2१७1). 9 Tndsrea

--

स्खलन

Ve&. LT - ८८८ 1-2.

Ks £ >¢

(न = 4 |

| --

“OLLECTION OF ORIENTAL WW ORKS
PUBLISHED BY THR
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.
New Senizs, No. 1065.

| oe BALAMBHATTL.

A COMMENTARY ON THE MITAKSARA. |

| बालम्भट्रौ

लश्पौ-इत्यपरनामौ
मितात्तराव्याख्या

aya aan ea are
बालम्भटरपायगुण्डन

विरचिता | क.

ओ गो विन्ददासेन Putty |

VOL. I, FASCICULUS I.

rT EE = विकर
९
5
९
\
Om ee ति

|| | GALCUTTA: , - !
PRINTED AT THE BAPLIST MISSION PRESS,
AND PUBLISHED BY THE

| | 4847716 SOCIETY, 57, PARK STREET,

10164 1416.
४1:1६ Series. १

८. 4-14. oa 88 ज -
mana, Vol. I, Fase. ।
छा - 1V, Fase. 1-5 @ /6/ `

९86, 2-5 @

an nd 1’ betan), Vol. I, Fasc.

asoka, Prajnaparanit ५ ih )

ga Ohintamant (Bexs) ` ०.६. il,
Macc, 1-10. @ /6/ each,

lish) Fa ~क. ., rat
5 ext
(Text)

Gadadhara Paddbat
Kale Mad have hee
Viveke, Fasc
ia, (Text) Fase 1-6 @ /12;
Katha Sarit Sagara, ( Hrglish) Fas:
Parana, (Text) asc 1-9 & ¶
Fasc, 1- 11“:

; te
- ad ja (Par? ti aM 4) 788९ eat) a (@ each... f 1
‘ita, गा कपत (Tent) fe ५ # f uF

ig eee

grain, (Text) 9

क fase an
tie 30, 7-19
ext Fasc. 1-5 ,

र पठ). 111, Fase. 1-6 side ol,

Cio ५५ "व
aya Gunde

Ld
तः क
~ ^~

। | : ; (स 0 1
` | बालमभटरो।

मितात्तराव्याख्या |

॥ ओगखेशाय नमः ॥

ओरौखच्छो रमणं नत्वा लच्छौ लेच्छो favs |
खेरडासुद्धलापत्य गणे MAI SUA: ॥९॥
| महादेवः सुतस्तस्य वेदमूतिंजेटान्तवित्‌ |
। ओरोतस््ा तार्थनिपुएो दौ चितो राजपूजितः ॥२॥
श पन्नो यख CAE ARYA तस्य कन्यका |
ष पायग॒ण्डोपाख्यवेद्यना थपन्नौ पतिव्रता ।
4 ॥ मिताक्षराया विष्टिं तुते सवसंविदे nan
tre तावच्रुतिस्यृतिपुराणा दि भिौचस्यव पर मपुरूषायेतां योगस्य
च-तदसाधारणकारण्तां fafa योगविद्चायामभिनिविष्टयोनौ-
| ऋरभरणोतं योगपरधानं wwe व्याचिख्यासुधर्मादेभगवदा यन्तत्ेन
$ तदसुयहमन्तरेण तद्‌ दोधाद्यसम्भवेन निएयासम्भवेन acqurge-
fo नाय ae यो गित्ख्ुवनाय च योगगशास्तप्रति पाद्यमेव भगवत्खरूप-
| मुपव्पयन्नमिेयजिन्चा सायामभिसेयं च प्रद भेयन्‌ विन्नानेश्वरा चायं

प्रारिखितयन्धसमात्िप्रतिबन्धिकद्‌ रितोपश्रमनाय खष्टदेवतानतिख्-

र्‌ मिताकराद्याख्यायां कच्ोनामिश्षाबाम्‌ | अ. ९।

0100 >>

~ .# > RATES मङ्लमाचरन्‌ भिग्यशिचाये व्याख्ाढओ्रोदा मलुषङ्गतो
५ मङ्गलाय च निकन्नाति । धर्माधर्माविति | तं विष्णु यापक ब्रह
Ny. Exe स्तौमि वाक्षायममोभिर्नोमि ari तं कं, afer, प्राणिना,
vd सामान्यमिदं शपि *तियेगधिकरणन्यायेन विगरेषपरतयथा aqaet
तत्सम्बन्धिनः धंमाधरमौ दौ तदिपाकाखयो धर्माध्मयोरविंपाकाः
परिणामविगरेषाः फलानि जत्थायुो गशखणासलयः पश्च केशरा अपि
अविधाऽस्ितारागदेवाभिनिषेश्णाः । तज अनित्थारचिदुःखानाक्ासु
faanfagermenfacfaa । wacrefafon stat नास्ौ-
aa ve: अस्मिता) रागदेषौ प्रसिद्धौ । afafaam acerfe-
जाखः। एते च श्रायतन्ते ्रायन्ताः सन्तो वन्ते । जोवाधौनप्राणि-
धर्मादेरपि जोवायन्तलात्‌ agrena wei य |
न Way: संबद्धः कदापि एतेर संबद्धः, तदपराम्ं BATE
ato: tact नियग्ता fava: । तत्सत्वे मागसुपद्‌ शेन
तत्छरूपमाद । श्रोद्कारेति । प्रणवस्य वाच्थमित्ययेः । तक
पतश्ञलिना, तस्य वाचकः प्रणव इति aS gi eel `
योगियान्नवस्क्येनाणुक्म्‌ ।
अ्रदष्टविहो देवो भावयग्ाद्यो मनोमयः |
AMET Wat नाम Aaa: प्रसोदति ॥ इति ॥
चटृष्टेति । श्रशरुतेत्यपि बोध्यम्‌ । भावो भक्तिः ॥
अयामिभेयं प्रतिभानोते। arefa । मथा धर्म्रास्ल' धम-

गण

» ओ. १।९।अ.२। |

ज्ञो. १। WUT ANS उपोहातप्रकरयम्‌ | ह

खम्बन्विबोधसाधने तत्मतिपादकसंडितारूपन्टजुभिः स्युटार्थै्मिता-
चरः बजत्रोहिः वाक्धमन्यपदायेः | तैविविच्यते जत्यन्तरकवाक्ध-
तथा खति सम्भवे आकाञ्जुगपूरणविरोधपरिहाराभ्ां तदसम्भवे
सर्वेथा विरोधे विकर्पाभिधानेन च विशदौक्रियते । तज्ानति-
पबक्गायाइ । याश्चेति। खस्य थो गिलेन तस्य योगोश्वरतेन
तच्येवेष्टाथेलेन ate अङ्खोदयादिति भावः । मननेन यान्न-
वद्वधाख्येन कथितं, मथूरब्यंसकादिः। सुनिलेन भाषणयोग्यता
खचिता । त्वश्या्यतिप्रसक्रत्वादार | qetcta | वारंवार, किश्व-
ङूपाशायष्य विकटा अतिगहनार्था था उक्यो व्याख्यानानि
` थस्िभ तत्‌, अतएव ताभिर्विखतं बडल्ञोरतं, तथा च agrena-
मेव ग्धाष्मायते इति सूचितम्‌ । एवश्च यो गियाश्चवष्कयसत्य-
aren ऽपि न प्रतिन्नाहानिरिति बोध्यम्‌! नन्वेवं तद्याख्यागख-
rerriaweuerst ऽपि बुधानां तत एवेष्टसिद्या किमे-
ततथासेनात sre बालेति | तद्ग्रहणाद्चपटूनामष्टवर्षादौनाम-
दिरोपनौतानामनुष्टानाथेमनुषटेयाय्ञानप्रहृक्तानां बोधो बुद्धिर
सन्दिग्धा विपयैस्तामुषेथायेधोसस्या विधिः सिद्धिस्तन्निष्यत्तये
cay: | तथाच तेषां न ततः Vasa: सफला । खजुतमित-
anat बैकब्यविस्तरयोनिंराशेनेतस्तेषां aatwe सुकरलादिति
भावः। नतु तदुक्रं तदि विच्यते इति afar न युक्ता “याञ्चवस्क्यं
wey” इति गरन्धादौ “एवमस्लिति होवाच” इति card च
निरदशस्यातन्यनुचितलादत श्राह । यास्ति | विग्रेषाप्रषिद्धेराह।
कश्चिदिति । प्रन्नोत्तराभ्वां रूप्यते रूपौक्रियते तत्‌, प्रश्नोत्तरे रूपं

1

8 मिवाद्चराव्याख्यायां शच्प्रौभामिक्षायाम्‌ | चअ. ९ ।

खरूपं यस तदा । प्रश्नो सुनोनासुश्तर थाश्नवखश्यस्य । कथेति |
बड़ त्ररोतं waned सङ्धि्योत्तररूपं कथथामासेत्यथेः।
सखशतपद्यसमूहरूपसंडितारूपेण खशिव्यान प्रतौति शेषः ।
तथाच यान्चवश्वधस्यायेप्रवक्तवे ऽपि संहिताम्रणटत्वाभावेन तत्तत
ज्िर्शस्य नासङ्गतिरिति भावः । उक्रार्थस्यादृष्टचरलनिराषाय
| दृष्टान्तमाइ । यथेति । तज मानवे wane श्गुपोक्राथां संडि-
तायामिव्येवं तदुक्ञेखद शेना त्तस्य इष्टान्तलम्‌ | |
अत एव,-
ददः शास्त्रं तु रवा ऽसौ मामेव खथमादितः।
विधिवद्‌ याहयामाष मरोच्यारौनहं सुनोन्‌॥ म. श्र. १ at. Ue
खायम्भुवो मरुर्घोमानिदं श्रास्लतमकशरषयत्‌ । म. अर. ९ चलो. १०९
"खयम्भरवे aaa ब्रह्मणे ऽमिततेजसे । |
मतुप्रणौ ताम्‌ विविधान्धर्माम्‌ वच्छयामि शाश्चतान्‌ ॥ म. अ.१ Bt १
दति तचोक्रम्‌। तदेतद्‌ ष्वनथक्नजापि तथेवेव्याह । तस्य
चेति । गिखप्रणोतस्याख्यापौल्यर्धः। तेम दृष्टान्तसङ्खनहः । set
Tata भव श्राद्यः सुमिप्रश्रबोधकः। तेनासङ्गताभिधायिलं
मुनेर्गिरस्तं, प्रश्नस्येवामिधानसङ्गतिलात्‌ । एवश्चोत्तरयन्धप्रटन्ि-
निमिन्तबोधकमिदं पद्यमिति भावः। कमेधारयनिरासायार ।

योगौति।

* व्ययं git बड्षु मनुपुस्तकेषु नोपलभ्यते केवलं Jolly सं शोधित-
waa मिलति |

नलो. ९। ऋचाराध्याये उपोद्रातप्रकरणम्‌ । ५

मिथिश्ाखं महात्मानं सर्वयोगोश्वरेश्वम्‌ |
भगवन्‌ खवेयोगोगर ब्रूहि मः संश्रयो महान्‌ ॥
carat तथेव RATT | खाम्ययेवनिरासायाद । श्रेष्टमिति।
भखामौश्वरेति वष्टो । faa: Aa इति । gfaae
विवितले इतहृत्यलेन प्र्रासम्भवात्‌ तद विवचया ब्यत्कमेणादौ
विशेग्यमाह : सामेति | “जनको ₹ वेदे दो बडद चिरेन यज्ञेनेजे”
दत्यस्यामास्यायिकायां “away एतागा उपार” इति
याज्ञवस्क्योहया तस्य प्रियभिव्यताऽवगमेन तस्येव aque
cfa भावः। ae aaa निराङ्वेन्‌ तदथंमार । अवेति |
श्रगेषत इत्यस्य ददितोयाबहवचनान्तप्रजतिकतसन्ततलेन धर्मविगेषणले
श्रौता दिधरमानुश्पोत्तर न्यनतेत्याश्येनाह। कथमिति। कास्थे
नेति | तथा च दतौयान्तात्तसिने तथा । एवश्च करिया विश्रेषएवे-
नाभिधानस्येव काल्यै न तेषामिति नोक्रदोषः। तयाचाध्या-
हारालुषङ्गविपरिणामा दिर दिव्येन दे श्रकालाद्यङ्गसा दिव्येन चेत्यर्थः
पयेवस्यति | परत्यधिकारि धमेभेदेन तदनिश्चयात्‌, तद निख्ये कथं
STATA SAT AAAS । केषामिति । waamanel st
श्राद्यजन्ततया Yat, ऽन्यथा ऽसम्भवः। Hava वर्णादिसाइवये-
मित्याह । Tafa | इषण्डगोलकादौनां acanta? Beat
पत्तेराद । अनुलोमेति | उन्तरानुरोधेनेतर ग्ब्दस्य॒तत्परत्-

* व्या..र। पा. 81g se |
† संपृन्येदयेतद्रटकसम्‌ शब्दाधथमित्यधैः |

¢ feareycrererat लच्छोनामिकायाम्‌ | GX

कष्यनात्‌ | WAT तयोर्वाक्यमेदापन्तिः weas aq saiet-
नौति सवेनामलेम gueofaca are इतरेति | दन्द रेत्यने-
afa भावः I

गन्वोदृशधमेप्रननो ऽप्यविगेषप्रश्रष्यव लाभेन ननतोन्तरे तदव-
स्मैव, fay बलस्य *कपिश्चशा धिकर एन्यायेन वर्ति सम्बन्धि-
निर्दशन च faa पर्याया धर्मचयप्रश्नष्येव सामेन तत्र नयनतो त्तरे
आधिक्वश्चात sre Se चेति | प्रन्ने cae) awe ae
vfam: षड विधस्य तादुशरस्य wae प्रश्नो न तु तन्तप्मयुक्स्य,
धेन तथा श्यात्‌ । उम्तरानुरोधेन तस्य तत्परलल्ाभादिति भावः।
समातं waaay ओौतव्याटत्तिः। षद्धिध दत्यनेमाधिकव्याटन्निः ।
तदेवाह । तद्यथेत्यादिना | wll होमः, करणे we
साति । “न fear सवां श्तामौव्य^स्याचण्डाशं yew) ननु
श्रनुबन्धचत्‌ यष्टव्यं वाश्यलमादौ, ` प्रयोजनादिज्नानाधौगलात्‌
cea: म fe प्रयोजनमिति न्यायात्‌ , अरत sre whee ।
मूणो क्रिरेबेयमये । उपनोयेत्थन्र विधिनो पमयनास्यसंस्कारेषत्म-
SwRI HAI । तेन ख श्रा चायः शतो भवतौत्याचा्येकर ए-
निभिन्तकोक्रविध्याशिप्रलादिव्यथैः। तदिना तदुपपत्तेरिति ara: |
कथिते स्फुटग्रतिपत्तेमेन्दाधिकारिणमत are मातौवोपेति |
ननु तज वाक्ये उपनयनाध्यापमतच्छिचाणां sate तदनन्तर
सा व्यर्था ऽव wre) aa शेति | उपनयनादि विषये cay: |
आयं वच्यमाणः | तत्रादौ “उपनौय भिचयेत्‌” cata दचित-

x 2
जे. ख. १९ । पा. अ. ८।

at. २। खाचाराध्याये उपोहावप्रकर्यम्‌ | ,

ary प्रागिति। क्रममाइ। ऊध्यमिति | यमनियमाख wea
zara वच्छमाण्टाः। “शेषे विभाषा दति नियमाप्रटृन्तिपख
शब्दानु णासन मितिवत्पतस्य बेदाध्ययनमिति प्रयोगः। aawey-
ज्ञानानन्तरम्‌ ।
तवाच मनुः | RB ६९
उपमोय ge: fra शिच्यश्छो चमादितः |
आचारमपिकाथ च खन्ध्योपाखननेव च ॥
अधयेव्यमाणएस्लाचान्तो ययाश्राखमुद ङ्शुखः।
इत्यादि | नमु पुरुषां चतुष्टयस्याजो क्रतेन eine कथं
तच्चमानमत AU! तचेति । SMA सतीत्यथेः |
AIC RATT TATE प्राधान्यं BATS तथा aa ATE |
प्रापेति | THe ॥ ९ ॥
श्वं पृष्ट इति । waa सङ्गतिनाष्ष्ट दूतिनिषेधपरिपाशनं
Gand खचितम्‌ । woud न प्सिद्विशरेषपरमित्याइ । af.
दिति | wag न धमेखमरणाथं तच तेषां Qe ww
faq तेषां श्रवफएाधिकारिलनिणंयायमित्याह | Ta इति ।
कर्मणो ऽलुक्लादादावगरेषत दत्यकषाङ्गगतदे माइ । किमिति।
afafafa saute कर्मलेनान्वयः । वाक्यार्थस्य कमेवान्न
दितौया । खूत्यन्तरालुरोधेन wears न गुणपरं किन्तु नामेकदे
दूति न्यायेन शगजातिविश्रेषपर, ares च ata तात्पथंय्ाइक-
मित्याह । Bafa, eta वरणेन सारः अष्टः HUG

* UL पा ₹। ६६ eae वातिकम्‌ ।

< भिताक्तरायास्यायां लच््ोनामिकायाम्‌ | ख. ९।

यस्िन्निति. वा। दैवात्‌ बलात्कारेण वा ऽऽगतव्याटृत्तये Te |
सखच्छन्दमिति | सत्तामाजनिटन्तये ane faefa |
तथाच Ay | श्र. र at. २१
Bway चरति ait यच सखभावतः। |
स wat afsyat देशो श्जेच्छदे शस्ततः परः ॥ इति ॥
अनेन धमेषामान्यं न कथ्यते विेषानाजिङ्गितसामान्यामावात्‌,
मापि तेषां तच eat कथ्यते प्रन्नविर्ङ्धलात्‌, अनुष्ठानं विना
खरूपतस्तेषां सत्ताया बाधितलाच्च, wa are! वश्येति । तथच
ware विश्रेषपरभेव । अनुषेयामिति शेषः। तथाच तच धर्मांननु-
ेयाजिबोधतेत्यथेः सूचितः । श्रतएवोक्रमनुसङ्गतिः । तथा चागरेषत
दूति प्रश्ने उक्षा सर्वोपयोगित्रेन साधारणतया वच्छयमाणकारक-
हेदपकार कतया च तदनुष्टानाधारकथनमादाविति भावैः veh
उक्गहेतोरेव तेषामपि तश्िन्नाषानिदृन्तये ` श्रन्यया वेयर््या-
पश्या वच्छमाण्लोकं खत्यन्तरातुरोधेन भिव्या्ययनपरतया योज-
यति । शौचेति |
इष्स्यतिरपि |
बेदमध्यापयेत्‌ wareara मन्वादिकं तथा । इति ॥
पुराणं ब्राद्यादौति | तक्षषणदि च मास्ये |
aig प्रतिषगेख am मन्वन्तराणि च |
वंशानुचरितं चेव पुराणं पञ्चसदणम्‌॥ अ.५२ लो. ६४
प्रतिसगेः संहारः |
्रष्टादश्ुराणनि GUGM: प्रचच्ते |

~

;

#

at. 3 | खाचाराध्याये उपोद्वावप्रकर्णम्‌ | €

ara ब्रां away ओवं भागवतं तथा+ ॥

तथा ऽन्यन्नारदौयञ्च माकंण्डयं च सप्तमम्‌ |
` श्राग्रेयमष्टमश्चेव भविव्यं मवमं waa ॥

दशमं ब्रह्मवेवत्ते लेङ्गमेकाद शं तथा |

वारां दादश्श्चेव स्कान्दञ्चाच चयोद श्रम्‌, ॥

चतुदश वामनकं कौम पञ्चदशं खतम्‌ |

AMAY WASHA ब्रह्माण्डञ्च ततः परम्‌* ॥

पाद्मे पुराण ania नर सिंहोपवणेनम्‌ |

तदष्टादशसा इस्तं नारसिंहमिहोच्यते ॥ (श्र. ४२ । खो. we)

नन्दाया aa माहाक्य का्निकेयन वण्यते |

FATTY TRH नन्दाख्यमिति At Fea ॥ (श्र, Val चो. ई
` यत्त्‌, साम्बं Wa भविष्ये ऽपि कथानकम्‌ ।

aa तत्पुनर्लोके aaa सु नित्रताः ॥ (र, a 1 चो. ६९)
एवमादित्यसंजञच्च तचैव परिगद्यते । (शर. ५ । श्लो. ६२)

MSS VIR पुराण यत्‌ प्रदृश्यते |

विजानौष्वं दिजश्रष्टास्तदेतेभ्यो विनिगेतम्‌ ॥ (श्र, ५२। at. ६३)

विनिगेतं समुद्धतम्‌ |

ब्रह्मणा भिहितं पूवं Saad मरौ चये |

ATS तदग्रसादसं पुराणं परिकौत्येते ॥ (श्र. ५२। श्लो. १९)

एतदेव यदा पाद्मं SS VIG जगत्‌ |

तहृत्तान्ताश्रयं तदत्याद्ममित्युच्यते बुधैः ।

* Tafaztigar श्लोकाः ` मुद्धितमव्छएुराणपस्तने नोपलभ्यन्ते |
2

श, e

faaracrerenai लच्छो नामिकायाम्‌ | य. १।

पाद्यं तत्पञ्चपञ्चाश्त्‌ सदसखाणणैति पद्यते ॥ (श्र. ५३ । Bt. १४)
वराहकल्यटत्तान्तमधिषत्य पराश्ररः।

यजा धर्मानखिखांस्तयुक्ं वैष्णवं विदुः ॥ (श्र. ५२। at. १९)
जयो विंश्रतिशाहसं तत्पुराणं विदुधाः ॥ (भ्र. ४२। Bt. १९)
श्ेतकल्यप्रसङ्गम सद्र मा दाव्रयसंयुतान्‌ |

यचात्रवोत्‌ स धर्मात्मा वायुध्मानग्रेषतः | |
चतुविंश्रतिषाहखं वायवौयं तदुच्यते ॥ (श्र. ५३ Bt. १८)
यचाधिषत्य गायों aad धमेविस्तरः |

चा सुरवधोपेतं तद्‌ भा गवतमुच्यते ॥ (श्र. sl घो. २०)
WGA कचस्य मध्ये ये स्यनेराधमाः |

, तहृत्तान्तोद्धवं लोके तद्भागवतमुच्यते ॥ (श्र. ५२ । श्लो. २१)

तदष्टादशसाहस्रं पुराएं परिक त्तितम्‌ ॥ श्र. ४२। श्लो. २२)
यचाइ नारदो धममान्‌ इरइत्कल्पाभिताग्पुनः |
पञ्चधिग्रखहसाणि नारदौयं तदुच्यते ॥ (र. WRT. Ra)
यचाधिष्त्य श्कुनोन्‌ घमधिमंविचारणएम्‌ |

पुराणं नवसादखं माकंण्डयमिदोच्यते ॥ (श्र. ५२। क्षो . २६)
यच चेशानकल्यस्य टत्तान्तमधिशृत्य च ।

afasrarfaat प्रौक्रमाग्रेयं तत्‌ yaad ॥ (श्र. us) चो. २८)
एतत्‌ षोड्श्रसाहखं सवक्रतुफलपरदम्‌ । (श्र. ५३। At. २९)
यचाधिरूत्यमाहाम्यमादित्यस्य चतुमुखः।

, श्रघोरकल्पटरत्तान्तप्रषङ्न जगत्पतिः |

मनवे कथयामास श्तय्ामख लच्णम्‌ ॥ (श्र, ysl श्लो, २०)

14

शो. ह । खाचाराध्याये उपोद्गातप्रकरस्णम्‌ | ११

चतुद षहस्राणि तथा पश्च शतानि च।
भविव्यचरितप्रायं wire तदिहोच्यते ॥ (श्र. ५३। at. ३९)
पर्वाणि चाच पञ्चैव कौत्तितानि खयम्भुवा ।

प्रथमं कथ्यते ब्राह्मं दितौयं aud समृतम्‌* ॥

तोयं वञ्जमाख्यातं चतुथे त्वाद्मेव च ।

पञ्चमं प्रातिभायञ्च खवेलोकेषु पूजितम्‌+ ॥

रथन्तरस्य TUG TATA च ।

यच ब्रह्मा वराहस्य चरितानि जगाद इ ॥ (श्र. ४३ श्लो. २३)
तद ्टादशसारसं नद्धवेवन्तेमुच्यते | (श्र. ४२। Bt. २४)
यज्ाग्रिशिङ्गमध्यख्थः प्राह देवो महेश्वरः |
धर्माथेकाममोचायंमाग्रेयमधित्य च ॥ श्र. ५६ । at. 2)
कल्यं Aa पुराणं ब्रह्मणा खयम्‌ ।

तदेकादश्रसादखं फाल्गुन्यां यः प्रयच्छति ॥ (श्र. ४२। सो. vo)
महावरादमाहाक्यमधिहत्य च विष्णुना ।

VS प्रोक्तं मानवस्य कल्पस्यापि प्रसङ्गतः |

चतुर्विं ग्रतिसाहसखं तदारारमिदोश्यते ॥ श्र. Ve ait. दए)
यच AVI धर्मानधिषृत्य च षण्मुखः |

क्पे किंपुरुषे टन्तं चरितेरूपरडितम्‌ ॥ श्र. ४२। at. ४१)
चान्द माम पुराणं तदेकाश्नोतिनिगद्यते |

सरस्ताणि ग्रतश्चेकमिति vag मौयते ॥ (श्र. ४२। Bt. ४२)
जिविक्रमस्य माशाव्यमधिरत्य चतुमुखः।

* रखतचिद्धाङ्कितौ प्रलोकय च नोपलभ्येते |

AR

मिताराग्ाख्यायां लच्प्रौनाभिकायाम्‌ | ख. ९ 1

जिवगंमभ्थधात्‌ wag वामनं तत्मकौन्तितम्‌ ॥ (श्र. ५२। घो. ४४)
पुराणं aes कुमकल्यानुषद्गि वे । (चअ. ४२। शो. ४५)
दनद्रचुच्प्रसङ्गन FAST TASH: |
खषोणामाइ HTEH तच्च कौमे Aten: ॥ (श्र. ५२ ज्ञो. Bo)
सप्तद श्षखश्च अच्छो कल्पानुषङ्गिकम्‌ ॥ (अर. ५२। BT. ४७)
ञ्रतोनां यच कश्यादौ प्रटृत्यथे जनादंनः।
मव्यरूपो च मनवे नर सिंशोपवणेनम्‌ ॥ (अर. us । श्लो. Ye)
अधिह्त्यात्रवौत्‌ anna मुनिव्रताः |
तग्मादख्मसुनानोष्वं BHAT WAST ॥ (श्र. ५२। सो. ५०)
यदा च MES कल्पे विश्वाण्डात्‌ गङ्डोद्भवम्‌ |
अधिरुत्यात्रवोत्‌ wut Wes तदिशेच्यते |
ACT VHT खरस्ताएेह पद्यते ॥ (श्र. ५२ GT. ५२)
यच ब्रह्माण्डमाहाम्यमधिष्त्यात्रवौत्‌ पुनः ।
तञ्च दादश्षादस ब्रह्माण्ड दविशताधिकम्‌ |
भविय्ाणां च कल्यानं श्रूयते यच विस्तरः ॥ दति ।( श्र.५राच्ो ५७)
ह्यान्भोरुइविष्णवायुभगवन्छज्ञं ततो नारदं
माकंण्डेयमयाभ्निदेवतमिति प्रोक्ष भविग्योत्तरम्‌ |
तसादृ्धदिवन्तंसंश्नमपर स्कान्दं WE तथा
RY वामनम्यकूमेगरदुब्रहमाण्डमष्टादश्च ॥
ब्राह्ममेवादिपुराशमित्यपि तनव व्यक्तम्‌ । वायवोचमेव गरेवमिति
कालिकापुराणे,
शेवं Garg प्रोकं वेरश्चं सौरमेव च । इत्यादिना ।

at 21 AACA SUPIAVACAY | १३

am वायुपुराणाद भि्यक्त ग्रेवसु पपुराणएमित्यथं दत्यन्ये | wha
पुराणं वद्किपुराणएलेन गणितं पुराणएगणनायाम्‌ |
कालिकापुराणे, एव । |
यदिद कालिकास्य तन्मूला गवतं स्मृतम्‌ । इत्यक्रम्‌ ।
द दमुपपुराणएमित्यये aaa afafaeta पुराणं, न प्रषि-
ga प्रसिद्धभागवते सार खतकल्याद्यद शेनात्‌ |
ATE, (श्र. ५३। a. ६९)
अष्टादशपुराणानि BAT सत्यवतोसुतः |
भारताख्यानमखिलं चक्रं ATI VAT ॥ दृल्यक्तः ।
` भ्रचिद्धभागवते भारतोत्तरं निविशो व्यासश्चकारेत्यकेविंरोध-
aia | भारते शान्तिपवंणि aw युधिष्ठिरं प्रति धमौप-
देशपस्तावे मुक्तिरक्रति कुत एव परौकित्ययन्तं शकानुटृन्तिरिति
विरोधाच्च | |
विष्णएपुराे च बौद्धावतारोकौ ^“ मायामोह ददौ दरिः"द-
Aaa | प्रयमस्कन्धे तु इच्छाव श्वस जिन्येव बोद्धत्मिति विरो-
धा | इत्यादि भिरहतुभिरेव satay सन्दिग्धमित्याः | वस्तु-
तस्तु तत्र सारखत कल्याद्यदशेनेऽपि तन्मध्यसनराधमटन्तान्तोद्धवल-
ara, यजा धिषृतयेटक्षलचण्णन्तरवत्‌ | भारतो तरमेतन्निमाणेऽपि
श्रष्टाद्श्रपुराणनि wat सत्यवतो सुतः |
# क्छ. द अ. cowl. ४९ इयक्तो भगवान्‌ तेभ्यो मायामोष्ं
श्रसेरतः। समुत्पाद्य ददौ विष्णः परा चेदं छरोत्तमान्‌ ॥ इति
सुज्रित go Ute |

१४ मितात्तराव्याख्यायां लष्ठौनाभिकायाम्‌ | ख. १।

भारताख्यानमखिलं चक्रे तदुपट हितम्‌ ४

दति मात्स्यविरोधो न। सप्तदशौनां बाद्यलेनापि तस्य च
TNA ACU | वेष्णवस्य बाद्यलेन तलेन स्मृवयक्रधर्मीगे तथा
कथनापेच्चाया श्रभावात्‌ । श्रतएव fafae इ ति तच विग्रेषणं सङ्ग-
तम्‌ । शान्तिपवणि सुक्रिकयनमपि `एएकस्य वेङुष्टगमनपरमिति
परौ चित्पर्थन्तं एकानुटृत्तिसचान्तददिरोधोऽपि न । बौद्धावतार विषये
विष्णुपुराणएविरोधोऽपि न । श्रजिनसुत इतिपाठवष्जिनसुत दति
पाटे नामतौच्येऽपि वयक्रिभेदेन caries जिनस्यावौद्भतलात्‌ |
अरीधरसन्देहा श्रयख्वान्यस्ान्यच प्रतिपादितलेन तदपि ara साध-
कम्‌ । oH चेतत्‌ । अनन्यथा कालिकापुराणभागवतयोरूपपुराएत्व-
प्रतिपादकवच्छमाणएकौमेविरोधो दुनिंवार एवेति बोध्यम्‌ ।
सौरपुराणश्च ब्रह्मुपुराष्णद मिनि तमु पपुराणम्‌ |
aN सोरपुराणे,

ददं ब्रह्मपुराणस्य खिलं सौरमनुन्तमम्‌ |

संहितादयसयुक्र gu शिवकथाश्रयम्‌ ॥ (श्र° < । BT. १२) |

श्राद्या सनत्कुमारोक्ता दितोया सयेभाषिता । दति ।
मात्स्ये,

साल्िकेषु च कल्पेषु मादहादयमचिकं इरेः |

राजसेषु च माहाक्यमधिक ब्रह्मणे fag: ॥ श्र. ४२। A. ६७)

तददग्रश्च Aree तामसेषु शिवस्य च ।

aelag सरस्वत्याः fagut च निगद्यते ॥ इति । (श्र. ४३। at. ६८)

विष्णुपुराणएमपि दिविध पुराणएमु पुराणश्च । भारतसुक्ता

सखो, 31 MACY उपोङ्ातप्रकर्णम्‌ | १५

मत्स्यपुराणे,
सलचणेकेन तत्रोक्तं बेदयेपरिरडितम्‌ ।
वाल्मीकिना च यत्रोक्तं रामो पाख्यानभेव च । (श्र. ५३। Bt. ७°)
एवं सपादाः पञ्चते लक्तास्तेषु प्रकौ स्तिताः॥ इति । (श्र.\५र। क्षो ७१)
श्रय हेमाद्रौ उपपुराण्णन्यपसमतिमध्यगणितानि लिख्यन्ते |
तच, कौम, (9. ९)

* श्रन्यान्युपपुराणानि मुनिभिः कथितानि तु। (at. १६)
Me सनत्कुमारोक्तं नारसिंहमतः परम्‌ ॥ (BT. १७)
कापिलं *मानवं चेव तथेवोशनसेरितम्‌ |
ब्रह्माण्डं वारुणं चाय कालिकाङयमेव च ॥ (क्षो. १९)
माहेश्वरं तथा साम्बं सोर सर्वाथसञ्चयम्‌ |
पराग्ररोक्तं प्रवरं तथा 1†भागवता्ृयम्‌ ॥ इति । (श्लो २०)
RZ सनत्क्मारोक्त नारसिंहमतः परम्‌ |
nize शरिवधरमांख्यं दौर्वासं नारदौधकम्‌ ॥
कापिलं मानवं चेव तथेवोशनसेरितम्‌ |
ब्रह्माण्डं वारुणं कालो पुराणख्यं तथेव च ॥
वासिष्ठं लेद्गसंज्ञं च साम्बं सौरं तथैव च।
पाराश्ररसमाख्यं च ATV भागेवाङयम्‌ ॥
पाराशरसमास्ये तु पुराणमिदमुत्तमम्‌। . .

« वामनमिति पञ्चाननतकंरन्नसंपादितपएुस्तके पाठः |
{ मागेवाद्यमिति उपयुल्िखित एसतके पाठः |

१९ मिताश्छरावाख्यायां लच्छौगामिकायाम्‌ | ख. १।

fa पराश्रोपपुराे प्रयमाध्यायेऽपि। WIS AMA! AY,
व्यासः, |
श्रत: ख परमो धर्मो यो बेदादवगम्यते।
saw. ख तु विश्चेयो यः पुराणादिषु खितः॥
एतेभ्योऽपि यदन्यत्‌ श्यात्‌ किञ्चिद्धमाजिधायकम्‌ |
age Fawr ETS सतः ॥ `

.

वेदाथेविन्तमैः काये्टषिभिर्य॑त्‌ खतं पुरोः । *
तद्यव्रेनानुतिष्त्त्‌ तन्निषिद्ध तु वजेयेत्‌ ॥ \
तथा,- \

बेदाथौ यः खयं waaay भवेदपि। \

efafafafya तच का श्रद्धा सानीिशम्‌ त्‌
TUT, — \
कामधेनौ प्रदौपेऽभौ- कल्यटचलता दिषु |
शमभद्र विड्केदारलोशलटा देख भाषितम्‌ ॥

भयोः age: । वेदेति । श्रमेनापि तथा । रतैरिति
दन्देन तत्पुरुष दति भावः। पुरुषाथेन्नानेति । सन्धा
त्यथः । कचित्तयेव oa: | उभयचर स्थानपदाथमार । हेतव
एतदाकपृङ्खग निरृत्तये तत॒ एव Wate! शतानि

चेवणिकैरिति। ured जा तिभेदनिरूपणमरकरणे स्फ
भविग्यति । aa तयैव प्रसङ्गादिगरषमषाद। तच तानपि
चेवणिकानां मध्ये चतुरंग श्थानागोत्ययः । afugea fe

WM wisi -खाचारध्याये उपोह्वातप्रकरणम्‌ । ` १७

ऽधिगण्डति । wea दतरेषामित्यये योच्यः। shi ज्ञानम्‌ ।
मन्ते, gw दति te) ` समन्तक इति यावत्‌ । यस्य Safe
HA! नान्यच्ेत्यनुवादः तेषां नियतलात्‌ । war तेषामयं विहि-
तत्वादावश्यकः शूद्राणां लशिष्टाप्रतिषिद्ध इति तच्छङ्ा निट त्यये-
मिदम्‌ ! एवमध्ययनस्य जेवणिकसाधारण्छसुक्वा wae त्राह्मण-
माजाधिकारिकल्माह | विदुषेति । शअरनाध्ययनेन श्रवणमपि
waa । wa va aw विदत्तोपयोगः। श्रष्ययनविधौ तुसा
इदृष्टायेव VI) श्रतएव प्रयत्नतः सम्यगिति च । व्याकरणादि-
संस्कार प्रवंमिति act: | wa एव नान्येन केनेति न निषेधविधिः
किन्बनुवादः श्रास्लस्ावको वा। चक्लादितो ब्राद्मएस्येवेतर शाखत-
we Feary । द्धा wears नित्यला दिज्नानादिना विदन्ता, a
दपवोगिनौ तचापि भवल्येवेति भावः । चो भिनलक्रमः । प्रवक्रव्य
चेद्यः । प्रशब्देन नियमा दिनेति सूचितम्‌ । wa पुनरध्ययनविधि-
रपौत्येव ana नान्यथा कथञश्िदपोति खचनाथं इति बोध्यम्‌ ।
्रथापकब्रा्मणाशामे तु मनुक्रमत्राह्मणदध्ययनमित्यादिना Tel
भविश्यति । तेनाध्यापममष्ययांदनुज्ञातमिति तद्याख्यातारः ॥ 8 ॥

तव्यमितोति | तथापौति we: इत्यनेति पाठे इत्या-
श्द्धायामित्ययेः।

श्रङ्गिरःगब्दानदन्दे समाहारे मपुखकस्छेतरेतरे बडवचनस्यो -
| श्चित्यमत we उश्नसिति | नन्वेतासामेव सृतिले “षर्‌
| जिंश्रत्सेतयः gar” इति विरोधोऽत श्राह । नेयमिति । ate
\ किमिति awa wre! किन्त्विति । तत्फलमाइ । अत

3

|

te मिवाच्चराच्ाखयायां लच्छोगामिकायाम्‌ | चछ. र.

इति । बोषेलि | वक्रोक्रादिेरपील्यथः । यदा धर्मश्राखलमिव्यद्य.
तत्मयोलकत् भित्यथेः । बथाच
देवलः, ॥
मनुयेमो वशिष्टोऽजिदंचो विष्णस्तथाऽङ्खि्टाः ।
श्रना वाकूपतिव्यांब श्रापस्तम्बोऽथ गौतमः ॥
का्यायमो मारदख VHT: पराशरः | |
खंवतेखेव शङ्ख wos लिखितस्तथा ॥ इति ।
अच नारदोऽधिकः शतातपञ्च मूले । Wey अजिष्दस्य-.
त्यु्नश्रापस्तम्नवसिष्टकात्यायनपरागशरव्यासगरङ्खशिखिनसंवतेगौ तम- `
श्ातातपहारौतथाश्चवष्वयप्रा चेतसादयः | श्रादिमा बृधदेवशसुमन्तु-,
जमद्ग्निविश्वाभिषप्रनापतिपेढोनसिपितामहनौधायनच्छागेयणा- ,
बाणच्यवनमरो चिकश्यपाः |
भविष्य,
श्र्टादश्पुराणषु धानि वाक्यानि पुजक
तान्याशोश्य महावाहो तथा खृव्यन्तरेत् च ॥ |.
मन्वादिष्छृतयो arg षट्‌जिंश्त्परिकौ्निताः
वाक्यानि तासां क्रमशः समाशोच्य waite Bu
दति oe प्रति Sat यानि च दद्ध शातातपयोगियाञ्चवषकध-
दद्धवखिष्ठटद्धमर्लयुहारोतादोनि तानि प्रसिद्धषट्‌निश्रदश्तगंत-
EAST | तथाच ATMA AT । श्र. २ wt. ९९०)
योगश्च मकोकैमिति | THCY गोभिष्यश्टङ्गादोकां
षदिदधिकागामपि भवि एव दप्नतनाभायं नियमः जिन

कञो. 8 ।५। अचाराध्याये उपोद्वातप्रकरम्‌ | १९

frecftay ware याभि तु खुहातत्परिशि्टादौनि तानि
भिनक्नकोरौन्येव पुराणवत्‌ । तथा Harty चेति भवियोक्रःः-
मे गायणौयच्छन्दोगकटापस्तम्नबङ्ष्वाम्‌ |
परिशिष्टानि यान्य ये चान्ये खिलसंज्ञकाः ॥
दति भविष्योकेच । यामि च विष्णधमेशिवधमेमहाभारत-
रामाघप्णदनि तान्यपि स्मृत्यन्तरलेनेवोपात्तानि |
भविष्ये,
श्रष्टाद्‌ श्पुराणणनि रामस्य चरितं तथा । |
7 fauuaifemearfa faauaty भारत ॥ (a. 8 at. ८७)
HUY पञ्चमं वेद्‌' PAWN सृतम्‌ | |
सौरा धर्मां राजद मानवोक्रा महोपते॥ (श्र. ४ Bt. रूट)
| तथेति नाम येषां च प्रवदन्ति aa fire: दूति | (gata)
त AAAS तदद विगोतमहाननपरिग्ट तलेन रमाणं यत्त-
दपि तथा स्मृतिलेन ग्ाद्यमित्यथेः । यत्तु षट्‌तिंशनतचतुरविशरति-
मतादि तत्कञचिदेव परिग्टरोतलादिगानाच न प्रमाणम्‌ | णृतौनां
wired तु । | `
afrg वेदो विज्ञेयो vam a वं स्मृतिः। (म.्र.रश्लो.१०)
दति मनुक्रम्‌ |
आ्राक्किरसेः-
॥ जाबालिर्नाचिकेतश्च दन्दोखौगाचिकश्चपौ ।
` व्यासः सनत्कुमार ग्रतदुजेनकस्तथा ॥
व्याप्रः कात्यायनश्चैव oan: कपिञ्जलः ।

Re मिताच्चराश्ाख्वायां लच्छोनामिकायाम्‌ | Gti

बौधायनः कणादद्च विश्वामिचस्तथेव च ॥
छपसखतय शृत्येताः प्रवद्श्ति मनौ षिः |

वत्पपारस्कर पुखख्यपुखरक्रतुकूव्यश्ङ्गा WTA TIAA
भरद्ाजगाग्येकाष्डा जिनिलौ गाखिबरहमम्भवाच हेमाद्रौ दानखण्डे
श्रधिका गणिताः कल्पतरौ अच स्मृतिगएनायां प्रजापतियम-
quzaer ये श्रधिका गणितास्ेऽपि हेमाद्विखा प्रमाणपसङ्गा-
Settee |

wradat wadet गान्धरवैखेति ते चयः,

aura तुरोयं तु विधाख्छष्टादग्र सृताः॥ (Fg अ्र.९दो९६)

दति विष्ण॒पुराणायुक्षा्चतसो इृष्टमधामा विद्याः कचिललौ-
किकमथं प्रमाणयग्धो waste प्रमाणमिति कल्यतङः।

तथाच श्रवपुराे, वाधवौयसंडितायां aac उक्तम्‌ |

रोमर्ेण ay भवाम्‌ वे भाग्यगौरवात्‌ |

घुराणएविध्ामश्िशां व्यासात्‌ प्रथमो यिवाम्‌ ॥

अङ्गानि वेदाखलारो मोमांखा न्यायविस्तरः |

पुराणं wanrey विद्या watadew ॥ (श्र. ९ चो. २२)

श्रायु्व॑दो Waael मान्धवेखेत्यनुक्रमात्‌ |

RIMS पर तस्मादिद्या हष्टादग्र खताः॥ श्र. १ श्लो. २२)

अष्टादशानां विद्यानामेताखां भिन्नवत्मनाम्‌ ।

श्रादिकन्तां कविः साचाश्छरखपाणिरिति च्ुतिः॥ दति । श्र.शजञो२४

मन्वेवमपि ग तावता निर्वाहः सवच eae: प्रत्येकं परि-
पूार्थाप्रतोतेः afefacture समु दित्येव प्रामाश्चस्य युक्रलाचेत्यतं

हवो, ¶ । 9 । व्याचाराध्याये उपोहादपकषरशम्‌ | RL

श्राइ । श्तेषाभिति | परिपूणंपरस्यरानुक्रखयले तस्यावश्यकला-
दिति भावः! विकल्प इति | :
TEM मनुना, श्र. २। VT. १४)

श्तिदेधं तु यज area धर्मावुभौ समृतौ |

उभावपि हि तौ धमी सम्यगुक्तौ मनौषिभिः। CPN NY

ननु चतुटेशानासुक्रं VAS कारकतया न्नापकतया वा तजाह।
ददानौमिति | प्रमाएणिश्चासायाः सिद्धिं विनाऽसम्भवेन प्रागचेव
जिक्नासोदयादिति भावः! पारे इति । ऽरेश्वश्याधिकरणत्विव-
चथा सप्नमौ । तस्य द्रग्यविगेषएत्वासम्भवेन क्रिया विग्रेषण्त्वायाइ |
यथेति । प्रशब्दाथेमार । यथेति। तथापरेति । परखलनिष्य-
Fara यथा ada: | wane न न्ञापकपरत्वमित्था₹ |
एतदिति | atafeat:: सकशपदवेचथ्यै परिहरति, किमिति।
श्मतिप्रक्गायार | शास््लोक्तमिति। कारणशमिति। कारक-
fafa पाठान्तरम्‌। तच प्राधान्येमाइ। जातेति | भावाः श्रद्धा!
श्रपिना ऽङ्ग्तदे शादिपरियदः। तस्या व्यापकलमाइ | Eta |
इदमपि यथासम्भवं बोध्यम्‌ । seen aga देयमश्रद्धया देय
सर्वावश्यां गतोऽपि वेतिश्रुत्यादि विरोधः we एव ॥ € ॥

इदानौमिति | तदुत्तरसुक्ररेतुलनिखवाथेमज्ेव जिश्चासोद-
यादिति भावः। खपदं इत्तपूरणा्थमिति केचित्‌ । aay श्रात्म-
शब्दखेतनमा चपर इति ` परात्मवारण्णाय तत्‌ । यद्वा खपदस्य विव-
THATS दत्य्थान्तरवार णयेति बोध्यम्‌ | चः कामपटरोत्तर TST: |
कमेधारयनिरासायाइ | सतामिति। बहववचनेन कादाचित्कगिष्ट-

22 fanteycrareerai लच्छौनामिक्षायाम्‌ | ख. १ ।

कतान्यथाऽऽलरणश्य तत्वा भावः Bree: | Prewea एषोदरा दिखे
भागे स्पष्टम्‌ । इत्याश्येन व्याचष्टे | खस्य चेति । इदं न साववैकिकां
किन्तु ्यवश्ितमभित्यार । वेकेति । षम्बगथेमाइ । greta |
अ्रचेव तात्पये न तु ्रास्लसिद्धत्वे एव । तेन शौकिकस्यापि age-
ware यथेति । जमकल्बनिराखय सर्वानुरोषनार । प्रमेति |
यथाकथञ्चित्‌ WI न पुनः प्र्यकमेवेत्यथेः । साश्वादिति शेषः |
न चेवं साचास्छतधर्माणः प्रव्यस्षधर्मांण दूति विरोध इति
काश्यम्‌ । re अ्रतिमाजपरलात्‌ | सेव हि धमं सुसं प्रमाण Bar|
zag तद्भेदा इति भावः । श्रत एवा । एतेषामिति WO ॥
qi दिविधष्ेतुजिश्ञासायां तेषां सर्वेषासुक्रिरत श्राह ।
देशेति | कमणामिति | wad: गेवलविवचायां षष्ठौ । कम॑-
WU BATA भ्र यमाएलात्‌ प्रत्येकं शम्नन्धस्वनायाइ ! बुज्धा-
दौनां कमशामिति। त्रेवाथदव्याइ | श्रयमेवेति । चोग-
शित्तृन्तिनिरोधः यो. पा. १ ae) दति = सामा-
न्यलेऽच WAAAY । बा द्यति | saws न मुस्क द्ैन-
मित्याह । याथेति | श्रपवादत्वसक्गतये are ।
रन पतश्सिस्मतिमाह। तदुक्तमिति | चच पुरुषे एका-
ता तच दे प्रादि विश्रेकष्मगपेच्य शिद्धिरित्यः ॥ ट ॥
उक्ररो त्याऽन्य्यनधिकारादाइ । Aaa | Acareweat-
gare शाखषरमित्याइ | धमशस्त्रेति। चथाणां तत्चपक्तमाद।
fore इति । sain) श्रतएवाघौषते दल्युकतिः। विद्याः खग्यजुः-
सामवेदरूपाः | एतेन तन्चाटक्भिरितिन्वमनिरासावारइ। धर्मेति |

स्लो. € । अचाराध्याये उयोहातञ्नकरणम्‌ | RR

अन्यथा कथनासङ्गत्या ऽशुपयुक्रलं Vee) एवमयेऽपि बोध्यम्‌ ।
तथाच चिलव्यावल्धेचतुयबेदव्थाबतेक Vaart: Gers: | w-
wea परामगे्मनिरायायाई । TAA | भध्यात्मेति ।
अध्यात्म विषयकन्ञामदिषये sfanda निपुण इत्यर्थः । श्रध्याद्मेति
बञ्त्ोहो त्‌ व्याख्याने तमवेयश्ये खष्टमेव । श्ञाजिषिि्यव श्रूयात्‌
उक्गहेतोरेवाइ । धमति ।
कोम तु खसुक्रम्‌.- (र. इ)
weet विहितं aa शला .निब्दितसेव घा ।
दोषमाग्रोति पुरुषः प्रायसित्तं fantasy (क्षो. 2) .
wana तु म तिष्ठेत्‌ argu: कचित्‌ |
अद्‌ाङ््रश्चिणः शान्ता fagtaaq समाचरेत्‌ ॥ (wt. २).
. . बेदाथेविन्षमः शान्तो धर्मेकामोऽञ्चिमाम्‌ दिजः |
ख एव स्यात्‌ परो धर्मो यमेकोऽपि व्यवस्यति ॥ (श्लो. ४),
शरमाहिताग्रयो विप्रयो बेदायेपारगाः। |
यद्‌ ayddarare assed धमेखाधनम्‌ ॥ (wt. ५)
अ्रनेकधमेश्ास्क्षा ऊहापोश्विष्ारटाः।
वेदाध्ययनसन्पन्लाः -सप्तेते परिकौ्तिताः ॥ (श्लो. -€)
मोमांसान्यायतत्वन्चा बेदान्क्घु शला fest: |
एकविं शतिषद्ाताः प्राय्ित्तं वदन्ति वे ॥ (श्लो. 9) इति ।
इत्युपोद्वातः ॥ ९ ॥

श faareycrerenat लष्छौगानिकाबाम्‌ | Bvt

अव ब्रह्मचारिप्रकखम्‌ ।
सङ्गतिमाह । रतैरिति। उपोद्वातमिति । शप समीपे
TEI इन्यत CHUTE: उदाहारापरप्यायः | SUE उदाहार
TATA: |
तदुक्रममियुक्षः,
चिन्तां secfaquigaga विदुबेधाः । इति ।
पर्त निर्वाहइकसाधारणपरिभाषेति यावत्‌ । एतदेव weled
खकलेत्यनेन | तावदिति। यावन्तो क्शास्तान्‌ शवान Telfer: |
लाद्याः Wag! Rei । ब्राह्मणेति । तेषां मध्ये
दति शेषः fared योगरूढृमित्यार । दिरिति । ऽपनयमतो
fama safa स्पष्टमन्यच । वेशब्दाथेमा₹ । श्वेति । कचित्‌ वै
एवेव्येव पाठः । तद्यावत्येमाद । न asta | sta तस्यामन्छकः
क्रिया दति र श्ितम्‌ । aaa,
यनः |
ugisadfay: कार्थो विना aa सक्तः |
fa: faaaafafa | खतश्ररोर निधानस्थानमित्यरथः। तस्य
त्वासम्भवात्‌ खाहचर्याघच्छाथमारइ। तदिति । पराचष्टिरूपप्रत-
संस्कार इत्यथः । ठतो यान्तान्त सिरित्याइ | मन््ेरिति | wie
बोध्यम्‌ । |
पुंसवने च सोमन्ते तथा चौ खोपनायने |
गोदाने खानडदाहे नान्दौश्रादं पुरोदिने ॥
श्रतोऽश्एचौ सपिण्डाः खरेकग्टहनिवा सिनः |

qt. १९०, १९। ` शआाचाराध्याये ब्रह्यच्रारिपकरयम्‌ | ` Ry

QUSTWT: समाचारा HaHa: ॥ , . ..
अरण्ये TMI भद्र मादविषजेनात्‌ । ..
जित्ानुषङ्गखधापिष्डशोताम्बल्ानवजिताः ॥
| ते एव गोजिएटः प्रोक्ता waneig गहिताः |
इति। ये पिण्डाः पुरूषनयान्तवैन्तिमः anit ayer विवाशादौ
षएयकुखश्रनिबा सिनः षन्तः एयकपाक gate अथच स्वधाकर्मादि
eaten तान्‌ पिढपतिः सोमोऽये ष्पेभ्यो ददाति । चदा उमया
छद -वन्तेमानः सोमो qi संहारकन्तां घ॒ सखस्याभरण्डतिभ्वः
ate ददाति। war निच्छेतेरपश्चे sae पुरतो दधाति, ददातौ-
त्यर्थे ददात दधातौत्य्थं दश्नाविति vata: ) stat AC naw
ददातौतिवत्‌। यदा सङ्ूटादिना writfaanazefaarfae
तेषां न सम्भवति तदा कथमित्धचाड | a
सङ्गे,
भ्वान्‌ भोजयितु कञिदसमया भवेद्यदि ।
सवः @ ay सम्पाद्य काथंमेकान्नभोजनम्‌ ॥
BES सहवासश्य सम्भवो न भवेद्यदि |
सलसद्मवासिनः aa: खधाकममादिवजेनात्‌ + .
- द्वि । (*कामिकविगश्ेषजिन्नासायाः सत्वादिति भावः) ॥१०॥
शक्गतिमाइ । इदानौमिति।
एवमये waa बोध्यम्‌ । अन्विति । अनुक्रमेण ama: |

* ययं पाठः पखतकान्तरे नास्ति । `

शद्‌ सिवा राब्याख्यायां लौ नामिकायाम्‌ | Gti

अमुगतेति । अन्ववंभित्यवेः। vafafa । एतद्‌ वच्छमाणानि
पुंखवनादौन्यप्यलुगतार्थानि कमनामधेवानोत्ययंः | GY STAT
वाक्ये उक्रेऽपि नामधेयता खभसेबेत्याइ । पुंसेति । wanfe-
ae sen Wala । नातैकरैश्र इति mere) सौमन्तो-
afa | आाद्यसंखारकाे aaa तजासन्देडेन गभेकाशिक-
संस्कारलादमयोगंभखेनसंखारतासन्देहनिराशाया इ । रते चेति |
‘ay सौमन्तोखयनं पुंखवनवत्रयमगमं ” इति पारस्करेणोभवोः
जसं श्कारताऽभिधाभादिति भावः। सहत्करण्ये माममाड ।
यथादहेति । इदञ्च गर्भाधानादिजितथपरमेव अन्यश्च अघम्भदात्‌ |
नतु सोमनकोल्यननांओे युकमिदं चथपि,
अतएव हेमाद्रौ
हारोतोऽपि |
सष्न्त Wasa: Thera दिलस्ियः ।
धं धं गम प्रसूयन्ते ख स्वैः सस्तो भवेत्‌ ॥ इति ।
लजेव विष्णुरपि |
सनो यद्यङृतसौमन्ता प्रस्येत ATE ।
ग्टहौतपुजा विधिवत्‌ पुनः संष्कारमरंति ti
इति । गर्भायमेवाधागवत्‌ aldara wea शत
Shem: सवानेव गभम्‌ संस्करोति इति सुदशनाचायाऽपि |
लयापि पुखवर्नाश्रं न युक्तम्‌ |
आरवन्तेत इदं कमं प्रतिगभमिति fafa: |
इति बश्चकारिकाथासुक्षलात्‌ | पुमांसं जनखतौति aera

at. १९ । AMMA ब्र्मचारिप्रकरणम्‌ | २ॐ

quartes उपदिष्टवाचेति Ta “एष वा श्रमणो थः get”
द्यादिवचनेः सकृदपि पुभोत्पादनस्यावगश्यकन्तव्यलान्तदज्गं quae
प्रथमे गमं AHURA, तदनन्तरसुक्षङ्धचाश्चज यज TAT तज काये
Tea यस्य तु कन्येव ae शषटदपि म इति तात्पर्यात्‌ |
भुदशनोऽपि इत्वम्‌ ।
न चसेवमपि
Faia कमे तत्‌ स्लौसंस्कार दृष्यते |
केचित्‌ mnie संस्कारात्‌ गभं गमं Tat ॥
इति. विष्णुविरोध इति वाच्यम्‌ । केचिदिलयुशवैव ver
सिद्धाग्तलख्चनात्‌ शतेऽ्यद य इत्येवन्परत्वाच |
तवाच श्राश्चलायनस्मृतो |
ofan afe: are: सोमन्तख प्रशस्यते ।
xf अखिर्विष्छवलिः। ख च गभां्टमे मासि are: tz
“age वा” दति वचनात्‌ VMSA STAY नाचरन्ति दति
दिक्‌ । उतौोयचतुयैपश्चमषषटेषु आद्यं सोमन्तेम सह वा। ay
ROT “पुखवनं ame गमं fase” इति । “सौमन्तो-
लयनं प्रयसे गर्भे चतुथं माथि” दति ।
का्ष्णाजिनिरपि ।
गभस्यन्दनमारभ्य यावन्न प्रसवस्तथा |
सोमन्तोन्नयनं र्यात्‌ शङ्खस्य वचनं यथा ॥
दूति । तच afagna चतं वा मासे, agefeg
सखत्यन्तरेषु चोभयथा दशनात्‌ । ay यदि चतुथं पुंखवनं तदा

ac faaracrerenrat जच्ौनामिष्ावाम्‌ | @. Ut

पूर्वै There war पञ्चात्‌ पुंखवनं काये चोदितकाञ्ञानतिकरमणात्‌ 1
Wager: क्रमायलाश्च । ake नान्दोश्द्भारि
तन्नेव, देशका खकर्ेषधात्‌ |
ven: कियमाणनां areal पजन सत्‌ |
सदेव WAH Aare न एयगादिषु॥ (का. ख. Ww. १०}
इति इन्दोगपरिशिष्टाश्च । एतत्‌ बहनामपत्थानां युग-
परंस्कारकरणविषयमिति वोपदेवः । श्रतौतसंस्काराणणां चुग-
TTS इति -अन्ये | स्मृत्यथेसारेऽणुक्रम्‌ इदम्‌ । येन कमेण
चिप्रमेव ga न चिरकालं Tee तादृश्मपरमपि fas
पुंसवनं तद्ग्रश्ये* शक्रम्‌ “malta श्रावेणानुखोतसमुदक-
माइत्य पन्तस्दरयेन्तो निधाय मूषेञ्छो यन्तौ सुत्तरेण यजषाऽभि-
स्ठश्येताभिरद्विश्ततराभिरवोकत्‌” इति । श्रधिकमन्यतो ऽवगन्तव्यम्‌ |
अनवलोभनं लाशखायनानामावश्यकं न तैन्तिरौीयाणणम्‌ । सप्त
wrest दितौचे ऽधिकौ यावत्मसवं तदुन्तरमपि दितौधमाव-
श्यकम्‌ । “यावदा न प्रसव” इति WPT |
Gl यद्यङ्ृतसौ मन्ता प्रसूयेत कथश्चन |
पुज zetet विधिवत्‌ पुनः शंस्कारमरंति ॥
दति सत्धत्रताश्च । श्रमयोर्नियतकाशल्वादकादिष्वपि करणे
न दोषः | तद्रहितकाशल्ाभे तु तज ग कार्यमिति बोध्यम्‌ |

* SUITE |

र
ह्यो, १९ । च्ाचाराध्याये बद्यचारिप्रकरणम्‌ | Re

रथ प्रसङ्गाहइमिण्यास्तत्पतेच धर्मौ उच्यन्ते |

aw तावत्‌ पारिजाते
कश्यपः ।
गभिंणो कुश्चराश्वादिशेखहम्यांदिरोदणम्‌ |
व्यायामं शौघ्रगमनं श्रकटांरोदणं त्यजेत्‌ ॥
शोकं रकविमोचश्च साध्वसं कुक्ठटाखनम्‌ ।
व्यवसायं दिवा खापं राजौ MATT त्यजेत्‌ ॥
भरीप्रतरणश्चेव शकटारोदणं तथा |
sited तथा at Aad भारवाइनम्‌ ॥ `
wat पुंसवने afin परिवजेयेत्‌ । इति ॥
मूलमपि । ` `
दौ ेदस्साप्रदानेन गभ दोषमवापरुयात्‌ |
वेष्प्यं मरणं वा ऽपि तस्मात्कायं प्रियं fear: ॥ इति ।
zine गभिंणौरियमित्थ्यः |
मासात्त पञ्चमादृध्व मिन्दिता qwetea । `
afaat पच्चमादृष्यै देवे पिश्ये च कमेषि॥ `
पिष पञ्चयश्चाथे पाकं कत्तु श षा sti दति,
संवत्तः |
सन्ध्यायां नेव भोग्ये afer वरवर्णिनि ।
म alae नं गन्ःव्यं टचमूलेषु सवंदा॥
नोपस्रेषपविशेन्पुसलोख्खलादिपु |

| 4 ®

मिताच्चराश्थाख्यायां कच्छौगामिकायाम्‌ |

अखं न चावगाहेत Vance वजेयेत्‌ ॥
वस्छोकायां न तिष्ठेत न चोद्धिप्ममना भवेत्‌ |
विलिखेन्ञ गखेश्धंमिं माङ्ारेण न भस्मना ॥
म॒ wae: समातिष्ठेद्‌ व्यायामश्च विवजेयेत्‌
न तुषाङ्गारभस्मास्थिकपालेषु समा विशेत्‌ ॥
वजेयेत्‌ RAY MA गाजभङ तथेव च ।

म सुक्षकेशो तिष्ठेत ante: स्यात्‌ acres ॥
न शयोतोन्तरशरिरा म चापर शिराः afer |
न वख्होना afar न चाद्रंचरणा सतौ ॥
MAS वदेदाच न च हास्याधिका भवेत्‌ |
say yeugat नित्यं मङ्गशतत्परा ॥
सवौषधौभिः काष्ठेन वारिखानं समाचरेत्‌ |
SATS SPITS वास्तुपूननतत्परा ॥
तिष्टेद्मषललवदमा भतः प्रियहिते रता |
दानश्रौणा ठतोया्यां पावयां मक्रमाचरेत्‌ ॥
श्राकटन्ता HAH विशेषेण च ग्मि |
यस्त॒ तस्या भवेत्‌ युजः शौ खायद्धिसंयतः +
अन्यथा WIAA A A संशथः।
तस्मात्वमनया ट्या गभंऽसिन्यल्ञमाचर ॥

गालवोऽपि |

दहनं aurea चौलं वै गिरिरो हणम्‌ |

नाव श्रारो इणदचेव वजेयेत्‌ रर्विंष्णोपतिः॥ दति,

Gt!

क्षो. ११ । चस्ाचाराध्याये ब्रद्मचारिप्रकरयम्‌ |
संग्रहेऽपि ।
प्रेतवाहोदधिश्चानं वपनं पिण्डपातनम्‌ |
विदेश्रगमनद्धेव ग guiq रर्विंशौपतिः॥ इति ।
आ्आश्चलायनोऽपि ।
वपनं Nyt AG वजेयेत्‌ रर्विंशौपतिः ।
Wey सप्तमाग्ासादूष्वश्चान्यन्त्‌ वेदवित्‌ ॥ दति ।
श्राद्ध तद्धोजनमिद्यथेः |
केशराकमासजयादृष्वे धारयेत्‌ गभेवान्‌ दिजः |
यज्वनः पवं्णोः चौरं धारणं लाहितादृते ti
दति अन्यच |
विकारमौश्नौ षास ade) तदर्धकम्‌ |
अन्तर्वल्याश्च srarat नेष्यते केशवापनम्‌ ॥
tfa अन्यच |
saifawretsty |
प्रवयक्रगभापतिरसियानं
AAS वाहं GHA सङ्गम्‌ |
तस्या जु yaa गयादितौथे
यागादिकं वाख्ठविधिं न gaiqu इति)
जातकमेति । `
wet जातं पिता पुजं ade खानमाचरेत्‌ |
इति पारिजाते।

RL

RR मिताचराथास्यायां कच्छोनामिकायाम्‌ | श्च. ९।

वसिष्ठः |
me माभिवधनात्‌ get जातके विधौयते । इति ।
ware: |
जक्मनो ऽनन्तर काये जातकमे यथाविधि |
टवाद तौतकाशघेदतौते Bae भवेत्‌ ॥ इति ।
विष्णधर्मेऽपि,
afeamia aaa आद्धं वे warns ।
तश हेव कार्यम्‌ |
एजन्मनि gain arg Bea बुद्धिमान्‌ ।
न पक्तेम भ MAE कश्याणान्यमिकाङ्ख्यम्‌ ॥
इति संवर््ात्‌ । एतच्च दखताप्रौ चम्येऽपि काये तदा
हेमाद्रौ नि
प्रजापतिः |
आशये तु समुत्पन्ने TINH चदा भवेत्‌)
कन्तुसात्कालिकौ श्रद्धः पूर्वाग्रौचेन श्टध्यति ॥ दति |
उक्रकाशातिक्रमे कालान्तरमाह,
इस्तिः | |
gerard fafa विधिखिगधः प्रमाणतः |
नचजतियिणम्नानां frat पुमः पुनः ॥
दति । acy राजौ सन््या्यां गहणे जाताशौचान्तरमध्येऽपि
कार्यम्‌ | ऋताग्रौ चेऽपि तदेव श्राग्रौचान्ते वा।

es ee Se a =

Bree च्यान्राराध्वाये ब्रह्मचारि प्रकरणम्‌ | RR

तदुक्तं विष्णधमत्तरे ।
अश्नौचोपरमे कावंमयवा नियतात्मभिः। इति ।
पितरि देशान्तरे यपिदटव्यादिर्गोजजो च्येष्ठक्रमेण कुर्यात्‌ |
एवं नामकन्॑ष्छपि । परन्तु ae नियतकालतवेऽपि fafeaufa-
व्तोपातयहणसंकान्तिभराद्धदिनेषु निषेधः । शअरस्तादिनिवेधस्त न,
नियतकाशल्रात्‌ । तदतिक्रमे तु सोऽपस्तौत्यन्यव विस्रः । `
agit मानसो सन्ध्या भराणयामविवजिता |
गायचौँ सभ्यगचायं gaara निवेदयेत्‌ ॥ दति ।

चरथ प्रसङ्गात्‌ दत्तपुचपरिषहविधिः।

तथाऽऽ ..

बौोधायनः।

युचरपरिग्रहविधि व्याख्यास्यामः । शो णितिकसम्भवो माता -
ण्डिनिमित्तकस्तस्य प्रदानपरित्याग विक्रयेषु मातापितरौ प्रभवतो
न लेक युजं दद्यात्‌ प्रतिग्रश्मोयादा। स fe सन्तानाय पूर्वषाम्‌ | न
स्वो gt दथात्मतिग्टक्ञो यादा ऽन्यचानुज्ञानाद्भततु: । प्रियो यनञुप-
कल्पयते दे वासौ दे कुण्डले अ्गुलोयकश्चाचार्यश्च वेदपारग
guad afe: पणंमयमिश्ममिति । अरय TATA मध्ये राजनि
चवे परिषदि चागारमष्ये ब्राह्मणननेन - परिविश्य gare
स्ति खद्धिमिति वाचयिता ऽय देवयजनोकेखनप्रखटतिः श्राप्रणौ-
ताभ्यः शला दातुः was गला gs a देशेति fsa ददा-
मोतौतर श्राह । तं oft धर्माय ला परिग्ट्कामि

$

=

RS faarecrarenrat द्दोनामिकानाम्‌ | च्य. १।

waa ला परिग्डामोति। wet वखङ्ष्डलाभ्वामङ्गलोयकेन
लाशङ्त्य परिधानप्र्त्याऽभ्नियुखात्छता पक्ताश्चहोति wet इदा
After मन्यमाग दति पुरोऽनुवाक्ामनुच्ध यख ay qua
जातवेद इति याञ्वया awa adver fasenufa
सिद्धमाधेनुवरप्रदानादचिण्णां ददात्येते एव वासौ एते एव
HII एतच्चा ङ्रुखौ यकं aed watts: पुज aqua तुरोचभागेष
भवतीति ह BIE बैधायनः।

अथ प्रसङ्गात्‌ षष्ठौपूजनम्‌ |

त्र ATE: | ,

रच्णौया aur षष्टो fant तच विश्रेषतः।

राजौ जागरणं काय्यै जन््मदानां तथा बलिः ४

पुरषाः शस्वदस्ताख्च नुत्यगोतेश्च योषितः |

राजौ जागरणं Banat चेव aw ॥ इति ।

श्रथ प्रयोगः |

श्रद्ेत्यादि ममास्याः सखतिकाया श्रमिनवजातङ्खमारस्य च
नद्यौ ्घायुव्यजलाभसर्वोपद्रवशरान्तिपूरव॑कं भ्रौ परमेश्वरमोत्यथं अर्वा -
भ्यदयप्रात्निकामो गणपतिदुरगे्टदेवताङ्खुखदेवताय्रामदेवतागौर्यादि-
घोड्श्रमाटषर्रुन्तिकाकात्तिकेयायुधविष्णमदाषचयादौनां यथा-
मिशितोपचारेः पूजनमहं afta । तदङ्गलेनादौ निर्विघ्नतासिद्यथै

गणपति पूजनं करिये दूति सङ्ख्य । प्रथमं पाद्याष्यांचमनोयादिना
गणपतिं पूजयेत । ततस्तत्मायेना |

श्रो. १० । १९ । व्याचाराध्याये ब्रह्मचारिप्रकरगम्‌ | ३५.

‰ सवं विन्नषरो रेव एकर न्त गजानन |

भका संपूजितः wre fax दौ घायुषं कुड ॥

लम्बोदर महाभाग सर्वोपद्रवनाश्नन |

ब्मसादादविन्नेन चिरं जओोवतु बालकः ॥

दूति गणपतिं ma सर्षपान्‌ विकिरेत्‌ |

अपसर्पन्तु Baar चे wet मुवि सखिता: |

ये शता विघ्नकर्तारस्ते wae शिवाश्वा ॥

ततो मरोद्ौरित्था दि पूपाचनिधामान्ते पूपाजोपरि aqua
संपूज्य तचाम्बुन्तारितां प्रतिमां खापयेत्‌ i ततौ ऽचतयपुक्ेषु एगो-
फलेषु वा गणपतिद्‌र्गाधावाइनं केला पूजयेत्‌ । तजादौ गणपति-
पूजा । ततो जयन्तौ मन्ल्ेण दुगे पूजयेत्‌ | |

जयन्तो मङ्गला कालो AAT कपालिनो |

gat लमा शिवा धान खाहा GUT नमो ऽष्ठते॥

तत॒दृष्टदेवताकुलदेवताय्मामदेवतापूजां सावादनां विधाय
घोड्श्रमाठका STATE पूजयेत्‌ । ततः प्रायना ।

मातरः सर्वग्रतार्नां स्वेकद्याएडेतवः |

पूजिता भक्तितः सर्वा र्ध्वं मम बालकम्‌ ॥
त्तः HSUPA: पन्या: |

शिवा संद्तिनामा च fa: सन्नतिरेवच।

saga चमा चेव षड़ेताः कत्तिका मताः ॥

अणिमा महिमा चेव गरिमा शधिमा तया ।

भ्ा्िः प्राकाम्यमौभितल्वं वश्रिलं चाष्टसिद्धयः ॥

५
११ faarecrererat लच्छौमामिङाबाम्‌ | ख. ६।

VTS Vy ब्रह्मा भवान्या शङ्करस्तथा |

WAT नारायणः पूज्यो खोकपालादवस्तथा ॥

शिवाये नम दत्धादिगा sarang पूभयेत्‌ । ततः ATi
केयमावादह्य GAT | AAAI |

ॐ aida महाबाहो गौ रोद यनन्दन |

कुमारं Te मे रैव arfiaa नमो ऽस्तु Fa
तत MANY SF पूजयेत्‌ | ततः प्रायेन |

अधिर्विंश्रसनः ag Tend sre: |

ओ गौ विजयञ्चैव घमोाधारस्तयेव च ॥

इत्यष्टौ तव नामानि खयसुक्रानि वेधसा |

was waar चेव गुरटवो महेश्वरः ॥

Ufeay शरोर ते धाता देवो Hares: |

पिता पितामहो देवस्वं मां पारय सव॑दा ॥

नोलजोमूतसद्धा शोच्छधारो TTI: |

द्यं येन Vat खोए wag महिषासुरः ॥ |

HAUNT WET AG खङ्गाय ते नमः ।

विधाददेवि mente खदा ऽश्एभविनाभिनो a ©

चामुण्डे मुण्डमथने नारायणि नमो sq 2)
wana सवच वोध्यम्‌ । वं्रपूजा |

सवं मङ्गलमङ्गयं गो विन्दस्य सदा परिय |

qu वधेय Baw सदानन्द नमो sq Ay

|
Stow! arenas ब्रह्मचारिप्रकरयम्‌ | RS

Aree |
aTyt यदलं यच्च विष्णोर मिततेजघः |
समपय त्वं yee qed पुजके मम ॥
ततः शङ्खुम्पूजा |
THe सवेयुष्यानां मङ्गलानां च मङ्गलम्‌ |
विष्णुना विष्टेतो sfa aaa: शान्ति प्रयच्छ मे।
शङ्खे ऽसि waet ऽसि त मदहापातकनाग्रन ॥
मन्धानख् ।
मन्धान मन्दरोऽसि त्वं मथितः सागरस्वया |
wat ममास्य पुभस्य मन्ध fan aat स्तुते॥
विष्णोः।
बेलोक्धपूजितः ata सदा विजयवद्धेन ।
श्राज्तिं HE गदापाणे नारायण नमो sy Fk
शराज्तिरस्ठ शिवं erg बाशकल्ाणमेव च । `
Tat करोतु भगवान्‌ खयमेव जनादेगः ॥
WyAS |
दखायुध महाभाग सर्वेपद्रवनाश्रन |
` बालं मम vat र रौदिण्य नमो ऽखते।
ततः षष्ठँ ya । `
कारेण प्राणायामं शला दीर्धदरयुक्ेन षकारेण न्यासं
कुर्यात्‌ । ॐ षां श्रङ्ुटा्यां नमः ॐ षौ तजेनोन्धां० । ॐ षुं
मथध्यमार्वां० । ॐ ति अनामिकार्भ्वां० \ ॐ घौ afafearaic |

“7s ee ge ee = ऋ

ac faaruigrearat लच्ोनामिकाबाम्‌ | च. श।

ॐ घः करतलकर ष्ट्या ° | एवं इदयथादिन्यामं विधाव wreaz |
maar षां इदथाय गमः । at भिरे aru पुं भियं
वषट्‌ ॥ धं कवचाय छं । षो नेजचयाय वौषट्‌ । षः ware फर्‌ ।

स्फरत्पश्माखनां देवौमद्धंपस्नाखने सिताम्‌ |

सवांशंकारगशोभाख्ां पोनोन्नतपयोधराम्‌ ॥

सदाऽग्टतं want च पौतकौ ्रेयवाससम्‌ |

wast दचषेन ae दण्डं च बिभ्तोम्‌ ॥

वामेन योद्धं हस्तेन एतनौशोत्पखां इएभाम्‌ |

वामद चिणएदसाभ्वां ग्टरोतविविधायुधाम्‌ ॥

ध्याता तां संनियम्य दचिणमासापुटेन मिःलाये प्रवंलिखिताष्ट-
दले श्वापितप्रतिमायां कुद्यप्रतिमायां चावाद्य निवेशयेत्‌ |

श्राया वरदे देवि महाष्टोति farsa |

शरक्रिभो रच मे पुं aerate भमो ऽस्तुते॥

aurafe इहागच्छ इ तिष्ठ इत्यावाह्य पूजयेत्‌ | नकमदाये नमः
जकमदामावाहयामि नोवन्तिकायै नमः जोवन्तिकामावाहयामि ।
तदस्तमिजावरूणा ° पूभामनग््ः | यां जनाः प्रतिनन्दन्ति राजिं०।

शय देवि जग्मातजेगदामन्दकारिणि।

परसौद देवि कष्ाणि नमस्ते देवि षष्टिक ॥

ufe देवि महासत्वे सवेषां च सुतप्रदे |

वरदे व्वप्मसादरेन चिर जोवतु area: ॥

दति सपृष्य।
नैवेद्यानि च पकाल पायसं पोलिका तथा ।

| /
Mei s खाचाराध्याये ब्रह्मचारि प्रकरणम्‌ |

पिष्टगो शिसमायुक्ता नैवेधं प्रतिग्रह्यताम्‌ ॥
नैवेद्यम्‌ ।

फलेगांमा विधै रम्यैः षष्ठौ षन्त््टिकारकः |

फलेन फलितं सवे SHAY मनोरयाः ॥
फलम्‌ । देवताप्रणामः,

देवतानाण्षौणणं च भक्तानां भक्रवत्छले |

दमं च र्मे पुजं awe गमो cy 2 1
बालसमपेएम्‌,

गौर्याः gat थथा सकन्दः शिष्टः संरचितस्वया |

तया ममाप्य बालो रच्छतां afer ममः ॥

षष्ठि दवि aage afanrzentfata |

पूजिताऽसि पर wen सबाखां रच्च मातरम्‌ ॥

यमिनो waaarat afeat खवंखन्पदाम्‌ |

बोधिनो सवेविद्यानां seae at नता वयम्‌ ॥

जननो सर्वलोकानां बालानां च विगतः |

नारायणोखरूपेण सुतं मे रच्च शवेतः ॥

एमं रच्च महाषषठि षदा तं fannfafa

बालं समातर रच नित्यमेव कुले स्थिता ॥

सवेश्त हिते मातजेंगतासुपकारिणि | |

स्वेतः षटटिरूपेए बालरचां कर्ष्व मे ॥

ufea fe महाभागे डिताहितवरप्रद |

amatatefana चिरं जोवतु बालकः ॥

RE

ge faaTecrarenat woftafaerenry | श. ९।

afeig सूतिकामारे रेकौमिः परिवारिता |
रवां ङुङ्‌ महाभाने स्कौपद्रवनाजिनेे ॥
अयं मम BWM राये Tene |
गतो मया aera चिरं जोवतु ares: tt
मातर्बाखमिम Te महाषहि नमो se a
शक्रिख्खं सर्वेदेवानां बाखानां हितकारिणौ ॥
मातेव रच मे UW aes गमो sg a!
Sqret इद्ररूपेश स्वं वितप्रविनाभ्रिनि ॥
wed que देवि रख बां शभा भव ।
श्रमु मम कुखोत्पश् रख तमिह बालकम्‌ ॥
रचोग्धतपिशाचेग्यो डा किनौयो गिनौषु च।
मातेव रच मे बालं YATRA AAT ॥ |
तवमेव वेष्णवौ देवौ ब्रह्माणो च wafer |
ङ्द्रगशक्तिः समाख्याता aerate नमो sg A |
Ura} लं कान्तिकेयख्य महाषकटोति विश्रुते ।
व्वत्मखादाद्‌ विन्निन चिर जौवतु area: ॥
ततो बालं माजयेत्‌ |
waa येन विष्टतं गरेलग्ङ्ग घमु च्छितम्‌ |
SUA ₹सोन तदसं age मम ॥
शाभ्तिरष्ठ शिवं we प्रणण्ललसखं च यत्‌ |
तः खमागतं पापं तरेव प्रतिगच्छतु ॥
का्िकेयप्रा्येमा |

क्षो. १० ।९९ । खचाराध्याये ब्रह्मचारिप्रकरणम्‌ |

शब्द्राकंयो दि गौग्रानां यमस्य च भवस्य च |
निकेपमिममपात्तं ते मे cay बालकम्‌ ॥
श्रप्रमन्त प्रमत्त वा दिवा रा्रावथापि वा।
Wary खवेतः सवे देवाः शक्रपुरोगमाः ॥ `

श्रय श्रायुरवेदोकां रां बालस्य समोपे पठेत्‌ |
नागाः पिशाचा गन्धर्वाः पितरो warren: |
ये ये लाऽभिभवन्ति ख ब्रह्मा तान्‌ दन्तु सवेदा tt
एथिव्यामन्तरिके च ये चरन्ति निशाचराः,
विदि feg ये चान्ये लां रन्त॒ ततस्ततः ॥
पान्तु त्वाम्‌ WTA देवाः शस्ता राजषेयस्तया |
पवंताञ्येव नद्य तथा स्वँ च सागराः ॥
wat Taq fagrat प्राणान्‌ वायुस्तथेव च ।
सोमो व्यानं लपानं च पजेन्यः परिर चतु ॥
sara विद्युतः पान्तु समानं wafers: |
बलमिन्द्रो बलपतिर्बलं वाचस्पतिस्तथा ॥
कामां सते पान्तु गन्धाः सत्मिनद्रोऽभिरवत्‌ |
प्रज्ञां ते वर्णो राजा समुद्रो नाभिमण्डलम्‌ un
चुः war दिशः ओचं चन्द्रमाः पातु ते मनः ।
.नाभिकां पातु ते वायू रोमाश्थोषधयस्तया ॥
आकाशं लनिग्रं पातु दें तव aga) © ।
वेश्वानरस्तव भिरो विष्णुस्तव पराक्रमम्‌ ॥

पौरुषं पुरुषश्रेष्ठो नद्या पादौ तथा भुजौ ।
6

४९.

ष्र्‌ मिवाश्चराखास्ायां ल्ोनामिक्षायाम्‌ | श्य. ९।

एते देहविगेषेश तव नित्या भवग्छिड ॥

एतदेदोकमनग्धेख war व्याधिविनाभ्रनम्‌ |

मयेवं wate, दोधेमायुरवाप्रुडि ॥

male खस्ि ते विष्णः खसि ते acerca: |

खलति चाश्चिख् aay खशि देवा महोरगाः |

पितामरहतं खस्ि यायुः gay ते सदा ॥

aay स्तोजेेकादग्रतन्त्‌ भिरे काद श्खजयन्धिं बध्वा सूतिका
MARRS रकावन्धनं करोति । ततो गौरसषंपदन्धवनिम्बपतैधपः
खूतिकाग््डे दवः | |

ततः SITS पूजयेत्‌ | Bart wt ममामिनवजातस्स
कुमारस्य नेख्व्यंदौ ्घायुव्यसरवे पद्रवश्रान्तिपूवंकं खर्वाभ्बदयप्रा्तिकामो
ऽज पूजनौयदेवताखदहितखजपाशपूजनं afta इति सङ्ख्य ।
भैरवाय ममः । मैरवमावाइयामि । कपालाय नमः। खेजपाल-
मावाहयामि । गन्भर्वानावाइयामि । तादौनावाइथामि । योगि-
न्यादोनावाइयामि । मादः आवाहयामि | ्आदिव्यादौमावादह-
धामि। fequrerararearfa | दारमादः श्रावाडयामि । srar-
feazaat: संपूष्य माषभक्रवलोन्‌ दयात्‌ |

faatu निर्विकल्पं निरुपमममशं निविकार सकोपं

चक्र दण्डं दधानं ङतवदवद्भं TIT मनग््भावम्‌ |

्त्कारावङ्हिवं भु टितरसुखं भेरवं शूखपाकिं

खद्राङ्ग कोटिभोमं डमरुकसहितं aware नमामि a

भैरवाय नमः दमं VSG मावभक्रबलिं समपेयामि |

हलो. १० । १९ । श्वाच्राराध्यपे ब्रह्मचारिप्रकरणम्‌ | ea

नानाङूपधराः स्वँ weal देवयोनयः |

खयं Tat मे YT तटा ग्टहग्तिम afer ॥
गन्धर्वेभ्यः ° ।

खचपाख नमस्तुभ्यं wanna |

बालस्य विघ्ननाश्राय azure लभिमं afar ॥

खेनपाल्लाय० |

अतदैत्यपिश्ाशाद्या गन्धर्वा Twat गणाः |

wa gi ते सवं मम ayia बलिम्‌ ॥
warfeat ममः To |

योगिने डाकिनी चेव मातरो निवसन्ति ar: ।

वन्ति gan ताः सर्वाः मम eter बजिम्‌ ।
थो गिन्यादिभ्बः° |

मानारूपधराः Wal मातरो रेवचोनयः |

खयं way मे युजं तुष्टा रडन्विमं बलिम्‌ #
wet गमः To | |

आदित्याद्या गडा ये च fae खगेनिवासिनः।

रां gay ते सपं मम रडन्तिमं afer ॥
आदित्यादिग्ो |

दिकृपालाख्च तयेन्द्राद्या; खस्थानप्रतिवासिनः ,

आन्ति gia ते सवे मम ग्कन्विमं afer ॥
दिकूपारेन्वो ° | MHC नमः ।
नन्दे न्दिति वासिष्ठे agza च भागेबे।

99 faarecrarensi waftatfararany | wei

wa ख fanaa eat दारमातरः ॥
इारमाटभ्वः। *जातारमिन्ध गने टः faga waiter
बलिदाने विनियोगः |
जातारमिनग््रमवितारमिष्ध
इवे इवे सुहवं शर मिग्डम्‌ |
यामि wa qusafax
wfa नो मघवा धाविष्धः ॥
waa साङ्गाय सपरिवाराय . सायुधाय anfenra इमं
सदौपं माषभक्रवलिं खमर्पयामि। भो ox दिशां रच बलिं we
मम सकङघुटुम्ब्यायुष्कर्ता चमकत श्ान्तिकन्नां पुष्टिकन्तां afe-
कर्ता रभदो भव दति aay बोध्यम्‌ । अरभ्नि arate मेधा-
तिचिः० गायच्ौ० । श्रप्निप्रौत्यथं बलिदाने विनियोगः |
श्रभमिन्द्तं दणोमहे होतार विश्ववेदसम्‌ |
शरद्य AU सुक्रतुम्‌ | ४
aq शाङ्गाय० भो sage दिशां cao! यमाय aie
waite यमो ° ऽनुष्टुप्‌ । यम प्रौत्ययम्‌ ।
थमाय सोमं सतुतः यमाय Feat विः |
यमं द यज्ञो गच्छत्यद्निदूतो श्रर ङतः ॥
यमाथ सङ्गय भो यम दिशां Teo) मोषुणः० चोर-
काण्वो निष्तिर्गायक्ो ° निक तिप्रोत्ययेम्‌ |

* जातारमिगर दति were गगे ऋषिः gat देवता वि्युष्‌ इन्दः
rue afar रूपमेतत्‌ | एवमुत्तर च सव्र बोध्यम्‌ |

ज्ञो, ६० । १९ । शाचाराध्याये ब्रह्यवारिप्रकरणम्‌ | ४५

मोषु णः परा परा निष्छतिदुंहंणावधौत्‌ |
पदौष्ट SUIT सद ।
निच्छतये साञ्गाय० भो fawa feute | ava यामि
एनः Tate वरणख्तिषटुष्‌ । वरणपरत्ययं ° ।
तत्वा यानि ब्रह्मण वन्दभान-
स्तदा शास्ते यजमामो हविर्भिः |
श्रहेडमानो TENE बोध्य्‌-
दशस मा न arg: प्रमोषोौः॥
Aqua साक्रायण भो aqwo दिशां रश्च । तव arate
्ाङ्धिरसो वायुर्गायच्ौ ° वायुप्रौल्यथेम्‌ |
तव वायो हस्यते व्वष्ुजांमातरहुतः।
अरवांस्याटण महे |
वायवे साङ्गाय० भो वायो० fent ceo | सोमो Vee
गौतमः खोमस्तिष्ुप्‌ danas ° ।
सोमो Vt सोमो wear
सोमो वोर RAG ददाति,
सादन्यं विद्यं सभेयं
पिद्रश्रवणं यो ददाशदस्मै ॥
सोमाय साङ्गाय भोः सोम दिशां cee । aaturic
गौतमः Surat जगतौ शश्रानपोत्यर्थम्‌ |
तम शानं जगतस्तस्युषस्प तिं
भियं जिन्वमवसे इमष्े वयम्‌ |

ad faarercrereerat जच्योगाभिज्ञायाम्‌ | Gt!

पूषा गो aw बेदघामसहधे
रिता watz: खसय ॥
ईशानाय भो शशान दिशां ceo) awestele arcreats-
ममो ऽनुष्टुप्‌ ° श्रनन्तप्रौत्यथेम्‌ । ।
खहस्शोर्षां पुरुषः सहस्राः ख्स्वपात्‌ |
स ft विश्वतस्युला softened ॥
अनन्ताय साङ्गाय भो श्रनन्त° दिशां रख०। ब्रहमयश्चानं*
गौतमो वामदेवो ब्रह्मा fees ब्रह्ममरोष्ययेम्‌ |
ब्रह्य यज्ञानं प्रथमं पुरष्ता-
दिसौमतः Geet बेन चावः ।
सवुत्निया उपमा we विष्ठाः
सतश्च योमिमसतख विवः ॥
बरह्मणे साङ्गाय ° भो ब्रह्मम्‌ ° दिशां रच ०। गणनां are ग्टत्छ-
मदो गणपतिजेगतौ ° गणएपतिभोव्ययम्‌ |
गणानां तला गणपतिं इवामहे
कविं कवोनासुपमशअ्रवस्तमम्‌ |
SVU AUT ब्रह्मणस्पत
श्रानः श्टखश्रूतिभिः सोद खादनम्‌ ॥
गफपतये साङ्गाय भो wags fant ceo भो owen:
दमं बलिं र्त मम सल्ुटुन्बरायुष्कच्यः पु्टिकश्येः तुशटिकश्यः
Waal भवत | भोः षष्टि देवि दमं बिं were मम ङ्टु्बस्यावु -
व्कर्जो उेमकर्जो शान्तिकर्जो पुटिकर्जो तुष्टिकर्ोः quer भव ।

ज्ञो, १० । १२९ । खाचाशराध्याये ब्रहचारस्पिकरणम्‌* — be

मो जौवन्तिके इमं बलिं ग्टहाण मम ख ° पुनस्तथेेति । दनद्रादि-
लोकपालाः ay बलिं awa मम ao श्रायुष्क्तारः Ga-
कर्तारः शान्तिकर्लारः° भवत ०। आह्ृष्णेम° हिर श्छस्द्रपः सविता
fagye gutted ब ° श्राङष्णेन ° Gata खाङ्गाय ° भोः खयं
दमं सदपं ° । श्राप्यायस्न गौतमः सोमो गायनो ° सोमप्रोव्य °
WIGS सोमाय साङ्गाय ° भोः सोम दमं षदोप मावभक्रवणिंर।
अरनर्मद्धा" विरूपोऽङ्गारको arate अङ्गारको ° श्रभनि्म्धादिवः।
शरक्रारकाय Sie भो श्ङ्गारक CH सदोपं०। छद्ुध्यघ्व° बुध
सोग्धो बुधस्तिष्ुप्‌ ° बुधप्रोल्य ° ।

Squad मनसः सखायः `

समभ्रिमिम्ध्वं बहवः ater: |

दधिक्रामगनि quaq देवो-

मिन्द्रावतो ऽवसे faga वः ।

बुधाय सङ्गाय० भो बुध Teo | रस्यते ग्टस्मन्दो Te

खतिस्तिषटुप्‌ रहस्पतिगरौत्य ° wma अतिय ° ₹डस्यतये साङ्गाय
भो इस्यते इम ०। प्रकरः ° पाराशरः uate दिषद्‌ा विरार्‌°
शक्रम ° WOR: शश ° LMT साङ्गाय ° भोः WH द्मे ° । श्रमभ्निः °
रिरिंविटि श्निरुष्णिकू ° शनिमोत्य ° शम्भिरभ्निभिः° शनैश्चराय
साङ्गा भोः शरनैखर Tiel कथानो° वामदेवो TET °
IBA ° RAAT Wea साङ्गा ° भो राहो °। जेतु ° मधु-
ष्छन्दाः Bata ° केतुपोत्य ° केतु SGI केतवे साङ्गाय ०
भोः केतो इमं ०। जातवेदसे कश्चपो Tat FATT दुर्गापरोत्ययं °

coc faaracreregrat waptriferararzy | श्प. ९।

जातवेदसे दुर्गाय साङ्गायै° भो eA Uae! भोः का्भिकेथ
Tao | भोः Sy Tao भोः WT cal भो मन्धान Cal भोः ET
पाश दमं ° गणपतये नमः। दुर्गाये qa) इटदेवताभ्बो ममः |
grea: । ग्रामदेवताग्वः। षट्‌रृतिकाभ्ः । शरष्टसिद्धिभ्वः।
सरखतोखहिताय ब्रह्मणे ° | भवानोसडिताय शद्रा ° | श्छो-
सहिताय नारायणाय ० | काल्तिकेयाय० | खङ्गाय ० | वंशाय |
मुसलाय ० | मन्धानाय° । विष्णवे ° । qlee नमः। जग्छ-
दाये | जौवन्तिकाये च एवं बलोन्दवा शतस्य पूजाविधेः
ाङ्गतासिध्यये नानानामगोजेभ्यो wa: खाद्यफलताम्बल-
दकिणचोरापत्थादिदाभं करिये इति सङ्ख्य यसो च
VERY कर्मश्चरापणं gaiq । यस्व सुत्या ° मन्छरोनं ° | ततः
faa जात इति श्रारार्तिकं देवस्य प्रूतिकाया यजमामस्य च
कुर्यात्‌ । ब्राह्मणेराश्रिषो देयाः । wa दाने नग्न चम्‌ |

तयाच Ql: |

स्ूतिकावासनिलया जग्मदा भाम देवताः।
तासां यागनिमिन्तं तु एद्धिजे्मनि कौोन्तिता ॥
प्रथमे दिवसे षष्टे दशमे चेव सवदा |
जिच्वेतेषु न gala gas पु्जन्मनि ॥ इति ॥
गोरोचनातिशलकं बालस्य *gaiqi दारसमोपे इागबन्धमं
मुखलधारणं शस्रपाणिभिः पुरुषैर्जागरणमिदं षवंमाचार-
माक्नम्‌ |

ञो, १०, १९ । श्याचाराभ्याये ब्रहचारिप्रकरयम्‌ |

अथ प्रकारान्तरेण षठिकापूजा |
परथमं बहिषं खिदागम्‌ |

SITS Hage सवेश्ाम्तिफलशप्रद |

aree विन्ननाश्राय श्डाण लमिम afer ॥
वष्ठोगटहाचितः Ten fas’ दोर्घायुषं कुर्‌ ।
अतरेत्यपिश्राचाद्या गन्धवां Twat गणाः ।
` शरभं gay ते स्वं मम गटन्विमं बलिम्‌ |
पर्वादिदिभ्विभागेषु खस्थानप्रतिवासिनः ॥
प्रभं कुवन्तु ते सवे मम ef बज्िम्‌ |
योगिनो डाकिनौ चेव मातरो निकषन्ति याः ॥
श्रान्तिं कुर्वन्तु ताः val मम गुडन्विमं बलिम्‌ |
नानाषूपधराः सर्वा मातरो देवमातरः ॥

wa Taq मे पुज मम Vea बलिम्‌ ।
दिक्पालाश्च तयेश्रा्ाः खस्थानप्रतिवासिनः ॥
ग्रामं कुर्वन्तु ते सवं मम गुहृन्तिमं बलिम्‌ |
आदित्याद्या ग्रहाः स्वं थे नित्यं खगेवासिनः ॥
रचां कुर्वन्तु ते सवं मम auf बलिम्‌ । `

ततो गं प्रविश्य दारदेओे गणएपतिपूजां कुर्यात्‌ |

सवैविघ्रहरोऽसि लं शम्नोदर गजानन । `
भहोरटडेऽ्चिंतः मत्या fase दोर्घायुषं कुर्‌ ॥
खम्बोद्र महाभाग सवापद्रवनाश्नन |
लत्मश्षादादविक्नेन चिरं जोवतु बालकः ॥

7

ye faaracanenat चच्छौनामिक्षाधाम्‌। अ, र)

दइारमध्ये ॐ गणपतये ममः । ace दिके ॐ खब्रपालाय
ममः । दारस्य वामे ॐ cate भमः । दारात्‌ षटिकाख्ानं गत्वा
गौर्या दिषोडश्रमातरः yet: गौरी पद्मा शरौ मेघेत्यादि-
mata: | दुर्गां ary पव्या ।
यां जमाः प्रतिमन्दभ्ति राजिं धेनुमिवायतोम्‌ |
BAT या wat a at wy सुमङ्गख्गेः ॥
इति fad पूज्य वसोद्धारां ददात्‌ । [जः पञ्च aH aT) तच
PATTY WATT: | सदहस्तधारः पवते ।१। श्तधार-
मुत्छभुष्ठोयमाणम्‌ ।२। ससं मे ददतो श्र्टक्श्च त्यादि wag ड
wat ।२।
अथ षष्ठिकापूजा |
तच क्रमः। देशकाशौ Bar Fy राजौ ममाभिनवजातङ्कुमारश्
मैरुव्यपूर्वंकदौर्घायु्यकामनया भगवत्याः ओौमहाषिकादेग्याः प्रूज-
नोयसमस्तदेवतासदहिताया एभिरुपकवारेः wane करियदति
सकख्य षश्याव।इनं कुर्यात्‌ |
श्रायाहि वरदे देवि महाष्टौति विश्रुते ।
शक्तिभिः सह ga मे रच जागरवासरे ॥
इत्यावाह्य तदस्त॒मिज्ावरूरेति प्रतिष्ठाय कलश्रस्य apart
कुर्यात्‌ । ॐ षां श्रङु्टाभ्यां नमः ॐ घों तजेनोग्षां ममः । ७
घः Awana नमः ॐ ध श्रनाभिकान्वां नमः ॐ घों afafe-
कान्वां ॐ षः करतलकरष्र्ठाग्यां नमः । ॐ षां इद्याय
नमः। ॐ घो भिरसे are ॐ घूं fred वषट्‌। ॐ वे कव-

छो. १०, १९ । आखाचाराध्याये ब्रह्मचारिप्रकरणम्‌ | ४५९

चाय SB) ७ॐ at नेचभयाय वौषट्‌ । ॐ षः wars फट्‌ इति
न्यासौ विधाय ततः षोड्ग्ोपचारेः पूजामारमेत्‌ । एतानि पाथा-
व्याचमनो यमधपकंपुनराचमनौयानि बष्टोभद्रारकाये ममः । ददं
चन्दनानुलेपनं ष्टोभटारकाये Aa: | ददमाच्छादनं षष्टोभट्रारका्ै
नमः । ततः पुष्याश्जलिं दला बलि दात्‌ |
uf सवंदेवानां लोकानां हितकारिणौ |
मातर्बांशमिम Ta aerate नमोऽस्ठ ते ॥
इद्राणो र्द्ररूपेण महाविघ्नरविनाग्रिनौ |
प्रसन्ने वरदे देवि खयं र हि बालकम्‌ ॥
तदेत्यपिश्राचेभ्यो डाकिनौयो गिनौषु च ।
मातेव र मे पुज श्रापदात्यन्लगान्तथा ॥
aaa swat Sat ब्रह्माण्यै च wafer |
tute: समाख्याता aerate नमोऽस्त ते ॥
गौ रौपु्ो यथा स्कन्दः शिश्रुः संरचितः पुरा |
` तथा ममायं बालो रच्छयतां षष्टिकं नमः |
ॐ नमो waa षष्टोभङडारकाये APTA खपरिवाराये खायु-
wa सवाहनाये नम दति पूणां विधाय का्निंकयपूजां कुर्यात्‌ |
कात्तिकेय महाबाहो गौरौदयनन्दन्‌ |
कुमारं रच भोतिभ्यः पाहि देव ममोऽष्दुते॥
ततो मन्धानप्रजा |
मन्धान लं हि गोलोकं देवदेवेन मिभितः |
पूजितश्च विधानेन gavel कर्ष्व मे ॥

५९ मिबाशराशासथायां शखोनानभिकावाम्‌ | च्छ, २१

अथ Sager |
असिर्विशसनः ey: Treat दुरासदः |
Riri विजयदेव wares watoy ते ॥
| अथ पूजासङश्यः |

wat राजौ ममामिनवजातख कुमारस्य नेदब्धपूवेकदौ -
धायुख्यकामनया एतानि गन्धपुभ्यपबाखतधूपदौ पताग्बूलाच्छादनयप-
कान्नपरमाननपूरिकाग्ष्कलोपिष्टकादिनेवेधादौनि भगवल्ये RET
eel ae पूजितखमलदेवतासहिताये बाङ्गाये खपरिवाराये खायुधाये
सवाइनाये मयोल्ृष्टानि प्रौयन्तां न मम । इति समस्तदेवताः
सर्वोपचारैः yey | माङ्गचखदयादिगब्देः सह खूतिकासदहितवालर-
चायं वस्तं निवेदयेत्‌ | इदं वस्तं दस्यतिदेवत्यं भगवत्यै न मम ॥#
SVM नमः। SITING नमः | Gras नमः । सकन्ो
देवेभ्यो नमः | सर्वाभ्यो माहणश्यो नमः |

अथ AAAS न्यासः |
@ षष्ठि इदयाय नमः । ॐ षष्टि शिरसे are & aft

शिखाये वषट्‌ । ॐ षष्टि कवचाय ड । ॐ षटि नेषभ्रयाय
वौषट्‌ । ॐ षष्टि श्राय फट्‌ । ततो SMe war बाखकालमषेष
माजेनं OIA | ततो बालकषमपेणम्‌ |

देवतानाश्टषौणां च भक्तानां WHATS |

श्रपितं र मे पुज awefe नमोऽष्टते ॥

जननो सवेश्वतामां बालकानां विगरेषतः ।` .

मारायणोखरूपेण GT मे रघ सवतः ॥

चलो. १०, et) अचाराध्ाये ब्रह्मचारिपकरयम्‌ | uz

शतरेत्यपिश्राचेभ्बो डशकिनोभ्वः श्रोत्करः |
सुतं मे खसुतं रत्वा रख रख वरानने ॥
गौरोपुजो यथा सकन्दः शिषः ether: पुरा ।
तथा ममाष्ययं बालो रच्छतां षष्टिकं नमः ॥
एवं Ta महाषटि टा त्वं विन्नना्चिनि।
are समातर रच नित्यमन्तःकुटोखिता a
खवेग्तहिते मात्जेगतासुपकारिरि |
waa: षष्ठिूपेण बाशरण्ठां कुरुष्व मे ॥
ufs देवि महाभागे डिताहितवरप्ररे |
त्वक्मसादादविन्नन fet stay मे सुतः ॥
श्रसिम्ह॒ सूतिकागारे देवतः परिवारिते |
Tat कुर्‌ महाभागे सर्वेपद्रवमाश्रिनि ॥
अथं कुले ममोत्पश्नो Tar पाटयोस्तव |
मोतो मातमंहाभागे विर Flay ares: ॥
ततो बालस्य माजंनम्‌ |
माधूर यदलं aq विष्णोरमिततेजसः |
हरस्य यदलं सवै तत्व TIA मम ॥
utfacg faa चास्तु प्रणश्यतसुख च थत्‌ |
यतः समागतं सवं तचेव प्रतिगच्छतु ॥
ततो जातहारिष्यो मातरः पूज्याः ।
जातं हरन्ति या are मातरो गृढ़विग्रहाः |
अभिरचन्तु मे पुज बलिपूजां हरन्तु नः ॥

9 मिताच्चराखास्यायां ल्ोगामि शमाम्‌ | ख्‌. २।

ततो ATTICS |
चेलोश्य पूजितः श्रोमान्‌ खदा दिजविवद्धंनः ।
श्रान्तिं Bq गदापाणे नारायश नमोऽस्तुते ॥
ततो वंशपरूजा |
सवंमक्रखम ङ्गस्य गो विन्दस्य करे fea
वंशं aga मे aw सदानन्द नमोऽ ते ॥
ततः षषठिकापूजा |
शिवां यूति fi सन्ति अनसूयां चमां च प्रत्येक गन्धा-

दिभिः समपुज्य ततः रताश्चलिः पठेत्‌ ,

चन्द्राकंयो्दिगौश्रानां fant च aque च |

निचपाथंमिमं दत्त ते मे रचन्तु बालकम्‌ ॥

अप्रमन्स naa वा दिवा राचावथापिवा।

रन्त सवतः सवं देवाः शक्रपुरोगमाः ॥

Ta वसुधे देवि सदा शवंगतश्रिये |

श्रायुष्यमाएं सकलं सद्येयं ते हरिप्रिये ।

श्रनरा OIA ये केचित्‌ परिपन्धिसः |

विद्यारोग्येषु वित्तेषु निबहस्वा चिरेण तान्‌ ॥

दति परिला waafa fae ang गव्यरटतचेन्धवनिम्ब-

पचसितसषेपात्मको धपः खतिकाग्टहे देयः । ered पूगफलं
दयात्‌ |

wane पूगफलमिदन्ते षष्टि दे विकं |

तव जतस्य बालस्य ददाम्यायुःखष्डद्धये ॥

=-= ~
eer

MWe, ws अाचाराध्याये ब्र्मचारिप्रकस्णम | `

तत Sadat Tat बारसमौपे पठेत्‌ ।

कृत्यानां occas तथा रकोभयस्य च |

रलाकमं करिव्यामि नद्या तदनुमोदताम्‌ ॥
नागाः पिशाचा गन्धर्वाः पितरो यच्राच्सषाः |.
श्रभिद्रवन्तिये थे लां ब्रह्माद्या घ्नन्तु ताम्‌ घटा ॥
प्थिव्यामन्तरिचे च ये चरन्ति निशाचराः |
feg वाख्ृषु ये चान्ये पान्त लां ते AAMT: ॥
पान्त॒ त्र्वयो ब्रह्मा दिव्या राजषेयस्तथा । `
पवैतासेव नद्यख सर्वां च सागराः ॥
wat Taq ते fast merase च । `
सोमो Maa Wee TTI ॥
उदान विद्य॒तः पान्तु समानं स्तनयित्नवः |
बल मिश्रो बलपतिमेतिं वाचस्यतिस्तया ॥
arate पान्तु गन्धर्वाः सत्वमिनद्धोऽभिर चत्‌ ।
vet ते aqut राजा समुद्रो नाभिमण्डलम्‌ ॥
wa: खयो दिशः ओओ चन्द्रमाः पातु ते मनः |
नचत्राणि खटा रूपं कायां पातु fant तव ॥
रेतस्वाप्यायनं लापो लोमान्योषधयस्तया |
आकाशं चान्तरं पातु देहं तव वसुन्धरा ॥
वैश्वानरः fat: पातु विष्णस्तव पराक्रमम्‌
पौरुषं पुरुषभरेष्ठो ब्माऽऽत्मानं wat ya: ॥
ततो देहं विग्रेषेण नव नित्याधिदेवताः।

av

uf faarecrererat wefttfrarrny | ख. श।

एमी्षटातकैर्मन्लेः war व्वाधिविनाश्रनम्‌ #
aad ecw दोचंमायुरवाभ्रुडि |
ततः were faa । चरशेनेकमो पानहमपरेक काषटपा-
दुकामार्च दकिशकरेक ey टला पात्‌ ace मौरौपुणो
यथा खन्द दति श्लोक पटित्वा विकाप्ूजामाशरेत्‌ |
ततो Cay |
faci वेखख्यानामायुधं शितिवाससः |
इछ WET A पुज सवप्रिय ममोस्त॒ ते ॥
ततः ठवभकपाखपूजा |
कपा त्व areata: अशामध्ितिभाक्‌ सदा ।
शतदेव्यपिश्राचेभ्यः पुचं मे रख सर्वदा ॥
ततो wear कुतिखनलान्यादाय दकिणां दात्‌ । ॐ अद्य
wet राजौ ममाभिनवजातल्लमारस्य समाग्रतनेरुष्यपूवकदौ घांयुव्य-
बखपुष्टिकामनया हतेतत्‌षषिकादिदेवतापूजाप्रतिष्ठा सिद्धये दकि-
शाम्‌ इदं fecwafacad तक्मोख्ोपकर्पितं द्रव्यं वा नामानाम-
गोभ्यो दातुमहसुत्पृजे | ततोऽभिषेकाग्नौर्वादमन्ा दयाः । ततः
श्रखपाफिभिः पुरूषेवेशवद्धिनायद्धिः खतिकाग्टहर्वां aca
छागबन्धनं समुखशायथनिधामं च कारयेत्‌ | श्रविरतवंश्रख्लनेन
जागरणं कारयेत्‌ ॥
इति शिवगप्रोक्ता ष्टिकापूजा |
नामकरणमिति | गाग्यः।
arena एरोर्गाम दद्याहाखसड a पिता । इति,

खो. १०, २९ । सखाचाराध्याये बद्मचारिप्रकरयम्‌ | ae

agy |
हष्णोऽनन्तोऽच्यतसक्रो वेकुष्टोऽय जनादंनः ।
उपेन्द्रो TAGE वासुटे वस्तथा हरिः ॥
योगो शः पुण्डरोकाचो मासनामान्यनुक्रमात्‌ | इति |
अच मागंजनौर्षादिक्रम इति age चेचादिरित्येके । उक्रका-
खातिक्रमे नचन्राण्यार,
वसिष्ठः |
उत्तरारेवतोह्तमूलयपुव्याः सवारणाः |
saurfefaaay खातो गशिरस्तथा ॥
प्राजापत्यं धनिष्ठा ean नामकभ्णि। इति। `
शरापस्तम्ब् द्ये |
दशभ्णःसुत्थिताचः£ शखातायां awe नाम दधाति पिति
माता बेति get चतुरच्र वा नामपूवमाख्यातोत्तर दोर्घाभि-
निष्टानान्तं चोषवद्‌ाद्यन्तरन्तख्मपि वा यिन्‌ faeces:
erufy प्रतिष्ठितमिति fe ब्राह्मणमिति, wa बोधायनो
विकश्यानतराण्छाह । BAYA देवतानूकर वा यथेषां wage षाणां
नामानि स्यरति वसिष्ठो नारदः विष्णः शिवः anneal रोम
श्रमत्यादि, श्रयजाचर कुमार्याः, विषमाचर चरोः गौः भारतौत्यादि ।
WIS बोध्यम्‌ |
देशभाषालुखारेण श्रियमाणएनान्नः दुक्रवाकादौ agenct
eat व्राएणं भाग्येव । तस्मात्‌ घोषवदाद्यन्तरन्तस्ं Fat

चतुरक्षरं वा नाम Has शतं कुर्यान्न तद्धितमिति श्राश्रलायन-
8

- - - ननन

as faaracrererat eaptatfarararz | च्छ. ९।

aware साधुना तदु चितम्‌ । किं चान्वा दिनखबदेवता |
Sw: | | |

मखन्देवता एता एताभियंश्चकर्मणि ।

थजमानस्य शास्वन्नर्नाम wees रतम्‌ ॥ दति ।

वेदाङ्गञ्योतिषोक्ं Tawa च तदुपयोगि । नामकरणे

TAY नाम भच्चपादाच्वरादि कायेमिति seri We
परिशिष्टे च कचिक्तथेवोक्रम्‌ । एतदेव मामकरणप्रकरणे नच्तज-
नाम च fafenfa तद्रश्स्यं भवतौति श्रापस्तम्बेनोक्रम्‌ | तदेव
च॒ श्रभिवादनौयं च समोच्ेत तस्मातापितरौ विद्यातामोपनयना-
दिति श्राश्चलायनेनोक्रम्‌ । एवमेव नामकरणे ठदधश्िष्टाना-
माचारः। aaa अ्यौतिषे यन्नकमणोत्युक्तम्‌ | तत्तल्चच- `
वाचकेभ्यो sarin frre anaes नामेति केचित्‌ । `
तच पुरस्य नाम गाति रौहिणाय fasta बोधायनखचं |
मूलम्‌ । यत्वस वषाविन्यादिश्च नामनौ इति श्राश्वलायनेनोक्
wa सन्दिग्धम्‌ । यन्त देवचातेनानुराधो देवदत्त इति
प्रयो क्रथमिल्युक्त तज GTS que | META Ts
ख्यो तिषो क्रमेवाद्विधन्ते। ददानोमाश्वलायनाः देवातोश्षा,-

मिर्दिगरेद्यजमानस्य नाम सांव्यवहारिकम्‌ |

aes च यथा wana chen दत्यपि i

दत्याश्चलायनश्रौतकारि कोषय च तथैवाचरन्ति। नामकरणे-

ऽपि तदेव ares नामेति च वदन्ति। एरुचरण्स्त बोधायना-
fear रौ हिादिपदं तन्न्नवचजातत्वेन तत्तहेवतानामुपलद्चणम्‌ |

आओ. .१९०; १९ । . आअचाराध्याये ब्रश्मचारिप्रकर्यम्‌ | ५९

एवं fe श्यौ तिषेण ॒तेषाभेकमूखकल्यनालाघवं भवति । विकण्प-
स्यानौ चित्याञ्च । संनापर्यायनामशब्टन पाचकादिग्रष्दवत्‌ केवल-
योगिकश्रावणादिग्रष्दानां await । श्रभिवादनं प्रथो-
AAV ATMA तस्य वक्ष मश्रक्धलाञ्च | तस्य साधा-
रश्वादित्याङ्ः। WA तत्वं कलातोऽवगन्तव्यम्‌ । वा चार्थे ।
तेनान्यस्यापि are तचाद्यस्य गहा नादिप्रबिद्धलात्‌ fea
मानमा₹ | यथाहेति | तखेवा्यमार । सूर्येति । श्रदेना-
ककं देवतामत्यात्मकं वा इदमित्यप्यन्यचोक्नम्‌ |
ama वा wa ar मासि frend भवेत्‌ ।
ततस्ततौये aie मासि यस्य दशनम्‌ ॥
इति ज्योतिनिबन्ये यमोक्ते ।
अन्लप्रागश्नकाले वा कुर्यान्निष्कमणकरियाम्‌ |
दूति गगः | इाद्‌ श दिनमप्यस्य कालस्तथा चं
स्कान्दे ।
दादशेऽहनि Ta शि निक्रमणं गटहात्‌ |
पञ्चमे च तथा मासे शमो तसु पवेशयेत्‌ ॥
तज सर्वया: शस्ता मौ मोऽप्यच विशेषतः |
उन्तराजितयं सौम्यं पुष्यके शक्रदवतम्‌ ॥
प्राजापत्य च way गश्स्तमाश्विनमिजभम्‌ । इति ।
पारिजाते पास्मोक्षमुपवेशनमपि बोध्यम्‌ । खसिवाचनं
हवा वराइष्टथिवोदेवगुरुदिजान्‌ aye मण्डले गिषञुप-
| tree

— i _

९० मिवाच्राशाख्यायां शच्ोगाभिकायाम्‌ | Gti

तज TAT: ।
Tae agu देवि खदा सर्वगतं शभे |
शआरायुष्पमाश निखिलं fafwra इरि परिये s
असिरदायुषस्लस्य ये केचित्परिपन्विमः |
लोवितारोग्यवित्तेषु facwarfete तान्‌ ®
धारिश्छशेषण्डतानां मातस्मधिका af |
कुमारं पाहि aay ब्रह्मा तदनुमन्यताम्‌ a
तत आश्रिषो वाचयेदिति। षष्ठेमासौति | श्रापस्तम्बश्- |
योऽपि अन्मतोऽधिषष्े मासौोति। कालातौतेऽन्प्राश्नेऽसादिदोषा |
रपि बोध्याः। अष्टमे वाऽपि anafafa यमः । षषे मासेऽनन-
may जातेषु दन्तेषु वेति -लोगाक्िः । संवल्छरेऽकप्रा्रनं a
Saat Tay टति UR Te खवं् खखगद्यानुरोधेन-
व्यवस्येत माधवः |
मासे षष्ठे सप्तमे वाऽप्यष्टमे मासि वल्छरे |
कणेवेधं प्रशंसन्ति garage ॥
«fa गगा्तम्‌,
दितोया cual asl सप्तमौ च चयोदशनौ |
arent Taal शस्ता ठतोया कणएवेधने ॥
दति THU,
कार्तिके पौषमासे वा Se वा फाल्गानेऽपि वा ।
quad प्रशंसन्ति mae रभे दिने ॥
चिश्ोरजातदन्तश्य मातुरुखङ्गस पिणः |

BT १०, १९ । चाचाराध्याये ब्र्मचारिप्रकरगमम्‌ | ९१

सौ चिको वेधयेत्कणौ gar दिग ण्या ॥
इसाश्विनोखा तिपुनवसौ च तिय्ेन्टु चिचाहरिरेवतौषु |
शण्रनुकर्े गृरुशक्रवारे कणौ तु बेध्यावमले च aH ॥
दति शेमाद्रौ ज्यौ तिषोकं॒च कणेवेधाख्यं कर्मापि बोध्यम्‌ |

एवं वर्धापनमपि बोध्यम्‌ । तथाहि

भविष्ये।

waq जग्मदिवसे art मङ्गलवारिभिः |

भवाम्बरधरो wat पूजयेच्च चिरायुषम्‌ ॥

माकंष्डयं नरो भका पूजयत्रयतस्तथा |

ततो दीर्घायुषं ane रामं द्रौं wa बलिम्‌ ॥

mee च हनुमन्तं विभोषशमयाचेयेत्‌ ॥

खनच्चचं जन्मतिथि प्रा GIHAAT: |

wat च द धिभक्रेन वषं वं पुनः पुनः ॥
तिथितस्वे एतन्ञामभिसिलदोमोऽणुकः |
श्रादित्यपुराणे | |

wig जग्ध दिवसे araarearttta: |

शर्देवाभिविप्राञ्च grata: प्रयत्नतः ॥

ana’ च पितरौ तथा देवः प्रजापतिः |

प्रतिसंव्छरं यत्नात्‌ way मरोक्छवः ॥

छत्यचिन्तामणो भविष्ये ।

यडदुग्धतिणान्दथाद्स्तयन्धौ च बन्धयेत्‌ |

{2 मिताद्राब्याख्यावां wqntefererary । ख. ९।

way निम्ब सिद्धा दूर्वागो रोचनादिकम्‌ ॥

शम्पव्य भारु विरथौ ANY प्राथेयेदिदम्‌ ।

चिरजोवौ यथा लंतु भविष्यामि तथा मुने ॥

पवान्‌ विक्लवा येव भरिया any सर्वंदा ।

माकंष्डय ममस्तेऽस्तु सप्तकश्पाकजोवम ॥

श्रायुरारोग्यसिद्यये प्रसौद ATT ।

चिरजोवौ यथा वंतु gatat प्रवर fas ॥

awa मुनि्रादख तथा मां चिरजोविनम्‌ |

माकंष्डेय महाभाग BRATMAN वन ॥

श्रायुरारोग्यसिद्ययंमसमाकं वरदो भव ।

सतिं गडसंभिश्रमश्नच्धेमितं पयः ॥

MASA वर Gayl पिवाम्याय॒ विधये ।

दति पयः पिबेत्‌ । तिथितश्े स्कान्दे fare: |
खण्डनं नखकेश्रानां मेयनाध्वगमौ तथा |
आभिषं कलं feat adegt विवजयेत्‌ ॥ दति ।
एतच्च वेपयन्तं प्रतिमासं ततः प्रतिसंव्रं जग्दिने श्राय्‌-

व्या्मिच्द्यथे कूर्यात्‌ । तस्यायं प्रयोगः । तचादौ तिखते-
Saray शवा दधि gat च शिरसि var कायादुष्णोद्‌केन |
ततः केखरोदकन खात्वा ्एक्तवस्वयुगं परिधायाचान्तो गृहाभ्वन्त-
रसुपविश्छ गोरोचना तिखकं हला श्राचम्य प्राणानायम्य सुसु खद्यक-
दन्तेत्यादि पटिला जशतण्डलपुष्यफलर किणामादाय TEs ।
देशकालौ wel ममाद्य जन्मदिने दौर्घाध्यघ्रःपुजपौ चाचमिठ-

हो, १०, Wl! खाचाराध्याये ब्रह्यचारिप्रकरगम्‌ । ` ९१२

द्विदारा माकंण्डया दिप्रौव्यथे माक॑ष्डयादि पूजनमहहं करिये ।
तचरादौ निर्विघ्रतासिद्ययं गण्पतिपूजनं खस्तिवाचनं च
हवा ewes देवता श्रावयेत्‌ । माकंष्डेयाय
नमः । WERT ° बलये ° व्यासाय ° yaaa ° विभौषणाय °
पाय ° परग्रुरामाय ° र दृयेतेनांमभिरदिंतोयान्तेावा द्म Tyee
Mea ।

माकंण्डय महाबाहो BARON वन |

चिरजोवौ यथा a हि भविय्यामि तथा सुने ॥

मववर्षायुषं प्राण तपसा महता पुरा |

सप्रकल्यान्तकं ara: प्राप्तं हि मुनिना लया ॥

mradte यथो देहि भियं" देहि धनं तथा ।

पुच्रपौचप्रपौजांख माकंण्डेय महामुने ॥

द्रोणएपुच महाभाग चन््रतेजःसमुद्धव |

भवाय बलदोऽसित्व मश्वत्थान्ने नमोऽस्त ते ॥

देत्येश्कलसन्भरूत बले दाता इरेः पुरा |

प्रपन्नः शरणं ASE दौघेमायुः प्रयच्छ मे ॥

भविग्यत्छाम्मतश्चैव श्रौतं ज्ञातवाग्ने ।

नारायणसमुद्धत तव व्याखायुष्युदो भव ॥

TATA BIR ख्बलोत्तम |

रामभ्रिय नमस्तभ्यं दनुमन्‌ Ts सवेदा ॥

विभौषणए नमस्तुभ्यं समये रामदूतकः |

श्रायुरारोग्धकनैशवये देहि पौ शस््यनन्दन ॥

९8 faareycrerenrat शच्योनामिश्ावाम्‌ | ख, ९, ॥

दिजेष् भरतासायं सवेभ्रा्लविश्रारद |
शरण at प्रपश्नोऽि warey रपां ङुङ्‌ ॥
Tama महावोयं च चियाग्धयमाद्नन |
आयः प्रयच्छ मे राजन्‌ MAY नमोऽस्तु ते ¢
ततो गड़तिलमिश्र दुशं प्रतिना waaay चिः पिभेत्‌ ।
तत्र मन्तः |
सतिलं गडसंमिश्रमश्नस्यधेभितं पयः |
माकंष्डेव महावाहो पिवाभ्यायुःसष्टद्धये ॥
यस्य ख्या ° प्रमा दात्कुवतां कम ° Tal SHE ब्रह्मणस्पते °
दति विरज्य THATS कुयात्‌ । कमे चेति चस््वर्याऽच संबध्यत-
care) च डालघछषशं त्वि ति | तत्खरूपमिव्यथंः । तदास्यमिति
यावत्‌ । एवं प्रागपि । भ्रनन्वयनिरासःय लिङ्गविपरिफाभेनाइ ।
कार्यमिततीति । दव्येवमित्य्ैः। ददसुपलकणं पुंलिङ्गस्य पि। अरज
ययाकुशमित्यनेन सवे पकाः खष्टहोताः। तयाडि । च्रापस्तम्बख
जक्मभोऽचिदकीये वं चौलं पुनवेलोरिति। गगनारदवज-
वापा waa | आश्वलायनानां तु विग्रेषः ।
ama पश्वे वाऽब्दे चौ शकम wee ।
प्राम्बा समे सप्तमे वा सो पनयनेन वा ॥
दति श्राश्चलायनवचनात्‌ ।
ततः सेवश्षरे पूं चुडाकमे विधौषते ।
दितीये वा TMA वा कन्त, श्रुतिदग्रनात्‌ ॥
ange च केषाश्चिद्पनोत्या सेव्यते । इति ।

Ge १२ I खाचाराध्ययि ब्रद्यचारिपरक्स्णम्‌ | ६४, `

कारिकाऽपि।
पञ्चमे सप्तमे ववं जनो मध्यमं भवेत्‌ ।
. अधमं गभेतः GTA द्शमेकादप्रेऽपि वा ॥ इति
a |
नारदीये विशेषः |
खनोर्मातरि ग्भिश्धां चडाकमे न कारयेत्‌ ।
पश्चमाब्दात्‌ प्राग्व तु ग्भिष्छामपि कार्थेत्‌ ॥
यदि गभं विपत्तिः स्यात्‌ शिशोरवां मरणं दि |
सहो पनोत्था garavet दोषो म विद्यते a xia
छ हस्यतिरपि |
` गभं मातुः कुमारस्य न कुर्याच्चौलकमं तु |
पञ्चमासादधः कुर्यादत ऊर्वं न कारयेत्‌ ॥
दति धमप्रकागे गभिंणौपतेरूपनयनकन्तुवमपि निषिद्ध-
मिद्युक्त चौलप्रकरणे | |
श्रो दादमौ पनथनं पयसो ऽवगाद्‌-
मायुःचयो भवति गभिंणिकापतौनाम्‌ । इति ।
तचौदाइं खस्य चान्यस्य चापत्यादेः | उपनयनं लपत्यादे-
रेव । तचापि चौलदव नायं नियमो यद्पनेयस्य मातुरेव गभं
निषेध इति किं व्रपनेतुभार्यामाचस्य गभं इति । अन्यत्रापि |
खनोमातरि afiet मौश्जौ चडे न कारयेत्‌ |
गते तु पञ्चमे मासे गभादौनां शतिभेवेत्‌ ॥ इति ।
9

q¢ मिताक्षसब्ाख्यायां लच्छोनामिक्षावाम्‌ | ख, ९।

तथा,
प्राप्रमन्यदयश्राद्धं पु जसंख्कारकमेषि |
पन्न रजखला Gears कर्यान्तत्पिता तदा ॥ इति,
सङगे तु,
UES समनुप्राप्रे BAA समुपागते |
कूश्माण्डौभिष्ट तं war गाञ्च दच्यात्‌ wafaaty ॥
चड़ोपमयनोदा इप्रतिष्टादिकमाचरेत्‌ | इति । `
अन विशेषो विष्ण॒पुराशे |
YAM तया ऽपेये वाच्यावाच्ये तया sya |
तावत्कालं न दोषोऽस्ति स यावन्लोपनोयते।॥ इति ।
वसिष्ठोऽपि |
awe विद्यते कमे किञ्चिदामौ शख्िबन्धमात्‌ |
Usa समस्तावद्यावद्ेदो न जायते ॥ cha |
BOCA विशेषमाह इद्श्तातपः।
भिश्रोरभ्यच्वणं ote बालस्यादमनं स्मृतम्‌ ।
रजसखला दिसस्पशं लानमेव Hara ॥
पराक्‌ चूडाकरणत्‌ बालः प्रागन्नप्रा्नाच्छिष्टिः |
कुमार कस्त॒ विज्ञेयो यावग्मौ शनौ निबन्धनम्‌ ॥ इति ।
श्रधिकमनुपदमेव वच्यते । यदि गर्भाधानादिशुख्कारशोपस्तदा
तन्निमित्त प्रायसित्तं शला कालात्ययनि समित्तं प्रायित्तरोमं च
Bal चोलं होमश्च कायः |
तदक

ज्यो. WR । खाचाराध्याये ब्रद्यचारिप्रकरणम्‌ । .. दक

` शगैनकेन ।
आरभ्वाधानमाचौलात्‌ कालेऽतौते तु कर्मणाम्‌ |
व्या इत्याच्यं BHAT SAT कमे यथाक्रमम्‌ ॥
एतेष्वेकेकलोपे तु पादश्च समाचरेत्‌ 1
Qa Bae स्यादापदि वेवम रितम्‌ ॥
श्रनापदि तु aaa fara दिगणं चरेत्‌ । इति । ¦
चिकाण्डौ
कालातौतेषु BAY प्राप्रवत्छपरेषु च |
कालातीतानि wea विदध्यादुन्तराणि तु ॥ टूति।
श्रथ शिखाविषये उच्यते। तज तावन्‌ माधवौये
लोगासक्िः। cfawa: ager वसिष्टानामुभयतो ऽचिकश्छपानां
मुण्डा भगवः पञ्चचूडा ्ङ्गिरमूो मङ्गलाये शिखिनो ऽन्ये यथा
कुलधमे वेति । कमुजा केश्पद्किः। एतच्च ॒शाखान्तरविषयम्‌ +
तैत्तिरीयाणां तु खप्रवरस्यया भरिखाधारणसुक्तं गुद्धे “aut
केशशाज्िनौय यथर्षि श्वा निदधाति यथा वेषां कुलधर्मः
स्यात्‌"^दति |
अन निशयसिन्धुङत्‌ प्रयोगरलने |
मध्ये शिरसि qt स्याद्सिष्टानां तु efau |
छभयोः पाश्वेयोरजिकश्वपानां शिखा मता ॥ दति,
माधवौये ऽणेवम्‌ । श्रापस्तम्बस्वाह़ sat केग्रान्विनोय

यथर्षि श्रिखवा निदधातौति"। ययिं savage) --तासां

—

कक

काप. उ्ट.प. दख. १९द८््‌.द्‌। . , , ..“;

qe मितास्राच्यास्थायां जच्छोनामिक्षावाम्‌ | अ. शे |

मध्यशिखावजेसु पनयने वपनं are, प्रतिदिशं प्रवपतोष्युषणयने
तेनेवोक्तेः। fowt वा एषो म पिहितो यन्वष्डल्येतद पिधानं
यच्छिखेति श्रुतेः 1
विश्रिखो श्युपवोतख्च यत्करोति न वक्तम्‌ ।
इति निषेधा | wig तु वचनातशिखवपनमिति सुद्‌शन-
भाष्ये उकम्‌ । यन्तु कुमारा विशिखा इवेति fey तच्छन्दोग-
परम्‌ , पराके मदनरने च ATA: | दिषतः ager
वसिष्टानासुभयतो ऽजिकश्चपानां ger सगवः TERT afycat
वाजिक्षेके ayer शिखिनो ऽन्ये auger वेति । कमुजा
fren । वाजिः कश्पद्भिः | समतिदपणे, एका शिखा efeuat
afwentae पश्चाङ्गिरसां watg नेका शिखा कथ्वपशो भजाभां
शखोभथत्रापि चथाङ्गुलं च । एतच्छूद्रातिरिक्रविषयम्‌ । शरस
गिथता केश्वेषा इति वसिष्ठो | यक्त पाड्य
भ frat मोपवोतौ स्यान्नोश्चरेत्‌ await गिरम्‌ |
शति शृद्रसुपक्रम्योक्र तदस ्येति केचित्‌ । विकण्य इति तु
युक्षम्‌ | अरत एव
हारोतः।
स्लोशद्रौ तु fret fear कोधादैराग्यसतोऽपि art
meray प्रकुर्यातां निष्कतिनान्यथा भवेत्‌ ॥ इति ।
एतत्परियश्पकरे खरे शाचाराद्यवष्येति दिशित्याह ।
Ferd भवः । श्रापस्तन्बानां चडाक्मेणि गिखौस्यापेनशक्त
तजरैकार्षेयस्येका द्वार्षेयस्व दे tafe). aet wana धारण-

at. 22 | आआच्ाराध्याये ब्रद्धचारिप्रकरणम्‌ de

भुपनयमे वपनं वेति and मध्यशिखावजेमन्यासां वपनं, afar
प्रतिदिशं वपतोति ama: रिक्रो वा एष इति वचनात्‌ ।
fafa इति खतेः। सेषु वचनादपनं शिखाया दत्यचैकव चना ।
wit मध्यिखाखापनं युक्तमिति । afer रच द्चतात्पयं लेव,
we स्यापितानां frerat यावन्लौवं खापनमेव । चौले धयरषिं
शिष्ठा निदधाति प्रतिमन्त्रं प्रतिदिभ्रं वपतोल्युपदे्रात्‌ । पन्ने
तु धर्मोपदेशः सौकर्यात्‌ । वपनन्तु चौलवदेवेति wwe: । we सु
seat चूडाकमंणि शिखास्यापनमेकांयसटेका द्याेयस्य =
दत्याद्युक्तः तासां च सं्कायलं, frar निदधातोति दितौयासं
योगात्‌ । ware संस्कारासम्भवादिशिख इत्यादिना ऽविगरेषात्‌
सर्वासामेव कमेष्यपयोगो वाच्य दति सर्वासां कमेङ्गलम्‌ | तचेकश्या
एव कर्माङ्गलकलच्यने Feu eqs गोदानादौ तु वच्मादेव सबे-
शिखा वपनम्‌ । एवं सजेऽपि । तथाच वचनेन विना cay वपनं म
भवति । उपनयने तु प्रतिमन्लमिति सुच मवष्टभ्य सवं शि शख{वपमम्‌।
“वि शिखः” “रि क्रो वेः'त्यादिव्चनान्ययानुपपक्या aga fered
च क्ैखिदुश्यते। तच प्रतिमन्तमिति are चोलेऽपि विद्यमानलाश्चौ-
लस्य च पूवंभावित्ात्तच च शिखाव्जमेवानेन wu वपनं faa
cate निर्णोतलान्तददेवोपनयनादौ प्राप्नोतीति शिदावपनमुप-
नयने नब भवतोति fegrn: । सुदशनभाष्यमणेवं षमश्चसम्‌ ।
हिरण्यकेशिखचभाष्ये ठु we एवायमथे उक्र इति दिगि-
WS: | AGG उपनयने BUM MUR: प्रति-
भकं अतिदिष्रं वप्तौत्ुक्रम्‌ । तस्यायम्भावः सुद्‌ शेनाभिमलः |

Se मिवाक्षरश्याश्यायां लक्ोौनामिक्षायाम्‌ | श्च. 2 |

उन्तरामिश्चतष् भिर्थनावपदित्यादिमिः प्रतिमन्छं शिखातः प्रतिदिशं
प्रवपति, प्रशब्दात्‌ क्ुश्लौोकरणमाशाये एव ama) aq
यच समावन्तैनादौ वपनोपदेश्रस्तच सवं ग्िखावर्जिंतमेव वपनम्‌ |
we aufa शिखा निदधाति यथा वैषां कुलधमः weary
ससजेनाद्या के ग्रनिधानात्‌ समान मिल्युक्रलात्‌ । तथाच यथि
शिखा निदधाति केशान्‌ प्रवपतोति चौले निर्णीतलाद्धिक्रो वेति
शत्या गिखावपनप्रतिषेधाच्च न शिखावपनमुपनयने । यन्त॒ सेषु
तु वचनादपन शिखाया दत्यत्रेकवचनाद्चोखे स्थापितशिखानां
मध्यशिखा वजेसुपनयने वपनं युक्रम्‌। सुदश्नेन लिखितल्ादिति |
agi गोदाने श्िखावजितस्वैकेश्वपनमिति पचे यथर्षिश्रिखा-
वजितसवे के वपनं, रिक्तो वेति रत्या शिखावपनप्रतिषेधादित्यख्
AEWA AACA । तथाचेकवचनमविवचित, ग्रहं सम्मार्टोति-
वदिति बोष्यम्‌। यदपि येषां मते afzafed तेषां aufe थापि-
तानां शिखानां मध्ये एकस्या एव वपनमस्त॒ सने विशिख इति
निषेधाच्चेति i तदपि न। यतो aa वचनाद्रपनं तच नायं निषेधो
ऽन्यथा सचिरण्डाप्रायित्तिच्छन्दो गयत्यादोनामपि श्िखाधारणं
श्यात्‌ । तस्मात्‌ चौले स्थापितानां शिखानां मध्यज्रिखावजेसुपनयने
वपनमिति aaa न युक्तमिति दिगिति बोध्यम्‌ |

अथ सुदशनभाष्यं सापस्तम्बखचम्‌ | उपनयनं se
` स्याम इत्युपक्रम्य ब्राह्यण्णन्‌ भोजयित्वा ऽऽग्रिषो वाषयिला कुमारं
भोजयिला ऽलुवाकस्य प्रथमेनं यजुषा ऽपः सश्न्योष्णाः शौताखा-
नौयोन्तरया शिर safe’ शोधयति चंस्तौन्दर्भानन्तरद्धायोत्तरया-

+ 8. एए. प,९ख.१० द, ५।

WH. RR I खआआचचाराध्याये ब्रह्धचारिप्रकरणम्‌ | Or

fagqagia: प्रतिमन्त्र प्रतिदिशं प्रवपति । ततो येनावपदित्या-
दिभिः प्रतिमन्त्रं प्रतिदिशं चोस्लोन्दर्भानन्द्धाय केशान्‌ म्रवपति।
प्रशब्दात्‌ कुशलौकरणमप्याचारयसयेव | तच प्रथमे aa ऽसा वित्यस्य
खाने रामश्रमंति कुमारनामग्रदणम्‌। we wag दति सुदश-
| नौया Bren) समावन्तेने, wary सः:सजेनाद्याकेशनिधानाकमा-
नम्‌।, । श्रथानुवाकस्य प्रथमेन यजषेत्यारभ्य तस्िन्‌ केश्रानुपयम्यो-
त्तरयोदुम्नरमूले sae वा निदधातोल्येवमन्तसुपनयनेन समान,
भवतौति गरेः । ¡जन्तो ऽचिदढतौये af चौलं पुनवंखो रित्युप-
क्र्यापरेणाभिं प्राञ्चमुपवेश्च ser शलल्या जिभिदंभ॑पिश्नौलेः
`(पुश्नीलैः) शणालद्र सेनेति aut केश्राज्विनोय ययिं fire
निदधाति श्रपरे्ण्चिमप्नेः पथात्‌ ord प्राङ्मुखं द्वष्ौ वाग्यतः
केशा व्िनौय विविधं नौला ऽपसव्याञ्किस्यधी शच एथक्‌ वेत्यर्थः |
यथि यावन्त षयः प्रवरे तावतः शिखा निदधाति।
एकाघ॑यस्येका शिखा द्यार्ेयस्य दे इत्यादि । यथा वेषां कुलधमेः
खात्‌¶ । श्रय वा येन प्रकारेण एषां कुलजानां कुलधमेः प्रवर्तते
तथा शिखा कन्तेया। कवचिदेषामिति वचनात्पितुरन्योऽपि
चोलकन्तंति। श्रपा सरसजेनाद्याकं श्र निधानात्समानम्‌॥ | याख्या-
तमेतत्षमावन्तेने | एवं गोदानमन्यस्िनपि ves षोडशे वषे** ।

* च्छाप. ए्ट.प,.४ Bo GE
1 याप. श्ट. प,५ खं. ९२ सख,३। { aay Ged ख. al
९ खाप. श्ट. प. ६ सखं.१६द्‌.६। ¶ खाप. ए. प. द खं, १९ ख. si
| याप, ए, प. ६ ख.१९ द्‌, ८। * wad ख. १६ Srl

QR faarguigieqat watatfa शयाम्‌ | श्च. |

मोदानमिति कमेनामधेयम्‌ | यस्मिन्‌ कमश्छङ्गगतं ater:
जिरःप्रदेशविश्ेषयोवपमं यथापि aw भिख्ावजितस्वंकंश्रवपमं
aufa शिशा दति तच्ापि गोदामयोवंपमं क्मवचनं कमनाम-
सेवप्ृत्तिनिमित्तं विद्यतएवातो ater कम । एवं यथाचौरं
ब्राद्धश्भोजना दिवरदानान्त कायें तच्ान्यस्िन्लपि नचलजे रोडहि-
ष्छाटो वर्धं च घोडे भवति | WT पशान्तरमाह ।

"अग्निगोदानो वा खात्‌ । 1 एतावन्नाना सर्वान्‌ कं शरानापयते।
एतावन्नाना एतावान्‌ भेदः यद पिधाना्थेया शिखया सड सर्वान्‌
केश्ान्वापयतदूति ततश्चेह विमयनाभावात्‌ श्लघ्य।टरौनामभावः |
अच च वाप्यतदति णिजिन्तमिररश्रादाशायं एव गोदानकमेणः
कर्ता । वरदानमाचार्यायेव i तथा ऽज शिखाया श्रपि वपनम्‌,
एतावश्नाना सर्वान्‌ कंश्राग्वापयते रत्येतस्मादेव वचनात्छचवत्‌ं ,
अन्ये ary: fost वा यच्छिखेति सेषु तु वचनाद्पन शिखाया
दति सतरेभ्यो ऽन्यत्र श्रिखावपनप्रतिषेधादि हापि नेव गिखावपन-
मितोति |

बोधायनोऽपि |

aga af गोदानं ae चौलवन्ष्णौ प्रतिपन्तिरवसानं
चेतावन्नाना प्रतिपत्तौ सर्वान्‌ केशाग्वापयते गामत्र शरवे ददाति
श्रग्निगोदानो वा भवतौति । अतएव श्रथ वपन्तं नापितमुत्तरया
ऽभिमन्त्रयते श्राचायेः यत्‌ चुरेणेति। aq यदा चरेण प्रचयता-
तौच्ग्डतेन सुपेशसा सरूपेण उज््चलेन वघ्रा, करणस्य कटेल-

* सप. ष्ट. प. द ख.९९ स, १२ TAIT Sr ख. १५।

क |

जलो, १२ । SAMMY ब्रह्मचारि प्रकरणम्‌ | £8

विक्वा । एवं्वतेन stu चत्‌ यदा se केशान्वपसि, तदेत्यध्वा-

we, तदा se शिरः शमि ug gel यथा कशाः निमला

„ भवन्ति Taare | ्रायुख्वष्य मा प्रमोषौः। aw खतो ऽमङ्गख-

` लादेवं प्राशेत । तथाच ब्राह्मणं frat बेतौति रदत्तः |

सत्याषाठदिरण्यकेशिद्बेऽपि ।
ama वं चुडाकर्मतय पक्रम्य wage “Ca यथोदितं SUT:
कारयन्ति afd वा” Tam । अस मातृदत्तौया WT |
श्चा प्रवपनादनन्तर मुण्डयित्ा तू aia यथया gered

यथाङुख्लधाभिंकमिति fre: पश्च वा शिखाः यथाप्रदेशं कारयन्ति |
यथा वेषाम्‌, एकर्षेयखेका इ्ा्षैयष्य दे aia fre: were-

यस पञ्चेति। तजेका चेन्मध्ये । इ चेन्मे पुरस्ताच तिख्सेत्पखा कष्य
पुरस्ताच्च | दकिएतो मे उत्तरे वा । पञ्च चेश्रतिदिशम्‌। उपेति
वचनं aears मा शदिति। एवं विहितं षोडशे ae गोदानकमं।
यथा चुाकभेवं विहितसुपनौतस्य षोडशे वधं गोदानकमं खात्‌ ।
तजेतावाम्‌ fare: । “सशिखं वा वापयते” सशिखं सह शिखाभिः
शिरो वापयते मध्यमामपि fret नावशिनष्टौव्यथैः । शिखामचाव-
शिनष्टौव्येकेषाम्‌ । गिखाभमेकां मध्यमामचावशिनष्टौत्येकेषां ofa: |
श्रग्निगोदानो वा भवतौति। तदयं जिगेखितोऽथेः । श्रापस्तम्बानासु -
पनयने चुडधाकभेखापितभिखावणमुक्षविधिना वपनमिति सुद्शन-
Wey si नचोत्तराभिरित्या दिष्चस्यस्य प्रतिदिश्मिति
पदस्य खरसादिक्ख्यकेान्तःपातिमध्यसेतर शिखावपनमाभासमागम-

मतिषिद्धमलुमतमिति न्यायेन सुद्शनसमत मिति ae yer
10

ॐ8 मिवा्चराथास्या वां शद्ोनामिकाबाम्‌ | BRU

कर्मखापितगिखानामविगरषेण पुरवार्थताया बन्धनाअयतवा कर्माथ -
ताया वा ऽवगतत्वेन प्रतिदिशं sacle बाधप्रसङ्गमभावेन
लोह्भानायोमात्‌ । श्रा यिकडङ्ुशलो करण्यरतया प्रशब्दे व्याङ्व॑लां
भाग्यशतां खहमेवाजानुमतेरवगमाख । यदि हि मध्येतरभ्रिखा-
वपनमनुमन्येयुराचार्यास्तरिं प्रशरब्दमेतत्यरतयेव age: । न हि
विधिविषववभिखानपमन्तरेण कचनं युष्वते वपनम्‌ । प्रलिदि श्रश्रष्दस्य
त मन््रविघपना्षख गासि तच सामय्ेमित्युक्षमेव । किञ्च समा-~
wat BY सरःसजेगाद्याके शनिधानात्छमाममिति सचे सवद्ुप-
नयनेन समानमिति age: स्पष्टमेव प्रतिषिद्धम्‌ । उपनयने
मध्येतर शिखानां वपने समाक्त्तने तासामभावेनोपनयनसाम्येन
वपनासम्भवादिति मोपनथने भरिखावपनं भायशशत्छक्मतम्‌। येऽपि
मोदि font a we दति श्ुतिमवष्टभ्य शरिखानां वपनं नेच्छन्ति
तेऽपि. सर्वासामेव नेच्छन्ति । तन्मते गोदामश्ब्दप्रटृ्तिनिमिन्ततख
ययर्षिंशिखेतर के ग्रवपनश्य ` भाय्यश्शद्धिरभिधानात्‌ । हिरण्यक शिं
aaa afta वा वापयत दति frerawafinsifa स aw
सद शिखाभिः शिखाभेकां मध्यममाजामिति याचचार्मातृद्न्े-
cae var: @laa इति । श्रय भाय्यद्लतो ऽननुरूष्य प्रवपतौति
प्रशब्दस्य शिखासदहितवपनमथेस्तच च frat वा एषो म पिहित
दति श्ुतिबलाग्मा sare: प्रमोषोरिति aafegaerg मध्यम-
भिखाखापनमिल्यष्यते तदा सवदे कार्षेयस्यो पनयने . विगिखता-
sofuftfa fea एवं fag शरिखावजेंवपने उपनोत्धा a
चौ खपे. जातवपनस्लो पनयनाङ्गवपनंः न भवति श्र्थलोषात्‌ । wa

Bt. १२। आाचाराध्याये ब्रद्यचारिप्रकषरणम्‌ | oy

एव पवंणि सोमाधामे वा छतवपमस्य पवंखि यजमोधे वा ciara
न वपनमिति सौमिक्वपने TASTE | कात्यायनोयं “खात-
शून च्छिन्नावदतपिष्टदुग्धदग्धेषु चजुःक्रिया ऽसम्भवात्‌” इति खन,
खाते युपावटे, शूने afefa, fad यूपे, अवरतेषु atfey, पिष्टेषु
तण्डुलेषु, . दुग्धे पयसि, दग्धे महावोरे, एतेषु ayfern न
सम्भवति i कुत एतत्‌, दाराभावात्‌ | क्ियादारको fe मन्त्र दति।
एतच्चाशम्भवविषयमेव द्र्टयमिति aan व्याङुवेन्‌ कके¶ऽणतरा्ं
ऽनुकूखतां धत्तद्‌ति ध्येयम्‌ |
उपेन्द्रसतु
fee शूने तथा पिष्टे areal मानिकं तथा ।
पाम्‌ मन्त्राः प्रयोक्ता मन्ता यज्ञाय साधकाः ॥
इति भरद्ाजवचनाद्‌क्रविषये ATS सस्कारमाह । तस्य
च पूवाक्कात्यायमङबशेषमसम्भवादिति शोकनिष्यन्ने wea
यजुःक्रिया भवति यजुबुक्तं कथामा भवति तावन्भाचस्यासिद्ध-
लात्‌ । लौकिकखछ क्रिधामानरष्य सिद्धलादिति गन्धेन व्याङवन्‌
देवया्चिकंः स्मतिमादधाति इति शवंममबद्यम्‌ । शिखाबन्धन
fasiaare,
कोथुमिः।
शिखिवचख्छिखया भावयं ब्रह्मावत्तेनिषद्धथा |
प्रद ङिणं दिरावल्धे warn: सश्मवेशमात्‌ ॥
प्रथमं faqu शला ब्रह्मावन्तंमितोरितम्‌ |
areata gatftaerary मिबन्धने ॥ इति ।

o€ मिवाच्छराय्याख्वामां wetatfanra म्‌ । च. २ |

अथाक्षरारम्भो विद्यारम्भशोश्यते |
माधवौये माकंश्डेयः ।

प्राप्ते तु पञ्चमे ववं प्रसुप्ते जनादन |
षष्ठौ प्रतिपदं चेव वजेयिला तथा ऽष्टमोम्‌ ti
font पञ्चदशं चेव सौरिभौमदिने तया ।
एव सुनिदिते काले विद्यारम्भन्त्‌ कारयेत्‌ ॥ `
WRT समासोयं तण्डुलेषु विखेखयेत्‌ ।
शलाकया GIT पञ्चाशदणेकान्‌ क्रमात्‌ ॥
प्रणवा दिव्याइतिभिववेणेदे वान्‌ प्रपूजयेत्‌ ।
avaat गणेशश्च दरि wall शरं रविम्‌ ॥
ayant at faut faa चेव षड्करम्‌ |
एतेषामेव देवानां नाशा तु जुहयार्‌ एतम्‌ ॥
शङौ दनेखंडु काचगेवे्ेख एयकू एथकू ।
दकिणाभिर्दिणेष्राणं ana चाज पूजनम्‌ ॥
MEGA Tat वरुणाशासुखं भिष्रमम्‌ |
ararat नमः शिवाय वाशयिक््वा षड़चरम्‌ ॥
आआदिशान्तश्च पश्चागश्रदरणनध्यापयेच्छिश्म्‌ |
rege ततः wat चि्ंख्यं वा चयेच्च तम्‌ ॥
श्रधयापयेन् प्रथमं दविजातिभिः सुपूजितः |
ततः प्रश्त्यमध्यायान्‌ वजंनोयान्विवजेधेत्‌ ॥
अष्टमो दितथं चेव vara च दिमज्यम्‌ |
ततः प्रणम्य Gaile विप्रान्‌ ate aftr: ॥

Br. ९२। खाचाराध्याये ब्रद्मदारि प्रकग्बाम्‌ | 9ॐ

रडकाेद रिणामि विं्जेद वतादिकान्‌ | इति |
नरसिंदोऽपि ।
अच्तरसोरतिः प्रोक्ता प्रापे पञ्चमहायने । इति ।
अथास्य प्रयोगः |

श्रयेरेत्यादिदे श्कालौ सद्ोत्ये wea शिग्रोः षकलविद्याविश्-
रदलसिद्धिदारा चतु विधपुरुषायसिद्ययंमचरस्ोकार विद्यारम्भश्च
कम afta दति eneq मादका पूजनं विधाय श्राग्यद्यिकं
युष्छा वामं च शृत्वा Ware समासतो र्याचतपुश्चेषु गणेशं दरि
weak देवौ षरखतीँ ब्रह्माणं व्यासं गौतमं जेमिनिं मनुं पाणिनिं
mated पतश्चलिं are faye ai कणादं कपिशं areata
aad धन्वन्तरिं eur भरतं विश्वकर्माणं पाणिकायां aqe
वेदान्‌ पुराणानि न्यायं मोमांणां wana fret कष्य व्याकरणं
fan छन्दांसि श्यौतिषं वैगरेषिकं वेदान्तं सांख्यं पातञ्जलं काथ-
wet aqua wae wed freed weary शालि-
Ws Raa संबद्यन्ततत्तक्ञाममन्त्ः क्रमेणावा्येत्‌ । सरसत्या-
वाने विशेषः। गोचरम॑माजं विलिप्य vat खण्डिलं war पलाश्र-
mea we खनित्वा cat भुवनमातः स्वेवास्मयङूपेणण गच्छछा-
गच्छेति अवादयेत्‌ | ततः प्रणवादि चतुण्यन्तं नमोन्ततत्तन्ञाममन्त्े-
रावाहनक्रमे Weare यगन्धपुष्याचतभूपदौ पायस दन-
यमपैएनमस्काराम्‌ छवा fi dere इतेनेकंकामाङतिं त्व
(चायं TATRA HET ब्राह्मणान्‌ Geta धारो सन्तो

ec faarecraqrerat लच्पोनामिक्गावाम्‌ | च्य. ₹२।

WAFS वस्छसुगन्धाशङ्ारादिग्डवितं बालं हतगणेश्रादि-
देवाचायंप्रदचिएनयं पञ्चामसुखमु पवेश्छ,
श्रभ्ानतिमिरान्धस्य HATTA AAT |
सुरद लितं येन aa MYTA ममः ॥
इति र्‌ Taw,
सरखति mage वरदे कामरूपिणि |
विश्वरूपे विशाशाङि देहि faut सुरेश्वरि a
इति वाचयिता meget गर्दिंजा शोःपूजितं प्रशवपूवंकम्चर
ग्राहयेत्‌ । विद्ारण्मं च कारथेत्‌ । तत श्राचाय्याभिवन्दनं war
गणेश्रादिदेवान्‌ शआरावाइनकरमेणोदासयेत्‌ । विधादृद्धिभेवति । ततो
ant दचि्ण । weer wear sii aera agama
wen ग्रहपूजां विधाय cfeudt ब्रह्मासनादि । प्रजापतये exe
ana सोमाय गरेश्ादौश्ञाममन्नेराच्येन इत्वा शरादिनवाडङतौ-
Sear श्रग्रये faewd प्रजापतिं च sat संखवप्राश्रनं पविचाभ्यां
सुखमानेनम्‌ wat प्रतिपन्तिः प्रणौताविमोकः ब्रह्मणे पूएपाचदानं
दशिशादानं विसजेनं गच्छगच्छेति । |
इत्यक्षरविद्यारम्भः।
अथ गभाधानादिसंस्कार सङ्ल्पसंग्रहः |
कन्त श्रदयेत्या दिदेशकांलौ gat wer मम भार्यायाः
प्रतिंगंभसंस्कारातिग्रयदारां seat जनिवमाणस्वंगर्भा्णं कौजगमै-
aggattfratuara च ओरौपरमेश्वरमौत्ययें value कमं
करिये |

)

Bit. ९२ | ` शाचाराध्याये ब्रद्यचारिप्रकरसाम्‌ | ७€

कर्ता देशकालौ ger wat भार्यायामुत्पत्यमानस्य we
बै जिकगार्भिंकदोषपरिशदाररूपन्चानोदयप्रतिरोधपरि हारदारा ओ-
परमेश्वर भोव्यथे dare कमं करिये ।

कर्तां Swart समृता तनुरुधिराभरियालष्छोग्तगण्दु रनिरस-
नचमसकलसौभाग्यनिदानश्वतमहालष्डो षमावेशनदारा प्रतिमभ-
बौजगर्भसमुद्धमैनो मिबरेएजनका तिश्रयद्वारा च ओरौ परमेश्वरभोत्ययं
श्लो संस्काररूपं सौमन्तोश्नयनाख्यं कमं करिये ।

` कर्मा दे शरकालौ रला ममास्य कुमारस्य गभाम्बृपामभंनितेसकश-

दोषनिवरदेणायुर्भधाऽभिटद्धिबोजगभंषसुद्धवैनो निवहेशदारा ओौपर-
मेश्वरमोध्यथे sana करिये |

ant देशकालौ समला ऽस्य भिगोर्गोजगभंसमुद्धवेगोनिवरेण-
धुरश्यरमायुरभिदद्धिव्यवहारसिद्धिदारा ओरौ परमेश्वरगौत्यथं नाम-
कमं करिष्ये |

कर्ता देशकालो रवा ममास्य शि्नोरायुःरौटद्धिगौजग्भसमु-
द्वेमो गिवरदेणएदारा ओपरमेश्वरोत्ययें निक्रमणणस्यं Rana | |

उपवेशने चवम्‌ |

कर्तां देशकालो रला ममास्य शिशोर्माढग्भमलप्रा ्नन-
इरद्यननाद्व्रह्मवचसतेजरद्धियायुशंचणएफलसिद्धिगौजगभेसमुद्धवेनो-
जिबरेणदारा ओौोपरमेश्वर ग्रीव्ययेमन्नप्रा शनाख्यं कमं करिये |

कन्तां देशकालौ Wal ऽस कुमारस्य वौोजगर्भसमुद्धीनोनि-
aed बलायव्चोऽभिदद्धिदारा ओरौपरमेश्वरमोत्ययं vere कमं
करिये |

ce faaracrearearat egtnfaanary | ख. a

wat दे प्रकाशौ खला ऽख कमार ष्ठोपमचनं कन्त anreq-
wad वपनादि करिये ।
aul खस्योपनेटत्वाधिकार सिद्धये रच्छ बयं प्रायसित्तं यया-
संभवम्रत्याज्रायदारा swarefta । दाद्‌ शाधिकसहखगा यचनेजपश्च
करिये |
तत्‌ श्वा, बटुः कामचारादिदोषपरिषाराथं र्च्करचयं प्राय-
fad यथासंभवप्रत्याजायदारा ऽहमाचरिये । अयं सङ्ूग्पो न
विक्वानेश्वर षष्मतः । तस्य हि महापातकवजे प्राग्‌ पनयात्‌ छत-
दोषस्यो पनयनमेव प्रायञित्तमित्यभिमतम्‌ । श्रतएव
आातूकण्यः |
अनुपनोतस्ठ यो बालो मद्यं मोहात्‌ पिबेद्यदि |
AG BH कुर्यात्‌ माता भ्राता पिता ऽथवा ॥ इति,
पू्व॑सङ्कल्पे AAA
SHI चोपनेता We we बटुश्चरेत्‌ |
दूति बोध्यम्‌ |
अस्य कुमारस्य दिजलसिद्या वेदाध्ययनाभिकारसिद्धर्थमुपन-
यन। खय कमे करिये |
उपनयनाङ्गग्तमतुप्वचनोयोमं करिये |
कर्ता देशकालौ HA ममास्य कुमपरर स्यो पनयनत्रतसमाशिबेद-
यरहणएसामथ्यैलचणमेधासिद्धिदारा ओ परमेश्वरमौत्ययं मेधा जननाखयं
कमे करिये |
ूर्वोक्रफलसिद्यथं मेधाऽपरनामका विचौ पूजनं करिय्ये |

4

\ ॥

श्रो. १९ | SUI ब्रद्मचारिप्रकरगम्‌ | | ct
कर्तां देशकालौ ema ae sgerftut गोदानाख्यं कर्म
करिये ।
agua हकतनित्यकरियः शतप्रातरभ्िकायश्च प्राणानायम्य

तिश्यादि day मम रदस्थाश्रमान्तरम्रा्षिदारा ओरौपरमेश्वरभ- |

व्यथे समावत्तेनं करिये |

वरपिता देशकालौ way श्रस्यासुकश्रमंएः gre करिग्य-
माएविवाहाङ्ग्तं गणपतिपरूजमं खस्तिपुण्ठा रवा चनम्‌ श्रद्करापंण
मादकापूजनं AVM TAH मण्डपदेवताप्रतिष्टं च करिये |

एवं `वध्रूपिताऽपि । शरसा HARA: कन्याया दति विगरेषः।
ततः कन्यादाता प्राङ्मुख उपविश्य देशका सला करिव्यमाण-
विवाहाङ्गश्डतं वाग्दानमहं afta । ततस एव गोचोश्चारादिपरवे-
भिमां कन्यां aw वरायादिष्टे महत्त दास्य दति वदेत्‌ |

श्रय वरो afaaefa विवाहस्त्र देशकालौ सला कन्योदराहं
धमेप्रजा सिद्यायमदहं करिष्ये इति waned कुर्यात्‌ |

श्रय कन्यादाता देशकालौ सला मम समस्तपिद्णां निरति-
प्रयसानन्दब्रह्मलो कावाध्यादिकन्यादानकल्योक्र पला वापे ऽनेन वरे-
Wat कन्यायासुत्पाद यिष्यमाणसंतत्या दादश्रावरान्‌ दादश परान्‌
पविौ कन्तमात्मनख शओ्रोलष्ोनारायणप्रौतचे ब्राह्यमविवाइविधिना
यथा श्र्यलशृतकन्या रानमह HiT |

कन्या तारयलिल्यादि । पुनः मम समस्तेत्यादि Waa दत्यन्त-
मुक्ता ऽसुकसप्रवरगोचोत्पन्लादिकाम्‌ एतादृेः कन्यां वराथिनीं ्ौ-
इपिण प्रजापतिदेवत्यां प्रजासदतकमेभ्यः प्रति पाद्यामोति gur-

11

SR faarcugTeral बच्छोगामिक्रम्द्मम्‌ | Be |

qecfya we किप्रन्‌ दश्रात्‌ दति नारायदभटरप्रखतन्रः) TS ।
Stamey) तथाहि कन्यादामकश्पोक्षफललेन नो देष्ठता, यो ग्ध
जिक्रदण्दिरतोधापत्तेः । तजापि सेन्यो carafe
Wea | कच्छोनारायणमो fay हेमाद्धिमदटमख्न्कः-
दिजिखितवशःसंधे न श्रता म फशलमरेति । प्रजोत्पाद्र ग्रेन
Ufa mala सषश्चतामावहति । आत्मनञ्चेति यदि खमन्तपि-
दष दिग्धनेन agfea फला वप्ये इत्यनेन संवध्यते तदा aa
agent व्यवददितप्रयो गाखंगतिः। संनिहितपविजौोकन्तेसिन््दक-
daarg । चदि च दितौयान्ततया aa सबन्धः, तदा wean:
संद्गम्धिता श्र खात्‌ । त्स्मात्‌ बङवषनासगतिख् । यदि समन्ल पिकं
veafa: फलं दतुरविंश्रतिषंख्यानां पविचताफलमाद्न्तयोखमौनिः
फणलमित्यसिश्चतं तदा frighten एकविं ञ्ञ>
ENA gait खष्टवेन तद्यषणे आनाभावेन्र पवि-
चता दारं तदवाश्षिदांरौ ति तत एव चागतो sla yaa
दरादश्यन्ां quer fateat dental a fener fae Ra
ais ज्ुत्यद्भ्त्रेन तद्रवाेदुंवं चलेन cere त्त्र fa tar eR
खयुदूक्देत॒दानफ़ललो त्मने चरित्येन व्यवडितवाश्यपरो गाज विके
gig विहाय लको तिप्रदोक्षखे बोजाभावेन तुवि
खतिपुराणोक्षफलजआातेकदे wearers चायुक्रतमलं BRA WH
wa) aa नेवं दानवाक्यं किं तु कतुश्तफललाभक्न््लो-
असमस्यवप्रेचडइलातच्छिन्नस्लगेवाम्रलाभद्रदानगो दानायादितनिद्य-
दानरवाग्लद्भताश्मसेधत्राह््यमा ण AT TL TTT बह्व

od

चो, ee | SEIN अक चोरिरवरयक्‌ | खश

एशत्रह्णोकप्रातिकामो ऽस्यासुत्याद यिव्यमार्णयी सी दहिशा-
वरानेकविं त्यवराग्वा तावदपरान्‌ पुरुषान्‌ पविनौकन्त्ात्मानं
चामुकसप्रवरगोचा दिर प्रजापतिदेवत्यामसुकसप्रवरगोचाथां कन्या-
ममुकसप्रवरगोचादये तुभ्य सप्रददे इति areal ततः प्वंवदिति।

AEM, श्रिये । |. |
एवं यच्छन्ति ये कन्यां यथा ग्रहां खणशंशताम्‌ |
विवाहकाले aaa यथो क्सद्भे वरे ॥
करमोत्‌कमक्र्॑श्रतमुपूवै लभन्ति ते ।
Aa लमेधावत्‌ TAWA संघकः ॥
agiciag गोदातुनित्येदातुद्च घे रथाः |
कन्यादानानुगाः Treaty बयो रयाः ¢
कन्यादथाश्वमेधौ' च प्राणदाता दिजेषु च |
समं याति रथा हते जयो वे गोज संश्रयः ॥'
पूतंधमेमवाभ्नोति ययावदिधिकल्पितम्‌ ।
यस्मात्‌ कन्याप्रदानेन Seay अरं ` Tea ॥
amaare तस्मादिव्यादिः । `
ange च विवादेन ayy कन्या प्रथ्छति |
रधो कः त्रणच्छोच्रं aye पूणितिः ae: ॥:
erafen सन्ति रोमाणि कन्यायाश्च. तभौ Gwe ।
तौबकषवेसरशी रिः दद्रलोके Hee ॥*
श्रप्रजायां तु कन्की्थौः नं नुवीत acre) ee

<9 मिताचरानास्वापा eqtarfaenerey | श्य. र,

आश्चलायमौये।

weg कन्यामुदकपूवं दद्यादेष ब्राह्मो विवादरस्वां जातो
दादशावरान्‌ दादश्र परान्‌ पुनाल्युभयत इति |
स्कान्दे ।
वेवाडकप्रदामं च यो ददाति द्वापरः |
महेग््रभवने याति सेव्यमानो ऽपखरोगणेः ॥
MAY सुवणन परकौ यान्तु कन्यकाम्‌ |
धर्मेण विधिना दातुमसगोजोऽपि य॒श्चते ॥
श्रता कन्धाप्रदामञ्च पितरश्च पितामहाः |
विमुक्ताः स्वेपापेभ्यो ब्रह्मशोकं ब्रजन्ति ते॥ दति
भविष्ये |
RMAC दद्यात्‌ समाष्टय नराधिप |
विद्चाथिने argqura कन्यादानं तदुच्यते ॥ इति ।
zeta च ।
मातापिदविष्ोनं तु संस्कारोदाहइनादिभिः।
यः स्थापयति तस्येह युश्यसंस्या न विद्यते ॥ इति |
ततो वरो यथोक्रवेदि काचामुपविश्वाचम्य प्राणानायम्य देश
कालौ date प्रतिग्टहौतायामश्ां वध्वां aatafege wer fiy-
. faga च faaretta afta । at eet erat aaj
मम विवाहाग्ररुहयालवसिद्धिदारा ओपरमेश्वरभोत्यथे Vwawie-
होमं करि्ये । एवं सख्कारामरेग्बणुद्यम्‌ ।

@. ९२ | , -च्याचाराध्याये ब्रह्यचारसिप्रकरबम्‌ | चभ

` इति संस्कारसंकर्पसंग्रहः |
श्रथ AACR: |

HATS कुमारस्य गभाम्बपानजनितसकलदोषनिवरहणयुमेधाभि-
इद्धिबौजगर्मसमुद्भवेनोमिबदेणद्ारा, we भिग्रोर्योजगभेसमुद्धवे-
नो निबेणायरभिटद्धिग्यवदहारसिद्धिदारा, ware शिग्रोः wg:
ओदद्धिवोजगभसमुद्धवेनो निवरेणदारा, wa शि शोमांदढगभंमल-
पाग्रनषएद्यज्ायनरह्यवचसतेजदद्दियायुलेचएफणलसिद्धिवो जगभंसमुद्ध-
वेनोनिबरणदारा च भओरौपरमेश्वरपौत्यथे शातकमेनामकरणद्र्याव-
लोकननिश्रमणो पवेश्रनान्ञप्राग्रनाख्यानि कर्माणि aan करिये |
तदङ्गखस्िपु्याशनान्दोग्राद्धं «afta तदादौ निर्वित्रता-
fag’ गणएपतिप्ूजनं करिये |
.. तानि शला प्रते* ददामि Hatt ते° sal भव परश्टः° .दनद्-
Heres असन wee | Wat गणएपतिमाम खकुलदेवताभक्रः माख्नाम
नाचचं नाम ततो व्यावहारिकं भाम। ततः ae ओ्रोगणेग्रुलदेवता-
नाशा त्वम्‌ अरमुकभक्रोऽसि | ए. प्रकारेण स्वणि नामानि।

देवतानाश्ञा ऽयं zat भवतः सर्वान्‌ ब्राह्मणान्‌ अ्रभिवाद-
यते ्रायद्मान्‌ भव दुर्गाभक्क इति । एवं सर्वाश नामानि |

ततः खयावलाकनम्‌।
afi we सेनु च द्येत्‌ । खरस नो faa aa इति
ग आ. स.च.क.९१। | चा... ews
LW कं. १५। ऽ ऋ. स.ख, रख. ६ व. २७।
|| ऋ, सं, ख. २ अ. २व. २०। ग ऋ.सं. G5 HOF 8]

af मित्रां वं! weaiahrereny | @.-@!

शिष्ठमहमारोय ane: fre ce इकति aig) तथः" दश
इति aa निरौषश्येत्‌ ।
ततो निष्कमखल्‌ |
दृ्ांदिशोकधाखानां प्राश्यादिदिश्णं चनर्टवोवाखुेवेनननौभै" यो
यथाक्रम Kat शता कणिक्रद दिकं qe fuss मातखन्छरे भके ।
अथोपवेशमन्‌ |
wartenfetpaat fant सेः वर्करः च |
निचपार्थमिटं द्धि ते। at रुकना सवदा ॥
sere wart ar fear राकाया aT ।:
रन्त॒ सततं सवं देवाः शक्रपुरोगमोः ॥
ति देवान्‌ प्राथ्ये चतुरज्रस्थष्िलेः fad संपुच्व" घान्वरा्ि
wer तदुपरि भिषसुपे्य cat क्यात्‌ः। ॐ हें जः ग्नक
कर तात्‌ सः श सं ॐ इति र्षा हला पूपादिभिश्वेतेणनं
Tempera प्रदशिणं कारयिता fast तोषयेत्‌ |
बत्युपवेश्नम्‌ |
ततौ वरादष्टयिवोगु ददेवदिजान्‌ पूणयिष्वा ग नितुप्रक्िथिः तज
धान्यराभि छला AT मण्डलं Bat तजर श्ङ्खु्रथा दिमतक्सिषाक्यभ
क्रियमाणे चिग्रसुपकष्येदेमिरभेग्छेः |
रचनं वसुधे देवि खदा सर्वगतं इमे |
श्रायुष्यमाणं निदिं निकिपख हरिप्रिये ॥
+ ऋः सं, खं, ८. ५व. Re | 1 ऋ. सं, ख. ५ श्च, ५।' वः ९ ।
{ चसं, रचः र्वः १९ § क, स, चः pet aay ger

BA | ऋवे जद्जास्परिकरडन्‌ | ८९

"किल दुवा & Aha whem: |

जी च्िवषोप्यत्रित्तेभु facwarfete तान्‌ ॥
भहग्िदरिकद सानां साकरलमभिका wie |
कमं wi RNR ब्रह्मा ATTRA ॥

am छलक उलनक्षारिजिष्मनि विनद्य नो विक्रापतोन्लं
quiz ।

सत्ते उ्र्रा शमम्‌ ।

‘gia आधर स्तभोरनमिति ब्ज्य शरपाजवौ ° सन्वमुक मेन्‌
दकि अद्भिः vewen कुमार प्रागयत्‌। feat: प्रपरदातार”
i श्क्षा ल्ुशपरातानम्‌ । द्तानां जातकर्मादिकम्ें
eerie’ anger, siete erat जातकमादि कर्मण
gapifag~ wane यसो ° |
इति afanrsenifearal प्रयोगः |

awaa anifaptatat सकण्ठो swat जातकर्मादिक्मणा-
rag sem कति ere । we गरि शोजालकर्मादि-
PEGS AS eM ETTe KAN TTR Ss cee
mae यद ्काल्यान्ञाचद्ारा ऽहमाचरि्ये शति शंकश्य
Wiis ge जातकर्मादि कुर्यात्‌ । we ANTE
wa anata शकानां प्रमादादकतामों प्रतिकमं
WER जाया WHER प्रायचिन्तमञुकमतयालाबदारा अहं
afta प्रतिकमश्ि genet arya होमं करिये । तद्ग

, " अभा. ज. व, ९९.९९ tw संक, ९२ Hoss

ee faarercrarenay segtrtfarntate | च्च. र ।

स्छण्डिलादरि । चअन्वाधाने प्रजापति कर्मसंस्यया। अथवा श्राव्योत्‌-
पवनमाज शृत्वा होमः are: । तस्मिन्‌ पके अल्लाधानमिश्राव्छि-
रित्यादि न भवति| देश्काखातिपन्तिटोषपरिषशारदारा ate
प्रायचिन्तशोमं af) खण्डिछादिपूर्वोश्तरतन्तकरणपखे were
कमशो पसंस्यया प्रजापतिमुचिख्य होमं gaiq । केवलोत्पवनपच्छे
पूर्वोत्तरतन्ं भास्ि। शष्छरादिषंकण्यः gate कायैः। मम
लातकर्मनामकरणनिमणोपवेश्नना्ञप्ा ्नसंस्काराणां प्रमादा-
दतिपत्तौ प्रयेकं पादरृचछरं चडायाः we यथासम्भवपरत्यालाय-
द्वारा श्रहमाचरिये | ततो मुख्यसङ्कल्पः | we कुमारस्य जातकर्म
नामक्ररणनिग्कमणोपवेश्रनान्नप्रा ्नकमेणणं करि्यमाण्योस्ौलोप-
नयनयोखाङ्गतेन सखस्तपुण्पारवाचनं मान्दोआआङद्धमुपगयनाङ्गवेन
मण्डपदेवताप्रतिष्टापन च करिये । तदादौ ` fafa wen feet
गणपतिपूजनं करिये । नान्दो्राद्धान्तं शला जातकमां दि संस्कारान्‌
करमेण कुर्यात्‌ । तथाहि । wa कुमारस्य गर्भागबृपानजनितसकणल-
दोषनिवहेणयुमधाभिटद्धिगोजगभेसमुद्धवेनोगिबरेणदारा sya
Vata जातकमे करिष्ये | awe अद्य कुमारण्य बौजगभ-
समुद्धवेनो निबरैणयरभिददिव्यव हारधिद्धिदारा ओ्रौ° नामकर्म
करिय्ये | तत्‌ ` शला श्र कुमारस्य श्रायुरभिदद्धिदारा ओरौ °

सूर्यावलोकनं afta) तत्‌ रवा we gate श्रायःचौटद्धि-
बौजगभेषमुद्धवेनो निबदेणदारा Be निक्रमणं Fol तत्‌ शवा शरस्य
कुमारस्य श्रायुरभिदद्धिदारा ओ उपवेश्रनं कण । तत्‌ शला
SU कुमारश्च मादगभेमखपरा TAT HOA T TAT ATS

wt. ve | श्धाचा राच्थाये ब्रद्धाचार्िकश्गाम्‌ | ce

र भिदटद्धिगौजगभंसमुद्धवेगो निवदेणदारा To अन्ञप्राप्रनं करिष्ये |
तत्‌ श्वा चोलं ख्वापयचिला गन्डिग्यादिष्यापमं कूर्यात्‌ प्रथोग-
बङिष्डतः। प्रयोमान्तग्डेतस्ठ wag Kear हला माग्दौ -
आओाद्धान्ते जत्तकर्मादिसंस्कारान रला देवकरमप्रतिष्टादि ङुर्णात्‌
इत्यादि बौध्यम्‌ ॥ १२॥
ARATE |
Miata | गभथमारड । श्रोतेति । तच विगेषमा₹ |
गाबेति | तच्छरैरेत्यथेः । मोजेति पाठे कुलेत्यथैः। इदमये
व्यक्रोभविवखति | कालत्यागे मानाभावादाइ | यथाकालमिति)
लमा | पुनरिति ॥ १३ ॥
qgamimeyafuara agai च॒ asreqat-
चच्यायमाह । गभाधानमिति | अशेश्च्या acefeaerea-
fart: | तच्वार्थात्तददिनादारभ्येवेति बोध्यम्‌ । watts पञ्चमौ-
भमासरथम्यमाइ । श्रवधिभिति । शआरदिभिति acme: |
जननेमित्य safer: | जन्मनो वेति पाटान्तरम्‌ |
तथाच
नारदौयसंहितायाम्‌ |
MWA वं जन्मतो वाऽग्रजन््मनाम्‌ 4
ean मौ शखजिबन्धनं दाद ग्रे विशाम्‌ ॥
HAA: पश्चमे वक्षं बेद शास विशारदः |
उपनोतो यतः ओमान्‌ कायं तचोपनायनम्‌ ॥ इति ।

उपमयनमेवोषेति | fencer आङतार्थरिजिन्ताङ्धाते
12

ge faaraciarenat खच्रोनामिकषाबाम्‌। च्य. ae)

afefa भावः । भष at हेतुमाह । etfs । wane aie
sfafa त्वपपाटः । श्रतएव तथो किरन्दथा aanaa नायनमिति
बरयादन्यथा ऽषङ्गतिः WEA! पूवेषदे दृ्धेरापन्तेडन्तरप्दे दुखंभ-
लाश्च । वस्तस्तदपि ead, गतौनां प्राक्‌ सुबुत्पत्तेः खमासात्‌
सबृत्पत्ति विना च तद्धितोत्पत्ययोगात्‌ warfeaarere | तस्या-
नित्यत्व प्रन्चादेराशतिगणत्व चागतिकगतिः । उक्रप्रकारः
निदत्तप्रषणणङ्धान्तोः प्राृतेऽथं शिजच्यते |

दति इरिणोक्षः। रेरण्णविति at भाष्यादावपि qe-
मेतत्‌ । यदि तु ere ऽरिल्येव साद्मदायिकः पाटस्तर्रोत्थं योज्यः |
मूलेऽपि तदा शओरौपनायनमित्येव पाढः। तस्मादाङतिगणत्वेन
विशिष्टादेवाणि तद्धितेषित्थादिद्धावन्येषामपौति न्षरपदस्य
दोषैः श्राषंवेनासुश्तिकादिल्कख्पमयोभयपद द्ध्व । waa

गर्भाष्टमे ऽब्दे Hala त्राह्मएस्योपनायनम्‌ |

इत्येवमेव Aquat मेधातिथिना तथा sens दति
बोध्यम्‌। खस्य च प्रियमात्ममः इत्येत दिषयतामज crea पुनराह |
श्बेच्छयेति | famfaaa बडलमविवक्ितं, angquefaa-
ष्नातिपरतया faaterq i राज्ञामित्यच्र तु चजियमाचरसयद्दाय तत्‌ ।
saat ऽभिषिक्रभमः स्यादिति रख्षचयन्लाष्। वेश्यस्येति ।
यद्यपौोश्छया faa उक्स्तयापि तयोमेध्ये wee सुखयलमन्यस्य
गौएलम्‌ । मनुना ` तदयेवेकस्य सेवैचाभिधानात्‌ । तदेतद्‌ ध्वनय-
शाद । गर्भेति | सवे SHAT) तन Panes गभौदिति |
ठुरेवार्चं । स्मृत्यन्तरेति | मन्वित्यधेः | ag तच gener तथा

॥ ।
श्लो. १९ | काचाराध्याये ब्रह्मचारिप्रकरणम्‌ | ९९

ऽ Wt तु तस्य समाषघटकस्य fre कथमनुटत्तिः श्रत एव
त एयगक्रिरत श्राइ । समासे इति | केषामिति | यथा as
तख तथा wer किमा परामश्रेस्तथा ऽजामुडन्तिरित्ययेः । aaa
waret प्रधानपरामभ्रिलनियमान्तदसक्गतिः सखष्टेवेति भावः |
वाक्धाथेपूषेये BIE! BATA | प्राम्बदिति भावः । एवं च
शवं च सुख्यकाशः ख एव । तदभावे एकचोक्ो न्यायो ऽति बाधके
ऽन्यचापौति न्यायेन चज्ियादावपि स कालो ग्राह्यः | श्रतणएवाष्टमे
ad ब्राह्मणमुपमयोतेकादगे खजियं cen वेश्यमिति cee
सङ्गच्छते | savas राजग्रष्टः खजिथजा तिमाजवचमो भामिषे-
कादिएणयुक्षपर इति बोध्यम्‌ । एके दृत्थादेरथ॑माइ । कुलेति |
श्मापस्तम्बश्द्योऽपि गर्माष्टमेषु ब्राह्मणएसुपनयोतेति बड-
वचनं गभेषष्टसक्तमयोः WTA |
हेमाद्रौ बुधः ।
गर्भाष्टमे वं वसन्ते ब्राह्मण श्रा्मानमुपनयेदिति |
धमेबेऽपि |
वन्ते ब्राह्मणसुपनयोतेति i काभ्योपमयने कालविग्रेषानाह,
माधवौये मनुः |
ब्र्मवचैसकामस्य कायं fare पश्चमे ।
राज्ञो बशार्थिनः we वेश्वस्यार्थार्थिनो ऽष्टमे ॥ इति ।
विष्णुरपि । |

we तु धनकामस्य विद्चाकामसख्य सक्तमे |

€ मिताक्स्व्याख्यायां लच्मोनामिज्ञायाम्‌ | चप. र२।

अष्टमे खवंकामख asa काम्लिनिच्छतः ॥ इति |
ददः च भेविंकदिषयम्‌ | तथाच
संग्रहे ।
aaa वाऽष्टमे ad नवमे ewe तथा |
एकादशे een वा Ware दिजातयः ॥
ब्रह्मवचैसमायय्यं तेजोऽन्नाद्यं तथ श्यम्‌ |
पशून्‌ कामयमानो वै प्रा्रुवन्ति यथाक्रमम्‌ ॥ इति ।
VASA आ्रापस्तम्बोऽपि |
श्रय काम्यानि SHA ब्रद्मवचसकाममष्टमे श्रायुष्कामं नवमे
तेजसकामं दश्रमेऽन्नाद्यकाममेकादगे इन्दियकामं दादश पश्रकाम-
भिति । गरशकरादिश्भग्रहवलालाभे प्रकारान्तरेण वा प्रतिबन्ध
सति पञ्चमादारण्याषोडश्ादादाविं्ादाचतुवि्रादधिप्रादौीनां क्रमेण
कायंमित्ये aerate |
ञ्योतिन्धेसिंहेन विष om: ।
उन्तरायफएगे खयं कर्तव्ये हौ पनायनम्‌ ॥ इति ।

STAM AAT SIT ।

उदगयने . WANN TT aay चो लकर्मोपनयन-
गोटावविवाहा इति (्रा.ग्टश्र.१क.४)।

श्रुतिः |
वसन्ते ब्राह्मणसुपनयोतेति |

Br. १४ | QAM ब्रह्मचारिप्रकरयम्‌ | ER

वराद: |
माघादिपञ्चमासेषु मेखलावन्धन शिग्रोः |
Sears न सवषाम्‌ इति
हेमाद्रौ ज्योतिषे ।
माघादिषु च मासेषु alent पञ्चसु wed । इति |
Was वणेचयसाधारणम्‌ ततव “wea: Duet ऽजा
नाम्‌” इति।
Sear: |
WaT: Wa: प्रोक्रः रष्णश्ाग्यत्रिक विना । इति ।
श्रगोरङ्किरसो Hay कन्तेव्यं नोपनायनम्‌ । इति च।
WT: Wa । अङ्गिरा Wa: ।
ज्योतिन्टेतसिंहः। `
तीया पञ्चमी wet दितौया वाऽपि सप्तमो ।
पक्चयोर्भयोखेव fanaea पूजिताः ॥
ew चयोद्गो केचिदिष्डन्ति मुनयस्तथा । इति |
संग्रहे।
रिक्राऽष्टमौ पवंतियौननध्यायां श्च वजंयेत्‌ । इति ।
श्रनध्याया नित्या नेमित्तिकाञ्च । चुगादिलेन मन्वा दितेन
चातुर्मास्यदितौयातेन च निषेधितानां प्रतिप्रसवमाह,
भरदाजः।
या चेचवेशाखसिता ठतौया माघे च सप्तम्यय फाख्गुनस्य |
wy दितोयोपनये aire प्रोक्ता भर दाजमुनोन्रसुख्येः॥ इति |

€ 8 मिताश्चराबथास्वायां ल्योनामिकायाम्‌ | च्य. २।

wus ave च धा दितोवा विधृशये ।
चातुर्माखदितोयास्ताः प्रवदन्ति मनोषिशः ॥ इति ।
TH | |
वसिष्ठसंहितायां |

प्रशस्ता प्रतिपत्‌ we न पूवां परखयता । 7

उपनोतो यतः stares विद्यावान्‌ weary भवेत्‌ ॥ इति। |

ज्योतिष्फलोदये । .
ae faater सितजाऽऽश्धिने तु दशम्यथो माघसिता चतुर्दशो । `
दादौ सामगबक्चाभ्वां व्याव्याख्िमाः सोपपदा MATT ॥ इति।

स्मृत्यन्तरे |

चातर्माश्यदितौयासु मन्वादिषु युगादिषु ।
अनध्यायस्तु HA या च सोपपदा तिथिः ॥
चिता ae दितौया च श्राश्िने दशमो सिता।
चतूर्थी दादश माघे एताः शोपपदाः शख्यृताः॥ दति।
अपराके।
ae ew ऽष्टमे शक्र fata चेव ret
RH नोपनयनं नामध्याये गशग्रे ॥ इति ।
मिरशखच्चणं
um: प्रथमरागिश्छो निरंशः इवं उश्यते । इति ।
TITY,
ज्योतिनिवन्धे |
जयोद ग्नोचतुष्कं च सप्तम्यादिष्रयं तथा

\

Gt. ९४ | SQA ब्रह्यधारिप्रकरयम्‌ | éy

चतुर्थो चेव aasiter अष्टावेते गलग्रहाः ॥ इति ।
गखग्रनिषेधस्यापवादमाह,
भरदाजः।
विनर्तुना वसन्तेन BUTT TITS |
उपनोतस््नध्याये पुनः dearcaefa ॥ इति ।
aaa खलन्तरौोयश्ुक्तपच्चे च गणशग्रहो ग दोषायेति
फलितोऽेै ।
पारिजाते बाह्ये
faze: | )
ब्राह्यं arweresrat ange: ख इति ae: |
तस्माच षण्डवधिरङ्लवामनयपङ्ुषु ॥
जडगद्दरो गान्तेशएष्काङ्गविकलाङ्गिषु |
antag मूकेषु wary निरिन्दिये ॥
ध्वखपु्ेषु Vey संस्काराः खर्योचितम्‌ |
मत्तो ऋन्तो न संस्कार्याविति केचित्‌ प्रचचते ॥
कर्मखनधिकाराच्च पातित्यं नासि Saat: |
तदपत्यन्च संस्कायेमपरे ASTANA ॥
संस्कारे मन््रहोमादौन्‌ करोत्याचायं एव तु |
उपनेयं च विधिवदाचायेः खसमोपतः ॥
श्रानौोयाभ्रिषमोपं वा साविकं सश्च वा जपेत्‌ |
कन्यास्लौकरणादन्यत्‌ सवे विप्रेए कारयेत्‌ ॥
एवमेव fasten संस्कार्यो कुण्डगोलकौ । इति ।

९६ मिवाक्षराय्याल्थायां लष्ौनामिकषायाम्‌ | च्च. र

| समृत्यथेसारेऽप्येवम्‌ | तथाचोपनयभं विधिनाऽऽचार्यखमोप-
नयनमद्चिषमोपमयमं साविच्ोवाचनं वा। sacy यथाश्रक्रि
कार्यम्‌ | faarey कन्याख्ोकारो न्यदाङ्गमिति । wava तेषां
विवाद्धप्रसक्रिसत्वाष्लत्कनो यसां परिवेदमदोषापवादो वच्छते |
केचिदार्दिंजेर्जातौ संस्कार्या कुण्डगोखकौ ।
gat च ते पत्यौ जारजौ कुण्डगोलकौ ॥ दूति
ECSU: | उपनथनं विद्याऽयसेति धमंसचवचनात्‌ ।
श्ाङ्कलिखितावपि |
` नोऋत्तमूकान्‌ संख्र्यादिति । catamaran,
SHAT: |
पिता पितामहो भ्राता श्जातयो गोज्जाग्रजाः।
उपायनेऽधिकारौ स्यात्‌ पूवोभावे परः परः ॥
माधवौये FRAGA |
तया,
पितैवोपनयेत्पुचं तदभावे पितुः पिता ।
तदभाबे पितुर्भ्राता तदभावे तु शोदरः॥
श्राश्लायनः।
एकमाद्रप्रद्धूतानां कन्ये वा gaat तयोः |

सहोदाहं न gala तयेव ब्रतबन्धनम्‌ ॥ इति ।
अधिकारसिद्धये प्रायधिन्तमाह,
विष्णः |

mara चोपनेता चोन्‌ कृच्छ्रं शच बटुशचरेत्‌ |

Padnmawati, Fasc. 1-4 @ 2/ a is. Sees , Res.
Paricista Parvan, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ...
Prakrita-Paingalam, 7880. 1-7 @ /6/ each ; er
४ Prithiviraj Risa, (Text) Part 11, Fasc. 1-6 @ /6/ each
Ditto (English) Part II, Faso, 1 $
Prakrta Laksanam, (Text) Fasc.1 .. +
Paracara Smrti, (Text) Vol. I, Fasc. 1-8; Vol. IT, Faso, 1-6; Vol. If]
Fasc. 1-6 @ /6/ each :
Paracara, Institutes of (English)... ;
Prabandhacintamani (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each ०
3६708. Véda Samhita, (Text) Vols. I, Fasc. 5-10; II, 1-6; 177, 1 7;
LV, 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fasc १ त
Sankhya Sitra Vrtti, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ae
Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each _...
Sraddba Kriya Kaumudi, Fasc, 124 see
Sucruta Samhité, (Eng.) Fasc. 1 @ /12/
*Taittereya Samhita, (Text) Fasc. 14-45 @ /6/ each
Tandya Brahmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each
Trantra Vartika (English) Fasc. 1...
= fattva Cintamani, (Text) Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Faso. 2-10
Vol. ITI, Fasc. 1-2, Vol. IV, Fasc. 1, Vol. V, Fasc. 1-5, Part IV, Vol. 1]
Fase. 1-12 @ /6/ each ४ oS ५ a) |
Tattvarthadhigama Sutrom, Fasc. 1 cae
Trikanda-Mandanam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/
Tul’si Sag’sai, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each “ee
Upamita-bhava-prapafica-katha (Text) Faso. 1-6 @ /6/ each
Uvasagadasao, (Text and English) Fasc. 1-6 @ /12/ me हि
पर 22109 Purana, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each ..
Varsa Krya Kaumudi, Faso. 1-6 @ '/6/
¢Vayu Purana, (Text) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. II, Fasc. 1-7, @ /6/ each
Vidhano Parigata, Fasc. 1-3 ove
Visnu Smrti, (Text) Fasc. 1-2 @ /6/ each ४
Vivadaratnakara, (Text) Fasc. 1-7 @ /6/ each
Vrhannaradiya Purana, (Text) Fasc. 2-6 @ /6/
Vrhat Svayambhi Purana, Fasc. 1-6 Fe

Tibetan Series 4
Pag-Sam Thi 80, Fasc. 1-4 @ 1/ each
Sher-Phyin, Vol. I, Fasc. 1-5; Vol. II, Fasc. 1-3 ;°Vol. III, Faso. 1-5
@ 1/ each ...
Rtogs brjod dpag hkhri 8440 (Tib. & Sans.) Vol. I, Fasc 1-5; Vol. II
. Fase. 1-5 @ 1/ each ... TC
Arabic and Persian Series
’Alamgirnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-13 @ /6/ each
Al-Muqaddasi (English) Vol. I, Fasc. 1-8 @ /12/ ध,
Ain-i-Akbari, (Text) Fasc. 1-22 @ 1/ each 9
Ditto (English) Vol. I, Fasc. 1-7, Vol. II, Fasc. 1-5, Vol. ITI
Fasc. 1-5, @ 1/12/ each isi
Akbarnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-37 @1/ each ==...
. Ditto English Fasc,1-8 @1/each ... १३६
Arabic Bibliography, by. Dr. A. Sprenger ;
Badshahnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-19 @ /6f each ...
Catalogue of Arabic Books and Manuscripts...
Catalogue of the Persian Books and Manuscripts in the Library of the
Asiatic Society of Bengal. Fasc. 1-3 @ 1/ each
Dictionary of Arabic Technical Terms, and Appendix, Faso. 1-21 @
1/ each . 21
Farhang-i-Rashidi, (Text) Fasc. 1-14 @ 1/ each 14
Fihrist-i-Tusi, or, ‘Tasy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fasc. 1-4 @ /12/
each
Futah-ush-Sham of Waqidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each
Ditto - of Azadi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each ... 1
Haft Asman, History of the Persian Masnawi, (Text) Fasc. 0
History of the Caliphs, (English) Fasc. 1-6 @ /12/ 6800 ... we 4
1
8

"~ @ ^= £< "= 0
[|
o>]

pon

wv

= न
© ~a 09 © ।= {ॐ = 09
pms
dN Oo © PW QD & £ OO

bond

pad
por &> 00 ४ ४> Do OS

Ne NOK PN OP DH = © ध
| हि ह, ।
wm bh © NO

pate
Oo © >»
© ©

pont
one

pat

© bs |
++ = © ¢ ° € ` ¢ भैर
ॐ@ 2 © ONBOCON

€

क
wh bo 06 bo 06

labalnamah-i-Jahangiri, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each ०
Isabah, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ /12/ each ay 3
Maasir-ul-Umara, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fasc. 1-9; Vol. ITT, 1-10;
index to Vol. I, Fasc. 10-11; Index to Vol. II], Fasc. 11-12
Index to Vol. 11, Fasc. 10-12 @ /6/ each sk ‘es 18 2.
Maghazi of Waaqidi, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each wus . 1 14

_ ॐ The other Fasciouli of these works are out of stock, and complete copies cannot
be supplied

Muntakhabu-t-Tawarikh, (Text) Faso. 1-15 @ /6 each ... Rs. 5 10
Muntakhabn-t-Tawarikh, (English) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. II, Fasc “
1-5 and 3 Indexes; Vol. III, Faso. 1 @ /12/ each ००७ 12 0
Muntakhabu-l-Lubab, (‘l'ext) Fasc. 1-19 @ /6/ each ४ ० | 2
Ma’ asir-i-’Alamgiri, (Text), Fasc. 1-6 @ /6/ each ee ae = 4
Nukhbatu-l-Fikr, (Text) Fasc. 1 त 0 6
Nizami’s Khiradnamah-i-Iskandari, (‘l'ext) Fasc. 1-2 @ /12/ each 1 8
Riyazu-s-Salatin, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ... . 1 14
Ditto Ditto (English) Fasc, 1-3 see ०१४ . 2 4
Tabaaiit-i-Nasiri, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ... sah aie. 139
Ditto (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each as ,० 10 8
Ditto Index 1 0
Tarikh-i-Firiz Shahi of Ziyau-d-din 81111. (16२6) Fasc. 1-7 @ sf each... 2 10
Tarikh-i-Firizshahi, of Shams-i-Siraj Aif, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each 2 4
Ten Ancient Arabic Poems, Fasc. 1-2 @ 1/8/ each i vee: 8 0
Wis o Ramin, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ms vw 1 14
Zafarnamah, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fasc. 1-8 @ /6/ each » 6 6
Tazuk-i-Jahangiri, (Eng.) Fasc.1.., ie nae we 0 12

ASIATIC SOCIETY’S PUBLICATIONS

1. Asiatic ReseaRcHES. Vols. XIX and XX @10/each ... 50 0
२8०५४ ४717868 of the Asiatic Society from 1865 to 1869 (incl.) @ /6/ per
No.; and from 1870 to date @ /8/ per No
8 JourNat of the Asiatic Society for 1848 (12), 1844 (12), 1846 (12), 1846
(5), 1847 (12), 1848 (12), 1866 (7), 1867 (6), 1868 (6), 1869 (8), 1870 (8)
1871 (7), 1872 (8), 1878 (8) 1874 (8), 1875 (7), 1876 (7), 1877 (8), 1878
18), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 1882, (6), 1883 (5), 1884 (6), 1885 (6:,
1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1889 (10), 1890 (11), 1891 (7), 1892 (8),
1893 . (11), 1894 (8), 1895 (7), 1896 (8), 1897 (8), 1898 (8), 1899 (8), `
1900 (7) & 1901 (7), 1902 (9), @ 1/8 per No. to Members and @ 2/
per No. to Non-Members
N.B.—The figures enclosed in brackets give the number of Nos. in each Volume,
4. Centenary Review of the Researches of the 80616 from 1784-1888 3
A sketch of the Turki languageas spoken in Kastern ‘lurkistan, by
R. B. Shaw (Extra No.;J.A.8.B., 1878) a 4
Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Society
(Extra No., J.A4.S.B., 1868) 2
4

Oatalogue of Mammals and Birds of Burmah, by E. Blyth (Extra No.,
J.A.8.B., 1875)

Introduction to the Maithili Language of North JSihar, by G. A
Grierson, Part II, Chrestomavhy and Vocabulary (Extra No.,
J.A.8.B., 1882) ats ive

5. Anis-ul-Musharrahin ame a
6. Catalogue of Fossil Vertebrata :
7. Catalogue of the Library of the Asiatic Society, Bengal, by W. A. Bion
8. Inayah, a Commentary on the Hidayah, Vols. JI and IV, @ 16/ each
9. Jawamlu-l-’ilm ir-riyazi, 168 pages with 17 plates, 4to. Part I
10. Khizanatu-]-’ilm
11
12

` @ @ © @

& & © € >

€

ee

ee6 eee eee

. Mahabharata, Vols. III and IV, @ 20/ each = ,,,
+ Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian Lepidoptera,
Parts I-III, with 8 coloured Plates, 4to. @ 6/ each
13. Sharaya-ool-Islam
14. Tibetan Dictionary, by Csoma de 16168 ‘i ah a
16. Ditto Grammar =
16. Kacmiracabdamrta, Parts I and II @ 1/8/ be see
17. A descriptive catalogue of the paintings, statues, &c., in the rooms of
the Asiatic Society of Bengal by 0. R. Wilson

18. Memoir on maps illustrating the ne Geography of Kaégmir by
M. A. Stein, Ph.D., J]. Extra No, 2 of 1899...

& ® to

|

डी

& ॐ © 0? @ # 0
| =| © € ¢ €< £ © © © ०2०9

Notices of Sanskrit Ménusapipte Fasc. 1-29 @ 1/ 6६४९7 .., us 29 0
Nepalese Buddhist Sanskr wD Literature, by Dr. R. L. Mitra 5 0
N.B,—All Cheques, Money Orders, &c., must be made payable to the “ Treasurer
Asiatic Sosiety,” only i

2-11-08. 1
: Books are supplied by V.-P.P,

a BIBLIOTHEGA INDIGA: हि

CoLLECTION OF PRIENTAL Works

PUBLISHED BY THE 7
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL
New Serizs, No. 1114

pebble
LL ALAS

प्रापण AINE
ae

BALAMBHATTI
A COMMENTARY ON THE MITAKSARA

बालम्भद्रौ
~ लश्मौ-इत्यपरनामनौ
मिताच्तराश्याख्या ।
सखपन्नौ लच्छौरे वोनान्ना .
बालम्भदरपायगुण्डेन
| विरचिता |
श्रो गो विन्ददासेन संशोधिता |
॥ VOL. I, FASCICULUS II.
शि eee ee
CALCUTTA: ` , |
PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE
ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET,

Le 1905. ee A

LIST OF BUOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

AisIATIC SOCIETY OF BENGAL,

No. 57, PARK STRBET, CALCUTTA,
AND OBTAINABLE FROM
THE SOCIETY'S AGENTS, Mr. BERNARD QUARITOH,
15, Piccapitty, Lonpon, W., anp Mr. 0770
HarRRassowiTz, BOOKSELLER, LErpzic, Germany.

of the Fasetculs being out of stock.

BIBLIOTHECA INDICA.
Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ००९ Ra.
Advaitachinta Kaustubhe, Fasc. 1-2 bs ०७०. ०७७
®Agni Purana, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/ 6४00 =... ‘a Shes
Aitaréya Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. II, Faso. 1-65 $ Vol. III,
Faso 1-6 Vol IV Fesc 1-5 @ /6/ ००४ 9०9 eee
Anu Bhasyan, (Text) Fasc. 2-5 @ /6/ each ‘es ae ८५
Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. 1 si
Aptasahasrika Prajiaparamita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each " gh
Aovavaidyaka, (Text) Fasc. 1-65 @ /6/each == ,..
.Avadana Kalpalata, (Bans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. II. Fasc.
1-5 @ 1/ each sas ‘ais ‘st ans
Bala Bhatti, Vol. I, Fase. 1 : Ses es
Baudhayana Sranta Sutra, Fasc. 1-2 @ /6/ each ed ees
*Bhamati, (Text) Fasc. 4-8 @ /6/ each ध sae oe
Bhatta Dipika Vol. I, Fasc. 1=5 । ००० see side
Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ~ ee 4
Brhaddharma Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each <a 9
Bodhicaryavatara of Cantidevi, Faso. 1-3 ००० ००९ ग
Catadusani, Fasc. 1-2 = ,,, see eee ००७
Catalogue of Sanskrit Books and MSS., Faso. 1-4 @ 2/ each see
Qatapatha Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. III, Fasc. 1-5 BO 5
Qatasahasrika-prajnaparamita (Text) Part I, Fasc. 1-8 @ /6/ each ...
*Caturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-26; III. Part I, Faso, 1-18
Part II, Fasc. 1-10 @ /6/ each; VolIV, Faso. 1-3 oe ae
Qlokavartika, (English) Fasc. 1-5 ... 4
*Qrauta Siitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-17 @ /6/ each
Ditto Cankhayana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. II, Fasc.
1-4; Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each; Vol 4, Fasc. 1 ०५१ ive
Ori Bhishyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each .., es ve
Dan Kriya Kaumudi, Fasc. 1-2... ia as
Gadadhara Paddhati Kalasara, Vol I, Fasc. 1-7... ग oo

Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each = ,,, oa

Kala Viveka, Fasc. 1-6 ... ee

Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each

Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each

Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @./6/ eac

Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each

Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each

Maha-bhiasya-pradipddyota, (Text) Fasc. 1-9 & Vol. II, Faso. 1-12 @ /6/
each

Manutika Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each

` Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-8 @ /12 each

_ ©Mimamaa Dargana, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each

Nyayavirtika, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/

*Nirukta, (Text) Vol. 111, Fasc. 1-6; Vol. IV, Faso. 1-8 @ /6/ each

Nityacarapaddhati Fasc. 1-7 (Text) @ /6/ vas

Nityacarapradiph Faso. 1-5 = ms

Nyayabindutika, (Text)

Nyaya Kusumaijali. Prakarava (Text) Vol. I, Faso. 1-6 Vol. I Fasc.
1-8 @ /6/ each Pe be

bos ;
© @ ॥“ 6 ©! ¢3 # @ ~ "द PNWOKRDBHNWOMO mor ©

> 00 @ क कक ® MH @ @ @@> (= @3 @ ^ न्दे & © =

4

॥

>» ORO

Complete copies of those works marked with an asterisk © cannot be supplied—some

os
¢ & $> 00

| ऋ pond
© १५ ¢ १० #» © @ 0 + 0 © ६७ ० © BNO OO

fod.

[=
iP iP #>

द `
re

wt. ९४ । जद्धचारिप्रकरणे पुनरपगयननिमित्तानि | ९७

साविचोमभ्थसेदग्मिं पविच्राणि च संस्मरन्‌ ॥
wee दाद शाश्च साविचौं प्रजपेदुधः |
; सखाधिकाराथेमेवास्याः प्रदानाथं हि तत्‌ खंतम्‌ ॥ इति ।
तथा, |

| MAE शते पञादनध्यायस्वकालिकः |
rn मौश्चौबन्धं तदा कुयद्धिदारम्भं न कारयेत्‌ ॥
. अकाथिकः गजेनिर्घातादिनिभित्नकः । यदि भवेदिति Te: |
“आखचलायनानामुपक्यन दिने बेदारम्भाभावादेदारमाकरणे नोप-
| aad न gale | aga तु qed भाद्धान्तर पूवंकञुपनयनं यथा-
; कालं दुर्यात्‌ | यदा गर्जा्यनध्यायश्नङ्का तदा दिवेवानुप्रवचनो यशर
पयेत्‌ | होमस्तु बायंखन्ध्योत्तर मेव । तथा aft नानध्यायदोषः।
TSM संग्रहे |

न सन्ध्यागजिते काले न टष्युत्पातदू षिते ।

ब्रह्मो दने पेद vai Ge farsa ।
तया,

ब्रह्मौदनं Tete wae न दुश्यति |
तथाशोपनयनानुप्रवचनोयचरश्रपणयोरन्तरा ऽनध्याये पुनरुप-
।
पुनरूपनयने निमिन्तान्तराश्छा इ,

मनुः | (श्र. ११) छो. १५०।)

शर्ञानाप्राश्च fad सुराखष्ष्टमेव च ¦

पुनः संस्कारमरन्ति जयो वर्णा दिजातयः ॥ इति ।

13 |

९ श्राखारब्छस्य खशाखाय्रशद्यकाजे पुनङपनयनम्‌ । ख. र ।

विष्णरपि |
विद्धराशयामकुक्कटयोगमां सभखणषु च प्रायसितान्ते पुनः
GAIT कुर्यादिति ।
तथा बौधायनः |
भिन्धसौवोरसौराहयन्‌ तथा serrata: |
syayateyig गता संस्कारमरेति ॥ इति ।
श्ाख्वारण्डोऽपि खशाखाग्रहणकाले TIRING: |
दममथं पुनरूपनयने विधिविथेवं च कारिकाकार we ।
बेदान्तरमधौत्येव wae ये धौ यते |
उपमौ तिरिवन्तषामखद्धरणएवजिता ॥
यदेतद्‌ पनोतख्छ प्रायचित्तं यदा पतेत्‌ |
रताङृतश्च वपनं मेधाजननमेव च ॥
मेधालननशद्वावे बतचयां भवेदिह |
च्रनुप्रवचनोयख तरभावे इयं न च ॥
परिधानं च कायं स्ान्निमिश्लानन्तर विदम्‌ |
yaar वाचयेत्‌ स्थाने तत्छविदुरशोमहे ॥ दति ।
पूवंस्याः गायश्ाः |
TATA AMATI aR । (श्र. १९ FRR)
तन्छवितुटेणोमहे दति arfantfafa । `
व्यासः |
भुक्ता समुदहेत्कन्यां खा विजोग्रदणं तथा ।
उपोषितः सुतां दद्याद विताय feet ॥ इति ।

जो. १४ । गायन्छपदे शप्रक।रः | ९९

अथ प्रसङ्गद्गायव्युपदे शविषये किष्चिदुच्यते |
तज तावत्‌,
कात्यायन इरिहरभाष्यश्च |
रथास साविचौमन्वारोत्तरतोऽेः प्र्यङसुखायोपविष्टायोप-
सन्नाय समोक्तमाणाय समौकिताय दकिएतसिष्टतश्रासौनाय वैके
पच्छछाऽधेषश्ः सवां च तोयेन सहावन्तयन्‌ । ( कां. २ कं. इ )
रथ ॒शासनानन्तरं sae ब्रह्मचारिणे शाविौ efaccaat
गायजोच्छन्दस्कां विश्वामिचदृष्टाम्‌ ware उपदिशति कथं-
शताय प्रत्यङमुखाय। पुनः कथग्ताय उपविष्टाय । क श्रप्रेरन्तर-
स्याल्दिशि । तथोपसन्ञाय पादोपसग्हणादिना भजमानाय । तया
समो चमाणाय सम्यगायार्यमवलोकयते । तथा Bsa सम्यगव-
लोकिताय | पचचान्तरमार | द चिएतः श्रगरेदं चिएस्यान्दिशि तिष्ठते
ऊर्ध्वो ग्ूताय वा श्रासोमाय उपविष्टाय इव्येके श्राचार्याः साविनौ-
प्रदाने मन्यन्ते। कथमन्वाह | पच्छः पादं पादम्‌ | Wade: तदनु
श्रधचेमधेचेम्‌। तदतु eat ठतोयेन वारेण सह मिशिला श्रावत्तयन्‌
पाठयन्‌ | | |
QT eat: |
meat बराह्मणयानुन्रूयात्‌ जि्ुभं चतिथाय जगतीं वेश्ाय।
साविचौग्वेव उन्तरेण्चिमुपविश्रतः। श्रन्बक्तादिते उच्यमा-
नायां खविश्चामभनिं खापिताग्निसुत्तरेणाचायेमाएवकौ उपविशतः |
भराङ्लुख WUE प्रत्यसुख TAT | शआचार्यमाणवकौ प्राडनुख-
मत्यङनुखावुपविग्रतः | श्रध्यासोनो fentat wnat प्राचौमुदौ-

Yoo गाययुपदेश्रपकारः | स ei

सोमपराजितां वा। एकः ओता zfwent निषौदेदिव्येतन्निषिध्यते
जेनस्भरण । TUTE भो ₹ इत्युक्ता राचारः । भ्राचायेः रधौ
भो 2 दति माणएवकमुक्ता aa कुर्यात्‌ । श्रातो <ध्यख्नं
कुर्यादिति इतिः । ॐ कारं प्रयुख्यायेतरं वाचयति साविचौँ zit
३ TAR । wee afar तस्छवितुवेरेष्छमित्येलां
ween: wary | Safad बटु गाघजौमुपदि भेत्‌ |
TUT Ble |

afr ब्राह्मणुपनयेत्‌ fg राजन्यं जगत्या ax सवेषां

वा arfaatfafa | तदेव खष्टमाचष्ट,
TATA: |

तक्छविहूवेरे्छमिति सावि ब्राह्मणस्य, देवसवितुरिति राज-
न्यस्य, विश्वारूपारोति वेश्वस्य |

खा च प्रणवव्याइतिपूर्वां पच्छो suum सवश्रख्ोपदेष्टव्या |
चिष्ुप्‌च्छन्दस्कां ररस्पतिदृष्टां खविदरदेवताकां देवसवित्रित्यादिकां
वाजपेये fafaqet चजियाय । प्रजापतिदृष्टां जगतोष्डन्दस्कां
सविढदेवताकां रक्छपाशप्रमोचने उखासम्भरणे विनियुक्तं विश्वा-
रूपाणि प्रतिशुश्चतेति वेश्यायोपदिशेत्‌ । सर्वेषां वोक्रल्णां
गायज्नौमेव भ्रयादित्थ थः । श्रयश्च गायश्युपदे श श्रापसम्बामाम्‌ WH:
पञ्चाहकिणएत उन्तरतो वा भवति । नन्वपरेणाभ्निुदगयं कूच
निधाय afaayatu यलषोपनेतोपविश्रति पुरसान्मल्यङ्गशोगः
कमारो दकिन पाणिना efeuq पादमन्वारभ्याहइ सावि भो
श्रनुन्रहोति marry तस्वितुरिति way | EAE:

ज्ञो, ११ | खद्वोक्तविख्डस्यापि errata कचिद्‌ ग्रहणम्‌ । १०९

पञ्िमरेओे एव प्राप्त दति चेन्न । ae वाक्येन प्रेषाङ्गलान्तस्मादति
wire दे शरादिविशिष्टख परामर्शात्‌ । sada कश्यमानेऽपि
सूजान्तरोक्रदे शरषणेन तयोरपि wea: |
न च॒
यन्नान्नातं खश्राखायां पारक्यमविरोधि थत्‌ |
विद द्विस्तद नुष्ेयम्रिहोचादिकमेवत्‌ ॥
द्तिवाक्यविरोध इति वाश्यम्‌। तस्य खसूजो क विश्रम्णोयत्वेन
तदनुष्टामभेवोदितभिल्येतक्मतिपादनेन स्त॒तिमाचपरत्ात्‌ । अन्यथा
आश्वलायनादिभिः खखखनोक्षमनुद्धरणप्रायशित्तं चातुर्मास्य
विवारोपमयनमादौ संवत्छरदिवसमखजादिकं त्यक्ता खजान्मरोक्क््णं
faqua । तस्मात्‌ खलूबोक्रविरद्धस्यापि सजान्तरोक्स्य aEU भव-
त्येव । प्रतिपादितं चेतत्‌ “नित्यो धायः” (a2. प. २ खं. ५ य्‌. १५।)
इर्येतसजव्याख्थाने सुदशनभाष्यकारेण । agra. प्रपञ्चितम्‌ |
युकं ॒चेतत्‌ । एक कर्मणः श्राखाभेदेनानेकेषां विरद्धानामङ्गा-
नामाक्ञातानां व्वश्यायां प्रमाणभावःत्‌ । नतु सूनकारेण कतोप-
सं यह एव प्रमाणमिति चख । अर्ोकवमिकान्यायेन कस्यचिदेवोप-
संग्रहात्‌ | तस्मात्‌ स्ूवान्तरोक्रस्यापि aed युक्रमेवेति दिक्‌ ।
माकरं गुरुचरणा AFT |
विनन्तेना वसन्तेन TUT गलग्रहे ।
BATS चोपनोतः पुनः संस्कारमदेति ॥
दति ATE: |
arta qe. wicalefeastie ।

eR पैगदपनयननिमित्तान्नध्यायाः | न्ध. २ |

श्रमध्याखे चोपनोतः पुनः संस्कारमरंति ॥
दति वसिष्ठः |
तथा
प्रदोषे निश्यनध्याये मन्दे way गलग्रहे |
मधु विगोपनोतष्ड॒ पुनः सस्कारमरंति #
दति अन्यच | ञ्योतिमनुः |
अनध्यायोपनोतस् पुनः संस्कारमरंति ।
गलग्रहे प्रदोषे च खस्यायुर्पजायते ॥ इति |
शरच्ानध्यायग्ब्देन नित्या नेमिन्तिकाखच रुदन । अ्रविगेषात्‌ |
BG प्रदोषे Tera wat निश्पराडके |
प्राकूसश्ध्यागजिंते नेष्टो त्रतबन्धो गलग्रहे ॥
अष्टका च समुद्दिष्टा सप्तम्यादि दिनच्यम्‌ |
माधोयोत च शाखलाणि त्रतबन्धं च वर्जयेत्‌ ॥
STIG चोपनौतः पुनः शंस्कारमरति |
इत्यन्यत्र | |
अनध्यायाः समृता भूत १४ चयाष्ट्यकंषंकमाः |
ष्टके STR MT LH १९ दिक्‌ १० तिथ्यः पकर diy go
तपः ११ शचः ४॥
मन्वाद्याख्च PITY Fam: wus रि ।
दति ज्योनिबन्ध्टतवचनात्‌ । पुनरत्र प्राकूखन्ध्यागजिंतय्रण-
मोदृ ग्रानामप्यच यणमवयुत्यानुवादः । यद्रा प्राकूखन्ध्यागभितस्छ
पुनयेहणं टोषाधिक्याय | तस्याणनध्यावलात्‌ | war नेभिन्तिक-

सो. .९४ । मजादनध्थायेष sates ्चपूरवो पनयनविधिः। १०

पुनरूपनयनस्यापि तच निषेधाथंमिदं प्रदोषनिषेधवत्‌ । निभिन्ता-
नन्तर्‌ नैमित्तिकमिति न्यायेन तज तत्मसक्तिः । एवं राजिनिषेधो-
$पि तत्परः |
एतेन
चतुरं छष्टमोपवप्रतिपत्सेव सवेदा |
दु्मेधसामनध्यायस्वन्तरागमनेषु च ॥
दूति हेमा द्रिषटतवदनेन तदितरेषामनित्यानध्ायलद्चनादे -
स्वनध्यायग्रब्देन न तदतिरिक्र्रडणम्‌, नित्यतद्रहणेनोपपन्तावनित्य-
ARUN मानाभावादित्यपासतं | दुर्भधसामिद्युश्धाऽन्याग्प्रति तेषामपि
नित्यवबोधनेन विनिगमना विरशाञ्च। किं चेवं युगाच्नध्यायस्ाण्य-
-मित्यलेन। चा ग्रहणेम,
या चेचवेशाखसिता eater माचेऽय THAT WTS ।
aw दितौोयोपनये wren
eft च वसिष्ठुवाक्यवेयर््यापत्तिः। तच चेचद्क्षदतोया
मन्वादिः।. वेश्राखश्क्ता खा. युगादिः। माघष्क्ता ` सप्तमौ
wate: । फारगनौ पूणिमोन्तरं दितौया । *चातूर्माखदितौया ।
श्रासामनध्यायलेऽपि aaa प्राशस्यमिति तद्माख्यातारः। श्रपि च
जयोद्‌ श्यादिषतुष्कश्च सत्तम्या टि दिनचयम्‌ |
चतूर्यो चेव सम्मोका Gerad गलयहाः ॥
दल्युक्चत्‌दंभ्बष्टमो परवंप्रतिषदां गणग्रहत्वादेव निषेधे सिद्ध
प्रदोषे जिश्यनध्याये इति वचने ऽनध्याययरणप्रैवर्थ्यापन्तिः। एवश्च

+ अचर प्रमाणं नोपलब्धम्‌ |

९०४ नेमितिकानध्वायानामपि उपवजगवेदारम्भोभवविषवकलम्‌ । ख. र ।

गजद्िनध्यायेषु उपनौतय्याकां खे रतमहतमेवेति ब्राह्मशूनासन्पत्या
अपूर्वोपगयनविधिना पुनरण्पनयनङायमिति बिद्धम्‌ | यच्वाश्-
WIA ऽयोपेतपू वेखेत्यादिना पुगरूपमयनसुक्रम्‌ । तस्य न
Hed प्ट़न्तिः । उपेतपूरवेलाभावात्‌ । प्रायञधि्तत्वेन पुनरूपनथ न-
मरप्तावेवद्कयादिति तन्यूजयाश्ाने ठलिक्ृतोक्लात्‌ । तथैक
HAAG । एतेन,
नेमितन्तिकमनध्यायं wey प्रतिपदहिभम्‌ ।
Heat शस्त चौले Arnal ॥ दति
वसिष्ठवचनाद्जांद्मध्याये a ate इति परास्तम्‌ ¦ ae
कालातिक्रमविषयलात्‌ |
प्रशस्ता प्रतिपत्‌ wee कदारिच्छभगे रवौ ।
WE बलयुते GH वर्षाणमतिशङ्घने ॥
दति व्धासवचनेकवाक्यलात्‌। यल्लेतदलान्नेमिन्तिकानामनष्या-
यलं वेदाध्ययनमाजविषयमिति । तन्न । BU प्रदोषे इत्यादि म्राग्‌-
खिखितवचनेन स्मृत्युक्ताः अवंएव होल्यनेन च विरोधापन्तेः। ग्जा-
VTA याश्चवल्वधा (eran: |
तन याञ्खवद्क्ध. |
रं प्रतेव्वनध्यायः भिव्यलिवगगुरुबन्धषु ।
उपाकमेणि Ny खश्राखाओओजिये तथा । (श्र. ९ wt. १४४)
सन्ध्यागजितमिर्घातग्डकम्पोख्कानिपातने |
समाय वेदं दयुनिश्रमार्छकमधोत्य च ॥ (wg. eat. gu दति ।)
द दमकालविषयम्‌ |

@

हो. १8। . ज्रद्मचारिप्रकरणे अगध्यायाः। १०५

e a
FATA |

faqy waferefeqrant aw सन्निपतेयुयहमनध्वायो

` चावद्भूमियैदकेतयेक इति ।

एतव्छग्ध्याकालातिरिक्विषयम्‌ |
रेतरेयन्राह्यणे |
शपतो वं भिराजभित्यचर वौ विधद्रभेयोरपलक्षणम्‌ |
श्रुतिभाष्ये site श्रावर्भाद्रातिरिकः काल दति माधवः |
तश्छजिन्यायन बोध्यम्‌ |
श्रतुराध्चमारग्य GSMS भास्करः |
यावश्वरति वं तावदकालं मुनयो विदुः॥ इति
TATA ATTA ।
इरदत्तस्तूज्लायाम्‌,
देथ यो वर्षाकालस्ततो ऽन्यचापतुरित्याइ । तद्‌ रल्लावलौ-
धछतवचनविङ्द्धम्‌ | यत्त
पौषादिचतुरो मासान्‌ जाता टदृष्टिरकालजा |
ब्रत arat विवादश्च asa वासरान्‌ ॥ दति |
तन्त याचाविवाहसाइचर्यात्‌ त्रतेऽपि दृष्टदोषबोधकम्‌ । ब्राह्म
ष्ानुत्यादकदोषष्ठ दिनचयमेवेति बोध्यम्‌ |
ad मनुना, (अ. ४ at. १०३)
वित्‌ स्लनितवर्ेषु महोख्कानां च सम्सवे ।
आ्रकालिकमनध्यायमेतेषु waaay ॥

TIA |
14

१०६ म्ना डबध्यायदिचारः | ख. ९।

तन्त सन्ध्याकालातिरिक्काणे एकंकोपजने बोध्यम्‌ | Veale
कालस्तावत्कालमा काखन्तचभव श्राकाणिकः। सभ्ववो TBE पणनः।
सायंसन्ध्यास्तनिते uf | प्रातःसन्ध्यास्तनिते ऽशहोराजमिति
हारितोकन्तु कतुविषयम्‌। यत्त॒ waa वसिष्ठनावोद्‌ाइतं
वचनम्‌,

nay ऽङि पूरवेषन्ध्यायां वारिदो यदि गजेति |
तददिने स्यादनध्यायो व्रतन्तच farsa ॥ इति ।

तदपि समूलवे ऽकालिकगजं विषयम्‌ । हारितैकवाक्यलात्‌ |
शरदि वैश्वस्योपनयन विधानेन तदिषये gatwea निषेधस्यानुवादः।
तच काले टष्टौ यया ऽनध्यायाभावस्तथेतद्विषयेऽपौति श्ङ्गावारण-
Wy सख Taal सामान्यतस्तदिने एवानध्यायो न तु अडहमित्ये-
वन्परिसद्यायां याज्ञवर्क्येन विरोधः । ऋतुविषये लधिकाप्राप्
aida वचनस्यापतति । त्रत विवजैने ऽमध्यायलमेव निमित्तमत- |
सतदुक्रिः | nasa वजंयेदिति नियमे aqemret तदापत्तिः |
नेमिन्तिकानध्यायेषु पूर्वन्ध्यागज एव । तचापि तदिने एवेति
faaa तज गर्जादि सन्निपाते उपनथनापन्तिः | fad देधापरि-
खह्याकशर्पनापेचया माना क्यादि व्रतविषयत्ममस्य angie |
नेमित्तिकमनध्यायमित्यादिपाग्‌लिखितवसिष्ुवचनेन वेदज्रतेष
कालातिक्रमे तदनुज्नया तदनतिक्रमे तेषान्याञ्यत्प्रतोतेः | प्रति-
पदत्‌ महात्रतप्रकरण्टौयेतरेयत्राह्मणए चेत्यन्ये । एतेन मध्यदेओे माघे
नियतट्टिख्त्वेन तस्यापि कातेन सन्ध्यागर्जादौ तद शरे नानध्याय
दूति निरस्तम्‌ । कालगजादावपि दिममाचमनश्यायस्य ` स्वाञ्च ।

at. ९.8 । | गर्जा डनध्यायविच्ारः। १०७

यत्त,
गाण्डौवमेतत्पाथेस्य लोकेष विदितं धनुः |
एतदषेसरखं त AGT पूवेमधारयत्‌ ॥
इत्युपक्रम्य,
पाथः पञ्चच षष्टं च वर्षाणि श्रेतवाहनः।

दति । तत्त war वै भासा इति श्त्यतुसारेए wey मासेषु
SAAT ATTA न तदेकवषेमष्ये दौ वर्षाकालावित्यच
गमकम्‌ ।

यत्त उ्योतिनिबन्धे |

नान्दौओ्राद्धे कते चेद्यादनध्यायसूकालिकः |
तदोपनयनङ्कायं बेदार विवजेयेत्‌ ॥

Kem, तज्ञ बह्कवविषयम्‌ | तेषासुपनयने बेदारम्भाभावेन
निषेधासम्भवात्‌ | तदस्त नान्दोश्राद्धे शते यद्यकालभवो ऽनध्यायः
स्यात्तरोपमयनङ्ायं वेदारग्मस्त॒ ay इति बहवः प्रामाणिकाः |
ay कायमित्यन्तं सवंसाधारणं निषेधस्तु सम्भवत्रा्िकविषय इति ।
aa) सन्नियोगशिष्टन्यायेनोभयोरेक विषयत्वौ चित्यात्‌ । वाक्य-
भेदापत्ते्च | वेदारम्भातिरिक्राङ्गकसुपनयनं कार्यमित्येकवाक्यतौ -
चिल्यात्‌। वेदारम्भन्त वजंयेदि ति पाठे तथाऽर्थासम्भवाश्वेति fea
उपनयनोत्तरं॒ब्रद्मोदनपाकात्यवे गजितादि सम्भावनायां दिवव
SEAM Bat ऽस्तभिते होमः कायः |

न सन्ध्यागजिते काले न टष्युत्पातदूषिते ।
ब्रह्मौदनं Wem wa चेन्न निवतेते ॥

इति Geeta ।

१०८ eure: पुगदपनवम विधिः | qt!

THAT THA पाठान्तरम्‌ । चर्ग्रपणात्पवेमेव UT
गर्जादटौ पुनरपमथनमेवेति केचित्‌ । श्रन्ये तु |
श्रौत्पातिकमनध्यायं प्राग्‌ ब्रह्मौ दनपाकतः |
AAT नेष्टमाडः WT SRS WNT ॥
इति व्योतिःश्रास््लोक्रः।
ब्रह्मो दम विधेः पूरवंग्मदोषे गजितं यदि।
तदा विघ्नकरं Ha बटोरध्ययनस्य तत्‌ ॥
तच शान्तिविधानं तु वच्छे शाखानुसारतः |
दूत्यादिना शान्तिसुक्ता “ततो ब्रह्मो दनन्पचेत्‌,, दति विधान-
कालोक्रय श्रान्ति शवा पाकः कायः । श्ान्तिमृला तत्करणे तु
पुनरूपनमयनम्‌ । aga: श न्तिरध्ययनवितघ्रादिदुष्टदोषनिवारणय।
पुनरुपमयमन्तु ATTA RIAs: |
रय स्यष्टाथं VAIS पुनरुपनयनविधिरुच्यते |
पुनः स्कारः पुनरूपनयनम्‌ | तच्च जि विधम्‌ । प्रत्यवायमिमित्त
प्रायश्चित्तेन fated, निमिन्तिग्रेषेण शतोपनयनस्य ठथाचेष्टापत्तौ
तत्फलायेत्वेग विहितं, बेदान्तराध्ययनचिकर्षायां तदयेलेन fafea-
fafa । तच्राद्यं तावत्‌
बोधायनः |
रमत्या सुरापाने शच्कराब्दपादं चरित्वा पुनरूपनथनमिति |
शरौ षधान्तरानाश्ववयाध्युपश्माथे पेषटौ पाने एतदिति मदनरलन।
वसिष्ठः |
मत्या मश्चपाने वदरायाः सरायाश्चान्चाने werfiest

द्यो, १४ | aay: Granta tafe: | १०९

एतप्राश्ननं पुनः Sergi । अच सुरायास्चेति सुराश्रब्यो न
THT: तदज्ञानपाने दाद ग्राष्दोक्गः ।
श्रलपाणो यमः।
श्रन्नानाद्रारण्ँ पौत्वा प्राश्च मूचपुरोषयोः।
पुनः decaf चयो वणां दिजातयः॥ इति ।
यद्यपि संस्कारश्ब्दो जातकर्मादि साधारणस्तयापोदृश् विधिषु
शंसकार शब्देनो पनयनमेवोष्यते तस्य दिजवसम्पाद न्टपातिश्रययोगेन
FIAT | ्रनन्तरवच्यमाणएमनुवचसि वाक्यशेषेण तथा प्रतोतेख।
भविष्ये | |
श्रन्नानादारण पौला संस्कारेणेव इष्यति |
तप्त ््रा वितेने ह केवलेन न श्यति ॥
एतद णुक्र्याध्युपश्रमायं पाने एवान्नानकृते TAT ।
रेतोमू्ुरौषाणं गोडोमाध्योख्च प्राशने |
कर्यादपशविष्ठानां सस्काराच्छद्धिरिष्यते ॥
AT 1 (9.९१ घो. १५०।११५१)
waa fay सुरास्ष्टमेव च ।
पुनः संसकारमदन्ति चयो वर्ण दिजातयः ॥
वपनं मेखला दण्डो भेखचर्या व्रतानि च |
निवन्तन्ते दिजातोनां पुनःसंस्कारकमंणि ॥ इति |
एतदतौतसुरासम्पकं विषयम्‌ | तप्तरष्छ्रपू्वकयेष विधिर्यः ।
वष्माणगोतमस्मृतिनिरिंटविष्ण्जा इच्या्‌ ।

१९५ सप्रपश्चः पुनपनयबविधिः। च्छ. 2 |

विष्णः |
मलानाग्य्ानामन्यतरखय WIA चान््रायणं कुर्यात्‌ | खबएन-
पशाण्डुग्टश्चनतद्ग न्धि विद्धराइयरामकुक्कुटनरगो मां सभचणे ष सर्वेष्वेतेषु
दिजातौनां प्रायचित्तान्ते पुनःसंस्कारः कुर्यादिति |
ज्ञानतः सषृद्वलणे एतदिति श्रलपाणिः |
तचैव शातातपः |
खष्टोच्ोरमानुषौच्ौर प्रा शने पुनरुपनयनं तप्तङच्छरं चति |
ज्ञानाभ्यासे एतदिति श्रलपाशिः।
मिताक्षरायां पेटौनसिः |
अरविखरोदइमानुषोकोर प्राशने anes पुनरुपनयनं चति |
eeu: |
रेलोमूजपुरौषाणां We चाग्रायणं चरेत्‌ ।
ANWHP AH पुनः संस्कार VB
TTA: ।
TATIRFUIraaT प्राप्ने चेवमिति |
VT चाग्द्रा्यणतप्ररच्छयोज्ानान्नामाभ्यां UM संस्कार स््रभयच
qe एवेति श्रलपाखिः।
हेमाद्रौ |
प्रेतशय्याप्रतिग्राडौ ga: संख्कारमहति | इति ।
Ala BAT: |
जोवन्यदि समागच्छत्‌ wage नियोजयेत्‌ ।
vga खापयिला se जातकर्मादि कारयेत्‌ ॥

खलो, १४ | सपपश्चः एनखपन यनविधिः। VAR

SIzue aaval चिराचमयवा ऽस्य a |
खालोददेन्ततो भार्यामन्यां वा तदभावतः ॥
sari विधिवद्भात्यस्तोमेन वा यजेत्‌ |
sata wn गिरिङ्गला तु यच तु ॥
दष्टिमायुग्रतोड्ुयांदौ प्ठितांख ade: 1 इति ।
प्रायशित्तोद्योति बोधायनः ।
सिन्धसौवोरसौ रा सथा प्रत्यन्तवासिनः |
श्रङ्गवङ्गक शिङ्गश्च गत्वा संस्कारमहेति ॥ दति |
wag तौर्यया्ां विना गमने सति बोध्यम्‌ ।
तोधेयाचां विना गत्वा पुनः ससकारमरति | इति
प्रयोगपारिजाते बौधायनसमरण्त्‌ ।
मनुः | (ददं मनुपुस्तके नोपलभ्यते) `
चाण्डालान्नं द्विजो भुक्ता सम्यक्‌ चान्रायणञ्चरेत्‌ |
बद्धिपूवन्तु शृच्छ्राब्दं पुनः संस्कारमेव च ॥ दति ।
श्र्यासविषयमिदमिति मदनरने | |
पाराश्यप्रायित्तकार्डे ।
अजिनश्रेखला दण्डो मेचयां व्रतानि चं ।
निवत्तन्ते दिजातोनां पुनःसंस्कारक्मेणि ॥
ब्रह्मचारिण्म्मश्त्य पेठोनसिः।
मधुमांसाशने चिराचमुपवासः पुनरुपनयनं चेति ।
wag तरिराजोपवासः प्राजापत्याग्रक्रखेति ASAE |

ARR खप्रपञ्चः एगदपनवनविधिः। च्छ. र |

URCHIN WE) मत्या पराकः । ware faye
GUTS स्मत्य्थ॑सारे |
तथा तचरैव॒मातापिद्रदरवाचार्योपाध्यायेभ्यो ऽन्येषां प्रेतसख्कारे
ब्रह्मचारिणः पुमदपनयनद्ायंमिति |
तथा रेतो विरएूजकरमिमेयितदधिबङविंदिपुरोडाश्भच्चष्ण-
नामत्यन्ताग्वासे श्रतिरृच्छरः पुमरूपनयमं चेति |
परज्रः |
यः प्रत्यवसितो विप्रः प्रबरज्यातो बिनिगेतः |
श्रना श्कनिटत्तख wee Vaasa ॥ `
स चरेत्‌ जोणि शृच्छराणि जौणि चाद्रायणानि «|
जातकमांदिभिः रवेः ama: द्धिमाभ्रुयात्‌ ॥
वसिष्ठः |
wae cafe: कञ्चित्‌ meaty aerate |
ख कुयात्‌ छृच्छरमश्रान्तः षण्मासात्‌ प्रत्यनन्तरम्‌ ॥ इति
ay fara षाण्मासिकः ae: चचियम्य caw ae
ङच्छरनयमिति ureter faa ares ।
स्मृत्यन्तरे ।
कर्मनाश्राजणलस्प्शात्‌ ALATA ATA |
MSMABATUT पुनः संस्कारमरेति ॥ इति ।
कर्मना श्राजलस्पर्रो गयायाजाऽन्यविषयकः |
क्मेनाग्राजलस्पशरेः पारेऽय गमनन्तया |
wiquaaat गयायार्जां विना मुने ॥

aft. ९७ । Te! एम पनग्रन विधिः + RAR

-कर्मनाश्राजलस्पशेवचन्धनि तु यानि वे"
ताग्बन्विषयाण्छे व गयायां तरेव sew ॥ इति

TABATA A: ।

MIOWATUTAATS | ऋतीयाजलस्पशेषत न निषिद्धः ¦
करतो gure चिराजीपोषितो नरः ।
श्रशवमेघ्रसवाभ्नोति fang प्रयतः whe: ॥ इति

भारते दानधर्मं afeca गोतमं युक्तेः | करतीव्का-
-विलङ्नमाचं न निषिद्धं किन्तु खावतरेत्यन्ये । दयश्च पूवेदे शसा
AGIA 1 पुलर्यतोययाचायां तचेवोक्तेः | क्रे तीय
aca तदस्यास्तीति करतीया मलर्थोधोऽच्‌ ॥
गौ ले कित्रादषमंशचे श्रङ्करकर निचिप्रदानजघप्रभवेयमिति एखन
शान्ते । =
करतोया सदानौरेति BTC |
प्रथमं ane Sal अह AFT TAA ।
सवौ THAW नद्यः करतोया saat eA ॥
इति स्मृतिरिति दिक्‌ )
MAA च्‌,

ओवन्यदि समागच्छत्‌ wage निमज्ज्य “व ॥
उद्भूय खाप्रयिला ख जातकर्मादि AAA] #
ara,

प्रेतश्यापरियारौ पुनः SATA ३
15

६६४ दितौयः पुनङपगयनप्रकारः | च्छ.)

शातातपः |
WIA VHT AAT GATT च तथा इनम्‌ ।

उष्टमानुषकेशाश्रासभोच्छौरभोजमात्‌ ॥
उपायनं पुनः Bawa चरे कमः । दति |
इत्थं विदितप्राय्चित्ततपुनरङपमयने विशषमाह
पारिजातमदनरन्नयोः कशयपः। ` |
सोणंप्रायञिन्तः प्राच्यासुटौष्यां वा दिशि गला यच waa
गन्दो न श्रयते तखिन्दगेऽभनि भज्य बरह्माखनमास्ौयं पराक्‌ प्रोतेन
विधिना पुनः सस्कारमरतोति । ब्रह्मासनमिति ब्रह्मनिंयमायेम्‌ ।
श्रथ दितौयः पुनरुपनयनप्रकारः | |
समयोद्योते ।
विनतुना वसन्तेन we गखप्हे । ` - `
SIU चोपनोतः पुनः संखछारमरंति ॥
तथा दच्चिणोन्तराभ्यां पारिर्धां कुंमारेस्यांसाभिमशेनैपूवंक-
खमोपानयन विधायकहिर ण्यकेशिनें AAS: | इदं प्रधान-
कमे we विस्मरणे सवं कमविनतेःइति।
वसिष्ठः
पापांश्कगते चक्र श्ररिनोचय्यितेऽपि च ।
श्ननध्याये चोपनतः पुनः संस्कारमदेति ॥ इति ।
` अथ ठृतौयः प्रकारः ।
तच जयन्तः । यजुवं द च्चाधोत्य शम्बेदमथ्येतुकामखेतदेवोप-
नयनमलद्धारवजं भवतौति । .

at. १४ । दतोः एनङषनयनप्रकारः | १९५

खद्धयकारिकायाम्‌,
वेदान्तरमधो्येमष्टग्वेद ये वधौोयते । -
उपमो तिरियं तेषामलद्ूरणएवजिता ॥ इति । `.
पारिजाते भगवान्‌,
दितो यमिमण्डम्बेदमध्ेतुममिवाञ्छया |
एतद्ग्टद्मोक्तविधिना पुनरणपनोयते ॥ इति ।
इति पुनरुपनयननेविध्यम्‌ |
पुनरूपनयने विशेषमाह BAM AT | (अ.९ क.२९)
BRIA तातं केशवपनं मेधाजननश्चानिरुक्क परिदानं
ategq -तत्सवितुषेणोमहे इति साक्िचमिति। अनिर, न
भवतोति । इदं खजं टत्तिकारिकाजयन्तपयांखोचने wate
भूतपुनरुपमयनपर मेव प्रतोयते । प्राय्ित्तनेन -पुगरपनयनपराश्ना-
ववङ्यादिति टत्तिङछतैव वयाख्यानेऽभिधानात्‌ । अयन्तेन च
प्रयञिन्तनिमित्त यस्य पुनरुपनयनं क्रियते तस्यायं विधिरुच्यते
दूति SUA TTT AT
यदेतदुपनौतख् प्रायचित्तं तदा भवेत्‌ । ` `
eed च वपनं मेधाजननमेव चख ॥
-मेधाजननसद्भामे ब्रतसर्यां भवेदिह |
श्रनुप्रवचनो यख तदभावे इयं ate ॥
परिदानं न कायं स्याज्निभिन्तानन्तर लिदम्‌ |
पूर्वस्या वाचयेत्‌ ene तसवितुरैलोमरे ॥ `
भरित ऽच विशेषो ऽयं समानमितरद्वेत्‌ः †

Cre. हतौवपुनर्शपनवन कोश्ववायनोक्तो faite: । qv

इति कारिकोक्तेथ । निमित्तानन्तरमिल्यत्का च नेमिन्तिकेः
निमिन्लाननम्तयेख्यो चितवयान्यायमृखक “neg faq ।` निमि-
न्ागकयासम्भवे तु जातेष्टिवदूदेर्गयनादिकाशोऽपेदषौय एवेति
सूचितम्‌ । परिदानं, कस ब्रहमवायसोत्वारैः ष॑रिदरामौत्यन्तस्य
मन्लव्योश्ारंणम्‌। भणितोऽचेति, ween gem शवं
wen स्थाने एषा म्भवति a तु तदनन्तरभाविषुं ब्रह्मयच्चा-
frafe. तज पूर्वविहितगायनौबाधे मानाभावादितिं alata
erases “ws anfatte वाच्यति चेटि qeaneiat
मेवेति च॑चेनुयेतस्यद्े waaa” दति es मायचितार्थपुनर्यंभयं-
भाना्गतसायविभनोवाचनाङ्गतेम यपरिटानाकरकालावधिं वदंस्तस्मिन्ेवं
प्रकरणे परिदाने एनरुपनयने परिदानाभावद्ककम्‌ “WT
SANs वदम्‌ आशलायनसवेमायसित्ततपुनरेष-
ग्यगविवयलमेवं देश्रितवान्‌.।' तस्िन्नेव प्रकरणे तन्तत्‌सुभव्याश्या-
RS भररतवासोमेखलाऽभिनर्सचवर्यादण्डभनग्तनिटन्तिः greet
SATE. | ।
रदेन अथोपेतपूवसतिङजव्याख्यावसरे उकम्‌, ea
नर Femme छयेतपूर्वोः थ wi बेदम्ेतुमिच्छति त्ोपनयनेः
विषौ वध्यतदमि।- afta च तंदनुखारिष्णे खतिः पारिजाते ॥
अध्वयूणां खामगानाम्‌ शचेमप्येतुमिष्छताम्‌ । `
क्रिया स्धात्परिदाभाकता दौचादिने विधौथते ॥
miterg मेधार्चा Aer च भ विधोयते! ` `
eae दौचामिश्छन्ति केचन + दति ॥

खी. २४। टउतीयदठनर्शपगयने आशशायनोक्तो faite | ११७

शचाध्वयुखामगयणव्याथमाश्रयः । खग्वेदाध्ययनाङ्गण्तमेवोप-
नयनम्‌ श्रश्विलायनोक्रेतिकन्त्यताकं भवति । सत्यथुपमयनेकये
' तत्तदा्ायाध्ययनाङ्गण्ते एव तंकिस्ततदकषाक्ेतिकन्तव्यता भवतोति
सशृतिपादे रथसुधायाभुक्तेः। न म्बेदिनां तरध्ययनाथें पुन-
श्पनयमं भवति । तेषां प्रथमोपनयनाननतरमेव तदध्ययनस्यो चित-
त्वात्‌. । श्रतो <न्यवेदिनामेव म्बेदा्ं पुमरुपनयेऽयं विधिरिति ।
रत एवं पीदा श्तजयन्तकारिकयो श््बेदग्रहणं रुतम्‌ । `
यच्च तज इरंदन्षौये 8 बेदान्तराध्ययनपू्वेके एव खम्बेदाध्ययने
घुमर्पगथमकथनं वेन ॒युगपदनेकवेदार मोपनयमाट्श्यपेखेति
afery । fe इन्यवेदिगां क्रमिकवेदार्पचो यगपत्तदारक-
Tee तया चं हरिद्रे उपमयनानन्मर वेदारमघमयेः
twat FTCA: कात्यायमीकाडतोदंभेवतोक्, यदि
waz woat एधि्ये स्वाहा aaa स्वाहेति, यदि चकुः
saftara are वायवे खाहेति, यदि सामवेदः दिवे खाहा
सूर्याय स्वाहेति, थदि श्रयरवकेदः दिग््यः खाद चष््रमसे खाेति,.
येकदा सवबेटांरम्भः प्रतिषेदं वेदाङतिदयं डला प्रायचिन्ताड-
तौजैडयादिति। Wr युगफदनेकवेदारमभे सषटंदुपनयनेनेव सक
केदण्यनसिद्धिः | cenafan ्रापस्तम्बेन पारिजाते
aie F वेदेभ्वः arfaaqaad टूति। (्राप.घ.प.१द्‌.१०)
तदयं egu: | वेदान्तराध्ययनपूवेकम्टम्बेदाध्ययने fanifia
अश्वलाथनोक्गतिकन्तैवयताकं पुनरुपनयनं कार्यम्‌ । तवैव जय~
न्तक्रारिकामते ऽलइरणएभात्रं वल्यैभिति fate! इरदत्तमतेः

११८ प्रायच्ित्तभूतएनदपनयनस् प्रयोगः | Bt)

तु सचोक्रषकशचपुगरूपनयमगत विग्रेषवििष्टं भवति | सतिमते
तु ater ऽपि वेकल्िकौति।

दितौयपुनरशूपनयन मिमित्ते तवितसुपमयनं कार्यम्‌ । aTe-
पत्याधानास्माकू gated ऽविहृताधानवत्‌। तज पुनङपनयने क्चि-
दपि यने विशेषालुक्कः । श्रथोपेतपूरवस्येति awe तचाप्रन्तेखच |

प्रायसित्तश्धतपुगरूपमयने ठक्ृ वचनेभ्योऽनेक विश्रेषा वगतेस्तप्प्मरयोगो
चिष्यते । तच्च यच प्रायचिन्ताग्तरसदितं विहितं तच पषेदुपदिष्ट-
विधिना तक्मायचित्तं wert कार्यम्‌ । यथोद्रौक्ौरपानादौ । ay
जातकर्मादिसख्कारान्तरस दहित विहित तज निमिन्तामन्तरकर एपखे
पुष्यनना्नाखोश्थ परवद पदेगेन चोलान्नसंस्काराम्‌ राला कायैम्‌ |
अन्ययो चितनचजाद्यावश्छकम्‌ । कत्ता च fies स एव । तदभावे
पिद्रब्यादिः सपिषण्डः। तदभावे यः कित्‌ arg: । पुनरुपनयनं
ay चिकीर्षितं ata देशे जातकर्मादयः कार्याः |

awe witeaefene पुमः संरकारसिद्धिदारा ओपरमेश्वर-
Rei लातकर्मादोन्यपनयनान्तानि कर्माणि afte दति
सरृत्द्सप्य alana खष्टत्ख स्तिवाचनादि | श्चवपमानन्तरं चौले
केश्रवपनमिति विग्रेषो मदहावयषः। विवादसद्ल्यं aca खस्तिवाच-
नादिकेन्त॒ खयमेव शक्लर्यात्‌ । एवं निमित्तान्तरेऽपि शख
अद्यः । यच तु पुनद्पनयनमाचं प्रायित्तल्ेन विहितं तज wi
दुपदिष्टविधिना तदेव कायम्‌ | तचाचायंः हृच्छयं द्वाद ्रसद्स
तस्छवितुेणो महे इत्यस्या जपश्च gala । संस्कार्यो निमित्तानन्त-
रोपनयने न प्रायिन्तं waa कुर्यात्‌। कालान्तरोपनधने
aa कुयात्‌ । |

BH. १8 | प्राय्ित्तभूतपएनरपनयनृस्य प्रयोगः | १९९

ततो ग्रामाप्माश्याुदोश्यां वा दिशि गला थच यामपश्चूनां
शब्दो न श्रूयते aguen माजेगोपलेपनाभ्यां शोधयित्वा aq
wary आचायः खदचिएतः सस्कार्यमुपवेश्यास्य प्रत्यन्ते ग्र
गमनजनितदेाषनिरासेन पुनःसंस्कारसिद्धिदारा ओपरमेश्वर-
May पुनरुपनयनं करिष्ये इत्येवं तत्तज्िमित्तानुसारिसद्धल्यं
शला तदङ्ग्धतेत्या दिसद्धल्यपूरवंकमण्डपदेवताप्रतिष्टापनान्तं शला
खस्तिवाचने sf: प्रौ यतामिति विगेषसुक्का शतमङ्गलच्ानं सस्कायं
भोजयित्वा WaT TEs aaa कारयित्वा न्यथा-
ऽकारयिला निद्योपनयमवदग्वाधानाप्राक्‌ तन्तं Bat TE प्राय-
खिन्तायं qaqa देवतापरिग्रहार्थमन्वाधानं afta |
श्रभ्मिन्नन्वाहिते ऽप्रावादित्यादिपाचपरोच्णादौनि नित्यवत्कुर्यात्‌ |

ततो ब्रह्माएसुपवेश् प्रणोताप्रणयनाद्ाव्यसंख्कारान्तं शत्व
वासोऽजिनधारणएप्वे नित्यवल्छमन्ं धारणं ait: ङुर्यात्‌। तदभाव-
पचे पूर्वमेव कुमारेण परिडितवस्ेए भवितव्यम्‌ । ततो ब्रह्म
afte: पुनहपनयने तु वस्त्रादि नित्यं ततो यज्ञोपवौतधारणदि
आ दिद्येचण्णन्त नित्यवत्कूर्यात्‌ |

ततो युवा सुवासा दत्येत्मन््रकप्रदचचिणणावन्तेनादि वाससा
पाणिण्यान्नदश्जलिग्रदणान्तं gad) ade sata dare
uz fauaraay उत्तरेण तस्यांषयोः पाणो गमयिला एवन्दक्िणभागं
निनयेत्‌. । ततः. सखायो -ऽप्रिकायंशुपनयनवत्कुर्यात्‌ । ततो ओः
पञ्चिमतः sage श्राचायेपादावुपसग्द्म wy भोः साविनौ-
भिति. शूला भो भ्रलुब्रूहौति वदेत्‌ । तत श्राचायेः प्रणवयाइतौ-

९२० -पा्च्चित्तद्ुएभदपमयनस्य offer: । HU

माथादिखार वान्ते तन्धवितुरित्यद्य era: सविता शनुष्टुष्‌
great विनिधोमः। प्रमं wen agar वाचयेत्‌ |
ततो seem: । ततः खवाम्‌ । mit मम aa इत्यनेन सख्का््रदटि
ऊर्वाङ्गख्िपराफि निधा ततो नेखलादष्डदागपरे ews तदान
शला अन्ध्रा aw ब्रहमचयेमाटिभेत्‌ । यदि agerftet ऽव-
मापितबेदश्य qaqa तदा जित्यवत्‌ । wre तादुशष्य
पुगङपनग्रने awn कुड दिवा मा खाष्ठोवंदमरधौग्येति।
समा पितवेदस्य तु arutftepnaa । ततः खिष्टशयादिहीमष
{मापयेत्‌ | मेधाजनमकरणपशचे तत्प्यन्तमद्भिं Teq aaqaig
कुर्यात्‌ ! .उपबयनदिने भिषायाचनपूवक्रमनुप्रव्नो यश्च । ay
area खमे तस्षवितुदेणोमहे इत्येतां afer दिनोवामाङतिं
TSA | gwsaite निद्यक्ह्यागः |

यद्चसम्प्रपितत्रदच्छ Grea wa वेद्समाश्तिवाचनं gul-
wre । ततस्जिराज दादश्राचमन्दं वा व्रतचर्यायां कृतां
ara | तत्र यदि पुनरुपबोतो ब्रह्मचारो तद्धा यश्य थला-
Te GIG वा मोचं रतं ata Mawes -युद्वान्यानि
श्षारथेत्‌ । wag पुनश्प्रनोतो योऽपिष्टतमेखलादिः ख ATS
बान््रानि ध्रारयेत्‌ | बस्िन्लाश्चमे पुनर्प्रनयनं प्राप्तं वटा्मधर्मान

कुयात्‌ । बन्न तु पुबर्प्रवयनाबन्नर माश्रमान्रश्लीकार शरूयते
चथा MMR ततो भाया "ग्रित्याद्रौ तच मेखलादौनि ae
qantas धारयिला ब्रह्खत्रारित्रतच्र्याब्ुचितक्पखेन vara व्रिभि-
जा$श्रमान्तरं खोकर्यात्‌ । श्रयं weet एुनःसश्कारोऽभिरितः ॥

श्लो. ९४ । यजुःशाखिनां AMT: | १२१

अय यजुःशाखिनामुच्यते |
तच बोधायनः |

अयोपनोतस्स अत्यानि भवन्ति मान्यस्योख्छिष्टं सुश्चोतान्यचर
faaserat न स्तिया शह yaa मधुमांसं आद्ङ्तकाल्मनि-
दंत्राहसन्धिनौकोरं कचाकनिर्थासौ विलयनं गणासनं ग णिकाश्नभि्ये-
तेषु पुन.संष्कारः प्रतिषिद्धे श्रममनमित्येकेषवामयाणुदा हरन्ति |

guy सिन्धृसौ वौरमदन्तौं द क्विणापथयम्‌ |

एतानि ब्राह्मशो मतवा पुनःसंख्कारमङंति ॥
श्रय पुनःसंखकार व्याख्यास्यामो देवयजनोश्षेखनप्रश्त्या
ऽभ्रिञुखात्कला पालाशो समिधमच्धेनाङ्कला भ्रभ्याधाय वाचयति
“पुनस््ादित्धार्द्रा ° कामाः” खाहेत्यथ त्रत्यप्रायशचिने जोति
अम्भ भ्ात्ममो मिन्दाश्चत्‌° पुनर भिञ्चुरदात्‌ ° दति Taras पक्रा-
Buia स्मे wa एतेन खाहेत्यथाज्या तौ रुपजुरोति येन देवाः
पश्चिणेति तिष्भिरनुष्डन्दसं fasanufa बिद्धमाधेनुवर-
प्रदानात्‌ Waray आपरिधानाल्छवा पालाशी समिधमाधायाथो
अरत्यप्रायित्ते जहोति श्रथ व्याइतौजुहोति श्रयापरो ब्राह्मणएवच-
नादेव साविश्या श्रतहवो ठतममिमणग््य प्राश्य शतप्रायञित्तो
भवति गरोव sofas ञुश्ञौतायाणुदादरन्ति वपनं दिणादानं
मेखलादष्डमजिनं भेच्चययां व्रतानि चेत्येताजि निवन्तन्ते पुनः
खंल्कार कमे नोल्येतेन पुनः संस्कारा Bena इति । we war-

THAT गरुलघुकल्यन्यवस्था बोध्या |
16

YR धरादौगासुपगयगविधिः। ख. ९।

इति पुनःसस्कारविधिः।
षर्डादौनामुपनयनमार,
बोधायनः।
अय षण्डबधिरमूकानां संस्कारं व्याख्यास्याम शतूर्यायाकामो
सयातपुण्छे नच्च ब्राह्मणन्भोजयिला ऽऽभिषो वाचयिता Hate
खातं ward बद्ध शिख यज्ञोपवो तिनमप श्रादमय्य देवयजन-
मुदानयत्यथ देवथजनोक्षेखनगरशत्याऽद्धिसु खात्कत्वा याज्ञिको खमि-
WASTE द्वष्णौ मभ्याधापयति quart यथा-
wri get वासः परिधापयति gut मेखशां मन्तरवद्ग्ज्धि
द््णौमजिनं प्रतिमुञ्चति awl दण्डं प्रयच्छति याक्जिकश्य

A ७ e ° ° e
gay नाम yaaa cfan इस्त zeta य्मिन््डतं च भव्यः
चेत्ययेमं देवताभ्यः परिदधाति देवेभ्यस््वेत्ययेनमुपनयति देवस्य `

लेति सवं नामयद्णवजेमा चाये एव पक्वान्‌ जदो ति तत्सवितुरवरे-
मिति अ्रथाच्याङतौरुपजदोति afaa at fawa लेति षड्मि-
वयाइतिभिरयायेणाश्चिं याज्ञिकस्य gow wy said निदघा-
तौति तत्‌ पुरस्ताद्यास्यातम्‌ । we पक्ताद्पादाय प्राञ्राति सर्वा-
MATA एव जपेदित्येके ऽय जडक्तो बव्यषनिव्याधितोन्मन्तरौ-
माधिकाङ्गानामामयाव्यपस्मारिश्िजिकुषिजङ्रोगिणखेतेन व्याख्या
ता <n इति ।
इति षर्डादौनामुपयनविधिः।

श्रथ पुनवेखपनयनसंश्यनिरासाथ व्रतबन्धे नक्षच-

निशेयः क्रियते |

~
tes

ह |

war. ९,४॥। व्रतबन्धे नच्तच निणंयः | Yes

aa तावज्ज्योतिविदाममिमतसुच्यते, तथाहि श्रयोपनयने न-
तज निणेयमाद,
गुरुः |
शिधृत्तरेषु रोदिष्धां ee aa च वासवे |
ae सौम्ये पुनवंस्लोरत्तमं द्यो पनायनम्‌ ॥ `
वारुणे वेष्णवे Ga aay Tews तथा |
श्रञचिन्यां षट्सु Hg मध्यमलं चतुसुखेः ॥
Hay वजेयेदि दा न्दिजानामौ पनायनम्‌ । दति ।

वसिष्ठो sta |

WAIT च HIG च weed श्युत्तर मेचभेषु |
पौष्णदये चादितिभद्ये च we दिजानां खल मौञश्जिकमे \. दति,

कश्यपोऽपि ¦
aa faust इस्तचय्ष तराय | |
धाटङ्यादितौन्यान्यह्त्ग्बौ पनायनम्‌ ॥ दति ।
एं इदस्यत्यादिसंडितावाक्येषु चेवणिकानां पुनर्वखोरुप-
नयनमुक्त ब्राह्मणोपनथने युनवेसुनिषेधकं राजमात्तणडे कवि-
हण्यमानम्‌, `
चन्द्रतारानुकूस्येऽपि Tere HALT ।
पुनर्वसौ कतो विप्रः पुनःसंखार मरति ॥
दूति वचनं बह्षिवचनविरोधादुपनयनविषयं दहेमाद्ि-
मदनरल्नादिपराचौननिवन्धकारेनैवीनच प्रतापमातंर्डमुह्त

१२४ व्रतबन्धे गद्यज्निङंयः | ख. र२।

चिन्तामखिष्यलिमो cele लिम्द्धिरप्य- `

लिखना निमूलं केनचित्‌ दिक्षमिति गम्यते |
areang श्ितिारेश्यनुधे पौष्ण तिद्धये |
VAI Way ब्राह्मणस्यो पनायनम्‌ ॥
दति तदवनविर्द्धायंकेश्च। तेनानिषिद्धं पुनवंखोरुपनयन-
मन्यनचचवद्ध वत्येव | समूलं मला fast परि पालयन्तो ब्राह्मणानां
पुनव खोरुपनयनं नेति ये वदन्ति त तेषामन्नानविषसितमिति
मुनौश्चरब्योतिवितमखतय श्राङः। यजुःाखिनः ओ्रौधरदीक्िता
श्रवम्‌ |
अय व्रतबन्धे ATTA,
वसिष्ठः |
CATA च अवचय च UTA BATA |
पौष्णदये चादितिभदये च ग्रसं दिजानां ae मौ ख्िकमं ॥
कश्यपोऽपि ।
ay विष्णुचये हस्तभयच घ सरा जये |
धाढद्यादि तौज्याग्य हस्तद्वौ पनायनम्‌ ॥
निणयसिन्धौ नारदः |
श्रष्टान्यकं चयान्येच्यचन्रा दित्युन्तराफि च ।
विश्णु्रयाश्चिमित्राजयो निभान्युपनायने ॥
तनैव TEMA |
fagnty Ufeat हस्ते aa च वासवे ।
are सौम्ये पुनव खोरुत्तमं दौ पनायनम्‌ ॥

श्लो. tel ब्रवबन्धे vers निणेयः। ARB

पुमर्वसुमिषेधमाह,
राजमात्ते्डः | |
चन्द्रा गनुकूलेष गरदाब्देषु WAT ।
पुनवंसौ कतो विप्रः पुनः संस्कारमदति ॥
अर्य मानुषलात्‌ We: कश्चपवसिष्ठनारदरदस्यतिपमुख-
संहितादिभिर्विरोधाइुवेललम्‌ । यतः आर्षानावेविरोधे श्रां
बलवत्‌ । अथ यथाकथं चिद्गतिचिन्तनोयेति चन्ति देग्राचारतो
यव्या । दमं निषधं प्राच्या एव श्राद्धियन्ते न तु दाचिणत्याः +
ते तु Ween पुमवेखोरूपनयनं कारयन्ति | यतः,
श्रतिरढतिविरोधे तु श्रुतिरेव बज्लोयसो ।
ञ्तिद्धेषन्त॒ यज arma धर्मावुभौ Gat ॥
afaed तु विषयः कन्यनोयः gry Tay |
दूति न्यायादित्यलं विस्तरेणेति । aa ब्राह्मण्णदौनां व्रतबन्धो
भवतोति पाचपुरनिवाषिल्लवष्णज्योतिवित्समत्या इरिदरब्योतिवि-
ae च रामज्योतिर्वित्पौ दिवाकर्यो तिविन्म्तय आः ।
श्रथोपनेयने भचजादि विचायते |
इस्तचये च अरवणएचये च धाटदये TATA |
पौष्णदये चादि तिभदये च ग्रं दिजानां खल्‌ मो जचिकमे॥

जगन्मनो इनसंन्नकज्योतिनिवन्धे गुरः ।

fagaty रोहिष्ठां हते AS च वासवे ।
are सौम्ये पुमतखोरत्तमं द्यो पनायनम्‌ ॥

Vee: व्रतबन्धे गच्तचनिखयः ख. ९ ।

वारुणे वेष्णवे gal वाय्ये पौष्णभे तथा |
शरशचिन्यां षट्सु Aon मध्यमलं WATE: |
शेषेषु वजयेदिदाद्दिजानामौ पनायनम्‌ |
aaa नारदः |
्ष्ठान्यकेचयाग्ेज्यचन्द्रादि्युत्तराणि च ।
विष्छ्चयाश्चिमिजालयो निभान्युपनायने ॥
aaa वसिः |
SUG तिष्षुपनायनं इसमेचन्गरो दिणौष्वपि ।
लाद्पूषभ पुनवेसुष्वपि शेष्टम्यग्रटुभभागगे विधौ ॥
दखपुख्यवसुवारुणानिल्रो चभेष्वपि aida विधौ |
श्रोभनांश्रकगते श्भावद मध्यमानि षडिमानि भामित्‌॥
उङगषवेतेष Gey एभांशेषुपनायनम्‌ |
gata शएभकामस्तु नेव कररा्केषु तु ॥
दति जगम््ोदनादौ राजमात्तेएडवचनान्यन्यान्यपि लिखि-
तानि परन्तु पुनवंसुनिषेधकं वचनं न लिखितम्‌। कल्याणकल्प-
द्र माख्यव्यो तिनिवन्ध तु बेद्दपरलेन नंचचाएं विगरेषो ऽभिडहितः । '
ज्यो तिषसागरे |
मूले CATA सार्थं गेव पूर्वाचये श्रुतौ ।
टग्वेद्‌ाध्यायिनां काथं मेखजाबन्धनं ge: ॥
ya पुनवंसौ पौष्णे Se मेते श शाङ्कमे ।
भरवभेषु च शस्ते स्याद्यजुषां व्रतबन्धेनम्‌ ॥

श्लो. १४ | व्रतबन्धे नच्तचनिशयः। १२७

पुग्यवासवदस्ताश्विशिवकर्णो्तरा जयम्‌ ।
maaan teat सामगायिनाम्‌ ॥
म्टगमे जाश्िनौरस्तचितया दि तिवासवाः |
श्रथवंश्राखिनां wet भगणोऽयं ब्रतापेणे ॥
safe बहनि वचनानि ata पूर्वाथंकान्येवोक्तानि

पुनवंसुनिषेधकं वलनं राजमातर्डौयत्वेन केनचिलिखितम्‌ |

` चन््रतारानुकरूलेषु यदाब्देषु शएभेव्वपि '
पुनव सुषटतो विप्रः पुनः संस्कारमददति ॥ `
ददं वचनं हेमाद्रिमदनरल्नादिप्राचौननिवन्धकाररपनयन-
विषये राजमातणर्डौ यवचनान्यन्यानि लिखद्धिरपि न लिखितम्‌ |

नवौनेरपि मुहृत्तैचिन्तामणिप्रतापमात्तण्डा दिभिने लिखित-

मतो निमलम्‌ | समूलत्वे तु वेदपरत्वनोक्रवचनेष खम्वेदिनां
एुनवंखो रनुक्रला दृम्बेदिन्राद्मणविषयम्‌ | सुद्भत्तमालायामपौत्य-
मेव व्यवस्थापित मित्यन्ये च्योतिविद ore: |
श्रथोपनयने नक्षचनिणयः।

aa तावत्‌ वसिष्ठः

इस्तचये च अवणचये च धाठद्रये अत्तरमेचभेषु |

पौष्णद्रये चादितिभद्ये च शस्तं दिजानाङ्खनल्‌ मौख्िकमे॥

उत्तरासु तिद्धषुपनायनं इस्तमेचम्टगरो दिएौष्वपि ।

लाद्रपूषभपुनवंसुश्वपि Sea विधौ. ॥

द खपुव्यवसुवारुणानिल्रो चभेष्वपि बरोत्रैतं विधौ |

श्रोभनां शकगते श्रटभावदड मध्यमानि षडिमानि arfa au दति।

१२८ व्रतबन्धे ATA: | ख. ९ ।

कश्यपाऽपि |

aa विष्ये इम्षयर्दष राजे |
धाटदयादितोन्यागद खषपनायनम्‌ १
गुरुरपि |
जिषृत्रेषु रो हिष्ां wa FF च वाखवे ।
are सौम्ये पुम्व॑स्लो सत्तमं हो पनायनम्‌ ॥
वारुणे वेष्णवे ya वाये ghey तथा ।
aft षटसु Ham मध्यमलश्चतुरुखेः ॥
wag वजये दिद ष्दिजानामो पनायनम्‌ |
areaary |
छत्तिकाभरणोमूलच्येष्ठाद्रासु विग्राखयोः |
ूर्वाज्रये च सार्पं न कुर्यारौ पनायनम्‌ इति ॥
चकाराश्मचायाम्‌ |
नारदोऽपि ।
खटान्यकचयाग्य व्यचग््रादिल्युक्राफि च ।
विष्णचयाश्चिमिबाल्लयोनिभान्यपनायने ॥ इति । |
ख्ग्वादिपोक्रनच्नाणि त कल्याणकल्पद्रमास्ये ज्योति-
निबन्धे ज्योतिःसागरश्यबेनोदा इतामि |
qa wave स्पे शवे पूर्वाथे श्रुतौ ।
छम्वेदाध्यायिनाद्कायं मेखलाबन्धनं वुधैः
qa पुनवंघौ पौष्णे wa मेते wares |
भुबभेषु Uwe स्याद्चजषां त्रतवन्धनम्‌ ॥

tte | व्रतबन्धे नच्तवनिगेयः। ९९९

पुव्यवाशवदस्ता श्वि शिवकणत्तरा्यम्‌ |
मस्तं जेखलावन्धे seat साममाचिनाम्‌ ॥
ग्गमेजाश्विनौरस्बितयादितिवासवाः ।
अथव शाखिनां शस्तो भगणोऽयं व्रतापणे ॥ इति ।
मुहृत्तमालायामपि |
मावह सितारेज्यवुधे पौष्णश्रुतिदये |
WIT धाटषट्‌सु ब्राह्मणस्यो पनायनम्‌ ॥ इति |
पुनवेसुमंग्रादकपौ रुषाधुनिकनिवन्धवचनानि तु अ्रनतिप्रयोजन-
कलान्ञेह लिखितानि । चरचर च वासिषठारिवाक्येभ्यः परतोयमानेन
गुर्ूवाक्येकवाक्यतां भजता निषेधेन angquiqaat we एव
षोडग्र चेनियमः । परन्तु तना त्तममध्यमतवोकस्तारतम्बमवसेयम्‌ |
यत्त॒ वासिष्ठारौ बिजपदस्य चविकसामान्यायैवेन वासिष्ठा-
दनां प्राश्रस््यपरत्वमभिति। तन्न । तया सति गु ङूवचनस् निषेध
रवण कपरत्वापत्या वेदपरवाक्योक्तावशिष्टपञ्चानां निर्विंषयत््य
बकल कलस्य वा प्रसङ्गेन faze argc |
यत्त ब्राह्मणोपनयने पुनवेश्निषेधकं वचनम्‌,
गाजमातण्ड,--
चन्द्रतारानुकूल्ये ऽपि गरहानब्देषु इएमेष्वपि |
gaagadt विप्रः पुनः wenrcaefa ॥ इति ।
शरन्यच्ापि।
agian मले मासि शद्रलवमधिगच्छति।

पुनवेसुरृतो विप्रः पुनःसस्कार मरति ॥ इति ।
17

६३. व्रतबन्धे नचनिरेयः | श्य. ९।

ae हितायन्धेष्वद शंनात्पृनव पन यना चाराप्पर्वोक्सुङ्कत्तमा ला-
वचन विरोधाच्च मानुषलान्निमूलभेवेति सकखव्थो तिविंदः। श्रय यथा-
कथं चिद्तििन्तनोयेति safe येषामुक्रवेद विगरेषपरवाश्येषु पुम-
वेसखनभिधानं तत्परो ऽयं निषेध) नादिनौ चत्यादि दौपिकाख-
निषेधोऽपि तदिषय एव । केचित्तु समूलतेऽपि मायं अतबन्धनिषेधः, |
अपितु केनचिन्निमित्तेन पुनःरुस्कारप्रसक्रौ पुन्वसाविति तदथः |
न च विप्रः कृत इत्यस्य पूरवादधंस्य चामन्वयापन्निः | CRATES
Reha sant विप्रः पुनवेंसौ पुनः संखकारमरतौति तदर्थात्‌ |
कष्टान्वयादेखादूषरतादित्याङः |
aU Ga wea पुनव॑सो दाकिणत्यानासुषगयमा-
ताराप्माच्थानां ware देशाचारतो Bare |
afead तु विषयः aerate: vay एयक ।
दति न्यायात्‌ |
दे शाचारस्तावदादौ fafanit
Qa देशे या feta: चैव कार्या।
लोके दुष्टं पण्डिता वजेयम्ति
देवन्नोऽतो लोकमार्गेए यायात्‌ ॥ `
दति वचनाचेत्या्ः | | !
अपरे तु उक्रनिषेधस्य विप्रपरल्व पूर्वीक्रादोषाद्‌ विप्रपरल्माडः ।
दत्थ च चतियविशोदाविंश्रतौ ब्राह्मणणनां षोड्श्रसु भेषु बेदपरव्च-
नेरयंयाययमुपनयनम्‌ | Tey स्वै TATA ASAT तुन MET
न चोत्तरमिति दिक्‌ इत्यन्ये च्योतिविंद ary: | राजमात्तण्ड- ¦

धरो. १९ | ब्रसजन्े गच्तचनिगेयः। १९

हृतोपगयनप्रकरखे fave पुनवंसुनिषेध om चन्द्रतारालुकूले-
खिति । तज केविदेतद चनस्यान्ययाऽथे Hafed । VATS प्रापे
एनवखनचचं प्रसतमिति। एवं चेत्यवाद्मनितं स्थादिति विप्र स्येवायं
निषेधो नेतरेषाभिति निर्णीतमन्येखद्‌ युक्तं, यत श्राब्रह्मादि-
विनिःतगन्थविस्तर दृ ्ं॒चिस्कन्धच्यो तिःगरास्तन्यायादि शास्लविटां
श्रीवराहमिदहिराचार्यादौनां हेमाद्यादिमिवन्धकाराण्णं च
wy areata पुनवैसुनिषेधो न gad |
तथाच गुरः |
जिधुन्तरेव्ित्यादिं दिजातेरूपनायनमिव्यन्तम्‌ |
वसिष्ठोपि। उत्तरा ° भानि विति,
नारदो ऽपि । Seren °भान्युपनायने दति । अन्यान्यपयाषे-
वाक्यानि विप्रादेर्पनयने बोध्यानि । तथा मानुषय्न्धेष्वपि । तच
तावल्छां वल्छराचा्ैः श्रीगशेशदैवन्नः qn YUAN
बेदग्राखापरलेनोपनयने लिखितानि नचच्राणि ।
भ्विव्छा हो श्र पूरवेविवरुणचरभविप्रभेजेयंर्वित्‌ |
्रौवाद्ोेविंमिचालजनिभिरपरो ऽन्धस्त तेदुन्रेश्च ॥
खालामे ऽगोनद्रराधाऽन्बुपथमपिदतो जन्येषु सवे । दति ।
waaay सकलग्न्धेषु तज्निषेधाभावात्‌ पू्वोक्रतद चनस्य मूलं
ama) न fe तदनुरोेनानेकस्मृतिवाक्यानामपलापः ayy he: |
जापि चवियपरता तेषां सुवचा । ्राद्यणस्यौपनायन मित्येवं वाक्या-
नामपि स्वात्‌ । यन्धान्तरे चतुर्थचरणे तथा पाटस्यापि दशेनाख।
एवं चति तन्निषेधवाक्यं द त्तजलाश्न लिरेव स्यात्‌ । नन्वेवं दौपिका-

VRR व्रतबन्धे गच्चनिरेयः। ष्य. ९ |

कारेणान्येरपि भराधूनिकम्न्कारोः कथं afaret शछिखित इति
SH) तदषमविश्वासेनेवोपभयनप्रकरणे त्थाश्चपदार्यव्वदितेरपि
प्रखेपस्यान्धपर ्वरान्यायेन तैः करणात्‌ । किञ्चोपनयने पुभवेखुष्छचस्य
फलापिक्यमपि समयते |
तथाच नारद्‌ः।
ब्रभां श्कगते ex रतौ विद्याविश्ारदः।
पार्पाश्रगे खग्गे वा दरिद्रो जित्यदुःखितः॥
अवण दि तिने ककारस्य निशाकरे ।
तदा wal वेद शास्तरघमधान्यसण्द्धिमाम्‌ ॥ इति ।
न॒ स सकलवचनानुरोधेन यहाब्देब्वर्एभेष्वपोति पाठान्तरं
कलम्‌, तथा सति उपनयनषंख्कारानम्तर पुनः GAIT नामान्य-
सर्कार पुनर्यन्ना दिरूपसंस्कार मति लभते इत्ययं इति वाच्यम्‌ ।
Saale पाटान्तरकण्यनेनार्याम्तरकल्यमस्यान्या स्यत्वात्‌ |
तयाचोक्रम्‌, |
वराहमिदिराचार्येः |
aifaainatag विप्रतिपत्तौ न योग्थमसमाकम्‌ |
सलयमेव विकन्पयितु किन्तु बहूनां मतं वच्छे ॥ इति।
तस्ममाप्राचौनपाटस्य ययाकथयञ्चिद्रतिञ्धिन्धा खयं नान्यययि-
त्यम्‌ । सा Ve, देशाचारतो व्यवस्ेति। waa wile:
पन्धास्तदयमच तात्पर्याथैः | येसतजििषेधवचन परि पाश्यते wats
सदेश AGG तच MAN! wig बेदश्रास्रधनधान्यखग्डद्धि-
मिच्छद्धिरवश्वमादरणणयमिति |

रो. १४ | व्रतबन्धे नत्तच्निशेयः। दद्‌

तथाचोक्तं श्रीपतिरैवन्नेः ।

Weaey बद्वोऽपि बुध्वा वदन्ति यच्चानुमतं fea मः |

देशं गतोऽपेकविलोचनामां भिमोख्य Ay निवसेक्ममोषौ ॥

इत्यलमिति विडूलब्यो तिर्विं्रतय आङः |

छथोपनयने नष्बनिशैयः |

तच मूले wa त्रतापेणे इति कल्याणशकल्पद्रमाख्य-
व्यो तिनिबन्धे ज्योतिःसागरखखल्नोराइतानि अरन्यानि च म्नि
स'रौगवयु्तरेचत्यादौनि सुह्न्तेतत्त्वादिषग्टहोतानि वचनान्या-
शोच्य रत्वितोऽय age: |

चिप्रधरुवा हिचरमूलग्डद्‌ चिपूवा-
| रौद्रे ऽकं विह्वुरूसितिन्दुदिने aa खत्‌ । इति ।

श्रस्य च fang इस्ताशिपुय्येषु ध्रुवेषु रो द्िष्छन्तरोत्तराषाढो-
नरभाद्रपदाभिधेषु श्रहावाश्ेषायां चरेषु श्रवणएधनिष्ठाश्रततारा-
पुनव खुख्राव्यभिधेषु मूले wey ग्टगरेवतोचिचातुराधासु जिपूर्वासु
पूर्वापूर्वाषाढापूर्वामाद्रपदाभिधेषु Tz द्रायां च व्रतं aq wa
मित्यथैः। न चोदाइतेषु अ्योतिःसागरस्थवचनेषु शतमिषजो-
ऽहपलमेभुह्वत्ततस्वसङगनहे विवर्णेति पय्येदासाख RUA ATE
दति वाच्यम्‌ । श्र्यवधानेनोदादरिव्यमाफेषु ease च श्रवणएचये
चेत्यादिषु वासिष्ठा दिवचनेषु तत्सङ्गात्‌ | मुह्ृत्तेतत्त्वौ य निषेधस्य
चम्येदिमाचपरत्वारस्य ख सङ्स्य साधारणएलात्‌। न च तथाऽपि
ओौपतिराजमान्तश्डादिभिः

्रश्धिनोग्गविचासु इस्त खात्यां च शाक्रभे।

१९६४ व्रतबन्धे गच्च निरीयः। Gv!

इत्यादिना
waa Zaftqea च शाक्गन्दुपुष्याश्विनरे वतौ षु |
इत्यादिना च शाक्रस्य च्येष्टाभिधस्यापि सङ्खनहादिङ न्यनता
VET! सडिताखद एनेन सन्दिग्धमूलतया मुङ्कत तस्वाधसङ्गरौत-
तया च न्यनताश्रद्धाऽनुपपन्तेः | उक्तं स,
meres भग्चादिषु पञ्चसु |
मूलादिदशके चेव wae व्रतवन्धमम्‌ ॥ इति |
तथाच सिद्धं दा विंशतिभेषु खम्बेदाष्यायिनां वेद परवचनैर्थया-
यथ yey उपनय दति । wa ब्राह्मणनां नियममाह,
वसिष्ठः | इस्तजये ° भानि fafa:
कश्यपो ऽपि |
ay विष्णचये उपनयनमिति | जगन्मो शने
गुरूरपि | जिषन्तरेषु श्रौ पनायनमिति |
नारदोऽपि | अ्रष्ठान्यकं ° न्यपनायने इति।
अन्यवापि।
इस्तचयश्रवणएसापेशचिवचंपूर्वा-
मूलेषु बहचबटूपनयः Wwe | `
पुब्यादि तिद्धदिएपोष्णशग्रा ङ्ख्य |
मेजोत्तरास eset र शनानिबन्धेः ॥
पु्योत्तराश्चिशिववासवकणंदसते- |
विद्याथिनो त्रतविधिः खलु खामगानाम्‌ ।
न्टगाश्िमेनादितिवासवेषु

ह्ली. १४ | व्रतबन्धे melas: | १२१

करे शमेऽयर्व विदां fee: दति।

रन च वासिष्ठे दिजगशणाद्‌ गुरुवाक्ये च दिजानामन्यवनेना-
न्नारदेनं रोक्तानां श्ष्ठलोक्रेरितरेषां निन्दावगमान्तदादितिन गुरू
वाक्यैकवाक्यतां भजता निषेधेन विप्रोपनयने स्पष्ट एव sere
fro । परन्तु तचोत्तममध्यमलोक्तस्तारतम्यमवघेयम्‌ । यमू
वासिष्ठे दिजपदस्य बेवणिकसामान्यायलन वासिष्ठस्य माश्खय-
परत्वं वचनान्तरेण तु तेष्वपि तारतम्यमित्याङ्ः। तन्न गुरू-
वाक्यस्थनिषेधस्य चेवणिकपरत्े ऽवशिष्टपश्चानां निर्विंषयत्नस्य
बेकल्िकलस्य वा प्रशङ्गात्‌ । तदेकवाक्यतया वसिष्ठाच्च खदिज
पदस्य ब्राह्मणयंलावधारण्णत्‌ । ` तस्नादक्र एवार्थो वाक्यानामिति
सिद्धम्‌ । wa विप्रोपनयने युनवेखुनिषधो राजमान्नैसडे ox
aaa ऽपोति । नुकूलेख्िति पाठान्तरम्‌ ।

अरन्यजापि।

aeufa मले इति । इदं area सहिताग्न्ेव्वद थेनान्ाद्धि-
यनै ज्योतिर्विदः । आचरन्ति च युनवेस्ो रुपनयनम्‌ । aque
तु उद्‌ाइतेषुं वेद विग्रेषपरवाक्येषु येषां पुनर्व॑सखरोरनभिधानं तत्परो
ऽयं निषधः | |

केचित्त यदि saat विग्रः पुनः संस्कारमर्हति तदा पुनवंखा-
विति वदन्ति। नायं निषेधो ऽपि तु चतुष्कपालवन्नेभितलतिकः पुनः
संस्कार विधिरित्यप्याङ्ः । इत्थञ्च चजियविशोदाविंश्रतिंभेषु यथा-
यय व्यवस्था agua षोडश्रसु खक्यामाध्यायिन्राद्भष्णनां
gga नैमित्तिकविधानं वा see ऽन्यथा तु न
चा श्ङ्ा नचोत्तरमिति दिगित्यपरे ज्योतिविंद are: |

rae व्रतबन्धे गच्च नियंयः। व्य. १।

अथ धमशास्त्र्नाभिमतसुच्यते ।
त्र केचित्‌। गुव दिवाक्येना विशेषेण खम्बेदादिषेद विद्तराह्मण-
awe पुमवखोरूपमयनप्राप्नौ विशेषतो वेदभेदान्‌ व्यवस्यता
ञ्योतिनिबन्धे | मूले रस्तत्रये त्रता्पैे इति । अतख यज्रथवे-
बेदिविप्रविशेषविषयत्वेन पुनवंसुव्यवस्थायां राजमात्तण्डैयं चग््र-
तारेति । तन्निषेधवाक्यम्‌ छक्यामबेदि विप्रगो चर मिति न कोऽपि
विरोधः वस्हतस््ेतत्तज प्राख्यामामुपनयमाचरणाचारनिबन्धन-
मिश्यलमिति घमेश्ाखन्ना श्राह: |
BNI AAA |
Vast स्मृतिचद्द्रिकायां च व्योतिःश्रास्े |
WU पु्यधनिष्टयोख पौष्णाश्िसौम्यादितिविष्णभेषु ।
शस्ते तिथौ चण््रवलेन am कार्यो दिजानां ब्रतबन्धमोच्ौ ॥
पौष्णं रेवतो । सौम्यं am, अदितिभं gage. श्रच
द शोपादानं व्रतविसगंसाधारश्यात्‌ |
नारदस्तु व्रतमा उन्तराचयं श्ततारकानुराधारोददिषणौ-
WAY ITE, |
FIT IRA TA CATT ।
विष्णच्रयाश्चिमिचालयो निभान्युपनायने ॥
वसिष्ठौ ऽथेतान्येव षोड शाद्‌,
दस्तजये च अवणजये च ea शयु्तर मेजभेषु |
पौष्णदये चादितिभदये च we दिजानां खल मौ ज्जिक्म । `
AIA ऽयेतान्येव षोडशा,

पलो. ६8 । व्रतबन्धं गद्जनिशेयः | CRO

जे विष्णचथे इस्तजयर्वन्तराजये |
धाददयादितोष्यागधदरसलभेषपनायनम्‌ ॥
प्रयोगपारिजाते दनल्तममध्यमवन्धेभेदेन Saag |
। Sweater: |
जिषुत्तरेषु Ufvat इत्ते मेने च वासवे |
ae सौम्ये पुगवंसोः प्रशस्तं श्लोपमायनम्‌ ॥
मेचमनुराधा। वाख्वं धनिष्ठा । are चिचा। सौम्य wa) एवं
दशोत्तमानि । मध्यमानि सप्त,
वारुणे awe aa वाखय्ये प्रौष्टपद्यपि |
शराश्चिने षट्सु Hon मध्यमं चेव पौष्णे ॥
वारुणं श्रतभिषकू्‌ । वायव्यं खातौ | प्रौढपादुत्तराभाद्रपदा |
व्यानि द शाह
गुरः i
छत्तिकाभरणौो मूलच्येष्ठाद्रासि विग्राखयोः |
पू्वाचये च सा्प॑शं न कुर्यादौपनायनम्‌ ॥
विगश्राखयोरिति दिवचनं तारादिलात्‌ नोत्तरनचचं ग्टदोला
गुराधायाः सवविंधानेनोत्तमलात्‌ |
अन्यच्च |
मघा च acet set विशाखा चेव afwar |
TSAR प्राश्न ग्राह्यं व्रतबन्धे ॥ इति ।
न्टसिंदस्तु यवस्वामाह |
Uz Hafan: gales वेष्णवस्तथा । `
18

ARC व्रतबन्धं नच्जनिणंयः। Gt t

aaae शवर्णाख्च वारुणे कुण्डगोखक ॥
रौद्रम । वासवं धनिष्ठा । वारुणं शतभिषक्‌ | सवरेमाचस
Aaa: कुष्डगोलको हया सवं ऽप्यसव्णा उपलच्छन्ते |
ज्योतिनिबन्ये तु वेदभेदाद्मवस्ोक्र |
मूले ware we Ta पूर्व्ये तथा ।
'छम्बेदाध्यायिनां कायं भेखखाबन्धनं qu: ॥
Wa युनवंखौ पौष्णे इस्त ae wares |
धरुवभेषु च शलं west afer ॥
पुष्यवासवहस्ताञ्रिशिवकर्णेत्तराचयम्‌ |
परशस्तं मेखलाबन्धे बटूनां सामगायिनाम्‌ ॥
स्टगमेजािनोशस्तरेवत्थदि तिवासवम्‌ |
अरथवेवेदिनां शस्तो भगणो ऽयं ्रतापेणे ॥
wate च्लारि । रोहिष्यत्तराजयं च ।
अन्यच,
रद्रा हिमूलहरि पूवेकर जिकेषु
भ्रौवादितीव्यकरमिचम्टगाग्धमेषु |
wafaqer इत्या दिवेदपरत्वन नचजाणयुक्ता
भिश्रश्रवार्णमघायमभान्यभेषु
सामवे तु खकला ब्रतमाचरेयुः ॥ दति ।
META पुनवेसुनिषधमादह,
गाजमात्तण्डः |
खन्द्रतारालुकुलेषु ग्रहाब्देषु एएभेब्बपि ॥

wit. १४ | व्रतबन्धं गक्तवनिशेयः | VRE

पुनर्वसौ wat विप्रः पुनःसंस्कारमरेति ॥
विप्रः रतः, उपनौत Tae: । केचित्युगःसंस्कार पुनरुपनयनं
विप्रस्य पुनवेसावित्यथौ न ad पुनवंसुनिषेध tare: afa-
श्यम्‌ । शतपदानग्वयात्‌ | श्राद्यपद्े पूर्वाद्धानन्बथाख |
दौपिकायाश्च,
नोवार्नदुडुशद्धौ इरि श्रयनबरिर्भास्करे TATE.
स्वाध्याये बेदवर्णधिपदृह wus चौरमे नादितो च। इति।
अदितौ पुनर्वसौ नेत्येवं पुनवं सुनिषधाच्च । सतु विप्रविषय
उपसंइतः पूरवश्नोकाभ्याम्‌ । श्रयं चाचारः प्राख्यानां न दाचिण-
arate !
उक्श्च वराहेण,
देशाचारस्तावदादौ विचिन्धो
देशे देशे या fafa: चेव arat |
लोके दुष्टं पण्डिता वर्नयन्ति
देवज्नोऽतो लोकमारगेए यायात्‌ ॥
दति मोमांसकश्ङ्करभटदराः Bae धमप्रकाओे उपनयने
नच्न्ननिणयमाडः |
नानावचांसि साधूनामसाधरनां विचिन्वताम्‌ |
पुनव सूपनयनसंश्यच्छेदि लेखनम्‌ ॥
Vaal च ° मो ्िकमं दत्यादिवासिष्ठुवचःख सवषु श्रादित्य-
नच्तनविधानमिष्टम्‌ | ओराजमात्तणड निबन्धवाक्यात्पनवेसोर ज
निषेध इष्टः । चन्द्रतारा ° महति |

१४०

व्रतबन्धे गद्लचनियंयः।

केचिदिधिनिषेधाभ्यामचच्छन्ति विकश्यनम्‌ |
युक्त न तदस्हनि गो भवेदरुपविभेदमम्‌ ॥
अन्यश्राङविभिन्नास श्राखाखचविधानतः।

तच्छाशोयपुमथंलं यच्छालायां विधिर्भवेत्‌ ॥

खतोनामव्यवस्ानान्न युक्रमिदम्यतः |
SINC व्यवसा स्यादिल्याहरपरे बुधाः ॥
आश्यानामननुष्टानादनुष्टानात्पुनवेसौ ।

स्वेषां दाकिच्णत्यानां यवस्थाऽऽचारतो छतः ॥
परे पुमःपद च्छेदे वसाविति च देवता |
प्रोच्यते वासवं तेन धनिष्टाया मिषेधनम्‌ ॥
पुनःसंसकारकरणे कालो देष विधौयते |

न निषेधोऽयमित्याङरपरे धमेवेदिनः ॥
एतन्न युक योगाद्धि रूटिरेव awa |
आचारोऽपि च निमूूलो न प्रमाणमिदेग्यते ॥
पदस्य छत इत्यस्य सम्बन्धो न तथा भवेत्‌ |
अतो व्यवस्था wea स्यादेतदिधिनिषेधयोः ॥
किमच कल्यनोयं हि aat व्योतिनिबन्धकरे |
वेदभेदाद्मवस्योक्षा TAY स्फुटा यथा ॥

TS CAA ° ब्रतापेणे |

व्यो तिःास्त्वयवस्येयं atfanrae वे भवेत्‌ |
काम्याभ्यदथकारितात्‌ दृष्टाथेलात्‌ इयोरपि ॥
इत्यादिवाक्येषु fe बेदभेदात्‌

स, १।

लो. १९९ | व्रतबन्धे गच्तवनिशयः | १४१

UE BRIA टेव |
मोहो न कायैः खश्‌ यौक्तिकोऽत्
WE: कुतकैवेडश्रः करियन्ते ॥
दति गागाभद्रा are: |
पुनव॑खोर्ब्राह्मणएस्योपनयनं भवति न वेति प्रन्ने वचनाह्घवतो-
ATH |
तथाच विषः,
waa च विधाविति, एवं गुरूकश्यपनारदादिवाक्यान्यपि
पुनवेसुप्रापकाणि दष्टययानि। नतु विप्रविषयकतन्निषेधस्य we-
व्यादिराजमात्तएडवाक्यस्य at गतिरिति चेत्‌, न काऽपि! तख
ज्योति्निबन्धधर्मणरस्तसंहितादियन्ेषु मूलाद्‌ शेनेन निमूलला-
दिति बद्वः। aqua a वसिष्ठादिभिः सामान्यतो दिज-
पुरस्कारेण विहितस्य aw विप्रविषयकविगश्रेषवचनेनादवनोयस्य
पदेनेव बाधाद्‌ विप्रस्य तच तन्न भवत्येवेति केचिदूचुः |
sq तु दाचिणल्यानां तत्र तदाचरणदशनाप्राश्यानां च
तददशेनादेश्ाचारतो वस्था । यद्यपि सा होलाकाधिकरणविर्द्धा
तथाऽपि शवेनिवन्धभिवंडषु खलेषु तथोक्तेरचापि तयेत्याः।
परेतु विप्रं प्रत्यपि सामान्यवचनेन तदप्राप्तौ तत्छापेचस्य
ग्षिधसयात्मश्ाभायो गात्तत्माप्तस्य चोपनोव्यलेन सवेया बधा-
योगादमलत्या “न तौ परशौ करोतौःतिवत्‌ विकल्प एवेति तदापि
तच aga Te । पाकिकल्वेऽपि गदणणयणएवदन्यपगमपच्च एव
श्रेयानिति वदन्ति,

१४२ व्रबन्धं गच्तचनिेयः | att

श्रपरेतु दिजसामान्यतो विहितानां भानां यजुवं दिप्रश्ति-
विगरेषविरिनस्तेशतुद्ाकरणएन्यायेनोपसंहारात्‌ av ॒चादित्यख्यापि
विधानेन तन्निषेधसतद्भिज्ञविषय इति जगदुः । इतरेत
इतये धादरषटर॒सु ब्राह्मणएस्योपमायनम्‌ |
दूति मुद्भत्तमालावचनविरोधपरिहाराय एनसो छतो किर
दत्यचाविप्र दत्यक्षारप्रशचेषण विप्रभिन्नविषयता awafacufa |
पुनव॑सौ शतो विप्र इति पुनःसंस्कार विधानदारको न निषेधः किन्त
अर्गवङ्गक लिङ्गेषु शोराद्रमगधेव्वपि |
तोयेयाजां विना गच्छन्‌ पुमःसस्कार मरति ॥
दूत्यादिभिथेज पुमरुपनयनप्रा्भिस्त्र तदनुवादेन विप्रस्य पुन-
वंसुविधिरित्युच्यते । वय तु विप्रस्यादित्यविधायकेन मुहत्त-
माल्लावचनेन विरोधपरिहाराय राजमान्तणडवचनं नचचा-
न्तरनिषेधकलेनेवं व्याख्येयम्‌ | तथारि प्रथमः पुनःशन्दोऽव्यया-
नामनेकायलादष्यथेः कत ॒ इत्यनन्तरं योज्यः । तथाच चन्द्रा
दयानुकूलेऽपि वसौ वसुदेवत्ये धनिष्ठानचते संक्घतोऽपि पुनः-
संस्कार मरतोति AMAT वसुदेवत्यं नच्तचमेवा् निषिध्यते
न ॒पुनवंसुनच्चजमिति तचोपनयने तस्य न कोऽपि दोषलेश्राव
काश्च इति। sua वसिषघ्ठादिवचननिषया विरोधाय राज-
मात्तश्डोयमपि पुनवैखुविधायकतयेवं व्याख्येयम्‌ । तथा हि
पुनःसंसकार we पुनःश्रब्दस्वयौ विगेषद्योतकः gqaaar-
वित्यनेनान्वेति । चन्द्रतारातुकूल्येऽपौत्यपिना तदनालुकूल्येऽपि यदा-
ay एभेव्वपौत्यपिना anata युनवंखौ विशेषतो विप्रः षंस्कार-

Wit. १४ । व्रतबन्धे नच्चनिशंयः। १४३

महेतौति निञ्चयः wa दति । तथाचान्यनचरेषु चन्द्राानुकूख्य
नियतं पुनर्वसौ तु नेति पुन्व॑खो रत्तमलद्योतकमिति न विरोध
दूति म चाश्रङ्ा न चोत्तरमिति दिगिति भेयाभट्रा Wes: |
पुनव सुनचचे विप्रोपनयनं काये न कायंमिति विर्दशास्त-
द भेनप्रयुक्षसंशय नित्ये लिख्यतेऽदः |
विधिस्तावदवादि वसिष्ठेन |
उत्तरासु तिष्षूपनायनं
इस्तमेजन्टगरो हिणौष्वपि |
लवाष्रपूषभपुनवंसुष्वपि
ञरष्ठमणयद्भभागगे विधौ ॥ इति |
एवं Teal दिवचांस्यपयनुषन्भेयानि |
निषेधो चोतितो राजमात्तण्डेन,
चनरतारातुकूलेषु यहाब्देषु इएभेष्वपि |
पुनवसौ कृतो विप्रः पुनःसंस्कारमरंति ॥ इति ।
श्रच प्रायित्तविधानान्निषेधो द्योत्यत दति विरोधप्रति-
भासः । तच सामान्यश्रास्तसहषटतदाचिणात्याचार विरोधालिमूंलमेव
निषेध्राख्रमिति दैवक्ताः । तन्न । वच्यमाणरौत्या निषेधद्योत-
कलाभावेन विरोधाभावात्‌ |
शनये ठु प्राच्याचारवगेन प्राच्यविषयनिषेधश्रास्तमिति।
तदष्यसत्‌ | शोलाकाधिकरणविरोधात्‌। उक्ेतोश्च । भवतु तर्हिं
निषेषे विप्रगररणादविधिः चजियादिविषय इति कत्‌ न। संतो
बेदमभौयौतेति awa शछ्छतार्धृतपद गतश्वतार्थक निष्टाप्रह्ययेन

१४४ बरतबन्धे नद्दज्रनिवेषः | Gti

पराप्तसस्कारस्येवाभिधाने fafagarawercenraaa निषेधा-
तमाजासम्भवात्‌ । प्रह्यृत विधेरेवालुमानखन्वात्‌ | एतेन

मूले Wawa We Wa पूवां चये तथा ।

चछग्वेदाध्यायिनां कायै मेखलाबन्धनं Fe: &

Ga पुमवंसौ पौष्णे ea Aa wea |

yay च प्रशस्तं wrest ata ॥

युव्यवाशवरस्ताश्विशिवकरोन्तरा चयम्‌ |

परशस्तं मेखलाबन्ध बटूनां साममायिनाम्‌ ॥

म्टगमेचाशरिनौरस्तं रेवत्य दितिवासवम्‌ |

अ्रथववेदिनां Wet भगणो ऽयं Aas ॥

दति ज्योतिनिबन्धो दाइतवचो भिेवस्थावोधना ज्जिवेधग्रास्व-

सग्वेदिषामवेदि विप्रविषयमिति मतमण्यपास्ठम्‌ | निक्धयेवाभयवात्‌।
सकणश्यो तिर्वि सम्मतेन ख्वबेदाध्या यिनासुपनयभस्य पुमवसखोराचा-
रेण विरोधाश्च । उधन्बतोभ्वां पूषेमासावयवश्येव पुगर्वस्छादिषु येषु
मेषु॒येषान्नेवोपनयमसखकारखाभस्तावत्खपि भेषु रतोपनवनानां
तेषां न्यायादेव Gast प्राप्ते MBWea Gadeita विभ्जिख
` पुमःषंस्कारश्ाख्द्य निस्तात्पयंकत्वा पत्ते । व्यवश्यावादिवह्नव्याथा
“त्पुनवेखोरुपनयनं gala तद्यभवंदिनामेवेतति, aera: चोक-
चतुष्टयपटितदस्तादिषव्बघन्भत्रेन तत्छहपटितपुम्वेसखवोर्यषष्भवाश |
मूलश्चतिषु भिन्नापि प्राथपाटानुरोधेनैकषूपवचगव्यकेरे वौ चित्थात्‌ |
एवं खामान्यविधिप्रा्तं gages यज्र थवांध्यायिषु धिगेषश्रासे-
णोपसंष्टियतदत्यप्ययुक्तम्‌ । aaa विगेषतात्पर्येनिएैवो

wit. १४ | waaay नच्ज्ननिशंयः। १४५

WMT | ग च स प्रते Tafa) पुरोडाशं चहुधां करोतोति
सामान्यश्रास्गतपुरोडाश्रस्वाग्रयपरत्ववत्‌ वासिष्ठ सामान्यवाक्यगतो-
पनयनश्रब्दस्य यजरयर्वाध्यायितत्परले पुमवेखो रिव wenfeata
तद्भिलानासुपनयनाश्नम्भवसो कारे तेषु तेषां तदिध्यतुपपन्नेः । ag-
म्मवस्ौकारे उपसदायेविधौ दस्ता दिपौटस्य निस्तात्पयंकलापन्तेः |
भवतु तडि यः संस्कत: पुनःसंस्कारमडेति स पुनवेसाविति वचम-
व्यह्वाश्चयणेन पुनःषंखकारे पुनवेसुनियमः । sf च antfar-
काशोपनोतस्य “चिनतना वसन्तेन” दृत्यादिश्राखात्‌ । we
चान्यस्यापि,
| सटतश्रय्याप्रतिगराौ पुनःसंस्कारमरेति ।

इत्यादि श्राख्ात्‌ ¦ तथा प्रत्यन्तदे गमनादि निमिन्तिकेति चेत्‌
Al श्राद्यविषये अंस्का रोत्पत्यभावेन संख्तपुनःरुस्कारानुवादानुप-
पत्तः। दितौयेऽपि प्रतिद्ादिना पृवेस्स्कारनागरे सति तदनुवादा-
सम्भवात्‌ | dat: खन्‌ यः पुनः संस्कारमहतोति fe पूरवसस्कार-
विशिष्टस्येव पुनःसंस्कारान्वथः प्रतोयते । विग्रेषणले सम्भवत्युपलचण-
लस्यान्याययलात्‌ । भवतु तदं प्रथमपुनः ब्द मप्यथेमक्गोङृत्य वसौ
धनिष्ठामचचे सं्कतोऽपि ga: संस्कार महतो ति away
धनिष्टानिषेधपरलमिति चेत्‌ न । युनवसुशब्दगतरूढिबाधपुनःपद-
गताप्रसिद्धायेकल्यनब्यवहितान्वयधनिष्ठा विधायक शाखान्तर विरो -
धेभ्यः। भवतु तदि पूर्वार्धगतमपिग्रब्दमनुक्रसंगरहाथं सोरुतयोन्त-
राद्धेगत दितोयपु नःरब्दं विगेषष्योतक तयेमङ्गे त्ये श्वाक्याथः |
चन्द्रा दिव्वलुकूलेव्वपि ग्रहा दिव्वश्भेष्वपि एुनवंसौ विशेषतो fan:

19

१४९ व्रतबन्धे नद्यथनिकंयः। Ge |

संसछारमहेतोति पुनवंसोरुष्तमलवद्योतकमेतदिति चेत्‌ न । पुगवेखु-
गत विप्रसंसका रानुवादेनानुकूखादएभात्मकानेककालविधौ विशिष्टालु-
वाद विध्यादिधेयग्धयस्वा्च बङतरद्‌ष्यरिहरवाक्धभेदापन्तेः । शत
दूति पदस्याजागखस्तमायमानलापन्तेख। का तहिं समृखलेन खोर

[ हि का ~ भ ष ह

aa awitce गतिरिति Gq, शतेक्वेदाध्ययनच्य पुं सोऽपरवेदा- `

ध्ययनाङ्गतलेन विदितपुमःसंख्कारे पुवंसुनियामकलमिति गुहा |
उक्थाश्रलायनण्द्यकारिकायामद्‌ शः पुनःसंस्कारः ।
वेदान्तरमधौत्येमश्डम्बेदं ये वधौयते |
उपनौतिरियं तेषामशद्करणएवजिता ॥ इति |
HAA,

यजुर्वेदं le खग्बेदमध्येतुकामच्येतदेवोपनटनमखद्धा रवे

भवतौति | aft चाज पुनःसख्कारे पूवसंस्कार विरशिष्टानुवाद्‌- `

निमित्तो वाक्यभेदः | विशेषणएामां विखचणसंस्कारोदेश्यतापरिचा-
aay । य इषया aa इति वचने दृश्याटिपदवत्‌ | प्राय-
सिन्ताथं पुनःउस्कारादज फशवेलचष्टेने तिकन्तव्यतावेलद्वष्येन
TATU. चापूरवेवेजात्धे विवादाभावात्‌ | ead चेवं सति
नियमविधिलं लघोयः। निषेधोन्ञयने agafafuaa गौरवमा-
पद्येत । Fad च प्रथमवत्छर गतार्त्यादिनिमित्तक tend vay
Ge पुनव॑सनियमो बोधायनायुक्तः । यन्तु सामान्प्रा्त-
स्यापि पुनवंसोयजवेदयादौन्‌ प्रति पुनवेचनं तक्छहपटितदस्तादि-
भाम्तरवत्माग्रस्ा तिश्रयाभिप्रायमिति स्वभनवद्यमित्यनन्तदेवा
आङः ॥ १४ ॥ “एनमिति? ।

पलो. ९५। उपनयनात्‌ प्राक शौचाचारानियमः। १४७

ययाकयञ्चिहो धितानुबोधनसच्वेनान्वादे ग्रसत्वारेनादेशः। श्रन्य-
थोपनौतस्य दोषश्रवणादाह । “स्वेति | wa कर्माकाङ्खायामये
मध्यमणिन्यायनान्वयसम्भवादेवाद । ““शिष्यमिति% | ओः ya: सुवः
महः जनः तपः सत्यमिति en) गोतमेति | ॐपूवां व्याइतयः
पञ्च सत्याम्ता इति Batwa । गः भुवः खः पुरुषः सत्यमिति
पञ्चेति SST | चार्थेमाह | © farsafa” | श्राचाराग्वच्येति fare:
याटसतस्योक्रलात्‌। कञ्चिदिेषं anquaare । उपेति त्वान्तेन।
कामेन्येपलच्णमन्ययोर पि | तथाचोच्छिष्टादौ ते श्रप्रयता न भव-

` नोति भावः।

तथाच गौतमः,
प्रागुपनयनात्कामचारवादभच्ा इति |
कामचार दच्छागतिः। कामवादोऽक्लौलादिभाषणम्‌ | काम-
we: पयु षितादिभकणं लश्एमादिभच्णचेति WTS |
विशेषमेवार । “वशति” ब्राह्मणएलादेस्तदानोमपि स्नात |
अतणएवेदं महापातकवजेमिति सत्यथसारे | स्मयते च
स्यात्कामचारभक्तोक्रिमेहतः पातकादूते | इति |
नैषां चण्डाला दिस्पगं सचेलखानं प्रागज्ञप्राशनादन्यचणं प्राक्‌
चो स्यादा चमनं पञ्चात््लानमित्येके |
गोतमः,
न तदुपस्पशरेनाद शौ चमिति | |
तख्ाङतोपनयनस्योदक्छादि्पष्टस्वापि स्पथेनान्ना शौचम्‌ । तेन

१९९८ aint च faarwra पाक्‌ भौचाचारानियमः। श्य. १।

खानं न॒ कनेव्यमिति रद्‌; | षष्टवषादुर्ष्वन्तु सानं क्त्य
मिति ख एगीक्रवान्‌ |

गौतमः,

यथयोपपादितमूचपुरौषो भवति नाश्यालमनकश्पो विद्यते a
` अह्माभिव्याररेदन्यच खधामिनयनादिति।

मनुरपि, (श्र. २। क्षो. १.७१ ।)

न हसमिन्विद्यते aa किञचिदामौ खिबन्धनात्‌ |
नामिव्याहारयेत्‌ ag खधानिनयनादृते ॥ इति ।

ददं पिश्यस्य सवेकर्मंणए sean) ““श्रन्यचोदककर्मखधा-
पिदरसंयुक्रभ्य इति seafeagya: |

श्रगृहोताचरः Ta: fast: संस्कारमरेति।

द्या दिस्व्यन्तराचेति इरद्तः |

श्रातिदेभिकमधमाइ “स्त्रीणामिति ॥ १५ ॥

Wad, कामचारादिकम्‌ । छु्रादि निमितपविचविषयकलेन
तस्छ्॒रहृताविषयकलादुक्रेरिति विददायाइ “लिङ्गादितिः।
«ज्सौ करणखब्रह्मङ्वः।

मरौचिः,

ages विना ye fas छ्ुरुतेऽथवा |
गाय्यष्टसदसेण प्राणायामेन Tafa ॥ इति |

दिवा च aay सेति उन्दमभिपरत्याद “अह्नोति चाधिष्यं
निराच्टे “चकारादिति? | चेदथेमाइ । त्विति ॥ ed ।

Tat तदुल्घर्गानन्तरम्‌ | aware ¢शिश्ज-

शलो. ९७ । २८। उपरनैतस्य wearer: | १४९

fafa? | sage मध्यमणिन्यायेनान्यः । पूव चस्याच
सम्बन्धेन समुश्वयोऽयं न विकल्प vere “बद्धेति |
षष्टोतत्पुरुषनिरासायाद “गन्धेति? | safer vere aren
aaa | नन्न्यवाञ्रमभेदेन सद्यामेदेन शौचसुक्रम तथा
gat नो क्रमत se “safa” | ददं दु ्टफलजनकम्‌ । तयाच
तावन्धाचमेवाज् कथितम्‌ श्रावश्यकलात्‌ | We ्रन्यतो बोध्यम्‌ ।
तदाद “बृदिति | आश्रमभेदेनान्यचोक्तं इत्यथः | १७॥

रन माजनादिशृतश्एदिलस्य पुष्छदे शतस्य च स्वे्टा साधकले-
माविवचितलादाह “अशुचोति" | आसमं चाच लोकिकम्‌ |
ae व्यतिरेकमाह । नेति । we स्व॑चान्वयः। नाभमेकदेओे दति
म्यायेनार । प्राड्िति | यद्रोद डिन्यपि एथक्‌ पदम्‌ । अस्ताति-
प्रत्ययान्तं चोभयम्‌ | सुख cara wes! नित्यसापेचलाहुत्तिः।
मध्यमणिन्यायेनाचयः। “दिगन्तरेति” दिमििगेषेत्यथेः। तेन
पञिमदचिणदिव्याटत्तिः । श्रत एव

शे शान्यभिभुखो त्वोपस्यशेत्त्‌ यथा विधि ।

दति हारोतविरोधो नेति बोध्यम्‌। we तत्तश्या
श्रुपलचणमिति बोध्यम्‌ । खष्श्यानियमो क्तौ पादगप्रचालन-
marae सैव a) mate: | तोहि न पादयोः ary
रिति adh gaat facred “शुचाविति | अन्यया पादरूपा-
रट चिद्रव्यसंष्टष्टतया तस्याएएवित्वेम श्टचा वित्यनेन विरोध इति
भावः । दिजपदोक्तेः सवै वाक्यमिति न्यायलयाचमाइ “Aa” |
नन्वाचमनं नेमित्तिकं a नित्यमत श्राह “सर्वेति | नलु

१५० खा चमनप्रक्षारः | Gti

सवेकालमपि तन्न क्रियते किञ्च॒ तदिनाऽपौष्टायखाभोऽत are
“sata” | तथाच सर्वाश्रमवाधारण्यदूकनाय ve तदिति ara: |
नाज सयशरेमाचमथेस्तावताऽनिरवाहादत श्रार । श्राचामेदिति |
उपस्पशेस्ला चमनमिति को श्रादिति भावः । यचाञ्ुतेऽनन्वितवाग्रस्न-
पूवे शेषपूरणेन योजयति। कथमित्यादि | wafti मध्य
इत्ययंकम्‌। षष्टोसमासे राजदन्तादिलात्परनिपातः। बाह जान्वन्तरा
wafa व्यासः | सुख्यकल्पोऽयम्‌ । तदसम्भवे दकिरदेव तथा
करणम्‌ | दकिणं ae जाग्वन्तरा sata गोतमात्‌ | श्रने-
नोष्यैजानुता aa चिता । तथा ava विगेषः। न शद्राश्-
च्येकपाण्यावजितेन दति । शएद्रेणण्चिनाऽसपश्छस्यर्थादिदू षितेन
दिजेनापि wa च पाणिना यदावजितं तेनोदकेम नाचामेत्‌ ।
खयं ठु वामरस्तावजितेनोदकेनाचमनविषये एकपाश्यावजिततव
तच्यमिति तु a1 दस्तदयस्याप्ाचमने सम्बन्धात्तथा शिष्टा
चारात्‌ ॥ १८ ॥

SPSS FANG षष्ठौ समासान्तस्य प्रत्येकं सम्बन्ध
care “कनिष्ठाया इति" | देभिन्य्यमार “Asa इति” ।
देवान्तदन्द्य Ala TANT तथैवे्छाद । प्रजेति । करमथे
सौम्यमग्ितौ्यंच्च । तज सौम्येन नवान्प्राश्रनादि श्राप्मेयेन
म्रतिग्रहादि | |

अरत एव मनुः, (श्र. २। a ५८। ५९।)

ब्राह्मेण विप्रस्तोर्थन नित्य कालमुपस्यशेत्‌ ।
arasefaarat च म पिश्येण कदाचन ॥

पलो. १९ । २० | QIAN MAGE | १५१

अरङ्गुटमूला यतले ब्राह्यं तोयं प्रचचते |
कायमङ्कलिमूखेऽे देवं firey’ तयोरधः ॥ इति ।

aa तौर्थंजयस्येच्छिको विकल्प दूति केचित्‌ । त्रणादिना
UPA कायदैवयोरेख्छिको विकल्प इत्यन्ये । सवेतौर्थावरोधे
तु विहितपाचणाचमनम्‌ | खयमसामं लन्येन कारणों Fut
प्रधानालोपात्‌ | अ्रधिकमन्यतो बोध्यम्‌ ॥ १९ ॥

शेषपूरणेन ares “जुखमित्यादिः। एवमये aay बोध्यम्‌ |
श्रधःखनिवारणायाह “grata” | ase: | नाभिस्ह न fez-
भिति भावः। प्रक्रान्तलाल्लामे पुन्यंहणफलमाह (रव्यान्तरेति ।
उत्तराद्धस्थफखमपौनरुशषायेवाह। पुनरिति | स्यरान्तदन्दस्यान्याये-
कान्तरश्रब्देन मयृरेति समासेना₹ “गन्धेति? | न च जले गन्ध-
खेवाभावेनान्यगन्धप्रा षिः सुतरां दुवचेति वाच्यम्‌ । ग्रहतिख्वा शब्देगो-
त्य्लशिष्टगुणएविशिष्टयहणएवद्‌त्यत्तिशिष्टद्चएविश्िष्टस्यापि ग्रहणात्‌ |
भ्वा दिरूपनियतोपाधिसम्नन्धेनौ पाधिकदएविभिष्टश्येवोन्यत्यनग्तर म-
maaan | यदा yweaet zafafa पतश््लिरिति
योगदचतद्धायोकया सर्वा grade एवमात्मिकाः शंस्यानप्रसव-
YU! शब्दस्पशेरूपर सगन्धवत्यः यच्ाल्यौयांसो गुणणस्तच्रावरतश्वयः
meq: Wit रूपमिति रसगन्धौ न सवेचेति स्तियामिति रत्रस्य-
महहाभाष्योश्या च मूत्तिपदेन वाथाकाश्भिन्ना विवकिताः
वरतः श्रन्ततः वाखाकाश्तेजःसु तयोरभावादाद रसेतोव्या-
श्र यिकया जलेऽपि गन्धसक्वमिति भावः । ददमाचमनोयोदकख-
STATI ।

VaR ाचमने रष्यादिजक्षनिषेधः | ऋ. १।

aig: समुद्धतानिस्ठ होनाभिः फेननुदधदेः |
afeat न च तक्नाभिरचाराभिर्पस्पेत्‌ ॥ दति,
खपस्प शरदा चामेत्‌ |
यमोऽपि,
अपः करनखस्यष्टाः समालामति at दिजः।
सुरां पिबति ख am यमस्य वचनं यथा॥ इति।
प्रचेता अपि,
श्रनुष्णाभिरफनाभिः पूताभिवेस्रदचुषा |
इद्रताभिर शब्दा भिख्िखतुर्वाऽद्धिराचमेत्‌ ॥ इति ।
aq चिश्वतुति भावश्द्यपेच्या विकल्प इति कल्यतङ्‌ः |
रेख्छिकः स दति माधवः | फलग्धमायमित्यन्ये । यच समन्लक-
माचमनं विहितं तत्र तेन ष चतुरन्यच निरिति व्यवख्ितो
विकन्य इति इरदत्तः। |
यमोऽपि,
रा्रावनौकितेनापि इएद्धिरुक्रा मनोषिणणम्‌ |
उदकेनात्राणञ्च तथोष्णेनोष्णपायिनाम्‌ ॥ दति |
उष्णपायिनां दौोकितानामातुराणं चन्यं इत्थपराकंः |
परस्परान्वय इत्यन्ये ।
श्रापस्तम्बोऽपि,
न वषंधाराखाचामेत्तया च प्रदरोदके। इति,
सन्ध्यां भोजनायं वा frat वा तथेव च।
शद्रा इतेन नाचामेश्नपाग्निहवनेषु च ॥ इति ।

¦ श्लो. २० । २९। चतुग वर्णानामाचमने विशेषः | Lar

प्रदरः खयंविदौणग्डभागः |
अभोममम्भो विष्जन्ति पूतं
पर पवि परमं सुगस्ि।
दति इटिवश्ान्तस्य पाविश्येऽपि वचनान्निषेधः । तदपवादं
वसिष्ठः
परदरादपि था श्रापो गोसखपणसमर्थाः स्यः |
न वणएरसदुष्टाभिर्याश्च स्युरदभागमाः ॥ इति ।
auafa निन्दितिदेशकालागता इत्यथः | |
कोर्मऽपि
शद्रा शचिकरोन्म्कतेने चारा द्विस्तयेव च ।
तथा “नेकदस्तापितजलेरिति । श्रधिकमाहििकम्रन्े We |

तदेतदभिप्रेत्य saul परिहरन्नार “Quearfefa” । चा्ध॑का-

दित्यः ॥ Ro ॥
निपातानामनेका्य॑तात्‌ पूर्वग्रेषत्वादस्यइ “हविरिति?

faarecfaafaaatere “शद्ान्तोति" | दन्द विददवाक्यतादच-

नाया₹ “स्रौ च Beata” | वतोयान्तात्तसिरित्याह “न्ते
नेति | xray खरमोपात्तनेत्यर्थः। नन्वेवं वेश्तोऽविगरेषोऽत
ae “aafefa”’ । भिश्चेति चस्य ॒बयत्कमान्वितस्य फलमाह
“चब्दादिति। तख शद्रतुख्यलादिति भावः |
मनुरपि, (श्र. २९। शो. ९९)
इद्भाभिः प्रयते विप्रः कष्टगाभिन् afer: |

20

१४४ केश्यवादिश्तुविश्रतिगामभिराचमगप्रकारः। ख. १।

वेष्योऽद्धिः प्राशिताभिद्छ श्रः श्यष्टाभिरण्ततः ॥ दति ।
Sia: रास्वा कमरावयवे। कत्तन्यन्ताष्लशिः । नेन चसाभक्ं

विदितं रत्व विगेव इति कर्तः | Slew खष्ट-
भिरि्यनेन ai व्यावश्येते। awa इत्यस्य हप्राश्तदेओ इत्यं
COTS: | श्रत Ua मानवे प्राशिताभिरित्यसख ताखुपर्यन्तमन-
we प्रबेशिताभिरिव्यथः। इवलादुदकस्यापरि दाच ऽवध्यतिक्रमः
sant लहद्धिरिति, want जिह्रेति च मेधातिथिः |
अन्ततः तालुसमौपतः तेन दम्तगाभिरिव्ययं दति Parez |
माषमष्ननमाजा इद यङ्गमा भवन्ति पादपाद्‌ हान्या कष्टताखुगल-
मित्यमियुक्ताः।

प्रचाष्यादयौ पाणिपादं शिखां बध्याऽऽचमेत्‌ दिजः

WAITS WANT पौ राणं wage ॥

केशवादेस्तिमिः Tat seat प्रजालयेत्‌ करौ ।

दराण्वानोषटौ तु Sy Target तथा ॥

एकेन इषां प्रसाद्य पादावपि ata: |

शपोच्छेकेन agin ततः agdarfefa: ॥

आसख्धलासा चिकणा ख नाभिवचःशिरोऽसकान्‌ |

अङ्गुष्टन प्रदेशिन्या प्राणं तत उपस्पृशेत्‌ ॥

अङ्ु्टानाभिकामभ्बां च ye पुनः पुगः ।

कनिष्ठा ङ्गुटयो माभि इद यन्तु तलेन वे ॥

्वाभिद्ठु धिरः Tere wae संस्युेत्‌ । इति ।

चो. २९ । केशवादि चतुविशतिनामध्मिराचमगधरकारः | ९४५

अगस्तिसंहितागौतमतन्तरा माथम्थन्दिकषीदिषु
स्पष्टमिदम्‌ ।
्रयेतदनुसारे प्रयोगः । |
केशवादिभिः जिभिः wa: ater गोविन्द विष्णो efa erat
करौ प्रचालयेत्‌ । मधुखदन जिविक्रमेति दाभ्वामोष्टौ dq .
वामन श्रौधरेति egg इवौ केभत्येकेन इसतपरचीलनं ततः
पद्मनामेत्येकेन पादौ प्रचालयेत्‌ । दामोदरेति agit सप्रोच्छ
ततः षङ्कषेणति ge वासुदेव प्रथुचेति नाधिकायुटे श्रभिरद्ध पुर
Ruan miter yet कर्णै श्रुतेति नाभिं जना-
दंनेति वलः उपेन्ति fire: दरिष्णान्यामंषौ qq इति ।
श्रथ प्रयोगपारिजातोक्तव्धाध्रपाद-
वचनानि लिख्यन्ते,
केशवादिभिः Ger चतूर्थन weary ।
agar च aba दिरोष्वुनकुजेत्कमात्‌ ॥
at सप्तमेन च खजेदेकवार तु मश्धेवित्‌ +
spat तुः way श्रभिमन्व्य अलं wh ir
वामं सं्रोचयेत्पणिमभुना नवमेन तु ।
afew दग्सेमाङ्किं वामसेकादभेन वे ॥
aght इादगरनाय स्दष्वीष्टमष्टकम्‌ ।
सङ््षणायंः नमेति सगे ङ्गुशिमूद्धेभिः ॥
अ्गुटतजेन्ययार््यां संिष्टाभ्वां जलेः सष
ATH वाड्देवप्र्युशाभ्यां UT ॥ `

१४६

के्वादिचलुविंश्रतिगामभिराचमनपकारः। अ. श।

अङ्ुषटानामिकाभ्यां वै स्चिषटाभ्वां जलैः स ।
अरनिरद्धाय ममेति संस्युेदकि द किएम्‌ ॥
एरुषोत्तममन्त्रेए वाममि तया Giz |
तयाऽङ्गुष्टकनिष्ठाभ्यां ष्टा ग्राभ्यां जलेः सद ॥
अधोचजनृसिहाभ्यां ओजे दे संस्पृशेत्‌ क्रमात्‌ |
नाभिमच्युतमन्त्रेण ताभ्यामेव स्पुशेदुधः ॥
ग्रोजनादंनमन्लेण तलेन इदयं स्यत्‌ |
उपे्द्रायेति agit स्यशेजलपाणिना |
स्वाङ्गुल्ययभागीस्ठ समाज्ञिटैजेखैः स ।

amt त्‌ दरिषटष्णाभ्यां dgigheerad ॥

श्राचामेदप एवं चो भगवन्ञामभिः क्रमात्‌ |
we: पूतः ख विडितेषृत्तरेग्बधिकारवान्‌ ॥ इति ।

केश्रव नारायण माधव नलं पौला गोविन्द विष्णो करौ

प्रचालयेत्‌ । मधुखदन जिविकम दाभ्यं ऊ्वाधरोष्टौ शयेत्‌ |
वामन AT sat ऊर्ध्वाधरौ ewe) wae रस्तं परच्ा-
शयेत्‌ | पद्मनाभ एकेन पादौ म्रचाख्येत्‌ । दामोदर मूर्धानं
सम्पच्‌ । TET सुखं स्पशेत्‌ । वासुदेव प्रु नासिकापुे
अङ्कटमदेगिन्या स्पृशेत्‌ । अनिरद्ध पुरुषोत्तम अ्रकिफौ sapere
मया स्युशेत्‌। wate भारसिंह कर्ण श्रङ्गष्टानामिकया स्परत्‌,
waa श्रङ्गुटकनिष्ठिकया नामिं wig wea ae: waa
qiq । Ste भिरः सण्यणदसोेन oid । इरिष्णाग्यां इस्तेन
sat GIT ९४॥२९१९॥

श्लो. २२ । च्याचमगप्राणायामप्रकषारः। १५७

प्राम्बदाहइ | यथाशशणस्सिति | प्राएसंयमो नान्य इत्याह |
प्राणायाम इति।

अय षघन्ध्यासुपासोतेत्याचार्यो यावद्ोराचयोः सन्धौ यञ yal-
पराजयो स्तत्का भवा देवता सन्ध्या तासुपासौत बहिर्यामात्ाच्या-
gerat वा <न्यस्यां दिश्यनिन्दितायामनन्यमुदकाशयमेत्य प्रातः
ufeia: पाणिपादसमुखानि प्रचाल्य wet Bi मिष्टपादो
ऽनपाभित उपविष्ट wud प्रृतिखमफेनमवुदुदमुदकमौ चितं
afata पाणिना ऽऽदाय कनिष्ठा ङक्टौ fafwet वितत्य faat-
ऽन्तर ङ्गः संहतो्ध्वाः हत्वा ब्राह्मेण Mia इदथप्रापि जिः Nar
पाणिं rae स्यष्टाम्षाऽङ्गुटम्‌लेनाकुचितोष्टमास्यं दिः परिग्डन्य
सहक्छंइतमध्यमाङ्गुकौोभिः पाणि प्राच्य aay पाणिं पादौ शिरखा-
TY YM संदतमध्यमाङ्गलिजयायेणास्यसुपस्ुष्य सा ङु्ट-
प्रदेशिन्या त्राएविशदयमनाभिकया wats कनिषठठिकया नाभिं
तलेन इदयं सर्वाभिरङ्गुलोभिः भिरस्तदयैरसौ चोपस्पशेदित्ये-
तदाचमनम्‌ । एवं ददिराचम्यात्मानमन्यृच्य दन्तान्‌ शोधयिला
पुन दिराषदम्य दभपविच्रपाणिः प्रथमममन्त्रकं पञ्चदश्माचिकं
पराणयामज्यं BAT षमन्तकं TBA] । VATE: सप्रणएवस्न्या-
इतिखाविचोः afacd जिरावत्तेयेत्‌ । एष समन्प्राणायाम दति
बोधायनः+* | SANG AT IT आर,

* ay सथध्यासुपासौतेत्धादिः wa समन्तपाणायाम इत्यन्तो Uy:

च्याश्चलायनग्छद््यपरिशशिष्टे दितौ यखण्डे चोपलभ्यते | कदाचित्‌ बौधायन-
खचेऽपि स्याव्‌ | तत्त नोपलन्प ममेति |

१५४८ UATE । ` च्य. ९।

तजेन्यङ्गुटयोगेन TURN पुटदयम्‌ |
मध्यमाङ्गटयोगेन YURI ततः ॥
अङ्गृटस्यानामिकया योगेन अवरं स्यु शत्‌ |
कनिष्टाङ्गु्योगेन Yi खन्धदयं ततः ॥
माभिं च इदयं तदत्‌ स्शेत्पाशितिखेन तु ।
संसपशेत्त्‌ ततः भौ षेमयमाचमने विधिः ॥ इति ।
भरदाजः, :
श्रायतं waa war wautafaance |
संहताङ्गुखिना तोयं zetat पाणिना दिजः ॥
सुकाङ्गुष्टकनिष्टेन शेषेणचमनं चरेत्‌ ।
माषमष्लनमानास्त संग्टद्य जिः पिबेदपः ॥ . इति |
agente yar fafaqet war ऽवभिष्टेन जश्षेनाचमनं
कायंमिति nated इत्यभियुक्काः । पाणिदिं चिणः ।
दकचिणन्तु कर wear गो कर्णृतिवत्ुनः |
दति सिंहपुराणात्‌ | श्रयमाचमनविधिखतुभिः ata:
पराशरेणाणृकः |
तयादहि,
mere पादौ wait च भिः पिबेदग्ब्‌ वौचितम्‌ ।
संग्टव्या क्ु्टमूलेन दिः प्रषटव्यान्तते सुखम्‌ ॥
संहताभिस्िभिः पूवेमास्यमेवसुपस्पु त्‌ |
aye प्रदेशिन्या प्राणं Yet त्वनन्तरम्‌ ॥
अरङ्गुष्टानामिकाभ्यां तु चचःओजे ततः परम्‌ ।

द्यो. २२। आचमने पादश्रौचाद्यावश्यकतवं ोधादावाचममविधिख। २५९

कनिष्ठाङ्गु्टयोर्नाभिं इदयं तु तलेन वे ॥
सर्वाभिख fire: पञादाह् चाये संस्पृशेत्‌ ।
श्रनेनेव विधानेन छ्याषान्तः एएचितामियात्‌ ॥ इति |
sere: । जिः पला ततः day हस्तौ प्रचा अ ङु्म्‌ले-
नालामकेन मुखं fe: nae । एवमिति ga: ₹स्तौ प्रचाल्य
संइताभिखिभिवेच्छमाणत्पुवं सुखमु पस्यगरेत्‌ श्रव्डव्यात्‌ । एवं
स्वज ₹साङ्गुलिभ्वासुपस्युशरेत्‌ | ae चेति बाङमूले सर्वाङ्गैः
qifefa । स्णुटशचेतत्‌ सत्यथसारेऽपि | श्रशक्रौतु fe: पौला
wat प्रास्य ओजं स्यदिति पकचान्तरं तचेवोक्तम्‌ । एवं Wats
प्रकारान्तराण्छथक्षानि तेषां wang यवसेति माधवौये |
पराशरः,
शर्वा पादशौचं तु तिष्टदक्शिखोऽपिवा |
विना यज्नापवौतेन द्याचान्नोाऽ्यप्ररविर्दिंजः ॥ दति ।
श्राचान्ता श्रपि दमे WIT: BNI, Waals: तिष्ठन्‌
gure: यज्ञोपवोतरहोनसखे्ययंः |
आचमननिमित्तान्या
यमः,
उन्तो्थादकमाचामेदवतौय तथेव च । इति ।
इस्तिः,
अधोवाय॒समुत्छगं Wa ऋोधसम्भवे |
मा्जारमूषकस्यं प्रहासे ऽनृतभाषणे ॥
fafataty सर्वेषु कमे इवं लुपस््रशेत्‌ । इति ।

१९६१ ष्थाचमनानुकल्यो भलख्षयो राचममे विश्रेषख । wet

तथा,
विरो विप्रेण eyes उच्छि्टेन कथञ्चन |
श्राचम्येव च WE: स्यादापस्तम्बो ऽत्रवौन्मूनिः ॥ इति ।
श्रधिकमाहििकम्रन्थतो TEI । श्राचमनासम्भवे तु,
छर्वो तालम्भनं वाऽपि दचचिएश्रवएस्यं तु ।
इति माकण्डेयोक्तं नोव च परिधाथोपस्यश्ेदाद्रे au
ufa गोमयं वा dunfzfa बोधायनोक्त वा बोध्यम्‌ ।
गोतमः
न तिष्ठन्नद्धतोदकेनाचामेदिति।
इद च Uefa, जल तु तिष्ठन्नपि श्राचामेत्‌ । तदा
विष्णः
जान्वोरुष्वे जलं तिष्ठन्नाचान्तः श्रडुचिताभियात्‌ |
श्रधस्ताच्छतशृलोऽपि Brat न waa ॥
अधोनिषेधं gaat जानुमाचेऽपि तिष्ठत श्राचमनमतुमतं
तदधः खितो बददिर्त्तौर्येवाचामेदित्यथैः ।
दारोतः,
्रद्रेवाखा जले कुर्यात्तपंणचमनं जपम्‌ |
Wea: स्थते कर्थान्तपेण चमनं जपम्‌ ॥
WATT: स्थलेखस्त॒ यद्याचामेन्नराघमः |
वस्निश्चोतनं तस्य nara पिबन्ति हि ॥ इति।
कौशिकः,

अपवि्रकरः कचित्‌ ब्राह्मणेऽप TINT |

नलो, श२। we पवि धारणं छत्वाऽऽचमनं कायम्‌ | १९९१९

श्रपूतं तस्य तत्सवं भवत्याचमनं तथाः ॥

वामदस्ते faa za दचिणनाचमेद्यदि |

रक्रं तु तद्धवेन्तायं पोला चाद््रायणं चरेत्‌ ॥ इति ।
दरदं कर्मायथेकाचमनपरम्‌।

पविचकर श्राचामेच्छचिः कर्मामादरात्‌ |

कुश्रमाजकरो वाऽपि दभेमाजकरोऽपिवा ॥ इति
समत्यथेसारात्‌ | एवं च

aufaau हस्तेन कुर्यादाचमनक्रियाम्‌ |

नोच्छिष्टं तत्पविचन्त भुक्तोच्छिषटं तु वजयेत्‌ ॥ इति
माकरण्डयोक्रमपि तत्परमेव । wears पविचदोषाभावपर श्च |

एवं Wasa पविचप्रशंसको

गोभिलोऽपि,

उभयच स्थितेदंभेः समाचामति यो दिजः |

सोमपानफलं तस्य भुक्ता यज्ञफलं लभेत्‌ ॥ दति
तत्पर एव । एवं च वामेति उक्तम्‌

वामरस्ते कुशान्‌ हवा समाचामति यो दिजः |

SUE भवेत्तेन रुधिरेण मणेन वा ॥ दति
RIAA च वामरस्तमाजष्टतङ्ुश्परम्‌ | मदनरल्नादौ
हारोतः,

सव्यापसव्यौ gata सपविचौ करौ दिनः |

न्धिरयस्य पविचरस्य न तेनाचमनं चरेत्‌ ॥ इति |

जातिमात्र Haga: सपविचः कुशः सृतः । |

21

१९२ व्पाचमने कांस्यादिपा्निषेधो वामहस्तेन गलपाननिषेधख् | च्य, १।

सक्तपचस्त कुतपण्डिन्नाग्रलणमुच्यते ॥
सपवित्र दिश्णाकः। प्रयोगपरिजाते तु विशेष sgar-
ware पाच विषयेऽभियुक्ताक्रः समयते,
करकालाबुपावेण तास्रचमेपुटेम च ।
गोला खयमाचामेद्धमिलग्रेन नान्यथा ॥ इति |
कर कालानुपाेण ताल्चमेपुटेन च ।.
खरस्ताचमगं कायंमिति Want स्मृतम्‌ ॥
इत्यन्य |

उशना,
कांस्याधसेन are चपुसो सक पित्तलः |

श्राचान्तः शतहृलोाऽपि न कद्‌ चिच्छचिभवेत्‌ a
संवत्तः,

सन्ध्या काचं faesre वेशवदेवे fuarea |

चतौ स ब्रहमसारो च नाचामेष्वमेवारिशा A
गङ्ख,

पौतावशरेषितं Tat wats ब्राह्मणः कचित्‌ ।

far च रतं इर्याद्ामहस्तेन वा पुनः ॥
THUG जलं TAT SwgA: | तथा
aaa,

शूद्रा इतस्त नाचामेदेकपाणादइतेसथा। `

न चेवात्रतदस्तेन नापरिन्चातदस्ततः ॥ इति । `

अव्रतः श्रलुपनोतः |

GQ] भशससयोरे वेकं पादं BAT TIAN स्वव शुडिः। ९६९

UCIT CUTAN,
जले स्थलस्था भावामेष्नणाचागम्तः SE ऽएएचिः |
पादौ Maat हया चान्तः प्ररचितामिथात्‌ ॥
जलाचान्तो यतः we एएचिनं भवति तस्मात्‌ HS Wea न
guifeae: । erat ay) उभयत्र जलच्स्लथो रित्य |
पेटौनसिरपि, श्रन्तर्दकमाचान्तोऽम्तरेव Wet भवति
बहिरुदकमाचान्सो बहिरेव तस्नादन्तरेकं पादं feta पादं
Bal ऽऽचामेत्छवे् wet भवति | a
पारिजातेऽपि,
विन्यस्य दिए पादं जल वामपदं बहिः ।
उपवोतौ समाचामेत्‌ विधिरेष सनातनः ॥ इनि ।
श्रोद्धार पूवकं नाम चतुविशतिसञ्या । `
TRISH प्राग्रयेदारि नमोऽन्तं GUT ॥ `
केशवादि जिभिर्नाम aa: पौला यथाविधि ।
गो विन्दमतो न्यस्य fay’ सौषुन्नि विन्यसेत्‌ ॥
मधुद्धदनमा दित्ये सुधां गौ च निविक्रमम्‌ |
श्रग्रतो वामनश्चेव हस्तयोः WIC तथा ॥ `
WAY TANTS पद्मनाभं तु वामके । `
दामोदर ALY नासा सङ्कषेणं न्यसेत्‌ ॥
दच्नासा वासुदेवं वामे nea विन्यसेत्‌ |
्रनिर्द्ध' दच्नेचे वामे त्‌ पुरुषोत्तमम्‌ ॥
श्रधोचजं cane aay तु वामकं |

१९१४

खानागन्तरः तिलकविधिः, A

waa amet तु इदये ठ जनादंमम्‌ ॥

SOE ne a इरि Taye न्यसेत्‌ |
MEU नम एवं भुजे aa तु विन्यसेत्‌ ॥
तदाचमनं Haare नारायणो भवेत्‌ |
पौराणाचमनमेतत्‌ तला नारायणो भवेत्‌ ॥

देव्याः पाटखिभिः Dar चाब्खिङ्गनवभिः स्यत्‌ |
सप्तव्याइतिसयुक्रां गायों facet सद ॥ इति

eafanfa: सम्पद्यते | शिरसो देधा विभागः |

श्रथ स्नानानन्तरकन्तव्यतिलकविधिः।

ब्रह्माण्डपुराणे,

wala नदौतोरे मम aa fanaa:
faart च वल्मीके तुलसौमूलमा्चिताः ॥
az एतास्त॒ सम्पाद्या वजेयेदन्यग्डत्तिकाः |
दारवत्मुद्धवाद्गो पौचन्दनादूषध्वपुष्डकम्‌ ॥
कारयेन्नित्यमेवं fe पापं दन्ति दिने fer |
जक्रवोतोर सम्भूतां षदं मूरा विभक्तिं a
बिभति खयं सोऽकंः स्यात्‌ तमोनाशाय केवलम्‌ |
cara शान्तिकर प्रोकं UH वश्यकर भवेत्‌ ॥
at पुण्डमित्या ङवेष्णवं श्ेतसुच्यते |

aye: पुष्टिदः क्तो मध्यमा पुष्करौ भवेत्‌ ॥
अनामिका saat नित्य मुक्तिदा च प्रदेशिनो।
एतैर क्कुलिभेदेष्ठ कारयेन्न AG: Urq ॥

श्लो. २२ | ऊष्वेएण्डादिविधागम्‌ ie १९५

चन्द्रिकायां ब्रह्माण्डपुराणे,
ललाटे ana विद्यात्‌ भारायणमयोदरे |
माधव इदि विन्यस्य गो विन्दं कण्टकूपके ॥
उदरे दकणे पाश्चं विष्णरित्यभिधौयते।
तत्पाश्चं Teas तु fata |
जिविक्रमं कदेश aagel तु वामनम्‌ |
HAT WER वामे इषौकंशं तु ATR ॥
VAN पद्मनाभं कक्‌ दामोदरं Wz |
aizaatia नामानि वासुदेवति मूद्धंनि ॥
सद्षणा दिभिः Ba ya ऽत्‌ केशवादिभिः |
weguy fused द्ये विष्णोख वा बुधाः ॥
ay मूलेन wean गषे्दाद्‌ श्नामभिः |
wig दिजः सख्राला नमोऽन्ते: प्रणवेन च ॥ दति ।
स्वान विशेषे आरतिविगेषः स्मयते,
निटिले बाह्वचेव दण्डवत्कणं पल्लवे |
इदयं कमलाकारभुदरे दौपवक्षिखेत्‌ ॥
वेणपच्रसमाकारं TEAS लिखतृधोः |
श्रध Bas लि खेन्नम्नफलाङृतिम्‌ ॥
भाष,
द गाङ्गुलम्रमाणन्त्‌ उन्तमो तमसुच्यते |
नेवा ङ्गुल मध्यमं खादष्टाङ्गुलमतः परम्‌ ॥
सप्तषरपञ्चभिः पुण्ड मध्यमं चिविधं war |
नाषादि केश पयन्तं प्रयन्नाद्धारयेदिजः ॥

X¢¢ - weaucafate | qe |

पारिजाते सङ्गे,
Suge चिपुण्ड वा मध्ये श्य प्रधारयेत्‌ ।
प्रण Aas च THATS जिया हरिः ॥ इति |
स्मृतिसारसमुचये,
गोपो चन्दनलिप्नाङ्गो यं य पश्छति wear |
तं तं we विजानोयात्‌ माच कार्यां विशलारणा॥ इति।
Saat भस्रधारणएविधि व्याख्यास्यामो
wa न प्रमदितव्यमिति fe विज्नायते अ्रथाणुदाहरन्ति |
मध्यमाऽनामिकाऽङ्कुषटे्िपुण्ड भस्मना कतम्‌ |
तत्‌ चिपुण्डं भवेच्छस्तं महापातकनाशनम्‌ #
श्रय ऋम्बकमिति सरवाङगं॑संगटजेत्यूतो भवति zm पूर्वान्‌
दशापरानात्मानं चेकविंश्रति पङ्कं च पुनाति age: सायुज्यं
खलोकतामाप्नोतौत्याह भगवान्‌ बौधायनः | TTT ET ae
ललाटे इदि दोदन्दे गल get शिरस्तथा | |
धारयेच्च fad wa fast freranfa: ॥ इति।
se Sauce fame efe:) देवौ गायनौ
waged: | aIUTfqat Saat श्रभ्निरिति बौजम्‌ | Waifs wie
भख्मधारणे विनियोगः । कालाय नमः। श्रङ्ुष्टाभ्यां नमः।
कलविकरणाय नमः । तन्नेनोभ्यां नमः । बलविकरणाय नमः |
मध्यमाभ्यां नमः । बलप्रमथनाय नमः। श्रनामिकाभ्यां नमः।
सवेश्रतदमनाय नमः । कनिष्ठिकाभ्यां नमः । मनोन्मनाय aa: |
करतलकर प्ष्ठाभ्यां AH | एतैरेव हद यादिन्याः | ध्यानम्‌ ।

MH. Vz | भस्मधारण tate: | १९७

fara तिमानासोदामदे वस्स॒दाशिवः।
रच्ावद्धस्वया देवि रच AAG सद्‌ा ॥

सद्योजातादिपश्चनरह्यममन्ेख wa welar वामहस्ते निधाय
दक्षिणदस्तेन श्राच्छाद् सद्योजातादिभिरग्निरित्यादिभिश्चामन्व्य
न्च्रापो वा इद्‌ सवे विश्वाभ्रूता° राप sta” इत्यनेन aay
जलमभिमन्त्य जलं जलाधिदेवतं विष्णं met stat stat
रसो sad ब्रह्य भुवः खरोमिति wan भसमासिच्य मानस्तोके
दति मन्त्रण मदयिला षट्‌ भागान्‌ त्वा पश्च पिण्डे श्ानादिपश्च-
मन्तः शिरोवदनइदयगुद्यपादेषु सुल प्रणवेन स्वाङ्गं समुद्धूय
हलौ ware ्रवशिष्टपिण्डेन चिपुण्डधारणं इर्त्‌ ।

तत्‌प्रकारम्ठ अायुषमित्यनेन मेधावोत्यादिमिर्वा ब्रह्मचा-
रिभिः, श्चन्बकेन प्रणवयुक्रपञ्चाचरेण वा ग्यद्यैवं नस्ये, ॐकारेण
चिर्क्रेन ससेन सन्या सिभिः क्रियेत । निपुण्ड्धारण्णनन्तरं eet
ware तन्नलमापः पुनन्तिति मन्त्रेण पिबेदिति aga: |

सद्योजातं प्रपद्यामि ° १। वाम RI Webs a1 तत्पु ° ४।
देशा ° wl अम्बकम्‌ ।६। श्रग्निरिति भस्म वायुरिति wa जलमिति
aq सलमिति wa योमेति भसम सवे हवा इदं भस्म । मन
एतानि चचुंषि varia । मानस्तोके ° छम्ब । श्यायुषं जमदग्नेः
कश्यपस्य ATI | WAU BIH चदेवानां Bas तन्मे
BE BAT शतायुषम्‌ । शआ्रापस्तम्बशाखायाम्‌ । मेधावो
waaay । तेजसौ वचेखौ ब्रह्मवचेसो ° । श्रायुभ्रान्‌ wo
अन्नादो ° यश्रस््ो wo सर्वसण्डद्धो we |

१९०८ भस्मधार्यविधिः। च. १।

इषव्नाबाले,
मध्याद्‌ प्राक्‌ HSI तोयं तदतु वजेयेत्‌ )
aul भुक्ता पयः Rat त्वा चावश्यकादिकम्‌ ॥
fad aqua zg बिडालं बकमूषकम्‌ |
Qe तथा विधानन्यान्‌ UAT समाचरेत्‌ ॥
आपः पुनंतु एयिरवों° इ खाहा |
समिद्धाभ्निसभुत्थेन विरजानलजेन वा ।
श्रभनिरोचसमुत्येन WHAT सजलन तु । १ ।
श्रभ्निरिव्यादि भिर्भन्तेः sfgat ante: क्रमात्‌ |
विग्टज्याङ्ानि सर्वाणि समुद्धू ततः परम्‌ । ९ ।

तिर्यक्‌ चिपुण्डसुरखा ललाटे च करादितः |

सोवायां च प्रचिश्यला शिवं ध्याला feat तया । 2!
"पञ्चब्रह्म दि भि्मेन््रधारयेर्‌ ब्राह्मणः सदा |
चियायुषं जमदग्नेरिति मन्त्रेण वा पुनः । ४ ।
ALATA कुर्यात्‌ पुष्याद्रा फलपचतः। इति

खतसंहितायाम्‌ | (ख. 218 21 श्लो. ७-११९)

शङ्धरसंहितायाम्‌,
भस्मना सजलेनैव भावितेन वचियम्बकेः |
चियायुषेण तारेण पञ्चाक्षरषमन्वितम्‌ ॥ इति |
रचां मङ्गलाये च प्रवदन्ति महषयः |
yw सक्ता सुक्तिमिच्छति यः पुमान्‌ । १।

* च्ानन्द्‌ाश्मयन्ालयमुडितद्धतसं हि तापएस्तके “मेधावी त्यादिभि'*रिति
पाटो दृष्यते |

GF. २२। भस्लधारयविधिः। १६९

विषपानेन नित्यलं कुङ्ते श्रात्मनो fe सः।
वेदोदितेन aria want geste च । ९ ।
जिषुष्डधारणेनेव श्वानं सम्यम्विजायते ।
ब्राह्यणेनात्मश्ठतेन शिवेन परमात्मना । ३ |
MU Ya भस्म चिपुष्डद्ूलनातमना |
श्रादिन्राह्मण्डलश्य vafeag .चिपुण्डकम्‌ । ४ ।
ब्राह्मणे धारयेजित्य भुक्रिमुक्रिफलप्रदम्‌ |
वेदसिद्धेषु धर्मेषु fae भखमग॒ण्ठनम्‌ । \ । `
ङद्रलिङ्गा चैनं चेव सुख्यमाङ्दिंजास्तिकाः |

सर्वागमेषु निष्ठानां चियुण्ड भसश॒ष्टनम्‌ । ९ |
वरिष्ठं सवेलिङ्गभ्य इति सत्य' मयोदितम्‌ |

भस्म अेयोऽथिंभिः eastern लजातिमिः । ©
धायं जियुण्ड्रूपेए भना चावगुण्डनम्‌ |

ब्राह्मणो यः शतेनैव भस्मना चावश्ष्डितः । ८ |
जियुण्डावलिभिहो स्त राणा परिरकचयेत्‌ |

Nay waaay चिपुण्ड़ाङितमस्तकम्‌ । € ।

ये निन्दन्ति नरा राजा दन्यात्तानविचारतः |
away धारयेयष्ट सोदकं च कमण्डलम्‌ । १० ।
पवित्नसुपवौतं च चिषुष्डो दूलनं दिनः । 7
एतादृशानि लिङ्गानि we सन्ति दिजन्मनः । ११। ` `
सत्यमेव मयाप्रोक्तं सफल' जन्म तस्य वे | `

इति a
22

१९० प्राायामप्रकारः। च्य. १।

प्ररतमनुषरामः |
अपिः स्वेखमुश्ायकः 1 चेम VTS वरुणससुखयः | तच्च वारुण-
HAT | TY ATTY STAT किमध्याकखण्ध्याग्रविका | २२॥
प्राणयामसखरूपमाइ |
गायजौमिति। जिरःपदाचमाह , श्राप इति t
फणितमाइ, संयक्तामिति | कचिन्छंयक्रमित्येव ve: | तदा
मृणवन्तदपि frarfaweer |
प्रत्येकमित्यथेकखछ प्रतोत्यख श्राकाङ्खायामर्थादानम्तथांखाह ।
प्रतिव्येति । तत्छरूपमाद । श्रं मूः at भुव इति ।
मुखेति | ,
मध्यमपदलो पिसमासः दण्डोत्तरमाङः प्रक्षषो वा | निरोधः
पूरणएरेचगयोरण्युपशचणम्‌ |
अतएव
पूरकः Haat te: प्राणायामस्िलखणः |
नासिकाहृष्ट उच्छरासो Wi: पूरक उच्यते ॥
दृल्यादियो गिवच्नविरोधाभावः । अत एवा |
मनसेति।
अच प्रत्येक प्राणयामलं विशिष्टस्य वेति पदयमन्धच श्णष्टम्‌ |
तल्छामान्यलचणएमिद मिति Saray |

सवंबेति।
धोगाङ्गादावपोत्ययेः ॥ २३ ॥

क्वो. २४ । २५। पाशायामोक्तरं सन्थापिधिः। १०१

प्राणयामोत्तर सन्ध्याविषये MMA कथयन्‌ प्रातःसाय-
सन्ध्ययोजेपोत्तरमु स्थानमिति खष्यन्नुभयत्न तद वधिमाह ।

प्राणानायम्येति ।

Age Bena च । सपरोच्छ च । प्रा्दाह | प्रत्यकृसन्धया-
fafa | पञिमसन्ध्याभित्यधः । sata उपासौत gaiq |
wa एवाह । श्र्थादिति।

एवमयेऽपि। सन्ध्यापदस्य मध्यमणिन्यायेनाग्बयः । श्रत एव
वयतृक्रमो क्तिः । जपेऽवधिमाद | श्रातारेति ॥ २४ ॥

प्ाकूषन्ध्यामित्यस्य तिष्टेदित्यचान्यः। प्रातस्छ॒प्राडसुखः
खर्योदयावधि 4 एवं पूरवोक्रविधिं जपमा चरन्‌ प्राकूबन्ध्यामनुतिषट-
दिव्यैः fe at Wee BRR च । सन्ध्या शब्दस्य काल-
देवतापरलनिरासायाद । श्रहोरेति।

wa किञ्चिदुच्यते |

श्रङ्ुलिजयसयुक्र भुक्ाऽदङु्टकनिष्टयोः |
गो करणाति भित्याङन्रह्यकमेप्रका शकम्‌ ॥
तथा च शोनकः,
नासिकामङ्गुलो भिश्च तजनो मध्यमादृते |
afata wares waa तु विसर्जयेत्‌ ॥
प्रणवव्या इतिसमं गायकौ शिरसा खड ।
चिः पठेदायतप्राणः प्रा्तायामः स उच्यते ॥
शनेनांसापुटे वायुसुसृजेख तु वेगतः |
न AMARA तु ष योगौ परमो मतः॥ इति।

१०द्‌ प्राणायामप्रकारो माजगविधिश्च | ऋ. र, |

पशचाङ्गलो मिनांसारपोडनं प्रणवामिधा |

मुद्रेयं VAI वानप्रस्यग्टहस्योः ॥
कनिष्ठानाभिकाङ्गटे्नासाग्रस्य च पौडनम्‌ |
agar सा प्रोक्ता यतेख ब्रह्मचारिणः ॥
प्राणानायम्य विधिवदाग्यतः संयतेदख्ियः |

अरय सन्ध्यामुपा सिखदति सङ्कख्प्य माजेयेत्‌ ॥
fagfaaisd कुर्यादा पोद्ोति कुशोदकैः |

पादे पादं चिपेच्यूनि प्रतिप्रणएवसयुतम्‌ ॥ इति ।

उटग्विधाने,

नवप्रणवयुक्रेन ्रापोरिष्टाढचेन च |
waged पापं माजेनान्ते विनश्यति ॥

ब्रह्याप्याह, |

श्रापोदिष्टादिभिः we: भिरख्यसे च विपरषः।

धस्य चयायाधस्तात्त्‌ चिप्ताद्धिः परिषेचयेत्‌ ॥ दति ।
स रव,

धाराच्युतेन तोयेन सन्ध्योपालिविंगर्हिता ।
कथं afe माजेनं कायेमित्य् स॒ एवाह |

नद्यां ata pe वापि भाजने aaafa वा |

श्रौदुम्बरेऽय सौवणं राजते दारुसम्भवे ॥

Bal तु वामदस्ते वा सन्ध्योपास्तिं षमाचरेत्‌ ¦ इति ।
श्रोदुम्बरं aay | wala जलमिति Wy: ।

1 श्लो. २५। ` मन्वाचमनप्रकारः। LOR

यत्तः
वामहस्ते जलं छता ये तु सन्ध्यामुपासते |
सा सन्ध्या zat Hat श्रसुरासतेस्ठ तपिंताः ॥ इति ।
aqua दिपा्ान्तरसद्वावविषयम्‌ | तदभावे तु श्वा तु
वामहस्ते THAT |
अथ मन्त्राचमनम्‌ |
तच गद्यपरिशिष्टम्‌ | (श्रा. zw. १। खं. र।)
श्रयाचमनोदकमादाय gata पिबेत्‌। खयेत्यदुवाकेन
` जुहोमि खाहेत्यन्ते नेतत्समन्त्राचमनम्‌ | (खं, ७ |) श्रय मध्यन्दिने
रापः पुनज्ित्यनुवाकन प्रतिय खाहा । (खं. ¢ |) एवं ये-
खति aa सयेश्याने sfig मा मन्यखेतोत्या सत्ये ज्योतिषोति
चान्ते त्रयात्‌ । |
भगवांश्चाष् | (श्रा. ट. Weis. ८।)
"aah याज्ञवख्कय उपनिषद षिः। qa”
देवताः | गायनोप्किविराजण्ढन्दांसि । रचन्तामित्यन्ता गायन्तौ |
दुरितं मचोत्यन्ता पद्भिः । पञ्चपदा पद्िरिति श्रतेः दिपदा
विराज द्त्यतुक्रमिकातश्च प्ररतिग्डन्द इति मदनपारिजाते |
श्रापः पुनन्तित्यस्य याज्नवल्क्योपनिषदुषिः। मतान्तरे तु पूत
षिः ara: एयिवो ब्रह्मणस्यतिन्रदह्धा देवता । श्रष्टपदा श्रष्टौ Sez: |

इति मन्त्ाचमनम्‌ |

* आखलायनषद्यपरिश्िषटादन्न व्यादि विषये saa च दृश्यते |

Veg पापपएुडषनिरसनम्‌ | च्य. ९ ।

अथ दितीयमाजनम्‌ |
गृद्धपरिशिष्टे। (श्रा.अ.१। खं. ३।)

अय पुनराचम्य माजेयेत्‌ प्रणएवव्याइतिसाविचौ भिरापोददिष्ेति

era गायज्ौभरिरसा च श्रात्मानं परिषेचयेदेतन्माजनमिति |

भगवान्‌,

प्रणवेन व्याइतिभिर्गायश्या प्रणवाद्यया

श्रापोदिष्ठेति waa मानं fe चतुर्थकम्‌ |
कात्यायनः,

प्रणव गरभुंवःखश्च गायनो च satfaar |

waa चेव waufata माजेनम्‌ ॥
प्रजापतिः,

गन्ते AI कुर्यात्‌ पादान्ते वा aarfea: |

again वथा कुर्याच्छिष्टानां मतम दृश्रम्‌ ॥

इति माजनम्‌ |
श्रथ पापपुरुषनिरसनम्‌ |

भगवान्‌,

उद्धत्य दचिणे ee जलं गो कणेवत्छते |

निःश्वासं नासिकाऽये तु पाप्मानं पुरुषं स्मरेत्‌ ॥

waafa दषं वाऽपि द्रुपदां वा जपेद्चम्‌ |

दचनासापुटेनेव पापात्मानमपो दयेत्‌ ॥

तव्जलं नावोक्याय वामभागे चितौ चिपेत्‌ |

at ` चऋ्यप्रदानविधिः। १७६५

ब्रह्मापि,
HV तथा wa नाशिकाऽये समपेयेत्‌ ।
श्छतसेति जपिता ऽय ase तु चितौ चिपेत्‌ ॥
द्रुपदा ख वाजसनेयकेऽपि प्ते |
द्रुपदादिव मुमुचानः खिन्नः खातो मलादिव |
पूतं पविचेण्वाच्यमापः शएन्धन्तु मेनसः ॥ इति ।
कात्यायनः,
करेणोत्सृज्य सलिलं प्राएमासच्य त्र च ।
जपेदनियतासुर्वा जिः सषटदाऽघमषेणम्‌ ॥ इति ।
प्राणमासच्य । निरुद्धप्राण va. दिविधो ऽपि विकल्पः
शक्ता शक्रविषयतया यवश्थितो बोध्यः । ध्येयस्य पापपुरुषस्य Wer”
सयते,
ब्रह्मशइत्या शिरस्क च खणेस्तयभुजदयम्‌ |
सुरापानददा BR शरुतच्यकरि दयम्‌ ॥
त्घयो गपद दन्दमङ्गप्रव्यङ्गपातकम्‌ |
उपपातकरोमाणं रक्रश्मश्रुविलो चनम्‌ ॥
खद्चरमधरं au gat पापं विचिन्तयेत्‌ |
इति पापपुरूषनिरसनम्‌ |
अथाध्येप्रदानम्‌ |
ह्यपरिशिष्ठे, (अर. १। खं. ५।)
श्रयाचम्य दभेपाणिः प्रणसुदकाञ्नलिमुदधत्याभिसुखः fear
भणवव्याइतिपूवेवा शाविच्या निनिवेदयन्‌ चिपेत्‌ तदे वा्य॑निवे-

Lod अष्येपदागविधिः। अ. र |

दनम्‌ | अ्रसादिवाल्यो ब्रह्मेति प्रदरिणं afta परिषिच्थाप उप-
aria! (श्र. १। खं. ७।) श्रयारष्णोयया wera वा तिः
amar श्रष्येमुल्छिपति । श्राधारमण्डपस्थं श्यो तिरविंेषमश्जलखिपुरं
प्रति दचिणनासापुटेन ward परिभाव्य तच्च मन्दे हासुरनिबहेणाय
नलाश्जलछिना सह चिपामौति भावयन्‌, गाय्रौ शिरसा पुनस्तेभो
वायुमागे ए खस्िन्स्यापयेदिति विशेषो बोध्यः |
तदुक्रमाश्रलायनस्मृतौ,
ततज्िष्ठन्‌ जणं VE प्राङ्ुखोऽजलिना स्मरेत्‌ ।
स्थानादौ सुखिितच्चेव स्फारिकच्योतिषा समम्‌ ॥
Ast श्राधारमण्डपे इत्यर्थः |
sala ae aad दचिणेन पथाऽश्नलिम्‌ |
aryaife जपेन्मन्त aaa परितो रवेः ॥
मन्देहान्‌ Fea: क्रूरान्‌ निचिपत्तेव्वयाञ्जजिम्‌ |
षोड श्रा ्षरमन्लेण TAU सत्वरः ॥
पुनजलं zelda तेजोमन्तश्च तं tq!
एवं जिवारमाटत्य दग्ध्वा तानसुरान्‌ दविजः ॥
WATT तत्तेजः Valet BGA |
पूव॑वद्वाममागेंण Wat sere चात्मनि ॥
प्रद चिणं समाटत्य जलं ग्टद्याचमेत्ततः । इति |
घोडश्राचरमग्लचणमा र,
व्यासः,
RIA ब्रह्मन्‌ गायश्चास्ह शिरः तम्‌ ।

ज्ञो. Bu | गायजौनपविधिः। १७७

ओमापो ष्योतिरित्येष मन्त्रो वे तेन्तिरोधक्े i इति ।
age,
सुक्दस्तेन दातव्यं gat ast न कारयेत्‌ ।
तजेन्यङ्क्योगेन Teal सुद्रिका भवेत्‌ ॥
राचसोमुद्धिकाऽ्धयण तन्तोयं रुधिर भवेत्‌ ।
जलेव्वध्यं प्रदातव्यं जलाभावे ores ॥
सप्रोच्छ वारिणा सभ्यक्‌ ततोऽष्यै तु प्रदापयेत्‌ |
एतच wea प्रधानमिति केचित्‌ । श्रङ्गमिति बहवः ।
एवमध्यान्तानि प्ूरवाङ्गणि निरूपितानि |
अथ गायचौजपः।
तच ख्यम्‌, ` |
यन्ञोपवोतो नित्योदकः सन्ध्यामुपासगैत वाग्यतः सायसुत्तरा-
परामिभुखोऽन्वष्टमदेश्रं सावि जपेत्‌ agiafaa मण्डले
आनचच्रद ग्रेनादेवं प्रातः HIE खलिष्ठन्‌ श्रामण्डलद नादिति |
wer) , यज्ञोपवोतोति शिखावन्धनादेरपुपलक्षणम्‌ |
Rater, रुलयुक्ताचमनाद्यष्यप्रदानान्तम्‌ ७द्‌कसाध्यलाद्‌ दक-
शब्देन लच्छते । वाग्यतः मौनो । नित्योदकः शतर्रत्युक्ता चमना-
दय्यान्तः सन्‌ । सन्ध्यासुपासौोतेति सवकालसाधारणएम्‌ । सायं तु
विग्ेषोऽथम्‌ | उत्तरस्या श्रपरस्याञ्चान्तरालं वायवी दिक्‌ तदभि-
मुखः । तापि नाञ्जस्येन । चअ्न्वष्टमदे शम्‌ श्रभिमुखः, प्रतोच्यां च
उत्तरो भागः acfage इत्यथः । प्रातस्तिष्टन्निति उपवेश्न-

जिडत्षयम्‌ |
23

१७९८ गाबग्था WHATS: | Gr

अच aware | (v.21. ul)

Wet Ba दर्भाग्भसोचिते दर्भान्‌ सस्तोयं व्थाइतिमिरूपविष्ठ
MUTA हत्वा श्रात्मानं व्याइतिभिरग्यच्छ afar खषि-
देवतच्छन्दास्यनुरत्य षद्धि स्तदङ्गमन्तेयं याङ्गम्‌ आत्मनि न्यष्यात्मानं
तद्रपं भावयेत्‌ । यथा तत्षवितुषंदयाय मम इति इदये। ate
श्रिरसे ख्ाहेति faucfa: भगं देवस्येति श्िखायं वषडिति
भिखायाम्‌ । धोमहोति कवचाय ङभमिल्युरसि । ध्य योनः
नेजजयाय वौषडिति नेजयोलंलाटे च न्यस अरय प्रचोदयादस्ाय
फडिति करतले sa प्रच्यादिदश्रदिचु न्यसेत्‌ । देहाङ्गन्या-
सोऽयम्‌ । एनमन्ये नेच्छन्ति) ख fe विधिरवेदिक इति,
अय मनग््रेवतां ध्याला श्रागच्छ वरदे देवोत्धावाद्य fasag-
मजे MAGIA मन्ार्थमनुषन्दधानः प्रणवव्याइतिपूविंकां
साविकं नपेदिति।

भगवान्‌,

सायं प्रातश्च मध्या शाविचौ वाग्यतो जपेत्‌ |
सषस्तपरमां देवौ शतमध्यां दशापराम्‌ ५
गायों संखरेद्धौमान्‌ इदि वा CIA |
मनःसन्तोषणं शौ चं मौनं मन्तार्यचिन्तनम्‌ ॥
aquaafaact लपसन्पत्तिदेतवः | दति |

WITRTATY,

setucua नित्यमष्टाविंश्रतिरेव वा |
विभषिना era वाऽपि जिकालेषु जपेदुधः॥ इति।

@t. RW! गाषश्यनपसंस्या सासन विधिष्व | १०९

लपयोग्यान्यासनान्याद
व्यासः,
कौ गेयं aaqega अजिन aaa च ।
दार्भं वालपचश्च श्रासनं परिकण्ययेत्‌ ॥
ष्णा जिने श्ानसिद्धिर्मोचशौर्यात्रचमेणि ।
amfua व्याधिनाशस्र्वष्टं चिजकम्बले ॥ दूति ।
निषिद्धासनान्याह
सरव,
वंशरासनेषु दारिद्यं पाषाणे व्याधिसम्भवः |
धरण्यां दुःखसम्भूतिदौंभाग्यं चिदारुजे ॥
दे धनयश्रोदानिः waa चित्तविभ्रमः । इति ।
लजोपवेश्ननमग्लमाड
व्यास रव,
gira मेरष्ष्टस्ड ऋषिरित्यमिधोयते |
सुतलं ढन्द Cae: Fat वे देवता इता ॥
जेरोरारोशे तस्या विनिथयोगः प्रकौक्तितः। इति ।

Sq,

वस्ेणाश्छाद्य तु करं cfaw यः षदा जपेत्‌ |

qe तत्फलं जप्यं तद्धोनमफलं स्मृतम्‌ ॥ इति । `
विश्वामिचः,

उत्तमं मानसं ज्यम्‌ पांश मध्यमं विदुः |
अधमं वाचिकं प्राः सव॑मन््रेषु वे दिजाः ॥ इति ।

<= TTS cater: गपमाल। च । WY

गौतमः,
गच्छतस्तिष्ठतो वाऽपि शच्छया क्म aaa: |
शरश चेवां विना aaqt aed निष्णं भवेत्‌ ॥ इति ,
बोधायनः,
नाभेरधः संस्र कर्मसंयुक्षो asa । इति ।
लपाङ्गग्डतामक्माशामाड
Wun,
श्ङ्खरूष्यमयो माला काञ्चनौ जलजोत्पलैः ।
पद्माचकैख रद्रादेरविदरुमेमणिमो किकः ॥
राजतेद्राचकेर्माला तथेवाङ्कुलिपवेमिः |
गौतमः,
श्त स्याच्छङ्कःमणिभिः प्रवालेख ewan |
स्फ़ारिकेदं शसादसं मौ क्रिकैलेचमुच्यते ॥
पद्मां श्ण त सौवर्थैः कोटिर्च्यते |
QUI च Wray Wea ॥ दति ,
अयाक्मालामणिषष्या माड
प्रजापतिः,
| अ्टोत्तर श्रत कुर्यात्‌ चतुष्यश्चाशिकां तया ।
सक्तविंश्रतिकां वाऽपि ततो नेवाधिका मता ॥

द्रति जपप्रकरणम्‌ । `

at २५ I खपस्थानविधिः। VER

By उपस्थानविधिः।

तच ्द्धापरिशष्टिम्‌ | (a 01S ९)
जातवेदसे सुनवाम सोमं, तश्छंयोराटणणोमद्े, नमो ब्रह्मणे
नमो श्रस्लग्रये इत्येताभिरूपस्थाय प्रदक्िणं दिशः साधिपाः नत्वा
श्रय सन्ध्यायै साविश्चे Way सरसत्ये सर्वाभ्यो देवताभ्य नम-
GMA SAH,
sua faat देवौ शम्यां पवंतमूदनि |
ब्राह्मणेभ्यो Waar गच्छ देवि यथासुखम्‌ ॥
दति सन्ध्यां विष्व्य भद्रं नो श्रभिवादय मन इत्युक्ता शान्ति
च चिर्श्वायं प्रदकिणं परिक्रमन्‌, |
्रसत्यलोकादापातालारालोकाशोकपवेतात्‌ |
ये वसन्ति fant देवास्तेभ्यो faa] नमो नमः |
इति arma मिसुपसग्टद्य yea उद्धा खो पशग्रोयात्‌
एवं सायमिति | # |
इदमुपस्थानोत्तरानु्ेयमुपसद्गन्दणं ब्रह्मचारिप्रकरणे मूलादौ
CSF | |
पारिजाते,
आषेन्न्दो टैवतश्च विनिथोगस्तथेव च |
वेदितव्ये प्रयन्नेन argaa विपथिता ॥ इति।
गोभिलः,
श्रायावित्यकुवाकस्य वामदेव षिः सखतः ।
अनुभवं भवेच्छन्दो वाग्देवो देवता खता ॥

१८९ ऋभिच्छन्दोदेवत विनिषोगानां चानमावग्यकम्‌ । श, ९।

वाहने तु गायश्या विभियोगः wath: |
सष्यपरिश्िष्टे तु, (अर. १। खं.१५।)
श्रतुवाकशमानाथेको मन्तो विगियुक्रः आगच्छेति। स ख प्रागु
दाइतः।
व्यासोऽपि,
आवायेत्तु गायनौ स्वंपापप्रणाभ्िनौम्‌ ।
आगच्छं वरदे देवि जप्ये मे सन्निधौ भव ॥
गायन्तं जायसे यस्मात्‌ गायनौ त्सुदाइता |
इति । व्याइतोमां देवताया
इहत्पराशरः,
अरगिर्वायुस्तथा gal इषहस्यत्याप एव च ।
amy fadearg देवताः समुदीरिताः ॥
गायश्युष्णिगनुष्टप्‌ च हतौ प्रेव च ।
जिष्ुप्‌ च जगतो चेव कन्दं स्येतान्यनुक्रमात्‌ ॥
भर द्ाजः कश्यपश्च गौ तमोऽजिस्तथेव च ।
विश्वामिनो जमदभ्िवंिष्ट wre: क्रमात्‌ ॥
इति । मध्याककालमधिरव्योक्रम्‌
तचेव, (श्रा, श्ट. प.श्र, ९। ON)
उद्वाङङग्भुषख उदुत्यं जातवेदसं few देवानामिति दक्राभ्या-
मादित्यसुपसखाय जपमासौनो wens gaiq इति सन्ध्या-
विधि्याख्यातः |
दैवाद्वा माध्याह्धिकं म हतं तच

Ww २५ । श्थादतोनाग्दष्यादयो माध्याहिक्षं छश्च । ९८द्‌
सयते,
राजौ प्रहरपरयन्तं दिवाह्त्यानि कारयेत्‌ ।
अवगाहं ब्रह्मयज्ञं सौरश्च वजयेत्‌ ॥ इति ।
सायं प्रातो पस्थाने विशेषमाड
भगवान्‌,
ममो ब्रह्मणएदत्येतां faa ऽय दिशो नमेत्‌ |
इमं मे वरुण तत्वायामौति sana विशेषतः ॥
faze च्षेणो दाभ्या प्रातःकाले विशेषतः |
TAMIA तु,
wefuqafifitg waatta age: |
cam । भिेभिंचदेवताकैः fave sew} छत इत्यादि-
भिरिव्ययंः।
पराशरमाधवौये,
वारूफोभिरथादित्यसुपश्थाय प्रदचिएम्‌ | इति |
यद्यपि वार्णोभिवंरणोपश्थानमेव शिष्गाक्माप्तं तयापि we:
भावचयातमूयेखोप्छाने वारणौनां विनियोगः |
तदाहभद्रपादाः,
ware मन्त्रतो बुध्वा पञ्चाश्छक्तिं निरूप्य च |
मन्लाकाङ्ु बलेनेन्द्रेषश्चुति विकण्पनम्‌ ॥
श्त्या प्रबलया पूवे गा हेपत्याक्गतां गते ।
निराकाङ्खगरृते we निम्‌ ला श्रुतिकल्यना |
तेन शओोघ्रप्रह्तिलात्‌ श्रव्या लिङ्गस्य बाधनम्‌ ॥ इति ।

१८४ सध्योपासभस्य नित्यत्वं तत्फल । ` श, ९।

साङ्गायाः GYAN: फलमाह
यमः,
सन्ध्यासुपासते ये तु sad संगितत्रताः |
विधूतपापास्ते यान्ति ब्रह्मलोकं सनातनम्‌ ॥ दति ।
अकरणे प्रत्यवायमाह |
दक्ष.»
सन्ध्याहोनो ऽश्रुचिनित्यमनरः सवकर्मसु |
यदन्यत्कुरुते कमं AAW फलभाग्‌ भवेन्‌ ॥

गोमिलोऽपि,

सन्ध्या येन 4 विज्ञाता सन्ध्या येनानुपाखिता।

जोवमानो भवेच्छुद्रो षतः श्वा देव जायते ॥ इति ।
मरौविः,

सूतके Haut त्यागः शन्ध्यादौनां विध्ौथते ॥ ch
aa विषमा
पारिजाते भरदाजः,

सूतके BAR कुर्यास्माणायामममन्तकम्‌ |

तथा माजेनमन््ाख्छ AAT AAT ॥

गायं weary gatary निवेदयेत्‌ |

माजेनं तु न वा का्यमुपद्यानं न चेव हि॥ cha
श्र MIMS कार्यम्‌ |

श्रापश्नखाश्एचिः काले fasafa stem) दति।

Wt २५ । स्यष्यैदानस्यावश्यकत्वं अाडभोजिगः संध्यादिकारय । ९८४

आपन्नः । Wage: । तं प्रति ्भ्निस्मते अन्गाम्तरहरण्ेऽपि
अध्येष्यावश्कतोक्ता |
जलाभावे AVA बन्धने त्वद्एवावपि |
उभयोः सन्ध्ययोः काने रजसा वाऽष्यसुकजेत्‌ ॥ इति ।
अश्यौ आश्रौचे इत्यर्यः | आाद्धभो जिनां सन्ध्याधिकार बिद्धये-
fasta: |
waa,
uve: पिनेदापो गायश्चा श्राद्धभुग्‌ दिजः |
ततः सन्ध्यामुपासोत इष्यते तदनन्तरम्‌ ॥ दति ।
नेतच्छराद्धभोजनपरायिन्त, तस्य गरुणो ayaa किं तु
सनग्ध्याधिकारायेति बोध्यम्‌ |
अथय AAA: | तनापोदिष्टादय खछकुसंडितास्थमन्नाष्त-
zulqgiaied HU | इतरे तू मन्ता sepa) afw-
व्यस्लायमथेः। मा दृति माम्‌ । एते Tet मन्युः कोधाभि-
मानिनो देवता |
तथाच भगवान्व्यासः | (वेश्र.रपा.,१्‌. ५) अ्रमिमानि-
व्यपदे श स्लित्यदधचयत्‌ | मन्यपतयो जितक्रोधा महात्मानः । शिश्ना
fata aig शगित्यादिना semi ददं पापजातं at
AAU चारद्धारम्‌ श्रन्टतयोनौ मोच्कारणे sare] atfate
परब्रह्मणि जहोमि प्रकिपामि तदयेमिदमभिमन्तितं जलं aren
मङोयप्राशाग्नौ saay । एतेन wagafa यास्यातम्‌ |

आपः पुनन्छित्यद्यायमर्थः। आपः एयिवौं मच्छरौरम्‌ |
24

१९८१ श्चाचमनादिमननाधाः | च्य. ६।

यच्छरोर घा प्यिवौत्धारश्यकोक्रः। षा wet मां fey-
रौरं पुनातु किच ब्रह्मणो देवश्य पतिः परमात्मा पुनम
पुनातु । व्यत्ययेन बडवचनम्‌ । ब्रह्म वेदः पूता yaaa: |
aut खखगिति पूरवंखवणेः । छच्छिष्टं तज्िभित्तकपापं सवे, परि- .
इत्येति गेषः। मां पुनातु । तदथं erw अरभिमग्धितसुदकं
प्राणप्मौ HUTA: ।

प्रणवो ब्रह्मपरः | भवगधस्िन्धतानौ ति न्ः। अधिकरणे किप्‌ |
भावयति स्थापयति विश्वमिति yas अन्तर्भावितश्छर्यादसनि
गुणाभावण्कान्दशः। GE द्यन्ति दयति प्राप्रुवश्येतदिति ga: ।
धातोः safe faq बाङलकात्‌ । ae पूजायाम्‌ अख्मादस्नि
मरः पूज्यम्‌ । जम जनने, तप सन्तापे, शराभ्यां कन्तथसन्‌। सद्यं
कालजयावाध्यम्‌ | ष वितुः wae ate भजनोयं wi: खंसार-
भजेनात्‌ सलिटामन्दा्मकं रूप धोमहि era: यः श्विता a:
faa: प्रचोदयात्‌ प्रेरयेत्‌ । पञ्चमणशकारः । चापः व्यापकं ब्योतिः
दिदरूपं रः सखम्‌ wai ate: ईदक्‌ agfa we ws Fee
ध्यायामि इत्ययः |

अच पितृचरणा,

सवितुः षकलब्रह्माण्डोत्यादकस्य देवस्य wy: कूट्-
age: राहोः शिर cfaafed wt ate सर्वेात्छष्टतम aa
मण्डलतेजोरूपं Wi: साम्ब शिवरूपाश्चिदेवताकम्‌ । ओ मित्येकाखरं
ब्रह्म अरभ्निदवतेत्यादिश्चुतौ तथा प्रषिद्धः। ameter we
ॐ तत्‌ ब्रह्म तच्नमसोत्यादिश्रतौ तथा प्रबिद्धेः। न त्वथं षवनाम

इती. १५ । MATTE: | ` १८०

ददं कर्मं ae धौोमडि ध्यायेम बद्याकरेष्दिथादिविशिष्टस्यास्-
द्र्यतयो्कतरूपकटलस्य विवक्षणात्‌ waaay | एतेना बवच-
नमिति wre परास्तम्‌ । यः दखाखेति a: लच्छौनाराथण-
went नोऽस्माकं पूववत्‌ षष्टोबड वचनम्‌ श्रस्मत्सम्बन्धिनोः धिथः
बाद्याग्यन्तरेखियादि विशिष्टे षदधिषयन्नानानि प्रेरयेत्‌ दूत्यः ।
अ्रयमपि म सर्वनाम । एतेन तया व्याख्यानमपास्तम्‌ । यथाश्रुते
सर्वेत्छिष्टे एकवचनतया ऽतिनिषष्टेऽसदथं बडवचनतया व्याष्या-
नमतु सुतरामयुक्मिति केचित्‌ । तन्न । भेदाभेदप्रतिपादनेनाप-
क्ौत्कर्प्रतिपादनाय तथेवौ चित्यादित्याङः |

ममतु प्रतिभाति। स चासौ सविता च तत्छवितेत्येकं पदं
देवस्य खतःप्रकाश्रस्य तस्य सवितुः कर्मादौ लोकानां ave
qty महः । ष्टौ ध्यानादे॑द निबन्धनलादमेदतदसम्भवाद्राद्ोः
fax इति वन्ततृचनायेव Bat) wise संसारभर्जिंतलवाद्धगत्ं
audit Mafe ध्यायामि wear बडवचनम्‌ । आत्मनेपदार्थं
तत्कखयनस्यावश्वकलत्वात्‌ | तत्फलं तु तद्या नस्य सर्वावश्यकलत्द्चनम्‌ |
अत एवाये न दति बहवयनम्‌ | Bat away बोध्यः |

यदा wa: वयमिति Fer: प्रमाएमितिवत्‌। awa a
प्रागृवदवाऽधिकारिव्यक्तिभेदेन वा । यः सविता । श्रये ATA ,

यदा प्रेरकस्य सूर्यस्य खवितुरित्यनेनेव केषेएोत्पादकतथा ब्रह्म
पलं, देवस्येत्यनेन करौ डार्थंकतथा विष्ण॒र्ूपलवं, भगः भगस्य कान्दशो
gaya: waa शिवषपलं, वरेष्यमित्यमेन तुरोयद्टपतलम्‌ । ast
अन्यश्च सवं प्राम्बत्‌ |

qec मायजौमनकाचैः। we

यदा a: सविता देवः नोऽस्माकं धियः कर्माणि धमांदि विषथा
बुद्धौवां प्रचोदयात्‌ प्रेरयेत्‌ awe सर्वासु श्रुतिषु xfege
देवस्य inane सवितुः सर्वान्तर्याभितथा irae wey:
परमेश्वर स्वातम्धतं वरेष्टं॒सर्वेरुपास्यतया Haar च susie
wi, अविद्यातत्काययोभेजनाद्भगेः खयं च्योतिः परनब्र्याक्मकं
तेजः सोमहि autse सोऽसौ योऽषौ सोऽहमिति वयं ध्यायेम ।
wat तदिति भगेविशेषफं शखवितु्दंवश्य तन्ताद्श्रं भभा
Safe: किं तदित्यपेकयामाइ य दति । शिक्गग्यत्ययः। यत्‌
wal भियः प्रचोदयति तद्यायेमेति समन्वयः |
थदा थः विता ga: धियः कर्माणि प्रचोदयात्‌ प्रवति ae
खवितुः ade प्रसवितुर्दवस्य शोतमानस्य सूर्य॑स्य तत्रवेदुग्यतया
प्रसिद्धं a सवेभंजनोयं भर्गः पापानां तापकं तेजोमण्डलं
Wate sata मनसा धारयेम |
चदा भगेश्ब्दनान्ञममिधौयते a सविता देवो धियः प्रचो
दथति तस्य प्रसादाद्धर्गोऽन्नादिशचणं फलं धोमहि धारयामः |
तस्याधारण्डता HART: | भर्गग्रब्दस्याल्लपरलेे Pues कमेपरते
चाथवेशं प्रमाणम्‌,
वेदाग्डन्दांसि सवितवे रेश्य
भर्गा Faq कवयोऽन्नमाङः |
कर्माणि धियः खनते santa
इति । शद्ापरिशि्टादावपस्ानोन्तरकालानुषेथतयोकम्‌
उपरश्ग्रडणं तु ब्रह्मचारिप्रकरणे प्रपञ्चितमन्यज |

wit. ५ | , सं्याद्रब्दाचैनिगंयः। १८९

SUNT सन्ध्यायाः NTA AMAA |
eaTeraswreraqane: wang a
इति दक्षोक्तेः,
अत Gra प्रवच्छामि सन्ध्यो पासनकं विधिम्‌ |
sae: कमणां विप्रः सन्ध्याहौनो चतः wa: ॥ इति
छन्दोगपरिश््ाच,
खवेमूललेनो पनोतस्य॒सन्ध्याप्रारम्भादि विषये ad arate
थयामति उच्यते । तच |
अदो राचस्य थः afer सयनचचवजिंहः |
सा तु सन्ध्या खमास्यातेति Sale aula सन्ध्याश्रब्दः
कालविग्रेषपरः । wa खुर्यनच्तचपद्‌ मत्यन्ततेजखितत्परम्‌ |
सादित्यां afgat शन्ध्यामर्घास्तमितभासकराम्‌ |
इति संवर्तात्‌, प्रत्यगातारकोदयादिति यान्नवल्क्याञ्च |
तथाऽपि
सन्धौ सन्ध्यासुपासौत गोद्रते नास्तगे रवौ |
दति इङ्यान्नवल्तकयात्‌, ख व्रतो वहिः सन्ध्यामुपासौतेति
WRIT, अहरहः सन्ध्यामुपासोतेति विधेः, तस्मात्‌ ब्राह्मणो
अहोराचस्य घन्ध्याश्ुपास्ते इति Stacia तत्कालयोगनिभमि-
ककः प्राणयामादिकर्मकलापविगेषः सण्ध्याश्ब्दाधेः। उपासनं `
चानुष्टानमिति केचित्‌ | परे तु ततो रूप्या च सन्ध्याश्टवाश्था
देवौ |
पूर्वां षण्ध्या तु गायकौ सावित्रौ रक्रवणिका।

१९० संच्थो पाद्मगश्नब्धार्थनिरेचः | श. ९।

BU सरस्लतो नेया सण्ध्याचयसुदाइतम्‌ ॥
दति षडयान्नवश्ययो क्तश्च | शन्धिकालो पाश्सतवात्‌ सण्ध्ये ति
माधवः। सम्यक्‌ svar शण्ध्येति सिंहः waa क्रमे ब्रह
इद्र विष्णुरूपत्वसुक् तेषां तदणएलादित्थाङः | ्रचोपाखनं ध्यानम्‌ |
न faat प्रतिपथेत गायों ब्रह्मण ay:
साऽहमसनोल्युपाखौत विधिना येन केनचित्‌ ॥
इति व्यासोक्तेरिति केचित्‌ । परे तु ध्यानपू्को गाय-
STNG एवाचोपाखनं तदेव प्रधानम्‌ | सन्ध्यासुपासते इति फल
सम्बन्धबोधनात्‌ | ATYSTH तदभावात्‌ |
था धन्ध्या सा जगल्सृतिमायाऽतौता fe fener |
ईरो केवला शक्तिस्तत्तजययघुद्धवा ५
व्यालाऽकंमण्डलगतां साविचों at जपेदुधः |
दति BAN व्यानस्याङ्गलप्रतिपादभात्‌ | देवतां ध्यायेत्‌ जपं
कुया दिति शद्भगत्‌ | निव्योदकः बण्ध्यामुपासौतेत्युपकषम्य गाथचजौ-
HII श्राआलायनेनोक्तेस्तव्जपस्येव प्राधान्यप्रतोतेः |
मनुनाऽपि, (a. vate 8)
षयो दोधंषन्ध्यवा हौधेमायुरवाप्रयुः |
इति गायज्ौजपे एव सखन्ध्यापदप्रथोगात्‌ । प्राणयामादौनां
रतिनिथतसखरूपवेन देर््याशम्भवेन गाय जोजपस्य षहसरादिसद्चवा
टैरव्यषम्भवात्‌ |
यत्त॒ भारतम्‌,
तथेव ते महाराज दंशिता रणमृद्धंनि।

` श्लो. २५। संच्योपासनस्थ fred काम्यत्वं च | ९९९.

सण्ध्यागतं षस गएमा दिव्यमुपतस्धिरे ॥
इति । तदपि गायकौजपपरमेव । तयेव ब्रह्माभिन्ार्कोपस्या-
नात्‌ । छदयन्तमस्तं यन्तमा दित्यमभिध्यायन्निति वै्तिरौयश्रुते-
AMO वत्परल्वाच्च | |
gat सन्ध्यां सनचनासुपक्रम्य यथाविधि |
गायकच्ोमभ्धसेन्तावश्चावदादित्यदशेनम्‌ ॥
इति नारसिंदाच्च। एवश्च “न भिना"मिति व्यासवाक्ये
ऽक्गगधतध्यानसेवोपासनलेनाभिमतमित्याङ; | afer गायो मन्ब-
रूपां त॑द्मतिपा्व्र्मयाभिन्ञवेन aetat stat मनाऽहमिन्युपा-
सोतैति व्यास्षवाक्यायेमाडः । इयं नित्या काम्या चम
अहोरा चकते: पापीर्यामुपास्य प्रसुश्यते |
सन्ध्या येन न विज्चाता शन्ध्या नेवाणुपासिता |
जौवमानो भवेच्छुद्धो षतः शा चेव जायते ॥
इति SSAA फलदो षयोरक्ः । we चेद मन्यजापि |
अन्नानक्ृतपापविषयमेतत्‌ | यद्यपि
सर्वकालमुपस्थानं weet: waa |
अन्यच खतकाश्नौैचविधमातुरभौतितः ॥
इति वेष्णवात्‌,
लपन्लासौत सावि प्रत्यगातारकोदयात्‌ | (या.सु..रज्ञो.२४)
सर्ग्या प्राक्‌ प्रातरेवं हि तिषठेदाख्यंदगेनाद्‌ ॥ (था.ू.-अ.!शो.२५) इति
प्रातःसन्ध्यासुपासोत दन्तधावनपूर्वकम्‌ । (ALAC) दति |
उपास्य ufgat षण्ध्यां इत्वाऽ्ोल्तानुपाश्य च । (या.ख्‌.अ.शस्ो.११४८

१९२ मध्याहसध्याविधिः। )

ति च याच्चवर्कधात्‌ | रण्ध्यादयोपा्नम्‌ इति विष्णस्मते
नामुविष्ठति चः पूवां नोपास्ते ay पञिमाम्‌ |
स शुद्रवददिष्कायः सवकर्मसु साधुभिः ॥ (म.ख.अ.९शो.१०३) ए
पवां खन्ध्यां जपन्‌ तिररा विचौमाऽकंद शनात्‌ |
प्रिमां तु समासोनः अम्यग्टलविभावनाद्‌ ॥ (म.्‌.च.रद्चो.१०९) द्‌
+कराभ्यां तायमादाय गाया चाभिमग्तितम्‌ |
आदित्थाभिमुखशिष्टंस्लिरष्यं सन्ध्यथोः fete +
इति च मनोश्च शन्ध्यादयमेव प्राप्तं तथापि,
“पर म्नः MATA TER तु खजस्धितः |
festive; प्रचिपेरेव्या सायं चोपविग्रन्भवि ॥ दति
*प्राणयामभयं काथं सश्च्यासु च तिष्व्वपि |
अथय शन्ध्यासुपासिष्य इति षडख्य मा्जेयेर्‌ ॥ इति
‘areara fara इति च मनोः।
भातःखन्ध्यां arent मध्यमां खानकर्मखि |
इति WET |
सन्ध्याकाले तु GAA मध्याङ च ततः ga |
उपास्ते Vey नो सन्ध्यां ब्राह्मणो fe fanaa: ॥
घ जोवन्नेव शद्रः स्यातः श्वा चेव grads इति
राश्यन्तथामनाङ़ौ दे सन्ध्याकालोऽयमुच्यते |
दशनाद विरेखायास्तदन्तो मुनिभिः Sa
अध्यद्धेयामादाशय सन्ध्या माध्याङ्धिक्तेव्यते ।
` = खतबिह्वाद्धितानि वचनानि aqefeaqea नच्च वचनानि मनुसंङ्किताप्क्तके गोपलब्धानि |

Digitized by Google

Digitized by Google

ERSITY OF MICHIG

7 4