समानयोगित्वं ˆ खीलाम्‌॥ | € € । | ख तथा च जन्याधंद्शनम्‌ ॥ ११॥ (उदा०)॥ भा. "या पत्या क्रीता सती श्रयान्यैखरति- इति waa दशयति ॥ € WTS ९ WH II | ६९९ ष. तादश्यौत्कम्मतादण्येम्‌ ॥ १२॥ (आ० नि०)॥ भा. “आह, यदमया wae वा ANAT वा धनम्‌ surfed, तेन ययते इति। उचपते,- तदप्यस्या न d, यदा हि सा अन्धस्य खभूता, तडा यत्‌ तदीयं, तदपि तस्वैव | शपि च, खामिनसतया कम कन्थं, न तत्परित्यज्य खकमा ति कतम्‌, यत्‌ तया WIA पकारेण उपाज्ेते, तत्‌ Wate स्वं भवितुमद्ति- इति । एवं च समरति,- ` “भाय दासश्च पुश्च निद्धंनाः सवै एव ति । यत्ते समजिगध्छन्ति, यस्य ते तस्य तद्धनम्‌" इति खः फलोत्साहाविश्ेषान्न्‌ ॥ १३॥ (Se) ॥ भा. | Neg: पं व्ावत्तयति। नच एतदस्ति, निद्धंना लो- इति, द्यवतौ हि सा, "फलोत्सादाविद्ेषात्‌" खमतिपरामाण्यात्‌ खया तया भवितव्यं फलार्थिन्यापि, श्रुतिविशेषात्‌ फलाथिन्या ween, यदि स्रतिमनुरुष्यमाना परवशा निद्धंना च स्यात्‌, THT त्यक्षे खति न यजेत, तच ल्या शुतिबाधेत! न च शतत्‌ म्याय्यम्‌। तद्त्‌ फलाथिंमो स्तो स्छतिर्मपभरमाणीक्लत्य द्धं परिगृष्णीयात्‌ यजेत च-इति ॥ ख. अर्थेन च समवेतत्वात्‌ ॥ १४ ॥ (Yo) | भा. "अर्थेन च स्याः समवेतस्व॑ भवति, एवं दानकाले संवादः क्रियते, “धर्मे च अथं च कामे च म तिचरितव्या- इति, ay उचते," भावादयो मिद्धनाः- डति, दर्यमाशमपि निद्ंनत्वम्‌ अन्यारयभेव, खतिविरोधात्‌। तस्मात्‌ अखातवयम्‌ Watt प्रकारेण उच्यते, संवद्धारमरसिद्यथेम्‌॥ १९२ ` नीर्नाखा-द्भे - ख. कयस्य PATI १५॥ (श्रा निर) ॥ भा. यत्तु क्रयः शूयते,--धममाशरं तु तत्‌, नासौ क्रयः-इति, क्रयो fe उश्चनीचपष्यपणो भवति। नियतं त्विदं erat अतमधिरथं, ोभनाम्‌ अश्रोभनाश्च कन्यां प्रति। wre च श्तिबिषशडधं विक्रयं नालमन्यन्ते। aera. श्रविक्रयोम्यम्‌- इति॥ ख. स्वन्नामपि दशयति* ॥ १६॥ (यु०) 1 भा. “पल्लो वे पारिणब्यस्य ईष्टे पत्येव गतमनुमतं† क्रियते । तथा भसदा Tat संयाजयन्ति, भसदीया fe प्रयः weer वा एताः परगृद्धाणाम्‌ एेश्वयंमवरन्धते- इति ॥ (६।९। २ श्र) ॥ ५ यामे दम्पत्योः सदशाधिकाराधिकरशम्‌ ॥ Re | ख. स्ववतोस्तु वचनादे ककम्यं स्यात्‌ ॥ १७ ॥ (fae) a भा. खवन्तावुभावपि दम्पती-इत्येवं तावत्‌ स्थितं। तच सन्दे हः, किं पथक्‌ पल्ली यजेत, Tea यजमानः, उत सम्भूय यजे- . याताम्‌ ata) किं प्राप्तम्‌ ?- पृथञ्चेन। कुतः?। एक- वचनस्य विवश्ितत्वात्‌, उपारे यत्थेन ant .यजेत- इति श्रूयते, तश्यात्‌ एकवचनं पिवचयते, यथा न दौ पुरुषौ सम्भूय यजेयाताम्‌, तथा जापि FSW | एवं WR बूमः, खवलोस्तु वचनादेककम्थं स्यात्‌, बखना- wat: सहक्रिया। णवं fe श्यमरन्ति,-“धम चायं च कामे च * द्द्‌ खजं कार की पुक Gara माधारि॥ + पत्येवमनुमतमिति ate करीर qo पाठः॥ {‡ जाघन्या at: खंधालबन्ि इति कार Ate Te पाठः॥ ९ खध्याये ९ पादः ॥ १९२ भा. नातिचरितथ्या- इति, तथा ˆ सदधमख्रितव्यः, Tera खल्पायित्यम्‌- दनि | “उचयते, - स्छतिवचनेन न अतिवचनं युक्तं बाधितुम्‌"। न- दति ब्रुमःः इ फिशित्‌ कम ria ASAT, यथा दशेपुणमासौ ज्योतिष्टोमः- दति, ay पला- afeta यजमानावेसितेन च wea होम उचयते, तच अन्यतराभावे वैगुण्यम्‌ | नन्‌ पुंसो यजमानस्य यजमानावे्ितमाज्धं, feat यज- मानायाः wartfad भविष्यति दइति। a—cfa चाद, न श्रयम्‌ ई छित्‌ संरछारः, ईशितुः संस्कारो यदि, तदेवं स्यात्‌; श्राज्यसंस्कार ञ्च श्रयं, गुणभूतौ ई क्ितारौ, तच श्रन्यतरापाये नियतं बेगुण्यं, सबैङ्खोपसंारी च प्रयोगवचनः। “तच एतत्‌ स्यात्‌,- खी यजमाना पुमांसं परिक्रेष्यति श्राज्यस्य Kf ware, पुमां श्च खियन्त्ववेक्िश्रीम्‌- इति। तच्च न, पललीति fe ayer खामिनी - इत्युच्यते, न क्रीता; पनो-डति सम्बन्धि्ब्दोग्यं, यजमानः- इति च खामी, न क्रोतः। तस्मात्‌ खोपुसयोरेकम्‌ एवक्षातीयकं कमे- डति | तच श्तिसामथ्यात्‌ “यः- कथित्‌, यया-कयाचित्‌ सड सम्भूय यजेतः- इति भरते इदम्‌ उचते,“ यस्त्वया कञ्चित्‌ धमः कयाचित्‌ सडह ane, daa we—xca, तेन न. ुतिविरोधः सूतेः- इति गम्यते। wa यदुकतं,- केवलस्य पुंसोग्धिकारः . केवलायाख fear “यजेतः- इत्येकवचनस्य विवस्षितत्वात्‌- इति, तत्‌ . परिशत्तद्यम्‌। इदं तावदयं भषटव्यः*,- ' यजेतः--इृव्येकवचने विवच्िते, कथं षोडश्रमि- wreafta: we यागो भवति?- इति। एवम उचयते, भति- ^ we “Wa Gen रकक्नस्य विवच्ितत्वात केवलयारोव, sean रदत्यस्या्तर भाष्यकार शश्कम्‌'" इत्यादिना ““ तस्मात्‌ इदं तावदयं wee: vanfe "यथा Wey] सआष्ययवषु इत्यक WTS मातोव यक्तम्‌” CRP सन्द्भं क AAT भाष्यं दुष्यमिव facete ii १९४ मीलांसा-दशेगे ना. कारकं क्रियाभेदः, याजमानामेव वडाधान्‌ षरिक्रगादोन HAT 'यजते-- इत्य चयते यजमानः, अध्वयबानेब कवन Weyer. यजति-शृस्येवम्‌ waa, यथा सम्भरणमेव कवंती wren पङ्कं करोति-इत्युचयते, यस्य च कारकस्य य श्रात्मीयो QI, ख एकबचमे fered एकेन aren भवति- बति | एवं चेत्‌ यावान्‌ STAT) यजमानस्य स तावान्‌, न सम्भुय FUT: THAR याजमानोग्परेणापरः। दादे वा अते एकेन वरपञ्चाअत्‌, अपरेणापि षर्पश्चाशत्‌-इति। इड तु पती Qt: श्रन्य एव, न AT Val Waal यजमानस्य एकत्वं विष्न्ति, अथा अभ्वयुरायेवेषु प्रवत्तमानः। आवश्यं च सह पन्या wea, मध्यकं fe इदं gered, तच बागोग्बश्यं सद पत्या कनथः, इतरथा अन्यतरामिष्छार्यां vara एव न dana, तथा हि दितीयया कल्या विना त्यागो नेवावकरुषते, यस्य दितीवा warts, aw क्रत्वथान्‌ एका करिष्यंति। कर्तसंस्कारायेषु नैव दोषः, सम्भवनि fe तानि सवे्र-दति॥ ख. लिङ्गदशनाच्च ॥ १८ ॥ (यु°) ! भा. fay खर्वपि दृश्यते, ‘ante wat सन्नद्यति मेखलया यजमानं मिधुमत्वाय-डइति। यदि खीपंसवेकज, ae मेखलाया विमानो वाक्धात्‌ गम्यते, मिथु नसंस्तव, तेतत्‌ शोषंससाधनके कमेष्युषपद्यते, न अन्यथा ॥ श. क्रोतत्वान्तु भक्तया ख्वामित्वमुच्यते ॥ १९ ॥ (Te) ॥ भा. स्थितादुसरमु्पते। gare: परं शावततेयति। नेतदस्त, यदुक्तं खवती खो- इति, क्रीता fe सा, दृ टाथेत्वात्‌ श्रधिरथ- अतदटानस्य, चरतो यदस्याः खामित्वम्‌ उचयते, तत्‌ भक्ता; ९ GTS tare I १९५ मा. यथा प्ंकोम्ह्याकं बखोवहंानाम्‌ ईडे द्रति, एवं waft पारिशग्यस्व ईंडे- इति ॥ ख. फलाथित्वात्त स्वामित्वनाभिसम्बन्धः ॥ २० ॥ (उ०)॥ मा. नेतदस्ति, कयो मुख्यः, मौ खामित्वम्‌- इति, फलाथिनो fe सा, स्डतिनदरिष्यते, स्डत्यनुरोधात्‌ Wer स्यात्‌, खवती श्रुत्यनुरोधात्‌ ॥ स. WIG च दभेयति+ ॥ २१॥ भा. (सं पी पत्या cada गच्छतां यच्चस्य धुयायुक्षावभूतां । सक्ञानानौ निजद्दोताम्‌ शच्ररातीदिवि च्धोतिरजरमारभेताम्‌ः दति दम्पत्योः we exalt तस्मात्‌ अरप्युभावधिहतौ दति सिद्धम्‌ (€1 X18 Fe) NI CAAT VE आधामाधिकाराधिकरशम्‌ ॥ ख. दाधानं च दियन्नवत्‌ ॥ र२॥ (qe) a भा. अस्ति श्राधानं,-'य एवं विदानग्रिमाधक्ते-डति। तज इदमामनन्ति,“ सौमे वसानावन्निनादधीयाताम्‌- इति। तज wipe: सांशयिकः, किं दौ पुरुषावादधीयार्तां उतेकः पुरुषः ?-दरति। कथं संभ्रयः?। उचयते, इइ एतत्‌ सूयते, --“वसानावादधीयाताम्‌- इति। तभ wet पनः qua, तत्‌ fe पुंलिङ्गयम्बन्धाथे, उत darlin ?- इति खयो विद्यमानत्वात्‌ भवति dae, यदि लिङ्गसम्बन्धा्थम्‌, उभौ परषौ श्राधास्थेते ; अथ -शसौमसम्बन्धायं तत एकः | किं पराप्तं ?--दयाधाननु दियन्नवत्‌' स्यात्‌, यथा "एतेन दौ * CCU नं Are क ° पुलकं Gare नाजारि ॥ १९६ ` मौभांसा-रशने भा. CTT eat सायुज्यकामौ यजेयाताम्‌ इति इयोः पुश्षयो- feast भवति, णवं इयाधानं इयोः geet: स्थात्‌, ततो प्विशेषात्‌, “वसानौ इति खवणात्‌ एव qed} गम्येते; न पदान्तरगतेन Wat शरस्य सम्बन्धः, श्॒त्यवगतं fe अवात्‌ अवगतं, पद्‌ान्तरसम्बन्धं वाक्यात्‌ Wand, अतिखु वाक्यात्‌ बलोयसी; वसानश्रन्दगतओ अथे Aaa सम्बध्यते, न SALA: are, ' वसानौ- डति नायं केवलं पंलिङ्ग एव, लोपुसयो- रप्यमिधायको भवति, यथा कुकुटञ्च FRA च कुकुटौ, शूकर ञ्च शूकरी च भ्ूकरौ- दति; णवं वसान वसाना च वसानौ स्याताम्‌- इति शर TWA ay न श्रथः, प्रकरणं वा विशेषक, बिधायकञ्च अब्दः, नास्ति ्रनुवादः। तच हौ पुमांसौ गम्येते, यथा दावानय-द्त्युक्तः पुमांसावानयतिः; दे श्रानय —tfa लियौ, तेन feat वाचकमेकारान्तं दिवचनम्‌-डइति गम्यते, श्रौकारान्मपि दयोः एंसोवेाचकम्‌-दति। “यज ददानो Seas: पमय॒ज्यमानमौकारान्तं कृश्यते, तज विं पुमान्‌ सदितीयः तस्य निमित्तम्‌, उत खो सदितीयाः?- tf) उचयते, - पसि सदितीये ge, यथा ब्राह्मणावानय -इति, इहापि पमान्‌ सददितीयोम्धेः। तस्मात्‌ यनिमिन्नम्‌ —tfa गम्यते। “शच ATE, प्रयोगो यदि दृष्टं रमाणं दयोः पसो ट्टः, कथम्‌ एकद्छिन्‌ स्यात्‌ ?'। Te उचयते,-पखि च रत्वे च दृष्टः इति waa वदितुम्‌, न cat: द्धयोः- इति, yard दित्वं च एष अब्दः न व्यभिचरति, दषं पुनद्धमिष्वरति। अपि च युगपद भिकरणवचनताया* TERA दिव्चनबडवचनोपपत्तेख, * ““च्धिकरकं wey प्रतिपादं, तदनेकं यच. युगपत्‌ भ्रतिपदमु खत, TIT TE, नेम धवकदिरावित्यज यमपदेव धवखदिरा वक्ते, म पब्थासेख पृष्व धवः पयात्‌ ९ Gare ९ पाडः ॥ evo भा. nfarwariewel:—efa च दशेनात्‌। इतरेतरयोगे च श्रय समासविधानात्‌ इन्दा पवादत्वात्‌ च एकशेषस्य, यथैव खदिर च धवलौ भ- डति निदंशनं feat, एवम्‌ चापि zee तश्मात्‌ पंसि दित्वे च वत्तते- हति गम्यते। न च. खोदित्वे कृष्टः । ` “श्च श्रा, wae eA, खोपंसयोवाचकः-- डति गम्यते। अब SIA, SHA एतत्‌ ““खन्यायख अनेकार्थत्वम्‌" -- डति vara सदितीयोम्स्याथा भविष्यति, शोपंसो च-इति शअनन्याय्यम्‌। “श्रथ इदानीं सदितोयस्य sat विधौ कोन्यः सद्धायः?-इति। लिया श्रनमिधेयत्वात्‌, अरवश्यम्भावित्वा्च हितीयस्य, परः ufedta: gaa, रवम्‌ इतरोग्पीतरेण खद्वितोयः, इतरोम्पोतरेण- डति इवेव पुमांसावृपादीयेते। त्यात्‌ KE दौ परमांसौ रधाने विधीयेते-दति उचयते, ननु खोप सयोवै चकम्‌ ware दवचनं wei) न एषा सूषटतिरस्ति- इति ga) “श्रा, भगवतः पाणिने वेचनात्‌ स्छतिमनुमास्यामद्े, “पुमान fear’ (९।२। ६७ We छ)--इति। उचते,- न, पाणिनेवचनं “कुकटौ- दति चौकारः शोपुंसयोवाचकः-इति। कथन्तद्धि, यच Chie: सवच, तत्र सदहितोयो वा पुमान्‌--इति छत्वा श्रकाराकस्य कारः प्राप्रोति, सदितीया वा शो-इ्ति छत्वा ware: | Uwe: तच साधुः न Ste: — इति पाणिनेवचनं। “पुमान्‌ अिष्यते- दति च ब्रूते, तेन इतरां गम्यते, परंसोबाचक श्रौकारः- ofa | aaa इयोः पुंसोः धिकारः ति। “ननु स्ौमविधानपरमेतत्‌ बाक्यं स्यात्‌, ्तौमसम्बन्धस्य खदिर इत्यवम । तनं धवशब्द्‌ाऽपोतरसुडितसखाथाभिधायी, werent) बथा सति यमपद्मिधाममनयाभ वति, rarer तु णब्दपव्वापय्थाद्‌ यपाव्वापय्थमव स्यात, तच सातिविङ्डम'” इति तन्त्ररल्ममजावधयम || 4a १९८ मोभांसा-दन्ने भा. TTT, इतरथा GATT TAT स्थात्‌। ज्र उचयते, --“वसानावादधीयाताम्‌- इति afer सम्बन्धः, न ` सौमे आआदधोयाताम्‌-इति। तस्मात्‌ aaah न तत्सम्बद्धम्‌ श्राधानेन। "राड, TATA TE सम्बभ्यमानम्‌ अथेवत्‌ भविष्यतिः। वसानसन्निषष्े अपि wit न विधोयते, विधा- यकस्य were भावात्‌, न fe saree विधायकः, न सौमञब्दः, नानयोः समुदायः। | RET S विधातुम्‌ शङ्गोति?। 'अदधोयानाम्‌--इत्य्र या शिष्‌ | ‘are, सा खलं विधास्यति?" sad, सा खञ्जब्टगत- माधानं अक्रोति बिधामुम्‌, aura, विदितत्वात्‌ ्राधानस्य, श्रानर्थक्ये, वसानौ- डति शक्रोति वाक्येन विधातुम्‌, भवति fe वसानयोः श्राधानसम्बन्धः, ay नात्यन्ताय ary: परि- ram भवति, लौमवखानसम्बन्धे तु विधातथ्े, ्रादधीयाताम्‌' -इल्याधानम्‌ wey विद्धानोग्व्यन्ताय afi awa श्रधानसन्निकष्टे च fay क्िधातथ्ये sfafarad न ` लौम- वसानसम्बन्धं विधातुम्‌ उत्सते श्रथेविप्रकषोत्‌। aft च उरखज्धय गतिं, सौमवसानसम्बन्ते विधीयमाने क्षौमं वसानस्य अङ्गं स्यात्‌ न arr) तज सौमाभाविम्पि न श्राधानं बिगुणम्‌- इति wanes आधानं स्यात्‌। “अद, वसानगुशतायां तदं कोग्धा विवश्यते ?। उचयते, -न कित्‌, श्रतः एव श्वस्य पस्य परित्यागः ATE, wiry इदानीं कथम्‌ ?-दइति। उचयते, न wad उभयं विधातुम्‌ wt fey च, भिद्येत fe तथा WA ACTA GHA: PUVA: WNT च वसने वसानौ Tate — Kearse) ते च प्रायेण विचेष्टमानस्य मलिने स्षौमसटृओे भवतः, विचेष्टमानस्य वा अन्द्‌ वती भवतः —tfa wer इयोः पुंसोरधिकारः- हइ ति॥ ९ WITS ९ पादः ॥ ६९९. ख. गणस्य तु विधानत्वात्‌ van" दितीयशब्द्‌ स्यात्‌ ॥ २३ ॥ (fae) ॥ भा. Ge: we rata नेतदस्ति, यदुक्तं “दौ पशष श्रादधोयाताम्‌- दति, एक एवादधीत ; “ वसन्ते ब्राद्यणोम्भ्रि- मादधीतः- इति एकवचनं fe विवलितं । तच््यात्‌ एक एव ादधीत। ‘aq इदं वचनं “दौ पूर्मांसाबादधीयाताम्‌- Ufa) म-दृत्याद, ‘awe तु विधानत्वात्‌,, चलौमविधानम्‌ अस्मिन्‌ वाक्ये न्याय्यं, तथा fe अपूवाम्या विद्धितो भवति, गम्यते fe विञजेषनियमः। इतरथा ्लौमवचनमनुवादमाभरं स्यात्‌, वादमात्रं च अनथकं, पक्षे च WNT, न च एकः पश्चवचन एष अब्दः, गौणत्वे च साधारणं सादृश्यं, तस्मात्‌ रमादाभ्ययनमवगम्येत विनैव हेतुना । ITE, ननु पुमांसौ विधेयौ; तदिधाने च न क्षौमविधारन, वाक्धभेदो fe तथा स्यात्‌, श्रुतिगम्यौ च पुमांसौ, वाक्यगम्यं च owe बाधेयाताम्‌- ctf) ae उचपते,-न पुमांसौ विधेयो, भाक्त णव अज सदितीयः WaT सोग्नृदयते। कथम्‌ ?। WALT पुमान्‌ श्रूयते, तस्य ‘went दितीयञ्जभ्दः स्यात्‌। न च, यत्‌ प्राक्‌ वचनात्‌ गम्यते, तदिधेयं भवति। तस्मात्‌ च्ौम- विधानं, न वाक्यभेदो भवति | यदुचयते, ˆ न wine विधायकोम्स्ति-इति। तदुप, “श्रादधीयाताम्‌- इति तद्दिधास्वति। ननु Swag श्राधानं yea विधातुम्‌ समथ, नान्यत्‌--इति। उचगते,-अम्दागरे विदितत्वात्‌ श्राधानस्य न विधायकं, विद्धितत्वा्च पुंसः स- * qa दति We सार प पाठः| Wala इति तु कार कीर एवं Ho Yo भ्ष्टतिपस्तकजये qe: | किक सव्व ar TCH ‘WET दितीयनग्दः wa’ दति WAATA TH इस्येव पाठः VTE: ॥ €R° aT. aT. rater-eua दितीयस्य, तस्यापि न विधायकम्‌, रतः तदसम्भवात्‌ लौमस्य विधायिका foe भविष्यति, वाक्यसामथ्यात्‌। यत्त॒ ‘afar Te रत्याय खां जातिः इति । न श्रत्यन्ताय हास्यति, area वासः सौमं कुम्यात्‌- दति; wfea पथे dae: ia: ठत्तः- इति गम्यते, रस्ति fe तश्र तस्य निमित्तं पमान्‌ सदितीयः, एवमादि च दृषा भगवता पाणिनिना खजं werd, “ पमान्‌ fear” (९।२। ६७ पाण ख०)- इति, तस्य विषयः पुंशब्दः भिष्यमाणः साधुभवति, न खीअब्द्‌ः- डति । तस्मात्‌ एकः पुमानादधीत नदौ- डति ॥ (ई।९।५ शर) ॥ TH] याबदुक्ताशोत्रेद्य्योदावेवाधिकाराकिकरणम्‌ ॥ तस्या यावदूक्तमाशोब्र्यचग्यमतु ल्यत्वात्‌ ॥ २९ ॥ ˆ दर्थपुणेमासाभ्यां खगेकामो TAA, “ज्योतिष्टोमेन खगेकामो यजेत - इत्येवमादिषु एतदुक्तं खीपुंसयोः सष्ाधिकारः- दति। अथ Carat सन्दिदयते, किं सवे याजमानं पलया क्त्यम्‌, उत यावदुक्तमाशोः THA च ?-इति। कि. परापरं ?- सवं याज- मानं पत्राः स्यात्‌, सापि हि यजमाना, तुख्यत्वात्‌। तस्मात्‌ सवं तस्याः- इति, एवं ATT ब्रूमः,- “तस्या यावदुक्तं स्यात्‌, वचनप्रामाण्यात्‌, “शशीः* Tye च स्यात्‌। कस्मात्‌ ?। “श्रतुरुयत्वात्‌ः aqen fe खोपंसाः, यजमानः पुमान्‌ fate, wit खौ च अविद्या च। | “किम्‌ शतः} यद्येवं डि एतत्‌ अतुर्यत्वम्‌'। एतदतो भवति, * ening Scaggs: संस्कारा wes, ते उभयारपि सम्भवन्ति" दूति वाज्िंकम्‌ ॥ ९ अध्याये ९ पादः ॥ ६२९ भा. क्रत्वयेषु यानि याजमानानि अवणानि, तेष उपादेयत्वेन वणात्‌ faafad fay, तेन तेषु wit नस्यात्‌, यानि च क्रत्वथानि समवकाणि तेषु श्रविद्यत्वात्‌ Tat न स्यात्‌। “तत्‌ WaT Tea भरयोजकं स्यात्‌- इति यदि उचेयत'। तन्न, श्रसत्यपि प्रयोजकत्वे तस्य निह तिभ विष्यति। afer हि तस्य यमान्‌ निवेक्ेकः, यच्च क्रत्वथे, तत्‌ एकेन+ येन- केनचित्‌ निवेत्तयितय्यं। तस्मात्‌ प्रतिधिद्धस्य पला अ्रभ्ययनस्य पुनः wed, न किञ्चित्‌ afta प्रमाणम्‌। wa तदपि wit a कुयात्‌, ATAU, TY TT, तत्‌ पुरुषं प्रति गुणभूतं, न at ्नन्यतरेण छते सिध्यति, अनन्यतरस्य fe Tard Waa न च त्र उपादेयत्वेन यजमानस्य Bae | तस्मात्‌ लिङ्गमम्य- विवक्ितम्‌। श्त श्राोब्रक्यचथे च उभयोरपि स्यात्‌, यञ्च श्रा हत्य SAA, यथा, ' षल्मा च्राज्यमवेक्षते-दइति। तस्मात्‌ श्रतुर्यत्वात्‌ श्रसमानविधाना पल्ली यजमानेन भवितुमङेति-- Tit (६।९।६अ०)॥ यागे एदरस््ामधिकाराधिकरशम्‌ ॥ € £ ~ ख. चातुवण्यमविशेषात्‌ ॥ २५॥ (प०)॥ भा. भरिष्टोषादोनि कमाणि उदादरणं, तेष सन्देहः,- किम्‌ चतुणां वणानां तानि भवेयुः, उत श्रषशरद्राणां जयाणां बणा- नाम्‌ ?-दति। किं तावत्‌ प्राप्तं ?- चातुर्वण्यमधिष्णत्य, “ यजेत, “जुयात्‌- इत्येवमादि अब्दम्‌ sec वेदः†। कुतः?। “श्वविशेषात्‌, न हि कञचिद्दिशेष उपादीयते । तस्मात्‌ az न निवत्तते॥ * शकेम दूति Wo Se पुखके मालि ॥ † दस्थवमादीमुप्यने दति पाठः कार We qe Hi €2zR मीमांखा-दलने ख. निह्‌ शाद्वा* चयाणां स्यादग्प्राधेये ह्यसम्बन्धः क्रतुषु ना. ख. ब्राह्म णश्रुतिरित्याचेयः॥ २६॥ (सिर) ॥ Tag: wey श्थावत्तयति, ˆ याम्‌" अधिकारः स्वात्‌ । कुतः ?। “श्ग्रराधेये' “ निर चात्‌, अग्रयाधेये भयाणां निहो भवति, “वसन्ते ब्राह्मशोग्प्रिमादधीत, Teer राजन्यः, अरि वेश्यः- दति, अदस्य श्राधाने अुतिनास्ति-इत्यनभनिः खटः शअसमयाग्भनिद्ो्ादि निवेत्नयितुम्‌। तस्मात्‌ “ अश्रिोचं ज॒ड- यात्‌ खगेकामः'- इत्येधमादिषु श्रटदरस्य प्रापिका शतिनो स्ति । ब्राह्मणादीन्‌ एवाधिह्टत्य सा wad, ते fe समथा श्वभ्नि- ATA, WEI न अदस्य, अविधानात्‌, संखार- अब्दत्वाचच श्राहइवनीयादोनाम्‌। तस्मात्‌ चनधिशतोम्ब्चि- Vey WI इत्यायः" मन्यते GI निमित्ताथन बादरिः तस्मात्‌ सर्व्वाधिकारं स्यात्‌ ॥ २७ ॥ (पुनः Ton भा. agua, -श्रनधिकारः RAT, तन्न, सव डि रथिनम्‌ श्रधिषत्य ˆ यजेत इत्यु चते, सोग्सति भरतिषेधवचने were eqrana | यत्त ्रसमथागद्रयभावात्‌।- इति, स्यात्‌ एवास्याग्निः MUAH: कामश्रुतिपरिगृद्धीतत्वात्‌ | “अच श्रा, ननु श्प्राधेयचोदना ब्राद्मणादिसंयुक्ञा न ager इति। उचयते, 'निमित्ता्न' ताः erat न भरापिकाः। कथं ?। निमित्तखभावा रते अब्दाः, ब्राह्मण ्रादधानो वसन्ते, राज्धन्यो योष्मे, वेश्यः अरद्ि- इति ब्राह्मणादीनां wear दिभिः सम्बन्धो गम्यते, तेन वसम्तादिसम्बन्धाथे ब्राह्मणादयः * निरदशमाजद्ा इति we Go Go रवं We Slo Yo WS I † साम्याभावात्‌ इति We: का We Te II ¶ अध्याये WS ERS भा. - इत्येव गम्यते, तथा च श्रादधातिनं बाद्येन WTA याव- सितो भविष्यति। “तस्मात्‌ “बादरिः “सवैधिकार' शासं मन्यते स्म- शति गम्यते ॥ ख. अपि वान्याथेदशनात्‌ यथाश्रुति प्रतीयेत ॥ रेट ॥ (Te) i भा. श्रपि वा-इति wet Sree) ware प्रतीयेत, ब्राह्मणादयो fe anna शूयन्ते, तेन ब्राद्मणादिकतैकम्‌ Hurd, वसन्तादिश्रवणाञ्च वसन्तादिकालकं। तथा च, इद्‌ अद्रवजितानामेव अनक्रमणं भवति, 'बाहद्धिरं ब्राह्मणस्य WU कयात्‌, Wats राजन्यस्य, रायोवाजोयं वेंडयस्य- दति, दस्य सामन श्रामनस्ति। वथा ' पयोत्रतं ब्राह्मणस्य, यवागूराजन्यस्य, श्रामिन्ता वेश्यस्यः- इति, तथा श्राधाने ‘TEE WHAT aurea, Tews राजन्यः, STEMS वेश्यःः- दति। एवम्‌ श्रब्रह्मसामकम्‌ TATA अ- was च श्टरस्य प्रयुक्तम्‌ अपि कमं निष्फलं स्यात्‌। तस्मात्‌ न टरो FSA यजेत वा ॥ ख. निह शन्त पत्ते स्यात्‌ ॥ २९ ॥ (पुनः पृ) ॥ भा. नैतदेवं, दस्य अद्ममभावात्‌ अनधिकारोऽ्रि्टो्ादिषु- tfai safe fe axe श्राधानं, ‘a एवं विद्ानभ्निमाधत्ते- इति शाखं सामान्येन। rea रपि निमित्ता भविष्यति, तस्मात्‌ सवाधिकारं wre भवितुमदेति- इति ॥ घ वेगुणयान्नेति चेत्‌ ॥ ३० ॥ (BT) । भा. श्रथ ATH, AT ATA श्रवरतकम्‌ ्रपरक्रमकं TET कमे अयुक्कम अपि फलं न साधयेत्‌ विगुणम्‌- इति, तत्‌ परि RTT ६२४ मो्मांसा-शणमे ख. न काम्यत्वात्‌ ॥ ३१ ॥ (आ० fete) ॥ भा. न एष परिष्टारः, काम्यत्वात्‌, कामयिष्यते अदरः अरभीवत्त नाम ब्रह्मसाम, तद्वि अनारभ्य किञ्चित्‌ श्राम्नातं अविशेषेण, चश्ुविमित अादभ्यात्‌ः- इति अनियतमक्रमेषु अदस्य निव- म्यते। त्रतेःपि "मस्तु Wee डू तिसम्बन्धदञनात्‌ श्रध्यव- सीयते, मस्तु णव अदस्य । तस्मात्‌ चातुवण्यम्‌ शधिक्रियेत ॥ ख. संस्कारे च तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ ३२॥ (Be) I भा. ब्रते च विशेषोम्बगम्यते तत्माधान्यं (परुषप्राधान्यं fe ब्रते) । ‹ किम्‌ चरतः, यत्‌ परुषम्रधानता ?। एतदतो भवति, पुरुषंप्रधानः संखारो न शक्रोति श्रनुषसंश्ियमाणः, तस्य अधिकारं ब्यावत्तयितुम्‌। तत्‌ कथम्‌! इति। ‹ यजेत- दति fe खगेकामेएभिधीयमाने तत्कामः gt न अभिहितः —tfa कथं गम्यते? fa fe स यागस्य परूषनिवत्ये न निवेत्तयति ?। “ब्रतम्‌- इति चेत्‌'। न, सामध्यापजननाय fe तत्‌ यस्य ण्व उचेयत, तस्य एव तेन विना न सामथ्ये, नान्यस्य | एष एव हि व्रतस्य श्रङ्गभावो यत्‌, कत्तारं Tay करोति, यस्य तु तेन न प्रयोजनं, स तदनपेच्यैव यागम अभिनिवेत्तेयति। तस्मात्‌ aft अश्रदरवजेनम्‌॥ ख. रपि वा वेदनिहंशादपशूद्राणां प्रतीयेत ॥ २२ ५ (०) ॥ भा. णवं न प्रापकाणि अवणानि- इत्युक्तः wat तु aH भ्रापकाणि- डति, न च खूषरकारेण तत्‌ पदिष्टं, नेमित्तिकेष ्पितेषु सत्तु Way एव श्रद्रपयदासो वक्षुम्‌-दति, न तदा oa, ₹ेत्वन्तरं चपदिष्टम्‌। wit वा-इति पब्धावत्तनम्‌। Cre Ce I ६२५ ar. वमपि सति नेमित्तिकेःपि ब्राञ्मणादिश्रबणे सति 'चपश्चदरा- शाम्‌". एव श्रधिकारः। . कुतः?। “वेदनिदभात्‌, बेदे fe अयाणां निदो भवति,--" वसन्ते ब्रा्यणम्‌ उपनयीत, Hea राजन्यं, wae वेश्यम्‌- इति, बेदाभावात्‌ Way: WET wen | तस्मात्‌ न अधिक्रियत ॥ खः गुणाथित्वान्नेति चेत्‌ ॥ २४ ॥ (se) A मा. गुणेन Teas अथः, WRATH: खयम्‌ उपेत्याभवे- tua, तथा चस्य सामथ्ये जनिष्यते- इति ॥ ख. स्कारस्य तद यत्वात्‌ विद्यायां पुरुषश्चुतिः ॥ ३५ ॥ (sale fate) ॥ भा. waa— विद्यायाम्‌" wer “पुरुषश्चतिः, उपनयनस्य “ संस्कारस्य तदथत्वात्‌-विद्याथेम्‌ उपाध्यायस्य समीपमा- ` नोयते, न चअटृष्टा्थे, Fel वा कत्तम्‌, सा एषा विद्यायक्किपरष- aft: | कथम्‌ श्रवगम्यते ?। श्राचाय्यकरणमेतत्‌ अभिधीयते, कुतः ?। श्रात्मनेषददशेनात्‌, नयतिः श्राचाग्येकरणे awa, तदथेसम्बन्धात्‌ उपनयनम्‌ श्राचास्यकरणमरयुक्, धदाध्यापनेन च श्राचाय्या भवति। तस्मात्‌ AMAIA ब्राह्मणादयः शताः, आदरस्य न सतं बेदाभ्यनम्‌, अ्रतोम्बेदत्वात्‌ असमथः अदो न अधिक्रियते-इति॥ ष. fanfagurafa चेत्‌ ॥ ३६ ॥ (आ०)। भा. “इति चेत्‌' पश्यसि,-श्रवेदयत्वात्‌ श्रसामथ्यात्‌ salwar: a la aes * अथात्‌ इति काण Fito ue qs: ॥ te HUTA TST STAC मब्टतिविग णनग्ययेष fara” (२।८। ९) दति Uifefraae .चाय्यकरश अत्मनेपदं विहितम्‌॥ 4 1; ERE aater-ewe भा. शदः -दइति। नैव दोषः,“ बिद्धानिटंजात्‌, frat भिरं खलति, अनुक्तापि श्रथेष्यते- डति, wat fe अनुक्कमष्बध्येतुम्‌ । तस्मात्‌ MATRA UATE: ॥ ख. अवे्यत्वादभावः कमणि स्यात्‌॥ २७॥ (आआ० fete) ४ aT. a. AT. न च एतदस्ति,--दोग्थेष्यते- दति, प्रतिषिद्धम्‌ शरस्य अध्ययनं, द्रेण न खथ्येतव्यम्‌- इति, अधीयानस्यापि अभ्ययं सफलं न भवति, दोषश्च जायते। अतोभ्वैद्यः TE, श्वस्य ‘muita: कमणि-इति सिद्धम्‌। . अथापि वेद्यत्वेन सिध्येत्‌, तथाप्यनभ्भित्वात्‌ “अभावः कर्मणि स्यात्‌'। “श्रथ कथम्‌ श्रनब्रिता?-डइति। भापकानि fe ब्राह्यणादीनामाचधाने वाक्वानि। “ननु ‘a णवं faerafa- माधत्ते- दति श्राधानस्य विधायकं ; तच ब्राह्यणस्य, “ वसन्ते श्रग्रिमादधोतः- डति निमिन्नाथोानि वचनानि- इति गम्बतेः। qT उचयते, -ब्राद्यणोम्धिमादधीतः- इति war विधानं गम्यते। ‘a एवं विदान्‌ श्रत्निमाधत्ते-- डति स्तुत्या, तत्‌ श्रानुमानिकं प्रत्यक्षात्‌ Fast) तस्मात्‌ प्रापकाणि वच- नानि, अतः शूद्रस्य Warfare: € € तथा चान्यायद्‌श्नम्‌ ॥ ३८ ॥ (Ao) ॥ “श्न्याथेदशनं' “ च' भवति, यथा दस्य न अश्ययनम्‌-- afr किं fey भवति?। ‘ag वा एतत्‌ ward, यत्‌ शदः, तस्यात्‌ WTA न अध्येयम्‌- डति ्रनध्यमनं शूद्रस्य दशेयति। तस्यात्‌ ्रषश्चद्राशाम्‌ अधिकारः। "ननु ares. नीयादिनापि, यागो वचनप्रामाण्यात्‌ अदस्य विधोयतेः। * waa म रिष्यन्‌ रमि का० We पुर We: ९ WTS ९ पादः | gro भा. छ चयते, न अच यागसद्भावो विधोयते खगेकामस्य, fe afe खगफलता वि्चिष्टस्य यागस्य। तस्मात्‌ असम्भवः अदस्य श्रप्रिद्धाचादिषु॥ (६।९। ॐ Be) ॥ भामे निषेनस्प्राण्यिकारचिकरशम्‌ ॥ ख. wat gaan: कमणो द्रव्यसिदि- त्वात्‌ ॥ ३८ ॥ (Yo) a भा. शग्रिष्धोजादिषु एव सन्देदःः- किम्‌ टस्य श्रधिकारो न? -इति। उचयते, ‹ज्रयाणां इव्यसम्पन्नोः अधिक्रियेत, न WU | कुतः ?। न डि अक्रोत्यद्रयो aaa कमे अनुष्टातुम्‌। तवद्यात्‌ ALA अनधिकारः॥ ख. अनित्यत्वात्‌ नेव स्यादथाडि द्रव्यसंयोगः ॥ go ॥ (fae) ४ भा. “नैवं स्यात्‌, यदुक्घम्‌--चद्रद्यस्य अनविकारः- इति, कुतः ?। “श्रनित्यत्वात्‌,--श्रनित्यो दरथ्संयोगः, न डि कञ्चित्‌ जात्या RY एव पुरुषः। Bet उपायो येन इद्यवान भवति। यः अरक्रोति यष्टुम्‌, तस्य “यजेत इति वाचको भवति, यो न कथञ्चिदपि शक्रोति यागम्‌ अभमिनिर्वनैयितम तं न श्रधिकरोति “यजेत शब्द्‌ः। यस्तु केनचित्‌ मकारेण waif, न तं वजयित्वा भवतेते। ‘sire च ‘gender भविष्यति, जीविष्यति विना धनेन- इत्येतत्‌ अनुपपन्नम्‌ । TST अधात्‌ LATA: (ई।९। र yo) ॥ शरटः मो्मासा-दन्नन : यामे ऽङृहोनस्याप्यविकारार्विंकररूल ॥ © ख. अङ्होनख AAT ॥ ४१ ॥ भा. श्ग्रिहोषादिष एवाङ्गशोनं प्रति सन्दे हः,-- किम्‌ शरसावधि- क्रियते, sa न?-दति। तज्राप्यधिरणातिदटेश्ः। श्रसमथः-- द्रति छत्वा पवः पचः, अक्ेविद्यमानत्वात्‌ उत्तरः। तदिदम्‌ श्रमिधोयते,--“ अङ्गशोनख aga | किन्धमा ?।. wer -इति॥ (६।९।< We) ni च्यचिकित्पयाङगेकण्यस् यामाबधिक्षाराधिकर शम्‌ i ख. उत्पत्तौ नित्यसंयोगात्‌* ॥ Bea भा. यस्य तु अप्रतिसमाधेवमङ्गवेकस्यं, तं भति विचारः, किं अधिक्रियते, न ?- इति, पुदाधिकरशेन श्रधिक्रियते- इति We ब्रूमः, न श्रधिक्रियते-दइति। ` कुतः ?। अवभावात्‌, न रसौ केनचित्‌ पि प्रकारेण शक्रोति wea, aga तस्य धिकारो न गम्यते। "नन्‌ यत्‌ अक्रोति, तत्र चरधिक्रियते- इति, चक्षुविकलो विना श्राज्यावेच्षणेन, विना विष्एक्रमेः पङ्कः, विना Faris अवणेन च वधिरः, एतान्‌ पद्‌ाथान्‌ भ्रति चश्षविकलादीनाम- नधिकारः-इति। न-दत्युचयते, न श्राज्यावेच्चणादि पुरुषं परति निहिश्यते, afe fe तं भरति निरिश्येत, ततो विकलो प्यधिक्तियेत, क्रतुम्‌ प्रति एषाम्‌ उपदेशः, प्रकरणाविशेषात्‌, पसषस्य yada अनमिधानात्‌-डइति, उक्तमेतत्‌ ^ विधिवा संयोगान्तरात्‌ (३।४।९९ Me) TI) तख * Comm नित्यसंयोमात्‌ लात्यन्ादौमामन धिकारो ऽप्रतिखमा षेयलात्‌ । दतरोषा- मनगवस्छिततात्‌ पूर्वे न्यायः" इनि बाभिंकमजानुखन्भेवम्‌ ॥ ९ GTS र पादः। RE a. fr विगुणं कमं मरयुक्घमपि a फलं साधयेत्‌ तस्मात्‌ तस्य अ्नधिकारः॥ (EL UI Le Be) tt दभेपुरुमाखथोः जगर्ेयस्यैवाचिकाराधिकरश्म ॥ । ॐ BATA डानं स्यात्‌ ॥ Bs tt भा. दर्पुणेमासयोः शूयते,“ sree णोति, एकं ठणीते, दौ emia, जन्‌ दणोते, न चतुरो णीते, न पश्चातिदटणीते'*-- fa) at सन्दे्ः,- किम्‌ TMT AAT चधिकारः उत न ?- cia) किं मापनम्‌ ?-श्रजपावयोगप्यधिक्रियते- डति कतः?। ‘area ठणोते--इ वि सामान्यवचनम्‌, तस्मात्‌ wa वरिष्यति ai a, तश्च दशयति, “एकं ema दयौ टणीते- इति तथा ` अ्रतिषेधति, “न चतुरो दणते--द्ति "न पञ्चातिदटणीते- cfr, न हि अप्राप्तस्य प्रतिषेधोग्बकर्पते। तस्मात्‌ अ्माषेयो- भ्प्यधिक्रियेत। | एवं माप FAA न अपाषयः, ख न श्रधिक्रियेत। कुतः ?। “ओन्‌ ठणोते- इति विदेषवचनात्‌, विधिख अमराप्तत्वात्‌। ` “ननु (एकं EM — इत्यपि विञचेषवचचनमस्ति। न-दरत्युचधते, विधायिकाया विभक्कैरभावात्‌। “ननु स्तुत्या विधास्ये, यथा ‘aq ठणोते- इति | उचयते, चयाणामेव स्ततिः, सा जित्वं विधास्यति। “एकं दणीते- इत्य वयत्यवादोग्यं याणामेव, तज्रापि fata yet विधातुम्‌। एवम्‌ एकवाक्येन विधानं भविष्यति-इति। (न चतुरो णीते, न पञ्चातिदटणोते- ‘eatin: कश्पभरदाखादिखस्य सम्बन्ध wad शीते उचारयति कब्पमाजाऽइ भरद्वाजम जारमिति तद्ुशारणशम्‌ | रकमाषेयम शारथति त नादाष्तम | इावाषयाबु्ारयति उपमन्युवशिि्ठमे चऽडमित्यादि, जीन्‌ आर्षेयागशारयति wferce- बाड स्पत्यभारद्राजमाजाऽडनित्यादय दति न्यादमाशानसन्धया || ९३० जोर्बासा-दणने भा. इति नित्वानुब्रादो भविष्यति। wera गयस्य ्रधिकारो नान्यस्य-इति॥ (LUI We) i वातुबेशोातिरि्कख रथकारसख्ाथानेऽविकाराधिकरशम्‌ ॥ (रथकारन्वायः) ॥ ख. वचनाद्रथकारस्याधानेऽस्य+ सव्वशेषत्वात्‌ ५ ४४ ॥ (fae) ॥ भा. शआराधाने Ua, — वषाद रथकार ्रादधीतः- इति । तक सन्देहः, किं चेवशिकानामन्यतमो रथकारः, श्राष्ोखित्‌ अत्रैवणिकः ?--दरति। किं प्राप्तम्‌ ?- रथकारस्य' शैवणिकस्य श्ाधानमेतत्‌। कुतः ?। ` वचनात्‌", न fe वचनस्य किञ्चित्‌ queria, Taney अचैवणिकः धाने), ब्राद्मणराज्चन्य- fear, अधानं, परिओेषात्‌ अभजैवणिको रथकारः स्यात्‌ ॥ ष. न्यायो वा कम्मसंयोगात्‌ शूद्रस्य प्रतिषिद्ध- | त्वात्‌ ॥ ४५॥ (पु०)॥ भा. ‹न्याम्यो वा' श्यात्‌, चेवणिको रथकारः cere विशेषेण उच्यते, el fe wares मतिषिद्धः। तस्मात्‌ चैवथिको रथकारः स्यात्‌॥ ख. अक्मलात्त नैवं स्यात्‌ ॥ ४६ ॥ (उ०) । भा. नास्ति चेवणिको रथकारः, प्रतिषिद्धं fe तस्य जिषपोप- Raed, शरदेवणिकस्त्वस्ति। तस्मात्‌ वचनत्रामास्यात्‌ सख आधास्यते ॥ | + arate दूति we we yo पाठः व्वाथने इति का" करीर Yo पाठः + अरम्धसलि इति Ste Sto go We: II ‡ आभागेन इति Wo Ste Go We II € WITS ९ We | ९६९ ¢ 6 ° । ख आनथक्यं च संयोगात्‌ ॥8५॥ (यु०)॥ भा. ब्राह्णादिष बसन्तादयो नियताः, तान्‌ प्रति वषा उच्यमाना अप्यसम्बन्धात्‌ AACA AFT: | TATA ATR) रथकार -इति॥ ख गुणानेति चेत्‌ ॥ ४८ ॥ (आ) ॥ भा. एवं चेत्‌ पश्यसि,- नास्ति जेवणिको रथकारः, भतिषिद्ध- स्वात्‌ शिखपोपजीवित्वस्य- इति। "गुणान कञ्चित्‌ भविष्यति रथकारो बेतथ्येन, तस्य इदम्‌ च्राधानं विक्ायते॥ ख. उक्रमनिमित्तत्वम्‌॥४९ ॥ (ate नि०)॥ भा. क्षम्‌, एतत्‌ श्रस्माभिः,--न निमित्ताथान्येतानि श्रवणानि -दति। “किम्‌ श्रतो यदि न निभिन्नाधानि?। रुतत्‌ अतो भवति, भ्रापकाणि- डति, भापितत्वात्‌ तेषाम्‌ श्राधानस्य, पनः प्रापकम्‌ अनथकं, तेन यस्व ward, तस्य भविष्यति- इति। ‘aq Sara, एतदेकं निमित्ताथं भविष्यति-टति। नैतदेवम्‌ अवकल्पते, TAT eye तत्‌ कथमिव वषाभिः MTA) ala 4, प्रापकपशे श्राधानं विधीयते wear, निमित्तपसते पनवैषा विधातद्याः वाक्येन, श्रुति वाक्ाद्भलोयसी-इति। तस्मात्‌ TUR Cea ्राघधानम-डइति॥ ख. सौधन्बनासत्‌ हीनत्वात्‌ मन््रवर्णात्मतीयेरन्‌ ॥ yo ॥ (2a सि०)॥ भा. नतु सवे णव Tafa रथकारः, .सौधम्बनाः'- इत्येष + गुकाथेतमेन दति We मे” Yo पाठः ॥ दर Water द्मे भा. जातिवचनः शब्दः, ahaa नाम जातिः अभिधीयते, red किञ्चित्‌ बेवणिकेभ्यः; जात्यकर, न तु टाः, न वेश्या, न श्रियाः, तेषाम्‌ इदमाधानम्‌। “कथम्‌ WE गम्बते ?। भसिद्धेमववणाष, मकवणा दि भवति, {सौधन्वना waa भ्ररचच्तसः'- इति, (ऋभुणणन्तु- इति रथकारस्य ाधानमचः; तस्मात्‌ सौधम्बना ऋभवः- इति, wary रथकाराः। sft च “नेमिं नयन्ति भवो यथाः-श्तिये नेमिं नयन्ति ते ऋभवः- eran, canary नेमिं नयन्ति। तस्मात्‌ ्रच्वणिकानाम्‌ ्रश्रद्राणम्‌ एतत्‌ श्राधानम्‌-दइति॥ (६ ।९.।९२ We) tt जेवर कभिच्नस्य मिषादस्य रेद्रयागेऽधिकाराधिकरशम्‌ ॥ (निषादख्धपतिन्यायः) ॥ ख. स्थपतिनिषादः स्यात्‌ शब्दसामर्थ्यात्‌ Wye tt भा. ` वास्तुमध्ये रौद्रं चरं निवपेत्‌, यत्र ug: प्रजाः WHAT — इत्येताम्‌ इष्टिं ara उचयते, ‘waar निषादस्थपतिं याञज- येत्‌-डति। निषादस्थपतिं प्रति सन्देहः,- किम्‌ श्धिता- नाम्‌ श्रन्यतमः, उत न्य एव ?-डूति। अन्यतमः- इति बमः, स दि समथः, विदत्वात्‌ श्रग्निमत्वा्, अन्योः विदत्वाट्‌- न्मित्वात्‌ असमथेः- इूति। | ‘aq निषादस्थपतिशब्दस्तच्र. नोपपद्यते'। उचयते, न, नोपपद्यते, निषादानां स्थपतिः- इति षष्ठीसमासो भविष्यति, श्रेष्टो निषादानाम्‌। तस्मात्‌ श्रधिरताधिकारम्‌ एतत्‌ आसम -इति। एवं प्राप्ते ब्रमःः--"स्थपतिनिषादः स्यात्‌ अब्दसाम- श्यात्‌, निषाद्‌ एव स्थपतिभवितुमषति। कस्मात्‌ ?। ^ अन्द्‌ सामथ्यात्‌', निषादं fe निषादशब्दः शक्रोति वदितुम्‌ ्रवणे- नेव, निषादानान्तु स्थपतिं खश्चणया ज्रूयात्‌। श्ृतिलच्णा- ९ खध्याये ९ पाष्टः ॥ । { {| भा. विज्ये च श्चतिन्याय्या न EET) ` अथ उच्वाते,- नेष दोषः, निषादश्ब्टो निषादवचन एव, षष्टी सम्बन्धस्य वाचिका- दइति। तन्न, षष्ठयखवणात्‌, TAI षष्ठीं WH! “श्राह, खोपसाम्यात्‌ व्थाग्ब्मम्यते- दति। सत्यमवगम्यते, न त॒ लोपेन। केन afer निषादशब्दलच्चणया, तस्या दौबस्यम-इत्युक्छम्‌। समानाधिकरणसमा सस्तु बलोयान्‌। तच fe ara शब्दौ owl भवतः*। दितीया च विभक्तिः aqua उभाभ्यां सम्बध्यते, तेन दितीयानिर्दिष्टो निषादो गम्यते । तच षच्यथे करुपयन्‌ Se AYIA! तस्मात्‌ निषाद णव स्थपतिः स्यात्‌ ॥ . a. लिङ्गदटशंनाञ्च ॥ ५२॥ भा. fay दृश्यते, “ कूटं दश्िणाः- इति निषादस्य दं द्यति । कूटं fe निषादानाम्‌ एवोपकारकं, न शायाणाम्‌, एवं खमेव तच्निषादानाम्‌-दति॥ (ई।९।९द Ge) ॥ इति ओञ्वरखामिनः wat मीमांसाभाष्ये बस्याथायस्य प्रथमः पादः ॥ # “wera सापे नालि VA, ततो राजपद्ष इत्यापि राजा चासा प दषसतोषटग्ा विग्रहः क्तव्यः, तचापि षष्ठीश्रवश्षमेव नास्ति, किन्त खखामिसम्बन्धात बष्टयथमाराण्य तदा समासा भवति। Uy wes दूति वाक्यम अथंघरनाथेम" दति वाभषिकमनाम्‌ सन्धयम || €९४ ख. aT. Tatel-wea # षष्ठे अध्याये दितीयः पादः ॥ न सचे प्रत्येकस्य सजिरः फलसम्बन्धाचिकरशम |! परुषां कसिदित्वात्‌ तस्य तस्याधिकारः स्यात्‌ ॥१॥ (fae) ॥ ‘ATER SA प्रजाकामं याजयेत्‌, “ऋद्धिकामा उपेयुः तथा, AT तजरैवंकामाः सत्रम्‌ उपेयुः, “सप्तदशावराः चतुविञ्रतिपरमाः सचमासीरन्‌-इति। तेषु सन्देहः किं तस्य तस्य छत्स्नेन फलेन यिनः सत्रे धिकारः, उत पर्षदो्थिन्या अधिकारः? -श्ति। “are, ननु रथिनो बङसंस्ावि्िष्टा fries, कथम्‌ एषाम्‌ एकशोगधिकारो भविष्यति ?-इति'।. उचयते, “ऋद्धिकामा इत्येवमादि विधोयमानम्‌ wigafady सम- स्तेषु स्तेषु च प्राप्तं न अकयं TET विजेषेग्वस्थापयितुम्‌, तेन तं तमधिकुयात्‌ wee वा?- दरति भवति Tee: किं तावत्‌ drat ?--एकैको न समथा swans wae रचयितुम्‌» waey कर्बोमथिनोमवगच्छामः। न च कतुः फलं भवति, न च एकः कत्ता उचयते, ABT समस्तानां फलम्‌ एकेकस्य फलावयवः, मध्यकं स्यात्‌ Arey फलम्‌-दति | एवं ATH ब्रुमः, “तस्य तस्य' रथिनः छत्स्नं फलं WATE, निवत्तते। कुतः ?। परुषाथेस्य एकेकस्य सिद्धि्यंतो भवति, सक्रियमाणे qa: एकैकः पुरुषां साधयति ततरे, कतृणाम्‌ फलं च मवति, Tey श्र कत्ता | * सम्परार्यितुम्‌ इति ato करण To OTs: I भा. भा भा ९ ध्याये २. पादः ॥ ९९२५ “शाद, ननु एतत्‌ उक्म्‌,--एकैको न अक्रोति बकं कतृम्‌--दति। उचयते, शक्रोति एकैकस्य खातदयविवक्चायां, यदा एकेकः खातवेण प्रवत्तते, तदा अन्यान्‌ सद्खपानिरत्यथें सामादिभिः प्रयोश्यते । शवम्‌ एकः पुरुषां साधयति, इतर १ ९ = न इतरस्य, तेन सवं कन्नारः Water भविष्यन्ति। सव चेत्‌ कत्तारः, पथक्‌ FATT फलेन सम्भंत्स्यनते ॥ . अपि चोत्प्तिसंयोगो यथा स्थात्‌ सत्वदशनं, तथा भावो विभागे स्यात्‌ ॥ २॥ (qe) I ‘afe च' नेतत्‌ विरद्धं, wea कमे asia: क्रियते- दइ ति। “यदि stra, विशब्वम्‌, एकेन कमेणि छते दितीयः किं कुयात्‌ ? --इति। अश्र उचयते,--पयायेण क्रियायाम्‌ एवं दोषः, AGT तु क्रियायां भवति कचित्‌ सम्भवः, " यथा स्यात्‌ सत्वद्नं तथा भावो विभागे स्यात्‌,--यथा एकेकस्य सत्वस्य इ स्तिनोग$वस्य वा दशनम्‌ एकेकेन छत्छमभिनिवेर्यते ; एवमेव सन्ने ATTA भवेत्‌, सवेषां मध्यकं द्रष्य, मभ्यकस्य चा इवनीयस्योपरि श्रध्वयः च्रपविध्यति, aa सवं ware: तच्ेण भवन्ति, म च श्र्र उत्पन्नसंयोगः, sera तु T_T कम संयुज्यते, यदि fe उत्पन्नं संयुज्येत, ततोग्नेकसम्बन्धायम्‌--डति वचनं गम्येत, उत्प्निसंयोगे त्वेतन्नास्ति, तस्मात्‌ एकैकस्य छत्स्नेन फलेन श्रमिसम्बन्धः- दति ॥ (६।२।९ We) ॥ दारै कजेकयमियमाधिकरशम्‌ ॥ प्रयोगे पुरुषश्रतेः यथाकामी प्रयोगं स्यात्‌ ॥ ३॥ (पू) ॥ ‘MUMIA खगेकामो यजेत, “ज्धोतिष्टोभेन खग- CRE जीर्नासा-दण्ेने भा. कामो ata — ch Fat) अज्र सन्दे दः, किम्‌ अनियमेन एको दौ THA वा यजेरन्‌, अधवा एकं एव यजेत ?- इति | ननु तुतीये (ॐ पा०। रर |e) oa “जालं प्रयोक्ञरिः" --इङति। यदा भरयोक्घरि, तदा विवचखितम्‌ एकत्वं यथा, तया व्यामः, इह तु तदे वाप्यते, wry निणष्यते-इति। fa प्राप्तम्‌ ?-“ यथाकामी प्रयोगे स्यात्‌'। कुतः ?। "पुरुष- श्तेः, पुरुषः शयते, पुरुषे यागं शरावयित्वा AT: अन्दः एकस्य दयो्बह्नां वा यागं न वारयति। न असौ परुषो यागे गूयते,--यागममि निवत्तयेत्‌, यागेन वा फलम्‌ अभिनिवत्तथेत्‌ दति, कथन्तद्धिं ?--यागेन कलं प्राप्नुया त्‌--इति, यागस्य बा फलनिरटेेवा ary पुरुषः, यदि fe ङ्गम्‌ अभविष्यत्‌ q. aT. यागे फलनिरेत्तौ वा, तडा सङ्खया गुणभूता तदङ्गं yes परिच्छिन्द्यात्‌। अथ पुनः अनङ्गीभूतं पुरुषं प्रकाञ्जयत्‌ ल च्षण- त्वेनेव we frames, न गुशवचनतया ; तच चं अविवक्षितं agreed, यावान्‌ अथा समञ्च तावन्तं सवेमधिष्टत्य एतत्‌ उचपमानं न wed एकेन वचनेन विद्ेषयितुम्‌। “कथं च परुषप्राधान्यम्‌ ?। न फलोत्पश्या किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति, न यागोत्पश्या, आत्मा तु फलसम्बद्धः TIT इटः, तदथं कमं कन्यम्‌, इतरथा उचपमानमपि न क्रियेत, त्र वचना नथेकं स्यात्‌, AST यथाकाम्यं स्यात्‌, एको दौ बहवो बा यजे- रन्‌- इति, तथा च द्यति, “युवं fe स्थः ख्पती- डति दयोः यजमानयोः प्रतिपदं कुयात्‌- डति, ‘wat अखगमिन्दवः इति ages यजमानेभ्यः इति दयोः बहनां च यागं ्रदशेयति॥ | nara fara इति चेत्‌ ॥ ४॥ (आ०) ॥ "इति चेत्‌" इदं चेत्‌ पश्यसि, ‘nerd अुतिमावः' स्यात्‌, q अध्याये ९ पादः॥ ९१६९ भा. यागमभिनिवत्तयेत्‌ ततश्च फलं प्राभ्रयात्‌-ति। कुतः?। एतत्‌ उभयं हि एतस्मात्‌ वगम्यते, कतरदब THA: ?- दति न श्रध्यवस्यामः। तस्मात्‌ उभयमपि प्रत्येतच्यम्‌। SAUTE, ननु अनेकाथेवचनता न AAT — Tt | उचयते, यत्‌ अव- गम्यते TMI, उभयं च प्रतीयते, तस्मात्‌ उभयार्थवचनतैव न्याग्या। यागं भरति च गुणभावात्‌ विवक्षितम्‌ ए्कवचनम्‌॥ ख. तादर्थ्ये न गुणाथताऽनुक्तेऽथन्तरत्वात्‌ कतुः प्रधानभूतत्वात्‌ ॥५॥ (आ०नि०)॥ भा. नैतदेवं, “ताद्य पुरुषे प्रधानभूते* सति न श्रङ्गमूतः पुरुषः प्रतीयते, wae हि न्याये न मतीमः अथोन्तरं, यतः गृणएभावात्‌ मधानभावः, प्रधानभूतञ्च GT कत्ता, वचनस्य शरथेवत्वात्‌, GAT न गुणभावः कतुः ्रवकरुपते, चोदनैकत्वात्‌, एका fe विधायिका चोदना, सा यदि फलोत्पत्तिं वा यागोत्पत्निं वा विधक्े, तदा कत्त न खार्थेन, यडा पुनः खाथन, तदा यागः फलं वा तादण्यन, न च UAT यौगपद्येन भवति, खां एकः, तदथं इतरो वेषरोल्येन वा-इति, यथा उभाभ्यां बाहभ्याम्‌ इषून्‌ अस्यति टे वदत्तः- हति गम्यते, न च यौगपद्येन, यदा दकिणेन अस्यति, तदा स्येन UATE नमयति, न तेन रपि श्रस्यति- डति गम्यते, at चाप्त त्वात्‌। एवं यदा पुरुषप्राधान्यं, तदा यागस्य फलस्य वा गृणभावो गम्यते, AT च्यापतत्वात्‌ न तयोः पभराधान्यमपि गम्यते। AGA न यागे फले वा परुषस्य गुणभावः, तो यथाकाम्बं स्थात्‌, एको दौ Twat वा यजेरन्‌-टति॥ * पुष्षध्राघन्ये दति का० Ait To पाठः॥ dau मोशांसा-दशने ख. भा a. अपिवा कामसंयोगे सम्बन्धात्प्रयोगायोपदिश्येत, प्रत्ययं हि विधिश्रुतिविषाखावत्‌ ॥ ६ ॥ (fac) a cafe वा-इति पशब्याटत्तिः, ‹ भयोगायोपदिश्येत क्ता, न खार्थेन । कथम्‌ ?। ˆ यजेत इत्यस्या्थेः यागं कुयात्‌, यागेन वा कुरवात्‌-दरति, सत्ताभिद्धक्तिमाजं गम्यते, न फलस्य कलना धाता वा, खगेकामञन्दञ्च खगकाममाजरे वत्तते, न विश्येषम्‌ अवलम्बते, ATTA: परस्य वा-इति, अब्द्प्रमाणकाख वयम्‌ tay say) " कथन्ति कामस्य श्रात्मसम्बन्धोग्बगम्यते ?। “ सम्बन्धात्‌", फलकामोम्नुक्तेम्पि शब्देन, werd: एव फलं कामयते, न परस्य, यर तु उभावचौ वक्ष्धौ भवतः, “पत्ये तजर विधिः श्रूयते, यथा “ छृष्णविषाणया कण्डूयति, चात्वाले छष्णविषाणाम्‌ भ्रास्यति- दति। यज णवं दे शती विधाच्गौ भवतः, तत्र गुणभावः भाधान्यं च गम्यते। न त्वच एवं दवे विधायिके ती विद्येते ; गुणभूतस्तु पुरुषः Bw * भावयेत्‌-- दरति, तज ase: करणं ; कमं वा। सम्बन्धात्तु पुरुषप्राधान्यं न कस्यचित्‌ सुखेन उत्पन्नेन भयोजनं, सुखसम्बन्धेन श्रात्मनस्तु AAT) तस्यात्‌ सम्बन्धात्‌ पुरुषभ्राधान्यं गम्यते, न Bel: wat गुणभूतस्य पुरुषस्य सङ्खया विवक्िता-दइति॥ अन्यस्यां स्यादिति चत्‌ ॥ ७ ॥ lo) ॥ भा. दरति चेत्‌ भवान्‌ पश्यति, वं सति यदि खगेकामः रम्यस्य वि कि शपि खं कामयमानो भवति, चन्यस्य खग कामयमानोम्पि न्यो यजेत, तच पूवाक्ञो न्यायः प्र्युद्तो भवति, “ ्ाखफलं प्रयोक्ृरणि- इति ॥ x खमप्रसोतिमाजे खमंकामब्दा वते शत्यविकः पाठः खा सार Te Il { अन्यः Uf ate Wlo To Wei Il षू. भा. € अध्याय ९ पादः ॥ ६२९ अन्यार्थैनाभिसम्बन्धः ॥ ८ ॥ (आ नि०)॥ न परस्य खगैकामः- इत्येवं न यजेत, न, अन्यस्य ख्गकाम- Wee न वाचकः-डूति; कथन्तद्धि?- फलमसौ न पराप्नोति- इति। कथं पनः फणस्य श्रमार्तिः?। उपद्मष्टविशेषश्रवणात्‌, "यजेतः-इ ति, यदा श्राधाने, "ब्राह्मणो वसन्तेःभ्रिमादधीतः- इति, तदा तु कामथ्तौ STEP TAs एव ॥ छ. फलकामो निमित्तमिति चेत्‌॥ € ॥ (आ०)॥ aT. qd. भा एवं ‘Va भवान्‌ मन्यते, न खगकामश्ब्दो न वाचकः-- बति, weal न यजते फलाभावात्‌, न अस्य यागः- डति दूक्घवाकफलाथितया ate यजेत, “अआआशास्तेम्यं यजमानः श्राय राश्रास्तेः- दूति प्रयोजयितारं निह चयति दता, फलविधिख “खक्घवाकेन प्रस्तरं प्रहरति इति विधानात्‌, यदि फलविधिः श्रयं माववणिकः, तद्दि छक्रवाकेन wee: मतो भवति, इतरथा AEE करुप्येत। TAI श्रानुषदङ्गिकफला्थम्‌ श्न्यस्य खगकामोन्यो यजेत--डइति ॥ न नित्यत्वात्‌ ॥ १०॥ (ate fate) i नतद स्ति, यस्य एव प्रधानकमफलं, तस्य एवश्रान्‌षङ्किकमपि भवितमद्ति, एवं खाथन अआधानं छतं भवति, न हि श्राधानस्य खाथतायाम्‌ रस्ति fate: प्रधानफलं वा श्रान॒षद्गिवं वा सवमेव श्राधातरि समवेत॒मद्धति, नित्यकाम्यता च fanaa, यद्याय॒रादिकामो यजेत, न तद्धि नित्यं, यदि नित्यं न श्रायुरादिकामः। तस्मात्‌ न श्ववस्थितो न्यायः प्रत्युभ्नियेत, न च पुरषः प्रधानभूतखोद्यते गणएभावात्त अस्य विवच्ितमेकत्वम्‌। THT एक एव यजेत ॥ €B @ भीर्षासा-दणेने ख. कम्मे तथेति चत्‌ ॥ ११ ॥ (wo) ॥ भा. अथ यदुक्तं, दयोबेखनाश्च यागं दशयति, “युवं fe रुणः खःपतीो- इति दयोः यजमानयोः प्रतिषदं कुयात्‌, “एते WeT- मिन्दवः- इति wean यजमानेभ्यः प्रतिपदं कुयात्‌- इति दियजमानके बङयजमानके च कर्मणि प्रतिपदिधानं ‘aa "तथाः युक्तं स्यात्‌- दति, तत्परि त्तम्‌ ॥ ख. न समवायात्‌ ॥ १२॥ (BT fae) | भा. «Raed, समवेतं हि कमे विद्यते दाभ्यां यजमानाभ्यां ay- fry यजमानः, वचनेन, यथा शद्धीनाः, तेषु प्रतिपदिधानम्‌ अथेवत्‌ भविष्यति। तस्यात्‌ एको यजेत-दइति॥ (६।२। २ We) it श्वारन्धकाम्यकमरषाऽपि समाक्षिनियमाधिकरणम्‌ ॥ ख. vary नियम्येतारम्भस्य क्रियानिमित्तत्वात्‌ ॥ १३ ॥ (fae) ॥ भा. “प्रजाकामो यजेत", ‹यामकामो यजेत- इत्येवमादि कर्म समाम्नायते तजर सन्देहःः-- किं wart नियोगतः समाप- नीयम्‌, उतेच्छया काय्यं हेयं वा?-इति। किं भाप्तं?- नियोगतः परिसमापयितद्यम्‌-इति। कुतः ?। णवं डि अयते, —<¢ कामो यजेत-इति, णवं तस्य Wee शर्धम्‌ उपदिशन्ति, ‘summa अपवगपयेन्तम्‌ खाः टइूति, उपक्रमादारभ्य यावत्‌ परिसमार्भिः- इत्येतावान्‌ व्यापार विशेषः तस्य अर्थः, न यथा पाकः त्यागः-डइति। ay fe पाकसत्तामात्रं निहिंष्यते, न श्रारभ्य परिसमापयितब्यम्‌- १९ खध्ययेर्षादः॥ ९४९ ar. afl एवं च arena खौकिका रपि प्रतिपद्यन्ते, त्र न श्रारम्भे पुरुषप्रयनः चोद्यते- इति गम्यते। यतञखोदितं न नियोगत श्रारभन्ते, नियोगतः पनः परिसमापयम्ति, तेन नोभे श्रारम्भपरिसमापो अब्दाः, किन्ति ?--परिसमासिः अब्दाथेः, परिसमाप्तषामथप्राप्तत्वात्‌ शरारम्भस्य। तस्यात्‌ परिसमासिः अब्दाथेः- इति गम्यते। सा चेत्‌ wees, सा HATA चोद्यते, War नास्ति away; तेन न नियोगत श्रारम्भः, नियोगतस्तु परिसमािः। तेन svat mate यदि वोयात्‌ फलेच्छा, Warsifa वा फलं, तस्यामप्य- वस्थायां, कत्तेव्यमेव उपक्रामस्य परिसमापनम्‌ ‘aq श्रथिनो apy: dha कर्त्चतयोचयते'। नैतदेवं, वाक्याथा हिस भवति, यागस्य तु कनने्यता शरुत्या गम्यते; AGT यामकामेण याग श्रारग्धः पररिसमापनीयः; चामादि- कामनावचनं निमित्तत्वेन तदा भवति, निमित्ते च उत्पन्ने यत्‌ कनतेचयम्‌--दृ त्युचपते, तदिनष्टेः्पि निमित्ते कत्त थमेव, उप- क्रान्तस्य समापनं कत्त्धम्‌- इति चोद्यते, तदिनष्टेभपि निमित्ते कत्तेद्यम्‌, न fe तदिन्टम्‌ शअनुत्पन्नं भवति, उत्पत्तिश्च निमित्त न भावः। तस्मात्‌ वीतायामपि फलेच्छायाम्‌ उपक्रान्तं परि- समापयितव्धम्‌। क्रियाया fe निमित्तम्‌ आरम्भः, सोम्पि परिसमापेः-डइति॥ शष. फलाथित्वादाऽनियमो यथानुपक्रान्ते ॥ १४ ॥ (Te) | भ T. वाशब्दः wet ावत्तेयति। “नियमो ‘ari weg?! warfare फलार्थिनः (फलं चिकीषमाणस्य) उपायोग्यं विधोयते, न arena, सा fe विधीयमाना फलस्य वा यागस्य वा स्यात्‌, फलस्य न तावत्‌ awe, a fe al यत्‌ कामयते | ५ AN AA © तस्य तत्‌ HAVA उपदेष्टा, वेदेवासौ मयेवेतत्‌ कत्तद्यम्‌ 4 1) ६४२ भा. भा, मीमांसा-दधमे इति, word तु न वेद, तमाकाङ्कते, इदम्‌ उपदिश्यते,-- याग उपायः-इति, यागेन क्रियते-इ्ति। नच यागस्य HUTA, प्रत्य्चविरोधात्‌, wey Bil यागः, यदि यागेन BAYT HATA, तदा न विरोधः; यागकत्तव्यतायां फलं Hered, न च, करुप्यमानस्य प्रमाणमस्ति ?। कत्तयो- पदेशश्च अक्यादिषु Way भवति, TENG न यागः HAT | फलकामस्य यत्‌ इष्टं तत्‌ कत्तेयमनृद्य यथाप्राप्तम्‌ यागस्य साधनता विधीयते, तेन न अवश्यं समापनीयं भवति, यथा अनुपक्रान्तं न MTT ATT, एवम्‌ उपक्रान्तं न वश्यं समापयितच्धम्‌। wy वाक्याथेः अत्या बाध्यते- दति, यच शत्यथा न सम्भवति, तत्र॒ वाक्या्ा गृद्धते- इत्युक्तमेव | तस्मात्‌ अनियमः ॥ नियमो वा तन्निमित्तत्वात्तुस्त्तारणं स्यात्‌ ॥ १५ ॥ (se) ॥ श्रारभ्भो fe निमित्तं ware: | कथं ?। ^ तत्‌ “कतः कारणं स्यातः किं कारणम्‌ ?। सत्यसङ्करपता, यो हि श्रारन्धमेव ञ्ञातीयकं समापयति, न तं शिष्टा विग्न्त, प्राक्रमिकोग्यम्‌ श्रसंव्यवद्ाय्यैः- दति, शिष्टविगणा च टोषः। तस्यात्‌ श्रारभ्य समापयितच्यम्‌। “श्राद्ध, अिष्टाः पुनः किमथे विगद्ेन्ते- ta) उचयते,--विगद्धन्ते तावत्‌, किं नो विदितेन कारणेन? -इति*॥ (६ ।२।दश्र०)॥ ne रिणा Me त १ * wa नष्वखातन्त्ेश मलात्‌ विना विग््न्ते शिष्टाः, अशिष्टा रवते स्यः यदि विगद्य्यः faa WiSY, 4 ष सव्वषामाचाय्ाणणं चम्छप्रिश्ितष्वतसामश्िष्टत्वं wa wagqa, खतः शष्टच्वारात्‌ विगष्डशरूपा स्मतिः, सातः श्रतिः कल्पयते,-- प्रकामं शाखोयं कम्मं वश्यं रुमापनोयमिति। किञ्च तंत्िरौयारूामनन्यपरं वचनमस्ति, यत पक्रम्य अरुमापननिभिन्नं प्रायिकं विध 'देवतमभ्या वा रष eres. सा ‘ow € अध्याये २ WE cys SICTe faa: ara रगियमाधिकरशम्‌ ॥ ख. लोके कम्मौणि बेदवत्ततोऽधिपरुषन्नानम्‌ ॥ १६ | | (पू०)॥ भा. केनचित्‌ ग्धम्‌ उपक्रान्तं भवति अकरं रथो वा, वीता ्रस्य फलेच्छा, WAT वा फलम्‌। तच सन्देहः किं तेन नियोगतः परिसमापयितद्यम्‌, उत इच्छया उत्खष्ट्यम्‌ पि?-इति। किं प्रासम्‌ ?- लोके कमाणि' णवज्ञातोयका नि उपक्रम्य परि- समापयितद्यानि, यथेव वेदिकानि तथेव तानि नियोगतः परि- समापनोयानि+। कुतः ?। ˆ ततोग्धिपुरुषन्नानं, ततः तत्परुष- ज्ञानं भवितुमदेति। कुतः ?। areata, श्राम्नायते fe तशं We, तत्रापि देवताद्यापारोग्क्गीक्रिय,- पूवेस्यां दिशि एला देवता caus एताः- इति, यदि भाखछते देवताव्यापारे उपक्रम्यापरिसमाप्यमाने भिष्टविगद्णम्‌, एवम्‌ दृ दापि भवितु- मदति ॥ ख. अपराधेऽपि च तैः शास्त्रम्‌ ॥ १७ ॥ (यु०) ॥ भा. तेषां 'च' लौकिकानाम्‌ अपराधे ‘ay त्लभिः प्राय्िन्ल- आखमाम्नायते, “श्रारे AD इन्रनाडबद्धव्यः पायसं च ब्राह्मणो भोजयितद्यःः- इति, aaa च यद्यंदरष्टाथे, न ्राखादूते; श्रथ प्रसङ्गपरिषहारा्थे, ततोम्प्यादृतमेव तत्‌- इति गम्यते॥ Waal म यजते, अचातवोयेन waa, म देवताभ्य wees इति । दश्यते चावानेऽपि फले vate कारोय्याः, ‘afe वषत्‌ तावत्येव दातव्यम इति" इति तन्त्रनमजाम- Tage ॥ * यथेव बेदिकामि fram परिसमपमोयानि तथेषेतत इति पाठः We to पर एवं BY To II † का” We पुलक ‘wfe'arcr नास्ति 11 ६४४ मोमांखा -द्ने ख. AUT तूपसम्प्राप्िः शस्तं Ara WHAT, तस्या- कर्वः ~ क, © दयन गम्यताप्राप्तं शास्वमथवत्‌ ॥ १८॥ (सि०)॥ भा. तुशब्दः पकं चावत्तयति। “शाखा तुः एषाम्‌ "उप सस्माक्षिः- इति qa: | स्छतेरस्याः आलं भवता श्नृमोयते, --न ्खमन्तरेण स्छतिः, न ख wala TRV TWAT यन्थ उपपद्यते- इति; श्रत खचयते,- भवति wa रूटतिःः-- एवमिदं गृ्धादि कम रमणीयं भवति- इति, न स्मात्‌ कर्मणोन्दृषटं किञ्चित्‌-इति। या ख श्रसौ रमणीयता सा श्रकरेणापि शाखं, शक्या WGA, न्नात्वा च HAA) तस्मात्‌ न श्रस्याः wad: अखं प्रकरुप्यम्‌, यद्यन्तरेण शाखं, न प्राप्येत, ततः आखम्‌ अजाथवत्‌-इति प्रकरप्येत। THT न इदं TTS, ATS च सामिषटद्भे aera fer we, टे वताञ्रये च । “ननु ware देवताः परिगृ्दोताःः- श्रस्यान्दिभि इयं देवता यश्यतेगस्यामियम्‌-डति। उचयते, पुरुषमनु देवताः (HET: स्मरन्ति, न TEAS, तसात्‌ TTT — TA (६।२।४अ०)॥ प्रतिषिद्कम्मे शाममुष्ामेऽमिद्टापाताधिकरशम्‌ ॥ (WATT) I ख. प्रतिषेधेष्वकग्मत्वात्किया स्यात्‌ प्रतिषिद्धानां विभक्त- त्वादकम्मणम्‌ ॥ १९ ॥ (पू०)॥ भा. इटं fe उपदिशन्ति “न कलञ्जं wafers, न aya न गज्ञनंच-डइति। तच सन्देद्ःः- किम्‌ एवञ्ञातीयकं फल- कामेन न भ्षयितद्यम, निष्कामेण श्राद्यम्‌, अथ वा नियोगतो वजेयितव्यमेव ?-इति। fa भातम्‌ ?फलाथिना न भक्चयि- aga, अनथिनोग्नियमः-डति। कतः?। नियमो यम्‌ उचपते,- इटं न भच्तयितव्यम्‌--डति, एवम्‌ उक्ते इयमापतति ९ Bare & पादः॥ ९४५ भा.-यदि वा ware कत्तद्यम्‌- डति, यदि वा wat न कत्तव्यम्‌- इति, यदि नञ्‌विशि्टं wed कत्त्यम्‌-दत्यभ्युष- गम्यते, ततोम्भक्षणं त्या तद्यो विदधाति, नञ्‌ भक्षयति विङ्ञेषणं, तदयापाराश्च HAMA नञ्‌ न सम्बध्यते। श्रथ asa: क्त्यः, ततो वाक्येन विधानं, भच्तयतिञ्च नञूविदेषणं, रतिश्च वाक्याद्भलोयसो। तसात्‌ wa कत्त्म्‌-इूति गम्यते, Wat च भक्षणाभावः, न तस्य कत्तेदता श्रस्ति । तस्यात्‌ यः AW मानसो वापारः, स CE उपदिश्यते, येन उपायेन नञ्‌ विशिष्टं भक्षणं भवति; पूपैः नज्‌भश्लयत्योः सम्बन्धः, ततो विधानं। यथा, “नोद्यन्तमादित्वमोक्षेत--दृत्ये वमादिष प्रजापतिबतेषु कबतः फलं, WRIT न फलं न दोषः; एवम्‌ इहापि, “यिभक्घत्वात्‌ श्रकमेणाम्‌, न श्रव कमं प्रतिषिध्यते, yaaa उपदिश्यते, श्रन्यद्धि कमं watt प्रतिषिध्यमानं, अन्यत्‌ AHA मानसः सद्धरपः- इति ॥ ख. शास्त्राणां त्वथेवश्वेन पुरुषार्थो विधीयते तयोरसम- वायित्वात्तादथ्यें विष्यतिक्रमः॥ २०॥ (सि०)। भा. उपवणेनापरिष्ारः तावत्‌ उचयते,-युक्ष, यत्‌ भ्रजापति- तेषु “आखाणाम्‌ अथे वत्वेन पुलषाथा विधोयते" ; तजर नियमः कर्त॑तयोपदिश्यते, यख क्त्यः, स कल्याणोदयः, यो न HUT स पापोदयः। “कथं पुनः प्रजापतित्रतेषु नियमः कत्तव्यतया चोद्यते? इति। उचयते, तस्य नतम्‌- इ ति मर्त्य प्रजापतिव्रतानि समाम्नातानि, बरतम्‌-इति च मानसं कमं उचयते, इदं न करिष्यामि--दूति यः सङ्करुपः। कतमन्तत्‌ व्रतम्‌ ?। ‹ नोद्यन्तमादित्यमोल्तेत-डइति, यथा तदीश्षणं न भवति, तथा मानसो श्ापारः HUT, तस्य च WIAA! तजर तस्मात्‌ पुरुषाथाःस्ति- इत्यवगन्त्यम्‌। तश्र च एतान्येव dud मीमांमा-रब्रमे WT. WHA उचते,--“ एतावता हेनसान्यक्षो भवति'- इति (एता- वता Aaa युक्त एनसा भवति)-दति। श्रथ इह ˆ तयोः असमवायित्वम्‌, इ क्रिया प्रतिषिध्यते, न अक्रिया उपदिश्यते, न fe, कलञ्जं भक्षयन्‌ प्रतिषेधविधिं न श्रतिक्रामति, ce पुनरादित्यं पश्यन्‌ न श्रतिक्रामति विधिं, a fe तस्य दशनं प्रतिषिद्धम्‌; नियमः तत्र उपदिष्टः, यस्तं नियमं करोति, स फलेन सम्बध्यते, इ तु प्रतिषिध्यते कलज्ञादि। कथम्‌ श्रवगम्यते?। न WT तस्य, बतम्‌- इति wey वचनमस्ति। न च, न भश्चयितच्यम्‌- त्यस्य मानसो अापारोग्थेः, भ्चयितव्यम्‌- इति च wae क्त्यं wea उचयते, न- दूति तत्‌ प्रतिषेध्यते wea) णवं प्रसिद्धोग्या- ग्नगृद्धोतो भवति, इतरथा लक्षणा स्यात्‌, डतिलच्षणाविश्चये चव श्तिन्यायस्या न ल्षणा। AHA इद प्रतिषेधः “उचयते, seq प्रतिषिद्धं नाम, दोषः aa न शरुयते*। तस्मात्‌ प्रतिषिद्भममप्यनुष्टातखम्‌-इति। “करुपयिष्यते- इति चेत्‌। न भरमाणाभावात्‌। “श्रथापत्निः प्रमाणम्‌, उपदे अवैरयथं- प्रसङ्गात्‌-इ्ति यद्यचेपतः। ane, दथाग्पि ङि उपदे शा- ग्क्ानात्‌ सम्भवति, तस्मात्‌ न करूप्यो दोषः-इति | उचयते सत्यं न करूपनीयः, किन्त॒ कपत एव । कथम्‌ ?। शच्रनन्तरमेवेनं शिष्टा वजयेयः, पतितः कमंफलेभ्यः- इति वदन्तः, मदां ख एष दोषः, यच्छिष्टा वजयन्ति। तस्मात्‌ नियोगतः aera न भस्चयितद्धम्‌- इति, यथा, न सपाय AEs दद्यात्‌, तथ दोषदशनात्‌ नियोगतो न सपाय ङ्गलिर्दीयते, कण्टको वा न पादेन श्रधिष्टीयते, एवम्‌ इद्‌मपि-इति॥ (६।२। अर) ॥ * wre प्रतिषिद्धं नाम, न दोषाऽच ख्यत Clq WTS! काण Mito T° II + “ चोदनायां werafc = ने अच AeA मेय इति वा्तिकमजामसम्धेयम्‌। € WITS २ पादः॥ eyo व्यनगमनारीना ~ श गुब्वेनुगमनादीनामुपनयनोभ्ररकाललकन्तव्यताधिकरशम्‌ ॥ ख. तस्िंस्त॒ शिष्यमाणानि जननेन प्रवत्तरन्‌ ॥ २१ ॥ (aq) भा. इह GTA पदाथा serecua, प्रत्युपस्वितनियमाख्च श्राचाराः,-- गरूरनगन्तयोःमिवादयितव्यसखः, Ara: भत्य- ल्थेयः सम्मन्त्यसु इति। aa सन्देः,-किंजातमाच्ाणाम इमे पदाथा उत उपनोतानाम्‌ ?-इति। fa प्राप्तम्‌?- श्रविशेषोपदेशात्‌ जातमाज्राणाम्‌। कुतः?। पुरुषे ते अष्यन्ते, जातमाच्रख् पुरुषो भवति। तस्मात्‌ जातमाश्राणाम्‌ इमे पदाथाः, द्रत्येवं ATH ब्रूमः,-- ख. अपि वा वेदतुल्यत्वादुपायेन प्रवत्तंरन्‌ ॥ २२॥ ( सि०)॥ भा. “श्रपि वा-दति पक्चय्ात्तिः। "उपायेन प्रवत्तरन्‌' (उप- नयनेन स भरवत्तरन्‌), "वेद तुरूयत्वात्‌, वेदतु्या fe स्तिः, वेदिका णव पदाथाः स्मयन्ते-इत्युक्तं (९।२।९ He), वैदि- का पदाथा उषनयनोत्तरकाले समाम्नाताः, स्मात्ताख wa वेदिका Ua, AGI उपनयनोत्तरकाला एते-इति॥ (६। २।६ Fe) i a ter Rr +-न = एवं “ विधायकपदस्य नअपदन Way सति रागप्रप्नां wwesefnarg निषचस्य विधेयत्वात्‌ न च निषधा यथः, नरकथातनिवारकल्वात्‌ | रवश्च सति श्रतं न किमपि करः]. लत्पच्चे च अग्रतः संकल्पः कल्पः दति तदथ VATA Wael Waser | तस्मात्‌ खम कामिनो नाज्राधिकारः किन्त नरकात्‌ Way यधिकारः'” इति न्यायमाला च.नुसन्धेया II टः मीमांसा-दणेने ग्मिरजादियावयव्लीवकबमोशाम्‌ खकारमाजकनेयताधिकररम्‌ | (ग्रा जन्धःयः) 1 खः अभ्यासोऽकम्मरेषत्वात्‌ पुरुषार्थो विधीयते ॥ २३ १ (१मप्‌०,)॥ भा. इदमामनन्ति, ' यावञ्जोवम्‌ अभ्रिदहोभ्रं जुहोति, यावञ्जोवं दथपुणेमासाभ्यां यजेतः--दरति पुरुषाथाग्यं यागो विधीयते, न श्रयमभ्यासः क्मओेषः-त्युक्तम्‌। CHCA सन्दिश्यते, किं सातत्येन होन, उत न सातत्येन ?-इति। किंप्राप्षम्‌?- परुषं म्त्युपदिष्टत्वात्‌ सातत्येन, We पुरुषः- दति सातत्येन अनुष्टातखम्‌। “ननु “प्रदोषम्‌ TET Wee, ब्यु्टायां प्रातर्‌ः--दति श्रूयते, * पौणमास्यां पौण मासेन यजेत, च्रमा- वास्यायामामावास्येन यजेतः-इतिः। नेष सवाद्गोपसंद्ारेश प्रयोगः, WA कालमातरेण Etat न दोषः ॥ ख तस्सिन्रसम्मवन्रथांत्‌ ॥ २४ ॥ (रय Go) I भा. नेतदस्ति, यत्‌, जपि जहृधि- इत्येव दोतच्यम्‌- इति, यथा शक्रोति, तथा WALA, न च सातत्येन शक्यते, श्रवश्यम्‌ अनेन श्रादारविद्धाराः कत्तद्याः। तस्यात्‌ श्रथा विरुद्धेषु कालेषु दोतय्म्‌- दति ॥ ख न कालेभ्य उपदिश्यन्ते ॥ २५ ॥ (fae) भा. न चेतदस्ति, यदुक्षम्‌, अ्रथाविश्ब्वेषु कालेषु सततं इत्यम्‌ -इति, काल रषः शरूयते,“ मदोषम्‌ श्रभ्निद्धोज्रं होत, खयुष्टायां प्रातर्‌ इति। तथा, “पौणमास्यां पौणेमासेन यजेत, श्रमावास्यायामामाबास्येन यजेतः-दति। तस्मात्‌ न =-= * पुरषथऽभिधीयते Tit Wie Go Yo श्वं Ho Fo To पाठः ॥ + काललमाब होमेऽपि दति काण Wo Yo Ws Il ९ Were ९ पादः ॥ ९४९ भा. सातत्यम्‌--डइति। UTE, ननु बिगृणस्वापि प्रयोगात्‌ न काख -आदरुणीयः--इति। चच चयते, न कालो गणः, निमित्तं fe एतत्‌- इत्युक्तम्‌ तस्मात्‌ wee कालेषु अविदह्ितत्वात्‌ RATT स्यात्‌। ABT भराश्चितकालस्य यावञ्जीवं प्रयोगः- इति ॥ ख. द्शनात्कवाललिङ्गानां कालविधानम्‌॥ २६॥ (Zo) भा. fay च भवति, "पवा एष खगात्‌ Sareea यो दशेपुणमासयाजो सन्‌ पुषमासीममावरस्यां वा अतिषातयेत्‌-- दति, यदि wafer काले इोमः, तदा कस्यातिपत्तिः स्यात्‌? AGT न सततमभ्यासः॥ (६।२। ७ |) अभ्रिदजादीनां लकाराहस्या आदत्यधिकरकम्‌ 11 ` ष. तपषामो त्रत्तिकत्वादागमेन प्रवर्तेत ॥ २७॥ (सि०)॥ भा. Ret अग्निहो eh, gerat भातरः इति, तथा "पौणमास्यां पौणेमासेन यजेतामावांस्यायामामावास्येन यजतः -इति। तच सन्देहः किं aq प्रदोषे wees, उत परदोषे प्रदोषे ?- इति, तथा सत्‌ ्युष्टायां मातः, उत श्यष्टायां दयुष्टायाम्‌ ?- डति, तथा किं सत्‌ पौणेमास्याममावास्यायां वा, उत चागते ्रागते कले ?-डइति। किंभान्तम ?-सलत्‌ हत्वा Mare अब्दः, न नियमः पौनःपुन्ये | इत्येवं मराति ब्रूमः,“ गमेन Waa’, WAR गति काले भयोगः क्त्यः दइति। कुतः }। “तेषाम्‌ श्चौत्पत्तिकत्वात्‌, उत्पद्यमानं कम कालसंयुक्षमेव उत्पद्यते, तदुक्त, निभिन्ना्ा * Gat TERN Ty प्रदाषमग्मि्ाजम शातव्यभिसि पटित्वा, we Tere इति पठितं Way we |) 4 ए ६५० बीग्राषा- दने भा. कालजुतङः- हति, निमित्ते want नेमित्तिकोग्धः ane भवति। AGT अगते चागते काले अयोगः करेच्धः ॥ खः तथा fe लिङ्गद्शनम्‌ ॥ र८ ॥ (यु०) ४ भा. पवा एष खगात्‌ लोकाच्छिद्यते यो द्नेपुोमासयाजो सन्‌ पौणमासीममावास्यां वा अतिपातथेत- इति waa WMA काये प्रयोगं दशयति॥ (ई।२।८अ०)॥ द्रे नेदा्याटश्वा रोप्राष्टर्वधिकरकमभ्‌ ॥ ` ख. तथान्तःक्रतुप्रयुक्तानिं ॥ २९. \ भा. “भिन्ने quite SR बु्ोति--इ ति दअेपुशमासयोः शूयते | a सन्देहः, सत्‌ भिन्ने WA च Seay ताथः, उत भिन्ने भिन्ने खन्न खनने च !- दइ ति। तत्र अधिकरणातिदेजो यः पुव पूवः पशः स इ पूतः, य उत्तरः, स इ TAC — दति, स्त त्वा MATa — दरति पू; पः, निसित्तनात्‌ ya: भयोगः- - इति उक्र; ॥. (६।२) ९ We) ti मुम्वमुममणादीनां प्रतिभिमितमाषटस्वथिकरशम्‌ ॥ ख. आचाराद्गद्यमाखेषु तथा स्यात्‌ पुरुषाथत्वात्‌ Be भा. "गुशरनु गन्तब्योपमिवादयितग्यस, ठद्वथाः पत्युल्ञेयः सम्म- UY — TA | तच. सन्दे इः,-- किम्‌ MAN भ्रागते गुरौ दृद्धवयसि च, TEM, तत्‌ करेयम्‌, डत सहन्ते हताथेता ? --द्रति। "आचारात्‌ THAT तथा स्वात्‌ पषभा्थस्वातः -डति ्रधिकरशातिदेजः। तच यः पूवः wer, स इद पूवः, यः उत्तरः स उ्षरः, Teen शतादेः- इति पूः € अध्याये ९ WE I Eur भा. प्यः, बिनि षमः. भयोगः- इति . one (६।२। Yo SU HUTTE mrquetagaracrt ‘franfvarcen T ख. Weg दु सोमविद्याप्रजस्धणवाक्छेन संयोगात्‌ ॥ ३१। भा. इदं शूयते, सोमेन ` aa,“ मभाषमेषु are उष- ate, ‘ware छउत्पार्येत--इति। तज सन्टेहःः- किं नित्यानि श्तानि उत अमित्यानि ?--इति। किं पराप्तम ?- arama a ara थनिन्यानि। इति ara were, arqerétera सोमादीनि मित्यानि- इति। कुतः?। ` wunara fe संयोगो भवति, "जायमानो ड तरे ब्राद्मधसिभिकष्यवां* जायते ata Shar ब्रह्मचर्येण ऋषिभ्यः परजया पितृभ्यः- इति, स वै तद्धनृणो यडा यञ्वा eyed प्रजावानः--डति,.ऋशसंरवोगवश्यकलष्या मा भवति, aaa नित्यानि-डइवि। ‘aq लिङ्गमसाधकं, न्याय उचयताम्‌, यस्थैतत्‌ द्योतकम्‌ -इति। उचयते,-अकामसंयुक्घानिं एषां पृथक वाक्यानि भवन्ति, ‘qa Tae ज्योतिषा यजेत, "यावड्जीवम्‌ अ्चिशोषं Fee, " यावञ्जोवं दक्षपुणमासाभ्यां यजेत'। तथा “ विद्या- anata | तथा ‘Nal उत्पादयितश्चा-इति।-एवं नित्य- तावाः माप्तायाः इदं fax भवति--इति) अथ वा अयम्‌ VAY, "ब्राह्यणस्य तु salar. वाक्येन संयोगात्‌, सोमादयो नियताः किं argues, * आज cay Tee ऋणा इति पाठः fen प्रन्धाकारो were दूति UIST इश्छते I! ९५२ नीमांशा-द्मने भा. राजन्यवेश्ययोः अनियताः, त सर्वेषां नियताः ?- इति । किं आप्तम्‌ ?- areas नियता म इतरयोः-दति। कुतः ?। णवं अूयतेः-जायमानो इ वे ब्राहमणः दति, ब्राह्मणस्य नियमो इश्यते, न इतरयोः, ब्राद्धणसङ्धोत्नात्‌। एवं ATA बमः, सवर्षां नियमः। कुतः?। अविशेषेण नियमविधानं यत्‌, aa अकामसं यक्ष वचनं नियामकं, तत्‌ afafad सवषां, तसात्‌ सवषां नियनः-इति। “ननु, जायमानो इ वै ANTS — Thr बराह्मणस्य THT उचयते, भवति अशिन्‌ वचने ATCA, न तु रत्‌ नियनस्व विधायकम्‌, एतेरकामसंयक्वेव चनेविद्धितस्थ भिमस्य अनृवारोग्यमबदानस्तुत्ययेः, तद्त्‌ न अच ज्राद्मषयङ्ोतंनेन राजन्यस्य वेशस्य वा अनियमो विज्नायते। श्रा्चख्यदटशं तु भदञजनाथे, जआयमानो aT राजन्यो वेश्यो वा-इति, तथा जायमानो लातख-ङति॥ (६।२। ९९. खर) ॥ इति ओरोडवरखामिनः शतौ मीर्मांसाभान्मे वछस्याधयायस्व दितीयः पादः ॥ a“ EUR षष्ठे अध्याये TMA: VT I AGG Peeper अथ fra यथाश्श्ष्गःनुागाधिकरणम्‌ ॥ ख. Taal प्रटत्तिः स्थात्‌ तथाभूतोपदे शात्‌ ॥ १॥ (To) t भा. बद्कचन्राद्णे yaa, — यावञ्जोवं ares जुति, याव- ward दशेपूशेमासार्भ्यां यजेतः- इति ; faraafrery, नित्यौ च दशपूणमासो। AW वरेतत्‌ कामखवलात्‌ अन्यत्‌ ATA दितीयं*, as सन्देहः, किं यः area विधिम्‌ cadena अक्तोति, तस्येवाधिकारः, डत विगुणमपि aq प्रयोक्षयम्‌ ?-- इति। एकादशे कामसंयुक्ते waa खवणे चिन्तयिष्यते ay, द नित्ये wae दितोये। - इति । किं मास्तम्‌?--' सबंअह्धौ प्ररत्तिः स्यात्‌ तथाभूतोपरे रात्‌, यः area विधिमुपसं त्तम्‌ शक्रोति, स एवानुतिेत्‌, * तथा- भूतोषरे्ात्‌, यथाभूतं fe तत्‌ कामसंयुक्ठं तं, तथाभूतमेव निस्यमम्युपदिग्यते। AQT सववाङ्गोपद्धारेण भरयोगः कत्य; CATIA ITE साङ्गस्वेव वाचकः। कथं ?। पौणेमास्या- ममावास्यायां च ary विधीयते, यश्च पौथेमास्यां fated * कामग्वशादकामसंयश्कं दितीयमिति ato wito To WTS: II + ‘wart तु, कथब्पावः gata wrfircerevifmd उतेदेकनापोति सवरवेति सिद्धाकाः। vere सवे ङ्प fart afatrd ज्दातीत्येवमत्पन्नस्य् दिपरिवशेमानस्छय fafan we च विधानात न senancfee नापि saan शन्तमं तलात्‌ काम्य fara, अतिहतस्वख्ि we:, तमव Gia भाष्यकारस्लाष दितौये दति" इति वार्तिकम्‌ ॥ ९१५४ मौमांसा-दणमे भा.सा च पौणमासी; यदमाबास्यार्यां विद्धितं, सा च अमावास्या —tfa, साङ्गममावास्यार्यां fafed, पौेमार्यां च, तस्यात्‌ QE दंपणेमाषश्नम्देन उचपते- इति अमिनिमन्यते Th ख. अपि वाऽप्येकदशे स्यात्‌ प्रधाने दथनिष्ट्तिग्‌ ख- माबमितर्लदथत्वात्‌॥ ₹२॥ (सि०)॥ भा. श्षिवा- इति पञव्याहक्तिः rete ey गङ्कानाम्‌ स्यात्‌ एव प्रयोगः, यतः साङ्गस्यापि श्रनङ्गस्यापि प्रयुज्यमानस्य अधानात्‌ णव Wana निष्पद्यते, ‘Tear सवैीङ्गप्रयोगेण भवति। को गुणः?। साङ्गात्‌ खागामिनिटे्तिः, प्रभानमाादि- दमन्यत्‌ फलम्‌। त्यात्‌ GTA Wray करिष्यामि --डइति aren, यदि कानिचित्‌ रङ्गानि न शक्तोति कन्नम्‌, तथापि THT एकदे जाङ्गगुशयुक्रात्‌ प्रधानात्‌ We भविष्यति। तस्मात्‌ प्रधानमा्स्य प्रयोगमाह, न शङ्गानाम्‌, TATUATA- wee: firemen परधानपदायाम्न्यानि अङ्गानि तदथानीति ॥ ख. तद्कम्मणि च दोषस्तस्मात्‌ ततो विशेषः स्थात्‌ प्रधानेनामिसम्बन्धात्‌ ॥ ३॥ (१ यु०)॥ भा. भधानातिक्रमे “दोषः A, TT वा. एष खमेाख्ोका- feat यो दश्पूणमासयालो सन्‌ पौणमासीममावास्यां वा- म्तिषातयेत्‌- इति प्रधानातिक्रमे दों ब्रुवन्‌ तस्य नित्बतां दशेयति॥ ख. कममाभमेदः a जमिनिः प्रयोगवचनेकत्वात्‌ सव्बषा- मुपद्‌ शः स्यादिति ॥ ४॥ (ate) a भा. यदुक्ष--नास्ति भेदः, इमानि श्गानि, इमानि मरध्षनानि ना < aT. ९ अध्याये & ore: 1 ६५१५ - इति, “मयोगवचनेकत्वात्‌- इति ‘afat sare ख, ° सवषाम्‌" उपटे शकः, ' पौणमास्यां पौणेमास्या यजेत, चरमा वास्यायाममावास्यया यजेत-डति॥ अथस्य व्यपवगित्वादेकस्यापि प्रयोगे स्यान्‌ यथा कत्वन्तरषु ॥ ५॥ (आ नि०)॥ एकाङ्गपयीगेमपि स्यात्‌ विगृणादपि फलमित्य्ः | कुतः ?। अथस्य avatar, अपटक्तमङ्धेभ्यः प्रधानम, wires संज्नकात्‌ दशपुणमासर्सन्नकाच्च फलमिद् भवति। तद्धि कत्तव्य तया उपदिग्यते। यत्‌ पौणमास्याम्‌ उपदिष्टं, सा पौरीमासी, यदमावास्वायां सा अमावास्या, "य्ाश्रेयोग््टाकषालोम्मा- वास्यायां पौणमास्यां चाशुयतो भवति--इति AeA अग्नये परोडाजः WHat च, चाज्धं चाप्रीषोमादिभ्यः Pe मास्यान्‌। श्राग्नेयसान्याय्यादौनाममावास्यायाम्‌। यदुक्त --* पौणमास्यां पौणेमास्या यजेत, ्रमावास्यायाममा बास्यया यजेतः- दति साङ्गस्य विधानात्‌ साङ्गं द्पूणमास- a. भा. ब्ष्डे नाभिधोयते- इति, नेतरेवं, सिद्धे डि दद्राधं Terran च साङ्गं we विधीोयते। aay न साङ्म्रि्ठोषपदवाचंय इशपौणमासपद बाचयश्च। यञ्ज ww तत्‌ cw चोद्यते RAMAAT, यौ च दशेपूणमासौ | तस्मात्‌ विगृफमपि कतत धमेव SUES दशपुणंमासौ च। “यथा क्रत्वन्तरेषु" मरलतिविहतिषु परस्य धम्मा परस्य न भव्ति, एवं न कामसंयुक्तस्य धम्मा नित्यस्य भवितुमइन्ति it विध्यपराधे च दशंनात समाप्तेः ॥ ६ ॥ (२ य०)॥ विध्यपराधेषु च waft दशयति, “तदेव यादृक्‌ ताढ़क होतच्यम्‌- इति fare warty शश्चयति ॥ ६५९ मीमांसा-दर्भने ख. प्रायञ्ित्तविधानाञ्च॥७॥ (३ यु०,)॥ भा. विध्यपराये च भायञित्तानि विधीयन्ते निभित्ते कम्माङ्ज- भूतानि, यथा, “भिन्ने जुदोतिः-द्रति। faye निष्फले खति mT AYA: प्रयोजनं स्यात्‌? तस्मात्‌ विगुणानामपि ware: wae — oft (६।२।९ We) ॥ अश्वक काम्यस्य निष्फललाधिकरशम्‌ ॥ ` ख. काम्येषु चेवमधित्वात्‌ ४ ct (पृ०)\ भा. “रेद्धाग्रमेकादश्रकषालं निवपेत्‌ प्रजाकामः, ‘dea we नि्षैपेत्‌ ब्रह्मवचेसकामः, ‹बेशक्टे वीं साङ्पाहायणी! निवपेत्‌ ्ामकामः- इत्येवमादिषु wey,—fa विगुणमपि फलवत्‌, उत अविगृुणमेव फलवत्‌ ?- इति। किं मासम्‌ ?-- काम्येषु चैवं स्यात्‌, विगुणमपि फलबत्‌-इति। कुतः ?। “ अथित्वात्‌, यरि विगुणमपि फलवत्‌ एवं अधिमाज्रमधिक्छतं भविष्यति, श्नन्यथा सामान्यैज्ब्दोमन्तरेण fans", मिैषेमवस्थापितो भवि- ष्यति। ‹समधत्वान्नाधिक्रियते- इति चेत्‌। way न समथः कम्‌, मधानमाचं तु शक्रोति, मधानमाचरै अधि- करिष्यति॥ = ¢ स. श्रसंयोगात्च नेवं स्यात्‌ विधेः अब्दप्रमाख- त्वात्‌ ॥ € ॥ (fae) y भा. लुञब्दात्‌ पश्चो विपरिब्तते, “नेवं स्यात, यदुक्तं विगुशमपि फलवत्‌- इति, ‹श्रसंयोगात्‌' मधानमात्रस्य फलेन, साङ्गात्‌ + कारकमिति ate We Te पाठः) ₹ Wy ९ पादः I eyo भा. Te फलं श्रूयते प्रधानात्‌, न केवलात्‌, तन यद्यपि केवलम्‌ उचते, तथापि भ णवक्नातीयक्म्‌ तत्‌ ata, न केवलस्य फलेन संयोगः- डति, . अब्द्परमाण्कख ware विधीयते WIT साङ्गात्‌ फलमाह डति awa: | tang न fad कम कत्तख्म्‌.ए बक्ञातीबकम्‌- Tha I ध सः अकम्मणि चाप्रत्यवायात्‌ ॥ १०॥ (य्‌०)। भाः नच TY प्रधानमाजस्य कमणि प्रत्यवाय wea, यथा दपूणमासयोः; we रपि न भिमुशमेवंखश्णकं कमे मयोक््यभ्‌- इति ॥ . (₹। ९।२ चर) It | | ॥. क, अयभष्टेऽपि कममाभेदाधिकरशम | ख . क्रियाणामाश्रितत्वात्‌ द्रव्यान्तरे विभाग | स्यात्‌ ॥ ११॥ (प्‌०)॥ भा. दशपू्मासयागः FORA उकः, -स च पुरोढाभो aera: कत्तच्यः- इति शूयते । . तज एतत्‌ चिन्त्यते,- यदि नौवारमवेन पुशोखाडेन यागः क्रियेत, किंस we याग स्यात्‌, उत्‌ अन्यः?-इति। किंप्रा्रम्‌?-इद्याम्तरे विभागः स्यात्‌, (श्रन्यो यागः) | कुतः ?। आ्राञितत्वात्‌, शाश्रयभेराद्धि गम्यते विशेषः, श्रयमन्यो नीवाराख्यो ब्रीद्ा्यात्‌- इति, श्राश्रयभेदस्तावत्‌ विस्पष्ट एव, तद्वेदात्‌ Grats भिन्नं गम्यते | तस्मात्‌ न्यो यागो दव्यारः-इ्‌ति॥ ख. श्रपि वाऽव्यतिरकाद्रपशंब्दायिभागाच्चं गोत्ववदेक- क्ये खान्नामथेयं च सत्ववत्‌ ॥ १२॥ (fae) | भा. aft बा-डइति पश्ब्याहस्तिः। ‘teed स्यात्‌ दग्धा. 4F ६५८ मीनांखा-दभेने भा. ग्तरेवि, कटा feat भवति चयनं वतमं वा, तदारि तावान्‌ दव सोभ्य, ब च कञ्धित्‌ at Sitio fan Hr aT, नो खरुवध्यन्यदेव KE, न क MTS वाचकम्‌ । "ननु wre] fare?) wwe, भिज्नमेव बयमाश्रयं प्रतिजानोमद्े, न तु तद्धेराराखितस्व गदः, अन्वत्वात्‌, न छि, खजि वाससि वा भिन्ने तद्धेात्‌ पुषषभेदो गम्यते। ‘arts तस्य wear भिन्नः इति चेत्‌। नैतदेवं, विदेषमुषलभमाने- रेवं wal बहुम्‌, म च, Vee fae cI | “ममु अयमेव विजेयो बत्‌, ठकोम्पि विनद्धः, श्कोम्चि ant । ‘a विनष्टः डति अद्यते, aw, . भागस्य उप- लम्भनात्‌, स्वे प्रमाथं नास्ति, तस्मात्‌ विनष्टः। न चं प्रल्यभिन्ायते तद दव्धाकिरिक्ः, मेदानुषशम्भात्‌। ˆकथमद्धि 'वलति- इति प्रत्ययः इति? चेत्‌। खचयते,-दे्ाम्तरे अस्मतिषत्तिरशेनात्‌, तत्‌ रे जाकर गच्छत्‌ चा गच्छ * चलति -दस्यु्पते, तच वन्तापि प्रत्यशः, रे्ाकरमपि, तेन गतम ति च ome, आानदः- इनि « swe’) सत्वं, * waren एकि ate Whe ve Ure II † [AoW SHREK wen, ब च- दृति । तसात्‌ Fare अतिरिक्त भिच्रान ` भ्रत्यभिश्रायते। कृतः ?। भदानपलखब्मत्‌, saline wading, Wi भावः, भ तावत Keer’ ae, -विनरोत्पश्धमाभमरिदपक्ममिध्रतवेन स्लाखणख शखरूपाज - THUY, सतख द्र्यदौव SUNT SR वाच्यम, WAR उमस UE fee aE | qiafes प्रति wed, कथनं ?- दति, क्रो उ्ाताकरतवेः चरति -इत्यनुजतः प्रत्यया न स्यात, दरयाशं भिब्रलात- इत्यथैः | खत्रम।ड देद्ानरो- इति, खशरदेक- संयागविभागरूपफलेकयेण वकार दस्मसामान्याक Perey fang oars Tere: न ठत क्रियेकदात्‌- इत्यथः । मनु कंथमयख्तु गतः प्रत्ययः ्नृमानिकफरेग सम््येते रेष्टान्तरप्राभिदिं खःममानिकि आकाशस्य Wasa शत्या अद्धा तच zante दति, जना TATE: तथा Sue, सेवं फेनात्‌ प्राभि दामं ज सु -ेकपादिति बिष्रदावभासात्‌ खाका्मपि प्रत्यच्मेवेत्यथेः । Feary, सत्यम्‌-रति, WTR fe सामन्यद्येकलात्‌ यक्ता wale, सेन व्रीददिववप्रसोगयथारिव नोवारोष्वपि eraser वहमाना वा कर्कं सङम्‌- रत्यर्थः दति वाभभिकानलारिको टीका । t अज Tare इति कथिक पाडः Bre Wie Go II ९ अध्याये ए wre ॥ cue भा. विनष्टाद्‌ विनष्टोमन्यः, apfa तु अ्रसावन्यः, सोपि यजतिच्ब्द- वाच एव, यजतिसामान्यं न भि्ते, न च Wea नं उचयते। तद्यत्‌ योगपि नोवारेवागं garg, तेनापि चोदितमेव शतं, Wifed च कुवैत ईप्सितं भवति, न wate) नामधेयं अ दबजेयति "दभः शति वा पुरीमासः- हति षा अस्येव सामान्यस्य, यथा सत्वेषु सामान्यश्व नामधेयं, न खक्तीनाम्‌। प्रयोजनं चिन्तायाः} उत्तरेणाधिकरणेनेतत्‌ विचायते ॥ (६।२।२अ०)॥ | Prete isfaaiemeyy दयापवारे प्रतिनिधिना समापनाधिकरशम्‌ ॥ ख. श्रुतिप्रमाखत्वाक्छिष्टाभावे नागमोऽन्यस्याशिष्ट- त्वात्‌ ॥ १२॥ (पुर भा. श्रप्रिोजादीनि नित्थानि कमणि उाहर्णं। तेषु यत- इव्धाश्चारे भवति अण्देष्ः,-- किं परतिमिभधिम्‌ wearers भयोगः कल्यः, Ct तदन्तं कमे sere ?- दति। किं ara? -जिस्व अभावे ` न चागम्ेऽन्यस्य' ATT खल्यम्‌ | कुलः }। ` अर्विटत्वात्‌, यत्‌ ब्रीदियबगृखकं at फलवत्‌, तत्‌ मीवारगछकंः क्रिवना शम्‌ Ques wen, तद्त्‌ तद नमेव उत्छषटव्यम्‌- Tia il ख. कचिददिधानाच्च ॥ १४॥ (ao) a ना. कचित्‌ विधीयते,--" यदि सोमं नं विन्देत्‌ पुतीकानभिषुण- यात्‌ः- ति, यदि च प्रतिनिधिम्‌ खषाटाय भमोमः कन्य स्यात्‌, न विधीयेत ! faite कु, तद्यत्‌ aw न विधीबते म तंज बअरतिनिणिः--- हति ॥ ९९० wWreivi-qua ख. आगमो वा चोदनाधाविशेषात्‌ ॥ १५ ॥ (fae) ॥ ना. “शागमो कः पतिविधेयस्व eT कतः ?1 ' चोदनाथा- बिदधेषात्‌, wzafrvicaraifer fe अथा ` न - विद्धिष्यते कोतिभिनकारेवः ferns: erry wren मित्येव अनित्ये च भारग्धेषु ॥ ष नियमाथंः afatefa: ween (ae) भा. अथ ree, — कचित्‌ बिधानात्‌-- हति seyret, — निय are: कचित्‌ विधिः" Carne द्व्‌ सङृजेषु Wits नियम क्रियते, -पूतोका एवाभिषोतखा-डति। त्यात्‌ प्रतिनिधिम्‌ उपादाय प्रयोगः कलब्यः- Tia खः तन्नित्यं afeatat feu gon (ate निर) भा. कथम्‌ -बुन रिषम्‌ अत्रमम्बते- नियमाथमेव तदवचनम्‌ — aft) उचते, बतः महाः-पूतीकाः। कथं चते बाप्ता?। ^तच्विक्रोषा - द्धिः; कक; साकृडयकिकिषा-- इत्येतत्‌ -बश्यामः, तचिकोचया MTT: पूतीकाः ।; तसात्‌ wee’, बचनभेतत्‌ निबमाय fare of नस्ये ॥ ` -(ई १२१ ४अ०) th दवतमन्दक्रिबाशामपशार प्रति्मिष्यभावाचिंकरर्म ॥ ख न द्‌वतासिशब्दक्कियम्न््रायसंयोग्‌ात्‌ ॥ १८ ॥ _ (fae) i + Ske a. os bane q Voy 1१. STOR भा. देवता “अभेयोः्टाकषालः- इत्येवमाद्याः, alu, (यत्‌ श्राइवनोये जुति तेन सोग्स्य अभीष्टः गीतो भवति--इति । Wet (भवः) "बद्र वसदनं दामिः- इत्येवमादिः, क्रियाः ९ Gara र We: | ९१९९ भा. ! समिधो अलतिः, “तन्‌ गातं यजति इत्येवमाद्याः। तच सन्देहः, दे वलाभ्रि-भब्ट-क्रियाशाम्‌ श्रपचारे प्रतिनिधिः खपा- ` देयः, उत. न }-इति।, किं -आक्षम्‌ ?- पूमाधिकरणन्यायेन अतिनिधायान्यत्‌, WATT RHEE | शवं A जमः,-' नः eH ee waa TTT भरतिनिधिना भवितच्यम्‌-इति। कतः ?। -'अन्या्धसंयोमात्‌ प्रतिनिधौोयमानम्‌ न्यत्‌. एतेभ्यः, अन्य, तेषामधं न अत्तयात्‌ कतुम्‌। BY तेषाम्‌ चधः?। रेवता तावदुहेशेन wa साधयति; sf fee, अष्टाकपालः पौणेमास्या- नमाषास्मामां खः TAHA | AW अन्येष whey विद्धि ततो द्जपुषमासौ भवतः, तज न्या उहिश्यमाना न श्ताया उहेश्याया श्रधं कुयात्‌, न हि अन्यस्याम्‌ उहिश्यमानायां दशेपूणमासौ भवतः। तस्रात्‌ न दे व्रता मरतिनिधीयते। तथा, “यत्‌ Wee जुकति--द्रत्यादवनोयाप्रचारे न अन्योऽ्निः मतिनिधत्त्यः, अन्यत्‌ का इच्वम्‌-इति। कुतः ?। Eada, अतिनिधेयमानम्‌ sea न वतेते । कथम्‌ ?। TFS चा इक्नोबस्य कायम्‌, श्रा वनीयस्य उपरि त्यज्यम्पने Bq: भवति, न (तस्‌ खम्बस्य उपरि; न हि, यजतिज्जन्देन सामथ्यात्‌ तत्‌ गद्यते, यस्योफरि त्वज्यते, न fe, उपरि त्यज्यमानस्य ee: किञ्चित्‌ उपकरोति- इति, ware न ae: मतिनिचधिः।. तथा, AST न न्यो मद्रः प्रतिनिधोयते, wae fe एतत्‌ भ्रयोजनम्‌, यत्‌, स्मारयति क्रियां साधनं वा, wate wee न कतिया dana, तत्‌ श्रप्चरिते. मत्रे यदि तस्याश्च ५ नायकाय नि * अन्यच दति पाठः Ho Go Yo UF Wo Blo waa नाच्ि।। + खअपिंतमिति ate Sto ge We: 1 ६९२ मो्माखा-दण्ने भा. अन्यं शब्दम्‌ उ्ारयति+ पु MMA अब्दम्‌ उचारयन्‌, ग Weary प्रतीयात्‌ wa प्रतीतमवि पमः भतिभिधिभब्टो- चारणेन प्रतीयात्‌ (अब्दात्‌ भतोतिं कुयात्‌), एवश्च प्रतिनिधि- अनब्दोचारणानुरोधोग्मयकः स्यात्‌; न द्धि, wear प्रत्यासयि- rea — दति fete ममाणलमरिति, यत्‌ अस्ति, तत्‌ विद्ेषेशेवा- मेन wea बद्धिरारिना- इत्थेवं, तदभावे अब्दानरानुष्टोधो- म्नथेकः स्यात्‌। तद्त्‌ न waren प्रतिनिधिः । क्रियापचारे न क्रियान्तरम्‌, “श्रन्याथैसंयोगात्‌", खमिद- यजिमन्तौ द्पुशंमासौ कल्यौ, तौ अन्वस्य क्रियमाणामां न तदग्तौ मवतः। तस्मात्‌ क्रियायां न परतिभजिधिः-इति॥ ख. देवतायां च तदबत्वात्‌ ॥ १९ ॥ (Ae) y मा. रेवतायाम्‌ परो fate, येम नं प्रतिनिधीयते, देवता नाम, यदं किञ्चित्‌ चोद्यते, सा; अन्या तस्याः स्थाने प्रति निभोवमाना. न देवता स्यात्‌, शोडिना fe रेवता भवति, न श्रचोदिता, सन्बन्धि्ष्टख शषः, ग्रा यदथं चोद्यते, सा तस्येव रे वता, म अन्धस्य ; ˆदेक्ताः- इति सम्बन्धि्न्शो न जातिञम्डः। तद््मादपि न रेवतामाः पतिनिधिः-हइति॥ (६।९।५ अ०)॥ प्रतिषिद्धस्य प्रसिजि्भित्वाभाभाजिकरशम्‌ ।॥ | खः प्रतिषिद्धं चाविशेपेण हि तच्छरतिः ॥ २०॥ भा. अ यत्‌ प्रतिषिद्धम्‌ wafer वै षरकाः कोषाः, अयद्चिया वै माषाः दति, किं तत्‌ अतद्रव्याप्चारे प्रति- ४; पूरथितुमिति अधिकः पाडः Ble जीर पु०॥ ९ अध्याये २ WE: ॥ १९२ भा. निधातव्धम्‌, उत न-दति। किं ATA ?-प्रतिनिधेयम्‌- दूति, “saat वा चोदनाथाविद्ेषात्‌" (६।३।९१५ ख०)- Ufa णवं प्रापे ब्रूमः .परतिषिद्धं च न प्रतिनिधातब्यम्‌ —tfa, अविदेषेण fe एतत्‌ उचयते,- न यज्चाद्धा माषा वरकाः कोटूवाञ्च- डति, श्चसम्बन्ध एवां पतिषिष्यते। नेते way नेतष्याः- इति, अतिनिधीयमानाखु अङ्गभावं नोता स्युः। wera म एते प्रतिनिधातव्याः-इति॥ (ई। ए। ६ सर) i खानः प्रतिभिष्वभावानिकरषम। ख. तथा स्वामिनः फल समवायात्‌ nee कम्मयोगि- त्वात्‌ ॥ RQ ॥ भा. अद्धिश्ोषादीनि कमाथि उदाष्रणं। तेष शखामिनि अष- वरति सन्देदः,ः किम्‌ sea: प्रतिमिभधातथ्थो न?-इति। fa man - प्रतिमिभाकयः-डइति। क्त? “Trt वा चोदनाथोविदेवात्-इति। एषं ATA Eee, — तथा खाभिनः स्यात्‌। को्थेः?। न प्रतिनिधिः। कुतः ?। ˆ फलसमवायात्‌, apy खत्यागेन ऋत्विजः परिक्रीणणैते, aq स्वं ned त्यजति, स खामो; यदि स प्रतिनिधीयते, खामिना यत्‌ wus, तत्‌ सथं कुयात्‌, तत्‌ सै कुवन्‌, GAA स्यात्‌, न , प्रतिनिधिः; स एक क्छ केन सवभ्यः य उत्सगं करोति, ` इ weary walt, तदु, --“ आख्धफ़लं भयो हरि” (३। 5 । ९८०) इति। aaa न खामिनः प्रतिनिकिः-दइति॥ (६ । RLS Wo) ht ९९४ मीिभांसा-शनं सजे कद््रचित्‌ खःमिमेऽपचारे प्रतिमिध्यादानाधिकरशम्‌ ॥ (सभन्यायः) ।। Sagat तु प्ररृत्तेन्यमागमयेद्वेगुग्यात्‌ ॥ २२ भा. सज्राणि उदाहरण, .सम्रदज्ावराः सच्मासीरन्‌-इति, तेषु afafaa खामिनि शप्वरति सन्दे इः, किं तजर. न्यः -प्रतिनिधातब्यः, उत न ?--दूनि। किं प्राप्तम्‌ ?--भ. aria: प्रतिमिधिः- ति एवं आपे ब्रुमः“ बहनां यजमानानां nee कर्मणि, श्रपचरिते afafad खामिनि अन्यमागमयेत्‌ | कुतः?। रुवम्‌ श्वेगुण्यं भवति- इति, खामिगता सप्तदजादि- सङ्खया तज अद्ध, तया विना कमे faye, तत्सम्पादनाय अन्यः TTA TAT: | ‘aq खामिगता सद्भुया, न तु चागम्यमानः खामी- इति व्यामः; तेन NMRA सा सद्या उपाद्‌ातुम्‌--डति। उज्चयते,-खामिगता न दि भविष्यति, a fe aT ETS तुम्‌ —xfa; इदं तु शकं कतेम्‌, ये खामिना पटाथेः, ते इद सप्तदज्नावरोः HVT: — Tea उप्रपादितं भविष्ति, त्यात्‌ प्रतिनिधातष्यं तजै--इत्ि॥ (१।२।८अ०)॥. ae प्रतिनिडितस्याखामिलाधिकर शम्‌ ॥ ख. सः STAT स्यात्‌ तत्संयो गात्‌ ॥ २९ ५ (पृ०)॥ भा. afar श्रागम्यमाने Cea सन्दे दः, faa TA खामी, ` ` उत कमकरः 7-इति। किं प्राप्तम्‌१-स .खामी स्वात्‌ । क्यात्‌ ?। ' तत्संथोगात्‌, तेन. (खामित्षेन) संयोगः, यो fe रसौ ्रानीयते, स खामी क्रियते, खामिंनि श्रपचरिति अन्यो यदि arn क्रियते, ततः स प्रतिनिधिः कृतो भवति। तस्मात्‌ खामो-ड़ूति॥ द्धः भा. a. aT. q. aT. ¢ WTS दे पादः।। dey HART वा WATT" ॥ २४ ॥ (feo) HAR वाः सं स्यात्‌। कुलः ?। “तत्वात्‌, तो fe असौ तैः fre खाभिभिः vam, परिक्रीयमाणो न खामी भवंति, थः we प्राप्रोति, सः खामी, यः परस्योपकारे वन्ते, श ककरः, मेष wet कलं प्राप्नोति। कतः? यो डि श्रारभ्य परिसमापयति, स फलवान्‌, एष fe Areata सदधि डपक्रममरष्टति श्रपवगषयन्तम्‌ ATE) “ननु तेम्पि तज विगुणं कुवन्ति, सप्तदशानां खामिनामभावात्‌, wag तेपि न खामिनः, नो चेत्‌ खामिनः, न फलं avai’ | उचयते न सप्तदशावराः फलसमवाये भवेगुः- इति श्रुयते, न सङ्खया weary गुणभूता । किन्ति ?-पद्‌ाथषु,सप्तदभ्राबरयाज मानाः पदाथाः कक्ष्धाः- इति, ते च प्रतिनिद्धितेन क्रियन्ते, अधालैत्वेःपि च सत्यं सद्धरुपं कतम्‌ अन्यमानयन्ति। श्रानीय- मानस्य च न तेन प्रयोजनम्‌ ॥ तस्मिञ फलदशनात्‌ ॥ २५ ॥ (Yo) ॥ ‘afety feat गतिं गते फलं दशेयति,-- "यो दीसितानां प्रमोयेत श्रपि awe Waa—ah | तस्मात्‌ कमकरः- दति ॥ (६ ।२। ९८ Wo) ॥ aa sfefafere HATTA eM NT Te स तद्म स्यात्‌ कम्मसंयोगात्‌ ॥ २६ ॥ wat कस्निंद्धित्‌ areca भतिनिधेवोगन्यः- इत्येतत्‌ [रि ee * क्रतव्नःत्‌ दूति काण Ale Te We: | रवं TTT II + © १६६ नोषांसा-द्ने भा. समधिगतम्‌ ; इदम्‌ इदानीं तच सन्दिग्ध किम्‌ असौ खामि- धमे स्यात्‌, खत ऋषत्विग्धमा }। किं प्राप्तम्‌ }-ऋत्विग्धमेा | कृतः ?। पराये fe स यजति, wy पराथ यजति, स ऋत्विक्‌ -इति। णवं मरति ब्रूमः, ‹स तद्धमा स्थात्‌ (खामिधमा), तस्य fe काय Fad, wy यस्य कायम्‌ अधिविषटति, स तद्वः सम्बध्यते, यथा खुग्धर्मैः* खधितिरितिः॥ (६। ei Xe WW) ॥ STANTS METAR अ्रतिभिधिनाधिकरवम्‌ ॥ ख. सामान्यं तच्चिकीर्षा हि ॥ २७ ॥ भा. अते Ka अपचरति प्रतिनिधिम्‌ उपादाय भरयोक्ब्यम्‌- इति स्थितम्‌। तच सन्देद्ः,- किं afte xi डपाङाय प्रयोगः RUT, खत CEMA [- इ ति। किं भाप्तम्‌ ?- यत्किञ्चित्‌ खषा- दाय-दति। णवं ATR बूमः, सामान्यं अच awe, तत्‌ उपाटातश्धं सड््नम्‌-इति। कुतः? सब fe भआहतिक्वनाः Wee, Wary यद्यपि अङ्गभाषेन शूयते, तथापि न ara तस्याः क्रियां प्रत्यङ्गभावः। यत्तु क्रियासाधनं Karate yaa प्राप्तं, तत्‌ परिच्छिन्दतो क्रियायां अङ्गभावं याति, ary श्राल्या fatat: परिच्छिद्यन्ते, ते विशेषा चङ्गगुताः, तस्यां श्राृतावपच्चरितायाम्‌ TENTH Rt aE, यस्मिंख aga awe तेषां विशेषाणां केचित्‌ संगद्ीता wafer, स तज्र लाभो खभ्यते- दति, Acar sl द्यम्‌ उपाटातच्धं भवति। त्यात्‌ ब्रीद्ोणाम्‌ पचारे नीवाराः प्रतिनिधेयाः -इति॥ (६।२।९९ WW) tt : * qagafcir कार Mile Jo WSs II + यं कञ्चित प्रतिनिधिम्‌ इति we dogo पाठः। यत्‌ fafea प्रतिनिधिभिति We Glo To WS II € Wars रे We: 11 eo FATE वैकर्पिकद्ग्ाकरामपादामाधिकरकम्‌ ॥ ख निह शान्त्‌ विक्ये amen ॥ २८ ॥ (fate) ॥ भा. स्ति ज्योतिष्टोमे wy: अर्रिषोमोयः, “यो Ahead यत्‌ अग्रोषोनीयं पसुमाखमते--इति। त्र शूयते, “खादिरे पसं बध्नाति wera बध्नाति शौद्धितके बघ्नाति-इति। तच कदाचित्‌ खदिरगणके* भयोगे wre खदिरो विनष्टः, तज सन्दे हः,--किं वेकरिषकस्य उषादानम्‌ उत खदिरसटदृश्रस्य ?-- fa किं माप्तम्‌ ?-वैकर्पिकस्य-दति। कुतः?। a fe शरुतः, खदिरसटृश्रो न यते, wa वेकरिपकस्य उपादानम्‌ --इति। वं प्रा ब्रूमः,“ विकरुपे यत्‌ प्रत्त, तत्सदृशम्‌ STNG, यत्‌ प्रदत्तं afar प्रयोगे, तत्‌ निरि, तत्‌ अङ्गभूतं, वेकर्पिकम्‌ अनङ्गम्‌। श्राञितखदिरे watt पलाज्नरौ हितकावनङ्गभूतौ, तौ न wat यदा खदिरः, तदा एव क्म्‌, अशक्य च way) तस्मात्‌ ्रा्चितखदिरे भयोगे इतरौ न उषदेयौ, अनङ्गभूतत्वात्‌ ; खदिरस्य सढृश्म्‌ अन्वेषितव्यम्‌- इति ॥ ख. अशब्दमिति चेत्‌ ॥ २९ ॥ (ज्रा०)॥ भा. "इति चेत्‌ पश्यसि,-खदिरसदृश्म्‌ उपारेयम्‌-डइति, अशम्दमेवं छतं भवति। तस्मात्‌ अब्द वर्वात्‌ वैकरिपकम्‌ उपादेयम्‌ ॥ च्छ. नानङ्गत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (श्रा० नि०) ॥ भा. नेतटेषम्‌, अनङ्ग afer भयोगे वेकर्पकं, श्रा्ितखदिरो * खदिरबशकन एति Ho सं° पुर रथं Gio Go Fo पाठः † प्रयोमे इति we G ed Te सो, Tem माखि॥ Pt Lo alee at. fe a प्रयोगो, यो निर्दिष्टः, तस्य freq इतरावशतौ । “ननु निदशाभावेःङ्गभावविरोधः , लेन खतौ- डति | ^ किम्‌ रतः ?। यद्येवम्‌, यदा STH श्रभावः, तदा अवशम्‌” | नेतरे वं, नेमित्तिकं fe तथा प्रतिश्वायेत, सति बचने» निमित्ते, रसति खदिरे इतरो श्ुतौ- डति) तज्रक्रोदोषः?। स णव अपेसितोग्नपेचितख्- इति विरोधो भवेव, संस्कारा खदिरे BCE: खदिर्सटरशे तदद्या TWAS Begg छमा मवन्ति, वेकरिपकेन तु Waa चसम्बद्धाः।। तस्मात्‌ STMT ATW: --ङति॥ (#।२।२२ शभ)॥ पू तिकस्य सोामप्रति्निधिलाधिकरकम्‌ ॥ ख. वचनाच्चान्याच्मभावे तत्सामान्येन प्रतिनिधिरः भावादितरस्य \॥ ३१ ५ भा. इदमामनन्ति, ˆ यदि म सोमं विन्देत्‌ षूतीकानभिषुशबात्‌- इति। aw सन्देशः, किम्‌ wena निभि विधिः, ऊत प्रतिनिधिनियमः?-दरति। किं arpa बिधिः- afr. कुतः ?। विधानात्‌, न हि प्रतिनिधिविधीयते, ane. सिद्धये साधनं खयमेवोपादोयते, ve तु विधीयते, aq करपान्तरपशचे अथवरत्‌ मवति। वद्धात्‌ न भरतिनिषिः। CAI प्रापे ब्रुमः, "प्रतिनिधिः" स्वात्‌ कृतः ?३ विनष्टे fe साधने साध्यसिद्यथं ewer उपादीयते, WE WATT | `ननु न्याय्याः पूतीकाः, अन्यद्धि Tear मरसितिः-डइति। तदुचपते,-" वचनात्‌, सदे परापे, TET वा च्रबट्ृशचेषु पूतीका wevagar नियम्यन्ते । कथम्‌ }। तद्धि * सति निमिन्वचने इति ate Ate qe |! + WAM CHET इति we Go To UH Te सार Tel € NTS ३ पादः ॥ ६६९८ भा. भक्राग्तं कने SATE, तस्याम्‌ अवरथायाम्‌ अन्तरेरेव ख. वचनं प्रतिनिधेयं Sarat yada, पापे वचनं न विधिः- दति aaa; प्रासस्य श्रनुवादो भवितुमेति। ` किम्ेम्‌ अनुवादः !- इति चेत्‌ उचयते,--चरुपसादर श्यम्‌ श्राप, तदिधानाथेम्‌ अरनुवादः। प्रयोजनं wel, मतिनिधिपक्त drags उपादानं पूतीकविनाओे, दइग्यान्तरविधौ पूतीक- सदृश्नम्‌ GUAR N (६।३।९द२ Fo) ॥ प्रतिभिष्यपचार उपशग्र्यसण्ख पुमः प्रतिनिचिलाधिकरशम्‌ ॥ न प्रतिनिधौ समत्वात्‌ ॥ ३२ ॥ भा. इटं विचायते, शते शरे उपात्ते रपचरिते मतिनिधिम्‌ उपादाय प्रयोगः पराप्तः, यदा avs विनष्टः प्रतिनिहितः, तदा ‘fa पभ्रतिनिधिसट्श्रम्‌ उपादेयम्‌, उत उपास्य विनष्टस्य ?- q. भा. cfr fa प्राप्तम्‌ ?-पभरतिनिद्धिते विनष्टे तत्सटूञ्जम्‌ उपादेयं परेन न्वाथेन we NTH ब्रुमः “रतिनिधौ' “न स्यात्‌ प्रबिनिधिः-इति। कुतः ?। “समत्वात्‌, wee असौ पूः मतिनिद्धितः गूतचिकीचयः, न प्रतिनिधिचिकोषवा; एवम्‌ ` अयमपि शतचिकोषया, न प्रतिनिधिचिकीषया। aw न अतिनिधिखटृ्म्‌ खपरारेयम्‌ उप्रात्तनटस्य एव TEAL saa: -डति॥ (६) २।९४ Ge) I श्रुत्यापि प्रतिनिषेरपलारं उपाशसुष्शस्य पुनः प्रतिनिषिलाधिकरकम्‌ ॥ स्यात्‌ अुतिलक्षणे नियतत्वात्‌ ॥ ३३ ॥ (पू) ॥ श्रथ श्रुतिल षणे कथं ? यथा, "यदि सोमं न विन्देत्‌ पूतीकान्‌ श्रमिषुणुयात्‌--इति, पूतीकेषु विनष्टेषु पूतीकसषअ्रम्‌ उषा- wo मोर्मासा-दणमे भा.देयम्‌ उत सोमसटृञ्रम्‌ }-हति। किं प्राप्तम्‌ ?--'स्यात्‌ श्ुतिल क्षणे" प्रतिनिधौ प्रतिनिधिसदृञजस्य उपादानं कनतष्यम्‌, सोमाभावे पूतीकब्यक्षयो विदिताः, स चायं शतः सोमाभावः। तस्मात्‌ पूतीकब्यक्षय उपादेयाः-इति ॥ ख. न, तदाष्या दि ॥ ३8 ॥ (fa) ae भा. नेतहेवं, न fe पूतीकब्यक्गीनामोष्सा, पूतीकेषु यत्‌ सोम- args, तज्चियम्बते, तथा fe पूतीकविधानं yeaa, असद्‌ ज- विधानेम्डृष्टं ada! अतो afar तत्‌ अपूतीकसटृ्ेम्पि xe भवति तत्‌ योतय, न पूतीकसाठृश्यमाद्वियेत- इति ॥ (et RLY अ०)॥ | ERTL AANA MAAC TC TA । ख. wena मुखमागमो fe तदभावात्‌ ॥ २५ # भा. अथ ww विनष्टे wa प्रतिनिधिम्‌ उपादातुम्‌ परर्वितो मुखमेव उपलभते, तज कि प्रतिनिधिमेव उपाददीत, डत तमेव wen ?-इति। किंतावत्‌ ard - प्रतिनिधिः उपादातच्धः —tfa, एवंसण््हिपतवानसौ पतिनिधिम्‌ उपाददान एव सत्य- wee भवति | तस्मात्‌ भतिनिधातच्धम्‌-इति। Tt भाते बूमः,“ मुख्धाधिगमे' तमेव उपाददीत ; अभावे fe शतस्य, अनुकर्षः भतिनिचिः, शते fe सकथाः व्यह्यः, भतिनिधौ विकलाः। अथ यदुक्त सद्करुपभेदटोषः- इति, अुतेषु असौ शिष्टविगद्धणा्यां वा॥ (६।९।९१अ०)॥ = ययि न्यम € WTS द पादः॥ | GOV प्रतिनिधिना प्रारब्धे क्कि सुतद्गयलामेऽपि प्रतिनिधिनेव समापनाधिकरकम्‌ ॥ ख. प्रत्तेऽपोति चत्‌॥ ३६॥ (qo) । भा. श्रथ श्रग्रिष्धोषादिषु कमे ्तद्ू्ापचारे प्रतिनिधौ swe हतेषु केषुचित्‌ संस्कारेषु यदि तदेव श्रतम्‌ creda, किं श्चुतम्‌ उपादीयेत, उत तेनेव म्रतिनिद्ितेन समापयितद्यम ?- इति। किं भाप्तम्‌ ?--शरतम्‌ उपादीयेत neater तदुक्तम्‌, “ara fe तद्भावात्‌" इति | तद्यत्‌ न भरतिनिधातच्यम --इति॥ ख. नानथंकत्वात्‌ ॥ R9 ॥ (fae) ॥ भा. waded, येन fe खरिराभावे कदरे पुर्नियक्तो भवति, श्रथ खदिरम्‌ उपलभते, ree किं खदिरे कयात्‌ ? अथां fe खरिरोपादानं न खदिरोपादानाथेमेव। तष्यात्‌ न शतम्‌ उपादीयेत ॥ (१।२।९.७ अ०) ॥ सत्यपि संच्छारयेग्येऽमुष्टे मुष्डस्मेमोपादामाधिकरशम्‌ ॥ ख. द्रव्यसंस्कारविरोषे द्रव्यं तदथैत्वात्‌ ॥ ३८ । भा. NER पसुकमणि, Grae अस्ति TENT Ke तशणादि darted, अस्ति खदिरद्रष्यम्‌ अनेवन्नातीयकवं। ay किम्‌ उपादेयम्‌ }-इति। dearer न परिलोप्स्यन्ते- इति कद्र उपादीयेत-इति। Ud भाते ब्रुमः, दष्यसंस्कारविरोभे इं" प्रति चाद्भिथेरन्‌, ASST कुतः ?। ˆ तदथत्वात्‌, dearer fe zai क्म- योग्यं बुेन्ति; aw संरकारपरिलोपे द्रव्यमपि तावत्‌ गद्यते, दव्धाभावे AU, न GBT, Ke तेषां दारं, वचनप्रामा- ६.२ मोनांशा-दशंने भा. ल्यात्‌, तदभावे ASE न अपवं गच्छेयुः। तच्यात्‌ Ulery उपाददोरन्‌-इति॥ (६।२।२८अ९)॥ भ्रयोजमाये म्यस्य weer सर्वेऽपि प्रतिमिष्यादानाभिकरकम्‌ tt श. अथंद्र यविरोधेऽर्थो द्रव्याभावे तदुत्पततद्रैव्याणामथ- ` शेषत्वात्‌ ॥ ३९ ॥ भा. स्ति quart खदिरलता पशोरम्रागर्भ्धे म समथाः, कदरद्रष्यं तु तत्‌ समथं। तच सन्देहः, किम्‌ wwe खरिरद्व्यम्‌, त कदरद्रष्यम्‌}-इति। खदिरटद्व्यम्‌-इति are, तद्धि ad, तत्‌ उपाददानः आखविद्धितं करोति, भतिनिधौ अश्रतकारी स्यात्‌। तद्मात्‌ न भरतिमिधातव्धम्‌ -दइति। णवं मापते ब्रूमः, ्टूव्धविरोभे' wa परति arene, wea fe gained नियोजनात्‌, wraed Ua: भविष्यति- डति, न व्यमेव उपादीयेत- इति, ATT चउपाददानो दृष्यञ्चतिं बाधते, we तु अनुगृष्णाति, खिर रताम्‌ उपाद्दानः उभयं बाधते। AGT] कदरद्च्यम्‌ उपा- देयम्‌, xara fe तदृत्पत्निः (प्रतिनिधेरत्पत्तिः) ow, दृश्याणि अथं मति ेषभूतानि ॥ (६।३।९< BW) ॥ TUT Ca अङनिग्वाहापय्यो्तख्ञापि HATTER TTA If ख. विधिरप्येकदे शे स्यात्‌ ॥ ४० ॥ (पुर) \ भा. सन्ति ares, यावन्तो दवदानमाच्रं निवत्तयन्ति, तथा सन्ति नोवाराः षकायाणाम्‌ पि wer, त्र किम्‌ उपादेयम्‌ ?--द्रति। किं माप्तम्‌ ?-श्वषि' ‘Tage’ इयव- # ९ Gyre & पादः॥ £98 भा. दानमातरेम्पि निवेश्यमाने भरतिनिधिः उपादेयः। किंकारणम्‌?। शेषकायाणां सम्पत्तिभविष्यति-इति॥ ख. अपि वाऽथस्य शक्यत्वात्‌ रकद शेन निवत्ततार्थां नामविमक्रत्वादणमाचमितर त्तद थत्वात्‌ ॥ ४१॥ (fae) ॥ भा. ‘safe वा-इति पल्लव्याटत्तिः। ‘angta’ बोडहोणां परधानमारं निवत्ते यित्यम्‌। कतः ?। “अथस्य Waar, aaa, येन कायं तत्तावत्‌ निवत्ते, ेषकायाणि यदि न अक्छानि, न अङ्गानुरोधेन प्रधानस्य Tat बाधितच्यः। तत्‌ fe wy, यत्‌ प्रधानस्य उपकरोति, न यत्‌, अपकारे wa) तत्र च Renate क्रियमाखानि प्रधाने बरीडित्वं गुणं विद्न्युः, ated च भधाने arareyua खूयते,-- “बीदिनियजेत'-दति। wera न तेषु अनुरोधः कायः, असति fe ङ्गप्रधामविभागे एतत्‌ णवं स्यात्‌, अस्ति fe wali wand न म्रतिनिषिः-दइति। तथा च अन्याध- इशेनमपि भवति, "तदेव यादृक्‌ तादक्‌ होतव्यम्‌ इति ॥ (€1 र२।९८ Wo) I इति योशवरखामिनः शतो मोनमांसानाष्ये weeaparaeez ततीयः पादः ॥ 4 7 ०४ षडे अध्याये WAG! ITS! I tit ङि || व्वक्तगागे पुगरवदानाथेम्‌ प्रतिनिष्यादानाधिकरशम्‌ ॥ ष. शेषात्‌ इमवदाननाशे स्यात्तदथत्वात्‌॥ १॥ (Te) a भा. दशेषणंमासयोः Yaa, — यदाभ्रेयोमडाकपाणोम्मावास्यायां पौणमास्यां वाम्चुयतो भवतिः इति। तच यहि दगवदान- मारम्‌ उद्धतं ष्यापद्यते, किं भेषात्‌ पुनरषदेवं, न ?- डति भवति daa: | किं प्राप्तम्‌ ?-- दयवदा गना" ‘Hara’ पनरव- Sat) कुतः ?। ‘aera, wae fe तद्धविः, waa यागो farufara:—efa, तदवदाने विनष्टे यागः are एवावतिष्ठते, प्रयोजनं च यागेन । स च श्राभ्रेयेन क्िवमाशः शरुतः एवाभिनिवेत्नितो भवति--इति किमिति न क्रिथेत। तस्यात्‌ AIT अवदातद्यम्‌- डति ॥ घ. निह्‌शादवान्यदागमयेत्‌ ॥ २॥ (सि) ॥ भा. अथ “वा च्न्यत्‌ हविः “श्रागमयेत्‌' न षात्‌ अरवदातव्यम्‌। कुतः ?। “ निषश्टात्‌, निहो fe भवति,“ मध्यात्‌ पूवीद्धात्‌ श्रवटेयन्‌--दति, दयवदानं च Ula, ' दयबदानं जुदोति —xfa, ay sag fre मध्यस्य पूवीद्धंस्य विञ्ेषणथे । we तद्धोमसंयुक्तं afead, तच्छेषेण क्रियमाणएममथेनापूषठीद्धंन च छतं स्यात्‌। “ननु अवत्ते यत्‌ शिष्टं ततो मभ्यात्‌ YETRTS wera | उचयते, AST यत्‌ मथ्यं पुट च walled, न इतरस्य | श्रथ वा “निरश्ात्‌- दति, विनष्टे fe न्यत्‌ द्यं fafe- श्यते,“ यस्य सवौणि हवींषि नश्येयुः दुष्येयुवा FECA ९ खध्याये 8 We: I! ६.०५ AT. ्राज्चेन ता Saat: परिखङ्खयाय यजेरम्‌ः- इति इविषो नाभ श्राज्धं भाप्तम्‌। तेन न षात्‌ अवदातच्यम्‌-द्रति। श्रपर चाद, ओेषनिरं्ात्‌- इति, निहिंश्यते fe तच्छि्ट- मपरेभ्यः ‹ शेषकाव्यभ्यः- इति, तन्न उपपद्यते, न fe तानि शेषकार्याणि wife भयोजयन्ति, न च अनिदभभ्रयोजनं विरम्य प्रतिपाद्यम्‌। तस्मात्‌ म Waa (६।४। % Fe) tl | -खिदटकदयस्प्मावस्ख amt ऽपुनरबदामाधिकरणम्‌ ॥ ` ख. अपिवा शेषभाजां स्यादिशिष्टकारशणत्वात्‌॥ २॥ भा. अथ खिषटहदथेमवक्षं यदि विनश्यति, त्र किं tua वदेयम्‌ उत न?-दति। किं भाक्तम्‌ ?- पुनः षात्‌ ्रव- देयम्‌-दरति। कुतः?! न चन छत्खस्य उ्षराद्भादवदीयते*। करय afer) सन्निहितस्य, सति fe भ्रयोजने सन्निद्ितस्य अवरेयम्‌- इति, तख्ात्‌! अवदीयमाने श्रुतं छतं भवति । तस्यात्‌ भेषात्‌ अवटे यम्‌--इति। | एवं प्रापे ज्मः, ओषभाजां स्वात्‌ लोषः। Ra? ° विजजिष्टकारणत्वात्‌” fafwe fe कार्ण तस्य अवहाने, कथं प्रतिपाद्येत ?- इति; भरतिपत्तिश्च विविक्ृकरणेन उपकरोति, तस्य `विविक्तकरणाय प्रतिपाद्यमानस्य नियनोग्यं feasts | प्रतिषादयितय्धः, तथा fe a प्रतिपादितो भवति; स यदि Wrage भिषपदयेत, छते विवेके न पुनय इथं भयोजयेत्‌, म्रतिषाद्यमानख feengma प्रविपारयितच्यः- इति, प्रति- पाद्यमानाभावात्‌ लोप एव खिषटतः स्यात्‌, भधाने हेते अष्टं * खकराइ। रटद्यते एति We lo Fo पाठः॥ † मख्य इति Mo Pe Ton | | ९७९ मी्भांषा-दष्रने भा. सर्वगेषकाम्वसाधारणम्‌। तज एकस्व SEM जिम्‌ अन्यच प्रतिपादनीयम्‌॥ (६।४।२अ०)॥ ऋलिलामेव धेषभचकाशिकरश्म ॥ ~ oo निर्ह शाच्छेषभकष सो =, | ख. निह्‌ श्छेषभक्षोऽन्येः प्रधानवत्‌॥ 8 ॥ (पूण) a भा. स्तो दर्धपुणमासौ, तच we: परा्ि-चतुद्धाकरण-अंयुवाक- कालाः। तेष सन्देः,-- किम्‌ wea एव तषां भक्षयितारः, उत प्रकरणगताः?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?-शेषभशोग्न्येः प्रकरणस्थेः wae) कुतः ?। ‹ निह चात्‌, निरि भ्यन्ते fe Maes: TEINS, ' यजमानपञ्चमा इडां भखयम्ति- दति, aay wafers mite परिद्वुयानाथा निरे क्रियते, -इामेव एते wea: - दति, यथा “चत्रैयोग्टाकपालः- cfa स्वैस्मिन्‌ शवयविनि यागानियमे मापे इगवदानमाजं शयति, विधिवा म, पापतत्वात्‌, न श्रनुवारोग्नथकल्वात्‌, परि- सङ्खया तु अथवस्वाय; एवमेषा वरिसङ्कुया--इति। पि च यदि WHAT एव. मस्येयुः, WARN दोषः स्यात्‌, TEA भार्ण, भक्षयन्तो भ्नियेरन्‌॥ ख. सव्वं समवायाद्छात्‌॥५॥ (fae) a भा. ‘atay प्रषठतेरेव wea, तद्धि wed पर्षसंस्काराधं, परषाः संस्छताः प्रचरिष्यन्ति-इति। तेष विनिगमनाया अभावात्‌ यावन्तः प्रकरणे समवेताः, ते सद भक्षयेयुरिति॥ ष. निह शस्य गुणाथत्वम्‌ ॥ du (ate fae १म) ॥ भा. शय वदुक्ग--“ निरंरात्‌- दति, Tere: सः,- वन्ये कमे- ९ अध्याये ४ पदः॥ Goo भा. करत्वात्‌ एव प्राप्ताः, AW यजमानः तेषां पञ्चमो वचनात्‌ निरिश्यते, serrata खेदं वचनम्‌ ; ततो न परिसङ्घुया ॥ च. प्रधाने खुतिलकछ्षणम्‌ ॥ ७ ॥ (ate fete रय) ॥ भा. यत्त दयवदानमाजरं रधाने निदिश्यते, तत्‌ वचनमामाष्यात्‌ परिसद्याना्थे, न fe तच कस्यचित्‌ agra विधिः, इड यजमानो विधीयते, विधिषरिसद्ुा संशये विधिज्धायोन्‌। तच खाथं अब्दः, परिसङ्घुपायां भयो टोषाः,ः-खाथंडानम्‌, श्खाथे- परिग्रहः, भाप्तवाधस्च-इति। तस्मात्‌ प्राता एव Wea -दति॥ | | | ख अथवदिति चेत्‌ ॥ ८ ॥ (आ) ॥ भा. श्रथ यदुक्षम्‌,--चश्वमेधे विरोधः स्यात्‌, AWN भक्षाधाम्‌ डति, तत्परिर्तश्थम्‌॥ ख. न चोदनाविरोधात्‌॥€॥ (आरा fate इय) 0 भा. QUAN न सवै भलयिष्यन्ति, अथात्‌ सवं भज्ञयन्तोमश्वमेधं समापयेयः, ay अश्वमेधशतिः wera, सा विरुध्यमाना चोटकपाप्तं aye बाधते, महतौ तु न विरोधः। तश्मात्‌ सघ प्रहता मश्चयेयुः- इति ॥ (१।४।२अ)॥ ` ` छत्छंकरशमद प्राधथंसिभमषठानाधिकरशम ti छ अथसमवायात्प्रायश्ित्तमेकद्‌ शेऽपि ॥ १०॥ (Tao a सतो दशपुणेमासौ, तच श्रामनन्ति, ‘fat vert, ख . जुहोति-दति। तथ सन्देहः, किं छत्स्ने निजे ae चं gor मौमांसा-दणे भा. पायञ्धि्म्‌, डत एकदेङेम्पि भिन्ते we ख ?-इति। कि aT. पनः wifren, किम्‌. एकर अभिन्नम्‌ ?- इति, yefen ward प्रयोजनाय, शेत्खमिन्नम्‌ ; यत्‌ अकले विगतेम्पि भयोजनसमथेम्‌, तत्‌ एकदे शभिन्नम्‌-इति। किं प्रातम्‌ ?- एकरेअमिन्नेम्पि ‘raf’ |) क्यात्‌ ?। “शरथेसमवायात्‌, समवेतं तज भेदनम्‌, एकदे अमिश्नमपि भिन्नम्‌- इति, णवं आते निमित्ते Afar ford कत्तद्धं भवति ॥ . न त्वशेषे वैगुण्यात्तदथं हि ॥ ११॥ (प्‌०)॥ quae: Te ्थावत्तयति। “न GRD भिन्ने भायि स्यात्‌ विनष्टसंस्काराथे fe भायसित्तम्‌। कुतः ?। रतद्गेदनवता भ्रयोजनमस्ति, न डोमेन, तेन deta ware करिष्यते- इति. प्रायञित्तम्‌ क्रियते, न च, तेन चरर्थोहतेन प्रयोगः अवते Bua! तस्मात्‌ भायश्चित्म्‌ अनथेकम्‌। एकटे ज- भिन्नेन त॒ deta अक्ते प्रयोगः, awd एकदेअमिन्ने mata स्यात्‌-डति॥ ख. स्यादा प्राप्तनिमित्तत्वादतडम्मों नित्यसंयोगान्न fe aT. तद्य गणाथनानित्यत्वात्‌ ॥ १२॥ (So) 0 “स्यात्‌ बा प्रायिक, छलल्लमिननेम्पि। कुतः ?। ` माप्त- निमिन्नत्वात्‌", ard fe निमित्तं भेदनं, प्रापे च निमित्ते नेमित्तिकं कत्तयम्‌। यच्च उट व्यापन्नसंस्ाराथं प्रायश्ित्तम - इति, न श्रयं तस्य धमः। कुतः ?। ‘ नित्यसंयोगात्‌" नित्यवत्‌ शोमः, नित्यं fe भेदनं, न fe नित्यम्‌ अनित्यस्य डपकत्तम्‌ चोद्यते, यदि नित्यं दशपुणमासयोर द्ग नानित्यस्य उपकाराय। कुतः? कटात्‌ afte नब स्यात्‌, त कथं तस्य उपकारकं भवेत्‌?। AT को दोषः) न अकं ९ Ware ७ पादः 1 OE भा. frat ङपकर्म्‌, तेन ‘fray उपकुयात्‌--दइति वचनं a. aT. qd. aT. अलाप wal wa नैमित्तिकं, न दोषो waft awa द्यत्पश्च एव । श्रस्िन्‌ Te यदा भिन्नं, तदा होमः, यदा न fad, तदा नैव होमो विधीयते; wana Te मवति डोषः, नित्मानिष्ययोनास्ति खम्बन्धः-इति। wea भिन्न मागे प्रायसिन्षम-इति॥ TATUM परायत्वादचनात्‌ व्यपाश्रयः स्यात्‌ ॥ १३॥ (Ae) a असति वचने न गुणो Tera भवितुमरेति, भकरणतः स प्रधानाम्‌, भिन्नमपि trite, न च भिन्नम्‌ श्राधारभावेन+ उपदिश्यते, भिन्नस्य ्राधारभावे fe न Etat fanaa | भधानस्य एव fe तदा शिश्नो गुणडति गम्यते, ay श्रावनोयसंयोगो anda ˆ वचनादिकर्पः- डति चेत्‌। न, निमित्तत्वेन सम्भवात्‌, होमस्य च शल्या विदितत्वात्‌, यदा होमो विधीयते, तदा शत्या, यदा भिन्नो गणः, तदा area | तस्मात्‌ न श्राधारो भिन्नः। “यद्युच्यत, निमिस- पसेभपि न Wart, wade होमस्य निमित्तं विधीयेत- दइति। तन्न, ्रनुपादौयमानं fe निमित्तम्‌-इत्युचयते, यदि fe fanaa, निमित्तमेव तत्‌ न स्यात्‌। यदि w यस्यापि निमित्तं सोपि cesta, तज दयोः उहिश्यमानयोः सम्बन्धः णव न स्यात्‌। न ख, त्र भेदनं कुयात्‌- दति विधीयते, भेदने fart यदन्यत्‌ शरूयते, तदिधीयते ॥ मेदाथमिति चेत्‌ ॥ १४॥ (are) a अथ उचेयत,--एवमुपायं तत्कपालं सन्धीयते, ‘aaa ए भ 1 en gL * qiwaa र्ति ate We Te Il ¢Go मोनांणा-दशन भा. त्वा अताश्चरया शन्दधीत- इतिः तत्कपालै सन्दध्याम्‌- इति तलक वद्यानः,- ख. शेषभूतत्वात्‌ ॥ १५ ॥ (आ० नि°)॥ भा. म भेशनस्य Uys Feed, न तत्‌ सन्धातुम्‌ Wat होमेन मेश वा। टापि सन्धोयमानस्य भिन्ननुद्धरनैवापेयात्‌ ॥ ख. अनथेकश्च सव्वेनाओे स्यात्‌ ॥ १६॥ (य°) A भा. "सवना च श्रूयते,-“ भिन्नम्‌ कपालमम्डु मरव्न्तिः- डति, तच AAC SMT! “नमु तत उड्त्योपधायिष्यते'। न —tfa qa,— waa उषदधातिः- इति fe ामनन्ति। तस्मात्‌ नेमित्तिकं कमाद्ग “भिन्ने जुद्ोति- दइति॥ (६।४। Wo) ॥ चामे स्वदारे प्रायसित्तामुष्टानाधिकरशम्‌। (चामेशटिन्यायः) | ख. Wa तु. सव्वेदादे स्याटेकदेशस्यावजनीय- त्वात्‌ ॥ १७ ॥ भा. - द्पूणेमाखयोः अूयते,--' Ty यस्य पुरोडाशौ ्षायतः तं ay वसणो गृद्लाति, यदा तद्धविः asa अथ तदेव इवि निवपेत्‌, ait fe awe भायञ्धिषिः-गूति। तच सन्देष्ः, —fe rena प्रायखित्तं, डत weet त्षामे?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?- माप्तनिमित्तत्वात्‌ Beet वा एकदेशे वा। Wa ATT qa, — aa q सददादे wate — ति। THs: Te यावन्त यति, Wat स्दाद्े प्रायथित्तं स्यात्‌। कतः ?। “एकदे शस्व TITANIA, न अक्यते एकदे ्लामता वजयितुम्‌, नियत- मभ्रिसंयोगे दास्य QT WAT: Bram, THT च १ ९ अध्याये ४ पादः ॥ rian भा. कपाणेष॒ अधः Way पुरोडाओःगचि्रीयते, उपरि च अङ्गारा magn, तदबजनीयं, निमिन्नत्वेनापि gerard नित्यमेव स्यात्‌। ay यस्यः--इति निमिश्तश्रवणम्‌ विवच्ितं स्यात्‌ । तस्मात्‌ सवं सामे प्रायसित्तम्‌- इति ॥ ख. दशनादेकदेशे स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (BAT) | भा. न च एतदस्ति,-सवेदादे भरायित्तम्‌- इति, wee चायति, भवितुमदेति, निमित्तं fe erred art नाम, एकदे अश्चाणमपि ्षाणमेव,, यदि aw न क्रियते, श्रतं न क्रियेत, न चअ एतत्‌ gaa शपि च दशयति, “यदा तद्धविः सन्तिष्ठेत, अरथेतरेव इविनिवेपेत्‌- इति, तेनेव विषा संस्थानं दञ्जयति, तत्‌ TATA न अवकरपते। तस्मात्‌ THeR एव wiafa परायञ्ित्तम्‌-इति॥ ख. अन्येन वेतच्छास्ाडधि कारणप्राप्िः॥ १८ i (Sto नि०) ॥ भा. वाशब्दः we ्ावत्तयति। न च एतदस्ति, यदुक्षम्‌,- एकदेशेःपि arate भायसित्तम्‌- इति, किन्ति ?-शत्खच्ामे एव भायञ्चित्त, swears हि निमित्तं, यत्‌ शाखोहं 'परोडाभौ तायतः- इति, छत्खस्य सातिः न WAT, न च एकदे WTA, तस्य अवजजनीयत्वात्‌। श्रथ यदुक्घ,-्तामेण इविषा समािट्यते,- "यदा तद्विः सकिेत- इति; उचयते, संस्थाने निमित्ते भायञ्चित्तं, यदाम्यन्येनापि इविषा तत्‌ . संस्थाप्यते, तदापि प्रायित्तम्‌- इति न Ss: © WAAAY चाशमेवेत्यथिकः Be करी ° CARATS न सङ्गच्छते | Aa टर्‌ गिभांसा-द्धंने ख. तद्विःशब्द्‌ान्नेति चेत्‌ ॥-२०॥ (आ०)॥ भा. एवं "चेत्‌" उचपते,--श्न्थेन इविषा यदा संस्थाम्यते- इति, नेवं, ˆ तद्धविःशन्दात्‌, सद्धविःब्दोगच भवति, “यदा तत्‌ विः सन्तिष्ठेत दति; अभ्र अन्येन इविषा संस्याप्यमाने aga शब्दो न श्रवकरुपेत- इति ॥ ख. स्यादन्यायत्वादिज्यागामी+ हविःशब्दः afar संयोगात्‌ ॥ २१॥ Cate fate) ॥ भा. सस्यात्‌ ‘Tear ह विःशग्दः' तद्धविः asa’ (तद्ुविष्क कमे सन्तिष्ठेत) - इति “ननु years गौणो awa, न शन्यथा-इति। Sard, मुख्धाभाव एव aH | कथं ?। यदा सम्ति्ेत, तत्‌ कम तेन विधेति वाक्यम्भिद्येत ! अवाचकं च स्यात्‌! कमब दि सन्तिष्ठते, न विः, तेन निमित्तम्‌, ° तत्‌ विः-इत्यनुवादः। अनुवाद aq अन्य विष्केमपि. कर्मणि संरिथिते प्रायित्तम्‌- दति गम्यते। “कथं waren: wale वक्ते ?-इति। “तचचिङ्खसंयोगात्‌", “frag कम ` विः ब्देन इविःसम्बन्धात्‌। अवगम्यते, यथा परसद्चकारितया ` . ` देबदत्तसम्बद्ुया लच्यते fe, ed द विषापि कमम eed | ward Hewat भायखिन्नम्‌- डइति॥ (६।४।५अ०) ॥ eaeracr वपि पञ्चद्मरावनिव्यीपाधिकरशम्‌ ॥ खः यथा्रुतीति चेत्‌ ॥ रर॥ (Te) a भा. (दशपुणमासाभ्यां wart यजेत - इति खयते, ay ^ खन्यायत्नात्‌ दूति are करो ° Gea नाल्ि। { इविःष एव बुद्धिसम्बन्धात्‌ इति We सा० पण OTs: | ९ अध्याये 8 We II qua भा. इदमस्ति वचनं,“ यस्व wad विरार्िमान्छत्‌ De प्च ्ररावमोदनं निवपेत्‌-डति। ay सन्देहः, किम्‌ उभय- ख्िन्‌* arm पञ्चशरावो निवपत्यः, उत चन्यतरख्छिन्‌?- cf) किं प्राप्तम्‌ ?-‹इ्ति चेत्‌ पश्यसि,-णवज्ञातीयके | एक्िन्‌)- इति | aq ब्रमः, Sarat: — Che | कुवः 2| ^ यथाश्ति भवितु- मद्ेति, यत्‌ यत्‌ Yaa, तत्‌ अवगम्यते, उभयोखात्तौ yaa श्रूयमाणं च विवच्ितुम्‌ न्याय्यम्‌, इतरथा यावदेव इविः- इति तावदेव उभयं इविः- इति स्यात्‌। तस्मात्‌ मयो राच्या पञ्चश्ररावः-इति॥. ख. न तल्लक्षणत्वादुपपातो हि कारणम्‌ ॥ २३॥ (fae) a मा. aaed, “उपपातो fe afters xe, तत्‌ (कारणं तस्य लक्षणं इविरान्तिः, aq wet समस्तं च निमित, न हि sume wey विशिष्टम्‌, विञ्धिष्यमाशे fe वाक्यम्मिद्धेत, - --इविषः Tet wewera:, ख च sare हविषः- इति। ‘are, यहि विशेषणं म araa, ऋविधापि. ते क्दिषणं न प्राभ्रोतिः। तदमिधौोवते.-सष्यामद्धे विषा विद्ञेषणम्‌, अविरेष्यमाणेमबधेवं स्वात्‌, “यस्व शरार्ि माच्छेत्‌- इत्यविशेषे ` यत्किद्धित्‌- इति गम्यते], तच स्वेश्य एव किञ्चित्‌ न्ति ब्ष्कति, wurafcd निभिषितं ` चिन्तितिन्‌- दति, तच "यस्य इति निमिन्षबज्रनं .मित्यमनुपपभ्नं गम्यते; तवद्यात्‌ श्रवश्यमार्सिविशेषटव्या, सा च शविष्ठा विञजिष्यते, var षविः * -उमबस्सरेहि Sto Blo To पाठः| + ‘ wagrarat कस्यास्याभिति' इति पाठः He do To UF Go lo To Wa! | ` ‡ खविष्टषातं anfatefata मम्धत ॥ भ) * तस्मारित्यादि Ge Ste रवं कर सं" परक TTS | भा भा. षू. भा. ९ अध्याये ४५ पादः॥ 908 विभोयादमिमोदेष्यतीति महाराजे wate निवपेत्‌, फलीष्टते- स्तण्डलेरुपासोत, We दधि हविरातश्चनाधं निदध्यात्‌, WE न, यद्यग्युदियात्‌ श्रनेनातचय प्रचरेत्‌, यद्यु न, ब्राद्चणं भोजयेत्‌ -इति। यदि कमान्तरम्‌, डपादेयत्वेन तदा तण्डुला दपि wad च; तस्मात्‌ लौकिकानि उपादेयानि, न Se तदा प्रशतानां ापारः, aw श्रविनष्टे दधनि श्रपरेद्युरामाषास्ये क्रियमाणे विद्ते दधीति न श्रातश्चनमाव्तत, तस्वामेवाभ्युदि- तेष्टौ दधि विद्यते- इति न श्रातश्चनं स्यात्‌! we निमित्ते देवतापनयः, anata दधनि we छतः- इति, पुनरा मावास्ये BE श्रातञ्चनेन कायम्‌, एवम्‌ श्रात्चनाभ्यासस्य दशनं दे वताविधाने युज्यते-दइति॥ अपृत्वेत्वादिधानं स्यात्‌ ॥ ५॥ (आ° नि° १)॥ रथ यदुक्तः यथा पमुकामेष्धां कमान्तर,- "यः पणुकामः स्यात्‌, सोग्मावास्याम्‌ इद्धा वत्सानपाकुयात्‌--दति, तत्परि- CHT! AY उचयते, युक्त, यत्‌, ay कमान्रविधानम्‌। कतः }। ‘MURA — न aa कथित्‌ पापतो यागो विद्यते, "सोप्मावास्याम्‌ इद्धा-इति fe परिसमापे afwa इद- मारभ्यते; तच द्रद्यदेवतासंयुक्तो faving न wate त्से, दव्यदे बतयोः सम्बन्धो विद्यते- इति यजतिं गमयति | नतु Ce एवम्‌, ce fe यागः प्रष्टतो गम्यते, तस्सिभ्नेव विद्यमानस्य zee टेवतासम्बन्धमा्रं विधीयते-इति न दोषो wafer i पयोदोषात्पष्बशर वेऽदृष्टं हीतरत्‌ ॥ & ॥ (आआा० नि° २) ॥ शध यद्पबणितं, --यथा WEA Rare विधीयते, Oox | मीमांसा-दभने भा. एवम्‌ इ ापि- दूति, तत्परि इत्तद्यम्‌-इति। we उचयते, युक्तं TERT कमेन्तर, दुष्टं डि तच xe, यस्य देवता विधोयते; aq वश्यं इष्धम्‌ उपादे यत्वेन चोद्‌ यित, तद्धिन्‌ उपादीयमाने दे बताग्तरे च wee: सम्बन्धो बिधीयते, तत्‌ यागाग्तरं भवति-डति। "इतरत्‌ इड Pa "अदुष्ट, तदनुद्य, प्रृते यागे Saat बिधोयते- इत्युक्, aware दोषः -इ्ति॥ ख. सान्यागयेऽपि तथेति चेत्‌ ॥ ७॥ (Te) भा. णवं चेत्‌ पश्यसि, सान्नयास्येम्पि दोषः, तदपि fe qa तत्कालाप्नंश्चात्‌ TEX—TlA it षष. न तस्यादृष्टत्वादविशिष्टं हि कारणम्‌ ॥ ८ # (ate fae १)॥ aT. नेतटेवं, wea डि दुं Zu, इद ताटश्मेष ुव- तिष्ठते | “ननु कालापन्न्॑ेन दुष्टम्‌। न दुष्यति, “अविष्टं fe कारणम्‌, श्भ्युदये परायशचित्तविधानं दुष्टेःप्युपपद्यते, काणा- पराधे दुष्टोऽपि तत्‌, अकाले डि अभिप्र त्तस्य wat रे वता- भिधानं, न तु बिनष्टस्य ॥ स. लन्तणाथौ सृतम्ुतिः ॥ € ॥ (we fate २) भा. श्रथ यदुकषं,- न प्रते KS रेषता शरूयते, “ते wey दति त भवति वचनं, न च श्रभ्युदयकाखे BITE छतमस्ति इति, तत्परि्ततेश्यम्‌। WT उचयते, “लषणाथा' इयं “इतगातिः, (घमैल णाथ) इते, शतस चरितधमेकः- Cf (६।५।९ We) iar q अध्याये ४ पादः।॥ | ७०४ खपां श्पयामेऽपि ` रेवतापनथाधिकरर्म्‌ |i ख- उपांशुयाजऽवचनात्‌ यथाप्ररति ॥ १० ॥ (qo) ॥ भा. afar एव श्वभ्युदये संञ्रयः, किम्‌ उपांसुयागेम्पि देवता- पनयो भवेत्‌, न }- इति। किं भराप्तम्‌ ?--उपांसुयाजो “ वथा- Wale स्यात्‌। कस्मात्‌ ?। “अवचनात्‌, यथा अमीषु वचनं, "मध्यमानामग्रये दाने प्रोडाः, स्थविष्टानाम्‌ CATT प्रदात दधनि we, च्ोदिष्टानाम्‌ विष्णवे पिञ्जिविष्टाय za चरः- इूति। नेतत्‌ उपांसुयाजेःस्ति। तस्मात्‌ स यथादेवतं. स्यात्‌ i ख. अपनयो वा प्रदच्या यथेतरेषाम्‌ ॥ ११॥ (fae) a भा. वाशब्दः TH चावर्तयति। उपांसुयाजस्य “अपनयः । केन कारणेन ?। “प्रहतस्या, अकाले तकप्रहत्तिः टेवतापनयस्य कारणम्‌। कुतः?। न हि ज्र age सति तण्डुला विभा- area डपादोयनते, किम्तद्दि,-अ्रभ्युदितस्य दविषो विभाग उचयते, श्रभ्युदयेन पराङस्य- इति कथम्‌ Wasa ?। ° यस्य चभ्युदियात्‌- दरतिविशेषञ्रबणात्‌, wey fe श्रप- राधेन च्रभ्युदेति, अपराधस्य wae तचप्रटत्िः। एवश्च सति न तद्धविः तण्डुलः wa विशेषटुम्‌। तस्मात्‌ उ्ांसुयागस्यापि विभागः, “चधा तण्डुलान्‌ विभजेत्‌--इति fe ्रनेन वाक्येन देवतापनयः क्रियते, विधिद्ि we ˆ विभजेत्‌ इति (विभागं कुयादित्यथः)। कथमिति ?। विभागे वि्ेषपराणि उत्तराणि बाक्यानि,-डदमिदं च द्रव्यमस्य देवतायै, इदमिदं a. wea afl यस्य दूष्यस्य विरेषविभागो नास्ति, तस्यापि “ विभजेत्‌' -इति सामान्यविभागः। तस्मात्‌ यथेव इतरेषां विभागः, एवम्‌ उपांखुयाजस्यापि-इति। थवा उपांयुयाजद््यात्‌ 4 1, ‘So¢ WATST- SMA WT. Yaa वाक्येनापनोता रेवता, न तदपरेण wart देवतान्तरे संयोजितं। तस्मात्‌ प्रदोणमेव तत्‌*॥ (६।५।२ अ०)॥ वि wfrey ऽप्य्युदयेरटपचिकरशम्‌ ॥ ष. निरुप्ते स्यासत्संयोगात्‌ ॥ १२॥ (पुर) # भा. afar एव उदाष्रणे संश्रयः, किं यदि निश्पेभभ्युटयोमग्ब- मम्यते, तदाग्भ्युदितेष्टिः, उत अनिर्मेम्पि ?-इति। जिं area ?--" निर्पेम्बगतेमभ्युदिते्टिः स्यात्‌। कुतः }। ‘AE संयोगात्‌, निवापसंयोगो fe भवति,- "यस्व इविनिदसम्‌-- इति, तच्मात्‌ wired नैतत्‌ विधानम्‌- इति ॥ ॥ 6 WEG aT प्रापणान्निमित्तस्य ॥.१३॥ (सिर) भा. वाशब्दः TE ावत्षयति। काले तदम्रट्तिमाचे स्यात्‌ एतदिधानं, प्राप्तं fe 'तावत्येव fafad— "यस्य इविः- शभ्युदेतिः- इति, “fered लश्णत्वेन, “यस्य इविः-- शभ्युरेति- इति इविलेखित उदयो निमित्त, प्रत्तं इवि awa, न उदासीनम्‌; तस्यात्‌ “इविः भ्युदेति- इल्य- aaa प्रत्तं हविः श्रभ्युदेति- शति गम्यते; न fe तत्‌ निरुपतम्‌- इत्येतेन wat विशेषयितुम्‌, भिद्येत डि तदा वाके, —ae हविनिरुपं, न अनिशप्तम्‌- इत्येवमपेश्यमाणे इवि श्रभ्युदेति- डति न अरक्ते विधातम्‌। varq अनिरूपतेम्पि tfe:—afa i * “wate: पाश मास्यामेव नामाबास्यायामिति aia, म खेयं रला -चखिग्भति एत्िकाराऽभिलषति, अधिकरखारम्मा म यज्यते, URI वा बङषचत्राद्यश Wea THT faferara उपां श्ययागस्य, कथं तरिं ट्‌ा्ममिकम, watered न्यायमाजमेतत"” इति atid, “aa suing दं प्रसश्िरोव aif, तत्‌ कुता देवतापनये लापा बेति त, एवं ate रत्वा-चिगास्ल'' दति arene च असजानसन्धया ॥ ९ Ware ५ पादः ॥ os ख. लक्षणमाचमितरत्‌ ॥१४॥ (ste fa) i भा. श्रथ यदुक्घम्‌,-निरप्तसंयोगो भवति, ‘aa दविनिरपम्‌-- इति, लशणमाभमेतत्‌ ‹ निरप्तम्‌"- इति, afefaq पदां तस्य प्रटत्ते- इत्यथः ॥ ष. तथा चान्याथदशनम्‌ ॥ १५॥ (यु) a भा. श्न्यायाम्पि च एतमथं दशयति, “स यद्यगृदधीतं इवि- रभ्युदियात्‌, प्रज्नातमेव तदेषा ब्रतचया, यत्‌ wget दधि इविरातश्चनं तत्‌ gata, .भतिमुञ्चन्ति वत्सान्‌, तानेव तत्‌ पनरपाकुैन्ति, ATT पणशाखया श्रपाकरोति, aq यथेवादः ्रक्नातमामावास्यं. इविरेवमेव तद यद्यु व्रतचया aT नोदाशसेत, WHA वा दविरभ्युदियात्‌ इतरथा तद्धि कुयात्‌, एतानेव तण्डुलान्‌ सज्लत्फलीहतान्‌- दति, श्रगृद्धति* ufafa set विधिं ब्रुवन्‌ गृ्दोतेम्प्यनिष्पते बाभ्भ्युद्ये मायि quafa (६।५।२अ०)॥ अनिङोऽभ्युरये Ferthar निग्बौपाधिकरशम्‌ ॥ ख. अनिरतेऽभ्यदिते प्राक्ृतोभ्यो निवपेदित्याखमरण्य- स्तण्डुलभृतेष्वपनयात्‌ ॥ १६ ॥ (Ge) I भा. wewart निमित्तम्‌--दूति स्थितम्‌! नेमित्निकस्तु देवता- पनयो देवतान्तरसंयोगञ्च, किं निवेपोत्नरकालं तण्डुला वस्ये इतिभि कन्नो निवेाषस्तु wieder एव स्यात्‌, Wrage? ; उत aaa एव ?- इति dua) किं तावत्‌ माप्तम्‌?- * परीते रति ate wile TF? Ts: I Sot मोभांशा-दनने भा. ' अनिरपेपभ्युदिते arent निवेपेत्‌-इत्याश्मरध्वः, आआाचा- या मन्यते ख । कुतः ?। ˆ तण्डुलमतिषु श्रपनयात्‌" तण्डलभूतेषु श्रपनयः शरूयते, ‘wer इविनिरप्ं पुरस्तात्‌ चनमा अभ्युदेति चधा तण्डुलान्‌ विभजेत्‌-दत्यभ्युदयावगमात्‌* श्रनन्तरं तण्डुल विभागम्‌ श्रा, सोग्तण्डुखभूते षु न qed | तस्मात्‌ अनिर्पे तण्डुलाभावादनपनीता SAAT: माहृत्यः- इति WTS- ana णव निवपेत्‌- इति i ख. व्यद्धभाग्भ्यल्वालेखनस्तत्कारि त्वाह वतापनयस्य ॥ ९७ ॥ (fae) ॥ भा. तुशब्दः पक्षं ावत्तयति। Be या भवन्ते कम, ताभ्यो निवेपेत्‌- इति MIA? ाचाया मन्यते GI कुतः?। तत्‌ कारित्वात्‌ रेवतापनयस्य", THT अकाले तवप्रहत्तिकारितो देवतापनयः, तस्मात्‌ Weil देवता- दरति श्यूङभागभ्यो freeware (६।५।४अ०)॥ किञचिभ्रिदमेऽभ्यदयेऽवशिरटस तूम्णौ निब्वोपाधिकरशम्‌ ॥ ख. विनिरुप्तं न मुष्टीनामपनयस्तहणत्वात्‌ ॥ १८ ॥ (श्म To) भा. श्रथ ATTY चतु्टिनिवेपे अपरिसमापे भवति संञ्जयः, यत्‌ निरुप्तं तत्‌ निरभ्रमेव, अवशिष्टं किं माकछतीभ्यो fran, किं वेक्लतीभ्यः, खत तष्णोभेव ?- दति। किं परास्म्‌ ?-- विनि- aH (सामिनिशपमे- इत्यथः) न तश्र देवतापनयः स्यात्‌। कुतः ?। ‹तङ्गुणत्वात्‌, निब्रापस्य गुणो देवता, न मुष्टोनाम्‌, + खम्यदयादिति ao Ge Te TS I q Mas \ पादः ॥ .७०€ भा.स च निदापः तष्ेवताकः। कुतः?। चतुःसद्खुयापूरणाथेत्वात्‌ अभ्यासमात्रं AN, तश्च Marans पनः क्रियते, पमेव aa afea fart न देवता अपनौता। सएव श्रयं पन क्रियते, पुनरपि क्रियमानस्य श्रनपनीतेव देवता भवितुमद्ति -इति mada एव fran, न च उत्तरो मष्टिः पथक्‌ पदाथा, येन देवतापनयो भवेत्‌, हतस्य निवापस्य सह्खुया- एरणम्‌ एतत्‌ fart) तस्यात्‌ अ्रनपनयः- इति ॥ ख. अप्राङ्तेन fe संयोगः तत्‌स्यानी यत्वात्‌ ॥ १९ ॥ (Ra we) ॥ भा. न Wreedvay: निवेदय, काम्यस्तद्धिं वेकतीभ्यः। कुतः ?। “श्रपाङृतेन' देवताविशेषेण संयोगः श्रूयते, न चधिछतेन,- ‘Sur तण्डुलान्‌ विभजेत्‌ इति पाछतीभ्य श्राच्छिद्य वैछती- भ्यो fara विधोयते, ता -इ्दानीं तत्स्थानीयाः। तस्मात्‌ fafred नि्टत्ना टेवता श्न्याः, श्रन्याश्चोपजाताः। TATA वेक्ृतीनाम्‌ संयेगेन निवैपदेषः कततैवयः-- इति ॥ ख. अभावाच्चेतरस्य स्यात्‌ ॥ २०॥ (fac) भा. श्रभावात्‌ दतरस्याज्ख॑स्य* दे वतासंयुक्घस्य, न निवापो भवति देवतासंयुक्घः, यदि fearing ्रन्यदे वत्येग्दवाग्प्यन्यस्ये देव ॐ A ~ 0 ताये, नेव निवाप इतरदेवताको वा इतरदेवताको वा; तद्त्‌ तुष्णीमेव निवप्त्यम्‌, श्रव्यम्‌ WATT THIN भवति॥ (६।५।५अ०)॥ * TATA दूति We Ate Fo पाडः ॥ SURED SEER, ७९० मौमांसा-दणने ,. सब्रवदसत्रयद्भयस्येवाभ्युदये प्रायधित्ताधिकरकम्‌ ॥ स. सान्रायसयोगान्नासन्नयतः स्यात्‌ ॥ २१॥ (To) ॥ भा. शभ्युद्धितेष्टिरेव उदा इरणम्‌। तच श्यते, . दधनि चम्‌, Ka चर्म्‌- इति। तज सन्देहः, किं सन्नयतो भवति ्रभ्युदये प्रायञित्तम्‌, उत अरविद्धेषेण ?--दइति। किं मापतम्‌?- ° सन्नयतः' Maga प्रायधित्तम्‌। कुतः ?। ˆ सान्नाव्यसंयोगात्‌ सान्नारयसंयेगो fe भवति, “xa चशम्‌, दधनि चरुम्‌- इति, श्टता यभावात्‌, न श्रसन्नयतो भवितुमद्ेति, tre fe तथा स्यात्‌ ॥ ख. ओओषधसंयोगाद्योभयोः ॥ ₹२२॥ (सि०)।॥ भा. ae: पश्च ावत्नेयति। “उभयोः चपि स्यात्‌, न केवलस्य सन्नयतः, ‘Sudan, “ये मध्यमा ये स्थविष्ठा ये च्ोदि्ठटाःः- इति भवति च्रौषधसंयोगः, स च अक्योगसन्नयतापि —tfa aang न रसति कारणेगसन्नयतो निवत्तत, उभयो- रपि पश्चयोः मायित्तम्‌-दइति॥ ख. ayaa चेत्‌ ॥ २३ ॥ (आ०) । भा. इति यदुक्तं श्रसन्नयतो दभः श्टतस्य च श्रनावात्तदधि- करणता नास्ति। तस्मात्‌ set तसन्‌ पक्षे इति, तत्‌ परि्त्तदयम्‌- इति ॥ ख. नातत्सस्कारत्वात्‌ ॥ २४ ॥ (आ नि०)॥ भा. नेतदेवं, न fe दधि अधिकरणश्चरोः पणे शूयते, faery यथा+ स्थविष्ठा इन्धाय प्रदे, एवं दध्यपि टदेबतासम्बन्धा्े * ज्र ययेति, परज Catala पाठा Ute सार र्वं कण So पुरक माणि भा. च्छ. aT. खु. मा. ₹ अध्यय TE OCR विधोयते, न चर्सम्बन्धाथेम्‌- दूति, fata fe तथा aa, स्थविष्ठा दे वताये, दधनि च ते कत्तथाः- इति; सप्तमी- संयोगस्तु भ्रापेग्येःनुवादः। तस्मात्‌ अविवल्ितं तेषां साद्य, weaned fe ते खयन्ते- इति, न fe पयो दधि च नास्ति —tfa स्थविषछानाम न देवतापनयो भवति, अरसन्नयतोग्पि अथात्‌ अण्च खपयिष्यते-दइति॥ (६।५।६अर)॥ sag प्र्टशमाजस्यम विखलिदधिकरशम्‌ | साम्युद्याने विश्वजित्‌क्रोते विभागसंयोगात्‌ ॥ २५॥ (पुर) इदमामनन्ति, “यदि साय दशिता चथ साभ्यु्षिष्ठेरन्‌,* सोममपभज्य विश्वजिता श्तिराकेण सस्तोमेन wuss सैवेदसद खिणेन यजेरन्‌-इति। तज सन्देदः,- किं क्रीत राजकस्योत्धाने विश्वजित्‌, उत प्रहस्माचस्य ?-इति। किं भातम्‌ ?--“ साभ्युत्थाने विश्वजित्‌ क्रते स्यात्‌। कुतः? विभागसंयोगात्‌, "सोममपनज्य विश्वजिता यजेरन्‌-- डति, ये डि aia राजनि छन्निष्ठन्ति, तेषां सोमविभागाभावात्‌ वेगुण्यं स्यात्‌। तस्मात्‌ क्रीतराजका Sire विश्वजितं wa: ॥ - प्रत्ते वा प्रापणान्निमित्तस्य॥ २६ ॥ (सि०)॥ awe: TY Banas | मटत्तमाज्रस्य उत्थाने स्यात्‌ कुतः ?। ‹ प्रापणात्‌ निमितस्य साम्युत्थानं निमित्तं fasafsra:, * साभ्यल्िष्ठासंरनं इति काण ऋन्पन्पाठः। एवं तच अथेति पाठा aife |! ¢ अन सामे इत्यधिकः पाठः कार Ato To | OLR मीमांखा-दशेने भा. तज पराप्त, न च तच्छवधं विभ्चयितुम्‌,-क्रोते सोमे साभ्वुत्थानम्‌ -इति॥ ष. आदेशार्येतरा शतिः ॥ २७ ॥ (श्चा fae) a भा. श्रथ यदुक्षम्‌,--्रक्रीते राअन्युत्नि्ठो विभागाभावात्‌ विगुणं कु्ैः- दति, तत्परि इत्तव्यम्‌ ; श्च उचयते न विभागो विधोयते, भिद्येत fe तथा वाक्ं,-साम्युत्थाने विश्वजिता यजेरन्‌, सोमस्य तु werd छत्वेति ; तेन (शअपमच्धः- इति अनुवादः। कथम्‌ प्रातिः ?- दति चेत्‌। अथात्‌ उत्तिष्ठतां विभागो भवति धनस्य, सोम्यं wagerera विभागः सोम- विभागेन लद्यते,- सोमं विभज्धान्यानि च दशथाणि-ष्ति देधे इतरा अ्तिभेवति। तस्मात्‌ क्रीते च WHA च राजनि sfusai विडवजित्‌- इति ॥ (६।५। 9 अ०)॥ दौशापरिमाशस्य इर्‌ शाहत्वनियमाध्करशमस ॥ ष. दोक्षापरिमाणे यथाकाम्यविशेषात्‌+॥ २८ ॥ (पु) ॥ भा. ज्योतिष्टोमं प्रत्य अयते,“ णका दीक्षा fre उपसदः पञ्चमीं मचतः- इति ‘fret दीक्षाः" (दादश दीक्षाः दति बहनि दौोक्षापरिमाणानि श्राम्नातानि। तेषु सन्देहः, किम्‌ अनियमो,--यदा न्दा परिमाणम्‌ उपादेयम्‌; उत wee erat ?—afal किप्राप्तम्‌ ?--'दीक्षापरिमाणे यथाकामी स्यात्‌, नास्ति नियमः। कुतः?। -श्वविदयेषात्‌, न कखन + आव ^“ Gee: सिद्धान्ता afea:” इत्यादिना “ लखादियमे गावधारका, रोचखा परिमाणे यथाकामोति fearrewa” इत्यन्तेन wean वात्तिकरूता खना्भिप्राय- मन्धथा anergy भाष्यव्याख्यानं माग्बमादि । रममेवाधिकरशं हिधा fara न्याय- माशायामधिकरशदयं प्रादि । ततस्च wearer अधिकरशसद्घया साम्बं नाल्ि॥ q Ware ४ पादः॥ १ दे भा. fate उपादोयते। तस्मात्‌ यत्किञ्चित्‌ परिमाणम्‌ उपादेयम्‌ --दइति॥ खः इाट्‌शाहस्तु लिङ्गात्‌ स्यात्‌ ॥ २९ ॥ (fae) भा. '“दादशाषः' एव परिमाणम्‌ उपादीयेत कंतः?। ‘ लिङ्गात्‌" (सामथ्यात्‌- इत्यथः) किं सामथ्ये ?। (दाद्‌ राभीर्टोस्ितो wt वन्वीतः+- इति नित्यवद्‌ाम्नायते, न पाच्छिर्क॑; तदेव नित्यं aaa, न अक्रोति अरन्यत्परिमाणम्‌ उपादातुम्‌। तस्यात्‌ हादश्रादः एव परिमाणं नियम्येत, श्रन्यानि परिमाणानि faa भविष्यग्तीति न एषाम्‌ श्रानथेक्वम्‌- इति॥ (६।५। ८८ Fo) tl मबामयने माषयैशेमासपा पुरस्तादोधाधिकरशम्‌ || ष. पौशमास्यामनियमोऽविशेषात्‌ ॥ २० ॥ (१म पूर) । भा. गवामयने शरूयते,“ पुरस्तात्‌ पौणमास्याञ्चतुररे ec’ -दति। त्र सन्देहः, कस्याः पौणमास्याः?-इति। किं भराप्तम्‌ ?--“ पौणेमास्याम्‌- नियमः इति । बुतः?। ‹च- विशेषात्‌, म अभ्र कित्‌ विश्चेषवचनः अब्दः उपादीयते ॥ ब. आआनन्तग्यौत्‌ तु चेची स्यात्‌ ॥ ३१ ॥ (रय पूर) ॥ भा. तुशब्दः पक्त ्यावत्तैयति। नेतत्‌,-श्रनियमः- इति, “चैः पौणेमासो तु भवेत्‌। कृतः ?। “Mama, पौणेमासीम्‌ SHI WANE TART TA सष़्ीत्येते, ‹ पुरस्तात्‌ पौण- ATATSACR TAC] WATS वा एषा पौणमासी सम्बत्स- * “agra gaya xargs ग्टतिचममम' इति माधवः ॥ 4M Oy मोमांशा ददन भा. रस्य, चा WH पौणमासी- इति। ww “सब्दिग्धेष वाक्- शेषात्‌” (९।४।२९ ख०)- इति GH नियम्येत ॥ ख. माघो वैकाष्टकाश्चतेः ॥ २२५४ (fae) ॥ भा. वाञब्दः TY श्थावत्तंयति। न चेतत्‌ अस्ति चेचो- डति, किन्तद्ि ?-“माघी- इति । कुतः ?। ‹ शका ्टकायुतेः', wa fe एकाषटकाञ्चतिभेवति, तेषाम्‌ "एकाष्टकायां wa: सम्पद्यते -दति। तस्मात्‌ माध्वाः पुरस्तात्‌ wate faa एकाष्टकायां कयः Wad कतम्‌, न GUT; तदेतत्‌ सामथ्यै नाम fey, तत्‌ वाक्छस्य बाधकं भवति। तस्मात्‌ माधी Tre मासी-ड्ूति॥ ख. अन्या अपीति चेत्‌ ॥ ३३॥ (ste) I भा. इति चेत्‌ पश्यसि,-माधी पौणंमासी, रवम्‌ एकाष्टकायां क्रयः सम्पत्स्यते- डति; तत्‌ न, रसता WEVA एकाष्टका, "हाद एकाष्टकाः- दरति, तेन न टोषः। च. न भक्तित्वादेषा हि लोकं ॥ २४॥ (ate नि०) # भा. नेतदेव, भाक्तो fe अन्यास Teale एकाषटकाशन्दः; र्षा fe मुखा, या माध्यां carat; Fenway मुखे Terewy: ; तस्यात्‌ माथेव पौणमासी-इति॥ ख. दीप्षापराधे चानुग्रहात्‌ ॥ ३५॥ (यु०९)॥ भा. ‘warearat aca, एषा वै सम्नत्सरश्य WH, यत्‌ UREA इत्युक्घा पुनः, WATCH पुरस्तात्‌ पौणटमास्या sat विधाय "तेषाम्‌ रएकाटकायां क्रमः सम्पद्यते, तेनैकाष्टकां ९ Wars & We: II 9१५ भा. नच्छंवय्‌* कुवेन्ति- इति, दो्ातः मचुप्ताम्‌ एकाष्टकां क्रयेण तु गृणन्‌ माध्याः पौणमास्याः श्रधिकारं दशयति। स्याश्च area चष्टम्यामभीोज्यमानायां भवति ae, “यां जनाः प्रतिनन्दन्ति राजो घेनुमिवायती, सम्बत्सरस्य या WaT aT नो श्रसतु चुमङ्गलो- इति Tears सुराधसे @rer—axfa, याग्सौ माध्य्टमो, ताम्‌ एकाष्टकां द्यति ॥ ख. उल्धाने चानुप्ररोहात्‌ ॥ ३६ ॥ (यु° २) ॥ भा. “उत्थाने च श्रनुप्ररोदं द्यति, ˆ ताम्‌ उतिषठत श्रौषधयो वनस्पनयोग्नुत्तिष्टन्ति- इति वसन्ते उत्थानं जयति, तसन्‌ शरोषधयो वनस्पतयश्च sas) तस्मादपि सा नियम्यते ॥ ख. अस्यां च स्वलिङ्गानि ॥ ३७॥ (यु° २) ॥ भा. श्रा कवा एते सम्बत्सरस्यागिदौशन्ते, व एकाष्टकायां ` दो न्ते इति, श्रात्ता यस्खिन्‌ काले भवन्ति, स श्रान्तः कालः, Maa war wafer तस्यात्‌ माध्यष्टमी एकाटका-- बरति। तथा, ‘aed वा एते सम्बत्सरस्याभिदो्षन्ते, य एका- कायां दोशन्ते- दति, श्रयनपरिटत्निव्धर्तशब्डेन उचयते | तथा aay नामिनन्दन्तोम्बग्डयनग्यवयन्ति- इति चेषां दो. सिता शभिनन्दन्तोगभ्यवेयः। तद्यादपि माधी पौणेमासी -ब्ति॥ (€tyle Boyt + quae समीचीमामिति we संर पुशके टीका कर्ते ॥ LE मो्गाखा दशयने Creed तधियमानामण्यत्कषं विकरणम्‌ ॥ ० ¢ ख. द्‌क्षाकालस्य शष्टत्वाद्तिक्रमे नियतानामन्‌त्षः प्राप्तकालत्वात्‌ ॥ ३८ ॥ भा. इदम्‌ श्रूयते, ‘aang दौक्ितो न ददाति न पचति न जुोति- इति ज्योतिष्टोमे समामनन्ति; यदि तु देवात्‌ मानु- षात्‌ वा प्रतिबलात्‌ दीश्चाकाल उत्छष्यते, तक सन्देहः,- fa दानशोमपाकानाम्‌ उत्कषेः, उत न ?-इति। fa ATA? --*अनुत्कषेः, नियता fe टान-दाम-पाकाः, “याबड्जीवम्‌ अग्रिजं जुददातिः- इत्येवमादिभिः alata: तेषामपवादोः- Tae साङ्गो ज्योतिष्टोमो विदितः, तावन्ति अरहानि war अन्येषु THT क्ताः, ज्योतिष्टोम-विधानकालात्‌ परतो- प्रतिषिद्धाः। तस्मात्‌ कत्तथाः, भराप्तो डि तेषां कालः- इति ॥ ख. vel वा दौश्ितत्वादविशिष्टं हि कारणम्‌ ॥ ३९ ॥ (सि०)॥ भा. बाञ्जब्दात्‌ Te विपरिवभते। यदुक्षम्‌,-नेषाम्‌ उत्कषेः- इति, नेतदे वम्‌ ; see) कुतः ?। ‹ दीखितत्वात्‌, Afw- तस्य ते प्रतिषिद्धाः, न दीश्ितो यस्मिन्‌ काले; लक्षणा fe एवं स्यात्‌, यथा तु वयं ब्रूमः, तथा अतिः कारणम्‌ ; प्राक्‌ च saad, श्रयं tifaa wa; wfafad fe कारणम्‌, यत्‌ एव ज्योतिष्टोमविधानकाले, तदेव अतिक्राग्तेण्पि; उभयच fe Chane fe कारणम्‌। तस्यात्‌ तेषाम्‌ उत्कषेः-दइति॥ (६ । ५।९० Bo) Il ई Garg & Te: | SUS ष्योतिष्टामे-कषे प्रतिद्दामानमुष्टामाधिकरणम्‌ | ख. तच प्रतिहोमो न विद्यते, यथा पव्वषाम्‌ ॥ ४० ॥ भा. त्र उनल्हष्यमाणे ज्योतिष्टोमे* wade मेषु किं परि agra होमाः awe, उत न ?-डूति। fe माप्तम्‌?- परिसङ्कयाय होमाः क्रियेरन्‌ । किंकारणम्‌ ?। अवश्यकत्तय- तया fe ते fafeat ei: अतिपन्ना aft ane एव, तथा fe एषाम्‌ श्रवश्यकत्तयता अनुगदीता भविष्यति, अधानमाच्रं तु नियतं, न अचर कालानुरोधः कन्तद्यः, नदीवेग- स्थानोयत्वात्‌। यद्यपि अतिक्रान्ताः कालाः, अतिक्रान्तानाम्‌ परिसङ्घुयाय भ्रधानमाचाणि कर्तानि, यथा ware भृक्किष्डतकदानादि, यत्‌ अतिक्रान्तं भवति, तत्‌ परिसङ्कुपाय क्रियते, एवमिदम्‌ श्रपि-इति। एवं ATH जमः,“ त्र प्रतिष्ोमो न विद्यते, यथा पर्षा, HATA अहत्वा कुयात्‌, न शकर्च्यम्‌ ; श्रकन्व्याख एते, अरतिषिद्धत्वात्‌, ‘war पूषा, रसति कालातिक्रमे शतानाम्‌ न भ्रतिद्ोमः, एवम्‌ एषामपि- इति ॥ ख. कालप्राधान्याच्च ॥ 8१॥ (Ae) i भा. कालप्राधान्यं च भवति, निमित्तत्वेन तस्य अ्तत्वात्‌, तद- ara विदितमेव न भवति, प्रधानमात्रं यद्यपि नियम्येत, तथापि निमित्ते काले; स च नदीवेगस्थानीयः कालोगतिक्राम्तः, रतो न भ्रतिद्धोमः कजब्यः- इति ॥ (६।५।९९ Te) ॥ * श्यातिष्टामकाले दति ato Arte To पाठः॥ ७९ मीमांखा-दश्रने क्तु. भा ख. उदवसानीयेत्क्ं ऽपि प्रतिरमाननुष्टानाजिकरकम्‌ ॥ प्रतिषेधाच्चोद्खमवशखधयादेष्टेः ॥ ४२ ॥ अद्धमवग्डथात्‌ श्रा उदवसानोयाया TVA डोमाः, तेष्यति- wag देवेन मानुषेण वा प्रतिषलेन भवति संभवः, किं भरति- Wit कत्त्यः, उत न ?-दूति। किं भाप्तम्‌ ?- कत्तेयः- इति, उन्मुह्कदी्लो fe स तदा भवति, ea उन्मोचनाथा fe WRI; तस्मात्‌ क्त्या, ते न हताः- cla | णवं माते ब्रूमः, --* MEY WHI’, श्रा उदवसानीयाया "इष्टेः" शअतिपन्नानाम्‌ न प्रतिहोमः स्यात्‌। कुतः ?। “प्रति- वेधात्‌” प्रतिषेधो fe भवति, “एतया पुनराधेय सङ्ितया इण्या शरग्रिद्धोत्रं होतव्यम्‌ इति, भागुदवसानीयायाः, होमस्य प्रतिषेधः, यावत्‌ उद्वसानोया उत्ह्ृष्यते, तावत्‌ अरतिषेधः; एवं तिः, इतरथा SUT स्यात्‌। तस्मात्‌ अकत्त्याः ते न छताः- इति, न स्यात्‌ प्रतिहोमः-डइति॥ (६।५।९२ Fe) ॥ प्रतिहामे सायमग्रि्ाचप्रष्टत्यारग्भाधिकररम्‌ || प्रतिदोमश्चेत्‌ waafaermdifa wa- रन्‌ ॥ ४३॥ भा. रतेषु एव उदाषरणेषु भवति संश्रयः, fa भरतिद्ोमे सायमद्रि्ोज्रपरष्डतीनि श्रारग्येरन्‌,+* उत मातः अश्चि्टोच- mamta ?-दति। * ननु नास्त्येव प्रतिद्ोमः- इति स्थिलम्‌ | उचपते,-स्ति- इति कत्वा Femara: | शत्वा-चिग्तेयम्‌, WAT सदृशन्यायेषु उदाहरणेषु चस्याः प्रयोजनम्‌ अस्ति- * ूयेरम्‌ इति ate क्री पु° पाठः॥ q WHT LTS 1 -७९ € भा. इति fara किं भराप्तम्‌ ?- अनियमः, श्र्थंछतत्वात्‌। णवं ara जूमःः- यदि प्रतिद्धोमः क्रियते, सायमग्रिहोचप्रष्टतीनि येरन्‌ । कतः ?। सायमभ्चिष्टोजादारभ्य अतिपन्नानि, तेन बानुपूत्रण प्रतिदोतद्यानि-डइति॥ (६।५।९३ We) ॥ भाङ्शिसंस्ये प्रातरपि बप्रभ्टत्यनु्टानाधिकरशम्‌ ॥ ख. WTA घोरशिनि ॥ ४४ ॥ भा. षोडभिसंस्थे सोमेप्तिपन्नेषु होमेषु सन्देहः, किं सायम- त्रि्धोषेण- बति, उत प्रातः+ ?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?-साय- मथिद्धोचेणेति qatar श्रधिकरणे उक्तम्‌, उत्सगण wera डति wre) तथा प्राप्ते उचपते,--“प्रातस्तु षोडशिनि, घोडञचिसंस्थे प्रातरच्िष्ोचादौनि श्रतिपन्नानि-डतिभातरभचि- Wares समारभ्यानि-श्ति॥ (१।५।९४शअ)॥ मेदनादिनिमित्तकष्ामस्य् दशपुरंमासाङ्गताधिकरशम्‌ ॥ ख. प्रायित्तमधिकारे सव्व दोषसामान्यात्‌ ॥ ४५ । (qe) I भा. दश्पूणमासयोः शूयते, “भिन्ने जुद्ाति wR जोति इति। तत्र किंदशपुणमासयोरेवेतत्‌,- भिन्ने we च प्राय- चित्तम्‌ उत aa भिद्यते खन्दति च ?-इति। किं saa? * “reread वदिःपवमानेन स्ताष्यमाशा तिजः were: ale. rau fa, तदानी Hag श्टता<न्यः cad पिपौलिकावत्‌ पद्कयाकारण गन्तयम्‌ । तब प्रता गमः कण्डं ग्टरोलव ए्ठताऽन्यो गच्छत्‌ । रवं सति यदि प्रमादादुङ्गाता ग्टरौतं aS Hea, तदा दचिशागद त्वा THAT UE समापनोयः। तं समाप्य पनरपि सख oy: प्रयाक्रयः। तस्मिन प्रयाग पृथ्व afefad द्रव्यं तत्‌ दद्यात्‌ । यदा प्रतिशा मदयत्‌, तदा afaaa Ta gad aaa” इति न्यायमालाऽनसम्भेधा ॥ ७२० मोमांसा-दणेने भा. - प्रकरणे यत्‌ प्रायश्चित्तम्‌ णवञ्ञातीयकम्‌ किञ्चित्‌ उत्पन्न, तत्‌ wa यच्च यज भिद्यते खन्दति वा, ay तक्र स्यात्‌। HATA ? "दोषसामान्यात्‌, समानं निमिन्नम खन्द नम्‌ भेदनम्‌ बा, स Tara दोषः-इति श्रभिप्रेतम्‌। भ्रकरणात्‌ दशपू मासयोः प्राय्ित्तम्‌, वाक्यात्‌ HAIG, प्रकरणाञ्च वाकं THA | तस्मात्‌ सवज्र स्कन्ने भिन्ने च प्रायित्तम्‌- इति ॥ ख. प्रकरणे वा शब्दहेतुत्वात्‌ ॥ ४६ ॥ (fae १) ५ भा. “प्रकरणे एव भिन्ने HA वा प्रायथित्तम्‌। कुतः ?। “अन्द तत्वात्‌, तेन AAA अयन सद्धेकवा कता एवा होमानाम्‌, ततो होमवतो यागस्य प्रत्यायने Waal ‘asia —afa weet तुः; एवं चेत्‌ तदुपकारोणाथैवान्‌ भविष्यति- इति, इतरथा विना वाक्येन, फलं करूपयतच्यम्‌ स्यात्‌, तस्मात्‌ वाक्यं फला- भावेनेव बाधितम्‌-शति क्त्वा भ्रकरणम्‌ अनुगद्धोतच्यम्‌-- दूति॥ ख. अतदिकारश्च ॥ 8७ ॥ (fao २) ॥ भा. नच, ˆतदिकारः' श्रप्नि्टोजम्‌ ज्योतिष्टोमो वा, न दअपूणे मासविकारः, यदि तदिकारो भवेत्‌, त्रापि we भिन्ने वा प्रायसित्तम्‌ स्यात्‌ इति॥ (ई६।५।९५ MeN व्यापन्रणब्दाथनिष्ेयाधिकरणम ॥ ख. व्यापन्नया्य गतौ यदभोज्यमार्याणां तत्‌ प्रतीयेत ॥ ४८ ॥ भा. ‘arg प्रदरति- दूति चूयते। किं ापन्नम्‌-- इत्युचयते ?- दति तदभिधीयते,-ापन्नं, दूषितं येन कायन ९ अध्याये ५ पादः ॥ OV भा. क्रियते। किं तत्‌ ?। यत्‌ श्रभोज्यमायाणाम्‌, केशकोटा वपन्नम्‌ श्न्येन वा उपघातेन उप्तं, तदयापन्नम्‌--इति॥ (६।५। ९.६ We) ॥ च्वपच्छेदयेगपद्येऽपि प्रायञिशाधिकरणम्‌ ॥ %. विभागतः प्रायश्चित्तं योगपद्ये न विद्यते ॥ ४९ ॥ (qo) tt भा. प्रस्तोजरद्धाचोशद्वातप्रतिष्धजावा यत्र श्पच्छेदः, किं aw भ्रायसित्तम्‌ स्यात्‌, न?- डति भवति संशयः। किं तावत प्राप्तम्‌ ?--श्रायशित्तम्‌ यौगपद्ये न विद्यते'। कतः ?। “विभा ग- श्तेः, विभक्तेःपच्छेटे* प्रायित्तमामनन्ति, श्रपच्छेदख यम्‌ विभागः, स उभाभ्यां साध्यते, इह च एकेन साध्यमाने श्रूयते प्रायञित्तम्‌, SRT प्रतिष्चा atl न च यदपरेण स क्रियते, तत्‌ केवलेन ad भवति, यदि fe केवलेन छतं स्यात्‌, तेन छतं, श्रपरः किं क्यात्‌ ?। तसात्‌ न युगपदपच्छिन्नयोः भायञित्तम्‌-इति॥ ख. स्याद्वा प्राप्तनिमित्तत्वाक्रालमाचमेकम्‌ ॥ ५०॥ (fae) ॥ भा. ‹स्यात्‌ वा भ्रायशित्तम्‌ यौगपद्येम्पि, प्राप्तम्‌ fe निमित्तम्‌ अपच्छेद उद्गातुः भतिदतख्च ay डि इयोः श्रषच्छेदः, त्र दावप्यपच्छिन्नौ, एकोम्प्यपरोभ्पि ; dam fe पथग्भावेा- म्पच्छेदः, स च उभयस्थोप्पि, एकेनापि ay अपच्छेदः क्रियते- प्नपेच्य परम्‌, अपरेणापि। ˆकालमाचन्तुः तत्र UH, न ee et ee + अवच्छद इति We Gro qo Wis: I 4N ORR WATST- TAF भा. च कालेकधादपष्डेटयोः Tat भवति। wena wrafaws युमवद पष्छेङेण्पि ॥ (६।५।९७ Fe) tt योमपयेऽदाजिष्ण-सब्येखदा चिष्छनिकस्पाविङरशम्‌ ॥ a तच विप्रतिषेधादिकल्यः स्यात्‌ ॥ ५१॥ (सि) ४ भा. AARNE: युगपदपच्छेदो भवति, तत्र सन्देडः,- किम्‌ अदाचिष्यं, सवेस्वं वा विकरपः, ठत शमुशयः ?- डू ति । fa प्राप्तम्‌ ?-“ तज विप्रतिषेधादिकटषः स्यात्‌, fragt fe एतौ करपौ, सबंखमदासिष्यं च ; तस्मात्‌ विकर्षो भवितुमहेति ॥ ख. प्रयोगान्तरे बोभयानग्रहः स्थात्‌ ॥ ५२॥ (पुर) भा. Bree: we श्ावत्तयति। नच एतदस्ति, विकर्पः-- दूति, उभयोविधानात्‌, सदैङ्गोपसंहारो प्रयोगवचन रवम्‌ डपपद्यते। fanet fe पन्ते बाधः, तस्मात्‌ समुञ्जयः। थ यदुक्तम्‌, - विरोधात्‌ विकरपः- इति । उचपते,-“्रयोगाग्तरे बा उभयानृपद्धः स्यात्‌, तेन पुनः ASIA इत्युचपते, दिस्तस्य WaT: | त्र Cafes प्रयोगे एकः कल्पः, Taha श्रपरो भविष्यति। एवम्‌ ्रविरोधः। तस्मात्‌ उभयं प्रायित्तम्‌- afer i ख. न चेकसंयोगात्‌ ॥ ५२॥ (Se) ॥ भा. नच, एतदेवम्‌। कुतः ?। ˆएकसंयोगात्‌, स एव यागः पनः क्रियेत, यदि अन्यतरेण विना वैगुण्यम्‌-इत्यवधायत, TH क्रियमाणे श्दाच्िण्याभावात्‌ विगुणः स्यात्‌; न seater भयोगे क्रियमाणे अन्यः परयोगोग्नुगृद्धते, न च Aqua q Wars UTE: 1 ‘ORS भा. सषैखदानस्य च प्राधान्यं, गुणवता wale कले सम्बन्धयि- ख. ना. wera | mere विकर्षः ॥ (६ ।५।९८ He) ॥ आानुपुम्वमापच्ड द once दमिभितप्रायख्धित्ानुष्टानाधिकरकम्‌ | व्वापयं © © पो पव्वद्‌) बेल्यं प्रक्रतिवत्‌ ॥ ५४॥ यच ATAU भवत्यपच्छेदः, त्र किं पूरवनिमित्तं प्रायिक, उत उ्षरनिमित्तम्‌?- इति भवति daa fa प्राप्तम्‌ ?- पस्य बलोयस्त्व, पुदापच्छेदे यत्‌ नेमिकं प्रासम्‌, तस्मिन्‌ सति तदिशद्धं न अकं ककम्‌, न च TMT उपदे आदं भवति, पूबविक्नानं प्ाप्तम्‌- दति न daa) aang तदविरोधेन अन्यत्‌ काये न विरद्धम्‌। कछ तद्धि तत्‌ स्यात्‌ ?। यज केवलं निभिन्षम्‌। तस्मात्‌ wefan नलवत्‌। एवं WR ब्रूमः,--“ पौवापय peewee? स्यात्‌। कुतः ?। saa fe योग्यः, कन्तष्यः--इत्युयते, तत्र waaay यथा wala, तथेति, तत्‌ पूचबिन्नानबाधेन शक्यते, नान्यथा, तेन पृदैविश्चानं बाधित्वा cy कतष्यम्‌-दति भवति अब्दायेः। ‘aq पु्विन्राने इदम्‌ उपपद्यते, यत्‌ waq विरोधकं विच्नानं भविष्यति, तत्‌ 'मिश्या-इति। भुतं हि तन्न अक्ध- माखयितुम्‌,- इदं नाम तत्‌-डइति, न च, प्रतिषिद्धे तस्मिन्‌ न पुवविन्चानं सम्भवति। merq anfatag भविष्यत्‌, यदा तु तत्‌ भवति, तदा पूैविज्चानं बाधमानमेव eevee; तत्‌ carat बाधितं न शक्रोत्युष्तरं बाधितुम्‌--हति, ° प्रहतिवत्‌" यत्‌ डि. stad taeda बाध्यते, ania wade कारणं न warfare पूर बिश्चानं Sad सम्भवति-इति, मातं च Ye, यतो विछछतौ ` तदषेन्शा | "प्रत्यक्त्वात्‌ ara श्रानमानिकं wed बाधतेः- इति ORB मीर्माा-द्ने भा. चेत्‌। भत्यश्त्वेष्पि सति नेव बाधेत, यदि यथावशिलोग्ब- मास्थाताया न भवेत्‌, सति gafaqra अञ्नकत्वात्‌ प्रारतं बाधेतेव। तस्म्रात्‌ परबलोयस्त्वं न्यार्यमेव- इति ॥ (६।५। ९< We) i खद्गातुदत्रापष्डं देऽपि waaehewrerafwacea | % TYR जघन्यः स्यात्‌ पुनयन्ने सव्ववेदसन्दद्यात्‌ यथेतरद्छिन्‌ ॥ ५५॥ भा. यदा NTU पू्ेमपच्छेदः तत उद्गातुः, AW चटखिलेन CU पुनयष्टव्यम्‌। तज सन्देहः,-पनयागे किं aga दातच्यम्‌ उत सखम्‌ ?-टति। किं प्राप्तम्‌ ?-दादअभ्तम्‌। कुतः ?। एवं हि चाम्नायते, * तच तत्‌ दद्यात्‌, यत्‌ Teter दास्यन्‌ स्यात्‌, पृदरस्ंञ् प्रयोगे ज्योतिष्टोमदच्िणेव भाप्ता। AMT दाद्अश्तम्‌-इति। Ud प्राते ब्रूमः तच्र TAT’ We “दद्यात्‌, “यथा इतर- स्मिन्‌ (पूेस्िन्‌ श्रनि सदंखम्‌)। ˆ कथम्‌ तच सवखम्‌ ?-- दति चेत्‌। प्रतिष्तुः श्रपच्छेदात्‌, परतिशत्तैरि wise creamed बाधित्वा weed दास्यन्‌ भवति। “ननु पृरस्मिन्‌ श्रनि दादश््तमप्यसौ दास्यन्नासीत्‌'। सत्यं, सव॑ खदानेन a उभयं प्रदतं भवति, तस्मात्‌ वहेयं । ‘aa रवागपि हादअअ्जतात्‌ WHET | नेतदे वम्‌, श्रधिष्टते दाद अशते स्व खम्‌ श्रप्यधिकं भवति। sft च पूदस्मिन्‌ श्रनि नेव दादञ्रजतं दास्यन्‌ भवति--इति, एतावत्‌ टास्यन्‌- इति उचयते, यस्व SACHS ताबहानं भवति। न च, wefea अहनि दाद अतं दीयते, त्यात्‌ न तहास्यन्‌-दत्यक्गम्यते, निध्याबद्धिः सा, ATTA खवडहारः। € अध्याये ५ पादः॥ ORY भा. ‘aa च waea श्रपि प्रतिषिद्धं भवति, तदप्यसौ न डास्यज्िति, साग्प्यस्य मिश्याबुद्धिः। न-इत्याह, साभ्यासस्य ज्योतिष्टोमस्य प्रयोगः, ay प्रथमप्रयोगे श्रदाल्षिष्यविरोधात्‌ | सबखम्‌ बाध्यते, दितीयप्रयोगे avert चोद्यते ; त्र विरोधो नास्ति, तस्य रव यशस्य स एव प्रयोगः, प्रतिशतता च तस्मिन्‌ चपच्छिन्नः- इति दादञ्रशतं माधित्वा सदेखमेव दास्यन्‌ भवति। तस्मात्‌ सखम्‌ ततर टेयम्‌- ThA (६।५। Re WW) I GVA TES म स्वंषामावकेमाधिकरशम्‌ | ख. AIT यस्मिन्नपच्डेदस्तदावत्तत RTI ॥ YE ॥ भा. Sete यदा भवति कर्िंिदहनि उद्गातुः अपच्छेदः, तदा सन्देहः, किं ASG TATU Arana, उत तदेव Ww? --दइति। किं प्राप्तम्‌ ?- wre eae: | कुतः ?। श्रपरेरद्धोभिः विना, तदा विगुणं भवति, तस्यात्‌ गण एषावन्नत- इ ति। एवं प्रप्ते बूमः,“ aie श्रपच्छेदः, “तत्‌! एव “श्रावत्तत'। कुतः ?। ` कमपथक्षात्‌, पथगेतानि कमाणि, न श्रन्यत्‌ श्रः श्रन्यस्य गुणभूतं, इदष्टा- इतिच यागं परिसमाप्येति गम्यते, न साङ्गम्‌-इति; यान्यष्रन्तराणि awe उपकरि- ष्यन्ति, विद्यन्त एव तानि ; अतः साद्धाय्यं करष्यक्ति--बूति। तस्मात्‌ तदे वावत्तत ॥ (६।५। २९ We) ॥ tfa ओरीवरखामिनः श्तौ मीमांसाभाष्ये व्ठस्याध्यायस्य पञ्चमः पादः॥ ररे बटे अध्याये ष्ठः पादः ॥ पी स्थे म॒म नकस्पानाम्‌ सङाजिकाराजिकरकम्‌ ॥ ख. सन्निपातेऽवेगुण्यात्‌ प्रुतिवन्तल्यकल्या यजेरन्‌ # Lu (सि०) ॥ भा. सज्राणि उदाहरणम्‌, ˆसप्तटश्रावराः सच्रमासोरन्‌ य णवं facta: स्रमासते य एवं विर्दासः स्रम्‌ उपयन्ति-इति। तच सन्देहः, fa समा नकर्पानाम्‌ भिन्नकरुपानाम्‌ च सहाधिकार, ठत समानकरूपानामेव ?-डइति। के पुनः समानकरूपाः ?। ˆ राजन्याचिनध्राश्ववसिष्ठवेन्यसु नकानाम्‌+ कण्वकश्च पसद्कुती- नाम्‌ नाराभ्रंसो दितीयः मयाजः, तनुनपात्‌ इतरेषाम्‌" । एवं केचित्‌ नाराद्ंसकरूपाः, केचित्‌ तनुनपात्करुपाः। aw किं तावत्‌ माप्तम्‌ ?-' सन्निपाते' WAT यञ्जमानानाम्‌ ये wa FART, त एव सह सजमासीरन्‌। कतः ?। ‹ थेगृण्यात्‌, इतरथा यस्य Hey नोपसं द्यित, तस्य वेगुष्यं स्यात्‌, यथा प्रहतावेब विना साद्गुण्येन, फलाभावः एवम्‌ इदापि- दति ॥ ख. वचनाद्वा शिरोवत्‌ स्यात्‌ ॥२॥ (पू०)। भा. बाञ्ब्टात्‌ wel विपरिवत्तते। न च, एतदस्ति, भिन्न- करुपानाम्‌ ्नधिकारः- डति, तेम्प्यधिक्रियेरन्‌। कुतः? श्रविद्धेषेण संषां यजमानानाम्‌ arta: ; न च भिन्नकर्पानाम्‌ । fate: | “ननु बेगुण्यं भिन्नकरूपानाम्‌'। अख उचयते, -- * खन वसिष्ठ cere afte इति we de ge oa) र्वं वेन्य दत्य वेश्च दति Ke स° दितौयपुस्कपाटः। ९ ध्याये ¢ TE I ‘929 भा. वचनात्‌, सामान्यवचनेन भिन्नकरूपा wie गोताः, aT a. भा. खु. भा. “जिरोवत्‌' बाधः स्यात्‌, यथा, 'परुषजोषेम्‌ उपदधाति डतिः बथनसामथ्यौत्‌ अवञ्चिरसां wud स्छतिविमतिषिद्धम्‌ अपि क्रियते, एवं certs! थवा, -श्राञङ्जिरवत्‌, यथा ˆऋतपेये च तवतो भवति- इतिवचनात्‌ ange नित्तायाम्‌ श्रन्या- माश्िरे* गां कर्पयन्ति। एवम्‌ एतद पि वचनात्‌ भविष्यति ॥ न वाऽनारभ्य-वादत्वात्‌ WSU (Se) i angha, यदुक्त -भिन्नकर्पानाम्‌ अगप्यधिकारः- इति, समानकरुफाः एव YUMA | कुतः ?। श्रवेगुण्यात्‌। श्रथ यदुक्त, वचनात्‌ बेगृष्येनापि सेत्स्यति- दति; तन्न, ‹अना- रभ्यवादत्वात्‌, तद्धि वनात्‌ weed, यदिन अकरूप्यमाने वचनम्‌ waa भवति, यदि fe sree भिन्नकषटपान्‌, एतत्‌ उचेयत, ततो वचनम्‌ Baas भवति- डति भिन्नकरुपानामपि सच्रमभ्युपगम्येत, न तु Ay भिच्रकरपान, एतत्‌ saa. समानकरूपेष॒ अर्थवत्ता श्रस्य वचनस्य भविष्यति | तस्मात्‌ न भिन्नकर्पा नाम्‌ श्रधिकारः- डति ॥ स्यादा यन्नाथत्वादोदुम्बरीवत्‌ ॥ ४ ॥ (आ०) ॥ “स्यात्‌ aT निन्नकर्पानाम्‌ श्रधिकारः। कृतः ?। Saree त्वात्‌ करूषस्य, वसिष्टादोनाम्‌ नाराशंसकरुपो AMA साधकः; सश्च AT Wai साधारणः, परकख्पेनापि fag: सिद्धो भवति; यथा, ` यजमानेन सम्मायौदुम्नरीं परिवासयन्ति- इति यस्य कस्यचित्‌ परिमाणेन सिद्धो यन्ञोगन्येषामपि सिद्धो भवति। “उचयते, ननु भयाजस्य वाक्येन पुरुषसम्बन्धः, स च प्रकरण- MNT यागाथतां बाधिष्यते-इति'। न- इति ब्रुमः, फलं * सोमसंखाराथे दधि आभरः afar इति are we go ढीका | शरे मी्मांखा-दश्ने भा. fe तदा करुपयितच्धम्‌। ‹ नन्‌ इतरथाम्यङृष्टम्‌ अवश्यं करूप - द. भा. q. भा. ख. नोयम्‌'। तत्र उचयते, सत्यं करूपनो्यं, प्रमाणेन तु भरयोग- वचनेकवाद्येन, दितीये तु पञ्चे करुषपयत्वा wed, तेनेकवाक्ता स्यात्‌। ‘we ward, कचित्‌ समाम्नातेन सदेकवाक्षता भविष्यति'। तथापि श्रप्रकतेन wafeta श करप्यमाना WATHETATAT गुरुतरा स्यात्‌ ॥ न, तत्‌प्रधानत्वात्‌ UYU (Bre नि०१)॥ नैतदेवम्‌, ˆ तत्मधानत्वात्‌, परुषाया fe एष Few कथम्‌ ?। वसिष्टादीनाम्‌ नाराञ्ंसो यज्चाङ्गम्‌-डइति, यश्च यस्व UU, तेन सह फलदं कमं तस्य भवति ; तेनेवम्‌ श्रभि- सम्बन्धः कियते,- वसिष्टानाम्‌ नाराशंसेन aed कमे फलदः भवति-ङ्ति॥ श्रीदुम्ब्यौः परार्थत्वात्कपालवत्‌ ॥ € ॥ (आ० नि° २,॥ अथ यदुपवणितं, यथा Wee तथेति; पाराश्यम्‌ WFAA, यजमानो गुणत्वेन गूयते | ` ननु तत्रापि प्रयोग- वचनः परुषप्राधान्यं HIT | नेषदोषः, एकेनापि यजमानेन सम्मिता च इयं सर्वषां यजमानसम्मिता भवति, नतु इ एकस्य UMA सवषां daa) त्यात्‌ ` ौदुम्बय्याः” पाराथ्यम्‌, ‘HUAI, यथा, “ पुरोडाशकपालेन तुषा उष- वषम्ति- इति पराथेकपालेन तुषा उपबप्तद्याः- इत्यु पादीयते, एवमेतदपि- इ ति॥ | अन्येनापोति चेत्‌ ॥ ७॥ (ATS) + भा. रवं ^चेत्‌' भवान्‌ पश्यति,- यजमानेन सम्मानं, तत्‌ भगो € ध्याये ¶ पादः ॥ SRE भा. जनं स्वेनान्येन वा यजमनेन- इति, तथा प्रयोगान्तरे यो यजमानः तेनापि सम्मानं प्राभ्रोति॥ ख. नेकत्वात्तस्य चानधिकारात्‌ शब्दस्य चाविभक्त- त्वात्‌ ॥ ८ ॥ (आ नि०)॥ भा. BV उचयते, न षयोगान्तरस्य यजमानः EAA | न त्‌ ` यजमानञ्जब्टे कञ्िंदिशेषः, यतो यजसानश्नब्दात्‌ व्यवस्था स्यात्‌, किं तदि, एकत्वस्य विवक्तितत्वात्‌, न eat बाज- मानानि कत्त्यानि- इति म अन्य आ्रानोयते। WATE, न्य . शव तद्धि स्वेयाजमानेषु way) नेवं, कामिनं fe श्रधि- शत्य, साङ्गस्य यागस्य WAT! Baal इ शौ दुम्बस्याः सम्नाने ; Wey न अम्धो भविष्ति ॥ ख. afanara निमित्तविघातः स्वाद द्रथन्तरवदि- भक्रश्िष्ट त्वात्‌ वसिष्ठजिषत्ये{ ॥ < + (आ०) ॥ भा. तुशब्दः पं ्ावत्तयति। awa यजमानेषु ˆसञ्जिपातात्‌", ° नि्मित्रविषातः स्थात्‌ । कुतः ?। ‘feerafwerarq, वसिष्ठ- freee’ भयोगे नाराभंसो नैमित्तिकः ; अम्यद्धिम्‌ तमुनपात्‌ नैमित्तिकः, यज इदानीम्‌ उभये कज्ञारः ena, तच निद्ेत्तिने Sate) तस्यात्‌ न केकः क्ता; न चेत्‌ वासिष्ठः केवलः कत्ता, त्यात्‌ तिमितं तच न करम्‌, न च TAT निमित्तम्‌, उभयोरप्यन्योन्येन विधातः, “ठडदरयन्रवत्‌, तत्‌ यथा, ‘eugene we भवति- डति न टहत्साधनक, न रथन्तरसाथनकम्‌-दूति, नेव तजर oud निमित्तं भवति, न रथन्तर वा। एवम्‌ इहापि-इ्ति॥ * प्रसद्य इति ato करौण्पु° पाठः| t वशि इति We So qo as: | { साष्ाग्येन इति काण mite Go पाठः। 40 Re मीमांसा-दणेने ख. af वा रक्छसंयोगाद्विघातः प्रतीयेत arfa- त्वेनामिसम्बन्धात्‌ ॥ १०॥ (आ० नि° १) ॥ भा. श्रपि वा-डति पक्त यावत्तयति। ace भरति केवलस्य aaa संयोगो भवति, तस्मात्‌ ` श्विघातः' मैमित्तिकानाम्‌। कथम्‌ पुनः कात्स्न्यन कत्तच्यत्वम्‌ ?। ‹ खामित्वेनाभिसम्बन्धात्‌ः कमे प्रति खामित्वेन केवलानाम्‌ वसिष्ठादीनामभिसम्बन्धो भवति, कम पुरुषाणाम्‌ उपकारकं, तद्धि एकैकस्य अङ्गोति फलं निवत्तयितुम्‌ ; तस्मात्‌ wa शतकस्य कला- इति तत्‌ नेमित्तिकं सव प्राप्तोति; यथा, eee’ दीयताम्‌- डति, यद्यपि सा तुण्ड-डपित्थयोमाता, तथापि तस्पै दोयते ; कार्त्स्नेन दि तस्य सा माता भवति, न fe वयासच्यते मातुत्वं ; तदत्‌ | इहापि दषटयम। ASTA असमानकरुपानाम्‌ अनधिकारः॥ ख. साम्नोः कम्मदद्धाकदे न संयोगे गणत्वेनाभिसम्बन्धः तस्मात्त विघातः स्थात्‌ Leu (ste नि०र)॥ भा. अथ यदुक्घ, टद्रथन्तरबत्‌- इति, तत्परिद्धरणोयम्‌। we द्रथन्तरयोः ‹ साम्नोः नेमित्तिक-"कर्मद्धौकदेशेनः - संयोगो भवति; तज fe. उभयोः साधकत्वं, न एकस्य । स्तोजैकटे ओन तु तच साम्नोः सम्बन्धः, न छत्स्नेन स्तोत्रेण, aurea हि तच साम शरूयते, wt प्राधान्येन । त्यात्‌ तत्र विघातः स्यात्‌ ॥ (ई ।९६।९ Wo) ii भिन्रकरूप्योरपि ure: पु रोहित च कुलाययननेऽधिकारारैथंकरशम्‌ ॥ ख वचनात्तु दिसंयोगस्तस्माटे कस्य पाशित्वम्‌ ॥ १२। (पू०,) ॥ भा. इदं समामनन्ति, एतेन राजपुरोहितौ सायुज्यकामौ ९ अध्याये ९ पादः ॥ OB भा. यजेयाताम्‌ दइति। तत्र सन्देहः किं रान्नो दौ पुरोष्ितौ ख. ना. च्‌ . भा. यजेयातां, उत राजा च पुरोहितश्च ?-दरति। विं प्राप्तम्‌? Tat दौ पुरोदितौ-डइति। कुतः?। पुरोहितञ्जब्टात्‌ परः दिवचनं यते, तच्छष्् वा चपस्य दित्वं अक्रोति वदितुम्‌। पुरोहितश्च wearer: श्त्या, न राजा; पुरोहितवचनः युरोदितश्रब्दः ; लक्षणया य॒गपदधिकरणवचनतायां fe तत्‌ भवति। (नन्‌ एकस्य दौ प्रोहितौ न स्तः, “पुरोद्धितं edie’ -इति fe उपादीयमानस्य विवच्ितम्‌ एकत्वम्‌- डति | उचयते, ˆ वचनात्‌' एतत्‌ भविष्यति, fa fe वचनं न कल्पयेत्‌ ? एतेनैव कारणेन दयौ भविष्यतः, यथा वचनेन “अञ्जलिना जुद्ोति- इत्येकस्यैव दौ पाणो भवतः, यद्यपि स्यो भासतः तथापि-डति॥ अथभावात्त्‌ नेवं स्यात्‌ ॥ १३॥ (Se) तुशब्दात्‌ पश्लो विपरिवत्तेते। “नेवं स्यात्‌, दौ पुरोहितौ --इति। कुतः ?। “अथाभावात्‌, नैवायम्‌ श्रथारस्ति,- दौ पुरोदितौ- इति, एकस्य राज्ञः एक एव पुरोष्धितः उपादेय- त्वेन fe श्रूयते, "पुरोद्धितं करोति- दति, एकत्वं विवश्ितम्‌। ‘aq वचनात्‌- इत्युक्नम्‌। उचयते, न तु वचनात्‌ एतत्‌ अक, संस्का रनिमित्तत्वात्‌ पुरोदितशब्द्स्य, क्रियमाणमपि न परो- हितः स्यात्‌॥ अथांनाष्च विभक्तत्वात्‌ न तच्छतेन सम्बन्धः ॥ १९ ॥ (यु०)॥ अथानाश्च farmed श्रूयते,“ तेजः संस्तवो ब्राह्मणस्य, वीय- संरतवो राजन्यस्य'। ताभ्यां वणाभ्यां तेन तेन फलेन सम्बन्धो- aaa | तस्मात्‌ चपि न et पुरोहितौ-इति॥ 5२ मीमांसा-दक्ने ख. aT. a. भा. पाशः प्रत्यङ्गभावाद सम्बन्धः प्रतीयेत ॥ १५ ॥ (ale fate) & अथ यदुक्घम्‌, एतस्मात्‌ एष कारशात्‌ एकस्थैव Tere दौ पाणी भवतः--हइति; AM तज, “ATE: प्रत्यङ्गभूतत्वात्‌, Wee पत्य ङ्गभूतो+ दशिशस्य we: we: wife, तेन विना अक्षलिरेव न भवति, न fe दाभ्यां दजिलामभ्वाम्‌ अञ्जलिः इति चयते, TET राजा च पुरोद्धितख स्यात्‌। “ननु तच राजपुरोद्ितख राजपरोद्धितञ्च राजपुरोहितौ यजेयाताम्‌ --इति। उचते, भ तौ सायुल्यकामौ भवतः, च राजा षुरोदहितेन सङेककावा नवति, न तु पशोहितः पुरोहितेन; उभावपि तौ fe राजानम्‌ श्रभिचरन्तौ पुरोितौ- दत्युेयते न fe ताविच्छन्तौ,। संक्कारअग्दो fe परोह्ितः-इति। “नन्‌ qaqa भवति भवत्पस्षे'। Tad, Was लच्तणयापि व्यवहारो भवति, यथा, wat तिष्ठत्यवटे तिष्टति इति। तस्मात्‌ जा च पुरोदितखच राजपुरोद्ितौ-इति॥ (६। €1 2 Wo) it सज ब्रह्यशमाजस्म्माधिकाराधिकरशूम्‌ ॥ सजाणि सव्वेवणानामविररेषात्‌ ॥ १६ ॥ (qe) ॥ दह सत्राणि उदादरणम्‌। “य ud विरदांसः सच्रमासते, य एवं facie: waa उपयन्ति--दति। ay सन्देहः र्वि सराणि चरयाणामपि वणानाम्‌, उत ब्राह्मणानाम्‌ एव ?- aft) किं जासम्‌ ?- सचाशि arena भवेयुः- इति । * QA परत्यङभमता इति Glo Sto qo पाठः| { समिनष्डनो दूति ato Wie Te Wis | ९ अध्याये € पादः ॥ ‘983 भा. wea? “श्रविद्ेषात्‌, न fe कञथिदिशेष श्राश्रीवते, श्रमोषां वलानाम्‌ सजाणि भवन्ति, अमोघां न-इति। तस्मात्‌ अवा- णामपि वानाम्‌ अधिकारः--इति॥ ख. ` लिङ्गदर्शनाच्च ॥ १७॥ (यु) ॥ भा. KAW पश्यामः, याणाम्‌ सचाणि-डति। कुतः ?। “लिङ्ग quad | किं लिङ्गं भवति?। रवम्‌ are, वाडद्भिरं ब्राह्मणस्य ब्रह्मसाम कुयात्‌, पाथुशश्यं राजम्यस्य रायोवाजीयं वेश्यस्य'- दति wreare भवति बचनं ब्र्मसामविधागपरम्‌, afar राअन्येश्यानाम्‌ दशनं भवतिं । wer अपि सवै- वशानाम्‌ अधिकारः इति I ख. ब्राह्मणानां वेतरयोरातििज्याभावात्‌ ॥ १८ ॥ (सि०)॥ भा. aaa पं ewan) न च रतदस्ति, warerafa बशानाम्‌-दति। fe तदहि? ब्राद्यणानाम्‌' एव स्यात्‌ कुतः ?। शईतर्योरात्विज्याभावात्‌, LACS वशेयोराजन्य- twa wiftwat प्रतिषिद्धं ; खयमेष श्रात्विच्येन च विना विगुणस्वम्‌। त्यात्‌ ब्राह्मणानामेव स्यात्‌ ॥ ख. वचनादिति चत्‌ ॥ १८ ॥ (आ) I भा. इति चेव्‌ षञ्यसि,-राजन्यवेभ्ययोवैमुष्यमापद्यते- इति | ' बचनात्‌' यजमानाः सम्तः ऋत्विजो भविष्यन्ति, “ये यज- मानास्ते ऋत्विजः इति। के पुनयवमानाः?। ये तच फलं कामयमानाः TURNS MIATA राजन्या श्रपि वेश्या अपि, तेषाम्‌ wana विधीयते । ‘ay waq स्यात्‌ येषाम्‌ श्रातिविज्चं अकयं क्तुम्‌, तेषामेव तत्‌ ब्राह्मणानाम्‌; प्रतिषि ‘OBY मीमां सा-द शने भा. fe राजन्यवश्यारना, न तेषाम्‌ इदम श्ाव्विज्धविधानमितिः। नेते वं, यथेव ब्राह्मणानां यजमानानामप्राप्तं वचनविधानात्‌ भवति, एवम्‌ शब्राद्मणानामपि यजमानानां वचनपामाल्या- देव भवितुमद्ति-इति। तस्मात्‌ श्रात्विज्यसंस्कता राजन्य वेश्या श्रपि सच्रमासीरन्‌- इति ॥ ख न स्वामित्वं fe विधोयते ॥ २०॥ (ate नि०) ॥ भा. नेतदेवम्‌ ; “ खामित्वम्‌' yaa वचनेन विधीयते,-णवंकामाः स्रमासीरन्‌- इति विधीयते, न ्ातिविज्यम्‌। “थ "ये यज- मानास्ते त्विजः" इत्यनेन वचनेन विदितम्‌ ात्विज्यम्‌ः -इति। उचयते, तदपि न। कथम्‌ ?। न शेषा वचनव्यक्तिः ये यजमानाः इत्ये शपद,* “त्विजः"- दति विधेयपद, तथा fe सति श्रात्विज्यमङ्गम्‌ यजमानसंखकारकं विधीयेत, न यजमाना HIATT अङ्गम्‌ ; तच प्राष्टताधेता नेषाम्‌ श्राल्वि- ज्धानां स्यात्‌, CACY Wes Bela! स च यजमान- विषयः- दूति पुनरदढृष्टम्‌। तस्मात्‌ न यजमानानां सताम्‌ ्रात्विज्याः पदाथाः विधीयन्ते, farnfe ?-अत्विजानाम पटाथानाम्‌ अ्रनन्यकतकता ; TAT च वचनव्यक्गिः- ऋत्विज इत्युषे्यपदम्‌, ते-दति विधीयते, ये यजमानास्त एव त्विजो भवन्ति, न श्रन्ये- दति, श्रात्विजेषु पदाथषु यज- मानाः कत्तारो विधीयन्ते, भरत्याम्नानात्‌, wear निवत्तन्ते; एवं सति प्राक्लतप्रयोजना एव श्रात्विजाः पदाथाः; न यजमान- Were: श्टृष्टो विधोयते-इति। “यजमानकतकरूपनाया- मण्येषाम्‌ अदृष्टम्‌-इति यदि करप्येतः। तच ब्ूमः- दतर faa aft we यजमानविषयः age: संसकारः- दति * पदानि दति का Ate Te UTS: | € Bway ६ We: ‘ORY भा. Fas कठपनोयम्‌, Tay उभयोः THATS: न ARABI भवति॥ ख. गाहपते वा स्यातामविप्रतिषेधात्‌ ॥ २१॥ (आ०)॥ भा. “गाङपतेः were राजन्यवैश्यौ भविष्यतः, न च, तच शात्विजप्रयोजनम्‌। तचत्‌ ्रविम्रतिषेधः तेषाम्‌-इति॥ ख नवा कल्यविरोधात्‌॥र॥ (ate नि०)॥ भा. न चेतदस्ति,-गादपते वा पदां राजन्यवेश्यौ- डति, कर्पविरोधो fe स्यात्‌, यजमानचमसः सोममय एकेषां, फलमयचमस एकेषाम्‌ तथा, ब्रह्मसाम वादद्भिरं ब्राङ्मणानाम्‌, wets राजन्यानाम्‌, रायोवाजीयं वैश्यानाम्‌ः। तस्मात्‌ गाद्पते निवेशः- इत्येतदपि नास्ति॥ ख. स्वामित्वादितरेषामहीने लिङ्गदशनम ॥ २३ ॥ | (ate ft) ॥ भा. चथ यदुक्त लिङ्गटभ्नात्‌- दति, तत्परि वयम्‌; wa उचयते, Walaa Tamia वच्यति, यतः खामित्वग्त्विजां विधीयते। wa ऋत्विजां खामित्वात्‌ राजन्यवैश्यानां स्रं न a € श्रवकरुपते-दूति। war Walt लिङ्गद शनम्‌ ॥ (६।६।। द Wo) i wa विश्चाभिचतत्‌समामकल्पानामेवाभिकाराधिकरणम्‌ ॥ ख वासिष्ठानाम्‌ वा ब्रह्यत्वनियमात्‌ ॥ २४॥ (१ पू) ॥ भा. एतत्‌ समधिगतं ब्राह्मणानामेव सत्रं, न राजन्यवेश्यानाम्‌ 98¢ WATS - TAF मा.- दति; aa डूदानोम्‌ इदं सन्दिग्धं, किं eat ब्राइ्लषानाम्‌, ख. भा. a. भा उत वासिष्ठानां स, उत ग्टगुशुनकवसिष्टान्‌ वजवित्वा अन्ये षाम्‌ ?-दति। fa भाप्षम्‌ ?-स्रषाम्‌ अविशेषात्‌, न fe कञथिुदिद्चेष anata ब्राह्मणानां सचम्‌ श्रमीषां न- afar) तद्यत्‌ सषाम्‌- इति | एवं ATA ब्रूमः,“ वासिष्टानाम्‌ ब्रद्मत्बस्य fawarq, वाखि- Brat सत्रं स्यात्‌, न श्रन्येषाम्‌। कृतः ?। Tara नियमो भवति, "वासिष्ठो war भवति- इत्यतो वासिष्ठानां, तत्‌- समानकल्पानाश्च सजं स्यात्‌-इ ति ॥ सव्वषां वा प्रतिप्रसवात्‌ ॥ २५॥ (रय Ye) a “सर्वेषां वा at wna, wae “ननु वासिष्ठो ब्रह्या- दरत्यचयते। न-इति are, पुनः भरतिषयतेः-- "य एव कयन स्तोमभागमधीयोत स एव ब्रह्मा भवेत्‌-इति। वासिष्टोपदे्ः इदानीं किमथेः?-इति चेत्‌। स्तोमभाग- WHATS, AAT चधीयानोग्बासिष्टोग्पि बासिष्टकाय्यं समथः कतुम्‌-इति ॥ विश्वामिजस्य होजनियमात्‌ डगुशुनकवसिष्ठानाम्‌ अनधिकारः ॥ २६॥ (सिर) ष्ग्वादीनाम्‌ अनधिकारः स्यात्‌। कुतः ?। बेऽ्वामिचस्य छौचं नियम्यते,--' विश्वामिरो erat भवति-दति। aaa, वेष्वा मित्रणाम्‌, Ay समानकरपानाम्‌ अधिकारः इति॥ (et ६। ४ Wo) tt € खध्याय ¢ पादः॥ OBO सजे श्याद्िताग्रेरोवाधिकाराध्िकरशम्‌ | ख. विहारस्य प्रभत्वादनमौनामपि स्यात्‌ ॥ २७ ॥ | (qe) i ना. सज्राण्येव उदाष्रणम्‌,- "य एवं विदांसः qqaTad, a णवं fete: सकम्‌ उपयन्ति- दतिः तेषु सन्देहः किं साग्र नामनभ्नोनाश्च तानि भवन्ति, उत साभ्रोनामेव?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?-साभ्रीनामनग्रोनाश्च। कृतः ?। “बिद्धारस्य प्रभुत्वात्‌, भवति fe परकोयोगपि विद्धारः स्षाम्‌ उपकतुम्‌, THe हितेन सिथ्यति- दूति स यदीयेन- तदीयेन वा सिद्धिमुपेति, तात्‌ अरनद्नोनामपि भवितुमदेति--दति ॥ | . | ड सारस्वते च दशनात्‌ ॥ र८ ॥ (Fog) भा. सारखते च सत्रे भवति दशनं, .पररथेवा एते खग लोकं ` यन्ति, येभ्नाद्डिताग्रयः स्मासतेः-दरति, अनाद्धिताश्नोनां wi qaafa | तस्मात्‌ रपि सवंषाम्‌॥ ख. प्रायश्छित्तविधानाच्च।॥ Re ॥ (यु°र)। भा. प्रायश्चित्तं विधीयते,“ wae विविषयेग्छाकपालं पुरोडा्ज निवपेत्‌ यस्यािताप्नेः अन्येरथिभिः sae: संखज्येरन्‌ः- इति, संसगम्भ्नोनाम्‌ प्रायशित्तं दशयति, स रवं स्यात्‌ अनाङ्धितेः, नान्यथा ; तस्मादप्यनभ्मीनां सजाणि-इति॥ ख. साख्रीनां वेष्टिपृबत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (सि०)। भा. ‘array बाः सत्राणि, न waiter) कस्मात्‌ ?। 'इृष्टिपुबत्वात्‌" इष्टपूबेत्वं सोमानामाम्नातं,-* दशेपूणेमासौ दधा सोमेन यजेत--इति ज्योतिष्टोमस्य इष्टिपूबत्वम्‌. awl. 4 ? OBB Wars- Tay भा. a. भा. ख. भा. a भा. दकपरम्परया Gala प्रति प्राप्तम्‌। तसात्‌ ्रनप्नोनां तानि भवेयुः- डति ॥ On VA च प्रयुक्तत्वात्‌ ॥ EQ W (य° १)॥ खान WSUS: HEAT! कथम्‌ ?। उपयद्विशेषात्‌, उपयहविदेषो fe waft, श्रद्मीणादधीतः-इति। wang अन्यरथ अग्निभिः अन्यश्य ल सिद्धिः, यद्यपि meat ToT afar i सन्निवापं च दशयति ॥ ३२ ॥ (Heo २)। “सावित्राणि wren: सञ्चिवपेरन्‌*-- इदि तेनापि साग्रः सज्राण्युपासते- डति wat) एवं लिङ्गपरिष्टारौ afar. धिकरणेगन्यञ्चिग्नयते ॥ (६।६। ५ चअ) ॥ जङादोमां साधारष्पराधिकरशम |! जु छ्ादोनामप्रयुक्नत्वात्सन्देहे यथाकामी प्रती यत ॥ ६३॥ (पू०)। fa जु्ादोनि पाजाछि कस्यचित्‌ एवः यवमा कस्य, उपा- दायं भयोगः SUT, उत अन्यानि साधारणानि कर्तानि}, किं भासम्‌ ?-यश्य-कश्यदिव्‌ एव॒ यजमानस्य उषादाय प्रयोगः BATE | कतः?। न दि स्वं पां यजमानः gazes, स्वेन पारेण प्रयोगः कत्तवयः- दूति। तस्मात्‌ TORU: अन्ये यजेरन्‌- इति ॥ * wat निबेपेत्‌ इत्यधिकः पादः खा० gre To एवं का wile पुर पाठः। a ना. ख. भा. € WTS ९ पाद्‌ः॥ . ७६९ afa* वान्यानि पाचाणि साधारणानि कुर्व्वीरन विप्रतिषधाच्छास््रकतत्वात्‌ ॥ ३४ ॥ (fae) ॥ ‘sft वा-इति wearers) aaed, ˆ अन्यानि fe ‘ararfa arercurfa’ कत्तद्यानि। कस्मात्‌ ?। “विप्रति. षेधात्‌, विप्रलिषेधो भवति, कदाचिल्ानि पाजाणि उपान्नानि भवेथुः, अध acd कस्यचित्‌ यजमानस्य श्ापव्येत, तक विप्रतिषेधः स्थात्‌, (आद्िताश्िमभ्रिभिरंइम्ति यच्चणाभेखु-- दति यहि तं ages, इतरेषां aw विशेत । शरध tay समाषयेयुः इतरस्य WORST: परिलुप्येरन्‌, अन्येषु पुनः साधारणेषु उषादीयमानेषु न किञ्चित्‌ अपि fare | ARTA तथा काय्येम्‌-इति ॥ प्रायश्चित्तमापदि स्यात्‌ ॥ ३५॥ (ate नि०)॥ अथ इदानीं पुजाक्णस्य लिङ्गस्य परिद्धार उचयते, भाय- त्तम्‌ श्रस्मत्पश्चै परिकरपिष्यते। कथम्‌ ?। अरण्ये कान्तारे गच्छतां स्थितानां वा दस्युभयात्‌ श्वा पदभयात्‌ वा We जाते दाचाभ्रिना वा संखण्येरम्‌, मिथो वासविषयः बायसधित्तस्य भविष्यति--इूति॥ (१।६। ६ qo) I uty afa qo go q° We । t तं परं समवदड़ ययरिर्तिं wo Yo yo Ws | ‡ न तथा काय्येभिति का० ऋण पाठः ॐ मोमांसा-दशंमे विरूतसप्नदशसामधेनोष वशं बयाधिक।(राधिकरश्म्‌ ॥ ख. यर्षकल्येन वा विक्तौ adfaaa: स्याद्यन्नस्य तद्गणत्वादभावादितरान्‌ प्रत्येकस्मिन्नधिकार स्यात्‌ ॥ se ॥ (To) tt भा. श्रधरकषटपा उदाइरणम्‌, ्राययणेटिः पसुः- इत्येवंल च्चण- कानि कमाणि, येषु सप्तदञ्च सामिधेन्यः; तेषु सन्देदः,- किं अयाणामपि वशानामेभिः कमेभिरधिकारः, उत वेश्वस्यैव ?- cfr किं भाप्तम्‌?-णतस्यां ‹ बिछतौ' ‹ पुरषकसूपेन' कत्ता नियम्येत। कुतः ?। यच्चोम्यमधवरकरुपादिः, एतत्सद्खयागुखकः, द्यं च सङ्खया वेश्यस्य om, तेन वेश्य एव एतत्‌ कमं छत्स्नं क्तेः समथः; सप्तदञअगुणकमेतत्‌ कर्म, तच्च साप्तदश्यम्‌ we श्येन क्रियमाणम्‌ श्रसाधु; इतरान्‌ भ्रति fe तन्न चोद्यते, तेन “यजेत- इत्यसामथ्यात्‌ ब्राह्मणच्तचियान्‌ न श्रधिकरि- ष्यति-डइति॥ ख. लिङ्गाचचेज्याविशेषवत्‌ ॥ २७॥ (यु०)॥ भा. लिङ्गं च भवति-यथा वेश्यस्य साप्रदश्यम्‌- दति, ‘Tae वैश्यः- इति, तेन वेश्यस्य साप्रदश्यम्‌, श्रतो वेश्यस्य wage तोयकानि कमाणि, यथाः इज्धाविेषो वैश्यस्य भवति,- “वैश्यो प्ैश्यस्तोमेन यजेत'- इति, वेश्यसम्बन्धात्‌ ; एवं साङ्त- eri तस्येव- इति ॥ ख. न वा सयोगणएयक्तादणस्येज्याप्रधानत्वादसंयक्ता हि चोदना seu (सि०)॥ भा. न चैतदस्ति, पथगेतौ संयोगौ, एकं वाक्यं "सपरअ Aare * अधिकारकास्तोत्‌ इति ato ite To Ws | ९ अष्यये ¢ Wie: 1 | ७४९ भ(. अनुन्रुयात्‌- डति, Fray अध्वरकरुपादिषु ˆ सप्तदभानु- जुयात्‌- इति, स च गुणः-दज्धाप्रधानो भवति, न Tsar गुणाथा । किम्‌ अतः ?। यद्येवं यच इज्या, तच तद्ुणेन भवि- तदयं, न य्न AW, तत्र इज्यया, वैश्यस्य गृणान॒रोधेन-- CHU; TATU वणानाम्‌ इज्या, सा त्र गुणम्‌ श्राकाङ्गति —tfai wf च इज्या गृणनूतस्य WU चोदना, नसा वेश्यसंयुक्षा, सा तु श्रवेश्यकं गुणं प्रत्याययति। “प्रथनं स- वेश्यकम्‌- इति चेत्‌'। न, वेश्यस्य प्रधानत्वात्‌, मधानभूतसतश् वेश्यः यते । त्यात्‌ सबोाधिकारः ॥ ख. दञ्यायां तङ्गणत्वादिशषेण नियम्येत ॥ २९ ॥ (यु) ॥ भा. शरध Tg वैश्यस्तोमे यथा, तथेडापि- दति; aA तच, Tea वेश्यस्य यते, तच वाचनिकेनेव विशेषेण नियम्येत ) त्यात्‌ TT चदोतः-इति ॥ (६।६। ऽ Wo) Il दूति ओ्रीश्वरसखामिनः wel मीमांसाभाष्ये षष्ठस्याध्यायस्य षष्ठः पादः ॥ | OBR षष्ठे Wart Waa: We: i ge विञ्चजिति पिभादौीनामदेथलाचिकरशम्‌ ॥ इ सदाने सव्वमविशेषात्‌ ॥१॥ (प्‌०)॥ भा. इदमामनन्ति बिश्वजिनि, “सदखन्दशाति-डइति। त्र सन्देः,- किं यावत्‌ किचित्‌ खशन्शेन उचयते, अथा माता पिता-इत्येवमाद्यपि स्वै देयं, उत य पभृत्वयोगेन खञब्द- स्तदेव देयम्‌ ?-दरति। किं प्राप्तम्‌ ?-*श्रविद्धेषात्‌, माता पिता- इत्येवमाद्यपि दातच्यम्‌। ननु टानम्‌--षत्युचपते weafacin:, परखत्वापादनं च, aw पिषादोनाम्‌ अश्क खत्वं निवन्नेयितुम्‌, न fe कथञ्चित्‌ पिता न पिता भवति। उचयते, सत्यं न असौ न पिता भवति, wart तु परविधेयः कुम्‌, परखत्वाषादनं च दानं ATS खत्वत्थागः। तस्मात्‌ सै देयम्‌- इति ॥ ख. यस्य वा प्रभुः स्यादितरस्याश्क्धत्वात्‌ Va (fae) ॥ | भा. वाशब्देन wel विपरिवसेते। “यस्यः भरभुत्वयोगेन खत्वं, तदेवदेयं न इतरत्‌ «BATA?! भरभृल्वयोगिनः अक्छल्वात्‌, ' इतरस्य' च ` अश्चक्डत्वात्‌, न fe पिषादोनां wart खत्वं Tita HA | ‘aq च oh परविधेयीकरणं तस्य ज्रक्वम्‌- इति | Tea, मरभृत्वयोगिनः खस्य WY दीयमानस्य सदेत्वम्‌ sya, न अप्रभूत्वयोगिनः खस्य दानं, न च एतन्नयास्यं, यत्‌ पिषादोनां परिचारकत्वं ; यस्य चैतत्‌ न्याय्यम्‌ रपि भवेत्‌, स दद्यादपि। ९ अध्याये ऽ पादः॥ ` | Oy भा. रच शरा, नमु AT खज्जब्टो वतेते, तहेयम्‌- इत्युक्ते पिन्रादयो भा * a] STANT गम्यन्ते। ABTA arena प्रभृत्वाय waa बाधि- त्वापि यतितच्यम्‌-इति। Wt खचपते,-खजरब्टोग्यमात्मीय- धन-क्नातोर्नां प्रत्येकं UT न समुदायस्य, तच श्रात्मीये adarat छतायां हते शलाथे न wT ज्ञातिषु सरता कर्पनीया, नापि स्छतिनाधितव्या। श्रि च गवादीनामा- MAA चोदकेन भातौ सत्यामवश्यम्‌ श्रात्मीोयगता स्वता उपादेया, तस्याञ्च STATA छतः जाखाथेः- इति ज्ञातीनाम्‌ sured न किञ्चित्‌ कारणमस्ति, व्यात्‌ न पिबादयो देयाः। तस्छ्ात्‌ यज्र एव प्रगुत्वयोगेन खत्वं, तदेव हेयम्‌-इति। (ध । < । ९. Mo)” विश्वजिति vfeer अदेयनाधिकरषम्‌ ॥ न भृमिः स्यात्छव्वान्‌ प्रत्यविशिष्टत्वात्‌ ॥ ३॥ श्रव Weert संभ्रयःः किं मुमिदया, न}-डइति। का पनभिः अरानिप्रेता?। यरेतन्खदारन्धं दव्याम्तरः परथिवी गोलकं, न खेमा afar वा | तत्र fa भाप्तम्‌ ?-श्रविदेषाहेया, परभृत्वसम्बन्धेन fe aq खशब्टो वक्ते, शक्येते च मानसेन व्यापारेण खस्य खता मिवन्षयितुम्‌-दति। एवं प्राते ब्रमः न भूमिदया-इति। कुतः ?। Very Card मनुष्या दृश्यन्ते, न शतस्य पथिवीगोलकस्य- दूति | ‘AIM, य इदानों सादवभौमः, स तदि टास्यतिः। सोम्पिन दति ब्रूमः। कुतः?। यावता भोगेन सार्वभौमो wae, तावता अन्योग्पि, a त्र afafete:, सा्भौमत्वेप्स्य त्वेतद्‌ पिकं, यत्‌, श्रसौ पृथिव्यां सन्भूतानां बीद्चादीनां cata ‘O33 मोमांसा-दशने ना. ) ख. भा. qd. aT. निर्विष्टस्य कस्यचित्‌ भागस्य टे, न भूमेः, तज्निविष्टाञ्चः ये मनुष्याः, तैरन्यत्‌ सवेप्रािनाम्‌। धारणविक्रमलादि यत्‌ भूमिशतं, तजरञ्चित्वं प्रति न कञिद्िशैषः। तख््मात्‌ न भूमि- इया ॥ (CLLR We) ॥ विञ्चजिति खञ्ादीमामदेयताथिकरकशम |) अकाग्यत्वाच्च ततः पृनविंशेषः खात्‌ ॥ 8 । विश्वजित्येव सन्देहः किम्‌ Wares रेयाः, न?-इूति। fa भराप्तम्‌ ?- सदस्य विहितत्वात्‌, देया च्रश्वाः- इति। णवं WTR ब्रूमः यस्य च दानम्‌ श्रकाय्ये, तच्च न देयम्‌, यथा श्रश्वानाम्‌; तेषां fe दानम्‌ ware) (एष fe fate: श्रश्वानाम्‌, श्रन्येभ्यो द्येभ्यः, यत्‌ एषां दानं प्रतिषिध्यते, ‘a केसरिणो ददाति न उभयतोदतः प्रतिगृणाति डति विश्वजिति एव समाम्नायते। तख्ात्‌ न Awa टेयाः-- fa (€1918 Fe) i faufata विद्यमानानामेव स्वेखामाम दामाधिकरकम्‌ |i नित्यत्वाच्चानिव्येर्नास्ि सम्बन्धः ॥ ५॥ विश्वजिल्येव सन्दे दः--' weet ददाति- द्रति, किम्‌ श्रञ्जै- चित्वा उपकरणानि यावन्ति मनुष्यस्य, यावन्ति च walfa उपाञजयितुम्‌, सद्वाणि तानि दद्यात्‌ छतभाण्डादीनि, उत यान्येव शरस्य विद्यन्ते, तानि सारि देयानि, न श्रविद्यमानानि कर्त धानि o—afa कतः संशयः ?। उभयथा Ta: सम्भवात्‌, * afafaar इति ato ale पुर पाठः। † सव्यप्राणिनामिति पाठः का wile Tae मालि q अध्याये ऽ पादः I ७४१५ भा.-यदि वा एवं वचनं ज्यते, यानि सवाछि खानि, (कानि a. भा तानि?-यानि प्र्षस्य डपकारकाणि अयनादौनि), तानि स्वैणि दद्यात्‌- इति विधीयते, यदा यानि खानि पुरुषस्य दाने अक्धयानि, तानि सवाणि- डति सव्वं विधोयते। यदि दानं विधोयते, ततोग्पराप्तदानानाम्‌ शृतमाण्डकानामपि दानम्‌। wa सवेता विधोयते, ततो विद्यमानानामेव | fa तावत्‌ भाप्तम्‌ ?-रतभाण्डकानि देयानि- दति, तथा दानविधाने शतिः area, इतरथा वाक्यं ; तयोञ्च श्रति- बेलोयसो। तस्मात्‌ छतमाण्डकानि देयानि-दति। एवं wa ब्रुमः,“ नित्यत्वाच्च अनित्येनार्ति सम्बन्धः, चशनब्दोग्न्वादेओे, A AAT दातव्धाः- इत्युक्घं, छतभाष्डकानि च न देयानि-डूति; नित्यं fe विश्वजिति दानं चोदकेन Waa श्रनुद्यते, श्रनित्यानि च छतभाष्डकानि, न शक्यानि सवाणि विश्वजिति क्रियमाणे उपसं हत्तम्‌; त्र छतभाण्डका- नाम्‌ केषाञ्चित्‌ उत्पत्तिं विश्वजिति दानं भ्रतीच्धेत, नेमित्तिकं तत्‌ स्यात्‌, न नित्यं, नित्यवच्च तत्‌ चोदकेन विधीयते, न निमित्तसंयोगेन । तस्मात्‌ अरवश्यमेतद्भ्युपगन्तब्धे, -साकर्यं देयानाम्‌ भा्तानाम्‌ विधोयते- इति, अत्यसम्भवे च वाक्याथा qa एव भवति, तस्यात्‌ न हतभाण्डकानि दातच्यानि॥ (६ । ७ । ४ We) ॥ विञ्जजिति धम्माथेसेवकग्एद्रस्थादेयताधिकरशूम्‌ ॥ शर द्रश्च धम्मशस्तरत्वात्‌ । € ॥ विद्रवजित्येव सन्दिश्यते,- किं परिचारकः टरो देयः, न?- tf. किं प्राप्षम्‌ ?--सबस्य खस्य विद्धितत्वाहेयः-डूति। | 4 ९ ‘ove मीमांसा-दणेन WT. Ud प्रति ब्रूमः, MEY’ न देयः-इत्यन्ादेश्ः। कलः ?। धमच्राखत्वात्‌, धमश्नासनोपनतत्वात्‌ तस्य, रवम्‌ चसौ ne चैवशिकाय swat इमं गुद्ूषमाणो धर्मे सम्भ॑त्स्यते* —cfa, there दौयमालो न शच्छेद्पि, न च अनिच्छतः तस्य स प्रभवति, न च बलात्लीकत्तश्यः, यसू्वन्यायेन खीक्यात्‌, स दद्यादपि; भभापनतमाचेश तु न wat दातुम्‌॥ (६। O14 Fe) ॥ feafata + “अन तदः स्यात्‌' इत्यधिकः पाठे Re सं° पु०॥ ९ अध्याये © पादः ॥ ७४५५ भा. क्रियाया भावो यस्मात्‌ Waa पुरुषेण क्रियते, तस्मात्‌ साधु- रिति; नतु wa पुरूषः क्रियासम्बन्धेन fates, किन्तु स्तोतच्यत्वेन । कुतः एतत्‌ ? । स्तुतिपदस्य न्यस्य अभावात्‌ अपि च क्रियानिरहंॐे रत्या विधानं, क्रियाएरुषसम्बन्धनिर्‌ ओ वाद्येन, FAY FATT | तस्मात्‌ परुषमाच्रस्य विधानं ्राभरोति, न तद्गोज्राणाम्‌-इति॥ ख. अथवादो वा विधिश्षत्वात्तस्मात्‌* नित्यानुवादः स्यात्‌ ॥ ३०॥ (fae) y भा. wapfe wet वाञ्जन्दात्‌ विनिदत्तः। नायं तद्गो्ाणणां विधिः, न मनुष्यमात्रस्य वा विधिः, विधिरेव वा-इति, श्रयं "श्रथेवादस्तुः। कुतः ?। * विधिशधेषत्वात्‌' अरन्यं त्वच विधि- मामनन्ति, परज्त्युदारणे तावत्‌, ˆ तस््मादारष्यमेवाग्री- यात्‌- इति, पुराकरुपोदारणे, “गृष्पतेरेवाभ्निषु निमेश्य निवैपेरन्‌- दति। न च दयोविष्योरेकवाक्यभावोःस्ति, विधिना fe सम्बभ्यमानयोः परलछति- पुराकरुपवचनयोः sar वचन- व्यक्तेः, चन्या तु स्त्युत्यथप्रहृत्तयोः; न च उभयं यौगपद्यन सम्भवति। तसात्‌ चथवादः-इति॥ (६।७।९२ श्र) ॥ सडखसम्बत्धर्मग्दस्य स्हखदिनपरताधिकरशूम्‌ ॥ ख. सहस्सम्बत्सर तदायुषामसश्भवात्‌ मनुष्येषु ॥ २१ ॥ (१म Te) । भा. अस्ति सषखसंवत्सरम्‌,-" पञ्चपश्चाअतखिदटतः संवत्सराः, पश्चपद्चाअतः पञ्चदशाः, पञ्चपश्चाशतः "सप्तदशाः, प्चपश्चा- अत एकविंशा विश्वख्जामयनं सद्धखसंवत्सरम्‌-इति। तजर # (स्न्‌, इति ate ate पुर ॥ ७५६ मोमांसा-रशन भा. सन्देहः, किं ये सदखायुषः, तेषाम्‌ श्रनन श्रधिकारः, उत मनुष्याणाम्‌ ?- इति (यदापि मनुष्यां, तदापि wear fanart: वच्यमाणाः), श्रथ वा दिवसेषु संबत्सरञअब्दः?- इति, fa पराप्तम ?-- सषखायुषां भवितुमदंति | कतः ?। “असम्भवात्‌ मनुष्येषु, न मनुष्याणाम्‌ एतावदायुविद्यते, गन्धवेादयस्त्वेताव- दायुषः- डति भवति wafer, उपचारोग्न्याथदञ्जनं* च;- “प्रजापतिं वै प्रजाः खजमानं पाप्मा खत्युरभिजघान स तपो- तप्यत सद्खसं वत्सरान्‌ पाप्मानं विजिहासन्‌- इति, faerd चेदं सदखसं वत्सरम्‌ | तद्यत्‌ न मनुष्यालाम्‌- डति ॥ ख. अपिवा तद्धिकागान्मनृष्यधम्मः स्यात्‌ ५ ६२ ॥ (रेयप्‌०)॥ भा. “शपि वा-इति पञ्व्याहटन्निःः न गन्धवादौोनां, मनुष्या णामेव श्रधिकारः-इति। कृतः ?। ˆ तदधिकारात्‌, मनुष्या- धिकार wre समधिगतम्‌- इति, ते हि शब्गुवान्त कात्स्न्यन यथोदितं विधिम्‌ उषसं त्तेम्‌- इति। “are, ननु नेतावदा- युषो मनुष्याः। उचयते, रसायनः अायुर्दोधं areia— afa it. ख नासामश्यौत्‌ ॥ ३३ ॥ (रय T° नि° १)॥ भा. न रसायनानामेतत्‌ सामथ्यं दृष्टं येन सश््खसंवत्सरं जोवेयः; एतानि fe श्रगने बद्धंकानि, बलीपलितस्य नाञअ्जकानि खरवणभसाद्कानि, मेधाजननानिः नेतावदायुषो erate दृश्यन्ते | ननु खरवणप्रसादादिट्‌ नादेव ज्धोग्जीवनमप्यन्‌- मास्यते†। न-दइति ब्रूमः। कुतः ?। ^ज्तायवं yea: — ° Wo सा THR STIMU AY” त्या खवरूपतयाऽधारि ॥ † ““ च्थागजोवनं चिरकालं जवनम्‌" इति ato क्री Tea टोका ॥ q खध्याये © पाद्‌: ॥ Oyo भा. इत्यन वादः, स एवं ज्योग्जोवे न शवकरूपते | ‹ रज Sad --शतान्यायुरस्य--इति विग्रदोष्यामः। वं सद्भुपान्दाना समास इष्यते, न च गमकानि भवन्ति, ^दिवचनबडवचना- न्तानामसमासः- इति चाभियुक्षवचनात्‌ ॥ ख. सम्बन्धादशेनात्‌ ॥ ३४ ॥ (रय Yo fare २)॥ भा. न fe एतावदायुषा रसायनानां सम्बन्धो दृषटपूः, न च सम्बन्धादशेनेगनुमानमसिति। ननु सामान्यतोटृ्टं भविष्यति, दृश्यन्ते तावत्‌ अरूपस्य स्थिरभावस्य कारकाणि, एवम्‌ श्रग्यस्य- मानानि वीर्यवत्तमानि स्धिरशरीरताम्‌ उत्पाद यिष्यन्ति, ‘garg: पुरुषः- इति सत्यपि वचने, श्रधिकं जीवनं grad एवः- इूति। अज उच्यते, न श्रयम्‌ एकाग्तः, कदाचित्‌ याश्च यावन्तीश्च शरीरस्थिरतामुत्पादयेयुः, न भागम्यटृष्टकालां, यथा अक्रामन्तोग्भ्यासात्‌ प्रकमाणां SAMY यावन्तोश्च मात्रां प्रा्नवन्ति, न त्‌ श्रभ्यस्यन्तः पृरुषायुषेणापि योजनमाश्रं प्रक्रमे युः, एवम्‌ इहापि सम्बन्धाभावात्‌ TLSTYE प्राञ्मयुनवेति* सण्दिग्धं, सन्दिग्धं नेत्‌, सामान्यतोदृष्टं न प्रमाणं, नचश्चदृ- Spy प्रमाणमन्तरेण, शक्योऽभ्युपगन्तम्‌। तस्मात्‌ WL, नेतावदायुषः सन्ति-- इति युरुषवचनेन उक्तम्‌ ॥ कर्थं तदि? --डति। ख. स कुलकल्यः स्यादिति काष्णाजिनिरेकस्मिन्र- सम्भवात ॥ ३५ ॥ (3a 7) i भा. “सः मनष्यायिकारपर्ते "कलकष्पोः भविष्यति- इत्येवं ° काष्टाजिनिः चाचाया मन्यते Gl कृतः?। ‘ wafer * नेति at tia We Be Fo Wes I भट ` मोमांसा-र्शने भा. श्रसम्भवात्‌", पुरुषाणाम्‌ इदम्‌ AAW, न च एतत्‌ एक शक्रोति पारयितम्‌, यथा अक्यते, तथा पारयितव्यम- डति गम्यमाने, बहवः WHIM प्रवत्तरन,-अन्ये्पि तत्कलोना Meda Cay समापयेयुः- TA ख. अपिवा कृद्संयोगादेकस्यैव प्रयोगः स्यात्‌ ॥ ३६ ॥ (खेय पू° नि °) ॥ भा. शाखफलं हि प्रयोक्तरि समधिगतं (३। ७ । ८ अर), यख कात्रन्यन विधिम्‌ उपसं इरत" समधंः, स एवायिक्रियते- इति | तस्मात्‌ न कुलकरूपोगधकरप्यते ; कथं तदि ?- सम्प्रदायमाते #;ः-इत्यध्यवसीयते ; एवं ख्यते, ' खाध्यायोग्येतयः"- दूति | ^ एवं afe एतदभ्यवसेयं,- वचनपामाण्यात्‌ एतत्‌ कम कताम ्रायुवङ्ते- इति। तच्च न, प्रमाणाभावात्‌, न हि एतस्खिन अथ वाक्यम्‌ अन्यदा प्रमाणएमस्ति। “नन्‌ Bares, अन्यथा अानथक्यं भविष्यति-इति। उचयते,-न aay क्यम्‌, अथ्य- यनादेव fe wee भविष्यति, तथा fe सामान्येन दृष्ट करुपयितुम्‌ Gas, न त॒ कमणा श्राय॒वेडुंते- इति विज्चेषा- FERRI | श्रथ वा च्रानथक्यमेव च्भ्युपगभ्येत, न रयि फलं करप्यम्‌ । “श्रथ उचेयत, अ्इृत्‌तीवानि शतानि दील्ि- ष्यन्ते, चतुभिवषेः समाम्यन्ते- इूति। एवमपि नियतपरिमालं Waid, ` चतुविं्तिपरमाः सप्तदशावराः सचमासीरन्‌-- इति। “वचनस्यतु ्रानथक्यपरिद्ाराय परिमाणं हापयि- ष्यते इति चेत्‌। तदयुक्तम्‌, श्रष्ययनात्‌ फलमस्ति। तस्मात्‌ न रषा कलपना-दरति॥ कथन्तदं ?। एवम्‌, ¢ अध्याये © पादः ॥ ‘oye च. विप्रतिषधात्त॒ गुगयन्यतरः* स्यादिति लावुकायनः | 2७ ॥ (सण उपक्रमः १) ॥ भा. “अन्यतरः we गौणः wee: “स्यात्‌+ यदि वा संवत्सरे संवत्सरग्रब्दः, यदि वा पञ्चप्चाश्तःः- इति शब्दो गौणः —tfai कुतः एतत्‌ ?। “विप्रतिषेधात्‌, विप्रतिषेधो fe भवति, उभयस्िन्‌ विद्धिते। कथं ?। वाक्यै हि भिद्येत, यदि पञ्चपञ्चाअ्तखिष्टतः, न संवत्सराः; अथ संवत्सराखिष्टतः, न पञ्चपश्चाशतः। तस्मात्‌ विरोधात्‌ श्रन्यतरत्‌ वचनं गौणम्‌ —tfa ‹लावुकायनः श्राचाया मन्यते |! श्राचा्॑य्दणं पूजाथे, नात्मनः प्रतिषेधार्थम्‌ ॥ ख. संवत्सरो विचालित्वात्‌ ॥ ३८ ॥ (fae geo २) ॥ भा. रणतदुक्घम्‌;--श्रन्यतरत्‌ गौणम्‌- इति; तद्वधारयितचधं, agama, संवत्सरवचनं गौणम्‌-इति। कृतः ?। “ विचालि- त्वात्‌, विचाली fe संवत्सरशब्दः सावनो्मपि गणितदिवसकः, शीतोष्णवषालच्तणोम्पि, ward, स एवंलश्तणकोम्नवाद्‌ः शक्यते करुपयितुम्‌। पञ्च पञ्चाशतः-दत्ययन्त॒ वअक्तपरिमाण- स्याथस्य† वाचकः, एकेनाप्युने न भवति ॥ ख. सा प्रतिः स्यादधिकारात्‌ ॥ ३९ ॥ (थं पु) 4 भा. गवामयने मासाः प्ररताः, मासेषु च सम्बत्सर शब्दः उक्तः, "यो वे मासः सम्नत्सरः- इति wang tetera मासाः-इति। “ननु Cafe Ta सदखसम्बत्सरश्ब्दो न Vad | उचयते, नामधेयमेतत्‌ सषहखसम्बत्सर शब्दः- * “गुशादन्यतरः' दूति काण ale Go Tis II † उक्रपरिमाशस्य्ाथेस्य इति Xo Yo Fo WE I ogo मोममांसा-दणष्रने भा. इति, न गृणविधिः, नामधेयं च न विधीयते, अ्रविधोयमानच्च ख. भा, येन-केन चित्‌ गणेन अवकरप्यते | नेषोम्पि wet युज्यते, श्रचापि fe स एव etm, तावञजोवनमस्ति, यावतेतत्‌ श्रवकरप्येत,* दाराग्रिकालसोम- Tawa; तेनेतस्मिंञ्च॒क्रियमाणेम्परिसमाप्ते ware: पयुपयुक्षं स्यात्‌, तथा च Were एव wes कर्प्येत | "एवं तद्धि- दादशाः रतिरिति पञ्चपश्चाञ्रतो Meare भविष्यजि- डति, तथा च दृश्यते “दादश वे रात्रयः संवत्स- | रस्य परतिमा दति, तजर स दोषो न भविष्यतिः। नेवं, तच सम्बत्सरञ्ब्द्स्य साक्षात्‌ प्रतिमाञ्रग्टेन संयोगात्‌!। पिच, 'पञ्चपञ्चाअतलिटतः- दरत्युक्त, frewmgy wears दिवसे दृटः, न दाद्शरा्रे। AGIA नेवम्‌ ॥ अहानि वाभिसद्भु्रत्वात्‌ ॥ ४० ॥ (fae) ॥ वाञ्जनब्दः TY व्यावत्तयति,- न च एतदस्ति,- area} दादशराचाः- डति, ्रद्टान्येव जिटच्छब्देनास्यायन्ते। तस्मात्‌ TUE सम्बत्सरश्रब्दः-बति॥ अथ वा, awe: पच्चान्तरं चावत्तयति,- न पञ्चपञ्चाश्तो मासाः, किन्तद्धि दिवसाः; दादशाद्े जित्‌ अहः Wad, ay सम्बत्सर अब्दो दृष्यते,- 'श्रादित्यो वा स्वै तवः, स॒ यदेवोदित्यथ वसन्तो, यदा सङ्वोग्य drat, यदा मध्यन्दिनोग्ध वषा, यद्‌ाम्पराङोम्थ आरत्‌, यद्‌ारस्तमेत्यथ देमन्तशिथिरौ- इति सवान्‌ ऋतून्‌ अहनि सम्पादयति, Wa च टत्तवः सम्बत्सरः। तस्मात्‌ अद्ध aera: | * च्यवरध्येत दति Ato Ale To Ws: II tafe wa संवत्सरशब्दः wera, प्रतिमाशब्देन संयागादिति कण do परातन पस्तकपाठः। नेवं, नदि we राचिश्ब्टः रुवल्यरश्ब्दस्यपेच्यः प्रतिमाश्न्टेन संयामा fafa to Yo Go ATs: Il ९ Gyre ऽ पादः॥ SEL भा. सम्बत्सरञअब्देन TA) श्रपि च "पश्चपश्चाअतस्तृटतः- दूति जितां पद्चपञ्चाशचं, न च दादशरा्खिठत्‌, एकं fe हादे जिदददः, न तजर (SCHAMA दादशरात्रेण मस्या seat सामानाधिकरण्यं, बिहदश्ःसम्बन्धलच्षणया स्यात्‌, अभिसद्ुंय freee तेन सत्येव सामानाधिकरण्यं, wag SIMA ज्यायसो। तस्मात्‌ पञ्चपञ्चाशदद्ानि सम्नत्सरः स्यात्‌-इति॥ (ई।.७।९२अग०)॥ दति ओरीज्वरखामिनः छतौ मीमांसाभाष्ये षष्ठस्याधायस्य सप्तमः VTS It OER षष्टे WATS TSA: पादः ॥ न अथानाद्िशाग्ररेव चतुद्डरेमाधिकाराधिकरकम्‌ ॥ ख. इष्टि पव्वत्वादक्रतुशेषो होमः संस्कतेष्वभ्िषु स्याद्‌- UA SOMA सव्वशषत्वात्‌ ॥ १॥ (१म प) ॥ भा. इह चतुद्ातष्वाम्नायते, “प्रजाकामं VET याजयेअतु- ग्धीतमाज्धं TEA चतुद्धातारं MTA yaw TemE” जुयात्‌, aquiaga*—cia) aw सन्देदःः किं पव- मानेटिसंस्छतेषु श्रग्रिषु एवमादयः, खत अरसंस्छतेष्वपि ? तथा प्तान्तराश्यणमपि aaa विचारयिष्यते। किं तावत्‌ ana ?2- संस्हतेषु Mary एवञ्नातीयकः ‹ चअक्रतुेषो' ^ गपि "होमः ‹स्यात्‌। यद्यम्यपुवेा दवि्ोमा न कुतश्िद्धमान्‌ Sayin, तथापि श्राहवनीयादयो दोमादीन्‌ ware iat ' यदादवनोये जहोति, तेन सोग्स्याभीष्टः प्रीतो भवति-- इत्येवमादिभिः अुतिभिः। एवमिष्टपृ्ैत्वात्‌ wwii. संस्छताभ्रि्ट ्तित्वम्‌{ एवक्नातीयकानाम्‌- इति ॥ ख. इ्टित्वन त संस्तवश्चुर्दोवृनसंस्कुतेषु दशयति ५ Zu (Se) ॥ भा. तुशब्दात्‌ पलो विपरिवत्तेते। चतुधा wAT: .असंस्टतेषु श्रभ्निषु भवेयुः; तथा fe (दशयति, “एषा वा अनाह्िताभे- + उरो मिति का० Alo Yo पाठः। ““ ` इयिवी erat यैः weqa’’ इत्यादि- का मन््रखतुहाता" इति माधवः। “ † wa‘ हामादिना खकाड्च्यने' इति पाठा भवितुं ow: | ‡ संस््ताग्िनिवच्यल्लमिति ato क्री० To Wa: | ९ ध्याये ८ पादः ॥ ७६ भा. रिष्टिव्तुदातारः- दरति, warfeatafceat न विद्यन्ते, ये त्वेते चतुद्धातारः, तस्येषैव दइटिरिति, ्रनादिताभ्रेः णवन्नाती- यकान्‌ होमान्‌ Tafa! तस्मात्‌ weedy भवेयुः। “ननु लिङ्गम्‌ श्रसाधकं, भाधिवकव्या-डइति। तदुचयते,- ख. उपदे शस्वपृव्वत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (Ao) ॥ भा. wd तद्धि, अक्रुञेषाणां विधिः एषा मविष्यति,--“एषा satfenta: कियाः-इति। एवम्‌ श्रथेवहचनं भविष्यति वादमा चरम्‌ अनथकं भवति, wea च अस्ति विधिसामथ्यम्‌। तस्मात्‌ विधिः अरसंस्छतेष-इति॥ ख. स सव्वषामविशषात्‌ ॥ ४॥ (रय पर) 4 भा. श्राह, एतत्‌ Tet विधिः- दति ; यज्तुः--श्रक्रतुश्रेषाणाम्‌ - दति, तन्न, aay कतुशेषाणाम्‌ शक्रतुद्ेषवाणां च चतु- इातुद्ोमानाम्‌। कुतः)। alata, न कऋतुङेषाणामेव श्रयं धमं SUA, न श्रक्रतुशेषाणाम्‌- दति ; तस्मात्‌ सदं वाम्‌॥ ख. अपि वा क्रत्वमावादनाहिताग्रेररेधमत- निशः ॥५॥ (सिग)॥ भा. शपि वा-इति प्चव्याहत्निः। शअक्रतुञ्चेषाणाम्‌ एव श्रयं धमा न MARMOT! कुतः ?। “अनाहिताञ्नः' ‹ कत्व- भावात्‌, न हि श्रनादिताम्नेः क्रतवः a; न च ArT केवलं युज्यमानं कस्मेचित्‌ प्रयोजनाय स्यात्‌; न च WT अन्यत्‌ फलं WAR, प्रमाणाभावात्‌; वचनस्य fe अन्यदपि प्रयो- जनमस्ति; न ख, अनेन वचनेन अक्यतेग्नाह्िताग्नेः क्रतुः करुपयितुम्‌। तद्यत्‌ श्रक्रतुशेषाणाम्‌ रयं धमः- डति ॥ ७९४ मीमांसा-दन्रने चू. aT. a aT. खु. भा. जपो वानणिसयोगात्‌ ॥ ६ ॥ (आ०)॥ areata wet विपरिवक्ेते। न असंस्हतेषु अग्निष एव- ज्ञातीयका MAT! स्युः। कुतः ?। श्राधानस्य Rear | ‘aq वचनमिदम्‌,“ wat रनादिताग्रेरि्टिः-दति। न- दरति ब्रूमः, जपाथवाद्‌ एष भविष्यति, ये अपरूपास्तेषाम्‌ NUNS, न सबषां चतुद्ातृणाम्‌, एवं, 'यदाइवनीये जुद्धोति इत्येवमादीनां वनानाम्‌ wean भविष्यति॥ दृष्टत्वेन तु dea होमः स्यादनारभ्यासिसंयोगा- दितरेषामवाच्यत्वात्‌ ॥ ७ ॥ (Se) ॥ यदुक्घम्‌,- "एषा वा अनाड्ताभ्नेः क्रिया cfeqear—«fa पानाम्‌ एष वादः इति, तन्न, नषा वचनव्यक्किःः- येषा शननाद्िताग्नेः क्रिया, सा इष्टितुश्या-डूति। किंकारणम्‌ ?। साटृश्यमाजानुवादोग्नथकः स्यात्‌, Cathay Te विधिः wear, — येयम्‌ इष्टिः, एषा श्रनाङ्धिताभ्नेः- इति, तदिष्टि- संस्तवाद्धोमानामेव ATS: | HAA?! Clam, स एवासेचना- धिको ete) यदुक्त सवेद्ोमाथं श्राद्वनीयः- इति; तन्न चतुद्टातृनेवाधिषटत्य उचयते, fay श्रविदेषेण wars, स चतुदातषु श्रसम्भवात्‌ अन्येषु भविष्यति, WAT च श्रना हिताग्नेरुचपमानेषु श्रा वनोयो न श्रङ्गम्‌-इति*॥ उभयोः पिदठयन्नवत्‌ ॥ ८ ॥ (चरा) ॥ ` नैतदस्ति, - ्नादिताद्नेरेव- चतुद्दातारः- दति, “उभयोः स्युः, ^पितुयश्नवत्‌, यथा पित्‌ यन्न ्राद्िताग्रेः watery, =-= ee eee * ‘qed नेव स awa waft’ इत्यधिकः पाठः का० We पु०। ¶ ध्याये ट WE ॥ ody भा. णवं चतुदातारोगपि। कथम्‌ अवगम्यते ?। वणितमेतत्‌,-- यदा श्रनुवादपस्षः, तदा श्राश्िताप्नेः, यदा fafura:, तदा aaifeata:; उभयथा वचनव्यङ्किः प्रतीयते, न च प्रतोय- मानोग्धैः AVIA! तस्मात्‌ उभयोखतृद्ातारः- ala i ख. निह शो वानाहिताग्नेरनारभ्धासिसंयोगात्‌ ॥ ९ ॥ (Zo) ॥ भा. न चैतदस्ति,--उभयो खतुद्धातारो भवेयुः- ela | कथम्‌ ?। एष fe ्रनाद्िताभ्रिनिह्जः,- “एषा वा इष्टिः श्रनाहिता्चेः —cfa वचनेन faa, न feta: निह शसामथ्यात्‌। श्रथवादे च उपच्चोणं त्रैव न विरभ्यते- lal “यदावनीये हातने जुश्ोति- दति वचनं न चतुद्ातनेव रधिरत्य उचगते-- इृत्युक्तम्‌। तस्मात्‌ श्रनादिता्रेरेवञ्ञातीयका LAT: I ख. पिठ यन्ने संयुक्तस्य पुनवचनम्‌ ॥ १०॥ (आ० नि०)॥ भा. = श्रथ यदुक्घ-पितुयश्चवत्‌- डति, युक्तं faqay, तच arte: ताभिसंयुक्कस्य पुनरेतदचनं भवति,- “अप्यनाङ्धिता्चिना कायः —tfa, एतदचनम्‌ श्रनाह्िताभ्नेरपि- इति श्नाड्िताश्री अन्वा हायकं करोति, इइ तथा नास्ति वचनं, नियोगत एको निह शः,- ८ एषा वा अनाह्िताभ्नेः- इति, न अन्न अपिश्ब्टो- tft | तस्मात्‌ पितुयन्नेन ्रतुर्यमेतत्‌ ॥ (६ । ८ । ९ श्र) ॥ अमादिताप्रिषुपमयनरहामा.धकरशम्‌ ॥ च. उपनयन्नाद्धोत होमसंयोगात्‌ ॥ ११॥ (पूर, । भा. इदमामनन्ति, "उपनयंस्ति्टमिञुंह्यात्‌- दति। त्र ode मीमांसा-दधने भा. सन्देशः, किम्‌ अयं होम श्राधानसंस्छतेव ufvy, उत असंस्टतेषु ?-इति। किं भाप्तम्‌ ?-उपनयन्नादधौत- ड ति। कुतः ?। “होमसंयोगात्‌' areata, "यदाहवनीये PETA,” तेन सोम्स्याभीष्टः प्रीतो भवतिः--इति। तस्मात्‌ ्राधानोत्तर- काला एते डोमाः- इति fafa: i ख. स्थपतीष्टिवल्लौकिके वा विद्याकर्म्मानुपृव्वत्वात्‌ ॥ १२॥ (सि०)॥ मा. न चैतदस्ति.“ धाय एवक्षातीयकं दोतच्यम्‌-डइति। किं तद्धि? लौकिके एव wana—tia | कुतः ?। ‘fre कमानुपैत्वात्‌, विद्या्हणाथा इमे दोमाः; विद्यावतञ्च श्राधानेन अधिकारः, सामथ्यात्‌। अतः श्राधानोत्तरकाखता नैषाम्‌ शअ्रवकरूपते, यथा स्थपतीष्याम्‌ ॥ ख. आधानब्ड भाग्यौसंयुक्तम्‌ ॥ १३॥ COLE भा. श्राधानं च भायासंयुक्तम्‌ श्रयते, TCA ATA SAY दार- संयदः। तस्मात्‌ रपि न अवकर्पते पृदकालता ्ाधानस्य ॥ द. अकम चोद्धमाधानात्तत्समवायो fe waft: ॥ १४॥ (आ० नि०)॥ भा. “श्र श्राह, या पु्ठमाधानात्‌, दारक्रिया, सा कमथ भवि- ष्यति, वचना अद्धेमाधानात्‌, श्रपत्याथा,- दयोरपि कालयोः, पिण्डपितु यश्रवत्‌ नेष दोषो भविष्यति-इति। श्वच उचयते, aa चः दारक्रिया, या श्राधानोत्तरकाले। कुतः? श्राहवनोयादि- समवायो ‘fe कमेभिः भवति, era च * asta टूति खा Go Yo Ws: | + स्यपतिवज्ीकिकं इति का० क्री° To रवं क° सं° Heats Yo Ts! ९ WME ८ पादः ॥ ogo भा. ae: श्राधातव्याः- डति नियमः। तस्मात्‌ उभयस्िन्नपि काले दारसंयद्ः-द्रत्येतत्‌ नास्ति ॥ ख. ख्राद्धवदिति चेत्‌ ॥ १५ ॥ (आ०)॥ भा. शच य्ादड,.-यथा पिष्डपितु यन्नः अहिताग्नेः, अनाड्िता- ग्रे भवति, एवं दारसंदोम्पि- इति यदकं, तत्परि इत्तव्यम्‌॥ स. न शतिविप्रतिषेधात्‌ i १६ ॥ (sre नि०१)॥ भा. नेवं; ुतिविप्रतिषेधो हि भवति, एवं क्रियमाणे दारकर्मणि विद्यायदणोत्तरकालं ूयमाणं, पू६ क्रियते- इति विप्र[तिषिद्धम्‌। ‘ € ॐ, अथादन्यदेवेदम्‌-इति चेत्‌; न, अरथेभ्राक्तस्येव कालनियमः एषः; उपनयनं च कमा, तत्‌ दितीयस्यां विप्रतिषिथेत॥ इ. सव्व थेत्वाञ्च Taal न प्रयोजयेत्‌ ॥ १७ ॥ (खा° नि° 2 रुवं पु०)॥ भा. रथ उचेयत,-' TNA, कमाथा एव, GE च qT. | व्याधा एव श्रस्य* भविष्यति, AA सति अरस्य न किञ्चत्‌ विरोत्स्यते इति। उचयते,-नेतदेवं, सवाथा इसा, न केवलम्‌ अरपत्याथतामेष्यति, ATK — फलोत्सा हा विशेषात्‌- इति। तस्मात्‌ पिन दिडारसंयष्टः। अपिच एवं wa, --" धम ख श्रथ च कामे च नातिचरितथ्या- इति, णवं सति अतिचरिता स्यात्‌, अतो न द्िारसंग्रः। waa मार्या कमाथा ्रपत्याथा च, तस्या विद्याग्रहणोत्तरकालता | रतो न च्राधानसंस्छतेषु एते होमाः- ofa ^ of