BIBLIOTHLCA INDICA

THE APHORISMS OF THE MIMAMSA BY JAIMINI, WITH THE COMMENTARY OF SAVARA-SVAMIN

EDITED BY

PANDITA MAHESACHANDRA NYAYARATIVA

VOL.II.

Calcutta: Printed at the Ganega Press 1887.

(0 Google

Goce 2 £ * le

eee # । ue

BIBLIOTHECA INDICA: |

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED BY

PEP LOLOL ALOE =

THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Series, No, 209.

सा

ध किन + ae. 1111111 1101144111/| =>

oe क ५9 ` +:

ett ed. slate, Ri a at ts a nt A A AA ALAA A ee

मीमां सादशनम्‌ | ओीशवरखामिक्लतभाष्यसह्हितम्‌॥

क्रे MIMAMSA DARSANA, _ WITH THE COMMENTARY OF SAVARA SWAMIN,

EDITED BY

/ PANDITA MAHESACHANDRA NYAYARATNA.

Fascienlus X.

lh athe tli ae La ae Le Oh al ll a १. क

५ - |

CALCUTTA: ।

& PRINTED AT BISHOP’S COLLEGE PRESS. ।

Ber, 1870. | "धी ^ क

Digitized by Google ५ च ४ v = = ॐ

BIBLIOTHECA IN DICA ;

A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS,

PUBLISHED UNDER THE SUPERINTENDENCE OF THE

ASIATIC SOCIETY or BENGAL.

ares SANSKRIT w ORKS Comp LET &. Old Series, Nos | (0 221, demi Svo.

The first two Lectures of the Savhité of the Rig Veda. Edited by Dr. E, Réer, Nos, 1104. . ,. 7 # र ४६ Uttara Naishadha Charita, by Srf Harsha, with Commentary, Edited by Dr. £. Réer Complete in 12 Fasciculi. Nos. 39, 40, 42, 45, 46,

52, 67, 72, 87, 90, 1 2, and 124, oy न Chaitanya Chandrodaya N itaka, by K avikarmapura Edited by Babu en a Mitra. Complete in 3 Fasciculi, Nog. 47, 48 and 80, Vasavadatté, by Subandhu, with its commentary en titled Darpana. Edited by Professor ॥. ४. Hall, M.A. Complete in 3 Fasciculi, Nos.

116, 130 and १48 ५ ह्‌ | । ऊः The deya Purana. Eclited by the Rey, K. M. Banerjea. Com- are in 7 Fasciculi, Nos, 114, 127, 140, 163, 169, 177 and | 83, .. Vedanta Sutras or Aphorisms of the Vedanta, with the cominentary of Sankara and the Gloss of Ananda Giri. Edited by Pandit manarayana Vidy4ratng, 2 to 13 Fasciouli, Nos, 89,1173, 1 74,

178, 184, 186, 194, 195, | 98, 199, 200 and 301, ' |

The Elements of Polity, by KAmandaki, Edited by Rajendraldla Mitra. Complete in 3 Fasciculi, Nos, 1 9,179 and 206, ©. x 4.

। New Series, Nos, 1 (© ] 73, demi &vo. The Srauta Sutra of Asvaléyana, with the Commentary of Gargya dréyana. Edited by Pandita Rémandrayya Vidydratna. Corp.

p ४५ in 10 Fassiculi, Nos. 55, 61, 66, 69, 71, 80, 84, 86, 90 and 93,

ara vi jaya of Ananténands Giri. Edited by Pandit Jaya- ndrdéyana arkapanchiénana, in 3 Fasciculi, Nos, 46, 137 aud | 38, Vaiseshika Darfana, with the Commentaries of Sankara Misra, &c. Eilited by Pandita च Tarkapanchéniua. Completed in

The Be dya Dargana of Gotama, with the Commentary of Vitsyéyana i naréyana Tarkapanchaénusia, Complete in nd 70 । alt ।

+. £. 0.0 L. Complete in 3 Fasciculi, Nos. २। + 24 and 82, The Aphorisms of Sdudilya, with the Commentary of Syapnesvara. Edited by J. R, Ballantyne, LL. D. Complete in one Fasciculus No. 11, Bf, 5 ध । as दु The Narada Pancharétra, Edited by the Rev. K. y. Banerjea. Com-

ana-Upanishad with commentary, and a trans- lation by £. ए. Cowell, M, A, Complete in 2 Fasciculj Nos. 19 and 20)

The Ki १६१७० daréé of Set एतत, ` Halted with a Commentary by Pan-

dita Premachandra Tarkabagisé, omplete in 5 Fasciculi, Nos,

30, 33, 38, 39 and 41

The Maity; Upanis ishad with Commentary, Edited by E. B. Cowel).- न ५४०८ व< Sénkh |

of Vijndna Bhikson. Edited by Dr. F.E Hall,

0. es, . ० és र a's is ata Varaha-Mihira. Edited by Dr, पर Kern. Com. lculi, Nos. 51, 54, 59, 63, 68, 72 and ee

व, Google

lo

मीमांसा-दशंनस्य उन्तरषट के सप्तमस्य PTA प्रथमः VTS I नमन

अथ प्रयाजादि- षग्धाकासप व्पयुक्णताधिकरकम्‌ ॥

च ==

श्ुतिप्रमाणत्वाच्छषाणां मख्यभेद्‌ यथाधिकार भाव स्यात्‌ ॥ १॥ (सिर)।

yaa श्ध्यायषरकेन भत्य्लविद्धितधमेणां कर्मणां TH पू्णमासादोनाम्‌ Charen चिन्तिता, उत्तरेण इदानीम ` श्रविद्धितेतिकमव्यताकेषु रेद्धाप्रादिषु चिन्तयितुमिष्यते। तजर यदि दशपुणंमासादोनां प्रकरणे ये बिता धमः, ते सवकर्मसु विदिता भवन्ति, ततस्तैरेव धर्मैरेग्ाप्रादयोःपि धर्मेबन्त SAT, तथा कत्तश्ाख्च- इति, न श्रथ उ्षरेण षटूकेन। अथ ये यस्य प्रकरणे SM, ते तैव CAT भवन्ति, ततोम्धमेकाणि रेन््राप्रोदीनि। तेषु चिन्ता भवति,- किम्‌ एषां धमाः सन्ति, उत न?-इतिः; यदाच सन्ति; तदाके; faa ar? कथं च अनृत्यः ?-दूति, तदर्थम्‌ उत्तरः षयकः WATT |

तत्र सप्तमेन तावत्‌ सन्ति धमाः- इत्यचयते | WAT च इने श्रस्य- इति। इत्थं प्रयोक्घब्याः- इति नवमेन। ट्ञ्रमेका- दशदादेरेतावन्तः भरयोक्घवयाः, न अतोग्धिकाः- इति ।

तत्र इदं विचायते, किं यजिप्रयुक्ता एते धमाः, कथं यजि- गणवान्‌-स्यात्‌ ?- इत्ये वमथमाम्नायन्ते, श्राद्धोखित्‌ श्रु REM: ?- कथम्‌ YS स्यात्‌ ?-दति। यदि यजिप्रयुक्ताः,

\ 11 ^ F) 2 ae TA OOM ose

ce

——_ oe ee ee ee eee ee eee ee eee eee eee ee ee ey one a 4 o=@ ere |

2 मीमांसा -दष्मे

भा. ततः साधाः; अथ श्रपूेपरयुक्ताः, ततो यथाप्रकरणं व्यवतिष्ठनो। किं पुनरज् युक्तम्‌ ?--अपुन्बपरयुक्ताः-- दति, ayes fe फलवत्‌, श्रफलो यजिः, फलवति च प्रयासो विधीयमानोग्ेवान्‌ भवति। तस्मात्‌ ATTA धमाः अतः परमाचायेस्य खज्ोपन्यासः,-- ““शतिप्रमाणत्वाष्छेषाणां मुख्भेदे यथाधिकारं भावः स्यात्‌" - दूति, मुख्यानि syertu, तानि डि फलवक्वात्‌ प्रधानानि, प्रधाने च मुख्धश्नब्दः; तेषां भेद TM: म्दानरादिभिद्तुभिः । afer ‘wang सति ˆ यथाधिकारं भावः स्यात्‌ "षाणां, ये यस्य श्पूरबस्य श्रधिकारे (प्रकरणे) अिष्यन्ते, ते तस्येव भवेयुः, “श्युतिप्रमाणत्वात्‌", श्रयमस्य WERE अषः, यम्‌ yea इत्यत्र अ्तिरेव प्रमाणं क्रमते; न प्रत्यक्षादोनामन्यतमत्‌; खुल्या च यै यस्य प्रकरणे शूयन्ते, ते तस्येव भवितुमद्न्ति, न चान्यस्योक्ोग्यागन्यस्व भवति, न fe यहेवद स्य यामाच्छा- दनादिकं, ATI भवति ; तस्मात्‌ यथाप्रकरणं व्यवस्था धमाणाम्‌

ख. उत्पच्यथाविभागाद्वा सत्ववदेकधम्ये स्यात्‌ ॥ २॥ (पु०,॥

भा. श्रथ "वा, न एतत्‌ एवं,-यथाप्रकरणं धमाणां वस्था डति; कथं तद्धि 7--' रेकधम्यं स्यात्‌- इति, समानधरमता, --सव धमाः सवाधाः। कुतः ?। “उत्पत््यथाविभागात्‌", ˆ उत्पत्निः- इति यजिं ब्रुमः, Wy उत्पादनात्‌, "अर्धः दति que ब्रमः, यजिपरयोजनत्वात्‌, तयोः श्रविभागः; सवाणि अपुष्नाणि यजिमकन्ि, यजिसंयोगेन धमाः अिष्यन्ते,-" यजेत CIMT उक्ताः, ते यजौ* न बम्भवम्ति, तस्य THETA,

* यदि यजे इति we do द्वितो Tae समोचोगः पाठः |

मा. तज असम्भवन्तः तत्सम्बद्धेषु spy farm; स च यजि- सम्बन्धः सवषाम्‌ TATU Fea | TET सवाथा भवन्ति, ° खल्वधमवत्‌,-यथा सत्वधमाः, “गौनं पदा बटशःः- इति गोत्वसम्बन्धेन UTA: तज ्रसम्भवन्तः तत्सम्बद्वु पिष्डेषु विज्ञायन्ते, तस्व च गोत्वसम्बन्धस्य Wana Taras सुख- नोल-कपिखल-कपोतिकाचु भवन्ति; एवम्‌ इहापि।

ˆ उचयते, - विषम उपन्यासः, तश्र गोसामान्यसम्बन्धेन धमा विधीयने,- “गौनं vet प्रष्ट्यः- डति, इह पुनयेजिविद्चेष- सम्बन्धेन धमा विधीवन्ते,--' दश्नपूषमासाभ्यां बजेतः- इति, "ज्योतिष्टोमेन यजेतः- दति, विञ्जिटयजिसम्बद्धे एव पुम्ब भवितुमहन्ति न सव्र दूति | तज ब्रूमः,- ' दओेपुषमासाभ्यां यजेत - इत्यत्र न शक्यन्ते यागविशेषे धमा विधातुम्‌। कि. कारणम्‌?। यदा यजौ धमा विधीयन्ते, तदा यजिरनद्यते,- यजेत इत्यम्‌- इति, यदि यजिविधोयेत, न धर्मैः सम्बधेत, न fe दयोविधोयमानयोः परस्परेण सम्बन्धो भवति, श्रनुवादख सन्‌ अविद्धेषात्‌ सवया गानुवादः। तस्मात्‌ सवाथा WAT: |

‘aq दधरेपूणमासजम्टो विड षको भविष्यति। न दरजपुण- मासञन्दः अक्रोति यागं fate; wi fe विधिवा स्यात्‌ अनुवादो वा, ART HANS, तदा धमसम्बन्धाथः, स च धमेसम्बन्धो यागानुवादेनेव तयोः FAR: |

‘aq निटत्तिकरो भविष्यति, दशपुशमासौ wa इत्थं कुयात्‌ न श्रन्यान्‌-इतिः। नैवं अकयं, यत्कारलं, न तस्य अन्यनिह न्तिः we) (ननु परिसङ्घुयया करिष्यति'। ars परिसङ्खपा युज्यते, यदि waa वाद्येन यागमात्रे धमेपरसङ्गः छतः स्यात्‌, तत एतत्‌ पनवेचनं परि सद्यं कुयात्‌, wa पुनः रसति wae अनेनैव भसङ्गो अनेनैव निटत्तिः- इल्यतिभारः एकस्येव वाक्यस्य भवति |

8 मोनांसा-दश्रन

भा. ‘ud तदि, न अच यजेल-दइति अब्दो ध्मविधिभिः सम्ब- ध्यते,--यजेत इत्यमिति, केन तहि }--दशपुणमासन्जम्देन, अत्यो fe तेन चरस्य संयोगः, दशेषुणेमासाभ्यां aa — दति, परो धमविधिभिः। “कः तदा TATE?) दपुणे- मासौ कुयात्‌-इतिः। नेवं अकम्‌, एवं सति धमे श्रसम्बद्धाः पारिप्तवा wafer) कथं छत्वा ?। येयमास्यातिकी fafa: "यजेत इति, सा दञचपूणमासयोः कतव्यतां विदधाति, तज कथं यागमाचेण यागविद्धेषेश वा धमसम्बन्धः स्यात्‌, विधा- यिका विभक्निनास्ति-इत्यसम्बद्धा wat भवन्ति | ‘aq ern, न वयं वाकेन धमाणां सम्बन्धं करिष्यामः, केन तदि ?- प्रकरणेन | कथम्‌ ?। कत्तद्यतायां चोदितायाम्‌ इतिकन्त्यताकाङ्खा भवति,- कथं कुयात्‌? -शूति'। प्रकरणेन धमाः सम्बधन्ते- इत्थं कुयात्‌ इति, नेवं wai, यदा fe दशपुणमासौ करैव्यतया चोद्यते, तदा इतिकचष्यताकाङ्जुग एव नास्ति, प्रश्चातेतिकन्नब्यतत्वात्‌ तयोः, weary इति- कततेदधताकाङ्कायां परकरणमेव नास्ति, एवं fe saa, —adaw प्रकरणात्‌ इतिकत्तव्यताथित्वात्‌- इति | “एवं तदि, नैव अच यागे धम्मा विधोयन्ते, नापि दथेपुणे- मासयोः कलष्यता waa, fanter— दश्चपुणेमासाभ्यां यजेल'- इति vende विञजिष्टं यागमनृद्या् भमा विधीयन्ते, दशपुणेमासाभ्यां यजेत इत्थम्‌ इति'। एवमपि दर्भपुण- मासाभ्याम्‌-दत्यनुवादो न युज्धते+ तृतीया्थंस्य श्रसिद्धत्वात्‌, पूमवान्‌ श्रनुवादो भवति, श्रूरबेञ्च तृतीयाः, स अवश्यं विधा- त्यः, तस्िंञ्च॒विधोयमानेगन्यरे वासम्बद्धमा पद्यते, दभेपूणे- मासौ यजेः करणम्‌-इति। तस्मात्‌ स एव प्रथमः TILE, --यागानुवादेन waret विधिः-इति। “ननु त्रापि ` दअपुषमासाग्बाम्‌-- इत्येतन्न सम्बध्यते, ।

भा. नन्‌ सरम्भत्स्यते, कालवचनः सन्‌ प्रायिको नित्यानवादो भवि- व्यति, Wate यागांनां दश्पुणमासकालल्वात्‌ ; तृतीया न कालस्य शरथलछतं गखमभावमालोष्वप उपपद्यते, तथा खेत सव धमाः सवाथाः भवन्ति ॥

ख. चोदना षभावाद्वा तद्धेदाद्भावतिष्ठ रन्‌+ ST UAT- भूतत्वात्‌ ॥ ३॥ (Se) be

भा. कमेचोदनायाः Rey धमसमाम्नायः- (एकदे अर्भूतः- इत्यथः), दश्च पुणेमा साभ्यां यजेत, नया श््मान्बाधानादिकया दतिकनेव्यतया- दरति । तस्यां चोदनायां यजञेगणभावः शूयते, दशेषु मा सज्जम्दो यजिवचनः, करणभावो यजेः शूयते, — दरेपूरमासाश्ेन यागसमुदायेन Wa कुयात्‌- इति, यत्‌ तत WU, तत्‌ कतते्थतया चोद्यते, न यजिः, WS च aq ननु फलम्‌ श्र वाद्ये मूयते,“ खगेकामो यजेत इति, तत्‌ कर्यं WI | सत्यं यते, न तु तत्‌ यजिना क्रियते, विनष्टे यजै तद्भवति, श्रपुनं तु तेन क्रियते; तस्मात्‌ तस्य कत्त्ता उचयते, यस्य HAYA, तत्‌ इ तिकत्तश्यतया सम्बध्यते | तस्मात्‌ अप्बाथेा धमाः, तेषां च श्रपूबाणां भेदः; श्रः ARTA यथाप्रकरणं safer धमाः- डू ति।

“अथैतस्मिन्‌ TR कथं दश्पूणेमासशग्दे न यागो विदेष्यते ?। उचयते, भेव wa यागो fated, किन्तद्दिं 7-श्रपुबभावनेव उभयपद विद्चिष्टा उचयते, यथा “शरश्णया पिङ्गाश्या एक- यन्या सोमं क्रीणाति-डूति। “विषम उपन्यासः, ay fe श्रन्यत्‌ LUA, श्रन्यो गृणः, तेन aT उभय विशेषणत्वं युज्यते, CU पुनयागः एव तौ दशपुशेमासौ, तेन इ ह उभय विञ्केषणतवं

* तद्धे दादभ्यवतिष्टेरन इति wo रु ° द्वितोय-पुरक-पःढः।

q

मीमांसा-शण्ने

भा. न युज्धते। ख्यते, इहापि “ यजेतः- इति सामान्यं, दश

a.

aT.

a.

भा.

पुणमासौ- इति विशेषः, चम्यश्च सामान्यमन्यो fade: |

° एवमपि शव्या सामान्येन भावना, Weg विज्ञेषेल,* न येतत्‌ युगषदड्धवतिः- दति। णवं तदि, नैव अचर अव्यथैः परिगते, किमदं ?-वाक्धाथेः। किंकारणम्‌ ?। अत्यथं परिगृद्यमाणे द्चपुणमासञजम्दोग्नर्थको भवति, यजति अनु- वादः, यजग्यात्मकत्वात्‌ दञजैपूणमासयोः, यजतिसामानाधि- करणया दञ्जपुणमा सञ्जन्दस्य ॥

सत्वे लक्षणसंयोगात्साव्वबिकं प्रतीयेत ॥ 8 ॥ (Sto fae) ॥

यत्त ‹ सत्ववत्‌"-- इति, ws गवालती we: अयते, waa पदार्थत्वात्‌, न च तर सम्भवति, TALS Tela: सुषर11रः पिण्ड-ल्षणाधा विक्लायते, यथा गङ्गायां गावः-डूति। ay area, सव पिष्डानाम विञ्जिष्टम्‌- दति, स्ैपिण्डेष fated भवति। wae तत्‌ “ सावैचिकं AAA’, - इइ तु यजेगेण- भावेन वणात्‌ नेव यजौ धनाः शूयन्ते, किं तद्ध ?- श्रपूबः- इत्येवम्‌ weal देतुः। aT अनुपन्यासः ˆ सल्ववत्‌- ofa i

अविभागात्तु नेवं स्यात्‌ ॥ ५॥ (आ) | अथ AM! THM । नेतदेवम्‌,-अपूरे्युक्का धमो;

* अत्या सामान्बद्य भावना, WALT दति काण Ale Yo Ws: |

+ Wa ““ शयक्राऽयं VE, SIBAIMAIVM अत्या धातुना सम्बन्धः, शतोयया तादण्यन दष्परमासय)ः'' इत्यादिना, “` खता भावददुयामन acey दण्पुरुमासखं्चकनेत दशप खमासाभ्यामिति फलेनापसं दतं भ ष्यक।रो'' tara gay ats काराऽन्यथा WIA चकार |

‡ Wee पाठः का करीन UE Glo GT? पक AIFS |

मा. - डति, यजिप्रयुक्ठा wa कुतः?। ‘afar, यजिना

a.

भा

q.

भा.

अविभागो waret, werd केचित्‌ इष्य श्रूयन्ते, केचित्‌ देव. Wat, away, एष च यजिः, यत्‌, FY दे वताम्‌ उ दृश्य, मजे त्यज्धते, स एष MAB यजिना सम्बन्धो धमाणाम्‌, WYO त्वानुमानिकः; WRIT यजेः WITT गुणभावः, * खगकामो यजेत --दति, श्रानृमानिकोमपुग्बण, अन्‌मानाश्च परत्यक्षं बलीयः; तस्मात्‌ यज्धयाः धमाः। ‹ ननू यजिभ॑ङ्गि- त्वात्‌ कालाकारे फलं दातुम्‌ असमथः, त छता धमा असमथ एव भवति- इ त्युक्नम्‌'। owe स्थितस्य न्यायस्य STRAY प्रत्यवस्थानं क्रियते, तेलपानवत्‌ एनट्विष्यति, यथा तैलपानं gaurd वा भङ्गित्वेःपि सति कालाग्तरे मेधासूढतिबलपुष्धा- दौनि फलानि करोति, एवं यजिरपि करिष्यति, किम्‌ नः श्टृष्टाशुतेन अपुजणए करूपते न- दूति ॥

द्मथत्वं च विप्रतिषिद्धम्‌ ॥ ६ ॥ (ae) ॥

णवं च सति सव धमाः सवाथा भवन्ति, तथा चरेद्दाग्रादिषु ्रयाजादयः सन्ति, तजर सौर्यं कर्मणि प्रयाजानां TATA उप- पद्यते, ' प्रयाजे प्रयाजे कृष्णलं जुष्टोतिः- इति; इतरथा भयाजाञ्च विधात्याः, प्रयाजेषु YAMA, तथा च दयं तत्‌ स्यात्‌, “दग्थेत्वं च विप्रतिषिद्धम्‌ः। तस्मात्‌ यजिप्रयुक्षा धमाः- इति।

उत्पत्तौ विध्यभावादा चोदनायां uefa: स्यात्त तश्च कम्ममदः स्यात्‌ ॥७॥ (Are fro) i

नेतदेबं, यजिप्रयु्षा धमाः- शति, चोदनायां sete:

* ‹ खपदिश्छ' इति ae सा Yo Ws: |

[~ मोमांसा-दश्ने

भा. स्यात्‌, WATTS ब्रुमः,--चोदनार्थेत्वात्‌ (श्रपुम्बाथेत्वात्‌) NATTA धमाः, ` फलवक्वात्‌-दत्युक्ठो Fi यनु, परत्य लो यजिसम्बन्धो धमाशाम्‌- दति, खच ब्रुमः, खत्पत्तौ विध्यभावात्‌, उत्पत्निः- दूति यजिं ब्रमः; ‹ उत्प्तौः यजौ नास्ति विधिः, यज्धर्थे। धमाः- डति, केवलं यजौ अयन्ते, क्रियन्ते च, नेतावता तदधा भवन्ति; यथा, वाससि रागः श्रूयते, “वासो रञ्जयति- इति, वाससि च क्रियते, न चासौ तदथः, Sa: पुशषाथा वा भवति; एवम्‌ इहापि, यजौ अूयमाणाः क्रियमाणा अपुम्बाथी भवेयुः, अरथैवस्वाय । ‘AAA RANT: स्यात्‌, यतोग्पुम्बाथाः-इति। यन्नु, यजे; परत्यक्षं, फल गुणमावः-- दति; न छत्वा Wye, भवति--इति, प्राणालिको विचायते, प्रणाद्यापि च येन क्रियते, तत्‌ कारणं भवति, यथा, गोमयेः पचति, तुषपक्ा भव।ग- दूति । यतत, तेलपानवत्‌ यजितः we भवति-दति। अच ब्रुमः, ेल- पानस्यापि न कालान्तरे फलं भवति, धातुसाम्यं तस्य फलं, त्च तत्कालमेव, यच्च फलं बलपुष्यादि, तत्‌ सम्यगाडार- परिणामाद्भवति। तस्मात्‌ विषमः डपन्यासः॥

ख. यदि वाप्यभिधानवत्सामान्यात्सव्वधग्भः स्यात्‌ ॥ how (अआ०)॥

‘ate’ अपि syed प्रयोजकं धमाणां, तथापि "वधमः स्यात्‌' स स पदाथः, श्रमिधानवत्‌ सामान्यात्‌, श्वभिधानं तावदेतेषां समानम्‌, WA इत्यभिधानवत्‌ wears श्रस्य समानेन भवितव्य, व। कवत्‌ ; यथा, वाङोकोम्तिथिरागतः, यवान्नमस्ै प्रक्रियताम्‌- इत्युक्तै यो यो वाौकस्तस्य तस्य यवान्नं क्रियते। यथा वा, *श्रच्यामये मुद्गौदनो WMT, उद्रामये पयः*

* अविपयः पातथसिति wo do दितोय-पखकं रवं का सं* पुखक च पाठः|

भा.

omy

मा. पातद्यम्‌- इति, सवच च fe अश्यामये मुद्गौदनो भुज्यते, उदटरामयेःपि पयः* पोयते ; एवम्‌ इहापि एकस्य wy ये धमः Ware सवोपुष्योणां भवितुमदनि। ` अपि च, थरुश- परा्रा नाम ्ारिवनः, तेषां परिचरेषु रूढतिरूपं ब्रा्यणं भवति,--"ये दञपुणेमासयोधेमाः, ते सवेष्टोनामग्रोषोमीयस्य

इत्यारभ्य, Areca: प्रसतिवितयोग्नक्षााः'--इ ति

तच्च अनुक्रमशमेतमेव न्यायं इचयति। तस्मात्‌ अपृष्नपरयुक्घत्व म्पि सव धमाः सदाधाः-डइति॥

ख. श्रधस्य त्वविमक्तत्वात्तथा स्यादभिधानेषु पृव्बवश्वात्प्र योगस्य AYU ऋब्दभाव्यत्वादिभागष्छेषाखाम- प्रत्तिः स्यात्‌ ॥ € ॥ (आ नि) ॥

भा. उषक्शनापरि्ारस्तावत्‌ sara! we, वाडहीकवत्‌-इति,

अच ब्ूमः,-- que त्वविभक्नत्वात्‌, तथा स्यात्‌ अमिधानेषुः अथा वा हाकल्य, तहे असम्बन्धः, सोगविभ ङ्गः, सवैवा इीकेषु अनु- गतः- इत्यधेः; तन्निमित्तश्च भोतिविशिषो न प्रुषनिमित्तः। कथं ज्रायते ?। ‹ पम्बेवतत्वात्‌ प्रयोगस्य, WAT अच प्रयोगः, Ws Weary श्रवाङोकाञख्च भोजिताः, तत्र अन्वयव्यति- रेकाभ्यां ज्चातमेतत्‌,-दे ्निमिकेयं यवान्नमरियता, न प्रुष- निमित्ता। werd (तधा स्यात्‌ वादोकादिषु “श्रभिधानेषुः; अथ इ इ HAT! अब्द्भायत्वं, न Gea: अकवमेतत्‌ WH, --कस्य TST धमाः ?- इति, अर्दे न च चयवरिथिता विन्नाता धमः, श्चपूम्बाणां च विभागः, रतः शेषाणाम्‌ wears fatear- नाम्‌ अन्यच ‘RTM स्यात्‌ ॥

an --- ---- ~~~

* विद्वपरय इति का० Go qo पाठः। लविपबद्तितु ae Go Yo WIS:

B

Yo

ख. अथस्य शब्दभाव्यत्वात्‌प्रकरणमिबन्धनाच्छब्दादेवा-

भा.

मोशांस द्मे सूतिरिति चेत्‌ ॥ १०॥ (sate) 2 अथ AEN, — eal: — इति, तस्व कः: परिष्धारः Pit

न, TATRA ११॥ (आ० नि) a पुम्बैवती wre सूतिः, चोदकं wares वशयति," विध्यन्तो

वा wafer —cia, तेन प्राप्तानां wert चयम्‌ aq

वादः, एतन्नयाय पूम्बिका, न अरभाप्तानां विधायिका, बल्कारणं, VAT धमाष्णामेतेन न्यायेन भवति ॥

न्यच भावः स्यात्‌ ॥ १२ ॥ (ST) ॥ इदं निगमनष्डचम्‌। निगमनं च भरत्िन्नाया हदेतोञ्च पन

aud; तदिदम्‌ उचयते, यस्मात्‌ णवं, तस्मात्‌ “अथस्य च्ग्मय- |

न्वाधानादेः ^अष्टभाव्यत्वात्‌', प्रतिप्रकरुणं च ‹ निबन्धनात्‌' "शब्दात्‌ एव न्यच भावः स्यात्‌, यथा, गनग्धवाम्सरसो वा,

एतमुन्मादथन्ति, यः उन्माद्यत्येता चे गन्धवाप्यरसो ayy.

गतं, तस्मै खाहा ताभ्यः खादेति जुष्टोतिः- दति whence उत्पन्नानां CPA SATS उपदेशः, “रतेषां creat

जुद्ोत्यभ्यातानान्‌ Tula इति ; असत्येतस्िन्‌ वचने घथा- `

धिकार वतिषेरन्‌ धमाः-हति। wt च सति अधम- काणि रेद्राग्रादीणि; aay उत्तरोऽथायषरकः प्रारग्धव्यः-- afer |

तज्र सप्तमेन तावत्‌ रेद्राम्रादीनां कमणां चनाः efq— cera, ते चातिदेशेन-इति। waew नाम ये परख

विदिता धमाः, तमतीत्य अन्वज्र तेषां रजः, कथा, रेवद लस्य |

भोजनविधिं छत्वा,-शालिद्ध पमां सापूपेद वदत्तो भोजयितबः

भा.- डति, तमेव विधिं यश्जदसेःतिदिशति,- दे वटलषत्‌ यश्चदलो

भा.

भोजयितव्यः इति। सोकमपि उदाइरन्ति,-- ‘WAT AAT वसात्‌, लत्समानेषु कमस | धमप्रदेडो येन स्यात्‌, सोऽतिरे्ः- इति स्थितिः इति, सच नाम्ना वचनेन वा, as नाम जिविधम्‌ शरतिदेकं,- कमेनाम, संरारनाम, यौगिकम्‌--इति। weet cafe find, — भत्य्षश्रतम्‌, श्रानुमानिकं च। तयोरानमुमाभिकम्‌ उपरिष्टात्‌ वच्यते, प्रत्य लयुतं त इ दानमेव चिन्तयते ॥ (७ । ९। Ue) ॥ safer इषुनामेकाडः, अपरः श्येनः; तौ दावम्याभिचारिकौ, wa इषौ कांचित्‌ ware विधाय श्राह," समानमितर- eT न- शति, एतचिन्तपते, किम्‌ श्रयम्‌ अनुवादः, विधिः? —tfa; यदि विभिः, ततोगतिरे्ः, श्येनधमान्‌ इषौ श्रति- दिज्जति। श्रथ श्रनुवादः, तत्रो a—efa as fa ata? | तत्‌ शषशेव खपक्रम्यते,--

खमममिमरण्डेयमेनेतिनुत्या इषे च्छेनोयविकूषधष्डे तिदेधाधिकरशम्‌ ॥

समाने पृत्वेवत््वादुत्पञ्नाधिकारः स्यात्‌ ॥ १३॥ (qe) ॥

"समानम्‌ इतरत्‌ श्येनेनः-इति, wa 'उत्पन्नाधिकार स्यात्‌", श्रनृवादः- दत्यथेः। कुतः ?। 'पुम्यैवत्वात्‌,- अयमिष्‌ पुष्बवान्‌, ज्योतिष्टोमपुव्यकः, ज्यौतिष्टोमिको+ विध्यन्तः-- सत्यथ ः। TT Veta उत्पन्ना ज्धौतिष्टोमिका धमाः सन्ति, wipe ज्योतिष्टो मपुष्वकः, wats a सन्ति; ये इषौ श्येने

* Ge Gro रवं We संर दितीय-पशके च्योतिराजिक इति पाठः| श्वं परचापि ay wae: | fam तशिन्रेव wee afeifea afeifea स्थाने ब्यातिरोमिका नाभित्येव पाठाऽख्ि।

taxa

१२ मोमाषा-रनमे

भा. च समाना भवन्ति, तान्‌ अधिष्छत्य अयं बाहो युज्यते । तद्यत्‌

उत्पन्ञाधिकारत्वात्‌ अनुवादः | किञ्च (इतरत्‌ इति च अभावे न उपपद्यते, Lacey

शसन्निद्धितेग्नुपपन्नः, afafea एव भवति, यथा, इतरः धारो दोयताम्‌, इतरः कम्बलो दीयताम्‌- इति सन्निहितो दौयते, न पभरावारमां कम्बलमां वा। ज्धौतिष्टोमिकाख ufafeat:; तस्मात्‌ तेषां ae) तेषां च इदमनुबादः, fafert fe & चोदकेन-इति॥

=. श्येनस्येति चेत्‌ ॥ १४॥ (Te we) a

भा. (इति चेत्‌' पश्यसि,-“ ज्धौतिष्टोमिकानामनुवादः- ईति, नेवं, शयेनस्य वे्ेषिकाणां लोड्कितोष्णीषादीनां धमां विधिः। कुतः ?। श्येनग्रहणसामथ्यत्‌, एवं Wary अथेवत्‌ भवि- ष्यति, धमान्‌ विदेषयत्‌ ; इतरथा अनथकं स्यात्‌, सर्वषां Fe एकादाद्ोनस्राणां ते समानाः, तच यावत्‌ उक्तं स्यात्‌, समानम्‌ इतरत्‌- दूति तावदेव, समानम्‌ इतरत्‌ श्येनेन -इति॥

ख. नासन्निधानात्‌ ॥ १५॥ (प° ate fate) a

भा. (नः श्रयं श्येनवेेधिकाणां वादो युज्यते। कल्यात्‌ ?। ° असन्िधानात्‌", श्रयम्‌ इतर्अन्द्‌ः सन्निहिते भवति, न च Ramer वेशेषिका इभो सन्निद्धिताः। यत्तु, Weare Rafer भवति- दति, fafers श्रवेञेषिकल्वं दोषः स्यात्‌, श्ननुवादपक्षे तु नेव कञ्चित्‌ विधीयते, किं चिङ्ेषयिष्यति? ज्धोतिष्टोमिकास्तु सवेसाधारणाः सन्तः श्येनस्यापि भवन्ति- ` इत्यनुवादो युज्यते | तस्मात्‌ ज्योतिषटोमिकानामेव श्रनुवादः॥

ख. अपि वा यशचपुस्बेत्वादितरदधिकाथ व्योतिष्टोभिका- दिषेस्तद्ाचकं समानं स्यात्‌ ॥ १६ ॥ (सि०)॥

भा. "पि वा-इति werncufea? | विधिरयं श्येनवेश- षिकाणां, ज्धौतिष्टोमिकानाम्‌ अनुवादः। कृतः ?। yt त्वात्‌, एवम्‌ अपुम्बेम्‌ श्रथं विधास्यति, तथा प्रटस्तिविभैषकरो भविष्यति। अनुवादः सन्‌ च्रप्रटस्तिविश्ैषकरोःनधेकः स्यात्‌) ° ननु cache सन्चििते भवति'। उचयते,“ इतरदधि- काथ", “समानम्‌ इतरत्‌, समानमधिकम्‌- इत्यधेः | ‘aq सज्िहितवग्वनोम्यं न अधिकाथः- दति उयते, न केवलम्‌ अयं सज्निद्ितवखन एव पुम्बाक्सटृञजम्‌ श्रसन्नि्ित- मपि qa, wafad च; यदा fe वख्लाशि अनुक्रम्य LACH: अयुज्यते,-दे वदत्ताय कम्बलो दीयतां, विष्णमिजाय wR, TACHA QA, इतरदेजाय- इति, तदा Teas प्रदीयते, न हिरण्यं रजतं वा, इ ज्यौतिषटोमिकेभ्योग्धिकान्‌* waits अनुकम्य LAC: पयुक्षः, तेन अभाप्यधिकानेव area, तथा अधिकवचनो भवति। अथ चज्धौतिष्टोमिकान्‌ जूते, तथा. सन्निदितवचनः, ae अवश्यम्‌ अन्यतरत्‌ Bd; यदि अधिकाथेतां हित्वा सन्नि- हिताथेता श्रायते, अनुवादमाजम्‌ श्रनथेकं भवति, श्येन- अब्दख अविवस्तिताथः। wa afafearaat हित्वा रभि. काथेता AWA, RPT भवति। तस्यात्‌ खरकार श्रा, “इतरत्‌ श्रधिकाथः- इति। श्लो “ज्यौतिषटोमिकादिधेः अधिकाः भ्येनवैभेषिका ये, ते इद श्रतिदिश्यन्ते, ‘ares

a लादडिताग्डीषादीन्‌" दति aio सं° द्वितीय Yo पाठः।

९४ Prater-eta

भा. समानं स्यात्‌, समानज्बहः स्यात्‌- arse: | भवति श्येन- अब्दस्य विवशितः॥ (७।२।२ we) ॥ चातुमोस्यामां* See खाभेयारीनि इवींवि सार्थवार- वाक्छेविदडधितानि, wary तेषाम खशाः, वर्शप्रघासेष केवलानि शर्वोषि आम्नाय, यदेऽवरेचिकानां erent, तत्तेषाम अति- दिश्यते," एतद्भाक्चणाभ्येव पञ्च watfe, यद्भाद्णानि इत- राणि-इति। तज किम्‌ अभेवादमावस्य अयम्‌ अतिशेजः, खत साथवाटकस्व शविधिकस्य काश्डस्य ?-- इति कथं पन- रथवादनाषस्य तिरे waft?) अधा, पम्पाकलायप्रति- माओ टसाः-दति। के पनमषिधयः, के अधवादाः?। "बेधा aug बर्धिभवति, चधा सकनद इध्मः, नव प्रयाजा नव az. याजाःः-इ्त्येवमाङ्यो विधमः ‘artearfa वा एतानि हवींषिः- इृत्यथेवादाः। तब इदम्‌ उचयते,

एतद ब्राद्शानीत्थादिना पं्चविःष साथेवाद्चिध्यतिदेधाधिकरशम्‌ |

ख. पष्डसब्दरेपष्वथवाटातिदेशः सन्धानात्‌ ॥ १७॥ (Yo) ॥

भा. (wears इवींषि सैवं सश्चरभ्ति- दति षश्चसश्चशाणि LYM, तेषु ' पञ्चसश्चरे षु" अ्थवादमाजस्य ' तिदे जः- cfr कुतः?। "सन्निधानात्‌" हविषां afefear अथवादा, विधिभिः एकवाक्थसम्बद्वत्वात्‌, मे धमेविधयः। किम्‌ wa?) अत एलङ्कवति, थत्‌ aut are — eis च्यपदे थो eae,

© खन “QUAY यं खदव-वदशप्रवास-क्ाकमे ध-श्एनासयदीक-नामकानि चलारि सजानि, तच वञदवेऽा खर्वी षि विहितानि, ग्रेयम्टाकपां भिष्यैपति, सै म्यं चद, wifed हाटष्कपा णं, प शदेवोम भिरा, ावाध्थिमेककपालम' इति । तेषां इविषां WEG sears खान्नातः, ' वाक्ेन्नानि वा रतानि white इति, खङृविध योऽपि बजा- war, “ चेषा ere बङिभवति बेधा SME द्मः मव प्रयाजाः इष्यन्ते, TAT याजाः, दूति" इति न्वाव॑भाला अर्ुखन्धथा ॥

भा. तद्धि तेषां arg, येन विधोयन्ते, कोऽन्यो इविषा ब्राह्मणस्य

aT.

भा.

च सम्बन्धोःन्यच विधेय विधावकमावात्‌ ? शथवारेख एतानि fant, न धमेकिधिभिः, धर्मविधिभिस्तु आनि fire, न तानि इवींषि। तद्मात्‌ अ्थेवादानाम्‌ अतिरेो न धम- विधीनाम्‌। शपि च वशभ्रधासेष पि केचित्‌ वेश्वरे विका wat विधीयन्ते, यथा ‘afd मटनन्ति weet भवन्ति-इति, तेषाम्‌ अविरेग्रेन बिद्धितानां पुनराम्नानम्‌ अनथकं स्यात्‌, अटि विधयोगनिदिश्मेरन्‌। त्त्‌ खथेवारातिरेडः- इति ॥

VAS वेकशब्दयरात्‌ ॥ १८ ॥ (fae) a

नेतरेवम्‌, अ्थेवादमाभस्य तिदे अः- इति, सविधिकस्य साथेवारकस्य काण्डस्य श्रतिदे्ः-डइति। कुतः?। “रेक WR, समानश्ब्दत्वात्‌- इत्यथः, समानोग्यं ‘arya — इति अब्दो विधीनाम्‌ अरथवादामां च, ख यथा श्रधेवादान्‌ wera, ut विधोनपि गह्णाति चेत्‌. तानम्यतिदिश्ति। यतु, विधोनां इविभिः सम्बन्धो नास्ति-- इति ; बिधेयविधायक- सम्बन्धो नास्ति, डङपकारखच्चणः सम्बन्धो भविष्यति कः उष्कारः?। येषाम्‌ ्रङ्कानि विदधाति। अस्ति चेत्‌ सम्बन्धः, ATOMS TAT सवातिरे शो न्यास्यः- डति ॥

लिङ्गदश्नाच्च ॥ १९ ॥ (यु ०) ॥

fay च fitter अतिरेशं curity किं लिङ्गम्‌ ?। "वरशपघासेष reat बाचिनो* खनपाङती नां सम्पर्ये जिं्रस्वावः इति aware विंडतमाङतीदंशवति, यदि

विधयो न अतिदिश्येरन्‌, तान स्युः तद्यत्‌ ्रतिदिश्यन्ते ॥

+ wrfert इति Gre Sle Fo TTS: II

९६ मोभांसा-दशम

ख. विहिताख्ानास्नेति चेत्‌ ॥ २०॥ Gate) a

भा. “विहिताम्नानात्‌- इति वदुर्ं,* तस्य कः परिष्ारः? (श्रानाषान्तं चम्‌) ॥

ख. नेत राथत्वात्‌ ॥ २१॥ (आ० fate) ॥

भा. 9a उचयते,-विष्यतिदेदेण्पि सति न अग्रिमन्थनादी- नाम्‌ ्राम्नानम अनथैकम्‌, इतरस्य इविषोग्थेन भविष्यति, दच्िणवैारिकस्य areca: | तश्ात्‌ नेतत्‌ area, विधानाम्‌ अनतिदे्स्य भविष्यति ॥ (91% 18 We) Hl

दतदु त्राद्यश LIAN एककपाजैनदराग्रयाः सार्थवाद्विष्यतिदेशाचिकररम ॥ ख. रककपालेन्द्राखो च तदत्‌ ॥ २२॥

भा. वेऽ्वदेवे एककपाल श्राम्नातः,-्ावापथिकवो य एककपालः" दूति, वरुणप्रघासेष्वपि, काय रककपालःः- इति ; तज रपरः, ‘Tal दादश्कपालो मार्त्यामिल्ला- इति, तथा साक- Reale रककपाखेद्राग्नी अम्नातौ, ‘WRT एकादञ्कपाश CRI TWN चलः Grea एककपालः इति। तजर इदम्‌ श्राम्नातम्‌, "रतद्भाद्चश VAT, रतद्भाक्षण एककपालो, यद्भाद्चण इतर इतरञ्यः-इति। ay इदम्‌ उचयते, ‘WHATS च तदत्‌, यदत्‌ पश्चसञ्चराणि,-अजापि सविधिकस्य साथंवादकस्य काण्डस्य अतिदेञ्जः, तेनेव न्यायेन --इति भरार्चिख चभेतत्‌ उत्तरचिग्ताधेम्‌॥ (७।९।५ We) ॥

* Te Glo TUR, Bo सं TER च केवरं ' इति यदुक्कम्‌' शृत्येतावान्‌ पाठः |

साकमेधे वादशप्रघासिङेककपरू(तिदेशाधिकरशम्‌ |i

ख. रककपालानां वे श्वदेविकः. प्रकतिराग्रयये aa होमापरिटत्तिदश्नादवणश्चथे च सङृदद्यवदानस्य वचनात्‌ ॥ २३॥

भा. साकमेधे श्यते,-' एुतद्भाद्यण रएककपालः- दूति। ay चिन्तयते, वेश्वरे विकस्य एककपालस्य इद्‌ यद्धणम्‌, उत वारुणप्राघा सिकस्य ?- इति। किं प्राप्तम्‌ ?- वेश्वदे विकस्य — दरति ga: किंकारणम्‌ ?। तस्य विहिता धमाः, TAGS afraa उपांसु यषटद्यः, श्राविः पष्टः कायेः- इत्येवमादयः; वारणप्रा घासिकर्त्वधमकः, यस्य fafeat धमाः, तत्र एतत्‌ युज्यते वक्छृम्‌,- तदत्‌ इदं कत्तव्यम्‌- दति। तस्मात्‌ वश्व दे विकस्य TEVA | | ‘aq एेद्धाप्रसमुच्ारणात्‌ एककपालोग्पि वारुणप्राघासिक एव स्यात्‌'। न, अवश्यमेकपबेणारेव qantas भवतश्च, नानापबणोरपि समुश्चारणम्‌ Yanga! तस्पात्‌ वैऽवदे विकस्य TENT | <fa we उच्रते,--वाकणप्राघासिकस्य एककपालस्य ष्णम्‌ -इति। कुलः ?। ततः ' एककपालानां वैश्वदेविक wala: कथं ज्ञायते ?। MTN सदेद्ोमापरिटत्तिट्‌शंनात्‌, आग्रयणे द्यावापुथिवीयस्य एककपालस्य सवद्धोमम्‌ BT च द्‌. यति, "यत्‌ सदतं करोति, सा त्वेका परिचल्ता. इतो नः पयावत्तते, सा दहितीया, wise द्यावापयिद्ौ यजेतः इति, श्राज्धयागविधिपरे वाक्ये एककपालस्य सरद्धमम श्रपयाटत्निं च प्राप्तां दशयति, एतस्मात्‌ दडनात्‌ “श्रव्ये च

~ -- ---

* .वारकप्रघामिकस्य' दति Be dre we पठ ; एवं परव ao He इ्तोथ पलक च कचित्‌ वादशप्राघासिक दति, afan, वादणप्रघासिक दत्रभयविध एव qa: | Cc

Ua मोमांसा-दशमे

भा. WHS दयवदा नस्य वचनात्‌, WaT च शवधारणं भवति,- इदमेव एककपालस्य दिरवद्यति-डति, तेन जायते, नूनम्‌ seus न दिरवदानम्‌- इति, तच्चैतत्‌ सवं वेश्वदे विके एक- कपाले fated | तस्मात्‌ एककषालानां वेवर्देविकः प्र्ठतिः। किम्‌ रतः ?। साकमेधिकेरप्येककपाशे Sere विका धमाः पराप्ताः, तेषाम्‌ श्रतिदे शरोग्नथेकः, बारुणम्राघधासिकस्य ये धमाः ३. षिका surat, तेषाम्‌ अतिदेश्रोग्धेवान्‌। तस्मात्‌ वारुण- प्राघासिकस्य एककपालस्य इदं यद्णम्‌-डइति। उचयते, लिङ्गमेतत्‌, कुतः पापतः ?-इ्ति। प्राक्षिम्‌ उत्तरत्र व्यामः खरसामेककपालामिष्ं W— TAT) के एनः ते धमाः, “हिरण्यमययः खुबः शमोमय्यो वा- इत्येवमाद्‌ यः॥ (७। ९.। € अर) ॥

tfa ओीश्वरखा{मनः al मोमांसाभाष्ये सप्तमस्याध्यायस्य प्रथमः पादः॥

YE

सप्तमस्य अध्यायस्य हितीयः षादः॥

मु थ रथनारादिद्ब्दस्य मानविषटेवाथेताधिकरकम्‌ ॥

ड. साम््रोऽभिधानशन्देन प्रठत्तिः स्याद्यथाशि्टम्‌ ॥ १॥ (१मप्‌०)॥

भा. इदं Bea, "रथन्तरम्‌ उत्तरयोगायति, कवतीषु रथन्तरं गायति इत्येवमादीनि समाग्नायन्ते। तज चिन्ता, किम्‌ इद. अतिदिश्यते ?-इति। "ननु यत्‌ रघकरादिभिः अब्द. wud, तद तिदिश्यते'। बाद. तदेवतु न ज्ञायते, किम्‌ एमिः ` wee: उचयते- इति। “नन्‌ सिद्धमेतत्‌,- "गीतिषु सामास्ाः (९।४। द ख्०)-इति'। तथा सिद्धस्य Nu: करिष्यते, स एव तु निणेयो भविष्यति। "यदि स एव निणेयः, किमथ; STAT: 71 दादेपाथेः, स्थुानिखननवत्‌। तत्र किं माप्तम्‌? - तदुच्यते, सस्तोभखरकालाभ्यासविकारार्यां इिङ्कारप्रणव- प्रस्तावो द्गोयप्रतिद्ारोपद्रवनिधनवत्यादचि गीतौ सामश्नब्दो- fray: उपचर्यते, AWA सं्यः। ‹खचयते, ननु गीतौ सत्यां भावात्‌ ALATA संख्क्रारकमेणो वाचका एते शब्दाः - इत्यक, तदेवेदम्‌ उक्तमाक्चिष्यते'। न इमे संस्कारस्य वाचकाः। किङ्कारणम्‌ ?। RATA प्रयोगात्‌, श्रकर्मकाले साम प्रयुज्यते, न च संस्कारकमाणि प्रोक्लणाव्तेपणपयै्ि- करणादीनि WHATS NYT, प्रयोजनाभावात्‌; श्रय नु

* ^“ कया मि COTS WS: कवत्यः, तासु वामदेयं स: माध्ययनतः प्राप्तं तद धितं रथन्तरं wa त्तिदि ऋते, तज तिदे न्ख्य eed fred coord ean’ इति न्वायमाद्छाऽबानुखन्धेया |

ॐ©

मोमांसा-दश्न

भा. मवा एते, ततोग्ग्धद्धं “ खाध्यायोग्धयेतश्यःः- इति नियमात्‌

ख.

भा.

अकमेकाले प्रयोगो युज्यते। तसमात्‌ चां नामानि,

fag, संन्नमेदात्‌, संच्लागेदख भवति,-रथन्मरं exq— इत्येवमादिः, स॒ एकत्वात्‌ संस्कारकमेणः, अनथकः, एकेनेव fe तदा ward, यथा गो;तः-डति। रथ wat नामानि, ततः तासां भदात्‌ संज्ञापथक्घा युक्षम्‌ ।

श्रपि च, यदि गानं cont, गानं चद्‌, इदं रथन्तरम्‌ `

इदं eufefa yaaa संच्नानिवेश्ो नोपपद्यते, चटङ्ना मत्वे तु पपद्यते ।

fag, विकारपृथक्ास्‌.-प्रतिसाम च विकारपुथक्षात्‌, प्रतिसाम च विकारपृथक्घः दूश्यते, ad एकत्वात्‌ गानस्य, अनुपपन्नं; Gere fe विकारपथक्ची' दृष्टं; तत्‌ यथा, ्वन्तेः तण्डुलीभावः, पिचेशखणनं, न तु एकस्य तण्डली- भावश्चणनं च। अध डनामानि एतानि, तत wat भेदा दिकारपथक् युज्यते। तस्मात्‌ wearatfa—ciat तत उत्तर पठति,“ साम्नोग्मिधानशग्देन प्रटत्निः स्या द्यथाशिष्टम्‌" —tfa, 'साम्नोम्मिधानशब्देन' 'यथा{शष्टं' ‘weiter: स्यात्‌" यच्छिष्टं प्रवक्तभिः शिष्येभ्यः। किञ्च शिष्टम्‌? स्तोभादिविशिष्टा चटक साम, सा wana! किङ्कारणम्‌? तस्या रथन्तरादि नामधेयम्‌- sla Il

शब्द्‌ ्त्वथविधित्वादथगैन्तरेऽप्रहृत्तिः स्यात्‌ एथग्‌- भावात्‌ क्रियाया दयभिसम्बन्धः ॥ २॥ (मप्‌ fate, | तुशब्दः पक्लनिटत्तौ.-न तु एवं स्यात्‌, ऋचः प्रह न्तिः-- इति। कथम्‌ ?। इह (कवतोषु रथन्तरं गायति-ट्रति कवतीनां वा कार्थेय ्रमिवत्योग्तिदिश्येरन्‌, कवतीनां वा उपरि

ऽ अष्यारः WE I RV

भा. श्राधायाधेयभावेन ? AIHA तावत्‌ ATM न ISA | कुतः 71 ‘mee? ` श्रथेविधित्वात्‌,- शब्दानाम्‌ श्धेविधानं काये, न च, कवतोष्‌ रथन्तरं गायतिः- डू ति कवती waren, तम।भवत्यः aaa वहम्‌; तस्मात्‌ न कयातिदञ्जः। Wrea- ear(a न सम्भवति, ` पथगभावात, ALY शब्दः Wee समव।त पथगेवावतिछते,-- “श्रमित्वा, “maT a: — cia, "क्रियाया fe (गानक्रियायाः) अब्देन 'श्रभिसम्नन्धो' भवेत्‌, न अब्दस्य | तस्मात्‌ श्राधयत्वेनापि न श्रतिदे शः, Wal Nass: प्ररेञ्जः- afar ui

ख. Qa वा स्यात्मयाजनं क्रियायास्तदङ्गभावनाप- द्श्येरन॥३॥ (रय पु०,॥

भा. `खाथ वा प्रवत्तमाना श्रमिवत्यः कवतीनामङ्गभावेन "उप दिश्येरन्‌। “कथं पनः ` कवतीषु गायति-इत्यङ्गभावः शक्य उपदे ष्टम्‌ ?। क्यो. यया, “येन कर्मणेत्तं तत्र जयान्‌ जुङ्गयात्‌' --दति। “किं पुनः प्रयोजनं कवतोनामभिवत्यो निवयन्तीति ?। saa, प्रयोजनम्‌ अदृष्टं करष्यम्‌। कुतः? क्रियायाः" यद््मात्‌ क्रिया Vad Haare रथन्तरं गायति इति, यथा प्रयाजादीनां प्रयोजनं क्रियायाः उचयते, श्रयमेव Ayr TH दोषः, यत्‌ प्रयोजनं क्रियायाः करुपयितव्यम्‌। ward अयमपि पक्लोदुः्िष्टः॥

ख. शब्दमाचमिति चत्‌ ॥8॥ देय प्‌०,॥

भा. ‘tf चेत्‌ पश्रयसि,-कवत्यङ्गभावेन च्रभिवतीनाम उप- देशो दुःशिष्टः-इति,तेन त शब्द माच भद श्यतां,†--रथ-

* खनित्वा श्रना नम tea wa; ' कया ates: इत्यपरा। + न मला माल्लासिति sara खजसिवत्यव त्रया (दतिवत कवतौः पठति वक्रय cast पठति amafafa ara cfa aie Gro पस्तकं रोका |

RR मीमांसा -दद्न

भा. ACH RATT प्रयुज्ञोत, कवतीः रथन्तरञ्ब्देन भिशपेत्‌ -ड्.त। किङ्कारणम्‌? wee उञ्च[रते, TW तावत्‌ ABT मतिपन्तिः; अब्दे कायस्य श्रसम्भवात्‌, रथं काये विच्चायते, यथा ग.मानय- दूरत, इ तु Wee एव कायं सम्भवति, न ay; ware wee विश्लास्यामः॥

ख. नौत्यत्तिकत्वात्‌ ॥५॥ (देय ye fae) 4

भा. WRI एष वादः पापीयान्‌। कस्मात्‌ ?। ` श्रौत्प्तिक- त्वात्‌, शओ्रौत्पत्तिको fe नामिनाम्नोः सम्बन्धः, यः अब्दो aa wa शओ्रौत्पस्तिकेन सम्बन्धेन प्रसिद्धः, न, स aware प्रत्याययितुं शक्रोति, न fe गोशब्देन च्श्वोम्भिधानुम्‌ शक्यते ॥

ख. शास्तरश्चेवमनथकं स्यात्‌ ॥ € ॥ (Ao, a

भा. “एषं च सति श्रतिदे्ञ्ञालम्‌ ` अनथकं स्यात्‌, ्रभव्वाये- त्वात्‌। ARTE न शब्दस्यापि प्रदेशो qa) दत्तिकारस्तु मेने, गानशाखम्‌ श्रौक्यिक्यम्‌ श्रनधेकं स्यात्‌- दति, तस्य अभिप्रायः, सत्याङ्गतौ नैतावान्‌ प्रयासः जिष्टानाम्‌ ्रफलो- पभ्युपगन्त॒म्‌ न्याय्यः -इति॥

ख. स्वरस्येति चेत्‌ ॥ ७ ॥ (य प°) ॥ भा. ‘fa aq पश्यसि,- नाम्नोम्तिदेओोग्यक्तः- इति, तेन

-- --- ~~~ ~ --- =-= व ~=

* छ] ख शा ्यत्यन्तमवाचका न fafa शक्यः. खकश्मब्टस्त वाचक एव नियम्यत दूति दष्ट न्लवेषम्धमिति खा० Bro पस्तकं रोका |

+ कवतोष रथन्तर गायतोत्यस्य शब्दमा ज विधित्व aq उकच्यस्ताचसम्नन्वि यत RINT रथमरगामं. ase we निम सललत्वादप्रमाशं स्यादित्यथः सख बस्यत्यपवष शा | नन Ueda भवत्वघामाण्यमु्दग्रन्धस्सति दजिरृद्ध 1 खधानमयक्रमित्य शद्धः] समाधत्त, सत्याभिकि। शिश्परिग्टङोतत्व-तच्र crate यक्कमिति भाव दूति We सा” Tee Slat |

भा. ate, खरस्य WIA भवत्‌, खरः सामशब्देन लोकेःभिधीो- यते,- सुसामा देवदत्तः- दति, Taq देवदत्तः- इलि; खरो चोषो नाद्‌ः- इति ममानाथाः, स सामशब्देन उच्यते, साम च रथन्तरम्‌। AGT लस्य ATA I

ख. नाथाभावाश्छनेररम्बन्धः ॥ ८ ॥ (ये पुर नि°)॥

भा. नेतदेवं,- खरस्यातिदेञजः- इति। ` कुतः ?। Terra, Tees रभावात्‌, रथस्य श्रभिवतीखरस्य कवतीषु रभावात्‌ | ननु श्रसन्नेव wet श्रतिदेशेन area’) उचते, भावयितु- मपि न अक्धते, न हि चरनिवत्यक्षराणाम्‌ च्रभिच्यञ्मको नादः कवतीषु भावयितम्‌ अक्षः; afe waa, न कवत्यो भवेयुः, न चेत्‌ भाव्यते, न भूतः, कवत्‌ रथन्तरं गायतिः- इत्ये- तस्याः ` श्तेः" पदान्तरे णाभिसम्बन्धो न स्यात्‌। तस्मात्‌ न खरस्यातिदे अः ॥

४५ ख. स्वरस्तत्यत्तिष स्यान्माचावणाविभक्तत्वात्‌ ॥ < ॥ (YH पर, ॥

भा. AWS: प्तालरपरियद्े। यद्यभिवतोखरस्य कवतीषु We wy नोपपद्यते, अनुवादो भवतु, ˆ कवतोषु रथन्तरं गायति- cha | कथम्‌ ?। तदुचयते, इह ‘Haale रथन्तरं गायतिः- त्यस्य वाक्यस्य दे वचनब्यक्ती भवतः, कवतीषु यत्‌ रथन्तरं, तत्‌ गायति- इत्येका, रथन्तरः यत्‌, तत्‌ waite गायति-इत्य- परा; तयोर्येषा रितीया,--रथन्तरं यत्तत्‌ कवतीषु गायति- डति, सा खरस्य सामत्वे न सम्भवति- इत्युक्तं न ie रमि वतोखरः कवतीषु समावेशयितुं अक्यः- डति, year तु सम्भ-

वति,-कवतौषु यत्‌ रथन्तरम्‌, तत्‌ गायनि- इति | "ननु सापि न सम्भवति, न हइ कवतोष्‌ रथन्तरम्‌ Blea |

88

भा

भाः

मोमासा-द्न

रतः परम्‌ उचपते,-“ खरस्तृत्पत्तिषु स्यात्‌, खरस्त्वनिवती- खरः, कवतीनाम्‌ “उत्पत्तिषु' उञ्ञारणेषु ‹स्यात्‌'। कथम्‌ ?। “माज्रावणा विभक्तत्वात्‌, THA माब्रावणाख्ाभिवतोनां कव- तोनां च अविभक्का श्रभिवतोष्वपि विद्यन्ते, कवतीष्वपि; सो- पसावभिवतोखरः कवतोषु साधारणएवणसमवेतो विद्यते, तस्य श्रनुवादोग्यं घटते, ‘ware रथन्तरं गायति इति। तस्मात्‌ खरस्य श्रनुवादः॥

लिङ्गदश्नाच्च ॥ १०॥ (यु०)॥

fay च दृश्यते, एतस्मिन्‌ श्रथ ; aftr रथन्तरम्‌ उत्तरयोः-- cfai fa afag भवति?। एवम्‌ श्रा, (रथन्तरम्‌ saa: a पश्रयामि-इति विडवामिज्रः तपस्तेपे, हदत्‌ saat: न पञ्यामि- दूति afas:—cfa ; यञ्च विद्यमानं न दश्यते, तहृशनाय यनः क्रियते, यथा at न पञश्यामि-डूति प्रदीपं करोति, न शशविषाणं न पश्यामि-इति। तस्मात्‌ sie उत्तरयोः रथन्तरं THB; तयोः श्रनुवाद्‌ः- Tle

अश्रुतेस्त विकारस्योत्तरारू, यथाश्रुति ॥ ११ ॥ (भम ye fate) i

तुञ्म्दः Te ्यावत्तेयति,- नेतदेवं, “खरस्य श्रनुवादः-- दति। कुतः ?। एवं सति उत्तराः विकारो न कित्‌ अतो भवति, तदा उत्तरा यथाश्रुताः प्रयोक्तधाः, यथा खाध्यायकाले शृताः; तत्र ˆरघन्तरम्‌ उत्तरयोगायति'- इत्येतत्‌ श्रनुवाद- मारम्‌ श्रपरटत्तिविशेषकरम्‌ ्रनथकमेवापद्यत। Wal न खरस्य अनुवादो युक्तः॥

च्छ.

aT.

भा.

श्ब्दानाष्चासामश्स्यम्‌ ॥ १२॥ (Ae रुवं ET Te) I

CIMA च सामञ्जब्टानाम्‌ ‹ श्रसामज्नस्यं' स्यात्‌,- ' रथन्तरम्‌ TACIT, TAQ उन्नरयोः--दति। कथम्‌ ?। तदुचगते,- श्रयं रथन्तरञअ्ब्दो THM वा खरस्य साम अब्दत्वे खरसमुदाये WaT Valera खरविेषे युक्तः, स एकदेशे frags वा ्रसमन्नसो भवति ; तद्त्‌ नैतत्‌ युक्त, खरस्य Taw: तस्य चानुवाद्‌ः-दति।

' अव श्राद््‌.--एवं भवता सत पश्चा निरुद्धाः, ततः किम्‌ श्र- प्रहत्तिरे व -डूति। उचयते, च एव प्रदे डो भवतु | Aa SH, न शक्छा ऋच गकारे प्रदेष्टुम्‌-इतिः। वादं, देशलक्षणा भविष्यति, ˆ कवतीषु cant गायति'- द त्युखयते, न च शक्यते कवतोषु रथन्तरं WAH, AT SATU भवति,- कवतीदेशे इति, यथा, “wat तिष्ठति, at तिष्ठतिः-डति। धम- SQW वा स्यात्‌. रथन्तरधमा वा कवतीष रथन्तर ््देन अतिदिश्यन्ते, यथा, रथन्तरे प्रस्तृयमाने vfaat मनसा भ्यायेत- इत्येवमादयः, यथा ara प्रोषिते, श्राचायानी भवताम्‌ ्राचायः- डति, श्राचायमुशषा श्राचायान्याम्‌ श्रति- दिश्यते ॥

अपितु कम्मब्दः स्याद्धावोऽथः प्रसिङ्ग्रदणत्वादि-

कारो दयविश्टोऽन्येः aes (fac)

अपितु" नेवं स्यात्‌, - ऋचः UM, TATA wey Cid, तथा SMTA waaay वा Asawa, Wala sar, यल्लच्चणापरि्दः। किन्तद्धि ?-- ' कमेशब्दः स्यात्‌”, THATT- दिमानाखयस्य संखकारकमेणो वाचकः। कुतः ?। उक्तः न्यायो ‘May WN (९।४) द ख०)- दूत्य, तत्र गोति-

D

२९ मोमांश-दभ्ने

भा. विञ्जिष्टायाम्‌ लि एष अब्दो दृष्टः, न च अगृ्ोतविेषष्षा

विद्धेष्ये बुद्धिः उत्पद्यते। तस्मात्‌ fasted तावत्‌ अभिधीयते, विद्धेषणप्रत्ययाचच सद्धचरिते fafae प्रत्ययः; खतो नास्ति ऋचः अब्देन संस्पञ्चः- इति, तेनेव न्यायेन गीतिनामधेयम्‌- इति Ta |

fay, ‘nfaqawurara’, we च (गायति दति weet गानक्रियायां प्रसिद्धः। का Vacdt?) wager उशारल- विशेषः,- गायति गानं करोति-इति, तह यषण्य रथन्तरा- दिश्ब्ः, तदचचनः- इत्यथः, तेन समुश्चारणात्‌ दितीयामास- WATS; यथा, Tacs गायतिः-- इति, ˆ वधमाकं गायति - ofa

‘aa चअग्हबचनेनापि समुचारणं भवति, (गाथां गायति, wa गायति-दति'। सत्यं, विपरिणम्य तु शब्द्‌, गानेन we संखरोति- इति, यथानिषपतितेन श्रथन न सम्बध्यते गानं करोति चटचम्‌- द ति। mea गोतिवचनः।

दत श्च गीतिक्चनः। कुतः ?। "विकारो fe चरवि्जिरटोग्न्यैः, विकारश्च चरचर wage दृश्यते, हखानामस्षरार्णा fea, Sarat च खत्वं, विहतानां deaed, संहतानां वि्टतत्वं, सोग्विर्थि्टोग्न्यैः संरकारकमेमिः, यथा अरवहन्तिना ATT agers, पिषिणा तण्डुलानां पिष्टोभावः। aera

शब्दानां CATT AAG: रथन्रादि भिः we: उचयते, तस्य श्रयं प्रदेशः, ' रथन्तरम्‌ उत्तरयोगायति- इत्ये वमादिः॥

ख. अद्रव्यब्चापि हश्यते i १४ ॥ (यु०)॥

9 ¢ 9 @) he hac भा. “शपि' ‘a ‘aga साम दृश्यते, SHUT WH श्राचरितः, sea waa इत्यथः। श्रनचं साम दृश्यते, --" प्रजापतेद्ददयम्‌ wad गायति" दरति, मजापतिषदयं

aT.

q.

भा.

नाम साम, तत्‌ नचि उत्पन्नं, यदि why सामञ्ज्द्ः, कथं पजापतिद्धदयम्‌ Wad स्यात्‌ ¦ श्रय गोतेः सामशब्दः, ततो विनापि wat गीतिभवति। at एतत्‌ उपपद्यते, ' प्रजापते- दयम्‌ wat गायति दति। तस्मात्‌ रपि गीतिः साम।

ष 8 ५ ट a € € ; "ननु उक्ग,- संरकतारकमत्वेमनथेकोःकमकाले प्रयोगः- cha | तच ब्रमः,

. तस्य च क्रिया ग्रडणाथी, नानाथष विषूपित्वादर्थो

द्या सामलौकिको विधानात्‌॥ १५॥ (श्राण्नि०श;

"तस्य "क्रिया अचकमकाले 'यदणथा' fafwan भ्यसितम्‌ च, "नानायषु' नानाभूतेषु way (भिननेष्ु- इत्यथः) ˆ विरूपि- त्वात्‌, श्राश्रयभेटात्‌ fafawed agra wala, तत्‌ werd जिकिनच्म्‌ श्रभ्यसितव्धं च. प्रयोगप्रासुभावाय, भूमिरयथिकवत्‌, aq यथा, ममिरथिक) भूमौ रथमालिख योग्यां करोति, सा तस्य योग्या प्रयोगकाले सौकर्यम्‌ उत्पाङयति। ‘wat डि ma रथन्रादिसंश्ञानां न लौकिके wawt faz; यथा श्रवशन्तयदीनाम्‌। कुतः ?। * विधानात्‌' विधोयते fe ae अिष्योपाध्यायसम्बन्धेन,- एवंरूपं "रथन्तरं भवति- दूति; न लौकिको विक्लायते। तस्मात्‌ न परिचोदनेषा,- "अक्मकाले प्रयोमात्‌-इति॥

थ यदुष संन्ञापयक्चात्‌- दति। तच डचयते,--

तस्सिन्संन्नाविशेषाः स्यविकारष्यक्चात्‌ । १६ ॥ (आ० नि° २;॥

° तद्धिन' wafer चपि amare संस्कारे ‘darfater:’ weet कुतः ?। ‘fearing genie गाने" fasta

———_—$— ane ~ ne er ~

* awe tia ae M Te पाठः।

Vu mater र्मे

भा. भवति, गानविरेषाच संच्चापथक्कम्‌, यथा, ' श्रासारितकं, Ty मानकम्‌- ति, अन्यधालच्षणा च्रासारितकगोतिः, अन्यथा- equ वधमानकगोतिः, wa इहापि ्रन्यथालश्चणा रथन्तरगोतिः, श्रन्यधालच्णा दडद्गोतिः। तस्मात्‌ संकला पथक्घम्‌ ॥

ब. योनिशस्याश्च तुल्यवदितराभिविधीयन्ते ॥ १७ ॥ | (यु०१,॥

"तुख्यवत्‌ इतराभिः श्रयोनिञ्स्याभिः " विधोयन्ते- याम्याः शंसति, शिपिविष्टवन्तोः शंसति, रथन्तरस्य योनिमन्‌असति, दतो योनिमनुशंसति-इति। कात्र तुख्यता?। शंसति

शब्दे नाभिधानम्‌; इद एतौ स्तौतिशंसतिञ्न्दौ समानेप्पि स्ृत्यथत्वे धवस्थित वषयौ ; प्रगोतेषु मदवाक्येषु स्तौ faa, श्रप्रगोतेष॒ अंसतिश्रब्दः, यथा, "भर उ गं शंसति, निष्केवख्यं असति दति, “arse स्तुवते, पष्ठः स्तुवते इति। शतः waned विधानात्‌ श्रप्रगोताम्‌ wy रथन्तरस्य योनिं दशयति, यदि च गीतिः रथन्तरं, ततः तस्य श्रप्रगीता ऋग्‌ योनिः, seared अपदेशो नोपपद्यते, — रथनरस्य योनिम' -इति। wang गोतिषु ara tl

भा. योनिश्चासौ अस्या च, योनिञ्जस्या, 'योनिश्स्याख्ु' we:

ब. अयोनौ चापि दश्यते अतथायोनि।॥ १८ ॥ (oR)

भा. “योनौ च साम दृश्यते, “स्थाख्यां Malad —crarwaq req mate क्रियतेभपि चेनां रजति, न च श्रस्यां सम्भवति --ङ्ति, ठतो दहतो योनिः, तस्य गायभीषु प्ाक्षिनास्ति,

नानक ee न ~

* ‘weg’ इति we do ईतीय-पुख्छकं पाटः।

TS

aT.

qd.

aT.

~ eee eee

यद ऋचः सामशब्दः; AYA Ata: ततः सा दशद्ौति- WANT वचनात्‌ प्राप्ता, तस्यां श्रयम्‌ च्रनृवादो घरते, ‘aa

ead गायत्रोषु क्रियते-डति। च्रतथायोनि'ःचसामदश- यति, याटृश्ची यस्य योनिः, ततोम्न्यादृओे, ‘ay वै विच्छन्द[सि स[मोद्ति, सख ऋवं संश्टणाति, साम वा वि{लञ्जतिः, साम संश्टणाति, wa विलिशति- डति यतरत्‌ वर्षोयः, तस्य विलेश्जः, यतरत्‌ वर्घोयः, तस्य संशररः, तञ्च गोतौ एव साम्नि युज्ये, न ऋचि, ऊद्तिश्यब्द ञ्च गोतावेव समथः, न कचि, ऋक्‌ चत्‌, सव यथाम्नायं पद्यते, AT नास्त्युद्मसङ्गः। तद्यत्‌ अपि गोतौ सामञ्ब्दः॥

| रेका नासि वैषूप्यमितिचेत्‌ ॥ १९ ॥ (आ०)॥

यदुक्तम्‌.- तस्य क्रिया ग्रणाथा-इति। त्र परिचोद्यते vara नास्ति वद्प्यम्‌-दूति, रथम्सरगोतेः दृद्धद्रोति अधान्तरं, तेन रथन्तरगोतौ गुद्दीतायां दद्रीतिः SAAT भवति- इति युक्तो Cot awa दृष्तः शित्ताथम्‌ श्रकम- काले भरयोगः, THAT AIH एव श्रथः ; तस्य योन्यां प्रयोगे ्िख्िते पनश्त्तरासु न fafeas, तासु श्रकमकाले प्रयोग संरकारकमत्वे न युक्तो भवति; तस्मात्‌ न संसारस्य सामशब्दः --इति स्थितायां प्रतिक्नायां खूचेण परिचोदयति।

स्यादथीन्तरष्वनिष्यत्तयथा पाक il २०॥ (ate नि०,॥

' स्यात TET! कतः एतत ?। “Racy अनिष्पत्तिः", ऋगन्तरेष श्रयमेदात, ' यथा पाके, यथा एक एव अयमथः

eee Se a ~. ~ - —— -न्-ज

* विल््लिषति ato Jo Yo Wa: | † wats दति का० do qe UTS: | wate tia a कण Ge दितौोय-पशक WS! |

8 °

aT.

भौर्माखा-द्भन

पाको नाम, तस्य थथीान्सरे weet भवति, अन्यथाखल्चण Wea पाकः, ्रन्यथालच्षणो Wwe, येन ्रोदनपाको Tea: न रसो श्रभ्चिक्ित्वा गृडं पक्कम्‌ जानाति। तस्मात्‌ तस्याप्यकमेकाले प्रयोग उपपद्यते ॥

WIT AASAA ॥ OQ (Ae) एवं च सामञ्गब्टानाखक्अ्न्दानां च MAGE भवति, 'कवतीषं रथन्तरः गायति'- इति कवत अब्दः चच एवं वशति, रथन्तरश्रब्दय साम, इतरथा HAATAIS वा SAT AUT स्यात्‌, रथन्तर शब्दे वा धमलस्षणा। तस्मात्‌ गीतौ सामथरब्दः-- Chr (७।२।९ अ०)॥

बति ओोभ्वरखामिनः छतौ मौमांसामाष्ये सप्तमस्याश्चायस्य दितोयः are n

RX

GAAS अध्यास्य तृतीयः UTZ: It SS

efrtrnferan wafrectyercwa |

ख. om क्रियामिधानं agsaaae विधिप्रदश स्यात्‌ ॥ १४ (fae) y

मा. नाम्ना URNA वच्यामः- इत्यादौ प्रतिश्रातं, सोम्यम च चयते। कुष्डपायिनामयने श्ूयते,--मासमग्निद्ोक जुकति'- दति; we एतत्‌ समधिगत, नेवमिकादधिद्ोचात्‌ कम्नीौश्तर- भेतत्‌-इति। अधुना अत्रिडोषञम्दिन्त्यते,- कथम्‌ यं युक्तः ?- इति, तदथमारगभ्यतेः--'उकं क्रियाभिधानं तच्छुता- वन्य fafinga: स्यात्‌- इति, रकम्‌ शाद, क्रिया- भिधानं, कम्मनामधेयम्‌, अग्रिद्धोषशष्दः- इति, “ane च WMT ST (९.।४।४ °) - दरत्यच ; तस्य न्यच “तीः कौण्डपायिनामयनीये gw fafumea: स्यात्‌, wai- परदेशः, नेयमिकस्य, श्रपि्टोषस्य ये धम्माः, Re wa नाम्नाम्तिदिष्येरन्‌। किङ्कारणम्‌ ?। उचयते, --परञम्दोग्वं परत्र त्तः, VOM पर owl तदद्भावो गम्यते, स यच बिच्रातो भवति, arya, वथा, सिंो रेवरत्तः- इति । aa afaqra:, ay विधोयते, यथा, अमी पिष्टपिण्डाः सिंहाः क्रियन्ताम्‌-इति। इड च श्रविच्चातोःस्य जुद्धोतेः अभ्रिोच- बद्भावः, तस्मात्‌ स विधोयते.--मासमभ्रिोजं जुद्ोति- इति अभ्चिष्टोजवत्‌ जुद्धोति-डइति। कथं पनरसति वतिमत्यये

* "नय्यमिकस्य' इति काण atte go पाठः| एवं परचापि। we सं" पके ख कचित्‌ नेयभिकेति, कचिच नेय्छमिकेति |

RR

aT.

भा.

दु.

aT.

मोमाभा-दष्ेन

aay: अक्धोग्वगनुम ?- इ ति। उ चपते,- साद चयग्यात्‌, ग्मि होज्रशनब्दोः्यं कम्मला सम्बद्धः, तत्सदचरितटो warfewaant लशणया जक्रोति गमयितुम्‌, अक्रोति चेत्‌ गमयिनुम्‌, षरेष्टम्‌ शपि amifa, एवमन्तरेणापि वतिं, aaa: war वगनतुम्‌ — fa i

araee वापि भागित्वात्‌॥२॥ (पृ०)॥

"वा अ्रपि'-दरति विषय्यासेन प्रयुक्ते, aft at—cead: | अपि वा ayer एते उभे रपि कम्मणो स्यातां, न कौर्डपा- यिनामयनीोयो ञुदोतिर्नेयमिकपष्मः, साधारणं च नामधेयम खभयोः। कतः ?। भागित्वात्‌, श्रयमपि जुद्ोतिभागी एतस्य नामधेयस्य, यथेव त्र “aires जुहोति- दति समश्चारणम एवम्‌ इद्ापि, AT तुर्ये TAMIL तस्यैव एतत्‌ नामधेयं न श्रस्य — cea विशेषड्ेतुनास्ति। ware उभयोः साधारणं नाम- डति, नास्ति धम्मप्रदे्ः॥

नैतत्‌ युक्तं कुतः?

नान्नस्वौत्पस्तिकत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (So) ॥

श्रौत्पत्निको fe नामिनाम्नोः सस्बन्धः,- यन्नाम यदिन aq श्रौत्पस्िक्ेन सम्नन्धन असिद्धं, तस्मिन्‌ एव सदा fare TAQ च, तथा अरद्यवस्थायां weary विश्वासो न स्यात्‌। SHH, Way श्रनेकाथेत्वम्‌"- इति, यदा च नोभयाथेः, तदा जैयभमिकं तावत्‌ श्रा, तत्सादृश्यविधानाथं च इतर श्वापि प्रयोग उपपदयते- इति नास्ति इतराभिधानत्वे तुः; तद्मात्‌ विधिप्रदेशः स्यात्‌ ॥ व्र ATE, कस्मात्‌ पनः तन्नामधेयम्‌ इदम्‌ इड प्रयुक्तम्‌-- द्यु चयते, न पुनः एतज्ञामधेयं तन्न--इति?। तत ATE. —

ख. प्रत्यच्ताङणसंयोगात्‌ क्रियाभिधानं स्यात्तदभावे- ऽप्रसिद्धं स्यात्‌ + ४॥ (रा निर. ।

भा. नेयमिकेः्चिोके want गणसंयोगः, भरत्यशविडता धमाः

afm. ‘xed दोग्धि vet अषयति, चतुरुन्नयति, खादिरी अग्रिदोत्रसमिद्धवति, इत्थं quia’, एवं भ्रत्य ्ाह्ुणसंयोगात्‌", नेयमिकस्य तत्‌ नामधेयम्‌ इड प्रयुज्यमानं, दोहनादि- “क्रियाभिधानं स्यात्‌, धमेम्रदे्कम्‌-दूत्यथैः। श्वस्य पुनः awa केचित्‌ धमाः सन्ति, ' तदभावे' (तेषां धमाणामभावे) ' प्रसिद्धं स्यात्‌" न प्रभ्नायेत, कमथम्‌ श्रयम्‌ sfx. अब्दः इष प्रय॒क्तः?- इति,

एवं वा,- प्रत्यक्षो गणसंयोगो,- ने मिकस्य द्ष्यदेवता- संयोगः,- "दघ्ना जोति, पयसा pera, अग्रये च प्रजापतये च सायं जुद्धोति' uf orm “ मरत्यश्चाद्रुणसंयोगात्‌ क्रियाभिधामं स्यात्‌, कमनामधेयं, इत्थंरूपो जुद्ोतिः aha हदोचास््ः-डति। चरथ इतरजुदोतेः पं नारित, ' तद्भावने- मप्र सिद्धं स्यात", न श्रयेत, alee तदप्रिहो्म्‌ ?-इति।

"नन्‌ मासोगस्य रूपं भविष्यति'। न, मासः कमैीङ्ग, कतधर्मैः a) अपि च, wfrerd q मासे विधीयते, न मासेन aire era | तस्मात्‌ नेयमिकस्य एतन्नामधेयम्‌, इतर तददति- देज्रः-बति॥ (STR Be) ॥

“किम्‌ एष एव चउत्समैः,-- सत कमनाम, श्रन्यत्र गूयमाणं धमाणां दकम्‌? इति। एवं खलु प्राप्तम्‌। एवं मापे CTA चारग्यते,-

Ry

©.

भा.

q.

भा.

मीभासा-द्ने

Tears धनष्छानतिदेल्राकिकरशम्‌ ||

अपिवा सचकम्मणि गुखारयेषा तिः स्यात्‌ ॥ ५ ॥ ( Fo ) ॥

गवानयने अयते, "वेश्वानरो ज्योतिष्टोमः, भावलीवम्‌ अहर्मवतिः- श्ति। स्तितु दादजाद्े प्रथमम्‌ अः प्रायशोयं नाम, ‹ तरायलोयोग्तिराके" इति ; तवोनेा नात्वं तेनैव न्यायेन fag, “प्रकरणान्तरे प्रयोजमाम्यत्वम्‌" (2121 २४ ख०)- इतिः; ae अयं Haram: TOUT अूयमाणो न धमाणां पाकः, किन्तडि -" गुषार्धैषा af) कथम्‌ ?। शसणया नामधेयं धमाणां याइकम्‌ खक्म्‌, असति च अत्यथं खच्षणाया पाद्चः, दतु Wray: एव सम्भवति, ore: एष अब्दः, गेन क्रिया - योगेन, afar कमणि त्येव प्रयुज्यते, मयन्ति चनेन-- इति प्रायशोयं,--प्रवत्तते्नेन CATT! बाक्धञेषसख Wea, एत- मेवार्थम्‌ श्रा, “ज्योतिरेव परस्तात्‌ दधाति इति, येन ज्योतिः प्रायणोयं भवति, तेन ज्योतिः पुरस्तात्‌ क्रियते- इत्वथा, ' ज्योतिरेव पुरस्तात्‌ दधाति--दति। ven न अयलतिरे्जः॥ (<। ₹।२ We) i

VASA षटष्ष्टागामतिदेध्ाण्किरशम्‌ |

विश्वजिति सव्वे्ट्े तत्पृब्बकत्वात्‌ ज्योतिष्टामि- कानि एष्ठानि अस्ति WOME: ng ॥ (प०.,॥

“ विश्वजित्‌ सवेपष्ठो भवति--इति yaa) तत्र विचार्यते, किम्‌ श्रयम्‌ च्रनुवादः, विधिः?-इति। किं ाप्तम्‌ ?--शनु- बादः-श्ति। कुतः?। यो fe अस्पष्टः, तस्य सहेप््ठता विधेया, यस्तु सर्व पष्ठ एव, तस्य तया किं विद्धितया ? रयं च

पा. खवेयष्ट व । कथम्‌ ?। Meany (ज्यो तिष्टोगवृष्नकत्वात्‌). “ ज्योतिष्टोमिकानि' स्तोचाथि अच प्राप्यन्ते, तेष मादेरतोचा- दीनि चत्वारि सन्ति, तानि सदाशि अरस्य, तैरयं ager भवति। (ननुन तानि geri) उच्चते, रस्ति च पष्ठ अब्दः, तेषु श्रस्ति पुष्ज्जम्दः, ˆ सप्तद्न्जानि पानि इति | तस्मात्‌ TATE: I

ख. wewe ay fe wear aon feo a

भा. न अयम्‌ अनुवादः | femie—fate:; अनुबारोम्रहसि- विदेवकरोग्येकः स्वात्‌ । रपि च ज्योतिदोभे न yeas अस्ति, यस्थ अधम्‌ अनुवादः स्यात्‌ ; षडे तु तदस्ति, ` तच fe चोदमाः,- पृष्टानां Cat पृष्ठं भरबात- इत्येवमाद्याः | Ward arefwararafae cay विधः-इति।॥

ख. लिङ्ाञ्च॥ टः ॥ (qe)

भा. fax खेतमथं द्यति, ` पवमाने cont ace’ हृत्‌, मे इतराणि, teed Why: साम, Fert मे्रावरुणस्य, Cad ब्राह्यणा च्छंसिनः, जाकरमच्छायाकस्यः- हइ ति विनिवे्रपरे वके षाडदिकानि पृष्ठानि, दथेयति॥

श. उत्पन्राधिकारो च्छतिष्टोमः॥ € ॥ Sire नि, ॥

भा. अथ age रस्ति च पटञम्दः-इति। तत्र ब्रूमः, नतु एष श्चौत्पत्तिकः पृषटञजण्डः, उत्पन्नानां स्तोषांशाम्‌ रसौ अधिकारः यान्येतानि पषछानि--इति, ज्ञाते च तेषां yest तत्‌ उषयद्यते, न च, तच्र Aa! कथं लि अथम्‌ Hee: ? |

। »* “age प्रलिदिणमेरेक पठं विरतं. तामि च verte षट, comic गरुद वरूप = श्ाक्धर-रेवत-ङाममि-निष्याीनि" ईति न्वी यमा |

Re

ख.

भा.

ख.

भा.

मीर्नाशा-दधने

कानां पुनः gerd qr) कथं ?। त्र डि चोद्नेत्युह्, तेषां वादे, ओतः yew चरथः परिगृष्टोतो भवति, इतरथा लासणिकः। aera षारड्डिकानां परदे्ः-इति॥

इयो विधिरिति चेत्‌ ॥ १०॥ se ॥

‘alt चेत्‌" पश्यसि, षाडद्धिकानां पुष्टानां विधिः- हति, नैतत्‌ awa | किङ्कारणम्‌ ?। टिकर एवं सहपृष्ट्म्दः अभ्युप- गम्यते, पष्टानि च विदधाति, तेषां च सतत्वम्‌। ‹ रस्तु, को दोषः?। रसम्भवः-इृत्या,-- यदि yeu: पृष्ठानि बिद धाति, waza न wad विशेषयितुम्‌; अथ अनुवदति, तथा awa ; पठानि त्वविद्धितानि भवन्ति, तेषु रसत्व कस्य इदं सत्वं वधीयते, उभयक्रियायाख असम्भवः।

अथ अच, इृषदरथनरयोविकल्पेन प्राप्तयोः सामस्त्यं केवलं वविधोयते,- (सवपष्ठो भवति)- इति; खमे अपि इददरधन्भरे भवतः, नेकम्‌- दूति; mind AN न wala awa हयो र {धकारः॥

€ Ly न व्यथत्वात्सव्वशब्ट्स्य 02 ॥ (Blo feo, i

नेवमेतत्‌। कुतः Pl यत्वात्‌ सवंञजब्दस्य', एवं सति a weet व्यथा भवति (अरथेश्न्यः), रयं fe बङविषयो इयोने युज्यते ; षाड्ड्धिकानां तु विधाने न रष दोषः। ‘aq च तजापि दिकरः wee} भविष्यति उचयते, न भ{वष्यति, सबत्वं के वलं werat विधास्यति, न पृष्ठानि। ‘aq oH, Wee qa” कस्य इदं सत्वं विधीयते?-डइति। carad,—vwerat सत्वं fe बिद्धितं, तत्‌ सम्पादयित्यं, न च पषछठानि GHA, तत्‌ सम्पादयितुम्‌ Wawa, तच रथात्‌ पष्ठानि करिष्यति, एवं म

भा. लिङ्गसमवायात्‌, एकं तज पृष्ठं area इति, ele

भा. tra: wae} भविष्यति, egy समथितः। नस्यात्‌ षादद्धि- कानाम्‌ अतिरे्ः-इति। (9181 R We) I

waren रोभिकशष्ठंशिदेषाधिकरणम it ख. तयावश्चथः सोमात्‌ ॥ १२॥ ˆसि०,।

भा. बर्णाप्रघासेषु शयते,- “वारुण्या निष्कासेन तुचैखाबग्ं यन्ति-ड(त। तच्रसन्देः,-किंटाशपणमासिके रपां ष्यत्सेके तुषनिष्कासं* विधीयते, खत सौ मिकाद्वग्डयात्‌ धमातिदे्ः? -इति। किं युकं ?- दारपूणेम। [सके गुणविधिः, एवं सन्नि द्धत- भत्ययोग्नुगद्धते, सन्न तो ड रसौ चोदकेन भापितः। “ननु न असौ Way: | उचपयते,- अस्ति तज शवग्टथञ्जन्दः- इति, "एष वे aque cay: इ ति। एवं पापे इदम्‌ TY, “ तथा HAE: सोमात्‌, यथा AEWA पष्टानाम्‌ अतिदे ज्जः, एवं सौमिकात्‌ अवग्डथात्‌ इ धमातिदे्ः। कुतः ?। अभि- हितो न्यायः,-““ oH क्रियाभिधानं तच्छलतावन्यज् feline x: स्यात्‌" (७ । ३।९ ख०)-दति। |

खः प्रक्रतेरिति चेत्‌ ॥ १३ ॥ (Te) ।

भा. थ यदुक्ह-दाश्चपौणेमासिके say गुणविधिभेवतु- इति, तस्य कः परिद्ारः! इत्याभाषान्तं TAT |

ख. न भक्कित्वात्‌ ॥ १४ ॥ (आ० fae, ॥

ॐ ¢ € भा. नेतत्‌ FM कुतः? यतो नास्ति दश्चपुणेमा सयोः श्रव wail “ननु, “एष वे द्चपूणंमासयोरवग्धथः- दति शरूयते ।

* निष्कास wifeern लेपः। “sret fafa on ऋत्विजा माजयन्ताम wife मन्तरदंवंपरंम स्यादि TTY अप खतसिच्यके, सोऽयं यतसेकः'' एति सन्धयः |

BG

aT.

दु.

भा.

Mare र्न

सत्यं yaa, म तु एवम्‌ अवग्धथत्म्‌ शस्य भव[त। कथम्‌ ?। उचयते, एष बै दअपुणमासयोरवशयः'- इत्येतस्य वाक्षस्य दयी वचनव्धङ्किः, निज्जातावग्छथत्वस्य Teeter वा द्ेपु- माससम्बन्धः उ चयते, (यथा देवदत्तो amen पुच्ः- दति निञ्जातपु्चत्वस्य द्‌ वद्‌ स्य यज्जद्‌ ससम्बन्धः sea, fawia- सम्बन्धस्य वा Samia अवब्डधतःवं (यथा. श्यम्‌ seat wqewme yaa, निञ्चातयश्चदशसम्यन्धस्व TM पुचत्वम्‌ TMA); तदस्य श्रां Gay दशेपुश- माससम्बन्धः WHC निश्चातः, न ATEN; शतोःस्य श्रवग्धथल्वम्‌ उचयते, म च श्यम्‌ TRY: |

(ay अयम्‌ Warangal भवतु" नेतत्‌ युक्तं, अन्यायो हि BARU | कथं तद्धि अब्दप्रयोगः?। साडृश्यात्‌। किं QTE? | अण्च सम्बन्धः, सएष AM प्र्सावादः षां QIK — TIE इवायम्‌- इति, यथा WT THAT: | तस्मात्‌ afer दशपुमासयोरवग्डयः। अतो नाच गुण- विधिः ॥

लिङ्ग-दशेनाच ॥ १४ ॥ (यु° २, ॥

fey Naa श्रं दञ्यति। किं fey भवति?। एवम्‌ ae, ' नायुरां जुहाति, न साम गायति, न वा गमनमखं जपतिः- इति, सौ मिकागबर्ट्धमाणां प्रतिषेधं ब्रुवन्‌ तद्म - प्रां दश्चयति। तस्मात्‌ सौमिकात्‌ अ्रवग्डवात्‌ धमप्रटे्ः-- इति ॥ (७।३।४ We) i

® ष्या श We: || Be Teeswifeerneg तु गनिष्कासद्रयकलाजिकरकम | ख. द्रव्यादेशे age: खुतिसंयोगात्पु रोड़ाशसूबनादे भे तव्मकृतित्वात्‌ ॥ १६ ॥

भा. वाश्णप्राघासिकोमग्वण्डयः, सौमिकात्‌ sae धमाणां ाहकः- दृल्युक्ग; तच इदं विन्तपते,- किं ech aes: रसौ, उत॒ तुषनिष्कासद्ूव्धकः?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?-पृरोडा् दद्यकः-इति। कुतः }। नाम्ना पुरोडाः प्राप्यते। “ननु waaygd तुषनिष्काखम्‌'। सत्यं प्रत्यक्षश्यतं, म तु अक्यते विधातुम्‌ ; wae we विधोयते, wey यन्ति दति, यदि तुषनिष्कासमपरं विधीयेत, ततो वाक्वम्भिद्येत,- saz यन्ति, तश्च तुषनिष्कासेन--द्रति। तुषनिष्कासखवणम्‌ इदानीं किमथम्‌ ? | Tras, सम्बन्धाभावात्‌ | एवं प्रापि TA, — AUNT तददव्यः,- FMS एतस्मिन्‌ ' तुषनिष्कासेन wary यन्ति इति, ^ तद्दर्यः' स्यात्‌, तुष- निष्कासदूब्यः। कुतः ?। ` श्तिरससंयो गात्‌," तुषनिष्का सं प्रत्य ्च- ya, aCreraey श्रानुमानिकः, श्रतिदेग्ेन wre | ‘aq पुरोडाशओोग्पि ्रत्यद्यश्रतो नाम्ना'। यद्यपि wears. श्रुतः, सामान्येन त॒ प्राप्यते, तुषनिष्कासं तु विशेषेण ; बाध्यते च सामान्वं विञेषेण। श्पिचलसषणया wren) गम्यते, year तुषनिष्डासं, अृतिलकषशयो श्च alae; awa तुषनिष्क सद्रद्धकः- इति चथ यदुक्त, — a Teas तुषनिष्कासं, वाक्यभेद्प्रसङ्कादिति, तत्र ब्रूमःः-यद्यवग्थं विद्धाय तुषनिष्कासं विधीयते, लतो वाक्यभेदः स्यात्‌ | तुष- निष्कासद्रद्यकोःपृष्वः श्रवन्डय श्चोद्यते, तथा, सगुणकन वधानम्‌ श्रविसद्धम्‌, अ विधोयमाने च तुषनिष्कासे तट्यहण्म्‌ BARRA स्यात्‌। त्यात्‌ त्‌षनिष्कासद्रच्कः। ` पुरोडाशस्त्वनादेजे

ge Frater-cusr

भा. तत्प्रछतित्वात्‌, AIT We न दर्यं स्यात, ततः पुरो- डाञस्तु षप्रशतित्वात्‌ स्यात्‌, अच तु Nea तुषनिष्कासं, तस्मान्न TTI: (911 Y Wo) i

बेगन्धवश््दादातिच्ये warfagaherces ॥

श्रा तिष्ये श्रूयते, —‘ वैष्णवो नवकपाखो भवति--इति, तथा राजद्ये, | पुम्बस्िंखिसंयुक्ते वेष्णवखिकपालः'- इूति। तच विचारः, योग्यं जिसंयु्े वेष्णवखश्िकपालः- दूति वेष्टवज्नम्दः, यम्‌ अातिश्यधमाणां पादकः, न?-ट्ति। किं युष्म्‌ ?। याकः,-इति। aa?) बिद्धितधमेके कमणि दृष्टः अ्दोःन्यस्मिन्‌ श्रविद्िते अूयमाणो यादकः- इत्युक्तम्‌, “oF क्रियाजिधानम्‌” (।९।९)-इति। aw अयमपि विद्ित- धमकः श्रातिथ्ये दृष्टः, इदानोम्‌ ्रविद्धितधमेके जिसंयुकते द्यते । cen धमाणां चाकः -इति। णवं भाप ब्रूमः,--

छः गृणविधिस्तन खृ्ौीयात्समत्वात्‌ ॥ १७ ॥ -

भा. गुणविधिर्यम्‌. श्रातिथ्यस्य we विष्णदे वतासंयोग॑बि- दधाति, स णव धमान्‌ TMT न अक्ोति। कुतः ?। "समत्वात्‌, समो हि श्रयम्‌ अातिथ्ये जिसंयुक्ते च, यथा त्र विष्णं देवतां विदधाति-- रवम्‌ अ्रापि; गत्यथ सम्भवाच्च QUIT धमाणां माइक; करप्यते, इह च प्रत्य ्तशुत्यथेः एव संभवति रै वता-

, विधिः। तदयात्‌ न रयं ्ाहकः- इति (७ । ele >) ॥

ढे € €

निमेन्यादिभन्दषंमामतिदे्राधिकरकम्‌॥ € fi A ष. निमन्धादिषु चेवम्‌ ॥ १८॥ भा. पङ्क श्रग्रोषोमोये धमेत्रान्‌ fared fe: चाम्नातःः- साथा

° अध्याय र पादः। ४९

भा. वै देषाःः- इत्यारञ्ब अग्रौ शूयते, “ निमेन्ष्येनेष्टकाः पचन्ति-- इति; तथा, इश्चपुणमासयोः बद्धिराज्ये धमबती, way शूयते ‘afear युपावटम्‌ अवस्तृशातिः- इति, श्राज्येन युषम्‌ अनङ्धि-इति। तच सन्देहः,ः-- कि निमन्ध्यादयः अब्दाः धमाणां awa, न ?- इति। ay अधिकरशातिरे a: क्रियते, --“ नि्मेन्ध्यादिषु Yar, यथा terme; ous श्रयं यौगिको* निमेन्ध्यञ्नब्दः, सद्योनिमथितमन्रम्‌ श्राह । तथा! ‘afer शआज्यम्‌--दति इश्यभ्रब्दौ। ते योऽपि era विधाय Barat भवन्ति, धमान्‌ TWH, न ABA! तसमात्‌ न याका: ॥ (७। २1७ We) il

"इयाः awafe इत्यनेन सोमिकषस्प नतिदेध्राधिकरशम्‌ |i

भा, चातुमास्येषु wad,—‘ दयोः प्रणयन्ति, तस्मात्‌ इाभ्यामेतिः -डति। wha q सोमे प्रणयनं धमवत्‌, तथा दशपूणमासयोः अधमेकम्‌। तत्र सन्देषः,- किं सौमिकमेतत्‌ प्रणयनं, उत दांपौणेमासिकम्‌ }- इति | त्र eas खपक्रमः,-

ख. प्रणयनन्त्‌ सौमिकमवाच्यं हीतरत्‌ ॥ १९ ॥ (पू०)॥

भा. ‘iraq एतत्‌ ' प्रणयनम्‌'। किङ्कारणम्‌ ?। ‘warez fe इतरत्‌" (दाशपौणेमासिकं), चोदकेन भाप्तत्वात्‌। “कथम्‌ पनरयं प्रणयतिञ्जग्दः, ्रणयनमाच्वचनः सन्‌ सौमिकं भणयन- feat अक्रोति aaa?) लच्षणयेति ब्रूमः, ती्थशरब्दवत्‌, तत्‌ यथा, तीयश्नब्दः, Maas सन्‌ तीथेविशेषं धमं साधनं कट्‌ाचित्‌ ब्रूते,- तथेयं गतः इति it

---= -* ae ~~~ ~ ~~~ ~~~ ~~ ~

& दिके + ५ * 'वदिका' इति ato go To We | + तथाच Ufiet Ge सार Teo us: | F ;

४२ मोमांसा-दशने

ख. उत्तरवेदिप्रतिपेधञ्च तदत्‌ ॥ २० ॥ (a) ॥

भा. “न ered? उज्रवेदिम्‌ डउपवयम्ति* न सुनासीरीये- इति, urfaqer हि प्रतिषेधो भवति, सौमिके च प्रणयने उत्तर- वेदिन टाञ्चेपौशेमासिके ॥

ख. Waa वाऽनामत्वात्‌ ॥ २१ ॥ (सिर) ॥

भा. “रातं ay एतत्‌ प्रणयनं, दाञजेपौणेमासिकं। कुतः ?। 'शनामत्वात्‌- परणवनञ्जब्दः, CARA प्रणयनस्य न नामधेयं, नैतत्‌ तस्य बाचकम्‌-इृत्यधः ; यदि श्रयं तस्य वारकः स्यात्‌, ततः तदि ब्रुयात्‌, इदं तु पदाथंनामधेयं, षदाथस्य प्राङ्नय- नस्य वाचकं, तदिह शक्रोति Wa: पराचीनं नयनं THA, तच्च इच यस्त्येव। तस्मात्‌ तस्य वाचकः, एवं सन्निद्धितप्रत्ययो न बाधितो wafa | श्रथ Iga, —Maweeag भविष्यति-दति। WT La: — MIMS तो्धैमा्रभेव ब्रूते, तीथेया्ां गतः- इति तु उक्षा कानिचित्तीधोानि अनुक्राकानि, यतोग्सौ तदिभिष्टाथा विश्चा- यते, यच्र तु केवलः प्रयुज्यते, ay Hearse ब्रूते, यथा, लीं शाति. Mave fe समानानां भवति-इति। afar च सम्भवति त्यथ, लच्चणाथाम्याद्धः; सम्भवति च श्रत WTS | तस्यात्‌ न ल चणा याद्यः- इति ।

ख. परिसङ्ख्याय अवशं गुणा्थमथवादो वा । २२॥ (Sto fae) i

भा. "लज शाह, यदुक्घम्‌ अवा्च॑पद्धिडतरत्‌- डति, तस्य कः

* 'खपङिरण्ति tf Ge ate qe पाठः। "उपयक इति न्यायमारूयां पाठः।

ना.

भा.

° खध्याथ रे पादः I Be

परिद्धारः?'। उचयते, ‘aftagarey वा स्यात्‌, rat: प्रणयन्ति, न चतुष्विति, गुशा्थम्‌' श्रथवादाथं “aT "तस्मात्‌ दहाग्यामेति-इति। त्र परिसङ्ुयायां तावत्‌ wat दोषाः, apie न afaq विधीयते, परिओैषात्‌ wari) ‹ ननु शर्धवाटोग्पि निष्प्रयोजनः, प्रणयनस्य MATA | श्रधंवादस्य भरयोजनम्‌, safe श्रधिकरणे व्यामः, “meat गत्यथंवादात्‌"-इति॥ (७।२।८अन०)॥

„ ; ~ ~ 8A ‘Sar भ्रश्यन्ति Cade मध्यमयादयाः प्रश्यभाधिकरषम्‌ ॥

प्रथमोत्तमयोः प्रणयनमुत्तरवेदिप्रतिषधात्‌ । २३ ॥ (We) ॥

“इयोः प्रणयन्ति- दूति yaad) तत्र सन्दे: कतरयो- दयोः? दति। अनियमे प्रापे, उचते,-' प्रथमोत्तमयोः प्रणयनम्‌'। कुतः?। “उत्तरबेदिप्रतिषेधात्‌, aq उन्षरबेदिः प्रतिषिध्यते, ^ न वैश्वदेवे उत्तरवेदिम्‌ उपवयन्ति- इति, "न सुनासीरीये-डूति। safes प्रणयने उत्तरवेद्यामभ्िनिधानं विदितम्‌; अतो यत्र प्रणयनं, aa उत्तरवेदिप्रासिः, प्राप्नौ च सत्यां प्रतिषेधः, भ्रथमोत्तरयोञ्च रसौ ; तद्छमात्‌ तयोः प्रणयनम्‌ --द।त्‌॥

मध्यमयोवा गत्यथंवादात्‌ ॥ २४ ॥ (fae) a

‘MPAA पर्वणोः प्रणयनम्‌। कुतः ?। “ गत्यथेबादात्‌”

गत्वर्थवादे नेतत्‌ दयोः प्रणयनमुचयते, "तस्मात्‌ दाभ्यामेति- ऊअकसस्तते ~ Ly

Cia) "अससंस्तते वा एते पवणो, "ऊरू वा एतौ यन्नस्य, यत्‌

वरुणप्रघासाख साकमेधाञः- दूति, ऊङ्‌ च गमनसाधने, aaa

स्तुतिसम्बन्धो विज्नायते, जरू TW, वदणम्रधासाञ्च साक-

४४ मोनासा-द्ने

भा. मेधासेति, तयोह योः परणयन्ति ; तस्मात्‌ eat खकभ्यां aw: समार्भंयातिः प्रणयनेन हि तौ बलवन्तौ भवतः, ्ङ्गभूयस्त्वात्‌ इति,--रुतत्‌ तदथेवादस्य परयोजनम्‌। रथ यदुक,-. उ्रवेदिप्रतिषेधात्‌- इति; तच ब्रूमः,-

ख. आत्तरवेदिको नारभ्यवादप्रतिषधः ॥ २५ ॥ (आआ० fae; ॥

भा. श्रनारभ्य कञ्चित्‌ पवेविज्ेषं, waaay suas: श्राम्नाता, “उपाजर वपम्ति' इति; तस्य नारम्य-विधेरयं प्रतिषेधः। “ननु वरूणप्रधासानां गृणएवाक्छप्राप्तौ एव शयं तेषामेव aw इति वादः स्यत्‌। Anse, प्रकरणात्‌ चामु- मास्यानामेव, यदि वरुणप्रधासानां बादः स्यात्‌, तच प्रतिचेधे चोण्यपि warfa उत्कीन्तयेत्‌। ‘warez, इयोः पवेणोवेादो भवत्‌" इति। श्वभ्र श्रमः, न दयोः पवेणोः प्रकरणं, चातु- मास्यानां बा प्रकरणं, वरणम्रघालानां बा; वश्ण्प्रघासानां दयोः प्रकरणे पवेणोरतकीतेनं प्रतिषेधे न स्यात्‌* ; तस्मात्‌ चात्‌ मास्यानामेव बादः । (ननु एवमपि श्र॑बारेनेतत्‌ श्रातं, -मभ्यमयोः प्रणयनम्‌- दति, किमथ प्राप्तस्य प्रणयनस्य पुनः- खअवणम्‌ ?-इति। ows प्रयोजनं नोक्तं श्रसति प्रयोजने मन्यद्िन्‌, परियह्कयाथेमेव भवति, तच्र दोषा उक्ताः; तमात्‌ गुणा्थमेवेतच्छबणम्‌। “ननु नास्ति कञ्चित्‌ गुणः ?'। डचयते, गुणः रुयते,-उत्तरवेद्यामग्रिनिधानम्‌; तमात्‌ तदथा पुनः- Bf (७ ।३।९< we) il

+ ^ प्रतिषेधे were स्यात" दति We Sto पु TS |

खरसामादिश्नब्देन चन्ध्रातिदे शाधिकरशस ||

ख स्वरसामेककपालामिक्षश्च लिङ्गदशनात्‌ ॥ २६ ॥ (fie, ॥

भा. गवामयने अूयते,- “अभितो दिबाकीत्येमडहखयः खरसामा- नो भवन्ति*- इति; तेषां विद्धेषधमा श्राम्नाताः, यथा, CATA भवन्ति, सन्तततयामतिग्राद्या गृद्न्ते-इत्येवमाद्यः; फनः अन्यच शयते, “ पष्यः ATH दौ खरसामानौ- इति । तथा, वेश्वदेवे शूयते, "द्यावा प्थि्य एककपालः इति ; तच श्राम्नाता विदेषधमाः,- सवेत जुददोत्यपयावतयन्‌ gurls डति; पूनः अपर; 'काय एककपालः- दूति; तचेव श्रुयते, बेश्वदे व्धामिश्चा- इति; जापि विञ्ेषधमेोः केचित्‌ श्राम्नाताः; पुनः अन्यच, "मे्रावरुणो च्रामिक्ला- डति, तच सन्देहः, किं खरसामञ्ब्दोग्न्यच श्रूयमाणो गवामयनिके- भ्यः खरसामभ्यो धमाणां याइकः, उत न ?- दति; एवम्‌, णककपालामिक्ाञ्जब्टावपि। as गुणविधिस्तु न retard, समत्वा दित्यद्मद्रणे AA, इदम्‌ उचयते,“ खरसामेककपालामिश्तञ्च' धमाणां ww! कि कारणम्‌ ?। “लिङ्गदशनात्‌, सिङ्ग तत्र aga gua, येन चायते, सवं एते धमाणां arwar इति। खरसामसु तावत्‌ ‘WE TEE दौ खरसमानो' इत्युका श्राह, त्र यत्तृतीयं सप्तटअमहस्तत्‌ चयलिंशस्य सथानमभिपयाइरन्ति, स उत्तराणां स्तोमानामव्यवायाय याणां च सप्तदशानां श्रनूचीनतायाः-

+ «५ ज्जवामयमे इयानासषटकयामध्य wed frames प्रानम्‌ तमेकम्विद्यते, aa दिवाक्ये. agra भ्रष्चोनाखगः स्वरसामनामका श्वद्दवि शषाः. तथा उपरिष्टादपि अयः खरसामनाभमानस्तद तद्‌ भिष्रेत्य अयस, “faa दिवाकोत्यम दति न्यायमाला $जागसन्धया |

४६ मीमांसा-दण्ने

भा. इति, यद्येतौ खरसामानौ, गवामायनिकानां धमाणां arwatt,

तचैतावपि* सप्तदशो, तथाग्ब चयः सप्तदशा अनुचोना भवन्त, त्र एतदचनं युज्धते,-- “याणां सप्तदशानां अनुचीनतायाः' -डति।

तथा च्रा्यणे, द्यावापथिद्यमेककपालं विधाय wry, (यत्‌ सवङ्तं करोति, सातु एका परिचच्ा, wat wa: पयावर्तते सा दितीया, श्राज्धस्यव द्यावापथिव्धौ यजेत इति च्राज्ध- विधिषरे वाक्ये सवद्ोमम्‌ श्रषयाटत्तिश्च वेऽवदे विकतौ धनौ प्राप्तौ दशयति |

तथा मज्रावरुष्याम्‌ ्रामिक्षायां “ न वाजिनेन प्रचरन्ति-- दति वाजिनेज्यां वैश्वटेविकं धमे प्रतिषेधंस्ततो wont दशयति एतेभ्यो लिङ्गेभ्य एतत्‌ ज्ञायते,- यथास्वं धर्माणां याकाः-इति। प्रतिपत्यथकम्म वाजिनेज्धां feenneat मत्वा एतदूक्गम्‌। “ATE, लिङ अपदिष्टं, कतः प्रा्भिः?-डइति। उचयते, लक्षणया प्रा्िलिङ्गात्त्‌ लक्षणापरियद्ः॥

ख. चोदनासामान्यादया ॥ २७ ॥ (ह°) ॥

भा. खरसामत्वसामान्यात्‌, एककपालत्वसामान्यात्‌, श्रामिक्ता- सामान्यादा ; यस्य लिङ्गम्‌. श्रथसंयोगात्‌- -दत्यनेन मरा्षिः- बति ॥ (OLB) ti

वासा दद्‌ तोत्यादै, वस-खादिश्रन्दानामाङतिनिमित्ताधिकरशम्‌ ॥

भा. कचित्‌ श्रुयते, "वासो ददाति, अने ददाति-इ्ति। aa विचायते, fa, वाससः, अनसश्ु क्रिया प्राप्यते, उत न?- दूति । तत्र are, एवं तावत्‌ नः Woe किं, कमेनिमित्तावेतौ

^ = ~--= =-= ----- - we ~ ------ --- --

* ‘aa एतावपि' दति ato Arle Te Vs 1

° ष्यायरे WE: | yo

भा. Wael, उत WMTMfafafearnt ?- इति; यदि कमंनिमिन्तौ, ततः

भा.

aT

—.

प्राप्यते; warfafafarm, ततो ar—efai किं तावत्‌ भप्तम्‌?-कमेनिमित्तौ-श्ति। कुतः?। कमागमे तहश्ेनात्‌, यदा तस्मिन्‌ ge दारूणि खतरे वा TERING तन्तुवायेन वा कम छतं भवति, तदेतौ Wel प्रवर्तेते, न भाक्‌, अतो विश्चायते, कमनिमित्तौ-इति। यदा कमंनिभिन्नौ, तदे तदारभ्यते,-

RBA कमम युपवत्‌ ॥ न्ट ॥ (पृ०)।

ˆ कर्मजे' एतस्मिन्‌ वास-श्रादौ FY AAA, Ha प्राप्यते। कथम्‌ ?। “Frag, यथा युयञ््दो जोषणादिक्रियानिमित्नः, स ae गूयते, तत्र जोषणाद्याः क्रियाः प्राप्यन्ते, एवम्‌ इडापि- aft i

रूपं वाऽशेषम्‌तत्वात्‌ ॥ २९ ॥ (सिर) ॥

qa उचयते, नेतौ कमेनिमिन्नौ। किंकारणम्‌ ?। ये नेमित्ति- काः अब्दाः, ते निमित्तमुषलग्य प्रयुज्यन्ते, यथा दण्डो की दति; इमौ तु श्रनुषलभ्य क्रियाम्‌, श्रा्ातिमाे प्रयुज्येते; त्यात्‌ न एतौ क्रिया।नमित्तौ-डति। अश्र उचयते,- "आहत्या क्रियाम्‌ श्रनुमाय ततः शब्द प्रयुङ्न्ते--दति। WI ब्रमः भत्यच्ताम्‌ नि।मत्ततां गम्यमानाम्‌ Vee, श्रटृ्टायां क्रियायां निमित्तत्वकरपनायां देतुनास्ति-दूति। यतत, क्रियोत्तरकालं प्र ्दश्चनात्‌- दूति; शच ब्रुमः, प्राक्‌ क्रियाया ्राङतिरनभिब्यक्ता, सा क्रियया श्रभिद्यज्यते, यतः क्रियोत्तर- कालं WAM, TSI श्राङ्ञतिनिमित्तौ, यदेवं, तदा सिद्ध EW देयम्‌*। कुतः?। श्रशेषभूतत्वात्‌+-- नाजर क्रिया

ES ee pe ae a ee ec a

+ सिद्ध रूपं देयमिति Wo yo fetta aS पाठः।

Ba

are-<aa

भा. डेषभूता, क्रिवावाचिनः अब्दस्याभावात्‌, युपे तु परत्यशविहिता

षु.

भा.

ख.

भा.

a.

भा.

जोषणाद्याः क्रियाः, तस्यात्‌ युषवत्‌- दति चअतुश्योपन्यासः ॥ (७। ६३।९९. We) tl

wifwoa लौकिकेऽप्री खपनिषानाधिकरकम्‌ । विशये लोकिकः स्यात्‌ स्वा्त्वात्‌ ॥ ३० ॥ (fae) ॥

गगजरिराचे श्राज्धरोष्ानि सामानि प्र्टव्य शयते, शध्चि- मुपनिधाय स्तुवते-इति। ay विश्रयः,- किं, लौकिकोम्धिः उपनिधेयः, wa वैदिकः?-श्ति। किं are }- वेदिकः- tft) कतः?। waaay खन्पन्नोम्सौ, यानि we कमाखि करिष्ये येश्चाख्ि च्रधिष्टतः- दति, wit वैदिक पनिधेयः -इति। एवं प्राप्ते उचपते,-“ विशये लौकिकः स्यात्‌ सवाथै- त्वात्‌-रतस्मिन्विश्रये लौकिवं वेदिकम्‌)- दति, लौकिकः TTY | श्रथ यदुक्त, वेदिकं सवेकमायमुत्पन्न, तस्मात्‌ तदुष- निधेवम्‌- इति । श्र ब्रमः,-

न वेदिकमथनिदे शात्‌ ॥ ३१॥ (qo नि०)।

"न वेदिकम्‌' अग्निदं अाखेणोत्पादितं, तस्य आल्ेरैव कायें

fafed,— यदाहवनीये swe इत्यारभ्य ; afer सवं

करप्यमाने निदश्रोगनयेकः स्यात्‌ ; Ae लौकिकः, उप- निभेवः। स्गाधत्वदयेषां स्वे स्वे काय्य वत्तमानानां भविष्यति;

, एवमुभयम्‌ afaeg, -- सवाथत्वं faewa— डइति। श्रथ eer

Ua: कस्मात्‌ न उपनिधोयन्ते ?। चन्र उचयते, —

तथोत्पत्तिरितरेषां समत्वात्‌ ॥ ३२ ॥ (ate नि° ॥

'दतरेषाम्‌' रपि qatat धेष्ष्यानां ' तथोत्पत्तिः" न wart

° WG द TE: I ४९

भा. - इत्य्थैः। कुतः 7। ˆ समत्वात्‌, रतेःपि इतरेरप्रिभिः समाः,

एतेषामपि निरिष्टं काथं, “पागासोनो fare wrerc-

afa—cfai अतस्ते नोष्मिधेयाः-इति॥ (७।३। ९२ Fe) tt

" उपश्चया यूपो भवति, इत्यादे KH संखाराप्रयोजकताधिकरकम्‌ ॥ ख स्त स्यात्‌ तच्छब्दत्वात्‌ ॥ ३३ ॥ (पूण, A

भा. रकादञ्जिन्यां श्रुयते,-*उपञ्यो* युपो भवति-दति। तच खन्देः, किम्‌, एतदुपञ्जयद्ष्यं संस्कृतं, जोषणादयः संस्काराः अश aver, उत न ?-हइति। किं युक्तं - संसत स्यात्‌; - कत्ता रच जोषणादयः संसक्ता राः । कुतः ?। “ तच्छग्दत्वात्‌, यं यूप्रज्ब्दः संस्कारनिमित्तः, स एषोग्सत्त संरकतारेषु नोप- पद्यते ; Aare काय्याः- इति ॥

ख भक्तया वाऽयन्नश्षत्वाङ्गणानामभिधानत्वात्‌ ॥ ३४ ॥ (fae, ॥

भा. नवा SWS कुतः )। ` श्रयश्नञ्चेषत्वात्‌, एते See अदिन्‌ are क्रियन्ते, एतेन दारेण, यञज्जतिना सम्भंत्स्यन्ते, —ced TBA काष्टे नियुक्तेन पुना यजिः क्रियमाशोपूत्धे नि्वेत्तेयति। श्वद्धिंश्च swat न पमुनियुज्ते, तच शताः संस्कारा TAT: स्युः। "ननु वचनसामथ्यात्‌ WETat भविष्यन्ि। उचयते, न रच वचनं,- यूपः कत्तवयः- इति, बत्तमानापदेश्नोग्यम्‌। “नमु वत्तमानापदेथोप्पि न घटते, संख्धाराणाममभावे'। उचयते, ‘aaa भविष्यति, यथा, ˆ यज

न --- व ~ = ~ = ---- ~~ ~ ~= - - ~

* “emrenrat curt समू रकाटशिनी, तच रङिरूताऽवस्थापित CHER यूप waa: इति न्धायमालल। ॥ G

y °

मोर्मासा-रणने

भा.मानो वै यूषः इति। “शाद, त्न सादृश्यात्‌, इड पनः

ख.

भा.

कथम्‌ ?--इति'। उचयते, ‹ गणनाम्‌ अभिधानत्वात्‌, युष- गुणानां (युषसंखकाराणाम्‌) ` अरभिधानत्वात्‌- वुषसंस्काराः ततर केचित्‌ श्रथमरापनाः डेदनादयः quitgar:* सन्ति, तेश्यम्‌ श्रनिधोयते,- यूषः इति WaT: सन्‌; यथा खाता कन्या MACHA मालागुणेनापि श्रलद्धुता- इति, way एकः देभैनापि Cerra, ˆ संस्कृतः दति स्तुत्याग्भिधोयते॥ (ॐ । ३। ९३ Wo) ॥

५. ड खपतिद्ठन्ते 7 a» re एष्ट पतिष्ठक' इत्यादा VMK ऋम इव्यगाखिता धकरणम्‌ ॥

wat Yaa, "पष्ठपतिषठनते- दति। तत्र चिन्त्यते, किं पृष्टधमाः क्ताः, उत न ?-इति। के पुनस्ते ?। सामान्य- धमा हिङ्ारादयः, विदयेषधमाः,-- "रथन्तरे भरस्तुयमाने पथिवीं मनसा ध्यायेद्‌ इद्त समुद्रम्‌ इत्येवमादयः किं ताबत्‌ प्राप्तम्‌ ?-तत श्रादहः- एतत्‌ ताबत्‌ नः ered, किम्‌ we पषटशम्दः कमणो वाचकः, TA RTT ?- इति। ननु सिद्ध मेतत्‌ कमेनामधेयं पष्टञजब्दः- इति, “afer गुणोपदेजः प्रधानतोग्भिसम्बन्धः" (९४) ट ख०)- इत्यन्रः। तास्वेव Seas तदुक्त सप्तदशानि पष्टानि, TET Ve, Fas पष्ठम्‌- दति) डदानो, “पुटदपति्टन्ते- इत्यस्यां fone । कि पुनर युक्तम्‌ ?। तत ITE, —

कमणः एष शब्दः श्यात्‌ तथाभ्‌ तो पदेशात्‌ ॥ BY ॥ (प०,)॥ RAW TOME! स्यात्‌'। कुतः ?। ' तथाभूतोषदे AT, -

ध zara इति Alo Arle To पःठः।

. तथाभूतः सन्‌ उषदे अः, यच शवं य्टञब्दः कमनाम PUTT, तथागुतोम्यमपि। किम्‌ रस्य तथात्वम्‌ ?। पषटञ्ब्दसामान्यं, पष्टञ्दस्त् कमवचनोम्धिगतः, स एव श्रयं ; तस्मात्‌ इहापि ACTA एव अवगन्त्यः, विद्ेषाभावात्‌। यदि अन्याः Hea, एकः अब्टोग्नेकाथेः स्यात्‌। तच को दोषः? wee उ्चरिते संश्रयः स्यात्‌, न श्र्थमत्ययः, AY BUTT न सिध्येत्‌, ्व- WTA शब्दप्रयोगः, कारणान्तरं च प्रकरणाद्यपे ध्यम्‌, एका्थेत्वे तु निरपेश्लोगथेमरत्ययः। तस्मात्‌ अनेका्थैत्वम्‌ arated, तस्मात्‌ कमनाम पष्ठञ््दः। यदा कमनाम, वदा यदि नावत्‌ तानि कमाणि इष उपदिश्यन्ते, ay उत्पत्तिरेषाम्‌ श्रनथिका। रथमा भूत्‌ एष दोषः- इत्येतत्‌ उपस्थानं तच faqrad, तत xe प्रकरणं area) तस्मात्‌ सादृश्यविधि- रयम्‌,- “पृष्ठः उपतिष्टने,-पृषसटृओेः कर्मभिः Sefer Ufa, तत्सादृश्यं च धर्मेभेवत। तस्यात्‌ कलवा धमः- द्ति॥

` अ्जभिवानोा पदे शाद्ा विप्रतिषेधाद्‌ द्रव्येषु एष्ठ शब्द्‌; स्यात्‌ ॥ ३६ ॥ (सि ०) ॥

. न चैतदेवं, “कमणः प्रब्दः इति, किम्द्धि ?- " Fug पषटशब्दः स्यात्‌, WIT “श्रमित्वा TT नो qa! इत्येव- मादीनाम्‌ ऋचां वाचकः। कृतः ?। frases arg च्रभि- धानोपदे भोम्यं ‹ पष्ठरुपतिष्टन्ते- इति, पृष्ठैः ्रभिदधाति-- CAG | “कथम्‌ पुनः श्रयम्‌ उपस्था नवचनोःभिधाना्थेः अको fama? उ चयते, उपय विशेषात्‌, मखकरणे उपतिष्ठते; ्रात्मनेपदं भवति, मस्तु श्रभिधानस्य करणं, न उप.

ee न =

* यथा दूति are wile qo OTe: | † ““ उपाकमन्लकर शटे-- (९ 181 २५) इति पाशशिनिख्वम्‌ |

yz sater-qua

मा. स्थानस्य; उपस्थानं अरीरोण क्रियते, मनसा वा; we अभिधानाथेः। स एय विप्रतिषेधः; यङि yew: कर्म कर्ष्यते, WATS बाध्यते, न डि तदा मयः करणं भवतिः थ श्रात्मनेपदम्‌ श्रनुरुष्यते, उपस्थानविप्रतिषेधः, तदा अभि- भानाथता श्रापतति, त्र श्ात्मनेषदानुरोधो न्याय्यः, पष्ठ अष्टो fe लक्षणया प॒ष्टसाधनं ay बरुवन श्रधवान्‌ भवति, श्रात्मनेपदं तु मदकरणेनेव उपपद्यते, शतः पष्टसाधनेष WAG TSA: | Cary, नेतत्‌ युक्त, खपस्थानार्थता fe शत्या उपतिष्ठते, श्रात्मनेपदाशिङ्गात्‌ शरभिधाना्थता, न च लिङ्गेन शति बाधितव्याः। उच्यते, नेव अच शतिबाध्यते, खाथमेवोपतिषटति- राह समोपर्थानं, तत्तु अभिधानाय, shred निवे्षयितुम्‌ अरभ्रिसमीपे तिष्ठेत्‌-इति तिष्ठतिराड श्रात्मनेषदात्‌; ततो ग्विरोधः। “ओह, एवम्‌ श्रप्यभिधानस्य wy करणं, न उपतिष्ठते, तच श्रसम्बन्धः एव उपस्थानस्य मेण । तथा, “UB ST. | तिष्ठन्ते"--इतिसमचारणम्‌ अनथकं स्यात्‌'। उचयते, afr धानमभिनिव्यन्‌ मद उपस्थानस्य करणं भवति, यत शस्य ward निवत्तयति ; न fe निष्प्रयोजनम्‌ waved, vag Hay एव पष्टञ्जब्दः, WAY चेत्‌, नास्ति धमाणां प्रान fe ASU धमाः, अ्रधमेकास्ते-दति॥ (७।४।९४ We) ॥

इति ओरीशवरखामिनः श्तौ मीमांसाभाष्ये सप्तमस्याध्यायस्य ततीयः UTS

INI मौ प ay 0 81

Gd.

भा

५

सप्तमस्य WATT WAS: WT! It

=-= अन we सेर चरो सतिकर्णव्यताव्वाधिकरशम्‌ |! © विधेयं ec ~ ® इतिकन्तव्यता विधेय जनेः प॒ञ्बवश्वम्‌ ॥ १ ॥

saree किञ्चिच्छयते, “सौर्यं चरं निवपेत्‌ ब्रह्माव्सका मः” -इति। तज रएषोग्धः समधिगतः,-यागोम्यं चोद्यते- इति, -- “यजतिस्तु Towa एवां क्मसम्बन्धात्‌” (2 | द।९४ खू०)-इति। तथा इदम प खद्क,- ' कमेफलयोः सम्बन्धे कम गृणतः, फलं प्रधानतःः- दूति, “wer चा-भसंयोगात्‌ कमतो डि शमिसम्बन्धः, तस्मात्‌ कमापदेजः स्यात्‌” (६।९। ख०) इति। इर्मपि ate, यजिः wast साधयति, aay अपुष्बात्‌ aerate फलं भवति--इति,“ चोदना पनरा- ” (२।९.।५ ख०)- इत्यव, एवमेतद्िन सति, “dey we निवपेत्‌ ब्रह्मषचेसकामः"- दरत्यच सौय्थयागेन श्वपुभे

छत्व waa साधयेत्‌ ब्रद्वचसकामः-दूत्येवं faqraa | (श्राह, यत्र AAT IM यजिः, तच्र युक्तो गणभावाग्य॒पगमः, यथा, * ज्यातिष्टोमेन खगकामो यजेत - इति ; इ तु श्रसत्यां तृतीयायां कथं तृतीयाथा गम्यते? इति। खचयते,- किम रज्र तृतीयामिदिष्टेन यजिना ard? यदा खभावसिद्ध कमणां फलं परति गृणभावः, af sat अतः, ante अकिञ्चित्कर एव, गताथत्वात्‌, तथा, य्ापि हितीया अति (वथा ‘afer जुडयात्‌- इति), तापि विभङ्किष्यत्ययो वा ईप्सितत्वस्य वा श्रविवक्लषा कामं at चान्धकं स्यात्‌; नत कथञ्चित्‌ अपि कमणः प्रति गुणभावः शक्योगपकोतुम्‌। तस्मात्‌ यागेन खपम्बेसाधनम्‌ HT उचते, तत्र यागो विज्नायते

UB मोमांसा-द्शमे

भा. लौकिकोग्सौ पाथः, तेन तु कथम्‌ WN साधयते- इूव्येतत्‌ न विचायते, इद तु यागेन WTS साधयेत्‌-दृत्येतावदे aaa । कथम्‌ साधयेदितीतिकततेशता न उक्ता, येषां च रथानां aqraa एव इ तिकतैष्यता, तेषां कलश्यत्वमा रम्‌ उपदिश्यते, यथा श्रोदनं पचेदिति, येषांतु न श्रायते, ते we Cfa- कर्तव्यतया एव उपदिश्यन्ते, यथा द्जपुणमासौ; एवं चेत्‌ नूनं ज्ञायते, यागेन अपुन्ननिरे्ौ इतिकत्तश्चता यस्मात्‌ चक्का, तस्मात्‌ न्यूनम्‌ साव।स्त-डूति।

"श्रा, यद्यस्ति लोके, ततो MIVA एव, श्रथ नास्त्येव, कथं अकवा ज्ञातुम्‌ ?-दइति। उशपते,--बाढ्मस्ति लौकिको वेदिक च, लौकिको तावत्‌ पावेशस्थालीषाकादिषु, बैदिकी द्पुशं- मासादिषु; यदि त्पूष्ना रताञ्चोदनाः तदपे्षाः सौव्ययागेन अपे साधयेत्‌ carga इतिक तेश्यतया- इति, ततो युकः इतिकत्तेयताया श्रविधिः। न च विधीयते, wa इतिकर्त्- ताया श्रविधेः ‘aaa: पुष्णेवस्वं, विहिते तिकन्त्यताकत्वम्‌*-- afar |

“अधये श्राङःः--यजेत यागं BIT — Tia, जुडयात्‌ होमं कुययात्‌-दति, तेष, किं नेव धमाकाङ्का भवति ?। भवति - दति ब्रुमः,- यद्यपि, प्र्चातेतिकत्तद्यतो यजिद्रषयं देवतां प्त्युल्डज्यते- इति, तथापि, यदा were: क्रियते, तदा धमान्‌ श्राकाङ्खति, न fe ्रधमकात्‌ we भवति। कथं ज्ञायते ?। यो fe अमेध्यं gaa उच्छष्टः अयानो वा प्रौढपादो वामेन KAA, वा Wes, यथाकथ{खत्‌ टे वताये उःख्जति, तस्य फलं न भवति- इति अष्टा wei) यस्तु में Za खुचौ रे प्रयतः भाङ्मुखो दश्विणेन स्तेन समाड्ितमना

~> a

+ म अविहितितिकल्ेयत।कलमिति We Ste qo पाठः॥

भा.

ना.

q.

aT.

मदवत्‌ नियमवश्च Gama खत्खअति, तस्य फलं भवति- इति

wtia | ल्यात्‌ यावान्‌ यजतिः फलायाम्नायते, स सा

Wars WHAM, अतः तेषाम्‌ अप्यस्ति धमाकाङ्खा ; सत्याम्‌ ॐ € >£

श्राकाङ्कायां, स्निवेधर्मेः, अविप्रतिषिद्धः सम्बन्धः प्रतो, femal त्वानुमानिकेः॥ (७।४।९ श्र) ॥

सैं चरौ SSN CTR |! A ४ स ल।किकः स्यादष्टप्रटत्तित्वात्‌ ५ २॥ (पू०)॥

ayad चिन्त्यते,-किम्‌ अनियमः,--लौकिकी वेदिकी वा दू तिकन्ेव्यता, उत लौकिको एव, welled वेदिको?- इति। अज्र विशेषाभावात्‌ च्रनियमे ma, उचयते, a लौकिकः स्यात्‌, "स खल्‌ कन्नच्यलोपायः ‹सैकिकः स्यात्‌'। कृतः ?। ‘genvfucarq, दृष्टा हि शरस्य, ay तच nef, यथा पावेणस्थालीपाके श्रषटकाचरौ श्राग्रहायणोयकमणि,- त्येवं यत्र यत्र यागेन TUS साध्यते, AT तच शरस्य प्रटस्तिटृष्टा। तः अन्वयात्‌ विन्नायते,-- यागस्य WAS साधयतः श्रयम्‌ उपायः — इति, ्रयश्चापियागः; तस्मात्‌ ्रस्यापि सएव अभ्युपायः॥

वचनान्त तताऽन्यत्वम्‌ ॥२॥ (आ० निर) ॥

श्राह, किम्‌ एष एव उत्सगेः,- सवच लोकिकी इति- ane ?-दइति। wt खलु प्राप्तम्‌; एवं प्रमे ब्रमः, 9 ॐ वचना ज्ञ ततोःन्यत्वम्‌- दति। wear वचनं afew, त्र न लौकिकी स्यात्‌, वचनसामथ्यात्‌ वैदिकी एव स्यात्‌, यथा उपसत्सु, DRAWS च ॥

ud wratel-cwa

ख. fara वा नियम्येत fare तद्गुसत्वात्‌ ॥ ४ i (fae) ॥

भा. “लिङ्गेन वा' इतिकलब्यता ˆ नियम्येत'। कतरा ?। यस्या fag, बेदकयाख्च लिङ्ग, vara वैदिकी। किं प्नलिङ्गम्‌?, सौर्ये ताव्रौ aa, — भयाजे हष्णलं जुद्ोति-- दूति, तथा रेन्रबा स्पते, ` अहं ब देषो Satis, TE न, ख्यदितम्‌ WE बेद्याहरोत्यद्वै न-इति। तथा ˆ पितुयञ्चेन होतारं Tals न श्रार्घयम्‌- इति; एतै लिङ यते वैदिको इतिकलब्यता- Xf) कथम्‌ ?। “ तद्ुणत्वात्‌, एते fe मरयाजाङयो वैदिकस्य ayer गुणाः, यदि च तदोयेतिकन्तश्यता पवत्तिता, तत एतेष कर्मश एते सन्ति, तच एतानि वचनानि उपपद्यन्ते, "प्रयाजे प्रयाजे छष्णलं जुदहोति'- इत्येवमादीनि । वद्मयात्‌ वेदिक cian नियम्येत ॥

ख. अपि वाऽन्य.यपृम्ब चाद्य नित्धानुवादवचनानि स्यः ५५॥ “जा०१.॥

भा. "शपि a नैवं स्यात्‌. वैदिकी इतिकतैदता- इति, यत्कारणम्‌ एते लिङ्गेन waa वैदिकी नियन्तुम्‌ । कुतः ?। ^ ्रन्यायपृषनत्वात्‌", न्यायपूग्बकं द वचनं तत्साधकं भवति, न चेतानि न्यायपुम्बाणि; न fe Aiea: पररिया, निबद्धा fe a प्रकरणादिभिः कारणैदंशेपृणमासादिष। "कथं तद्ध एतानि लिङ्गानि? । उचयते,-“य्र नित्यानुवाद्वचनानि स्युः; tw “तावत्‌ द्धं afent लुनाति we न-डूति, afe यत्रैव भविष्यति, यत्कारणं, सलो ब (दष उचयते, न च Curler whe (न ent णीते न श्रायम्‌ डति नित्यानुवादो भविष्यति।

aT.

भा.

‘aa नित्यानुवादः सन्‌ श्रनथेको wafer) किं क्रियतां, यस्य॒ WaT नास्ति; ‘MN प्रयाजे wows जुद्ोति- इतिवचनं प्रयाजानां भविष्यति। “कथं Wace प्रयाजाञ्च छष्णलदश्ोम ख, wal वक्गम्‌, भिद्यते fe तथा area एवं ate न प्रयाजान्‌ वशयति, प्रयाजे छष्णलद्ोमं विधास्यति; न च AUS प्रयाजेषु Towra: शक्यते करम्‌, इत्यथात्‌ प्रायाजान्‌ करिष्यति। तस्मात्‌ न लिङ्गेन बेदिक्याः नियमः, यथोक्तेन न्यायेन लौकिकी द तिकत्तद्ता।- दइति॥

भिथो विप्रतिषेधाच्च गुणानां यथाथंकल्यना स्यात्‌ ॥ & ॥ (Fle २,)॥

qt श्राह, अथ कलात्‌ नोभे श्रपि chara सश प्वत्तते ?-इति। किमेवं भविष्यति?) णवं तुल्यापे्ता कमेणाम्‌ अन्यतरतो न बाधिता भवति'। उचयते, सद-प्टत्तौ, एकया चेत्‌ कम निरपेक्षं ad, दितीयस्याः भटत्तिर्विप्रतिषिङ्खा, अतो ‘faa: wer: ‹ विप्रतिषेधात्‌" ' यथाथैकर्पना स्यात्‌" एकस्याः WE! स्यात्‌- इत्यथः । “कथम्‌ एकस्याः भतत धमाणां यथाथेकर्पना भवति ?। ये धमा येषु कायषु प्रतौ उत्पन्नाः, ते इद्धापि aa एव भवन्ति, इतरथा दितीयस्या धमाः अ्रयथाथाः भवेयुः पूम्यैधमैः, तेषां कायै णां निवत्तित- त्वात्‌, ण्वम्‌ UHM: Wet: यथाथेकरषना भवति, शतो ' यथाथैकरुपना स्यात्‌- इत्यनेन एकस्याः प्रठत्तिः- इत्युक्तं भवेत्‌, एकस्याः HEM यथोक्तेनैव न्यायेन लौकिक्याः wets: —cfan

+ query wear दति are ate Yo पाठः। + wifanie दति ate Wo पाडः। H

ya मी्मांमा-दशने

ख. भागित्वान्त्‌ नियम्येत गुणानाममिधानत्वात्सम्बन्धा- द्भिधानवत्‌ यथा धेनुः किशोरेण ॥ ७ ॥ (चरा fae) ॥

भा. तुशब्दः परनिदटृत्तौ। न तु एवं स्यात्‌,- लौकिकी हति कत्तव्यता- दूति ; किन्न वेदिकी नियम्येत । कुतः ?। भ। नि- त्वात्‌, बैदिकी wie भागिनी प्रटत्निः, साम्पि fe अपृष्बस्य इतिकन्तं यता, समाने च भागित्वे उभयोः, वैदिकी एव रयात्‌, “गुणानामभिधानत्वात्‌, गृणा रते प्रयाजादयः Caries दृश्यमाना श्रभिधायका भवन्ति एतस्य शर्धस्य, यथा वैदिकी ज इतिकत्तव्यता- इति बोधका भवज्ि- इत्यथः | कद्मात्‌ ?। “सम्बन्धात्‌, एते fe तया इतिकर्शख्यतया सम्बद्धाः, अतः साहचय्यात्‌ तां गमयन्ति। -श्रमिधानवत्‌, यथा कवैण्डपायिनानयने ` शरभ्नि्ोचम्‌- इत्यभिधानं कमणो वाचकं, तत्‌ कमं सडचरितान्‌ धमान्‌ श्रानयति, तेषु Wary एतदमिधानम्‌ इ न युज्यते--द्ति तेषां धमाणाम्‌ तच्रभावो विक्नायते; रवम्‌ इहापि प्रयाजादीनां दशनम्‌ श्रसत्यां वेदिक्यां न युज्धते- इति, तस्या रपि इ भावो विन्चास्यते। ‘aq रसति न्याये लिङ्गम्‌ श्रकारणम्‌'। सत्यमेवम्‌, खक्तस्तु न्यायो .भागित्वात्‌- इति। यत्त दृष्ट्रहल्तिलीकिकी- इति ; तत्र ब्रमः, यद्यपि दृष्टग्रहटत्तिः स्यात्‌, तथापि वैदिकी ण्व ‹नियम्येत'। कथम्‌ ?। “यथा धेनुः किशोरेण, तत्‌ यथा, 'शष्णकिशोरा धेनुः- इति, यद्यपि धेनुशब्दो गोधेन्वां ge- प्रततिः, तथापि अभिधानसामान्यात्‌ अश्वधेन्बामपि भागी- इति किशोरेण faga अश्वधन्वां विक्लायते; एवम्‌ इहापि यद्यपि लौकिकी दृष्टप्रटत्तिः, तथापि इतिकनष्यतासामान्येन भा गित्वात्‌ लिङ्गेन वैदिकी विक्ञेया ॥

ख. उत्पत्तोनां समत्वादा यथाधिकारं भावः स्यात्‌ ॥ ८॥ (eq wre ९,।

भा. श्रथ "वाः नेव लिङ्गेन नियमः- इति। कुतः ?। ˆ उत्पन्नोनां समत्वात्‌, धर्माणां भ्रयाजादोनाम्‌ SUM समाः, सवषाम शराग्रे याद्यद्खभावेन, न पररपराङ्खत्वेन । किम्‌ अतः?। यद परयाजादीनामनुयाजादयोन्ङ्गानि स्युः, ततो TI प्रधानं, तच शरङ्गानि- दति पभरयाजदञजनेन अनयाजादयोम्नुमीयेरन्‌, यदा तु सममरधाना एते, तदा प्रयाजद्नेन कामं प्रमाजा श्रन्‌- MAC, प्रयाजधमा वा, न तु श्रनुयाजादयः। तस्मात्‌ लिङ्गम्‌ नियामकम्‌। यस्‌,--* अभिधामवत्‌- डतिः 9 बमः, AM AM, तजर डि Tomes: पर Tae: सन्‌ धमान्‌ श्तिदिञ्जति- इत्युक्तम्‌ | मि च, विधिरसीौ,- अरग्चिदो्रवद्भोतश्चम- शति, श्रयं पुनः अरनृवादः; तेन AT प्रयाजादीनामेव नास्ति भराप्भिः, कुतः अनृयाजादोनाम्‌ ? तस्मात्‌ विषमः उपन्यासः, श्रमिधानवत्‌ः -इति। sal `यथाधिकारं भावः स्यात्‌, ये धमा यस्य eye श्रधिकारे श्राग्नाताः, ते तत्र एव भवेयुः | ‘ud तदि, ‘eee wea निवपेत्‌ इत्यनेन mena प्रधानस्य विधानोत्पत्िः, षाणां च वचनं way | कथङ्कुत्वा ?। away प्रधानम्‌ saad कस्मेचित्‌ प्रयोजनाय wea इति, तेन च प्रापितानामङ्गानाम्‌ एतेभ्यो लिङ्गंभ्यो विशेषावधारणं भविष्यति'। aa इद्म्‌ उचयते,

ख. उत्पर्तिरेषवचनं च विप्रतिषिडमेकस्सिन्‌ ॥ < a (आ० २,॥

भा. “णकस्िन्‌' we प्रधानस्य उत्पत्तिः, श्ङ्गानां च वचनं न

€ ° मोमांसा-दशम

भा. सम्भवति। किङ्कारणम्‌ ?। उत्पन्नं fe प्रधानमङ्गान्‌ Ghee, श्रपेश्चया च तानि Te! तस्मात्‌ नेतत्‌ रपि awa यदि च * निवेपेत्‌- इत्यनेन शब्दे नाङ्गा्याप विधोयेरन्‌, ततः तेषाम्‌ अपि फलसम्बन्धः स्यात्‌, तथा च्ङ्गत्वमेव Bea) ततोम्यम्‌ रपि वादो न घटते। तस्मात्‌ यथोक्तो elf एष श्रभ्युपायः॥

ख. विध्यन्तो वा प्रकृतिवश्चोद्‌नायां nan तथा fe लिङ्गदश्नम॥१०॥ (ate नि०,॥

भा. “विध्यन्तो वा' सौैरयादिकायां ` चोदनायां wana’ न थमा लोकिकाः। कः पुनरथं विध्यन्तो नाम ?। विधेरन्तो fre) श्रथ विधिः कः?। यत्‌ वाक्यम्‌ उपलभ्य, प्रषः कस्मिं खित्‌ अथ wana, Safaq वा निवततेते स विधः; विधोयते इ अनेन अरथः; यथा लोके, ‘SATA गामभ्याज गुद्षाम्‌ः- डति, तस्य अभ्याजेति श्रादिः, cathe; वेदेम्पि 'दञ्पुणमासाभ्यां यजेतः- डति विध्यादिः, faerie प्रधानविधिवजितं शाक पौरोडाञ्िकं ब्राह्मणं, तेन समेतोन्यं विधयादिवि्िष्टापष- निद्ेत्तिं भ्रति wed प्रवत्तयति, wang Shen) तथा, सोमेन यजेत- इति विध्यादिः; सौमिकम्‌ aft ww विध्यन्तः; एष विध्यन्तो नाम। रतेषु च सौग्यादिषु विधादि- रस्ति, विध्यन्तो नास्ति, एतेषु wit स विध्यन्तः करुप्येत। RAGA ?। अपरिपुणे यत्‌ बाक्यं, तत्‌ अध्याहारेण वा पूरयत, वकववह्ितिकर्पनया वा, तकर WAN व्धर्वहइितकरुपना ज्यायसी, अध्याहारे हि wet Rela, इतर सतेन सम्नन्धः। तस्मात्‌ वयव्ितो ब्राद्यणावयवोग्स्य परिपुरकः करूप्यते, यथा, ` वसन्ताय कमिन्ललानालभते, Tears कल- विद्धानालभतेः- इति, तेन बेदिकी इतिकशे्ता प्राप्यते ।

भा.

a.

aT.

"यदि तत्‌ ब्राह्म स्यान करुप्यते, तज न भवति ; तदे - तन्मयुरनृत्तमापद्यते । तत्‌ यथा, मयूरस्य नुत्यतोगन्यदषा- वियते्न्यत्‌ संब्रियते, एवम्‌ Curie ce संव्रियते तदपावयते'। नेष दोषः,- प्रत्य तस्य तज भावः, इङ्‌ पुनः च्रानुमानिकः, न च श्रानुमानिकं wer बाधते। “दद ताडन प्राभोति, भत्य च्चविरोधात्‌'। स्यात्‌ र्वं, यदि विरोधः स्यात्‌, a 4 रस्ति वरोधः, त्रापि भविष्यति, curfa, तरटेतत्‌ oH, — ‘foam वा प्रष्ठातिवद्लोदनायां प्रवत्तेत- इति

‘sua, प्रकतिवत्‌- इति किम्‌ ate, अष्टमे प्रष्टतिनियमं करिष्यति, इयमस्य प्रतिः इति'। agua, fear बा प्रतेरिव Wana, याया तग्य कमणः WHE: — दूतिः; यस्य MAG: wala:, तस्य श्रात्रेयाटेव, यस्य श्र्रोषोमीोयः, तस्य श्रग्नोषोमोयात्‌-श्त्येवं TEs |

‘ay कस्मात्‌ न लोकिको विध्यन्तः करुप्यते ?'। उचयते, सलौकिकस्य विधेरभावात्‌, विध्यन्त wa नास्ति, कुतः तत्‌ करूपना ?- इति। ‘are, लौकिकी तिक्ता प्राप्यताम्‌, fa विथन्तकरुपनया ?- बति। उचयते, बेदिको fe wa दतिकत्तंव्यता न लौकिकी। कख्यात्‌ ?! “तथा इ लिङ्गद श्नं, प्रथाजादि समर्थितं भवति॥

लिङ्ग हतुत्वादलिद्गे लोकिकं स्यात्‌ ॥ ११॥ (3a Ble ) i

यदि लिङ्गात्‌ बेदिकोम्भ्यषायो भवति, तेन ate cafes लौकिकं स्यात्‌, ay कमणि किञ्चिलिङ्गं aria, aw लौकिकं स्यात्‌ विधानं, यथा, .रेद्राग्रमेकादश्रकपालं निवपेत्‌, यस्य सजातावीयः--डति॥

र्‌ ख.

भा.

नोमासा-दश्न

लिङ्गस्य पम्बवश्वाच्चोदनाश्ब्दसामान्यादे केनापि निरूप्येत यथा स्थालीपुलाकन ॥ १२॥ (आ fa, ॥

श्र उचयते, स्यात्‌ एवं, यदि लिङ्गदेतुको वेदिक उपायः स्यात्‌; न तु श्रसौ लिङ्गदेतुकः। किंदेतृकस्तु ?। विष्यमद्धेतुकः, विध्न्तोपपि न्यायपुष्वः, स च न्यायः तुश्यः सवधां कर्मणां qaarat लिङ्गबतां wi कुतः? ‹चोदनाञब्टसामान्य,त्‌", क्मचोदाना्यां अब्दः समानः, Bay विध्यादिर{सत. न विध्यमः, त्ख्य GIGI Tay तेन fata सम्बन्धः, तेतत्‌ न्यायपू्बेकं लिङ्गमेकत्रापि दृश्यमानं, तुर्यन्यायानाम्‌ सवषां VATA AVA) यथा स्थाख्यां तुख्यपाकानां पुलाकानां एकम्‌ उपन्डद्य अन्येषाम्‌ whe सिद्धतां जानाति, qeat हेतुः श्रस्य च अन्येषां च सिद्धत्वस्य-इति। awa स्तं वेदिकी इूतिकल्तच्यता ।

अथ यदुक्त, कृष्टप्रटस्तिल किको इतिकर्तश्यता-इति। wy बूमः, सामान्यतोटृ मेतत्‌ उपरिश्यते, सामान्यतोदृष्टं च यत्‌ अव्यभिचारि, तत्‌ प्रमाणं, सवधगिचारं च एतत्‌, दृष्टा fe गणयागादयो श्रनेवमितिकतच्यताकाः। wend दृष्टप्रटत्ति- त्वात्‌- KARA |

यत्त॒ वेदिकया भागित्वात्‌ तत्पुम्बकाणि लिङ्गानि मविष्यन्ति इति; चर ब्रूमः,--भागित्वस्य श्पूम्बतिकरव्धताकत्वं किल तुः, ANIA तस्याः अब्दपुबेः,- अब्देन च दशेपुणमासयोः रसौ विज्नायते, न स्वच-दइति; तस्मात्‌ न भागित्वम्‌। अतो वि्वन्तेनैव इ तिकर्तच्ता भाष्यते, न अन्यथा। “श्रथ कस्मात्‌ एतानि वेक्लतानि वाक्धानि न्यूनान्येव न श्रनुमन्यने, किम्‌ रमिः पूरितैः ?। न्यूनानि श्रनथेकानि भवन्ति। भवनु को

भा. दोषः?। fae एषां सम्परियद्दो न युज्धते। ` भरमादात्‌ भविष्यति इति। नास्त्य्चरे माचायां वा मादः, कृतः एतावति यन्धे भविष्यति? कथम्‌ ?। “qed च ae. दायिकम्‌” (९।२। ८ सू०)-इत्युक्गम्‌। श्थामोद्ोम्पि विदुषां युगसदख्वाणि ayia न अनुषत्तत, युज्यते च एषाम्‌ शवपे खया पुरणम्‌ ; त्यात्‌ ऊनानि न चनुमन्यन्ते। TAT वैदिकी इति- area इति सिद्धम्‌ ॥ (७।४।२ Fe)

मवासथने रकाड्िकेतिकशवतानुष्ठानाषिकरकम्‌ ii

ख. genfenawia तत्मकतित्वादेकाहिकमधिका- गमात्तदाख्यं स्याद काइ वत्‌ ॥ १३॥ (पृ०,॥

भा. “प्रजाकामा गवामयनमपेयुः- डति स्रं विधाय श्राम्नायते, " ज्योतिभौरायुः- दति, गवामयने दाद ज्ाशिको विध्यन्तः- इति व्यति, गणेषु दाद्ज्राइस्य-इति। ay चोदकेन दादओाङिका धमाः प्राप्यन्ते, एकाषहानामपि यथास्वं नामभिः प्रातिखकाः; ये aw ereur(ear रेकाकैः अवर्द्धाः, ते यथाप्राप्तं क्रियन्ते ; विशदेव संशयः, किं दाद्भ्राष्िको धमः कतेष्यः, उत रेकाष्िकः?-इति। किंप्राप्तम्‌ ?- तजर gata उपक्रमः, ‘VIM TENT तत्प्रटतित्वात्‌, wWeare- wafarara विध्यकेनेव प्राप्यनो।

"ननु एवं नामधेयं anya’) न बाधिष्यते नामधेयं ज्योति- रादि, ‹अधिकागमात्‌ भविष्यति, ये ज्यौतिष्टौमिकेभ्योग्धिकाः स्तोचअखविकाराः, तदागमात्‌, (रुका वत्‌, यथा alway एव ज्योतिषि एकाहे ज्योतिःअन्टोग्धिक। गमात्‌ भवति, सत्सु ज्धौ तिष्टौमिकेष ज्योतिष्ोमेग्भावात्‌, अ्रधिकधमायाग्यं अब्दः,

६४

मोमासा-दभंमे

भा. नच अधिकानां दादशाडदिकविरोधोग्सिति। aaa ISU ea

भा.

धमजातं fare कतव्धम- डति

ˆ अधिकागमात्‌ AQIS स्यात्‌ एका wad — इत्ये तस्य रपरा व्यासा, ये Tea shunt एेकाड्िकेभ्यः, केचित्‌ धमाः sam. "श्रनिष्लवो्न्वद्धं भवति, गोरिवोतम्‌ wae भवति -इति, तेषाम्‌ अधिकानामागमात्‌ ‘ave स्यान, एतत RACH VESTAS MAUS वा। कथम्‌ ?। ‘Tae, यथा ate एव ware we ज्योतिरादिश्ब्दो ज्यो तिष्ट मकेभ्योग्धिकेषु वैशेषिकेषु धमष श्रागतेषु भवति, एवम्‌ इहापि रधिकागमसामान्यात्‌ गगैणो भविष्यति, यथा षाडड्िकानां पष्टानां भावात्‌ एकादशो विश्वजित्‌ wey:— इत्युक्त, “तमेकं, षड ः- दूत्या चक्ते- इति। एवम्‌ इहा पि; गौणद्धेत्‌ न aH तस्मात्‌ नास्ति नामयेयात्‌ धमे. प्रार्चिः-इति॥

लिङ्गाच्च ॥ १8 ॥ (ae) ॥

“लिङ्गञ्च एतत्‌ श्ञ'यते, यथा दादशा{डकं कतेद्म्‌- tla. fa fag uate, ‘erat लोमावद्यति दाभ्यां त्वचं

दाग्यामद्धग्‌ हाभ्यां मसिम्‌-इति। णवं षडदिकान्‌ श्रन्‌

MIA, "यत्‌ दादशोपसदो भवन्ति, श्रात्मानमेत न्निरवदयते डति दादश्ा {कं धमः दादओो पस्वं शयति, तत्‌ उपपद्यते, यदि दादथाश्िकं धमजातं विरोधि कर्तम्‌, इतरथा च एेका- हिकं षडपसकत्वं स्यात्‌। तस्मात्‌ पश्यामःः- दादभाद्िकं कतच्यम्‌-इति। तथा इदम्‌ अपरः fas, ' यस्य अतिरिक्तम एकादशिन्यामालभेरन्‌ न मियं wiqaa अतिरिचखेयत, श्रथ यत्‌ इषे हौ पञ्च समर्येयुः, कनीय wry: कुर्वीरन्‌ यदेते TMU: Wa श्चालम्भन्ते न wre भ्वातृश्चमतटतिरि चयते

भा. न Wate are: कुषीतिः- दति, एकादजिन्धौ frert हादजा- fea धम दञ्जयति। कथम्‌ ?। विद्धारे सति अतिरेकः पश्नाम्‌ चापद्यते, अतिरेकभयाशच Cea}: समासः, Taree विद्धारो न स्यात्‌, तत्र रतेन न get) त्यात्‌ दादा हिकं कारयेम्‌॥

ख- नवा कत्वभिधानादधिकानामश्ब्दत्वम्‌ ॥ १५ ॥ (fae) ॥

भा. "ने AT दादाक काय्य, किकद्धिं एकाहिकम्‌। कि कारणम्‌ ?। चोदकेन trewifea पराप्नोति, नामभेयेन रेका हिकं, नामधेयं च चोदकात्‌ बखीयः। कुतः ?। भत्वं सत्वात्‌, weary नामधेयं, चोदकं त्वानुमानिकम्‌। ‘aa विध्यग्ोम्पि Weg?) सत्यं, प्रतौ प्रत्यश्लो विध्यन्तः, feadt त्वान्‌- मानिकः, नामधेयं पुनविछ्वतावपि wad, werd च नु मानाद्धल्णीयः, तस्मात्‌ VATA कार्यम्‌ | “ननु, अधिकां नामधेयम्‌ TERA | अच उच्यते, ‘after अन्नब्दत्वम्‌”- श्धिकानां अब्दो नास्ति; इमे CATHAL: अन्दाः कमेनामभेयानि- इत्युक्म्‌-- Cafe ay नामधेयं स्यात्‌, ARETUTAT Aa aUTAR ATT (९।४।२ Go)” —ufa यत्तु, “श्रधिकागमात्‌ तदाख्यं स्यात्‌ः- इति; ay भुमः- वचनात्‌ अधिकागमो न नामधेयेन । यन्नु, Ay wary wey अभावात्‌- इति, नैते कदाचिदायुरादिषु न सन्ति, कथम्‌ तेषाम्‌ VATS अब्दस्य HATA FEI?! यरु, ज्योतिष्टोमे नास्ति ज्योतिरादिः ब्दः डति, कमान्रत्वात्‌, ज्योतिष्टोभे थायुरादिः शब्दो नास्ति, न धमाभावात्‌। Tea रेकादिकं fang धमजातं कत्तथ्यम्‌-शति, “ श्रधिका गमात्‌ तदाख्यं स्यात्‌, एका हवत्‌"- इत्येतस्य दितीयच्याख्धापरि हारः, - aye: सन्नन्‌-

I

de water ewe

मा. वादमाचम्‌ TAH स्यात्‌। तस्मात्‌ पुम्बाकतेम न्यायेन नाम- धेयं धमाणां प्रापकम्‌- डति ॥

ख. fay apa: स्यात्तदथग पत्तेद्रव्यवत्‌ ॥ १६ ॥ (qo लि° fro ao)

भा. श्रथ afeqa उपदिष्टं, दादशओोपसश्वदशनं, तस्य षरिद्धारः उचयने,-- लिङ्ग सङ्कु।तधमः स्यात्‌, लिङ्गमेतत्‌ सङ्कातधमैः स्यात्‌, VITATE: WHA: स फलाय चोद्यते, 'दादशओाड- afgatat उपेयुःः- शति, गवामयनमपि seraqrare<, afea णव काय्य फलसिद्धौ विधोयते, तस्य तत्काय्यापश्या दाद्रादधमान्‌ गृह्णाति, न चोदकेन, “TTT, यथा eS Sree धमाः युतास्ते* तत्कास्यापन्नेषु प्रतिनिधिभूतेच्‌ प्राप्यन्ते, न चोदकेन, तदत्‌ ॥

ख. न ATAU AIA HHA गुणत्वात्‌ ॥ १७ | (uo fae fro उ० १)॥

ख. नेतत्‌ युक्घम्‌। कुतः ?। ` श्रयधमेत्वात्‌, weer CTT | TEVA दादशथोपसन्वं, न सद्धातधमः। कस्मात्‌ ?। ' सङ्घातस्य गृणत्वात्‌, Waifs wa परधानानि, ‘ete ta’ इति दादभत्वं तेषां गुणः, विद्चिषणम्‌-दृत्यधैः। वि्जिष्ये एव कार्थं प्रतीयते, न विशेषणे, यथा, राजपुरुष श्रानोयताम्‌ ` TR पर्ष श्रानीयते, न राजा, यथा च, ad WER ` देवदत्तः-द्रत्युक्के न AT AI वा प्रतीयते, यदेव प्रधानं तत्‌ प्रतीयते 1 किम्‌ चतः ?। श्रतोगहानि फलवन्ति, न सङ्घातः; फलवत VAT | तस्मात्‌ न दाद्शोपसत्वं सक्खातधमेः ; एवं

* तेन इति क्रा" de प° पाडः।

भा.

द्ध.

भा.

चेत्‌ न गवामयने कार्यापत्तितः wat: aT) शतो- म्परि इारोग्यम्‌ ॥

अर्थापतद्रवयेषु धम्मलाभः स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (qo लि° नि° go २)॥

यत्‌ उक्तम्‌, द्वत्‌ इति, युक्तं Fay, त्र डि वीडि- RATA नोवाराः काय्यापत्चितः ARH BTM; इद पनदादशोपसच्वं नेव सङ्खातधमः-इल्यपदिष्टो Fa: | तस्यात अदृष्टाको-द्धवत्‌- इति श्रा, arate इदं fay दनम्‌ ?। श्र उचयते,

veer नियतस्य लिङ्गदभंनम्‌ ॥ १९ ॥ (प° लि° नि° १,)॥

गवामयने दादश्ाद्धिकं प्रथमम्‌ श्रहः, प्रायणीयोःग्तिराचः, तस्य धमा Tea Ta, तदुपादाने FARA नुप, ष्प- स्वोपादाने जघक्यानां ज्योतिरादीनां, मख्यस्य प्राप्तकालम अनुयम्‌ श्रतिक्रमितम्‌, किञ्चित्‌ कारय नारिति। शतः तदन- अद्धा दादभोपसतत्वं भवति, तथा wear ‘wera नियतस्य VAGUS, न चोदकप्राप्ता, यस्मात्‌ चोदको नामधेयाद बलः वच्यति च, “विप्रतिषिद्धधमाणां समवाये भूयसां स्यात्‌ सधमत्वम्‌” “Te वाग्पुम्नचोट्नात्‌ लोकवत्‌†--डइति।

रथ यत्‌ दितीयं fayenaa उक्तम्‌, एकादशिन्यां विद्ार- THAN ; तजर उचपते,-

* कारश्.लति Bo Go yo iz: | † Wa “मवामयनं दाद्‌ष्ाडिकं भ्रथममष्ः" इत्यादिः, wel a Wresieaqia रोाक-

वत्‌

दत्यवमनोऽयक्छा ऽयं बन्धः” इत्यादिना बार्तिंककारोशाज दाषा facete |

ईट

q.

भना.

मोमांषा-दथ्यन

विहारदशनं विश्ि्टिस्यानारभ्यवादानां wearer त्वात्‌ ॥ २० ॥ (Te fee नि० २) ॥

अनारभ्य warefacat विद्धारः जिष्टः, (तटारिप्रभवाः पञ्चवः स्युः", तथा ˆ ताने वानुचीनान्‌ TECTIA, आाग्ेय- मेव प्रथमेगहनि लभेरन्‌, सारखतीं tat fare, सौम्यं ब्भ तृ तीये, वारणमन्ततः, अथ पुनः TTY meta परथमे मइन्यालभेरन्‌, सारखतों Sit fea, सौम्यं we तृतीये, बाङणमन्तः'- दति, तत्‌ “अनारुभ्यवादानां ब्रहत्वधेत्वात्‌ च्योतिष्टोमं प्रविष्टं, ay चां बङत्वस्याभाबात्‌ असम्भवात्‌ परां waft दादश्ाहमागरतं, तापि पृनज्यातिरादीनां " परयावक्तेषुः- दत्येतत्‌ न युज्धते- दति तृतीयां wala गवा- मयने प्रविष्टम्‌, एवमागतस्य एतह्ेनम्‌- इति ॥ (७।४। र अर) ॥

इति ओञवरखामिनः wart Matar सप्तनस्वाथ्वायस्व चतः पादः॥ समाप्तोम्यं TAAL WTS: Wi

अष्टमस्य PTA प्रथमः पादः॥ व्व pray

we त्रतिनश्ज-चिकरखम्‌ | ख. अथ विशेषसल्णम्‌ ॥ २ ॥

भा. णवं तावत्‌ सप्तमेन अध्यायेन. सामान्वतः रतिर कलश्चशम्‌ -अविद्धितधमेकेषु taranfes कर्मच विद्धितधम- केभ्यो दभपुणोमासादिभ्यो धमा अतिदिश्यन्ते-इति। तच चिन्ता मवति,- किम्‌ wafer कमि सवकम धमातिरे जः, खत, UNE ?*- इ तिः। अविद्धेषात्‌ सबभ्यः- इति प्राप्तम्‌ । "एकेन तु निराकाङ्कीष्ठते safe दित्ोवधमप्राौ किञ्चित्‌ कारं नास्तिः। सत्यं, तरेव. तु न चायते ah कस्य — fa, तदथं विदैषल्णं वह्यम्‌ अदिन्‌ अस्य- इति | तदिदम्‌ श्रध्यायादौ afar, “we fatwewyer’— fa) we इ्टानींहलात्‌ सामान्यातिदे्लश्चलात्‌ अनन्तर, “ विशेषण शणं rena) तदु चयमानं qa बोडुब्म्‌- af ॥ (८।९।९. Wo) i

[~

विरेवकाण्डोा धन्धा तिरेहाजिकरकम | भा. तदेतत्‌ TRI टव उचयते, — ख. यस्य. लिङ्म्थसंयोगादभिधानवत्‌ ॥ २॥ (सि०)॥ भाः ‘wea’ वैङिकास्यः विध्यन्तस्य ‘fey’ किश्चित्‌, ऋष्ट गतम्‌

* way‘ wafer waite ये धका समान्नायन्ते, ते सब्वकन्रखतिदिष्छने, GANT न रक्त सर्गमकमंख तिदे?" इति कणिका वाखा अकारि । “ किमेकस्िन्‌ ककि सवेकण्मञ्या UAT, खज, HBTS Ge Ge Fo WSS GH |

So मौभांसा-टश्न

भा. श्रथेगतं वा, Farah कमचोद्नायां, तहूणवादेये वा दृष्यते, तत्र सर विध्यन्तः स्यात्‌। कुतः ?। “sedan, तस्य अथस्य (लिङ्गस्य) तिन foanfatata संयोगोग्नुभूतपुेः, संयोगिनो अन्यतरो दृश्यमान उत्षरमटृश्यमानमपि चन्‌- मानात्‌ बुद्धौ सन्निधापयति, "अभिधानवत्‌, यथा “चभ्मि शोषम्‌ दूत्यभिधानं कौण्डपायिने श्रूयमाणं नैयमिका्नि- दोचधमान्‌ बद्धौ सन्निधापयति। किम्‌ अतोम््र?। एतदतो भवति,- ae यत्‌ वाक्ये, ततृपुरणसमयंन श्वयवेन बद्धौ सज्निद्धितेन एकवाक्वतां याति, यथा ‹दभपूणमा साभ्यां यजेतः - बति विभ्यादिः कथम्‌ ?- इति विध्यन्तापेशः, अग्रयन्धाधाना- दिविधानकाण्डेन, पाठात्‌ बुद्धौ सन्निहितेन एकवाक्छतां याति, — aqua: यजेत इत्यम्‌- इति; णवं विधन्ता- पेश्लो यो Fert वि्वादिः, सोपि वैदिकेन fata श्नु- मानात्‌ बुद्धौ सन्निहितेन एकवाक्यतां यास्यति, यथा, ‘dra चसम्‌ निवपेत्‌ ब्र्ावचेसकामः-दति। तत्र कथम्‌ ?-- दतिबिष्यन्तापेच्चायाम्‌ शनेकविध्यन्नसन्निपाते श्रसाधारणेन निबेषति-शब्देन दाशष्ैएमा सिकविध्यन्तसंयोगिना लिङ्गेन तदीयो विध्यन्तः भरसजञ्यते ; warts शराग्रे याद्यनेकापुष्येविध्यन्त- Was, एकदे वतात्वेन वा श्रोषधिना वाग्साधारणेन faga श्ाग्ने यविध्यन्तो नियम्यते। तदेतदेवं विच्ञायते,- सौरये चशम्‌ निर्वपेत्‌ waa, श्राग्नावेष्णवम्‌ एकादशकपालं निवपेत्‌ श्ग्रीषोमीयवत्‌, सते एवम्‌ ; प्रतिपदाख्याने तु गौरवं wit इर द्वि frat: सबंसामान्यः wee: परिगृद्धोतः "प्रहतिबत्‌' -इति। एवं, aa सूचख्ममपि किञ्चित्‌ सामान्यं,-शब्दो

[र

* ‘wer इति खा" Yo WIT VUE | † ‘we इति कं go ge Ta |

८ अध्याये ६ WE: OV

aT. ar चधा वा इविद्वतादि ayer वा पादयो SINAC, तच तदोयो विध्यन्तः करुप्यः। तदेतत्‌ TRI च्व सवम्‌ OH, अिष्यद्धिताथेमुत्तरः wre) सोकमप्युदाइरन्ति, ° वितीयं डि मडञ्जालग्डषिः संशिप्य चाब्रवीत्‌ | ce fe विदुषां लोके समास-व्ासधारणम्‌ ॥ इति॥ (FIle Be) Il

शामे tfeawarrfreuriwaces ॥ ख. प्रल्ित्वादिष्टेः सोमे प्रततिः स्यात्‌ ॥ ३॥ (पु०) ॥

भा. “ज्योतिष्टोमेन खगकामो यजेतः- इति अयते ; तच विध्यतं प्रति चिन्ताः कृतः ata विध्यन्तः स्यात्‌ ?-दति। तत्‌ उचयते, ““ प्रह त्तित्वात्‌ इष्टेः सोमे nels: स्यात्‌" दार्जपौणे- मासिको विध्यन्तः सोमे स्यात्‌। कुतः }। “प्रहत्तित्वात्‌, टीत्त- रोयादिषु chew दाशपौ्णमासिको विध्यन्तः प्रत्तः, दौ श्षलो- यायाम्‌ श्रातिष्यायां प्रायणोयायां पश्य च, तदनम्नरं सोमः, warts a एव प्रत्या faqrad, यथा, देवदत्तो भोजयितच्यः, विष्णुमित्रो भोजयितव्यः, ast कौल्डिन्यो भारदाजः- इत्युत्तरेष्वपि "भोज यतव्यः-- दति भरत्या TAMIA | तद्यत्‌ Ufea: सोमे fren: i

ख. लिङ्गदशनाच्च ॥ 8॥ (यु°१)।

ॐ ° 3 € भा. “तस्यकञजतं प्रयाजानुयाजाः - इति च णे्टिका धमाः सोमे दृश्यन्ते! तस्मात्‌ च Alea Alea विध्यन्तः ॥

* (पठरः' इति alo Ge Yo Ure: | † ` श्कशतं TaTST दूति Be Go UA We Go Yo Ts: |

‘92 Water द्मे

ख. रब्छधविधानाद्ाऽपुम्बत्वम्‌ uy a (सि) +

भा. quay एव fe सोमे, स न कुतश्चित्‌ wiry गृक्खाति, कुतः ?। “शत्खविधानास्‌, “ इतिकत्तश्चताविधेयजतेः ye वस्वम्‌"' (5 । ४। २९. Ge) उक, विदिते तिक्तस्य अवं । तद्यत्‌ अपुष्वः* ॥ |

स. लगमिघ।रखाभावस्य च नित्यानुवादात्‌॥ & ॥ (यु०,॥

भा. खुगभिघारणशस्थ च अभावामुवादः शोभे भवति, घृतं वै Saray शत्वा सोममध्नन्‌ शुचौ ary, तद्यत्‌ खचि सोम- इविनासाद्यते, न सोममाज्येनाभिषारयन्तिः- इति, तत्‌ उष- पद्यते, यदि ag: सोमः, अव द्ेषुरोमायप्रहतिः स्यात्‌; Warhead खुग्भ्यां ऋयेत, ay एतहजेनं न उप्यते, त्यात्‌ ATM: ॥

खः विधिरिति चेत्‌॥७॥ (ज्रा०)॥

भा. “इति चेत्‌ पश्यसि, खुगभमिधारणाभावानुवादरशेनात्‌ aye सोमः-दति। रथ कल््मात्‌ दशेपूशीमासमह्लतित्वेन

राक्षस्य खुगभिघारशस्य परतिषेधकोगवं विधिः न भवति ?- दूति स्थितायां प्रतिच्चायां qa परिचोदयति॥

ख. न वाक्यशेषत्वात्‌ ॥ ८॥ (श्राग fae) ॥

भा. (न अयं विचिः weg?) ‘Teter wary विधिरम्नातः; तत्‌ अड." अंश्ुरश्युस्ते ठेव सोमाप्याय- ताम्‌-डइति, तस्य वाक्छशेषोग्यम्‌। कथम्‌ Haar तेन

* ““ अज सलं म ष्वश्चोभयमयुक्कम्‌, म ऋते कियत्याऽपीनिकतवतया निराकारूकी- भवतीति" इत्यादिना बाजिकहृता दनं भाष्य चोमयमेव दुहतया freee |

८ अध्याये ९ पाडः I ‘98

भा. श्राकाङ्कितत्वात्‌, “अवधिषुवौ एतत्‌ सोमं बदभिषृष्वन्ति, यदस्य खुचौ गाङ्‌ कुवन्ति, यचाज्यमन्तिकमकाथः, यदाड,- अंखुरम्ुस्ते देव सोमाप्बायताम्‌- दति, बदे वास्यादातुः शुर मशुरस्तटाप्यायवन्ति- इति। यदि अयमपि विधिः स्यात्‌, वाक्डम्मिद्धेत, तद्मात्‌ न विधिः॥

ख. शङ्कते चानुपोषखात्‌ ५ ९ ॥ (यु°)॥

भा. सोमे “अहते यदनुपोष्व प्रयायादमोवबद्मेनं अमुष्मिन्‌ खोके नेनीयेरन'- इति; wader fawn सति, नियतम्‌ Sales स्यात्‌, तदा श्नुषोषशाञ्ङ्का न युज्धते। तद्त्‌ अपुनः ॥

ख. द्शनमेष्टिकानां स्यात्‌ ५१०॥ (ate नि०)॥

भा. यच्च प्रयाजानुयाजानां eae, खिङ्खत्वेन उपदिष्ट “ तस्य wand प्रयाजानुयाजाः इति, तत्‌ दीशधीयादीनां सोमाद्ध- भूतानां कर्म्णा ये प्रयाजानुयाजाः, तेषां समु्यवचनम्‌ । किङ्कारणम्‌ ?। सोमस्य wera, तेषां च तावतां, ay भावात्‌; अङ्गाङ्गमपि च तस्य- इति wat TH; यथा वाजपेयस्य yeaa) तद्त्‌ TI सोमः ॥ (८ ९। दे Fe) I

CARTATAT fewunifatarfercwn ॥ ख इष्टिषु दशपुणमासयोः प्रतिः स्यात्‌ ॥ ११ ॥ भा. इट्य उदाइरणम्‌,--*रेग्ाम्रमेकादञ्कपालं निवेषत्‌ प्रजा-

। ~ क्ष किं € hai कामः'- Cera: | त सन्देहः, किं दाशेषैणमासिको वा सौनिको वा विध्यन्तः, उत दाञषौैशेमासिक एव ?- दइ ति। J

er" मीर्मांसा-द्ंने

aT. fe प्राप्तम्‌ ?-श्नियमः। दशपुलेमासयोरपि विधन्तागस्ति Wes; cary cen विधन्तापे्ाः, एकेन च faa भवित्यम्‌-दृल्युक्घम्‌, न च गृद्धतेमन्यतरनियमे fara: तस्यात्‌ अनियमः | एवं प्रापे उचते,“ दृष्टिषु दर्भपुणमासयोः wefe’, हेतु- नाक्रः प्रश्वातः-डति। कः पनरसौ?। चोदनायां प्रटति- लिङ्गसंयोगः। fa पनः तत्‌ प्रकतिखिङ्गम्‌ ?। तद्धितेन रेवतो पदेः, warren, निवेपतिज्रग्द ख,-“ रे गदा ग्रभेकाद कपालं निवेपेत्‌ः- इति; इतरचापि तथैव ‘Dara दादज्रकपालः-- दूति, निवेषतिरपि ‘afrerewren इवींषि निवपति- इति, wafafaga च विष्यन्तविशेष खक्घः,-- “यस्य लिङ्गमये- संयोगात्‌” (८ ।९।२ ख०)-इति। तस्मात्‌ दाश्पौणंमासिक- are विध्यन्तः; तच्च दशयति, ‹ प्रयाजे प्रयाजे छष्णलं eT hey’ —cfa; श्रशिङ्गाखपि स्थालोपुलकबत्‌ fafa (८।९। ४ अ) Il

anita दाद पाशंमासिकधन्ं तिरे्ाधिकरशम्‌ |! © ख. पशौ च लिङ्गदशनात्‌ ॥ १२ ॥

भा. पञ्ौ ्ग्रोषोमोये चिन्ताते,-किं दाशेपौणमासिको विध्यन्तः खत, सौमिकः ?- इति । किं मारम्‌ ?- तथेव yee) तत्र उत्षरमभिधोयते,-"पश्चौ च लिङ्गदञनात्‌, पशौ च टाश्पौण- मासिक एव fawn) कुतः ?। “लिङ्गदश्नात्‌,-"रकादअ प्रयाजान्‌ एकादजशान्‌याजान्‌- इति, तथा “खौवमाचाये TST पश्षुमनक्ति-इति। “ननु लिङ्गम्‌ श्रपदिष्टम्‌, कुतः प्रा्िः?'। चोदनासामान्यात्‌। किं सामान्यम्‌? च्थक्थोद्‌ नत्वम्‌ | का af?) दरव्यदेवतावत्ता, “शग्नीषोमीयं पुम्‌ः--दइति,

८ खष्थ। थ t पादः ॥ ५

भा. इतरत्‌ TSE पयः- इति; च्यह्ृचोदनस्त्‌ सोमः ॥ (८।९।

a.

भा.

५ अर) ॥

सबनोया दिप ्ग्रीषामोयधन्ातिरेषाचिकरकम्‌ | दैक्षस्य चेतरेषु ॥ १३ ॥

CE पशुबन्धा उदाइरशम्‌,-सवनीयो निरूढः पथ्युः, सौम्यादयः; तेषु, किं द्‌ाअपौैरमासिको fnew, उत देशस्य ?-दइति। देशः इति शरद्गीषोमीय wera, दीचा- सम्बन्धात्‌। किं प्राप्तम्‌ ?- यथोक्तेन न्यायेन दाजपौणेमासिकः -इति। तथा Ie उच्चते, “दे लस्य च इतरेषु" पस्ुषु सवनी- यादिष श्रभ्रीषोमीयस्य fog: श्रालभतिश्योदनासामान्यात्‌, पसुत्वचोदनासामान्या्च; तश्च दशयति,“ वपया भातःसवने चरन्ति, FOE मधन्दिनेमङगेरत्‌ तीयसवने- दति बपापुरो- SMTA दशयति; Hea च, तथा कचित्‌, शश्वौदुम्बरो यूपो भवतिः- इति qv दञ्यति। तद्धमात्‌ satay: wat प्रहतिः॥ (८।९।६अग)॥

Ranieri सवनधम््रातिदे्राथिकरकम्‌ |

रेकादशिनेषु Maw देरशन्यस्य दशनात्‌ ॥ १४ #

aT.

एेकादभ्िनाः पञ्जवः उदाइरणम्‌,-'शष्णश्ीषा श्राप्रेयः- इत्यारभ्य श्राम्नाताः ; “अन्येषां च श्चाप्रेयेन वापयति, मिथुनं सारखत्या करोति, प्रजनयति खौम्येन-इति। तेषु सन्दे, --किम्‌ श्रग्नोषोमोयविष्यन्तः, उत सवनोयविष्यग्तः?- इति। कि माप्तम्‌ ?- पूलीङ्गेन न्यायेन श्रीषोमोयस्व ।

दूति प्रासे उचयते,-“रेकादश्चिनेषु सौत्यस्य 'सौत्यः-

‘od मोभांसा-दशने

भा. इति सत्याकालत्वात्‌ सवनीयमाडः, तदीयो faant रेका- दभिनेषु। कुतः?। ‘exw ute, wie दहे दे रञ्जने श्रादाय हाभ्यां Waa एकेकं Ge परिव्ययति- इति, अरद्मोषोमोयमरछछतित्वे रेकैकरअन्यं स्यात्‌ | अथ वनमिदं कश्मात्‌ न भवति? afret tz cat ्रदायेव्येतत्‌ wy विधौयते, यदि cxarfecaafa विधोयते, तदा वाक्यम्मिद्यते, तस्मात्‌ तदनृद्यते। ‘aq लिङ्गमपदिष्ट कुतः arf: ?। उचयते, समाने yes सुत्याकालता aalaa fey, ततः प्रार्चिः॥ (PUL Re) tl

THAGY रेकादभिमधम्मोतिदेराधिकरशम्‌ | Ca ४३ ख. तत्मरत्तिगणेष॒ स्यात्‌ प्रतिपशु युपद शनात्‌ ॥ १५ ४

भा. इह पशुगण्णा उदाषरणम्‌,-' वसने TTA ठषमभा- नालभतेः, -तथा Ht श्वेतमालभेत, aed aed, अषां च ्रोषधोनां च सन्धौ श्रन्नरकामःः-इति। तत्र विचायते किम्‌ श्रग्रोषोमोयस्य fren, ठत एेकादञ्जिनानाम्‌?-डइति। यथोक्तेन न्यायेन श्रग्रोषोमीयस्य | एवं me उ चयते,“ तत्परत्निगेणेषु स्यात्‌, तेषाम्‌ रेका- efanat प्रहत्निः wae स्यात्‌। ae? श्रतिषसु यूषदश्नात्‌, “यत्‌ fry यूपेषु ्रालभेत afeqrenq cate वीये दधात्‌, WAI स्य जनयेरेकयुष श्रालभेतः- डति मूपचित्वं प्रतिषिभ्य, एकं यूपं सौजामण्वां विदधाति; तदुष- पद्यते, यदि रेकादञ्जिनविष्यन्तः, ay fe प्रतिपशु यूषाः; श्रद्मोषोमीयप्रह्लतित्वे एक एव युषः स्यात्‌, AY एतन्नोप षद्यते। तद्यत्‌ Carefaarat वियन्तः पश्ुगणेव॥ (र।९। ८ Wo) |

८ GWE र पादः॥ OIG)

Wawa सो मिकषष्डा तिदेशाधिकरणम्‌ | =. अव्यक्तासुतु सोमस्य ॥ १६

भरा. xe श्रयते,-“भिजिता यजेतः- दति एवञ्जातीयका यजं- तयः, तेषु विष्वमचिन्ता,-किमेषु सौमिको विध्यन्तः, उत ert पौणमासिकः ?-इति। श्वविद्चेषात्‌ श्रनियमे माके, saat — MTGE तु सोमस्य"। का WAM?) दर्द वतस्य अभावः, दष्यदे तेन fe यागोम्भिच्यज्धते, रताञ्चाद्रश्यरे वताञ्योदना;, —‘afafaat यजेत- इति, wats wares सौमिको frag: स्यात्‌। कृतः ?। श्रद्यह्ृसामान्यात्‌, Seb areas: — “ज्योतिष्टोमेन यजेष-इति। ‘aq सोमेन यजेत- इत्येषा SAMA | तथापि देवताया रभावात्‌ अग्यक्कता, नथा च ‘aaa यजेतः- इति श्र्यक्तचोदते, दौशषलीयारोनि सोमा- ङ्गानि दशयति, दीक्षणीयायां agar face efau, चतुविंञ्जतिमानं मरापलीयायाम्‌- इति। तस्मात्‌ तात सौनिको far (८।९.।९ Be) ॥

WSs इाद्ष्ाडिकधम््ोतिदेष्याधिकरकम्‌ | ख. गणेषु दाद्‌शाहस्य ॥ १७ 0

भा. CE WTO उदाहरणम्‌, feces: अतरात्रपर्यगाः, तेषु सन्देहः, किं ज्यौतिष्टौमिको विन्नः, उत दादञ्चाड्िकः? -इति। yeu न्यायेन सौमिके भाते उचते, "गष" az जादिको वि्यन्तः-इति। कुतः?। ` चोदनासामान्यात्‌", ्ाद््रादेन यजेत, दिराजेण यजेत-इति; अदःअन्टोप्पि अ होराजवचनः, Tihs, एतच्छम्द्‌ गतं fags अर्थं गतम्‌ श्रपि गत्वं, गणः एव स॒ञ्खातधमगणम्‌ अनुगीतम्‌

अद्ध मोमांसा-दणेने

भा. समथा न एकाः | eat लोमावद्यति दवाभ्यां मांसम्‌-

ख.

भा.

दति च एतदारभ्य दादशोपसस्वं दादज्ञाह्िकं धमं गवा- मयने द्चयति। तसात्‌ अरशगेणानां दाद्जाडः प्रह्तिः। (८ ।९।९० Wo) Il

संवत्यरसभेषु मवामयनिक घम्म तिदे शाजिकरकम्‌ । गव्यस्य च तदादिषु ॥१८॥

दद संवत्सरसश्राणि उदाहरणम्‌, श्वादित्यानामयन- mania; तेषु चिन्ता किं erearfeat विध्यन्तः, उत गवा मयनिकः}-दइति। पुम्नाक्तेन न्यायेन दादाक प्राप्नेममि- धोयते,-- “गद्यस्य च तदादिष" 'गव्यम्‌- इति, गवामयनं ब्रुमः, गोसम्बन्धात्‌, "गावो वा एतत्‌ सच्रमासत- दरति; तस्य विध्यन्तः, तदादिषु संवत्सरसेषु स्यात्‌। कुतः )। संवत्सर सामान्यात्‌, "पल्य उपगायन्ि- इति च मद्ावतिकं धमं संवत्सरसभे दशयति; “ऋत्विजि उपगायन्ति इति ख सहख- संवत्सरे ॥ (८।९।९९ He) tl

निकायिनासुशषरोषु पुष्वेनिकायिधन्रातिदे शाधिकरशम्‌ |

. निकायिनाच्च पुबस्योत्तरोष॒ प्रनतः स्यात्‌ ॥ १८ ॥

भा.

निकायः'- दति सङ्घातः श्रौश्षराधय्य णावस्थित sea, स॒ एषां, ते निकायिनः, यथा सालाः साद्यस्क्राः, तेषां पूणस्य केचित्‌ धमाः भ्राम्नाताः, उत्तरे तु अधमेकाः; तच चिन्तयते, -किं ज्योतिष्टोमस्य विश्चन्तः, उत प्रधमस्य निकायिनः? -डति। श््यक्कचोदनत्वात्‌ ज्योतिष्टोमस्य |

दति माते उचपते,-“निकायिनां च yer sate welt:

८ ध्याये १ पादः ।। <€

भा. स्यात्‌” । कतः ?। निकायित्वसामान्यात्‌, Sweat साख सामान्यात्‌, VY साद्यस्कथधमसामान्यात्‌. एवं सवं yea च साते wed दशिणाम्‌ wes ठत्षरस्िन्‌ दशयति, "यावत्‌ wea awe saa गौः समाहिता भवति, तावत्‌ श्रस््मात्‌ लोकात्‌ श्रसौ लोकः'- इति, तथा wat साद्यस्क सांडखिसंबत्सरः सोमक्रयणः wearar- नाम्‌ इत्याम्नाये उत्तरस्मिन्‌ wie तमेव दशयति, “खो गौः सोमक्रयणी Bear दि एषां स्पद्धिता-इति। aw पूमस्य उत्तरेषु धमाः॥ (८।९।९२ Fe) I

फलादीनाम्मतिदेश्टाधिकरशम्‌ |

ख. HPN Ea फल-नि यम-कदे-समुदायस्यान- न्वयस्तद्गन्धनत्वात्‌ ॥ २० ॥ (सि०.,॥

भा. इह फल-नियम-कत्‌-समुदाया उदादरणम्‌ ; फलं wir, नियमो यावञ्ज विकोम्भ्यासः, कत्ता खगेकामः, समुदायो TA- पूणमासौ-इति। aw चिन्ताते,- करं फल-नियम-कः -समु- दायानां सौय्यादिषु प्रटत्तिः, न?--दति। कि भाप्तम्‌ ?-- । इष्िषु दभपुणेमासयोः प्रत्तः स्यात्‌" (८।९।९९ ख०)- इत्यनेन न्यायेन प्रट्निः- दूति माप्तम्‌। तथा ATR उचते, we नियम-कत्‌-समुदायस्य' श्रप्रहत्निः। कुतः ?। are’ “प्रटत्तित्वात्‌, "तद्वन्धनत्वात्‌' च फलादीनां, कमं तावत्‌ न पवत्तते। किङ्कारणम्‌ ?। विभ्यन्तेन धमाः भरवरत्तंनते, न च कमै विध्यन्तवि हतं, बिध्यादिविद्धितं तत्‌। तस्मात्‌ न प्रवत्तते, aa aay फल-नियम-कठे -समुदायस्य' “TAT.” च- प्रठत्तिः-इत्यथः। कृतः ?। ^तद्न्धनत्वात्‌, फलं तावत्‌, 'दशेपुणमासाभ्यां यजेत- इति, दशपू माससंयुक्षं खतं, तत्‌

Go मीमांसा-द्ने

भा. य दर्भपूशंमासौ, त्र भवितुमरईति, न च deified तौ स्तः, Wa: खगेस्यापि तज्राभावः। एवं fare le कमेबन्धनः, 'यावञ्जोवं दशपूणेमासाभ्यां यजेत'- इति, स दञ्जपुणेमासा- भावे कथं स्यात्‌। तथा कता कमेबन्धनः, दअरपुशेमासाभ्यां खगेकामः- दरति, सोऽपि कथं तयोरसतोः स्यात्‌। समुटायो- प्या्रेयादोनां, तानि सौर्यादिषु न eatin तत्समृरायः कं तत्र भवेत्‌। व्यात्‌ तेषाम्‌ WAST: I

ख. प्रटत्तो चापि तादर्थ्यात्‌ ॥ २९१॥ (य०)॥

भा. श्रपि च धमाणां Weim: कमाथा, कमेण उपकर्तेम्‌, न च फलादीनि कमे डपकुवन्ति, फलं तावत्‌ परुषस्य उपकरेाति, न कमेणः, SH डि “फलं च पुरुषार्थत्वात्‌" (३।९।५ ख०)-- cf नियमोगप न कर्मधमेः, कर्तधमागसावित्युक्तं, “कुवा श्रुतिसंयोगात्‌” (२।४।२ ०) डइति। तथा क्ता खगेकामो न कमाथेः, कम खगकामाथं, न हि खर्गकामः कमश उप दिश्यते, -खगकामो यजेत'- इति, किकद्ि, कमे खगकामस्य उपदिश्यते, 'खगेकामो यजेत, नान्यत्‌ कुयात्‌-इति। तथा समुदायो न कमेाथेः, फलाथाम्सौ, ददरथपणेमा साभ्यां खगंकामो यजेत दति। एवम्‌ WANT कर्मणोम्नुषकारकत्वात्‌, प्रर तः TART स्यात्‌। वच्यात्‌ न WAAC II

खः श्रखुतित्वाच्च ॥ 22 (sto नि०)।॥

भा. श्रमाद्‌, यदि दशपशेमाससंयोगात्‌ फलादौनाममटन्निः, प्रयाजादोनामपि तत्सम्बन्धात्‌ wef: पराप्ता, तान्यपि fe तत्संयुक्तानि'-इति। उचते, यद्यपि तानि equa ea: श्रुतानि, विध्यन्तेन तु सौयादिष्वपि अ्रतिदिष्टानि; फलादीनि तु न fata अतिदिश्यन्ते, तेषां यदि wearer प्रवर्तिका शतिः

८ ध्याये ९ पादः ॥ EV

भा. स्यात्‌, ततः परवत्तरन्‌, न च असाषस्ति। MET अश्रुतत्वात्‌ न प्रवन्तन्ते॥ (८ ।९।९३ BW) i

a oF eh

गरूकामामां गदोनादीन'मनतिद्‌्राथिकरकम | ख. गुणकामेष्वाश्चितत्वात््रटत्तिः स्यात्‌ ॥ २३॥ (Te) I

भा. इह गृणकामा उद्‌ाइरणम्‌,-- "गोदोहनेन प्रण्येत्‌ Ty- कामस्य", ‘Sure गायता नरः दति, शामकामाय प्रतिषदं aad इत्येवमादयः। aw विचायते, किं गृणकामानां Fady weft, उत न 7- इति। ततः GANG उपक्रमः, “गुण- कामेषु ्रञितत्वात्‌, Weta: स्यात्‌” श्रहत्तिः' गुणकामानाम्‌। कुतः ?। श्राशरितत्वात्‌, गोदोहनं प्रणयनाथितं, "गोदोहनेन प्रणयेत्‌ इति। तश्च प्रणयनं प्रवत्तते, WIA च प्रवलमाने तदाखितमःप wand; यथा पटे श्राक्णष्यमाणे तदाञितं चिवममप्याङण्यते, यथा च चमसः Ward, यथा च खादिरं बोव्यैकामाय यपं कुय्यात्‌- इति, णवं गोद हनम्‌ ्रपि प्रवत्तत ; Meet च प्रवर्तमाने तदाञ्चितः कामोःपि पवत्तितुमद्धति | तस्यात्‌ गुणकामानाम्‌ WE: I

ख. निदत्तिर्वा कम्ममेदात्‌ ॥ २४॥ (सि०)॥

भा. ‘faefaar गृणकामानाम्‌ अमहत्तिः। कुतः १। "कम्मभेदात्‌", काय्यैभेदात्‌- इत्यः । श्रन्यत्‌ काय्यै गोदोहनस्य, ्नन्यत्‌ चमसस्य, चमसः क्रत्वथा, गोदोष्नं तु परुषाः ; AT, “यद्खिन्‌ प्रीतिः पुरुषस्य तस्य लिप्वाग्धल चछषणाग्विभक्घत्वात्‌" (४।९।२ ०) - इत्यत्र; श्रक्रत्वथेः, किमथ परवत्तत ? ब्रातुप- काराय fe तस्य प्रत्तिः; णवं प्रतिषदः। तस्मात्‌ न ATTA गुणकामाः ॥

K

प्लस

भोभांसा-श्म्ने

भा. यन्त॒ उन्यस्तं,- "यथा खादिरं बीग्यकामाय qt कुययात्‌--

द.

भा.

दूत्य मटत्तिरेवम्‌ श्रचापि- दति, तच ब्रूमः,-

अपि वाऽतदिकारत्वात्‌ क्रत्वथेत्वात्मन्तिः स्यात्‌ ॥ २४५ ॥ (To य° fae) ii

पि वा, एवंविधेषु nett स्यात्‌'। ya?! शतद्िकार त्वात्‌,-न खादिरः ऋत्वर्थविकारः, अयम्‌ रपि क्रत्वथं एव, तदुक्तम्‌. “एकस्य तु saad संयोगपृथक्त्वम्‌” (४। द। ५ Ze) दूति, कऋत्वर्धसेत्‌ werwaq wana, तस्मिंखं प्रवन्नेमानें तदाओितः कामोःपि wana, खादिरेण fe स सिध्यति, स च खादिरोग्स्ति, तशमात्‌ कामं साधयिष्यति॥ (८।९।९४ We) I

सेयं चरावभिमङनदयस्य विकरूपाधिकरशम्‌ ।

waagifa विकद्योऽविभागो fe चोदनेक- त्वात्‌ ॥ २६ ॥

“सौर्यै wt निवपेत्‌ ब्र्वचेसकामः'- इति शूयते ; रस्ति तु प्रहतावमिमन्नेनदयं, "चतुद्धाबा पौणंमासोमभिगडेत्‌, पञ्च- होचाग्मावास्याम्‌- इति, तत्‌ ce चोदकेन प्राप्यते। Aa संशयः,--किं सौर्या यदा पौणमास्यां प्रयुज्धते, तदा चतु- डाव्राम्भिन्बषट्यः; यदाम्मावास्यार्या, तदा TEU; उन sway विकरः, VTE वा TEE ate aha किं प्राप्तम्‌ ?-व्वस्था-डइति। HTP] चोदकानुयद्ात्‌ wert व्यवस्था Hal, KUT चोदको यवस्थां भ्राषपयति।

एवं प्रे उचते,--णकस्मिन्‌ कमेणि we सौ्येविकरूपः।

कुतः?। विभागो fe चोदनैकत्वात्‌, एकेषा चोदना,-

"सौरये चसम्‌ निवपेत्‌ ब्रह्मवश्चसकामः — इति, तश्र श्विभागो

८ ध्याये t WT: II us

भा. भवतु, डभावपि अ्रभिम्ने ANITA, तयोरेकाथंत्वात्‌ समुयो

भा.

ख.

भा.

न सम्भवति, तद्मात्‌ विकर्पः। यस्‌,- प्रतौ वअवस्था- दति; न रसौ कालता, किं तदि समुदायहता, न च, सौयं तौ समुदायौ स्तः,

"यद्येवम्‌ भिमश्नमेव ate न प्राप्रोति, तयोः समुदाययो- रभावात्‌-डइति। wa उचते, न प्राभरोति, यदि समृदाययोः अभिमञ्जनम्‌ उचेयत, तयोस्त्वनमिष्बषटव्यत्वात्‌, समुशायिनां Agata लक्षणया, समुदायिविकारञ्च Cree | तस्मात्‌ तापि चोदकः areata तत्‌॥ (८।९।९५ We) ॥

सेयं चराबाग्रेयधनयोतिदे्राधिकरणम |

लिङ्गसाधारगयाद्धिकल्पः स्यात्‌ ॥ २७ ॥ (पू०, ॥

सौर्य्य कर्मणि दारपौणेमासिको विष्यन्तः- द्रत्युक्तम्‌-- ‘fea दजशेपणमासयोः प्रदत्तः" (८।९।९९ सू०)ो- डति, सन्ति तु तत्र कमाणि श्राभ्रेयादीनि। त्र विचारः, किं यस्य-कस्यचित्‌ टाशेपौणमासिकस्य कर्मणः dre विध्यन्तः, उत च्राप्रेयस्य ?-दति। किंप्रा्म्‌ ?- विकर्षः" कुतः ?। ‘ery. साधारण्यात्‌, सौय्य दादेपौणेमासिकविष्यन्तमाप्तौ यशिङ्गम्‌ उपदिष्टं, भयाजे-प्रयाजे छप्णलं जुद्ोति- -इति, तत्‌ साधारणं स्वां fram सम्भवति; न च समु चयः, त्यात्‌ fares: |

Tater निथम्येत पृम्बेवज्वात्‌ विकारो हि ॥ २८ ॥ (सि०) ॥ saree विध्यन्तो "नियम्येत । कृतः ?। ‘Tareq, एक- दे वतत्वात्‌- इत्यथः, Waa एकदे वत्यः, सौर्या; ada. देवतत्वेन लिङ्गेन श्राग्रेयविष्यन्तो नियम्येत, पुबबवत्वात्‌,-

Gy मोमासा- < ४ a

भा. पृष्यैवानयं Tree, was च्रभिहितं बिध्वन्तम्‌ अपेते, "विकारो fe,—faafa: एषा, सदाञ्च॒विटतयः पुमबवत्यः, चोदना- वाक्छानामसमाप्नत्वात्‌; तज faga विभ्यम्ननियमो भवति- दृत्युक्तम्‌ ; रस्ति च एकटे वतत्वं fay; तेन श्राप्नेय विध्यन्तः ॥

ख. अशखतित्वानेति चेत्‌ ॥ २८ ॥ {आ०)॥

भा. TT अ्राहः- स्यत्‌ एतदेवं, यदि wiaed शरूयते, नतु श्रयते । कथम्‌ ?। तडधितिन श्रयं निदश्जःः-सौययेम्‌- इति तथा, श्रापभ्रेयमः- इति; त्र वचनच्यक्िने नायते, कि qeat देवता WA, उत Teal च Seary—xwila, तथा च्राग्नेयेम्यि॥

खः स्यात्‌ लिङ्गभावात्‌॥ ३०॥ (Bo नि०)॥

भा. स्यात्‌" चवस्थितिः एकत्वस्य । कतः ?। 'लिङ्गभावात्‌,- लिङ्गम warfer) किम्‌ ?। वाक्यञ्जेषे एकत्वं यते, dra तावत्‌ 'अममेव चादित्यं स्वेन भागधेयेन उपधावति, स॒ aad ब्रह्मवश्चसङ्गमयति- fa) श्राग्रेयेण्पि, खद्धिरसो वा इत SHAT: खगमायंस्ते यस्चवास्त्वभ्यायंस्ते परोडाशं कम्मे भत्वा भरसपन्तमपश्यंस्तमन्रुवन्‌ ta भ्ियखख wana भियस्व विश्वेभ्यो देवेभ्यो भियस्वेति, स ताना a भिये तमब्रुवन्‌ aga भ्रियस्वेति, trang, fered, यदाप्रेयोग्ाकपालो प्मावास्यायां पृणमास्यां चाचुयरलो भवति ्रग्निमेव Wa भाग येयेन समङयतिः- इति |

ख. तथा चान्याथंदशनम्‌ ॥ ३१ ॥ (नि०)।

aT.

ong

APT AMTATY THT, अश्रि मूज्ा दिवः-डइत्याभ्ये ‘seraqiaacan—via Wea) ‘aq wae wafas दयोपदष्चनम्‌-इति। तदुचपते। नेतत्‌ पनरष, wars

८ खध्यारः १ पादः ॥ ay

भा. चोद्‌ नागतम्‌, एकं मवगतं ; चोदना गतं प्रापकं, मद्धगतं प्राप्तस्य

ad.

भा.

द्योतकम्‌-डति॥ (८।९।९६गअअ०)॥

विदं वतथाः सच्विपाते डविःखामान्बदस्य बरोयरस्वाधिकरकम |)

विप्रतिपत्तो इविषा नियम्येत कम्मणस्तद्पाख्य- त्वात्‌ ॥ ३२॥ (fae) u

ददं श्यते, रेन््रभेकाद कपालं निवपेत्‌" दति, mde wa?—tfa) aw सन्देहःः-- किं देवतासामान्यात्‌ wz. पुरोडाश्रसान्नाय्यस्य विध्यन्तः, Tat च पयसि श्रौषधस्य, देवतासामान्यं बलवत्तरम्‌ ; we हविःसामान्यात्‌ उक्र सान्नाय्यस्य, wast श्रैैषधस्य, हविःसामान्यं बलोयः7-डति।

त्रिं प्राप्नम्‌ ?- उचयते, देवतासामान्यं बलीयः- इति, कुतः ?। मुख्यत्वात्‌, मुसखनियचिता देवता,-रे्रम्‌ “ाग्नेयम्‌' डति; जघन्यनियवितं हविः; तयोविरोधे मुस्वानुय्धो न्यास्यः, मुखस्य श्रविरुदुप्रहटत्तित्वात्‌, जघन्यस्य तु AIA faugr uefa: | तस्मात्‌ देवतासामान्यं wera: |

cfawit बूमः,-- “विप्रतिपत्तौ इविषा नियम्येत", fanfa- प्तौ एतस्यां ह वद वतयोः, इविषा विध्यन्त नियम्येत । कुतः ?। “कमेणरतदु पास्त्वात्‌, कम देवतां प्रति दरश्यस्य उत्सगेः, स च इविःघु उप स्मायते, उपलभ्यते- इत्यथः इविः त्यज्यमानं दृ्यते। किमतः ?। wat दविः कमणः प्रत्या सन्तं, भरत्यासत्तिञ्च शिद्धम्‌। ‘aq देवतापि यागेन सम्बद्धा, न तवा विना, यागो भवति'। उचयते, सत्यं सम्बद्भा, श्रारादुष- कारिणो तु सा, नासौ त्यज्यते, तस्मात्‌ बहदिरङ्कम्‌। श्रतो इविःसामान्यं बलीोयः॥

ae मोमांसा-दशंने

ख. तन च कम्मसंयोगात्‌ ॥ २३ ॥ (Ao, ॥

भा. तेन च इविषा संयुज्य कम चोद्यते, tay, waa इति दविःप्रधानः weg) किमतः?। wat दविर बुद्धौ afafed, तलङ्गं भवति; यथा धूमो बुद्धिविषयतामापन्नो- मे लिङ्ग, न विद्यमानः ॥ aq gaara wt श्रूयते, ेक्म्‌, श्वाग्रेयमः-डूतिः। उचयते,-

ख गृणत्वन Sanaa: uw ३४॥ (Ate fae) ॥

भा. विशेषणत्वेन Saat श्रूयते, इविर्विञष्यत्वेन, विशेष्यं च बुद्धौ सन्निहितं भवति, न विशेषणं, तदिशेष्यं fader नि वन्षते | कथं श्रायते ?। विशेष्यानुबन्धसंयोगात्‌, यथा, ‘rege: पुज्धः- त्युक्ते पुरुषः Yaa गम्यते, न राजा ; एवम्‌ इहापि x पयः'- इत्युक्ते हविः बुद्धौ सन्निधीयते, न देवता; ae बुद्धौ सन्निदितं, तिङ्गम्‌- द्त्युक्नम्‌। तसात्‌ इविःसामान्यं बलोयः; रतः TR TETRA Waa व्यन्तः, wy च पयसि सान्नाय्यस्य- दति ॥

“गुणत्वेन ठे वताशतिः"-- इत्येतस्य सरस्य परा चास्मा; - इदं पदोत्तरं नं; "यदङ्गं इविःसामान्यं बलीयः- दूति, नैतत्‌ युकं, देवतासामान्यं बलोयः-द्ूति। कुतः?। Mare प्रयासो देवताराधनं एव, UW प्रसन्ना we ददटाति। wa शरूयते,- तस्र एवेनम्‌ इन्रः प्रजया पसुभिस्तपयति'- इति, VSR प्रसादनोपायः- दरति Ara: पनरपि इन्द्रे भसा- दयितब्ये स एवास्थेयो भवति, तस्मात्‌ टेवतासामान्यं बलीयः" -इति।

अज्र ब्रूमः- स्यात्‌ एतदेवं, यदि देवतातः फलं स्यात्‌,

OT.

भा.

ख.

भा.

——

८ Gwe t We ॥ ES

यागात्तु फलं, “Garay यजेत इति शरूयते। यन्तु, aT aan CHK — द्रति, तत्र इदम्‌ उचयते, “गृणत्वेन रेवता गतिः”, यागे गुणभूता देवता, तस्या दात्‌त्वं स्तुत्या उचयते, यथा, श्रमास्येन मे यामो दन्तः, सेनापतिना मे यामो ew’ इति, न च waren: सेनापतिवा प्रामस्य प्रभवति, राजेव मरभवति, इतरस्मिन्‌ गुणभूते स्तुत्या दात्‌त्ववादः। तश्यात्‌ यथोक्तेनैव न्यायेन हविःसामान्यमेव बलीयः-दूति॥ (८ । ९। ९.७ We) ॥

MATOS ापध्षस्मातिदेभ्राधिकरशम्‌ ॥ हिरण्यमाज्यधम्म तेजल्वात्‌ ॥ २५ ॥ (पृ०)॥

भाजापत्यं घुते* चकम्‌ निवपेत्‌, अतह्ष्णलमायुःकामः-- इति श्रूयते। तत्‌ ‘feces स्यात्‌, उर्पांसुयाज- विध्वन्तः तच भवेत्‌। कुतः ?। तेजस्त्वसामान्यात्‌', तेजस्त्वं सामान्यं, हिरण्यम्‌ अञमनां तेजः, श्राज्यमपि गवां सारः-- इल्यथेः। श्रथ वा हिरण्यमपि तेजखित्वात्‌ उड्वलम्‌, राज्य ममि खिग्धत्वात्‌ डञ्ञवलमेव । तस्मात्‌ सामान्यात्‌ उपांसु- याजधमा अतलष्णलख्रः ॥

धर्म्मान्‌ ग्रहाच्च ॥ ३६ ॥ (Jo) i

हिरण्ये च बहवः श्राज्यधमाः TAT WR श्रवेशणादयः, श्रोषधधम्मास्तु WAC अवदन्तयादयः। TUTE अपि च्राज्य- £ धम्मोाः॥

श waa द्बि are Glo To Ws: |

(+~ भोर्मांसा-रशम

ख. ओषधं वा विश्रादत्वात्‌॥ ३७ ॥ (fae)

भा. श्रथ वा श्रौषधस्य हिरण्ये विध्यन्तः। कुतः ?। “वि्दल्वात्‌, हिरण्यमपि fraud, अओषधमपि वि्रदम्‌। कः पुनरनयोः सामान्ययोविैषः?। न we कथित्‌, किन्तु विभ्रदत्वस्य कारणदयम्‌ उपोदलकं, तेजखितायास्तद्भमानुग्रहइ एकः॥

ख. चर्शब्दाच्च ॥ रेट ॥ (Fog) I

भा. wey श्र भवति,- wowed चर्म" दति । चरू शब्द शच श्रौषधस्य वक्ता, तत्‌ बलवत्‌ रौषधस्य लिङ्गम्‌ ॥

ख. तस्मिंश्च पणशते ॥ ३८ ॥ (AR)

भा. तस्मिंश्च श्राज्ये अपणं श्यते,--“घुते खपयति-डति। किमतः?। शत एतद्वति,--श्रौषधविधन्तेन अपणं प्राप्यते ; त्र केवलम्‌ wet विधायिष्यते, श्राज्विष्यन्ते तु अपणं श्राज्यं च विधीयेयातां, तथा वाक्यम्भिद्येत।

“तसिश्च शषणश्चतेः”- इत्येतस्य षरा MT; — Aa श्राह, 'सा्तादेवेद्ाज्दं शरूयते, तस्मात्‌ तस्य विष्यन्तः- tit ततः उत्तरम्‌ दृढं, “तस्मिश्च अपणस्ुतेः, दाशपौण- मासिकं श्रपणं (तस्मिंख' Mey श्रूयते, quad तत्सामान्यं, शविगनं तु वैशय, egy; तस्मात्‌ ते बलवती ॥ (८, १।१८ अ) It

८ अध्याये ९ We: Be

मथदके oueretterqwe frqarfences ॥ ख- मधृदकं द्रवसामान्धात्मयोविकारः स्वात्‌ ॥ ४० ॥ (do) ॥ भा. च्ि्ायाम्‌ cel श्रूयते,- दधि मभु ya* धाना उदकं तण्डुलाः, तत्संखष्टं मराजापत्वं भवति"- दति। तच, (मधूदके 'पयोविकारः स्वात्‌'। कुतः ?। श्रवसामान्यात्‌, इवे च मधु- दके, Tavs इवम्‌॥ ख. आज्यं वा वणेसामान्यात्‌ ॥ ४१॥ (सिर) । भा. “OTe वा' इमे विकुयोाताम्‌, डपांमुयाजस्य तयोिध्यन्तः स्यात्‌। कुतः?। "वणेसामान्यात्‌” समा नवणे मधूदके WAT I ख. धर्म्मानुग्रहाञ्च ॥ ४२॥ (यु०) ॥ भा. श्राज्यधमाञ्च बहवः मधूदकयोः अकाः क्तम्‌ उत्पवना- दयः, न तु पयोधमा टोनादयः॥ ख. Uae चाविशि्टत्वात्‌ ॥ ४३ ॥

भा. यत्तु, TS कारणम्‌ उक, दरवत्वसामान्यं, तद विजिष्टं, श्राज्ध- मपि अद्धिर्सयोगात्‌ दरवीभवति। तस्मात्‌ उपांशुयाजविध्यग्तः मधूदकयोः- इति ॥ (८।९।९९ Be) |

tfa ओीभदश्रवरखखामिनः wal Watered अषटमस्या- ध्यायस्य प्रथमः VTS ॥

* श्च 'पयः' दति afaa का० mt To Wis: |

wat ५ ५ Sei न

L

€ °

अष्टमस्य Marae टदितोयः पादः॥ र Qe

रेष्िक-सोजामण्याटेशटिकधण्य तिरेणाधिकरशस ॥

ख. वाजिने dad सौषामग्याञ्च ग्रहेषु तच्छब्दात्‌ ॥ १॥ (To) |

या. चातुमास्येषु बवाजिनेज्या शताः, "वाजिभ्यो बाजिनम्‌- दूति, सौैश्रामण्यां च सुरा यद्ाःः- श्राश्विनं यशं गच्छाति, सारखतम्‌ taxa — इति। तत्र संशयः, किम्‌ उभयोः सौभिको विध्यन्तः, उत दाशपौणेमासिकः ?-डति। agar, ‘arta’ 'सौजामरण्यां च यदेष" 'सोमपुषत्वं', सौमिको विध्यन्तः। कतः ?। 'ताच्छब्द्यात्‌' सोमशग्दत्वात्‌। सोमशब्द स्त्व शरयते,- “सोमो a वाजिनं चुरा सोमः-डूति, न तावत्‌ वाजिनं सोमः, न सुरा; न च, तयोः सोमेन सादृश्यम्‌ रस्ति; सादृश्या परशब्दः TCI HAHA! तस्मात्‌ सादृश्यम्‌ wa विधोयते, सादृश्यं च श्च सोमधम्मत्वज्लतं way विधातुम्‌, न श्रन्यत्‌, स एष नाम्ना धम्मातिरेश्ो न fata, यथा, कौण्डपायिना- मयने Sires i

ख अनृवषट्काराच्च॥र२॥ (यु°१)॥

भा. श्रनुवषट्‌कारं च सोमधम्मै दशयति, "वाजिनस्य WA" TH त्यनुवषरकरोति, चराया वोद्धौत्यनुवषर्करोति'- इति॥

ख. समुप्य भच्तणाच्च ॥ Su (यु° २)॥

भा. समुपड्कय Hae च सोमधम्मेः, तत्र दृ श्यते,--ओषं समं वा विभज्य Tar मस्षयन्ति- दूति it

ee ee न~ - ~ - ~ NN क

+ way इदतिका० क्री? To पाठः।

८ अध्याये २ पादः । ९९

खः क्रयश-ख्रयण-पुरोरुगृपयाम-ग्रहणासादनवासोप- नह नच्च तदत्‌ ॥४॥ (यु° ३,॥

भा. MIU Y सोमधम्मान्‌ Tat द्यति, Mea मात्‌, wea कुवलसह्कुभिराञ्विनं क्रोाति-इति। एका Teg एका याज्या, उपयामगृदधीतोगस्यगच्छिदराय त्वाच्छिदरेशाग्विनं we गृह्णाति, गृद्धीत्वा ्रासादयति frat संहता वसन्ति, aia वाससो डउपनद्भानि तोक्मानि ष्पा भवन्ति-इति, विधौ सति ्रनेकाथानि वाक्यानि स्युः, क्रयादीन्‌ सीसकादींख विद्धति। तख्मात्‌ उभयोः सौ मिको विध्यन्तः ॥

ख. हविषा वा नियम्येत तदिकारत्वात्‌॥ ५॥ (fae) I

भा. दविःसामान्येन ar, wa दाशेपौणंमासिको विध्यन्तो .निय- म्येत'। कुतः ?। (तदिकारत्वात्‌, दाषौणेमासिकस्य हविषो विकारः सुरा-वाजिने, श्रौषधविज्नतिः सरा, सान्नास्यविक्लतं वाजिनम्‌ ॥

खः प्रशंसा सोमशब्दः॥६॥ (प° यु° feo, I

भा. रथ age, ताच्छन्दयात्‌-शति। तच ब्रूमः, प्रञ्सायाग्यं सोमश्नब्दः, न विध्थेः, विधायकस्य श्रमावात्‌, सौमो वै वाजिनं, रा सोमः- डति प्रह्णष्टफलवस्वात्‌ सोमस्य, तद्भाबेन सृरा-वाजिनयोः प्रसा, यथा, सिद्धो देबदत्तःः- शति पुस- षस्य । AGIA नायं नाम्ना चमातिरेज्ः॥

ख. वचनानीतराणि॥ ७॥ (पू fae नि०)॥

भा. इतराणि तु सीसक्रयादीनि वाचनिकानि, प्रात्तेरभावात्‌। अगत्या च वाक्धानाम्‌ श्रनेकाथंता, सगृणकम्म विधाने II

€2 WATST- RMA

ख. DISTT तदत्‌ ॥ ८ ॥ (Ao) ॥

भा. ष्पैरेव दी्णोयामाभ्रोति, तोक्मभिः प्रायणीया, सिंह- ` लोमभिरातिथ्याम्‌- दति, सोमविकारत्वे भत्य शमेव दो शोयादोनि प्रा्जयुः; भराक्तानाम्‌ अण्पादिभिस्तदा्िवचनं ¦ नोपपद्यते ॥

ख. पशुपुरोडाशस्य च खिङ्गद शनम्‌ ॥ € ॥ (लि०)।

भा. पसुपुरोडाज्जता च पाणां yaa, त्रैतेषां पशूनां पुरोधा विद्यन्ते, षपुरोदान्चा Ga पञ्चवः- इति ; तन्न तावत्‌ श्रव | षाः पुरोडाः, wer एवते, यदि तु पुरोडाञ्जधम्मेका, तत एतदुपपद्यते। तस्मात्‌ पौरोडाभ्रिकस्तेषु विन्नः ॥ (ठ । ` २।९ We) ॥

पर साच्राग्यधमातिदेष्टाभिकरशम्‌ | ख. पशुः पुरोड़ा*^ नकारः स्याह वतासामान्यात्‌ ॥ १०॥ sq) ॥ भा. श्रस्ति ज्योतिष्टोमे TY Tae: यो दोकितो, बत्‌

warned पमुमाणमते-डइति। तज स _ ङि we ते। किं भराक्तम्‌

परोडाअविकारः, उत सान्नारयविकारः ?-- TY: पुरोढाञ्जविकारः TATA | कुतः ?। WATT: पुः, PETA fs तरेवत्य एव ॥

ख. प्रोक्षणाच्च ॥ ११॥ (ह° १)॥ ae

भा. Sad where wal) देवति, “यो जुष्टं मोच्चामि--दति way मोक्षति-दइति॥ j

८ खअष्याये & पादः <2

ष प्यसिकरखाश्च ॥ १२॥ (०२) ।

भा. षय्येभ्िकरलम्‌ पि प्रोडाज्जधम्मेः, तदपि wll दृश्यते, श्राद्वनोयात्‌ उसर्मुकेन wy पय्येभ्रिकरोति- इति, तख्ात्‌ परोडाअविकारः॥

ब. सान्नाय्य वा तत्प्रभवत्वात्‌ ॥ १३॥ (सिर) ॥

भा. सान्नाग्यं ar पसुविकुय्यात्‌, न पुरोडाञअम्‌। aA?) | तत्प्रभवत्वात्‌, TE सान्नाय्य प्रभवति, पमुख ; तत्‌ मिथः- waren, प्रत्यासत्तिश्च fey, हविःसामान्यं च देवतासामा- न्यात्‌ बलोयः- TAMA (८ । ९. । ९.७ Wo) ॥

घ. तस्य च पाचदशनात्‌ ॥ १४ ॥ (यु०) a

भा. (तस्य च' सान्नाय्यस्य यत्‌ पात्रम्‌ उखा, सा THY दृश्यते, "यटि पय्युरुखायां पचेत्‌-इति॥ (=।२।२ BW) i

परा पयाधश्मातिदेशशाधिकररूम्‌ | सः द्रः स्यान्मत्तिसामान्यात्‌ ॥ १५ ॥ (पू) a भा. सान्ञाययविकारोम्पि ‘ew’ विकारः सस्यात्‌" पुः, न षयसः। कुतः ?। भूत्तिखामान्यात्‌, घनत्वं मूः ॥ ख पयो वा कालसामान्यात्‌ ॥ १६ ॥ (Fae) 1

भा. “षयो वा' पशु विंकुय्यात्‌, न दधि; Weare: पशुः, पयोम्पि सद्यःकालम्‌। द्धि तु area, पयोगरितं, तद्ड्धिर ङ्गम्‌ ॥

€ भोमासा-दद्यने

खः पश्वानन्तर्ग्यत्‌ ॥ १७ ॥ (य° १)॥

भा. wy पयः अनन्तरः, तत्परल्यासन्नं, न द्धि॥

ख. द्रवत्वं चाविशिष्टिम्‌ ॥ ९८ ॥ (यु°२)॥ भा. gard पथुपयसोः समानं, पशुरपि दवति, पयोप्पि। तद्यत्‌ पयोविकारः पशुः॥ (८।२। द We) i

wifewrat पयाषब्भातिदेष्टाभिकरशरूम्‌ |

ख. अआअआमिरोभयभाव्यतल्वादुभयविकारः खात्‌ ॥१९॥ (रम पूर) ॥ भा. तश्वदेवो ‘arfre उभयोः द्धिपयसोविकारः स्यात्‌' 'डभयभाव्यत्वात्‌, उभाभ्यां हि सा भाते, तच न युज्यते विशेषोग्स्यैव, न इतरस्य-इति। तस्मात्‌ उभयोः॥

स. र्कं वा चोदनेकत्वात्‌ ॥ २० ॥ (fae) ॥

चोदनेक त्वात्‌ भा. ‘wm ar fagearq दधि पयो वा, नोने, " । एकेषा चोद ना,-'वेश्वदेव्धामिश्ला-- इति, सा एकेन विधयन्तेन निराकाङ्कीक्रियते ४५ क्रियते; तस्मात्‌ एकं विकुय्यात्‌ ॥ ay, न युज्यते विशेषः- दति; तच उचयते, -

अ. दधिसङ्काततामान्यात्‌ ॥ २१॥ (रय पू०)॥

भा. संहतं दधि, ्रामिक्षाम्पि संता, पयो दवम्‌ ; एष fate aera दभो विक।रः-इति ॥

a.

aT.

q.

भा.

ठ अध्याय र UTE: II ९५

पयो वा तत्मधानत्वाज्ञोकवत्‌ दश्रस्तद्थं- त्वात्‌ ॥ २२॥ (fae)

wa at चामिश्षया विक्रियते, न दधि, पयःप्रधानत्वात्‌, श्रस्य च dara । किं भ्राधान्यम्‌ पयसः ?। भूयस्सवं, प्रभूतं त्र पयः, wed दधि। ‘ew’ च तद्थत्वात्‌", दधि च तच पयो घनीभावयितुम्‌ खपादोयते ; “लोकवत्‌, aris पय एव घनोभावयितुम्‌ दधि उपादीयते। कथम्‌ ?। Twa अन्येन श्रब्ेनापि काञ्जिकादिना क्रियते, तजापि च ्रामिश्ाशब्दो भवति, दधिनियमः we fe श्रदृष्टाथः। तस्यात्‌ पयः एव अन्लसंयोगेन घनीभूतम्‌ wfc पयञ्चेत्‌ arfarar, पयस एव विकारो न्याय्यः |

धम्मन ग्रहाच्च ॥ २२॥ (ae) a

सद्यःकालता धर्मः पयोविकारत्वेन qwaqwieaa, वैश्व- देवस्य सद्यःकालत्वात्‌, दधिविकारत्वे बायेत। वैश्वरेवोग्पि दगडकालः fata’) तथा तस्य war बाध्येत, सद्योभावं च दभेयति,-- जुषन्तां युज्यं षयः इति, यदि ew विकारः स्यात्‌, तथा STHRIAATSA STA, न कथद्चन पयः स्यात्‌; aq एतहशनं नोपपद्यते। तस्यात्‌ पयोविकारख मिता, द्रश्च श्रधर्मेकत्वम्‌॥ (८।२।४अ०)॥

दादग्टारे GAVIA धम्पातिदे्ाधिकरशम्‌ ॥

~ ९ सचमहोनश्च दादशदस्तस्योभयथा प्ररत्तिर क- कमृरप्रात्‌ ॥ २४॥ (Te) ॥

दादशराद्ाग्डगेणः, प्रायणोयोःतिराचः, WT: षडहः, TT

९६ Ware दभन

भा. ERAT श्रविवाक्छम्‌ श्रः, उदयनीयोम्तिराच्रःः- दति, स saad ga, “सच्मद्धोनसखः। कथं च्रायते ?। चभियुङ्कानाम्‌ उपदेशात्‌, ud fe उपदिशन्ति, सजमशोनख Weare: — इति, अब्टाथाभिगमे च अभियुष्ठोपदेअः प्रमाणम्‌। संच्चा- चवस्थया च तस्य धम्माः श्राम्नाताः,- “एको दौ बडवोम्पि वा awa यजेरन्‌", "तान्‌ दौकिता याजयेयुः, 'गृ्धपतिसक्त- TAT: खयम्हत्विजो ब्राह्यणाः स्म्‌ उपेयुः इत्येवमादयः | धम्मभेटा संन्ञाव्धवस्था, यथा, AIWU:, परिवार्‌, वानप्रस्थः डति, तत्‌ Teas (ई We) वच्यते,-“दादश्ास्य स- त्वमासनोपायिचोदने यजमाननडत्वे सबञ्रन्दाभिसंयोगात्‌॥ (५०५॥) यजतिचोदनात्‌ wetted, खामिनां च अस्थितपरि- माणत्वात्‌"॥ (५९॥)- दति, स दिराजादिषु थ्रहगेणेष भवक्तते -दत्युक्तम्‌, “गणेष दादश्रा हस्य" (८ । ९।९७ इ०)- इति |

तज सन्दिद्धते,- किम्‌ उभयप्रकारोग्सौ fay waa, उत Baga, कचित्‌ were, कचित्‌ nya: ?- इ ति। fa ्राप्म्‌ ?--'स्य उभयथा प्रहत्तिः' स्यात्‌, “एककम्यात्‌,- उभयविधस्तत्र WANA । कुतः ?। रेककम्यात्‌, एकम्‌ इदं कम्म उभयविधम्‌ इत्युक्षम्‌, न तस्य प्रतौ विशेषो Twa, दरद एवंविधः, ce न- दति; aenq उभयविधः wana "ननु एका चेदिधा new, दितीयया कार्य नास्ति'। रेक- कम्यात्‌ विकरुपो भ वध्यति, यथा श्राग्रेयविकारेष्वभिमञ्चनस्य ॥

स अपिवा यजतिखुतेरहोनभुतप्ररत्तिः स्यात्‌, Waal तुल्यशब्दत्वात्‌ ॥ २५ ॥ (fae) u

भा. शपि वाः नैतदेवं, सव्र उभयथा ्रहत्निः- दूति, यब्र

* एवमेव सव्व पाठः! BAVA च, "'दार्‌ शरस्य सचत्वमासनेाप।यिवेरनेन यजमान- बङ्त्मेन च सजचशब्दयभिसंयोामात्‌ ` इति पाठः।

शुड्पषम्‌* y

CITED

Tio weth) श्मुद्धम्‌। Te ४ ९ पर्षा पराचा & ९ afore arfcway € ४ wife: शाखिनः १९ १९ THT wer १४ ११ पञ्चत।नि परेतानि १४ ९१ wreay साकमेषं ९१ Re (© ।१९।५ We) (0121 8 We) १८ Xt O11 We) (७।१९।१ We) १९ १८ भो्शावचेपस प्राश मेश २९ १४ fordufen नि्वेलेयनित RR ९२४ ware अप्रामाण्यं ९१ ९५ ॥ नैः १४ | sfarcra’ sfarcra:’ १५ ११ ब्राह्मका ब्राह्मणा ४० १९ wafer शक्रोति ४५ ९० समान सामान ४९ ९ तदेतद्‌ बरेतदा ४८ te ree भयने ५ ( ६4 ड्म ८७ € चाष Srey (रवं परय) ९९ ९१ WEAN AT अड 1स्ताषथोभ्यः . * बदेवाज समश्ाधि, यव्छोधनमापातत रव न ब॒दावुदेष्यति, यच्च eye मृद्रायन्त्रेदक- राबादिनाऽटि, यस च शोधनं स्फप्रतोयमामतया न आयाससाध्यं भविष्यनि- WATTS निरय॑कमि्युपेचितम्‌ । यथा प पड्को। अण्डम्‌ । दम्‌, wufearced |

५ ९१ रे्ाग्रोदौनि रे्द्राग्रादौनि (द १० re शन्द्राग्रादोखि Came ११ १४ wes waeg

मद्रायन्त्रदोाष : wanna waa } =

८ खध्थाये & पाडः | C9

भा- यजतिः अयते, तच्च अद्ोगभूतस्य wefe:, पारिङेष्वात्‌ ; यच अआसनोपायिचोदना, त्र aware) क्यात्‌ ?। श्रव्या तुस्यजम्द्‌त्वात्‌, wacar fe विहतिः तुश्यज्नब्दा भवति; Te चोदनासामान्यात्‌ ब्रङ्ञतिनियमः; Nery बज. तिचोटनः,--श्दादज्जाडेन प्रजाकामो यजतः इति। wwe श्रासनोपायिचोदनः,-दादजादम्‌ ऋद्धिकामा उपेयुः, हाद- जाहम्‌ चद्विकामा उपासीरन्‌'- इति i

ख. दिराचादीनामेकाद्शराकादहोनत्वं यजतिचोद्‌- नात्‌ W २६ ॥ (आआ० नि० १) ॥

भा. अभ ष, के पुनस्ते Weare: यजतियोदनाः, येषु शरदीनभूतः पवत्तते? के बा श्रासनोषायिचोरनाः, येषु ey भूतः? इति। तदुचगते,--हिराच्ादीनाम्‌ शेकादअराचात्‌ अदीनत्वम्‌, तत्र अद्ोनभुतः want तेषां यजतिजब्डेन चोद्नात्‌,-“हिराशेण यजेत- cia

श चयोद्‌शराचरादिष॒ सचभृतस्तेष्वा समोपायिचोद- नात्‌ ॥ २७॥ (आ० नि०र२)॥

भा. watery चद्धिकामा उपेयुख्यतुरंराजं मरतिष्टाकामा उपासोरन्‌- इति SERA ATV श्वं वा, tang यजतिचोदनोगदीनः, तद्यात्‌ विशाषाडी- नामप्यद्धीनत्वम्‌, cfs दि यजतिचयोदनाः। wang चासनो- पायिचोटनं at, तस्मात्‌ जयोदथराच्रादीनि सराणि, तानि aft तथ्ोदमानि-डति॥

च लिङ्गञ्च ॥ २८ ॥ (युर)॥

भाः श्भ्िष्टोमो वे मजाषतिः स उलरानेकाद्ानष्धजत तमेतं हिराबाङयोगडगेणा ऊचुस्त्वम्‌ TET मा चासीरिति, तरेषाम्‌ M

ea Mate-cuw

भा. अङधीनत्वम्‌-- इति दिराचादोनाम्‌ चद्धोगत्वं दवति ॥ (८। २।५अ०)॥

पश्चदष्राजादिष सबधम्परातिरे्ाधिकरकम्‌ ॥

ख. च्रन्यतरतोऽतिराबत्वात्पष्बदशराचस्याहोनत्वं FU पायिनामयनस्य च तद्भतेष्वषीनत्वस्य द्शेनात्‌। २९ ॥ (प°, ॥ भा. Teeny, कुण्डपायिनामयनं च शभावपि aH BAA? “शरन्यतरतोगतिरा त्वात्‌”, उभावपि एतौ अन्यतरः तोग्तिराजौ तेन अहोनौ- डति, पञ्चदञ्जराचस्तावत्‌, ‘freq श्रद्रिष्टद्रिष्टोमः fran द्रा उदयनोयोग्तिराचः"- इति ; कुष्डपायिनामयनमपि, मासमच्रिदोकं जुकति-- इत्या- रभ्य, यावत्‌ 'दशराजो मद्ात्रतम्‌ उदयनोयोम्लिराज्रःः- che | यञ्च अन्यतरतोग्तिरा्ः, Fatt) कथम्‌ Wad?! ABAG WHAT दशनात्‌, 'तङकतेषु' श्रन्यतरतोग्तिरात् भूतेषु, “श्रहोनत्वं' भूयते, “यत्‌ श्न्यतरतोःतिराच्ः, तेन atta: — fe i

7. अहीनवचनाञ्च॥ ३० ॥ (य॒०)॥

भा. ata — इति च श्रयम्‌ TEM: Nery खक, --"यदन्यतरतोम्तिराबः, aa ङोनः-इति। तस्मादपि अशोनः-इति॥

ख. सच वोपायिचोदनात्‌॥ seu (fae) a

भा. सत्रेवाः Ua, न eT) Ba 'डपायिनोदनात्‌"

[1

^ “खद्पनोयाऽलिराजः रति wo ° द्वितीय-पषकपाढः।

८ अध्याये र WE: ee

a. —@ wa भूतिकायेमिच्छनतः, ते एनं cere siz, कुल्डपायिनामयनेमपि, भभूतिकामा sty: — cfr) कः पनरे. तयोखिङ्गयोविञ्ेषः ?। चोदनागतमेकं, व कान्तर गतम्‌ अन्य ; "चोद नागतं, यत्‌ तदन्तर द्धं भवति, बद्धिरङ्गम्‌ इतरत्‌। अयम्‌ च अपरो विदेषः,-अषोनलिङ्धेन च नित्येन atraw खंस्तूतिना पपद्यते, sce एतत्‌ अङीनत्वम्‌ चयते, यत्‌ अन्यतरतोम्तिराच्ः, तेन श्रहोनः- इति; सा यदि तावत्‌ eral: साधिका, ततोम्न्रेलापि वचनं, सिद्धम्‌ श्रहोनत्वम्‌ ; अथ न साधिका, उचयमानमपि न सिथ्यति। wea न एतत्‌ वचनं, किनाद्धि wanerd स्तुत्यः; स्तुतिख, नित्येन whafesa अम्यतरतोगतिराश्रत्वेन wttat नोपपद्यते, TES, सतं WEAN: अन्यतरतोम्तिराच्ः। Wer त॒ उपपद्यते, येन तावत्‌ अयम्‌ अम्यतरतोम्तिरा जः, तेन श्रदीनः, शरात्मना ख स्रम्‌, शत ठभयात्मा विर्जिष्ोग्यम्‌ श्न्येभ्यः सजेभ्यः-दति॥

ख. सभलिङ्गच्ड दशयति ॥ ३२॥ (यु°) ॥

मा. सलिङ्ग च कु्डपायिनामयने दशेयति,--गृपतिगृहपतिः सुब्रह्मण्यः सुद्रद्ण्यः'- इति, गृ्धपतिद्धिं सत्रे श्राम्नातः,- गृपतिसपद्जञाः सचम्‌ = + इति। a च तेनार्थः RYT याजमानान्‌ कन्तुम्‌, WHAT याजमानानाम्‌ ारत- त्वात्‌। तस्मात्‌ सत्रे एवेते- दरति ॥ (८।२।९ चर) ॥

दनि ओभडज्जवरखामिनः रतौ मीमांसाभाष्ये चषटमस्या- वायस्य हितीयः पादः ॥

Ne णि A we se ee

ct ee

WER अध्यायस्य TA: ITT I का ee gfetey Wiese च elena खनो तिदे ्ाशिकररम |i रू. हविगशे परमन्नरस्य देशसामान्यात्‌ ॥ १ ॥ (पूर) ॥

भा. इश इविर्गेणा खदाइरणम्‌,-“ाप्रावेष्णवम्‌ एकाद्चकपाखं नि्ेपेत्‌, Teed चदम्‌, बा देस्पत्वं चदम्‌, qo? पावकाय qua ्युचये'- इत्येवमादयः) we चिन्तयते, किं म्पुखिटोवतस्व श््नोगोमोय विध्यन्तः, आश्चाविष्यवस्यापि शआाप्नेवविष्यनाः, खत विष्ययः?- इति। किं मापतम्‌ ?- “इविगे्े परम्‌ खु षिवा, concen’ ऋोषोमीोयस्य विकारः, पुष्णमपि प्रादेश, quer TATE विकारः। कुतः? SAAT SATA, — क्रमसामान्यात्‌ — इत्यर्थः ; इ शुचिदेवतो ferta:, प्रह्लतावपि sara ईितीयः, इतरचापि श्वाग्रातैष्णवः प्रथमः, प्रशताबपि wy: अथमः; रे्सामान्येन fega परम्‌ suc, ys ya विकारः॥

स. टेवतया वा नियम्येत शब्दवन््वादितरस्याश्रति- त्वात्‌ ॥ २॥ (सि०)।

भा. मवा रे्जनियमः स्यात्‌. किम्तद्धिं?- देवतया देवता- 9 A ,

सामान्यात्‌"। कुतः ?। Weal दे वता, “आप्रा वष्ट वम्‌” “्भ्रये

सुचये ड ति। सरस्य" Que, “अश्रतित्वात्‌ देशोन

अयते, fante प्रचयात्‌ गम्यते। किम्‌ अतः?। एतदतो

भवति, दे वताप्रल्ययः कम्मचोदनायाम्‌ अनन्तरत्वात्‌ मुखः,

Lacey Vera twa उत्पद्यते ; तस्मात्‌ जघन्यः। FST

€ WWTe ₹ पादः | Lod

भा. न॒दस्य न्यारयः। अतः सुचिदेवव्ये अ।प्रेयस्य विध्यन्तः, qra- Fees च श्ाद्मोषोमीयस्य ॥ (८।२।९ we) i

आमकसप्तराचे चि्टतखदःतु इादश्ादधन्धातिदेाधिकरकरून्‌ `

ब. गखचोद्नायां यस्य fas तदादत्तिः प्रतोयेताग्रय- वत्‌ ॥ Su (पुर)

भा. अजनकस्चरा पे शयते. "चत्वारि facia अदानि wafer इति, तथा अम्बर शरूयते, “नव चिन eri भवन्ति इति। तथ सन्देःः- किं पारिकस्व प्रथमस्य अयमभ्यासः, खत नानाङां दहादश्राडिकानाम्‌ स्तोमविधिः?-डइति। किं प्राप्तम्‌ ?- “गलश्ोद नायां यस्य fey, तदटाह्निः प्रतीयेताश्नेय- बत्‌” "गशयोदनावाम्‌ एवंविधा्यां "यस्य fey’ wiser प्रचमस्य अडः ers, तस्य एव शास्तिः ‘ama, चोरना- सामान्यात्‌, ्राग्नेयवत्‌'; तत्‌ यथा, “Tat पावकाय, qa सुचये -`इतिदे वतेक्धात्‌ चोरनासामान्यात्‌ ग्ने यस्थ विशवन्ता- भ्यासः; एवम्‌ इदापि॥

खः नानाहानि वा सङ्कातत्वात्‌ प्रत्तिखिङ्गन चोदनात्‌ ॥४॥ (सिर) ।

भा. (नानादानि av (दादशाद्धिकानि) weed, न पारकं भरथमम्‌ TE | BST) “सङ्खातत्वात्‌, सङ्घात एष उचयते, "चत्वारि free अष्ानिः- दति; पणद्कनिवेभ्चिनी fe “चत्वारि. इति सङ्खया, yaaa wet मवति- इति; सन्ति Way ania चोदनया Newfa ararerfa दाद्ज्ा- हिकानि चत्वारि, तानि way fazed विधातुम्‌ aad, न तु frei waist अदानि ag, तच aq ay विधौयते ॥

९०२ मोमांसा-दनने

q.

भा.

ख.

ना.

नानाश WTA RTA ASA: I

तथा चान्याथदशनम्‌ ॥ ५ ॥ (Ae) a

चत्वारि जिन अहानि श्रग्िष्टोममुख्धानि- डति, येषाम्‌ afqeia: प्रथमः, इतरेग्म्िष्टोमाः, ते wad प्रतोयको न ये सव अ्रिष्टोमाः, यथा, Ware पिण्डष्डछेदनम्‌»- इत्ये न सबायसं प्रतोयते। यदि च favapera: स्यात्‌, स sfwetar भवेयुः, श्रब्रिष्टोमो fe set) तस्मात्‌ हाद हिकानाम्‌ चोदकप्राप्तानाम्‌ चां जिहत विधोयते। णवं नव जिह्म अहानि मवन्ि-दूति॥ (र । रे; २ We) ॥

wefiuara षङ्दधम्मातिरे्राधिकरशम्‌ । कालाभ्यासेऽपि बादरिः कम्मभेदात्‌॥ ६ ॥ (qe) A

कचित्‌ कम्मे विञ्ेषे अयते, "षडा भवन्ति. चत्वारो भवन्त, TEU wal | तच सन्देहः, किं दादञ्राद्धिकानाम्‌ श्रां प्रततिः, उत षडचस्य?- दूति। किं प्रान्तम्‌ ?-'कालाभ्यासे म्पि बादरिः, षडडकालान्यासेमप्येतस्िन्‌ श्रूयमाणे बादरिः श्राचाय्या RTARTA शरां प्रहतं मन्यते ख । कुतः ?। कर्मभेदात्‌", TEMS WY अहम्मितानि षर्सौत्यानि कम्माणि Sern, तेषां च षरकानां भेदो गम्यते,--“ चत्वारः षाः इति पथक्कनियेआात्‌ सद्खगायाः। यदि एकस्थव कम्मषर्कस्य पािकस्याभिञ्चविकस्य वा MATE: करुप्येत, ततः, CEASE — इति स्यात्‌; श्रथ पुनः "चत्वारः Ugur त्यक्ते चतु विं्त्यद्धानि परतोयन्ते, सा चःसङ्खातचोटना परहतिलिङ्गत्वात्‌ दादज्ञाडिकोम्‌ Sewer गृद्धाति। eT

~ - - - ~~~

* “अयोपुङ्धपिष्डच्छदनम्‌' इति we Ge Yo पाठः।

q.

ना.

ष.

भा.

= War र पादः | ९.०

acer तु जेमिनिरह्ामप्रत्यच्तसद्य- त्वात्‌ ॥ ७॥ (सिर) ॥

'तदाटत्ति,- पा्ठिकस्य एव Wa weer TET जमिनिः श्राचाय्या मेने | कूतः?। काम्‌ WUT ART स्वात्‌'। चतुविञ्जतिः काम्‌ wae सङ्खया श्रनमानात्‌ गम्यते, तस्याञ्च षड्‌ चतुषटयेनेव अनुमानं, तेन ys तावत्‌ षददचतुषटयमेव मत्येति, तत्‌ समा इत्य चतुविं्तिसङ्कुग, यथा, wa धूमं प्रतिपद्यते, पञ्चात्‌ श्रिम्‌, Te धूममत्ययेनेव ताथा भवति, न असौ अ्चिप्रत्ययमाद्वियते; इहापि षड प्रत्ययात्‌ एव तत्पतिः परसज्ते, तया च ware: किं चतु[गञजतिसङ्ुपया प्रतीतया करिष्यति ?। तस्मात्‌ FET भ्यासः। - अथ यदुक्त, --"पथक्चनिनेञ्चिनी सङ्खया mew बायेत- द्ति। ay Ta, वहः इति ware: TE: सन्निहतो गद्यते, तस्य चत्‌ःसङ्खपा सम्बन्धः साान्नास्ति-इत्यादश्वा भविष्यति, यथा, उपसदां प्रयाजानुयाजानां wi यस्यापि चतुविअतिरात्रः "चत्वारः weer’ इत्येवं चोद्यते, तस्यापि TACT KIAMA श्राटत्येव aye, भिन्नानां षडडा- नामभावात्‌। यश्च SHASTA न AY एकं पशं निव्षयति ॥ (FI R1R He) Il

EERSTE ID CEE

संस्गरूेष द्रादष्षाङिकधपतिदे।धिकरशम्‌ |

संस्थागणेष agar: प्रतोयेत रुतलच्तण- ग्रहणात्‌ ॥ ८ ॥ (पू०)॥

Cw संस्थागणा उदाहरणम्‌.-श्त्नि ्ठोमः पञ्चोक्ध्यः, AAT-

९ oy भीमांसा-दणने

चिष्टोमं मवति, अतातिरां भवति*-दत्येवमाङ्यः। अश चिन्तयते, कि ज्योतिष्टोमस्य श्रयम्‌ च्रभ्यासः, खत एवंसङ्कुयानां संर्थाविजजिष्टामाम्‌ wat बादः?-दति। किं प्रात्तम?- 'संरधागरेष तदभ्यासः प्रलोयेत, तस्य एव प्राटतस्य ज्धोति- SAT TAN WATT | कुतः ?। !लतलश्चशग्रशात्‌", तस्व एतत्‌ wad लक्षणं, ग्रिष्टोमः cae: area तिरा - इति, तत्संयोगेन रताः संस्थाः खत्पन्नाः, स ताभिः कते लस्षयितुम्‌, तश्च ल रयित्वा agri केवलां विधास्यति, नाना wig वादे संस्थां सङ्खया च डभयं--विधीयते,-- क्ष्या संस्था भवन्ति-इति, ते च पश्च भवन्ति-इति, तथा बाक्छम्भिद्धते। तश्यात्‌ ज्योतिष्टोमाभ्यासः ॥

ख. अधिकारादया प्ररुतिस्तददिशिष्टा स्यादभिघानयख तन्निमित्तत्वात्‌ ॥ < ॥ (fae)

भा. मैतरेव॑,- ज्योतिष्टोमाभ्यासः- इति,--कथं तद्धि ?- “प्रतिः afefaer स्यात्‌, treatfeartia चद्धानि संस्थाविद्धिष्टानि स्युः। कलात्‌ ?। “्रधिकारात्‌, तानि अ चोदकेन अधि हतानि, एवं चोदकानुद्धो भविष्यति। "ननु परत्य्षिद्ितो ज्योतिष्टोमोमब्रष्टोमारिभिः wee!) न - दत्वा । कथम्‌ ?। “शमिधानस्य तज्िमित्तत्वात्‌+--अभि- छोमाभिधानं संस्थानिमिन्तं, म ज्योतिष्टोमाभिधायकं, तत्सं स्वं क्रतुम्‌ वदितुम्‌ wait, न ज्यातिष्टोमभेव। यक्‌, अनेकावेम्‌- दूति; म अनेकाथ भविष्यति; गश्चोडनया भाप्तानाम्‌ wat पञ्चानां dura विधायिष्यते, -अताथिष्ोमम्‌ः-इत्यवि समासः उभययिद्ेषशवि्जिष्टं गणम्‌ शाह, स एक एवाथः,

* “"इताकथ्यं भवति, ता तिराजं भवति, पञ्चाग्रिामः, पलाकष्यः" इत्येवं न्याय. स। सायां पाडः |

ट WW दे पादः ॥ Voy

भा. यथा, लोद्धितोष्लोषा ऋत्विजः पचरन्ति- इति, पयक्कनि- वेज्जनो च एवं सङ्खया अनुगद्धोता भविष्यति। तच्मात्‌ दाद बिकानाम्‌ नानशां वाद्‌ः॥ (८।३।४अ०)॥

अतेाकथ्य.दे च्योतिामात स्तेचाप्याधिकरकम्‌ 1 ख गणादु पचयस्तत््रकृतित्वात्‌ ॥ १०॥ (To) a

भा. | ‘mated भवति warfare भवतिः- दूति खुयते। aN दादञ्ाहिकानि suifa wane, तानि च प्रायेणोक्थ्य- संस्थानि, शौ श्रभरिटोमौ wha भवति'- इत्यक्तेः श्र्रि- Saat: उक्श्यस्तोज्ोषचयः प्राप्तः; अतातिराज्रं भवति- दूति aay राचिपय्यायोपचयः। तज चिन्ताते,--ङिडादशाशा- दुपचयः कत्तव्य, उत उ्थोतिष्टोमात्‌ ?-दति। किंप्राप्तम्‌?-- "गणात्‌ उपचयः'। कुलः ?। (तत््ररतित्वात्‌,- दादओदप्रहतयः र्ते श्रदगणास्तेषु दादजाहिको fawn: प्राप्यते, यदि दाद्‌ अदात्‌ उपचयः, एवं चोदकानृ्दो भविष्यति। तात्‌ गणात्‌ उपचयः॥

ख. रकाहाद्ा तेषां समत्वात्‌ स्यात्‌ ॥ ११ ॥ (सि) ॥

भा "शकादादा ज्यो तष्टोमात्‌ उपचयः, न दादशाशात्‌। RATA?) तेषां समत्वात्‌, दादशाडिकानाम्‌ श्राम्‌ इतर. वेतेः समत्वं भवति,- तान्यपि न्यतः संस्थाम्‌ TAR, carafe; न च, भिश्ुका निश्ुकात्‌ चराकाङ्खन्त, सति श्रन्यस्मिन्‌ प्रसवसमयगगिश्ुके ?। किम्‌ एतत्‌ se भवति ?। हादशाद्े संस्थास्तो्ाणि अनाम्नातानि-इत्यतः यच श्राम्ना- तानि, ततः श्राकाङ्खन्ति ; Sate अहःसु तानिनच्राम्न.तानि N

९०६ मोमासा-दशने

भा.

- इति, तस्यात्‌ वेक्लतान्यपि हानि, aw विद्धितानि ततः एव च्राकाङ्गितुमडेन्ति, ज्योतिष्टोमे च तानि areata; तस्मात्‌ ज्योतिष्टोमात्‌ उपचयः॥ (८ ।र२।५अ०)॥

'जायजमेतद भषति इत्याद बुत्प्षिमायचीशामाममाधिकररम्‌ ॥

` मायच्रीषु प्राकृतोनामवच्छेदः प्रकृत्यधिकारात्‌

सह्भग्रात्वादणिष्टोमवदव्यतिरेकात्नदास्यत्वम्‌ ॥ १२॥ (पूण, ॥

उपचर्यश्विम्तितः, शरपचयः इदानीं fama | इदं श्रुयते, वाजपेयेन rer इषस्पतिसवेन यजेत- इतिः; ae ce समाम्नातं,- गायश्रमेतत्‌ श्रद्भेवति"- इति। अत्र विचार्य्यते, —fa marae च्रष्ुन्जगतीनाम्‌ अश्रावलोपं एत्वा गारं तदः कत्ते्यम्‌, उत उत्पक्निगायबीणम्‌ दाश्तयोभ्य अगमं wear ?-दति। ष Ele उपक्रमः, ATTN set नाम्‌ श्रवच्छेदः, गायन्ोषुः शूयमाणासु-'गायज्रमेतत्‌ TW- भवति-- दूति, ‘areata चिष्टुम्जगतो नाम्‌ 'अवच्डेदः' (श्र सष- रावलोपः) HAT | कुलः ?। ्रहत्यधिकारात्‌, चोदकेन mw प्रात्य: चिष्टम्जगत्यः माप्ताः अरधिष्लता विद्यन्ते, यदि eA A Tay We: क्रियेत, MAA प्रत्ययो aaa |

TA WAI ZAT: WTAAT:, ताभिञ्चोदकप्राप्ता इतरा बाधि तच्याः'। न-दत्याद्‌। RETA ?2। “सङ्खुपात्वात्‌,- श्रय WANs: VHT: | कथं Wade: ्रश्यतिरेकात्‌ wafaufragaia एष न व्यभिचरति, न कःचत्‌ चतुविंति-

* ब्रृत्याऽभिकारात्‌' इति ate क्री Te WTS |

aT.

q.

८ ध्याये पादः ॥ Yoo

aygrar विना दृष्टः, waftafraganitne frente न कट्‌ाचित्‌ भवति। तस्मात्‌ Bye, सङ्धुपा्ब्दओचेत्‌ SIT: Rey) र्मिष्टोमवत्‌, यथा, अतािष्टोमं भवति'- इत्युक्ते दादाह्िकानाम्‌ श्रहाम्‌ उक्श्यावलोषः क्रियते, एवम्‌ इहापि ti

तन्नित्यवच्च एथक्स तीष तदचनम ॥ १२ ॥ (Fo) ।

भा तन्नित्यवत्‌' agains ब्रुवन्तं गायभ्रीञ्जब्दं मत्वा, "पथक्‌

q.

aT.

सू.

भा

सतीषु" (पथगभूताख गायज्रोभ्यः) जगतीषु चरगायबोधु "त्‌- वचनम्‌" भवति (गायक्रीवचनं wafa),—a fe दे गावौ, सा एका जगती-इति। यदि सङ्घुयायां गायभीअ्जब्दः, ततो जगत्यां दे चतुविअतिसद्केय- दरत्येतद चनम्‌ उपपद्यते ; श्रथ चः, ततो हे ऋचौ जगत्यां न स्तः- डति, एतषचनम नपपन्नं स्यात्‌ ! तस्मादपि agarat गायज्ोजजब्दः। तथा, ब्दम्‌ श्रपरः च दनं, तिखोमग्नुद्ुभख्चतखो गायचीः करोति" -दति॥

न विंशतौ दशेति चेत्‌ ॥ १४॥ (ate) ॥

श्रथ कञ्चित्‌ ब्रूयात्‌, न विंशतौ दञअसङ्कुयाग्स्ति, न सङ्खया CHIH sad, गृणो हि सङ्खया, न च, गुणा गुणेषु वत्तन्ते ; एवम्‌ श्रष्टाचत्वारिंजतूसद्खपायां चतुविंतिसङ्घुया ariel तस्मात्‌ सङ्कुपाथम्पि गायश्रोअन्दे, "एका जगतो दे गायकौ -दरत्येतत्‌ श्नु पपन्नमेव। यञ्च seats न रसौ एकस्य वाचः ॥

THAQAT स्यात्‌ ॥ १५॥ (Ble नि०)॥

AY खचातेः-न ब्रूमः सङ्खायां सङ्खया वत्तते- इति,

Vou WATS - TMA

भा. fants, —wervearftaragr-witieia saute ye. यवभूते दे चतुव forage, Tq दे ष्टचौ- षति; नच, सङ्खया सङ्ुयाग्सरं निवत्तयति, यदि निवक्षयेत्‌, “रेकसङ्घुपमेव स्यात्‌", यस्य TH गावः, तस्य हौ पञ्चकौ गवाम्‌-इत्ये- तदचनं न स्यात्‌ ! भवति च तत्‌ ; तस्मात्‌ न AHI Tyrant निवत्तयति ॥

एवं वा, “न faut दशेति चेत्‌" (१४ ख०),- यद्यपि agnat गायभ्रीशन्दः, एवमपि न अक्षरावलोपः are) किद्कारणम्‌ ?। विंशतौ ca विद्यन्ते। किमतः?। इटं तावदतः, येन विंशतिः sara, saa: तेन ew भवन्ति; एवं येन चिद्टुम्जगत्यः प्रयुक्ताः, प्रयुक्ताः तेन तदन्तगेता गाया भवन्ति। तचरात्‌ ्रविकारेण प्रयोगः, णवं dear भवति, गायत्रं ye: ad भवति ॥ “रेकसह्ुपमेव स्यात्‌". --श्रश्र श्रा, अगर्त्यां fafa च उपान्नायां न गायक उपात्ताः भवन्ति। कथम्‌ ?। साधनं परिच्छन्दती ag कम्मणि श्वङ्गोभवति, न जगत्याः चिष्टुभो वा श्रवयवः साधनं, किन्त दं चिषटुग्जगत्यः।

“अथ उचेयत,- 'गायचमेतत्‌ श्रहभवति- दूति वचनात्‌ श्रव यवः एव a साधनम्‌- इति, तथा सति शअत्तरावलोषः एव प्राप्रोति, उत्तरस्य Naas अनङ्गत्वात्‌, न च, Wate अ्रनुपादोयमने चोदको बाध्यते; तस्मात्‌ यद्‌ उक़्- यद्यपि agrat mate: एवमपि श्रविकारेण प्रयोगः दति ; एतत्‌ श्रयुक्तम्‌ ; Tafa, न च उन्नरस्यां सह्खुयायाम्‌ उपात्तायां qr सद्खुपा उपात्ता भवन्ति-इति, यदयम्‌ एका च द च अतं च awe च पराद्धं च- एति सवसद्धया अनुक्रामति, यदि च उत्तरस्यां gat उपात्तायां पुनाः सद्कुपा उपान्तः भवन्ति, ““रेकसङ्गुयमे व स्यात्‌ एवैव ्रपराद्धंसह्कया भवेत्‌, सा

८ खध्यारः | पादः | | ९०८

भा. हि सभ्य उत्तरा। यतस्तु एकाद्या रपि अनुक्रान्ताः, रतो विच्चायते,- न उन्षरस्यां सह्कयायां उपात्तायां yur: aga surat: wafa—efa i

ब WATE! द्रव्यशब्दः स्यादसवब्वेविषयत्वात्‌ i १६ ॥ (fae) ॥

मा. नेतदेवं,--सङ्कुयायां गायभोजजष्दः इति, -- कथन्ता ?-- "गुणात्‌" | द्रव्यशब्दः स्यात्‌„--चतुविभत्य चरयुक्स्य FU वाचकः। RATT?) सव [वषयत्वात्‌, यदि apm: स्यात्‌, सस्मिन्‌ चतवं ्तिसह्भयासङ्खेये ata गोयूथादौ ! न च वर्तेते, तस्मात्‌ न सङ्खया शब्दः |

ध. गोत्वञच्च समन्वयः ॥ १७ ॥ (यु° १) ।

भा. यथा, .गौःः- इति सत्यपि गमननिमित्ते सामान्यद्ग्याभि- धाने साश्लादिमलत्येव “समन्वयः नान्यज्- इति तदन एव tweet विक्रायते, ण्वम्‌ अयमपि ऋहग्वचनः एव विक्नातम्‌ न्याय्यः॥

शः GHATS शब्द्वच्वात्‌ ॥ १८ ॥ (य° QR)

भा. चतुविश्तिसङ्खयावचकः शब्दोःरित,--“चतुविंश्रतिः- दति, न, श्रस्य श्रपरेण गायनीशब्देन श्रथेः, WHAT अवदाराथ- त्वात्‌, एकेन वद्र सिद्धेः |

% दतरस्याश्ुतित्वाच्च॥१८॥ (Jo ३, ॥

भा. शतरस्य' (waa) श्रश्रुतित्वात्‌' श्रब्दत्वा त्‌- इत्यथः | तस्यापि STACI GALA प्रयोजनं ; TT श्रयं गायनी भन्दाग्यवान्‌ भवति, agrat निष्मयोजनः। weg whe

९९० | मोभांसा-दश्रने

भा. ऋच्छब्दो न्याययः। रतो गायज्रीणाम्‌ ऋचामागमः क्ष्यः -डति॥

ख द्रव्यान्तरे निवेशणद्‌क्श्यलोपेविंशिष्टं स्यात्‌ ॥ २०॥

(qo yo नि° १)॥

भा. यत्‌ उपवणितम्‌,-श्रग्निष्टोमवत्‌- दूति; तच्रबरूमः,- श्रभ्चि डोमश्ब्दस्य garnet कचित्‌ निवेशो नास्ति, यथा गाय्ी- शब्दः wage, श्रयं fe केवलाग्रिष्टोमान्ततां ब्रते, न च, THAT VTA अन्तरे ण, दाद्ाहिकानाम्‌ रकां श्रब्चष्टोमान्तता भवति- डति श्रवश्यकायये उक्ध्यरूोपः। श्रयं पुनः गायच्री- अब्दः WITT वाचकः इत्युक्तं | न च, ्र्षरावलोपेन तत्‌ Wage प्राप्यते। तस्मात्‌ विषमोग्यम्‌ उषन्यासः-- इति)

ख. अ श्रास्त्रलत्तणत्वाञ्च ॥ २९१५ (ae) kt

शरशाखलश्षणानि च उक्थस्तोज्राणि अताब्रिष्टोमे, तानि ्ाखलस्षणया शअग्निष्टोमान्ततया बाध्यनो; इड पुनविपरीतं, जाखलच्णा wera, श्रानुमानिक्यः freq, ता न शक्तुवन्ति गायों नाधितुम्‌॥

ख. उत्पत्तिनामघेयत्वात्‌ भक्तया एथक्सतोषु स्यात्‌ ॥ RV (Te ye fae 2) 1

भा. श्रथ यदुक्त 'सह्कयायां arate दृष्टः. थये fez Maa, सा एका जगतो- डति, तस्य कः परि्ारः?। उ चयते, श्रौत्पत्तिकम्‌ एतत्‌ ऋचो नामधेयम्‌--इत्युक्तम्‌ ; अतः 'उल्पन्तिनामधेयत्वात्‌' apa जगत्यवयवे चतु विं अत्य तरे पद- wea प्रयोगः, स ‘am fata, न हि, एकस्य शब्दस्य

aT.

=~

८ अध्याये २ पादः CLL

मा. अनेकाथता सत्यां गतौ न्याय्या। कया TAM ?। परि- माणसामाम्यात्‌,-- यत्‌ परिमाणं दयोगायश्रगोः, तत्‌ एकस्या जगत्याः ; WA एतत्‌ उक्तं A (we टे wast, a. wat जगतो- इति, Tar, At Sy कौरवौस एको AWA —Ta | Vay MANCIAMATy वचनम्‌। कथम्‌ ?। इदं शरूयते, —epat गायज्रीभ्यां बेश्यस्य'- इति, तदेतत्‌ श्रयुक्षम्‌ इव चयते, जगत्या वेश्यस्य काथं, जागतो fe वेश्यः, तदेतत्‌ that गायजोभ्यां क्रियते, जगत्थेव तत्‌ शतं भवत,- धे fe? गायज्रौ सा एका जगती इति। तस्मात्‌ WHATS सङ्खुयात्वे गायग्रोज्रब्दस्य ॥

स. वचनमिति चत्‌ ॥ २३॥ (Ble) I

भा. Wel तावत्‌ AT एतत्‌ बहुम्‌, यत्र श्रनुवादो गायशरीशब्दः; व्रतु विधिः, aa कथं ? यथा, तिखोग्नु्टुभः, चतखो गायत्रीः करोति?-डति। कः पुनर्विधौ fata) विधौ अब्दायथन qaqa भवति, तिखोम्नुद्धुभः weet maw] न waa: HAA, शक्यास्तु चतखखतु विञ्जतयः। तस्मात्‌ ay सङ्कुपायां गायक्रीञ्जब्दः- THA I a4 Ta —

ख. यावदूक्तम्‌॥ RZ UW (Ale निर)

भा. इदेव एकज सङ्कपाया न अन्यच, कचित्‌ दङ्नात्‌। “ATE, --यद्येवं न सङ्खपावचनः, कथम्‌ दह QTE जातः?- ia) उचते. लक्षणयापि विधानं भवति, यथा लोके, अमो पिष्टपिण्डाः सिंहाः क्रियन्ताम्‌ दूति, वेदेग्यि, "पष. खपतिष्ठन्ते- इति; न च, तत्र सिंदन्रन्दः प्रतिरशतिव्चनो दृष्टः इति श्रन्बत्रापि प्रतिक्ततिवचनो विज्ञायते, pews

९९२ | भोमांसा-दभ्म

भा.वा मदववचनः, न च, लक्षणया प्रयोगेग््ब्दार्थः परिच्छिद्यते, यत्कारणं, खाय एव वत्तमानः WA लश्चयति, खां जहत्‌ नैव लच्षयेत्‌। तद्ममात्‌ श्रयमवि THT: |

ख sug च विकल्यः स्याद्यदि सहूयाविधा- नम्‌ ॥ २५ ॥ (यु०,)॥ भा. पूष्ब च दथपुणम।सकम्मेणि 'विकरपः स्यात्‌, “यरि सद्भुपायां गायचोश्न्दः; तच द्धि श्रूयते, maw परद्ध्ात्‌ - इति; णवं गुते श्राजुद्ोताय)खतु विश्त्यच्चरस्य पदसञ्चयस्य च विकरपः स्यात्‌ ¦ faxed TR श्राजुष्टोतायाः बाधः, सख च SIM: सत्यां गतौ। तस्मादपि नेतत्‌ सङ्कुयाविधानम्‌॥

ख. ऋग्गुणत्वान्नेति चेत्‌ ॥ २६॥ (च्रा०,॥

भा. श्र्र उचते, न प्रतौ famed} भविष्यति। aa? "ऋटग्गुणत्वात्‌, WT, ड तज्र परयोगोगङ्गोकतः, ऋचः तस्य सामिधेन्य श्राम्नाताः, यदि wat परिदधोत, ऋ्गृणत्वं area! तमात्‌ ay श्राजुष्टोतयेव परिधास्यति, तथा सति गायज्नया परितं भविष्यति; ऋण्रणत्वं च TINEA ॥

ख. तथा पुब्ववति स्यात्‌ ॥ २७ ॥ Bre fete)

mt

भा. “पुष्य वति' अपि हषस्पतिसवे तथाः स्यात्‌, यथा पुन्य : ` अत्रापि waa: प्रयोगः श्रङ्गोकछतः चोदकेन, wary wey उपादौयमानाश्ु गायत्रं चैव श्रः हतं भवति; चटग्गुए कत्वं

च न नाधितम्‌। ARTY न VATA I

ख. गुणावे शश्च AHI WN २८ ॥ (यु०)॥

भा. तुब्दस्य स्थाने चन्दः, FER awe अथ चञ्जब्दः,

८ अध्यय दे WI CUB

माः यथा, "किं च इह भवति'- इति। गुणस्य चतुविंशतिसहुयायाः

सवचावेञ्जः, ASAT श्राजुदोतार्या, न श्रवयवे ; अतः तस्याम्‌ उपादोयमानायाम्‌ ऋग्गुणत्वं च उपगु होतं भवति, सङ्खया च; हृषस्पतिखवे पनः या ऋचः चोदकेन TFTHAT:, वासाम्‌ श्रवयवे चतुविञ्जतिसह्ुया निविष्टा, afwa उपादीयमाने ऋर्गृणत्वम्‌ Wyatt भवति, मर्टतिगायजीष्‌ तु उपात्तं भवति। तस्मात्‌ न सद्ुयाभिधाने गायन्रीञब्दे प्रष्टतिगायज्रोणाम्‌ श्रा गमः प्राञ्रोति ॥ |

अपर WE, इदं तावदयं TNA Wes: — कस्मात्‌ र्षरगतायामेव सह्ुयायां भवानवस्थितः, न पनः चरन्यसङ्कुपय- गतलायामपि,- यहगताययां चमसगतायां वा? यावताग्विद्येषण तं, “गाय मेतत्‌ श्र ह्भवतिः- डति ; एवं सति सदे रुण विश्रः प्राप्रोति ॥

ब. निष्यन्नग्रहणात्‌ नेति चेत्‌ ॥ २९ ॥ (आआ०)॥

स Sq Fara, asa We निष्पन्नः गायच्रीशब्दः प्रसिद्धः इत्यथः; तस्य Te न्याय्यम्‌, श्रयं च श्रह्लतरगतायामेव agai प्रसिद्धो न Was; तस्मात्‌ न CARMA गृद्धते —cfa; सवक्तव्यः,-

तथेहापि स्यात्‌ ॥ ३० ॥ (श्ा० नि०)॥

यथा अश्छरगतायामेव BETA दृष्टो न अन्यच, एवम्‌ wy एव दृष्टो न अन्यख्िन चतुविञ्जत्यक्षरे गदे वा, यथा

ख श्चच्रेषु एव दृष्टः डति न wast विच्नायते; एवम्‌

wy दृष्टः- दूति नानृच्ु विज्ञातुम्‌ न्याय्यः। Wl श्राह, “यद्यपि श्रयम्‌ wy गायश्रीशब्दः, एवमपि श्रक्षरावरोपः काय्येः। किङ्कारणम्‌ ?। प्रलत्युपबन्धनात्‌, चोद-

@

९९४ Wats CNA

भा. केन TT प्रात्बः जिष्टन्जगत्यः मापिताः, ता इमा नोज्किता भविष्यन्ति। गायभीजरब्दस्य सह्कुयासामान्यात्‌ शक्रोति तदः वयवान्‌ वक्तुम्‌, एवम्‌ sat विधी अनुगृदोतौ भविष्यतः- प्रातो वेहतश्चः-इति। wa suet पठति,-

ख. यदि वाऽविश्रये नियमः प्रकत्युपबन्धाच्छरष्वपि प्रसिडः स्यात्‌ ॥ ३१ ॥ (are नि०)॥

भा. "यदि “खविश्ये' श्रजञंसयेभ्पि matte विदिता ‘wary. बन्धनात्‌" अगायच्यां arate: Head, “अरे ष्वपि ‘qed बद्दिभेवतिः- दति केषु wom: करुपयितश्यः; कौ मेव बदिः काय्यै; awent वा विेषः॥

ख. ze: प्रयोग एति चत्‌ ॥ ३२।॥ (AT) ॥

भा. श्रयम्‌ fader "दृष्टः, चतुविं्तिसह्भयायाम्‌ ्र्षरगतायां MANU श्रयोगः,-थये हे maw सा एका जगती- इति, तेन अक्यते करूपयितुम्‌॥

ख. तथा शरेष्वपि ॥ ३३ ॥ (आ° नि ०) ॥

भा. weenie ay प्रयोगो दृश्यते, अरवणमेव ददं कु्जवनम्‌-डति॥

ख. wala चत्‌ ॥ ३४ ॥ (ATs) ॥

भा. अन्न उचयते, स तत्र WU] भाक्तः प्रयुज्धते, दोषत्वात्‌ पथुपषत्वात्‌ साटृश्यवादोगसौ,-- श्रवणमेव इदं कुकवनम्‌- इति खाय वर्तमानः साढृश्यं गमयति, ar जत्‌ कथं गमयेत्‌, तस्मात्‌ WIT त्र Wow प्रयोगो न कुशेष-- दूति

८ अध्याये 8 पादः ॥ ९९४

, 6 तयेतरस्मिन्‌ ॥ sy ॥ (आ° fate) u

भा. (तथा इतरद्िन' अषि “ये दे maw a war जगती-- दति भाक एव. गायचोजब्दः- दत्युक्ण, सोम्पि era एव वत्तेमानः Age गमयति--डूति WAT प्रयुक्तो न खह्कुपा्या, तस्मात्‌ न सद्भुयायां wate: | श्रतो न Tecra: कत्तवयः ॥

ख. अथस्य चासमाप्तत्वात्‌ न तासामेकदेशे स्यात्‌ ॥ ३६ ॥ (Ae) ॥

भा. शपि च श्िष्टुम्बगतोनाम्‌ “एकदे जे" वाक्यमपरि समाप्तं भवति, न च, ्रपरिसमासेन वाक्येन We: कचित्‌ श्रभिधीयते, अथाभि- धानां AGHA, TI मवम्रयोग एव WTR: स्यात्‌ | तस्मात्‌ न तारां जिष्ुग्जगतीनाम्‌ एकदे जे गायशोब्दः स्यात्‌। त्यात्‌ उत्पज्षिगायचीणामेव टाज्रतयीभ्यः श्ागमः aT: इति॥ (Frere ae)

दति ओरीभटश्वरखामिनः छतौ मीमांसाभाष्ये अष्टमस्य ध्यायस्य ततीयः पाटः समात्तः॥

खु.

भा.

भाः

९९.६

अष्टमस्य अध्यायस्य चतुथः पादः tt

दर्बिरामश्यम्दस्य कमनामघेयताभिकरकूम्‌ |

दविंहोमो यन्नामिधानं होमसंयोगात्‌।॥ १॥

"यदेकया Raq, दविद्धोमं कुय्यात्‌- इति yaa ्रस्मिन्‌ दविद्धोमञब्दे भवति संशयः, किं गुणविधिः, उत कम्मनामधेयम्‌ ?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?-"दर्विद्ोमो यन्नाभि. धानं, कम्मेनामधेयम्‌- इत्यथः । बुतः ?। “डोमसंयोगात्‌, WAM: TT शूयते, तत्प्रधानञ्च श्रयं समासः, Tanz: उपसअनं, Way कम्म। श्रथ वा “जुशयात्‌ः- दहति कम्म चयते, तेन समुचितो "यरेकया जडयात्‌- इति। तात्‌ कम्मना मेयं स्थितं are; ततः wert प्रक्रियते ॥ (८। ४।९. Fo) Il

दविामणब्दस्य लोकिकनेदिकामयकमःामघेयताधिकरम्‌ ।

. स लौकिकानां स्यात्‌ कठुस्तदाख्यत्वात्‌ ॥ २॥ (प°)

यदा कम्मनामधेयं, तदा चिन्त्यते,- किं लौकिकानाम्‌ GMAT कम्मेणाम्‌ अटकादीनाम्‌ नामधेयं दविद्धोमशन्दः, खत Wana एव लौकिकानाम्‌ afearare 2—cia किं प्राप्तम्‌ ?- "स लौकिकानाम्‌ स्यात्‌", a खल द विश्ोमअन्दः, 'लौकिकानाम्‌' कर्मणाम्‌ नामधेयं “स्यात्‌"। कुतः ?। कनतु- स्तदास्धत्वात्‌", तेषां कत्ता, तेन दविद्ोमशब्देन समास्ायते, --“अिनोनाम्‌ दाविद्धोमिको ब्राह्मणः, ्रम्ब्ठानाम्‌ दावि- ामिको ब्राक्षणः- इतिः we यत्‌ करोति सतेन श्राखा-

८ अध्याये ४ We: |! CLO

भा. यते, यथा, खावकः, पावकः- इति; यदि च अष्टकादीनाम्‌ नामधेयम्‌ एतत्‌, ततस्तेषां कम्मणाम्‌ HAT टाविंोमिक- समास्छामदति- इति! तस्मात्‌ लौकिकानाम्‌ नामधेयम्‌ |

ब. सव्वषां वा दशनाद्वास्तहोमे ॥ ₹॥ (fae) a

भा. सचर्षाः लौकिकानाम्‌ वैदिकानाञ्च नामधेयभेतत्‌. न लौ किकानामेव। HTL "दशनात्‌ वास्तु्ोमे', “वास्त द्मे fe वेदिके दरवविं्ोमत्वं दशयति, यदेकया जुञयात्‌, द विमं कुर्यात्‌, FAVA अनू चय याज्यया Falla सदेवतत्वाय' -डति।

“ननु विपरीतम्‌ एतहअनं,-"यदेकया जुङयात्‌ दर्विोमं कुट्यात्‌", शरद विद्धोमं सन्तम्‌-इत्यापद्यते, यदि दविद्धोम एव रसौ, ततः एकया हाभ्यां च यमानो दविदोमः एव भवति; ay vague नोपपद्यते, “यदेकया जुडयात्‌ द विद्धोमं कुटयात्‌"- डति ।

रत्र उचपते,-यदि लौकिकानाम्‌ एव नामधेयं, न वैदिका- नाम्‌, ततः रकयापि इयमानोग्सौ नैव इविद्धोमो भवति, श्लौ किकत्वात्‌, AT एतद चनं नोपपद्यते, "यदेकया Twa दबिद्दोमं कुभ्यात्‌-दति। तस्मात्‌ क्नापकमेवेद,- ॐेदकानाम्‌ दविद्धोमत्वे। “एवमपि ज्ञापकम्‌ ow, क्तः ATA: ?'। उचयते, शोमञअरब्दस्य सामान्याभिधायित्वात्‌ wif: | तस्मात्‌ लौकिक- वेदिकानाम्‌ नामधेयम्‌ एतत्‌ ॥ (८।४।२अ०)॥

afar हामनामधेयताधिकर शम्‌ | ष. जहोतिचोदनानां वा तत्संयोगात्‌ ॥ ४॥ भा. रौकिकानाम्‌ वैदिकानाञ्च नामधेयं दविद्ोमशब्दः-- डति

CLG मोमांसा-दष्ने

भा. स्थितम्‌। इदानीं चिन्त्यते, किं यजतिचोदनानाम्‌ seria. चोदनानाश्च Wat नामधेयम्‌, उत जद्ोतिचोदनानाम्‌ एब? -इति। चवि्धेषात्‌ सवषां इति प्राप्रे उचते, Fert नामधेयं, न यजतीनाम्‌। कंतः?। "तत्संयोगात्‌, डदोमभब्द संयोगात्‌, अयं दोमञरब्दः जुद्धोतेवाचकः, न यजतेः, यजतौ लक्षणया स्यात्‌। aS जुदडोतिनामधेयम्‌ ॥ (८ ।४। Re) I

efatrne गुशविधिपरलनिराकरकाधिकरणम्‌ it ख. द्रव्योपदेशादा गणाभिधानं BIW yu (qe)

भा. स्थितादुत्तरम्‌ उचपते,- यदुक्तं कम्मनामधेयं दविद्ोमः- दति; तन्न, किनि ?-- गुणाभिधानं स्यात्‌, गुणविधिः-- इत्यथेः। कुतः ?। “KANG, दश्योपदेओोग्बगम्यते,- ear wit दविष्टोमः- डति; रवम्‌ एतौ दर्विदोमअन्रौ यथाप्रसिद्धिकर्पितौ भविष्यतः। तस्मात्‌ गृणविधिः ॥

ख. न लोकिकानामाचारग्रदणत्वाच्छन्दवतां बान्याथ- विधानात्‌ ॥ & ॥ (fae) u

भा. न श्रयं गुणविधियुज्यते। किद्धारणम्‌ ?। "लौकिकानां तावत्‌ शआचारगदहीता दविः ^त्वग्निलया मुखदण्डया TAT जुदोति-- दरति, सा न विधातद्या, ओरौतानामपि श्न्यानि डदोमाथानि पाश्राणि शच्राम्नातानि, ‘eta quia, चमसेन जुदोति- दति, तैः we दवेविकरुपः स्यात्‌, स च Warm, यत्कारणं सुवादीनां विधायकः शब्दोऽस्ति, खुवेण जुद्दोति- दूति, न तु द्वः, त्र दि श्रानुमानिको विधिञ्नन्दः॥

ट अध्याये ४ पाडः Ce.

घ. दशनाच्चान्यपाचस्य ॥ ७ ॥ (J) ॥

भा. अन्यश्च पां दविद्धोमे दृश्यते, भूते भ्यस्त्वेव्यपुष्नां खुवम॒र्‌- गद्काति'*- इति। तस्मात्‌ न गुणविधिः ॥

ख. तथासिहविषोः॥ ८ ॥ (ato fae) ॥

भा. wa उवेयत,--अभ्निहविषोः ara दर्विभेविष्यति, द्वी होमो द्विद्धोमो eae Ve दर्बिद्दोमःः- इति। तच ब्रूमः, "तथाग्निं डविषोः” रपि, यथा पा्रकाय्य ef युज्यते, “तथा अश्रिडविषोः कार्यमपि, त्रापि areata श्राधार- त्वेन विद्धितः,-- यत्‌ श्रावनोये जुद्ोति- इति, अन्य प्रहेयत्वेन प्रोड़ाश्ादि। तस्मात्‌ श्रग्मिहषिषोरपि काय्यं न दवनिंवे जः |

% उक्तश्चाथसम्बन्धः ie ॥ (यु०)॥

भा. उक्ल च WONT: GE कारये अन्यत्‌ दग्धम्‌ WaT, दहन- पचन-प्रकाञ्जनकम्म AY, न च, एतत्‌ काय्येम्‌ श्रन्यत्‌ द्रं शक्रोति कतुम्‌-दति। तस्मात्‌ न Wheater दवः उपदेः। ait न गुणविधिः, कम्मं नामधेयमेव द विद्धोमञन्दः- दूति ॥ (८ । ४।४ Wet) ॥

द विंहामभन्दस््पूव्बेताधिकरशम्‌ । भा. gfe: कम्मनामधेयम्‌- दत्युक्षं, ay चिन्त्यते,- किम्‌ अपुनः दविंद्धोमाः, उत कुतश्चिद्धम्मेग्ाह्िणः?- इति ।

* “मूतेभ्यस्नेत्यख। खवम्‌ कति" इति are Ate ye पाठः | † क de धिद्यालयद्ा ९६९ संष्डक-मीर्मांसाख्नग्रन्ये दितोयद्छ चाद्‌।रभ्य रतत खजपय्यनममेकमधिकर श मित्य स्ते खि ।

Vo मोमांसा-दषने

भा. किं प्राप्तम्‌ ?-नश्पुष्बाः-ङ्ति। कुनः?। इतिकन्तद्यताःविधेः, श्रवि (हते तिकन्तेव्यताकं कम्म विद्धतेतिकलद्यताकात्‌ धनान्‌ गद्काति- श्रव्यं, श्रवडितेतिकत्तथताकाञ्चामो ; तद्यत्‌ पूष्वन्तः- दरति, weaned, तदा एतत्‌ श्रापतति,- faye: ? —tfl श्र्र उवपते,-

ख. तस्मिभ्सोमः प्रवन्तताव्यक्तत्वात्‌ ॥ १०॥ (प्‌०) 9

भा. ‘afer खल दविंद्ोमे “सोमः प्रवत्तत, सौभिको fae: स्यात्‌। कुतः ?। ब्धक्तत्वात्‌, Wamsley: सोमः, wit रपि च श्रवयक्तचोदनाः भिन्ने जुद्ोत- इति; wa चोरना- सामान्यात्‌ सौ [मको विध्न्तः- दूति ॥

~ 9 “~~ खन वा स्वाहाकारेण संयोगाद्रषट्‌कारस्य च निद शात्तन्छ तेन विप्रतिषेधात्‌ ॥ ११॥ (fae)

भा. wwe: पक्ष धावत्तयति। न अत्र सौमिको विधन्तो न्याय्यः। किद्कारणम्‌ ?। खादाकारण संयोगात्‌, खाहा- कारेण संयुक्ता दविद्योमाः,--"पथिद्ये wer अ्रन्तरिक्षाय खाद्ा-दूति। किम्‌ wa: ?। "वषर्कारस्य' निह शा त्तते' तेन “च' विप्र तिषेधः, तवे च सौमिके वषरकारो fafee:, तेन चरस्य विप्रतिषेधः, उभयोः भरदहानाथेत्वात्‌; यदि सौमिको विष्वन्तः, ततो वषट्कारेण ware, तत्र एतत्‌ खाडहाकाराम्नानम्‌ अनथकं स्यात्‌; श्रथ विकल्पः क्रियते, तथापि उभयोः पर्ष नाधः; रथ rage दविंद्ोमाः, aw विरोधो भविष्यति) तस्मात्‌ APT: ॥

ष. शब्द्‌ नलर त्वात्‌ ॥ १२॥ (Fe १) ॥ भा. शब्दान्तरं च यजतिशब्दात्‌ जुष्टोतिशब्दः, यजतिचोदनञ

८ WAY ४ पादः ९२९

भा. सोमः, द वि्ोमाः पुनजद्ोतिचोदनाः, चोदनासामान्येन च धम्मेपराक्षिरिष्यले; तस्मादपि युक्ता सौमिकी धर्मपराः, ‘AA अव्यक्तत्वात्‌ चोदनासामान्यम्‌ TH! WA उचयते, -सामान्येग््यङ्घत्वे, यजतिञ्जब्ो विशेषशिङ्ख, तेन यजिमतीष्‌ TIM धम्मेनियमः, यथा समाने श्रौषधगुणत्वे दे वतैकत्वेन विदधेषलिद्धेन सौैरयंकम्मणि श्रा यविष्यन्तः- इति॥

ख. लिङ्गदशनाच्च ॥ १३॥ (So २) ॥

भा. “लिङ्गदशना् एतत्‌ विन्नायते, न श्र सौभिको विध्यन्तः-- इति, अौदुम्बरीष्ोमे fe eretart विधाय ्राज्धविधिषरे वाक्ये दशयति,--श्चुतेन दद्याबापथिवी श्रापणेल्यन्तरा* कणा जुद्धोति। श्रा मुलात्‌ श्रवखावयति । भूमिगते ere करोतिः -श्ति। यदि श्र सौमिको विध्यन्तः स्वात्‌, वषरकारस्ततो। भवेत्‌, न खादहाकारः॥

ष. उत्तराथस्त स्वाहाकारो यथा साप्तदश्यं तचाविप्रति- € ट frat पुनःप्ररत्तिलिङ्गदशनात्यशुवत्‌ ॥ १४ ॥ (Se) I भा. fagetaer परिहारः उचते, यदुक्त, श्रौ दुम्बरो्ोभे सिद्धवत्‌ खादइाकारस्य दशनान्न सौनिको विध्यलः- दति; aw A, — SHUN SUA यथा साप्तदश्यं, तत्‌ यथा, साप्रदश्यम्‌ श्रनारभ्याधीतं--“सप्तदञअ् सामिधेनीरन्वाह षति, श्रनारभ्यवादानाम्‌ प्रछत्य्थत्वात्‌ दशेपुणेमासावगतम्‌ ततः प्राकरणिकेन पाञ्चदश्येन बाधितं सत्‌ विष्टत्यथं जातं, एवम्‌ WS GUAT: अनारभ्याधोतः,-- STURT वषर्‌- © हटसेत्यनरा' इति Ho सं CF GT Sle To Ws: |

† "बबटकारद्छतः' इति We Sto Jo TS | r

९२२ मोमांसा-दगेन

भा.कारेण बा देवेभ्यो हविः प्रदीयते- शति, तेनेव न्यायेन

ख.

भा.

महतिं fafatre: सोमं देपुणेमासौ च, ततस्तथैव वषर॒कारेष उपसदः, तदजेम्‌ अन्यानि प्रदानानि उपसंक्रामति; तत्र afanfafagr साम--^्धम्मप्रटन्िः' ˆ पञ्युवत्‌,' तद्यथा, wt साप्तदश्ये यमाणे न दाशेपौणमासिकी तच wefafenta- विध्यते, वाचनिकत्वात्‌ Maga, एवम्‌ इहापि वाचनिक- त्वात्‌, खाद्ाकारं मरति लिङ्गदशनात्‌' न सौमिकधमग्मप्रहन्त विप्रतिषिध्यते | "पुनःः- wey श्रनथेकः, यथा किं पुनरदम्‌? -इति॥

कद € € SANTA वाऽथवश्वादानथक्याद्धि प्रारूतस्योप- रोधः स्यात्‌ ॥ १४॥ (Bre fete) ।

यदुक्षं-उत्तराथेः खाद्ाकारः- ति, तन्न। कुतः?। नु AUG "रथं वक्वात्‌" प्रतौ एव श्रस्याथेवरवं, नारषटद्ोभष, पावेणद्ोमयोख ‘GAMA TIT खाहा- इति, श्रनथक- त्वात्‌ ‘fe भारतस्य उपरोधः स्यात्‌ः- यदि प्रा्णतौ श्रनथेकः स्यात्‌ खा्ाकारः, ततः Wray वषर॒कारस्य faaat प्राप्तस्य श्रनारभ्यवादेन स्यात्‌ “उपरोधः, वषरकारबाधः- इत्यथः, न त्वस्य श्रानथेक्यम्‌, तस्मात्‌ ASAT, न चेत्‌ SAT, लिङ्गमेव एतत्‌ भवति श्रसोमपृभत्वे दविद्धोमानां, भूमिगते Sar करोतिः-दूति॥

न प्रकुतावपीति चेत्‌ ॥ १६ ॥ (आ०)॥

एवं ‘aq’ पश्यसि, नारिषटद्ोमेषु पावेणहोमयोख खाहाकारस्य निवेशः- इति, प्रछत रपि नारदोमादौ न श्रस्य निवेशो घटते, TIT वषटकार ण्व प्राभरोति, Tle श्वविेषेण दथपुणमासयोविद्धितः,- HT वषटकार एष वे

< अध्याये ४ पादः |! ९२

भा. प्रजापतिः सप्तदशो TR अन्वायत्ते-दति। नन्‌ खाषाकारो-

q.

ofa प्रत्यच्तं पटठितः'। सत्यं पठितः, वषट्कारस्तु विधितः, अतखोदना- इति; "न Wea यज्ञो यथते प्रजापतौ (awa प्रतितिष्ठति- इति खादाकारः पाठेन ard बाधते, पाटे fe श्रानुमानिको विधिः भरत्यश्चैण विधिना बाध्यते, न चेत्‌ तज्ापि निवेशनः, उत्तराथः एव खादाकारो भवति (विल्लत्यथेः) ॥

उक्तं समवाये पारदोबल्यम्‌ ॥ १७॥ (So नि०) ॥

मा. श्र श्रा, नेतत्‌ युक्तं, वषरकारेण खाहाकारो बाथते-

ष.

aT.

Cit RP यतः SW (३।द३।९४ Me) अत्यादोनाम्‌ समवाये" परस्य दुबलत्वं, दू च वाक्यप्रकरणयोः सन्निपातः, भकरणेन TARTU प्राभरोति, नारिषटोमेष तन्मब्रषदैरेक- वाक्यत्वात्‌ खाद्धाकारः; वाक्यं च प्रकरणाद्लीयः। “ननु खादहाकारस्य उपरिष्टात्‌ प्रदानाया वषट्कारः प्रयो्यतेः। न खल्‌ खाहाकारेण एव प्रानं निवत्तितम्‌, कथम्‌ श्रविद्धितः रदानां खाहाकारः प्रदानार्थे निदेत्तयिष्यति? fafery कथम्‌ खाश्ाकारेण वा वषट्कारेण वा देवेभ्यो Ufa: परदीयते? -इति।

ननु उभयोः खाहाकारवषरकारयोः प्रता वाम्नानात्‌ श्रनारभ्य-वादस्य MAMA | त उचयते, प्रदानाथेताम्‌ श्रनयोविधास्यति। ABTA न सोममरृतयो दविडोमाः॥

तच्चोदना ae: vafaarafefa: स्यात्‌ i १८ ॥ (To ₹,)॥ वाशब्दः प्लान्तरपरियष्े। (तज्चोदना वा", तत्‌- इत्यनेन दर्विद्ोमाः प्रतिनिदिश्यन्ते; जुष्ोतिचोदना ये दशपुणमासयोः श ङ्गकम्भे विशेषाः, ते दविद्धोमेषु रव्तेरन्‌। के पुनस्ते?

९२४ मौनांसा-दक्रने

भा. नारिष्ट्ोमाः। कस्मात्‌ कारणात्‌ ?। ते डि प्रठत्तधम्भाणः*- ba’ © € € wafeq सवपस्ुबन्धेष॒ पवमाना दृष्टाः, यस्य च यो धम्मः | प्रायेण दृष्टः, स॒ तस्य ्रटृश्यमानोम्प्यनुमीयते, यथा यः पराथान्‌ प्रायेण करोति, wafer whe पराथेकरणे स एव सम्भाव्यते । वख्मात्‌ तेषां प्रहन्निः॥

ख. शराब्दसामर्थ्याच्च ॥ १८ ॥ (Seg) a

भा. «Weed aes च,-चोदनासामान्यं efeetarat,—artre- wivfe fe जुहोतिचोदनाः--नारिष्टान्‌ जुहोति, भिन्ने ज्टोतिः-- दति, चोदनाखामान्यात्‌ wernt: i

= लिङ्गद्‌ शनाच्च ॥ ₹०॥ (० ₹२)॥

भा. लिङ्गं Saq we दयति, यथा नारिष्टद्टोमपूभत्वं द्विः शोमानाम्‌-इति। किं लिङ्गं भवति?। wires अयते, यदि कीटोम्वपद्येतान्तःपरिधि निनयेत्‌- डति, तथा sat शयते, write तिष्ठन्‌ साविज्ाणि जुद्धोति- इति, परिधयो वेदिख ्ङ्गप्रधानाथेत्नात्‌ नारिषटशोमाङ्गः, यदि तेषां war:

| AACA, तत VACA उपपद्यते । तस्मात्‌ तेषां Weta:

ख. तचाभावस्य हेतुत्वात्‌, AWA स्थादद्शनम्‌॥ २१॥ (उण०,)॥ भा. यदेतत्‌ TUTE’ (नारिषटद्ोमा्ं) दशनम्‌ उपदिष्ट, नारिष्ट- होमानां प्रहत्तावित्यथेः, “श्रदशेनं' तत्‌, श्रसाधकम्‌-दरत्यथः | कुतः ?। wana हेतुत्वात्‌, चपम्बकेष॒ “प्रतिष्ठिता वे TARTS: | नेभ्मा बदिः संनद्ते, न waren

=

* प्रष्टतिधम्प्ाशः दति are क्री पुर are: |

८ खष्याये ४ WE: ९२५

मा. Le, न अनुयाजा इज्धन्ते, न सामिधेनीः were दूति,

q.

aT.

स.

भा.

श्रप्रतिष्ठितत्वं म्नकाणणं प्रतिज्ञाय तदुपषादनाथेम्‌ इष्मादो- नामभावो हेतुत्वेन उपदिश्यते; यदि च नार्द्ोमाः पवत्तरन्‌, ततोम्ङगप्रधानाथेत्वात्‌ इध्माबद्धिषोः सामिधेनीनां च चम्बकेष भावः एव स्यात्‌ ! aw अयं तदभावो श्रसत्वात्‌ हेतुत्वेन न युज्धते। aed नारिष्टडहोमानामपरहटन्तिः॥

विधिरिति चेत्‌ ॥ २र॥ (आा०)।

इति चेत्‌ पश्यसि,- ठशनमेतत्‌- इति, अथ senq विधिनं भवति? नारिष्टहोमग्रतित्वात्‌, प्राप्तानाम्‌ इध्मा दनां प्रतिषेधको विधिः सन्‌ aya श्रथ विधास्यति। अनुवादेाम्प्रह्तिविशेषकरः अनथकः स्यात्‌, रिथितायां मति भायां जेण परिचादयति॥

न वाकयशेषत्वात्‌, UTS च समाधानं नानात्वेनोप- पद्यते ॥ २३ ॥ (Te नि०)।

"नः श्रयं विधियुज्यते। किद्धार्म्‌ ?। शन्योग्च विधिः श्राम्नातः--श्रारित्यं धुते चरम्‌ निवपेत्‌, पुनरेत्य Tey दूति, तस्य बाक्धेषोम्यम्‌। कथं च्रायते ?। तेन श्राकाङ्ित- त्वात्‌। प्रतिष्टिता वै अम्बकाःः- इति दोषम्‌ wate रट गूयते, शश्रादित्यं ya चरम्‌ निवपेत्‌, पुनरेत्य Tey tfa, शयं वा afefa: इयं प्रतिछा यत्‌ ्रादित्योग्स्यामेव परतितिष्ठति दति, तदेतत्‌ तस्य दोषस्य परि्ाराथम्‌- दति विचायते; wa: तेन सदेकवाक्यतां याति, तन्मध्ये च ये इध्माद्यभा ववचनास्तेएपि AAT एव समुच्ारणात्‌ न्याय्याः, ते यदि विधयः करूपेरन्‌ पथग्वाक्वानि भवेयुः, तच्र॒णक- वाक्यद्ट्पं बाध्येत! दवद्धितकरख्पना च व्यात्‌! नच Tat

९२६ मोमांशा-रभमे

भा. विधायकत्वम्‌, अनुवादखद्ू्पत्वात्‌, THIG न विधयः। “रध are विद्धेषः, यत्‌ समाने fey श्रकःपरिधिदशनम्‌ शरसाधकम्‌ इतरत्‌ साधकम्‌ ?-दति। विशेषम्‌ उपरिष्टात्‌ वद्यामः॥

ख. येषां वाऽपरयोडहामस्तेषां स्यादविरोधात्‌ ॥ २४ ॥ (रेय To) i

भा. Sut वा, यागानाम्‌ “seca” san: दामः, तेषां wefe: स्यात्‌, पनोसंयाजानाम्‌- इत्यथेः। कुतः ?। श्वि रोधात्‌, तश्र विरोधो नास्ति, यो नारिषटद्ोमानां भक्तौ उक्तः, तज्राभावस्य हेतुत्वात्‌- डति, तेषां हि wear बिः सामिधेन्य नेवाङ्ग, तदभावद्‌ डनम्‌ त्र न विरुध्यते ; welt: धम्माणस्तेमपि जुद्ोति-चोदनाञ्च,- ae पला win’ Ufa तस्यात्‌ तेषां wets: i

ख. तचोषधानि Vad, तानि स्थानेन गम्येरन्‌ Wy I (2 उ ०, ॥

भा. नैतत्‌ युक्घं। किङ्कारणम्‌ ?। यतः, तच ्रौषधानि चोद्यन्ते द विद्धोमे, यथा “चरयम्बकेषु पुरोडाः करम्भपाज्राणि तण्डुलाः - इत्येवमादीनि, (तानि स्थानेन गम्ये रन्‌" श्राज्धस्थानापत्त्या श्राज्यधग्माः+ प्राप्येरन्‌, ते न शकाः तत्र अनष्टातुम्‌, चनुष्टोय- माना वा RAHAT: स्युः, AT चोदको AYA! AWG न तेषां प्रत्तौ किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति, याज्यानुवाक्ये अपि मवा- भरेण निवत्ते, वषट्कारः खा्ाकारेण ॥

* “शाखस्य्यानापर्था rawr: इति |e Se Teo We |

८ अध्यायणभ्पादः॥ CIO

घ लिङ्गाद्वा शेषहोमयोः॥ २६॥ (डेय Te, I

भा. पिष्टलेष-फलोकरणद्ोमयोः ‘ay प्रहत्निः स्यात्‌। कंतः?। "लिङ्गात्‌" ओ्रौषधसामान्यात्‌, यञ्च पमोसंयाजानां* प्रहत्तौ दोष उक्घः,--धम्माणाम्‌ थाने, तत्‌ अर नारिति। तत्र छौषध- wat निवैषणादयः शक्याः HAA तस्मात्‌ तयोः welt: -दइति॥

ष प्रतिपन्नौ तु ते भवतस्तस्मादतदिकारत्वम्‌ ॥ २७ ॥ (2 Be) i

भा. AA एतद वम्‌। Ha ?। यतः प्रतिपत्तिकग्मेणो एतौ Way, दविद्ोमाख् प्रधानकम्माणि, तेषां दूरतो मेदः, सामान्यतख wane: इष्यते। Te उक्तम्‌, ग्रौषधधम्माः WaT! ततर कन्तुम्‌- दूति, प्रतिपत्तित्वात्‌ श्रभयोजकौौ एव निवपणादीनां धम्माणाम्‌ ; WA तत्प्र्ृतित्वं तेनेव न्यायेन नोपपन्न, नापि प्रयोजनवत्‌, तस्मात्‌ एतद प्ययुक्तम्‌। णवं न कुतञ्चिदपि दर्वि होमानां धम्मभाियुज्यते। तस्मात्‌ Tye

ह. सन्निपाते विरोधिनामप्रटत्तिः प्रतोयेत विध्युत्पत्ति- व्यवश्यानाद थस्यापरि खेयत्वात्‌ वचनादतिटेशः स्यात्‌ ॥ २८ ॥ Gate नि०)॥ भा. श्रथ RET उभयपश्चसाधनानाम्‌ रपि सिङ्गानाम्‌ भावे

श्रहप्रत्निः एव प्रतीयते, न पनः प्रट्निः?-डइति। उचयते,

"सन्निपाते विरोधिनाम्‌ एतेषां लिङ्गानां wea प्रत्येतुम्‌ न न्यास्या। कुंतः?। ‹विध्युत्पत्निद्यवस्थानात्‌", विधौनाम्‌

* "पलीसंज्ञानाम्‌' दति We सा० To पाठः।

रष मीमांसा-दश्ने

भा. उत्पत्तिः पाठः, स च व्यवस्थितः, केचित्‌ दशेपुणमासयोः पद्यन्ते, केचित्‌ सोमे, तेषाम्‌ ‘age’ श्रपरिणेयत्वं, यष पटिताः, ततोप्न्यज्र परणीयमानेषु Wace बाध्यते । तद्त्‌ ‘anata प्रतोयेतः। तत्र श्राह, - किम्‌ एष एव seam way waa? इति। एवं खलु मापे उचयते, 'वचनादतिदे्ः स्यात्‌”, यथा Um उडाकम्मखु। श्रसति एवंविधे वचनेम्पुनाः- ति aa a fag रपदिष्टे, यदि कीोटोम्बपद्येत, चरन्त परिधि निनयेत्‌, wate तिष्ठन्‌ साविचाणि जुद्टोति- इति, तयोः कः समाधिः? । उचयते, अ्नन्यायपुब्बत्वात्‌ लक्चेणया वादः स॒ विन्ञायते,- श्रन्तःपरिधिदेशे श्रन्तवेदिरेथे- इति, परिधोनां वेदेश्च तज्राभावात्‌, यथा रजनो मे कण्डूयति, तिलको मे स्पन्दते*- इति, रागाभावे तिखलकाभावे च तहे लक्षणया भवन्ति वक्तारः डइति॥ (र।४।४अ०)॥

दति ्रीभटश्चवरखामिनः एतौ मीमांसाभाष्ये च्र्टमस्या- ध्यायस्य चतुथेः पादः समाप्तः ॥ समाप्तञ्चायमष्टमोमग्थायः॥

* aa tft Go Sto qo पाठः।

NN rr er ws oe er ee

नवमस्य ध्यायस्य WAAR: ATT: Il

दपिद्ाचादिषुक्कानां घकारामपूव्बेपरयक्कलनाधिकरशम्‌ | (बरंकाग्लरदयसङ्ितिम)॥

ब. यन्नकंश्छ प्रधानं तद्धि चोदनाभत तस्य द्रव्यष संस्कार. स्तत्मयक्तस्तदथेत्वात्‌ ॥ ९ ॥

भा. श्रष्टमेग्ध्याये faterfaewrad ed, इदानीमृलसणं वत्तयिष्यामः। fafary जद्ः,-मदव-साम-संरकार वषयः, स CE प्राधान्येन वच्यते, अन्यदपि किञ्चित्‌ उपोद्धातेन प्रसङ्गेन च; श्वादितस्त्वयम्‌ श्रथखिन्त्यते ल्णसिधय्धं; afew दशपण्मासौ SUAS उदाहरणम्‌ ; AY पथक्‌ धम्माः समाम्नाताः। तेष संय, किं ते च्रपुम्बप्रयुक्ताः, उन यजि- प्रयुक्ताः ?- इति ; श्रपुब्बप्रयुक्तैषु सत्सु We: सिष्यति, यजिमय॒क्तेषव तृ awd धम्माणाम्‌। कथमिव?। सत्र हि ते यजतय यजतिसामान्ये यजतिञ्जब्टवाचेय wat विधीयमानाः qa भवितुमहन्ति, wpe तु, तदीयविरेषे विधीयमाना श्न्यस्खिन्‌ पि तदोयविश्ेषापन्ने भविष्यन्ति; तस्पात्‌ a4 aw: सिद्धो भवति। नन्‌ एतत्‌ We सप्तमे (we) विचारितं, निर्णोतं च'। उचते, पनः तदे व स्माययते, उत्तरचिन्ताविवश्तया। श्रथ वा तच योग्या न उक्तः, ATMA GTA | कासौ ?। "तस्य दरष्येष CALAMITY इति, एतेन च इ प्रयोजनम we विवक्षतः, एवं हि स सिध्यति, तजर एतत्‌ न उक्र नतेन तच प्रयोजनम्‌-इति। तत्या एतावतो चिन्ता,- किं प्रतिः

४ ५ [ऋ 9 © e प्रकरणं नियता धम्माः, उत सव सवत्र? डति, तत्‌ WIS. ह

९३० मीमांसा-दशेमे

भा. प्रयुकघत्वे यजिप्रयुक्घत्वे च सिध्यति, न दर्धसंखछारस्य पुणा ued, तत्त ce सिद्धम्‌, तज श्रपूमप्रयृक्तत्वसिद्धौ वथवद्ारा्थम्‌ wef उपादीयते ; तस्मात्‌ ्रपुनरक्घम्‌ | दितोयवणंकम्‌ ॥

श्रथ वा, ्न्यामेव चिन्ताम्‌ इड वच्यामःः- किं यजि निमित्ता war: ayaa, उत श्रपुम्निमित्ता Woe. परयुक्षाञ्च ?--इति। दानो तु यजिप्रयुक्छा अरपुन्बप्रयुक्ता वा? - डति चिन्त्यते। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?-यजिपरयुक्ताः-इति। कुलः ?। afta इतिकन्न्यताया श्रभिसम्बन्धात्‌,- णवं यागं कुव्यात्‌, एवं यागेन कुय्यात्‌- इति।

एवं प्राते TA, AHA यत्‌ काय्यै, तत्‌ प्रधानं, तद्धि कतेयतया चोदयते; AI कर्त्ता, तभ्रैवे तिकत्ेखता। थ aq, यजतिञरन्दे नाभिसंयोगो धम्माणाम्‌- इति, aga, तस्य द्ष्येषु' यजतौ च, यः CaM’, स “तत्पयः (शपूष्प्रय॒क्तः), ‘AAT यजतेः, FMW च तदीयत्वेन धर्ममेरभिसम्बन्धः, न स्वेनात्मना, न हि धात्वथेस्य च धम्भाणां च परस्परेण Wag विद्यते ; मत्ययाथन fe इतिकर्तव्यता Waa ane कथम्‌ ?- दति, न यजिः कोटृञ्चः ?-- fa तस्मात्‌ यत्‌ कत्तं, तस्थेवे तिकततव्यतया सम्बन्धः, अपुमे च तत्‌। तस्मात्‌ श्रपुम्बेप्रयुक्ताः--इति।

टतोयवषेकम्‌ ॥

एवं वा,- एतेषु एव उलाहरणेषु इति चिन्तयते, किं यजि- निमित्ता म्मा अपूषनप्रयुक्ताः, उत पेम प्रयोजकं निमित्त च?-दति। किं माप्तम्‌ ?- यजिनिभित्षम्‌ wy प्रयोजकम्‌ --इति। कुतः ?। नेकस्य प्रयोजकत्वं निमिक्तभावञ्च उपपद्यते, यदर्थं fe क्रियन्ते घम्भाः, तत्‌ भरयोजकं ; ata सति कियन्ते, तन्निमित्त, न च एकस्मिन्‌ अब्द श्रपूर्बायेते, WUT भवन्ति

€ अध्याये te LIL

भा.- दति wat. वरितुम्‌, wer fe वचनव्यक्तिः शपूमाथषु, अनन्या eye सति- दति, यञिनिमितचत्वे तु अष्टोःबकरपते, —ud यागेन कुय्यात्‌- दति, यागे सति श्रपृषश्य उपकार- काणि, रसति अरनुपकारकाणि श्रङ्गानि-दति। aver अजिनिमित्तम्‌, अपुमे तु प्रयोजकम्‌- द ति। एवं पामे ब्रमः, 'यश्जकम्मे प्रधानं, यजतेः काये, तद्वि फलवत्‌ चोद्यते, तदीयेष gaa यजतौ च यः संस्कारः, apse, तदथोस्ते- इति शृत्वा क्रियन्ते, न यज्धरथ न तेषाम्‌ ्रमिसम्बन्धः, परयोगवचनेनेते WITH सम्बभ्यनो, a fe mar? न weary | AT श्रपूणप्रय॒क्ता Was. निभित्ताञ्च। यदकं, पुष्नस्य प्रयोजकत्वं निमित्तभावञ्च नोपपद्यते, वचनच्धक्गिभेदात्‌- इति, तजर उचयते, प्रयोजकत्वं वाचनिकम्‌, निमिन्तमावश्च नेव वचनात्‌ भविष्यति- इति, यद्वि येन प्रयुज्यते, भवति तत्‌ तस्य निमिं, यथा, ्राराम- पोषकस्य श्रारामो वतनदाने प्रयोजको निमित्तं च, waa सति तस्मै aad Saat, वेतनसम्बन्धो भवति श्रारामं रचितुम्‌ ; AST धम्माणाम्‌ पुनव प्रयोजकं निमित्तं च-दति॥ (€।९।९ Fe) tl

प्रोचशषस्यापुववेपयुक्कलाधिकरकम्‌ । (वक्लकागरपडितम्‌) ॥

घ संस्कारे युज्यमानानां तादर््यात्ततप्रयुक्त स्यात्‌ ॥ २॥ (पु०)॥

मा. दशपुणमासौ प्रति समामनन्ति, श्रोज्िताभ्याम्‌ उलूखल- मुसलाग्याम्‌ श्ववदन्ति, पोक्िताभ्यां दृषदुपलाभ्यां frafe—

` इति । त्र अयमथः सांअयिकः,- किं thw न्तिपिधिप्रयुक्तम, उत चअपूेषयुक्तम्‌ ?- दति । किं प्राप्तम्‌ ?--“संस्कारेः दन्ति-

VBR मीमांखा-दश्रने

भा. freare, प्रयुज्यमानस्य प्रोकणस्य तत्प्रयुक्ता ' स्यात्‌,- (संस्कारप्रयुक्ता), संस्कारौ fe wafer कुतः एतत्मयुक्घ- ता?-इति। तादणथ्यात्‌,-- यि येन कर्तद्यं भवति, तत्‌ तस्व योजकं, यदि पूष्बम्‌ अनेन क्रियते, caper Wye प्रयोजकं, यदि इन्तिपिषो, ततस्तौ प्रयोजक ; प्रकरणाच्च पुष्ये करत गम्यते, वाक्यात्‌ Viale, वाक्यं च प्रकरणादलोयः-डइति। "ननु इन्तिपिष्योः क्रियमाणम्‌ qyere भविष्यति, ततर भकरणं च वाक्धं च उभयमपि waren’ | उचयते, न MHA उभयम्‌ श्नुगृददोतुम्‌, न प्रकरणसमाम्नायमातरेण ्रकरणवलोग्यन समाम्नातम्‌- दूति गम्यते, प्रकरणसमा- म्नानात्‌ प्रतेनेकवाक्यता भवति, ततः तादष्यैम्‌ श्रवगम्यते, TE तु प्रत्यन्ाभ्यां इन्तिपिषिभ्यां wee एकवाक्धता, सा प्रछ्तेनेकवाक्यतां Vw बाधेत, न च, दाभ्यम्‌ afi सरेकवाक्यता स्यात्‌, यदा एकेनेकवाक्यता, तदा. तेन निरा- कङ्कस्य न न्येन श्रपि एकवाक्यता करुप्यते। ATT WHA एकवाक्यत्वाभावात्‌ न AIA HAUT | श्रा, ‘aq दन्तिपिषो querer, तदर्धं Wha, TENA Te उपकारकम्‌ इति उचयते, भवति प्रणाद्या उषः RIS, TT अपून्बपरयुक्त, दिविध fe ङ्गं Tye ठपकारकं भवति,--किञ्चित्‌ अपून्बस्य एतदङ्ग विञ्जिषटम्‌-दृत्यनेन कार णेन श्वङ्गेन सम्बध्यते, किञ्चित्‌ अ नपेच्येव अपृम्नसम्बन्ध, खरूपे एव कारणेन सम्बध्यते, यत्‌ श्रपनसम्बन्धं कारणत्वेन उपादाय URSA MAF ALT सम्बध्यते, तत्‌ TARA भवति ; तादृ च विते श्रथान्तरे तत्काय्यापन्ने Glee भवति, यज्र पुनः खद्ूपम ङ्गस्य धम्मेसम्बन्धे कारणं भवति, तत्‌ खर्ूपप्रयुकषं, तच यद्यपि तेन धम्मेवता Wy साध्यते, त्र साभ्मानम्‌ अपूमे न धम्मस्य प्रयोगद्तुभूतं भवति, न तत्‌ प्रयोजकं, तस्य GET

€ अध्याये ९ पाद्‌ः॥ UBB

भा. विद्यते- इति न धम्मेः प्रयुञ्धते। तच fram wernt तद्रूषामावात्‌ अद्धो न अवकरषते। एवं सति बाक्धान्निशयः, —afe वाद्धम्‌ श्रपूम्बस्य कारशतां वदति, ततोगपुषपरयुक्षम्‌, अव शङ्खस्य, ततो जपयुक्नम्‌ ; AY खङ्कमकरणात्‌* TTA स्यात्‌, वाक्याच अङ्गपयुहता- इति । तस्मात्‌ इन्तिपिषिप्रयुष मोश्चथम्‌- दूति। यच्च यत्र इन्तिपिधी प्रयुज्येते, तत्र तच एवं धम्मंकौो भवतः- दति ॥

g तेन त्वर्थेन यन्नस्य संयोगात्‌ धम्मसम्बन्धस्तस्मायन्त- प्रयु क्तं MGS तदथत्वात्‌॥ ३ ॥ (fae) #

भा. que: TY ्ावत्तयति,- न तु एतदस्ति, इन्तिपिधिप्रयतगं प्रो्शम्‌ इति, तेन तु अर्थेन दन्तिना पिषिशा बा ; यस्मात्‌ Tw संयोगः, THT तस्य मोकणसम्बन्धः,- पूम्बसाधन- विदेषकारितः बोन्षणसंखकारेण सम्बन्धः, न इन्तिपिषि- कारितः। कथम्‌ ?। निःपरयोजनौ इक्तिपिषो, यदि acca wee, तदपि निःप्रयोजनम्‌, श्रतो न ATA AT | WWE. — पूमस्य पकारकौ इन्तिपिषो न निःप्रयजनौ-- दति । उचयते, --न प्रो्षणस्य quae किदं रिति सम्बन्धः, यदि प्रों न क्रियते, न, इक्तिपिषी wo साधनभावं न गच्छतः, तस्मात्‌ यद्यपि इन्तिपिधो श्रपुब्बस्य उपकारकौ, तथापि ताभ्यां सम्बध्यमानं भोच्चशम्‌ अरनथैकमे | wa उचचयते,- "यदथ ulate उपादीयेत, तत्‌ भो च्षण- सम्बद्धौ MHA कतुम्‌, नान्यथा-इति। उचपते,- न एव- wie: अब्दोग्सिति- cfr) तत श्रा, “TART अब्दः एत- aaa श्रभिवदति- इति) कथम्‌ ?। प्रोकिताभ्याम्‌ अवन्ति,

TH प्रकररात्‌ इति Heo Go Ts पाठः:

९३४ मोमांसा-दभ्न

भा. परोक्िताभ्यां frafe—ufa यत्‌ इक्िपिषिभ्यां क्रियते, तत्‌ मो खलसम्बद्भाभ्याम्‌- इति इन्तिपिधिकाग्यण पोक्षणं सम्बभ्वत, न - ताभ्याम्‌-इति। ङचयते,-नेतदेवं, यदि यत. uf. पिषिभ्यां क्रियते, तत्‌ पोखषणेन आअमिसम्बभ्यते, सम्बन्ध एव प्रो्षणस्य न स्यात्‌, तत्‌ fe ताभ्याम्‌ अभिनिवेत्यते, किम्‌ wat, तत्‌ पभोशणम्‌ अभिनिवत्तयेत्‌ ¦ “wa प्रोखिताभ्यान्‌ aye क्रियते- इति aan’) न afe इनिना पिषिला वा। “श्रथ तत्सम्बन्धोम्पि उचयते इति। श्रनेकसम्बन्धे वाक्धम्मिद्येत ! aera इन्तिपिषिभ्यां spa सम्बध्यमानम्‌ चअपरयोजनम्‌-इति भकरणात्‌ TS सम्बभ्यते ।

"ननु एवं इन्तिपिषिसम्बन्धो न ्रवकरुप्येल'। श वकर्पिष्यते इति ब्रूमः। कथम्‌ ?। इष्ट wae प्रति यतमानस्य दयं निष्पद्यने,--अवहन्तिरूप, तण्डलनिरे निश्च ; प्रणाद्या च शपुनभावनाविद्धेषः, तण्ड्लनिरत्तिद्िं श्रपूग्बापकारः, सोग्व- “fafa चिकोषितः, तेन प्रो्णस्य सम्बन्धः, यद्यपि श्रवदन्तिरूपेण सम्बध्यमाने भो रणे wear सम्बन्धो भबति; तथापि तश्र निष्पयोजनत्वात्‌ लशषणेव श्राश्रीयते, लक्षणा डि प्रत्यच्चा, सा अदृषटकर्पनाया ज्धायसी। न च, अवदन्निः श्रारादुपकारकोःपुम्बे निष्पादयति, दृष्टम्‌ उपकारं Hae agea Waa समीचोनं करोति- इति गम्यते, यद्यपि च निष्पादयेत्‌, तथापि उपकारेश श्रसम्बध्यमार्न* प्रोक्तं केवसावदन्तिसम्बन्धेन BR एव स्यात्‌| अतोग्बडगन्ति- लश्ितेन उपकार विञ्जेषेणास्य सम्बन्धः। तस्मात्‌ अचनवद्धन्ति रपि यः तत्काय्या पन्नः, तज प्रोक्षणं भवत्येव, यथा नखनिभिन्न चरणा ART)! तस्मात्‌ WNT: एवज्ञातीयको धम्मः -इति॥ ।

सन्बध्यमानम्‌ इति We de qo पाठः।

€ Wag ९ पादः॥ ९२५

वरकाकरम्‌ । (SUIT: परमापुष्य्र कल्ाधिकरशम्‌) | भा. णवंवा,-

अस्ति ज्चातिष्टोमः, AY इदं समाम्नायते,- 'यावत्याबाचा कामयेत, तावत्या टोच्चलीयायाम्‌ अनुब्रबात्‌, A प्रायलो- यायां agate श्रातिथ्यायाम्‌ saby उपसत्सु- cf) तश्र अयम्‌ अथः सांजयिकः,- किं परमापूर्बपरयक्षा एते धम्माः. उत दोचलोयाद्यपूम्बपरयुक्ञाः?- इति । किं प्राप्तम्‌ ?-परमा- पृन्मे- संस्कारे" दो चलोया दयपुम्ब ‹ युज्यमा नस्य' शरस्य धर्मस्य परमा पूम्बाधत्वात्‌ दीक्षलीयादीनां परमापुम्बार्थतेव स्यात्‌, weary छि फलवत्‌, यत्‌ कन्तेष्यतयाग्मिसम्बध्यते, तदेव धम्मेरभिसम्बध्यते, न शङ्गा पुर्वे, निष्मयोअनं fe तत्‌- इति॥

घ. तेन त्वेन यन्नस्य॒संयोगाइम्मसम्बन्धस्तस्मा््त- प्रयुक्तं स्यात्‌ संस्कारस्य तदथेत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (सि०)।

भा. ‘aa त्वयन दौक्षणोयादिना, wera परमापुम्बेस्य सम्बन्धः, तस्मात्‌ परमापृम्बेम्‌ एवन्नातीयकेन UAW धम्मेवत्‌ | तस्मात्‌ श्रङ्गयश्चपयुक्ठम्‌ एबज्ञातीयकं धम्मजातं, तथा अतिः way भवति, इतरख्िन्‌ पशे लखणा स्यात्‌, न च प्रायशीया- are निष्प्रयोजनं, ज्योतिष्टोमस्य fe तत्‌ उपकारक, न च, तत्‌ विना, एवज्ञातीयकेन धम्म॑ण मरायणोयादयपू्बं सिद्धम्‌, श्रवद्म्ति-पिथिवत्‌। यदुचगते,--विनेब धम्मण, तत्‌ sya भविष्यति- इति; WH) कुतः?। तदपि डि yd, weary एव श्रवगम्यते, — TAA, प्राक्‌ शब्दात्‌, अनन्येन प्रमाणेन उषसङ्कुयायते ; एवः भ्ञातीयके च अब्दप्रमाशके यत्‌ अब्दः चाद, तत्‌ अस्माकं प्रमाणं ; अब्द च प्रायणोयाद्यपुम्बस्य उपकारकम्‌ दमम्‌ धम्मम्‌ WY, न परमापूम्बरय, वचनप्रामाण्यात्‌ |

श इ मोमंमा-टष्ने

भा.

एवश्चापरमापृम्बेनिष्पतनेरजरम्‌ अविना खच अन्न धम्म प्रतिष्ठितो न परमापूग्बे संक्रमिष्यति, एवमपि प्रयोजनसमर्धैः। तस्मात्‌ रवज्ञातोयकं धम्मजातम्‌ श ङ्गापुम्बप्रयुक्छम्‌ एव - Tha |

किं भवति प्रयोजनम्‌ caches इतरद्िन्‌ वा पे ?- इूति। उचयते, अश्वमेधे समाम्नायते,- जरेधातबोया दी णीया भवति- डति, यदि परमापु्बेपय॒क्न णवक्ञातोयको uw, ततः तस्य उपकार विशेषे faag:—cfa तत्काय्या- पन्नायां जेधातव्यायां भविष्यति ; अथ आाप्नवि्णवापुग्बेपरयुङ्ध, ततो न इदम्‌ श्राग्माविष्णवापुग्बम्‌- दरति त्र Sura न तेन धम्मण सम्भ॑त्स्यते- इति ॥ (€।९।२अ०)॥

फरुदेवताखम्बडधग्मा श मप्यपुष्वेपरयुङ्गतधिकरकम्‌ । फलदेवतयोख् ॥ 8 ॥ (To) ॥

दशेपुणेमासौ स्तः, द शेपुणेमा साभ्यां खगेकामो यजेत दति। तच weed) var देवतासम्बद्धख्च शयते, फलसम्बद्धरता वत्‌,--श्रगन्म खः सं ज्योतिषा मूमा-इूति, देवतासम्बद्धोःपि,-्भरेरुञ्जितिमनृञ्जेषं सोमस्य उञ्जिति- मनूज्जेषम्‌, इत्यादिः। तच संञ्जयः,- किं खगे सम्बद्धस्य कम्मण: खग एव प्रयोजकः, श्रग्नयादिसम्बद्भस्य श्रग्मयादय एव, उत उभयत्रापि Woe प्रयोजकम्‌ ?- इति । यद्येवं श्रमिसम्बन्धः क्रियते,-गताः & खमे, श्रश्यादीनां च उज्ञितिमन्‌ञउजेषम्‌ —tfa, ततः खगोग्रपादिप्रयुक्षः; wa एवं क्रियते, श्रागता दशेपणेमासफलं, दश पुणमासदेवता ञ्च उज्जि तिमनूञ्जेषम्‌- दति, ततोप्पूम्बपयुक्तः | किं प्राप्तम्‌ ? -खगग्नयादि प्रयुक्तः = दति। कृतः?। मच्राम्नानसामथ्यात्‌,-- यस्य मदो वाचक, स इ वदितव्यः- डति गम्यते, अत्या च खगाप्रगादीनां

€ Wwe १ पादः, ९३.०७

भा. वाचको मदः, खक्षण्या दशपुणमासफलदे वतयोः, तस्मात्‌ यत्‌ फलदेवतम्‌- इति सम[धगतं खगाग्रयादि, acral war स्यात्‌- TAA ॥

घ न, चादनातो fe ताङ्गग्यम्‌॥५॥ (उ०)।॥

भा. नैतदस्ति, खगेग्रयादिग्रयक्घः- इति, “चोदनातः ताद्य स्यात्‌,- यत्‌ फलवच्ोद्यते, तदि fanaa अन्‌ बध्यते, Tye च फलवत्‌, न खगेश्नगादि, तदधं वचनं सत्‌ श्रदृष्टाथं REINA, लक्षणया च TRANSAT वता वचनेष्डृ्टोग्धः स्यात्‌, WATE नात्‌। एतश्िन्‌ पच्तान्मरे ge सति न खगाम्रयाद वचनस्य WEY TAT न्याय्या, अन्दाथेस्य च फलद वतात्वेन संप्रतिपन्नत्वात्‌ AAT श्रदृष्टा। तस्मात्‌ श्रपुम्बप्रयुक्त एव ज्ञातोयको धम्मः- cla | किं भवति विचारस्य प्रयोजनम्‌ ?'। यथा पूम्बेः पकः, सौर्य कम्मण शवकारेण ag: WNT, यथा तद्धि (agian, Ota “गन्म ब्रद्यवशेसं qa उञ्जितिमन्‌उजेषम्‌' - इति फले पर्य वसितम्‌। देवतायाम्‌ उत्तरा चिन्ता बर्सिष्यते ॥ (< | ९। द We) i

जका 99 ee

धस्मारामद्‌ वताप्रयुक्कलाजिकरकम्‌ |

% देवता वा प्रयोजयेदतिथिवद्खोजनस्य तदथ त्वात्‌ ॥ € ॥ (Ge) I

भा. नेतदस्ति,- श्रग्नयादयोगप्रयोजकाः- दति, सवा टे वताः wast waaay प्रयोजिकाः भवितुमदन्ति। कुतः ?। भोजनस्य तदथं- त्वात्‌,- भोजनं इ इदं टे वतायाः, यागो नाम, भोज्यं Zaz

R

९ देष्टः मो्मांसा-दकने

भा. देवतायै प्रदीयते, सा भोध्यते- बति, टेवतासम्प्रदानको fe श्रयं यागः अयते, सम्प्रदानं च नाम कम्मेणोःपि ईम्वित- तमादभिप्रेततरम्‌; AGIA न गुणभूता देवता, देवतां प्रति Tuya FeRAM । श्रपि च यागो नाम देवतापुजा, पूजा च पृजनोयं प्रति गुणभूता लोके दृश्यते, तदेतत्‌ “श्तिथिवत्‌ zee, यथा या वत्किञ्चित्‌ श्रतिथेः परिचरणं, सवे तत्‌ अतिधथि- प्रयुक्तम्‌, एवम्‌ इदमपि- डति) श्रा. "नन्‌ णवं gaa, विग्रवतो Saar TER च-- दत्यभ्युपगतं भवति'। उचयते, बाढ़, विय वती दे वता भुके च। कुतः ?। BIA, उपचारात्‌, ्न्याथैदञअ्जना्ः--णवं fe wm, विग्रहवती देवता इति, wiry नः प्रमाणणम्‌। तथा विद्ष््वतीं देवताम्‌ उपचरम्ति,- यमं दण्डहरतमा- लिखन्ति, कथयन्ति च, तथा वरणं WITTE, इनं TTS ; उपचा राद स्खतेद्रेठिमानं करूपयामः। तथा ्रन्याथेवचन, वि्दवतीं देवतां दशेयति,-"जगृभ्मा* ते दश्िणम्‌ इद awa —tfa, पृरुषविद्यषस्य fe दश्षिणः सव्यश्च हस्तो भव;त। तथा, इमे चित्‌ इद रोदसी wet यत्‌ संगृभ्मा मघवन्‌ काश्रित्ते- इति, काञ्जिमेष्टिः, aris पुरुषविग्रहस्य एव उपपद्यते, तथा, ˆ तुविद्योवो वयोदरः सबाङरन्धसो मरे। इन्द्रो ewe जिघ्नते दरति, चवा उदरं aE दति पुशषवि्दशनं waft) तस्मात्‌ विय्वती रेवता -इति, WER च। कथम्‌ श्र वगम्यते ?। स्छतेः, उपचारात्‌ श्नन्यार्थदशेना्, एवं GTi, भुङ्क्ते देवता-इति। तथा च एनाम्‌ भञ्जानाम्‌ इव उपचरति, यदस्ये विविधान्‌ उपचारान्‌ उपद्रन्ति। तथा च श्रन्याथवचनं भुञ्जानाम्‌

° एवमेव स्प पाठः | Ble Mle पुस्तकं तु जग्टभका दति, जग्रा इति are सर पु, पाठः

eer ~

€ Ware १ पादः ९३९

भा. टेवतां waafa,— atte fra च प्रस्थितस्य- दति, तथा

q.

aT.

च, विश्वासनानि asta धते- दति, ‘uaa प्रति घा पिबत्साकं सरांसि जिंतम्‌ इति)

श्रा, ‘a देवता wen, यदि च yea देवतै इवि प्रसं Waa) ङचयते,-श्रन्नरसभो जिनो देवता मधृकरीवत्‌ अवगम्यते | कथम्‌ ?। रेवताये Ula: we नीरसं भवति, तस्मात्‌ wate WER दे बता- दूति गम्यते ॥

WAIT ॥ ७ ॥ (oy

यदि कस्यचित्‌ wae far देवता उपचयैमालशा ख प्रसरेत्‌. ततः बदाराधना्थम्‌ इयं टे वताप्ा अभिनिवेस्येत, नख एतद्भयम्‌ aft ्रस्ति- दति, तत्‌ ड चते, ्रथेपतिशवता -द्ति। कथम्‌ अवगम्यते ?। BA, उपचारात्‌, न्याथ- waare, एवं fe समरन्ति,- थानाम्‌ इष्टे देवता-डइति। तथा, देवय्ामो देवेबम्‌-इत्युपचारर्तामेव सतिं इद्रयति | तथा अरन्याधवचनम्‌ turat देवतां दश्चयति, न्द्रो दिव द ईओे पथिव्यां शदो श्रपामिन्र इत्‌ पवेतानां, wat cura इन्र इतन्मेधिराणाम्‌ इनः चेमे योगे ख्ये इद्रः दूति, तथा, ई जानम्‌ स्य जगतः ख twa ईज्ञानम्‌ cx तस्थुषे- इति ।

तथा, स्त्युपचाराग्यां प्रसीदति- इत्यु पगच्छामःः- णवं fe wefm, प्रसीदति रेवता-ङइ्ति। तथा उपवचरन्ति, weap पुपतिः, WwW जातः; WNL वैश्रवणो धनम्‌ अनेन Gea cia | तथा अन्याथेदश्नं भवति, श्रातिभिरिव तारो Zara मोणाति'- इति, "तस्मै भीता द्षमूजे नियच्छन्ति दति ॥

१४०

द.

भा.

मोमांसा-दश्न

ततश्च तेन सम्बन्धः WoW (बु०२)॥

‘aay देवतायाः, ‘Aa’ फलेन सम्बन्धः" परिचरितृभवति, यो देवताम्‌ इज्यया प.रचरति, तं सा फलेन सम्बभ्नाति। कथम्‌ ? एतत्‌ श्रवगम्यते | स्छत्युषचाराग्यां, स्मरन्ति हि, देवता ae: फलं eerla—tfa, तामेव उपचारेण wait ददयतति, पसुपतिः Waa उपचरितः, waa खन्धः- दति, तथा, ्नन्याथद्‌ शनम्‌ इममेव श्रं दशयति, a cq जनेन स विश्चासअन्मना स पुत्ैवाजम्भरते धना नृभिः। देवानाम्‌ यः पितरमा वि वासति अद्वासना हविषा ब्रह्मणस्पतिम्‌- दति, तथा, तुक्च एवैनम्‌ इन्द्रः रजया Tafa: तपयति-- द्ति। तस्मात्‌ इविदानेन गुण्वचनैश्च देवता ्राराध्यते, सा प्रोता सती फलं प्रयच्छति, येन कम्मेणा श्रभ्मराराधितः, तस्य फलस्य ई, तत्‌ aw प्रयच्छति, न तत्‌ Ge परदातुमरति, वचनाद तत्‌ चवगम्यते,- कः fa प्रयच्छत-इति, यथा aw वचन, न तत्‌ य्य ॥

अपि वा शब्दपम्बत्वा्यज्नकमम प्रधानं स्याद्गदत्व

देवताश्चुति ; ॥ < ॥ (सि०)॥

"रपि वा-इति we arena) न चेतदस्ति,-- यदुत देवता प्रयोजिका- इति, 'यश्चकम्म प्रधानं स्यात्‌, यजतेजातम्‌ श्रव्यम्‌ । कुतः ?। अब्द पृष्बवात्‌, यत्‌ fe फलं ददाति, तत्‌ प्रयोजकं, इदं फलं ददाति- इत्येतत्‌ ज्ञानं wey न भरत्यत्तादि भः वगम्यते ; WEY यजतिवाचात्‌ फलम्‌ ATE, न देवतायाः। कथम्‌ अवगम्यते? दशपृणटमासयोः करण- त्वेन निरंशः, 'दशेषू्मा साभ्यां qian यजेत- दति,

€ अध्याये ९ पाटः ॥ CHV

भा. तथा, ज्योतिष्टोमेन खगेकामो यजेतः- इति, यजत्वथेस्य fe खगेकामेन समनभिद्यादारो न रेवतायाः।

"ननु द्यदे वताक्रियं यजत्यथः। सत्यमेवं, किन्तु "गुणत्वे देवतागुतिः, guead fe yt, भावयितय्ो यजत्यथेः, भूत- भ्यसमु चारणे च भूतं wera उपदिश्यते, तस्मात्‌ न देवता भयोजिका |

अथ यदुक्त कम्मण ष्सितादभिमरेततरम्‌- इति, न श्वस्य aia weee, तद्धितब्देन wat वा dan देवताथस्य वाक्यात्‌ अभिप्रेता अवगम्यते, फलसंयोगस्त॒ WAIST यजत्यथस्य, तस्य च शत्या करणता ्रवगम्यते, न देवतायाः। तच्र यद्यपि डेवताथेता यागस्य गम्यते, WaTy- तापि तेन न प्रतिषिध्यते; फलं च पुरुषाथः, पुरुषाथोा च नः मत्तः, न च श्रसौ देवतायाः, तस्मात्‌ न देवताप्रयुक्ताः भ्रवत्तिष्यामद्धे, या तु, सम्प्रदानस्य श्रभिग्रेतता सा फलवतो यजेः, साधनत्वे सति उपपद्यते |

यच्च. य जहेवताप्‌जा सा पूज्यमानमरधाना लोके लयते दति; न लोकवत्‌ इद भवतं, LE पूज्यमानपुजा प्रधानं, यत्‌ ह फलवत्‌. तत्‌ प्रयोजक, तस्प्रात्‌ UMA प्रयोजकम्‌ । श्रपि च, एतस्िन्‌ wa विद्रद्वती दवता भुङक्ते च-इति maaan भवति, न fe अवियद्ाये wma च दानं भोजनं वा सम्भवति-दूति।

यच्च उक्त, स्दत्युपचारान्याधंदशेनेविय्रवतो, HER च-- दलति; तन्न, रूटतेमवाथेवादम्‌लत्वात्‌, Atay श्र्वादे- wy waa विज्ञानम्‌ उत्पद्यते दूति प्रत्यन्तम्‌ व. asad, ते च मब्राथंवादा नेवंषराः- इल्येतत्‌ वष्ट्या मः |

श्राद्ध, "यदि adver न तद्धि मवा्थंवादमुलं तदिन्नानम्‌-- इति। उचयते,-ये श्रालोचनमात्रेण मनब्राध॑वाद्‌ान पश्यन्त,

९४२ Mata <a

भा. तेषाम्‌ तत्‌ safaae, ये पननिपृणतः पश्यन्ति, तेषां तत्‌ नाधितम्‌ रपि च कस्यचित्‌ स्तिमूलं भवति; तस्यात्‌ ततः एव शतिः, उपचारोःपि सतिमुल एव । यन्त अन्यार्थ दशनम्‌, चक्ञअगमभ्मा ते दकिणम्‌ इग we इति। नेतत्‌ एवष्पर, -दक्रस्य स्तो विद्यते- इति, a तस्य दश्िशो चस्तस्तं बयं गृडीतवन्त- इति; तस्मात्‌ वाक्यात्‌ THE CMAN न प्रतीयते | श्रा, "यदि त्वसौ नास्ति, वयं ते इस्तं गहोतबन्तः-- हत्येवं न ्रवकरुपते- इति CMAN ध्यवसोयते,-अस्त्यसौ स्तः, बयं यं गद्धीतवन्तःः-- इति । तन्न उपपद्यते, यद्यप्यस्य इस्तो भवेत्‌, तथापि न तम्‌ उपगदोतवन्तः-डूति प्रत्यश्चभेतत्‌, तथाप्येतन्न श्रवकरुपत एव, AT एतत्‌ Wavag वा अवकरुपयि- AS, CAAT, AY मत्परः: तुर्यम्‌ | श्रथ एवम्‌ Syd, — "तस्य एतच्चन, यो THATS तस्य wera’ इति | sera, नेतत्‌ अध्यवसेयम्‌, श्रादिमत्तादोषो वेदस्य प्रसज्येत, न च, गृद्ोतवान्‌ श्रासोत्‌- इत्युचयते, प्रमाणाभावात्‌। "एतस्मात्‌ एव वचनात्‌ श्रधात्‌* करप्यते Wea- यद्धाना-इति चेत्‌ तन्न, श्रयथाथस्यापि उश्चारणं सम्भव. व्येव यतः, यथा, "दश्च दाड़मिानि षड्पुषाः-दइति। यस्यापि च एष पत्तो, विद्वान्‌ इद्धः दति, तस्यापि came श्रामवणं सम्बोधनाथं, सम्बोधनम्‌ च्रनवचनाय, तश्र सम्बद्धः — इूत्यवगते अनुवचनं न्याय्यं, नच, असौ केनचित्‌ प्रकारेण सम्बहुः- इति श्रवगम्यते, श्रनवगति सम्बोधनं चथेम्‌। "वचन- प्रामाण्यात्‌ सम्बभ्यते-दत्येवं गम्यते- इति Ya) उक्तम्‌ श्रृ करपनाय इस्तादिकर्पनानुपप्निरिति। न च, श्रसौ

न ना = gre

न € ~ _* अथः दूति We Go qo WTS: | ॐ

€ खध्य२,९ पदः ॥ ९४२

भा. सम्बद्धः- डति अवधार्यते, प्रनााभावात्‌। तस्मात्‌ सम्बोधन- वचनं न सम्नोधनाय, {नहज्ञायेमेव। श्विदष्परेणप aq निर्ञाधेमेव भविष्यति। तच श्रामवितवर्भाक्नवचनं स्तुतये, एवम्‌ इदं देवतास्य साधयित्‌तमे, य्चेतनादवत्‌ सम्नुभ्य साधयति- इति श्ेतनवदिव डपचय्यमाणः* सम्ब gaa waa, तथा सम्बोधनञन्देन (ays ख्याते, aCe बनो वयं तव इस्तं त्वदाश्रया वयम्‌- इत्यथः; Tera: CRM HATA इत्येतत्‌ FAA शमाय्यते | तथा शमे BATU Fe VN यत्‌ संगृह्णासि मच wat ते पुजितो मुष्टः- इति सन्तमिव मुष्टं स्तुत्यथन वदति, तस्यापि भावे न प्रम!णशमस्ति, न इदं वचनं, इत्‌ मदान्‌ काञ्चिः afer, fanfe, यस्तव काञ्िः, स महान्‌- दति, ्नन्यारथस्तव का्चिरस्ति- दति, अन्यः तव काञिमिदान्‌ -इति। "सता fe स्तुतिः उपषद्यते- इति चेत्‌", Aaa, नियोगतो यस्यापि पौरुषविधिकेरङ्ेलला स्ति संयोगः, पौरुष- विधिकैर ङ्गैः तस्यापि स्तुतिमवति, यथा,- “एते वदन्ति were सष्खवत्‌ Samia हरितेगिरासभिः। विद्धो ane: युतः, Cara दहतु खित्‌ ya इविरद्यमाश्त- इति | तथा, खं रथं युय॒ज सिन्धर डवनम'-इति। awa न श्॒तिवचनात्‌ श्रथापत्तिभवति पुरुषवधत्वे Samat: | तथा, ‘afta wala नेतत्‌ an भवति,- dara इन्द्रः - ofa, fants are योवा, सा मती; Tae नास्ति प्रमाणम्‌। न च, सोवास्तुतिः च्रथापात्तः अपरुष- faerie स्तुत्युप पतेः | अपिच, न्द्रो ठच्ाणि जिघ्नते इत्येताभ्यां पदाभ्याम्‌

* ray सम्ब पाटः । उपचयेम।कम्‌ इति भविलुं यक्तम्‌ |

९४४ सं\मामा-दश्न

भा. Tea: wag, न शक्रोति तुविय्योवादिभिः सम्बन्धं यातु, द्रुचच।रणम्‌ शरस्य प्रसज्यते, तुविद्योवावान इन्द्रो वेदितव्यः, राणि च इन्द्रो हन्ति- दरति, तथा हि सति भिद्येत ; अभिन्नं च वाक्यम्‌ उपलभ्यते, तदे वम्‌ श्रवकरुपते, यदि तु विग्मोवादयो- परस्य न उपदिश्यन्ते इति स्तुत्यं सङ्कीर्यते तुवियोवादिः “अन्धसो मदे ईदृशो ठताणिइन्ति- दूति एषा तु वचनब्यक्घेः, इ्रनधोपदेशपरम्‌ इदं वचनम्‌-डति। यदपि वचनं, बाह ते इन्द्र रोमशौ, श्रोते इन्र पिङ्गले- इति, तदपि बाहोः रोमशत्वम्‌ श्रदणोख Ue wy, न बाङसनत्तामच्तिसत्तां च। यदपि श्रसिसत्तां वदति-डति गम्यते, "च्ष्मते wud ते ब्रवोमि'- इति, तदपि न चक्षुःसम्बन्धा्थ, चशष्मते ब्रवोमि- दूति वचनसम्बन्धा्ं, तत्‌ सतोमिव चशृष्मत्तां स्तुत्यथेम्‌ उश्चारयति। कुतः एतत्‌ श्रवगम्यते ?। चतुर्थी निद शात्‌, यदि प्रातिषदिकाथाग्धवसीयते, तया वाक्यम्भिदयेत, चचष्मान- दूत्थवं च उरिश्येत, चक्षुष्मते ते ब्रवीमि- दूति च। तस्मात्‌ न किञ्चित्‌ अन्याथदशनं पुरुष विधतां देवतायाम्‌ ददं स्यमापयति- इतिः; नच, इदं भोजनं, न fe देवता VER; तस्मात्‌, भोजनस्य तदथेत्वात्‌- दति तत्‌ श्रसदचनम्‌ | यदपि स्त्युपचा रान्याथद शनेमु्क्ते- दूति, तत्‌ चवियद- त्वेन प्रत्युक्तम्‌ । श्र प च, भुक्नानाये देवताये प्रत्तं दविः क्षीयेत! न च. मधुकरोवत्‌ श्रन्नरसभोजिन्यो टेवताः- डति प्रमाण मस्ति. मधुकरीषु प्रत्य, न च तदत्‌ देवतायाम्‌। तश््मात्‌ ayes देवता-इति। यदुर, देवताये हविः प्रत्तं नोरसं भवति-दति। नष दोषः, वातोपहतं नोरसम्भवति- इति, aya च। न च, we) कस्यचित्‌ रथस्य ईष्टे, wat कथं दास्यति?-श्लि। age, रुटत्युपचारान्याथेदशेनेः ई ज्ञाना देवता- इत्यव

€ खध्यये १ पाटः। ९४५

भा. गम्यते- इति। AM, BAA मवा्थवादमुलत्वात्‌- इत्यहम्‌ ; उपचारोप्पि,--देवयामो दे वक्तेचम्‌- इति, srercary,— बो यदभिप्रेतं विनियोक्घमदति, are स्व॑, न च यामं BY वा यथाभिप्रायं विनियुङङ्के रेवता। AMT न सम्मयच्छति- दूति, देवपरिचारकाणातु ततो भूतिभवति, टे वताम्‌ shes, यत्‌ त्यक्षम्‌ |

यदुक्तम्‌, अन्याथदर्जनम्‌ Carat देवतां स्यापयति,- श्रो

fea इद्ध tH इृत्येवमादीतिः; तत्‌ परत्य्षाम्‌ श्रनीजानां देवताम्‌ उपलभ्य श्रभ्यवस्यामः,- भाह्न एष अब्ट्‌ः- दूति | "तच ्आषह,-वचनप्रामाण्यारेव wer Caraga अवगम्यते, यहेव- लोका ware विनियुञ्जते, तरेवताभिप्रायादेव-दत्यथवस्यामः' -इति। तन्न, प्रत्यश्ात्‌ प्रमाणात्‌ देवतापरिचारकाणाम्‌ श्रभिप्रायः- दत्य वगम्यते, स न शक्यो बाधितुम्‌, ait रेव ताम्‌ ईानां वणेयन्ति, aie न श्रपङ्कुवते परिचारकाणाम्‌ अभिप्रायम्‌। किं चाः, तथा देवता करोति, यथा परि चारकाणाम्‌ श्रभिप्रायो भवति-डति,नच,सटद्शानो भवति, यः पराभिप्रायम्‌ अनुरु्यते, यस्य न खाभिप्रायात्‌ विनियोगो भवति।

श्रपि च, न च एतदचनं, वस्षमानकालोपदे्रत्वात्‌, प्रत्यक्ष विरोधात्‌, स्तुतिवादोग्वधाय्येते, स्तुतिवादे च सम्भवति न वचनप्रामाण्यात्‌ ईश्ष्यते- डति गम्यते। न च, देवता फलेन सम्बभ्नाति, या aca परिचय्यत।

Tew, — सत्यु पचारान्याधदर्थनेइंदाति भरसीदति च-इति, तत्र स्छत्युपचारयोरक्ष, यत्‌ अन्याधैदभेनं,--"तर MAT इष- ae प्रयच्छन्ति दति; aa, eae विधेराम्नानात्‌, दक्षिणतः सम्परिद्त्त्था- इत्या इति, तथा ‘aa एवेनम्‌ इन्द्र प्रजया पस्पुभिस्तपंयतिः- इति, श्रच tee

5

९४६ मीर्मासा-द्क्न

भा. डविषो विधानम्‌। aerq रेवता न प्रयोजिका-

ख.

भाः

भा.

Ufa i

afar तत्धानत्वमभावः Harty स्यान्तस्य प्रीति- प्रधानत्वात्‌ ॥ १०॥ (Ae fate) |

यदुक्घम्‌--.च्तिथिवत्‌'- इति, तत्‌ परिहत्त्थम्‌। श्रातिश्यम्‌ श्रतिथिप्रयक्ं स्यात्‌, श्रातिथ्ये fe तत्मीतिषिधोयते, अतिधिः परि चरिलव्धः, यथा प्रीयते, तथा कत्तव्धम्‌- इति, दानं भोजनं वा काय्येम्‌- दति, यद्यत्‌ श्रतिथये रोचते, तत्‌ कर्यं, यत्‌ तस्मे न रोचते, न तत्‌ वलात्कारयितश्यम्‌- दूति। द तृ ‘aaa “श्रभावः' प्रोतिविधानस्य। तस्मात्‌ विषमम्‌ अतिथिना-इति॥ (<।९।४अ२)॥

FOOL ATG TEMA ACEH ॥

द्रयसंस्यादेतुसमदायं वा श्रुतिसंयोगात्‌ ॥ ११॥ (qo) tt

दर्भपमासयोः saat ane मोक्तिः- शति, तत्रैव ीन्परिधीन्‌ fre: समिधःः- डति we; caqerat पौण aaa TEE श्वमावास्याम्‌- हति चातुमा स्यानां feta पणि वरुणप्रघासेषु wearad,— awe जोत तेन fe wa करियते-डति। aa dam, किं दर्य-संस्मा-हेत्‌-समदाय प्रयुक्ताः भोचणादयो धम्मे उत TTS प्रय॒क्ताः?-ब्ति। किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?- दद्ादिप्रयुक्ताः दति,- इइ anny प्रोशतिः-इति प्रकरणेन श्वपुब्बप्रयुक्ता स्यात्‌, वाक्येन TRIM, Feu fe प्रोक्षणस्य समभि

€ Wars ९ WE I ९४७

भा. ्थाहारः, तद्खिन्नपि समनिग्यादारे xe हितीया feria: भोकषष्षस्य टू्यप्रयुद्कतां वदति |

तथा, शचीम्‌ परिधोन्‌- इति, यत्‌ जिञ्जब्दस्य अभिधेयं, तत्‌ इइ मवाम्नानसामध्यात्‌ वदितब्यम्‌- डति गम्यते सङ्खया च चिब्दस्य श्रथः, तस्याः श्रतिवाचिका, तत्‌सम्बद्ध अपुष्य GIT स्यात्‌, यावन्तः परिधयः, तावन्तो awar:— इति।

तथा हेतुना धम्मेः संयुन्धते बाक्वेन,-खपण Fel इ्ति। किङ्कारणम्‌ ?। यतः तेन wat क्रियते, aga सम्बद्धव्धमन्नकरणद्रष्ये होमे विधोयते। प्रकरणात्‌ woe परयुक्ता स्यात्‌, यस्मात्‌ नेन होमेन अपे क्रियते, तस्मात्‌ एतत्‌ que निर्वै्भयितग्धम्‌- इति, प्रकरणात्‌ वाक्यं बलीयः, अतः प्रकरणं बाध्येत, येन येन दष्येण दविषिटठरादिनाप्यन्नं क्रियते, तेन तेन होमः कत्तश्धः- इत्येवम्‌ अन्नकरणं सगुणं भवति--इति,

"ननु WaT (५३ Yo) प्रतिषिद्धा Baw, खपेस्य धेवादोग्यम्‌- इत्युक्तम्‌| सत्यम्‌ उक्घम्‌, अपुषयप्रयुक्ृतायां हि सिद्धायां न एकस्मिन्‌ वाक्ये होमे इपविधानं, हेतु [वधानं च श्रवकरुपते- इत्यथेवादःः WHA, न श्नन्यथा ; TTR पौणे- मासोम्‌ Wri TERT श्रमावास्याम्‌- दति समुदाय CAMA ATA तत्म्युक्षता, मकरणसामथ्यात्‌ लक्त- ण्या अपुब्नसमभि्धाद्ारात्‌ ्रमगताम्‌ च्रपुम्बभयुक्ततां बाधते, TST द्धादिप्रयुक्णाः प्रोक्षणादयो धम्माः॥

स्र. अथकारितं च द्रव्येण न व्यवस्था स्यात्‌ ॥ 22 1 (qe) i

aT. श्पूम्बपरयुक्ते एवञ्जातोयके धम्म सति ‘a0 च | धम्म-

९४ मोमांसा दष्टं

भा. वस्थाः "न' “स्यात्‌, "पयसा मेचावद्णं seria, अ्ुमिमेचिनं धानाभिद्धारियोजनं हिरण्येन asa पानोवतम्‌- Sfa | यस्मात्‌ ara, तस्मात्‌ पयसा अयितः —tfa, रेद्धवायवोप्पि woe, सोभपि पयसा अयितः पराभरोति। र्वं सदाणि अयणादीनि सषा अ्रहाणाम्‌। तष a ° मज्रावश्णादि्षणम्‌ श्रविवसितं स्यात्‌! तद्मयादपि इष्यादिः प्रयुक्ताः पो्षणादयः- इति ॥

q अर्थो वा स्याव्मयोजनमितरोषामचोदनान्नस्य च गृणखभ्‌तत्वात्‌ ॥ १३ ॥ (fae) ॥

भा. वाशब्दः Te व्यावर्तेयति। नद्र्थादिमयुक्षा भवेयुः, किन्ति

we एषां प्रयोजनं, “श्रथेः- इति पुमे ब्रुमः, तदथास्ते, तद्वि कन्तद्यतया श्रयते, AY कन्त यतया श्रूयते, तत्‌ इतिकरतेद- तया श्रनुबध्यते, तरेषां द्रादीनां कत्त्यतया न चोदना, किनदं ?-- अथेस्य गुणभूतत्वेन, we मति (TE प्रति) TE. भूतानाम्‌ रुषां aw) किमतः ?। यद्येवम्‌, HATTA इतिकत्तव्यतया नारित सम्बन्धः- दूति |

aq बोद्यादिसमभिब्याहारात्‌ afe सम्बन्धः, तज दितीयया बीषहिसमुदायप्रयुक्ृता गम्यते, लिङ्गवाक्छाभ्याम्‌ सङ्घुपाहेतुप्रयुक्तता,। न-दत्या्‌, एवं सति फलं करुपनीयं स्यात्‌. तस्मात्‌ श्रपुपयुक्तता |

‘aq एवमपि सति श्रपूम्बापकारः करपयितच्यः'। सत्यं कर्पयितच्यः, WaT तु एकवाक्यता नौत्वा, त्वल्प canada फलवचनेन एकवाक्ता स्यात्‌।

"ननु WAC वाक्यस्य WATT न बाधकम्‌'। सत्यम्‌ अबाधकं, WIAA भवदौयः THY Hara, afer श्रानथेकेवन sfaafaa प्रकरणवता भरयोगवचनेन श्रपरिपन्थि प्रोत्तणादि

€ अध्याये १ पादः॥ ९४९

भा. विधायिष्वते। चाइ,--““शरपुम्बेसम्बन्धेःपि तदीयः ब्रीद्धादिभिः एष धम्म: ्रयुज्धते, किम्‌ एतत्‌। “किम्‌ एवं भविष्यति ?'। द्ादिसम्बन्धश्चु एवं fe a aaa) भविष्यति, we wa arf | उचयते, नेवं अक्धं,- ANA पोच्तति- शति fe बीदिजातिनिरिश्यते, Afexeewera वा, Tye साधनविशेषखखषणाथा वा ; अन्यतरलशणया wary — इति न उमयल्षणाथा स्यात्‌, दूव्यलश्षणे वा ; तज च away दोषः, फलकरपना-इति छत्वा साधनविङेषलकसषणाधा जातिः अरव सीयते, ब्रीदश्िजातिखस्ितं यत्‌ साधनं, किं तत्‌ ?- वतः AAT भवन्ति, तत्‌ प्रोखितख्यम्‌- इति तण्डलनिट करता fe तत्र साधनत्वं, न दद्यता। ws सङ्कयादिष्वपि योजयितच्यं ; तद्यत्‌ श्रपुब्बप्रयुक्कता प्रोक्षणादोनाम्‌- इति ॥

इ अपुव्बत्वाद्यमवस्था स्यात्‌ ॥ १४ ॥ (Yo fate) ।

मा. श्रथ यदुक्म्‌,--श्रथकारिते च द्रेण न Yee स्यात्‌-- tf, साधनविद्षलस्षणाथा जातिः-दृत्येवं सति वस्या भविष्यति, मेज्ावशुखेन यत्‌ क्रियते, तश्र पयःखयशं, न तत्‌ रेद्धवायवेन। Wil न मेज्रावश्णापृन्बात्‌ एेद्धवायवस्य धम्माः, श्रपुग्बा fe रे्धवायवः। तमात्‌ ्रपुम्बेत्वात्‌, वस्था स्यात्‌ -डइति॥

ष. तत््युक्तत्व च धम्ममस्य सव्वेविषयत्वम्‌ ॥ १४ ॥ (Te यु° fate) ॥ भाः wy मन्यते, दव्यादिमरयुक्ताः मोच्णादयो धम्माः- डति, तस्य सद विषयता wares प्रा्ओोति, Bhs भक्षाधा बरीहयः, ward ahaa: प्राञ्चवन्ति, न च एतत्‌ त्वयापि इष्यते | Ted श्रयम्‌ Aer पके टोषः- दति ॥

९ yo मीमांखा- देने

ख. तद्रक्रस्येति चेत्‌ ५ १६५ (श्रा)

भा. इति चेत्‌ पञ्यसि,- सवंविषयता धर्म्मस्य भविष्यति- इति, ‘aqme प्रकरणयुष्कस्य भविष्यति । एवं प्रकरणम्‌ अनुगद्धते, न ध सहं विषयता धम्मस्य-इूति ॥

ख. नागुतित्वात्‌ ॥ १७ ॥ (आ fate) ।

भा. नैतदेवम्‌,-न fe श्रूयते, करणयुक्ता areal नि्वं्षथाः ओोशितव्धाञ्ध- इति। “नन्‌ भरकरणानु्रहाय एतद ध्ववसानम्‌। ATTY, न हि, वाक्येन बाधित प्रकरणम्‌ CATER धम्मान्‌ नियन्सुम्‌। श्वथापि न बाध्यते, तथापि न प्रकरणस्य विशेष्टुम्‌ खामध्यमस्ति, कत्तेश्यतया fe तत्‌ क्रियमाणं चोद्ते- दति न पभ्रसिद्धसम्बन्धमिव विदेषणत्वेन। न्यात्‌ न प्रज्णतयाग- विदेषितानाम्‌ बोद्धोण।म्‌ निवाषः The वा चोद्यते-दइति।

ख. अधिकारादिति चेत्‌ ॥ १८ ॥ (Ste) I

भा. ‘sft पश्यसि,- न प्रकरणं fared बरीोणाम्‌- इति;

बाढ़म्‌,--श्रधिकारात्‌' च्रास्यति अध्वयुः,- इमे भक्ाथाः, इमे कास्याधाः, AY काय्याथान्‌ भोक्िष्यति- इति ॥ ख. gay नाधिकारः स्याद चोदि तश्च सम्बन्धः was. सतां यत्ना्थेनाभिसम्बन्धस्तस्माद्यन्नप्रयोजनम्‌ ॥ १६ ॥ (fae) ॥ भा. तुख्या एते ब्रीडयः, ये एव waa, ते एव कम्माथाः, न पथक्‌ केचित्‌ कम्भाथा नाम। ननु ये निरपः, ते कम्माधाः। सत्यं भवेदेतत्‌, मोच्चणादिषु दोषो न स्यात्‌, निवापे त्‌ दोषः, न तच केचन Ke विद्यो, Tegal aged

€ Ware १ WE: I ९५९

भा. निवापः yaad कथम्‌ ?। “Wate गाद्र्त्यं भ्रागोषम्‌ शरनोम्वबस्थितं भवति, तस्य दिशं चक्रं श्राश्क्ञामसोग्धि निवेषतिः-इति। wenrq wae सविषयत्वं प्राप्रोतेपव qe हेतुना श्रपूम्बेभयुक्षत्वं प्रो्णाटीनाम्‌- इति ॥ (९ । ९.।५ We) ॥

wfqera उर्पाशुस्यस् प्राचोगपद्‌ायेप्रयुककस्वाचिकरकम्‌ |

ष. टेशबद्धमुपांशुत्वं तेषां स्यात्‌ अुतिनिहुशत्तस्य च तच भावात्‌ ॥ २०॥ (fae) ॥

भा. ज्योतिष्टोमे समाम्नायते, ^तृसरा वा एषा यज्ञस्य, TENT यल्कि्त्‌ प्राचीनम्‌ च्ग्रोसोमीयात्‌, तेन उपांसु चरन्ि- इति। तदजषोग्थेः सां्यिकः,--किं प्राक्‌ श्रब्रीषोमीयात्‌, यानि कम्माणि, तत्प्यु्म्‌ खां सुत्वम्‌, खत परमापुममयुक्षम्‌ ?-- cfr, fa are ?- पराक्‌ चग्रोषोनोयात्‌ यानि ङ्गापुष्ाणि श्रारादुपकारकाणि, यच प्रधानद्र्संस्क्रारकं, ATA घम्मः, ape दे्सम्बद्ः। कुत एतत्‌ ?। ुतिनिहश्रात्‌, मयादया देशलश्चिता ये पदाथाः, ते रत्या एतेन धम्मण सम्बद्धाः,- ये एतख्न्‌ देशे पदाथास्तैः उपांसु चरन्ति - इति।

"ननु वाद्येन एष धम्मा विनियुक्तो awa | न ब्रूमः, न वाक्येन- इति, किन्तद्डिं शतेन श्रस्य एकवाक्यता, न प्रहतेन, लच्ितेन, कर्पितेन वा-दति। 'उचपते,-गृष्ोम रतदङ्गा- yrs wi धम्मेः- दरति, न तु मधानद्र्स्य संस्कारकं यत्‌ aye तस्यापि-इति। कतमं तत्‌ ?। यत्‌ भरधानदू्- स्सकारकं Tafa देशे श्रस्ति-दति'। उचते, AA च तजर

९.५२ मीमांसा-दश्ने

भा.

` भा. भावात्‌, “aa (एव्ञातोयकस्य) PH SR "भावात्‌;

afa fe सोमपरिवद्णीयं नाम शकं; तस्मात्‌ रे्धम्मा भविष्यति- बति ; यथा, भ्रणीताः प्रणेष्यन्‌वाचं यच्छति, तां ay विष्छता faeafa —xfa i स्न्‌ 22 2 पदाथाः, तेषां WAT वाग्यमो न प्रधानापूमणस्य, एवम्‌ इदम्‌ अपि Sayer -डइति॥

AAA वा तत्संयोगात्‌ ॥ २१ ॥ (Yo) ॥

वाशब्दात्‌ wey विपरिवत्तेते। नैतदरित.-तेजानाम्‌ धरम्मः-इति। कस्य तदि ?--परमापुम्बेस्य- इति । कृतः ?। ‘ada, तत्संयोगो भवति, यज्ञस्य संयोगः, (त्सरा वा एषा यज्ञस्य यत्‌ भराचीनम्‌ श्रद्रोषोमोयात्‌- इति, ayer यत्‌ भाचोनम्‌-दति सम्बन्धः, न त्सरा वा यश्जस्य-टूति। कुतः?। भाचीनं fatwa aqea—tra अब्दो विधिषदञ्ेषो भवति, ततः पहटत्तिविदेषकरो भविष्यति। इतरथा श्रथवादशेषः सन्‌ श्रनधेकः स्यात्‌, वादमात्रं fe श्रनथेकम्‌-डइति। प्राचीनम्‌ —tfa च यन्नभागं seat बदति, लक्षयति च तद्गतान्‌ पदाधान्‌, श्रतिलच्चणा विञ्जथे च अतिन्याय्या स्यात्‌। तद्यत्‌ HVA एष धम्मेः, तेन अस्य WAT संयोगः, न ब्राग्दे्- गतानाम्‌ पदाथानाम्‌ तरस्य लश्णया सम्बन्धः स्यात्‌ |

surfs रधेवादषदजेषो यज्रस्य- इति स्यात्‌, तथापि WINS श्त्या धम्मण सम्बथते, प्राग्देशगताः पदाधो equa — दहति यज्जप्रयुक्तता एव न्याय्या |

श्रपि च WAY उपकारः परमापुम्बस्य लश्यते, यत्‌ भाचीनम्‌

THAI, तत्‌ उर्पासुत्वेन अथिलपयनः प्रचरन्‌ slew: सुखं बङटत्तान्तं सौत्यम्‌ श्रहनिवत्स्यति। तस्मात्‌ परमा. Panga उर्पासुत्वम्‌-- इति ॥

@ ध्याये १ पाटः ॥ ९४

अनुवाद ञ्च तदथंवत्‌ ॥ २९२५ पपू° Fo) ki

श्रनुवाद ख तरे शपटार्धस्येव भरति, “AC al एषा awe यत्प चौ नमम्नोषोमोयात्‌' इति, करा नाम Saas: यथा अकुनिग्राहकस्व शकुनिं fran छद्मना गतिर्भवति, शनेः पद- न्धासो, दृष्टिप्रखिधानम्‌, अशब्दकर श्च, कथमनवबुदः गकुनिग्छदचे- तेति ; एवमिहापि भरनववुद्मिव ग्रहोतुं aw प्रच्छन्रगतिर््पा रुत्व Wa! यथा शक्निग्राष्टकस्य यस्मिन्‌ Vt यने; पदन्धासो न स तरेार्धः, अपितु तदेशाभिगतस्य शकुनेर्न क्रियते ; एव- faerfa उपांखुत्वं म वदेशानां पदाथीनामथन क्रियते, वहे शाभि- मतसर IVS गम्यते । यस्त॒ खराशब्द्‌ यत्चविभेष्यं मन्यते, तस सुतरामधेवादः परमापूवैप्रयुक्ततां दशेयति, awe करेति। यथा शकुनेः व्रा, एवं यक्नस्येति ।

प्रणोतादि तथेति चेत्‌ ॥ २३॥ (आ) ॥ sfa wea तत्यरिहनत्तव्यम्‌ । न TTA तित्वात्‌ ॥ २४॥ (आ ०नि०) ॥

नैतदेवं, तदे णपदाथेपरयुक्षतेव स्यात्‌, म परमापूर्वं प्रयुक्तेति ; ala पदानां यच्नभागविशेष्यता वाग्यमसम्बन्धेन श्रवगम्यते, श्रस्वाग्रुतित्वात्‌, नात सम्बन्धो यन्न शब्दः gad । नन्विदानौ- tae, wa तनिष्यम्तो ्रध्वयुं यजमानौ वाचं यच्छतः-द्तिः | उच्यते, तदे शपदार्धप्रगुक्षताया मप्येतदवकल्पते | कथम्‌ १ । यन्न विम्तारयितुं वाच यच्छतः, तौ वाचंयमो सन्तौ अ-वित्तिप्यमान-

चेतसो, पद थेषु क्रियमाणेषु ्रप्रमायन्तौ तथा करियते, यथा, | T

१५४ मौभाषा-दणनें

म कथित्‌ पदाथः पदा्थौवयवो वा Sad, अध्वययरवाम्यमेन अनन्ध- चेतसो न पदा्धौन्‌ प्रमादयिष्वति; यजमानव वाम्यमेन अनन्ध- चेतस्कः प्रमादयिष्यन्तं तं बोधयिष्यति । श्ङ्गेरष्यनन्तरोयमाेः यन्नो विस्ताथते, म केवलैः खै रवयवैरङ्गेब विम्तारयितुं are: शक्रोति, भस्मन्‌ काले क्रियमाशेा म खेनामना ; WATTS विस्तारसम्बहः, तस्मादङ्गपरयुक्षतायामप्युपपद्यते, यदध्वयुंयजमानोौ वाचं यच्छतः, तत्‌ प्रजापतिमूयङ्गतौ यज्नं तन्वाते--इति देन कारणेन, न अदश न--इति वस्षमान-कालापटैश्यादवगम्यते, यथा वयं वाग्यमेन तायमानं aw विद्यस्तथेति ॥

च. तहशानां वा VHA ASAT ॥ २५॥ (३०) ॥

भा. खितादुत्तरम्‌। वाशब्दात्‌ wa विपरिवकषयेत्‌, नैतदस्ति,-- परमापूर्वप्रयुक्षमुपां शत्वमिति, कथन्तहि १-्राचौनम्‌ भअम्नौ- घोमोयात्‌, ये पदार्था; ततुप्रयुक्षम्‌। कुतः १। “संघातस्याचोदित- त्वात्‌ , संघात इति ग्र्यज्यभ्याससघात ब्रूमः; A तस्यायं भाग suigaa wae इति चोदना; नेवं सम्वन्धः क्रियते,-यश्रस्य यत्‌ प्राचौनमिति, कथं तहिं ¶-खरा वा एषा यन्नस्येति । कुतः १ । तस््ादितिपदेन व्यवधानात्‌ | ्रथापि प्राचौमेन सम्बन्धः स्यात्‌, एवमपि न परमापूव- wana, न fe यदित्यनेन देशोऽभिसम्बध्यते, farafe !- देणगताः पदाथाः ; यदि देशाऽभिसम्बध्येत, यत्‌ प्राचौनमम्नो- घोमोयादिति भषेत्‌, म यत्किञ्चिदिति, वौष्छायां हि एतद्वति ; बोष्ठा च बहुषु अकति, नेकस्मिन्‌ ; एकव देशः, बहवस्तत्र

€ खध्यावे र पादः ॥ १५५

Ural: । तस्मात्पदार्घानासुपांश्त्वेन सम्बन्धो न तहे शस्येति | (कवं पुनर्वीष्डाऽवगम्यते १'-दति | यदित्यनेन aera । ‘fafaa- ज्रानवचनम्‌ १`। विगेषाखाज्राताः ज्रातुमिषटाः प्रतोयन्ते, बडषु च ware विेषाख भवन्ति ; तस्मात्‌ वदेथाः पदाथाः वोष्छया waa, ते च उपांशत्वेन सम्बध्यन्ते इति |

‘aq दौचसोयादिषु अन्यो wat om, "यावत्या वाखा काम खेत तावत्या दोक्षशोयायामनु्रूयात्‌, प्रायशोयायां मन्द्रतरमा- तिष्वायाम्‌ खर्पाशूपसत्‌सु' इति । कथं तत्रोपांशुत्वं कर्त शक्छ- fafa?’ | saa, स ध्मः प्रधानेषु भविष्यति, दोश्चशोयादिषु परषानब्दोपबन्धत्वात्‌,' उपां शत्वम्‌ प्रधानवजितेग्वङ्गेषु निषेख्ते, सामान्योपदेशात्‌ | |

प्रयोजनं,-कुरछपायिनामयमे “मासमग्निष्टोतं axfa’ गृत्ेवमादोनि प्रागम्नोघोमोयात्‌, णषु उर्पांशत्वसम्बब्धो भवति, war ya: we; यथा तहि सिदान्तः, म सम्बन्धः # (९।१।६ अ ०) ॥

इटकादु सष्टद्गिकर्वंर्यत्॒टानाकिकरकम्‌ ॥

च, Bafa: Hea संघातात्पौणेमासोवत्‌ ॥र६॥(घ्‌ ०) ॥ भा. रस्ति fen, ‘a एवं विहान्‌ afer चिगुते' इति; aaa समानायते,--“हिरख्शकलसहस्े णाम्नि' प्रोत्तति, car मध- मिभरेलाम्नि प्रोक्षति, वेतसथ्ाखयाऽवकाभिचाग्निं विकर्षति, मख्केनास्विं विकर्षति । तव्रायमथेः सांशयिकः, प्रतौष्टकं किं विकषंणं प्रचयं च कर्तव्यम्‌, अघ स्तदेव THT? इति ।

१५६ मी्मासा-दशन

तवेवन्तावदहिचायते,-- किम्‌ इष्टकाससदायेऽग्निशब्दः, उत aE तिरिक्षे द्रव्यान्तरे ? इति । यदि समुदाये, ततस्तघ्लसिताना- मिषटकानाम्‌ अगम्यमाने fata सर्वासां प्रोक्षणं विकेश ; यदा च द्रव्यान्तरे, ततः wHeata । कि प्राप्त ?- श्रतोष्टकम्‌ इति। कुतः?। समुदाये हि भ्रम्निशब्टो anal कथमव- गम्यते ?। दरव्यान्तरस्माभावाव्‌, द्रव्याग्सरमेवान्धत्‌ नास्ति, कोऽग्निशब्देनाभिधौयेत ९ कस्िबम्निनिभधोयेत ? इति। कथं घनर्नास्तीति गम्यते? द्रव्यान्तरवैलक्षण्यात्‌, तत्र हि द्रव्या म्तरमस्तोति गम्यते, यत्ैकस्िन्‌ WAIT WRT छष्यमाणे ककः छष्यते। कोऽभिप्रायः? | यद्येकोऽवयवो स्तेन संयुक्तः लष्यति, न दरव्याम्तरम्‌। कः प्रसङ्कः १! aes हितोयोऽप्यवयवः छयेतेति | अघ द्रव्यान्तरमपि तव कष्यते, तत्र द्रव्यान्तरस्य समवायिनां अवयवानामपि निभौगात्‌ कषणमुपपन्रम्‌ । नच, संयुक्षसथोगस द्रव्याम्तराहते WH एषोऽवकरूपते ; a fe wae काष्ठपूलके काटे एकस्िव्राक्षष्यमाणे काष्ठाम्तराणि wera; यत्र हि पर- स्र व्यतिषङ्गलनिता एका बुहिभवति, नावयवबदिषटभ्वते, नापि केनचित्‌ अनुमानेन अ्रनुमौयते, तच द्रव्यान्तरं जातमिल्यु- च्यते, इह तु या VATA गहीत्वा क्ष्यते, सेवागच्छति, नेटकान्त- राणि; afra wed, तेन नावयवसंस्यूतिरस्तौति गम्यते ; तस्मात्रास्ति द्रव्यान्तरम्‌। तत्र शृषटकाभिरग्नि' चिनुते इति चयनमावम्‌ इष्टकाभिः away; न, waaay कतेन किचित्‌ दृष्टमस्ति; तस्मादम्निनिधाना्थीनाभिष्टकानां चयन- समुदायोपलचितानामगम्यमाने विषे सवासामेव प्रोकं

€ ध्याये ९ पादः॥ १५७

e © e fads च awe, पोर्शमासौवत्‌' ; यथा, ‘a एवं विदाम्‌ पोखंमामों यजते य एव विहानमावास्यां aaa’ इति भ्राग्मेयादय एव क्रियन्ते, aratar< किञ्चित्‌ । एवमिषापौति ॥

च्‌. अनर्वा स्मात्‌ द्रव्येकत्वादितरासां तदर्थत्वात्‌ ॥२७॥(सि०)॥

भा वाशब्दात्यक्चो विपरिवभते। मेतदस्ति, sates wee. fafa, कन्तहिं १-सक्तदेवेति ; तत एतद्‌ वख्यंते, द्रव्यान्तर- facarfa: क्रियते, तज्राभ्निनिंधातव्यः, तव चाम्निशब्टो वर्तते ब्ति। कथम्‌ ? । पराथेने्टकानां निदंयात्‌,-शष्टकाभिरम्निं चिनुते' इति ठतोयया farsa पाराधामिषटकानामवगम्यति ; यदि चयनमाव्रमतरोश्यते, तत्‌ इ्टकासंस्काराथेमवगम्यते ; तत हितौयया fara संयोगः स्यात्‌, ठतौयया संयोगो बाध्येत! तख्मादिषटकाभिः अन्यत्‌ क्रियते, तच्राग्निनिधातव्यः, तदर्था इष्ट का्चयन वेति | “आ, नन्वे तदुक्त, तस्याभावादयमन्यः पश्वः परिग्टश्मते श्ति'। अतो्ते, नाभावः, प्रत्यक्षा तज्रैकवुहिः, सा बद्ौषु TERE नावकल्पते | नच अ्वयवसन्धिटेश्यते पुरौषच्छत्रानाम्‌ | तस्मात्पक्षामसंयोगेऽप्येकवे रुत्पादादेकम्‌ LEAT व्यतिरिक्तम्‌ zai अ्रग्निनिधानाधेमस्ति; यदि वा इष्टकासंस्यृति-५-रप्येक- ्रेवावगम्यते । यत्त॒ "एकाकषथेन BENTH’ इति । सत्य, संस्यूतो ay विच्छेदः क्रियते; हिविधानिदहि द्रव्याणि,

ॐ सम्पतिरिति का० Mle Yo Wa: | एवं परव |

१४८ मोमांसा-दथने

सथावराखि जङ्गमानि च, aa स्थावरेषु विच्छोदो भवति; यधा, वनस्यतो पणं MAT छष्यमाणे न AA: कष्यते, WAT त्वात्‌ ; एवम्‌ इदमपि, खावर शोदमम्निद्रव्यम्‌। तस्मात्‌ waned प्रोक्तं विकर्ष णश्च कत्तव्यमिति ॥

ख. चोदनासमदायासु पौणमास्यां तथा स्यात्‌ ॥२८॥(आ०नि०॥

भा. अथ यदुक्घ,--य एवं विदान्‌ पौणंमासीं यजते य एवः विष्ानमावास्यां यजते" इति, माव श्राग्नेयादिभ्यः किश्िदषान्तर, तधा werfu—sfa | उश्यते, oe पोणमास्यां तथाभावः, चोद्‌- नासमुदायो fe तव wa, नच, कमसाध्यं विद्यते, इह तु द्रव्या न्तरमस्तोत्यक्षम्‌ । तस्माहेषम्यं पोणं मास्ये ति ॥ (<।१।७अ ०) ॥

Swart पलोसंसाजसंस्याधिकरशम्‌ ॥ च. पन्नीसंयाजान्तत्वं सवेषामविशेषात्‌ ॥२८॥ (पूर) ॥

भा. अस्ति Were, creates प्रजाकामं याजयेत्‌" इति। aw यूयते, धत्नोसंयाजान्तानि अहानि सन्ति्ठन्ते' इति | तच्रायमधः सांशयिकः, किं सवंषामडां प्रौ संयाजानम्तत्वम्‌, उत प्राग्त- मात्‌? इति ena safer सन्देहः क्रियते,- तस्व हि मानसान्तता वचनेनोक्षा । किन्तावत्‌ प्राप ?--'सबषाम्‌' अहा मिति। gai?) “श्रविेषात्‌' भविशेषेणोच्यते, पन्नोसंयाजान्तानि श्रहानि सन्ति्ठन्ते इति । नव, कञ्िददिशेष भ्राौयते, तस्मात्‌ सवंषामिति |

€ अध्याये ६ पादः ॥ १५८.

च्‌. लिङ्गाद्ा ATA MAT ॥ २० ॥ (सि०)॥

भा. वाशब्दः UTE । श्रागु्मात्‌' WE: पद्रौसंयाजान्तता

स्पात्‌ । कुतः? । “लिङ्कात्‌', लिङ्क भवति,-"पव्रौसंयाजान्तानि श्रहानि सन्तिष्ठन्ते न बह्हिरनुप्रहरति wefan हि तदि यज्ञः दति यस्मिन्‌ wefa ्रस सितो यश्रस्तस्िन्‌ पत्रौसंयाजान्ततां ` दथयति । कथम्‌? । Sada weer निर्दिश्यते, यस्मादिमानि श्रसंखितानि श्रहानि, तस्मादेषु प्रौसंयाजान्ततेति। संख्िति- चाग्तयेऽइनि। अपिच, येषु रहःसु पद्रोसंयाजागन्तता, तषु Tee दृश्यते कौच्यमाना; तस्मादसंस्थायाः पत्रौसंयाजान्ततायाच सामानाधिकरण्यम्‌ ; THUY प्रागुल्तमात्‌ CET, प्रागुन्तमादेव पत्रोसयाजान्ततामध्यवस्यामः ।

ष॒. अनुवादो वा दोक्षा यथा नक्तं संस्थापनस्य ॥२१॥(अआ०)॥

मा, वाशब्दः पकं व्यावन्तेयति। नैतदस्ति,-प्रागुत्तमात्‌ पत्रौ- सथाजाग्तता स्यात्‌-दति | किन्तहि :-स्वेषामविशेषात्‌। wea येषु पन्रोसंयाजाग्तता, तेषु WHA दश्यते | तस्मरादसं खायाः प्रागु्तमादङः पत्रौसयाजान्ततां नियच्चछामः-इति। ने तदैवं, ate विधिमूलं दशनं, नाग्धप्रमाणशमूलम्‌, अतो खृगलष्णा- रूपभेतदशनम्‌ ।

यदष्यसंस्था शेतुरिति, तदपि न स्यात्‌, उक्त हि, “afar शब्दपू्वत्वात्‌(१।२।२२स्‌०)” इति। नत, सामानाधिकरण्यं we- खापत्रौसंयाजान्ततयोः, पन्नौसंयाजाग्तता स्वेषामड्ां शब्देन ® चसंखिताहि am शतिक संग्पु्प्राडः। `

१६० मोमांसा-दशमे

awa, THR YAMA प्रागुत्तमादङः । यदेतत्‌ “श्रसंखिती fe तद्धि यन्नः इति, अधंवादः एष पन्रोसंयाजान्ततास्तुत्यषः, तथाहि अ्रसं्ितो AACN संस्थास्यते इत्यालोच्यते, यस्मात्‌ चिरेण संस्थास्यते तस्मादवलुप्यतां, पन्नौसंयाजान्तानि श्र्टानि भवन्तिति, सम्तिष्ठमानेष्ववाष्ःसु रसं स्थावचनं पन्नौसंयाजाम्तता- प्रशंसाथं, संखावन्ति fe तानि अदानि, अवब्थादय एषां शेषाः werat करिष्यन्से। यधा दोक्ोग्मोचनवचन "नक्षसं खापन- स्य' श्रधंवादः, waaay द्रष्टव्यम्‌ । बरुणपाशाभ्यां वा एषो निधोयते यो दौतितोऽषोरात्रे वै ae यदिवा संखा- पयेत्‌ WAAR वरणपाश्याभ्यां स्यात्‌ नक्ष Teal वरुण पा शाभ्याभेवो शुष्यते ्रामनो हि सायाः' इति, Wy: स वरश- पाशाभ्यां, न तावदीच्चया सुष्यते, saan हि दौच्ोकोच- ara: | श्रधवा उच्यते, बरुणपाशाभ्यामिवभ निसुखत दति बहबो नियमास्तदानीं विरज्यन्ते, यान्‌ आलो एष वादो भवति ; एवमिहापि. fata संस्थामालोख भरसख्ि तवचन भवतोति ॥

स. स्यादाऽनारभ्य.विधानादन्ते लिद्विरोधात्‌ ॥ ३९॥ ( आ fate ) । भा, -वाशब्दात्‌ पर्चो विपरिवत्तते । भवदा प्रागु्तमात्‌ val

संयाजान्तता, न fe भ्रारभ्य sua ग्रहः, एव विधौयते, we म्तहि ?- सामान्येन पत्रीसंयाजान्तानि अदानि भवन्तीति;

~~~

ॐ वङण्पाशाभ्यासव इतिं Ho Go Jo as |

eae caren १६१

vara लिदरविरोधो भवति। का पुनन्धाथेन ofa: > इति | पब्नौसंयाजान्तानि अहानि सन्तिष्ठन्ते दति, तेन एतत्‌ oa भवति, शिषटमवलुप्यते इति, सन्तिषठन्ते नाुष्टीयन्त इति, कतुव्यौपार एषु उपरमतोति, तेषु सहक्रियमाणेषु रहःसु vad क्मिधित Ua अवस्थाय अवश्यम्‌ WITS WE? पदाथा अनुष्टातव्याः ; तव्रानियमभे प्राप्त पव्रोसंयाजान्ते संस्थातव्यभिति नियम्यते | तस्यावसथानस्यैतत्‌ प्रयोजमं,-- कवम्‌ बरहरन्तरस्य पदा्घागुष्टानेन योगपद्यमलुग्डद्ेतेति, एति द्टमवसथानकाग्य, यस्ित्रेतत्‌ दृष्टम्‌, न शक्यं कल्पयितु तता टम्‌ ; तत्र न पत्रौसंयाजान्तता, wares प्रयोजनं न विदयते; तस्मात्‌ प्रागन्यात्‌ पत्रौ- सयाजान्ततेति aaa प्राप्त लिङ्गःदभंनम्‌,-श्रसंखितो हि तहिं यज्ञः, इति ॥ (€।१।८ग्र०)॥

“बिःप्रथमामन्वाष"द्तादिषु स्थानधममेताधिकरकम्‌ |

स्‌. अभ्यासः सामिधेनोना प्राथम्यात्‌. wWrawa: स्यात ॥ ३३॥ (सि० ) ॥

भा. स्तो द्थंपूर्यमासौ, aa सामिषेनौः प्रज्लत्योच्यते, “जिः प्रधमामन्वाह विरुत्तमामन्वाद' इति । तव्ैषोऽथः सागथिकः,-- किम्‌ serra एषः,--यत्र-तव्रस्था शप्र वो वाजा" विरभ्यसितव्या, उत खथानधश्ः,-- या अ्रन्याऽपि प्रथमसुश्यते, सा जिरभ्यसितव्या? इ्ति। कुतः सं ययः? | उभयघोपप ्तेः,--यदे वम्‌ अ्रभिसम्बन्धः क्ियते,--यां असो उ्चारितानां साभिधेनोनां प्रधममुच्चारिता,

U

१६२ मीमांसा-दन्न

सा विरभ्यसितब्येति, ततः प्र वो वाजाया ऋचो wit; wad विश्नायते,- प्राथम्यसयुक्ष fa: ब्रूयादिति, ततो वचन स्थान- WATAT |

किन्तावत्‌ wrt १- ऋचो we fa | ate are म्यस्य UM सम्बन्धात्‌, व्यङ्ञेरभ्यासेन। कथमवगम्यते ?। स््ोलिङ्ग निर णात्‌, व्यक्षिविशेषो fe स्रौ नाम, यदि afew प्राथम्य स्यात्‌, ततो लिष्गविशेषनिदे शोऽवकल्यते, साऽपि खौ अभ्यासेन सम्भत्स्यते; अघ प्रथममनुद्रुवता बिरभ्यसितव्यमिति ततो व्यक्षिविशेषो a विवच्येत, aa स््ौलिद्विशेषनिर्ेथो नोपपद्यते | अपिच वाक्यभेदः प्रसज्येत, WER चिरभ्यसितर्व्य, प्रथमसुक्ता ऋक्‌ जिरभ्यसितव्येति ; werd पनः प्राघम्बलच्िताया ऋचो ध उच्यते, ततेकार्थविघामे न Ware: | अपिच TA प्राथम्येन स्तो सम्बध्यते, वाक्वेनाभ्यासः ; तसात्‌ Wat IAAT श्र वो वाजा जचिरभ्यसितव्ेति ।

णवं प्रापि ब्रूमः, योऽयं सामिधेनौनां प्रथमायास्िरभ्यास उच्चते, स nanan wi, न ऋचः wenfad जातिनिभित्तः। कुतः१?। नहि aqesf wae प्रथमा नाम काचित्‌ ऋक्‌ विद्यते, या विरम्यस्येत, तत्र प्राघम्बम्‌ eT स्यात्‌, इतरखिन्‌ पके Blea लक्षणा, शअुतिच ज्यायसो लक्षणायाः; तस्मात HAA: |

अघ यदु, स्तोलिङ्कसम्बन्धादस्मत्यच एव श्रुतिः, वाक्यचन भिद्यते, स्तरो लिद्गगोपपत्ते चेति । तोष्यते, गुणवचनानां हि ` भक्मरयलम्र्तिकन्संन्युन्पाठः।

€ Gare ६ पाडः ॥ १६२

शब्दानामाखयतो लिङ्गवचनानि भवन्तोति अविशेष्वमाणाया- मपि aa यदवश्च प्राप्त लिङ्ग, तत्‌ ्राखयभूतं Fee भवति ; अरविधिक्ितेऽपि afer fawfanafre योऽमुवादभूतो भवत्येव ; वथा, शक्तः पमान्‌, शक्ता सनो, Wa नपुंसकः; शक्त एकः, Wat et, शक्ता बहव इति ; wat णाटौमानयेति; यद्यपि शायादानयनं न विधौयते, शक्रसम्बन्धमातविधिच्छा भवति, न aa faga विशेषं frat, तथापि ्रनुवादभूतः witfenrfa- दंसो HAMA —WAATAAA, श्रगुवादभूतत्वाश्च न वाक्षभेदो भविष्यति । णवं च सति, यद्यपि प्राघम्बस्य स्तोलिक्गसब्बन्धः खोतस्तघापि प्राघम्यस्यैवाभ्यासेन aman न fare; यदि fayaaa सम्बन्धोऽभिधौयते, प्राचम्यस्ामुवादता wera! प्राथम्बसभ्ब श्ेऽप्वभिधौयमाने are भिद्येत |

श्रपिच, नैवात्र विवदितव्यं, प्रातिपदिकविशेषण हि स्त्रो शब्दः, स्यां यत्‌ प्रातिपदिकं awa, ततः टाबादय इति, न विशेषश- ख पदान्तरेण सम्बन्धो भवति, यथा राजपुरुषो गच्छतीति | यदा तु प्रायम्यस्वाभ्यासेन सम्बन्धः, तच प्रा्मनूदति wile, यानि सामिधेनौषु वचनानि, ऋचस्ताः, alfa (१) ऋक्‌- शब्दः, तत्र यत्‌ प्रथमं वचनं, तस्याखय WH, गुणवचनानाश्च शब्टानामाश्रयतो लिङ्गवचनानि भवन्ति, दत्यविभेषितायामप्यचि wifey भविष्यतोति, यत्‌प्र्मवचन, तत्‌ विरारेति, स्तौ चसा ऋक्‌ सामिधेनौ; तस्मात्‌ शिः प्रथमामन्वाष्ः इति wee लिङकस्यानुवादः,-- fa: प्रथमामन्वाह विरुष्लमां ताः men सम्परयन्तेः इति पञ्चदशानां सामिधेनीनां सम्पत्तये

१६४ मौमांसा-दर्मे

जिवचनम्‌ उच्यमानं परिपूर्णया ऋचो भवति, न ऋरगवयवस्, परिपू च समिन्धनवतौ न ऋगवयवः। तस्मात्‌ प्राप्रानुवादी fayafa प्राधम्यस्य watt न चः ॥ (<।१।८ अ०)॥

यावच्ोवदपकमासयोरार कषये: सषृदनु्ानाधि करम्‌ |

च. इष्टयावुन्तो प्रयाजवदावत्तेतार्णिया NB (०) ॥

भा. स्सो NGA, 'दशेपूणमासाभ्यां खर्गकामो यजेत इति; तत्रारग्भणोया इष्टिः समानाता,-श्राम्नावेष्णवभेकादग- कपालं निवेपेत्‌ सरस्वत्यै चरु सरस्ते दादशकपालमम्नये भगिनेष्टाकपालं निवपेत्‌ यः कामयेतात्रायः स्याम्‌" इति नित्य- वत्‌ एके भगिनम्‌ भ्रामनन्ति; wafers दर्थपूणमासयोः यते, 'यावजलौवं दशेपूणं मासाभ्यां यजेत इति । ay ened सन्देशः; किम्‌ ्रारश्रणोयाऽप्यावर्तते, न? afar किं प्राप्तम्‌ ?-्राव्षत इति, भ्रसक्तदेव क्तव्येति। कुतः ?। एव प्रयोगवचनोऽनुग्डद्ौतो भविष्यति, प्रयाजवत्‌", यथा अङ्ग भूताः प्रयाजा WAN, एवमङ्कभूता आरग्णोयाऽप्यावत्तं त ॥

ख. सकछदाऽऽरम्भसंयोगात. एकः TACIT यावश्नीव प्रयोगात ॥ ३५॥ ( fete ) ॥

भा. वाशब्दः we व्यावत्तंयति | नेतदस्ति,-यदुक्षमारग्भशोवा

saa ति; सक्तदेव BUT | कुतः १ । आरग्भसंयोगात्‌,-

दथपू्णमासयो रा TATE संयुज्यते, साधारणश सवषां प्रयोगाश

€ अध्याये १ पादः ॥ १६५५

WA | कथम्‌ ? । श्रम्नोनाधाय सर्वः सङ्कस्पयति,५--परवैशि पर्वणि मया दर्थपूमासो कर्तव्याविति, एव श्रध्यवसाय दशं पूरमासे कत्तव्याविति, भ्रारग्धलोया क्रियते, Ta एवास्य area बदध्यवसानं नाम, वश्च साधारणश सवषां प्रयोगाणां, यावलव्लोव- प्रयोगात्‌! अथापि प्रथमं प्रव्षनमारग्धः, तघापि प्रघमप्रठसेन सवं प्रयो गाः-कता भवन्ति; तस्मात्‌ AHSCT WAT कर्व्येति ॥ (९।१।१० )॥ णवं वा--

UV: पुदषसंख्कारताधिकरशम्‌।

प्रयाजवदाक््तारम्भणोथा ^

च. इ्टयावृत्तौ प्रयाजवदाक््ेलारम्भोधा ॥ २४॥८्‌०)॥

Q A ° ‘ कि © भा. यस्त॒ प्रथमः पदाथ आरण्य इति, TaN AT, कि दशः पूर्णमासयोरारभ्यमाशयोरार्रसोया प्रथमं पदाथः सम्यञ्च करोति, उत, पुरुषस्यारभमाणस्य प्रथमं दशपूणमासयोः प्रवन्त मानस्य Wetter warren करोति १। fa WIAA १--दशपूणमासयोः प्रकरणात्‌ AACA स्यात्‌, परुष- way फलं कल्पयितव्यं भवेत्‌, तस्मादर्थं पूणेमासारन्भे; TAT आरग्भभेदादिष्याहठत्तो wat स्यात्‌, यथा प्रयोगान्न प्रयाजाः ॥

ख. सछदाऽऽग्म्भसंयोगात्‌ एकः पुनरारम्भा यावञजोव- प्रयोगात ॥ २५॥ (सि ०) ॥ भा. सक्तहा भवितुमष्ति । कुतः १, पुरुषारग्भसंयोगात्‌,--

१६६ मोमांसा-दषने

परुषे दशपूणंमासावारभमाणे विधौयते । कुतः १। “निवंपेत्‌' दूति रि श्रुत्या क्तु सम्बन्धः क्रियते, तत्र पुरुषप्रयन्न वचनं विव- ferrara भवति, इतरवा पदाधंमाजे fafafea करैः waa- वचचनमविवचितं स्यात्‌, प्रयोगवचनप्रा्भेवानुयते । यत्तु, करनं सम्बन्धे फलं कल्पयितव्यं ; तजन कल्पयिष्यते, कतारग्भशोयाकः परुषः प्रयोगवचनेन ब्रहोष्यते ; watq एकस्मिन्नेव भ्रारण्मे छतारश्भणोयाकषे कति पुरुषे तत्र प्रयोगात्‌ यावञ्जोवं प्रयोगं कतारग्रणोयाकः पुरुषो भवति ; प्रधमं METAS ्रारभ- माणः कतार्रणीयाको जातः, दितोयादिष्वपि प्रयोगेषु दशपणं मासो आरप्सामानः कतारण्रणोयाको जात इति योग्य एव भविष्यति |

“अघ उच्यते, समानेऽहनि आ्रारष्डगमान इति भवति, न च, हितोयादिषु प्रयोगेषु समानेऽहनि कतारब्भणोयाकोऽसाविति' | भरर उच्यते,-हितोयादिष्वपि प्रयोगेषु समाने एव wefa द पूशंमासावारष्यमानोऽसौ कतारग्भणोयाको जात इति are wa भविष्यति ॥ (<।१।१० )॥

गिबापमन्त् सवि नादिब्दागामनुडाधिकरशम्‌ | ख, अथाभिधानसंयोगान्मन्त्रेषु शेषभावः स्यात्तजाचोदित- मप्राप्तश्चोदिताभिधानात्‌ ॥ ३९॥ (Fee) ॥

भा, स्तो दशपूणमासौ, aa निर्व्वापमनग्वः,- देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोबोङ्कभ्यां पूष्णो इस्ताम्यामग्नये जष्टं निरव्वपामिः

€ अध्याय ९ UTE: १९

दति | aati सांशयिकः, किं सवित्रश्िपूषशब्दानां fanart अहः, उत अनृ हः? इति । तत एतत्तावत्‌ परोच्ते,-- क्सि सम- वेतम्‌ अधभेते शब्दाः अभिदधति, उतासमबैतम्‌ १ इति । यदि समवेतम्‌, अदिष्यन्ते; श्रय असमवेतम्‌, अविक्षताः प्रयोखन्ते ; तदुभयमपि we ached कि तावब्रः प्रतिभाति१-वतष समवेतम्‌ अभिवदन्तोति। कुतः १। एति मन्वपदानां दृष्ट प्रयो- जनं, यत्‌ BAIA प्रकाशयन्तीति, तज्रासमबैता्धंप्रकाशने न किञ्चिदपि दृष्टं प्रयोजनम्‌ ; समवेतानान्तु प्रकाशने seater, तद्यदि समवेताभिधायिन एते शब्दा सतः प्रयोजनवन्तः । कथ पुनः समवैताभिधायिनः १। यदि नाम सविच्रादयः शब्दा अरन्धा- दोनां वाचका भवेयुः, यदि वा सवित्रादयो देवताविशेषा दयपु मासयोः स्यः, तन््पदानामदृ्टावेता मा भूदित्बन्धतरदध्व- वसोयते,--माग््वशिको वा देवताविधिः, सवि्रादयो वा met अन्खारौनां वाचका भवेयुः, तस्मादधं व्वादन्धतर दध्यवसेयम्‌ ।

‘Tare, ननु “श्रम्नये जुष्टम्‌! दरत्यतावयवभूताः सविन्रादयो- ऽन्न्धादोनां वचना अपि सन्वोऽग्न्यादिभिः warfare 2a- ताया न किश्चिदप्यधिकं ङु :, नो खश्वपि सविव्रादिवशना एव मान्वविंकाः TATE | भ्र उच्यते, एधम्बाक्यानि एताभि भविष्यन्ति, तेषा, जुषटवरिववपामि' इति साधारणोऽनुषड्धः, तानि वाक्यानि दशेपूणमासयोर्खणभूलानि यदि एतहेवत्यानि wa वींषि विय्यन्ते, ततौऽवकल्यन्ते,--शत्य्थापश्या मान्धवशिक्ो देवता विधौयन्ते। भ्रम्यादिवचम तावत्‌ सविश्रादौनां, एवग्‌- वाक्यानि वा श्रम्निवाक्डेन वेकचिकानोति।

१९८ मीमांसा-दभने

एवं प्राप्त ब्रूमः,- न एवमादौनि ऊहितव्यानोति, श्रचोदिति ऊहो न प्राप्नोति, चोदिताभिधानाख्नन्स्येति। तत cared, असमवेताभिधायिनः afaarea इति । कथम्‌ १। aw सविव्रादिषटेवत्य' ah चोद्यते । नच, अनग्न्यादौनामर्थेषु सवित्रा दयः शब्दाः afar: | “अशा, नन्वधोपच्या अन्युत्तरदध्यवसोयेतेत्युक्ष, सति एत- देव्ये कर्मणि सविव्रादिवाक्षानि caved, अग्निवचनत्वे वा सति, या हविषो दैवता, सा मन्धवचनेन प्रकाशयितव्या; afrarera शब्दा निर्वापवाय्ये प्रकाशनार्थाः, ते इविर्हवतां प्रकाशयन्तं उपपद्यन्ते, नान्यथेति, अ्रग्यादयख इविदंवता इति तदहचना* इत्यध्यवसौोयतेः। अत्र उच्यते, यदि अकल्पामाने आन्यक्यभेषां स्यात्‌ तलोऽन्यतरत्करप्येत, “श्र्थाभिधानसंयोगा- way रोषभावो(३।२।१स्‌०)' भवतोति, न त्वेवमकल्यामाने- ऽप्यानर्थक्वम्‌ । तस्मात्‌ न अन्यतरस्यापि कल्पने किञ्चिदस्ति प्रमाणम्‌ | न च, चोद्यन्ते एतच्छष्दिका देवताः। (तत्रा चोदितमप्राप्तम्‌' ऊहम्‌ "चोदिताभिधानात्‌' | अथ यदु, प्रत्यायकेन शब्देन प्रकाश्यन्ते wa देवताः, त्रापि wgatat प्रकाशने न किञ्िदस्ति प्रयोजनमिति, aq परिषटक्तव्यम्‌ ; अवरोच्यते,- स. ततञ्चावचनं मेषामितराथं प्रयुज्यते ॥ (३७) ॥ ( आ०्नि° ) ॥ भा. (ततः तेन कारणेन श्रश्रुतानां वचनं न क्रियते, सवि- ` ® तदवनल ThA कन Go Jo ya)

€ अध्याय १ पारः॥ १९८

वादिभिः met) केन तहिं कारणेन क्रियते2। ‘sacra प्रमुख्यते', नि्वापस्त॒त्यधम्‌, 'देवस्व सवितुः प्रसवे", -रेवेन afer यजमानेन प्रसूते, उदिते वा सवितरि, “अ्ख्िनोवाहुभ्यां,--परि- क्रयमभिपेत्य arate aaa, wf fe तो भरम्याधेये Waeraa अभशितवन्तो वा तद्यन्रफलमश्रवाते, तत्‌ are sft स्वौ बाह व्यपदिगति। देवताध्व्योवी अश्िनोरेती बाह इति । पृूषशन्तु यजमानमेव मन्यते पुष्णातेः, रएवं wa निर्वापविशेषप्रकाशनाथौः |

अरव्राह+- कस्मात्‌ न, Samet: सविव्रादयः शब्दाः प्र करकशान्तरे सवितारम्‌, Ahan पूषरच्चाभिवदन्ति > लिङ्गेन तत उतकष्यमाखाः प्रकरणं बाधितुमहन्ति' । wa उ्यते,--षविवा. दयः परविभेषशं विभङ्षिश्ु्या क्रियन्ते, “प्रातिपदिकार्ष॑स्त अ्रव्यतिरिक्कः'” इति गम्यते; तव लिङ्ग gar बाध्यते, लिङ्क हि प्रातिपदिकार्प्रकाशनं देवतार्थमिति कत्वा, इह देवताभावात्‌ यत्र देवता तज्रोत््‌कषति, विभक्तिखतिस् प्रातिपदिकाधं' cere न्रविशेषणं ज्रापयति, adetha पदान्तरं ; शुतिख लिङ्गात्‌ बलोयसौ, तस्पात्‌ न SANT: |

अह, यदा सवित्रादयो यजमानपराः, तदा सते कथध- wae दति । उच्यते,-जोषणाधमिदं वाक्ये, नारुन्नाप- नार्धम्‌, प्रोषितस्य जोषं HUA, ततर THA, WMT पूव' ठ शानेन छतं, तदटृषटार्थमापद्येत। श्रपिच, “qe निवपामिः इति जोषशकरशं “निर्वपामि' इति भावशब्देन उ अते, (सवितुः

प्रसबे'- दरत्नुच्रानितत्तापरविशेषणशाध कोल, अननुन्रात- Vv

१७० मौोमांसा-दने

मपि निवपरं wert कुादेव, नत्वजोषितेन यागः सयते, तस्मात्‌ जाषणार्घत्वात्परार्धीः सवित्रादयः wer Aiea इति ॥ <।१।११अ०)॥ wae जुमिति भन्तं अप्ि्ब्दसख विष्ठताबहाधिकरकम्‌। a. गुणएशब्दस्तथेति चेत्‌ ॥ ३८ ॥ ( पू ) । भा. तस्िचरेव वाक्ये दशपूणंमासयोः ‘maa ye निर्वपामि इति समाज्रायते। ततायमधः सांशयिकः,--किम्‌ श्रम्निशब्दो- ऽपि fant नोश्यते, सोऽपि न समवैतवचनः; उत ऊहितव्यः, समबेतवचनो हि सः? इति fa प्राप्म्‌,--एवं Qua संशयः, सोऽपि गुणशब्दस्तयेवासमवेतवचनः। कुतः १। सवित्रादयोऽ- faq वाक्येऽसमवैतवचनाः यद्यग्निशब्टोऽपि अरसमवेतवचनः, एवमवेलक्षख्य भविष्यति, अवेलच्ष्यश्च ara) यदि समानं कारणं, तेन न्यायेन अवेलक्षण्यमु्ते, WAAGE कारणं, य एषां शब्टानामथेः, स इ प्रयोगे नास्तोति “Maa qe निव पामि' इत्यस्यापि योऽथः, स इष नास्ति, “अम्नये जुट निर्वपामि इत्यनेन yee निवाप उश्यते, न चेह you निर्वापोऽस्ति ; aye चेष निर्व्षव्यं, निर्वापे णेव तत्‌ ated, तस्मात्र सम- वेतव चनः ; तस्याप्यरुतार्धस्य वचनमुत्तराधे प्रयुज्येत निर्वाप- स्त॒त्यथेनेति । तस््रादेतदपि fret नोहितव्यमिति ॥

ख्‌, न समवायात्‌ ॥ ३८ ॥ ( सि° ) ॥

भा. नैतदेवं, समवेतवचनो fe ‘Maa qe मिवपामि' इति ।

€ अध्याये ९ पादः॥ १७१

ननु uaga,-qeara निर्वाप caa, न च जुष्टं निर्वपषव्यम्‌ दति। अनो्यते,- नेव qee निर्वाप एतेन वाक्येनोष्थते, किन्ति निवीापेख जुषटकरणम्‌, ‘aaa जुष्टं करोमि इति ; एवं हि era भवतौति; अ्रतोऽतुष्यकारणत्वात्‌ वैलक्चश्यभेव aay; तस्मात्‌ समबेतवचनोऽग्निगब्द afeasre विक्ठता- विति ॥९।१।१२ Wo) a

TSC WANT शम्‌ | wa वा-

* गुणशन्दस्तसेति क

a गुणशब्दस्तथेति चेत्‌ ॥ दे८ ॥ ( पू ° ) ॥

भा. दशपूखमासयोरामनन्ति,--धान्धमसि frafe देवानिति दृषदि sraufa इति |

aa धाग्धशब्द प्रति सशयः,-कि समवेतवचनः, न वा १ इति |

कि प्राप्तम्‌, योऽयं गुखुवचनशब्द इव AA धान्य शब्दः, नासी सम्वेतवचनः स्थात्‌, घान्यश्यब्टो हि धान्यमभिवदति, न तु घान्य- aad, सतुषे fe धान्यगब्टो THA, तण्लेष्वेव श्रोप्यमानेषु घान्यप्रकाशनं क्रियते, तत्‌ असमभैतस्य प्रकाशमेऽदृ्टं यथा स्यादिति; तस्माद्‌ विक्षतिषु नोहितव्यमिति ॥

सु. न समवायात्‌ ॥ Be ॥ ( सि° ) ॥ भा. नैतदेवं, समधेतो fe wren, स हि AWAY aaa, तदिकागरलात्‌ ewer; यथा (काकेषु णालयो भुज्यन्ते, गावः

१७ Weis

पौयन्ते' इति शअुत्यपादानेऽदृष्ट कल्पयितव्यमिति लक्षणगब्दः परिकल्पते | तस्मात्‌ समबेतवचनः, विकारे च alway इति | प्रयोजनमस्ति,--ाक्यानामयनं षट्त्रिं गत्सं वत्‌सर+- तत्रेदं समास््ायते,-- “सं खिते संखितेऽङनि ग्टहपतिखं गयां याति, स aa यान्‌ खगान्‌ न्ति तेषां तरसाः सवनौयाः पुरोडाशा wafer sft; तवताविकारेण धान्यमसि धिनुहि देवान्‌! इति प्रयोगः ater, यथा पूरः पच्चः; यथा सिदान्तः, ae: कत्तव्य, "मांसमसि धिनुहि देवान्‌" इति ॥८।१।१२ We) ।

दडोपकानमन्त यत्चपतिशन्दखपागूडदाधिकरकम्‌ |

च, चोदिते तु पराथ॑त्वादिधिवदविकारः खात्‌ ॥ ४० ॥

भा. स्तो दशपूणंमासोः-“दगंपूणंमासाभ्यां सर्गकामो यजेत' दति, तत्र इड (निगदः,-इडोपहता' इत्येवमादिः; तत्रेदमा- स्नायते, “देव्या WAIT उपहता उपहृता AAS य wa ay- मवान्‌. ये च यन्नपतिं vate इति । तज्रायमथेः सांशयिकः, fa बहयजमानके यन्नपतिशब्दः ऊहितव्यः, उत, अविकारेण प्र योक्षव्यः १ इति |

तवेदं तावत्‌ परोचखयते,- किं समषेतवचनो यच्रपतिशष्दः उत, असमवेतवचनः ? इति । कथं समवषेतवचनः १। यदि यच्- पतिठहिव चनं यश्नपते रुपकारक, ततः समवेताभिधायौ, श्रधेतत्‌-

स्तत्यथे, ततो न समवेताभिधायौ | ` कि प्राषषम्‌ः--जहितव्यः, समबेताभिधायी | कथम्‌ el ae

b

€ खध्याये ९ पादः ॥ १७२

पतिहदिवचनात्‌ यज्नपतयः प्रोत्सदन्ते, इृडापदानपे चब पदे. वन्नपतिढददिरभिधौयते; तसमात्‌ मुखः प्रत्ययः, इङास्त॒तो जघन्यः; तखादर्धविप्रकषौत्‌ न इड्‌ स्तुतिः; wat यच्रपतिश्ब्द ऊहि- तव्यः ; wea afeated, स॒ एवोत्साहसंस्कारेण dat न खात्‌ । तस्मात्‌ सवं ठदिसंस्कारा घं वदितव्याः; सवेषु ददितब्येषु बहुवचनम्‌ |

एवम्‌ Wa ब्रूमः,--“चोदिति तु पराधत्वादिधिवदविकारः am, चोदितमपि यत्‌ समवेतः que feud, न ख- gear, तदपि भ्रविकारेण प्रयुज्यते, तत्‌ न afeaa यात्‌, cary, wife यश्रपतिवचनं ठदिविशेषणाघे , हहिवचन्च Kereta! कथमवगम्यते १ | दडोपद्वानेन एेकवाक्छत्वात्‌, इडाप्रकरसशाच्च |

Tq यदुकलं,--"नम्यते, इडापदानपे श्च यज्नपतिहदिवचन तेषासुत्साहकम्‌,- उप्ता aya ये यश्नपतिं वदयेयुः' इति | श्रत्रो्यते, शस यो हेवं विद्ानिडया चरति' दत्यभिधाय, “रघ प्रतिपद्यत इोपहतोपहतेष्ोपास्मा इडादयामि इषो- USAT इत्याह ; तेनावगम्यते, AWA WTA, स इडाया मन्व इति, तस्मध्यपतितख्च “उपहता मनुष्याः" इत्येवमादिः, “यन्नपतिं वहन्‌, शत्यन्तः; तस्मादिषामुपद्वातुं वदितव्य इति ara दवगम्बते | समथं ख इोपद्वाने, यजमानन्ु प्रोत्‌सायितुं वदि. तव्य इति नास्ति are, केवलं वदितुं सामर्थ्यमस्ति, नच, ara मात्रेण वाक्याहते विनियोगा भवन्ति । इृडाप्रकरणं चैव- weld भविष्बतोति, इडया च wena! तस्मादियं

१७४ मोमांसा-दषने

वचनञ्यकिः,-- उपहता मनुष्या ये यन्नपतिं atfaq समधौ दति, aa यज्जपतिविशिष्टा afsanafa एकस्मिनच्रपि यजमाने alfa, भवति विशेषणकाय्य' ; तस्मात्‌ अविक्रारः सात्‌ "विधिवत्‌", यथा वज्र यजमानो गुणभूतो विधौते, aa येन-केन- चित्‌ यजमानेन स विधिः सिध्यति, यथा, यजमानसम्बितौदुम्बरो भवति", “qa यजमानोऽन्वारभते' इति 1212122 We) ॥

प्रदरखकररू्ङ्गवाके यजमामगन्दसख्य ऊउाकचिकरर्म्‌ |

a. विकारस्तनप्रधाने स्यात्‌ ॥ BQ Ut भा० अस्ति द्ंपूखंमासयोः सूक्रवाकः, ‘GMa प्रस्तर प्रहरति! इति । तेद्‌ समान्रायते,--अरयं यजमान भ्रायुरा- ara इति । तज्रायमधः सांशयिकः,--किं बडकर्टङे विकार यजमानशब्दः ऊहितव्यः, उत ae इति । किं प्राप्तम्‌ १-- श्रविः कारेण WAM, तथा सामध्थमनुग्छद्यते, न च, अयं समवेत- वचनः, uaa fe अतर यजमान square’ इति we राशासनेन यजमानस्य न कथित्‌ दृष्टोऽषं; संजन्यते, aaa आयुखशासनमदृ्टा्धं,--यजमानविशिष्टा भ्रागौरे केनापि यज- मानेन कौत्तितेन यथा aa, aa क्ता भवति। यधा "यजमानेन सग्मितादुम्बरौ भवति' इति, तथेतत्‌। तखादवि- कारेण प्रयोक्तव्यमिति | एवं प्रति ब्रूमः, -"विकारः' ‘ara (ऊहः), (ततुप्रधानेः (यजमानप्रधाने) । कथं यजमानप्राधान्यम्‌ १। णवं अूयते,-

€ खध्यायर्पादः॥ १७५

‘quaraa प्रस्तर wetfa’ इति, यदि amare: प्रस्तरप्ररसे aaa तत्फल वा प्रकाशयति, ततः सूक्रवाकेन प्रस्तरः प्रहृतो भवति ; प्रहरणफलमायुराशासनं कल्पितं, यजमान TAUNTS, एतेन WUC यजमानेन प्रस्तरः Wear भवति | तत्र य एव यजमानः फलं प्रति प्रधानभूतो न सङ्ो््यैते, तेन THEA स्वात्‌ । AAA समवेताः सङत्तयितव्याः ; सर्वेष च कौत्य मानेषु बहवचनं भवति ; तस्मादहो यजमानस्येति a ९।१।१४अ०॥

चुज्र्यष्णद्‌ममिनदे इरिवच्छब्दस्याम्‌हाधिकरलशम्‌ |

a, असंयोगात्तदयषु तदिशिष्टं प्रतीयेत ॥ ४२॥ fee) ॥

we fe ज्योतिष्टोमः, तच सुब्रह्मण्यानिगदः समान्नातःः- ce ares हरिव आगच्छ मेधातियेमंषः'* इत्ये वमादिः ; ufwefa च खयत,--श्राग्नेयो सृत्रह्मख्या भवति! दति । तव Tame स्थाने ae: क्रियते । श्रथेद।नों हरिव आगच्छ" इतेवमादिषु संशयः जषितव्यं, न? इति। fa प्रा्- afefre प्रतोयेतः,- तेन विशिष्टम्‌, इन्द्रपदसयाने ae, एतेन विशेषेण विशिष्टम्‌ अविकछतभेव वचनं प्रतीयेत । कुतः १ । श्रसंयोगात्‌ aay, avi शब्दानां तेषु way संयोगः, हरिवन्तादिषु, न शरिषदटादयः समवेता इन्द्र विद्यन्ते गुणाः, प्रमाणाभावात्‌, अविद्यामानास्तस्योश्यन्ते ; एवं yar श्रः

भेन - न = ee

* दशक अस्य मेने मोरावस्कन्दब्ररल्याये जरति न्यावमालायां we: |

१७&€ मोमांसा-दष्म

प्रतिन्ातो भवति, इतरथा लक्षणा स्यात्‌, न इरिवस्ादय saa, हरिवत्तादिभिः सोऽस्य गुणो लच्छते । अध “असमवेत वचना मुख्याया एव भविष्यन्ति, आग्ोयं गुणं न लसयिष्न्ति' LIGA | सथा, भख्मत्पक्च एव ; AMEE गुण saa इति अविकारेण प्रयोगः स्यात्‌ । ata वचनव्यक्गिर्भवति,- ‘cx आगच्छ हरिव ware’ इति हरिवदादीन्‌ ve गुणान।रोपयति, हरिवदादिभिः सम्बध्यमान इन्द्रोऽभ्युदयकारौ भवति। wana चाभ्निरपि तैः सम्बन्धयितुं, तसख्मादविकारे गुणानां प्रयोगः |

अधो्यते,--श्रस्मादेव सामानाधिकरख्यव चनादिन्द्र एते qu faa’ इति । aa, अविद्यमानेष्वपि स्तुत्या we सामानाधिकरणख्यवचनमुपपश्येतेव, यथा न्द्रो ठरस्यतिदंव- दत्तः इति ॥

च. कर्माभावादेवमिति चेत्‌ ॥४९॥ (आ °) ॥

भा० इति चेत्‌ भवान्‌ पश्यति, विकारेण हरिवदादोनां वचनमिति; कम्माभावादेवं' स्यात्‌, Tat गुशा इन्द्र न भवेयुः ara एते गुणाः इन्द्रस्य विद्यन्ते । “हरिव भ्रागच्छेति |

पूवपक्तापरपक्लो वा इन्द्रस्य रौ ताभ्यां wa wa हरति! इति । (भेधातिधेभेषः' इति मेधातिधिं हि काणायनं मेषो yet जहार हषणब्वस्व+ मेनका नाम दुहिता aya, तामिन्द्रषघकमे, गौरा वस्कन्दन्‌' इति, wet भूत्वा श्ररख्याद्राजान सोमं पिबति

@ ENVY tha न्यायथमालायां पाठः|

९ अध्याये ९ पादः ॥ 299

इति वचनैः इमे गुशा इन्दरस्याख्यायन्ते; तखावसमषैतवचना इरिवटादयः शब्दाः । तषासतोग्दरप्रत्ययाय sara इति न परटृषटकल्पना भविष्यति । तत्रैवं व चनव्यक्षिः,-- न्द्र was, हरिव ance’ इति, हरिवस्षादिगुश एब यस्त्वं, स श्रा गच्छेति | लशा च श्रटृ्टकल्यनाया ज्यायसौ । aarefe- तव्या हरिबदादयः शब्दा इति ॥

a, न परार्थत्वात्‌ ॥ ४४॥ (आ० नि०) ॥

भा नैतदेवं, पराथ हि हरिवदादयः शब्दाः, इन्द्रस्थः, wad हरिवदादिसम्बन्धोऽस्य क्रियते ; तत्‌ पुरस्तादेवोपवखितम्‌ | qauy अग्नेरप्येतेरभिसम्बन्धः शक्यते कतुम्‌ । यतक, -सम- वेता गुणा wee विव्य न्ते, “पूव पक्तापरपक्चो वा इन्द्रस्य हरौ - दूधेवमादिभिवचनेरवगताः"-इति। aa, न हि इमानि वचनानि tzu सम्बन्धिनो हरो विदधति, नद्धेवमभिसम्बन्धः क्रियते, --याषैतौ qararacaent ताविन्द्रस्य हरौ इति, aa हि हेतुः उपदिश्यते, “ताभ्य wa wa हरति' इति; न ete प्रसि ताभ्यां इन्द्रः wa हरति इति, feat fe रेतुभवति, न प्रसाध्यः ; मातु दमौ हत्तीरौ प्रसिद्दो, कालेन सवेमपक्लौयते इति, तधा न wera कथिदिगेषः; aa एभिरभिधानम्‌ wea प्राप्रीत्येव । wa ‘cee vad विधौयते" इत्य ते । तधा च वाक भिखे त, इन्द्रस्य एतौ हरौ इेतदपि विधातव्यम्‌ । aaa

विधीयते, तधा स एव दोषः,- नास्त्यग्नेरिन्द्रस्य वा विशेष इति। त |

१७८ Matera

अघ 'पूर्वपक्चापरपक्चाविन्द्रस्येति विधौयते, तो च हरो तखा- fear हरिवानिति'। तथा ganfeenfe स एव दोषः; न च, विधोयमाने वेशब्टौ भवति ; प्रसिदवचनो दष te, नवे सखेणानि सख्यानि afer इति यथा ।

तथा मेधातिेमेषः' इसेवमादि इतिदहासवचनमिव प्रति भाति, इतिष्ासे च विधौ सति भादिमन्तादोषो बैदस्य प्रसज्येत । ser इति चेत्‌। तधा सति तस्याप्रामाख्यात्‌ मेधातिथि काणायनस्य मेष इत्यप्रसिहिः | waa च निगदविधानः, तत श्रपरस्िन विधोयमाने वाक्यभेदप्रस्रः | तस्मात्‌ नेते TAT इन्द्र विद्यन्ते, इति श्रसम्वेतवचनत्वादविकारेण प्रयोग इति |

तव्‌ एतत्‌ न रोचयन्ते याञ्चिकाः, ऊष कुव म्ति,- we ञ्रागच्छ रोहिताश्व ष्द्वानो धूमकेतो satel विचषर इति ॥ (६।१।१५अ०) ॥

लख WARS FAAS ऽमृाधिकरशम्‌ | अये दमन्धदुदाद्ियत,- मू. असंयोगात्तदरथषु तदिशिष्टं प्रतीये त । ४२॥ (सि०)।

भा० अस्ति साद्यस्कः, तत्रेदं समामनन्ति; “साख्छस्निवः सोमक्रयणः' इति ; अस्ति तु प्रक्तावेकष्टायनो क्रयाय ; तत द्दमान्नायते,- इयं गौस्तया ते क्रोशामि aa खतं तस्ये शर तस्ये दधि तस्मै AM तस्या Waa तद्य नवनोतं तस्ये एत्‌

€ अध्याये ९ पादः॥ 292

wet wfren ve वालिनम्‌ इति; तदिह चोदकेन waz | तच wee:,—fa गोशब्द खाने ae क्रत्वा श्रवथिष्टानां पदा- नामविकारः, उत waaay: ? इति । किं प्राप्त १-गोपदाध विचिष्टमेव ऊषवचन स्यात्‌ ; ‘ae ऋतम्‌" इत्येवमादौनाम्‌ श्रविकारः, “असंयोगात्‌ खतादिभिरषः, तेषाभेकहायन्धाम्‌, एकहायनौल्वादेव, न fe एकहायनो दुग्धे, तस्याम्‌ ्रसमवेतं वदन्ति एते ; तस्मास्ाण्डेऽपि अविकारेण प्रयोक्तव्या इति ॥

च. कर्म्माभावादेवमिति चेत्‌ ॥ ४३॥ (आ ०)॥

भा ति चेत्‌" एवं भवास्नन्यते, नेकषायन्धाम्‌ एतं सम- tary अर्घानभिबदन्ति दति, भवेदेतदेवं, यव्येकहायन्धा इमे TW न भवेयुः, कालान्तरे तु तस्या उपपद्यन्ते, न तु VW, भविष्यत्‌कालवचना waa प्ररोचनाघौ भवन्ति,--^तस्ये तं" ` भविष्यति । तस्माव्राविकारेश प्रयोक्लव्या इति ॥

सु. न ATA | ४४ ॥ (Te fate) I

भा aaed,—afaarcu प्रयोक्तव्या इति | waatarear Ga नेकहायन्यां भवन्ति, एकहायनौत्वादे व । wa cea, . कालान्तरे भविध्यन्ति-इति, सार्डेऽपि कालान्तरे भवितुम्‌ श्रन्ति, arwiet हि या घनुजनिष्यते, सा dred इति। त्मादविकारेश प्रयोक्तव्या इति ॥ (८।१।११५ अ ०) ॥

ES

द = मोभांसा-दभशने सारखत्यां सेष्यामधिन्‌बचनाभादाविकरणस्‌ |

a, लिङ्गविशेषनिदं शात्‌ समानविधानषुप्राप्ना सारखती AAT ॥ ४५॥ (मि °) ॥ भा. रस्ति च्योतिष्टोमः, त्र पशवः समानाताः,-“आआम्ेयः पशरम्निषटोमे आलब्धव्य Dera: ogee शिन्द्राहश्लिः षोड- शिनि सरखतो भेषो अतिरावे' इति । sf तु भम्नौषोमोयेऽ भिगुप्रेषः,-.ठपनयत भेध्यादुर श्रा्ासाना भेधपतिभ्वां भें दति । aa सन्दे्ः,-किं सारस्वत्या भेष्याम्‌ अप्निगुवचनं awa, न १ इति । ननु श्रम्नोषोमीया्ं' तत्‌ चोदकेने् प्रासम्‌" इति । अत उश्यते, सवषां समानो विधिरिति कत्वा-चिन्ता 1

किन्तावत्‌ प्राप्तम्‌ १समानविधानेष्वेषुः ogg “sore "सारस्वती" मेषौ श्रधिगुव्नम्‌ | कुतः १। “लिङ्कविशेषनिर्टणात्‌, विशिष्टलिष्लो fe अभिगवषनेन निदिष्टःः- प्रास्मा अभि भरता दति पंशब्दः, ate वास्याः ; नख पुंवचनः स्तियम- भिवदितुमलं भवति शब्दः, तस्मादच्चिगुवचनम्‌ श्रप्राप्ता सार | wart मेषोति ॥

ख्‌. पञश्चभिधानाद्वा तद्वि चोदनाभूतं पुविषयं पनः पश्ए- त्वम्‌ Be ॥ (पू०)॥

भा. वाशब्दः we व्यावश्तयति । नैतदस्ति अप्राप्ता सारखतौ श्रधिगुवचनमिति; तस्यामपि शअरभिगुवचनं स्यात्‌। कुतः ? ।

A

® भवता इति न्यायमाल्ला्ां qe: |

€ खध्याये ९ पादः॥ १८१

प्रकरणात्‌, समानं प्रकरणं सव्वषां पशूनामिति- लत्वा चिन्त्यते, तेन सारखत्वा afc प्राप्नोतीति | fayfatiareqa तस्यामिति waa, तच, पश्चमिधानात्‌', अस्ति तवर wa सिहतं, ` तदभिप्रेत्य, cre aie भरता पश्वः" इति ब्रूयात्‌ ; तदि “चोद्नाभूतं, सवं नामशब्दस्य "fara, तत्‌ पशश्ब्टे नोच्यते | रस्ति च तत्‌ Fat, तदभिप्रेत्य पश्शब्दसमानाधिकरण सवं Tare समुश्चा रयिष्चति । एवं प्रकरणमनुग्रहोष्यते | तस्मात्‌ Myra सारस्वतौ भ्रभ्निगुवचममिति &

सु, विशेषो वा तदर्थमिर्देशात्‌ ॥ ४७ ॥(उ०) ॥

भा. वाशब्द एतं we ॒व्यावक्षंयति। नेतदस्ति,- प्रायात्‌ सारखतो अध्रिगुवचनमिति ; wearer पक्षः; न प्रा्रयादिति | कुतः ? fan वा तदर्ध निरहश्यात्‌ः, यमर्थं शष शब्दो free शक्रोति: स्नोलिष््वायमर्धो भेषौति, faa पुंशब्दो न शक्रोत्य- भिवदितुम्‌ इति प्रधम एव पचः संकौक्तितः ; केवलं awe waaay feet are ॥

a, पशत्व' चेकशब्द्यात्‌ ॥ ४८॥ (आ) ॥

भा. अध यदुक्क,-पश्छलामिप्रायभेतहचनम्‌, एको fe शब्दः पश्ुतस्य च पशो, तेन ‘ara पशवः इूत्यभिसम्बन्यो wae. तोति; तत्परिष्न्तव्यभिति a

घ, यथोक्त वा सन्निधानात्‌॥ ४८॥ (आ० नि०) |

भा, योक ` स्यात्‌ अधरिगुव्नम्‌, अप्राप्रा सारसखतो । कुतः १ ।

१८२ WATS ENA

qa area कारणालिङ्कविरोधादिति। यदुक्तं, पशशब्दसमाना धिकरणशः सवन।मयण्दः प्रयोचखतेद्ति। तत्र । कुतः ?। ‘ate धानात्‌", सब्रिहितवचनो हि सवेनामयनब्दः, उश्चरितमान्ो यः पदार्थः wea सब्रिहितः, तेन सम्बध्यते, अध afaq रसति, लिङ्गादिसवे विशेषणशविशिष्टे रूपेण सव्रिहिते प्रयुज्यते | सत्रिधाने नणएकेन विरेषरेनविगिष्टां व्यज्ञिमभिवदितु शक्रोति; सत्रिधानान्तत्रैक सामान्यमायोयते, नान्धत्‌ fafeq पश्वादि ; तवोच्वायंमाणे TTS शब्देन व्यकेनिष्कशटे wee शरस पशवः इति शश्चते सम्ब: क्तम्‌ ; अनुञ्चायमाे तु लिङ्ग विशेषवचमः प्राप्रोति । तस्मात्‌ अप्राप्ता सारस्वतौ अ्रभिगुवचन- मिति कत्वा-चिन्तेथम्‌। अत प्रयोजनं न amar, fare WHAM पशुधर्माः, उत साधारणाः १ दत्यसिब्रधिकरशे प्रयोजनाय विचारोऽयं, यदि साधारणाः पश्धमौः, ततः सारः aa अध्धिगुवचनमप्राप्ताः भधाम्नोषोमोयधमाः ततोऽस्थाम्‌ अधिगुवचनमूहेन प्राप्यते। नच प्रयोजनस्य प्रयोजनं वक्तव्यम्‌ ॥ (९।१।१६ Be) i

ee

Uma) गिरान्द् स्याने cereals कणे्ताधि करम्‌ |

ख. आस्नातादन्यदधिकार वचनादिकारः स्यात्‌ ॥ ५०॥ (सि )॥ भा. अस्ति ज्यःतिष्टोमः+--“ज्योतिष्टोमेन खगकामो यजेत

€ अध्याये पाद्‌ः॥ १८३

दति । awa यन्नायन्नोय प्रलत्यामनन्ति,- न गिरा गिरेति ब्रूयात्‌ यद्विरा गिरेति ब्रूयात्‌ अामानं तदुह्वातोद्ठिरेदैर क्लत्वो- Raye इति aa संथयः,- किम्‌ cove गिरापदं वा का््त- व्यम्‌, wa वा इरापदमेव ९ श्ति। कि प्राप्तम्‌ १-यत्र ‘afy- ae “्राज्रातात्‌ अन्यत्‌" उच्यते, तडहिकारभरूतं स्यात्‌; anfa- टोमाधिकारे ara गिरापदादन्धदुश्यते cee, तत्‌ विषे उच्यमानं सामान्येन प्राप्त गिरापदं वाधेत ॥

च्‌. Ma तुल्यरेतुत्वात्‌सामान्यादिकश्पः स्यात्‌ ॥ ५९॥ (qo)

भा वाशब्दः ad व्यावन्तंयति । न इरापद्‌ नियम्येत, ‘EW’ arg’, दौ प्रकारौ स्यातामित्य्ंः। कौ हौ प्रकारो १। KIT पदवचनं गिरापदवषनख्, तुल्यो हि हेतुः, गिरापदमारातम्‌, तहता arent? ज्योतिष्टोमः साधथितव्य इत्ये तदप्यव गम्यते, cues साधयितव्यम्‌ इत्येतदपि ; समाना चेते दवे पदै, एक-

# “यन्चायज्ेत्यमेन शब्देन ume ऋचि उत्पन्न साम यन्चायन्नौय, तखा- बधि निराद्गब्दः wera, ‘owe at waa भिरा awe’ इति तव॒ साममा योजिगानमधोयाना सदेव warce मायन्ति। मायिरा tia ange त मकाररोप- पृवेकमाकारयकारादिकं मानं विधोयते, “ec शलो द्ेयम्‌' इति face मकार- होपादिराभब्दो भवति, इरायाः सम्बन्धि गामम्‌ रेरम्‌, ATEN शला प्रयोगकाले उद्गानं wna” गति न्यायमाला खतुसन्धया ॥

{ बदतसान्न्ा इति काण Go Go WIS: |

१८४ मोर्मांसा-दथेनं

च्‌. उपदे शाञ्च YTS: WYP UW (यु °) ।

भा, अ्रव्राह,-नेतयोस्तुल्यता विद्यते, गिरापदे ware माव, न कन्तेव्यता विधीयते, wae तु कन्तव्यता विधौयते'। aa कुतः १। “उपदे णात्‌' ‘ares: —‘sufesaa हि साम, “न्नायन्नोयेन wafer दति, गिरापदवच्च यज्नायन्नोयं, तस्िन्‌ उपदिश्यमाने गिरापदमप्यपदिष्ट भवति ; तस्मादिकस्पः इति ५

ख, नियमो वा अुतिविशेषादितरःसाप्तदश्यवत्‌ ॥ ५३॥ (उ० ) ॥

भा. नियमः वा स्यात्‌ इरापदरस्य । कुतः १। श्रुतिविशेषात्‌,

ुतिविशेषेण शरापदमुपदिष्टम्‌, UX कला' इति, सामान्येन गिरापदं, तत्कथं साम्नः उच्यत !। गिरापदस्य पाठमाचं, न कत्त॑व्यता, A ATW साम कतं भवतोत्यघौपश्या गिरापदख HUA कल्पाते, इरापदस्य पुनः श्रुत्यैव कत्तव्यता aa atfa fae नार्षर्थापत्तिः गिरापदस्य । श्रथ यः सामान्येनोप- दिष्टः, तस्य को विषयः ?। तदुच्यते, “इतरत्‌ सापदण्यवत्‌ इति,-गिरापदमुपदिश्यते, तद्धा साप्तदश्यं, तथा स्यात्‌, विक्लतिषु साप्तदश्यं निविशत, इतरदपि विक्ृतौरभिनिवेष्ट मदतोति॥ <।१।१७ Bo) i

ETD

€ खध्याय ९ OTE: A १८५ Urey प्रगोतताविकरणम्‌ | स. अप्रगाणाच्छन्दान्धत्वे तथाभतोपदे शः स्यात्‌ ॥ ५४॥ ( पूर )॥

भा. ज्यातिष्टोमे यच्नायन्नोयं waa waafa—a गिरा निरेति ब्रूयात्‌ यद्विरा गिरेति ब्रूयात्‌ श्रामानभेव तदुद्वाता उद्विरेदेर क्त्वोदेयम्‌' इति । च्योतिष्टोभे गिरापदस्य खाभे word कत्तव्यमिति समधिगतम्‌ । ददानोमिदं सन्दिष्यं, किं प्रगौतमिरापदं कर्तव्यम्‌, उत श्रप्रमोतम्‌ ?-इति । किं प्राप्तम्‌? -भिरापदादन्यस्मिन्‌ शब्दे खूयमाथे ब्रूमः, श्रप्रगोतमिरापदं RAIA! कुतः ?। “ATAU,” नहि तत्‌ प्रगोतसुपदिश्यते,

सवं हि यत्‌ यधाभ्रूतमुपदिश्यते, तत्‌ तयाभूतसुपयोक्षव्यम्‌ । aq नेव तत्‌ श्रप्रगोतसुश्चायते, तहितशब्देन श्रयं निशः क्रियते, तेन सखर विशेषः कथित्‌ निर्दिष्टो भवति'। भअत्रोखते, यपि चास्ति सखररबिशेषः, अन्येतु गोतिविकारा श्रारईभावादयो न fafeaat, श्रविज्लतात्‌ तरित उत्पादितः; तस्मात्‌ अविक्षत प्रयोक्तव्यम्‌ । . अरधोख्चते,--'तदभ्रूतनिदंयोऽविवक्तितः इति । waa, अविवक्षायां न किञ्चित्‌, विवक्षायान्तु निदेश एव

कार ; TATA अरप्रगोतं प्रयोक्तव्यमिति ॥ स्‌. यनृस्धाने वा तद्गौतिः ख्यात्‌ पदान्यत्वप्रधानत्वात्‌* ॥ ४५ ॥ ( सि० )॥

भा वाशब्दः पच्च व्यावर्तयति यस्य पदस्य स्थाने cau

ॐ caf: दयात्‌ «fa waaa 7a पाठे न सम्यगिव प्रतिभाति|

Xx

१८६ मौमांसा-रनम

प्रयुज्यते, तस्य पदस्य या गौतिः, सा इरापदे स्यात्‌" | कुतः १। 'पदान्यतप्रधानल्वात्‌', पदान्यत्वप्रधानं हि ve ara, गिरापदस्य ख्याने ware भवतौति, माप्रगौतं प्रयोक्षव्यमिति; अन्धा fe वचनव्यक्तिः, इरापदस्य विषे विधौयमाने, wen cae; एवं हि यते, -'इरापदस्य विकारष्ुतवोदेयम्‌' इति, तत्रानेन प्रकारेश sae विधौयते, नान्धं प्रगाशात्‌, इरापदस्व विकारं ब्रूयात्‌ । न गिरापदस्ये येतत्‌ तरितेनोश्यते, नाप्रमोतस्र इरा- पदस्य विकारस्तचितशब्दे नाध्यवसीयते ; warafeare विकारं ब्रूयादिति श्रसावनूद्यते एव ; यः प्रजनत्यधेः इरापदस्येति, स विधोयते ; तेन पदान्धत्वपरम्‌ एतद चनं, न गोत्यनन्धयपर, मोतिषहि विकारः सामान्धाबिर्हिश्यते ॥

स. गानसंयो गाञ्च ॥ ५६ ॥ (Jo) ॥

भा० गानसंयोगो भवतिः-“उद्ेवमा इरा चा erarar इति ष्ूरागानं दशयति ॥

a, वचनमिति चेत्‌ ॥ ५७॥ ( आआ० ) ॥

we दति चेत्‌ पश्यसि,--गानदशंनमेतद्वति-द्ति, नैवं, aaa’ भविष्यति,--उदेयमा इरा चा टाकासा' इति।

स्‌. न ततुप्रधानत्वात्‌ ॥ ५८॥ ( आ० fete ) ॥

भा० नैतदेवं, ततुप्रधान हि xe ater! किप्रधानम्‌ ?। दूरापदप्रधानं, निदंणात्‌ ; न गौतिप्रधानम्‌, निदं णादित्व ;

€ WTS ९ पादः ॥ १८७

ता TITS Wael भवति, न गौतेः, “इरामष्ं यजमाने ददानि इतिपदस्व चायमघंवादः, न गोतः; तस्माद्‌ प्रगौतं प्रयोद्व्यमिति ॥

‘fa भवति प्रयोजनं चिन्तायाः, नाव कचिदहिशेषः ?' । भ्रन्ध- faq ureen प्रयोजनमस्ति, “न प्रप्रेति ज्रूयात्‌, witfa qa,’ afe पूर्वः पञ्चः, wae वा वक्षव्यं, प्रप्रौपदं वा; यदि सिहान्तः, प्रप्रौपदभेव वक्लव्यमिति ॥ ( ९।१।१८्अ० ) a

दूति आचाग्यग्वरस्वाभिनः+ कतौ मोमांसाभाज नवमस्व अध्यायस्य प्रथमः पादः ॥ ०॥

@ कचित्‌ खायां त्यव महेति पाः |

gcc मोमांसा-दकंमे

alata सामनामताधिकारशस्‌ |

स. सामानि मन््रमेकं सुलयुपदेशाभ्याम्‌ ॥ ९॥ (Te)

भा० सन्तिसामानि, “रथन्तरं हद्‌-वैरूपं वेराजं grat, रेव-

तम्‌' इति श्रमित्वा शुर नो नुमः" इवयेवमादिषु ; तैषोऽथंः स- न्दिषते, किं प्रमीता एते मन्ताः सामानि, उत गोतयः सामानि! इति । नमु सिरं,--“गोतिषु सामाख्या" (२।१।२६ Ge) इतिः। उच्यते, तत्र हितीयेऽध्याये ward wre चोदकत्वं प्रति विचायंमाके मन््लाभावाशङ्ायां मन्सद्वावोपपादनाय, “asi दकेषु मन्त्राख्या” (२।१।९१२स्‌०) इति क्ते eae, “wef मन्त मे गोपाय यख्षयस्त्रयोविदा विदुः ऋचो यजुषि सामानि इति ऋगादोनां विभागाय प्रसल्ानुप्रसक्तं are “.गोतिषु सामा ख्या” इत्यक्त । aa यदि प्रगौतो मन्व; साम, यदि वा मौति- मात्रं, उभयथापि ऋम्यजुषाभ्यामन्यसामेति fae विभागेन ` विवेकाय waa, प्रयोजनाभावात्‌, इष तु प्रगोते मन्तेऽन्धत्‌ | कर्म, गोतिमातेऽन्यदिति विश्ैकाय प्रयत्यते |

are, ‘aq एतदपि सिख , गामकम्मणो वाचकः सामशब्दः इति । उश्यते, तदेव प॒नरभिधौयते, स्मरणाय, उ्षरमधिः करण चिन्तयितुम्‌ |

Wa: सामेति fea इदं चिनग्छते, गौतिषु we प्रधान- भूताः, उत, गुणभूताः? इति । owe, (नैव स्मरणाय w- पत्चोदरणं, नहि मन्ता; सामानौव्येषोऽथः aay’ | 17

@ शक्रस्‌ दति Ho Fe Yo पाठः॥

€ ख्याय १ We: १८८

उयते, yar सिहान्तस्मरका्ंभेवोपादौयते, यत्‌ प्रमीत wee तत्छाभेत्येव पूबंपक्षं क्रत्वा गोतिमाव्र सामेति खाधिवं ; afar खिति श्रयसु्तरो विचारः कक्षव्यः, गतिषु fart: प्रधानभूताः, उत, Taya: ? «fa

कि प्राप्त >—‘ua’ मन्यन्ते, wa aaa सामेति । कुतः ? । “स्मलुपदेशाभ्याम्‌' एव हि सरन्ति, प्रगोतं Waa सामेति, तत्रभवन्तः areat: wry उपदिशन्ति शिष्येभ्यः | श्राह, "नमु यदैव स्मरन्ति, तदेवोपदिशन्ति, नेव सति उपदे हेलन्तरम्‌' इति । उच्यते, area, अन्यथा तहिं उपदेशं वणे- यामः, भ्रयसुपदेशः ; “्रेवुश्चिय मन्त मे गोपाय यख्षयस््रयो- विदा विदुः ऋचो aaa सामानि इति । मन्तप्रकारः कचित्‌ सामानौति मन््रोपदेशो भवति ; तस्मादुपदे णानाः सामानो- त्वगच्छामः ॥ ` च्‌. ATS MATA ॥ २॥ (सि०)॥ Wo तस्यैतस्य पक्चस्योक्तो दोषः सप्तमे, ऋषः MSR नोप पदयते कवतौषु रघन्तरङ्गायति' इति, STATA धमं लक्षणा वा प्राप्रोति इति । तस्माद्ौतयः सामानि, a प्रगोतानि मन्व वाक्रानोति ॥(<।२।१अ ०) ॥

RUINS पोरषेषताधिकरशम्‌ । एवं वा- घ, सामानि मन््रमेके सल्युपदेशाभ्याम्‌ ॥ १॥८प्‌०)। भा, ददं afewd, योऽयम्‌ ऊद्ो नाम “कया निव आभुवो

१९० मीनांसा-द्त्ने

are दति, किम्‌, ्रयमप्याषोा नित्यः, उत, चिन्तयित्वा-प्रगौतः ? दूति । किं प्राप्तम्‌ {- एतानि ऊषसामानि मन्वभूतानि aratiq नित्मानोति ‘ca’ मन्धन्ते । कतः १। (समुत्यपदेाभ्याम्‌' एवं fe सरन्ति, मन्भूतानि sraife नित्यानोति, उपदिशन्ति च एवंदिधमेव चिष्येभ्यः | आह, "ननु यदेव स्मरन्ति, तदेवोपदिथन्तिः। बाढम्‌, अरयमन्ध

उपदेशो awa, (जहबिको्षिंतःः इति ब्राद्मणमुपदिशन्ति, 'चिकोषितः इति ख इष्ट saa, इच्छायां हि सन्‌ विधोबते, वदि च श्रयम्‌ भ्रपुरुषबहिपूम्बको वेदतुख्पः, तत इष्टः, अव Geared, ततो न WATS, यन्ते च भविको्वितो न warm: | 'चिकोर्धिंतः' इति ख शब्दो भवति ; तस्मात्रित्य जड इति ॥

सू. तदुक्रदोषम्‌ ॥ २॥ (fee ) ॥

भा तत्‌" एतत्‌ “उक्षदोषं',- भव चनं भवतेव हेतुं वशंयता seat दोषः, जहचिकोषितः इति ;--जङधिकोषित इत्य- faa एतद्रवति। agey—re चिकौषिं तशब्टो भवति, इच्छायां हि सन्‌ विधोयते" इति । उश्यते, सत्यम्‌, दष्टं कतु aft करियते, तरकतुंमिष्ट भवति इति ; तस्मात्‌ अनित्य ऊषः । Age, -खतेनित्यतेति ; नेषा सतिः प्रमाणं, दृश्मूला छेषा ; भवति fe वचनं, कवतौषु रघन्तर गायति! ति । तस्मात्‌ अतिदटेशवचनान्यायेनेव गा तव्यमिति वाचनिकं प्रथमं विज्ञानं तत एषा स्मतिः, तस्मादप्रमाशं, afaa oe: इति |

"काव म सलन्द = द्द ® खाभवदिति न्यायमालायां ae: | ‘afar ue साममाखच सामंकेकं जाधकि) खोऽबलशो we’ इति म्वायमाश्ा |

€ अध्यय १ पादः॥ १९१

कि भवति प्रयोजनं १ न्यायविरुदमपि ware, यवापूर्वः पचः ; © या तहि सिहान्तः, न्यायविर्डमप्रमा णम्‌ ॥ (<'२।१अ०) ॥

CTS: करंखारकषोताचिकरशम्‌ | a, कमे वा विधिलसणम्‌ ॥ ३॥ (पू०) ॥

मा. वानि ए उदाहरणानि ; तेषु भ्रयम्थः समधिगतः,- मौतिः सामशब्दे नोच्यते इतिः तत इदमिदानीं संदिश्यते, किं a गोतिः we: प्रति प्रधानभूता, उत, गुखभूता १ इति | नमु “सिद, संस्कारकमेखः सामशब्दे वाचक दति “पितु wine: स्वात्‌ भावोऽथः ufawaewarq” (७।२।११स्‌०) tf! उश्चते, waaay प्रवर्तंते, स एव fran भविष्यति | कि प्राप्तं १-तेनेवाधिकरणेन संस्कारकमंति |

तथा प्राप्त ब्रूमः + प्रधानकमं वा सामथब्देनो्चते इति । किकारशम्‌ १) प्रधानविधिलक्षशं fe भन्रास्ति दितौया विभ- fa; "रथन्तरं गायति' इति ; तस्मात्‌ प्रधानकग््रति | अपिष, ater गानं भवति, तत्‌ यदि दरव्यसंस्काराथ, den दव्यमदृेन संस्कारेण न RAMA पुनः संस्कत शक्य, महि fara Gea शकं कत्त, पिष्टस्य वा पेषणं, स एषोऽग्नौ- नाभिवाभ्युपगन्तव्यः,--श्रकग्मकालं क्रियमाणः सस्कारो भवतौ- ति; ware पनः प्रधानक फलाय भविष्यति, aa अवि- परतिषिद्म्‌ अकमंकाले गानम्‌ ।

अपिच, saat पोणमास्यां anf sara, अशैपश्चमान्‌

१९२ मोर्मासा-दर्भन

मासान्‌ स्वाध्यायमधोयोतेति, तदेषां फलाय भविष्यति, इतरथा पुरुषाणामुपदिश्यमानं, wit कल्पात ! तस्मादपि प्रधान- maa fe tl

स्‌. तदग द्रव्य वचनात्‌ THIAMIN ४ ॥ (आ ०नि०) ॥ भा, आ+प्रधानक ्यव्यते, न च एतत्‌ Waa, न हदं फलद्‌, फलकल्पनायां च अयुतं Read, तेन यागं प्रति गुणभूतं, यदि न गुणभूतं, किमस्य द्रष्य, यत्‌ प्रति प्रधानभूतमेतत्‌?" aaa, "ऋग्‌ द्रव्यं", ऋक्‌ TAS द्रव्यस्थानोया, यथा अन्यस्य क्णो दरव्यं साधकम्‌, एवमस्य ऋक्‌ साधिका, तस्मात्‌ ऋच प्रति प्रधानभ्ूत- मेतत्‌, भूत हि भव्यायोपदिश्यते । कथं पुनरे तत्‌ ऋग्‌ द्रव्यम्‌ १ । 'बचनात्‌,' वचनमिदं भवति, ऋचि साम गायति इति; यषा पाकयज्ञेषु तत्तदा चनिक द्रव्यं भवति, लाजाः, धानाः, TWAT: राज्यमिति, एवमिहापि wa द्रव्य, वचनादिति।

a, तजाविप्रतिषिद्धो द्रव्यान्तरं व्यतिरेकः ata ॥ ५ ॥

(FoR) it भा. WEA ऋ गस्य वचने नोच्यते, तदृद्रव्यभेतत्‌ भवति, कथम्‌, द्रव्यव्यतिरेक सति द्रव्यान्तरे प्रदेशे च तदिदं साम 2" दति । अत्रोच्यते, श्रविप्रतिषिदभेतत्‌, गौतिमात्र fe साभेलि, ` द्रव्यमस्य निर्वत्तकं वाचनिकं, तत्‌ सामान्यविहितं, विओेष- विहितेन द्रव्यान्तरं ण बाध्यते | यदत्र दरव्यव्यतिरिक्त गौतिमालः,.' तदेव ददा रथन्तर वेति न दोषो भवति । तस्मात्‌ प्रधानक सामेति |

IBLIOTHECA INDICA

} LECTION OF ORIENTAL WORKS

ध PUBLISHED BY THE ASIATIC.SOCIETY OF BENGAL. ss New इष्टा, No. 315.

namsa Darsan.

RY OF SAVARA SWAMIN ५ ए ? . BY ANDRA NYA'YARATNA.

(15706 BOOKS 108 SALE — ASTATIC SOCIETY OF BENGA No. 57, Park Street pag

~ “> कनी ॐ! ‘

—

|.—THE SOCIETY'S PUBLICATIONS. A. Brsuiorgmeca Inpica. SANSKRIT WORKS COMPLETE, = (८१

Old Series, Nos. 1 ० 230 demi 80, = + ` ` 4, The first two Lectures of the Saihita of the Rig Veda, Edited "on by Dr. E. Réer, Nos. 1 to 4 2 Uttara Naishadha-Charita, by Sri Harsha, with a Commentary. Edited by Dr. E, Réer., 12 Fasciculi, > र Chaitanya Chandrodaya Nataka, by Kavikarnapura. Edited छा ` Babu Rajendralala Mitra. 3 Fasciculi Vasavadatta, by Subandhu, with its commentary entitled L | Edited by Professor ¥. E. Hall, M. A. _3 Fasciculi, व~. ~ The warrant! Purana. Edited by the Rev. K..M. Banerjea. 7 Fasciculi, ,., a The Elements of Polity, by Kamandaki.. Edited by Rajenc ध Mitra. 3 Fasciculi, ve) 0 ५ + New Series, Nos. 1 to 268, demi 8vo ers ^. The S‘rauta S‘titra of A’svala with the Commentary of G Narayana. Edited by dita Raman4rayana Vidydratna. 10 Fasciculi ९१ ("9 ; i if The S/aiikara Vijaya of Anantananda Giri Edited by Pandita — Jayandrayana Tarkapanch4nana. 3 Fasciculi, =, | Vaiseshika Darsana, with the Commentaries of Saikara Misra Edited by Pandita Jayandrayana Tarkapanchanana. 5 F The Nyaya Darsana Gotama, with the Commentary of V Edited by Pandita Jayan4rayana (ध. ~र. Pali Grammar, bv Kacchayana, Edited by Dr. F, 2 Tose The Daga-Ripa, with Dhanika’s Commentary, Edited by: F. E. Hall, D.C. L. 3Fasciculi, ,,, The ms horisms of Sandilya, with the commentary of 8

ted b Balla The Ndrada Bi मः by ४) Rev. K

। पाल Kavéyadars'a of Siri Dandin. Edited

€ Garg २ पारः a १८३२

च्‌. शब्दाथत्वात्त नेवं स्यात्‌ ॥ ६ ॥ (fete) ॥

भा. Ae: we व्यात्तंयति,-नेतदेवं भवितुमरूति, प्रधान- कच्छ सामेति, गुणकम स्वात्‌। कुतः ?। ग्दार्थ॑तात्‌"-अग्दस्य उपकारक साम प्रत्यचमुपलभ्यते, साचि क्रियमाणे ऋगचराखि seer, तसख्िन्‌ सति नादृष्टं करनोयम्‌ ॥

ख. पराथ॑त्वा्च शब्दानाम्‌ ॥ ७ ॥ (य्‌ ०? ॥

भा. परावोख शब्दाः स्तुथ, wate चादिता,-“्ाच्यैः स्तवते ws: aaa’ दति are wat: उचाथमासैः प्रत्ता अवगम्बते, ततः aaa ऋचः सत्याः सामार्धता परिक्सये, कल्यनायाच् ware नास्ति ; तस्मादपि साम गणभूतमिति ॥

ख. असम्बन्धश्च कमणा शन्टयोः पुथगर्थत्वात्‌ ॥ ८ ॥ (यु ०) tt

भा. इत्च गुणभूतं साम। कुतः ?। “असम्बन्धः ara: SAW स्यात्‌, तस्य प्रधानभावेन स्तुतिः सार उपदिश्येत, न खाम स्तते, तत्र वदत्‌ we भवति रघन्तर us’ भवति' इति वचनं बध्येत, रथन्तरगुणकं ष्ठं भवतौ सेतदेवसुपदिश्यते, तत्‌ ऋगय सानां अवकल्पते, प्रत्यकं हि तदा पृष्टस्योपकारं खाम करोति, यदस्य वाचकं प्रकाशयति शब्द, तत्‌ रथन्तर ृष्ठ- शब्दयोः सामानाधिकर ्छादेकायतवे wal विन्नातु ; gaia तु -अरसम्बन्धः स्यात्‌ ; तस्मात्‌ ऋचः साम गुणभूतमिति ॥

ॐ अन, तदस्य वाचकं भवति' इत्यधिकः we सं° एवं का” Go Gea पाटः

Y

VER मीर्मासा-दर्नं

स्‌. संस्कारश्चाप्रकरणेऽप्िवस्छात्‌ प्रयुक्घत्वात ॥ ८9. (Ate) it

भा. अथ AEWA, HAH गानम्‌ ऋचः संस्कारकम्‌ अग्न्या धानमिव कल्यत, प्रयुक्षत्वादिति; तत्‌ परिहन्तव्यम्‌,-

स. RATS शब्दानामप्रयोगः प्रतीयेत ॥ ९० # (आश्नि°)॥

भा. यदि हि भरकमंकाले गानं ae, क्म॑कालं यावत्‌, तिरेत्‌, न विनश्येत्‌, ततः ya: श्रप्रयोगः uae’, यदिवा gaa WHA कमंकाले गानं क, तधाप्यप्रयोगः स्यात्‌, WHAT प्रगोताः शब्दाः पुनः प्रयक्षु ; तस्मादकमंकाले प्रयुक्ठा भसाधका xfa quae प्रयुज्यरन्‌ । rare दोषो भविष्यतौति a

a. ारितत्वाञ्च ॥ १९॥ (qo) ॥

भा. अपिच ककालाचितं गानं दशयति,--ओोदुम्बरीं wer मपाचित उद्गातोहायेत्‌" इति, सदस्वोदुम्बरौ मध्यमा स्थूणा भवति, तां स ष्टा इति हुवन्‌ सदसि गानं दशयति । तस्मात्‌ न श्रकर्मकालम्‌ अग्धाधानवत्‌ कल्पयितव्यमिति ॥

ख. परयज्चत इति चेत. ॥ १२॥ ( भा) ॥

भा. श्रथ यदुकषम्‌, श्रदपञ्चमा्रासान्‌ अध्ययनं प्रयुज्यते, तत्‌ फलाय भविष्यति इति, तत्‌ परिरत्तव्यम्‌,-

a. यदणाथम्‌ प्रयुज्येत ॥ १३॥ ( आ °नि° ) ॥ भा. नदि फलाय भवितुमदति, तथाहि wee aaa,

ट अध्याय २ WE १९१५

श्यते अचर प्रयोजनं, यत्तावत्‌ उपाध्यायः भि्सत्रिधावधौते, तव्‌ ग्रहणां; यत्‌ भिः, तत्‌ धारणाघं ; ग्रहुशधारले प्रयोगा भूमिरथिकवत्‌ wafer; तद्‌ am, भूमिरथिको भमौ रथमालिख्य frat करोति, संग्रामे प्राणभावो भवितेति, यथा च छावः WR: प्रयुङ्के, प्रयोगे प्राण्कगधा भविताऽखोति; एवमेतत्‌ द्रव्यम्‌! तस्मात्‌ ce सति नादृष्टाय भ्रध्ययनं । तस्मात्‌ संस्कारकमं सामेति ॥ (< ।२।२अ ०) ॥

Te परत्यं aware: समापनाधिकरकम्‌।

शतिनिं

ख. तुचे स्यात्‌ श्ुतिनि्े शात्‌ ॥ १४॥ (Go) ॥ भा. च्योतिष्टोमे समामायते, तस्मादेकं साम aa क्रियते स्तोभौयम्‌' इति । श्रवायमयः सां गयिकः,-- किं तिरुस we व्यासच्य गानं कत्तव्यम्‌, उत, प्रति ऋष, समां गानं AMAA ? ष्ति। किप्रासं ?-व्याखव्येति। कुतः १। शयुतिनिरहयात्‌' wi wad, “एक साम ठचे क्रियते" इति, सामि क्रियमाणे, निष त्तौ गुणभूता Aten ऋक्गता यूयते, तज य्येकस्यारचि उपक्रम्ब तस्याच्चैतत्‌ परिसमापयेयः, न ॒विसंख्यया साधनमस्य क्रियमाणस्य परिच्छन्दः, एकसंख्यापरिद्छिव्र' क्रियमाणं ara, aa अति्बाध्यत, weaar— sa घटः ` faa नागदन्तकेषु RAT TAR ATTY स्थाप्यते, न पय्यमेण, एवमिहापि Tay ॥

"ननु पययेऽग्येकंजातौयकः Tet भवति, यथा,-“चिषु gay

१९.& मोमांसा-दमे

देवदत्तो wea’ cae नयोगपद्यमवगम्यते, पर्थायेशापि wart भवत्येष वादः; एवमिहापि पयायेण प्राप्नोति इति। wea, न तत्र ज्रिसंख्या भुजिं प्रत्यपदिश्यते, येने तदेवं भवति at कुलशब्देन सम्बध्यते विषु कुलेष, न दयोरे किन्‌ वेति, यदा ufafaafa प्रत्यपदिश्यते, तदा area भीजयि- तव्यः; दृह तु faween क्रियते - श्त्यनेन सम्बध्यते, एवं सति क्रियायां fraven विहिता भवति, aa खपदगतस्व किञ्चिदिधायकेन fafed भवति, इतरथा ऋचः सङ्ख्याया सम्बन्धस्य पदाग्तरगतेन शब्टेन भावनोच्येत, तथा, श्रथेविप्र- कर्षः स्यात्‌ ; तस्मात्‌ सामति्व त्ति प्रति frre उच्यते |

ae, ननु ब्रिसरङख्या ऋच्छब्देनेवात सम्बध्यते, अन्धथा- ऽसति सामथ्यं समास एव न स्यात्‌" इति ¦ अतरच्यते, न बमो न सम्बध्यते-इति, सम्बध्यते एव, समास भवति, स तु समास शब्दः सामनिव ्ञावुपयुज्यते इति, aa Aree wee चार्थो निहत्तावपदिषा भवति, साम निवंत्तेयितव्यम्‌,* णवं afea ऋचो भवन्ति, न at इति ; इतरस्मिन्‌ पचे RGA सम्बध्येत, तजर साम क्रियते इति लक्षणा स्यात्‌, अभ्यासनिहेत्तौ सामनिहं्तिणब्दा भवेत्‌; aay TAM गानं कर्तव्यम्‌ ॥

स्‌. शब्दाथेत्वादिकारस्य ॥ १५। (यु °) ॥

भा TAY पश्यामः,-ठचे व्यासज्य साम गातव्यमिति।

* म साम इचि निर्व यितव्यमिति ate स घु" पाठः।. `

€ Swe २ पादः १८७

कतः १। शब्दार्धोऽयं सामसक्षको विकारः, we गुखभूत इव्यथः; स यदि व्यासज्य क्रियते, बहृन्यत्षराणि afta मवन्ति, तत्रायं चोदकोऽमुग्हौष्यते । तस्मा गा सज्य गातव्यम्‌ #

च. दशंयति च ॥ १६ ॥ (यु ०२) ॥

भा, ऋक्सामो वाव भिथनौसग्भवावेति dott वे लं ममालमसि जाया वेदो मम महिमेति ते इ भूत्वोचतुः, सोऽव्रवोत्‌ म वां ware खो area वेदो मम महिमेति afaat भूत्वोचुः मिधनोसम्भवाभेति, सोऽ्रवोत्‌ सम्भवा मेति, तस्मादेकं साम aa क्रियते स्लोज्रौयमिति, नैका स्तोक्या साखः सम्भवति, नापि दहे fae: सम्भवन्तीति

व्यासज्य गानं दर्थयति ॥ स्‌. वाक्यानां तु बिभक्तत्वात प्रतिशब्दं Bale: स्यात संसारस्य तदर्थत्वात्‌ ॥ १७ ॥ (सि) ।

भा. तुणब्दः पश्च व्यावत्तयति । वाक्धानि विभक्तानि तौखि एतानि, या; तिख ऋचः, AMAA ऋक्‌ Area पदग्राभेण काश्चित्‌ स्त॒तिमभिनिवे्तयति, न ऋगन्तरेख सह॒ कच्चिदथं Gifs, तत्र साम, ऋचः सस्तवमभिनि्व॑त्तंयन्त्या गुणभावं गच्छत्‌ aera करोति, तत्र यदि area waa, न ऋचः संतिमभिनिवत्तंयन्दाः साम उपकारकं स्यात्‌, न हि सामाव- यवः साम भवतोति, न च कक्समुदायेनः कञिदथः स्तूयते,

` # ate tf we Yo Go पाठः|

१९८ Matera

यत्र सामसम्बदा सतति कुयात्‌, wa ale करोति, aa सामसम्ब्ा, य ऋक्समुदायः UAE? स स्त॒ति न करोति, तच प्रत्यु साम्नि परिसमाभें क्रियमाणे सामवता शब्देन स्तिः wat भवति, सामसंस्कारस्य स्त॒तिभावनाथेत्वात्‌ ware परि- समाप्तं गानं कत्तव्यमिति ॥

सू. तथा चान्याथदर्शनम ॥ १८ ॥ (यु?)

भा, भअन्धार्षमपि वाक्छभेतमव' दशेयति,-श्र्टाचरेश प्रथमाया- चि प्रस्तोति दाशर णो्तरयोः' इति went भेदं दथयति। तथाच, “एका वा भ्रस्योत्तमा स्तोज्रौया तामु छमोद्वायेत्‌' इति SKINS दशयति, तस्मादपि ware गानं wuarfafa a अधचप्रगोतेष्वपि ऋच्येव गानं कन्तव्यम्‌, Wa तदाक्यः way भवति, ऋचि तु परिपूयत इति । पाद्प्रगोतेषु पाद एव गानं क्त॑व्यमिति, पाद एव हि तत्परिपूण' are, यधा, गोरे वासिष्ठ इति, एवं यावति परिपूशं avai, तावति साम परिसमापयितव्यं; कचित्पादेऽपि qe’ वाक्यम्‌, छशष्यपि, कचि- दधचःऽपि परिपूर्णं, यन्न यषा परिपू, तव तथा गातव्यमिति |

स्‌. अनवानोपदे शश्च तदत्‌ ॥ १९ ॥ (यु °र)

भा. ्नवानोपदेणसख तदत्‌" amt भविष्यति, यथाऽस्माभिन्धीव उपदिष्टः, शश्रनवानं गायति इति aaa भरनवानं, प्रद्यच परि- समापथितु, न तु faey व्यासज्य शक्ते |

# .सन्धद्‌ा {निवि काण जोग पुर UTS: |

€ खष्याय २ Wes १९

अपिच खाध्यायकाले ward गानं परिसमाप्त, खाध्याय- काले चाभ्यासः,-प्रयोगकाले कथं प्राता स्यादिति, aafe प्रयोगकाले प्रटाखं गान We, ततः खाध्यायकाले तद- भ्यासो गुक्तः। तस्मादपि ware गेयमिति ॥

a, अभ्यासेनेतरा अरतिः ॥ २० ॥ (आ ०नि०) भा श्रध यदुक्त, -'तस्मादेकं साम Ze क्रियते" इति, तास श्रभ्यासेनेतरा शरुतिः द्रव्या, प्यायेरेत्यथः; न्त्र ऋक्‌ साम- निष चधसुपाटोयते, तस्मात्‌ न शक्यमिदं वक्षं,-सामनिर्हत्ति- साधनोभूताख्चं fore: परिच्छेत्छति इति; साम स्तोत्रस्य गुणभूतं निर्दि श्यते,-"रथन्तर us भवति दत्‌ ve भवति दूयेवमादि, qa ward न्यायेन गानं प्राप्तं, न सामनिर्बश्या संया सम्बध्यते, fate wher, aaa नावकस्यते इति Tae लश्यते, तिरूष्वभ्यसितव्यं सामेति, यथा, विषु कुलेषु देवदत्तो भोजयितव्यः इति, यदा fede कुलेः सम्बध्यते, तदाऽभ्यासो gad, एवभिष्टापि द्रष्टव्यम्‌ । तस्मात्‌ ware परिसमाप्तं गानं कन्तव्यमिति ॥ (८।२।३अ०) ॥ |

wares free wy मानाधिकरशम्‌ | षु तदभ्यासः FATS स्यात्‌ ॥ २९॥ (सि°) tt भा अस्ति च्धोतिष्टोमः,-श्योतिष्टोभेन खग.कामो asa इति ; तत्रैतत्‌ समाम्नायते, “तस्मादेकं साम aa क्रियते स्तोयम्‌" दति । तत्र॒ एतत्‌ समधिगत, प्रत्यु चं परिसमासं गेयमिति । इदमन्यत्‌ सांश्यिकं,-समासु विषमासु वा गेयम्‌,

Roe Wats-ewat

उत waraa > इति । fa तावत्र प्रतिभाति नियामक शास्वस्याभावादनियम इति |

Ua प्रापे व्रूमः, ‘WAY एव गेयं न नानाच्छन्दस्कासु-इति। किमेव भविष्यति १। Wa: संशर-विलेणौ$ न भविष्यतः, यदि न्यनच्छन्दस्का ऋच उपादास्यामदहे, Wht संख्णोयाम ; w अधिकच्छन्दस्काः, ततो गौतिं विलेशयाम उभयधा ae बाधे महि, समासु तु उपादोयमानामु न fafagufa । तस््ाव्छमासु गानं कत्तव्यमिति। अपिच विश्यष्टोपचारः समासु gat भवि थति, समाने हि कस्ििदास्रोयमाणे सङ्ख्याव्यवहारो भवति ॥

४ सु. लिङ्गदशनाच्च ॥ २२ ॥८य्‌ ०) ॥ भा. fas खल्वपि afaad पश्यामः,-खाल्यां aan सश्भवति इत्या इः, यदुहत्‌ गायत्रोषु क्रियते ऋकत्वेनान्तरुजतिण

इति नचास्यां सम्भवति इति विच्छन्दस्कासु दोषं ब्रुवन्‌ समान- च्छन्दस्कासु गानं दशयति ॥ (९।२।४अ ०) ॥

उन्तरयोमायतोत्यव उत्तरायन्यसमभौतयोरेव कचोगरदषाधिकरशस्‌ । ख. नैमित्तिकं तृत्तरात्वमानन्तर्य्युतोयेत wane) ॥ भा. ज्योतिष्टोमे समामनन्ति,-“रयन्तरमुत्तरयोगौयति दषदु ्तर-

9 “शरः fer, रषः अरपतलम्‌, श्ट रसायां aa अरुपोभाव शत्येत हात दब- दशनात्‌" इति area: | { ऋले नाकरुजति दति Go Ut: पुण्एवं कन Go Te WTS |

९ ध्याये २ेपदः॥ २०९१

योगांयति कवतौषु रथन्तरं गायति योन्यां गायति तदु्षर- योर्गायति' इति । तच तत्‌ समधिगतम्‌,-समासु गेयमिति, श्रध इदानौमिद सन्दिद्यते,- किं योन्य्॒षरयोवा उत्तराग्रन्यसमधौत- योवां गेयम्‌, उत, उन्तराग्रन्धसमधौते एव उपादातव्ये ? इति, fa प्राप्तम्‌ 2-नियमकारिशः शास््रस्याभावादनियमः इति | एवं प्राप्त नमः -नेभित्तिकं तु उत्तरात्वम्‌ उलराग्रन्यसम- धिता उपपद्यते इति । कुतः ?। समाख्यानात्‌ प्रक्षतत्वाच्च उत्तराग्रन्यसमधोतानाम्‌ ।

आह, 'हाभ्यामपि समाख्याप्रकर णाभ्यां वाक्य बलोयस्तस्मा- दनियम एव प्राप्रोतिः। श्रोते, सव्यं fe सम्बन्धि शब्दा पदा- न्रमनपेखमासाः न कच्चिदप्यथमाहः, तस्मात्‌ अपेक्षितं पदा- न्तर, तत्‌ प्रकतं सन्निहितं वा, इतरथा अपरिपूर्णाधं वाक्यमन- मिधायकभेव कस्यचिदथस्य स्यात्‌, संन्नासंज्निग्रहणे न पुनः पदान्तरमयेचते, aa परिपूर्णे wwe तस्मात्‌ न सम्बन्धि्ब्देाऽष्यवसानोयः, उत्तरासंन्नवोपादातव्येति, नहि GWE गद्यमाणासु पटान्तरानन्तथमपेसितव्य भवति ॥

q Vareate तदभ्यासः ॥ २४॥ (यु ° ) ॥

Wo ताखेव चोस्षराग्रयसमधोतासु साम अ्भ्यसितव्यम्‌, एवम्‌

एका्धता ठचशब्दस्य भविष्यति, एकं कचित्‌ सामान्यविशेष-

afr दषशब्दम्‌ उपचरग्ति ; एतदेवमुक्तम्‌ यद्‌ विषे कसिसित e © © *

[ सख्या भवति, इतरथा fe स्व ् सव्वसख्या भवेयुः,

तथाहि संव्यवद्ाराभावः स्यात्‌। तस्मात्‌ समानच्छन्दस्कासु

ट

Rog | मौमासा-रबन

समा मदेवताकासु च ठदचग्ब्टोपचारात्‌ उत्तराग्रन्यसमधोता एव werent इति ॥ ( <।२।५ ) ॥

'निजमायाममभ्वस्समानायां जिन्ोकनामाधिकरर्थम्‌ ॥ ( दितीयवरंकम्‌ ) ॥

भा° शव वा,-

qe तद्न्यासः VATS स्यात्‌ URW ( To ) i

woo aft हादशाषहःः ्ादशाहेन प्रजाकामं याजयेत्‌ इति । तन चतुखऽहनि astra नाम साम श्रतिजगत्याम्‌ उत्‌- पन्नम्‌, अतिजमतौ, “विश्वाः एतना भभिभूतर नरं सजूख्ततचु- forwaye usd! क्रत्वा वरिस्थं वर्ामुरोसतोग्रमोजिष्ठं ` तवसं AChR’ | उत्तरे हे हत्यो, तयोः weet, — “नेमि ममन्ति चसा मेषं विप्रा भ्रमिखरा । सुदौतयो वो अटद्ोऽपि we तरख्िनः सकदभिः"” । उत्तरा, “समौ रेभासो अख- रजिन्द्र' सोम्य पोते । खपतिं यदो धे । एतत्रतो Beret समूतिभिः” इति । atatsa: सांययिकाः, किमन्ये मतिलमत्यी उपादाय HAY गेयम्‌, उत ये एव ते SUL THA, एते एव उपादाय विषमाखेव गातव्यम्‌ १ sf कि प्राप्-!? aT fran मा भूताम्‌" इत्यन्धे उत्यत्तिजगत्यावुपादाय एतत्साम समाखेव भ्म्यसितव्यमिति ॥

Ge लिङ्गदशनाश्च ॥ २२॥ (qs ) , भा° लिङ्ग खष्वप्यसिन्रथ दर्थ यति,-श्रतिजगतौषु स्तवन्ति' इति,

ट Ware ९ Wie: i Yo 2

कि fara: । अतिजनतोष्ठिति बहवचनं । तस्मादन्ये भ्रति- जगत्यौ उपाटातच्ये इति ॥

ष" नेमित्तिकं हत्तरात्वमानन्तर्यात्‌ प्रतीयेत ॥२२॥( सि० )॥ भा० “नेमित्तिकं तु्तराल्मानन्तथात्‌' उत्षराप्पठनिमित्तम्‌

भरानन्तयं सति श्रतौयेत', तिर्हि वाक्याद्वलौयसौति प्रकत- तादु त्तरे FEM एवमनुग्रहोष्येते। तस्माब्रान्धे wera इति ॥

मु काथ्या तदज्चरासः ॥ ९६ ॥ ( यु ०२) ॥

We wry समानङेवताके ama ‘aw इति ठचश्ब्टोपचारो

qa भविष्यति, तस्मादपि ara उपादातव्य इति । ‘srare, we यदुकम्‌--अतिजमतौषु स्तवन्त इति शब्दोपवारात्‌ श्रतिजनतौवडहतं दशयति इति, तत्परिदर्भव्यम्‌" । wrea,- -तद्भ्यासः' एव द्रष्टव्यः (Treats) "एकविंशः grew’ इति एकविंशतिक्त्वः षोडशिनि अभ्यस्यमाने Bienes, त्व सषकल्लोऽतिजगल्यामम्बस्वयमानायाम्‌ शश्रतिजगतौसु स्तवन्त दति क्वनसुपपक्छते इति ॥(८।२।५अ०) ॥ `

TCA SMCS प्रपरथनेन CHANTS भानाधिकरणम्‌ |

प्रागाथिकंन्तु ॥ २५॥ ( fee ) ॥ भा ज्योतिष्टोमे खयते,--्दत्‌ Te भवति रथन्तरं ge भवति इति । रथन्तरस्य योनिहहतो, “aft त्वा शुर नोजुमो दुग्धा द्व धेनवः। #शानमस्य जगतः खं मो शानमिन्द्र तस्थुषः” |

२०४ मोमांसा-दश्मे

$ 66

sue पक्षिः,-“न लावान्‌ wan दिव्यो नपार्धिंवोनजातौन जनिष्यते । श्रश्वायन्तो मघवन्निन्द्र वाजिनो गव्यन्तस््वा हवामहे "। हहतो योनिहषत्येव,- तवाभिदि वामर साता वाजस्य कारवः | ai cata सत्यति acai काष्ास्ववतः”। उस्रा ofa रेव,-स त्व नञत्र वचहस्त ष्णया महःस्तवानो fea: | गामश्वं cafe सद्धिर सत्रा ara frre” इति। तयोः वेच्छन्दस्क गानम्‌ शआरान्नायते,“न वे हष्द्रधन्तरमेकच्छन्दो यचचैतयोः पवा हष्तो कङ्कुभावन्तरे' इति ।

तच्रायम्थंः सांशयिकः,-- किमन्ये उत्पन्तिककुभावागमय गातव्यम्‌, उत, याऽसो Tat (हहतो, उत्तरा च पक्किः, तयोः प्रग्रथनेन SARA AAT ककुब्षराकारं गानं कव्यम्‌ १ इति । fa प्राप्तम्‌ ?-उत्प्तिकक्ुभावागमयितव्ये इति । कुतः १। णएव- मन्धासां कङ्भासुत्पस्तिरधवंती भविष्यति, यदि ताः ककुपकाययं प्रयुज्यन्ते |

We aq वाचस्तोमे तासामर्धवन्षा भविष्यति | उच्चते, सत्यमधेवत्ता तत्र॒ भविष्यति, ककुप्काव्यौधताऽपि तु गम्यते, सा नापङ्ोतव्येति |

एवं प्रास ब्रूमः,-श्रागायिकं तु, तुशष्टः पक्त व्यावत्तेयति,- प्रागाधिकं सामगानं कन्तव्यमिति यासौ yal हृहती, उत्तरा च पंक्तिः, तयोः प्रग्रथनं awa wa हि स्मरन्ति, "काकुभः aaa, इति । आआङ,-'ननु agfa warenat काकुभ इति न प्राप्राति' इति। उयते, तस्येदम्‌ इति ‘aa भवः' इति वान Sle: tt

‘€ ध्याय २पाद्‌ः॥ २०५

सखे च ॥ RE ( य॒ ०१)॥

भा० ण्व च खे च्छद्सि गानं क्तं भवति, उत्तरापाटेन fe waar पङक्षिरुपदर्थिता छचकमफि, त्र प्रकतहानः श्रप्रकतप्रक्रिया च न क्ता भविष्यति। तस्मादपि तयोः प्रग्रथन कत्तं व्यमिति ॥

WATS च ॥ २७॥ ( FoR) ॥

Wo Taya प्रगाथशब्ट saa भवति, प्रकष' हि प्रशब्दो दयोत- यति, प्रकर्षेण यत्र गानं, स प्रगाथः। कच प्रकषंः१। यत्‌ किञ्चत्य॒नर्गोयति । तस्मादपि प्रक्ततयोः प्रग्रथने कत्व्यमिति ॥

लिङ्गद शनाव्यतिरोकाच्च ॥ २८ । ( य्‌०३) ॥

भा० अव्यतिरेकेण च सवत fae दथयति। कथमिदमव्यति- रेकेण? इति। यत्‌ प्रक्ततयोरेव प्र्रथनमुपप्ते, न प्रकतव्यति- रेकेरेति | fai fae भवति १। एवमाह,-'एषा वै प्रतिष्ठिता हहतो या पुनःपदा तद्यत्याद्‌ं पुनरारभते तस्मात्‌ वल्लो मातरमभि डिद्रोतिः इति। पुनःपादारग्धः प्रग्रथने उप- पदयते, न अन्यधा | तस्माद्याऽसौ पूवां weal, उत्तरा च Tefa:, तथोः प्रग्रथनेन ठचकमे क्त्वा कङुबत्तराकारङ्गानं कत्तव्यमिति ॥ ( <। २।६अ० )॥

दतो विस्तार पडन्धोः प्रप्रथनेन रौरवयो घाजयसानामे माधिकरलशम्‌ ॥ . ( दितौयबण कम ) ॥ भाग एववा,

(+ प्रागाथिकन्तु । २५॥ ( fa )॥ भा अस्ति ज्योतिष्टोमः ज्योतिष्टोमेन खर्गकामो यजत

: og मोमांखा-रन्नं

दति i aa freee ्रावापो माध्यग्दिनिः पवमानः पञ्चसामा,- 'गायच्रामद्टोयवे WIT Sa भवतो रौरवयोधाजये वाते ठचे भरेथनसमनग्ध faew’ इति । यदैतत्‌ रौरवं यौधाजयख्च इ सामनो, तयोः पूवा हहतो, “पुनानः सोम धारयापो वसानो भषेसि। भ्रा tra योनिखतस्य सौदस्यक्षो दैव feces” उस्रा विष्टारपडन्तिः,--““दु्ान ऊधर्िब्यं मध प्रियं wa’ सध- सखमासदत्‌ । WIV धरुणं वाज्यषंति afiratar विचक्षणः"? | तदत संशयः, किमन्धयो सत्य्ि-हशत्योरागमं war समासु गानं WAU, उत, asa पूर्वा seat, wer च विष्टार- पक्तिः, तयोः प्रग्रथनेन ठचकम wal हहतीकारं गानं कत्तव्यम्‌ ? इति ।

fa प्राप्तम्‌ १--भ्रग्ये हहत्यावागमयितव्ये इति । कुतः ९। एवम वासुत्पन्तिरथवतौ भविष्यति इति | |

एवं प्रापे, ब्रूमः, श्रागाथिकन्तु, तुशब्दः पत्तं व्यावत्तं- यति । प्रागाधिकं सामगानं क॑न्तव्यं, नोत्यत्तिहदत्यावामयितय्ये, प्रकतयोरेव wad कत्तव्यम्‌,-- एवं fe सरन्ति. बार्हतः प्रगाथः" इति ; उत्पन्तिहहत्योरानोयमानयोः waren न स्यात्‌, aa afaatera 1 तस्मात्‌ प्रक्लतयोः प्रग्रधनं कत्त व्यमिति ॥

दध खे च ॥ २६॥ ( FoR) ॥

भा० एवश्च खे च्छन्दसि प्रकते गानं भविष्यति, न प्रकत हानमप्रकतप्रक्रिया च; तस्मादपि नान्ये wean ्रागमयितव्ये इति ॥

९ Ware २ पादः॥ Roo

Yo प्रगाथे च ॥ २७॥ (यु ०२)॥

We vay wares उपपन्नो भविष्यति, स fe sae गानस्य भवति, प्रकर्षे पुनःपादे उपादौयमाने भवति । तस्मादपि नान्ये Weel उपादातव्य इति ॥

a> लिक्गदशनाग्यतिरोकाञ्च ॥ २८ ॥ ( यु °) +

we अव्यतिरेकेश च लिङ्क दशयति। fa लिङ्क भवतिः? । एवमा वर्टिख्िष्टुभो माध्यन्दिनं सवनम्‌ इति । कथं कला लिङ्गम्‌ १। वदि प्र्रघनेन हहतोकारङ्घगमं क्रियते, ततः सर्व- fart सवने चरा ऋषः सम्राखाताः, ताः षरटिभिवन्ति, इतरथा उद्म्तिहषत्योरा नौयम्रानयोरभ्यधिकाः wag तदिदं fa- CVA,“ MAMA TIT SY भवतः", ताः ष गायव्रयः; दौरव-योघालये area’, ता अपि wwawe: ; “here faery’, ता अपि तिखसख्िष्टभः। श्रव होतुः एषे हति रथ न्वरेवा सप्तदशस्तोभे क्रियमाखे प्रञ्च weal wafer, दादश च ककुभः | कथम्‌ १। एषा हि तन्न त्र विष्टुति पञ्चभ्यो हि- ङ्रोति, स तिभिः, स एकया, स एकया ; पञ्चभ्यो हिष्रोति, स एकया, स feats, स waa; सप्तभ्यो हिष्रोति, स एकया, a तिखभिः, सख तिभिः" इति। aa हषतोभिस्तिभिः प्रथमभेकया च ककुभा, YARRA ककुभा; ततः पुनरेकया ween तिदखधभिः ककुबभिः एकया च ag; एव waet SUN: षर्‌ ककुभः | ततः एनः एकया THAT, gas fata:

Nou Wataru

ककुब्भिः gare faut agafafcfa, एव पञ्च weet हाद्श aga इति । ताभिख agar: ae कादश Seat wate | ततः wat madre चतस्रो गायतो हादशभिः कङुब्भिही- दश ween भवन्ति एवं बयोवि शति त्यः । ततो araear सप्तदशका WAIT, पावमानोभ्यां wat गायत्रौभ्यामव- शिष्टाभ्यां सद्ेकोनविंशतिगपयतचो भवन्ति। ततो नौघसकाले- ययोरेकन्र सप्तदश AYA, UHI सप्तपच्चाशता गायतौपादेः सह सप्पश्चागद्हत्यः सप्तपञ्चाशत्‌ fra भवन्ति; पावमानौ- भिस्ति्टबभिः सह afefeacu इति fae भवति |

अथ दद्रधन्तरयो रुत्पत्तिककुभोरागमः क्रियते, aa याः सवने समान्राताः, ताः षष्टिर्मवन्ति, ये ते हे सवने ककुभौ श्रसमाज्नाते Walaa, तयोहादशक्तत्वः प्रयो गस्तेन सा षिः पथते, यास्ता ऋचः सवने समान््रातास्ता इह सवनशब्देन उच्यन्ते, न कश्मणि सवनशब्द्प्रयोगः, aa fe विषु सवनेषु बद्धः च्ष्टिभो भवेयुः, न षष्टिखिष्टुभो माध्यन्दिनं सवनमिति । तस्मायाऽसो Fat हहतो उत्तरा च विष्टारपडक्तिस्तच प्रगाघं Hal गातव्यमिति॥ (<।२।६अ०)॥ '

WIC मायचोः प्र प्रथनेन श्चावाश्वान्दोगबयोनामािकरकम्‌ ॥ ( ततोयवणकम्‌ ॥ )

भा० एव वा,- = सू° प्रागाथिकन्तु ॥ २५॥ ( fae ) ॥ भा० WASNT आवाप आर्भवः पवमानः सप्तसामा,--'गायत-

€ ध्याय 2 WE: ti Roe.

संहिते गायत्र ay भवतः, श्यावाण्वान्धो गवे आआनु्टभे, sfufe सफ, ककुभि पोवष्कलं, कावमन््यच््नगतोष' दति । यदेतत्‌ स्यावाश्वम्‌ अरान्धोगवच्च दवं सामनो, तयोः gat अनुष्टुप्‌,- “qa- जितोवो अन्धसः सुताय मादयिब्नवे। शप शानं अधिष्टन सखायो दौघंजिद्वम्‌”। out हे गायत्रौ,--ध्यो धारया पावकया परिप्रस्यन्दते सुतः । TRO न कत्वा: । तं दुरोष- wit नरः सोमं विश्वस्या धिया। aw हिन्वन्ति अद्रिभिः” इति! तवेषोऽथः सांगयिकः,--किमन्ययोरुत्यच्यगुष्टभोरागमं त्वा समासु गानं कत्तव्यम्‌, अधवा. याऽसौ Talsqey, उत्तरे च गायत्रो, तयोः प्रग्रथनेन ठ चकम कत्वा अनुष्टपकारं मानं कत्तव्यम्‌ १ इति ।

fa प्राप्तम्‌ १--ग्रन्ये अनृष्टुभावागमयितव्ये इति। कुत एतत्‌ ?। णवं तासामत्यत्तिरधवतौो भविश्यति । एवं प्राभे बरूमः,-प्रागायिकं तु+ प्रागाधिकं गानं wea, एवं हि अरन्ति,--आानुष्टभः प्रगाथः" दति, प्रगाथता स्ममाणा ATSTAAT ॥

सु° खे च॥ PE ॥ ( यु ०१)॥

A

To एवं ‘@’ गानं भविष्यति ; aa प्रलतमनुग्रहोष्यते,

नाप्रक्रतप्रक्रिया भविष्यति ॥

wae ~ -~ rr cr a a --

० ‘agra © a tfa Glo Blo Yo Ua Blo Go Jo UIs} tag’ ferafn wf’ रति eet cafwarat ora: | _ See Dr. A. Weber's Edition. P, 267, 21

२१० मोमांषा-दक्षने

qo प्रगाये च ॥ २७॥ (Jor) ॥ प्रगाथशब्द NAT पुनःपादे गोयमाने ॥ धू लिङ्गदरशंनाव्यतिरोकाश्च ॥ रट ॥ ( य्‌ ०२) ॥

भार अव्यतिरेकेण च far भवति, एवमार,--"चतुविं शति- जे गत्यसतृतोयसवनं, wat ककुभ्‌ दति। तत्रिहिश्यते,- पद्चच्छन्दा आवाप Was: पवमानः सप्तसामा,--"गायज्रसंहिति गायत्रं ठे भवतः, ताः षट्‌ गायक्रास्तिस्नो जगत्यो भवन्ति | श्यावाश्वान्धो WITH,” तयो Yat अगुष्टुप्‌, उत्तरे गायको, तच प्रग्रघनेन fray दयोः arent: षडनुष्टभः, ताखतस्नो जगत्यः, पूर्वाभिः ayaa! “उण्णिहि सफ, ककुभि पोष्कलं' एकमपि एकस्याख्चि, प्रपरमप्येकरस्या, ते इ उश्णिकककुभो, सेका जगतो, गायतोपादं ख पर्वाभि : सदाष्टो जगत्यः ; कावे fret जगत्यः, ताभिः aearen भवन्ति। एकविंशं यज्ना- यन्नौय, तवर पवां हहतो, उत्तरा विष्टारपंक्तिस्ततः ककुभावुत्तरे war ware: क्रियते। एकविथेच स्तोमे क्रियमाणे सप्त evan भवन्ति, चतुहश ककुभः, याः सप्त wea, ता पच्च जगत्यः, पूर्वाभिः सह षोडश, एकश्चात्र जगतोपादः, Tay Tatas सह विंश्तिरचचराणि। भथ चतुदशसु ककुप TT CST AFH:, ताः VA TAT: पर्वाभिः सह ्रयोविं यतिः, ये दे ककुभो fae, सेका जगतो गायत्ौपादख, पूर्वाभिः ae चतुवि शतिजगत्यः, arate: पे विं यत्यचरे ; aE काकुबभवति। एव ume fears वतुबिश्रतिः जमस्वः,

€ WTS र पादः॥ २९१९१

एका ठ HAT! wa प्रगाधो न त्रियते, ततः waranar- गखौोगवयोङत्षरजरानुशटमोरागमाद्न्नायच्रौये चोत्प्तिकङ्भोरा- NAAT संख्या सम्पद्यते । तस्मात्‌ प्र्रवनेन मामं कनब्ब- मिति ॥ (€।२।९अ ०) |

पादप्रयथनेन ब्रह्मसामनाम।जिकररस्‌ ॥ (sydd कम्‌ ॥)

एवं वा- We गवामयने ब्रह्मसाम प्रत्य समामनन्ति,--“चतुःयतमेन्द्रा बाता: प्रगाधास्त्रयस्तिंणतं च सतोवाशंतास्िकाः इति । wa सन्देहः किं eaten? ऋचोः wd war गातव्यम्‌, उत, तिदधषु. ऋक्च गातव्यम्‌ १ इति । किं प्रासम्‌ तिद्ध wa इति । कुतः ? । एवं प्रतो शूयते,-- "तस्मादेकं साम कचे क्रियते «fai तदिह चोदकेन प्राप्त, तस्मासिदधतु गातरव्यमिति | एव प्रापे ब्रूमः-- इ प्रागाथिकन्तु॥ २५। STU २९॥ प्रगाशे च ॥

२७॥ (fee ) ॥

भाग eared: ऋचोगेयम्‌, एवं ‘a गानं aa भविष्यति i किन्‌ सं १। ्रगाध'। कथं प्रगाथः ai? विहितो fe गवामयने ब्रह्मसाम WAU, तस्मात्‌ ब्रह्मसाखः चः VATE, प्रगाघशब्देन च वचनात्‌ खः प्रमाय इत्यच्यते oF | ख लिङ्गदशंनाव्यतिरोकाशच॥ २८ ॥ ( यु° ) ॥ we भवति fe लिद्गदशनं,--पञ्चसुमाः सुवाईताः प्रगाथा

२१२ मोमांसा-दशम

आप्यन्ते' इति; तच्च प्रग्रधने युज्यते, न SAMA | कथम्‌ १। वतुरुत्तरं fe तन्ते ware, aa दद्रयन्तरयोचज्यातिष्टोमे प्रगाय, नोधसक(लेययारपि ततेव प्रगाय, इन्द्रक्रतुः प्रगाथ उत्तरस्मिन्‌ aafa भवति, त एते नवनवतिः waren: शिष्टाः अभिग्रवेषु कत्तव्याः | Tey सतोहहत्यो विधौयन्ते, ufayarai dala दिवसे सतोहडहत्यः, एवमवशिष्टानि afa- ञजवानां शतमदानि, तेषामन्छे सतोहहत्यः, अन्येषु नवनवतौ दिवसेषु नवनवतिः प्रगाधाः; “saa इति लिङ्गमप्यपपव्र भवति | ee पुनगौने क्रियमाणे षटषष्टिस्तचाः विषु सप्ताधिकेषु मासेषु समाप्येरन्‌ ! तदेतस्माजिङ्दशेनात्‌ wma गानं कन्तव्यमिति मन्यते |

आष च्रथ HAA प्रथमदचे गानं कत्वा ततस्तस्मात्‌ ठचा- देकाख्चमादायान्धे इ ऋचो weal sa गानं क्रियते तथा fe ठढचगानप्रापो चोदकोऽमुग्टहोतो भवति, लिङ्श्चोपपव्यते,- "पद्चसुमाः सुबाहताः प्रगाधा waa इति'। उष्यते,- अव्यति रेकेण fay दशयति, श्रना ऋचो भवन्ति, तदैव साभमेति। तस्मात्‌ दयो्हयोः ऋचो; Ws कछला गानं कर्तव्यमिति a ( ९।२।६अ० ) i

गोतिसम्पादकनाम्धरविकारादौनां विकल्पाधिकारशम्‌ ॥ > | । Zo अथ कत्वात्‌ विकल्पः स्यात्‌ ॥ २८॥ Wo Wal? सहल गोत्यपायाः। श्राह, ‘A ca Maas: -9 । ‘3 aa? i saa—afaata क्रिया, सा आम्यन्तरप्रयत्-

€ खध्याये ९पाद्‌ः॥ २१३

जनितखरविशेषाणशामभिव्यख्िका,. सा सामशब्टाभिलप्या, सा नियतपरिमाणे ऋचि च गौयते, तसम्पादनाधः wy WaT विकारो faa at विकषेणमभ्यासो विरामः स्ताभ इयवमादवः सवं समधिमताः ware! तेषु संणयः- fa समुचोयन्ते उत विकल्पन्ते १-दति । fa aaa: प्रतिभाति, सवषां समानरा- नात्‌ सर्वाद्ोपसंहारितवाश्च प्रयोगवचनस्य, समुश्चोयेरच्निति i एवं प्रापे ब्रूमः, “अर्येकत्वादिकसख्पः स्यात्‌” इति, wart fe गौत्यपायाः,--गौतिः कथं निवत्ते ति प्रयुज्यन्ते, तवान्यतरेण भित्तौ* wat निहत्तायां नेतरे प्रयोगमषटन्त । तस्म्माहिकन्प बूति ॥ (€।२।अअ०) ॥

“ऋषा gaa सान । aaa” दूति वि{धिमा oa a छवविधानाशिकरकम्‌ ॥ ष" भर्धैकत्वादिकल्पः स्याहकसामयोस्तदर्थत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (Go) ॥ भा कचित्क्विशेषे अ्रयते,--“ऋचा स्तवते साम्ना स्तवते TEM Wad तदसुरा ्रन्ववायन्‌ यत्‌ सारा स्तवते तदसुरा नान्ववायन्‌ य एवं विहान्‌ सारा wala इति । तन्रायमर्थः सांशयिकः+-किमचावा स्तोतव्यं Weta, उत, wag? इति । किन्तावत्पाप्ं {विकल्पः ऋचा वा साना वा; भिन्रमिदं वाक्य दृश्यते,--“यदचा स्तुवते तदमुरा अन्ववायन्‌' दूति, ऋचा wa क्रियमाणेऽसुरा ्रन्ववगता इति, परिपुण- मेतावति वाक्व पश्यामः, एवमधंमिदं aghea—ad नाम गम्यते ऋचा स्तोतव्यमिति। किमयम्‌ १। यस्िन्‌ कम

[ति

४ अभियक्गोरलिष्या ° सर्प ० पाडः |

२१४ मोमासा दश 4

विशेषे अयते, AMF यथा स्यात्‌, त्च प्रयोगसामथर्गाव्‌ प्रयोगवचनेन गम्यते इति। | "ननु असुरसङ्नोर्तनाबरिन्देषाः। नेत्याह.--न वयं निन्दि-

तान्‌ अनिन्दितान्वा भच्रान्‌ विद्मः; सङ्ोत्तमात्‌ कत्षव्यला- AGIA | एवं सामा (aa इति Waar, तस्मा frau: । ऋक्सुमयोः सत्यधंत्वादुभयोरप्येकं ee, afary निर्वत्त थितव्येति, तदन्यतरेण सिध्यतोति विकल्पः ॥

Ge aaalfefaair: स्यात. een (सि ) it

wie aazfa,—faaen इति ; area विनियोगः स्यात्‌ । कुतः १। way विनियोजकं वचनमस्ति, "यचा स्तुवते ATT भन्व- वायन्‌ य एवं विदान्‌ साचा Gata’ इति aren स्तृतिः प्रशस्यते प्रत्यक्चेण प्रशंसावचनेन, इतरथा AAT स्वात्‌, ऋचा स्तवनं असुरा भनुगताः; तस्मात्‌ ऋषा स्तोतव्यमिति। Wa ara स्तवः प्रशस्यते, ततो यदृचा स्तुवते तदसुरा अन्बवायन्‌' Tat- तरप्रथंसा्धा निन्देषा न किञ्चित्‌ विकर्पयिष्वति इति । are निन्दावचनमेतदिति गम्यते?। इतरस्ततिवचनात्‌ । तस्मात्‌ सान्नैव स्तोतव्यमिति ॥ (<।२।८।अ ०) ॥

We सलमान Tae प्रगोतयेडाडवनोयोपस््ानाषिकरकम्‌ ॥ ( दितौयवसकम्‌ ॥ )

ENS | ५५ सू ° अथकत्वादिकश्पः स्यादटकसामयोस्तदथत्वात्‌ ॥ (Re) ॥ (Ge) a भाग कचित्‌ कश्चविशेषे ययते, श्रयं सख मानवः दत्येतया

€ qug ९ पाटः a २१५

प्ाहव नोयमुपतिष्ठते' इति । waren: सांगयिकः, किमप्रगौ- तवा उपस्था तव्यम्‌, उत, प्रगोतया? इति । कि प्रापम्‌ ?। प्रगोतया अप्रगोतया वा। कुतः?। अविेषोपदेात्‌,-- प्रगोताऽप्यसौ इयमेव ऋक्‌, श्रप्रगौो ताऽपौयमभेव, उभयधा fe तां समामनग्ति, तस्माच विशेषः भाद्तव्यश्ति); न चेदिथेवः, सख्ततिपरत्वात्‌ ऋक्सामयोविंकल्प दति । एवं प्राम ब्रमः,

ख वचनादिनियोगः स्यात ॥ 22 ॥ (fae) ॥

we प्रगोतैव विनियुज्येत, नाप्रगोता। gare) "वचनात्‌" । छि वखनम्‌?। “रयं सशस्रमानवः इत्येतया इतिप्रक्तवचन- WE; प्रगोता च सामवे UNA, सा, ‘Taar इति सम्बध्यते | ‘aq अप्रगोताऽपि तत्र asta’ | सत्य, प्रगाणसम्बन्धा्या तु सा; न wafsarat ware शक्यते क्तमिति ऋक सामाथ,-ऋचो- Saad Brae गम्यते, न्न्तरेण we, सामनिदठस्तिभवति, रन्तरेणापितु साम, ऋक्‌ निर्व्यते; न ऋक्‌ साम TATA ष्ति। तस्मादेवं सामवेदे, उपतिष्ठते" वा, Sif’ tam प्रगोतायाभमेव ऋचि संप्रत्ययो भवति, नाप्रगोतायाम्‌ |

श्राह,-- यदि प्रगोतायां स प्रत्ययः प्रकरणात्‌, ववनाद्प्रगौ-

तायाम्‌, अप्रगौताऽपि हि शाखान्तरे समाखरायते, सा प्रकरणं वाधित्वा aaa uid इति। उच्यते,-न वाक्छेन ऋक Rid, प्रतोकग्रहं Fay ‘ai सडखमानवः श्रत्येतया' इति एनः प्रक्ञताया ऋचो वाचको सुख्य ऋक्शब्टः, ATT प्रतौक- ग्रहस्य लक्षणा स्यात्‌! श्रुतिलक्षसाविशये च afiarat न VIA; तस्मातृप्रगोतया उपख्यातव्यमिति ॥ (<।२।८अ०) ॥

२१६ मोमांसा-दरन

whoa इत्यादि याञ्यातुबाकधादीनां सानेन प्रथोगाधिकरकम्‌ ॥ (शतीयवशंकम्‌ ॥ )

कवार मोस्तदर्थतात ख अयकत्वादिकल्यः स्याहकसामयोस्तदथेत्वात ॥ २० (Fe )॥ [ ^ ॐ ww न A “oO CN भा० दह afaq चस्वयगान्नायत, कचिच्वातुःखयण । are — ‘Fa म~ rt “~ * रिते rs द्मे चातुःसख्यणाघोयन्ते, किते, उदान्तानुदात्खरितेभ्योऽधिकं अपर स्वर कुवन्ति?" | नेत्या, तेषामप्येते एव खराः, येऽन्येषां | fa qa कुवन्ति? एकं खरान्तरमुत्‌क्रम्याधौयन्ते। aa सन्दे हः, “कं समुच्चयः, बेस्वयौदौनाम्‌, उत विकल्पः ९ इति । किम्प्रापम्‌ १।,-सरवाङ्गःपसहारित्वात्‌ प्रयोगवचनस्य, way: ~ ८ iy # >] ¢ e इति। एवम्प्रासे ब्रमःः--'अरधकत्वादिकन्यः ara, -एकोऽधः सवेषां बरैस्थादोनामध्ययननिरवुसिः; cafe: । Bo वचनादिनियोगः स्यान. ॥ ३९ ॥ (fe) ॥ वचनमिदं भवति स्मुव्यनुमितंः--^तानो यन्नकन्धणि' इति, तस्माक्लानेन प्रयोगः क्तव्यः । “wa tate fare समास््रानम्‌ ? इति" । उच्यतेः--भ्र्थीवबोधनाथं' भविष्यति ॥ (et RIT Mo) ॥

* fam इति खादशेपुलकपाठः।

+ (“वज्ञकम जपन्यङ्गसामसु” ( १।२।२३) इति पाशिनिष्याकरलरूपकतत्युमित- मित्यथः | “ग्यन्नन्रियायां मन्त्र cari: era अपादीम्‌ बव्ज यिना” इति कोमृदीप्रदभितः gary: । “ग्नि ग्रामि सरथम्‌ द्त्यादिमन्न्रा जपाः, WET प्रणवाः, सामानि रथन्तरादोनि। तान दूति कथ तेपवाचायसन्ना। उदालाह- दात्तखरितेभ्यो यतिरिक्रखतुथेख्वर रकशर तिः, ave अध्यापका प्रचय इत्याच चते |

a

इति माणवः |

९ ware २ पादः ॥ RPS

रथकारण लरथोर्ण यसोत्वाद्यो ewer वनेन मानाविकरकम्‌ ॥ च सामप्रदेशे विकारस्वदपेक्ः ाच्छास्लक्तत्वात्‌ ॥ ॥ २२॥ (पूर) ॥

Wie इद्‌ माखायते,--"रघन्तरमुत्तरयोगोयति, zeal तदुरः योगोयति. कवतौषु रषन्धरं गायति, विराट्‌ सु arate’ eft! त्र सन्देहः,--किसु्तरावश वधेन गातव्यं, fa योनि- वरशवैयोन? 1 कथसु्रावसशंवशेन मौतें अवतिरे कथंवा योनिवखवथेन > इति। उयते, fafeeerece श्ोत्वा श्याख्यास्थाम,-- यदद तवत्‌ ‘aweresark भवति' शति योनो afer भागे ज्राशजावः कछतस्तस्िन्रेव मागे swig wire: क्रियते, aa <afaacata मोतं भवति, Wa भागान्तरे ठर्दन्ताखव्यं हृष्टा च्राईूभावः क्रियते, तत सराव वञ्ैन गोत भवति 1

fe पुनरत wre Iz >—afarwanata | कथम्‌ १। ववति भागे एकारस्वै योनो भ्राङेभावः sae विचारयामः,-- कि aa क्तमिति ?--एकारो नोशारितः, Lareraret भा. गमिताबिति, एवश्चेद््तराखपि तावत्येव भागे यो षणः, सम्‌ उशारवितव्थः, Larcrara ज्रागमयितव्योद्ति। एषं, ययोन्धां aguante भवति । तस्माद्योनिषरुषशेन गातव्यमिति | अरपिचेवं गोतिनं weenie, इतरा कचित्‌ प्रणश्येत्‌, यत्र महतो wht: अल्पेषु waty Tad, तत्र we प्रणश्यति अदयत्तराच्चरवशेन क्रियते ; Taras way ।

22 ।

Rea wais LENT

पिष कचित्‌ क्रम उपरष्यते यताक्रमेश्राद्नावमागवणः, weg कचिदुपरष्यते ; यत्र urea अ्रागमो नेव क्रियते, aa सखाध्ययकाले गानेन च क्मकालं गानमविरद कत्तव्य; तस्मात्‌ योन्यच्चरवशेन कत्तव्यमिति ‘aranea विकारः (sre भावादिः), तदपेक्षः (योन्यपेक्तः) ; एतत्‌ शास्रेण क्तं,-- यद्योन्यां agua, इति, यावति सामभागे योनो राई भावः कतः, ताववेवोत्तरासु कर्तव्यः ॥ छ. वंतु वादरिय॑थाद्रवय द्रव्यव्यतिरेकात ॥ २३ ॥ ॥ ( सि) ॥ we उन्सराव्थवशेन weal वादरिमन्यतेखय, a वोनिभाग- ANA | कुतः? । योऽसो प्रकतौ आरई्भावः क्तः, नासो श्रागमः, न च तत एकारलोपः, faafe एकारो नाम श्रवणम्‌ श्व णश्च, wad संहतम्‌, vad विहतम्‌, उभे अपि च दोष, ताभ्यामसाधुभ्यां सन्ध्यक्षर साधु Waa! aa प्रक्लतो भकारेकारो विक्षेषितो, नापूवावागमितौ, que तयोः कंिदपूवः wall सवत्रात प्रमाणं ward, तद्यत्र, तावति भागेऽन्धो वर्णो भवति, न सस्यक्षर, aa TA aa fara न शक्धः क्तुम्‌ ; wafaa भागे यत्र warad भवति, तच तष याहिक्लषः क्रियते; एवं, यद्योन्यास्तदुत्तरयोः ad भवति, योन्यां fe संक्जिश्योविन्चेषः क्षतः, इहापि सं्जि्टयोविंश्चेषः, तरथा व्यतिरिक्ष afed स्यात्‌|

° खज र्वशंख दूति कचित्‌ पाठः साधुरिब प्रतिभाति। रवं परव | T अवर खम्यत्‌ बम्‌ इति पाठो भवितु UM |

€ WTS ९ पादः। २१९

wa यदुकं,-गोतिः प्रशच्यतोति; नप्रशंश्यतौति, विनामं जला

e ~ 9 क विद्धेष ॥ ॥ © अनक्षर गाथिष्यते) संतेषाभावाचायक्यो विन्नेषः aa ; अषै- क्रमो नोपरोत्स्येते ॥ (<।२।८।अ०)।

उत्तरयोः ोमातिदेश्ाधिकारकम्‌ ॥ स्तोभ्येके द्रव्यान्तरे निडत्ति्धम्बत्‌ ॥ २४॥ (To ॥ कवतौषु रथन्तरं गायति, रथन्तरसुत्तरयोर्गायति यदु योन्यां तदुत्तरयोर्गायति' इति । तव्रोत्तरावरं वेन गातव्यमिले- तक्षमधिगतम्‌। ्रवेदानौम्‌ इह संदिद्यते,-कि स्तोभाः# प्रदिश्यन्ते, न १ इति | कि प्रासम्‌ १-न प्रदिश्यन्ते इति । कुतः। गोतिहि साम, न स्तोभाः; या गौतिः, सा प्रदिश्यते, “यद्योन्यां तदुत्तरयो गायति" इति गायतिशब्दसम्बन्धात्‌। aft च दिक्‌- शटार्येरसंब Aaa स्तभोऽनधेकः स्यात्‌, तस्मादपि a प्दिश्येत। श्रपिच क्रचिद्भवति वनम्‌ ,-शिन्द्रामवश्यसाम गायति" इति, तत्रानुपपत्तिभंवेत्‌, शौतकर्मा हन्द्रो ara ्ेषेभ्योऽवगम्यते । तस्व “तपति, इत्यनेन सम्बन्धो न स्यात्‌। तस्मात्‌ स्तोभस्य ऋगन्तरे निहत्तिः, यथा ऋगत्तराणाम- गौतिलात्‌ निहठत्तिरेव स्तोभाक्षराणामपौोति॥

सव्यतिदेशसत सामान्धान्नोकवदिकारः स्यात्‌ ॥२५।(सि०)॥ नैतदस्ति,-स्ताभानां निहत्तिरिति, "सवां तिदेगो' fe भवति,

, “खोकारहयेन Cinta ₹डायोगन्देन च fra कोम ara, चों च्छो हो इायोति" इति माधवः |

Veo नोलाला-दकेन

ऋक्‌-स्तोभ-खर-कालाम्बासविषिषटायाः गौतेः सामशब्दो ATTA: | कथमवगम्यते १ । तच प्रयोगात्‌, यदि स्तोभा निवत्तंरम्‌, तत्क्तो विशेषो नोपसंग्टद्दौतः स्यात्‌ Aa शब्दो वाध्येत ! तस्मात्‌ स्तोभाः परदिश्येरन्‌। Wea wae: असम्बध्यमानाः स्तोभा अनर्धका भवेयुः; अचर ब्रूमः--“लोकवत्‌' न अनका भविष्वन्ति। तद्यथा, लोके गायनेरङ्वस्तकानि यानि नाम afer, ताजि गोतिकालगणनार्घानि, नाथंसम्बन्धाय saa, सुखं wat: गोतिकालः परिच्छिदयते; तदहदिष्टापि कालपरि- च्छेटार्यानि स्तोभाक्तराणि भनुवत्तरचिति॥ WATT दशयति hee (Ae) ॥

भन्वयतखापि स्तोभान्‌ दशयति, यताक्धिकानि पदानि निवसन्ते, “स्तोभा गेद्या्ानुयन्ति' इति, ‘<n.’ स्तोभा खव, “गे दयाः" खराः । तस्मादपि स्तोभाः प्रदिश्यन्ते ॥

निवृजतिर्वाऽथंलोपात्‌ ॥ २७॥ (wT ) ॥

वाशब्टात्पच्ो fafaawa | निहल्तिः' “अग्निषटपति' दत्येव- च््नातोयकानां स्तोभार्नां; योतकमां न्द्रो areata उपलभ्यते, न तेनेवंजातौयकाः स्तोभाः सम्बध्येरतविति ॥ अन्वयासम्बध्यन्ते लोकवदिति azar, तत्यरिङक्तव्यम्‌ ॥

अन्वयो वार्थवादः स्यात्‌ ॥ इ८ ॥ (Moe) #

अन्वोयुवां फ्वज्नातौयका स्तोभाः, afe वयमिन्द्ररूपं प्रत्य्च-

सुपलभामदे ; यच्च वाक्यशेषव चने, सोऽर्धवादः ५ (€।२।१ ०अ ० )0

Qe

€ ware श्वादः) २२९

ोगकयलाजिकरकम्‌ ॥ अधिकश्च विवणंखच Safa: स्तोभज्चब्दत्वान्‌ ॥३९॥

रध कः स्तोभो नाम? तस्व Tae कलव्यम्‌ ; उवाते,- य ऋनसरेभ्योऽधिको नच तेः सवनः स स्तोभो नाम, ken fe लोकिकाः स्तोभशव्टमुपचरन्तोति,-तदषा देवद सेन सभायां परं प्रखपता बहस्तभं कथितमिति, यदर्धवचनेभ्योऽधिकं विवशं ख, तत्‌ were cramer भवन्ति । सच्चखकमखः प्रयोजनं न वक्तव्यं, TARA fe तदेव प्रयोजनं, यज्ञचितो भवि्यतोति। -किमथसुभयं सूचितं ? नन्वन्धतरत्‌ rater अधिकमिति वा विवणेमिति वाः इति । नेत्याह,-भवति हि किञ्चित्‌ ्रधिकन विवबे,-यथा ware:,-‘arfe—-afe:’ एति; तथा किञ्चित्‌ fare, नाधिक,-यषा feare,-‘ dere इति | तस्मादुभयं सूव्रयितव्यमिति + (८।२।११अ९) ॥

नौवारादिषु प्रोचशावधातादिचकरौदुष्टानाधिकरकम्‌ ॥

qo ध्रस्ार्थलतत्वाहृव्यगुणविकारव्यतिक्रम-

प्रतिषेधे चोदनानुबन्धः समवायात्‌ ॥ Be ॥

We वाजपेये युयते,-बाहस्मत्यञ्चरु' ANT सप्दशशरावं निवेपति' इति । रस्ति च प्रकतौ ब्रोहिसु प्रोक्तशं, तत्‌ मौवारेषु भवति, न वा? इति संशयः। तथा, ‘otter वा तदि वाग्र- वति afe ष्टः awe: सन्तिष्ठते, न ay वदेवान्ध एच्छत्‌ गान्ध ब्रूयात्‌, ahaa wee मध्वाश्येत्‌ तं वा' इति

२२२ मोमांमा-शण्म

wana छताशने च षडहधमां भवन्ति ar, म भवन्ति? इति TAT | तवा राजसूये ययते,-“नेकतश्चर नखावपूतानां परि- द्ये ग्रहे' इति, अस्ति प्रकतौ उलखलमुसलयोः प्रो चखं,-प्रोचि- ताभ्यामुल्‌ खलमुसलाभ्बामवहन्ति' इति, तत्‌ नखेषु भवति, नभवति १? इति संशयः। तथा चातुच्धास्येषु श्रयते, “परिधो पश्च नियुख्ोत' दूति परिधो anrat: कत्तव्याः, न कव्याः? इति संगयः । तथा, ‘a गिरा गिरति ब्रूयाश्चदि गिरा गिरेति ब्रूयादा- सानं तदुहातोदिरेत्‌ Ut क्षतवोडयम्‌' इति इरापदे गिरापद- wal भवन्ति, न भवन्ति? दति dua |

fara; त्रौष्ादिषु उक्ता war a नोवारादिष, तस्मात्तेषु न मवेयुरिति। एवं प्रापे ब्रूमःः-नौवारादिषु 'चोदनानुबन्धः' स्यात्‌, समवेति fe तेषु स aKa ध्मः, प्रकतौ ताददपूर्वप्रयुकोऽसौ न त्रौष्यादिप्रयुक्नः, येनापूबस्य विशिष्टोऽवं साधनविशेषः, तत्रैष watt न त्रौद्यादाविति समधिगतमेतत्‌। नौवारादयश् त्रीष्यादिकायंकारिण शत्यवगम्यते, areca भावचोद्ना,-नेवारश्चरः क्तव्यः, दति, स ष नान्येन प्रकारेण alata यागस्योपकरोति, वजयित्वा तण्डलनिठस्ि, स प्रलय सेण gana, fears awa इति । तस्माद्गोहिधर्मा tare भवेयुरिति ।

एवं “षड्हेनोपासौोत' इति चोदनां सर्त्यां यदा “षद सन्तिष्ठते" (न षडहेनोपास्यते इत्यथः), मधष्टताभ्यासुपासौतेति गम्यते, यस्य भावे यस्व निहत्तिस्तत्तस्य स्थानेऽवगम्यते, षडहनिहत्तौ मध्वशनं ब्रुवन्‌ asenra वदतौति wad

€ अध्याये श्पारः॥ २२३

तस्यात्‌ weewat aa नियमो वा wana भवतोति UMA AAA ग्रहा म प्रवस्ते, ‘TE वा ग्टहोत्वा VAT wala स्तोत्रमुपाकरोति" इति ग्रइचमसाभावात्‌ स्तत्राभावः, स्तत मनुशंसति' ति स्तोत्राभावादस्याभावः। सवनाभावात्षव- नौया न प्रव्तम्ते,-इत्येवमादि न प्रवर्तते, व्रतानि नियमा vada इति |

यच्चन्धदनधंलुम्र न नखावपूनानामिति, नान्यथा awra- पूना भवन्ति, यदि न तेम्तषाः विपूयन्ते, ता सषविमो चने नखाः ता इति गम्यते। श्रतशोलूखनमुसलधमगपः सम्बध्यन्ते इति ।

तथा परिषियू पकाय वत्तते इति बिख्यष्टमेव वचनं, “परिधो wy fagefe दति । तस्मात्तदश्रफकः परिधिः स्यात्‌ दति |

तथा ‘a गिरा गिरेति ब्रूयादेरं ल्लवोङेयम्‌' इति नैतौ हावपि विधोयेते प्रतिषेधः इरापदद्ध, ताइ ara भिद्येत) नच, इरापदमप्रा्तत्वादनृद्यते, प्रतिधेधे त्वनुवादः सम्भवति । यदा श्रापट तदा व्यङ्गं face न भवतोति। एकवाक्ध- रूपञ्च गम्यते, यस्माहिरापदस्यायं टोषस्तस्मादिरापदं ब्रूया- दिति, भित्रवाक्धरूपे त्वाखोयमाणे भयसौ अृ्टानुमान- कल्पना स्यात्‌, awrara गिरेदिति दोषो विधौयते, wx गिरितुमस्तंभवः, परमामन्यदोषः। avenger खित एव । तख्मादिरापदोश्ारणमिरापदस्य तत्‌का्यीपत्तिषु eda, न भिरा गिरेति छत्वोडायेदिति। aaifsucewal coe भवे- बुरिति ade पयवसितं। परिधौ श्रनन्तरा कथा वर्तिते (९।२।१२ we) ॥

२२४ Water श्न परिधौ यप्र ठानाधिकरकम्‌ 4 सू. तदुत्पततसतु निब़त्तिसतत्‌ क्र तत्वात्सयात्‌ ॥४१।८१्‌ ०)

We चातुर्माखेष्वान्नायति,-मध्यमे पवि परिधौ पशं नियुण्ल- न्विद्ति। तजरोकङ्ग,-यपधन््राः परिधो aden इति; तदहिपरि- वत्तते,--तं Awa: Aa: परिधेराहवनोयपरिधा नाः बोत्यत्तेयुपधन्धा frac, aqaat fe ते अपूषप्रयुक्तपश- अन्धनहारेण HWS गच्छन्ति, aa यद्रषनस्याङमूतमिति श्रुतं, तद्माघमेव eaqua, यश्चाष्वनोयपरिधानायसत्यव, तख्िन्‌ पराङ्कमूते बन्धनं छतं भवति, न तशमाणां दार भवितु- मरति, a fe ae क्रियमाणाः पशोः कताः भवन्ति, न पाश wa, श्रपिच vam. परिधिरनुच्छयञ् TUT: परिधिलात्‌ शोयेत ; युपायाच्यमानायेति च शब्द aga, तज्रायं बाधितः स्यात्‌ । तस्मात्परिधो युपधग्प्रौ न स्यरिति॥

qe आवेश्यैरन्‌व । थवत्वाल् स्कारस्य तदर्थत्वात्‌ ॥ ४२ ॥ (FAN

भा श्रावेश्येरन्‌ वा" aoa: परिधो, बेन्धनोपकारसाधनें fe विधौयन्ते, wa परार्धो बन्धन नयति निष्पादयति, करोत्यसौ बन्धनोपकारम ; WAY सस्कारो बन्धन निष्यादव्ति, तदर्थोत्‌- ufea wacatqufa’ वा armada; तस्म्ात्परिधो aaa: aaa इति | खदुक्षम्‌ Wawra wane परिधिरिति ; wired, ये परिधि- ल्वाविरोधिनो युपध्मौम्त करिष्यन्ते, न विरा इति ॥

€ Gare २ eras Ree

सु. आखया चेवं तदावेशान्‌ विकृतौ स्यादपृ वत्वात्‌ ॥ ४२॥ (आ नि) १ भा भय यदुक्त, धुपायाज्यमानाय' इति wey जहितव्यः स्यादिति, war, नारहितव्य भविष्यति, धर्मावेणात्‌ “ore sfa ‘aa. इति भविष्यति, घश्यनिवहाहि सा, यथेव युपे, तछा परिधावपिभ वितुमहं ति, तस्मान्रोहिष्यते same इति a (९।२।८३अ ०) a

तादो VSIA Gsrfweacww | स्‌ परार्थन त्वथेसामान्य' संस्कारस्य तदथेत्वान्‌ ॥ ४४ ॥ (पूर) ॥

ame विवाणएनं प्रजया पष्भिरदैवति व्ैवल्धस्य भ्नाठव्य यस्व इविनिरुप्तः पुरम्ताच्न्द्रमा श्रभ्यदेति स बेधा तश्डलान्‌ fa- भजेत्‌ ये मध्यमास्तानम्नये दाते पुरोडाणमद्टाकपालं निवंपेत्‌। ये ख विष्ठास्तानिन्द्राव vera दधंखरु ये ्ादिष्ठाः तान्‌ विष्णवे यिपिविष्टाय Wa चर Wa VE दधंशसम्‌' शइ्व्येतदुदाहइरणं। तवायमश्वः सांशयिकः,-कि गते efa प्रणोताधमीः कन्त॑व्याः, उत न कन्तव्याः? tia! कि प्राप्तम १-न aaa इति, पराधम्‌ एतत्‌ प्रदानाघमिति न प्रणोतायम्‌ । दधि च तष्लविभागव एको भाग इन्द्राय प्रदात्रे दातव्यः, Wye तण््लविभागञ् fry? शिपिविष्टाय, न खपणाथे दधि पयो वा विधोयते;

तश्र हि सप्तमोसंयोगोऽनुवाद एव, न ख प्रसोताकायं विधीयते 23 i ’

RE Matures

द्धि at ar; तस्मात्‌ प्रलोतानां war संयुज्चते। a fe प्रसोतानां दभ्र "प्रथसामान्यः किञ्चिदस्ति, weaara खंस्कारः, चपणहारकः, तस्मान्न प्रणोताध्््राः पयसि दधनि वा भवेयुरिति +

स्‌. करियेरन. वाऽयनिवतः ॥ ४५॥ (fae)

wre मचेतदस्ति.-प्रशयोताघश्धा दधिपयसोनं कव्या इति, अपणसाधने fe ते विधौयन्ते-न अपणाधसुत्यते द्रष्ये, येनार्घो निवन्ंत, तत ते श्रपूवं प्रयुक्षलवात्‌ क्रियते, क्रियते च दधिपयोभ्यां अपणं ; तस्मात्‌ तद्धर्मैः संयोगः स्यात्‌ ॥ (<।२।१४ Wo) ॥

बषयकरथो जनायवसयाचिकरकम्‌ । स. शकाथेष्वादविभागः स्यात्‌ ॥ ४६ WJ ) ॥

we च्योतिष्टोमे समामनन्ि,-“हहत्‌ष्ठ' भवति coat पष्ठ भवति! इति, व्यक्तो हि हहद्रधन्तरयोविंकर्यः,-यस्मिम्‌ काय रथन्तरं प्रवर्तते तस्मिन्नेव काये हष्त्ए्सिदिहारेश win विहिताः | wenqgeeein रघन्तरधश्याख खभयत्र wean इति । छरदुग्रडशं रथन्तरग्रहणश्च area भविष्यति ॥ स. निरेशाद्वा व्यवतिष्ठेरन्‌ ॥ ४७॥ ( सि* ) ॥

भा० “जिरंयाहा' रथन्तरे रघन्तरधन्धाः कत्तव्याः+- नोच मयं मच बलवत्‌ गेयं, रबन्तरे प्र खयमाने संमौसेत्‌ स्थं प्रतिवौदेत' शूतयेवमादयः। ठडदर्माख, ‘ele खगं हति eas VE मनसा ध्वायेत्‌ इमे वमादयः | एवं निरगोऽब-

€ अध्याय द Wes ४२७

वाम्‌ भविष्ति, इतरथा रषन्तर हश्च ह इद्र प्रद्थं - Te स्यात्‌, तथा लखा भषेत्‌, म च श्युतिसब्भवे ल्श AM | अदुच्ते,-पर्चकलयादहद्रबन्तरयोरिति, SC Lit : wfafe:, एतदष्पस्सि,-अन्धथा FEAT साध्यते एषम्‌, Ware रवन्तरेखेति ; यथा cafe विभण्थमाने दावप्युपायौ, gar tt पृषो श्रन्तयोग्डहीत्वा waa! यहा aha wae SCAU, त्र यत्‌ MAS AMAT दरव्यं STANT wad, माकषंलाभ्यपायै तदर्वापद्धेऽपि | out weet Tame aTeaiaa भवेयुवा न वा१ इति जायते विचारणा, त्र निरंशसामर्ष्वादिदमवगच्छामः,--भनग्धथा हहत्ताधयति, weer रथन्तरमिति ; waw खखपि अन्धदुपलभामहे,-रथ- मर शरादिकां dela gaa Te साधयति, हहत्‌ चिवरादिकां; Tarmac शूरादिकायां ससतो निबा carat प्रस्तय- माने भवेयुनं हति, wewat शपि चिषरादिकायां सती निबा wefa भवेयुः; न रथन्तरे, तख्माहयवद्या धर्माखा- निति ॥ (८।२।१५अ ०) ॥

कच्छरथनार वद्रथन्तरधवारलदया शिरश्‌ | + 8 अप्राते नदिकारादिरोधादव्यव-

तिष्ठन ॥ ४८ ॥

भा, afer वैश्यस्तोमः,ः--विश्यो वैश्यस्तोमेन asin’ इति; तवर इ्दमाखायते,- "क णरचन्तरं we भवति इति । तत्रायमथः

देश Mater cut

atafie:,—fe कण्रघन्तरे wate रवन्तरस TEA वा wall कन्तव्याः, उतोभयोरपि? इति। कि प्राप्तम्‌.--अन्धयतर- स्येति। कुतः? एवं हि उक्त.--रथन्तरस्य रायन्तरा भवन्ति, तदतो वष्दशन्भाः' इति निषटंशसामणच्यीदिति, तदिशेषेऽनुष्यमाने यावदुक्ष तावत्‌प्राप्तमिति; तस्मादन्धतरस्य धर्माः कत्तव्याः ।

दयेव प्रापे qa — waa ( कणरथन्तरे ) “तहिकारात्‌' यस्मात्‌ कणरघन्तरमुभयोः कायं वत्त ते, तस्मा दुभयध्प्रन्‌ लभेत, afe विक्षतो निदंगोऽस्ि यथा vad, भधापन्तित ce भवन्ति, चोदकेन RITA salar । तस््रादुभयधमोन्‌ शभेत। येतु विसा wir: तश्यया,-“उक्ं गेयं बलवदेयम्‌ इत्येथंजातौयकाः “विरोधाद्‌ व्यवतिषेरम्‌, भविर्ेषु समु- Gare ॥ ( ८।२।१६ Wo )॥

दिसखामके बग्रयकरथकोयोंबस्धाचिकरकम्‌ ॥ qo उभयसान्नि चेवभेकार्थाततेः ॥ ४८ ॥ (पू ) ॥ भा० सन्ति उभयसामानः क्रतवःः--"खंसवः उभे क्यात्‌ गोसव उभे कुयात्‌”, श्रपविताषपि "एकाहे उभे segue कुयात्‌ इति yaa, सन्तितु प्रकृतो हहदमा रथन्तरधम ख, ते इ चोदकेन प्राप्यन्ते! aa संगयः,-किसुभयसाज्ि उभयधम; कन्तेव्याः,

° ^तदेतदयक्चम्‌,- म द्ब्रथन्रयोर ग्रमे समकः । किमतः ?। तदतो aia, यदर्याश्न ट; मख बु हद्‌ यकर एटसाधमलेनावमते तापि तयोव कङ्पिकनात्‌ CHET कार्य कख यनरम्ाप्ते, AST रकोव WEA प्रोष्य" एसि बारिकि- सब्गानसशन्ग्यम्‌ |

९ ward र वादः ॥ Are

अथवा reife aaa व्यवतिष्ठेरन्‌ १ इति। कि प्रापतं ?,—‘eae- af चवं स्वात्‌, यथा weet, eu हि प्रचर सामनौ UH वत्ते, AAT, तस्याजेकेकधर्प्रान्‌ लभेत, उभे हि अच संते, उभे धमः संगुल्ययाताम्‌, उभे fe ते संहति, एका- घौ पत्रे wwara ana इति।

So खाथत्वादा व्यवस्था स्याम्‌ प्रकृतिवत्‌ ॥ ५० ॥ (सिर) ॥

भा वाशब्दः प्च व्यावयति,-न चतदस्ति हद यन्तरयोः संहतयोरुभये धर्माः awe इति ; रथन्तरे crac हति wee: । कुतः ? । 'स्वायत्वात्‌' धर्माणं रथन्तरधन्धा रधन्तरार्थः, हदहदमा Beeal:, सामोचेति wai, म पष्टस्य, तच्च साम प्रयुज्यते रथन्तरं AEE, रथन्तरे प्रयुज्यमाने ATU: प्रोक्ञव्याः, हहत्यपि प्रयुल्धमाने BON, सा मप्रयुक्ला एवेते धाः, साखापि fy cvaeew क्रियते ; तस्मात्‌ सामापि war- प्रयोखने समर्घं म्‌,--भतो व्यवस्था" धमाणां श्रक्ञतिवत्‌,- बघा प्रकते रथन्तरे प्रयुष्यमामे तदङ्क प्रयुज्यते, हति तदङ्गम्‌, एवमिहापीति ॥ ( ९।२।१७ Wo) a

Salifey पाष्व॑शडोमाखगमुहामाधिकरशम्‌ ॥ षू, पार्वणदोमयोखवप्रबृत्तिः समुदायाथसंयोगा- सदभोज्या डदि ॥ ५१॥ (सि) ॥

मा, स्तो दथपू्णमासो,-ततरेदं समामनन्ति,-सखवेण पार्वणो शति, इति, सौर्यादिषु बेठतेषु wiry भवति सन्देहः, किं

2 हे ry waist. इनन

तेषु पार्वकोमो WAN नवा? इति । तत इद्‌ तावत्परोख,- कि कालाभोज्या पावणोामो, उत समुदायाभोष्या? इति, कालाभोन्धायां तयोः प्रहसति, सपुदायाभोज्यायामप्रहस्िः। ङ्त: संयः१। उभयत्र प्रसिद्धः, उभयत्र fe wager लोके प्रसिशः, काले समुदाये च श्राहिमवत श्राच कुमारौभ्यः। fa तावमृप्रषः?-कालाभोज्या दति, ततः कालगता प्रसिदिष्यपदिश्यते |

एवं प्राप्ते ब्रूमः,-पार्वैणयोर्वेतेषु ag “अप्रठसिः' | कुतः १। “ससुदायाधसंयोगात्‌", ततः समुदाये प्रसिहिव्येप- दिश्यते, काले ufafe परिहरिष्याम इति; wa: समुदाय- वाचित्वात्‌ पवंशब्दस्य ससुदायस्याभियषटव्यत्वात्‌ teas wafafcfa |

q कालस्येति चेत्‌ ॥ ५२९ (Ae) ॥ ति चेत्‌ पश्यसि -- कालस्य पव ब्दो वाचकः | तस्मात्‌ कालाभौज्यति, तत्परिहसषब्यम्‌। श्राभाषान्तं ay परे विशेष्यते ॥ सू ° नाप्रकरणत्वात्‌ ॥ YR (अरा ०नि०) ॥

भा नास्ति कालस्य प्रकरणम्‌, अस्तितु समुदायस्य, तस्मात्‌ प्रकरणेन विषेण समुदायषाची wa, न कालवाशौ। पनरा, a प्रकरणेन शक्ते wera कालवाचितां वाधितं, caw हि लिङ्गात्‌ प्रकरशम्‌"। उच्यते, मायम्‌ खभयत्र wane! वर्त॑ते, ale कालवचनस्ततसम्बन्धात्‌ GARTA

€ wwry र UE: 4 र 3 4

werd, यदि वा समुदायवचनस्तत्‌सम्बन्धात्‌ काले, अन्धतर- वचनो Tal नोभयवचनः। AI समुदायवचने कल्पामाने प्रकरख्मनुग्टहोतं भवति।

श्रपि च oma: पवंशब्टः, एणातिष् दाने प्रसि, दानानि च समुदायाः, तस्मात्‌ ससुदायाभौल्या । एवं weraqanfafe: अनुष्टहोता भवति श्ति। तस्मादेक्ततेषु पाव णयोरप्रतरन्तिः ॥

सु ° WATTS ॥ ys (य°) ॥

Me मन्वा फलवद्नुवादो भविष्यति,-- "ऋषभं वाजिनं वं पुशंमासं यजामहे" । “प्रमावास्वा सुभगा Eta’ इति च । तस्मादपि समुदायाभोज्येति ॥

Ge तदभावेऽप्निवदिति चेत्‌ ॥ ५५॥ ( पुनः भा०)॥

भा. नेतदस्ति,-- यदुष वेकतेष्ठप्रहन्तिरिति । "तद्भावेऽपि" यदपि समुदायवचनोऽयं, नच वेकतिष्वयमस्ि समुदायः, तापि पावेणद्ोमयौ भेतामेव | कुतः ?। अन्या एवंगशष्दिका देवता भविष्यन्ति। समुदायो वाऽसबिदहितोऽपि aera, सोया- UATE । an, Sfaaa वद्धः इति afafeats- afear वा अम्ियागाये नावाद्ते, एवमिहापि इति ॥

नाधिकारिकत्वात्‌ ॥ ५९ ॥ (खा० fate) tt

A = रिकं wiz [शर 9 नतदेवम्‌, आधिक्ता Ble वचनम्‌,-श्रधिकारे भवं, स्माधिकषारस्तस्य we विदधाति इति भ्राग्नेयादोनाच्ाधि-

~

कारः, ते वाव रवताः; तेषां Wat देवताधः। रवं यत्र

२१२ मगिभांषा-दनेनं

सा देवता नास्ति, तच तदर्धो होमो म करिअते; तस्मात्‌ पार्षणद्ोमयोर्वेक्षतेभ्यो निहसिः ul (<।२।१य्अ०) a

11

द्रप माखयोरम इयस्य यव सखाजिकर वम्‌ ॥ स. उभयोारबिशेषात्‌ ॥ ५७॥ (To ) ॥ भा श्द्मिदानीं सन्दिह्यते,--किमुभोषशोमौ पौणंमाख्याम- मावास्याया्च, उत पौयंमासौहोमः पोण्माम्याम्‌, श्रमावास्या- हो मोऽमावास्यायाम्‌ १ इति। fa प्रामम्‌ १ --उभावप्यभयव्र। कुतः १। उभयोर्हि प्रकरणे उभावप्याखरातो, तसादुभयब भवितुमदतः॥ स यदमीज्या वा तदिषयौ ॥ ५८॥ (सि०)॥ भार वाशब्दः ot व्यावस्षयति,- नेतदस्ति,--ठभयसुभय- afa, "यद्भोज्या, @ aa भवेत्‌, aa fe स उपकारकः, भनुपकारक इतरस्य, A चानुपकारकः AAA, समुदाय प्रधानावव होमाविव्युक्षम्‌ | तस्माद्यद्‌भोज्या, afew भवेता-] fafa ॥ (९।२।१९ अ०)॥

शमिदादोनां याजनामधेवनाथिकरकण्‌ ॥ स.“ प्रयाजेऽपोति STN ५९॥ (AT नि) ॥ भार दथेप्‌ णमासयोः प्रयाजा घान्राताः, समिधो जति तन्‌- नपातं यजति शको यजति बहियजति arerart यजति, इति।

श्चष्वाय २ पाटः ॥ | RVR

तत्र संशयः fxad,—fa समिधो यजति' carfere: समि- दादयो देवताविशेषः विधौवन्ते,- एताम्‌ समिदादौन्‌ वज- तोति, किंवा न uma: समिदादिभिः सम्बन्ध खपादौगते? इंशब्दिका देवताः a प्रह्लतौ उपदिश्यन्ते इति।

fa तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?--प्रक्तानां खमिदाङौनां यागो विधोयते, समिदादयक देवता वाक्छसन्डन्धादिति। णवं प्रतेः समिदादिभिः सम्बन्ध faaares प्रकरणथानुग्रहो भविष्यति, तसात्‌ प्रयाजेऽपि प्रता देवता भवितुमहति इति । देवता प्राधान्यख्च यथा पावख्ोमे दति ॥

सु. नाचोदितत्वात्‌ । ई° ॥ Fae) ॥

We नेतदेव, नात्र समिटादयबोश्यन्ते देवतावेन। कतः ?। हितौयानिदं थात्‌ ; तदितनिहयेन वा देवता चोदते, चतुष्थ- afagaa वा, aa fe area गम्यते, area च सति देवता wafat न देवता नाम जात्वा काचित्‌, सेव कस्यचित्‌ wae देवता, सेव नान्धस्व, यस्व यां प्रति aed, सा तस्व देवता । हितोया होखखिततमे कारके भवति; aa न द्रव्यस्य area गम्यते तस्र हितोयान्तेन देवताविधांनम्‌ |

'अव्राह,- ताद्य कस्पयिष्यामः+- यथा ‘faq’ यजति", रलं यजति' इति। waa faqeed वायागः; मापि षामादौन्तरं यागस्य कारकं यदौख्ठित, तद्‌ हितौययाऽभिधौयते, तेन तच wera apes, secrete वा विहित गम्यते, श्डतु न भग्सन्तस्मिचछितं, wee we परिकसपङितुः | नच याग

74

Ras Mater-qw

ertwaa संभवति, afrerferqaare यजोनां समिदाङरवः eT वाचका eure ; frarat चेष्ठितायाभिष्यते हितोया, यथा पाकं पतौति। वश्यात्‌ "समिधो यजति, त्ययक्यः खभि- खलिः क्ष्य इति | यदा ख यजिं प्रति चगुष्टानं चोद्यते, लदा यजजिर्परिष्टो भवति, afe पुनर देवता खपदिश्वेत, उपदिष्टे qt टेवतोपदिश्येत, तन्रोपदिष्टोपदेथे ara भिखेत, vere रेवतोषदेथः। यशा aaa मा खवर्किंको देवता- fafa:, तदा चोपादेयलारेवंशष्दिका Saareraa | तसात्‌ मान्वव्िंको देवताविधिः ॥ ९।२।२० अर) a शत्या चास्वरशलाजिलते Tatars was अध्यायस्य दितौयः are: ॥

मौमांलाभाणष्यस्य नवमाध्याये तीयः पादः,

विदधतो मगग्तगोद्छादिकन्धानागृराधिकरकम्‌ ॥ सू प्रहृतौ यथोत्त्तिवचनमर्थानां तथोक्षर्यामतौ तत्‌प्रशतित्वादरथं THAT ॥ ९ ॥ (fae) ॥

भ० जेद्तानि काणि रहाहरक, “सोर्थः खद" fede: @ 9 ‘QT aT e RTS _ ¢ ay, awa: afi * मिवे व्‌ wer-

€ WATS ९ WE: 8 शश

कामः) इति । ‘Fewer यजेत पष्क्षामः इति। ‘aaedy साब्रहसशौः निर्वपेत्‌ बामकामः' इति जस्तितु प्रणतौ निशोपमन्ः,--'अम्नये अष्ट निर्वपामि इति । तथा ‘wera मतवते नत्रारमे काद कपालं निवपेत्‌" इति , स्तितु wat Rfefawt wer,‘ arrest सदनं कलोमि हतस्य धारया ytd कल्पयामि । afaq सोदाश्ते प्रतितिह ateret भेष सुमन- wara’ इति \ तद्ेतच्च faam चोदकप्राप्त सन्दिद्छते,- किम्‌ अविकारेख watery Caren १ इति |

fe प्राप्तम्‌ १--पविकारेषेति। तथा बआंमनुग्यद्जते,- बत्‌ went कतव्य तदिक्ठताविति । प्रतौ चाजितरोहिगष्दो HEM, तस्मादिक्लतावपि. तवेव प्रयोक्व्याविति |

एव प्रापे ब्रूमः सत्य ‘want यथा उत्पत्तिक्चनमवौर्नाः हतं wal, “तथो ्तरस्याम' अपि ततो" (विक्षतो) तेनेव ware avi कनतव्धं, ^तत्‌प्रकतित्वात्‌' | |

तथा प्राप्ते दभुश्यते,--नेतदेवम्‌, “अं warden शति, पतावद्र्थौ अभ्निौहिशब्दो gar नौवारञ्च नाभि- दष्यारतां ; कशब्दोऽच USAT, मन्वाशां चा्धवचनं काय, ज खरूपं, खरूपे wee कल्धयितव्यम्‌ ; waa ce खकारः, AWS Areca दति |

6 # १ सु लिङ्गदश्नाङ ॥ २॥ (यु°)॥ Lan ध म जा लिङ्क खल्वपि ufaaqea भवतिः- "न माता ata a (विता नातानसखा' इति, WAG, WAC सखाय IWATA

RVE ater ena

पश्यामः, अतो नाघदरिप्रतिषेधसंवादोऽब, शब्दठद्िप्रतिषेधस्त न अ्रादशब्दो वते, म afewe इति । का च तयोहडिः 21 व्शन्तरोपजननं सा, एकस्मिन्‌ aafa इयोर्जातराविति | wage भवति,-न wave awd, न सखिशब्दखेति । अतोऽवगम्यते We awa इति । यथा न भवन्तः समाजं गच्छन्ति, न भवन्तः DIR NARA AAA गच्छन्तीति गम्यते । एवमिहापि (न waa awa, न सखा) van ama owe इति fawenaa! खितन्तावत्‌ अ्रप्यैव- सितमेव | भन्तराचिन्ताग्तरं वशति ष्यते ॥ (८।३।१ अ ०) ॥

sas virg guemmutufvaced: qe आतिनेमित्तिकं यथाखानम्‌ ॥ २॥ ( सि. ) ॥

भा इदमामनन्ति, “मोद्गं we निर्वपेत्‌ fad यकामः" afer! aad विधोयते, पोख्छरौकापि at fy भवन्तिः दूति ।

अस्ति wet मन्ः,--स्तखोत बहिः परिधच्च afe ware a

हिंसोरमुपाथयाना दभः स्तृ्ौत eft: wae: निःका द्चते यजमानस्य aw इति, ce चोदकेन प्राप्तः; अक दभरिति जातिश्ब्दः# हरितरिति नमित्तिको गुखशब्टः। तत्र संशयः

कि जातिशब्दः afeaa:, नेमित्तिकोऽविकारेण प्रयोज्व्य

उतोभावपि यथास्थानं जहितव्यो, जातिशब्दः स्तररे, नैमित्तिकं ° aifanen इति ae wa = =~2|

€ Ware श्पादः॥ २३ ॐ

स्तरण्साधमे gar? इति। तत एवं तावत्परौश्छ'- किमयं इरित शब्दो हरित गु विवक्षया प्रयुख्यते, खत स्तरखद्ब्यगुशाभि- धिदा ! इति । wera fate: ?—afe eutet हरितगुख- सम्बन्धो वक्षव्यः, ग्यक्षमसावदृदोऽचः, तदा स्ष्छरोकाशामष्य- tude इरितसम्बन्धो cena भवति इत्यविकारेख प्रयो- तव्यः ; अव स्तरखद्रग्यगुखविवक्षया प्रयुज्यते, ay पुष्डले- काखामपि खगुखो aman भविष्ति; तदेतत्‌ हयमपि इरितशब्दादवमम्यते ; किन्तु विवखितम्‌ १९ इति संश्रयः |

fa तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?-श्रविकारेश uae eft तत एतत्ताव्चिक्धते,--हरितगु शविव सया प्रयुज्यते इति । कुतः >t हरितशब्दस्व मन्व भावात्‌, afe a यी दरव्यगुशः सोऽवश्य- वचनोयो भवति, यस्व यस्व तु वाचको मन्ते weisfer, सगुणो vag दति गम्यते । हइरितगुशस्य वाचको मन्वोऽस्ि । तस्मात्‌ हरितमशो amar इति |

ननु स एव स्तरण्द्रव्यगुणस्य वाचकः'। न इृत्याह,- TR WITT waaay कारखेन हरितशब्देनोष्यते, wa तिं ?--इरितत्वयोगात्‌ इरितशब्देन ced, स ua हारित्य gar अभिदधाति लक्षणया स्तरणदरव्यगुशं ; शुतिख दचचसाया ज्यायसो | तस्मादरितगुणविव चया प्रयुज्यते, faa न जडितव्यः इति ।

एवं प्रा ब्रूमः, जातिशब्दो नेमित्तिकख उभावप्यडितव्यौ तत॒ रतदष्यतः- स्तर णद्रव्यस्य गुशविवक्षचया प्रयुज्यते इति |

श्ट शोलांमा-दकेन

wafa wifte यत्या हरितंशब्दोऽभिषद्ति, तषापि efta-

गुखवचनमनर्धक, पृष्टं हि तच was स्वात्‌! aan ee सम्ध्वति ; स्तरशद्रष्यगुणशन्तु लद्चणयाऽभिवदति, aewa-

ऽदृ्टं प्रयोजनं स्तरखदर्यप्र्यायने, एव दिापि स्तरण दर व्यस्य qwore गुखः प्रत्याययितब्यः। तस्मा्तहा्क अहितव्यो cane इ्ति। तत एब न्तरागभिशौन्धायो भवतीष्वन्यवा ainda

सृ fayartare ॥ २॥ ( a)

qo आतिनेमित्तिकं यथाखानम्‌ ॥ २॥ (सि, ) ॥

भा श्ति\ इतश cart frames: कतव्य इति) कुतः ?। fay दश्यते । fa लिङ्ग भवति१। रवमाह,- ‹विष्धेषां देवानासखाकां छागानां वपानां मेदसोऽगुबरूहि' इति जातिशब्दानामूहितानां समुच्चारणं भवति, तत्मन्वाशामवंः- वचनपक्चे एव कर्पते, अहे fans भरन्परतवे भन्बिच्छाग- आब्दावेव प्रयुब्येवातां, तवामौषामक्षिवा्ानां वचनमनषेकमेव स्वात्‌ ! न चात शब्दा विधौयन्ते, विधा यकस्वाभावात्‌ | “नख प्रसोगमव्नेन विधायिष्बन्ते"। एवं तहि अद्शाषतादोकः | तस्मादस्ति ae इति ॥

सू० आअविकारमेकं नाषत्ात्‌ ॥ ४॥ ( पू* ) 4

भा “एके पुमराचायौ .अविकारम्‌' wana, भसि fag वशति, तस्येयं प्रापि: क्रियते । यदि हि eta, भाषः GER वाघेत ! तस्मादनृह इति॥ |

€ खध्यषे २ TE: A RARE

yo लिङ्गदशनाद ॥५॥ (यु )#

भा लिङ्गमसिव्रयं दष्ते,-“ाम्बेये वेते wh भाबरा a— wad छागस्य वपाया भेदसोऽगुन्रूहि' इति । अपथे न विधातव्यं स्वात्‌, विधोयते तु, तख्मादनड ufa अपिकेद्‌- मपर लिङ्ग अम्बोषोमोये पथो यूयते, बद्मकं य॒पमुपष्म॒थेत्‌ एष ते वायोद्ति ब्रूयत्‌ यदिदहौरतौते ana इति यदि wee एमि ते वायवः, इति । wow भेत्‌ एतङ्पि, प्रासत्याग विधातग्ब स्वात्‌ ! विधौयते तु। तखादष्वन्द इति ॥

qo विकारो वा AT MVE UW (So) +

भा | aye aw) ष्वावल्छते,--वरुश्चमविकार इति, तन, We खात्‌ । अच्छि बर्थ पूर्वोक्तो Sq: — "पव चाकादंलात्‌' इति, माधे" श्मुदध्वते चोदको, न मन्त्रादि, भर्चपराकि हि ताभि, न खकूपप्रधानानि; merge खआारपू् देव हेतुना । ey लिङ्कपरिषहारो awar: ४

स्‌ लिङ्ग" मन््रचिकौषौयंम्‌ ॥ ७॥ (म आआ० नि०)। भा यत्‌ ‘fara’ उक्तम्‌,-्रम्नये दागस्व वपाया भेदसो- safe’ इति, तम्मन्तविकीषया विधौयते, इतरथा खदि- TATRA: स्वात्‌, लस्ात्पुनवे्मम्‌ ॥

स्‌ नियमो बोभयभागित्वात्‌ ॥८॥ (रय We fate dH भा० यद्धिङ्कसुक्षम्‌ ‘ae ते वायोः इति, तत्वरिङिगते, afz fe एतत्‌ न द्येन, यदि इावपस्ृथेत्‌ यदि ayy’

२४० मीमांसा-दन्रने

aa इमे मन्वा एकयुपे भवेयुः ! उभयमपि मा प्रतो मृदिति ` नियमः क्रिषते, "यदि हावपस्यभेत्‌, एतो ते वायु इति gare, यदि aya, एते ते वायव afer ब्रूयात्‌, तस्मारे तदप्यसिङ्गमिति॥ ( €।२।२अ० )॥

अभ्रोषोमोवपण्यो लोकिकयपस्न भावखिलाधिकरकम्‌ | ° लौकिके दोषसंयेागादपश्क्तं डि चाद्यते निमित्तेन प्रकतौ श्यादभागित्वात्‌ ॥ ८॥

भा भसति ज्योतिष्टोमः, तजाम्नौषोमौये पथो आखायते,- यदि एक युपमुपस्युशेदेष ते वायो इति ब्रयादयदि wan ते वायु इति यदि बहन्‌ wa ते वायवः' इति। तत्रेषोऽषः सांशयिकः, लोकिके aha च युपोपस्यशेने प्रायबित्तम्‌, उत वैदिके अधवा लौकिके? इति। fa प्राप्तं! लौकिके वेदिक वाऽनियमः शति। wae! विशेषानाखबखात्‌, गहि विशेष wrilaa सौकिके वेदिकं वेति, तस्मादनियम इति । afea वा, तथाहि wa मनतस समौोपगतेन प्रयोजनेनाभि- सम्बन्धो भविष्यति, इतरथा दूरगते नाप्रहनतेन परो: सम्बन्धः स्वात्‌, तस्मात्‌ वेदिक युपोपस्मथने श्दं प्रायम्‌ इति । एवं प्रापे ग्रमःः-शोकिके उपस्मशने भवितुमर्हति न वेदिक । कुतः ?। एवं दोषसयुक्ल fe wad xe प्रायचित्त, यपो वे awe दुरिष्टमासुखते, यद्यपसुपस्ेव्यच्रस्य दुरिष्टमा- ` Bua aera area: इत्यभिधाय ‘aaa गूपसुपरूथेत्‌-

COTY २ पादः २४१

ति aarataa! तस्माद्य eae प्रायधिन्तमिति। लौकिके च दोषो न a दिके, वेदिकं हि waaq comedy च कत्तव्य qa, न तत्‌ कत्तव्यं सत्‌ waa भविष्यति, aaa स्शनप्रतिषेघ वचनं लोकिके भ्रविरुद' भविष्यति |

अपिच ‘suga’ करणि ‘Waa निमित्तेन । कथं १। युपो वे awa दुरिषटमामुखते इति,--यत्किल यन्न दुरिष्ट ATT आमु खते, यत्‌ Bad तद्यजमान इति, समिदं प्रथं साथ न विधिपदान्वरेण सम्बध्यते xu एवेको विषिपदेः waaay ति, प्रशंसापदेरपि सभ्वष्यमान ce afafem भवति। सब्रिडितत्वाचच पदान्तरे; सम्बध्यते, यथा दण्डो मनो्रो रमशोयञ्च wet शोघ्रमिति रमणोय-मनोहर-सम्बन्धेऽपि सति सन्निहितत्वात्‌ प्रहर भोप्रभिेतेः पदैः सम्बध्यते, एवमिष्ट- शब्टोऽपि afafeaara सब्बध्यते,--इटे यदि युपमुपस्मेदेष a वायो इत्येवमादि ब्रूयादिति, सोऽयमिष्ट शत्यपवगंस्य वला we: । wea Seria wae निभिं, aaa वदिकं; तस्मात्‌ लौकिके aarrenta प्रायधित्तं, a wad वेदिक श्रमागिलात्‌ प्रतिषेधस्यापवर्मस्य च वैदिके न सम्भवति इति ॥ (<९।२।२अ ०) ॥

योरेक e ~ द्धिपरश्ययामे पाणशमन्द्रयो रेक वथन। क बङव चनान्तपदयोडि Tea HT ऊ्ाधिकरङूम I

सू अन्यायलूवविकार णा हष्टप्रतिघातित्वादविशषाच तेनास्य ॥ ९० ॥ (प्रः Go) भाण afer पश्र म्नीघोमोयः,-- ar दौक्ितो यदम्नौषोमोयं

29

२४२ मोर्मासा-दष्न

पशणमालमते' इति, त्र पा्ेकल्वाभिधायौ मन्वः,-श्रदितिः पाशं प्रमुमोक्तम्‌' इति; तथा पाथबहत्वाभिधायो श्रदितिः पाथान्‌ प्रसुमोक्ेतान्‌' इति; प्ररतो तयोः aqua वच्यति। अस्ति feagfata:— aa खेतमालमेत वारुणं छष्शमपां चोपष्रधोनां च सन्धावब्रकामः' इति । aa चोदकेन पाशाभिधा- faa मनौ WAY! तयोः संगशयः,- कि वद्वचनान्तोऽविकारेख प्रवन्त॑ते एकव चनान्तस्य faafa:, उत बदवचनान्तो निवत्ते एकवचनान्त जदहितव्यः, उत उभयोरपि प्रहत्तिरभिधानबि- प्रतिपत्तिश्च, उतेकवचनाग्त जहितव्यो बहवचनान्तोऽपि न निवत्तत ?।

fa प्राप्तम्‌ १-“श्रन्यायस्वविकारेण' अन्यायनिगदो बह- वचनाग्तोऽविकारेण प्रवत्तते, एकव चनाग्तो निवत्तितुमहति | कुतः? 1 . नाय्येकस्िन्‌ TR प्रवत्तमानस्य दृष्टः प्रतीघातः, यथेवेकस्िन्‌ at प्रवत्तते, तथा दयोरपि प्रवर्तितुमहेति, नासौ एकस्य वाचकः, न दयोः | एवमाषेः चोद कोऽनुग्टषोतो भविष्यति । इतरया हि agara यथाप्रक्रति vat न क्तः स्यात्‌; न इयोः पाशयोः एकस्मिख् पाशे afaq विशेषोऽस्ति। तस्मात्‌ aaa बहुवचनान्तः प्रयुज्यते, एकव चनान्तस् निहल्तिरिति ॥

सू विकारो वा तदथत्वात्‌ ॥ १९१॥ ( हि° ge ) ॥

भा० वाशब्दः पश्च व्यावन्तयति,-- विकारो ay स्यात्‌, एक- वचनान्त ऊद्ेन प्रवस्ते, बहव चनान्तनिहत्तिरिति | कुतः ?।

€ अध्याय २ पादः ॥ २४३

'तदधत्वात्‌,'-यौ पाणौ विक्षतौ aman, तौ च प्रयोगव्नानु- ग्रहात्‌ यौगपद्येन, न पयायेण, aa न गम्यते विशेषः,-पाशशब्टे उच्चरिते कस्य पाशस्याभिधानं, कस्य न१ इति, अविशेषात्‌ हयोरपि पाशयोः, तत्र तयोः क््प्रत्वाभिसम्बन्धं दितीयादिवचन- मेव शक्ताति वदितुं, नान्यत्‌; तस्मात्‌ हिवचनमृद्चेल, बदुवचन्‌- भेकव चनं च निवत्ति तुमर्हत इति tt

स अपि त्न्यायसग्बन्धात्‌ प्रक्षतिवत्‌ परेष्ठपि THE स्यात्‌ ॥ १२॥ (Bo To ) ॥

भा० रपि fafa wet व्यावन्यते-न बहवचनं faawa, यथा प्रकतौ बहवचनान्तभेकवचनान्तं च प्रठत्त,-“अरन्याय- सम्बन्धात्‌" बहव चनान्तम्‌, एव विक्लतावपि एकवचनान्त, fe- वचनान्तम्‌* HUA ; अरन्धायसम्बन्धाश्च बहुवचनान्तं TU, यदि प्रकतौ प्रातिपदिकाथमा्र' परे प्रकाशितं, विक्षतावपि तत्‌ पक प्रकाशयितव्यम्‌, श्रय वडव चनान्तेनैकत्वमुक्तम्‌, इषापि वदु वचनान्तेन fea वक्तव्यं । तस्मादभिधानविप्रतिपत्तिः aaa इति ॥

सू“ यथायन्बन्यायस्याचोादितत्वात्‌ ॥ १३॥ ( Fe ) । We तुशब्दः तमपि पश्च व्यावन्तयति,-नाभिधानविप्रतिः पत्तिः कत्तव्येति, किन्तहि ?- शयथाय" दिवचनम्‌[इतव्य, ay- वतचतनभेकवचन च निवत्तयातां, तदि हिपाशाभिधायिनः पाशथ- शब्दात्यर TATA एकवचनं वा न शक्रोति कश्चसम्बन्धं वदितु,

° waa दिवकमाकमिति पाढे मवितु am |

२४४ WaT ENA

लोको हि शब्दार्थावगभ प्रमाणं, नच लोके दयोरथयोः बद्ु- वचनान्त एकवचनान्तो वा प्रवर्तमानो दश्यते, AHITEA इयोः TMNT TAA एकवचनान्त वा प्रयोक्तव्यः ॥

कथ प्रकतौ एकद्िन्‌ पाशे बहइवचनान्त इति चत्‌,-

सू इन्दसि तु यथाहृष्टम्‌ ॥ १४ ॥ (आ° नि) ॥

भा० AACA प्रामाख्यमभ्यपगन्तव्य, छन्दस" न दथंन- मतिक्रमितव्यम्‌, यो हि दशंनमतिक्रम्यान्यदपि कल्पयेत्‌, न तेन छान्दसं aa स्यात्‌, न लोकिकं नापि लक्षणसिहम्‌ । यदुक्त, चोदकेनाभिधानविप्रतिपत्तिबोद्यते इति । नेतदेवम्‌, न्यायस्य श्रचोदितलात्‌ न fe चोदकोऽन्यायामभिधानवि- प्रतिपत्तिमसिप्रापयति । किंकारणम्‌१। प्रकताबेकत्वात्‌, पाशस्य प्रक्रतत्वाश्च बहुवचनान्तस्य प्रत्यश्लाभिधानविप्रतिप्तिः। केयमभिधानविप्रतिपतस्तिनाम?। यदन्यथाऽभिधानं, अन्यथा भ्रभिधेयम्‌ | नच प्रकरतो एकस्मिन्‌ बहुवचनान्त प्रयुक्तमभि- धानविप्रतिपत्ति' कर्त्त, किन्ति ?,--यत्‌ तेन शक्ति, तत्‌ कन्त" । किच्चानेन शक्यते >? । we fae प्रयोगेऽधं मन्विच्छन्तो, यदवगम्यते तदथः शष्ट इत्यवधारयामः। WATS पाशद्रव्यस्य मोचनेन सम्बन्धोऽवगम्यते, तदर्थता शब्दस्य भवितुमदति, न एकेन बहुत्वेन वा प्रयोजन। ce तु विक्लतौ पाशस्य ख पाशस्य च योगपयखेन मोचनेन सम्बन्धो वदितव्यः, बहुवचनश्च इयोः पाणयोरन्याय्यं तख्याभिधाने इह पुनन प्रयोगः, किन्तु प्रयोग एव चिग्यते,- कः शब्दः vata «fai तत्र

€ अध्यायं ९ Wiz: ॥ २४१

प्रयोगेऽख्दायत्ते किभित्यवाचकं wares विद्यमाने वाचके । न चायं इयोः छन्दसि ष्टो बदुवन्वनान्तः, सोऽय मन्तः प्रयुज्य- मानोऽपञ्चश एव BI Sea! न च बहुवचनं fears लभ्यते लोकिके वेदिके च; न चाभिधिख्िति fea cane वचनं भवति । aga रेवद त्षयश्रदसाभ्यां auafafa 2a- दस्यश्रद त्तशब्ददवादेव fea प्राप्तं, न fara fafa, तापि हिवचनमेव भवति, न बदवचन.। तस्मात्‌ fawar- वहि तव्यमिति ॥ <।२।४गअ ° ॥

अग्रिषो मोयपन्यौ पारेकत्वपान्रवडवाभिधायिमन्दरथोविकर्पाथिकरयम्‌ |

सू विप्रतिपत्तौ fare: eq समत्वादुगुणे लन्याय - कस्यनेकटे शत्वात्‌ ॥ १५॥ (सि ° ) ॥

भा अस्ति पश्रम्नोषोमोयः+- यो दौखितो यदग्नोषोमोयं पणमालभते' इति ; aa पाशेकत्वाभिधायौ पा्बडहल्वाभिषधायी च मन्तो Para, तयोः किम्‌ एकलवाभिधायो प्रकरे निविशत, बदुलाभिघायो प्रकरणादुतृक्ष्चते, उत उभावपि प्रकरशमभिनिविशेते? इति । कि प्राप्तम्‌ १{-बहत्वाभिधायी उत्क्रष्टव्यः इति । कुतः १। बहनां हिस पाशानां मोचकः, नच प्रकरणे FET पाशाः सन्ति ; तस्मात्‌ प्रकरणशेऽसम्बध्यमानी यत्र बहवः UTA aaa! यथा, ‘qa fea: सखपतौ दति इयो्य जभानयोः प्रतिपदं कुर्य्यात्‌" इति, "एत अद्ग्रमिन्द्व दति बडभ्यो यजमानेभ्यः प्रतिपदं gene इति प्रतिपदिधान-

२४६ मोमांमा-दभेन

मुत्क्घष्यते | यथा च पौष्ण-सावि्र-सारखत-दावाष्यिवौोयाय- नुमन््णानि उतक्लष्यन्ते, एवं पाशबडहत्वाभिधाग्यपौति | रवं प्रमे ब्रूमः+--विप्रतिपन्लो' एतस्यां (का विप्रतिपत्तिः? यत्‌# प्रज्ञतावैकः पाशः, पाशबडहुत्वाभिधायो च मन्तः, एतस्वां विप्रतिपन्लौ) fa मन्व sana न? इति। saa,— न Samer | (ननु प्रकतौ भन्यो aaa? | उच्यते, तेन सह ‘fame भविष्यति । कुतः?। पाशप्रातिपदिकार्थस्य प्रकतौ विद्यमानत्वात्‌ SARA न न्धायखः। ‘aq बदुपाशवचन एष मनः, प्रकतौ लेकः पाशः, तस्मात्‌ तच म सम्भवति इतिः। उच्यते,-बहृनप्यसो पाशान्‌ वदन्‌ बद्त्वाधिष्टावं द्रव्यं प्रकाशय- त्येव, यदि न प्रकाशयेत्‌ न पाशविचिष्टं aga गम्येत ! प्रकाशयति चेत्‌ तावता नः प्रयोजनम्‌, तस्य हि उद्मोचन क्रियते, न बडत्वस्य, पाग्राकछलतेवा | तस्मात्‌ तस्य प्रकाशनं HAUS, तत्‌ प्रातिपदिकेन करिष्यते, नो वृकष्यते । “्रस्त्येव†* शे कव चनाम्त प्रातिपदिकं, तन्तस्य प्रकाशनं करिष्यति' इति । अतोश्यते,-न हि we तस्मादन्यत्‌ । यद्येकवचनान्त प्रातिपदिकं न eon प्रकरणादिल्यच्यते, सिदम्तश्चनुत्‌कर्षस्तदेषेदमिति |

नतु बहुवचनस्य बहपाथकप्रयोगेऽधेव्ता । तस्मादुत्‌- रष्व्यम्‌ । त दुतृक्तष्यमा णम्‌ एकदेशत्वात्‌ प्रातिपदिकमुत्‌कषेति' दूति । उश्यते,-"गुखे लन्धायकल्पनाथ स्यादिति न प्रधाने,

@ यत्‌ इति का० Ho पुलक af | + अथोच्यते war डि दति ato Go Yo पाठः| प॑ मरे लन्याग्यकखपना इति we ज्रौ Jo पाठः।

€ Ware २ पादः ॥ २४७

awa विभक्छथः, प्रधानं प्रातिपदिकाधं ;, प्रातिपदिकं विशेषो विभक्रधाऽभिधौयते, सति प्रातिपदिकाथं विभक्थेन भवितव्यम्‌ ; नच विक्ततो प्रातिपदिकमस्ति, waraarafafed प्रति प्रविशति, faag पुनः प्रक्षतावेवाभिहितं; तस्माद्यत्र प्राति पदिकार्धं स्त्र विभक्धर्घो भविष्यति |

‘aq fanarafa चोदकेन प्राप्तं प्रातिपदिक, प्रातिपदि aria sea । arg, विग्रज्ष्टस्त चोदकः, वहइवचनसमपे क प्रातिपदिक चोदका नोत्‌क्र्यति। तस्मात्‌ प्रातिपदिकमेकटेश- ald बहुवचनमाक्रच्यतौति। न चप्रक्षतौ भ्रनथकमेव TE वचनं, पाथाक्रतिकस्य fe तदुशोचने aaa करोति। तस्मात्‌ गुणे" ब इव चने “अन्यायकल्पना'† न प्रधाने प्रातिपदि ara इति | किं पुनरन्याय्म्‌ ? । यद्‌ aga गम्यमानमविव्तित- fared, तत्‌ wera, न तु wat प्रातिपदिकस्य प्रातिपदि का्थाभिधानमन्याय्यं कल्पयितव्यम्‌ wa fe गुणस्यावाख्य मेव jad वत्वं सत्रिधानाभावात्‌। तस्मात्‌ प्रकतौ बदुवचनान्त- स्यापि निवेश इति ॥

म्‌ प्रकरणविशेषाच्च ॥ १६॥ (यु °) ॥

भा प्रकरणविगेषाच्च' एतदध्यवसोयते, प्रातिपदिक वदु वचनमाक्षेति, न प्रातिपदिकं बहवचनेनोतृकछलष्यते दति, रक्षतो fe प्रातिपदिकाथा विद्यते भरगनौषोमोये पशौ, ax-

@ समर्थकमिति कर सं° go ats | + खन्याय्यकरपना दति ato Mle T° WIT: |

aga भीमांसा-दभन

वचानाथा विक्षतिषु। तस्मादपि बडवचनान्तख प्रतो fata दूति ॥ उत्‌कथौ वा feanaq इति यदुक्त, तत्परिहनत्तव्यम्‌,-

सू° अर्थाभावात्‌ नेवं स्यात्‌ गुणमातरमितरत्‌ ॥ १७॥ (ओआ० निर) ॥

भा० सुक्कं यत्‌ प्रतिपदिघानसुत्‌क्लष्यते, नास्ति प्रक्षतौ यज-

मानदित्वं यजमानवडइत्व वा, तत्र न भवैदिषय एतयोः प्रतिपदः | द्इतु गुणमात्रं नास्ति aya, अन्यत्त वहुवचनस्य प्रयोजनं सुचिना सम्बन्धः, नचानेकप्रयोजनमन्यतमेन प्रयोजनेन न प्रयुख्यते। न fe उकरका प्रकाशनेनाप्रयुज्यमाना भस्मना न प्रयुज्यते । तस्मात्‌ विषमं प्रतिपदुभ्यामिदमिति॥

° द्यावोस्तथेति चेत्‌॥ १८॥ (are) ॥

Wo अथ यदुक्त-दावाष्थिवोयारौनामनुमन्वणानां यधा उत्कषस्तधाऽस्ये ति, तत्परिषत्तं व्यम्‌,-

सू° नोत्पत्तिशब्दत्वात्‌ ॥ १८॥ (आ०नि०) ॥

we नेतदनुमन्बेन तुल्य, न हि दंपूकंमासयो्ावा- एधिव्यादौनासुत्पत्तो शब्दोऽस्ति, अस्ति fae पाशस्योत्पत्तौ we: ; तस्मात्‌ विषममनुमन्वणेनेति ॥ (८।२।५अ०) ॥

दपु माखयो दि wna प्रयोने val ome ति मन्द्रयानृडाधिकारशम्‌।

स° WT त्वविकारो प्रदेशान्‌ प्रतीयेत ॥ २०॥

€ We TWiT A २४०९.

भाग दथपूषंमासग्रोरामनन्ति,-्रोचचणोरासादये वहिः wags aa: wate vat सव्य आच्येनोदेषहि' इति । ay, val सव्रह्मेति विक्छते,--ग्रस्ति fe यजमान एकपन्नोको बहुपत्रोकश्च, तव स्वस्य प्रयोगमधिक्लत्य waive उच्चरतोति एतत्याशाधिकरणेनेव निर्णीतम्‌, ददन्तु सण्दिद्यते- किं fe- vale बडहपन्नोक च प्रयोगे जहितव्यः qalwe:, sa न? द्ति। कि प्राप्तम्‌ 2--म्रभिष नाचेत्वासन्ाखामदितव्यः द्ति। एवं प्रापे ब्रमः aya तु अप्र तिपूवके कमणि भ्रवि- कारेण प्रयुज्येत । कुतः? । Larrea HS पत्रोमाव्रस्य वाचकं, तत्र feqata बहुपव्रोक च प्रयोगे vata उपादीयमाने fe- वचन बहुवचनं च सामध्यात्‌ प्राप्रोति सब्रहनसम्बन्धः कतु , समा- च।नसामच्योत्त एकवचनेन क्रियते । नचाव fea बहुत्वं वा विवच्छते, aawaa हि पत्नौयब्दस्य वणात्‌, नचेकपन्रौकात प्योगाददिपन्नोके प्रयोगेऽतिदेशो भवति, यथा वत्र सख्या sar agieerta uefa तस्मादविकारेण Valea प्रयोगः। wife aafa2wa विवश्येत, तचघापि feral प्रयोगे सम्प्रतिप्वमावादेकव चनार्धमेकव चनं, तदनेकपन्नोके प्रयोगे- ऽविङ्दमित्यविकारे ण प्रयुज्यते इति ॥ (<।२।६अ ०) ॥

हिपनोके विृतियामेऽपि cay ong ति मन््रस्यानुदाथिकरषम्‌ | सुः विकृतो चापि तद्चनात्‌ ee

we seer विक्षतो पनोशणष्ट्िन्ते,-कि दिपव्रौके बहु . 2.6

२१५० भोमांसा-दद्मन

aaa च प्रयोगे खहितव्यः, न? शति, हदिवाचो wyaret ar uaine! हिवचनं बहबचनस्योपाददामः प्रकतौ समाब्बामेन arian: दृह समाच्र(नामावात्‌ उपादातुमहेति इति ।

एवं प्रापे ब्रूमः, ~विकतौ' “अपि' अविक्षारेख waiter xf) कुतः? । "लदचनात्‌', वत्‌ mech तत्‌ विक्ततो कर्शव्यमिति तदनं, प्रकतौ चेकत्यमविवचितमिषापि fra agaaney म faafanafafa, तसखादविकारः। अथवा तरेव faafed, तद्नेकपन्नोकेऽपि अविङूदमित्वविक्षार एवाव सीयते ॥ (<।२।ॐअ ०) ॥

सवनो वपद्नामग्नौषो नो घसमानविधानले ‘are खद्नि' इति मन्त्र ऽमृडाधिकरषश्‌ ।

सू, भर्निगुः* सवनोयेषु तदत्घमानविधाना श्चेत्‌ ॥ २२॥

भा० wir सोमे षकरम्नोषोमोयः+--"यो दौचितो वदम्नौ- wae पश्मालभमतेः इति । awhen इदं समाष्नायते,- ‘aren ua भरतसनोत बहिरन्येनं माता मन्वतामनु पिता- इनु ओ्राता' शग्येबमादि। यदा तु भम्बौषोमीयाः सवनौयाण्ड- समानविधानाः, तदेदं विषायते†,--किम्‌ afieh ‘are श्त्यवमादि पदम्‌हितव्यम्‌, उतनः? इ्ति। किं प्राप्तम्‌ १। 9 खअभिमो एति पाठो भवितु an: | |

+ Coes: वमी याञ्चसमाभविधानाः, तजे द्‌ fread” इति ee + WiSt © Vs |

९. ware र वादः 4 RUZ

ततः wae: faaa,—uafan ‘aq एति, aa a cat— friars yaqw: ख दह पूंपचः, यः सिदान्तः स ce fatrn: ; अह दति qaae:, मविज्ञार इति सिडान्तः४। (८।२,८अ ०) ॥

नोवाराश्ां ब्रौद्धिप्रतिभनिधित्व मन्न Aierceaeifuaces | सू प्रतिनिधौ चाविकारात्‌ ॥ २२॥ (fae ) ॥

भा० अस्ति प्रतिनिधिः za द्रग्येऽपचरति,-श्रागमोवा चोद्‌ ना्बाविशेषात्‌”(६६ ०१०) efi सच een: “सामान्य तशि ङ्ञोषो""(६९९ए०)१ति। तद्‌ यदा ब्रौदिषु अपचरल् नोवारा उपादौयन्ते प्रतिविभिलेन, तदा aifeaai यः समाचरातः,- स्योनं a सदनं awl हतस्य धारषा सुशेव कल्पवानि afaq सौदाखते प्रतितिष्ठ ब्रोहौणां wa सुमनस्यमानः एति; a प्रति सन्देहःः- कि नौवारेषु त्रोहिशष्दस् aga प्रयोगः, उताविक्षारेख? दति। कि प्राप्तम्‌ ?-भवि- कारेण व्रौहिशब्दः प्रयुज्यमानः BAIA नौवारान्‌ न शक्रोति प्रकाश्यितुमिति तेषु प्रकाशथयितच्येषु नौोवारशब्दः प्रमोक्षग्यो भवति | तस्मात्‌ NE: कत्तव्य इति |

एवं प्राते ब्रूमःः--्रतिनिधो च श्रविकारात्‌' प्रतिनिधौ

@ “हलाचिन्ता क्रियते" इत्यारभ्य “परमाथैतस्‌ सवमोयपमरुनामग्नोषो मोयनिक्- fray were शिङ्वचनयोः पाबन्पायेनोडः .” इति न्याथमाला Wa अनुसन्भेया।

२५२ Waist रनम

चति जशो न aaa इत्यनुक्णष्यते। fanaa भविति १। एवमविकारो भविष्यति, तव्राषेमनु्रहौष्यते, तस्मादन्‌हः ॥

सू° श्नना्नानादशन्दत्वमभावाञ्चेतरस्य स्मात्‌ ॥ २४॥ ( भा ०) ॥ we न चेतदस्ति-प्रनृह दति, एवमनृडो भवेत्‌, यदि afay मन्ते ब्रोहिशष्टो नाजरातः स्यात्‌, श्रभावाचचैतरस्य' यदि नेदं नोवाराख्यः स्यात्‌, न चेद्मुभयमस्ति तस्माद्भिधानसिदये ऊहितव्यो नौवारशब्द इति a स तादथ्याद्वा तदाख्यं स्यान्‌ संस्काररविशिष्ट- त्वात्‌ ॥ RYN (Te नि०) ॥ भा० वाशब्दः ae व्यावन्तयति,-नेतदस्ति,- ऊष दति, विकारेण प्रयोगः। कुतः ?। ‘areata area ब्रोद्ययंता नोवाराणां, ये त्रौद्िप्रोक्षणादयः संस्काराः क्रियन्त, संस्कारे रविशिषटखास्य प्रोदहिशब्दो यधा धान्येषु aifeafaay भवति, एवम्‌ एतेषु Ale नोवारेषु; तस्मादविकारेख प्रयोक्तव्यः इति ॥

सू° SWS ARG ॥ २९ ॥ ( यु °) ।

भा० कथं पुनन्नीयते,-योयोव्रौहिगतो fate: स नौवारे- fafa’: ‘ony त्वमस्य" sansa विशेषस्य तद्भावः षष्ठेऽध्याये (७६६९०) “सामान्ये तच्िकोषा" इति, तस्माद्प्यविकारः॥ (८।२।८ अ ०) ॥

९ Ware ९पाद्‌ः॥ 242

दियश्यवाम aa चद,जमवत।दितिमन््रारामनृदाधिकरकम्‌ । मृ संसगिंषु चाथेस्याखितपरिमाणत्वात्‌ ॥ २७॥ (सि. )॥

भा सन्धिगुपरेषे संसमिशोऽ्यौः,-तद्यथा चचतः प्राण cae we: ‘qa चक्षगमयतादातं प्राणमन्ववख्जतात्‌' इति, दिपण्वादिषु पशगणेषु faafeas उत, न! शत्य च्यते । “ननु भ्र्यायनिगदत्वादेवायं नोहितव्यः, दयोखक्चषेरेकवचनान्सो यतः waa । उच्यते, मायमभनिगो श्रधिष्टानयोः सूधगमनमाड, नहि अधिष्ठाने ait गच्छतः, तेजोरश्मिवचनस्वयं, एकश्च तत्तेजः; तस्मात्र श्रयमन्धायनिगदः। दिपश्वादिषु च aaag प्रयोगेषु Ha श्वेतमालभेत वारुण क्ष्णमपां चोषधौनां च सनधावव्रकामः' इत्येवमादिषु पशमे दात्तजसा भेदे गम्यमाने ve: स्यादिति प्राप्रोति ‘aq एकस्मिब्रपि पथावधिष्टानभेदेन | fat एव तेजसौ" | न-दृत्यच्यते,-' सुयमस्य चच्तगमयतात्‌' इति यत्‌ पशो स्तजस्तत्‌ fe faafad, नाधिष्ठानभेदः, पश्वन्तरेषु पश्- तेनोभेदादूह इति । i

एवं we ब्रूमः,-'संसगिषु चायस्वास्यितपरिमागत्वात्‌", defy way यद्यपि पश्भेदम्तथापि रश्मोनां संसर्ग एवेकौ- भूतास्तेषां रश्मयः, ययैव पानोयस्य तलस्य wae वा Wa नानादेशेषु frat: समानदेथे एकोभ्रूता भवन्ति तददरश्मयः, तस्मादेकव चनान्तस्तेषां AIH LIAB: स्यात्‌ ॥

q लिङ्गदशनाञच्च ॥ रे८ ॥ (यु° ) ॥ भा० लिङ्ग खल्छपि भवति, यथा संसगिणोम awa

RY 8 नोभा।मा-दभने

दूति, "न भाता aaa न were a नाभिः orm fe a.’ इति ne facare हेतुलेनोपदिग्रति, तद्यत्‌ संसगिषो नोश्न्ते इति ॥ (<।२।१० Bo) tl

ea

दिपश्ययान खभिमुपरेषे CHUN शम्दश्यान्धार 1 चकरशम्‌ | सू एकषे्येकसंयोगा दभ्या से नाभिधानं ख्यात्‌ ॥ ॥ २८ ॥ (fae) ॥

भा रसि ज्यातिटोमे पशरम्नौषोमौयो सो दौचितो यदग्नोषोमोयं पशटमालभते' इति तत्राभधिगाप्रेषे waren, "एकधास्य त्चमाश्छयतात्‌' इति तदिक्षतो दहिपश्वादिषु afend, किमभ्यसितव्यः, उताविकारेण प्रयोक्तव्यः? इति। fa प्राप्तम्‌ ?-एकधेत्ययमभ्यसितथ्यः । कतः > । एकसंयोगात्‌, UNA प्रकारः आ्राच्छता कव्या इति, aw care wry वा तक्षु उत्क्षन्यमानासु नेकः प्रकारो भवति, cata fe at पश्म्योऽपाच्छम्ति एकस्यां त्वचि शपाच्छामानायामेकेन प्रकारेणापाच्छेयुस्तस्माद्सवविषयो भवति विक्षतः शब्दः प्रयुज्यमानस्तस्मादम्यसितव्यः इति ॥

सृ° अविकारो वा बह्ृनामेककमेवत्‌ ॥ ३०॥ (पू) ॥

भा० वाशब्दात्पक्षो विपरिवत्तते,-नेतद्‌ स्ति,-्रभ्यसितव्य इति,

® पथ्यायेर fe ताः परभ्यो पाढन्ति इति ato Ho पुर UIs |

€ Qare २ चाटः ॥ २५

्रविकरारेख wale इति। कुतः? , रेकष्यवचंन एष शब्दः, ‘vatee एषां स्व चः इति | कि aq शेक्धं एककालोपदेशो वा एकटेगोपदेशो वा १। ‘ay- नाभेककम वत्‌", यथा व मामेककासे Walle भवन्ति “एकधा माः पाशयति, इति, एवमिषशापि ‘tang’ ay: ae’ इति, बहनां तु एज्ञोकरणं शक्यते कर, AMET: ; THEN तच एकोकरब्छभेकधाशब्दो वदतोत्यवसेयम्‌ ॥ इ. सक्रस्व aH स्याद कत्वात्वचो ऽनभिप्रेनं तत्प्रति. लात्‌ परघभ्यासेन विव्रद्धावमिधानं स्यात्‌ ॥ ३९ ॥ (उ°)॥ भा तुशब्दः प्च व्यावस्तयति,-नाविकारः, wafer: शष्ट इति, एककाले कमसख्यभिधौ यमाने ava त्वचामभिदहितं भवति, तत्प्रक्ैतावेकस्वाक्वचि असश्वात्‌ अनभिपरेतं तत्प्रकति-

लात्‌! Sutera “परेषुः वधमानेषु wey भ्रभ्यासेन 'भ्रभिधानं' स्वात्‌ ॥ (८।२।११अ०)॥

स्िष्चादिपदिदयतौ मेषपतिभभ्ड खय देवतादसारोहाचिकरदम्‌ ॥ सः भेधपतित्व' शखामिद्‌वतसय wana च MAAS चान्यायनिगदत्वात्‌ सर्व चैवाविकारः ख्यात्‌ UV BRN (QA Jo) ht भा afer owtftretasarhnana anrfirgee मेधपति-

२५९ । मीमासा-दभेन

We एकवत्रिगदः, परष शाखिनां दिवचिगद्‌ः। त प्रति संशयो भवति, दिषपश्वादिषु पशुगणेषु किमविकारेख इतरख्ेतरख Witwer, उत खाभिपर जहः कत्तव्यः, उत देवतापरः ? दति । क्िम्प्राप्तम्‌ ?--्रविकारः। कुतः १। भमेघपतिलवं स्वामि देवतस्य',--खामौ भेघपतिदंवता च, खामिना पश्हंवताभ्या- mu: सङ्कल्पितः, मेधपतये सवा मिनेऽप्यसौ भवति, तख कायं करिष्यतोति। देवताभ्यामपि तामभ्यामुतृखच्यते इति aar- णामपि fea भेषं प्रति आधिपव्येन समवायोऽस्ति, सवज्र च आधिपये पतिशब्दः प्रयुक्षः, श्रा हिमवतः, भाच कुमारौोभ्यः, स एष त्रयाणां एकवचनान्तो वाचको हिवचनान्तञ्च, यथा प्रक्षतावविवसितेकत्वोऽविवच्तितहित्व ब सम्बन्धमा वनिवन्धनः, एवं सर्वासु विक्ततिषु; तस्मात्र विक्रियेत ॥

q- अपिवा द्विसमवायोऽशनन्यत्वे यथासं

प्रयोगः स्यात्‌ ॥ २२॥ ( रय प° ) ॥

भा० श्रपिकवाः ने तदेवं + तयोर्डि समवायःः-एकवेब्निगदस्य, feafanea च। तयोरेकवत्रिगदः स्वामिनि प्रयोश्ते, येषां समाज्रातः ; येषां हिवत्रिगदः समामरातस्तषां सेवते वच्यति | तस्मादिक्ततौ vety देवतासु feafere aga प्रवत्तिष्यते, यजमानेष्वेकवत्रिगद afer! एवं यथासंख्य प्रयोगो भविष्यति ॥ |

सृ सखामिनो बेकशनब्द यादुन्‌कर्षो देवतायां सयात्‌

Gerat दितीयशब्दः सयात्‌ ॥ २४॥ ( उय Te )

९ Wale ३ Ge: A 249

भा वाशब्दः प्च व्याव्तंयति,- खामिदेवतयोशभयो - HIT दूति, नैतदेवं, एक एव मेधपति शब्दः ; यस्मात्‌ हिवचनं, TA] एकवचन, सएव न ख(मिदेवतयोवा चको भविष्यति । वेञोऽपि waar: भ्रपराऽपि प्रतोयते, कथ्मवाचक इत्ब- अते । यद्‌ स्वामिनस्तदा मेधपतये यो wea भेष्यादुर उपनयतेति सम्बन्धः, यदा रेवतावचमस्तदा मेधपतये उपनयत weet इति सम्बन्धः, स एष सकदुश्चरित ठभाभ्यां पदाभ्यां न Wagaya, वचनव्यक्गिभेदात्‌ वाक्यभेदः प्रसज्यते । तस्मात्‌ ‘afar’ वाचक इति aeraataa | ‘oq faa न देवतावचनः werd ?' । aan हि कल्यय- माने एकवव्रिगदटे ` उल्हष्येत एकटैवत्यः क्रतुः, तव प्रकरणं aaa! यखमानवचने ga: कद्प्यमाने न दिवज्रिगद्‌ VATA, तवेव यजमानयोदंम्यत्योर्वाचको भविष्यति, तस्मात्‌ प्रकरशानुयहाय ख।भिवचनः कश्याते, खामिपरस्योषो भवि- तौति ॥

षूः देवता तु तदाशोद्वासप््राप्नवान खामिन्यन- थिका स्यात्‌ ॥ २५॥ ( सि ०) ॥

We ` तुशब्दः oe व्यावस्ेयति,-न खामिवचनो देवतापसे भविष्ति | कुतः १ | 'तदागशौष्टात्‌" श्राशास्राना मेधपतये मेधमिति देवताभ्य इविराशास्यते, मेधपतिभ्यां भमेधमाशासाना

° कथमवाखकः {' इति । उन्यते,-- ति वा os: | zt

२१५६ मोमांसा-दद्रनेः

उपनयत ताभ्याम्‌" इति यजमानं प्रत्याशासानामुकौ सनम- AGHA, WHAM, स प्राप्त व स्वामिनं, मेधः किमथमाशा- स्यते। नच तेन नित्यमेव खाभिसम्बहेन प्रयोजनं। याग एव faa data i तख्म(देवतावचनो भेधपसिशष्द्‌ इति ।

सू उसा भक्त्य । तस्मिन्‌ पनित्व स्यात्‌ ॥ ३९ ॥ (qe)

भा० उकृष्टञ्च यजमानेन नायं ममेति, केवलं परकौयो THA, कालेन देवतया सम्भक्छते इति । कः पुनरस्य टेवतया सम्बन्धः ?। यत्षामुदिश्य परि ग्रोऽख त्यज्यते, स च यागात्‌ प्राह्लतः, तस्मात्‌ यागात्पराषं' द्रव्यं माभौयं परित्वव्य we, सप्रधानं यत्तदाकौयं, न यं प्रति भ्राला गणमभूतस्ताषटथेषु भक्षा ofa

भवति; तसात्‌ टैवतयोरेव aw qe मधपतित्व', भाक्त स्वामिन इति

सू. Sema a TIA सम्भवात्‌ ॥ २७॥ (भा०)॥

we इति wean’, तत्परिश्तव्बम्‌,-

ख. एकत्‌ SHAT ATH तल्क्षणलात्‌ ॥ ३८ ॥ 7 (आ० fae Qa)

wo भ्रनोच्यत,यौडहितौ इावग्नौपोमौ तयोगंखे मेधपति- WE, WUT देवतासमवेवस्तस्मिन्‌ कमर UHR गणाय

CWT पदः ॥ 2५९

‘Fy उपनयत इत्यच्यते | तस्मादेकवकचनान्तो wears मेधपति- शब्दो नोत्‌कछष्यते इति ॥

इ संसर्गत्वा crea विकश्यः स्मात्‌ ॥ २९ ॥

(WT: निनण्स्य)।

e -संसर्मी “~t मा० अख चान्धः परिषारः, TARA Saat नाम,

Swat seer कदट्‌ाचिदटेका रेवता wafai यदि vara परिकश्पितं किचित्‌ द्रव्य, aa wa देवता भवति, हावर्ची weer एकतां aa. | तस्मादेकवचनान्तोऽपि प्रकरखमभिनि- विशते, पूवं च सह विकल्येत इति ॥

० श्कत्वेऽपि गुणानपायात्‌ ॥ ४० ॥ (यु ° ) Te अरन्वारश्च वचनमिद, मा तावत्‌ भूदिरेशत्वमर्घः,

तथापि प्रकरणमनुप्रविशेते व॒ . एकवचनाग्तः, प्रातिपदिक fe तस्य॒ विदयमाना्थम्‌, एकव चनञ्चोपनयनसम्बन्धाधम्‌, एकत्व asfaafad ; तस्मात प्रकरणशादुत्क्षष्येत इति। ware, "एकत्व विंचिष्टस्य विभङ्गि: सम्बन्ध ॒ब्रवोति' इति । तथाप्यखत्‌-

चश्च उपपद्यतेतरां, सर्वोऽपि शछैकत्व सम्ब इति । “श्रथ सम्बन्धः करोति qray ब्रबोतौति'। मतेन fafaafe श्रविवञ्षित-

त्वादविरुच' भविष्यति इति । sarad,— afaafaasia वचने एकत्वसम्बन्पे एकवचनं ` भवति नान्येति तथा मघपति- गतमेकत्वमस्य भविष्यति, ततः सोऽनुवदिष्यते तस्माददोष षति ॥ (€।२।१२अ ०) ॥

२६० नोासा-दवने esq पद्षावपि रकवक्नाकमेषपनि ग्द विकरपाजिकरणम्‌ | ० नियमो awa विकारः स्यात्‌ ॥ ४९१। (प°) ॥

भा अस्ति बहदेवत्यः पशः, “स एतान्‌ पथूनादिलेभ्वः कामाय अ्रालभते' इति ; तथा ‘awed धुस्रमालभेत' इति । afer aq waa भ्रम्नोघोमौये दिवन्िगद्‌ एकवत्रिगदख मेघपतिश्ष्टः चोदकप्राप्तः ufewa—fa हिवज्रिगद्‌ ऊहितव्यः, एकवचि- गदौ निव्तत, ठत उभावपि परस्परेण विकल्पमानौ नि- विश्याताम्‌ १ इति । fa तावत्‌ प्राप्त o—feafane: समबेता- भिधायित्वात्‌ ऊहितव्यः, एकवत्रिगदोऽशक्रवव्रभिधातुभिव्येता्वता दथंनेन निवत्तते एष नियमः | भरार,-- "नन्‌ प्रतो हित्वस्या- विवक्तितत्वादविकारेण प्रयोगः प्राप्नोतीति | saa, afaite- aaa fea aq त्र समवेतच्न गम्यते, न च गम्यमानं निः- प्रयोजनम्‌,अन्यसं स्यापरिष्छ देन चनः संख्येयसुपसखापयति,तदस्व दृष्टमेव प्रयोजनं । तस्म्माद्वडुष्वपयहो भवतौति ॥

सु वबिकश्पो वा प्रृतिवन्‌ ॥ ४२॥ ( सि° ) ॥

भा० यदुक्ष दिवचनान्त ऊदहितव्य इति, तत्‌ zeta, यश्वेक- वचनान्तो निवन्ततेति aa, एकवचनान्ोऽपि wafaafee हिवचनान्तेन faafuqaefa wae fe गशाभिप्रायन्तत्‌ प्रकतो, संस गिलवाहा देवतानामिति, तददिशापि गणाभिप्रायात्‌ daftaret देवतानां विकल्येन निष्यते इति ॥८।२।१२३ अ ०)

ED [|

₹ अध्याये ३ पादः I २६१ रकादजिन्वाम्‌ र्कगचणाकलेषपतिभव्यखो इाचिकरकम्‌ ॥ सू, अर्थान्तर विकारः स्याहं वतापुथक्तादेकामिसम- वायान्‌ स्यान्‌ ॥ ४३॥

wo श्यस््ेक्रादथिनो, प्रेषाग्मेयेन# वापयति भिचनं सार खल्या करोति ta: daa दधाति प्रजनयति पौष्णेन इत्येव- मादि। अस्ति च प्रह्ठतो अभ्निगुप्रेषे एकवन्रिगदौ दिवनिगदष मेषपतिशब्टः, तस्येह चोदकप्रापिखिग्यत,--हिवजिगद्‌ afe- तव्य एव, अवैकवन्रिगदः किम विकारे च waa, उत feat?! कि wre १--विकल्यो वा प्रकृतिवत्‌ इति । एवं प्रापे ब्रूमः, विकारः एवेकाङ्थिन्धां म॒ विकल्पः, तत एकवचनान्तेन fanfare | कुतः Pt देवतार्षल्षात्‌", पुथगत देवता, अन्धस

` पद्ोरन्धा aa, अन्धस्यान्धेत्येव, नात्र गणो टैवतालेन, तदभावात्‌ खंस्भिंतल्वमपि नास्वि । wat च एतहयं कारस्‌, एकवचनान्तस्य निवेशे न तद्भावादिहास्ति प्रहस्तः । adie, एकत्वेऽपि गुखानपायादिति, aaa तद्वनं न way: तस्माददोष इति + ( ९।१।१४अ० ) +

इति sraranacenrfaa: कतो मौमांसाभाण्ये नवमस्य WATTS TAA: पादः ॥ ० ॥

aa

° प्रेवाप्रेयन दति न्वाषमाखायां ww: |

Waa |

नवमाध्यायस्य चतुधंः पादः |

usfinfrce वक्रय caret समस्योडाधिकरकम्‌ | छ षडविशतिरभ्थासेन TIE तत्‌प्ररृतिलाद्‌गणस्य प्रविभक्ततवादविकारे दि तासामकात्क्ञनाभिसम्बन्धो विकारान्न समासः AAAS VATA: (VA Jo) I

भा. fer ज्योतिष्टोमे पश्रग्नोषोभौयः,--“यो दौचितो यदम्नोषोमोयं प्मालभंत' इति । तव्राध्िगुपरेषे इ्दमाग- यते, षड विं गतिरस्य वरःक्रयः"* इति । तश्चोदकेन हिपश्वादौन्‌ पशगणान्‌ संप्राप्तः । ‘At श्ेतमालभंते वारूणं aya aaiiarg सन्धावनच्रकामः' इत्येवमादिषु अयमथः सांशयिकः, कि षषविंश्रतिशब्दोऽभ्यसितव्यः, किमविकरिण प्रयोक्तव्यः, fa

° ay finfare वरङूक्रयला अनुष्टोशावयतात्‌' tfa | खयमथंः--वरक्वी uvatfe wae wanfa, तानि खख ant: षड वि्मतिसख्ष्डयाकानि एकक चिम ure वयोदण्ानामवस्थिमत्रात्‌, ताश्च वङ्क्रोरतुष्टया खतुक्रमरठ मखत इति यावत्‌ | उश्थावयतात खउडरतादिति। सोऽय सन्तो बरूक्रोकालद्धरणे करता भ fafaam: किक BATA प्राक पण्यो मोयमाने रोजा waa इति wrens! अव खअनुसग््या।

₹ खध्याय ४ पादः ॥ २६३

वचममात्रमहितव्यम्‌, अध अस्यपद्‌ाभ्थासः, उत TAM वचनम्‌ ? दति । कि प्राप्त ?-षड़षिगतियब्दोऽभ्यसितब्यः, हिपणश्वारिषु पष्टगयेषु प्र तावकस्य पथोः षष्विशतिवङ्क्रय उषाः, cw स que प्रविभक्षः, पथो पशो षड विशतिवङःक्रयः, तव यदि भ्रविकारेण प्रय॒ज्येत, न are बकर रभि वदेत्‌ ; भथ समस्य वचनं क्रियते, तथा षड विं शतिशब्दो निवक्तंत, aaa बाधितं स्वात्‌ । नच सवीभिर्वंङक्रिभिः पशोः सम्बन्धोऽस्ति ; पश्दयस्य ताभिः संम्बन्धः, नच TERT WT:

- ननु पशोः काय यः पोः खाने, स वहुभिः सम्बन्धयितव्यः, तथा हि प्रतो वचनं कतं, समस्ताभिवंङक्रिभिः पश्शयस्य way कते wane षड्‌ विं यत्या सम्वन्धः प्रत्यायितः स्यात्‌" । भ्वो्यते,--नेवं, प्रकतौ साचात्‌ षड़्‌ विंशत्या पशसम्बन्धः, इश परखं यया waa क्रियमाणे परोक्याऽवयवसंख्यया सम्बन्ध wantin: स्यात्‌। न च नियोगतः षषटविंशत्या care सम्बन्धः प्रत्यायितः स्यात्‌, पश्चविंशतिरेकस्य सप्तविं शतिरे कस्ये- थमपि तत्र waa, न चेवं प्रक्ततावभिधानं ad, तस्माद- भ्यसितव्य इति i

सूओ आअभ्यासेऽपि तथेति चेत्‌॥ २॥ (Te )॥

मा ति चेत्‌" भवान्‌ पश्यति, समासवचने श्रप्राक्ततः शष्ट safer भवति इति । श्रभ्यासेऽपि' sae’ प्रकतौ वचनम्‌, WE साभ्यासमप्राक्तत सात्‌ ॥

° सु aw tft Ho Ge Yo WT: |

२९४ € खध्यये ठ aren

सू° न गृणाद्थ॑कतत्वाञ्च।॥२॥ (WT नि०)॥

भा रष दोषः, गुश एष शब्टस्वाभ्यसो नाम, स मत्वचे- ऽप्राह्लतः, ATA पुमः we एव, अङ्गुविरोधे च ताद्य feani । अर्थौञ्च मयेतदच्रुतसुपादोयते, प्रविमक्ष रुषं an, aq सुतचिकोर्षयाऽग्रुतं क्रियते, इष्यते एव तदस्माभिः तस्माद- दौषः ॥

सू* समासेऽपि तथेति चेत्‌ ॥४॥ CMT) Nn

भा “af चेत्‌" पश्यसि, म्रभ्यासवचने चोदकोऽनुग्डहोतो भविष्यति, कात्ज्ञन vena swat इति, "समासेऽपि' चोदका- मुग्रहः, Arar वङूक्रोलामभिधानात्‌, रपि च समासवचने योगपद्यवचनात्‌ प्रयोगवचनोऽनुग्ोतो भविष्यति। तस्मात्‌ समभ्यसितव्या aema «fae

Go नासम्भवात्‌ ॥५॥ (भ्रा fate )॥

भा० नेतदैवं, मम चोदकोऽगुग्टद्ौतः षडविंश्तिशब्दप्रयोगात्‌, तव प्रयोगवचनः समस्य वचनात्‌, न च सश्चवति dea प्रयोगवचन asus, वलयान्‌ fe चोदकः, सहि watar-

BUCH. WIHT ; प्रयोगवचनः प्राप्तानामुपसशनग्राहकः, स उ तरकालेऽधंविप्रकर्षात्‌ Ta: | तख्ादभ्यसितव्यं वचनमिति #

सू° खाभिख वचनं प्रकतौ तये स्यात्‌॥ ६ ॥ (यु) o

भा० खाभिष' af fit: पशदषशबितः प्रकतौ, इहापि तथेव

९ अध्याये ४ पादः॥ २६९१

उपलतयितन्यः, सोऽभ्च[सव चने wad, समासवचने हि पर- सङ्ख्या समुदायस्योक्षा भवति ; तया न alfa. पयव उप- afaat भवन्ति, तस्मादसदेतत्‌ #

सू, वङ्खीणान्तु प्रधानत्वात्‌ समासेनामिधानं स्यात्‌ प्राधान्यमप्िगोस्तदथंत्वात्‌॥ ७॥ ( उ° )॥

भा तुशब्दः पं व्यावर्तथति,-नेतदेवम्‌, ्रभ्यसित्यः षविं गतिशब्ट इति,-किन्तहिं ?- समस्य वदितव्या वक्रय दति । कुतः १। aa ‘agra’ भ्रधानलात्‌,' श्राधान्धं हि तासां, परतो ‘wefanfater aga: इति भ्रभिसम्बन्धः, aafea: षद्विंधतिरसेति वड्क्रमो गणिताः, न साभिगखिताभिः पश्रुपलचितः । farce १ । वडक्रौीभिगंरिताभिटट प्रयोजनं aed पाणश्वसुदरिष्यते इति, न तु वर्ूक्रौभिगखि- ताभिः पश्चावपलच्लमाणे किञ्चित्‌ टदृ्टमभ्यधिकं भवति, Tara पश सम्बन्धो विवक्षितः, एवं प्राघन्यं वडनक्रोणाम्‌, ‘aint, वडःकराघतवाव्र तस्य सङख्यापश सम्बन्धः प्रयोजनं । तख्मासमस्य-व चनं कत्तव्यम्‌, एतावच्च ' प्रकतौ उक्तमिति विक्षतौ एतावत्तेव वक्तव्येति तस्माव्मस्य-व चनं कर्तव्यमिति ॥

१० ATA रत्क्ञवचनात्‌॥ ८ ॥ (य°) ॥

८ ’ तिश भिदं (CATA : a ८ भा तासाश्च' Tea कात्ज्ञयसुश्यते, न पशूनाम्‌, (ता अनुष्ठोश्चावयतात्‌# इति, षडविंशरतिवडनक्रयस्ताः प्रयत्नेन

° उयावधतादिति का० Go To Te: | z8

२.६६ -सीमांसा-दष्न |

उरत्तव्था दति। इतरथा षडविं पतिर स्व वरूक्रयस्सं प्रयन्नेव किचित्‌ कुयादित्येवमभि सम्बन्धो भवेत्‌। यदि लच्चते, तदिकाथ- amare प्रतिनिदभ्यते ; तदि कड विं शतिरस्य व क्रयस्ताः' इति ventat प्रतिनिरगः arate: ; तस्मात्तां प्राधान्य- भिति॥

सु° अपित्वसन्निपातित्वात्‌ पल्लोवदान्नातेनाभिधानं स्यात्‌ ॥< ॥ ( Zo २)॥

भा श्रपिविति पश्चव्याहत्निः। नेतदेवं, समसितव्या वरन्क्रय इति, क्गिम्तहि ?--अविलछलतः षषविंशतिश्ब्टः प्रयोक्षव्यः। कुतः ? । अ्रसत्रिपातित्वात्‌,' अरसन्रिपातौ wig: करणवतेन निदिश्यते, यदि हि करणत्वेन निर्दिश्येत, ततोऽनेन प्रकाभितं RUG, न ध्यानेनेति मन्वान्तेन कबमसत्रिपातः स्यात्‌, तना शक्षमविक्ततेन योगपद्यं कत्तेमिति विक्रियेत भ्रभ्यस्येत वा। शरधघुनरतदकरण, क्रियमाणानुवादिनयनकालमभिगवचनमन- afaq पशो Weaara निपतितं; aant खसरख्यावती वहनक्रोरभिवदितुमशक्छः धिप्रतिपत्तिरूपं तत्‌; तस्मात्र तदछन्क्रौ शामियत्ता वदितव्या, किन्ति ?-षडविंशतिसरन्ख्याया सम्बन्धः aU, थथा feasts बडपव्रोक्रे वा प्रयोगे प्नौशब्द्‌ एकवचनान्तो न सङख्या vat: परिच्छिनत्ति, किन्तहि 2- waar सम्बध्नाति रएवमिषापि, तख्मादविकारेश प्रयोगः एवमविकारे भाषंमनुग्रहटो्ते दति ॥

< wae ४ पादः॥ २६९७

मु विकारस्तु प्रदे शत्वाद्यजमानवत्‌ ॥ Yo (उ० ) ॥

मा तुशब्दात्पक्चो विपरिवर्पते,-नाविकारः, जरः कल्तब्य इति। यद्यकरूख्येषु WEN तस्रूख्योचायते, AT वचन- प्रामाख्यात्‌ विप्रतिपब्रसङ्ख्याकस्व. शब्दस्य प्रयुज्यमानस्य श्रटृष्टोऽर्योऽम्बपगम्यते, TAT WA WaT, न तु LTA षविं थति शब्टोऽनेकस्मिन्‌ wil प्रयुज्यते, किन्तु चोदकनेह प्राज्ञतवचन प्राप्यते | त्र यत्‌ न्धाय्य तत्‌ चोदकः प्रापयिष्यति, area षडविशति शष्ट । किं ततृन्धाय ?। यत्‌ प्रह्लतौ विव्ितं, प्रहृतो च वङूक्रेणां caer कथिता ;. तस्मादिष् सा प्रदिश्यते ।

“नन्वे तदुक्ग नाप्िगोः करशत्वेन- निर्देश. इति, बदाचन RWW, तदा कथमयं वङक्रोयसावचनः, श्त्या षड्विश्ति- सर्ख्यावचन एव ufaquefa’ इति । उश्यते, यद्यपि नास्य. ठतौयया निदेशः, तथापि प्रयोगवचरनेनोप्रष्टद्टौतः साधको. भवन्‌ कमन्य दृषटमुपकारं करिष्यति, अन्यतोऽवदानप्रकाशनात्‌।, श्रवोचखते, नास्यावदानेरभिसम्बन्धः प्रकषतियागप्रयोगवचनो. यागेन सम्बध्नाति, aa च हविःकङ््तंनं दृष्ट प्रयोजनं, षड्‌- विशतिशब्दोऽपि तत्खतये भविश्यति इति! । नेतदेवमिति ब्रूमः,. - प्रकरणात्‌ यागमातेण अरभिसम्बन्धे सति wast प्रेष इतिः गम्यते ; fawra थमिटठपरेषमे नमध्यवस्वामः ; तथारूपा छत्र वाक्यानि ean शमितार उपहता मनुष्या रभध्वम्‌” द्ति। तथा शड्विंशतिरस्य वडनक्रयस्ता अनुष्टोच्चावयतात्‌" Tit) तस्मात्‌ वरः क्रौयत्तावचन एष न षड्वि शतिसङूख्या- वचनः | यधा यजमानपदे ` एकग्रजमानकाचिनि खसङख्या-

मोमांसा-दश्रने २९८ ।म[सा-दष्न

मातकवचनमितिङ्त्वा हियजमानके च प्रयोगे स्वसदःसख्याव चन- प्रदेशात्‌ oe: क्रियते, एवमिषापोति ५

सू अपूवेत्ात्तथा पत्न्याम्‌ ॥ ११॥ ( यु °) ॥

भा० oem पत्नौवदिति, ga’ cari न तक्रैकपतौक्े यज माने vata: aarara:, fecata बहपद्नोके च प्रदेशात्‌ भवति। यथा एकस्याः पट्न्याः ATS MITA, एवं दयोवं हनां च सखसङ्ख्यावचन इति । TAA TAIT ।.

ख आश्नातस्वविकारात्‌ सङ्खयासु सर्वं गामि- त्वात्‌ ॥ १२॥ (Toe I

भा० तुशष्टोऽन्य पत्चमवतारयति,- न समस्य-वचन aE al हः स्यदिति, am eared षडविंशतिप्रातिपदिकं vata, एवमविकारे ्राषतुग्रहो भविष्यति । प्रविभक्त गृणमभिवदितु वचनमूहिष्यते,- षड्विंशतो एतयोवेङक्रय इति । “नतु षड्‌ विशत इत्वभिधाने वड क्रो णां प्रथमा न प्राप्रोति" | उ्ते,- यदा षड्विशतिगुणः प्राधान्येन विवच्धिती भवति, तदिगेषशध सङ्ध्येयमुवायते, तदा प्रथमान्तेनापि लक्षणया weal विशेष्यते, यथा इन्द्राम्नो देवते इति । यदा दिषेरे श्वय क्चणोऽो गणो विवक्षितो भवति, तदेकवचनान्तमेव नद्राग्नौ" इतिशब्दो aqua विशिनष्टि; तथा च प्रयोगो दश्यते,-पच्चपल्लाशत- fara: TANT: पञ्चपच्चाशतः पञ्चद्‌ ण पञ्चपञ्चाशतः TATA पञ्पञ्चाशत एकविंशा; इति सङख्याव चनः शब्दः जित दय

₹ Was पादः ॥ २९९

नेन लखा fataa; यवा रेवद्‌ सवच्र्‌स्विष्ुमिवाः पषदिति, ua wafiaat sear इति। एवमविकारं च भविष्यति, व क्रिगामो त oe विं शतिशब्दो भविष्यति इति ॥

स्‌. सङ्खया त्वेवं प्रधानं स्यादङ्क्रयः पुनः प्रधानम्‌ ॥

॥ १२॥ (उ> )॥

भा० सत्यमुपपद्यत एव वचनं, षडविंशतो वड करय डति, मङ्षघ्याप्रधानस्त्वेवव्रिहेयः कनो भवति, षडविंशतिगुणः प्राधान्येन विवत्तितः, तदिगेषणवेन वङ्क्रोणामुज्ारणर, वङ्क्रयः पुनः प्रकतो प्रधानं, न सङख्या, ATA, नप्राधान्यमधिगोस्तदय- aq’ “तासाख क्रर्खवचनात्‌” इति, तदेवं न प्रक्तिवदट्भि-

धानं क्तं भवेत्‌ | तत्र चोदक एव बाध्येन; तस्माव्षमसितव्यभेव वचनमिति ॥ |

स्‌ अनान्नातवचममव चनेन fe वड्क्रीणां स्यानिर्देशः ॥ १४ ॥ (य्‌०)॥

भा न खखप्यस्िन्‌ पत्ते सवमेवाग्रातमुचयते, Warata- वचनमपि प्रतोयते इति wefanat षड्विंशतय दरति । aq हिवचनं बहुचनंवा श्रनाष, तथान क्रियते, न तासां वडनक्रौ णां कात्खानाभिधानं स्यात्‌ |

स्‌ः अभ्यासो वाऽविकारात्‌ स्यात्‌ ॥ १५॥ (Tos )॥

भा वाशब्दः पत्त व्यावत्तंयति.-न समासवचनम्‌, अभ्यासः

———

° बचनर्मपितोतय इति Wo Fo Yo पाठः|

२७० भोमांखा बर्न

fi ~ _ fea ~ स्यात्‌, एवमविज्ञारो भवियति; तज्राषचोदज्ञावनुपहोष्येतं ; aq समानत wi भविति | केषलम्‌ भस्य दोऽम्बसिअते, कठ्ज्ाख वङ्क्रयोऽभिहिता भविष्ठन्ति ॥

स | Oe प्रधानं स्यारभ्यासघ्यं afafanara

तस्मात्छमा सशब्दः स्यात्‌ ॥ १९॥ (सि०)॥ भार तुशब्दे नावधार्यते,- नैतदेवं, समस्य-व चनेति । कथम्‌ ?। ‘ea’ सति og: प्राधान्येनाव्र निदिष्टः स्वात्‌, पथोः- पथोः षड्विंशतिः षडविं्तिवलन्क्रथः न कथित्‌ अषडर्‌विंशति- वरूक्रिः प्ठरिति पशोः सङख्या सम्बन्धेऽभिधिस्िते एवं वचनं भवति। न च पशसरूख्यासम्बन्धः mad fafa: इति । उक्तमियन्ता वरक्रौखां प्रज्ञतौ saat! eerie सेव चोदकेन प्रदिश्यते। तेन नाभ्यासः कन्षष्यः, स fe पशनिमिन्तकः, तस्मात्‌ समस्य-व चनं वरक्रौणां कन्तेग्यमिति ॥ (९।४।१अ०) 1

चतुसिंशत्‌ वाजिन cata आश्रमे चिकरुवमोयाञचसछ raf शत वङ्कुरूपविगेष- waa feared ||

सू* WAU चतुसतिंशत्तस्य वचनादेशे धिकम्‌ ॥ ९७ ॥

भा WRN, तत्र सवनोयः पशः भअरष्स्तृपरगोख्गो च ; रस्ति तु प्रकतौ भरग्नौषोमौये--षड्वि शतिरस्य वङ्क्रयः" दति वचनं, तदि चोदकेन wa; amma चतुख्िष- wear तृपरगोख गयोः welanta:, wie तु ऋक्‌ समा-

९ WWE ४ पादः ॥ ॐ

खाता, 'चतुखिथद्ाजिनो देवबन्धोवेङूक्रौरण्डस्य धितिः समेति। अच्छिद्रा गात्रा वयुना ata पर्ष्यर्रनुघष्या विशस्ताः इति। तदिदं aftena,—fe अश्वस्य वेशेषिकमिदं वचनं RUS, त्‌ वरगोखगयोः समासे न, उत सवेषामेव समासवचम्‌ ? | fa प्राप्तम्‌ १-- श्वस्य चतुख्िंशदरूक्रयस्तस्व वेयेधिकमिदं वचनं कत्तव्य । War? वचनात्‌, एवं 'चतुख्तरि शहाजिनो Caan: इत्येतत्‌ वचनमधवदिति, cata एतदचनमनर्धंकं स्यात्‌ । तस्मादेेषिकमश्वस्येति ५ (८।४।२अ ०) ॥

खा शवमेधिकसवमोवा श्वस्य “न चतुलिप्रदिति त्रयात्‌, इत्यनेन waar रव शयो निवेषाधिकरशम्‌॥ |

a तत्‌ प्रतिषिध्य प्रकतिनि युज्यते सा चतुर्लिंश- दा यत्वात्‌ ॥ १८॥ (feo)

भा “तत्‌ प्रतिषिष्य प्रह्तिनियुज्यते, प्रकतौ यत्‌ कतं वचनं तत्‌ कन्तव्यमिति । कथम्‌ १ । "न चतुरि दिति ब्रूयात्‌ षविंशतिरित्येव ब्रूयात्‌" दति, ‘av नियुज्यमाना ‘aafer शदाच्य- aq वारयति शब्दं, तस्मात्‌ प्रतिषिदत्वादेथेषिकं वचनं न कत्तव्य, सामासिक वचनं Away ।

‘aq शडविंशतिरिव्येव ब्रूयात्‌" इति वचनात्‌ प्रति- fresfa वेशरेषिकभेव व चनं कत्त व्यमिति । न,--इतयष्थते, न wa षड्विंशति गण्दो विधोयते,किन्तिं- वधा प्रासवचनमन्‌ यति, कथमवगम्यते १। एवकारकरणशात्‌, यथाप्राप्ते एवकारकरण, म

292 मोमासा दथ 4

च wefaafame: urm:, षडविंगतिसङ्स्याभिधानं प्रकतो कतमिहापि तदेव प्राप्त । षडविशतिगब्देन तत्‌ प्रकतौ लक्तितमिदापि षड्विं शतिशब्द म्स्नत्तणाधमेवोच्चारितः। षड - विंशतिसङव्यापरेऽने कोऽर्थो विधोयते,- चतुस्ति यत्‌प्रतिचेधः, षड़्‌ वि शतिसङष्यावचनश्च, तत वाक्य भिद्येत, भिद्यमाने रक- वाक्छरूपं बाध्येत । किं तत्‌ १। साकाडन्शत्व, ‘a चतुस्वि- दिति ब्रूयात्‌ wefanfaftara gaia’ «fa; एति वचनं 9 © प्रतिषेधं (4 चतुस्त्रिशद््‌वचनाभावे प्राप्तभेव सत्‌ कत्तव्यतया प्रतिषेष प्रशंसितुमुश्वार्यते, तदेवभेकवाक्छतामापद्यते। सेकवाक्षता सङ्ख्यापरे बाधिता स्यात्‌ ! अनेकाथेविधानच्चान्याखखम्‌, © ~ एकाथेविधाने सम्भवति, भूयसो fe तत्राहृष्टकस्पना स्यात्‌ । तस्माद्यथाप्राप्तवचनं कत्तव्यमिति॥

सु° ऋभ्ना स्यादाश्नातत्वादविकण्यश्च न्याय्यः

॥ १८ ॥ (Jo)

भा० श्रामाता fe wa प्रतिषिदा च तस्मादश्वस्य वंशे षिका वचनं स्यात्‌ | तथा च अ्रविकल्पो भविष्यति, विकल्प न्याय्यः | विकल्पे विरु वचनं अन्योन्येन भवति । भवति इति चेत्‌, न प्रतिषेधः; नेति चेत्‌, न विधिः। amet वचनं कत्तव्यम्‌ ॥

स्‌ तख्यान्तु बचनादेरवत्‌ पदविकारः स्यात्‌॥

॥ Rol (Be fae) i

भा० अध यदुक्तम्‌,-ऋक्‌ aa प्रतिषिध्यते af । नेते.

९ Gare ४ षादः ॥ ROR

‘aa’ ‘ana’ ‘agar: स्वात्‌, awa fe भवति,ः-न vifaafefa gam wefanfafca नगात्‌ इति। aa Nifeuace gar प्रतिपे्यते, wa weer प्रतिषिध्यते; afrewerfan’d «qinatar vanetfcs वचनं awe मिति ॥ q स्वप्रतिषेधो वाऽसंय्ोगान्‌ पदेन श्वात्‌ ॥ ॥२९॥ (उर) 8

सर्वस्वा णव वा ऋचः प्रतिचेधोऽयं, न चतुख्िशत्‌पर्‌ ख | war? । ‘aaa’ (भ्रसधोगत्‌,--खतुख्िगत्‌पदेन ऋचः tien न स्वात्‌, विना त्त्‌ पदात्‌, नेव ऋकयेषो afy- मनं BATT | |

we ववितिपदेन सम्बध्येत, तवापि नाच्वदौ-(? )- Teal Fara, तच eelsat नावकल्पेत, खन ATTA न साधयेत्‌, अमे ख वाक्ये टोवयवचान्‌,- मन्तो हनः खरतो ava ar भिष्वापरयुक्लो न तमर्व॑माह। स षाम्बष्यो यजमानं हिनस्ति wana: खरलोऽपराधात्‌' शति) चतुख्खिंशतपरद्‌ केह अनधकं स्वत्‌ ख्यात्‌ समस्व-व चनं Na! WIE faqs विहितत्वदेयेषिक वचनमिति। (*।४।३अ०) 1

अद्रोवोनोयपन्ावरूकद्न्देन वपाभिधानाकिकरनन्‌ | क. वनिष्टसं निधानादुङ्कंण वपाभिधानम्‌ ॥ रर॥.

भार व्योतिष्टोमेऽम्नोषोमोये पशो afin वचनं, वनिष्ट- 29

VOB water-qua

We भा राचिष्टोरूकं मन्धमानाः'* इति । atreane’ प्रति विकारः, कि ब्रनिष्टमख्व मा राविष्टोलुकसहशं मन्धमाना, उत VER वपां मन्धमाना वनिष्ट मा राविष्ट१श्ति। कि त्राम्‌ ?-वमिष्टमुलक मन्यमाना इति । कथम्‌ उरूकं खउलुकव चनः { रलयो समा नह न्िलात्‌, Tas: THe, रोमाखि लोमानि, WE भङ्ुलिः ; उलूकस यत्वा वनिष्टोः, वपायाख्चाप्रसिः

एवं प्रापे ब्रूमःः-उरूकथब्देन "वपाभितानं' स्यात्‌ । वपां मन्धमाना afae मा राविषटेति एषा बहिः क्रियमाणा zerat भवति, भषति fe वनिष्टसत्रिघानात्‌ व्यामोहेन afasiqaanag:, aw निवत्तयत्रेष शब्दो दृटप्रयोजनो भवति, a fe afaza लशवितव्य एव, वपोडहैरणकाख वपां मन्धमाननं afaaem: इतरस्मिन्‌ wa वनिष्ट मा राविष्टेति

afaaa वनिष्टौो नकः प्रतिषेधः उलकञख्टशवचनश्च पटषटटाध' | (कथं पुनवपायामप्रयुक्तो वपां प्रत्याययिष्यति उदङ्क शब्दैः? uf’! saa, अवयवप्रसिदया उरूगब्द स्तावरिस्तोख- qaqa ष्टः, तद्या उरु TPA उर तलिकाङ्कणमिति।

तथा, ‘oa fe राजा वरखण्डकार Gala पन्वा मन्बेत वाठ

* भ्वनिद्धवेपासमौपवतो कथित्‌ variate, तं मा रावि re ea मा gen eat रकारस्य ta! किं gin? ced warn उरूकबुि gin wae: । खत cena काकविरोधो कञ्चित egania पचिविरेषो- इभिधोयते। कुतः १। ररूयोरविेषत. प्य कः vere, रोमाचि atari caries.

rr ररि र्य obra exons: साटग्रखकः, पचसहभं sine fared मन्बमानानरा fee ति arene:” इति माथवः।

₹ WETS » पादः २९४

fal aa’ ‘oe faa विक्रमख' इति । werfa स विस्तौखे- | बचन एव | तथा कशशब्डो मेदसि ufau:, यथा कशवाहिनो. रवाः+- मेदोवाहिन इति गम्यते । ARAN कशब्द ससुटाय- प्रययमादधाति ; मेदखिनौ तख वपा, न free भेदो मन्धम्म- नेन लक्चिक्ठष्टो वनिष्टुलवितव्य इति वपावचनता सिषा भबति | fa मवति प्रयोजनं? । वनिष्टवचनपर्चे उपमानस्य उरूकशण्दख wae: ; वपावचनपक्ते cere ऊडितव्यः कशब्द्खेति उरूशो के, उरूखि कानि; waar cea vearfe afe समासाभिप्रायः॥ ( <।४।४अ ० ) it

=a,

अभिनो प्रशसा वाङ tare प्रयाजण्दसा भशसापरलानिकरवम्‌ |,

इ प्रशसा, स्यमिधानम्‌ ॥ ९३॥ ( प० ) ॥ भा तस्िबेवाध्रिगावाखायते,--्रणसा are’ इति। aa सन्देष्ः+--किं प्रशसा बाह Bway प्रथसेति ठतौयान्तः,- प्रयसा are ग्रोतव्याविति, उत, प्रश्सेति दिवन, crane fram: छते प्रस्तो बाह कर्तव्चाविति ?। कि प्राप्तम्‌ ?-- प्र्साऽस्यभिधार्न, wet हि शासशब्दः प्रसिद्वः, तथाहि aay वद्ति, ‘eu प्रयाजानिष्धाह श्यसमाषरेति afe वै ासमावक्ते' इति । अनिका sare: स्तुतिः, स्ततो any किमष्यडषटं gen ` इति मान्घवजिं कं.तयोरंवताल्वं कल्पितं स्यात्‌, तदयुक्तम्‌ अन्ध सिन्‌ पे सति | तथा wa Re भवति दशंगम्‌,-“सतस्वामग्नि wees wea. विश्रसनत्वान्र xeqae «fa! तश्जादसिनाः प्रप्सेति गम्यते ५. । ` 7

२७६ Mate-qua

खः बाड्प्रशंसावा॥२४॥ (fae) a

भा० भवना बाडप्रथंसेषा,--्रयसा are AwATY— INA : aes aay are च्छसव्यविति। तका प्रशसाशदस्य ezrear भविष्ति ~ oe ~ ~ 6 इति, कात्खयन fe arti: प्रशस्ता, Aca वाह खड रतेत्यथः, € 2 ate च are sewafafa | इतरख्िन्‌ we खधितिना fanaa क्रियते, Wty वासकः we: उच्चायते ; afe at are: afwa ca विधोयतेः-असिना any Saran दति, awrae fafufafea खधितौ af! a4 a wae are, तार्ण पशि warfa; wane च शमोकरोरे भति । तखात्‌ बादुप्रशंसा। किं भवति प्रयोजनम्‌ ?। watw शतं राजता इरितस्छरवोऽसवः, warfare अष्टो भवति, यथा पूवैः पसः; वला © ate तहि fawrar:, तथा argatsre a भवितव्यम्‌ ॥ (८।४।५अ०)॥

afta) ष्योनभस् वच इत्यादो कोनादिन्दानां Steg wenfraces I ड श्चेन-शला-कश्प-कवष-खे कपर्णा्ाह्लतिव्चनं

प्रसिद-सज्निधानात्‌ ॥ २५॥ भां अख्ित्रेवाधिगाविदमास्ायते,-- नमस्व वचः WIAA

शला दोषौ maw कवषो सखेकपणाष्टोवन्त' इति । ay dua:,—fa श्राङ्लतिवनमेषु भवति, उत arewtec अम्‌? इति। चिं प्राप्तम्‌ १, श्रसिदसन्निधानात्‌ भाषति वचनम्‌, इह प्रसिदस्य सजिधौ यदभिषोयते, किञ्चिदिदं कर्त

€ Ware ४ WE: 1 ३ 83

fafa तवाहछतिव चनं गम्बते, वथा “धमो पिष्टपिण्डाः सिंहाः क्रियन्ताम्‌" दति ‘axaara waar क्रियन्ताम्‌! इति fawafaawa aearafrrway मम्यते, एवं श्येनाक्तति वचः Swed, गलाछतौ दोषौ, Saal Wal, कवषाक्षतो GE, acatcretaal अ्ठौवन्तौ इति ॥

इ काल्य वा स्याक्थाभावान्‌ ॥ २९५ (सि°)॥

me वा्ष्दः पकं व्यावसेयति न चेतदस्ति,-भाञतिवचन इति, किन्तर्हि, छरखोदररं विवचितं, छल्खानि खुडतानि एतानि रतदाद्तिकानि भवग्ति । war श्वेनायालतिकानि भवन्ति, तथेतानि कुरत, जत्ञानि उदरतेत्वबमर्धोऽवगम्यते, . खग्येटं चोद्यमान cere भवति। छल्ोदतेहि तैः प्रयोजनं । तथा fe तदाख्तिकानामवत्तः भवति । इतरवाऽतदाल्लति- कानामवख्यात्‌ | तसात्‌ काट्ञामवगम्यत इति ॥

स्‌ अश्निगोश्च तदर्थत्वात्‌ ॥ २७॥ (यु° ) ॥

भार अभ्निरुखाङ्गानासुद्रवा्थः, अङ्कानां काठख्ंपनोदरणशं कादं स्वादित्येवमवः । कथम्‌ १ । एवं हि भवति वचमं,-- गार मात्रमस्वानुनं Sway इति ; तस्मादपि ब्ेनादिभिः कत्लो- cw मम्बत xfs) प्रयोजनं Tey ॥ (८ ४।९अ०) +

Rea rata ata

qu याडताभ्निखोपे srefeweqeyfirga खवनुहानाधिकरण्म्‌ ॥

्राघङ्किके प्राथञित्तं न विद्यते पराथत्वाश्टथ डि विधौयते i रट ॥ भा अस्ति भ्रमिनिषोज्रम्‌,--य एवं विहानम्निहो्र जहोतिः दति । atgararaa,— ama ज्योतिष्मवेऽष्टाकपालं निवपेत्‌ यस््ाम्निरदतोऽडतेऽभ्बिषोव्र खदायात्‌' इति । अदि तु cuter Weary वा अग्निः रडतोऽडतेऽभ्निषोज्रे उहायात्‌, कि enfradt ana, न? शइति। कि प्रपत ?-क्षव्ेति । कुतः ? । sara हि निमित्त, भवितव्य नमिस्िकेनेति । अम्निरसो उद्तोऽडइतेऽम्बिष्ोतवे उदातः, एतावच्च fafaw च्योतित्याः, aaa ana म चाव शब्दोऽस्ति afer होजां्धमुषते sera कायेति तश्ादपि wear | एवं प्रा ब्रूमः,--्रा सङ्के" एवंशश्णकेऽव्नावमु गते “प्राय- चित्त न" awa, परार्धं fe agecd छतं दशं पूशंमासाषम्‌, अम्निहो्ाय Wet aot vera) तस्माव कर्तव्यम्‌ । ` STEAM ATA शब्दः, परम्निहोजाधसुद्तेऽनुगते प्राय- feufufr 1 wirea,—aufe arerrerdiaa: शब्दः, ` तथाप्यमिनि होताषंमेवोदतेऽनु गते watery गम्यते । कलम्‌ ? । अम्निषोषप्रकरस एतदाखातमिति, अम्निहोवप्रकारये चा- चानास्चस्योपकारकमिति गम्यते । (नाग्निषोक्रविशिष्टसु्दरणं, vara fe स्वं fare, न परविशेषशा्यैन'। wire, ufaaaqaagq urafeuqea, नोष्ानसस्बन्धं। किमती

सुर

९ ध्याये ४ पादः ॥ Re.

बयेवं ?। यद्यदानसम्बद' भवेत्‌, उद्ागस्वानङ्गतवाजेतदुहाना- मिति मम्यते, प्रकतेनाम्बिोव्रेश प्रयोजनेन सम्बध्यते | भरम्निषब्बन्धं पुनर्गुषत्वाद्गेम्तेनेव wafers प्रयोजन- सम्बन्धः, तजत्रेवपुतो sarod मवति, यदि स प्रयोजनं नामिनिर्कत्त बति । तज्राभ्निहोत्राथेम्योडरणस्वाम्निषटोचनिहंत्तिः प्रयोजनं । दर्थ॑पूरंमासार्धप्य दयपूषमासनिहत्तिः। उतः चानुगतं wa प्रयोजनायायोम्बं प्रायचिन्तेन योग्य क्रियते। तश्च योम्ब gay प्रायधितमम्निटेोव्रस्योपञ्रोति। weet दशपूष्यमासप्रयोजनः तं are कुवंचाम्निषोज्स्योपकुर्यात्‌ | बरब्विहो भावमु्चत ¦ तं ae कुवन्‌ परम्निहोत्रायोप- करोति । तस्मादम्निहोजायसुदति प्रायवित्त । कथं पुनर्जायते, अग्निना प्रायित्तस्य gear: नोह्ामेनेति १। भ्रभ्निविगिष्टेन ठदानेन uaa दति Bar गम्यते, खहानपरीतेनामिनेति वाकेन ; अतेवीञयादलोयस्वादुदानसम्बन्धः प्राप्रःति xfer उ ते'-- उदा नघावन्पस्रापरिषहायतात्‌ “यस्योहायात्‌" इत्यबि- वितमेव प्राप्रोति, श्रहृष्टाधलाद्र अनाकाङचितेन सम्बन्धः, तद्हानपरोतेऽम्नो प्रायश्चित्तेन सम्बध्यमाने व्यापत्तौ सत्यामा- काङूचितेन सम्बन्धः, दृायता च । त्मादुहानपरौतोऽभ्बिः mafwia सम्बध्वत इति| द्ंपूमासाचमुडतो यतव्रानुगच्छति तत्राम्निहोत्रस्य परकोथोऽभनिर्व्यापवः। परकौयद्चोदरगमिति तत्र प्रायिक नस्यात्‌ पि ख fay भवति। किभिति?। वसयाम्निरु्तो अग्निष्टोच' इत्यगुवाद्‌ः । विधो fe एतख्िन्‌ सति वाक्षभेद्‌ पसरः | यद्म्निो तरप्रयोजनसुचरथं, ततोऽकछत-

२८० भोमाणा-द्मे

प्रयोजनमिति विवक्षायाम्‌ अहतेऽम्निहोते इति वचनमनुवदितु सुप्यते । तस्मादपि भअम्निहोत्रप्रयोजने उदतेऽनुमते wafer भवितुमहतोति । किन्तहि wert कव्यम्‌ ; अविगेषविहितम- ग्ने पगमे प्रसजव्यादिति ॥ (८।४।अअ०) a

Waters wefenereat ines गृहागाविकरणम्‌ ॥ Bo धारण च परा्थतवान्‌ ॥ २९ ॥ (fae) ॥

भा० इदमाख्नायते, ‘wat गति श्राइवनोयः' इति पख्यागुगमे प्रायि स ‘wag ज्योतिखतेऽ्टाकपाशं निववेपे-- खस्वाम्नि ददतोऽदतेऽम्बिहोत्र उद्ायात्‌' इति waited सांशविकःः- यदा धार्ग्योऽभ्निरमुगच्छति, तदा भिर्‌ wrafee awa, न? vf: किं प्राप्तः ?- कर्तब्य सिति। उपसम्धाप्त fe fafaw, एतावदिह निमित्तं, wftacfer- होता्थेमुहतः क्तप्रयोजन उहातौति। तच्चेह सर्व" प्रा, तस्मात्‌ Nae प्रायिकमिति | ‘aq सवकाथमेतत्‌ न केवलायाम्निहोत्राय'। cut, यदि aiatne, समुदायार्थः तत्‌ न कवलस्वाथन भउतोत्ब्‌ ते । यत्त Thaw -दतेवं सर्वां तत्‌, सवभ्योऽपि प्रषुकमम्निषोत्राय प्रयुक्त" भवति। न चेदं सवङ्ञप्रषनुट।वाध, सदुदायस्वायोदितलात्‌ साधनानि प्रत्या- ASEM | एकेकं तत्र कमाहरणमाकाङ्लति । तस्मात्‌ स्वीघंमपि सन्‌ अम्निहोवाध भवति; एवश्ेदनुममनप्राय- चित्त प्राप्रोति fat यवां पबु खश परिखमृरनं -कशापवब-

९ आध्याय ४ पाद्‌ः॥ रट

waaarea: दार्वा wiaserawaefa क्रियन्ते एवं प्राय- fauafa क्रियेत ।

रवं प्रासे जूः "धारखे च' गतच्ियोऽगुणमने xe प्रा्चित्त' न कर्तव्यं । कुतः १। 'पराचत्वात्‌",-न fe तटा प्रग्निहो वाचंसुषरग् यिन्‌ काले भवत्यसौ गतशथौः, तत्रान्या मुहतोऽभ्बिः wale धाथते, उषरं तु तत्‌ एकदे एव प्रयोजन, WIT! J सर्वकश्माव, नच wieesPagrrasy- गमने प्राय्िन्त' विहितं, fate उदरे, परकौयं चाजोदरस, पराचमुदरथं, यदधमुद्रखं तदर्घमुशतेऽपि तत्‌ प्रायबिष्त। तस्व तरेद्‌ प्रायिक्समिति॥

ष॒ कियार्थत्वादितरेषु कम सात्‌ ॥ ३०॥ (Toft

भा अथ AEN, aan इत VIIA इत्येवमादयः पदा्घौ asta क्रियन्ते, एवं प्रायच्ित्तमपौति। wiraa, am

त्‌,--परिसमहनादोनि क्रियन्ते, शखोदितानि fe तानि संक।राध्त्वेन शानि च ्रक्रतप्रयोजनानिष ; उरण तु हतप्रयोजनत्वात्‌ निहत्तं, नियतदेशक्रालत्वाचाशक्ध' | तस्मात्‌ ceaqer प्रायचिन्तेन ॥ (<।४,८अ०)॥

। at ete ILE PU re Lal ZA SAS यस्य चोदना,प्राप्तकालत्वात्‌ ॥ ३९ ॥

भा TAA उदर खमन्तः,- वाचा aT EAT प्रारेन 210

ग्ट मोमांशा-दभन

sara इत्येवमादिः। तव्रायम्ंः सांशयिक 7 मासा्ंनोदरणं क्रियते, किं aay aa awe न? इति।

किं प्राप्तम्‌ १{--दभंपूणंमासाषमष्यतेऽग्नो शअसभ्निोव यत एव । AI Waa न क्रियते, waratwashagta MAUNA । तस्मात्‌ HAY ACCT कत्तव्यम्‌ । warera,— कालाभावे विगुणत्वादुशरणं नाम्नो जस्यति, तच, कालमात्रं fe अपगतम्‌, उशैरणं तु विगुलमप्यम्निहोच्रस्य भविष्यतौति। एवं चेत्‌ समन्त्रकं कभ्चव्यमिति |

एवं प्रापे ब्रूमः, पराम्‌ ‘oma’ Wen ‘ae अम्बो प्रवर्तते, ( चोदनेति कमं ब्रूमः) न तजर मन्व: कर्तव्य इति ; न तद्म्निहोव्रस्योदरणं, रतः WAI Secs न कत्तव्यमिति। eua— aaa, विगुणसुदरणमभ्निषोवस्येब भविष्ति, न गुणाभावे प्रधानाभावोऽपिः इति । wired, न गुणः कालः, निभित्तमसो भवति,- त्ये तदुक्षम्‌ । war निमित्ताभावै क्रियमाण्मखतं ad भवति। तस्मात्र तदु रशमम्निहोवस्येति; न चेदुदरणमंम्निषोजस्य, तस्मादत्र AM न कव्य, कतीऽपि दयसावनथेक दति॥ (eisiewe) ॥

€ अध्याये ४ पादः ॥ A

TTC TA Meas (लामनग हानाथिकरणम्‌ ॥ सू प्रदानदशनं अयणे» तद्र्मभोजनाथत्वात्‌ संसर्गाच मधुटकवम्‌ WSU (Te )॥

भा० न्धोतिष्टोमे समाश्रायते,-“भादित्यः प्रायणौयः + पयसि we.’ इति । तत्र सन्देहः, कि प्ररानाथौः पयोधमोः पयसि कत्तव्याः, उत न? इति । afe प्रदानामेतत्‌ पयः, ततः कन्तव्याः, भ्रव AAMT, AWAIT: | कथं संशयः १ । TAMER Wet पय इति गम्यते, देवता सञ्बदस्य तु चरोरधिकरे पयसि शयमाखे वाक्षभेदाशङ्धा, भतः सशयः t ।

किं तावत्‌ urea’ १-प्रदानाधमिति। कथम्‌ ? । भादित्यः चरुभवति, स॒ च पयसौखेवमनेका्थंविधाने वाक्यः भिखेत, हावपि चेहार्थेा अतो वाक्धादवगम्येते, यदयन्यतरदेतयोविंधोयति, तदाऽन्धतरदविधौयमानं गम्यते, Wal न वाक्षभेदः। AUT न tence श्राखयितव्यं ; तज्राधिकरणसम्बन्धे frit माने देवतासम्बन्धावमतिनावकल्यते, प्रमा णान्वरे णा प्राप्तलात्‌। देवतासम्बन्धे तु विधौयमाने fe ये fafeaa चरुपयसौ, तयोनिर्हेश्सामर्धी दाक्येन VIE गम्यते, तश्च देवतया सम्बध्यत, तबार्थौत्पयश्राधारशरभवति ।

आद्,--'वाक्येन डं चरुपयसौ गम्येते, न तयोः संसगः" |

* अपके दति खा" सो० Yo पाठः, एवं भाषेऽपि। † खादितः made uefa कार Go Yo qe: | P

खच्यते,--यठा हे गम्येते, तरा त्रयो गकयने म खोगपद्यमेतयो- मन्दते, AWE] संसयः, वकता च कका खाः Bees + ते नाक fara एव विवितः, माधिकरणसम्बर्धो गम्बमानोऽपि विधौयते। एवं तु निद्रः क्रियते, dee चरुपयसौो कथं गम्येयातामिति, at wiwee पयः चरौ त्यव्यमाने नियतं त्यज्यते, तदस्य श्रामदर्थंनं, भवति। पयसा ययमाशस्व तस्य प्रदानं कथम्‌ स्वादिति सप्तमौ निदिश्यते। तस्मात्‌ भोजनार्थं यागाघमेतत्‌ पयः । भोजनमिति साश्ूप्याद्‌ वायमादह। तस्माच्च पयः प्र्ाना्थं' पयोधर्मः सम्बध्यते |

आश,- a aaa वागः, देवतासुरिश्य aware: स यागो भवति'। रच्चते,--भवमप्यदितिं देवतासुिश्छ ara: feat इति । श्रा, “मं पयसोऽदितिरहंक्ता, न छरेणमाते देक्ता भवनि, या यस्व ख्यतं सकं तस्य देवता इति । चरोदेका शयते न पयसः" । र्यते, उभयस्य निदं णात्‌, saat रेवता सम्बध्यते, WEA मधूदकवत्‌, यथा दधि wa रतं धाना खदका, तत्‌ wee प्राजापत्यमित्ति भवति, एवभेकेदं Tea | यद्यपि amifafee, ससम्बषस्यविधिस्तितत्वाचिदे शमप्त्रसव विक्छितत्वात्‌, वधौदने दपि. दत्वा भभ्यकहव्यमिति सद्ग निदश्मावं विवच्छते, नाधिकरःशत्यम्‌, रवभिषापि eer! तस्मात्‌ प्रदानाथं' पयः प्रदाना्धौष वथोचर्माः भर्तव्या इति. ॥

Go संस्कारप्रतिषेधश्च तरन्‌ ॥ ३६ ॥ (य° ९)॥ भा० एवच क्त्वा प्रदेयघंसकाराणां केषाद्धित्‌ प्रतिषेध उपपव्री

२८४ Matet-cwsy

® च्छा 8 WWE: ८५

नवति,-*प्यलवा वस्तानपाकरोति, अरपकिक्लकति मां रोषवतिः इति ; wre हि प्रतिषेधो ग्ध्य xfer

Yo ततप्रतिषेषे च तथामृतस् वर्जनात्‌ ॥ ४ ॥ (यु २ ) ॥

we "बक तिभेषे" पयः प्रतिषेधे तवामूतसपि लोके वच्च॑ते,-- quar सिद्ध, पयः AAG; FAA AIT द्रवस्य घमः, वकाः SAGE Tate, "ततप्रतिषेधे" as पोते पानोय न पातव्यमिति विलेप्य यवागख Tad |. we AMAA वन््त्‌ पयो लोके एवं भवति, भोजनाथ fe aa; aa fe aa परयः, तददिषापि भवितुमहति इति सामान्धतोदृष्ट व्यपदिष्टम्‌ ॥

मूः अधमेत्वमप्रदानात्‌ प्रोतये विधानादतुल्यला

दसंसर्गः॥ २५॥ (सि० )॥

we | nate!’ तु पयसः, नास्य प्रदेयवयो धमी भवेवुरित्ययः। कुतः ?। शरप्रदानात्‌, नोद्‌ प्रदौयते । "ननु चरौ प्रदौयमाने प्रदाभिष्वत इत्येवमर्धं' पयसि यशस्ते नेत्याह, तखर्‌ कयं स्वादित्येवमर्ध Fe तत्‌ श्रायते! WARES: प्रयोजनः मस्ति. waren चरर्मवति इति, नतु waa पयसा! नतष्दांतव्य ययते । कवम्‌ ? । श्रखताथ विधानात्‌ । “नशु areas एव भवति, इति; बरिषटापिकव wa om, संङरटमत। इविभवकतिः

THY , उच्यते, --.शरतुस्त्वादसंसयेः, TTT च रुपयसौ,

° पचेन इति कान Wo Yo GIS: |

२८६ uter-ena

प्रत्यक्ततोऽधिकर शल्येन पयः यूयते, ` प्रेयत्वन ङः, पयसो UIA प्रडेयत्व गम्यते, तदधिकरणशश्युत्या वाध्यते | यत्त वाक्धभेदप्रसष्ुः दति, aa, न fe पयसि चङ्रिति सम्बन्धो भविष्यति, कथन्ति, पयसि आदित्य इति, उभ।वादित्यशब्देनं सम्भव्थेते,-श्रादित्यः पयसि, भदित्य्सरिति उभौ चरुपयः- शब्दो श्रादित्यप्रधानावित्येकं area’ भविष्यति, न वाक्षभेद प्रसङ्गः, पयश्राधार wifeat भविष्यति। aaa पयसि प्रदेयधरमा भवितुमर्हन्ति ॥

सू परो नित्यासुबादः स्यात्‌॥ ३९॥ ( श्रा °नि०९)॥

भा० श्रथ afargqa,— sage वक्ानपाकरोति sufas- 9 A (1 £ ।, वति गान्दोहयति' इति । aay एवं सति अस्याथस्य साधक © 9 । ~ 0, 9 भवति, किन्तहि एतत्रित्यानुवादकं । नित्यमेतमष' सन्त श्रतुवदति । नेवाप्रदेयत्वात्‌ यजुषा वरा अपाक्रियन्ते, न पवित्रवति गौदुष्ते। ‘aq नित्यानुवादोऽनर्धकः'। उच्यते, न वयं प्रयाजनवन्ताम्‌ चअप्रयोजनवन्तां वा विचारयामः, किम्‌ एतस्मादाक्याहम्यते १९ इति adheres, ware arenfee गम्यते, -न यजुषा वसा भपाक्रियन्ते, न पविच्रवति Tews दति, तच्चास्य श्रप्रदेयलयात्‌ ware’ यजः पवित्र' वेति ॥.

सु विदितप्रतिषेधो वा॥ २७ ॥ ( आ०नि० २)॥ भा० भधवा, «fafereta प्रतिषेधो दरषटव्यः+-- विदितं

केषाञ्चित्‌ यजुषा वस्रानपाकरोति, पविश्रवति गां ef’ दति, तस्य प्रतिषेधोऽथेवानेव भवति इति ॥

9. कः "क .

₹ ध्याय ४पादः॥ २८८०

स ana गुणभावित्वा्तदृक्घप्रतिषे धात्‌ स्मान्‌ कार्यात्‌ केवलाश्ननम्‌ ॥ ३८॥ (Bef. २)॥

Wo अथ यदुक्,--पयः प्रतिषेधे पयसा सिक्तः पयसा dee च वज्यते इति, aa ब्रूमः, युकः हि शोके यस्खष्टस्य वजंनं, तदेव हि तजर प्रतिषिध्यते, नित्यः श्पसजेनीभूं भोजने पयः प्रचरति, यच प्रचरति, तत्‌प्रतिषेधाऽथवान्‌, यत्‌ न प्रचरति, तस्य शप्रसङ्कात्‌ प्रतितेधोऽनधकः। ‘aq केवलमपि लोके पय उपमज्यते" | उच्यते, कार णात्‌ केवलाशनं,-व्रतमोषधं वा यस्य, स केवलं उपयुङक , नलत्वेतत्‌ प्रचुर । तस्मात्‌ प्रायेण राणभूत- लात्‌ पयः, पयोयुक्षमेव न भत्तयितव्यमिवेवमधः पयःप्रतिषेध उच्यते ॥

सू व्रतधमाश्च लेपवत्‌॥. Be ॥ ( आ ० )॥

Wo पध कस्माव्रायमन्यः परिषार saa ?,- व्रतवदेतत्‌ द्रष्टव्यमिति, यथा ब्रह्मचारिणा मांसं न भक्तयितव्यमितयुक्त द््विंगतप्रपि लेप बजंयन्ति, एवमिहापि पयो न पातव्यमिलयक्ते पयसा faa पयसा gee वजंयिष्यन्ति इति ॥

Yo रसप्रतिषेधो वा पुरूषधमंत्वात्‌ ॥ ४० (HT नि)॥

भा० नवा एषः परिहारः | परिहारान्तरनितत्यर्थो वाशब्दः | कुतः १ । “युरुषधर्म॑लवात्‌' व्रतस्य,-भ्रटृष्टाये' ब्रह्मचारिणो मांसा- भणं, aa तावदपि यो भक्षयति, यावति atacaary विदितं भवति, तस्यापि दोषः; म क्षेखप्रकोपादि किञ्चित्‌ टषटमपे चते,

Aiea |

wud अमिधीयभाने .. अभिद्र

यस्त

afa ur "रित्वा नातः?"

कामे

GI Ao 4 कम्म॑सम्दडतरः ०, "प्रविष्षात्‌?, ,. TUITE ,. साद्यतिद्यः =. खचि

डम्‌ अभिधीयमाने व्यनि OTT afaat (ad cca पङ्ति) विधिणटलाव्‌ जातः कामे GT सेमं कम्मं सम्दडतर "खविशेवात्‌' जार्यतः प्रद areata; खचि चेदेकेन bab वाक्छानि तेनेतत्‌ बदोव

९ Were ॐ TEA eae

तदा भिद्येत, यरा Zante, widary दथिपयसाः। श्र, "ननु चरेारपि टेवतासम्बन्धे दश्पियणारपि तथा, न भविष्यति वाक्छभेद इतिः । ad wey, विभागः ave इति, पुवैवाकं ठक्--“चेधा weary विभजेत्‌" इति; तदनन्तरं विभा गविच्ेव- परमिदं भवति वाक्ये स्विष्टाः, तानिष्धाय प्राणे दधंशङं येऽरष्ठास्ताम्‌ faut fafafaera sa wee इति ; श्रा- विजरैषादधिपयसेारपि विभागे awe: यरि च दधिपयसी faunal षतो प्रशोतायंऽणच्येयार्तां, तते fata वाक्यम्‌ , अते Raat: mad fart । शअविधौवमाने «anal प्रातिपदि काया देवतया wala, वाक्यषामथ्यात्‌। Ga च दधिपथसो देवतया eared चरुणा सद,- दधनि चर्रेका भाग इन्द्राय were भवति इति । यथा विभष्थमानेषु नाना- द्र येषु उच्येत, रकापाश्थां घमाहायी मश्यः, एका भागा रेव- TAG; रजतपाश्थां सुवे निहितम्‌ wate भागे विष्णमिज्लेति शह पाजीभ्यां tr भानो aaa, विभागविभरेवपरलाद्‌ वाव्धस, wer विभक्लारगुवादख्च सप्तम्या waa एवमिहापि विभागपरत्वादरेव aera, विभक्रलाच्च दधिपयसारेका भाग tf मम्यते । श्र्थाप्नवाखच सप्तम्यथाऽनुवादा भविव्यति। तश्मात्‌ प्रदानार्थे दधिपयसी । प्रदानाथाख दधिपयसेधंमीः eva: ॥ | Ge गृतेापदेशच्च ॥ ४२ ॥ (Ye) ॥

भा० इत प्रदानाय दभि पयसि 4 card धमाः war

A

Ree मोमांखा--दशेने `

इ्ति। कतः ?। सिद्कवत्‌ इटतापदेे भवति-ते चरं THER uff | स aq धमषु उपपद्यते, इतरया अथक म क्रियेत इति । तण सिद्ध वच्छतोपरेशो गावकश्येत। तस्मादपि vara द्व्याधीाः दधिपवसाधमाः ser दति ॥ (९।४।९९अ०)॥

पद्छकामे्ा दधिद्टतयेोः प्रदोयथग््रोगमुष्टामाधिकरकम्‌ ॥

we श्रपमया वाथान्तरे विधानाचरुपयेा- : वत्‌ ॥ ४३॥ (सि०)॥

भा अखि पश्ुकामेष्ठिः-"यः पद्रुकामः खात्‌ साऽमावास्ला- सिद्धा वत्छागपाकुयात्‌ । ये रारिष्टास्तामद्मये समिमतेऽष्टा- कपालं निवपेद्‌ ये मध्यमास्ताम्‌ विष्णवे शिपिविष्टाख a चं ये स्थविष्ठास्ानिख्धाय प्रदे दधंशरम्‌'इ्ति। wa चर्‌, TH खरमित्येतद्‌ दारणम्‌ । श्रच सन्दे दः कि wa दधनि चेख्ाया दधिपयाधमंः avian उत ग? इति । किं प्राप्तं -पुवशाधिकरखेन aver इति, खमाना हि शुतिभंवति इति । fagaw WAIN: सलु REMY धर्मेषु उपपद्यते । एवं MR बरुमः+-श्रपनयो वा" धमाणां भवेत्‌ । शश्रीन्तरे' Saar विधोयते, दधि च अयणार्ये, न प्रदागायं; श्तमो- संया गात “चड्पथोावत्‌' । चथा प्रायणोये चरो पयसि ्ररेयधम a क्रियन्ते खत्रमोसंया गात्‌, एवमिदापि ॥

ल MINT aaa: ॥ ४४ ॥ (ate निर) ॥

€ Ware ७ पाडः ॥ REL

भा अथ BEN,—fagrearient भवति' दति । ay ोषः। ada द्रव्यं शशयिव्ति, wand हि चरो अयणं, TE KG wea, अथवति xa wtf awa प्रदेयधमा न भवेयुरिति ॥ (८।४।९२अ०) t

च्यातिष्टामे waar प्ेयधनप्राननुष्भा्धिङरकम्‌ ॥ द्र आयखानान्त्वपूववत्वात्‌ Meare विधानं स्यात्‌ ॥ BY ॥ (Yo) ॥

we च्यातिष्टोमे अूयते,--पयसा Garage surf सक्रुभि- fea धानाभिददारियोाजनं fecaa wai reir पाजोवतं' | awdwea: |) किं अ्रयशानां प्रदेयधमोा भवन्ति, Gan? cf कुतः संश्रयः? । यदि प्रदेधाभि अयलानि, तत एषु प्रदेयधमेा भत्रन्ति, waa प्रदेधाभि, न भवन्ति इति। fa प्राप्तं ?-प्ररेयानिं nae: सम्बध्येरन्‌ tia अयणाद्धि इयं जायते, पथोामिश्रशं षमा भवति, संमिश्र च इयमाने पयोऽपि हामेग aqua | यदि प्यामिश्रश्च सेमा भवति, तच साख्य पयसा मिश्रमानस्य म कञ्चिद्‌ पकारं wara:, यागे* हु उपकारा भवति निटंनि- गाम । afe शमेन खम्म॑द्यत इति मिश्रणाभिप्रायः, ततः उपकारक मिश्रणं दृ्टेनापकारेण, श्रुते हि गुणवान्‌ यागः maa: पयसा निर्व्यैत tf सेमापकारः Tey स्यात्‌। तस्मात्‌ पयसा Frat भिश्रयते, ख मिभितः प्रयोगबचनेन कथं

* aay दति we Go UF Mle Go Yo पाठः| A 2

९९९ मीमांशा~-द्ने

धम्बध्यत इति गम च प्रातं भिश्रएं tafegae wi, ae carat wer विधीयते इति, “अपुवेलात्‌' ere तस्मात्‌ merge gear "विधानं खात्‌" । प्रदेवपयाधमाचाज कतव्य इति ॥

ख गुणा वा अरयणाथेत्वात्‌ wed a (सिर) ॥ भाग "वाः-्ब्दः पं Bravia) गण्डं पथः स्यात्‌ सोमसत,

न प्ररेयद्रग्ं, प्रदेयलेनाञ्रवणात्‌, Baran ख मतलात्‌ ॥ ae अनिर्देशाचच ॥ ४७ ॥ (य॒०९)॥

भ न मेन प्रयोगवचनेन वा अद्ध सम्बन्धः । offen परा्थलात* । म च, प्रत्यरेलापि पयद्छागे चागनिटं निः पया, प्र्यशरेवता सम्बद्धा हि त्यागे यामः; न चाज पयसा रेवता- सम्बन्धः, "मेजावद्णं ग्रं zur इति वचनं, न मेचावरषं पय til तस्मात्‌ इटापकाराभावात्‌ wee: सोममिश्रषे सेमसंखकारोऽभ्वु पमम्बते, ARTS yeaa: सम्बध्यत इति॥

ख° शरुते तत्‌प्रधानत्वात्‌ ॥ ४८ ॥ (यु०र) ।

भा इतश्च Brava पयः। कुतः? | afafe a मप्रधाना भवतिः दितीयाविभक्गिः qed तस्मात्‌ wate साम एषे- wa इति ॥

* eigen: पराथेलात्‌॥ दूति खजमथिकमादजेपुखके विते |

९ ध्याये ४ WE: ti २९ श्‌

° अथैवाद्‌श्च तदथेवत्‌ ॥ ४९ ॥ (यु ०३) ॥

भा० अरथेवादख awe sate भवति,-ख मिगाऽत्रवोत्‌ पयसेव मे सोमं श्रोणम्‌ इति, म fe भवति "पयो मे रुः इति । कथं तदं ?-ओमं पया संख्यः इति । तस्मादपि Stare श्रयम्‌ ॥

we संस्कारं प्रति भावाच्च तस्मादष प्रधानं

स्यात्‌ ॥५०॥ (Tey) ॥

भा | ‘Swart प्रति" waar भवति, यज घंस्काराः भयन्ते तजेदं श्रूयते,-“पयघा मेजावङ्णं श्रीणाति" दव्येवमादि । तस्मात्‌ खस्कारप्राये अवणादयमपि संस्कार एवेति awa भवति fe wearer तद्‌ बद्धिः, यथाऽग्यप्राये खिखिताऽग्य दति गम्बते। तसात्‌ प्ररे यधर्मेनं सम्बध्यत इति ॥ (९।४।९२अ०)॥

was Curae परखत दूत्येन यामानरविधामाधिकरशम्‌ ॥ इ पयभ्रिरुतानामुत्सर्गे तादण्येसुपधान- वत्‌ ॥५१॥ (qo ) ॥ भा श्रश्वमेधे समामनन्ति,-्रानाय परसखत* श्रालमेतः दति । तप्रहृत्य भ्ुयते--पयंप्निरतान्‌ श्रारण्छानृत्सृजन्तिः इति। तच सं्रयः+-किमारण्यानामालमभ sera एव, द्रवयोत्छर्गशच श्रय

* परखब्डब्देन आर्याः पश्युविष्येषा sen इति area: 4 पष्न॑पखचवदिमते QU BM IS: |

२९४ मोमांसा-दबेन

fa कर्मरेषप्रतिषेधः,--परय॑प्निकरणान्तेः deat उत्लष्टव्याः? इति । fa प्राप्तं ?-दष्योव्छगाऽयम्‌, weary say एवेति । कुतः ?। एवमत्सगम्‌ wad विदधत्‌ ae eat way शरुत्या वच्छति, इतरथा SOT प्राप्नमनुवरेत्‌ । aaa प्रतिषेधस्य eat भूयात्‌ प्र्ययः। fay वक्धाद्‌ बलोयसो । एवच्च सति रेवता सम्बन्धो यणे शूथानमदि श्व परण्न्त श्र लवाः, पर्च॑भ्नि- करणं छता eMart दृति ; "उपधा गवत्‌, यथा, “एतत्‌ खख UATE य एष चर्यं एनं चरम॒पदधाति' दत्यपधानार्थमेव खरारूपादानम्‌, एवमिहापि उत्घगाथे एवालम्मा भविष्यति ॥

qe श्रेषप्रतिषेधा वाऽथाभावादिङान्तवत्‌ ॥ ५२॥ | (fae) ॥

भा० 86 Ha Manfadar arsfart वाक्ये SA Fa: 71 श्रया- Maa’, — SATA पर खत श्रा लमेत' द्यस्य वाक्यस्य म कथिदथा भवेत्‌ , यदयल्छगार्थ AAA स्यात्‌ । कथं ? । श्रा लम्भकाल एवा- aH नेमे शानाय rea cia, aad जानतो aa ager भवतिः शू्ानाय दातुं ata इति | खथ्क्यार्यला- दनयक्मिदं वाक्यं भवति। षष SE एवमवकण्यते यरौग्रानाय दातब्याः। तस्मादालम्भवचनेन शब्देन दानमेव विधीयते इति wad) यदा च दानं विधौयते, तदा पयप्निरुतानुष्पुजन्ती्यु- सरंमनूथ, एवमृल्जन्तोतिविशेवविधानाथे भवति भात्तम्‌ । कथं पृनरच विशेषो विधोयते, किं कालः पयभ्निकरणे-एत-

€ अध्याये ७ पादः ॥ २९५

सिन्‌ काल Says न्तीति ?" । मेश्याद,- भाज कालवसनः wae: gad । काले च विधोयमामे काशान्तरं प्रतिषिध्यते न रङ्गा. राखि । “अथ किं पयंग्रिकरणवदुत्खषटव्यमिति ?। तदपि नासि, म We पर्यप्रिकरणशभावना awe | aarg सत्यां पर्य्चि- करणात्‌ प्राञ्चः पराञ्चखाथाः सवं प्रतिषिष्येरम्‌ । कथं तहि ?- fase पर्यभ्चिकरणे उत्खष्टव्यः दूति। "किमेतस्ा मवस्थायामिति ?'। WATE, — STRATA AAA प्रा प्नम,-एतदवस्थः VIEGAS इति श्रवखाम्नर प्रतिषेधस्य च नायं शब्दा वाचक्रः। चदकप्राप्ने हि काले उच्छज्यमामे शतपर्यग्मिकरण warer भवति। यदित aera: भरतिषेधः स्यात्‌, पर्यप्निकरणादृद्धे wei प्राक्‌ पदाथः प्रतिषिध्येरन, न पराञ्चः | Hae: ? । पर्यग्निकरणे ते यादृशा भवति argue दति । “नन्‌ चेादकेनेव ACHISA प्राप्तः" । उच्यते, पुनर स्येतदङ्गवन्ता शूयते, भङ्गा न्रपरिषञ्जा्थम्‌ ,--एतेरोव अङ्गेरङ्गवामत्‌खष्टव्यः। एवं चादक- भ्राप्नानि परिषद्यायन्ते, नान्यानि श्रङ्गानि भवन्तीति । कथमेष अन्द एवं परिषद्यातुं शक्रोति दति चेत्‌'। शक्तातोतिब्रूमः,- कथं ? । प्रत्ये वाक्येन ATH A TIARA प्रधने HATE: स चादकेन पराचा खतो एकवाक्यता ग भविय्यति इति । aaa क्मशेष प्रतिषेध <fa i

° पुवंवच्वाचच शब्दस्य संस्थापयतीति चाप्र त्त

नापपद्यते ॥ ५३२ ॥ (यु०१)॥

भार पूर्वव भवति शब्दा arin (ages: --“च्राज्येन शेषं

Red मीमांमा-~द केने

घंशयापयति' ्ति। चरि याग एष प्रारभखतः संखापयतोति समा्भिसा दू श्वा दुपपद्यते । unre fe ददं थागान्तरं sare wen! यदि fe Gat न यागः प्रत्तः श्यात्‌ उत्सगेमाज, न तख यागः समाया सदृ भस्त्र संख्वापयतोति गापपद्यते । तस्मादपि देष कम्डप्रतिषेधः ॥ qo प्रटक्ेर्थनतहेतुत्वात्‌प्रतिषेषे संस्काराणामकम्ब स्यात्‌ तत्कारितत्वाद्‌ यथा प्रयाजप्रतिषेधे ग्रह- मान्यस्य ॥ ५४ ॥ (Bort |

भा० दृद प्रयोजनद्धनं। यदि garent विधोयते ततः ्ंस्काराणामकम्‌ Bey | कुतः? । SRT HSA "यज्ञे तुला त्‌" | तत्‌श्रतिषेषे' (यश्चा भावे) किमिति संस्काराः क्रियेरन्‌, यश्चकारिता fe A) यथा प्रयाजाभावे ATYATS न Vad, ग्रदण माज्धस a क्रियते, श्रप्रयाजास्ता श्रननुधयाजा इति यत्र श्रुयते aq प्रयाजाभावे तद्थमाच्यं न उद्यते, एवमिहापि संस्कारा म HRT दति ॥

ङ्‌" क्रिया वा स्यादवच्छेदादकम्मे सवेहानं स्यात्‌ ॥५५॥ (आआ० Fao) I

are यदा तु क्श्ेषप्रतिषेधपच्सदापि किं भ क Tall: संसाराः ? दति । भेतरे व, fear rere eae, यागा fe तदा भवति | तस्मात्‌ स्वं यागपदाथौः aa: । चदि ग यागो भेत ततः WHA’, संस्काराणां शवानं स्यात्‌, TAG तर्‌

€ Ware ४ पादः ॥ २९ ॐ

भवति । तस्मात्‌ watering ad क्त्यम्‌ दति ॥ (cig! १४अ०)॥

wa षं संस्ञापयत)त्यनेन कमुरौगारविषामाधिकरशम्‌ ॥

त° श्राज्यसस्थाप्रतिनिधिः स्यात्‌ द्रवयात्समात्‌ ॥ ॥ ५६ ॥ (Jo) ॥

We | ‘wafaed पाकोवतम॒न्युजति' दति very खयते,--्राञ्छेन we सम्धापयति' दति । as सन्देहः किमाज्यं wife कर्मणि प्रतिनिधीभूतम्‌ श्रय वा श्राच्यदर्‌ यक पुवस्मात्‌ कमान्तर विधोयते? tia कि प्रापतं? प्रतिनिधिरिति। कृतः ?। पाल्ीवतमिति दयम्‌ उच्यते, Saf Tara: श्रयते | भेषमिल्युपयुकरे-

तरत्‌ विद्यमानं गम्यते, तत्‌ “श्राज्येन संस्थापयति" दूति पाः कायें श्राव्यं श्रुतं भवति दति । “ननु yaad परिसमाप्तमिन्यक्रम्‌" | श्रवा ते, द्र योत्षगेवचने wees, Mewes वाऽप{रइते ya- Tae पर्वकमत्याश्च दधते, तस्मात्‌ प्रतिनिधोयते आज्य म्न्थाज्नङ्ामहे। संम्धापयति' दति च श्रपुवं नो पपद्यते ॥

तखा ङामष्े,-

त समाप्तिव चनात्‌ ॥ ५७॥ (Rae) ।

भा समा्चिवचनमिदं भवति,--संसापयति' एति, तेन मन्या- महे, यत्‌ एवे प्ररमा WTA ARE पश्ावाच्येन परिषमा यते

B

Re भीमांसा-दभेने

हति । श्रपुर्व॑म्या् कमेण उच्यमानच्ारम्भ एव amar भवति, यतस्वमभिचायारम्भं परिषमान्निरेवा च्यते, ततोाऽ्रगच्छामः, qaea ufcaarfa नपवकर्म चोद्यत इति॥

ह° hea वा कम्मौत्सगीदन्धेः स्यादविशिष्ट- त्वात्‌ ॥ you (fae) ॥

भा० कषीन्तररादना वा। क्रुतः?। पूर्वस्य aaa: परि- षमानतवात्‌ । AAA दरयेत शेषवचने वाऽपरिषते पवैकम्छणण - ऽभमारतिराशद्धिता भवति । wared,—ee इयमपि परि- दियते, संस्थापयति इति wade पान्नोवत श्रब्देन सम्बध्यते, तजायमर्थः, ‘aad संस्थापयति" इति, स एष* यागे विधोयते । dadq खापयतिः प्रयुज्यते, wae क्िद्धातः . पवौ भावनावचम प्रयाक्रव्य इति aatfaqgt भावनाया- मुच्यमानायामथेप्राप्तः संखापयतिर।लभतिरिव nasa | भेष- श्ब्दद्येवं सादृश्ात्‌ प्रय॒ज्यते, gergrafaqg एव यागे उच्यमाने, तस्माद्‌ यथाऽन्ये निव॑पल्यादयः कश्नोन्तरविधाने भवन्ति, एवं तैरविशिष्टलात्‌ संस्यापयतिरपि भवितुमरंति दति ॥

go अनिज्याश्च वन॑स्यतेः प्रसिद्धां तेन दशे यति ॥५९॥ (यु) ॥

* इव दति ato सं° पः पाटः।

€ ware & पादः ॥ २९९

भा भ्रसिद्धा" "वनस्पतेः, “श्रनिज्याम्‌, अत एव पठति | कथं ?। यत्‌ व्ष्टारञ्च वनस्पतिमावा इयस्य वेना यच्छति arey मवमो प्रयाजेज्या वानस्पत्या TMA AAA विष्टो विद्या त्‌! इत्यङ्गा न्तरेणान्‌ यं we वनस्यतोज्याया श्रभावं देवति, शेषपरिसमात्नी श्यां "वनस्पतिं ऊद्ाति' इति । wa परिसमाप्तं ga कम॑, तते शक्ता ष्ठात्‌ , तजाभावदभेनमुपपद्यते । तस्मात्‌ was परिषमात्तम्‌, दमपि कमान्सरम्‌ इति |

Bo संस्था तदेवतत्वात्‌ स्यात्‌ ॥ ६० ॥ (आण्नि०)।

We श्रय यदुक्त, “संस्लापयति दति च शश्रपुव नोपपद्यते इति, तत्‌ परिदन्तंव्यम्‌ — रब च्यते,--श्रसंस्था्थां सं खावकनमेतत्‌, तदपि वै पाद्रोवतमिति बमानदेवतलात्‌ समाशा दृश्टं ज्ञायते, तच तत्पान्नोवतमारथमिह परिसमाप्रमिति। @ एष शादृष्ात्‌ ख्ापयतोति भब्डोऽवकर्यत इति ॥ (८।४।११५श्र०) ॥

ति भडश्रश्रबरखामिनः शतो मो्मासाभाय्ये aaa WHI चतुथः पादः ॥ समाप्नख।ध्यायः ॥ WARD tion

8 2

मोमांसा-दभने

१० GUT १ पादः। —<~<9>>—

BMNTIY AWA: ।

विरतौ सप्नाथीनां srearat वाधाधिकरशम्‌ ॥ (भ्रथमवणेकम्‌ )

wo विषैः प्रकरणान्तरेऽतिदेशत्‌ aa स्यात्‌ ॥ १॥ (०) I

भा० ऊशा ठत्तः, बाधाभ्ययमिदानीं वन्तंयिय्यामः। बाधो नाम यदेवेदमिति निशितं विज्ञानं, कारणान्तरेण, मिथ्येति कथ्यते । तथा अभ्युष्य यत्‌ cafe भवति दति विज्नायते, अपरमपि भवति इति विज्ञानं । तत्रायमर्थः प्रथमं परो च्छते,- किं of प्रातं विरता कन्तव्यम, उत fafyeraa ? दति । fa aramid -“विघेः" (प्राकृतस्य) "प्रकरणा न्तरे" (विषम) यते भवल्यविरेषेणातिरेशः, श्रता यख यावच प्रातं धर्मजातं aad fanat कन्तव्यं, यदप्यथलघ्तं । कुतः? । वचनेन होदं सवे प्राप्यते, भ च वचनस्या तिभारोाऽल्ति प्रापयतः । कथं वचनमिति गम्यते ?। wera वेछतोषु देना सु Wad घ्मजातम्‌ श्रपेच्छते वाक्य शेषत्वेन, aaa weal देश्ननाया ममुषज्यते, एवं वेरृत्यामपि |

* [यकाराकरर दति are को Yo qra: |

Yo अभ्याये & पाटः ॥ Bod

a afefanarsfa 1 तज यया ङष्यलानां पाकेप्राकताया- ऽपि वचनप्रामाश्छात्‌ क्रियते, एवमवदन्यादि श्रप्रारृताथेमपि a कर्तव्यमिति i

ae अपि चाभिधानसंस्कारद्रव्यमथे किथेत ताद्‌- थ्यात्‌ ॥ २ ॥ (fae) ॥

we श््रपि चः दति qaarefa: 1) नेतदस्ति,--ष्वें प्रातं विरते कर्तव्यमिति, कचित्‌ “्रभिधामसंस्कारद्र वयं" निवत्तिंतु- मरति wea ga waa?) श्रभिधानमंस्कारद्रयं हि प्रयोजने षति क्रियते, नाप्रयोजनम्‌, WKAR प्रयोजनाय तदा्ायते न खाथम्‌।

“मन्‌ चक्रं लृप्नाथंमपि क्रियते वचनप्रामाखाद्यथा छृष्णलेषु पाकः | नेत्या, मास्ति GHGS देशकं वचनं; ग वेष्टते कम ्राहृतरक्गपदार्थः सेक वाक्यतां याति, नेवं विज्ञायते--यागेन फलं Gala, कथं ? प्राृतेरङ्गेरिति, कथन्तदिं, यथा प्रारतेन यागेन फलं afar तथा इति । कुत एतत्‌? । यागगते fe व्यापार विश्षस्तनापेच्छते, न व्यापारमाजं, यागगतख व्यापारः Wad यागे प्रयोगवचनेन कल्यितः, सन्गीत विद्यते, स श्रक्याऽपेचितुं; ख चाकाद्धति निराकाङ्श्च warfa कतुमिति। श्रङ्धेष्व्यपे च्छमाणेषु न यागगतेा विद्ते व्यापार- faq: WAY BM! CATH लच्णा स्यात्‌! यथा दण्डेन युध्यते इति वचमे म दण्डिङ्पं अब्दनामिहितं। यदि q aa

BOR मोमांसा-दभेने

afeaa प्रयाजनं स्यात्‌, शक्यते तेन ख्यत, एवमिशाण कवत armat विद्रेषा गाङ्गष्वपेच्माणेषु weerfafear भवति, लक्षणया तु BWA, AIWAY शब्दा वध्येत! wy wer मा वाधोति यागगतेा विशेषा नेवापेच्येत, अङ्ान्येवापेच्छेरम्‌। ततः, कथमिति दतिकन्तव्यताविरेषं प्रति त्तस्य क्म॑ण- द्ादकश्ब्दाऽनिटक्लाकांक्च एवावतिष्ठेत, secfe च wart इतिकन्तंब्यता श्राकांच्येत, गम्यमाना च प्राहतयागेतिकर््तव्यता उसु्येत, प्राहृतामाश्च अङ्गानां Tada दुलभ lade कमणा एकवाक्यभावे।ऽणपगन्येत | स्वे रेतदन्यायं | तस्मादेव मभिषम्बन्धः श्ियते,-यया meat यागेन we साध्यते, तयेते- तेनापि «fa |

fanat यद्येवम्‌ ? wazar भवति. प्रारतान्यङ्गानि aa प्रयोजनाय प्रता भवन्ति, माखति तस्मिन्‌ प्रयाजने विता चादिताजि भवन्ति, तस्माञरुपतप्राहृतप्रयोजनं न rence fa दति॥

wo तेषामप्रत्यष्विशष्टत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (आआण्नि°) ॥

भा TY यदुक्र-- "यथा ATHY खृप्तप्राृतप्रयोणनोाऽपि पाका वचनप्रामाण्यात्‌ क्रियते, एवमन्यदपि क्रियेतेति" । तन्न, न डि away पाकयोदक्रन ofa, wad fe तच वषनं,- "वृते अपयति' इति; न तत्‌ प्राहतप्रयोजनं पाकमाह, तच वचनप्रामाण्छाददृष्टायेः पाकः । यदि उ aw wate ना-

Xo Gwe ९ aes ० ह

भविखत्‌, ‘ananaefafagery पाकोऽपि गाभविष्यरेव। तस्मादमु पवणेनं पाकवदिति ॥

किं भवति प्रयोजनं? Sater वैटतमृदाद्धियते? इति । कचित्‌ श्रयते,“ खयंदिते° बदिभेवति' cfai तच med xa fa- वन्तते | खयं जता बेदिभंवति' इति उद्धनन-खम न-परिलेखनानि निवन्तेन्ते । 'खयंशोणा शाखा भवति' दति श्रसिद्रव्यं faada, wagag निवत्तन्ते ॥ (९ वणंकम्‌ ) ॥

एव वा ` जं रग्णलेऽवडन्तिगाधाधिकरखम्‌ ii (इितीयवरुकम्‌ )

we विधेः प्रकरणान्तरेऽतिटेशात्‌ सवकम

स्यात्‌ ॥ १ UT) ॥

भा इति । शरक प्राजाप्यखरः,-भ्राजापत्धं we निर्वपेत्‌ AAU AIHA, Ta | तचेतदिगिष्टमदा दरणमङ्गो रत्य एतरेव ua चिन्तयते, कि ष्ण लेष्ववरन्तिः ata, न ? इति । “विधेः प्रकरणा न्तरेऽतिदेश्रात्‌ सर्वकमं स्यात्‌, दति ya: पक्षः क्तव्यः, यथा तेषामेव पाक इति ॥

° अपि वाऽभिधानसंस्कारद्रव्यम्‌. . . -॥ २॥ (सि ०)। भा० शति fagrat—a कर्तव्य ofa i

* ae दूति ate mite प॒र qa: |

Boy मीमंसा--दद्ेने

छ तेषामप्रत्यक्षशिष्टत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (शआ्रा०्नि°)॥ भा द्युपवणेनापरिदहारः॥ (९वणंकम्‌)॥

एवं वा A aA az feranrz TwWEF चरा 1वादमवाधाधिकरशम्‌ ॥ ( शतियवशेकम्‌ )

विश्वदेवं चरं निव॑पेद्‌ wanted बर्हिषदं श्वा शम्यया wm ब्यूहेदिदमदममुश्चामृञ् ब्यूहामोति यं fear त॑ ध्यायेत्‌ यदधोाऽवण्टद्येत यख स्फ्य श्राच्धिव्येत्‌ तदिष्णव उर्क्रमायावद्येत्‌* दति । तच संश्रयः कि विष्णररुक्रम wrare- यितव्यः, उत न? दति fH aaa? |

wo विषैः प्रकर णान्तरेऽतिदे णत्सवकम स्यात्‌॥१॥(पु०)॥

भा० श्रावाहयितव्यः। “मन्‌ ear कदाचिन्नवा श्रासिण्येदपि, म वाऽधोाऽवग्टद्येत, तजा वादनं छतम्‌ WAU स्यात्‌ । म च, वचन - बला दाद्तेषयितव्यम्‌ श्रवमदह्‌यितव्यं वा, न दयुपादे यलेनाब्धिष्ट- मवष्डदितं वा yaa म च विष्णोाररक्रमस्छ यागा sua,

““व्यस्यायमथेः,-खय शच सयाथेखदः तस्य प्रतीोभताद्‌ाग्रेयपराडाशात विष्टेव ख्यते, परोडाशेषं यामेासरकाले बरिःषटदः संस्थाप्य qquafaant भच्छयविभामाख सेन UAW कुय्योत्‌। तत ce ब्रह्मणः ce अध्व्यारिदं₹ेतुः ceagqin द्वति तत्तङ्भागाम्‌ एयगृ पदि षेत्‌ | Wirwadera म wea Fama: किन्‌ तीच्त्णाश्जेख WAU स्फनामकम यज्नायुधद्धयन, मन््रच्चद्मद्ं ब्रह्मभागं गूहामोति रवमादिरूपं पठटदित्येतावान्‌ विष्ेषः | तता यदि कदाचित्‌ qaewr FLAK ममा पतेत्‌ यज्ञाय॒धेन बा लिप्येत, तदा तं पतितं fed weal तीत्रपराक्रमाय waee- समथाय awe WIA! बूरनकाल्ं waaay yay चोरं wefefa” माधवः |

९० Gare ६ पादः a Rey

forte, आ सेकेन वमरनेव = afenn अनेन प्रकारेक श्राद्व- wa प्रतिपाद्ते, तथा डि बृष्टमपमयने aq प्रयोजनं भवति mufedsray, दतरथा fe wey sei) "गन्‌ वामादद्टमवश्चं Ree’ । wy Seely, इव्यप्रतिपादन- दारं तत ।

अचच्छते,-खकताथ्मपि कनं सं, यथा was चरा पाकः | चपि ख कटदारिदाङिग्येत, अधञ्चावन्ददेत, तजाकरिते WaT वे गख्धमापयेत | तचा प्रमादद्धिरावाइमितब्या रेवता, चदि सफ weed श्रधखावमदिव्यते, ग waaay wat रखते, खकाले हि wrareaa रेवता अथंमाका बाध्यो मवति इति, न खकाखाशलरकाखे, aa fe winters WE ऋय RT Arata न वाऽधाऽवमरदिंयते तरा हृतेऽपयावारने ग किञ्चिन्‌ cui’) नैवं ama, यथया राजा श्रमात्या वा ब्राह्मणा वा परिषरिठं frafea: waa: अपरिषयंमाणा विभानितमात्मामं मन्यमाना अप vicarage, एवं दे क्ताऽपि इति, म तच देवता श्रायते Waar eat इविङ्पयाच्छते, त्ति च; ठता भसक्छति, cee सतो फलेन संयो च्छति शति तरेतख्वमे सिद्धं । aware रोषः, श्रावाहितायामनिब्यमानायाम्‌ ॥

we अपि वाभिधानसंस्कारद्रव्यमथे क्रियेत are- - ण्यात्‌ ॥ २॥ (सिर) ॥

०६ tater cite

are अपि अति पलव्याटस्तिःः--एषोाऽभिधानसंस्कारेएगे fava । कुतः ?। शअरभिधानसंस्कारा zai वा सति प्रथाजने क्रियते नान्यथा, तदित । यदण्यक्तं,-कदाचित्‌ चिष्वेत अव- सेत वा, aware नान्तरा Fae इति । भेष रोषः, श्रन्रित- मेतरनन्तरितेजेव Ve, यदा WAC काणा, न तद्‌ उरूक्रम- ona निमित्तमापतितम्‌ , श्रापतिते fe निमिन्ते तस्व प्रयोगो भवियति। न दमा सिष्टम्‌ श्रगवण्डदितं वा तव प्रतिपादयितयं, न चारमे प्रयोगे रतमुपकारकं भवति। तस्माद्‌ fry eqmar गावाहयितवब्य इति

we तेषामप्रत्यश्षविशटत्वात्‌ ॥ ₹॥ (आ fae) |

भा रल्यपवणनापरिषशार SM: .(रवणकं॥ ९०।९।१९अ० )॥

दीचशीयादिष आारम्मरूीयावधाधिकररम्‌ ॥

ङ्ष्टिरारम्भसंयेा गाद क्मूतान्िवन्ततारम्भस्य प्रधानसयागात्‌ ॥ ४॥

भा० अस्ति च्यातिशमे “्योति्टामेन खग॑कामे asia’ ca तथ दश॑पवंमासप्रूतिकानि क्माणि दोकषणोयादोनि श्राग्रा- परैष्यवमेकादन्नकपालं निवपेत्‌" दत्येवमादीनि ; श्रस्ति तु प्रहता » efauraa संस्कार tha ate सा प° पाठः। न ase Cae

† We Se Gas रवकरो mig. `

Qo अध्याये २ पदिः ॥ ROD

जारो येष्टिः ्ा्रावेष्डवमेकाद्कथालं निष्येपेदभेपुषेभाषा- SHAE: UTA चरं Vad दइादश्रकपाखनग्र्ये भमिये -ऋऋटाकयपाखं निर्वपेद्‌ यः कामयेत भग्यन्नादः खाम्‌" इति) नित्यवरेके भगिन मामनग्ति । तच षन्देदः किं दोख्लोयादिषु wrvanttat seen, aaa? दति किं ard श्व cred विता avai, “विधेः savermisfigata waa ere’ cfa

एवे ome ब्रूमःः-रटिरारकशोया व्थातिोमाब्गभूताद्‌ दप्णमासप्रतिकादगेलणोयारेः कमंराभरेनिंवन्त॑ते | किंकारणं 24 Uta: स च्योतिषटोमश्य ग दीकशोयारेः। कुतः? श्रारक्भो हि प्रथमः पदाः . खात्‌, प्रथमं वा पुड्षख waa ?। यदि प्रथमः पदार्थः, स खविगागममं देवयजगजेाष णं वा, afew च्यातिषटोमख्ाह्रं क्रतोरथेन कते स दीकषणोया- दोगामथे साधयति, ग॒ wat sda, लप्मेव तत्‌ । तसम्‌ eR area तहिद्धयै धमे श्रार्भणोयास्ये ले 1” श्रथ प्रथमप्रवर्षनम्‌ WTA, Brean, arate, प्रुष व्याषएतता, तदा व्योतिष्टामं ay क्तम्‌ श्रषातादासोन्यात्‌ः ब्याटन्ता च्यातिष्टामिकेन प्रथमेन पदार्यन, स ततः प्रश्ति -च्रा-साङ्गव्योतिष्टामसमातेव्याषटत एव म पमर्दाशोने भवति, यता arent भवति । aparfaaracada wat दौक्लोयादिखिति लप्यत एवेवामारग्बः, तस्मिन्‌ लपे श्रार्ग्रणोया-

पदाथ श्रारम्मशिद्यया खष्येत्‌ | शि ; { 0०9

Bet Hatt—ckhh `

` fam ape दोचवीधारेरन्य आरम्भो oa: 7 । भत्वा --खलिगाणमनं देवजनेगलेवशादि वा wed वा FETS wera Wan, प्रथमश्च Teaser न्यातिष्टभाथमेव t marae: प्रथमः पदाचा दोकयोषादेजात = ceera’ । तथापि न तस्यारभषीया प्ररतावुक्रेति तस्मादक्ग्डतात्‌ पराथ दारम्भणोखा निवर्तत । safe उ Qedrada च्यातिषामे आरब्धायेः शिष्यति, एवं fe भूयते श्राग्ावेष्छवमेकार छ्- कपालं निर्वपेत्‌ दोशियमाण्ण्ऽध्चिः शका देवता fawasir gam@a यजच्रञ्चारभते ofa: प्रथमे देवतानां faw: परमे यदाप्नावेष्डवमेकादनशकपालं निर्व॑पति रेवताखेव awerray. परिग्डद्ादरन्पे' इति ॥ (१०।९।२अ०)॥

अनुयश्चादिषखारारीयावाधाधिकरकम्‌ ॥

Go प्रधानाशान्यसंयुक्तात्सवार म्भाव्िवत्ततानङ्ग- त्वात्‌ ॥५।

are आसति TIS, 'राजखयेन Brera यजेत दति, तचेष्टिपष्लामदर्विंडामाः wana: । शैषटिकेग्यन मारिष weer, — किं TTA AT कर्तव्या, ? wher कि प्रातं ,- कर्तव्या, fad: कारशान्रेऽतिरे शात wera स्यात्‌! दति । एवं प्रात YA. — श्रधावाच' अपर प्रधानसयुकराजिवन्तितमरति | कुतः ? । सवारम्भायन तन व्यातिोमः सघाश्ायतेः-श्रप्िष्टाभं

Ro अध्याये ६ पादः ॥ ९०६

त्रथममाहरवि इति i स seat प्रधानागामेकेकश्य maw खमाखाता भवितुमर्हति, were We wae amie wwe प्रकरणं, तेना मत्थादीनाम्‌ wend fee भ आरकरखोथ ufaaatia दति ॥ (९०।९। दअ०)॥

श्चारकरीयायां खारकाशीयाथावा्विकरशर्म्‌ ॥ क्ल तस्यां तु स्यात्‌ प्रयाजवत्‌ NE (पुर) ॥

मा श्रस्ार्मणोया दष्टिःः.्राग्नावेष्शवमेकाद्‌ श्रकपाखं निर्वपेत्‌ दर्भपुणमासावारभ माणः Was चरं सरखते WT कपालं ae भगिगेऽष्टाकपालं यः कामयेत भग्यन्नादः खाम्‌ दति नित्यवदेके भगिनमामनन्ति' । तजेषोाऽयंः सां्रयिकः,- किमारम्भणोयायामररग्भणीया stan, उत म ? टति। विं प्राप्तं ?.- “rat तु err” । संशयनि इत्यथे que: a खलं संशये ऽस्ति--श्रारम्भशोयाया माग्म्मणोया भवितु मदति | ya: 7 "विधेः परकरणान्तरऽकिरे Bay UTA’ शति, यथा प्रयाजा एवमारमकलोयमि इति । “आह, मनु तखा way wet MICAS, वेद्या चऋष्ययं Wat श्रारम्बणणेया, तस्या श्रयर्थै- ऽन्येत्येवमारग्भणीया म व्यवतिष्टत ! वयवस्वितेन च wren भवितव्यम्‌" । श्रसोच्यते,-धवासत्रेव श्रनवस्ासु समर्थेन Barer भविति ॥

ae नवांग्रभूतत्वात्‌ १.७ ॥ (Fae) ॥

Be भीमांसा-द्ण्ेने

भा० भवेति परशः प्रतिषिधते-न wrertaiarararcer णोया' दति कुतः? । श्रङ्गण्डताडि सादप्रपणमासषोाः, श्ङुगग्धतस श्व प्रधानारम्भेणेव सिद्धि रिव्यक्रम्‌ | आरम्णोयाप्रह्तेन TWAT aia, wa: wafa- वदारम्मणोयापि आरमणीयाप्रहन्तेन कन्तेव्येति, aaa fae आरम्मणोयायामारम्रणोया खातः । aw मेद,-श्रटत्वा्यन्या- मारम्भणोयामारम्भणोयां कुवल्लारम्मणोयाप्रटत्त एव करोतीति गम्यते | तस्मालारभ्मणीयायामारम्णोया स्यात्‌ । श्रपिच लल वदद वत्‌ श्रव्यवसा श्रारम्णोयायां वाक्येन गम्यमाना सामर्थनं वध्येत ! PATS माव्यवखा न वाधः, तस्मान्नारम्मणोषायामा- रम्भमणीयाद्ति॥

qe एकवाक्यत्वाच्च ॥ ८ ॥ (Ae) ॥

भा दत्य aaa: एवम्बेति । कुतः? एकं VS वाक्यं चदा श्ररम्नणोयां विदधाति, तदा मास दजेपुषमासयेविंडिता, ताम्‌ श्रविदितामिव दशपूरमासथो विदध्यात्‌ , विहितामिष चारम्भणएीयायामतिदिशेत्‌ , नेतत्‌ कतुंमलं भवति सदु रितं । तस्मादयार मणोयाचामारम्मणोया गास्ि॥ (९०।९१९।४अ०)॥

खस्ेवाल्यां यपाडङतिवधाधिकरशम्‌ ॥ qo कम च द्रव्यसंयागाथेमथाभावान्निवत्तत ताद्य श्ुतिसयेागात्‌ ॥ ९ ॥ ८;

१० ध्याये ₹ पादः ॥ BLL

we तस्मिनेव च्छातिष्टामे osecaiverita:,—ar दीशति यदद्नोषोमोयं पद्रमालभते' इति । तच्रदमाज्रायते,--वृपम- sam हेतययं न fe दीकितस्दाग्रो seis wey चारणिं चादाय युपस्वान्तिके श्रभ्निं afaer gusta seria इति | TS श्र यते,-“खलेवालो gar भवतिः इति । तनेषेऽथः vinfaw:,—fa साद्यस्कं खलेवाच्यां युपाडतिः wre, न? इति। fe ari 7-कन्तव्या, “विधेः प्रकरणाम्तरेऽतिरेश्रात्‌ edna ara’ afa

एवं प्राप्ते ब्रुमः कमं च' एतत्‌ Kary’ यूप एवमादिभिः wart: भविव्यतोति क्रियते, ai प्राप्ृमेवत एत यते, wre dace ुतिसंयोगेन युपाथेता । went हि श्ा्ुमिल्यय* वक्ते, म चाज यूपेन प्रयोजनम्‌, waa हि Bat wots, तस्मात्‌ त्र युपकरणाथा युपाडत्धादयः der श्रथलापान्निवस्तितमरन्ति दति तस्माश्नाख्ि खले- aret यूपाडतिरिति ॥ (९०।९।५अ०) ॥ |

TUS स््याखाङूतिवाधाधिकररम्‌ ॥ ह° BNA तु देशमाचत्वादनिटत्तिः प्रतीयेत ॥ ॥१०॥ (पूर) ॥ we तस्िन्नेवाग्नोषोमोये पथा भ्रुयते,-खाणे grarsfi. aeifa’ इति । ततः बाद्यसखकऽयमथंः खाशयिके भवति,- ज्जि

नभ

BCR नीजांश--दनेने

MUD खारसाङतिः eae, ग ? इति । तच UMTS: परोच्छं, किमारादुपकारकं कमं स्वाएलाङतिः, खत gate: इति । CUT TINT कमं तदा MNT, अथ BPA fray दरति । कथमारादुपकारकं कमं GTA, कथं वा युपंस्कारः ? ति । यद्येव मभिषन्बन्धः क्रियते, युपमच्छेग्यता खारा ङतिः avai, तता qr: ; wa युपमच्डेव्तेति प्रते भ सम्बध्येत, तदा श्रारादुपकारकं केति । किन्ताव्ाप्तं 7. ्ररादुपकारकं कर्मेति | एतदिश्चातं Raut प्रयोजनं, we fe लावद्‌ भव्यायमिति | अपि च भि ठकप्रयोाजनेन खादना सम्बध्यमाना श्राङतिः किमि gra उपक रिव्यति ? ang fy क्रियभाणं सम्बनिनि SARAH, eran fe दृषात्‌ are.) च्रपि च तन्तमेकादजिक्ां q- Sinifaaa, घद्चारादु पकारकं कमं खात्‌ , तथा fe माश्तोा- sare, कल्पयिष्यते । श्रपि च श्रविश्िषटेन वाक्येन wre erersia: श्रुयते, खा च प्रकरणेन. युपत्र खमस पुविभरषे RT । तस्मादारादुपकारकं कमे खाणाङतिः साद्यस्क च wa चोदकानुग्रहायेति । एवं प्राप्तम्‌ । एवं प्राते बरूमःः- wo अपिवा ओेषभूतत्वात्‌ तत्सस्कारः प्रतीयेत**॥ ` #॥ ११ ॥ (fae) ॥ ato श्रपि वेति पचव्धाटन्निः। युपर्षस्कारः प्रतीयेत । कुतः ?। प्करशविगेषात्‌ । धूपमच्छेग्यतः eerste दति

° प्रतीते इति खा" Ute पर पाठः रवं ITH I

Yo were ९ पादः ॥ BLR

we, Gr हि aan uafafida वाक्येन ereguare fadyan cfm, GW aw aera wafa याऽपि naa परकरशारारादुपक्रारकमभ्रिषोमोयख्च भवतीति, तस्ठापि wATS- सामान्यं प्रकरण्विषषेक वाध्येत* । कमं बेषण्डतख यूपः प्रथाजन- वत्वात्‌, तेन॒ सम्बध्यमागा दृष्टयापि ्रारादुपकारिका खतो SQA श्यात्‌! अतः ufafgarda वाध्येत, यथा wend दति । निट्तपरयो जने चापि सण gay व्याटतते च qatar wafafa शला तच क्रिवमाङ्ा चुपाङ्जतिः यूपषब्बद्धा हृता मवतैवि नदा wea feed, यथा निरस षारिवायाः खजः चिरमेगऽवलारितायाः; रेवद शशलोया अश्विनि हला इुचि- देश्रिधानादिः meqrt एषितव्ये भवति; एवं खाणखाडतिरपि एकारचिन्धं चाज्िकदे्स्ादिबद्छितिलात्‌ तन्लं चूपाडङति- भविश्वच्येव । तस्मात्‌ संख्कारपञ एव ATTA ॥

ठ. समाश्यानणच् तदत्‌ ॥ १२॥ (Feed) ॥

भा स्ाण्छाङतिरिति च समाख्यानं" खाखप्रधानाया दवाङते- भवतीति । कथं ? । षष्टोखमासाऽयं, कमणि षष्टो ; शश्िततमच्च कमं । सप्तमोसमासे ल्षणापेत इति wer गाद तव्यो भवति॥ ए मन्त्रवच तदत्‌ ॥ १३ ॥ (Box) ।

° श्त ware: संखकारकमति, यता (मन्व जपि "तद्त्‌, भवरवि,-- अतस्स देवव स्यते wager विद" दति ।

* वाध्यते इति we Go ge बाढः

३९४ मीमांसा-द्ैमे

Te मया Baw, Vom WATTS विरोहति चयम्‌ इ्वाद्वियमाणो मन्तव्या भवति । तस्मादपि dearcet wearet न aaa इति ॥ (९०।९।६अ ०) It

खन्मप्रथाजस्य संस्कारको ताथिकरशम्‌ प we प्रयाजे च तन्धायत्वात्‌ ॥ १४ W

भा० रशेएणंमासयेराशनायते, “उत्तमः प्रयाजः, ATerary यजति' इति ay संश्रयः कि ? “उत्तमः प्रयाज श्रारादुप- कारव कमं उत संस्कारकं" दति । तत एतत्‌ तावत्‌ परोच्छते, किं ?--श्राच्यभागादिषु या देवता यष्टव्यास्ता vara देवताः, उत WAG देवताभ्वः? इति । कथम्‌ अन्या देवताः ? कर्थं वा प्रहताः शयुः? इति । यदि खाषशाकारं यजति, इति देवता- विधानं, ततेऽन्या waardr देवता; wa ध्ये यजामद्े, wretfun इति निगदेन मान्त्रवर्णिक रेवताविधिखूतः प्रता रेवता षति। fa md -श्रारादुपकारकं कर्म tf तदेतद्‌ ada, sear रेवता खाहाकारं यजतिः रृत्यनेन विधौयते, एवं awrrat भविति, kata माग्तवणिकये कल्पयितव्या भवेत्‌ । “नमु न्या अन्धा दि शब्दनं शक्यते वदितुं, तजायं “चे amas खाहार्मिम्‌' ति मन्तवणाऽपि विप्रतिषिष्येत'। war- चधते,-जेतदिगभ्रतिषिद्ध, श्नेकस्याष्येकः weer भवति वाचकः ;

Vo Ware १ यादः 8 RL a

wat मातेति मातरमपि वदति मातारमपि। माता ख परमं fad, खमा च पुेचित्येतेदपवभ्वमानेा जनगोवचनेोऽव- wat) माता समः ferefa एभिरष्यमुबध्वमाने wae ATS: । एवं मन्छेऽपग्न्यादयः सखारहाकाररेवताके चाने भ्युज्मागास्तद्धाचिनेऽवमन्येरन्‌ । तथा सति प्रश्चातं यागस्व कायमनुग्टोतम्‌, आरादुपक्रिया । तस्मादारादुपकारकं कर्थ इन्तमः प्रयाज इति |

एवं प्राप्ते क्रमः, “प्रयाजे ख तच्यायलात्‌' उक्रमधसात्‌ खाखाङतिः संस्कारक्मति, दापि च्ब्देनान्वादिश्चते,- उत्तमः प्रयाजः खंसकारकमंति । तत एतत्तावदणेयन्ति, या श्रा्भागादिषु देवता यष्टव्यास्ता एव दृह रेवता इति, इतः ? । सखाहाकारस्च देवतासंयोगाभावात्‌, तद्धितेन वा देव्तासंयागे7 famed चतुर्थन्तेन वा; भ चेह तद्धिता न चतुर्थो, wat म देवताविधिः। यागसामानाधिकरण्छं च दितीयया गम्यते । तस्माद्‌ यागवषमः खाहाकारण्ब्दा यया समिरादव इति।

श्राह यदि दितीयया संयोगात्‌ तं यागवचनं मन्यसे, भ्रारादुपकारकसतहिं यागः, tea fe दितीया विभक्तिर्भवति षति'। श्रचाच्यते--एवमेव प्राप्ते वदामः, (तच्यायलात्‌' दति। स एव न्धायः Te, यः Besa “we वा गेषग्तलात्‌ WRT: अतोयेत” दूति । अेषग्डताखाज्यभागादिष्वग्न्यादयः,

तरथा यागः सम्‌ प्रयोजनवान्‌ भवति, carla TS आगे ४2

VLE मी्मासा-दनने

नि रयाजनः स्तात्‌, तदं देवताभि्ानमपि नि्रधोजनं रात्‌ । स्यां च देवतार्स्कारन्रद्ार्यां aad कच्ययितुं ग waa । तथा श्रग्न्यादोनां सम्भवति खाय.दृष्टा सखारहदाकारवयगता भ wer कल्पयितु । तस्मात्‌ रेवतासं aN AA: प्रयाजः; देवताखमरक्रंस्कारदार Wyse तस्माद्‌ यागार्‌ भवति दति ५

We fewest ॥ १५॥ (Bo) ॥

भा० लिङ्गमप्यसिन्नयं भवति fa fey ?। संप्रतिपनल्ररेवता- ayaa उन्तमप्रयाजख्य निगदो दूष्यते, 'साहाभिं are सामं खाहा खवितारं खा हा षर सतीं साहा एषणमित्थेवंल खकः; स॒ रेवताषंसकारपचेऽवकक्यते ; इतरस्मिन्‌ wear: aq! तस्मादपि रेवतामंस्कार GRA प्रयाजः स्यात्‌ | प्रयाजमं वि प्रतिपन्लदेवताकेषु सायादिकर्मसु प्राृतानि रेवतापदानि न faatint पूवप, fegrn ठ निवन्तन्ते ॥ (६०।९।७अ ०) ॥

ध्ियामस््माराद्पकारकताजिकरशम्‌ ॥ | qo तथज्छभागाभ्रिरपीति चेत्‌ ॥ १६॥ (पुर) भा wigdarer Ge “दपुणमासान्बां wikrar aan’ ईति । तजेदमाशायते,--श्राग्धभामा यजतिः इति । इदं वापर शरूयते ar हाचत्‌ः किमावयेखतः खादिति | ee कखेविदेवताथे इवि्निव प॑स्तदां grange अजिति त्ाचस्छे क्येचिदैवताये इविर्मिर्वपश्ति ते पुरस्तादाव्यभाना-

Yo अध्याये ९ पाड ॥ १९७

वद्रौषोमाग्वां यजन्ति ते ग हन्टेऽध्वरे भ aay इति । तजरेतत्‌ afeqa, अराखज्यभामयोरद्नोषोमाविष्येते fa awfqearir Varad ea च्ारादुपकारकः ? इति । कि प्राप्तं ?। इति सेत छन्दं पश्छसि, "तथा सग्यभागा्िरपि' खात्‌ , are: प्रयाजः, “अपि वा अेषभतवात्‌ तन्छंसकारः NAGA” इति ॥

इ व्यपदेशदेवतान्तरम्‌ ॥ १७ ॥ (fete) ॥

भा० न चैतदस्ति, रेवतामंस्कारः श्राञ्यभागयारिति, किन्ति श्रारादुपक्रिया । कुतः ? । व्यपदेशात्‌ श्रवगम्यते प्रधानाप्ने- रंवतान्तरमिड दच्यत इति । Asa Basa: ? । “अग्निमग्न श्राव सेममावड श्र्रिमाव' दति, कथ मस्सिन्नावा शने एतावत्थख्च देवता vara इति । एवमा वादने arg श्रव्यामेहाथे परि- गद्छमानासु दिर भिश््देम परिगणनं ङतं, तरेवता करेऽवक शपते, तरथा fe स्चाटद्या व्यामुद्धेत । गणनं चोभयोरपि पचया- wea । श्रपि च लत्पक्ते सओामव्यवधाभात्‌ गणने क्रमे बाध्येत | श्रपि च wenger शब्दनानु वध्य माममन्यमिव व्यपदिश्रति। यथा (व्राह्मण श्रागतेा दृष श्रागता ब्राह्मण waa’ शति इयोारिव ब्राह्मणयाभंवति गणनावादः। ` एवमिहापि इयारिव श्रन्धाभवति वादः घ एष व्यपदेशा भवति लिङ्गं । प्रात्तिस्त॒ awan’, area,

Ze समत्वाश्च ॥ १८ ॥ (Be) ।

९८ मीमांख-दकेने

भा० श्यं aft, eat देवतया थागःः-रेवतापि चता प्रधागयागे, यागोऽपि वाक्यान्तरे, श्राच्छभागे यजति इति 1 तरिहाभयोः यागदेवतयाः प्रयोजनवतारंवताया यागार्यता न्याग्या, प्रज्ञातं दारादुपकारकलं are दति । म हि <aat विना यागा भवति, तेन स रदेवतामार्कांति, म तु प्रधाम- रेवता थागाकरमाकांचति। यख येग श्राकां च्छते तत्‌ तद भवति । तस्माद्‌ देवता यागाथ । अपि ख श्रारादुपकारकेः कमंभिः साम्य भवति । कथं ? श्रभोषू वा एते यज्ञस्य यदाघारे चच वा एता चदाच्यभागेा चत्‌ प्रयाजा द्यन्ते वमं वा waune क्रियते वमे यजमागख भादव्यस्य श्रमिभू्येः इति ॥ (९०।९।८अ०) ॥

TOUTE NTA देवतासंखकारकताधिकरशम्‌ ॥ छ पशावपोति खत्‌ । १९ ॥ (Fo) ॥

भा अस्ति च्छाकिष्टिमे पष्दरप्मोषामोयःः-शच्रा a वष्भदयग्िना प्रतितिष्ठन्ति at सम्भवन्ताः यजमानममिसम्भवतेा वङ्णपाश्ा्यां वा एषोाऽभिधीयते या रोङिति ecw पद्माणभते बदकपा्राभ्यामेव aya’ इति । ate समामनन्ति, "अग्नीषोमीय वपया weiner UY राड़ाज्रमन्‌- िर्वपति, इति as सन्देहः, किं पद्रपुरोाड़ान्नयाग आरा दुपकारकः, डत देवताषंस्काराथेः? इति । किं arama ?। ततः प्रयाजाधिकरणे पराजिताऽपि Bq: केनचिदपरेण विशेषे

Yo अध्याये ९ पादः ॥ ४९९

पुगरगुप्राश्त इति पनरङ्पदिष्ठत, “पञावपोति चत्‌", इति चेत्‌ पश्वसि,- किम्‌ आरादुपकारक, रेवतासंसारः ? इति । प्ावषारादुपकारकः UL, एतद्धि weet प्रिद काये । श्नोषोमौयमिति च गण्ड्धतरेवताकस्तद्धितशब्यो भवति । पञ्चावपि afga एव शब्दा वाक्धक्ेषेण बलवता श्वलमगवचनेा अपरिष्वते, म॒ नियागतस्लदचनः पश्ररुपरोदाजे। अतः प्रसिद्धे- रारादुपकारकलम्‌ 1

इ न तदमूतवचनात्‌ ॥ २० ॥ (सि ०) ।

भा० मेति प्रतिषेधकः wees) ‘ar सामं वदन्ति अरत्निना प्रतितिष्टज्ि' इत्धथवा दवचन एषः, चथथ॑वादवचनादन्या पर रेवता, श्रन्या पुरोडधा्रयागे दति गम्यते । श्र्थवादवचनगारेव शेेव्यवगन्भव्या । एवं WE यद्‌देवत्यः पपरसददेवत्यः पद्ट- परान्नः" दति । तस्मादर्थबादसाम्ये देवताषंस्कार दति गम्यते ॥

ज॒° लिङ्गद शनाञ्च ॥ २१ ॥ (ह°) ।

भा | KAY पश्लामः संख्कारकमं पश्टुपरोडाश्र इति । ga 7 लिङ्गमष्येतमथे द्यति, ‘coxa दञ्िणे टषभमालमेत' tare पताः पुरोडाशस्य क्रमे सग्मतिपन्नरेवताकं याव्धामुवाक्धादयं समाजात, द्रं Be वञ्जिणं wave सहि शूरं वञ्जिषं सुप्रतोतिम्‌' इति च, तत्‌ संख्कारपकेऽवकल्यते, नान्यथा । त्नात्‌ पशदेवताखंख्कारायंः पुरोडाश्याग इति ॥

२० नीभांसा-~-दभैने

So गुखो वा स्यात्‌ कपाखवत्‌ गुखभूतविक्षाराख प ॥ २२ ॥ (FRO Jo) ॥

भा० विद्चेषविवश्या पुनस्तमेव हेतुं व्यपदिशति । वाशब्देन पल व्यावन्तंयति । “गुणः श्यात्‌, रेवता । एवमारादुपकारकल- प्रखिद्धिरगुयहीव्यते । श्रनेकगणभावञ्च कपाखवद्‌ भविष्ति । चथा कपां अयणेऽपि तुषोपवपनेऽपि, एवमप्रीषोमावणभिन्चै UNE पुरोाडाश्नयागे च गुणभूते भविव्यतः । एवं च मति दाशेपेपेभास्कियोरप्रीषोमयेगृ्भावेन यागे इारभूतयेः कमं भा्ातम्‌, Ce गुशभूतवारेवाविरोधेन भविव्यति, इतरथा परधागङूतयेरन्यकाचयोः न म्रान्नुयात्‌ | Ted चानिरक्रः खिष्टषदिति । तश्मादप्यारादुपक्िवा । aff च area अाश्विगसारद्ठतसुचामदेवताकेषु पशुषु रेष्रावदष्साविचाः पुरोडाशाः प्टप्रकरणालोत्छव्यन्ते, TANTS THAT | दिद्धापिधानार्थतायाखच उकमथैवादलं । तस्मादणाराद्पक्रिया ॥

we अपि वा जेषभुतत्वा्तत्संस्कारः प्रतीयेत STH कारवदङ्ानामथेसंयागात्‌ ॥ २३ ॥ (Te) ॥

° “पि वा, शति पशव्याटत्तिः। ग श्रारादुपकारकं कका, .क्खछारः प्रतीयेत" रेवतासख्कार इति । कुतः? | (भेष भूतलात्‌ ) रेवतायाः wavs । तस्माद्यथा wrerarcafafawer- ` जव इति Zantac: प्रतीयते, wafererfa , अङ्कानामच- सं यागात्‌ श्रयेन प्रये जनेन संयाग इड मम्यते ae, तेन

१० ष्वाये ९ are: | ९९

आरादुपकारक । आरादुपकारकेन्वः शमवायिकानि श्रङ्गानि atratfa भवन्ति इति । थद्‌, गुकमूतदे वताकेन तद्धि तजब्देन निरः" इति, प्रधागभूतरेवताकेनाणेवं जा तौ बकेन अब्देन सम्बन्ध विधौ यमाने निर्देश भवति । अपि च दृष्टे कार्यमदादशोयः, AMA संस्का रकर्मति 0

ख ° away विप्रतिपत्तौ तद्र्थैत्वात्‌॥ २४॥ (य ०) ॥

भा० . इत्च संस्कारकर्मति, trevet पद्रदपुरेडा्रदेवता- ‘fanfare’ 'युदधवकमं” रेवतासंखद्मरे एवा वक यते ; “यदे शाजामण्यां we acer wag aaa: प्रुपराडाशा भवन्ति, waaay: पश्वः इति॥

द° गुखेऽपीति चत्‌ ॥ २५॥ (श्रा) ॥

We एवं “चेत्‌ पण्डमि,-संख्कारपचे व्युद्ध वचन मवक्पत ति,

ay, संसकारपसेऽपि agaer नावकल्पते, a fe तत किश्ित्‌ ag, विप्रतिपञ्रेवताकैरेव पुरोडाशे सत्कमंसण्डद्ध तरं भवति, एवं शाद “यदन्यदेवत्याः gtrerat भवन्ति श्रन्यदवल्धाः wa इति तदस्यां सन्डद्धं भवति इ्ति। agra पच्या- दाषः, ग तमेके भवति; यथेव fe danced ग्यद्ध- वचममथवाद vafaatfaaia परेऽर्थवादोा भविष्यति ॥

छ नासंहानात्‌ कपालवत्‌ ॥ २६ ॥ (आ० fae) ॥ भा नेतरेवं, uate पचे म किञ्चिदपि Sa, यथत्रेकेन .

RRR wtatei—cww

कपालेन gay उप्यमाणरेषु अन्येषां कपालानां न किश्चिद्धीयते, हवमन्यवा रेवतया पश्पुराडान्रयागे fanart न fatea पश्ठदेवताधां रीयते, तजाब्युद्धे एव aga भवति ) मदीये HIG देवताप्रका्ननमङ्गग्तं Cast । अन्यरतदुश्यते,- "यत्‌ agafa wg भवतिः एति । wre तु aque उश्वरितिभ ब्रब्दाया zea श्ति॥

Ho ग्रहाश्च संप्रतिपत्तौ तदनं तदथैत्वात्‌ ॥ ॥ २७ ॥ (यु°१,॥

भा० इत संस्कारकर्मेति। साजामण्छां सम्मतिपन्रेवताकेषु परेषु "तद्ध चमं" भवति, (पुरोडाशवचनं) । "मेतेषां पशूनां पुरा- डा विद्यन्ते, पपराखा्ा Wa पश्र cia’ न तावन्न विद्यन्ते, विप्रतिपन्लटेवताकेस्त॒ . संस्काराभावमालेोच्य एवमुच्यते, aw एषां पुरोादान्राः "पपरेष्धाश्ा We’ दति । कि तेषां gtr Qi: घामान्यं ?। यदेते देवतासस्काराथाः, यदि पुरोात्रा अपि रेवताषंस्काराथा एवमेतदवकषूयते | तस्मात्‌ षंसकारपक्त एव अयान्‌ ॥

त° ग्रहाभावे ख तदनं ॥ र ॥ (Gee) ॥

भा० एवं Bua, Rae पञ्चो्ंदं ग्टइन्ति प्रोाद्धाश्चवानेष पण्डः" इति । पश्रप॒रोडधाश्रवन्ताद्ेतकं ग्रहभावं ब्रुवन्‌ यद पुराडाश्यारोकार्थतां cal | तज OCA रेवतासंस्काराथेता

१० अध्याये ९ पाडः २४

fauvat, यदि gtrerasfe रेवतासंख्छार।यं एवमेतदव- कयते ॥

° देवताया हेतुत्वं प्रसिद्धं तेन दशयति । ॥ २९ ॥ (BR) ॥

मा० दत पश्चामः संस्कारकर्मेति । एवं Wrerad,— ‘afer BWA: पश्व आलभ्यन्ते कामा वा श्रप्रय WRAT: परोडाश्रा भवन्ति आग्नेया हि qwa’ इति पश्टुदेवता- Yaar परेडाश्राम्‌ ब्रुवन्‌ देवतास खा रायतां पुरोडाज्ानां दशैयति ॥

व° अविर्द्धपपत्तिर थापकतैः शतवत्‌ गुणमूल-

विकारः स्यात्‌ ॥ ३० ॥ (Rte नि०१) ॥

We श्रथ यदुक्ं, गृणमूतयेधेमः प्रधानभूतयेरग्नोषोमयोनं wera’ इति । उच्यते, श्रविषङ्धा" प्रधानभूतयोारथप्रौषोमयो- धमाका म्‌ उपपतिः" कुतः? । श्रयो पैः प्रधानभूतावपि प्रातं कायै यामनि gainer इारभूताविति धर्मयौच्छेते शत वत्‌, यथा ‘wa चर, दधं्रङम्‌" दति प्रदानाय दधिश्ठते wearers कव्यते इति धर्मर्युष्येते भ च रेषो भवति ॥

a स दथः स्याद्भयेाः भ्रुतिभूतत्वादिप्रतिपत्ता तादणथ्यादिकारत्वमुक्तं तस्याथवादत्वम्‌ ॥ ३१॥ (To नि०र)॥

ए 2

. र 9 मीमाखा- द ने

भा चय agn,—Oxarquarfaeret परोडाज्ानां Srar- मवी प्रकरणादुत्कषेः प्रप्नोति, तकेदमच्यते, स दाथः" (चाना देवताषंख्छाराथंज्डिट्रा पिधागार्यख), ‘swat. अर्थयाः जुति- भूतलात्‌" । श्रता fanfawagaarag द्द्रापिधाना्थंतया प्रकरणादुत्कचा ग भविष्यति, amacena एवायं विकारा भविद्यति । ‘ae wit ‘ome “अरथैवादलम्‌ इति यदुक्र, तजेदम्यते,-

ae विप्रतिप्ला तासामाख्याविकारः स्यात्‌ ॥ ३२॥

(Silo नि°₹े) I

भा० एवं तिं WAM प्रकारोख प्रकरणादगु त्कः, रेवतारुख्कार- QAR म शक्यते aad । तज svat खस्मतिपन्नदेवताका एव चोदकेन एरोडाभराः प्राप्ताः, AMRIT: ब्दा: पश्ुदेवतागामेव बाच्काः। MUA?) Tea हि तेषाभिमे वष्याकारशदिता उश्रारिता इति गम्बते। safer Waar: खमदायिनगः समृदायं ware vagrant गमयितुं यथा गाद्यादयः। यथा च शरखतीदेवताके frag ‘erat देवनिदे* faaya not विश्वस टषचस्य जायिनः एति । AGM TUT गमयति । किमर्थे ats कर्पते ? । यते देवताकाराणि पष्ठदेबतासंख्छारायषु यागेषु प्रह्या मानानि अनर्थकानि भवेयुः । तस्मात्‌ प्रददे वतानाम्‌ श्रास्याविकाराः पुरोाडाश्रदेवताज्नष्दा ति॥

* ‘acafa दवनिरटा' श्त्या we Go Yo शवं Blo Wo पक HS |

१० खध्वाये १ पाद्‌ः। 3३ ।

ठ अभ्यासो वा प्रयाजवदेकरेणेऽग्यरेवत्यः WBS yp

(Rye) ॥ भा० संस्कारपक्ते एव, areca: oft aridefa न परं, न वा ्राख्याविकारः, संस्कारपणेऽन्ययानपपद्यमाने श्राख्या- ककारा भवन्ति, wrenfanrtafa संसकारपशाऽवकश्पत एव । कथं ? । “pare एव पुरोडाज्नयागच्य भविष्ति । तत्र हि चोदकेन पड्दुदेवता च प्राञ्चति पुरोडा्ञ्च। पश्टरेवताया WAN दयं विधोयते यदः, प्रोडाशख्ठान्या रेवता; थागसख्छविष्टत एव तिष्ठति, ख पद्रुरेवतासम्बडूयेव कर्तव्यः ग्रसम्बद्धख | तदु भयम्यनभ्यस्ते यागे न सम्भवतोत्यथीदभ्वद्यते यागः | aS एकदे शऽन्यदे वत्यः' “प्रयाजवत्‌'। तद्यथा, WaT पञ्चानां प्रयाजानां चादकेन प्राप्तानां एकदेत्रसद्धया विधीयते, घा entered WAR CAPITA प्रयाजाः । तेषामन्व माना नामेकदेे- न्या रेवता दुरउषासा भक्रत्येवमादयः । एवमिहा्यभ्धासः पुरोडात्रयागश्य। तस्ादगत्कषेः PATTI AA ॥ (९०।९। ९०) ॥

Sra चं निवपेदित्यज चदब्रन्दलोदमवाचिताधिकरशम्‌ ॥ त° चरुरेविधिकारः व्यादिज्यासयागात्‌ ween (सि ०) भा चः श्रूयते, सोयं चरं निवपेत्‌ ब्रह्मवचंरुकामः' टति। शव ्राग्रेयविकार दृन्येतत्छमधिगतं,-“पामान्यादा नियम्येत ववश्वादिक्रारे fe इति । तजेषोऽथेः सायिकः-किं va:

BRE मेमांसा--दशेने

कपाखविकारः, इविविकारः? इति । यदा रविरविंकारशशदा किं erer efafafmad, ga Bean? इति faaranty ?- “हविविंकारः era’ इति । कतः ? । श्ज्यासंयागात्‌ । तद्धितायी विधोयते etr.— ar चर्‌ निवैपेत्‌' शति। एवभिञ्या्थंखस्ः, तस्मादूविविकार इति॥

qe प्रसिडग्रहणत्वाञ्च ॥ ३५ ॥ (qo) ॥

भा० एवं सिते विशेष उच्यते,-इविविंकारः, प्रसिद्ग्रदण- are’ wien हविविंकारंः क्रियते । प्रसिद्धस्य यणं न्याखं | प्रख्द्िख qiet चर्शष्दः, आ हिमवतः आ च gary: परय॒ञ्यमाने Te: । तस्मात्‌ wren इविविक्रियते दति ॥

° ओदने वान्नस्यागात्‌ WBE ॥ (Te) ॥

भा० ओदनेऽपि चरब्ब्दः प्रय॒ञ्यते | तचदमस्येव aye न्यायं न MM: कुतः? श्रदनोयश्येगात्‌,-्रदनीयेनम fe Taq देवतायागमाचरन्ति शिष्टाः, मामदगोयेन | तचभवता- माचारात्‌ तेषां खतिरनुमोयते, we: श्रुतिः । तस्मारादनेग इविविक्रियते ईति॥

ae न BUNA NBO ॥ (Ao) ॥

भा a TENS AT THS EMT: | कुतः? । TG एवं स भवेत्‌, —waret fe ष प्रसिद्धः समधिगतः, तस्मारादने लसणाज्ब्द- सन्ये, गादिल्येवं AMY | अ्न्याया दोवंजातीयकेष्वनेकार्थभावः,

१० Wwe ९ are: | B20

तस्मात्‌ wien दविर्विक्रियते इति । aena—aenan जटा रेक्तायागमाचरग्तोति yaaat wie दति । उच्यते--श्रग्‌- माममेतत्‌ WYSE वचनेन वाध्यते । वचगादवगम्बते BT यानः ater tf कथं ?। wet fe चशब्दः प्रसिद्धः। म अघा श्राचारानुरोघेन Gears: eA: | कस्प्यमाने वा आचारे ब्दा aaa, ग चेतत्‌ न्याय्यं । बब्दानुरोघेन fe व्यामेहादाचार इति कल्ययितुं न्यायं । चया शरूलेख मास- रेख चावश्ड यमन्यक्यन्ति' इतिः--श्राजापल्यं चरं निवपेत्‌ wa- ष्दलम य॒ष्कामः' इति च॥

इ कपालविकारा वा विशयेऽ्थापपत्तिभ्याम्‌ ॥ ॥ इट ॥ (रय Yo) ॥

भा० इविर्विकारपचा म सिद्धति, aren विकारे खतिहेतु- राचारा्छरुतिराश् द्यते, श्रादरनेन विकारे खाणलीसंयागाह्लल्षणा- we: Swe: । Ala चान्या गतिः, कपालछविकारोा भवेदिति। Tere पं व्यावत्ये कपालविकारर्रिति ब्रूमः । कपालविकाराऽणथैः Gia, तेन साये इति शक्यते व्यपदे टुम्‌ | चपपम्ति्ास्ति, waa wret श्रपयतु । तस्माद्ध विविकार- पचे संज्रये कपाणविकार श्राञ्रयणोयः ॥

बः गुणमुखयविशेषा्च ॥ ३९ ॥ (For) ॥

we | gfe च गुणमृख्यये विभरेषः+-गृण्णे वाधितव्यो न्यायः, न मुख्यः, तदुक्तम्‌ ““शरङ्गगणविरोधे च तादथ्यात्‌" इति॥

Bec मीमां सा--दश्रने

द° तच्छ चाग्धहविद्ठात्‌ + 8० ॥ (यु०र) ॥

भा० eat चान्यद विरंंयति, पराजापत्यं चृते च निर्वंपेच्छतहष्यल माय॒ष्कामः' इति, अरतषृष्णलानि दविः, चररेषां सम्बन्धौ । '"चलारि waft शृष्णलान्यवद्यति' दति शष्यधार्भा विषं ॥

ख” सिङ्गद्‌ शना ॥ ४१ ॥ (य ०३) ॥

भ० चवंहि ary, .मार्तं चङ्‌ निवपेत्‌ wart दुग्धे Raye ग्रामकामः" ति awar fe wea प्रियङ्गुकिकिारः। तस्मात्‌ अन्यद्भविः, खङ्रपि कपाश्विकारद्ति॥

ज्ञ भओ्रादने वा प्रयुक्तत्वात्‌ ॥ ४२॥ (So णवं र qo fac) 1

भा० fafdare एवात्र चर्सद्धितस्यागादवगम्बते, सर्य खरः कश्य इति । चयदि परान्न SERA, चररत्खष्ट्यो- ऽवभम्यमाने वाध्येत, ख्येसब्बङ्धा fe we: ater, तस्मिन्‌ www से यंसम्बद्धः क्रियेत, म we, यदा च दविर्विंक्रियते, तदा ओदनेन, श्रादने fe चर्श्ब्दः प्रसिद्धः श्रा हिमवतः श्रा च Bares: | तज श्रदनेयसंयागे युक्ता भविव्यति।

यक, द्म वमन्याग्यमिति, अन्धा ग्यभेव qe; तज कुत एतत्‌ श्याखलोसंयामेन शओ्रादमे भविष्यतीति, न पमरादनस्यागात्‌ wai श्यात्‌ । waif च पाके qwwed,—varaerfaanne weer

१० खध्वाये ६ पाद्‌ः॥ BRE

faucfeg ओदगखररिति) wen “a afearaera” इति । श्राचाराख खतिबंलोयसो, तस्मारोादने चड प्रब्दः, ओदनेन इवि- विक्रियत दति । AMT HUE STMT यागा भविष्यति ष्ति। पि च gue sare येन सदः संबध्येत । चादकप्रात्तः vier दति चेत्‌ । भेतरेव, क्यं सोदनायां fe निष्यक्लायां Var भवति; प्राक्‌ चङ्श्रब्टवचनाख्र यलतिचादना | दइयदेवतासम्बन्धा fe यच्धथः। तेन चादगा विधित्ेषः wear म परोाड़ा ्रविश्रेषणं भवति, जचघन्बनाशोद्कख्छ इति ॥

क अपुव्वग्यपदेशाच ॥ ४३ u(t ao) ॥

मा० इतथ पश्चामः+ग्रादनेन दविरविक्रियत इति ga: 2) श्रपुवग्यपरेभा भवतिः-एवं छा इ पुराडाशेन Azar afar aTpaceratama दति, ctreni आप्ति werafar, इति। यदि aret wensq: कपालविकारखङूः, तते afaama पचे पुराडाअस्तसिस्े पशे दडः, "पुरोधाञ्ेन पर देवा अरस्िहोके arya’ इति चरशा श्रस्मह्ञोक दति गम्यते, बज 'चद्णामृश्मिम्‌' दति श्रन्यवद्‌ व्यपदेशा नावकश्पते । तस्मादपि wig इङ विक्रियत दइति॥ = =

° तथा च लिङ्गदशनम्‌ ॥ ४४ ॥ (र यु०)॥

भा एवञ्च रता “लिङ्गद श्नम्‌" श्र्ुपपन्लं भविष्यति । कथं ?। श्रादित्यः प्रायशोयञ्चरः अ।दित्य उदयनोयः' दति ।. तत्रेतच्छूयते,

=

BRO नोनांा-- देने

"शआञ्स्ञेव wafagd चतुर srequram यजति । पथां सखस्िमिदाद्रीषामो यजति witttarfaer सवितारं aft: अरि निभेदनेन' इति । way wendy विधिः, अरितेः “आदित्यखर्ः' दति प्राप्तलादमुवादः। तजन सदम्‌ Brewer way रोदनेन इविविक्रियत इति दश्चयति। तथा इदमपरं fay vafa,—afe veer विद्यते we तद्धविः स्वान्‌" इति। age इविः्म्दं ब्रवत दनेन इविविक्रियत दति दश्र॑यतिष (९०।१।९०अ०)॥

सेयं स्रः स्ञाश्यामेव पाकाविक्रशम्‌ ॥

° स कपाले प्रत्या स्यादग्यस्य चाश्चतित्वात्‌॥ ॥ ४५ ॥ (QA पु०)॥

भा० अस्ति खडः, लयं we निवपेत्‌ ब्रह्मवचंसकामः' cf | अजेषोऽथंः समभिमतः,-शरादभेन ₹विविं क्रियत इति। ख cerry Sree, क पक्वः? इति भवति dw) किन्ावद्प्रान्नं?- न निषमः; खात्‌ +-कपालेग्वेव दति, sud यस्िन्‌-कस्मिंखित्‌ द्रव्ये पश्येत । अदि fy nore चोदकेन प्राप्येत, कपाखव्र्ादकेन seria प्रापेत ! ग fe war कपालेषु अपयितव्धमित्येव सादना, किमि, “्र्टाकपालेो भवति'इति, खद्यार्यां प्रामाण्य उष्टाकपाशतास् चोदिता भवति, नान्यथा । ग रेवं सह्या maa, ग डि बङवु कपालेषु पुरोाङ़ाश्रवदोदनः ow way: |

Yo Wars १ पादः ॥ RRL

aaa च कपाले wears चासावष्टाकपाखता “fear ar मेव प्राप्येत । अता afaa-afefar waste <a qe waftia ।

एवं ATH BH — a HUTS प्ररुत्या खादन्ब ख चाजुतिलात्‌” । ख एव चरः कपाख एव खात्‌ । एवं प्र्टतिव च्छष्देऽनब्डदोते भवति, न खान्यत्‌ किञ्चित्‌ इव्य मालायते, तस्मान्ियमः ॥

सद्या चापि कपाखवत्‌' इति यदु तत्परि हनब्यम्‌,-

° रकस्मिन्‌ वा विप्रतिषेधात्‌ ween (Ae नि०)।

we यरि बडु कपालेषु न wa चरः पक्क, "विप्रतिषेधात्‌"

‘wafer? one: । यरेतदु ते,--श्रष्टाकपाले भवति' इत्येत - दक्र भवति,-श्रष्टसु कपालेषु श्रपयितव्यः citi तन्न, यदि wea विरोधान्न प्राप्यते, तत्‌ कपाखमविराधात्‌ प्राणेत ॥

° न वाधीन्तरसंयागादपुपे पाकसंयुक्ं धारणां खरो भवति तचाथीत्‌ पाबलाभः स्यादनियमे- ऽविशेषात्‌ ॥ ४७ ॥ (रय Te) ॥

भाग गवा कपालेषु Gwe | कुतः ?। "प्रचा नरसंयोगात्‌',-

WIT चत्‌ कपालमृपारोयते, तद्भतेने भरणा श्रपुपख्छ farina:

णका यथा स्यादिति । तजर कपाल चरोरूपादोयमामं उदक-

Uae भवति, ager wants ओदभपाका निवत्ते, F 2

BAR Rate—< wa

स Baar म कपाखगतेन Swe निवत्ते | तजादक- कारणा कपालम्‌ उपादीयमाने न प्राकतकायं श्यादिति चोदका नैवागुग् दते । तस्मात्‌ “श्रथात्‌ पाचलाभः wre’ इति तर्‌, 'परवि्ेषात्‌" ग नियम्येत, किं तत्‌ ? cf

wo खरौ वा लिङ्गदर्शनात्‌ ॥ ४८ ॥ (fae) ॥

ato खाद्छां वा अपणं क्रियेत, लिङ्गं fe भवति, ‘ag खालीषु Brat: @S चरवः | tf! सामख्ालोषु चरं पश्यं ब्रुवन्‌ fanny खासी चरखापनाथां दभेयति । श्राद,--“दर्भनमिरं व्यपदिग्ते, प्रा्निरच्यताम्‌'दति। wT च्छते, स्ाख्यां ख wasqe: war fatwa, मग कटा कपाले वा। तस्मात्‌ Tet Ve: waa: इति । नकिं भवति प्रयोजनं, यदि कपालविकारखरः चदि वा ओदनेन इविर्विक्रियते ? इति । थदि कपालविकारः, ate चेवष्मनथ॑लापात्‌ कन्तग्यम्‌ । थ ओदनेन इविविक्रियते, चक्रिया पेषण अप्पद्ेतुलात्‌ | पिष्डायंलाख संयवमं gave ava, न सिद्धान्ते; षवपनम्णेवं । सन्तापनश्च अधस्तात्‌, अपार्थे gare HN, ग सिद्धान्ते; उवधानद्ेवमेव | Wye च पुवेपचे ana, न fagra | अध्यदखाङ्रारा्णं uigad ane, न सिद्धान्ते, उपरिपाका लात्‌; अवश्यलनम- प्येवमेब | खयुदत्धासादनं पर्वपक्ते Guta कन्तव्यम ; अथा मालि

९० Wwe & पादः ॥ ह हे {

दति म सिद्धान्ते; श्रथात्‌ हतं हि शु्धुत्यासादनं न बरष्दप्राप्म्‌ , Bare हतं न चारकः प्रापयति* ॥ (१९०।९।११अ ०) ti

ङि ~ Saw Vewrarafescey a.

एवं वा, एयगधिकरणानि पेषणादीनि । असि Ve: — ‘are we निवपेत्‌ ब्रह्मवशंसकामः' इति। ओदनेन रविविक्रियते- दतयेतव्छमधिगतं । तजेतत्घन्दि छते, किं चरो Bee awe, न ? इवि । कि प्राप्तम्‌?

Se तस्मिन्‌ पेषणमनयेशापास्यात्‌ ॥ ४९ ॥ (पु०)॥ भा wad हि तण्डुलेषु पेषणं क्तम्‌ ॥ छ अक्रिया वा अपुपहेतुत्वात्‌ ॥ ५० ॥ (Feo) ॥

भा यद्यपि अक्यते, तथापि ग क्रियते। sua: पेषणे विना म निवत्ते, श्रादनस्तु विनैव Data भवति, कामं पेषणेन व्याहन्यते, fess यवागृवा era खलिवेा । तस्माखरे; पेषणं निवर्तत ॥ (RoR IRR We) ॥

* “qua qua, वपनं पिस्य उदकभिग्रषट, वाप उद्कमिश्रशाय fre पा gee, तापः कपालानां qe प्रतापनं, उपडितिः warts कपारस््यापमं, प्रथा कप रेष Weary परोाङ़ाण्स्य खस्तसङ्कहमेन GT कपाललव प्रसारण, मान चरली करकं, अभ्यु इनं HHT GHG उपरि अष्ाद्नं, TET दभपिञ्जलेः प्रण्वा aa, Sarees कपारेभ्यः परोङ़ाणं waaay खनवद्वस्थ्रापनं 2 इति माधवः |

अमनाराक्राचिकरशानां रतदधिकरशाकामतल पचे अममरोाक्रखध नाणे वाजा शेतप्रःद्‌- रितानि इति प्येयं ॥

९२४ भोमांखा~-दम्नेने

Swett Garages ॥ ae पिण्डाथैत्वाज्च संयवनम्‌ ॥ ५१ ॥ भा० चद्रेवादाहरणं*। प्रता श्रूयते, “प्णोताभिदवोंषि संयतिः इति i वरि सन्देहः, शरा संयवनं कत्तव्य, भ? इति। avai, शक्यते fe कलुमिति। एवं ma ब्रूमः, क्यमपि भ क्रियेत, पिष्डाथं हि तत्‌ पिण्डेन च श्रपुपद्छ प्रयोजनं, ग चराः ॥ (९५०।९।९२अ ०)॥

सय्यैवरे संवपमाभावाधिकरशम्‌ ॥ We संवपमश्ब तादण्यात्‌ W ५२। भा० सोम्यं एव चर्रदाहरणं । प्ररत भूयते, ‘afaaran waaay देवताभिः संवपति' cf इड चरो सन्देहः, संवपनं कर्य, ग? इति। किं प्राप्तं ?--श्क्यलाचखादकानुयहाय aa द्ति। एवं प्राप्ते ब्रूमः संयवितुं हि तत्‌ प्रहता क्रियते, न शराः GANA प्रयाजनम्‌ ॥ (१०।९।९४ अ ०) ॥

STAT सन्तापनाभावाधिकरशम्‌ ॥ we सन्तापममधःश्रपणात्‌ ॥ ५३॥ भा० खरावेव च घन्देहः। प्रते सन्तापनं कपालानामस्ि,- वनां स द्राणामादिल्यानां शगृणामङ्गिरषां wie तपसा तप्यध्वम्‌" इति। चरो सन्तापनं aia, म? रति सन्देहः । १ तिवदचभात्‌ कर््व्यमिति प्राप्तम्‌ । श्रधःपाका्यं fe तत्‌। तस्मान WT चोदकः प्रापयति ॥ (९०।१।११५बअ०) ii

to खष्वाये ६ पादः ॥ श्र दोयंचराकपथावामावाविकरकम्‌ ॥ ae VITA तादथ्यात्‌ ॥५४॥ | भा चरावेव कपाखपधानं प्रति सन्देहः, Hae, a? दति | ` अहतिवद मात्‌ प्राप्तम्‌ ; श्रधःपाकाथैलाज्जिवर्ते इति ॥ (९०९ Lime) ॥

=e

Baa एथ छच्णभागाधिकरशम्‌ ॥ ae VIAGRA वानपुपत्वात्‌ ॥ ५५ ॥

भा एथन्ञच्छये च प्रति चरारेव सन्देहः प्रकते शूयते,

“उड प्रथा उर प्रथखेति पुराड़ाज्ं प्रथयति'। ‘aaa तनूः wamfafa जिभिः परिमा्टिः। तदुभयं चरो ada, म? tii चेादकामुग्हाय adafafa प्राप्ते, शश्रभपूपलात्‌' तत्‌ निवश्तेते ॥ (६०।९।९७अ ०) ॥

कै्ंचरावन्बुहाभावाधिकरकम्‌ ॥ त अभ्युहशापरिपाकाथैत्वात्‌ ॥ ५६ ॥

Me प्रणीः भूवते-विरेन भख्मनाङ्गाराम्‌ ्रभ्युहति, इति । तत्‌ सायं चरो awe, म? इति eee: । प्ररृतिवद् चनात्‌ कततेयमिति ma ब्रूमः,-उपरिपाकाथे हि तत्‌ प्राडाश्रसाव- कल्पते, ग ॒'दरारिति faa ॥ (९०।९।१८अअ०) ॥

Rad मीमांखा-दकेगे

Brat चरायबग्वरनाभावाचिकरकम्‌ ॥ Ge तथावश्वसलनम्‌ ॥ ५७॥ भा दरभपूमाखयोः श्रुयते, “दभ॑पिश्ुखेरवञ्वलयति' दति । शयं चरो सन्देदः+ किं तत्करस्य, न? cf किं प्राप्तं? प्रजृतिवद चभात्‌ ane, उपरिपाकाथेलाज्जिवन्तते दति ॥ (xo १।९९ अ०)॥ <

चेय्यं बरे बुत्यासाद्नाभावाधिकरकम्‌ ॥ Go ब्थुद्ुत्यासादनश्च प्ररूतावश्ुतित्वात्‌ ॥ ५८ ॥ भा० प्ररत अयते, “अन्तां दर्वीथासादयति' दति aq प्ररत कपालेभ्यो बु्ल्यासादनं क्रियते; चेय wr ष्देह- किं aren Bara चर्राषादयतिग्यः, उत sere ग क्त्यम्‌ ? दति । swat रतलाखरावपि कभ्तव्यमिति प्राप्तं । तदुच्यते, “गुदधत्यासादनञ्च प्र्टतावमुतिलात्‌”,“- प्रष्टतो न गूयते कपलेभ्यो egarefaae: guy: इति, wir, ख ्ुद्धियते, qerirad म ष चादभार्थः, तस्ना्चरो ब्यद्धरणयं न कव्यम्‌ । श्रपि Gare क्रियमाणे कपित्यवत्‌ परिभाषा उद्येत ; तच पाचमेदः श्यात्‌ ? तस्मात्‌ TEATS चरो म कन्तंव्यमिति ॥ (६०।९।२०अ °) ॥ दति भटृशरोज्नवरसखञामिनः हता Matera दश्रमख WATT प्रथमः पादः ॥०॥

* Canara’ सूति सष्वेन पाठा म साधुः| † परिणिष्य' इति कार इ Yo UF Mo Go Yo UTS |

[ gee]

मीमाँ सा-दगेने

१० ध्याये श्पादः। ——703po—

STS चरो पाकानुष्ठानाधिकरकम्‌ ॥ Fo AMAIA TUR: स्वात्‌ ॥ १॥ (पू०) ॥

भा° प्राजापत्यं चडं निर्वपेत्‌ घते अ्रतरृष्णलमयुष्कामः' दति ।

तच सन्देहः किं चोादकेन पाकः प्राते Haag, उत न प्रा्यते म कर्तव्यः? दति । किं arama? । weedy’ पाका न (स्वात्‌ प्ते हि परोडान्रारैः पाकः, दष्ान्तरेशापि पाकं, रष्यलानि ष्डलान्येव भवन्ति । तस्मान प्राणते, श्रता भ्‌ कर्तव्यः देति ॥

Go स्यादा प्रत्यक्षशिष्टत्वात्‌ प्रदानवत्‌॥२॥ (सि०))

मा खाद्ा' पाकः; चोदकेन तु न प्राप्यते, प्र्कन्त्‌ We

्आासनं,--शचुते safe इति । sere कार्यद्याय न भवति, वचनप्रामाश्याददृष्टाखा भवति । यथा तेषामेवानदगेयानां प्र्चन्राशषमात्‌ प्रदानम्‌, एवं पाकाऽपीति ॥ (१५०।२।९अ०) ॥

SRS खपसरलाभिधारख्यारभावाधिकरशम्‌ ॥

न° उपस्तरखामिधारणयारणताथेत्वादकमं स्यात्‌ ॥ ॥ ३ ॥ (fae) y

Bec ain fer—qut

भा शष्णलचरावेव न्देरः,-ये प्रकतावपस्तरशाभिषारणे- "यदु पखात्यभिघारयन्धग्टलाङतिसेवेनां करोति! दति । ते उप- सरणाभिधारणे weary Hie, ग ? दति एष संश्रयः । किं प्रापतं ?। 'उपस्तरणाभिघारणयोाः' ग क्रिया । कुतः। “श्रद्रताथंतात्‌, -श्रष्टताथत्वेन fe ते क्रियेत “यदुपसएात्यभिचारयति अम्टताङतिमेवेनां करेाति' दति श्रर्टतेनापमिमामः खादु- भावार्थ॑तां तयोदंधंयति, ग च शृष्छलेवु खादुभावः सम्भवति । mare अ्रक्रियेति it

wo क्रियेत वार्थवादत्वाच्याः संसगेहेतुत्वात्‌ ॥ ॥ ४ ॥ (Jo) t

भा० "क्रियेत ar उपस्तरण मभिघारणश्च, “fad: प्रकरान्तरे- ऽतिरे्ात्‌ सवकम श्यात्‌" इति । यदुक्तं, खादुवाय ते क्रियेते xfa, 7 खाद्‌ताथः प्ररत अतःः-खादुः कतव्य इति । aT श्र्यवादः,-“श्रस्डता ड तिमेवेनां करोति" शति । संगे माजमाञ्धख क्रियते दविषख्च । aw शष्णलेग्वपि aa कन्त, तस्माद्‌ अनिट्न्िः॥

छ भरकम वा चतुभिराप्तिवचनात्‌ सह पृश

पुनखतुर वननम्‌ ॥ ५ ॥ (Se) ॥ Wo वाब्रष्दः पकं व्यावन्लयति। श्रक्रिया तथोारिति। कुतः ?।

‘agfiufareary.— sere शष्णल)ाग्यवद्यति, इति । गा- ऽभिप्रायः ? । चलारि छष्यलशानि चत्वारि श्रवदरागामि ; एकेकं

१० GMs ९ पादः! ९

SUT vans ea, तेनापस्त र शाभिष।रण्योा- farsa: । तथा चात्िवचनं wafa,— चत्वारि suena चतुरव सख्ये" इति । श्रविथ्मानस्ा था न्रेणानुयहा भवति, तस्माजिटत्तिरेतयोः । ‘aw "पनः उपस्तरणाभि घारण।्चां परेः waaay एव aid, तचा्तिव चनं area ॥

छ च्छया वा मुख्यावदानपरिमाखात्‌ सामान्यात्‌ तहुखत्वम्‌ ॥ € ॥ (पुनः To) ॥

we क्रिया वा' तयेोखोदकागृयदाय, मस्यावदामस्व हि प्रते परिमाणमक्रम्‌,--श्रङगुष्टपवैमा चं टेवतानामवद्यति' दति, taf away: परिमाएवचनः भूयते; स चतुःषद्यया श्नुवध्यते,--“चैत्वा रि छष्णलान्यवद्यति' इति, म यानि wari श्रवदानानि तानि ङष्यलपरिमाणामि भवन्तोति; fere- परि माखशवचनः एष छष्णलभ्रब्दा न BITE परिमाणं वदितु- weed | aw परिमाणं न द्रव्यं निवन्तंयति, न fe दइव्यकार्चषु गुणा वत्तितुमरति । परिमाणं यत्‌ प्राकृतं ae कायं वत्तंमानं तज्निव्न्तयेत्‌ , यथा, इदं दधि qd श्राक TA शलयः, देवदत्ता dreamt, देवदन्तवत्‌ यज्चदन्तस्तेलेनेति, ad fe भेजने लेड- नेनोपकरोति, तत्‌ ead प्रातं निवत्त यितु मति चुतं, न wa दधि चश्रादनंवा। एवमिष्ापि परिमाणं aera परिमिमीते न द्रव्यं fata प्रकरणात्त मृख्यपरिमाणं खात्‌ म उपस्तरण्णाभिचारणयाः । तस्मात्‌ तयोरनिदटत्तिरिति ॥

०2

z go भीमाषा-- द्ग | ao तेषां वैकावदामत्वात्‌ ॥9॥ (ae) ॥

भा० चतुणां चेकावदाभगतां दर्भयति,--चलारि छष्णलान्येक- मवद नम्‌ इति, इतरथा चलारि श्रवदानानि श्रभविषत्‌; तजेक वदानवचनमपराव्छते। तस्मादष्नि टल्तिरिति॥

wo Oo Wife संख्यासमानत्वात्‌ ॥ ८ ॥ (परिहारः) ॥

भाग अथ यद्‌ क्रः-“श्रातिवचनं भवतिः इति, चतुःष्ड्या- सस्त तिरेवा, एवं चतुःसद्खयाया areray यदेकस्िन्ञवदाने चव्वारि अवदानानि wafer इति, यथा, यदे रेवः प्रातःसवने गद्यते, "प्रातःसवने वा एतदेश्वरेवथश्नं संस्थापयति" दति वैरे वसंस्त॒तिभं अन्यसवनगनिदटठश्िः; एवमिहापि wage, are भिचारण्योर्िटन्िरिति॥

° सतेरूवाप्िवचनं च्यथैम्‌ ॥ € ॥ (परि० नि०)॥

भा तशष्दः UN चतुःसद्यासंस्तवं व्यावन्लंयति । भ डि, विद्यमाभयोर्पस्रणा भिचारणएयो स्तदा ्षिवचनेन कञ्चित्‌ संस्तवे- ऽस्ति। यद्यविद्यमागम्‌ श्रापयति* इत्यच्यते, तते suai भवति, तच संस्यते । श्रथ विद्यमानम्‌ श्रापयति* इति श्रन्थका | भवतीद्दुक्तं भवति, न saa तस्मादिश्यमानयेरूपसतरण्णाभि- चारण्यारारिवचगं व्ययमेव, अन्यः परिहारा amar: ॥

* ‘arqafa’ दति का Wo पुर पाठः।

१९० अध्याये & qe) But

ङ विकल्पस्वेकावदानत्वात्‌ ॥१०॥ (2 परि०) ॥ we ठज्रब्द श्राक्भिवचनाजिटन्तिरपलरणाभिघारण्येरि- त्येतज्जिवन्तंयति । यथा भवान्‌ मरूते, ्राक्भिवचनालिङ्रानि- इत्निरेतयोरिति, -एवमेका वदाम वचना लिङ्गादनिदन्तिरेतयोरिति लिङ्विकल्पः | लिङ्गविकल्याखच Farmar निटन्तिमाश्चिवचनं Satta ॥

इ सवंविकारे त्वभ्यासानथैक्धं इविषा होतरस्य स्यादपि वा खिष्टकतः स्यादितरस्यान्याय्य- त्वात्‌ ॥ ११ ॥ (र परि० नि०) ॥

भा तुशब्द श्रार्चिवचमं ated) श्राञ्चिवचने बाधिते सति

Wy Bway वावदाम विकारेव्वभ्वासा waa: स्यात्‌.

चारि चत्वारि छष्णलान्यवद्यति सष्टद्ध' इति । wae पुनः एतरद्ध विदि तौयमवदागमपे च्याग्या साऽवकख्व्यते, श्रय मतं, एतक्ममापि खिष्टठतमपे च्छाभ्या से भवति दति'। raa,— race सिष्टरताऽपेचणमन्याय्यं | प्रकरणात्‌ प्रधान मभिसम्नध्यते वचनेन,

म च fegna: प्रकरणं, चादकेन fe ष mad, तस्मात्‌

त्पक्ेऽगभ्यासाऽन यक एव ; उपस्तरण भिघारणे कर्तव्ये एव ॥

° शकम वा संसगा्थनिरृत्तित्वात्‌ तस्मादाति- समथेत्वम्‌ ॥ १२ ॥ (पुनः Yo Vo) ॥

भा शक्रया उपस्तरणगभिघारण्योाः | aa?) संसर्गः

रूचि पुरोडधाप्रसृणानां amet माभूदिति उपस्तरणेन शक

BR wtatsi—que

faritfxad, wfrarcen vfs: अचि aga eet यचा wat पतेदिति; गतु faze शृष्णलस afe dara भवति, यज्िमिन्षमपस्तरणएमभिघारणञ्च Gers पुवं क्रियेत | तस्मात्‌ Were प्रया जगस्य fran रृष्णणेषु उपस्तरणामि- चारणे निवर्भितुमरेतः। एव चात्चिवचगमृपपरं भवि्यति, "चारि swears चतुरवन्नस्य ष्ये" दति ॥ (९०।९।९अ ०) ॥

VWI VaR ase ti Ho AAU प्रीत्यथेत्वादकम स्यात्‌ ॥ १९॥ (Fok

We श्तटष्णखखरर्दादरणं । सन्ति प्ररतो भक्षाः दडा- पआाभरिषचतु द करणशंयवाकका लाः | तेषु संब यः, ृष्णलयरा ते भक्ताः कन्तव्याः, उत न? cf किप्राप्नं?। न ater, Mera fe wnat ते रताः, सामथ्ये जनयिव्यन्तीति; नहु fecal प्रीतिमत्पाद यति भच्छमाणएम्‌। श्रता न कन्तेयाः ॥

€ €

° स्यादा निद्वानदशनात्‌ ॥ १४॥ (fae) et

भा० स्यादा हर्श भक्तः, भच्ठण विशेषद धनात्‌ , 'निरवधयन्तोा* भकयन्ति चचवाकार † भयग्ति" इति we भके केवखं भदो पायं

धमिरिवधयन्तः' इति Ste Wo Ge पाठः। शवं परव ।

† "बभच्ाकारम्‌' इति का० We Go Gre: खादब्पुरकेतु चुषुषाक रमिति qe: | शवं पर । न्वायमालायाक चुखुषाकारमिति पाठः। तत्र च खख्मरवमथाकारि,-

CKETTUGY तद्रशखौकारे यः ब्दः तस्यानुकरशं Yay | wa निदप्नेण ewes |

ufuraree तदमलदुतिव वाला चुखुषां रुला तदाज्यं fawey fram भचयेयरित्यथेः” इति |

१० अध्याये ९ TE: | Ree

faurafa wee दति, carer wera wewg विद्ते विदध्यात्‌ › तच वाक्यं भिद्येत ! तख्याच्ादकेन प्राणते भर इति ॥

° व्वनं वाज्यभक्षस्य प्रुत स्यादभागित्वात्‌ ॥ ॥ १५ ॥ ओा०)॥

भा० म त्वेतदस्ति, प्रायम्त ower इति, श्र्थल्ोपारेषां नि- इस्तिः । ay, awd विग्रेषवचनं भवतोति, वचगादेतत्‌ श्राष्यस्य भक््िति। निरवधयन्ता भक्लयन्धाज्यमिति, चचृषाकारं भक्य- गधाग्यमिति ; निद्धानं चुलषाकारं wend भच्छमाणष्ठार्‌्त दति म वाक्यभेदः ॥

ह° वचनं वा हिरण्यस्य प्रदानवद्‌ाज्यस्य गुणभत- त्वात्‌ ॥ १६ UBT निम) ॥

भा ° स्थं, वचनमेतद्धिरष्छद्य, न ATA | कुतः ?। भसयन्ोल्ये- Taped, ग ददं वा तद्धा दूति, तज यन्निर्दिष्टं wed, तख तेन waar भवतोति, दिरणष्टं चाच feed, are} | कथं ?। भराजा पल्थं चरं festa घते अतदष्णलम्‌, इति भ्रतलष्णखखर्र ज Berane’, तदिगेवणार्यन धृतं, ग खनिदेंशाथेन | तश्माखद्रेव MIT: सम्बध्यते, ग Yl तथ्या एष दण्ड Tenge तिष्ठति, प्रह रानेनेति, दण्डेनेति गम्यते, नेष्टकाङ्ूटेनेति;

एवमि हापि रदङ्भे्चणवचनेग संबध्यते न चुत, agretnie” a

* उच्येते दूति ato we ge पाठः।

8४४ मीमांसा देने

प्रदागवत्‌। यथा तेवामेव wera श्रमदगोयार्नां प्रदानं करियते, एवमन्रापि cama दति ॥ (९०।२। अर) ॥

SWI रकथा NWR चरतीत्यनेन सपरिारिधागाधिकरकम्‌।

ह° रकषेपहारे सहत्वं ब्रह्मभक्षाणां प्रुत विषृतत्वात्‌ ॥ १७॥

भा० तेव ूयते,-^एकधा* ब्रह्मणे परिहरति! दति । तच घन्दे हः, “किमेतत्‌ स्तम्‌ उत waa’ इति । किं प्राप्तं ? qa वा awa वा अनियम इति। ga: ?। एकप्रकारव दग एकधेति ज्रष्टः, सष्टत्वमप्येकः प्रकारः सद्त्वमपि | तद्या, यः सत्‌ गाः प्रापयति ख एकधा प्रापयतील्युच्यते, योऽपि we प्रापयति साऽप्येकधा प्रापयतीति, तस्मात्‌ Vas सत्वं वा कन्लव्यम्‌ ति | एवं HTH ब्रूमः, “एकधा ब्रह्मणे परि रतिटति शेति गम्बते, एवं ब्रहमभक्षस्याब्रह्मभक्स्यापि after: छता भदिश्वति | इतरस्मिन्‌ oe कस्य चिद्ब्रहमभचख्ख परिषा न finda, तच पराहतः प्रयेगवच्ना बाध्येत । व्हिताञ्चामो wer: प्रता, ते ह चोदकेन विता एव WATS स्त्यवचन एक घाज्ब्दाऽव- कर्पते । “भग्‌ वाचनिक इह भ्ाऽप्राकतः, ग प्राता विहताः भ्ाप्नमर्न्ति इतिः। उच्यते, एरुषशस्काराथलेन ग प्रापरुवन्ति द्र व्यषंस्काराथंलेन तु प्रा्रुवन्तीति । "यदि agate, किमथे afe वचनम्‌ ? इति, भकोपायविधाना्े । “नगु fag चचषाकरवं

† 'रकधातु इति कान Ko Go qe: |

Ro qa’ २ oes ४

वा अर्थप्रात्तम्‌, श्रथप्राप्तवादगृवादः' । रच्यते, न नियमेन med, नियमार्थ विधोयते इति ॥ (९०।९२।४अ०) ॥

SWSVE WOO सष्यम्भाजापेराणिकरशस ॥ ल सवत्वं च तेषामधिकारात्स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (पूर) A

भा रृष्छलचदरोवादाइरणं । तज Baa — as ब्रह्मॐ परि इरति'* इति। तज सन्देहः, कि agqaeradad परिहारः, छत gees: भषापगयः? gf कथं ब्रहमभकणां परिहारः, कथं वा dorama: ? इति । यदि ब्रह्मणे परिहरति दत्थनु way इति विधौयते, “बह्मणे' ‘ada’ दति वानूद्च “परि हरति' दति विधोयते, तते ब्रह्मभक्ाणां परिहारः; श्रथ शर्वम्‌ दति wefaenr “ब्रह्मणे “परि दरति" इति विधौयते, “परि हरतिः दति वा ख्लयिला ‘aa’ ‘wee’ इति, ततः Marae: | किं . WH?) “वेलं ब्रह्मभकराणां स्यात्‌ । कुतः ? । ee परिहरति, | दूति प्राप्तमेव न विधोयते सव॑परिहारस्त sara: ae विधानं भविहुमरति । श्रय वा WI ब्रह्मणे सुवा भागस्तच कस्य चिद्धागस्व परिषारः Wey कस्यचिन्न प्राप्तः, यस्य चम mwa परिहारा fara | तस्मादधिषतानां ब्रह्मभक्लाणामेष वाद दति।

* “qfowre समप, त्रह्यसड्ितानां ऋलिजाम्‌ रककस्य चतुष Sat चनारा 1 we सष्यता किं ब्र्यसम्बस्विखतुभामविषया wa इतरः

भक्वभाबशओदकप्राप्ना सम्वस्विभामचतुहयविषयापीति ees” दति area: | H

usd vaher—ewe

So पुरषाषमयथा वा तेषामवषाश्यत्वात्‌ ॥१९॥ (सि०)।

We वाज्रब्दः पकं व्यावन्यति। ‘Geeta, स्मात्‌; येवम्‌ खच्येत,-यत aye afters, तत्‌ स्वमिति ; ख्वंमेव हि तदिधानमनर्यकं स्यात्‌ ! श्रय यत्‌ ब्रह्मणे, तत्‌ ख्वं परिहरतोति; विशरेद्यष्ठानिदंशात्‌ न ब्रह्मशब्दो विशेषणम्‌ । अय यद्‌ ब्रह्मणे, wi तत्‌ परिदरति इति ; एषमपि विशवे गेव fafée: सात्‌ ! सत्‌ दवै लत परिशरतीति ad बखनमरति, wa fe सवै, ary fanufanal) vera सये ब्रह्मवे परिररतीति ब्रह्मसम्बन्धः सक्ष faved सराः, शवं ग किखिदन वंक । तस्मात्‌ पदपेभ्वः बेहा- पनज इति ॥ (९०।१।५अ०)॥

अचरानां काणे TU मखरानिकाररम्‌ $ qe पुर्षापनयात्‌ SAMA ॥ Re ॥

भा० तजैव सब्देहःः-समधिगते बेषापभये किमेकल्मिम्‌ काले सवं भा भलयितन्याः, उत सस्मिन्‌ afar are? इति । किं wa? भच्यितुं तत्परिष्रणं क्रियते, wat aq weed परितं तदनन्तरं भकचयितव्यमेव | एवं प्राक क्रमः भ -पुरुषापनयत्‌ SHAT दति, पुरुषा- पनं Gat WY: अब्दः खकालतां weurat न निवारयति, तस्माद याकालमेव weferar’ इति ॥ (९०।२।६अ ०) ॥

१० Gare ९ सष । Vege

TUWS Gy wreceret नाजभीवाथिकारकम्‌ ॥ we र्काथैत्वादविभागः स्वात्‌ Re भा mead forma, —aeat aren आखातः, “ददं AE इदं डेातुरिदमध्वयारिरदमप्रधः' इति। घ cy adar भ क्थ्यः? दति संध्यः । zara कलव एति वष वद्धिः शात्‌, ae fred aaa प्रति aut सम्यग्यः ater, a विनागममरेख म लि चलोति विभागे ewemata fra? | दहतु ‘aa wwe परिदरति' दति एकी sige, तच विभागेन म प्रयोजनं, क्रियमाणोऽपि न प्रार्लार्थंः en, अदु हाचेलेव feta) तस्मात्‌ रष्णल चरा न ares दति ॥ (९ ०।९२।०अ०)॥

ष्योविद्धाने ऋखिग्दानद्याणत्यथेताधिकारेकम्‌ ॥ we त्विग्दानं ward स्वारदातिसामय्यत्‌॥ ॥ २९ ॥ (पु०)॥ भा० अखि ब्योतिष्टानः, "व्योनिरामेन खर्गकाजा वजेत cia | avg समामनन्ति, गाञख were warty मेरंभाश्चं sary wary dreary चवाखं तिला माषाखं तख दाद अरततं sheer’ | षदं erat श्रुयते, ‘wand: qfeet दराति' इति । ae श्रयः fa दानं धम॑माचम्‌ , उत शटलिगागमनम्‌' ? इति । fé wri?) “ख्छलिमरानं धर्ममाबं * era’, तसया इ aia भूयते । द द्ातिकरभ्॑यता श्रना च्छन्दार्‌ गम्यते, लिगागमनं

* खन waerartfafa वटो लवितुं यक्नः । H 2

RBG itata—<ta

ane वाक्या द्भम्यते, शति arene ated केऽपि अदृष्टा्यतेव ददातेगेम्यते इति सामथ्यादेव नानमभादि। अपि च कमागनम्रूपमपि cifed कचित्‌ quad, —‘suraarat eyeanta savas’ । शपि च qaredreqdyqe:® क्रियते स परिक्रयो भवति, न यज नियतपरिमाषं दानं। तस्माद्ध ममां दानम्‌ । आपि च नियमवन्मन्तवश्च क्रियते, तरदृटाथलेनावकल्यते । कचि श्रूयते, दष्डः, उपानहे, seat दृतिः at fe दर्णा, cf: ar fe दणष्छेनागमेत्‌ः तस्मात्‌ waar दानमिति ॥

we परिक्रयाथे' वा कर्म संयेागाक्लाकवत्‌ ॥२३॥ (fae)

भा "परिक्रयाथेवा दानं । कुतः? । कर्मसंयोगात्‌',-कम- wea: gat —wfanar दक्षिणां ददाति' cf ततर दृष्टं प्रयो जनमुशपुञ्य न CATE Refs । यदपि नियमाददृष्टं, तदपि दृटडारमेव,-श्रनेन नियतेन नियतगृणकेन च दानेनानम्बमाना ` खलिजः अभ्यु द यकारिणा भवन्ति । कथम्‌ ? । श्रानमने गृषषण्दत- AQUA न प्रधागण्धतः, वाक्यांश अवश्छग्रहोतव्यः, इतरथा "क [त्िरभ्यः' दत्येतदेव परमनमथंकं खात्‌ ! श्रग्टद्ममाणे सुतरां अतिवैीष्येत। यश. न कमेनुरूपं दाचविष्छमिति। नेतावता ears ` सम्‌ waa ti नियमात्‌ इृषटदारमदृ ्टःमल्यक्रमेव । व चम-

६० Gwe & षादः ॥ ४९.

Ware cerca । श्रपि च भवति त्याच वावतो चागमगमाचा, लोकेऽपि fe काष्वादप्रशतिभ्या agree, तदषङ्धीन्तितेऽपि परिक्रे श्रागमनार्थमेव भवति । तसात्‌ aftaary दङिशादाभमिति॥

we दधिखायुक्तव्वनाञ्च ॥ २४॥ (यु ०१) ॥

भा दकिशायुक्रवचनाखः feyra परिक्रयार्थे दानमिति wera: | ‘efeerqur वहन्ति त्विजः, इति ॥

Go न चखान्धेनानम्येत परिक्रयात्‌, कर्मणः परार्थ- त्वात्‌ ॥ २५॥ (यु०र)॥

भा० तश्च परिक्रयाथे दानमिति। कुतः? नाग्रे परिक्रय,

पराथ परः Kava । “नमु सामादयेऽपि प्रवर्नोपायाः,। म ya, न मवन्तनोपाया शति, किन्तरि परिक्रयः प्रत्यलमाशात दति । श्रतस्तेनेव परिक्रेतव्या नान्येन इति ॥

° परिक्रीतवचनाच्च ॥ २९६ ॥ (Gos) ।

भा परिक्रोतवचनं भवति, तेनायमथ दोत्यते,-रोकित- मरोकिता <fearafimiar कलिजा याजयन्ति, दति । aar- दपि परिक्याये दागसिति॥

ठ सनिवन्धेव तिवचनात्‌ ॥ २७ ॥ (यु०४) ॥

Ree Hat— car

भा० शगिवनिप्राप्तं oefred urararafaark*: afes अतिवचनं waft,—‘omr बे देवतानां ग समभवत्‌, तं wart समभावयन्‌ , चत्‌ तिं ama, wee we दाद्राणो- ईोशिति whi वन्वोत' इति ward ee fafed wire: परिक्ठम्‌ , wee aw साधयितु, afeaa शतिवच्नं। ufag कमेकरेभ्य smd यदटोयते। तस्मादपि परिक्रवा्ं wana दानमिति i

Ge भेष्कठकेण WATS ॥ रट ॥ (Boy) |

भा० नेष्कटेके" श dear भवति-यथा 2 aque aaa निष्कण्गष्तः agar ada, एवं वा एते यज्ज ्छलििजः' cf: नेष्कटेका दारुहारः, यथाशा, एवं खलिव दति ब्रुवम्‌ oftware दानं दर्जयति ॥ (९०।२।८अ०) ॥

च्या किष्टामे न्स परतिपत वविंथारशम ॥ ख भेषभशाञ्च तदत्‌ § २९ ॥ (Fo) ॥

भा afar Mauer च्छातिष्टेमे दर्शपुणमासयेय, यचा वषरकारनिमिन्ता हेामाजिषवनिमिन्ताख, तया cera | चतुद्ध करण-शंयवाककालाः । तेषु संजयः, किं ते परिकयाधाः उत न' tfai fa ard? श्ेषभकाख तदत्‌ भवितुम,

* याख्ाप्राप्नभित्यथे इतिकण्सं पाठः |

६० qare ९ ares ५९.

wen दिथारानं। भर्ति fe करोति wes, wher चागलस्ति। तस्मात्‌ वरिकयाथाः aeerer इति i

Go संस्कारा वा द्रव्यस्य परार्थत्वात्‌ ॥ ३०॥ (सि०)॥

we वाञ्जब्दः पशं व्यावकयति,-म परिक्रयाथे wed, द्व्य. संस्कारार्थम्‌ इति । कुतः ? । aman डि द्रग्यमृत्पन्ं प्रयो जनवत्‌ , यरि aa संस्कारा wad, तततदपि प्रयोजनवत्‌ । ‘<feer- ड़ खष्याखावश्यति' yaaa च एकरेश्रवचनं प्रहतज्रेषा चेशं भवति, भ द्रव्यश्योत्पादकं, तस्मात्‌ TAU भचण्मुच्यते, न भसलाथै द्यमपादौयते, AVA च भषणं । ag carcrafata गम्बते ॥ | Go WA च समत्वात्‌ ॥ ३१ ॥ (यु०१)॥

भा अपि च weld द्रव्य, तत्‌ रेवताये सद््ख्पितं यजमानेन म qaqa दति । vary तस्यापयाक्रम्‌ कलिज Cad, ना कव्वपि यजमानः | ar यजमागख खलिगभिः, परि- Heng wana xa, wre Samy WEA एव ग अवकणयते । तस्मादपि ग aferarad uwor दति ॥

a खामिनि च दशनात्‌ तत्सामाग्यादितरेषां तथात्वम्‌ ॥ BR W (यु०२)॥

मा खामिवि we wed इममते,--"चजमानपद्चमाः षमृपक्नता

wat wwafey इति, उजमानष्य चर्यम्‌ चअपरिक्रवः,

BYR Wate—cets

"तन्घामान्याडि तरेषाम्‌' अपि ग परिक्रवः। wd? एवं afer, नेव विश्चायते,- षडा भरुपेन यजमानपञ्चमा: परिक्रोयन्त ofa | fe तत्‌ मान्यं ?। fartrer विभक्गिः। तस्मादपि ग परि- कया थे भर्खमिति ॥ स तथा चाग्धा्थद्‌ शमम्‌ ॥ ३३ ॥ (यु०३) ॥ भा एवम्‌ Wein इदमुपपश्नं भवति, कुष्ड पायिना - मयने wetagae: Warm awafer इति प्राते we fan: yaa—wgea: इति । एवं wy भषणं दृ ते, तत्यरि- ऋयार्थतवे म॒ waned । तस्मादपि न परियाय awefafa ॥ (९०।२।९ च्च ०)॥

ee

CY Wiancwrurafescey ॥ we वरण्खत्विजामानमनार्थत्वात्‌ Vt न स्यात्‌ RAAT ॥ ३४ ॥ भा० सन्ति डइादव्रादप्रशतोनि घजाणि,-इादश्ादण्डद्धिकामा Stay इण्येवमादौनि । श्रसि च प्रहता aries वरणम्‌, ‘afga हातासमे डता Bas मे Marfa हेतारम्‌- दत्येवमादीति। तत्‌ aty खन्दिद्यते,-किं wate, न? दति । तत एतत्‌ was: परोच्छं,-- किं प्रता धर्ममाजचं वरणम्‌ , उत परिक्रया्ंम्‌ ? एति । यदि धममां, प्रहता शतेषु ave; अथ परिया, न कन्लव्यमिति । fa std? मन्धवन्निवम- व्येति war धमममाजं | तस्मात्‌ सत्रेषु aia दति ।

९० Gary & पादः BUR

एवं प्रा भ्रमः -'वरशम्डलवि्जां' wig "ग aa’, न ate- व्सिति। avi fe तेषां कमं, न च कथिरात्मामं aw? प्ररुता Wand वरणं दृषटपरयोजममिति ग wage कर्प- fad । तस्मात्‌ सेषु वरणं न स्यादिति ॥ (९०।९।९ ome) ॥

सचे परिऋयाभावाथिकरकम्‌ ॥ स्० परिकरय तादण्यात्‌ ॥ ३५ ॥ (fate) ॥ भा० "परिक्रय" प्रता व्धातिषटामे arate, Ary wey " श्रश्चतरख Way अजाय अवय Away ware तिलाख माषा तस्य इादश्रश्तं दल्षिणाः इति। तत्‌ दाशिष्यं es सोादकेन प्रापतं fa aval, fraw av? इति संनयः । किं प्राप्तं ?,-कन्तथयः परिक्रयदचोदकामुग्रहाय । अपि च तच गवादयः प्रतिषिध्यन्ते, ‘a wa शार्टोयते म वासा ग हिरण्यम्‌" इति, तत्‌ सति परिकयेऽवकख्यते | एवं प्राते त्रूमः+--परिक्रयख aren’ इति, परिक्रयञ्च भ क्तव्यः | उक्रमधस्तादरणं wag भ कशव्यमिति, परिक्रयसखेति ‘wagaraem: क्ियते-म ade: परिक्रयः। कुतः? । आ्त्मायैवात्‌ +न कञचिदात्मानं परिक्रीणोते दति ।

© “त्कारपरःसरमग्रितेत्यादिप्राथेना ace) तच वरणं चिकीष ेजमानो weeteaar ब्राद्यषेभ्यः सामं ब्रूयात्‌, तेभ्यः सोमं प्राङेति खपद्ठम्बवचनात्‌। सेामा- भिचानभ्रकारसखाच =e दितः, ब्यातिष्टोमेनाप्ि्टामर्ख॑स्येन रथकरष्ठेन मवं इादभश्तद्चिकेगां यच्छ, we नमृद्धाता भवेति, तच देयद्च्विकाग्र्यनिखयेग STURT: खकीयकयो fans frenw सोम्या भवन्न, सेाऽयं wy”? इति माधवः | I

BUR Wats—cws

‘aerarafeatara शपि ग afew: 1 कथं? | एवं उति, नेव विश्चायते,--दडा भरणेन यजमानपञ्चमा: परिक्रोयन्त cia! किं तत्‌ सामान्यं ?। fare विभक्किः। तस्मादपि म oft याये भख्वनमिति ॥ ख तथा चाग्धाथद शमम्‌ ॥ ३३ ॥ (यु०३) ॥

भा० एवम्‌ “अन्याथेदर्नम्‌' Cras भवति,-कुष्डपायिना- मयने wetagqae: सामान weal इति प्राप्ते we fang: अयते,“ अष्दके' इति । एवं wg भणं दृ ते, तत्यरि- mada भ॒ waa । तस्मादपि ग परिकथा भक्मिति॥ (९०।२।९ श्र °) ॥

aa

oe whaacerarafeacer ॥ go auafamaraaaay Wt न स्यात्‌ स्वकमेत्वात्‌ ॥ ३४॥ भा० सन्ति इादव्रादप्रतोनि owife,— ‘tewreafgarar Stay श्त्येवमादौनि । रसि च प्रहता च्योतिष्टाने वरणम्‌, ‘afga हतासमे डता Yas मे हातासीति हतारम्‌- | दत्येवमादीति। तत्‌ शेषु बन्दि दते किं कर्तव्यं, न? दति । | तत एतत्‌ तावन्नः परोच्य किं प्रता धर्ममाचर वरणम्‌, खत _ परिष्या्ंम्‌ ? एति । यदि धम माज, प्रहता सत्रेषु कव्यम्‌; ` अथ परिकयाथे, ग atafafa । किं प्राप्तं ?। मन्तवज्निखम- ›

वेवेति रला ada । तस्मात्‌ सत्रेषु ककतव्यम्‌ दति । =. °

4 |

९० शध्धाष & पादः । # & .

एवं भ्रा श्मः —awafeat wig “ग aa’, न ate मिति) «ari fe तेषां aa, नग ख क्चिरदात्मानं awa प्ररत चानमना्थे वरणं इृषटप्रयोाजनमिति न शअरक्यमद्‌ ठं कण्प- fad । तस्मात्‌ थेषु वरणं न स्यादिति ॥ (९०।९२।९ oge) ॥

सजे परिक्रयाभागाभिकरकम्‌ ॥

wo परिकयख तादण्यात्‌ ॥ ३५ ॥ (fae) ॥ भा० "परिक्यय'* naar व्याति्टामे श्राजातः, “Sry wre ' श्रश्तरख म्दभद WHY वयस Arey wre तिला माषाख तस्य zieunad दचिणणा' इति। तत्‌ feu सच चोदकेन प्राप्त fa ada, निटष्तंवा? शति श्रयः । किं प्राप्तं ?- कर्तव्यः परिक्रयेदकागृहाय । अपि च तच गवादयः प्रतिषिध्यन्ते, - awa नोर्दोयते a वासा म feraa’ इति, तत्‌ सति

परिकरयेऽवकख्पते | एवं wR ब्रूमः+--“परिक्यञ्च तादथ्ात्‌' इति, परिक्रयस्च ग HHA: | उक्रमधस्ताद्वरणं सत्रेषु म कन्व्यमिति, परिकयसेति “द"अब्देनान्वारे्ः क्रियते ata: परिक्रयः कुतः? | प्ात्मा्थवात्‌ +न कञथिदात्मानं परिक्रीणोते दति।

° ^“सत्कारपुरःसरमग्मिरातेत्यादिप्राथैना वरणं । तच वरण चिकी यजमाने Walter ब्राद्यरुम्यः सोमं ब्रूयात्‌, तेभ्यः सामं प्राति चखापद्छम्बवचनात्‌। सेामा- मिषानप्रकारखाज aw द्भितः, व्यातिषश्टामेनाप्मिषधाम्सस्येन concen ai Tewnaerqeay ow, we wag भवेति, तच दोयद्किकाव्रव्यनिखयेग मरा खकोयकयो विषं Fertig Sear भवन्ति, सेयं we”? cher माधवः।

I

Rae मीमांसा देणे

Ge प्रतिषेध waa ॥ ३६ ॥ (आ०) ॥ भ्राता षल्थां प्रतिषेधोऽवकश्पते इति wen, तत्‌ परिहर्संव्यम्‌,- ख स्यादा प्रासपिकस्य धम्पमाचत्वात्‌ ॥ BON (Fo) I

भा० प्रतिषेध उपपद्यत इत्यथः | कस्य ?। श्रासपिकश्च' रानख् दति । waar हि तत्‌ सेषु चोदकप्राप्त, तज्जिवस्षंते । तस्मा- दुपपन्ञः प्रतिषेध «fai

छ न टधिणाशब्दात्‌ तस्मान्नित्थामुवाद्‌ः स्यात्‌ ॥ Nac ॥ (fae) ॥

भा० गायं पराखपिकख् fate: | छतः ?। 'दलिशाबरब्दात्‌ <feurmsar wa भवतिः अदसिणानि quays: भ fe ws arfaa न वासा न fecuy इति। zieernny परिक्रयाथा भवति । तच fe भयते, “Srerreraace गदंभखाजाख्वयसख Area यवाश्च faery are तख दादज्श्रतं <feur इति°, खलिगदानं दक्षिणा, म प्रास्पिकं; wearer प्रतिषेधो न प्राखपिंकख। तसाज्ि्यप्राप्तख्येवानुवाराऽसे म सत्रेषु द्चिण cin (९०।२।९९अ०)॥

°afwer’, इत्येवं इति का. ऋ प° पाढः।

१० अध्याये & We | Lae

Se a परिक्रया येता किकशरशम्‌ ॥

ह° उदवसानीयः सधमा स्यात्‌ तदङ्गतवा्तच दानं षमंमाचं स्वात्‌ ॥ ३९ (Te) ॥

me श्रस्ति उदवसानोयः,ःखवाद्‌दवसाय एष्ट मगीयेन श्योति-

tray awacfaen यजेरन्‌" इति । तचेषाऽयैः षं्यिकः,- दिशारानं धर्ममाचम्‌, उत परिक्रयार्थम्‌? इति, तथा षदमपरं देतं-किं सजाङ्गमुदवसानोयः, ग ? इति । यरि cary, धर्ममात्रं दानम्‌; अय न सवाद, परिक्यार्य॑म्‌ इति । कि प्राप्त ?- साङ्गम्‌ इति । कुतः ?। सचप्रकरण्ात्‌, सं परिसमाप्य कर्लव्य- मिति भूयते, स्प्रकरणात्‌ सशरं wefan गम्यते । उदव- सानोयख ana विधोयते शति । awa च फलायेवानादव- waa wats म च सजादवकानकाले उदवानीयः, छशा fe तथा way aaa च फलं कण्ययितयं, तक्मारागन्तयाद कवाक्धता सम्बन्धा सजाङ्गमदवसानौयःः- षं aun परिसमाणय न सनतषट, न तावत्‌ wer तिता मन्तव्या, wat | aay कन्लव्यमुदवसानीय शष्येवमभिसम्नन्धः कियते । यथा ‘afi fear साचामष्या यजेत 'वाजपेयेनेष्ठा दृश्स्पतिखवमेन यजेत दति । तस्मात्‌ सचाङ्गम्‌ । एवं चेत्‌ साङ्ग शस्य सखयंकटठंकलवात्‌ श्धमेमाचेः (तत्रः दानं; azar उदवसानोय दति ॥

Go न त्वेतत्मङतित्वादिभक्तचादि तत्वा ॥४ ०॥(सि०)+ 12

Rae मीमांसा-दण्ने

भा० तशब्द: पत्तं arava । मेतदेवं धरममाचमच्र दानम ` इति, किन्तहिः--परिक्यार्यम्‌ एति । कुतः? । faa aay “विभक्षचादितल्वातः, मेतद्‌ शस्पतिसवेन Greve च ae, aNd भूयते यथोक्ाङ्गं शवा नेव सन्तोटव्यमिद्‌ मपरं aw ater tia ce पुनः aware उद वसानोयः क्लं इति, ` खजादुदवसाय' (उतयायेव्ययंः) | तजान्योऽथंः AAT, — AU ' दितं fade म प्रदातव्यम्‌ । ware Wyse Wa: प्रहाये- त्ययः । प्रहाणे टह AMET पुनरगुष्ठानानन्तयं । तस्माद्‌ विभक्रचादितलान्न awe, ग च सजतिकं | तस्माद दानं परिक्रयाथैमिति ॥ (९०।२।९२अ०) a

उदवसा गीयस ऋलिजामेकेकेनागु्टागाधिकरशम्‌ ॥ ह° तेषां तु वचनात्‌ दियन्नवत्‌ सदप्रयागः स्यात्‌ | ॥ ४१॥ (पूर) ॥ भा० श्दमेवेादाश्रणं,-खचाद्‌दवसाय एष्ट्रमनोयेन श्यति diay avecfada यजेरन्‌ ट्ति। asasu: समधिगतः, न aay एष्टश्रमनोयः दति। श्रथेदानीमिदं afew, किं संत्य तेस्त्‌ कर्तव्यम्‌, उत एकैकेन ? cia किं प्राप्तं awa दति। शतः? उपादेयत्वेन यागे चाद्यमानस्य aaa अवणात्‌। स सदेकेन क्रियेत, बहलसंयक्ः प्रयोगा न स्यात्‌ “दियश्नवत्‌, यथा “एतेन राजपुराडिता सायुच्यकामेा यजेयाताम्‌ हति, यद्यपि राजपुर दिता लकणेन शूयेते. एवमपि “यजेयाताम्‌

Re अध्याये & IE: | Bye

दति वाम उपादेयलेन,यागे च एतत्‌ कठंडिलं शरूयते,--'यजेयाताम्‌' इति। तदत्‌ ष्ट अमनयेन यजेरन्‌ दति । तस्मात्‌ way एट- waited प्रयुश्चोरन्‌ इति ॥

एवं fad तावदपयंवपितम्‌, अन्भराचिन्तामारस्य खजं तावदणयिष्या मः,-

खदयसागीये सजिन्येाऽग्देषानि्काषिकरशम्‌ | (खनारा-चिना) # So तचान्यानृत्विजे दणोरन्‌ ॥ ४२॥

भा श्रद्धिन्नेवाराशरणे एषाऽथैः atwfas:, ‘fa a एव सजिषं विजः, उतान्ये वा वरोतव्याः? इति। कि प्रा्तं?-त wage? समामकटंकता fe गम्यते,-*उदवसाय यजेरन्‌" tial य एवं खदवसातारस्त एव यष्टार दति भवति uaa: । यथेव वसन प्रामाष्याचारकप्राप्ता मेककर्टकतां बाधिला बहकरटरंकता भवति, एवं सोदकप्रा प्तानन्यानुविजा बाधिला वचनप्रामण्यात्‌ त एव भवितुम्ेन्ति इति ।

एवं प्राप्ने ब्रूमः, (तजान्यामुलिज दृशोर्‌, इति। न हि wma ये घचादुदवस्षातार सते were विधीयन्ते, न तेषा- मृपादेयत्वेन चेादनेत्यक्तं, ग ॒चाविदितमङ्गं भवति, न wae होने विगृणता काचित्‌ भवति; सन्ति च सादकप्राप्ना wal विजः । अपि चाच यावति कनच्नभिप्रायं क्रियाफलं, तावति त एव BUTT, तदेतदुपग्रइविग्रेषादवगम्यते । भ. च खलिजः

auc atator— enw

प्रति are wsvfanra क्रियाफलं) aererfae त एव ककारः, प्रधागयागे तादतकद्रंन श्रवगच्छामः; कलिः पुभरन्ये वरीतव्या इति । (९०।९२।९ शअ०) ॥

qe रकैकशसूवविग्रतिषेधात्‌ प्रतेशेकसंयागात्‌ ॥ ॥ ४३ ॥ (सि) ॥

भा खिताद्‌कसरम्‌। gwee: पकं व्यावर्भंयति। ग एष्टन्नमनीचं संत्य प्रयुश्चोरन्‌, किमदं ^एकेकन्नः' । कुतः ? । ‹अविप्रति- पेधात्‌--उदवसानेन हि geet खलच्छने,- ये सजादुदवष्यनि दति । तज चेक्ाऽणुदवमाता भवति, ये चादवणागखकिता रेवां ara इति एककलापि यागा fafear भवति, भ च केनचित अतिषिष्यते, तस्मारेकेकाऽपि यजेत । ननु बहनां प्रयाग उच्यते, तेनेकेकख्च म भवति'। नेव राषः, एकेकष्छापि ग वाते, तेग खादकसामथ्यीरेकेकन्न एव waa cia श्राह, 'बङसंयुक्ः ` प्रयोग एककेन न शकधते कलम्‌" इति। एवमपि म देषः, भाच बड्वचनं विधोयते, ये षजादुदवसा- MCAT यागः, ते च बहवः, तेषां बहमामजच प्रा्नानाम्‌ श्रयमनुवादः। एकेकष्यनापि च ते उदवखातारः। तस्मात्‌ तेषां तथेव यागा भविष्यति, यथेवेादवषाने तेषामसंहतागां बङउ चनं, एवं यागेऽपि श्रसंडता नामेव भविष्ति। अचाच्यते,- [न बहवचगमगुवाद्‌ः, wage, भ fe wea यामे प्रान्तं aera । “गण्विद्नीमेवेाक्ृमुदवसाद णां

Yo खध्वाये २ वादः | Rae

धागसे च awa’ दति। उच्यते, sea तेवामुदवखाने, न यामे । नन्‌ वाक्सामव्थाच्चागेऽपि भक्व्िति' | Aare, परिप fe पदं पदाकरमाकाङ्खंति, तते are भवति, शयश्च यागः प्रागेव बवचनेन सम्बद्धा न तद्यामवखा्यां वाद्येनादवखातारः WA! GACH तु तदा बड, तता बहवलनसंयक्रः पद्‌ करगतान्‌ उद वखाद्नपेखते, तस्माद्‌ बङलसंखक्ः प्रयोगः wre, यथा दिये sag च दूति] । श्रा. मेतरेवं,-यच केमचित््रकारोणागवादः serait तथा- भुवारो वा खाद्‌ विधिव॑ति; चद्यप्यूर्वलारन्यज विधिष्यैया- नु वादात्‌, तथाप्यजानुवाद एव awaw भविहुमर्देति, तथा fe धागखम्बन्धा बहनां ग छता भवति, तज Yeas प्रयोजनं, anfer परे awa UATE Tw खात्‌ , तस्मारगुवाद vfs, आहः दियशनेऽपि तश्चवभेव airs wg च दतिः । शचाच्यते, we विशेषः “उदवसाय eter’ एति, “राजपुरोहितैः यजाता", “wfgarat: धन माशीरम" इति। यज ate meer भवति तच दे wera Wit, समाना BAT: अवणारेव, तजेक्षरप्रथोगवचनेन केवलो धातय विधोथते, तदाश्रयः प्रयेःगः, कल्लर, agate बया, एवं खवंमेलत्‌, धाल्थें विधोयमाने प्रा प्तमेवागुदयते। दयश्च ag च धालया विधोयते, प्रयोगेऽपि, कन्तारः, AKA च Valier स्मेव asd | ग हि राजपुरो हितावित्येक wari प्रयो afed, तज च करलं agave sat. तथा ‘wigarar.’

Reo मी्मांसा- देने

दति । तस्मारेवंजातोयकेषु wer उपारेथलवेन श्रुयते। wat दियन्ञादिषु भानुवार स्तेषु sweden: प्रयागः waar, TY ह न तया । तस्मारेकेकः पएष्ट्रमनोयेन waa cf ॥ (९०।९।९४अ ०) ॥

कार्ड दागस्याह्टाथेताधिकरशम्‌ ॥ द° कामे च दानशब्दात्‌ ॥ ४४ ॥ (प°) ॥

भा० सि सारसखते सत्रे कामेशिःः“जञां प्रखवणं प्राध्याग्रये कामायाष्टाकपालं पुरोा्नं निवपति तस्मा पुरषं ज धेनुके दला प्रति यमुनामवग्डथमन्यवयन्ति' इति । तच सं्यः,- fa परिक्याथे दानम्‌, उत धब्ममाचम्‌? दति । एष्टक्रममोये च सजष्ठानङ्गन्ते परिक्रयायं दा नमिन्यकम्‌, श्रथेदागोमङ्गन्तायां araet farts तच किं तावत्‌ प्राप्तं ?,-यथा एष्ट मनोव परिक्रयारथंम्‌, एवमिदापोति चब्रष्देनान्वादिश्वते । कतः? । ‘qraweata’, cramer भवति, तस्यामश्वां पुरुषों च Waa दला इति। दानशब्दः कमैकरेषु ag परिक्रयाये Cea

न ॒चेतत्बम्‌, सचस्छाङ्गग्तमेतत्‌ । ATTY WIS सखयंकर्ठकता, नाङ्गानां, तचोदकप्रातैः wfafa: सगुणं सत्‌ eran भवति । अरन्येकलिग्भिविना fare चख नेपङ्ु्यात्‌ | तस्माद दानं परिक्रयाथे दति ॥

१० Ure ९ पादः। ६९

Go वनं वा सचत्वात्‌ BY ॥ (fae) ॥

Me वा्ब्ात्‌ TST व्यावत्येतेः-माच परिक्रयाथं दानं ध्म माचम्‌ दति । ga? ‘awe’, सजे fe श्रागति्निंटृन्ता। श्राह, मेतत्‌ खजं सचाङ्गमित्युक्रम्‌" | उच्यते, ग सच, सजाङ्गं तु उचमध्यपतितं, सजस्म च साङ्गस्य खयकटकता, तसां करियमालार्या शद्धा Wert दृष्टेः SAT | तच श्रानल्या न प्रयोजनं, Faas ह रानं धमंमाजं भवितुमरेति til (९०।९२।९५अ०)

दणेयुरेमास्येेष्याय दागस्ाहटायेताचिकरकम्‌ ॥ ए BW चाश्ादनाहश्िखापनयः स्यात्‌ ॥ ४६॥

भा दन्ेपृषठमासयोारिदमाखायते,--*वरि पनीः संयाजयन्‌ कपालमभिङ्डयात्‌, वैश्वागरं इादश्कपालं निर्वपेत्‌ aga- waar afeer तं स देवाय cara’ इति। तज संश्रयः, किं परिक्रयाथेम्‌ एक यगस्त दानम्‌, उत धर्ममाजम्‌ ? इति । किं wad,—afeurneera वरिश्याथमिकिः, ofa fe efwarnscr भवति।

एवं WR ब्रूमः, ‘Wy धर्ममाजं cory इति wees श्रन्वा दिष्यते। कुतः ?। श्रचादगात्‌' cau विजः, म fe देय wan भवति, खलिमा चाया नातिचरितयै इति । यदा परिकर तच्येगेव ant प्रयोजनं नासि, तदा किं fourm: करिग्छति ?। रपि च परिक्रयायं शति दचिशबब्दः खात्‌

K

BER मीमासा-दश्ेन

चादकप्राततोऽन्वादार्याऽपनोयेत, तच VAT area, तस्मात्‌ धन्ममाजमेकष्टा यमस्य रानमनगुलिञे दातव्यम्‌ दति ॥ (९०।९। ९६अ०)॥

खीवताम खियजश्चाविकरल्म |

wo शअ्स्थियन्ञाऽविप्रतिषेधादितरेषां स्यादिप्रति- षेधादस्प्रां ॥ ४७ ॥ (सि ०) ॥

we श्दमाखायते, "यदि सन्दीकितानां प्रमोयेत तं दग्ध्वा ष्णा जिने श्रस्धौन्यपनद्य योऽ नेदिष्टस्तं तस्य श्वाने crefaar तेन ख यजेरन्‌ ततः sage श्रसोनि याजयेत्‌" इति! याऽयं संवत्छरे यज्ञः, स सन्दिहते. किमस्प्रामृत जोवताम्‌? इति, किम्तावस्मात्नं -सामानाधिकरष्धादस्प्रामिति। कि सामानाधि- करण्यं 21 याजयतेरश्वोनि क्मंण्धताभि | “ननु श्रखधीन्येतमामि ग शङ्गुवन्ति खयं तन्बयितुं, कथं लानि क्िवा्यां ade भवेयुः" ? इति । उच्यते, ‘aera, vat श्रूयते, तते श्रन्ये प्रयोजयितारः, ते एतानि feat कारयिग्यन्ति' <fa 1 are—‘a fe wgafa कारयतोति भवति, aa: fe warsar हेतः, न Safe कात्छ्येन fmarquieg saafe’ इति । उश्यते, वचनप्रा माण्छाद्‌ यावत्‌ यजमानं कारयतु शक्यन्ते, तावत्‌ कारयि्यन्तेः-भओदुम्बरोरम्मामं ्एुकान्वार णमिल्येवमादोनि ।

१० खध्याये & पाटः ॥ Rez

a¥,— aurea ग शअक्तुवन्ति माङ्गानि कुवन्ति, याज मामानि भवन्ति" दति । wired, aerate तच्छवद्रयं त्विजः मरतिग्रहोखन्ि तद्‌ किणास्तत्परिकोताः तत्‌ पललन्ति ईदृशो दव्त्थागेा वाचनिका भविखखति इति । are, ‘vd वणमाने याजयिद्ध णामेव कटवमपरिष्टं भवति नास्धराम्‌' दति । उच्यते, चषटृशामेवेतेन WG कट्ठं वमपदिश्ते, ग wale कारयतोति भवति, @qned चास्रं ara सति प्रा्तमेवामूद्ते, यथा, "ग्रामकामं sama’ इति शामकामे यजेत cf विधीयते, Wes च प्राप्रानुवादमाचं, aw दगश्रयति,ः-्तोजे श्रखिङ्ुम्भ सप- दधाति' दति । श्रसप्रामेव यजमानलं Dat awe श्रस्धरा यश्चा न जोवताम्‌ |

दूति ara व्रूमःः-श्रखियन्चः" ‘tata? staat ख्यात्‌, तेवा मवि- प्रतिषिद्धा यज्जः, seat विप्रतिषिध्यते, anit ara मनसा क्रियते, म चास्थाम्‌ afe an: यदुक्र-- "विजः भवद्रव्यं दक्षिणां प्रतिगद्य तत्परिक्रोताः त्यागं कुवन्ति दति, ईदा वाचनिकसतयागा भवति! इति। गेतदेवं,न डि aaa श्रब्ह्ुव्स वचभप्रामाख्ादन्यो यञ्खथा भवति, यागं gata शति fe तदचनं, मान्यो ay via म च वचनप्रामाश्यादेतद्भवतिः--'यच्छवद्रव्यं तत्‌ र्यते, ग fe ag श्रस्िभिदं नतं भवति, म चासति दने परिक्रियः। मच मोऽ विधिज्नम्दाद वगम्यते, an fe प्रमाणेन परिच्छिन्नं गाणः WEE: सम्बध्यते, यथा, “ गोरनबश्ध्यः" इति गेजातिविभिषटः

पद्रएरनुबध्यते, ae, गेरयं वाहोक इतित संवादे K 2

sig मीमांसा-दनेने

वाके शाणः wee: प्रवर्तते । तस्मान त्या गविधाने war यव्यरः Bla न Wegt zai खं सम्भवति, यत्‌ विजा ग्द होला वयममेब परिक्रोता इति मन्येरन्‌ vars कथञ्चन श्रसखोनि cafe भवन्ति अता न विषितं सामानापिकरश्छम्‌ दति।

शरा द,-“सम्बद्धवचनादग यकं Tee Tey । नेति त्रूमःः--ब fe गम्यमाने Wa श्रनयंकं भवति, ततः संवत्छरे याजयेरिष्येतावतेा वाक्यात्‌ कञ्चिदर्याऽवगम्यते,- ख ce faafea:, अ्रखखोनि याजये- रित्येव सम्बन्धा न विघोयते। अहः किमश्चोनोति प्रमाद्‌- पाठः? । मच प्रमादपाठ CfA yA, न f< ष एेवाप्रमादषाटे a विधागार्यः मुख्यां, अभवद खप्यथे wewathy way awe समवायं गच्छति, न च प्रमादपाठ भवति, तच, श्रस्थोमोल्येष wear विदधत्‌ qa मुख्यया Tet way वाक्ये म समवेति, अशवदंस्त सशषणया समवेव्यति | ततः aye थाजयेत्‌, दति लीवतः प्रताम्‌ वच्यति । तजाखिग्रष्दा वन्ति्यते ween, ततः संवत्सरेऽख्िमते याजयेदिति । के तेऽख्िमन्तः?। ये तेन घर चष्ट प्रकरान्ताः। तस्मार्‌ VE तानि wether तेरखिभिः इ शक्यते wefed, तस्माश्ोवतां यन्न इति ॥ |

Bo यावदृक्तमुपयागः स्यात्‌ ॥ ४८ ॥ (To fete) |

भा० श्रय यदुक्नमस्द्रां धाजमानं दशयति, राजेऽखिकुश- सपदधाति' षति" । नेतद्‌ याजमानं, न हि अखोनि यजन्ते CORA, WA वचनप्रामाख्ारेतत्‌ कमं याजमागखङ्पं भवति,

Yo Gwe ९ पादः ॥ ६

धावति कचनं, arava ag भवितुमरंति, ग तत , सवै areata बरकराति ख्यत, तस्मा ष्लीवतामेव aw इति ॥ (१०।२।१६७अ °)॥

wfare? wat लपा्ननामाधिकरकम्‌। देदुम्बरी पानद्यक्या- werarfwaceg | (र्नवा- चिन्ता) |

we यदि तु वचनात्तेषां जपसंस्कारमथलुपतं सेटि तद्‌यत्वात्‌ We ii मा० इड जपसंसकारमिषिथि चिनधते। aq सजेतरा डन जप- शंखकारं fora, शेषेणापोष्िः। जपाः "यज * जपति, इति चोदनाः, wearer: ‘away वपति इत्येवमादयः | किम्‌ चरस्परां जपसंस्कारं क्त्यं, न ? दति ewe: “ननु गेवास्धां यज्ञो जोवतामसाविद्यक्ं! श्रनाश्यते, छला-चिकेवा । segifafs रला- चिगधते, अनेन rate पवाधिकरशष्ट प्रयोजनं विचार्यते, यदि wegt oy: स्तात्‌ ,—fa जपषस्कारं करियते, न ? इति । किन्तावत्‌ प्राप्तं ?,- “विधेः प्रकरणागरेऽतिरेज्ात्‌ खष्यैकमं BTA’ (९०।९।९द््‌ °) इत्यनेन न्या येन anata | एवं wa ब्रम यदि त॒ वचनान्तेषां weyt aw सात्‌, तेषां

जपसंस्कारं oad निवन्तेत, म तेः wel जपित, नापि केशरा ad, अशक्यश्च चोदके ग प्रापथति । we TITAS, — “Sle तरथत्वात”” इति । <rewtar इष्टिः aera? इति विचारः | किं प्राप्तं -चोादकाग्यदहाय ater |

° अज am tft We Yo eq qe |

Ried मीमांसा-दण्रेने

वे प्राते बूमः, सरेश्चा जपसंस्कारं न क लेष्यम्‌ , दृटिलुपयेत

इति । कतः ?। तदथा fe सा, यजमाना fat यहोधतोति, दीक्षा च व्रतानि, नियमाश्च मानसं कमं, म चेषां aarsfe, दोकायद्णाधथा चेष्टिः संयोगात्‌ ज्ञायते,-श्राग्रावेष्णवभमेकादरब- कपालं faandifeenre,’ दति aarfefecta निवत्तत दति । mad ठ क्रियेत गणभुतलात्‌॥ (९०।९।९८अ०) ॥

अ्रखियन्ने एवेदं सन्दि दते,--*यजमानेन सभ्ितीदुम्बरो -भवति,, तथा ‘ae यजमानेऽन्वारभते' इति । श्रस्ध्ां at -सति किमेवंजातीयकं adel, म? इति fa प्राप्तम्‌ ?,- शअरेतमानामस्प्नां खवक्रिथासु eae मासि, तस्मात्‌ चेद्म्बरी- Vat प्रटुक्रान्वारकणे च मास्थोमि xafe भवेयुः इति |

एवं पाप ब्रूमः, MALY क्रियेत, गृणभूतलात्‌ , यत्‌ क्रलर्थम्‌ -एवंजा तोयकं, तत्‌ क्रियेत, गुणभूतत्वात्‌ , WIA: तजर यजमानः, ` -यजमानपरि माणरुम्ितया Urea प्रयोजनं, यजमागाग्ारयेम्‌ व श्रकरेण श्रचेतनेनेव च परिमोयते, cag waa; त्मारेवंजातोयकं RANA इति ॥ (९०।९।९९ स ०) ॥

अखियश्चे wat कान्यकममोदननृहानाथिकररम्‌ | (कला --चिन्ता) | ० काम्यानि तु न विद्यन्ते कामान्नानात्‌ यथेतर- स्यानुच्यमानानि ॥ ५० ॥ भा० रस्ति श्यातिषटोमस्तच श्रयते," यदि कामयते वेत्‌ पर्जन्यः इति, गोषैः घटो fare इत्येवमादि । तदि

१० MTs ९ पादः, Rio

चारकेन प्रापतं काम्यं ककय, म? दति षन्डिद्धते चादकामगरहाय auaa इति।

arnt म किञ्चित्‌ कामयन्ते यजमानकामनिमिन्तका- सेवायाः Ve’) श्रचाश्यते- भाच यमानेन कामय- मानेन प्रयाजनम्‌, एषोऽजासा,-मीचेः शदसि मोयमाने afedafa इति, तथ्चदि gear प्रयोजनं, Are: खरा मात्य, afe: भरयोजनवती aferdita |

एवं WR ब्रूमः,--काम्यान्येवंजातीयकानि न areata | कुतः ?। यदि यजमाने इटं कामयेत are: खदसि मोयमामे ठष्टिभवति-। यजमामफखदः fe उपगहविचेषात ary कर्म, मन्येषां कामयिद्णां दातुमरंति इति । न च afd फलमिति विज्ञायते, ययेतरस्य Maat यजमानस्य विद्यमानेऽपि कमेऽन्‌च्यमनेो ग भवति, किमङ्ग पुनर्वा, येषां काम एव नास्ति, तख्मात्‌ काम्यानि न कन्तव्यानि दति ॥ (\०।९।२ °श्र०)॥

अखियक्ते अस्थां खक्वाकमगतान्ासखनाननु्ानाधिकररषम्‌ | qo रहाथाश्चाभावात्‌ छक्तवाकवत्‌ ॥ ५१ ॥ (नि०)॥ भा० सन्ति श्रखियश्चे द्ंपुणंमासम्रृतिकानि चेाद्कप्राप्तानि प्रायणौयादरीनि। तेषु सादकप्राप्तः खक्रवाकः, तत्रेमानि,*- श्रयं यजमान MITTS सुप्रजास्लमाथ्ास्ते fad परियमाश्नासत यदनेम हविषाश्रास्ते तदश्वात्‌ तद्ध्यात्‌ ATH दवारा सन्नाम! इति,

* वााक्धमि शूयने इत्यधिकः पाठः He सं VA Yo |

ede stater—qne

किम्‌ दमानि weenie, ग atienfe ? calarsd: efecwa । fa तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?,—terar ये कामाः gwar अयन्त, तेऽपि गस्युः। किं कारशं?। ‘murat’ कामयिहुः, भ fe श्रखीनि कामथन्ते, दत्येतदुक्न, तस्मात्‌ म कव्यानि । Gears दति खजयितय्ये छक्षवाकवरिति afeaq

कथमेवं awa? इति। उच्यते,-ईहाथाः' Gaara: we वतिद्टव्यः। चथा कन्दाव्यतिक्रमा्के भरूपरमागपरिधि- कपालं (7), मन्लाणां ययात्यज्िवदनमूदवत्‌ खात्‌ इति । तसा GIG: ॥ ° HAT अथेवादत्वात्‌ ॥ ५२॥ (To) & भा० म सेतदस्ति-यदुक्ं भवता श्रसद्रामोहाथाः कामान कर्तव्या दति । “दधवा श्र्थवादलात्‌ः+- खवा एते कामाः । कस्मात्‌ ? । “श्रथेवादलवात्‌”, THAT एते “WIT ATS सुप्रजास्छ- area’ दति, नेते विधयाऽयवादा एते, श्र्थवादलाख aat feat चोदकः भ्रापयति*, एवं चादकानग्रहो भवति, तस्मात्‌ पष्लामःः- ददाथ; कामाः Ba cf)

छ नेच्छामिधानात्‌ तदभावादितरस्मिन्‌ ॥

॥ ५९॥ (सि) ॥

भा न चेतदस्ि,--यद्‌-क्रं भवता,ईहाथीः कामाः कर्वयाः दति कस्मात्‌? । शच्छाभिधानात्‌-र च्छामिधाना एते कामाः,

° खादकः प्रापयन्ति इति qresige । † न करेया रति खथिकः पाडः we सं* शय पु |

Ro अध्ये ₹ WWE: | Bcc

~ ्रायुराजा से दिव्यं धामाजासते सुपजास्वमाक्रासे' दतो च्छाया- Mat प्रयुज्यन्ते, य एताम्‌ कामान्‌ THT, ख चेद यजमाने गासि, श्रचेतनावन्ति एतानि अस्वोनि, अस्थानिच्छा न विद्यते, "तदभावाद्‌" (श्रस्द्ामि खाया श्रभावात्‌ ) । इतरस्मिन्‌, (जोवति) एते कामा भविष्यन्ति, arferg, तस्मात्‌ पणश्ामेाऽस्प्यामीहाथाः कामा म RRA इति।

‘ay asda camer?) श्र्ाच्यते,- नेते श्रथैवादाः, विधय एते । एवं सेत्‌ परि इ तमेतत्‌* भवति । age यदुक्तं WAAL, च्रस्ध्चामोहाथाः कामाः कर्तव्या दूति, नेतदेवं,-न HUM, नेच्छाभिधानात्‌ तदभावादितरस्िम्‌' ॥ (९०।२।९२९१अअ०) ॥

wfaray हादटकामाभावाधिकरशम्‌ |

त HAT हात्कामाः ॥ ५४॥ (Yo) ।

भा दादश्ा्प्रशतोनि सत्राणि उदाहरणं । तानि vey शूयते-'ततः खंवत्रे श्रस्योनि याजयेत्‌ दति । चोदकप्राप्तानि दीचाप्र्टतोनि aefa श्रयन्ते, सन्ति च प्रहता हादकामाः--“यं कामयेत श्रपग्टमान्‌ व्यादि ति, पराचीं तरेडा मपडृयेत, श्रपद्ुमानेव भवति; यं कामयते प्रमायुकः श्यादिति, aareect वषट्‌ कुयात्‌, यं कामयेत पापोयान्‌ व्यादि ति, नीचैस्तरां ae याव्यया wg; य॑ कामयेत वर्षोयान्‌त्छादिति, Geet aw wera वषट्‌ कुयात्‌ दति । एवं aa due करियते, किमम्घ्रां

* ‘qfeqadag’ इति we qo प्रथमपृर पाढः। L

Boo मीमांशा--द्ेने

डाटकामाः ste अथवा न wean: ? इति । "ननु जोव Ue द्धम्‌" |

अरो च्यते, wat wa cad हला- चिन्ता wea) ae gattrana: कियते, हादका माः" एतेसां कका Gy कमात्‌ ? । चोदकः प्राप्ति, एवं चादकान्हा भविबति। AGT पश्चमे हाटकामाः ae इति॥

9 न MAMET ॥ ५५ ॥ (fae) ॥

भा० म चैतदस्ति, यदूक्रं भवता हाटकामाः ata cfA, न कर्तव्याः । WHA?) -तदाश्नोदात्‌'-तदाज़्ोरेषा भवति,- HAMM, — At वे काञ्चम ay छलविज श्राशिवमान्नासते at सवा usar इति यजमानविषयतामाभरिषो द्यति, स चेह यजमाने नाखि, च्रचेतमानि श्यनि, wegt कामयितु सामथ्यै नासि, शर्या समर्थख्ाधिक्रियते दत्युक्त,-“कतुवा अनिसंयोगाद्विधिः कारयन गेत इति । तस्मात्‌ पथ्वाजे।ऽसब्र Rasa waver इति। लोए रला-चिन्ता, प्रयोजनं नाश्यते, "म तदान्नोष्टात्‌" ॥ (९०।९।९२अ०)॥

यखमानस्य दिषटमतावपि G4 acy समापनाधिकरशम्‌ |

go सर्वस्वारस्य दिष्टगतौ समापनं न वियते RAV जोवसंयेागात्‌ ॥ ५६॥ (Te) ॥

vio श्रख्ति सव॑खारः क्रतुः प्रदनःकशाऽप्रिष्टामः; ‘ACER `

1

१९० शच्या ९ वादः | BOR

War यजेत, चः का मजेताना मथः GA सोकनिवाम' इति। तच awe:,—fa दिष्टगते बजमाने तदन्तं wa Wragg, खत परिममायजितम्‌ ? इति । किन्तायत्प्रा तनं }- वर्वसारे रिष्टमते अजमान म्व स्थां तदन्तं कने खल्खटव्यं, कमा नो वसंवागात्‌',- wan डि we, भ॒ शरजोवता। तस्मारिदमथारापद्यते,-- वेसा रष दिटमत्यम्तं यजेत इति ॥ wo wena: प्रत्ध्षशिष्ठत्वात्‌ ॥ ५७॥ (fae) ॥ भा ्लादा, तस परिषमाततिः, उभयं fe प्रत्यवनि्ट- ऋतुः, परिसमात्िख। ‘acuatar fe एतेन aka’ cares \frenrafaaafaarerae:, तेग warfacreraaaranr भवति । रपि चेदमाजायते,-श्रामेवे प्रद्धयमाने ओदुम्बरीं वरिताऽदगेन वाससा परिवेश्च ब्राह्मणाः परिषमापयत मे anfafa सम्पशाग्निं faufa’ इति। यदि प्रवमाजं ea, WEG भवेत्‌ । तस्मात्‌ सम्पषणदारखखणया* परिख्मातनिरेव विधीबते। war, "यदि सममपररेयुः विधावते चतेति ब्रूवात्‌' दति we यदुक्र-'जोवम्‌ कन्त भवति, Ta: टति। न पुष्यते, जोवता वचनं प्रक्रम्‌ -श्रारभं परिसमापयतेति, wa: तत्छतेवाचै परिसमार्िः | WIE —agrar प्रयुक्र्वास्लदा तावत्‌ परिसमाश्िष्तेन ज छता, ut ufcaarfawerer नास्ति, कः परिख्मापेः ar?

* wanfaercewear दति are करौ. Yo पाठः। खम्प्रषणदारा Bava cia पाठा भवितुं aw: | L 2

ROR सीमासा- दशने

द्ति। wired, मुक्रसंशयेनेतत्‌ तख, *--यद्धवाग मकसं अयं जीवन्तं Het मन्यते, तेनेत तुदं ,-- योऽपि परिसमापयतेति प्र ufcearfanre जवति, तस्यापि जोवनं परिषमापनकाले ऽमुपकारकं, पवप्रषारेवास् कटेलम्‌ उपपद्यते शति, ख च पवेप्रषो लोकता wag ge: awettafer श्रयमपि क्ति । श्रयो च्येत,--जोवतः सत्वात्‌ कटम्‌ पपद्यते इति । एतदपि ठखधमेव, जीवतेाऽपि पुरुषः कला म wet, च पतितेऽपि wo? पुरुषाऽसि । तस्मात्‌ ख एव परिसमात्नी करति । श्रयाच्येत,-"याजमानासम्भवादश्रक्यं हि टिष्टगतेो SUNT तन्तं कतम्‌, अतस्तचादका न प्रापयति" इति ¦ म एतदेवं, aaa प्रापयिष्यति षः, तस्माददोषः | WY वा, प्रत्यच- मेव परिसमामेशेचने,- ब्राह्मणः स्खखापयत मे ana’ दति, ततखा मथ्यादेवा याजमानं भविव्यति ॥ (९०।२।९ ewe) ॥

अथमागख्य feet were श्स्प्ादियेोम्बाङ्गश्मृष्टानाधिकरकम्‌ ॥ छ गते कम्मोास्थियन्वत्‌ ॥ ५८ ॥ भा० असि BHSNIT: क्रतुः प्दमःकाऽग्रिामः,-'मरणकामा

fe एतेन जेत, यः कामयेत श्रनामयः खगे लाकमियाम्‌' इति, ve दिष्टगता यणमानसख eat fa कर्तं, 2 दति wom,

Qe ध्याये ₹ पादः ॥ ROR

भवति wredfaarfa डा पलो, प्रङ़नेापक्रमः; पचदयेऽपि प्रतिभाति भवति संशयः, सवीाप्रसिद्धावपि भवति यया का नामायं पवतः? का नामेयं नदो? किमिदं फलम्‌? cfs तदमिधीयते,-“गते aa अरम्वियश्चवतः- दृष्टं गतिं ‘ae यजमाने त्रखियश्चवत्‌" ‘aw’ भविति यथा श्रखियन्ने aay क्रियते नान्यत्‌ अरख्िभिः, एवं टिष्टामपि गतिं गते wad way कारयितव्यं नान्यत्‌; यथा, शक्रं यजमानेऽन्वारभतेः, "व्रमानेन afaat चेदुम्बरौ भवतिः fa (९०।२।२४अ०)।

saert यजमागद्ध दिष्टगतावपि आयुराद्ंसनाचधिक्करशम्‌ ॥ त" जीवत्यवचनमायुराशिषस्तद्थत्वात्‌ ॥५९॥ (पू०)।

भा स्वैखारे एव ओवति यजमाने भवत्येव संशयः ‘aay धजमानः' दति किमायुराज्नीवक्रव्या, उत ग ? दूति । कि प्रापतं ?- जीवति श्रवचमम्‌ श्रायुराग्निषः। कुतः ? । "तदथंवात्‌?-- यच्ायरा णा रे यजमा नस्तच प्रसर प्रयच्छत * एवंकामे यजमान द्यावे यितव्यं भवति, तत्‌ यजमानः कथं प्राभ्रुयात्‌ इति । स च श्रयमज्र यजमाने विपरोतकामेा,-मरणकामः | तस्मारायु- TH म वक्रव्या ॥

* gowa दूति ato क्र पः Gia. ।

३९४ wrater— cue

So वद्नं वा भागित्वात्‌ प्राक्‌ ASAT ॥

॥ 8० ॥ (fae) ॥ भा खच्यते, awe श्रायरा्ोः, भानौ हि ्राय॒राजोवादः। waa wet यजमानख्छ दिष्टा भति: प्रायेचितथा भवति | ‘crap ्राभ॑वकालादायुराश्रास्ते यनमानः,-्राभवका् चावष्नोयासम्‌ इति चादकचेवमनुशरोश्चते । तद्छादवापि भआयुराजो्क्रब्या इति ॥ (९०।२।९५अ०) ॥

WMT WW Gas धिकिरलम्‌ ॥ ख क्रिया स्यादम्येमााणाम्‌ ॥ &१।

भा० श्रस्ि इादघ्राहः, ‘Tentwafgarar ety cf afe ay चादकप्राप्नं waard fafea.—aur waar, वरणम्‌ , ्राचेयदिरण्यदाग चच * | तच dua: किं धममाचं wre, ब? इति। किं प्राप्तं --ख्यंकटठंकलवात्‌ ewe, वरणं arg frat रत्यु । न च, अन्यद्‌ चममस्लि,-क रव्यमिति, यावानेव शतस्य we रावः, तावान्‌ श्रभ्ुतकरपनायां \ तस्माच कक्व्यमिति |

एवं WH ब्रमःः“क्रिया wrgwararai’—afye वरं दानं बा, ग भवश्धागत्ध्े, तत्‌ खयंकदवेकेऽपि न विरोाधम्‌पेति। तस्माखोदकानुग्हाय क्रिया खादिति ॥ (\०।९।९९अ०)॥

* वरशमाच्क इरण्एद्‌ानख इति ways पाठः|

Ro अध्याये ९ WE A ROY

पवमाने नि्ोपनष्टानाखिकरकम्‌ । ज्ञ” गुखखापे च समस्थस्य ॥ ६२॥

भा० सजति श्रन्वाधाने पवमानेष्टयः, "यः श्रग्रये पवमानाय querer निष्वपेत्‌, श्रग्रये पावकायाग्नये wee’ इति | aq चादकेन प्राप्तम्‌ “्रप्रिहाबद्वष्छा इवींषि निवंपति' दति, तक तावदग्रिहा चश काः, aarefgerayagy मास्ति पवमानेष्टिषु, तदभावे fa निर्वापोऽपि न aia, खत aie? दति किं प्राप्तं --यथाञ्ताऽकषी wt HY, ग चाययाश्रुतेन कतेन fefucte wart) तस्मादिगणलान्न wie इति,

एवं WH Fa: —‘aaes च Fee’ क्रिया ara दूति । versfatrawaat, प्रधानं निवापः, यदि faarar म सम्भवेत्‌, ततर्द सम्भवात्‌ श्रगिहाजहवष्छपि न सम्भवतोति fratia; म qwrt सुखयं न सम्मवतोति । तस्मान्निवापः कल्लंवयः, शथे जहवणोसाधनता च तस्व म सम्भवतीति निवन्तंते॥ (९०।२।२ OMe) ॥

वाजपेये HIATT BS CWA । ° मुष्टिलापाचु संख्यालापस्तहुणत्वात्‌ स्यात्‌ ॥ ॥ ६३२ ॥ (पूर) ॥ we | fe वाजपेयःः- शरदि वाजपेयेन स्ञाराश्धकामेा यजेत" tfal aw शरूयते,-नैवारः सप्तदजथरावः चीरे चस्भवति'

Bog मोमांशा~-द्ैने

इ्ति। अस्ति तु neat सद्या सुषटयख्च,-"चतुरा सुष्टोजिव॑पति' दति, उभयं चोदकेन प्राप्तं । तच मशयः, किं sera मुषटिलेोपः, उत मुच्चमयदः ष्यालेपः? wey at किं सद्या लोपः? ay ar fa agar सुष्टोनाञ्च लोपः? श्रय वा श्रन- तरलपः? दति। fa प्राप्तम्‌ ?-श्रन्यतरलापः दति-यदि वा सुष्टिषु, यदि वा शष्यार्यां। कुतः?। गियमकारिषः शब्द सूाभावात्‌ श्रियम इति।

एवं प्राप्ते ब्रूमः,-सुष्िलोपः em, षद्यानग्रदेति | कुतः? । मुख्यात्‌ सद्धयायाः, पव fe war निपतति, a पूवमेव waned, न तद्वगमकाले verfastae परिपन्ि किञ्िदिश्चानमस्ति, तस्िनिःप्रतिदन्द सद्याविश्लाने प्रान मुष्टिविज्ञाममापतति, तत्‌ सद्धा विज्ञा नपरिपरज्थितां नाचरितु- मरुति । तस््ाद्‌ geal लोपः । मुख्यां लात्‌ TE FUE: | तद्‌कर,-- AS वा पृम्यचोद्नाज्लोकवत्‌' इति ।

एवं प्रापने ब्रमःः-सुष्टिलापेन सद्धा aati fa कुतः ?। ^तद्गुणवात्‌+-मृष्टिगृणे fe wal श्यतेः चतुर सृष्टीः दति, चतुःसद्याविशिष्टा gua: कथं भवेयरिति स्या उच्यते, न॒ खाये । तस्मात्‌ सद्या wifafeer श्रनिर्दिं्टेव, खा fe परविश्षणा यमेवा चायते, तेन नेव तस्या aque: काः, afe- लोपे शति तदधिकरण सद्धा अधिकरणाभावान्निवत्तते | श्रन्याधिकरणायां क्रियमाणायां म प्रटतिवत्‌ छता स्यात्‌ | सङ्यालपे पुनरुष्टये निवापाधिकरणाः श्रूयमाणा अधिकरणा-

Reo अध्याये ९ WE: Roe

fram म निवर्खन्ति। तसाशृष्धिगकवात्‌ wer निवन्तेत न मुय: ; तदुक्रम्‌+-गृखविरोधे च तादण्धात्‌' इति ॥

ब्ञ* न निवापरेषत्वात्‌ ॥ ६४ ॥ (feo) ॥

we नेतदेवं-ग ष्या मुषटिषु श्रूयते, यदि मुषटिषु gua, तदरशबलाज्िवन्तंत । क तिं श्रूयते ?। निवापे, कथं? । भैवमभिसम्बन्धः क्रियते चतुरो मृरीरिति, कथं तदि ?,- चतुरो निर्वपति <fa—afeqe: werqeg निवापो निर्दिश्डते, क्रियासम्बन्धे fe दितीया विभक्िभिवति। कथं १। कारकविभक्िहिं सा, काशकं क्रिथाया एव भवति, भ Tere । अतः UCR श्रुत्या want निवेपस्, वाक्येन wert, ` वाष्पाख Blarney । तसास्ुख्यानुग्रद श्मषटिलाप एव इति ॥

° सख्या तु Meat प्रति सामान्धात्‌ तदिकारः संयोगाच्च पर |e? ॥ ६५ ॥ (दि° Yo) ॥ We तुन्दः एतं पकं व्यावन्तयति। न सङ्धागु्रहो मृषि लाप इति, किं तदं ?- ष्य या "सञ्जा" निवत्तते, * wordy Fee: | कथं ?। ‘atatena’, निवापसाधनं द्रव्यं प्रहता मृष्टयः, aret परिच्छदिका Weal, दष सप्तदश्रसद्याकः भरावद्रव्यकशङ्‌- म॑वतोति gaa, तच मापनाय मषटिद्िवयं arene: wera- faved, तत्परिश्छेदनाथा woe परिच्छेदाथंया सप्त- quaqar निवश्येते ; तञ्चथा ददं दधि चुतं ्राकमिमे अ्रालवः,

* faama दूति पाठा भवितुं am | 3

१७८ मीभांसा-द्ेने

Racer भा जयितव्यः, Tanase यश्चदण्स्तेखेनेति भजने यत्‌ चूतेन waa we, तत्‌ तेलेन feat, तस्मार्‌ यद्चपि ग॒ शूयते तैलेन शेहयितव्यम्‌ इति, तथापि खमागकार्यलात्‌ ae चतस्य विनिवर््तकं भवति ; एवं खञ्यापरिच्छेदं qt परिष्छेरिकाया एव स्याया निवन्तिंका भवितुमर्हति । “पर” “दः अरावद्रव्यं ‘ge: निवन्तकं “संयोगात्‌! । तस्मात्‌ प्रातो सला प्रारुतं च xa निवर्ते ॥

wo म चाद्नाभिसम्बन्धात्‌ प्रकत संस्कार-

यागात्‌ ॥ && ॥ (fate) ॥

भा० न एतदेवं । चछादनेति यागं ब्रूमः। यागसम्बद्धा fe घक्तदभ्षद्ा शरावद्रग्यञ्च, प्रता निवीपसंस्कारसम्बह्धा चतुःख्या afexayg, ग चान्य करियमाणं समागकायंमपि न्यच faata भवति, ae हि प्रत्यशरुतेन चेादकप्राप्तख कार्यमभिनिर्व्यते, तेन च यागे क्रियमाणे भिवोपकाचे निवश्यैते । तस्मालिवापप्रापतं किञ्चिदपि waa ग fran दति; विरधान्तु चतु्भिसुष्टिभिनिंरूणमाणं व्यं न सपतद््रावं भवति, त्मादिराधात्‌ श्रन्यतरं frat द्रव्यं सद्या वा, तच VW खज्ञानग्रदायटिलेपे न्याग्यतर इति ॥ (९०।२।९य८्अ° ॥

"चेनुमालमेतेत्या दि मे! Waren मोवाचितःप्किरशम्‌ ॥

ख० दयत्पत्तिके तु द्रव्यते विकारः स्याद कायेत्वात्‌। ॥ &७॥.

Yo Gay २ पादः॥ Bee

we कचित्‌ gad, ‘ararefeat धेनुमालभेत are eae खषभम्‌' इति । तदच dwe:,—feam Gaya, उत गावः? दति । किं प्रान्तं ?,-चदकानुग्रहाय war «fa, Tea WRT, स AGATA प्राप्ते TA आवे्रयितब्धः | ‘vy गवि गृखमाडस्ते wear: | ae गवि शराः, गतु गरज प्रत्येष वचनेन, चोदकेन वा; घ एष गुणवचने यद्यपि war मोधिष्टानं गणं वदति, वाक्येमालम्भद्रव्यम्‌ seats, तथापि TEMA श्राखभतिवाक्यमेव VA न शरुतिः । अपिं च धानवयावचना एते अब्दाः, गुणा मूत्तलात्‌ न क्रियया सम्बध्यन्ते, दरयेरेषां waar भवति, चादकप्राप्रच्च ca; तेनेषां सामानाधि- कर्थं ; यथा श्रवो देधेन्‌ ददाति, तख पुरूषो घेगुदंिणा' । तथा ‘swe शअरजिनमवखशातिः दति धानव्येवचनः अन्दस्तदेकवाक्यगतेनेव द्रव्येण सम्बध्यते | एवमिहापि चादकप्रात्तेन द्रयेण सम्भ्त इति । तस्मादजा trae दति | एवं प्रतत ब्रूमःः--शेत्पस्तिके' एतस्मिन्‌ (उत्यत्येव जातिविशिष्टे waa) द्रव्यता विकारः श्छात्‌,- द्रव्यमपि fag न गमां, यदेतच्णातिविभिषटं॑धानं are, न॒ तर्‌ WY अकयं ww, Toye तर्‌ भवति । ‘ae यदपि खात्‌ धक्यमावेश्रयितु, तर्‌ श्रावेशरयिव्यते, यज्ञ we, तत्‌ प्रमादिषते, यया श्रना Ganga: इति 1 उच्यते, fara see धेग्वादौनामेकवाक्यभावः, TY चोदकेन wiz, Weng

विराधे खति a axa प्रापयति। ग च धेन्वादोनां इयेष M 2

Bo मीषांसा-~-दशमे

सम्बन्धः, कारकविभकङ्ठिरेषा चखन्मेन सन्धं करोति । गवि सा ख जतिः, दव्यम्बग्धा वाक्येन खात्‌, तच gale wt fee जातिविशिष्टे गणे भ्राल््भंय॒क्े eff ग अक्यम्‌ श्रना- xara भवितुं । न च चादकापेक्या प्रत्या भातिरत्खष्टु' wat | AWE गावे Weare fear ॥ (९ ०।२।१९ ge) I

| वाद्यं चेतमालमेतेत्यनेन waa वासद्मन।धिकरशम्‌ ॥ द नैमित्तिके तु काय्येतवात्‌ Wat: स्यात्‌ तदापः ॥ ६८ ॥

भा० इदमामनन्ति, ‘atqal खेतमाखमेत गतिकामः, इति। ae संश्रयः, किमिरापि गाजः पष्टः SWS, उत अभः पुः ? इति । उच्थते,--चात्पिकाऽयं* Vaasa Qaweq:, अता चः कञ्चित्‌ Wayeeag:, ख wey: ग हि Raw: परत्थदः खन gate, taxa चेादकेन निदन्तयितयः । age अजा ATA वा Qa Wwe इति। |

एवं पाते ब्रूमःः--भेभिन्तिके' cafe areas) xa Bag षति seas विक्ियते, म we जातिविभ्रिष्टं xe प्रतीयते, यदव Weyer तरेव परिच्छे सष्य--दत्येत इाक्यादवमम्दते। काद्ध Ven ge वाधगमविरष्माजं सुका पराति, तरं Reve: Of yeah | "नर्‌ ्गदन्ान्पि gute परिच्छन्मयं warfa’) ल gar न nari, ग तेव

* Srafwese रकि कथि पाडः salute ca प्रनिभाति । † खामुमानिकन इति खादगपुखके अधिकः पाटः |

Re Qwre & पादः। RaQ

परिच्छिन्नेन प्रयोजनमसि । aera seers aawe: ert मेव परिच्छिन्द्ात्‌ं नाम्यं पश्ररुमिति॥ (९०।२।१०अ०) ॥

=e) oe

साख frwae wrergery च यथाकमं खादिरिनतरेडना- नियमाशिकरशम्‌ ॥

ह° विप्रतिषेवे तद चनात्‌ प्रारुतगुणा पः स्यात्‌ | तेन च करूसंया गात्‌ ॥ &९ ।

We | GTA श्रयते,-'खलेवालो यूपे भवतिः इति । as जन्देहः+- किं खादिरखेदकेन saa, ख खलेवाली कन्तः ॥ श्रथन प्राप्यते, खादिरी श्रखादिरीवा खलेवाश्ली चयात्‌? चति, तथा fearat शरूयते, “दधि मधु चुतमायो धानाः तण्डुला सत्‌- we प्राजापत्यं भवतिः इति । तचापि सन्देहः,-“किं Weert प्रान्ते, बेहास्तष्डलाः ster, उतत म Wea, RT BART वा तण्डुला उपादातव्याः ? दूति ।

किं तावत्‌ प्राप्त ?-खादिरारिः खलेवालो कनया, गेहास्ष्छलाः कन्लव्याः, चोदकेन खादिरारयो wea myafe i श्वं चादकानुप्हो भविव्यति, तेषां ` प्राप्तानां खलेवाखोत्वं विभीयते,- यो सूपः स चलेवालो कललं दति | wea fe qu: खलेवाली कलु, न खलेवाखो केनचिष्रकारेण युपो भवति, खादिरादीनां fe श्राष्ानां संखारेरयुपः कियते देरनादिभिः, ल ल्ब्येषां । तच्च ‘ah भवति" इति TORTS HATO खात्‌ , कथा SHUNT भवेत्‌, Mealy तष्छुश्ाखादकेब प्राप्ता एव, Hat तद्भूतानां पिष्टभावं vere

BGR मोमांसा--दर्चये

रेवतासम्बन्धः क्रियते । तस्मात्‌ खादिरारयः खलेवालोलमापाद- यितव्यः, व्रीहयश्च तष्छुलभावमापादयितव्या cf | एवं प्राप्ते ब्रुमःः-“विप्रतिषेधे" एतस्िम्‌ प्राकृतस्य wee सोपः ख्छात्‌ । कथं वि प्रतिषेधः? । तद चनात्‌, wearer gaat विधीयते, मन Gre sania, तथा अव्यवहितेन भवतिभा सम्बन्धात्‌ WIG AWA, TACs श्यवहितेन पराकं wai खलेवाशी- WEE यः खले वारणे WIN तख वाचकः, तथाभूत are विनियुच्यते,--या खलेवाली ख यूप इति, शकते च guard विमियेक् । ay.—gune: कार्यलबणाये दूति, व्यवधानाहष- णापि ज्यायसो, nad हि waurat, परां व्यवधाने वाद्ये; तस्माद्‌ यञ्जातोयसख इच खलेवालो रता, APTA TS चुप- ata विगियोक्रव्या, tat चोदका विशेषे श्रवखापयितुं waft, waar fe श्रतिः, aur चोदकेन वाधिता स्छात्‌। aaa खादिरादिनियम दति ।॥ (९०।२।९९अ०)॥

रोवां तचका्यमनुषटामाधिकरसम्‌ ॥

qo परेषां प्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ ७० ॥ (सि०)। भा० खलेवाष्यामेव शुं्यः,-किं तच्णं जाषणमृचृहयशमि- तयेवमादयः पदाथाः aden, न? af. किं ari ?- चेदकामुग्रहाय कव्या इति ।

एवं प्रापे बरूमः+-“परेषां प्रतिषेधः ery इति । सथाभ्तख fe युपकाय विनियोगे wt कृतः ब्रास्ताथा भवति, wa अस्त्राय न WR गणाय यतितव्यं । पि च तच्शारोनि

Ro अध्याये २ पादः A शरदे

यूपकारणामि, भ चाज यूपे योजनम्‌ , श्रयुपो fe चुपकाथं विभियोजयितव्यः। तस्मात्‌ तख्शारयोा म atar cf i

ह° प्रतिषेधाञ्च ॥ ७१ ॥ (Be) ॥

भा इतश्च न कर््व्याः+- विप्रतिषेधः wat भवेत्‌, क्रियमाणेषु

तखाः खलेवाद्याः, यत्‌ काष्टं खलेवारणप्रटन्लं, सा खलेवाखी,

ताङ्‌ श्डेवेापादातव्या, age क्रियमाणे खा विनश्येत्‌, द्रव्यान्तर

जायेत ? थत्‌ ग खले वारणे प्रठत्तम्‌ । Bas त॒

ष्टा वखरमेव, जाषितं तर्‌ श्रन्यार्येनेव, caret fe जाषणं न

तु विकार । उच्छयणं चाक्छ्रिताया sama तस्मात तच्शादया न कर्तव्या इति ॥ (९०।२।३ २०) ॥ खरेवाखां पयय कादिसंस्ाराकासनुष्ठानापिकरकम्‌ ॥

ह° अधाभावे संस्कारत्वं स्यात्‌ ॥ ७२ ॥

भा खलेवाश्यामेव घन्देहःः-किं मेजावर्णदणष्डेन गमेः ` समक्रिया, श्रद्धिरवसेचनं, बलवद वघधानमश्जनमिल्येवमारयः पदाथाः awa: उत न? इति। fa प्राप्तं ~न arian ट्त, “परेषां प्रतिषेधः श्यात्‌” cam Urge: खले वारणे ava, arg एव युपकाय विनियोक्रयः श्रयुपः, धपाथाख चोदकप्राप्ताः संख्काराः तस्मिन्‌ frac दृति ।

एवं माते ब्रूमःः-“अ्थाभावे' (कायाभाव) यदि खलेवाख्यासः Wert: कायै ग भवति, तते यूपलमेव तेषां निमित्तं खात्‌ , खलेवाश्यां न भवेयुः, इड THR: समक्रियया श्रद्धिरवसे जनेन

81. मीमां सा- देने

भलखवदवधानेन च कायमस्ति xray, शिथिषा fe a aa वारणे ग भवति, न च खलेवालोत्वसपत्नन्ति । तस्मात्‌ कर्तव्याः | अश्चनमपि श्रनुपघातकं चोदकप्राप्त क्रियमारसुधिकाय गुणाय. च्या राषाय। aera तदपि waa a tt (९ ०। २।३ BW) Il

aufqaas धानासु अववातामहनाथिकरकम्‌ ॥

wo अर्थेन च विपर्यासे तादण्यात्‌ त्वमेव स्यात्‌ ॥ | ॥ 9३ ।

भा० श्रस्ति महापिदयश्चःः- समाय faead षर्‌कपां famar afeag धानाः पिदभ्ाऽभिष्वान्तेभ्योऽभिवान्वाये दुग्धे मन्म, दति । धाना ke खन्देदः,- किं धानासु इनिः कर्तव्यः, उत न? दति। किप्राप्तं?-न ava cfs ga?) विघातात्‌ + क्रियमाणे wat urna विन्येत° amar fe भवेयुखूष्मात्‌ न HAT दति। ` ` एवं प्राप्त ब्रमःः--उक्रम्‌ विघातकम्‌ अधिकाय , गृाव कन्संग्यम्‌ Wea इति। “साह अश्नगम्‌ अवि्ातकं, इनिष्ध wed विदन्तोतिः। wirwa, यथा म विघातकं भवति, तया करिग्यते, विपयसिख्ते तथा, म ॒विडनिग्यते; विपर्याे कममाजं न हतं भवति, पद्‌ायस्ठ न निव संते, तदु क्रं,--गृकलोपे च मुख्थक्रिया भवतीति । तस्मात्‌ od इन्तिं कलवा पाकः कार्वः, aw fe इन्तिः पाकाथा मवि्धति, न धामालं faefraa इति ॥ इति भदृओओश्रवरस्ामिविरविते मोममांखाभाये रज माध्याबद्ध fate: पादः ven

* विषाय <fa aie mito qe ।

र, ‘

1

[BLIOTHECA INDICA

॥,

[acu]

मीमां सा-दभेमे १० अध्याये ३ पादः। (3

पञ्चा सामिधन्वादिप्रारतेतिकशेयतानुष्ानाधिकरशम्‌ ॥

wo विक्षतौ शब्दवश्वात्‌ प्रधानस्य गुणानामधिका- त्पत्तिः सन्निधानात्‌ ॥ १ ॥ (पू) A

भा श्रस्ति सामे पर्रग्मोषामोयः, "यो Afaar यदग्रीषेमोयं प्एमालभते' इति । aad समाक्नायते-'एकादश्न प्रयाजाम्‌ यजत्येकादञ्नागयालान्‌ यजति' इति । तथा 'चातुमास्यानि wate: waa यजतः इति । तच्रायान्नायते,- "भव प्रयाजान यजति गवानुजान्‌ इति । तथा ‘ara खेतमालमेत ufaaray दति। तचाघाक्ञायते, 'डिरण्यगभः समवन्तताये दत्धाघारमाघारयति' तथा अव्ये अूयतेः--्रपय नृणां प्राखा- चारमाचारयतिः इति । तदेतेषु सं्यः,- किं प्राङ्नते तिकन्तंवयता न प्राप्यते, ्प्राप्नायां कमान्तरण्येताभि चेष्यन्ते, श्रय वा maa, प्राप्तायां गणविधयः? इति । fa ara ?-न प्राप्यते इति । “विशतः तस्यां तस्यां waa प्रधानं नाङ्गानि, तस्माद्‌ ग्रीषेमोयादिषु गृणकब्मेणामधिकानाम्‌ उत्पत्तिः । चजति, श्र घारमाचारयतोति च कमान्तर'प्छेतानि विधीयन्ते, तथा fe afacaawiar भवति, तैरेव -च तानि साद्गानि

N

शष्६ नीनांखा--द भने

लायमो, तस्मात्‌ प्रातो दतिकन्लव्यता न प्राणते, afafen fe at प्रते, न refi सन्निडितामतिक्रमिखखति दति ॥

wo प्रहतिवत्‌ तस्य षातुपराधः॥२॥ (यु०)।

wag न उपरोधो भविष्ठति। क उपरोधः? | प्रतिवदिति HUT, स चादक्न्ब्दा न दूरे सतोम्‌ टमामनेकवाक्धव्यवदहितां प्रहृतिमपेलिव्यते, तस्मात्‌ कन्म म्तराणि चोद्यन्ते, प्रयाजयागान्‌ करोति, wa करेति," smart atria, 'डिर्छगभंः सम- बर्छताये इति करोतिः cf

we ATSATHAATS ॥ ३ ॥ (WTO नि०)॥

भा षदं परिशादनेष्छरं खजमन एषां कमं चादचिहं सामथ्ये भासति) कथमिति । नेतस्मादा कादि दमवगम्यते,- चानं करोति दति, कथं तरिं ?-' यागे एकादन्न्ङ्ां करति शति, यागे गुणवां भावयतीति गृणब्रब्दसरवथात, स्ागसनावां भाव्यमानार्ां गृणब्ब्दश्रवणमनयक GA! awe गणविधि- रूपा एते wear fa’ |

श्रचाश्यते,-श्रष्येतेषां चेदनाप्रञुले साम्ये, प्रभ वम्यते कर्म चादयितुं। कुतः?। श्रख्यातन्नब्दा हते, weary saw चादकाः समधिगताःः- “भावाथ; HAWN: (२।९।१८्‌०.दइति।

* +भ करोतिः इति ate de डितौ यपुखके afer † ‘sya? दति पादे भविुं कुरः ।

Yo Gare & wes Bre

त एते ae ws सादयचिणन्ति । जानः ave, दकादभसद्धा देव्येवं स्वज | तस्मात्‌ कमण्डोदका एते अब्दाः; chaser न परभ्रोति दति

ज्ञ प्रधानं HAIN तथामूतमपुवे स्मात्‌ तस्य विध्युपखक्षणात्‌ wat हि पुमान्‌ विधि- रविशेषात्‌ wafer: ॥ ४ ॥ (fae) ॥

भा ग लेतदस्ति,-दतिकनौव्यता म प्रा्यते क्मान्तराखिद्ति। aur? मारुतम्‌ “धङ्गसंयुक्' “तया भूतमपर्वम्‌' श्रपि tect ery’ snare “विध्यन्तो वा प्रृतिवचोदनायां परवर्तते, तया fe fayqura (७।४।९०८्‌ °)'" इति । Ae’ पराहत कर्मणे "विधिः" देहतेषु क्म नेपु चिद्‌ पलच्छते । तसात्‌ “सवः* वहता विधिः ‘odary (्रहतिपूवकः), 'श्रविभेषात्‌ः "प्रवन्तितः' चाद कादवगम्यते, तस्मात्‌ दृहापि प्राकृती दतिकन्तव्यता प्रणते । यदु्यते,- श्रयाजादिभिनिंराकाङ्कत्वात्‌ sent tania न प्राप्ते इति' । स्ादेतदेवं, यदि यागे विधीयते, यागे हि विधीयमाने एकाद, नव, fever: समवन्तताये इत्येतानि पदान्यमयंकानि भवेयुः, न च बरक्यते वद त॒मेकादज्ञादोनि wae इति, श्रपूवीषि fe तामि अवश्छंविधातव्यानि, तानि च वाक्येन यागे; श्रय धागे विधौयते, यागे च श्या, तथा वाक्यं भिद्येत । तस्माद्‌ दतिकर्ब्यतायां ataret गथ विधव एते via त 22

gut मीमांसा--दशेमे

ख० न चाङ्गविधिरमङ्ग स्यात्‌ ॥५॥(१मयु०)।

भा० श्लञ्च गृणविधय इति! न fe wag करम॑ि ङ्ख विश्ेवविधिः स्यात्‌ । भवति च विशेषविधिः,-“श्रा श्रवाखः प्रसरः” इति ; न wafa प्रस्तरे प्रस्तरविश्रषः fea, यथा ce गासि पुजा, म ae ase क्रोडमकानि faa एवमिहापि प्रसरस्याश्ववाखता म विधोयेत! तस्माद्‌ गणविधय इति ॥

Fo क्मणद्चैकशब्दयात्‌ सन्निधाने विधेरास्यासंयेगेा गुखेन तदिकारः स्यात्‌ शब्दस्य विधिगामित्वात्‌ गुणस्य चापदेश्यत्वात्‌ ॥ € ॥ (RA यु०)॥

भा० श्रयं तपरो fate: प्रधानका गणक मेण “एकशव्टया त्‌», प्रयो गवचनेन fe एकेन शब्देनाङ्गप्रयानानि उच्यन्ते, तस्मात्‌ प्रधानव चने षन्निहितानि श्रङ्गानि, तेषु षन्निहितेषु गणविधेनाम awiat अ्रभिषम्नन्धा भवति,-यः wares at यागः, तच गण दति । एवे षवच यागे "गणेन तद्विकारः स्वात्‌, सद्या aay च सद्यान्तरं मन्तान्तरञ्च विक्रियेत; प्रयाजादिविधिगामीे fe wei, wagner, नानर्थकं पुनवैचनं । तसाद ह तिकर्न्तव्यता प्राणते, प्राप्तायां गुणविधय इति ॥

Bo अकाय्यत्वाच्च ATA 9॥ (Ba Ao) ॥

भा० | 6H Wed वदितु, नामनामिषनन्भेऽयं fanaa इति,

१० अध्याये ९ पादः ॥ ह्र.

an fe वचमव्यक्किः शअब्दायसम्बन्धे विधोयमाने भवति,-

एकादश यागान्‌ करोति, ते च प्रयाजानुयाजसल्न्का भवन्ति

दति, are fe wet वचमव्यक्ता fata श्रय पुनरेषां

प्रशिद्धिनामकानाम्‌ gerry गणविधानाये, तस््नादपि शति- e ~ < >

कन्तव्यता प्रा्यते, गृणएविधयस्येते इति ॥

° तुर्या च प्रभुता गुणे ॥ ou (१म Are fae) y

भा० दृद पदेभ्यः Hafgent छनजं कानि तानि पदानि?। यदकं प्रयाजामृयाजा wefatear:, न waa तेषां गृणा विधातुमिति; तत्‌ परिडत्त॑व्यम्‌ |

श्रचेाच्यतेः- “तु खया" दषा प्रभुता गणान्‌ प्रति चोदकस्य, प्राृतान्‌ * wer इइ प्रापयिव्यति । ते च प्राप्ता गृणविधागपरे TH इद सद्कोल्यन्ते । यदा उत्पाद्य प्रापयिव्यति, ते गुणवचने Taman दति तजेत्यन्नानां प्रार्तिलंघीयसो। प्राह्ेतान्‌ पराण BATS: शब्दो ager उत्पादयितुं शक्ताति। ‘tz शरपुनातन व चनम्‌ उत्पादकमिति चेत्‌" । य एतदेवं, गण सम्बन्धायमेव तद्‌, गृणवचनस्य श्रवणात्‌ । तस्मादपि way गृणविधय इति ।

अय USA — MAAN एते कर्मणा विधायकाः “भावार्थाः waste: क्रिया प्रतोयेत (२।९।९ख ०)” इति। ‘Ber

——~s

* यव ‘ar’ «fa ae qo दि तीयपुस्लकं अधिकः पाठः|

Bee atater—<wth

wat ‘aya’ wrenrawegrat, ये हि अक्तुवन्ति गकवचनसरिती गुणं कथां च विधातु, चरक्तवन्ितरां ते केवलं गवं विधातुं; ar डि पाषाणान्‌ भश्यति, come मुद्रशष्कख इति | aarafa र्विधय इति ॥

go स्वमेवं प्रधानमिति चेत्‌॥९॥ (रय श्ण नि०)॥

भाग इति चेत्‌ cafe श्राख्यातश््दाऽयं गुणं विधाख्ति दति, एवं खति वै प्रधानम्‌ च्रास्थात्रब्टवाच्यलात्‌ श्ति॥

qo तथामूतेन संयागाद्था्थनिधयः# स्युः ॥

॥ १०॥ (श्ण fae युर) I भा० नम डि श्राख्यातक्नब्दाभिधनेन प्रधानभूता गृशभूता वा war भवति, यः खभावतेा गृणभूताऽंः, नाहे ्राख्याता- भिधानेन प्रधामभूतेा भवति । (तथाभूतेन योगे † खति श्रास्थातशब्द रतेन यथार्थविधयेो भवेयुः । यत्‌ प्रधानं तत्‌ प्रधानमेव, UE JOYA तद्‌ गुणभूतमेव दति ॥

wo विधित्वं चाविशिष्टमेवं ¦ प्राकृतानां Bae: कम्येणा ATMA सवं प्रधानाम्‌ ॥

॥११॥ (Be ae) ॥

* यामास्थाय विधयः दति we सं* हितीयप्खकपाढः। † रूभूतखुंयेने इति we सं दिती बपचकपाढः | प शव दूति we संर दितीषपृखकपाढः |

१० अध्याये रे aE | BEL

we | wag पश्लामा गखविध्य इति । कुतः ? । "विधित्वं चावि-

fae’, श्राङतानां वेशटतेःः श्र्यवादकममणा योगा न fafwaa,— ‘efi fazed यजति awe प्रतिषे ' दति प्रता a एव, ष एव विषतावर्थवादा भवति, श्रप्निं खिष्टतं यजति anaa प्रतिष्ठापयति! दृति । तथा “चचषौ वा एते awe यदाञ्यभागे हृति meat, श्राज्यभागे यजति चचृषो एव atta’ एति विहत । तस्मात्‌ सर्व॑म्‌ एवंजातोयकं प्रधानाथे, विषते गृ wafafa p

इ, MATS ATTA: HEMT MT: स्यात्‌ । ॥ १२॥ (MA Te)

भा | Cay पश्याम ग ad प्रधानं, प्रधानाचैमपि fafe- दशीति; खमा fe उत्पजिक्रमता प्रयाजानुयाजाः येनेव मेख प्ररत प्रयाजानुयाजार्गां सुसकाराणामधिकारः, तेनेव क्रमेण विहते द ते । कथं ? । श्रजापतियंश्चमद्जत घ श्राव्यं परस्ता THA UTS मध्यतः एषदाश्यं पञ्चात्‌ इति । तस्मादाच्येन पुरस्तात्‌ प्रथाना THR TAT मध्यतः WIA पञ्चादन्‌- वाजा aun’ टति प्रयाजानुयाजामां सखक्रमार्णां दशनं प्रधाना- Wa खति gaqua, न प्रधानले। agra खयै प्रधानं, प्रभानाध्मपि किञ्चिदस्तीति ॥ (९०।३।९अ०) ॥

BER मोमांसा-दनेने

वायथपन्ने 'डिर्छममेः' रत्यादि मन््स्मेसरख्ित्राधारे averfaxten ॥ द° feu: पुवस्य मन््लिङ्गात्‌ ॥ १९॥ (प°) ॥

भा. श्रसि वायव्यः पष्टुः, “वायव्यं शेतमाखभेत भूतिकामः" श्ति। तच श्रूयते दिरण्छगभेः समञउन्तेतागे द्व्या घारमाघारयतिः दति तजायमर्थः समधिगतः प्राप्ने एवाघारे गुणविधिरयम्‌ इति, xem चिग्धते,-कि पुष्वसिन्नाघारे गृणविधिः, उत, eucfan? इति। किं mats ‘fecam: पूयस्य wafaygra— ae श्राचारस्य गुणविधिरयं । कुतः? । मन्त लिङ्गात्‌, एवं ate भव ति,-“डहिर्छगभेः समवत्तं ताये दत्याघारमाघारयति' दत्य मन्ते इदमस्ति वचनं, भृत जातः पतिरेक weit’ दति, ‘va इति च प्रजापतेरभिधागम्‌ इति; ख fe प्रजेत्पत्तिसम्भवात्‌ प्राक्‌, प्रनात्पन्तरेकसद्यायाक्र दूति गम्यते, ख va ae: प्रजापतिमभिवदिहुं श्क्रति; MUNI WH WUT, तजायं way कायं निवेन्तयितु, aration; wa: oe गृणविधिरिति॥

Go प्ररत्यनुपराधाञ्च ॥ १४ ॥ (Fe) ht

भा प्रृतिवदिति चोादकस्यागपरोधो भविय्यति, once आधारस्य मन्त्ानपनयात्‌ , इतरथा श्रपनोयेत,- "ऊ इाऽध्वरः' दति मन्तः । तस्मादपि qe गुणविधिरिति ॥

Re Qua 2 UTE: | १९९९

Go उत्तरस्य वा मन््ाथित्वात्‌ ॥ १५॥ (Fate) ॥

we वाञ्रब्दः पकं erate, ग care गृखविधिरिति, किं तहिं ?--उन्तरख्' gar विधीयते, तश्च मन््ेणाये न gag BY? | एवमाल्ायते,-- Pecan: स मवन्ल॑तापे इत्याघारमाचा- रयति' <fa कयः?) wart एताग्टचमच्ारयति इति । a उच्चारिता विष्निष्टे श्रौतं विश्चानमङ्गभूतं करोति, "कदी देवाय इविषा fate’ इति, waa देवाय cay: । एकारलेपेग एतच्छ म्द विश्चगात्‌ एतद प्रत्यया भवति,-एकडो देवाय ₹वि- दातव्यमिति । न ख पू्सखिन्नाघारे ard विन्नागमङ्गन्तमस्ति, त्र कल्पयितव्यं स्वात्‌, जातं विज्ञागमङ्गब्डतं भवति दति, तख “हिर ष्यगभः घमवन्तताये' इत्येतेन anafafa, कल्पनायां a waiwafe ददं हि वाक्यं मग्वकायेविशेषण्ड विधायकं, ग मन्कायसामान्यस्छ नियामङ्‌ं । wae aware पाङिक्म्‌ | ‘afar पा्तिके मन्लका्य विग्रेषविधानभिति चेत्‌'। श्रागयेक्यम्‌, शरात्पचपरिग्रड ख, उपदेशस्य Wan, जाहवाधारविषयलात्‌; Taree गृणएविधिरिति । यद्क्र,प्रजापतिवचनेाऽयं मन्त इमभिवरितुं न शक्रा भरिव्यलीति, न एतदेव, बथा fe प्रजाषतिरेक इति संद्ठतः प्रजा पतिश्न्दत्नात्‌, एकेऽ प्राक्‌ परजात्पत्तरिति प्रजापतिरेक walfows, wafrgishy, श खयेवखमतात्‌ र कन्दस्य, w- म॒त्पादच्लतिमचम्‌ अजमिति संख्यते--“क ई खवत्‌ कः ए्णत्‌ क

४८४ मौभांसा-दशैने

जाते यद्‌ यमिग्धघवा विश्वहावेत्‌) पादाविव प्रहरखन्यमन्यं छाति gaat wetfer” (० ६म ० ४०ख०) tii तथा “a ख 4 a महिमनः खमस्यासात्‌ पूवे खषयाऽमायुः । यकमातरच्च पितरश्च साकमयजमययाः ear खायाः” (ष्छ०९०म०५४द््‌०) दति । क tea कः vod का ame दति शरे खक वनारी खक्‌ । क एनं warfa सततं, का वाऽस्मै ददाति का वा यजतीति सवैजानवक्षिः, श्रयमेव सवैमिदं करेति, चथा गच्छन्‌ कचित्‌ पुवपादमपरं करोति, श्रपरश्च पूर्वम्‌, एवमयमिदं सव्य करोति इति श्रयं चेत्‌ सवे करोतीति, प्राक्‌ करण्णदेकः | तथाः-'क उ नु ते महिमनः समस्य" दति, केऽस्य सकलस्य मिथः असमतपूवैऽण्यषयोऽन्तं Wy श्रक्कवन्ति, य्धमातापितरावपि खसमा- च्छरीराव्लगयसीति मातापिदन्यामपि पुवः, किमुत श्रन्यसमाव्जमारिति बिद्धमेकत्वमस्येति । साऽपि प्राक्‌ सर्वात्पन्तेः, एक एव । शत इ्द्राभिधायिन्येषा wa, तस्मादविरेाधः ॥

° विष्यतिदेशात्‌ तच्छतै विकारः स्यात्‌ गुणा- नामुपदे श्यत्वात्‌ ॥ १६ ॥ (RA) ।

भा० गुणविधिरयसुपदिश्छते, श्राधारश्चतौ, ख तन्मन्त्रस्य “विकारः स्यात्‌, sae fe मन्तविश्रेषोा ब॒ उत्तरस्मिन्नाधारे, यत्‌ श्रातं मन््विशरेषविन्नानम्‌ ,-“उद्धाऽष्वरा दिविस्पुशमह्ता यश्चो यश्नपतेरि्रावान्‌ हृशद्भावी हि मधोचुं तस्य are” दति, तदङ्गग्त- मुपकारकस्य fare साधनमिति ware शविह्‌ातव्यम्‌ , ce त

९० खध्वाये ए OTE ra fren) दूति विज्ञानं Sra, ओतस्य प्राङतस्य विज्ञानस्य कार्यं विधातुमदंति सामथ्यात्‌ , ददं दभि चुतं way] दमे ब्रालयः, TATHT भोजयितव्यः देवद्तवर्‌ यञ्चदत्तरखेन दति भाजने तैखमुपकारकं श्रूयमाणं, यस्य sree कायैमभिनिवेेयितुं शक्रोति, तस्य कार्य विनियुज्यते धुतस्य ; सामान्यं हि we स्मसामथ्यं yaa इति। wife मन्त उचशायमाणः प्राते ओ्रतविज्ञाने विश्ेषसुत्धादयति, Trey तदथविश्चानस्य साधकं, न Wee, AGT gave गणविधिरिति ॥

Ge पर्वसिंामन््त्वद्भनात्‌ ॥ १७ ॥ (२ यु०) ॥

पूवस्िंखाघारे श्रमन््रवमेव दभेयति,-खाहेति करेति, मन्त्रश्च म श्राहेति । तस्मादप्युक्लरस्य गणविधिरिति॥ (९ ०।१।९अ०) ॥

चातुमास्येष सामेष्वाखाद्‌ममियेजमणेः प्राृतगुरूट्षधिलवाधिकरशम्‌ ॥

इ° संस्कारे तु क्रियान्तरं तस्य विधायकत्वात्‌ ॥ ॥ १८ ॥ (To) ।

भा सन्ति चातुमास्याः समाः, च श्रूयते,-“उत्करे वाणिम- मासारयन्ति, परिधौ प्रं नियुश्जन्ति'* दति aaa toe: सां्यिकःः-

वेदेदडुतानां पानां ahaa राणिदन्करः। ने डि तत्र वाजिनाण्छनीर- द्मासादनं स्रवति । नाण्यङ्ुलीवद्नीयसि परिधा पंष्डनियेह्लेः awa’ दति माधवः ०2

१८६ | नौ्णासा-द्णने

किम्‌ , एतत्‌ ज्रासादनाग्तरं नियेअनान्तरद्च, खत, प्रारक्यारावादम- नियोजनयोगेविधिः दतरद्धतरख ? दति । तभेतचावन्नः परीच्छ fa चशमा्रमासादनं नियोजनश्च, ऊत दकारम्‌ ? इति । यरि धनां, ततः feat, श्रय दृषटकायें तते गुणविधिरिति ; तत werd सन्दिग्धमिश्युभयं dem परीच्छतेः-किं ध्ममाजमितरेतर्च fear, डत दृ ्टकाये, गुणविधिः? इति ।

किं प्राप्तं ?। aya तीच्रणयलाचोात्करस्य दृष्टं कायमासादभं ग शक्यं कन्तु, तथोपन्नयलात्‌ परिषदं टकार्यैकं मियाजगमकधं HY, तसात्‌ HAT । यथा सौजामणीप्रकरणे श्राह्मणस्य welt श्रासादयति' दति धममाजमासादनम्‌, एवमिहापि धर्ममात्रं चेत्‌ fwarert, तथा च सति arated? fare विधायिष्यते, ae शरुत्या विदितं भक्ति; इतरथा ara) विधायकं सटात्‌। शपि श श्रसत्प ले ्रासादननियेजने गुएविधिलक्षणायं न भविव्यतः, भवत्‌ - पके हु गणविधिं लक्षयेयातां । तस्मात्‌ “क्रियान्तरम्‌ इतरदितर ख, "तस्य रिधायकत्वात्‌", खपदगतस्य भावप्र्धयस्य पदत्तरस्य ग यथा श्राधारे गुणविधिः, तथा afer सखवार श्रासादननियाअनास्ये तौ

छ प्रषटत्यसुपराधाञ्च॥ १९ ॥ (Se) ॥ भा एवञ्च प्रातस्य धममस्य प्रापकसादका नेापरोाद्यते, ‘Aut

eatarargata’, "युपे पश्र गियुश्चन्ति" cfr तस्मादपि क्ियान्तरम्‌ इति ॥

Yo Gare र पादः ॥ Veco

wo विषेस्तु तच्च भावात्‌ सन्देहे यस्य Need: क स्यात्‌ ॥ २० ॥ (fae) ॥

भा तुशब्दः पलं व्यावत्तयति। गासादमान्तरं नियोजनान्तरं चेति, किन्ति -प्रारुतयोारासादननियोजनयोर्गणदिधिः, तच एतद ष्ते,-दुष्टकायके श्रासादननियाजने cf कुतः ?। कार्यस्य दृष्टवात्‌--श्रासादनं समीपानयनं, ae हेमनिरटत्ति रं प्रयाजर्न, नियोजनस्यापि पश्वनपगमः, एवं चेत्‌, तस्माद्‌ गुणविधिरितरख दतर | कुतः ? । ‘fae? (श्रासादननियोाजमविधेः) ‘av दृष्टवात्‌ , चोदकेन तच प्राप्तवात्‌ । “सन्देहे, तवर गुणविधिः कम॑न्तरमिति, न कमोान्तरविधानं यक्रम्‌ , same fe grad विधिः, era च चोदकेन श्रासादननियोाजने ; तस्मात्‌ "यस्य" गुणस्य चोदकः ‘wee.’ तदथेतया उच्चारणं स्यात्‌ । तस््नाहुणविधिरिति । श्रय यदुक्र- ुतिरेव॑विधायिका, aad तु वाक्यम्‌ दति । उश्यते, यद्यपि Te, तथापि श्रन्पीयसी श्रदृ्टानुमानकल्यना भविष्यतीति, यावता* केवलस्य गुणस्य विधीयमागस्य, न गुणस्य कर्मसरहितस्य इति॥

त° संस्कारसामण्याङखसयागाज्च tt २१॥ (आग्नि०)॥

Te श्रय यदुक्र-“तीत्तणयलादुन्करस्व, उपशयत्वाच परिधेः, Tena श्रासादननियोजने न wad कर्तुम्‌" दति । श्रनाच्यते,-

* याक्ती इति arent yo ora: |

Veet Wag cart

यथा WHA GHC च परिधौ च श्रासादनगनियेजने ae, तथा करिव्यते,--एष्वयमुत्करं करिव्यामः, महान्तञ्च परिधिम्‌; श्रतः एष्वयतया स्वविच्ला च गुणेन संयोगादाखदननियाजनसंस्कारसाम्े भविव्यति । तस्मान्न कमेन्तरम्‌ इति ॥

we विप्रतिषेधात्‌ क्रियाप्रकरणे स्यात॥२२॥ (य॒ °नि०)॥

भा० श्रय यदुक्र-यथा सौजामणीप्रकरणे धममाजमासादन, एवमिशापि इति । तत्रिद्तयं,-श्रजाच्यते,- सौ जामणीप्रकरणे विप्रतिषेधान्न we इृषटकायैकमासादनं कन्तु, तस्मात्‌ कियामाच- मदृटका्यकं सोजामणीप्रकरणे स्यात्‌, गवि दृष्टकार्यकमशरकयं | तस्माद्‌ गुणविधिः ॥ (९०।२।३अ ०) ॥

अग्रिचयने प्रारुतवेशृतोाभयदीचाढतीनामगुष्टानाधिकरकम्‌ ॥

ao षडभिर्हक्षयतीति तासां मन्विकारः श्रुति- WATT ॥ २३ ॥ (To) ॥

भा uf श्रप्िःः-य एवं विद्धानश्निं चिनुते' citi तच दीलाङतयः+-प्रारुत्यो वैरत्यञ्चः--“श्राकूतिमभरिं प्रयुजं aren) मने मेधामग्नि west aren’) चित्तं विश्चातमम्निं प्रयुजं स्वाहा) वाचो विष्टतिमभ्निं west सखादहा*) प्रजापतये ममे खाषा0४) saga वेश्वानराय aren विश्वे देवस्य Aquat दणीत war faa राय द्षुध्यसि ge ठणीत gare aren)” (तै ° सं ° ४।९।८ we) दति प्राङृत्यः। तथा See. — “age प्रयुजखेऽग्रये aren’)

Ro अध्याये & पादः॥ Vee

मेधायै मनसेऽग्रये are”) share तपसेऽप्रये are aad ुष्णऽग्रये wre’) mtr रेवीबृहतीविश्व्रम्धुवो marefeat उरवन्तरिं बृहस्पतिना शविषा विधाहु are”) विश्वे देवस्य aa- मत्ता seta सस्यं विशे राय दृषुष्यसि gel ठणीत gaa arene” (तै०सं०९।२।२अ ०) इति । एताः प्रहत्य समामनन्ति, "षड्मि- ह्यति दति। तच dwa:—fa क्शती्मां प्रयागः, प्राङतीनां निटत्तिः, श्रय वा समुशयः प्राृतीनां वैशतीनाञ्च ?-इति। किं प्राप्तं —aefrataadtfa areal’ प्रारतीनां श्राङतीनां “मन्त क्किारः' स्यात्‌+ तेङतेमेन्धेः प्राता fate, “श्रुतिसंयोगात्‌, -प्रत्यकलश्ुतिसं्योगो कितानां, षट्‌ वैता मन्त्राः, FEA वहता ग्टद्यन्ते। तस्मात्‌ प्रारृतानां arat न समुश्वय शति ॥

छ श्रभ्यासान्तु प्रधानस्य ॥ २४ ॥ (सि०) ॥

भा० तुश्रब्दः Od व्यावत्तयति.-प्राङतानां बाध दति, न बाधः, VHS: | कुतः?। सम्भवात्‌ यच हि प्राङतवेङतययेगपत्‌ ग सम्भवः, तत्र anda प्रातं बाध्यते, समुचये हि safe: स्यात्‌ श्रधानस्य'

दूति। यत्र युनराढ़त्तिः श्रुता कन्तव्येव, तच नेष दोषो भवति, श्राटृत्तिः प्राप्रोति इति इ चाटत्तिः श्रुयते प्रधानस्य हेमसखः- दवादश जहाति दति । wa: सम्भवात्‌ समुचय इति ॥

° MSW AMARA स्यात्‌ ॥ २५॥ (Se) ।

nr as

ae) | Faefe,—aqeea दति, प्र्यच्ुतैवछतेद्यादकमराप्नाः UTR

goe गौनका- देने

बाध्येरन्‌) अथ Tara सति न बाधितव्याः" एति । अचोच्यते, नासि सम्भवः । कथं ? । वेशटताः षट्‌ मन्ता Mt प्रारृतेषु Bray परत्य तेण aan विधीयन्ते, AVE, AHA भवितव्यम्‌ , BAT शति ame एव शामा भवन्ति; ते चेद्धामाः, वै्टतेरेव स ग्ेभेरितवयं । तसात्‌ “SUT AMA QTY | चतः प्राता बाध्वेरगे वेति ॥

we शपि वा प्रतिमन््त्वात्‌ प्राङ्लतानामहानिः VSM ADT कतेऽभ्यासः ॥२६॥ (चाग्नि ०) ॥

ae आपि वेति परलयाटसतिः। प्रतिमन्छं आङतयोा भषन्ति | WATS LISA, प्रारता अपि मन्लाद्ादकेन प्राप्राः, sear शपि शङ्केत; धवे ङ्गपाही च प्रथागव्वन उभयान्‌ बङ्गहाति । समु्चयासम्भवे च बाधविकल्पा, न सम्भवति समुचये ; बाधे fe चादक- परा्तिरपन्टयेत ! न च हामनिषटेलौ निष्कृ्टा Seer: शरूयन्ते, तेष हेमधरेदापतितस्तता वेरृताश्च साधका दत्यध्यवसेयं । दीच्तणे रि ते वैता; शुयन्ते,-षड्भिर्दी लयति' दति । Iams प्रदानान्‌ खाहाकारान्तान्‌ साम्न सन्निहितान्‌ ग्टष्टाति। उभये च प्राता aaary सन्निहिताः; तस्मान्न विनिगमनायां हेतुरलि,- दमान्‌ सङ्गृष्टाति cara दति । न च प्रधानाटृत्तिरिह दोषो भवति- दत्युक्रमेव, तस्मात्‌ MBA मन्त्राणामदानं । आपि च “way छतेऽभ्यासः"+- सष कृताः wer: पन्ते, तैद चितः सम्पादयितव्य दति, सषृतसभ्यादिते Reffea ease पनरभ्यासा न न्यायः, Tae प्राछ्तानामदहाबम्‌ इति ॥

१० Weare & पादः ॥ grr

we ctiieannt नापपदते नैमिनतिकत्वात्‌ ॥

॥ २७ ॥ (१ युर) ॥ मा° श्रपि च पुवौपरक्न्टो भवतः,-षट्‌ पुन्‌ जुहोति SENT wer इति । न च dent केवखागामभ्बद्धमानानां पुवीपरता उपपद्यते, “ भेमिन्तिकलात्‌, पवनिमिक्तो हि उन्तरणब्दः eH निमित्तश्च पवेश्रब्टः । तस्मादपि प्राृतानामहानमिति ॥

स ATS द यति ॥ रट ॥ (२यु०) ॥

we इतस पश्लामः+--म निद््तिः, समुखय दति ! कुतः ?। तासा-

माङतीनां ‘saa 'दशवति'.-“उभयीजहाति श्राग्रिकीखाध्वरिकीखः इति। यद्युभयषां मन्त्राणां समुखयसतस्तेवामाग्रिकलात्‌ ्राध्वरिकतवाश्च व्येव निदे बः, इतरथा सवा ait भवेयुः, तज एयक नोपपद्येत ! भवति च vam, तस्मादनिटक्तिः, समुखय इति ii

स न चाविगेषाद्यपदेशः स्यात्‌ ॥ २९ ॥ (BAe) ॥

भा० दतद्ाजिटत्तिः, समुखय इति। कुतः ? । व्यपदे रात्‌, व्यपदेशे भवति,-“श्र्नरख पूत्रेमथाग्ररुपाभि wand safe’ इति, Yas श्रथाग्नेरिति व्यपदेशः समु्चयेऽवकण्यते, नाखति विग्न ॥ तसात्‌ ससु इति ॥ (९ ०।२।४अ °) ॥

ea ETT

४०२ गेम सादने

पमराथायेऽगन्दाथावद विरामं विदका्िकरखम्‌ ४

° आआग्राधेबस्य भैमिलिके गुखविकारे दधिणा- दानमधिकं स्यादाक्षसंयागात्‌ ॥ ३०॥ (To)

भा शरि पुबराधानं निमिन्ते अूचते,---भाए्ययन्ः ओकामानां पमरादधीत योऽप्रीनाधाय भाग्यब्धानिं पुचञ्ानिं वा जीयेत ष पुगरादधीतः इति । तज अुवते,--पुमरन्छतं वाथा दिखा पुम्‌ इत्खष्ाऽमद्धान' इति । तथा, आधाने दरिणा,- “एका देया षट्‌ रेया दादश रेयाञख्तर्थिश्रतिया wi रेयं aed रेयमपरिभितं देवम्‌" इति तज रंय, किं पुलराधानेऽस्याधानदरिषकाना- ममिडसतिः, सद्ुख्धः . wareqrdaafaerat निदत्त? दति । किं प्राप्तम्‌ ?,--“आ्रान्बारुख्छ नेमिन्तिके' game “दङ्िशादाममधिकं खात्‌, प्रारूतीनामनिद्न्तिः wqwa दति । कतः ?। vate वाक्ये उभये बृश्वन्ते,-डभयीदं दाति, श्राल्धाधेयिकौखच ge राघेयिकोश्च'* cf वस्मादनिटलिः, समुचय दति ॥

wo शष्टत्वाच्चेतरासां यथास्थानम्‌ ॥ ३१ ॥ (य°) ॥

भा इदं पदाश्षरं भं कथं Sree, saree सञ्चयो दिव्यति ? । wirea.— fasanry ‘caret’, प्रारतीनां वचगप्रामाण्छात्‌ ‘ware!’ agwar भविश्वलीति । mae ft

= ‘aurufaute’ cfa are mite Yo पाडः ` रवं ATS ।

Yo Wwe ₹ पाडः | Ber

द्दमनथासमम्‌, अान्धाधेविकीर्दला पुनराधेधिकीरददाति' इति । ABTS बाधः प्रारतीरा, wee दति ॥

we विकारक्यप्रकर खे हि काम्यानि ॥ ३२॥ (सि०)॥

भा तुज्छदः WS व्यावर्तयति, g समु्वया विकार इति । कुतः ?1 are Way पनराय श्रूयते, तर्‌ असति प्राते प्रकरणे आ्आख्लानमवकण्यते म॒ संति, यत्‌ तनाच्यते वेते, तत्‌ प्राङतं बाधत दग्धैः । कान्छा वा ेभित्तिकेा वा welt fares विरत निरि्रते, war “चछामये अुद्धौ रमभजमं निवातन्नया wv इति fra ब्यासनं मेजमश्च विकरेति । ward हि वेहतम्‌, sie मातं, तस्माद्‌ वैतेन बाध्यते । अथ अदुक्र,-“वचगप्रामाष्सात्‌ प्रार्दय भंविग्यम्ति' दति । चचाच्यते,-“ता उभयीरदातिः इति are विधिविभक्रिरस्ि, वन्धमानापरेषाऽयं। प्रमाराम्भरमादायापि* अयमर्थः प्रापितः उभयीं छिा ददाति, श्राग्धाधेथिकीः पौन राघेयिकीख न्याये श्राम्धाधेबिंकीः, पुनरा पौनरस्थेथिकीः, वरेतत्‌ WATTERS । तस्मात्‌ प्राह्तीनां निटत्तिरिति ॥ Ze MEAS feared हि अयते ween (थु०)॥ भा० इतस प्राहतीनां frat: । कुतः ?। निदच्याज्जङहादशनात्‌ ‘wee? हि "निदत्त" इति गम्यते । कथं ?। उभयं दि च्रूयते"- * प्रमाङभ्तराद्पि इति ste mite Yo पाठः | + खज प्पुगराचेविकीः" इति पाठो भवितुं स्क, पूर्वे परज अ refi

पाटस् waa | P 2

° मीर्भांला--दर्धमे

‘ag वैरुतीरंदाति दिका उभग्याऽपि तेन दिलाः wet भवनि । नमु उभयथाऽपि प्रदीयन्ते, चत खभय्याऽपि प्रा भवन्तीत्याह । अआन्बाधेयिकौ हि न्धाधेये, पुगराधेविक्यः garda । तसात्‌ मराृतीनां निटत्िरिति ॥ (९०।९।५अ०)।

wre’ वासोगन्धाम्दामन्वाडाय्यं ख नि्टसाचिकरशम्‌ #

ह° वासा ARTS सामाग्धात्‌ ॥ ३४ ॥

भा ० श्राग्यण भवति,-ताद्ाय यजमानसख्वापराभवाय नवा- TRE: युराणानामाग्रेयः सौम्यः श्लामाकः Fete: पयसि चरः चावाषटथिवीय एककपालः" इति । aw भ्रुयते.--वासा दिशा we: प्रथमजा दकिणा' एति । श्रसि तु प्रकतौ अ्रन्वारा्यौा दरिणेति, स हह Seay प्राप्यते । तदज सं्रयः,--किं वासा वल्छमन्वाशार्यसख निव्कम्‌ ? उत जअमिवन्लंकम्‌ ? इति fa प्राप्तं? । चादकान्‌- शात्‌ विरोधाभावाश्च अनिवन्लंकम्‌ इति |

एवं प्रापे ब्रूमः वासे EY सामान्यात्‌"। छक्रमधसात्‌ +, अआधान्दक्णानां पुगराधेये निटलिरिति, चष्देनाग्वारेजः क्रियते,- sree निटृन्निः । कुतः ? । कार्यसामान्यात्‌ , दकिणाकार्थं अन्वाहार्यः प्रकृतौ, ईइ वाख ae तस्सिम्‌ कार्थ, ररिणा्रन्टरवणात्‌ | vara ससुखयः, मिटृ्िरिति । प्रा्भिवौ खकरकिवश्चया fad इति॥ (९०।३।६अ०)॥

किः सनताप

Yo अध्याये & पादः ॥ ४०

OUTS वसे बन्धयारग्वाइाग्यं बधागष्ठानाधिकरशम्‌ ॥ ° अथापक्तसदम्भोस्यान्िमिक्ताख्याभिसंयागात्‌ ॥ ॥ ३७ ॥

भा तरेव वाससि वत्से च संश्यः,-श्रन्वारायधवमाः कर्कव्याः, उत न? दति । किं प्राप्तं aa तावत्‌ न्याय खच्यते,- कव्या इति , arate इति मन्यामहे इति ।

एवं प्रापे HATTA वत्सः स्वात्‌", तडू्जांकञ्च वासः साधनविङेषनिबन्धना हि ते wan, नान्वारार्यनिबन्धमाः। तस्माद्‌ अन्यस्िन्लपि तत्कायापन्ने भवितुमश्न्ति दति । कथं पुमवासा aaj तत्कायापन्नम्‌ ? इति । मिभमिष्ततया आख्याय परिक्रयेण दकिणेति तयाऽभिसंयोगा भवति, वासा दक्िणा ae: प्रथमजा zie’ दति । तखादयासेावत्छावन्वाहार्यधर्मको स्याताम्‌ इति॥ (९०। ३।७अ०) ॥

श्आाप्रयणे वत्ते पाकाभावाधिकरशम्‌॥ छ दाने पाकेाऽथैलक्षणः ॥ ३६ ॥ we तजेव ‘ag. प्रथमजा afeur एति । asad समधिगत श्रन्वाहायधमोः Ha: इति । तदच संशयः, किं वत्से पाकः ara, खत भन? eft किं प्राप्तं -चादकानुगरहात्‌ चक्यलाच wre इति । wa ATA ग्रमः, TTS दाने पाका भ कनव्यः, अपक्षो हि

Be q मीर्मांषा--दशेने

वत्सो वत एव, Te श्रयते न ate, oftwera च wad, न परुषसंस्काराय | तस्माशेदकः पाकं भ प्राप्ति, तद्यदि पाकः कियेत, अश्रुतः प्राणिवधः आचारविरश्द्धऽमष्टीयेत । तस्मात्‌ पक न कायः ॥ (९०।९३।८्अ्०) ॥

्चापयण wate पाकाजावाधिकरणम्‌ ॥

ख पाकस्य VARIANT ॥ ३७ I

भा ata श्ुयतेऽ-“वासा दर्णा" ef तजायम्थंः समधि गतः,--अरन्वाहार्यधमोः aren दति, श्रथ पाकः ater, न? दति संग्रयः । अथापत्तेः क्तव्यः । दति प्राप्ते ब्रुमः+-न क्यः, “श्रन्नकारितलात्‌' दति, अ्रन्नकारितेा fe पाकः, न च arate, न तज पाकः शक्यते कन्तुः । तस्मात्‌ तज पका RMA इति॥ (९०।३।८ श्र °)॥

SIGS वसे वत्धयारभिधारशाभावाधिकरशम्‌ ॥ we तथाभिघारणखस्य ॥ श्ट ॥

भा श्राग्रयणे यते, वासा दकिणा कसः प्रथमजा दिका" इति । awa: सभधिगतः,--अन्वाहायधमा धाशसि a च arian एति । श्रयायमधंः सांशयिकः, किमभिषारशं कर्तव्य, म ?

दति । fama प्राप्तम्‌ ?--श्रयापन्तेः कन्त॑व्यम्‌ इति | Ua प्रापे ब्रमःः--'तथामिधारणष्यः | किं ? । श्रक्रियेति, शभिधारष

१० ख्याय रे वादः ° ॐ

fe warerd anfee fawa, खादिमा चि शओरादनस् परिक्षये खपकराति, न च, वामि वते च atfgat प्रयोाजनं। तस्मात्‌ तदाभिधारणं न खात्‌ इति ॥ (९ ०।३।९ ० अ °) ti

erfatra जवामेब इाद्‌ग्रशतस्य द्किशान्बाधिकरणरम्‌ ॥

° द्रव्यविधिसन्िधौा सद्धा तेषां गुणत्वात्‌ स्यात्‌ ॥ REN (QA पूर) 1

भा० श्रि च्छातिष्टामः,--व्यातिष्टामेन खगंकामेा aaa’ दति । तनेवाचायते,-“गोखाशशच अतर गह भख अ्रजाखावयख व्रीहय कवाख तिला माषाञ वश्य दादशच्श्रलं दशिषा' दति । aw संश्रयः, FARA NATAL CCW, उत एकस्य ZUG? GET एकश, तदा faafawar यस्यकस्यचित्‌ , खत, माषाणशाम्‌? Wey aT USOT श्यं सञ्ञा, उत, URN?! यदा एकजातीयस्त, तरा किम्‌ अनिधमः,-खखवस्तरित्‌ , खत, Wat? | यदा पद्मा, तदा किमगियमः,- ये्वाकेवाश्चित्‌ , खत, मवाम्‌ ? इति, एते पला भवन्तीति! किन्ावत्‌ प्राप्तं ? । द्रष्याणं विधीबमानानां ‘afer’ | Bat दरग्याशा? | मादीनां, कं विधीयमानानां ?। दङिशासम्बन्भे सद्या WATT, — AG Tawa दि" दति, तेषां गवादीनां vane VST GT! |r? गुणतः aT विधीयते, गवादीनि ware: । कथम्‌ ?। नेवभभिश्म्बन्धः क्रियते, इादथ्न्नतं स्तादिति, कथमा 'इादज्रशतं तख" दति । एवं तख cewauay भवति, इतरथा

you मौमांसा-दन्ेमे

सद्‌ WA लागुवारेा वा शवात्‌, एकवकनमपि प्रतापे SET

waa प्रधागसन्निधौ च गुणः fire: प्रतिप्रधानं भित, ` इति । श्रस्ि San सद्वा प्रयोजनं,-नवादीनि = zenfe maria कव्यानि । तज न aad विणवः,-किमेतत्सङ्जी aie, किं न? इति। यदेव द्रवयं भेतत्सद्लं शात्‌, तत्‌ प्रतिभुति वाच्येत | तस्मारेकंकमेतया सद्या Wager, इति ॥

ख समत्वात्‌ तु गुखानामेकस्य शुतिसंयेागात्‌॥ ` ॥४०॥ (RAT) I भा० | 6g पशं व्याव्लयति । तस्य ae दादजन्रतम्‌ इति, न ` शतदेवमेकस्छ कस्यचित्‌ ew स्यात्‌ । कुतः ?। ‘aan’ 'मुशार्ना” गवादयोऽपि हि दचिणासम्बद्धाः, canta. न गवादीनां सद्या बिधीयते, <fam तु सञ्जाविजिष्टा चाद्यते, म गवादयः | कुतः ?। sara afeen waft शति safari गवादीर्मां दलिणासम्बन्धेमागयक्यमेव were. स्यात्‌ 1 wee सामानाधिकरण्याख तच्छब्दस्य बडवचनं wea! गवादिषु तख ` दादश्त्रतमिति चैकवचनं न स्यात्‌। तस्मार्‌ यस््कस्यवित्‌ परिक्षव- साधनस्य द्रव्यस्य एतस्यां wat छतायामेतत्षङ्जः परिक्रयः शता ` भवति | तस्मारेकख् सद्या, Fane | WRT युवं भविष्ति | "ननु Wau ae weenfaafed वचनम्‌ ` । च्यते, अविवङितेऽपि वने या ag aqua, तेन वचमेन भवितव्यं ।

१९० ware ₹ are: | god

चथा शेचणत्वेनाथुष्छमाने ब्राञ्चर्णातीणेो म WHE इति ने दिक्वनान्तेय fadat भवति, त्राह्मलौ ग हइमयौ एति । ऋ, 'ा्याखायानेकस्िम्‌ Tere भवति, वषु वा एकवचनं भवति, गतु wafer awy च दिवं जवति, तेन अय वडवयनाग्तेने fide, शकयनाणेन वा awy fide भवतिः । wrea,— वात्धास्मायामेसरेवं अवति, म अ लच्छष्देन जातिरनिधीयते, efafeniferet wa भवति । सारेकख्य-कष्यकि्यक्ला इति ॥

a यस्य वा सन्निधाने स्याद्‌ वाक्ते wa सम्बन्धः ॥ ४१॥ (RA To) ॥

Te इदं TT छ्ं,--थदा एकश सद्खाभ्बन्धः, तरा ्रनिवयमःः-यः-किद्‌ विश्चा्चक्णात्‌ इति |

एवं प्रापे ब्रुमः, “यद्ध वा चज्निधाने स्यात्‌+ ae wee ‘afy- धाने aye: उच्चरितः, Brod: बद्धा विभिष प्रतीचेत, serene हुषरितेन fe सङेकवाक्दता भवति । कुतः ? । wens हि विशेषकं feart fase war, न ft व्यवहितं । व्यवहिता FATA माः, ATG प्रकर्ाट्‌ बलीयः । ANTE: सङ्खया बन्बध्येरिति ॥ qe संयुक्ता तु तुख्यवदितराभिर्विधीयन्ते तस्मात्‌

सवाधिकारः स्यात्‌ ॥ ४२ ॥ (४य Yo) ।

Te awe पत्तं व्यावक्षयति । माषाः स्ाय॒क्रा दति, Fada,

Q

४९० मीमांसा-दचेने

सर्व्॑यापिनी सद्या स्यात्‌, सर्वेगेवादिभिः ead) | ae’ area: wen, “तुख्खवदितराभिः' इव्यश्रुतिभिमाषाः यगते । wu?) तिला मावासेतिचच््देन fora: सहिता माषा इति mead, गवादिभिः सदहितानां सद्खयासम्बन्धः, चश्रष्टश्चुतिरथान्तरसम्बन्धमेषा- माई ; च्रष्ट्वणस्येतस्तामय्यै,--यस्माचज्रन्टः पर UTA, तसा- धोग्तरसम्बन्धं Beare, ग वाक्येन; यरि हि वाक्येन स्यात्‌, पुरण्तारणुखाग्माण एतमथे FTA, स्का तु वाक्छेन सम्बध्यते | यरि च i न चार्थाऽवकण्येत, चब्टञ्रवणमनर्थकं स्यात्‌, ग हि असावुष्छरकाले सम्बध्यते Taree श्रभिनिटैसे,-- “तस्य crew’ चेति अन्य एवावगम्येव+--दादश्र्रतमन्य किञ्चिदिति, म च aca किञ्चिद्शाग्ते । तस्मात्‌ पुवं चयेागः, पञ्चात्‌ स्ासम्बन्धः, खमथेतराणि समागविभक्ीनि, दुवेखा विविभक्तिः |

aft च समागविभष्टीनि समथेतराणि, तेषां हि eng शराटन्तिः, faafan विविभक्रीनां, साथै समानविभाक्ीनि खमैतराणि प्रथमान्तानि भवन्ति; परपदाथे षश्चन्तो विरिष्टं । तस्मात्‌ समुशितानि वा दतरोतरयुक्रानि वा सद्धेयानि द्याया अम्बध्यनते; समाहार परषां eR aa) तस्मात्‌ स्वैः सद्या सम्यादयितव्या | किमेवं भविव्यति ? । सञ्ञासम्बन्धे न afeyefetar भविति, विनिगमनायां tara यमेव egress वजयेत्‌ , तैव प्रल्ययो aaa, तस्माडवादिराभिः ware wanda इति ॥

१० अध्याये र वादः ॥ ४९९

छ असयागाहिधिश्ुतवेकजाताधिकारः स्वात्‌ ुत्याकापातक्रताः ॥ ४३ ॥ (सिर) ॥

भा मेतदस्तिः--सवंसन्पादनीया सद्धा इति, ्रमयोागादिधि्ुतौः weet सम्बन्धा मास्ति, न श्रुयते, गवादिराणेः wet भवतीति, न wafer: wen faféad, यः aire प्रतिनिहि्ठेत, मवादयय्तु श्रब्देनाक्राः, तेन ते खनाल प्रतिनिरेजमरन्ति, ग चाज मवादा्नां प्राधान्यमिल्युक्ं, दारि्छेन fe सद्या सम्बध्यत इति wenfaaqd era: स्यां वि्नष्टसुपादी्ते ¦ avaqer विवक्ितमेव, तजैवां नानाजातीयानां निरिं्टानामन्यतमरेकं प्रति- facia सद्या विशेषण्सुपारीयते | तस्माज्ञानाजातीयानां fafeer- मामेकं स्यात्‌, स एकजातीय एव भवति; तस्मार्‌ "एकजाताधि- कारः इति छितं । किमेवं भविष्यति ?। एवमेकञ्ुतिरने कापिता भविष्यति, दतरथा, वाक्येन द्रव्यस्य wat प्रटज्तिविशेषमकुर्वती नाप्रटन्तिविषेषकरा प्रकरणवश्ेन करतः afm भविग्यति, va क्तादादश्श्रतं दिशा दति । तस्मारेकजातीयस्य इादशश्रतं रिणा दति ॥

° शब्दाथश्चापि शाकवत्‌ ॥ ४४ ॥ (Ae) ॥

mo श्रपि च लाकवदेतत्‌ द्रष्टव्य, लके fe निविव्रेषिते सद्या we ऊखरिते, एकजातीये yaar भवति । कुतः? । चन्यथा सवहारानुपपन्नेः+ असति water, जातिविशेषे, wera: ae weve fafasr, wise चावाकरसद्ाभिः dager: क्रियते ।

Q 2

Sty Wate दंगे

निविशते ; ङ ate: await weer, wade वा अरहीतव्यः, wire अ WUGH, द GSE. इद च ET गानाजातीवास्तेवामन्यतमः Wala wag: खात्‌ इति । च्या, अरतमान्धां cheng दति, एकबातीयानां चत, म मिन्वजातीयार्वा, यथा द्रव्यं ae. waa wearer tare ह (९ ०।९.९अ ०) I

‘eu ureund दिका" cada वद्ागवसद्लाभिकाना चिकरणरम्‌ ॥ ० सा पश्रनासुत्पलतिते विभागात्‌ ॥ ४५॥ (१ सि०)।

भा० एकवातीयस्य सङ्षेत्येतत्छमधिगतं । सा ane, इत ` माषाण्यम्‌ ? इति । ्रनियमे प्राप्ते उच्यते, "पश्यूनाम्‌ः शति । कुतः?। ` “उत्पत्तिता किभागातः, चात्पज्लिकेम विभागेन we संब्यवहारेषु agree —caface: कनः, पश्चभिगंभिः क्रीतः, इति, म्‌ ` ब्रीद्यारीबाम्‌ भत्यन्तिकेम विभागेन संग्यवहारेषु स्वा सङीकछते, ` मिगदाभिप्राया मानामिप्राया वा भवति, न हि भवतिवश्चभि- | ara: site दति, पञ्चमिमाषाणामाठर्कदण्वी कुडव खारीरभि्विति ` भवति, तज भराक्कादिभिरनुषाग्धमाछः साकाञ्खमेव वाकयमपरिपूणे- saranda suit |

‘eu ararerfe Srafiean fone ककादिद afta क frat? इति । wiretaps en: परिस fare खच्छते,- wget दिशाः इदि, ग च दाद तं त्री हा दिवीजार्मा, कतिविव

Ro अध्यय २ का) ॥ Ste

wired, fic प्रकारेभंतिभवति व्यापारतः, फलतः aera इति । व्यापारस्तावन्न माषवीजानां दादजकतं कतिः, कने Gare हि कमेकराः पादिकमणशंभनो । फलागुरूप्यं भेव wet । वचनं शु त सर्ता परिमाशविषेवपरं भवति । ae हि पारिकमणदमै खन्यते म सा दक्षिणा भवति, न fe a afar कर्मखि दरं करोति, खादय अन्येन वा प्रकारेण BE मरः कम॑ कुयात्‌, न ब्रीहीर्णां इादश्रशतेन प्रोत्ाडितः |

are—a: कथित्‌ nenfycaerat ब्रीहीर्णां इादश्कतेन प्रो- ताते, तस्य किं ला afer भवेत्‌ ?'। न इति ब्रुमःः--दक्करणी हि <fen, रचय w, a न afr करोति, नासौ कलवारी, तस्ार्‌ या म श्राज्तिभिवा, नासो दक्िणा । श्राशि- ware atfawd tere विषयः |

श्रा, श्रीखीजानामपि दादश्छतं arg यावतीं wearet करेति" । wared,—arefeat ददं बलं माम, स एव हि पुरुषः कित्‌ प्रति बलीयान्‌, कश्चित्‌ प्रति अवसः, aw यावदाजितम्भवं गसि, लावद्‌ wae, werner fe श्राद्धितेन भवतीति Witenes werd, तद्छादाशितष्भवं यत्‌ zai, सा wim, a दरिणा, तताऽभिक <faura fag वचनप्रामाण्यात्‌ भवति । feat खतपेये वचनप्रामाण्यादल्यबलकरष्यमपि दिशायाः श्यामे किथीषते awe, श sore सिष्यति। wa स्व Tees wT, तेषु wy न ब्रीद्यादिषीजानि स्वाः Sarr इनि,॥

४९४ मी्मांसा-~दनेमगे

we अनियमेाऽविशेषात्‌ ॥ ४६ ॥ (To) A

भा यदा पश्छु्नां crewed, तदा ्रगियमेा" गवादीर्ना- ware कस्यचिद्रादश्रशतं | शएवमनमियमे शावं भविति, wana, तजाधिकारशरास्त्रं महाविषयं मविग्यति इति ॥

go भागित्वादा गवां स्यात्‌ ॥ ४७ ॥ (2 सिर) ॥

भा० वाब्ोऽनियमं व्याव्लयति। गवां इादश्रतं श्यात्‌। कुतः ?। भागिलात्‌+- भागवत्यो हि गावे महाभागाः, महति उपकारे वन्ते इत्यथैः | एकटलिजासुपकारण्डयस्छं भविग्यति, खलिनाश्च खपकारः HMA । महकमे fet उपकारे ara, sarge चोपकन्तव्यमिति were. । एवं सदाचारोाऽनग्य्ीतेा भविष्यति, यदि महाभागां श्यसी wa दीयते, may महाभागाः, तस्मात्‌ तासां TENN । अश्वा उपकारकतरा भवेयुः, चेवं दानप्रतिग्रदविक्रया नम प्रतिषिष्येरम्‌,+-न केसरिणि ददाति, भयतोदतः प्रतिग्टष्ठातिः इति श्रुतिः । wad चः भाश विक्रीणीते इति । aang दादज्रश्रतं “गवां स्यात्‌" ॥

we प्रत्ययात्‌ ॥ ४८ ॥ (Ae) ॥

भा ० श्रत गवां SBT इतः ?। प्रत्ययात्‌'। सह्लासन्पादनाथे उपादीयमानेषु प्रकृतेषु गन्धेन उपायेन GAG पुष्यं गावः प्रतीयन्ते, WAR: सद्या सम्नध्यके, न च तज विराधः किरसि,

Yo खध्वाये २ पादः। ४९१५

ag अब्बद्धास न पुभरश्वारयः eae, एकजातीयो हि wage, स च सम्बद्ध इति। तस्मात्‌ गवां श्या ॥

we लिङ्गदशनाश्च ॥ ४९ । (यु ०२) ॥

भा० शिद्गं खलु एतमर्थं दयति । किं fey भवति ?। एवमाह, “ससं दिशा । aed dita यावदस्य सारखस्छ war गौगेवि प्रतिष्टिता तावदस्ात्‌ लोकादसौ लोकः, इति गाः प्राकता दशयति, तथा ‘at वा एतां जवं समाममन्ति। इडे रमे श्ये काम्ये चने श्योतिरदिति avait महि fesf um ते wat नामानि देवेभ्यो मा quad शतात्‌ दति गवानेतानि भामानि warty दचिणामेवमाद, एतानि ते नामानि इति यरि शा ओः, एवमेतदवकस्पते। तस्मादपि गवां aT दति ॥ (९०।२९२अ ०) ॥

विभ्य arefewra दाभाधिकरणम्‌ ॥ इ तच दानं विभागेन प्रदानानां एथक्तात्‌ ॥ ॥ ५०॥ (fae) ॥

मा व्योतिष्टोम गवादयो रदङिणा, तचेषाऽचैः समधिगतः, गवां way इति । श्रथेदानीमिदं सन्दिह्यते, किं यस्य यावान्‌ भाग श्राभजति, खयमेव यजमानेन विभव्य ae तावाम्‌ कण्पयितव्यः, उत परिषरेव विभञ्यत दति । किं प्राप्तम्‌? श्रनियभे विभण्याविभख्य वा दातव्यम्‌, एतावद्धि श्ूयते,--रातब्यम्‌ इति, न, विभव्याविभञ्च वा इति । तस्मादनियम इति |

Br ¢ भना देणे

एवं प्रापे बूमः, विभच्ध दातव्यमिति, दातव्यैव ART, का, खत्वपरित्यागेन TST, तख यजमानेन खयं WS । तात्‌ खयं प्रयोगे ख्यात्‌ इति । at यर््ांत्र श्राभजति, स तद्य अनिर awa तेन सम्नन्धयितं, तेन aa निरिति ख राममभिनि- व्यति । यजमानेन च दानं गिर्व्यितव्यं । vere यजमाने fara निरिंङेत्‌, ्रदानार्गां vam weft विभागे ग जकः खेन भागेन सम्बन्धः कन्तु । तस्मादविभञ्य दजिणा रातव्येति ॥

we परिकरयाश्च शाकवत्‌ eye a (aoe) ke

भार | afea ल परिक्षां दानं, न wa, oftware भक्ता aan सह पठितव्यं । यदि च परिषदं ware, परिष्व विभेत, अ खामिना ey sofwen, तच्च परिक्रय एव मामविष्त्‌ ; जधा खोके काष्टवाहप्रश्टतिग्या यहीयते, तच काष्टवाहाः खामिना शह पणम, तेभ्यः सलामी विभज्य निरिति, ददं mata तभ्वमिति, ` तदरिहदापि उदव्यं । तस्मादिभञ्य दकिणा caf ॥

we विभागण्बापि दशयति aye a (यु०२)॥

भा० अपि च द्यति विभागं, aq विभामामिधाभिनं मन्न जानन्ति, "तथो ar विश्ववेदा frm’ इति । “हष्शाजिनेन feara <fwot दातिः इति । तथा च्नीेऽगरे ददाति, off- wert fray प्रीकाति, wpe ददाति weer ददाति wee हके ददाति मेषे ददाति विद्धाग श्राशीगेभ्च waar

१० अध्याये & WWE | ४९७

ददाति, sxe ददाति, अन्तःसदसि आसीनेभ्यः यथां प्राषपकेभ्या ददाति' इति । एवं विभागदशेमसुपपद्ते; तस्ादिभञ्च दातव्यमिति ॥ (९०।२।९ अ०)*॥

erfadia समाष्छानुसारोख दचिक्ाविभामाधिकरकम्‌ ॥ तञ" समं स्यादरुतित्वात्‌ ॥ ५९ ॥ (RT) ॥

amo च्याति्टामे शामाब्रायते, नखाश्च श्रश्वतरञ्च' दति । arene, समधिगतः, विभज्य दातव्यम्‌ दति । दृदमिदानीं सांधरयिकं,- किं समे विभागः, उत क्मंशृतं dae, उत श्रब्दङतम्‌ ? हति । किं प्रापतं ?,+- समा भागः स्यात्‌ “wafer farea, wy विशेषा a श्रुयते, aw समा विभागा भवितुमरेति.। कथमिव ?। Wawa शवे दातव्यं प्रात्नाति, usw दातव्यं न भवति; तज यावति yaa दीयमाने नान्यः संबिभश्यते, तावत्‌ TH UNH ग॒ दातव्यम्‌, अविशिष्टं रातं, waren, तस्मादिशेषाश्रवणात्‌ समं देयमिति i

त, अपि वा कम्मेवेषम्यात्‌ ॥ ५४ ॥ (रपु °) ॥

भा श्रपि वेति पच्यादत्तिःः-न शमं स्यात्‌, weed वैषम्य भवेत्‌, यो ae क्म करोति, तसम बही तिर्दीयते । तस्मात्‌ कमोनुरूपयेण वेषम्यमिति ॥

येषां मते एकादद्माधिकरकं दश्माधिकरशानागे तमेव, म एक , तषां मते दद्मेव Tretia छेयं । रवं परजापि एककन्यमता अवमन्यति | R

४९८ मोमासा--दण्ेने

° ger: स्युः परिक्रये विषमाखा विधिता परिक्रयात्‌ न कमरौण्युपपद्यते द्‌ शनादिशेषस्य तथाभ्युदये ॥ yy ॥ (fae) ॥

भा० न चेतदशि,- क्तं वेवम्यम्‌ इति, faonfe उपकारहत्‌ ; ख उपकारः श्रुत्या विचायते, तस्मात्‌ श्ुतिृतं Geel. तेन age’ परिक्रये" भवेयुः । “विषमा” fe एषाम्‌ “are, Ban af ger’, केचित्‌ ‘adtfern’ केचित्‌ "पादिनः", dare ते “श्रद्धिनः, कथं च तेषामडं भवति 2,—afe Ma: wg दीयते। एवं 'दतीयिनः", पादिनः, इति च dtarfafergar समाख्यायन्ते, at परिक्रयात्‌" awa वैषम्ये न "उपपद्यते" । क cara विशेषो get? । “्रभ्युदये,--श्रग्यदव दति श्रश्युदयफखं (wigae) Tamme ब्रमः । ष्य रपति दोरयिता ब्रह्माणं रीशयति, तत खद्रातारं, तता शतार, ततस्तं प्रतिप्रखाता दीशयिलाऽद्धिनेा दीक्षयति । ब्हमणएच्छंसिनं ब्रह्मणः, WATERS: aaa हेतुः, ततस्तं नेष्टा दीरषयितल्वा ठतीयिनेो दीशयति । wate बऋह्मणः, प्रतिदारसुद्गातः, श्रष्छावाकं हेतुः, ततखं खन्ेता रीच्चयिला पादिन दीशति । पोतारं age, सुब्रहाप्यमुद्भाठः, गावस्ठतं हतः, ततस्तमन्यो दीचयति ब्रह्मचारी वा आ्राचारयप्रषितः' इति श्रद्धिनः" (ठतीयिनगः' "पादिनः" दति दादशाहे अनुवादः; यदि प्रकतौ यथासमास्यम्‌ अमीषामिमे भागाः, तते द्वादश्राहे दभनमुपपद्चते। तस्मादद्यादिभिः समाख्यानात्‌ षमास्या- शुतिष्छतं Gael भवितमरेतीति ॥ (९ ०।९।९४अअ०) ॥

१० Gwra ₹ पादः ॥ ४९९

Wea’ we sa’ त्यनेन रन्छत्रतुदकिशावाधानिकरकम्‌ ॥

ज्ञ तस्य वेनुरिति गवां, प्रकतौ विभक्तचादितत्वात्‌ सामाग्धात्‌ तदिकारः स्यात्‌ यथेषिर्गृणशब्देन ॥ ४६ ॥ (पु०) च

भा इदमामनन्ति, “aaa aiute: feta wie विश्व- व्यसतोचीया ष्गुदेक्िणा' इति । ay सन्दे्ः,-“किं Sata frat, उत eee दक्िणायाः ?' इति। तच दरं तावत्‌ whel,—fa प्रतौ farsi दाजिष्छं, उत, समसम्‌? इति । तत षदं तच्च ॒संदत्याधिकरणं क्रियते,--किं प्ररतो विभक्षं fea, what निव्लिंका; उत, afm, छत्ाया दक्िणाया निवर्तिका? दति। किं प्रां ?। we ` ` धेनुः" इति श्रूयमाणे ब्रूमः, नुः ग्वा गिवसिका इति । तत एतन्तावङ्‌ विचायते, प्रृतो fae दारिष्छमिति। किमिद freq? इति । गवादीनामेकैकं द्रव्यं दिशा दति । कथं? | गख wry श्रश्वतरख दका” इति प्रकृतौ गवादिभिर्दिणाभष्दः maa परिषमाण्यते, निदिष्टा fe गवादयः, ग तेषां समुदायः | चन्दः BAe भवति, न तु समुखयस्य निर्देशकः, परपद- विशेवणाथन्तु समुखयमुपादन्ते; यदि fe निदिंभेत्‌, क्रियागीः मुख्यः सम्बध्येत !-समुषखयः wey: समुखया zea दति यथा भवति, एवं च SRT. च द्रष्य इति वा ufaafa तथा, यथे

eget, षष्टी भवति,-धवखदिरयोः मुख्य इति, एवं धवः RQ

४२० मीभांसा-दभेने

खदिरसेत्यचापि wafer! म तु भवति । तस्माल awe: खमु खयं निरिं्ति, श्रुत्या निदिटेन च एकवाक्षता न्याय्या, ग गवादिखकितेन अमुदायेम । तस्माद्‌ गौदं चिणा, wat दचि््येवं सम्बन्धः । wafaat fe गवादीन्‌, तेषां दक्िणालं विधौयते, तथ sense प्रतिप्रधानं मिदयेत ! emcee समधितिः भविष्यति, गौरदलिणा wre दक्षिणा इति, भ गौरश्वादिखदहितिा गवादीनां वा समाद्र cf!

यदि वमक दाशि, तदा प्राप्ता गोदाचिषे,पुगविजेषाथेसुषा्यते,- सेगरिणा इति, धाऽघौ गौदंकिणा सा धेनुरिति भरन्यास दसिणानामविकारेण, यथाप्रृतिभाषेन चादकानुगहा भविष्ति ! wana गवि एष गुण wut Gad माम ; गौरेव हि desire, ‘qafay ‘amen, -“सौयं faite इति खयंसम्बन्धं ger, gerafa faafea निव॑पणाञ्रय एव प्रयोगः wen निदिश्छते दति, सनिवंपणकात्‌ प्रयोगात्‌ wae मिवेपणक्ब्देन र्षक विध्यन्तो नियम्यते,* एवमिहापि गेगएवचनेन amen गेादक्षिणा- विकारः क्रियते, नान्या दक्षिणा विक्रियते दति ॥

छ सर्वस्य वा क्रतुसंयेगादेकत्वं द्िणाथेस्य गुणानां कार्थैकत्वा दर्थे विरत अुतिभूतं स्यात्‌ तसमात्‌ समवायाहि। कम्मेभिः ॥५७॥ (सि०)॥

भा वाञ्दः पकं व्यावन्तयति, ‘wae’ करतुदाचिष्यस्य निवर्तिका

* ‘Farad’ इति we स° परक माचि |, † ‘samdriw र्ति खादश्रपुख्तके पाटः |

१० अध्याये ₹ पादः ४२९

Saft प्रतिन्चायते । तभेतदण्छते wel राकिश्छम्‌ इति । किमिदं wad राचिष्यम्‌? दति । a प्रतिद्रव्यं <feutes: सम्बध्यते, गौर्दशिष्ा, war रिणा, श्रश्वतरा दरिणा इति, कथमहं गवादयो <feefa म हि गवादीम्‌ vite, रशिखा- सम्बन्धा विधीयते,-ये गवादयस्ते <feur इति, तथा fe <feur- WAl गवादरीन्‌ दरिणासम्बन्धविधामाथें योगेन अन्तगेतसम्बन्धममि- वदन्‌ बडवचनान्तः स्यात्‌ !-गवादया दक्षिणाः दति, यथा ‘mitten देवते“प्राणापानौ अ्रभिसमभवताम्‌ इति; गुणवचनानां ware ्रज्रयते लिङ्गवचनानि भवन्ति, कथं तर्द दचिणामुदिष्य गवादयो विधीयन्ते, का दकिणा?,- गवादयः इति । दक्तिणा नाम wiqgrenae, दिण्ा उत्साहिका दति, एकः खः गुणः, स च प्राधान्येन विवकितः, तदिषेषणत्वेन गवादयः; गएवचनानाञ्च कब्दानामाश्रयता लिक्वचनानि भवन्ति, न द्रव्यवचनामामाभ्रित- mequa, थथा ‘faq रेवा देवता" दति । का पनदकिणा ?,- गोख wry wary दति <faurmet दाने सम्बध्यते, खविग्भ्या ददातीति, न गवादयः । एका fe दक्विणानामथैः,- खविजाम्‌ आनमनं ; सहृ श्रानतास्ते भवन्ति, य श्रानमनेन wat नास्ति, गवादीनामपि गुणानामेकं कायें दचिणालं ।

यदा समसतं afew, तदा विकृतौ भुवि तस्मिन्‌ maa We घेन: fens, सा च प्रातं का्यमभिनिवैत्तयति | क्रठरुयागेन fe भूयते, “तस -(कतेः) धेनुदः चिणा' एति, खिन्ने सवै रोदकप्राप्तमानुमानिकं निवर्चते । तया “खमवावाद्धि कर्मभिः विजः सम्बध्यन्ते ्रतिग्धतया ।

BRR मीमांषा-दभेने

श्रपि च quae ससहायं गोद्रव्यमिति प्रतीयते, <feer- सम्बन्धोऽस्य वाक्येन, श्ुतिख वाक्याद्‌ बलीयसी । तस्मात्‌ पुय खयागः, पञ्चात्‌ दकिणासम्बन्धः, दतरोतरयक्षाः <feutaa सम्बध्यन्ते गवादयः Wl: | तस्मात्‌ श्त्छरस्य कतुरारिष्छस्स निवन्तिंका watt ॥

ह° बादनानामनाश्रयाश्िङ्गेन नियमः स्यात्‌ ॥ ॥ ४८ ॥ (Ao fate ) १ भा° यदुक्र--'यथेषटिगणजरब्देनः इति, wired, “aia पाश्टयाजाप्रीषोमीथानां seat serdar तीनां श्चादनार्नाः न किञ्चित्‌ एकं काये, थदैहृती चोदना आ्रा्रयेत्‌ , तजन वच्यते, एकस्य कमणो aad कम्मं frei गरटकातीति। त we uefa? इति सन्देहे युक्ता लिङ्गेन नियमः, दृह तु अरिष्टो हेतुः, गवादीनामेकं कायं दसिणाल, afeig धेनः शरुतिश्ता चोदकप्राप्रान गिवन्ंयितुमहति इति ॥ (९ ०।२।९५अ०) ॥

“थस सोममपररेयः' इत्या रो “रकां माम्‌' इत्यादिनि मोगतसड्भयाबाधाधिकरशम्‌ ॥ ह° रका पष्डेति धेतुवत्‌ ॥ ५९ ॥ (प°) ॥ भा यस साममपररोयुरेकां गां दक्षिणां दथादभिदग्धे पञ्च गाः" इति । we सन्देहः,-एका पञ्च च॒ गावः श्रूयमाणः fa wage कऋतुदाचिष्छस् गिवज्तिंकाः, उत nay? इति fa प्रापनं “एका पञ्चेति सेगवत्‌' । यथा धेनुः were fraftar

Yo Gare ₹ पादः a ४२

एवमेका पञ्च॒ च भवेयुः, दशिकासम्बन्धा हि तासां प्रव्यशः श्रुयते, तेन ताः प्राहृतीनां कायंमभिगमिर्वं्ंयन्ति, प्रात्य श्रागुमामिक्मो भमिवन्तंमा इति i ददं तावदपयंवसितं तिष्टतु। श्रयाधिकरणान्नरं प्रसयते,- साद्य Frade स्यां ऋयाथामां बाधाधिकरशम्‌ ॥

इ विवत्सश्च ॥ fo ॥ (सि ०) ॥ भा श्रि साद्यस्क “ाण्डस्िवत्सः सामक्षयणः स्यद्धंमामानाम्‌' हति । सन्ति कयाथानि दव्याणि चादकप्राप्तामि,-“श्रजया ्रशाति, दिरष्पेन क्रीणाति, खषभेण क्रीणाति, waren कीणाति, wet कोणाति' इत्येवमादीनि । aw संजयः, किं faaay: were fara, श्रथ वा सवेषां क्रयाथानां द्रव्याणाम्‌? इति । कि प्रातं ,-षभस्य fran दति । कतः ?। पुक्गवलात्‌, Wet सामान्येन, पुङ्गबाऽसौ विधीयते । कुतः wpa? | WRU. तस्मात्‌ ware भिवन्तंक दति |

Wood aay किं? । were marke Paria हति । mere स क्रीणातिना सम्बध्यते, तेन tread गिक््यति, तस्मात्‌ were mere fara दति ॥

ए तथा च लिङ्गदर्शनम्‌ ॥ &१ ॥ (य°) I

एवश्च शला fey दशयति । किं fay भवति ? । एवमा, wife are “स्तौ गौः Braet aren देषां सद्धा"

४२४ मीमांसा-दक्ेने

दति । यरि सर्य marie निवर्तिका at गौः, ततः केव एकाकिनी केन ae afgat> दति । cava स्येष्वा- faeaftiarat are wet भवेत्‌, aweat वन्धमानायां शङ्खाय ‘qram Gat wer इति मेपपद्यते। तस्मात्‌ saa fraftiate, जिवल्छोऽपि तक्मानञ्रुतिः, साऽपि च aka मिवन्तैक दूति ।

एवं वा, यदि जिवत्छः सवषां निवन्तकः, तदा तम्‌ अपवाधमाना साद्य्कामरे wt गवी श्रुयमाणा केवला wa, aw ्याटक्ता wot wer दति दशंनमुपपद्यते, दतरथा हि केवस्वस्य षभस्यापवाधितार frag निवन्नयन्ती सङ्गमध्यपतिता agar, तत्र ्॒याटृक्ला wet ager इति वचनं avant । श्रत wera क्रतुदाचिष्टस्य भिवन्ंकस्तिवल् दूति ॥ (९ ०।२।९ ७अ ०) ॥

ay एवमम्तराग्भिणणीन्याया भवतीति श्रन्यथा खनं वच्यते, इतश्च “एकाः "पञ्च" च were क्रतुदालिष्छस्य निवश्लका, free, तथा च लिङ्गदक्ैनं, एवमेतत्‌-समागन्रुतिस्तिवल्सोऽपि ae fata. प्राप्नाति, तरेवदनम्‌ उपपद्यते, raat षां wer’ इति ii

Zo रके तु अुतिभूतत्वात्‌ सह्या गवां सिङ्ग विशेषेण ॥ ६२ ॥ (सि) ॥

भा० ख्थितादुन्तरं । यदुक्रम्‌, एका पञ्च च Bere कतुदाशि्छस् faafaafa, एतन्न, “एके a wat निवर्स॑म्ते,-एके गावे निवर्तन्ते, अश्वादयोा म faa | “एका रेया पञ्च देयाः, इति ख एष मियमः, स गोादिषयः। कुतः 21 गोरिजिष्टवा ‘agra सम्बन्धात्‌ |

Xe WWTS 2 UTS: । v य । §

देतत्‌ “एकां ददाति पञ्च eae’ एति, नेवलभिसष्नन्धः करियते, एकां cfaut ददातीति, कथन्न एकां गानिति, गेाषद्छासम्बन्धे fe सुखपत्नात्‌ watery |

अपि ख armeq सह agra. ware. सम्बन्धः, Are ata पराको afyensaa, ineardd wend भवति, दतरचा wear स्यात्‌, एकतां गामश्चाडदि चेति । तेन ‘zat fayfawae’ सद्धा गेषु निविशते ; एवञ्च स्वेषामनिटन्तावश्वारीनां वथा-ऋकिभाषे चेादकारुयद्ा भविग्यति, तस्मादेका पञ्च च गवां निवत्तिका दति ॥ (९ ०।१।९६अ०) ॥

eeae प्राकाद्मावित्यमेनाष्वय्युभामवाधाषिकरकम्‌ ॥ ठ्‌ प्रकाशे तथेति चेत्‌ ॥ ६३ ॥ (पुर) a

me श्रश्वमेधे श्रुयते, ‘ferret प्राकाभ्रावष्यरयेवे ददाति" इति । तशेषाऽयैः शंग्रयिकः,- किं went wee saqcfeoe निवन्तैक्तौ, छत ॒शघ्व्॑भागस्य निवतो ? इति । कुतः श्यः ? । षड प्राकाश्ाकिद्येष चदि ददातिना सम्बध्यते, ततः टकर कतरा ङिष्ठश्य िवन्लकः, अरय WET, तदा खध्य्यभागस्य | किं पापं ere । तज एतदरटते, प्राकाश्ापितिश्रन्दा ददातिना wre दति । तः ? । एवं ददातिसम्बन्धविधाने श्रुतिरन्‌- रुदीता, maser सम्बन्धे वाक्यं । aia च प्राकाश्चावितिदधितौया कारकविभक्तिः सामण्यारेवाख्यातेन सम्बध्यते, न नाका; तस्माद्‌ ददातिना सम्बन्धः । श्रष्वयसम्बन्भे चाध्वय्यं शब्दात्‌ षष्टी च्रभषिच्यत्‌ ,

४९६ मीर्मासा~-द्मे

लख्मादपि ददातिना सम्बन्धः । ददाति खशयिला WTATHT विधीयेते, ava शक्यो ददातिरध्वयेणा fad, are हि तदा भिद्येत । श्रपि ख विशेषणे सत्यपि यदि ददातिरविजि्टः पदान्तरेण सम्बध्यते, अविशिष्ट एव कायं प्राप्नाति, प्रयुज्यमानमपि fe विं dqwawk ग विभ्य विभ्रिनषटि। तस्मात्‌ योाऽष्वरं aa, साऽध्वयु- रिहाभिपरेतः । अतः eer क्रतुदालिष्छसख fata प्राकाज्ा- विति ॥ ह श्रपि त्ववयवार्थत्वात्‌ विभक्षप्ररतित्वात्‌ Te दन्ताविकारः स्यात्‌ ॥ ई ॥ (feo) ॥ भा श्रपि लिति पश्याटृन्निः। दकिणावयवकायीरथी sree, - भ शतछदिणाकायथी, farm fe Fat भागा श्रध्वयादीनाम्‌,- श्रयम्‌ श्रष्ययौमागः, दमे श्रन्येवाम्‌ इतिं । तसमात्‌ गुणेदन्ताविकारः ध्यात्‌! । किमिदं गणेदन्ताविकारः दति? । गुण TET गणेदन्ता, TATA दृदन्ता, गुण्दन्ताया विकारा गणेदन्ताविकारः>- aininrs मिवन्तैकौ प्राकाञ्चा। कथमिव? । एकमिद fe धाश्छं -“हिरण्मथे प्राकाज्ञा' दति, नेयं प्रथमा, मापि दिणाभब्देग शम्बन्धः, येन दक्षिणाक्थं वर्तयातां । का तर्षा ?। दितीया, इदातिमेव सम्बध्यते । तदेकं वाक्छ॑,-हिरण्मथौ प्राकाशावष्वयवे ददाति इति, श्रध्वर्युसम्पदानकेन ददातिना एतयोः TATRA तजाष्व्यददातिभागं गनिवन्लैयतः । यदा सवेविशेषणविनष्टा ददातिरपूदौ विधीयते । दृष्टा्थादध्वयीरन्यान्‌ श्रानत्यथान्‌ प्रद्याश्थास्यति । |

Ro अध्याये ₹ पादः gre

अथ यदुक्र,-भ्राकाश्रयोादेदातिसम्बन्धा विधीयत दति तथा fe भुतिरमुग्रहीता भविश्यति दति; मात्तौ वाक्धानपेशिकी aft, श्रसति ददातिना aaa aaa | ALAA, — HIT विभक्गिरास्धातेन सम्बन्धयोग्ा" इति ; योम्यलं alas बाध्यते, दृष्यते AUIS प्राकाशयोरष्ययु ISM | यद्यक्ष, तत्सम्बन्ध षष्टी अभविश्वत्‌ दति । सत्थं प्राप्नाति wt, न हु तदभावे सम्बन्धो नाखि Tae, गम्यते हि स वाक्येन | “श्रार.-चतुर्योश्रुतिरच या, घा वाक्यमपबाधिवथते" इति । न, श्रविधीयमाना बाधितुम्‌ sad । कथं तहि श्रविधिस्िते सम्प्रदाने शरूयते ? इति । सामथ्यै प्राप्रख्याजुवादेनेति । तस्माददाषः | उक्र वा सवैविश्ेवणविन्िष्टं दानं विधीयत दति । रएवमन्येषामनिटक्लौ aerate’ ादकानुग्रहेा भविव्यति marcel मिवर्तकौ प्राका्आाविति+ (९०।३।९ ८०) ॥

` खपषग्य खेन waa चिष्यश्च बाधाधिकरशम a

we अेनुवच्चाश्चदक्िणा, स ब्रह्मण इति पुरुषापनये यथा हिरण्यस्य ॥ dy ॥ (सि ०) ।

भा | af उपव्यः+-'उपदव्या श्रनिरुक्रस्तेनाभिश्स्यमानं याजयेत्‌। श्र्रिटोामेा यन्नः पञ्चदभरस्तामा रथन्तरसामाश्चः श्वेता दक्षिणा | उपदवा fram: तेनाभिश्रश्यमानं याजयेत्‌ । weet यन्नः

THWART Ses: FA: श्यावा रुकाललारो दक्तणाः । 8 2 :

४९ मीमांसा--द्ने

तज अयते, --ख wien: च age देयः' इति । तज सन्देशः किमश्च ब्रह्मभागद्छ fata, उत wae ऋतुरारिषटख् ? इति । किं urd ?-ऋह्मभागस्य निवन्लंकः हति । कतः ? । aware अवथवा्थलात्‌ विभक्षग्र्तिलाख “गणेदन्ताविकारः स्वात्‌" | खम्बत्‌ , यथा,--`खजसुङ्गाजे ददाति' इति खद्भाद्रभागस्छ निवर्जिका ea, ग शतस क्रतुदारिच्छस्छ ; एवमिषश्ापि इति ।

एवं प्रापे ब्रमःः-धेमुवत्‌' श्रशवदकिणा" शात्‌ were faafster दति । कतः ? । दक्तिणागब्द सम्बन्धात्‌ अश्वः साता रक्छाललाटो दकि" ईति प्रत्यशशरुतेनाश्वेम arent ata, urea श्रागुमानिकं निवत्तित॒मेति। गमु कटंडम्बन्धोाऽख भूयते, ‘a afr स ब्रह्मणे रथः इति। उच्यते,--'एकेन वाकेन देश्कप्रापतामां निटज्तिः, दितीयेन वाक्येन fafretir eat "ुरुषापनयः' क्रियते, यथा, हिरण्यस्य ‘ad ब्रह्मणे परिद्रति' इति । तस्मात्‌ wee निवन्त॑काऽगख इति ॥

Fo WG कठृसंयागात्‌ Grane लिङ्गविशेष ॥ ॥ Se ॥ (श्रा ०) ॥ भा ० श्रथ aE UN श्रथा निवन्तन्ते, ‘addr ‘fay विशेषेण" ‘eae’ इति तत्परिहनव्यम्‌ ॥ qo अपिवा तद्धिकाराद्धिरख्यवददिकारः स्यात्‌ ॥ ॥ &9 ॥ (lo नि ०) ॥

६० ध्याये & पादः। 8२९

भा श्रपि वेति परव्यटृन्तिःः-'तदधिकारात्‌' (दकिणाधिकारात्‌) दकिखाजरब्देन टचिशामधिलत्याश्चसम्बन्धः an) तस्मात्‌ शत्छ्दश््थिा- क्कारोाऽश्वः । श्रता हिरश्सवदेव भवति, न सखम्बत्‌॥ (१०।६।१९ अ) ॥

WaT सामचममेम रन्छक्रतु दाचिष्यवाधाधिकरकम ॥

Go तथा च सामचमसः॥ ६८ ॥ (qo) ॥

भा तपेये श्रुयते, भेादुम्बरः सामचमसा दक्तिणा स प्रियाय ara ब्रह्मणे देयः दति । तच सन्देहः किं ब्रह्मभागस्य निवन्तंकः सामचमसः, उत were क्रतुदाजिण्यस्य ? । किं प्राप्त ?,- तथाः सामचमसः* स्यात्‌, यथा खक्‌ Vers agra नि-

वर्तिका, खद्धादरसंयगात्‌ , एवं ayaa बरद्यभागस्चं fata QTR: ॥

we सवविकारा वा aad प्रतिषेधात्‌ ATA I we ॥ (feo) ॥

भा० वाचः पत्तं व्यावन्तयति,-म ब्रह्मभागस्य मिवन्तकः, faonfe शत्छस्य क्रतुराकषि्स्छ । कथमवगम्यते 2) पद्रएप्रतिषेधाम- बादात्‌,--एवमााचते,- “खतं वै Ute पश्वो चत्‌ aga दथात्‌ Usd कुयात्‌ । Wear ओामचमभेा ef’ इति, meaty Bawa विधीयते, यः wea दयात्‌ wee शषा भवेत्‌, एतस्मात्‌ भ owe दातश्चा रति a तमेवारथमुक्ं मन्यमानः, “सामचमसा zea care । शामचमसदानेन

४० मोमांसा--दभेमे

awat न chem दति गम्बते। acd छत्रस्य मिवन्ंकाऽवकख्यते . ब्रह्मदानस्य मिव्लके सति श्रन्येग्यः owar रीयेरम्‌। तस्मात्‌ eee गिवन्वैक इति |

we ब्ह्मद्‌ानेऽविशि्टमिति देत्‌ ॥ ७० ॥ (आआ०) ॥

भा शति चेत्‌ पश्चसि-पश्टदामविप्रतिषधात्‌ were क्रतु- दाशिष्छस्य निव्लंक दति । रह्म दाने'प्येतदवकसश्यते,-- age सामचमसा देयः, यः WA रयात्‌ स ब्रह्मणः cia गम्यते। तस्मान्न नियोगतः amar macifeee निवन्तैके पष्दप्रति- वधागुवादोऽवकल्यते,- ब्रह्मणे दानेऽपि तदुपपद्चत दति ॥

छ ०. Sante कत्वथेत्वात्‌ प्रतिषिद्धस्य कमं स्यात्‌ न ख TU: प्रयाजनमधैः स दश्िणानां स्यात्‌ ॥ ७१ ॥ (To far) ॥

भा म चेतदस्ति- ब्रह्मभागस्य निवन्धैकः arene इति, were क्रतुदािण्छस्छ fran: स्यात्‌; wa Bane य Ser, स क्लयैः स्यात्‌ , faunas हि सम्बध्यते, सामचमसेा दकिणा दति। न च प्रृतावेकेका गवादिदंशिणा,-उक्रमेवेदं (yoge) गवादीनां समुदाये efeurme दति । तदेवं साम- चमसदानेन प्रतिषिद्धेषु any यदि ब्रह्मरानेऽप्येतद विशिष्टमिति त्वा wena: gwar दीयेरन्‌ प्रतिषिद्धं क्रियेत°; यो हि ब्रह्मभागे

* qe ‘aa येत इति काण ate Jo Uta: |

Yo अध्याये ९ पा्दः॥ ४९९

नेखा दङ्णा, दरिणावयवेा हि सः, दकिणावयवे feet निवि्माने Sire: स्यात्‌, न च' विद्यमाने सुस्थे Fray उपादीयते, सामघमसस्य हि ‘iter? दकिणानिटत्तिः, सर््वषाग्टलिजाम्‌ श्रानमनं प्रयोजनं 'दकििशार्ना", न ब्रह्मदानं । तस्मात्‌ sR

क्रतुदाचिष्यस्थ निवन्तकः सामचमस इति ॥

° यदि तु ब्रह्मणस्तदूनं ART: स्यात्‌ ॥७२॥ सवे वा पुरुषापनयात्तासां कतुप्रधानत्वात्‌ ॥ ॥ 08 ॥ (He) ॥

भा प्रयोजनखखबदयमिरं । यदि त ब्रह्मभागस्य fran: साम- चमसः, ततः ब्रहमभागोागा सा <feer, एतेम विकारेण wen daca यथा os. पकः; यथा तहिं सिद्धान्तः तथा सवे निवर्ते । तस्छिन्‌ faafea, ततः पुरषापनयः क्रियते, “ख ब्रह्मणे देयः" इति। "तासा" दकानां ऋतुप्रधानत्वं भवति । सरवविंगानमनेन हि क्रतुः सिध्यति, म ब्रह्मानत्या केवलया, सामचमसेम च सा सवानतिः हतेति aaa किञ्चन दीयेत, Umar भव्येव watt यथोापवस्तिम्‌ दरति ।

ए वा-

मोम्ममेन रुन्छद्किकापखषान्रणावेधाधिकरशम्‌ ॥ Tar ATCT ॥

we यदि तु ब्रह्मणस्तदूनं तदि कारः स्यात्‌॥७२। (पू)॥ भा° छतपेये श्रुयते, -शरेदुम्बरः Breas दज्जिफा । स मिया

४९२ सीमांमा---दचेने

समाजाय wale av इति । तचेषाऽथेः साब्रयिकः,- किं बहमभामेनेानं दातव्यम्‌, उत सामचमस एव Saat दातव्यः? इति ‘aa साम्मसा दिणेत्येव सम्बन्ध दव्य" TATU, सामचमसा were wae सम्बन्ध इति रला-चिग्ता | Wed, ब्रह्मणः सामचमब eta waar faafar, सामचमसेन ब्रह्मभागे frafHarsafas

दातयं तदूने विकारः स्यादिति ॥

छ सवे वा पुङषापनयानासां कतुप्रधानत्वात्‌ ॥ ॥ ॐ ॥ (fae) ॥ भा स्वैः ar साम्रदमसेल frre | कुतः ?। Wawra दक्षा इत्येव सम्न्थः wae, तेन निषन्तिते उवखिम्‌ दाचि पुरुषापनय एव क्रियते, “ताषां कतुप्रधानलात्‌, दकानां सामचमभा यः कहुदचिश्ा, ख सवे कतुदाशि्यं निन्तेबतीति ॥ (९ ०३।२ ° च ° i

चाजयेये TUR भामनियामकताधिकरशम्‌ ॥

Zo यजुर्यक्ते Ae fray विकारः स्वात्‌ ॥ ७€& ४

भा० अस्ति वाजपेयः, तदं समाखरायते,--यजुयुक्ं रथमष्वयेवे ददाति" इति तचायमथैः सांशयिकः, किं यशुयुकरोऽध्वयीभागस् निव्तैकः, किं भागे नियमः? दति । किं wri? । “agen ‘afaur तु" ‘maar’ "विकारः Urey | तुशब्दः संश्रया ट्य यः.- न खल संशरयोाऽस्ि। agin रथमध्ये ददाति, नान्यदिति गम्यते, ख Taran fra were: अवशिष्टानां चदक्प्राप्तानां

Ro ware र पादः ॥ gee

निदत्त न अकरोति ay) मेवमभिसम्बन्धः firea.—eorint रथं वाजपेये ददातीति, येन करतुसंयोागेा गम्बते। कुतः ? । प्रता fe वाजपेयः, MAY: ATT श्रुयते ; वाक्यं पुनः प्रकरणाद्‌ wel: | तस्मादध्वयुभागस्य fraviar रथ इति ॥

० श्चपि वा श्रुतिमूतत्वात्‌ सर्वासां तस्य भागा नियम्यते ॥ ७७ ॥

भा° श्रपि वेति पल्याटृन्निः। afer fe सवं रथाः सामान्येन कंयनेन,-“खप्त सप्तदञ्कामि ददाति' इति, सप्तदश रथाः, सप्तदश निष्काः, Grew दास्यः, THEN च यम्मानि, सपतदश्न गवां अतानि, चवा वयस्यश्व anew इनि । तेमाविग्रेषेण सप्तदश रथाः dat प्राप्ता विभक्याः, तज न श्चायते we का रथः ?-तचाष्व्यीा- यजय क्रः प्ते प्राप्तः ख ॒गियम्यते,-यजञये कमध्वर्यवे ददाति, न we, ग चान्यद । एवम्‌ च्छम्मिर्युकतं हाच, मान्य, न चान्यमी । सामभिर्युक्षमुद्गाजे ददाति, नान्यं, न चान्यखी । तज Te विधानार्थे anne, भ Manin निवन्तंयितुसुत्ते ; तस्यानिटन्तौ शादकानग्रहा भविव्यति । तस्ादष्वर्यौभागे रथो नियम्यते, न AA निवन्तयतीति ॥ (९०।३।२९अअ ०) ॥

एति भटर) शवरसामिविरचिते मीमांसाभायये दश्रमाध्यायस्य ठतीयः पादः ॥०॥

* “भामेन नियन्येतः इति का" mite ge We | T

मोमांसा-दश्ने १० GUTS $ WIT: | mean ONO Game

wane: त्रारिषडामादिभिः awiariat उम्‌ चयाथिकरकस 4

we प्रङूतिलिङ्गासंयागात्‌ कमेसंस्कारं विकतावधिवं स्यात्‌ ॥ १ ॥ (सि) ।

भा श्रि धरि-य एवं विडानभिं चिन॒ते' इति । तच मश टिः,--श्र्चये रनिकाञ्वः पुराड़ाश्मषटाकपालं निवपेत्‌ साऽ gea wa साहा रलिकाभ्धः साहा अम्बायै खा नियते are ware are निवगेपर्यै are निपुणिकायै ere दति । afin ठ seat नारट्हिमाःः-नारिष्टान्‌ trary, जहाति दति । तन शशयः, किं नारिषटहामार्नां frat: अयञ्ञाऽनिटल्तिः, wgee:? इति । तथा at श्रूयते, जरितेष्डीषा लखोादितिवसणा निवीता खलिजः प्रचरन्ति" एति । wie प्रहृत, निवीतं मन्याशा, प्राचीनावीतं पिदशाम्‌, उपवीतं देबानामुपव्ययते रेक्खच्छमेव तत्‌ कुरूते" इति, afee चादकेन प्राप्तं । aw संजयः, किमुपवीतख्च frafe: उत श्रनिटत्तिः, equa: ? इति । तथा एष्य षडहे श्रयते, 'मध्वाशयेत्‌ ga वा" इति । wie त॒ प्रहताः “पयोब्रतं ब्राह्मणस्य यवागृराजन्यस्यामिक्ला ee’ इति । तदि Weta प्रापनं । तच संप्यःः- किं aa fafa: emirate, समुखयः ? इति ।

१० qure ४ पाडः ॥ eux

fa wri? we frafattis, प्रथसन्रुता उपहामादयः यादक- ्राप्नानाम्‌ च्रानमानिकागौ faatet इति । श्रपि च प्रहति- लिङ्योामो arafa,—‘werfer, “निवीतःः,, ‘were, “श्रयेत्‌ दति । खणा,-श्ररमर्य विभवति" इति शराः ङु क्लिक्ंयन्ति । वं प्रापे ब्रुमः,--त्रनिटन्तिः, खसुखय इति । कुतः ? । ‘nef किङ्गारंखेषमात्‌,-- प्रशतेन लिङ्गेन कार्य संयोग एषाम्‌ उपहामादीना गाहति, ख fe प्र्यसदकगेन बा भवति, यथा भेकारखषहः' दति । wna विधागेन at मवति, यथा.ज्वा वा एतहि वाग्‌ waft afe way: षडहः सन्तिष्ठते | न बड़ वरेलान्यं VESTA me मधु आशयेत्‌ चतं वा" दृति । विकारेण क, यथ, ager इति । eee वा मवति,--यथा, परिक axe नियुच्छीत' इति । प्रतिषेधेन वा मवति, यथा, न गिरा भिरेजि ब्रुयात्‌ या गिरा गिरेति ब्रुयादात्मप्नं तदङ्गता fret कलोदयम्‌" इति । waa वा, येनावगम्यते wed का्यमभिनिरव्सयतीति, तदिह भ किञ्चिदष्यसि। म Saran निदृत्निः-- ददं mre, ददं चोदकेन प्राप्तमिति । प्ररति- fegdara निटत्तिर्भवति नान्यया | नज्विदानौमेवेक्रः--भवतीद प्रलतिलिङ्गसंयागः,ः-- जुहाति, Petar’, ‘wafer, ‘away इति । खउखखते,-प्रशतानां करहात्यारीनां जहेलत्याद्चकराणि इमानि विधीयन्ते । तच तावत्‌ जहेातिरदृष्टाथः, कथमसे मम्येत waa avin इति । तथा,

Vaasa, कयं तच्छ are निषीतं वर्तत इति awa | तथा, 2

gee गीमांस--दकेगे

rl इत्यथे, mani घुता्गञ्च afead वर्तेत इत्येतन्न wre एव । तस्मालास्ति प्रङुतिलिक्गसंयोामः |

अयोच्यते,-नेवेपहामा wera, प्रते हमे मन्ता विधीयते" इति । तच्च म, विधायकखाभावात्‌; “Sie जातिः इति परिसमाप्ते वाक्छे केवलस्य wearer, नास्ति वसनम्‌ ,- एवं जहातीति । भिन्नान्येतानि वाक्यानि, साऽनु जहाति" दति विधिवाक्यम्‌, “sae खाहा रलिकाभ्वः aren द्येवमादीनि मन्ल- areata । तस्मात्‌ ग मन्लविधानाथे seta: पुमःअवरं । हाम- विधानार्थं श्रुतिविधायिका भवति, मन््विधाने are, तस्रादयि a मन्तविधानं, श्रतः समुच्चयः । उभयमपि प्रमाणेन प्राप्न, MPG प्रमाण, चोदकाऽपि प्रमाणं, नानाकार्यत्ास्ेतयाविराधः। तस्माद्यथा, प्रयाजारीन्ञ बाधन्ते एवं मारिषटहामानपि न बारम्‌ । अत एवंजातीयकं "कमसंस्कारं विरतावधिकं wre’ दति ॥

ge चादनासिङ्गसंयेगेग तदिकारः प्रतीयेत wafa- सन्निधानात्‌ ॥ ₹२॥ (आ० नि) ॥

भा० श्रथ ae — uae वहिभ॑वति' टति यथा अराः ङन्‌ faatiafen, एवमिहापीति । अरनोश्यते,--युक्ं werd, भवति fe त्र wattage संयागः,- विः कऋ्देन, एवंविष्ष्टं वा afedafe, we वा afeq: कायं arin इति; दह त॒ प्रतिखिङ्रासंयोगः, लसमादिषमं वर्षति ॥ (९ ०।४।९अ ०) ॥

* चअद्नािङ्गसंयामे इति कर Ge पर पाठः। रवं परच ¦

१० अध्याये ४ WE | geo

जरमयवद्दिवा Sreftinnfesced ॥ (verewa ) ॥

एवं वा । ददमाशायते,--“सामारोद्धं चरं भि्वपेत्‌ wart ्रीहीशामभिचरन्‌" दति । aad zat, “acre विभवति इति | —fa कैं निवत्ते, भ? इति । fa प्राप्तं? THY WATCH TET: | एवं प्राते ब्रुमःः-“चादमालिङ्गसंयोगे तद्विकारः प्रतीयेत" इति । चरसि हि तच प्रहतिशिङ्गेम afemen संयागः, तस्मात्‌ प्राङतसख निटृत्तिरिति ॥

Tagg रधोषदुन्दुभिभे णाभ्यां द ममन्त्रथेदभयेोरोव बाधाभिकरशम्‌ ॥ ( featawema ) ४

एवं वा,-श्रस्ि वाजपेयः,-“्ररदि वाजपेयेन खाराज्यकामे wea’ दूति । त्र श्रयते, "रयघोषेण माहेन्द्रस्य स्ताजमुपाकरेाति । दुन्दुभिघोषेष्व atea शोचमुपाकराति' इति । श्रस्ति श प्रतो, “उपावन्तंष्वमिति दभीर्ग्यां स्ताजसुपाकरोति' इति । तदिद eta प्रापतं । तत्र सं्यः,--“किं रथधोषेण दुन्दुभिघेषेण या नादः aaa निवत्तंकः, यत्‌ द्रव्यं तत्‌ द्भयोाः, उताभयम्‌ उभयस्य निवत्तकम्‌' ? of किं प्राप्तं ,-ज्ब्दलेन सामान्येन नादा wae निवन्तेकः, द्रव्यलेन द्रव्यं दर्भयोः। ननु तत्पुरुषनिरदं णाऽय, तेन परार्थं रयस्य घोषविशरेषणलेनेाखारणं, न सखकार्थेण निर्दे शः, |

अरचाच्यते,--इन्दनिर्देश्ाऽपि teat भवति, तजायमणथैः, म रथः पराथे sefad; अतिरि तथा हीयेत, wear च स्यात्‌;

ह. मीस दभन

चादना लिङ्गमंयेपमञ्च बाध्येत, wera घे षोः were निवन्तेके zai दभयोः दति ।

एवं त्राते ब्रूमःः-चोदगाशिङ्गसंयोगे तद्िकारः प्रतीथ, उभायस्व सेदनालिङ्गमंयोगे Fae, रथदषेकेति शरूयते, न स्थेन जेषे चेति; रथविश्टि Grit wee शोजापाकरणख्ठ, waar दर्भ eee मन्त । “गन्‌ दानीमयं दकनिरदेा भकिष्डिति' इति । Raza, fer fe कया श्यात्‌, wares च निदः, Amar we, स ख चोषः, तेन fe समभिव्याहारः atarax ॥ “नम्‌ समुदायेन शमभिव्याहारा भविव्यतिः । न fe समुदायस्य waza । श्रय. समुदायो निदिं श्वेत, ततेाऽभ्युपगतसुभयस्य निवन्लकमिति । “नमु मन्तः वाचक एव उपावत्तष्वमिति' । Farad, उपावत्ेममाचस्याभिष्ययका मन्तो नं चापावन्ननमाच् @ramrac | श्रयाप्षभिधानं खात्‌, तथापि तस्य निवसकाः, खतण्नेापाकरसव्यभितिप्रत्या afr, अभिधानेन उपाकन्तव्यमितिं tem, afrg चारकादलीयसी । age मिवन्तंकाः रथवेषो दुन्दुभिधोषशचेति । किं भविति प्रयोजनं ? यदि रथे म. चाषविशषणम्‌ , अररयविष्िटऽपि Greta लसयेदिति\ (९०।४।९अअ०) ॥

हरस्यततिसवादरोा वारेस्याय प्रादि भिः प्राृतेन्द्रवा यादि प्रहारं समु्याधिकरःशम्‌ ॥

qo सवच तु ग्रडाज्नानमधिकं स्यात्‌ प्रङतिवत्‌ ॥ wan (fae) ॥

१० ध्याये ४ वाद्‌; | ४९

बा टठरस्यतिशवे sat,—arewal av zeit विचुकत्यकं * यहं रषातिः शति aed ‘ne eer शति । अश्वमेधे शक्कराजताभ्थां महिमानो cer zeta’ cir. सन्ति तु wet शेडवायवारयो ग्रहाः, त इइ चोदकेन प्राप्ताः । तच संय, पहनेसो fare, उता निडक्भिः, ages? इति । किं माप अत्यक्ता TTS ISNT प्राह्तान्‌ निवततचितुमरग्ति, अस्ति हि aut wafer deme संयागः इति |

एवं OTH ब्रमः, तज तच स्वेन ग्हालानमधिकं भविहुमरंति, प्राहतस्यानिदज्तिः दति । कतः ? । उभयेषां प्रमाणावगतलात्‌, Gate ware, प्रत्य सश्रव्णमपि । ‘Tee प्ररतिखिङ्गम्‌' इति र्त्‌ । 4d, यरि ग्दक्रदमुखाये गुणा विधौयते, ततः मारूता एव ग्रहा गुकिरता भवेयुः । श्रथ यदसम्बन्धेनाग्र्ा विधोयते, तते mente ari दति प्रातं Pave, यथा, “खलेवाखी धपः" दति; अन्यः पुनरेष Tew गररशवचनः, श्रकं नाम ग्रं ZETA, महिमन नाम wet erie टति। अपु यरणक्षिया विधीयते | तमा ग्बरन्दयोादनालिङ्गमेकाथानां हि fant at anit ar भवति, न Sat Faatareen ।

ममु -यागनिट्त्यथाः सवं, तेनेषाभेकार्यता" एति । उच्थते,- ari प्रति संहत्यकारिण एते, न मिरपेख एकक एषां साधकः, न Wet waa यामखम्बन्धः,---्रकेण यजेत, wee यजेतः दति, कथनत प्रयोगवचन एषां ग्राहकः, स च सज्ञिहितानां, न च

* विषबत्याके इति are ate ष पाढः।

vee भौमां षा--द्ैने

खज्निधाने favesfe, तस्मात्‌ स्ववां meat Fearre संयाहकः ‘vefaay’, यथया प्रकतौ शिन्वायवगरणं सादितं, Aw- aque caged, विभागयादृष्टाथेः संस्कारा gate wy, अदृ्टलात्‌ ATs, न श्रायते WA SUE कायं भवति इति, प्रयोगवयनग्रणाश्च ससुख्यः, म॒ केवलं मैषावरुण्णारिभिः ay अप्रकरणाधीताग्यामंश्वदाग्यामपि । एवं विषटतावपि समुखयो भविहुमरति |

आहः“ननु od सङीस्यै गणा विधीयते,--“श्र्वमेषे सावण- राजताभ्याम्‌" इति । श्रचाच्यते,-न at प्राङ्ता गडा “ase बेत्पन्तिषंयागात्‌” इति यहक्मणी भिद्येते । श्रार,-टड तहिं are- weal ग्टह्ाति' इति रेवताविधाना्थे स्यात्‌! । उच्यते, पे विधीय- माने स्ुतिरमुग्टहीता, रेवायां are, श्ुतिख वाक्थादइलीयसी । आद--च्राप्रेयवत्‌, चथा श्रग्निषुति श्राप्रेथा यहा भवन्तीति देवताविधानं भवति, एवमेकवचनान्तेनापि तस्याविवकितत्वात्‌ , यथा, ‘aw safe’ एति सखवैग्रहाणं सब्मा्भाऽभिधीयते, एवमिहापि सवग्रहाणां देवता विधीयते" । श्रचोच्यते,--उक्षमेतचछतिबखीय- स्वादिति । smear ग्रहा भवन्तीति तु वाक्यमविरद्धं san, a fe aad aw ग्ट्ातीति, श्राग्रेयसन्ता तच वाक्येन ुत्यवरिरद्धेन चोद्यमाना युक्रैवेति । तस्मात्‌ प्रारूतेभ्यो व्यतिरिक्षा वारस्यत्यः wma: ससुखीयते। यथा went ‘sit गङ्ाति werd zetia’ दति श्रप्राकरशिकी प्राकरणिकः agutat, एवमिहापि aaa. समुचखीयेरज्निति ॥

१० अध्याये v wae 8४९. व° अधिकैेकवाक्षत्वात्‌ ॥ 8 ॥ (यु०) ॥

भा इत eater: समुखय इति । कुतः ?। refering “त्रिकः”

Gina भवति । कथं ?। ‘eae एते ग्रहा wa द्ये प्राजापत्याः सामगाः सुराग्रदाप्', श्रच व्यक्रमधिकाः. सुरागाः, तेषु were दतिः यदं. चोदयते, नानुद्यते | सहृदुखरितः "न्ते दति न्दः Baraca सम्बध्यते | तस्माचादनान्तर ग्रहाणामनेन च्रसन्दिग्धेन शन्यदप्ये वमेवावगम्यते ॥

Ho लिङ्गदशनाञ्च ॥ ५॥ (Po) ॥

me लिङ्गमयेतमथे दश्रयति। fi 21 ‘facet वा एष यज्क्रतु॑र्‌ वाजपेय अतीव when ऋमल्युक्ययमति siete नानिराचम्‌ wtf इति । दिरण्छक्रदो fala भवति, यथा विरण्यामि श्रण्यानि विस्तीणानीति गम्यते, यदि aque, एवं विस्तीणता, wut नापपद्यते, तस्मादपि aqua इति ॥ (९०।४।३अ०)॥

वाजपेये प्राजापत्यपश्भिः ऋतुफ्नां समृयाधिकरशम्‌ः॥

र प्राजापत्येषु WATT gt

ate fe वाजपेवःः--वाजपेधेन खाराज्यकामे aster शति | त्र प्राजापत्याः पशवः, “SATHANA पञ्नालभतेः इति ।

षि तु प्रतौ कतुपशयः, ते दृद चादकेन प्राप्ताः । ततर संथयः,- U

“88Rr Nat—HeKe

fai ते arena: क्रतुपशव arene, खत संसुशीयन्ते ? ci । किं HTH WTS, प्राजापत्याः चादकप्राप्ताम्‌ TE वाधेरन्निति ।

एवं प्रकते ्रुमः,- भ्रजापत्येषु चः समुखयः खात्‌ । TE अन्वाचया्यंः । आजायन्ते fe कतुपश्वः,--ब्रह्मवादिनेा वदन्ति, माग्ि्टामेा treat न ठोडणी मातिराचः इति । अय wane वाजपेयेन सव्वं यत्नक्रतवोऽवरुध्यन्ते, wah ब्रुयात्‌ यदा पाटमासभतेऽग्रिष्टामे तेनावरुन्धे शग्ाग्रनेक्थयम्‌ ee crefei सारखत्याऽतिरा्ं AMT ठषतरामेतावन्ता वै ayes पत्ररभिरेवावरन्पेः इति समुखयं द्शेयति । "गन्‌ दर्भनमिदमुपदिश्ते, काऽ न्यायः ?' दति । उच्यते, प्ररतिलिङ्गाखंयागः। ननु TIC: भरहतिखिङ्ग' । नेत्या, नाज ary रेवता विधीयते, सञ्चा- वणात्‌; सद्यादेवताश्रवणात्‌ कमैन्तरं चेदसुकर, yvaafatam TAT कर्मभेदः स्यात्‌ दति । wat ग्रहाणामिव aqear भवितु मरेतीति ॥ (९ ०।४।४अ ०) ॥

ter आमनरमे ° UY Te ; अमसाजामां समृ्याथिकरशम्‌ च

Ge आमने सिङ्गद्‌ शनात्‌ ॥ ऽ t

ate श्रसि साग्रदणीषठि+-शिश्वरेवीं सांयदणीं नि्व॑पेद्ग्रामकामः' दति । तच श्रूयतेः-श्रामनमस्वा देवा दति तिल श्राङतीजुहाति' इति । afer तु प्रतौ चयाऽनयाजाः, तेऽज चोदकेन प्राप्ताः । सज संञ्रयः--किमामनहेामैरमयाजा fat, उत तैः समुखोबन्ते ?

९० were ४ वादः ॥ 88 श

हति । किं परापरं 2, प्रत्यवशरतैरामनरहेमैरानुमानिका श्रनयाजा गिकछेरन्‌ । चपि च frat प्रहृतिसिङ्कयेगा भवति ।

एवं प्राप्ते ब्रूमः, way सञुखयः स्यात्‌ । कुतः ? । ‘fay दषेनाप्‌,-चिद्गं fe card द्यति । कि fey? वरिरात्मा व प्रचाजानुथाजा आत्मा रेवता यत्‌ मयाजामुयाजानां पुराद उपरिषटादा जङयाददिरात्मानं सजातानामारधीत, अथ यक्ष्यते gta मध्यत शव॒ शजातानामात्मानं we’ इति अनुथाजानाम्‌ wrefa दजेयति । श्रा, “ननु जित्व प्ररतिशिङ्गवंयोागः | नेत्याह, ब हि warren wet गणा विधातं, म हि, wef कारित्‌ सद्या न भवति। तस्माज सद्या प्रहतिलिङ्गसंयोगः | लिङ्गरर्नं विदम्‌ श्रपदिष्ठ, प्रा्भिरच awa) उच्यते,-श्राङूती- ati इति अत्या आडतिसससा, वाक्येन मन््रविधाने, निषद्या चानुवादन्वेनाक्कच्यते ; wera तु यानाग्भराणि विधीयमो | तेवां चाभयप्रमाष्ावगतत्नात्‌ समुखये न्याय्य इति ॥ (९ ०।४। ५१०) ॥

awed ऋलिमु पानस्य पुयपमानेन समख याधिकररम्‌ ॥

Ge उपगेषु शरवत्‌ स्यात्‌ प्रछतिखिङ्गसंयेागात्‌ ॥ ॥८॥ (Te) ॥.

भा महाव्रते श्रूयतेः--पन्य* उपगायन्ति पिच्छालाभिरुप-

* ‘gam’ इति मावस मः पाडः | U2

988 सीभांसा~-द भेष

गायन्ति, काण्डबीलादिभिरूपगायन्ति श्रापाटलिकाभिरूपगायन्तिः दति । अ्रस्ि हु amar “छलि उपगायन्ति" इति । तदिह चादकेम त्रायते । aware: atafaar भवति, किं पल्लीभिः “उपगायन्ति इति विज उपगायन्ता feared, उत a fran? दति | nea तावखिगधते,-किं गामापगानमेतत्‌, डत वादिजोपगानम्‌? इति; anfa ईतं,-किं गानस्येपगानम्‌, aren, उत गामसेजापगामं गानेापगानम्‌? इति । किं ara प्राप्तं प्रातं निवर््यते दति aa इदं वर्टंते,-गानस्छोपगानमिति, get गायतां भानसुपचिन्धन्ति इति, गानं प्रापरमेवं प्राकृतम्‌, उपय उपसगे विधीयते। तस्ाद्गानस्यापगामम्‌ इति । श्रय वा गागनेवोापगानं, गागच्न्दो हि शरारी गीति प्रसिधः, THETA, AHA वेोपगानमिति | यदा एतयोारन्यतर, तदा खलिकका्थे wet au । श्रत: श्रकतिलिङ्गसंयोगात्‌' meagan Sead भिव्ेते “शरवत्‌ यथा “werd व्टि- भेवति इति शराः Wea: Beara दभोन्‌ faa, एवमिहापीति ॥ |

qo आनर्थक्यात्‌ त्वधिकं स्यात्‌ ॥ €. ॥ (feo) ॥

भा० तशब्दः पकं व्यावसयति,-न निटत्तिरिति, घमुखयः ea तत॒ रएतचिन्यते,--वादिजस्यैतद्पगानम्‌, श्रसि ‘ea वादिच,- "दिषु दुन्दुभये नदन्ति" दन्येवमादि, तस्यापगानं वादिशस्मापगानं | कथं ? । प्रत्ययेन fe श्त्या घाल्ेख सत्ता उच्यते, fare

Yo Wwe ४ पादः। ४४५

उपस्थस्य सन्ता शअ्रथैविप्रकषीात्‌ ater भवति । तख्मादुपसगाथै- स््ताविधान धात्वथैसनला विधानेन वाध्यते |

श्रय वा वादिमिदसुपगानं, एवं we—a उपगायन्ति काष्डवीलारिभिरुपगायन्तिः इति । काण्डवीष्ादिभिवादिचसमुपगानं मवति, भवति च तन्लीगाने गागज्रष्दः । तस्मार्‌ वारि्सुपगानं । त wa वादिचस्यापगामं, यदि वा वादिबमुपगानम्‌, उभयथा Weare भवति | तस्मात्‌ समुखयः। कुतः ? । “श्रानयेक्यात्‌, -खं चादकागथेक्छं न भविग्यति, चादकाऽनगरहीथतीत्थथः | तस्मात्‌ wwe दति ॥ (९ ०।४।६ अ ०) ॥

अद्चमम्वञ्जने wate मे ब्यलवाभ्बञ्चनादिभिः समृयाजिकरशम्‌ ॥ ठ संस्कारे चान्यसंया गात्‌ ॥ १० ॥ (feo) ॥

भा° श्रस्ति RAIA नाम एकानपञ्चाश्नद्रा्रः। तेद समा- aea,— Tied प्रातः सवने खमश्जते श्रभि area पेलदारबेण माधन्दिने सवने सगस्धिकेन ठतीयसवने' इति । श्रसि ह॒ प्रती नवनीतेनाभ्यश्चमं, तदिह चोदकेन प्राप्तं | तच सं्रयःः-किं ag हतेन ` वाध्यते, खत न ? दति । किं प्राप्तं ? । प्रत्यचश्रुतलात्‌ वेतेषु ‘aga’ ‘af वाश्चते' दति च, प्रतिखिङ्गसंयोगादाष्यते एति । ae, सुत्याकालम्‌ TERETE सजे, दीचाकाले नवगीतेनाभ्यश्ननं प्रमो, अन्यकाललयात्‌ प्रयाजनान्तरे वन्तंते इति वा न स्वात्‌ | खच्यते,--प्रयाजवदन्यकाखमपि तत्कार्यमेव द्र एय,

४४६ atan—ce

कालमाबमन्वत्‌ , पदाथेष्ठ स wa; यथा “तिष्ठन्तं पदर wefan’ इति तिष्ठति cat प्रयाजा कर्लमानाः प्रारृतकायका एव भवन्ति, एवमिहापि Zea ।

एवं प्राणे ब्रुमः,--“डंस्कारे' अच्नेऽभ्य्छने च Maat खद सख्यः ष्यात्‌ । कतः ? । “अन्यसयागात्‌' | अन्यकालमिर कायान्तरे ata, एवं चादकाऽनुग्रहीग्धते | तस्मापससुखथः दति ॥

ख प्रयाजवदिति चेत्‌ ॥ १९१॥ (आर) ॥

भा० इति यदुक्तं तत्परिश्तव्यम्‌ ॥

ख° नाथोाग्धत्वात्‌ ॥ १२५ (Alo निर) ॥

भा० नः च प्रयाजवत्‌ भवितुमदहतीति । कुतः ? । “श्रथान्यतात्‌, --ल्ेहगार्थम्‌ Wal गवनीतं सुखप्रचाराय ; wa कार्थ सुत्थाकाखं

गे गुलवेनाभ्यश्चनं fede प्रत्नं ardent वर्तत इति, ` न प्रातं निवन्ैयितुमरति ॥ (९.०।४।७अ०) ॥

ED CED

AWN चडतवाखसः लायग्यादि्भिः सुमुशयाधिकरकम्‌ ॥

Se WMATA त्वेकाथ्यात्‌ ore विकारः स्यात्‌ ॥ १६॥ (पुर) ॥

we महाव्रते श्रुयते, -ताग्यै * यजमानः परिधत्ते दभमयं पत्नी" `

* Wan: कम्बः Trea ferry eat दवि ares: |

Ro अध्वाये ® पादः! छि ॐ

इति । af तु प्ररुत,-ऋह्छवासः often इति; afer Seat प्राप्तं | तं संजयः, ^किम्‌ ere वाससा निटन्तिः, न ? द्वि । किं प्राप्तम्‌ ? । श्राच्छादने तु" ‘aera विकारः स्यातः । कुतः ?। 'एका्छात्‌?--एके दैः wera Fara च कौपीनम्‌ श्रच्छादयितु, प्रकतौ famar च प्रष्डादनं क्रियते । तस्मात्‌ mayer चादकप्राप्तं निवर्तत ॥

eo अधिकं वान्याथंत्वात्‌ ॥ १४ ॥ (सि) ॥

श्रा वाछन्दः पं व्यावक्तयति,-श्रधिकम्‌' इदं प्राहताद्राससा भवितुमंशति इति । कुतः ? । तत्‌ fe fata भवति, यदनिवश्ये न काति frag’, यत्‌ त श्रनिवत्यापि श्राति भवितु, न तत्‌ निवन्तयति, तत्‌ हि निव्तथत्‌ अ्प्रतिषेधकं ay चोदकं प्राप्तं वात । गमु- कोपीनप्र्छादने "परिधत्तः cf भवति, मान्यकार्यके' | उच्यते,- बेतरेवं, उपरि वाससेाऽपि कार्थ "परिधत्तः इति भवति; तद्यया,- कम्बलं परिधत्ते, trad परिधत्ते दति ; सवेता धत्ते परिधत्त दति श्रवयवप्रसिद्धया भवति । तस्माददतस्य वाससा न fai, wea इति ॥

ष" समुश्चयण्ड दशयति ॥ १५ ॥ (य°) ॥

To) “समु्यश्चः वासःअन्देन बङवष्वभान्तेन "दद्धंयतिः--वा्सांि वारादी चोपागौी बिसुश्चति' इति । शछष्छषिषाणशया वासां , विंसयति, तते[ऽध्वयुः परिधत्ते इति । तस्मादपि cari श्रमिटृत्तिः समुखय इति ॥ (९ ०।४।८्अ ०) ti

gue dtater—<tet

safer’ इति, सन्ति तु प्रतौ सामानि ae चोदकेन प्रत्तानि; fa तानि fernd®, भं ?--रण्येषाऽथैः afecga । कि art?! आनिलिः, aqwe xii कुतः? anmrd विधीयते, भ ‘aan’ इति प्ररतिधिक्गलंयेगोाऽस्ति । तादभिकमिति ।

वं प्राते ग्रमः

Bo WH त्वश्रयमाखे शेषत्वात्‌ प्रारृतस्य विकारः स्यात्‌ WLS ॥

भा | gies: पलं व्यावयति,-श्रश्रयमाणेऽप्यये sree fare. ष्यात्‌, Heard हि प्रतौ साम, ददमपि साम श्रूयते, ततसामत्वेन सामान्येन शाकः are भवितुमरति। तद्यथा, दधि qi भकं area रेवदन्ता भाजयितव्यः, रेवदश्तवत्‌ यन्नदससखेनेति, qefe तेन Gefera शति न भूयते, तथापि शने एव ae waft, meade; wi क्यपि साचा wa संस्कतं ग शूयते, एवमपि meander साम watert एवै भविहु- भरेति ॥ (९०।४।९ ०) ॥

दोन्धादिभिर्यंवस्यया रकाद वाथाधिकाररम्‌ ॥ qe सर्वेषामविशेषात्‌ ॥ १८ ॥ (To) । भा कचित्‌ रुयते,-“कै1रूं भवति are भवति afew अनिभ अवतः WEgTergte भवतः wlewet भवतः कच्चानि भवन्ति ति; af a arene aan तज Sete प्राक्ाजि, तावि

Ro Were ४ Wes ४६९

प्ररुता निवगतेकानीन्धेतल्‌ wafer | waetse: सन्डिद्धते,- किं श्वाकि deat निवर्लकानि, we faces wre, दे इयोः, waft amare? इति । किं ace पराप्त ?,-- कि सर्वेवामिति। कुतः ? । विद्ेवाभावात्‌, म fe विशेषः afacfe, धेनावगम्बते,- wae frawa, भान्वद्धेति । aera सवै सर्वस्य निवर्कमिति ॥

द, शुकस्य वा शरुतिसामथ्यीत्‌ प्रतेथाधिकारात्‌ ॥ nee ॥ (fae) ॥

मा भ केतदक्ि,-ख्दाणि अषां निव्तकानीति ; एकमेकण, दे

war, बहनि ` बहनाम्‌ cf कुतः ? । ‘“Rfrerreny,— ane भवति काष्ठं भवति इति हकं firefet हला अतिः समथा श्रवतीति। wi "वक्व wire भवतः शरद्धा भवता wine wae’ इति इथोानिंटंको कनाया शुतिषामन्यंमनदरीतं भवति । तथा “Hirani भन्ति इति जीमिः जिि निक छरतयामग्यौ Uefa । पथेकश्छिम्‌ शते unite fret, भता area कौ copter मालौ शामवह्या तावदव भवति, एवं यैन । feed भविश्यति ? । प्रहतेरविकारः, अ्हृतानामवच्छिनां साजा Ow भविग्छति, तच श्रिदश्ि ऽमुगदीष्यते | aay TAT जलिक, दे दोः, बहनि महनामिति ॥ (९०।४।९१अ०) ॥

x 2

४१२ नीर्मांशा--द्ैने

विद्याविदो मकन्षतुव यथाक्रमं प्राृतसामवाजावाधाधिकररम्‌ 1

° स्तामविदद्धा त्वधिकं स्यादविदड द्रव्यविकारः स्यादितरस्याञ्तित्वाञ्च ॥ २० ॥

भा० सन्ति विदद्धस्तोमका अविदद्स्तोमकाञ्च क्रतवःः-एक- विशरेनातिरातेण प्रजाकामं याजयेत्‌, जिण्वेनोजस्कामं, जयस्तिंेन परवि्टाकामम्‌' इति । तथा (दार्चिंन्नाः पवमाना श्रभिषचनीयस्' । तज गव राजसामानि, एकादश राजसामानि, वलौ घश्रवसे वश्नष्टख जनिभ च घाकम्प्रवेदनान्याञः | Wega च strug चोभे । तथा रथदविधाने aaa यन्नस्य, तथा अपचितिक्तयः Grea यन्नखः- | “पुगःस्तामस्य wal मध्यमं Cee सतम्‌ | कार्यी नवदश्रसोमावभितः सवने wa’ ॥ इति । तद कचित्‌ प्रती Stra frog, कविद्धौगा | तच सन्देह किं विर्न fasgt erat च meat सां freftr, उत erat निटन्तिः, विदृद्धावनिटन्तिः? इति । fa प्राप्तं ?। caren frafer,, प्रत्धशशतेम fe यादकप्ाप्तं निवश्यैते । साणां चेत्यक्नि- रथैवती भविग्यति अपु क्रियमाणोष्विति । एवं परते ग्रमः, “खामविटद्धौ" अनिटन्तिराधिकधं स्यात्‌ । कतः। श्रागमेन हि सावां सद्खापुरणं वच्यते, -श्रागमेम वा ATTA ferry? (९ ०।५।९ RE) दति ; एवं चादकामुया भविश्यति । “शअविटृङ्का' त॒ med निवर्त्येत, धावता feta सा सद्चा पयते, तावत्‌ प्राकृतं बाधितव्ये, न्यत्‌ प्राकृतमेव AT! कुतः ? । "तरख

१९० Gere ४ we g UR

watery, इतरं न श्रुयते,--श्रागमः aia इति, श्यामां Jad! तस्मात्‌ विदद्धस्तामकेषु अनिटन्तिः, हीगस्ामकेषु यावदथै निवर्तयितव्यं । अथ यदुक्त, सावां उत्पन्तिरथैवती भवि्ति- इति, Badan आष चोदकेन, गुणमाजमविनिष्टाषै ; गणखादकः हति ॥ (९ ०।४।९९अ०) ॥

पवमान रुव विष्टाविष्टडसामकक्रतूनां सामाबापाहधापाथिकरशम्‌ |)

षण पवमाने स्यातां तसिन्नावापेादापद शनात्‌ ॥ UR? Wi

Te शृ ठद्धस्तोमका श्रविदद्ूस्तामकाख कतव vere, त ए ये gaffer were । adi समधिगतः, दिटृद्सामकेव्बनिटन्तिरविदद्धसेमकेषु निटस्तिः-इ्ति 1 warty द्रं सन्दिद्यते,- किं यस्िग्‌-कस्षिंखिदावापो यतः-ङुतिद्‌दापः, छत पवमानेव्येव श्रवापोदापौ ? इति । किं प्राप्तं ?। अविशेषात्‌ after: इति |

एवं प्रापने ब्रूमःः-पवमाने' श्रावापोद्वाप *ख्ाताम्‌' इति । कुतः } । afer feat दृश्येते, ‘Wife इ वे यश्नख्यादराणि गायत्र कृती WET, WA होवावपन्ति श्रत एवोदपन्ति' इति ।

नमु दद्चेनमिदं प्रा्िरुच्यर्ता" । उच्यते,- - ठ वचनानि त्वपुवत्वात्‌ ॥ २२ ॥ भा रसति न्याये बचनान्येव एतामि कच्ष्यन्ते। तस्मात्‌ पवमान एव श्रावापोदापस्थानमिति ॥ (९ ०।४।९२अ०) ॥

gus Sih 8 tf

wane: fefentas रटेवताभिषानाजिकरकम्‌ | we विधिशब्दस्य weed भावः Sita WaT 8 # २8 I भा तौ रभपुषेमाश-दशेपुणमासाण्वां quater चयेत cf तच्दमाायते,--'यदाप्रेयाऽ्टाकपाला अमाबाद्यार्यां Frésret चाच्युता भवतिः इति । सन्ति चाद्नेरभिधानानि,-श्रपरिः wf पावकः धूमकेतुः शृ्ानर्शवागरः भाष्छिदः-श््येवमादीनि । तच सन्देह, वाचिषु निगमेषु fa an-anfeeg: बष्टेनाभिधामं aa, उत विधिच्ब्देनाथिश्रष्येन ? इति fa प्राप्तं ?। येन केनचिदिति । कुतः ? । अन्दर्थनिरं जात्‌ +-चन्धर्येन giro: wage, wea देवता wa, SVMS अदेशा, खा चेष wey WA UTE, तेने ्रनीया, सा एषां बब्रानाभम्दतमेव WHT उरे ; तसमार्‌ Sa Vahey वाचिषु निगमेषु रः कशे दति । wd oma श्रूमः,--विधिषरष्देनेव श्रतनि्ब्देगादेटव्या, नान्देन श््श्यादिना इति। ga? । “तेन ten’, तेन विधिग्रब्देनाख विवः शम्बन्धः चादना भवति । कथमिव ? । wie: कन्य इ्यत्निरण्छ रेवता क्व्येव्यथेः | का पुमरिधं देवता माम ?। श्व तावकतं,-था हता इति हासपराणेव्वन्धा्चाः welded भाक्रषदस्ता रेवता दति | SUA — ATE aay ऋ्रादीनां wrgeraiat at न day । म्यते च काडवाचिनां Zare,—arerdt भवति, भासा Tam SIG देवता" इति |

Qo खअध्थाशे ४ पादः। eve

wt मल,-“वेषु Terral ATS aA, — alata बता रेवता gat रेवता चमा रेवता इत्येवमादिषु Ase देवताश्न्देनेाच्यन्तेः इति ।

तचापपशरादीनाम्‌ TSE एव । किञ्च सामान्यवचनस्य WTS ओकिके वहारे अभावादर्यस्ताप्रसिद्धिः ara तस्मात्‌ खक्रभाजेा हइविभाणद्य Tae: | काः BMT ? । “दमं साममरेते जातवेदसे wafer स्डहेमा मनीषया । भद्रा हि भः प्रमतिरख्छ संप्र wal मा रिषामा aura’ (We ९९७म ०) इति, इविभावः,- “niurraqre fardq । ऋप्रीषामीयमेकादज्कपालम्‌” षति 1 श्राह. 'यदि इविभीजे रेताः कपालानामपि Zane भातीति, arate ददिभाजि' । ud तिं सा इविभाग्‌ रेवता, at प्रति ताद्य इविषः, qweraaaa । wa हि Danze: र्ते, चरश्िरेबन्यं॑ ana, श्ध्रिरेक्यं दविः इति त्या अतिचिरेक्यं पिशदेबत्वम्‌ इति । शं मून्तानाममेन्लानां रेतनाना- weet अत्या कच्चिदर्थं प्रति arcadia बद्स्पमीयानां देवतात्वं भविग्यति, सामान्यवचनन्वं चोपपद्यते |

किमतः ? । wed, qer area शृब्दसुटिष्व खला वा Virenenrsifa wee: fixed, at देवता भवति तच |

‘wed सति सुतरां येन केनचिदप्मेः wes ftw: कर्टीयः' |

WN ,-- सवेरेतरेवं, यच्चिषग्दोऽयपरत्ययनाश्सु षात्‌, Tse waar ब्रह्मायेत, भ लनागिश्ब्टोऽयंप्र्याय- भाचेशुचाते, चज इथं कायंयासाद्यते, तम ऋष्दोऽ्चग्रह्नायनायै

gue लीनांसा--दणेयै

भवति, जायं न प्रयोजने, aw पनः र्दे एव कायं, तज काय- aware: wee एव प्रव्यापयितव्यः । avery यन्नसाधनभावेो म Stu भवति, केन तदं ?,- सम्बन्धिना wT, यथा अध्वयु- इस्ताभ्यासुपकराति, ws देवता werent, यथा “हेतः पाश दिछंपेनापस्ाति' इति पाणिसम्बन्धेऽपि हातैव उपकरोति, एवं wafer wen उपकुवैती रेवता उपकारि गम्बते | रेवतायामणुपकारिष्छां चारितायां अब्दस्धेव SH समवायः। तस्मा अन्दोऽ्थपरल्ायनाथसुारितः ; स चाः पुगः we प्रत्याययेदिति eferawar हि तथा wai किन्ति न्ट एव इविषा सम्बध्यते, तत्छम्बन्धादर्थाऽपि रेवता भविति, ver हि wet इविषा arcein अम्ब्यते, सा रेवता, we कायैस्छासम्भवादथै काचं विज्ञायते, इह तु WX एव कायं सम्भवति । तस्राज्नार्थप्र्यवनाचेः we दति । तदु ठन्तिकारेण,-“ग वा शरन्दपूवैका WEAN स्मादथनिष्यन्तिःः इति । एवं चेदभनिक्रदेन दविषः सम्बन्धः, नासि प्रसङ्गः verdant शब्दानामिति । तस्मात्‌ “मन्तवः fafa उपादातव्य इति | gya—aad we एव देवता maa । श्रचच्ते,-

जेतदस्माभिः often, भ रदीदयुच्यमानमसखत्पक्तं बाधते, सुतरा प्र च्यादीगामप्रसङ्ग दति ॥

go षाणां चादभैकत्वा्स्मात्सवच श्रयते ॥

॥ २४ ॥ (य०) ॥ भा० wag fafinnaa वारिषु aed क्वं | कुतः ?। रेवा

Yo खध्याये ४ पादः ॥ vue

मन््ालाम्‌ एकः WT, य yater fafa, स एव we शर्ते watt Sferat area ब,-“अवाखप्रः मिया धामानि wre tee fra धामानि अपाखिन्धस्य fier धामानि इति WHATS; “च डण्निनिमनुष्णेषं सोमसखेश्जितिमनुष्णेषम्‌ इश श्निर्था ; 'खाहाऽत्निं खाहा सामम्‌' इत्येवमादि erat) wre नित्यवत्‌ Ferrer श्रपाक्िका भविद्यन्ति, वथाऽसख्ाभिन्धोयोऽपदिष्टः। तसात्‌ विधिन्नन्दस्य मन्वे भावः स्यात्‌" इति ॥ (९०।४।९ ewe) ti

efazcumasty विषिषब्देनेव देवताभिधानाभिकरशम्‌ ॥ दर" तथाच्चरस्यान्ततेा तत्‌प्ररुतित्वात्‌ ॥ २५॥

भा" अस्ति qo— सयं शरं निवपेत्‌ ब्रह्मवर्चसकामः" इति । मि उयस्यामिधागानि,- सवे ्रादित्यो भास्करः सविता दिवा- कर्‌ः इति । क्तव fa वाचिषु निगमेषु येन-केनचिच्छब्देना भिधानं क्यम्‌ , खत विधिशरब्टेन queen? इति । किं पराप्तं ? । अग्रि- RENTS प्रतौ निगमा ce चादकेन प्राप्ताः, ग खवजष्देनेति, wimet fe चरौ, ग उख्जित्यादिषु, ते यथाथे विपरिणमयितव्याः, छवाथञ्च तेषु सदरीन्तयितव्यः, ख च येन-केनसित्‌ सर्यवाविना कटेन aged, तस्मादनियमः । ये च प्ररतावभ्िष्ब्दसंय॒क्रा निगमा दहादाहरथ, भ असंकरः ।

एवं प्राते बरूमःः-तयोन्लरस्यान्ततौ ततप्ररतिलात्‌ इति। यथा ऋतो, ‘ver उन्तर््यां "ततौ" विंशतौ aden, ^ततप्ररतिलात्‌

gy मीरमासा-दधने

तेषा, चोदका याय प्रकतौ च विधिक्रदाभिप्रायो vier: WEN, न ॒श्रन्धमिधानपरः; दृहापि तप्प्रटतिलात्‌ विधिशब्टाभिप्रायेेव निगमा, प्रयोक्रव्याः। न चायं चरुणा Gare सम्बन्धः, किनि satu, सौय निवै्तयेत' इति प्रयोगेण सम्बन्धः, न सौयेखरः" दूति, कारकविभक्निरि द्वितीया, सा areas सम्बध्यते, तस्मात्‌ तचापि gaan संकराः ween इति ॥ (१ ०।४।९४अ ०) ॥

अधानेऽप्रः समरेनाभिधानाधिकरशम्‌ ॥ Bo प्राकृतस्य FTAA सगुणेनाभिधानं स्यात्‌ ॥ ॥ २६ ॥ (सि०)॥

भा० श्रस्ि श्राधान-य एवं faerie’ इति। तच पवमामदर्वीषि श्रयन्ते,-श्रप्रये पवमानायाष्टाकपालं निर्व॑पेत्‌, शरग्रये पावकायाग्नये wwe इति । aw daa: क्रियते. किं सगुणमगरेरमिधानं wea, त निरुणम्‌? इति । किं प्राप्तं? । creme निरगणख ‘area’ अभिधानं" arate ॥

wo अविकार वा अरथेशब्दानपायात्स्यात्‌ द्रव्यवत्‌ ॥ ॥ २७॥ (पू) ॥

भा० शच्रविकारा वाः शसखयात्‌ः+--जिगृणमभिधामं । कुतः ? । “शअर्यंब्दा नपायात्‌',-एवं शष्दोऽ्थंखागपेतेा भवति,-य एव wet च्चिः, स एव पवमानः, पावकः fey या देवता fadzen, सा

१३० Ware ४ पादः ॥ ` Bad ।

निरिटेव भवति, शरसत्धपि sweet, ‘Zea, वथा, सा वा एवा Bala यदजावज्ना, वायव्धामाखभेत ग्तिकामः' दति, श्रलावज्नाजरब्देन सादिते कमणि ermean वाचिवु निगमा भवन्ति, we. ्न्टोऽमपेत इति wear; एवमिहापि zeal । तंस्माज्िगृणेन श्रमिधानं कचैव्यमिति ॥

qe तथारम्भासमवायादा खादितेनाभिभान स्या- eae ्रतिसमवायित्वादव्ने च TANTS मनर्थकं स्यात्‌ ॥ र्ट ॥ (Feo) y

me श्रय वा, शचादितेनः सगुेमाभिधीयत। कुतः ?। श्रारन्ा- उमवायात्‌',--न fe ्रारम्भेण रेवता कमंणि समतेति, म सेन रूपेण देवतायाः कर्मणि साधनभाव wom यदि हि eae समवेयात्‌ , तथा सति श्रगनि्रष्टग पवमानेऽपि प्रत्याय्यते इति गणाभिधामं न क्रियेत | कथं तहिं साधनभावः 71 श्रुतिसमवायिलात्‌' देवतार्थैख्य, रेवतार्दस्य च विष सम्बन्धः साशादुश्यते, TY WIV सम्बन्धः, स इन्दो वदितव्यः, एवमसौ सम्बन्धः wat भवति । यदि अ गुणाभिधानं न क्रियते, गणश्नासनमनथेकं स्यात्‌ । एवमथ हि तज छब्द Gera, कथमसौ कमणि सम्बध्येत इति; ay यदि गणा म सन्बभ्रीयात्‌, TAT स्यात्‌; तस्मात्‌ सगृ्ेनाभिधा गं ककमयमिति ॥

Be द्रव्येषारम्भगामित्वादथे विकारः MAA |

॥ २९ ॥ (श्रा° fate) ॥

भा* श्रय यदुक्तं द्रव्यवत्‌ इति,- सा वा एषा सवैदेवत्धा यदजा- श 2

६० ` नी्माशा-दणेने

बजा, वायथामाखभेत अतिकामः' एति, श्जावश्ाश्ब्डेन चारिते wate कागाक्ब्देन निगमा वारिषु भवन्तीति यदुक्र, तत्‌ परि इत्यम्‌ । श्र्ोच्यते,-युक्षं CaaS, रूपेख समवायं गब्डति द्रव्यं, तज कागाकरब्टेन था श्रसो reat यटि वा चथयवन्ना, क्व साऽभिधीयत इति गम्यते । तस्मादयं साधने सति अविकारे sad बचनसामथ्युपपद्यत इति विना गुकवचनेम, अभिधानं eq चरकागरहाय; रह अुतिसमबायिलादवष्ठं Veena विकारः" wre दति ॥ (९ ०।४।९ ame) ॥

स्वादानाग्ययोरयेनिगंरेगाभिधानाथिकरकम्‌ ॥ द° TUT पवमामवदिेषनिरंश्ात्‌ ॥ ३० ॥ (पु०)

भा अस्ति ज्राधानं,- य एवं विद्धानभ्रिमाधन्ते' दूति । तज पव- मानेटयःः-श्रग्रये पवमानाय पुरेाडान्रमष्टाकपाखं fate पावकोयाग्ेये टये" इति । तजाच्यभागौ प्ररत श्ूयते,--वुधन्वाम्‌ Gist, कायः, पावकवान्‌ सौम्यः" इति । तबायमधैः साभयिकः,- fa सगुशमग्रेरभिधामं aie, उत faring? दति । aad तावत्‌ षरीच्यते,- किं रेवताभिरजाऽयं, aafiew दूति । रेवतागिर ने सति समणमभिधानं, wafer निगुण मिति । किं तावत्‌ प्राप्तं ? ;खगुशमभिधानमिति । तज एतद्छेते, zamnfage: दति । कुतः ?। रूपत एव weet प्राप्तत्वात्‌ , बिधानमन्ैक, रेवता gad प्राप्नाति, तस्मा विधागमयेवल्‌ भवति,

१० ध्याये ४ are: | ४६९

gem wie: ade दृति Zar बुधन्वतगणयुक्रवा भवति बध्वान्‌ श्राग्रेयः । तस्मात्‌ सगणमभिधानं, यथा पावमानेषटिषु sf. पवमान इति ; हवमजापि श्रप्िर्व॑धन्वानिति विशेषनिरभा- warm, भविब्यति। तस्मात्‌ खगुणमभिधागमिति ॥

a मन्धविश्येषनिहं शात्‌ न देवताविकारः स्यात्‌ ॥ ॥ ३९ ॥ (fae) ॥

मा भ देतदेवं,-सगुशमभिधागमिति, fad aie) तज UR वणेयन्ति,-मन्तविश्ेषनिरदे शाऽयम्‌ दति । कुतः ?। मन्त frets अरब्दः+-श्राग्रेयो यो विषिष्टाभिविभरिष्ठः सख बधन्वाम्‌ we afr । चथ. wines कियते, सच बुधन्वानप्रिदेवता सात्‌, waa दति ace तद्धितनिर्देणे ग स्यात्‌, ग हि षविगेवशानां efi; न watt cue विशेषणं vase ; तसाजागरविषेषणं अधन्बन्ता । करि swerve विशते ? । धगरयः, तस बुधो मन्तः, तेनासौ बुधान्‌ भवति चाग्निं शेमेन Area समिधानो wey इति । श्रथ वा मन्त हवामिखम्बच्यते,- बधन्धान्‌ ATH इति ।

श्रय यदुक्र--ङूपारेव भन्तः प्राप्नोति म विधातव्यः इति । उथते,--यः-कञ्िदम्यमिधानेा मन्तः प्राप्नाति, तन्निषेधार्थमिद- मुतेः बुधन्वान्‌ arian, “afi सामेन Arner इति ; एवं रेत्‌ ग देवताविशेषं ; तस्माज्िगैएमभिधानं देवतायाः कर्म॑व्यम्‌ । एवं शादकानुगरहा भविव्यति ॥ (९ ०।४।९६अ ०) ॥

४६२ मीमांसा-द ने

HATH AMAT TE CTR LS धिणन्दाम्वामेव SOT TTT TITRE ETH LTR विकरणम्‌ ॥

we विधिनिगममभेदात्‌ प्रकतौ तत्‌ प्ररूतित्वादिकता- वपि भेदः स्यात्‌ १ ३२ ॥ (Go) ॥ are अ्रस्ि श्यातिष्टामः, तज शुयते,--गौरगुबन्ध्याऽजेःग्ी- Grate,’ दति। सन्ति तु गारभिधानागि,-“उसखा उखिया श्रही मही अदितिरिखा”” (निघ०२।९९) इति । तच सं्रयः+--किं निगमेषु केनचिदेव wea गेरभिधानं avian, श्रय वा विधि- WAN HAH? इति | तथा, “एषदाञ्येन areata ania’ xf afr वमस्यतेरभि- धानानि. पादपो द्रुमा मगः" इतिं । तज संब्रयः,ः-किं निगमेषु केनचिदेव wea वनस्यतेरभिधानं wie, wa वा विधिष्ष्देन > इति । fa ord ?-केगचिदेवेति। ङतः ?। “विधिभिगमभेदात्‌ प्रता", विधिमिगमभेरः रुतः, चो दीति यदग्रीषामीयं ण्ष्ठमाखमभते' इति विधा, aa, (कागस् वपाया मेदसाऽनुमरहि' इति; ceria चादकेन यत्‌ प्रातं, तत्‌ प्राणते; विभिभियमभेरख प्रकतावस्ति, तस्मात्‌ स प्राप्यते कागबरब्दः, wert शतः स भ शक्ते गवि ag, विधिमिगमभेदस्ठ wets तस्मात्‌ उखादी्ां श्रन्यतमेम वाचिषु vet करव्यं । तया, ‘afi fazed यजतिः इति विधो, निगमेऽपि,- श्रीह देवं उश्रता यविष्ठ विदम्‌ way wart यजेह । ये रव्या खलिजस्तेभि- रप्र बं हादणामख्छा यजिष्ठ" इति ; विधिनिगमभेदः प्रतौ छतः;

१० अध्याये ४ TEs) gir

fasafaarcy वमस्यतिरिति aga वच्यते । तस्मात्‌ तज्रापि विधिनिगमभेदः aie) wat येनकेनचित्‌ वनस्यत्यभिधामेन figs. कर्तव्यः, “ततप्रशृतिलात्‌ इति ॥

ए यथोक्तं वा विप्रतिपन्तेन Gear ॥ ३8३ ॥

(fate) ॥

भा यथोक्रेन वा WAN AGH कन्य, गाः उसखाश्ष्देन, ख हि तचाचातः--उसखायै वपायै मेदसेाऽनुबहि' दति । आह, ware a वचनमस्ति, श्रनेनम करमव्यम्‌ इति । वनं wear विधिभिनेन ane’ इति । नेतदेवं, म विप्रतिपन्तिं दकः प्रापयति, भ fe यत्‌ प्ररृतावस्ति तदिशतौ क्चव्यमिति केनचित्‌ प्राप्यते, किन्तु यत्‌ wet चिकीर्धितं क्ष्देनाभिहितं म THA प्रापतं, तत्‌ चोदकः प्रापयति; न च, swat विधिमिगमभेदो fafer:, कागस्य वपायै dztismfe इत्येतदक्यमिति विधीयते, Tire विधिनिगमभेदो जातः। ागन्रब्दविधानं शरुत्या गम्यते, विधिनिगमभेरा ween; श्रुतिखललणाविशये च ॒जुतिन्याग्या म BT | तस्मान्न येन-केनचिद भिधानं, ्राल्लामसामथ्यार्‌ उख्ाशरष्देम | तथा एषदाञ्ये देवताया at विधिशब्द उक्षः, तेन वचनं कने, विधिनिगमविप्रतिपत्तिनै चाद्यते । aang वनस्यतिशरष्देन निद्र ane: दति ॥ (९ ०।४।९७अ ०) ॥

४६४ alaigi—aue

qed सद्र वश्र्योः सुखिहलब्डब्दनाभिधानाभिकरकणल्‌ ॥ we खिष्टशदे वताग्धत्वे तच्छब्द्त्वान्निवस्तत ॥ ३४ ॥ (To) ॥

भा० श्रस्ति श्रवग्टयः.--वाङणेनेककपालेनावष्टथं यन्तिः इति । तज दृदमाचायते,--श्रग्रीवरुणा खिद्टरतो यजति' xfs. aware: सांशयिकः, किं गिगमेऽखिष्टरच्छम्दकं वचनं aaa, उत सखिष्ट- हशच्छब्दकम्‌ ? रति । तच एवं तावत्‌ परौच्छते,--किं सा विश्षायिकः खि्टलच्छम्दः, खत fad करेातीति ute गुकेन vem: इति गेण म ee? Uf यदि रूटः, अखिष्टशच्छष्दकं वचनं क्लम्‌, अथ eraTaad, तलः सखिषटशच्छब्दकं | कि प्रापतं 2,—utfanriter., ब wrarea दति। कुतः ?। न तावत्‌ fed ear, अथ च afer काले fevnfeqrud.— faced asi’ दति, ग qe at dearct समर्थौ प्रारेजिकेन गणेनाग्वितौ भवतः । wits खिष्ट- शच्छष्दनाच्यते, ware: fae wart यदा सां विन्नायिकः, तदा अखिकठषच्छब्दकं वचनं करलं । कुतः ? । wate रेवतायाः wt वादकः, गाग्रीवरूण्योः, वितो ऋिवलावा श्रमावात्‌ अग्रीवङणाभ्वां frania | तस्मादखिटच्छब्टकं वचनं कम्मौव्यमिति ॥

ख सयोग वा शअर्थापनतेरभिधानस्य कर्मजत्वात्‌ | ॥ २५ ॥ (fae) ॥

भा० न चैतदस्ति, श्रखिष्टशच्छन्दकं वचमं क्लैब्यम्‌ दति | किन्ति सखिष्टङख्छष्दकं वचनं कन्नव्यम्‌ इति । तत एतदणते,- |

qe qwre 8 Wei g q । ॥

मोवमिरमभिधागमिति,-खिठकरण्लात्‌ खिक्ठरिति मम्यते, गम्यमानं

ˆ भ नान्यं अचिवङतं wafer, क्ियानिमि्तवम्‌ अवथवनर्ेभ्वो wat; weyers चाग्नौ प्रयोगात्‌ लखेकेऽन्बमिधानलवं माष्ववखीयते; warg सांविश्चायिकः | एवं चेत्‌ सखिषटलच्छण्दकं qe aaa, ‘ada’ —aad weet: भूयते, ‘witeqer fweent asf इति, कियासंयोगिलाखच watfa खिष्टछच्छम्दः श्रग्निवरणौ ° agi तसमात्‌ खसि एरच्छष्टकं वचनं ater इति । श्रय यदुक,-स्िष्टं रतवति केव we, ग चाग्निः fed छतवान्‌, इति । अच ब्रुमः; मतपक्ते तकालता हीयेत, ard सा च सापयदञ्च wre: । रपि च ततः पुवैन्‌ चागागपेच्छ fad छतवागभ्निः ॥ (९ ०।४।९८अ ०) ॥

अयीचोमीयपदनो समतैव yaa निरं सेनापिन्देमा्ररभिषाना करम ॥ ज्ञ सगुखस्य गुणापे निगमेषु यावदुक्तं स्यत्‌ ॥ ३६ ९ (पू०)॥ मा श्रस्ति सभे प्ठरग्रीषोमीयः। तज शरूयते, श्रप्रीषोमीयस

वपया प्रचयाप्रीषोमीयं पर्ुपुराडा्रममुमिरेपतिःः इति । तज feeafa गुणलापः श्रुयते, रग्न यजतिः इति । ace संग्रयः,-

* वमेव सव्येन पाटः | † अचर "न रख्ामे' इति कचित्‌ अधिकः पाष्टः | ‡ अमुनिवकेवति इति ate mite ge पाठः।

eae ‘Margi— cae

fe am va खिषटहता quar: wafedg निगमेषु यथा- प्रकृति भावः, उत सवेजेव गणलपः? इति fe ard >—feeert । wh: wee गुणलोपे yaaa ब्रुमःः-यभेवोश्यते, गुष्छखेप- aia स्यात्‌ , थाने चेोच्यते-“श्रग्निं यजति" दति, यागे aware went यदि सवेभिगमेषु गुणलेपेोऽध्यवसीयेत, अश्रुतं कस्प्थेत | यावांश्च जुत्योत्छगं रोषः, तावान्‌ weal । ATE थाम एव लोपः खात्‌, न सु निगमेम्विति ॥ Go स्वस्य वेककभ्यात्‌ ॥ 8७ ॥ (fae) ॥ भा ‘ade वाः निगमस्थस्यापि खि्टशतेाऽभ्निश्नब्दस् शृण waa कुतः ? । “एककम्यात्‌, भेष fase एव गुण ea, किन्तरि थागप्रयोगे । कथम्‌ ?। ‘ain यजति' दति प्रयोगवष््ग एष अब्दः, wifey खिषरृद्यागरागे ada, अन्येऽपि हि खिष्टन्निगदाः fame एव । तस्मात्‌ सवच लाप cfs (९०।४।९९ अ) ॥

अणुयाणेल सिरु सामरखय संख्छारकम्पोताचिकरशम्‌ ॥ go खिष्टकद्‌ावापिकेाऽनुयाने स्यात्‌ प्रयाजनव- दङ्गानामथेसंया गात्‌ ॥ ३८ । भा सो दश्पुणमासौ; त्च fase ,--श्रनुयलेब्यभ्निं faa जति" titi तज न्देहः, किं खिषटशट्यागोाऽनुजाजेव्वारादुपकारकः, ea dane? दति। किं प्राप्तम्‌ ?-श्रारादुपकारकः इति। कुतः 21 एतङ्धि करमां प्रसिद्धं काये, यत्‌ आ्ारादुपक्रिया, तथा

१. Gare ४ पादः ॥ ४९१७

रि aaa wearin भविति, yer च विधानम्‌; इतरथा WIS Wasa खात्‌, वाक्येन च विधानं । मस्मादारादुपक्रियेति।

एव॑ प्राप्ते ब्रुमः,--खिष्ठृदावापिकः' स्तात्‌ म वाद्यः, किमिदम्‌ श्रावापिकः” इति ? । श्राज्चभागसखि्टकत अमरा sara: (खानं), तच भवः श्रावापिकः । वहिरावापादजयाजसताग्तिकः, था तु fasegaar aa, Sarat प्रधानदेवता श्रावापिकी ; तस्ादावापिक Waa । यदा चैवं, तदा शंस्कारकमे शवात्‌, तथा Waray भवति, प्रयोजनवतेा seams शति । श्रपि च दिविधानि शङ्गानिः-श्रारादुपकारकाणि, सामवायिकानि ब; श्रारादुपकारकेण्यः खामवायिकानि गरीयांसि, तज डि सालाद्राक्यम्‌ ; श्रारादुपकारकेषु wat परोक्ेरकवाक्यता स्यात्‌ । तस्मात्‌ संखारकर्मेति ॥ (९०।४।९ ०अ०)॥

दभपुकमास्यथाष्यापरामुवाक्षयोः संसारक ताधिकरशम्‌ i घञ अग्ाडहेति च शस्त्रवत्‌ कम स्यात्‌ चाद नान्तरात्‌ ॥ ३९ ॥ (पूर) a मा दशरपूण्माषयोः भ्रुयते,-“याच्यामन्वाइ पुरोनुवाक्यामन्वारः दति ae संग्रयः--किं याञ्याप्रानुवाक्यामुवचनं wera, उत शंश्कारकमै ? इति । किं प्राप्तम्‌ ?-रन्वाहेति" प्रधानक स्यात्‌ । कुतः ? । “चादनाम्तरात्‌, यदि संसकारकमं ततेाऽखरूपादेवतयोवेशनं *

° wanes पस्ठकपाठः | "तते STRATE’ इति we सं पृ दवं का क. Ye पाठः | खङूपदेवतयेारिति तु कचित्‌ Ws: | 2 2

gcc state <a

Tati, पमः “अन्वाहेति' वचनममथेकं, प्रधानकर्मले त॒ ani, ज न्यथा aa कण्लव्यता नम्बते दति । अनतः अर्धा eterna प्रधानकर्मति। ‘Waa, — AGT Grewal “स्तोति"-भंतिः- इति कन्तव्यतावममात्‌ प्रधानकर्मणी ; एवमिहापि द्रष्टव्यम्‌ ॥ Go संस्कारा वा चैदितस्य शब्दवचनाथं त्वात्‌ ॥ ॥ ४० ॥ (fae) ॥

भा० संस्कारकम वा GA |) कुतः? | ‘fare’ wie यः WE, स तदवनार्था भवति, स तख दृष्टाऽथैः; तस्मिन सति

अदृटकखपना्यां हेतुनेखि। तस्मात्‌ संस्कारकभंति ॥ “्रवाश्छलाज्ञेति रेत्‌ इति aan, तत्‌ परिदन्तव्यम्‌ ,-

छल AT HMA ॥ ४१॥ (Sto नि) ॥

भा ° श्यात्‌! (उपपद्येत) “rare ta’ वचनं । कुतः ? 1 गुणाथेवात्‌',- "तिष्ठन्‌ याज्यामन्वाह श्रासीनः पुरोनुवाक्यामन्वाद' इनि eae yard पुगवैखनं उपपद्यते | तस्मात्‌ संस्कारकमेणी याग्धापुरान्‌- वाक्ये इति ॥ (९ ०।४।२९अअ०) ॥

मनेतायामूडाभावाधिकरकम्‌ ॥ qo मानेातायान्तु वचनाद्विकारः स्यात्‌ W ४२॥

भा ० श्रसि वायव्यः पश्र, “वायव्यं ओेतमालभेत श तिकामः' इति ।` श्रसि तु प्रकतावग्रिषोमीये पशो मनेतामग्लः,--““नं We waar

१० Ware v पादः ॥ gee

मनोता | श्रस्ाभथियो अ्भवेादसम Brat” बै ° wre ३।६।९ °) इति। घ दृह Cea प्राणते । तच शन्देहः- किं यथादेवतमद्ितिा मनेतामन््ः, अथ वा अविकारेण प्रयोक्रयः ? दति । खच्यते,- न्‌ हताकन्यायनिगरेऽयम्‌ , श्र्रीषोमै हि प्रमी रेवता, WTAE, श्रसमबेताभिधानादविकारेण प्रयाक्रव्यः' | ATCA, — STG aa रेवता FEAT, तो तु Aire Bary; तजाग्रिररेवता म लसमगेतः, ्र्िर्ययेम या अज रेवता सा प्रतीयते ; अयमिह वायुदेवता- wd श्रुयते, ख Zar श्रुयमाणा शअरभ्निकायेमपि करोति रेवताप्रल्ययं† ; SITU MRA खात्‌ (९ ०।३।२ खं ०),- | तलात्‌ यथादेवतं मनेातामनग्लः प्रयोक्र्य इति | | एव प्राते ब्रूमःः--मनेतायां भु वचनादविकारः खात्‌ टति | Teas भवति, AQUA. पद्रः, WHAT मानता काया एति, किमिव वयनं न gam, नास्ति वचनस्यातिभारः । तञ्मादविकारेख मनेतामन्न्ः प्रयोच्रषय इति + (९ ०।४।२२अ०) ॥ ए" एष्ठार्थेऽन्धद्रथन्तरात्‌ तद्यानिपर्व॑त्वात्‌ स्याहथां प्रविभक्तत्वात्‌ ५ ४६३॥ (पुर) \ भा असि वेष्ठसामः,--विग्यो वष्दस्तेामेन यजतः दति । तच भवतेः “कण्वरथन्तरं we भवति इति । उभयविकारः कण्ठरथन्तर-

* (खजा प्रिदवताः cfs जादभेपुरक पाठः | † ‘saree’ इति बादनेपखकपाठः।

yoo Waseca

भिम्‌ ,-“अप्राहृते तदिकाराद्‌ विरधाद्रावतिष्ठेरम्‌”” (८।२। ४स्छ०) इति । तज संय, किं रथन्तरेन हृष्ानौ वा अनियमेन Recent गेयम्‌, उत THATATAT, श्रथ वा खयन? fai fa प्राप्तं ? चोदकेन श्रनियमः, लाघवं हि तथा भवति, ततः प्रयोगप्राष्टभावः | एवं प्रा HA PUT यरेतत्‌ न्यत्‌ TUT, कण्ठरथन्तरं शूयते, तद्रथन्तरथोने “सात्‌ ; ्योरिषटोमपूवका fe Severe, च्यातिष्टामे रथन्तरयोानौ we शतं । “गमु इद्योनावपि तच रतं । Raq, “wat प्रविभक्तवात्‌,,- थां प्रविभाग ce गम्यते, चथा “रथन्तरयानि्भवति' दति । कुतः? । कणरथम्तरे THATS: शयते, तेन गम्यते रथन्तरविद्ेषः क्छरथम्नरम्‌ इति | रथान्तरे BATE wat भवेत्‌ यदि रथम्तरधमे भ भवेयुः, तेषु Ty यूपवद्पप्यते ; अथा चादुम्बरा युपो भवति, इति, भ हि श्रोदुम्बरा guzel wert actfid; धर्मनिमिशस्छयं we: उपपते । एवमिहापि धमं निमिच्तः RETA THATS भवति, नान्यथेति ॥ we | SAAT वा सवोाख्यत्वात्‌ ॥ ४४ ॥ (fae) ॥ भा० भ देतदस्ि--रथन्तरयोानौ गीयेत-दति, किन्ति 'खयोानौ, । कुतः ? eared समैविशेषणविशिषटस्य हि रथन्तरशर्दो वाचकः, प्रस्तषोद्धीथप्रतिशारेापद्रवनिधनवतः सवेस्य सस्ताभस्वरका- eas कण्वरथन्तरमित्याख्या भवति, तस्पात्‌ योमिरपि विशेषणम्‌ शपि च arent कण्ठरथन्तरे THATS, क स्यः स्यात्‌। तस्मात्‌ wart गेयमिति ॥

१९० Wwe ४ We: | Bort

ee युपवदिति चेत्‌ ॥ ४५५ (०) ॥

भा, शति क्तः प्ठसि,-खयागो गेयमिति CoE तेनापद्यते, ख हि रथन्तरधर्मेषु TY युपवदुपयद्यते इति ॥

ह न कर्मसयागात्‌ ॥ ४६ ॥ (Bo निर) 5

भा “नः एतदेवं,-कमेसंयोागात्‌' awe gaa, न हि, लोके वप टति खञ्न्नातः कञ्चित्‌ Zante; aw ते संस्काराः, स युः, तसात्‌ ादुम्बरेा युपो wate इति संस्कारमिमित्तः, ce पुनरेवं वििषशविजिष्टः करथन्तरज्रष्दा लोक एवासि, नासौ कणानां रथन्तरः HATTA BAT उच्यते, रथन्तरे कणएवसम्बन्धे IT eT विधीयमाने वाक्यभेदः प्रसच्येत । तस्मात्‌ सांविश्चायिकः ae WHOS. ; अत एव खयोानौ गीयते ॥ (९ ०।४।२ ewe) tt

SOCIETY सयेन्यरतरयामेगाधिकरशम्‌ ॥

त° कार्यत्वादुत्तरयेययाप्रकृति ॥ ४७ ॥ (पर) ।

मा कष्वरथम्तर एव भवति संश्रयः, "उनलरयोागोयति' इति | किं रथन्तरयेल्य्रयोः श्दयाद्युष्सरयेवेा गेयम्‌ , उत खयेोन्य्रयोः? हति । किं प्राप्तं टये न्यत्तरयेवैौ रथन्तरयोन्य्षरथोवौ इति | कृतः ?। चेादकानुगरहात्‌; न तत्रैव दोषो भवति खथोमिविषिषं कखर्यन्तरम्‌ इति, उत्तरया यत्काये, ay खयो निरवग्ं हत्या भवति । तस्मात्‌. प्रकरणएमपेस्तिव्यमिति ॥

gor मीमां सा--द्ेे

छ समामदेवते वा वृखस्वाविभागात्‌॥४८॥ (fae) ॥ ate न देतदि,--हदयेोन्बल्षरथेः रथन्तरयोन्युन्तरयोावा गेचम्‌ इति, किमि, खयोन्यु्तरयोाः । छतः ? । WERTH, खमागच्छन्दसि समानदेवताके च अविषठेषितखुचश्ष्दो भवतीत्य | अतः अत्या चोदका वाध्यत दति स्योन रयोगेयमिति ॥ (९ ०।४।२४अ०) ॥

अ्रि्टति जुतभ्लयारविकाराधिकरशम्‌ ॥ ङ्‌ aural देवतान्धत्वे लुतशखरथाः कमत्वादवि- कारः स्यात्‌ ॥ ४९ ॥ (सि)

भा० श्रि अनुत्‌ एकारः; तज भूयते, — writen यहा भवन्ति दति aw सन्देहः, किं meer. Sowden, त अविकारः? इति । ऊब व्यावनलयितमिदमभिधीयते,--गहार्था Sara ष्ठुतननस््थोः कर्मत्यादविकारः स्यात्‌, प्रधानकमेलादिति । कद्ध पुनरेषा बुद्धिः era, यं निवसेत्‌ ? । थो मन्दधीमेन्ये श्रभिधानं से्छतीति ; मन्दधियामपि Grace. क्ियमाण्यः फखवाम्‌ भवति | रपि च कञ्चिदपेच्छ सवं मन्दधियः। wa ह म परितोषः एव तताऽन्यया व्टते,- चतत्‌ ठन्तमधिकरण्ं दितीयेऽध्याये, (रपा wwe) तोदं wags. — eet रेवताग्यमे Tawar: कमेला- दविकारः श्यात्‌, इति af संस्कारकर्मणी arena, किं भवति

१० Were ४ OTE: | VoR

प्रयोजनम्‌ ?। अभनिदरेकाहे eengae ; wa प्रधाणकमंशी, तता ‘aeret रेवतान्त्वे Qawaar. क्मललादविकारः ख्यात्‌ दति ॥ (९०।४।९२१अ०)॥

wea शाच्यद्न्दश्याविद रोकाधादभाजिकररम्‌ ॥ ह” उभयपानात्एषदाश्ये दमः स्यादुपलक्षशं नि- गमेषु TATA TMU ॥५०॥ (प्रण Go) ॥

भा सन्ति चातुमीस्यामि,-वातुमाख्यैः खगकामा aaa’ इति ; तचानुयाजान्‌ प्रत्य समामनन्ति,--“एषदाच्येमानुयाजान्‌ यजतिः इति। afer तु wert श्रावं, शिवाम्‌ आच्थपान्‌ rae’ इति; तदिह चोदकेन प्राप्तं । त्र संश्रयः, किमविकारेणावाइनं कर्ब्यम्‌, उत wer? इति । यदा wea, तदा किम्‌ श्राञ्यपाम्‌ दधिपान्‌ दति कर्तव्यम्‌, छत दथिपान्‌ दति, wa वा एवदाञ्यपान्‌ दति ? | कि ont2,— aw’ श्रपि ‘ogee’ ‘ery ्राञ्यस्यापि। aaa उभयपानात्‌,- उभयं हि तत्‌ देवतामुद्दिश्य aad, यश्च aad, तत्पीयत दति मन्त्ेणोक्, श्च पातव्यं, तदुपलचितं, प्रतौ weary इति, ce warped दधिसर्पपिषी भरयेते,-श्रथ Wey werfs, इथं वा शरं सपपिं्व दधि च, we प मिथुं went, मिथुगमेषेतत्‌ प्रजनमं क्रियते" दति; ae दधि Tey Gert; तस्मात्‌ उभयमषपलक्यितव्य, दधि च grey Xft

Qa

४७४ मीमांसा-दणेने

Geo नवा पराथेत्वा्यत्चपतिवत्‌ ॥५१॥ (प्र०पु०नि०) 8

भा न वाः एतदेव,-दधि उपलच्यितव्यमिति । कुतः ? | 'परा्थलात्‌,- पराथ हि पातव्यं zai, पादठ्ण्णामुपलच्वण, तचजाञ्येन चेदुपखच्छते, छताऽथेः टति न qagu उपख्लयितव्यम्‌, "यश्चपतिवत्‌ यथा, “मं यज्ञमवान्येव auf बद्धाम्‌" दति यश्नपतिमेनब्धार्णा हाद mare, न स्वाथे atria इति श्रविकारेण nese, ग सवान्‌ थजमानान्‌ प्रत्यादरः ; एवमिहापि wae पातुखैलणाथे प्रयुज्यते, म ard; तजेकेनापि येन-केनचिहकिताः पातार इति wet न दितीयः waters दति ॥

SO स्यादा वाहनस्य तादण्योत्‌ WRU (आअ०)॥

भा० स्यात्‌ दधः उपलच्तण, न यश्चपतिवव्यात्‌; यश्चपतिश्ब्यो हि न खाथे उच्यते, दृडास्तत्य्थन सख उच्यते, ware घनः SUT, तज पातापि ara, पेयमपि ; तस्ाखादकानुग्ाय पेयाग्तरम्‌ उपणचलयितव्यमिति ॥

ह नवा संसकारशब्दत्वात्‌ ५॥५९३॥ (Sle Fate) १

we न वा' द्धि उपलंशसयितव्यं, संस्कारशरब्देऽज विद्यते श्ाञ्धस्य, -एषदाच्येनानुयाजान्‌ यजति" इति; vera चिच्णोत्यथैः, संस्कारेण fe मिश्रणे संस्कतं विजमाञ्यं भवति; तां « चिचतामख् mesa दधि उत्पादयति । तस्मात्‌ पराथ (चिचतास्जममाथे ) म पातव्यम्‌ , Wat नापलचयितव्यमिति |

Yo Ware ४ पादः ॥ yoy

Zo स्यादा द्रव्याभिभानात्‌ ॥४४॥ (आ०) ।

भा स्यादा" दधि उपलकणं, zai fe दपि ठस्यमाञ्येन, प्रधान-

गेतयुपदिश्ते, इत्युक्रमस्मामिःः-“श्रथ wears] wera, इयं वा दरं खंपिख्व दधि च, दन्डं प मिथुनं प्रजननं, मिथुमकेवैतत्‌ प्रजनं fear’ इति; किं एषदाच्यं गद्यते ?,-सपिंसैव दधि चेति- efter दभ्रा च यागः कर्य इत्यथैः । एवदाय्यमिति न द्र यान्तर- Tad; तस्मात दधि उपलक्यितव्यमिति ॥

द" दभ्रस्तु गुणखभृतत्वादाज्यपा निगमा स्युगुणत्व ुतेराञ्यप्रधानत्वात्‌ ॥ ५५ ॥ (सि ०) । भा म चेतदसि,- तुल्यं दधि aaa, प्रधागभूतमिति; गरणे हि तत्‌ तुख्धमाच्छेग, न यागे, anit fe wren चित्रेण भूयते, Ty 'चुतेराञ्यप्रधानत्वात्‌ यागं प्रति smn दधि शात्‌, म हि, गरणे यमाणं यागे yd भवति इति, दधि गणे भरूयमाणं भ यागार्थं भवति, तत्न भुता श्राव्यं करणं, दभि वाक्येनेति । विमथे तदं तन्न दधिग्रहणं ? | गटद्यमाणेन प्रत्यचतदि्माञ्ं भवति दति; aera fier eat दभ उपलक्षणं water ॥ ` ए दधि वा स्यात्‌ प्रधानमान्ये प्रथमान्त्यसं- यागात्‌ ॥ ५६ ॥ (दिण्पु०) ॥

भा न चेतरस्ति,--आरआाज्यपा निगमा भवेयुरिति म दभ्र उपलं ^ 2

geod मीनांशा--दगेने

avery दति, दशिपागिव्थेब कन्त, दधिः एवा ‘mura’ । कुतः? । “श्राञ्ये प्रथमानधसंयागात्‌', प्रथमसंयोगः उपस्तरष्डम्‌ › अनधसयोगे1ऽभिधारण,-“यदि च a यजेत॒ feqrquteny सषटदभिधारयेत्‌ ज्रोषधयेो ३ fraga श्राषधिव्वेव पशुम्‌ प्रतिशा- wafer ईति । “यदि प्राटषि यजेत सृदुपस्तृणौयात्‌ दिरमिघारयेत्‌ waa पशुम्‌ श्रभिजिषनि' * रति, उपसरणमन्यत्‌ तज निधापयितु क्रियते, परार्यन एव तज WRT, म गहफमाचं, ग्रदपोनान्वं ष्याधिकरणसंस्कारे “उपसखणाति' दति wert atid । तथा, ‘strat इति a aware afer, चन्यस्ानि- सुखेनाभिधारथति इति wat, Misa wegen कथं स्यात्‌ दति । तदुपस्तरणाभिधारणशरव्दाभ्यां दधि प्रधानभ्रतं गम्यते, आशमपि त्च awed) aa West ate म OG ॥

qe शपि वाश्यप्रथानत्वाहुणार्थब्यपदेशे भक्तया संस्कारशब्दः स्यात्‌ ॥५७॥ (दि ०पुण्नि°) ॥

भा “पि वा नेतरेवं,-दधि प्रधानं, तदुपललयितव्यम्‌ इति ; आआख्यमेव प्रधानं, तद्धि प्रयोजनवत्‌ यागसम्बन्धात्‌ ,-एष्दाच्येनानमु- arent यजतिः इति, यत्‌ तेनेपस्तीयेते ay दयं निष्यद्यते, तचचैवावन्तं भवति, दपि Woe, तज wea ्राधयस्याधार-

* ‘afufergin’ इति खाद्केपुखकपाठः |

१० अध्याये ४ TE goo

vertisornad <firdere, ब त Serre Re दः, weet हु विषता गिवे्येमाना eget, तथा च water, vafy rere अयते । भ च, यामे दधि करणां भवितुमंति वाच्यप्राप्तम्‌ we शुतिप्राते प्राधर्थिनि, तस्माद्पलरणमास्चग्रश्ा्थमेव, तता afro! भवितीति अथाराधेयाधारसम्बन्धे उपस्तरणमिव तद्‌ मक्तीति भाक खपख्णातिः प्रथुक्रः, तथामिचारचतिः । तस्मात्‌ शर्‌ दि रित्थेलख् award "अपदेशे "भक्तया" एव dari ‘ergurfa’, “श्रभिधारयति', श्ओोषधिव्वेव प्रम्‌ प्रतिष्ठापयति", Wa पथरुनभिजिघन्ति' इति च । तस्मात्‌ आज्यपा निगमा एव भवेयुरिति ॥

a अपि वाद्याविकारत्वात्‌ तेन स्यादुपलक्षणम्‌ ॥ ॥ ४५८ ॥ (Zo Te) ।

we श्रपि वाः इति पक्व्याटस्तिः, न areqat निगमा भवेयुः, एषदाञ्यपानिति ama) कुतः ? । श्राख्याविकार wa भवति, रधिसपिषोरज dav, क्रियते, तज या गुणः उपजायते ARTES Wea ्रास्माविद्नेषो भवति एषदाच्यम्‌ दति, यथा रागः ater: सुरा इति । तज हि उपचरितमेकं wee उपल्यामः | उपचारा श्रभिधानाभिधेयसम्बन्धा गम्यते, तेन च यागनिटन्तिः श्रूयते, एषराब्येनानुयाजान्‌ यजतिः इति । तस्मादेवमुपखचयितव्य,-एष- राञ्छपानिति it

षू न वा स्यात्‌ गुखशासखत्वा त्‌ ॥५९॥ (व° पु०नि०)॥

४ © ८ भीमांसा--शक्मे

भा० भेतरेवं श्यात्‌,-खंष्टस्ल रागवत्‌ एवदाग्यननब्टा ares उपचारादिति ; सत्यमुपथरिताऽयं तच, स ATM खोाकादेवावगतः, ख गण me भवतीति गम्यते । कुतः ? । sree, सपिषि वाचकः | yeas: चिरस्स, तद्यथा एषद्रश्लुः एषग्मणिः vray इति ; तयोारूषरितयाखिजाञ्याभिधानं गम्यते, तस्मात्‌ तेव स उपचार उपपन्नः | Wage Greed चिजमचिचं वा seq आञ्धनब्देनामिधीयत एषेति ॥ (९ ०।४।२६अ०) ॥

दूति भटी ्रअरखयाभिविरविते मीमांसाभाय्ये cere चतुथं; पादः ॥०॥

[ ४७८ |

मोमांसा-दशमे १० अध्याये ४ पादः। — क" <न्क- कदे भप्र्छे प्राथमिकानामेव प्रकशाधिकरर्म्‌ ॥

व आनुपुब्वतामेकदेशग्र हा गमवद्‌ न्यलेपः स्यात्‌ ॥ ९॥ (fae) ॥

भा० श्यावाष्रथिवीयमेककपालम्‌ः, ‘fad दिकपाखंः, “Guna चिकपालम्‌ः इत्यादि एकरेश्वचनं ; समस्तवचनमपि भवति, श्राग्रेयमष्टाकपां निवपेत्‌" दति । तथा “दिरात्रेए aaa’, ‘fara वजेत, “चतराजेण यजेत", "पञ्चराजेण यजेत", ‘ayaa यजेत", -अ्तराजंण aaa’, श्रष्टराजेण यजेत, ‘Aarau यजेत", “दश्च Tay यजेत", "एकादश्रराजेण aia दत्येकदे शग्रणं ; समस्त- गश्णमपि भवति,-“दरादजराहेन प्रजाकामं याजयेत्‌" । तथा, "एकां सामिधनीमन्वाह, ‘fra. सामिधेनीरन्बाहः दति एकदे हणं ; उमसखग्रदणमपि wafa— agen सामिधनीरग्वा" दति act सं्रयःः- किं सव॑व्वेवं श्राद्यापादानम्‌ weary, va विकश्पः? दृति fa प्राप्तम्‌ ?। श्रागुपुव्ैवता' (कमवताम्‌) एकदे अरग्रदणे ब्रूमः, श्रग्यलपः' श्राद्यापादानच्च दति । किंकारणं ? सुख्थमाद्य, जघन्यम्‌ अनध, सुख्यजघन्ययोरन्यतरस्िन्‌ AH जघन्या Tea,

gue State—aite

gar fe waive: । ati—gel ayattenitreadq इति ; श्रागमवत्‌' यथा, समाथेषु warty च घे श्रागन्तवा भवग्ि, ते पूरवापविष्टा्‌ श्रमुपष्डधेव fafawn, एवमिहापि द्रष्टव्यम्‌ ॥

द° शिङ्गदशनाञ्च॥ २॥ (a) ॥

भा० शतञ्च ्राद्यापादानमग्धलेापख इति । तः ?। faxed भवति,--शषु्येत वा एतत्‌ षष्टमहा यत्‌ पञ्चादानुपयन्ति, लप्येत वा एतत्‌ षष्टं कपालं यत्‌ पञ्चकपाणं facie इति ae लेपं दभेयति, न प्रथमस्य ॥

we विकष्या वा समत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (qe) ॥

भा भेतदक्ि,-श्राद्ापादानम्‌ इति, किनरिं “विकश्पः'। द्य we] at उपादातव्यम्‌ इति । ङतः ? । “समलात्‌',- समो fe अन्धलोप श्रा्यलेपेन-न हि श्रारिलपे श्रुतिः, a waft WAN; FH जघन्ये वा उपादीयमाने प्राहससुपाश्ल भवति, म fe विगेवभ्रुतिरखि,-सुख्थमुपादातव्यमिति तस्मादनियम इति ॥

ल कमादु पजनेज्नते स्वात्‌ ॥ ४ ॥ (्राग्निर) ॥ भा श्रय यदुक्रः-समाजेषु समाचेषु चागन्तलेना षया ATR wrqada निविशते एवमिहापि इति; युक, यदाखैराश्रान्ते

रेके आगगजेना wee निविशते, शद त॒ अनाक्रान्त विगते, के प्रथममाक्रमेयरिति । तेना a केषाञ्चित्‌ क्रमा

faxg इति ॥

Ro अध्याये ५ पादः ॥ Bue

o लिङ्गमविशिष्टं सङ्ख्याया fe aq वच्वनम्‌ ॥ ४॥ (शआआण्नि०र) ॥

° श्रय यशिक्गमुक्, लुप्येत वा एतत्‌ WaT’ इति ष्य a दयति, areata; तर्‌ “श्रविशिष्टः विकल्येऽपि, aggre हि बष्टमिनि पुरणवचमं भवति, afar कर्िंशिदपगते येन प्रथमेन मध्येन WR वा सद्या पूयते, तत्‌ VE; यथा वष्टो भादरा न gra दति, कनीयसि ae मध्ये वा श्रदृश्यमाने भवति, एवंभिहापि द्रष्टव्यम्‌ ॥ |

आदिता वा uefa: स्यादारम्भस्य तदादित्वात्‌ वचनादन्त्यविधिः स्यात्‌ ॥ ई ॥ (पुण्नि०) ।

° वाशब्दः we व्यावतंयति, श्रादितः' भरटत्तिः" भवितु- मरति ¡ कुतः ? । ‘sar तदादिलात्‌', caret हि तेषाम्‌ श्राुपुव्यवताम्‌ श्रादिता न्याय्य, gow fe उपक्रान्ता दितीयादिः क्यः, स दह प्रथममेव क्रियमाणः son केनचित्‌ क्रियेत, पवी fe पदार्थैः क्रियमाण vat पदा्थमभिमियश्छति, यः Pre: werk sgn - एवान्येन कर्मव्यः, तस्मिनेव अचममुपादीयमाने ग अनुपक्रमदाषो भविग्यति। तस्मात्‌ स्वैव, चे maa: श्रारभव्याः, ते प्रथमादुपक्रमितव्या इति ।

श्रपि च, प्रयमस्य मिमिन्तसुपसम्पाप्र, भ च fatrinsfe

Wifey aay, श्रग्धा्ां निमिन्तेऽपि me, परिपृषल्ात्‌ पदाथानां, 2 8

&. मीर्बासा--द्ेने

ल्ञोपो न faeg:; वस्मादादयाषादानमभधलोपञ्च इति । wed न्यायेन प्रापने, यज वचनं मवति, तचापनीय मध्यममपि, विधिभंवति; यथा.-“श्रपवरिंषः प्रयाजान्‌ यजति" । श्रपवर्दिषावमुथाजौ यजतिः इति । विना वचनेन, wee एव न्याय दति ॥ (९ ०।५। (९अ०)॥

रकचिके Gre ee मागाचिकरणरम्‌ ॥

ge रकथिके ठचादिषु माध्यन्दिने च्छन्दसां श्रुति- भूतत्वात्‌ ॥ ७ ॥ (पु०) ॥

भा रसि एकजिकः कऋतः,-श्रयैषव एकजिकः। Tenet वरिष्यवमान, तिषषु हातुरा्यम्‌ wat मेषावर्णस्य, fray ब्राह्म शाच्छ सिनः । एकस्यामच्छाघाकस्य, तिद्धषु माध्यन्दिमः पवमानः" efi तद माध्यन्दिने पवमाने सं्यःः- किं उचाद्यासु मानं कर्य, उत srg उच? इति । किं प्राप्तं ,-'एकजिके" कते "माध्यन्दिने" पवमाने zeratg साजियास्‌ गानं सात्‌ । कुतः ? | "इन्दा ुतिग्धतलात्‌, सुति्तानि fe जीकि ढर्दापि प्रतौ जिच्छन्दा श्रावापः, माध्यन्दिनि पवमानः पञ्चसामेति, तानि इ areata प्राप्तानि । तानि एवसुपसंदन्तु शकधन्ते, यदि eeTerg गानं ; तस्मात्‌ Saag इति ॥

we श्चादितेा वा तश्यायत्वादितरस्यासुमानिक-

त्वात्‌ ॥ ८ ॥ (सिर) ॥

१० अध्याये ६ षादः ॥ sce

To ate. qe enatefa,—arg चे गानं ade} । एक हि न्वायः, कम एवम्‌ अरगुखहीते भवति | शतरष्ट' (कम्दोाऽगुयदख) पराहतलादिह श्रामुमागिकलं भवति |

श्राह. ay mesh प्रारुतवारानमानिकः' । ख्च्यते,- छभयोरानुमाभिकयोः कऋमामयहा व्यायाम्‌ भवति । कथं } । तच हि प्रथमे गाये ढन्दसि afafisd दितीया स्ाजीया Went, प्रथमारम्भेण fe gerd: क्रियमाणः wat पदाथमभि- नियच्छति । sam कसिंखित्‌ cer af Fafa प्राप्नाति, न प्रहतं ; wen हि ततेाऽन्यदशरकतलादपराप्तं। were च fer TH, तस्वामक्खार्यां उभयप्राछ्यमावादविकण्पः । रभ किं तदेव रार परिषमाणताम्‌ » श्रयान्यत्‌ च्रप्राप्मारन्यताम्‌ ?--दति । तत्‌ परिसमापवन्‌ श्रुतं करोति, परित्यजन्‌ श्रुतं जहाति दति ural परिसमापनीयं मम्यते । श्रयेदामीं afer, fsa परैकश्पिकं छतार्द- WRATH, तस्मात्‌ कमागुयषा . नवाया न छन्दोऽनु हति ।

Tare, भनु गायेश न्दा पुवै क्रिवमाणेन खरकां Teague भवतिः । उच्यते,-सत्यसुपकान्तं भवति, न त fecitat ठतीवामरला । श्रथ तयोः qe ठचे मैव कन्दा प्रयोजनं; THY HATA पूवेया रोचीयया उत्तरयोः Bsa: कमश, कमानुग्रहेा ज्याया ढन्दाऽनुग्रह इति ॥

ठे यथानिवेशण्च प्रशतिवत्‌ स्यामाचविकारत्वात्‌ ॥

॥ € ॥ (यु०) । 2 8 2

| ४८४ मीमांसा-दर्भने

भा० दवा ठचे गेयम्‌ दति । कुतः ?। ‘aerial’ श्रहतिवत्‌' way uma स्तजीयासु तिषषु (माध्यन्दिनि इति सद्धा- मास्य WET भ क्रम्य । श्राह मनु यथा क्रमस्य न WETTER, एवं छन्दसामपि' | उच्यते,-सत्थम्‌ एवम्‌ एतत्‌ › मुख्यस्तु MATTIE, जघन्यः न्दा | तस्मादपि wre ठे गातव्यमिति uv

(९ ०।५।२अ०) ॥

रकस्यादवि खनानाधिकरकम्‌ ॥ ee जिकसतुचे धुर्ये स्यात्‌ ॥ १० ॥* (Jo) a are | afl एकजिकः कतुः -“श्रथेष एकजिकः । तस्व WHE वहिष्यवमानं, faey हातराज्यम्‌ । एकस्यां मेजावरणस्य, fey ATAU LT, | एकस्यामच्छा वाकस्य तिरषु माध्यन्दिन: पवमानः” cf सन्ति त धुरि सामानि | तेषु सं्रयःः- कि, दरे गेयानि, उत्ेकस्याम्‌ wher इति । किं wie fa सोमः Be “सात्‌

धुरि सामस्‌ । एवं चप्रापकादकाऽनुगरदी्यते । तस्मात्‌ दरे

गेयमिति ॥

qe रकस्यां वा स्तोमस्यारत्तिभम्मेत्वात्‌ ॥ ११ ५ (fae) ॥

+ समेव seas ‘femrgay रति पाठः परथमं fefer चासीन्‌, सच Fame? इति छता पात्‌ संष्ोधितः। रवं आआादभेपलके, wa’ दूति aa, ‘Uf इति भाष्ये च पाठः, परन्तु, अन्येषु wee खने ‘ga’ इति पाठः भाष्ये च कचित्‌ शूरिः इति कचि “धुरि दूत्यनियत रव पठः! याकरशानुसारोक ्दभेपुखकपाठ र्व Greta! ।

१० Gare ४ पादः। ४८१५

मा० “एकस्यां ar चि गेयं, समस्य हि तचाटस्तिधमेता भवति,

क्चनप्रामाण्छात्‌, ददं भवति वचनम्‌ “aren धृष स्तवते, पुनरात एडपतिष्ठते"° इति ; “किमिव वचनं म gary’ । तस्मात्‌ धुरि सामसु एकस्याष्टचि गेयमिति ॥ (९ ०।५।३अ ०) ॥

fecrnfgy दशराजस्् विध्यन्तामु्ानाधिकरलम्‌ ॥ a Meany त्वपुव्वेत्वाछिङ्गेन भम्मेनियमः स्यात्‌ ॥ १२॥ (सिग) ॥ भा सन्ति दिराजादयोा श्रहगंणाः,दिरा जेण यजेत इत्येव मादयः । तेषु fa aera इादज्रादस्य विध्यन्तः प्रवर्तंते, उत प्रायणणीयादयनमीयौ वजेयिला दश्राजसख्य ? इति । किं प्राप्तं श्रविशषात्‌ छत्छस्येति |

एवं प्रापे ब्रुमः+-चोदनाखुः तास प्रायणीयोादयनीययोः पुवेलेनासम्भवात्‌ दश्रराचस्य विध्यन्तः प्रवत्ेते | केन हेतुना ?। “लिङ्गेन विध्यन्तो नियम्येत । किं fax: भवति ? । एवमा, “यत्‌ प्रथमं तत्‌ दितीयं यत्‌ दितीयं तत्‌ adhd जगतीमन्तगच्छति' टति;ः- एवं भ्लापयति,-यत्‌ प्रथमं दिराचस्य, तत्‌ दितीयं इादशादस्य area; त्‌ दितीयं दिराजस्य, तत्‌ तीयं Saad जगतीमन्तगैच्छतिः- दति Weed जागतम्‌ श्रहः श्रन्तरीयमाणं wea दश्राचस्य प्रत्तं दशयति । ‘aq प्रथमम्‌" इति दिराजस्य वादः, प्रकरणात ; ‘aq

* “उपतिष्ठमत' दति WIRNTT RTS! ॥

ga q मीर्मासा--दचेने

ठतीयम्‌' इति दादशादस्य, दिराजे उतीवाभावात्‌ । aft चेदमबरं शिङ्ग,- "गायं प्रथममरस्वेष्ुभं fated जगतीमन्तर्गच्छति' दनि, श्रम्राये Wedd जागतं aaa i तस्मात्‌ दश्रराष्वस्छ Watt: ॥

° प्राप्तिस्तु राजिशब्द सम्बन्धात्‌ ॥ १३ ॥ (उप०) ध

भा शिरश्च aaa’ दति awe, इहापि दअराचः' दूति स एव, तदेतस्मात्‌ wafafegra दज्नराच्ख्छ विध्यन्त दति प्राप्न fagawra ॥ (९ ०।५।४अ ०) ॥

सनिराधुगेवि दत्यनेनाप्ने चजनाद्यथेम। न्न्राकामजियमेभेपादानाधिकरकम्‌ ॥

ae wale तु सह्यासु विकल्पः स्यात्‌ सर्वासा- ARAM ॥ १४॥

भा० श्रौ ठ श्राधूननाया WA: — Att लापत्मन्ना- धूनेमि' दृ्येवमादयः, तान्‌ प्रहत्य चरूयते,-सक्नभिराधूनेति, दति । तथा at वण्नायौ मन््ाः,-“वा श्रोषधीौः दल्येवमादयः ; तानपि परत्य श्रुयते,-"चतुर्द्रमिवेपति' दति । तच dwer,— fara पादानम्‌, उत श्रनियमः? दति। किं प्राप्तम्‌ ?,-्राद्योपादानम्‌ , “श्रादिता वा agreed’ (cae) xf | एवं॑प्राप्े ब्रूमः,--“च्रपुववसु तु सद्यासुः (अप्रतिपूविकासु) श्रूयमाणसु ब्रूमः, "विकल्पः स्यात्‌, एवं ‘waret स्यानाम्‌ ge

१९० Gare ६ पादः | हर

भविति; श्रद्योपादाने fe केषाञ्धिदान्वाणासुत्पज्िरमर्थिंकव खात्‌ ! गम्यते च ताभिवैपनं, प्रकरणात्‌, या हि प्रतिपूनिका भवन्ति, तासां प्रातप्रयोगेणायवन्ता, श्रानर्थक्येन च कारणेन मुख्खातिक्रमः TET: ॥ (९ ०।५।५०) ॥

विष्टदश्ामक.प्राहृतागां साजामाजमाधिकरशम्‌ ॥

ब॒ स्तोमविददौ प्रारुतानामभ्यासेन सह्यापुरख- मविकारत्‌ Aga FAIA SY बा- श्ुतित्वात्‌ ॥ १५॥ (पुर) ॥

भा० दर विष्द्धस्तामकाः क्रतव उदाहरणम्‌ ,--"एकर्षिंशेनातिराेश

प्रनाकामं याजयेत्‌ , fata शओ्राजस्कामं, बयस्विंशेन प्रतिष्टाकामम्‌' इति । तजायं स्रवः, कि meat अन्रामभ्यासेन सद्या पूरयितव्या, उत श्रप्रारृतागामागमेन ? इति । कि प्राप्तम्‌ ?-श्रनियमः, शरविद्ेषात्‌ । इति प्राप्ते बरूमःः-स्िमविटृद्धौ" “अभ्यासेन सद्या पयते, एवं रि प्रत्रम्‌, इतरथा श्रप्रशतक्रियेति; श्या हि meat प्रधागग्धूता्नां erat गृणमावेनेच्यते, म प्राधान्येन; म चान्यत्‌ aa yar विधीयते, यार्वा्च अ्ुतस्वाथेष्यो षं दोषः, arm श्श्रतकस्पनायां । तस्मादण्यसितव्यानि serfs सामामि, यथा धरि सामानीति ॥

gaa मोमांखा-दषेने

Bo BANA वाऽभ्यासस्याश्रुतित्वात्‌ ॥ १६ ॥ (fae) ॥ 7

भा० वाञ्रष्दः पक्लं व्याव्लयति । श्रप्रारृतार्नां aret श्रगमेन' ` सद्या पुरयितव्या दति । कतः ? । अन्यास म fe भूयते, ` एतावत शूयते,-“एकरविंशनातिरा जेण प्रजाकामं याजयेत इति, -

aay रुतस्य तध दाषः, तावागञ्रतकल्पनायां । wa आगमोऽपि म श्रूयते" । उच्यते, उभयस्मिन्नशरुयमाण

आगमे न्यायः, एवमागमपुरिता सद्या wget भविति, — इतरथा अन्धाखपूरिता श्रसमश्जसा स्यात्‌ | ARTA TT `

यितव्येति ॥ ख ARPA एथक्तनिवेशात्‌ ॥ १७ ॥ (य ०१) ॥ ame दइतखागमेनेति। कुतः ? । एयक्ता गिषेिनी fe सद्या, यथा

wat घटा इति, श्न्वासेनाटयक्‌ शात्‌! तखादागमेन पूरयिता ¦

इति ॥

° पराक्शब्दत्वात्‌ ॥ १८ ॥ (APR) ॥ भा० दइतञ्ागमेनेति | कुतः ? । पराकश्रब्देा fe भवति, पराक्‌

वहिष्यवमानेन स्तुवन्ति इति । स च श्रमभ्यासस्य वादकः, यथा |

“पराचीः सामिधेनीरन्वाह दति भ्रमभ्यस्ता इति गम्यते । तस्मादपि

ATT. ॥

२० Wyre a wes g te.

Ro उक्ताविकारा् ॥ १९ ॥ (Ass) ॥

भा दतश्चागमः, एवमुक्रस्याविकारोा भति । किमिदम्‌ “श्रवि- कार्‌" इति ?। श्रपुगवंचनं, तच जामितारोाषोा न भविब्यति, spare हिस स्यात्‌, जामि वा एतद्यशचश्य क्रियते रेकं भयः finda’ दति ॥

छे” अश्चतित्वान्नेति चेत्‌ ॥ २० ॥ (se) ॥

we "इति चेत्‌, इति पुनयदुक्म्‌ श्रागमेाऽपि नेव श्रूयते इति, तत्‌ परिहन्तव्यम्‌ ॥

ज" स्वादथचादितानां परिमाख्शाखम्‌ ॥ २९ ॥ (आआण्नि०) ॥

me श्र्येन सामानि चोद्यन्ते कतमेनार्थेन ?। “एकविधेन Werte प्रजाकामं याजयेत्‌ इत्येवमादीनां वाक्यानाम्थैन इति, म हि श्रनागम्यमानेषु सामसु एताः VAT: सामञ्जस्येन सम्भवन्ति, Tara श्रथचोदितानाम्‌' xz परिमाणशश्रासमं छता ware: ब्दः 'एकविंशेन श्रतिराचेण प्रजाकामं याजयेत्‌" दति श्रथप्राप्रमागमं a waif वारयित । तख्ादागमेन परमिति ॥

ए शआवापबचनं चाभ्यासे नापपद्यते ॥२२॥ (यु ०४)५

Te दतश्चागम दति पश्वामः, “श्रावापवखनं' हि भवति,-भ्बीणि ९ १ चज्स्यादराणि गायक cect waza, wa हि एवावपन्ति,

Z

yee atater—<uet

अत vareaten ef; एतत्‌ Mae’ MAHA | ARITA fa ॥ wo सानां चात्प्तिसामथ्यात्‌ wes uw (य ०५) ॥

भा ° इतञ्चागमः। कुतः ? । सारा, हि एवसुत्पन्तिरथवती भवति- ‘eu सामसरस्ाणि तामि च चतुत्र | साङ्गगनि areata यानि गायन्ति सामगाः | अध्य तिश्रतमाग्रेयं पवमानं चतुः तं | te स्यात्‌ स्षविं्रामि* याजि गायन्ति सामगाः'॥ इति । इतरथेषां घां उत्पन्तिरनथिंका श्यात्‌ तस्मादपि श्रागमः टति॥

we धू्ेषपीति चेत्‌ । २४॥ (अ०) ॥ भा ० श्रथ यदुपवण्ति, यथा भूरि-सामखिति, तत्‌ परिदन्तवयम्‌ ॥ we नाहल्िषम्येत्वात्‌ ॥ २५॥ (STO fae) ॥

भा Badd युक्त, धुरि-सामसु श्राटक्तिधम्भकाणि fe तामि, वचनप्रामाण्यात्‌; दरं तच वचनम्‌ “श्रान्तं YS Wad, Tare gequfaea’ इति, aera aw क्रियते; तद दिह वचनं नास्ति, ware विषममेतदुपवर्नम्‌ । at श्रागमेन श्या पुरयितव्धेति सम्यगेतदिति ॥ (९ ०।५।६अ ०) ॥

* swgfauria’ र्ति खादद्रपुखकपाठः।

{ sate aay येव पाठः! परन्‌ पूम्यापरपाठसामश्चस्याय ‘way दयेव पठितुं युक्कम्‌ । रष व पाठो बाकरशामुखारी | रवं भाष्ये “धरि दत्य “EFC षति सम्यक्‌ Ves: |

Ro अध्याये ५ पादः ॥ ४८९९

वद्दिष्यवमामे wr जपापिकरक्म्‌ । छ” वददिष्यवमाने तु छगागमः सायै कत्वात्‌ ॥ र्ट वै

भा विदद्धस्तामकेषु क्रतुषु सं्रयः+-वहिष्यवमाने किं arava श्रागमः, SATS: ? दति । पूर्वेण न्यायेनागमः इति ।

एवं प्राप्ते ब्रुमः वदिष्यवमाने हु" मैवम्‌, “खगागमः' तच दति । कुतः ? । “ा्मेकल्वात्‌" । कथं ? । यत्‌ उत्तरयोः पवमाम- agra aera हिङ्रेाति i श्रय कस्मार्‌ वदिष्यवमाने सषृरेव fegtratia? । “एकं हि aw सामेति ब्रूयात्‌ › सख्ारमेव गायचम्‌' इति वचनात्‌, सामेकत्वे ज्ञाते खगागभेन सद्या प्रयितव्येति, शामापि श्रन्सितव्यमिति ॥ (९ ०।५।७अर ०) ॥

सामिधेनी वयमभि डानामाजमेन सद्वापूरशाधिकररम्‌ ॥ त° अभ्यासेन तु wena सामिषेनीघभ्यास- प्रतित्वात्‌ ॥ २७ ॥ (To) ॥

भा स्तो दजपणेमासौ, तज काम्याः सामिधेनीकस्याः ‘ca वि्तिमनुग्रुयात्‌ प्रतिष्ठाकामस्य, चतुवि्रतिमनु रयात्‌ ब्रह्मवचैखकामस्य, ` एकविं्रतिञ्चानुब्रूयात्‌ WARTS, द्वावि्रतिमनुब्रूयात्‌ प्रतिष्टाकामस्छ, वड्वि्रतिमन्‌ब्रयात्‌ पश्एकामस्छ' इृत्येवमादयः। TATA: सांभ्रयिकः, -किं सामिेनीष्वागमेन सद्या पुरयितव्या, उत॒ wares,

उत॒ यावदुक्रमभ्यस्य शेषमागमेन ? इति । किं प्राप्तं ?- पू 2

४८२ मीनांसा~-दनेमे

न्धायेनागम इति । पि च श्रकिशकाऽधथः, अन्डाखेन हि gaara न सामञ्जस्येन Gia, aware इति |

एवं प्रापे ब्रुमः, NTA तु सश्यापूरणम्‌' इति । qa: Te व्यावन्तकः,- मागमः किन्ति श्रभ्यासः। कुतः ? । श्रभ्यासप्रतित्वात्‌, - प्रतौ warts सङ्का पूरिता,-“निः प्रथमामन्वाह चिरुष्तमाम्‌' दति । कथं ?1 "पञ्चदश सामिधेन्यः'दति जुति, एकाद च समााताः; तजर श्भ्यासेनागमेन वा Tat पूरयितव्यायां ward उक्र “जि; प्रथमामन्वाह, नजिरुललमाम्‌' इति, श्रनेन नियमेन प्रथमेन्म- यारभ्याषः awa इति, यावत्छतवस्तयारभ्यासे क्रियमाणे पञ्चदश्सद्या पूयते, तावत्ललोऽन्यसितव्यम्‌ ,-इत्येतदभिप्रायं जित्व, तथा हि aun, निसद्खाभिप्राये we ae स्यात्‌! तस्मादिहापि ततप्रकिलात्‌ यावत्छलोऽग्यस्यमानयायथादिता सद्धा wae, arama caterer, इति ॥

wo अविथेषात्‌ नेति शत्‌ ॥ २८ ॥ (ओआ०) ॥

भा० इति यदुं तत्‌ परिशव्यम्‌ ॥

Bo स्यात्‌ ARMA प्रफछटतिवदभ्यस्येत अचा सङ्खा- पुरखात्‌ ॥ २९ ॥ (आग्नि) |

भा ० श्यात्‌ अभ्यासः | कुतः? । Wefawee हि वहतेः, तस्मात्‌ “आ शद्ध पृरणात्‌' श्रभ्यसितव्यम्‌ । एवं ्रूतिवत्‌' रतं भविति, चादकानुरोधेग श्रन्यासखामश्चस्यम्‌ MITT । तस्मादग्धा इति ॥

९० WTS ४ पादा ॥ ४८ श

त यावदुक्तं वा हतपरिमाणत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (सि०) । भा वाज्न्दः TS व्यावन्तेयति | मैवम्‌ , ्रा रञ्ाप्रणात्‌ प्रथमोा- ततमे अभ्यसितव्ये इति, यावदुक्मभ्धस अ्रवभिष्टानामागमेन पूरयितव्या walfa । कुतः ? । कतपरिमाणएलात्‌' अ्रभ्यासख्य, कृतं डि श्रभ्यासस्य परिमाण,“ जिः प्रथमामन्वाह, जिरक्माम्‌' इति, frag चाभ्यासेम fafer, न पुरणौ सद्धा, तथा अतिः oft सात्‌, इतरथा TIUT |

श्रय aN "gerit चेवं भवति" cf Sagan, seta हि जितानुराधः, दिचतष्केणापि हि सञ्जा पूर्यते, तथापि प्रथजा- समयो स्विरभ्याचऽगुषटेयः, तेन सद्या परयितव्येति ; cafe तेनैव wea wan wa, भवति fe Maw सद्ापूरणः, प्रश्नौ marae च ror, शड्का च पूरिता ; kerf तद्देव करव्यं, mira च जिरण्यसितव्ये, सद्या च पूरयितव्या, म प्ररतावेष AY गम्यते,-श्रनेनाग्यासेन सह्या पुरयितव्येति; mae, arg दति वचनादवगम्यते, सद्या पूरयितव्येति सामथ्यात्‌; सा च मतौ श्रथादनेन पूरिता, aan हतः, न स Men; तस्मात्‌ म, WMATA सद्या परयितव्येति rea are) एवं चर्‌ Tay wee wafer इति ॥

ष" अधिकानाश्च दशनात्‌ ॥ ३१॥ (यु°) ।

भा दृतद्चामम दति, श्रधिकदग्रनं हि भवति,-भ जगत्या षरिदिथात्‌, qe परिदध्यात्‌ तच्छ न्दां सि गमयेत्‌ , fagen

8८९४ मौभांसा--दबेने |

परिदधाति, ईति, ware च जगतीपरिधानाश्रद्धा नावकल्पते | mara इति ॥ wo कम्बैस्वपीति चेत्‌ ॥ ३२ ॥ (Te) ॥ भा० इति चेत्‌ पश्चसि,-यावदुक्रमभ्यस् अ्रधिका श्रागमयेदिति, धरि-सामकमैष्ठपि एवमेव स्यादिति ॥ we न ादितत्वात्‌ ॥ ३३ ॥ (Mofo) ॥

भा० शेते, धरि-खामकग्यसु gm; चादितस्तचाभ्याखः, - राद ye waa, qed षटेरपतिष्ठते" इति; द तदचनं नारि तसमाधावदुकरम्‌ श्रभ्यसय॒शअरवगिष्टानामागमेन TT पूरयितव्येति ॥ (९०।५।८अ०) ॥

बोङ्धिनां प्रारतल्वाधिकररम्‌ ॥

we बेाडशिनेा aaa तच ऊत्सलरविभधानात्‌ ॥ ॥ ३४ ॥ (पु०) ॥

भा० श्रसि षोडशी, च्यातिरटामं प्रव्याज्लातः,- “य एवं विद्धानेतं षोडशिनं wera, waar, परास्य wrest भवति' इति | तच संश्यः+--किमेष uted, aan? इति ? कथं ?। प्राकृतः, व्यातिरामं Wa श्राल्ानात्‌ , प्रेता विकृतौ वचनात्‌ , (मध्यमेऽ- स्विराचस्छ zea इति । yeaa serrata, “श्रगिष्टोमे राजन्यसछ रक्षीयादतिरातर ange’ इति, विकृतावपि वचनसाम्ात

१९० अध्याये ४ We | ४८१५

fet श्रतिराचे स्यादित्थाश्रद्यते। प्रलतावाशानात्‌, wert च WATTS भावात प्रातः इत्यादा । तस्मात्‌ Swe: ।

किं प्राप्तं -*षोडथिनेा Fame? स्यात्‌ । कुतः ? । "तच छ्रविधानात्‌, विङृतावसौ war विधीयते । कथं ? । “य एव॑ विदानेतं षाडजिनं zeta’ दृत्यमिधाय ‘easy जिराजस्य wy?’ एति विधीयते ; प्रकरणाश्च वाक्यं बलयः । एवं वाक्येन प्रकरणे बाधिते, “श्रतिराजे ब्राह्मणस्य इति वचनं वेते श्रतिराचे इति maa, तेन यद्यपि च्यातिष्टामं प्रत्य विधानादिदछतावसौ म ee ्राज्लातः, तथापि wen एव विरतौ विदितो भवति । तस्मात्‌ fafa परिगणितासु षोड ग्रहीतव्या न प्रशताविति ॥

ए" प्रतौ चाभावद्‌ शनात्‌ ॥ ३५ ॥ (यु०१) ॥

भा दत प्रष्टत एति । . कुतः ? । प्रतौ अभावो gaat कथं ?। दे सस्ठताननां विराजमतिरिच्येते' इति अभावे षोडशिनः, द शोत्रीये विराजमतिरिच्येते दति afud दितीयेऽध्याये (२।४। ९१६ख्‌०) । तस्मादपि वेतः षोडश्ीति ॥

त चयज्नवश्वनाच्च ॥ ३६ ॥ (FoR) i

भा दूतश्च वेतः स्यात्‌, एवं हि भवति वचमे,-न षोडशी माम wisdtars: इति । ग तावत्‌ नासि षोडश्री ज्योतिष्टोमे प्रतौ, wt भवति वनं, यदि ज्योतिष्टोमे mia, एवमुपपद्यते ; तस्मादपि वहत इति गम्यते ॥

४९६ मीनांसा~-दभेने ख० प्रती वा शिष्टत्वात्‌ ॥ ३७ ॥ (feo) 8

भा वाग्ष्दः पकं व्यावन्तयति,- नैतदस्ति वेतः षोडक्ीति, प्रातः स्यात्‌ । कुतः ?। weet हि च्योातिष्टोमे ्रालातः, प्रकरणाच्च च्यातिष्टोमेनेकवाक्यता wa, खा fanaa मापैति। म ete वचनं प्रतौ प्रतिषेधकं, किन्तहिं विदतावुपदे्कं। तसमात्‌ प्रतौ शिष्टाप्रतिषिङूलात्‌ षोडशी भवितुमदति इति ।

श्रपि च म tae प्रकरणमस्य साधकं, किन्तदिं वाक्यमपि तयेति, ‘afgeta राजन्यस्य ग्टल्लीयादतिराजे ब्राह्मणस्य" इति । म Sz प्रतौ सम्भवत्‌ पर्तेऽतिराचे शक्यते कल्पयितुं ; तस्मात्‌ प्राकृतः षाडशीति ॥

wo प्ररतिद्शनाश्च ॥ ६३८ ॥ (Ae) ॥

भा० प्रतौ भवति दर्भनमस्य षाडजिनः,-“तिखः सस्हतार्ना विराजमतिरिश्यन्ते' इति , उक्रमेतत्‌ षोडशिनि ग्टद्यमाफे faget स्ताजीयार्णां दर्भनमवकम्यत इति। तस्मात्‌ प्रातः षाडन्रीति ॥

ह° नातं परिसद्याथम्‌ ॥ ३९ ॥ (शआआ०्नि०९) ॥

भा० श्रय IM, Serene रक्छविधानादिति, तदक प्र्टताव- मरतिषेधकं तदशनमिति । “अय चादकेन ovat किमथे cae’ दति । श्रविरषेण हि तदचनं प्रतावभिधाय श्रथि्टामे राजन्य, ब्राह्मणस्य चातिरातरे" दति वाक्येनेक्रं, तदिकाराथमेवं प्राप्नोति

९० अश्वाय $ ITE | धि 9

परिष्ड्यानं, तदर्थलुच्यते, अनतिराषणेऽप्नग्रिष्टोेऽपि कर्थं wa ?- 'म्यमेऽदंजिराचस्य wea’ इति i

त उक्रमभावद्‌श्रमम्‌ ॥ ४० ॥ (श्ा० मि ०२) ।

we श्रथ यदक्र-प्ररुतौ पोडशी न grad, "दे संस्ततार्ना विराजमतिरिच्येते' दति, तदुक्रम्‌ › श्रभावदशैनात्‌ Safer: Tryst, भ विदितप्रतिकेधात्‌ wasfate: इति ॥

इ गुणाद यन्नत्वम्‌ ॥ ४१ । (आण्निगहे) ॥

भा° श्रथ यदुक्रम्‌ ,-श्रयश्चवयनात्‌ न प्रतौ षोडक्नीति, TEN — शिष्टवात्‌ प्रतौ wea दति । कथं लयश्नवचनं ? । Safer , पठे खः क्तो गाग्लीति भक्ता चक दषयुष्यते। तद्त्‌ प्रातः वोद्बीति। प्रयोजनं, पृष्यैपके sect न गदते, ग्यते fagra ॥

(१०।५।९ अ °) ॥

सअययकाटेव षाडुधिप्महशाधिकरकम्‌॥ ए तस्याग्रयणाद्‌ गहणम्‌ ॥ vey (fae) ॥

भा श्रस्ति षोड्च्री,-“य एवं facrad षोडनं owfa, भवाद्चना BITE wT भवतिः" दति । तच्ायमथः षमण्ितः-- प्राहः वोडक्रीः दृति; श्रयेदानीम््‌ ददं सन्दिह्यते, किमसौ TAS wet दूति, उत, श्राचणादेव ? दति । किं

2D

४९ य मौमांसा--दणेने

Wa? “लख्याग्रयशात्‌ गहणम्‌" । कुतः ? | वनात्‌, “श्राययचखात्‌ zetfa षोडजिनम्‌' इति |

ख BRAT वनात्‌ ॥ ४३ ॥ (To) ॥

भा० ग्डक्णीम एतत्‌,--“श्रा्य्णार्‌ ग्ीतव्यः षोडश्रीः इति, किन्त "उक्था ख' ग्रहीतव्यः | कुतः ? । वचनात्‌" वचनमिदं भवति,- ‘enna zeutfa षोडभ्रिनम्‌ः दति, किमिदं वचनं म कुयात्‌ । तस्मादुक्धगागयणा्यां गहीतव्य सूति । (॥९०।५।९ ०अ०प्‌०) ॥ तरेतत्‌ अ्रप्यवसितं तिष्टतु तावत्‌, श्रथ द्दानीमेतचिनग्धते,-

a

walqgey रव trefmawerfaaceT ॥

ख ठदेतीयसवने वचनात्‌ स्यात्‌ ॥ ४४ ॥ भा० रसि व्योतिष्टोम, तच ` श्रयते-यः षोड्नी wat cfeuaa वीयमात्मं we’ दति । तच संश्रयः, किं सवने-खवने ग्रहीतव्यः, खत, ठतीयसवने ? इति । किं प्राप्तं ?-सवने-खवमे इति । ga?) प्रतिसवनं fe शुयते,-श्टष्टाति षोड्भिनम्‌' दति। जष्दलच्तणे च RVG न्दो नः प्रमाणं ; तस्मात्‌ सवने-षवने ateat

ue इति। | |

ud we ब्रूमः, ढतीयखवने' स्यात्‌" re ग्रहणम्‌ इति । कतः ? । वचनात्‌, भवति fe वचन,-दतीयसवमे श्राग्यणात्‌ खश्ाति षोडभ्रिगम्‌' इति, वचनं मः प्रमाण, तस्मात्‌ टतीयखवमे ग्रहीतव्य दूति । wa यदुकषं.- प्रतिसवनं षोडभिग्रहणम्‌ दति,

Ro अध्याये ५ पादः ॥ ४८९८

दतीवश्वगयदषशस्ठत्यथं तत्‌ । कथं ? । श्रातःखवने ze: तेजा श्रै ` Wet, तेजस एव ay निभ्भिमीते ; माध्यन्दिने खवने द्यः. तेन वै माध्यन्दिनं wat, तेजस एव वसं निरविमीति ; ठतीयसवने फडः, पश्वो वे एतीयसवनं, ape एव वं निक्विमीते; यत्‌ प्रातःसवने wet ay उन्तरे सवने व्यतिरिष्येत ; य््राष्यन्दिने Wet, वशं frye; उतीयसवने ग्छ्मः, तत्‌ सवषु सवनेषु ग्टक्ञाति ग पुवं स्वने श्रान्तिं नीत इति ॥ (९०।५।९१अ०) ॥

Re अनभ्यासे पराक्शब्दस्य ATTN ॥ ४५ ।

(१ °अअधिण्पुण्युः १) ॥

भा खितात्‌ cate पश्चामःः-उक्याख गीतय पति। छतः ?। “यत्‌ पराञ्चसुक्या्िग्टशाति षोड्श्रिनम्‌' इति । उक्थान्निगह्कातीति सम्बन्धः, म उक्थपात्‌ पराञ्चम्‌ इति । कुतः ? । अनभ्यासः पराक्भ््दा वर्षते । कुतः ? । 'तादण्यात्‌,-ताद्य शि शर्ावगम्यते,-- "पराचीः सामिधेनीरन्वाद',-श्रनभ्यस्ताः सामिधेनी एवाहेति यथा,* श्रनग्यासवचमः खन्‌ नेक्येपन सम्बध्यते, म हि भवति सम्बन्धः,-उक्थपादनभ्यस्तमिति, कथन्ति उक्थगान्िग्ङ्ञाति

Tere द्रति ; तस्मादणुक्याग्यणाग्धां ग्रहीतव्य इति ॥ | ९ उव्थपविच्छेदवषनत्वात्‌ ॥ ४६ ॥ (१०अधि. पुश्य 2) |

* watfa, wer इति क०सु, Yo रवं काण्द्०पु* पाठः। अयमेव पाठः साधीयान्‌ | 2" 9

धरू०* मीमांसा--द शने

भा० दत्धावथौरपि aeiaa इति। इतः ? । खवप विच्छेद वंदनं भवति,--“विच्छिन्दग्ति इ वा एतदु यद्क्यगानि atgiwerg ततः awafer दति, प्रणयतिना सम्बन्धादिस्यष्टमपादानं <left; तद्मादषुभाभ्वां avira इति ५

स श्ाग्रयणादया पराकशब्दस्य देशवा्ित्वात्‌ पुनराघेयवत्‌ ॥ ४७ ॥ (१०अधि ००) ॥

भा० श्राययणात्‌ एव ‘ar गरीतव्यः, ATT! कुतः ? | '्दाग्यणात्‌ ग्टह्ाति षोडशिनम्‌! ति वचनात्‌, म WAT: ्रायलात्‌ eet गटद्यमाण उक्था श्टहीतम्‌ दति ; श्रगतिका हेषा afta wera aft विकश्यससुशयौ eat; सत्थं fe vat a तौ श्राञयणीयो सः; safe चज गतिः । कथं? । "पराक््डस् ई्रवाचिलात्‌,-दिग्दे शकालवशेना रि पराकंशष्दा भवति, तथा सति cata पराश्चमिति सम्बन्धो मविथ्यति, न छृत्छसथोागे विरक्ते; थथा, "पराञ्चमन्धाधेधात्‌ पभरादधातिः efa कालशसंयोगे पश्चमी, amet; एवमपि रष्यम्‌; तसादथयाप्रथणादेव cela इति ॥

go विच्छेदः स्तामसामान्धात्‌ ॥ ४८ ॥ (आरा०नि०) ।

भा० श्रय यदकं, विष्छेदवचनादपादानदशनम्‌ इति । नैतदेवं, “विच्छेदः -स्तामसामान्यात्‌' भवति,-विच्छिन्दन्ति वा एतदुक्था धदुक्थयानि षोडभ्रिनञ्च ततः प्रथयन्ति" इति, एकविंधलामना दुक्का-

Ce ध्याये ४ we) ५०९

fame दव षोडनं इति, तच पृष्येयोिचछिभ uted, ततः ्रश्यन्ति दति । इयमपि areas एव पञ्चमी, ापादाने; TENT श्राग्रयणादेव त्यः षोडशी ॥ (९०।५।९ ° अभि ° रषः) ॥

षोद़धिग्रस सष्छाजशलताधिकरकरम्‌ ॥

ह° उक्ययात्रिष्टामसयेागादस्तुतशस््ः स्यात्‌ सति fe संस्थान्यत्वम्‌ ॥ ४९ ॥ (Ge) ।

भा षोड्भ्रिनि प्रकते ददमान्नायते,-श्रथिष्टमे राजन्यस्य गषटीयादय्युक्येग यादयः" दति । तचायम्थैः सांरयिकः,-किम्‌ ्रोज्स्तः षोडशी, उत, सस्तोचस्तः ? दति । कि प्राप्तम्‌ ?- WWE: Vl कुतः ?। “उक्थाथिष्टोमसंयोगात्‌ ,' उक्या- प्रिष्टोमसंयोगे भवति,--्रदनिष्टोमे राजन्यस्य ग्टङ्ीयादण्यश्येय wre’ दति ; श्रगनिष्टोमसंस्थे sae च षो उशी autre इयुच्यते । एवमग्नष्टोमसंस्छोऽसौ क्रतुर्भवति, wer स ग्रहा aga, यदि इन तजे ati भत्वं वा क्रियते; सति fe ata wal ar पोदृञ्धिना दोन खनिष्ठेत! तजाप्नि्टोमसंखो न ea, उकपसं्डद्य ; तजेदं awa उपरध्येत,-“श्रभिष्टोमे cee हीयादण्युक्देग ory: इति! । अ्रभरिष्टोमविष्टि ब्यातिष्टोमे ष wad, श्र्निष्टोम्यैवाङ्ग ; म दि, यागः qaneang भवति, WAM यागस्य, श्रफलवाचेतरयाः ; अ्रगनिष्टोमशासौः ज्यातिष्टौ- wet wat सवति, नान्यथा ; तस्मादस्ताचभ्रस्वः स्यात्‌ इति ॥

५०१९ मीमांसा-~-दभ्ेने

° सलतुतशस्त्ो वा तदङ्गत्वात्‌ ॥ ५० ॥ (सि०) ॥

भा० “सस्तुतन्गस्ता वाः षोडजी । कुतः ?। "तरङ्गलात्‌ः,-यागस्छ fe स्ताजद्मप्तेऽङ्गख्धते यदगडणशमिभमिश्े । कथं ?। ‘Oe वा welar चमसं tata सोतरमुपाकरेोाति' were मिमिन्ने भवितव्य नैमित्तिकेन; तस्मात्‌ ‘aqawe atest स्यात्‌ ॥

छ लसिङ्गदशनाश्च॥ ५९१॥ (हे०)॥

भा० लिक्गम्येतमथे दशेयति-स्त॒तश्रस्वः षोडशी इति। कथम्‌? | ‘Bel awd यज्ञक्रतवः सन्तिके frag, ये हेतारमभिषग्षि्न्ते, ते Ber, ये वा श्रच्छावाकं, ते तिर्यञ्चः" | कथं wat एतलिङ्गः ? । ure om भवति,--इये एव amar भवन्ति ये हातारममिसग्तिष्ठन्ते ये चाच््ावाकं; यदि सस्तोजश्रस्तः घोडद्वीति तत ud, अन्यथा श्रयं षोड्नी अष्वय्येमभिसन्तिष्टेत | तस्मादपि weitere: षोडशी ॥

Seo वचनात्‌ संख्थान्यत्वम्‌ ॥ ५२॥ (शआ०्नि०) ॥

we श्रय aan eta हि रंस्यान्यलम्‌ शति; वचनादेवं भविश्यति 1 र्न टोमाग्ते यदुक्र, wea वचमादयमन्याऽन्नो विधीयते किमिव वचनं भ gam; तस्मादपि weitere इति ॥ `

(९ ०।५।९२अ०) ॥

Lo ध्याये ४ we: | ५०

afecat हिरा traf: परिमंख्ाभिकरशम | छ MUTATeaAT Tg र्यते ॥ ५३॥ (To) ॥

भा श्रस्ि श्रङ्गिरषां दिराचः, तचेदमाश्रायते,- श्रखामसं वयुः साम भवति atyene इति । awe: सां्नयिकः,- किम षोडशिने विधानम्‌ , उत, प्राप्तस्य परिसद्यानम्‌ ?- शति | कि प्रातं ?-श्रपरा्नस्य विधानम्‌, श्रानुमानिकद्चादकः, स विहिते म प्रापयति, fafery “उन्रेऽन्‌ दिराजस्य wae cata . वचनेन ; तस्मात्‌ चादका न प्रापयतीति श्रप्ापनस्य विधानमिति मम्यते ॥ |

ल अम्बया वानारभ्यविधानात्‌ ॥ ५४ ॥ (fae) ।

-भा° रषयो वा--षोडथिनेाऽप्यसिन्‌ कतौ परिस्ा्थमिरं WE विखानमं साम पूरे यु्भवति deen? इति। कथम्‌ न्वयः ? । ` अ्ननारभ्यविधानात्‌'। कतमेऽनारण्यविधिः; ? । "उन्तरेऽहन्‌ दिराचस्य zee’ इति, तेन प्राते उपसंहारः क्रियते, यदेतत्‌ दिराचरस्यानत्तरे zed दति,--एतदङ्गिरखां दिराचसख wap, नान्य इति |

अथय वा एवं प्राप्नम्‌,-श्रभावादतिराजेषु zea” इति, यदेतत्‌ प्राङृतमतिरातेषु षोड्गिग्रणं, वैकल्यिकं aq विकल्पेभेव श्वद्िराजेषु प्राप्तं भियम्येत, “उन्तरेऽशन्‌ द्विराजस्य wer दति, तखोपखंहारे कतेऽन्यदिराजेषु श्रभावः, श्रभावादङ्गिरषां दिराजे नियता wad षोडशी उत्तरे इति। “swear वा saree

४५०७ fate— ena

fear’. aferia oatgfen सव्येद्धिराजेषुष्तराणि अहानि, WTSI "ख ल रेऽहन्‌ TTS wae’ इति अ्रनारभ्बविधानेब । “ननु उपसंहारः परिसद्या at षोद्क्ौ उत्तरे" इति । उच्यते, म we प्रत्यलश्रवणं oftegra विशेषवचनेन ; चया हि दोषाः प्रादुःखुः,-श्रखाथंग्रहणं, TTR, AHA । न चोपसंहारः, मिन्नलादाक्थणाः । किमथे तर्हीदं षोडश्युलरे ? दति । नवेतदिधानं घोड्गिनः, किन्तरिं Berea are, Gerd तत्‌ साम पश्ुभवति इति विधीयते, उत्तरे षोडशौल्यनूद्यते, ware विधानेन प्राप्तवात्‌। तस्मात्‌ प्राप्तस्य षोडशिना गहणम्‌ इति ॥

(९ ०।५।९ ame) i

गानाद्डीमे सेदुशिप्रश्प्रडशाधिकरखम्‌ ॥ wo चतुर्थे चतुर्थेऽइन्यद्ीनस्य Twa इत्यभ्यासेन प्रतीयेत माजनवत्‌ ॥ ५५॥ (Te) | भा० षोडशिनं प्रय श्रामनन्ति, "चतुथे चतं ऽदन्यदीमष्ठं aga दति । श्रैषोऽथैः सांयिकः,--किमेकसिन्न्ीमे चतुथं दिवसे षोडशी श्रभ्यभितव्यः, उत, एकस्मादशीनादहीनाग्भरे qa ऽहनि wea शत्येकमण्वणितव्यः? इति \ किं aaa ?-एकस्िश्रभ्य fare, इति 1 छतः ? । wineaeqed, मानारहीनेषु चेत्‌ rad, सा weer भवति, अस्मिन्‌ परे श्ुतिः। श्रपि च बीपानथेकां मानादीनेवु चेत्‌ स्यात्‌, चतु्ैऽहणि श्रहीनस्येतावतेव तत्‌ frgfa; रकस्िष्ठ वीया saat भवति, तस्मादेकस्मिन्रहीने

to अध्याय ४ पादः ॥ wey

भरन्थसितव्यः, भोजमवत्‌ , यथा “चतु चतुर्थे ;दनि रेवा ae’

ति, चतुर्थे भुक्षा ततः Wwe मम्यते एकस्मिन्‌ पचे दनि, एवमिहापि इष्टव्यम्‌ । तस्मात्‌ एकस्मिश्हीमे इति ॥

a अपि वा agama नानाहीनेषु awa uqaeafay संख्याथेभावात्‌ ॥ ५६ ॥ (fate) #

भा "नामाहीनेषु" ‘av चतुर्थेऽहनि ‘age’, एवं सद्खावत्‌ पणं भवति,--चतुरय ऽइमि इति ; unfaraett एकं चतु थमः, waged भवति। यदुक्रः-ज्रुति्रष्दा भवितीति-्रहीगः' दति । भवति शा हि श्रुतिः, न च तया श्रुत्या किञ्चित्‌ खिद्यति, चतुचै्या- भावात्‌ । ware ager, तया तु सिद्धति wi a, a शरणा, सामान्याभिप्रायमेकवचनं। washer इति । , म्‌, श्रानथेक्यमापततीत्यग्रब्दा्ः करनीयः । तस्मात्‌ नानादीनेषु he दति, “पचत्‌, यथा, पञ्चम्या पञ्चम्यां up इति पचाकारं गम्यते, एवमिहापि द्रष्टव्यः । तस्नाख्लानादीनेषु गीतव्य af ॥

ठ माजमे तत्सह स्यात्‌ ॥ ५७ ॥ (आणग्नि०) &

भा यन्तु भोजनमवदि्युक्रम्‌, श्रथात्‌ तत्‌ तस्राशतुयादण्यन्यशतुथं त्र करयते ; चतुथादारभ्य यान्यशानि, तेषा wa sete TW; अब्दलकणे कमणि अष्टाभिदित गम्यते, न लाकाभि-

28 ©

५०६ latvia eet

भराय; । तसात्‌ EM भोजने लाकाभिप्रावानुष्टानम्‌, अहीने ठ जरष्दाभिदहितं गम्बते ॥ (९०।५।९४अ ०) ॥

frat च्ाशाभापवराप्रतायाः अथिकरवम्‌ ॥ (ग्रथमवणेकम्‌ ) |

Bo अगत्सान्नि सामाभावात्‌ शक्तः साम तदाख्यं स्यात्‌ ॥ ५८ ॥

भा व्योतिष्टोम श्रूयते,-“थदि रथन्तरामा सामः ae वायवायान्‌ ग्रहान्‌ Veta, यदि हृष््सामा Karam, यदि जगतृसामा आगरयणाय्ान्‌' इति । MTOM’ दत्येतदु रार ; तज संश्रयः किम्‌ आग्रयणागरतायाः प्रतौ निवेशनः, उत विरतौ ? इति । किं प्राप्तं ?-प्रकरणानुगरहात्‌ प्रतौ इति, यदि जगत्सामा" शति श्यातिष्टोम एवेष्यते, येगकेगविदमिसम्बन्भेम गुरेन क्रियया वा ।

एवं प्राते ब्रूमः,--जगत्धाजि' TATA “खकः साम तदास्यम्‌ दूति श्रध्यवसीयते । कुतः ?। “सामाभावात्‌” ग fe, रुत्छेऽपि सामवेरे अगन्नाम सामास्ति, तस्माच जगत्धासुत्पन्ञं साम ख eprerat, ख विषुवाम्‌। “ननु, श्क्षा faqare wy’ । Sa रोषः, ख कामाय भविव्यति । तस््ादिधतौ विषुवति fata इति ॥

* "यदि जमा्ठमाऽस' इति Bo इर Jo रव कन Yo To पाठः,

३० अभ्या 8 wes yen

अनन्धामेतिषन्देन वि वते चडशाधिकररम्‌ । | (दिनीयवकंकम्‌ ) | एवं at— ब जगत्सानि सामाभावात्‌ WH: साम तदाख्यं स्यात्‌ ॥ ४८ ॥

भा “यदि अगल्घामा श्राग्यणायान्‌ ग्रहान्‌ zeta rina उदाहरणं । तच सं्यः,*--किम्‌ अन्यतरसामा जगत्ामा,- रथन्तरसामा हरस्ामा art’) किसुभयसामा sergrar ? (९) fe रथन्तरसामा जगत्धामा ?८२) किं aw जगत्धासुत्ल्नं साम जम्छामा ?८०, दति । कि प्राप्तम्‌ ?--्रन्यतरसामा इति । कुतः ? | विद्वेषानवगमात्‌, श्यातिष्टोमस्य प्ररुतलात्‌ , तस्य च अ्न्यतरसामत्वात्‌ , Towra’) । श्रथवा उभयसामा जगत्ामा, अगण्छब्दः] Rare, ween च श्या तिष्टोमे उभयसामले, अन्यतरसामले भगच्छब्द ख्या विशेषशतलवात्‌ karat प्रसख्येत । तस्म्ादुभयसामा(२९) । Wa वा रथन्तरसामा जगत्छामा, तच हि कचि asset विद्िते,-श्जानमसश्य जगतः खदूश्रम्‌' इति । यदि शोभयसामा

* “saga साम यख सोमयाजस्य Gel जनन्छामे ति, we जजदिन्ेषरेन fav- माके साज्ि चतुथे संध्यः" इति माधवः |

{† “awn weacera वा इवि, Sifatrawarcawenqaraary’ इति भाषबः |

{ “कपि बन्दोवाचिना sania Tomer सामोपरकशीय, तथापि Viren यतता वेदिका exer अगती प्य यशच्छात्‌ चतुथः वचा राग" इत्ति Wee: | ।

५2४

yeu aig ct

area भवेत्‌, enact विधिरनगथेकः ery! तेन Aart: बल्यः set; vere रथन्तरसामेव oprgran(®) दति ।

एवं प्रापे त्रुमः,- यज जगत्धामुत्यन्ञं साम, ख जगत्सामा इति | तथा fe श्रुतिः, इतरथा रथन्तरसामनि श्रध्यवषौयमाने खवा पदः amd, परेन साम, मैषा खदितखरणा wal तस्मात्‌ जगत्यां यज साम, ख जमल्सामा, “WE” अगदस्य साम श्याहिषुवति । “मनु श्रक्षाप्नो विषुवागिद्टुच्यतेः। भेव रोषः, ख कामाय भविति; तस््ादधिषुवति विृतौ fate दति ॥ (९ ०।५।९५अ °) ॥

dee खपवत्यपियवत्योरभागाधिकरणर्म्‌ ॥

go ` उभयसान्नि नैमित्तिकं विकल्पेन समत्वात्‌ स्यात्‌ ॥ ५९ ॥ (१म पुर) ।

भा सन्ति उभयसामानः कतवः,--संसव उमे ज्यात्‌, अपचितावपि एकाहे भूयते, “उभे हदद्र थन्तरे qe दति । तजास्ि रथग्तरनिमि्तक इदन्निमिन्कञ्च,-“डपवतीं cease प्रतिपदं कुग्ादयियवतीं* हदत्‌ ष्ठस्त' दति । त्ैषोऽथैः etnies, —fa रथन्तरनिमिष्तकं wefan वा काय्यै, विकश्य; 2(१) ay वा रथन्तरनिमिशकं ae) श्रथ वा श्रन्यनिमिग्लकमेव करव्यं २८९) । किं प्राप्तम्‌ ?,--अन्यतरनिमिन्तकं करव्यं, विकाख्पः ?

* sqreqrerat ““खचव्तो"' इति पाठः |

१० Gare र पादः ॥ we'd

एति । ga?) समा mf, faaga समुखथः, a fe, विनिगमनायां हेत्रख्ति,-एवंनिमिग्लकं adel, a vafafanaq fs न च, = प्रतिपदौ waa कु ; तस्मादिकख्पः ॥

घञ" मुख्येन वा नियम्येत ॥ dot (रय पूर) ॥

भाः यदुक्रःखमा प्रार्निनास्ति विगिगमनायां हेत॒रिति, ्रलीति ब्रूमः, ger नाम रयन्ारद्छ प्रथमाधौतवं ; तदुक्र,- "SS वा पवैवोदमात्‌ लोकवत्‌” (९२।२।्छ्‌०) इति ॥

ठ निमित्तविघाताद्‌ वा कलतुयुक्तस्य कम स्यात्‌ ॥ ude u (fae) y

वाशब्दः पशं व्यावत्तयति । <arefa निमिकलयाविधातः छात्‌, कतुनिमित्तमेवाज्रीयते, तथा सति Ragen, न Pe, हृदद यन्तराभ्यासुभाभ्यां तज vets । तस्मात्‌ twat प्रतिपत्‌, ाय्ियवती, अन्यैव करतुनिमिन्ना भवितमति हति ॥ (९ ०।५।९६अ ०) ॥

भाग

रेन््रवायवद्य सथ्वोद्‌ावप्रतिकषाचिकरणम्‌ ॥ ए रेन्द्रवायवस्याग्रवचनादादितः प्रतिकषेः स्यात्‌ ॥ ॥ ६२ ॥ (Ge) ॥

भा* श्योतिष्टोमे शरुयतेः--“वाक्‌ वा रेद्वायवेो चत्‌ Baraat

५९९ नी मांसा--दभैणे

सादितः प्रतिकं ऽथेवत अगरताथां विधीयमानायाम्‌ ; अप्रठन्ति- fatqat तत्‌ surat गहणे विधीयमाने । तस्मात्‌ स्वादितः प्रतिक इति i

° ACMA वाग्रसयागात्‌ तदयुक्तं RANTS स्यात्‌ नित्यसंयागात्‌ ॥ &ई ॥ (fae) ॥

भा. न चैतदस्ति, यदुक्तं सादितः प्रतिकषं दति । area Tee maT भविख्वति, vara खक्रमखस्व दति । यदुक्रम्‌,- अग्ताभिधानादादितः प्रतिकषं इति, तन्न, "तदेनां" (धारारेक्ानाम्‌) हिवायवायाणामयमुपरेन्ः, तथयुक्रानां तदयाणण गणेन कामः साध्येत, श्रुतिरेवमनग््यते, ard वाक्ये, श्रुति वाक्यादइसौयसी | अथ यदुकरम्‌,-श्रप्रटृत्तिविेषकरं गररणविधौ" दति । तच date प्रयक्कात्‌ , एकाऽच मित्यस्य काम्ंयोगः,- यणेन कामं साधयेत्‌ , रपरा मित्यस॑योगः+-ये xara ग्रहास्ताम्‌ गहीयादिति। तस्मादसि प्रटृत्तिविष्ेषः, अ्रतखद्‌ असयुक्र कामसाधनमेतत्‌। तसात्‌ खक्रमखस्य ग्रहणम्‌ इति ॥ (९ ०।५।९य्अ ०) ॥

आथिनाप्रादीनां प्रडारां प्रतिकषाचिकरशम्‌ ॥ ह° परेषु WANT: THAT स्यात्‌ तदादिषु ॥ ६७ ॥ (fae) ॥ भा चस्ति अ्ातिष्टोमः, त्र शि्रवायवात्‌ परे गहाः कामाव शरूयन्ते" -शआख्चिनाय्ान्‌ गशीयादामयाविनः। श्रक्रागान्‌ गरक्ीयात्‌

१० Wwe ६ awe: | ५९३

sirecr | मंथग्रान्‌ गशीयादभिचयंमाणस्य' इति । तज dw, भिमेतेव्वपि खक्रमस्वानां गदणम्‌ , उत सादितः प्रतिकर्षः aver? दति । किं प्राप्तऽ -“परेषु च एि्वायवात्‌ , परेव्वेवमादिषु परखेषु TRS: "पूववत्‌ स्तात्‌" खक्रमखयणम्‌ इति । यसध यस्या भूयते, लद्ाणां कामसंयोग दति ॥ (पू*) ॥

ह° प्रतिक वा नित्यार्थेनाग्रस्य तदसंथागात्‌ ॥ ॥ ईट ॥ (fae) ॥ भा प्राक्‌ रेन््रवायवात्‌, ्रतिकषंः स्यात्‌ । कुतः? न fe om नित्यार्थेन कामस्य संयोगो भवति । यदि fe निन्ये कामे भवेत्‌, श्राश्चिमागान्‌ मंच्यग्रान्‌--इत्यग्रक्रष्दोऽस्य नेापपद्येत, न हि, afar वचने सति wen: कञिदिशेष उपलभ्यते, प्रागग्रवायवात्‌ पुनः प्रतिकं वचममथेवत्‌ भवति । श्रपि च aera गहाः, तेषामाश्िनाग्रता sara विधीयते । तस्मात्‌ श्रादितः श्रतिकर्ष॑ः' दति ॥

व प्रतिकर्षश्च दशयति ॥ ६९ ॥ (Ae) ॥ मा ‘urge यं कामाय ीयुः, eared ॑ग्टहीला

सादयेत्‌ तं यं कामाय wyta: दति कामाय हीते धायमाणे शेद्वायवस्य aed दशयति । तस्मात्‌ सारितः प्रतिक्रष्टव्य दति ॥ (९०।५।९ ९ श्र ०) ॥

ह

५९४ मौ्मासा--दन्रेने

wfea ct Wea न्य यवस प्रषान्‌ पतिकवाधिकरकस्‌।

So पुरस्ता SATA शतदेशत्वात्‌ ॥ woe ॥ (fae) ॥ भा अस्ति श्योतिष्टोमः, तजेश्धवायवात्‌ परे यहाः कामाय गुयन्तेऽ-श्राञ्धिनायान्‌ ग्टषीयादामयाकिनिः । ग्ररक्राग्रानभिचरतः | मथयानमिचयमाणस्य"। एति । नैषां खक्रमखानां ग्रहणे, प्रतिकं दूति समधिगतमेतत्‌ । अथेदानीमिदं सन्दिते,-किं खादितः प्रतिकरषः, यतःकुतश्चिदधा, उत ॒रेन्वायवस्य पुरस्तात्‌ प्रतिकषेः ? दति । किं प्राप्तम्‌ ? नियमकारिणः शास्त्रस्य अ्रभावादनियम दति । एवं प्रत्ते श्रमः,--“पुरलतारैद्रवायवस्ड' प्रतिकवं एति । कुतः ? | RE रृतरे ्रलात्‌ः, एषोऽगख Sat विश्चातःः--यत्‌ उर्पाखन्तयौ- माग्धाम्‌ङ्े, पुरस्ताच शेवायवस्ल । कथमिव Ber? | पर्वे वनेन शेश्रवायवायाः वहाः प्रहृताः+---यदि Tea सामः खात्‌ हेद्धवायवाद्ान्‌ ग्रहान्‌ ग्टहीयात्‌' दति, तचर्रवायवागरानुदिष्ल तेषां गणं विदितं, तेनैव विहितत्वात्‌ ग॒ पृनराञ्चिनायेषु wary मन्देषु च ues विधौयते, अता aren तङ्यता विधीयते | सा पुमरेग्वायवायराष्णां प्रटतलात्‌ अभिचरतः श्रएकरा्ान्‌ किं कुग्धात्‌?-श्क्ीयात्‌ः इति प्रशतेनाभिसम्बध्यते । art गरहानिति नास्ति सम्बन्धो ग्रहण्रन्डाभावात्‌ । केन afe सम्बन्धः ?। प्रतेभेन्द्रवायवाग्रश्ष्डेन, प्रक्रायान्‌ गह्लीयात्‌ शेद्रवायवाग्यानिति।

4 = | 3 + “प्र्तादन््रवःयवादप्रस्य' इति खाद भपस्तकपाठः | † पूष्मौडतपाठादन्बस्पाऽथं षाठः (See L. 1. p. 513.) |

Ro wars ४ पाद्‌: ॥ ९ के ते गहाः? दति-तचोक्षं । तस्मात्‌ शेश्धवायवस्य पुरस्तात्‌ प्रतिकषेः" इति ॥

ठ BRANT ॥ ७९ ॥ (यु०९) ॥

भा० तख्धम्भोदचैते रेश्रवायवा्ैः, ay धारासंयोगो दृश्यते, तस्यात्‌ धारागरदानुदिश्न एतदग्मता विधीयते ॥ | व° तथा ख ferment ॥ ७९२ ॥ (य ०२) ॥ ` ` भा ‘ude यं कामाय गणङ्णीयुः, Geared eter सादयेत्‌, श्रय तं खादयेद्‌ य॑ कामाय गहीयः" दति area

धारशानम्तरम्‌ शद्रवायवस् यणं crate; तस्मा दै वायवस्य पुरस्तात्‌ प्रतिकवं दति ॥ (९ ०।५।२०अ०) ॥

सादनस्यापिप्रतकषाजिकरकम्‌ ॥ द्र” सादनं चापि शेषत्वात्‌ woe ॥ (सि०) ॥ भा दूदमाक्नायते,-“च्राश्चिनाय्रान्‌ ग्टक्ञीयादामयाविमः, कायाम्‌ | avtachre:, Han ह्ीयादभिच्यमाणस्य' इति 1 पुरस्तात्‌ शेदरवायवस् प्रतिकरषः wom । तचायमथेः सियिकः,- किं सादनमपि प्रतिछव्यते, न ? दति । अ्रवचनाग्नेति ब्रूमः, शब्दप्रमाणका दय, WEY ग्रहणस्य प्रतिकषंमाह, म सादनस्छ ; तस्मान्न सादनं परतिटव्यत दति | | | एवं प्राप्ते ब्रुमः खादनम्‌' श्रपि". प्रतियत इति । कतः ? । # पष्वौड्तपाडाद्‌न्बरूपोऽय पाठः (See L. 16. p. 518.) 1. 2८2

४९६ मीमांसा दर्रे

uewaat fe शादमं, गणं fe प्रदानाथे, तदनेकस्य zee gry प्राप्तम्‌ असादयिला न शक्यं युगपत्‌ Fara we; aay गणं trai भवति, तस्मात्‌ ग्रह्शेवः सादममिति ग्ण प्रतिरुखमाणेऽवश्सं प्रतिक्रषटव्यमिति ॥

० सिङ्गदशेनाच्च ॥ ७४ ॥ (यु) ॥

भार feyafa इृष्यते,-यथा सादनं प्रतिरष्यते इति। किं fey?) शधारयेधुस्तं यं कामाय avia:, txarad ग्हीला

खादयेत्‌, wu तं aig यं कामाय खष्ीयुः, इति सादनस्छापि प्रतिकं दशयति ॥ (९ ०।५।२९अ०) ॥

TRIMS UST TH ॥

wo प्रदानश्ापि साद्नवद्‌ ॥ ७५॥ (To) ॥

भा शइदमाकायते,-श्राश्िनायान्‌ zeit श्रामयाकविमिः | TTA: | मंग्यगरानमिचय्यैमाणस्छ' दति । तज गरणे प्रतिशब्यमाणे सादनं प्रतिरवयते wen । श्रथेदानीमिदं सन्दिद्यते,- रखे प्रतिलव्मारे प्रदानं प्रतिहव्यते, न ? इति । कि प्राप्तं ~ परतिहृबयते इति । कुतः ?। सम्बन्धात्‌-सम्बद्धं हि ced प्रदानश्च, परदातुं हि तत्‌ zat, तथा fe geri तत्‌ भवति, इतरथा यत्‌ Megs तत्‌ Weer भवेत्‌, न चेदमडृ्टायं | agente काले प्रदानं क्रियते, तज ग्रहणं ate; एवं रेत्‌, यज गणं तज प्रदानमपि भवितुमहेतीति सम्बन्धात्‌ ,

Xo Gwe ४ OTE १९७

खादनवत',- यथा गणे प्रतिहव्माण्े सादनं प्रतिशटब्यते, एवं

प्रदानमपि दति ॥

So न वा प्रधानत्वात्‌ शेषत्वात्‌ सादनं तथा॥ ॥ ७&ई ॥ (fae) ॥

भाग म देतदस्ति, प्रदानं fies दति, प्रधानं हि तत्‌,

न हि तत्‌ mead; तस्मान्न प्रतिृते । यदुक्ै-

'खादनवत्‌ः इति, wat fe सादनं, तस्मात प्रतिङृव्यते i

(९०।५।२२अ०) ॥

गीकायारी ~ च्छनमीकायामेन्द्रवायवायताक्तेः समामविध्यथैताधिकरणम्‌ ॥

So चव्यनीकायां MAMA TUF स्यात्‌ ॥ ॥ 9७ We) ॥

भा mf दादशाहे व्यनीका,*-शेद्वायवायौ प्रायणीयो- wate, zw We, श्रथेतरोषां नवानामद्कामैन्रवायवायं प्रथममहः, BY WHI, श्रयाग्रयणायम्‌, Waxqeaay, TMA, अरथाययणायं, श्रचैन्वायवायम्‌, श्रय WORTH, श्रथाग्रयणाग्रम्‌' दति । aa ॒प्रयमद्दितीययोरकोरैन्रवायवाग्रता एकाग्रता च शूयते । ar चोदकेमैव तयोः प्राप्ता, रथन्तरसामलात्‌ Tears | तच सन्देहः, किम्‌ उदितम्‌ श्रनुवदित॑पुमः भ्यते २८९) किम्‌ श्रन्यत्‌ परिष्चातम्‌ ?५९) उत श्रथैवादायेम्‌ 20) श्रथवा समानविध्यथं ?८*) । किं प्राप्तम्‌ ?-श्रथवादाय इति |

* (atte अनीकानि qafe रेन्द्रवायवश्यक्राप्रयकरूपारि यस्यां साः? दति माधवः | † विधीयते दूति efea पाठः|

४ नीभांसा--द we

कुतः ?। उदितम्‌ श्रनुवरितुं हि उच्यमाने प्रहल्ति विज्रेवक्रिवा भासि; जिदोषा ofteg, तस्मादथंवादाय दति । कः aay गुणवादः? | ओाचित्यमारथकागलं दि इतीयेऽइनि न्याय्यं । कथमिव ? । प्रयम-दितीयोरक्रोरेष्वायवाग्ता प्रक्रार्ता 4 उदिता, भ कतीयेऽदनि, तव ल्वारचणायता न्याय्या इति ॥

go अपि वाहगंखेघग्मिवत्‌ समानविधानं स्यात्‌ # ॥ ७८ ॥ (fae) ॥ |

भा० शपि वेति पर््याटन्तिः,- म गणाय अवफ,समामविधयर्थमिति। भ we वदितुं चोदकेन प्रापतं, तच पुगवेयममनथेक, तस्मात्‌ तदन्याथे इति। mente wari sae व्योतिष्टोम cence youn चोदकेन प्राप्यते, तस्मात्‌ earmfatea करिष्यामि हति greed, ्र्निवत्‌, यथा श्रयाताऽगरिष्टोमेनेवानुयजनि, तसुक्येन, तमतिराचेख, a चद्रूराजेण, तं पश्चराचेख, तं away, तं सषह- TWA, तमष्टराचेण, तं गवराभेश, तं दज्रातरेश, तमेकादश्रा चेर" इति । प्रयोजनं पचोक्तं,* न परिसद्धा भवतीति ॥ (५०।५।९दअ०)}॥

युडदादष्य। इख oye frsrce धिकरकम्‌ ॥

Go VANES श्यद्‌ समत्वं Wag समानबिधानं स्यात्‌ ॥ 9 ॥ (पूर) ॥

भा दिव्धा ादश्रादः ग्यः care; समूटस्तावत्‌,

* “gdrert इादजारविह्टतिष बज--क्ञापि रथन्तरादिनिभिक्ताभाकेऽपि रेवाया waitefe:” इति माधवः।

१० Gary ४ पाद्‌ः। ४९९

शेकवाखवायौ प्रायशीयोदवनीधो, <i चारः, अथेतरेर्वा FATT RATS प्रयममरः, WY LOMO, चथाथलागम्‌ , TORAH, WY KO, च्रथाग्यणागयम्‌ , अरथेग्रवायवायम्‌ , अरय ad, च्रथागयणायम्‌' इति । we ग्यूढ:,-शिद्वायवागो प्रायणीयोदयनीयौ, श्रयेतरेषां cerat श्रह्ामैग्धवायवायं प्रथममरः, श्रथ Waa, श्रथ डे श्राग्यणाये, wy Beara, श्रय दे ard, श्रयाययणायम्‌, श्रय दरें शेद्रवायवाये' दति । aq बन्देः किमुमयप्रकारमपि दादथादं प्रहत्य ध्मा श्राक्लाताः, उत समूढं प्रकुत्य श्राज्ातास्तदिकारा व्यूढः? इति । कि प्राप्तं ?- TMCS ब्यडखमूटलं" समानविधान' स्यात्‌ ? । कुतः? । उभय प्रकारस्य wala, न गम्यते विशयः, कस्य win, aw नेति । तस्मात्‌ समानगविधानौ | ्ष्टवत्‌"+- यथा हृद्रयन्तरे vw प्रकरणस्य Gea सखमानधंशौ, एवं asead खात्‌ इति ॥

ब yer वा लिङ्गद श्नात्‌ समृढृविकारः ॥ ८० ॥ (सि०) ॥

me area: wd ग्याव्सषयति । म बयुटसमृहै शमागविधानौ, fang यट" ‘age faery’ स्यात्‌ । कुतः? । “छिङ्गदशनात्‌-लिङ्गमिदं भवति,--ेग्द्रवायवस्य वा एतदायतेनं segue’ इति ee शयते, न च aS wqucels हिन्द्रबायवायता, का तरिं ?--श्रायणायला | तज “शन्द्रवायत्र्य वा एकदायतनम्‌' ईति वचनं मावकश्थवे ; यदि a. समढ़ विकारः, सतः प्रटतिमपेच्योपवद्यते वाः, एेन्द्रवायवस्य

४२० सीमां मा-~दन्ेने

एतदायतनं प्रातं, तब श्राययशस्याच्छते इति । तमात्‌ “सिङकदजनात्‌ं व्यूढः शमठ विकारः" इति ॥ छ कामस्यथागात्‌ ॥ ८१ ॥ (Go) ॥ भा० “यः कामयेत बड्स्या प्रजायेय! दति, कान्या वा नैमित्तिका वा नित्यम वित्य ॒निविश्नते, यथाऽच्यामये सुद्धोदमभोजनं मिवातन्नय्या चेति ॥ Ho तस्याभयथा प्रइत्तिरोककम्यात्‌ ॥ ८२॥ (प्रया ०)। भा० ददं प्रयोजनख्बं । ‘ae’ उभयप्रकारस्यारगेणेषु प्रतिः" अविशेषेण, Raa चथा पूवैः पः; यथा तरिं सिद्धान्तः, a वचनं खिङ्गश्च तथ ge: sand, ्रन्यबा विशेषे wae दति | (९ ०।१५।२ swe) । ।

संवत्सरसणेऽनीक नां विषटडाधिकररम्‌। ° रशकाद्‌शिनिवत्‌ ater परिष्टः स्यात्‌ । ॥ ८३॥ (पु०) ॥ भा० दादशाहे समाशायते,-“शेग्द्रवायवायो प्रायणीयोदयनीयौ, quel चारः, अयेतरेषां गवानामक्ामेन्द्रवाथवायं प्रथमम, Ta प्रकायम्‌, WANT, श्रथेग्द्रवायवाग्रम्‌, WY शृरकायम्‌, WAUSAU, श्रथ शिग्द्रवायवायम्‌, अय LATTA , श्रय NTIS’ दति, तत्‌ गवामयने चोदकेन प्रातं, तथ बहनि व्यनौकानि vita यितयाजि, तचार्थप्राप्नोऽभ्बासः । wazrta mare खन्देहः+--कि

Ro Hare ५ पादः। WRX

waaferay wae: क्लैव्यः, Ga खख्वागविडद्धिः? शति | कं दण्डकलितवत्‌ श्यात्‌ कथं वा खस्वानविद्द्धिः ? इति । यदि ब्रहामधिकारस्तत श्रादेषु गवसु wey परिसमाप्तेषु feral व्यगीकां चोदकः प्रापयतीति उपख्ितभिदं भवतीति,-शेग्द्रवायवायं प्रथममहः अय mary इति । तेष्वपि vag परिसमाभेषु एनरिदम्‌ एवेापतिष्ते,-शिन्द्रवायवायं प्रथममहः” इति । wa दण्डकलितवदाटृन्तिः* । शअ्रथाहरधिकारेा नास्ति, ततः प्रायणीयो- रयनौययोरन्तरं नवभिरमीकेः पुरितमिति गवामयनेऽपि मवभिरनीकैः एूरयितव्यं॑ख्छात्‌ , aw पूरणा पुनराटृततिनासतीति दण्डकलितवत्‌ न खात्‌, ग च, zen विना तदन्तरं पूर्यते दति खसागविदहिः श्रागतेति |

` किं पुमः प्राप्तं -दष्छकलितवदाटन्तिरिति । तच एतद्छते,- शहरधिकाराऽचेति ; एवं हि श्रालायते--शिन्द्रवायवायं प्रथममः श्रथ ward’, प्रशततवादहरिति गम्यते, तस्मारहरधिकारः, अता-

* ^ श्वि समस्य wewwe विषशतिगे वामयनं संवत्सरसणं, तज water चोदकेन oo —“atfe अनीकानि खाप्ाय्ेन्द्रवायवश्यक्राप्रथर्क्पारि wat सा writer, wer अ भिः ofcewa इादणशाखकयाः भ्रावणटीयाद्यनी ययारशाः मध्ये Tints erg अरःसु दथमतिरिक्ञानि नबसद्ूमाकानि अदानि परितानि, खतः उंबद्रसचेऽपि प्रायकीयादयगीयमध्यवर्तनि प्रयितब्यानि, तत्पूररच यथान्या fevitews: मगदिवखयुक्नणाः अनीकयोः समूहाषटतिमकारेक न सिध्यति cer दपि प्राता, wanw रे विष्यं विदख्ते,- यथा caqrenn भने waferarat चादिमध्यावसा गभानेः स्तं ware wr पनरावकयति, न मेककं सामं तवा नवदि्विसानामाहज्तिः इत्येकः प्रकारः | यथा खध्येतारः प्रपाठटकमाबनेथितुकामा

WATT पठन्ति, तथा मवदिबससमखवताक कस्या कऽसदछद ATA AIT: एति माधवः |

2a

४५२२ मीमांसा-=ददेने

ऽवगच्छामः,-रष्डकलितवदाठस्िरिति । आआदश्िन्याया्भां casa fer ग्यां, तथा कमानुग्रहा भवति । तथ्या, ayes WATS: जिः wanfafa, रण्डकलितवदसौ cad, marae; एवमिहापि द्रष्टं । यथा अस्मिन्नेव गवामयने एकादशिनी अनभ्वश्यमागा दण्डकलितवरभ्यस्यते, म खंस्ामविदृद्धोति ॥

ae स्वस्यानविटदडिवा अहामप्रत्यक्षसड्यत्वात्‌ ॥ ॥ ८ ॥ (fae) ॥

भा० खख्ागविषद्धिवाः,भ रण्डकलितवदाहन्तिः। तच ददः कते, माहरधिकार दृति । कुतः? । ` अामप्रतथचसद्चालात्‌',-श्रप्रधद्य अहां सञ्जा गवानाम्ामिति, शेकवायवायमिति चख विधीयभागम्‌ इति । कथं wen विधीयते ? ईति । वाक्यभेदप्रसङ्गात्‌,-रेक- वायवायं प्रथमं भवति, तख Oe, ना्दःसद्वत दति वाक्ये fara! लस्मादनुवादमाभमगइणं | एवं चेत्‌, कमागुगहाय खखागविटद्धि- राअ्जयलीया । आग्रयणायान्‌ शला Pearson aan इति ॥

qo THEN चाग्रयशस्य द्‌ शनात्‌ जयसि परिदक्तौ पुमरेग्द्रवायवः स्वात्‌ ॥ ८५॥ (यु०)। भा० इतश पश्यामः, खस्वागविटद्धिः ति । कुतः ? । sweat पचसि ‘vagrant? आग्यणाग्रताया दशनं भवति “जयसख्विं'ऽदनि।

कथं ? । “जगतीं त्र च्छन्दांसि प्र्यवरोादज्ति श्राग्रयणं त्रे गहाः, र्त्‌ yatta, wafers सोमाः इति, तदेतत्‌ खस्धानविदद्धाववकख्यते, न

Yo अध्याये ४ पादः ॥ Uz

दण्छकर्पितवदराट कौ । कथं ?। wafer, cele ater जि परिक्लैते, तस्मिल्ननाटृन्लेव सा शआ्रग्रथणायेषु परिसमाणते, उन्लरमपि पा व्थाटृनलमिति रला श्राग्रथणायेषु MEI | तच प्रथमे मवम- भामे जयस्तिंज्रमदइरिति wat तदाग्रयणाग्रं भवति, तचेतद्नम्‌ उपपद्यते; centers caret स्थां तत्‌ Beara श्यात्‌ । कथं ? । जित wea गवकैरहःस॒ सद ख्थमानेषु पएवैसिम्‌ Tele wa परिशिष्यन्ते, तजर ana शेष्रवायवाग्रता, शटक्रायो विषुवान्‌ , WUT: प्रथमः खरसामा, तते विश्वजिदिति व्यनीका समाप्ता, vafeimerecmaraara प्रात्राति ततरेतहशेनं विरुध्यते, तस्मात्‌ warfaate: इति ॥ aw वष्नात्‌ं परिरटलिरोकादशिनैषु ॥ ce ॥ (आग्नि) ॥ भा श्रय यदुक्रम्‌,-रैकादश्रिनवत्‌ इति । युक, यत्‌ टकादभिनेषुः रष्ड्कलितवद्‌ाटन्तिरिति, वचनं हि तद्भवति, "वारुणमम्ततः पमः पाटेषु श्राग्रेयमेव प्रथमेऽहनि wea’ इति वचनात्‌ दण्ड- कलितवदादत्तिः पमःपग्याटृन्तेष्विति, सा दादग्राहे श्रसम्भवन्ती मवामय्म॑विश्रति; किमिव वनं a quia, न fe वचनस्याति- भारेाऽस्ति ॥

बृ लिक्गदशनाखच ॥ ८७ ॥ (Be) ॥ ` भाः fey we waar दशंयति,*-यथा दण्डकलितवत्‌

* अन "द्यति | fa’ इति qretgeamsa: | 2 © ४

४२७ atater—aut

रेकारज्िना श्रावर्सन्ते दति, श्राणा वा एकादञ्िना यदेकाद- जिनीमिरीयुरदानि अतिरिष्यन्ते पञ्चवो ar इति । खस्वानविदृद्धो भाख्घतिरेकः, दष्कणितवदा स्तौ न्यूनता अतिरिक्ता वा भवति | aerate पष्ामः,--शैकादभिनेषु रदष्डकछ्ितवदाटत्तिरिति ।

(९ ०।५।२४अ०) ॥

गये aarei दन्दाष्यतिक्रिम.धिकररूम्‌ ॥

go दन्दाग्यतिकमात्‌ Be भक्ष-पवमान-परिषि- कपालस्य मन्लाणां यथेत्पत्तिव्नमुषवत्‌ स्यात्‌ ॥ Ce ॥

भा श्रसि दादशाहः समूढो Ere, तच ्यूढः-एेखवायवायौ प्रायणीयोदयनीयौ, अथेतरोर्षां द्चानामङ्ाम्‌ शेन्रवायवायं प्रथमम, अद्य WH, अथ दे श्राययणाये, तथैग्रवायवाग्रम्‌, अथ इ पक्राये, अथाग्यशाग्रम्‌ , श्रय इ एखवायवागे' इति ।

तच ae इदं शमामनन्ति,- ढन्दांसि asia aa मभिधथायन्ति avast जिष्टुभः freq जगल्धाः जगती area’ इति । तच सन्ति मक्त-पवमान-परिषि-कपालानि,-भचास्तावत्‌ ‘aa fe मा fan रीधायुलाय ब्रन्तमुलाय एहि वसा पुरोवसा परियो मे दये भवाश्िनेबाडङभ्धां सध्यासं वसुमदरणस्छ इद्रवत्‌ गणस्यादित्यवत्‌ गणस्य सामदेवते मतिविदः प्रातःसवन माध्यन्दिगिखवमस्छ wile गायजच्छन्दसस्तिषुपङन्दसेा

९० ध्याये ४ पादः ॥ ४२४

जगतीच्छन्दस श्रग्नित wade मधमत wren उपड्तस् भ्यामि टति। तथा पवमानः,--श्येनेाऽसि गायनच्छन्दाः सुपाऽखि feqee: खखासि जगतीष्डन्दाः श्रम लारमे खस्ि मासं पारयः दति a0) 1) तथा परिधयः,-*गायका मध्यमः परिधिः चेष्ुभो दक्तिणो जागत wae’ इति । तथा कपालानि,-श्र्टाकपाखः प्रातःसवने एकादश्रकपाला माध्यन्दिगीयो दादज्कपाखस्तार््ती यसवनिकः' इति । तच सन्देहः, किं ङन्दा- व्यतिक्रमे व्यतिक्रमो भक्तमन्ार्णा, भक्तस्य च, पवमानमन््ारणां पवमानस्य च, तया परिधीनां कपालानाञ्च, wea वा weet दन्दोव्यतिक्रमः ? इति । कि प्राप्तं ?,- मन्त्राणां मन्त्ायानाश्च । कुतः ?। श्रविशरेषवचनात्‌ , श्रविशेषेण भवति वचन,--“कन्दांसि वा अन्योन्यस्य लोकमभिध्यायन्ति गायनी free: freq जगत्याः जगती area’ दति ; न विशेषः शूयते weet व्यतिक्रमः द्ति। तस्माकन््ाणणां श्रथानान्च दति; श्रता मध्यमः परिषिद शिशस्ाने खापयितव्यः, <a ware, gat ware इति ; अर्टाकपालेा माध्यन्दिनीयः कायः, एकादशकपालः तार्तीयसवनिकः दादध्रकपालः प्रातःसवमीय दति; तथा प्रातःखवमीयस्य भक्तो माध्यन्दिनस्य भक्षणस्य स्थाने भक्तयितव्यः, . Tefen, तार््तीयसवनिकस्य, तार्तीयसवमः प्रातःसवमीययस्येति ; तथा वदिःपवमानो माध्यन्दिनस्य पवमानस् लाके माध्यन्दिनः श्ार्भवस्य, श्राव वदहिःपवमानस्य इति ।

एवं प्राप्ते ब्रुमः, माविभेणेण च्छन्दसां व्यतिक्रमः स्यात्‌,

४२६ मीमांखा-दनेने

मन्लगतेा fe va व्यतिक्रमः, aera व्थतिक्रमेयुः । fe कारं ; । अयन्ते मग्लगतानि विपय्थबितुं wares: पुनविप्स्ता अविपर्यसा शपि a एव इति। माध्यन्दिनख awe कालेऽपि areata wat weet नेव Sew छतः wma, एवं way कथं ?। सखकाखेऽपि fe wat म गायजः, गायची हि चष्टुभः खानमभ्वेति भागायकी; म wereat mae: | तस्मादस्य भकादीनां व्यतिक्रमणख्य | मनग््रमतानि त च्छन्दांसि भक्कुवग्ति were लाकं afamafag । rarer wat व्यतिकमः इति ॥

इति westwacerfafacteat मीर्मांसाभाधे <wareraa पञ्चमः पादः Hell

[ ५२७]

मीमांसा-दशने

१० ध्याये ई पादः।

रथन्लरादीनां सानां ew मानाधिकरकम्‌ | ° रुका्चस्थानि य्न स्युः स्वाध्यायवत्‌ ॥ १॥ (पू०) ॥ मा सामानि उदाहरणं ;- रथन्तरं इषत्‌ Fed Bost शाकं रेवतम्‌ इति । तच संग्रयःः-किमेकस्याम्टचि गानं कन्तव्यम्‌ , खत, ठे? दति । कि प्राप्तम्‌ ? । “एकास्यानि ag स्युः",-एकस्ाग्टति मातव्यानि, एवं area गीतानि, यथा खाध्याये गीतामि, तथा कर्मणि गातव्यामि; कमणि खाध्याये च वैच न्यायं, क्माणि कनं सख्ाष्यायमभ्धस्यन्ति, wat यथा श्रभ्यसतं॑तच* warns | तस्मारेकख्याम्‌ why गीयेरम्‌ । एक्चीत्यन्तीनि उदाहरणे, म रवोत्पत्तौनि, यथाद-सिमा- सम्तनि-यतयणएवागपत्य)-्ाक्षरवणम्‌ दति ॥ ठ्‌ aU वा लिङ्गदश्नात्‌ ॥ २॥ (fee) ॥

भा न॒ चेतरेवम्‌,-एकस्यामेव गातव्यानि इति । ga? | “चिद्द थेनात्‌ः- लिङ्ग भवति, एवमाहुः श्रष्टा्चरेण प्रथमाया कचः प्रजलोति इालरेण उन्तरयाः' दति; म fe unersfe प्रथमेत्तराखम्बन्धो भवति । तस्मात्‌ द्रवे गातव्यानि शति । स Ee vm Ree Oe,

* crear इति wet भवितुं om |

५९ बीिमांखा-दद्ने

अथेदमपरं faya.— wa साम उवाच मिथुनीसम्भवावेति, साऽत्रवीत मवे वं ममाख्मसि जायान्वे वेदो मे* मिमेति ते इ शला ऊचतुः, Mota at ममाखं स्या mara A मे महिमेति, तासिखो ला उचुः, साऽत्रवीत्‌ सम्भवाम' दति तस्मादेकं साम टचे कियते शोजीयम्‌' दति।

आर, .लिङ्गमिदं, mfaceny दति । तदमिधीयते,- हृत्छरेऽपि wae म ‘nee’ नाम काचिदूगस्ति, तथा ‘wae दति, BATS प्रथमात्म्‌, उत्तरात्वम्‌ इति प्रथमाया ऋचः-अ्टाचरेण परस्तोतव्ं, Fete etwas तस्मिन्‌ वचने सति ऋचस्िल- मापद्यते। तथा, यद्यपि श्रनुवादसरूपाऽयं अ्दः,-“तसारेकं साम ठे क्रियते स्तोजीयम्‌' इति, तयापि “खक्‌ साम gare’ दति- परस्तादथेवादप्ररोचनया विदधातीति गम्यते । ag, “वनानि aera’ (२।५।९ rae) इति ॥ (९ ०।६।९अ०) ॥

ख्ेकशब्देन बीचक्स्य कालाथताधिकरकशम्‌ ॥

qo west प्रति ated कालमाभं परार्थत्वात्‌ |

॥ ३ ॥ भा० श्रं प रथन्रसुद्गात्चचुः । प्रमथिता रथम्तरे प्रख्धयमाने wailed aia प्रति वीच्ेतः । owe सं्रयः+-किं aga प्रति वीणं श्रक्ुप्रयाजनसम्बन्धः, उत कालाथेः संयागः? इति | तत एतावत्‌

* ‘aa? इति we Ge Yo Oa? |

९० खध्याये ¶ पादः ॥ ५२८

तावन्नः परार्थः कि “यन्तर were? सगीलेत्‌' दृत्यम्य ae: ‘eee प्रति dha इति, त, खदुं्मि्येवमादि प्रथगवाक्छम्‌? दति । किं प्राप्तम्‌ ?--श्रङ्गप्रयोजनसम्बन्ध दति एयग्वाक्यम्‌ इति | कृतः ? । भेदेनावगमात,-भिन्नमिदसुपलन्धते,- “खद प्रति tae’ दति । “ननु श्रभिन्नमपि लच्छते,-^रथन्तरे प्रसदरयमाने स्म लेत्‌' दति विधाय, ‘age प्रति वीतः दत्यमुवदति" दति। उच्यते, उभयावगतौ भेदो प्रीतव्यः, स भेदो गदह्यमाणेम तेन विरुध्यते, श्रन्यतरगतिस्त॒ विध्यभुवादयोविराधात्‌, aa विधिन्याग्या श्रपुवेलात्‌, “वादमात्रं fe anda” (९।२।९९ ख ०) | विष्यवगमाच,- विधिश्चावगम्बते, "वीकेत' दति, ुतिसैवमनुग्टद्मते, ‘agi प्रति ade’ इति खदंक््ब्दं प्रति वीचणा्था विधीयते, खदुंकश्ब्देन सह वीचणस्य साक्तात्सन्बन्धः, इतरथा VTA कालं wee, युतिखकषणाविश्रये च afer । तस्मात्‌ श्रङ्गप्रयोजनसम्बन्धः । श्रय वा, ‘agi प्रति वीक्तेतः दत्येवमङ्गप्रयोजनसम्बन्धः, ayaa वीकणस्य साधममिति, तया लिक्रमणनग्टदीतं भवति, खडंकबब्दश्रवणात्‌ वाक्यमपि । तस्मादङ्गपयोजनसम्बन्ध एवेति । एवं प्राप्ते ब्रूमः, ‘egw vfs वीक्षणं कालमानं स्यात्‌ पराथात, मेतदेवम्‌ श्ङ्गप्रयोजनसम्बन्धः एति, किन्ति खद्कणम्देन ` tere काला्थैः सम्बन्धः स्यात्‌ । कुतः ? । “पराथैलात्‌' साख, रथन्तरं we भवति' दति ष्स्ठतौ fe साम विनियुज्यते, ae wa पदानां off निवैच्नैयतां संसेषादिभिषिवैशेषेः स्हतिपदाच्राणि wae स्हतिमभिमिवै्यतीव्ुच्यते । एवं चेत्‌ सान्नि gat

28

४ हे ० मीमांसा-दश्रेने

विनियुश्धमाने यानि, तानि परल्यरसब्धपेशाछि कपदानि ait विनियक्षानि सग्भवन्तीत्यतः were amas wat विभियाग oat भवतीत्यतः परायैलारिह arere: dara दति अध्यवसीयते ।

ननु मन्ते समानमा, रथन्तरापदेश्ाचच पदोपदे्रमानमानिक वाभिला एतदाक्छं प्र्यखमङ्गप्रयेजनसम्बन्धमेव प्रकल्पयेदिति, |

ख्यते, तद्धि वाघक भवति, यदवाधमानमप्रयोजनं भवति, म वैतदवाधमानमगथकं, क्रियासु काखपरिष्छेदेनाथेवत्वात्‌ । “मन्ते VATA, सामेपदेश्राख स्त॒तिषम्बन्धः Wea, awl करियाकारकसम्बन्धः । ‘gaat: प्रमाणावगनत्वात्‌ उभयसम्बन्धो न faqur’—<fa aqua । तन्न, यो हि मग्छवाक्याद्‌ व्यवच्छिन्नख कियाकारकखम्बन्धमवगच्छति, भासौ सरृदुशरितस् स्हतिसमन्ध- ATS A; CIARA, TUT, मान्यथा ; तस्मात्‌ श्यामेव स्तौ क्रियासम्बन्धे कारकसम्बन्धः, ग wf, कारकविशेवण- ` भावात्‌ । तदेवं AWE सामेपदेश्रवाक्यस्य “खद प्रति वीखेत' cararfatra साधिते कालाथेः data दति, शत उच्यते, काशाथैः संयोग इति |

अथय यदुक-भेदाभेदयोभंदो wet, विष्यनुवादयोः विधिष्यायान्‌ विधिप्रत्ययदरमाचेवभेव श्रवगम्यते-डति | अच ब्रुमः, ani, विध्यगुवादयोविधिश्यायाम्‌, श्रपूवैथप्रकश्पकलात्‌ दति, चरि ह ॒प्रमाणान्तरप्रात्तिनावगम्यते; यच त॒ पदान्तरादथादया प्राति TASS, तच प्रमाणाम्तरप्रतौ तलात्‌ WZ उरन्‌ TANT

१. अध्याये ९ पादः ॥ ४९९

इत्यवगम्यते | WAY Garey पुरुषस्य दनम, भायश्वम्‌ परुषं क्रियासु व्यापारसमुपगनुसु्धहते,-रत्थथंप्रापे बिधिप्रत्यथोऽपनुवाद द्यक्गम्यते । "नन्‌ रथन्तरे प्ररदरयमाने सम्धरीलेत्‌' दति nare- वाक्धमर्थप्ान्तं TTS we बाधेत, यथा प्रजापतिव्रतानि पौरुषेयो Geagrrefy semana निरन्धेम्ति तद्त्‌ इति, । मेत्यवगम्यते । कथं ? । क्रियाप्रारम्भषम्बन्धात्‌ ‘Tet प्रस्द्रयमाने" इ्युच्यते, तदतीते werd sede इताथैत्वादथेप्रापतं भ at चितमरेति |

अथय यदुक्रं,-*खदुकलन्दपीशणये वक्येन सम्बन्धः इति वाक्यार्थत्वात्‌ दृशिप्रयोगा् fara रभनक्रियासामभ्यमस्तिः इति । श्च वुमः,--प्रतिश्न्दः करर प्च गीयलात्‌ खडकर ष्टस्य लकेएतामाच्ट waa, श्रुति ॒लिङ्गवाक्ययोषीधिका समधिगतेव । wa वा, नाजर वाक्यं वाध्येत, वाक्यं हि सम्नन्धप्रत्यायक, यथासम्भमनेक विधः बन्धो वाक्यात्‌ गम्यते,- कचित्‌ क्रियाकारकसम्मन्धः, कचिदि- शरवणविशेव्यसम्बन्धः, कविक्षच्यलरणसम्न्धः,- इत्येव प्रकाराः सम्बन्धं विभषा दति । aay शंच्यलक्णसम्बन्धः प्रयोजनप्रयक्र दति wea एव सम्बन्धविश्ेष इति, भ वाक्छं वाधते । . थया ara, ‘ae प्रति क्ते" शति भ विद्योतनस्य see च साध्यसाधनभावो aaa एति। अन्यतः wate विदातनस्य इचष्िङ्कभावाय उपादीयते इति; तदरिदापि पर्षार्थतथा प्रस्य aie खदृंकश्रष्टो खच््णतया उपादीयत इति न वाक्थानथैक्यं ; म टि लद्यलच्णदयोरनश्ायैमाणयोः ब्र्ोाऽवगम्यते दति |

2 प्र 2

५३२ मीमांसा--द्श्नने

यदपि, ङभिप्रयेागात्‌ लिङ्गानुग्ड इति, तदपि ग सम्थेमिषे- सितस्वाथंस्य पश्यामः, खाय fe दृशिः प्रयुज्यमाने दजेनमव- गमयेत्‌ 4 पराः, खदृंकश्रब्दे तु Bat ee aaa गण््डतेाऽवगम्यते, कशो तु प्रधानग्डतः। ग च क्ता प्रत्धाग्यमाना वीच्तणलिङगतेम कर््यते, Tapa, कचेमिधानख सन्‌ श्रयं जेव वीचलतिना erage सम्बन्धमुपेति । यदि तावर्यमथ उपदिष्यते,- खुर वीच्ेत इति, काऽसौ aga, यं प्रति वीकण- सुपदिष्टम्‌ ?-रत्यविजानन्ता नैव क्रियामध्यवस्येम । श्रयायमथः, - सखदुग्रा वीणं निर्यत्‌ दति, तथाष्यप्रश्नानात्‌ ख एव दोषः | तदेवम्परकारे सम्बन्धे श्राश्जस्येनाग्युपगम्यमाने न लिङ्गं म च वाक्यम्‌ WIGS, ललणसन्बन्पेऽनुवी णस एतदु शारणकाले “वाच्ेत'- इति भवति कयाचित्‌ यक्तया सम्बन्धः, स्ठतिसम्बन्धख कत्रेभिधानस्यापि सते म विरध्यते । सामानाधिकरण्यात्‌ tara विण्रषणएविण्व्यभावसम्बन्धे- मभ्येति, णाग खद तरुषः” इति । wat वदामः, सत्यथेख सतः “खुं प्रति ated’ cere aera: अम्बन्ध इति । fe भवति प्रयोजनम्‌ ? । श्रक्राङ्किसम्बन्धं सति, यदा, ^रय- म्तरमुत्तरयोगंयति' दृत्यतिदेश्रः, तदा एतदुपतिष्ते,-- रथन्तरे gaa सम्मीलेत्‌ः tai उन्तरयोस्त॒ खद कक्न्दाभावा- दणनानियमः gard, सिद्धान्ते त सलणसम्बन्धे सति तावति भागे कालाहानात्‌ ‘ees प्रति ated’ दति नियमः सिद्धे भवति ॥ (९ ०।६।२अ०) ॥

१० ware श qe: |

TRR

मवामयनिके VV रृडद्रलन्तरयाविंभागाधिकरशम्‌ ॥

Zo श्यस्य युगपदिधेरेकाडवत्‌ दिसामत्वम्‌ ॥ ॥४॥ (Jo) y

Me | - TATA, — Vey: षडहा हृदद यन्तरसामा' दति । तज श्रयमथेः सां यिकः, किमदरदिंसामकं aie, उत केषुचिदशःसु रथन्तरं «Safes seq? इति । ga: dwar) यद्येते aaa सामनी, यदि faut, उभयथा यः षडडेा हृद्रथन्तरसामा' cf बर्दोऽवकल्पते । तजेष विचारः+ किं wet बह्रीहिरयं - BRUTAL सामनी यस्य इति, उत, श्रनेकपदो बव्रीहि,- दस्य, रथन्तरमस्य ?- इति । यदि went बडव्रीहिः, sa समस्त सामनी, श्रनेकपदे agater विभक्रे दति ।

कि तावत्‌ प्रान्तं समस्ते दति । तत एतद्‌ व्छंते,--इन्दगभ बह्व्रीदिरिति । कुतः ? । दृदद्रथन्तरब्टयोरानन्तयीात्‌ टउत्ति- पत्चस्याभितत्वात्‌,* rd च समासस्य निद्यत्वात्‌ । इन्दे च॒ खाथाभिधानात्‌ श्त्यनुय्ाऽन्तरङ्गता च ; carat च उभयमपि वध्येत । श्रता इन्दगभ ब्रीहिः, एवं चेत्‌, प्रत्यहं समस्ते watt भवेतां । कुतः ? । इतरेतरयोगडन्दस्य भावात्‌, a रथन्तर तजन इृरत्सदितं, स एष॒ युगपद्दिधि्दितरेतरयोगः, तस्मात्‌ प्रत्यहं समस्ते इति । “एकादवत्‌ः,- यथा “व्योगामयाविन

* खच ‹“टत्ति शब्देन समासं त्रवीतीति बद्र यम्रयाः MQM समासस्तावदुभयसिङः” इति तन्त्रवा्निकमनुसन्धेयम्‌ |

५९४ मीमांसा- दशनेन

उभे कयात्‌ संसवे उभे कुयात्‌, शपचितावपि wars vega कुयात्‌ इति ॥

छ विभक्तं वा समस्तषिधामात्‌ afer fa- ufafawa uy ॥ (fae) a

ae) म सैतदसि,-श्रहरददििसामकम्‌ दति, केषुचिदशःसु रथन्तरं, केषुचित्‌ wea, म समस्ते धामनी विधीयेते । कुतः ?। यद्युभयोरपि पलयो यन्तरसामेतिशब्डाऽवकन्पते, ‘fam’ सामनी शति न्यायं | कुतः ? । प्रजटतावेकेन साशा we साधितं, विहृतावपि yan साधितं चोदकानुगरदाय, तथा च aft हृषक्निमित्तं रथन्तर- fafrag सकलमभिगिवे्यिष्यते | श्रय ह्र यन्तरसमुदायः VE साधयति, न इदत्साधनं न रथन्तरं साधनमिति तजिमित्तं न प्रकल्पेत, aa सोदकापरोाधः ea’ | a केवलं, तन्निमित्तं a yaa, हृरत्ष्र्ठतापि . न प्रकल्पते, रयन्तरण्ष्ठतापि, तच वैषम्यात्‌ स्यादन्यदेव प्रयोगाग्तरम्‌ | रपि च aaa ष्ष्टमित्युपचय्यंमाणं लक्धितं हत्‌ ष्टं भवति, रथन्तरं षष्ठं भवति इति, तत्‌समुदायाभिधाने लिङ्गम्‌ । श्रपि च wea: सामशब्देन सम्बन्धमपेच्यमाणा A रथन्तरश्रन्देन सम्बद्धः VTA श्रानन्तय्यैञ्च तुर्यं Taney sawed | श्रपि च ahaa सुतरां इन्दपदेन श्रसामथ्यं, न चेष नियोगो टन्निपके नित्यः समास दति, विभाषां fe स्म भगवान्‌ पाणिनिरधीते | सामश्रब्दश्रतिच हृद्रयम्तरयालेचणतामाचष्टे | तस्मादसमस सामनी साताम्‌ इति।

९० ध्याये ¶ WE: | ह &

एतचोक्रमेव विभागेऽपि सालोरविप्रतिसिद्धा हृद्र यमरसामशब्द ति। यथा, मासं चुततेखाग्धां Zager भोजयितव्यः" दलका; मासं घुतेनाद्धे मासं तैलेन, एवमपि शरष्दाऽवकश्पते। एकष्े त एकलादेव विभागासम्भवात्‌ “समस्ते च्छागामयाविन उभे gan ट्ति॥ (९ ०।६।२अ०)॥

प्रायऽ्पयादयनी यथारेकादशिमामां विभामाधिकरशम्‌॥ ° समाससूवेकाद शिनेषु तत्‌प्रसतित्वात्‌ ॥ € ॥ (Jo) ॥

me इदमान्नायते,--रेकादशिनान्‌ प्रायणीयादयनीययारति- राचयाराखलभेत' इति । तच संग्रयः,-किमेकादश्च प्रायणीये qe एव एकादज्न उदयनीये, श्राराखित्‌ केचित्‌ पश्रवः प्रायणीये केदित्‌ उदयनीये ? दति | समानत्वात्‌ निर्देशस्य, संशयः | किं प्राप्रं तुशब्दः शं्रयनिटत््ययेः,-“समासः' एव रेकादभिनेषु",- सवं प्रायणीये, सवं पनः उदयनीये भवितमरन्ति । कुतः ?। "त प्रतिलात्‌-प्रकतौ ज्योति- RR समस्तानाम्‌ शेकादञ्धिनानाम्‌ श्रालम्भः, cela समासञ्चोदकः प्रापयति । श्रपि च खच्तणवेन प्रायणीयमुदयनीयं वा we: श्रुयते, तत्र प्रायणीये सस्य विदिता भवन्ति, म गम्यते विशेषः, के इह tarefanrat विदिताः? दति, तथयादयनीये; तस्मात्‌ समासस्तच ॥

इ विदारप्रतिषेधाच् ॥ ७॥ (ae) ॥ भा विदारप्रतिषेधखाय,--*एेकादशिनान्‌ प्रायणीयोदयनीययो-

wee मीमांसा--दभेने

रतनिराजयोरालभेरम' दति, शश्रन्वहमेकंकमालमेतः इति विदारः प्राप्तः । तजर एकः पष्टः प्रायणीये प्राप्त एव BAY श्रहःसु । ततेाऽनेन fa क्रियते sag seg, ते प्रतिषिध्यग्मे, vrata चते स्वं भवन्ति इति, तथोदयनीये; तस्मात्‌ स्वे प्रायणीये भवितमदेन्तीति ॥

ख शुतिता वा शाकवददिभागः स्यात्‌ ॥ ८ ॥ (सि ०)॥

भा० वाशब्देन पत्तं यावन्तयति,- नैतदस्ति समास इति, "विभागः स्यात्‌ | कुतः ? । दिलश्रुतितः, दिलश्ुतिहि भवति,-श्रायणीयादय- नौययोः' इति । सा च ददानीसुपारेयलेन, ग लच्तणतया | कुतः ? | एकादभरिनी विधौ सन्निहिते वचनादेकादशिनों विधाय पनः अन्धा at खच्यित्वा प्रयाजनविधित्छया एतदभिधीयते,-प्रायणीयोदयमीययोः दति, तच इन्दभाविनेः प्राधान्यात्‌ सत्यामपेचा्यां भवति समासः | समासे च दतरेतरथागात्‌ म एकादशिनी केवले प्रायणीये, सा उदयनीययुक्रे भवित॒मरेति, तदत्‌ उदयनीयेऽपि । तस्मात्‌ समुदाये वाक्यपरिसमातिः । यदि पननापारेयत्वेन श्रश्रो्येतां, तच दन्द- भाविनेरप्राघान्यम्‌, श्रप्राधान्येऽषल्याम्‌ श्राकाङ्कायां न समासा भविष्यति । तच vain वाक्यपरिसषमास्निः श्यात्‌ , saat तु एतत्‌ gad तस्माद्धिभाग इति । 'लाकवत्‌' यथा, लोके अतं देवदत्तयश्चद्नयोः दीयताम्‌" इल्युक्ते समासाय विधीयते, यदेतत्‌ शतं, तरेतयोर्दीयताम्‌ इति । इग्दश्रतिविधानसामथ्थात्‌ अतं विभज्यते, एवमेकादशिन्यपि farsa इति ॥

६० अध्याये ९ पादः। VEO

we | fawrcuafacare ॥ € ॥ (ge) ॥

ae दूतञ्च विभागः। कुतः ?। विहारः प्ररतःः-'एकादभिन्या- wana दति । wea विकारः, areas प्रायणीयोदयनीययोरतिराजयोरालमेत' xf ara तावदि- शरख्यानग्रहीतव्यम्‌ ॥

र विशये ख aerate: ॥ १०॥ (शराग्नि) ॥ भा ददं qatat छतर ;-“श्रार, यदि विद्ाराऽभिप्रेयते, aq एकच पञ्च MeV, एकच षट्‌, waaem a निर्णोयते,- कि प्रायणीये किमुदयमीये ? इति; श्रनिणयेनामष्यवसामम्‌, Wea प्रततिः, तचोपरेश्वैयय्ये wy इति । श्रनच्यते,- faa’ (एतश्छिम्‌ dri) प्रत्यासन्नः सुख्येनानुग्द्धेत,- तेज प्रायणीये पञ्च श्राखभ्यन्ते, षट्‌ उदयनीये दति श्रध्यवद्यामः॥

ठ” चयस्तथेति चेत्‌ ॥ ११॥ (ज्रा०) ॥

भा दूति चेत्‌ cafe प्रत्यासत्तिमुख्येनानुदीतव्या हति । तस्मात्‌ चय एव प्रायणीये श्रालब्धव्या, यावत्सु बखवचनमविरद्धं भवतीति ferat प्रतिश्चा्यां atu प्रतिचादयति एवं ॥

ह° न समत्वात्‌ प्रयाजवत्‌ ॥ १२॥ (शआ्ग्नि०) ॥ We न एतदेवं | Ber? | ‘waaay’, यदा प्रायमीयोदयमीययो-

रितरेतरापेच्चयोरेकादशिना fates, न सरम्वऽन्यतरसिन्‌ केवले

ककैथास्तदपेलया ae बाधितं भवति । तत्र यावद्धिरन्यतर 21

धह मीमांसा-दन्नेगे

भवद्धिरवष्दं बाधितव्यं तावद्धिरनुश्चाते वाधः | श्रत एव साम्येनेव विभागः प्रयाजानामिव, यथा षडागन्तवः प्रयाजाः प्रथमेल्मयो- विकारग्ताः साम्येन प्रविभञ्यन्ते, एवमिशापि यावत्सु साम्यं भवति, तावतः साम्येन विभञ्य ्रभ्यधिक उदयनीये श्राखप्यते प्रत्यासत्ति- सु स्येनागग्दीव्यते इति तस्माददोषः ॥ (९ ०।६।४अ ०) ॥

‘feufary स्वः" cawas ween निगेकाधिकरकम्‌ ॥

Bo BATS WRN स्यादेकदेशत्वं WA BAST ॥ १३॥ (Fo) ॥

भा० ददमाखायते,-विश्वजित्‌ सवेष्ष्ठः* दति । away: atufan:,—fa सवषां vera निषे, sane yee श्रन्येषा- मन्यच? vf । किं प्राप्तं - सवष एतस्मिन्‌ सर्वषां सायां veda निवेशनः । कः पुनः wee?) SS माध्यन्दिनिपवमानात्‌, प्राक्‌ मेचावर्णसाखः, TANTS Wee: ख एवैको रेष स्यात्‌ सर्ववां साला । कतः ?। ‘ewer’, veal adam वा श्यं हता fw. । तस्मात्‌ सवषां yveen निवे: ॥

wo विषेस्तु विप्रकषंः स्यात्‌ ॥ १४॥ (सि०) ॥ भा हशब्दः परं व्यावत्तंयति,-एवं न्यायेन प्राप्तं वचमादन्यथा भवितुमहति। एकस्य yeaa विधिरन्येषां परिसामकार्ये । कथं ?।

सथ्यादिमं, तामि सब्र इ्टसामाभि यस्मिन्‌ feufafa सोऽयं ears” इति BINT | माध्यन्दिनिपवमाममेजावदर्सास्ारनाराखं एटश्ताजदेन्‌ रति ॥

१० अध्याये १ पादः। wee

"पवमाने रथन्तरं करोति ands wey मध्य cafe Sec Bre: We वैराजं ब्रह्मसाम wat मैवावरुणसाम शेवतमच्छावाकसामः दति । एवमेकस्य year वबिधानमर्थवत्‌ भविव्धति, यदयीतरे्षा uve निवेशनः; इतरथा une veara विधानं नेापप्यते, त्मा गढदित्यतः पश्छामः une yar fate, अन्येषां परि- षामकार्यये इति ॥ (९ ०।६।५अ ०) ॥

वैरूपसामवेराजसानः wars मिवेश्राधिकरशम्‌ |

e यैरूपसामा कतुसंयथागात्‌ चिदददेकसामा स्यात्‌ ॥ १५॥ (Jo) i

भा श्रस्ि श्थोतिष्टामः, ater षोडशी ख संस्ाविरेष; | तच श्रूयते, “उक्थो वैखूपसामा एकरवि्रः षोडशी वैराजसामा' दति, तचायमथेः सांशयिकःः- किं वैरूपं Ferg wel कतौ निविशेते, छत venta? दति fa प्राप्तं pea क्रतौ Seqaal साम खात्‌, घोडभिनि वैराजं । कुतः ? । छत्छर-क्रतुसंयोगा त्‌,-श्रविशेषेण wa कतो वेरूपसाम पिधीयते, Scere, त विक्ेेऽवस्यातमर्ति एकार्थे, “जिवदत्‌"+- यथा, “निटदश्िष्टोमः', जित्‌ सोमः aa कतो भवति, एवमिमे श्रपि सामनी eq क्रलोभ॑वे्तां । यया वा, शेनुरथैष wauta: frets सव॑सतस्य विश्ववत्यः स्लोजिया धनुदंकिशा" दति aera करतुदाजिष्यस्य कार्ये धेनुः संयोगात्‌ , एवमिमे श्रपि सामनी भवितुमरेतः ॥

12

° मीभांसा-द्यमे

छ ष्ठाय वा प्ररुतिशिङ्गसंयेागात्‌ ॥१६॥ (सिग) a

भा० षृष्टकार्यं वा सामनी विधीयेते । कथं ? । प्रैरूपसामा प्रेराज- ` सामेति सामज्रब्देन प्रहतिखिङ्गन बव्री रिरवगम्यते, 4 Fed साम विधौयते वैराजश्च, faeafe, वेरूपसामता प्रैराजसामता च क्रतोः । कतुसुयोगो fe भवति a स्तोचसंयोगः, एकस्मिन्नपि च ata Ret वैराजे च भवति वैरूपसामता वैराजसामता च sar कुतः ? । यदि fe स्तोके साम विधीयते स्तोचाविगेषात्‌ सवैस्तो वेषु* भवेत्‌ न Baza, तस्मारेकस्मिम्‌ सोचे वैरूपे Fa ख भवति, प्ररूपसामता प्रेराजसामता च इति | यदैकस्िंस्तदा पष्ठ कार्य स्याता, ्रूपसामता fe गुणो विधीयमागः, वेराजसामता च एवंजातीयकख गणस्य कां भवितुम त, प्रतौ च हरत्धामता रथन्तरसामता देवंजातीयका । तदि प्रङतिखिङ्गसंयोगेन त्रैरूपसामतया परराज- सामतया च एष्टकार्यं इश्िरवगम्यते “यस्य लिङ्गमथसंयोगादभि- धानवत्‌' दत्यनेम न्यायेन । तस्मादिमे सामनी vena! fafan- ातामिति ॥

we चिदृददिति चेत्‌ ॥ १७॥ (०)

भा० ‘efa Sey दति यदुक्रं-यथा “जिदग्िष्टोमः' इति जितं era mat निविशते, एवमिहापीति ; तत्परिहरणीयम्‌,

ख० न प्ररूतावल्लत्लसंयागात्‌ Wee ॥ (To fae) g

# ey Q- सार Ve श्वं Wo we पष्ठके सवं पदं नाखि 1

३० Wars € wes UBL

भा नेतदरेव,-श्द वेरूपवैराजयोः प्रतिलिद्गेनाहत्रसंयोगो wad, ad जिट़ति कञ्चित्‌ प्रुतिखिक्गेन संयोगोऽस्ति area sara । ततः विशेषस्िटतः सामभ्धां ॥

wo विधित्वान्नेति षेत्‌ ॥ १९॥ (श्रा०)॥

me ति चेत्‌ दति यदुक्र-यथा धेनुविधिभुंवि aaa कतुदाचिष्यस्य कार्ये भवति, एवं सामनी श्रपीति ॥

° स्यात्‌ विशये तश्धायत्वात्‌ कमोाविभागात्‌ १ ॥ २० ॥ (० fae) J मा “व्यात्‌ oe: भुवि छत्रस्य क्रतुदाजिष्छस्छ निवन्षयिनी, सा fe agi क्रत॒दािष्यं निवन्सयेत्‌ किं वा म ?- waaay संचये एवं न्यायं रत्छं॑निवनत्तयेत्‌। कुतः ? । "कमाविभागात्‌' afin हि दकिशकाय्ये* ataara वा afeaa क्रियेत धेन्वा afi ददिशाकार्ये हि धेनुः श्ूयते,-धनुदं लि" इति, अ्रतस्तव SAN, दृह प्रछतिखिङ्गसंयोग इत्यपदिष्टो हेतुः । तस्मादेतदपि विषमम्‌ ॥ ए प्रङूतेश्चाविकारात्‌ ॥ २१॥ (य॒) । भा० इत न छत्छक्रतुषंयोगः | कुतः ? । ‘ned: श्रविकारात्‌। एवं बड प्राृतमविक्षतं भविब्यति, तज चोदकाऽमुगर्ीव्यते । अते ऽपि न छत्छक्रतुसंयोगः aratitfa ॥ (९ ०।६।६अ ०) ॥

* (द्च्िशाकाय्ये' दति खादशेपृसखकपाठः |

४५४२ मीमसा-दश्ेने

‘favefyera’ इत्यब शामगतसद्भाविक रािकररम्‌ | qo fweft सह्यात्वेन सवस्या विक्षारः aq ie et (Jo) ॥ भा एवं यते, जिद्दग्निष्टोमः' इति। तत्र सं्रयःः- कि farang श्रभ्रिष्टोमस्य साधनमाजे, उत सामविषया faa? दति fa ado) freq भवतीति भ्ूयमाणे सद्यामाचविकारः wai कुतः ? । frenmet लाके जिलसम्बद्धे vem, यथा जिदद्रष्लस्तिटृक्मखिरिति, इहापि “जिदग्रिष्टोमः' दति जित्वसम्बदडधा- ऽग्निष्टोमः काय्यं दृल्ुच्यते । तख जितमग्नि्टोमखाधमपरिच्छदद्ारेण तस्सम्बद्धमिल्युक्ं भवति, ग सालात्‌, गर्वात्‌ TATA: | ग रेह सह्येयविरेषः कित्‌ तरीय उपादीयते । तदविेवात्‌ यावान्‌ कञचिदग्निषटोमसम्बद्धः सङ्खया परिच्छेन्तवयः wi परिसञ्चदीत aqran सामान्येन meet विकुग्यात्‌; यथा दधिघुतन्रालिभि- देवर्षो भोजयितथा रेवद्वर्‌ यश्नरत्तस्तेखेनेतयुक्रे रहन सामान्धात्‌ ae Geral एव विनियुख्ते, भ शओदमकार्थं ; wad cata egal एव विनियुष्यते ॥

qo स्तामस्य वा afew ॥ २९३ ॥ (fete) ।

भा० न सेतदस्ति सवैसद्याविकार दति, किमहं शोमगतामेव स्यां fageia । कर्थं ? । समविषय भिटच्छब्दस्यान्यन दशनात्‌, यथा ‘fagefeqaara’ cara श्लोमविषयता परिश्छिल्ना, एवं जिटृदप्निष्टोमः' verify ख एव we उथरितस्तमेव सम्ब न्थिनमनु-

Ro अध्याये ९ पादः ॥ UR

मानात्‌ बद्धौ सन्निधापयेत्‌ , wa: शोमलिङ्गलात्‌ anaes Tet विकुात्‌ | | श्रचाभिधीयते, Hare, — ager हि ्रनियत ट लयो भवन्ति ते हि येन येन सम्बध्यन्ते सद्येन तं तं परिषश्चच्यते । तया चोपदक्ितभेव निटद्व्लस्िटन्मणिरिति । तस्मादहिःपवमानेन सामानाधिकरष्सात्‌ सोच stage, अन्यापि या a: परिषद्यातव्यो भक्ति, तं तं परिषङ्माखतीत्यतः सोमलिङ्गलवम्यहेतुर्भियमस्य' इति। श्रचाभिधीयते,-श्रयमिह निट्च्छब्दोऽतीत्य लोकिकमर्थे, विग्ष्टसञ्ासङ्चेये श्राचरितः, यथा “जिटदहि.पवमानः' इति सोमविषयिर्ां मवसष्या्यां “जिददहिःपवमानः' इव्यमिधाय नव wir उच्यन्ते, तेन तास ava इति गम्यते, तया परस्मिन्लपि इश्रते,-“नयस्तिकपालास्तिता saa समिता नव प्रछतिरचिष्टोमस्य' दति मवानां कपालानां जिता सामेन ear वदम्‌ froze तच प्रसिद्धिं दर्श्यति दति, aa: प्रसिद्धवदाचारात्‌ , सामानाधि- करण्यदशनाचच श्रयमसख्याथं इति मिश्चीयते, sash सामानाधि- RUNS श्राचारादा श्रथावसानं भवति, यथाऽयं देवदत्त दति । तस्मादयं चिदच्छन्दो विशिष्टस्छ्यासद्ेयविषयोऽन्यज दृष्ट दति इदापि प्रयुज्यमाना यच दृषट्तमेव लिङ्गात्‌ बद्धो सन्नि- धापयतीत्यत स्तामविषये नियम्येत। यदुक्रं,-- सद्या हनियतविषया aia सम्बन्धसुपयाति ; एतत्‌ श्रवयवाथेनिराकरणात्‌ समुदायाङ्गी- करणाच uftyaaafa । एवं ॒चान्यगतानां सद्यानामनिदटन्तौ चः दकानुदयहा भविग्यत।ति ॥ (९ ०।६।७०) ॥

५४४ भीमांसा~-दनमे

खभयसाखि र्द्रथकरयाः सम्‌चवाधिकररम्‌ ॥ ao उभयसान्नि विश्वजिददिभागः स्यात्‌ ॥ २४ (Jeo) ॥ भा सन्ति उभयसामानः क्रतवः+--संसव उभे कुग्यादपदिता- वप्येकाहे उभे gata इति | तज सं्रयः,-- किं हष्द्र थन्तरे विभक्त भवतः, उत समस्ते ? इति। कुतः ? समस्तता अवगम्यते, Zar वा व्यस्तता ? इति । उच्यते, एतदेव वचनमुभयम्थमुद्धासयति | कथम्‌? | उभास्यां mq: सम्नन्भयितव्यः, ते यदि समस्ते अथय वा व्यस्ते भवतः, उभयथापि क्रतुस्लाभ्यां सम्बद्धा भवति; तजाभयथा प्रतिभाति वचने । किं युकं ? । व्यस्ते इति। कुतः ?। प्रतौ fe छद्रथन्तराग्यामन्यतरेण vw साधितमिहापि wafa- वच्चादकानग्रहायान्यतरेण साधयितव्यं श्रवगम्यते | एवञ्च we सम्बद्धानां कीणां area TSR वोदकाऽनग्रदीग्यते, उभयोः we साधयतेारन्यान्येन विहितत्वात्‌ प्रयागान्तरमापद्येत, ग रथन्तरं प्रष्टं न हृशतूषष्ठमिति उभयथापि वचनार्थापपन्तौ म चोदकबाधायां कारणमस्ति, तस्मात्‌ यथा भ विश्वजिति हृदादीनां शवंषामेकच fram, एवमिहापीति ॥

Bo श्ृष्टाथे वा ्रतद्थत्वात्‌ ॥ २५॥ (Fao) ॥

भा नैतदस्ति, विभक्ते दति, किनं समस्ते सामनी स्यातां । कुतः ? । प्रतौ दि इद्रथन्तराभ्यां विकन्यमानाभ्यां ve साधितम्‌, इह इदानीं विकृतौ तयोरधिगतरेश्रयोिकल्परूपेणेव प्राप्रयोः

६० ध्याये श WE | ayy

केवखमेतद्नं सामख्छविधा नार्थम्‌ ‘ea’ vert ‘gare’ इति, एवश्च waw भवति, यदि ते सामनी at म जहीतः, उपादेयत्वेन चागयोः श्रुतत्वात्‌ दिलश्रुतिः समासब्रुतिश्च faafers, तेन यच त्‌ , तज रथम्तरसरितं, ग केवलम्‌ इति |

तत्रैतत्‌ स्यात्‌, श्रधानकरियापे्म्‌ ware साहित्यं, aq wear क्रियमाणयोः afed न विरुध्यते ; यथा देवदन्तयज्च- erat: पाकेन समस्छयोरपि संयोगे उच्यमाने एकः किञ्चित्करोति masta किञ्चित्‌, ग यदेकेन कतं, तदेव WIT: करोति, तददेकं wa किञ्चित्‌ स्ताचमभिनिवेन्सैयिश्यति दितौयमप्यपर । प्रधानाप- कारापेखं सादित्यमिति समस्तसंयोगो न विरते" शति ।

तचाभिधीयते,- यज परस्यरसव्य पेच्चयोथगो भवति, तचैतरेवं न्यायं, येन क्रियावयवेन wig मध्येन अवसानेन वा योगः, तेन सडितयोनं waa) कुतः ? । यथैवानेन उपकर्शव्यमित्यव- Tad, एवमितरसरितेनेति | यज्नु- लेके कारकसामस्लेऽप्यभिदहिते भेदेन यापारदज्नमिति °, श्रयासम्भवादसौ, न हि उखायामधिश्रीय- माणायां योाऽभित्रयणं waa कन्तुमित्यथैविरेधात्‌ न करोति, न तु शष्देनासौ तच ग afar; यद्यत्‌ aval तन्तत्िताभ्यामेव नान्यथा | दह तु नासम्भवः+--हृदद्रथनग्तरयोाहिं waders विनियोगात्‌, ते च श्रुतः सहिते षष्टं॒॑सुख्तुमित्यतः तयोः शदत्िमेव युक । यदुक्तम्‌ उभयथा सम्भवे चोदकानुगरह्ा न्याय्य

* ‘qntafata’ इति कार क्री प° पाठः। 2k

५४६ भीमांसा~दबेने

इति waatea fafaufaerrg म afaafa; तच area खमस्तविधानात्‌ शोदके वाध्यमाने a रोषो भवति ॥ स शिङ्गद शेना ॥ २६॥ (य°) । भा fawg दश्यति.-यथा समस्तयोः प्रयोगो ग aerartcfa | किं लिङ्गम्‌? | ware—aueat 2 हषद्र यन्तरे निधनेन समाप्येते यत्‌ महाटृरौ waza न we fa maa इति मिधनभेदवचनादेकस्ागता श्रवगम्यते । यदि firqga स्याताम्‌ श्रथादेव तच निधमभेदः सिद्धः; श्रय त सहिते भवतः, तता निधनभेदवलममथैवत्‌ भवति ; तस्मादष्यभेदः | तथा sat खिद ‘qiret वे रथन्तरम्‌, warret हहत्‌" इति एकेनाङा wf सम्बन्धादे कस्थानतां दशेयति | तस्मात्‌ समस्तयोः yveen मिवे दति ॥ (९ ०।६।८्अ०) ॥

मध्वभगहताध् नयोः THC मोऽनृष्ानाधिकरशम्‌ ॥

So WS रसभाजनमाष्टक्ते संस्थिते चयस्विंगेऽशनि स्थात्‌ तदानन्तथ्ात्‌ प्रकृतिवत्‌ ॥२७॥ (To) ॥ भा० कचित्‌ कमेविशरेषे श्ुयते,--्ष्टयः षडशस्तरयस्तिंशारग्भणः' दति । weary कवचम, सखिते vey षडहे मधु sma चतं av इति । तदिदं amt garry चादकप्राप्तं सत्‌ सन्दिइते,- fa जयस्ति्राग्ते ata, उत eset? दति। किं प्राप्तं ?। ततः खजेणेवापक्रमः,- ws rad षडहे “चयस्तिं ऽहनि

६० ware ¢ पादः॥ च &

‘dead कायं । कुतः ?। 'तदानम्तयात्‌"+-प्रलौ जयसिंज्ानन्तरं wast si, wafaafeerfa वाणो यदि जयस्ति्रानन्तरं करोति, चादकमनुगहाति। रथ SAAT कुयात्‌, चादकं qaqa! श्रानन्तये fe कमः, स च विश्नेषसम्बन्धे कारणमिति उमपिगतं | एतदानन्तयंञ्च Tre, जयस्तिं श्न सद दृषटमित्यतः चयस्तिश्चानन्तरं क्रियत इति ॥

इ. अन्ते वा छतकालत्वात्‌ ॥ रट ॥ (fa) ॥

भा० न चेतदस्ि,-जयस्तिज्नानम्तरं रसभाजनम्‌ इति, किन्ति TU स्यात्‌ । कुतः ?। संखिते षडहे" इत्युच्यते, a, सुंखिते जयसि टूति ; षड्हाभिगमलकिते प्ेवखाने, न जयलिं्ाद्युप- शिते, षडर षड्दटःसु पर्यवसिता भवति, न एकस्मिन्‌ Tafa sei चदुक्र,--जयस्तिश्रागम्तयैदर्चनात्‌ प्ररृतिवरिदापि agra! एव भोजनेन भवितव्यमिति । मैतयुकर,- तज थात्‌ जयसि ्ानन्तये दृत्तं । कुतः? 1 तस्मिन्नषटनि तज दादशाहे aye: पयैवसित दति | wife aq पर्यवस्यति aa भोजनं भविष्यति ; ततः षडशावषान- लपितेन भाजनस्य सम्बन्धः+-खखिते षडे दति ; न, चयस्विश्ाव- सानलतितेन इति । यन्तुः क्रमः कारणं विण षसम्बन्धे- दति । सत्यं कारणं, म तु बलीयसा प्रमाणेन aa विध्यते; इष तु वाक्येन waa विधीयते wan; ane विेषसम्बन्धे aff म श्रानन्तयमाचरं कारणम्‌; श्रतः Te भोजनं स्मादिति ॥

(१०।६।९ अअ ०) ॥ ह

age मीमांसा--दबेने

CECA सष्य्नहतान्नयोः सलछलदमृषटाभाधिकरकरम्‌ ॥

Ho WAS ख तदभ्यासः WAMU: पुनः HALT & ॥ २९ ॥ (पू) ॥

भा० | “Se ven’ षडहमुपयन्ति इति श्रूयते, तचत्‌ eran प्राप्यते,-^ंखिते एष्य षडहे मध्वाभ्रयेत्‌ चुत ar’ दृति, तत्‌ सन्दि यते, कि षडष्ाटृ्या श्रावन्तं त भोजनम्‌ , उत, TEA waza क्रियेत ? दति fH प्राप्तं ? । षडाटसी सत्थाम्‌ mata भोजनं । छतः ? । ae’ “पमः पुनः “प्रयोगात्‌ » तद्धि कमं पुनरावकते, Acer यदपि meg तदणावरतेत, चथा @rewanfe षञसम्बद्धमावर्तंते, एवं ष इडसम्बन्थि भोजनमप्या- वर्केत* इति ॥

Bo Ba वा RAHAT ॥ ३० ॥ (fate) ॥

भा न चेतदसि,- यदुक्त, - षड्राटृष्या भोजनममण्यावर्तैत-दति, किन्हिं Geer सषृदवानुष्टौयेत | कुतः ? । !शतकाखलवात्‌' › षता fe भोजनस्य कालः, सखिते os? इति । dart qaqa, षड्हगतस्य व्यापारस्योपरमः, ग च, पुनः TTY Haar: वड़हगताद्‌ व्यापारादुपरत LYST, न च, श्रनुपरतौ कन्तुः, वड afaea ; संख्या fe frat प्रति चेदाीन्य, वापाराग्तरकरणं वा, पुवैखात्‌ कर्णः । न च पुगः षडहं कुवाण चओदासीन्यं भजते,

es ~ ९ = * से जनम्ाप्यावनत इति saa पाठा ग Ve

Qo ष्वाये द पाद्‌) ॥ १.४९

ग च व्यापाराग्भरं करोति, तरव काण arefe करेति; शरत ऽपयेवसितः | श्रपथैवखिते च बंखामावात्‌ WANA whit म क्रियते |

यदुक्र,-यथा अन्ये ष इध्मा IWATA WAN, तदत्‌ ्रानमयावर्तेत- दति; Sage, ते fe श्रहःसन्बद्धाः, तेषाम्‌ श्रहामाटत्तिरिति स्ताजादीनामाटत्तिरिति यके, न हि तेऽहःषु श्ररसानस॑योगेम चोद्यन्ते; इ तु श्रवकानसंयोगेन भोजनस्य चोदना- युक हेतः; तस्मान्न भोजनस्याटक्तियुक्रेति |

श्रपि च यद्येतत्‌ भोजनं षड्हाङ्गं भवेत्‌ , ततः FETTER MANA, A VATS | YA? | श्रक्गवप्रस्थापकस् कारणस्याभावात्‌ , प्करणादङ्गता श्यात्‌, वाक्यकंयोगादा, प्रव्धक्तोपकारद्थनादा ; wary cea fafaq कारणं पश्यामः | प्रकरणं तावत्‌ दादश्ास्य, म awe । वाक्यसंयोगोऽपि “संखिते aye’ इति asea संखायां भोजनमाचष्टे, संखितद्यैवं षडहा भवति, यद्यस्य a किञ्चिदपरम्‌ wyatt परिभिव्यते। नम च, मध्वश्रनघुताज्रने प्रत्यकरेणोपकुर्तः awa । कुतः ?। few करणात्‌, कामं यया च aa च तपेणमाचया aeut यानि पुरस्तात्‌ कमाण वर्ते, तेषां सामथी- प्जनेनेापङ्यात; wafers षड्डस्य इति । यान्यपि क्रमादीनि कारणानि, तान्यपि प्रमाणाम्तरसम्बन्धमुपादाय विशेषसम्बन्भे कारणानि भवन्ति, म केवलानि । तस्मात्‌ षडहावसामलत्तिते काले पुरुषाणं भोजनक्रिया विधीयते-दत्यते नावन्तंत भोजनम्‌ द्ति॥ (९०।६।९ण१्अ०)॥

wwe नोमांसा--दभमे

जवामयने RAINABP TATA: प्रतिमासुमाहशाणिकररम्‌ ख ० Malwa व्यवाये कारलभेद्‌त्‌ स्यात्‌ ॥ ३१ ॥

we गवामयने श्रूयते,--चत्वारोाऽभिञ्जवाः षडहः Vay: ATE: स मासः स दितीयः स तीयः ख चतुथैः ख पञ्चमः" | asad चोदकेन w—afat weg षडहे मध्वाश्रयेत्‌ yd वा" citi तच सन्दि हयते,- किं प्रतिमासमान्तंते रसभोजनम्‌ , उत, सब्बान्ते ewes कायंम्‌?- शति किं Grama? उक्तेन न्यायेन खषृदिति । Sar Wet षड्हगतात्‌ व्यापारादुपरमते, ग॒ प्राक्‌ , अ्रवागसौ हत्वापि ayy, पुनः Tyee प्रयततं एव । न चासौ षडहः afer भवति, यदि पुनस्तदथं प्रयतत एव । स्ब्यान्ते तु ग पुनः प्रयतते,-इत्यतः war कुयादिव्येवं प्राप्तं । एवं प्राप्रे ब्रूमः, “safag व्यवाये कालभदाश्यात्‌",--श्राटत्तिः रसषभोाजनस्य स्यात्‌, न wea किया । कुतः 21 निभमित्तादन्तेः, षडरसस्था निमित्त, स च षडद्षः पुनरावर्तते, तस्िन्लावन्तेमाने ger निमित्तमावन्तंते,- इत्यत Waa | | यदुक्रः-सवैन्ते हि श्रसौ षड़हादुपरता भवति, न प्राक्‌, छतवाऽप्यसौ पुनः तदथं प्रयतत एव- दति । श्रनाभिधीयते,- यद्यप्यसौ ga: vata, तथापि तं परिसमाप्य पुनरारभते, पन्च" परिसमापयति, न wash षडहे ; तच छयनुपरतस्य एष्टयस्यात्तिः | द चतुभिंरभिस्त्व्यवधीयते; तेनेत्तरक्रियान्तरव्यवधामात्‌ प्षटवगतेा

* (पुनरन्यं ' दति शाद्भेपस्कपाठः।

९० ध्याये १ qe: | ४१५२९

व्यापारः पयैवसित इति zed fae) म च, तस्ि्नपर्यवसिते क्रियान्तरं we कन्तुम्‌ , उभयप्रकारयाकः क्रियायाः शता ओादा- ei, क्रियान्तरव्यवधानञ्चे्टकमेव । तस्मात्‌ प्रतिमासं सव्यवधानः wey wand, तस्मिन्नावन्तंमाने संस्थानिमिन्तं भोजनमप्यावर्त॑ते दृति, wa: प्रतिमाषमावश्त इति ॥ (९ ०।६।९२९अअ्र ०) ॥

wey सजिभिरपि मष्वशनाधिकरणशम्‌ ॥

र" मधु न दीधिता ब्रह्मचारित्वात्‌ ॥ ३२॥ (To) भा, दादशाहे भ्यते, सखिते ष्ट्यं षडहे मध्वाशयेत्‌ घृतं वा" दति । तच संशयः, किं सचिभिमेधु भ्षयितव्य, न? इति। कि प्राप्त ?। नेति । कुतः ? । 'दौकिताः' हि ते ब्रह्मचारिणः, ब्रह्मचारिणाश्च मधु प्रतिषिध्यते, मधु मांसञ्च वजेयेत्‌' दति । aera प्राश्नीयुरिति । नन एतद्वचनं, शामान्यं प्रतिषेधं बाधेत । न बाधते इति Ba: | कथं ?। यद्यबाधमानमेतत्‌, दादशादेऽनथंकं भवेत्‌ , तते बाधेत; म area । कथम्‌ ? | उभयविधं ददशां श्रङ्गीरृत्योभयमभितव्यं yi मधु वा, तच सत्रिणां धृतप्रा्ननं भविग्यति, att मधनः प्रा्ननम्‌ wana, एवसुभयं दाद शादसम्बद्धं भविव्यति विषयभेदेन । न ¶ विरद्धस्याचारा भविव्यतीति । तस्मान्न प्रास्नीयुरिति ॥

° प्राश्येत वा यज्नाथत्वात्‌ ॥ ३३ ॥ (fae) ॥

भा° न चैतदस्ति सतिभिमधु न भक्तयितव्यमिति, किन्तहिं भक्तयि- तव्यं । कथम्‌ ?। श्रविशेषेण उच्यते कटेमाजस्य, उभयप्रकारमङ्गीरृत्य

ZUR मीमांसा-द्ष्ेने

दादा, “व॑सिते ver vee मध्वाषयेत्‌ चुतं ar इति। उभयं fanwia, म wearer; तस्मात्‌ खचिणोऽपि मधु भकयेयः |

यतक, विवयभेदेनाथेवत्वात्‌ म॒ बाधो न्यायः, दादन्राहाङ्ग- भावव सति ग ॒विरोच्छते- दति। अनोच्यते,- वड अतिटक्े सजसम्बद्धे ऽदीगसम्बद्धे वा श्वि मध्यशनने चता्रने चोच्यमानेऽज केन rat ब्रूमः ? । विरोधेनेति चेत्‌ । न, विषयभेदेन विधिप्रति- वधयो; समाखामात्‌, परुषा्थैन प्रतिषेधः, wenger विधानं | धदि च प्रतिकेधकलीयसमिरहाङ्गी करियते, षचनमगथकमेव सात्‌ । परेऽदवन्लेति Wi ai avian, तुखाथंयोडहिं तख्यविषय- धोविकख्पो भवति, न, गानाथेयोः, भानाथेता चेद्ािमम्बते । कुतः ? । विधेः कमेखाङ्ुखपरयोजनलात्‌ । प्रतिषषस््ापि fren गुषटानात्‌ पुरुषस्साडृषटसिद्धिरिति । तस्मात्‌ प्राज्रीयुरिति ॥ (९ °। ६।९२०) ii

माभसस्य दथ्माडहाङ्ताधिकररम्‌ ॥ ख मानसमहरन्तरं स्यात्‌ भेदव्यपदेशात्‌ ॥ ३४ ॥ (qe) ॥ भा द्वादशाहे श्रुयतेः-श्रनया ला पाण खमुद्ररसया प्रजा- पतये ud खषामीति प्राजापत्थं मने av zetia’ इति । तच संश्रयः कि मागकमहददश्राहात्‌ WET, उत, WTA?

# ^“ अपां ला ufaar wae’? एति ग्बाध्मखयांपाठः। “qaqae:, what पाज, समदः सामः, प्रजापतिदंवता, शवं विगिस परस प्रदरे सनः साधनं, दिद ase”? इति Breas

१० अध्याये ९ WE | | हह,

इति। कव इर कानिचित्‌ भेरकारण्ानि प्रतिभाति, तानि निराकिकीषंन्‌ are उपन्यष्यति,--"मानवमहरन्भरं ary इति | कुतः ?। भेदेन व्यपदेग्रात्‌,-दारज्राहात्‌ भेदेन व्यपदिग्सते | कथं ? । चाम्ब दारब्राहो मना मानसम्‌" इति दादज्राहानन्तभूतं मानसं व्यवदिक्रति ; ‘ana <tzare’ दति वाकसंस्तवात्‌ , "मने मानसम्‌" दति च ममःसंस्तवात्‌ | यथा वाद्मनसयोभ दो वस्ठताऽव- मन्यते, एवमेतयोरपि इादरजादमानसयोः, यतः wah सति मेरे wget भवति, नान्यथा; श्रते भिद्यते एतदशरिति व्यपदे घ्रा्धम्बते ॥

इ वेन च संस्तवात्‌ ॥ ३५॥ (यु ०१) ¶

भा तद्य शहरम्मरमिति । कुतः ?। ^तेन च" मानसेन Teme: संस्यते । कथं ? । "विधूतानि इ वे इाद्ञ्नादस गतरसानि इन्दांसि, तानि मानसेनेव श्राष्याययन्ति" इति, दादश्राशस् धानि मतरखामि ecifa, तानि मानसेनाप्याययन्ति इति gay भिन्न Tener दशयति ay?) ‘dear’, न हि तेनेबात्मना तस्य रं्तिभेवति । कुतः ? । श्रत्यन्तमेदात्‌ स्हतिस्हत्ययाः, न हि देवदश्ता रेवदक्ेन wad, fae: शिरःपाण्छादिभिः संस्यते । तददिशापि. TMT मानसेन aa दति संस्तवात्‌ भेदोऽनिगन्यते दति i

ठ अहरन्ताच्च परेण War ॥ ss ॥ (यु०र)॥

भा तद श्हरन्तरमेवेति गम्यते । कतः ? 1 द(दग्राडिकात्‌

‘ean "परेशः चाद्यते,- पल्ली; संयाञ्य प्राञ्च अदत्य ATTN 1,

wis नी मांसा--देणे

भरषवेम्ति" एति । wale crewfenenret शणविधिभवेत्‌ इादथा- स्क पव्ौलयाजान्तता ena; अथ eect भवति, तता इादज्ा- ङिकानानयं ध्मा भान्यस्तेति न रावो भविश्यति, ऋ्रताऽपि Feces अदरन्तरसिद्धिरिति गभ्यते ॥ ख पथे स्या awa ॥ ३७ ॥ (आ ०्नि०) ॥ भा० परिवादनापरिहारोाऽयं । किमियं परिचादना p—ared ‘areure:’ इति waleng रहःसु नापपद्यतेः। WaTad, यदा प्रमाणान्तरेण WE: एतावति अयं TIM: इति गम्यते, तदा SRT सज्िकषोात्‌ watewg aware प्रयोगः tafe अथा “श्रतिराचः. सखम्‌ अदानि aire areas यजेत इति श्रधिकेऽपि सषस्ते avewel दृष्टः, तददिषापि श्रधिके भविष्यति। wey ar कर्मगण-नामयमेतत्‌, “TUTE इति धावन्ति काणि wale प्यकस्तावतां aren दति निद्धीयते। शवाणि प्रकरणादङ्गीशत्य प्रयोगात्‌ स्वेषां वाचका भविष्यतीति न रोषः॥ So अरङ्ग वाऽ शुवशदनाभावात्‌ ॥ Sc ॥ (Fao) + भा० दथ्रमष्याश्ो शस्य षिभिः सात्‌, ग अदरभ्भरदोदना। कतः ?। अहरमरप्रकण्यकस्व TANITA | कथं ?। एव ताकत श्रुयते, “AAT त्वा पाण समुद्ररषया प्रजापतये जुष्टं ग्टामीति प्राजापत्यं मने यं ग्टह्ाति' दति, द्ममरङ्गीशत्ध गरर्चादजेषा, रङ्ाति' इति संस्कारविधानात्‌, भ च datas Haar भवति, अरादकाख संस्कारा रत्यक्त दरव्यं festa qeqw

१० अध्याये १ पाडः | Vy

(२।९। ऋ ० ) कम म प्रधानम्‌ <i | यथा sera विध्मीयमानौ न कर्मं fawn, असिम्‌ कर्मणि wan; त्ाषरो Gersrarfata विकषाेते न arnt इति । यङि च श्रकाङ्गमेतत्‌ weft, ज RR, GREE एव शदु्टानमानप्रसङ्गकव्वना भविश्यति, Tay, न Ueda दिका कर्स्छ, अता, न aT; दमे एव अशनि गृकूविधिरिति॥

° ङ्मविस्वच नाञ्च ॥ Be ॥ (यु०९) | भा शतञ्च MECN, तचैव गणविधिः । कुतः ? । "दश्रमविशग- क्रमात्‌, दश्रमविसगेवशनं हि भवति, “एष धरे दथरमस्याङ्ो विसम waaay इति ; एष are ‘faeiront यन्धानसमिति ब्रुवम्‌ , श्रन्तोऽयमन्तवता CA, A सखतन्तरमेतत्‌ कर्मेति cals; तस्मादपि दश्मस्याङ्ग, माथाग्तरमिति गम्यते ॥ त्र” दशमेऽइन्निति च तद्गुणशास्तात्‌ ॥४०॥ (यु०२) ॥ भा ORTH । कथं? । एवं aod बुक भदिदति,- ‘qrasyfa® azarae saute’ इति, ‘quasefa सापंशाश्ोभि- Say, स्तवन्ति' स्ति ware: प्रधागभावेस fide बऋखछाधेद्रभावेन, तत्तोचख्छ Psat caw, areata eae ॥ | इ सञ्ञालामश्ञस्याव्‌ ॥ ४१ ॥ (qos) i : x खजानुखारेश ‘quasey दति = ता ना न सन त ` ` पाडा भविं Um | † "जरोपरेष्दऽयम्‌ः इति we Yo Go पाठः। 1, 2

| ५१६ state a

भा थि चं गृणाऽयम्‌, एवं TET wre - भविव्धति,-- 'इादश्राहः" ईति, wave, Watery “दाराः” capa अद्यावचर्मं स्यात्‌ , HATHA! यदूक्र,-गणट्त्या संदखसाध्यवर्‌ः भविग्यतीति, तदनुपपन्नं * । कुतः? । aw हि aerate सद्खधेया- वगमात्‌ अधिके awawegt aren ठ्या प्रयुक्त दति निखीयते; a लिड शक्मोयातिरिक्ने प्रमाणमस्ि, येन गौणीं ठस्िराओ्रीयेत । धदणेतत्‌ ara तवा पातेः इति वनं, तदपि ग्रहरसंस्कारविधानात्‌ eaacefa यागाग्वासं fart, a nara इति समधिगतम्‌ । UTE, म॒ एतत्‌ NATAL, नान्यत्‌ प्रमाणान्तरं aaa, येन सष्योयेऽतिरिक् श्दप्रयोग श्त्यष्यवस््ामः । तस्मात्‌ न हह ater त्या प्रयोग इति । uefa, क्मंगफ-नामघेयत्वात्‌ प्रकरणवभेन तावताम्‌ श्र्गीकरणात्‌ भामधेयर्ूपेण चाटत्तिभेविव्यतीति, तदपि a युक्तं सव्यं कैमेगेण-भामधेयमेतत्‌ , भ तयथाथैषमन्वयेन, aaa कर्माणि अभिः परिमितानि एकच समाइतानमि cata eae are नामधर्य, ग वणोानुपुद्येमाजेश दति, तथा हि saa क्मनामधेयेदु अथंसमन्वयेनानवादश्ंता नामश्ष्दाः वर्तेते, भं शौ किकार्थतिरसकारेण परिभाषामाजेख दद्धिगुणवत्‌ । यथा, अध्रिं, श्येनः, व्यातिष्टोमः इति ; wd (दादश्ारः' दत्यथाः्वयेन भाम्यं, ग ainda इति । तस्मात्‌ अपरिचोदनेषा ॥

> तदुपपन्नम्‌ इति कर षर Yo Wai |

Ro अध्याये ९ पादः A श्च ©

qo पश्चतिरेके चैकस्य भावात्‌ ॥ ४२॥ (यै ०४) ॥

भा० इतखाहरङक्गमिति विश्वायते। कुतः ? । पञ्चतिरेकेण ‘eae’ अतिरेक दश्रेयति, न इयाः । कथं ?। यः पष्ठरतिरिच्येत स Bers: ara, इति एकादञ्चिनीं creme विधाय विडतायामे कस्यातिरेकं दशयति, aq तावदतिरिच्यते, एका न भवति। कथं ?। एकादन् पञ्चवः, दाद Wella, एकस्यातिरेकं gar दादभेतानि श्रहामीति गमयति । यदि रयोर श्र्ानि स्यदंयोरभावः श्यात्‌, मेकस्येवि |

AAA: न कमाग्तरम्‌ दति ॥ ह° स्तुतिव्यपरटेशमङ्गन विप्रतिषिद्धं ^ व्रतवत्‌ ues (आण्नि०९)

भा | aft खतरे इयोः aweh परिशार उच्यते । यदुक्त AMAIA भेदेन BISWA, तेन च मामसेन खंस्तवात्‌ भेदः, a fe श्रात्ममेव ora संख्यते- दहति । शअ्रनाभिधीयते, नेतत्‌ विप्रतिषिद्धम्‌, श्रङ्गेनापि समुदायस्य afigal, यथा मात्रतधर्भ॑ष खंवस्परसजस्य,- “यन्ति वा एते मिथुनार्‌ ये सुंवत्सरमुपयग्ति | शरनतविंदि fart सम्भवतस्तेनैव मिथुना म यन्तिः दति समुदाय दोषमभिधाय तदवयवग्रतस्य महाव्रतस्य धर््णामुजिचृलन्‌ समुदायस्य श्वयवधर्खख ofa दशयति । लोकेऽपि श्रवयवधर्चणावयवी sera एवेति, यया दीर्घैः केशैः wtatr रेवदन्त दति। तददिशापि दादश्राहः संखादिष्यते इति न se: |

* शवमेव cere पाटः । अज ‘afravany इति wae जिनम्‌ । न्न बिध्रतिषिदम्‌' इति weg भवितुं युक्तः ।

MUG Waist —eae | ख० वश्नादतदन्तत्वम्‌ ॥ ४४ (To नि०र)॥

भा यक्ष, चरद्चररमरयेतल्‌, एदं दादग्रादधदपरिलकष्ं बानसाम्तता emt भविकति, ब acy,” प्रल्लीखंयायाकता सचेत्‌ इति we वदामः, ‘aang waza’ भविग्यनि, दादन्रादिकिानाम्‌ set मान्न वतीसंयाजाश्ता, faweu तु दज्म्वाको ननवाग्नता wwa,— wat संयाज्य प्राञ्च Sim मामसाच प्रयन्तिः दति, मास्ति वचनस्यातिभारः; तस्ारप्यरावः | अता दजमद्याको array म खतन्वम्‌ दति ॥ (९ ०।६।९ ame) i

सज्य बज्धकेकलाणिकरशम्‌ ॥

द HAAR प्ररुतिवत्‌ ॥ ४५॥ (पू) ॥

भा दृद दादृडाहग्रणटतीनि अ्रजाफि उदारं क्व संद्यः,- किं सचसेकः sweatin, उत॒ wen?) किं प्राप्तम्‌ “एकः, । wa?) ‘wafaay saifete रुकः क्रक, . नतृप्लतिलयात्‌ चोदका यश्य अचम्‌ एक एव TEIN । नगु बरवः Tee, ‘a ulfactes: waated, अ एवंविदांखः सचञुपखन्सिः इति | ewe | कामिनां ew fated, ते च परस्परमिरये्छा वत्र एव, के यथेककष्छेवापि gafn तथापि सबक्षिद्राम्रभिख्मीचछ कव चव कुत्वन्तीति were भविकति.। अया. शोके. एयक्नेखनि कुवाणानां qwrt दृ ष्ठते,7-स्वघ्चेत्‌ वेत्‌, कवः ररि wel: ;

IS as

4५

* um भविष्यति | ‘ewes’ एति क. संर प° पाठः|

२० अभ्याये ९ TEs URE

Ve चेत्‌ सम्पद्येत, Sea aeT Gael) तथा बेरेऽवि परथोगद जैनं, सजाद्‌ वसा yewrataa ar’ इति errata ‘adtey ‘sta इति बडवयनं भविग्यति इति ॥ a वचनात्‌ तु agat स्यात्‌ ॥ ४६ ॥ (fae) भा मेतद्‌ स्ति.--एका यजेत, म बहवः- इति ; किन्ति ?- बहवे यजेरम्‌ । कुतः 21 'वसमात्‌', वष्वनमिदं भवति,-श्राखीरम्‌" ‘ete,’ | tf, बडत्वधम्बङ्कः प्रयोगो विधौयते, स प्रधतववनात्‌ चेादकप्राप्ना- नेककदं कतां वास्त इति ॥ ।

ठे परेशः स्यादिति चेत्‌ ॥ ४७ ॥ (ete) ॥

भा° यद्क-सामान्यक्रियासम्बन्धममिषमीच्छ लोकवत्‌ TIT

want भविति, यया aff कुयुरिति, वेदेऽपि दशेन॑,-

एष्टश्रमनीयेन यजेरन्‌" दति बङवचमं भवति, एवमचापि-इति

तत्परिदन्तव्धम्‌॥ |

° नैकव्यपदेशत्‌ ॥ ४८ ॥ (श्ाण्नि०)॥

मा» जेत्‌ सजे उपपद्यते, एककटठेकम्‌* इति । कुतः ?। ‘wa

Weary । कथं ? 1 एवमाह, -“एष वै कुएपमन्नि यः सने प्रति-

खाति; एक एव aaa’ दति, सजमपोा् अरन्यस्येककटठैकतां विदधत्‌ तख बडकटंकतां गमयति। ay लोकवदिति, तन्न युक, लोकेऽन्यतः WIE WAI we उचशाय्यमाएः सामान्यक्रिवा-

* Capmany रति ate mite पु Ure: |

LY द ® नोमांखा--दथेमे

सम्बन्धाभिसमीख्या उच्चरित एति maa । यदपि उदवशागीयवदिति, तदपि उदवसानौये an, तज हि भिन्लानि उदवसानानि उपल क्रियामात्रं विधौयते, agaserg समानकटंकलारेव प्रात्तमनुद्यते- cena te त॒ अभ्दपुव्विका क्रियाप्रटन्तिः, wey बह़लविश्ट योगं सजिभिरमिसम्बन्धयति, अतः अब्दप्रामाण्याद्पादीयमानायां क्रियार्यां बलं विवकितमिति aya: प्रयश्नीरन्निति ॥

ए सद्िवापण्ड दशयति ॥ ४९ ॥ (यु ०१) ॥

भा० इतस बद्व एव यजेरन्‌ इति । कुतः 2) सन्निवापदशेनात्‌, बरहमाम्‌ अग्नीनाम्‌ एकच सनज्निबापमाद,- पञ्चभिः पश्टभिर्वच्यमाश्ः सज्िवपेरम्‌, afanfe tram: सन्निवपेरनः द्रति ; यदि संहत्य कुर्वन्ति, एवमद्मीनां सन्निवाप उपपद्यते ; श्रय तु UTA Fa सज्िवापद शमं नापपद्यते ; तस्मादपि गम्य ते बहनां सघच्मिति ॥

we बद्नामिति चैकस्मिन्‌ विशेषवचनं व्यर्थम्‌ ॥ ॥ ५० ॥ (यु०र)

wie दतख Maa; ear प्रयोग इति । कुतः ? । एवं भूयते, श्यो तै awat यजमानानां ग्टदपतिः, स सचस्य प्रत्येता, स हि ufaerafenuii दति, wafer wert बडभि्यजमानेः we sea फलविगेषं हुवन्‌ बहनां awh दशयति ; इतरथा एकस्िन्‌ यजमाने HATA फलेकत्वा सामान्यविश्षभावानुपपन्ते पफलविशेववचनं व्यथं स्यात्‌ , afa त॒ फलविशेषवचमं ; तस्मादपि शम्यते बद्व एव wae ॥ (९ ०।६।९४अ०)॥

Ro ध्याये ९ पादः॥ ४६९

सचे यजमानामामेव ऋलिकव्वाधिकरर्म i ee अन्ये स्युकत्विजः प्रकृतिवत्‌ ॥ ५१ ॥ (de) ॥

भा० इह खजाद्छेवादादरणं ; तेषु wea: BAT द्यकम्‌ । TA raat सन्दिद्यते,- किं a एव अजि खलिजः, उत, wl उपादातव्याः ? इति । fa प्राप्तम्‌ ?--श्रन्ये उपादातव्या ऋविजः | कुतः 2) च्यातिष्टामे fe प्रहृतौ अरन्ये कन्तार उपादेयाः षमाजाताः, तददिदापि सजिमिः waftaq gaa: चोदकानुहाय ‘wa एवपादेथा इति ; ud प्रकतिवत्‌ शतं भविग्यतीति ॥

° श्चपि वा यजमानाः स्युत्विजामभिधानसंयेागात्‌ तेषां स्यात्‌ यजमानत्वम्‌ ॥ YR ॥ (fae) ॥

भा नेतदस्ि,-श्रन्ये विअ हति, "यजमानाः एव खटविजः स्यः, । कुतः ? । . -कूविजामनभिधानसंयो गात्‌+--यजमानसंस्कारा fe दीचापदार्थाऽध्वग्वादिषमास्यासंयोगेन कर्मनिमिन्तेन प्रसिद्धि- र्पेशाभमिधाय विधीयमाना यजमानानां तेषां श्राष्वयंवादि- सम्बन्धमवनाधयति। कथं ?। यदि ते तान्‌ पदाथान्‌ कुवन्ति एवं ते नेमित्तिकीभिराख्याभियेज्यन्ते नान्येति, श्रतोाऽवगम्यते श्रस्ति तैः पदार्थैरमिसम्बन्ध इति । कि तद्वनम्‌ ?। “रध्य गटंरपतिं रचयित्वा ब्रह्माणं दीच्चयति तता हेतारं तत उद्गातारम्‌ इत्युपक्रम्य VAAN: उपक्रान्ता दीलासम्बन्धेन; तस्मादन्ये यजमाना एव श्राविच्ये ward इति ॥ 2M

४६२ मीमांखा--द केने

Bo कर्ठसंस्कारेा वचनाद्‌ाधाठवदिति चेत्‌ ॥ ५३॥। (आआ०)॥

भा० शति Sy मन्यसे,-यजमाना एव खलिजः aft, तन्न युक, weet हि यजमानादन्ये अयन्ते, प्रतिवदिष्ापि यजमानेग्बो- sata भवितव्यमिति gh एव पशो व्यपरिश्ठते, केवरं ठु Gere परिहारा awe, स wed—acdertr veneer भविति । कथम्‌ ?। एतावरेव जुयते,---शरष्वयगरंहपतिं रौशयिला mara दीर्यति दति, तत्‌ चदि भिना श्रपि कारो भवन्ति तान्‌ श्राक्रीयामिः खन्त्ाभिरपखच्छय वक्नवामन्याते दीलारुस्कारस्तेषां विधीयते दति गागुपपन्नं, “श्राधाठवत्‌,-यथा ऽन्यच्ापयुविजां संस्कारा विधीयते श्राधाने,- “यस्तं श्ोऽग्निमाधासयत्‌ ष्यात्‌ a एतां uff व्रतञ्चरेत्‌ इति, “न मांसम्‌ water च्ियसुपेयात्‌' इति वचमादष्बयानिंयमा विधीयते, तथा व्योतिष्टोभे ‘aafas उपवषन्ति' इति खविजामुपवासा विधीयते, तददिहापि आविजामेष सखंखारेा भविब्यति ॥

ह° स्यादिशये तनन्धायत्वात्‌ wafers ॥ ५४ ॥

(आण्नि०) ॥

मा० नेतदस्ति,-श्रन्ये खलिज दति, fanfe यजमाना a ऋविजः Gl कुतः? । एतस्िन्‌ संशये,- त एव वा यजमाना ऋविजः, sa वा जिन्नाः? एति, त एवेति न्यायम्‌ , SHOT न्यायः, ‘aff वा यजमानाः स्य्डेलिजाममिधानसयेगात्‌' दति, अनेने न्यायेन पश्ामः,-ते एवेति । थदुक्रम्‌ ,-श्राधागवन्सन्संस्कारं

Re अध्याये ₹ पाटः # visa

want afafa—afa, तदनुफ्यनं । कथम्‌ ? । अरप्राङतप्रयोजना वा दीका wfant विधीयते, प्रञ्ञतिवद्धा प्रारतकार्यका सती कमागमखनवात्‌ कमपरतया TEA ; प्राप्तायाः web eal, क्रममाचविधानात्‌, waadear सति श्रदृटकन्यना, afuare- विषानश्च । तस्मात्‌ प्राप्नायाः चोदकेन eet, म श्रप्राप्तविधान- भिति! ay—an खविजामुपवासविष्मनम्‌ , भ्राधातुञ्च व्रत- fant, तदरिहापि- इति, aa an, विस्पष्टं वचमं,--“च्छतििज खपक्शन्ति, “ख at? राजिं arate इति । म ॒च तज waaay WTQUWET ; AS त्च विधामम्‌ ॥

° श्वाभ्याख्याः स्यखेहपतिवदिति चेत्‌ ॥ ५५॥। (ST) I

me परिषादनाद्धचमेतत्‌। श्रथ कस्मात्‌ मग ॒'खाम्याख्याःः एता

Tater भवन्ति ग्टहपतिवत्‌? इति । किमेवं भविथ्यति ?।

एवं चादकप्राप्नाऽन्यकर्ढकता म वाधिता भविष्यति। श्रध्वथ्व॑द्याख

समाख्या -ग्टहपतिवत्‌ यजमानाभिधानतयाऽयेवव्यो भविव्यन्तीति

faa श्र षेण परिवादयति ॥ -

we न प्रसिद्ग्रहणत्वादसंय॒क्तस्य तद्म ॥ ५६॥ (sto fe) J

me | Sa युक, खाम्याख्या एता गदपतिवस्‌' दति । aa

* खन ^” दति स्वेन पाठः| परक पव्वोपरपाटघान्धाय “eat” दति पटितुं बकम्‌ 1 xt 2

2M 2

wey aiatet— ena

‘yfaguewery,-anauarie कमे वारेषु हि कर्दषु कमै निमिता एता श्राख्याः प्रसिद्धाः, म याजमानं कुवाणेषु, यजमानानाम्‌ safer. क्रियाभिरमयुक्नानां भवि्यन्तीत्यनुपपन्ं । कथं ग्ठहपति- रिद्यास्या ?। "उच्यते,-श्रमं॒कस्य शविगधर्मण खामिन एवास्मा ग्टपतिरिति । श्रपि च श्रवयवप्रसिद्यापि गशपतिन्नष्दस्य पतिवाच्य इति यजमानाभिधेयता उपपद्यते ; प्रशतावपि खामिनि चायं अयुक्तः, “गशपतिर्यजेत इति । म त्वध्वय्यीशाः सखवामिनि केनचिदपि प्रकारेण तत्कियाखंयुक्रा उपपद्यन्ते, इत्थन्यक्रियासम्बन्धात्‌ ता भिद्यन्ते इति । बह्मामिति च तुष्टेषु विशेषवचनं नापपद्यते |

तञ्च श्राविंजेषु यजमाना एव । दतः ?। एवमादयो वै बहनां यजमानानां zeafa: awa प्रद्येता स हि भयिष्टाग्डद्धि- मा््रंतिः शति wafer ग्टहपतिरितिविशेषवचनम्‌ श्रसमामत्वे सति उपपद्यते, मान्यथा, यदि स्वं गहपतिकमे gua कमान्तरं, तते विशेषाभावात्‌ गहपतै विशेषवचमानुपपत्निः स्यात्‌! श्रय तु इतरे उभयं कुवन्ति, गदपतियाजमानमेव, तते विशेषवचनं an भवति। तस्मादिशेषवशलमात्‌ ते एव wefan दति गम्यते ॥

wo दीधितादीक्ितव्य परेश नापपद्यते भर्थयेा- नित्यभावित्वात्‌ ॥ yo ॥ (सिण्य॒०१) ॥ भा इतश्च Staal सजाणीत्यवगम्यते । कुतः ? । दीकिता-

दौकितव्यपदे धात्‌ एवमा, "दीक्षिताः wader श्रदीकिता श्हीनेरयजन्ति' इति, vat च famaat—eifear era

१० अध्याये ९ WE | ५६१

यजन्ते, याजकाय श्रपि श्रदीकिता arate इति, att सजे चेतयोारथेयो विभरषाभावात्‌ व्यपरेन्नामपपन्तिः श्यात्‌ ! श्रय त॒ सतर यावत्काये तत्सव दीकितेरेव करियते, श्रहीने चादौ शितैः, ततो व्यपरेश् उपपद्यते, नान्यथा । श्रता वपरे ज्रारवगच्छामः,-श्रस्ति षच सर्य- acetate |

we अद श्िणत्वाञ्च ॥ ५८ ॥ (सिण्य॒ ०२) y

wy सयंकटेकं सं । कुतः? । श्रदक्षिणयात' श्रदक्तिणानि wife आहः, म इच गौर्होयते म वाखा न हिरछमिति दज्निणा- waged खर्यकटंकत्वे उपपद्यते, नान्यथा, aan हि दक्तिणभावेा नोपपद्यते, न fe कथित्‌, ते खाथात्‌, परां परः प्रवन्तेते ; तस्मादपि गम्यते winnie सच्ाणीति ॥ (९ ०।६।९५अ ०) ॥

सजाङीगयेाविवेकाधिकरशम्‌ ॥

इ . दादशणदस्य सचत्वमासनापायिचादनेन यजमानबहत्वेन च सचशब्दाभिसंथागात्‌ ॥

॥ ५९ ॥ (सि०१) ॥ | भा दारा एवादादरणं | UG ua QIAN इादशाह एति; तस्येदानीं दिप्रकारस्य खच्णएमन्वाख्यायते,--एवंलच्षणको दादश्राहः way, एवंलचणकेाऽदीन इति । तद्विवेकन्ञानार्थमिद- मु्यते,-श्रासनेपायिषोदनया "यजमामबडत्वेन च" सचयमवगम्यते |

wade मीमां सादने

इते Waza “चासते, “उपयग्ति" इति fe fj aware दष्टे, “य wi-fazte, समावते, ‘a रएवं-विदांखः aaquafe’ इति; (यजमानबजतवेम च',--“चतुव्विशतिपरमाः Tawa, सजमासीरम्‌' इति । तत्रषरितखिङ्गर शेमात्‌ सश्यरिति प्रये भवतीति i

go यजतिचाद्‌नाद हीनत्वं स्वामिनां बाऽश्ितपरि- माणत्वात्‌ ॥ go ॥ (सि ०२) ।

भा० थ किंखलषकोऽ दीनः? एति, तदुब्ते,-खज्र यजतिचोदना, नियतश्च कढैपरिमाणं तज ‘ate,’ इति निखीववे ; ऋशौनानां येजतिचादनया faari,— fase ata’ दन्येवमारि । कढपरि- माष्न्च एषाभमनियत, सचाशाक्छु नितं परिमाणं बहवः | एवलतकख च wee सलितं प्रथाजनं बान्यद््र्मिति ॥ (९०।६।९ de) a

Weta ware दथिकादागाधिकरकम्‌ ॥ ख० WHA दशिणाशस्तं गुणत्वात्‌ प्रत्यहं कमे भेद्‌ः* स्यात्‌ ॥ €१ ॥ (To) । भा श्रस्ि पौण्डरीक एकादश्रराचः,ः--“पौष्डरीकेण care Tae साराञ्यकामे aaa’ इति। तच ग्रूयते,--श्रयुतं पौष्डरीके दद्यात्‌ श्रश्चसदखमेकादशम्‌' इति । तच सन्दिद्यते,- किं sav

* कनामेदात्‌' रति खादगपण्छकपाठः |

Yo Gare ९ are ४६७

TR” अश्वखदस्त च॒ दातव्यम्‌, उत, URRY we? दति) किं प्राप्रम्‌?-“अहीमे zfaerere’ रत्य भिद्येत ! or? awa दिशायाः, urea ant, शमुदायश्ब्येग समुदायीनि शरशानि उपसच्य दिशा गणा fuera: प्रतिप्रधानं fra, यथा मखाय स्ताम्‌, उपलेपनं वा विधीयमानं afeat भवति, एवमजापि zeal प्रतिकर््यावसायी ¶ शादक एवमन्‌यदीव्यते, शिण श्यस्लाख Teas भविव्यति | श्रताऽवगम्यते मेद टति ॥

Ge सर्वस्य वैककम्यात्‌ ॥ ६२॥ (१०) ।

भा भ चेतरल्ि,- परत्यं दशिणाभेद इति, रकमेवायतं सरं च दीयते 1 कुतः ? । शेककम्यात्‌,--एकं हि cfeert कायम्‌ ,- छविगानमनम्‌ ; safe साङ्गकतुनिदट लखे तेति श्रन्धरा म तया भरयाजनमस्लीति म्‌ यः करियते । THT TERT भिति, तत्‌ sa प्रश्चाते भवति, नान्यथा ; समुदायाङ्गश्च दक्तिका, भ ॒श्रवयवाङ्गम्प्डिक्रं । श्रय यदुक्र,-प्रतिकमावसायी चोदकः प्रतिकं प्रापयति, दति । प्र्थखषव्रयनात्‌ समुदाया्गगैकरणेन श दकविणानां विधानमिति चोदके बाधित इति म रोषः ॥

इ एषद्‌ाज्यवदाऽ्ां गुणशस्तं स्यात्‌ ॥ gs I

(श्चाण्नि०)॥ भा न चेतत्‌, सदेव दातव्यमिति, किं afe, मेदेन । कुतः ?

> aurfafa We: |

yer सीभांसा--दभ्ने

yee afeurat प्रान्नानामयं fata उच्यमानः प्रद्यहमेव भवितु- सरतीति । एषदाज्यवत्‌,-यथा “एषदाञ्येनागुयाजान्‌ यजति' इति vem गणा विधीयमाणः प्रत्यनुयाजं भिद्यते, एवमचापि द्रषटय- मिति ॥

wo ज्योतिष्टोम्यल्तु दधिणाः सवासमेककमत्वात्‌ प्रकृतिवत्‌ तस्मान्नासां विकारः स्यात्‌ ॥ ६४ ॥ (रआआ०)॥

भा० म चेतदस्ति,- मेद इति, किम्तर्दिं, तन्ते सषटदेव । कथं ?। ‘afar हि "द्तिणाः' ag कर्मरागिमङ्गीरूत्य रीयन्ते, तथयण्डतानाश्च ताणं समुदायानद्यथानां भ्राप्रानाम्यं विश्व उच्यते,-“सदस्तमय॒तम्‌' दति, fare उच्यमानः, था ce cient दीयन्ते, तासामयं विकार दति गमयति, एकत्वम्‌ नतेः, म वारयति ; ange दातव्यमिति । यत्तु,-भ्रनुयाजवत्‌-इति, am, यत्‌ श्रनुयाजेषु द्रव्यस्य भेद इति, यागे fe द्रव्यं गुखभ्तं चाद्यते, तत्‌ यागानां भेदादन्यस्य क्रियमाण म अन्यस्य उपकरोतीति भिद्यते ; xe त्वेका आ्ानतिरिव्युक्रं ; तस्माद्दिषमे दृष्टान्त इति ॥

ख ° दादशाहे वचनात्‌ प्रत्य द्‌क्िणमभेद स्तत्प्रकति- त्वात्‌ परेद तासां संस्याविकारः स्यात्‌ ॥ &५॥ (रश्चाग्नि०, ॥

भा म ेतदस्ति,-सरृह्‌ातव्यमिति; serena विशेषो भिद्यते |

६० Gwe ¢ पादः। ude

कुतः ? । दादशाहे fe प्रत्यलं वचनम्‌ ,-श्रन्वं crewed ददाति दति; पौण्डरीकसच दइादादप्ररतिः, तस्मात्‌ पौ च्डरीे प्रत्यहं चोदक- wet प्रसक्रानां दक्तिणामामयं fata उच्यमानः तथैव कमावयव- सम्बद्धानां विकार इति गम्यते, तता भेदेम दिशां fase इति ॥

ew परिक्रथाविभागाद्वा समस्तस्य विकारः स्यात्‌ ॥

wee ॥ (fae) ॥ me न सेतदस्ति,-द्तिणाभेद इति, किन्ति, सलछरेव दक्णि रीयेतेति । कुतः ?। “परिक्रयाविभागात्‌,-षमस्ता दक्षिणा विकरियेरम्‌ , wai हि ऋतुमङ्गीरत्य दक्तिणा fated । कथं ? । तावतः परषार्थै- लात्‌; यत्‌ फलवत्‌ , तत्‌ पुरुषस्य चिकी षितं, तख वाणस्य, सहायान्‌ खपाददानस्य श्रयं विश्व उच्यते परिक्रयः; म चावयवः फलवान्‌, बजुदायात्‌ फलनिष्यन्मेः, समुदायं चाङ्गीरत्य परिक्रयः क्रियमाणः, श्रा समुदायमिटन्ेः, परिक्रयः छत इति श्रनरा म श्यः क्रियते । रपि च, पौष्डरीकशब्दसंयोगेन परिक्रयविश्ेष उच्यमानः

तच्छन्दवाच्यसैव भवतीति गम्यते, ससुदायख पौण्डरीकन्रब्दवाच्थो न॒ श्रवयवः, ख हि समुदायश्नष्देन लच्छते, ay ल्तपोव दोषः; saya fe लच्णा श्रा्रीयते, म च, दहासरम्भवः; Wa: समुदाय- मङ्गीरत्य सषृदेव afar त्रियेरन्निति ; तस्ाल्सरुत्परिक्रय इति, wert च प्रयोगवचनानुगरहः, प्रयोगप्राररभावाख महाविषयता शस्तस्येति, तस्मादण्येतदेव न्यायमिति ॥ |

Se भेदस्तु गुणस्येगात्‌ ॥ ई७ ॥ CofA) 1

भा यदुक,-दादश्रादप्ररृतिलात्‌ पौण्डरीकस्य, तज च दादशाहे 2 त

yee Wat —cae

दशिकशाभेदात्‌ तयाश्लाया wae विशेष wea’-<fa, तत्‌ परिरष्तीव्धं। अ्रगोच्ते,-तचाप्येकलात्‌ कताः, एक एव afta । ‘wae’ वचनात्‌ Bat भम्बन्धप्रयोजने equate, न afer भिद्यमाने परिक्रवैकलवं भिद्यत इति ॥ (९ ०।६।९७अ०) ॥

Treats eset दच्िक्ाभां विभण्य नथनाधिकरकशम्‌ | qe प्रत्यहं सवसंस्कारः प्रतिषत्सबासां सर्वशेष- त्वात्‌ ॥ &८ ॥ (QA पू०)॥

भा. पौण्डरीक ware; तजैतत्समभिगतं,-सरूदेव fire इति 1 श्रसि ठ weet, "माध्यन्दिने सवने दक्षिणा गीयन्ते" शति । तण सं्रयः,- विं सवार्सां कालन प्रत्यहं नयनम्‌, उत, BERET, अथ वा प्रविभश्य नयनम्‌? एति । किं प्राप्तं रत्य" सवाय “स्कारः, खखात्‌। कतः? । श्रहृतिवत्‌' प्रतौ हि सकला दलि afer काले THAT, इहापि तददेव सकलाः संस्कर्लव्या दति । कथम्‌ ? | wet प्राधान्यात्‌ , तद्रुफभावाच दशिणार्मा, eit एताः सर्वेषाम्‌ अहां WIA, WHA Tie यः संस्कारः, स तेन तेन ET mat इति, तस्मात्‌ “परत्य्' “सवेसंस्कारः' |

qo रकाथेत्वान्नेति चेत्‌ ॥ dew (रय पुर) ।

भो म देतदस्ि,- श्रतं सवैसंस्कारः' ति, किम्नर सषटदेव संसारः स्यात्‌ । कुतः ? । “Warden दकिणानाम्‌, एकं कार्यम्‌ श्रानम, तासाश्च नयनमादिर्सकाशसंछ तामा प्रत्यप्णं ara, एकखिन्नपि ख अद्मि तत्सख्कारसक्लताउ दयमानासु छतः fend दति

Re ae ९ WE ४७९

यः सख्कारेख प्रयोजमं गासि । aay ण्त्‌ संखियेरक्िति ॥ ङ MSM कालभेदात्‌ ॥ 9° ॥ (RA ue नि०)# भा नचेतदसि.-सहटत्ंस्कार दति, किन्ति were कुतः ?। “उत्पत्तौ कालभेदात्‌,--उत्पन्तौ दचिणा्ां विथिषटकालसन्बन्धः श्रूयते, तस्मात्‌ Faget लेके माध्यन्दिने सवने दिए गीयन्ते, eh, warden सववा म्‌ श्रां ेषभ्डताः, तेषाञ्च माध्यन्दिनानि सवनानि fread, तच च श्रगम्यमानविशेषत्वात्‌ यस्य माध्यन्दिने खवने न शंस्कियेरन्‌ , तस्येव संस्कारलोपः स्यात्‌, प्रयोगभेदात्‌ ; म च श्रन्यतरच* संख्ियमाणण श्रन्यच deja भवन्ति, तस्मात्‌ भेदेन संखियेरन्निति ॥ क्न विभज्य तु संस्कार वचनात्‌ दाद शषवत्‌ ॥ ७१॥ (fae) ॥ भा न चेतद्सि,- समस्तानां परत्यं संस्कार इति, frente fare Wea । कुतः ?। वचनात्‌ ,- दादशाहे wae नयनादि- खंखारो वचनात्‌ क्रियते,-्रन्वं crew ददाति इति। पौष्डरीकच द्वादधरारपरतिः, न ज्योतिष्टोमप्रकुतिः, तस्मात्‌ परि- कयेकतेऽपि सति वचनात्‌ भेदेन संस्कार दति॥ (९ ०।६।९८अ ० )॥

‘AR: ऋचः” रत्यनेन यावद्थेमवामुपादामाधिकरशम्‌ ॥ ° लिङ्गन द्रव्यनिद्‌ ओ सर्वच प्रत्ययः स्यात्‌ लिङ्गस्य सवेगामित्वादाग्नेयवत्‌ ॥ ७२॥ (qe) ॥ me क्रचित्‌ कमेविधेषे रूयते,-“मनेः ऋष्वः सामिधेन्यो wafer

* mara दति Te इः Yo पाठः। त

५९२ dtate—eaw

दति । तज सं्रयः,--किं, यावत्यो arfeyt we, ताः स्वा दा्रतयीभ्यः आनीय सामिधेनीषु विगियोक्व्याः, उत काचिदेव, ग सवैः? efi किं प्राप्तं ?,- सवी एवंखिक्रा career । कुतः ? । ‘fare स्वेगामिलात्‌", ary गुयते-'मनेः we: सामिधेन्यो wafer दति । ममुब्रब्दसंयोगो हि खलणम्‌ चचासुपादीयमानार्गा? मगसम्बन्धेन च ज्म्य उपलशयम्‌ यावतीषु सम्भवेत्‌, तावतीः अविशेषात्‌ शक्रोति उपखसयितुम्‌, ure वसनं खिक्माचसम्बन्धेन विनियोजकं, म इयन्तापरिच्छिश्नानां विशेषकं । तस्मात्‌ अविशेषात्‌ सवास्तज्जिङ्गवत्यः खपादेयाः, श्राग्रेयवतः, यथा, ऋजीषाणामाग्रेयेन सेवससरसुपधाने, श्रासीत क्रम Gwe श्रविच्छेदाय' इति wea कनेक, यावन्ति श्राप्रेयानि gait दाश्तयानि, सर्वरिष्टका उपधीयन्ते, एवमिहापि भनगुजिङ्राभिः साभिधेगीकाय ककव्यमिति । चथा वा, weld "जीवमा प्रास्यति" दति, सववामह्ां यत्‌ जीवम्‌ , अविशेषात्‌ तत्‌ aa प्रास्यते, तददिषापि अवितेषात्‌ सवासासुपादानमिति ॥ | ख यावदर्थं वा अथेगेषत्वादस्येन परिमारं स्यात्‌ तस्मिं ख लिङ्गसामथ्यम्‌ ॥ ७३ ॥ (सि०) ।

भा म चेतदस्ि.-सवैसां मनुलिङ्गाां दा्रतयीनामागम दति, किमि ‘areas’ उपादेया इति । कुतः ?। “्र्गेषलात्‌,- कायैरेषभावेन हि शामिधेनीमा मुपादानं, तख काव्यम्‌ ्रल्यामिरपि विष्यतीति, सिद्ध लात्काय्यस्य, यद्यपि शकिताः सन्ति sa we, तथापि प्रयाजनाभावात्‌ नेगपारीयन्ते इति ।

१९० Qware १ we: a YOR

ननु ‘atelier: waa वाचनिकः, ceria प्रत्यरूवचनात्‌ विक्रपरिख्छिलाः सामिधेन्यो विधीयन्ते इति सवसं विधानं मविष्यति' इति । श्रचाभिधीयते,-- खतं सवज वाचनिकः शेषभावः, न लिह सामिधेन्यो विधीयने, किन्ति चादकमाप्नानाम्‌ दयत्तापरिच्छिनलना्नां केवलमनेन विशेष उष्यते, मनेः ee इति; साऽयं विणेव उच्यमाने यावय उपन्यस्ताः, ता एव विशेषय Bea Bravia, नापरा श्रपि तलङ्ग प्रसज्यन्ते । तस्मासिङ्ग- वतीनां नियतानामुपादानं म सब्वौसाम्‌ दति । न च, लिक्गवतीनां भावात्‌ TATA Ce प्रधानाटत्तिन्धाय्था | एवश्च लाघवं प्रयोगप्राश्- weg भविष्यति इति af च श्रस्िन्‌ पत्ते लिङ्गमपि aida कथं ?। fey हि लचणत्वेम सामिधेनीनामुच्यते ; तज यद्यपि न तदिङ्गाः war उपादीयन्ते, यास्लिह प्रयुज्यन्ते ताः तलिङ्गा एव भान्यलिङ्गाः, तथापिं लिङ्गमनुग्य्ीतमेव म वाधितमिति । तस्मार्‌ धावदथमुपादानं न खवखामिति | ठ आभ्रये छत्लविधिः ॥ 9४ ॥ (१म we fae) ॥ Te यदुक्तः यथा wee: दकैरिषटका wef’ waite छिङ्गविथिष्टानि उपादीयन्ते, म कानिचित्‌, एवमनापि . दष्यम्‌- दति, तत्परिशन्तेव्यम्‌ | अ्रनोच्यते,- युकम्‌ श्ाप्रयेष रृत्लविधानं । कुतः ? । दृष्टकाबडतवात्‌, प्रतिद्धक्रम्‌ 'उपदघाति'दति

वचनात्‌ , बह्ीनासुपधेयानां खक्रारपलात्‌ का््नेापादानमविरद्धम्‌ ,

Wg rent विशेष उच्यते,-ल्युपदिषा हेतः; THI दृद दृष्टान्त इति ॥

YOR भीमांसा~-दन्नमे

Go SATA प्रधानत्वादश्मेखे सवेष प्रतिपलिः स्यात्‌ ॥ Oy ॥ (रय To fae) y

भा CRU MENT यथा जोष UTS अश ATA, एवनजलापि wana सब्ीसामुपादानम्‌,-दइति, तत्‌ aftetara; अना च्यते,- क्छ जीष श्य murray’ च॒क्रम्‌ , ऋजव अविक्षत्‌ प्रतिपलिरियम्‌ अभिधीयते, खा ere जीय, aia, यद म क्रियेत, aw संश्कारपरिलापः खात्‌ ; तस्यात बकरवामहां यत जीवं, तत्‌ ei sed; दद तु अरथगेवलादिष्युपदिषा हेतः; कस्मात्‌ विषमम्‌ एतत्‌ ऋनीचेखोेति ॥ (९ ०।६।९८ अ °) ॥

वाससि मामेपावहरक्यारमुछठानाधिकरलम्‌ ॥ ह° वाससि माभापावहरशे प्रुत सोमस्य व खनरात्‌ ॥ OF + आ व्यातिषटनै मानेषावदश्णे समाचाते; aw dwe,—fa यज-कचित्‌ मानं, येग-केनचित उपाकरणं area, उत, वासि मानं बाखला क्षारणम्‌? दति। किं aren २, श्रधाष्‌ यज -कद्धिदरानं, ब्रेम-क्रनचिद्पा वरणम्‌; एवञ्च waa ered warming भविश्यति दति । एवं प्रापने भरूमःः-वाससि मानं व्राख्षा च उपावदरणश्च RT । कुतः 21 "वचनात्‌ वचनमिदं uafa,—arafe मिनाति, वाखा च उपा उडहरतिः इतिवचनस्य सामश्चात्‌ निग्मम्येत (a ०।९।२ ome) ॥

* wertsifaa रति कार इन पन्पाटः। LJ e ~» + ‘mag एति Go go Yo एवं lo We Yo पाठः। WHAM GABE: कारके aceg वाधितल।त ‘gee’ casa पाठः सन्यमिब प्रतनाति।

Xo ध्याये ( are: | Voy

wa oat, fame सं्रयः, वचनात्‌ वाससि भानं वाससा चापाक्रणम्‌, — Us प्राप्तम्‌ उरविवलया कीर्यते, fade विमथितं; यच्च प्राप्तम्‌ उत्तरविवच्या atea, भ तज पव लरपवाभ्धां प्रयाजनमिति ॥

WWI Sse वसानारोत्वाद्गाधिकरकम्‌ ४ त° तजाइगेशेऽथादा सः प्रकृतिः स्यात्‌ ॥ ७७ ॥ भा अस्ति Krewe, तज चादकप्राप्तम्‌ उपावहरणं.- "वाखा छपावररति' दति । तज संश्रयः, किमुपावहरणा्थंम्‌ श्न्यदाख ae, उत, म? टति ! किं प्राप्तं ?-नेत्पाघं। कुतः?। भ क्वनमस्ति, अन्यत्‌ भेरनेत्पाद्यमिति, sees न प्रतीमो भरेव waft, तस्मात्‌ a उत्पाद्यमिति | एवं प्राप्ते बमः,-अनेये श्रथादासः' ware | कथम्‌ ? !

अ्वेडतात्‌, बहनि अहानि, तज चोादकेनेतत्‌ प्राणते,--वाखुषा छपावहरति' दति । भेदेन च श्रनुत्पाद्यमाने उपावहरणाथं एव न fea! तमात्‌ उत्यादवितव्यमिति ॥ (९ ° ६।९९अ०)॥

खपा व्ररटथेमेव वासोकरोत्पाद्‌माचिकरशम्‌ ॥ हृ" मानं प्रत्युत्यादयेत्‌ प्ररत तेन द्शनादुपाव- इरणस्य ॥ ५८ ॥ (Yo) a श्रा सजवाहगेणे चिनधते,--उक्मेलत्‌ धात्‌ वास उत्पा्म्‌- दति। तज संग्रयःः- किं मानं प्रति उत्पाद्यम्‌, SA Barrera aa उत्पाद्यम्‌? इति । किं प्राप्तं मानं प्रति उत्पात |

४९६ मीर्माषा-दष्ने

कुतः ?। meat तेन दशगेनादुपावहरणस्य, ज्योतिष्टोमे चसम्‌ मीयते तेनैव खपावदरणं क्रियते, प्रतिवच विहृत, चादकाभुयहाय afaraa are उत्पाद्यमिति ॥

द° हरणे वा अुत्यसंयागादथादिक्ृतौ तेन oe ॥ (सि०) ॥ भा न हेतदस्ति.- मानं प्रति उत्पाद्यम्‌ इनि, किना, we प्रति weave । कथं ? 1 “अुत्यसंयोगात्‌'-न हि शरूयतेः-मानं मरति उत्पा्यम्‌-इति ; अुत्यभावाच जेकाग्ततेाऽष्यवसीयते, TAA ; थस्य चाथ; प्रयोजकः, सप्रयोजनप्रयक्रलात्‌ तत्काखं एव ATT, a अन्यकालः- इति ; इरणकाले चागेम प्रयोजनमिति हरणे एव न्यायम्‌ खत्पादयिहमिति। यदुक्ष,-श्रहृतो माने यत्‌ वासस इरणे दरभमात्‌, इ चादकानुगरहाय तत्कालमेवेत्पाख्म्‌'--इति, तत्परिरव्यम्‌,-शरजाच्यते,-ग श्रुयते, तेभैव वाससा उपावररणं ककमव्यमिति, किन्तु अथात्‌ तेन करियते, एकत्वात्‌ BE, न fe तदासाऽन्यज व्याषटतमिति ata क्रियते ; यच श्रथात्‌ रतं, म॒ तत्‌ चोदकः प्रापयति, श्रवाचनिकलात्‌; म च, द तदेव वाख उभया थे सम्भवति, श्रहवंखतवात्‌; तस्मात्‌ शरणएकारे एव उत्पाद्यमिति ॥ (९०।६।२९अ०) ॥

दूति भदृश्वरखामिनः छतौ antenna दज्रमस्याध्यायद्ध वः पादः Well

[ yoo ]

मीमां सा-द्‌शने

९ ° श्रध्याये © पादः | परी - च्योतिरामे sant इविभदाधिकरणशम्‌ ॥

ge पशारेकदविष्टं समस्तचादितत्वात्‌ ॥ १ ॥ (प०)॥

ae श्रस्ि ग्योातिटोामे परग््रीषामीयः,--“या दीखता यद- श्रीषामीयं पदरमाखभते' इति । तन संग्रयः,- किं wer ate इविः, खत say इविभंदः ?- इति । किं प्राप्तं ?। शत्रः ata इविः-इति । कुतः? । समस्तस्य “चोदिततात्‌ः,-समस्ता हि पश्रग्मीकामे प्रति Grad, न एथक्‌ अङ्गानाम्‌ श्रप्रीषामीयता | तस्मात्‌ पश्चारृतिकात xe अवदाय श्रग्रीषामाभ्यां दातव्यम्‌ | श्रङ्गदविद् पश्र ऋष्दे खचणा स्यात्‌; तस्मात्‌ we पश्टरेकं शविः | तच्च दयति,-“श्रयो gers: कापेया <fewe yf पदस्याव- zd, तन्धवैख्छ Wat भवति इति । Wal Gers: गापायना afore ya पद्धावरेयं, तत्छवैस्य carat भवति' दति रतस पञ्चारवरामं दश्रंयति । तस्मादपि weg: Tarte विरिति ॥ |

Go प्रत्यङ्ग वा गहवद ङ्गानां TAHA ॥ २॥ (fae) ॥ | we वाज्रष्दः पं व्यावर्तबति,- भेत, रत्छः प्रोकं इविः-

20

you मीर्मांसा-दणेमे

ट्ति; किनि, ‘nergy’ इविभंदः । कुतः ? । शएयकप्रकल्यनत्वात्‌'.- प्रथगक्रानि प्रकण्यने,--“इदयस्यागेऽवद्यति जिह्वाया श्रवद्यति वसषसाऽवद्चति देष्णारवद्यति पाञ्चयारवद्यति गुदस्यावद्यति;* इदया- हृतिकारिग्याऽवदानं यते, नैतत्‌ अविश्नसिते oat सम्भवति | तस्मात्‌ इदयाद्यथेम विश्रसितव्यः पट्टः, तस्मिंश विश्रस्यमाने पश्चारृतिरम भवति ; तरेत्‌ श्रापतति,- पश्वारत्ा यागस्छ क्रियमाणस्यापङ्यात्‌, at पेश्चारतिम्‌ श्रन्तधाय च म शक्यते Baa यागद्रव्यं after - तस्मात्‌ TUT सा ्रारतिः उपकन्तुम्‌ अतीति TETAS द्रव्यस्य इदरयादीनि याजि, तानि शवींषि, तेग्वोऽवदाय प्रदातव्यमिति, “गरख्वत्‌,+- यथा, सामे Weare सजाति, मैचावरूणं सुति; sifaa seria’ इति एयककल्यनल्वात्‌ समरसा हविः म साम्ला, एवम्‌ wa द्रष्टव्यं । सखमख्लदोदना त॒ श््गविद्धेऽपि प्रणया WIR एव । श्रय यह्‌ भेगमुकष, तत्‌ सुतरामनेकषविद्ं उपपद्यते | कथं ? । WES WNT अन्येन अनु जिधखम्‌ A BETS पञ्ठारवदीयते-इति दशयति ॥ (९०।७।९अ ०) ॥

पणंदयादिभिरोवाहृविेचेः यानामष्ठानाधिकरकम्‌ ॥ ee इवि्भेदात्‌ कम्मंणोऽभ्यासः तस्मानेभ्योऽवदानं स्यात्‌ WR ॥ (प°) । भा० wey दवि दयेत्‌ समधिगतम्‌ इदमिदानीं सन्दि द्यते,

* खच "दृतिः इतिपदं पतितमिब प्रतिभाति। क सर प॒र पके रवंका० इर wee च "जिका या quai बचसाऽवद्ति' cat नालि । रवं लादनेपखके “न दद्ध crs ‘awe’ इति पाठः |

Yo खध्याये © पादः।॥ gee

कि, येन-केगविदङ्गेन शविषा यागा निवलंधितव्यः, ` उत, dear 4वदातव्यम्‌, रथ वा परिषदा, केगचित्‌?ः-इति। किं प्राप्तं ?। सर्वभ्वा- ऽवदातव्यम्‌ दत्यवदागकम्े श्रन्वसितव्यम्‌ इति | कृतः ?। “हविरभंरात्‌", - भिन्नानि दवींवि इदयादीनि धानि श्रवदाने सङीर्भितानि, श्रवजजिष्टानि च ware waren परिच्छिन्नानि, तेभ्यः daar ऽवदातव्यं, पश्चारत्था fe केचिदिश्ेषाः परिच्छिद्यन्ते, तत्‌ थदि एकस्मात्‌ श्रक्गात्‌ श्वदीयेत, ग पश्वाङृतिपरिच्छिन्नाः संव विग्रेषा VIG, तज GTR श्रङ्गभावा न छतः स्यात्‌ , अनेक- favqufated fe मांसरा्चिं परिष्छिन्दती श्रङ्गभावं नीता भवति, नान्यथा ; एकविषटे हि पश्चारृतिपरिच्छिलाङ्गराशः सवावदामा- Rasa यथाश्रुतादेव wat भवति । एयक्प्रकल्ितेषु wey एकम्मादङ्गात्‌ श्रवद्यन कांथित्‌ विशेषान्‌ जह्यात्‌, श्रभ्यरस्यस्त॒ श्रवदानामि सवान्‌ विग्रेषान्‌ परिग्हाति ;ः-"तस्मात्‌' स्वेभ्याऽवदातव्यमिति । श्रा, नन्‌ पश्चारृतिपरिच्छिन्नानां favaret चागायवात्‌ ` श्रन्यतभमेनम यागः fear । उच्यते,-सिष्येदेव, यदि विण्षा्णं area Bla; पश्ारुतेग्ह BUA; तसाद्विशेषेषु wag arama: छतो भवतीति ace प्रयोगवचनेन विधवा wera, गावगम्यते विशषःः-कावा विण्षा weta: का वा नेति, रतः रवं werd प्रयोगवचनानुगद्दाय, यञ्च विश्रषा न zeta. तेन विनापि यथाखरतमेव भवतीति कसरू्यमाने ae पश्वारृत्या परिच्छे गे कसिदष्यधिकोाऽयाऽङ्गीरते भवतीति अननादरस्ते प्रत्याभरितः स्यात्‌ ।

तसमात्‌ सवेग्योऽवदेयं इदयादिग्याऽवजिष्टाचेति ५ 2०2

ane atatet— qua

द° भ्श्यभागवदा निदं शात्‌ afc स्यात्‌ ॥ 8 ॥ (Ze) ॥

भा इदथारिभ्याऽबदातर््यं गावशष्टात्‌। कुतः ? । तेवां ‘freee’, -गिरिश्वके इदयादीनि,-“एकादन्न प्रेतानि पञ्ारवदानानिः दति। तच प्राप्तादेदैषामेव विधिनं सम्भवति इति; srg ागुवादः ; fring पुनःअवणमिति इतरेषामश्ुतानां परिषड्यायकं भवति । यथा, न गन्तव्यं न भोक्षव्यमिति च विस्पष्टं प्रतिषेधः; एवमेव परिषड्लायां प्रतिषेधः क्रियते; “श्राञ्यभागवत्‌+- यथा सहमेधीये, पञ्चमे Te श्राञ्यभागग्रणं परिसञ्चायमि्युक्ाम्‌, एवमिहापि प्राप्रति । तस्मात्‌ परिसञ्चति ॥ ao वेषां वा ्यवदानत्वं विवक्षन्नभिनिर्हिेत्‌ om: पष्चावदानत्वात्‌ ॥ ५॥ (पुनः Yo) ॥ भा वाक्रष्दः पलं यावन्तंयति,- म चेतदसि,-परिसद्येति, aa हि FAT दोषाः, AIAG, TTT, प्राप्तवाधच्च* । यदुक्र-- मिरेादिति, नेतरेवं, नेषा (इदयादीगां) ‘gael विवच्धम्‌ affair, भवं वचमव्यक्तिर्भवति,--एकादन्रेव पणारवदानानि, माभ्यधिकामि,यानि ्रवदानानि तानि दिदिंरवद्ति- दति, कथमि, waren दिदिरवद्यति- रति । छतः 21 माज अवदानम्‌ शगू्ते, WATT! कथम्‌ BATH: 21 "पथाः पञ्चावरानत्नात्‌, पञ्चावदानरव हि पशा: अयते ; तसात्‌ नानुवादः+एतानि दविरिंरवधतीति ;

+ golds परदे ‘are’ waa पाडः तु बाध दूनि।

Lo खध्याये ° पादः । UTE

wast दिरवरानं विधाय ware: wear भवति, wafwerat व्यानं म वारयति | वसनात्‌ श्वेभ्योऽवरेयमिति ॥

Bo भ्रंसशिरेानुकसक्विप्रतिषेधश्च तदन्धपरिसद्याने- SANS: स्यात्‌ प्रदानत्वात्‌* वेषां निरवदान- प्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ € ॥ (युर) ॥

भा इतश्च न परिसा । कुतः ?। श्रंखञ्जिरोानृकषक्थिपरति- वधात्‌, शएवमेतेरषां प्रतिषेध उपपद्यते, यदि न परिसद्ामं भवति, भवति च सः; “नांसयोरवद्यति म facet are नापरसक्येगः"- दति । परिखद्चाने श्र्रिरोनुकसक्द्मां प्रतिषे धोऽनेकः सात्‌ । we a म परिषक्ला, ततः प्रदामत्ात्‌' यानि श्र॑सादीनि,"तेषां' निरवदा्ं प्रतिषिध्यते । किमिद निरवदानम्‌ ? इति । निष्क तस्मात्‌ श्रङ्गात्‌ अवदानं निरवदान॑, "द्विरवद्यति इति तत्‌ प्रतिषिध्यते शति, अतः सरवैरेवाङ्गेः इज्या क्रियते इति ॥

wo शपिवा परिसङ्ख्या स्यादनवदानीयशब्दत्वात्‌ ॥

Won (fae) ॥

भा श्रपि वेति wearafa:,—ufteg एव ‘ea’, भेव सन्धाऽवदातयं | कुतः ?। प्रनःश्रवणस्याथेवत्वात्‌ । नग" जिदोाषा afte | उच्छते,-नाचायं दोषो भवति | कथम्‌? | अवदानं हि दकम Quand प्राप्नाति, इह तस इदयादिमिः सम्बन्धः करियते ; तेन इदयारीनि वाक्येन Yaeagia भवन्ति, नान्भानि

* “अद्‌ागन्बःयनात्‌" इति erage: |

५८२ मीमां सा-दनेने

ayia पश्चारतेरेवतासम्बन्धीनि । ग च, एतस्मिन nee इदया- दिवाक्ये सति पश्वारृतेर्देवतासम्बन्धोऽन्येवाम्‌ spat हामसाधन- म्ेनापपद्यते, इदयादिम्बपि एवमाङूतिकात्‌ गद्यमाणेषु आरते- ईवतासम्बन्थ उपपद्यत एव । वस्मादन्यानि श्रङ्गानि परिषद्धायन्ते |

अपि च श्रनवदानौयश्रष्या भवति, area शरगवदानीयान्‌ सुरायां श्राजिदत्‌भा हरतिः दति। यदि oftegn, ततः किञ्चिदङ्गमनवदानीयं भवति, cave स्वम्‌ अवदानीयं स्यात्‌, शअरनवदानीयन्रब्दा tava ; तस्मात्‌ परिषद्छेति । नन्‌ धटङ्गखुरा- भिप्रायमनवदानीयं भविब्धति'। नेत्युच्यते, श्रमवदानीयं हि तत्‌, अनवदानीयदरणे “श्राजिदखतभ्यः इति चतूर्थो ard; नम fe, शरङ्गख्वरेण श्राजिङ्ताऽभिग्रेयन्ते। श्यादेतत्‌, परिक्रयाथे तत्‌ भविद्यतीति' | उक्रमेतत्‌,- न देवताद्रव्येण स्वकाय्थाणि क्नव्यानि- दति । तस्मान्न श्टङ्गखुराभिप्रायम्‌ ॥ ।

Go | HATHA च दशनात्‌ ॥ ८ ॥ ˆ य॒ ०१) ॥

भा० इत्च परिसछ्योति। कुतः ? । “श्रन्राह्मणे' fe भकं दशयति | ad?) “ककुभो राजपजः seas भरुवगेाप--दति ककमा we दशयति | इतरथा यामे प्रटत्तस्ादश्रनं स्यात्‌, wane भवेत्‌, निरवडानप्रतिषेधात्‌ | तस्मादपि परिषद्येति ॥

Geo ताश्तापदेशाञ्च तेषासुत्सगेवद यत्नेषत्व म्‌ ॥९॥ (यु०र) ॥ भा ० इत परिसद्चेति। करतः? । श्रटताश्टतेापदेशात्‌,--गता-

Qo Qwre ® पाडः ॥ टदै

marent fe भवति,-दयामि शक्तानि श्रभिग्टन्रति seria श्रदएतानि w दति यदि न परिसद्या, सर्गव॑घां श्रपणं स्यात्‌, श्रश्रतदशैनं नेापपद्येत | परिसद्यामे हु सति इदयादिनग्याऽन्येषाम्‌ यश्चन, यथा ‘qaifged पान्रीवतमुकज्ति' दति; तेषां तच श्रपणं न स्यात्‌, श्रष्रटतदश्र॑नं चोपपद्यते। तस्मादपि परिसद्येति॥ (९०।९।९अ०) ॥

न्योतिरामेऽनिष्याभेकेखाङ्ेः खिडषदामाधिकरणशम्‌ ॥

qo इश्याश्ेषात्‌ favafesda प्रजतिवत्‌ ॥ १०॥ (qo) ॥

भा० afer व्थाविष्टामे प्ररप्रीषामीय- ar दीशति यदग्नी- षामीयं पद्टुमालभेत'-- ति । श्रस्ति तच शादकप्राप्तः खित्‌; रेवं gaa,—ae: fased यजतिः- एति । तजर संश्रयः, किम्‌, दञ्धाशेषेभ्यः fing: aya: खिष्टकता seal, उत, श्रनिञ्या्ेषभ्यः?। किं प्राप्तम्‌ ? । इज्यारषेग्यः इति । कतः ? । एवं प्रकृतिवत्‌ अब्दा- मृगहा भविव्यति, wife श्ङ्गानि यानि द्ज्याशेषभ्धतानि, तेभ्य दव्धा्यां क्रियमाणायां जिश्रब्दोऽ्यनुग्टहीतेा भवति tt

द MTNA शरवत्‌ विकारः स्यात्‌ ॥ ११ ॥ (सि०) ॥

भा० श्रनिञ्या्ेपस्तयङ्गेरिच्छेत, wr "विकारः श्यात्‌", म ची यानि-कामिचिदङ्गानि। यदि यैः-कैशिखिमिरग्रिष्या कन्त्येत्यभ्यप-

ucts मीर्मासा--द णे

गम्येत, तजाङ्धेरिति म विधीयेत, प्राप्तत्वादेव, जित्वाथ * विधानं खात —fafaftea’ इति, त्र जिश्ण्दाऽङ्ग्ष्देनासमथं एव स्तात्‌ WIAA समासा नेापपद्येत |

afq च wag याणाम अङ्गानामेकस्यां साधारणां कियायाम wafer वा साधारणे गणो जिन्रष्दस्या ग्ष्देन विशेषणविशेग्यसम्नन्धा- भावात्‌ साम्ये भ विद्यते, यानि sife श्रङ्गानि जित्वसम्बङ्कामि तानि अङ्गानीति ; wafa fade व्यवहाराभावात्‌ साकाङ्क भवति, कतमानि अङ्गानीति । “ललत्पच्ेऽपि कथं ?'। तदुच्यते, समाहार एष समासः, येषां समाहार उक्र एकक्रियागृणसम्बन्धो वा, तानि श्ङ्गानि, एवा च्च समाहार उष्यते,--'यत्‌ दोष्णः पृष्वीद्धादग्रये सम वद्यति, गदस्य मध्यतः, AST जघनतः" इति ; THAT समाहार, एकेन afi गुणेन सम्बन्धः, एकया च॒ समवद्यतिक्रियया ; तस्मात्‌ एतानि शक्तानि, एतानि चानिच्यान्नेषाणि। wer वचन- rarer अनिग्याशेषे स्यङ्गैः खिष्टरिब्येतेति । रवत्‌ यथा ‘scr वरः दति वचगप्रामाण्छात्‌ जरः कुत्रा बाध्यन्ते, एवमिहापि इज्या ग्रेवता बाधिष्छते इति |

च्राह,--“इञ्धाङरेषाण्णं प्रतिपन्तिरेषा, न च, Ba इच्छायां ्रियमाणायामेतत्‌ प्रतिपादितं भवति, तस्मात्‌ दश्याग्रेषाण्णां कायं अवत्तमानानि न इञ्यारेषविकारण्तानि भवितुमदम्ति- दति । श्रचाश्यते.- यद्यपि प्रतिपाद्यन्ते तथापिं नान्यथा, तस्यां निरा gard: कन्लव्यायामनिव्याशेवाणि विधीयन्ते, एतानि तच प्रति-

* (जिनाथेविधानमः इति अादगपशकपाटः।

Yo ATA © We i । ह 3 ।

पादयितव्यानि, एतान्यपि fe हतकाय्यीणि प्रतिपादयितन्यान्येव ; यानि तु रेषणश्डतानि तानीह प्रतिषिद्धामि यथाकाममन्यच्र प्रति- पादयिश्यन्ते इति ॥ ९०।७।३अ० ii

सध्या इडामदविकारताधिकरक्म्‌ i eo gu तु हेतुः wad इडाभक्षविकारः स्यात्‌ ॥ १२॥ (TAI Yo) &

भा रस्ति sarfaera पग्रग्रीषोमीयः+-यो atfaat यदग्मा- wate ona इति। तजेदमाकायते,-्रध्यधीं हेज हरन्ति" इति । तत्रायमथेः सांश्रयिकः+किम्‌ श्यी! हाद wee विकारः, उत ॒श्रविकारे हेतुनियम्यते ?- दति । कथं विकारः स्यात्‌, कथं नियम्यते ?-इति। यदि meat विधीयते, ere qf’ शृत्येतदनुद्यते, तेता विकारः; श्रय श्र्यूभीमुदिश्व हाच इरन्ति- इति विधीयते, तते नियमः । किं प्राप्तं? । हेतुः" wee “विकारः स्यात्‌" । कुतः ? । WaT wet शअररैवत- SWAG, TETAS न प्राप्ता, सा न शक्या अनुवदितम्‌, श्रता विधीयते, हाढभागद्रणेऽध्यभी भवन्तो teed प्रत्या, श्रागुमानिकम्‌ दडाभच्छं निवत्तं यति दति । “्यङ्गवत्‌,-- यथा ्रमिञ्याशेषेस्त्ाङ्गः द्याप्रेषाणि निवन्तन्ते, तदत्‌ ॥

Seta! इनि द्भ पशकपाठः ।

† “wget इद्यादिज्याभ्यद्ङ्गमः' दूति माधवः। 2

yard भीमांसा-दष्ने

we शेषे वा समवेति तस्मा दथवन्नियमः स्यात्‌ ॥१३॥ (Teas उ०) ॥

भा० वाशब्दः पकं वयावनयति,--दडाभक्तविकारः--दति । कथं स्यादिडाभकविकारः, यद्यपुवा wet स्यात्‌? सा हि दडायां 'खमवेति'। कथम्‌ ?। ‘wafefaftst बद्धंयन्ति' दति तस्याः हरणं प्राप्त, डेटसम्बन्धो न प्राप्तः, स विधीयते,--याम्‌ दमाम्‌ अध्य हरन्ति, at हाते गान्यसम इति, हा चे eal भं Barta शपि च ‘are इरम्ति-दत्यामन्तयात्‌ एकवाक्यता प्रत्या, cafe, पके, ‘mat wa’ दति च हेटग्ब्दव्यवधानात्‌ कर्पयितव्या भवेत्‌। तस्मात्‌ भागे “नियमः, रथवत्‌", यथा, “area रथमध्वयवे ददाति' दति रथस्य वाक्यान्तरेण प्राप्तत्वात्‌ अ्रव्यवधानाख sagan नियमः, एवमिहापि trea नियमः-इति ॥

स ANTMARTA AT स्यात्‌ ॥ १४ ॥ (fee) ।

भा० |=. Gee परं यावषयति,-न भागे नियमः, दडाभ्विकारः -ष्ति। कुतः ?। नास्ति ated, येम दडामक्ते wait स्यात्‌ , नन्विदम्‌ oma ,->=“श्रनख्िभिरिडं षद्धयन्तिः - दति । उच्यते,- श्रभवादखरूपत्वादस्य, प्राप्तत्वा श्रमस्िकानां बचनान्तरेण,-“अथय यचष्यरिजिष्यते तत्समवन्त धान्यम्‌ श्रानयति तत्‌ इदयं प्रासखति frst वरस्तमिममतस्तेरूस्या(?) वनिष्टम्‌'* दति, श्रनवाद इति गम्यते,

* qravuge “gu quate शिष्यते" इति यादो, खमे “awuffanag अष्टम्‌" दति gist) मरपलकाप्राप्ना ser Te: साघरिति wear fae wa |

Yo ध्याये ऽ पादः} । इ 3 |

न चातर want कीर्यते; तसरादमप्राप्ता; श्रपाप्ता चेत्‌ हाटदरणमुदिः विधौयते । यन्तु, वधानात्‌ TH एकवाक्यता कल्पयितव्या-- इति; wader ENT शअरनृवादाभावेऽमथेकलवपरिदाराय कल्पयिय्यामः ; एवश्च खपदगतं हरणं विहितं भविव्यति इति; तरथा तु waster विधीयेत, a खपदगतदरणं ; तस्मादपि भक्तविकरः ॥

ae ofa वा दानमाचं स्यात्‌ भक्षशब्दानमि-

सम्बन्धात्‌ ॥ १५॥ (दिण्पु*)॥

भा ‘af av दति पक्षयाटसिः ;ः-यदा एवं, न वचनान्तरेण दृडाभवेऽध्यूधी Tat, साऽपुवा ear विधीयते, a तहि भचविकारः ; दानमाचमेतत्‌ हा ‘rept श्रन्ति" दति । नाच wamenq अभिसंयोागा विधीयते। तस्मान भक्तविकार दति ॥

इ” दातुख्वविद्यमानत्वादिडाभक्षविकारः स्यात्‌ शेषं

प्रत्यविश्््टित्वात्‌ ॥ १६ ॥ (To) tt

भा तुच्ब्दः Ud वयावर्लयति,-दानमाजमेतत्‌ न भलविकारः- दूति; भेतदानं, "दातुः" maa, onfe णव॑संकल्यितः+--वागं fat नान्यत खकार्थैम्‌ waa कायेमिति । तेन खाम्य- भावत्‌* दानं नास्ति कथं खाम्यभावः 21 ‘ae प्रथविशिष्टवात्‌+- हषं प्रति यथा यजमानस्षथा हाता, उभाग्रपि म प्रभवता द्रव्यस्येति नासि दानं । “श्रय कथं भक्तच्र दानभिसंयागे भक्तः >|

* "खाम्याभागात्‌ इति WRN GSH एवं कर संर qe पृण पाठः। रवमेब carta पाठः। 2 ९ 2

पट मी माभा- दशेमे

चतर्यो ताद्य भवति, हाजा wepit, तया हाता श्रभिप्रेयतेः Wa सा Baqi, खा भतमाणा सामथ्येजनमस्व दुष्टस्य लाभाय यया च यावत्या च माज्रया उपकारिणी भवति, तच चतर्याशितिरनग्टद्यते, इतरथा हि श्रदृशष्यमाने उपकारे चतुर्थो - शतिबाष्येत । तसमादिडभ्विकारः-- दति ॥ (९ ०।७।४अ ०) ॥

बमिष्टुमेसविकारताधिकरलम्‌ | we | Auta वनिषुरध्यूभ्ीवत्‌ ॥ १७ ॥

भा० तक्रैवाग्रीषोमीये पशौ ुयते,-वनिष्ुरप्रीधे° दति; तज अरधिकरणप्रदे्ः, तज यः संश्रयः, ष दृहापि;-किं वनिष्ुरग्मीध, विकारो भक्तस्य, उत ae भागनियमः ?- दति । ततः ख एव care, —ageera विधीयते, तसमादिकारः--इति । ae तदेव उन्तरं,- वचनान्तरेण प्राप्तत्वात्‌ भागनियमः--इति। ततस्तदेवेच्यते,- '्रनस्थिभिरिडां बद्धंयम्तिः इति अनुपान्तलात्‌ wat वनिष्ु- विधीयते, दति | शरज्ाह,“नम्‌ वनिष्टुरपि aa सद्धीन्तेनात्‌ प्राप्न एव'- इति । अभोच्यते,- “वनिष्ठु प्रास्यति"--इ्ेतावन्तच्, तेन इडायां area तस्य विधीयते cadena ; नासौ इडा न तस HAMA; तस्मात्‌ wena, भ॒ we wa mf; पुब्व्छिन्‌ वचने

ee

* "वनिदुरपि qzafeafarcanen’ दूति माघवः

Re ध्याये ® gre: | ४८९.

a चतुर्थोसिम्नन्धः+-तस्येतदग्रीघे इति; चतुर्थोसिम्बन्पेम भकं विधीयते ; तस्मात्‌ पूवण शअ्रधिकरणेन श्रतुचदा शायां ae gaufafead, daar अ्रधिकरणप्रदेशेषु sqermg fara ॥ (९ ०।७।५अ ०) ॥

मेजावङ्कस्यापि ेषभकासिलःधिङरजम ॥

° अप्रारतत्वान्मेचाव रुणस्याभक्षत्वम्‌ ॥ १८ ॥ (Yo) ॥ भा fea ज्यातिष्टठोमे पश्एरग्मीषोमीयःः- या <lfaat यदग्री- gata पण्मालभते'--दति। श्रस्ति त्र मैजावरुण wefan, तं प्रति खन्देदःःकिं तस्य चोदकप्राप्तः शेषभक्ोऽस्ि, न?-दति। किं प्राप्नम्‌?। smears, न तस्य wa क्रियमाणे प्ररतिवत्‌ ad भवति ; तस्मात्‌ श्रप्राकृतलाग्यैचावङणस्याभक्ततवम्‌' ॥

wo स्यादा हचध्वर्युविकारत्वात्तथाः कमाभि- सम्बन्धात्‌ ॥ १९ ॥ (fae) ॥

भा० ‘ear मैचावरुणभक्तः, Teg श्रसौ श्रध्वय्यं विकारः, waaay हेतुः, "तस्मागमैज्ञावरुणः प्रेषयति चान्‌ चाद" टति, श्रतस्तस्य “तयोः कम्माभिसम्बन्धात्‌' श्रथापतत्या भतं लभते; तस्मात्‌ सभक्त खादिति ॥ (९०।७।६अ ०) ॥

५९० मीमांमा-दद्रगे

सैचावस्सध्येकभागतःधिकरणम्‌ ॥ ह्न दिभागः स्याद्‌ दिकमेत्वात्‌ ॥ २० ॥ (ge) |

ae श्रयेदानों मैजावरूणमेव प्रति भवति सन्देदः+ः किं दिभागो मैजावरूणः, उत॒ एकभागः ?इति। कि प्राप्रं?। ‘fea: enya विकारत्वादध्वर्‌भागं प्राप्नेति, हाटविकारतवात्‌ हाढ- भागं mati; तस्माद्‌ दविभागः स्यात्‌ इति ॥

Bo रकत्वादैकभागः स्यात्‌ भागस्याअरुतिमूतत्वात्‌ ॥ २९ ॥ (fae) ॥

भा० वाज्ब्दः पं व्यावततयति,-म fear स्यात्‌, “एकभागो भवेदिति । कतः ? 1 (भागस्याञ्रुतिग्दतलात्‌- दति, न दृद saan मैत्रावरुणस्य शूयते, नापि Brae: ; यदि हि उभौ श्रयेयातां, एकेन भागेन हतेऽपि संस्कारे दितोयोऽपि वचनप्रामाण्छात्‌ स्यात्‌ , चोदकेन तयोः प्रा्भिगेम्यते, तज्रैकलत्वानमोचा- वरुणस्य, एकेनैव भागेन यावतौ seat wim, सा तेति दितीयभागं चोदका म प्रापयति ; तस्मात्‌ एकभागः स्यात्‌-इति ॥ (९ ०।७।७अ ०) ॥

प्रतिप्रखातुमेशाभावाधिकररम्‌ ॥

ह° प्रतिप्रस्यातुश्च वपाश्रपणात्‌ ॥२२॥ (प, ॥

भा० श्रप्रीषोमीये एव पशो प्रतिप्रखाता नाम ऋविक्‌ श्रूयते;

६० अध्याये ® पाद्‌ः। ५८ ९

तं प्रति सन्देहः किं तस्य dawat भवेत्‌, म ? इति । fa प्राप्रं ?। भवेदिति। कुतः ?। act fe अ्रपयन्नध्वयंकश्ै करोति, श्रति- प्रखाता aut अपयतिः-इति ; तस्मात्‌ स्यादस्य भक्तः इति ॥

ष HUA वा कमभेदात्तस्याः सर्वप्रदानत्वात्‌ ॥ २३ ॥ (fae) ॥

awe श्रभक्तः' स्यात्‌ प्रतिप्रम्याता। कुतः ?। यस्मिन्‌ यागे स श्रध्व्याविकारः, तस्य द्रव्यशेषो नास्ति, वपामसौ श्रपयति, "तस्या" षव्वेप्रदानत्वं, aa शेषाभावात्‌ fa भक्षयेत्‌? aa शेषोऽसि इदयादिषु way, म aa wet maaan | wafg वपापुव्वम्‌ WATT, चोदकेन च यस्य श्रपुव्स्य we: प्रतिपाद्यते, तख ॒ तत्‌कञ्मकरे we, एवं fe तस्यापकारकेा भवति दति; श्रन्यकषांकरे APIA तदुपकाराभावादनङ्ग स्यात्‌; तस्मात्‌ 4 श्रन्यकममणि wan चोदकः प्रापयति xf |

नन्‌--“श्गेष्वपि प्रतिप्रस्याता श्रध्य्युविकारः, स fe श्रवदानं कराति,+--“दक्तिएता निधाय प्रतिप्रसखाता ऋद्यति"- इति। यस्यां श्राखायामेतन्ञासि, तवेषा विचारणा । श्रय वा श्रन्यकार्यम्‌ एतत्‌ - श्रवदानम्‌, waar sed; aa प्रकतौ यजतिशब्देन प्रदानारम्मोऽवदाने गदते feean केवला अयते, नावद्यत्यथः; xe पुनः प्रतिप्रस्थातुरवदामं चोद्यते, मारम्भः, aaa भविव्यति, स प्रदानारम्भः; तच प्रतौ प्रदाने चिकीर्षिते श्रथादध्वर्य॑र- चोदिताऽवदानं भिवेष्लेयति, तेन वा श्रन्येन वा तत्‌ we,

४५८२ मोमंमा--द्भमे

ल्जिधानात्‌ श्रध्व्थरेव करोति, ग भियोागतस्त्‌ तचाध्वयुकब्म ; meray we, न तत्‌ चादकः प्रापयति; अ्रथादेव तत्‌ दृदाध्वयंणा न्येन वा avs, प्रतिप्रख्ातुकेचमं नियमार्थे ; तस्मात्‌ ग, अवन्नपि प्रतिप्रस्चाता श्रध्वयंक्मेणि वर्तते--दति नम श्रस्दाङ्गंषु भक्तः स्यात्‌ ॥ (९०।७।८्अर०) ॥ |

'साच्भामे यजति" इत्यनेन खपम्यैरमेधी यविधाम faces ii

qe विहृत प्राकृतस्य विधेग्रहणात्‌ पुनःश्रुतिरन- थिका स्यात्‌ ॥ २४ ॥ (RA To)

भा चाठुद्माख्ेषु शरूयते, मर्द्यो गटहमेभिभ्यः खवाघां दुग्धे सायमोदने' इति। aad समामनन्ति,-“श्राव्यभागौ यजति" इति | तज संन्रयः,-किं चोदकेन प्राप्तयोराऋभागयारभुवादमाचमेतत्‌, fa वा, शोदकेम श्रनेन च दाभ्यामेकं ae चोदते, किं वा, अवादाथे गणम्‌, उत श्रधिक्योाः कान्तरयोारत्यत्िः, श्रथ परिषङ्खाथे, श्रथ वा श्राजभागोा वजेयिला अन्यशोदकः प्रापयति, अय वा चोदकेन श्राश्यभागावेव waa, चोदक एव वा नास्ति, अपूव ग्ठहमेधीयः ? - रति । किं प्राप्तम्‌?। "विक्त" एतस्ां परारृतयेराञखभागयोाः AAAS द्ममाणयोः पुनःअवणम्‌ श्रनथंन्तरं ख्यात्‌, अनवादमाचमेव सुद्धा were उपरिन्रति स, न adraqmea सेदितव्य॑ मनः, श्ातमेतत्‌ ्रनवादमाचमेतदित्यन्व जिग्घतामिति । कथम्‌ ? । तद्धि गम्यते, अन्यश्च नावगम्यते इति ।

१० Swe ® पादः। १८ दे

यथा afer गे ये ब्राह्मणास्ते श्रानीयन्तां, देवदन्ा BTA विष्णुमित्र दति भवन्ति लोकेऽनुवादमाजस्य वक्रारः, एवमेतदपौति।

° शअरपिवाम्मेयवत्‌ दिशब्द्‌त्वं स्यात्‌ ॥ २५ ॥ (रय पू०)॥

भा० यदि हि एतावदेवास्य सामथ्यं गम्येत उदितमनवदितु, TAS नान्याऽथंः स्यात्‌, श्रय तु अ्रन्यदपि कन्तुमस्य सामर्थमस्ति, ततः कथमथाम्तरशदूा न भवति दति । afa च सामथ्ये- चोदकेन श्रनेन च दाभ्यं संदतयेकाऽथं उच्यते, zeaular हि भवति wafaaa । किं तत्‌ सादृश्यं ? | शश्राज्यभागे यजति" दति, रहता विदं श्रयते,--श्राज्यभागौ यजति", एवं Maa यागेन RTA करोति दति, दृ पुनः श्राज्यभागौ यजतिः दति स प्रकारोाऽतिदिश्ते, -एवमनेन प्रकारेण यागः BATS करेति, यथा Treat अ्दाभ्याम्‌ Wiss उच्यते; “waaay, wares श्र्निमग्म श्रावः इति य एं सम्बोध्यते, स एवेाच्यते,-श्रात्मानमावर' दति | यथा वा, "एष दण्डः, दण्डेन wet’ दति इाभ्यामेक एव दण्ड उच्यते ; एवमिहापि meat, “stern यजति' इति विश्टतावपरेण श्राज्यभागवचनेन तदन्तं ग्टहमेधीयं करेति इति वाक्यं पुग्यते,* ग यागान्तरं चोद्यते, नापि चोदकप्राप्तस्य श्रनुवादमाचमिति ॥

इ न वा शब्द्‌ ए थकत्वात्‌ ॥ २६ ॥ (इय पू) ॥ भा वाशब्दः od व्यावन्लयति ; नैतत्‌ श्राग्रेयावाहनेन तल्यं, तज

* gaia ' इति wo We Gis! न सम्यगिबप्रतिभाति।

2a

४८४ मीमांसा-द नेभे

fe “शप्र श्रावः द्त्येतावता श्रावाढा श्रग्धिसक्रः, “श्र्निमावह'- षव्येतावता बाढव्योऽभ्निरुष्यते, म ताग्यामेकोऽथैः करियते; ce तु श्ररतिवत्‌ः-इत्येकेनेव वचनेन TAH श्रवगम्यते ; पुनः “श्राज्यभागौ यजति' इति तकरं ्रास्वमनथकं स्यात्‌। तस्मादनवाद- माचजमित्यध्यवसातव्यं । नन्‌ “श्रनुवादोऽनथेकः" | मेत्यच्यते, श्रथैवादार्थेन भविष्यति, श्राज्यभागौ यजति यश्चतायाः' टति, यदेतत्‌ प्रकुतिवत्‌ auf, तथा gay श्राज्यभागौ पच्छति,* तच agar सम्यक्ते दति ॥

खू० अधिकं वाथैवक्वात्‌ स्याद्थवादगुणाभावे वखनाद्विकारे तेषु हि ताद्य स्यादपूर्वत्वात्‌ ॥ २७ ॥ (४ये Jo) ॥

भा श्रथ वा अ्रधिकयोाः कमेान्भरयोारत्यत्तिः, न, अनवाद दति, आञ्यभागावच् क्रियेते एवेति, किन्ति उपदिश्येते यागावच RHA ala कुतः?। अनवादमाजं हि अनथक, अर्द एथक्ाल दाग्यामेकं क्भाश्यते । “श्य कस्मात्‌ म, अरथवादाथैता गृणांता विकाराथैता वा भवति ? ईति । उच्यते, श्रथेवादासङीत्तेनात्‌ नाचार्थैवादा्थेता । "मन्व ‘Ayan: दत्ययैवादः aE’ | उच्यते, न वाक्यान्तरेण fafeasd वाक्यान्तरेण श्र्थवादेन किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति | तस्माद्यागाग्तरविधानाथै एवायं नाथेवादः | "ननु यागान्तरं नासि श्राज्यभागसं्चकं' । उच्यते, wea भविग्यति। न च,

* ‘ounfa’ दति ato mite प- पाठः।

Qo अध्धाये © पाद्‌ ॥ Mey

गुणसङ्ीत्तेनमस्ति, यथा श्रप्यमनतौ आज्यश्रागौ यजतिः हति । चान्यो THATS, यथा “मान्यामाङति पुरस्तात्‌ Hwa दति प्रतिषिद्धपमरतिप्रसवाये "यदन्यामाङति पुरस्तात्‌ swear’ इति निन्दिता खबेणाधारयति' इति वचनम्‌; तेषु"* हि सत्सु एवमथेवत्ता शात्‌ । तस्मात्‌ Tee, “NPAT, एवमपूम्बेमर्े करिति, इतरथा न विशिष्टोत्पत्निः स्यात्‌, किं पुनर कम्मान्तरे छ्णमिति ?। “एकस्यैवं पुनः शरुतिरविेषादमथेकं हि स्वात्‌ दति । श्रत: ऋमेख प्रधानयागादुपरिष्टादपर यागो आ्राञ्मागधन्मकी विधीयेते, श्रातो waa इत्यथः ॥

त° प्रतिषेधः स्यादिति चेत्‌ ॥ २८ ॥ (भम Te) I

मा इतिचेत्‌ प्यसि,-कम्मान्तरचादनेति; तन्न, तस्य “श्राज्यभागोः ति नामसद्भीत्तेने सति अनाज्यभागै न शक्यो प्रतिपत्तं ; agiaa सति ल्तणएशब्दः, ‘sani इति विशेषस्य श्रविवक्ता स्यात्‌, तस्मात्‌ न कश्मान्तरवचनं, किन्तु परिसड्यया प्रतिषेधः स्यात्‌, यथया “पञ्च पञ्चनखा way’ इति चादीनां पञ्चानां कीत्तनात्‌ श्रनेषां wae प्रतिषिध्यते दत्थयमथी वाक्येन गम्यत इति, एवमिहापि श्न्येषामङ्गानां प्रतिषेधो भविव्यति एति ॥

° नाश्रुतत्वात्‌ ॥ २९ ॥ (भम Toft) I भा म fe ora प्रतिषेधवावि किञ्चित्पदं श्रूयते, नापि दतराङ्ग-

* ‘eae दति we इ. Ye पाठः। ० 2

५९६ मीमांषा- दभन

वचनं, न च श्रसम्परतिपन्ञपदार्थका वाक्याथैः प्रमाणं भवति, पदाथा fe aria ae, नास्य एथक्‌ सिद्धिरस्तीति ; age, “agaarat करियार्थैन aararetsee तन्निमित्तत्वात्‌” (९।९।२ wie) दति । तस्मान्न प्रतिषेधः, तज हि जयो दोषाः, श्रखाथेगरदणं, पराथं कल्पना, प्राप्रबाधश्च । तस्मात्‌ कम्मान्तरवचनमेतदिति ॥

ge अग्रहणादिति चेत्‌ ॥३० ॥ (Se पू) ॥

भा | ‘ofa चेतः पश्यमि,-कबमौन्तरचोरनेति ; उक्रस्तज दाषः, स एव महान्‌। तस्मात्‌ किं भवतु ?--श्राज्यभागयोः GT य्टणम्‌ , चरने अङ्गानां चोदकेन; खशब्देनाज्यभागौ weldt Tet चोदकस्तौ न प्रापयति, sata श्रङ्गानि श्रग्टहौतानि प्रापयिष्यति दूति । किमेवं

भविष्यति? दति । खंदत्यकारिता न कल्पयिव्यते, चादकप्राप्रयोा- बीक्यान्तरेणायैवादवचनमनथकं न प्रतिश्चातं भविग्यति ; fwd शञ्ज्नागहणेन पनः-श्रतिरि्येतन कब्मान्तरं कल्पयि्यते ; यथा देवदत्ताऽज तिष्तील्युक्रे म॒ तिष्ठन्नेव ॒तिष्ठतौल्युक्रः, एतावता देवदत्तास्याऽयमभिधीयत दति गम्यते ; न ख परि्छ्या facta at कल्पिता भविव्यति । तस्मात्‌ चोदकेन श्रग्हीतावाज्यभागौ ग्टदीताविति |

श्रा. कस्मादिदं नोरवमाभितं ; यदि हि प्रत्यक्तमाज्यभागौ श प्हीतौ स्याता, वादक एष तौ mara ald, प्रत्यक्तवचनेन बादकग्रशणाथकौ गौरवे किं प्रयाजनम्‌ ?' इति । उच्यते,-ज भौरवस्छ कित्‌ साधु water, न तु गौरवेण यत्‌ छतं तन्न हतं

Yo ध्याये ° We i Yeo

भवति । गौरवस्य तु दाषोऽस्ि, न तु दाषेऽपि सति चादक श्रज्यभागौ zea, यः परिहारेण पया यामं गच्छति, परिदहारदोाषमसौ प्राप्नाति, न तु oad मग भवति | तस्मात्‌ “अ्रगदणात्‌' श्राज्यभागयोगेदणमिति ॥

ह° न तुल्यत्वात्‌ ॥ ३१ ॥ (ES पूण्नि०) |

me मैतदेठं; यदि fe चादकः yaa vam प्राकृतान्‌ पदार्थान्‌ श्रपेेत, तच श्राज्यभागौ गटहीताविति wat तौ नापेक्तेत, श्र्न्याख eta, म तसौ एक्‌ एथक्‌ पादाथानपेचते किन्तु प्राृतमपुर्वम्‌ श्रपेते aad तेन, तददनेनेति, तसिख्पेच्यमाणे श्राज्यभागवन्तापि ्रपेचिता भवति । तचेतदेवमागच्छति,- तकरं शास्तमनथकं भवतीति | तस्म्रादन्यैरङ्गैः ‘Geeta’ न चादकेनाग्रहीतयाराज्य- ~ prewta ° भागयोग्रदणएमिति ॥

Go तथा तदग्रहे स्यात्‌ ॥ ₹२॥ (9A Yeo रवं तस्य fate) tt

भा° अथ यदुच्येत,-श्राञ्यभागाषेव चोदकेन ग्टदीतौ प्ररटतिवत्‌ गदमेधीया भवति । कथमाज्यभागौ यजति ?- एवमिति; यथा "सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति ्रष्वरकल्यादिषु" इतिवाक्यश्ेषात न श्रन्यासु दृष्टिषु साप्तदश्य; यथा “श्श्िपामानय say’ दति मान्योऽपि za श्रानौयते, fuga ठक्तणब्देन स्टदीता भवति; एवमिहापि चादकेनाज्यभागावेव ग्टहीताविति द्रष्यम्‌ । एवं प्राप्न

yeu मीमांसा- दशेमे

शुम, तथा तड्‌ गरणे * स्यात्‌”, तुख्धमग्रहणेन ‘Aa ग्रहण, एथक्‌- पराथापेचिणि Wet स्यात्‌ श्ग्रदशमन्येवामङ्गा्नां, प्रारता- garafefe त॒ मेसदु पपद्यत इति ॥

Fo अपृवतान्तु दयेत्‌ ग्रणस्याथैवस्वात्‌ ॥ ३३ ॥ (fae) ॥

भा० एवं तद्धपत्रौ ग्टहमेधीयः । कुतः ? । “यद्णस्य mae, एवं रणम्‌ शश्राज्यभागौ यजति" दति श्रथंवद्धविव्यति, wae तत्‌ श्रन्थ स्यात्‌, ्राज्यभागाग्वां प्र्यण्धताभ्वां zeautar निराकाङ्खे म॒ चोदकेन श्रन्यानि अङ्गानि गष्ातीति, यस्यागनु विद्धतावपुतव किञिदङ्गमुक्र, म तेन सह एक्वाक्यतामगत्वा प्राकृतानि श्रङ्गानि ग्टशातीति | कुतः ?। केन प्रकारेण कुयादिति amare, ग॒ fa कुर्यादिति, seat ayant नाम प्रकारा विदितः प्रणागवचनेन च श्राकाङ्खयते, न तु विृतावङ्गवन्ता क्षपा, सा कण्पयिला श्राकाङ्किता भवति, ग च क्तप्ामुद्धित्वा कल्पमौधसम्बन्धो न्याय्यः, तस्मात्‌ तापि चोदकेन श्रङ्गानि ग्टह्यन्त इति । wetag च प्राकृतेषु व्रेहतानामङ्गानां विधानमनर्थकं मा श्दिति तेषामङ्गानां कर्पयिला सब्वाङ्गोपषंहारिणा प्रयागवचनेन संग्रहः क्रियत एवेति॥ (९ ०।७।९ °) ॥

४५ ‘aa प्रे" «fa Mo Wo qe "Wz: | † ‘aque’ दूति क° स* पर TEI

Lo अध्याये ® qe: | ae

Bwaui® ferrarqasrarfraceq ॥ ° ततेऽपि यावदूक्कं स्यात्‌ ॥ 88 ॥

भा० सदमेधीय एवेदाहरणं। तजेषोऽयैः समधिगतः, श्राञ्य-

भागाभ्यामेतत्‌ निराकाङ्कम्‌ अन्याङ्गानि न रष्ाति इति, तदुच्यते, किमेष एवेत्सगेः,- सवाण्छेवान्यानि श्रक्गानि ग zetia दति? i एवं खलु प्राः उच्यते, “ततेऽपि यावदुक्तं स्यात्‌”, “ततः, एवसक, शरङ्रानि नान्यानि zetia दति श्रगम्यमाने विशेषे न zeta; गम्यते चाच विशेषः प्रत्यलविदितलादाज्यभागयारिति । श्रता यश्य ae ्रत्य्वचनः स्वेषु॒तेषु gna विशेषस्लस्मात्‌ “यावदुक्रं स्यात्‌", यथा ‘sua समवद्यतिः इति, Serqusafa’ इति ॥ (९ °।७। yoRe) ॥

"ग्टङमेधीये प्राशिजादिभक्तकामावाचिकरशम्‌ ॥ (छला-चिन्ता) | we | favananfate: स्यात्‌ तुल्यक्षार णत्वात्‌॥ ३५॥ (fae) ॥

भा श्रसि गहमेधीयः, तन्नैषोाऽथैः समधिगतः, श्रपूवी गदमेधीय दति । तचरेदमामनन्ति,- श्रि खिष्टकतं यजतिः इति । add सन्दिहते,--किमन्येषां sent भक्तणस्य स परिसछ्यायकः खिष्टच्छब्दः, उत न ? इति ।

च्रादः- ननु श्रपुव्वतवाद्गुदमेधीयस्च नेव dere fae’ । शरवश्यते,--“पूवेवान्‌ ग्ठदमेधौय दति छत्वा-चिन्तेयम्‌। ge श्रधि-

goo मीमांसा--र धेने

करणस्य प्रयो जनं चिग्यते,-यदि परिसा भवेत्‌, श्राञ्यभागार्भ्वा यागाः परिषड्यायेरम्‌ नान्ये इति। दृदमपि प्रयाजनं भवति.- खिष्टृच्छरवणेन fave, परिसञ्चायन्ते, ग ? इति । किं प्राप्तं ?। खिष्टकति शूयमाणे परिसश्चा स्याद्धक्षाणं । कुतः ?। ‘Ge कारणलात्‌',- तुष्य fe कारणं खिष्टकता भक्ताणश्च ; उभयमपि VANITY, तच वचनादयं wae भवति, मान्य दति प्रतिषिष्येरम्‌ war: I

ख० अप्रतिषेध वा दशनादिडाशीं स्यात्‌ ॥ ३६ ॥ (Je) ॥

भा०- यथेव खिष्टर्तश्रवणेऽन्येषां शेषकाग्याणामदशनमिति emia न सन्तीति उच्यते, एवं waver भक्ताः सन्तीति गम्यते; दशेनादश्नयाखच दशनं प्रमाणं किं तदशंनम्‌ ?। "इडामुपडङ्यति' दति sist wana, तत्‌ सति wee भवति, नासति ; तस्मात्‌ म प्रतिषेधः ॥

qo प्रतिषेधो वा विधिपृवेस्य दशनात्‌ ॥ ₹७ ॥ | (we) ॥

भा प्रतिषेधो ar’, तुल्यकारणेन हि seedy श्रानुमागिकं वाध्यते। wa यदशेनमुक्, तदिधिपूरवैस्य wee भविष्यति, एवं Wrarad, “श्रय दृडामेवावद्यति न प्रा्िचमुपह्छय प्राश्रतिः इति तस्य दशेमं । हत्वा-चिन्तायाः प्रयोजनं न वक्ष्ये, पुवैधिकरणस्य हि

६० खध्धाथे © aes ६९०९

तत्‌ प्रयोजनं, न च RTE प्रथाजनसुष्यते यत्‌ प्रथोक्र्यं aw पुवाधिकरणम्‌ ॥ (९ ०।७।९९अ ०) i

Teva frag: ंयिडानतानिवभाणिकरकम्‌ ॥ इ शव्विडानत्वे विकषख्यः स्वात्‌ परेषु पन्धनुयाज- प्रतिषेधाऽन्ैकः स्वात्‌ ॥ Re ॥ (Te) ॥

भा व्योतिष्टामे अूयते,--.शवन्ता प्रायणीया सन्तिष्ठते न पत्नीः शस्यालयन्ति' इति। ‘cere आतिथ्या सज्ति्ठते नानयाजान्‌ यजति' दति at संजयः, प्रायणीया किं sat रत्छरसंस्था वा, उत Seq 2 तथा श्रातिष्या किम्‌ श्डाग्ता MRSA वा, उत TVA | fai ars -- अंब्क्डान्तये विकल्पः ख्ात्‌' दति । कुतः? पल्बनुयाजसख प्रतिषेधात्‌ । “रन्ता सन्तिष्ठतेः इति तावत्‌ व्यक्षमेव वचमम्‌, अपरमपि ` कचनं ‘a cath संयाजयन्ति इति; यदि seat मित्थं, "प्यन॒याज- प्रतिषेधोऽनर्थकः स्यात्‌, तस्मात्‌ पल्यनुयाजप्रतिषेधन Beery मुच्यते । कथं ? । प्रायशीयार्यां पल्लीसंयाजान्‌ केवलान्‌ न करोति, नान्यं न करोति इति; तथा श्रातिश्यायामगयाजान्‌ केवखान्‌ न करोति, ma भ करेति इति,-श्रकम्तव्यपरिसद्कयानार्थमेवेदं fata वाक्यदयं पुवाभ्यां वाक्याग्यामिति ॥

इ° नित्यानुवादा वा कम्मेणः स्याद्‌ शब्दत्वात्‌ ॥३९॥ (fae) ॥

mo न लेतदख्ि,-- विकार इति, एक एव कश्यः शंिडाग्ततवं | 8

६०२९ atate—qww

तज fe विशिष्टं बवन, हितीयः कल्पो area a हि ae cer अखि। न च पन्बमुयाजप्रतिषेधकं छरतासंखामवाचकं, किन्ति तज्ञित्धामुवादः,-मित्धप्राप्न शअग्वदति, यथा, नान्रिखे म दिवि श्रभनिः चेतव्यः" दति पवाग्धां सरेकवाक्तेव wren, ‘wert प्रायलीया afarea न पनीः खयाजवन्ति' इति तथा दडान्ता तिष्या सन्तिष्ठते मानुयाजाम्‌ eaten’ इति । we यत्रखाघवेन स्तिः । "गन्‌ प्रति वेधवचनः* weer वरेत्‌ । य एव fe अत्या थैखेक्छगं रोषः स एवाञ्रुतकख्पनायां ; तस्मात्‌ भ्रंखिङाग्ततैव खादिति ॥ (९०।०। ९९अ०)॥

प्रायरणीवानिष्ययेः gainers dfagnat संसलाधिकरदम्‌ ॥

wo प्रतिषेधा्थवक्ात्‌ चाश्रस्य परस्तात्‌ प्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ ४० ॥ (पुर) ॥

भा० इदमेवेादादरण,--॑व्नन्ता प्रायणीया सन्तिष्ठते न cai: संयाजयन्ति" इति, इडान्त आतिष्या सन्तिष्ठते नामुजाग्‌ यजति ea तच at शयु डे ce इति । तजायमथैः सांजयिकः,-किं परेश युना set सन्तिष्ठते, उत पुर्वे ?। एव, किं परथा इडया caret सन्तिष्ठते, उत पुवैया ? दति । किं प्राप्तं ? । “ganat शरं यिडाग्धाम्‌ दति । कुतः ?। पृवेग्ामपि खंस्ापयता were छता भवति इति;

* परतिषेधव्वनात्‌ इति खाद्धपरूकपाटः |

Qe ध्याये ® Gre: | दै ० हे

ते च WATT HATTA ITT कुयात्‌ ?-इति'। उच्यते,- खत्तराभ्यामपि संखापयम्‌ शरब्दायेमेव करोति, तज नियमाः एवोभ्यां संस्लापयच् were परिच्छिन्धात्‌, were परिष्छेत्यामः, यरि डक्षराभ्यामपि संखापनं wer वच्यति, ततस्ताभ्यां संथापयन्‌ न्यां ससुपकार SUA तस्मादनियमः, पुवाभ्यासुकराभ्यां वेति ।

एवं परापे बरमःः--उन्तराग्वामिति। जतः ?। 'मगिषेधार्थक्त्ात्‌,- तदैव पीसंयाजस्यानुयाजस्छ च प्रतिषेाऽथैवाम्‌ भवति, यरि SAAT न COTA, जैव पल्लीसंयाजानुयाज प्रा प्रुतः; TAT ATTA इति। भम्‌ ख प्रतिषेध नित्यानवादवसुक्रः । उच्यते,-न सत्यां गते न्यायं, तस्मान्न पुवीभ्वामिति । “उच्यते,-लिङ्गमेतदुपदिष्टं, न च fey साधकं भवति, प्रा्िर्च्यताम्‌ ? शति, waste हि fare wat स्तात्‌, श्रबोच्यते,-- इयं प्रा्निःः- यदा विशेषा ara- wad, WICH यस्या अङ्गरीतेः, सा भर॑व्वन्ता,- एवम्‌ टडान्ता ; an शङ्करी तिर्विधीयते wear cern च; सा च विधीयमाना श्रन्यानि अङ्गानि परिषश्चष्टे। कथं ? । शंजन्तया श्रङ्गरीत्था श्डान्तया ¶ सदीत्यमागया शंषिडाकतायां wera अन्यानि spi म श्राकाच्छांन्ते, अना्कांच्छमाणानि च भेकवाक्तां यान्ति, war Sravatfa aaa ‘aed खति qareat शंष्विडाम्तता न कञ्चिद्थमधिजं खाधयतिः इति । उच्यते, नेष दाषः, ग हि तस्यार्थं veal यस्य श्रावं afte, wa वाक्यस्योलरामता प्रयोजनं,

तस्मात्‌ surat der स्यादिति ॥ ४2

& ey मीभांणा-दन्नेने

द° MINT YTS वचनादतिकमः स्वात्‌ ५ ४१ ॥ (fae) ॥

भा. जतदसि,-उन्लराभ्धां sfaerat सन्तिष्ठते xf पूतीभ्वामेव कतः ? । नेह wearer अक्ररीतेभवो विधीयते, दडान्तायाख ; किन्ति den विधीयते, wfaerm सन्तिष्ठते, waver uferet च जाता सन्तिष्ठते, न vata; तिषटत्छेव कटेषु सन्तिहटतीव्युच्यते । तच पुवाग्यासु्राभ्वामिति विशेषे श्रगवगम्बमाने पवीभ्धाश्च न प्रवतत उकराग्धाश्च ; तरेव तच पूवभ्यामेव संख्याने wel भवति । प्रतिषेध नित्थागुवाद cee ॥

we प्रतिषेधस्य त्वरायुक्षत्वात्‌ तस्य ATT ॥ ४२॥ (यु०)। भा० इत carat परं न कन्लव्यमिति । कतः ?। लरायुक्नो fe प्रतिचेाऽक शलः | wi?! ‘Zara: saree, अद्ध देवाः सत्यस्ाभजन्त WENA, ATSC: TEA रेवान्‌ अपाक्षामत्‌ ते प्रायशीयं निरवपन्‌ तच्छ व्न्भमाखीत्‌ | अथ WATT दद्चमाय्ठतेा यज्ञः तत्बर एति तमेव wen लरितिमाद्भिवन्तेः इति । तथा आआतिण्यं निरवदं शदिडानमासीदथा सरा वन्ननायंखते यन्नः ततवर इति तदिशब्तमेव wen लरितमाद्धियन्णे' इति । लरारृतस पुवंमपेशके, मेष्तर ; तसमात्‌ नन्या देशः प्रतिषेधस्य ; तस्मा पूरीभ्वाजेव sferenat परं न कलखमिति ॥ (९ ०।७।९ दअ ०) ॥

Yo चध्वाये © पादः ॥ doy

“वखपखद्‌ खपसाद्यनो' rarfeer wy rere विधाभाविकरकम्‌ ॥

द° SUNY यावदक्रमकम्पै स्यात्‌ ॥ ४३ ॥ (१म Je) ॥

भा अद्धि च्यातिष्टोमः, तचेदमाचायते,-“वडयसद youre’ दृति, ताः रत्य आममन्ति,-अप्रयाजासा श्रनभयावाः' इति । तच संशयः, किं यावत्‌ प्रतिषिद्धं तावन्न कर्ब्यम्‌, wang’ ante); भ्रव यावत्‌ उपरिष्टं तावत्‌ कल्यम्‌, अन्यत्‌ खवे न कर्यं; अथ पुव wre 2? इति । कि प्राप्त ?,-उपसलु aag न करव्यं, ` अप्रयाजाख्छाः ween! दति प्रयाजानयाजानां प्रतिषेधं ला wie, अष्टा -वजिषटां्ोदकपा ताम्‌ भ वारयति । तच्मादविजिष्टं स्च are इति ॥

ए Saw वा गुणत्वात्‌ अषप्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ ५४ ॥ (रय Yo) ॥

me न देतदसि,- प्रतिषिद्धं वजयिला aa कर्नव्यमिति, यावदुपदिष्ट

mit ‘Saw शराधारेण स्वमन त्‌ परिसश्चायते, श्रविशि

We Sra sree: पुगरा्नायते, ग तब कञ्चित्‌ गणा विचिः

भूयते, तस्मान्ेन तत्‌ परिसञ्चायते ॥

* अथ वा ख पन्या उपसदः ? इति जाद्ेपलकपाठः |

† च ननू याजाः" रति cette gat दजिंकारयक्तः पाठ याकरशसङ्गताऽपि पथोपरषाढभिराघ। दु चशितः।

६०६ मीमांसा-~-रनमे

ae अप्रतिषिद्धं वा प्रतिषिध्य प्रतिसवात्‌ ॥ ४५१ (Ra Yo fate) ॥ are Saefa—aragn कव्यम्‌, अवशिष्टं मेति, faente wa wie! प्रतिषिद्धं वजयिलवा इति। एव हि शरूयते,-श्रप्याजास्ता अननयाजास्ताः०” इति, एव॑ प्रतिषेधं हला ताथः WAT ATS वाधका भवितमरति। खदु क्र, निर्गुणं स्ोवाचारभवशमिति, अतिप्रसषाऽयं ग परिषदा । एवं अुयते,-नान्वामाङतिं पुरस्तात्‌ जु डयात्‌ थदन्यामाडतिं पुरस्तात्‌ जुडयादन्यग्मुलं कुग्ोत्‌ FAITE माधारयतीति, गान्वामाङतिं परस्तात्‌ यात्‌ प्राहतिकोन्वः ; एता fe आधारारिका आङतयः सवष्टीनां ge, यदन्वामाङतिम्‌ श्रोपखदीम्‌ अग्धादिकां aparece Garg तस्मात्‌ खुवेणाधारयति दति। श्रा्ारादिकान्बाञ्तीलेडाति-इत्याघारादीनाम्‌ WHAT पुनः प्रतिप्रस्षोाऽयम्‌ “श्राचारमाचारयतिः इति, ara करेति, fanfe श्राधारयति, न भाचारयतीति। तस्मान oftegr, प्रतिषिद्धं वज॑यिला सवं कर्तव्यम्‌ इति ॥ qe अनिश्या वा जेषस्य सुख्यदेवतानभोज्यत्वात्‌ ॥ Bg ॥ (सि०)॥ भा श्रथ वा श्रपूवै उपषदः, “afer पभ्रारृतस्छ शेषस्य"

पर्वे "खप्रयालाख्ा QIN इत्येतावानेव पाठः, ततस अवापि तथेव भवितुं Um: | † “अयमथः ‘Sire este oyad we सति यदि कित्‌ सन्द उपसत्‌ परथोमारो शोवाधारमङला तद्य we काश्िदन्वामाञतिं ase लदा we. अत्यासेम TAY THA, शोवाारः खाद are: cha” इति wrearer

९० अध्याये = Wes | & ° 9

मिद्यामुवारोऽयम्‌,-अप्रयाजास्ता saat: इति । सुख्यरेवता- मनभीञ्याम्‌ उपदिश् प्रधानदेवता विधीयग्ते,-“नान्धयामाखतिं पुरस्तात्‌ जयान्‌ Aaa sare सुखम्‌" दत्यमिधाय, "यरन्यामाङ्िं परस्तात्‌ Awd sata सुखं saree safety सुखं खुवेण श्राधारमाधारयति al यजते श्रग्रिमगीकं सेमं wei विष्ण- तेजनम्‌" इति ; तदेतदाघारेख भिराकाङ्खीशतं नान्येन 1प्रङताङ्गेन सह एकवाक्धतामेति । अतः प्राप्ता मुख्थरेवता शगभीञ्या अनोप- feat नान्यं यजति, तस्मादभ्निः प्रथम इच्यते इति ॥ (९ ०।७। ९४०) ॥

“वादकेनेककपारेग" इत्यादि मा अपुष्येख अवग्ड थस भिधामाणिकरकम्‌ ॥ a saya विषः प्रतिषेधात्‌ dened स्यात्‌ ॥ ४७॥ (RAT) &

भा असि च्यातिष्टामेऽवग्यः,--शवार्णेमेककपालेनाश्यमन्धव- यन्तिः इति। तकेतदाश्नायते,--अरपवर्दिषः प्रयाजान्‌ यजति । श्रपवर्हिंषौ श्रनुयाज यजति, दति । तचेषोऽथैः साश्यिकःः-किं, aftard asifeer sega कर्तव्यम्‌, उत, ` आ्रज्यभागाग्यामन्यत्‌ परिख्यायते ; चरथ वा श्रपुवा वश्यः ? इति । किं प्राप्तं ?। विमं वजेयिला ‘tuna wre’) कुतः ?1 विप्रतिषेधात्‌, “्रपवर्दिषौ wart यजति, इति विमां प्रतिषिध्य ward: wets Vizard न शकोति वारयितुं, awe स्यादिति। नन

q et मीभांसा--दनेन

आग्वभागी यजति इति परिष्कारं यक, “अणुमन्तावाग्दभागे asta’ इति । गणाथे तनान्यते ख ॥

द° आज्यभागयेावा गुणत्वात्‌ ओषप्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ ॥ ४८ ॥ (रय पूर) ॥

भा न देतदसि,-गेवकमे कन्तव्यमिति, किमदं श्ेषप्रतिषेधः स्यात्‌! । कुतः ? MSGR: अवणात्‌ः--असुमन्तावाञ्यभागे यजति' इति । नमु अरुम्तागुषकविधानाथे ay Ke । नेत्याह, लिङ्गक्रमाभ्या प्राप्तावेव श्रष्मन्तो,--रष्डप्रे सधिष्टव wy 8 har अनवीत्‌' इति, aneratat शआरञ्यभागौ अएमन्तावेव, निर्गुसेवेदं वचनम्‌ इतरवामङ्गानां परिषद्यायक भवविहुमेति। यन्तु-- ‘guafes. प्रयाजान्‌ श्रपवर्हिंषौ ware यजति" दति, परिसद्चा- तार्नां प्रयाजानाम्‌ अ्रमयाजथोश्च feared भवतीति । तसात्‌ रेषाणाभेवाङ्गानां परिषद्ेति ॥ |

-# ` प्रयाजानां त्वेकदेशपरतिषेधात्‌ वाक्यभषत्वं va न्नित्यानुबाद्‌ः स्यात्‌ ॥ ४९ ॥ (RA पू०नि०) ॥

भा० तुग्ष्दः ad ॒व्यावर्लयति,- न चैतरस्ति,-परिसद्येति;

निदाषा afteag cq) किञ्च “श्रपवरिषः प्रयाजान्‌ यजति' इति areqaat मावकश्यते, यदि “प्रथाजान यजति, इत्येव बिधिखदा वहिःप्रयााःऽपि प्राप्नाति, ae “श्रपवरिंषः' इत्येतत्‌ नोपपद्यते । अष afta: प्रतिषेधः, प्रयाजानां विधिनोक्कसख्पते, तजाप्रातत्छ afte

१० अध्याये ® WE ६०९.

परतिषेधाऽमुपपन्नः; उभयविधाने वाक्यं भिद्येत, वाक्यशेषो नापप, Wes वाक्छं | तस्मान्न ओेषपरिख्या ॥

Go आज्यभागयेाग्रहशं नित्यानुवादा शदमेभीयवत्‌ स्यात्‌ ॥ ५० ॥ (सि) ॥ We श्रथ वा श्रपु्ीऽवश्यः, यदत्‌ ग्यदमेधीयः, वदत्‌ स्यात्‌ । श्राज्यभागाभ्यां प्रत्यचश्ुताग्यामेकवाक्यतामित्वा निराकाङ्खो भाग्ये पआरातरेकवाक्यतामेति । तसमादपुर्वीऽवश्टयः इति ॥ (९ ०।७) yume) ti |

क zr im । wearer युपादौनां खादिरिल्वादि ay afew cea ॥

a विराधिनामेकश्चुतै नियमः स्यात्‌ ग्रहणस्या्थ- वश्वात्‌ शरवच्च श्रुतित विशिष्टत्वात्‌ ॥ ४५९१॥ (fae) ॥ |

भा श्रस्ति वाजपेयः, ्रदि वाजपेयेन खाराच्यकामे यजेत" दति wa भ्रुयते,-- खादिरो युपो भवति' इति । तच संग्यःः-- fa, खादिरा वा पालाशा वा trfeaa वा, उत, खादिर va? दति । तथा अन्यच yard, — हत्‌ we भवतिः xf तच स्यः, किं wear ve, रथन्तरं वा, उत, veda? इति। चधात्यार्या अयते, यवमयेा मध्यमः, इति। तच सं्यः+- किं यवमयो वा ्ीहिमिया वा, उत, यवमय wa? दति । सरवव्वेवु किं प्राप्तं, 28

६९० मीर्मासा=द देने

शविराधिनाम्‌' अन्यतमस्िन्‌ श्रयमाणे नियमः ष्टात्‌',-खादिर एव चपः, रेव we, यवमय एव मध्यम इति । कुतः ? । 'प्रहणस्ायेवचात्‌?,- एवं हृतृखदिरयवाां यहशमथेवद्भविग्यति, इतरथा ; प्राप्ानुवाद- arvana स्यात्‌; शरुत्या विष्टः खदिरादथः चोदकप्रात्ताग्‌ पलान्रादीम्‌ वाधेरन, ‘ara’. —ae ‘ware वरिंभंवति' इति भरेषु mag gar fran, एवमिहापीति ॥ ख° खउभयप्रहेशान्ेति चेत्‌ ॥ ५२॥ (पुर) । भा इति ea’ पश्चसि, उभयं fe प्रदिशति चोदकः, खादिरं पाथा्रञ्च, हरत्‌ रथन्तरञ्च, ब्रीहीन्‌ यर्वाख ; केन ceri, चोदकेन Ga प्रदेशे aft wearer निवर्जिताः ? खदिरग्रहणम्‌ अब्र

परिसङ्खातुं, freer परिसद्याया came) तस्मान्न नियमे विकश्प एषेति ॥

ge शरेषपीति चेत्‌ ॥ ५९॥ (श्रा०)॥

भा यद्युभयप्रदेशादुभयं भवतीति अध्यवसीयते, शरेष्वपि" श्रुतेषु gu जेव निवन्तंरम्‌ !- इति ferret प्रतिन्नायां चण परि- चोदयति अः

ge विरेध्यग्रडणाचवा, शरेधिति चत्‌ ॥ ५४। (चाण्नि०)॥ भा इति चेत्‌ पश्रषि,-एष न्याय aw: "अरेषु" अपि रोषं परसश्चचति- ईति । न wey किष्चन दोच्छति, तत gat निवना

Ro अध्याये ° WE | १९९

दति ‘ae श्यात्‌ । कुतः ?। ‘fatraawery.—a हि विराधिवु भरेषु अनङ्गोकरियमाणेषु Bw, WT शङ्गलनोपादातु ; तसात्‌ Har भिवर्त॑न्ते इति ॥ qo तथेतरस्मिन्‌ ॥ ५५॥ (पुनः चा०) ॥

भा तथा इतरस्मिन्‌" श्रपि खदिरार विरोधिनि शअ्रङ्ीक्रियमाणे न अव्याः पलाज्रादयोाऽङ्गलेनेापादातं, तस्माज्निवनिव्यन्त इति ॥

qo श्ुत्धानथेषधमिति चेत्‌ ॥ ५६॥ (आग्नि) ॥

भा शति चेत्‌ पश्चसि,-विरोष्ययहणात्‌' पलान्रादीनां निटंन्ति- भविष्यति इतिः चोदकञ्चतेरागथेकधं स्यात्‌, प्रापयति fe चोदकः पलाभादीनि; ख हि तुः खदिरादिषु पलाज्ादिषु वा । तदुक्रम,- “mreutfafa चेत्‌" । “a ger’ (९ ०।७। २ ०- शरस) दति । reed वाहु, खदिरादिभिः प्रयोगवचन एकवाक्यता- मेलीति ania; प्रयोगवचनेन हि ख श्रुयते, स अरुयमाणः परन्परया Wer यास्यतीति । wig यागप्रयागवचनः तदिभिष्टाम्‌ यागान्‌ धास्यति, तेषु पलाश्नादया विशेषाश्चोदकप्राप्ना a खदिरादिभि- गिवन्निताः ; तस्मादिकल्प इति ॥

° ग्रहशस्याथेवस्नादुभयेारप्रतिपत्तिः स्यात्‌ ॥५७॥ (Se) ॥

भा बघ्राति, प्रयोगवचने fe प्रत्यसशरुतेन खरिरेकेकवाक्यतामेति,

28 2

६९२ मीमांसा-दभने

afer, निराकाङरे न cere. प्रवर्भिंग्यते, तस्नात्‌ afecfafae. aera थागप्रयागवचनेन zeta न gerafafas:, तस्मात्‌ सखदिरद्यैव दन्निनाभयाः; एवं रथन्तरे यवमये च । तस्मात्‌ खदिरादीनां नियमः, fat पलाभ्नादिभिविकल्पः दति ॥ (९०।७।९ awe) Il

wraafes प्रात ङ्रग्यदेवतस््म गिष्च्यधिकरलम्‌ ॥ Bo VAIN गुखानामथेवस्वात्‌* गरहणमप्रहत्े स्यात्‌ ॥ ४८ ॥ (सि०) ॥

भा काम्या दयः अूयन्ते,---श्राप्रेथमष्टाकपालं ada, “अद्मीवोमीयमेकादश्रकपारं निवपेत्‌ श्यामाकं ब्रह्मवचैसकामः',

शेनमेकाद्रकपाणछं निवपेत्‌ प्रजाकामः" दति । तर्चैतेषु थागेवु

अयमर्थः सा्रयिकः,- किं प्रातं ॑द्रव्यरेवतं मिवन्तैते, उत, a

faavia? इति । खवेासाम्‌' एवंजातीयकानां चोदनानासुत्पन्ञानां

दरव्यरेवतेनेव सद्ात्प्निः, AAAS चोदकः | तस्मादग्टहीतां-

दरव्यरेवते चोदकेन, विधिनैव प्रापे द्रग्यदेवतं प्रति निराकाडःल्ते यागे

अवशिष्टानि श्रङ्गानि चोदकः प्रापयिव्यति cf श्रय यदुक्रम्‌

अग्रहणात्‌ ग्रहणम्‌ (९ ०।७। १ णसणग्भा०) इति, तदिह सिद्धम्‌ ॥

* 'जरानामथेवात्‌ इति Be Wo Yo पाठः| arena dere इति wo ge

६५०९ संष्छकपुरक एवं GTETTT च TT: | † "तकाद्म्टङीते' इति काइ. पके रवं we Go ९२९ संदकपखके च पाठः

Re अध्याये © पादः। &९दे

° अधिकं स्यादिति चेत्‌ ॥ ५९ ॥ (पुर) ।

भा शति चेत्‌, पश्यसि, विधिना प्राप्तलादवशिष्टानि चोदकः प्रापयिच्छति इति; मेतरेवम्‌, श्रधिकंः स्यात्‌" । उक्रमेतत (९०।७। ९९ खग्भा०) हद्यसरोदकः सर्वेषु wry, गम fe स पदाथंमाकाङ्खति, पदा्थष्टतं प्रकारमाकाङ्कृति, तस्मात्‌ द्रव्यरेवतमपि चोदकः प्रापयति; प्राप्रे वचनप्रामाण्यात्‌ श्रधिकं भविग्यति,- एकं वचनप्रापितम्‌ , श्रन्यत्‌ दादकेनेति ॥

° नाथाभावात्‌ ॥ ई० ॥ (Te) ॥

भा० “नः एतदेवम्‌ ,-श्रधिकं कन्तव्यमिति। कुतः ? । “श्रथाभावात्‌,

प्योजनाभावादित्ययेः। स्थे, Seat wea न प्रतिषिद्धं दयदेवते, किन्तु पराथ तत्‌ यागनिटन्तये,स च याग एकमेव द्रेण एकया देवतया निवैनयितव्यः श्रयते,--श्राग्रेयमष्टाकपाखं नि- azarae. इत्येवमादि ; afer aerated कर्प्यमाने निर्दे बध्येत! श्रथ aa निवत्तंते,* चोादकप्रापितस्य a किञ्चिदस्ति प्रयोजनमिति तत्‌ श्रुतमपि सिद्धलात्‌ प्रयाजनस्छ, न करिष्यते tt (९०।७।९ ऽअ ०) ॥

* featia’ इति आद शेपसकपा ठः |

६९४ water eat

यौ मापेःन्डपदे। wcgwe नियमा विकरकम्‌ ॥ geo तथै काथविकारे प्रारूतस्याप्रत्तिः weet fe विक्षस्पः स्यात्‌ ॥ ई १ ॥ (fae) a

भा० कचित्‌ कम॑विदेषे शरयते,-*सादुम्बरो यूपो भवति' । तच संग्रयः,- किं प्रारुतमज युपदरव्यं बाध्यते, उत प्राते ? इति । किं प्राप्तम्‌ ?,-“एकाथेविकारे' श्रस्िन्‌ चेदुम्बरे, एका्थश्चासौ खदिरादिभिः, विकारख, तज ‘rere’ खदिरादेः “श्रप्रह्तिः यथा परारूतस्य aaa Tier श्रधिकरणे, “तथा” असिम्‌ खादिरस्त eure श्रपरज्िः। "पर ्तौ हि" तच्छ विषमजि्ो "विकल्पः स्मात्‌ दादकप्रात्तख meagre च, न देव न्याय्यः; तसमात्‌ WASH ॥

qo यावच्छुतोति चेत्‌ ॥ &२॥ (Ge)

भा (ति चेतः पश्यसि, विकर्पः षटोाष इति; equal भवतु, उभयस्मिन्‌ ay नियुज्यतां पष्टः, तद चादकानुग्रहा भविव्यति ॥ wo म प्रतावशब्द्‌त्वात्‌ WES ॥ (उ ०) ॥

भा “नः एतदेवं, Baa हि ओदुम्बरे नियोजनं भयते, केवले खादिरे* ‘wedi’, “खादिरे बभाति' दरति । उभयसं बन्धनद्रयये न प्राङतं वाक्यं, न च प्रत्यलश्चुतं, तेन समु ख्यस्य प्रमाणमेव नास्ति, अतः प्रातं युपद्रव्यं निवर्ते इति ॥ (९ ०।७।९८अ ०) ॥

* ea डि खटुग्बरे गियाजनं श्रयते कवे GET Chet He We ८० पाठः।

१० अध्वा © पादः | ६९५४

जरद्यवच्सकातेत)दिभिरोव यागाधिकरकम्‌ ॥ ao वित» त्वनियमः स्यात्‌ पृषदाज्यवत्‌ ग्रहणस्य मुखाथत्वात्‌ Garg प्रदिष्टत्वात्‌ Tams यदेति स्यात्‌ ॥ ६४ ॥ (पुर) &

me शशौमारौद्रः चते चरं निवपेत्‌ शक्तानां attet ब्रह्मवयेस- कामः, dhs चर निर्वपेत्‌ छष्णानां atetet भिम्‌ , नेकं तं et निर्वपेत्‌ शष्णानां प्रीदीणा, ata चरं निर्वपेत nat ्रीहौणाम्‌' fai तज संत्रयःः-कि त्रीहिभिर्त्रैवा यष्टव्यम्‌, उत ्रीहिभिरेव?। किं प्राप्तं ?,-“विृतौ a विरोधिनामन्यतमस्िन्‌ agama “श्रनियमः स्यात्‌, त्रीहिभियेवेवा इति । कुतः ? । “परहस्य गुणाथेलात्‌,- तस्य हि ब्रीहेरोहणं gare, म यागसम्बन्भा्े, Rar atwar wafer, arng उभान्धामपीति ; यथा “एषदा- errr यजतिः इति wed एवन्तासन्बन्धाथे भवति, एवमिहापि व्रीहयः इर कगणसम्बन्धा्ाः, म यागसम्बन्धेन अन्यपरिः agra: । तथा “यद्यपि agent यजमानः पञ्चावन्नैव वपा BY इत्येतत्‌ अवणसुपपद्यते, यदि एव॑जातीयकेन wed न निवत, ततः पश्चावन्तेन चतुरवन्मेऽनिवरन्तिते “यद्यपि चतुरवन्सी' दति ait am भवति । न रामक गुणापरे्ो भवति, "उभयोः" प्रदिष्टवात्‌-उभये त्रीहियवाः चादकेन प्राप्ताः विकस्यते; “यदा”

* at ZF परच भाष्ये च विशते" दूति We Wo Ge पादः।

६९६ मीभांसा--दचेमे

वरीयः, तदा ‘gure; श्र्री हिपचे श्रसम्भवादथात्‌ निवर्तेत ; तस्मादिकर्पः एति ॥ ख० रेकाथ्यादा नियम्येत श्रुतित विशिष्टत्वात्‌ ॥ ॥ ६५ ॥ (feo) ॥

भा एकाथ रि त्रीहियवाः, aw ब्रीरीणं तलात्‌ यवा जैव प्राभुवन्ति । ‘waa गुणसम्बन्धाथा हि ater’ दति । नेतरेवं, यदि गुणसम्बन्धाथा भवेयुस्तता म नियमः स्यात्‌, म तु गृणसम्बन्धाथाः, विकारसम्बन्भे fe षष्टी भवेत्‌ व्यतिरिक्षे प्रातिपदिकार्थे, तेन विकारविशेवणं sar भवति, शृणविशेवणं वाक्येन, श्रुति वाक्यादलीयसीति, तस्मात्‌ at ब्रीहयो यागेन सखम्बध्यमानाः खमानाथान्‌ यवाज्िवनैयेयुः ॥

छ fatifucare शाकवत्‌ We (यण) ॥

भा० विरोधिनद्धेते। कथं?) ये हि uafa कार्थ विकल्पेन साधकाः श्रुयन्ते, ते arate विरोधिना भवन्ति, विराधिनाश्च भ स प्रट्निः, लोकवत्‌", यथा, “मत्यान्‌ न पयसा खमभ्नीयात्‌ः इति यद्यपि सगुण मद्या भवन्ति तथापि पयसा aE म समश्छग्ते 5 तस्मात्‌ सगुणा श्रपि ब्रीहयो यवान्निवन्नयन््ेव ॥ |

ख ° क्रताश्च तद्गुणत्वात्‌ ॥ &७ ॥ (Mofo) |

भा० “दि ब्रीं विकारेण सम्बन्धः, कथम्‌ एषां गणेमापि सम्बन्धो भविव्यति?' इति । श्रजोच्यते,-नैवेषां गुणेन सम्बन्धः

ae वाक्येन वा, नापि awe बीहिभिः, कथं तं ?- क्रतोः" तद्रणतवात्‌'--कतुरथं NST: श्रूयते wey, waaay एकस्मिन्‌ क्रतावर्यैन द्रव्यगणे सम्ब्ेते, तेनार्थैभेरोऽपि परिइतेा भवति ॥ छ* विराधिनाश्च ततृश्चतावशब्दत्वात्‌ विकल्यः स्यात्‌ ॥ ६८ ॥ (रयु) ॥ भा० वविंराधिनाश्च' श्रन्यतमस्िम्‌ प्रतयक्ते श्रूयमाणे श्रन्यसिंञच वोदकप्रान्ने ‘weer’ were विराधिमि सति चादकश्च न्याय्या विकल्पः ख्यात्‌; तस्मादपि नियमः ॥ ढ° षदाश्ये BAW ग्रहणस्य गुणाथंत्वम्‌ ॥ ॥ feu (्राग्नि०) ॥ me «yaar तु युकः न fe त्र aafefatry श्राख्स्य, तेन न पाकिकमा््ं, ततस THT श्राश्यसमुचखयः। यतः एषन्ना- wqrare दधि, तेन न पाक्विकं दधि, श्राज्येन च aqea दति ॥ ° यद्यपि चतुरवत्तषीति तु नियमे नेापपद्यते॥ ॥ ७० ॥ (MT?) I We श्रय यदुक्ष,-यद्येवंजातीयकेषु नियमे भवेत्‌ » “यद्यपि चतुरवत्ती, इति चतुरवन्तद थनं नपपद्यते - दति, तत्परिदन्नवयमिति ॥

Ro कत्वन्तरे वा AMAA कम्मेभेद्‌ात्‌ ॥ ७१ । (sitofeo) ॥

2T

९९८ मीमांसा--दने

भा० WRN एव वा" देपुशंमासयोाख्तरवन्तदनरेनं भविति | यद्यपि दरपणमासयोखतुरवन्ी यजमानः, तथापि पश्चावनषैव वपा भवति इति, श्रन्यस्िम्‌ कमणि चतुरवन्तम्‌, अन्यस्मिम्‌ Tera, यद्यप्यवजातीयक्रेवु नियमस्तथापि चतुरवदषटनमुपपद्यत शति ॥ (९ ०।७।९ ९ अ) tt garetts aq कायंत्यजना ङगष्वपि प्ठावशविथागाधिक्करकम्‌ ॥

wo यथाशुलोति चेत्‌ ॥ OR ॥ (पु१) I

भा० रसि व्यातिष्टोभे पश्दरग्रीषामीयःः-या रीकिति यत्‌ अग्रीषामीयं पदटमाखभते, इति | तजे दमाखायते,- "यद्यपि sqrt यजमानः TETRA वपा काया" इति । त्रेषोऽथैः atwhean,— किं वपायां अरुयमाणं पश्चाकलम्‌ श््गापृवं चतुरवन्तं fradafa, उतं न? इति । किं प्रा्तम्‌ दवि Se dpe, ग-इति । कुतः ? । यस्मिन्‌ श्रूयते Tera, लजेव चठुरवन्षं गिवत्तैयति, गान्यज ; यथा mere न निव्ंयति,-एवमङ्गपूव्वपि पञ्चावनतभुतिनं निवृत्तेयित्र- महतीति ॥ । ।

Ge न श्ादनैकत्वात्‌ ॥ 9३ ॥ (fae)

भा नैतदेवम्‌, एका हेषा चोदना-*यो दलिते यदद्मीषोमीयं पग्माखभते' दति । AW प्रकरणे TEA We, अतः प्रकरणटदङ्गा- =$ 6 भवितमरति न एवं भविव्यति। आड, गमु वाक्धादइपा्यां भवितुमति' इति |

१० अर्थाये ® पाद।। | १ é

भे-शत्य॒च्यते,-वपा fe zai, न तत्सम्बन्धे प्रयोजनमस्तीति "उच्यते, पञ्चावन्ततां वपाप्रयोगवचन उपसंहरिष्यति, तथा न रोषा भविश्यति, दति । अरचोच्यते,--एव धत्यपि अक्राधूवं पञ्चावनं सिध्येत्‌ । कथम्‌ ? । एका हिसा चोदना, aya वपायागसख, तेन चेत्‌ TEA सम्बध्यते, तदा spate भवितुमेति । नगु च वपासम्बन्धात्‌ वैवं पञ्चावन्ता न अङ्गानीति" | उच्यते,--नेतरेवं वनं, वपैव Teena, कथन्ति पञ्चावकतैव वपेति, यत एवकारकरणं ततेाऽन्यजावधारण, ने लाविश्ेपेण या पञ्चावन्लप्राकिः, सा क्या वपासम्बन्भेन मिवन्तयित, निवन्तेकस्य अष्दद्याभावात्‌ | तस्मादङ्गषुं म चतुरवन्तम्‌ ।

afa च, एवंजातीयकेषु Wey TEAR जाते ततोाऽपरा चोदना,- तानि दिदिरवद्यति' इति, वपाग्रहणं तच हविखंसणाथे, प्राथम्यात्‌ श्रवसरप्रा्नं श्रूयते, fafufet fe तस्मिन्‌ वाक्यभेदप्रसङ्गः । तस्मादङ्गेष्वपि पञ्चावश्वमेवेति ॥

इति sihrewacarfafactea मीममांसाभाव्ये zara सप्तमः पादः ॥ ° ॥

भीमांसा-दशमे

LAN Wl श्रमः पादः। नि किक

भररे्ानारम्य-दिषाम्दे निचेथका पय्योदासुत किकरकशम्‌ f

छ प्रतिषेधः प्रदेशऽनारभ्य-विधाने च प्रात्तप्रति- पिद्त्वात्‌ विकरः स्यात्‌ ॥ १ ॥ (Go) I

भाग प्रतिषेधः yea चोदकेन प्रदिष्टे धर्मे, कचिदभारणभ्ड-वारेन प्राते ;--सोदकेन प्रदिष्टे ‘aurfiean न Brat zeta नायम्‌! ति । तया, अरनारभ्य-वादेन प्राप्तेः---श्रा्रावधेति WATS WE, रौ वडिति चतुरश्र, थेति get, ये aay इति पञ्चाच्वरं ; द्रा कवह्ारः, एव चै प्रजापतिः सप्तका oy अन्वायत्त दति । तते "नानृथाजेषु ये-यजाम्ं करेाति' इति । तजायमथः atefan:,—f प्रदक्ानारभ्य-वादयोः प्रतिषेधः ष च विकश्यः, उत, पर्यदाखः? इति । कि प्राप्तं विकल्पः" हति, प्रातिपरतिषेधयोः प्रमाणएवत्वात्‌,-खभरी fe प्रातिप्रतिषेधा प्रमारो ; प्रा्िस्तावत्‌ प्रमाणएवती,-'महापिटयश्चेन यजेत प्ररूतिवत्‌-दटति। तथा, "एष प्रे प्रजापतिः स्रदथा यज्नेष्वन्वायक्ने' इति भवति वाक्यं प्राप, प्रतिकेधममपेचयमा्थं warmed । तथा, प्रतिक्धः प्रमाणवान्‌ुः- म्‌ हेतारं aula ad, शटग्योरेतेनागत्ङजति'- दति । तथा, “नानुयाजेषु ये-यजामदं करोतिः दति; सवषु यजिषु ये-यजामदक्रिया

१९० ध्याये ८ पाडः ६२९९

भ्ापता, म करे्यनुयाजेषु इति प्रतिषिष्यते। ये-यजामहः क्ल्य इतिवचनात्‌ स~ये-यजामहकः प्रयागः फलवानिति गम्यते, म कन्नव्यो ये-यजामहे- इति वचनात्‌ श्र-ये-यजामहकः प्रयागः फणवागिति गम्यते ; उभ: प्रामाश्ादुभयथापि फलमिति गम्यते, तस्मार्‌ विकल्यः; एवं हाजा यवरणेऽपि । तस्मात्‌ ्राप्षप्रतिषिद्धलात्‌ विकचः स्यात्‌" ॥

we श्रथप्रात्तवदिति चेत्‌ ॥ २॥ (श्ा०)।

भा० शति चेत्‌" श्रवगम्यते,--विकल्यः स्यादिति, तन्न ्रथप्राप्नवत्‌' खात्‌, तद्यथा लाके, wate यच प्रतिषे भवतिः म विषं भचयितव्य, "न सपाय श्ङ्गलिरदेया, "न कष्टकः पादेनाधिष्टेयः"- दति, श्रक्रियैव averse भवति, a विकल्पः, तेन मन्यामहे, रिधिप्रतिषेधयोः प्रतिषेधो बलीयानिति, प्रापने fe विधे प्रतिषेधो भवति, येन च नाम प्रापे यदुच्यते, तत्‌ तस्य बाधकं भवति ; तख्मादक्रियैव श्रनुयाजेषु ये-यजामदस्य, महापिदरयश्चे च हाय वरणशस्येति ॥

ए न, तुख्धदेतुत्वादुभयं शब्द लघ्चणम्‌ | ३ ॥ (आण निर) y

भा भैतरेवं, ger fe tafe ora: प्रतिषेधस्य च, उभयं

कन्द श्प, प्राक्षिरपि प्रतिषेधाऽपि, प्राभिरपि प्रतिषेधे प्राप्त

्रतिषेधेाऽपि sat प्रापना्यां; लोकं पुनङभयम्‌ अरथंलखणं प्र्यचता

मम्बमामं गुणदोषकर, तच्च विधिप्रतिषेधयोयेतरो गृशवान्‌ सा

६९९ Hate eae

Slat; म तु बरष्दललये गणरोषो WA अवगग्तु । तस्मात्‌ यद्यत्‌ वाक्छेन प्राप्तं, तसद्भयमवधार्थेत, उभा ख प्रा्निप्रतिरुध प्राप्नुतः । तस्मात्‌ विकस्पस्तज-तचेति ॥

छण अपि तु वाक्थग्रेषः स्वाद्‌न्धाय्यत्वादिकसल्यस्य विधीनामेकदेशः स्यात्‌ ॥ ४ ॥ (सिर) ।

भा श्रपि तु" दति qearafer | "वाक्यशेषः, प्रतिषेधः प्रदे्ा- मारभ्य-वादयोः। गेवम्‌ अभिसम्बन्धः,-अरनयाजेषु ये-यजामहा म कर्नव्यः- इति, कथन्तर्हि, गानगुयाजेषु दति, मज्द ऽगुयाजज्रष्देन सम्बध्यते, न करेातिना । किमतः, qed ? । नामुयाजेबिन्येतावत्‌ श्रपरिपुणां ares तत्ठाकाङ्क' पुवंवाक्धैकरे भेन सर्मस्यते,- यदेतत्‌ ये-यजामष्टं करोती्दक्त, तत्‌ म॒ अनुयाजेषु, यावदुक्रं॒श्यात्‌, ्रनुयाजवर्जितेषु यजतिषु a-anrae करोति इति ; तस्माडि धिरे पयुदस्तामयाजकः, भासि प्रतिषेध दति न विकल्पो भविग्यति । महापिटरयश्चेऽपि श्रकृतिवत्‌' श्तिवचगात्‌ हे जार्घेयवरणमिह aia प्रापनं ; तदुच्यते-प्रङतिवत्‌ क्ल्य, वरणं वष्णयित्येति, amen टणीतेर्येन सम्बध्यते, प्रत्ययाथंस्ठ॒ WATS, यदच प्रकृतिवत्‌ क्यं rare वजंयित्वेति । किमर्थं पमरनुयाजटं्नधालर्थंन च mw: सम्बध्यते ?*-इति | ced, “शरन्याग्यलादिकण्यस्य, wart हि fare: | कथम्‌? | re "यजतिषु ये asad करेाति' इत्यच्यते, यद्येवम्‌ अवगम्बते, awe: ख विना ये-यजामरेन यजतिरभिनिवनेयिहुं, at

९० ध्याये & पादः | ९ र

प्रतिषेधवलनमनथकं, प्रतिषेधेऽपि fay विधिविचनममथैकं ; तद्मादन्याय्येा fare: । भनु “श्रन्यतरस्य विधेरानथक्यप्रसङ्गादिकर्य श्राश्रयणीया भवतिः । उच्यते, यचान्यतरत्‌ श्रागथक्यमापद्यते, कश्येतापि तज विकग्पः, यज न केनचिदपि प्रकारेणाथवन्ला सम्भवति; दह ठु अरन॒याजसम्बन्धपर्य दासेनार्थेवनला, तस्मान्न fT ॥

आदः “नमु अनुयाजसम्बन्धे aT समासः प्राप्नाति, नित्यो हि श्रस्य गज्रष्दस्य* सुवन्तसम्नन्धेन समास इति वार्तिककार भगवान्‌ कात्धायने मन्यते स,--'वावषनानगर्थक्यञ्च खभावसिद्त्वात्‌' दूति, नेति भगवान्‌ पाणिनिः, a fe “विभाषा” (२।९।९ २९ दख ०) शति प्रत्य few समाससुक्रवान्‌, सदादित्वाच पाणिनेवैवन प्रमाणम्‌, श्रसदारिलान्न कात्धायनस्छ ; wacret हि विद्यमानमपि श्रमुपलभ्य HOTA | तस्मात्‌ पयय दाख इति ॥ (९०।८।९अ ०) ॥

गदी पडा करोतीत्वादिनिवेषद्याथवादताविकरकम्‌ ॥

° अपव चाथेवादःः स्यात्‌ ॥ ५।

me श्लो दजञेपूर्णमासौ, तचाज्यभागै प्रकुत्य समामननभ्ि-“न at ast करोति न सामे इति । awed: सां्रयिकः+-कि

पर्यदासः, उत, प्रतिषेधः, wy वा अर्धवादः ? इति । कि प्राप्तं ?- था ads WASTER तावत्‌ पय्यदासो नावकल्पते । कथं ? ।

* नखः दूति का" क्री Jo ATs: |

६२९४ मीमांशा-दनेने

दज्ेपूणमासयोारेतत्‌ श्रुयते, त्र कः प्रसङ्गो चत्‌ समे स्तात्‌, यरि सोमः qizaa, सम्बन्धे एव म a, सोमत्रजितयो- दंशेपृस्माखयोाः इति, तस्माचोदकप्राफ्थोः सामे प्रतिषेधः । मन्‌ पुवः सामः, नेव तज चोदकेनाग्धभागौ प्राभुतः'। उच्यते, aque: tenet भविष्यति, घोमिकषु दीश्णीयादिषु पट बन्भमाते च न करव्यो इति ।

एषं प्रापे QA: — Ga च्यादः यात्‌! दति,-श्पुवं सेमे नेव SIMU प्राप्रुतसतस्मान्न प्रतिषेधः । श्रथ 'दीदकीयारीन्‌ षोम- wert लखयति'। तजायमेव दोषो भवति यलष्तलला। अपि च प्राप्त परतिषिद्कलवाहीलशीयादिषु fae: प्राप्रोति, विकम्पद्चान्याग्य xn, तस्मादसम्भवति wit विकश्यो भविग्यति, स्रवति चायं, ‘at a पका करोति" TAINAN! कः GATT? । Aware, सामे आआच्यभागे न क्रियेते पणाश्पाति, त्यया Surfer युपः' इति sgt ते तेजःसामान्यादुच्यते, एवमिहापि पणे sept कथं न क्रिधेयाताम्‌? इति azar प्रसा दति॥(९०।८।२अ०)।

afar wzweifa भाखशिनभित्वादि मिचेधस्य विकल्परूपताधिकर्कम्‌ ॥ wo | fagi तु प्रतिषेधः स्यात्‌ ॥€॥

भा० श्रा प्रथमेऽधिकरणे awe, पय्येदासाथः, feat तु swage: । श्रय किंलक्तणकः प्रतिषधः ?- इति, लक्तणमुच्यते,- “शिष्टा तु प्रतिषेधः स्यात्‌, यया “नातिराचे eri षोाडभ्रिनम्‌' इति,

Yo Ware = az! | ६२४

म तच we वकु पग्युदास इति, सम्बन्ध एव fe ग eq — अतिराचवजितातिराचे zetia वोडग्रिनमिति । नापि कस्यचिद्थ- वादेन सम्भवति, तस्मात म WIAA सम्बन्धः |

ननु परस्यरं विरुद्ध विधिप्रतिषेधा म समवतः" । उच्यते,- वचनप्रामाण्यात्‌ प्रतिषेधो विधि वाधिला भविय्यति, विधिरपि प्रतिषेधं, न san गतिरस्तीति पत्ते मिथ्याप्रत्ययः कर्पयिव्यते,- तदा fafwaer म प्रतिषेधः, तदा प्रतिषेधा यदा a विधिरिति नु “सवदा विधिः प्रतिषेधच्च प्राभोति' । उच्यते,-उक्रमेतत्‌ कदनप्रामाण्यात्‌ fatrare faa: प्रयोगवचन एकं क्यं रुदौला न दितीयमपि ग्टक्ातीति, तसमादन्यतरेण कल्पेन सिध्य- तीति । ननु "कल्पान्तराभावे वैगु्ठ । श्रचाच्यते,-सत्धं Faw, eect तत्सिद्धिरेव वाक्यात्‌ प्रमाणादवगम्यते ; तस्माददोषः । सच पुनरन्या वचनव्यक्रिरस्ति वाक्यस्य, तज म विकल्पो भवति, यथा नानुयाजेषु ये यजामदं करोति" इति ॥ (९ ०।८। दअ °) ॥

qasfaa जअनिलासत्यादि निग्धस्याथेवादताधि करणम्‌ ॥ | ° न चेदन् प्रकल्पयेत्‌ प्रज्त तावथेवादः स्यादा- AVM परसामथ्याच्च ॥ ७॥

me शद समाश्नायते श्रग्निराचे,--'जनिखलयवाग्वा वा जयात्‌ गवेधुकयवाम्बा वा FSA म ग्राम्यान्‌ TI हिनस्ति न MTU,

इति । श्रथ खल्वाज्रनाङति्वे जनतिलाञ्च, गवेधुकाश्च पयसा 2uU

Cre alaigi—ewey

afuerd gwar इति । we सन्देहः कि “जसिंलयवान्वा गवेधुकयवाम्बा वा शाति" इति विधिः, “अनाङतिं अर्ता navare’ इति प्रतिषेधः ; wa वा उभौ एतौ waren, "पयसा श्रनि verte’ दति विधिः? cfr कि प्राप्तं? लज्िखयवाम्बेति विधिः, विधिक्रब्दस्य प्रत्यक्त्वात्‌ , श्रना ङतिरित्यपि प्रतिषेधः were; पयसा श्रग्निहाचं जहतीति च्परोा विधिः, meena ; एवं सति विकण्पः+-जर्भिंखयवाम्बा गवेधुकयवाम्बा वा @raai, म वा तारां, पयसा हेतव्यम्‌ दति । ग चाच पर्चदासेाऽवकश्पते, न हि mE अल्िलयवाम्बा गवेधुकयवाम्बा वा ामर्थमलि, श्राङतिभ्देन स समखत्वात्‌, कल्प्यमाने वा सामरथ सम्बन्ध एव न स्यात्‌ +--श्रजर्भिलणयवाम्बा जन्तिंलयवाम्बा खाति इति, wring पय्युदासे विधिभेवेत्‌, were पथं दस्तलात्‌; लीरविधाने च पयं दासानथक्यं जन्तिखगवेधुकानाम्‌ प्राप्तत्वात्‌ तस्मादिकश्य इति |

एवं प्रापने ब्रुमः, भवेरचप्रतिषेधेन faa, "न deny विधिं “प्रकश्ययेत्‌ ;' "पयसा अग्निजं अराति" द्यस्य विधेः प्रकु" गवेधुक- ेमवयनमना इतिवचममण्यथवादाथे स्यात्‌ , “wre, श्रम्का fe भवति तदा प्रतिषेधः, यदा fe पयसा जरति; श्रयादेव तदा अरनाङतिजंल्तिला गवेधुकाश्च भवन्ति । श्रय कथम्‌ श्रसावनाङ्तिः, या न्ने कयते ?। "परसामथ्याख'- परेण च “पयसा अग्रिहार्च ङुति' श्येन विधिना सामथ्यं अर्भिखगवेधुक विधेः प्रतिषेधस्छ च भवति, तस्मात्‌ खव मेकं वाकं । कथं ? 1 “अन्निखयवाम्बा अङयात्‌

Ye ध्याये ८ पादः | ६२७

मवेधुकयवाम्बा वाइति साक्ात्निन्दावचनेनतत्‌ सम्बध्यते, अरनाङतिं जर्तिलाञ्च गवेधूकाखेति चा च तल्षिन्दा, सा पयोाविधिप्रभ्साथा | कथं ? 1 ज्निखगवेधुकाङतिगुणएवती, म तज याम्याः पन्वा fea, ब श्रारश्याः; एवमपि गुणवती warera प्रति wisfata, एव पवोहामे गुणवत्तर दति। जत्तिखयवाम्वा जुयात्‌'दति न कन्तव्याथे aivid, किमाह प्रतिषेद्धु , average हि कश्यनीयं fafa, ्रतिषेधसम्बन्धे neater दतरस्हतिः, च्रानन्तयानुगरह्च,यथा,'विषं भरयितर्यं न कटाचित्‌ दति विषभ कणस्य कर्तव्यता प्रतिषेधसम्बन्धा्थें ainda, नानष्टानाय ; एवमिहापि द्रष्टव्यमिति ॥ (९ ०।८।४अ०)॥

चेयम्बकादा वभिवारशागभिचारका दैनामथेवाद्ताधिकरशम्‌ tt

द° way तुल्यकालत्वात्‌ ॥ ८ ॥

भा सातुमीास्येषु चेयम्बकानधित्य* शमाममन्ति,--श्रभिघायीः नाभिघायाः दति मौर्मांषन्ते,-यदभिघारयत्‌ हद्रायास्ये पशनभिदध्यात्‌, यन्नाभिघारयेन्न ङद्रायास्ये पशरूनभिदध्यात्‌। WUT खलाङरभिघायी एव, म fe शविरनभिघृतमस्ति' इति । तथा, “हातवयम्निहाजरं ग हेतव्यमिति मीमांसन्ते ब्रह्मवादिनः यदि अयात्‌ यया पुवैमाङतीजंङयात्‌ , यज्ञ ज॒यादभ्निः परापतेत्‌ , द्वष्णीमेव हतर, यथाप्वमाडतीजं हेति, नाभिः परापततिः दति । श्रचायमथः शायिकः, किमभिधारयितव्यात्तेयम्नकाः उत नाभिघारयितवयाः ? एति, Bras श्रग्निहोाचं; न हेत्य वा? विपिप्रतिषेधावेतौ दर,

# ८८ = a म श क z चातुमास्येष जयम्नकमन्तमंयोमेम चयम्नकनासकाः CARTY पुराङशा

विहिताः" इति माघवः | २

६२८ भीमांसा-द्ने

मार्थवारा्थम्‌ एतयोः सङ्ीरलनम्‌? दति । faa प्राप्तं ?1 विधिप्रतिषेधाविति ब्रुमः, तदरुपलात्‌ »-विधिप्रतिषेधयाहि प्रत्य खपमुपलभ्यते । भ्या चानुषटानारेता प्रतिषेधार्थता च श्रवगम्यते, वाक्याद्थवादाथता, श्रुति वाक्याद्रलीयथी; म च, पयु दासा- ऽवकसल्पते ; तस्मात्‌, Basra हेत््यं म Brae वा, यदा Brae, तदा दष्णीं अम्बका श्रभिधारयितव्याः, म वाभिघारयितव्याः ; थरा पुनरभिचारयितथाः, तदा शअरभिघारयितय वचनमथेवादा्े प्रतिषेधषडीनादभावाश्रदरायां greed इति ।

एवं प्राप BR, पू धिकरणे दाहरणेस्दखकालानि इमानि उदाहरणानि । का हुद्धकाखता ?। पूवे विधिप्रतिषेधावभिधाय उत्तरेण तथेारभिषम्बन्धः feat इति, तेतत्‌ पूवीधिकरणेगेव ल्य, ar विभिप्रतिष्छ श्रूयेते, न तौ अनुष्ठातुं वजेचितुं वा; fant मीमां सितं--एवं श्राह,“श्रभिघायीः नाभिधायीः' दति मीमांसन्ते, तया tae न डहेतव्यमिति मीर्माखन्ते ब्रह्मवादिन दति; atater च दूतरविधिप्रणंसाथा, तथा प्रत्यत atin शम्बन्धः, न किञ्चित्‌ ate ; विधिप्रतिषेधयोादिं किचित्‌ कल्पनीयं स्यात्‌, यदभिचारयेत्‌, सद्रायाख्छे पप्नभिदध्यादिति; दूदमभिधारणं गृणवन्तरं, यत्‌ trish देषा नाद्रियत शतिः तथा यत्‌ जुह्यात्‌ यथपुवंमा डतीजु यात्‌ , यन्न Tears परापतेदितीत्थं ष्णं Sra: प्ररसतः, यदस्मिन्‌ क्रियमाणे उभति दचचै परिता भवत दति ॥ (९ ०।८।५अ०) ॥

Ro Wary ८ पाद्‌ः। ९२९

«Tart उपवादस्य विकश्यताथिकरशम्‌ 4 छ उपवादश्च तदत्‌ ॥ ९ ॥ (fae) ॥

भा | Mera, तच्रेदमामनन्ति,-"य एवंविधान्‌ वारवन्तीयं गायति, य एवंविद्दान्‌ यज्ञायज्ञीयं गायति, य wafaaty व्रामदेव्यं गायति' दति । तजेदमाद्ायते,- “उपवीता वा एतस्याग्मयो भवन्ति चद्ाम्धाये ब्रह्मा सामानि गायति" दति । तजायमधैः सां्यिकः,- किमयसुपवादः प्रतिषेधार्थः, उत पग्यं दासाः, उत, श्र्वादाथैः ? द्ति। किं प्राप्तं ?,-म पथैदासः, ब्रह्मणः श्रप्राप्नलात्‌ ; श्रषता वनमथवादाथं भवति, यथा प्रजापतिवा एक श्राखीत्‌ स श्रात्मना ` वपामुदखिदत्‌" इति |

एवं प्रकते ब्रूमः न ब्रह्मण उपवादः कचिदर्यवादः सम्भवति; न च, वाक्यान्तरस्येनार्थवादेन किञ्चिदपि प्रयोजनमस्ति । तस्मात्‌ 'उपवादस्तदत्‌' स्यात्‌ । किञ्च॒तत्‌?। यथया ‘afar ग्टह्णाति षोडशिनम्‌" इति, विधाय प्रतिधा स्यात्‌ । कथं ? । ब्रह्मणि गानं नैव प्राप्तमिति ब्रह्मगानप्रतिष्ेधाथं वचनं waned, तस्मात्‌ ब्रह्मयदणमविवक्तितं, सामगानप्रतिषेध एवैष स्यात्‌ । ABW: प्रमादपाठ दति Si म एतदेवं; ब्राह्मणएवाचिलवादुद्गाजभिधानं भविव्यति ॥

° प्रतिषेधादकर्मेति चेत्‌ ॥ १० ॥ (T°) ॥

भा० शति चेत्‌ दृश्यते,-सामगानस्यैव निन्दति, “ana षामगानस्य, न fe निन्दितं ana भवतीति ॥

९३० मीमांशा-दश्ैने

Heo न शब्दपुवेत्वात्‌ ॥ ११ ॥ (श्रा०नि०) ॥

भा Raed, aaa fe निन्दया a कर्मव्यमिति गम्बते, एवमुपादेयतया कर्न॑व्यमिति गम्यते; म चान्यत्‌ कश्वं्यमिति कञ्चित्‌ विधिः प्रकल्पते, यस्स sda भिन्दत; तस्ादनहार्तु विधिः, वजेयितुसुपवादः इति ॥ (९ ०।८।६अ ०) ॥

‘fear न ददातीत्यादिनगिषेधख पयुद सताधिकरकम्‌ ॥ go दीशितस्य दानहामपाकप्रतिषेधोऽविशेषात्‌ स्व- दानहामपाकप्रतिषेधः स्यात्‌ ॥ १२५ (१म Toye भा. जोतिष्टोमे श्रूयते,-'दीकिति ग ददाति न जहाति म पचतिः दति । अभेषोऽथंः सां्रयिकः,- किं सर्वदागहामपाकानां प्रतिषेधः, खत ॒शक्रतुयक्रानाम्‌; श्रय वा क्रतुयुक्कानामपि शादकप्रा्तार्ना प्रतिषेधः ; श्रथ वा पयं दासः ? इति । किं प्राप्तं ?,-सवैदानहामपाकार्नां प्रतिषेधः । कुतः ? । श्रविंशेषात्‌- नास्ति शिशेषवचमः शब्दः ; तस्मात्‌ स्वेषां प्रतिषेध इति i ० शअक्रतुयुक्तानां वा धमः स्यात्‌ कतेः प्रत्यक्ष- शिष्टत्वात्‌ ॥१३॥ (रम पू०)॥ भा ° ang: पकं व्यावत्तयति,-न saat प्रतिषेधः, Fat तहि ?,- 'श्रक्रतुयुक्ार्ना' "धमे: स्यात्‌ । कुतः ?। wat: प्रत्यलज्रिष्टलात्‌,--

१९० आध्याय ८ पाट्‌; | & . | §

mae fe श्रुता * रागादीनां wrenafe, तस्मात्‌ प्रत्यकं वजेयिला प्रतिषेधः स्यात्‌ |

° तस्य वाप्यानुमानिकमविशेषात्‌ WY Bw BA Zon

मा श्रपि वा ‘ae’ कतायत्‌ श्रानुमामिकंः चादकप्रापतं, तत्‌ प्रतिषिध्यते, श्रानुमानिकं fe तत्‌ न प्रव्यक्त; mage प्रतिभरधः। ।

° अपि तु वाक्यशेषत्वादितरपर्यदासः स्यात्‌ प्रतिषेधे विकल्पः स्यात्‌ ॥ १५॥ (सि ०) ॥

भा० तुज्दाऽवधारण्णयां। वाक्यशेषः स्यात्‌ प्रतिषेधः, उक्रानाम्‌ श्रविषेषेण दानादीनां श्यातिष्टोभिके पयु दासेन प्रतिषेध वाक्यशेषः खात्‌, श्ररररर्द चात्‌ wee war ‘a afar’ दति; एवं हमपाकवाक्ययोरपि । waft पयुदास ‘frau fare: स्यात्‌, घ चान्याग्य TM; तस्मात्‌ पयुदास दति ॥ (९ ०।८।७अ ०) ॥

वदाङामादिभिराडवनी यस्य वाधाधिकरशम्‌ ॥ wo अविशषेश यत्‌ शस्वमन्धा त्वात्‌ विकल्पस्य तत्‌ सन्दिम्धमारादिश्षशिष्टं स्यात्‌ ॥ १६। me शद समामनन्ति व्यातिष्टामे-वत्मनि seria’ इति।

* भक्ते" इति eto ee दिती यपुख्तकपाठः | ¶ भत्वचश् चृतिप्रतिमेषः दति कार mite ge पाठः।

६३२ मीर्मासा--दचेमे

used, "वल्धीकवपाञुपगटद्य जुखयात्‌' इति । इदमपि qaa.— “यत्‌ areata जहृति तेन साऽस्याभीष्ट प्रीता भवति' इति ! तनेषोऽथः सा्रयिकः+-किं arias aif हेत्य, wea वलछीकवपायाम्‌, उत, विकल्पः एतयोः आ्रहवनीयेन ? इति । किं WH? | ₹रामा्थलात्‌ तावदत्मंवरप्रीकवपयोः, समुशया न प्रान्तः, अन्यतरेण Vase: तलात्‌ , Warsat चैतयोः प्रतिन्नायेत | कुतः? WAZA शतं wary भवति,म च, वाधाऽ्यन्तमेव व्कमविषयः, श्राषवगीयडामोऽपड्कुतेा भवति, fae, पके तावदन्‌- VU इति |

एठं प्रापे ब्रूमः+“श्रविगेषेण यत्‌ me’ तस्य श्रारादिशेषणषटं स्यात्‌, यत्‌ विशेषेण व्यते, तरस्य दूरं स्यात्‌,-श्रसम्बद्धमित्यथैः | 'खन्दिग्धं' हि ‘aa’ कथमिव ?। यदि सामान्यं विश्रेषख्कणाथे, तते विशेषेऽपि प्राप्तं; श्रय न लक्तणाये, तता न प्राप्तम्‌ , एवं सन्दिग्धं | श्रय वा, सामान्यं विशेषेण विध्यत इति एवं सन्दिग्धं । श्रय वा, सामान्यं afaty विषे अन्यसिंखेति एवं सन्दिग्धं । तत्‌ घामान्य- विधामं विशेषविधा म स्यात्‌ । fa कारणम्‌ ?। ‘senza विकर्पस्य'। कथमन्याग्या faa: ? । श्रनोच्यते,-यदि वत्भाद्यधि- करणता एषु Bay शरूयते, ख प्ते ग भवतीति विकख्माञ्रयता प्रमाणापेता कण्पयितव्या ; श्रथ वत्माञ्चधिकरणता एषु न श्रूयते, ततः पत्ते सा भवतीति प्रमाणापेतेव ; व्मग्रणञ्च अूयमाएमविवकितं स्यात्‌। श्रयोश्येत,- श्यात्‌ Te भावः, स war srafasfe- रादवमीयेनेति। तन्न, यदि Bafta ae तत

Yo शष्याये ® पादः। ६२२

श्राष्ठनीयेनाप्यथोात्‌ सिध्येत; इङ तु वद्माद्यधिकरणएतापि विधौयते, शा॒श्राहवनीये उपादीयमाने नेपसंद्धियेत ; श्रगपर्महारे च प्रयागक्वना वाध्येत |

श्रजच्यते,-- यद्यपि वत्माद्यधिकरणतापि विधीयते, हिमे गुणतवाद्धामं समीचीनं करोति दति तचानुपसंहारेाऽपि न दाषः, श्रधिकरणान्तरेण समीचीने भविव्यति इति तस्मादिकम्प ua’ दति । नष्ट्यते,- वत्या दिरामसम्बन्धाऽच विधीयते, स च प्रधानतः, न रामः, afar श्रनुपरुद्धियमाणे ग॒ यथाश्रुतं हतं स्यात्‌ |

श्रनोच्यते,-- सम्बन्धेऽपि विधीयमाने इयं विधीयते, एकं साध्ये, एकं साधमं, यत्‌ सार्य, तत्‌ प्रधानं, स च शामः; तस्मात्‌ fane, बन्धेऽपि च शूयमाणेऽवन्सापादातव्यो भवति दामः, erga श्रारवनीयः प्राभ्रोत्येव' इति । तन्न, श्रादवनीयस्यानङ्गतात्‌ | कथम्‌ wpa? | विशेषेषु श्रप्राप्तेः। कथमप्राक्निः 21 वत्मद्यधिकरणतायां सत्याम्‌ श्राह्वनीयाधिकरणएताया yr करणं च प्रत्यसम्भवात्‌ , यद्धि वद्माद्यधिकरणमिति श्रायते, म॒ तत्‌ श्रादवनीयाधिकरणं शक्ये wd कतु वा ।

आहः "यथया शक्यते तथा कन्॑व्यम्‌,-दत्याख्याताय afaafa, तश्मादत्मादि वाधित्वा आहवनीये भविग्यति' इति । उच्यते,- स्यादेतदेवं, यदि वत्मादिवाधामन्तरेण श्रादवनीयापरे गो नावकल्पेत, aur हि शक्यते कतु, वत्मादि वाधिला afte वा ; aa वाधार्या wate इति प्रत्ययाऽपड्छोतव्यो भवति, तस्मात्‌ परिहारः ओ्ेयानिति।

श्रा परीहारोऽपि शश्रादवनीया भवति' इति प्र्ययोाऽपङ्कूयेतः | 2 ४

६३४ मीमांसा-दष्ने

अपक्रोब्यामरे, भवत्ादवनीयप्रत्ययः, अश्रक्योऽसे कन्ल॑मित्धपि किं म भवति, awe न करिश्यते। ्राह,-योाऽयं सामान्यप्रत्यय उच्यते, स dag विज्गषेषु कार्यम्‌ आ्रासश्जति, एवं चेदत्मादिहामेषु च way च aareantar विहितः, aw या वत्मादिदहामे आ्रा्टवनीयप्रत्ययः स न wey: परिशतमतो व्रह्मादिहामं वाधिता श्रवतिष्टेत' इति | शबोच्यते,-नेतदेवं,- न हि सामान्यवाची शब्दा विश्रेषान्‌ श्रभिवदति, यदि चाभिवदेत्‌, अरद्य-जाते गवि नावकल्पेत, पृवदज्रनाभावात्‌; सामान्य च दृष्टपुठेल्वादवकल्पते; तस्माख सामान्यं विशेषान्‌ श्रभिवदति, तस्मान्न बक्ादिष्ामे ्राहवनीयप्रत्ययः। श्रभिवदन्‌ वा न मुख्यया दृष्या श्रभिवदरेत्‌, कथ afe रणया, खक्तणा च त्या वाध्येत ; तस्माद्‌ वद्मारिेमे wat व्र्मादिषु प्राप्तेषु we श्रावनीया far कतु रेति।

श्राह, मम्‌ विपरीतमणेतन्‌ स्यात्‌,+-श्रा्वनोये प्रापे वत्मादि- प्रयो न अकयः" दूति । भवेदेव, fay विशेवे वत्मादिम्र्ययः ओलः, श्रादवनीयप्रल्यया लल्णया ; तच अुतिप्र्ययो qatar द्युक्ष । “नन्‌ सामान्येऽ्यावमीयप्रह्ययः श्रोतः" । उच्यते, वद्मादि- प्र्ययेऽपि सामान्ये ओतः, हेमे fe स विशिष्टे विधीयते, ग stra एतदि शेषयति । तस्मा दत्मारि हेमं वजंयित्वा श्रन्येषु Wray श्ाहव्रनीयः करिष्यते इति ॥ (९ ०।७।८्अ०) ॥

१० ख्याय ® qe: | ६२५

गेखधादष सा; द्छविषेवेकधशेवनःचकरकरम्‌ | ° अप्रकरणे तु यच्छास्त्रं विशेषे श्रुयमाख्मविलत- माज्यभागवत्‌ प्रातप्रतिषेधाथम्‌ ॥१७॥ (पू०)॥

भा० अनारम्य किञचिदान्नायते,- सप्तद सामिधेनीरमुत्रयात्‌' इति । तत्‌ प्रतौ विशेषविहितेन पाश्चदश्येन वाधितं शपैकितोरन्‌- ma कासुचित्‌ विृतिषु ga: अुथते,-ष्टघेऽष्वरकच्पार्यां ofr waaay भिजविन्दायां बेधातव्यायाम्‌ श्राग्यणेषटाम्‌' इति । तासु faafag we sau किमथेमिति विचार्यते, किं प्राप्तम्‌?, -श्रप्रकरणेः यच्छास्तम्‌ sad विषृतिविश्चेषे gated श्रूयते, तत्‌, प्राृतमङ्गजातं प्रतिषेध, वे्धधादिषु सप्तदश सामिधेनौरन्‌- ब्रूयात्‌" दति, नान्यत्‌ med कुयादिति। न चेवं विश्चायते,- वे्टधादिष्वेव साक्ष्यं, मान्यासु faafafafa, तासु तत्‌ sada वाक्येन अतं न शक्यं वाधितुम्‌ ॥

ह विकारे तु तदर्थं स्यात्‌ ॥ १८ ॥ (ze)

we यदि त॒ सामिधेनौनां विकारः कञ्चित्‌ yaa, तते विकारार्थ

मान्नातमिति गम्यते, न तु विकारः श्रुयते ; तस्मात्‌ प्रारतप्रति-

वेधा वमेवेति |

° वाक्यशेषो वा कतुना ग्रहणात्‌ स्यादनारभ्य- विधानस्य ॥ १८ ॥ (fae) ॥

We वाग्रन्दः पकं व्यावन्तयति। वाक्धप्वोाऽयं प्रेडधारिषु ्रना- 2v 2

६३२६ मीमांसा- द्मे

रभ्य-विधानस्य, ‘aren घामिधेनौरनुत्रुयात्‌' एतास्‌ विरृतिषिति, तेज अन्यासु विहृतिषु म स्यात्‌ । “मनु प्रव्यक्तश्रुतम्‌ श्रन्यासु विछतिषु तत्‌ न श्रव्यं वाधितु" । उच्यते, सत्थं need सामिधेमीषु, ग तु तत्‌ क्रतुना Weld ; क्रतुसम्बन्धाभावात्‌, प्रयोगवचनोाऽपि न wzwerfa, afa दग्धधादिसम्नन्धकरे वाक्ये! यदेतत्‌ साप्तदश्छम्‌ TATRA, तत्‌ वेम्टधादीमामङ्गमिति med वाक्यं, तस्मान्नान्या fee: तत ग्टन्ति; अक्रतुयदणे च सति सामिधेनीनां asad निःफललास्ञ क्रियेत, तस्मादमारमभ्य-विधेः वे्टधादिषु वाक्यश्ेवः। श्रा, -“मन्‌ वाक्यभेदो भवति, सामिधेन्यः सप्तद भवन्ति, arg वेष्टधादिषु" इति । उच्यते, डे एते TH, पूर्वेण वाक्छेन याऽथ om, तस्यैव विशेषः परेण वाक्येन विधीयते इति वाक्यशेष care इति ॥ (९ ०।७।९ श्र °)॥

‘gfuq खाडा' इत्यादिविधिना खविडितसख्वडाकारेष प्रदाने खाड़कार.- विधामाधिकरश्म्‌॥ wo मन््ेष्रवाक्यशेषत्वं गुणापदेशत्स्यात्‌ ॥ २० ॥ (fae) ॥

भा० दर्विहामं प्रहृत्य श्रयते,-एथिव्यै arer श्रन्तरिच्ाय सखाहा वायवे खाहा' इति । af च श्रनारभ्य-वचनं,-'वषटकारेण वा सवाशाकारेण वा देवेभ्याऽन्नं alae’ इति aw सन्देहः, किं तस्यायं वाक्यशेषः, खा्ाकारेण wa प्रदीयते रेषेभ्यः-दन्येतस्ििन्‌ casera “एयिव्ये खशा waftera are इति, उत नायं वाक्यशेषः,

१९० खष्याये © qe) ९ हॐ

येग्बपि प्रदानेषु खाहाकारोा माखातसेष्वपि खाषशाकारः ? इति । किं प्राप्तम्‌ ?+-श्रनम्तरटसेनाधिकरणेन वाक्यशेष Tha |

एवं प्राते ब्रुमः मन्ते वाक्यशेष, म “स्यात्‌, म हि विधायका- विधायकवाक्ययेः एकवाक्यत्वं भवतिं, विधायकं ब्राहमणम्‌, श्रविधायको मन्तः । श्रपि च, श्रनन्सराधिकरणे म क्रतुसम्बन्धाऽस्ि ददत AAT गम्यते,-'वषटकारेण खाहाकारेण वा Tats प्रदीयते" दति, प्रदानं च प्रधानकचे । aft च, गुणापदेश्ना भवति, तिन्‌ ररविंहेमे ‘ufaa arer wed खमुश्ारणं भवति, म 'खाद्ा पथिः दति ; तस््मादन्येष्वपि दविहेमेषु खादाकारोाऽस्तीति ॥

° अनानाते च दशनात्‌ ॥ २१ ॥ (Ag) ।

मा० यचापिद्विामे न श्राल्ायते खाददाकारः,तजापि कचिटश्यते,

‘gia द्यावाषटथिग्र श्राष्णेयामिति stadt विश्राखे seria wera श्रवखावयति afd खाहा करोति-दरति प्राप्न खाषहाकारं द्यति |

द° प्रतिषेधाच्च ॥ Re ॥ (AR) ॥

भा० क्विच प्रतिषेधो भवति,-म खाहेति aed करोति मन्तं च नाह' दति; प्रात्िपुवेकः प्रतिष्ेधा भवतीति शवाक्यशेषता श्रथवसीयते ॥ (९ ०।७।९ ewe) tt

ह 8) मीमांसा दशने

euifamue विरत वपडोलाधिकरकम्‌ ॥ ° आअग्न्यतिग्राद्यस्य विकृतावुपदेश्णदप्रदत्तिः स्यात्‌ ॥ २६ ॥ (पू०,)॥

भा इदमाश्नायते,-*य एवंविद्धानग्निं चिमते' दति, तथा उपषटभ्भनं बा waa यदतिग्राह्याः इति । तच सन्देहः, किं ्म्यति- यां विहन चोदकः प्रापयति, उत म? दति fe प्राप्तम्‌, - ` श्रन्धतिया द्यस्य विकतो श्रप्रडत्तिः दति,-श्रप्रि्चातिग्राज्चाश्च अन्यतियाद, तत्‌ विहृत न sada । कुतः ? । 'विहितावुपद भात्‌, विहत fe तत्‌ उपदिश्वते, -श्रयातोाऽप्रिमथ्िष्टोमेनानुयजति, तमुक्येन तमतिराचेण तं Wares तं पञ्चरारेख तं षड्राजेण तं ब्॒तराचेण तमष्टराजेण तं नवराचेण तं दश्रावेण' दति । तथा "यत्‌ guafa zeta माश्च as एष्ठानि संगशीयुः, यदुक्येति aetara दूति म नूनमन्धतिगाद्धं चोदकः प्रापयति, यत्‌ साक्तात्कस्याद्धित्‌ fanat चोद्यते इति ॥

wo मासि-ग्रहशश्च तदत्‌ ॥ २४ ॥ (यु०,) ।

भा० ददश्च श्रा्ायते, (मासिमासि श्रतिग्राद्या 2 हन्तेः इति | यदि चोदकः प्रापयेत्‌, म, माि-माखतिग्टदन्ते दतु परेः स्थात्‌ ॥ |

wo ग्रहणं वा GAIT २५॥ (सि०) ॥

भा गद्यते वा चोदकेन श्न्धतिपराह, म हि अर अन्येरश्गरसि विशेषः, अरन्यानि श्रङ्गानि खड्ाति एतत्‌ न zeratia नैतदवकन्पते ॥

Re अध्याये 6 पारः । ६ ad

त° लिङ्गदशनाच्च ॥ २६ ॥ (य °) ॥ भा० लिङ्गं खल्वपि इृश्यते,-कङ्कचितं चिन्वीत शीषेचितं fata यः कामयेत सुशौषा श्रस्मिन्‌ लेके सम्भवेयम्‌' दति । तथा "पश्च tam श्रतियाद्यान्‌ zetia’ दति । कड्कारताम्‌ tearg विशेषं बरवत्नन्यतिग्राद्यस्य वितो oft दशयति ॥

wo ग्रहणं समानविधानं स्यात्‌ ॥ २७॥ (श श्रा fa)

भा श्रय यदुक्रं,--विहृतावुपदिश्यते' दति, तत्परिदन्तव्यम्‌ ;

श्रचो्यते,- यस्यं विषटतावुपदिश्यते, तस्यां प्रतौ च समानः

ष विधिः; श्रवशिष्टासु विकृतिषु चोदकः प्रापयतीति ॥

र” मासि-ग्रडणममभ्यासप्रतिषेधाथम्‌ ॥ २८ ॥ (रश्राण्नि०)॥

भा० श्रय मासि-प्रदणं कथम्‌ ? दति। तद्‌ श्रभ्यासप्रतिषेधाथे,

न, अ्रहन्यदनि श्यन्ते मासि-मासि ग्ट ह्यन्ते दति ।(९ ०।७।९९शअर०)॥

उपस्तरशाभिधःरकाभ्यां सुरेव चलुरवद्‌ामाधिकरशम्‌ ॥

ए उत्यत्तितादण्याच्रतुरवतं प्रधानस्य हेामसंयागात्‌ ` अधिकमाज्यमतुल्यत्वाल्लोकवद्‌त्यत्तेगु भूतत्वात्‌ ॥ २८ ॥ (TS) |

भार दर्पुणमाखयाराच्नायते, "चतुरवत्तं seria इति। aa

६४० मीमांमा-दश्नै

saad, साश्रयिकः,- किं सहापस्तरणाभिधारणार््वां waa, उत ` प्रधानद्रवयारेव चतुरवदातयम्‌, श्रधिकमुपस्तरणमभिषारणञ्च ? दति। कि ud? प्रधानद्रवयादेव wae) ङतः ?। ‘vata तादच्यात्‌+--पराडाभोत्पनेद मायेता भवति, "यदाग्रेयाऽष्टाकपाल श्रमावास्यार्यां पोणमासाश्च wet भवति' दति । यच्छाति तत्‌ चतुरवकं wna, पुरोाडान्रष Bradt गोपस्तरणाभिधारणे; तस्मात्‌ पुरोडा्रस् चतुरवदातव्यमिति । -्रधिकमाज्यंः शवात्‌, शअरतुखं fe तत्‌ परोडष्ेन ; पुरोाडान्ने हमा तत्‌ a श्रायम्‌, तेन यद्यपि सह wa षडवन्तं भवति, तथापि रेमे चतुर वमेव रतं, यथा लेके, “्रस्छभुग्देवदनलतः' श्व्यु्यते, यपि पत्ाकादिभिरधिकः प्रस्थो भवति, तयापि भुजे प्रख्यो भिरित, व्यञ्जनानि श्रोदनाथानि ॥

Bo तत्‌ संस्कारश्रुतेख ॥ ३० ॥ (यु°) ॥

भा० प्रधानावदानसंस्कवारा्यैन च उपस्तरणाभिधारणे श्रूयते 'यदुपखृणाति अभिघारयति श्रष्टताङूतिमेवेनां करेति' इति, तेनापस्तरणणाभिघारणसंयकर प्रधामद्रव्याखचतुरवन्तं दातव्यमिति गम्बते॥

qo ताभ्यां वा सह face: aaa दिरभिषार णेन तदात्तिववनात्‌ ॥ ३१ ॥ (fae) ॥

भा० ‘amat वा ae दिविषोाऽवदाय squat ail! क्तः ? । “खि ङतः ane दिरमिघारणेन' तदाक्तिवचनं भवति,-

१० अध्याये ८ पादः ६४९

श्छडुप साति खषदवद्यति हि रभिधारयति चतुरवच्षस्याघ्यै" इति, दिरभिधारणेन चतुरवन्तं पणं दजेयति, इतरथा वडव तेन gaat श्राह,-दशंगमेतत्‌ , प्रा्धिङ्च्यताम्‌' इनि । Wired, -चतुरवन्ते होमे अूयते,--“वतुरवन्ं जु्ोति' इति, न होमार्थे tree सान्ञाणय वा,- जैवं ्ूयते,--यत्‌ होमाथं द्रव्य तशतुरवनं क्ुयादिति, चतुरवसं श्रूयमाणं होमेन WTA WH स्यात्‌ | अयाच्यते,-प्रयोगवचनग्रदणा दथेवत्‌ भविव्यति' । तन्न, सा्ात्‌- होमसम्बन्धे वचने सति (चतुरवन शाति इति नान्यत्‌ प्रयोगवष्म- गरदं कल्यते । श्रस्िंख साल्ादचने aqua sat, म श्रतद्थात्‌ दृति न fate: श्यते, तदथोत्‌ WATUTET चतुरवखणष्डनसंयुक् Tai हत्यम्‌, एवच्च श्रतिः परिग्टञ्जते, इतरन्‌ 9a aed परिग्टद्धेत, दि हेविषोऽवद्यति' दति च विकल्पः स्यात्‌, यदि हविश्चतुरकत्त दीयेत, तथा इदमपरं श्रवणम्‌ श्रसद न वादग्डतं स्यात्‌ चतुरक वा विकल्पयेत्‌, श्रभावाश्च पत्ते विकल्पो न न्यायः खात्‌; तस्मान्‌ . सहापस्तरणाभिघारणाभ्णं चतुरवन्तमिति ॥

द° तुल्यवच्चाभिधाय सर्वेषु भक्यनुक्रमणात्‌ ॥ ३२॥ (यु०) |

भा चत्वारि वा एतानि देवदधानि श्रवदानानि यदुपलणाति

तदनुवाक्यायै यत्‌ पुवैमवदानन्तथ्ाज्यायै यदुर तदेवताये यत्‌

श्रमिघारयति तदषरकाराय' इति चतुरवन्तस्य चत्वारि श्रवदानानि

* ₹रविखतुरवदोयेत tifa काण wits yo पाठः| 2x

६४२ नीमांसा-दक्ेने

dated अरनुवाक्यादिभिः भक्तिवादेन अवयवन्ः date उपस्तरशा- दीनि दज्यति,तस्मात्‌ सरापस्तरशणाभिधारणाभ्यां चतुरवन्समिति ! दधन्रष्या भागषेयवयनः, तद्या “कद्करटकाय दधं, नापिताय द्धम्‌ दूति, रेवदधानि रेवभागा इत्यथः ॥ (९ ०।७।९ २७०) ॥

synced sf चतु रवनस्मादष्लकताधिकररम्‌ ॥ द्ध साप्तदश्यवन्ियम्येत ॥ ३३ ॥ (पू०) ॥ भार द्$पुीमासयेरर्पाश्याजऽस्ि, तज Uae जातिः दूति । तच संशयः, किमुरपाइरयाजे चतु रवश्च कन्लेव्यम्‌, उत म ? इति । कि प्राप्तं ?,--'साप्तरश्छवजियम्येत", यथा साप्तदण्छम्‌ ATCT धीतं परिगकितासु विष्टतिषु पुनः शूयमाणं वाक्धणेषाशाखव नियम्बते, एवमिदमपि चतुरवन्तम्‌ उपस्तरणाभिघारणाश्रयत्वात्‌ यच ते, ava नियम्येत श्रौषधसाच्नाग्ययोः, उर्पाश्ठयाजे न स्यादिति ॥

द° हविषो वा गुणम्रतत्वा्षथाभूतविवक्षा स्यात्‌ ॥ ॥ ३४ ॥ (सि ०) ॥

ame वाचरष्दः oe व्यावन्तयति। नेतदस्ि,-नेोर्पाग्टयाजे at anfafa, हेमे waren गणो विधीयते, ख उपांए्एयाजहेमेऽपि ख्यात्‌, waft चतुरवदातव्यं । श्रथ यदुक्म्‌, श्रौ षधसान्नायययोरेव चतुरवन्तम्‌, उपस्तरणाभिघारणाञ्रयलात्‌- एति; न उपस्तरणाभि- ्ारणवयनं चतुरवन्तस्य वाक्येषश्धतं, यथा सप्तद्सामघेनीरनुग्रूयात्‌ इति मिभविन्दादिषु, सकषदशानुक्षमादिति | वमिह चत्रवदत्‌, कथः

१० अध्याये ४ UTE | {ye

erquian, भ्रभिषारयेचेति, कथं तहिं ?,-चतुरवदागसंयुक्ं zal जुख्यात्‌ इवि्ोपस्त्णीयात्‌, अभिधारयेचेति, यच इविषि crete माण्ेऽभिघायमाणे च ॒चतुरवलयक्ठं प्रदानं भपरति तज न प्रधान- उ्व्याखतुरवद्‌ तर्य; यच पुनः प्रधागद्र यातुरवखष्डममन्तरेख म चतुरवत्तं भवति, तच प्रधागद्रवया्चतुरवदातव्यं; चतुरवभ्धतमिर हेतव्यं विवच्छते, न इतस्ततो वा चतुरवदातव्यमिति। तस्ादुर्पाए- waste चतुरवत्तं कन्तव्यमिति ॥ (९ ०।७।९ ३अ ०) i

iain.

द्पूषंमास्योरापरेयन्दराप्रयारमुवादताधिकरम्‌ ॥ ° पुराडाशभ्यामित्यधिकूतानां पुराडाश्योरुप- देशस्त्‌शरुतित्वादेश्चस्तोमवत्‌ ॥ ३५ ॥ (१मपू०)॥

भा दजेपूणेमासयोरिदमालनायते,-पुरोडा्राभ्यामेवासोमयाजिनं चाजयेत्‌ waaay इति । aka सं्यः-किमधि- कारशरुतिवाक्यथेषोऽयं,- दर्पुणेमासान्धां खर्गकामे यजेत, carat पुरोडाज्नाभ्यामसोमयाजीति(९); श्रय किमधिकयोः कमाकरयोा- wafer, -श्रपराभ्यामेवश्चातीयकाभ्यां पुराडााग्यां यजेत-दति(९); श्रय वा, अरङ्गकतुरुपदे्ः,- शराभ्यां पुरोाडाध्राभ्याष्टविक्‌ याजयेत्‌ दति(र्‌); श्रथ वा, श्रसामयागकाले श्राग्यां यजेतेति कालोप- देषः(४) ; उत terre विधिः, wage wee); श्रथ वा उभयेरनुवादः(६) ?-इति Ut पक्ता: ।

किं तावत्‌ प्राप्तम्‌ ?,-श्रधिकारशेवः(९)-दति;- यरेतत्‌ 'खग॑कामेः 2X 2

६९४४ मीमांसा- cae

यजेत इति, तद्य ae, wnat "पुराडान्नाभ्याम्‌! wears खगकामो यजेतेति । कुतः ? । "ततश्रुतिलात्‌,-तत्भरुतिमन्तौ हि पुरोडाञ्जा श्येनायते; तेन नाभ्बधिकोौ | WATE HST HIATT wnat संबध्यते ख्या, म काणः, स हि awa, तिद खक्ाया गरीयसी ; aw सामयाजिगो वा न पुरोडा्ो, असोमयाजिने वा aerate । यरि atrerarafuey श्रषामयाजी विधीयते, तता नासोमयाजी area, तचेवकारः समर्थितो भवति, पुरोडाजनान्यां केवलाभ्यामसामयाजी, न सान्नाय्येनेति। ्रथासामयाजिनमधिहृत्य पुरोडाश विधीयेत, तथा न सोमयाजिनः पुरोडाशा, तचास्वाने एवक्ब्टा भवति,-प्रोाडाश्नाभ्यामखोमयाजिनमेवेति ; यथा.

‘aaa विद्याः wife

मेधाविनं mya rIT Ay ।

यस्ते न TWA RTTSATE

aa at ब्रूयाः निधिपाय ह्मम्‌" इति ॥

यं प्रटचिमेव विद्याः इति afer यमेव विद्याः शएचिमिति;

एवमजापि। तदुभयोरपि वचनव्यल्थोरधिकारशरुतिवाक्धश्ष इति उभयथा श्रय पूवेपक्लो भवति ; चथा वेश्वसतोमेऽधिकारगुतिश्षः, - ‘Gat Iara यजेत' इति, तददजाप्यधिकारश्चुतिरेष एवेति ॥

द° नल्वनित्याधिकारेाऽस्ति विधौ नित्येन सम्बन्ध- स्तस्मादवाक्यशेषत्वम्‌ ॥ ३६ ॥ (RATS) ॥ भा० | awe: पक्त व्यावर्तयति मेतदेवम्‌,--अरधिकारवाक्ाश्ेष

Yo चष्याथे ठ पाडः | q ४४

cf, नित्यौ हि रभपुणंमासौ,-'यावष्जीवं aigdarenat aie’ हति, fadit ख तज्ेमौ treet we प्रति सकारिण; at अनित्य- मषोमयाजिनं प्रति विधीयेते-त्यगपपन्ल । कथम? । fadir हि दशेपुणमाखयोभविग्यतः, यञ्चासोमयाजौ तद्योपकरिव्यत इति नोपपद्येत, qtrerafaw: "नित्धेन' दशपुफेमाससमुदायेन “सम्बन्धः” तसात a असोमयाच्यधिकारञ्चुतिवाक्यश्ेषः, किन्ति, afta: कमेन्तरयोरुत्य्तिरिति; नैवमभिसम्बन्धः करियते,--याकेती परो रण्पमासये विदितैः, तौ प्रति श्रसामयाजी विधीयते इति, कथन्ति, श्रसोमयाजी यः ख्गकामः स Wal कुयारेन्राग्मचचेव्येते कर्मणी विधीयेते, विधीयेते cinat कमैान्तरे; तजर न्यावेतौः श्व्यनवादक्चनं wad भविति । यथा ‘urea रेवतीषु वारन्नीयमद्निष्टोमसाम wa इति । wry पुनरित्यसिन्र्थे भविष्यति; यथा, (चीरेण ya देवदनः लीरेशेव gaia’ दति,- Wa रेवन्तः भुश्वीतेवेति पुनरिति गम्यते, एवमिहापि सोम- याजिनखासोमयाजिनखच द्ैपृणमासविधामेन विहित पुरोडाशे एगरघोमयाजिनस्तो विधीयेते, परोडा्राभ्यामेवाखोमयाजिनं याज- यदिति तद्धग्मेकाभ्यामिति मम्यते ॥

wo सति च नेकदेशेन कतुः प्रभानभूतत्वात्‌॥ ३७॥ (Je) t

we शति च श्रधिकारणेषे पुराडाश्योरसोमयाजिकटेसम्बन्धो नोपपद्यते, अधिका रशेख fe प्रधानणश्डतः कन्त निर्दिश्यते, न चासति

६९४६ मीसांशा--दनेने

HI प्रधानभाव उपपद्यते, ग च दर्भपुेमाेकरेश्र्चतो रोड फलस्य साधको भवतः । न च, वचनप्रामास्ात्‌ फलं कल्पयते, SIMA भावात्‌ । तस्मादपि नाद्यधिकारण्व इति ॥

GO BHAT तथा स्तोमे ॥ BE (आ ०नि०) ॥

भा यदुपवण्तं,वैश्ठस्लोमवत्‌-इति, युक्त वैश्यस्तोमे, weit च्रष्स्लोमा a कस्यचिदेकरे्रः, तच we सम्भवति, न चाच फलं सम्भवति, न चाज किश्चिरेकं fafa संबध्यते । तस्मादेव Raat ॥

ख करुः स्यादिति चेत्‌ ॥ ३९ ॥ (श्यपु०) ॥

भा० शति रेत्‌ मन्यसे-भाधिकारश्रुतिशषो*ऽवकल्पते इति |

ated, कमीान्तरथारत्पन्निनावकण्पते, "यावेतौ" इति ater wewar कर्येत । कथं तरहीदमिति ? । श्रङ्गकतु सुपदे, यः कल्ला, म प्रधाने । याजयेदिति रेतकतैरवेतत्‌ प्रत्यकं aw, लशणया यजेः aa! श्रपि च नित्यानित्धयोर्विरुद्धः सम्बन्धोऽभ्युपगते a भवि्ति। म चेकरेशस्य फल nerfs, श्रषामयाजी पुराडाग्राभां याजयितव्य इति याजयितुरूपदेष्ाऽ्धदयाय भविब्यति ॥

छ न गुणाथेत्वात्‌ प्राप्ते च नोपदेशाथेः ॥ ४० ॥

(डेय qofae) ॥ भा० नैतदेवम्‌ ,-अङ्गक तंरुपदेभ दति, apart हि प्रधानकठेरव

a ae क eg eee * नाधिकारः अतिरेषाऽवकसश्पते इति कार करीर पु UTS: |

१० खभ्वये र TT ६४७

क्रिवोपरशेम sere: wif; म we we श्रुयते; गन च कल्पयितु अक्यमुपग्विधेषात्‌ ; ग च, प्राप्तस्य पुनरपरे किञ्चिदसि पयोजनं, अर्थप्राप्तख्च ae: परोाडाश्रयोयागं विधातुं; भ च, परिसंख्या, जिदोषत्वात्‌; सोमयाजिमद्च विना श्रङ्गकणा, असम्भवात्‌ । तस्मात्‌ कमा म्तरयेोरत्यन्तिरिति ॥

ब SAV प्रकरणे तच्यायत्वात्‌ गुखानां लिङ्गेन MATT स्यात्‌ ॥ ४१॥ (४ये पु) । भार |W: ud व्यावन्तयति । नाधिकयोः कमान्भरयोरत्पत्तिरिति, एतयोः कमणः प्रकरणे काल उच्यते, न श्रसोमयाजिनं कतारं रति पुरोडाश विधौयेयार्तां । कुतः ?। 'तच्यायवात्‌, स हि न्यायः, योऽषावक्रः,-“श्रपि वा कालमां स्यात्‌ TMT PNT (४।४।६ख०)” दृति, दृष्टापि ख एव न्यायः-श्रसोमयागकाले दर्भपुणमासयोरेता giremat भवत इति । किमेवं भविश्यति? । फलकण्पनारोषो ग भविष्यति, यदा समुदाये व्यापरिव्यते* तदा सवेषां खशतानां फालं भविति । शक्यते च श्रसोभयागेन विशेषलिङ्गेन काला wafaqa, तञ्िन्‌ काले पुरोडाच्राभ्यामेव यजेत न सान्नाय्येन-दति॥ इ यदि तु सान्नाय्य सामयाजिना न ताभ्यां समवायाऽस्ति विभक्तकालत्वात्‌ ॥ ४२ ॥ (Bu पूणि) y

भा० हशब्दः पकं व्यावन्तेयति । "यदि" “सान्नाय्य सामयाजिनः'

|

* समदायस्य फलमिष्यते' इति आद्श्रपसकपाटः।

६४८ मीमांसा--दष्रेने

म काला अवणं भवितमरेति । सानाय्यं च सामयाजिन एव, wrafet तस्िन्ाभदितक्वने, यथा,- ‘areatie चेत्‌ ware स्युगेतास्ते परमाङ्गतिम्‌' एति ।

एवं हि श्रूयते, "नासोमयाजौ शल्लयेत्‌' इति । एवं aff ग काशा wae | कथं ?। मेव ‘Anat’ पुरोाडाच्राभ्वां erarere वमवायः' प्राप्तः, "विभक्रकाखतात्‌', प्राक्‌ सामयागात्‌ Gtrerat, HE Ware प्राप्तमेव, न aw यतितव्यं । तस्मात्‌ न कालाय विभक्ष कालाथे अवणं कमीम्तरचादनेवेति ॥ ae अपि वा विहितत्वात्‌ गुणाथायां पुनःशुतो सन्देहे श्रुतिदिदेवताथा स्यात्‌ यथानभिप्रेतः TAHA दशनादेकदेवते ॥ ४३ ॥ (५म Ye) ॥ भा श्रपि येति पच्व्याटृ्निः। नैतत्‌ कमाम्तरचेादनेति, अगुवादः आग्नेयस्य, fafenary, विहिते हि श्रसावभवनच "यदाग्नेयो $ष्टाकपालाऽमावास्ायां Garett weet अवति इति, रैकान्धस्य भवति विधिः, उभयजाविदहितत्वात; स यच न प्राभ्नाति, पौणंमास्याम्‌ एेकाप्रविधानाथा एषा श्रुतिः । यथानभिप्रतस्तथाग्रेय उश्चरितः, विधानं चोभयच, we दशनं च,-“श्राप्रेयं सतुद्धा करोति दति; तथा साकप्रखष्ये wep Mat प्रचयं BAG पुरेाडाभरेन इति॥ qe विधिं तु वादरायखः॥ ४४॥ (५मपू०नि०) ॥

भा० gue: एतमपि पत्तं ade) नेतरेवम्‌,-श्रा्रेये-

Ro ware ८ पाद्‌ः। ९४८९

cae, Bam विधिः- दति; उभयोः काशविधिः स्यात्‌ । कुतः ? । 'वादरायणः आचार्या मन्यते सख, प्रागपि सामयागात्‌ सान्नाय्य विधिरिति, शरसामयाजिनेऽपि सान्नायं श्रूयते, ‘aq सं गयेत्‌* दति । तया तयेह समाङगपायमाः साज्ञाय्यमेवाशामया जिनः, तस्मात्‌ कालार्थः संयाग इति ॥

° प्रतिषिडविन्नानादा ॥ ४५ ॥ (fae) ॥

भा० ate: OS व्यावन्नेयति। नेतदस्ि,-काखविधिरिति, नाणधिकयोः क्मणारत्पत्तिः, म वा श्राग्नेयस््ामुवादः, शेद्राग्रश्य विधिः, किम्तरिं उभयोरनवादः | कथं ?। सामयाजिनः सान्नाग्थ- विधामार्थमेतदाक्यम्‌ , श्रते गैनद्राग्रस्यापि विधिः, भिद्येत fe तदा ` वाक्यम्‌, एवमभिसम्बन्धः कियते,-श्रसोमयाजिनः atrereraar चो प्राप्न, सोमयाजिनः साक्लायमपरमपीति, पुरोाडान्नाभ्चामेवा- शोमयाजिनं याजयेत्‌, यौ एतौ श्रागरेयख्च रेद्राग्र्च, सान्नाययेन षोमयाजिनम्‌ दति एवमेकेन वाक्येन सोमयाजिनः areal विधौयते, श्रपरेणापि वाक्येनासोमयाजिनः; यस्मादुभयेोरण्यनुवाद दति ॥

त तथा चान्याथेदशनम्‌ ॥ ४६ tt (Ae) ॥

भा आअन्या्थाऽपि Gaara द्रंयति, न कर्मान्तरे इति । कथं ? | * (तदु सनेव नयेत्‌ इति कार करीर Te पाठः। 'तदुभयमेब नयेत्‌" इति आदम FISTS: | 2 इ

Gye भीमांसा--दल्मे

‘CEU पामास्यामाङतयो Kae अथोरन्रामावाष्यायाम्‌' इति; कमेन्तरोत्पकललावण्यधिका आतयो भवेयुरिति॥(९ ०।८।९ ४अा ०)।

उधांश्एयाजसख प्रौ वाण्यद्रथलाविकरखम्‌ द द° उपांशुयाजमन्तरा यजतीति इविलिंङ्गाश्चुतिन्वात्‌ यथाकामी प्रतीयेत ॥ BON (To) !

भा दनेपुफमासयाराण्ायते,-'उर्पाग्टयाजमन्तरा यजति" इति। लज xe प्रति सन्देदः,--किम्‌ ,-अमिषमः, उत नियते किञचिट्ग्यम्‌ ? दति fat प्रापतं ?,- भ किञ्चित्‌ इवीरूपं que, तस्मात्‌ "यथाकामी परतीयेत'। लज उच्यते,-“शरथते इवीरूपम्‌,--्राज्धस्यैव भावुपां ए पाणमास्मां यजन्‌" इति, तस्माराग्यद्रथकं eri उच्यते, एवमप्यनियमः, अत्‌किञ्ित्‌ are ग्टहीत्वा शृष्येतेति ॥

Bo भोवादा सर्वसंयोगात्‌ ॥ ४८ ॥ (सि ०) ॥

भा श्रौवादा' श्राज्ादिष्येत, न यतः-ङतचित्‌। कुतः? । “सवैसंयोागात्‌', सवैयजतिभिदहिं aag.—are वा एतद्यज्ञाय wet यद्भुवायामाच्यम्‌'। तस्मात्‌ भ्रीवाञ्यात्‌ चजेतेति॥(९०।८।९५अ०)।

qm -डककायनतयकय

wiinway प्रछतरेवतानिर्वमा विकरण्ष्‌ ॥ ख तदश्च देवतायां स्थात्‌ ॥ ४९ ॥ (पूर) । भा. देवतां प्रति उपांग्डयाजस्छ dwe:,— किम्‌ अनियमः, नियमः?

१० खष्धाये ट we! ११५९

दति । किं प्रातं ?--यदत्‌ इथं प्रति अनिवमः पृथाभिकरणयपुवेपसे, “तदत्‌ रेवलायामं' अगियमः। नु “श्ीषोमौ विधीयेते'। उच्यते, पुराजण्पसङ्पाऽयं ग ॒विधिसदूपः । ‘car afe बिष्णदर्पाण्ड wey: इत्येवमादिना रेवता विधौयन्तेः । उच्यते, उक्रमजामि- करशवचनाथा एते quater इति, तस्मादनियमः ॥ ° तान्द्रीणां प्रकरणात्‌ Wye ॥ (fae) । भा० न fe देवतामन्तरेण यागो भवति, a च वचनमन्तरेण देवता, म च, were विहिता रेवता, रम्यस्य Samed; तस्मात्‌ ABA PRATT अन्यतमा देवतया BATA एकवाक्यता war रेवताम्‌ अवगमिव्यामः। एकया च evar या-काथित्‌ देवतामिति ॥ (९ ०।८।९ ६अ ०) ॥

खां श्यस्य विण्खादिरैवताकनपौकशम सीकनं य्वयोारथिकरणम्‌ |

ठ धमाद स्यात्‌ प्रजापतिः ॥ ५९१ ॥ (१म पु०) ॥

भा ताद्धीणएामम्यतमा देवतेकक्ं । तच सन्देशः किं ताग्रीष्वनियमः,- श्रय वा प्रजापतिः), श्रथ वा श्रभ्िः(९, aa at विष्णः, श्रमावाखखार्यां चोपा श्टयाजः(२; श्रय वा पौणंमास्यासुर्पाग्ट- याजः, विष्णुदे वता(*; अरय वा उभयनोर्पागरुयाजः, देवताविकल्यञ्च (५) ति; श्रय वा पौणमास्यामेव उर्पाग्टयाजः, ala विष्णाद्या रेवताः(९ ? इति cer किं तावत्‌ प्राप्तं ?-“प्रजापतिः" देवता ।

* पराकश्पलदृदयोःयं ग विधिखस्ूपः दूति खाद पकप,ठः । श 2

que मीमांसा--दष्ने

कुतः ? । ‘wéry,—ae हि satel धमेः,- “तस्मात्‌ यत्कि्ित्‌ प्राजापर्थं ag क्रियते, खर्पांशेव तत्‌ क्रियते इति । उपांश्मयाज- TARTS WH क्म इदः अ्रवगम्यते,- न्यनमस्य wi धर्म शति, श्रात्मनमि साधनेषु च भ weal शरस्य सम्बन्ध दति, तेन प्रजापतिरिति गम्यते, स हि अनुेधेमकः; set सत्धाम॒दस्लेनाख सम्बन्धा भवेदिति ii ख देवतायास्वनिर्वंचनं awe wea तस्मादिहाधिकारेण॥५२॥ (RAo) &

ao) ठन्रन्दः पशं Sravafa! भेतदस्िः-प्रजापतिर्देवतेति। aratut सुख्योऽप्निदैवता स्यात प्रजापतेः 'देवतायाः' “शअनिवंदनं' ध्मः ठषणीभावः, श्रजापतिं मनसा asa’ एति । “भनु sate प्रजापतेधंमः, तस्मात्‌ यत्किञ्चित्‌ प्राजापत्यं fad, उपांश्वेव तत्‌ कियते" शति । उच्यते,-श्रन॒वादसङूपत्वात्‌* sua एष “प्रजापतिं मनसा यजेत्‌" ware विधेः। ‘ce पनर््पा्एयाे ‘age’ ‘age’; तस्मान्न प्रजापतिः, अधिरतानां मुख्योऽभनिः स्यादिति॥

qo faa स्यादयोचाज्नानादमावास्याइविश्च स्यात्‌ Wes तच दशनात्‌ ॥ ५३ ॥ (इय पु) ॥

भा० वाछब्दात्‌ war faawia | भेतरेवम्‌ ,--श्रभचिः स्यादिति,

+ खमवाद्खरूपत्वात्‌ इति WTA:

१० अध्यामे ८ UE, ६५२

कथ त्तद ? विष्णः" देवता ‘ara’, “हचालानात्‌',-श्रमावास्या req वेष्णावं ह जमाल्नायते,--“टदं विष्णुविं चक्रमे प्रतदिष्णः स्त॒वते daw दति, तदेवमथवत्‌ भवति, यदि विष्एुदेवल्य salwar: ; एवममावास्यायामाल्नानमथवत्‌ भवति, यदि श्रमावाखायामसूर्पाग्ट्- याजः ; तस्मादमावास्यायामुरपां ग्याजः स्यादिति i

० अपि वा चशमास्यां स्यात्‌ प्रधानश्ब्दसंथागात्‌ TUATHA यथाप्रधानं स्यात्‌॥५४॥ (BA पु०)#

me यदुक्तं विष्णदंवतेति तत्‌ गद्यते, भ लमावास्यायासुपा्ट- याज इति । विधायका fe तस्य शब्दः पाणमास्याम्‌,-शच्राञ्यस्येव नौ wate पौणमास्यां यजन्‌" दति, तं arent ग॒ शक्रोति श्रमावास्यायामाक्र्टुम्‌; SATA Here विधानात्‌, यजोर्पा याजः तत्र मन्व इति गम्यते, न, यज waa दति, उपांश्ट-. याजस्य fe मन्ता विधीयते, न मन््स्यार्पांश्याजः ॥

ए श्रान्तश्च सान्नाग्यस्य पुरोडाशेन दशयति ्रमावास्याविकारे॥ YY (BA पूण्यु°) ॥

We दृतश्च म श्रमावास्यायासुर्पाश्रयाजः, श्रमावास्याविकारे हि खाकंप्रस्थाप्ये सान्नाग्यस्यानन्तये पुरोडाशेन gad कथं ? । Wena waa च पुरेाडाशेनाग्रीस्े ext प्रदाय सदकुम्भीभिरभिक्रामनाद' एत्याग्नेयादानन्तयं सान्नाय्यस्य दगरेयति, न उपप्रुयाजस्य ; तस्मान्नान्नावास्ययासुपां प्रयाज दति ॥

९५४ जीमांसा-दन्नेन

° अप्रीषामविधानान्‌ पौशोमास्यामुभयव विधी- यते ॥ ५६॥ (५म TS) ।

भा qua: परं व्याव्लयति। नेतरेवं,-पौटमास्ामेवेर्पांश्डयाज दति; ‘suaw श्यात्‌, रेवताविकण्पख | कुतः ?। अविशेषेण fe sainars: अुयते,--'डर्पांग्याजमन्भरा यजति" दति, यदेतत्‌ sryea नौ उर्पाद्र पौणमास्यां ater दति, रेवताविधानमेतत्‌ पौर्णमास्यां ; तस्मादग्रीषामरेवत्यः पौषमास्यामूर्पाड्र याजः, मन्ता- शानात्‌ awaisnararnfata रेवताविकख्पः wea

qo प्रतिषिद्य-विधानात्‌ वा विष्णुः समानदेशः स्यात्‌ ॥ ५७ ॥ (fae) ॥

भा० म चैतदसि,-यदुक्रमुभज उर्पाश्टयाजः रेवताविकर्यञ्च- इति, fanf€ पोणमास्यामेवेापांश्डयाजस्तनेव च विष्छाद्ा देवताः शति । कुतः ?। “प्रतिषिद्य-विधानात्‌' । किमिदं प्रतिषिद्य विधानात्‌? इति । शअ्रमावास्ां वजयिला पौणमास्यां विधानात्‌ दति । कथम्‌ ? । “श्राश्यस्यैव at उर्पांग्ड पौणमास्यां यजनः एति प्रत्य, waretad,— "जामि वा wwe करियते यदन्वश्चो पुराडाश्नौ उपाए थाजमन्तरा यजतिः इति, पौणेमास्याभिति मम्यते, तैव चेदं वचनं “विष्णररपांश् यष्टयोऽजामिल्वाय प्रजापतिरूपां गए यष्टयेाऽजामिलायाप्गीषोमो six यष्टव्यावजामिलाय' इति | तज पौणमाख्यामेबेर्पाश्याजस्लश्रैव च fear देवता इति ॥

Yo ध्याये ८ qe | quy

Be तथा चान्याथेदशनम्‌ ॥ ५८ ॥ (य॒०१) ॥

भा० तश्च न श्रमावास्यायासुर्पाग्डयाजः। कुतः ?। भ्न्यार्था-

ऽ्येतमथं दभेयति । कथं ?। ‘agen पौणमास्यामाडतयो शयन्ते, चयोदश्रामावास्यायाम्‌' इति चतुदश भवेयः, योद गेति Arq, तस्मान्नामावास्यायासुर्पाश्एयाज दति ॥

So न चानङ्ग सरृच्छतावुभयच विधीयेतासम्बन्धात्‌॥ WUE ॥ (यु०र)॥

भा इतश्च म श्रमावाय्यार्यां, म fe ‘aay श्रयमाणम्‌ ‘aye’

‘eres’ भवति, ay हि प्रधामाथेलाद्भयच स्यात्‌, प्रधानचेद,

नाङ्ग, तस्मात्‌ पोणंमास्या शूयमाणं नामावास्यायां भवेत्‌ “सम्बन्धात्‌, म हि प्रधानं प्रधानेन सम्बन्धं याति xfa i

° गुणानां च wana, nent विधिलिङ्गानि दशयति ॥ gen (यु) ॥

भा° गुणानां च॒ पराथलात्‌ प्रधानेषु ‘wert विधिशिङ्गानि ameter’, न प्रधानानामपराथैलात्‌ । कथं ?। “अुमन्तावाज्यभागौ यजति दति एकादश प्रयाजान्‌ यजन्येकादशानुयाजान्‌' दति । तस्मादपि उर्पाशर्ययाजा नामावास्यायामिति ॥

क विकारे चा्रुतित्वान्‌ ॥ ६१ ॥ (Beg) ॥

We श्रमावाख्ाविकारे च साकंप्रखाप्ये ठर्पाश्टथाजे न श्रुयते ।

eye मौमांसा-~-दशैने

कथं ? । श्राज्यभागाभ्यां प्रचयीप्रेयेन च पुरोडाेनाग्रीे स्ना प्रदाय सर्कुम्भीभिरभिक्रामनाह' दति आम्रेयादनन्तरं aware दशयति, मोपांगररयाज । तस्मादपि नम अमावास्यायासुर्पाश्स्याज दति ॥ (९०।८।९ श्र) ti

रकपरे'डद्ायारष्ट गंश्पयाखाधिकरणम्‌ ॥

ख दिपुराडाशयां स्यादन्तराथेन्वात्‌ ॥ ई२॥ (To) ॥

भा ° दश्पृण्माखयारिदमामनगन्ति, “उर्पाग्टयाजमन्तरा यजति' इति, तनायमर्थः समधिगतः, पाण्माख्यासुरपांग्टयाजः, तच च विष्णाद्या देवताः इति; रसि tg समात्‌, feattera पौण्मासी; प्राक सामात्‌, एकपरोडश्चा ; away: सांशयिकः ;-किं दिपुरोारा- ज्रायामेव उर्पाश्वाजः, उत, दिपरोडान्नायामेकपुरोडाश्रायाञ्च ?- दति । कि ari --दिपरोडाश्ायां स्यात्‌" । कुतः ? ।्रन्तराथेनात्‌,- अरनरासंयागेन fe श्रयते “उर्पाश्रुयाजमन्तरा यजतिः इति प्राक्‌ पुरोडाशसंकीकेनात्‌, पुरोडाजौ श्रन्तरेति गम्यते, दिपुरोडाश्ा- यामन्तरा we कतु, न एकपुरेाडाभ्रायां, तच क्रियमाणम्‌ mead स्यात्‌ । तस्मात्‌ द्िपुरोडाश्ायामेवेति ॥

we जामिकर शाथत्वा्च ॥ ६३॥ (य°) ॥

भा० garg दिपरोडाशायामेवेति । कुतः ?। श्रजामिकरणाथेल- मच श्रूयते,--*जामि वा एतद्‌ awe क्रियते वदन्वै पुरोडाध्राव्‌-

Xo Hare = पाद्‌ “tye

पाश्टियाजमग्भरा यजति। विष्णा हाद यष्टवयोऽजामिताय प्रजापति- Vt यष्टव्योऽजामिन्ाय sata यष्टव्यावजामित्वाय' हति, जामि सादृश्ठमिति । पुरोडाश्रयाञख्च wea उच्यते, जामि वा एतद्‌ यज्ञस्य क्रियते यदन्वश्चौ पुरोडाः, पुरोडाश हना पुनरनुचीमः पुरोडाश एवेति, यज Sree रेषविषातार्थेम भक्िव्यं; तस्मात्‌ दिपुरोाडाश्रायामेवेति ॥ द तदथंमिति चेन्न ततप्रधानत्वात्‌ ॥६४। (आ ०) ॥ भा दृति चेत्यश्सि,- तदर्थात्‌ wearer दिपुराडाग्रायामेव भविष्ति दति, तन्न, 'ततुप्रधानलात,-पौणमासी प्रधानतः, अन्त Ter गुणतः, उपाया जः पौणमासस्यवयबो विधीयते, उपां्- याजस्याणन्तरालं गणः, एकपुराडा्नापि भवत्येव पौणेमासी, तस्या- Vian: केन म स्यात्‌, न्तरं TUT SEATS भविष्यति शति; तस्मादषति WATS एकपरोाडाश्रायामुर्पाष्टयाजः aha इति ॥ ए अशिष्टेन च सम्बन्धान्‌ ॥ ६५ ॥ (यु०) ॥ भा “श्रभरिषटेन चः श्रभ्रुतेन श्रन्तरालायन BIE सम्बन्धः amg, स्यात्‌ अरन्तरालगृएक sates दति; म fe अन्तरालं गुणेन विधीयमानं पश्चामः । तस्मात्‌ एकपुरोाडाशायामपि Bias: कन्तैव्यः इति ॥ Go | Vat निवेशः स्याहूणस्यानुपरेषेनाथेस्य विद्यमानत्वात्‌ faurareancde नेमित्तिकत्वात्‌ तदभावेऽशरुतो स्यात्‌ ॥ ६६ ॥ (Mofo) ॥ 2 2

६४८ Wafrsi—cHa

भा | Gwe: पं व्यावनतथति। भेतदसि, गुणटलेनान्तराखं म ye दति, उत्यज्िवाश्येमेवोपां इ याओऽन्तरासे fafand, अनाराखमस् शख waar अयते,-“उर्पांश्टयाजमम्तरा यजति' इति । तस्मात्‌ TE गणस" ‘stra’ jet निविक्ेत, न एकपुराडा- wrat wa, नेकपुरोडाश्नायामक्रियमाण्ठोऽनर्थकोा भवति, अन्तरा- छाया fe fagtrennat विद्यते। ‘aa? अन्तरालाथं ख्य अभावे, ‘wyar चदि दिपरोाडान्ना म yaa, ततः स्यादेकयपुरोाडाजाया- खुर्पाश्एयाजः, श्रस्ति sana fegtrern पणेमासी ; तस्मात्‌ एकपुरोडघ्रायां न स्यादिति ॥

qo उभयेोस्तु विधानात्‌ ॥ &७ ॥ (fae) ॥

भा ० तुदः पलं व्यावन्लैयति | "उभयः" पैणंमास्यास्याग्ररयाजः, एकपुरोडाज्नायामपि स्यादित्यथः। ङंतः?। "विधानात्‌+-- विधीयत fe स एकपुरोाडाप्रायामपि, सापि fe पैणेमासी, ‘area गा

उपार पणमाद्यां यजन्‌" दति पोणुमासीशब्द एकपरेाडाजनां वयन्‌

उपद्ध्येत ; तस्मात्‌ एकपुरेडाग्रायामपि स्यान्‌ ॥

Bo गुणानाश्च पराथत्वादू पवेषवद्यदेति स्यात्‌ ॥ ॥ ६८ ॥ (य ०१) ॥ भा० HURTS MUTATE at. उर्पाग्रयाजार्थेम,- अन्तरालेन उपा ग्रयाजस्योपकन्तव्यमिति ; नाषौ एकपुराडान्नायामुपां ग्ट वाजं निवन्तयितुमरेति, पौणमास्यां yaaa उर्पाश्रयाज एकपुराडान्नाया

* अछि want इति कण सं" प्राचौमपखकपाठः।

Lo अष्वये = WE | ६१५९

श्रपि पौरंमासौलात्‌ तच प्राप्नोति, were च जुतलादन्तरालेऽपि प्राप्नाति; रएकपुरोाडाज्रायामनम्तरालाभावात्‌ म TTS स्यात्‌ ; तसमादन्तराखस गणस्य we यदा dart तदेति खात्‌, 'उपवेषवत्‌,- यथा “उपवेषेण कपालान्व॒पदधाति' दति, यदोपवेषस्तदा तेनेति गम्यते, एवमिहापि यदा अन्तराल, तदा श्रन्लराखे भविव्यति । त्नात्‌ एकपुरोडाशायामपि स्यादिति ॥

° अनपायश्च कालस्य लक्षणं हि पुराडाशौ ॥ ॥ &< ॥ (sto fae) ॥

भा° उच्यते, [ननु अरन्तरालगुक उर्पाश्टुयाजः शूयमाणो- ऽन्तरालाभावादुच्यमानेऽपि पौणमास्यां एकपुरोाडाश्रायां वैगण्छात्‌ फलस्यासाधक इति न क्रियेत, न fe, पौर्णमासी विशेषे यजचान्तराल- मिति sacrament विधौयते, भ्रविश्चेषेण हि दिपुरेाडा्ायाम्‌ एकपरोाडान्रायां च तदिधानं, तस्मात्‌ एकप्रोाडाभ्रायां प्रयोजमा- भावान्न करिष्यते efi शआ्रह,-'एवं aff उर्पांश्दयाजाभावारेक- पुराडान्ना नैव कर्तव्या" । अ्रचेच्यते,- नेष रषः, फलवती दि सा भविब्यति, यदि दिपरोाडान्ना सम्भविष्यति इति] । श्रनोश्यते,- यदयेकपुरेाडाश्रायां aul उपां श्टयाजस्य खात्‌, तता न क्रियेत, न तु areata, न ware गुणतः yaa, किन्ति कालं लच्यितु, at पुरोडाशे तयोर्मध्ये इति । कथं 21 अनूद्य हि ती पुरोाडान्नौ एत- दिधीयते,--“जामि वा urawe क्रियते azar otrenit उपांदरयाजमन्तरा यजति' दति, यौ तावनदिती यथा व्ही भवतः, तयोपां ग्ट याजः awe afer काल इति गम्यते, 'श्रनपायख्"

६६० मीमाखा- द्मे

ve ‘area’ एकपरोाडाज्नायामपि। कथं ?। at fe इयोः परेडाज्नयोमेध्य tf कालोऽवगम्बते, ख एव पुवंसादुलर इति; एवं चेत्‌ यद्यपयेकपुराडाज्रायां दौ strent ग सः, तथापि ख os श्राग्रेयोऽस्ि, तस्मादुन्तरः ख एव काखः, योऽसावम्तरालेन afar ; यथा, मागवेलायामागन्तव्यं, शङ्खषेलायामागन्तव्यं, परदवेखायामा- गन्तव्यमिति, चसम्‌ यामे मन मागाः न WET. ग परदस्तस्मिन्नपि स एव काखः, तच fe श्रागमनं कियते; एवमिहापि द्रव्यं । तस्मात्‌ एकपरोाडाश्नायाम्‌ Bare, were दति ॥

we प्रश्साथमजामित्वम्‌ ॥ ७० ॥ (आआग्नि०) ॥

भा ° अरय यदुक्रम्‌ ,-“अजामिकरणाथलात्‌' दति, तत्‌ परिद्तव्यम्‌ ,-

श्रजरा्यते, प्रशसा एषा sutra, afeau, न त्वेतरेवाब् फलं विधीयते, यदजामिलमिति। कुतः ?। विहितस्य हि प्रयोजनं विधीयते । ‘a चैवं सति उपांशुयाज विहितः ea विधाने चाथंदयविधानं दोषः । भ च, अ्रजामिकरणं माम किञ्चिदिष्टं फलं । तस्मात्‌ WAIT, यथोपसरणाभिधारणयोरष्टतार्थल म्‌ — sea वा आज्यं मन्थं दवियदुपाख्णात्यमिधारयत्यग्टताङतिमेवेनां कराति' षति । तसात्‌ एकपुरोडघ्रायामणुर्पाभ्याजः aie एवेति ॥ (९०।८।९ष्अ्र०) ॥

इति श्रीमच्छवरस्वामिषता मीर्मांसाभाये दथ्रमस्ाध्यायस्याष्टमः पादः षमाप्तः Hel

मीमांसा-दशने

९९ अध्याये ९ We!

च्वाग्रेयादेनां सरदितानां तन्ते खनं फरकलना,करकम्‌ | इ प्रथाजनाभिसम्बन्धात्‌ yaaa ततः स्यादेक- कम्थेमेकशब्दाभिसंयागात्‌ ॥ १ ॥ we दश्रमेऽध्याये वाघाभ्युखयलच्षण न्तम्‌; ददानीमेकादले तन््ावापलच्तणं निवन्तंयिथामः। तच Bee बहनासुपकराति तत्‌ तन्छमित्युच्यते, यथा, बहनां ब्राह्मणानां मध्ये छतः प्रदीपः । बसु श्राटस्या उपकरोति ख श्रावापः। यथा तेषामेव ब्राह्मणा- नामनलेपनम्‌ । स्लोकमुदाइरन्ति,- साधारणं भवेन्तग्ं परार्थे व्वप्रयोजकः । एवमेव प्रसङ्गः स्यादि द्यमाने aa विधो ॥ शति साधारणं भवेन्तन्वमिन्युक्रा्थे | "परां लप्रयोजकः' ति,-यः पराथं- yay. तदथमव चानुष्ठीयमानः परस्योपकरोाति, स परः तस्या- प्रयोजकः; यथा, THAT यागा्थसुत्यन्लस्तदथमेव वानुष्टीयमानेा लोहितसषत्कमभेणोरथ्यपकरातोति । “एवमेव प्रसङ्गः स्यात्‌", We तु किहिषः,--°विद्यमाने खके faut शति! यद्यप्यस्य श्रन्यो विधिर्विद्यते परविधिना तु रुताथलान्न क्रियते; यथा, प्रयाजाः पश्चोरपि चोदकेन प्राः प्रुषु रोडान्नस्यापि, wat एव तु हताः पत्रुपुरोाडज्रस्या- TET न पुनखदथे कियन्ते |

{de मी मांसा-दणेभे

प्रशतमिदानीमुच्यते, aware प्रतिन्नातं, तदुच्यते, दज्पुणमाख्थोः प्रधानानि श्राग्रेयादीनि, तेषां खैः फलं अयते, “दरपुणमासा्यां खगकामेा aaa’ इति। स fa तेषां aw भवति, खत dea? इति । wa सातुशास्यादिष्बपि दष्व्यम्‌ |

"नन्‌ च Fara खगैः फल अयते, खगकामपदेन तावत्‌ पुरुषो Sfaviet, यजेतेत्धमेनापि यागनिदंन्तिः, तयोवोक्येन सम्बन्धः, केनेदानीं फशमुंच्छते ?"। अनेनेव खमैकामपदेनेत्याइ । “मग पुरुषस अयं बका" । न खलु कथित्‌ Jee: खगंकामे नामास्ति । “न्‌ च थस्य खं कामः स खकगेकान cf’ । एतरेव न जानीमः कख खभ काम इति, ब wa fe खर्गकामः स एवाखर्गकामा भवति दति “एवं तहि कालेाषदेश्ोऽयं भवति,-यद्‌ा स्वमंकामसदा यजेत दतिः । श्रजापि न कचित्‌ कालविद्नेषोऽस्ति, यसिज्जिवमेन Sine स्यात्‌, Wy कालेषु सतै कामा अरमियसेन vaya | तज म कञ्चित्‌ काखविरेषोऽनेन शक्यते sate | “एवं afe Fara पुरषोपदेो नापि कालेापदेब्ः, किं खलु, wearer निमित्त, सगे विषये कामे उत्पन्ने बजेत इति, यथा aaa ae यजेत इतिः । अस्र Wea Gana परिशार उक्रः,-“फलकामे निमितमिति येत्‌” (६।२।९) । “न निल्यत्वात्‌”*(६।२।९ °) इति । भित्थानि श्रभि- हेजारीनि कन्माणि, तानि यरि निमि विधीयन्ते, नित्यलमेषां विहन्येत । तज मित्यचादना यावव्नीविका्ा अपर्ध्यन्ते,* fayria

* खयदग्यनो इति ge Ge qe पाठः।

६९ अध्याये ९ we: | ६६२

च श्रप वा एव खगेष्लोकात्‌ चवते यो दर्बषुएमाश्याजी उन्‌ पौणेमासीम्‌ च्रमावास्यां वाऽतिपातये" दत्येवमादीनि |

परिशेषात्‌ फलसंथोग एवायं । “कथं पुनरनेन शक्यते फालं विधातु" । तदुच्यते, ?"--.खमैकामे यजेत' दति यदि वा खर्मकाजे चागायोपदिश्चते यथा “खारितेष्णीषाः'; यरि वा यागः खगैकामाय, वथा मखिनः खायात्‌, बुगुकतिताऽ्रीयात्‌-दति। तज यदि खगैकामः करे उपदिश्यते, उपदिष्टोऽपि न natia, का fe पराथ प्रयासमा - freq? तथा कम्मेचोदनाऽनर्थिंकेव भवति ; रथ यागः खगेकामा्यः. ततोऽसौ पुरुषस्दोपकराति, तं पुरुषः खान कराति दति; तथा कचोदना श्रथेवती भवति । अपि च यागविधौ gard: परिग्टहीता भविष्यति, स्लगेकाम निधौ वाक्या्यः। तस्ाद्यागः खगेकामस्योपकारकः। खगेकामस् ्रनेकपुजपध्रगरामान्नाद्यादिलाभकरः स यदि पुवाननाद्या- रोनामन्यतमं करेति, ततः स्वगेका मवद ऽविवकिताथैः प॒रुषमपज- वचने भवति; तथा च श्रानथैक्यभेव, अन्तरेणापि हि aged पुरुष- WMATA SA गम्यते | AS यागात्‌ खगा भवति |

Taaaatafeare दर्थंपुीमासादिषु भवति संग्यः+- fa तम्बमे्षां फलम्‌, उत, भेदेन? दति fa प्राप्तं ?- भेदेन दति, ङि कार्यम्‌ ? । इमानि आग्नेयादीनि प्रधानानि परल्यरानपेलाभि- went एथगण्छतानि saan ए यमेव फलमाकाङ्न्ति। तत्‌- viet anf we श्रूयमाणं मेदेनाकाङ्कितलाद्‌ मेदे भेव सम्बध्यते | तस्मात्‌ प्रतिप्रधानं फलभेद cad प्राप्तम्‌ |

एवं प्रापे इदमारण्यते,--“प्रयाजनाभिषम्बन्धात्‌ एथश्यतां ततः

१६४ नीमांखा-- देणे

स्यारेककम्बैमेकनन्दाभिसंयागात्‌”- एथगग्डतानामपि एतेषामाग्नेवा- दीनां ‘aa: स्ारेककम्ये' । कुतः?। प्रयोजमाभिसंयोगात्‌.-प्रयोअमं फलं, तत प्रति एवां समेतानां सम्बन्धात्‌ संयो गादित्ययेः | एककम्वं- ‘fafa, aahegare फलम्‌ उच्यते, क्रियत इति; तत येषामेकं, , लानि एककमश्मोाणि, तेवां भाव शिककम्येम्‌,- एकफलमित्यथः । “कथं ` पनश्नायते, समेतामामाप्रेयादीनां फलेन योगः दति ?"। “एकन्ष्टाभि- संयोगात्‌, a wat समुदितानामेकः wet वाचकः, तेन एतानि अभिधाय फलसम्बन्धः हतः "देपुकेमासान्धां खगेकामः' इति। ` अतः समुदितेभ्वः फलं गम्यते, न भदन ; यथा याभेणोदपानः Ga, रामेण तडागः खेय एति, Uwe समुदायवचनेम संयञ्य AAT विधीयमानः समुदितैः Geeta: खन्यते, म प्रतिपुरुषं AUT; एवमिहापि ॥ wo ओेषवडा प्रयोजनं प्रतिकम्ये विभज्येत ॥ २॥ (आ०) ॥ भा ° मायमेकान्तः,--यत्‌ Waray संयाच्याच्यते, तत्‌ षमु- दितानामेव भवति इति, भेदेनापि किद्धिद्यति; यथा, गणाय चामं, गायानृलेपनम्‌ इति श्रनुलेपमादिषेषो aw समुदाथ- ` वचनेनापि dara न समुदायेन सम्बध्यते, केन तदि, सञुदायि- भिः; प्रतिपुरुषं हि श्लानादि sand श्रतः शरेषवदा' फलं fuga, कूपवदा तन्तं स्यात्‌ दति अवेगरेषिकाऽयं Bq: ससुदाव- ज्रब्टसंयोागः ; तस्मात्‌ fant वहव्थं,-श्रचेष fata दति; : साऽयसुच्यते,-

१९ अध्याये २ Wer) ६९६९५

ब अविधानान्तु मेवं स्यात्‌ ॥ ९ ॥ (सि०) । भा० माज यागसुदहिश्च फलं विधीयते.-खर्गण यागं gara— एति, किन्तरि, फलमुदिग्ख यागो विधीयते,-खगै यागेन gara— tft किं कारण ?। ary विधायिका विभङ्गिः ‘aaa’ इति, सा ant sant विदधाति, फलं वाक्येन विदध्यात्‌; ग च श्रुत्य सम्भवति TTT ग्राह्यः, WAG मुख्यत्वात्‌ । किं पनः ange यदि फलं विधौयते ?। फले विधीयमाने यजल्धर्याऽनुद्येत, न हि इयेविधाःय- wer: wife; अरनुवादश्च सज्िहितानाम्‌ श्राग्रेयादीरनां छात्‌; af चख परस्यरागपेच्ाणि मियो fermi उत्यक्लानि- एति विभागेनैव तैः फलं सम्बध्यते ; श्रय पुनः aed विधीयमाने ्राप्रेवादयो यागाः WAT समु दायवचनेम फलनिदेत्ाबुपादेयवेन wea, सादितानां ससुदितत्वं we: सन्निधानविश्रषात्‌ यो गम्यते घ faafaat भवति, श्रविवल्लार्यां कारणाभावात्‌ | । ‘afe arn विधीयन्ते, दशेपर्णमासश्न्देन विशेषं म शक्यन्ते, न fe विधीयमानस्य विशेषणं भवति, यत्कारणं विजवखमपय- विधीयमानं न भवति, म च इयोविधीयमानयोः परस्परसम्बन्धोः भवति' । किं पुनर fated काये ?--यावताः ङूपवतामाग्नेया रना सन्निधौ sett “दशपणंमासाभ्यां ata’ इति यजतिशब्दः घमुदायवक्न इति। किमथ afe दशेपूणमास्नब्दः ? । way नि्यानुवादमाचं, यथा, ‘TRU देवेन ae’, “cera तिथ्या सनिष्ठते", “नानुयाजाम्‌ थजति' इति । रय वा, वाक्याथस्येवा्च

विधानं न्यायं, are हि विधौयमाने दशेपुणमासग्नन्दः श्रनथेकं 8 ^

६९६६ मीमांसा दये

एवापद्यते, वावधाय त॒ द्ैपणंमायश्रन्टो विशवरेनारयवान्‌। यजति शपि भावनाविधानाथे प्राणोऽपि पनः भूयते; प्रा्तिखच दशपुणमाख- eae amare इति ने fafeerin aac पला व्धायान्‌ fi

we ae fe परा्थत्वादिधानात्‌ प्रतिप्रधानभावः

स्वात्‌ ॥ ४१ (्राग्निर)।

भा० चैनु ऊषवत्‌" इति, ‘fee’ atone: परायन विधानं पुरुषसंख्कारकलेम,-एवं geist भवति, अन्यथा wes कस्पजि- ल्य ख्यात्‌, तथच भेण: युरषरुरशायेा भवति ; wari च भ्वन्धात gente wafad । age वा wert सरा वेति दृष्टा ewer कश्पयितुं न्याया, तसात्‌ परवल aw, म च, wad गार्य सम्बध्यते, किग्तर्दिं सचितः; ager “एक्का ससमागय' इति, यदा तु RA वाससौ पुरुषलच्तणाथम्‌ waa, अ तदा अगयनेग aaa इति ; एवमिहापि न गणः arate सम्बध्यते, किन्तु पुरवा एव कार्थं ए सम्बध्यन्ते । तस्नाद्‌- अङेपनारि प्रतिप्रधानं गिदते ॥ (९९।९।९०) ॥

Ora aes स्याधिकरकस्‌ ॥ शरङ्गग्निदारीं चिन्दा,- किम्‌ अङ्गानि सम्भूय कार्ये कुवन्ति, उत, भेन o—cla | तचेदसुच्यते,-

ल WHITH शब्दभेदात्‌ AGT स्यात्‌ फला- न्यत्वम्‌ ॥ ५ ॥ (पु०)॥

६६ अध्याये १ TE ६६७

we अथा प्रधानानां वमेतानमिकं wel Aart, “aprat’

VaR TAT, अङ्गष्या्गस्य एक्‌ फलं । किं कारणं ? । “श्रब्दभेदात्‌", सोदनाभेदादिल्यथैः; “समिधो धजतिः, 'तगुणपातं यजति' श्येवमा- दिभिः परखराभगपेखामिधादमाभिः एथङ्ेनाङ्गानि वेद्यन्ते, तानि एथगेव प्रयोजनानि श्राका ङ्गुन्ति, न सारित्येन, सारित्यस्यानुक्रलवात्‌। श्रतसते्षां veia प्रथोजर्भैरभिसम्बन्धो विज्चायते, ‘ward’, यथा ऋतुषु पथक्रोन चादितेषु wate qe भवति ॥

तञ” aaa तजाथेहेकार्यादेक कम्म nde (सि ० )॥

we = aM, यत्‌ क्रतुषु फलभेदः ; शब्देन ‘AW भिन्नानि फलानि

उक्रानि,-*सौयै चरं निवपेद्रष्ावच॑सकामः', “रन्द्राप्रमेकादशकपालं निवपेत्‌ प्रजाकामः" दति । ‘qe एकाये, सवंषामङ्गामाम्‌ एकाऽयः प्रधानेषु उपकारः; उपकारापेकायां fe wea श्रयन्ते, तानि सर्वाणि varia भवन्ति । “नन्वेवं सति एकाथत्वादेषां विकल्पः ्ाप्नोतिः। वच्छते तत्परिहारः, “विधस्त॒ एकञ्ुतिलात्‌"" (९७८ °) द्व्यच यथा विकल्पो म भवति । श्त ‘Warde श्रङ्गानाभेकं कायम्‌ इति ॥ |

° शब्द्भेदान्रेति चेत्‌ ॥ ७ ॥ (आ०) ॥

we “श्रय थुक चोदनभेदादङ्गानामथमेदा न्माय्य इति, तत्‌

ufcenar । परितं तत्‌ एका्त्ेनं । “भ परिद्धियते, aafe च

भ्रानस्मोयद्ुग्येः fra च कार्याणि ga:, ager कारकाणि

auretia स्वाङि तावत्‌ किधाया उपकुवेन्ति, श्रय च प्रतिकारकं 3५ 2

tac मीमांखा- दषम

aves’ । इदं afe परिष्ियते, यदि खमिदादिभिवाक्येरक्तामां प्रयोग खच्छते,-खमिद्यजिः प्रयाक्नवयः, तनुनपा्जिः wine इति, ततः स्यात्‌ प्रयोजनाकाङ्का; खा च भवन्ती dea a, म ल प्रयोग उश्यते, किन्ति ङूपमाबमास्थाथते,-एवंखशणका याम दह भवति इति। तत्‌ कस्य हताः ? । प्रयोगवचनस्य प्रत्ययस्याभावात्‌ , अन्येन च प्रयोगस्योक्रलात्‌। क पुमरेर्ां प्रयोग उकः 71 उन्तरख्धजे दनयिव्यामः। म चेद प्रयाजनाकाङ्खा, कुतः प्रयोजनं, कुता मेदः॥ ख BANA Wa ताच्छब्दय स्यात्‌ तदथै- CC त्वात्‌ ॥ ८ ॥ (आणग्नि०) ॥ भा प्रधानानां ‘vara’ उच्यमाने अङ्गानामपि वाच्छब्दय स्यात्‌" प्रयोगस्य,- तेनेव प्रधागप्रयोगवचनेमेव शब्देन श्रङ्गानामपि प्रयाग wea, “दज्नपणमासा््वां aha’ दति । कुतः ?। “काथैलात्‌', करियाथवादिल्यथैः। फलस्य क्रियार्था देयूणेमासौ भयेते,- ‘gaadarerat wi gar’ दति। तच श्राकाङ्खा भवति,- कथम्‌? इति । a afaafefrgrenfafaania,— ‘afer जति, ‘mata यजति' शइत्येवम्‌- दति । तत्‌ कखछ Bar: ? । 'तदथैलात्‌,- तदथा एताः समिदारिषोदमाः, तेनाकाङ्कितत्वात्‌ , श्रफललात्‌, फलवत्सक्निधामा्च । Set won we साधयतः दतिकन्लेव्यता, म च, दतिकण्नव्यतामन्तरेख कर्ष्डसारमा शर्थवती भवति; तस्मात्‌ सेतिकण्तव्यताकः eae: प्रयोगख्ोद्यते | तथा च सिङमेतत्‌ प्रधानप्रयोगवचनेनेव wea अङ्गानां प्रयागः चोद्यत इति, एवं च सति एकन्रष्दयोदितान्येव शरङ्गामि। तत्र यथा

१९ खष्वये ६ We ede

प्रधानानाम्‌ एकज्रब्दाभिखंयागात्‌ WEA एवमङ्गानामपीति । अचाह,- म्‌ एतद्युक्ं । कुतः ? । ° क़ विषेनोनाथेत्वाह्णप्रधानेषु ॥ ९ ॥ (आआ०) |

भा ककुयख प्रधाने विधिः ‘aiqdarenat यजेत' इति, ag अङ्गेषु “सा ङगग्याम्‌' दति, तयोः 'नानाथलं',--प्रधानविधिः फलार्थ, agfafe: प्रधामाथः। aw प्रधानानि फलं प्रति विधातव्यानि, अङ्गानि प्रति अ्रनुद्यानि, ग च वि्यमुवादौ युगपत्‌ सम्भवतः। तसमात्‌ नेकेन वाक्छेन प्रधानानि, तेषाञ्च casa शक्या विधातुम्‌ । अता म प्रधानसादनाग्रद्यैतानि श्रक्रानि॥

AME, — HAAN, युक्रमेतत्‌ । कुतः? | Seo आरम्भस्य शब्दपुवत्वात्‌ ॥ १० (Toate) ॥

भा श्रारम्भो व्यापारः कियेव्यमथान्तरं । aaa इह स्वर्गस्य क्रिया उच्यते,--'यजेत' aia खगे gata खगाय व्याप्रियेत wae | ददतु म ज्ञायते काऽसौ व्यापारः? दति, तत्छन्निभ्रौ च श्रन्धन्वाधानादि शूयते ; afer श्राकारङ्कितलात्‌ सन्निधाना एतद्भवति, श्रयमस्िन व्यापारः, येग यागः खगे करेति इति; तिम्‌ विधीयमाने मास्ति वाक्यभेदः | अथ वा, प्रधानानां फलं प्रति, श्रङ्गानाच्च प्रधानानि प्रति, विधिरविरद्धः । कथं रला ?। दणपूण्मासाग्धां खगेखाधनमपूवेम्‌ उच्यते, तस्य सविभरष्य वचनं vaya; यथा, ‘Urea रेवतौवु वारवन्तीयम्‌ श्रप्िटोमखाम शला पष्टकामे यजेत" दति । तस्मात्‌

doe data—cart

प्रानप्रथोगवचनेबेव श्ङ्गार्ना प्रयोगो विधीयत इति ॥ (९९।९। २अ०)॥

दद्मपूरमासा दिकाम्यकममोशां सथ्यङ्गापसंशारा-धकरख्म्‌ ॥

ददं विषायते. किम्‌ श्रद्निहाजादीां कश्मणामेकरेषराङ्गयुक्रा- नामपि प्रयोगः, श्रय वा सबाङ्ञापमहारेशेव? इति । श्रय तजर किं avo. “aawtr wef: स्यात्‌” (die'qae) इति । तज नेयमिकमारग्छं प्रति चिन्ता कताः-यावष्नीवं दश्मपूणमासाग्धां aan’ इत्यनया चोदनया ase यावष्जी विकः प्रयोगनियम उच्यते, fa तज सवीङ्गापसंश्ारः, उत, ग? इति । दृ इदानीं फलार्थं प्रयोगे चिन्ता,-'दशेणणमासार्भ्यां . खगकामा यजेत दत्यमया चोदनया योऽयं गाथ waar, ane किं मेयमिकवदेव प्रयोगः छत, सवाङ्गापस्ारः ? इति । कि तावत्‌ प्रापम्‌,

qo रकेनापि समाप्येत छताथेत्वाद्यथा ऋत्वन्तरेषु प्राप्ेषु ब्रवत्‌ स्यात्‌ ॥ ११ ॥ (प°) ॥

भा० एकेनापि अङ्गारा, 'समाणेत, कवौ प्रयव्येतेत्ध्थः । कुतः ?। (छतायेवात्‌ः-या wet, दणेपुेमासाग्यां खगाय afi Gara कथं व्यापरितव्यमित्याकाञ्चा, सा एकेनापि अङ्गम ware भवति, “समिधो यजतिः--एवं शापरितव्य, तथा अङ्गदयेन अङ्गनयेष् च ; या यावन्ति अङ्गानि करिख्यति, स तावकत्हतसुपकारं प्रास्यति ; यथा “कऋवन्रेषु" सौग्ाययेमणमालापत्यनेछेतादिषु चे

QL Ward ९ पादः ६०९९

थावमि कष्माणि करोति, ख तावद्य: wees; न त॒ तद्धन्निधाना- विक्षात शवोष्येवाङक्ानि प्राणन्ते ‘ATHY Shara स्यात्‌, ager, वाग्यतः faat रोहयिला विष्ष्टवाग्‌ शअनन्वारभ्य तुष्णी- qua दारयति इति, यस्य यावत्यो गावः ख तावती दयति eff, तावतीष्वपि ward owes: ; एवमिषापि यो यावन्ति श्रङ्ानि उत्सहते स तावन्ति करिष्यति ॥

° फलाभावाद्वेति चेत्‌ ॥ १२ ॥ (ae) ॥

भा दति चेत्‌ भवान्‌ पश्चति,- एकदे ङ्गयुक्रानामनियतार्नां कम्मण प्रयोग दति । तल । कुतः ? । "फलाभावात्‌", -यव क्रतं खगेकामस्य, खगं कामेनेदं कर्तव्यमिति, तश्छाकच्येनाङ्गवतः फला- मावः स्यात्‌, 84 चेदं अतं (खगकामो wer ` द्युक्षा स्ख: अन्यन्वाधानादेः कबकलापस्यान्नानात्‌ ॥

Se न, कम्मेसंयोगात्‌ प्रयोजममश्ब्दराषं स्यात्‌ I ॥१३॥ (ato fae) |

me भेतदेवम्‌, श्रङ्गवरैकल्ये फलाभाव इति । कुतः ? । “क्य संयोगात्‌, प्रभानककोंसा fe फलं संयुक्"--दशेपुणमासाभ्यां खमे- कामः, इति, म owe; अङ्गानि छ तदाकाङ्खया waa, सा शाकाङ्ख एकेनापि छताथेा antes । एवं चेत्‌ "प्रयोजनम्‌, TAA CRIT, फलं च खग दि ‘metre ary, quote: Were ‘quguareral खगेकामः cadet न Gan,

ROR iat —_wk

तत्सन्निधौ चाङ्गानां विधायका ये समिदादयः, ते च तदूपका- fra म eee: ASTER फलाभावः ॥

we रेकशब्दादिति खेत्‌ ॥ १४ ॥ (ae) ॥

भा शति चेत्‌ पश्सि,-रशपृषमासान्वां तत्‌ फलं भ समिदादिग्ध दति, Serge । किं कार ? । एकशनब्दयात्‌,--एकः भब्द उपदेशकः प्रयोगस्य र्नपकंमासयोः, समिदादीना श्च, “दश्पुशेमासाभ्धां खगं- कामे aaa’ इति, तेन च फलसम्बन्धः ङतः ; तच कुतः एतत्‌ ?- दकपूणीमासतः फलं, नेतरेभ्वः एति ॥

ख माथेषटवक्षात्‌ समत्वादगुखत्वम्‌ ॥ १५ ॥

(mite निर) ॥

भा ग सवाणि फलसयुक्ानि इति, किरि दशरपुणंमासावेव | कथं Wat? | दगरपुणमासान्वां खमे कुय्यादिति दर्पुपमाखथोरेव wi प्रति करलं शरूयते, म समिदादीनाम्‌; stage fe तें दण, सा च Heaney कथं द्ुय्यादिति, न करणस्य, तस्व निरिंछवात्‌ —‘aigqdarenara’ इति ; तस्मात्‌ म समिदादीनां फलेन संयोगः । यदि च dase, समानि mania; स्यः समलात्‌ः च *अगुणत्म्‌', तच यदु्यते,--एकटेग्राङ्गयुक्रानामपि प्रयोग दति, तरेव नास्ति ॥

थे त॒ ‘tana इति ai wf, तेषामथमथं इति त्त

wate, प्रधानागामङ्गवत्‌ तथा अङ्कानि कियन्ते एति तस्मारेककम्यं भवतु, एक मेवाङ्गं प्रयुज्यताम्‌ , एकेनापि प्रधानमङ्गवद्भवति ॥

१९० Ware < qe: | qo

स ATTVUMTY समत्वादनुखत्वम्‌ ॥ १५ ॥ (आग्नि) ॥

भा ° मेतदेवं। कस्मात्‌ ?। "बर्॑एयक्रात्‌,-रए्रयद्घा भवति,- उपकार यक्तम्‌,-एकेनाङ्गेनाथवन्तायामणश्य उपकारः, TSA | कथं श्चायते ?। ‘qa श्रगुणएत्म्‌',-- यदेकेन asf सम उपकारः स्यात्‌, तच एकस्यैवाङ्गत्ं भवेत्‌, अन्येषाम्‌ “ATT” स्यात्‌ , शअगङ्गलमित्ययेः; तज बहनामाश्ानमगथेकं शात्‌ । म्‌ चेषां aw शयुं * “विषस्लेकशरुतितवात्‌" इत्च apa were- खमिति ॥

त विषेस्वेकश्चतित्वादपय्धायविधामात्‌ नित्यवश्छुत- भूताभिसंयेगादर्थेन युगपतप्राप्तेयेथाप्रा्तं ख- शब्दार्थे निवीतवत्‌ स्यात्‌ सवप्रयोगे wate स्यात्‌ ॥ १६ ॥ (fae) ॥

we म त्वेतदेवम्‌ ,-एकदेशेनाप्यक्ानां प्रयोग दति, nate, वाङ्गोपसंहारेश। कुतः ?। ‘faa’ "एकज्ुतिलात्‌",- एकेन अब्देनाङ्गानां प्रयोगो विधीयते “दश्पुकमासाभ्वां यजेत" इति, सवापेकया cai; घातु wer wel वा श्रन्न्वाधानादिब्यापारे agaee वा; त्ेकरेशापेखा ग युक्रा। कस्मात्‌ ?। प्यं विधानात्‌, मामि

* frteeafaaqas विकख्पं परिषरिष्यामः एति तन्धरल््ते afte. We: | 3 ४

६७४ नौनांशा- देणे

अङ्गानि म qaray विधीये, कटाङित्‌ समिधो यजति, कदाचित्‌ तगुगपातमिति, कथन्ति, “नित्यवद्‌” यथब्धलानि च aris तथण्धतानि श्रपेख्या शभिसम्बध्यन्ते। श्रयोच्येत,- “गित्थवच्छतागामपि खताम्‌ एकदेशः श्रपेकिष्यते'- ति । Tagan । कुतः ?। “way युगपतुप्रानेः",-शर्थेन प्रधानोपकारेण, we- कपातवत्‌ युगपत्‌ सक्जिपतन्ति अङ्गानि, ay म दयते विक्ेवः,- षदं प्राप्यते, इदं म ट्ति, wa: सवाणि प्रा्यमे। "यथाप्राप्तं च 'खन्नष्दाथेा मिवीतवङ्‌,,- यथा ‘fat विजः sec’ हति wfanfaiary सवषां च efqurnea खलिजा निवीता भवन्ति, एवमिहापि "खशप्रयोगे wafer: स्यात्‌ ॥

क तथा कम्म्ापदेशः स्यात्‌ ॥ १७ ॥ (Ae) ॥

भा तथा च हला "चतुरं पाणेमास्यामाङूतयो यमो, जयोदशर अमावास्ायाम्‌' दत्याङतिषश्या पाशिकी म fafa ॥

स कत्वन्तरेषु पुनवचनम्‌ ॥ १८॥ (पू०यु०नि०१)।

भा० तच यदुक्र, यथा क्रलवन्तरेषु"- दति, यक, यथा “क्वन्तरेषु' पाथं, 'सो च्चरुज्निवेर्‌ब्रह्मवचेसकामः' इतयु PRA Caray एकादशकपालं faata प्रजाकामः इति । किमतः ?। अतसेषां परण्परानपेचाणां काये, भ॒ सश्ूयेति गम्यते, परिसमापे fe We विधाभे, wae. vam विधीयते ; wae "“विधेख्ेकश्ुनिलात्‌' cela न्यायेन स्धूय-काग्मङ्गानां युकं; तस्मात्‌ वैषम्यं कतुभिः॥

१९ Gare ९ पादः | qoy

Bo उत्तराख्वश्चुतित्वादिशेषाणां छताथत्यात्‌ खदेाहे यथाकामी प्रतीयेत ॥ १९ ॥ (पुर्यु°्नि०र)॥ भा *प्रापरषु Scare’ दति यदुक्, यक, यत्‌, “उ्तरासु" धावतस्वं॑रोहगम्‌ “श्रच्रुतिलात्‌”, नातोन्षराणणां रोगं विधीयते, किन्त, अनृते fa कारणं ?। "विशेषाणां" वाम्विसच्छनादीनां विधाने हताथ तदाक्यं म saat दोहनं विधातमुक्छहते, विधीयमाने mica भिद्येत वाक्धं । अगुवादञ्च प्राप्स््ा्थस्य भवति । ware wad et प्राप्तम्‌ , श्रथादखा म राद्याः। Bre शवाः कथं रोद्याः ? । उपरिष्टादेतदच्यामः+- “तया पयःप्रतिषेधः कुमाराणाम्‌, (UUs eae) दत्य । तस्मात्‌ "यथाकामी प्रतीयेत, -यख्छ यावत्यो गावः ख तावतीद्‌ादयति। ॥ (९९।९।३अ०) ॥

५

wast त i काम्येषु aay चिन्ता,- कि काम्यं ae सरव प्रयोक्र्यम्‌ WE aT फलस यस्छमिच्छता श्योऽभ्यसितव्यम्‌ ?--इति। किं प्रानम्‌ ?- Bo कर्म्मखयारम्भभाव्यत्वात्‌ कषिवत्‌ प्रत्यारम्भं फलानि स्युः ॥ २० ॥ (fae) ॥ भा० काम्ये कर्णिः प्रतिप्रयोगं फलभेदः, श्रारम्मभावयलात्‌,- कशचप्रयोगेण फलं भाव्यते । कथं श्नायते ? | प्राक्‌ तावत्कम्भणः, फलं

णि

* सथा ‘stn इति Go Yo To पाहः। † “aftearce cariwaceq Faw मन्दमाभाऽखिन्तवाणिकरकेऽनान,वयामाष' ` शति म्यायमाशा। ध

fr म

६७६ wiater—<ad

नास्ति, अरि भवेत , adres) स्वात्‌ , क तरकाले च स्तीति जुतितोऽवगन्यते, च्च, प्राक कर्णा, नाकि, क्यासरकाखे च भवति, तत्‌ लेन कश्या भाव्यत ; कृषिवत्‌ ',- यथा कर्षणेन धान्धम्‌। अरसच्द्धाग्यते, पमःपमरपि धान्यवदे तद्धविग्यति it

स अधिकारश्च सर्वेषां काय्येत्वा द्‌ पपद्यते fasta: ॥ ॥ २१॥ (यु) ॥ भा एवं च ला, ‘Saat awet पमःपुनः-कियमाशानाम्‌ अधिकारा भविश्यति, तचेमानि दशनानि उपप्यन्के;ः-^तेर्षां ये प्रथमं aac तेषां गौरतिराो ये दितीयम्तेषामायः' इति; ‘ne aay “दितीयं यजेरन्‌” एतदभ्यासे सति; तस्मात्‌ यावदिच्छमभ्याखः॥

Fo AVY स्यात्‌ छताथेत्वादज्गवत्‌ ॥ २२॥ (Te) ॥

भा० “शखरत्‌' एव तु ST कर yates) कुतः ?। 'हतार्यैलात्‌", शषटतहृतेम कतखोदनाधेः, भ च, रते पुनःकर्भव्यमस्ति । कः प॒नखोदना्थः? | यागस्त कन्तुः फलं, होमस्य कतुः फलमिति । कथं BAT ?। तदुच्यते, दइ "यजेत, 'जुडयात्‌' दति धातुना क्रियोच्यते, प्र्ययेन WAT, तयोः कमला प्रधागग्छतः, उपस्लमश्धता किया, mafia प्रत्ययां सह ब्रूतः ; Wadi maT एव भवति,-पचति देवदत्त इति; तेन Mage फलमुश्यते। wag at wafeey च wet Brat यष्टा च जातः; तज featerfevanit ऽगयेकः खात्‌, 'इताैलादङ्गवत्‌ः- तत्‌ यथा, प्रधानस्य शाङ्गलोप-

Lo ध्याये ष qe, doe

पादनाय अङ्गानि क्रियन्ते, सरत्छतेश्च तदुपपादितमिति aaa, तदत्‌ ॥

Bo शब्दाच्च तथा शाके ॥ २६ ॥ (य°) ॥

भा ‘ara’ श्रपि ‘ae’ एव अष्दा्या भवति, "काष्टान्यादर” THe: खषटदाइरति म पुनःपुनः ॥

ee अपि वा संप्रयोगे यथाकामी प्रतीयेताश्रुतित्वाद्‌ विधिषु वचनानि स्यः ॥ २४ ॥ (Ge fate) ॥

भा अपि ar जैवं श्यात्‌,--श्रसिन्नयिमः aque “संप्रयोगे" बहरवार्था saat वर्त- दति ; कथकर, “यथाकामो प्रतोयेत'+- खजा बजरूो वा ; फलग्धमार्यो बकः, सनतषट षट्‌ । कुतः ?। “्रश्रुतिलात्‌+-नाच AQT: फलं श्रयते । यसु, प्रहतिपरत्ययौ प्रत्ययार्थे ख aa: इति, कोनिमिन्तेवु नामपरेषु पाचका खावक दरत्येवमा दिषु; WTS तु न कत्ता न क्रिया प्रधानतः; किन्ति, भावप्रधानमाख्यातं भावनां कस्यापि ब्रूते, भावयुक्स् साधनयामस्यापेकितव्ात्‌ यजेत, केन ? fag? कथम्‌? इति, RMT कार्याभाव साधनाकाङ्कया भवित्थ, म हि भवति,- पाचकः, केन ? किमथे ? wea? दति । भावना च फलस्योच्यते, ग क्रियायाः, gaterfagma.— ofa यजेत' बलभिदा यजेत" इति, भाव्ये fe दितीयया गिररेच्छत । खगेस्लीखितः, काम- एंयोगात्‌ “खर्गकामः' इति |. तदेतदेवमापश्चते,-खगेकामे यागेन

श्य Watei—weed

खगे भावयेदिति, ae भाव्यते, तन्‌ ग्यन्नम्‌ रस्‌, सतो हि भावो भोपपद्यते, waea कोणा भाव्यते, पमःपुनरपि भावकिथति, कृषिवत्‌। तस्मात्‌ फलायिना काम्यं थावरिष्छम्‌ अभ्यसितव्यमिति। afe च नियोगतः aga कश्लव्यं भवेत्‌, ततः "तेषां ये प्रथमं यजेरन्‌" इत्येवमादिषु गवादिविधिषु aerate कस्ष्येरम्‌,- ‘faatd caer इति; तथा च वाक्यानि भिद्येरन्‌, ष fect यजेरम्‌ तेषां गोरतिराजः' इति ।

° रेकशब्दयाचथाङ्गषु ॥ २५॥ (पण्यु०नि०९) ॥ भा० यकु श्रङ्गवरिति, oad, यत्‌ अङ्गानां सषटतुप्रयोमः, टकशब्दगात्‌--एकसतज WEA प्रधानानाश्चोपदे बकः अर्दः, स च अङ्गानि श्रपेलया ग्हवाति cal सा चापेशा सषरेवेषु वु भवति ताथा । तसात्‌ तज पमःपुगःक्रियाया Cages; दृद त॒ असतः फलस्य a उत्पादकं, तस्य प्रतिप्रयोगम्‌ wea खत्यन्तिरविरद्धा-द्व्येवमपरिषा रेत॒ः । तस्मात्‌ विषमलमङ्गैः ॥ ० शाके कम्मार्थेलश्छणम्‌ ॥ २६ ॥ (पु०यु° मि ०२)। भा० चश्च लोकवदिति, ‘ara’ “कशः अरथप्रधानं, काय्येवन्नात्‌ सरदण्यकाऽसष्टदाहरति, असङदणुक्ः THA, VTEC areca; अह भरन्दलच्णे कण्ण queer प्रहन्ति: । तस्माक्ञोकवदिति weer ॥ (९९।९।४अ °) ॥

६६ खष्वावे eae: | doe

अवथातादपीनामातष्डुरुनिरतेरम्धासाधिकरकम्‌ ॥

qo कियाखाम्थेशेषत्वात्‌ प्रत्यकाऽतस्जिदंच्याऽ- Tat: स्यात्‌ ॥ २७ ॥

भा० श्रीरीगवदम्ति, तष्डखान्‌ farfe’® इत्येवमादीनां दृष्ट- प्रयोजनानां “क्रियाणाम्‌ श्रा awefaew:, श्रा च पिष्टनिेनते प्रयोगः श्यात्‌ । कुतः ?। एतासां प्रयोगे '्र्यच्ा"ऽया निरव्येते,- veer: पिष्टानि च; ade प्रयोजन, पुरोडाशस्य काय्यैलात्‌ । लस्मादेतासां तदथ एव प्रयोगो विश्चायते। थरि ada quae खउद्यमनमनिपातने छता GAC, उपलाया वा प्रकषैणापकषंणे, रेषां काय्यं wea निवर्भेत। wa श्रासां तज्ञिषधे्याऽपवमेः स्यात्‌, आ awash: wt च पिष्टमिटत्तेग्यास दति ॥ (९९।९।५अ०)॥

WEES अवथ तादेः सरद्नष्टानाधिक लम्‌ | Bo धभस्ममाजे त्वदशनाच्छन्दार्थेनापवगैः स्यात्‌॥ रघ

भा. यजतु दृष्टं काय्यं न निर्व्॑भ॑ते,-यथा चित्याम्‌ "उदुम्बरसुलुखलं सवषधस पूरयिलाऽवदन्ति, wa तदुपदधाति, इति ; तच तण्डुल- निदंश्या नास्ति प्रयोजने, तष्डुलकारथ॑स्य परोडाशादेरचोदितलवात्‌ , तस्मात्‌ तत्न सषृत्‌ क्रियया शृतः weara इति म areata: |

* assert पिष्टान्‌ forfa xfa कण Yo ge पाठः | † खाच पिहनिरेतेः इति पडे कण संर aed af

qte wtater—cum

GIy AA एव सुखखस्तोद्यमगनिपातगकच्ंचि TaN: mame Cea, तेवां wt तच्छुखनिरटकेरेवान्वासः प्राप्नोति, क ह॒ मन्द एवाभ्युपगमः; यत्कारणं, विनापि age: प्रयोगे दृष्यते,-“कवायमवहन्ति, किण्वमवदम्ति' इति । म चात ate: प्रयोगः, विश्रेषाभावात्‌ | श्वयवप्रसिद्या चावघातमाच्रवचन एव प्रतीयते । म च, खमुदायोऽथान्नर प्रसिद्धः | Tews त॒ प्रायो टन्तेस्लच् TATE यतोऽयं aren (९९।९।६शअ °) i

प्रथा दीवासानां श्छद्जहटानाधिकरकम्‌ । प्रयाजादीमे उदादइल्य चिग्धते,-किं aerate: एवाम्‌ , उत, WMATA क्तव्यः? दति aw ““धवमोमाचे every WT TIAN: स्यात्‌ CAA TAA VHT WN एवमुच्यते,

० कतुवदासुमानेनाभ्यस्ते फलभूमा स्यात्‌ ॥ २९ ॥ (qo) ॥

भा० श्रभ्याषः कायैः कुतः? यताऽभ्यासे .फलम्डमा श्यात्‌ । कथं mrad? । “श्रगुमानेग'। किं लदनुमानं?1 यत्‌ प्राक्‌ अङ्गप्रयोगात्‌, प्रधानापकारा भासत्‌, We ततो भवति; तेन विज्ञायते,-नुगमङ्गेन क्रियते इति; क्रियते चेत्‌, पुनःपुनरपि करिग्यपे; “कतुवत्‌,- तद्यथा, कश्च सोग्यारिषु, ae कर्षा करियते इति sane फलभयसम, एवमिहापि ॥

RQ qwre १ qe! ६८९

° सदा कारणशेकत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (fate) ।

भा० खदा" अङ्गं प्रयोक््य, नाद्या । कुतः ?। Arcane’, — एकं कारणम ङ्गां प्रधानेषु उपकारः । कः पुभरसौ ? । येन प्रानानि we ददति ; तथेतत्‌ सहतुप्रयक्रिनाङ्गेन रतं, जातानि प्रधानानि फलवन्ति wpe; अथ न Bd, सुतरामप्रयोमः, येग weeny नापतं, ख पुगःक्रियमाणः उपकरिश्वतीति का ITNT ॥

जञ परिमाण्वानियमे न स्यात्‌ ॥ ३१॥ (य०)।

भा अयदि चाऽमियमः, सदसद्वा प्रयोगः; ततः “चतु पोमाख्यामाङतयो यने, जयोदश्रामावास्याया म्‌" इति -चोऽवं नित्धवदग्डतिपरिमाणागवादः, स "म सख्यात्‌; भवन्‌ पालकः कण्पेत, TAS रूप बाध्येत; तस्मादनभ्यासः ॥

° फलस्यारम्भनिट सेः कतुष स्यात्‌ फलान्यत्वम्‌ ॥

॥ ३२ ॥ (पण्यु०नि°) ॥

ie TY, कतु वदिति, य॒क्,-यत्‌क्रतुषु Waly, फलस्यारम्भनिष्यक्नेः",*~ wire तज ae निष्यद्यते, आ्रम्भाग्तरेापरं निष्यद्छत दति | We पुनः entre फलं प्रधानानां फलवन्तासम्पादनं, तेत्‌

षटत्छेतेन रतं, न शयः-क्रियाऽस्तीति, एवमपटिषट। रेतुः। ware Tare: ॥

* निरते; इति पाठो धरमृचितः। 9 ¢

Que नीभांला-दनेमे

qe wate नेकत्वादभ्धासः TEATS यथा भोजन- मेकस्मिन्नथेस्यापरिमाणत्वात्‌ प्रधाने ख कियाथै- . व्वाद्नियमः स्यात्‌ ॥ ३९ ॥ (आ०)॥

Wie वदुर सङ्लरतेनाञ्जेन रतलात्‌ अथे, अनेका ऽग्वाखः- रति, न भ्रूः, “अथ्वासह' “Mae: PUTTS, "न" अगथेकाऽन्दादः। HORA? । (हकलवादभ्वासः स्याद्गयेकः,, यदि एकमेवाथनन्वक- मागमणङ्गं Bay, तस्य अभ्यासः Was: श्यात्‌,-" यथा भोजनम्‌ vafay काथेऽभ्यस्यमागमेकं फल afi करोतीति ane ; wae seer अपरिमाणल म्‌, इथन्तसुपकारं कराति श्रङ्गमिति म ह्लायते । “नमु यावता प्रधानं फलवत्‌ भवति तावत्‌ करोति इति गम्यते" । सत्यमेवं, faery रधाने" “क्रियाथेलादनियमः स्वात्‌,- प्रभागस्छ फलक्रिया्थमङ्ग, तन्तु प्रधागफलमपरिमिते, तत्‌ शरद्घने पकारखं wae भयो भविष्यति, wt wa; me चास्यं शयागुपकारः स्यात्‌ , काष्यलानख, MTR ee: . खात्‌ TAT प्रयोगोऽभ्यासा वेति ॥ |

qo धधक्कादिधितः परिमाखं स्वात्‌ Wee WMT mol

भा ° Ud. — wet विरद्यते ofa, एथङ्गात्‌'उपकारस्य.श्भ्याषे

न्यायप्रापेऽयमाशतिसंख्थानुवादः स्यात्‌ , स "विधितः" ary’, श्राति . विधीनभिगरेत्य, wen पौणंमा्यामाङतिविधयः चयोदश्नामावाख्छग्याम्‌ —tf; agrsfader asa, आआतिविधिषंख्या g wewer उपपद्यते ॥

Ur Wars १ ae | Qt

त° WANT वा प्रयोगवचनेकत्वास्सवैस्य युगप- च्डास्तादफलत्वाञ्च कमणः स्वात्‌ क्रियार्थत्वात्‌ ॥ ॥. SY use fete) ॥

भा श्भन्यासा वा श्र्गा्ां | ya: ? । प्रयोगकवनेकलाक,-- कः बर्योगक्यनेऽङ्गा्नां प्रधानानां च, wise ‘are द॒ गपत्‌" wea ,--अनेन Ae साक्रेन अजत एति, खङसरुतेखाङेत्साङ्ख लातमिति न पुनः-क्रियायां Bache । गगुपकारश्डयस्ं भकि्यति। RUT श्रद्‌ ठसुषकारं FLATTS उपकारग्डस्वमनुमी खेत, दृष्टमेव तु श्रथेमङ्गानि कुवन्ति अधागख्धाङ्गवन्तां ; स ears तावन्यवाङ्गवन्ा, सा चेह फणलसम्बद्धा,- साङ्गेन यन्नेत इति नाङ्गानि aris ततन देनं अयवग्ति + नन्वेतदयुक्रमिव, यदा हि warm, म तरा अक्तासद्जिरप्च वा, यदा च यजिरपूवं वा, ग वदा प्रयाजाः, तदेवमडुष्टरिते समिदादिमाजे सति श्रक्गवन्नैव गासि, कुतः उपकारः 2 । शपि च चदि यजिमाचमेवाङ्गेषु मापुवेमस्ति, ततः शोमाङ्गण्तानामिटिपश्ट- बन्धानां चोदक एव नास्ति, अति waa इतिकर्नव्यताकाङ्गा नास्ति, wre: प्रश्चातेतिकननैव्यतलात्‌ , इतिकन्तव्यतां चोदका मातिदिेत , तच्रतानि eerie AGH ,--तस्थेकश्चतं प्रयाजानयाजाः गव पमिष्यशंषि atria प्रहत्य परिधीन्‌ कानि हारियोजनम्‌, एति | तसादिबमन्या व्याख्या,--श्रगन्यास् वराङ्गानां भयोगबच्नैकलात्‌ ,-- एः ब्रथीगवचनेऽङ्गानां प्रधानानां च, a@aenq gerp-

६२८४ गौमांर--द्ेमै

भधाणकसलापस् SACHA, प्रथानानामगग्वासः | क्च हेतोः ? | wea: पधाने: कतः अत्ययी दक्परूमासाग्धां खगेकामे चजेत' दति, हते भव्य चच्छास्त विहितं फलं तक्षभमिति न पुगःक्ियायां Zara; wi शअदङगेग्यपि सष्टतरतेषु चरङ्गानां प्रापकं शलं स्यार्थः हतः, ततस्तस्मिन्‌ रते यच्छास्ताधिगतमङ्गफलं Walser fare; तथा च सति अन्दासाऽनथकः । यस्‌, फलयसं भविव्यति इति, तरवक्-दभैपणोमाशयोयत्‌ फलं, तद्धावनायामङ्गोप- कारः खपयु्धते, नापर HATTA, थ्व फलमङ्ेत्यायेत, अङ्गफखमेव तसात्‌, wary फलवन्ति, प्रधानानां खकार घाधवतामदृष्ट STATS: करियते,षषरेतेखाषे छतः; AAA TS AT RNAS ॥ Bo अभ्यासो वा डेदमसम्मागावदानेषु TTT, Wawa ॥ se ॥ (WT) ॥ are “प्रभ्वासोा वाः शङ्खानां । कुतः ?। freed श्रूयते, 'वहदाच्छिलं बर्हिभवति' इति, तथा अनुयाजे ‘ea परिधीन्‌ warfe’ इति, खष्टङृति च “उन्तराद्धात्‌ खरृदवचतिः इति, तत्‌ यरि wancgiat प्रयोगः, तत एतानि वचनानि उपपद्यन्ते | तस्मादभ्यासः ॥ |

छ ° अनभ्यासस्तु वाच्यत्वात्‌ ॥ ROW (Weft) ॥

भा. “अनञ्धाबष्दु" अङ्गानां यथोक्तेन न्यायेन । चन्त-रेदनारिषु aT, FEM . विन्चायते--दति; श्च. बमः

६६. अध्याये १ WE: | ९८५४

य यष्यनञ्वासः, तथापि केदगादिषु वाच्यं सर्वं, दशेपुणणमासयोः ‘sanatfas बरिंभवति' इति वचनात्‌ ततप्रशुतिलात्‌ पिद यश्च Saget wd; तथा-प्राप्ते शत्य वाच्यम्‌ । एव प्रयाजेषु freee उकः, सोऽनुयाजेषु yaaa, तजापि जिले प्रापे खत्वं विधातव्यं । तथा, “दिरविषोऽवद्चतिः श्त्यविजेषेणोक्े खिष्टश्ग्यपि fed प्राप्त, aw सत्वं विधीयते । तस्माच्छेदमादिषु सरृदकचनात्‌ नान्यलाभ्वासो fay ware इति ॥ (९९।९।७अ ०) ॥

(कपिद्चराम्‌' दति बङवयनद्य जिलपरलाधिकरणम्‌ | (afagerfuacea, कपिञ्चरम्यायः) ॥

वसन्ताय कपिश्चलानाखभते' इति श्रुयते । तज विचायते, किं तच चयद्यतवारः प्च वा विकल्येनाखभब्याः, अरय वा जय एव ? दति, कि प्राप्तम्‌ 7 | Be बहवचनेन सवेप्राप्ेविकख्यः स्यात्‌ WE ॥ (पु) A भा ° विकश्येनालसव्याः | कस्मात्‌ ?। खवेप्रापनेःःः- सवं एते संसा विशेषाः बंडवचनेन प्रान्ते, सवं तस्य ave, way प्रयोगात्‌ न स समुखयन सम्भवन्ति Gwe; vara "विकल्पः" | wld wine wewraaraa श्रिता भवति, न Sq न्यायः । उच्यते, सत्धमेवम्‌ , श्रगत्था श्रा्रीयते।. "यदि श्रसत्धाङ्गतौ wala, षत्याङ्गतौ नाञ्रयितव्या, श्रस्ति लियङ्गतिः,-यत्‌ जिल WAU: ष्ठात्‌, तच्यागाचतुरा दिष्वपि ava, सवेषु तेषु त्िलमखीति" । Sage, यरि . बडवचमस्य frend: स्यात्‌, ततः

६८६ fHeter—<ad

‘wartr weer’ इति erarnfwace arava, myer Cera Wal, GT tara Gt, तथोः सामामाधिकरश्छं ग urstfa, न हि भवति चलारस्तरय दति, एवं स्व |

‘aq wena भविष्यनि, थथा zeta: Sufi, fea हि यतद रीनि साहचयात्‌ चराति ख्यत, । frat, weur तु अआभिता भवति | “किं कियताम्‌ , अगत्या arte’) सत्थाक्तौ arafarear, अस्ति Sepia: यदङत्वं बडवचनस्या थं: श्यात्‌ , सवे ऽपि ते बहव शति aaa सामानाधिकरष्यं । “थि ase fanaa, किं तत्‌ awaa? दति" । उच्यते, ase दद्भिः उपचयः शआ्राधिक्य- fare. | "कथं wear?’ बंहतिरयं weer, तस्याणादिक उकार- mae, ‘quarry इति °, तस्य रूपं बहिति, बड aga अ्रधिक- farrd: | स्वँ चते शादयोऽधिकास्ठस्मात्‌ वं बड अ्दवाच्याः |

“नन्वापेकिकमेतदख अधिकमिति, यदे fe बड, तरेवान्वदपेच्छ was भवतिः | सत्यमेव, यन्तु यदपेच्छ बड, म तत्‌ तरेवापेच्छ WAS; यथा, SUT. कुर्वः", SOIT FRI SAT पल्युश्यनते, a स्‌, aaa उन्तरा रेरा ग सन्ति, wa "व franteewan ou म॒ अति । एवं जिप्रशतच्यो डदिवभपेच्छ asa ma, म च ते कराचिदकरवः। “कथं 'पुगश्न्यते, fended जिप्रष्टतीनां agafafa ?\ उच्यते, Saat सावत्छमानमनातीयेषु भवति, यथा, “बखवान्‌ Zager’ इति, ग हस्तिनं सिंहं वा अपेच्य भवति, किन्ति खमागजातीयाम्‌ पर्कागपेच्छ ; एवं संख्यापि सख्थामेवापेच् बलं

६ quar’ ९ पादः! ९८७

eyatia | ated तावन्ञाकेचते, इवोवेगचगखा दगात्‌, चादिषु च खवेषु दृते, तता विच्वायते,-दिलापेचमिनि, तच्च बडवचनेनेपखन्यते । कुतः? । AA भावात्‌, तदभावेऽभावात्‌, agra जित्वादिषु भवति, तद्भवे च cattafeig न अवति | एवं बवचममिति wren we भवति । श्रमियुक्रवचमशच बङषु Tea (पा ०९।४।९९ छ्‌ °)” xf, यदि faa बहवचनस्वारथः wa, fy बडवचनमिन्येव तद्‌ ब्रूयात्‌ लाघवादसन्देहाच | तसाद्िलमपेच्छेते बहवः; श्रतोाऽवखितं चादीनां बलम्‌; एवच्च सति नेकः श्ब्दाऽनेकार्थ भवति । सवषां च बलाल afeeevar प्रयोमः | |

अथोच्यते, fry गिरपपदं sae, चत॒रादिषु त॒ शोपपद,- ‘wart ब्राह्मणाः" इतिः। ae fiver, जिग्वपि शापदं प्रयुज्यते, चथा, “ज्यो लोकाः” “जयो वेदाः” इति। दि च fread जित्व eed, ततो "वन्ता कपिश्जलाम्‌"- इत्युक्ते विचार ward a प्त; यथा wea न ॒विचाययते,--किं afeger श्राखथव्याः उत मयूराः कपोताः वा ? इति; कस्य हेताः?-यतः कपिष्सदनण्दस्य ग मयूराः कपोता वा वाच्छाः। दृष्ापि यदि बवयनस्छ fade वाच्यं श्यात्‌ नेतराः संस्थाः, पववद्धिचार. एवायं ग स्मात्‌ ॥

ए ष्टः प्रयोग इति चेत्‌ ॥ ३९ ॥ (Ce) ॥

भा श्रयेच्येत,--दृष्टो बवरचमस्र प्रयोगखतुरादिषु “बलाया ayer: इति; तता विचार इति ॥ `

quc wtater—cak

ख° तथेह ॥ ४० ॥ (आण्नि०) ॥

भा दृह अपि कपिश्छलग्रष्दस्य दृष्टः प्रयोगः कपोते मयुर च,- मान्‌ कयात उच्थते--'कपिश्चखाऽयं ग कणातः' इति, तथा wer मयूरः “कपिश्चलोाऽयं न मयूरः, इति ।

we भक्तयंति चेत्‌ ॥ ४१ \ (आ०) ॥

we श्राह. ae तजर कपिश्चखन्नब्दः प्रयुज्यते, ग च, भाक प्रयोगे अ्रब्दायन्नह्ा भवति ॥

Ge तथेतरस्मिम्‌ ॥ ४२॥ (fae) ॥

भा इतरस्मिल्लपि "चलारे ब्राह्मणाः" दति खक्णया प्रयुज्यते इत्यु म च, Wout अ्रष्टाथ्रङ्ा भवति) अपि च, प्रातिपदिकाथेख था Sat, खा वसनेनाभिधीयते, यथा, ‘agar.’ दति, प्रातिपदिकार्थं एव वा, चथा, डा", “एकः इति; ग च, fret प्रातिपदिक अथः, a तत्सख्या इति, तस्मात्‌ ‘wee’ दति await भ प्राभ्नाति। “श्रथोश्येत,-श्रस्ि चतुषु sans fea, तदपेशं बङूबचमम्‌-दति। दिवमपि तजास्ति, एकलञ्च, काममनेनेव दिवचनमेकवयनश्चोत्पद्येतः; तस्मान्न जितलयोगाचतुरादिषु asain, asatza तेषां बङवचनम्‌ ; अतः स्वे आदयः GGT बडवचमस्ाथेः ; सवं सेदथेः, "कपिच्छणामाखभते' इति सरवे प्रा्यन्ते ; तस्माददिकण्पः ॥

we प्रथमं वा नियम्येत कारणादतिक्रमः स्यात्‌ ॥

॥ ४३ ॥ (fae) ॥ भा. प्रथमं ay aye faa "नियम्येतः। किंकारण?। मडि,

६६ खच्छाये र पाडः । ६८९

कचिख्तुर उपारदाने ग जीयुपादन्ते, यत्कारणम्‌, अ्नगताखयचहं, जिषु चापानेषु कतः were, ‘agereea’ एति श्रः, श्राखथाख वः । एवं सति "कारणटादतिक्रमः स्यात्‌-यदि च यथाञ्रुतानुपादने किञ्चिदन्यत्‌ कारणं चित्वातिकरमे स्यात्‌, ततेाऽतिष्मः, न तदस्ति ; तस्मात्‌ faa मियम्येत |

‘am ence कारणं भविथतिः। नेतदसि, यज बव: TET: यको, तेषां afewy:, afage:, va गुरोः कण्पस्दागुष्ानाखान- खामथ्याकदनुष्टानात्‌ फलन्यसलमगु मीयते, यथा, “एका रेया, षड्देया, Tien देयाः, चतु्बिश्रतिदया' दति; Te तु एक एव Rat बहनाभाखमः, स चिभिख्तरादिभिस्तख्यः; aaa यो wate ग स्कल्पमा तिष्ठेत, तस्य फर्डयस्वं न भवितमहंति, अत्ययी विषात्‌ | यथा, वड्रमालमेत' इति अते यो महान्त माधे वा पत्ररमालमेत, ब तच्छ gee भवति, यस्तु मांसीवन्‌ जिषटमतिक्रमेत्‌, घ, यदि तावदे featy fearg प्रत्यवायः, aa: Wea; श्रथाप्रतयवायखथापि गिढदिगंणद्च wia—ea sat atwtes पश्ूकदग्ति इवि । तस्मात्‌ जयः कपिश्चला श्रालमव्याः ॥ |

Ge तजा चल्यायेद्शेनम्‌ ॥ ४४ ॥ (यु*१) ॥

we श्रम्यार्थीऽपि. चेतमथं द्यति, यथान्याय उपदिष्टः; यथा, ‘wer याम्या, श्रवलिप्ता thet, नमोारूपाः Grea, तेषाभरैन्राद्मो द्मः, दति, यदि च जय एते चिका, एवं भिबोगत शिद्राग्रा दशमः

सग्बद्यते, इतरथा ofan: स्वात्‌ । तस्मात्‌ जिलनियनः ॥ 3 2

६९ ° मीमासा-दष्मै

ल WRN च पुम्यवलदासन्तेः ॥ ४५॥ (यु०२) ॥

भा. श्रह्त्या' श्रद्रीषोमीयेख wad प्राप्यते, तस्यासस्तिभविव्यति

जिले उपादीयमाने, इतरथा विप्रक्षैः स्यात्‌। ददश्चापि लिङ, गदमेधीये शरूयते,-श्रोरगानुद्धरति' इति, तच ‘see’ इति warel निर्पपदं भवति. अन्यच सापपदं,--“पञ्चानां मध्यमः, Tarai मध्यमः, दति ॥ (९९।९।८अ ०) ॥

(डरा टे.दयति' care Sarat जवां दोडभविधानाधिकरकम्‌ | € Go उत्तरासु न* यावत्छमपुवत्वात्‌ ॥ ४६ ॥ (पू०)।

भा सान्नाय्ये दोहनं प्रहत्य श्रूयते, 'वाग्यतसिखो दारयिता विद्धष्टवागनन्वारग्यो्षरा रादयति' इति। किमयं विधिः.अनुवादः?- दति। किं प्राप्तम्‌ ?-श्रपुवाथवादिधिरिति, wraret ज्जगथेकः ष्यात्‌ । इति प्राप्ते उच्यते,

० Mae वान्धविधानेनातुवादः स्यात्‌ ॥ ४७।

॥ (सि०)॥

भा शअनवादः श्यात्‌, नायं विधिः “उत्तरा रोाहथति' cf, शरन्याऽज विधिः,-“उन्षृष्टवागनन्बखभ्यः इति, य्येषोऽपि विधिः श्यात्‌, are भिद्येत,--उ्षरा दादयति, ताञ्चागन्वाखम्ध'--दति॥ श्रथ कुतः प्राप्ते WATS: ?-

* कण Yo GOR, क०स० छवपाठपशख्के च 'नग्कारा rife |

६९ Wars १ WE | ६९९

ao साकल्यविधानात्‌ ॥ ४८ ॥ (आग्नि०) ॥

भा खाकख्थमच विधीयते गवां रेम्ध्या्नां,-"नास्दैतां राजिं पयसा BATH way, कुमाराश्च न पयो खमेरम्‌” । “भम्‌ कुमाराणां पयोदानप्रतिषेभोऽयं' । न हि, पयःप्रतिषेष्े किञ्चित्‌ दृष्टमस्ति, दृष्टं कश्पयितव्य । 'गज्वितरजापि लच्णा आाञ्यणीया? | वाढम्‌, श्रदृटाथाच्छब्द टत्तिलघौयसौति | तस्मात्‌ साक्विधि्गर्वा, पयःप्रतिषेधेनायं लक्षणया ; ततः प्राभेऽगुवाद्‌; ॥

° वद्कधेत्वाञ्च ॥ ४९ ॥ (Ve) ॥

we "बङदुग्धी ware, देवेभ्यो दविः" इति च मनस्य सवासु दुद्यमामासु safend भविष्यति, asa च शक्तयपेम्‌ ॥ ह° अभ्रिहाचे चाशेषवद्ययागुनियमः* ॥ ५० ॥ | (रय्‌०) ॥ भा gfgera च श्रूयते,--ना््येतां राजिं पयषाप्निहाचं जयात्‌, wae Tats प्रसमनश्छे देवतायै ददात्‌ तादृक्‌ तच्छात्‌ यवाम्बा जुख्यात्‌' इति सवस्य पयसः सान्नाययायतां दशयति ॥ ` ° तथा पयःप्रतिषेधः कुमाराणाम्‌ ॥ ५१॥ (Te) ॥ भा दृति व्याष्यातम्‌ ॥ (९९।९।९९८्०)॥ बृ" सर्वप्रापिणापि लिङ्गेन संयुज्य देवताभिसंयेागात्‌ ॥ ५२॥ (रयु) I

* पेल सत गूनि यमः इति जाद्शेपुलक्पाडः ।

६९९ whater—qua

~

ate | ‘ape इ वा एता ay पुरा आणायय्के wants? gma wan श्राप्पययसि' इति, ख्प्रापतेरेतिङकं + कथं ?। चा व्ेन्वा HARTY पुरा प्यायन्ते, ता एति Qing creraafan इत्या, सवाख ता Tae मर्सयेन्यद्याप्यायवन्ते ; तस्मात्‌ वणेपातेरेतलिङ्गम्‌ | अता Wragg रोदनं खात्‌ ॥ (९९।९।९ ऋ °) ॥

erteretet प्रानानां सेरेऽप्याधारादयीनामहङानां तन्वेशानुष्टागाधिकररम्‌।

दण्पमासयोः प्रधानानि आप्रेयादीभि, तेवामक्ानि श्रालारादीनि। aq fea, किं, ve तस्य प्रधानस्छ भेदेनाङ्गानां प्रयोगः, qu वा सववा maw? इति । wa तच किं ट्वं ?-“क्रतुवख अनुमनेनाभ्यासे फश्मा श्यात्‌” (९९।९।२९ छ) इति । तच eat रर्पुमासावृिष् कथा टता, ce तत्तत्‌ प्रधानं प्रति विन्धते । कि THA 2? द° प्रभानकमोाथेत्वादङ्गानां ARS कम्मेभेदः प्रयोगे स्यात्‌ ॥ ५६३ ॥ (Te) ki भा शङ्कानां" प्रयोगे "ककभेदः' “खात्‌ क्रियाभेदः, तस्य तच्छ que मेदेनाङ्घा्नां प्रयोगः; । कुतः ?। ्रधानकम्पा लात्‌, प्रथानायैनादित्य्ेः । प्रधानार्थेन fe agi safe, श्रङ्गवन्ति प्रधानानि कथं स्वरिति; श्रङ्गसम्बन्धं च प्रधानानां सवं न

* आ रतिं देगेग दृति कर Ge ge पाठः।

UW qar® ६ पाडः । q ९

rena, न fe aw प्रधानानि विधीयन्ते, किनि अन्नानि, भ अविधीयमानस्या्थेष्य set विवक्षति भवति, यथा, “ग्रं earfe’ ara; एवं चेत SRS TUTE: waar कर्तव्यः ; ताभि रि waa क्रियेरन्‌, श्रविभागेन सम्बध्येरष्‌ , यथा, प्रायणणीयौ- वसाबीयथोः एकादश्या; way सम्बन्धः ककय इत्यक, "वधेस कश्चुनिलात्‌'” (९ २।९।९ ६८ °) cea तस्मात्‌ प्रति- थागमङ्गभेरः ॥

° क्रमकेपञ्च यौगपद्ये स्यात्‌ ॥ ५४॥ (Ae) ॥

° प्रधानानि च क्रमवन्ति,तानि च यथाक्रमं साङ्गामि क््मव्यानि, च यदि wag स्रः, तताऽरृला Wed साङ्गम्‌, अ्नीषोमीयः प्रकान्तः WA, AQT प्रधानानां ‘MART स्यात्‌" ¦ च्य तु भेद, त्तः साक्रमाग्रेयम्‌ श्रपटव्य, walatate: वाङ्गः ware: क्रियत दति नास्ति कमकापः |

अपर श्राह, यदि तन्तं भवेयुरक्गानि, ततो ara तनूनपात्‌ श्राप्रेयश्योपकरेा ति, तावन्‌ समिधा श्रग्रीषोमीयस्योपकन्तंयं, स एष खपकारक्रमकापः। श्रपि च, श्रङ्गारापोहनादीनि शस्र््रानि* प्रति- प्रधानं भिन्दन्न, तैखाचारादीमामैलकप्यं भविति ॥ `

° तुल्यानां तु यगपद्यमेकश्ब्दे। पेश्णत्‌ स्यात्‌ विशेषाग्रहणात्‌ ॥ ४५ ॥ (सि ०) ।

* संसपह्मादीनि एति कर Googe ate: |

६८४ ataier—caa

भा० वतुन्रष्दः पशान्तरपरिग्डे,- भ्न च, एव पलः Bay, — wz दति, किनाटं, “यौगप, सहतप्रयोगः ख्यात्‌; खष्टरेव प्रयुकानि शर्गानि aa: प्रधानेयगपत्‌ VER, CATT एकजब्दा परिष्टानाञ Ocal प्रति ‘fatarowery; इमामि addr रेज्रतः areas तस्थानि,--दण्पुषोमाषयोयंश्चक्रवोः wart खलिजः, “समे दजेपुक- arenat wan’, ‘Graaret पौणमास्ा यजेत, wararerara- मावास्यया aaa’ इति । wary aE agit एकदे्रकास्कटलं qvafa,—‘aytia तु विधानत्वात्‌ प्रधानेनापदिश्येरम्‌” (९ ९।२। og?) TIT एकेन च wean प्रधानानि फलं प्रति उपदिष्टानि, “दशं एणंमासाग्वां खगकामे यजेत' दति । किमतः ? । अतसेषां we सम्भूयकारिलव, तेन aera Sat युगपलिकीवा, Haw सर्वचिकीषी, सवंचिकौषथा च शआ्रधारादीनां क्ियमाणानां ge क्चादीनां नग aga विषः, कष्येतानि श्राग्रेयस्याग्रीषोमीयख

वा?-द्ति, स्ववां च aa; तस्मात्‌ स्वेाथानि भवन्ति;

तस्प्ादनाटन्तिः॥

Bo रेकाथ्यादव्यवायः स्यात्‌ ॥ ४६ ॥ (BofA) | भाग यच्च.-करमकापञ्च यौगपद्ये सादिति, तज ब्रूमः,-शिकाथोत्‌ WANA: स्यात्‌, ARAB: | कुतः? । "एेकाथ्यात्‌, सश्भूयकारीणि एतानि ca तेषां खहक्रिया नैकः; हि तच्ैकेन रतेन alae, एकसम्बन्धक्रियायामागु पुवये स्यात्‌ ; तस्मान्न तेषा प्रयोगे क्रमः, कुतः

* पचःनार परिभप्राङ दति चादद्रेयण्कपटः ।

१९ अध्याये ९ WE | dey

बमकापः? tf यच्चोपकारे क्रमकाप इति; anf, mere: PARTS एव प्रधानेषु उपकरोति, यत्कारण, afer काले प्रधानान्येव न सन्ति। यदातु सवाणि sepia हतानि, तदा तामि श्पवाणि ay प्रधानेषु उपङ्ुवेन्ति; अरङ्गानामपि हि सन्यूयकारिवसुक्रः- “अथे देकाथ्यादेककम्म्यम्‌ (९ ९।९।६ ८ ° ) टति। तसात्‌ उपकारे- (पि नास्ति क्रमकेपः ॥

° तथा चान्याथेदशनं कामुकायनः ॥ YOU (To) A

० “तथ। च श्रन्यायेदरैनंः भवति, यथान्यायोपदिष्टे इति कामुकायनः” WAT मन्यते स्म । किं पमस्तत्‌ ? । “Maem पौण माख्यामाशतयो यन्ते, चयोदन्न श्रमावाष्यायाम्‌' इति, wars. Ua, भ योदश चतुदंन्न वा व्यवतिष्ठेरन्‌ ॥

ae, संस्य्थिवत्‌ श्रारादुपकारिणामपि आ्राटत्तिरस्िति; ततर (+ ह तन्न्धायत्वाद्‌शक्रेरानुपुव्धं स्यात्‌ संस्कारस्य

तदथेत्वात्‌ ॥ ५८ ॥ (To fer) ॥

भा सख हि न्यायः, सम्भूुयकारिणां सदक्रियेति, सवजेव सदक्रिया, "अरेः" तु Wee “MTOR, तस्मात्‌ भेदेन क्रिया, न शक्यते, We श्ङ्खारापेनेन सवषां पाकः कुं; न चैकस्मिन्‌ परोाडाभ प्रथिते ea प्रथिता भवन्ति; “शस्कारस्य तदथतवातः,-संस्कारोाऽयं ware विधीयते, ततः एव प्रत्यचोपकारिणः प्रतिप्रधानम्‌ wrath: छात्‌, अ्रन्यथा याग एव न संवर्त ॥

eed wate Zar

ge असंस्यष्टोऽपि तादधभ्यात्‌ ॥ ४९ ॥ (Zo) ॥ भा “अरसंस्यष्टोऽपि' श्राघारारिः ्रतिपरधानमाव्तते । इतः ?। "तादष्यात्‌,-यष्य समीपे कतः, तदथं इति गम्बते fate । आधारारीनि werent श्राप्रेयस्य, खिष्टहदादीनि ` च्द्नीषोमीयस्येति agate विशेषे भेदः, तस्मादुर्पाश्याजादोनां खमे प्राक्‌ श्राघारारीनि, wa खिषटकरारीनि awaits एवै . अ संसध्िभिरितरेषामवेखशण्डं भविष्यति ॥ | द° विभवादा प्रदीपवत्‌ ॥ ई° ॥ (आ०नि°) ॥ भा | Ua, — ee सन्निधो प्रयुक्षानि तख्ेमानीति रुदते विशः, ' तस्मादाठन्तिः-दति; नेतयु्ष । कुतः? । “विभवात्‌,-विभवि्यकि एतानि एकश्यापि afaur क्रियमाण्यानि सरव॑वायुपकलन; “प्रदीपवत्‌ |

तद्यथा, प्ररीप wafers प्ररे Part ब्राह्मणानामेकखछ afer , प्रज्वलितः सर्ववासुपकारं करेति । तस्मादनाटन्तिः॥ |

ह° Way डाके विधिः प्रतिप्रधानं स्वात्‌ ॥ ६१ । (पुनः qo) ॥

ane उपक्यैनापरिहारः oa ग रत दति स तावदण्छेे । यदुष aféa श्ररीपवत्‌, इति; तद्यत्र, “अचंात्‌' “ST प्रदीपस्य Tega fer; यदि aero. सै प्रकाशयति, षत्‌ क्रियते; अधन , प्रकारवति, ततेऽखहत्‌; ATE प्रत्यकं साम्ये; were विधितः उपकारोाऽनुपकारे। वा गम्यते, म प्रह्ये; ग चासि विधानम्‌;

१९ अध्याये ९ gre: | aco

श्रसयापकरोति दति; सन्निधानाद्िशेषयदणाङम्यते,- यस्य afar Tam. तस्योपकराति--टूति । तस्मादाटन्निः ॥

° सछदिज्यां कामुकायनः परिमाणविराधात्‌ ॥

॥ &२॥ (Ae) I भा चथ यदुक्रः-सरृदिज्यां कामुकायनः' seat मन्यते, नेव, चतुरंग, चयोदगेत्याहनिपरिमाणस्य विराधः स्यात्‌"-दतिः; तख कः परिहारः? । श्राभाषान्तं BAA

° विषेल्वितराथेत्वात्‌ सरदिज्याञ्ुतिव्यतिकमः स्यात्‌ WES ॥ (आग्नि) ।

भा विधीयते दति ay विभिग्रब्देनाच्यते,-श्रङ्गस्य ‘Sareea यदा एतत्‌ faa —ae सन्निधो यत्‌ छतं, तदर्थमेव तत-इति, तदा weet wet प्रयोगः; तच चतुरं जयोदथेत्याङतिसंस्या नोपपद्यते, श्राङतिविधयस्त॒ चतुदश, चयोदभ, तेषां equa वचनमुपपद्यत," चतु पौणेमास्यामाङ्तिविधयः,चयोदश्रामावासायाम्‌, —tf 1 नेतत्‌ संख्याविधानं, प्रयेभ्रैव संस्थायाः प्राप्नवात्‌; WAIHI, Warley wean उपपद्यते, विदितस्य स भवति, श्राडतिविधीनाश्चेयं den विदिता, नाङ्तीनां; तस्मान्नरषां वादः ॥

e° विधिवत्‌ प्रकरणा विभागे प्रयोगं वादरायणः॥ ॥ &€४ ॥ (पुनः-पू*नि०) ॥

भा तन्त्रेण श्रयो" वादरायणा' मन्यते wa) कुतः ? । प्रकरणा 3 E

६९ नौगांखा--द केने

विभागात्‌, -सरवरवा प्रधानानामविभष्ा प्रकिया, सम्भूय-कारितादिुश्, qazaai प्रति न गद्यते विशेषः, यन्तु, सन्निधिप्रयोगणट विशषग्रशक- मुक, acon । किं कारणं ? । विशेषा यः सक्षिधिक्रमः, स प्रकरणेन बाध्यते,'विसिवत', यथा विभी ठुच्यत्वात्‌ प्रकरणस्य, स्वाथानि रङ्गानि विज्ञायन्ते, म, यस्य सन्नि, तदानि, क्रमस्य प्रकरणेन बाधि तलात्‌ अपि च एकेन सक्ञिधानमविज्ञेषका हेतुः;-यदापि खकगथास्तदा्येकख mufezani सन्निभौ aver! aware पिरेवः सक्तिधरेकान्ततः aT, शरदधारयितुम्‌, शरतखन्तेण प्रयोगः । वादरायणग्रदणं * Thee, जैकीयमतायम्‌ ॥

wo कचिददिधानाच्रेति चेत्‌ ॥ ६५ ॥ (आा०) ॥

भा नैतथुकं,--सृत्क्रियेति। कुतः? । "कचित्‌" स्वम्‌ श्राय fautet.—‘auranfn ae पिवन्ति", तत्‌ wate सवतः प्राप्तायां परिसश्चाथं स्यात्‌, देव स्वं, मान्य्र-टति। उच्यते,-

we न विषेशोदितत्वात्‌ ॥ ६ € ॥ (श्ा०नि०) ।

भा० म तज परिसष्या युज्यते, प्रास पुनवचनं परिस्खाथे भवति, म दे सतव प्रां । कुतः ? । भेदेन निवेपसख चादिततान्‌'- च्प्रेथाद्रीषोमीययोभंरेन निवाप उक्षः, तयोभेरेभेवाव्टननपेषखे प्राभ्रुतः, TATA विधेय सदव; तस्मात्‌ न, कचित्‌ खहत्वविधानादन्धच मरेन क्रिया fanaa इति ॥ (९९।९।९०अ०)॥

* weuew इति सा दक्षपखकत्य शवं Se सं" पकदाचपाटः।

UY Wars र We ९९९

a ea

शष्छप्री वयाः प्रयमाहनो य्याभदेन प्रदानाचिकरकम्‌ ॥

कचिच्छ्रुयते,--“राग्नेयं शष्णगरीवमालमभेत, सौम्यं myx, write छष्ठगौवं पुराधायां स्पद्धेमानः'*- दति । तज विचाय्थेते,-किं wwe प्रथमस्य द्रतीयस्य च संप्रदानं wee, अय वा भेदेन? इति । fa प्राप्तम्‌ ?,-

Bo व्याख्यातं तुल्धानां यौगपद्यमख््य माविशेषासाम्‌॥ NEON (पू) ॥ भा ° व्याख्यातं प्रयोगे योगपद्यमिति, ‘qearat तु यौगपद्यम्‌" एक- wegen स्यादिति इड तु छृष्णग्रीवयोरेकरैवतत्वात्‌1 सद्प्रयोगे क्रियमाणे a za विशेषः, सक्रिया च एकफललात्‌ प्राप्ता, तस्मात्‌ खदप्रदानम्‌ ॥

Go भेदस्तु कालमेदाच्चादनाव्यवायात्‌ स्यादिशिष्टानां विधिः प्रदानकालत्वात्‌ ॥ ६८ ॥ (fae) ॥

भा० भेदस्तु" प्रदानस्य युक्रा म TAT | कुतः ?। "कालमेदात्‌ । कथं कालभेदः ? । श्तादमाव्यवायात्‌'-सौभ्यचेादनया व्यवहिते waa, तच पाठक्रमादेकस्य पुरस्तात्‌ सौम्यख vat,

* (अयमथः, समेव पार त्यम्‌ aaa खधापेता यथम पेतं पश्वय- मातमेव'› ति न्यायमाला।

† “श्कटेबतलात्‌' स्ति क Go TANTS: |

‡ ‘sara प्राप्त, इति खाद ेपुखकष (ठः |

©: 0 atate—cak

uae une; तयो्यैरि awe क्रियेत, wa उपरद्धयोत अन्यतरस,- पुरस्तात्‌ क्ियायाम्‌, GATE; उपरिष्टात्‌, पवस | AGA USA प्रयागः ॥

ख° तथा चान्धा्थैदशनम्‌ get (Ae) ॥ भार श्रभितः मोम्यमाद्चेयै भवतः' इति।

खू० विधिरिति चेत्र व्षमानापरेशात्‌ ॥ ७० ॥ (अआण्नि०) y

भा श्रथ विष्यभिप्रायं seta, शृल्यथसुलसृच्य लखणाथेः परिषदः

ष्यात्‌; तस्मात्‌ प्रदानभेदः ॥ (९९१९।९१।९९ ०) ॥

इति ओभटर्रवरसखामिगः* eat मीमां साभाय्ये एकादश्रस्याध्यायद् प्रथमः पादः ॥ ° ॥

कायाय णक न --- ~ ---

* द्वरसामिनः दति क संर पशेकप।ठः |

मीमांसा-दशेने ९९ श्रध्याये २ पादः |

च्धग्रेयादीनां प्रधानानां तन्त्राधिकरकम ॥

छ शकरेशकालकठेत्वं PATA TINT ॥ ॥ १ ॥ (सि०)॥

भा दशेपृणमाखयोराग्रेयादीनि प्रधानानि । तच देशकालकन्तारः ‘aa द्पुणमासाभ्वां यजेत, पाणेमास्यां Gara यजे .्रमावास्या- चाममावस्यया यजेत, दभेपुण्मासयो य्नक्रचेखलार खलिजः" दति । तथा, Maa प्राचीनप्रवे परिशवदेबेन यजेत, वसन्ते प्र श्वदेवेन यजेत, Waser यश्चक्रद्रनां पञ्च विजः" इति | तच ॒विचाग्येते, किम्‌ श्राप्रेयादीनां प्रधानानां तन्तं दे्काल- कन्त रः, श्रय वा, भेद एव ? दति । तत एतावत्तु परीच्छं,- किं चोदनाविधिक्ेषा रेशादयः+-यदाग्रेयोऽष्टाकपालः' दत्येवमादयः श्राप्रयादिचोदनाविधयः, तेषामिमे समादिविधयः शेवाः.-श्राग्रेयो- ऽष्टाकपाल; एवं भवति, एवं सवज, श्रय वा प्रयोगाङ्गं रेश्ादयः,- य एषामाग्रेयादीनां प्रयोगः फलसाधनाथः, तदङ्गम्‌? इति । किं चातः ?। यदि ware, ततस्तन्लं, श्रय चोदनाविधिरेषाः, तता भेदेनेति । किं प्राप्तं -'एकदेधकालकदवेलं मुख्यानां” तन्वमिल्येषा प्रतिन्ना ;

७०१९ मीमांसा दषम

तत॒ एवं तावदण्यम्ति,--प्रयागाङ्गः gaze इति । कुतः ?। म ATAGa रे्रकाखकटेभ्यः, प्रयागे भवति, aw येन विमा न भवति, तस्तरङ्गमित्यवगम्यते, तस्मात्‌ प्रयागाङ्गं दादयः $ यदा प्रयोगां तदा AMAT: | कस्मात्‌ ? । "एकशनन्देपदे तरात्‌, दशेपृणमासाभां खगकामे यजेत" दत्येक्नब्दपरेन्नात्‌ एकं we, एकफललवात्‌ सदप्रयोगः, तच म ग्यते विशेषा देश्रादीमामेरमध्यै* प्रति; ग्ट ह्यमाणे विषे तकभाव युक्रः । TAT SMT: ॥

wo आअविधिशेत्कम्भेणामभिसम्बन्धः प्रतीयेत लश्णाधा- भिसंयोागादिधित्वाश्ेतरेषां प्रतिप्रधानं भावः स्यात्‌ ॥२॥ (प्रण्प्‌०)। भा० श्रविधिषे,-यदि चोादनाविधिशेषा न स्यात देज्रादिविधि ततः “कद्मेणाम्‌' ्राग्रेयादोनाम्‌ waa रेत्रादिभिः ‘afar: walaa’, चादनाविधिग्ेषस्वयं । कि कारणं? ce “समे दशपूणमासाभ्याम्‌' दृत्येवमादिभिगाक्छेर शादसा विधीयन्ते, ्रपाप्तबात्‌, ते वचेदिधीयन्ते, श्रग्रेयादीनां दपृणमासशब्देनागृवार एषितथः अन्ययाऽनेकाथ विधानम्‌ एकस्मिन्‌ वाक्ये भवति दति, wae च तेषां aed न॒ विवच्छयते, विवद्यमाणे वाक्यभेदा भवति, श्राग्रेयादीनां देश्रादयः, तेषां च afeararfafa कथं ? । "समे दशपूणमासाभ्ाम्‌ः दइत्छेवमारिभिवीक्येराग्रेयादिरेज्रादया विधातं

* रेतदय्येम्‌' दूति कर de रखकपाठः।

UL अध्याये ₹ qe) ० इ

awa, ‘Mauda खलशार्थेनाभिसंयागे विज्नायते, दणुपणेमासश्म्दः समुदायार्थाऽयं, समुदायश्च समुदायिलक्तणाथैः watfa, साहवग्यात्‌ समुराथिना wefad । “नन्ेवमपि लक्षणा श्राज्रिता भवति' । वरं खक्ला, भेकस्य वाक्यस्यानेकाथंलं, श्रनेका यैतनेऽगमकलने, लक्ता श्रनुगमिका, लो किकल्वान्‌ |

श्रपि च, श्त्या समुदाये guar विधीयेरम्‌, न च समुदाय रेशदिभिः सम्बन्धोऽस्ति, कारक fe समादयः, कारकस्य aaa सम्बन्धः, न कम्डगु णेन; तस्मादपि लक्षणा; यथा पौ्णमासीमभिम्ररेत्‌' दति efasaur) चादना-"विधिलाचेतरेषां' caratat श्रतिप्रघानं भावः स्यात, ग्टद्यमाणविगरेषतात्‌ |

ay केन समादय श्राग्रेयादिषु विधीयन्ते? । “समे यजेत, पौणमास्यां aaa’ इृत्यनेनास्थातेन, wa fe धातुना यागमनुदय विभक्तया तेषु समादीनां विधिः, कनाराऽपि, यस्तेषां यागानां खूपविधानार्थ भवति ‘maya भवतिः इति, तेन विधीयन्ते । श्रथ वा, श्रस्तिभवन्ती परः प्रयमपु रुषेऽप्रयुज्यमानेऽपि श्रस्तीति ।

एवं स्थितमपय्यंवसितं भवति, श्रतः श्रन्तरा चिन्तान्तरं प्रक्रियते | कि पुनः कारणम्‌ एतस्मिन्‌ श्रपय्य॑वसिते चिन्तान्तरमारभ्यते?। एतस्मिन्‌ न्याये fed तस्याश्चिन्ताया; cage उत्तिष्ठति, अतेाऽसावेतस्नादनन्तर- मुच्यते ॥

अङ नामपि समटेभादिनियमःधिकरशम्‌ ॥ ह Wey च तदभावः प्रधानं प्रति निर्देशात्‌ ॥ ॥ ३ ॥ (MoT) I

७ ° 9 मीर्मासा--द्ज्मे

भा श्र्गव्वरानीं विचाग्येते। किं तेषां समादय एव दे्रकाल RAT; WH वा, श्रनियमः ? दति | किं प्राप्तं ?-श्रङ्गवु च तदभावः'। कुतः? । ‘surat प्रति निरशरात्‌"-कादमाविधिषेवलेनाग्रेयादीनि प्रधानानि प्रति समादथो निरि्टाः न were भवन्ति | तस्मादमियमः। यथा द्रव्यरैवतं* यत्‌ प्रधानेषु, न तत्‌ GFT; एवं देश्रादयोऽपि॥ म्थितादु्रम्‌,-

wo यदि तु aman विधिसम्बन्धः स्यादेकशन्धात्‌

प्रधानाधाभिसंथागात्‌ ॥४॥ (प्रण्सि०)॥

भा यदि श्राग्रेयादेः कमणः समादिविधिसम्बन्धः सात्‌, ततः स्याशोदना विधिरेषत्व॑, भेदेन च समादयः, न तु तदस्ति । कुतः ?। रेकश्चब्टगत्‌ प्रधानाथाभिसंयोगात्‌,-यस्मात्‌ ्राप्रेयादीनां समस्तानां एकः HAI वाचकः, तेन समादीनामभिसंयो गः, समे रथपुरेमासाभयां aaa दति, न ये यत्तानां वाचकाः,-यद्‌ाग्रेयोऽष्टाकपालः' CHITA | AW प्रव्यक्त समस्तसंयो गमु सज्य परोक्ते व्यस्तसंयोगः कर्प्यः,-साऽपि aqua) अरय तु प्रधानायमभिसंयो गः क्रियते, तत उभयमपि परितं भवति |

कः पुनः MUTATE: ? । प्रधानं HS, तत्साधना्ा यो वापारः

कश्चासौ ? | श्राप्रेयादीनां प्रयोगः । कथं तेनाभिसंयोगः समादीनां विज्नायते ?। उच्यते, “दशेपुणमासार्भ्ां खगेकामेा यन्नेत wey वाक्येन समस्तानामाग्नेयादीनां फलसाधनाथैः प्रयोग उक्र, तख 4

* ष्देवतम्‌' इति we संन पर पाठः|

९९ अध्याये ₹ awe} ory

दि पुनःशुत्था खषमादयो विधीयन्ते,-यान्यामेताभ्वां aigearanat जेत, तावां wa यजेतेति, ततो न परोाशो व्यस्लसम्बन्धः कण्थितो भवति, ग च खच्चणा । तस्मात प्रयोगे विधिरेतेषां, स च सर्ववां raat साधारणः, Was प्रति न द्यते विेवः। aga वन्तं रेशकालकशारः ॥

० तथा खान्याथदशनम्‌ ॥ ५॥ (Beg) ॥

To श्रन्यार्थाऽपेतमेवाथ दशयति,-'उयाणि ष्वा एतानि stfu हवींषि यदमावाख्ायां शभ्भियन्ते wits प्रथमम्‌ TR उ्रे-ईति । सम्भरणं पोकाप्यैश्च एककाले उपपद्यते ; तस्मादपि तन्त्रम्‌ ॥

ह° अुतिशेषां प्रधानवत्कम्बेशरुतेः पराधत्वात्‌ HTT. $श्रुतित्वाञ्च ॥ € ॥ (यु ०२) ॥

7० Taw WALT TAT पनःशरतिरिय । Ba? | शतिः aut मादीनां प्रधामानामिव । कथं ला ? । MTA पराथलात्‌ः, aa कर्डश्रुतिः-दर्थेपुणमासाग्याम्‌' इति, सा पराथा, उतीया- योगात्‌, तया सामानाधिकरण्यात्‌ “यजेत इति यजिरपि परां ए । तरेतदेवमापद्यते,-दशेपुणमासयागेनान्यत्‌ किमपि gare दति । कमणाऽशरुतिवाचखः-कष्य च न भुतं, काय्यं म Bd, TUT न safer, aa स्याने समारीनि गुधन्त, प्रधानस्ाने BART “afar एषा" 'प्रधानवत्‌' read, न च तामि प्रधानानि; as

* ‘Srafe’ दति अादब्ेपसतकपटः ।

eed wlater—cad

चरि waenferwrt वुनःमुतिरिथं कश्येत, awerarraret aan, ग fe तज तेषां मकभाव छक्र, उत्यन्तिमाजाख्वानानि तानि, न च, किञ्चित्कार्यं निरि, यदपेोऽनुक्तोऽपि मुकूभवाऽचै- । ्ाज्ाऽन्येत, प्रथोभचोदनायान्तु see eee, काग्धेमपि फलं agian पुनःश्रतिरिथ, तथा च wea: बिद्धः Ky vt ९।९अ०) ॥ go अङ्गानि तु विधानत्वात्‌ प्रधानेनापदिश्येरन्‌ तस्मात्‌ स्यादेकदेशत्वम्‌ ॥ ७ ॥ (शअ०सि०) ॥ भा० | weg ferent | चदा प्रथोगाङ्खं देन्नादख इत्यप, तदा MUA पक उन्तष्ठति, तस्मान्ततेाऽगम्तरमु UA, यदक्‌ "अधेषु रे्ारीनामनिचमः' इति । नच्च, अङ्गेषु समारिनियम हृति | तः ?। चतः “अङ्कानिः why श्रधानेन' फालरिद्धावु पदिष्धमानेन atrofeam । कथं ? । “विधानलवात्‌,प्रधामानां फलं साधयतां विधानम्‌ एतत्‌, aan wet; विधाने, wer, दति qin) अते “दशेपुेमासाभ्यां खगेकामे TA? दत्यचाङ्गवाम्‌ warn प्रधानानायुक्रः; यथाविधः veo. तथाविधेन युमःशु्या समादीनां विधिः | अतिऽक्गानामपि प्रधानैः सरैकदे्काखकटलं

श्यात्‌ ॥ qo द्रव्यदेवतं तथेति खेत्‌ ॥ ८॥ (Te) ॥

भा आथ चदुक,-थथा द्रव्यदेवतं प्रधानानामङ्गानाश्च भेरेग

* auwtrsam इति क° सं° पर Ge: |

भवति, ut रे्रादयोऽपि खः--इति, तत्परिश्ंश्यम्‌। शआभावान्तं खम्‌ ॥ |

we न चादनाविधिशेषत्वान्नियमा्थी विशेषः ॥ ९ ॥ (शआआण्नि०) ॥

भा० भेतरेवम्‌। क्तः ? । 'चादनाविधिरेषलात्‌',- चादनाविधिरेषो हि द्ष्यदेवताविधिः, तेन प्रधानेषु द्रव्यदेवताविशेषो मियतः,-“इच अनिः पुरेाडा्र्, दद राज्यम्‌ श्रग्रीषोमेा च' इति; तथः, श्रङ्गेव्वपि “राज्येन प्रयाजान्‌ यजति, शेषात्‌ खिष्टङूतं यजति, दति । न च, waa निदिं्टोऽन्यच भवति, श्रय दृश प्रयोगाङ्गलारेशादीर्ना, तस्य च प्रयोगस्य साधारण्यात्‌ amar caafeet हेतुः | तस्मादिषमं द्रव्थदेवतेन ॥ £

go तेषु समवेतानां समवायासन्लमङ्गामि, भेदल्तु ARI BRAS: प्रयागे स्यात्तेषां प्रधानश्चब्दत्वात्‌ तथा चान्धाथेदेनम्‌ ॥ १० ॥ (य ०) yi

भा यदि च मानं द्रव्यदेवतम्‌ WET प्रधानानाश्च श्यात्‌, ततः ‘Sy द्रव्यदेवतेषु समानेषु “खमवेतानाम्‌' श्रङ्गानां श्रधानानां च॒ “समवायात्‌' तदविष्ष दइति* तन्त्रम्‌" इज्या स्यात, zg तद्धेदात्‌'। श्रय "तु" ‘Hay उरव्बदेवतस्व, ततः ‘Aged कषभेद प्रयोगे Gray’, — Kaas; प्रयोगे विग्रषग्रदणद्धेदः स्यात्‌ ‘aa

# aqua fame cf कन Ge Ge पादः

Qo नोनांशा---दद्भै

चान्दादन्ेनं"' an भविति, "वते पौण्माख्लामाङतयो sam watemrararerara’ दति । तस्मादपि द्गव्यरेवतख् डः ॥ (९९।२।९२अ०) ॥

दणपकभसेद्प्रश्तिच Cavite qerat मेटेनागुष्ट गाधिकरकम्‌ ॥

रण्पुणमारेष्वां रौ समुदायौ,- रभे, quae) तथा राजद्धयेऽनुमत्धादय दृष्टयः, पविादयः War कचातुग्माख्ेव्वपि पाणि श्रश्वरेवादीनि । तज विचार्ग्यते,- किं ote च पोणमासस्छ च॒ तन्लेयाङ्गानां प्रयोगः, तथा राजद्धये vetat सामागाश्च, TERT च पवणाम्‌, उत तन्लमेरेन ? इति । fe प्राप्तम्‌ ?-

ख इष्टिराजङ्यचातुम्भेस्येघेककम्म्यादङ्गानां तन््भावः स्यात्‌ ॥११॥ (पु०) ॥

भा ० तज तज तन्ते प्रयोगः | कुतः ? । ‘Baar’ एकफलत्वा- fre; एकं फलमिह तज तज अयते, दशपषमासाभ्वां खमंकामे यजेत, ‘WIFI खाराञ्यका मा यजेत, “MATa: खर्गकामो यजेत", एकलात्‌ फलस्य, एकः प्रयोगस्तज न way विशेषः, तस्मात्‌ तन्त्रम्‌ ॥

ह° कालभेद्‌ाश्रेति चेत्‌ ॥१२॥ (शआआ०)॥

भा० नैतदेवं, तन्मङ्गानि शति, किनि? मेरेन । कुतः ?। "कालभेदात्‌"+--कचित्‌ कालभेदः, क चिहेशमेरः.-दग्रपृणमासयोः

कालमे दः, "पौमा्सयां पौटमास्ता यजेत, श्रमावास्ायाममा- वास्या aaa’ दति, तथा, Taare wet “वसन्ते वरदेवेन धजेत, ase वरुषप्रधासे यजेत, Pay साकमेरयजेतः इति । राजये दे्रमेदः,-“बारस्पत्यञ्चरबेह्यश Ve, शेख एकादशकपालो wat ze, श्रादित्यः चरुमरिग्याग्हे" दति; कालमेदादे भभेदाख द्यते विश्रेषः,-पौणमासी येषामङ्गानां कालः, तानि पौर्णमास्या, STH, म श्रमावास्यायाः, वैगण्यात्‌ ; तस्मात्‌ भेदः ॥

° नके शत्वात्‌ पशुवत्‌ ॥ १३॥ (श्रा ०नि०) y

we नेतदेवं,-मेदः-दइति । कुतः? । “एकरेशलात'+-- यच

WAIANAE चोदना, यत्‌कारण फलं साधयतां प्रधानानाम्‌ “gift उपकारे ada, घमुदायतचोदनार्यां फलसम्बन्धः.- ‘qaqdarenat खगेकामेा ata’, राजद्येन सख्वाराज्यकाभेा uaa’, “gata: खगेकामे ata’ —efa, न एकदे्रचोदनार्यां "पौणमास्यां पौणमास्या ata’, ‘aaa वैश्वे वेन aha’, बारंस्पत्यः Wager we इति; न चेत्‌ तजाङ्गानां प्रातिः, gar dea may: ? समुदायस्य तु फलेकलादेकः प्रयोगः । तस्मात्‌ afer क्िंिदवयवे क्रियमाणानि श्रङ्गानि समुदाये न vai, समुदायस्यावयत्ैरव्यतिरेकात्‌ ‘Way’, यथा, पशौ भिन्नकाल श्रणेकदे शेषु “वपया प्रातःसवने चरन्ति, पुरोडाशेन माध्यन्दिने, श्गेखतीयखवने' दति, माङ्गानामाटन्तिभवति, तदत्‌॥ `

ee मीनांशा-दज्मै

ge अपि वा wee eee eT साङ्गानासुपेशः स्वात्‌ ॥ ९४ ॥ (fae) ॥

भा शपि वा, न तन्तमङ्कानि Ss | कुतः? ‘aqivuata तेवा" च्‌ "तन््विधानात्‌' क्कि तावरेतानि भिन्नानि, श्रन्यः qiware: equretsa wrarare:’ एवं aay, तेषां च TARTHIT — ‘aret पौर्णमास्या aaa waaafe; साङ्गानां च तेवां aq तज रे्रकालविधिः | मम्‌ Rare अङ्कानि प्राणने श्यकं, कुतस्तेषां रेशकाखविधिः? । Swag, प्रयोगे GAT समादयो विधोयन्ते इति; तच खम दर्भपणंमासाग्धां aaa’ दति सञुदायप्रयोगे पुनःश्रुतिः, “पोणुमाखां didaren यजेत, ieee पनःशुतिः | एवं सति पौणंमासप्रयीगे काले विहितः, अ्रविभक्षश्च शङ्खानां प्रधानेन प्रयोगः; तस्मात्‌ पौणमाख्यङ्कानां पौर्णमासी काखः, WATS WHATS काणः ; तच zqa विद्नेषः, विरशेषग्रहशार्‌ भेदः ॥

स तथा बान्धा्थदशेनम्‌ ॥ १५॥ (यु०१) ॥

भा ° “वतुं र पौषमासं आङतयो Tae, भयोदन्न ्रमावास्ायाम्‌ दति। aera न पौणंमास्यां चतुर ्राङतयः |e अरमावाखावां watzu; भरे तु उभयत्रामयं भवति, तस्मारभेदः ॥

Bo तद्‌ाऽवयगेषु स्यात्‌ ॥ १६ ॥ (APR) I भा यदा चेष न्यायः, लदा “अववेषु' दृष्डाद्क्यवेषु रे्कालभेदात्‌

१९ अष्थाये ₹ we! ७९९

तन्तमेरः, तज easiest: अनीकवत्‌ सान्तपगीयथोब रिवः साधारष्यवचगमयैवद्भवति,-यदनीकवतो बर्हिः तत्पान्तपनीयस्येति, इतरथा fagara तदनथकं सात, तस्मादपि भेदः ॥

wo पशौ तु चोदनेकत्वास्न्स्य विप्रकषंः स्यात्‌ ॥ ॥ १७॥ श्ाण्नि०) ॥

Te यक्मक्--पश्टवदिति; तच ब्रमः "पशौ, दुका षरदङ्गानां क्रिया, aa हि एकमेव तन्त केवलं, Wee वचनाद्धिप्रकर्षः | तदेष्यन्त्‌ “चादनेकलात्‌", एका तज चोदना, “what aw गीता बिता ad परिवीय श्राग्रेयं sata पशुमुपाकरोति" इति। कथयोचोदमायां fe श्रङ्गानां aw, न प्रथारचोदनार्यां; तदेव fe mut विप्रछ्टकालेन प्रथारदयेन निष्यते, तदयामि ख हतानि ्रङ्ानि; तेषां पुगःक्रियायां हेतक्ञासि । तस्मादिषम उपन्यासः ॥

(१९१।२।३अ०) ॥

वष्यरकस्पावां far संचेष्यहृानां मेटेनानषछानािविकरक्म्‌। इ तथा स्यादभ्वरकल्पायां विशेषस्येककालत्वात्‌ ॥ ॥१८॥ (Ge) ॥ भा° इदं सूयते ° “श्राग्मावेष्णवं प्रातरष्टाकपालं भिवंपेत्छारसरतशचरं * "“कृम्येडिष खध्वरकल्या भाम काचिदिहिः, तच प्रातःकाले चानां यामाना माप्रावे ग्छव-सारलखत-बाष्यत्यागां dy पठितः, मध्याहपराङ्यार्पि तथेव पठितः,

सषटाकपारेकादगकपार-हादवकपासेराघ्नायेग्ये। fetfer:, इतरं wat’, इति नाक्माख्ा |

Oe गीमांसा--दननेमे

arta चदम्‌; श्चाद्मापेष्णवभेकादन्रकपाखं माध्यन्दिने aed सरं, ATCT चरम्‌ ; WUT इादश्रकपाखमपराङ्े सारस्वतं खद, arta a; ae area: साऽनेन aay’ cia तच ferqa.—fa faq कालेषु प्रयुञ्यमानानामेतेवां areqeert waaryiat किया, उत vga? एति ।

fa प्राप्तं ?-'तथा स्लादध्वरकण्पा्या” थथा owt तन््मङ्गागां प्रयोगः। कुतः ? । "विज्ेषस्यैककाखतात्‌',--श्ङ्ग विशेषः afycet farqarerat समुदाथानामेककाखः शरुयते,--“पुरावाचः प्रवदिता निवपेत्‌ एति । कथं पुगश्नायते सर्वेषां मिवपाणामयं काखविधिरिति?। सववा होषामेकपालतारेक प्रकरणं, ‘Sqr marae: ayaa प्रापनोति इति चैकश्नष्टेग य॒गपत्‌ फलं प्रति विधानात्‌ ; तस्मिनेव काले feared उन्षरकाखयोः समुदाययो निवापः xfasea, ष प्रतिर्व्यमाणस्ततः प्राग्भाविनामङ्गानां प्रतिकं aa, तदा दिवाभिसम्बन्धाश्दग्तमपके स्ारिति, तानि प्रतिशृ्टानि सवेषानतन्धं भवन्ति; तेषु तन्तव उन्तरेषामपि meat am: । कुतः? | afe wary तन्छेण क्रिये, मासि तन्वभावे क्रमभेदः; श्रयतु कममेदः, सतः VR सवे WVHA Vey उन्तरस्योपक्रमेष भवितव्ये । तथा निवापा्लेषु प्रतिर्यमाणेषु क्रमभेदो भवति, a तावत्‌ पूवस प्रोणादीनि कियन्ते, यावदुशरख्ड निवापान्तानि न हतानि । श्रपि च, etre युगपचिकीवा, तस्याश्च eat थट्‌ यद्‌ WIAA, तक्दग्टद्यमाणविशेषवात्‌ साधारणं भवति ॥

१९ खथ्याके २ पादः SUB

we दृष्टिरिति चेकवच्छतिः weet (ae) !

भा० नेषाऽष्वरकष्णेष्टिः"टति चेकवच्छवणं, ag तावरेरकेवेटिः, awe एते यागाः यदि तु खद-क्रियन्ते, ततः सवंसमात्ी यतौभाकः qaafaar भवति-दति एकव दुपकशार उपपद्यते, तस्माष्सग्बम्‌ ॥ मेतदेवं, तन्वमङ्गानि-दति, किन्ति ?-मेरेन । कुतः ? ।

ख. अपि वा कम्भपएवक्रालेषाग्ब तन्धविधानात्‌ साङ्गानासुपदेशः स्यात्‌ ॥ 2° ॥ (feo) षै

भाग कष्पाणि तावरेतामि श्राद्मातैष्णवादीनि ए्रयग्डतानि, “तेषा

तन्विधानं नानाकालेषु, प्रातश्धध्यन्दिनेऽपराषे इति, तज-त्बर्वां |

‘IyTMTYIM: स्यात्‌, Wa: कालभेदादङ्रा्नां wae विशेषः; तस्मात्‌ भेदः ॥ an, विश्रेवखेककालत्वादिति, तच ब्रूमः,

Bo प्रथमस्य बा कालवचनम्‌॥२१॥ (१अ०नि०) ॥

भा० प्रथमस्य कमणा यो निवापस्तस्यैतत्कालववन,- "पुरा वाचः प्रवदितोनिैपेत्‌' रति । "नन्‌ प्रकरणात्‌ सवषां प्राप्नाति" । न प्रकरणं uarut faded, किन्ति ?- विनियोअकं,-द्दमज्र भवतीति, एतत्‌ प्रकरणस्य सामथ्ये, नास्य यत्तस्छेदमिति । चयार्णां च निवापाणा ore hea fared, aerate विभेषस्पेककालत्व, aaet च तन्तभेदः कालभेदादिति॥

3G

७९४ मीमांसा-द्क्नने

qo फलेकत्वादि शब्दा ARIST ॥ २२ । (रेश्रा०नि०) ॥ भा lufeafefcfa, भिश्लानामपि क्मणामेकफलानगां फलस्यैकल- भवपेच्यकवचनं भवति, फलान्तलादीहायाः, यथा सवेषषठेषटिः, ष्टगा- Ue: सुमना नामेष्टिरिति ॥ (९९।२।४अ ०) ॥

eee

WSTRT ATA भेरेनाबहा्वा करर्म्‌ ॥

Bo वसारामस्तग्छमेकदेवतेषु स्यात्‌ प्रदानस्येक- कालत्वात्‌ ॥ २३ ॥ (पु) ॥ भा एकरेवताः TNT उदाहरण, SHEN प्राजापत्ानम्‌ पन्‌ ज्ाखमते इति । अखि त प्रहतौ अग्रीषोमीयपञ्नौ वारम, "याज्याङ्धशान्ते vat जहाति दति ; ख दृह चादकेन प्राप्यते | तज Farad, — fe रेन वसामः HHA, श्रथ वा तन्त्रम्‌? दति । कि gry ?-“वसाहामस्तन्वमेकरेवतेषु श्यात्‌ प्रदागस्धेककाखतात्‌,- वसामः खलु एकरेवतेषु TTY तमत यात्‌ । कुतः ? | TTS कालभावात्‌,- एककालं तेषां प्रदाने,- वैश्वदेवीं रला प्रचरन्ति दति, रेवता Sar प्रजापतिः; श्रतस्तेषामेकप्रदरानलं ; प्रदागस्यैकलात्‌ एकः सर्वेषां साधारणा याञ्याद्धंवान्तः, तज क्रियमाणस्य Vaasa प्रति ग wye विशेषः, तस्मान्तन्त्म्‌ ॥

Bo कालभेदे त्वादत्तिहेवतामेदे ॥ २४ ॥ (सि०)॥

भा ० 'दवतामेर' एेकादभिनेषु भिखप्रदानेषु, भिना याच्याङ्वाभाः;

Qt Gwe १ पादः। ९५

तेषु खडते fatie.—ae verre थाग्याद्ंशान्तः शतः, स तदथ दति, तस्मात्‌ त भेदः ' ॥ (९९।२।१५अ ०) ॥

gare वम्यां तन्ते रपाङत्वनुहागाषिकरकम ॥ ख अन्ते युपाहतिस्तदत्‌ ॥ २५ ॥ (प°) ॥ भा व्योतिषटोमे धूपेकादजरिनी, “एकादश्न यूपान्‌ दिगि" इ्याश्नाता । sf ठु प्रतौ श्रग्रीणामीये oer यूपाडतिः, खा किं भेदन Haran, उत तन्त्रम्‌? Tia किं प्रापनं “श्रमो युपाडतिसखतदत्‌,” यदत्‌ मामारेवतेषु वसामो भेदेन, वददिवमपि भेदेन KAA: | कुतः ? । “युपस्यान्तिकेऽग्निं after युपाङतिं जुहाति, टति शयते, were goat भिन्नानि अश्तिकानि, यद्येव युपस््ाम्तिके a येत, Tae तेन शणेन TH श्यात्‌ | तस्मात्‌ ASA काया ॥

wo इतरप्रतिषेधा वा ॥२६॥ (सि ०) ॥

भा श्रथ वा, नैव भेदेन कन्लव्येति, किक ?-तन्ं | कस्मात्‌ ?। तर प्रतिषेधोऽयं, श्राद्वनीयप्रतिषेषोाऽयं,* आओआदवनीयप्रतिषेधः, मान्तिकविधिः। कथ mates श्राद्वनीये जुहाति" दव्युत्छगात्‌ खवद्ेमेषु श्रावहनीयः प्राप्तः, aa “afd afer इति are, तदपि मयनं maa ae: प्रडृत्तलात्‌ Wee प्राप्तं, तचेदमपि वक “युपस्ाम्तिकेऽप्रि मथिवाः--दति; उभयस्िंखापि विधीयमाने

* 'च्छाडवनीयप्रतिचेधोऽयं' इति cane we स ९य पके mis)

2९६ मौमांला-दक्मे

वाक्यभेदः, HUTS खाथयराथवद्भावात्‌ ; तस्मान्‌ weary अविवदितं मन्वनम्‌ अन्तिकं वा; तज च मन्धनं विवक्षितम्‌, ufaafera अन्तिकमिति ब्रुमः । कुतः ?। मन्धमविधिपरत्वा दइाक्स्य, एवं हि आइ, युपमच्छब्यता tral म fe दीकितस्यग्रो जडति" इति, <iferenat हेमे रोषं मन्यते इति, तत्परिहाराथे कष्पाग्तरमुक्र,- Senate ्रष्छेष्यता' cf; तथापि stra रोषमिव मन्यमानः पभराइ हतमिति Gere जुेत्धायतने' दति; तदुभयमपि तज a wafata प्रतिषिध्य ante कश्पमाह,-“यूपस्येव aia shi मथिता तथा हेत्य, तदुभयमपि wa —seria, wa ग atferenit शाति ति, aw यदि ‘avait atria canf<afed, ग wal, तच आडइवनीयमेव युपस्याग्तिके नीला हामः प्राप्रोति, “आहवनीये जाति" इति निवमात्‌, तच न atferenat खहेति' way सम्बध्यते; श्रय तु “afi मथिला' दत्येतदिधीयते, तत ॒आहवनीयप्रतिषोधो भवति, श्रन्याऽयमावमीयाद्यो awa, तेतत्म्थि ¶ भवतिः- जहाति च, म च आददनीये ऊहति इति | waa wad विधीयते, नान्तिकं, ्रनुवादमाजमम्तिकस्य । कुतः msgs: ? । सौकय्यात्‌,सड अग्निना, थपान्वेवणं दुष्करं, ` चुपान्तिके afi मथिला सुकरा दामः; न्यायग्राप्तस्यानुवादः । एवं सति यदि safe जोति, न दोषः । “अथ कस्मात्‌ मन्धगमाचं हला areata एव ग ऋयेत ?' | wed कर्पितं भवति | तस्मात्‌ सन्त युपाङतिः॥

ख अशास्वत्वाशच देशानाम्‌ ॥ २७ ॥ (Ae) ॥

भा न च, श्रन्तिकदेशाः शक्याः शासितु, श्राणेक्िकलत्वात्‌ च्नन्तिकस्य। श्रथ परमान्तिकं शिव्येत, तदा युप उपद दयेत, ae प्रतिषिद्धं। न च अकयं पर मान्तिकेऽग्रिमन्धनं ae | तस्मादप्यविवकषितलमन्तिकस्य ॥ (१९९।२।६य ०)॥

Org Tay: ष्म छानाधिकरकम्‌॥ ख० . waa प्रधानेऽभ्रिविकारः arate तद्धेतुरभि- संयोगः ॥ २८ ॥ (To) ॥

भा श्रस्ि ज्योतिष्टोमेऽदग्यः ; afeig शरूयते, श्रु waar चरन्ति" दरति । तच विचाग्यते,--किं प्रधानमाचमणु कर्तव्यम्‌, अथवा श्रङ्गान्यपि? एति । कि ura ?-“श्रवश्डये प्रधानेऽग्रिविकारः*, प्रधानमाज्रमष्पु कव्यम्‌ । कुतः ?। न हि तद्धेतुः श्रभ्निसंयोगः, a हि अङ्गानां प्रधामरेतुकोऽप्निना date: “यदावनीये जाति" दति हेममाचेऽगभ्िविंहितः, ख यथा प्रधाने, तथाशङ्गेषु । श्रापस्त प्रधाने केवले विदिताः, “wy अवश्यम चरन्तः दति, अवशभ्टयशब्देा हि वरूखदेवतस् wanes धागस्य वाचकः, तदुत्प्तिवाक्छे लात्‌, “वारणेमेककपालेनावभ्चय यन्तिः एति। न च, भरन गमनं fated, walt तत्‌ अरु, प्रचारवचनात्‌ ; न चावशा माम कञचिदणाऽकि, यं वारुणोनेककपालेन wee: । म च, वारुण एककपालाऽख्ठि, येन॒ गमगसुख्येत । तस्मादेककपालस्य

Tt = मोरमाषा--दन्ेने

देवलासम्बन्धकरणमेवाजेच्यते, ख च UNTIL, तस्िल्लापो विहिताः, तासामङ्गेषु कः wey: ॥

ह° KASAM ॥ २९ ॥ (A) ॥

भा यथा दव्यमेककपाखा वरूण देवता प्रधाने fafeaara, 4 अङ्गेषु भवतः, एवम्‌ आ्रापोाऽपि ॥

Go साङ्गा वा प्रयोगव्वनेकत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (सि०)।

भा ° साङ्गा वा' अव्यः श्रु प्रवर्तेत । कुतः ? । प्रयोगवचनेकलात्‌, ATs श्रापाऽव्ये श्यन्ते, किन्ति - प्रयोगे, गद्ेतदइषनम्‌ “श्रु anya इति, कथन्तडिं ?- शरु अवभृथेन" इति, इ रपि परे कारकवचने, ग च, विेषरविशेव्यता, उभयोः “चरन्ति श्तिक्गिवया सम्बन्धः, न मिथः । वरन्त इति च प्रयोगे उच्यते, तस्मात्‌ प्रयोगाङ्गम्‌ wa) च्रविभक्रच्च ङ्गप्रधानानां प्रयोग ;-इत्यक्म्‌ “अङ्गानि तु विधागनात्‌ प्रधानेनापदिश्ेरम्‌"" (१९।२।७दख्‌०) दत्व; तस्मात्‌ षाङ्ञो ऽवभुयोऽसु उपदि, न केवलः ; अरतोऽङ्गान्यपि ata aan ॥

ख शिङ्गद्‌शेना्च yee (१यु०) ॥ ane लिङ्गदधेतमं दण्यति,-श्रसु एण are आराधारमाघारथति' इति, यदि श्रङ्गागामप्री refer: खात्‌, उभयं विधीयेत, श्र शराघारयति, ‘au प्रास्यतिः इति च, तद्धाक्यभेरदोषः स्यात्‌ । अथ थये न्यायः, तया ‘we’ इति WU दएप्रासनं केवलं विधीयते-दरति, मास्ति दोषः ॥ अथ यदुपवणितं “Katara” ईति, नच ब्रमः

१९ Gera & पारः। OE

ख° शब्दविभागाञ्च देवतानपनयः ॥ ३२॥ (र य्‌०)॥

भा विभक्रः अब्दः, प्रधानस्य way इति वाचकः, चङ्गानामा- UNIT: अब्दाः; श्रवभुयजब्द संयु च द्रव्यदेवतं, ‘aed Ranga अवभृथं यन्ति" इति ; तस्मान्न तत्‌ शरङ्गषु भवति । आपस्तु प्रयोगाङ्ग- मिद्येमपदिष्टो हेतः; श्रतोऽनुपवणेनमेतत्‌ ॥ (९.९।२।७अ ०) ॥

खकशरदकिरुविद्धारयाभंदेाङ्गानामनृ्ानाधिकरकम्‌ ॥ वरुणप्रघासेषु विंशारण्यक्रमाच्रातं,-एथगग्मी प्रणयतः एथगषेदी BW इति । तज Yad, शरष्टावष्वर्यु ररे faut शवोष्यासारयति मारूतीमेव प्रतिप्रख्ाता दज्तिणस्मिन्‌' इति । ए विषार्यते-“किं भेदेन efeufaert agri कन्तव्यानि, saat यान्येवोन्तरे wari तान्येवेतरजापि उपकुवैन्ति ? इति fa प्राप्तम्‌ ?- ख afd वरुणरधासेषु देशमेदात्सर्यं विक्रियते ॥ ३३॥ (सि०) ॥ मा भेदेनाङ्गानि कव्यानि तः? । “रेश्मेदात्‌'- देशा हि विभिद्यते, <fau उत्तरे xf, यानि उत्तरे विदारे प्रधानानि, तेषां तदे बान्येव श्रङ्गान्युपक्वन्ति, “ङ्गानि तु विधानलतवात्‌ प्रधानेनाप- दिश्ेरन्‌ तस्मात्‌ स्ादेकदे्रलम्‌८९ ९।२।७द्‌ °) इति; नान्यदे्रायाः मार्या: | TATU दक्लिणे faut भेदेन कर्तव्यानि दति ॥ ° चोदनेति चेत्‌ ॥ ३४ ॥ (Te) ॥ मा एवं चेत्पक्सि,-देरभेदादज्गानां एयकक्नियेति, नेतयुक्त,-

७२० मोनांका- दध्मे

यत्कारणम्‌, ‘WUT श्र ACI, चच यानः फलं तरति चोद्यते, तच अङ्गनि गट्काति, म च, इड Area: फलं प्रति चोदना, w तरि ?—agqara: खगेकामेा यजेत" दति, म चेदिह क्यं ated, ayrat प्रा्भिरेव नास्ति, gat भेदस्तन्वता वा ॥

Bo स्यात्‌ पोरंमासीक्त्‌ ॥ ३५ ॥ (आण्निर) ॥

ane स्यात्‌ शङ्खानां ofa, काश्मासीवत्‌, ager, "पोण्मार्स्या पौर्णमास्यां asa’ दति न तावत्‌ कममफलं चोद्यते, श्रन्यतरैव तथो दितं,-दगे पणमासाग्यां खगेकामे यजेत" इति ; रय च साङ्गं प्रधानं पौणमास्यां क्रियते cf; एवमिहापि भरिष्यति ॥

wo प्रयोगचोदनेति चेत्‌ ॥ ३६ + आ ०) ॥ भा० श्रयोच्येत,- प्रयोगस्तच पौफंमास्छां चोद्यते, सकेतः

इत्याख्ातेन, प्रयोगखाङ्गग्रधागानां faafer, प्रयोगाङ्गख्च कालः । तसात्‌ तज साङ्गं प्रधावं पौणमास्यां क्रियते इति । चच ब्रूमः

wo अथेह ॥ 2७ ॥ (we नि) ॥ भा दृष्टापि alec: प्रयोगखोद्यते, “श्रासादयति' इत्यनेन श्राख्यातेन, यथा च कालः प्रयोगाङ्गम्‌, एव देशोऽपि; तस्मान्‌ मारत्यपि साङ्गा दकिरे विहारे awa | मन्‌ भ ‹ आ्रसादयति'शब्देन याग उच्यते, कथं तस प्रयोगं qeafa’ । RTE, यामा्थ॑मेतदाखादनं यथा प्रतौ, तथा दृष्टाके भवति, इतरथा;दृष्टायैः कण्पयितयः स्यात्‌, यागाथंञ्चेत्‌ तच

Vy अध्या ९ ae! WRU

चागोऽवश्यं sta: | Sat weer arte भवति, यथा ‘ate रज्िवयेत्‌, ote बभ्ूमालभेतः इति । तस्मादिहापि area: प्रयोनसाच्ते, तथा श प्रानानां भङ्गानां मरेन किया ॥

we आ्रसादनमिति चेत्‌ ॥ 3८ ॥ (शा०)॥

भा ° श्राह. ग, असारयतिन्रष्देन याग Set, किमि? -श्रासादने। नु लकलया यामं वच्छति'। न खतिमुल्ृश्य लच्णा आश्रयणीय | 'द्ाषादवस्य दृषटा्लेन शआआञ्रयिग्यतेः। श्राश्चीयेत, afe श्रासादर्ण दृष्टाय सम्भवति ; afe दकिणिऽ्ी aren शामः fez: खात्‌, TAMER गयनं दृष्टाथे भवेत्‌, स बसिद्धः। प्रतौ तु एकलात्‌ श्राहवनीयस्छ, wa सिद्धा हमः, अतस्ततसजिकर्वे नयनं gerd सम्भवति, aire तथा; गत्‌ Tart युश्यते, गत्यथ एव ग्राह्यः, तस्मादासादनम्‌ आसादयतिश्रब्देगोच्यते,न यागः ॥

ल्ल ने्तरेखेकवाक्धत्वात्‌ ॥ ३८ ॥ (शआ०्नि०) ॥

भा० मेतददृद्ाथेमासादनं। कुतः 2 । 'उन्लरेशेकवाक्धलात्‌'- “अष्ट ent विहारे हवींषि श्रासादयतिः--श्रमेगोग्तरविशरसम्बद्धेन पद- ayaa, 'मारतीमेव प्रतिप्रस्थाता दिए स्मिम्‌'शत्येतस्य “एकवाक्यतात्‌ एवं न्ञायते,-यया भ श्रासादगमदृष्टाथैमिदं। तत्‌ कथं हला ? | श्राहवनीयद्ये ऽव्यवस्या Ufaat हेमः प्राप्तः, तदनुविधानादासादन- मपि त्व wad; तज arena क्रियते, यथाप्राप्तस्य च व्यवसा, VATA च प्राप्तं, म अ्रदृटराय । तस्मात्‌ हेमा्थमासादनं ॥

3H

ORR atater— cat

qt शआह--एकस्िम्‌ वाक्छे एक एवायमासादयतिक्नष्द उभयोदिहारथोराखादगमार, उन्रख्िंच ex तद्धामाथे, afei- Greve, <fea हमा न भविब्यति-इ्ेतकापपद्यते, तस्मा- दुभयच हेमे | अथो च्ेत,--“शराखादगमेवेदं विधीयते, यच FETE भवति, aN Eee, यज म सम्भवति तच च्दृष्टायेम्‌' इति । तथच न, विष्यमुवादथोर्यौगिपद्यपरसङ्गात्‌,--यज इ थं तचानूद्यति, प्रकृतितः प्राप्तलात्‌, चज दु टाथ तच विधौयते, तदुभयं युगपत्‌ म्‌ सम्भवति। तस्माद चक्षमेतत्‌ । “श्य हेमायले खति कस्मात्‌ चोदना° कर्पते, न श्रासादनमाचमेवेत्याइ, हामचान्यच् इति" । Ad, आसादने हि रामार्थे भवति, नान्य आसाद्यमागनमन्यच हेमाय भविव्ति॥ अपिच ल्ल” अवाश्चत्वात्‌ ॥ ४० ॥ (Se) ॥ भा० म च हेमाथमासादनं anal, सति हेमे प्रृतित एव gratia, arg वक्रव्यः। ख च सति हमे शक्यते छच्णया अनेन ay । तस्मादणापि आसादयतिञ्र्देन पौणमा सीवद्‌ यागख प्रयोग उच्यते ; तथा ख तन्त्रभेद; ॥ ख आन्नायवश्वनं तदत्‌ ॥ ४१ ॥ (Ae) ॥ भा० प्रैदिकवचनं तदद्‌ an भविव्यति, यदत्‌ न्यायापटिषटः। ‘aga maa: कराति तत्‌ प्रतिप्रस्थाता करोति! दूति । तथा 'यस्िलेव हामास्तस्मिम्‌ ब्रूते देवतायजान्‌।* इति दक्णेऽपि विहारे

* Sareea’ दति कार करोर Te UTS + “gaareenta’ इति ate mete Te पाठः।

रेवतायानं दशयति, aad श्रामादयतिश्ष्डे युज्यते । तस्ना- दप्येवम्‌ ॥ (९ ९।२।८अ०) ॥

खश्रदशिषविषारयोः क्ेमेदाधिकरशम्‌। ह° करठंभेदस्तयेति चेत्‌ ॥ ४२ ॥ ( प°) । भा० aaa चिनते,--किं क्ले भेदेन, उत, त्म्‌ ?-इति। किं प्राप्तम्‌ 2 'कठंमेदस्तया', यथा श्रङ्भेदः+श्र्टानां शविर्षां साङ्गानां adfrent विहारे प्रचरितव्यम्‌, श्तरैदंलिणे। एवं यथादेशं साङ्गान प्रधानानि हतानि भवन्ति, तेन भन्तसशारिकाः ame ग्टद्यमाणविशेषा दिठे विहारे नेोपञरवन्ति ; तसात्‌ कचन्तरेभेवितव्यम्‌ ॥ Go न समवायात्‌ ॥ ४३ ॥ (सि°) ॥ भा० नम, एतरेवम्‌,-श्रक्गवत्‌ seas दति,-किम्तदटिं ?-तन्तेण BAT. स्यः । कुतः ?। शमवायात्‌',--वचनेन हि कन्नारः समवयन्ति रच, “वातुमास्यानां यश्चक्रत्ममां पञ्चल्विजः' इति । समुदायसम्बन्धेऽपि सति अवयवा एव Fale: सम्बध्यते, वरूणप्रघासानाञ्च तदवयवल्वात्‌ पञ्चभिरभिसम्बन्धोऽज्ुपगम्यते ; एकश्चाय वरूणप्रधासामां प्रयोगः, एककारुत्वात्‌ सम नेपक्रमोपसंशाराश्च | तद्‌ यावदचनं तावदेवा भेदेन कन्तेव्यं, नान्यदपि, न च, कणां भेद ww, तस्मात्‌ तन्ल्ेण wafer दति ।

तत्रैतत्‌ UM, प्रधानमेदे METAS श्रङ्गानां मेराऽ्युष- गम्यते । कुतः ? । शङ्कानां प्रभागगामिलात्‌, यथैव

* ‹ यथैक ` दूति ate mts पाठः |

२४ wtatei—qut

प्रयाजादीनां area मेदाद्धेरेन feet एवमङ्गभतलात्‌ कठा प्रयाजादिवत्‌ कस्मान भरोऽष्यवसीयते, इति।

तचेाश्थते,- अङ्गलाविेवेऽपि सति भन्यथाजातीयोऽ्वस्याङ्गख्त खपकारः, अन्यथाजातीयेऽन्यसख, प्रयाजादीनि WE ठेनापकारखम्बन्येन खपद्ुग्वन्ति, वरिरादीनि थागद्रव्यधारखेन, अपराणि धिकरण संखारदारेक ; तानि थागरेज्ाधिकरणमभेरार्‌ भिद्यनो ; sew क्ियानिटंत्छापकुम्बम्ति, तेन ते रेक्रभेरेऽपि सति प्राङ्तापकार- भरयमिन्चानात्‌ awe कियानिति बहुवन्ति wef fer ग भिद्यन्ते

“कः पुगः प्रात खपकारः ? इति" हाता तावरग्रता TEATS पञ्चा राइवनीयादवस्विता थाग्याभवाक्धावचनेन सम्नोधथम्‌ AAT करत्युच्यते, अक्षति तहे रावित एव खामाणात्‌ तन्त्रेण RTH यागं garage प्रतिप्रख्छातारमपि सम्बोधयिठमित्यते म भिद्यते ; तथा अग्निः, समानलादुत्करदेजरस्ध, नजावख्छित एव rere उभौ ward, अताऽखावपि म भिद्यते । तथा ब्रह्मा दश्िणताऽवख्ितः, उभयोराइ्वनीययोः समामलात्‌ Wwe, थ एवे श्वरस्स efew: स एव दशिणस्स afew एति, तच अवस्थितः रताहतपरत्यवेशणेन waaay च wari उभावपि wags, अतस्तस्याप्यभेदः | शष्वय्यप्रतिप्रखाभोख्ठ वचनाद्धेद GH एव CST: | तस्माज कजंमरेभंवितव्यं ॥

द° शिङ्गदश्वमाच्च ॥ ४४ ॥ (य॒ ०) ॥ भा० खिङ्गद्ैतमथे दशयति, श्वथसन्दष्भं efeut ददाति इति दरिरेक्धमाई, तत्‌ एककडेनेनापपद्यते, wae दशिथाभावान

१९ ध्यावे ₹ पाद्‌ः। ORR

array: । "ननु अन्वाहार्येण याजयिथयन्ति" । न श्रायते, क ्रन्वा- हाययेः, क षभः इति, विज्चेषाग्ररणादुभथक वभः । उपारेयतेन सोदितस्मैकल्वं faafed, तस्माद्‌ चिक्ये, तथा च तन्त कन्लारः ॥

wo वेदिसंयोगादिति चेत्‌ ॥ ४५॥ (आग) । भा श्रयोच्येतः-वेदिरुयागो हतुः शूयते,--श्रवंदि अन्यः पादो saa afeate अन्यः" इति, एकख a: पाद उभय SUH WHA ; तस्मात्‌ RAAT I

इ न देशमाबत्वात्‌ ॥ ४६ ॥ (शआआा० fae) ॥

भा म, एतदेवं। कस्मात्‌ ? | रेभ्माबलात्‌,- माच हातुः पादो

बेदेश्पकारार्थ नापदिश्छते, fens ?- रे्रमाजमेतदिधीयते, तस्िन्‌ 28 हाजा eras, Tas: पादोऽग्पव॑दि भवति, afesfe श्रन्य दति । कुतः ?। एकवाक्यलात्‌, एकमिदं वाक्यं युक, सज्िष्यमुग्रदात्‌ः एकार्था । यदि च हतुः पारा वेदयक्गलेनापदिश्चेत , एकस्मिन्‌ श्रन्तरवंदि fated छतः ware. दति दितीयस्यानियमः स्यात्‌, साऽपि विधातव्यो ‘afeate oer’ इति । “कथं पुनः "एकाऽग्तवदि' cape दितीथोऽपि तज प्रसव्येत ?' । sufafageara, यदि इयोरन्तवंदि want: प्रा्निः खात्‌, तत एकस्य वचनं fadtefrewd, ग चासि प्रातिः; तस्मादसि प्रसङ्गः, तथा ख॒ वाक्यभेदः । श्रय तु देविर्चेषविधानाथमेतत्‌, ततश्तरेताग्ां उभाभ्यां aye क्रियते इति एकाथैलादे argues | तस्मान्न Breast वेदेश्पकारकः म cues विधेयः ॥ (९९।९।९ अ °) ॥

७२६ मीमांखा--टद्ेमै

खलरदचिविडारथोः जापराप्रिकरोमानां भेदे गागष्टानाविकर्यम्‌ ॥

सख रकाभ्नित्वादपरेषु am: स्यात्‌ ॥ ४७ (Ge) ॥

दमपरं asa चिकधते। fea श्रापराग्निका शमाः तन्व कायाः, उत, मरेन ? शति । fa प्राप्तं ?-"वन्लम्‌' दति । इतः ? | "एकाग्निलात्‌,-पीग्धाग्निकानामभ्निभेदाद्‌ भेद उकः, TE स हेतुनास्ति, एकाप्निलारे तेषां, तस्मादेते तन्त्रं भवेयुः ॥

ae नानावा कलठृभेदात्‌ ॥ ४८ ॥ (सि०)॥

भा नाना भवेयुः। ga?) ‘adda’, मारूत्था चानि अङ्गानि, तानि प्रतिप्रश्वातः क्माणि, cate maar: । aver अन्यतरेषां कटं वेगच्छं VTA, THT मेदः ॥(९९।२।९ ०।अ०)॥

वाजपेने ब्रद्यसान्नयाखमन्भस्न कोर प्रतिषेषायेताविकरणम्‌ ॥

छ ° पय्थभिकतानामुत्सगे प्राजापत्यानां कर्मम्रत्सगेः श्रुतिस्ामान्धादारण्यवत्तस्माट्‌ ब्रह्मसान्नि बादना- TAM स्यात्‌ ॥ ४६ ॥ (Jo) ॥

भा० वाजपेये प्राजापत्यान्‌ पश्य्‌ प्रहत्य अूयते,- तान्‌ पर्यग्नि

छताम्‌ SQN, yates wera’ टति । तज विचाव्येते, तान्‌ पर्थं गरितामुल्सृजन्ति" इति किमयं क्ाभेवपरतिेधः, ज्रह्मसाचि श्रालभते' इति कष्डाग्तरचादमा, WAT, Tes: पथ्यग्निकर णात्‌ परेषां संस्कारा प्रतिषेधाथेः, उन्तरख्च तेषामेव कालान्तरे प्रतिप्रसवः? cfa किं प्राप्तः-“कसत्छगेः' कश्मगेवप्रतिषेध cepa. अति

3

१९ ध्याये & पादः) ७२७

सामान्यात्‌ श्रारष्छवत्‌',- यथा, “पग्थ रिृतानारण्याम्‌ उत्जनम्ति” wae कशेषप्रतिषेधः.-दवयुक्शेवप्रतिषेधो वाऽथाभावादिडाग्तवत्‌ (६।१।५२द््‌ °)” दति, तया अत्या तद्धेयं श्रुतिः । (किममयोस्ठख्थ ?'। तच कम्माणि चोदितानि, ‘aera कपिश्चलानालभते' इति; तेषु सवषु प्राता गुणाः प्राप्ताः, तेषु पग्यभ्निकरणान्तं OATS पमः अरुत, "प्यग्िकृतानुत्सृजन्तिः इति ; निगुण ॒पृनवेचनमितरपरिसंस्यायकं भवतीति कर्शचेषस्य प्रतिषे धकं विज्ञायते; एवमिहापि, प्राजापल्याना- लभेत' इति चोदितानां कब्मेणां तथेव स्वाङ्गेषु प्राप्नेषु ददः पय्य्॑नि- are aware निगुण पुनवचनं कब्डेषस्य frais ; यस्माचेवं, तस्मात्‌ श्रहमसाखि आलभते" इति कम्मान्सरचादना सात्‌, पुवापे्या- Ayala श्रालभते सप्तदश प्रभापत्यामिति ॥

° संस्कारप्रतिषेधो वा वाक्थेकत्वे कतुसामान्ात्‌ ॥ (सि०) ॥५०॥

me म वा, aaaenfagy इति, किन्तरहिं?-मंस्काराणं प्रा्नावसराणणां तस्मादवसरात्‌ प्रतिषिध्य agai भ्रतिप्रसवः। कि- कारणं ? | ‘ate क्रतुसामान्यात्‌,- एकमिदं वाक्यं "तान्‌ पथभ्नि- हतानुन्धुजन्ति, ब्रह्मसाश्व श्रालभते' इति । कथं श्नायते ? । श्रालभतेः दति द्रव्यदेवतस्याञ्रवणात्‌, समाने च mat arene भवति, तदा हि केवल श्रालभ्भो वक्षव्यो द्रव्यदेवतस्याक्रलात्‌ | श्रय वाक्यभेरःस्यात्‌, ततः aw क्षः प्रतिषिध्येत, परेण कम्मान्तरं चोद्येत ; तज द्रव्यदेवतं वक्षं । यन्तु “Ga Gare’ इति। तत्‌ तत्रैव हताथ

er ftater—cut

लादि ग सम्बध्येत ! तस्मात्‌ एकं ara । "गन्वेकखि्ञपि ऋतौ पण dearer: प्रतिषिध्यन्ते, परख विधीबन्ते इति अ्थभेदादाक्यभोढ एव भवतिः । ग दि, श्रह्मसाजि sre Cae अर्थादेव पय्थभ्रि- acer: we: सिद्धः, स न विधौयते, तमनृश्ाखन्धः Hae उक्छेत-इति नास्ति कहसामान्ये वाक्धभेदः ॥

Fe वपानाश्वानमिधारखस्य TWAT ॥ ५१ ॥ (Ae) ॥

भा “सव्या वा एतरहिं वपा यदनभिधुता ब्रह्म च ब्रह्मसाम यत्‌

बरह्मसाशि श्राखभते तेनासव्यास्तेनाभिधृता' इति. यदि dare प्रतिषेधः, तते oer सवनीयप्रलारेशच रेचितलात्‌ प्रयाजभेषो गासि, तदभावादगमभिधुतलं युज्यते ; अथ कडेवप्रतिषेधः, तते बरह्मसाजि आलम्भः HAN, तज प्रयाजाः पुनरिग्यन्ते, तेषां futste, तेनाभिधारणं श्यात्‌, waftrerectt area! तस्मादपि संखारपरतिषेषः॥ (९९।२।९ ९।अ ०) ॥

रोगे outa कथोधेषप्रतिभेषायताषिकरणम्‌ ॥ अस्ति पश्चन्नारदीयोऽशीनः* “मारतीयः पश्चश्ारदीयो धः काम येत ay स्यामिति स एतेन यजेत' इति । तच yaa,— विभास्या-

* “खख पञ्चत wy अनेयः, तज प्रथमे कथं विशाखानचवयन्नायाममावा- wret cae Wier: ore waree विदिताः। वेषु सवेषु पय्येपरिष्वेष Diets च सत्पु सखौपदुगामारकां weTEte ware Tass az चतुथं च वत्र तथेवानुष्टानमास्नाय TATA WATER, “Whotty रद कसिप्रदन्याख- Au Ty खशमेऽइनि ” इति wearers

९९ ध्याये & aE | ORE

ममावास्ार्यां सप्तदश्र areatferaar श्रप्रवीता उपाकरोतिः इति | wae प्रश्मीमुच्छस्तान्‌ पय्निङताम्‌ प्रोकितानितरा aren परतरानुल्सुजन्ति' इति । “ततः संवत्सरे राजीवा श्रानयन्ति तां खेवेक्ताः तान्‌ पग्थप्रितानितरा श्रालभन्ते प्रेतरानुतछजन्ति' दति । तच सेव चिन्ता, किमुन्तणसुत्सगेः ्रारण्यवत्‌ कम्मशेषप्रतिषेधः, अरय वा, प्राजापत्यवत्‌ सस्कारकब्म प्रतिषेधः, तेषां च garg प्रतिप्रसवः, Tetra: wafer अनि श्रालभन्ते Tetra ?- दति । यदि कश्मजञेषप्रतिषेधः, प्रतिवर्षम्‌ अन्ये उलाणः ; श्रथ संस्कारप्रतिषेधः, ततस्त एव पञ्च वाणि उपरुष्यन्ते, पुनः पुनः सं क्कियन्ते, श्रन्ासु garg area इति । तच कि प्राप्तम्‌ ?-

द° पथ्चशारदीयास्तयेति चेत्‌ ॥ ५२॥ (पु०) ।

ae इति रेत्‌ पश्वसि, कथं पञ्चश्ारदीयाः? दति; "पश्चशारदीया- सथा, यथा WAT प्राजापत्याः ; सखकारम्रतिषध दत्यथैः। एवं प्रकृतप्रत्ययोा भवति, ख एवमनग््टीय्यते, इतरथा, प्रकृतद्ानम्‌ WETS भवेत्‌। एवश्च, तख वो त्रः" दत्यपे्ावचनं युकं भविशतीति ; प्रायशिन्वविधानं «—t "यदि कूटः काणो वा भवेत्‌ area we निर्वपेत्‌ । यदि प्रपतेदायव्यं ai यदि

मनयो भय

* “व्यारकते" रत्यादभेपर कस पाठः । खारभवे' दति wre ate पु पाठः | परक SHUNT पके परण Gulag वुः जचित्‌ ere इति पाठे! बते । t “प्रायङत्तिविधामश्च ' दर्यः खूजसरूपेख Bre क्रो° THR धतः | 91

Ooze niatn—<se

aqizawi «wr इति fregrnamfa fafernfia डवे Tay । Hara रंस्कारप्रतिचेधः ॥ छ» न, चादनैकवाक्षत्वात्‌ ॥४५९३॥ (सिर) ॥ भा० नेतरव,-ंख्छारत्रतिषेध दति, कथन्तर्हि, क्मञेषप्रतिवेधः | कुतः ? । “चादनेकवाक्डतात्‌*-“यष्तदव्र माङतीः एय्रीरूपाकरेति' इति SUUTAT, उन्यदे वताशम्बन्धात्‌ ; तये कवाकयसेतन्‌.-- Tees एग" दति । “कर्थ श्रायते 7" । "परत्र एत्रीनु ण" * इत्येतावत्‌ अरपरिषमाप्त, तत्‌ पृष्वापेख्या परिखमाप्यते, मारतानाखभते' दति । ‘ed सति श्रगुषद्धाऽवश्ं भवति, तथा च॒ समला दा कयमद, किमुश्यते,- रादनेकवाक्यसवारिति ?" । आइ,- यद्यसावस्य AeA पच्यते, ततेऽगव्गः, श्रथाय AB, तन URAHARA, दरं तं रेवनेनापेचिव्यामहे । Uys युक्त, aq, श्रयं तस्य we: ख्यात्‌, ग॒ असौ WE; TET श्रपेचामाजम्‌, टतरचापेचानुषक्य चार्थेन ख ंबद्धीत,- सप्तदन्र च प्रश्नीमाङ्तोरूपाकरोति, exer ष

# qe TM CRS STE way निराक्रारयोक्रर्येण भवतिं, ततर areaiuent wan ante विपररिवत्ेमानेन निराकाङकौण्ियते। तच च इयौ af: अदि बा अज्र डः प्रति सादौ रालभते इत्वम्‌ वण्यते, अथवा सादत ब्रपाखमते इत्येतत्‌ प्रति अनद्धा गोयन्ते। wwe तिशवः,- अव्रहाङः सापचाः न्नेन यख्धिपरेन we जिरायनाः ध्यक afgay चवे अनद्धारा ऽपि, तेल त्र, मातो राखमते CIS प्रथमं We: सम्बडस्् Teac wavy: किक यम प्रदेव AeA अनर्हा उपाक्ररातोत्यने ज Wem । रश्च पर ष्परापेखित खभयाक्काङू्ानिमिशनः smal मवति, रकवाक्धव्रखच मतिष्यवि, इतरा पून्क्छिन्‌ याक निराकार चमगूतस्यास्य पनराकाङ्ा कर्यनोया, चात्‌ सन्नं HUE, TWAT: स्फुट रव” इति तान रम्‌ |

१९ were ९ पादः ७९

gatas, —efa चार्या न च॑ वक्व्यः, प्रचयादेव गम्यते | AAT at अनेम वाक्येन चतुखिं्ररेतानि कम्प्राणठि चोद्यन्ते, तेषां सप्तदज्ानां पथथप्रिकरण्यन्त sar कियते, सप्तदशसु यथाप्रकृति । एवम्‌ weal Vang! get saat उपयेमो युज्यते, Wala यातवामलाच्च । तस्मात श्रारष्छवत्‌ Rawarfaaw, भन्ये चान्ये चाचाण, gery अभावात्‌ sane, प्रायसिन्त- मण्युपाहतार्मा प्राक्‌ SATA । अपेच्चावचनमपि, तेषामभावात्‌, TATA तादृञ्जानेव पेश्य भवेत्‌ watt मारतं ख ; यथा, तामेव Bary ay पिवतीति, तान्येवौषधानि, स एव तिन्तिरिरिति ॥

च MATTIAS दशनात्‌ ॥ ५४॥ (Ae) ॥

भा स्कार प्रतिवषे द्नेयति,--तान्‌ पर्थ॑ग्रिताम्‌ प्रोितान्‌ दतरा श्रालभन्ते प्रेतरानुत्षटजक्ति' दति । “ननु वचनमेत्‌ भविव्यतीतिः । न, वाक्यभेदप्रसङ्कात्‌,--पर्थभ्निकरण करोति, qafaaatargafan—efa । ्रपि च, वल्छतरौणामु णं च युगपत्‌ प्य प्रिकरण्मु च्यते, तत्‌ वत्छतरीषु प्रकृतितः प्राप्तवादनृदते, दतरेषु saad विधीयते, एतन्नापपद्यते, aq संस्कारेषु एतदुभयं म युज्यते, यागे च खलं ; तस््नादुभयन यागः ॥ (९ ९।२।९ VW) It

खमिषरन्वकोयद पे यणेर्भेदेम प्रयोगाधिकरणमं।

राजसयेऽभिषवनीयदश्येधाकेकादहो । तच अबिन्यते,-- किं तयोः we प्रयोगः, Waa Han? दति कि प्राप्तम्‌?

OBR Htater—<ua

ge दशपेये कयप्रतिकषीत्‌ प्रतिकषः ततः ATT ततसमानं तन्बं स्यात्‌ ॥ ५५॥ (पूर) ।

भा समानं तन्त्रम्‌ अनयोः । कुतः ?। TATE क्रयः प्रतिरष्यते,- ae सामं क्रीणात्यमिषेलनीयदश्पेयथे” इति । अभिषेचनीयस्य ुषधैकालौनलान्ततक्रयकाले दश्रपेयक्रयस्य प्रतिकषैः, घ प्रतिरब्धमाश aa. प्रागभाविनः पदाथान्‌ प्रतिकषति, “तदादि वाभिस्बन्धात्‌ ACMA स्यात्‌” (५।९।९४८७ ०) एति अतस्तयारेकादयोस्सन्त् ्रकमः; MATRA: TEAM SATAY ; तसात्‌ ware ॥

ge समानवनं तडत्‌ ॥ ५६ ॥ (य°, ॥

आ समाने 9 एष यन्नो यदन्रपेयञ्चा भिषेचनीयञ्'टति, ae समानल्ाशक्षथोः समानत्वम्‌, शरात्मना fata ॥

द° अप्रतिकषी TARGA सत्व विधीयते ॥ ॥ ५७॥ (fae) ॥ भाग गवा परतिकर्ष; क्रयस्य । कुतः ?। “wegen, द्वाविमौ ach, एकाऽथेरेतकः, अन्यः WIT, यत्‌, प्राक्‌ क्रतुप्रडनेः, यन्न- वाधनोपाण्णेमकाले सोमविश्षयिफा खड wae, सोमस परिक्रयणं मख्यपरिच्छेदः, soir करणीयः, तस्िन्नरते क्रतारेव प्रट- तिम यक्षा! कुतः ? । कतुकाले कदाचित्‌ सोमो न सात्‌, विक्रता at WE ATHY वा दद्यात्‌, तथा क्रतुरेव म संवर्त | तस्येतत्छत्म्‌ gua) किंकारणम्‌ ? । सुख्यलात्‌, TH च क्रया निटभ्सकल्पः

१९ qed gate: देर

मयारपमाजं ates agree कलया ते क्रीणामि! carafe, तत्‌ धर्ममाचर, परतन््वादेवं विक्रेतुः । एवश्च सति भिन्नकालयोयथा- कालमेवाङ्गानि भविव्यन्ति। gaa तस्िन्लपस॑वादे mare ater: प्रयागः,-देवदन्ेन सहास्माभिधान्यं क्रीतं,--उपन्ना daar इति। श्रत तद्य वादः । सच बहिः क्ताः, AMA | तस्मान्नासि प्रतिकषैः, कालमेदाद्ययोक्रि एव TAT: ॥

ह" पूव॑स्मिंावष्टथस्य द शनात्‌ ॥५८॥ (रयु) ॥

भा पृव्यस्िंश्चाभिषेखनीयेऽवश्टथद्ननं भवति । कथं ? । वमानं वे way विच्छिन्दज्ति * यदमिषेचनौयस्यावश्यमभ्यवयन्ति' इति | तेवमवग्टथदभेनं पूवैसिसुपपदयेत, यदि भेदेन तग्तप्रश्ततिः, दतरथा. WAVY BAY, स्यात्‌ ॥

इ" दीक्राणाश्ास्तरस्य WE (RA) bl

me दश्रपेयसछ च एथग्‌ दीक्ताणां दन, तथा श्रभिषचनीयस्य ster वदेयुः, यथा “दथमेऽइनि दश्रपेयः संपद्यते, सदया दीर्यति षयः सेनं करोण्णाति' इति; दतरथाऽभिषेचनीये एव दश्येयस्यापि eter: शः, तज एतद्‌ शनं नोपपद्यते ॥

ad, समानवचनं तददिति, तच ब्रूमः, ब्र" समानः कालसामान्धात्‌ ॥ ६०॥ (पू यु° नि०)॥ भा aft कतौ एतौ सोमौ वर्तते, तत GAR संवत्रादूडं-

भ wre mite Tea ‘fafeqrafer care “विच्छिन्दति' दति पाठो म साधुरिव प्रतिभाति ।

SUB watei—ena

मेनन्कालसामान्वमपेदय agama a wsagqtyqqa दति, तस्मान्‌ तन्लभेदः ॥ (९९।२।९ Vw) i

wear regres तुषे अवग जमन्धवखन्ति" can कष्याकरोपदेताथिक रयम ॥

वरुशप्रथासेषु* श्रयते, ‘ager निष्कासेन तुषेश्ाव्यमन्वव- afer’ दति । तज विचाग्यते,-कि प्रदागविप्रकर्वौऽयम्‌, उत, कब्ा- मरचोदना ? दति । कि प्रानम्‌ ?- qe निष्कासस्यावष्थे तदेकदेशत्वान्‌ पश्युवत्‌ प्रदान- विप्रकषेः स्यात्‌ ॥६१॥ (Te) & भाग प्रदानविप्रकाऽयं। कतः?। ‘adaewara,’ “वरणं प्रति आमिखा उत्पन्ना, ‘arent श्रामिला वारुणी after इति | खा TM NGA इच्छते, URNS श्रावापस्वाने, एकरे्ः समिट्यजरूडधंम्‌; उभयचापि वहणदेवता, तेन प्ररानविप्रक्वा विज्नायते, ‘aan’ ;- यथा, खवनीयस्व oat: ‘ager प्रातः ने चरन्ति, gtrenia माध्यन्दिने, अद्धेखतीयसवने' दति | RATES CATA किमयेः?। भक्तया अ्रनुवादमा, रे श्रसामान्यात्‌ देवतासामान्याच | “श्रथ धश्मातिरेश्रकाऽगचिडेचपदवशर्व कस्मान्न

* अजायं प्रयोनप्रकारः+-वदख्प्रघासे गव खवाषि, वेष अष्टमे vir wife, नवमं इविः काय रककपाद्धः aicarafawrat यवपिष्टनिभिशमेषमव- wate: तत खामिकासंयुक्कमेषं स्ेमवदाय Sa तत रककपालेन TENT: fara ठाद मिक्ाया निन्काकेन श्र्तुरेश्वावन्टयमनुति्टवोनि । इति न्याय SET Hi |

१९ अध्याये ९ WE! खद

भवति 2 । श्रशक्यत्व त्‌,--श्रमेनैव प्रदानविप्रकवंः, wasa घम्ना- तिरे शति waa वाक्यस्य, प्रदामविप्रकषं छवा कताथ ध्ाौनतिरेष" ग अरङ्किरिति ॥

द° अपनयो वा प्रसिद्धेनाभिसंयेगात्‌ ween (सि) \

mo न वायं प्रदानविप्रकर्षः, किन्ति? “श्रपनयोः निष्कासस्य, पवैकग्येणः कष्ीन्तरापदेशरः । किंकारणं ?। श्रसिद्धनाभिसंयोगात्‌", प्रसिद्धेम नाम्नसेयेनावस्यश्नब्देन संयो गान्‌, निष्कासेनावग्टयमभ्यव- afer’ दति ।

“ननु भाक्राऽयम्‌, श्रनुवादमाजमिन्युक्तम्‌' । अनुवादः सन्‌ शपररत्तिविणषकरः श्रनथेकः श्यात्‌, श्रतिदिश्न्‌ हु Wars । ननु तवापि खचणा भवति,। we, श्णापि हि प्रटनिविरेषकरत्वात्‌ श्रथैवती, aur, wat तिष्ठति, waz तिष्ठति, । “श्रनेका्थता तरिं

‘grat भवति'। न, श्रपवंकशयोदनायामसे रोषः, यथा, ‘waa रेवतीषु वारवन्तीयमग्मष्टोमसाम Ber wate Waa यजेत दति । “कथं पृमरनेन शक्यते शपे कम्मं चोदयितुं" ? । उच्यते, ‘areca निष्कासेन तपेखावश्टयमभ्यवयन्ति दति शरूयते, न च, श्रवब् थः शक्यतेऽभ्यवेतु, aaa विश्चायते, निष्कासेन qaagraae क तैमपेऽभ्यवद्यन्तीति, यथा, श्राटक॑ं कठ ante वनि" इति। सचणद्रा वा, ‘aur, ‘a एवं fate: सचमुपयन्ति' इति ॥

इ प्रतिपत्तिरिति चेन्न कमसंयोगात्‌ ॥६३॥ (दिण्पुर्निर) | |

ead मीमांसा--दक्मे

भा ° “्रथान्यशवत्वान्िष्कासस्य, watered प्रतिपन्तिमवतु' इति |

TH कुः ? । “कश्चसंयोगात्‌", अर्थकम्ेखा हि wa wera संयोगो fayrea, ठतीयासामण्थात्‌, प्रतिपकै हि दव्यप्राधान्खात्‌ दितीयया भिररेच्छत, यथा, "चात्वाले शछष्छविषाशां प्राख्यति' इति । श्रथ वा अवग्यश्रष्दकेनास्य कण्णा संयोगात्‌, यरि ¶ प्रतिपन्तिः श्यात्‌, wats Ua भवेत्‌, अथम्‌ WT थधन्मानतिदि्रेत्‌, न च, sfc प्रधानकन्मणां धमाः अव्या अतिरे्, वेषम्यात्‌ jam fe sae प्रतिपादयति van ami म च, saan किञ्चित्‌ प्रतिपादितं, aefafena i (९९।२।९४अ ०) ॥

प्रायषोयनिष्क खे उदयनोयनिवेपस्ायेकमेताचिकरणम्‌ ॥ Go उदयनीये च तदत्‌ ॥६४॥ (प्र पु०)॥

भा. व्योतिष्टोम श्ुयते,-श्रायणीयस्य निष्कास उद्यमीयमन नितेपति"--एति । तचाव थवज्िष्कासो गृणतः स्यात्‌, तचापि fe उदयमीयसंन्ञकेम प्रधानका संयोगो भवति, ‘saute निष्कास उदयगीयमनु निवपति' दति । म च, शक्यते उरयन।योऽन्‌ fara, अ्रतरूथेशापि सम्बन्धोऽभिधीयते, निष्का सेनेदयनीय ae हविष्यं निर्वपतीति । wewer वा पूववत्‌ ।

afa च, दवितीयासयोागात्‌ कर्मणः प्राधान्यं विन्नाबते, मिष्कासस्य सप्तमौयेगाङ्ुणभावः | प्रतिपन्ना तु ae गुणतः खात्‌, निष्कासः

A eee क > _ कमन व

Ry Sars २ वाद्‌; ego

प्रधासतः ; aw कष weitereay भषेत्‌, frente दितीया- Wag: । “भनु प्रधाग्तेऽपि awit भवति, यथा, ‘arnt मावो arent प्रावारे aquaria’ एति । भवंति, यच प्रमाशान्तरेख र्यं प्रभां विदितम्‌, भन्न त॒ weeny UAT गुणभावौ ar; यत्कारणं, कारकविभक्रिरियं, कारकं च॒ श्रियार्च॑म्‌, तलात्‌, Gee हि तं ware wala, इष्ाचलात्‌, भव्यस्य तु शताथलेऽदृष्टा्थेता RMT स्यात्‌; न च, ge सति TEER सम्भवति ॥ | wo प्रतिपलिवीऽकमंसं यागात्‌ dun (feeqe) । we श्रतिपक्निवाः उदयनीयः ष्ठात्‌, निष्कासस्य ग गणभावः | कुतः ? 1 ^अकन्यसं यागान्‌, avy निष्कासस्यादयनीयकर्णा संयोगः | ढेन afe ? । निबीपेष,--निष्कासे निवैपति' दमि । "नन genera उदयनीयष्टेतेन सम्बन्धो qa: । गदि, qed साका चमेतत्‌ भवति, भिष्काश्े seat किं करोति ? तजावनश्छं, “मिपति' इत्यनेन प्रिखमापथितव्यम्‌,-डदथनीयं निवयतीति। we, उदथ- ttre निवापेण श शम्बन्धाऽरि--ए्त्युकम्‌ । agua’ तथैव श्रायते, Scene an प्रायणीयस्य निष्कासे इविष्यं॑निर्वप- तीति। faemeq प्रायंणीयरेवः, भिष्कासक्रण्दख saqer एव, यदुखा्यां was, तदनेगोच्यते ; रवस्य चाथाण्लरगममं प्रतिपन्तिः, तच्च सामवायिकमङ्गं भवति, तच प्रधानेन दृष्टसम्बन्धम्‌, श्रारादुपक्रारकत्वेऽनमेयसम्बन्धं ; सत्तमौ च विभक्तिः प्राधान्ये gar षस्मात्‌ प्रलिपल्िः।

3 ६

हट wtater—<cut

“नन्वेवमपि areca अवश्थवत प्राप्नोति । भवेत्‌, ` दि म चोदितं कष्य भवेत, सोरितस्छदयनीयः, “wife: आयी यखदमैवति आदित्यः उदयनीये दिं were’ इति; तं करत प्रायषीयनिष्कासे निवेपेदिति ava sured) vere कश्माकोरयोदरनेयम्‌ ॥ | Bo अधैकम्य वा प्रोषत्वाश्छयसवत्दर्धेन विधानात्‌॥६६॥ ( सि०)॥

भा. (अथैकं वा, निष्कासे निवैपो म प्रतिपज्तिः। कुतः ?। “डेषवात्‌,-- निवापं प्रति भेषभूतो निष्कासः, Too इत्ययः | कथं ज्ञायते ? । तदर्थेन विधामात्‌- तद्येन wea सप्तम्या fare विधानात्‌, ovat fe विभक्िराधारे भवति, श्राधारख क्रियायाः तत्कारकाणाञ्च विशिष्टानां धारणे awa । तस्मादुणभूतः | "म्‌ निम्काखो धारणेऽखमरथः TBA तज धारणं करोति! । पाच वत्‌ एतटष्टव्य, तद्यथा, पाकी ater धारयति, wet भूमिः, नच, पाची नाधारः । 'तचेतत्‌ स्यान्न दृष्टसु पकार करोतीति । पाश्चपि तथा । अपि श, fear उदयनी यमिरश्या प्रथोजमवनम्तः, ते यदि मिष्काचेन शंस्कियन्ते मिष्काखाऽपि प्रयोजनवान्‌ भवति ; च्यत निष्कासः संस्कियते, न च॒ तेन कसिदथैः, म हि तेन किञ्चित्‌ afd | | भनु तेनापि प्रायणीयो fader, तदथेखापि संस्कारेाऽथेवान्‌ ` भविति | Raa, उपयुश्यमानसंसकारो गरीयान्‌ उपयुक्षसस्कारात्‌।

RQ खध्याभे ₹ WE! ७३९

रपि च निष्काषसंखारोऽयं भवम्‌ प्रायक्ीयस्याङ्गः भवेत्‌, amiga नीयसन्ञिधिबेष्येत ! तस्मादु दयनीयहविश्याणामयं निष्कास- संसगणादृष्ट उपकारः कियते, “अयण्वत्‌ः तद्यथा, "पयसा मेजावरूणं श्रीणाति धानाभिरशरियोजनम्‌' इति अयणः सोमस्य ॥ (९९।२।९ UMS) It

दति आभट्ञ्रवरसखखामिनः wat atatenna wnewraaa दितौयः पादः ॥°॥

भीमांसा-दशेने

९९ WTS दे पादः।

Torgerat प्रवानकारान्वकाखकनेयताविकरथम्‌ ॥ ल अङ्गानां सुखयकाणत्वाट्‌ वचनादन्धकाखत्वम्‌ ॥ १॥ ¦

ate “अङ्गाराः gered सुख्यरेन्नं सुख्यकटेवं चेकम्‌- “opti तु विधानलात्‌ प्रधानेनापदिश्येरम्‌ तस्मात्‌ Vee” (९ ९।२।०द्ध °) इति। एवश्च सव्यैच प्रापतं ; वसगादन्यकाखन', चच

qe, तज शन्वकालत्वम्‌, अन्य रे्लम्‌, अन्वकटवमपि भवति,

am, पप्व॑शुरमावास्यायां चेदि करोति" । “wy श्रवश्येन चरन्ति" । wat Srraet दशिणाभेदादन्यकटठंवं॑विन्नायते,- शव्रड्वा efaur दति ॥ (९९।२।९अ ०) ॥

CUTTS THAT STAT RTE ॥ Go द्रव्यस्य चाक्मकालनिष्यक्तेः प्रयोगः सवारः स्यत्‌ ख कालत्वात्‌ ॥२॥ भा | ‘ae ्राद्मणौऽग्रिमादधीत, oth राजन्यः, wee fan दति saat श्राधा् ; तस्कशरारयमित्यग्यपगमः। किकारणम्‌ ? । अफललयात्‌; आहवनीये जुति, areas walle अपयति, दकाप

९९ अश्थाये र We! OVe

waiereraqete कशोतीति तेषामद्मीनां कसु were: । तज विचाय्धैने, किं तच्छ तख कमखोऽर्यन Arar कर्ण्यम्‌, wear, वरवेषामैद्धिक-पाष्क-घौ मिक-दाविंरमिकार्मां कर्काणां तन्म्‌?- दति । किं प्राप्तम्‌ ?। Rare’ श्रेः “अकम्मकालनिष्यन्तेःः वसन्ते ate ्रदीति, ‘warn aren ‘ware: स्वात्‌ । कुतः? । 'खकाश लात्‌+-खोऽश्च कालो वसन्तारिः, म Raed कण्मेणः काले भयते, तज म zed विद्ेषः, oe कर्मणे ददमाधानमिति, ara दति, अगटद्यमाणविशेषल्ाख तन्त्रभावो न्यायः |

'भन्धाधानादनन्तरं यस्य कममणः प्रथोगसतदथे तत्‌ श्राधागमितिं ते fate’) ख खल xara विशेषः, किन्‌ श्रानम्त्- भकारणं,- दापि wird, vere कस्य चित्‌ ade पु प्रयोगः, थौगपथंस्थासम्भवात्‌ ATMA समो हेत; sara च qarga च, धमलादहेतभेवति । गथ, आधानेन कष्मीणि wana, यथा mata ; wey, ततो यदन्तरं ककष, TETRA विन्चायेत, गोन्तरेर्षा, तेन व्यवहितत्वात्‌; तदवे चापटञ्येत, प्रश्यन- wa; नत्वनेन किंचित्‌ कम्य प्रक्रम्यते, चप्रान्तकालवात्‌, श्रत SAT काला fe कोशरतैयः । fate अनेन करियते ?। द्रव्यमव्यतेऽग्नि- विशेषः; थथा कथित्‌ शरं सवणे वौख्णैयेत्‌ , श्रनेन सख्ाधौनेभ waite ara करिश्यामीति, ख तेन थथाकालमिष्ट दाजादि करोति; एवमयमथि विश्ेषमजेयति श्रनेन खाधोनेन यथाप- qa aa afta: ava aga विशेषः, wR ada eae, WG मेति, wry युज्यते, WT TAT SA |

OBR मीमांसायै

अपि ख, नित्य-काम्ब-मेमिक्तिकानि कष्पाडि अथापपन्ति- कालानि, तेषां वसन्ते wifes afer काय्यै; नयान्यस्मिन wat want वसन्तेऽग्रिराधातं, साऽयमसंवागो भवति Hara; अथ ह स्यक्यणाम्यं तच्छ माधानं, भेव fatrar भवति । तस्मादपि लग्नम्‌ ॥(९९।३२।२अ०)॥

अप्रिवोमोवादिष are लन्ेवामु्ठानाधिकरवम्‌ |

Bo युपञ्चाकम्मेकालत्वात्‌ ॥ ३ ॥ (सि) |

भा च्योतिष्टोमे ows: अद्रोषोमीय-खवगीयानुबण्ध्याः, तां युषः, "खादिरे anf, पाला बध्नाति, रौहितके aria’ इति श्रुतः । me विचायते कि seret seat भेदेन यूपः, अथवा, तन्तम्‌ ? दति । किं प्राप्तं --मेरेनेति । किंकारणं ?। श्रद्मीषोभीखे तावत्‌ प्रयोगवचनेन VYA यूपः, उक्षरयोारपि eae प्राते, कथोधेवावसायिनः सोदकप्रयोगवदमा भेदेन ad प्रापयन्ति; तस्माद्धेदः।

एवं प्रापे उच्यते, "युप" तन्तं भवेत्‌, “्कश्ेकाखतात्‌', aT] ayaa उत्पन्तिः, किमहं? -एयक्काला,-“दीखासु धूपं हिनस्ति क्रते वा राजनि" इति । atime म aga विशेषः, WH पद्रःबन्धाय चूपोऽयम्‌ , we मेति, ear यच्छते । तस्मात्‌ सम्पा भवति ॥

° रकयूपच्च द्शंयति ॥ ४ ॥ (ae) ॥

भा एकं ad warerafe पशूनां साधारणं रथैवति, सवगीये

१९ अध्याये र पादः). 1.8.

aut “जिता yd परिवीय' इति fram परिव्याणं विदधाति । थदि

गाना युपा भवेयः, ततः THY धुपस्तापवगोात्‌ यूपान्तरे चोदकेनेव | ऊ rN ०. ०.

प्राप्ते fear परिव्याणं ग॒ विधातव्यं भवेत्‌; श्रय तन्त्र युपः, ततः

संसारा aft तन््मि्यग्मीषोमीये एव परिवीतस्छ aria पुमः

सवनीये परिव्याणं भ प्राप्नोति, तद्धिधातव्यं भवति, विधीयते च ।

तस्मादपि तनग्धम्‌ ॥ (९ ९।३२।१अ ०) ॥

युपसस्काराशां तन्तरेवानठानाभिकरशम्‌ | क संस्कारारूवावर्तेरब्थेकालन्वात्‌ ॥५॥ (Ze) ॥

भा० CURT ये पश्तन््रम्ये क्रियन्ते, यथा चणम्‌, अञ्जनम्‌,

उच्छयण, परिव्याणश्च, तेषु चिग्यते,- किं तस्य तस्य qitier कर्तव्याः, WI वा, तन्तम? दति । किं प्राप -'खंख्कारास््नावन्तँरन्‌ यूपच्छ, न यथा Ere तथा स्युः । किंकारणम्‌ ? | “श्रथकाललात्‌, -श्रथेः पश्नोल्नियाजनं, तत्काला एते संस्काराः, aT wea विशेषः,-- यस्य पोल्नियेाजनकाले कताः, तदथा ईति । इतरयोख पञचोरप्राप्तकाललात्‌ तादर्थैन मास्ति प्रयोगः । तस््मादावर्तैरम्‌, चथा WT: संमाजेनम्‌ ॥

त° तत्कालास्तु युपकम्भत्वा्स्य धम्भविधानात्‌ सवा्ानाश्च वच्च नादन्यकालन्वम्‌ ॥ ६ ॥ (सि°) ॥

भा सत्यम्‌ श्रावर्लेरन्‌ यदि ते नियोजमकालाः भवेयुः,

७४४ ` जशीभांखा--दंवे

“लत्कालास्टु' एते, दीलाकालाः । कथं चायते ? । 'चुपकमेलान्‌',- ग एते नियोजनाथीः, युप Ua: क्रियते, धूपो निधोजना्थः, खच दौशासु ave:, ‘ature ot दिनन्ति" इतिवचनात्‌, darte ख कियते; तस्मादीशाकाला yaa संस्काराः |

‘ay छेरनमाचं तज are Fed, ग euler’) उश्यते, ग faferei यूपाखयमशि, we केदनसुच्येत, तरेतरेवं विश्ावते.- दीलासु रेरनादिभिर्यूपं करोतीति । रेदगयदणश्च सुस्धत्वात्‌ प्रद्जनाथे, GRITS ना Seam केवलेन युपो भवतीति। एवं चेत्‌, दीशाकाला - एवैते seater । “सब्वायानाश्च" सतां “वचनात्‌ Sarfaa wanes’ wel, यथा ाप्निमारतादू्धं 'अनुयाभैखरन्ति" इति । तसमात्‌ यूपवत्‌ Serer अपि तन्बम्‌ ।

थूपकमेलात्‌ CTS अपरा TT, — युपकमं तत्‌, ये एते ATT: देदरनाद्ाः+--यपोाऽधमेव कियते जाषणादिन्ापारेण, यथा ाजपेयेन eq; सरतत स पुनःक्रिया निरयिका ; तस्मात्‌ श्रनाडज्िः ।

‘oad सति निर्ढ़पन्नावपि कामं ख एव युधः कन्था waa’) arg भवेत्‌, थदि निरिष्टिकेन यामप्रतिष््ा ग स्वात्‌, afer तु ख प्रतिषेधः ; तस्मान्न भवति, यथा न ata दर्भः Taree मपि क्रियते। श्रय वा, aed स यूपः रतः, तत्कमोपडकर, marge यूपोऽपि अपटः ॥

° Berna दशयति ॥ ७॥ (य॒०)॥ “जिदता युपं परिवौय श्बनीयं पश्टमुपाकरेति' दति

VL ध्याये & qe: ४

परिव्याछेन चुपधमेन्‌ श्रगुकममाणएः safe खातं ad द्यति, दतरथा, मुख्यत्वात्‌ प्राच्षणेनापक्रमेत * | श्रानन्तग्धायेमिति चेन्‌" । न, wafaa: fagara) तश्मादपि वन्त सस्काराः ॥ (९९।९।४अ ०) ॥

खरो: खाधारण्पाकिंकरषम्‌ | श्रस्ति खरः, Gre ae करोति' ति शरुतः स किं सवंपशरमां

तन्त, भेदेन वा ?-दति। किं प्राप्तम? Go स्वरुस्तन््ापवगेः स्यादस्वकालन्वात्‌॥८॥ (Fo) ॥ भा खसः खल तन्ते तन्त्ेऽपट्ज्येत, “श्रखकाखलात्‌” ATA खः कालः GUA, ANAS यमुपादीयते शखरूणा खधितिना ar पदं समनक्ति इति, यस्य WEE समश्जनकाले SIME seria awe विशेषः ; तस्माद्धेदः । गन ‘gga खरं करोति इति खकाला एवास्यात्यिः'। म खसु, एषायन्तःप्रयोडीव । रपि च कार्यवच्वनेा ऽज खरुगशब्दः, "खर करोति", ALAA करोति, यत्कारणं, VCS श्यते खरकां हु mrad wate । गम्‌ “क्रलन्ते खराः प्रतिपत्तिदुंभ्यते ‘dfea सेमे wet seit स्षरञ्चायश्चवेश्रसाय' दतिः । सत्यमस्ति दशनं तन्त खरूमाचस्य, म तु BENGE | तच ्रग्रीषोमीये उपा AS THAT प्रत्तस्य दथनं समानत स्यात्‌ GAT, चोदकप्रपनस्यानुबण्ध्याकालस्त ?- इति swe किं न्याय्य, यदनु- eaten यपं tet । इतरथा यमि इतरथा TUT जोषदेभापनमेतः एति कन We दिन To पाठः।

+ “दति wa? इति We We Yo We: | 3 L

९४६ मीमांमा--दभ्मे

बण्ध्याकालस्य दनं भवेत्‌, म त्तया प्रटृन्तस्येति | कुतः ? । चत उका न्यायः “wearer: स्ादस्वकालत्वात्‌'" दति | 74, दशरनं केरलं साधकं भवनि, यथासम्भवन्त देनं कश्पितम्‌ । तदेवं यथा प्रशलरस्या नुबण्ध्याकाणस्य दशमं, तदत्‌ सखरारपि भविष्यतीति ॥

Go साधारणा वानुनिष्यत्तिस्तस्य साधारणत्वात्‌ ॥९॥ (सि०))

भा० भैेतदस्ति, प्रतितन्ं खरुभेदः-टति, frente ‘areca: ष्यात्‌। ङतः ? । यतोऽयमनुनिष्पद्यते, यूपः साधारणः सवेपश्ा, ‘aa साधारणलत्वात्‌ः अयमपि साधारण एव न्याव, यथैक एव यूपः खवेपश्ूनां साधारणः, एवमयमणग्डह्ममा र विशेषलात्‌ साधारणो भविष्ति |

गेतुक,--शङ्गपतिकर्ववचनादग्टह्ममाणविगेषत्वात्‌ ATE सा- धार्यसमुपपद्यते, न तु खरः प्रतिकषं किञ्चन वचममस्ति, यतोऽग्ह्म- माणविषेषलादद्यापि साधारसुपपद्येत । यदेतत्‌ ‘eve we करोति! दति, तत्‌ अन्त Ta गसम्बदध,- खरकाग्येमश्चमं xg wea त॑ यूपादिति। भ च, अन्यस्य साधारण्छेऽन्यस् MNT युक, eater Grete यूपस्य बव: ्रकला ईति । चोदक्मरयोग- वचनाख्च faa अन्तःप्रयोगसम्बङ्ूमङ्गमाद्मीयं प्रतितन्ं प्रापयन्ति, ग्द्यमाणविश्रवलादिव्यतो भेद एव am: इति । तच उच्यते,- यद्यप्यस्य नासि प्रतिकषवचनं प्रत्यक, ग च, अन्यस्मिन्‌ प्रतिषटव्यमाणेऽन्यस्य प्रतिकं इति, tage, असम्बद्भथो हिं तदेवं

UL ध्याय ye qe: | 8४७

भवति न सम्बद्भयोः । श्रव च्च कलो युपमनुनिष्यद्चते, तदस्य युप- परतिकषोदेव fag: प्रतिक ; wat चत्र युपस्तचायमपि |

यख, ‘Ara at करोति इत्यन्तः प्रयागसम्बद्धा जुतिरिति; तदपि faq, at fe कालौ द्रवयस्ठ,-एक उपादागकाखः, एक उपास्य प्रयागकाखः ; यद्धि उपादातव्य, a fe, तदनुपादाय कचित्‌ प्रयोगमारभते, म छयनपादाय ब्रीहीन्‌ , wey प्रयोगं, att area; wigdwe प्रयोग एव न संवर्तेत । अयञ्च यूपं हिद्यमानमनुनिष्यद्यते, wat यच eet, तजायमपि । यदपि, एकस्यापि are aya: खरवः सम्भवग्तीति ; ended यदि प्रायम्यदिश्िष्टस्य गोपादामं भवेत्‌ , fafrew g उपादानमुक्रम्‌ ,- तता यः प्रथमः शकलः परापतेत्‌, ख खरः काय्यं दति वचनात्‌ , WATE प्राचम्याभावात्‌+* aeat न सम्भवन्ति ॥

ल समान्ते च प्रतिपत्तिदशनात्‌ igen (Te )

भा समान्ते चास्य प्रतिपत्तिदुंश्यते, ‘saa सेमे प्रस्तरं प्रहरति खरुश्चायन्वैश्रषाय' इति, तत्‌ arate एवोपपद्यते, तन्त्ापवर्नँ इग्राषोमौयान्ते एव स्यात्‌। तस्मादपि साधारणः ॥

° तत्काला वा प्रस्तरवत्‌ ॥११॥(श्रा०)॥ भा० इति यदुक्त तत्परिरन्तव्यम्‌॥

[रि

ogc मीभांखा-दकेणे

So म वोत्पत्तिवाक्धत्वात्‌ प्रदेशात्‌ प्रस्तरे तथा ULE (ate fae) ॥

Vio नास्ामुबश्ध्याकाशस्ध STH: प्रहरणं | किंकारणम्‌ ? | दमेव प्रहरणोात्य्तिवाक्धं, “समान्ते प्रस्तरं प्रहरति खरं चायश्चवैश्रसाय' इति ; way कमारग्रीषोमी यकाखस् प्रहरणं गम्यते, a यदि साधारणः, ततः सवेपध्ूनां ward कणि अन्तेऽसयोत्सगेविेषख ait प्रदरणस्य THAI, श्रय तु एयक्‌ स्यात्‌, ततेाऽग्री- वामोयस्यान्ते एव Tea! “श्रथ वचनमिदं कस्मान्न भवति,-्रप्री- वोमीयान्ते प्राप्तस्य Bara वष्वनात्‌' । नैतदेवं, वचनेन इाबुत्छगेख विशेषौ ° उनच्येयाताम्‌,-श्रयौ च प्रहरण, समान्ते च, तथा वाक्यभेदः स्यात्‌ तस्मास्चैतदचनम्‌ । यन्त॒ प्रस्सरवदिति, ‘new प्ररे तथा, प्रसरस्य दशपू रमाषयेोः प्रहरणसुकरम्‌,-रा्ीभिंः प्रसरं प्रहरति" इति, तत्‌ चोदकेन प्रतिपग्र प्राणयते, तजानृबन्या- काल Tit यज्यते, न खदप्रदरणस्येतरसि ; तसमादि षमेऽयमुप- न्यासः ॥ (९९।३।५अ०)॥

CVT SY छब्डविषाणाप्रासनस्मान्याड रव कलयतार्थिंकरशम्‌ |

ब्य तिष्टोमे दीकितत्रतमाक्लात,--'छृष्णविषाण्या कण्डुयति' इति aaa च पुनः शत-नीतासु दक्िणासु were छृष्ण-

* enytarear प्रडरशविग्येषा, इति ष्यादधपस्सकपाढः | † ‘avera’ इति Tet Tears: |

११ ध्याये ₹ WE: | | ७४९

विषाण्णं प्रास्यति इति । तद्भयं दइादश्राहे चादकेन प्राप्तम्‌ | तच विारयेते,- किमन्ये प्रथमे वा श्रनि छष्णविषाणायाः प्रासमं कन्तव्यम्‌, श्रयवा we एव ?- दति | किं प्राप्तम्‌ ?,— ge अगे विषाणाप्रासनं धम्मेविप्रतिषेधादन्तये प्रथमे वाहनि विकल्पः स्यात्‌ ॥१३॥ (ge )। भा० विकल्पः कन्व्यः+-“च्रन्त्ये प्रथमे वा Efe’ प्रासनम्‌। कुतः?। शधवषमविप्रतिषधात्‌+- यदि प्रथमेऽदनि करिव्यते, उन्तरेष्वहःसु प्राग दकिणामयगात्‌. ये पदाथाः तेषां विषाणाकण्डुयनं धक्मः, ख वाध्यते ; श्रथाग्ये, ततः पूरववामां दक्तिणानयनादू द्धं ये पदाथासतेषां इल- aaa धो, ख वाध्यते; स एष धष्धविप्रतिषेधः। तस्पादिकश्यः ॥

wo पाशेरूवश्रुतिभूतत्वादिषाणानियमः स्यात्‌ प्रातः- सवनमध्यत्वाख्िषटे खाभिप्रृत्तत्वात्‌ ॥१४॥ (fae ) #

me ग एतदेवं-स्यादिकल्य इति, किन्ति, “विषाणनियमः स्यात्‌,-विषाणाकण्ड्यनं सवं ्िन्नदगणो fread, va श्रनि भ्रासमं स्यात्‌ । कस्मात्‌ ?। ्रातःसवनमध्यलात्‌',-बह्ननि प्रानः- सवनानि श्रस्यादगेएस्य मध्ये, तेषां विषाणाष्डुयनं धक्षाऽनुग्टहीतेा भविद्यति |

“नन्वितरयोः सवमयेसकष्डूयनं धरः, स ayaa’ नैष दोषः+ नेतच्छरयते, पाणिनि कणडूयितव्यमिति, श्रथात्‌ प्रत्यासत्या क्रियते, यञ्चाथादथेः, म ख चोदनाधैः। “एवमणत्तरयाः प्रत्या सत्तया wa एव प्राप्नाति" । श्रच ब्रूमः--्षटि चाभिप्ररत्तवात्‌-

eye मीमांका-दभने

reams aera जिष्टवादु्षगयोरपि विषाणाकर्छुवगमेव नियम्येत, “अभिप्रठल्तलात्‌,--श्रमिप्रटस् श्च निवमस्योत्छगं आचार विरोधः स्यात्‌ |

“रथ प्रतो कथसुत्छगेः ?। विषाणाया श्रभावात्‌ । श्रना विवाणा कसमात्‌ कष्छूयनार्थेन गोत्पा्चते ?' । पृवविषाशायाः we धारणयन्न विभमाका्थे, तत्‌ यद्चन्वा विषाणा ्रानीयेत, तसा धारण- ATV, तच्च अदृष्टाः कण्पयितव्यः Wa । इह तु उन्तरप्रातःखवमे धारयितव्या विषाणा, wet wat मास्ति नियमोत्छे कारणं | तस्मात्‌ woes: दचिशागयनकालादू दै विषाणाकष्ड्यनसेव

स्यान्‌ ॥ (९९।३।४५अ ०) ॥

| Trergtog रव इविष्कृल्का छ ज मविखमेचिकरणम्‌ | ख० वाग्विसगेा इविष्कता वोजमेदे* तथा स्वात्‌ ॥१५। भा० राज्ये नानावोजिके्टि+-्रप्रये ग्टहपतये श्राग्रूनामष्टा- कपालं निर्वपेत्‌, सामाथ वनस्पतये श्यामाकं चर, सविके प्रसवे सतीमानामष्टाकपाखम्‌' इति । “नानावीजेव्वेकमुणुखलं विभवात्‌” (५।९२।९ शख °) waa । श्रतसतरस्यां कमेणावहन्तिः क्रियते । प्रतौ च श्रूयते,--श्रपः प्रत्यन्‌ वाचं यच्छति तां स इविष्कृता विद्धजति' दति । इविष्कुट्गरदणं च काललकषणायमिन्युक्म्‌,--"तया- इानमपीति Sq” (३।२।५दख्‌०)। “न कालविधिञ्ोदितलात्‌"” (३।२।६ ख ०) दति। इद्ानेको शविष्कुदाह्वानकालः । तच पूरव

* ‘aerate? इति we de fice, का कौ रवं खाद्नपुखकपाढः। रवं परणापि।

१९ अध्याये & ara: ७६९

विचारष्ण,-किमन्ते प्रथमे वा इविष्कृत्काले वाम्विसगेः ater, श्रय वा amy एव? दति । तथेव च पूवैः पकः, प्राक्‌ इविष्कृत्काखात्‌, ये पदाथाः तेषां वाग्यमेा ध्मः, ख वाध्येत, यदि पवसिन्‌ वाग्विसगेः क्रियते ; अथो ्रस्िन्‌, ततो दविष्कत्कालात्‌ SS ये पदाथाः, तेषां व्याभाषणकरणं wa, acta) तथैव चोत्तरः WE, व्याभाषणस्याय्रुतलाच्छिषटे च वाग्यमस्यामिप्रन्त- लादिति | श्रधिकरणपरदे प्रोऽयम्‌ ॥ (९९।३।६अ ०) ॥

apne पौरोशाणिककाण्छ रब वाम्‌विसमेधिकरशम्‌ | ° पशो च सपुरोाडाओे समानतन््' भवेत्‌ ॥१६॥

भा० श्रद्मीषोमौये aut पदः परोाडाश्रख ; तयोः Taga! पौरा- डाजिकं च तन्त्रम्‌ । श्रचापि रेव चिन्ता,-किं पाष्टककम्भाथे इवि- वकृदाङ्ानकाले वाम्विसगेः wren, उत पौरोडाभिककायं ? इति । तथेव पुवीन्तरपत्लौ Stent | अयमग्यधिकरणप्रदेश एव ।

‘aa नैव wat इविष्कदस्ति भेषध्यथ्यैवात्‌'। सवैर्थ्येवं war चिन्धते । छल्ाचिन्तेयम्‌ ॥ (९ ९।२।७ अ ०) ॥

व्प्िचयनेऽप्रिविमेकस्य प्रधानापयमेकारताभिकरणम्‌ | शरत शरयते,-श्रभनिं युनज्मि शवसा चुतेनेति भुरोत्यभ्िमेवेतत्‌ युनक्ति दति, पनः दमं स्तनं मधुमन्तं धयायाम्‌ इत्यग्निविमेकं करोति" इति । तच विचार्यते, किमङ्गप्रधानार्था योगः, खवापवगे

७५२ मीर्माषा-~- ena

fata. ae, उत, प्रधानार्थ योगः, प्रधानापक्नं विमोकः? दति ।

wo श्रप्रिथागः समकाले तदर्थत्वात्‌ संस्क्तकम्मशः

परेषु साङ्गस्य तस्मात्‌ सबापव्े विभेाकः स्यात्‌ ४१९७) (पु०)॥

भा० श्रङ्गप्रधानार्धं योगः, Baraat च विमोकः Gra किंकार्‌- णम्‌ ? । श्रविशेवेफ yad,—‘wiy gaia अवसा घृतेनेति जुहेति शअभनिमेषैतन्‌ ane इति। न च, शूयते, तस्मे श्रमी वा ae दति, श्रविशरेषात्‌ स्वाथेमिति विन्नायते । aft च, तस्मिन्‌ युके ऽद्मावक्कानि प्रधानानि च fara, तस्मादपि सव्याय; तदुक्र, “qaqt वा शेषलस्यातत्‌प्रयक्षलात्‌"* (३।७।९ ख ०) दिति । wary चेत्‌, “सव्यीपवगे विमोकः, क्थः । तदा हि योगकाय्यै- मवसितं भवति, यागापवगेख विमाकः ॥

न° प्रधानापवर्गे वा तदथत्वात्‌ ॥१८॥ (fae) ।

भा भवा सव्वौपव्न विभोाकः स्यात्‌, किन्तहिंप्रधानापवर्गे" एव । परधानसंयोगेन हि श्रूयते,-'पञ्चभियुनक्गि पाङ्गो यश्चो यावानेव यश्नस्तमालभते' दति; ange यनक्रौति विज्नायते । तस्मात्‌ प्रधानायै योगः । प्रधानाथेखेत्‌, aqua योगकाग्यंमवसितं भवति । तस्मात्‌ aa विमोकः । शअ्विग्रेषविधानं चश्रसंथागेन विशेषो युश्यमानं fader भति ॥

* cgetet Qe: खात्‌ प्रयक्रल-त्‌› र्ति सम्बे्ेव पाठः।

१९ ध्यावे ₹ ate: | CUR

wo Wawa च तदत्‌ प्रधानार्थस्य faa त्वात्‌ ॥१९॥ (य ०९)॥

भा० एवञ्च रला Way श्रा्ेयवरणस्य हाटवरणख्य च प्रति- वधो युक्तो भविति, न हतार रणते dae दति यथान्यायो- परिष्टः Many हि reac रतं,--यद्धोतारं णीते जगतीं तेदष्छीते' इति । एतस्‌ भ्यायेऽखति तदण्यङ्गप्रधानार्चमिति sa- WaT प्रसव्धत , तज Be प्रातं Weare ओव प्राग्नोति, we अतिषेधोऽगथेकः। सति Safe न्याये तदपि ग्रधानाधमेव | were दि चत्चसंवोगः,--'वदख्ता वव्रट्‌ कुरधैभाटव्यं ब्ञल्याजी- wa, वदता वषट्‌ Ha एकधा तद्‌ amar य्दा अतिविष्ठति' दति । saree चेत्‌, तद्पव्गे तत्कार्यमवसितिमिति अवब्ड ये प्राकृतं ₹ाटरवरणं प्राप्नेति, ve प्रतिषेधो वक्व्यः, उच्यते च । तस्मात्‌ प्रधानार्थौ योगः प्रधानापगेँ विमोक इति ॥

Be WES च प्रतं स्यात्‌ तदर्तवात्‌॥२०॥ (य्‌०२॥

भा श्ररगेणे च दादशाहे way योगविमोाकौ दर्यति,- सवा अदरहयुगक्षि werefiguia’ इति, तदुपपदचते यदि प्रधानार्थ यागः, इतरथा We ऽहनि दामः स्वात्‌ we विमोकः, तदा fe waaay दति ॥ (९२।२।८अ ०) ॥

९५४ मीमांमा- दषेन खपसत्क। खस CICS HITT Twa TT t

भि० इादशाहे उपसत्कालं सुन्रह्ाष्याह्ानं प्रति विगते, कि Aza कर्ब्यम्‌, अथवा wee ?-टति। कण्पभेदाद्धरेनेति प्राते खश्थते,-

Go सुब्रह्मण्या तु तन्त दोक्षावदन्यकालत्वात्‌ WR (Jo) ॥ भा “सुब्रह्मण्या तु वन्तः स्यात्‌| कुतः? -अन्यकाखलात्‌'- कर्म॑ प्रयोगात्‌ VARA, तज wage विग्रेषः, अग्डद्ममाशविक्षे लन्धभाते UM, 'दीचावत्‌,-तद्चथा दला एथक्षाखलात्‌ ae भवति, तथेयमपि ॥

ge तत्काला TAMA प्रथोगतेा विशेषसम्बन्धात्‌ ॥ ॥ २२ ॥ (सि°)॥ भा० तस्व STRUTS "तत्काला" चा GAEL सा “तु श्रावत्तेत'- ` मरेन स्यात्‌ । कुतः 21 प्रयोगं प्रति wer विण्वसयोागो भवति, “शरद्य सुत्यामागच्छ ' इति, TUR खः परश्च ठेति नेकं भवति । त्रापि च, प्ररत्यनरे ATA वक्रय, ATTA ॥

wo शचप्रथागाङ्गमिति चेत्‌ ॥ २३ ॥ (श्रा०)॥

भा० दति चेत्पश्यसि, श्र्ेति विशेषस्योागादात्तिरिति, मेतत्‌ युक्रम्‌,-कुतः ?--यतः शश्रप्रयोगाङ्गम्‌* एतत्‌ यत्‌ श्रद्येति वचनम्‌, दं fe प्ररतो Uae: श्रविवक्ितम्‌, श्रथारेव सिद्धलादनगङ्गीरुतलाच

१९ Gwe ₹ wre 7 9 8

चादकेन प्राप्नाति, aah रान्‌ , सत्यामागच्छति, तावदेव Wala सुत्यालश्च सर्वेवामक्राम्‌ sfafeen । तस्मात्‌ तन्छम्‌ ॥

Zo स्यात्‌ प्रथोागनिर्देशत्‌ कठुंभेदवत्‌ ॥ २४ ॥ (आण fae) ॥

भा वाङ्‌, मेदः भ्रयोगनिर्दे्ात्‌'। बद्यपि श्र्यशष्दस्या्यौ ग विवदितः, तयापि यस्मिन्‌ श्रनि प्रयच्यते, तत्कालस्य प्रधान- ख्ोपकरोाति, नान्धकालस्य ; "केभेदवत्‌', तद्‌ यथा “श्र्टापध्य्यु - wat विहारे श्वोंषि श्राषादथति, मारतीमेव प्रतिप्रस्थाता दचिणएस्मिन्‌" दत्धौसरवैहारिकाणि agi gaia मारुत्याम्‌ मन उपङ्कवैन्ति; यथा तानि दश्भेदात्‌ न उपनूर्वन्ति एवमिदमपि कालभेदादन्यकालस्य नापकरिव्यति । तस्मादा वर्त ॥

ख तद्ुतस्यानादभ्रिवदिति चेत्तदपवगस्तद्थत्वात्‌ ॥ ॥ २४॥ (दिण्श्चाण्नि०)॥

भा श्रयोच्येत,-एकस्मिनहनि श्राह्ृता देवता श्राङ्ानसंद्लता भवति, एका चासौ, तस्याः पुनगाङ्धानमनथकम अद्निवत्‌,--यथा aq: सरदाधानेन सक्कतरू म पुगःकमणि संस्कारः wre क्रियते'- ट्ति। तखायुक्तम्‌, यत्कारणं, प्रतिकमापवगेः,-यस्िम्‌ कमेण aigia क्रियते, aca तद्भवति, तस्य कमन्ते ्रपवगेः, यथा श्रन्येषां सुत्थाकालानां संसखाराणामग्निसमागादीनाम्‌ | तस्ममादारल्िः ॥

ao अभ्रिवदिति चेत्‌ ॥.२६॥ (श्रा०)॥

७४६ atater—car

ate. ‘xfs’ agt-aar श्प्रराधानं aaaafe at भवति, vwafacactfa,-ura कः परिषशारः ? । ararerat ga ॥

Go A, प्रयोगसाधारथ्यात्‌ ॥ २७ ॥ (Alo fate) ॥

भा० “नः एतत्‌ श्राघानेन GEA, TINTS खकाललात्‌,- ware हि तत्‌ क्ियतेः- तज म aya विशेषः; ददं पुणः HARA, तत्‌ we कमणः काले क्रियते तदथेमिति aqarefatad | तस्मात्‌ ग एतत्‌ आधानेन तद्म ॥

we |= ferwestare ॥ रट ॥ (Be) ।

भा लिङ्गं Sara रण्यति, प्रत्यरं सृग्रह्मप्ाहानमिति, एवं fe श्राह, सखिते संस्वितेऽहन्याद्मीपध्रागारं sf are सु्रह्मण्ा- argafa इति पेयतिः--दति प्रषष्माहानक्रियाथं । तस्मादपि प्रत्यहमाङागम्‌ ॥

ख तद्धि तथेति चेत्‌ ॥ ९९ ॥ (आ०) I

भा तदित्यनेन यूपाहतिं प्रतिनिरिश्रति,-"तद्धि orate यथा qiarefeat a भवति, तथा इदमपि भविग्यति । “किं AQ Wey MEA? । तत्‌ क्रियमाणमवश्ठं कस्यचित्‌ य॒पस्याग्तिके भवति, खवेखाधारणस्यान्तिकस् दुखभलात्‌, यथा तत्‌ URE कस्यचित्‌ यूप्ान्तिके क्रियमाणं खवेयुपाथे भवति, एवमिदमपि एक कस्यचित्‌ सौत्यस्य कर्मणेाऽन्ति्े क्रियमाणं ware भविग्यतीति ॥

ख० नाशिष्टत्वादितरन्बावत्वाख ॥ ३० ॥ (आग्नि ०)#

११६ खष्याथरे TE: | eye

wre) जैव एतत तेन तन्वम्‌) Oe?! “श्ररिष्टवात्‌ः,- नाच अयानिौके tra: frat श्रविवकिलमन्तिकम्‌, श्रादवनीौख प्रतिषेधार्थम्‌ एतत्‌- द्यकम्‌ “ईतरप्रतिषेधो वा ॥ “श्न्ास्त्लाख रेक्रागाम्‌, ॥ (९९।२।२६।२ OB?) fat शदतरन्यायतवा',- द्दह तु इतरो AS, ANE ग्दह्यमाशविशेवस्यारस्या ufaaa- fafa । aanftwa उपन्यासः ॥

ee विध्येक्षत्वादिति देत्‌ ॥ ३९१ ॥ (site) ॥

we श्रय कञ्चिद्‌, युपादिडइ दरादभार्कि विधिः तनू दृष्टा व्रसतोवरी पम्न्ता वष्ट थादिख, श्रयमपि च दादश्राहिकेा विधिः, लत्‌सादृ श्वादमेनापि नद्या भवितव्यमिति ॥

So ARMS पुनःप्रयागात्‌ प्रधामवत्‌ ॥ ३२ ॥ (आण्नि०)॥

भ तन्न । कुतः?। Were पुनःप्रशागान्‌' -शत्छाऽन्यो विधिः पनः भथञ्खते » अमिषव-पवमान-पचमस-स्तोच-ब्स्तारिः, ‘ प्रधावत" तद्यथा, प्रधानानि wee कियन्ते, तथा । तच वसती वरी वडा सक्तं ख्यात्‌, STAI aaa स्यात्‌? तच awa: छत मिति न्यायम, तथा सम्ब।सुपकरोति; waa gaa कियते,

तज्रैव कालभेद दपङग्यात्‌ | META ॥ (९९।१।९ अर °) ॥

Oya मीमासा-द्भ्ने

देकपाचलिजामम्यप्रसेमे पण्ये देशाद्यादा नस रेष्डिकलयाधिकरथम्‌ | qo लोकिकेष यथाकामी संस्कारानर्थजापात्‌ ॥२३॥ (fae) ॥ भा इइ लौकिकाथा उदाइरणं । यथा दे्ः,-समे दभ्पणमासा्भ्वा यजेत", ene, hada खखलिजः, सुगादीनि च पाजाणि। तेषु विचारः,- कि, प्रतिप्रयागम्‌ अन्यानि उपादेयानि, खत, atfe वा अन्यानि वा उपादाय प्रयागः? दति। किं प्राप्तम्‌, अरन्यानि अन्यानि उपादेयानीति । किंकारणम्‌? | मिरिष्िकेन* पमःक्रयां fret न श्रादरन्ति । इत्येवं प्रापे ब्रूमः "लौ किकेषु यथाकामी, तानि वा अन्यानि वा,-श्रनियमः। कुतः? कंस्कारागथेलोपात्‌+-न कञ्चित्‌ wife प्रयोगे कलल्लादीना संस्कारः रते या-न्यापादाने HA । ना्यथलोपः, अन्यैरपि fe WHA प्रयोगः HG | तस्मादनिखमः । श्रय यदुक्रं,-भिरिष्टिकेन fast ari न शआआचरन्ति,--दटति; एतैराचरन्तीति, तस्मात्‌ Fa दोषः। नन्‌ “लिगाचार्य मा तिचरितव्या-दति सरन्ति" । पुरुष- धर््नौाऽसो ग BUM, ककसंयागाभावात्‌ प्रकरणाभावाख |

(९९। २।९०अ्' yu

areret शा-कमंसमाभ्नि-धारशाथिकरणम॥

देशेषु करेषु च पथ्यैवसितं । पात्रेषु sat कथा करिष्चते,-

* “दृाश्रिमेता निरि कुत्सिता fafcar निरिष्काः पनःप्रयोमानदा Tare’, इति ares: |

QL GUTS ₹ पादः। Ove

ze यत्तायधानि ार्ययेरन्‌ प्रतिपत्तिविधानाहजीष- वत्‌ ॥ ३४ ॥ (सि ०) ॥

भा यश्चपाजाणि तु श्रा अन्तात्‌ धारयितव्यानि। कुतः? | प्रति- पत्तिविधानान्‌'-प्रतिपत्तिस्तेषवां परिधानीये adfe विधीयते,- “श्ारिताग्रिमग्रिमिदंदन्ति यन्नपाचचशच' इति, ace; “अजोषवत्‌"- तद्यथा, श्ररंगणे सरवेवामद्ाग्टजीषोऽवश्चये प्रतिपादनार्थं धायते, “छजीषमग्य॒ प्रहरन्ति दति श्यते ॥

° यजमानसंस्कारा वा तदधः श्रुयते तच यथा- कामी तदथेत्वात्‌ ॥ ३५ ॥ (पु) ।

भा गम वेयं पाज्राणां प्रतिपन्िः, किम्नर, anaes,

तदथः" तेषां पाजाणामयंः ‘gaa’ कथं wat ?" । तेवां कतीयया fatwa, यमानस दितीयया; (तच यथाकामी श्यात्‌, तेषां श्रन्येवां वा प्रासनं, "तदयेलात्‌", श्रथेकषवात्‌ पाचारण, येः-केञ्चिद्यथैः सिध्यतीति ॥ |

ङ सुख्धधारखं वा मरणस्यानियतत्वात्‌।₹६॥ (उ ०)॥

भा० मुख्यानां वा श्राद्यानां पाबार्णां धारणं, मानियमः। Ba: 21 मरणस्छामियतलवात्‌"+-्रनियतकालं मरणं, कदाचिन्नानि wate उतृषष्टानि भवेथः, मरणं qa! तज यजमाग्ररीरंस्कार- कोपः ख्यात्‌ । “एवमपि तावद्धारयितव्यामि अावद्परः प्रयागः, परतः

ode wlater—end

agi: पारकं भविद्यति' । पूर्षु faecal corey

WA | तस्मा श्खधारणमेव VTA ॥ go या वा यजनीयेऽहनि fear सोाऽधिरूतः स्यादुपवेषवत्‌ ॥ ३७ ॥ (आ ०, ॥ भाग अध वा, ग geet धारणं, ‘at aaetasefs fea quar, ‘ov wan dante ‘afar छात्‌", aa तानि arerfe afafertfa । ‘eudwaq’-eet शज्ञाग्धयाजिग एवोपवेषोपधानेन श्रधिकारः, तश्चोपवेषः सन्निहित दति ॥ Bo म, शास्छलक्षणत्वात्‌ ॥ ३८ ॥ (श्ाण्नि०) ॥ भा तरेतत्‌ ‘a’ उपपद्यते । किंकारणं ? । आस्तरणं तद्भवति, यत्‌ खत साश्चाग्यथाजिन एवोपवेषो गान्यस्येति, तच डि सान्नाखा्ची जञाखा ताममुनिष्यद्यते उपवेषः, TAT WITS खाजिनाऽषब्भवः। waza अनियतं संस्कारविधानं यजनीये वा शनि aw वा, चअनारण्द-विधानात्‌ , शआ्राडिताग्निमभ्रिभिदंडन्ति anata’ इति | म॒ श्‌, अन्यस्मिखदनि थश्चपाजाणासुपवेषवदखम्भवः, शक्यते हि धारेन सम्ददयितुम्‌ । ब्ादुफक्वोऽद्‌ ET: ॥ ज्ञ उत्पल्तिवो प्रथोजकत्वादाश्ििरवत्‌ ॥ ३€ ॥ (पुनः ०) ॥ भा अथ दा, भारं ग, किन्ति, सर्काहकाङे अन्धनि कानि पाजाणि Satara भरयाजकलात्‌' Senree, “arfarae’.-

UL खध्य।ख हे We: | ९६९

वथा, ऋतपेये “ae भवतः' दति वचमात्‌ ATA ब्रतदुहः, “अरन्यां जयमानस् ॒ब्रतयुक्ाम्‌* aft दुन्ति' दतिश्तेः आजरार्था wn गोरुपादीयते, एवम ॥

° शब्दासामश्ञस्यमितिचेत्‌॥ ४०॥ (Ate HT) ॥

भा० श्रय पश्सि,-एवं सति यन्चपाचन्रब्दोऽसमश्चसा भवति, यज्ञ॑ सम्बन्धेन fe पाच्राणि यज्ञपाजाणि भवन्ति, न च, aarat यश्ञसम्बन्धोऽस्सीति tt . qo तथाशिरे॥ ४९१॥ (आण श्रा० निर) ॥

भा श्राशिरेःऽपि याऽसौ sat गोरपादीयते, सा यजमानस्य

WAYS न भवति, तच्च शब्दस्य श्रमामञ्जश्टमेव | यदि तचान्या गौः, इहापि श्रन्यानि पाजाहि भविव्यन्ति, वक्षथो वा विश्वः दूति ।

श्रयमुच्यते,--

wo शाख्वरान्तु विप्रयोगस्तचेकद्रव्यचिकाषी प्रकतावे- इापूवाथेवद्मूतेापदेशः ॥४२॥ (Yo राण निर )॥

भा शास्त्रात्‌" 'त्रिप्रयोगस्तच',+--्रास्तेण तच ब्दस्य श्रसामश्चस्य, ब्रतदुदा विप्रयोगः कतः, शधुतत्रनौ भवतः इति एकद्रव्यविकीषेयां "यजमानस्य व्रतयुक्रामाभ्निरे दुन्ति' इति तपय चोदकेन प्राणते, ततश्चाषन्भवात्‌ fata, श्राथिरश्च गां प्रयक्र, तस्मात्‌ तज शब्दा

* Carga? इति आदभे पखकपाछः | 3 N

ede नीमांला--दम्ने

VAGUS, Ae’ oars ग qs: प्राप्यते, धश्चपाओख दाहाऽविश्रेषेण ware: श्रतः; सम्भवति च तेषां सन्पादनं धारणेन | तस्मारिहाकमिकं शष्स्यासामश्चद्यश्रयणं भवतीति धारमे पारणाम्‌ ॥ (९९।२।९२९अअः)॥

पाजाखामाभानमारण्य धारशाषिकरणय्‌ ॥ एवं खितमप्यंव सितं, अन्तरा-चिन्ताग्तरं करियते, - यजन्चपाचाणि धारयितव्यागीन्युक् । तच चिन्धते, -कि पौणंमास्या आरभ्य धारयि-

तव्यानि उत श्रन्याधेयात्‌?-इति। किं प्राप्तम्‌ ?- qo प्रत्यर्थत्वात्‌ पौयोमास्याः क्रियेरन्‌ ॥४३॥ (प०)॥ भा. | ‘Uttara’ sree धारयितव्यानीति। इतः? । ‘wa ware । मानि wife wren दशेपृणमासाथानि, तजैषासमुत्पल्तिः, safes च धारणं | तस्मात्‌ पौणमाख्या WTR

धारयितव्धामि ॥

° अग्न्याधेये वाविप्रतिषेधान्ानि धारयेन्मरणस्या- | निमित्तत्वात्‌ ॥ ४४ ll (fae) ॥

भा नवा पौणमास्ा श्रारन्य-धारणं, किन्तहिं अरग्न्याधेयात्‌ ॥

कुतः ?। श्रविप्रतिषेधात्‌",-यद्यपि पौणमास्यां विहितानि, तामि

चोदकेन पवमान्विःवु प्राप्नानि, ततश्च प्रति धायैमाणेव्वविप्रति-

वेधा भवति, “मरणस्याभिमिसलात्‌', प्राक waren, यदि

१९ अध्ाथे ए OTE ६९

भरणमापद्येत, यजमानश्ररीरसंस्कारलेपेा भवति । श्राधागाशारम् धाग्थमाणेषु विप्रतिषेधो भवति | तस्मादाधानारारभ्य धारणम्‌ ॥ नञ प्रतिप्रपत्तिवा यथाऽन्येषाम्‌ ॥ ४५॥ (प उ०)। भा खितादुन्तर, Tem (७५०१० ९९१०) TNT क्रियते, arama संस्कार दति aa, किन्ति ?-्रतिपलतिः एषा पा्राणामग्मीर्ना च GHATS । कथम्‌ ? । "यथा श्रन्येषां' द्रव्याणां wafenat अकग्टथगमनं प्रतिपत्तिस्तदत्‌, aet हेतुः, तान्यपि नानाकब्खु प्रयुक्तानि प्रतिपादनाहाणि, carafe पाजापि srry तथेव; तसात्‌ तेषामपि प्रतिपतिः । “नन्‌ ठतीयासंयोग उभय विद्यते (७५८४० प°) a खल । यजमानशरीरेऽग्रीनां पाचाणां च निचछेपणं प्रतिपत्तिः, ग दहनमाहिताप्रः, दने च eater, तच तेषां हणभाव एव, afe तत्‌ awa; निरेपणे तु दितीयेव, यथा, "दक्षिणे पाणौ जुडमासादयति' ॥ (९९।३।९ eae) ॥

स्वेसोमानामृपरिषात्‌ पराखापत्यप्रचाराधिकरशम्‌ ॥ ह" उपरिष्टात्‌ समानां प्राजापत्येश्चरन्तीति सर्वेषा- मविशेषादवाच्यो हि प्ररुतिकालः ॥४६॥ (सि०)।

भा वाजपेये प्राजापत्धान्‌ UIE NEY श्यतेः उपरिष्टात्‌ समानां प्राजाप्रद्यखरम्ति' दति । aw विषायेते,- किम wria- काले प्रचरितव्यम्‌(र), उत श्स््रवतां सामानासुपरिष्टात्‌(९, उत विकारश्ाने.९), श्रथवा सवैसामानाम उपरिष्टात्‌ ? इति । कि

ety मीनांखा--दन्नने

प्राप्तम्‌ ?-श्रामवकाले हति ga) प्रकी ्रा्मवकाखे WRT BWM: प्रकतिवदिहापि ade कवयः । एवञ्च श्रङ्गविपयेेा न कृता भवति । यदि सवंसामानासुपरिष्ात्‌ प्रचारः क्रियेत, तत “श्राभ्निमारूतादृ द्धम्‌ अन याजेश्चरन्ति' दति श्रइत्य परिधीन्‌ हारि- योजनम्‌ टति-एतदुभयमपि विपग्ययेत, म श्राभ्रिमारूतादृङगमनु- याजेशर्यत, डला च afar परिधयः प्रहियेरन्‌! साऽयमङ्गानां विपर्यास विना वचनेन क्रियेत, श्रय हु ्राभवकाले प्रचारः, तते नेष दाष भवति |

एवं प्रापे उच्यते,-“उपरिष्टात्‌ Barat प्राजापत्येश्चरन्तौ ति OH सवसेामान म्‌ उपरिष्टात्‌ weda । कुतः ? । ्रविरेषात्‌,- “सामानाम्‌'--शृ्युक्े सवंसामानाम्‌ अरविभ्रेषववमात्‌ प्रतीयते | यन्तु, अआभवकालः प्रकृतितः प्राप्यते दति, “श्रवाच्यो fe प्ररतिकालः' सोदकेमेव प्राप्तः, तदथा विधिः शतकरोाऽनथैकः श्यात्‌ । तस्मात्‌ सवसामामामुपरिष्टात्‌ प्रचारः ॥ wo शरङ्गविपय्थासा विना व्वनादिति चेन्न ॥ ४७॥ (Ste) ft ame श्रय यदुकरम्‌,-एवं सति “शङ्गविपय्यासा विना" वचभेन कते ufsafa—efa, aw कः परिहारः ?--दव्याभाषान्तं छ नम्‌ ॥ we | Sand: संयेागात्‌ कालमावमिरतच ॥ ४८ ॥ (site नि) ॥ भा० भेष दोषः+-यदुक्रम्‌ ,-अरङ्गविपन्थासः--इति। कथं रला ? | पश्टपरथारे ताव इत्छव्यमाणे श्रभुयाजानां परिधिप्रहरणच्छ च

१९ अध्याये र पादः। ७६१

"न्य्व" न्यायः, “संयोगात्‌, तानि हि षठप्रचारेणख क्रमतः सुयु्ानि । नच, श्राग्रिमादतस्ानथाजेः स, हारिथाजनस् वा परिधिप्रहरणन क्रमे faafor: ; न fe, परिधिप्रहरणं शारियाजन- wy, हारियोजना वा परिधिप्रहरणस्य, उभौ वा कस्यचिदेकस्य प्रधानख ; एवमाभ्निमारतमभुयाजाख्च यदि परस्परस्याङ्न्डतामि भवेयुः, एकस्य वा WAG, ततः, एतेन क्रमेणेपकुववेन्तीति faafor: कमः स्यात्‌, श्रय पनः प्ोरङ्गमनुयाजाः, श्राश्निनारतं Brae, तया परिधिप्रहरणं sat, हारय जनः Besa, तेषां man निष्ययोजनः ; तस्मादविवक्तितः | कालमाजमितरब",-श्राभ्नि- मरताद दंममुयाजेशचरम्ति" इति श्रइत्य परिधीन्‌ जहति eft खाजनम्‌ः इति,--एतस्िम्‌ काले tfrequafyqared परिधि- भ्रररणं च; WAY णच्णापाये कालः,--यथा श्रभ्निहे्रवेखायाम्‌ आआनन्तव्यमिति, wife afer मास्ति तंजापि swam बेला । “जन्येवंलच्णा भवति" भ हि, कालः एवेह Bae, क्षा तावत्‌ yaaa एव aed, Gewese दंशं are वा ब्रूयात्‌, दे्रस्यासम्भवात कालाय विज्नायते ॥

we प्ररुतिकालासनेः शस््रवतामिति चत्‌ ॥ ४९ ॥ (fee qo) । भा दति Sq प्यसि,-सम्वसामानामुपरिष्टात्‌ प्रचार दति,

नैतत्‌ am, ्स्तवर्ता' सामानामुपरिष्टात्‌ प्रचारो युक्रः। कुतः? | “प्रतिकालासन्ेःः-एवं॑प्रारुतस्सासन्तौ aa: प्रचारा भविब्यति,

७६६ atater—ena

चङ्गव्रिपय्धासख्च अकस्मात्‌ न eat भविश्वति । अथ कतमोऽसौ कालः? । तार्लोथिसवनिकखछ sata यदू्धंम्‌ ॥

qe न अुतिप्रतिषेधात्‌ aye ॥ (feo qo उ०) ॥

भा० एवं सति उपरिष्टात्‌ tranny दत्यविषश्चुतिविप्रतिषिध्यते, केषाञ्चित्‌ सामानामधस्तादयं प्रचारः स्यात्‌, AG, WAIT प्रातः काला MIA I

qe विकारस्थाने इति चेत्‌ ॥ ye ॥ (ae To) 4

भाग दति चेत्‌ पण्ससि,-भस्ववताञुपरि प्रचारेाऽय॒क्रः-टति, ‘AAT भवतु, कतमत्‌ पनविकारस्वामम्‌ ? | RTT: संखा अग्निोमसंस्याया विकारस्तासां यत्‌ खानम्‌ श्रद्निष्टामप्रवारादूङ तच प्रचारो भवत, Ss Marat प्रचाराणां स्वानम्‌, seals च रागक: ; तस्मादयमपि तैव भवति ॥

° न चोदनापथक्तात्‌ ॥ ५२॥ (Ao To Go) ।

भा० Maga कस्मात्‌?। “Mangan क्ोषटयक्तादिल्यथः, ए्रयगेते क्मणी यच सौमिकं, यख oe, सौमिकानां प्रचाराण- मेतत्‌ स्वनं, म पाश्टुकानां ; तस्मारेतस्छ Tey सवेसेमानाबुप- रिष्टात्‌ स्यानम्‌॥ (९९।३।९ ४अ ०) ॥

१९ ध्याये ₹ aes eto सबनौये Vtrera दे बतोत्वषेषिंकरवम्‌ ॥

So SRT AMAA न सोामदेवतानामुत्कषः पश्च- न्गत्वात्‌ यथा निष्क्षेऽनन्बयः ॥ ५३॥ (पुर)!

भा ° अनुथाजा उक्छब्यमाणाः खकरवाकमणत्कषेन्ति, तज सवनीयानां

युरेाङा्चानां gan. awa, wafer हरिवते धानाः

Yaad करम्भम्‌"-- WANT ; ATTRA, ग ? इति सन्दे: । किं

। भरात्नम्‌ "उत्कर्षं खक्षवाकस्, म सवनीयदवतानासुत्कषः कुतः ?।

“पण्वनङ्गलात्‌',-श्रमुयाजाः पश्ोरङ्गम्‌ उक्छव्यमाणाः पञ्चङ्गमेषेत्कवु-

मर्हन्ति न सामाङ्गं : Ware सवमीयदेवताः | तस्मात्‌ ताषा-

मनत्कर्षः । "यथा निष्कर्ऽगन्वयः--चथा पौणमास्यां खक्रवाकस्

| watt पणमाखीदेवतानां निष्कंऽमावास्ारेवतानामनन्वयः, इतर

च CATS । तत्‌ कस्य हेतोः ?-दतरेतरस्यानङ्गतवात्‌ ; तददिशापि TRG: ॥

ख ° वा्यसंयागादोत्कर्षः समानतन्त्रत्वाद्थ सापाद-

नन्वयः ॥ ४४ ॥ (fee) ।

भा० श्रय वा उत्कषं एव न्याय्यः। कुतः ? । ववाक्यमंयागात्‌+

छक्रवाकलेकटे्तानि सोमिकदेवतासद्ीन्तनानि शव्यन्निद्राय

हरिवते धानाः पृषण्षते करम्भं सरखतीवते परिवापं', we यजमानः-

दति सम्बध्यते । तथा न्द्राय इरिवते धानाभिः grad करम्भेण

सरस्रतीवते परिवापेण, ‘aren aq gat वनस्य तिरभवत्‌' दति

सम्बध्यते । तानि एतानि दक्रवाकस मध्ये उच्यमानानि saat,

TE ~ नीनांमा--दभने

निष्कृष्टानि केवलान्यनथकानि भवन्ति । न च, सवनीयानां ae वाकोऽस्ि, atari उचार्येरन्‌ पाशकं एव क्षवकः Aut Wey- शिड्ः, अतप्त एतट्‌ वसानां eget on, ल चोकछश्चते, तस्पात्‌ ताशामयुग्कषैः । श्रावेद्यवममुयदीग्यते । wa —‘aer निष्क ऽनन्बयः- हति, ‘CAPES ITE’, समानतमग्ौ <I genre, तथोः साधारणं gaara, aqard निविशते, शर्थखप्तं चामावाखारेवतानां Genet wells, carat 4 CATT; यत्कारणं, चा दृष्टा saat: ताः सद्रीश्तेमेन प्रतयवेच्छन्ते, इयमपि xara काचिदन्तरितेति । तस्मात्‌, "यथा निष्क नन्दः” दत्यदृ ्टान्तः॥ (९९।३।९ ४अ०) ॥

efa भट्शी्वरखामिनः शने नीमांसाभाे एकादश्राध्यायसछ wate, पादः ॥°॥

ah ^ =

BIBLIOTHECA INDICA: | COLLECTION OF PRIENTAL Works

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Series, No. 541.

‘ | #

मोमांसादशनम्‌ । शओरीशवरखामिकतभाष्यसहितम्‌ | उत्तराम्‌ ॥

THE MI’MA'NSA’ DARS'ANA, WITH THE COMMENTARY OF SAVARA SVAMIN.

EDITED BY MaHES ACHANDRA NYAYARATNA. FASCICULUS XVIII.

wr ~ ~

CALCUTTA :

PRINTED BY J. क. THOMAS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS. AND PUBLISHED BY THB oe 2 ASIATIC SOCIETY, 24, PARK STREET. 5

@ 1885. Me | nn ५

>

<i,

f ete ]

मीमासा--दरने

१९९ Was ४ We

राज्ये Gtarteretfatsert सेदेगाभुष्टानाधिकरवय्‌ ॥ ° बेदेनेकत्वद्राजखयैऽनौक्तदेशकालानां समवायात्‌ तन््नमङ्गानि ॥ १॥ (पुर) ॥ भा राजये यानि अुक्रदेजकालानि प्रधानानि, यथा, ‘fade दे"; एवमादि ° चिग्धत,--किं तजाङ्गानां तन््रभावः, उत भेदः ? ट्दि। कि प्राहं राजदयेऽगक्रदेश्कालार्मा" प्रधानानां तन्त बह्भानि' । कुतः ? । “समवायात्‌, फलनिव्तने तेषां समवायः, eae एतानि फलं साधयन्ति,. Ham) कथं श्रायते । "चाद नैकलात्‌,-- राजद येन"--रव्येकव नान्ते कष्टेन तानि प्रधानानि SMT, फलसम्बन्धः छतः; तस्मात्‌ समुदायः फलवान्‌ । थच फलवत्‌ चिकीर्षिते, तदथो दतिकन्ेव्यता, ciara च रङ्गानि ; तसात्‌ तकम्‌॥ ` ` | | व° प्रतिदिशं वा कठुलम्बन्धादिश्िवरदङ्गमुतत्वात्‌ संभुदाये fe तिच्या तरेकत्वदिकशब्दा पदेशः स्यत्‌ UR (सिर) ॥

भा० न देतदेवं,-तन्त्रमङ्गानीति, किन्ति ?- भेदेन । कुतः ?।

* र्वमादौनि इति कर संर पु* ae: | 9 0

‘afi<few’ (करेसम्बन्धात्‌,, एतेषु क्स्‌ दशिवाभेदः भयते, ‘mae एकादव्रकपाखः, Sear, वेष्डवस्तिकपाखः, वामनो <feer । खोमापौष्य एकादन्रकपाखः, taritage:, tage, श्यामो दशिणा० इति, दखिणाभेदात्‌ प्रतिददिषं कटंसम्बन्धो भवति । वामगपरिक्रीताः yete fede aire: अगङ्गसु तरस fedewe । श्सामपरिक्)ता ware निसयक्रस्छ amt, तेऽप्यगङ्गं॒पूरवध । we कटं मेदादङ्गमरः “दष्टिवत्‌, त्था, पौंमासकालानि अङ्गानि कालमेरान्न द्ेखोपङुग्बैमि, एवमिहापि कर्ढभेरानन are | तंसखाद्गेरेन कर्चव्यानीति।

यनु,-चोदनेकवादुकषरस्यापि खसुदाथो विवद्ितः"- दति | छच्यते,- समुदायो fe afaten’, ससुरायः फलनिष्यश्या,'विवद्ितः" ^तरेकलात्‌', Wane सदवंचनं, भ प्रयोगेकलात्‌ , "दिवत्‌, यथा, दपुणंमाखथोः प्रयोगभेरेऽपि wena समासवचनम्‌ › “दशपुणमासाभ्यां खगेकामो asia’ दति ॥ |

Seo तथा TTA ॥ ३ ॥ (यु०) ॥ भा अन्या्ेऽप्येतमथं द्यति,-पुष्ये निसंयुक्रसुलरं चिखंयुक्म्‌-

दति; तन्वभेरे fe dare era गन्वेकतन्ललेऽपि प्रधानापेचं पौवापय भवेत्‌", । नैवम्‌, एतदाष्यशेषण तु fared age

* “सोभापोग्य wearers, रेग्ड्ापौग्कखरः, पौव्धशदः, anit cfea!

खाद्रागेग्म रकाद्गकपाख, रेन्रायेव्यवखदः, वैव्यवसिकपाखो बामन chee’ इति ग्बाबमाखायां पाडः | ।

९१ Wars ४ aa - 8.9 परधामयोरेतत्‌ पौवैपग्येमिति । एवं द्माद,-धन्पु fader वीरजगभं

तत्‌, यदुर जिसंयक्रं ager तत्‌ः दति । weary साङ्गयोभेवति म केवखथोः, तस्मात्‌ Tras ॥(९९।४।९अ ०) ॥

Tere? करेखनवतधिकरशम्‌। कृ अनियमः स्यादिति चेत्‌ ॥ ४॥ (Ge) ॥

भा तचेव विचार्यते, किञुपकमे ये ace एव श्रा अगात्‌, खत, श्रमियमः,-त एवान्ये वा-इति । किं प्राप्तं “अनियमः खारिति चत्‌, दति चेत्‌ पश्यसि, प्रतिदद्िणं कटठेसम्बन्धः इति श्रनियमः। पविचदक्षिणाभिः ये परिक्रीताः पविषाथास्ते भवन्ति, पविबान्ते तेषामपवगः, SAC कमणि यथाकामी, ते वा अन्ये-वाः 1. लस्मादनियमः ॥ . भेापदिषटत्वात्‌ uy a (सि०)॥ भा० ` भैतरेवं य॒क्रम्‌,+-अ्रनियमः--इति, किनि -य एव प्रक्रमे ते एव श्रा श्रन्तात्‌ स्यः। कस्मात्‌ ? । “उपटिष्टलात्‌' श्रादावेव वरणकालें यजमामेन तेषासुपदिष्टम्‌ wan मां Wena Bega: चाजयत-दति। वरणं च प्राद्ममप्रटकः, AL श्रब्टद्ममाणएवि शेषत्वात्‌ तन्तं, तेन श्रानताः* सवाथा भवन्ति | श्रादः- यदि समुदायसुदिग्य ज्रियनो, तत एवम्‌; श्रथ पुवेमवयवं पविच्रमुदिश्व, तता न

BOR wiuter—qer

girder एव भवण्ति' | किं प्रनरण ena? वशुरायसुदटिन्छेति, ला वति श वित्तेन कतुः कादा निषेलते, caver पविजाणो उत्तरस्मिन्‌ कणि त इह कालता ग rete, अन्दे च कशारो गावप्ेरण, wefan: ख्यात्‌ ॥

qe साघवातिपक्तिश्च+ ॥ ई ॥ (यु ०९) ॥

भा० एवं च सति ered भवति, इतरथा प्रतिकमापादाणं, शत्‌ चङ स्वात्‌ । खविगयाग्ययोखाष्यभिवारा we, तसात्‌ शसुदाथमुरिष्च त्रियते, तथा च तन्तम्‌ ॥

qe प्रयोजनेकत्वात्‌ ॥ ७ ॥ (बुर) ॥

भा० शकश प्रयोजनमवथवरशिशागामयि बशुटदाचसन्पन्िः, ग fe अवयवेन केवलेन waa कथिदथः, grad: शदुदाधः सम्पादयिक्य इति saya परिक्षीयकर, tet agence wari । TSE एव RAT श्रा ऋन्तात्‌ शुः 1 WY,“ ahe ब्रमुद्गचन्डसी, श्रव यवः after: waa कर्तव्यः, किं एनः Wer? उच्यते, -

° विषाणा युनःन्रुतिः॥ट८॥ (आन्नि,)॥

भा० उभयथा परिक्रये प्राप्रे सदा प्रत्यवयवं वा, परिकषयविेवो गियम्यते,-प्र्यवयवं कर्तव्यः | RVR च वामनो दकया,

* काखापतिख इति का, कोर ve दवं श्राद्दे पृद्कपण्डो म समोचोगतवा भ्रतिभाति ।

१९ Gare 8 सादः | ७७९

“अदतमभिषेनीये ददाति' wad किवमाशमन्धुदद्मकारि भवतीति ॥ (९९।४।२अ०) ॥

a

aaurerrat मेदाचिकरणम्‌ ॥

° अवेष्टा चेकतग्ं स्याछिक्गदशनात्‌ ॥ < ॥ (प°) \

भा तस्िन्नेव राजख्य अवेषटिः,*--श्राग्रेयोऽष्टाकपाश्ो दिर दकिथा aways fafazet दक्तिणाः caren; त्सा चिगधते,--किम्‌ शङ्कानां भेदः, उत, तन्तभावः?-दति। fa प्तम्‌ ?,-“अवेष्टौ Gace wre’, तन्त्रता, 'खिङ्गदभेनात्‌, लिङ्गं fe Pee Get Tease ब्राह्मो यजेत बारदस्पत्यं मध्ये जिधावाहतिमाङतिं डला afrareig wit fat वेशवदेषं चडि crore tan इति aaa च fact निधागसुपपद्ते, Cana † अ घामस्लम्‌ , तक्मारेकतग््वम्‌ | ‘ae fenrquigaa, कुतः oft 21 we चोदनया wif, “श्रथेता दिघ्ामवेटयः इमं वा श्रथ तं ata पुगङ्पावरेादन्ति' इति, शवेषटिरिति चेकवच्छरुतेः, एतयान्नाद्यकामं याजयत्‌ दति च ॥

छ वनात्‌ कामसंयेगेन ॥ १०॥ (सिर) ॥

भा भवा तन्त्रभावः। कुतः?। उक्रा न्यायः प्रतिद्विणंवा

# On tug उत्पत्तिवाक्ये canara, खआाग्रेयमहाकपाशं भिवेपति, fecg द्विषा; रेग्व्रमेकादगकपाखम्‌, welt दश्वा, येद वं चद, fem wit <fews, मेजाक्दलौोमामिचां, वला «wer, ata we, finest दचिषेनिःः दति न्वावमाखा |

¶# “eee इति सशत्र पडे न gate |

Soy मीमांखा-दन्ेने

करटेसम्बन्धः साङ्‌-इति । “खिङ्गदद्मनात्‌- एति यदुत, तच ब्रम, कमात्‌, दयं (कामसंयोगेन रपि अुयते,-“एनयेवाखाद्चकामं याजयेत्‌" इति । तजेतदशनम्‌ ; म च, तज दलिणाभेदः, न हि, राजसयिक्छा दशिणा सहच प्राणम्ते ; "एतयेवान्नाद्यकामं याजयेत्‌'- दूति च एकवचनाकोन कष्टेन फण प्रति मिदंन्राते शदप्रयाग एव;

त ज तहश्षगसुपपद्यते | तस्मात्‌ तदपेचमेतत्‌ ॥

Go कत्वर्थायामिति Vr वशंसंथागात्‌ ॥ ११॥ (आ०्निर) ॥ | भा० अय प्सि,-ऋलयेयाम्‌' Wage भवतु, एवं प्रशुतचेवलं भविब्यति-दइति, तच न । कुतः ?। "वशेषंथोगात्‌',-'यरि ब्राह्मणा wan’, "यरि Seay एति, ग च, कतो ब्राह्मणवैश्यो खः, राजन्यदैव राजद यः, “राजा राजद येग" इतिव वनात । तस्मात्‌ water ager (९९।४।३अ °) tt

पवमाभेहिडविषां WRATH ST TACT a

ख पवमानषविःषेकलतन्त्यं प्रथोगवष्नैकत्वात्‌ | ॥ १२॥ (पुर) ॥ भा आधाने पवमानेषटयः,-“श्रद्मये पवमानायाष्टाकपालं मिर्वपति,

Ta पावकाय, श्रद्मये wee’ दति । तच बिचायेते,-किम्‌ श्रावामैक- rea, भेदः ?-दति । किं प्राप्तम्‌ ?-“पवमागदविःव्वेकतन" स्यात्‌ ।

१९ ध्याये श WE: | ७ ७

ङतः ?। प्रयोगवनेकतवात्‌,--एक श्रा प्रयोगवचनः, WeT® निङूणाणीति | प्रयोगव सनेकलात्‌ सहप्रयोगः, तज ग गद्यते विरे, तसमारेकतग्हयम्‌ ॥ ब लिङ्गदशनाश्च ॥ १३॥ (यु०)॥ भा ferry ae प्रयोगं दर्थयति,-समागबरहौ वि भवन्तिति । ्रनवादोऽयं वन्तमानोपरेजात्‌ ॥ ° वचनान्त TAS: स्यात्‌ ॥ १४ ॥ (fete) ॥ मा नाकेकतरग्या स्यात्‌ ,-किन्मरदि, “तन्तमेदः' । ख च भवस्व प्रथमाया भेदः, SALAMA | कस्मात्‌ ? । “वचनात्‌ क्चममिदं भवति,-श्रय यः कामयेत वसौयान Sarr स्यामिति aaa पवमाना निङूण wy पावकाय Wea Stat हविष समानबरिषीः निवपेत्‌ यदे नमग्रीन्तेन ख out वर्षीयान्‌ अयाम्‌ भवति--इति, किमिव वचनं म gum, मास्ति वचनस्यातिभारः । तस्मादेवं कव्यम्‌ [GU aah, - श्रयोगवचनेकत्वात्‌'- दति, ve कः परिहारः?" मासौ प्रयोगवचमः, कालवचमोऽसौ,--“श्रह्नो* निरूप्या णिः- इति | तक्मादद्टेतुः स भवति ॥ | । Be. सहत्वं नित्यानुवादः स्यात्‌ ॥ १५॥ (य नि) ॥ ae यथोक्,--.वमानबौ वि भवन्ति" इति सप्रयोगं दशयति, दति, तच ग्रमः खदत्वे नित्यानुवादः ख्यात्‌" । इदमपरं भ्रुयते,- `

, # Seay’ दति we Go Te Ws: | † “न बेकतम्त्यम्‌ः,-दति we do रुवं कर Mle T° TT: |

६ नौ्भाश-दमेने

‘at ब्रहमावथेसकामः स्याम्‌ ae शवौणि शवींषि freurfe’ इति, तस्य खंहप्रथोगो मवति, afer वले नित्धागवादोऽ्थं स्यात्‌ ,-- 'समागबरौ षि भवन्ति" इति । किं पएगनिंरूणाणि eee सदपरयोगो गम्बते | “निरूप्याङि' -ईतिबङलवौकः प्रयोगो विश थते, तख awa उपारेववेन चोदितानां विवदितन्‌; न च एकन: प्रयोगो बङञत्वसंयः प्रथोगो भवति, तस्मात्‌ सदप्रयोगो विज्नायते ॥ (९ ९.।४।४अ ०) ॥

चौद भारे दौचोषसनदत्याभां sew qrenfernfeaced ॥ 'इादजराद्ेन प्रजाकामं याजयेत्‌" इति° अयते, तच विचाययेते,-- किम्‌ haw, yor एथग्‌दी शो पलदेनाहः wry सम्पाद्य Te qufdafacren, aver’), we वा, cree शायरकाः८९), अय वा,

WAT रीरा, was ewes, चतुरहे qr, चथ वा,

खस्थानां दीशोपखन्धुत्यानां विद्धिः“) xfer । किन्तावत्‌ प्रां}

तेत्‌ इवेणवोपकनः ?--

+ "ददभश qe एयक क्थ | तख शोच्य सापलतकडय सतुता ष्धोनिङ्धीजख् विष्वग दहः, wfrceret erect ereret च ब्राहछ्ललसरूष्छाव।धथनाव्‌ UWS erent नतं, तते दौोचोपसदणे चतुषिशतिदिगानि पछत्यायेभेकं दिनमिति पश्चविंदतिः। tree safeiwe est renfircefafic wren श्यात्‌ इति STE: Te | संथा भति Get ere Gente arate । वित्‌ cree दिवसाः इनि wwe: TE) wer Shwivegt Ving eee ङः oTrefremfrercn wee सर्व ere eee) प्रणतो दौ चोपसदेभ्‌षकारात्‌ प्रजेव wafer लस्‌ CUE तयेवानु्ठानं भातं, लव न्काले Wes, WEY खञ्जके प्रधान ETE दिनानि Perey खनष्ागनिति पाकर । “ETE Kher TER पदः TUN Gea ves cera wefinfety fear” इति म्बायमाखा |

१९ चैध्यये ४ qe) @ ७ ॐ

ख इादशारशे तत्मरूतित्वादेकेकमइहरपटच्येत कम्ये- TAMTT NLT H (QA Te) ।

ato ‘Waa’ अदीक्तोपसदम्‌ श्रः “श्रपट्श्येत',- दादश

पञ्चविशरतिराच्ाः aren | कुतः ? । 'तंत्रकतिलात्‌,-सदीचोपसदम्‌ अरपव जित च्योतिष्टोमे यतः, तत्रतीनि एतानि इादज्ाहानि प्रथग्‌)दतानि कमणि शयकेनेव wart rangi । तस्मात्‌ ष्या तिष्टोमवत्‌ सदीखोपदम्‌ waaay श्रः कतेव्यमिति ॥

ल अहां वा अुतितत्वात्‌ ae ae क्रियेत यथा माध्यन्दिनि ॥ १७॥ (RA To) kt

भा नवा एतदसि,-वदकं,-दारघ्र पञ्चविं्रतिराजाः क्तयाः--

दति, किन्तरहि,-दादश्न साद्यस्काः काथीाः। किंकारणम्‌? | ‘aa “अुतिगश्तल त्‌--'दादशाहेनः-इति tena श्रां प्रत्यचश्ुता, सा बाध्येत, यदि cram पञ्च विं्तिराचाः क्रियेरन्‌ । तस्मात्‌ इादभ्रसु WEY एककं प्रधानं प्रयुज्येत, प्रधानकाललाख ङ्गानां तत्कालं तरीय दीरशोपदम्‌ , "यया माध्यन्दिने" ; तद्यथा, 'सान्तपनीयस्य माध्यन्दिने निरुणन्ते--दति वचनात मध्यन्दिन- कालान्येबाङ्गानि भवन्ति, एपमिहापि । तस्मात्‌ sea षायाः HAST: ॥

go fa ay फलकठं सम्बन्धात्‌ सहप्रयोगः स्यादाम्रेया- म्रीषोामीयवत्‌ ॥ १८ ॥ (श्य De) ॥ 8९

@oOa मीमांसा--दश्मे

भा० भ्रपिवा' नेव॑, स्तात्‌, trem साच्काः-शति, कथन्ति, “प्रयोगः स्यात्‌',-- चतुरहे दीसाखतुरहे खयसदखतुरहे सुत्धाः। कुतः 7? । "फलकटेसम्बन्धात्‌',-फले कटेषु aqt प्रधानकर्मणां समेतानां सम्बन्धः, इादच्ादनष्देन समुदायवचनेन संयोगात्‌ फले सम्बन्धः; खे खयंकटलवात्‌ , welt च द चिरेक्यात्‌ , कटेषु च एकफललान; URASATS सद्प्रयोगो भवति ; श्राग्रेयाग्रीषोमीयवत्‌', यथा, श्रप्रेया प्रीषोभीययोरेकफलत्वारेककट लाख Tera भवति। सप्रथोगे च विशेषाग्रदणात्‌ तन्त दीलोपसदम्‌। दादज्रारश्रुतिच अनगाज्ञा तदुभवमेवस्ुपपादितं भवतिः-षहप्रषोमोऽःसद्ा च; तस्मारेष पत्तः अयान्‌ ॥

स साङ्गकाल्लश्रुतित्वादा खस्थानानां विकारः स्यात्‌ ॥ wren (सि०)॥

भा० अथवा एतदपि न यक्षम्‌ । ङतः ? । कक्रकाखम्रतिलत्‌+- यद्य प्रभागागासेव काणशञ्रतिः स्यात्‌, नाङ्गा, तत एवं ख्यात्‌ ; अभत साङ्गां कालः खतः दाद Te: Tew BIT: ?- इनि, दौशाणाञुपसदाञ्च vas vee कालः श्रुतः; यटि aque किथत, ततो वाभ्येत ! तस्मात्‌ खस्छामानां faefy: ॥

ह° ARVN इाद्‌ शत्वम्‌ ॥ ₹० ॥ (डप ०१) ॥

भा० दीशोपसन्युश्धापेचं,-प्रथमं ctor, ताणं ava <rewe, तत उपसदः, areata तदेश्रानामेवाके gan, wer जपि तत्स्ानाया एव faafg:,— तदेश" ‘are’ ॥

११ अध्याये 8 WEI ® € €.

ख ATTA सद्या प्रथक्‌, एथकाप्रत्यक्षसंयेगा्‌ ॥ २१ ॥ (उप०२)॥

मा० श्रपि चख, शदादश्राहेन प्रजाकामं याजयेत्‌'-द्ुक्ता जि्दादीनि च्रगक्राज्तानि,तस्मादपि तदपेशा दादअ्रसञ्चा,वसतीवरी- पयन्त्ानि पूणि तन्म्‌, wate. wert उल्तराणि, दीचाविषमाथेलात्‌; ख fe दीकोकमोचनाथेः; एवं हाद, श्र दौरा प्रबे्विखा देवाः खमे खाकमायन्‌ aca श्ाति तामेव रौचामालभते, we धदपोऽवश्टथमभ्वयन्ति तामेव chet Gacy

्ेशयन्ति' इति । wey cher sae, खा तम्नमेवो्छते, विक्ेषागदणात्‌ ॥

छ तथाचान्धा्थंद्शंनम्‌ ॥ २२ ॥ (य ०) ॥

भा एवश्च सति भ्रन्याथेद्धममिदं युकं भविव्यति,--वडनिंधदशा वा ठव arene.’ दति ii

त° चादनाएथक्े त्वेकतन्व्यं समवेतानां कालसंयागात्‌॥ २६३ ॥ (श्रा° निर) ॥

भा० यच, ---श्रापरेयापग्रीषोमीयवत्‌'-टति, युक्तं यङ्‌ श्राग्रयाप्री- षोमीययोः “वोदमा एथक्र" रपि ‘aaa’ सद्प्रयोगः। कुतः ? । 'वमवेतानां कालसंयोागात्‌,समवेतानाम्‌ श्रक्गप्रधामानां कालसंयोगात्‌, —ddarat dearer यजेत agar इति । ama तन्द॑,-

ete alafei—zRr

dtdararaa अङ्कानि च प्रधानानि च क्रियन्ते; इह पमः “ETE कालश्चतिलात्‌"--इव्येवमपदिष्टो VI: | तस्माज TTL ATE SHUTTLE दादशाहे पौणमासीवत्‌ सहाकाय्ाणि ॥ (९९।४।५अ०) ॥

प्रथानेरण्यककारानामङ्गानां मेदेनागु्टानाधिकरवम्‌ ॥ अथ यानि प्रधानेरए्यक्कालानि श्रङ्गानि, तेषु चिगधते,--किं तान्यपि तन्त्रम्‌, श्रथ वा भेदेन?-षति। fa प्रात्र ?-तन्तमिति। किद्धारकम्‌ । एवं EMS वक्रा प्रयोगवचनेाऽगुयदीवते, “दादनारेन प्रजाकामं याजयेत्‌ ईति । ven “विधिवत्‌ प्रकरणा विभागे प्रयोग वादरायणः (९९।९।६४द्ध °) एति UT प्रप ब्रूमः,

ge feel तद्भेदात्‌ BAAS: WATT स्यात्‌ तेषां प्रथामश्चब्दत्वात्‌ ॥ 2B ॥ (feo) ॥

भा मेदस्तः श्यात्‌ । कतः? । (तद्भेदात्‌, तत्‌-दत्यनेग पवद जमिदिष्टः कालः प्रतिनिरदिश्ते,- कालभेदात्‌, काले भिद्यमाने तग््मेदो भवति, यथा, दर्ज पौणमासेऽपि, इहापि काखमेदः, श्र शः परश्च दति, तत Erte “कमभेद स्यात्‌--करणएमेद Taya: | कथं UTE कालभेदो विश्चायते ? । तेषां प्रधामश्ष्दतात्‌- प्रधानन्रष्दग्टहीतानि seria, यच प्रधानं तच विश्ायके,- यद्‌ we प्रधाने, तस्य श्रद्यकालानि श्रङ्गानि, यत्‌ खः, तस्य wares, , तस्माद्धेदः॥

ख° तथाचान्याथदनम्‌ ॥ २५॥ (यु०१) ॥

१९१ अध्याये ४ we: | ७८८९

भा "पलीरुयाजान्तानि अहानि afer’ दति acaret पञीसंयाजान्तरतां दशयति ॥

° शःसुत्यावचनं तदत्‌ ॥ २६ ॥ (यु०२) ॥

ae “संखिते-संस्छितेऽहनि sate श्राग्रीभागारं प्रविग्ठ wage ब्रसुद्स्ामाहयेति गव्यति" ईति। “संखिते-रुष्यिते' दतिवीसा- वचनात्‌ सुब्रह्मश्यामेदं दशेयति ॥

we पश्चतिरेकश्च ॥ २७ ॥ (य ०३, ।

भा० पश्चतिरेकच दृश्यते, "य एकः पद्टरतिरिच्यते, ष Tar: कायैः" ग तावदतिरिश्यते, यद्यनेका भवति, एकादश एते पशवः,

aien Sulfa, तत्‌ पश्वालम्भभेदे उपपद्यते, . तन्तभावे षदेव एकादञ्चिनान श्रालमभेत । तस्मादपि भेदः ॥ (९९।४।६अ ०) ॥

खपसत्काशे सु्रस्ष्याङानस्याविकारेक करेष्यताधिकरशम्‌ ॥ wo genfaeat सुब्रह्मण्यायां सर्वेषामुपलक्षशं प्रकत्यन्वयादावाइनवत्‌ ॥ VE ॥ (To) ॥#

* ““खपसत्काके यत्त सुत्रहष्छाकानं THATS, तत्‌ AMIS चोद कम्रा, तख मण्य SY कार इति रुना तन्त पूर्वैः निर्णोतम्‌ । cerry Beet विकारलन्द्रा- वखाथो विचाय्येते, प्रकतौ भ्रथमेापसदिनमारभ्य wards प्रथमखत्या, UAH iw faatn eat wie agree चरमद्धत्या भवति, तथा च प्रतो चतुर इति upgifafres Wey quan खपरचितत्वात्‌ wate went खत्यानामद्ः- अब्देनेपरचलौोयनये सति aeauehinegegnrent aifed जयोदग्-च तुदं ण्ा- दिखष्यानामू खनो यलेन विकारे भवति | तते विशेषकभेदेन विशेष्यस्य खरःपम्दस््ापि TER रुला Went wae छुत्रकषष्डाकानद्मावापः सख्पादिति” इति पूष्वेपचः न्धायमाशायामख्ि |

+~} >, मीमांसा दशै

भा० उपसत्काणं GABA, "चतरे सुत्यामागच्छ मघवम्‌ -दइति दादशाहे चोदकेन प्राप्यते | तषेतदिचारवते,- किं दादशाहे सुत्धाहानि उपलखयितव्यानि, उत, अविकारेदेव wet, कर्मः ?- ति । किं प्राप्तम्‌ ?-सुत्थाविदङ्काः एव तस्यां “वरवेषाम्‌' ्रहासुप- SG कष्य । कुतः? । श्ररत्यन्वयात्‌, प्रतौ सौत्यम्‌ wequefed, सवीणि चैतानि तप््ररतीनि, रतः शवाणि उपलकष्टीयानि । “गु एकवासौ देवता wR: खहदुपल्तणेन संद्धतः, Ua एव, तख पुनङ्पल्यमनगथेकम्‌ ?' इति । उच्यते, शरद्य उपललशरतः TAIT: TMM WMG, तस्मादु्तराथे पनः-षगरूपखरयितव्यः | “आवाहनवत्‌', तद्‌ धथा, “Wad छष्डगीवमाखभेत, सौम्यं वसुम्‌, आग्नेयं छब्डगीवं पुराधा्थां agar: शत्येकलेऽप्य्रदं बता कर्ममेदाद्धरेनाङ्गानि far, एवमिहापि ॥

ae अपि बेन्द्राभिधानत्वात्‌ सकृत्‌ खादुपलखश्षणं कालस्य MHA ATS TAT SW २९ ॥ (सि०) ४

भा० ्रपिवाः न स्यात्‌ सर्वेषामुपलच्षणम्‌, श्रविकारेणेव प्रयोगः श्यात्‌ । कुतः ? । इगराभिधानलयात्‌, eats उपलखसणन सं ख्यते, स सष्त्‌ स्तः, SHA एव, ग पुनः SENT । गमु,-“चतु रहे- ऽसौ संछ्छतः,-" चतुरहे सत्यामागच्छ' इति वचनात्‌! । अ्रविवशिता- ऽन कालः, दण आगच्छ,--शृत्येतावदेव विदित, faafea सति काले वाक्यं भिद्येत, श्राग्छ मघवन्‌, चतुरहे श्रागच्छतिः सरूदुखरिता आगच्छतिविभक्रिरमा सम्बन्धौ न शक्रोति वदितुम्‌ ।

१९ wwe ४ पादः) Qa zg

अथ "कस्मादिश्धागमसम्बन्धो faafen:, न पनः कालाभिसम्बन्धः?१। “श्रागच्छ मधवन्‌, एति ware: संयोगः, “चतुरे श्रागच्ड'-इति पराकः, सुधा्रष्टेन व्यवायात्‌। "मन्‌ च सुत्यामागच्छ"-इत्धपि प्रत्यक्षः, a विवचिता भवतु । नेवं कञ्िदिरेधः,-सुत्यात्वस्य श्रविराधात्‌। “नम्‌ "चतुरहे" इति सुत्थाविशेषो गम्यते" । मग खल्‌ । किंकारणं ? । "कालस ल्णाथतवात्‌',-"चतुर डे" इति कालोाऽज सृत्यालकणा्थः,- अतुरदादिसुत्थामागच्छेति | यन्कारणं, नाज देवता श्रागच्छति, यजतो तु Sean केवलमङ्गीभवति ; ख यजतावङ्गभावोऽयसुप- wea, सर्वसुव्यासु च wel तुल्यः, तज चतुररवचनं प्रद्ेनं, मुख्यत्वात्‌, gaa fe neta भवति, यथा, ‘cern श्राति्या सन्तिष्ठते", 'नामयाजान यजति! इति |

श्रविभागाचखः, wa यदुक्रम्‌ शश्रावादमवत्‌' इति, तच ब्रूमः, fam: काखः, छष्णग्रीवयाः सौम्येन व्यवायात्‌, तज zea विशेषः, पवश ॒हृष्णगीवस्स एतदेवतावादनम्‌, न उत्तरस्येति । अथे अविभक्षकालाः सुत्या श्रव्यबेताः केनचित्‌, तासु न waa विक्नेषः ; चतुरदग्रहणद्च श्रविशेषकमिल्ुक्रं । तस्माद्‌ अविकारेण प्रयागः ॥ (९ ९।४।७अ ०) ॥

वाजपेये भलाष ्शादौनां तन््रताधिंकरशम्‌॥ . wo. WATT कुम्भी श्रलवपा्रपणोनां प्रभुत्वात्तन्त्भावः स्यात्‌ ॥ ३०॥ (fae) ॥

भा वाजपेये प्राजापत्येषु पश्रुषु कुम्भाः Was व्रपाश्रपष्छाख 3 9

ene Matei— caer

rere: wre’, 'विशुलातः,--विभवति एका gait saya अवरानां अपे, we wear, वपाञ्रपक्डी वपानां । aera तन्नं शः ॥ (६९।४।८्अ०)॥

निद्नरेषनाकेषणपि weretat तनताजिकरणम्‌ ॥ छ" भेदस्तु सन्देहादहेवतान्तरे स्यात्‌ ॥ Be ॥ (Yo) ॥ भा शेकादशचिनेषु त॒ मरेन ङुम्भपारीनि स्यः। खन्देहात्‌,- एकस्यां कुम्भा मेतार्णा सन्देहः स्यात्‌,-कख Tat: कानि अवदानानि? ति । एवं wearelat, वपानाच ॥ ख अथादा लिङ्गकम्ये स्यत्‌ ॥ Ve ॥ (सिर) ॥ भाग श्रवा म खाद्धेदः। कुतः? सहप्रयागात्‌। यतु, न्देहाद्‌,- इति, ‘wary fos किञ्चित्करिखते, येन ॒धि्रेधदज भविव्यति ॥ (९९।४।९ अर *)॥ wer खपि तन्त्रता्िकरथम्‌॥ ख अयाश्यत्वादसानां भेदः स्यान्‌ खयाज्याप्रदान- त्वार्‌ ॥ ३९३ ॥ (पुर) ॥ भा० कुमापाखन्तभावो न घटते। अयाज्चलःदसागाः.--'याग्या- Ser वसां जद्ोति' दति भुतं प्रतौ, तज सखयाज्याद्धंखन्ते वसा ता, रासि तयेव Carer! ग च, वसानां fag कशे अकम्‌ ॥

९१ Ward ४ ae | ory

we अपि धा प्रतिपत्तित्वाच्तन्त्रं स्यास्‌ खत्वस्या्रुति- भूतत्वात्‌ ॥ Bea ( सि०) ॥ मा Safa वाः ‘wer gait ‘ery’ ्रतिपजिलात्‌, भेवश्नाः वषाः, तासां त्रतिपत्तिरि्वं, प्रतिपज्तिख द्रव्यं भ ब्रयोजवयति, कुतशङ्धारणा्थे वाक । श्रत्यकवखषटाखच वथाः, ताः खयाग्धाद्ध-- शान्ते एव डता भवन्ति । गन्‌ "परयाग्याद्धशीग्हेऽपि neem’) शगोश्यते, gag शरशुतिश्धततवात्‌',- माच ॒शूयते,--“खयाग्याद्ंशन्ते होतव्या, भ Taran इति | तस्मात्परब होमे म दोषाय नाग्युदयाय | अतस्तग्धमेव कुम्भी रपि स्यात्‌ ॥

ao सङृदिति चेत्‌ ॥ ३५ ॥ (आ०) ॥

भा दति चेत्‌ पञ्चमि, aaa श्रुतमिति, तेन तरिं cada होमः प्रथमे STA भवतु, एवं सहतवञ्चानहीव्यते, याञ्याद्धषीन्ते च डत भविय्यति । चितायां प्रतिश्चायां gau परिचोदयति,- ° न कारमेदात्‌ ॥ ३६ । (Sofa) ॥

भो मतरे, प्रथभेऽद्धरान्ते इति, किन्तरि, sages होताः | कतः ? । "कालमेरात्‌', भिन्ना anager, निभिश्वप्तमी चेयं श्यश्याङ्खंदान्ते दति, अधिकरणास्ासभवात्‌। निमित्ता च नैमि- िंकाटसिः, थया, "मिन जुहोति" हति rare, sdarengdrry होमः ॥ (९९.।४।९०अ*)॥

९८८६ लोमा दधे भिच्रजातिष gouriat मेदेनानुहानािकरवम्‌॥

Bo जान्धन्तरेषु भेदः स्यात्‌ पक्तिवेषम्यात्‌ ॥२७॥(सि ०)

भा० शेकादब्धिनेषु तु मानाजातीयेषु gearetat भेदः स्यात्‌, - ‘afeagena’,-farar fe पकः अराजानाम्‌ श्राविकानाश्च मांसानां, धावता कालेन राजानि पश्यन्ते, तावता alana fete | तज अवदानसम्भदो भवति, तस्मात्‌ पा्भेदः स्यात्‌ ॥

ख दिदशनाज्च ॥ शट ॥ (ह°) ॥

भा० खद्धिश्च सौजामणां wert गोजाविषु इृष्यते,- neq aretu चशावन्थमम्यवयम्ति' इति । तस्मादपि भेदः ॥ (९९।४। ९९ Me) il

werfauten प्रतिप्रोारानं STMT MSC Ty ॥

Bo कपालानि च कुम्भोवुल्यसह्यानाम्‌ ॥३९॥८प्‌ ०) ॥

भा० श्रश्प्रतिये््वां वाडणाखतष्कपाखाः Tiree wag HIM — यावतोऽश्वान्‌ AAA तावत्चठुष्कपाखाम्‌ वारुणान्‌ निवपेत्‌" इति । तज विचायते कि दीर्घेषु wag कपालेषु सवषां अपणं कर्तव्यम्‌ , अथवा प्रतिपरोाडाभरं कपालचतुषटुभेदः ?-दति । किं प्राप्तं ?- "कपालानि कुम्भवत्‌, थथा, प्राजापल्येषु कुम्भी waa एवं quagiat परोाडा्रानां कपालानि तन्लमिद्यधेः । किंकारणम्‌ ? | एवं. सदलं TATA, खव च WAT कपालेषु dene भविषन्ति॥

ge प्रतिप्रधानं वा प्ररुतिवत्‌ ॥ ४०॥ (fee)

१६ अध्याये s qe ous

भां | ufagtrent कपालवदतुदटुभेदः, एव यथा प्रति छतं भवति ; प्रतौ दशपुणेमासथोः प्रतिपुराडा्रं कपालानि भिन्ञानि, इहापि तदरेव मेत्तश्यानि चोदकामुग्ाय । रपि च, थदि कपाखानि तन्तं ater, नैकोऽपि पुरोाडाश्रः चहुव्कपाण्ेषु संवतः WTA; सवे कपाला- वयवेषु पक्षा भवेयुः, तज BTM वध्येत ! THR ॥

° सर्वेषाश्डामिप्रधनं स्यात्‌ ॥ ४१ ॥ (य°) ॥

भा दृद श्रुयते,-'यावतकपालं attend प्रथयति" दति; तच्चाशक्यं aaa सम्पादयितु, तस्मादपि Hs (९९।४।९९ अर) 0

जरोद्यवर्ननाकौ ्रतिप्रहारः मन्त्रस्याना रस्वधिकरणम्‌ ॥ । दशेपुंमासयोः शूयते, "जीरहीनवडन्ति' इति। तच a waht दिवः सपनन वध्यासम्‌' इति । तसन्‌ विचार्यते, कि, प्रतिप्रहारं मन्तः, उत, waea wat? fi कि प्राप्तं? प्रतिप्रहारमिति। gaz?) प्रहारात्‌, प्रहारः कष्मान्तरः। यतेः पव्यवसानात्‌; RHA च सति VA विग्रेषः, येन कमेण सन्निपतितो मन्धस्तदये इति गटद्यमाणे च विशेषे भेद दष्टः । तस्मात्‌, प्रतिप्रहारं wa इति । एवं प्राप्ने उच्यते,- | qo Waal संस्काराणां व्यास्यातमेककम्पै week

* Safe मन्त्रायेनानानाद्‌ा स्तौ Ware सषटत्‌प्रयोनः ary’ इति खादष्टेपख्के ऽधिकः पाठः। का्टोक्रोतपखङॐे सयम ver पाठः| संसछतविदख्ाखयपस्के खब्रपाठेच पनरष पाठो नाख्यव । “खय पमः सङ्माद्न्याभेनावधातकरशिक्षाया वष्डङभावनायाः we” cafes अभसन्क यम्‌ ।

। hb ftatei—qudh

भा एकसिम्‌ द्रष्ये त्रीद्यादौ ‘dere wayenciat “्याख्वातमेककमा्ः,- भ्रा तष्डुलनिर्ं तेरोकमिदं कर्ति, सर्वेवा- गपेककम्यात्‌ , देवाश्च तद्राणतवाद्‌-इति | “नन्‌ प्रतिप्रहारं alte cee । ound कष्यणोऽथमभ्य सः, फालस्यामभ्या सवध्यलात्‌ , सामयजिवत्‌, afer मन्लायनानालादाण्तौ भन्स्लाखहृ्मयोमः,* ay wate नाना, तथ अख शआडन्िर्भवति, अथा vit लोकएणाथाः, अयज्र प॒नरेक एव॒ मन्लार्थस्तचाङल्िरमथिका । इह च एका Were | क्यं Wea?) करणोऽयं मग्नः; करण कर्भब्यवस्तुनाऽभिषन्धानाथेः समधिगतः, wera प्रहाराः aver, समस्ता fe काम्ये घाधयन्ति, न een, out ब्रीहिणां तष्छुलविवेचम यत्‌, तत्‌ चिकीर्षित, तङ्‌ शभिषन्धातेयम्‌। तस्मात्‌ मवेप्रहाराणां finer मन्लेणाभिषंडिता, तैव श्रारु्षिरेगर्थिका । तस्मात्‌ wee eee खात्‌ ॥ (९९।४।९ शअ ०) ॥

भनागागोनेदधो ब्रतिप्रडारं नन्वाहग्विकरदमभ्‌॥ ° KAMA छतार्थत्वात्‌ तस्य पुनःप्रथागान्‌ मन्बस्य च॒ तद्गुखत्वात्‌ पुनःप्रथागः स्यात्‌ तदर्थेन विधानात्‌ ॥ ४३।

* fern मन्त्रा येनायाण्वादा छेः जज््रास्त्‌परथोये. cad षाः deaf Taree. qed quae यद्धितः। wwersefery wre सदिति चादगेप जके वाठः । काण्टोक्रौतपुषके यसषटदित्ज चथ्वेकित अकारः केनापि कर्तितः |

१९ खश्छाये ह we | ote

Te राजद्धय गामावीजेहिः “श्म ayers श्रा्पुनामष्टाकपाखं निवपेत्‌ stare वनस्पते wrare चदम्‌ दत्येवमारि ।तस्यामवदन्तिः wwe: Viger प्राप्ते । sw ge न्यायेन aS प्रयोगः am, waetarat विहुकीकरण featied, तदभिसन्धीयते दति, तजा प्राप्ते उच्चते, द्रद्याकरेः बौजाकरे ्पुनःप्रयोगः सात्‌” ae । कुतः ? । ware’, Paha VA योऽवदन्तिः, ख ठता, उज्िपयोपकास हि खः, स खयेव बीजेन खलिपतितः, तदव संखराति, तदेव चेत्‌ dant, wwe पुनः प्रयोक्रव्यः | "तस्य पुनःप्रयोगात्‌,, “मन्त्रदः शपि “UAT”, ageata’ । तद्धापि store, rere: समन्लो मशः, "तर्ये विधाकात्‌", नख्ठाणसो प्रतिकग्ावसायिना चोदकेन विहितः। तस्मात्‌ रतिबीज मन्लस्यारज्िः ॥ (९९।४।९४अ ०) ॥

CATCHES प्रतिभिवेपाशादि मन्त्रादश्यभिकरदम्‌।

Ge निवपणखखवनस्तरणाश्यग्र णेषु चेकद्रव्यवत्‌ प्रयोज- नेकत्वात्‌ ॥ ४४ ॥ (प°) ॥

me दश्पुणमासयोः चतुरो सुषटीश्निव॑पति' इति, तस्य at "देवस्य त्वा" दति aaa च Viet लवनमनण््ः,-"बरंदैवसदनन्दामिः दूति । तथा, सखरणमन््रः,--'ऊणखदसनग्वा quia इति । WITT: UAT Aaa | तेषु सन्डेदः+- कि ATE

Ode watei—<nt

सहृक्रयोगः,- श्रथ वा, प्रतिसुष्टि, प्रतिदानं * प्रतिधातु, प्रतिद्णम्‌ ? | fa प्राप्तं ?। “मिव॑पण-लवन-सरणाञ्छयदरोषु चेकद्रव्यवत्‌ प्रयोज नेकलात्‌'+-जिवं पणादिषु एकद्रवयकव्त्‌ स्यात्‌, Feat इत्यर्थः | कुतः ? । श्रयोजनेकलात्‌,'- aw तैकं प्रयोजनम्‌ । निर्वपणे तावदु विव्याणामावपनं ; eat वे दिस्तरणयोग्यस्य afeq उपसादनं ; सरणे AYA; WIE anh wears | यावता प्रयोजनं तत्‌ featfad, तद्या मन्व canna ॥ |

ख द्रग्यान्तरवदा स्यात्‌ तत्संस्कारात्‌ ॥ ४५॥ (सि०)।

aro द्रव्याग्तरवदा स्याम्‌, न एकद्रव्यवत्‌,-भेदः VFA: | कुतः ?। 'तत्छस्कारात्‌',-ये न्रीयः एकेन afen निर्प्तास्ते der, सज्िपत्यापकारिलाश्ञिवापश्य, दितीयो सुष्टिरपि wana त्रीहीम्‌ संस्करोति । ay यदि मन्ना ग TARA, मन््क्ृतेन संस्कारेण तेषां ast aa, एवं सवच । तस्मात्‌ aa तज मन्तस्याट्तिः ॥

(९९।४।९ LHe) ॥

वेदिभोखणे प्रत्या मन्तानाहष्वनिकरकम्‌ a go वेदिप्रोक्षखे मन्त्राभ्यासः HAG: पुनःप्रयागात्‌ ॥ ॥ ४६ ॥ (To) i भा वेदिगपरक्षणं श्रूयते जिः प्रारुति' टति। तस्य मन्छः,- 'वेदिरशि afta वा"इति तज चिन्धते,-किं sare

* ब्रतिरवनमिति ae ge प पाढः।

९९ Gwe ४ We: | ७९९

मन्तः, sua सशछदेव?-दइति। किं प्राप्तं ?--वेदिप्र्तणे मन्त्रस्य BATH) कुतः?। ‘Awe: Tawar’, —afea aqua sat am, acdisefafa zat विशेषः. तस्माराटन्तिः ॥

Go wae वा गृणविधिद्रव्येकत्वात्‌ तस्मात्‌ सरत्‌ प्रयागः स्यात्‌ ॥ ४७॥ (सि०)॥

ate | ‘ame’ एव प्रयोगः" । ya ? । ‘Gaara’, तर्‌ बेदिद्रवय, सृदुक्रेन wee ded, तज wet मन्त्रके नास्ति। नमु ARNG मन्तो द्रव्यं daria, तच aa भिन्नम्‌ | अ्रनोच्यते,- aafgaa, श्रादटत्तिस्तस्य gull fRanaraar fe agua were, न क्रियामेदे, तन्‌ weag श्राटतिमख arial, सछदुक्रेन मन्त AMA कतम्‌, श्रान्तिष्षम्पादमाथ चनःज्रिया । agra सङत्रयोगः ॥ (९९।४।९ ६ अअ ०) ii

कष्डयनमनम्तस्य सषतुप्रयोगा्षिकरणम्‌ ॥ । छ कण्डयने प्रत्यङ्ग कम्मेभेदात्‌ स्यात्‌ ॥ ४८ ॥ (eo) भा व्यातिष्टोमे कण्ड्यनाया* मन्त्रः छषिषु स्याम हषः- दति |

यदा श्रनेकस्ितनङ्गः युगपत्‌ aera, तदा चिन्ता,-कि, प्रत्यङ्ग मन्ताठनिः, श्रय वा, सकद प्रयोगः ? दति किं प्राप्न ~

# (हव्यविषाणया aed’ दूति विधिः! 3४

Ya, date—<cwa

‘meg’ मन्तः एति। कुतः? । “aeigy’, श्द्ेऽङ्गे कण्डुयनं we fad, यते: परयैवसानार्‌ aaa fade: ; तसमादाटन्निः॥

ge अपि वा चादनेककालमेककम्य' स्यात्‌ ॥ ४९ ॥

(fae) ॥

भा० aft ar मेवं स्थात्‌, ग हाच कण्डुयनं चोद्यते। रथात्‌ क्रियते कष्ड्यनाथे । किमतः? । यदि चोद्यते श्रदृष्टायं स्वात्‌, श्राप ्राख्रमथेवदिति; प्रतिप्रयोगश्च श्रदृ्टमेदात्‌ कब्मनानालवं भवेत्‌ ; तथा Bea विषषः। we पुनरथेग्टहीते कष्ट्यने धावता BAT कष्डुरपनीयते, तावत्‌ विकौषितं, तज विशेषा न उद्यते, om gaye fase wd, तत्‌ सक्ततम्‌ श्रङ्गान्मरे पृनः कर्तव्यम्‌" । उच्यते,- म ॒श्रङ्गनिष्कर्षणायाऽयं यन्नः, किन्ति कण्डूपनयनायेः । सा च STU, TMI! तच न VBA fata. । तस्मात्‌ मृदेव प्रयोगः ॥ (९९।४।९७अअ ०) tl

न्यातिष्टोमे wafer मन्त्रागादृश्यधिकरशम्‌ ॥ qo खखप्रनदीतरणाभिवषणामेध्यप्रतिमन््रखेषु चेवम्‌ ॥ ५०॥ भा च्यातिष्टामे खपनाया मन्त्रः+ ^लमय्ने त्रतपा अ्रसि' इति; waa, नदौतरण्णायः, 'दवीरापः' इति ; तयाऽभिर्टसख्य, "उदन्तीराजो we’ दति ; अरमेध्यप्रतिमन्तरणस्य, “शरदं vq? fat) स यदा

* भिववेखं दङिक्ञोदममिति माधवाश्यः। अभिवमं वमन्तः, “खदज्रदौवैकं ~ ॐ pet च्‌ न अके, इति रवं यमष्यद्शनमन्. Geax मनः, दति न्वायमाछायामड्तः।

१९ Wwe ४ पादः) ७९४

पनः श्रतिबुद्धः खपिति, श्रनेकस्तातसं वा नदं तरति, wate वा अ्रभिटब्यते, waa वा श्रमेध्यमेककारं पश्यति ; तच किं मन्तस्याटन्तिः, श्रथ वा waza प्रयोगः?-दति। तज विरेषग्रदणादार्का प्रा्नायाञुच्ते,- खम्नादिषु Ba’ था कण्डूयने, सषसूपरयोग इत्यथैः, wat राजिमसावुदिश्च खप्नमग्लं VaR, Sat गिद्रां। तथा, wietaifa तितीर्षुः, eafaanfe स्वमेष्यानि च, यगपत्‌ स्ेषामुपगमात्‌, तज न aya विग्ेषः। तस्मात्‌ अ्रनाटसिर्मन्श् ॥ (९९।४।९ सअ ०) ॥

ब्टोशितस्य sare मन्तागारष्यविकरणम्‌ ॥ Bo WAS त्वाथनिरेत्तेः ॥ ५१॥

भा दौीकितखछ share प्रयाणमन्तः) ‘agitate: प्ररि टति।

wa विचाय्येते, fa विश्रामे विश्रामे प॒नः-पुनः प्रतिष्ठमानो मन्त्रं युञ्जीत, उत, खहदेवादौ ?- दति । विगेषयरहणात्‌ प्रतिप्रस्थानम्‌ | इति प्रात, उच्यते,-्रयारे तु श्रा श्रथनिरेत्तेः',-श्रथमसावुदिश्व परतिष्ठते, श्रा श्रथेनिरेन्ेस्तस्य प्रस्थानाभिसग्गन्धः | तस्मात्‌ सषटरेव प्रयोक्षव्यः ॥ (९९।४।९९ श्र °) ॥

खपरवमन्त्रस्यादच्धधिदरणम्‌ ॥ Fo उपरवमन््रस्तन्त्रं स्यास्लाकवद्‌ बहुवचनात्‌ ॥५२॥ ॥ (Ge) |

। - ए... मीमां दशमे

भा० व्यातिष्टौमे उपरवमन्वः*,-“रलोरणो बखगहने वेष्णवान्‌ वनामि' शति aw सन्देहः+-किं, सवापरषेषु waza wa: TAMA, GA, WYTATA ? ्ति। fa प्राप्तम्‌ ?,--"ङपरवमन्तस्तन्तं SAA — BRAT AULA: | कुतः ? | ‘AWAITS’, ABTA ऽयं Geaam anfa—tfai यदि प्रह्युपरवं प्रयुश्येत, एकस्मिन्‌ अहव सनाण्ताभिधानं न साधयेत्‌, “खोकवत्‌,-यथा लाकं एकसिन्लयं बडवयनं म प्रयुच्छते । श्रपि च, सषदुक् एव शक्रोति सर्वापरवान्‌ श्रभिधतु, शक्रोति चेत्‌, आटत्तिरमर्थिका । तस्मात्‌ सदेव WAH: ॥

ge न सन्धिपातित्वादसन्निपातिकम्भेणां विशेषाय कालेकत्वात्‌ TATA ॥ YB ॥ (fae) |

भा० मः एव तन्त स्यात्‌ कुतः? । ‘afaarfaara’,—efaara खननं aa, येगो परेण सन्निपतितं, तदर्थमेव विज्ायते। मग्बोऽपि चायं सन्निपातौ, मन्तान्तेन कम्मादिसन्िपातात्‌, wat यस्य उपरवस्यायं wa: सन्निपतितः, तस्यैव मम््कारितः संखारो न Wagta; Wat म सरत्‌ wats: | “श्रसन्निपातिकषणां विशेषा- गरणे कारकात्‌ सखरदयनं', ये तु श्रषन्निपातिकश्मेणां मन्ताः; यथा, सुब्रह्मण्ाह्मे देवा ब्रह्माणः दति, उपवसण्येऽहनि तेषामेककाललात्‌ श्रग्टद्ममाणविण्षाणां wares स्पात्‌ |

UL qua ४ wes) Tan ।

यत्त, न बङ्वचनान्त एकस्याभिघधायक इति, प्रातिपदिकाथा- sfufea:, विभक्यथख कर्त्वम्‌, वचमाथेः केवला नाभिरितः, म च नेवाभिधानमदेति, अभिधायकस्य शब्दस्याभावात्‌ । एकदैव वा न्दः पूजाय बडवचनम्‌। त प्माद विराधः ॥

द° इविष्क्द्भिगपुरानुवाक्ामनेतस्याह्तिः कालभेद्‌ात्‌ स्यात्‌ ॥ WB &

भा ददं छतं पुतेष्धचप्र्ुदादरणायं । “कालेकलात्‌ः- दति

किमथ ? 1 “हविष्कृदभिगप रनु वाक्यामनेतस्याटन्तिः कालभेदात्‌

खत्‌-दइति।९९८४।२०अ०) ॥

उविष्कदादिमन्त्रावामाटृत्यधिकरणम्‌ i

ae श्रथवा श्रधिकरणान्तरम्‌। ज्योतिष्टोमे प्रतिसवनं सवनीयाः परोडाश्नाः, तेषु ₹विष्कृदाङ्वानम्‌ , वाजपेये क्रतुपशवः प्राजापत्याखः; aa श्रतनिगुप्रषः, छष्णयीवयोः पुरोनुवाक्या, मनेाताद्क्र च* । तेषु चिन्ता, fa तस्य aad प्रयोगः, श्रय वा stave ?-दति। सदत्वानग्रहाय ead दति प्राप्रे उच्यते, श्राटनिः' स्ात्‌- दति । कुतः? । कालभेदात्‌", प्रातःसवने यद्ध विष्कृदाह्णानम्‌, afigiag, तस्य कालभेदात्‌ ग्टद्यते विश्रेषः,-प्रातःसवनीयारनां पुरोडाश्ानामय faa, mT ग्नाञ्च ्प्रिगुः-इति। तया,

* * सुवनोयव Tiree रवि प्कनम्न्तरख्ोद्‌ कप्राप्नः, प्राजापत्येष Tay धिगमप्रेष- मन्तः, BUM पञ्चोरन वाक्या, मनातामन्लः । 'खविष्कदेडि' इति efron:

car शमितारः" दूति खतिमप्रेषमन्तः, “ay नय सुप्थाःद्तिषपरोानवाक्या, & we Taal मनोता? इति ममोतामन्न्ः ` इति माचवः॥

Ye | wWata—<ut

हष्णगीवयोः सौम्डेन व्यवायात्‌ gee छब्छयराव्येथं पुरोनुवाक्या मनोता च दति aaa काला भिद्यते; काखमेदात zea विशेषः; तस्मारारन्निः ॥

ख० अभिगेाखच विपय्यासात्‌ ॥ ५५ ॥ (zee) ॥

भा० श्रज्निगोखायमपरो विशेषो विपय्यासः खात्‌, amare श्रभिगोः ये प्रसाल्‌, पदाथाः प्राजापत्यानां, यथा पञ्चाखम्बे “श्ाशरुतप्रयाश्रुते ्रजेदश्निःः- दति मन््ः, ते यदि तावत्‌ प्रातःखवने क्रियन्ते, पय्यभ्निक्ररणान्तकाष्ड ata भवति । श्रय मा yee दोष दति ब्रहमसषाशि करियन्ते, तथा fave: रतो भवति,- पुरस्तादभिगोः कर्मब्यानां, परस्तात्‌करणेन । तस्मादणाडत्निः ॥ fay—

qe करिष्यद्वचनान्‌ ॥ ५६ ॥ (यु०२) ॥

भा या सेयमनिगोविंभक्रिः+-श्रारभष्वसुपनयत' इति, घा प्राप्तकाल afar RP, स यदि प्रातःसवने उच्यते, श्रप्राप्रकाख- लवात्‌ पदाथस्यासमथैः WA श्रथ प्रषणा्थे, तथापि प्रेषणं ware, ग च, प्राजापत्येषु तत्‌प्रन्यथं यज्यते, बहना क्मराथिना व्यवायात्‌, ष्टः प्रषणप्रत्ययो भवति, तथाणसमथेः ; तस्मादप्यभिगोराश्ततिरिति सिद्धान्तः ॥ (४।९९।२९) ॥

दूति भटृश्रीश्वरखामिनः कता मीमांसाभाव्ये warmer चतुथः पाद; ॥°॥ एकादशोऽध्यायः BATA: ॥

मोमांसा- दशमे

९२ श्रध्याये ९ पादः।

अप्रौषमोयप्रयाजादिभिः प्रोाणसपकाराभिकरणम्‌ |

We एकादश्नाध्याये वन्लावापलक्षण व्याख्यातम्‌ । श्रधुना प्रसङ्गलच्णं दादर वथाख्यायते | VIF WATS उकरः,- "एवमेव प्रसङ्गः स्यादिश्यमाने qa विधौ" इति । waa sama प्रवक्निः प्रसङ्गः,--यथा प्रदीपस्य प्रासादे रतस्य राजमार्गेऽप्यालाककरणम्‌। तदि र प्रसङ्ग एवादौ विचिन्धते,-- श्रग्रीषोमीये पशौ ootrem:,—‘satidtee वपया प्रचय ्मीषोमीय पश्टपराडाश्नमेकादशकपालं निवपेत्‌? दति, fa तस्य प्रथक्गोनाङ्गानि कन्तैव्यानि, उत, यानि oat एतानि, तानि तख्याणुपक्ुव्वन्ति ?--इति । ततः सुजेणेवोपक्रमःः-

° तन्तिसिमवाये चादनातः समानानामेकतन््त्व- मतुल्येषु तु ae विधिप्रकमतादण्यात्तादर््य श्रुतिकालनिदे शात्‌ ॥ १॥ (Fe) ॥

we तन्तं साधारणो धम्मयामः, यथा दश्पुणमासयोराब्य-

भागादिः gs, खिष्टकदादिरत्तरः |

* ‘aq: are? दूति तन्त वातिके oes: |

®%€ मोर्मामा- दशने

स येषां प्रधानानां, तानि तन्त्लीणि प्रधानानि, तेर्षां q समवाये एकरेशकालकरटैतवे “चोदनातः समानानाम्‌' एकवाक्यलोदितानाम्‌ एकतन्त्रवं' भवति, यथा दथपूण मासयोः, यथा च विच्रायामिषटौ । ‘aqey हु मेदः we, यानि तु tena न तुल्यानि नाना- वाक्चेश्चोदितानि, तेषु तु मेदः स्यात्‌ aE, यथया श्चैव, शश्रग्री- षोमीयं पश्टमालमेत', “श्रग्रीषोमीयं प्टुपरोाडाग्रमेकादश्रकपालं निर्वपति, इति । किंकारणम्‌ ? । 'विपिप्रकमतारथात्‌", विधिर्विधानं azeret प्रथोगः तस्व प्रक्रमः, तदथा प्रडत्तिः, विधिप्रकमख areal विज्नायते,-श्रथं पञ्चा विधिप्रक्रमो म परोाडान्राये दति |

कथे पुनः wees विधिग्रकमस्य ? ‘areal श्ुतिकालनिरदे्ात्‌, श्त्या तज कालो निदिंते,श्र्रीषोमीयप्रण्यनादनन्तरं पशोः कालः, aa दि तस्य चोदगा, वपाप्रचारादूद्धं' पुरोडाशस्य कालः, पश्नोरव- खरे या विधिप्रकरमः स केवलः पञ्चा विन्नायते, पुराडाञ्रसय श्पराप्तलात्‌, WAKA WA तन्तं wheal । लिङ्गञ्च wat तन्त्रस्य ziafa,—aentan प्रयाजान्‌ यजति aaa तत्मयजतिः -इति, 'यदेकादग्र ्रनयाजान्‌ यजति yaa तदनुयजति'-दति, एवकार- करणादवधारणं विज्ञायते,-पग्मेव न पुराडाश्रमिति ॥

wo गुणकालविकाराच्च तन्त्रभेद स्यात्‌ WRU (Ae) ti

भा० श्रपि च, UCT. प्रयाजानुयाजा गृणतः कालतखु विरताः, एकादशसद्धाः पशावभयेऽपि, पञ्चभिश्च प्रयाजेस्तिभिरन्‌याजैः पुरोा- BMY कार्य, तया एृषदाच्येनानयाजाः पशो रिज्यन्ते केवलेन (ज्येन

Ue अध्याये १ शारः। ॐ ९.

च परोडाजरस्ाथैः। काखविक्रारोऽपि,-श्रासलरे इविषि पौरोडाशिकेः प्रयाजर्भवितव्यं, wana तिष्ठति ont वत्तन्ते,- तष्टन्तं ax waster दति वचनात्‌; उभयेऽपि tree एयक्षनाक्रियमाणा म यथावत्‌ संपारिता wae: | तस्मादपि ari: ॥

wo तन्मध्ये विधानाद्या queda fafa: स्यात्‌ तन््ार्थस्या विशिष्टत्वात्‌ ॥ ३॥ (सि °) ॥

भा MQ at भेव मेदेन परोडाश्स्य त्तं क्वं, किम्नर “सुख्यतन्ते सिद्धिः स्यात्‌”, पाश्रुकमेव तन्त्रं परोडादस्योपश्यात्‌ | किंकारणं ? । "तन्मध्ये विधानात्‌',-पाष्टकस्च are मध्ये पुरोडाशो विदितः श्रग्रीषोमीयस्य वपया प्रचयं श्रग्रीषोमीयं पटुपरोडाश्रमेकादशकपालं निवेपति'- एति । किमतः? । तन्धा्ेस afafaed भवति, तन््रस्यार्थः तम््ाथः, -श्रक्गरत उपकारः, सोऽजाविन्ष्टः, wh were च, सक्निधानाविशरेषात्‌,› पञ्चावपि क्रियमाणानि श्ङ्कानि पुरोडाग्र्य सन्निहितानि, शल्िधानाख पुरे।डाअस्ाणपङ्वेन्ती ति, प्रदीपवत्‌, यथा प्रासादे छतः प्रदीपः ङत्तिधानाद्राजमागेऽप्युपकरोति ।

“विषम उपन्यासः, प्रत्यलदृ ष्वः प्रदौपोपकारः प्रत्येचण wad, अयं पुनरप्र् डाऽङ्गोपकारः कथं wet विन्चातुम्‌'--एति । श्रयमपि WSLS: WAAR, wey "दशपुण्मास्वत्‌ ET’ —<fa । azeq कृतानि, किमिति मोपकरियन्ति, रण्पृणमाषयोख परधानेरेकदेशकाखकटढेकाणि क्रियमाणानि उपतवन्ति, दरापि

3 8

Cee Sater—eaa

तथाविधान्येव fine, तस्मार्‌ cela तदरेव उपकुर्वन्तीति विश्चायते । ‘ure, नेह तदिधानि, दश्पुणमाख्योः प्रधानानि sfea शतानि अङ्गानि, weft तददेव कर्मव्यानि, म च, पुराडाशमुरिश्छ ve firm, किमि पश्र, तस्मात्‌ पुरोाडाञ्नस्य ग प्ररनिवत्‌ शतानि भवन्ति-इति | उन्थते,- प्रतौ न We उदः, a हि तच भूयते प्रधानानि vig अङ्गानि कनव्यानीति, किमि airy क्रियते, तेषां तज चिकीषितलात्‌, न च श्रथात्‌ तं चोदकेन प्राणते, यत्कारणं विध्यम्तसजापेच्यते, तेन यत्पटितं तत्‌ प्राते, म पाठाद्वा, तस्मात्‌ तु श्रनुदिश्वापि क्रियमाणानि प्रशृतिवत्‌ हतानि wafer एवं सिद्धा प्रसङ्गादुपकारनिरेल्लिः ॥

‘wad तन्तलकफादविजिष्टमेव भवति" । म खल्‌, तचाङ्गमेव VI, शह तु अक्रत उपकारः, साऽपि न साधारणः, अन्य- छ तोऽन्वद्छ भवति ॥

° विकाराश्च न भेदः स्यादथस्याविष्ृतत्वात्‌ ॥ ४ ॥ (sito fa) ॥

भा श्रय यङुक-शणकालविकाराख तन््भेदः Bta’— cf, ay रमः, “विकारा ग भेदः श्ादथस्या विरुतलात्‌,--श्रथाऽङ्गजनित उपकारः, ख न विष्टतः, यो दपूणंमासयोः, स एव । कथ ज्ञायते? | दश्यते, प्रयश्न्ते प्रयाजानुयाजास्तावदेते राभेपौण्मासिकाः, aw प्रयाजामुयाजशरब्दौ प्रश्ञातो, ते च॒ चोदकेनेद्‌ प्राप्ताः afafen विन्ते, प्रङ्तगामिलश्च wee न्या, म वेकः शष्दोऽनेकायौ OM, तार्‌ दाेपौणेमासिकारे, तदुपकारेऽप्येषां दापोषंमा सिक

ae qwid १ पादः। ०९

एव, स fe तेषां sere, यरि च प्रारताद्पकारारुपकाराग्भरं कुर्युः, ततोऽप्राङतकायंवान्नैव चोदकेन प्रार्‌, शुवे - भवेयुः, यथा सते गौरगु लवा दिभिरग्यश्चनम्‌ । श्रप्रात्रो च अनेभेव प्रयाजा विधीयन्ते, sata तेषां विकार ति तच fant. we: स्यात्‌, ग च, सरुदु्रितः शक्रेत्यथेदयं विधा तुं, wade Saat प्रहता afa चादकेन प्राप्येरम्‌। तच वैश्वदेवे जिंभतसम्पसिराङतीनां न युच्धते, “नव प्रयाजा गव श्ननयाजा, दावाञ्यभागौ, अष्टौ walle waa खमवद्यति वाजिनो यजत्याङतीनां ea fame’ दति, TAR SARI SAAR. प्राङतोऽङ्गोपकारः, THM एव पुरोडा्र- खापि उपद्ुवम्तीति न गुककालविकारेऽपि aria: | तदानीं तसुभौ आ्थयेते,- पटः परोडाश्रस्च, उभयोख प्रशतिवक्कियन्तऽङ्गानि ; AWA स नृष्छता येवोभयोश्पकुवन्ति। विक्रार इदानीं किमः 21 wrk, aay fe प्रयाजानुयाजेषु श्रूयते, म पथोः परोडाभ्रस च साधारणान्यङ्गानि, पाश्रुकान्येव सन्निधानात्‌ पुरोाडाश्रखखाणुप- कुवन्तीव्युकर । | |

श्रपि च एषंदाच्येनापीच्यमामा अन॒याजा श्राव्येनेष्टा भवन्ति, न fe vaq sree नाश्रयति, धस्य क्षीरेण भोजममुदितं भवति, यदि तश्च quant दीयते, न कचिदि रोधो भवति, सश्रकरमपि तत्‌ पय एवेति। तथा, य waren प्रया जान्‌ यजति, चजत्यसौ तदन्तगेताम्‌ Waa पञ्च, येऽभ्यधिकाः az, न, तैरिज्यमानैः पच प्रारता नेष्टा भवन्ति, एवं तिष्त्यपि qut क्रियमाणाः प्रयाजा रता एवः पराडाञ्गस्छ भवन्ति, , कमस्तेवां प्राकृतो हापितः, गणमात्च क्रमः,

Gee dtate—qua

न च, गुकानुयदहाये Ture safer, ग हि गणवश्वज्नि प्रधानं, कामं mafaqarefafaed प्राथखिन्सं भवेत्‌, arate: । श्रायसिन्तं तहिं mre’ । क्रियते, -श्रयाश्चाग्ररिति सर्वप्रायिनं जहेति- इति । प्रासङ्गिकवादा प्राय्िन्ताभावः; तस्मादविरोधः ॥ ख रकेषाश्वाशक्धत्वात्‌ ॥ ५॥ (१य०) । भा० “एकेषा श्च" श्रथानामशक्धा भेदेन क्रिया; यथा, Were, त्रतोपायनस्येति, af शृनाऽनपटक्रा तिष्ठति, सा न wrt कत॒मः, म WE हतः सन्‌ कतुः wea) श्रयाच्यते,- “श्रन्या करिव्यति*- ति । अन्ेपरुषिक श्यात्‌, तियेक्‌ चासौ भवेत्‌, तज दिक्‌ aqua! विहार एयक्षश्चाश्रतमापद्येत ! तजेकरे्रकालककेकनव- मङ्गप्रधानाना मिति feat न्यायः प्र्युतख्वियेत ! एवमम्न्यद्धरशं, तर्‌ आहवनीयनिडत्धये, wazgean च निवं्तितोऽषौ, न च निरवन्तितः wen faatfed, यथा शतः कतम्‌ । sited, “aa निवेत्तयिव्यति' इति । नः लस्मिश्नन परते दितीयस्तच् श्रादवनौयोऽखि, यत्कारणं, गारंपग्धा वनौ यै उभे THA, तयोः श्रावनीयेऽपयातिते aftfaet गारेपत्यो भवति, यथा षवंसाधारणार्‌ wear शआश्यारुपादयाज्थैऽपयातिते परिनरष्टमन्यदेवताथे भवति, विदारषटथक्त श्च पृवेवदापद्यते । तच पृक्षा एव दोषाः । तथा, जतं agea म तत्‌ पुमः अमृत्‌दषटं शक्यते ग्।तु, भ्रनुतसृषटश्च तत्‌ श्रा प्रधानापवगात्‌ ॥ क रकाप्रिवश्च दशनं ॥ ६ ॥ (RZ) ॥ भाग एकाचिं पशोः पुरोडाग्रस्य च दभ्यति, -"म्ेऽप्रेराञ्याङती-

"ae que १ पाद्‌ः। Gey

धेशोति पुरोाडाशाङतीः पञ्चाङतीख' शति, गाग्न्यदरणड्य मेदः, तमात्‌ ONT तन्तं पुरेाडाशचे wags ति ॥ (२९२।९।९अ०) ॥

प्रष्टा qreawaanr कलेख्ताधिकरथम।

° जेमिनेः परतन्ापत्तः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात्‌ ॥७॥

ate तस्िन्नेव पद्दपरोडागरे विन्ता*,--किम्‌ राञ्यभागौ कन्तेयौः उत न ?-दूति। श्राह "तत एतनावत्परच्छं, कि, प्रयो मवचनेन रादका वाध्यते, उत, प्रयोगवचनः चोदकेन ? इति । यदि चोदका वाध्यते, ततो न wat; श्रय प्रयोगवचनः, ततः कर्तव्यौ-द्ति। किं पुनर युक्रं ?-चादका वाध्यते इति। किंकारणं ? | श्रानुमानिकः. चोदकः, wae प्रयोगवचनः, प्रत्यक्चश्चानुमानादलीयः, gaa च वाधो न्याय्यः, न च बलौयसः; Wad न कत्वा, चोदकेन fe तौ प्रायातां, स चेर वाधितलान्नास्तं।ति |

एवं प्रा, उच्यते,-जञेभिनेः' श्राचा्यस्छ मतं, - कनेयो श्राज्य- भागाविति। कुतः ?। यतः "परतन्त्रापत्तेः खतन्लप्रतिषेधः स्वात्‌ ',- यद्य AAG काये परतन्मापद्यते तस्य प्रतिषेधः स्यात्‌, यथा, पौरोडाशिका्नां प्रयाजानां पाटकः, ae तु न किचित्‌ परकौय- कार्यमापद्यते, ततुप्रतिषेधो न युक्रः, यथा, देवदन्ते यज्ञद तयान- मारूढे देवदत्तयानं निवन्तते, म वस्ाखद्धार, न चेद श्राज्यभागयोः

° “तो woot करोति इति निषेधात्‌ राश्चभागयेाः पमावभावे प्राङ्ग्याः प्रसङकखिदिनेालि, Gag) विचार््येवेः› इति माभवः।

Gog मीगस —zut `

कायै किचित्‌ पाप्कमङ्गमापद्यते, aa प्रतिषेधो म am, तस्मा ्योरनिदन्तिः । यन्त॒ प्रत्यक्षः प्रयोगवचमः--इति, मेवात प्रयोगवचनस्य प्रमतिः, ख fe seria उपग्ट्ीयात्‌, agate wy: पष्पुरोडान्नोऽ्वाम्‌, waetsta यं न श्रा्यभागौ wzerfa, रकरणसननिहितमङ्ग प्रयोगवचनेन द्यते; न च, Gat आज्यभागौ विते, afafigara,—‘at न सौम्येऽध्वरे न पश्ौ-एति। अपिच, उक्रमेतत्‌ ,- प्रयो गव चन उत्पन्ञानामङ्गाां Alem, चोदकष्टत्पादजा ग्राहक, तस्मात्‌ स बलवान्‌ ॥ (१२।९।२अ०) ॥

भा० सामे यानि दपुशमासप्रहतीनि कर्माणि रतायां aer- वेद्यां aia, Aa fed, fa तेषां afta arian, उत म?- दति । किं प्राप्नम्‌?-भेरेन arian । faatee? । Grea: प्रापयति, एवं सोदकानुगरा भवति । “नगु सौमिक्येव प्रसङ्गात्‌ काये साधयेत्‌" । sated, न सधयेन्‌। कस्मात्‌? । "नानार्थैलात्‌", नानार एते वेदौ, दशेपुणमासिकौ शविषामासादनाचा, णौमिकी प्रचाराथा, तजर प्रसङ्गो नोपपद्यते, यत्‌ तन्तिणोऽङ्गं मध्यपात्धङ्गनेकाथ, तत्‌ प्रसज्यते । यथा, पाश्टुकाः प्रयाजाः पौरोडाभिकेषु, न वि तथा, ABS: HU ॥

Re Gad १ पार्‌ | Soy

Be अकम्म वा छतदूषा स्यात्‌ ॥ € ॥ (fae) ॥ we भवा ater दार्चिकी वेदिः। कुतः?। "हतटूषा सखात्‌,- सा क्रियमाणा केवलं सौमिक्या 3%: wart दूषणं wr न किञ्चित्‌ ara साधयति। “मन्‌ दविषामासादनं तज करिव्यते' | werd तद्मदावे्यामपि कतु । “नन्‌ श्रन्याथा Va । अन्यथापि सती शविषामाखादने श्रधिकरणीभविहं प्रभवति, वेद्यां इविषा- ara अतं, canta च बेदिः, न तथ, तदथायामिच्येष विशेषः शयते, THA म कर्तव्या दाभिकी ॥ (९२।९।२अ०) ॥ चेमे दािकेः शुवादिभिः पातैः सावनगपञ्चादिषोमाधिकरथम्‌।

द° पाचेषु च प्रसङ्गः स्याङ्कामाथत्वात्‌ ॥ १० ॥ (पु) ॥

भा सोमे एव धामि द्पुणमासप्रृतीनि यह्चमचे प्रयुक्त ate,

TaN, सावनः पटुः, सावना: पुरोडाशाः, sages, तेषु विशार्यते,- किं, तेषां weqagh wa: ater, saat दार्शिकैः खवादिभिः ara: ?-दति । तच्रोच्यते,--“पाजेषु च प्रसङ्गः स्वात्‌ । कुतः ? । Sarena’, होभाथानि तानि पाजाणि,ख ष हेमा गररचमसेनापि faaad, सेामतन्त्रमध्यपतितानि कम्मौणि, तेषु utyqaaar हमः कल्यः ॥

Bo न्धाय्यानि वा प्रयुक्षत्वादप्रयुकतं प्रसङ्गः स्यात्‌॥१२॥ (fate )॥

भा नन्याथानि ar दर्भपूणमासिकानि स्युः, aera: क्रियेत |

Gog wtater—cwt

कुतः ? । memes’. प्रयुक्तानि तानि विदन्ते, 'यदग्टहीला आज्यानि साममासादयेयुः अपत्नीत यजमानं, wy यत्‌ wear अआश्यान्यासादयनग्ति न यजमानमुपन्ति - इति, प्रथमं तावन्तं प्रयोगः, fired vary, तत weed, तान्रेवाच्यप्रयक्कानि विद्यन्ते, “शप्रयक्ने way: wa, यन्ध्यपातिनेोङ्गं न WE, तत्कायें afeutse sega, खस्याभावे डि परकीयमुपजीव्यते ; शरसन्नि- fea fe afar याने देवदण्ता यश्चरलयानमारेोहति, af fet तु खयानेनेव fe थाति। as fe तख यादृशं खतन्तेय गमनस्खं, न तादु परथाने। पुरेाडाज्जानामपि afta: पानै- यादृशं WEG, न AEH ्रइचमसेन, तच MEA दक्तजातयः प्रशण्णादयख संस्कारा शभ्यन्ते, गदचमसे तेषामभावः । येऽपि सौमिकाः तैः पुराडाभ्रानामसम्बन्धः | |

‘afe पनदाश्िकानि sami भवेयुः, किं owed प्रसज्येत ?' । नेति ब्रूमःः-दाभ्िकान्येव प्रसच्येरन्‌ । यज तन्तिणो गं करियमाणमितरख्यापि कतं भवति, तज प्रसङ्कः,- यथा, पाग्रएकेषु प्रयाजेव क्रि यमाण्षु पौरोडाभिकाः। एर तु ग्रहचमसे wae नेतराणि प्रयक्रानि भवन्ति, न हि, सामे यमाने पुरोडाशा ताः । तस्मा न्नास्लच प्रसङ्गः । किमा ? । ददसुश्ते, ‘aes प्रसङ्गः are’ दति, यदि प्रयोग एषां नोपपद्येत, प्रतिषिध्येत वा, ततः प्रसङ्गः स्यारित्यथेः । रपि, न्याव्ानि दाश्पृष्ठमाडिकानि, न य्रचमसं | किं तेषां न्यायं? । दश्पुणमासायोस्तानि अष्टेनाक्रामि, ततञ्चोदकेन tte अतिदिश्टन्ते इति |

१९१ ध्यावे & We: | Ges

अस्ति शब्दसंस्यशेः*। ग्चमसेन त efaana कचिद्धोमः शतः श्रथात्‌ fad, रसति च कटोकेरथात्‌ क्रिया भवति, TH अति च एतानि पाणाणिः-युनञ्खि ते एथिवीं ्योतिषा सरेति warafeanfa । युमञ्मि वायुमन्तरिकेण ते सदेत्युपर्टतम्‌ । युनज्मि ard ae दिवा खर्येणेति asa इति । तस्मादतहामः क्तव्यः (LRM) ॥

wales पद्प्रोडाशजपलदाभावाविकरशम्‌। wo was च पदुपुरेाडाश न स्यादितरस्य प्रयक्त- त्वात्‌ ॥ १२ ॥

भा gta एव चिन्ता, किम्‌ एतस्य mfatsit अपणं कर्तव्यम्‌, उत शालामुखीये? इति तच सख एव न्याथः,-'इतरस् अयुक्रतवात्‌”- इति, गारेपत्ये विषां श्रपणं श्रतं, स च प्रयक्षा वि्ते,- “न्रालासुखीयः wat, wa Ss गाहेपत्यो भवति, इति, तस्मात्‌ तज

अपणं RADA (९२।९।५अअ० १) ॥

कोष्डपायिनामयमेऽप्रिडोजग्रयद्य wera अरपशाधिकरवम्‌। qo अपणं UAVS शालामुखीये न स्यात्‌ प्राज- हितस्य विद्यमानत्वात्‌ ॥१३॥

भा० कौष्डपायिनामयने श्रद्रिहाजे विनयते, किं तदीयस्य

ॐ खादग्पस्तके wars च “अस्ति शब्दस gt? — wae: सबतयाऽधारि।

† रब दति खाद्गेपखके पाठः | 8 7

Gou atatar—«wa

QE शालामुखीये अपणं, श्रथवा प्राजहिते ? इति ‘urafea- दृति गारपत्यश्य पुवाचाय्संज्ञा । अ्रापि ख एव न्यायः, गारैपत्ये श्रपणं श्नं, ख एव went विद्यते, “aman प्रसङ्गः स्यात्‌"-द्ति, waters परिशारः, Saar जाखामुखीयः प्राणते, ज्योतिष्टोमे fe तस्य गार पत्यत्वे श्रतं, तच्च सोदकपरम्परया कौष्डपायिनामयन- मागत, नामधेयेन तु प्राजहिते श्रपण प्राप्यते, चोदका नामधेय ष्टो बलवतः | तस्मात्‌ तज रपण कन्ेव्यमिति॥ (९२।९।६अ०) ॥

इविधे गयोः शकग्योरव्येन शकटेन खोषधङयकानां Trent निवेापाकिकरणम्‌ |

qo शविद्ाने निर्वपणार्थं साधयेतां प्रयक्तत्वात्‌ ॥१४। (Yo ) ॥

भा० शृते शविद्धाने यानि श्रौषधगुणकानि शषटिकानि कर्माशि TMA, यथा, पडरपुरेडाश्नः, सवनीयाः परेाडाश्राः, सौम्यख्चसः । तेषु विचायथैते,- कि, तेषां मिवापो इविद्धाने aver, श्रयवा, श्रनोम्तर- सुपारेयम्‌ ?-दति। कि प्राप्तं ?-^हविद्धाने निवपणाथं साधयेतां' एकं वा । कुतः ? । श्रयुक्र्वात्‌' । प्रयुक्रमस्ति, शक्रोति च तेषां निवैपं साधयित, श्रन्यस्योपादाने केवलमनथेका व्यापार श्रापद्यते। तसात्‌ वयोरन्यतरेण निवापः कन्तव्यः ॥

ae श्सिद्िर्वान्यदेशत्वात्‌ प्रधानवैगुण्यादवैगुग्छे प्रसङ्गः स्यात्‌ ॥१५॥ (सि ०)।

भा० ‘afafgar efagrarat निवापस्य, न तार्यं साघधयितव्यः।

९९ qd १ पादः। Boge

कुतः? । श्रधानवैगृ्यात्‌",-मिवापस्य gm, wate area) प्रागीषम्‌ sisted भवति, we दकिफ mare अरनसोऽधिभिवंपतीति, यदि efagra गिवैपः क्रियते, तदेशे तक्लीयेत ; तथा प्रधानं सामकम विगृशं भवेत्‌ । दविद्धामयोमन्धव्च नियमव ख प्रवर्तं स्वापनश्च रटने, MAA स्यान्‌, श्रय पनः क्रियेत, तथापि ्राडत्ति- Tam श्रगष्टीयेत । “ware? च प्रधानश्छ ‘TERY यक्रः, यत्कारणं, धानस्य यो धमः तमितरे यथाजरुतसुपजीवन्ति परवभत्वात्‌ । यदि यथाश्ुतेनास्य काय्यं न सिध्यति, ततः कामं कायलापो भवेत्‌, खं वा साधनं प्रयुञ्जीत, ग शक्रुयात्‌ प्रधानका व्याह्य खा साधयितुम्‌ । “श्रथ aargfagrra’ निवगपो न श्रियतेः। एवमपि तेषां कर्मणां ang भवेत्‌ । ‘ag परतन््ोपजीवीनमि एतानि यथावख्ितं परतन्तमुपजी विह मरन्ति, यथया, WTR प्रयाजान्‌ अरन्यकालानपि Wt उपजीवति" | उच्यते, - युकं तज हतास्ते प्रयाजाः, न च, कतस्य MATEY पनःक्रिया न्याय्या । श्रयं पुमः करिव्यमाणो निवौपः, ख यदि सगणः शक्यते कते, तथा सयणः HH, waa च श्रनोनरमुपादाय, तस्मात्‌ न श्वि द्धनयोनिगपः ॥

So MART दशनात्‌ ॥१६॥

भा० श्रनाबह्वख दु श्यते,--“श्र्मांसि natal’ इति | तस्माद- प्यनोन्तरमुपादेयमिति ॥ (९२।९।७अ ०) ॥

प्रायचोयादिष व्टोचालजानरशस््ाभावाधिकरकम्‌ |

ख ATH च कालभेदात्‌ ॥१७॥

९ ° मीमांसा-द्भ्मे

भा Ura दीशाकाशं राजिजागरणमाश्ातं, ‘at प्रथमां रीतो शाजिं भागर्नि, तथा खेन व्याव्ेते' इति । दशपूणमासयोरष्योप- वसथ्ये ऽइनि एकेषामाशातं, तत्‌ प्रायणीयादिषु चोदकेन प्राप्यते | तेषां तन्तमध्यपातात्‌, रीलाकालेजैव जागरणेन प्रसङ्गात्‌ काय्यैसिद्धौ प्राप्तायाम्‌, इदमुच्यते, तदयुक्षच', द) लायुक्रश्च जागरणं नेतरेषु yaw । कुतः ?। “काखभेदात्‌', यदि यावद्यन्नाक्ानां रणाय अप्रमादाथे, ततो दीचलाकाखेषु रक्षितेषु नेतराणि रतानि भवन्ति, axqurai प्रायणीयादिषु उपवखश्यकाले भेदन wae । अथापि अदृष्टायै, तथापि शओरौपवसथी राजिरस्छ निमित्तम्‌; निमिन्पराभी जेमिल्िकं ककन । तस्माद्धेदेन SHAT (९२।९।८अ०) ॥

वि्ारभेरे मग्त्रभेदाधिकरशम्‌ | qo | wate सन्िपातित्वात्‌॥१८॥ भा वरूखप्रासेषु विहारण्थक्ते सति, ये मन्त्ाः सन्निपातिने, यथा, MUG, प्र्णोऽभिमशने । तेषां किं waa प्रयोगः, श्रथ वा, मदेन? इति । तन्ावापचिन्तेयं न प्रसङ्गचिन्ता ; तच प्रयोगवचनानुहाय तन्लभावे प्राते SUA, — ANY आच्ययश्णादयो भेदेन कन्तव्याः | gga: ?। सन्निपातिलात्‌", सन्निपत्थोपकारिख एते मन्त्राः, उपख्ितं कसं अभिदधति । एयक्क्मणि श्रष्वयुप्रतिप्रस्यातारो उपतिष्ठेते, तस्मात्‌ TUR प्रयोक्रवयाः | शपि च, कर्णानां मन्ान्तेन कष्मादिसश्िपात क्च्यति-““मनग््ार्णा करणार्यवात , HAA कश्मीदिसन्निपातः श्यात्‌, Taw वचनार्थ

LP अध्याये ९ पादः। Sag

त्वाद्‌”०(९२।३।२ ४ ०) ति । तथा सति, येन कर्मणा सन्निपतितो सन्त्रस्लदथाऽसाविति द्यते विषः, त्ादणाटत्तिः॥(९९।९।९अ०)॥

दोचणलोयादिष खग्न्यन्वाधामस्याभावाधिकरशम्‌ |

ख धारणार्थत्वात्‌ सेमेऽग्न्यन्बाधानं न विद्यते ॥१९॥

aie सेमे दील्षणीयादिषु Rete कश्मसु चोदकप्राप्तम्‌ श्रम्न्वाधामें किं कन्यम्‌, उत नः? इति। HHA! कुतः? | एवं चोदज्ञाऽनुग्हीता भविव्यति। एवं प्राप्रे उच्यते,- न कर्तव्यं । कुतः ? । “धारणार्थवात्‌,, fayre श्ररधारणाथं तत्‌, Brarda च विदतस्य तत्‌ ad, तेन watsfin, न च तस्य धारणकायेमस्ति। “ननु श्रमन्तकं तत्‌" | सत्यम्‌ श्रमन्त्कम्‌, श्रपि तु तत्‌ रत॑, न शतस्य मन्थे पनराटत्ति- रस्ति । तस्मात्‌ म कर्तव्य ॥ (१२।९।९ ० अर °) ॥

दौकषटोयादिष व्रतोपायनाभावाधिकरणम्‌ | ख तथा व्रतसुपेतत्वात्‌ ॥२०॥ (fae) । भा० तत्रैव दाशेपोणमासिकं ad चोदकप्राप्त तथेव म क्रियेत, यथा array, उपेतत्वात्‌, न हि उपेतम्‌ WATER सत्‌ WAI, श्रप्रात्तस्य fe प्रापणमुपगमन, तत्‌ प्राप्तस्य न शक्यम्‌ ॥ ख विप्रतिषेधाच्च ॥२१॥ (ae) ॥

भा० | ‘aa व्रतपते तरतं चरिष्यामि! tia चरतो वचनं विप्रतिषिद्ध वन्तमानस्छ भविग्यद् चनम्‌ ॥

Ge waty—cnt

wo सत्यवदिति चेत्‌ ॥२२॥ (आर) ॥

भा श्रथ सत्यवत्‌ कस्मात्‌ न भवति, यथा, सत्यवचनं AA पुरुष- धमलादम वन्तेमानमपि दरशंपुणमासयोः एनरूपेयते इति स्थितायां प्रतिज्ञायां खण परिचोरयति ;-

ख० न, MATT ART ॥२३॥ (आाण्नि०)॥

भा० न एतत्‌ तेन तच्छं, “संयोगषटयक्रात्‌ः- तच युरुषसंयोगः कमोसंयोगश्च युरषा्थसुपेतं कश्चायं प॒मरपेयते। "नन्विहापि संयोग- एक्क, सेमाथेषुपेतमैषटिकाथे पएनरूपेथते' इति । Ay ॒पनरुप- गमनेनाथैः, यत्‌ Mara, तदेव TATA NURI कायं साध्यति । नज्िद्ापि* तद्देव साधयिव्यति'। साधयेत्‌, यदि कामाथेता AQ Wal भवेत्‌, सा तु इदेव ज्ञाते, शकानां त प्रतौ ज्ञाता | तस्मात्‌ ‘AMIS’ इव्यदृष्टान्तः | RATATAT त॒ प्रयोजनं प्राय- अिलविशेषतीयेऽध्याये (४।४अ०) व्याख्यातः ॥ (WRIA) ॥

fake खनर्न्यन्वाधानाननषटानाधिकरषम्‌ |

Bo गरणा च पुव्वमिषटस्तदर्थत्वात्‌ ॥२४॥ (सि°)।

भा० पूर्वहतम्‌। श्रन्धन्ाधानं सौमिकं प्रसङ्गारैषटिकेषु काय्यै साध- citar । तदिदानीं श्रा्ियते, धारणणथेलात्‌ तस्य प्रसङ्ग om 1 मच aaa yore, किन्ति धारणाय च देवता-

* मन्बितरजापि इति खाद Tee पाठः | † पु्बोह़म्‌ इति चादगेपुखकपाडः |

१९ Gas ९ पाड । TAR

परियदाथं च; एवं हि दथ्पुणमासयोः gaa,— "ममाग्रे वचा विश्वेव्व- fafa, aft zeit, देवता एव arate खोग्डते यजते" <fa aw यद्यपि धारणे सौमिकेन प्रसङ्गात्‌ सिध्यति, देवता- परिग्रहार्थं तु दाग्रपौणंमासिकम्‌ एषिषु कम्मोसु कर्तव्यं ।

श्रा, मेतद्‌ युक, देवतापरिग्रहाथमपि प्रसङ्गारेव शिष्यति, कुतः? । ‘ewer’, सोमेऽपि रौ्षणीयेटिः रेवतापरियडाया शरूयते श्राग्ावैष्णवमेकाद कपालं निवपदौक्षिष्यमाणोऽभ्निः प्रथमो देवतानां विष्णः परमो यद्‌ प्रावैष्णवमेकादश्कपाखं निवपति देवता ae च तद्भयतः परिग्टद्य tea’ इति । षेव देवता परिय्रहणाण प्रसक्ारे्िकानां ara’ साघयिव्यतीति।॥

we शेषवदिति बेत्‌ ॥२५।(आआ०) |

ae saa, न सिद्यति, दीक्षणीया प्रधानाय, खा प्रधानदेवतापरि- RG वन्ते, WAY wet देवता श्रपरिग्ट्टीताः, तत्परि्रशा्थं दाशंपौणंमासिकम्‌ शष्टिकेषु aaa ॥

we न Saar हि ।॥९२६। (श्चाण्नि०) ॥

भा० “नः कन्त), दीचेणी ययैव प्रसङ्खादूवतापरियदा यः Bafa । “ननु प्रधानरेवतापरिग्रहाथा द चणयेत्युक । प्रधानदेवताथा eat श्ङ्देवतां zatfa । कथं ? । वैश्वदेवो fe । af सामे वैश्वदेवो गदयजिः, तच सवदेवता इज्यन्ते, तन्मध्ये षाङ्गदेवता श्रपि। तस्मात्ताः परिग्टहीताः | श्रता न तत्परिग्रदार्थने िकनान्यन्वाधानेना्थेः* ॥

* आनेन तत्परि दारयन रेदिकेन खग्न्यन्वाधानार्यन are दति खाद्भपरूकपाढठः ।

८९४ मौर्मांस.--दन्मे

° स्यादा व्यपदेशात्‌ ॥२७॥ (पुर) ॥

भा० खादा' अरथः, रेिकेनाग्न्वाघानेनाङ्गदवतापरिग्रदण, न तु fag रवा द्यन्ते दति परिग्टहीताः। न तज खवा देवता इष्यन्ते किन्तडिं faa देवा रेवतागणः, यथा, साध्या वस्वो UT इति । कथं ज्ञायते ? “यपदे रार्‌, व्यपदेशो भवति, ्रभिवेसुभिः सेमे सद्ररिद्रो मरद्धिवैरण शआदितेेदस्यतिविरदवः" इति वखा दिभ्योऽथा करण्डतान्‌ विश्वाम्‌ देवान्‌ taf थदि च वं देवा sere freee wea, तेभ्योऽथाम्तरगरता न स्यः | तस्मात्‌ विश्वदेवश््दो गणवचन एव । vaga श्रपरिखह्मीता शरङ्गरेवताः, तदथमे्टिकमम्यन्वाधानं ATTA Il

He A गुणाथैत्वात्‌ ॥ २८) (Se) ॥

are, Rata । कस्मात्‌ ?। “गणाथेलात्‌', म अनेन व्यपदेशेन गणा Fuca, शक्यः कण्पयितुं । एणायाऽयं व्यवदेश्नो हृरस्पतिप्रशंषाथेः |

graze वसखादिभिः केवलः समेताः, स्यतिस्ह सर्द वे लेख

gaa । यथा सेनापतिभ्व्यबलेन सहागतः समाषक्ता निजेन बलेन, राजा त सर्वेरवलेदौखान्येखेति । wig च वैश्वदेवो गणः कस्ष्यः, खव त॒ देवाः शन्दादेवावगम्यन्ते ; तस्मात्‌ दीक्तणौयया श्रक्गदेवतापरियष्टोऽपि प्रसङ्गात्‌ सिष्यतीति न ave दाथेपौ णमा सिकमेटिकेषु शन्यन्वा- धानम्‌ ॥ (९२।१।१२अ ०) ॥

| tfeds पलोसच्रहनाननु्ठागाधिकरचम्‌। Bo AACA टत्तत्वात्‌ ॥२९॥ भा० पल्याः BARAT दशपण्माखयोराल्तातं, ‘arau val सलद्यति-

११ ध्याये ६ Te ECR

ति तत्‌ Warpray रैशिकेषु कष्य चोदकेन प्राप्तमपि क ete) कुतः ?। ‹ठनत्वात्‌', दीच्ाकाले सामाथे wer: sare au, योक्रे cat waufa मेखलया <fed मिधुग्याय' इवि ख्टाखातं। सन्ञ्टमञ्च वाससा werd area सौमिसे आ कम्मापवगात्‌ प्रसङ्गेन शिद्यतीत ॥ (९२।९।९११अ०)॥

रेहिकेष रण्भोजनाभावाधिकरषम्‌ | ao श्न्यविधानादारण्यमेाजनं न स्यादुभयं हि TUAA ॥ Bo |

भा० दभपणमासयोरारष्छभोजनमालातं,--"यद्‌ारण्यागस्नाति तेन area wet इन्दरियं वे ्रारण्छमिन्दियमेवात्मन्‌ wa’ इति aa प्रायणीयादिषु चोदकेन प्राप्यते, प्राप्तमपि सत्‌ म arial | किंकारणं ?। अरन्यविधानात्‌, । ay, दजेपूणंमासयोरारण्छभोजनं, तर्‌ eee | rash एतदाश्नातं,- "पयोव्रतं ब्राह्मणस्य यवागूराजन्यस्छ आमिल ame’ इति । तदपि दृष्टकाश्यवादुत्यथैमेव । तयोः सो मिकं प्रत्यचश्रतलात्‌ प्राधान्या wae arly, तेनेव च दन्तौ प्रसङ्गात्‌ विद्धायाभितरलिवसते ॥ (९२।९।९४अ०) ॥

रषटिकेषु ेषमचागछटानाधिकरकम्‌। qe शेषभ्ास्तथेति बेन्रान्धाथेत्वात्‌ ॥३१। भा दश्रपुणंमासयोः wae Beis, Wa Very aig चोदकप्राप्तः, खाऽपि सौभिकेन ब्रतेन भ्राराण्टवक्निवत्टेते इति Fe, 3 ण ।

Et 1 wing eae

भ। RTT? । “अन्वाथेष्णात्‌, ग ख ere, न हि श्रयं THe, VATU, उपयक्ेषलार्‌, veut दितीयानिरद्रा, ‘as area खलिज cet भक्यन्ति" इति । तस्मात्‌ कन्तव्यम्‌ ॥

६२।९।९५०) ॥

रेडिकेष अन्वाराय्येदानाभावाधिकरदम्‌।

qe तत्वाच्च परिक्रयः ॥ 82

भा० दभेपूणमाखयोः परिक्रयोऽग्ादाय्यं ्रा्वातः, ख दह चोदकेन प्राप्तः सन्‌ म RN) कुतः ?। Waar’! ward खलविजः सोमान परिक्रयेण, ‘aw aren शतं दलिणा' दति । एकदे कालकरेलद्च शङ्गप्रधानानां ; तस्मात्‌ तेरेवाङ्गानि कर्तव्यानि | शता म एथगङ्गागां परिक्रयः। तस्मादग्वाहायौा निवर्तेते ॥ (९२।९।९ ६अ०)॥ |

free Qeews संख्कारायेतया कणेयलाधिकरथम्‌ | qe गेषभघ्ास्तयेति चेत्‌॥ ३३ ॥ (Te) ॥ `

भा अथ देवभक्ता श्रपि 'तथा' fate, यथा ware इति चेत्‌ । परिक्रयाथाश्रङ्योच्यते ॥

Bo न, कम्मसंयोगात्‌ ॥ ३४ ॥ (fae) ॥

ate नेते गिवर्तरम्‌, म हेते परिक्रयाथाः। Waele क्नथ

XY अध्याये १ पाद्‌ः। 38.

waar मिर््डयिषे कश्णि एते विधीयन्ते, चा्मनामानमनाय,* तस्मान्नेते परिक्रयायाः far Segarra: । अ्रतसदथं ate: ॥ (९ २।९।९७अ०) ॥

[= AE GED

tfeae डातवे रणसद्धायाधिकरणम्‌ ° प्ररत्तवरणात्‌ प्रतितन्त्न वरणं हतुः कियेत ॥ ॥ ३५ (Feo) ॥ .. भा° दशपूकंमासयोहातुवरणमान्राते,-श्रपनिहव ई होता देवाम्‌ aa’ दति । तत्‌ चोदकेन ष्टिकिषु कममसु सेमा ङ्ग्तेषु प्राते । afa त॒ समेऽपि Maa, - श्रिता स मे हाता Bre मे होतासि दति हतर टठणीत' दति aw fawreia,—faa, ety ककर ॒दाशपीणंमासिकं हेतुर्वरणं कर्तव्यम्‌, उत, म? sft किं प्राप्त? म कन्तव्यमिति। कसमात्‌ ?। वरणभ्भावद्‌ mama, सभिकेन च वरणेनागतोा शाता awe समख करणे । ग चानतस्यानमनेन कायमसि । तस्मात्‌ ग RETA । एवं प्रात्र ब्रूमःः-"ठत्त वरणात्‌ प्रतितन्त्रं वरणं दातुः किवत नैतदस्ति, लमिकं वरण प्रस गादाेपेएमासिकस्य काय्यै साधयिखति दति, श्रते" वरप्रणात्‌ प्रत्ते Hale दाशपालंमा सिकं वरणं कियते, श्रतस्तत्‌ न श्रानत्यथे, feats aad, म चेत्‌ क्रियेत, तेन गुणवेगण्यं स्वात्‌ ! तस्मात्‌ प्रतिक भेरेन क्त्यम्‌ ॥ ° ब्रह्मापोति चेत्‌ ॥ ३६ ॥ (श्रा ०) ।

* “म चालमानमनायः दति are करगे Te पाठः) "नचाद्ममागमनायः दति WREAVSRYS: |

९ Wiater—cwh

भा इति रेत्‌ wafe,—nenarergqate प्रतिक avant इति, श्रह्मापि weet कणि त्रियते प्रणीता प्रणयनकाले, तस्मात्‌ तस्यापि वरणं waar, श्रतस्तदपि प्रतिकं aval; वक्ष्या वा विशेषः ॥

छ न, प्राङ्नियमासदर्थं हि ॥ ₹७॥ (आ०नि०) ॥

भा० न ब्रहवेरणं कर्ल्यं। किंकारणं ?। श्राङूनियमात्‌?, प्राम्बरणादिव्यथंः ;- सत्थं प्रश्ले कमणि ब्रह्मणा वरण, प्राम्बरण्णान्न fafar agente, वरणादमन्तरकालं ब्रह्मणः ad, तदथे वरणं काये; तस्मान्न agian, किमदं आनलत्य्थसमेव, सभिकेन ख वरणेन WIAA | ANT ब्रह्मवरणं म कर्तव्यम्‌ ॥

go निरहिष्स्येति चेत्‌ ॥ इट । (feomte) ॥ wie श्रयोच्येत,-श्रस्ति अमावाखायामैपवसथ्येनि वेदिक

निरिं पुरंथुरमावाख्वायां वेदिं करोति" दति, तच वेदिपरिगरह- waar meat fmad, तेन ब्रह्मापि aware शति ॥

° नाश्रुतित्वात्‌ ॥ ३६ ॥ (दिणश्रा०नि०) ॥

भा° Saqearararat वेदिकरणं श्रुतं, ग परि ग्रहण, “waft धथाकालमेव ga ब्रह्मणि परिग्रहः करिष्यते, वरणस्य कम्मार्थत्वात्‌। गम्‌ 'पराग्बेदिकरण्णात्‌ ga: परिग्रहः, तचापि ब्रह्मणा प्रसवो दातव्यः? । वाटं, we afe श्रन्यः परिहारः, दशेपुषमासप्रकरणे दविषाममि- बाखमादृ द्धं बेरिकरणमानातं, ब्रह्मवरणमपि प्रणीता प्रणयनकाखे प्राम्‌

१६१ खभ्वावै ९ पाद्‌) | ८६९९.

भहालव्रटन्तेदृष्टार्थवादागत्यरयम्‌। एवं fad wararerat वेरिकरुणं वसनेनापरृषटं, तसिन्ञपहृश्यमाणे परिशोऽप्यपट्ष्टः, प्रसषाऽपि च, ब्रह्मवरष्मपि, प्रधामरेकाललाद्रुणामाम्‌। एवं सति पोखमार्स्या TETAS त्रह्मवरणम्‌› श्रमावास्यायां पुरवंधुःः--उभयनाप्रटन्त WBA । तस्ममादुभयवानत्ययम्‌ | अतो न प्रतिकषम ब्रहम वरणं क्य, ओमिकेनेव वर णेनानततवाङ्‌ ब्रह्मणः ॥

Se होतुस्तथेति चेत्‌ ॥ ४० ॥ (Toate) ॥

मा स्ति चेत्‌ पश्चरि,- यद्यप्रटत्ते कम्मणि ब्रह्मणा वरणं, ग 4, वरणात्‌ प्राक्‌, fafa ब्रह्मणः कश्मालि, तस्मान्न प्रहन्तवरणे

ब्रह्मेति । ‘gwar varie प्राम्बरणान्न किचचित्कश्रास्ि, तापि avd न WWaTaq ॥

छ म, कम्मसंयेागात्‌॥ ४९ ॥ (दण्ाग्नि०) ॥

me श्रस्ि, eta: प्राग्बरणत्‌ सामिधेनीकश्मणा संयोगः,-“श्ररतः खामिषेनीरन्वार' दति । aargiqatwazare ; तरै केषु wag रौ्णीयारिसु कन्त, ब्रह्मवरणन्त्‌ दृष्टा तत्‌ सोमिकेनेव छतलात्‌ ग कन्तव्यमिति ॥ (९२।९।९ स्श्र०)॥

खआतिष्यायां «feu: भ्रतिकय प्रोरखाश्यभावाधिकरणम्‌ | छ ° यन्नोत्‌ पन्युपदेशे निषठितकम्भप्रयोगभेदात्‌ प्रति- तन्त्रं कियेत ॥ ४२ (Ze) ॥ भा समे Waa, “यदातिथ्यायां बहिस्तदुपखदान्तद्रीषोमी-

९० atater—ecur

यस्य" दति । तच यत्‌ निष्ठित afeat are क्रियते, यथा, प्रोक्षणम्‌, श्रग्राणाम्‌ BVA, मूलानाम्‌ श्रवमेचनं । तत्किम्‌ श्रतिश्यादिषु प्रयोगभेदे भेदेन कन्लवयम्‌, श्रथ वा, यदातिश्यायां wa, agaata प्रसज्यते ? । fa प्राप्न ?-"यश्नोत्पत्युपदेजे आ- निथ्योत्पत्यपदओे एतस्मिन्‌ यदातिथ्यायां बहिस्तदुपसदाम्‌” इति, ua fafsaaa क्रियेत, तत्‌ प्रयोगमेदाद्धिन्, भिन्नप्रयोगाण्छेतानि द्रातिश्यादीनि wari, तेषु उह्यते विगरेषः, यद्‌ यस्य प्रयोगे प्रोचषणादि ad anzufafa | तस्मादन्या्ंमावत्तेयितव्यमिति | एवं प्रतिकश्मग्यासः, न चाच प्रसङ्गो य॒च्यते, न fe श्रातिश्याया- स्तन््र मध्यपतिता उपसदः, श्रग्राषोमीयो ar i

wo नवा, छतत्वात्तदुपदेशा हि ॥ ४३ ॥ (fae) ॥

भा० मनवा प्रोक्तणादि कनेवयं । कुतः ?। “छतलात्‌,' छतं तदा- तिथ्यायां बहिषः, तेन ded तद्दि, पृनःक्रियायां हेतुननोस्ति। मनु "क्मारः संसाराः, तच कम्म भिन्नम्‌, श्रता यस्मिन्‌ eater करियन्ते तदथा भवन्ति" । उच्यते,-कम्माथा श्रेत न्ता नाखन्दपालिकावत्‌ कर्णि सम्बध्यन्ते, किन्तहिं बरिंदरेण,- यदीयं afe: तेन सम्बध्यन्ते, साधारणद्चेदमातिश्यादोनां afe: | कथं श्नायते ?। (तदुपदेणे हि” न्वदातिया्यां afe’ इत्यनेन वाक्येन तेषां बर्हिषः शधारण- gua न धश्मातिदेश्रः। नापि निरिषटका पदेशः इ्युक्ष,-श्रपिवेोत्पत्त खयो गात्तदर्थसम्बन्धो विशिष्टानां प्रयोगैकल्वरेत्‌ः* wre (४।२।

* sine रेतः इति शादे पके पाडः |

१९ que ९ पादः Geer

° ख्ध०) टति। एवं चेदातिश्यायामपि क्रियमाणाः संस्कराः warar एव भवन्ति। तान्न प्रतिक ara इति ॥ (९ २।९।९९ अ °)॥ wifrara खरण्दमन््स्याटश्यधिकरशम्‌।

ख° देशषथकत्वा न्त्ोऽभ्या वतते ॥ ४४ ॥

मा० तञव aun: विनयते, किम्‌, श्रग्रीषोमीये भेदेन are, अथ वा, य श्रातिथ्यायां vam, स एव प्रसज्यते? इति । areca बर्हिषि प्रयोगात्‌ gaia न्यायेन प्रसङ्ग प्रापने उच्यते,- "मम्तोऽग्यावत्तते, भेदेन ana दति । कुतः ? | “देश्रएयक्लात्‌,'- ‘gaat दे9,-उन्तरषेदिसमीपं प्राम्॑भर्च ; देशभेदात्‌ स्तरणमावत्तते, स्तरणाङ्गञ्च॒ मन्त्रः, sae guy इति, सरणारत्तौ मन््स्ाघयाटत्तिद्य य्था । प्रधागतन््लाद्भुणानां । श्रपि च स्तरणं देश- Gata, तना तिथ्या्यां प्राम्बशरेग्र; स्तः, म॒ उन्तरवे दिदेशः, यदि wet भ yes farms seat: सात्‌ । तस्मादाटत्तिः स्तरणमन्छस्य ॥ (२२।९।२०अ ०) ॥

जददिषो देश्ाकरनयने सम्ररनररकमन्त्रयोरप्रयोनाधिकरकम्‌ | ° सन्रहनषरणे तथेति चेत्‌ ॥ BOUT) | श्रा श्रग्रीषोमीये एव देशान्तरं नीयमानस्य बर्हिषः सन्नदनदहरण- wat प्रयोक्रये, न? इति चिन्तयते, तचा, सन्नरनदरणएमन्त्ौ ‘qa, यथा aware, भेदेन प्रयोक्र्याविव्यथंः | कुतः ? । उक्रो न्यायः VACUA BAY, ते च HATt wad श्रता HANSA | तस्मात्‌ मेदः ॥

GRR wie tar—<zuz

Geo मान्धाथेत्वात्‌ ॥ ४८ ॥ (fate)

भा ० Bergh कुतः ?। “्रन्यायेलात्‌", gre बहिंषो ये gener

रणे ते VIN ; तच हि मन्ध खीकरियमाणस्येवापवणनाङ््पौ, “पूषा ते अन्वि werd हत्यतेगह्वा wots’ दति । इमे पुनः खौरतख रेज्रान्तरप्रापणाय, श्रन्यायेलादप्रारृतका्ये भ॒ मन्त ग्टष़्ीतः । यथा तचेवातिथायां यदा गापत्यरे्रादाहवमी यदे परोषणाय बिरनी यते, ग तदा ₹इरणमन्ः प्रयुज्यते एवमिहापि ॥ (९२।९।२९अ०) ॥

इति stugercarfae: wat मीर्माखाभाव्ये इादशाध्यावख्व प्रथमः पादः ॥०॥

[ ऽश |

मीमांसा-दशने `

QR MATA २पादः।

~= विाराग्ररेदिककमोमाजायताधिकरषम्‌ | ह° विहारा लौकिकानामर्थं साधयेत्‌ प्रसुत्वात्‌ ॥१॥ (qe) ॥ | भा विहार इति भारपत्यादिरप्रिजेता * उच्यते, विष्दरणात्‌ । ख 'लोकिकाा" क्म ,-पावैणस्वालीपाकादीनाम्‌,अन्येवां चाग्निसाध्यानां TWAT ETAT NTR We साधयेत्‌" निरन्त Hair, श्रञुलात्‌',- प्रभवति हि आडङतिप्रदेपणे पाकादोच। das च न केनचित्‌ प्रयोजनेन, श्रद्द व्यसुत्पन्नं,-- वसन्तेऽद्म।नाधीत' इति, तल्छामथीर्‌ यच यत्रो पयुञ्धते तज तजोपयोज्धम्‌; एवश्चास्योत्यत्निः। श्रथवती भवति ॥

इ मांसपाकप्रतिषेधश्च तदत्‌ ॥ २ ॥ (ze) ॥

me मासपाकप्रतिषेधाः भवति "तदत्‌" -न्यायोपदिषटः Lata. a पचेयुः तखिन्नग्नौ यत्पचेयुः ware gay’ cia खोकिके हि पाकं मांसप्रसक्गो वैदिकस्ठ भामिने मांसपाकः |

* माङेपत्यदशिशाडवनो या्रिरूपः।

+ «रवश्च wait: दति are क्रौर Wo पाठः।

t ‘weg, बद्धत्‌ न्यायापदि्टः, इति ाद्गेपश्छकपाढठः | 3 V

८९४ नोर्माशा-- दशमे

द° fatarer बैदिकानां स्यात्‌ ॥ ३ ॥ (fee) ॥

भार Sfarat’ ‘av कर्णां बिहारोऽथे साधायेत्‌, न लौकिकामां। कुलः ? । “निजात्‌, निर्हिभ्वते मारेपत्थादीनां काये, ‘areata atria तेन चोाऽखाभीषटः प्रीता भवति' इतयेवमादिभिवीषये यासौ खत्यक्तौ कायाकाङ्का, सा एतीवंचनेक्िंवर्तिता ; श्रत एवमयवेवा- त्पत्तिः । तस्मान शो किकेषु प्रयज्येरम्‌ |

-भवेत्याकारीनाभमयं परिहारः, म श्थाखीपाकादीनां तेषामपि

श्रावनीये एव हमः प्राप्नोति" । भेष दाषः, “यदाहवनीये जुहाति" दति निथभाथं एव वादः, शभरगरेश्वापि हि वचनम्‌, श्राइवनीषे Vasa च प्राप्तः; तदेतज्ियमन्नासनं यजानिमयम्रसङ्गखदिषयं famet । त्रिकेषु चामियमप्रसङ्गः श्राखनगस्तानिरदिठत्ात्‌ | wifearat सुनिरि्टमायतने जपासनेऽप्रिःः aaa तानि अ्रहवनीय प्रस्थम्‌ ॥

go सति चापासनस्य दश्येनात्‌ ॥ ४॥ (Ak) ॥

भा सति च विदारे Ararat निदिश्ठते, “यं कामयेत TEAS प्रजा स्यादिति तद्ौपासने प्रतिदितमालभ्य ज॒डयाट्‌हति | राजद्धये yen कर्मणि एतदचन, त्ख काले faertisfa, यदि च Feta द्ौकिकानां कामै साधयेत्‌, सत्यां reat stores: कायेवान्‌ स्वात्‌।

द° अभावद्‌शैनाच्च॥५॥ (यु०२) ॥

भा मासपाकसश्य च बैहारिकेऽप्नौ अभावं दशयति, "मांखीयन्ति इ वा एतस्ताजङ्ृतेाऽप्रथे यजमान we. ते यजमागसेव ध्यायन्ति

RY अध्याये र षादः। GRY

यजमानं रंकख्पयन्ति पचन्ति ₹ वा emery curate श्रथेतेषां

गाताऽन्बा मांखाजा विद्यते, दति । sare aaa, मां सश्यैनमेष -

्ेहारिकाफामद्नीनां परिरशति। नद्मादपि न लौकिकेषु array: |

we मांसपाका विहितप्रतिषेभः स्यादाहतिसंथागात्‌

WEN (To युर fate ९) ॥

भा यन्तु, समाखपाकप्रतिषेध्च तदद्‌" इति तद्‌ “विहितपरतिषेधः wa’, श्राहवनीये वपायाः श्रपणं विहितं, तश्चायं प्रतिषेधः | कस्मात्‌ ?। wae, “श्राङतिमंयोगाच, तसिन्प्नौ न मांसं caf afar अआडतीष्ुकति' दति श्राङतिसंयागेन वाक्यशेषः gua ; आहवनीये TEAM BAA! तस्मादपाश्रपणस्याय प्रतिषेधः ॥

छ वाक्छशेषो वा दकिखेऽस्मिन्‌* आरभ्य विधानस्य

NON (T° यु° नि० 2) ॥

भा० श्रथवा च्रयमन्यः परिहारः,- दिषोऽद्नौ पन्था ware अ्रपश- माचा तं,-“यदा श्रामयराषार््मासं प्रतका्यं उपादीयते, तदा तन्न दल्िशाग्नौ अपयितव्यम्‌' इति ; ve दसिणाप्रौ त्रतश्रपशवावधसूाथं जेषः, ‘was मांसात्‌" इति, ‘ar सरखती awaal? दति ast दकिणाग्नौ हेमः तचेतच्छरुयत । तस्माहचिणाम्यभिप्रायं विश्चायते ॥ (९ २।२।९अ०) ॥

* <fwafar रति WENT AWTS ।

Ged मीर्माशा- दछन

quater TOTTI कनेदताधिकरवम्‌ | go aaa चिद्रापिधानाबेत्वात्यशुपुराडाओो न स्याद्‌- ग्धेषामेवमर्थत्वात्‌ ॥ ८ ॥ (Jo) ॥ भा० ‘wana’ oat "पुराडाशो' नन श्यात्‌, म aie) कुलः? । "ङिद्रापिधाना्थैलात्‌', ot: हिद्रापिधानाथेः स एव गूयते, cofett उ तरिं पष्टः चं वपाुत्शिदति यद्ध हिमयः पुरोडाशा भवति अपिधानाय श्रसुषिराथ' दति । “अरन्येवामेवमथेलात्‌, छिद्रा- पिधानमन्येरेव क्रियते सवनीयैः Were: तजापि भूयते,-“श्रगुखवनं सवनीयाः परोडाज्ञा निदन्ते पिरत्ये अरच्छद्रताये" इति । अत हतार्थलात्‌ पण्टपुरोडाे निवन्तेते ॥ द° क्रिया वा देवताथत्वात्‌॥ € ॥ (fete) ॥ भा० | HUA वा पद्पुरोडा्नः। कुतः ? 1 देवतायैलात्‌', रेवता- संसकारायीऽथमिल्येतद्‌ क, ats वा शेष्धतवानलतषस्कारः प्रती- येत खाहाकारवद क्रानाम्संयोगात्‌ (९ ०।९।९९ख ०)" इति । न च, परोडाजनभ्डिदरापिधानाथेः, मरत्यलविरोधार्‌ waar तत्‌, पुरोडा्रविधानाथे; सवनीयेश्यणवमेवाधवादमाजं | ARTS THAT we: ge Tere: I qe लिङ्गदशंनाश्च॥१०॥ (यु०)॥ भा वपया प्रातःसवने चरन्ति पुरोडाशेन माध्यन्दिनि सवने अद्ेखतीयसवनेः इति तन्तविप्रकषैपरे वाक्ये पुरोडाशं दशयति, तस्मादपि कायैः ॥ (९२।२।२अ०)॥

Ry Gud pe ८९७

खवनोवपराङा गे VCS TTS ATT eT | क शविष्कत्सवनोयेषु म स्यात्‌ प्रहृतो यदि सवोजा पश्च प्रत्याहृता सा कुर्या दि्यमानत्वात्‌ ॥ ११ ॥

me सवनीयेषु पुरोाडाजेषु इविष्कदाहानं न कमन्यं । कुतः ? । ‘aay प्रत्याहृता असौ, पदटुमध्यपतिताख्च सवनीयाः, तेषु "खाः एव 'विश्चमागलवात्‌, प्रसङ्कादुपयोच्छते, गार्थः पमराङ्काने। “न नेव ame faage सि। ओषधाथे शरवहगनाथा वा, यथा पल्ली, Bee यते- इति dad वच्छति'। “प्रतो यदि” ‘adver ्राव्योषधसान्ना्याथा- इत्येवं wear चिगधते । ला-चिगोथम्‌॥ (९२।९।१अ०) ॥

कतोयसवमे दविष्कदाङानख्ापुमराहत्वकिकरवम्‌। ह° पशो तु ae विधानात्तार्तोयसवनिकेषु स्यात्‌ MUSA ATS MTA ATT ॥ १२॥ (Ge) ॥ भा० | ‘arifaaafiag’ तु परोाडागेषु ‘Srafyaire’ भेदेन खविष्कत्‌ स्यात्‌ । कुतः? । ‘owt? संश्टते विधानात्‌?.-पक्ते पञ्नावेते विधीयन्ते, तस्िम्काले पाश्टको दविष्कृत्‌ शतायलात्‌ scent | तस्मादन्या ABA ॥ wo यागादा awa तदिभमोाके विसगेः स्यात्‌॥ १३॥ (fae) v भा भवा अन्वा श्राहातया, सैव gifeeqarrac गतु छतायलादपडक्षाऽसौ, ATTA । कुतः ?। “योगाद्‌” ‘awe’,

TRG winter — aoe

Uy पश्टुबन्धाव wa, ज्रादाचेव ग Baw, सा यत्ताङ्खानि खवाचि arufad, ‘ae aris ख ला ania’ इत्येवमादिना मन्ते UNG युका, तच्छा चन्विभेके विशरगौ न्यायः, wR कष्टात्‌ आपदि पुनस्तया कदाचित्कागम्भबेत्‌। तस्मान्न dearer (९९२।२।४अ ०) ॥

frre वेऽभागा खातन्तरज्रयागाविकरशम्‌ | go निशियच्च प्राृतस्याप्रहत्तिः स्यात्‌ प्रत्यश्षशिष्टत्वात्‌ ॥१४॥ (पू*)॥ भा इदं श्रयते, -द्रये रकोक्नेऽ्टाकपाखं rade चो cahat विभौयाद्‌' इति । ava “श्रमावाख्ाथां fafa यजेत! cfa तस्छिन्‌ किममावास्लातनग्ने प्रय्ते, खत, न ? इति चिन्तायां पकः परिग्टद्ते, 'निजियश्ने crenairefe’ दति, wfafefers प्रात: WAUATATAAIS A: न प्रसज्यते । कुतः ?। “प्रत्यदजिष्टवतवात्‌ः, प्र्थशब्निष्टा इ्यमिदिः,-श्र्रये tate sernare निवैपेद्‌ यो रबोभ्यो विभीयार्‌ ° xfa किमतः ? । तत एवं विज्ञायते, सख्तन्तेयसुत्पन्ना, न कर चित्कश्यणस्तन्लमव्ये ; यथा पर्रुपुराडाञ्ाऽप्रीषोमौयस्य,-'वपया प्रचययाग्मीषामीयं पश्ुपुरोडाश्रमेकादश्रकपाह निवेपति' इति । यथा ख aya वेश्वरेवसछ,“यदधाऽवग्टद्ेत यच स्फ whee तदिष्डे उर्क्रमाय waa’ इति । नन्‌ “श्रमावास्यायाम्‌' इत्थामावाख्स कममणो मध्ये sar’ म, Warren: Taare, किन्तददि काल- सवनः; काले जतिः, wale weet) Aire लचणाता ग्धाव्या। न खेन्कख्छचित्ककशो मध्ये शयते, we तन्तं गरदीयव्यति ? ATT TT ॥

१९ Wars १ qe) Ted

ख० कालवाक्यमेदाञ्च AAAS: स्यात्‌ ॥ १५॥ (यु०)॥

भा कालभेदादाक्यमेदाख | कालमेदस्तावद अमावाख्या्यां राजौ fafwery., प्रतिपदि अहनि श्रामावास्यम्‌, areata Byer ग अरमावास्यातन्तं॑निजियन्नस्यपकन्तेमरंति, कथन्त? omer ्रयाजास्ति्ठति पत्नौ क्रियमाणाः सन्तः TS पश्पुरोडाग्स्यापकुरवन्ति। SHIT WAG, — A GAG गणागुग्रहाथमाडन्तिरस्ि (८० eye)? - दति । Te पुनरषटतमामावास्छम्‌, तस्मादवेगुष्छाय खतन्त कर्तव्य | वाक्यभेदा, भिन्नदेशे चेते वाक्ये, शश्रमावाश्यार्यां* यजेत, दति, “श्रमावाद्यायां निभि यजेत एति । एकं दर्भ॑पृ्ंमासप्रकरणो, 4 एकं काम्यासु fg किमतः? । यदि समानदेके खाता, ततः “श्रमावाख्यार्यां asia’ इति योऽसौ श्रामावास्ये कर्मणि are उपाकलस्स्मिनेव निग्यिश्चद्योदित दति गम्येत, तच श्रमा- af वाख्ातन््मध्ये एव विहितः स्यात्‌ । श्रय पुने प्रभेदे सति यथा | “श्रमावास्या्यां यजेत' दत्युपात्तः काल उपादेयलेन चोद्यते, एव- मिष्ापि। न च, qantas yay भवति, यथा वेत्य reer qsadaranat तकाला wie खयो न दाशपोखमासिकं त्तमुप- जीवन्ति । तस्मा्तम्तभेदः ॥ Go वेदयुद्धननवरतं विप्रतिषेधात्तदेव स्यात्‌ ॥ १६॥। (do वि०)॥

भा० किमेष एवेक्छमं › सव्वं TATA ? । न खलु, वेशयुद्ध ननं ब्रतच्च

> wre me UR “eureraer इति Gfwe: पाठः। ॥ ।

हे ० नीमांशा--द्छने

‘ery ‘aga’, यदा Wega हत तेने तायाः पुमङङ्कनने मेड किञ्चित्कायमस्ि, केवरं कतदूषशम्भवेत्‌, ब्रतश्चोपेतमनन्सष्टं पुन- श्पेतुमश्क्धं, उपेयमानश्च पिष्टपेवशवरकिञ्चित्करं स्यात्‌ तस्मादेतद्‌ खुभयमपि तरेव प्रसज्यते ॥

geo तन्मध्ये विधानादा Away सवनीयवत्‌ ॥ १७॥ (सि०) ६

भा० | ‘aren’ ‘ay’ fauitfe: श्यात्‌, श्रमावास्यातन्ा म खतन्ता। कुतः ? । "तन्मध्ये विधामात्‌,, अमावास्यातन्तमध्ये इयं विहिता, “श्रमावास्ा्यां fafa निवपेत्‌" दति । गमु कालवचनेाऽमावास्याश्रब्टा MART CEM) सत्थं AAT, स हु कालस्तन्धमध्ये, तच विधीयमाना तन्मध्ये विहिता भवति, “खवनीयवत्‌' तद्यथा, सवनीयाः एुरोडाज्ना ग तावत्‌ WTR Vide विधीयन्ते, श्रथ च TIAA मध्ये विदिता भवसि; यस्मिन खाने विहितास्ततख्वानं oa मध्ये इति; इयमपि aera पतिता सवनीयवदव भ Gan भविहुमरति ॥

ao. वेगुणयादिष्याबरिने साधयेदग्न्याधानशष्व यदि

देवताथम्‌ ॥ १८॥ (सि° fae) ॥

भा० श्राह, किमेव vate, सव मामावासख्यं तन्ते निगियश्चस्या्े साधयति ? इति । म खल, “दप्राबरिखं साधयेत्‌" । कुतः ? | area, दश्रोऽग्निसमिन्धनाथेः, ख प्रतिपदि श्राहिताऽमावाख््ायां fafa वर्तमानस्य निभ्रियश्चस््ा प्रिसमिन्धमं म साधयेदरिरपि afzacery

६९ सभ्ये ९ याद्‌) । Ear

ते चरि xewerat, frat निभिः era, merken ते कर्थ!

"अन्यन्वाधानश्च" यि रेवताये", वदि रेवतापरिगहाथेमन्दन्वाधामं, सदपि aga कणं । sada श्रन्धन्वाधानेन शअमावास्यादेवताः परिगर्डीताः। न च, रशोप्रोऽथिः तत्परियदहायेम, अथाग्रिधारप्यये ; संतः Wada घारितवादद्नलं क्त्यं । देवतापरिग्दार्थता च अस्स वाकधशषे शरूयते,- “ममान वर विदवेष्वसत दति पुवैमग्निं परिग्क्ाति, रेवता एव तन्पर्श्ुः परिग्टहीतः wha यजते, इति ॥ (\२।९।१अ०)

विद्ठतिच्यप्यारकणौयानु्ठानाविकरवम्‌ ॥ अचाग्रहते,- we आ्रारम्भणीया विकतो न स्यात्‌ प्ररुतिकालमध्यत्वात्‌ छता पुनस्तदर्थेन ॥१९॥ (Go) ॥ भा वैशतेषु avg दा्ेपुणमासिकौ आरम्भणीया कर्तव्या, उत, न? हृति विचारे न कन्तथ्येलुच्यते । किंकारणं ?। “प्ररतिकाख- मध्यात्‌” प्रहे शे पृणेमाषयोः काल “यावनलीवं दज्नपुणंमासाभ्यां यजेत" इति, तनधये Saari कश्माणि पतन्ति । “ता Gere, लख यावव्नीक्किस्य मयोगस्वा्थेन श्रादौ ठता आ्रारमणीया, “वरदा CREST एकः TATA याव्लीवप्रयोगात्‌" TAM (८।९।३५द््‌ ०) एवं सेव तेषां प्रसङ्गात्कागयै साधयि्यति । तान्न तेषु मेदः | ° स्यादा कालस्याशरेषभ्रूतत्वात्‌ ॥ २० ॥ (सि°)। * भाषे खद्रान्वाधानभिति बषः पाठद्ष्ेनात्‌ जे Saw इत्यज अद्रा ग्वाधाननिति पाठे भवितुं युक्तः । 3X

ce | ee ee ee Pe See ee ms oldie. = ˆ >. -- क ऋ Sion न~ > नि * 25 i ar = ee ~ _ ध - क ~ PS = eee es > z raha ast

et es Lee ae et. a ~ ; ऋ "न , कु ग ष्काम किये -

Gar atatar— ena

भा श्दयादा' विकृतिषु arearetert कुतः? । चोदकेन प्रा्यते दृति । “नम्‌ प्रतिकाखमध्यपातातरसष्यते Cee । न चावल्नीवकाखः wea: warm, कठेध्ाऽसावित्यक्त-““कतेवा श्रुतिसंयोगात्‌ (२।४।२) इति,- योऽसौ wav नियमः werd कालः ; HAS दर्भ पूपंमासख कालः । Aare दभेपुणेमासप्रचोगस्य सन्त्रमध्य पतिता free: | Wat न तासु आरम्भशीथा प्रषज्यते । अन्वया Bar दोष SM, WIA परिहारः दा्पौ रेमासिका यावव्नीव- काल दति छवा दोष om: जेयमिक इति परिषारः॥ vara परिारा भवन्ति,- ° आरम्भविभा गाञ्च ॥ २१॥ (उ०,॥ भा विभः प्रुतिविकृत्योरारम्भः, यद प्ररतेरारन्भस्तदा विहृतिः sagas, खा fe कामेन निमिक्तेन वा चोद्यते। WATE WE ana ara) आ्रार्मभेदाच तत्निमित्ताया श्रारम्भणीयाया भेदः स्यात्‌। तस््ा्यादिकृतिव्वारम्भणीया ॥ (९९।२।६अ०)॥

प्रधानानां भषोविरोषे बहनां धमोनष्ठानाषिकरथम्‌ ॥ ge विप्रतिषिहधम्भाखां समवाये भूयसां स्वात्सधर्म- त्वन्‌ ॥२२॥ भाज पञ्चदजराे श्रगनि्ुदेकाहः पमरथमभमहः, ततो Sefer रिति रहः! परिशिष्टानि एकादश्राहानि दादघ्राप्रहतीनि । तच धे विप्रतिषेे खति एकादज्चानामक्ामम्मषटुतख्च विचाग्येते,- किमैका- दारिका धर्मैः BA, उत, श्रग्नष्टुतः? इति । नन्‌ “सिद्धमेतत्‌

९१ quark श पादः, Rees

चोदकनामधेययोबंखाबलपरीसायामेकाडिको wa: ककव्यः' द्यक्ष, “नन वा क्रलवमिधानादधिकानामच्रन्दलम' इति (७।४।९५ ) । तथा- faga न्यायान्तरेण श्राङिप्यते,--श्रथयवा aaa मिय्चिन्सा। शविप्रतिषिद्धधम्माशाम्‌ एतेषामग्निष्टतखौ कादशानां चां 'समवाथे' Cafe पञ्चदश्रा चे “भुयसाम्‌' एकादज्ानामकां Tut स्यात्‌, तदीयो we: ae) के हेतः? । भृयस्छमेव, बहु गरसन्यनेषु महत्फलं भवति एकस्िन्नखयं फलं, एषो fe लेके दृष्टान्तः, लेके . एकादशसु प्रदीपषु तेखवर्भिंसन्पन्नषु एकस्मिन्‌ ग्रहे मदान्‌ nari मवति विपय्येऽर्यः। किं पुनरिरहिदादरणं। सबह्ष्याग्रिष्ुति श्रादनेयी, दतरेषु श्रः Tat Sian’ ॥ (९२।२।७अ०) ॥ `

वख्रु्छाकानां अथविरोभे प्रथमदेव धमे(गह्ा नाविकरवम्‌ ॥ e पवंचादना ल मुख्यं वा TANTRA लोकवत्‌ WSO भा० यच तु्खसद्याकानां प्रधानानां धश्मविप्रतिष्धस्त् मुर्य- we, कर्तव्यः, यथा, श्राग्मवेष्णवमेकादादश्रकपालं frat qe षरखतीमथाञ्यस्य यजते' दति तत्र मुस्यश्याग्मातेष्णवस्य went भवति । ga: 2) 'पूवेचोदनात्‌", पूवंचोदितलात्‌, पाठक्रमेण * “requ अपित्‌ भ्रथममदः TARTS SET wate: तच उपसमत्‌- काङ्ौन पुजरद्यण्छाहानायेभियमाग्रोयौ विहिता, तदेतद छतिरूपे प्रथमेऽखनि चोद कलः wife, इतरेषु चतुद WET खलप्रहन्यनुखारेण रन्द्रो प्रप्ता । उपसत्काललौना- arg सुग्रह््णाया अरमेणेष तन्तं भिर्णोतं तथा सति खजोपासकाङौनायां सुब्र्यणा-

चामाग्रदयेन्रः VSWR असद्धातविरोणितया प्रबद्ध प्रथमश्य खडः wart खप्रेयौति प्रते व्रूमः, THAT RAAT Ul काय्य, "त्यजेदेकं कुलस्य fa

Ie वुल मतिप्रावखछकार दमः? । एति VTITATST |

Beg wiaher—qut

gine, Ste: ae wer wets: mga, eure Fase विद्धाः । तदुलरकाला fe तख wife, त्ष शाश्च पूवे et कर्प, ene aha हता्थलात्‌ खकश्यो भिकलेते। एेकाधिकरण्छन्त्‌ एके मन्यन्त, तेवां पचदथ्राभेऽपि ge श्याम एव ॥

ख तथा चान्धा्थदश्चनं ॥ २४ ॥ (यु°) +

भार wares पूजाप्तर बलीयसं Tifa, — mare पु मथाप्नेः उपायि fe wana यदद्रयः इति इदशापि "य्या व एष्वयवायिने जघन्यावसायिर्मां न मयन्ते नेडावस्यसि नेडावस्यसीति एवमेवैतद्‌” इति ॥ (९९।९।८्अ०)॥

qwaufetry प्रथागय दोव अ वर्याधिकर यम्‌ । छ अङ्गगुखविराभे च तादथ्यात्‌ ॥२५ ॥ भा च्येतिषटामे <teuter 'श्रग्नात्ैष्यवमेकादश्रकपाखं निर्वे दौ चिखमाणः, ईति, ata सौत्यमहः । तयोः cee: “य Car पशुना सामेन वा यजेत शऽमावास््ायां wdarat वा asin’ इति बचनगान। यदा “एका ate तिश्च yous’ दत्येवमादाचः कल्पाः तदा

विराधः | तच चिन्ता, कि, रीशा qafe कन्तया, श्रपव्वेणि सुत्या

उत विपम्ययः ? ti) guante कार्येति प्राते उच्यते, - अङ्ग

गुणेन प्रधानगुणस्छ विरे एतस्मिन्‌ श्रङ्गगुणेा बाध्येत । कुतः ?। "तादष्णात्‌, अङ्गं गुणवत्‌ क्रियते, प्रधानं ane सादिति \ तत्‌ सङ्ग

Ct ward ९ we! Eee

गथवनि frente विन दमापचते, काची ङ्धेन मकवता हतेन । लखमत्यवेफि सुधा weve waite ster ॥ (२२।२।९अ ०) ॥

रिपो परिकि्रामदववोनुडानाविकरश्म्‌ ॥ we परिधिद्यथेत्वादुभयधस्भ स्यात्‌ ॥ २६॥ me | Wag चाठुोखेषु श्रूवते,- परिधौ ox freee’ afar स "परिधिदभयध्ा ey oftfiwar cower च । wun ? | 'द्वयेवात्‌ः,- इवौ करानि, way परिधाने, oait- WMA, WHINE WET, तस्मादभषे ere, अविरद्त्श ये, यथा यवतोभिरद्धिः stewneet aftenefata ques. wasaerdare, “जङ्ृावसुङूरसि' दत्येवमादिभिरश्चवमग्वाखा- वरमिति परिधिधन्माः ॥ (९९।१।९०अ०) ॥

परिथो विरोभिशपभदोगगुष्टानाधिकरवम्‌ ॥ qo योष्यस्तु विरेषे स्यात्‌ मुख्धानन्तखात्‌॥२७॥(पु०)॥ भा विरोके g सति quent: क्लः म परिधिधर्ः । कसमात्‌? | 'सुद्यानन्तययात्‌*-मुख्यः पष्टः, स हि यजिं fatale । तस्यागम्तरोा चपः खज्िपातिलात्‌ , तेव खेऽन्तरङ्गः, परिभिक्छभ्निना खभ्नध्यले, . शरधि्ंविषा, स बहिरङ्गः । अन्तरक्रवदरिरक्रथोखाकरङ्ग बलीयः | तत्कस्य हेतोः ? । wT हि ye प्रययो भवेत्‌, ये धष अपुम्याथाक्ते धारात्‌ श्रपूर्वेदासम्बध्यमानास्लद वु fami wrt बधि रपथ्याखभवेन निवकमाना श्रद्धशु TAMA WAH त्वदापतति,

sea wrater—<xt

तता wafea बहिरङ्गे, थच च oeeranfs asa तिष्ठति, तद- तिके कारणाभावात्‌ | तादिरोषे goes: eT: कः पुनरग्न ?। तशणसु्ुहयण निखखमममिति ॥

we इतरा वा तस्य तज विधानात्‌ ॥ २८॥ (सि °) ॥

भा० इतरो वा युपधम्ेविरोधे wee । कुतः ?। "तस तच विधानात्‌, तस TTR पदचरुनियोजनस्य तच" परिधौ "विधानात्‌" "परिधौ oxi नियश्जन्ि' इति श्रव्या परिधिं, नियोजगसुच्छते, तत्परिभिलानपमरंन famed | तथाभतापदेश्नात्‌, यथा, “wearer शपा भवतिः ति धयु्ौयेत awa च परिधिलमेव erect, खलक्कोऽघावपश्यख्च । तज "परिधौ पश्र नियश्जन्ति' cage यथाथ STAI

ख० उभयेाशाङ्गसंयेागः ॥ २९ ॥

are ‘aware’ पकयोरङ्गेनेव UE संयोगः। म कचित्‌ प्रधानेन । ae, आरसत्तिरिति, न TART उपकारविश्वः, तस्मादकारण षा; अतः परिधिधब्योः ween ॥ (९२।२।९९अ० ॥ ।

सवनो यपश्यपराशाणयोः TACT तन्तिष्वेन पाश्मकतन्त्रस्य वादानाधिकर्कम |

ge पशुसवनीयेष fewer: स्यादेहतओेदुभयेरश्रति- मूतत्वात्‌ ॥ ३० ॥ (Ze) ॥

भा० शवगीये ञौ सवनीयेषु च परोडाशेषु प्रसङ्गं (विकच्पः खात्‌,

पाशकं वा तन्तं खवनीयेवु प्रसज्यते, सवगनीयतण् वा aut | कुतः? ।

विशेषाभावात्‌, नाच पुरोडाशाः Tae विधीयन्ते न पष्टः CSTE

Ve quand & aE चशे

तन्ते, खभये aren, “श्राभिनं ze हील feat ad परिवीचा- Ge सवनीयं पशुमुपाकरोति" इति, “श्रगु सवनं सवनीया पुरोडाशा मिर्प्यन्तेः इति; aw यरि कस्यचिन्न्ं प्र्यलज्िष्टं स्यात्‌ कथय चिदानु मानिकं, तदा ve प्रत्यचज्िष्टं ख तन्ली स्यादितरः प्रसङ्गभाक्‌, उभयो afar । प्रपि वेतः, पुरोडाशा श्रपि, तेनायमपि विक्ेषो गासि, अत उभयोस्तच्यप्रा्नेरन्यतरेख शताथात्वादि कश्यः ॥ मम्‌ “वेदत एवायं पटुः, “वैत्चेत्‌' इति सं्रयवचनं न aw’ अजोच्यते, असंशयितेऽपि संशयवादा भवति, यथा, ‘fon aefragarger वेदपारगाः | ्ास्ताणि Sq प्रमाणं स्युयोतासते परमाङ्गतिम्‌ 1’ Be पाशुकंवातस्य बैशेषिकाम्ानालदनर्थकं faxed स्यात्‌ ॥ ३१ ॥ (सि °) । भा पाशुकं" वा तन्तं पुरोडाशेषु प्रसज्येत, न विकल्पः शात्‌ कुतः ?। aa वेशे पिकान्रानात्‌' —aatan fear WRRATSNTA: (छकरवाक्प्रेषमग्निमादयति' दति, तदान्नानमनथैकं विकल्पे सति ख्यात्‌, SATU WaT Ts भवत्येव खः, श्रत श्रालानसामयच्ान्निल्यो- ऽसौ, ग च पौराडाथिके तन्ते प्रषञ्यते, स fe मैचावरूफेन प्रेषा aM, न च, तज मेजावरुणाऽशि, दथपूणमासयोञ्चलार खनिजः" इतिनियमात्‌ । प्रो तु Uf, तेन Ua प्रषज्यमाने ग

* यदगैयतन्वमष्ये अथकारः स wat । खथाकर' sete | भ्रातःकालौनसवनेय- परोडा्ामां सवनौयपश्रोख मध्ये कड तन्त्रिल we बा प्रसश्लिमिति freee विचारः | : |

Eyes water दशय ४

किचिरैगुर, परोडाश्रतन्डे सति wfeader वा aefeazt, अमेचाकश्येन वा अथं Rar ane: उभयथापि vafafaere: ३ AGMA पाशकं तन्ते प्र्धण्यते ॥

qe wate विप्रकषस्त्व मध्ये विधानात्‌ ॥ ₹२।॥(य ०)

भा शपि च, quran faned:, (वयया प्रातःववने सरन्ति परोडाभ्ेन माध्यन्दिने खवने, अङ्गेखनीयसवने" इति । we विप्र- wearers पेरोडाष्ठानां विधानं यच्छते । प्रातःशवगीयर्बा त॒ परोडान्नानां तन्छं॑प्रातःख्वमे एवापट्ख्चते, Saree खवगीयाः एरोडाज्ना faquay’ इतिवर्मात्‌। wad पाः पाता म घटते, पुरोडाजाङ्गप्ररयोयेनिरेकात्‌। दह च प्राततःख्वगीचेरेव खड पाः सन्देहः, TAT पमः पुरोडान्रा अर्यं पथोः प्रातःखवनीयानां वा तन्त- मध्ये पतिताः।

गन्‌ ्रग्रिमारुतादृ ङमनुयाजेखरम्ति' इति श्रगुयाजानाम्‌ उन्क- वात्‌ पौरोाडािकमपि तन्तं प्रततम्‌' । Fane, श्रयमपि पाश्टकाना- मनुथाजागासुत्कषेः। कथं जायते ? । सामाक्ते स्वरोः प्रतिपन्तिदृष्डते, “संस्थिते यश्च प्रसरं प्रास्छन्ति खर मयन्चवे ्रसाय' दूति । खा पश्च- भयाजरक्कष्टस्य TIA, पपरोडाभिकंसस्सोत्कषं परन्ति, प्रासङ्खिकच नोत्कवंदस्थागादिति । dare इविःप्रचारादू दंमवसरः । तेश्च उत्कषंवादः, प्रातःखवनौयागान्त्‌ ये WIHT म ते तहेत्राः, अतो म तेवामुत्कषेः। तस्मात्‌ पाशुक तन्लं। “श्रथ वचनमिदं कश्मल भवति?" । परिइतमेतत्‌ feat are ara, प्रतिपज्ति विशेषं काश्च

६१ अष्थाथे & WE Gee

विदधत्‌ । तसमात्‌ पाशुकं तन्तं पुरोडाशेषु प्रशस्ते, न fee इति ॥ (९२।२।९२अ०)॥

खमानतन््रयोः प्रह्टतिविशत्योः जिहतितन्त्रामश्राजाधिकरथम्‌ ।

ख” अपूवच्च प्रृतो समानतन्तना चेद्नित्धत्वादनर्थकं

fe स्यात्‌ ॥ ३३ । | भाग यदा प्रतिविहत्या warren, तदा किं प्रातं तन्तं

करव्यं, उत, Fer? iva नैव प्रह तिरविंशत्या समागतन्त्राऽस्ति TATA चत्‌"-दत्थेव शला-चि मेयं । कि प्राप्तं 7- यदि पर प्रहि WIA, ततः प्रातं, श्रथ faa, ततो हतं । किं पुमरच यक्षं? । प्रतिरिति, नित्या प्रतिः श्रागन्तुविंशृतिरिति, षा कामे वा निभिन्ते वा उत्पन्ने sere fa । पृवावसायिगञ बलीयांसः, een वखायिन्वः। तस्मात्‌ प्रकृतिः पूवे vasa, यख पथ प्रयच्यते, तख तन्तं BA, प्राप्तकाललतवात्‌। तस्मात्‌ प्रातं तन्तं कशव्यमिति | एवं प्राते प्रमः,--श्रपुवश्च' वेशं तन्तं ‘Keay Weed, 'समान- तन्त्रा चेर्‌" “श्रनित्यलात्‌' विते, afte विकतिः कामे वा, उत्पन्न निमित्ते वा खा आगच्छति, नेमिज्िकी चिकीषा निर्या विकीषां बाधत, wat fe नित्यायां सा भवति, श्रतसामबाधमाना अवा wet यदि न बाधेत, ‘wie’ Sena’ Sad विधाभं। यच्छ featat प्रह्युपखिता, तख पूवे प्रयोगः। तस्मादितः पव॑ क्रिया, चद ¶ पुव क्रिया, तन्तं पूवे यथा AMR, तत्‌ TAGS खक ।

तस्मात्‌, वेहतं तन्तं प्रकतौ प्रसच्यते एति॥ (६९।९।९९अ०)॥ 8 Y

1.7. मी्मावा--दधेने

qraee प्रद्धनवद्दिषामेय पडणाविकरथय्‌ ॥

क विकेककपाखग्रहतिः zw

श्रयणे ावाएयिवीच्च एककपालः स वे श्वदेविकंककपाखप्ररुतिः, ag we; परख न° बदिः, दतरेषां प्रद्धनमप्रखनं वा । तच किम- faaa:, उत प्रख्धनमेव ?-इति वि वारः । तच Same सुख्थत्वाद्‌- नियमे Wa उच्यते,- ge अधिकश्च गुखः साधारणेऽविराधात्कांस्यभोजि-

वद मुख्येऽपि ॥ ₹४॥ (fee) ॥ भाग | ‘arate’ एतस्मिन्‌ दाभ्रपोखंमासिके तन्ते शेगश्राप्रादीनां योऽयम्‌ “असिका' ‘qe चाव थिवीयस्य वैशेषिकः, सः “श्रसुख्येऽपि' afa warsfeata नियन्येत । “शअविराधात्‌' “कां स्मो जिवत्‌, तद्यथा, चिस कास्धपाच-भोाजिलनिथम उपाध्यायस्सानिषमः। यदि तयोरेकस्िम्‌ पाच मोजनमा पद्यते, श्रयुख्यस्यापि frere ध्मा निखम्येत,-मा भूदधग्लप दति, एवमिहापि । तस्मान्न अरनियमः॥

(९२।२।६४अ०) ॥

द्यावारयिकोवादटौनां सर्वामेव तन्त्िलाकिकरणम्‌ a wo ame gana नियमः Sree पाशुकं सखक्वाकेन ॥ ३५ ॥ (Fe) ॥ भा० तख प्रद्धनस्य प्रत्या वेदे विकं we निखम्यते, धा पाश्एकं तन्तं खक्रवाकख Raw मैरेषिकेण नियतम्‌॥

* “प्रधनं पृथ्वितं न गवात्‌ मृखात्‌ VTC वा ।” इति सवः |

१९ Gare श पादः) Sse

ge मवाऽविराधात्‌ ॥ ३६ ॥ (fee) ॥

भा० न a’ मिवम्यते। कुतः?। “श्रविरोाधात्‌, श्रविरद्धाऽथं घर दतरेषामपि इविर्षा, तेन ग वेगेषिकः, wafers तताऽन्यतरत्‌ नियन्तु अक्रोति, ैरेषिकष्ठु quae: । तस्मात्‌ सेाऽन्यतरत्‌ नियन्त्सुनहते ॥ किञ्च,- इ अशाखलस्णाच्च ॥ BOW (Feo) ॥ भा ग च, च्रास््रविहिताः प्रखः, किनहिं?-चादकप्राप्ताः | किमतः ?। यदि wrafafer wie, ततस्तेन प्रतिशिङ्गेन श्रे विक तन्तं मियम्येत, अथवा, ावाएयिवीयधष्मेलात्‌ प्राप्ना- मामेव wet पमवेवनमागथक्यपरिषहाराय waver बैरेकिकख् wxe विधानं विश्चायेत,-प्रखादितनग्लं भवति-दति, न चतत्‌ धरास््रलचणं, तस्मान्नास्ति were नियम इति ॥ ९२।२।९५अ०) tt दति भटरग्रीध्रबरखामिमः* श्तौ मीमांसाभास्ये «aera दितौयः पादः॥ ° ॥

* qrerincrcatfam इति we स॑ Jo Wet |

मीमांसा-द्भने

९२ ध्याय श पादः।

ATTY WSR UTM समशवाधिकरथम्‌ । ao विश्वजिति वत्सत्वक्‌ नामधेयादितरथा वन्लस्य- स्वाद हर्त स्यात्‌ ॥ १॥ (पुर) ॥

भा असि चअराजाऽहीनः, ae विश्जिदभिजितौ श्रगिष्टोमौ “अभित उभयते च्यानिर्मध्ये aye: पश्रठकामे हतेन यजेत, दति। विश्वजिति एकाहे aqua अवश्छयादागतस्य परिधानाथमाव्ातः,- “अव था द्‌ रत्य Teed often इति, ब्यातिष्टोमे श्रतं are: | Wes उभयं प्राप्यते | तथोः परिधानथोरेकाथलादिकश्पे प्राप्ते उच्यते, वल्क स्यान्न विक्यः, मामधेयन TEAK प्राप्यते, चोदकेन wea, चोदकाश मामधेयशब्टो बलवन्त र दत्युक्र,-“न वा* क्रलमिधानादधिकानाम- शब्दत्वम्‌” (०।४।९६१५) दति । यदि नामघेयतः afi खात्‌ , ततो yaa च्धातिष्टामप्रतीनामद्रामदतं स्पात्‌, श्रसि ठ at तस्मान्न श्रहतं भवति । ममु शच्रमितो-ज्योतिः- दति च्यौषटोमिक- धब्मयाहीष्येतानि मामधेयानि सन्ति । तथापि सुख्थलवादि अजित एव बलवतम्‌ ॥ “ अपिवा" इति अादगेपुखके पाठः किन्‌ प्येज “जा, रति पाठः।

१९ खध्यथै ₹ ae! tye

qe अविधा वा उपरिवासे fe वत्सत्वक्‌ ॥ २ ॥ ॥ (सि ०) it

भा० भवा नियमः,-वश्छत्वगेवेति, किम्तरिं ?-समुखयः, समुखे शवा ्गोपमं हारी प्रयोगवचनोऽनुग्डद्यते। "मनु नामधेयस्य बल- क्वाददतं वाध्यते" । विरे सति वाध्येत, “श्रविराधः" च sar: । कथम्‌ ?। उपरि-वाससः कयं agey भविव्यति, धासादयं परुषस्याचारतः प्राप्यते । “नमु उपरि-वासखि, परिधत्तः एति ग भवति । नेतदेवम्‌, उपरि-वासस्यपि भवति, यथा, कम्बलं परिधन्ते", रौरवं परिधेः दति। तस्ात्ससु खयः ॥ (९२।३।९अ०) ॥

भा° wut श्रयते,--श्रप्ीषोमीयस्य पश्टपुराडा्रमनु देवख-वींवि

मिवेपति" इति । अनुवन्ध्यायामपि दे विकार्वींषि । तच भूयस्त्वेन तन्त्रं नियम्येत । श्नु निवाप्याणां बलात्‌ awe aati प्रष्यते | किञ्च, सखिष्टरुच्छब्दकं खिष्टकतेा वचनं Fad, पष्ए- परडानस्य देवख-दे विका-दविषा ञ्च ‘aaa खिष्टकृते खमवद्यति'दति । तदनुनिवाणाणां तन्त्रे उपपद्यते । यदा तु Wyte तदा अखिहच्छन्दकं स्यात्‌ । तस्मादनिरकरं स्यात्‌ ॥

च नोनांशा--दणैने

Bo आगन्तुकत्वादा Siw स्वाष्तिविशेषादितरस्य च मुख्यत्वात्‌ ॥ ४ ॥ (सिर) ॥

भा आगन्तवोाऽनुनिवाणाः, शुतिविशेषात्‌, एवं हि शूयते, “पष्एपुरोडा्रमन्‌ निर्वपति'- दति । एवं श्रते ga पश्पुरेाडाज, पञ्चादनुगिवाप्या भवन्तीति स मुख्यः, इतरे जघन्धाः। श्रतसतोषाम्‌ “आ्आागन्तुकतवात्‌' CATS च मु ख्यत्यात्‌” WITT: ‘BATT ATA’

ख ° स्वस्थानत्वाञ्च ॥ ४॥ (Ao)

भा श्रपि च, पटपरेडश्रख् श्वानं वपाप्रवारात्परतः, WET त्च areata भवित, प्रधानरेश्रलान्तेरषां ; यथमुनिर्ाप्याणां तन्त स्यात्‌, नतलतस्िन्‌ खाने तदङ्गानि fata, पर्टपुरोाडान्ाङ्गानि शरखम्थानानि WAST SAAT पुरोडाश तन्तं THAT ॥ we स्विष्ट वणान्रेति चेत्‌ ॥ ई ॥ (आ ०) ॥

भा इति यदुक्तं तत्परिशणबयं । warea,—

go विकारः पवमानवत्‌ oi (कस्यचित्‌ sate fae) भा वं Vat wae ahem faenfa प्र ‘faa’ वचनात्‌ भविश्यति, ‘aaa fasad समवद्यति,, afaz- waa वचनं atea—cfa । यथा, “wna पवमाभाचं निर्वपति, इतिवचनात्‌ saat’ निवापः क्रियते, एवमिहापि ॥

go अविकार वा प्रकतिवच्ादनां प्रति भावाश्च ici (ate fac) ॥

१९ quad र पादः। ८४

भा० भश्रविकारः' श्रखिष्टशच्छम्टकं वनं कन्त, ‘afta’, अतिरेशरात्‌। aw, वचनादिति, are विकारो विधीयते, किन्ति ?- समवदानं देविकाहविर्षा, “श्रग्रये faved समवद्यतिः- दति । aa विकारेऽन्यद्िम्‌ विधीयमाने are fara । ‘ante, खिट wet?’ । “चोदनां प्रति arate’ -दथपूणैमाखयोयो fauweteat, सा खिष्टरच्छ्दिका, तत्प्रति एतद चनं, तदपलक्तणाय; तस्मादग्नय योऽसौ twit यावदुक wa, तावङ्‌ saa खिष्टकते इति । यथा शरमयं बर्हिंभैवति' दति, (नवमीतमाच्यम्‌"-दति प्रातं कायै ered, प्ररुतिलिङ्गेन द्रवयश्र्देन; एवमिहापि खिषटरच्छब्देन ore WITT रेवता श्रमुद्यते ॥(९२।२।९अ ०) ॥

टदा रभेदात्‌ भिद्रोपकारकानां मुकानां समृचयाधिकरलम्‌ ॥ wo रककम्मणि शिष्टत्वाङ्णानां सवकम्मं स्यात्‌ ॥९॥ भा ये एकञ्िन्‌ कणि गुणा बहवः fran, तेषां सवेर्षां क्रिया स्यात्‌ , Agee: ; एवं सर्वेषां ब्रासनमयेवद्‌ भविव्यति, सशाङ्गा- परुंहारी च प्रयो गवचनेाऽनग्छद्यते, यथा, Mae खजमाघारयति सन्ततमाधारयति प्राञ्चमाधारयतिः इति च॥ (९२३।दअ०)॥

्रथोजनेके मुखानां विकस्पाधिकरवम्‌ ॥ we रकाथास्तु विकल्पेरन्‌ समुचये wrefa: स्यात्‌ TITAS ॥ १० ॥ (fae) it

भा ये तु "एकायाः?-एककाय्याः, ते "विकष्पेरनः, थथा,

tg atater—qua

त्रीहियवौ, यथा, ख्वादिरादीनि guxenfe, wexemnt च न विकन्पेरम्‌ । कसमात्‌ ? । समुशये wef शयात्‌ were’ । एकेन कायं हते चदि दितीय उपादीयते, श्राटनिः प्रधानस्त भवेत्‌ सा चायक्का। किंकारणं ? । प्रधानं हि फलाय वा क्रियते, फलबह्पकाराय वा, नाङ्गाय, TawaT च ad काय्यै, तच्छ मिरथिका आरन्तिः ॥

we भ्यस्येताधेवस्वादिति चेत्‌ ॥ १९१ ॥ (Ate) ॥

भा ‘tf चेत्‌ पश्यसि, श्रमथेकोऽन्बास इति; नानर्थकः, TEMAS “MTA? ॥

छ नाश्रुतित्वात्‌ ॥१२॥ (T° fae) 1

are aM करतः? । “श्रश्ुतिलात्‌+--श्रचचतोऽभ्यासः, तस्य प्रमाणं मासिकेन करिष्यति । गणाग्तरज्रासनस्वाथवल्वं वच्यति, “कालान्तरे श्रथवत्वं स्यात्‌” (९५८०) इति ॥

ख° सति चाभ्यास शाख्त्वात्‌ ॥ १३॥ (यु०१) ॥

भा शअन्यासन्नास्तं कचिद्‌ भवति, संसवे उभे Gargiea उमे gary अ्रपचितावप्येकाहे श्यते, “उभे werent gai इति । तत्‌ aqwa aff ग स्छात्‌। तस्मादपि विकल्यः ॥

qo विकर्पवच्च estate ॥ १४ ॥ (यु ०२) ॥

भार faa टव दशनं भवति, बेलवा वा afc agen वा

६१ शऋष्वाये २ WIT! 32.

weat axes gor भवन्ति, vive खादर चव कायः, दति wag खादिरं नियच्छन्‌ wae विकर्पमगुवदटि, तक्ादवि विकर्षः i | ए कालान्तरेऽर्थवस्व स्यात्‌ ॥१५॥ (आ०मि०) ॥

भा० यच, रुणान्तरज्रासनस्यानयेक्यमिति ; ATT, 'कालानकरेः प्रयोगान्तरे ‘aw तस्यापि भविग्यति, afaradafa माग्यास्छ प्रमाणं | “ननु विकख्पस्यापि मालि प्रमाणं" । न, विकल्पे न किथिदशुतं क्रियते, श्रीहिभियंजेत' दति अतं, तेरिज्यते, “यवैयेजेत,- द्यपि मैरपि द्यत एव । एकस्मिन्‌ प्रयागे कार्याभावान्ञोभा- भ्वामिज्यते । श्रथ कस्मान्न भिन्रीयते ?' । भेतद्‌ an, vane निरपेक्ष area शरुतं, तद्‌ मिश्रौभावे area तस्माद्धिकल्यः॥ (९२।३।४अ ०) ॥

वैगण्डसमाथानायेानां srefeurat गिकल्पाधिकरवम्‌ ॥ प्र» प्रायश्चित्तेषु चेकाथ्यान्निष्यन्नेनानिसंयागस्तस्मात्‌ स्वस्य निधातः ॥ १६॥

मा० प्रायखिलानि दिप्रकाराणि,-काभिचिदेगुश्यस्य प्रमादादापतितश्थ समाधानाथानि, कानिचित्‌ निभिक्ते कष्माङ्गानि । तच समाधानाथानमि यथा, "यदि खकरा यज्ञ आा्निमियात्‌ भूः खाहैति META जुखयात्‌, श्रय यदि यजष्टौ दक्िणाग्नौ भुवः खाति, यदि mam खः

खाडेत्यादवनीये, यदथ विन्नाते श्गुवः खः खारेत्याषवनौये ga’-cfa | 4 2

aga Wate —ena

wiftifaerferafirenfaee: | ‘a: grasa farrw: ?। free अक्रिया, प्रतिषिड्धसेवमश्च । ‘au पुग्नायते विनष्ट समाधानां तत्‌ प्रायधिन्तम्‌ ?-एति । वाक्यसथेागात्‌,+-यद्धातिंभिधार्‌ इदं gin; चदि afer छतेऽपि तत्‌ farsa, Brae हतेन 2 | यस्तु अच ब्रूते, भा निमिते ay प्रयच्चि्षमिति, ख QA, — BF गाम तत्‌, यत्‌ प्रथनं फलवत्‌ करोति ; wy विनाजारफशलमापन्ञं, यदि तत्‌ अनेन फलवत्‌ क्रियते, तत एतत्‌ wy, तशेदफलं ama एतेन फलवत्‌ क्रियते, wa afe ज्ञातं fra समाधाना्थेम्‌, sy ग क्रियते, ग afe aay, तज यदुक्,-निमिन्ते क्माङ्गभिति तदेव nf sft च तच तच भष्टसमाधानमेव वाक्पशचेषे शूयते,-“श्पवरवाां पथिशटत्‌ तमेव खेन भागधेयेनेपासीरम्‌ ख एवैनं पन्धानमपि गयति थ एनं त्रतमा- खम्भयति-दति। तस्मादेते दोषनिधाताथाः । तेषु faa: wre । कुतः ?। शेक श्यात्‌ । कथम काश्यम्‌? । एतेषां fe ‘fray’ दोषे केवलस्य ae तस्य “श्रमिख्योगः",- "यदि wh ay आ्निमिवाद्‌ भूः स्वाहेति sear’ इति, ‘aamere’ दोष्येक केन “निघातः, एकेन Sfaeat दोषः, दितीयादीनि प्रयोमान्तराथानि भवन्ि। तसमादिकस्पः । एवं arate zen (९२.२।५अ०) ॥

मेभिततिकप्रायखित्ानां समुयापिकरणम्‌ ॥ छ समुश्चयसत्वदाषनिधातार्थेषु ok भा यानितु म दोषनिधाताथानि, तेषु .समुशयः'। “कानि

Le ward RQ पाडः) Gye.

एगस्तानि 2?) यानि न अतस्याक्रिघार्या, न afafrgeat उच्यते, वथा, ‘he wsaafaers इथं ऽभ्यदियाग्येचं wt गिवेपेत्‌, शागथमेककपारं we श्रहतम्िरा चर ख्यमभ्वुदियादभिं समाधाय वाचं यया दण्यती खवेादहमुपाषीयाताम्‌'-इति। तज दोषो मग ra, रोषद्भावात्‌ निधाता्थेता मासि । | treme निभिच्ते कं विधीयते, तस्ैमिन्तिक, adie: प्रकरणे उत्यननलात्‌ ` aay विज्नायते, यावन्ति च उत्पद्यन्ते, तानि सवखि प्रयगवचनेन Vy, तषां समुलयः ॥ (२२।३।६९अ०) ॥

कयोकाङेऽषध्यामेऽपि waret प्रभीमाधिकरयम्‌ ॥ इ मन््ाणां कम्स॑संयेगात्‌ Bag प्रयागः mea तश्िमिन्त्वात्‌ ॥ १८॥ (ge) ।

भा कणि श्रय॒च्यमामार्नां, “मन्त्रार्ण खध््ेण संप्रयोगः चयात्‌ a एषां aewate wer; (पवि नाप्येयं वाते ara wafeal नाध्येयम्‌' दत्यादयः। कसरात्‌?। ware तन्निमिन्न लात्‌'- wid मन्छप्रयागनिभिच्वः, श्रयमपि च मन्तप्रयोगः। तस्मादज्ापि तेन भवितव्यम्‌ ॥

ee विद्यां प्रति विधानादा स्वकालं प्रयागः स्यात्‌ कम्माथैत्वात्‌ प्रयोगस्य ॥ १९ ॥ (fae) ॥

Te सवकालं प्रयोगः स्यात्‌ श्रनध्यायेऽपि । कुतः ? । विद्याया थः प्रयोगः, तं प्रति एतद्धश्रविधानं, ख एष ewe war,

tye water—«ut

तस्मार्‌ eG TU, “कः पम्ेरकसख मखः ?' । Ufa frefn: | “कथं पुग्ञायते ग्ह्कायाऽवं wel दति ?" । यहणकाखे yea, न कष्धेकाले । "मा weed: awe भविव्यति, HUY सम्‌ वज TAI प्राप्नोति" | उच्यते, न धर्मौ wey विधीयने, feonfe oye, awi एवमभिगिवे्ते, मवं मगो भवति, तस्ाद्भदकधष्धोः । ग च, क्यङि यरष्ाथेः प्रयामः, fants क्यः, Tae wees | अपि च कषयं पवक, पथ्वकि च अध्ययनस्य प्रतिषेधः, ufe wae कथो feed, प्रथाशाग्थकं ; अथ श्रपवेकि तथापि स एव रोषः । शुत्यगुराधेन प्रयोगः प्रात्नाति, amram, sfrq खतिते कलीयसौ ; तस्मात्‌ म दूत्यः प्रयामेजियमः ॥ (१२।३।७अ०) ॥ ।

ककि प्रावचनद्छररेव मन्करोदारथाधिकरणम्‌ 4 Go भाषाखरेापदेशादेरवत्‌ प्राव्नप्रतिषेभः स्वात्‌ ॥ २०॥ (To) ॥ भा भाषिकेन रेण केचिग्मग्ा ब्राष्णे उपदिष्टाः मग्त्रसमान्नाये च खयं ण, थथा, “दमामग्भूकम्‌' इत्यश्वमेघे । “कः wait fer:

eu? | उच्ते,-

‘eect ayaa तथा वाजवनेयिवः |

eeniwat ws: स॒वे भाषिक own’ इति।

१९ GUTS UTE Gye

aq aeqg meee ace प्रतिषेधः air निर्त्तिः । SRT? । खराकरोापरेश्रात्‌ ‘Wray’ चथा, इरापदस्छेपदेत्रात्‌ कंकाल गिरापदख निदन्तिः । “कथं पुनञ्ायते, खरस्यायमुप- देता ग amar? । aN नेपरेटव्यः, रूपारेव प्राभाति, ae सखलनुपदिष्टो भ प्राति; तसान्तस्यापदे्ः॥

° मन्ल्ोपटैेनना वा न माषिकस्य प्रायापकलभाषिक- अतिः ween (fae) ॥

भा० मन्त वा श्रयसुपदजेा ग खरस्येति। कथं Waa? । मनग्लापदेश्रसरूपोाऽयं अब्दः | किमस्य तक्छादूयम्‌ ?। शत्यश्राभिधा- नीमादन्ते" eae! मन्ते च wat श्रारीयते, न भाविकेग सरेण, मन्त्रा हि orert प्रत्याययति Haat: | "कस्मात्‌ तक्धुचा- ते ?' । प्राथापन्नेम षिकञ्रुतिः भाषासखरो ब्राह्मणे प्रदत्तः तकाय यटि धरावचनेन मन्तः vad, भाषिकखरसमभ्लमेा fafeaa, तत्परिशाराथं भाषिकेनापदज्ः, यथा, गायना गीलवस्तकामि थानि जीतकेषु प्रखिपन्ति, तान्यपि तेनेव गीतिख्रेणेव उचारयन्ति, मा wa arama विच्छेद दति । ware भाविकस्रोपरेश इति ॥

° विकारः कारणाग्रहे ॥२२॥ (Gogofae) ॥

भा दइरापदेन ठ गिरापदख्छ "विकारो, युकः, कारणाग्रहशात्‌, यचा, भाषिकस्यानुपदेा मन्तोदेगेन कारणेनेक्ः, Faq इरा- Wears कित्‌ कारणं द्यते, तसख्राननस्मापरे 4: ; ख कम्मे

TUR मीमांसा-- qua

कासे विधानात्‌ saveran प्राप्तं भिरापदं वाधते, aan विकारः ॥ (र९२।र।८्अ०) ॥

भाषिकेनेपदिहधानां भाषिकखरेखोगोचारणाथिकरणम्‌ ॥ Bo तच्थायत्वादहष्टाऽप्येवम्‌ ॥ २३॥ (Ge) ॥

भा TAM AMI त्ख्य दृष्टः, Aw तरीव प्रयोगः, यस्तु तज ग दृष्टः ब्राह्मणेन च भाषिकेनापदरिष्टः; यथा, ‘aA a गरोहेदानस्यदोा ऽसि दति, aw का प्रतिपन्तिः ? । उच्यते, ‘ase लादषृषटाऽपि»- योऽसौ न्याय OM, HAUT, तद्रुपलात्‌ WIAA, ANF न्यायेनादुष्टाऽपि मन्छापरे्र एव, म भाषिकापरेज्रः। तस्मात्‌ तद्धापि प्रवचनेरेव स्वरे प्रयोगः ॥ ° तदुत्पत्तेवा प्रवचनलक्षणत्वात्‌ ॥ २४ ॥ (सि) ॥ भा “तदुत्यन्तेवा' ब्राइकात्पन्त्न्त्ठ भाविके प्रयोगः खात, प्रवचनलखएत्ात्‌, - प्रवचनं मन्त्राणां सण, यथा प्रोच्यन्ते, तथा विक्षायन्ते, ते च भाषिके एवेाषन्नाः, तेषामन्यथा विधते प्रमाणं मासि । तस्मात्‌ aera, तथाविधा एव प्रयोक्र्थाः ॥

` “मन््ोपरेभो वा warfare” इत्यस्य श्रपरा व्याख्था,-“दमा- मगटभणम्‌"” इति नेतस्यापरेशरः, किम्भरिं aaa प्रतीकेन खक्रोेनासौ यथोात्पसा awa, प्रावचनेन च @tereqe:, तस्मात तद्दिधानां उपरे्ः। यस्त॒ ब्राह्मणात्यन्तिरेव aay सचणस्याभावाख Beet | अलख ययाज्रुतिप्रयामः ॥ (९२।३।९ श्र°) ॥

६९ Ware & पाड्‌ः। G V2

VRTeR CERES पाठाननरमेव पदाथैमु्ागाभिकरणम्‌ ॥ ° मन्त्राणां करखायत्वात्‌ मन्त्रान्ते कम्मादि- सन्निपातः स्यात्‌ सर्वस्य वचना्त्वात्‌ ॥२५॥

भा ये पदाथकरणा मन्ाः, यथा, Ta वेति दिनस्सि,, are ला सवितुः परसवे varew दति । तेषां मन्तराकोन कणमादिरुन्निपातः, Bey क््ुपयुब्धन्ते । किंकारणं ? । स्वय वचना्थलात,- सवौ मन्तः समसतं वचमाथं करोति कः CTH वचनार्थः 7 | rears arsenal, मन्तेणापख्धितः पदाथः aie: chy Awad, तदथेखय मन्त्रखयाश्ागसाम्याइचनाच, कचित्‌ CTT निर्व॑पति" इति, wart च तखापरश्वानं, उपखितः परयाता waa ela इति । तस्मात्‌ मग्धान्तेन ककादिसन्ञिपातः करण- मन्त्रेषु ॥ (९२।३।९०अ०)॥

Tenia पुष्वेवनान्त्रानो कमोस्चिपाताभिकरशम्‌ ॥ ° सन्ततवचनाद्वारायामादिसयागः॥ २६। (पू०)॥

भा gat jaa, “न्ततं वचेद्धरां जहाति टति। श्रवापि | ya Tat न्यायेन TAI WH उच्यते,-"धारायामा दिसंयोागः' कश्मादि- watfeg सक्जिपात्यः। कस्मात्‌ ?। “बश्ततवचनात्‌+-समिल्येकीभावः, तनातिविस्तरे, Taras सह तननं भवति, aa खंपुवस्तने तिवत, was च मन्ञ्च सल्िहितौ । तस्मात्तयोः सहतननमुच्यते | amet. afaqr भवति, नस्मादादिषषयागः ॥

cys wutur—<ea

Wo कर्म्मसन्तानेा षा नानाकम्भत्वादितरस्याशकध- त्वात्‌ ॥ ₹२७॥ (स्ि०)॥ भा neat वा aerated, "सन्ततं जुहाति'- दति डि Bre केवलष्छ समाग Tua, गाज मन्वसंकौक्रममसख्ि । “ननु इयोः सं्रष्दा भवति, एकञ्च हमः, | उच्यते, - नेव रावः, ‘aerate’, — nafs एतानि कब्याणि तेवाममुपरमेणख किया सन्ताना भवति । कर्थागामात्वे वचमात्‌›-“इादज दादन्नानि अहेति दति । “ay cede’ । tare, साच द्रव्यसंकौलममस्ति, Gass sera wea, — sree दादजानि बुहेति- र्ति widen रामान्‌ करोतीति | किञ्च, CATS’ च RUT, VATS “ERT, —afus aia wen षड afad शक्यते; तस्मादचापि कष्डाडि- सन्निपात Wan (९२।३।९९अ ०) ॥

व्यावारोऽपि पूरयेयम्‌ eee कमोद्धिपाताकिकरदम्‌ a Bo आधारे च दीघंधारत्वात्‌ ॥ श८॥ भा० दथंप्णमाश्धोराचारं प्रचय ` ूदते,-घम्ततमाघारयतिः - tf तत्रापि इशिकलात्‌ ata कर्मणः ayaa म aaa, एकलात्‌ कष्पंसम्तामे नासि ; तस्मात्‌ द्रव्याभिप्रायः खन्तागन्नन्दः, न्ततं चारथति'*--रति । रौघधारया wert, दीचेधारलात्‌ BAAWST ॥ (१९।२।९२०) ॥

* Uae GAY पाठः |

LY Qwrs रे WE | 3 8 ।

Te वाम्‌" रूत्वाद्ेककाब्दे चेमन्ताशां विकस्पाधिखरणम्‌ ॥ ° मन्धाखां सन्िपातित्वादेकाथानां विकल्पः स्यात्‌ ॥ VE I

भा ये मन्त्रा एकक्ायाः, थया पुरोाडाश्विभागाधाः पुषा at विभजतु भगा वां विभजतु saat at विभजतु इत्येवमादयः, aat "विकच्पः' । कुतः ? । “खज्ञिपातित्ात्‌', करणा एते मन्त्राः; करणानाश्चु मन्ताग्तेन कव्मादिषन्िपातः उक्रः-“मन्त्राणां करणाथैत्वात्‌ wart कम्मादिसन्निपातः wre” (eyae)—efai a च, विकण्पमन्तरेण स्वेषामन्तेः कमादिषन्निपातः ay wer कि वचनमेतत्‌ ? । महि न्यायः, ae वचनायैवादिति | ‘aga समुखयेऽपि समग्रः aa’) उच्यते, aaa व वनाथैः सिध्यति; एकेन ह शते कश्मणि दितीयस्य प्रयेगेऽनथैकः | तदेतदेकाथतं भवति ; तस्मादेकार्थवादविकल्पः, तच्च ॒पुवमेवोक,--““एकाथाम्ह विकल्पेरन्‌" (Vege) दति ; ततस्तत्प्रात्नि्धचमिदं उन्तरविन्ताथम्‌॥ (१२।३।९३अ०) ॥ (यतुम रनिमादभे' carat मन्त्राणां समृषयापिकरणम्‌ ॥

a संख्याविहितेषु समुचये सनि पातित्वात्‌ ॥ ३०॥ we संख्या ये विधीयन्ते ae: यथा wat "चहुभिरादने,, दाभ्या wafa’, षड्मिराररति' इति; तेषु “खमुखयः' ara किंकारणं ? ।

Vl WAATSA, सा अङ्गीकन्मव्या, न ख, समुशयादृते सा way 4a

cye wtafer— zea

चङ्गीकक म्‌ । श्रा, 'समुयेऽपि थः कथा afauifam, तेन कख छतं भवति, ये व्यवहिताः, न तैः, असल्िपातात्‌ः तथा सति न संख्या wate agten भवतिः । नैव दाषः+--श्रथाभिधानेन मन्ताऽङ्गी भवति, सव सेते तमधथैमभिदधति | "एवमप्यनन्नरेण <a क्रियते, इतरे जपवत्‌ श्रदृष्टाया भवन्ति । उश्थते,-नादृष्टाथा भविष्यन्ति, at तरेव aq sear अ्रभिधाश्क्ि, भवति fe करणार्थमनग्तरस् असषतप्रयोगः, यथा कुंड कुड, करवाणि करवाणीति । aw यथा अभिधानार्थस wre शआरा्ानसामथ्यादभिरितम्‌ श्रभ्युदवकरं | भवति, एवं waft’ इति वचनात्‌ satiated छतमभ्बुदय- कारि भवतीति। तस्मात्‌ ससुखयेऽपि गादृष्टा्थता; ससुषयय fag: (९२।२।९४अ०) ॥

त्राद्मशविदितानास्‌ “खड प्रथ, रत्यादि मम्न्ाशां विकसर्प।धिकरथम्‌॥ छल Feta 8

ह° ब्राह्मणविदितेषु च संस्यावत्सर्वेषामुपदिष्टत्वात्‌॥ ॥ ३१॥ (पुर)

भा ब्राह्मणे च ये मन्त्रा विधीयन्ते, यया, "उर प्रथस्वेति gtrerw

प्रथयति", “sq प्रथा उर्‌ ते यज्नपतिः प्रथतामिति पराशर

प्रययति' इति च; तेषु च समुखयः ara, शवंषासुपदिष्टलात्‌'+

थो न प्रयुष्यते TART वाध्यते, ख्वीङ्गापसंहारी च प्रयोगवचनेा-

sTaytat । संख्ाविहितवच खव षामसलदभिधानेनाथेवन्ता भवि तीति; ways: I

Ce अध्ययै र qe! tye

° याज्यावषरकारयाशच TWAS दशनं तदत्‌ ॥ #॥ 8२ ॥(यु°)॥

भा समुख्य एव याश्यावषटूारयोः | “समुखयद्ेनं' भवति,-

'वाग्धाया अधि aagtifa’ इति ; खसुशये fe gtr भवति ।

तस्मादपि sey: ii

ao विकल्पो वा समुच्चयस्याश्रुतित्वात्‌ ॥ 8B ॥ (सि०) ॥

भा० “विकल्पो वा" wat warat न aqua) कुतः? । उका न्यायःः--"“मन्त्राणं सन्निपातिवादेकाथानां विकन्पः ene” (२८८०) एति । “नगु denfafenatara श्रपि सन्तो सषद- मिधानेन समु चेग्यन्ते' । aan । कुतः ? । “सुखययस्या्ुतिलात्‌"- यथा तच संस्थारवणात्‌ रतकरमपि श्रसलदभिधाममारितं, गेव षमुखथश्रवणमस्ति | तस्माद्यथान्यायम्‌ एकाथतादिकश्पः॥

कृ" गृणाथत्वाद्‌ पदे शस्य ॥ ३४ ॥ (Ae) ॥

we यचशः-स्वेषामुपदेशाऽयैवाम्‌ भविग्यति-इति, tq: सः शला्ैलादुपदेशस्स',-मैवासौ Hayy उपरे, किन्तडि णाथ, श्रथवाद्‌ गुणं विधास्यति इति; तदुक्रं “गुणार्थेन पुनःश्रुतिः” (१।२।४९द््‌ °) “after” (९।२।४ Rae) “श्रथवदे ar” (eis रद्ध ०) इति । "यदि तदहि नैवायं मन्तोपदे्ः, किमिद मुच्यते सर्वषामुपदिषटत्वाद्‌"-इति। एवं तहिं कवा-चिन्तेयं, aaron दूति रला fanaa) भ्रयवा उदाइरण्णन्तरं द्रष्टम्‌ ॥

= । ॥ = @tatei—cwst

Go वषटकारे नानाथेत्वात्‌ WAS: \ ६५ ॥

(० बु* भिर) ॥ भा० | ACT: प्रदानाथेः, याज्या SAAT IMSS, तयोः नानाथेलात्‌ "ससु थः, म, स्वापदेन्रात्‌ ° ॥ (९२।२।९१५अ ०) ॥

देजाशां waret समुषयाभिकरदम्‌ # ख Ware विकल्पेरसेकार्थत्वान्‌॥ edu (Go) ॥ are | ‘eter’ ये मन््ाः-युपोच्रथणीया वा “उच्छ area’ दति; यूपपरिव्या्ाया वा, ‘gat वासा" इति, ते fener कतः? । “एकायेवात्‌ „ — एकाथा एते उच्छयणष्य ofranew वा श्रभिधायकाः, ~ एकंकञ्च तेषामितरागपेक्षः तदभिदघाति | त्मादिकस्पः ॥

ख wawar वा क्रियमाखासुवादित्वात्‌ ॥ ३७॥ (fee) । ate “बञुख्यो ar हौजाणा। कुतः? | “क्रियमाणटनुवादित्वात्‌, करणानां विकल्प उक्तः, न चेते करण्ठाः, क्रियमाशामुवादिन एते । कः पुनरनयाविभ्षः ? । करणा करोमीतयेवं पर्ययं gale, * “मन्त्रां लिङ्प्र प्रात्‌ समु चयाथेन्येव वचनानौति मन्यते । सिदागखु,- बे area: न लिङ्गेन प्राप्ताः, वेषु मन््रविनिमेमेनेव च ware वाकं न Gaya wae

भवति । लिङ्गप्राक्ेष्वपि wage पमःगरवणमित्यक्गं aaifuace; स्माद विकश्पः ।” इति तन््रःखय अधिकरण ख तात्पर्ये प्रद्भिंतम्‌।

RY अध्याये ट TE?! स्र

क्रियमाख्ान वादिनः एवं क्लव्यमिति । कथं हला ? । खच्यते,- शरध्वययोस्तावत्‌ करोामीव्येतेन प्रत्थयेनाथैः, शसति fe एतस्मिन्‌ क्रियैव न प्रवर्तेते, एष च प्रत्ययः सति पुवंसिन्‌ प्रत्यये भवति, यो fe सरति, << भया कन्तव्यमिति, स तत्‌ करोति; करियमाणा- नवादिनञ्चाध्वथुणा क्रियमाणमथेमनुवदन्ति,--“श्र्नन्ति त्वामध्वरे रेवयन्तः' इति। सोऽमुवारोऽरमध्वा af क्तुम्‌; weet GET; तेन च कर्मणा श्राकाङक्षिततवात्‌ Grae एते विज्ञायन्ते । Wee च waa स्मारितं छतम्‌ sere भवति ; यथा प्रेषितं शतम्‌ ।

ननु “विधिचब्टादेव सपतिभवति' । aai,— विधिश्रष्दादपि waar भवति, aerate भवति, मन्वस्याज्लानसामच्यात्‌ मन्त्रे कव्या । प्रततेषु च कषासु तिसन्तानेना थेऽ--रत्धनेकस्यापि क्रियमाण्तानुवादिने मन्त्रस्य एकस्तव प्रयोगे waa इति । कियमाणानुवादिलाद्धौ बाणागां समुखयः ॥

द्यति | ए सम॒श्चयश्च दशयति ॥ ३८॥ भा शनिप्रयमामन्वाह चिरत्तमामन्ाह व्योतिग्मतीरमु ब्रूयात्‌ टूति। अनेकसन्निपाते Gag भवति, प्रथमा उन्तमेति । तस्मात्‌ शमु खयः ॥

दति भट््री्बरस्वामिनः act मीमां साभाव्ये इादब्रा्यायच्छ Sala: पादः ॥ (९२।९।९६अ०) ti

मोमांसा-दशने

QR ध्याय 8 IW |

परत्व शोरभिधानानां समृषयाचिकरदम्‌ इ Fo ATTA HAT स्तुत्याशौरभिधानाश्च याजमानेषु TATA: TST: TART ॥१॥ ae जपाः, श्रष्वीमनृच्य वागयन्तवया सारखातीमनृष्य वागयन्तव्या वाररत्यामनुच्य वागयन्तव्याः इति । स्हनयः, -श्रभनिगूङ्धा दिवः द्ति। आशिषः,-श्रायुह्धा aq रसि भायुमं देहि' दति । अभि- धाना्ा-^एषोऽसि' दति । श्रथ “जपाः इति कः were: ?*। “जप amrat वाचि, जष्यते-दति जपः। "यद्येवम्‌ , श्रयमपि जपः,- afar tra, श्रयमपि waa’ | सत्यमयमपि जपः, स्ठतिरपि ह दूष्यते, wa शप एव केवखः, दतर, स्ठत्धादिभिः eA vafea "जपा, अकम्डसंयक्ता ्हत्या्रीरभिधानाञख' इति केवलजपा प्रतीयन्ते, यथा, ब्राह्मणाः, परितराजका, ब्रह्मचारिण नागच्छन्ती- QR केवला ब्राह्मणा ब्राह्मणगन्दनाच्यन्त तदत्‌ | न्न्‌ दृद विष्णर्विचक्रसे' इति स्ट तिस्थ ?' । न खल्‌, ATT afawa:, मापि फिचित्‌ स्ातच्मस्ति। नन्‌ विष्णुः । ग, विष्णा waa कथिदथाऽसि, न wan. fay: कऋचिदङ्गक्रियते, नापि सुतिः wren चोदिता, वचनमाजन्तु सादितं “Autre दति ;

१९ ware रे पादः TEL

तत्‌ oad, vei जपममिति समानार्थौ, wan, ‘aa व्यक्रायां वाचि" इति wed, तेन यच वचनमाचं are क्रियते, न॒ wed, aera, ख अपः । श्रथ “अपख्छाभिधाना्थैस्य | के विश्वः ?' । जपे वशनमाचं ae, अभिधानेन तु परः सता श्रता वा गणेन शआआदिश्वते, “एषोऽसि ल्वेषोऽसि" दति, तेषां aw तच एकाथेलाद्िकख्पे प्रापे उच्यते खमु खयः । कुलः? । श्राशीःएयक्षात्‌', जपपुयक्षात्‌ , Sagan, अभिधानपुयक्ताच, न हि दरं विष्णः दति योऽयाऽभिधीयते, ख एव "पवका नः सरखती'-दत्यनेन । एवं खवेज ; AAA एते, अतस्तेषां समुचथः स्यात्‌ । समु खयश्च श्यति, बरत्तानुव चनयोः, “निः प्रथमामन्वाह" रति, “जिरकलमाम- ay दति agua च सति प्रमा qa च विद्यते, ग fan | तस्मादपि सशमुखयः। याजमानेखिति प्रायिक firm, cafeig we चितयमपि सन्भवति,-स्ठतिरभिधानं जपञ्च । यथा, ददं विष्णविचक्रमे' इति यदि fawinad, ततः सतिः, sured ठान्त आख्यायते, तनोाऽभिधानम्‌, श्रयात्मना waurala, ततो जपः ॥ (१२।४।९ श) ॥ ।

tara दिविषयाग्यानगाकधयाविं कश्पाधिकरथम , wear

समय ।धिकरणस्॥

स याज्यानुवाक्यासु तु विकल्पः स्याद्‌ देवतापलछणा- त्वात्‌ URW (सि०)॥

~ € ॐ $ ¢ भा° Ugarvad कणि wa याव्यानुवाक्यायगलमाचात,-द्रदं

६ R मीमांभा-- शेन

वामाखछे ₹विःप्रियमिन्द्राष्दस्यती, श्रयं at परिषिच्यते सोम द्रा हृशस्पती' cael MS इश्राह इस्यती हरहस्यतिन्नः परिपातु पषा" द्त्यपरं | तयाः कि vqear विकल्पः ? इति विचारः 1 तन्राश्थते,- 'याञ्धागवाक्यास्‌ तु fare: era’ इति । कस्मात्‌ ?। “देवते प्लच्णा- ैलात्‌'-कषमैणि गुणता देवता याश्छानुवाक्धाइयेन कश्मरिद्यये- मुपलच्छते ; शषद्पलचणेन च तद्धिष्यति ; aafagr कणि उप- लशणकायै भाणीति दितीयं याश्यानुवाक्यादयं प्रयोगान्तरा यै भवति । mare fares: ॥

we लिङ्गदशेनाश्चः॥३॥ (Ze) ॥

भा० सि्गद्चैतमथं द्यति fa लिङ्गं भवति ? । एवमार,-“उष्ू वे Sarat चाञ्यानुवाक्ये एकया प्रत्यागच्छति गमयत्यन्यया,अ्रथाच तिखः ater’ इति । fares याब्यानुवाक्धाजथविधागपरे are तया- feagfed दशयति । तथा, “न ख्वाछि षह यज्ञायुधानि ayaa मानुषं तत्‌ क्रियते भेकमेकं पिददेवं तत्‌ इ इं खड प्रइत्ये याच्था- शवाक्ययोः रूपम्‌" इति, तस्मादपि विकल्पः ॥

अथ “तयोरेव मिथः कसमादिकयो न भवति* ? एकाथतवात्‌

प्राप्नेति, भ्रन्यतरयापि fe देवतापलणं सिष्यति'। उचते षमा- wen पुरेगुवाक्छेति, wae इति पुरेमुवाक्या, भ्रापेिकः यवेष्ब्टो याञ्यामपेच्छ भवति, घमुखये चेतदुपपद्यते, way

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

fxsiatic POCIETY OF PENGAL,

No. 67, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY'S LONDON AGENTS, MESSRS. TRUBNER &€ CO,

67 awp 59, Lupeate Hitt, Lonpor, ए. C.

BIBLIOTHEOA INDICA.

Sanskrit Series

Agni Purana, (Sans.) Fasc. I—XIV @ /6/ each ९

Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (8878. ) Fasc. I—V @ /6/ each Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. I

Aphorisms of the Vedanta, (Sans.) Fasc. III, V—XIII @ /6/ each Ashtas&hasriké Prajnépiramité, Fasc. I ee Asvavaidyaka, Fasc. 1—V @ /6/ eaoh

Asvalayana Gribya Sutra, Fasc II—IV @ /6/ each Atharvana U panishad, (Sanskrit) Fasc. I—V @ /6/ each Brahma Sitra, (English) Fasc. I...

Bhémati, (Sans.) Fasc. I—VIII @ /6/ each Brihad Aranyaka Upanishad, (Sans.) Fasc, VI, VII & [IX @ /6/ each Ditto (English) Fasc. II—IIL @ /6/ each ia

Byihat Sawhita, (Sans.) Fasc. II—III, V—VII @ /6/ each.. ‘haitanya-Chandrodaya Nataka, (Sans.) Fasc. II—III @ /6/ each Chaturvarga Chintamani, (Sans.) Vols. I, Fasc. 1—11; II, 1—26; III

1—15 @ '6/ each Fasc ee oe Chhandogya Upanishad, (English) Fasc. II... Dasarupa, Fasc. II and II! @ /6/ : ee ee Gopatha Bréhmana, (Sans. ) Fasc. I and II @ /6/ each oe | Gobhiliya Grihya 5६४, (8808. ) Fasc. I—XII @ /6/ each . Hindu Astronomy, (English) Fasc. I—III @ /6) each oe

ee ee

® 9 es ee

pas

e

ee 3 Kélam&dhaba, Fasc. I and II @ (५ ०५ oe ०७ es 12 Kétantra, (Sana ) Fasc. I— VI @ /1%/ each ह oe a 8 Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. I—XIII @ /12/ each .. Pe 12 Kaushitaki Brahmanapanishuds, Fasc. IT a त és 6 Kirma Purana, Fasc. I—III @ /6/ each अ os ‘ 2 Lalité-Vistara (Sans.) Faso. II-VI. @ /6/ is es 14 Lalita-Vistara, (English) Fasc. I—III @ /12/ each ie 4 Manutiké Sangraha, Fasc. I—II @ /6/each _.. ee oe 12 Mimawsé Darsana, (Sans.) Fasc. 1I—XIX @ /6/ each (5 त १2 Markandeya Purana, (8808. ) Fasc. 1V—VII @ /6/each = ०, ०० 8 Nyisiwha Tapani, (Sans.) Fasc. I—III @ /6/ each Nirukta, (Sans. ) Vol. I, Fasc. 1—6; Vol. I1, Fasc. 1—6; Vol. III, Fasc. 1—6 Vol lV. Fase J & J I @ /6/ each Fasc ee oe 99 Nérada Smriti, Fasc. I—III @ /6/ ae ०७ i

Nyaya Dargana, (Sans.) Fasc. III... Nitisdéra, or The Elements of Polity, By Kamandaki, (Sans.) Faso. II—V @ /6/ each व bd ee ee ee

(Continued on third page ef cover.)

Ve अध्याये » पाडः । Bde

Bw: | "गमृपलसिते उपशकणकाय्ाभावादथेदापात्‌ अन्यतरद्याः प्रयागो म प्रातनाति'। उच्यते, समाख्या सामथ्यार्‌ feqreqqere al भविग्यति, यथा, (दाभ्यं खमति' दति वचगसामण्णाद्‌ gfarurrarel ; तस्माद विराधः ॥ (९ ९।४।२अ०) ॥

समक्रयसाधनानां अजादोनां समुषयाधिकरणम्‌ ॥ we MANY तु विकसख्पः स्यादेकार्थत्वात्‌ । ४ ॥ (प°) ॥

ae सामक्रयशाथानि दरवयाणि षमाखातानि, “अजया क्रीणाति! इये वमादीनि। तेषु ्रयणेषु विकश्पः स्यात्‌, सवखि fe wawe साधनलेन निरपेच्षाणि विधीयन्ते, यथा त्री हियवौ यागेषु, तथा “srt क्रीणाति, ferent क्रीणाति, वासा क्रीणाति" इति । तानि एकाथानि भवन्ति । तस्मात्‌ तेषु विकर्पः॥

Ho समुच्चयो वा प्रयोगे द्रव्यसमवायात्‌॥५॥ (fete)

भा० वाशब्दः परं व्छावनयतिः- म येतद स्ति fae दति, ससुशयथः। कस्मात्‌ ? 1 ‘natal द्रवयसमवायात्‌+-क्रयणस्छ प्रयोगे श्रधिकस्(पि VI समवाय उपपद्यते, तच किक्रतुः aware क्रियते, तच अभिः सुकरतरं भवति। तस्य द्रष्यस्याल्राममपाशिक, सवाङ्कोप- dunt च प्रयोगवचनेऽभय्टीव्यते। अपि च विषमाणि एतानिभ-अश्व- सफेन क्रीणाति" दति गोमिथनान्यां क्रणाति' दति समुखयेनागतिं

am शतुवन्ति, ग विकख्पेन । विकश्पमानागामागरक्यमापद्यते, 4B

sds BRIG ERA

संकपात्‌ सद्यः । Tqwae दडवतिः-“तं ते रभिः कीवाति

anne विराड्‌ बिराजमेव मरने ति"-इति । क्रौष्ात्यनुवारोऽय, घ

हतेन न्यायेन प्राप्तानां खात्‌; तादपि शद्ुषयः । “अथायेवादेज

विभिः serg विक्नायेत ?' । तथाप्मगु वादृकपं वाध्यते, aw aft शम्भवे न वाधितव्यम्‌। तस्मादगुवादः ॥ (९२।४।१अ०) ॥

— erqernifqatrefadet crenfwacey | Bo संस्कारे च तत्प्रधानत्वात्‌ ॥ ६॥ भार अ्रीषोमीये amt एदेनाप्जनं अआशातं,-शदेनेपथचनति grat ध गदः, इति । एेकादभिनेषु ayy अनेकरादखन्िपाते faut परभवति, “किन्ुपथजने गदानां wgwet विकण्यो ar? । चदि we क्थ खपयलनं, ततो fewer, अथ प्रतिपज्तिस्ततः wgeu: । कि OATH IMA? | TARA । कुतः ?। शढतभव्यषसुखारणे भतं भव्याय दृष्टाथेलाद्भवति, यदा wee तदैकेमापि तत्िष्यतीति बहनामेकच प्रानानां बिकश्पो भवति | एवं प्राप्ते उ्यते,-“ङंखकारे च तत्मधानलात्‌, घंलाराऽयं अरतिपन्तिरित््ः। इतः? । Santee, अप्रीषोमौययामा्ः पश्टदत्पननः afafqen तच्छेषः प्रतिपादनादाः, तखाहुरच् प्रति पङ्धिनियजे1ऽयं Park । "बन्वयकर्मपरेऽपि वृ ठा थेतेव Faq | gang प्रतिपल्ावपि, तवापि fe प्रतिपाद्यमानः क साधयति | त्द्‌ अजेषिकाऽदौ, अदा प्रतिपन्तिखरा TEST, 'तमधान-

१९ Wane ठ्पादः। 1 ।

ary, TENSITY क्यो यदेव abit म deed, तदेव am संसारेण हानिः wr vara eager: ॥ (९२।४।४अ०) We

wre विविषसंद्याकानां cfwunt विकर्पाधिकरशम्‌ | व qe संख्यासु तु freer स्यात्‌ ्रुतिविप्रतिषेधात्‌ voy भा ० शाने दरिषाविधयः,-"एका दया, षट रथा, LIEU रेयाः'एत्येव-

sizer | तेषां सुखयः, विकश्यः ? इति विचारणा | agree wargufeat retreats Tees 12, ख्यते,--“संख्यासु तु Raver were | ङतः ? । “शजतिविप्रतिषधात्‌, “एका Zar इथेकरंस्मापरि- fees दर्थं परिक्रयवाधनं शयते | तथा “वर्‌ दथा" एति wee feast) येका च षर्व समु्ीयेरन्‌, went वपी eras, तत्परिच्छिसेन zat परिक्रयः छतः स्यात्‌, तजेकश्ुते वरश्रलेख विप्रतिषेधः ery

wa मैवाभ परिक्रयः अयते, किन्तडि, दानम्‌,-^टका दथा; षट्‌ दया“ इति' ) चोच्यते, रागं ARISE Tae परस्त्य USTs, AY परः खवान्‌ ष्यादित्येवमथम्‌, स्तवानेवासौ wenferd करेति, तेन We Tas, एवं EAH भवति । श्र era HMA, वतेऽदृठं कल्पयतं, परिक्रये एवैकारीगां अवं, तज थः शप्तभिः परिक्रीणीते, ग तेन एकया षड्भिः परिक्रीता भवति, a fea एकेत्यानमन्ति, न षडिति, किन्ति, सपति, स एव अुविविप्रतिषेधखष्मादिकण्पः wera (९२।४।५अ०)॥ 7S

cad atatn—qaa | toads जाचनोनां ferewife करणम्‌ |

ge द्रव्यविकारन्तु पवैवद्थंकमं स्यात्तथा faaed नियमः प्रधानत्वात्‌ ॥ ८॥ (सि °) ॥

are “जायन्या wat: संयाजयन्ति इति श्रुयते, तच पद्रगणेषु विचारा भवति, किं जाघनीनां समुखयः, उत विकण्पः ? इनि । अजाप gf शव न्याथः,-यथकमे तते विकरः, अथ प्रतिपत्तिः ततः खसु बयः एति । कि प्राप्तं? । ्रव्यविकार" च “पुकैवदथेक्म खात्‌ qatacead, थत्‌ जाघन्या पल संयाजन, रगेपूकमासपु ग्यक VHA WAG प्राप, दरपणमासयेखेतदथंकमे, न हि we काचित्‌ रेवता जाघनी af, ver प्रतिपन्तिः श्चात्‌। छौकिवपास्ठ तजाञ्येन सह fare: चादकेनाग्रीषामीयं पश्यं प्राहतः। तजापि श्रुयते, “जाघन्या पत्नीः संयाजयन्ति दति, a afaféeet प्राते नियमाथा भवति, यथाप्रा ्तायाञ्च नियमः, WHAT च प्राप्ना। तस्मादद्म।षोमीये mera जाघनी, कमं प्रधानं; यथया श्प्रीषामीये, तथा INGA): तस्मा जाणथंकम। अथेकर्मचि Sarat जाघनीनां समुयोा न युक्तः, तसमादिकख्पः ॥

ge द्रव्यत्वेऽपि समुच्चयो द्रव्यस्य कमनिष्यततेः प्रति- पशु कर्मभेदादेवं सति यथाप्रुति ॥ ९॥ (१म० Ye) । भा यद्यपि जाघनी गुणता कमणि, एवमपि समुखथो am कतः ?। ‘xe कर्मनिष्यक्त,-जाघनीद्रवयं कर्मणा fawaty

१९ खध्याये * WE ato

frqafafi तज प्रथोजनापेशा भवति, req शयते, ‘ower पलः संयाजयन्ति" एति ; तदेवं विश्चायते,-इ्दमस्य प्रयोजनम । वद्र गणे च 'प्रतिपद्ट' ats: तस्य तस पोः कमेनिष्यन्ि wart er, अतसतथापि तत्पत्ीसंथाजाथमेव anal ‘ui खति यथाप्रटति' छतं भवति। तस्मात्‌ श्र्थकमश्छपि equa एव ॥ | ख कपाखेऽपि तथेति चेत्‌ ॥१०॥ (शमण्पुण्श्ा०)॥ भा इति चेत्‌ पश्यसि, कमेनिष्यत्तितवाश्जाघनीनां ससुखय दति, तेन तडि acest equa: प्राप्नोति, "पुरेडाभ्रकपारेम gaa - aufa’ इति । तदपि कमेण प्रयुज्यते, तस्यापि तषोपवपनं प्रयोजमं | भविहुमरंति । तथा पुरोाडाश्गणे तद्ध तस्य पुरोडाशस्य कपालेन तुषोपवपनं wae, amar वा विशेषः ॥ Fo न कमणः पराथत्वात्‌॥१९१॥ (शप्‌० भ्रा णवं १प्‌° fae) i भा मैतरोवं। Bai 2 “aaa: परायैलात्‌, पराथ॑श्च कपालानां भयोगकमे,-परोाडाग्रश्रपणार्थे, तद्ेषुपान्ते कपाले तुषो पवपनमपि PUNTA तद्यथा काष्टान्याकत प्रसिते पुरुषे ्राकाहरणमण्यपाधिः क्रियते, भाकमय्याहरेति, न ae गमनं ्राकाथेमपि भवति। कथं पुमश्नायते, Trea कपाले तुषोपवपनमन्वासच्यते, मैतट्‌ SATA? इति! उक्रोऽच न्यायो,-'भविव्यता संयोगस्य तन्निमित्त लात्‌" इति। न चेत्‌ तुषोपवपना था कपालानामुत्यत्तिन्न वश्यं स~ ` इपवपनं WHAT | | SU वा उभयोरपि प्रतिषेधोऽयं "न कमणः पराथात

र्य नीर्नाशा दमे

इति । कपाले याख्या; areata कर्मणः परार्थं इदयारी्ा निष्पत्य विक्रसनकमे, ग जाचन्वाः | अपि उ इरथारिभिरवदागेग्यष्ठ पश्ोराखभश्च ` विद्रसमकमावि

aetna, तमाल area fang विश्वसनं ; न 824, भवाय प्रथोजनाकाञ्घा, कुतस्तस्चम्बन्धः ? इदवारीनान्तु frees जाघनी, का पङ्कीखंयाजनिरेत्यथेङुपरिष्टा, waar तया ते faire | तस्मात WAG जाचनीनां fare: |

qo प्रतिपत्तु भेषत्वात्‌ ॥ १२ ॥ (RZ) ॥

भा ° भवेद्िकश्यः, यद्चथकम श्यात्‌ ; प्रतिपल्तिस््ेषा | कस्मात्‌? । gery, पदमा निञनतिते यागे शेषता जानी निषू्रयोजना afefasarer, vat निरपः पलीसंयाजेषु करियते, म mete विधौयते, म पलीसंयाजाः, उभये विहिताः, सम्बन्धा म विहितः, ख विधीयते । त्र च जाचन्याः प्राधान्यं युक्तं, म गृणभावः, गृरभवेऽख्छा way गुणभावः ST) तज का रोषः? द्ीषोमीयं MATA’ इत्येव चोदना बध्येत, मानादेवतेऽयं तदा पञ्चभवति, एकरे्ोऽस्याग्रीषोमीयः, एकदे: पक्नीसंयाजरेवतानाम्‌-इति; तस्मात्‌ प्रतिपन्तिः । प्रतिपर्धो यद्येव परजा चनी प्रतिपाद्यते, ada तेन संसारेण वष्नैना श्यात्‌, तस्मादपि ससुख्यः॥

द तेऽपि TATE स्वात्‌ ॥१३॥ (शेय पर) ॥

भा० ते चदं दधश्चरम्‌" carafe प्रतिपश्तिः wre कुतः 71 शवला त,-अन्यपवैकः इतं दधि चेदायेोत्पश्चं । तद्या थो माश्वमनं

६९ qund 8 qe) ade

विष्णु faftfed मरति; wena aergertt येन dan तत्‌ तदथै शुतिदेठलात्‌ , तस्याथोग्रगमने देवलात्‌" (प्रतिपत्तिः ख्ात्‌- इत्यनेन न्यायेन प्रतिपन्तिः प्राप्नोति, व्यो वा aie: ॥

we विकष्पे त्वर्थ॑कमे नियमप्रधानत्वात्‌ ओेषे च ae काय्यसमवायात्‌ MATA स्यात्‌ ॥ १४॥ (रय wt aye मि०) ॥

भा | afar के इयोः Gwar: परिहार उच्यते,-““प्रतिपज्तिख्ख वेषत्वात्‌ इति ₹, “रते च yaaa स्यात्‌” इति च । थत्‌ तावद्‌ उच्थते,- जाघन्याः प्रतिपल्तिरिति, तच ब्रूमः,--विकणयः neat area श्येन ey, पञ च तथेव विकश्पे प्राप्ते निषमप्रधाना पुमःशुतिः “जाघन्या cat: उंषाजयन्ति' इति, sere freftt हत्वा Bara भवति, गाघन्धा wena म वारयति । चतु, Ree इति, श्रषस्यापि sey अनेक गृ भावो भवति, यथा HITS | ध, ्एतस्ान्या ये Satay गमनं प्रतिपलिः--इति, WEAN) कुतः ?। ‘WS च कमकाय्येसमवायाद्‌”-य STEN: ्ेघससिन्‌ कमेकाग्यं समवेति । किं नस्तत्‌? । संसारः, स हि कर्म॑शा क्रियते, न चैतत्‌ sed दधि वा कचिदुपयक, यी यागाय खत्यक्, स नेव तावच्चिवे्ैते ; "तस्मात्‌ तेन" जाघनीद्र येक दधिश्ता- arg ‘Wane खात्‌, न प्रतिपतिः ॥ (९२।४।९अ ०) ॥

Goo Wate—eut

vuret काम्येन frangfiercfwecey |

Zo उखायां anafamaqear नियोगे कामदभे- नात्‌ ॥ १५॥ (पुर) ।

भा असि sat उख्याऽभ्निः, अन्ापेनाभ्चिं जनयति" इति । तं प्रत्य भूयते,-'रशाय्ात्‌ UAT ब्रह्मवशेसकामसखाइत्य WA दध्यात्‌, भाद्रादनल्ला्कामस्य, वेद्युतात्‌ टष्टिकामसख' दति । av विलाय्यैते,-किं काम्यस्य नित्यस्य aa: समुखयः, अथवा काम्येन नित्योऽञ्चिविंज्रिधते ? इति । तजोच्यते, 'डखार्या" काम्यनित्ययोरम्धोः खमुशयः । कुतः ?। एवं सवं ङ्गपसंहारी प्रयोगवचनेऽनुीखते | गमु नेभिन्तिकन्त॒ eat तदिकारः संयोगविषेवात्‌' इत्यनेन न्यायेन काम्योऽभ्रिनिष्यस्य विकारा afaafe न भविव्यति। “किंकारणम्‌ ? । नियोगे कामदभरेनात्‌, श्रप्रे लिंथोजने we कामः शंयते,-- श्रा दत्य BAW दति, म nyaee- कामस्यायमभिर मायौ भवतीति, एवखेदाहत्यावधानात्‌ फलं भवि- व्यति, Brag ययाप्राप्न Gay एव, सन्िपाताश Neat: समुखयः ॥

छ असति खासंस्कुतेषु कम्मे स्यात्‌ ॥ १६॥ (ae) ॥

भा० यदि च काम्येन नित्योऽभ्भिविक्रियेत, स गेव era, तसिं ‘maf ्रसंस्तेषु' भाद्रादिषु "कमं स्यातः, तथा श्राधानस्व Bare बाध्येत , तस्मादपि aqua: ॥

१९ खभ्याये ४ WK: | Gey

wo तस्य च देब्रतार्थत्ात्‌ ॥१७॥ (eze) ॥ भा अपि च अन्दरन्वाधानेन देव ताध्ररिणं शतं, यहि चाऽ,

geen, ततौ देव्ता श्रपरिग्ठहीता त्रजेयुः, अन्धन्वा्ननेन श्रभ्नि- धार्येत, ततरुतादश्रिधारणात्‌ रेवतापरिग्रः॥ ठ निकारो बा तदुक्तहेतु ॥ १८ ॥ (fare) a भा विकारो वा निल्यस्याप्नेः aren, "तत्‌" एतत्‌ "उकरेतु,~ “नेमिक्तिकनु प्रतौ तदिक्राः (३।६।९० ङ्‌ १)- दतिः कामान्परमैत दुक, 'यदाहवभीघे sete’ इनि, ‘afparat Sqara’ दूति विशेषेण, तेन apna बध्येत । छिंकारणम्‌ ? । Brag sane सामान्यस्य तताऽन्यजापि इत्तिषम्भमवाद्‌ विशेषस्य च॒ wasters एकावसायिनस्तदसम्भवे विषयाभावपरसङ्गाद्‌ उपदेशवे यथे मा दिति |

श्रथ यदुक्,-“भियोगे कामदज्रनात्‌'-टति, तच ब्रूमः, ^भाद्रदादृत्य wine’ इति नित्य दैव हामाथैस्यावधामस्यायं विशेषे काम- watt: भा हादाइत्यानाद्यकामस्यः दति; ्वदध्याद्‌- षति पुनःश्रुतिः, aww कामश्रुतिः eg, श्रवधानं विधीयेत, नाक्धीयसानं कामस्य sTeraa ead, त्छिंद्च विधीयमरये विशेषश्च स चेत्यनेकाथलाद्‌ वाक्छं भिद्येत ! त स्ान् नियोगे arse, किरि ?--होमायेवायं fran नियोधः अन्निविेषविधानायेमनुश्चते यादु Wis ears Feral होमाय खादिति, तावदेवेदम्‌ ; wid गेभि्रिक्रससिन्‌ कायं farsi विकिरोतीत्युपपच्चम्‌ ॥

4 0

Tor मीमांसा दनम

स व्नादसंस्कनेषु कम्मे स्यात्‌ ॥१९॥ (Toute fare) भा यणोदसुक्रम्‌,ः-“श्रसति शासंक्तेषु कमम ere-tfa, तच WH: — TIM Ay कथये खाद्‌"-टति, किमिव वचनं न Bair, गासि were श्रतिभारः ; यथा, "परे जडति' इति।

qo संसर्गे चापि दाषः स्यात्‌ ॥२०॥ (Ae) ॥

भा श्रपि च, थि equa: श्यात्‌, प्रादाययेन ख संसगेः स्याट्‌ ्रिहारिकस्छ ; लभर तु देषः yaa, “शरप्रये श्ट षयेऽटाकपाखं निर्वपेद्‌ auifg: wean षड सज्येत श्रणवितर एष asf: wera’ ॥

wo वश्वनादिति चेत्‌ ॥२९॥ (AT) |

भा० आह नैष दाषः+- वचनात्‌ dam, ग वाचनिके क्रियमाणे रावः उश्यते,-

qe तथेतरस्मिम्‌ ॥ ₹२॥ (आण्नि०) ॥

भा तरस्मिन्‌' अपि we वाचनिकेाऽसंक्कतेषु हमः, wages वाचनिकलाहोषाभावे सति भेमिनिकलादिकार श्राश्रीयते a ससुखथः ॥

छ उत्सर्गेऽपि परिग्रहः कम्मेणः छतत्वात्‌ ॥ २३॥

(Ge रयु°नि०) ॥

भा० श्र यदुक्र+-तस्य च देवताथेवलार्‌'-दति। तब aT, “उगसर्गेऽपि' नित्यस्छा ग्रह्‌ वतापरियहि न विरः, ‘ade: श्ततवाड्‌”- अन्नन्वाधानेन देवताः परिगण्यन्ते, afin, एवं श्रधते,-“घः

re अध्याये ४ पाद्‌ः। TOR

पूर्वेद्ुरभिं zurit ख whra रेवता अभियजते' इति we रतम्‌ शरण, तेन ॒परिग्टहीता रेवता Wome वचनाद्‌ यच्छन्त | तस्मादविरेाधः ॥ (९२।४)७अ०) ॥

केकारिकाप्रेराडवनौ यल भावाणिकरणम्‌ ॥ ° स ्राहवनीयः स्यादाहुतिसयेागान्‌ ॥ २४॥ (Ge) | भा | grat प्रेकारिकाऽभ्निः “ख श्राहवनीयः |e’ । कुतः ? । शश्राङतिषंयागात्‌' । एत्य इयते यस्िन्‌, स श्राहवनीयः ; इयते चास्िल्िति एतस्मादयमप्यादव।यः ॥

° अन्यो वोहत्याह रणात्‌ ॥ २५॥ (सि ०) ॥

भा० “श्रन्योा वा' ्रइवनीयः श्यात्‌, नायमावनीयः | WHA? | 'उद्युत्याइरणात्‌' । लोकिकेाऽयमुद्धत्याद्धियते,--“भाद्रादारेत्‌ , परादाव्यादादरेट्‌"-दति | श्रावनायशब्दः संस्कारनिमिन्नः, संस्कारेषु MIRA, BATS प्राक तेभ्यः। यचच “्राङतिषंयोगात्‌"-इति ; fag श्रादवनीयतवे ्राङतये विधीयन्ते-यदादवौये जुति इति । faga तेन आसां विधानात्‌, म amd तद्वति; तस्माल्ञाखवनीयः। प्रयाजनम्‌ श्राहवनीयधग्माभावः ॥ (९२।४।यअ०) ॥

वैकारिका राधाभिकसंख्छाराभावाधिकरणम्‌ ॥

° तस्मिन्‌ संस्कार कम्मे शिष्टत्वात्‌ ॥ २६॥ (qe) ॥

Gog नौ्नांखा- शकने

भार ‘afer? वेकारिकेश्नौ wafer dearc: arte, facary’,—wiawrer fe ते, mura सवश्रेवल्वात्‌, अरि न क्रियेरम्‌ तत्क श्य, तेगाङ्गेन हीनमफथं चयात्‌ ॥

ख० स्थानादवा+ परि लुष्येरन्‌ veo (fae) ॥

भा० UT वा श्राधानिकाः संसाराः! कस्मात्‌ ? । “खानात्‌?, wa deed: श्वानेऽयंमसंक्तः अतः, घ वैथेषिकल्वात्तस्ं निवन्लकः। ख चेकिटः, fad dear: करिष्यन्ते । dea: स्याट्‌ -देत्थेवम्थे' ते क्ियैरम्‌, waa च were: । तस्माशुप्येरन ॥

(१९.४।९अ०) ॥

1 [ __ ह

नित्यस्योष्छस्याप्रेरथारशाधिकरणशम्‌ ॥ द» नित्धधारणे विकल्पा न इकसनात्‌ प्रतिषेधः स्थात्‌ ॥२८। (पर) ॥

भा तस्िन्ेव wel चिन्ताः किमयं निल्येधायया नगवा, wer aT नेव धार्यौ भवति ?। तजोच्यते,--“मित्यधारणे विकन््ः,,-धार्यय वा, मन at कुतः?। म fe श्रकस्मात्‌ प्रतिषेधः खात्‌, धारण्प्रतिषेधस्तस्य भवति, “म प्रतिसमिन्धीत यत्‌ प्रतिसमिन्धीत aera जनयति दति aia: धारणप्रसद्गे च खति प्रतिषेधा- ऽथवा भवति, यथा, म गन्तव्यं न भोक्रव्यमिति सति amy मोाजनप्रषङ्धे च भवति। म च, अ्ुतिनन्तरेण wey उपपद्यते दति

१९ Wars ४ WWE | coy

नित्यधारणस्य विधायिका अ्ुतिरनमोयते, तथ प्रातिः, प्रतिषेभेन fagfa:; तस्मादिकल्पः ॥

Go नित्यभारणादा प्रतिषेष गतश्रियः ॥२९॥(सि०)॥

भा यदि कदाचित्‌ प्रत्यया श्रव्या west न स्यात्‌, तान्या waaay, भ्रति त॒ नित्यधरणस भरसञ्जिका गतविवः श्रतिः, “नित्यष्टत श्राहवनीयो गतच्रियः' हृति, श्रादवनौयस्थानापन्नलाद्‌ उश्यस्चापि नित्यधारणं प्रसक्त ततप्रतिषेधार्थेयं श्रतिः; तस्मान्न

yaaa भवति । श्रते नित्थधारणस्याविधानात्‌ काणा- भावाचाधारणमेव स्यात्‌ ॥ (१५९।४।१९०अ०) ॥

सजा डो गयेः Laat दौ माभेकयजमामकं कलाधिकरणम्‌ ॥ Zo पराथीभ्येकषा THAT ॥ so

भा शनारीनयेोर्यजमानानां गणे यानि पराचानि atria, थथा, OR यजमानोऽन्वारभेतः, 'यजमाभसंमिता Steet भवतिः हति । ताभि “एकाः यजमानः कुयात्‌ भ सवं । कष्य हेतोः ? । पराथ देष, म तच aM MATE कश्चिदुपकारः क्रियते ; धदि fram, ततः खलम उपकाराय रुवं yal) यजमानेन तु तत्‌ कंक fined, तदेकेभेव हतमिति दितीयादीनां पटक रेतसा; तस्मादेकः Hata ॥(९२।४।९९ज्र०) ॥

wet शक्रस्पथेदे यस्य-कस्परचिद्‌ यजमानस्य करलापिकरणम्‌ ॥

° अनियमे.ऽविेषात्‌ ॥ ३१॥

ese ‘inter—ekt `

भा० वतद्धैकस्य “श्रनियमः,--यः-कथिदेकः gar कुतः ? । “अविशेषात्‌ । गाज अर्दतेः वाथेृतेा वा विशेषो गद्यते ; तस्माद्‌ “अनियमः, । अहीने सुस्स््ाभावादे वमवस्वितम्‌ ॥ (९२।४।९९अ ०)॥

सजे Kwara! Wea कदेनाधिकरणम्‌ ॥ ख० मुख्यो वाऽविप्रतिषेभधात्‌ ॥ ३२॥ भा० सत्रे तु “मुख्यः कुययाद्ुदपतिः । कुतः? । “शरविप्रतिषेधात्‌”,-तख gaa: शअरविप्रतिषेषः, ग fe aa आविजीनाः पदाथा; ana, ऋविजान्‌ खपदाथेसन्िपाते विप्रतिषेधः eri एवं सति ग्टइपते- war, ऋत्वयानि याजमानानि करिष्यति- इति ॥ (९२।४।९दअ)॥

wisguifedwercrat सम्ेगामिल्वाधिकरणम a द° सजे एहपतिरसंयागा दोषवत्‌ ॥ २३ ॥ (पु०) ।

भा अथ यानि याजमानानि संख्काराथानि safe, यथा, “शशं * वासः परिधस्च' इति, तान्यपि सजे fa गहपतिनेव कन्तैव्यामि,

उत, स्वैः }-दति । उच्यते, गटहपतिमा atari) कुतः ? ।

‘adarme’, एवं ग्टहपतिः- इति समाष्याया श्र्यमासंयागा न

afaafa, suam भविखतीत्यथः। कथ wat?) उच्यते, इडहानेन

इत्यादिपाठः पतितः carafe, मन्वे रकमेव रणां प्रतििपिकरणाय अदगेपखकमा- खौडिति।

re अध्याये ४ qe € €)

अविभेषः स्यात्‌, स्वं fe ते ज्ाल्लायाः पतथः। “नन्‌ च क्मेणोऽपि ते सवै एव पतयः" | सत्यमेवं, समाख्यानात्‌ प्रकषावगतिर्विज्ञायते, यथा, Zaza मथुरार्थां ब्राह्मण दति, assy कमग्धयस्वादा ख्यात, WHIT ; AW Here नेापपद्यते, यत दतरेषां ASAT कमे, HULA यज्ते, यजमानसंस्काराणं तस्याधिक्यात्‌ तस्माद्‌ गदपतिसमास्यायाः अथक्त्वात्‌ परुषाथानां श्टहपतिः' कर्ति | (होचवत्‌ः- यथा, हौ जमिति समाष्याया अ्रथव्नादाता होजस्य कत्ता भवति, एवमिहापि ॥

ख आमख्रायवयनाञच॥ ₹४॥ (Ve) ॥

भा श्राल्ञायिकं वचनं werd: फलग्डयस्त्वे भव ति,-यो पर सज बहनां यजमानानां गटहपतिः, ख सस्य प्रत्येता a हि डयिष्टाष्टद्भि- ayifr-<fa, Teresa कारणात्‌ श्यात्‌ ॥

ख० सवे वा तदथेत्वात्‌ ॥ २५॥ (सि°) |

भा श्वं वा' यजमानाः परुषानि ga, न खपतिरेव | कुतः 21 ‘aque’, सवा्थैमेव fe कमं अविशेषेण fe भत, श्दादआदणष्टद्धिकामा उपेयुःः-दति, यस्तेषां deta युज्यते, ve गुणदीनम्‌ sae कमे भवेदिति तजा विग्ेषन्रुतिवेष्येत ॥

ख शहपतिरिति च समाख्या सामान्यात्‌ BE I (qo १यु०नि०)॥

we यया ग्टदपतिः खयं कम न करोति, BA तस्य RANT

To alnivi—awa

भरन्ति, एवनखापीतयनेन घामान्येन खामिलप्रकधेः, न फल प्रक्ेः, फलप्रकषेभावात्‌ ॥ “नगु TUT चजमानाः Me परिदहावचेयः'। WTA ;-

we विप्रतिषेधे परम्‌ ॥ ३७॥ (श्रा०नि०)।

भाग यन्न Ma पुरषार्यस्साविप्रतिषेधः, तज खाये करिष्यन्ति, fanfaae तु परकीयं क्रये । किङ्कारणम्‌ ? । may हि अक्रि यमाणे करठुरेव न सन्पद्यते, पुरुषार्थे तु हीने geet विगुणः, अङ्गगु विरे च तादर््णादिति क्रव्य बलवान्‌। तस्मात्‌ कन्लव्यः ॥

ख WHS परार्थत्वात्‌ ॥ ₹८॥ (पृण्ड०नि°)।

भा यक्‌, हौजवदिति, हते पराः परुषः, न कमं पुरुषार्थे, तदेकेन केनचित्‌ कर्य, न सदः, तज समास्या नियामिका खात्‌, दह पनगह्पतिरितिखमास्था frafe न शक्रोति कन्तुम्‌, यतोऽन्यथापि aa, श्रयुष्यमानापि कामम्‌ शरनथिका श्यात्‌; नैव निवन्तथितुं mere | निवत्तकश्ध वचनष्छाभावात्‌ ॥

ख वचनं परम्‌ NRE ॥ (पु°हे°नि°)॥

भा० थश द्शनमुपदिष्टः “ख awa प्रत्येता इति, भ तदैनं, किन्ति ?-वचभं तत्‌, फलश्चयस्ल्ाप्रातेः, प्ा्िपुवेकं इ दनं भवति ॥ (९२।४।९४ ०१) ॥

"रणरणो. फी. ee eed |

* अच ^“याजमानालिग्धयेः किं wer Tandy.” | tafe खिकम्‌ रक्रबजिक्ररणं साधवेनालेचखि।

१९ अध्याये ४ पादः | Boe

ब्रद्यदद्धेवानिच्येऽधिकाराधिकरणय्‌ ॥ So प्रसुत्वादाव्विज्यं सवेवशानां स्यात्‌ ॥ ४१॥ (पु०) ॥

भा० विनां “खवंवानां” प्राह्मण-राजन्य-भ्ानां खातः । कतः? । भ्रञ्ुलात्‌- प्रभवन्ति संव, waar क्न ; ea serait faxiva, म हि श्रविदाम्‌ विरहिताऽस्ति, शूणापाकरणञ्च सर्वेषां HA, प्रदथैनाथं ब्राह्मणयदणमित्युक्म्‌ ॥

छ ° AAT स्यात्‌ ब्राह्मणानाम्‌ ॥ ४२॥ (सि ०) ॥

भा श्राह्लकानाम्‌ः एव श्रालिच्धं era, न carta | कुतः? । ‘aay’, एवं for खरक्ति,-"याजमाथ्यापमप्रतिडा agate wera: दति, efra प्रमाणमिल्युक्रम्‌-““शरपि वा कारणाग्रहणे प्रयुक्तानि प्रतीयेरन्‌” (\।२। शद्ध °)- दति, तस्मात्‌ ब्राह्मणा एव AHI: ॥

° फलचमसविधानाडङेतरोषाम्‌ ॥४३॥ (१य्‌०) ॥

मा० दतरेषां" राजन्यवेश्वानां फलचमसा विधीयते,- “ख यदि राजन्ये Raj वा याजयेत्‌, स यदि शमं बिभदियिषेत, wafers.” wea ताः ufaa दधनि cay aad we प्रकण्पयेत्‌, म समम्‌ इति, यथा, यदि चीरस्यति तक्रं दीयते, aw यदि

* fafufcfa सवेच oe: | खत रव मग्ये,-खदमदपधिगतानां sala wear wade खादगेपसखकमासौदिति। 4D

Gte atatei—aqwa

at शीराभावो विज्ञायते, चरि वा ataretaitisaa; इहापि ard भिभशयिषति फलानि दको, ania सामाभावो यदि वा भोक्ररखामपत्वं विज्नायते ; ay शामस्तावत्‌ सन्निहितः, तस्माच माभावः, weg wa विश्वायते। म॒ च, श्रसामपार्ग्वा शक्यते आ्रा्विच्यं an, नियमात्‌ समभक्त ; तस्मान्न राभन्यवेश्वयोः आविग्यम्‌ ॥

we सान्राय्येऽष्येवं प्रतिषेधोऽतामपीथरेतुत्वात्‌ ॥

४४ ॥ (रयु०) ॥

भा पि च area भकं राजन्यवेश्छयोः प्रतिषेधनम्‌ श्रसाम- quad हेतुमाद,- "न राजन्यो वेशो वा aaa पिबेत्‌ श्रसामपीथो fe एष" cad श्रवम्‌ शओोमपीथाभावं राजन्येश्वामां द्यति ॥

° चअलुद्धाकरखे च निर्देशात्‌ ॥ ४५॥ (Bae) ॥

भा दभेपूणंमाषयोः पराडाश्नस्य चतुद्धाकरणे ब्राह्मणा एव fafeara, ‘angquimnfat हविः, सोम्यानां सेामपानां, गेह अन्राह्मणएस्यासि'- रति, जेवभक्णाथे चतद्धाकरणमित्यक्त, भेषभक्ताख विजा, यदि ख राजन्यजेश्षयारप्याविव्यमस्ति, न ब्राह्मणानामेषेदं इविः खात्‌, राजन्यरश्योरपि पशे श्यात्‌, तज्ेदमवधारणम्‌ श्रसमचे भवेत्‌ ॥

° WaT etal च दशेनात्‌ ॥ ४६ ॥ (BA) ।

भा दाश्पौणमासिक्याश्च श्रन्वाहार्णरलिणा्यां बराह्मणा एव

Re अध्या 8 Wel GEV

Tae, “त एते वे दवा WATT यत्‌ ब्राह्यणा तदण्वाहरति तानेव तेन suf इति । cfeor च खविगभ्यो रीयते, तसमात्‌ ब्राहमणामामालिख्ये। यस्मादित्थं सतिः, avdaria दभेनानि उपोदखयन्ि, तसादाविञ्य ब्राह्मणानामेव खात्‌, न इतरोवैण्यो- रिति ॥ (२।४।९५) ॥

दति भडश्रीश्वरसवामिगः eat मीमांसाभाखे दादग्राष्यायस्य चतुरैः पादः | समात्तखायमध्यायः ॥

समात्रन्च भावयन्‌ Il

श्रनेव जवम्‌ ॥

व Google

मौमांसादशेनस्य

UTS ALT खधिकरणद्धची | ———-0050{00—.— |

wfiercey ष्ठे पदु | अमये ज्मितिमन्ब्र अिष्दस्य fer ,, १७० lg अभिचयनेऽभिविभेकस्य प्रधानापवगकालतायाः .. ७५१ १६ अभि्चयने मादतवे्टतोमवदीचचाहृतीनामलु्ानस् .. ३९०८ १ १ अभियागस्यारादुपकरारकतायाः * ० RUE ९8 अभिम दं खादियाव्यानुवाकछादीनां तानेन प्रयोगस्य. . २९६ १९ अभिद्ुति शततश्ख्रयोरविकारस्य . . ० 8७र्‌ © अभिष्टोमे उपादलस पराचीनपदाचयक्षवस्य .. १५९ ष ufvetatcarer धम्मोतिदेश्स्य ,. “ ३९ १ अभि दोचादिषुक्षागां घम्मायामपूनैपरयक्तलस्य = .. १९९ ९ अम्मोपोमीवपश्रावरू्कगरब्देग वपाभिधानस्य = २९७९ १९

Witten दाश्रपौयमासिकधन्भातिदेश्रस्य .. ७8 १६ अप्रोयोमीयपश्ौ पारकतवपाशवडत्वाभिधायिमनलयो- | विंकल्यस्य ह ध oe २8६ & अपोषोमीयपष्रौ लो गिकायुपस्पशंभायच्ित्स्य .. २६० ५ Tite ata प्रयोगे flan रभिधानससे “° ध co 8९४ १२

[ २ |]

अधिकरशम्‌

्मरीषोमीयप्रयाजादिभिः पराडाश्रस्योपकषारस्य अमरोषोमोयादिषु युपस्य तन्नेखागुषानस ए असीषोमीये पौरोढाशिककाल रव afew’. ग्न्धतिम्राद्यस्य विह्णतावुपदेश्स्य ° * oe खग्न्धादौ मारिषृोमादिभिः नचरचेश्छादौनां समुश्चयस्य अक्कग अविरोधे पधानग स्येव प्ावल्यस्य

श्धक्गनामपि समदेशादिजिवयमस्य °. अङ्ागामेककार््स्य . . ss ध afycat fect षोडशिनः परिसंस्थायाः

अन्ञनाभ्यञ्नने गवनोताम्यज्ननस्य गौग्गलवाभ्यन्ननादिभिः

VAC us ae अतिनगत्वामभ्यस्यमाना्यां fairy अतिदेश्खलेऽपि विधिष्रम्देनेव देवताभिधामस्य अदृ्फशस्य वघातादेः VATS SLT दडामचरविकारतायाः xa

अभिगते ‘quer ary’ इ यथ SWEET प्रशःसापरत्वस्य २७५

व्भिगो “dare वच्च इत्यादौ श्येनादिशब्दानां कातृख्छवच्चमस्य - -

्ध्वरकल्पायां faq apeagiat भेदेनानुष भस्य . -

अनाङतिर्वे र्ति लासखेत्यादिनिषेधस्याधंवादतायाः . .

अनुनिवप्यापुरोाङ़ाग्चाां पुरोडाशस्यैव afar.

अनुयश्नादिव आारम्भगीयावाधस्य

अनुयाजेष खिर्द्यद्यागस्य संष्वारकम्मेतायाः

नुश्व्‌ गाय्योः प्रयथनेन श्यावाखान्दीगबयेमोनस्य . -

चभिषे चनीय-दश्पेययेमैदेन प्रयोगस्य

wa

२७६

७९९ ९२५ च्छ 8 g oS ४६६ 4 os ७१९

[ ३ |

चषिकरणशम्‌ oF gt सम्यदयेदधौ दधिष्टतयोः प्रदेयधम्भोनुष्छानस्य a ३ शवं सहखमानव' KITT प्रगोतयेवाहवनोयापश्यानस्य २९७ १८ अवघातादीनामातग्डलनिङततेरभ्यासस्य 12 &७ र अवम्टथनान्ना सोभिकधम्मातिदेशरस्य , « ० ॐ | वन्ये Gata: सखिद्ङब्डम्देनाभिधागस्यं .. ४९४ र शवेटावङ्कागां भेदस्य , . nM o- 888 | अयक्तयजतौ सौमिक्षधम्भातिदेशस्य . « .. 5 Ok खरपतियरेच्ा प्रतिपुराडा्ः कपाश्तुष्टमेदस्य .- ७८९ १९१ मेषे EMMI पर खत, LAAT यागान्तरविधानम्य ९९ १३ wane प्राकाश्ावि्यनेनाध्वयुमागवाधस्य .„ ४२५ te GEIS वत्सत्वगहतवाससिः समुष्चवस्य oe SOR अरधियद्े सां काम्यकम्भे TAT ST .. Rg ९७ अख्ियच्चे खां जपाद्यननुष्ानस्य - - .. - ९५ श खख्धियश्चे ख्यां दक्तवाकगताश्रासनाननु्ामख -- ९७ १९५ अखियच्चे हेढकामाभावस्य = * = REE ९१

खष्ग णऽथात्‌ वासेाऽन्तरोात्‌पादनस्य. * -„ ५७५ प अग येषु दादग्राहिकधम्भातिदेशस्य . - -. ७७ १६

ava sagas कम्भग्रेषप्रतिषेधार्थतायाः .. ers १8 OWA गुकरस्यद्ादौ यस्य-कस्यविद्‌ यजमानस्य WHAT ०७५ te

श्रा खाग्रयादीनां प्रधानानां तन्बस्य -. OR १ च्याप्रेयादोनां प्रधानानां भदेऽप्याधारादौनामङ्ानां TAMAS * ‘a .* ६९२ |

आआभ्रयादीनां समुदितानां TAT खगेफलकत्वस्य .. ६११ १

wfeacey

waranty atefnuyTe oe ee quia प्रसूनबरिवामेव यवस्य ..

Qe Tay पाकामावस्य

waa वाससि पाक्राभावस्य

SATS वासावत्सयेारणग्वाहाग्धेषम्भान्‌ छागस्य

Causa वासावत्सयोरभिधारयामावबस्य oe Nae वालावत्साभ्यामन्वाहाग्येस्य farce: in arent यजति cate qusarytitafrarra ‘aren शेषं cenuafe’ इत्यनेन athonciraraw

आतिश्यायां afer प्रतिकम्म teeters eifamrat खरबमन्नस्याङन्तेः lit. QUAY TARMZSAG खा धानाव्धयारप्रेनिगं केनाभिधानगस्य .. si Sat उपवादस्य fawagarm .. (4 wretch सगुणेनामिधागस्य .. श era विविधसंख्याकानां cfaarat विकख्यस्य ्ाघारोऽपि gare मन्त्रान्ते कम्भसभ्निषातस्छ ॥ शामिच्छायां पयेाधम्भातिदेशखय ° श्यारम्भमणीयायां Qa . . in SAM AS WATT SHTCATAT शआामेध्कसवनीयाश्स्य ‘a चतुल्िश्रदिति aa इतनेन समस्त्ाया wa ऋचो निषेधस्य és eitaradtat यशां प्रतिकषेख्य

STAI रहाबामेश्रवायवस्य परश्तात्‌ प्रतिकषस्य

RR

६६

[ca ]

| wfyacay ww

इडो पङानमन्छे यज्नपति शब्दस्यान हस्य ++ ROR इ शापदस्य पगौततायाः ध ., १८५ इका सटदिकषे णाद्यनुष्ानस्य . . .. १५५ ख उखायां काम्येन नित्याम्रेविकारस्य .. .. ८8 उश्ावचध्वनेः परमापूरनवप्रयक्तत्वस्य . . -. १२५ उन्तमप्रयाजस्य सस्कारकम्भतायाः . . .. RRB उत्तमान्धानामडं THAT MAT: .„ १५८ उनत्तरदचिढविहारयाः aac. .. ७२३ उत्त रदल्िशविहास्योरापराभिक्गशोमानां भेदे नानु्ानस्य or उन्तरदच्िगविदारयोभदेनाङ्ानामन दानस्य .. ORE उन्तस्योः स्तो मातिदेशस्य ह -. २१९ “उत्तरयो गायति, cag उन्तराग्रयसमधीतयोरेव ऋचोगेदशस्य .., Ree ‘gaa दोहयति, इत्यत्र सव्वोसां गवां दो हमविधानस्य ६९ उदवसानीयस्य ऋलिजामेकेकेनानुानस्य .. Rue उद्‌ वसानोयस्य स्ानङ्तया तच दानस्य परिक्रयाधंतायाः ३५५ उदवसानौये Bhat aaa haa. . we BYS उपयञजनादिप्रतिपत्तिकम्मण समुष्यस्य os See SAA MATT: ie -. ७९

“उपश्रयो युपो भवति' दादौ qa संखकारा- प्रयोजकताथाः .. a ० ४६

X¢

69 „ॐ ^ॐ

ह

se

o mm ॐ Ya

९६

श

[ ¶ ]

wfwarcey छपसत्कालख्छ GAUUIS MY भदेनानुखानस्य VISA GAUWSA sales क्तच्यतावाः . . wuwcafrencenat सदेव चतुर वदानस्य VIVA GH रत्‌ खक्रतुदाचिर्स्य बाधस्य उर्पाश्याशस्य भौवाव्यद्ब्थतायाः उर्पाखयाअस्य प्रहतदेवतानियम्स्य suum विष्वादिरेवताकल्वपौ कंमासीकर्तश्यत्वयोः उपांखयाजे$पि चतुर वश्स्यावश्यकषतायाः उपावङरखाथेमेव वासोऽन्तरात्पादमस्य saree SHRI: समु वयस्य

Svowea waa: )

(ऋचा सतवते ate eae’ इति विधिना area क्तव - विश्चानस्य a Wary सामचमसेन शत्खक्रतुदरासिण्वाधस्य

रकचिके अथे टच-गानसख , $$ रकरेश्रयदहये प्रा्मिकामामेव ग्रहस्य श्कपरोढीश्चायामस्मुपांखुयाजस्य

Ire

RRR BRE

8८ ase did

१९

[ * 1}

"धिकरण णे शकस्याग्डचि Wai ड ., 8८४ SHAG रखकवचनान्तमेधपतिशब्बस्योहस्य .-. २६१ Cag’ KAA एककपालेखरा्रयोः सा्वादविध्यति-

देश्रस्य र ॐ ९६ “एतदुत्राद्मदानि!दन्यादिना पञ्च इविःष साथेवाद्विध्यतिदे्रख १४

ष रेकादश्िनपष्रौ सवनधम्मातिदेरस्य .. .. ७५ रे्रवायवस्य सव्वादावप्रतिकषस्य . . a yee tare रेषटिकधम्मोतिदेशस्य . - .. 8 रेन्राबा स्पे दिविधयाव्थानुवाक्छयो विकल्पस्य .. SER रेटटिकसौधामखोरषटिकधम्मोतिदेशस्य .. € feta खग्न्यन्धाधानाननुष्ागस्य . - .. SER रे्टिकेषु खन्ाहाग्ेदानामावस्य . - .. ८१९ रुष्टिकेष GUT .. ८१५ रेष्टिकेष पलीसङ्गहनागनष्ागस्य . - .. ८१४ रेष्टिकेष गेबमक्षस्य संख्काराथेतया ate .. ८१६ ifeaa Tse „ * .. ८१५ रष्टिकेष॒ हे तुवंरकसद्भावस्य क ,. Ste

क THAT सह्त्रयोगस्य " 2 WER णवर यन्तरस्य खयोनौ AAT . - .~ ४६९ कणवरथन्तरस्य खयोन्युत्तरयो गानस्य ‹ . +s BOL

~ 6%

१५ प्र्‌

[ = |

अधिकरवम्‌ कवर थन्तरे डहग्रथन्रधम्भेसंमुश्चयस्य कपिञ्नलान्‌› इति बडवचनस्य चित्वपरत्वस्य कम्मकालेऽनध्याये$पि मग्नां प्रयोमस्य भर्म्मशि प्रावचनगखरेरेव मग्नोष्यारस्य कामसंयोगेऽपि रष््रवाथवस्यादावप्रतिकषंस्य कामेष्टौ दानस्यादृद्धा्थ॑तायाः काम्यकम्मलां अयो ऽभ्यासस्य arated प्रा्तरग्यदेवतस्य free: . . Rea खपि तन््ताया कृव्यसीवयेोः प्रथमटतीययोमं देन प्रदानस्य छष्छलचरो ‘wnat aga परिष्रति, इतनेन सहपरिहारविधानस्य sie Waal As way छष्यलचरो Hye sR AMY उपसतरलाभिघार णयोर मावस्य wags चरो पाक्रागण्टामस्य MIA Te MATT

ateurfaataaa fates प्राजहिते चपरणस्य ..

कोत्धादिभिवैवसखयया रकादिवाधस्य . .

ख खकलेवाल्यां लद्छणाद्यननुषामस्य खलेवाल्यां we इगादिसस्काराणाम्‌ Gert खन्ञेवाच्यां युपाडतिवाधस्य

RSR २९०

१९ gc

[ € ]

ग अधिकरणम्‌ गगेचिराचे लो किकेऽमौ उपनिधानस्य TAM TATA ARAMA उला- qrafanermafratagy गवामयनिके wees? ट हद्रथन्तरयो विभागस्य गवाम्यने रैकाडहिकेतिकन्तव्त नरानस्य गवामयने मध्वग्रमष्टताश्नयोः परतिमासमारत्तेः .. 'गायच्रमेतद मवति! ादाव॒त्पत्तिगायच्रोणामागमस्य गोतिसम्पादकानामच्ञरविकारादोनां विकल्पस्य गौतीनां सामनामतायाः ह गुशकामानां गेदेहनादोनाम्‌ खनतिदेशस्य zeae प्राशिचादिमच्तखाभावस्य , . rere खि शदाद्यनष्ानस्य

च '्वतुर्भिरभिमादत्ते' शयादो weal समुश्वयस्य ‘eqfeng वाजिनः इतनेन खयाख्मेधिकसवनीयाशखस्य चतुस्न्रिशदयक्रिरूपवि रेषव चनस्य चातुमाय्येष श्ाव्यश््दस्याविकारेखावा इनस्य

चातुव सोभेग्बासादननियोजनयेः प्रा्ृतगु विधिवस्य ३९५

ज जगत्सामेति शब्देन विषवते यशस्य लनकसप्तरा्े चिषत्छदःघ दादग्राङइधम्भातिरेश्स्य

२७०

४७३

४ ०७

९०६

१९.

ष्र्‌

र्‌

[ ee]

wfyaceg जपसत्धाश्नीरमिधानानां समुच्चयस्य «- नोबतामख्ियनश्चस्य .. aa eqfrata ऋलिग्दानस्यामत्धधेतायाः व्यातिद्धोमे गामेव इादश्भ्रतस्य दसिगाल्वस्य व्योतिष्टोमेऽनिव्यारेषैस्यङ्तेः िठशडधेमस्य ष्याविष्टोमे vag eine .. व्योति रामे weer प्रतिपश्थंतायाः . - व्योतिद्धामे अयजानां प्रदेयधम्मानगुषानस्य ब्योतिष्योमे समाख्यानुलारेक दक्िाविभागस्य ब्योतिद्धोमे खप्रादिष॒ मन््ानाढत्तः . -

LOTT

त

त्डुलावापमन्न UTA WELT हस्य

"तस्य इादश्द्रतं दच्िशा' इत्यनेन पञुगवसस्थाभिधानस्य

“तस्ये wa? TAMA दस्य

तुयसंस्थाकानां UAT परथमस्येव चन्भोगुानस्य

ढे rare त्खसान्नः समापनस्य डतोयसबन खव षोडणिग्रहयस्य

हतीयसव्रने दविव्कदाागस्याएनराष्रेः मचिःप्रयमामन्वाह' इलयादिषु सयानधम्मेताया' "चिशदभिशमः' इत्यच स्लोमगतसंख्याविक्षारस्य

यम्बकादावमिघारदानमभिघारणादीनाम्‌ खथंवादतायाः

ज्रानोकायामिन्रवायवायतेाङ्घेः aaa fay aaa:

६०९ 8२ १९७८ ८ १९९५ 8€ख Gas ११ ५8२ ६२७ ५९७

se

६९

RR

| e

[ १६ 1

द. अधिकरणशम्‌ । we दविव्ोमश्ब्दस्य कम्मंनामघेयतायाः . . .. RE दब्वि्ोमश्रम्दस्य गशविधिपरत्वनिराकर स्य 2 ११८ दव्विहोमश्ब्दस्य लौ शिकवेदिकोभयकम्बैनामधेयतायाः १९९ दव्वहामश्षब्दस्य होमनामधघेयतायाः . . .. ११७ दव्वि्ोमशब्दस्यापर्व्यताया त .. URE RUM ATA ATH ALAA TATA ., ६8४२

दशपु मासयादिपनीके प्रयोगे परीं anf aa UTC oe és 2+ २४८ MUM ATA दानस्यादृद्ारथैतायाः .. BER दपूखेमासयो योव्धापुरोनुवाछयोः संखारकम्मेतायाः ४९७ दशपुमासादिकाम्यवम्मेया BGT .. goo

र्पुशेमासादौ प्रतिगिव्व॑पयादिमन्ातेः .. ष्ट द्यपूगमारषटिप्र्टतिषु Caney अक्ानां भेदेनागष्छानस्य ७०८

दर्पौयंमासयोदौमदयस्य are: .. दर WMA RAI AAT =. .. २८१ TIM डुताभिलोपे प्रायख्ित्तरूपण्यातिद्मया खन ्ानस्य Ror दीच्वणोयादिषु खग्न्यन्वाधानस्यामावस्य .. खण दौच्तशोयादिष walang . .. Reg दीच्चमीयादिष॒ व्रतोपायनाभावस्य . . -. ५८१९ ` दीचितस्य ward मन्धानाङ्क्तेः .. .. ७€हं

-दौच्छितो न ददाति" दत्यादिनिषेधस्य पथ्दासतायाः .. ६३० Vea मिन्नोपक्षारकायां गुणानां yea .. ८९५ दे्पा्रविंजामन्यप्योगे पुष्नदश्राद्यादानस्य रेच्छिकलस्य oye खवाएटथिवौनादीनां सर्ग्येषामेव तम्बितवस्य ` +. See

९९

१५

१९ |

afyaceg Ww qtr: प्रयन्ति, rata मध्यमयेादंयेाः प्र्यमस्य .. BR "इयाः yaafer द धनेन सो मिकधम्मानतिदेग्रस्य -.- ४९ इाद शा ऋतुयाव्याद्यनुषानस्य = .. 398

दादश्राहे छव्यविषाबाप्रासनस्यानथाह खव RABAT: ७४० दादशाहे दीच्तोपसत्सुतानां wine दादग्नदिनतायाः. - eg इादश्रारे सत्राहोनयोय्येवख्या धम्माति देशस्य .. €५ इादशाहे afafacta मध्वग्रनस्य Ce - ५५६१ दिपन्नीके frafaat sta ष्पी ang’ इति मन्बस्यान्‌ हस्य Ree feqqaa खभिगुप्रषे एकधा" इधस्य श्ब्दस्याभ्यासस्य २५४ दिपस्यागे पाश्रमन््योरेकव चनान्तवडव चनान्तपदयेा- दिवचनान्तेन Bre bs -. २४१ दिपुयागे ‘qa चतुग मयताद्‌' इति मन््ाबामनृषस्य .. २५२ दिपश्ादिपश्चुविक्तौ मेधपतिश्नब्दस्य देवतान ALATA २५५

ferrnfzy quate विष्यन्तानुानस् -„ BSH दिसामके ड दद्रन्तर धम्मेयेवयेवस्थायाः .. रर ध धम्माामदेवताप्रयुक्कत्वस्य - < .. ९१९७ wane प्रायञ्ित्तरूपण्योतिग्म्ननुषानस्य .. २८८०

शेनुमालमेत' द्रत्यादिशतौ धेन्वादिश्रम्द(नां गोवाचितायाः ३७०

न ta तौ ast कराति' इत्यादिनिषेधस्यायवादतायाः .. दरद 'नातिराके wetla षोडशिनम्‌" इव्ादिनिषेधस्य

fanaqe vara: १ क o> २8

११

१६

[ ९३ ]

अधिकरणय्‌ षे नामाबीजेखौ प्रतिप्ारः wares: . , .. ७च्< TAT वोडशिग्रशयदबस्य ba ..„ ५०४ निकायिनामुत्तरेव पुव्वेनिकायिधम्भोतिदेशरस्य .. 8S नि्यस्योख्यस्याम्रेरधार णस्य i .. 5७8 निवोपमन्ने सविवादिश्दागामनृदस्य . - -~ ee निम॑भ्च्या दिशब्देधंम्मामतिदेशस्य .. ०. 8 निशियक्धेऽमाबास्यातन्बप्रयोगस्य . . „ Ses नौवाराशां ब्रीहिप्रतिनिधिलवे मनने ब्रीहिश्ब्दस्यानदस्य २५१ नोवारादिषु प्रोच्तयावघातारिधम्मोनुष्ानस्य -„ RRR मेमिन्तिकप्रायञख्ित्तागां समुश्वयस्य . . ei. उ

प

पशदश्नरा्ादिष सच्रधम्भातिदेशस्य .. €<

पद्चावत्तव वपा काय्या' इयनेनाङ्गेव्वपि पञ्चावत्तविधानस्य ९१८ पदाचकरखमन्तालां पाठानन्तरमेव पदाथानष्ानस्य .. ८५३

परिघो परिधियपोमयधम्मानण्छानस्य , . .. Sey परिधौ यृपधम्मीनद्धानस्य -. २२8 परिधौ विरोाधियुपधम्मौनन्ानस्य cay पवमान श्व विरडाविृडस्तोमकक्रतूनां सामावापोदापस्य ४५१ पवमानेट्िहविषां भेदनानष्छानस्य . . .. O98 पवमने्टो निव्यौपानुद्ानस्य .. ९७५ पञकार St दधिष्टतयोः पदेयधम्मामनष्ानस्य ++ २९० पमुगगेवु रेकादभिनधम्मैतिदेश्स्य .. -“ द्‌ पञगणेषु जाघनीनां विकल्पस्य . - .. सद पररपुरोाढाश्यागस्य देवतासंस्कारकतायाः .. RS

९०

१२

[ xs |

अधिकरवम्‌ zs कड परष्योंदयादिभिरेवाद्विशेषेवागानुषूागख -- yoo tq wat पयोधम्मातिदेश्रस्य 7 .. €्दे रद wet साच्राग्यधम्मेतिदेश्स्य ध .. € १२ weet सामिघेन्धादिप्राृतेतिकव्यतानणागस्य .- ३८५ १ UTS खआ-कम्मेसमापि-धारयस्य .. QS tS पाजायामाक्षानमारभ्य UCM . . ., OG ५ WINTRY ब्रद्मसामगानस्य nF 2+ RRL a yacrarasvararrateyarat निङ्क्ते ..„ BOR र GVA खाण्यमागयोः कन्तश्चतायाः .. oR ® (पुषा वाम्‌' इत्या येककाग्णाथमन्धाशां fener “ae १ ‘efag are’ इत्यादिविधिना खअविहितखाहाकारेष

प्रदानेव खाहाकारविधागस्य . - .-. दद्‌ १२ 'ष्ेदपतिष्टन्तेः इत्यादौ vee ऋग्््यवाचितावाः ५० € पौग्डरोकेष wiry सतर मन्स्यो स्य .. र्दद १ पौण्डरीके सषटदेव दच्ियादानस्य . - .. we २९ पौण्डरीके सव्वासां दक्िखानां farsa नयनस्य .. ५७० ५ प्रतिन्नायाः ह a „= ६ १ प्रतिप्र्थातुमश्ताभावस्य ६ .. ५९० १७ प्रदानस्याप्रतिकषस्य , oe रद्‌ १. प्रदेश्ानारमभ्य विधानयोनिषेघस्य पय्युदाखतायाः -- RO १ प्रधानागां Waals बहनां धम्मानुरानस्य .. ३२ १५ प्रधानेर एथककालानामङानां BS ATS AT .. ७८० 8 प्रयाजादि-धम्मौयामपन्वेघयुक्लवायाः . - .. ९ १ प्रयाजादीनाम्‌ खक्कानां सछृद्नुानस्य .. ६८० ७

प्रयो अनेके गुणानां विक््पस्य ‘is ,. ५

१७

[ wd

दधिकरणय्‌

प्रहरब-करद-यक्रवाके यजमानद्रब्दस्योहस्य प्रायखलोयचरौ प्रदानधम्मौणामगनुष्टागस्य प्रायज्षोयनित्कासे उदयनोयनिव्बोपस्या्कम्मतायाः ,. प्रायबोयातिश्ययोः पव्वोभ्यामेव whagrat संखायाः .. प्रायद्धोयाति्ययोः ग्रंखिडाग्तताजियमस्य प्रायोयादिष्‌ दीच्ताजागरणस्यामावस्य प्रायीयेतिनान्ना घम्मानतिदेशस्य णयबीयोदयनीययोरेकादभििनानां विभागस्य परोद्तशस्या पुवं TAR eT पोक्तणादीनामपुवैप्रयक्घतवस्य

फ फलदेवतासम्बडधम्मौ यामप्यपुव्व TATE पलादीनामनतिदेश्स्य

ब afeat दे्ान्तरनयने स्नहनहरणमन्योर प्रयोगस्य

बडे वत्धपशावपि रकवचनान्तमेधपतिग्रब्दस्य विक्षश्यस्य

डृहतीपद्कयोरेव प्रग्रथनेन रथन्तरस्य गानस्य

ह तीविस्तारपद्कोः प्रयथनेन सैरवयोधाजयसान्नो-

गानस्य खृहदथन्तरयोधम्मयवस्याया a डृस्पतिसवादौ बा हंस्यत्यग्रहादिभिः srmdwarrats ग्रहाणां समुच्चयस्य . . AWA चतुधोकरखादीनामभावस्य .. .

[ ९ ]

afyarey weartaerattefres ame.

wz + ६३

ब्राद्यबविदहितानाम्‌ ‘se wee इव्ादिमन्ालां fanaa sug

mveqrareat (rqael ऽधिकारस्य _ ध: ब्रोद्धवङननादौ प्रतिप्रहार HANA:

(| भच्छमामा्नां SSMS ब्रह्मणा मशशणस्य ध माविकेनोपदिष्टानां माषिकखरेगेवाशारगस्य ध भिन्रभातिष्‌ कुम्भ्यादीनां मेदेमाजुष्टागस्य ss निद्नदेवताक्ेष्वपि ूलादौनां तन््तायाः

भूमामेकाहे "तस्य Ba? इनेन छत्खकतुदचिजावाधस्य

म मधुदके उपांयाजीयाज्यधम्भोतिदे शस्य मभ्वप्रष्टताग्नमयोः षड्हान्तेऽनष्टानस्य Hat ऋचः" LIAN यावदथम्दचासुपादानस्य मनेातायाम्‌हाभावस्य a मापिदटयनच्चे AAT खवघातानुानस्य Awad अद्तवाससः तागादिभिः समुश्वयस्य महाव्रते ऋत्विगुपगानस्य TATA SATA मात्रे रथन्तरादिसान्नां ज्चाकादिसामभिः समु्यस्य

मानसस्य दशमाहाक्तायाः 7 Asrauwerfa waaearfeeres .. मै्ावरणस्येकभागतायाः

स्ट OR

क © क 4

[ xe ]

अधिकरथमय्‌ mane दिद्धगतावपि eater समापनस्य

वथमागस्य feenat स््व॑ख्वारस्य शक्रस्पश्ादियोाग्या-

इूगद्यनदानस्य . . : क "वस्य साममपडरेयः शादो ‘wat गाम! श्ादिना गागतखख्याबा धस्य 8

EWA गिराणब्दस्य Wt इरापदसेव कल्शचतायाः यागादौ विधिश्रब्देभेव देवताभिधानस्य

TNT MAT: TACT as यावच्लीवदश्रपुखमासयेरारम्मीयेग्ः TALS IAT. . युपसंख्ारायां awa. 58 यपेकादशभ्िन्यां वन्न ख युपाडलनुष्ानस्य -

र्‌

'रचन्तरमुन्तरयेागौयति" इत्यादौ SULA गानस्य

रथन्तरादि शब्दस्य गानविशेषाथंतायाः

स्यन्सरादोनां सान्नां टचे गानस्य ° ° त राजद्धये चाभ्रावेव्यवादिकेऽङ्कानां भेदेनागु्छानस्य राभस्ये HUTA: ह die राजद्धयेऽन्ध शव इविष्कुलाले वाभ्विसगस्य

q वनिष्धुभ्तविकारतायाः 2 oe ब्मशोमादिभिरादवनीयस्य बाधस्य बसाषहोमानां भेदेगानुष्छानस्य -

oF Kf FY ==

[ ९७ |]

ufyacey बसोधारायां wae were frase बडिष्यवमामे ऋगा गमस्य बाजपेयादौ यपादीगां खादिरंत्वादिनिवमस्य arate orange: ऋतुप्रूनां समुश्वयस्य वाणपेये प्राजापर्छेषु श्रूलादीनां तन््तायाः

वानपेये ब्रद्मसान्नालम्भस्य कम्मद्रषप्रतिषेधाचंतायाः . .

were मुष्िलोपस्य

बाणपेये रथघोष-दुम्दुमिघोषाभ्यां away बाधस्य si a ८

बाजपेये रयस्य मागनिबामकतायाः ..

"वायं -चेतमालमेत' Cain खअस्येवालम्भनस्य

वायब्यपद्नौ “हिरण्यगर्भः शादि मनसयो तर ख्मिम्‌ GATE FAN . . by

वारबप्राघासिक्षादभ्टयस्य तुषनिष्का सद्रव्यकत्वस्य

RER Re

qari anton quae वभ्दथस्य विधानस्य ६०७

= A ‘aun निष्कासेन तुषखावम्टयमभ्यवयन्तिः caw

कम्मान्तयोपदेग्रतायाः । वाससि मानोपावडइरशयेारनुष्ानस्य . .

"वासा ददाति"इ्ादौ वास-शादिशब्दानामाङृतिनिमित्ततायाः४९६

faunfafana प्रा्टतसान्नां कौत्ादिभिनाधस्य विदतिष्वप्यारम्भगोवानुषानस्य

विहतो यहाबामाय्यबाय्तायाः

वितो मन्बगतब्रौद्यादिग्रम्दानामू हस्य वितो लृप्राथानां staat बाधस्य

विभमश्य गोदखिशाया दानस्य

‘S88 # 8

[ ee ]

सपिकरथम्‌ । विर्डस्तोमकेऽप्राह्नतानां सान्नामागमस्य

विडडाविषडस्तोमककतुव यथाक्रमं प्राछ्यतसामबाधावाधस्य ७४२

विरेषकम्ममो धम्मातिदेशस्य ae

frafag wes’ द्जरेकलयैव एष्देशे निवेशस्य ..

विषारभदे मग््भेदस्य os firwrardia freA aaa:

वेदि प्रोच्चबे प्र्याङत्तिमन्ानाङ्त्तेः वेदयाद्यङ्कागां प्रधानकालान्यकालक्षन्तखतायाः वेकारिकामेराधानिकसंस्कारामावस्य , वेकारिकामेराहवनीयत्वामावस्य ae

वेगखसमाधानाथौनां प्रायञ्धिततानां विकश्पस्य

वेशटधादिघ साप्तदग्यविधेवोक्यश्ेवतायाः वेरूपसामवेराजसान्नोः Vena निवेशस्य बेदेषे चरौ विष्णोरावाइनबाधस्य शेष्णवश्रब्दादातिथ्ये धम्म मतिदेग्रस्य यृएदादशाइस्य समृएविकारत्वस्य =... ay ama छन्दोव्यतिक्रमस्य = -

TARMAC) ओषधधम्भातिदेशस्य प्तोक्च्यादौ व्योतिष्टोभात्‌ स्लोत्रोपचयस्य श्ररमयवद्दिषा कोगशवद्दिबाधस्य .. शामित्रे पएसोडाश्खपणाभावस्य . .

शुचिदेवते खाम्रेयस्याप्रावेष्यवे च खम्रीषोमीयस्य चम्मा-

तिरेगशस्य es ste WAS प्रयोता धम्भानुदानस्य =

ष्टे

8८७

vet ५

[ ee ]

व । अधिकरणम्‌ ष्टे षड्को अटजिश्रताजे बङ़दधम्मातिदेशस्य . - os ९०९ < घडहाङत्ावपि मध्वश्रनदताग्नमयोः SRST .. ५४८ १ बडपसद उपसाद्यन्त' Kafe खपव्बापसत्कम्मविधानस्य fey , (बड विष्मतिरस्य aya Kat TRACE =“ RAR १ वोडगियस्य ससखोजश्स््रतायाः .. .. WOR 8 घोड़ध्रिनां प्राछ्तत्वस्य „° +» ४€8 २१ श संबत्सरसजेऽनोकानां विषजः - - =“ ५२० र संवत्धरसच्घु गवामयनिकधम्मातिदेशस्य .. ७ ५ संसवे उपवत्ययियवत्थोरभावस्य . . ..„ ५०८ १ SONATE दादग्राहिकधम्भातिदेशस्य . - oe ROR RR ATT THUR si .. १५१५८ € सज्राहोनयो विवेकस्य + .. ५६१५ ९९ सच्ादहोनयेाः खु क्रस्यणादीनामेकयनमामकन्तेकात्वस्य .. ८७५ १० सज ऋत्विग्बरलामावस्य ६ == BUR १९ सजे ऽदघ्ननादिसंख्काराणां सव्वेगाभित्वस्य .. cog ९ ST FMAM VATA AUT .. Seg सथे परिक्रयामावस्य .. oe .. ३५३ ५ सचे यजमानागामेव ऋतिवक्स्य . -. ५९६९ 8 “सप्तभिराधमोति दयनेगाप्नौ धुननाद्यधौगां मन्बाजा- मनियमेनोपादानस्य ae .. gee é

समागतग््याः watafaaet विह्णतितन्नानुष्ानस्य .. ८३९ R

Cex]

चतिकरणय्‌ ष्ठे पङ्क । 'समानमितर श्येनेन” इतिवा इषो टेनीयविरेष-

धम्भातिदेश्रस्य क + -. ११९ १५ समाखेव तिष्व WY गानस्य द ,, १९९€ ९७ समिदादीनां यागनामधेयतायाः tw. .. र्द १६ PALS USA घट्‌ एखानामतिदेश्रस्य . ०, | ९८ सन्बसामाभागुपरिाव्‌ प्राजाप्यप्रचारस्य .„ O48 २४

सव्वेखारे यजमानस्य दिदगतावपि आायुरां सनस्य .. ९७९ € सवनीयप्चुपुरोाडाश्योः परेव तन्लिलेन UPA TS

वादानस्य । cette सवनोयपञ्नामभोषोमीवसमागविघागत्वे रास्ते afi

इति मग्भेऽनृडस्य =“ २४५० ९० सवनीयपद्ौ पथएरे ाग्रस्य WATE .. ष्ट १ सवनोयएराडाशे इविष्कुदाङागस्यामावस्य 2. SRO श सवनीयादिपण्यौ प्रीघो मौयधम्भा तिदेग्यस्य .„ = ३ सवनीये परा देवतात्वषेस्य .. -, {ॐ ॥ साकमेधे वाखप्राघासिके ककपालातिदेश्स्य ,.. ९७ ९ साङ्स्यावग्डथस्य ख्छनुष्टानस्य , . .. «१७ d साङ्ुशडोष्टौ यामनष्ोमेः GENT HAMAD “* ७०९ ११. सादनस्यापि प्रतिकर्षस्य वि .. ५९५ ९९१ साद्यस्क चिचायाश्च खलेवाल्याक्छण्डशस्य च यथाक्रमं

खादिस्तवत्रइत्वानियमस्य es .. RT R साद्यस्क चिवत्सेन सम्ब॑घां कयाथानां बाधस्य ,, BRR ४५ ATER MUS aT 5 . ३१९ xe सामिधेनीग्बवभिद्धानामागमेन संख्थापुरबस्य .. ४६९ ११

साग्रः WAT STC RATT: " . .. ९९९ श

[ शद ]

अविकरवस्‌

areal मेष्यामिनेवचनानाबस्य -- qreursmtart इरिवच्डेब्दस्सागू हस्य सामक्रयसाधनानाम्‌ GAA ससु्यस्य सोमचमसेन शत्खदद्िणाएडभान्तरयाव धस्य ara रेषटिकधभ्भानगतिदेश्ख

लोमे दार्भिंकवेदेरकरबस्य

सोने «fae: खवादिभिः पाः सावनपश्चादिषामश्य

सौमापौष्डपश्नौ खादिरयुपस्य frre

“सौय चबं निवपेत्‌ द्भ चशरब्दस्यौदगवाचितायाः. .

सौर्मचरावभ्यङामावस्य सौग्धचरावव्रज्वलमामावस्य

सौ ग॑चरावुपानामावस्य

लौं चरोः Salas पाकस्य लौग्धैवरौ पेबणाभावस्य

सौग्यैवरौ एधञ्चष्टणामावस्य

सौर्यचयै ARAMA

सौ खच संबवनाभावस्य

gtaract संबपमामावस्य

सौ्यचसे सन्धापनामा वस्य

सौग्यादिषु पाम्बशहामाद्यनगुद्धानस्य . - सौं चरावभिमश्रंनदयस्य free . . सोयं चरावाभेयधम्भातिदेश्रस्य

ata wet इतिकन्त्तावक्वस्य

aia चरौ वेदिकेविकत्तव्यतावाः खोभलच्तणस्य

Aare @ न HB fF PP

४

[ शश |

अधषिकरदम्‌ ष्हे gt खरसामादिशब्देन धम्भातिरदेग्रस्य .. .. ४१ १ खरोः साधारणस्य , . Sx .. ७५५ 9 शटकरग्ब्देन वौसशस्य कालाथंतायाः .. ५९८ ९४

¥

इविदंवतयोः afana इविःखामान्धस्य बल्षीयस्स्य cy R इविधामयेः शकटयोरन्येन शकटेन अओवधगरखकानां

एयोढाग्रानां निवापस्य - ,, Soe च इविव्कृदादिमन््ागामाडनतः oa rs १० हौ्ायां weet aque . . „~ «४८ 8

इत्धिकरबस्ची |

मौमांसादशैनस्य

उक्राडंषटकस्य GIA | —~sejee- wy GIy ष्टे WET! खंसधिरेोनुकसक्चिप्रतिषेधसख "= ४८६ इ कम्भ वा BATA स्यात्‌ Sey. १ सकम्भ वा चतुभिंराधिवचनाव्‌ We १७ कम्म वा संसगा्य॑निङत्तित्वात्‌ ३४९ १८ CHATS ATE: ८८ १८ अकाग्येलवाच शब्दानाम्‌ १९४ ५ खकरतुयुक्तानां वा धम्मेः म्यात्‌ १९० १५ क्रिया वा खपुपहेतुतवात्‌ देर्‌ १० अभिधम्म wits .. +. १५५ १७ अभियागः सोमका. . SYR g अभिवदिति चेत्‌ ७५४ Re अभिषो् चार्रेववद्यवागृनियमः ~ ६९१ | अप्रोधश्च वनि्रष्युत्रीवत्‌ ५५८ 2 खपोघोमविधानात्तु .. que १ समेव स्यात्‌ AAA ९५७ 9 अग्न्धतिय्राद्स्य ६८ र्‌ अग्न्याधेये वा विपतिषेधात्‌ ७६२ १, अयहलादिति चेत्‌ .. ५९६ d

१

( २ )

खम्‌ णे पङ्को । wyaafatra च तादथ्यात्‌ - .. ८९8 RR व्यङ्विषग्ौसो विना awaq . .. 5६8 १५ अदानां मुख्यक्षालत्वात्‌ a ०, ७9 र CHT शब्दभेदात्‌ e .. ईद्‌ २ ayita तु विघ्ाबल्वात्‌ इ .. Seg ७ Ra च तदमाषः ,. ध ०, G08 RV अचोदनेति aq oe 1. ७२८ १९ अलामिकरवाथेतव ख २ .. १९ ९७ अतिथौ तत्मधामत्वममावः a =» शद्‌

age स्यः परिक्रये ae .. ४१८ १ ay विग्ेववच्णम्‌ .. a =-= १९ १ आथे = oe ०० ७० १8 qaqa ७७ = -» च्च axawifa twa . . se .. शशं RR अधम्मेत्वमप्रदामात्‌ . र a १. अधिकं वान्याथेत्वात्‌ . - a .. 988 9 अधिकं wang °. - -. १९8 é अधिकं स्यादिति चेत्‌ 5 ., शरश १ अधिकश्च fry . .. RR R ature गवः ve = .. Sge | अधिकानाच्च TAT ae .. १९९ ९९ अधिकार aaat .. ots deg ४ अधिकारादिति चेत्‌ ४ .. १५० १९ अधिकारादा muta: ~ 12 १०४ १

धिकायोेवा bs - ee शिर १५

इषम्‌ खधिवीखेकवाकत्वात्‌ want तु तुः

त्रिगः सवनीयेषु खष्निगेख तद यत्वात्‌ खभरिगोख विषय्यासात्‌ CANT कालस्य लयम्‌ WATTS वाच्यत्वात्‌ अनभ्यासे पराकशब्दस्य wat वा प्रयागवचनेकत्वात्‌ अगवान पदे शख तदत्‌ WET दद्रनात्‌ अनान्नातव चनमवचनेग fe WTA च TWAT WATT WEA अनिव्धया वा tere भनिव्याख्च वनस्पतेः . . अनियमः स्यादिति चेत्‌ अनियमोऽविष्रेषात्‌ . . अनियमेऽविग्रेवात्‌ . . अनिद्रा

अनुत्तराथा TATA TU TT अगुनिव्वोप्येघ॒ ==. अनुवषट्काराश्च

अनुवाद तदर्थवत्‌ . अगुवादो वा ater.

R

ष्ठे yet ७७९ १ ४८ | 8 ४० शर्‌ २७७ १४ म ¢ 9 que © | ६8 दर्‌ 8९2 च ६८३ ६८८ ९७ Tee १७ २९९ ९९ । ६ +, ve Rae s ee १९ Rés qa ba, ५ ४१8 श wey Re RER < हरर ६० 82 ९९ éo ९8 qa श १४९ ` र्र्‌

धवम्‌ we = vgtl अन्ते युपाङतिखदत्‌ 7 .. ७६५ GY वा MARTHA, a . ५४७ ७ are a A Toh Tht. IC as ५० yess ९२ GALA SALT AT, on 35 2s

अन्धविधानादारश्यमोजनम्‌ i ., ८५ 5 अन्धायच्यविकारेड 6 .. 8 BW wa स्यऋतिविजः प्रशतिवव्‌ ६८ .. ५९ २ अन्धो वेङचाइरणात्‌ ee a) र श्चन्वयन्ापि दशयति x6 ahs .. RRO १५ खन्धयो वानारभ्य विधानात्‌ $ .. ५०३९ ९. अन्वये वाथवादः स्यात्‌ .. २० १८ STS च दशनात्‌ 5s ०५ ८८० १९ waste च शस्त्रवत्‌ ह ..„ 8458 १९8 अपदेशः स्यादिति चेत्‌ ae ०. ५४९ € eur वा पसिडेब र ,, ऽद५ 9 अपनयो वाथान्तरे .. ४ .. < १ अपि चाभिधानसंख्ारग्रब्यम्‌ = .. ROR

अपितु कम्मणब्दः स्यात्‌ 9 -“ २५ १९ पि ठु Tee: स्यात्‌ ४६ + १९२९ 8 पि तु वाक्छशरेषत्वादितरप्धेदासः . oe Rt < शपि त्न्धायसम्बन्धात्‌ , * -. RR 9 अपित्ववयवार्थंत्वात्‌ . . 2 .. ee ८ afa त्वस्चिपातित्वात्‌ 4 - os दद ट पि वा कम्मेएटथक्कात्‌ तेषां ४ .. ७१० | अपि वा कम्नेएटधक्कात्‌ tary .. रद

(a)

चन्‌

अपिवा Wee TAT

अपि वाख्याविकारत्वात्‌

सपि वाम्रेयवत्‌ .. se पि वा चोदगेककालम्‌

अपि वाज्यप्र्ागलत्वात्‌

अपि वा तदधिन्नारात्‌ अपि वाऽतदिष्षारत्वात्‌

अपि वा दानमाचं स्यात्‌

अपि वा दिसमवायोऽचान्धले

पि वा warfare

अपि वा<न्यायपूव्येल्वात्‌

अपिवा परिसंख्या स्यात्‌

खपि वा ware स्यात्‌

शपि वा प्रतिपत्तित्वात्‌

पि वा प्रतिमन््ल्रात्‌ be अपि वा पलकरसम्बन्धात्‌

अपि वाभिधामसस्कारद्रव्यम्‌

अपि awardee

अपि वा वजतिश्चतेः. . .

पि वा यजमानाः स्यः ध ष्यपि वा यद्यपुव्बेल्वात्‌ पि वा fafyaenq Aor अपि वा श्ब्दपूव्वेलात्‌ च्यप्पि वा एेषयतल्वात्‌ , ted

पि वा प्रेषथूतत्वात्‌ ANTE:

शवब्‌ अपि वा भतिभूतत्वात्‌ ef वा लखवावस्वात्‌ afaa waa . ofa वा equate शपि वामे ओेग्वभिवत्‌

eutafad वा qufaaut at °. शअप्यागाङ्मिति चेत्‌

STAT TCT TTL

SQUIB ACMA Saga च दनात्‌

ee o

Sai | SUT वा HVAT अभावदश्रमाच । च्धभावादतिराजेव्‌ एते अभिधानोपदेद्रादा अभ्यस्येता्थवस्वादिति चेत्‌ 6 अभ्यासः सामिधेनोनाम्‌ as SITET TATA अभ्यासे च तदभ्यासः . WAV तु संख्यापूरवम्‌ अभ्या सेनेतरा खतिः os अभ्यासेऽपि तथेति चरेत्‌ अभ्यासे दा केदनसन्भागंावदानेघ. ०

अभ्यास बा प्रयाजवत्‌ श

अभ्यास बाऽविकारात्‌ स्यात्‌ .. अभ्युदये दोहापनयः : भ्य यो परिपाकार्थत्ात्‌ rf अयश्चवचनाच्च .. अयाव्यत्वादइसानां भेदः स्यात्‌

यानौ चापि दश्यते व

अथकम्म वा शेषत्वात्‌ अर्थकारिते च अव्ये

अथं प्रापवदिति चेत्‌ ०, quae तजाथेद्ेकाथ्ैत्‌ अर्थवा गेकातवात्‌

अथवादख तदथेवत्‌ ..

LS | GUY चासमाप्तत्वात्‌ ery erred GUY WMA अथात्‌ लाकविधिः GQurer लिक्कम्मं स्यत्‌ auras विकारः स्यात्‌ QUT धम्मलाभः स्यात्‌

व्याप्ते डम्भो स्यात्रिमित्ताख्थाभिसयेगाव्‌

QUIATATY मेवं स्यात्‌ चाभावे SMC स्यात्‌ वअर्यामिधाबसंयामात्‌ qe maar Tag we ` के = क अर्ये तवशूयमाये WAIT qua च विपग्याचे दर्येकत्वादिकष्यः स्यात्‌

कर्धेवलादिषण्पः स्यादृक्सामयोः

99 99 99

99 99 99 Gut वा स्यात्‌ प्रयोजनम्‌ qT TACT «oe eqaza प्रधानेऽभिविकारः eae afeu: प्रतिषेधात्‌ वाच्यत्वात्‌ pana oe त्वात्‌

अविकारो वाऽथंग्रब्दानमायात्‌

बम्‌ विकारा वा अविकारो वा वहनामेककम्भवत्‌ विधानात नेवं स्यात्‌ अविधिखेत्‌ कम्मलामभिसम्बन्धः सअविभागाक्त नेवं स्यात्‌ अविरयोपप्तिर चाप्त अविरोधोवा .. अविद्धेवात्‌ नेति चेत्‌ अविषय यत्‌ शाखम्‌ वेदौ चेकतन्यम्‌ wang तु Wag अशास्नत्वाख देशानाम्‌ CUTS नेवं स्यात्‌

39 93 प

अथिषेन च सम्बन्धात्‌ wataare ४६ सथ्चतित्वात्रेति चत्‌

99 99 ia wate विकारस्योत्तराघ wry watery असयुक्ता तु तुल्यवव्‌

असयेगात्तदषु afefae प्रतीयेत . . ` असयागात्तदयष तद्दिशि प्रतीयेत . .

wating विधिश्चतौ

२७०

१७९८

४९९

॥ ६

षक्‌ अलस्पृोऽपि तादश्यीत्‌ असति चासंखतेषु कम्मे स्यात्‌ असम्बन्ध Wa .. शा असिलिवग्धदेगत्वात्‌ न अख्ियश्चो विप्रतिषेधात्‌ अरकं वायुवच्ोदनाभावात्‌ छ अषशरम्ताचच परेव चोदना अगे च wey स्यात्‌ ie ayia विवाबाप्रासनं Seay awit दच्ियाश्ास््म्‌ wast वा खुतिभूतत्वात्‌ ae

ST

व्याख्या चेवं तदावेश्रात्‌ ॥ श्यागनुकलत्वाद्वा vee

SAAT वाऽभ्यासस्माश्नतिल्वात्‌

era छत्वपिधिः .. ee quanize नेभित्तिके गखविकारे .. QIU TCM

च्याधारे च दीधधारवात्‌

erga वेकाथीत्‌

ree वा वदयसामान्यात्‌ चआाव्यभागयोगरं हणम्‌

AAP fF

( ९६ )

चम्‌ ष्ठे पङ्को CATT गबत्वात्‌ aa ae ०८ R श्ाख्यमागवदा ०० me ०० षट v ाज्यसं स्याप्रतिनिधिः wre as ०, REO 8 आदितो बा तन्राायल्वात्‌ 3 ०» ४८2 १९ अदितो वा प्रततिः eng rr ee OO € CAG साव्राणस्य a .„ ६५९ ९४ च्यानयंकधात्‌ त्वधिकं स्यात्‌ er ०, 888 १७ YAM AV गरणेव्‌ seg +. 802 र्‌ Sih: संस्थासमानल्वात्‌ ae ०. ee ५ आमने लिङ्कदग्र॑नात्‌ +g -. 9७२ १९ समिचोमयमाब्यत्वात्‌ ०५ ० €8 8 werd परिसं ख्यायम्‌ ह =» ४९९ ९५ खाघ्नातस्वविकारात्‌ ie .. शश्र = शान्नातादन्धद्धिकारे os =. १८९ १८ शान्नायवचनं तदत्‌ = ०. ७९९ १७ शरम्भवीया fret ग स्यात्‌ + FH ९, ारम्भविमागाच्च ` °. ० ० SRR १० आरम्भस्य WAT Sis -“ GCE १६ Sn Hs - oe URE ख श्यावापवचनं चाभ्यास सज oo ७८६ १७ WAC वार्थवश्वात्‌ - - ९ १४ श्रारसिस्तु खबये ०७ ee ee ५४६० र्‌ UTS TH स्यात्‌ - oo REE १९

भित्वा इ a -5 १९४ १२

( १९९ )

बन्‌ ष्यासादनमिति चेत्‌ . # ne

श्व्याग्रेषात्‌

हइतगप्रतिषेधो बा ..

दइतरस्याश्चतित्वाच्

इतरो बा तस्य ay विधानात्‌

इतिषर्तद्यताविधेः $ ्टिराणसयचातुम्भास्येष ०4 दष्टिरारम्भसयोगादङ्भूतात्‌ **

xfefefa चेकवचछतिः ** दटिष दर पुेमासयोः a xegrent प्रयाणवदावरत्ततारम्भवीया इश्याडन्तौ प्रयागवदावत्तेतारग्भबोया

ई द हाचाखाभावात्‌ SATA,

sai कियाभिधानम्‌

SH समवाये पारदौ व्वेष्यम्‌ ०* Say तज्वमस्य

उक्कमभावदष्रगम्‌

SHUT सम्बन्धः

१९

९६

१२

( १९ )

वस्‌ उक्षाविकाराच्चं °. ॐक्वाविष्डेदवचमलात्‌ डक्धा्मिद्धोमसयोमात्‌ उक्था वचनात्‌ उखायां काम्यनित्समुश्यः Sat: Say

TAG खक्लवाकस्य .. उवृ्ञव्येतेकसं य॒ह्वः .. डत्तरवेदिप्रतिषेधः .. suce वा मन््रा्थित्वव्‌ SULTS खाहाकारः उत्तराघ्ु म यावत्‌ खमयुग्बल्वात्‌ ऊतराखुतिल्वाव्‌ °, ैत्पत्तितादेथ्ाव्‌ ॐत्पत्तिनार्मधेयलयाव्‌ sutra wary Vafasierey ," उत्पत्चौनां SATA ° ° SUNS fata:

wart विध्यमावाव्‌ ,,* खत्मच्छथे विभागात्‌ °, उवयत्राधिक्षासो व्थोतिद्धेमः SAT भात्वथत्वात्‌ Sagara wT =, Sua sft परिग्रहः

‰। । उदवनीये च वदत्‌ ,,, उद्वसानीवः SIRT स्यात्‌ wate WLI स्याद्‌ उपदेशा GT «se पधान तादथ्यीव्‌ «++ उपरवमग्रन्णं ..* wafcera सोमानां डपवादश्च तदत्‌ ,. STAI यावदुह्कं ..,, डपस्छरकाभिधारबयोः खपांशखयाजमनग्तसय °. डमयपागात्‌ WALT TH: उमयप्देश्राब्रेति चेत्‌ इम्रयसानि चेवमेकाथापत्तेः weeny नेभिचिकां खभयसान्नि विखणिददिभामः डमयोरविष्रषात्‌ .

TANG FAA: .... डमयोख विधानात्‌ -..

MATA LA चेत्‌ ++ WIA स्यारान्नातत्वात्‌ WATT WATT, ऋलिवग्दानं धम्मेमाजाथें

( ९४ )

णे vg exe र्र्‌ २५१ र्‌. 9४ ६ ९८४ इ RRL क्‌ ७6 ह qs रद्द ९५ १२९ ष्‌ १०१ ङ्‌ ३२० ६8 quo हि BOR , ९ ९९ ° e RRS (8 ४०८ ९६ ४५88 र्‌ गदे ४ <q ६८ qc ६८ १९२९ ६६ 29२ १९ ५७8 ६ Ree १९

( ९४ )

- ष

खन्‌ 8 wr wa वा चोदमेकलात्‌ ies 1 «EB रर ख्ककपालानां aye fare Ys ,,. ९७ ९ खककपाणोगरामरौ च तदत्‌ ह .. १ ९ रकाकम्भखि विकल्पः ... vee == चट XR रखककम्मयि freee a vo ८8५ १९ सकचिके उचादिषु ... ae = ORR रकतवादेकभागः स्याव i ts yeo ख्कत्वेठपि गबागपायाव्‌ ake ae RUE RS रकदेध्रकाणकनतवं . . ` .. न २ WER साराणां ,.* ००५ ०० ote qc शकेयेकसंयोगात्‌ ,,, ५५० ... २५७ ४ रकधोपारे BYR... sal woo R88 7 रकयुपश्च दशयति ` . . `. “".. ७8२ Re खक्खानि THM ,.* (न "` ,,„ ५२९७ ङ CC ` ` ° ont “TL. ३१० १२ CAH समवायात्‌ ` र Seale oe. २५८ १७ vate वा विप्रतिषेधात्‌ ` ... `... ३३१ = wre वा गुणविधिरंयेकल्वात्‌ `... ee OER wa वा अ्रतिसामच्ात्‌ # =. BYR श्‌ र्कस्यां वा etree frase, `.“ 88 शव र्कामित्वात्‌ ` ` ० ००७ ००० ऽर R CUTTY CUA ,,* ae ve ८०२ २१ रशकादशिगवत्‌ ` ` ,,* ह we ५२० २३

रका परश्चेति धनवत्‌ ,,, डः . 8९२ १६

‰। । area fara: स्यात्‌ | 99 99

एकायेत्वा्रेति चेत्‌ ,.* शकाचालत विकष्पेरन्‌ रकाहादा तेषां समत्वात्‌ स्यात्‌ र्ते तु कश्संयोगात्‌ ^.

शके तु मुतिगरूतत्वात्‌

want समाप्येव ,.,

शदेक्नष्डविप्रतिषेधात्‌

रोकसंस्यमेव स्यात्‌ ,,* रेकादभ्रिनेव stare SAU तदण्यासः ,..

त ए रेकाणीदव्यवायः स्यात्‌ रेका्यादा नियम्येत ... रेकाश्यैदा नियम्येत तितः Ian गाश वेदप्यमिति चत्‌ रेश्रवाववस्य्ाग्रवचनात्‌

६६

( ee )

श्रो | ष्टं षहो ओदने वान्नसयामाव्‌ i -. ३९६ १९ STRAT वा प्रयक्छतवात्‌ ee ve ९२८ १९

शनौ सोञ्रवेदिकः द + ,,, 88 ४ ध्योत्ये तु अतो विकारः 6 ००० ROS Ro वधं at faucet ses . चू श

क कद्दुयने प्क det ie ००, | १४ कपालविष्ठारोवा ... i ... ३९७ he कप्ालानि च कुग्मौवत्‌ i roe QE RR ` कपाजेऽपि वथेति चेत्‌ 98 ०, SEO ¢ करिष्यदचनात्‌ la. sve "= अद्‌ शद्‌ we स्यादिति चेत्‌ ,,, ss = ईषद € कस मेदस्त्रथेति चेत्‌ .., au ०, ORR 9 कत्त विधेनागा्ैलाव्‌ aes oe CE ॐ कतत संखारो वचनात्‌ {य ee ५२ १ कम्म च अव्यसंयोगार्चम्‌ os ree RRO ह भम्मजे कम्मे BUTT sss ० ) ॐ कम्भः WEN. se ० १० २९ ROGAN .., oe ५ BS ॐ कम्मयस्वप्रडन्नित्वात्‌ 1 one =€ ११ aay प्रकरणे ,.. Gs an CBO भ

कम्मेरणारग्भमाव्त्वात्‌ ee oe CH १५

खक्‌ कम्मं वा विधिषच्तयम्‌ कम्म॑समानावा र, wants चेत्‌ ` ,.. कन्मानावादेवमिति चेत्‌

99 9 "99

वम्भारथेत्वात्‌ TAR...

कामखयागात्‌ कामसंयोगी तु ,,, कामे च दानण्रब्दात्‌ काम्यानि तु ग विद्यन्ते कातरं वा स्यात्‌ तथामावात्‌ `... का््पेत्वादु्तरयोः ,,, कालमदे rete: ` कालस्येति चेत्‌ - ,., कालान्तरे SUAS स्यात्‌ कालाभ्यासेऽपि ` ०, छत्‌ खल्वास्‌ तथा GTA

छत्खविधानादा = - ०, PAYA ATTA: स्यात्‌ क्रतुवदानुमानेनाभ्यस्ते, ,, MATS ARAMA... MOA AT ` ` ,,, ROLY पगन्यं चनम्‌

( ६९

LS | कत्वथायामिति चेत्‌ ..* RARE यौगपद्ये स्यात्‌ क्रमादुपजनेऽन्ते स्यात्‌ कयय-अयद- . ,,, waa तु fener: स्यात्‌ क्ियाणामथद्रेषत्वात्‌, नरियार्थत्वादितरेषु कम्मं स्यात्‌ किया वा देवनाथल्वात्‌ श्रिया वा मुख्यावदागपरिमायाव्‌ क्ियावाद्यात्‌ .,, क्रिया स्याडम्मंमाजायाम्‌ क्रियेत बाथंबादत्वाव्‌ कियेरन्‌ वाथनिकरेः ज्ञचिदिधानान्रेति चेत्‌

WSN . ०, अङ्ादुपचयः . ०, अशेष दादश्राहस्य . ,,. अते कम्भाश्ियश्चवत्‌

way च तदादिषु . जएगस्येागाश्चः ,,, मायच्ीष प्राद्यतीनाम्‌, * श्च ककामेस्नाशितत्वात्‌

शखकालविकारा्च. ,,,

वक्‌ जंत्वेन देवताश्चतिः ,,, caqefatare ... Watt च Fa ०,, qafafaes न zeta, aamewefe चेत्‌

99 9p . ॐ O80

जैया्ेत्वादुपदेश्रससय - . AUTH ष्य =" अङेऽपीति चेत्‌ शो वा भवकार्थतलात्‌ wat a ST ° zwuufafcfa 4 नोत्ववश्च शमन्वयः ... ध्रवं वा TAT , gee समाभविधाबं स्यात्‌ UMA Cee, रहाय UAT... Oarerey पुष्यमिषः cera देवतान्धत्वे . . . ereTary शम्य॒विमक्तो UUs च वदचनम्‌

@ @

९९

चम्‌ चतुथे चुरथेऽशन्य हीनस्य चतुञडाकरओे च निदे ्ात्‌ चडदंविविंकारः स्यात्‌ WATE ३ चरौ वा शिक्द्॑गात्‌ चोदनानामना्रयाल्िङ्ेव Tere sae चोदनापञत्वाश्च -. चोदना लिकसंयोगे .. चोदना वा कम्मातूसगौत्‌ चोदनागेषमावादा चोदनासमुदायात्त चोदनगासामान्याडा . . . चोदना त्वपुव्वलाल्िद्धेन चोदनेकत्वाद्राजसये . . चोदिते तु परार्थताव्‌

wefa तु यथादृद्धम्‌. . छन्दोव्यतिक्रमात्‌ `

अमत्‌खान्ि सामामावात्‌

4

( २९ )

चक्‌ गपाखाकम्मेयक्षा . .

नावितमिन्तिकं werent

WMT भेदः स्यात्‌

नौवत्ववचनमायुराननिषसद्थंत्वात्‌

जोति चोदभानां भेमिनेः परतग्बापत्तेः. . ष्यौतिद्ोम्यस्‌ दिः

वच्योदना वेषः

eget चान्धहविाव्‌ ततश्च तेन सम्बन्धः . * लतचखावचनं i तोऽपि are स्यात्‌ ततृकराजाख

ATMA वा प्रखशवत्‌ तवय cafe aq fafa ws aquired च ATTA च ववूप्रडत्तिगं वेष्‌ स्यात्‌ वतूप्रडश्ा तु VAT. . वज दानं विभागेन ..

( ae )

gry we पङ्को वचान्धाल्विजः =. oe ०, ३५9 ॐ TART हेतुत्वात्‌. . ५ ० ९९९४ १७ awifanfafaxm: .. ** oo ६९२ ६९ wwe ae a ,, ५७४ Og तज्ौवधानि चोद्यन्ते . . ०५ ee १२१ ९४ वतूसखारचतेख . . = ae (ee रद्‌ AU कम्मोषदेश्रः स्यात्‌ „* ee ६७8 १९ aufaefaat: .. ०५ =“ Ute a व्याश निद्धदद्रनम्‌ 9 =® oe ३९६ १९८ ध si ध 4. 8२३ ९८ ‘9 ” oe oe oe ५९४ | तथा च सोमचमसः .. oie ee $द€ ५ च्या चान्धा्द्यनम्‌ . . त == = ११ 2१ 99 ६० | 9 99 ४ + १८९ छ q ” ” Rus च श + 6 os (8 १७ ” 9 ° ® oo &५५ र 9) ” * ९८९ ९७ 99 33 9 ec 900 8

9 99 ee ee ७० ” ” ee ee ७९० १५. ” » ° ०० =BPeo ११ ” ॐ ° oo ॐअ ११

b Sa | वथा AUT. ,

वथा चान्धाथंदश्रनं WATT:

तथाब्यमामानिः =k वथा वर्ग्य स्यात्‌

तथा venta .. वथा पुब्बेवति स्यात्‌ , - तथाभिचारणस्य =e. तथाश्चतेन FCATATY . - वथारम्भासमवायादा , * लथावण्ठ्वशमम्‌ SUR सोमात्‌ . तथा ब्रतसुपेतत्वाव्‌ . * वचा श्ररोव्बपि .. तथाशिरे oe वथा स्यादध्वरकख्ार्या तथेवरस्छिन्‌ ` ° °

वये ee तयेहापि स्यात्‌ तयेकाथैविकारे ° वथोच्चरस्यान्ततौ तथोत्पत्तिः

तदपे

( es )

नस्‌ तदभावेऽचिवव्‌

तद्न्याखः

तदथंमिति चेत्र वदावयवेष स्यात्‌ वदाढत्तिन्त॒ नेमिनिः. . She Cant

तदुवृपन्तेव Gig

वदु तपत्तेशत॒ frafir:.. AZAR वचनात्‌ | ASMA वाय्संयेगात्‌ तदेग्रानां वा संघातस्य तडि वदेति चैत्‌ तड्ुतस््यानादभिवव्‌ ` .. दयुक्ष काशमेदात्‌ . . तथयक्षस्येति चेत्‌

तदश्च देवतायां स्यात्‌ ‹ *

तन्मध्ये विधानादा .. तन्मध्ये rarer °. तन्िसमवाये $ तचित्यवश्चं

TUNITY

9 विख squad: ..

ud

( e¢ )

wrg ‘fe twaq ०. afer संज्ञापिप्रेवाः स्यः विन्‌ संखारकम्म्‌ गिल्‌ वस्िम्‌ सोमः प्रवर्तेत तद्य च किया यहडाथोा ४ तस्य च देवताथंतवाव्‌ ‘x तस्य च पाजदश्रना्‌ .« तस्य घेशुरिति गवां ..

वद्ध बाध्याजुमानिखम्‌

तस्याय्रयकात्‌ ast wary वचनात्‌ =. es तस्यान्त खाव्‌ तस्योभयथा water . .

वाद्ादा

वाश्रौखां प्रकरणात्‌ ..

ताभ्यां वा aw oe ee TATE छतृखवचनात्‌ bs, तुव्यधम्मत्वाश्च ,, तुल्यव्ामिधाय °. । तुल्या च प्रवा शरे. ° os gaat तु यौगपद्यम्‌, . Se aay नाधिकारः .. as aa वा लिङ्धदद्नात्‌, *

बचे स्यात्‌

शतौयसवमे

२६

Sab | तेन च कम्मेसंयेगाव्‌ तेन च संखवात्‌ वेन त्वर्थे यश्चस्य

तेषां वा द्यवदानल्वं ,. तेषाचेकावदागलवात्‌ , . तेवाग्तु वचनात्‌ तेषामघनत्वच्विच्रिदत्वात्‌

तेवै समवेतानां चयखलयेति चेत्‌ ० चयेादश्रराजादिषु निकसे घें स्यात्‌ trary

fwafe संख्थात्वेन जिष्ददिति चेत्‌ °. WIT Wea, चपनौक्ायां és

दच्षिबायक्कवचनाश्च . * दचिगेऽभौ

ate at स्यात्‌ दधिख्घातसामान्वात्‌

( २७ )

र्वं

4. 3. :

{cs ९७

( ९८ )

वक्‌ we vg cw AAAS, ०9 oe ०» Bey < Te स्यान्मृत्ति्ामाग्धात्‌ = .. €द९ ९8 दविहमः sie i .. १९१ र दद्नेनमेद्टिकानां स्यात्‌ =k .. OR RR CUA . . Ss .. URE १ anata च ०* sie ०. १९७ दश्जपेये PIC LIC | ०५ ee ORR | दश्नमबिसगं वचनाच i ,. ५४१ दश्मे;हतरिति च °. she .. ५५४५ ९१ दावुख्वविद्यमानलत्वात्‌ ६ 1. ५९८७ शद दाने पाकोऽथंखच्चयः -~ ४०५ १५ दीशाशच्ोत्तरस्य ° * र -. OBR २ दीचितस्य दानशोम-. ष .. ९० ॐ दौचितादौचितव्यपदेग्रख is ., ५६४ १७ दीच्लोपसदाख्च .. ह ० ७७€ =f दृष्टः प्रयोग इति चेत्‌ .. १९४ ११

9 ॐ #9 °° ee e- 59 १९ देवतया वा fra .. ss .. १०० ९ देवता तु ARMA सब्माप्तत्वात्‌ .. .. २८५७ ११ टेवतायाख हेतुत्वं . . .. RRR देवतायाख्लनिन्वचनं . . (६ ,. ६५२ -देवता वा प्रयाजयेत्‌ . . =e .. ९९७ १६ SUIT. oe ar rr { 8 देश्रनडधसुपांश्रत्व ` ०० ०* ` oe १५९ 9

देशस्य चेतरेध - ` Ct. हः .. न 8

जन्‌

दयावोस्छथेति चेत्‌ raw चाविशिष्टम्‌ .. ग्यत्वेऽपि aqee: .. ्व्यदेवतं तथेति चेत्‌. . श्यदेवतवत्‌ अ्विकारन्तुपुव्वेवत्‌ अब्यविधिस्रिधौ

अगस स्था्ेतु समुदायं

Ry चाकम्भकालमिष्यन्तेः

RA Tea: अयान्रवदा स्यात्‌ . . RATA छता यत्वात्‌ Karat निवेशात्‌ .. गेव्वारम्भगामित्वात्‌ अवयोपदेग्रादा इयोविधिरिति चेत्‌ .. दादश्रास्य शयूएसम्‌ एव TUM सकलत्वं इादश्राहिकमष्गंओे .. दादशाहे aquafearg दादशाहे वचनात्‌ दिषएरोडाश्रायां eq दिमागः स्यात्‌ दिराक्ादीगाम्‌ देव्ये चाचोदगात्‌

5

( re )

ष्ठे vet ass XR €8 8 “qf १७ eg १९ Sx R ८९६ र 8० € १९९ र Ogo Ve Re क्‌ ७ ० < Occ १९ ६९६० श्‌ Bye qe ws é ९९ ४ ५९८ १७ ४५६५ र्द ६२ é O99 श CU १७ ६५६ q ४€० र्‌ € । - ए९९ <

ary Gu वा तुख्यरेतुलवात्‌. - wey विप्रतिषिडम्‌

धम्ममाजे त्वदष्रंगात्‌ . धम्मस्या्ंष्टतत्वाव्‌ WATT श्यात्‌ प्रणापरतिः WHAT YTS

9 9

99 99 4 धारणायेल्वात्‌ सोमे . . धारये च परार्चत्ात्‌ . - धारासंयोगाष्च ०. quanti त्‌ धेगुवशाखदश्िखा .. भ्रौवादा खन्बेसंयेामात्‌

म कम्मणः परार्थत्वात्‌ ने कम्मसंयागात्‌ =.

म काकमेदात्‌ म हत खस पएरनःप्रयोगात्‌

( ३०

इनस

ग TOUTS. न TATU ग गुणाधेत्वात्‌ WR च न चाङ्विधिरनङ स्यात्‌ ग चागङ्ु

न चान्येनानम्येत

ब चाविरेषात्‌

न चेदन्धे प्रकक्पयेत्‌ .. न चोदनातः

न चोद नाएथक्कात्‌ . . म चोदनाभिसम्बन्धात्‌ ब्र चोदनाविधिरेषत्वात्‌ म चोदभेकलात्‌

न चोदमेकवाक्षत्वात्‌

न चोदितत्वात्‌

म तत्‌प्रधागल्वात्‌

ग तदाण्रौहात्‌

ग तदभूतवश्चनात्‌

ग तुल्यत्वात्‌

ब तुल्यहेतुललात्‌

म We यस्य

न तनिव्याभिकारोऽख्ि ग स्वेवत्‌प्र्चवित्वाव्‌ . . म दस्िणाच्न्दात्‌ .. न देन्नमाजवात्‌

(

RR

Ug ब yuan ग निन्वापष्रेषल्वात्‌ ग पराथववात्‌ म पराथेत्वात्‌ म TST TATE म TAMAS AAT न प्रह्लतावपीति az .. म प्र्धतावश्रब्दत्वात्‌ . . न प्रयागसाधारण्छात्‌ , , न प्रसिद्धयदशत्वात्‌ .. भ प्राण्नियमात्‌ aca डि म afar म यश्नस्याञ्नतित्वाव्‌ .. न लौकिकानाम्‌ .. न वा, छतत्वास्षदुपदेशो हि म TMI

म वा कत्वभिधानात्‌ °. न वाङ्कभूतल्वाव्‌

ब वा पराथत्वात्‌

म वा प्रधानल्वाव्‌

ब वाथधम्मतवात्‌

ब वाधेन्तर संयोगाद्‌ न वाऽविरोधात्‌

मवा श्रब्दएधक्काव्‌ ..

( ee )

बटे पडो Ree १७ RSS ४: ९७७ ७ १९०८ १४ Xe R ४8० xe ६२२९ २९ ६९४ ९१8 Sud R CS Sa १७ 7S ५ २०७ १८ १६५९ ९५ १९८ १६५ Ro ९९ ७ १८ ६२४ १९ qu ९ | ‹ o€ | 4 ® gos श ५९७ इ ६६ १६९१ २९९ RR SBR १ ४८९ ७

eee: ब वा सख्कारण्ब्दलात्‌ ग वा स्यात्‌ गुबश्रास््रत्वात्‌ ब वा areata... a fiwat दशेति चेत्‌ न विधेश्ोदितत्वात्‌ म बेदिकमथेनिरश्रात्‌ म वेदेवो fe ग वोत्प्तिवाक्यल्वात्‌ न यथत्वात्‌ न MRM ग शास्नलच्तबत्वात्‌ .. म श्चुतिप्रतिषेधात्‌ म संयेगएटथक्तात्‌ म सत्रिपातित्वात्‌ .. ग समत्वात्‌ पयाजवत्‌ म समवायात्‌

9ॐ 99 नाचोदिततवात्‌ गाधिकारिकत्वाव्‌ गानाथेलवात्‌ सोमे नाना वा HUA . . TT RTE वा संघातलवाव्‌ नान्यार्थत्वात्‌ नाप्रकरखल्वात्‌

( ee )

रवं

छव्‌ गाभ्नस्लौत्पन्तिकलत्वात्‌ बायएथक्षात्‌

MUTA गाथामावाव्‌

१ % गाङत्तिधम्मत्वात्‌ वािट्त्वाव्‌ नाखतत्वाव्‌ माश्चतिल्वात्‌

99 99

9१ ११ ° MATT कपालवत्‌ मासन्निधानाव्‌ नासम्भवाव्‌ निकायिनाच yore . . निन्यघारबादा नि्यधारओे विकल्पः .. नित्यानुवादो बा निमित्तविघ्रातात्‌ निथमो बहछदेवते नियमो वा शखतिविग्रेषात्‌ नियमो बोमवबभागित्ात्‌ निर्दिङस्येवि चेव्‌

निद णादा देदिकानां स्यात्‌

( & )

) ९ । faturer वतिष्धेरन्‌

fiance चेवं ..

नि््वपखलवगस्तरण , , निरत्तिवा कम्मेभेदात्‌

भिरत्तिवाथेजोपाव्‌ ..

जिशियन्चे भिष्कासस्यावग्डथे निष्पत्रयदणाप्रैति चेत्‌ नेच्छाभिधानात्‌ नेतरायत्वात्‌

नैकदे त्वात्‌ पवत्‌ . - गेकयपदेध्रात्‌ भेभित्तिकं तुत्तरालम्‌ . .

बैमित्तिके तु wre ere b=) e °

THY केय CHIT गोत्षरोगेकषाकधत्वात्‌ .. भोत्प्तिश्ब्द्त्वात्‌ गोपदिद्त्वात्‌ नौत्यत्तिकातवात्‌ ग््ायानिवा

पचो संखा सशखवत्‌

पश्च्रारदीयाखयेवि षेत्‌

शवं

९६

( ९९ )

wry ष्टे षड पश्चसश्वरेव्वथेवादातिदेशः ध .. १४ ११ WRAITH ee oe =. as VR धयो वा कालखामान्धात्‌ ४ ,, €्द ९७ पयो वा ततप्रधागत्वात्‌ ss rs | t परकणब्दत्वात्‌ oe oe ०० gee ११ UTA शब्दानाम्‌ ee os ER १९ परा्थन्येको THAT = ., CORR “~e e ° परा्थेन त्वथसामान्य ss .„ शरभ प्ररिक्रयख तादण्यात्‌ , . ४ .„ शर १ परि कया लोकवत्‌ .- ‘is ., Bte < परि याये वा oe _ ०. शख te परि क्रयाविमागादा . oe ० wee ५ परि क्रीतवचवनाच्च ०, oe oo Ree 8 परिमाणदचानियमे 7 .. ८०९ = परिचिदयर्यलादुमयधम्भा स्यात्‌ * ` .. Ty ४ परि संख्यां अवं . * es .. र्‌ २, परेषां प्रतिषेधः स्यात्‌ = * -- ८९ td परेषु चायण्ब्दः °“ ०" - ५१२९ ६७ परसो नित्यानुवादः स्यात्‌ ६ ve REE é प्णमिकस्णाश्च * ` is .. eR १ पम्धमिद्धतानामुतसगे १ * ० RAR ९ ss न sf .. ७९4 CR प्रवमानहविः्वेकतन्ब्ाम्‌ ष ., ७58 ९५ पवमन स्याताम्‌ ° ae - ४५३ °

पश्रावपीति चेत्‌ “ oe -.„ ३९१८ ११

( x

Sit

पशुः एरोडाश्रविकार a wane Rapp .. i wae Wane , ° | षपरोडाग्स्य च .. a“ पश्चसवनीयेध विकख्यः ^ WSs प्रधानं स्यात्‌

पशोरोकश्विह .. छः ante विप्रकधेस्तन्बमध्ये विधानात्‌ ... aut च लिकृदग्रनात्‌ us wat च सएरोडादे . . ‘2 wat तु चोदनैकत्वात्‌ “ प्रौतु संष्टते .. त पतिरेक sie

wafae? चेकस्य भावात्‌ पशमिधानादडा + PUTA =.

पाकस्य STRAT पागेष्यश्ुतिग्रूतत्वात्‌ . .

WT च प्रसङ्गः स्यात्‌ पान्वेणहोमयोसख्वपर्त्तिः WAR वा तस्य

पिण्डायत्वाचच संयवनम्‌ ai पुरसतादे वायवस्य

पएरषापनयात्‌ खकालत्वम्‌

पुरषापगयो वा

6

( ae )

वन्‌ ब रोडाद्माण्वामिवधिष्तानां पूवे खिंखामगत्वदद्रनात्‌ qa खिंावन्डधस्य TATA, ae चाविश्िरतवत्‌ परख तुख्धकासत्वात्‌ wuantefen: परिमाड स्यात्‌ WKH वागपु पल्वात्‌ एवदाव्यवदाडा ABMS स्यात्‌ UNI SWAT , . र्टार्यऽन्यत्रथम्तरात्‌ . - दार्थ वा अतदथत्वात्‌ षष्ठां वा प्तिः CS] रसमोजनमाडत्त were युगपददिधेः . . warent चाग्रयबस्य पोग्वापयंच्ाभ्यासे . प्रकरवविरेषाच प्रह्ृतिकालासत्ते प्तिदण्रंनाश्च प्रलतिलिदासयागात्‌ watarq तस्य परतेरिति चेत्‌ प्रतेखाविकारात्‌ ° प्रतौ चामावदद्रनात्‌

vt वो €ak € REQ 9 ५ ९८४. € ORR e ce १8 re ११ ८८२ १९६ Ray : ug¢e A= ९६० , ५५ ede १९१ ४88 १७ ४५8० . ४५९ब्‌ १8 URE क्‌ ४९९ ९४ 8०९ ९ 28 १७ at ६9 ४९९ ९६ 8६8 g aq gst ५९९ ९५

( € )

षम्‌ अतौ यथोत्पत्तिवश्रगम्‌ अतौ वा शिदत्वात्‌ अहशनयनुपरोधाच्च = we oe

swede पौ खंमास्याः ferry .. WHT च पुव्बंदत्तदासत्तेः Wars च

WATT wanatte तथेति

प्रतिकषखच दद्यंयति .. es प्रतिक्षा वा

प्रतिदच्िणंवा

ufafrat चाविकारात्‌

प्रतिपर्तिरिति चेत्र कम्भसंयेागात्‌ प्रतिपत्तिवाऽकम्भसंयेागात्‌

ufaafeat यथान्येषाम्‌

प्रतिपत्तिस्त्‌ शेषत्वात्‌

अतिपन्न तु ते मवतः se प्रतिप्रधानं वा प्रतिवव्‌

प्रतिपख्यातुख sik ह प्रतिषिडविन्रानादा .-. प्रतिषिद्य-विश्ानाद्रा

प्रतिषेधः प्रदे °

रवं

यवं रवं

वम्‌ प्रतिषेधः, ख्लादिति चेत्‌ प्रतिषेध कम्मवत्‌ . प्रतिषेधस्य व्वरायक्तत्वात्‌ प्रतिषेधाच्च

११ ११ ee प्रतिषेधादकम्भति zy प्रतिषेधाचबश्वात्‌ .. प्रतिषेधो वा विधिपुव्यस्य प्रक्तादू शसयेगाव्‌ . « WAY TW द्डवदष्कानां WRAY प्रवहं TRAE .. wue वा fawa ,. प्रथमस्य वा कषालवचनम्‌ धरथमोकल्मयोः प्रदागश्वापि खादबवत्‌ प्रदानद शनं अयजे प्रधानं AKA यक्तं प्रधानकम्ना्थतवात्‌ - ° . DUA AAS VHA प्रधागापवभं वा वर्थल्वाव्‌ waiter ,. प्रयाजवदिति चेत्‌

याजागां त्वेकदेग प्रतिषेधात्‌

प्रयाने च SHAT

ष्णम्‌ प्रयाजेऽपीति चेत्‌ प्रयागे त्वाथनिरत्तेः .. परथव्यत इति चेत्‌ .. पयेगचोदनेति चेत्‌ प्रयाजनगाभिसम्बन्धात्‌ TATRA lk wewacara ufaat प्रडस्षित्वादिष्टः .. प्रडक्तेयं ्ेतुत्वात्‌ ,* vent चापि तादथ्ौत्‌ vam नियतस्य ,. परशंसाथंमजामित्म्‌ . . प्रशसा सोमशब्दः .. प्रशसास्यमभिधानम्‌ . . प्रसिडयहणत्वा्च . . पराकाग्रौ तथेति चेत्‌ प्रातं वाऽनामत्वात्‌ UTA गुगशुतौ . . परागाथिकन्त्‌ ०५

वानापनयेषु चास्नागाव्‌ धान्त राजशब्द सम्बन्धात्‌ मेवे Tere वचनात्‌

Je fe । । ® @ ®

व 1 ~~ @# ¢ ॐ A 7 @ A

om

वन्‌ प्ायखित्तव चेकाच्यात्‌ UTA वा यज्नाथत्वात्‌ प्रारङ्किके प्रायतत uteyare

पथचमसविधानात्‌ .. पणदेवतयोख

पणदेवतयोख ॐ ne

पशस्यारम्भनिरतेः NET

फलामावान्नेति चेत्‌ .. os

weamnfefemeat Tas ..

q वङ्धवचनेन सव्व प्रातः 5% बह्भनामिवि चेकस्िम्‌ ०५ qeuare ee

बाङ्प्रशसावा °. “ rea पवमागवदिश्ेवनिरे गात्‌ =|.

बरह्मदानेऽविशिटमिति चेत्‌

ब्रह्मापीति Wa as

arqatafyay च =. oss a

UMA AT STANT, es

मयेति चेत्‌ 9 $

99 99 ee ee

९८९

eRe

१९४

६१ श

( 9९ )

शभम्‌ ष्टे out मच्ाबानत प्री्थंतवात्‌ -_ .~ RR OS मागित्वात्त निवम्येत ee ,, ५८ श भागित्वादा गवां स्यात ष ee 8१8 ४ भाषाखरोापदेश्रादेरवत्‌ ०. +5 SHE ९ ग्टतत्वाश्च परिक्रयः .. oo Ste ट ATG कालभेदात्‌ ,, a =-= ६९९ रर ATS गणसंयोगात्‌ , . | wo UE २९ wee तद्भेदात्‌ कम्मेमेदः ee ,. ७८» Re भेदस्त॒ सन्देषादेवतान्तरे BT. .. ७ चर भोजने carey स्यात्‌ ee ee ५०५ १७

| म

मधु न दीिता ब्रह्मचारित्वात्‌ °. = ५५९ © मधुदके वखामान्धात्‌ ,, € मध्यमयोवौ गचथेवादात्‌ sa . ४९ Re मनोतायाग्तु वचनादविकारः BY. -* कदृ८ १७ मनमवयेख तदत्‌ . . ९ ,. ३९९ रख मन्वा bs i ve RRR मन्वि्रेषनिदे प्रात्‌ . . । .. BGR WHat ALATA ss == ५९ र Waal कम्मेसंयोगात्‌ ५ ०. =8€ १० मन्लाणां सत्निातिलादेक्षाधागां =. .„ Ty र ware सत्निपातित्वात्‌ a - ८१० ९२ मग्भेग्यवाकऋश्येवत्वं , , $ = € ९२९

मख्ोपदेणो बा ee ee oo स्थर ¢

वम्‌ मांसपाकप्रतिषेधख तदत्‌

ataurat विहितप्रतिषेधः

मानं प्रचत्पादयेत्‌ ° ° मागसमहरन्तर BT मासि-प्रडवच तदत्‌

मासि-पहयमभ्यासप्रतिषेधाथं

मियोषिप्रतिषेधाच्च

ST पुव्वचोदनाव्‌ लोकवत्‌

मुखयधार्वं वा °. मुख्येन वा नियम्येत , * मुख्यो वाऽविप्रतिषेधात्‌ gfestare संस्यालोपः मेधपतिं खाभिदेवतस्य

धणति चोदमादहौबलं THATS HTL वा erat

WHAM प्रधानं ee यश्चस्य वा तद्योगात्‌ यज्चायुधानि Baez यश्चोत्पच्छुपदे्े °.

Sat बा तद्रोतिः स्यात्‌

धथामिवे्रश्च

बथाथन्वन्धायस्याघोदितत्वात्‌

( sa )

ष्वम्‌ यथाखतोति चेत्‌ ,., यथोक्तं वा सत्रिधानाव्‌ auter वा विप्रतिपक्तेः यदभोज्या वा तदिषयौ यदि तु कम्मेणो विधिसम्बन्धः यदि तु ब्रह्मशस्तदून ... खदि वु ब्रद्यणस्तदूनं ... यदि तु वचकात्तषां. ... यदि q Saray यदि वाईप्यभिधानवत्‌ यदि वाऽविषये नियमः यद्यपि चतुरवत्तौति यस्य लिक्मयं संयोगात्‌ यस्य वा सन्निधाने स्यात्‌

याब्यानुवाक्छास् तु विकल्पः स्यात्‌ . ...

याज्यावषदकारयोख यादच्छुतौति चेत्‌ _ ,,, यावत्‌ खं वान्यविधानेम यावदयं वा

यावदुक्तम्‌

WISH at यावदुक्कमुपयागः स्यात्‌ युपवदिति we बूपखाकम्भःकालत्वात्‌

येषां वाऽपग्येष्छयसः 7

<° WOR ९९१९ ४९ Rds 8७९ ७8 १२६

( e¢ ) वन्‌ यागाहा WATT यानिश्स्याख यावा यभनोये यौप्यरू विरोधे स्यात्‌

रसप्रतिषेधो वा TATA ET वाऽप्रेषम्‌तत्वात्‌

MAU एटतख्तिः लाघवातिपत्तिख

लिक मननचिकोधिंतायम्‌ fag सह्कातघम्मः स्यात्‌ faye

रवं

ace QR ६९८ ९६ र्भ Rs Bc ९ १२१, १८९ Ree RR RRL Re Rae

( eo )

force

99

9

99

ॐॐ

99 eee

9

99

93

99

४ ह लिकद एभाव्यतिरेक्षाच्च fayaafire

fay fanatic are eee ee लिङ्साधारण्ात्‌ विकल्पः wa.

लिका प्राहुत्तमात्‌ .." लिङ्ादा प्रेबहोमयोः faga warfare faga वा वियम्येव ,,, कोके RATTAN शो किके दोबसंयागाव्‌ लोकिकेष यथाकामी...

TERI प्रधानत्वात्‌ वचनं परम्‌

वचन्‌ वाव्धमशस्य waa वा मामित्वाव्‌ ... वनं वा fT... वचनमिति चेव्‌

99 AAA कामस्यागेन

TATE ततोऽन्धत्वं «.. वचनान्त AAAS स्यात्‌

SAAT Y THA A,

( se )

> ~ Gd

Ra €s € ॐ que Rs VOR ud qos २९० Sys

Rd ॐ RAR ९७४ ROR RRL १८९

S98

Wo.

७७५.

४४<

चम्‌

वचनात्‌ परिडसिरोकादणग्िनेषु वचनात्‌ SATIS... ब्चनादतदन्तत्वम्‌ ,., बचमादसंखतिष =, वचनादिति te बश्वगादिभियेगः स्यात्‌

वचनानि ae ..* वच्वनानीतराशचि °, वनिद्युसच्चिघधानात्‌ ,,, बपानाश्चानभिधारणस्य ACU ATTA थंत्वात्‌ बजने गुखभाविल्वात्‌ ,.*

वे तु वादरिययागर्यं बबटकारे गानायत्वात्‌ वसाहोमल्तग््मेकदेवतेब स्यात्‌ वहिष्यवमाने तु ऋगागमः TARA वा क्रतुमा यात्‌ वाक्यशो वा ददि बाक्धसंयामादोत्‌कषेः वाक्थानान्तु विभक्षतवात्‌ बाम्विसगौ इविष्कुता

वाजिने stayed... वाससि मानोपावहदये... बासो वत्‌सश्च सामान्धात्‌

ec )

uq

zo ध ९९ Yok ९8 Ws . ves CK TeR é ९९५. e रदु aR 8yR शय्

€ ४९ ROR Re ORT ¢ ३५२ ९२ Reg ३ Bs ष्ट “AS श ७९४ ¢ ४९९ R qu १८ SRL ९९. ७६9 ६४ reo ९२ ७५४० ९२

€ @ | ‡ ४.०8 ९९ 9०8 ¢

ZW

fancy दशयति ... विकख्पस्वेकावदागलत्वात्‌ fared त्व्कम्मे विकश्यो वा safaay विकखूपो वा समत्वात्‌ विकर्पो वा समुष्वयस्य विकारः कारजायशये विकारः पवमानगवत .., विकार त्‌ प्रधाने स्यात्‌

विक्षारख्त प्रदेशत्वात यजमानवत्‌ विकारख्वप्रकरणे हि काम्यानि

विकारस्ध्ाने इति चेत्‌ विकाराश्च न भेदः BIG विकारे चाश्नतित्वाव्‌ विकारे तु तदथं स्यात्‌ विकासो बा तदथेल्वाव्‌ विकासो वा तदुक्षदेतुः 3 ie fanat चापि तद चनाव्‌ विषृतौ त्वनियमः स्याव्‌ विश्छतौ orerrer विशतौ शब्दवश्वात्‌ ... विच्छेदः सोमसामान्यात्‌ विद्यां प्रति विधानाडा विधित्व चाविशि््धिं ...

ye

„+ «@0@®@

. 4 cs

( ५९ )

चन्‌ विधिल्वात्रेति चेत्‌

विधिनिगमभेदाव्‌ . ,.. विधिन्त्‌ वादरायखः .... विधिरिति चेत्‌ 99

विधिरितिकेब्र | विधिवत्‌ प्रकरणाविभागे

` विधिशब्दस्य waa भावः स्यात्‌ विधेः प्रकरणान्तरे. ...

विधेस्त तच मावाव्‌ ....

fate विप्रकषैः स्यात्‌ विघेख्लितराथलवात्‌ ... विधेस्ल्ेकश्चतित्वात्‌ ... विष्यतिदेशात्‌

विध्यन्तो वा

विध्येकल्वादिति चेत्‌ ... विप्रतिपत्तौ तासामाख्याविकारः स्यात्‌ विप्तिपन्लौ विकल्यः स्यात्‌ विप्रतिपत्तौ इविषा नियम्येव विप्रतिषिद्धधम्माणां समवाये विप्रतिषेधाश्च

विप्रतिषेधात्‌ कियाप्रकरणे श्यात्‌ विप्रतिषेधे तद्वचनात्‌ ,*

रवं

६४

१६ ९

चम्‌ विप्रतिषेधे परम

विभक्ते वा समन्तविधाना |

विभज्य तु संख्ारवचनबात्‌ विभवाद्ा प्रदौपवत्‌ ... विमागश्ापि दयति वि ोधित्वाच लोकवत्‌ बिसोधिनाष् wart... विसोधिनामेकश्तौ ... विरोध्यय्रहडात्तया ... fauna च वशासन्तेः ... विशये शौक्षिकः स्यात्‌ विशेषलच्दयं

विद्धेषाचा एनभतिः... वि्टेषो वा वदं निरशात्‌ बि्जिति वतसत्वकष्‌ ... बिख्रनिति eave ... विष्छवा स्यात्‌ विदारदश्रनं विशिष्यस्य विशार प्रहतित्वा्च . ... fawcufature ,.. विषासो लोकिकानाम्‌ fafeaufawut at | विहितान्नाबाच्चेति चेत्‌ sfacuate वेदिप्रोच्तये मन्धाभ्यासः

वम्‌ वेदिसयेगादिति चेत्‌ वेदयद्धननव्रतं ne qaunfegqrater साधयेत्‌ वेरूपसामा MAA ATATT वपदेश तदत्‌ पदेशाद ववान्तरम्‌ . « ग्थाख्यात तुख्यानां ख्युञु्यासादनचच दयो वा लिकरदश्रनात्‌ वयुडवचनचच ब्रतधम्माश्च Sea . .

श्र यिडान्ततवे विकष्यः स्यात wr च frou: aya चानुपोषशात्‌ .. श्ब्दमेदाद्रेति चेत्‌ शब्द माथमिति चेत्‌ ब्द विभागा शब्द्सामथ्याश WRAY सामन्नस्यम्‌ शब्दानाश्चासामन्न स्यम्‌ WRAL ०. WRIA नेवं स्यात्‌ WRITER . . 8

( ag )

Cr WRITS त्था शोके . . ल्ष्दाथश्चापि Wass जरब्दासामन्न्यमिवि चेत्‌ छ्देष्वथं विधित्वात्‌ .. न्ररेव्वपोति चेत wfat च waycterat ज्राखष्तेवमवधंकां स्यात्‌ wren विप्रयोगः . श्ि्टत्वाच्येतरासां TUBA fayt तु प्रविकेधः स्यात्‌ warecatature wasfa PATTY स्यात्‌ WATT ATS येषप्रतिषेधो वा ग्रषभसाख तदत्‌ Tanqrauy चेत्‌ , ॐ 9४ १ ०० परेषवदिति चेत्‌ परेवा प्रये ¶अनं ave fe woud Barat चोदनेकल्वात्‌ “EF खमलात्‌ देवे वा सप्नदेति ्एग-परणा-कप- देति चेत्र

( as )

we षहो ९० श ०९९ ६ ०६९ 9 २० शर ९९० १३ tT.) cS र्ट ९ ०९९ १३ sek ६४. ९२७ १९७ me १६ ८९८ १९ ८८ Re RCB Re aw १४ te ६४ स्र ध श ष्ट पर्‌ १६ ९९४ ९९ ६६९ ५ ) अ । ९५६ १ ५=€ १ Rog te

कचम्‌ गयं METS - अययानाम्वपूय्वेलात्‌ - ऋतितो वा अतिप्रमादल्वात्‌ | तिखेषां प्रानवत्‌ .. BAe ततृप्रधानल्वात्‌ त्याग ऋमिति चेत्‌ TAA aA

aeeret as fe चोदनाः

wefattaadifa ° ` बट्विंशरतिरभ्यासेन .. घोड्शरिनो tere

eat वा अथापत्तेः ल्ंवपनश् तादथ्ात्‌ . संसगिंत्वा्

खंसगिष चास्य

aaa चापि दाषः स्यात्‌ mare प्रति भावाश्च , . संस्कार प्रतिषेधश्च तदत्‌ संख्छारप्रतिषेो वा संखारच्छाप्रकरयो Sac

ॐ @

कि ®

iS a s

Cry संखारायाच्च दध्नात्‌ संखाराच्लावत्तेरन्‌ .. AOS च तत्प्रधानत्वात्‌ SMe WAAAY संच्छारे तु feat संख्छारे य॒व्यमानानां . . संखारो वा चोदितस्य SHIT WRT . . र सा BATA तदभ्यासः संखा AAA UF स आहवनोयः Bq स कपाले प्रणत्या स्यात्‌ AAT AY तायत्वाव्‌ aatt त्वेकध्यं स्यात्‌ AMC कामुकायनः सङ्कदिति चेत्‌ ee सदा कारयेकतवात्‌ ‹ . सङ्लद्यारम्भसयामात्‌

aang दश्रंयति ayaa Taare ag तु चोदनां प्रति सच्ुगाल्वेवं प्रधानं स्यात्‌ ayaa ee

( ५९ )

ष्ठे षहो eRe ४ es ख <¢8 ४४४. ६९ Rew uk २९९ ५५ ९६८ ४ Rut र्‌

€ ¢ १०९ ORR REE = SOR ४ RR ध ९७९ ११ २४५५ bad ९८७ श ose १९ ९८९ iN १९९ र १६९५ २८ ७88 Re 84५ १९ gos १२ २९९ 8 ४८८ ६

il संह्कयायाख संह्कयाविदितेब्‌ समुच्चयो BEAR ang तु विकल्पः स्यात्‌ खति च मेकदेग्रेन सति चाभ्यासश्राद््रत्वात्‌ सति चोपासगस्य दश्रात्‌ सतार्ला निवन यथम्‌ Ura लच्चणसंयागात्‌ सत्ववदिति चेत्‌ VAAL सथमेकः प्र्छतिवत्‌ .. wafayg दशयति . . सचे द्रटृपतिरसंयोगाव्‌ सचे वोपायिचोदनात्‌ ख द्य स्यात्‌ सनिवन्धेव भ्टतिवचनात्‌ सन्ततवचनाव्‌ सन्तापनमधःश्रपणात्‌ EHUTY ठत्तल्वात्‌ .. aqeryia तथेति चेत्‌ afgure विरोधिनाम्‌ सन्निवापश्च दशयति ‹ wa स्यादश्रुतिल्वाव्‌ ‹ * समत्वाच्च

(

ye )

( «as )

चम्‌ SHUTS BART गानाम्‌ . WHY ACY SAT WHAT समानदेवते बा BATT ACY खमाने waaay समातिवच्षनात्‌ कमासख्ेकादभशिनेषु . . wae sta व्येति च्‌ खसुष्वयद्च दश्रयति

99 श

ह्रु ्यस्लदोषनिघा ताये समयो वा क्रियमाबानुवादित्वाव्‌ लभु खयो वा प्रयोगे .. समुप्य UGA. भ्ये वा PUNT ATTY ०५ सब्येत्वश्च तेषां सम्ब तु UATE és TAS CEMA . - सब्बप्रतिषेधो वा सष्येमेवं प्रधाममिति चेव्‌ सब्यैविकारे Waar ya सव्येविकाशो वा स्वस्य व! कतुसंयोगाय्‌

११ १७

षम्‌ अन्नस्य IUGR . -

99 39 olen wae teeny . - खम्यखारस्स wa fatwe Waray गुानामचंवक्वात्‌ wat वा तद्चंत्वात्‌ WaT वा दद्नेनात्‌ .. सब्वषाश्चामिप्रथनं स्यात्‌ खन्वेवामक्प्रिषात्‌ ख लोकिकः स्यात्‌ ख शौकिकानां स्यात्‌ . . सवनीये दिापिधामायत्वात्‌ SRILA वा awa गित्धानुवादः स्यात्‌ साकल्यविधानात्‌ साङ्कालखतिल्वादा , - साङ्गो वा परयोगवचनेकत्वात्‌ सादगद्धापि प्रेषल्वात्‌ साधारगो वानुनिष्पत्तिः VHT वा AMAA साद्रायेऽप्येवं प्रतिषेधः सा पर्रूगासुतृपत्तिता साप्नदश्यवन्निवम्येत सामप्रदेषरे

ae

Re

Am 1 6 &

शकम्‌ Sauces: . * सामानि मग्बमेके

सान्नाश्लोत्पत्तिसामथ्याव्‌ सान्नोऽभिधानण्रब्देन , . खलावि्जौ

सत्रखण्या तु वग सोमान्ते च पतिपल्षिदश्नाव्‌ सतिब्धपदेशम्धेन व्लोभसयेके ह शोमविढडा etatrent

रोमस्य वा afeyarer सादौ तु देशमाचलवात्‌ ख्याना परि लुप्येरन्‌ खातिरिति चेत्‌

Waal स्यात्‌ ब्राह्मकानाम्‌ स्यात्‌ ARAN

स्यात्‌ waar . . स्यात्‌ प्रयागनिर्शराव्‌ स्यादथंचोदितानां स्यादथाग्तरोष्वनिष्पतते ATTA कालभेदात्‌ स्याद्‌ बा्तवात्‌

स्यादा STAT HAY

( ९.

वम्‌ स्यादा कालस्या शेषभूतत्वात्‌ स्यादा इव्याभिधानात्‌ स्यादानारभ्य-विधागात्‌ स्यादा निडागदशनात्‌ स्यादा प्रतयच्तशिष्धत्वात्‌ स्यादा प्रासपिंकस्य स्यादा यपदेग्रात्‌ . . . स्यादा होषध्वय्यैविकारत्वात्‌ स्यादिशये = स्यादिश्ये तन्नायत्वात स्याद्योभयेः स्याश्िङ्कमावात्‌ स्य॒वाऽथवादत्वात्‌ स्यवा होटढटकामाः खगभिघारणामावस्य च alta वा गणतवात्‌ खप्रनदौतरणा- स्वयोनौ वा सव्ाख्धत्वात सखरसामेककपालामिच्छश्च खर स्तत्पत्तिष स्यात्‌ .. खरस्येति चेत्‌ ACHAT: स्यात्‌ weu प्रति draw .. AAAS खस्यामविङ्डिवा खाभिख वचनं

( ex )

७8 YRS

ZRR nde

१९

AI सखाभिनि च दशनात्‌ .. खामिगो teneng खाम्याख्थाः स्यो खात्वा खां वा स्यात्‌ प्रयाणनं खिह्छूवयाप्नेति चेत्‌ खिद्शदावापिकोऽमुयाजे खिदृह्लरेवताग्धत्वे .. खिर्शद्ध प्रतिषेधः स्यात्‌ खेच sts

इरयो वा श्वव्यसयेामात्‌ ufaia परमुत्तरस्य . . इ विद्धाने नि्वपनाथें . . इ विर्भेदात्‌ Naat PATS: इविषा वा नियम्येत हविषो वा गुणभूतत्वात्‌

इविष्कुत सवनीयेषु न स्यात्‌

हविव्कुदभिगएसोनुवाक्या-

( ६२ )

हिर णगभैः पुव्यस्य मन्किषत्‌

हिरण्यमाज्यधम्मे तेजस्लात्‌

होतुस्तयेति चेत्‌

pp, a ४ हौ वास्त विकल्पेरत्रेकाथत्वात्‌

Sts परायेत्वात्‌

रवं

०११ Puncharatna, Fase. IV ह es ४९ Rs.

‘Parifisbtaparvan (Sans.) Fase. I—IV @ /6/ each ४ ` Pingala Chhandab उ, (Sans.) Fase. [I—III @/6/ each ,, oe Prithiraéj Rasanu. (Sans.) Fase. I—VI @ /6/ each os Ditto (English) Fasc. I ह त

21 Grammar, (English) Fase. I and II @ /6/ each ५५ ६ Prakrita rakr ita ) * ** # कै Parasara Smriti (Sans.) Fasc. I—V @ /6/ each ia ee ~ Srauta Satra of Apastamba, (Sans.) Fasc. I—XII @ Ki / eac ४६ Ditto ASvaléyana, (Sans.) Fase. I—XI @ /6/ each र Ditto Latyayana (Sans.) Fasc. I—IX @ /6/ each oe

t ) Fase. I-III @

‘ Ditto Sankha /6/ each Ke Sima Veda Sawhité, (Sans) Vols. I, Fase. 1—10; II, 1—6; II, 1—7;

_IV,1—6; V. pk ky each F . 18 14 ` da ) Fase. I-IV eg Sey | San cs eA of Kapila, (Engl ८4 IandII @/6/each .. 0 19 ng Sree Sangraha, ) Fase द ०8.06 Vijaya, (Sans.) Fasc. II and III 2.९ /6/ each मेढ a, $ ~ - 3B व | vachana Bhashya, Fasc. III ( ish preface only) ००. O 6 “sem Sara, (Sans.) Fasc. I चि: ॥ ह >~ @ 6 । क ay Sa i ५१८६-४. 37 1@ /12/each =ˆ .. Fe 9 ‘aittir iya Fasc. on # । # 4 Ditto Brabmana (Sans.) “Fe I—XXIV @ /6/each .. नर, 0 Ditto Sawhita, (Sans.) Fasc I—XXXIII @ /6/each .. aes Ditto Pratisakhya, 0 ) Fase. I—III 2 ~ 1 2 Ditto and Aitarey asc. [[ 9०4 11 @ /8८/ 68८} 0 12 _ ‘Tandyaé Brahmans, (Sans.) Fasc. I—XIX A ee ` Tattva Chintaémani, Fasc. I—V (Sans.) @ /6/ each oe = +, Bee ‘Uttara Naishadha, (8828. ) Fasc. I1I—XII @ /6/ is ग Vege f ` Uvasagadaséo, Fasc. I and II @/12/ + tev. 8 alae Purana, Fasc. I द 8 _ Véyn Puréna, (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—6; Vol. II, Fasc. 1-6, @ /6/ । 4 each Fasc. “* . ** * 4 8 ` Vishnu Smriti, (Sans.) Fase. I—IT @ /6/ each 4 OS ae ५५ ~ Fasc. I—V @ (९/८ af? Se - 14 ‘ मत Fasc. — ** 2 a oga Sitra of P. English) Fasc. I—V @/l4/each .. 4 6 [s same, bound in cloth > + = 8 2 eee Arabic and Persian Series. = fey creme amgirnaémah, with Index. eth Fasc. I—XIII @ /6/ each . 4 14 छ 8. भ (क र ** 22 0 se 7 0 2 {ope ~ > PP 291, 4१०. thick paper, r च 14; thir । ary ‘Arabic Technical Appendix, Fasc. I—XXI @ 2 4 . won ह. » 14 0 (Text) Fase. I-IV @ hs each h 3 7. 6 et शह 23. 3 79 23 क 44 3 aw अर ^ ४ 88 1 2 pew 4 py ^ 14 क । "$ 9; 5 10 12/each ., ३ ` 0 “+ ¬ ' प 7 2 = a ॥ | र ` G Bale

Mu ’fsir-i-’Alamgin{ (Text), Fasc. I—VI @ /6/ each ०० . 3 Nokhbat-ul-Fikr, (Text) Fase कत -6 Nizam{’s Khiradnamah-i-Iskandar{, (Text) Fase. Land 11 @ /12/ each..

¦ aty 8 Itqdn, on the Exegetic Sciences of the Koran, with Supplement,

ext) Fasc. 1I—IV, VII—X @ l/each ^ कः ६१ Tabaqat-i-Nasirf, (Text) Fasc. I—V @ /6/ each as os 1h Ditto (English) Fasc. I—X1V @ Nef, each = ०७ +» 10 Tarikh-i-Firdz Shahi, (Text) Fasc. I—VII @ /6/ each oe we!) शि

Tarikh-i-Baiha qi (Text) Fasc. I—LX @ /6/ each ` a Ye Ni Wis o Ramin, (Text) Fasc. 1—V @ /6/each .. o to 2 Zafarnimah, Fasc. I—VII @ /6/ each ve ie. = ee 2

ASIATIC SOCIETY'S Ae vae xis 8

1. Asiatic Reszancues. Vols. VII, IX to XI; Vols and XVIT, and Vols. XIX and XX @ /10/ each ., 80 Ditto Index to Vols. I—X VIII 5

2. Pxocexprnas of the Asiatic Society from 1865 to 1869 (incl.) @ /4/ per No.; and from 1870 to date @ /6/

8. Jovrnat of the Asiatic Society for 1843 (12), 1844 (12), 1845 (12), 1846 (5), 1847 (12), 1848 (12), 1860 (7), @ 1/ per No. to Subseri- bers and @ 1/8 per No. to Non-Subscribers; and for 1851 1857 (6), 1858 (5), 1861 (4), 1864 (5), 1865 (8), 1866 (7), 1867

_ 1868 (6), 1869 (8), 1870(8), 1871(7), 1872 (8), 1873 (8), 1874 (8 ), 1875 (7), 1876 (7), 1877 (8), 1878 (8), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 1883 (5), 1884 (6), 1885 (6) @ 1/ per No. to Su 4 per No. to Non-Subscribers

N. B. The figures enclosed iv brackets give the number of Nos. in each Volume.

Centenary Review of the Researches of the Society from 1784—1883 $.

General Cunningham's Archeological Survey Report for 1863-64 (Extra No., J. A. 8. B, 1864)

Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Society (Extra No., J. A 8. B., 1868)

Catalogue of Mammals and Birds of Burmah, by E. Blyth (Extra No. J A ॐ B 1875) * on 3. '

Sketch of the Turki Lan e as spoken in Eastern Turkestan, Part IT, Vocabulary, by R. B, Shaw (Extra No., J. A. 8. B., 1878) a

Introduction to the Maithili Language of North Bihar, by ७. A. Grierson, Part I, Grammar (Extra No., J. A. 5. B., 1880 4 Part II, Chrestomathy and Vocabulary (Extra No., J. A. 8. B., 1882).. 3

5. Anis-ul-Musharrahin .. oe ९४ ie 6 Catalogue of Fossil Vertebrata (५ २ 8. Catalogue of the Library of the Asiatic ty, Bengal | 9. Examination and Analysis of the Mackenzie Manuscripts by the

W. Taylor .. 10. Han बन Tsew, or the Sorrows of Han, by J. Francis Davis 11. Istildhat-ug-Safiyah, edited hy Dr. A Spr 12, Indyab, a Commentary on the Hidayah, Vols. If and IV, @ 16/ each ' 18. Jawami-ul-’ilm ir-riyazi, 168 pages with 17 plates, 4to 14, Khizaénat-ul il इ; ee 15. Mahabharata, Vols. 1 and IV, @ 20/each =... 16. Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian Parts I—II, with 5 coloured Plates, 4to नत 17. Purana Sangraha, I (Markandeya Purana), i

18. Sharaya-ool-Islam = sy 19. Tibetan Dictionaty by Csoma de Kérés * ५५ "क 20. Ditto Gram ३) oo = 21. Vuttodaya, edited by Lt.-Col. G. E. Fryer १५ 1 {4 ० of Sanskrit Manuscripts, Fasc. I—X स yore >~ [वि >. uddhist Sanskrit by Dr. | er ss NB, All Cheques, Money Orders &c. must be made t \ Asiatic Society” only

lp 2 ~ ~ ; = च 7 =

. । Te a 2 : iat > AC oe eee

OU,