1794५ (2, 14.23

HARVARD COLLEGE LIBRARY

Digitized by Google

Digitized by Google

eR " "` "णीयं

t=

/ , क Manaaiaae No. 57, PARK STREET, CALCUTTA,

AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 46, Great RosseLt Street, Lonpon, W.C., anp Mr. 0170

HakRassowi1z, BooKSELLER, LrErpzic, GERMANY.

RIRIN LI ०

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—aome

of the Fascicult being out of stock. BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each 5 Ra. Agni Purana, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/each_... + Aitaréya Aranyaka of the Rg Véda, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each : Aiteréya Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. II, Fase. 1-5 Vol. III Fasc. 1-5 Vol. IV, Faso. 1-5 @ /6/ ५६ eas Anu Bhasyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6{each Me . “^ ‘ie ac Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. 1 a Astasahasrika Prajiaparamita, (Text) Fase. 1-6 @ /6/ each es Acvavaidyaka, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/each = =. Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. 1-5; Vol. II. Fasc 1-5 @ 1/ each a *Bhamati, (Text) Fasc. 4-8 @ /6/ each se ‘a Bhatta Dipika Vol. 1, Fasc. 1 ae as Brahma Sitra, (English) Fasc.1 =... । Byhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each Brhaddharma Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each *Caturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Fasc. 1-18 Part II, Fasc. 1-10 @ /6/ each =... 04.21 *Crauta Sitra of Apastamba, (Text) Fasc. 3-14 @ /6/ each aes Ditto Acvalayana (Text) Fasc. 1 toll @ /6/ =... ve # 2:६0 Latyayana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each ... Ditto Cankhayana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. II,. Fasc ~4, Vol. I11, Fasc. 1-4 @ /6/ each... Cri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each ion ae ny Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6 each = ,,, ae si Kala Viveka, Faso. 1 to 3 on se Katantra, (Tetx) Fasc. 1-6 @ /12/ each ४ Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each... Lalite-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each © ss 46 Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each... | aa Te Manutika Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ (५ each vas = ®Markandéya Purana, (Text) Fasc. 4-7 @ /6/ each ; a Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-6 @ Ve each ®Mimameaa Darcana, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each - Narada Smrti, (Text) Fasc. 1-8 @ /6/ a us ae Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ *Nirukta, (Text) Vol. JIJ, Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each..,

f =a [ॐ | mt © ma] oo he |

OOM

© >,

| CU bm > 00 bet be ऋ £< € O oP ops +=“ pew टा &७ op ab

all

~~ ee COON ॐ £ 2 2 ¢< »+> > 0 € ¢८ ^+ €< @ ५८ 0

re ee ee

प्रोगखेन्नाय we |

विश्वेश्वर saga awta: सतां मुदे । तनुते amaren afirat भाहृदो पिकाम्‌ ॥ saree ॥ वाय्वे चेपिष्टा दैवता वायमेव खेन भागधेये- ` नोपधावति स एवेमं afi गमयतौत्याद्ययैवाद्‌ामां विधिप्रतिषेध- वरेव * कटंखरण्णभावादपौरुषेयते पूर्वाधिकरणेन fag, सन्मति ` तद्देव धमाधमयोः प्रामाण्यमस्ति न वेति विषार्यते। aw विधिप्रतिषेधवाक्याग्वां amet साध्यसाधनेतिकन्तैग्यता किञिष्ट- भावमाविषयकविधिप्रतिषेधयोः प्रतिपादनादर्याच्च { विधिप्रतिषेध- विक््वयामादेरिष्टानिष्टसाधमनाक्यादुयुक्रं तयो रिष्टा निष्टसाधनरू- वधर्माधमंप्रमामकलत्वम्‌ 2 । श्रथेवादानान्तु श्रह्मा सरदरूपि- दा्यंबोधकलान्न धर्माधमेयोः प्रामाण्छसम्मवः । न च ww az- * विधिविप्रतिषेधवदेव,- इति क ° ae पुस्तकयोः पाठः | † eum, इति भाक्त क° पुस्तके | ‡ प्रतिषादमादचोात्‌+- इति कण Wea पाठः । ९ चर्म्बाधन्नेप्रमाणकत्वम्‌,- इति ao पुरूके पाठः | 1

श्‌ माददौपिका-।

खम्भवेऽपि शकणाऽध्याहारादिना तत्‌प्रतिपादमम्‌ । ययाग्ुतार्थ- भ्रतिपादनेनेवो पपन्तौ * ्रन्वयानुपपश्यभावेन † तदसम्भवात्‌ । न च MUTI ARIA । तात्पयंयाहकाभावेन ‡ तस्या श्रय- सम्भवात्‌ | न fe wee: प्रमाणमाजं वा प्रयोजमवदधिषयमेबेत्येवं नियमे प्रमाणमस्ति। येन सख एव aqua: wey! निष््रयोनानामपि बहशो दनेन व्यभिचारात्‌ | न च खाध्यायो- ऽध्येतव्य दूति खाध्यायविधिरोवायेश्नानोदेगेनाध्ययनं विदधभ्जिष्यु- योजमायेन्नानस्य भाव्यल्वारुपपन्तेर यख्य ¢ प्रयोजमवत्वमाकिपतौति वाच्यम्‌ | श्रन्ञानजनकलेनाध्ययनस्य लशोकसिद्धलेना विधेयात्‌ | तज्ियमस्य चायेश्लानेऽनुपयोगात्‌ । श्रव्यमिशरितक्रतु सम्नन्धाभावेम कत्‌ यावदुपयोगकण्पनाऽनुपपत्तेखच न॒ विधेयलम्‌ । अतः खा- ध्यायविधिना सखर्गाद्येमेवाध्ययनं विधोयते । शोकतः पूवप्र्ट- स्यङ्गौकारेण यथाश्चुतायन्नानायं वा । श्रष्ययनमेव वा भावनायां भाग्यमस्तु । न चेवमिष्टभाग्यकलाभावात्‌ प्रटत्यसुपपन्तिः | श्रनधौ- याना त्रा्याभवन्तौति वचनेनाकरणे प्रत्धवायबोधनेनापि प्रन्ति- fag) अतस्तस्य बेदत्वावच्छेदेन प्रयोजनवद्धिवयत्वानाखेपकलत्वा- जार्थवादेषु तदलेम खचणादिसिद्धिरित्यप्रमाणमयेवादा धर्माधमे- योरिति प्राकषेऽभिभौयते |

* प्रतिदे ्नेनेवोपपत्तो,- इति we पुस्तके पाठः |

T न्वयानुपपक्यमावे,- इति ख ग ° पुस्तययोः पाठः |

{ तात्पग्येग्राहकामावे,- इति we ग ° पुस्तकयोः पाठः |

$ संभाद्यतानुपपच्या खथंस्य,- इति Bo ग ° THR पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | श

4 खाध्यायविधिः खर्गाद्ययेमध्ययनं विधत्ते । दृष्टे सम्भवत्ध- Tenens Tay?) मापि षयाश्ुताथेन्नानाचम्‌ । तथात्वे ब्रात्यताबोधकवाक्येनाध्यथनष्यावश्यकलवाद्ग्टहोतपदपदा्षं- खङ्गतिकस्, स्वाणरयं भारहारः किशायमधोत्य वेद्‌ न विजानाति चोऽथेभित्यादि वचनाच्च WANs FATA TA erasfyarasta fag: खाध्यायविधिवेयय्यप्रसङ्गात्‌ । एतेना- ध्ययमभाव्यकलत्वपचोऽपि face: । wat वेयथ्येपरिहारा्थै प्रयो- eye rarest विधौयते प्रथोजनवदर्थन्ना- नादिषाधनोग्तस्ाध्यायोरेभेन वाऽध्ययनमाजम्‌ । तव्यप्रत्ययेन साध्याय कर्मलाभिधामात्‌ । wg खाध्याया्ेस्य प्रथोजनवत्त- सिद्धौ तात्प्॑याहकवशेन शच्णा witty) wedtqyr: सज्िडितविधिनिषेधापेखितत्ात्‌ स्ति निन्दारूपः | |

warty । feerquren® पुरुषाश्यः । वेदे तदभावाजिड- दिजिष्ठ एव कञिद्धमेः। वाश्यतावच्छदकञ्चोभयसाधारणं wave a @ प्रटल्िजिदृन्तिप्रयोजकत्मपि | wera) तच नञोऽभावे wera a त॒ तद्थप्रश्य- भावप्रथोजकलं seat दति fre) प्रयोजकलं चाज प्रषन्ति- तदभावकारणौग्तेष्टा जिष्टसाघधनतान्नागनमकज्ामविषयतवम्‌ । अ- भावकारष्ता च योगखेमथाधरणो | तत्वं ख प्रटन्तिसामयौविष- टकल्बमित्यन्य्र विस्तरः । ख च लिडगद्ययंविधिवाश्ये प्रवमा

* दृ सम्मव्यदृर्स्यान्धाग्यत्वात्‌,- दति क ° THR पाठः |

a मादुदौपिकषा |

प्रेरणा विध्यपरपर्याथः, निषेधवाक्ये च निवक्नैनानिवार शानिषेधप्रतिषे प्राप्ररप्र्याधः। इयं न्न दिविधाऽपि शाब्दो भावमा । तशवाय भाग्यं anata प्रटसिनिषटक्नो । शाब्दभावमाश्नानं करणम्‌ । करण्ड Here भावमाभाव्यनिष्यादकलवम्‌ । दतिकन्तं्यता च यथाथोगं स्ठतिनिब्दे । इ्हतिनिन्दाश्नानख्र हि प्रटन्तिनिटत्तिप्रयोजकषदह- कारितं Tey जोकसिद्धम्‌ । श्ठतिनिन्दापदवाश्थे प्ाश्रद्याप्रा शरख्या पर पर्याये बलवद्‌ निष्टाननुब न्धितानुबन्धित्योग्यल- et ते च ययायोगं विधिनिषेधापेकितवान्तत्छमभिव्याइताथं- aramawar प्रतिपाद्येते |

am area खेपिषेत्यादौ सख्लश्श्यकेपिष्ठलादिगुकेरेव शखणा । WHAT: HNC रत्यादौ तु गौणौगम्यसख्लकायेकटेलादिगुेरिति * aga । sa: fag भावनाऽन्वितस्धति निन्दा विषयकप्रमाजनक- न्ेनायेवादानां धर्माधमंयोः प्रामाण्यमिति । प्रयोजनं yard अर्थवादालुपखितप्राश्ख्यन्नानाद पि sont फलसिद्धिः । fegra लु मन्लवदर्यावादानामेव प्ररोचकलनियमान्तदुपखितप्राश्ख्यन्ना- मादेव sent सेति द्रष्टव्यम्‌ ॥ १॥

विधिवां ॥ शओौदुम्बरोधूपो भवत्य॒गेवा eget ऊकपश्रव BS ata कजे पदनानोतयृजौऽवरष्य द्त्याधर्यवादेषु न स्तुतिखचणा wma पद्ुरूपफलसम्बन्ध विधायकल्वेन saree: | पशूनिति दितौचा अजीऽवरुष्या इति चतुर्थ्यां वा पशूनां areas

* योगादिति,- इति Go Ae एस्तकयोः पाठ; |

प्रथमोऽध्यायः | च

स्ाधनापेचलादौदुग्बरलं साधनं सन्निधानात्‌ । ऊजंति दतौवा- अवाच । भवतोत्याख्यातेन च ल्षणया wea वा भावना- ऽभिधानादुग्धातोख्च युपोत्पादकच्छेदमासुवादकलादप्राप्ता्लेन च खेर्लनिञ्चयात्‌* उभयविशिष्टभावना विधायकलोपपन्निरित्थाख्पे Ma । चूपकटेकभवनाऽचिक्ना्यां भावनायां que भावयलौचि- व्यात्‌ सन्निधानाच्च यूपोदेनेवौदुम्बरत्वविधिने तु फलोरेगेन क्रामश्रब्दाद्यभावेन Waa तथयाऽनुपश्धितेः । किञ्च waa गुणफखसम्नन्धोऽचम्‌ । न चासौ wari, sree | शोमापौष्णं जेतमाल्मेत पश्टकाम इति were aves हि यूपग्रहणण नुपपतिः । धूपस्य तु श्रग्रह्धतत्वादेवाञ्रयल्ानुप- ofa । अतिदेगेन तस्छोपश्वितिस्त॒ जादिपाजाकरसाधारणेति तेषामप्याञ्जयले तथेव TMU । वाक्येना खयदाने च वाक्यभेदः | AHI उदुम्बर दृत्यादिरथंवाद एवौ दुम्बरलस्ेति बिद्धम्‌ । प्रयोजनं, चागफलात्‌ फलान्तरकामनायामौदुम्नरो- धूप इतरथा खादिरः Gare, बिद्धान्ते तु wget एवेति ॥ २॥

Saat nae Rae जशोतोति शूपंकरण्क Wisi विधाय श्रुतेन तेन we करियते दइत्यथेवादेन म स्टतिलचणा, अपि तु wana साध्ये अ्रल्लकरणेतुलं विधौयते। न शब way waa इव किञ्चित्‌ कण्यमौयमस्ति। डि WET हेतुताभिधानात्‌ । Way ॒व्यात्भिमन्तरेणातुपपन्नोयद्यदल्ञकरणं

* नि्यंयात्‌,- इति Ge ग ° पुस््कयोः पाठः।

६ भाटदरोपिका i

तेन॒ तेन होतव्यमिति ब्याश्चिवचमं कश्पयति । ततख gates) स्यापि दर्विंपिठरादेहमसाधनलप्रतौतेविधौ श्एपंपदमुपलण- मवयत्यानुवादौ वा यद्रा तच्छब्देन waa परामर््ान्तद्गतमे- वाश्नकरणत्वं छेतुः । तेन विगि्येव याश्भिकल्यनादश्नकरष्ण- समर्थशूपन्याटत्तावपि 9 विधिखं gaat अन्यया मेयमिति ya: ve: । शिद्धान्तस्त क्रियत इति लडन्तनिर्टगरादन्तमानानक- Tae हेतुत वाच्यम्‌ । म च शोमकाले श्रक्लकरणत्वं सम्भवति | रतो wet तभ विव्यत्काशाग्तरलश्षणा विधौ तवाप्यावश्यकौ+ | यदपि चेयं प्रा्रस्यलचणो पयो गिगणएवटकतया ममाप्यावश्छकौ, तथापि श्रनुवादस्छलात्‌ प्राश्रस्यपोषकालाश्च। ai न ete: | वन्तंमामनि्दशं विना तदप्रतौतेः। किश्चापेकितप्राश्रश्यपरते सम्भवति मानपेकितेतुपरलाङ्गौकारोयुक्रः | चतः fag स्वे षामयेवादानां स्तावकतवेम प्रमाण्यम्‌ ॥ २॥

AUIS ॥ मन्त्राणं घर्माधमेयोः warwafea भ वेति चिन्तां, न तावदिधितेन प्रमाणम्‌ । ae fata निराकरि- यथमाणतात्‌ । मापि स्तावकलेना्थवादवत्‌ | तेषां हि afafea- म विधिना पदेकवाक्यलवाद्‌थुकषं खसमपितप्रा शराख्ान्वितभावना विष- यकग्राब्दप्रमाजमकल्वम्‌ । मन्त्राणं तु gear परेकवाक्यला-

* इत्यमेव पाठ सत्वं | मम तु, तवावश्यकौै,- इति पाठः प्रतिभाति | † बोधकत्वाच,- इति we Yaa पाठः |

t सा,- इति नास्ति ख° Te पुस्तकयोः |

§ प्रामाख्छ म वेति,- ख° ग° पुस्तकयोः पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | ॐ

aqua afewer प्रामाण्यसम्भवः । नापि प्राश्यं खातम्त्धेण areara: | पाथं विधयो पख्ितलयात्‌। भापि श्रथंस्मारकलेन ware अमभिमतार्थबोधकलाभावेन तदसम्भवात्‌" | साममन््ाशम्याभा- वेन याचा््येष्याप्यनुपपनेख(२। म च प्रामाश्याभावेऽपि स्आारकला- fear प्रयोजनवल्वमाजाङ्रीकारः । व्थानाथुपायानरेष्णापि सखति- षिद्धेनियतमन्लालानवेयथ्यात्‌ | प्रयोगासमवेता्यस्ारकेषु afa- वे यर्ष्याञ्च । श्रतोऽधिकाराख्धप्रकरण्णादिनाऽवगततस्तत्‌क्रलङ्गभावानां मन्ताणासुच्ारणमा बमदृष्टाथे विधोयते। सखाध्याय विधिखोच्चारणो- पयो गिप्रयोगप्राश्एभावफलकतयेवाष्ययनं विधन्ते* इति न कञिरहोषः दति प्राप्ेऽभिधोखते। ।

दृष्टे सम्भवत्यदृष्टकण्यनाऽमुपपन्तेः प्रथोगखमवेताचैख तिरेव सम्भवतां मन्त्राणां प्रयोजनम्‌ । च्रसन्मवतान्त्‌ कामं भवतवदष्टं प्रयोजनम्‌ | शक्ते तु तजापि मन्ता श्रथप्रकाश्नायोाः, प्रकाशं षरमदृष्टायेमिति way । are अ्रराभिव्यक्रिरोव ge प्रथो- जनमर्थाभावेऽप्यग्धाइतम्‌ | अनुक्साखान्तु अदृषटायैत्वमेवेत्यन्यभ विस्तरः। न लेतावता सवंजवादृष्टायेलम्‌। न च मन्त्राणां नियमेन

* विधौयते,- इति wo ne पुख्तकयोः पाठः | † अभमिधौयते,- इति afer ख° ग ° पुस्तकयोः |

(१) च्यगधिगताबाधितायविषयकं चानं प्रमा, TSMR प्रामाखम्‌, - इति Wo ग ° पुस्तकयोः Stat |

(२) श्चबाधितायं विषयक श्नामजनकत्वं याथा्येम्‌, - इति ख ° ग ° TE- कयोः टोका |

< मादुदौपिका ।

पाठ्यम्‌ | तदलेन wees सखर्तव्यमिति नियमकल्यभात्‌। ae सादृषटफलकवेऽपि न दोषः । न चेवं सामर्थ्यादेव तज तज मन्त्राणां विभियोगसिद्कौ great कचिदिनियोगकरणं वयथमिति वाच्यम्‌ । ग रपरिसद्या्यैतेन साथेक्धात्‌ । Tate । अ्थप्राप्ने अभ्वयादामे fan चलुणां werut* fap प्रा्यमानानां प्रापकप्रमाणटत्‌ पूर्वमेव vena, तां चतुरभिंरादत्ते इति वचनेन मन््रसङ्ोभय- विचिष्टादानभावना्यां विहितायां एतदचनाभावेऽपि मन््ाणा- माडानस्य च प्राकषिसम्भवे एतद चनप्रटत्तिफलजिन्नासार्यां wwe फशकचतुःख्धारूपगणएप्रापधिरिति निश्चोयते। तथा शिङ्गादेवा- भ्रिचयनाङ्गश्ताश्वर श्रनाऽऽदाने प्रा्यमानस्य WHA ततः WAAS- केन, CAVA भिधानो माद ते इत्थनेन वचनेन Tt जन्लविभिष्टादाने अश्वर शनाङ्गलेन विहिते एवंवत्‌ फणजिन्ासार्या अदर ्रनाभिदठन्तिरूपशे षिपरिष्या फलम्‌ |

न च फलतः परिषञ्यायां arrerfa: पराथेकच्यनाः प्राप्तवाध- दति जेटोखम्‌ । श्रश्वाभिधानोसम्बन्धरूपसायष्ेव विधेयलात्‌ + अन्यनि न्तिरूपपरार्थस्याथं सिद्धवेनाकश्पनो चत्वात्‌ । प्रापकप्रमाण ~ चाप्रटन्ततया प्राप्नवाघाभावाख 1 श्रतएव यत्न प्रापकप्रमाणप्रटृत्यु- रमेव परिषष्याश्ाख्लस्य प्रटत्तिः, यथा पञ्च पञ्चनखा भच्छा- caret रागपापतपञ्चनखभच्चे पञ्चा तिरि क्षप रिस्ञाकरणे, ततेव

* मग््ायां नियमे,- इति कण पुस्तके पाठः | + वचनेन, इति wife wo ब ° पुकयोः | † गर्दभरशनातोनिङसिरूप,- दति क ° पुस्तके पाठ, ।

प्रथमोऽध्यायः | r

तत्‌ । थत्रापि च श्रौतौ परिषदा, an नामृतं वदेदित्यादौ, तच्रापि न तत्‌ । अतएव शब्दतः फलतो वा चस्य शास्वस्यान्यजि- efafava: स परिषड्याविधिः। wa सेतदिष्यभाषे प्रायश्च stafiat तच चान्य «mf तु साऽपि लचणएघरिकेति ध्येवम्‌ waaay का्ंऽमृतस्य सत्येन * खड पाङिकप्राहतावषि मानृतं वदेदिति परिसद्चैवेयम्‌ । भ तु नियमविधिः । अतएव qe शब्दतः wat वा पाक्िकायोगव्याटतन्तिरूपो नियमः शास्स्व विषयः ख नियमविधिः । यथा सत्यमेव वदेत्‌ ौरौनवरन्तौ- त्यादौ । भ्रच नियमस्येवायो गन्या टत््र्थकेन. एवकारेण fran t आकेपतः पूर्वै प्रटत्तस्या वघात विधेनिंयमफखकलाच्च । नियमे पाि- कायोगख तस्माज विष्यप्ऱत्तिनिमिन्को विष्यन््राप्रढत्तिसलडितेत- दिष्यप्रटन्तिनि मित्तकखेत्यादिप्रकारेण बोध्यः ओौरोनवडहनिति उन्तरे इब्दिराजस्य BWA canary: | एतदिष्यभावे श्राचपे- शातिदेग्रेम wana षोडशिग्रणस्य च पशप्राप्तवात्‌ । न्रौ दिभिर्यजेतेत्यादौ दितौयः । यव विध्यभावसङहितेतदिष्यभावे Aearete versa | एवं विधंभेदसत्वेऽपि सायोगग्धा- sfuaraaa t खणे प्रवेशान्न कोऽपि दोषः |

यन्त॒ इृष्टार्यलं नियमविधिलच्णं कं चिदुक्षम्‌ | ATH Efe राजस द्यत शत्थादावग्याप्तत्वादुपेकितम्‌ । षोडथिग्रथागाभ्वा-

e aaia,— इति Bo Te पएस्तकयोः पाठः |

† पुवे,- इति we Tee पाठः |

t qratuarsa,— इति क ° पुस्तके Wet | 2

te wrgertiat |

wergeraenry । wave fiwaaftegqsfaforswanfafua- ayafafuafafa vewwaft सुखम्‌ । एतेवाश्चोपाधौनां afe- EUG शद्कर्धःपि न ate इति ग fafucereitweqege- wean.) विष्ठरे Saceaqua मौ मांसाकौष्ठभे zea! waa: wereratencaasta ग विगियोगवेथब्येम्‌ । न चेकमपि भभास्यायोमः ) qrevawewe क्वा विषातात्‌ । वामादिष्वं- नन्लसाभारण्ेन तु पटाथेविधया । यथा हि wrezaty प्रति- कारख्ौभतन्नान विषयता च्छब्डः प्रमाशमिति wiasereai, तथा पदा्धेश्चागख्लापि कारणात्‌ पदाचौऽपि तथेति wart THA | अलख मन्तविनिथयोगदिधौ मन््ाामपि पडायेलार्वक्नं प्रामाश्च- fafa) * च्छ वा प्रामाच्याभावेऽपि प्रथोजनगवत्वमाजम्‌ | ताव- लेवाययनविधेर्पपन्तेः। प्रथोजनमथेवादवदेव Wee ४ ४ ॥

इति भादल पिका खष्देवहतो प्रचमाभ्यायय्य दितोषः we: |

* प्रामा्छामावेऽपि पयोजगवश्वलाभमाजेव enarafraa tat न कख्िदोषः,- इति we Ware पाटः |.

wien fwevafiarfcrtinet wufendtratiat weiweet: प्रासां ग तेति wee, eqenafrqrentitat- दपरामाण्छम्‌। AYN MEWS qe, तेवां धर्काभदोश्रीरमतकः.+ बेदख ct mweferergvewy । ewe वा afarqes- ष्यात्‌ । meet vianeertigquce च वे रिक्वचापरिगथनं wreret नानामाकवरिच्छानेव(र qrererereret 2 कर्वजितु म्रः । ग च नित्यारिणो वेदो मखम्‌ । खतेमूखसामान्ययाननने6पि Fe व्ाप्रवाभावेकानुनानाचुयपसेः | । मगोरप्यशमेवत्वकश्पने अन्धपर- नवरापन्तख । उतश्च VCR LAT CCTM fee NTT fafa प्राप्ते । 7

गिष्टानानचयावद विनोतपरण्वरथा entfretarfefaarent- कशश्चमचशा दिष्वपि wianradan च परिदहाकन्वादौनां जेव किंकलेन बेददगेनसागाच तच्छखलन्नेव HHT! ब तु BOUTS: FO । तत्कारणच्याचचयावनलद श्वानश्च च कल्पने ATA । जुतिख प्र्य्पडितेव ree ¶ । भ च खतिप्रशयनवेयब्ये ** श्रा-

० न त्वज, — इति क THR Ws |

+ वेदस्य, - इति we wo पएखकयोः पाठः।

{ warw, - इवि क ° Gee पाठः |

§ पा्मानवबा, - इति xe Tee पाठः।

| खाप्तत्वामावेबानुपपत्तेः, - इति क ° एके पाठः|

¶ मूलम्‌, - इति क ° पके पाठः । + Tag ख ° ग ° पएर्तकयोः |

(x) माच्ामाच्रस्ाप्यपरित्धागेनेयेः |

र्द मादुदौत्िका |

खान्मरोपसंङारेषटचवादोपोद्धारेण न्वायसिद्धा्थकयनेन च खंति- Weare । शतो Pees धर्मराध्प्रमाप्रयो- ane खतोनामिति सिद्धम्‌ oe oan

विरोधे ॥ श्रतिविरशङ्धामामपि ओौदुम्बरौ सर्वा Bfeadarfe want श्ुतिमूखकलाविभरेषात्‌ पामाष्छम्‌ । ग चौदुम्बरौ श्ोद्रायदिति प्रत्यकशरुतिविरोधान्तद सुपपत्तिः । परस्यरविङ- ङायेकानामपि यणग्रदणादिश्चतीनां agitate विरोधे खत्यपि तत्कण्यने बाधकाभावात्‌ । acta fans विरोधस्य परि हुं शकयलाश्च । न ज eye सपतेरमृलाकाङका निव- va, येन कण्यनामूलो च्छदा दिरद्धमत्यचश्चत्या fares wate: eq न वा जत्यौष्य्ययोरिवाज विषययोरत्यन्तविरोधः, येन ओं ष्णयप्रत्यचेणेव शत्धानुमानस्य प्रृते प्रमेयापहारणच्णोबाधः ष्यात्‌ । भ वेतद स्ति, विकल्पन इयोः सम्भवादिति प्राते ।

भाव्यकारेणेवं बिद्धान्तितिम्‌। सवेषामुमानेऽनुमेय जिश्चासायाः कारणलात्‌ प्रत्यक्तया च ॒स्पशरविधानेमावेष्टितवरूपेष्णौदु्नर्याः परिच्छिन्नलाच्निन्नाषाऽभावेन नौदुम्बरोवेष्टनविषयकशचुत्यतुमान- सम्भवः। तया, प्रत्यकषश्रतिविरोधाभावेऽपि यज लोभादिदगेनं, यथा वैसजेन * Wald वाणो sad: परिग्टातौत्यादौ 1; तचापिन giana क्प्तहेतोरेव मूखत्वो पपत्तेरि ति |

© पैसजेनैैय, - इति wo ग ° पुस्तकयोः पाठः | † प्रतिग्टह्ा्ादो, - इति ख He एत्तकयोः पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | शद्‌

वान्तिककारय्ठ ग foreman श्रनुमित्यक्गलं अम्याद्यजिन्ना- सायामपि तदुदयात्‌ । सत्यपि वा तखाः area wafafa- विषयश्ुते जिश्नाखितलाच्च | प्रत्थश्रुतिविरोधाभावे वा * लोभादि- मूखकत्वाक्रोकारे † श्रष्टकादिसतेरपि तदापन्तेः । wre प्रत्य अतिविरोधेऽपि wa: शिष्टजेवफिंकपरिग्रहा विषेण शुतिमूणल- कल्पनोपपन्तयुकमेव NAT! परन्तु धावच्छतिनिश्यं वेष्टनं नानुष्टेयम्‌ । शअरथेवाद्‌ायुन्लोतविधिमूशकलवस्यापि wy Tae प्रशृतेऽपि THAR warfare were म्रत्यकयुति- विरोधे आ्राभाखत्वखम्भवात्‌। way यावच्छृतिनिखयं अनगनुष्ठान- खचशमप्रामाख्छनमित्यभिप्रायं aafafa are ।

यदा शाक्धादोमामपि चजरियलप्रसिद्धेवंदद शेनसमवेन anay- तख्यतोनामपि बेदमूललत्म्‌ | तम्पलो बेदखेदानों प्रखोग दति mia शिष्टजेवणिकानां धमेवेन परियस्य पूर्वाधिकर णमुख्यडेतो- रभावात्‌ प्रल्युत श्रप्रमाणलेनेव तेषां खरणादेदाप्रामाण्वादिमि- रेव ख॒ तत्रामास्पस्लोकारादेदमूणल ¡ कश्पनानुपपन्तरप्रामाण्व- मिति? are: ॥ २॥६॥

शिष्टाकोपे ॥ सा्तांनामाचमनादौनां ओतः कमकारपरि- माणादिभिविंरोभे अ्रौतवात्रमादौनामेव प्रावात्‌ तदिषयरूर-

* भवेऽपि, - इति क ° पुस्तके पाठः |

T कारे च, - इति ख म पुस्तकयोः पाठः|

t मूल,- इति we ग ° पुस्तकयोः पाठः |

ऽ स्प्रामाण्यमेवेति, - इति we ae पुस्तकयोः पाठः |

ts म हरोपि 1

जौग्भपामाख्म्‌। भ हि ga wwuafef fife सात व्ला्दमनख वेदवेदिकरखमष्येऽशुष्ठामे वेदं हत्वा वेदिं करोतोति शुतिबोधितः कमोऽनुहातुं शक्धषते। स्माेषदार्थागाश्च बडलात्‌ ूर्वाष्ादिः कालः प्रथोमदिष्यवगतश्च परिमणं न शक्धतेऽनुयहो- शुम्‌। न च alate कमारः Terie, पटा्थेगलेभ्वः ऋआचमनारि्यो रोवे, प्रभाणमूवंकलात्‌ प्रजेणावनमच्त भवस्य अनतप्रमाकवच्ा पेखथा प्रभेवद्शावकाच्ठ दोवेख्धादिति oy । VATA HAG कमारेदन्तर काणिकच्छ जादत्‌प्रनाकगम्ब- वरार्थाविरोधेनेव melee सावत्पदाथं विरोजिषम्‌ । परि“ areq न कस्चिच्छास्ष्ता्ं इति ग ae जौतलम्‌ । विरोके sft आचमनादोनां पदायेलात्‌ प्रागद्मेद । प्रभाखानां हिब wert विरोधोऽपि तु प्रभेयविरोधणिषन्भनः। mace भ मेवविरोध आशोच्ते तरेव agin बावन निर्णोते शाखां ज प्रमा * qerque निधामकलमिति प्रमाणमेव तनद्धतिः। 1 यदा wwmarenfeuay नेदाविष्ङ्ध राजादिवचबं aa भवतु प्रमाणतेत्याग्रद्, खाध्यायोऽषयेतष्यः, Actsfaat wie, वदिरान्च wire | षुराणन्धायनो मांशाधर्मब्राख्ताङ्गमिभ्रिताः | वेदाः श्वानानि विद्यां wie ख चतुदश ॥

* प्रामाण्य, - इति क, ग ° पख्कयोः पाठः |

+ इतिः, — Bo ग ° एखकमोेः पाठः |

wats: | १४.

प्रभिष्छ कललाधनलाभाकात्‌ तेवामप्रामाष्छमिति #२॥०॥

- अपि वा arceraed ॥ wfragrat वसन्तोत्छवाचालाराणशां भ्रामाण्छं 4 वेति घब्देडहे, एतेषां बेदमूशले अष्टकारिवन्धन्कादिमि- निंवन्धनापन्तेः, सामान्यतसदिटाश्च ware इत्यादिना गिष- न्धमेऽवि च विदधेषतोऽनिवन्धनेन तेषां शुतिदगरेनामावनिदखवाद- FATS प्राते । Wear देदिकेरनुषोयमामलान्‌ whats Via । विगरेषतोऽनियन्धनं तु मौरक्मिषा 9 रोषः। यति- ऋमयार्वदजंनं तु धमनुद्याऽनतुष्टोयमानलात्‌ ग वैदिकम्‌ । न Sarr सर्ेस्याप्यवे दिकलम्‌ । अत शआ्रलाराणान्पि धर्माधर्मयोः WATS ॥४॥८॥

तेग्वद भनात्‌ ॥ अज WTAE TS चवार्थशेष्छयोः परण्डरमथेविप्रतिपत्तिः, यथा Tenge zefant weet efarayl, तय aa gewe । Bat sae खेच्छा- गामप्यमियुह्कतवा वित्ेवात्‌ * । अवण्च्यस्यरकस्ोभवनामि उमाक्ला- शेतिः are |

aves) ज ख fafrnarfece: । wrinfagta निषाम- wary! erat fe श्रष्टोकखमधिगम्बधमाधकेकोर विदुतिकिषवा शब्दार्थत्वं विविच्य † परिपाख्यन्ति म Wer) yerdeayce

* ्मियक्तत्वाविशर्गो warnfeiterg, - इति we एके. पाठा | t विविच्य, - इति af ख~ ae परतकायोः |

शष्‌ माटदोपिका |

यथाकथ्धिरपि fag: । अतस्तत्मसिद्या टखविगेषएव शकिः | गजप्रतो तिस्तु Wawa ui) यच तु नियामकाभावस्त- जागत्याऽखा दि शब्देषु उभयचापि wim: | श्रार्याणामेवोभयच प्रयो- मात्‌। तचरापि कविद्धाक्यग्रेषस्छ * नियामकता | यया यच्रान्या- ओषधयो च्लायन्ते Tia मोद मानाणएवे त्तिष्ठन्तौत्यनेन यवशष्स्घ araqgaua शक्रिः frags तु शचण्ादिनेति ny ne ॥

एवं वा ॥ यन मातुलकन्यापरिण्थादौ सखपत्याचारयोर्विरौ- धस्तजोभयोरपि श्रुतिकण्यकलान्तुखबशत्वमिति प्राप्ते । खतना सम्मत्ययप्रणोतत्वात्‌ खतिष॒ कन्तेव्यतावा चिविधिप्र्थयञ्रवणशाच बलोयस्वम्‌ । wats तु ्राचरिदणणं जनानां मन्वाद्यपेया तथा He SATA AT eA विप्रकौेपर प्रकरण्ण दि गतशुत्यव- गमस्ाश्रक्यत्वात्‌ परकौयाचारमाचद शनन कन्तेव्यतावाचिविधि- प्रत्ययय्यावश्यकण्यनो यत्वाख दौ ष्यम्‌ । अरतणएवेदानौन्तमालार दभ नेन श्रतिद्रषटुः खतिकारस्य whe तदुपदेशं वा कण्पयितया श्ुति- net सखतोमान्त॒ साक्षादेवेति विशेषः । अतः शति विरोधे WNT uray ferent रुूढतिद मं वा अननुष्टानम्‌॥ १ ॥ १०॥

एवं arn चिशवेश्ववाखा दि ग्ष्देषु यज॒ लोकवाक्यगरेषथो- रर्थेविप्रतिपन्तिस्तज पदपद्‌ायसम्बन्धे शोकात्‌ वेदस्याधिक्ये t प्रमा- एाभावानु्ध † बलमिति प्रापे । विषयेक्याभावे विधि्त्योरेक-

* कादाचिद्धाकधयेषस्य, — इति we पुस्तके Ws | + लोकवद्धेदस्याधिक्ये, — इति ख me पसतकयोः पाठः | † तेषु qe, - इति we ग ° पतकयोः पाठः |

"प्रथमोऽध्यायः | १७

वाकपताऽशुपपनतेविं धिर्वाक्धषस्येव श्र क्रिरा इकलमनुमन्यते । अतस शौ किकप्रमाशावगतेऽयं शक्रि*कल्यनाभिथा म शक्रिरपि तु eqer- दिनेव बोधः । अतएव aw वाक्धगेषोगासि तापि चिददादिषप- दा्च॑वैदिक एव aviaa इति aga) अरतख ` जिदच्छम्दस्त VATS शक्यं ग तु ANTE । चद्ग्रब्दद्योदगो न तु शालौ | अश्वाखश्ब्टस्य काशाः माश्वकेशाः। वाक्धगेषाख कौस्तुभे द्रष्टव्याः ॥॥१९१॥

सोदितन्तु a ay पिकनेमखततामरसादिश्ष्दानां भार्याश अथे विशेषप्रसिड्धिः, Weg तु पिकः कोकिलः, Ja: श्रद्ध, कतं इत्यन्न aqua श्तच््छट्रं परिमण्डल, तामरषदहमशं, Ca ufufe: 1 aa तप्मविद्धायेष्छेव ग्रहणं a तु निगम † निङ्क्रा- दिना तत्कल्पनम्‌ । म च श्ेष्छषु शम्दायेयो विंञुतिद्नेन तत्‌- प्रबिद्धेर विश्रम्भणोयता । पिकादिश्रब्दानां बेदएव दृष्वमानलेना- fagrenq । अतद्च तेषां arerangrat amfegefa ज्ञ्ततथा -ाडइकत्वम्‌ | अतएव निगमादिप्रसिङ्धरपि तत्‌ प्रमिद्धिलेन wiwe- ऽपि कस्तेन दौ वेषम्‌ Ganfegy श्ेच्छपसिद्धिवेन . दौवे- Ssfe Quay प्रासम्‌ । प्रमाएवलाबलापेखया प्रमेयवखावल- वशौयख्छस्य wifi) अतएव भाज farm: aoe: कचितः॥८॥१२॥

प्रथोगशाख्छम्‌ ॥ स्वस्तोनां कण्य्ूजाणां बा aspires

* atauts, - इति क ° Gee पाठः |

† लिमम, — इति athe क °. yea | 3

, ॐ argztfiran ।

वा श्राक्यादिग्न्धानां ar वेदत्वं वेददुखयत्वं वा भवतु । भुत्यादि- मूशकनये गोरवात्‌ । निन्यत्रह्मयन्नविधिविषयलाशुपपन्तेख्च । षडु ब्रगनां तु, षडुक्गमेके- इति सपतेरपि वेदत्वम्‌ । बुद्धबोधायममश्र- कादिभिस्तु समाश्था कटादिवेत््रवचशनिमिन्तलेनाणुपपश्नेति प्रापे । हृढकट स्मरण्ात्कडा दिवत््रवचननि मिन्ततलारुपपनेर्गेवां * ta वेद~ तुखलं वा । प्रतिमन्वनरदयेवं विधानां carat सत्वा जित्यप्रहमयन्न- विधिविषयत्योपपन्तिः । weyae इति तु परमतोपन्याखः | एकपदश्रवण्ठात्‌ | तस्माेषां सखत्धधिकरणन्याथेन बेदमूषलकलमेव | श्राक्धादियन्धाभां तु तदसम्भवात्‌ Ware |

mated, कश्पादौनां tea तन्त खले वा चच प्र्थशथुतिविरोध- wy fare: । aw वा प्ल्यचश्रतिविरोधाभावेऽपि न्याधाभाषो- धन्धा सपूवंकं वचनं, तथापि वेखनत्वादेव तदनुष्ठानं, ज्यायोपन्याघस्यु हेवधिकरथन्धाजेनाणेवादः । fegre तु भत्यशश्चतिविरोधे बन्याथविरोधे च थावकूशग्ुतिदभ्ेनमनलुहानखकफमपामाख्डम्‌ 1 | ञूतिद्ेनोक्तरन्तु विकंश्यः{ । aw तु न्याथोपन्यासरहितं मौ- भांसान्धायविरद्धश्च wade? तज श्रु तिमूशलसम्भवेन वचमविरोधे ग्वायकसेवाभाषत्वाश्लदयं एवागुषेय इति । अज सर्वेणोदादइरणाजि सूशोकषोदादरणदुवणानि चाऽसमल्छते alge इष्टव्यानि ॥ ९१२१

* न तेषा, — इति we ग ° पुस्तकयोः पाठः |

† बादन्भुख्यश्तिदग्ंनमप्रामाण्थम्‌, - Bo ग ° THR: पाठः | { विकल्पादि, - we Tera पाठः |

§ सद्रतिवचनं, ~ इति wo ग» एककषमेः षाठः । ,.

प्रथमोऽभ्धायः। १९

- . अनुमान ॥ अथ यच wiry पारन्धवखा बया गौतमौषा हन्दोगेरेव, तयाऽऽलारेषु ease षया शोलाकाटि प्राच्याद्य- जिमानिभिरेव । त्र तदनुमेधन्नतिरपि अनुमापकद्ध नियत- विषवत्वाज्ियताधिकारिकेवेति गान्येखदनुषेयमिति प्राते । weft अनुमापकं निघतविषवं, तथापि गानुमेयश्रुतौ fated प्रा्यलादि रातु wer) न fe area नाम शर्वाखरिषगुगतं जातिग्धक्ि- यणसंखागादिभिनिववक्ु शक्यम्‌ । तने ्रमतानामसगाचरण्ात्‌ । चिरविभिगेतपुषपौ बाणामपाचरणाच्च । wat विगवणाभाकात्‌ खवंविषयतम्‌ । गौ तमौयादिखतिवु तु न "ऋन्दो माधिकारिकलत्व- खरं, येन aerate mews पाठमाचन्तु तेषां, fray तच्छाखोषलादण्येपपन्ञम्‌ । कां हि eat: जगश्व्िन्‌ ext- माम्‌ खग्रन्बमध्यापयामाख * तेऽणन्वाम्‌ इत्येवं पाठसब्छाने ग्ववस्जित- ति तजापि खवंविषयल्लमेव ie ont va

प्रयोग ॥ दऋत्यधिकरणन्यायेव सिद्धमपि श्चाकरणप्रामाख- माकिपते । नियमदया्ं डि तत्‌ । बाधूनेव gets avery इत्येको गवादय एव साधवो ग Aaa Tq: | बज चख faunas मूलं सम्भवति । प्रतिगवा दि श्रब्दमनेकज्चुतिवाक्छपाग- VATA । खाधुलव्य Weare चना समविनप्तुगतेकभुतिकख्पनाऽनुप- . gag न डि qua नामायेप्रत्धायकलम्‌, अ्रनादिले सति वा- wae at) गाग्यादिष्बपश्ब्देष्बपि सत्वात्‌। अ्रपश्ष्दानां क्चिदाच-

* प्रज्यागध्यापयामास, ~ इति कर Tae पाठः|

Re माद्रदीपिका ।

कलाभावे गवादिषु गौएवस्याप्यसम्भवाच | अतो वाचकतया विशेवाश् व्याकरणेन नियमः सम्भवति इति प्रत्ते |

प्रथो गप्र्यययोः साधृन्दापन्वश्रजानां गाव्यादि शब्दानां ग्ट शरब्दोपस्यापमदारोपपन्तेने वाचकलकण्पना । ्रनेकशक्रिकशर्पनापन्तेः। इदानोन्तगानाश्च शक्रिथिमात्तौ । न च घटकष्शादिपदवदडिनि- गमना विरः । पाणिन्यादिप्रणौतव्याकरणश्येव निथामकलात्‌ | ग च निमूंललम्‌ । भरयोगनियमे साधूनेव प्रयुश्खौतेतयेवं विधाया- एकष्ठा एव भुतेमूंललात्‌ । सशाधुलद्चागादिवाचकलं, श्रगपभष्टलं वा, व्याकरणन्धावषननितसंखकारग्यश्ा जातिर्वा, प्रमितद्श्याऽचेप्रति- wean वेति ate एव चुखम्‌ । तदभावस्चासाधुतवम्‌ | nee ख अतिगे Wierd च्छो इ वा एष यदपगरब्द इति मूलम्‌ । अयश्च निषेधः प्रकरणाञ्ज्यो तिष्टोमाङ्गम्‌ । यश्चमाचेऽपि च निषेधो- ae कमणि नियमोऽन्यनागियम इति महाभावयाद्यतुषारात्‌* | चाधुप्रयोगनियमात्‌ पर फलोदय इत्यपि, एकः शब्दः सम्यग्‌ WTA: VIM: खगं शोके कामधुग्भवतौति वचनात्‌ ।

aw fe प्रथोगाभरितः साधनियमः फलोरेगेन विध्यते | दागप्राप्त्यापि च aware, तस्मादेषा व्याहृता aye इति बचना दाश्नयत्व सिद्धिरिति we alga) गवादय एव साधवो म गाब्ादय दूति साधुखरूपनियमसछ तु अना दि प्रथोगपरम्परेव मूलम्‌।

नाम ननन A A a OEY

* महामाव्यानुलारात्‌, ~ इति Be we एस्तकयोः Ws? | + गवादय एव साधव . इति, ~ xfa we ग ° एस्तकयोः पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | Rt

अतः WATS व्याकरणम्‌ । EH न्यायमूशकं श्फोटादि तजोच्यते, अतिविडङूश्च, तच्यायश्रुति विरोधे * कामं भवत्वप्रमाणम्‌ oe १४१ ५॥

प्रथोगसोदना ॥ वाचकश्रब्दप्रसङ्गादाश्यं किं चटलादिनातिः aa ufafcfa fem: तदचेश्च शोकवेदथोः शब्दानामन्धत्वसुतं नेति चिमनोयम्‌ । अन्यत्वे fe हपाथाभावेन वैदिकशम्दग्क्नि- averaarrarar चिन्ताऽऽरम्भणौया । एकमे तु लोके 1 agza- wiugate ग्टहौता शक्रि्िेदे afwettis am fem ay auiaacte खर च्छान्दसवर्णागमलो पविकारानध्याथादिषम- भेद्‌ाक्छरोरस इत्यादिपदयोरिव शोकवेदयोः पदानामन्यलभिति प्राप्ते । अनरार्थमेदप्रतिपश्यनुकूलो धर्मभेद म्तजरेव wag: यथा

* न्धायादिविरोधे, - इति we गर पुस्तकयोः पाठः| | † शोके, ~ इति नास्ति ख. ne पुखकयोः |

(६) पदावधारणोपायान्‌ बहृनिष्छन्ति खरयः। करमन्धनातिरिक्तत्वखर- वाक्षश्चतिद्तोरिति बात्तिककारिकामनुखल् पदमेदावधारणोपा- यान्‌ कमेोदाषरति, Tafa । Matfer । सखला- एषतो कम्भधारयसमासे गोरेव Beet विद्ुमत्वश्च ways | येव wm सेव निष्धुमतोलवगतेः। बङतरोौ तु खयलविषुयु्षलवं शभ्यते | Taq खलटबतो मगङ्गाहोमाकलमेतेत चर TA fears ras: पचते दचिणं देचौयच देति योगात्‌ पचते इति aquiai पदं, मोजनाथे पचते इत्यव मोगनाथ॑मिल्यपादामात्‌ पचते इति fase पदम्‌ । यातः पनरायातोत्यक यात इति प्रथमान्तं पदम्‌ । बातौ- देवद सयश्चदन्तावित्यथ तिखन्तम्‌ । खअश्रस्वमित्च we इति fe- धातो मध्यमषएठरमेकवचने रूपम्‌ । तथा च धोटकवाचकाद- MUAY मेदः | अथं मेदादेव पदमेद इति तु wie: |

RR -भादुदोपिश्चा |

खरोरख इति कमात्‌ । METS He न्पृनातिरि कलात्‌ । सृखएवतौ- ह्यत्र कमेधारयबडनो द्याः खरात्‌ श्रन्तोदानलाुदान्ततवङूपात्‌ * | पचते दक्िणां देहि, भोजनाथ पचते, caw व्धधिकरणपद- सज्िधिरूपादाक्छात्‌। यातः पुनरायाति, थातो देवद लचन्नदन्तौ, tay समानाधिकरणपदसज्िधिरूपश्ुत्धा । अश्च इति श्रमम- इत्ययं — raceme adie पदभेदाशुभवात्‌ । चच तु wages सत्यपि wine इृदृतरप्रत्यमिश्नावजखेनेकलाव- धारणा पद्‌ान्यत्वं छोकषेदयोरिति धक्का श्राद्या चिना।

. तजावचातादिक्रियाणं शिङ्गकारकसष्ह्यादोनां ख जातावथोग्य- त्वात्‌ गौः we इत्यादिखमानाधिकरएनिरदेशराश्च यक्रिवारिल- मेव। म चेवं जातिबोधानापन्तिः। शलणथा † तद्धोधो पपत्तेः | व्यक्रिशकरियदस्यैव † कास्यतावच्छेदकं जातिविशिष्ट्ाष्डबोधतम्‌ | अतो भ दोषः। भ च विनिगममाविरहः। जाघवस्मैव नियामक लात्‌। तथा हि, ग शक्गिग्रदख्छ erry कार्ल, ` रपि 4 शाचवाश्छकयलादिसम्नन्धेन जनटपदवन्तान्नानस्वेव । ततख्चास्रग्मते wea धर्मिंतावच्छद कौ शत्य श्क्यत्वसम्बन्धेन चटपद्वन्ताश्नानस चरो चटपदवामित्याकारकस्च विगेग्यतासम्बन्धेन वषिशिष्टशाब्द- Mussa प्रति कारणलम्‌ । भवन्मते तु चटललं धमिता- चच्छेदकोरत्य ATU | Wy Yeas घटेतराटन्तिलादि-

7 wareraaraeraeifeeurg, ~ इति We Te पुस्तकयोः पादः | + लच्तणादिना, — द्रति क ° पुस्तके पाठः | t द्यक्तिग्रक्षिग्रस्येव बा, - दति मवितुमुचिवम्‌ |

प्रथमोऽध्थाथः.। Re

खूपस्यानेकपटायघरितस्छ प्रवेशात्‌ तव कार्यकारणभावे गौरवं, न मम। न च ग्र्षागनादिदोषः। तस्य फलशमुखतात्‌ | Way खाघ- वात्‌ व्यक्तावेव गरक्तिर्नातिविशिष्टव्य्तौ वा नतु जातावेवेति ara

चटलं ध्मिंतावच्छदकंगशटत्य wean चटपदवन्तानि- थस्य ates, पदत्वं धिता वच्छेद क्तरृत्य शक्त्वसम्बन्धेन चट- wafaqae वा. were घटवदित्थाकारश्थ arcwafaay विनिगमना विरडेशानन्लकायेकारणभावप्रसङ्गात्‌ | wanda घट- पदत्वं धमितावण्छद कोरृत्य शक्रत्वसम्बन्धेन घटलवक्नाजिश्चथदेव Weve घटल वदित्याकार्कख कारणलकण्पभाज्ञाचवम्‌ । भ च अमापि विपरोतमापादवितुं शक्यम्‌ । तथा सति ware ध्मि- लेन सरूपेण aa धर्मिंवायोगाद्धमिंतावच््छेरकतेन धटललम्रवेश्े wwe त्वयेवोक्रलात्‌ । तो भ चटलत्वावख्छिश्नं घटल TIAA घटपदवदित्थाकारकं HH कारणं, पितु घटपदं शक्रत सम्बन्धेन घटत्वबदित्याकारकमेव । जातेः खरूपेरोव प्रकार- लोपपत्तौ घटवलष्याप्रवेश्ात्‌ । * न च समवायेनैव जातेः खरूपे प्रकारता न॒ सखंबन्धान्तरेणेत्यज प्रमाणमस्ति। परैरपि वयाऽन- भ्वपगमाच्च | अतख काथेकारफभावेऽपि लाघवात्‌ चटलवएव ufe: 1 श्रह्वानन्धारि च aad । अतः प्रथमोपसथ्ितता- ्नातावेव शक्रिः |

एवमरुणादिशन्देव्वपि एणएएव णले वा। 4 तु तदिगिष्टद्ये। कचं तहिं व्यक्रिबोधः। श्रभेदात्‌, उक्रविधकारणस्छ जातिरष-

* vafexrmia: पाठो नास्ति we पराके |

RB माददौपिक्षा ।

वििष्टव्यक्रिशाब्दत्वएव कायेतावच्छेटकलसखो कारादोपपन्तेः | बष्ठु- ag जातिशणश्राष्दत्वमेव खाधवेन कायंतावच्छेदकम्‌ । afing दतौयान्तस्ले * परएना यजेत शरण्या क्रोणाति caret गेव पदाद्धाखते। जातिदयुण्योरेव द्रव्यपरिच्छेददारा करणत्मोपपन्तेः | खिङ्गसंख्यवोरपि पाशणधिकारण्न्यायन खामानाधिकरण्येन पा्टिको- ला तिदणखंबन्धः(९)। अतः संवन्ध विधयेव aw द्रग्यबोधः। दितौ- धान्तारिष्ठले तु जातिगुणथोः aia TTT बोधः। तस्या एव aera: | जिङ्गसद्याचन्वयसख्‌ Sterna, वामानाधिकरण्यश्च व्यक्तिदारकमिति wa Gea । प्रयोजनं, ya- परे रथन्रा दि शष्टानां खग्वा चिवाद्रयन्तरब्ुलरयोर्गायति इत्यादौ छष्मरापदलचितोष्सराकायं चयो निविधानं, सिद्धान्ते ठु गोत्यति- दे ्रन्तरास्िति वच्छते ue Ruel दूति ओरौश्वष्डदेवविरचिताथां भादृदोपिकाधां HAAS SM पादः ॥ ०॥

* तोयादिस्थक्ते, — इति क ° Tea पाठः |

(१) लिङ्गस्ययोरपि समागपदो पात्तत्वपत्यासश्था सामानाधिकरश्परसम्ब- जेन करशरवाग्वयः पाणटिको नातिगुणसम्बन्धः,- दति भाटृदौपिका- प्रमादतो | | | |

"~

प्रथमोऽध्यायः । DY

Gal CE गणविधिलेन नामधेवत्वेन वा संमतानां war aa फएश्यदातिरिक्स्बन्तानां डद्धित्छोमादिपदाभां ` प्रामाखमप्रा- wey वेति संशये, प्रमाश्छप्रकारासम्भवादप्रामाण्छम्‌ । तथा डि, छद्धिरा uaa aga, शोमेन थजणेतेत्यादाबुद्धिदादिपरेभ्वः तिबद्धेरलुत्पकनेने तावदर्धवादलम्‌। मन्तलप्रसिध्यभावा म तत्‌ । एतेषां प्रथोगकाशोच्चारणे रेतप्रतिपाच्यायष् यागाङ्गताबोधक- प्रमाणाभावेनेतेषां प्रथोगसमवेलायेस्मारकलानुपपन्तेख । भ च विष्यनतर्भावः । कामशष्दाद्यभावेन साध्यानभिधायकलात्‌ । एक- पदगतेन यजिनैव करणप्रतिपादने एतेषां तत्मतिपादकलायोगात्‌ | fagemat शओमादौनां erate * भावनेतिकर्भग्यताला- सुपपन्तेख । mau तु . अभिन्नलादेव करणगुप्राहकलादि- ङ्पेतिकन्तव्यतात्वाजुपपन्तिः । म च कथमपि भावनाऽन्वथा- सम्भवेऽपि ania कार एत्वेनान्वयो भवलिति वाच्यम्‌ । कार- काणां परस्यराग्वयासम्भवात्‌†{। अतः कथमपि कियाऽन्वयाषम्भवाद्‌- माश्यातत्वेन चख विधिभावनयोरनमिधानात्‌ अन्यश्च च प्रकारस्य मिवेक्मश्रक्यलादप्रामाश्चमिति wa) अध्ययनविष्यध्यापितख अ प्रमाण््ासम्भवात्‌, प्रकाराग्तरासम्भवेऽपि विष्यन्तर्भावस्य wean तत्रेव ग वधित्ेन भामेधेयलेन वा वच्छमाएरोत्या सर्वाशुपपज्ि- ufcerty प्रामाश्छमिति सिद्धम्‌ neuron

* द्यापारान्तरमन्तरेण, - इति कण पुस्तके पाठः| .

† परस्यरसम्बन्धानावात्‌, - इति क, Tere पाटः | 4

reg i मोादरदौपिकां ।

~ ` शपि. वा नामधेयम्‌ ॥ अतः परं क एणविभिलं क वा नाम- ` सेयलमिति- कोष्ट्ोधनिकार्थमारन्भः । तदि ga कर्मणि च -हुद्यवङन्तिकानामुद्धिदा दिपदानां विधेथगणएवमपेकल्वं mada तेति ferret, भिदिर्‌ विदारणे इति wan विदारणसमथंख- -निजादिवदनलपरसिद्धेनामधेधतवे वेचच्यसङ्गाश्च ग एविधिलमेव क्म्‌ । तज च गुणविशिष्टं कर्मैव फलोरेशेन विधौवतदत्येकः qe: । * प्रहठतसोमयागामुवादेन गुणमाज्विधानमिल्यपरः |

न च विभिगमनाविरहः। इतिकन्तग्यतासन्िधि विशेषस्येव कमं- विधिनियामकल्वात्‌ । ग चैवं Geared, what व्योतिष्टोम- दति वलनेन तस्य सवंफलार्थतावगतेयंजिपदस्व पशफशो पधायक- थागश्णायां † तात्पय्येयाहकलात्‌। अत॒ एव 4 विशिष्टोदेभे वाक्यभेदः। न चोत्पत्तिशिष्टसोमप्राबद्य, पटएकामप्रयोगविशेष- पुरस्कारेण विडितस्य खनिचादेः सामान्यविदहितसोमादिबाधक- धात्‌ । वस्त॒तख्ठु wearers: खनिजादिगुण एव फलो- देशेन विधौयते इति cate: पष्ठः। काम्यलादेव च नित्य- सोभवगाध एति प्रा ग्रमः ‡ |

नाये गुणविधिगोरवात्‌ । तथा हि, सवेनेव argued करणकभावनाविधानादा्यो विधिप्रकारः। यथाऽत्रिहो्ं जुहो-

eee

* qual, — द द्धिकः पाठः कण पुस्तके | + waar, — इति क ° पुस्तके पाठः| ‡ ज्रम, - द्रति भाल्ि we ae एतकयोः |

TOAST: | Re

aft) water तदिधिरपरः। वथाऽप्निरोजं qwerty खगे- काम दूति | UTS Wtwarenqaratartearec बेखम्‌ । धाल्योदेगेनान्वकररकभावना विधिखतौयः | यया TAT जुहोतौति। wy ॒विधेयताया धालयंहृत्तिवाभावात्‌ पदान्तरायंटन्तिलाश्च ततोऽपि दौबेखम्‌ । धातोः खाधुलाथेलमङ्गोहृत्य we Tara रणकभावनाविधिख्तुरयेः। यथा दप्रे्िवकामस जुडयादि ति) अच धालर्थखोरेश्यलेनाणयसंबन्धात्ततोऽपि दौ वद्यम्‌ । गणविगिंष्टधालवथे- करणकभावनाविधानान्‌ पञ्चमः यथा waa यजेतेति ।. श्रै विग्रेषणविधिकल्यनादेराधिश्यान्ततोऽपि dey) अन्येन पूर्वोक्तः qe: यथा wei चरं निवेपेद्‌ ब्रह्मवचेखकाम. इति । श्रयन्तु सेदु बेखः | es

तदेवं उद्विहुणवि शिष्ट यागस्य aetgia विधाने wefafe प्रकाराश्रयणाद तिगीरवम्‌ । AU यागे अन्वयाग्मल्ंखक्णाच | a हि भावनायां खमानयदोपालधालयेकरशकलाकरद्धा्यां wee करणत्वं सम्भवति । अतस्तस्य धागाग्वयावश्यकवे यागस्य कारकलात्‌ कारकाणां च परस्परं खम्बन्धातुपयन्तः, सोमेन थखेतेतिवदद्धिदता थागेनेति मवयेशच्णाऽतवश्यकोति प्राञ्चः |

TGS दुष्टान्ेऽपि खोमस्य करणवेनेव भावनायामेवान्बयस्तच * वच्छते । amy, एककरणवरदधेऽपि करण्णन्तरष्य भिन्ननिरूपितख प्रकारतया भावनाऽन्वयोपपन्तेः । म हि यागकरण्त्वं भावनानिङ्- पितम्‌ । अपि तु खगं निरूपितम्‌ | wre ययेवान्यनिरूपितमपि

. 1 cl GN

* aa तख, - इति क ° Wen Wa:

ac arTgetfaran |

तत्करषलं प्रकारतया भावनायामन्वेति, . तथेव शोमकरणत्वमपि धथागनिरूपितम्‌। उभय तकन्निरूपकतवस्व पा ्टिंकमोधलग्यताश्च म कोऽपि विरोध डति नास्िश्लपि परे द्यपि aateeur, तथापि fazaufafuea* दगणयागोभयविशिष्टभावनाविधिगौरवमापद्च- मानं ATI we) यथा च प्राथमिकभावनाशम्नन्धाङ्गो- कारेऽपि दितौयबोधवेशार्थां aaa तथोक्तं कौस्तुभे |

एवं feate-etreacfat अचन्यविधिप्रकाराश्रौकरणशं दोषाय । aa च दधिषोमादावेव तदङ्गोदरतम्‌ । तेषां aw! अत्यभरूदुतवेभ मामधेयत्ा सम्भवात्‌ | प्रहृते तु येनेव योगेन खनिज अहन्निस्ेगेव थोगेनो द्वियते seared फलमिति wae कमेष्य- पोति maaan दितौोयविधिप्रकाराङ्गोकरणन्ञाघवम्‌ । भ च भिदो विदारणएव wa: श्रण्िः। fafeaa धातुपाठात्‌ विदारण इत्यश्च ग्रष्धार्यमाभो पशशकलस्छ वेथाकरणसिद्धवात्‌ | अतो विदारण हवोत्पादमेऽपि प्रयोगात्‌ तुखवद्‌ठन्तिकता । म च नामधेयानर्थवधम्‌ । संकसश्यारौ साथेकलात्‌ । कचित्‌ फलोप- बन्धश्च) यथा sigdarenat खगकामो यथेतेति। कचि गोपबन्धः। थथा dere पौंमासौ वेद्धघधमनुनिवेयतौति । wwe च dwar भेदसिद्धिरेव प्रथोजनम्‌। इतरथा fe sea एव

* fatuafafusenfend, ~ इति Ho Term पाठः | † ह्ितोयटतौयपुव्व प्लयोरपि, - दति we yea पाठः | t ya, — इति we ग ° एखकयोः पाठः |

प्रथमोऽच्वायः | Re

कमणि गणफशसंबन्धा पत्तेने KATA! म च योगस्य * फलो- द्द गका रिव्वस्या तिप्रसक्रतवादपूवं aafe efsawt सोमादिपदा- नामपि तदापन्तिः। way योगरू दिसते प्राीनप्रयोगच्येव का- रक्ताया HATA AB तद्‌ कश्पनात्‌ । प्रयोजनं स्पष्टम्‌ ॥२॥ १८४

यस्मिन्‌ ॥ we गुण एव रूढानां, चिभया यजेत पष्एकामः, पञ्चद श्रान्याञ्यानि, सप्तदशानि पृष्ठानि, जिष्टददिष्यवमानः, इत्यादौ चिभाऽऽब्धष्ष्टवदिष्यवमानग््दानां गृणविधिलं कमेनामलवे वेति चिन्तायां, दध्यादिवद्‌ Sey कमेनामलवासम्भवाद्‌ गणविधित्मे- वेषाम्‌ । तज feud तावत््रातिपदिकेन feud ainda च सवं विध्यीयते। विधेययोख परस्परखा हिल्यावगतेिधेय- सामर्ष्यानुरोषेन प्राण्िद्रव्यकयागस्योहेश्यत्वावगतैः प्रहतानामपि दभि मधु शतं पथोधागा उदकं तण्डुला सात्छद्ष्ट प्राजापत्थमिन्ये- तदाक्धविडितानां यागानासुेभ्यतवासम्भवेऽपि सवंप्रशतिन्धताद्चौषो- मौययागोरेगरेन सवेपदयागोरेगेन वा विधोचते । न चानेकगुण- विधाने वाक्यभेदः । भेनुबेडिएेतिवदुभयविशिष्टेककारकविधानेना- वाक्यभेदात्‌ । एवमाग्यपदेन रतं, ष्टपदेन श्ररौरावथवः। ख च सद्या विशिष्टः प्रकर णादाज्येः श्टवते ve: qaa इत्थयेतद्ाक्धविदित- स्तोजाक्रतया यथाक्रमं farted: एवं जिटच्छन्दवाच्ं fafafet दर्थं पवमक्रिया विशिष्टं तथेव acre विधौयते, wae दउव्याणां

* गस्य, — दति Bo Ne पुरतक्षयोः पाठः |

t fafaagt, —xfa क° पुस्तके पाठः |

«Re ` भाददौपिका |

-स्तो्समौपदेगे BES स्थापनेनेव सोचोपकारकता | sarfa- . वाक्येषु तु श्राच्यादिपटं गणवाक्यप्राप्ततवादनुवादःः। सोचमाचन्तु विधौयते इति प्राप्रे |

muagiqaen विज्रलस््ोलरूपानेकग णविधाने वाक्धभे- दात्‌ । करणलस्यापि wae प्राप्तलवेना विधयतयोभयविशिष्ट- | कारकविध्ययो गात्‌, अजोऽप्रोषोमोय इति वचनेन विदितपाकर- रिकपुस्ललावरोधेन ies विध्ययोगाच्च a गुणविधिः। अतः प्रह्ृतानामेव थागानां विचिचद्रव्यकत्वेन wana few : मामधेथम्‌ । इष्चमिप्रायेण च eine) एवमाच्या दिपरेष्वपि . असमस्तलवेग विशिष्टस्याव्यत्पन्नतात्‌ प्राप्तस्तोजातुवादेन उग्यद्या- शनेकग विधौ वाक्यभेदः) न चोत्यत्तिवाक्यणएव यविथिष्टस्तो च- - विधिरितरब तु षद्यामाजविधिरख्िति वाच्यम्‌ । हतारौनां ware कर णत्वाखम्भवेन विशिष्टविष्ययोगात्‌ । पञ्चदशनोत्यादि- -श्ठतिगतच्छक्सङ्वातरूपस्तो मवा चि-डपरत्ययस्य ग णविधितेऽनुपपन्नेख | - श्रत आश्यादिपदं वाक्धदयेऽपि wea स्तो जनामधेयम्‌। श्राश्यादि- ` पदाभिधेयच्लो चानुवादेन च गु णवाक्ये wy agrarafafy: | श्ाग्योत्यन्तिवाक्ये च agquatfa waft स्तोचाणि, गमक- - सदटतबड्वचनेग तावस्वावममात्‌ । एवं एषोत्यन्तिवाक्येऽपि wet श्रनुेयानि तु नियतानि चलारि । श्राद्ययोदंयोरदद्रय- न्तरयोरण्धोख नोधसश्चेतयोर्वचनेन विकण्पविधानात्‌ । यथा चाच तन्तदूषणानां facet मतानारदूषणानि च, तानि कौ्ठभे दष्टव्यानि ॥१॥१९॥

प्रथमो ऽध्याबः । gt

ame ॥ Ce Sarat यौ गिकानां च सम्वत्‌ पा्भिकानाम- fave जुहोति, ्राघारमाघारयति, समिधो थति, इत्यादौ श्रग्रि्टोजादिपकानां गुणविधिलं कर्म॑नामलं मेति चिन्ताया, परसिद्धेगुएविधित्वमेव चुक्रम्‌! न चाच ayaa, विधेयानेकला- भावात्‌ । अतोऽप्रिहोचपदे wre होजमस्िन्िति श्यत्पश्या उप- उ्जेमार्योऽप्निदवता शोभे विधौयते । म च . थदद्मये च sera च सायं जुोति दत्धनेन त्याः प्रापनत्वाद विधानम्‌ तजानेकगशो- पादानेन विशिष्टकर्मान्सर विधेरावश्यकतया एतदाश्यवि हिते कर्मणि तत्‌पराभेरभावात्‌। wat aw दर्विंशोमादावाग्नेयो मन्तः पठितः; तादृश्द विंडोमानुवारैन देवतामाजममेन विधौयते । वचनेन तत्मािखम्भवे माग््वणिकविधेरकस्पगौ यत्वात्‌ । विशिष्टकर्मारं वा। श्राघारवाक्येऽपि दितौयान्ताघारपदेन चरणसम्यमाच्यादि+ ्रवद्रव्यमभिधौयते। धातुना च षषरण्णस्यः - खंकारसदुर्‌ ्ेन विधौयते । अविनिथक्रख्च q संस्कारायोगात्‌ प्रकरणकल्तित-~ वक्धेनोपांशयाजाङ्गतया द्रवद्रव्यं विधौयते। चतुरछरौोतं वा एत दशत्‌ तख्ाघारमाघार्वव्यनेन वा प्रयाजाङ्गग्रतचत्गुदोतर्ूपविश्रे- षषमपणम्‌। stuns gaat न मामपेयमिति प्रात |

मन्तवणकख््यविधिनेव देवताप्ात्तिसम्भवे we पूर्वपटश्या विधि- कल्यकते वेफल्ापत्तः * श्भ्यदथगरिरस्कलवस्य च॑ शम्मवति पथम विध्यापादकधाल्थविधावन्याग्त्ाश्न तावदूर्विंहोमादुवादेभ देवता- निधिः। मापि विशिष्टकर्मान्तरविधिः। श्रभर्व्धोति््योतिरन्नि

* वेयर्थ्यापत्तेः, —xfa we ग ° पुस्तकयोः पाटः |

RR मादृदौपिका । `

खारेति शावं जुहोति सूर्ग्याजोतिर्ब्योतिः समयैः सहेति प्रात- जुहोत ति वचगविनियक्रमन््वर्ेनेव aqme 1 aya च प्राजापतये च सायं जुहोति थत्‌ qata च प्रलापतथे च प्रात- रित्य तु लाघवात्‌ सायं प्रातःकाशौनदेवतासमुश्चयविगिष्टपरजा- यतिमाजविधानम्‌। अतएव यथेव केवखदेवत्यमन्लखिङ्गवग्रेन केवख- योदं वतालं, तथा अभिर्व्ोतिर्व्घोतिः ga: asia सायं जुहोति ख््योष्यो तिर्ज्योतिरथिः @efa प्रातरिति frnfeyaawet- म्मिन््रयोरपि तत्‌। way यदग्रे चेति awenrfrgeiad सायं- WAHT ST सायप्रातःपदं च तात्पर्ये रकम्‌ । चश्रब्टो- पस्वितसमु्चयस्य च प्रजा पतावन्वयसछ निपातोपसगांयं लवेन Saray विधथामेकता । अतसा गरदंवताल्वादिना wfretweite* प्राप्तवाद- भ्रिशोषपदं waitia इत्येवं व्युत्पत्या भामधेयम्‌ |

एवमाघारेऽपि उर्पांद्याजे wy वा एतद्यज्ञाय गह्यते यद्‌ भुवाचामाग्यमित्यनेनेव geet aaa प्रथालाऽऽन्धोहेगेन संस्कार विधानेऽपि ‡ दितौधविभिप्रकारापरषर्खाघवाद्‌ भावयुत्पन्न- माघारपदं नामधेथम्‌ । विधेयख ureqwegt होम एव । दण Het Wat इत्धाघारमाघारयतोति माग्ल्वणिकेष््रदेवतायाखत्‌- wea वेत्यनेन द्रव्यस्य way एवं समिदादिष्वपि ages way दितोया कररत्वलचणार्यति भ विरोधः ॥४॥२९०॥

* afenfa होमे, - इति we ग° पुस्तकयोः पाठः |

† mama, — इति we पुस्तके पाठः|

¡ संश्कारविधावपि, - इति we ae पुस्तकयोः पाठः |

प्रथमोऽध्यायः RE

ngewe ॥ ्ठेनेनाभिलरन्‌ यजेतेत्यादौ पूर्वो करवाधकाभा- वात्‌ ufag: श्येनादिपदानां गणविधित्वमेव । प्रहटतसोमयागाज्रितो गुणः Gwen विधौयते। विगिष्टकमान्तरं वा। न चेवं wear a sat निपत्यादत्ते एवमयं area faucet cave wes खोपमानानुपपन्तिः। उपक्रम निर्णत विष्यनुरोधेनो पसंहारस्छायवाद- स्वान्यथा नेयत्वात्‌ । ते afeerar va afeerar इत्यादिवदनन्ब- AAAS WITS पराङ्ने ।

मायमनन्वयाखह्ारस्तथाले सवंषामथयवादपदानासुपमानान्तरा- मावच्जखकत्वापन्लेः | तद्वरं ग्डयोऽनुगरस्य न्यास्यवात्‌ उपक्रमख- एकस्मिन्‌ पदे रूपकविधया शप्तो पमाविधया वा गौणौ af apie ares दितौयविधिप्रकारापादकं थक्रमाश्रयितुम्‌ । चर्थवादब्ठ शूपकाद्पेकितसादृश्लोपपादनायेः, स च* fata सचां पूर्णोपमालदारविधया विधेयथागस्वत्ध्यां 4 ॒विदष्यते । afeg waftita प्रकारेः care नामतमिति ॥१।२९॥

arate ॥ पू्सुभयच्र विशिष्टविधिपूवपके यानि दूषपाणि मनर॑शफारौनि दन्तानि, तानि ce श्राक्धिप्यम्तो। यदि fe याम्य BATH श्यात्‌, ततः startet कारकान्तराणणं तदन्व- थानुपपके्वेग््रलवयं ख्णा, उभयशग्िष्टभावना विधानं वा । न ल्ेत- दस्ति । यागस्य कियारूपलाङ्गोकारात्‌ । अरतख तस्मिन्‌ सवेकार- काणां भावनाषदेव fata मलर्थणां विभेव च qa सम्बन्धो - पपन्तिः। यागस्य ख क्रियात्वेऽपि सम्बन्धसामान्पेन भावनाऽन्वयो-

* सावृष्योपपादना्ेः सन्‌, — इति we ग ° एस्तक्योः पाठः | 5

Rs argettiat |

न विद्ष्यते। भावना वा वैवाकार्वदतिरिक्षा नेवाङ्गौ किते | अतेखोद्धिदादिष्वपि सवंज शशवि धिलवमेव । वाजपेयोटाशणन्तु qa* quguracafa प्राप्ने ।

पचतौल्यस्च पाकं करोति पाकेन करोतोति विषरणाद्‌- WATS कमलकरणत्वान्यतर कार कत्वेनेव भावभाऽग्वथः । भावना च धथाऽतिरिक्रा तथा awa: अतसखेतरकारकाण्ं धाल- यान्वयागुपपन्तेरगव्योभयविशिष्टभावना विधानं भोमादावक्नोश्तम्‌ | WMC वा AATEC | अन्यथा sea फलगणघोर्थागा- न्वये Waray यागस्योपारेयतल विधेयतगुणत्वानि, yeraa चोरेश्मतवामुवादल्वप्राधान्धानौति विर्ङ्धजिकदयापनेः । उपादेय- ल्वा दिनिरश्वादिकं च कोस्ठमे TBE! अतो मलथेखशशादिभिया विशिष्टविष्यशुपपन्तर्नामभेथलमेवो द्विदा दोनाम्‌ ॥१॥।२२॥

तहु शष्ठ ॥ अाप्रेयोऽषटाकपाशोऽमवाखावां पौरेमास्ां चा्यतो- भवतौत्यादौ श्रप्रेयग्रब्डो ररविधिः कर्मनामधेयमिति चिन्ता, अप मेन्वर्णारेव प्राप्त्ादाग्मे यपदं नामधेयम्‌ । इति we! पुरो डा ग्रकमिका्यां भावनायां मन््ापेकाऽभावाकनन्छस्त च तजायोग्य- aa एएयाजहव मन्छस्य दे वताकर्यकवम्‌ | न चाघारवडाषनिको- विभियोगोमनग्लश्छ, येग aKa सम्भाव्येत । न च मन््स्ाष्टा- कपाखकर्मकभावनाऽङ्गले प्रमाणमस्ति । प्रकरणश उर्पाशयाजादि- स्वविशिष्टलात्‌ । भापि mat, ब्राह्मणएपाठटक्रमापेख्या मन्तपाठ-

* qa, - इति नास्ति Ge ग ° पुस्तकयोः | † क्रमात्‌, - इति we Gey पाठः।

TUT SUNT: | ३४.

कमते परोत्यस्छ पश्चमे वच्छमाणलात्‌ । अतसत्रख्यन्यायाभावाश्चा मलासुपपन्त द्र व्देवतोभयविशिष्टभावनाविधिप्रतोतेष्तस् च चयाम- मनरे शागुपपन्तेग्धधातुना तज्ञचण्ठात्‌ शकञ्जविग्रेषशविचिष्टयाम- भावना विधानेन श्र्थादिश्रेषणानामपि विधिकख्यनात्‌ qufafu- रेवाग्रेयश्नब्दः । प्रयोजनं, WHE पव इत्यादौ नामातिदेग्रनामे- चविष्यन्तः gare, शद्धान्ते तु षानास्जविभ्यन्तः wore an

बहि ॥ बरिराग्यपुरोडाश्रादिग्रब्दानां day इश्रादिषु WAS: पयु खमागलाद्यूपा दि ग्दवनछंस्कारमा जवा रिले TRAIT विजिष्टङ्न्रादिवाचित्वे वा प्रत्ते । जातिं विहाय केरष्प्रयुष्यमान- नात्‌, wert विनाऽपि च शोके, वर्हिरादाथ गावो गताः, wre wed, पुरोडाग्रेन मे माता news ददातौत्यादौ प्युन्धमागत्यद्‌- afraceraarg कुद्यलारिजातिवाचिल्रमेव | प्रयोजने, शपावट- र ष्वायंबरिरादौ पूवप शंस्कारकरणं, agra नेति ॥८॥२४॥

प्रोचष्ोषु ॥ प्रोष ्रब्दस्सापि पूवंवस्छंख्कारवा चिल प्रोषणोभि- इदेजिताः ख एति MA संस्कार विहायापि जातिमाचे प्रथोग- xiv, Gear जखलवजातिवाचित्ये वा प्राते । कुतताववव्ोगेगोष- ant रूदििकस्पने प्रमाणाभावः । अतषएवाश्वक्थादिग््टे otra हव तत्‌कसख्यनम्‌ । म चावामौदासौन्धावस्ायां प्रजटोकशषाधनल- इययोगाभावः, फलोपधानासम्भवेऽपि ACHAT ATS सम्भवात्‌। म रेवं रथकारपरेऽपि रथकटेलरूप^योगसन्भवेन जाति विरे घरक्धि-

* qeq, - इति क ° पुशके पाठः |

a¢ मादृदौपिका |

कर्यनाऽगुपपम्तिः। अमु शाखमवलेन तत्करूपमात्‌ | AAAS TA - TAMIR वर्षासु रथकार खेत्यस्य वे यर््थापततेख । stwel- mq तु रूदिकश्पने प्रमाणाभावार्‌ यौ गिकलक्षेव । प्रयोजनं, विरतौ wi प्रोचणमित्यादौ प्रोचणौरासादयेत्यविकृतः प्रयोगः शंसा रवा चितल्पके, एतमाषादयेति जातिवा चिल, प्रोचणमासादयेति यौ गिकले द्रष्टम्‌ ॥९॥२५॥

तथा भिमन्दे ॥ गनिर्म॑ग्ेने्टकाः wate निर्म॑ण््यशब्द ख पूवंवत्‌ शंस्कारवा चिले नि्मग्मानय पचाम दति खौकिकप्रयोगेन निरस्ते, Fea पाकशाधनौग्धतेऽग्रावभावेन मंथनप्रयो- wee पाकनवनोतादावपि शत्वेनातिप्रसक्घादरण्िप्रयोज्धाभ्ि- लावान्तरब्यायनातिवाचिलवे प्राते | मंथनप्रयोष्यलयोगेनेवोपपक्तौ छषरूढिकण्पने प्रमाणाभावाद तिप्रङ्गम्य च पाकादौ प्राचौन- परथोगाभावेनेवाबोधकलोपपन्तर्भिंराकन्त ग्रक्धलान्नदनोते च वा- ्वष्टापि ay ग्रक्यलार्‌ यौगिक एव fideo) एवश्च -जिर्मण्येष्टका cong: पाकसामर््यारिव प्राप्तलामन्वनमाजविधि- रिति aarfa प्रथोगमध्ये करणं सिद्धान्तप्रयोजनम्‌ ॥ १ one eu

वेश्वदेव ॥ चातुर्मा वैश्वदेवे प्रयसे पवंणि ्रप्नेयादौनष्टौ aay विधाय वेश्वदेवेन यजेतेति श्रुतम्‌ । तज वैश्वदेवशब्दो 'ेणविधिः कर्मनामधेयं वेति चिन्तायां, मामले खमस्तवाक्धवेयण्यै पसङ्गादगत्या * श्रप्ेयादिषु eng देवताविधिः, श्रामिशायागे

* वर्था परूरगन्या - इति we अ ° पुस्तकयोः पाठः ।

प्रथमोऽध्यायः | as

faizazaarat: प्राप्रवान्‌ । देवताविश्िष्टकर्मान्तिरविधानं वा शशान्‌ । wifasa वा कर्मणि चामिखावाक्येन द्रव्यमाभविधा- wy) एवश्चाष्टौ Wife इति शिङ्गदगरनख्ाप्युपपन्तिरिति प्राते । माग्रेवादिष yefafe: । उत्पज्िशिष्टदेवताऽवरोधात्‌ । नापि कर्माम्तरविधिः। मेदबोधकप्रमाष्णनां नामवेगोपपन्तौ विभि- गौरवापादकमेदबोधकलानुपपन्तेः। अतएव नामिखावाष्येऽपि इग्य- माषरविधानम्‌ | wierd निवेपेदित्याप्रेयादिवाक्षे * निरवंपेदिल्यस् विभिष्टविधायकस्यामिषावाक्येऽशुषक्ख दरवयमाच- faufaa वेष्प्यापन्तख | अत श्ग्रेयादीनामष्टानामपि यागानां मामयं वेश्वदेव शब्दः । उत्पन्िशिष्टदेवताऽवरोधषदहततत्‌प्रस्थ- न्यायात्‌ 1 प्रटृत्तिनिमिन्तञ्च विश्वदेवदेवताजन्यामिच्ायागघरित- खसुटायाखअयत्वरूपम्‌ । awe समुदा यसिद्यथ समुदाचिनामसु- बादकम्‌ । तत्रयोजनश्चाष्टानामपि यागानां वसन्ते वेश्वदेवेन यजे- तेति वचघम्तादि सम्बन्धदारा चातुमांस्यसंन्नकतवलाभेम फखसम्बन्ध- शिद्धिः। इतरथा शआआमिषशायागस्येव विश्वेदेवदेवताकलाद्‌ वख- मा दि खम्नन्धदारा चातर्मा्यसश्चकतवखाभेन फणसम्बन्धापन्तेरितरे- वामङ्गत्वापल्तिरिति ated स्पष्टम्‌ ॥ १ १॥२ on

yan: ॥ वेश्वागरं दादशकपालं निवन्‌ ge णाते इत्यनेन ari विधाय यदष्टाकपालो भवति गायश्येवेनं ब्रह्मव्सेन पुनाति इत्या दिगाऽष्टाकपाखनवकपाशद ्रकपालेकाद ्रकपालदाद श्कपाशा-

° et een EE EE ee

* arnw, - इति क ° Tew पाठः ।

as भादृदोपिशा |

at weraratt, चस्मिन्‌ ort एतामिष्टिं निर्वपति पूत एव @ तेनख्छज्ञाद्‌ cfxarat पुमान्‌ भवतोति शुकम्‌ । तच दाद शले Weare: प्राप्नलादष्टाकपाशारिग्ष्दा वेश्वानरयागनामधेवमि- mre: पचः । खरूपे प्राप्तावपि परिष्छेदकनेन प्रा्यभावाद्‌- yufawa एव एते । श्रष्टलवमष्टाकपाखशद्र्यं वा पूवंयागे विधौयते । खपक्रमोपवंहारेकयेन चेकवाक्धलपरतेतेने दादश्रकपाशस्योत्पन्ति- गिष्टता । अथवा, WE वाक्धनानालव, तथापि ae दवादश्कपाशो- भवतोत्यनेनेव तददिधिः । aaa तत्पदमगुवाद एवेति fetta: | बह्मवचवादिरूपफशो हे गेन प्रटतवागाजितगणा एवाष्टा- कपाश्चादथो विधोयन्ते इति atte: |

fagrng, सम्भवत्थेकवाक्षले तद्भेदस्तान्याग्यलात्‌ प्रहत- qrread wat oft: । यदङ्गणडतदादग्कपाष्तावयवोऽटाक- साखा दिरण्ेकेकणलवाधनं, तज सर्वावयवोपेतदादग्रकपाथस्त षवं- कखप्रयोजकले कः way इति यागस्ठुतिः। अ्टाकपाखपदं चाग्रेयाष्टाकपाङे we wer wer अरष्टलाञ्जयकपाशखपितलवा- शृष्तेन दइादश्रकपाखादयमे गौणम्‌ । तेन चावधवद्ाराऽवयौ इादभ्र- कपालो wet तेन aqua चागस्वुतिरिति ce साथि- करकं ओादु्ग्वराभिकरणन्यासेन गताचेमपि † भिग्यभ्रिखायद्ुक्रमिति Wa ॥१२॥९२८॥

* faa: — इति we Tea पाठः |

+ स्वापि, - इति ख ae पुखकयोः qs: | { wremafa, - इति क ° wera पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | Re

afefe: ॥ चजमानः wet दृत्यादावपि शामानाधिकरण्ा- देकमितरख्च नामधेवं, ETAT तदसम्भवादा जचन्यप्रष्रपदखकित- अश्रका्थखग्धारणोरेग्रन यलमागोऽधिकरणलेन विधौयते इति MH । प्रत्यखविष्यश्रवणात्‌ segue afte: सादयतौति विष्य MURTY तद्थेवादलमौदुम्बराधिकरशन्याथेन विद्धमेव । यलमानपदन्तु BGT AT प्रस्तरस्तावकम्‌ |

गमु अध्यारो पितायंटन्तिने atwa ate ufega) fivas हेवदन्ते आहार्य्यारोपात्‌ । म च ass * warafa, शआरारोपकपुडवा- भावादिति चेत्‌ । विनाऽप्यारोपं सिंदग्ब्दश्य सादृष्यमाजविवच्या- देवदत्ते काग्यखोकयोः प्रथोगद्ंनात्‌ खश्क्यगणसमानजा तयग योगनिमिशलवे गौणलम्‌ । सिंहनिषटकूरलसमानजातोवकूरतथोगाच्च विंहपदश् Face new: सिंहो देवदत त्यज quae: | पुण्यादौ खसम्बन्धिलाध्यारोपेण चारोपितं खपुष्यश्टायैमङ्गो शत्य तर्ठन्तिग शानामसत्वादोनां बिद्धाग्ते ary न eyed भवत्‌सि- arr दग्यादावग्धा्तिः। अतसेताद् श्रगौ एतश्च Vesey सम्भवः |

यद्यपि अ रूपकादिखले सौन्दर्य्य तर ङ्रिणोत्यादौ श्रारोपे- कावि atwt afeger, तथापि शादृष्छमाकेणापि suareercaa TMI AIBA WT) WPAN खश्रक्य- waar Met shea: । समवेतवश्च कचिदारो पितलसभ्बन्धेन Siew खसमानजातोयगु एवन्ासन्न्येनेति भेदः |

अभ ज सिंहपदेन wert सिंहोपल्लत्थनन्तर कचणया क्ूरलो-

ge भाददोपिक्षा । `

पख्ितिरिति प्राञ्चः । वस्ठतस्तु एकसम्बन्धिदश्ेनेनापरसम्बन्धिश्मरण- भिति आ्आारकविधयेव तद्पश्थितिः । गोणौत्ागकायेतावच्छेद कश्च निरुक्ोमयविधसम्बन्धान्यतर सम्बन्धेन सखग्रक्धसमवेतधम्मप्रकारकदेव- zufaranuneafafa म करूरलादो नामशाब्दलप्रसङ्गः ray TAT खखणातो न भेदः, GME Aya Vy सम्बन्धित्वेन रूपेण बोधसभ र्णा, क्ररलादिना बोधे तु गौणौति तथो- Ham । ति च गणाः afer: | कचिसषस्षिद्धिः तत्कास्ेकारि- तम्‌ * यथा यजमागपदे | यजमानोयया सका्यैकर्ा, तथा प्रसरोऽपौति। एवश्च गौ ण गभलचण्या प्रसर स्ठतिः । एवमन्येऽपि पञ्च गण अगिमस्गेद्रंटवयाः Ne BARN

लातिः॥ शरवे age caw पू्वववदेवाभनिशरष्टो ब्राह्मणे गौरः, दयोरण्यभ्निराह्मणएयोरे कसुखप्रभवलात्‌, श्रग्निजननसमान- जातौयजनगसेवाज गणः ॥१४।२०॥ |

सारूप्यम्‌ ॥ श्रादित्यो aa caret तु जरूथं गौकोगि- मिश्म्‌ । म च aay तदेव भिमित्तं, कोऽ fare: । चुरा asfearas निमितमिति we) agree शक्धनिष्ठग णए- aa खसमागजातोयगु एवन्तासंबंर प्रकारलाज्िमिन्तता । न तु सार्प्यस्य, तस्य HHA | रइ तु शक्यनिष्टगुणसजातोयगु णवत्व- पस्य weuea समवाया दिषंबनंर प्रकारलाशषदेव fafan- fafa विग्रेषः ny une cn

* काग्येकारित्व, - इति we म° पुखकयोः पाठः |

प्रथमोऽध्यायः | at

-ग्रशंखा॥ श्रपश्रवो वा अन्ये गो wha: पश्वो ate इय wert तज तच विडितलात्पद्कायं प्रतिषेधच्छ wae बाऽनुपपत्तर्थवादवम्‌ । Wat घटादौ yet गवाश्वगत- MUTATE णएयो MMS गौणः खन्‌ BITE AAPG | परां मते हु मञज्‌समासाममेतपटएपदेन गवाश्वगतं ATT खक यित्वा मा तदभावद्पो गण ॒छपद्धाप्यत इति fade: । wet शसा गौ फौनिमिन्तघटिकेति सिद्धम्‌ ue que ve भूमा ॥ र््टौरूपदधातोव्यच विध्यन्तरे कवाक्यत्वाभावात्‌ प्रत्य विधिञ्रवशश्च विधित्म्‌। ay चोपधाभमेवेष्टकासंख्कारा यत्वेन * विधौयते । यद्यपि चेष्टकानां चयनाङ्गलान्ययानुपपन्येवोपधाभं प्राप्येत, तथापि ततः gaaa प्रव्यवविधिना विधौयते | तत्फलश्च ्रत्येको पाधामसिद्धिशखचयनसमानकटरकलसिद्धिखच | अन्यथा शञुदि- तोपधानमपि कदाचित्‌ aye । ्रायिकलाञ्च चयनभिन्नकदे- कलमपि। शति त्स्िन्निष्टकाखंस्कारद्वारा चयनाक्ताबोधक विधौ प्रतिप्रधानाडत्तिन्याया दङ्गप्रधानयोरेककटेकलाञ्च फलदयसिद्धिः | wfeseq शिङ्गपकर णएप्राप्त्ष्यशिमन्तमाशस्य गौख्ाऽलुवाद- इति भाष्यकारः | वान्तिककारस्चु, नो पधानमाजविधिः । तथा सति प्राणप्रश्त- छपद धातीत्याचनेकोपधामविधिवेयथ्यापत्तेः। श्रतो मन््रमाच्मुप- -धाभानुवादेन, wafafas वोपधानमिष्टकासंखकारार्थत्वेन विपौ-

* संस्कारत्वेन, - इति क° THA पाठः | 6

ge argetfirant |

aa 3 त्ोपधानविधिफशन्तु पूथवत्‌ 1 भन्लविधिफणण्तु erat लज्िवमः । भग्ना हि इषटकामाचप्रकाश्कासद्श्थादिष्वपि arf सन्मवानोषधाने नियमेन प्राप्रुवज्ति । waraf wast यहकादिप- frog वा * फणम्‌ । मध्यमचितिसम्बन्ध्च, यां त्रे काश्चन त्राह्मणवतोभिषटकामभिनानोधारनां मध्यमायां चिताबुपदश्यारिनि वदनेन प्रत्यचन्राह्मणवतोनामिष्टकानां मध्यमचितिखम्बन्धस्य विधा- भात्‌ । अन्यथा तत्तचचित्यवान्तरप्रकरण्पाठटरदहितानां मन्ध अयनमहाप्रकरणेन सवेचितिषु अन्तिमाथामेव वा निवेश्रायन्तेः | अतो मध्यमचितिसम्बन्धाथे मन्तविधिः । इष्टकानां परत्यशत्रादश- -व्वं॒शेष्टकावाचिप्रत्यशब्राह्मणपटितपद्‌ विधेयमग््कलम्‌ | afr हि श्ष्टिप्रकाश्कमन्त्रोपधयेष्टकापरम्‌ | तज च fatquine awe विधेयलान्तदिष्टकामां प्रत्यत्राह्मएवत्सिद्धिः । इतिकरण- विनिथुक्रशोकष्एमन्त्स्ापि मध्यमचितिमाबसम्बन्धापन्तेरिष्टकावा- सशौतिपदविग्रेषएम्‌ । saq मन्तविशिष्टोपाधागमज faded । ङष्टिपदं परं me awe सप्तद शसद्याकर्श्यर्‌ िमन्लपरम्‌ । अत्‌ Vata उपदधातौव्यथेवादानुसारात्‌ । तंच चतुदश खषटिमन््रा खयोऽर्ष्टिमन्ला इति eferseq: गणो ate} Staats ॥१ One en

faye ॥ प्राणएश्त उपदधातौत्यादौ तु wer -निमिन्लम्‌। गेषं yaa) एवं षट्‌ गौ णौटल्तिप्रकाराः ॥९८॥१ ४॥

* ufcegy बा, - इति ख ग ° एरकयोः पाटः |

=

प्रथमो ऽध्याषः | eR

सन्दिग्येषु ॥ WT: WET पद धातोत्यज GT इत्यनेनावि- tog यत्कििदश्नमसाधमद्रव्यस्य विधिना निणो तलादुपसंहार- @a तेजौ वे एतमभित्यर्थवादेन शङ्ो चामुपपन्तेः भार्थवादस्य सन्दि- ग्घाचं निषये प्रामाण्यमिति प्रापने । विधेर विगशेषप्रटृत्तत्वेगेव टतमाज- TESTI CATA THA प्रमाथाभावादुपक्रमस्ाविरोधेनोपपत्तौ ख उपलं हार श्डस्यायेवा द स्योपशचणतये प्रमाणएाभावादिष्ययेवादयो- रेकवाक्धलेनेक विषयकलस्टावष्छकलाच्च यक TATA सन्दिग्धाथे- fadesta srarefafa एतेनेवाश्जनम्‌ ॥१९॥२५६॥

अर्थादा ॥ सूवेणावद्चति, खधितिनाऽवद्यति, ₹इस्तेनावश्ति इत्यारौ विधेरवदे वद्रग्यविषे सन्दिग्धस्य खामथ्याजिणेयः | स्मेर yanarenfe | खधितिना मासादि । waa खंडं * पुरो- डा्रादि। wry सामथ्यैसदकतावद्चतिपदेनेकः शशणथा दइवाद्चव- दाख ॒घरेश्तलात्तदनुवादेन खवादिविधौ ग कििर्बाधकम्‌ । शवं अश्छलिगा सक्‌ वुहोतोल्यादावपि न संपुटाकारोऽखलिः, अपि तु याकोशाक्मक एव | शामर्थ्यात्‌ । तदेवं विष्ययेवादमन्ल- इद्याचारनामपेयवाकधरेवसामण्येरूपाष्यष्टौ प्रमाणानि धोधष्मं थोनिद्प्रितानि । अतः परं भेदादिणा तत्‌खरूपं निखूपयिव्यते ॥ Rone gn Tea” ६४० ॥

दति शौोखण्डरेवविर चितायां भाडदौपिकाथा प्रथमाध्यायस्य उतुर्येपफादः Fel

* qwQarewa, ~ इनि ख” Ae पएखकयोः एठः ।

( 88 ) `

चरथ दितोयोऽध्यायः।

नदर

TURK! SANAVUA Aa: |

भावार्थाः ॥ एवं धर्माधमेप्रमाणेषु निरूपितेषु श्रधुना तत्छरूपं मिङ्प्यते। यद्यपि च तदपि एतावतप्ममाणप्रतिपा्यलेन रूपेण qgaa, तथापि एकलानेकलादिरूपेषवुद्धलादिह तेन रूपेण निरूप्यते | अच च गब्दान्तरादिषटप्रमाएकभावनाभेद एवाध्या- ark | घालरथमेदय्ब॒ तत्‌ सिद्य्थेः काचित्को निरूप्यते, श्रपूवेभेदो- ऽपि फलंलेनेति भ तावध्यायाथी । |

फलो भतापूर्वभेदोऽपि श्रपूर्वसाधमभेदाधोन इति तत्‌साधन- fayrarat खर्गादि षाधनस्येवावान्तरव्यापाररूपापूवे * प्रति षाध- नलात्‌ खगांदिफलं प्रति किं wate ated उतो पदा सोमादेरपोति चिन्ताया, प्रायमिकभावनान्वयस्य तावत्‌ fegr- न्तिनोऽपि सकमतलवादौत्तरकालिकः फलान्बयोऽपि स्वेषामेवेति ara! सर्वेषां aqua अनेकादृटकच्पनाप्रसङ्गादेकस्येव फलनिरूपिता करणता, अन्येषान्तु दुष्टविधयैव करण्णथेलम्‌ । तद Uae aqua सोमादोनां . तव्ननकलेनेव दृष्टाथेता । सोमादौनां करणे च धालर्थस्याश्रय विधयेव दृष्टायेतेति AAA SAT |

* द्यापारापुत्बै — इति Ge He एस्तकयोः पाठः |

दितीयोऽध्यायः | | ४५

एवं fea विश्रेषजिन्नासायां stareta फलकर एत्वं * aq सिद्धेन योग्यतारूपलिङ्ात्‌ । दउतोयायाः करणत्वे गशक्रलेन कारकञ्चतेरे कपटो पात्तवरूपपदश्रुत्यपेचया वलोयस्वाञ्च | BNI पदश्रुतेरप्यभावाच्च | अतएव यागादिधातलयेः Wares एव । न च तद यत्वे अदुष्टकल्यना । श्रग्मिहोच्ोमेन दधिनिष्टकरणता1- खम्पादनवद्‌ यागेनादृष्टमन्नरेणेव ोमनिष्ठकरएतासन्पादनेन ATA सोमाङ्गत्वो पपन्तेरिति प्राप्ने |

Tey aaa फंशकरणएवम्‌ * । यद्यपि च॒ wera खा, तथापि प्रायमिकभावनाऽग्वये यस्य यत्‌ प्रमाणं तद्धतबखवन्््छ तस्यामवस्यायामकिञ्चित्करत्वेऽपि पा्टिकणलान्बये तस्य निणांयक- लात्‌ | wary प्राथमिकभावनाऽन्वयं विद्यमाना पदश्रतिः wears favifaat | म च तस्याः कारकशत्यपेचया दौ वेद्यम्‌ । ere- शिकत्वेऽपि यागकरणलस्य सोमकर णलवान्वयात्‌ प्रागभावनाघाम- ज्वितनेन तदन्वयस्य प्रायम्यात्‌ । श्रन्यया तिडन्न्तपदस्य परिप्रणेला- भावेन तदुपस्या पितभावनायां सोमस्यायन्वयानुपपन्नेः । परिपू पदं पदान्नरेणन्वेतोति न्यायात्‌ । नम च प्रयमावगतस्यापि aera भओओत्तरकालिकेन बाधः उप्रनोव्यवादिति यागः फश- साधनं aman इति सिद्धम्‌ । प्रयोजनं, सोमापशारे न प्रतिनिध्युपादानं पूवप, तिद्धान्ते तु तत्‌ ॥

* करगात्व, — इति Bo Ne एस्तकयौः पाटः | † efancam, - इति ख० ग° Wernat: पाठः | { षदार्थान्तरेणाग्वेतोति, - इति Go ग पुस्तकयोः पाठः|

४६ भादुदौपिका |

मण्विदं धाव्वर्यातिरिक्रभावनास्वे * भवेन तु तस्तं प्रमाण- मस्ति, धाद्धनामेव विक्घत्थादिफल cat तक्मयोजकव्यापारमाभे generat aaret च शक्रात्‌ । Wat यन्ना दिरूपभावभाया रपि WATT say एव क्रियारूपे सकखकारकान्वयो न तु यागस्य vse फलकरएत्यमिति चत्‌ |

पचति, पाकं करोति पाके यतत इति पाकात्‌ yea विक्रोय- माणयनादेः पच्ययत्वानुपपन्तेः । म च चङम्तपाकश्रब्दश्य फल एव mma waa विवर णोपपन्िः । व्यापारविगमेऽपि फलद शायां पाको विद्यते इति प्रयोगापन्तेखस्यापि व्यापारवाचिलावग्यम्भा- वात्‌ । अतो भासमानो watfefeeare एव । अतएव धातु- बाश्यमपि साखत्‌ फजजमकपुत्कारा दिव्धापारटन्तिपाकलादिक- मेव । तश्च जातिर खण्डो पाधि्वेतयन्यरेतत्‌ |

तव्जनकयन्नादिकन्तु श्राष्यातवाश्यमेव । तज शक्रतावच्छेद- कन्तु करोतिवित्रौयमाणतिष्चादिक, शाषवात्‌ तिश्चादिकमेव वा। न तु श्यानितलले, तदु पश्छापकादेश्रविग्रेवाण्णं पदश्चाननिष्ठकारण- तावच्डेदककोटौ प्रवेशे शरु तकारणतावच्छेदकवरितानन्तकायये- कारष्भावकण्यनापन्तेः | अप्रवेशे यथाकथश्धिदुपश्थितश्चकारादपि भावगोपस्छित्यापक्तेः । शक्धतावच्छेदकन्तु फशणोटेश्यकधालर्याति- रिक्रग्यापारतल्म्‌ । aay कचिद्धालयेः कचि सर्गादोति यथा- विवक्षम्‌ |

* सत्वे व, - दवि Be Ao THRAT पाठः |

† विक्रिमादिष्रलद्व, ~ इति क Gee षाठः |

दितौयोऽध्यायः | ge

ENG रथो गच्छतोत्धादौ न सवणा, गमनानुकूलग्धापारसे- वाख्थातायेलात्‌ इति weenie: । agay चनत्मेव शष्धता- वच्छेदकं, STI । तद्बाधे तु र्वंजाञ्यत्ये WERT! ae चाख्यातोपान्तख्य नित्यं averaged, करोतिपर्याथलादेककमेकलं फखभावनानुक्ूलत्वाद्च GRIT द्रष्टव्यम्‌ |

इयश्चाख्वातोपान्ता भावनेव सुख्थविररेखा। तद्रातिरेकेणेतरपदा- थान्वथापवेवखानात्‌ | तद्यामेव शख्यातोपान्ञायां क्वाप्रत्वथा्युपा- कायां वा योग्यताद्यलुखारेोणख निषातोपसगंप्रातिषदिकातिरिक्रशब्द- गम्यो थः सुबुपालशिक्गड्याग्धतिरिक्रोऽवसतष्य warty प्रकारतथा wae: निपातोपसगंयोष्छु कियासममिध्याहारादौ सति तयाऽन्बयो- $न्यक्षमभिव्याहारादावन्धेनापि । प्रातिपदिकार्थोऽपि gaa करर लादौ । तद्धितक्माचा दिखखण्डप्रा तिपदिकाबथवार्थानान्तु यज कार्‌- कतासम्बन्धेन तद्धितश्मासादिडन्तियथा wage इत्यादौ, ange वताल्वाद्धावनायामेवान्वयो भ तु तद्धितोपान्ते zai ख तु पार्टिक- एव । यच तु कारकातिरिक्रसम्नन्येन सा, ay परस्रान्वथोऽपि | धथाऽशवाभिधानौ मित्यादौ | एवं सुबुपासशिङ्गबह्ययोः खमानाभि- wera gee करणलादावेवाग्वयः । तद्भतिरिक्षपदार्चमाजश्य तु सबथंकरणलादेधावथस् कनुस्तदे कलादेख कालारेंडा्धेख विष्यादेलिंडार्थेष्य = wea शिङ्घानन्वयिभावनावाचिपदोय- खाणायां भावनायामेवान्वयः | अतएव भावनादिपदोपद्या पितार्थां wet नान्वयः । welts afer वोपस्धितायान्तु भवत्ये वाग्बयः प्रकारतया | प्रकारताषटकाः GRAY wa यथायथं

ec argettiret |

पार्टिकान्वयबो घमेलायामवगम्यमामाः कौस्तुभ uw eee । तस्मात्‌ सिदड्माद्यातवाच्या say भावना, तस्याञ्च खगांदि भाव्यम्‌, धालर्थंख करणम्‌, सोमादिकन्तु करणनुगराहकलादिति- कनोब्यतेति ॥९॥

चोदना ॥ . धालर्थादेवापूरवमिति faa पपू्ंमेवास्ति न वेति चिन्तायां, क्प्तथागध्वसदारेणेव चणिकस्दापि यागस्य खगंसाधन- लोपपन्तौ नापूरवैकण्पनं, गौरवापत्तेः । भ च मित्यलाद्धसद्य, --घमेः चरति कोन्तनात्‌ |

प्रायसिन्तेन wafer पापानि gaia

इति कौैन्तेनप्राथचिन्तमाश्यत्वामुपपन्तिः । कौन्तनादेः फलो- त्यल्तिप्रतिषन्धकत्वाङ्गोकारेण तदनाश्कलात्‌ | कौन्तमात्यन्तामाव- विश्जिष्टश्यो तिष्ट मग्यक्रिलेन arcana न कञथिदोषः। श्रतो- नापूर्वं किञ्चित्‌ प्रमाणमस्ति इति प्राति |

चर तिनण्छत्योर्माशवाचिन्योभेवकमते खच्णापन्तर्नाश्योग्यमपूवं- मेव कष्यते । गौरवस्य फलमुखत्वेमादोषतवात्‌ | श्रतख्च प्रधानेन खर्गादि फले जनमनोये श्रपूवे तदवान्तरव्यापारः * । स च फलवशा- दाद्मनिष्ठः | ्रवाम्नरध्यापारत्वादेव च म यागादेरन्यथासिद्धिः।

aut asada प्रधाने, तच पूर्वोत्तराङ्गषडितात्‌ तस्मादपूर्व- तप्तेः प्रधानाव्यवहितमेकसुत्यत्यपूवे, तेन च सर्वाङ्गान्ते परमापूवं-

[ शै पूवव मवान्तरव्यापारः, - इति क ° पुस्तके ATs: | , . † तद, - इति we ग ° पुस्तकयोः पाठः |

featatswra | se

wucfafa = waa! wa प्रधानमेदेऽपि प्रतिप्रधानं eaqw- gave: परमापूरवं' लेकमिति जेषम्‌ * + eagdaredty पौष wet dare qa अमावास्यायाममावाख्या waar वाक्धडयेन यागजयकरण्तानां जिकान्तरनिरपेशणश्ां साडित्थाव- मतेः wifeere केककायंनिरूपितल्वं विनाऽसुपपन्तेः प्रतिषन्ुदायं सञयुदाथापू्वंमपरं तेन र परमापूवेमिति† गवापूवंधिद्धिः । एव- भन्वजापि wantearentefey wan शेवा ।

BET ay सजिपत्यापकारकाङ्गणन्धापूर्वाणां प्रधान एवोत्पश्य- FANTASMA पयोगः । अन्तिमप्रथानगतयोग्यतया च भारः । आरादुपकारकणन्यानां तु खत्पश्यपूवंनि्ठतदव्यवदहितं- कावेजननानुकशयोग्यताजनने उपयोगः | श्रव्यवडितश्च काथं wy दायापूरवेशस्वे तदेव, तदभावे परमापूर्वं खर्गाश्िव वेति शेषम्‌ | अग्तिमयोग्यतोत्पन्लौ च भाश्रः। यदि तु परमापूर्वं भ तथा किञचचित्ममाशमित्या ग्रद्येत, ततो arses तत्‌ । अङ्गानां तु श्रारा- दुपकारकाकासुत्पत्यपूवं एव VYSTAR फलानुकूशयोग्यता- ayaa कामस्तु । waar बिदधमपूवेम्‌ wee

ताभि tua ॥ नोरौगवरहन्तोत्यादौ Wasa फलश- भावनाकरणल्मविवादम्‌। तच्च फलं न AWE: | अजन्यलात्‌ | नापि बेतुखम्‌। verre शोकसिद्धलेना विधेयल्यात्‌ । नापि

* सितम्‌, - इति we Te पुस्तकयोः पाठः | † प्रतिखघदायं परमापूव्व मपरं तेन च परमापूव्वं मपरमिति, - इति Be Ae THRAt पाठः | "1

ge म्टुदीपिंका |

ee ठशगादेरष्ययेप्राप्तलेन ngnafiaear नियमः; । wenfe VST । न च तसख्वादृष्टाफेवम्‌ | अदृष्टस्यावश्वकन्पयनोयवले शाब्दा बघातादेव तत्कण्पनो चित्यात्‌ । अतोऽबृष्टायथैमेवावघातः । तदपि wigd ग भो हिनिष्ठम्‌ । तत्वावच्छिन्नं प्रति sea समवायिका- रंणशलात्‌ | अतः पूववदेव Aiea एवावघातार्यां इति नोडिविभ्नि- Baal एवादृष्टाचेमारादुपकारकलेन विपोयते दति are Teas अद्षटस्सान्यास्यलाद्ितुषोभाव एवावचातफशम्‌ | म ज तश्छाेषादेव प्रात्तलेन विधिवेचथ्येम्‌। रलनाद्युपायान्तरव्याडत्ति- qantas wae! अतएव हृष्ध- wert अवघाताभावेन* तस्य wha) aay ओतस्वावघातस्ैवा- Ser waren वितुषौभावायं विधेयत्म्‌। अतखादेपप्रतिबन्धा- इना दिग्याटज्तिफशको नियमः फलम्‌ । बेतुखस्य च दशनेमापि काजमानलादेयश्येशद्धा लु, अवघातादेव त्रो हिनिष्टादृ्टशाणुत्प्ति- कण्वा जिराकश्रेन्धा | तद दृष्टस्व च WIAA Bey Heya न प्रथोजकत्वमपि | दृष्ठरूपे वेतुग्य एव तत्कख्यनात्‌। श्रत: ह्य शचरो ते त्या भावेऽपि तन्ञोपः। आिंकविष्यन्मरकण्पगाञ्च ननेको- gaa: wucges च दितोयारिभिभिप्राइकप्रमाण्ठेन बौद्यादि- fasaaaranawena समवायिकारण्ता नात्मलेन । अतञखाव- भातद्ादृष्टवितुवोभावोभवद्भारा अपूंसाधनोग्डलनो खे भेन विधा- मात्‌ सिद्धं संस्कार कर्मैतम्‌ । प्रयोजनं, यागा्थत्रौद्यपेखया Ahy- म्तरमवधातायेञुपादेयं yas, सिद्धान्ते नेति nan

* चव घाताभावे, - इति क ° Wea पाठः. |

डितौ णोऽध्यामः | ae

wens ॥ Te पोशति, we darsferet इृ्टोपारक- लाङस्मबात्‌ fealerary याध्यलवत्कर केऽपि सकृन्‌ लुशोति, बण्व- wm जिच्छष्डकान्‌ कु वित्यादौ प्रयो गद्‌ नात्‌ पूर्राधिकरण्पूरेपश्च- वदयेकमेत्मेव | बस्वजानां fe करोतेदिकमकलापन्तने* ener । wa: करणलवमपि दितोया्थः । अतश्च मोहिकरणकः प्रोकणमेबा- दुष्टाथेतेन विधोथते इति are । :

aafe दितौयेव्यसुशासनार्‌ we करोतोत्धादिप्रभोगाखः arena दितौधार्थो न aceaq । अनेकश्रक्िकश्यनप्रसङ्गात्‌ । way RHC श्थिततमं कर्मतिङ्वाेखितत्वरूपमेत्र । शपि तु तथायुक्रश्चानौ शितमिति इ्जारौोख्ठितानो (Yaa ATG साध्यलमेव। ` चया चेवं सति न quxadael तथा ate एव nating | अतख प्रोरोणां द्वितोया साध्यलामिघानात्‌ यागाङ्गवावगमेस चेखितलप्रतोतेखद्देग्रेन med farted: दृष्टदारास्रकवेऽपि चादृष्टमेव दारं तरो दिनिष्टं set । श्रतणएव aw मोपयोगः कूः, नवा कश्पयितु शर्ः, यथा ang, तज दितौयया करण्ललश्रणा- मङ्गोरत्य सक्तविशिष्टशोमस्छेव अदृष्टाय विधागम्‌। न सानौ प्ित- कमेलेनाग्यन्वयो पपन्तने awa वाच्यम्‌ । तथा सति ्रदू- ोपकारष्यापि भावनाथां क्मैलेनाग्वयावग्यन्भाजे तद्ध दिक्मकला- पश्योदेश्वानेकलनिमिन्षकवाक्यभेदापकेः । शतः शक्‌ करणकहोम+ स्यारादुपकारकलेऽपि प्रोचणादेः सन्नित्यो पकार कलमेव । प्रयोजनं पूववत्‌ ॥ ४॥ |

* करोतेदिकम्भकत्वावगतेनं, - इति ख न° पुखूकमोः पाठः |

we माटूदौपिका ।

Barret: ॥ We: Yat, wei शरंखतौत्था दि स्तो बशच्तालां चागोयदेवतादिप्रकाश्रकतयथाऽन्यमनग्छवरैव दृष्टायल्ादवचातारिकव- हैव शन्निपत्योपकारकत्वमिति ata) ओके शणिनिष्टग्‌ कतात्य्थका- भिधानस्येव श्ठतिपदवाश्थलेन भबिद्धलात्‌ प्रगोतापरमौतमन्लषाष्य- गृ रिजिष्ठग्‌ खतात्पथेकाभिधानस्छ अ स्लोजश्रस्डपदवाच्यवात्‌ तेवां गशिप्रकाश्रनतात्पथेकलाशम्भवेन et मन्त्रां गुरिप्रकाश्रना- चेलम्‌ । wf तु गुरमकाशनरूपाणां लोचश्रसाणामात्मनिष्ठा- दृष्टायेतथा आआरादुपकारत्वमेव । म च प्रथाजगरेवाभिषारणन्यायेन दृष्टायेलानुरोधेन waver गरिप्रकाश्रनरूपलम्‌ । feyrea ता- दूक्लो पपन्तौ विधिवेर्थ्थात्‌ । एवश्च माहेश्रयागसननिधौ tet श्ठुतिरूपपन्ञा भवति । इतरथा शष्दवमवायिनौो रेवता विधिगत- mana निगमेषु वक्वयेति महेशो tame शक्ते प्रकाश्- यितुम्‌ । wat ate एव देवता तजोत्कर्वापन्तिः । सामान्यष- व्बन्धबोधकप्रमाण्ाभावेन वा मनोताख्ाभिश्रन्दयवक्लखणया इन््रपदेन महेन्द्रस्येव प्रकाश्रनापन्तिः | तस्मात्‌ प्रधानकमेष्टौ Sitwell ॥१॥

विधिमन््योः ॥ गुकमेपरधानकमेविधाचकाख्छातदये निरू- faa प्रसङ्गादमिधायकं ठउतौयमाश्यातं निरूप्यते । मन्लगतानां AACE Tawa दिसमनिग्याइतानामाश्चातानामपि वि- धायकत्वम्‌ । सत्यामपि च प्रमाणान्तरेण प्राप्तौ WATE कमै भेद इति ma) देवांख चाभियेजते, यस्योभयं इविरान्निमाण्छै- दित्यादौ चच्छब्दख्च * प्रा्षिद्योतकलेन खविषय were

* qua, - इति खर ग ° पखकयोः पाठः|

दित्ये यीऽध्यायः। ४१

विधिप्रतिबन्धकलं wea) एवं wales fated) sare विभक्ेरमिसुख्वो दमाजविषयावा अमिसुखानमिसुखवाधारणविभि- विरोधित्वम्‌ । दामौत्थारैर्लभपुरुवस्य च परप्रवन्वेनाङूपविधि- विरोधिलम्‌ । अतो विधाचकलाखम्भवान्‌ मन््मतानां wor, ब्ाह्मष्ठगतानां भिभिन्तप्रतिषादकलवं खखणयेति इष्टव्यम्‌ ॥९॥ तच्चोदकेषु ॥ मन्लप्रसङ्गादरेवुभ्िय ae मे गोपायेति बेद- प्रयुक्मन््शष्दाथेनिषंयाय तज्ञखणसु च्यते | यजाभिवकरानां aw पटवाश्थलप्रकारिको पश्चितिर्विे्यतासम्बन्धेन, ख मन्ः। वाच्यता. वष्डेदरकश्च मन्ललमखष्डोपा धिवत्यन्यदेतत्‌ ॥७॥ | Tn एतर्त्राह्मणानि पं इवौषौति वेदप्रथतत्राद्यशश् ब्दायपरिशज्चाना्थ *तल्लशणमपि प्रशङ्गारेव । मनग्लाति रि क्रबेदत्वमेव aC ॥८॥ अनाश्नातेवु ॥ छदप्रवरनामधेयानां सत्यपि setae अ्ंस्मरणा्थेमु्ायेते मन्त्रपदेकवाशच्यले च खशूपेण वेदे ऽपरितला- रमियक्रपरसिद्यविषयत्यम मेषां मन्धलम्‌ । wre गेषां ae we मेष निमिन्तं प्रायचिन्तम्‌ । रपि तु अकङ्गभेषमिमिन्तकमेव ven तेषाग्डक्‌ ॥ wat aaa निरूपिते तत्‌प्रसङ्गारदेव तदवान्तरधर्मो खक्लादिः, we: warts aif Frew wrfeqareafturnd निरूप्यते | Wee खक्‌- AZ We on Rf ॥ मन््रलखमानाभिकरणगौ तिलं are ॥११॥

* ब्राद्यणपदार्थमिेयाय, - इति we me Zeenat: पाठः |

ap भाटृदोपिका ।

Ra Waa ae) सशोभाचरेष्वपि aun wmrfaenrfe: we ei

ferret at भिगदखव्ज्ञकानां weret सस्न्नाभेदादुरपा्ट यजुष उचेर्मिंगदेनेति fanfafegudiiary भेदो wad दति mH षः खामानि धजृषोति वेदे याणामेव मन्लभेदानां सङ्ोग्तेगान्छन्त एत awe निगदतो भवति । तस्माद्‌ यजुरिति च लिक्गाजिगदानां agate) wear तु ब्राह्मणपरिताज्नकन्याये- माभंटेऽप्यपपन्ना |

निगदलश्च थजुद्ावान्तरधर्मो a तु नितरां छपांएखराति- fowate गश्यमानलम्‌ । नमः waa इत्यादि मिगदेषु खां श- UTR । म च wee. विग्रेषविडितेभोचेदेनं सामान्यविडितस्योरपाशएवष्टान्यपरत्वावसायात्‌ । sate यणुषेत्यण्ड वेदो पक्रमानुरोधेन यजुवद विदहितकममाजे छपा शलविधायकल्वष् व्छचमाणलेन भवन््तेऽपि सङ्खोचष्यावश्यकलाश्च । न चेवसुपक्रम- amr ade वेदशकणावज्िगदपदेऽपि चजुवंदलचणाप्ते- afer कष्येणि धमेदयविकच्पा पन्ति: । ete शत्युपकरमख्य SANIT एव शचणातात्‌ पवेग्राइकलात्‌ 1 अन्यथा वायोजिंगदबेद- इत्यपि foray) अतशोचचेनिगदेने ति ear एव निरथेवाद- कोऽयसुचे्नियमविधिविंेष विहिता तिरिकनिगदोरेगेन । तेषु fe परप्रत्ायनशूपकायेवशरेनोपांश्ठल मिटन्तावपि मनग्राद्यमेकसलर- प्राप्तौ डचे्टनिथमो नानुपपन्नः । अतो निगदमेषे aria प्रायसिन्तम्‌, आश्धिनादौ पारिङवश्रषमं वा ue en

दितौयोऽध्यायः | me

- WERT ॥ धज Urey Igy are weld लाक पर्याप्तं * 4 तु वाक्यसमूडे, aw विभियोगामरेलवात्‌ । are. यभरर्येकलं विभव्धमानसाकाङ्कलश्च ang । wang भिन- प्रतौतिविषयाऽनेकमुख्विग्रेष्यरा हव्यम्‌ † ^ Wa ` दुवंचलात्‌ +. अस्ति च गामानयेत्यादौ सुख्यविगेग्यश्धताया भावनाया wea भत्‌ । qT fea च भावनानामनेकाशामपि. भिन्प्रतौ तिविषयत्वाभावात्‌, तौ डिधववाक्यथोभेगोवां विभन- fant च सत्यपि भिश्ञप्रतौतिविषयले gefaiarn काव बाया एकलादर्थैकत्वम्‌ | wares ~~ farts अन्वौ मानयोः पदायेयोरनन्बये अनिदत्ताकाञ्चुलङ्ूपं faired wid ते aa शृणोमि, वसम्‌ Teer wages भिखवाक्यनादाश्च विग्रषणम्‌ ie sh :

अमेषु ॥ अज तु गोक्विधं विभव्यमानसाकाङ्खुल, aa ला खजं लेत्यनथोः, यथया वा श्रायुयश्चेन Heat पराणो यश्चेन eT मित्यादौ, तज सल्य्र्येकले भमोवामिल्यादिवकमन्लमेदः। किञ्ुतः war विभियोगानुखरणाथेभेद शव Wares, तदा HRA mares एव । अभर हि इषे लेति भ्ाखां हिगनि, ऊजे seq watf विगियोममेटादिषे ला fertfa fawrazrarer— te fata gafaiad । wea atures ति । एवं git-

* पर्य्या, ~ इति मास्ति ae ग° पुस्तकयोः | † विग्ेषरप्डित्यम्‌, - दति ख ° ग ° पुस्तकोः पाठः |

ud भाटदौपिका |

atweantfa बङ्वचनात्‌ क ततिभेदावगमेनायंमेदः। wary ae fe दति पूर्वो्प्रत्यदाइरणमाजम्‌ wt aN

अनुषङ्गो ॥ अज बहनां गेषापे खिषामाश्स्वानन्रं शेषः war- wet, यथा वते GH अ्रयाग्रयेत्यस्यानन्तरं agifieante: Te | Tutt wet, याते GT रजाशया, याते we इराश्येति। TWAT: गेवापेशिणोरथमेव ओेषोऽसुषभ्यते, त तु लौकिको- ऽष्याद्ियते, waar |

न araraay faagiony नेतु न we: | ealvaaren- Tl म शाद्यस्वागन्तरमपेकितदेभे पठितत्वात्‌ तदथंमाश्ानं WEY । शआकाङ्कायोग्यतयोरविशिष्टलादासन्तेरपि wae ज्धिपदा- ग्यवधानरूपाथाः खवेजा विजिष्टलाच्च । म डि आनम्तथेमेव सम्बन्ध कारकं, तदभावेऽपि शाब्दबोधयष्यासम्बन्थिपदव्यवधानाभावे wWay- विकलात्‌ | शर्वाब्यवधानश्च ser पाठे see श्राकाङ्खगदि- WAST च सर्वाथेलन्नानोपपन्लेरादष्तपाठस्व शवांन्पाठष्य चापा- दयितुमश्रक्धत्वादपेकितदेग्रपाटस्य च शिङ्गेनेव श्रातं श्रव्धलादाजा- नद्ध सरवार्थलावगतेरनुषङ्ग एव । म चेवं अग्यवधानस्याकार शत्व TTT MTS करणलागुपपल्तिः * । तस्याकारष्यले ऽपि सन्देहे नियामकलमाबाङ्गोकारात्‌ | WBA तु आाकाङ्कुादिवगेन सर्वाथेलस्येव AMAA HATA एव क्कः । अतस तद्ग्नषे- ऽपि यजुरभंषप्रायखिन्लम्‌ ॥

* करखग्वानापत्तिः, - इति ge ग° पुखकषयोः पाटः |

दितो योऽध्यायः। yo

एवं ay facrnrgraraa शेषिणं बहनामन्ते सापेखः fe: खमाश्नातो यथया चित्पतिस्ला पुनातु araufien पुनातु देवस्छा सविता पुभालित्थेतेषामन्ते, अच्छिद्रेण पविचेणेति। तापि सन्िधियोग्यलथोर विग्ेषात्‌ सवंजानुषङ्गः । न चोत्याप्याकाङ्काया- एकसम्नन्भेनेव च रितार्यत्वादानन्तय्येश्य निधा मकल्वो पपन्तिः । wie aya आकाङ्कोत्थापनेऽपि प्रभानलाश्छेषिणां विनिगमना- विर्ेष्य सर्वेषामेव गषग्राइकलत्वावगतेरानकार्थस्या निथामकलात्‌ | अतएव अनेक विष्कविङ्ृतिखन्निधिपटितोपहोमानां wala | अतख्च सुखनाभिग्‌ ल्यप्रदे ्रपावना्येषु एतेषु Hag गेषोऽशुषण्यते प्रतिप्रधानाटन्तिन्यायात्‌ ॥१ el

व्यवायात्‌ I तु अरसम्बस्थिपदव्यवधानं, थया सं ते वायुवतिन गच्छतां सं ance सं यज्ञपतिराशिषेति! wa गच्डतामि- त्यष्टागिषेव्यन नानुषङ्गः) BETA एकवचनान्तस्यानन्वयेन बडवचनानास्येव गच्छन्ता मित्यश्याध्याहा रावश्यम्भावात्‌ | | WAG बडवचनच्येवाध्याहारेण गमिधातोरमुषङ्ग एवेति एकवचमस्येवानु- वङ्ग परत्युदाइरणएमिदम्‌ ॥ १ ७॥

इति ओखण्डदेवहृतौ भादी पिका्यां दितोय- स्दाध्यायष्य प्रथमः पादः ed

ws माददोपिक्षा |

MAME ॥ भावनाभेदषलोग्छतापूरवंभेदो पथो गिभावार्थाधि- करणरूपोपो ह तप्रसक्रालप्रकादौ समाकेऽधुना शब्दान्नराद्गेदोऽभि- wat) ष्योतिष्टोमादिप्रकरणख्छानां, खोमेम यजेत, हिर ष्माषे- थाथ ददाति, दादिणानि भृहोतोत्यादोनां विभिश्लधातवर्थानां भावनामेद षोधकत्वमस्ि म वेति चिन्तायां, ष्योतिष्टोमेन qi- कामोथजेतेत्यनेन खगंकभेकभावनामाभे aware विहिते तदसु- वादेन सोमादिवा्येः शोमादिविशिष्टधागादि विधानात्‌ saat Veqafrasy गृ णन्यायाभावान्न भावनाभेदः |

न॒ चानेकधालर्यानामेकलातोययन्नजन्यवामम्भवः। बाधका- भावात्‌ । न च प्रहत्यर्यान्वितस्ार्याभिधायकलात्‌ प्रत्यथार्नां फल- वाक्ध्येनाखयातेन wane gaan विधानानुपपस्तिः | आख्यातेन धाल्यावद््छिभावनामिधानेऽपि तदग्रे विधिव्यापारा- भावात्‌ । अतएव गुएफलसम्बन्धेख्ले धालर्थानुवादेऽपि भावना- माज विधानम्‌ । अतएव च quad यजिः प्रहतसवेधावर्थोपसख- eq) ब्थोतिष्टोमपदच्च इजिन्यायेन घवनामधेयमिति प्रासने |

कायेमाबटृल्तिधमेस्य विनातोधयागत्वादेः किचित्‌ प्रति कार्यता वच्छेदकलावष्टकलेन aay प्रति उपश्ितस्य यन्नस्येव वैनात्यपरि कण्यमथा विजातौथयन्नलेनेव कारणत्वम्‌ । wre प्रति- भावर्थवेजात्यं भावनावेजात्यसिद्धिः । विभिश्ञधालयेकलमेव च mega | अतएव तिस श्राङतोजेदोतोत्यज ager होम- मेरे सिद्धे श्ष्दाग्तरादैवोक्रविधाद्धावनाभेदः। मतु मूलोक्तादिति ध्येयम्‌ |

दितो योऽध्याचः | ue

किञ्च प्रात्नभावनाऽनुवादेन SATAN AUR वाक्भेदा- पक्ेखन्लद्गृरधावर्योभयविगिष्टभावनमा विधानमेव ANT अङ्ग RA | |

तज च चातुर्चिंकन्यायेन श्यो तिष्टोमपदामिधेयष्य सो मथागद्येव Sa फलसम्बन्धो ऽन्येषान्तु aya) भ च Gia एव धागभावनोत्प न्तिपूव॑कं waaay: सोमवाक्येन च सोममाजवि- भागमिति वाच्यम्‌ । qa रानस्थन्यायनेषिपदएयागानामेव फलघम्बन्धापन्लो धा गाग्भर विधने प्रमाणाभावात्‌ । aay पश्चा ag शोम विध्यसुपपन्तेः सोमवाक्धे कर्मार विष्यवश्छम्भावः । प्रथो- जनं सोमयागमाशप्राधान्यम्‌ ॥१॥१८॥

एकच्येवम्‌ ॥ दं पूषमासप्रकरणच्छे, समिधो धनति, तनूनपातं यजति, इङो यजति, बरि्जति, स्ाडाकारं यजति, इत्यादौ याग- erfa प्रत्यमिश्चायमामलेनाभेदान्न भावनाभेदः । भ VATA, यागस्याभ्वा खस्येकल्वसाधकत्वेम विङ्द्भलात्‌ । न च विधिपुनःअवण- कपस्याग्धासष्य विधेययागादिभेदकलम्‌। cyt जृहोतो तिवदिधेदं- SITET SHIA क्रिकत्वेन धा ग विषयलाभावात्‌ । न च यागो- त्पन्तिवाक्छस्ग्‌णावरोधाशोत्पश्नवाक्धेन गुणविधिः । WIT ATE मिकवाक्धस्छसमित्पदस्य तत्मष्यन्यायेन मामधेयलाङ्गो रात्‌ |

वश्ठतस्छ यदि बाच्यामन्छव्णात्‌ खमित्‌प्रा्तिस्तदा सा ay पादादौनामप्यविशिष्टा । अत छपांशयाजानुवादेन विददाक्धवि- डितकर्मासुवादेन वा पश्चस्लपि देवताविधिः । म च सम्नवत्मात्नि- कता, याख्या मन्तवषेवदमुमन्लणएमन्लेभ्योऽपि fanaa वसनम्तादि-

¢e भाटदौपिका |

देवताप्रा्भिखम्भवेनेतेषां नियमविधिलोपपन्तेः । serqrracg:- अवशाभावान्न कमभेद इति प्राप्रे |

SHANA HAAN AAA णामेव दे वताकण्पकल्य पुरः- सफूनतिकलेनान्यतराकाञ्चुवलक्यालुमन्लणमन्तेभ्यो LAAT HTS quay समिदादिपदानां देवतानियामकत्वम्‌ । अतखोपपटा्थेस्य सम्भवत्‌प्रात्निकलात्‌ wafer विधेधांत्वथेभावनाविषयलप्रतौ- तेविंहितविधानायोगादिधेधतावच्छेदकतया वेनात्यसिद्धिः । न चेवं ततूपरख्यन्यायेन समिदादिपदानां नामघेथलात्‌ सञ्त्नयेव भेद खिद्धिः। areas गुणएविधित्वनिराकरणेऽपि नामधेय- हृत्यश्टेकेनेवेकस्मिन्‌ कमणि सिद्धेरनेकेषां नामधेयानां वेयथयैप्रसङ्गेन समिदादिपदानां गण्णनुवादकलेनेवो पपन्तर्नामलानि्णयात्‌ । सिद्ध तु MAA कर्मभेदे एकैकस्य कर्मण एकेकं नामधेयं सार्थक- fafa नामत्वनिणेथः । प्रयोनमसुत्तराधिकरणएम्रयोजनम्‌ । प्रथो- जनान्तराणि RB Wel ween

भरकरणन्तु awe एव य एवं विदान्‌ पौणेमासौ ant ख थावदुक्च्येगोपाभ्रोति तावदुपाप्नोति च एवं विद्ानमावास्यां थते ख यावद तिराजेरेव्यादिवाक्थेऽपि mary कर्मभेदः) ग चायं wz, लेटात्ेऽपि वा यच्छब्देन विधिप्रतिबन्धादिधिपुनःशरुत्य- भावः । खमिधो थजतोतिवश्षेर्‌ल्वावगतेथेच्छब्दस्य ोदौोकित इति वद्ेदगक्रिधामाजविधिप्रतिबन्धकलयात्‌ । अतएव पौणेमाश्यमावा- ergata नामधेयम्‌ । पौणमास्यां पौणेमास्येति वाक्यदयेनेत- दइाक्यविदडितकन्मेणोरेव काशलविधानात्‌ । मच Satara: | वारेत्नी

दितौ योऽध्यायः। ra

VwTeagst इधन्वतोममावाश्छायामिति वचनेन श्राष्यभा- गक्रमाख्ातानामपि wet क्रमं बाधित्वा एतदाक्य विदितकर्माक्गतेन विधानान्म्ाग्बविंकाग्निषोमदेवतायाः सवसो वा एतद्यज्ञाय ग्टद्यते यद्प्रैवायामा चमितिवचनेन च द्रव्यस्य प्राप्नतवात्‌ |

अथवा, ्रग्रेयादिवाक्येरेव पौ णमाख्मावाश्यादि पदो पद्या पि- तेतदाक्धविडितकर्मानुवादेन दरव्यदे वताविधानाद्रूपलाभो पपत्ति ¦ । न चानेक विधानाद्वाक्यभेदः | तद्धितेन देवताविशिष्ठद्रव्यवाचिना- परस्य राग्वथस्य yaaa विशिष्ट विध्यपपत्तेः । प्रकारान्तरेण ङूपथाभस्त॒ कौस्छभ एव ee: । waar विदद्ाक्ये कर्माकर- विधिः ।

एवं च दशेपूणमासाभ्यां खगंकामो यजेतेति फशवाद्येन प्रयाजा दिसाधारण्णेन स्वेषामाप्रेथादौनां एतद क्यविडितकर्मणोख mag फलसम्बन्धो fee तु agra तयोरेव | दभेपूषेमासप्रातिपदिकस्य कालयो गिषु प्रसिद्धतेऽपि feaqeer- प्रसिद्धत्वात्‌ | श्राष्यभागादिषु ae प्रसिद्धलेऽपि भ्रातिपदिकष्या- प्रसिद्धेः । wat Tiga मान्न: सहोचकल्वालुपपन्तेः प्रकर- रात्‌ ख्वेवामेव यागानां Weare: | पाशाधिकरणन्यायेन डिव- wenfegasts प्रातिपदिकमाजचप्रसिद्या काशलयोगिनामेव ar श्रमयोरेव वा दिलस्यापि कथञ्चिदुपपत्तेः फणसम्नन्धः । म तु वशामेवाग्रेयादौनामिति प्राप्ते ।

लिङ्गक्रमाभ्यामाच्यभागाङ्गलेन वाजप्रौटघन्वतो मन्लाणां प्रा परानामपेकितयवस्थाविधायकलत्ेम वार्त्र वाक्धष्योपपत्तौ नानचे-

द्‌ भादुदौपिका |

कितगौरवापादकविददाक्यविहितक्माङ्गताबो धकत्वम्‌ | अतएव च काश्चदारेण RAY वा व्यवस्छापरमेव तदिति awa: अत न तावदनेन देवताप्रा्िः। नाष्याग्मयादिवाक्थेन। प्राप्नकर्मानुवादे- मामेकगुएविधाने वाक्धमेदात्‌ । विधिफलस्य fe श्राज्ातन्नापम- द्येक विषयलवमेव सवज BAA! तस्यामेकविषथले बाधप्रसङ्गः । म च विशिष्ट विधानादवाक्चभेदः, विरग्िष्टस्याबुत्पश्नलात्‌ । om तत्‌ । कारकता सम्बन्धेन uy तद्धितादिटन्तिने तज परस्परान्षथोऽपि तु यजाश्चाभिधानोमिग्यादौ तदतिरिक्रसम्नन्धेन टेन्तिसचेव ख cia अतस प्रृते aaa सम्मरदानकारकलात्‌ परस्यरषम्बन्धानुप- पन्तेरभय विशिष्टकर्माग्नर विधानमेवावश्यकम्‌ | अत खूपाभावसतद्‌- ay एव ।

wg वा कथच्चिद्रुपलाभस्तयापि न विददाक्ये कमेविधिः। यच्छब्देन fafunfenfaraa विधिपुनःश्रवणएस्येवाभावात्‌ । भ ख तस्य वेदमक्रियामाचविधिप्रतिबन्धकत्म्‌ । यच्छन्दादेलच्छन्या- वधिकप्रतिबन्धकलस्येव qeafafegerq । किञ्च अन्यपरवादपि नाग्बाससख्रूपसिद्धिः । तथाहि तन्तर्‌ विड इाक्थस्थलडन्तयजिना तत्वा द्‌ ्रेयाद यस्य एव तन्तत्काश्ञयो गिनस्तन्तन्ञा मधेयवश्रादनु- Ua) तत्रयोजनश्च wey यजिनाऽनेकोपादागात्‌ समुदायदय- सिद्धिः। aver अपि nated wea vara फणसम्बन्ध- fafg:: प्रातिपदिकस्य wag काशयोगेन प्रसिद्कलात्‌। frawre च खश्वधाश्रयषसुदायघट कसमुदा यि ठस्तित्वसम्बन्धेन बजत्लक- QUT । शचणातात्पयेग्राहकमेव च शक सम्बन्धघधटकथसुदाय-

featatseara: | दश

बिद्धिदारा विददाक्धदयथम्‌ |. अन्यथा fe विददाक्धाभावे wie- इथखेवे कवाक्योपादानावगतद्धित्वथो गिनः BIT च फल- सम्बन्धापन्तिः। यथा च यद्‌प्रेयोऽष्टाकपाण इत्यजाप्रेयटयसिद्धि- सथा को स्तुभ एव प्रपचितम्‌ । wa: पथ्यां फणसम्बन्धसिद्धिरेवो- कविधया विदद्ाश्धप्रथोजनमित्थन्यपरत्वादपि भ वेश्वदेबेन यले- तेतिवदभ्यासखशूपसिद्धिः। न चेवं पौणमास्यां पौ एंमास्येति वाक्य- इथवेयर्ग्यापन्तिः। तस्य समुदितथागजिकप्रथो गविधित्बेन साथंक्ध- खेकाद गरे वच्छममा णतवात्‌ । अन्यथा इत्य न्तिवाक्धेषु प्रत्येककालथो- मात्‌ प्रत्येकमेव पूरवोन्तराङ्गखदितेकेकप्रधानप्रयोगाभवेयः । एव- शोत्पत्तिवाक्धे काञ्श्रवष्णमपि विद्रदाक्याधिकारवाक्धस्थयजिपद्‌> षद्ल चाथमेेति ससुदायशिद्यय सञुदा यिनामनुवादकावेवेतौ न कर्मान्तरविधिः- दति सिद्धम्‌ Hane ot

पौ कंमासोवत्‌ ॥ तजेव, जामि वा wauwe क्रियते acagt - पुरोडाशौ खपां्याजमन्तरा यजति विष्ुरपांश्ट यष्टययोऽलाभिलाय प्रलापतिष्पां एए यष्टव्यो ऽजामिलायाद्रोषो मावुर्पाइ यष्टयावनामि- लायेति श्रुते अ्रकारावाक्ये पूववदेव न कर्मानरविधिः। श्रपितु तग्यप्रत्यथान्तवाक्चे विं हितानां ठेवतो पां एवविगिष्टयागानां षसुदाय- सिद्ययंमनुवाद एव तत्रयोजनश्चान्तराशकाख विधिः | चयाणामेतेर्षां ATT AAA ATCT नावुरपांष्ड पौणमास्यां यजन्िति का- wera तात्पय्येपहदाराफलसम्नन्धसिद्धिर्वा । अन्यया हप्रौषो- मदेवत्यस्येव Haasan were: स्यादिति wa |

* अदिपद, - दति खर ae eat: ma: |

qs aTzetfuat |

डपक्रमोपसंहारयोरेक विषथल्ेनेक वाक्धलप्रतौ तेने तयप्रद्यथा- wares: कमविधिः | अन्तरावाक्धएव तु काशोपां दत विशिषैक- कमविधिः। तदयेवादख्चायं पूर्वो्तरभावेन सर्वोऽपि । अन्यथा बाक्यभेदापन्तेः | अतएव तब्यप्रत्ययान्तेदेवता माज विधिर म्नराशवा- क्यस्यकर्मप्णोत्यप्यपास्तम्‌। ग च aw देवताऽशाभः। शाखाभेदेन वष्णावप्रलापत्याग्रनोषो मोयया व्यारुवाक्यायुगलाना^मेतश्चागक्रमे TAT- कातानां fanny तन्तदेवताकश्यकत्वोपपन्तः। तस्य च ताव- गरूतामिल्धनेम कालसम्बन्धात्‌ फणख्म्बन्धः | न चोत्पज्िशिष्टांकालखम्बन्धानामेवाप्रेयादौनां छरिन्युपखि- तलेन फशघम्बन्धा पन्तेरत्यश्न शिका लसम्बन्धस्यो पारएयाजस्य फल - सम्नन्धानापन्तिः | HAI पुरोडाशाम्तराश्लकालसम्बन्धान्ययानुप- qa पौ एंमास्यादिकाललामेगोरपां शयानस्य फलसम्बन्धापन्तौ ताव- भूतेत्यस्यापि तत्फललानु पपन्तेरिति वाच्यम्‌ । तावन्रूता fare दनन्तरमेवो पां इरटुयाजमन्तरा यजतोति पटितमिति affine - नाद्स्यापि कालस्ोत्प न्िवाक्येनेव विधेयतया भिश्लवाक्यलाभावेन तुष्यषल्लात्‌ †{ फशसम्बन्धो पपत्तेः । sat मायं घमुद्‌ायानुवादः इति सिद्धम्‌ प्रथोजन स्पष्टम्‌ ॥४।२१॥ BTU ॥ तज्ेवाघारमाघारथतौति BA WATTS गुो- Tay च पूवेवद्वाक्धभेदद्य दूषकत्वाभावादृलुमाघारयति, we- * प्ररोडाश्ाना, — इति कण GRR पाठः |

+ fax, - दति खर गण पुस्तकयोः पाठः। t तुल्यत्वात्‌, ~ इति कण gee ata: |

featat sare १ ९५

तमाचारयति, TH करोति, weer जहोतोत्यादि^वाण्यविद्िति- wyet यथायोगं ससुदायदुवादकत्वोयपल्िः 1 दष्यादिवाण्चार्था faaint sear विष्यन्बयासम्भवेनावश्छ गणदिशिह्टकन्नविभाच- कलात्‌ Wy रूपा मावाद्धेद कप्रमाषणभास्ा yeaa अच्(- ca वा न कर्मान्तरम्‌ । aft तु तेषामेव शसुदाब- लिद्धायंमनुकदः 1 तव्रथोजनश्चं षवे षामेवामरिशहो चसव्न्न कलेव we खनन्धसिद्धिः 4 इतरथा श्रभ्िरेवत्योमस्येव तदापन्तिः 1 srarc- वाचे अमुदाथानुवादप्रयोजनन्तु कौस्तुभे द्रष्टव्यम्‌ १ ब च दध्यादि- Vay Baars: | अमुदाथा सुवादबलेकेकप्रथोगविधिपरस्पस- ऽक्मतेः सलटरणशुषानेनान्धा दि शोमाङ्गश्तरेवतायाः AeA रथ्या रिशोमोपकारकत्मोपपरसेरिति प्राप्ते ।

way गणा जविधाभेन उतौयविधिप्रका रो पपन्तौ पञ्चमविधि- भकाराङ्गोकररश्यान्या स्तवान दध्या दिवाक्येषु विगिष्टकमे विधानम्‌ ॥ म च॒ ye विष्यन्वयासुपपन्तिः १ शोमक्मकगर्करणकभावनाशश- मेव विश्यन्वथेऽपि प्राप्ताप्राप्तविवेकेन विधिफशस्वाश्चातश्नापनकपस्य भावनाः खरूपेए प्राप्ततया रणमाचविषयतवोपपक्तेः । अतशएव ety प्रयतौ तिके विशिष्टभावणा विधानेऽपि फलमा दायेव षड्विधि- प्रकारासतेषां चोन्तरोत्तरस्य sae पूवंमुक्रम्‌ । Gay प्रा्यभावा- शैव खमुटायामुवादलासम्भवादाद्चविधिविधया कमेविधौ शवाघ्ा- दाद्चिहोजवाक्ये । न च रूपन्नानाभावात्कमे विष्यनुपपल्िः । तच्छ aera प्रति कारण्लेऽपि शब्दबोध प्रत्यक्रारणतनात्‌ । say

* aw autatenta, — इति we ग ° एक्तकबोः पाठः | 9

<q भादुदौपिका |

विशातोयदहोमत्वावच्छिश्लस्य विधानेऽवगते वाक्यान्तरेण रूपलाभ- ऽपि a काचित्‌ खतिः। प्रयोजनं दध्यादिद्रयषमुश्चयविकण्पाभ्यां WIT NAN aM

दरव्यसंयोगात्‌ ॥ waa want शतम्‌ । तथा, सोमेन यजेतेति च । तजाद्यविधिप्रकारस््यासम्भवान्न पूवेवत्‌ कमे- विधितल्म्‌। श्रपि तु समुटायातुवादलमेव। कर्मप्रा्भिस्त्‌ पशौ इट यस्यायेऽवद्यति श्रय जिह्ाया इत्यादिभिः । उत्पन्तिशिष्टपष्ट- ara यागे इदथादौनां साधमलानुपपत्तेने तदुदगेनावदानाख्य- संस्कार विधिः । sat विदितानां ecarwaerarat पश्दप्रभवद्रवय- SACHA सालाय्यावदानप्रशृतिकलावगतैः सानल्लाय्य- ada इदयादौनां यागसाघनतवस्य प्रतो कवदनुमानाद्यावद्भदयादि- यागा एव विघोथन्ते। aty श्चणया श्रालभतिना aquin- घोमौ देवता विधोयते | way इदयादौनां हागप्ररतिकलस्य मन्तवे प्राप्नलाल्षचणया इदयादिपरम्‌ |

अथवा, इद्‌यादि वाक्यविहितावदटानाकिक्तस्यशनिवाल्रभतिना* ्र्िवागृदय प्एपद। शकितददयादौनां प्रत्येकं देवतासम्बन्धे शृते तावन्तो यागा देवतासम्बन्धकल्ितास्तनेव विधिना विधीयन्ते । BINT WIS ससु टायानुवादः।

तथा सोमेऽपि, Seared गाति, मेचावरणं ग्टहातोत्यादि- वाक्येदरव्यदेवतासम्नन्धानुमितयागविधानम्‌ । गणे देवताग्वथानुष-

+ स्पर्मेवालमतिना, — इति we ग ° पुस्तकयोः पाठः | T wguee, - इति क ° GAR पाठः।

दितौषोऽध्यायः | ९७

पत्तेः । FP चाराण्व्या धारया गज्ातोति Ned धाराखमयें द्रवं तद्धितो पात्तम्‌ | सोमवाक्ये तु तत्‌प्रृतिलेम सोमलता विधिक्रौ- दिविधिवत्‌ | सोमं श्रभिषुणोतोत्धादिसंस्कार विध्यन्यथा जुपपश्येव वा अध्यय eats इतिवल्छोमप्रापनेः खोमपदं मामधेधम्‌ । स्वया यजिः समुदायागुवादः। तत्‌प्रयोजनं चास्मिन्‌ पक्वे सोमद्व्यकयाग- माचानुवादादस्त॒तशस्ल्ाएणमपि qa: | च्योतिष्टोमपदश्च वेश्व- देववङ्गौष्ठम्‌ | ससुटायानुवादाभावे हि तदश्रात्‌ शख्तश्रस्ाणामेव थागानां फलसम्नन्धापन्तिः। तेषामेव ग्योतोरूपस्तोमखम्बन्धात्‌ | सिद्धान्ते तु यागच्वेकतात्‌ फलवाक्यस्ययजिनाऽग्यासलष्षएापननेविं- जातोययागत्वावख्डिलस्येव फलसम्बन्धः । व्यो तिष्टोमपरे asaty- स्तु MIAMI घघरितसमुदायाश्चयलवरूपः । अतः समुदानु- वादाबेव ताविति प्राप्रे |

UUs इदयादिखखणायां प्रमाणाभावात्‌ ava विशिष्टथाग- विधिः । इद्यादिवाक्येव Yuen संस्कार माम्‌ । पशनोख ग wergfen विधानम्‌ । किन्तु विश्रखनावदानादिविधिरूप- तात्प्यंयाङकासुरोधेन इदया दि प्रतिलनेव | करणएलस्च * शाका- दिव परन्परथाऽपि तात्पचेयाइके सत्यु पपन्तेः। अतएवा तिदे गरपराप्ता- वदानषम्बन्धोऽपि इदथादौनां इवि शिद्यथे। लदितरांगानां इविष्- परिषद्ार्थखेत्यादि agi ez | |

* कारयत्वस्य, - इति क” पुस्तके पाठः| t faxye: aq, - इति we ग ° पख्रकयोः पाठः |

ec मादुदोषिक्ा |

VAY Feranfearwalafafaarcar : fay रेवता fafucoqwes तद्धितो पाग्सद्रग्योदूगरेन विलिः। सम्भवति च देव- mae निहूपकता सम्बन्धेन गण्वे शिष्डायोगेऽपि ayearetyt- शारशकर्मो भक न्तितश्म्नन्भेन owe वे गिष्यम्‌ । अत देवतायाः uweyrarar अपि oamtwet बोमवाक्धविदितथागस्येव देवशापेशस्योपपादकलमा चकक्पनालाघवम्‌ | TAI कंस्कार- किष्यन्वकागुपपर्या सममवत्‌ प्राति कलेऽपि सकष्याठल्तिफलकयोमनिक- साथै ने विरष्यते । यथा चेवं सति ayerat षञुखथोः ame च॒ अति्शकमाटस्िख्या wi alga एव निरूपितम्‌ । प्रथोजनेः wart इदथादिथागोद्धन्यतमप्रज्नतिकत्वा लेकादश्रावदानमश- प्रातिः yaoe + सिद्धान्ते तु सेति द्रष्टग्यम्‌ । VA wanafefe- रेव ॥६।९३॥

इयङ्गगिवेग्रान्‌ ॥ आमनमस्यामगमख्छ देवा दति fre च्रा- इतोजेरोति, आग्वममगो अयनतोत्ादौ एकमा तिरिकषङ्खायाः खाजयप्रतिधोगिक-खाययदम्तिभेदग्याप्तवेन न ताकन्‌ वाखाद्भाक्ना- मेदबोधकनम्‌ | AST शक्रव द्यायला प्रतोतेः *। भा पि were मेदकोधकलतवम्‌ | त्य पूेपरमितेकलवद्ा ऽवडडलेनेकाद शर प्रवानान्‌ अनति विरार्ङन्यलमप्निदोचं जुरोनोत्धादिवस्धद्चागन्तरवाबन्धारुष- GHAI अभ्यासविषयलगप्रतोतेरकर्मामरलमिति प्राहे |

माज खह्याकोरावरोधः। खा हि म तावत्निड्पान्ता। त्वा

* तस्या उक्घसह्या्रयत्वाविरिकसद्यायाः प्रतीतेः, ~ द्रति ae Tea पाडः ।

दितो्ोंऽ्थरयः | ९१९

Busway) न चामवच्छिकस्धान्वयानुपपन्ेः प्रथमातिक्रमे च कारकएभावाद्कालचं Wag जुमानमिति व्यम्‌ | अन्या खसे WORT शिद्धत्यमालुमाना प्रसरात्‌ । अतएव प्रथाजेकार्‌ श्ल WS यच NGM अशुमानप्रषरस्तजाभ्यास विवयलम्‌ ; गः चेवं किरार्‌खन्यन्तिवाक्यएदावपि इन्पन्निव।क्धे एकतवासुमानानाक्न्निः | Tee खोपजो योत्यन्तिवाभ्यजन्य्राम्दमोधनिगाद्मचे yore WESTMAN BAW वाधायोेगाकस्ाग्धास - किककानपमतोवेः | ब्रहते तु meget पुष्मेमेबेवरपदा्कश्बह्ा का- अपि प्रनोतेयक्ः श्मब्दगोधो्तरकालोनानुमानप्रतिकन्य इचि कौर्मे faec: | भरतख सिद्ध सुत्पश्तिवाष्धगतक्मयमाका चिकरष- विधेयण्डयागाः कमेभेरकमनम्‌ + भावनामेदस् शब्दा करादेव | प्रथो, वेदि गरोकस्मन्तवत्‌ yew सषटकान््रः, दिद्धानो लु ae इक्छिरिति),

भकारे तु. दर्श प्राजापत्याम्‌ पशूमारूमेकतैकि wee जागजेद्‌ मेद्‌ चिनार wat: नज अद्यपि देकतातव वि गि्दगग्य किरेक- are तद्धितः, यथपि च प्रालापत्पद wasiwecrty गङ्कार क्िकुपरायाः wager: प्ररत्ययं विष्ष्यएकन्वयः* गः तु fated, डौ we vanet ate ग्थत्वन्तेरितिः तावरकिवारम्‌। Wicte च व द्ये रेकमास्कान्वथो करम्‌ । नथा खति देदतालप्रनिख्मन्थिनि वे wftaraman प्रतिक मििषदत्यावच्छिखा एव नसमन्थै- कोते रनेकानावनमान्‌ रुमन्धभेरेनानेकयामादि TATA: | ee ie aCe BOE aia

* wemufatewarea:, ~ इति we qed पाटः |

७ भादुदोपिक्ना |

अतो खाघवार्‌ देवतालान्वथात्‌ परवंमेव सद्ान्वयः । तदा fe बडतावच्छिन्ञ एवेकदे वता सम्बन्धादेकयागा द्कल्पमाल्ञाघवम्‌ |

भ॒च प्रतिप्रात्नेकपग्रनिष्यन्ञेकाद्‌ग्रावदामगणेकलानुरोपेन SQA देवतालान्वयो त्तर मन्वयः | प्एगतेकलस्य॒श्रुतसप्तद्‌ गत्वेन बाधात्‌ । श्रवद्‌ानगणेकलस्य च प्ररृतावार्चिंकलनेडहानतिदेश्रात्‌ | Rat देवतासम्बन्धमेदे प्रमाणाभावान्न यागभेदः |

अस्तु वा समानामिघानश्रुत्या Waray प्राग्‌ देवतालाग्ब- येन खम्नन्धभेदस्तथापि लाघवाद्‌ यागे कत्वम्‌ | यथेव हि भिद्धान्ते- ऽनेके यागाः सङृदनुष्टानेनो पपाद्यन्ते, तथा AAAI थागेमानेके देवतासम्बन्धा इति प्राप्ते |

समानाभिधानश्रत्या देवतालस्यान्तर क्गत्वात्‌ VAT] पूर्वा- ग्वयितम्‌ । पशूनां प्रत्येकं स््रलाअ्जयतेन सखलध्वंषानुकूलव्यापारा- त्मकयागकरएत्वरूपड विष्टस्य प्रत्येकटततितया सूक्हविषोरित्यादि- mur इ विद्धा च्छेद कपगूएलवा वच्छदेनेव देवता सम्बन्धौ चि- are | way बडत्वागवच्छिक्स्तेव प्रतिसम्नन्धिलात्‌ प्रतिसम्बम्धि- तावष्डेदकश्य प्रत्येकटन्तिलेन प्रतिसम्नम्धिभेद प्रतो ते सद्धदेन सम्ब- न्धभेदसिद्धिः। म च अम्बन्धभेदेऽपि यागेकलम्‌। सम्बन्धानां यागेकल्ानेकलाभ्यासुभययाऽणपपन्तौ लाघवापेच्या पश्चेकलाप्रापि- चोदकस्य शाख्तथा away नियामकत्वात्‌ | श्रतस्तदनुरोधेनेव सम्प थागमेदो भावमाभेदखेति सिद्धम्‌ । प्रयोजनं, यागेकले एकपद्विश्मरणेऽपि ae maa पुनर्यागकरणं, सिद्धान्ते a तदिति wene gi |

दितोयो ऽध्यायः | Ot

सल्न्ला चै ॥ sitfrsta प्ररत्यायेष श्यो तिरयेष विश्वव्योति- रथेष ख्वख्यो तिरेतेन सहस्द चिणेन यजेतेति way व्यो तिरादि- पटानां qufane प्रभिद्यभावात्‌ aaa मलिद्युपपादने कषयष्छपि तदापन्तेरे तच्छब्देन च तददिधाने वाक्यभेदाद्यापन्नरेषां waa तावद्‌ विवादम्‌ । तच्च न प्रकृतस्य यागस्य | व्यो तिष्टोम- HAT | सञ्ज्ञा कायस्य व्यवहार श्येकेनेव सिद्धरितंरवेयर्थ्याच्च | म श विनिगमकाभावाद्धिकल्यः श्रय wee पूवेकर्माधिकार- विच्केदकस्य नियमकत्वात्‌ । श्रतएव saa वसन्ते व्यो तिषेतिवश्ना- ख्या विकारा ग्र | तस्याविश्छिन्ञेऽधिकारे खमाश्नानेन तथयाऽङ्गो- कारात्‌ । न चेवमधिकारविच्छेदाभावे उद्विदादिसञ्ज्नातो भेदा- मापत्तिः, श्योतिष्टोमषन्ज्नाया safafasarnaa इयोरपि fiat वेपरौलत्यं वा fa न स्यादिति वाच्यम्‌ । सोमयागे तप्र त्तिनिनित्तकच्यो तिष्टो मसन्ज्ञाऽवरद्धे उद्वित्छञ्ज्ञायाः कथ- मपि निवेग्रानुपपन्तेस्तस्छा भेद कलात्‌ । श्रतणएव aa न किञ्चिन्नि- यामकमस्ति ay सङ्न्यादौ सञ्ज्ञयोविंकन्प एव । wat तु अयश्ब्देन विच्छेदाद्धेदकलमेव esq: | सहइसदचिणन यजे- तेत्येतावतेव प्रह्ृतयागानुवादेन Tent एतच्छन्दान्तस्य न्यो तिरा दिवाक्यस्य वे यथ्यप्रसङ्ाच्च । wat द्योतना दियोगेन च्योति- रादिसन्न्नं कमयं खोमयागप्रकृतिकं तत्तदराक्येरत्पन्नं सदखदक्ति- शाकं, य एतेन द्धिकामो यजेतेति वाक्येन wa विधोयते दति sega कम्मभेदः ॥८॥ २ ५॥

द्रण ॥ वेश्वदेव्या सिकेत्यतच् द्रवयदेवताविगश्िष्टे यागे fate?

om ATFTETAT |

तदनुकरेन That वाणिनसित्छच न चणम्तजविधिः 1 ATH- कर्माशु वारेनानेकगुशविधाने वाक्धमेदापन्तेः) ग च ATH fawred विद्यते येषामिति श्यत्पश्या विश्वदेवान्‌ सदिभिषटथानं बोदिश्य वाजिनमाभस्व विकश्पेन शसुयेन वा विधिरख्लिवि वाच्यम्‌ । बाजिश्रब्दस्य eas विश्वदेवामु वादामुपपन्नेः 1 उत्पन्नि- ग्िष्टद्रष्यावरौषे द्रव्यान्तरस्य निवेश्नानुपपन्तख । एतेनामिकशाऽनु- जिष्यश्वा जिगसम्बन्धप्राद्या वाजिनपदं * शआ्रामिखायागनामधेयम- Flee तद्रे गेन वा जिदेवता विधिरित्यणपाखम्‌ । उत्पन्निशिष्ट- हेवताऽवरोषे mace निवेश्ानुपपन्सेः १ किञ्चामिकायाः पार्टिको Taree: wean, afore ठु वाक्येनेति ze शम्‌ । afgre fe देवतालविशिष्टे द्रव्यविशेषे शकिः wfare- wey तात्पयय्ाङ्कमिति we: |

wifaeet दये waa च fra शक्निर्गिरूपकलन्तु wat: | Zara एव या ufase wears zefawG एव वा ufmeanta शखशणा । द्रवयसामान्य एव वा शक्रिरामिशापदेन a विग्रेवनिर्षयः । इत्येते wer: satya एवोपपादिताः 1 सवथा आमिशाद्रव्यश्छ देवता सम्बन्धः पद खष्येति सिद्धम्‌ |

fay विश्वेषां देवानां तद्धितेन Zama were! we sreqaerg । वाजिनान्तु सम्म्दानलवाचिन्या चतुर्थ्या खाश्मतिक- wwe) WAM ewes विगिष्टप्रतियसते टल रूपसश्मद्‌ानले-

* वाणिनपदे, - इति we me पुस्तकयोः पाठः |

दिकोयऽध्यायः। eR

कदे शव्ादेवतात्वश्य | तस्याः प्रतिरदोटलाभावात्‌ । निरक्रधमै- समनियतसस्मदामलब्यापकदटेवतात्रूपाखष्टोपाधिखोकारे* a g- तरां wear) अतोऽपि दुबेलल्म्‌ । तसा द्राजिनवाक्येऽपि गुणात्‌ द्रयदेवताविशिष्टं कर्माग्तरमेव वाजिमप्रतिपन्यथेमामिशायागाङ्ग- aa विधौयते । wwe च पूरवंजानिविश्रमानल्रेन भेदकता । a स क्षचिद्राक्यभेदापश्या कचित्‌ प्रबलगुणावरोधात्‌ कचिदेकप्रसर- ताभङ्गा दिल्यनेकप्रकारिकेति ध्येयम्‌ Wee gn |

रगे तु ॥ थच तु मोत्पन्तौ गुणश्रवणं, यथाऽग्निरोजं णुशो- तौति । तज तदनुवादेन cyt ुरोति, पथा जुहोतौत्यादिभिः सर्वैरेव गृणविधानं विकल्पेन । तन खलेकपोतन्यायेन wants यगपत्‌ प्रटत्तेरेकावरद्धलाभावादिति म्द्युदादरणएमाचम्‌ ॥ ९०॥ ॥९७॥

weye: ॥ Whitt wea दजेदितकामस्य शुषयादिति शरुते, ख एव होमो दधिविशिष्टः wetgia विधोयते । भ श पराप्नकमोतुवादेन गणसम्नन्धः फलसम्बन्धखेति वाक्यभेदः । प्रा्ना- नामपि aaut राजकटेविशिष्टानां फलोदेशरेन राजद्यवाक्ये विधामवदिहापि तदुपपत्तेरिति प्रथमः पचः |

fattag ae राजद्यन्यायः। कतुहि प्रथो गान्वयिलवात्‌ फलस्य च॒ विनियोगाग्वयिलादुत्यन्नस्यापि कर्मणः प्रयोगविधौ फशवि शिष्टविनियो गस्य aay वेग्िष्योपपन्तिः। प्रते तु दघ्न

* देवतात्वरूपाखण्डधम्भेखौ कारे, — इति Be ग ° FMI: पाटः | 10

es माटरदौपिका |

eqrafaan प्रापतोत्यत्यनुवादेन गएविधिः फलविशिष्टविनि- चोगविधिखेति वैभिष्छाभावादाक्धभेदः। अतो गात्‌ कर्मभेदः | दधिविथिषटच्च तत्‌ फशोहे शेन विधोयते । ग दधिमाअ्रम्‌। भावा- ्याधिकरणशविरोधापन्तः । सत्यपि cfavtaa दधिद्रव्यकडोमल- were * शअग्निहोषशोमातिदेगरेन Saw: |

सिद्धान्तस्ठ चन इथोरपि धाल्थेगण्योरप्रात्तिः सम्भवप््रा्तिः प्रा्भिरेव वा wate वा श्रप्रा्निः, यथा सोमेन यजेत, उङ्‌- अरवा उस्प्रथद्ञेति पुरोडाशं प्रथयति, एेश्वाथवायान्‌ यहान्‌ ग्टक्ञो- ay: कामखेत चथा पूरवे प्राः HAT, श्रत्रिहोजं जुशोतो- त्यादौ, तज भावार्याधिकरणन्यायः । थच तु ग फद्ेवाप्राप्तला- fades, तच तस्येव फलसम्बन्धः । भ च दप्रोऽपि नियता प्रा्चिरपि तु विकल्पेन | अतः पर्चिकालुवादलपरिहाराय तस्येव विषेयलात्‌ कल्लसम्बन्धः । कारणटोग्डतग एसत्वेम वचनं विनाऽपि फलोत्पन्ति- खम्भवाइच्गपै ष्यप्रसङ्गेन सखषृतिसाष्यधालथेख्छ दृष्टविधया गण wafem भ्राश्रयद्या पेयां म्करणाद्धोमस्याच्रयललामाष्वुडोतिः खाधुलायंमसुवादः। दधिकरणकं भावमान्तरमेव तू फलोदेगेन वि- WAT | प्राप्नभावनालुवादेनोभयकरणे वाक्यभेदात्‌ |

afen aceafafre दधि, दधिकरण्त्वं वा कतोयो पान्त फशकर एतेन विधोयते | उतौयायेकरण्लख्य निरूपकापेकेव चा- अथापेखेत्याङ्ः | तन्न यागवेदन्ये प्रमाणाभावात्‌ । waar सिद्धो-

दधिदव्यकदो मलस्यासादृश्या्, ~ इति We Ae पुस्तकयोः Wis? |

दिकोमोऽध्यामः | ।

quae: | प्रयोजने, cyt न प्रतिनिधिर्लेखविशेषो वा Faget दयम्‌ AY ie ce

wig ॥ frecfigefieta इत्यनेन fafererfagerre फलसम्बन्धे, AG वायब्धासखेक विं श्रमग्मिष्टोमषाम Bar ब्ह्मवचंघका- wean यखेतेत्यनेन wa पञ्चा दालातम्‌ । wea रेवतौषु वार- बन्तोयमभ्चिष्टोमसाम शला पकामोद्धेतेन जेतेति |

तज्ापि gaagiy: are: । रानसयन्याथेन खकारकविशि- ाग्रिष्टोमस्तो बभा वना विशिष्टक्राप्रत्ययायेग्डतकाखकर्नादिरूपप्रथो - aweafayeans विनियो गविशिष्टुमरयोगविधिखम्भवात्‌। Cet चा- अमेव प्रकारोवायव्यवाक्ये * सिद्धान्तिनाऽपि।

दितौययस्ठ्‌ भाच रानख्यन्यायः । wate अ्रद्िष्टोमस्ोगोषल- THVT च॒ वाथब्धवाक्धेनेव waver तदनुवादेन रेवतो विधिः फलोदेगेन अ्निष्टुद्‌ विनियो गविधिखधेति वाक्यभेदात्‌ | वायग्थवाक्ये fe अतिदेशेन सन्भवत्‌प्रा्निकमष्यग्रि्टोमस्तोगोग्भरकाखतादि ततः पर्वंप्रशच्यङ्गोकारेख प्रथोगविग्रेषणतया विहितम्‌ | ग aw) वाय SATIVA rare पूपरटश्यज्गो कारारुपपन्नः। न च विनि- गमना विरः । wT नियामकलात्‌ | अतोलाचवाद्दएट- एव रेवत्यधिकरषटकवारवमौ याख्थोरोवत्याश्थ एव वा WIAA लोहे शेन विधौयते । वारदन्लोयमभ्रिष्टोमवाम का्थमिति प्राक- रकिकेन वाक्येन वारवनग्नौथच्यापि mya । भ चानप दतौयाम्तेनेतच्छन्देन वि लिङ्गषद्लादरेवतोमाजनिहश्ाशुपपन्तिः |

* वायश्चावाक्छे, - दति कण पुस्तक पाठः|

o¢. माटदौपिका |

तेन रोवतौ विशिष्टवारवन्तौ यनि्ेऽपि qerawayaraerarat— वतौ माचस्येव फलसम्बन्धो पपत्तेः | श्रतोद्‌ धिन्यायेन दएफलसम्बन्ध- एव युकः ।

सिद्धान्तस्ठ नाचाश्रयलाभः शक्यते वकम्‌ । यागस्य तावस्रश- तल्ेऽपि श्र्मिष्टो मसामेत्यनुवादानुपपन्तेने साल्ादाश्रयलम्‌ । श्रभ्मि- MAMAN तस्येव वा Beas तु श्रब्िष्टोमस्तोजश्याति- देशतः स्तोचान्तरसाधारण्णेमोपश्थितलादनागश्द्म्‌ | न च वाय- व्यवाक्येन तस्यौपदेशिकौ fafiretafefa: । आआतिदेशिकगेवाध- सम्भवे श्रौ पदे रिकतद्दाधस्यान्याय्यतवेन विगिष्योपख्ितेराञ्रयलासा- धकलात्‌ | म च arent गायतिघातुवा्यवेन क्रियारूपलाटरा- अयालाभेऽपि न चतिः। साश्नोध्यन्यात्मकखरसमाहार रूपत्वेन वाक्य- शेषादौ प्रसिद्धस्य सिद्धरूपतया धातुवाच्यतस्याप्रयोजकलात्‌ | SAI सौभरल्यापि स्तो बाश्रयलानुपपन्तः। वारवन्तोयसाच WA यानपेचणे ्रद्मिष्टोमसामेत्याद्यनुवाद्‌ानुपपन्तेख |

अतः MA शआ्राञ्रयसापेचत्ान्न तावत्मकरणेनाञ्रयलाभः। म च॒ वारवन्तौयमभ्िष्टोमसाम कामिति प्राकरणिकेन वाक्येनेव गौरवभिया श्रङ्गतवाविधानादाञ्यषम्पणमिति वाच्यम्‌ । सानो शएत्वपके तल्लाभोपपन्तावपि रेवतोमाजस्य रणते तदयोगात्‌ । aratgud तु विधेरप्राप्ररेवतोमाचसङ्कमादेवासम्भवि | फलपटा- भावे हि विधिर्यदिषये श्रप्राप्ततया व्यामिधते ada प्रयोजना- RFU फलसम्बन्धो यथा गोदोषनादेः |

ATI पष्रटुपदाभावे वारवन्तौयस्य प्राकर फिकवा क्येनेव प्राप्त-

दितौ यौऽध्यायः। ७.9.

लादि धिर प्रा ्षरेवतो माजविषयः सम्पद्यत दति aaa फलसभ्ब- न्धोवाश्यः। न ere: केनापि प्रकारेण wy श्क्यः। मच प्रकारान्तरेण्णालाभेऽपि अनेनव वाक्येन श्राखयविशिष्टगुणएवि- धानादाश्रयगुणणोभयविशिष्टभावनाविधानादा AMAT, we प्रयोजनलाल्ला घवेनाश्रयतासम्बन्धेनेव वे गिष्टयाङ्गो काराच्च म रणन्त- रतापत्निरिति वाच्यम्‌ | WRT गुणण्याय्यत्पन्तेः । कमेला- तिरिक्रस्याअयलस्य दुवंचलेम भावनायाः फलाञ्रयरूपोभयकमेक- ल्ाङ्गोकारे एककमेकत्वभक्गापन्सेख |

ग च Barina श्रद्निष्टोमस्तो जस्य कमेला- दुत्तरकालताविशि ्टशणभावनाया आख्यातोपान्तायाः पषएकर्मक- लान्नेकस्याभावनायादिक्मकतापन्तिरिति वाश्यम्‌ । गुणभावनाया- श्रवच्छेदकोग्धतधावर्यापेक्लाथां यागस्यावच्छेद कल्वा्गौकारे रेवतौनां यागकर शतवाजया MT प्रति कर एत्वानापन्तेः । स्तो चस्येवा वच्छेद- कलाङ्गौ कारे तु धात्वयंद्यावच्छिन्नभावनादयाभावात्‌ क्वाप्रत्यथा- नुपपतिः |

a ख॒ रेवतौविशिष्टाग्निष्टोमश्तोनभावमोत्तरकालविशिष्टरेव- तौकरण्टकया गाश्च यिकभावनेव awe विधौ यतामिति वाश्यम्‌। श्र््यातोपान्तभावना याद्धिकमेकल्वापन्तेस्तदवस्यतलवात्‌ | न च TAT wera दिकमंकल्म्‌ | तयालेऽपि दतोयान्तैत- च्छब्दस्य धातुपाराथ्येभयेनग चागपरामशिलस्येवापन्तौ रेवत्यादिप- रामश्रेकत्व एव प्रमाणणभावात्‌ |

अतस्तदे पेया खघुश् तकमा स्तर विधानमेव च्यायः । तडा fe

ex भदुदोपिक्षा |

बिकारि^लेगेतच्चाश्िष्टुघ्ागविकारलादारवन्तौयं प्राप्तमेवागुधते । केवलं tan विशिष्टस्सो बभावमोन्तरकाखताविशिष्टथागान्रभावनेव कलो गेन विधौयते । वषश्यन्तेतश्छष्दः प्रकतिविकारभावानुवा- दकः | उतौयान्तेतच्छन्दः प्रस्तोव्यमाणकमवचमो म Taf । eH रकालखख्णोरुणएख प्रथो गान्वयित्वादबेष्िवद्यद्यपि तद्धेदमेवापादयेत्‌, तथापि काल्या सम्भवत््ात्निकतथा वाक्यभेदपरिशराथं विधे- यलेऽपि aque धागे परम्परासम्बन्धेन विधेयस् र वत्थाख्यस्स JUV ea यिलात्कर्मभेदबोधकला विधातः ॥१२॥२९८॥

सौभरे ॥ ब्रह्मषामास्धस्तोजं प्रत्य समाखातेयाडषटिकामोयो- MURR खगेकामः ख सौभरे स्तवौ तेत्येतेवाक्येरकस्तोचा- भितं सौभरं wa wawitaa विधौयते । उरेग्ानेकतेम स्तवौतेत्यस्यानुषङ्गेण वाक्यभेदप्रतोतेः। शौभरे च शाखाभेदेन निधनाख्यान्तिमसामावयवाधारतया Hea ऊक्‌ इत्यादौन्य- राश्याश्रातानि |

तदेवं सौभरं प्रत्य हौषिति ठष्टिकामाय निधनं कुर्यात्‌, छ दति सगंकामाय, ऊर्गित्यन्नाद्यकामायेति श्रुतम्‌ । तच इष्टि- कामादि शब्दानां फलपरत्वाश्तदरगरेनेव होषादयो रए विधौवन्ते । सोभरद्च ्रूतलाशयुपा दिवद्‌ाश्रयः । निधनाधारतया हौषादिषा- sea नियामकलाद्धागान्तरे स्तोभाद्यचरान्तरवाधापन्तेख न निध- नातिरिक्रभागस्याश्यलापर्तिः । न च खाथवादटृहिषाधनसौभरो-

* fafa, - इति we ग पुस्तकयोः पाठः |

डितौयोऽध्यायः | 4

खनिधने अनियमेन प्राप्तानां हौषादौनां नियममाचकरणद्ाव- eras गशडमक्यम्‌ । तथात्वे इष्टिकामादिपदेः तत्तत्‌साधनोग्त- सौभरखवणापन्तेः *। तस्य च निधन विग्रेषणते विशिष्टोदे श्र पन्लेख | अतः सोभरफलात्‌ फलान्तरार्थानि ₹होषादौनौति प्रापने । निखमविधिशाघवानुरोधाद्टृष्टिकामादिपदे टेटिसाघनसौभर- छचकामक्रोहत्यापि हौषादिभनिथमविधिरेवाओओयते । vanfig पाटाजिधनखान एवेति नियमस्यापि तत्श्ानकललखाभः । वस्तु- vg नियम विधिलाचवानुरोधेन रोषारेटेग्याचर्यतेव खसाधमसौ- भराधारलसम्बन्भेनाशओ्रौयत दति a लखणाऽपि । सम्नन्धधटकौभ- aq सौभरं न खौभरलापच्छिश्ञम्‌ । शपि तु सौभरविश्ेव एव । आखाभेदेन हि कचिदिलातौयानि सौभराणि मिधनान्तरयक्ानि warararfa 1 तच च te Tasos ae dhe घम्बन्धघट कलम्‌ । श्रपि तु अष्लातौवघौभरे Shartafaaaa वमाातानि तव्णातौखद्येव तत्‌ । अतस sae निर्कशम्बन्धेन होषेवेति नियमकरणात्‌ सत्बन्धघटकौग्डतसौभरे निधनाग्तर- धाटृन्तिवदिनातौयसौ मरान्तरण्यापि टणष्पाथयेलग्याटृन्तिसिद्धिः | अतश्च तजनित्यप्रयोगविषथमेव word इति विवेकः uy ave oy

दति ओखण्डरैवविरचिताथां भाद्रदोपिकायां दितौयश्च दितौयः पादः ॥०॥

क eT ee * तत्तत्‌ लाधनोभूललक्तापत्ेः, — इति Ge म पकयोः पाठः |

८० भादरदोपिका।

अथ Tata: पादः।

SSO

श्रौ गणेशाय AA: |

qug ॥ श्यो तिष्टोमे, यदि रथन्तरसामा सोमः erexara- arama ग्रहान्‌ गणोयात्‌, यदि ewarar एएक्रायानिति श्रुतम्‌ । तज यदि-शब्दो पान्तस्य निमित्तलस्य भ तवद्रयकरे sea वाऽम्बथः । तस्य faraway sree । नाध्यन्यपदां, ae कादा चित्कत्वाभावात्‌ । मापि विशिष्टे च्योतिष्टोमे, षामान्तराण- मपि नियतवलेन रद्रयम्सरयोरन्ययो गव्याटत्या विग्रेषएल्वासम्भ- वात्‌ । च्योतिष्टोमलावच्छदेनायोगस्या पि व्यावन्तथितुमश्रक्यत्वाच्च । अतः समासार्थस्य केवलरयन्तरसाम कत्वस्य प्रहृते कमणि aya- afafanaa निवेश्रायोगाद्‌भयण्िष्टं कर्मान्तरमेव विधौयते | धदि-गरम्दस्ल विवक्िताये इति प्रा ।

इरद्रयन्तरयोज्यी तिष्टोमे पाकषिकलात्खायोगश्याटृत्या परस्यर- योगग्याद्त्या वा विगरेषणतवोपपन्तिः । न च च्योतिष्टोमलावच्छेदेन तदभावः। खावान्तर काये -ष्ष्ठस्तो लाव च्छेदेन तदुपपन्तेः। WIT, तवापि सालाद्यागे प्रोच्णावघातादौ तदषम्भवावग्धम्भावात्‌। अ्रतो- uma रथन्तर विशिष्टस्य क्रतो निमित्तता |

वस्तुतस्वु न क्रतो निंमिन्तान्त्भावः । प्रथोजनाभावात्‌ । प्रकर- शावगतक्रलङ्गतबलेनान्यपदायंम्बन्धस्यानुवाद्‌लात्‌ । श्रन्यया च्यो-

दितोयोऽध्याचः। ee

विष्टोमरूपान्यपदाथेद्य विङ्ृतावभवेन waraarecarae: । wat- wewarsfa रथन्तर मेव निमिन्तम्‌ । भेमिन्तिकन्तु श्रग्रता विषः प्रहतापूवेघाधनौग्धतय होरे गेन विधौयते । म च पाटादेषेखवाय- वाय्लनियमस प्रापनेखदि धिव यथ्येम्‌ । ततः पूर्वमेव मेमिन्तिकतथा विधानात्‌ । ततूप्रयोजनश्च, निमित्ताभावे प्रतौ विरतौ च लोपः | यद्यपि च खवेच fafane सत्वे नेमिन्तिकावग्यकत्वमाजं प्रमेये, तथापि तस्या पाठादेव सिद्धेस्दभावे acura एव प्रमेयं बोध्यम्‌ * । ware कश्माकार विधिः wee vn

अवेष्टौ ॥ राजख्ये Uae प्रत्येकदकिणाशामादबेशटिसंन्नकाः wasa: एथक्प्रयोगाः समाज्ञाता: | तदवान्तरप्रकरणे, यदि aTyUt यजेत बाहेस्यत्धं मध्ये निधायाङतिमाङतिं ङत्वाऽभिघार- येत्‌, थदि राजन्य tx, afe Aut वैश्वदेवमिति श्रुतम्‌ ।

तापि gdaq ब्राह्मएकठेकल्या दि निमिन्तमेव, afe-weq- अतेः । राजस्यस्य जेवयिककटेकलेन ब्राह्मणादेः प्राप्नलाञ्च । राज- अब्दस्य प्रजापाल्लनकर्तरि सवंलोकप्रसिद्धेः। waaay द्रविड प्ञिद्धष्ठ Gagne प्रसिद्धिलेनासाधकलात्‌ । व्थाकरणप्रषिदधे- खतदारकलेग निथामकलाञ्च । wawlanfug: ओत-यदि- शब्दमूख- eae ।

अतो ब्राहमणशदिकटेकले fafa मध्येजिधानपूरवंकप्रत्याड्- त्यमिघारणविथिष्टपञ्च इ विष्वेकेषिप्रयो गोरा जद्याम्नगेतो विधौ यते |

* ate, - इति कण पुस्तके पाठः |

t xfag, - xfa we पुस्तके पाटः | Wa परथ | 11

च भादृदौपिका |

प्रलेकप्रयोगाख पश्चानुशोमविषया * इति बोध्यम्‌ । एतयाऽननाच- कामं याजयेदित्यमेन चोभयोरपि नित्यनेमिन्तिकप्रयो गयोः फलायै afeaaasrafafa a ब्राह्मणादिगुणस्य भेदकल्मिति प्राप्रे |

राजानमभिषिश्चेदिति श्तौ t राजोदेगेनाभिषेकविधानादमि- लेका धिकारिकराञ्ययोगात्‌ प्रागेव राजग्रब्दशस्य खजियवाचिल- Waa क्मणोत्यधिषृत्य पत्यन्तपुरोहितादिग्योयक्‌ इति सत्या पुरोहितादिगएपटठिताद्राजश्नन्दाद्यगा दि विधानेन च रा- च्यश्रब्दस्य राजशब्दप्रधिदधिपूवेकल्वावगतेः द्विडप्रयोगानुमारेण राजशब्दः उजियवचन एव |

अतयाबेष्टौ ब्राह्मणादौनां प्राष्यभावादिधेयलावगतेः कट्‌ पादा दबेषशटिप्रयोगान्तर मेव पश्चरविष्केकेष्टिरूपं समस्तगएविशि्टं बहिःक्रतु विधौयते 1 तस्य चोक्रवचनेनान्नाद्यं फलम्‌ । शतः man पश्च प्रयोगा एव । यद्यपि च पूवंपच्सिद्धान्तयोः पञ्च- इ विष्वेकेष्टि प्रथो गस्तसयस्तथापि ब्राह्यणा दि गुएस्य yaa न मेद कलं सिद्धान्ते तु तदिति विग्रेषः। ततृप्रथोजमश्च, पदयोपपादनेने- वोक्रम्‌ |

म चैवं राजन्यवाक्ये aw प्राप्नला दिधेयल्वाभावेन भेदकलाना- ufa: | राजन्यपदस्या मि षिक्रखजियसा चवा चितेन राजसूये श्रप्रात्त- स्येव तस्य विधेयतया भेद कत्वो पपत्तेः । राजसूये fe राजपदस्य शछजियमाजश्रक्रस्यापि, राजेत्येतानमि पिक्रानाखचत इति निरूटढल-

* विषया wa, - इति Ge गण पुस्तकयोः ats: | + क्रतौ, - दति we ग° पुस्तकयोः पाठः |

दिकयो ऽध्यायः | <3

चखातात्पर्ययाहइकालिक्गाद मि विक्रलजियमाजचरस्येवाधिकारः। अतः fag जिष्वपि वाक्येषु aceqe que प्रथोगभेदकलम्‌ । यदि- श्ष्द्चाभिधारयेदिति लिङः प्रयोच्यत्वापरपर्थाय्ेतुमदर्थकलत्वे आख्या तदयेक वाक्यते च तात्प्थयार्कः । तेन मध्ये निधानपूर्व॑क- प्रद्याङत्धमिधारणप्रयोजकौ भनेर््राह्मणादिकढेकेयगिरिष्टं भावये- दिति वाक्यार्थ बोध्यः ॥२॥३९॥

आधाने ॥ वसन्ते ayia DH राजन्यः शरदि am इति श्रुतम्‌ । तथा, वसन्ते ब्राह्मणमुपनयोत TW राजन्य atfe वेगश्यमिति च । aw सवैवणंसाघारणानां क्रद्रमामभ्रिविधा- away उपायश्तस्याधामख्य, य एवं विद्ान्भिमाधन्त इत्यनेनानन्यादित्तश क्रिकेनान्नुदे गेनाधागविधायिना प्राप्ततलादाधाने ब्राह्मणादीनां प्रात्ेनिभिन्तायं अवएम्‌ । ब्राह्मणएकदठकले निमित्ते वन्तः काल आधानाङ्गत्ेन विधौयते । श्रय वा ऽस्वेतस्याथ मारान्‌ सम्भरतोति विध्यन्तर शेषस्य वन्तमानापदेशता, तथापि खम्भारष्व्धिमादधातौत्ययमाघानप्रापको विधिः। wa fe न सम्भा राविधेयाः, प्रामाणम्तरप्राप्नतल्रात्‌ । नापि तदधिकरण्त्वे, तसि- लाघधोयतामयमिति मन्लवणदिव प्राप्नलात्‌ । श्रत ्राघानमाच- विधिरयम्‌ |

अथ वा, प्राप्ताधाभानुवारेन कालविधिराक्मनेपदायेष्यानाघा- तूराइवनौोयत्नाभावङ्ूपस्य च विधिरिति वाक्यभेदापत्तेः जातपुच्ः हृष्यके शोऽप्रौनादघौतित्ययमाधानप्रापको विधिः। उक्वाक्ये तु wa दयभिरस्कतया मन्त्रवर्णात्‌ पूर्वमेवाधिकर एलविधिः। एवश्च जात-

eg argzifamt |

पुजवाक्ये वयोऽवश्या विग्रेषलचणाऽपि मापद्यते । सवेया श्राधान- प्रासेनिंभिंन्तार्यानि ब्राह्मणादिश्चवशणनि भ deaf. तथा विद्यामाधनतया waa तत्छाधनतेनोपमयनश्चायेप्राप्नम्‌ । were- नस्य तु armas cata नियमोऽपि । wa: स्वसाधा- रण्छेन * प्राप्नोपनयनो ह ग्रेन ब्राह्यएकटकले मिमिन्ते वसम्तः कालो- विधौयत इति प्रापे |

सर्व॑कटठैकल्यवत्‌ सवकाखकत्वस्यापि आधानादौ प्रा्िसम्भवेन myuaenea निमित्ते कालविधिः काले वा निमिन्ते कटैविभिरि- au विनिगमना विरहादुभयविशिष्टाधानादि विधिरेव । उपन- धनमस्य च॒ पे सम्भवत्‌प्राक्निकतेन सुतरां विध्यपपस्षिः । अतएव बिभिगमना विरहात्‌ कटठेकालादिरूपस्य प्रयो गाग्वयिद्यणएस्य प्रथोग- विध्यापादकल्वावश्यन्भावे एतद्दि धिविदितप्रयो गानुवादेनेव जातपुजा- दिवाक्छेषु वयोऽवस्थाविशिष्टकढं विधिः । mature चोत्प- श्याद्यन्वयिनो गणस्य श्रवण दु त्यत््यादि कमप्यचेव, ग तु नातपुजा- दिवाक्ये, वाक्यभेदापन्तेः। प्रायम्यादा ब्राह्मणएवाक्ये एवोत्पश्या दि, इतरयोस्तु प्रयोगमाचम्‌ । तेन fagtsarfa garnatniz: | एनयोश्चाधामोपनयमयोर श्नि विदधाफललेऽपि श्रकरणे प्रत्यवायादि- अणा ज्नित्यत्वमपि । एवश्च सविधिप्रयुक्राधामोपनयमजन्याच्चि- विद्यालाभं क्रतुविधयोनाश्निविद्ये तदुपायाना vasa इति ax हितस्य शद्रादेरनधिकार दति प्रथोजनं षष्ठे वच्यते nen ei

अरयनेष॒ ॥ द शेपूणंमाखयोदा्ायणएयन्नेन सरगकामो यजेतेति

—_—_——— णाणषीणणणणफिरीररी परी

* साधारररेग, - इति खर ग° पुरकयोः पाठः |

दितोयोऽध्यायः। cy

शतम्‌ । तथा साकं प्रखखायोयेन यजेतपश्रुकाम दति श्रुतम्‌ । wie श्रप्रसिद्धलादुद्धिदादिवन्नामधेयत्वावगतेः सल््नया श्राभ्यासादा कर्मान्तरं विधौयते । फणसम्बन्धस्यापि सावेकाम्यवाक्धवश्ादेव प्राप्रलेनान्यपरत्वाभावादिति प्राप्रे ।

यद्यपि लोकं गुणो a प्रसिद्धस्तथापि दचष्य यजमानस्येमे दाका खविजसत्कटेकमयनं प्रयो गान्ति यन्स्येति ग॒त्यत्या- ऽन्तिपरत्वावगतेः साक सद nent यजेति samt च खहत्वपरत्ना वगतेर्ना तिरि क्श क्रिकल्यनथा नामधेयपरलाध्यवसानम्‌। ्रतोऽप्राप्न wafaay: षत्रूपख शण एव फलोदेगेम विधौ- यते । श्राटन्तिश्च कियतौत्धपेचायां इ पौमास्यौ = श्रमावाख्े यजेतेति वाक्येन विश्रेषविधानार्दिरान्तिरेव । सतश्च प्रस्थाने केनेत्यपेच्ायां षड कुभौभिरभिक्रामेदिति वचनात्‌ gaan | अनेनैव च वचनेन सदहल्ाञ्रयतं शअरभिक्रमणस्य विदधता अवान्तर- प्रकरणाभावेऽपि तस्याञ्रयत्वसिद्धिः । wag प्रकर णहगशेपूणे- AAA HAT: । श्रतोऽच खच्छ्यालाभावाहुणफलसम्बन्धपरलेन चा- WITT कर्मान्तरम्‌ | वष्ठुतस्तु पूवपदात्‌ अञ्ज्नायामग इति सत्था AMAT एत्वानापन्तेदालायणपदे संज्ञाल्वावश्भाबेऽपि अरवयवाथेप्रतौत्या योगरूटिष्लौकारादवयवाथङ्पा ट न्तिरप्राप्नतवात्‌ फलोटेशेन विधौयत दति न विरोधः ॥४।३३॥

संस्कारख ॥ ईषामालभेत, चतुरोमुष्टो जिवपतोव्येताभ्यां विडि- तयो्दाशपूणेमासिकयो*रोषालम्भर्तुमुष्टिनिर्वापयोरनुवादेन श्रना-

* विहितयोदंशेपूणंमाखयो, - इति Ge ग पुस्तकयोः पाठः |

च्य भाटृदौपिक्षा |

रभ्याघौताभ्यां, wag श्वेतमालभेत निकामः, सौय we निर्व॑पेद्‌- रह्मवचसकाम दृत्येताग्यां Aree wat विधोयते । आरमकर्मौँ- wat शषा श्वेता कन्तयेति। निर्वापख्च चर्शब्दलच्यस्याख्यां ade दति | सवंटृचाणाञ्च वा य॒सम्बन्धादाययमित्यतुवादः | सौ्॑मिति चामग्रेयस्येव । तेजोदे वत्यत्सामान्यात्‌ । ग तु देवताविधिर्थागा- waar । उभयन्रापि फलपदं सावेकाम्यवाक्धप्राप्तफल^प्रयोजक- त्वानुवाद्‌ इति प्रथमः wet दितोयस्छ फलपदवेयय्यप्रसङ्गात्‌ प्राकर णिकाश्चयालाभेग च रणएफलसम्बन्धातुपपत्तेः मृएविशिष्ं aaa अलम्भनिर्वरापास्यं कर्मान्तरमेव फलोदेगेन विधोयते इति।

fagrag । वायव्यं सोयमित्यादितद्धितान्तपदतैयर्थ्या- पत्तद्रव्यरेवताखम्बन्धानुमितोयागणएवालभति-निवेपति-घातुलकितो- दष्यदेवताविशिष्टः फनोदेगेन विधोयत इति । अरतिदेग्प्राक्तौ चालम्भनिर्वापौ म विधोयते ॥५॥ ३ ४॥

fama ॥ थच तु भ रेवताश्रवणं ay न यागकल्यमा, श्रपि तु संस्कारमाचविधानम्‌ । यथाऽग्मिहाचे वत्‌ समालमेतेत्यचाश- मानं वससंस्कारकलवेन विधौयते । श्रालभतेः स्पशेमात्रवाचि- त्वात्‌ Wena vi

wang ॥ sat श्रुते चरुमुपदधाति इरस्पतेवां एतदन्नं VHA दइत्यच यजमानस्यान्न ead: कथं स्याद्‌ यदि न हस्य तिद तित्यर्थाद्‌ इ हस्पतेर्दवतालावगतेस्तेतन्तिरौयग्राखायां बा- Want भवतोति तद्धितपदयक्रवाक्यगेषश्रवणाञ्च द्रव्यदेवतासम्न-

* काल, — दति Go गर पुस्तकयोः पाठः|

दितौयोऽध्यायः | <9

न्धानुमितया गविधानमेबेदम्‌ । तस्य चोषधद्रव्यकलेनाप्रेथातिदेश्रतः खिष्टशटदा दि प्रतिपन्निप्राप्तौ चर्मुपदधातोत्यनेनोपघानं प्रतिपन्ि- aa विधौयत इति प्राप्ने

यद्यपि तेत्तिसे यग्नाखायान्तद्धितश्रवणं, तथापि विध्यभावादि- ध्यन्तरे कवाक्यत्वभङ्गा पन्तेश्र नायं देवतातद्धितः। चर्मुपदधातौ- त्यनेन च स्य ण्ड़िलिमिष्यादक सर्संख्क।रकतयो पधानमविघामात्‌ देव- तानाकाङ्गतया नायेवादोन्नोतस्यापि देवताविधेः कण्यनम्‌ | अत- एव चर्वेपेचितप्रतिद्रव्यस्येव नो वारूपस्य विधिकन्यभम्‌ । तख दस्यते्ब्राह्मणएस्यान्नं नोवारा tad yaaa हदस्यते्वां दृत्यं देवता कन्त्यनद्ारा यागकल्पक इति सिद्धम्‌ none ६॥

पान्नौवते ॥ ale पान्नोवतमालभतेत्यनेन द्रव्यदेवताविशिष्ट यागं विधाय sifted पानोवतसुत्‌ र्ज्यन्तोति इतम्‌ । तजो- भयदे वत्धस्य पूवेयागस्य was चतुर्धां करोतौ तिवत्‌ केवलपान्नौ- वतपदेनानुवादायोगात्पर्वद्निकरण्णदे ख विधेयस्य णस्या तिदेगेनैव प्ाप्नत्वादितराङ्गपरिस्चायाञ्च बेदोग्यापनेः प्ग्निशतपदस्णमुवाद्‌- त्वमङ्खगेशृत्य कर्मान्तर विधिरोवायमिति ara |

प्रत्य भिन्नानान्न कर्मान्तरम्‌ । न चानुवादानुपपन्तिः। सत्य यश्चो षोमा दि व्लद्रपन्नो वतोरव्यांसश्यषटल्ति देवतात्वे मनोताख्ाभिग्रष्द- वह्मखण्याऽभिधानोपत्तेः | agayg एवक्तद्धित्रवण्णहेवनादय- मेवेदम्‌ | एकवाक्योपादानाश्च समु खयः । अतो डित्यड वित्यथो- माता डित्थस्य मातेतिवङश्यत एव केवलेन पान्नौवतपदेनानुवा- दः । wa पूरवेकर्मानुवादेन गुण एव विधोयते । न च विधेया-

Ge भाटृदौपिका |

भावः । इन्तप्ग्नि करणस्येव क्रप्रत्ययान्तार्थंस्य विधेयत्वात्‌ । तस्य च ग्टहमे पो याज्यभागन्यायेन प्राृतस्येवातिदे ग्रतः पूरवेप्रट॒त्या विधे- यलात्‌ क्प्ोपकारकलेन च तेनेव नेरा काडच्ाद तिदे शकन्पनेनो - न्तराङ्गानामर्थादिव निदत्त Sterns: । टत्तपय॑ग्मिकरणतवस्य च ॒पूर्वाङ्गेष्वहृतेव्वसम्भवात्तान्यप्याचिष्यन्ते । नम च क्रप्रत्ययबलेन प्रमाणणन्तरप्रमितलावगमाद तिरे शा प्रतिबन्धकत्वम्‌ | प्रोकिताभ्वासु- लखलषुसशाभ्या मित्यादाविव प्रमाण्णन्तराभावेऽपि एतदिधिविधे- Bara कप्रत्ययोपात्तलेन बाधकाभावात्‌ ॥८। ३ 91

VAT ॥ श्रनारभ्य श्रुतं, एष वे इविषाःइवि्यजति at- दाभ्यं weet सोमाय यजते इति । तचा, परा वा wera: प्राणएएति योऽशं zeyraifa | wa हविः सोमः स एव देवता स एव द्रव्यमिति प्रथमायेवादस््ायेः | mw श्रायमेर्यादामभिवद्धंत- इति दितौयस्य) तच म तावद ग्रदएमेव ज्योतिष्टोमे विधौयते। GATS य हणस्म्रावचातादि वदंश्वदाभ्यनामकल्वानुपपन्तेः | fx- तौयान्तयोस्तयोः संस्का्यद्रवयनामलाक्गोकारे तु श्रयभिचरितक्रतु- सम्नन्धाभावाल्ञ द्रव्यमाजोदे्ेन यहणविधिखम्भवः | wat ze- देवतादिगशिष्टया गान्तर विधानमेबेदम्‌ | अदाभ्यपदेन डिसाऽनदेसो- माख्यद्रव्यास्यांदूए्पदेन च निर्यासद्रव्यस्या भिधानात्‌ । दितोया चो- भयत सक्घन्यायेम । देवता ल्वेकज् सो मोऽन्यच प्रजापतये BVA मग्ववर्णात्‌ प्रजापतिः। गडा तिश्चाद्येऽनुवादो fata areas: | तयोख यागयोः प्राकरणिकेतत्मानजातोयतेतन्तिरोयश्राखाश्यवा- क्धा्च्यो तिष्टो माङ्गल्मिति ara |

दिततैयोऽध्यावः | ce

सातौ यागखशणाथां प्रमाणटाभावादाच्वाक्धे WARTAT- fat विधिना ayoea विधेयत्वावगमाञ्चोभयज्रापि यदणमेवोक्र- wya उक्रसज्लकद्रव्यसंस्कारकतवेम वा विधौयते | एवं च fafa- योगभक्गोऽपि दितौयाया a afwataafa । देवता तु सोमशूपा ्रद्यवाक्ये गणे एवान्वेतौ ति देवता विशिष्टं awoaa aw विधौ- यते । दितोये तु उपयाम ग्टहौतोाऽसि प्रापतये ला जुष्टं VET मोतिमन्त्रवर््णार्‌ यष््ाङ्गतया देवताप्रा्िद्रं्टयया । ₹ोममन्तरसदरन्त- रभा वियागोपकारकत्वमादाय नेयः | देवताविशिष्टषणद्रयं च प्राकरण्िकवाक्येन ` श्योतिष्टोमाङ्गलस्य तदुपपाद्यलस्य च बोधोप- waa afefacte: । प्रयोजने, पूर्वपख यागद्याक्गलाद्ययाश्रक्षि- न्यायविषयल, सिद्धान्ते प्रधानल्ान्नेति ॥९॥२८॥

अभ्निख्ठ्‌ ॥ श्रनारणभ्येवं रतम्‌ । य एवं विद्धानम्भिं चिनोतौति | ay चिगोतिना नाभ्निसंस्कारा्थतरेम चयनविधिरपि तु अरभ्निखंशच- we urea विधिः । श्रयातोऽप्निमग्िष्टोमेनालुयजन्ति, age न, लमतिराजेण, तं दिराभेत्याद्न्तरवाक्थेषु अग्निष्टोमादियश्ना- नामम्धलुयजनलवरूपगण्णाश्ञानात्‌ । न हि भ्रग्यसुयभनत्वमप्रेरया- wasnt | देवदन्तमनुगच्छति यजन्नदन्त इत्यादौ तुष्यक्रिया- योगे एवानुशब्दद शनात्‌ । अतसा भ्िसंश्चकस्य ave तस्िखेव वाक्ये विधौ गौरवापन्तेरविंददवाक्य एव विनोतिना ल्या तदि- धानम्‌ । ख TEM व्योतिष्टोमविकारः | उन्तरवाक्येश्च तद्ध कलङ्गल्वसिद्धिः। दृष्टकामिरभिं चिनुते cata ware प्राप्नला- शिनोतिर्मिवंपतिवदनुवाद खथनस्येति प्रापने |

12 =>

ée मादुदौपिका ।

पाकमरुभुद्धे इत्यादौ तुदखक्रिधायोगाभावेऽपनु्रब्दरषनाल लदरुरोधेनाभिग््दस्य VIN च धथागपरलकल्पना चक्का । अतो विददाक्ये चथगमेवाभ्रिसंस्काराथे विधौयते । afin च अद्यपि wet sen एवामिभौ यते, तथापि तद्व बेचर््यापन्ते- निरूढलचणया आ इवनोया दिपरलावखायान्तदु गमेव चयनं संस्का- इकतथा विधौयते | *संखकारख सामर्ष्याश्चयनमिष्यादितखष्डिल- wT: । स्ापितस्दाग्रेरपयोगापेशाधथामथात इति वाक्येन aw ण्यो तिष्टोमाङ्गलेन विधानम्‌ । तज fe अभ्मिश्ष्देन चथन- निष्यादितस्ष्डिलस्छा पितोऽभ्रिखथनमेब वा खचणएयाऽनिधो यते" । sfitaneyg जातिन््ायेन संस्छावचनगोऽपि afer ब्योति- होममेव प्रचुरप्रथोमादमिधनत्ते । ay दवालुनम्‌ TTY न्योतिरटोमलमेव श्ञाजवादुहेष्तावच्छेदकं न लगिष्टोमणखवावत्व- afa | |

यद्यपि च ware श्यो ति्टोमप्रयोगसम्बखितलाद रुह्ानवा- देष्यादेव लदङ्गलसिद्धिष्तयापि पषएकामञ्धिन्वौतेत्यारिवाक्षेरघ्ेः क्राम्बलावगमात्‌ ऋलङ्गलप्रतिप्रसवाथे amy faxed । अथच्चाद्निः प्रहृते uf षोमांगं बेष्छतामित्या दिवचनादेकण्पिकः। ware चोतलरवेधां wfagtua इति वचनादु्षरवेद्या agua: | a

** cafexrniitcsee, dere सामथत्कयगनिष्यादितस्य- fasne पितोऽभिश्व खनमेव वा सतख याऽमिधोयते, - इति we To GAR पाठः |

दितो ऽच्याबः। ९९

मावे योश्वरबेदि माम्‌ | owcterafy निदधाति वचनात्‌ । तद्य तसुकब्यभेत्यादिवाक्यानि वैकख्पिकलात्‌ विति विषे तज्ियमाथानि, चथनाभितम्ठेनाकारतादिफलाचंदणानां प्राघ्यर्थानि चेति दज्रमे वैच्छते ॥९०॥२९॥

्रकरणाम्भरे ॥ कौष्डपायिनामयने उपषद्धिचरिता areafy- Ws Aelia मासं दभेपूंमासाग्यामित्यारि श्रुतम्‌ aw wifi अभिरशोजादिपरेख qceerfe कर्मण छपसिततात्‌ तरतुवादेन वेदा दवनोये जदोतोतिवन्माखादिरूपगणविधिः। छपारेयवदतु- पारदेयस्धापि दूरख्छकर्माशुवादेन विधाने बाधकाभावात्‌ । ada लकाचादिरूपानेकगृणविशिष्टपरयो ग विधानाच्च ग॒ aac: | रतो भ कर्मान्तरविधिः इति प्राते ।

संवे प्रवत्तंकस्य विधेः रेति विषयलापरपर्थाथं उपारेथ भरमाषलाखान्नातन्नाप्यलाश्थं विधेयत्वं च प्रमेयम्‌ । तदुभथमयेक- त्ति । शंमानाभिधागन्रुत्यादिना च धाल्ंभावनाटन्नौतयरगैः । arden तु विथिष्टविधिगौरवमिया तन्धाबटन्ति । यथा- वदादवनौथे जुहोतौत्यजाइवनौयस्योपादेथतविधेयलोभथाअरथलाद्‌ योगबलम्‌ । अतएव तज धार्यालुवादापेकांषां दूरा खनमामपि wivtaret कथञ्चिदमुवादः |

ret तु मास्या शुपादेयतादु पादेयत्वं धालर्थं एव वाच्यम्‌ | अतस्त्ामानाधिकर छेन विधेयलमपि तजेवेति विहितस्य विधा- गायोगद्धेदः | एवं सत्यपि, यदि सायंजृहोतोत्यादिवत्‌ प्र्य- farses शज्िध्यादिं प्रमाणं भवेन्ततोऽगत्या areret faded

€R argaitrat |

कर्मणि च masynewatata वेथधिकरष्छमप्या्रौयेत । न Sacha ग च सन्िध्याद्चभावेऽपि are एव पूवंकरभापस्यापकता | afints जुोतोत्यनेन auf fe यादृशो विंजातोयशोमत्व- प्रकारिका होमोपस्थितिस्तादृष्येव सज्िधिनो पनौता । युक were जुहोतीत्येतदाक्धस्यजहोतेरपि सविषथयविषयत्वमापादयन्तो भवति तद्भत विश्ेयायेकत्वप्रतिबन्यिका |

afawinife नाम तु च्रभनिरेवताकशहोमलप्रकारक्ोमविशव्य- कबोधं जनयत्‌ MUAY पूवकं परश्ापकल्वमापादपितु चमम्‌ । न fe श्रभिदेवताकं Wi करमंबेत्य् प्रमाणमस्ति । विलातीोयोमत्वस्य माश्नाऽमुपस्थितेः | WII पर्यायत्वेन सडह प्रयोगानापन्तेः । श्रति- प्रभङ्गमिराकरणस्य प्राचो नप्रयोगाभावेभेवोद्धिदधिकरणे wn faa RASA ANTS । अन्यथा मलयेलचण्णादिभिया शअरतिप्रसङ्ग- भङ्गायेमपि शूच्छङ्गोकारे शोमादावपि तदापत्तेः। श्रतोन माथा लदुपस्चितिः | अतएव UT नामेवानुपादेयगुणयोगेग श्रुतं न तु धातुः चथा सर्वेभ्यो दशरपूेमासावित्यादौ, तज नामाथेख्धेवोपादेथ- लसामानाधिकरण्टेन विधेयलप्रसक्रतौ नामजन्योपख्धित्या तत्‌प्रति- Bare कर्मान्तरम्‌ | WF वा ABTS प्राकरणिकलादक्मान्तर- लम्‌ wa: प्रहृते नाखा विधेयाथेकलस्य ज्ोतौ प्रतिबन्धाथोगा- दनुपादेयगणयुक्नातुपल्ितिष्पप्रकरणण करात्‌ सिद्धं कर्माम्तरत्वम्‌ | . अच चानुपादेयग योगस्य खदृश्युपादे यदा पनयनदारा पारि- रव्या द्धात्वयेटश्यपादे यत्वापादनं व्यापारः | श्रनुपख्ितेर्पारेव- लसामानाभिकरण्फेन विधेथतवाप्रतिबन्धः सः । श्रवएव न प्राचौ-

दितयोऽध्यायः। eR

गोवा * श्रलुपारेयगृ योग एव प्रयोजकोऽपि तु उपादेयगुक- सामान्याभाव एवेति ध्येयम्‌ । wa: fag काणविशिष्टकर्मान्तर- विधानमेबेदम्‌ | एवं ace द चिष्टेन तोरेषणाग्नेयोऽष्ाकपाख- दति Swe श्राग्रेयपदस्य साधारणव्वेन पूवकमोपस्ा- पकल्वाभावात्‌ । निमित्तख तु eared विश्वजिता यजेतेति | TATE VEU: । ATA सजमङ्ुवतोऽयं विश्वजित्‌, विश्वजिता थजेतेत्यस्मात्कर्मान्रम्‌ | ग सनेन fafrawa प्रक्र वा तेगोत्पन्तिः । विभियोगादिशामानाधिकरणष्छेनावगताया उत्पतेः efafa विना बाधे प्रमाणाभावात्‌ ५९९॥४ on

फलश्च ॥ फलराप्रेयमष्टाकपाखं fates इति । ख्खा- Ta तु ओदुम्बरों पोखतोति Meteor wal । पद्व यथाऽनुपादेयाभि† तथा वाजपेयाभिकरण्े atga प्रपञ्चितम्‌ a १२।४९॥

सन्निधौ ॥ पञ्चानामनुपादेयानां सन्निधौ. प्रयुदाइरणानि । दगेपूंमासप्रकरणे पौ णंमास्स्ां पौ माख्या यजेत, समे दरपूषमा- apat यजेत, यावष्नौवं द शेपूषयेमा सार्धा यजेत, दशेपूषमाशाग्वां wat यजेतेति चतुर्णाम्‌ । feowd प्रहत्य गओेषात्‌ fever. यजतो ति tesserae |

अज aaa सन्निधिमा सविषयट्न्िविधेयत्वप्रतिबन्धात्‌ प्राप्न

* प्राचोगोक्तः, - इति we पुस्सके पाठः | + यथाऽनुपदेयाः, - इति ख me पुस्तकयोः पाठः |

श माङ़दौपिक्षा |

Qa कर्मणः कालदेशविशिष्टप्रयोगविधिमाणं विधिर्लाचवावाभु- मन्धते न त्‌ कमीत्प्तिमपि विधक्ते। बण तु प्रयोगोऽपि प्राप्तौ यथा य दश्येव्यादौ, तज प्राप्षप्रथोगानुवारेन कालारिमाभ्रविधिः | सम्भवति दे्रकाशयोरङपारेवलासमवेऽपि anya fafaata- fafa: | fafawea तु मियोभिभिष्तमेमिजिकयोरङ्गाङ्िला- ema प्राप्नस्तापि कमंणोनिमिग्तसन्बन्धागुमितवापर्चयान्वथंतेनं विनिषोगविधिरिति vega । फलसंखाययोख्छ तदु तेन प्राप्त कमेविनिथोगविधिः we एव । wit भ सजिधिसत्वेऽगपरैव- BUA shy कर्मान्तरम्‌ ॥१९२॥४२॥

waaay’ ॥ कालदययोमेनाप्रेवं frure, बदा्रेयोऽष्टाकपा- शोऽमावाच्या्थां भवतोति way) तज कालादषयुक्रादाप्न- चात्‌ कर्माण्लर विधानमिदम्‌ । प्रकरणान्तरादभ्बाषादा भेरोपपन्तेः। अनेनेव विडितस्येतरेण पौणमासौमाणविधिश्ठ उत्पभ्िजिष्टका- खावरोधाजिराक्तव्यः। न चेकस्ठेव कमेष्ोऽभ्यदथभिरस्कतथा विधिद्धयेन विधानं पिङ्गाच्छेकदहायनो ्ब्टाभ्यामिव उष्य विशेष्येति वाच्यम्‌ । पिङ्गाच्येकहायनौश्न्दान्वासुपस्वितसख्ाेकद्यकेन विधिना विधाय बाधकाभावात्‌ | प्रते तु एकेन fafere arte विधि सम्भव इति कर्मान्तरमेव | अतणएवामावाख्यायामागेयदथकरणं पएवेपशप्रयोजनमिति प्राप्ते |

* च्यामेयखक्ष दति भवितुं यक्तम्‌ । आग्रेयख्क्तदेतुलादभ्यासेन प्रतौ- येत xfs fe खम्‌ |

दितोमोऽभ्वायः। ९५

एतच्येन्राग्मविधिगरेषलान्न खातन्तेप विधायकलम्‌ । प्रशशाप्र- यसा हित्येन चेन्कराद्रप्रशंखा । अतो न कर्मानरम्‌ ae sng on

इति ओखष्डदेवविर चितायां भाहृदो पिकायां fettea emai: ॥

९९ ATSC ETAT |

अथ चलुथेः पादः । DP KOE

थायष्लौ विकः ॥ ataentd द ग्ेपूणेमासाभ्यां यजेतेत्यज्र काम्ये एव anya द शेपूमासकमंणि नोवनपर्याप्तकाखविधिः । न च पौणएमास््ादिकालविरोधः | BIT शअरमावास्यापराशा- दिवदुभयोरणपपत्तेः | श्रतएव विनिगमनाविरहात्‌ कालदथवि- धावपि प्रयोगदयविधिः। ओवमपर्य्याप्तकाशविधिषामथ्यादेव च पौ एमाख्या्य्यादशपूणमासाडन्तिः | wry तावद्व्या्यप्रयोगग्या- सक्रब्धापकेकप्रयोगादेव खर्गादिफलमिति HTH ।

काललचणापन्र्नायदाणविधिः। अतो धातुसम्बन्धाधिकारविडहि- तणसुखप्रत्ययेन जौवमस्य कमसम्बन्धावगतेः, स्ावच्छिलकालकलादि- रुपसम्बन्धा्रयणे च गुण््डतकालातुरोधेन प्रधानाटन्तेन्यायशभ्च- त्वाभावेन यावच्छम्दायस्यापि विधेयत्वापन्तर्णाघवा जि मिन्तत्बमेव सम्बन्धः प्रतौयते। तदा डि प्रतिनिमिन्तं मेमिन्तिकाट्न्तरन्याथशभ्य- लाद्यावच्छब्टायौ ऽतुवादः | निमिन्तलं च खाग्वयव्धतिरेकामुविधा- स्यवश्यानुष्टानकवत्वम्‌ । थथा राषहृपरागाश्वयव्यतिरेकागुविधाचि RAAT TQ खानस्य तदनं राहृपराग |

अज्र च व्यतिरेकाजुविधानश्य सवे प्रापकप्रमाणाभावादेव सिद्धेरण्वयातुविधान एव॒ विधेस्तात्पयेम्‌ । अतश्च fafirnen नेमिन्तिकश्यावश्यानुष्टानवोधनाद करणे प्रत्यवायोऽनुमोयते। करणे

hi DAK 212173 y BIBLIOTHECA INDICA:

(9 CY 7

ङ ¢

-EGTIO “®rrentat Works

PUBLISHED BY THE 1448. SIETY OF BENGAL

4A (

New Serigs, No. 964.

argetfaar | | | BHATTA DIPIKA ° A WORK | BELONGING TO THE PURVVA MIMAMSA SCHOOL OF HINDU PHILOSOPHY BY KHANDA DEVA EDITED BY MHAMAHOPADHYAYA CANDRA KANTA TARKALANKARA. VOL. 1, FASOICULUS IL.

CALCUTTA PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET,

1900.

yo

Digitized by G O Og | €

AT THE LIBRARY OF THE

fisiatic POCIETY OF PENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 46, Grear Russert Street, Lonpox, W.C., anv Mr. Orro

Harrassowirz, BooxsEnuer, Leipzig, GERMANY.

DOL PLO LOFT + ~ >

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some of the Fascicnii being out of stociz. BIBLIOTHECA INDICA, Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each aa Rs. 1 8 *Agni Purina, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/ each... a a ` 2 Aitaréya Aranyaka of the Rg Véda, (Text) Fasc.1-5 @ /6/each =... 1 14 Aitaréya Brahmana, Vol. I, Fase. 1-5 and Vol. 11, Fasc. 1-5 Vol. III,

Fasc. 1-5 Vol. IV, Fase. 1-5 @ /6/ ह 9 <. S Anu Bhasyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ५/५ ६५३ i. | Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. 1 vse 5 0 = - Astasahasrika Prajfiaparamita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each wee 9 + Acvavaidyaka, (Text) Fase. 1-5.@ /6/each =... . os ik. an Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. 1-5; Vol. II. Fasc.

1-5 @ 1/ each seats ०५५ oe ide sett । 1, 0 *Bhamati, (Text) Fasc. 4-8 @ /6/each ~ ie. 1 14 Bhatta Dipika Vol. 1, Fasc. 1 9१ bee Son a0 6 Brahma Sitra, (English) 7886. 1 = ,., ine भः कक "^ Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6! each at गद 1 8 Brhaddharma Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each aS. 2 4 Catalogue of Sanskrit Book MSS. in the Society’s Library, Fase. I. ... 2 0 *Caturvarga Chintamani (Text) Vols. Il, 1-25; 111. Part I, Fasc. 1-15.

Part Il, Fasc. 1-10 @ /6/each =... =o ०७ . 19 14 *Crauta Sitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/ each 4. + * Ditto Latyayana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each... ११ ब्‌, 6

Ditto Cankhayana, (Text) Vol. I, Fase. 1-7; Vol. II, Fasc. 1-4, Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each ..., ० . -9^ षा Cri Bhashyam, (Text) Fasc, 1-3 @ /6/each~... मैः द ११ 2 Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each = ... ६, पन । ४ ¡ Kala Viveka, Fasc. 1-4 bs aie te ५. 8 । Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each *& a ost ie Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each 12 ,,„ LO 8 Karma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each =... oat Mey 6 ¦ Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each नि iG Se | Madana Parijata, (1९४) Fasc. 1-11 @ /6/ each... ef 4 2 | Maba-bhasya-pradipddyota, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each =... 0 12 | Manutika भु graha, 1 ) Fase. 1-3 @ /6/ each ४; 1 ॐ # Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-6 @ /12 each प ar न *Mimamsa Dargana, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each „ॐ >, ` $ ~ eae Narada Smrti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ a ५ ESS | 2 avartika, (Text) Fasc. 1-4 @—6/ ah a ive । 8 kta, (Text) Vol. IIJ, Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each ... 5 4 J क्कः

` of Digitized by Google |

दिकोयोऽध्यायः | € ॐ

च धर्मेण पापमपनुदतोत्यारिवाक्यशेषाद्राजिसचन्यायेन पापर्य- एवानुषङ्किको नित्यनेभित्तिकस्थले फलम्‌ |

aa तु रथन्तरषामत्वादि निभित्तस्वे नेमित्तिकस्य werea प्रा्िषम्भवेनान्नयातु विधानस्य प्रमाणन्सरण mifaaa व्यतिरेकानु- विधान एव विधेस्सात्पयेम्‌ । cava रथन्तराभावे रेष्रवायवायच- लस्याभावः | Gay यावष्नोवपदे लाघवाद्यनुरोधेन जोवमख भिभित्तवावगतेस्तद नुरोधेन पापचथाथं विनियोगान्तरमेवेदमिति सिद्धम्‌ urns vu

नामरूप ॥ श्राखाभेदेनान्नातिऽग्रिहो चादौ eqafe भेद कप्रमा- णेषु न कर्ममेदः। भेद कप्रमारैदिं सखवाक्यस्य कर्मात्यत्तिपरलावगते- स्त्यन्ञस्योत्पत्ययोगात्‌ कर्मान्तरत्वसिद्धिः । wa तु उक्रप्रमारैः उत्प्तिपरतलवावगमेऽपि पुरूषभेदात्तत्तच्छाखाध्यायिपुरुषान्‌ प्रत्येक- स्येव कमणः स्वंचोत्यत्तिसम्भवान्ञ कर्मभेदः) न fe स्वाः wer: स्व- पुरुषेरध्येयाः | स्ताध्यायविधावध्वये' aia इतिवत्‌ स्ौयतलेकत्वयो- विंवकितलेनानेकश्राखाऽध्ययनानुपपत्तेः। न चेवं बेद्‌ान्तर स^ शाखा- ध्ययनस्याप्यनापत्तिः | बेदानधौत्येत्यादिवचभान्तरानुरो धेन वेद्‌ चय- गतेकं क श्राखाध्ययनस्येवावश्यकलत्वावगतेः |

श्रतएव वेदभेदे पुरुषाभेदादेकचेवोत्पन्निरपरच wale अवण- मित्यत्र नियामकं वच्यते । वेदेकले तु प्रतिशणाखं पुरुषभेदात्‌ सत्यपि सवंषासुत्पत्तिपरवे न कर्मभेदः । श्रतएवेकस्मिन्‌ कर्मणि

Fan Ce er eee OO eee Oe ee ae भो

* वेदान्तर्स्य, - इति कण पुस्तके UTS: | 13

ex माददौपिक्षा |

faqgrat नानाग्राखागताङ्गानां विकल्पः । स स न तक्षतपुरुष- मेदेन व्यवसितः । तन्लदङ्गानां तन्तदध्येशर्यत्वे प्रमाणाभावेन प्रकरण्णश्छुकत्वथेल्ावगतेः । श्रविर्द्धाङ्गेवु तु समुच्चयः | श्राखा- मरोयाङ्गन्नानं च कर्पसूजादिभिः Bw! TH ase वा खग्टद्यो क्रमित्यादि aed, तत्‌ सर्वाङ्गो पसंहारासम्भवेऽमुकल्पविधा- wrefafs amiga zea । तदेवं शब्दान्तराग्याषसद्यासञ्त्रा- गुणप्रकरणानारो निरूपितः कर्मणां भेदः । wr: परं तेषां विनि- योगो निरूपयिष्यते ॥२॥४ ww

दति श्रोखष्डरेवविर चितायां areal faarat दिवौयाध्यायस्य we: पादः ॥

MACUIT WA |

TAALATA: |

प्रथमः WT: | Sr RSS

waa: 8 तदेवं wares wane निरूपिते सम्मति ओ षिनिरूपितं ग्रेषत्वापरपर्यांयमङ्गलं fread । भिन्नानां fe तत्‌ सम्भवति नाभिन्ञानाभिति तज्जिरूपणस्य ay हेतुत्वम्‌ । द्यपि श द्व्यकर्म॑ष्णोमियोऽङ्गाङ्गिभावे न पूक्रनिरूपण्श्य हेतुता । तथापि शङ्गवसामामा धिकरण्ठेन हेतुतामादायेव सङ्गल्युपपन्ताववच्छेदकाव- च्छेदन तद सत्वेपि न कञिद्धिरोधः । wavs हेतुं, suave तु तत्मसङ्गालिरूपमित्यपि बोध्यम्‌ । अ्ङ्गलमेव वाऽध्यायाथौऽङ्ितव लर्थात्‌ । तदपि च श्रुत्यादिषटप्रमाएकं, अतिदेशप्रमारकस्वेश- विचार्येललात्‌। तच्चानेकप्रकारकं faa) अङ्गवलच्णम्‌, गेषपद्‌- शश्यत्वावच्छेदकम्‌, शअङ्गाङ्ितयोरवच्छेदकम्‌, अ््धादौनि च षट्‌ sya प्रमाणानि, तथो विरोधे बणाबणम्‌, विरोध कासि क नासतोव्यादि ॥२।९॥

Ba) इृदाद्यं प्रकारदयं fread: यदेव हि ayawed ASA गओषपद शक्यतावच्छदकं नान्यत्‌ | AWA नाम पारार्थम्‌ | तच्च यदुर शप्रहन्तकृतिकारकलेन fated aaa तदङ्गवम्‌। खगौ- रेथप्रटत्तपु रुषशतौ यागानुकूलायां कार कलेन विष्यन्वथाञ्च चागे लचणसमन्वयः । प्रधामोरे पृन्तपुरुष्टतौ प्रयाजाद्युकूलायां

१०० भाद्दोपिका |

प्रयाजादेः कारकलेन विध्यन्वयाच्च प्रयाजादावपि सः । द्रव्यशुण- SMAI च यागादेश्च चागासुकरूलशतौ ACTA ताधिकरणएतादिकार कलेन विधेयत्वाद्या गाङ्गा विघातः । wee द सम्बन्धसामान्याभिधानेऽपि कारकत्व एव पयेंवसानान्नाव्याश्चिः | निमित्तस्य च करियान्वयिनोऽपि कारकल्वाभावान्ञाङ्गलापन्तिः | निमिन्तस्यानुष्टापकलवाख्योदेश्यतेऽपि र श्ठितलाष्योटेश्यलाभावाञ्च म यागस्य निभिन्ताङ्गलम्‌ | wea तादृश्या एवोरैेश्तायाविवलि- तलात्‌ | डदेश्यतापदेनेव च क्मकारकलाभात्‌ कारकपदन्तदति- रि क्परम्‌। श्व्यादेरपि यागरृतिकारकत्वादङ्गत्वप्रसक्तौ विधेय- लान्तम्‌* । यथया चास्य न क्राणयवयाघ्यतिगाप्तौ, तया alga विस्तरः |

एवं च यजेदं yaad, यथा यागादेर्भावनादि प्रति, तच भाक्रोऽङ्गत्व्यवदारः श्नास्ते। यद्यपि च नेदृग्रमङ्गतवं श्चत्या दि प्रमाणकं, कारकलमाजाभिधायिलात्‌ दतोवादेः । तयापि amare: खर्गा- दिपदात्‌, तद्‌ देश्यकल्व | ससरगांदिना, ङतिराश्यातात्‌, कारकलवं तोयदः, विध्यन्वयित्वं विधिपदसमभिव्याहारात्‌ । विधिर्हि विशिष्टभावनां विदधन्न्यादि शेषण्णन्यपि विध इति सवेषासु- aaa विधेयवेन ar विध्यन्वयः | अ्रतएवाङ्गलाघटकौभुतपदार्था- ` न्तराएं प्रमाण्णन्तरेण प्रधिद्धावपि तहटककारकलतस्य श्ुत्यादि- गम्यलात्तेषा मक्तप्रा ACTA: WAU

* इत्यमेव पाठः was | बिडितत्वान्तमिति तु भवितुमुचितम्‌ |

BALAI: | ६०१.

zag: ॥ यद्यपि पाराथ्येमङ्लं तथापि न amare | समानपदश्रत्या यागादेरोव भावनाभाव्यलेन wa खद्‌ गेम विचि- तत्वाभावात्‌ | विधेः खरूपयोग्यलेनेव लिडन्थंतया इष्टसाधनलाना- खेपकल्वात्‌ | श्राेपकलेऽपि भ्रमप्रमासाधारप्ठेनेष्टसाधनलन्नानष्येव कारणतयेष्टसाधनवसिद्धौ प्रमाणभावाश्च । खगेकामपदस्य a सलोकामः प्राय्ित्तं श्ु्यादितिवत्‌ कर्तेपरलवा दिनाऽपयेपपन्तेनं भाव्यपरलत्वावश्चकता | Bat न यागादेलेच्छयत्वम्‌ | वस्हुतस्तु । उप- कारकत्वमेव WHAT) तदर्थऽप्यपकारके रेषलव्यवडहाराभावात्‌। तश्च गरुतिलिङ्गवाक्यदपप्रमाएचयगम्यमेव | अतएव त्रौ द्यादेद्र यस्यारष्या- देगेषस्यावघातादेः संस्कारस्य चो पकार कलद गेना ्छेषत्वम्‌ । प्रो द- णादिसंस्कारस्य तु लशिङ्गनाङ्गलासम्भवेऽपि श्ुतिवाश्याभ्वामङ्गत- प्रतौतेस्तदलेनेव उपकार कल्पनया गरेषत्नोपपत्तिरिति तेषामेव लच्यलमिति प्राप्रे | ,

नोपकार कल Teed, गो दो इनदध्यानयनारेर पि प्रण्यनवाजि- नया गाङ्गलापन्तेः । श्रपि तु पाराश्थेमेव | श्रपकारकस्यले तु तदष- कारस्येवेष्टलेनोदेश्यता न तु तस्येति न तदर्थेऽप्यपकारके गेषल- व्यवहारः । तदपि श्रुत्यादिषटप्रमाणगम्यमिति वच्छते । way वाऋ्ाद्यागोऽपि फलम्‌ । तथाहि । यद्यपि विधेः खरूपयोग्यतयेव प्रठत्यनुक्रूखत्वं लिङ्गाऽवगम्यते, तथापि कदाचित्‌ wena विधिवेयथ्ापत्तेरवश्यं कदाचित्तया भवितव्यम्‌ । तदा चेष्टसाध- मताश्चानं विना तदसम्भवात्तस्य च वाघकाभावे भ्रमवायोगादिष्ट- aaa तावर्यागस्य विधिवलाद्वगम्यते, दष्ट विग्रेषसाधनलं च

१०९ माटदौपिका |

खगेंकामादिपदसमभिव्याहारादिति यागस्य खगैङ्गलसिद्धिः। एवं फलस्यापि भोकर पुरुषाङ्गत्वम्‌ । भोक्ता चोत्सगतो विधिवश्रात्कामना- श्रादातनेपदवश्राखच कर्तेव । प्रमाएवे BAS । श्रजाङ्गलव्यव- दारोभाक्र दूति ठ्‌ ष्येयम्‌ । पुरुषः पुमः कन्तेलदिना यागा रेष्यशटतिकारकलवादाक्यादेव तदङ्गं दत्यविवादमेव ॥३॥२॥

तेषाम्‌ ॥ तदे वमङ्गलवे निरूपितेऽङ्गते श्ुत्यादौनि षट्‌ प्रमाणए- नोल्युक्तम्‌ । तज श्चुति्नामाङ्गलघटकोग्डतोदेगष्डता-ृतिकार कल्व- धथोरन्यतरख्य प्राधान्येम वादकः wee: | स च दितौयादतौयादि- विभक्रिरूपः | छन्निष्टाटजा दिव्याट्त्यथे प्राधान्येनेति । we कार- कलत्वविशिष्टद्रव्यवा चित्वेन प्राधान्येन कारकलत्ववा चित्वाभावात्‌ | श्रतएव भरो किताभ्यामुणुखलमुखलाग्यामवहन्ति, वारणो यश्चावचर इत्यादौ areata एव विनियोगो न तु att: |

तज दितोया steam सतौ प्रोख्णरैरङ्गले हेतुः । agay | ई श्पितलराल्याया उदेश्यतायाः साध्यतामाजवा चिदितीया- वाच्यलाभावान्तजापि न ger श्रुतिः । पितु भाक्त एव अ्ति- gaa । tigaatt शच्वणाऽक्गोकारात्‌ । श्रतखोदश्यतापदमपि मेव wae देयम्‌ । एवं षच्चादावपि कारकलश्क्रलाभावात्‌ शरुतिल- व्यवशटारोभाक्र एव । एवं safe विभ्वा लक्षणयेव कार कान्तर- प्रतिपादनं, तापि वाक्यौय एव विनियोगो म sta) वं समानपद ्ुत्यादिष्वपि इष्टव्यम्‌ |

तदेवं श्ुतेर्विनियोजकले तद्भूताधिकरणेनेव शिद्धेऽधुना गौ णमुखा धारणश्चतिविमिधोगोपयोग्यङ्गा ङ्गितयो र वच्डेद क विचारः

BATT ऽध्यायः | १०९

feat । द शेपूफमासयोर्बो होगवदन्ति, शआरच्यसुत्पुनाति, गां दोग्धौव्यादय आख्यौषधसान्नाग्यसम्बन्धिनः संस्काराः gat: । तेषु fa खव॑साधारणमवचघातविधाबुद्‌ श्यतावच्छेदकं उताञ्यादिग्याटन्तं, एवमन्यजापौति विचारः । तज म mag त्रो हित्वादिकमेवोदेश्य- तावच्छेदकम्‌ | शआअनर्थक्यापन्तेः। श्रवचातप्रोखणादिव्यतिरेकेणापि त्रो दित्ावच्छिनलादेर्जायमानलात्‌ । weary | wat नवमा- धिकरण्णन्थायेन त्रौ हित्वा विवच्याऽपूवंसाधनलललणाया श्रावश्य- कल्वालज फलम्रत्यासन्नलादे कलादारादुपकारकेषु HAAN मत्वा परमा पूर्वस्य तत्घाधमत्मेव प्रदेयघट कत्वसम्बन्धेन BBA | श्रस्ति Mame प्र्यपि साधनतां । अतएव म वाङ्नियम- AAS | अतखोरे श्यतावण्छेदकस्य सवंघाधारणलत्वादाच्या दिष्वष्य- बघातादेः wet) ग च प्रतिनियतनिदेश्राद्मवष्वा। ana रौ दत्वा दिविवच्षाया श्रावश्छकत्वे नौवारादिष्वमापन्तेरिति प्रापे । यद्यपि विधिर विशरेषप्रटृत्तः eq, तथापि दृष्टायलमियम- विधिलाचवानुरोधेन विशेषे व्यवख्ाप्येत, faga यदा सोऽपि विगरेषप्रस एव । ब्रोद्यादिपदे प्रत्यासत्या श्राप्रयायुत्पश्यपूवेसाधमः- mea SA! तच्याप्यनिरज्ातप्रकारवेन धमेप्रथोजकल्वो पपन्तेरा- मर्थ॑क्धाभावेन तदतिक्रमकारणाभावात्‌ | परम्परया फलवत्वाश्च | शतो ज्ौहिपदेन बरौहिसाध्यानि यानि waders त्यत्यपूर्वाि तज्निष्टकायेतानिरूपितया गा दिनिष्टकारणएतासमामा- धिकरणकार्यता निरूपितप्रदेयप्रूतिग्रलतष्डलङूपव्यापार कसाधनता- वामान्याश्रयलद्येव चोटेश्वतावच्छेद कत्वेन विवकितल्वा शनाच्यादिषु

१०४ भादरुदोपिक्ता |

प्रसङ्गः । Wa च पूरवच्रयस्येकानुगमकाभावेऽपि णएकरपदो पादा- नाद वाक्यभेदः | तत्तद्यापारकसाधनता एव च विवच्छन्ते न तु साधमतावच्छेदकादौन्यपि। तेन यागलपुरोडाशवलत्रो दिलाद्यभावेऽपि न चतिः। यथा च ब्रोहियवयोः कारणएताभेदेऽपि यवसाधारण्ये, तया कौस्तुभे विस्तरः। aa तच नवमादौ चो पपाद यिग्यते ^ ३।४॥

दव्यम्‌ ॥ दशेप्रणंमासयोः, स्पयख कपालामि चेति दश द्रव्याय amania वै दशर यज्ञाय॒धानोति wea वाक्येन दभ्रानामपि carat यभ्नसाधनवेन विधानादुत्यत्तिशिष्टपुरोडाश्रा द्यवरोधेन च सालाथ्यागषाधनलायोगादङ्गष्ववतारात्‌ प्रहृतापूवंसाधनोग्तद्रव्यषा- arya क्रियालावच्छिन्लोदेगेन द्रव्याणि विधौयन्ते। स्पयेनोद्धन्तो- त्यादि विगेषविभियोगास्ववयत्याुवादा इति प्राप्ते ।

tq त्तेन प्रत्य्विधिना दरतौयाश्रुतिसदरृतेन स्फयादौनां विशिष्य विनियोगाद्‌ यज्ञायुधवाक्यमेवेकमश्रतविधिकं वै-ग्न्दोप- बद्धमनुवादकम्‌ | बहनामनुवादानां वेयर्थ्यात्‌ । wa च यज्ञायु- धामि सम्भवन्तोत्येत दिष्यथेवादल्ेन साथंकलात्‌। तस्माद्‌द्धननमाच- अन्यव्यापारकंप्रहता पूवंसाघनलमेवो द्धननपदेन Bafa तदुदृशेनेव स्फयादि विधिः ॥ २।५॥

श्र्येकले ॥ ज्योतिष्टोमे, श्ररुणएया एकहायन्या पिङ्गगच््या सोमं Auras श्रुतम्‌ । तचारुण गब्दोऽरुएव चनो QUAM तिवचनोवा न तु विशिष्टयक्रिवचनः । तोयया च शक्यस्येव करुणत्सुच्य ते, न तु तदथै द्रव्यलक्षणण । टावाद्य्याऽपि ava सामानाधिकरण्ये नानौयते। न तु तदथेमपि व्यक्गिलचणा । श्रयत्पत्यापत्तेः |

हतौयोऽध्यायः। १०६

यथा चेवं सति, guerra लिङ्गवचनानि भवन्तौत्या- असुश्राखनोपपन्निस्तथा कोख्ुभे इष्टव्यम्‌ |

एकडहायन्यादिपदानां तु awa हिलादवथवाथेविशिष्टान्यपदायै- wo zaua शक्िरिति srg: | अ्रन्यपदाथं पददयस्य खचणेति तु बहवः । न स geeana पदेन विधिसम्भषे इतरे ॒विध्यसुप- पसषिर्वष्य्ये चेति are) उभयोयैगपत्मटन्तेविं हितविधानाभावात्‌ TAMA सार्थक्धाश्च । wea awf शआश्ष्छन्यायेन खच्ण्ठाऽपि नेति ama । समासानुश्राखनख् मतुबाद्युश्रासनववु प- यत्तेः। za पा्टिकरएसम्नन्धोपपादनश्च प्रमाणकरप्रमितद्रव्य- मादाथोपपादनौयमिति न afeq विरोधः। तदिशर्ष्छखय थोग्यलेऽपि कारकलेनायुत्पन्ञख्य वाक्योयद्रव्याच्चन्वयस्तायो गायुत्पश्ञ- asta चामून्तवेनायोग्यस्य वाक्योयक्रियान्वयायो गान्ततो विच््छिशञस्छ प्रकरण्कख्पितश्चतातुमितेकटेश्रनिष्यन्नेन वाक्येनारुणया प्रशतापूवै- साधनौग्डतद्रव्यपरिष्छदं भावयेदिव्याकरेण प्राकरणिकसवद्रव्याङ्ग- लमिति प्राप्तं |

a योग्यताश्चानं शाब्दबोधेतुरपि तु अयोग्यतामिश्यस्य प्रतिबन्धकतामाचम्‌ । way प्रतिबन्धकताभावकल्वे श्रार्च्छस्यापि कियाग्वथबो धोपपन्तेः। Tare योग्यतागवेषणायामारुष्छसख्य पाठिक TaN ततो विष्छेदाशङ्कधा | अतएव प्रथमतः सोम-

* carta पाठः सव्वच । ब्र्यादयग्वयस्य्ायोगादुत्मब्रत्वेऽपि, - इति तु

ufaarfa | 14

९०६ agerhart |

्रयार्ष्छादि सकणकार कविशिंष्टभावनाविधागोच्तरं क्रयस्य सोम- खम्बन्धबेलायामारुष्धादिचिकस्छ मल्वर्थशणया कयशग्न्धावगतौ पंञ्चादिगरेषणएविधिजयकश्यनया तेषां क्रयीङ्गलावगमे जते पञ्चा- त्परिश्छेद कौग्डतद्रव्या्यपेखायां पष्टिकोऽरुषेकशायन्योः परस्पर वि्रेषणविशचगष्यभावमाजेण सम्बन्धो द्रव्य विशेषसम्बन्धसखेति द्र्ट्यम्‌ | तत युक्तं क्रयसाधनेोन्धतैकहायन्यामेव fits TUE, न तु वाखःप्रश्तिषु क्यद्रव्यान्तरेषु |

a च थवेष्विव सोमप्रा्भिषाधगक्रयद्रयलाविशेषात्‌ प्रा्या- Wer) तेषां क्रयान्तरद्रव्यत्वात्‌ । भिन्लाहि शणंद्चक्रियाः | ज ख यिक्रेानतिवशादु्यत्तिशिष्ठद्रव्यावरोधेऽपि दव्यान्तरभिवेश- ena: | एकद्रव्यानतस्येव विक्रेतुः सन्पादनौयलात्‌ । अन्यथा दकिफानामपि प्रसङ्गवाधानापन्तेः। न च दशभिः क्रौणतौति वचनमेव निवे ्रतात्पययाहकम्‌ | तस्य क्रयसमुश्चयपरलेनाणपपन्लौ गणएन्यायबिद्धमेदापवादकलाधोगात्‌ । न ख क्रमभेदेऽपि एकषो- मप्रा्य्यंला विशेषात्‌ क्रयान्तरद्रव्येऽपि आ्रारुष्छस्य निेश्रा्ड्धा । ्रा- श्ष्यविशिष्टविजातोयक्रयविध्यन्यथानुपपन्तिकश्ितस्य विगरेषणविधेः पार्टिकान्वयस्य वाऽनतिप्रसक्रस्येव कण्यनौयतया विजातौयक्रयणन्या- नलिविगेषस्य विजातौ यक्रयलस्ेव ` वा faafeaan तिप्रसङ्गग्रदङ्ानु- ` पपन्तेः। यया चेवं सति feared सर्व॑क्रयद्रव्यस्यानापन्े fader Rtg द्रष्टव्यम्‌ Wag

waaam ॥ ष्योतिष्टोमादिषु यहं सम्राट त्यादि श्रुतम्‌ । तच सच्मार्गादि प्रति यशत्ववदेकलस्यापि उदेश्वताव च दकता, उत तस्येव

SAAT SATA: | | ६०७

सा, एकल तु कथमपि विध्यन्वयाम्भवादविवक्ितमिति. चिग््ा- याम्‌ । पश्चकलवद्‌ग्रहेकतवस्यापि अविवकललाकरण्भावादुरेश्वता- च्छेद कता | HGRA यदस्य sar इति wa |

यत्न fe समासादौ Ketan यथाऽश्वाभिधानौ यत्किञ्चित्ोमशिकप्तभित्यादभै, तज भवत्येव विशिष्टो: । यच तुस न युत्पश्नस्तज परस्परान्वयेन विशिष्टोदेगे अब्यत्पश्लाग्वयिभिवन्धन- बाक्यभेदापत्तेमे विशिष्टो शः । यथा यस्योभयं . इविराज्तिमा््डद्‌- ग्रहमिति च, इयोः सुबश्तयोर्भावनान्वयस्येव ब्यत्पन्ञवेम परस्परा न्चस्याग्यत्पन्ञल्वात्‌ | Wat पञ्चद शरान्याच्यानोत्यचापि विशिष्ट- विधानापत्तिः । waarmee सखमानाजिधामञ्चत्या करएत्वकमेतवादिरूपे at एवान्वितश्य पदश्रुल्या प्रातिपदि- कार्थाग्यो नेव व्युत्पन्नः । एवं सर्वेभ्यो दग्पूंमा सावित्यादौ एक- WMATA wa प्रातिपदिकादेव शाहित्यप्रतो- frente सादहित्धस्य प्रत्ययां एवान्यो न प्रातिपदिकाथें इति alge Wey । aay गेतादृश्रस्यओे विशिष्टोदेशखम्भवः |

ay fafusteurearasfa उभयोरपि प्रातिपदिकवचनमाथंयोः WING कर्मतवादावन्वयेन AT भावमान्वयोपपन्तेः wig पाटटिकोद वद यसम्बन्धे बाधकाभावः | न चोदेष्यानेकते वाक्यभेदः । भावनायामनेककारकसम्बन्धवद ने कोदेभ्यसम्बन्धे बाधकाभावात्‌ | न च तथ्यामेकोहभ्यताव्छेदकमिखमः। स्वेभ्यो दशेपूणेमासावित्यादौ एुषधपश्रएत्वारेरमेकस्यापि aa cinq विधेखूवनेको श्छ कलय नेव काचित्‌ खतिः। म चेकत्वावख््छिश्नस्य विनियो गाभावादसंख्का-

१०८ | argetfrent ।

यता । ages विनियुक्स्लापि atfene: संस्का्येत्ववर्‌ awen- वच्छेदेन विनियुक्रस्यापि ग्रहस्येकलावच्छेदेन संस्कार्यतलोपपन्तः | म चेवमपि दइयोरदेश्ययोरेकम्रधानक्रियावशो काराभावात्कथं परस्य- रान्वयनियम इति वाच्यम्‌ । वैहृताङ्गवह्ुशानुरोधेनापि waa वा प्रधागयोरप्याकाङ्खुगं प्रक्ष्य तदुपपत्तेः | इष्यते च aw भिन्न- AAAS आग्नेयं चतुर्धां करोति, पुरोडाशं चतुर्था करोतौत्यादौ TUANI प्रधागयोर भेदाग्वयसनेववाक्यस्यले सुतरां शाब्दबोधे मुख्यविे्यश्धतक्रियया वशोकारः | एकलाविषखापेचया च aml कारकख्पनाथां भ कोऽपि दोषः । अत एकलादेरपि सखातश्येणो- हेग्यतावच्डेद कल्ोपपसििरिति चेत्‌ ।

भावनायाः करोतिपर्यायलेनेककर्मलावसायादुरेश्छानेकले तद्ध- कग निबन्धनवाक्यभेदापत्तेः। रएककर्मकलद्धेकबोधविषथकरममैवपर्या- ए्यधिकरण्ठतावष्छेद कधर्मंवत्वम्‌ । श्र सर्वेभ्यो द शपूषेमासावित्यादौ खत्यपि पुजलपषटलादोनां कर्म॑तवपर्याछ्यधिकरणएतावच्छेदकानां धर्माणां भेदे एकमेव सर्वेपदेम युगपद्बोधाश्ेककमेकलवहानिरि- त्याचं विषयेत्यन्तम्‌ । पर्या्निपदशरत्यं तु कौस्ठभ zea । अ- तख WATS GATT फलंस्कार्यंदये वा तावदाक्यभेदापत्तिः wat | निमित्तदयस्लेऽपि यावष्नोवाधिकरणन्यायेन निमिन्त- इयस्य फणदयाशेपकलादाक्यमेदापन्तिद्र्टव्या । यथा चयननिमि- नदयेनेकस्देव We wearer कौस्युभे स्पष्टम्‌ । अतएव fafanneee निमिन्तसंस्कायेस्धसे वा एकक्मेकत्वभङ्गाभावाख वाक्यभेदः । ग वा काशदेश्रा्ुदेश्छानेकत्वे सः । चथा च फलादि-

दरलौयोऽध्यायः | ९०९

साहित्यस्य नेकबोधविषयता तया कौस्तुभे wea । way तत्छा - feafarwrat वाक्यभे दोदुष्यरिर एबेग्थाद्न्यज विस्तरः |

aq तथापि नेकल्वादौनामविवच्चा सद्या्भावनायां quan विवच्छोपपन्तेः। न चेवमेकल्ां्रे दितोयया करणत्खणार्‌ गरहा च प्राधान्याभिधानाद्ेरूप्यापन्तिः युगपद्टत्तिद्धविरोधापन्निखेति वाच्यम्‌ । ई्ण्ितानोख्ठितसाधारणकमेलमाजे दितोयायाः शक्रत्वेन प्रमाण्टाग्तरादिश्रेषावगमेऽपि शैकरूप्ेणोभयोरप्यन्वथोपपन्तेः । न चेवमपि aways तदगश्गग्धतयदद्धार कलवा सम्भवः | अङ्गलाद्यभावेऽपि सम्नजिथितामाजेणागकरेति मन्ते aise यस्यापि इारत्बोपपन्तेः । श्रत विवदितमेकत्मिति चेत्‌ ।

डते कवचना नुरोधेन पर्यये करणएलसकषणाङ्गोकारस्य यग- पदटल्तिदय विरोधवेरप्यादे चान्याय्यलात्‌ | तदरमनुवादके तस्मिनेव पाश्राधिकरणन्यायेन Meera । म चेध्ितानोश्ठितिखाधारण- कमेलमाजाभिधानाशोक्रदोषप्रसङ्गः । तथाल मिरक्रेक क मेकल्भङ्ख- प्रसङ्गन वाक्यभेदापन्तेः। Say शरत सिद्याथं लच्णएखयण aie दोषापन्तेरेकवचनं TAIN सत्छाधुलायेमनुवादोऽविवकितम्‌ | यया चेवं सत्यष्टववै ब्रा्मणएसुपनयोतेत्यादौ waders विवा, तथा कौश्छुभ एवोपपादितम्‌ ५२॥७॥

संख्काराद्ा # एकत्ववङ्गरइत्वस्छापि अविवा, लिक्गादेव सब्मा- te सोमा वसेकनिरेरण्प्रयोजनतवावगमेन सोमपाबमास्य संस्का- वंतावगतेः । उभयोरपि ग्रडवमसयोरेकव्यो तिष्टोमापूवंसाधनतेन चवेख्विव चमसेष्वपि सम्मार्गापन्तेखेति प्राप्ते । गशत्वविवच्ायां

are argettaant |

वाक्यभेदाद्यभावात्त्यपि alfa तक्लदभ्याबापूर्वाणं भेदात्‌ पथसा भेज्ावरूणं ओणातोति वद्य्टजन्यापू्वंसाघधनलवसमैव लच्णो - पपन्तेने चमरेषु TATA: ॥३॥८॥

अनयेक्यात्‌ ॥ स्तर शार न्निर्वाजपेयस्य पूप दत्यजाव्यवडितलात्‌ प्रधानत्वात्‌ प्रकरण्णनुयहा सप्तद शारन्निलं MAINS I TPIT विधोयते ia ane wa, ufanayran: | वाजपेयेन विशेषणे विशिष्टो राच्च | aa: सप्तदशारनिलं arnmagia विधोयमानं तदौयोध्वेपाचद्वारेण निविशते | aud खादृश्वाद्रौएं दति प्राप्ते |

धूपपदस्व awa प्रमाणाभाव grea ward wefaear तदुरेगेन सप्तदश्रारनिद्रव्यं विधोयते यद्यपि च ga ्रन्नि- परिमाण्ञ्चातिदे शतः सम्भवत्‌ प्रा्चिक, तथापि तदनुवादेन सद्या- विधाने एकप्रषरताभक्तापन्तेसतः पवेप्रटत्यङ्गो कारेण विशिष्टं दव्य मेव सष्याविधिफलकं लोहितोक्लौषा* दत्यादिवद्दिभौयते। युप- कायं खरूपे MALY प्रकरणात्‌ वाजपेयापूरव॑साधमत्लच्णया वाजपेया पूवसम्बन्धियूपलाभात्‌ वाजपेयय्येत्यनुवादः | षष्टो च पर- व्परासम्बन्धेऽपुपपन्ना मक्तरि देवदत्तस्यायमिति वत्‌ । व्यवहितलादि च गौणएत्वापेया न दोषः ॥ २॥९॥

कन्तृणे ॥ THAR: प्रथाजखमोपे श्रुतमभिक्रामं जुो- तौति | तचाभिक्रमणएष्यामृनतेवाव्वुरोल्युपान्ते प्रथाजहोमेऽन्वथानुप- पन्तेरारुष्छवचेह AHCI दउव्यस्यानुपाश्लरान्तद्राराऽप्यन्वयानुपप-

र न य es

* इत्थमेव षाठः सव्वं | लोहितोष्णौषा इति यरन्शान्तरे पाठः|

दतोयोऽध्यावः। ULL

केखतो विच्छिन्नस्य प्राकर णिकखवेो माङ्गत्वं तदौ यकनतैराइवनौ य- प्रत्याखन्तिरूपदृष्टकायद्ारेति ATA |

असुपान्तस्यापि श्राखयातगम्यस्य सद्भावान्तद्रारंव जरोत्यन्योप- TH: प्रयाजद्ो माङ्गलमेवेति भाव्यकारेण सिद्धाम्तितम्‌ । तत्‌ एसुखन्तस्य पवैकालता दिसम्बन्धेन जोत्यनन्वयेनेवाकाङच्छाभावात्‌ लुोतेख प्रयाजहोममाजवाचिते प्रमाणाभावादङणाधिकरणेन गत- DTT वार्तिंककारेणान्यथा ATMA | |

सत्यपि वाक्मौयरोमसम्बन्धे were प्रमाणाभावादेद्यां हवोँषो- तिवस्राकरणिकषवंशो माङ्गत्वम्‌ | वाचनिकाङ्सन्द शरूपावान्तराधि- कारस्य वाक्धसङ्कोचकत्वानुपपन्तेः । यदि fe तादृशरषन्दंशमध्ये अभिक्रामतौत्थेवं श्रयेत, ततोऽवान्तरप्रकरणेन श्या दपि WAST AAI वस्दुतस्त॒माङ्ष्वितिकर्तव्यताऽऽकाङ्खालचणं प्रकरणं, फलाभावात्‌ | अन्यया प्रयाजाभिक्रमणादोना मप्यतुयाजाद्यङ्गतापन्तेः । वाचनिका- करंखम्बन्धसिद्यथेश्च afar श्राकाङ्खायास्तग्माजयाइकलेनामि- क्रमणग्रारकल्वानुपपन्तरिति ATR ।

भावनाद्ञाभाव्येनाङ्गभवनाश्लपि क्रत्रपकारभाव्यकास्ितिकन्तैव्य- ताकाङ्कोपपन्तेरङ्गानामण्यख्छेव षा । सा परं प्रधानगतफणवत्वेन प्रति- बध्यते खज्जिष्याशातविषये | wat न परस्यराक्गलप्रसङ्गः। तदा ate इन्तिरतिरे भरेनाकेपलन्धस्सण्पादनेन साधारा श्राचमनादिभिः। यच तु वाचनिकाङ्गषन्दंशस्तजादयेनाङ्गाकाङ्खोष्णौोवनं saad च awa: | म तु मश्यादाविव वाचनिकाङ्गामां प्रत्येकमु्सेजकता। तावदभावकूटप्रेशर गौरवात्‌ । तद्दि व्यभिचाराभावाख्च। wit-

Ure माटदोपिका |

ART श्रुताना मवान्तरप्रकरणएेन बखवताऽङ्गाङ्गलमेव । WBA तु शोमानुवादेम विदितेऽभिक्मणे होमखरूपे श्रान्थव्धप्रसक्रौ श्रपूवं घाधमत्लचणातात्प्येयारकतया वाचनिकाक्गषन्द शरूपावान्त- राधिकार एव तत्वेनाओ्रौयते, न तु प्रधानाधिकारोऽङ्गप्रधानाधि- कारो वा वेद्यामिव । wha चाच षमानयते जुह्ामौपभ्तमित्या- qua wasting विधाय प्रयाजशेषेण वों व्यभिघारयति इति aque: | अतोऽभिक्रमणं प्रयाजशोमाक्तमेव । म च प्रयाजेव होमाभावः । प्रेपाक्गकस्येव त्यागस्य sgeaerce यजिपदार्थत्वा- वसायादाेपेण HIATUS होमपरा्युपयत्तेः ॥२॥१ ०॥ `

सन्दिग्धे an द्ेपूेमासयोः पञ्चदश सामिधेगोरतुन्रूयादिव्य- नेन सामिेनो विधाय तासां बाचनिकारुणाविहिताः। ततो fafa- दोनाम Wear देवेद्ध Tale: | तत एकर्विं्रतिरनुत्रूयात्‌ प्रतिष्ठा कामस्येव्धादयः काम्याः सामिधेगोकण्याः | ततः, sata era देवलच्छमेव तत्कुङत इति । ततः पुमः शमिधेनोगण्ण श्रकरानू- ayy देवत्वायत्यादयः | |

तजोपवोतं सामिधेन्यक्गन्दवाग्सरप्रकरण्ात्‌ | न च तदवान्तर- प्रकरणस्छ काम्यकस्पे aaa विच्छेदः । गोदोहनमादौनां दभ पृणमासप्रकरण्णा विच्छेदकत्वत्‌ काम्यानामपि तदिच्छेदकलानुप- TH: | पूषानुमनग््णमग्रवन्निविग्मन््श्यापि तदनुपपन्तेख । वस्ठतश्चु -शिङ्गादभ्निसमिद्धलरूपषामिधेनोफलणप्रकाश्कानामपि अ्वाम्तरप्रक- रणात्‌ साभिधेन्यक्गलोपपम्तेने विष्छेदशद्धा । cea एव wri Waa यागजन्यफशप्रकाश्कतेन यागाङ्गुलभिति प्रापे |

ZALAT ऽध्यायः | UR

fafafyeaurreitetiaca efategat । न च पूषा- TAMU: । यज MATHS बहनि वाचनिकान्यङ्गानि AMAR पूषानुमन्बणमन््ादेः परप्रकरणष्यलकष्यना । यत्र तु विष्छदकानि बहनि उन्लरकलघ्च वाचनिका au, तज वालनि - काङ्कद्येवामारग्वाधौतन्यायेनाङ्गलोपपन्तेम प्रकरणानुदटन्तिकण्पना । अन्यथा विश्वविटादेरपि quia: । प्रते च fafanarat बहतादा चनिकोच्तराङ्गानां BUA म प्रकरणानुटन्तिकच्पना |

व्ठतस्त॒ । नाकरागुच्यमिल्यादौनां सामिषेनौमाजोरेगरेन वि- धानं प्रमाणभावादपि ठु अ्रनुववनषामान्योरैशेन | way सामि- Grint विगिव्योपस्धित्यभावान्न प्रकरणानुदटन्तिः । ae देवा व साभिधेनौरगुच्येत्यादिसषो त्तेनम्‌ | तदाघाराथवादलाद साधकम्‌ । अत warm वाचनिकाङ्गाभावादेव म मिविद्‌ां सामिधेन्यङ्गल- Wet | संज्िधिमाचेण ACHAMET तु परश्यराङ्गलानुपपन्तेः प्रकर- केन area | न चेवं ्राभ्रयाभावात्काग्येषु रणपलसान- न्धानुपपन्तिः । तचानुवचनान्तरस्ेव फलोरेगेन विदितवान्तस्य च खह्यायक्रानुवचनसामान्यात्‌ पश्चदगशषङ्याकनित्यालुवचमप्रहृति- कलावगतेखदौ वधर्माशां जिरभ्याषादोनां तदौयर्चाश्च saat weg । न चर्यामसुवथनं प्रति प्राधान्यात्कथमतिदेशः। प्रतौ जिरण्या सयक्रपाटादेव agave च AAI: । पञ्चदश सामिधेनौरदुम्रूयादिति वचनवेधर्थ्यापन्ते- रगत्या खान्बायेन विभिधोगभङ्गं प्रकरप्य मन्धवि गिष्टासुवचमस्येव विधेयलेन तदङ्गशतानादट्वा MAI: | रणएलमपि we नाजु-

15

१६8 weet `

ARRAN अपि लसखुवयनलनकतचा BTA । WAY न ACMA. HE वा | Panay दशेषूणं मा साद्गरटतपदार्था- - RSS SWANS च OTHE MH प्रहित प्रथोगे ऽनुष्टातुमधकेः. करतुमेष्यप्रथोगसिद्धिः । वेशतोशप्रचनेनेव ख AVF Weare नकाय सिद्धेन तस्र एयगनुष्ठानम्‌ ! ` अतश्तेव्यपि म शामिघेनोप्रक- रणाकुन्तिः । न च तदं तदक्गलमेवोपवोतस्छं किं न स्यात्‌ । ` तेषां विरूतिलेन प्राता tare HIV -प्रक्ररणाभावात्‌ । वाश्च ` गिकाङ्गसन्दश्राभावाख | अतो महाप्रकरप्मदशेपूफमःसाङ्ग खप- De तत्‌ कलटरुस्कारकतया तत्‌ कषमि; Vantin कायमित्ति.. बद्धम्‌ venga |

FANT ॥ आधाने पवमानेलछितः प्रदरे प्रामरे कारणो धश्षाव- चरोवेकद्धतोवश्चा वचर इति WL] तज यन्नसाधनलेन शतानां वारणादौनां ` रच्छ रचक्षरूपाधाने मिवेशा सष्मवाद्‌नचेकधतदङ्ग . न्यायेन पवमाने्टिङूपे ay एव fran दति प्राते, weet तावदेष सिद्धान्तितः । । coe

areata पठितेन यदाइवगोये लशोतोकि awa पवमामद विषा मन्ङ्गत्वावममतेराधागाङ्गलाभार्वेकमयेवयािद क्गन्यया- सम्भवात्‌ BEIT च पवमनेष्टोनामसन्िहितल्याद्वारणवकङ्कता- दौनां `स्वप्र्तियशःश्र॑लं स्वेयश्नाङ्गलं वेति |

बरा क्तिककांरस्त॒ म तावद्टमारभ्यवाक्ेन पवमामहविषामम्धङ्गल- नेन सवेशेमारुवादेणारवनोयविधामःत्‌ | पवमागेषटौगाजेक विभि य्थोपस्थित्धनामे सप्तम्याः प्राधान्बश्पणया प्रमाशामाकत्‌ २ नाचि

कत्री क्त्वः | - ११५

प्षचच्छनेषटिप्रक्ररणे . व्रा क्धात्नरक्तखयना । `तदभाक्रेऽपि -बारणाहोभां PUTRI: | WY वा. WTS wei तेवाश्म- MPAA NATTA AAU a Sea न SHES Ay: | WORT, खच शिकत्वा यन्ते: \: अत . एवः तचा हवलोवंपदं -ऋधान- PRATER EMER । पर माष्रवे विजिष्टाप्रिरूगजुखा- SONGS, AMRIT ।. , ग॒ चेवं एवभानेहिहतरिःअपप्यदौ -आरेपतथादिप्रापद्ाभावः । . तच . Fae Te धिकरफलववाधेऽपि हति. sat ` पऋलतिकृषटमौ शगदेपत्यादिकप्रे प्रभाश्षभावतत्‌ | any. sal वचनान्तरे पव्नानेषठौनासात्ङ्गले प्रमाण्पभावा- दाधानाङ्गतवेऽपि वारणशदौनां : खवंयन्नायेतेषजुधपादनौधाः. सर्वच सो हेषपापूत्रे्मिभ्रारेऽधंग्राघमलखकणाये पकरण्णाशुपकेशो ` यया Pras । श्रत एव ताडग्रवखे आमयंक्यतदङ्गन्यायः | awe ठ -चच्रषदेनेतरप्यमिर्ष ferent saat तदे. प्रकरणम WIRE TURRET ह्र तदक्गादलारः । -एवं aac, चदि पवम्रनिषठिरकिधौ पाचापि भूयेरम्‌, mae सति aaa सज्ञिह्ितिमाग्ल्निद्भौ दिगिचकेतेव्यादिषदधवेत्‌ प्रणतः anes । म मेतदपि, पवमानेष्टोनां wearers | षोः: प्रत्तां WARS | NNT, पचमानेष्छेगकार पाकां , नाज - पयय भरनिधतानाह्त्पनििः । सिद्धान्ते .वारणण- SPER #२५९ RI

निद्रः; ee शतानां , वाजत्तोडधन्तो मन््ाणां जिष्गकमौ बाधिला aia पौणेमासामनृखयेते geet भ्रमा

६११ मादरदोपिका |

वास्यायार्मिति वाक्याभ्यां प्रधानाक्गलम्‌ । ved च feyenfa मन्तगतस्छ वाक्येनापि ब्राह्मएगतेन बाधो यथ्णन्रेवत्य इ्व्यादि- नेति प्राते ।

अषासेनोपपक्लौ बाधायोगान् प्रधानाङ्घवम्‌ | ग डि सोमदेव- त्यस्य aaa लिङ्गा विरोधः सम्वति, सोमश्च देवताल्वाभावात्‌ | अमावास्यायामधिष्टानलस्याप्यसम्भवाख | AYRY AYES वयव- QAIATS लाघवान्न प्रधानाङ्गताबोधकलम्‌ । व्यवस्था च, पौणमास्यां यौ आज्यभागौ तज वारजत्रौत्यादिरूपेण aren, पौणंमासौसंशकम्रधानाङ्गशताव्यभागयो बाचन्नीत्येवं कर्मरता वेत्यादि विशेषः alga zee: ॥२।१२॥

आगन्म ॥ दशेपूेमासथो हस्ताववनेनिक्ते, उलपराजौरखणण- तौति, तथा व्योतिष्टोमे getactfa वाचं यच्छति aifea- मावेदयतौति शतम्‌ । तज WEAR इरासंस्काराथे मुष्टौ करण- वाग्यमौ च मनःप्ररिधानाये । श्रतसत्‌ जयमपि तावत्करिव्यमाण- कर्मायेमित्यषन्दिग्धम्‌ । तच करिखमारं कर्मानन्तर्थादेकवाक्ध- त्वाह उशपराजिसरणएदो खिताबेदनरूपमेवेति प्राप्रे |

आनन्तयस्यावजेनोयत्या द्गताय्ाहकल्वामु पपन्तेाहकलयेऽपि वा प्रकरणेन ` बाधात्‌ पश्य गो धावतौतिवदाकाङ्घूग विरे USAT यच्छम्दाथुपवन्धाभावे एकवाक्यलातुपपन्तेः Wy- मंख्ारस्यास्य प्रकरणा दङ्गपधामसाधार णएस्ोश्तर पदा्थाक्गतं इस्ता- वनेजने । सुष्टौ करणवाग्यमयोस्त॒ श्रङ्गुलोवाज्विखगेप्ा्ञालोनपदाय- माणाङ्गलम्‌ ॥३।९ si | |

Sara NAT: | ११०

Reg i दश्ेपूषमासथोराप्रेयं चतुर्धा acters नागिरेव- ताकडविष्टसुरेष्छतावच्छेदक, विशिष्टे वाष्धभेदापक्तः। safe तु तद्धितोपाण्तहविष्टमेव । कथयञ्चिद्धा श्रग्निसम्बन्धिहविद्ठं तथा | अस्ति चाग्चिसम्बन्धोऽगौषोमोयादावपि। sft ar पुरोडाशं equi- करोतौत्यनेनोपसंहारादग्निसम्बन्थिपुरोडाग्रश्येव तत्‌, न लाच्यस्या- पौति। wg वा देवतालस्यापि कथञिदिवचा, तथापि दिदेवत्ये- ऽ्थग्नरख्छेव देवतालम्‌ | इन्दा Yea afer प्रत्येकमभि- . सम्बन्धात्‌ । अतः सर्वेषां चतुरधांकरणमिति प्रापे ।

प्रथुरप्रयो गाश्तद्धितस्य देवताल एव शक्रस्य सम्बन्धमा्रशचक- व्वामुपपन्नेने तावद प्रिखभ्ब ज्थितवस्य विवक्षा । ग च देवतात्वं दिदेवल्ये प्र्छेकटन्ति। दतरेतरयोगरूप-शार्थं विडितदन्देन afer विव- fare afenatta व्या सश्यटत्यखष्डो पाधिरूपदेवतालसक्ञोका- रात्‌ । अत एव ware इत्यादि प्रवादस्ठ यचोदेष्यवेन arfear- fare asfa ध्येयम्‌ । wa: केवशाग्निपदादुत्यनसद्धितां नान्व सापेक्षस्य देवतात्ममिवदितु चमः । सामभ्थविातापन्तेः।

ay श्रभिदेवताकल्मविवकितिमिति | तज्ञ । तथाल, न तावत्‌ परहतद्र्यतमानें शअपूवंसाधनलचकम्‌ । तस्य देवतातद्धितैनारुकरः | नापि ₹इविष्ठम्‌ । तत्परत्वश्य देवतावा चिलप्रतोतिं विनाऽनुपपन्तेः | a fe इविषि वाच्ये देवतातद्धितएवेति war नियम्यते । तदा चित्वेऽपि सम्नन्धसामान्यतद्भितश्य सत्वात्‌ । अतः प्रथमावगतख्च देवताल्वश्येवोदे श्छताव च्छेदकत्वम्‌ | AW चानुथौ गिप्रतिथो गिसापेख- लात्‌, इविरा्भिन्यायेनार्धमन्तवं दौ तिषद मरिद वता कह विषस्येव स्-

२६१९ आहृदोषिका,। - षयोरि्तकव्केदकाल्विद्धिः। केन च पुरोडाशं चतुभो -करो- सतेति सानान्दकतष्योपरसंहारः | devise . पुरो क्रय STE 4६४१ ४॥ ,. Ge om at & इति ओोखण्डटेवशतो areal पिकायां इतौ या - त ध्यायस्य प्रथमः पादः ॥९॥

हलो बोऽध्याषः | Rte

Pd १ 9 = = + al ¥ वि +

we faite: are: | > KEY

wuifrary. | एवं अु्युपथोगिविचीरेः seasyat: fayte- थो गिकिचादःः vee 1 तच fey mayest tet शतिकार कन्वो चक्षपद कष्यनाऽलकुलाः क्तप्तपदार्थनिष्ठ tiga । यया Saurus खम निष्टा eres । - एवं wey सखाथंष्यदेष्यतावाचिपदकण्यमाऽतुकूला खट्त्तिकार्कल- काचिंपर कस्यना ऽसुकुच्य च. वोग्यता लिङ्गम्‌ । सा च पदशयर"

SOOT चद्भारा तदथं विभियोगेः प्रभाणम्‌ | ।

लज aqunaece fare विरषत्रि वारासभवान मन्ड game किं wy एवायं त्रिनिथोलका्वमुतं नचघम्बटेन्तिप्रति" wasn सन्देहे, arate webs दाने दिक्स्थः दतर जधयेऽपि उलपरव्थादौ सारकाकाङ्कादिकूप- समन्यनिगेकात्‌ तल्धाधारण्छेनेव विभिथोगः.। प्रवेश्येव्या दिषदा- TATRA ERS सुरलाथषाधम्याकिश्थित्केरला पितिः Wel. `

WTA ATH जघम्यायेग्रतौतेषिशजिललात्‌ प्रथम प्रतो स्वकिनिदयोमेन चरिता्थस्य. मन्त्रादे्जषन्धायंतिभियोजकत्- नुपपत्तिः। रत॒ एव ॒ततृारकाङ्घाा . ध्यानादुवाधाभारेवः fh शत एव यच प्रकरणे ुस्धार्थी पयोगो क BRET RSTRNT: HTT | यक ठु PARES

९० मादुदौपिका |

प्रकरणे, तच सामान्यशम्बन्धगोधकप्रमाणएसत्वे उत्कर्षैः | यथा दशै- पूंमासप्रकरणाशातपूषासुमन्बणमन्लादः । ` यागानुमन्णसम। स्था- थामेत्र॒सामान्यघम्बन्धबोधकल्वात्‌ उत्कषेश्याप्यसक्भवे प्रकरण एव जघन्यां विनिधोगः। यथा मगोतादौ । चप्रयुक्रणचशादिना ver meas तदर्थाभिधानगच्येवादृष्टा्लम्‌ | चया जपादौ ॥२।१ ९॥

वशनात्‌ ॥ यत्र तु गौ णां तात्पथयाहकं वचनं विधते । यथा sat, कदा चनस्तरोरसोत्येग््या गारंपत्यमुपतिष्टत इत्यादौ । तज mie एव mica ` विनिधोगः । शरचेग्द्ेतयुपकमखतद्धितश्चत्था सुख्यषामन्ीष्णोवनाव्लघन्यदितोयाया एव acacia प्रतिथो गिल ew । गां पत्यसमौपे ख्ितवेति। गणण्डतप्रातिपदिक एव वा यज्ञसाधमत्षादृष्ाङ्गो शा ग्टदपतिलयोगेन Anna | अस्तु वा रूदृलादप्रेरेव धातुवाश्यश्मोपस्थिति प्रति कमेवम्‌ । aa मन्लसाध्याभिधानं प्रति तश्चा शब्दत्वात्‌ |

न चोपाकान्छकरण इति wer अक्मनेपद्‌ विधानेन चातो- मंन्लकरणलावगतेस्तस्याभिधानसल्कल्वावगतिः । Weta समो पख्ितेरभिधानप्रथोजनकलवावगते मेन्लस्य खषाध्याभिधानाक्गल- सम्बन्धेन समोपख्धितिविग्रेषणत्बोपपन्तेर भिधानखचणाथां प्रमाण भावात्‌ । अतस WEN एव समोपखितौ wa कमंत्वम्‌ | wxe लाथिकेऽमिधाने इति न विरोधः। यथा ee धातोः सकमेकलं तथा ata एव प्रपञ्चितम्‌ |

कथं were wae विगिथोग दति चेन । Beats तद्धि तेनेकपदे विशेव्यतथा प्रतिपाद्यमानस्य मन्त्रस्य चथनानुपयोगोन्रा-

शकीयी stata: | १२१

छरसवबौ धंकतवा सु पपत्तेः | sae शवयवीघकालोनेनरपरकाग्कोवासै- वादलेनाुधपत्तेने दितीवादौ तद्सेन watery शद्धा गोवा । ने चं संमोर्घस्थितिं भरति श्रेः कै्मेलम्‌ं i aaa तश्च भिधाने प्रत्थथङ्गते उदेश्मानेकेलशेतंवीक्यं मे दीपं नेरा त्मनिपरदविंरोधेनं च॑ धातुमेव सधक्यार्थ विगिष्ठाभिधानलचकाऽववावो रियति ऽभिधानं एव wee कंरणवप्रतोतेर् रेवत्स च चथंमससकीर्यस वर्मलप्रतौतेराच सामौपमंतिथ गिलेनं तदेवं शश्णोपपंकसता- त्ध्थयारहकंत्राद्यणि मुरीधनं Haga गो थो दश्यां area विभि- ata ईति Taga ॥३।१७॥

तथो ॥ दंनपूर्कम स्थो: रंविष्कदे र तिविरवकषभा यतिं ईति जतम्‌ । तच ate eet श्राङ्ानोङ्गम्‌ । तंसं प्येवं रविव fasfa सा रेवा्ममिद्रत्या वन्तौ तिं वचनारखरिएामावप्रतौतेः 1 श्रत ईति-कंरणेन' श्रवधातोङ्गमेवं । श्रतंञ्चास्िन्धवये Ricee- पुरवंमग्लंविंजिष्टावधातविधिरेव । Vala च गणदेवं कर्मान्तरं- विधिः । तंयो्ावंघातंयोत्रौरीगवंदम्तोत्येनेन संस्कीर्यशेम्बन्धो ऽपिं | दृष््थैलवादिकल्यः । पत्नौ तं केऽव्धातिं dacetfed दतिं मन्तः । शतानन वोक्धेनोवधति ate एवायं मन्धो विर्नियुच्यते । गोण aaa कौर्मे zea । श्राङयतिश्च तदाचष्टे इत्येवं शक्धा- चंबोघकालोनाह्ानप्रकाश्रननादुवादं इतिं प्राप | |

मुख्य एवाह्काने विनिथोगसम्भवें भन्त्स्थाृयतिषदस्ये चं मौएवकर्पनायं प्रमाणाभावात्‌ । alee fier विनियोगे विधि- कर्यनयां संध्यासंमित्योदिमा यरणदेरिवाङानेस्यापि नियमनं

16

ARR मादरदौपिक्षा |

प्राप्नलात्‌ । पन्येबेत्यश्य तु मायम्थी यत्छयमवोत्तिष्टति न as तेति, श्रपि तु wea मान्येति। wat नेदमपि तदभावबोधकम्‌ | WAGE wee लिक्गादेव प्राप्रलादाहानस्य च सहायायेतना- वघातकाख एव प्राप्रेरवन्नन्ित्यस्याप्युवा द कलात्‌ केवलं जिरभ्धास- ara विधौयते, जिरभ्याषपुसविशिष्टावधातसमानकाशतेव वाऽऽश- aigaa विधौयत इति म गौणेऽवघाते विभियोगः ॥३॥।९८॥

तथोत्यान ॥ सोमे, उल्तिष्ट्न्वाहाप्नौदद्नौ न्विहरे ति। तथा त्रतं woafa वाचं विष्जति । दथेपूणमाखयोः, प्रणौताः प्रेग्यन्वाचं यच्छति तां स-दविष्कता विद्जतोति श्रुतम्‌ । तजापि पूवेवदेव ware gee विनियोगो न तु गौणयोर्त्थानवा म्बिषर्गयोः | प्रशस्यापि agua कालविधायचिलेमाणुपपन्तौ गौणत्व तात्प्थ॑यारकल्ाभावात्‌ । न च MENT) Tan कालिक- सम्बन्धेनोपल्वणाथलमङ्गो शत्य शल्येवायो पपत्तेः । water काले विडरणमग््ः cela दूति काष्छविधिरेवायम्‌ । व्रतं au तेव्यनेतिकरणस्यापि मग््सखरूपमा परत्वात्‌ कालिकसम्बन्धस्येव संसगविधया भागो पपन्तेन eet | इविष्कुदराक्थे ठतोयावास् वाग्यमापेकितावधिसषमपंकलेन तदेकवाक्यतोपपन्तौ वाक्यभेरे प्रमा- फाभाअदित्येग्डतलचणायेतामक्रोषशत्य कालविधिपरतलम्‌ । way तदाक्ययोः पारटक्रमावगततन्तग्मन््पाठटकाले वाजिष्ंः कन्तव्य- दति सोऽपि तच कालविधिरेव ॥२।१०॥

सक्रवाके ॥ दगेपूणमासयोः «Bway प्रस्तर ॒प्रहरतोति श्रुतम्‌ | AT खक्वाकपदवाश्यस्छ WHY इष्टदेवताप्रकाश्नेन

SAAT ऽध्यायः | VRB

हेताथेलात्‌ भरस्तर प्रहरणस्य चोपयक््रस्तरप्रतिपन्िवेन कतायेलात्‌ दशेपूेमासाभ्यामिष्टा सोमेन यजेतेतिवत्कालाथेः. सन्नन्धः। ठतोया चेत्थंभ्ूतलचणपरा खतो waa कालिकसम्बन्धेन प्रहरणो- पलचणलेनाग्वयं बोधयन्तौ मानुपपन्ञा । न चेवं WaUT, तस्या- अपि श्रालुशासनिकत्वेन शक्यत्वात्‌ । श्रतखानुयाओोन्तर सूक्रवाक- पाठात्काखविशष्टं प्रस्तरोदेगेन प्रहरणमेव विधोयते, म सक्र वाकस्छ प्रडरणाङ्गवमिति प्राते ।.

प्रच॒रप्रयोगाह्ञाचवाञ्च करणल एव दउतोयायाः uf तु इत्येदेतखच्चणे, तस्सानुशराखनिकत्वेऽपि शाचणिकलेनाण्यपपन्तेः | aq श्रुत्या प्रहरणाङ्गवस्या्यवगतेः प्रर तिर्मान्लवफिकदेवता- aera श्राश्चयिकमेरूपहोमखचको म विरुध्यते। wa एव सकवक एव याच्येति यागलिक्गमपि area) यद्यपि च नास्य मन्त्रादि वद भियुक्रप्रसिड्धिविषयलास्य ge याण्यातवं सम्भवति | एवकारोपबद्भलेनेव faye याच्यालासाघकलात्‌ । तयापि ar साधनलमाचेणए याच्यालव्यपदे रात्‌ यागलिङ्गलम्‌ । We Fear wea प्रहरणाङ्गतेऽपि सुख्यसामरथयैस्य नाज बाधः, प्रहरणेऽपि तदुपपत्तेः ॥ २॥२ ol

waren ॥ श्रव्या लिङ्गोपबदया प्रहरणाङुलावगमास् fayarsu दूक्रवाकस्येष्टदे वतास्मरणथत्वम्‌। न चाचा विरोधोऽपि। श्ष्येदप्रसिद्या समस्तालुवाके naa रूटतेनावयवश्नौ- frre विनियोगेऽवयवणलक्षणापत्या श्रतिविरोधापत्तेः । न चासौ TEM वक्तोति ्यत्यशयेष्टदेवतावा चिपदसमवाये यौगिकः । पारा-

१२७ माद्रकौपिका |

TETAS] TATE पि सहवाकपरदाथं सन्प्िभसङ्गन VAMC कद स्कक्ररतरात्‌ । WE तठ रेवतापरका प्रसमाङ- AFR We । We तु शति विनियोगात्‌ सर्वावाक्छखो- wa इति द्रं GATS च aa: प्रसक्त इति ग्राङे ।

SET शुकाः fare काप प्ररतिखच्रोसान्कयेतदेक- वोेषस्फरा दुपकारकलाप्तैर हट विषया उज्िपच्योपकारकक्शा- ara श्रुतिरेव ले ्गिकेष्टरेवताप्रकाञ्मार्थलं Beers | अल - एव Ameen प्ररर्खपयुकः Ware ERENT शअन- weet far विद्धियोमांकरे इष्टे वतापरकाजरकद्प- CAINS WRATH |

मु रेवं खषताक शब्दस्या वस्षकच्रयत्् पन्तिः \ BINARIES TE SA THA Bur इषटटेकतभरकतर्रकमगा पिगेषो योयाषद्‌- ah, । केन. We खादतोः देवान्न इष्टाः प्राधोकेहत्यो का, as UUs GAR: | अतश्च yea तिषदिकनरत्चडरोधे्मपि fag | न चाष्यखादौ Geen efearen | कच. तदा्तौन्नलवेदिकप्रसिद्छुरोयेषः दाशेपूशेमाधिक्रदेक्कपद्ट्दमु- दाययक्र एव मन्ते निरूदलक्षणाऽङ्गोकारात्‌ | weauigh त्‌ भक्यषन्बन्धप्तोत्यभावात्‌; क्च Pyare far Cw afafa fasin: |. water. farm fafratn aie ot

faa ॥ काग्येष्टिकाष्ड दन्द्रम्धादिद्येवाच्याः ape wa रातः |. तेनेव. BEN Hea तन्तशिक्रा. एव कान्बच्यान्याख्वा RBS HARA. TPMT: TATRA: ।; के

ATT EAT | १९१५

खिद्गारि्ान्धादिरेकतयकमेमाचाङ्ग, न तु दवेलकमश्मास्वाऽनु- रोके काव्येशिमाजाक्म्‌ । म र सामान्यसम्बन्धवोधवप्रमाकामाये fegarse विनियो गादोमः । मग्त्रवतप्रयोजनाकाञ्जुमखदरत शिङ्गेन VAT ERAT धकत्रम्धाराभ्यायेऽपि दष्धाम्धादिदे वकाकाश्ने म- अहदिनिकोगोक्वन्तेः । क Serfeet stance घा घनन - Wwe KASTEN वाच्यम्‌ । wissen sera wfrafiaae weetera: | afrafaste ar atfaa- स्वाग्ादेर्वेवर््थादेके कदरष्छोपपन्तो परिजेषरेवागूर्वोयलोःपख्ितेः। we feymrve aqewedigia ख्वार्थतमिति प्राप्ते +

ऋकएङ्कपभाके योग्यावारूषख fuga विनिधोजकत्वतु पपन्ले- केषा गनप्रयोवनाकाङ्कावास ware aaa विनिवोगेन ्दिदाकाङ्खलधा mare fara सर््ायत्परपपन्तिः। ig TNT ETA ST साम्मात्य्नन्यश्ोधकप्रमाणेन TATA TUTE कतु सा्रन्धेऽवशक्ते दार विशव एव fee: भं खः Waa प्रक्ररणरिषाथःः |. wefan बेषां मग््पाठका्ो TPA जनाकाङ्गाक्लाधामनु पसवितिन तेतर वाकः ATT ॥ ब चेवं Teen विनिघक्रष्छपिः दुर्वसिन fafentt: emoerft ware. प्रकरणेमः गौ णेऽध विनियो गापक्ति; । प्रमाणङ्धवा्याप्येकवित्रथता ग्मन्लमवोननाकाङ्खा- Jaret, प्रनखप्रमाणण्डो पसिताकाण्ठः TERT | अरस्य प्रते TTS. aes मन्काशाम्‌ः। ग Treereangtenrcn. fifeafta: श्रष्यभिचरितक्रहसम्बन्नादे- राकाङ्घोत्थापकल्वे प्रमाणाभावात्‌ |

रष भाटदोपिका |

वस्हतस्त॒ नाजाव्यभिचारोऽपि | जह्ृादौनां हि न तच््ेनान्यच कारणतेति तस्या युकः करतुनाऽग्यमिचारितः सम्नन्धः । दवतारूप- स्याम्धादिश्रब्दस्य तु श्रानुपूर्वौविशिष्टवणेल्ेन क्रतं वणे प्रति च सखाथेप्रतिपादनं प्रति कारणएव्ान्नाव्यभिचारितक्रतुसम्बन्ध इति बेषम्यम्‌ । श्रतख व्यभिचारात्‌ | श्रव्यभिचारेऽपि वाऽकाङ्कोत्याप- कल्वानुपपन्ते्मान्यज विनिधोगः। श्रत एव खारथिकौ श्राकाङ्का थच न ॒निवन्त॑ते यथाऽथेश्नाने उपनिषष्जन्यात्मन्ञाने वा, aq आ्आकाङ्घोत्थापनप्रयोजनाभावात्‌ सामान्यसम्बन्धबोधकप्रमाण विना- $पि भवल्येव लिक्गमाजादिनिथोगः। प्रते तु सखारषिकाकाङ्खा- fat: श्राकाङ्खोत्यापकखामान्यसम्नन्धबोधकम्रमाणापेखेति वेषम्यम्‌ |

न चेवं प्रवलक्रममातेणेव तदुपपत्तेः समास्थावेयथ्येम्‌ । यच साप्तदश्यवद्प्रिरेवत्यकमक्रमे शअाग्रेयमन््दयान्ञाने तच प्रथमातिक्रमे कारणाभावात्‌ क्रमाविरोधाख सामिधेनौषु निवेशे प्राप्ने षमा- wa याब्यानुवाक्याका्यं निवेश्रः। सामिधेनौषु तु श्रन्यासामा- Wa: | न चेवं क्रमोपन्याखषेय््येम्‌ | यचान्यदे वत्यपूर्वष्टिधाच्याऽऽ- खानानन्तर उत्तरेष्टियाच्यातः पूवेमाप्रे यश्छष्ः wears afe- क्रकमन््ेण यान्याका्यं मिवेशासम्भवात्‌ समाख्याबाधेऽपि क्रममाचे- णोत्तरेष्टिसामिधनो कायं विनिबेश्रः। तल्छामिधेनोखानपटितलात्‌ t अतः fag arnafeaa विनियोग इति vane en

अधिकारे ॥ व्योतिष्टोमे श्रा्रय्याऽऽगनौभरसुपतिष्ठत caw किं WHEAT खङमाचमाप्नौप्रोपय्ानाङ्ग उत प्ररुता एव चाः स्तोत्रादौ श्रपि विनियुक्ासा एवेति चिन्तायां, श्राप्रयौपदस्या-

दत्मेयोऽध्यायः | १९

विशेष्य . सवेपरत्वात्‌ प्रकरणस्य तत्छङोचकत्वा सुपपन्तेर गिदैवत्य- weaved विशिष्ट विध्यन्तर कालोनविगरेषणविधिना श्राप्नोभोप- सखामाङ्गत्ेन विधानम्‌ । न aaa see येनानधेक्धमिया जो दिवत्मकरणेन सङ्के च्येत। उतो ययोपादेवलावगमात्‌। यच चोप- स्वामखरूपे ्रनथंक्या श्रद्धा, तज प्रकरणनुपरवे शरेऽपि माप्नेयौपदस्य प्रशतपरत्वापन्तिः |

a चाग्रयौपदस्य यौगिकल्वान्तद्धितां ततवादा सन्निडितपरत्म्‌ | यौगिकानामवयवा्थं वि शिष्टव्यक्रिमाजवाचित्वेन सन्निहितवाचिल प्रमाणाभावात्‌ | तद्धितस्य तदा चित्वेऽपि प्रकतानाग्टचामेकप्रकरणए- wast प्रदे श्ाम्तरख्तेन सक्जिडितलाभावात्‌। wa वा प्रकरण- खज्िहितदौव तद्धितेन यणं, तथापि awa तद्धितश्नवणं यथा ब्रह्मौदनप्रा्ननादौ चतुरोत्राह्मणग्भोजयेदिव्यादौ, तच प्रहतलिग्‌- यशे प्रमाणाभावः | न च प्रहृतानामपूर्वाथतस्य HAA केबलं ASTM प्रोपस्थापनसम्बन्धकरणे लाघवादप्रशतानाश्चोभथकरणे गौरवापत्तेः प्रहतनियम इति वाच्यम्‌ । प्ररतयदणेऽष्युपस्थागख- रूपस्य Wa तत्कार्यापन्ने जदाद्यनापत्तेरपूवं घाधमत्लक्षणाया- श्रावश्कलात्‌ । न fe प्रहृतविषयेऽपि प्रकरणेन वाक्धान्तर - कल्पनया श्रपूर्वाथलबोधः। ana NU खरूपेण दारला- पत्नौ यवानां तदनापन्तेः |

श्रतो खाघवादपूवं्ाधनौ श्तस्तोचवेनेवोरे टता । तावता चा- पूवं साधनौग्तोपस्यानार्थलस्यालाभादष्लेव प्रशृतय्दणेऽपि तददिधा- वपूवंसाधनलच्षणा । श्रपि च शो जाप साधनलङ्गप्तावपि नोपसान-

११९८ भादुरौपिका |

लन्धश्धो तिष्ठो सापूवंाधनत्वशाभः War । wat: सर्वाशाभेव प्रणम्‌ । श्रप्रशेतानातेवे वा, काषेषाकाङ्कताणिति me |

श्रपणे ताशोमपूर्वलाधनोग्धेतो षधामोार्यैलोन्येधानुपषेश्यो श्पू्र्थवष्यापि शौश्चादिवत्किखभौधलापकेः । प्रताना चं कायो - भौर समनन्थमोधक विधामेवापूरवी्थलसय क्प्तवालाधषीपजौ विनां भ्रहेत- fava: सम्भवति च प्रतानामय्याग्रेयोनां वाडनिथमेन्धाबेनं rar वच्योतिष्टोनापूर्धसम्बन्धाशमषेऽपिं कार्यानरदारा घः । saint सलोचादौ विभजि्धौभेऽपि पार्थक्येन व्योतिष्टम॑प्रकरेशे पाठादेव वा तदंपूरवषेनवन्धोवगमः। श्रथमेवं च ब्रह्ौदनेप्रो्रने कऋविकंलभियामकन्धायः। 4 चेवमातरेधाथ हिरण्यं ददाति श्ये चापि तज्नियमापक्तिः । विशं aac मियमेनेप्रात्ैः । wi एव चाञ्चिभुपभिधाय श्द्वोतेत्यादावाखरेषलो यस्तो जापूवं सम्बन्धस्याहव- नौयादावप्राप्नला तज्जियमोऽपि तु विना tat श्रायतमवहिभावा- योगालौकिकसैषेति वच्यते । wa: fag लाघंवादुरोसेमं प्ररेत- स्मैव YSU ॥२।२२॥

लिक्गसमास्यानाम्बाम्‌ ॥ सोमे, भके fe भाविरेव्यादिभ शौसु- वाक इत्येवं समाख्यातो HM: शरुतः । तच य॑स्तांवदर्थाभों awakes प्रतिधादयति स ava विगियच्छते। गहणवेकणम्यंग्‌जर ए- प्रतिपादकानां autat किं aeurerad बिजिंयोगीऽयंवां aaa मन्धैकवाक्यतया wee एवेति चिन्तायां, यदणीदेरकिंहितत्येना पूरवे परलय॑ङ्गलवष्जमकत्वस्थाप्यभा वाद्हशस्या था सणलमवकत्वेन TTA as awa worsens बाङदयकररकस्य वरणस्य कय~

ठते योऽध्यायः। URE

मणपरापेरबेचणस्छ च भखाणमकलेनेवा प्रानैः सम्यगजर णश्च तदनुकूल- व्यापारस्य वा भचखोत्तरभावितया भखाजनकतेन तेषामपूवेप्रयोज- कलस्ाप्यभावाद्रहणा VITA: भकणमन्लेकवाक्धतया Neda । एवं च समाख्याऽणुपपन्ना भवतोति प्रापे ।

ग्रहष्णा दि प्रत्य विध्यभावेऽपि समाख्था सदशतावान्तरप्रकरणेन waa THU खिक्गबलेन माग्ल्रवणिकग्रडणादि- विधिकन्यनया त्रा्यपपन्तेस्तदर्थतेमेव मन््विनियोगोपपन्तौ a खतो निराकाङ्कम्यो देयो राख्यातपदयोः कथञ्धिदेकवाक्षतां परि- कश्य TU waaay | wea वा भच्विगशेषण्एतवेन ay- कादिप्रकाशकलकण्पनमु पपस्षिमत्‌ । भ॒ चेवमपि सम्यग्‌जरणस्त शत्यसाध्यत्वाञ्न विधिसम्भवः। सम्यग्‌जरण्ण गुकूखब्यापारस्यासन विगेष- खयेवानुषेयस्व विधेयत्वात्‌ । वमनबिरेकनिमिन्लपरायचिन्ताखानाख सम्बगजर पयेम्तसेव ae प्रतिपत्तिरिति तस्य भचोपयो गिता । ्ष्णाभिधानमात्‌ |

तस्मिन्नवारुवाके मद्रामिग्ठतिरिग्यादिखृष्यलित्यन्तस्तपतौ विनि- aman ग्रइणादाविवेति प्रापे |

गरदष्णादि वद नुष्टेयलाभावात्‌ ट्ेरप्रकाश्छत्मम्‌ । न च सम्यग्‌- MICA टद्यनुकूलब्यापारशूपभक्षणवाङख्याचचेपकत्वम्‌। WG भशय- तौति वचमविरोधेन तत्‌कश्यनाऽनुपपन्तेः | अत॒ एव दरमर्भचणेना- TTA तस्याः खगंवव्मन्यत्माजरेण प्रकाश्त्योपपन्तिः | wy लिक्तविनियोगासम्भवात्‌ weft श्राख्यातद्रयस्य खतो निराकाङ्खुलव दतिकरणाध्याहारेण दष्ययिल्येतदथे भ्याम त्येवं भकमन््ेक-

17

५ > मादृदौपिका |

वाक्तां प्रकश्ष्य सखायं विशिष्ट"भकपरकाश्चकलमेवाङ्गो कर्तग्यम्‌ । wig श्रव्या afata । तत्मकाश्रनांशरे चादृष्टाथेवम्‌ । war wawear भकणस्ठतिः । waar न लिङ्गादि नियोगः neve ४॥

fuyfarafatna ॥ ware: किं इण्द्रदेवत्याभ्यास एवाङ्गं तद्धिश्लागन्वासेष्बमन्लक WIG उत तेषुदेनोतानुहेन वेति चिन्तायां, प्रकरण्णद्भकमनग्तस् खवंप्रदानायेत्वावगमेऽपि cxiiaafs fup- नेश््रदे वत्यप्रदानमाजाङ्गलम्‌ । म SRW यस्मिन्‌ सवने पोत इति qsaifeaiarte सोमसम्बस्िखवन विशेषणलाक्रो काराचिक्गावि- रोध इति ayy) पददयलचणापादरक-खचणाननुगत-व्यधि- करणबङ्ग्रोद्यपेखया wu एव अम्ब न्धिखचण्णापादकख w- खालुगतद्रेण पोतः सोहत cad तत्पुरुषस्यैव eye | fawa च देवतायाः प्रतिग्रहाभावेऽपि Zag न ग्टश्ञोयादिष्णादि- वशमबलेन सम्बन्ध विशेषरूपः सखोकारः। 4 च खलषटवतो पदव- त्छरारेव बङत्रौ हितनिणेयः | तद्र दिह समासस्य शलच्णासुगतत्वा- भावेन STS बाध्यमानत्वात्‌ । यथा च तत्पुरुषपद्ेऽपि खरा- विरोधस्तथा कौस्भ एवोपपादितम्‌ |

way लिङ्गा दिश्रदेवत्यप्रदान एव मनग्धस्याङ्गत्वावगमादनेश्राष्णं च कर्मण एकत्वेन प्रतिविकारभावाभावादृहानुपपत्त्नो Nat मेध- इति वदभेष्धराणाममन्छकं भकणशमित्थाश्ः पचः । दितौयस्त॒ सतपि sane प्रदानानां भिशलाद्‌ विङङ्ः प्रकृतिविकारभावः । दण्डाय ल्वा वसुमत इत्यादि मानद्यदणशमन्लाणां च जिका दिष्डमाबविषय-

* fafazt,— इति we Ges Wa: |

गवोयोऽष्यायः | VRE

लात्‌ तद मुरोेन च AAU AYRE सोमश तत्छंसकाराण्णां चाभिववादौनां aPasret चाङ्गाम्तराणामेन्रमाज- विषयलप्रतोते रितरेषामधमेकाण्टं युक्रोऽतिदेशः। भवति चाङ्ग- anata प्रधानसंकोचः | श्रग्धा चनुरोधेन कटनामाहिताभिविषथ- MT) MAY प्रतापूर्वो यरेवताप्रकाग्रकश्य WANA कायं मुखेन विद्तावागतस्छ भवत्येव यथादेवतमृद इति । एवं खिते- ऽन्तरा चिन्ता ॥२।२५॥

पुणरभ्वस्नोतेषु ॥ waged wae wy wae ये होषकाथां मेजावरणादौनां चमसा लेम्बभक्ितेग्बेव पुनः सोमोऽभ्य- शौय देवतान्तरेभ्यो मिजावरुषादिभ्यो sar भच्छते । तच पृवे- परदामदेवताग्त wRisareqa न वेति चिन्तायां, उश्ञयन- काले ज देवताम्तरोरेशः। येगोन्नोतश्येव तत्छम्नन्धात्‌ पूव गेषस् पूरवे- देवताखम्बन्धो गापेथात्‌ । प्रदानकाले तु संख्ष्टद्धेव शेवतागम्तर- सम्बन्धात्‌ पूवंदेवताम्बन्धापमथप्रतोतेर्नोपिक्लच्एमिति प्रापे |

छकयनमकालखे देवतासङ्श्पाभावेऽपि सामश्यदिवोश्नयनस्य करि- यमाक्कर्मा्चेलप्रतोतेः waive संङष्टलेऽप्येतद्तमे प्रमाणाभावा- दनपनौतसम्बन्धा पूरवेदवताऽप्युपशशण्लोया BHR ९॥

पाल्लौवते तु ॥ दिदेवत्धानामेष्रवायवादौनां जेवा आदित्य खाष्छामागत्य ततोऽणाग्रथणएष्याजोमागच्छम्ति। पानो वतञ्चाययण्णत्‌ aya, afwargare दिदेवल्या aft उपलखणोयाः । पू्वैवदा- ग्रयष्छसयेव पन्नो वदेवतासम्बन्धे दिति प्राप्ने ।

पान्नौवतमाग्रयणार्‌ गटङातौत्यपा दानत्ख्वणात्‌ तस्माद्पेतख्छ

CBR माटदौपिका |

aaa न लाययणस्येव । आययणवश्वाना गथणमपि Tea तस्मादपेतमिति दिदेवत्यश्यापि देवतान्तर सम्बन्धेन पूरव॑देवतासम्ब- न्धापायात्‌ | WATT च प्रतावनुपल्णा लो पलचणोथाः ॥ BNR Ol

लष्टारम्‌ ॥ पान्नौवत Varare पन्नोवाः सणुदवेन लदा सोमं पिबेति मन्त्रात्‌ व्वष्ुरपि देवताल्म्‌ । wa: सोऽप्यभ्निवदु पलच्- wach प्राप्रे ।

amit ware यौ गिकलेन ieee सामा- माधिकर स्येन विग्रेष्यया कलात्‌ । ABT site सहभावमानरं प्रतौयते। न चासौ पानक्रिथाऽन्वयाव्यभिचारौ। eta दश्रमिः पुचैभांरं वशति गदंभौत्यादौ व्यभिचारात्‌ । सत्यपि पाने देवता- लस्याप्रामाणिकलाचच। wa: पान्नौवतमिति भिरपेचतद्धितेन पन्न वतोऽग्रेरेव देवतामिति ख एवोपलखणोयो न लष्टा ane cH

fine ॥ तस्मिन्नेव crear, uf सरथं agate भानारथं वा विभवो wat: । wataaftind Wea देवाननुव्वध- aay माद यस्वेत्यज्न जयस्तिंश्तां देवतानां पन्नोवच्छब्दसामाना- चिकरश्यादग्मिवदिगशरेवयत्वो पपन्तेमंदश्रवणश्व पानोपपन्तेदंवतालावग- aaa मन्यते । waar तेऽभ्रिदन्तेन कामं मान्त यजमानस्लग्मय एव ददातौल्यवगमात्‌ तस्येव देवतालं ग चयस्तिंश्रताम्‌ । एवञ्च पान्नौवतमिति तद्धितो ऽप्यसति as- वचनय्राहक प्रमाणे एकव चनेनैव विग्टहौतो भवतीत्यपि लाघवम्‌ | अतो मोपलच्णो यास्ते ॥२॥२९८॥

BATT ऽध्यायः | VBR

वषह्कारख्च ॥ श्रतुवषट्ारयागदेवताया श्रग्देवतालस्य भिः- खन्दिग्धलाद्‌ पखच्फम्‌ । प्रकृतौ त्वसौ विश्चमानाऽपि नोपलछ्िता | stage सोमयागात्कर्मान्तररूपस्य पवेयागोयसोमप्रति- पत्तिग्छतस्य रत््विधानलेना तिर शाकल्यनात्‌ | उपदेग्रन कथ - fagaunmafa aut मेघ दति axa प्राघ्यनुप- wig । way विकृतावपि प्रधानदेवतेव तत्कार्यापल्लोपलच्णीया मानुवषट्ा रदवता Ang ol

छन्दः ॥ एवमहं विचार्याधुनाऽऽद्पूवपचवादौ पुनस्तं दूषयति । गोः RAV एकत्वात्‌ | श्रभ्यासानामपि फलचमसवद समानविधा- मले प्रमाणभावाश्च । न हि मानग्रणएमन्त्रानुरोधेन तदुदृश्वानां द्धो चोयक्रः | श्रग्रिविश्चयोस्त॒ खख विधिप्रयुक्त्ेन क्रतुविधि- प्रयुक्षत्वाभावाथुक्तः परप्रयुक्राञ्ि विद्योपजोवकतया क्रलधिकार- Ets: | Wat मानयषहणमन्त्ावेव कामं रेद्रमाज्रप्रदानविषयौ भवेतां ग तु मानाद्यपि | वस्ततस्त॒ सुमत इत्यनेन देवतान्तर- स्छाप्यभिधानात्‌ तयोरपि सर्वाेत्वमेव | wat भखमन्तरस्येवेनद्र- प्रदानविषयतादनेग्राणाममन््कं AIT WANS १॥

रेग्दराग्ने ॥ एवं faa पुनखिन्ता । शग्राप्रऽयग्यासे इग्रपौोतस्ये- aa सममग्छकं भक्तम्‌ । त्यागस्य व्यासच्यटन्तित्वेऽपि पानस्य पौत- पदलङितस््नौ कारस्य वा प्रत्येकटत्तिलेन डित्यमाद्रवदेकेन eee WANT | यागस्य च इताङतसमुदा यविषयत्वेन भच्छयमाण्ताव- यवमाचविषयलाभावान्न Taw तद्ध्‌कललच्णा । श्रतखतुधां- करणाधिकरणएविषयवाभावात्‌ तस्यापि समन्त्रकं weufafa प्राप्ते ।

URE माहटदोपिक्ा |

aay पौतपदेन Grates । पानस्य नवमे निषेध्यमानलात्‌ | are त्वदुक्ररोत्या खचदयितुमश्कधलाच | wate तु देव- सादि पटाखम्नमतया कख्प्यमामस्य इतावशिष्ट एव कश्पनौ यला- चुक्रा wear) तथापि तस्य लाघवेन व्याखच्यटत्तित एव क्पे भत्येकटत्तिले प्रमाणाभावाशतुर्धाकरण्णाधिकरणविषयतयोपपन्तेने तस्त समन्छकभच्णम्‌ ॥२॥२२॥

छन्दस ॥ तभव we गायचकन्दस cafe श्रतम्‌। aed खोमविश्रेषएमेवास्मिम्‌ WI) we केवलमेव ane TATE यथा इदस्यतिखुवादौ, गायजरमेतद इभेवतोति श्रुतेः, AVATAR न तु व्योतिष्टोमे fan: ) केवखगायजण्छन्दस्क- प्रदानाभावात्‌ । न च सामान्यसम्बन्धबोधकप्रमाणणभावः। इदेव व्यत्वप्रातःसवनादौनामन्यज शोकादावभावेन पारिगरेवादेव we श्यतिसवोपख्ितिषम्भावादिति oa |

weufaaasta खवनमुखोये खगन्तरस्य पटितत्वाद्गायचमेत - fameq wasfs वयाख्यानोपपन्तेः, seat faedt वा केवल- गायनश्छन्द सकलाभावान्नित्यसापेचत्ेमग समासोपपन्तेः xwWaraa fata: ) agag गायश्याः प्रत्येकमेव खाघनलात्‌ सत्यपि wa- मरे ग समासभङ्गाशङ्ाऽपि ॥२॥२३॥

स्वेषां ॥ ्ितादुत्तरम्‌ । tata तत्पुरुषोऽपि तु ay- feta । तत्पुरुषेऽपि wus तावदेका सम्बन्धिलच्ण्णा Taw च सलोरृतावयवल्चण्णा । थद्यपि चेयं सिद्धाभ्तिनोऽपि aan, तथापि अवथवस्ञो कारश्यावयविश्ञौ कार षापेचत्वग विशम्बोपस्थिति-

SALT ITT | १३४.

कलाश्न AWA! ततश्च Tare wena मल्र्थोयं पाधातुना चावयविगतमेव तत्छम्बन्धिसखौकारं शच्यिला इषः पोतः खौकारकर््ता यस्मिन्‌ सवन इति gare समानाधि- करण्वङनो हिरङ्गो करियते । प्रकरणा विगरेषाच्च निण्यः । रतः wea सोमस्सोक्रविधप्रातःखवमादिसम्बन्धिलादनेश्धाणामपि बम- करकमेवा विकारे WITT |

धदि a Tawa wa निपातापन्तिराश्रद्धते, aig cH पोतं पानमस्मिज्िति सप्तमोबङत्रोहिः। afe aaa निष्टाग्तत्वेन पूवंनिपातापन्तिर विशिष्टेति विभाग्यते, तदाऽस्यं तत्पुरुष एव । तदापि तु wana शोमसम्ने न्विषवनपरतम्‌ । न च तस्यां प्रमा- शाभावः । ते्तिरोयशणाखायां प्रातःसवनादिभेदेन इष्रपोत-नरा शंष- पौत-पिद्रपौतानां frat wade प्रमाणलात्‌। सोममा परते डि तन्त्मदानेषु सशिङ्गगरेबेष्रपौता दिपदानां उशत्पटितानामेव पाठो- writ ay योग्यतयेव प्रातःसवमादिपदामां विभागेन विग्रेषण- लोपपन्तिः। श्रतस्सेषां प्रातःसवनादिभेदेन जवार पाठ एव वेय- व्यैभिया शखवनगपरत्वलचणा तात्पयंग्रा इकः। श्रतसखेद्धपौ ता दि विश्रेषण- wae waa सम्बन्धिमं सोमं शअन्यदेवत्यमपि भक्षया- aif मन्ार्थावगतेः stadia । विभागोऽपि त्रैन्तिरीयशा- खाऽऽखातक्रमेणेव बोध्यः। कर्य काराख्हमेवा मनन्ति, ॥२।२ ४॥

दति ओओखणष्डदेवविरचितायां भाडृदोपिकायां कतो याध्यायस्य दितोयः पादः ॥

* eager cata, इति Ge ग. पुस्तकयोः पाठः |

cad भाटृदौपिका ।

चथ aaa: पादः | ~र

श्रुतेः ॥ carat वाक्यादिविनियोगो निरूप्यते । तजर are माम श्रङ्कलघटकोग्डतपरोदेश्यतारति कारकलान्यतरपदाथै कण्यनाऽ- लुक्लश्नतपदसन्निधिः। श्रस्ति चेदं घेनुदंदिणा, sewer क्रियते, प्रयाजग्रेषेरेत्यादौ | WT कल्यनाश्रब्देन कर्मल्करणएत्वादिविषयकं संसग विधया लच्णादिसाधार णेन शक्रिजन्यपदार्थापस्ितिभिनल- बोधमाचं विवचितं । तेन ेनुददिरेव्यादौ संसगं विधया भाषमान- करणताके ATLA: |

वस्हतस्त॒ सुबन्तपदयोः परस्मराग्वयस्याग्युत्पन्ञतादवश्करष्य- भावमान्वयालुरोधेन धेनुरिति प्रथमया करणएत्लषणाद्‌ चिणापदेन च तत्कार्यंटल्तिकमेतवलच्णात्कस्पनापदेन लच्णाजन्योपस्थितिरेवा- fin) उच्चेरित्यादौ axfarmia करणलस्य प्रातिपदिकेभेव लछकणाल्लाऽव्या्भिः। श्रयवोच्चैरित्यादौ aware संसग विधयेव भानो पपत्तेः कन्नापदेनोभयं विवकितम्‌ । प्रयाजग्रेषेणेत्यादौ हतौयया कमलस्य धातुना ACTA शच्वणात्कण्पना Gea |

श्रतपदसन्निधेश्च योग्यतान्चानं विना कममैलादिकल्यकल्वानुप- पक्ेयोग्यतारूपलिक्रानुमापकत्वम्‌ | TAA aE कमेलादिलच- कल्वाङ्गोकारेण तद्राचकपदरूपश्रुतिकल्पकल्ाभावेऽपि च श्तपदस्य ततूतात्पय॑कलरूपधरमवे TENG eT, ्ुतिकल्यकलोपपन्तिः। wag वाक्यं, लिङ्गं afi च कल्ययित्ाऽङ्गते प्रमाणम्‌ । तदिह

ढतौयोऽध्यायः | १९७

व्योतिष्टोम श्रुतेन च्छया क्रियत इत्यादिना वाक्येन विधौवमान- ष्टो देदरेश्पसमपेकेन ऋगादिपदेन किं खगादोनां मन्त्ाण- Aig प्रतिपाद्यते, उत जयो वेदा श्रजायन्भेतयादयुपक्रमस्वाथे- area शचणएया खम्बेदा दि वि ितकर्ाङ्ग्डतमन्नमाचस्येति चिन्तायाम्‌ |

छपक्रमश्स्यापि बेदपद स्त शुण्डतान्यपदायेवादष्यतेन प्रधान त विष्ये ्खखश्छगा दिपदे निःसन्दग्धेऽङगएविरोधन्याचेन weur- तात्प्यंमाइकलायो गादेदपट एव तदेकदेशच्छगादि शखणा | वसु ag बेदशब्दस्यावथवेऽपि न wear) aaa प्रत्येकटन्तित्वादि- तरथा शद्स्येकवाक्यश्रवणे टोषामापन्तेरिति प्राते ।

उपक्रमे बेदपदश्रवखे एवैतावदवगम्यते Pay Aa स्वमा मत्ादु रे श्यल्ं विधेयत्वं वा vera वाक्धे* विवितभिति । तच ख विभेयस्य उचेहादेर्शाभात्परि गरेषारेव तस्मोटेश्सलावगतेवस्वतो- चछगा दिपदमसुवाद एव ete । श्रतखाखश्नातविरोध्नि- छपक्रमस्वस्य वेदपदस्यैव तात्पर्यग्राहकख्य we ऋगा दिपदे तत्र- चुरवेन खम्बेदा दि विदितकराङ्गश्धतमन्लचप्ण |

न चोपक्रमावगतस्यापि श्रपच्छेदाधिकरणन्यायेन परेण ay: | aay fad: स्ठतिसापेखलमा यवा दरेकवाक्यताया Wawa पूवे- विसेभे परष्यानुत्पश्नलारेवाप्रटन्तेः। ग अ वेदत्वस्य खगा दिष्वपि पर्याक्वादुपक्रमाविरोधः | वेदलस्य मन्तन्राद्मएसमुदाया्मके यन्ब- विशे एव पर्या ्तलेमावयवप्याप्रत्वाभावात्‌। इतरथा एकवाक्या-

* वाक्छेन,-दइति me प्रस्तके WIS | 18

URS argcifaat |

ष्वथनेनापि qwaafartennet: | greening इन्ताकावथवादिनिषेधवश्नामुपपननः। au’ चेतादुश्र विषये faves विभ्यपेथा वेखचष्छ, तया ated इष्टम्‌ । तस्मादुपक्रमासु- रेख ऋम्येद वि डित कम्पा क्गेदतमन्लाङ्गनमेवोचेहादौोनाम्‌। एवश्च वेद वष्ड प्रकरणष्यवाक्यमाजेषु आअपर्थाप्ततवात करण्येन ae @fa- वये खपसंहारासुपपन्तवंदतावच्छिलविहितकमंमाबोह ग्रेन वाक्येन कारविधानावगतेः प्रकरण्बाधेऽपि म wi: wen, wa

TUS | याजुरवेदिके आधाने खामवेदपतितानि वारवन्नौ- चादौनि धामान्यज्गलेन श्चतानि। तेषु सामवेदिकः खरः शवेद- framareingifen न तु प्रधभविभिनिबन्धगो argy- दिकः, प्रधानेकवाक्छतापेखमेन विशम्बोपस्धिकत्वादिति ara ।

ayers यजुर्रन विधानादङ्गेवु विशम्बोपश्वितिरप्यलं HUTT PATTER | अतस्तेषु वायर्वेदिक एव खर श्पाशल- जिति भाश्धकारः।

वाज्ििककारब्ठ winnaar पधाने अतस्ाणङ्ध WRIA दौ बेखमेव | इतरथा न्धो तिष्टोमाङ्ग्डतरौ बारेरष्यभ्वये- MASAI: | वारवग्तोयश्ापि अभुर्वेदे वारवन्तोचं भवतौति विनियोग विधेराश्ानाथेबच्िम्तनोयम्‌। धज वेटान्तरे उत्यन्तिवंरा- म्तरे च विनिषोगस्तज वारवन्तौयादौ कः खर इति चिन्तायाम्‌ । उत्पत्तेः पूवंभा वित्वादसश्ञातविरोधितमेन त जिबन्धनएव खरो et Oy अतस खवा ऋगमेरेन क्रियते उत्पात इति अत्यं इति ATR Samp दरति मविवुदचितम्‌।

RATT ऽध्यायः | ११९

जखानमाजेख Was प्रयोजनानवगमेन प्रथोष्यलानवमतेः इलरानपेखतवादि नियोगो षलरकाखमेव सखरसम्बन्धात्कियत इत्यस्य प्रयव्धत शदृत्धर्थावमतेः rete च विनियो गाधौनलेन विनियोग Sreafers पुरस्ूनतिकलाशदधिधिनिबन्धन एव खरोऽदति STURT इत्याह ate ६।

aT ॥ यजेकमेव कमनिकेषु श्रतं, तज कोत्यन्तिः क च तदगुवादेन gure अवशमिति जिन्नाषार्यां, awyerwe तजो- vafa: । शेवकबाडङखेन राजावस्छाननिषयवत्‌ । TAG कमे- खरूपपरिशाथकद्ग्यदेवता दि साक्यय्येव निर्णायकवम्‌ । weft देवि, afeqras व्यभिशारारेवताथा एव, न तु दउन्यस्येत्या- शुद्धम्‌ । अत्वं विधनमिश्यायकसत्वे aati: । अन्यन az वादेनाविरोधिद्चणन्तरविधागम्‌ । विरोधिनि तु guge wi एवं चज कस्यचिदपि नियामकस्याभावस्तनाणग्यासाद्दः। न इ शखान्तरन्यायेन सत्यपि सर्वेवासुत्पन्तिपरत्वे कर्मेकलम्‌ । लद दि- इाध्येढमेदाभावात्‌ । sat निचामकबलेन यषेवोत्पभ्तिसादेद- निबन्धन wa खर इति सिद्धम्‌ "ane eon

sian ॥ एवं वाक्ये निरूपिते प्रकरणमिदानों निरूप्यते | wa किमिदं प्रकरणं नाम? 4 तावत्सन्निधिमाभं, मोदोहमादेरपि दर््राङ्गलापन्लेः | अथ साकाङ्गुत्वमाचम्‌ | विटतेरपि प्रहता ङ्ग विषये तदापन्तेः। मापि साकाङ्खग्ये सति सन्निधिपटितत्वम्‌ । उपशोमा- दावपि तदापन्तेः। अयोभयाकाङ्ुण्वविशष्टं तत्‌ । चिद्रूपा

* « 4,— दति मवितुमुचितम्‌ | र्वं परज।

tee argattqart |

wararatafa तदापन्तेः। प्रयाजादौनामनाकाञ्चितलेन तदना- THe । अथ दशेपूणेमाषयोः प्रकारान्रेण प्रथाजानाकाङ्कतवेऽपि इतिकर््तव्यतालेन तदाकाङ्घगे पपन्तयैक् प्रकरणमिति चेत्‌। किमि- दमितिकन्तब्यताल्वं नाम? न तावत्फले श्रपूरव वा खडकारितम्‌ | प्राधान्यापन्तेः | प्रथाजादिवदाग्रेयस्यापि विशतावतिद्ेग्रापन्तेख | मापि करणननकत्बम्‌ । प्रयाजादिषु बाधादिति षेत्‌ |

a) सज्िडितस्य फशवतोऽनवगताक्गताकपदा्ं विषये इतिकन्तव्य- तालेनापे्णद्येव प्रकरणपदा्तात्‌ । अचासनिहितण्योतिष्टोमा- द््गलस्ट प्रयाजादरौ carey विग्रेवणम्‌ | अनुयाजाद्ङ्गलवारण्णाय फलवत इति दितोयम्‌ । stwere: शरुत्यादिजथविगियुक्षस् भकरणविषथलवारण्ाय तोयम्‌ । fagere लिङ्गा विनियुक्त ware: प्रकरणा विषयलसिद्ययेमिति कन्नेब्यतालेनेति चतुम्‌ |

इतिकन्तश्यतालद्च करणाजुगाइकत्वम्‌ । wy fe श्रश्रक्र्य करणत्वायोगाच्छक्तिः कारणनिष्ठा ख्मस्तौति निविवादम्‌ । खा ज कारणतावष्डैरिका AWE बेत्यन्यदेतत्‌ । aay aaa जन्यतेबेत्युत्छगेः | MAINA परमना दितेत्यपवादः | त्र तत्ाम- ग्यपेखेवेतिकम्मव्यताऽपेखा | तथा च सजिहितप्रथाजादेरक्गल्बोधः। प्रया जादेक्लत्ामयोलात्‌ | शिद्धरूपस्य च द्रव्यादे्व्यापारावेशं विमा तत्धाममोलासम्भवाल्तया RACV |

अन च प्रधानगतेतिकन्तव्यताऽऽकाङ्कायाः प्रथाजादिगतप्रयो- लना काङ्घुगसद्ृतायास्तत्तदा क्यस्य SATA Taras महावाक्ये कदे शत्वरूपपा रिभाषिकपर सजमिध्या ख्यवाक्यकण्पनया, fa-

BALA SATA! | १४२

इक्पदानाश्च ख्ाथौपस्थितिदारा तन्निष्ाश्रुतपदान्तरकरूपनाऽलु- कुललयोग्यतारूपशिक्गकश्पनया च, घमिधो यजति इत्यं दग्रपूणे- मासाभ्बां खगंकामो येतेत्यश्रुतेतिकन्तेयतालवा चिपदरूपञ्चुति- aera चेतिकन्तेव्यतालरूपशृतिकार कले प्रामाश्छम्‌ । सम्भवति डि प्रयाजादीनामपि छक्तश्रक्रिनमकत्वेन भावनायामन्वयः । तस्मा fgg THCY नाम चतुथप्रमाणम्‌ |

aay पायषारयिना, श्रगनुग्होतस्यापि कर्मादेः संयोग- विभागारम्भकलदश्ेनान्नेदं प्रकरणम्‌ । sft ह व्यापारसामान्य दाखाता्तामङ्कोरत्य तदिगेषापेरवेतिकन्तैव्यताऽपे्ा । तथेव च प्रयाजादीनां त्वेनान्य दति तदेव च प्रकरफमि्युक्म्‌ । तन्ना- aera मिङक्रप्रकरणद्य तद षरिवाङ्गलबो धकलवानुपपन्तेः | प्रयाजा- रेभावनाले तेव फलसम्बन्धापन्तेख | WUT तु VAs भावना- aT च यागजनकसेनेव कतार्यलाश्न तदापन्तिरिति वेषम्यम्‌ | म रेवं प्रधानस्य खतो निराकाङ्ष्यान्यतराकाञ्ु्ेव प्रतौ प्रया- जादङ्गकल्ापन्तिः, विद्धतौ च भावनाया विगरेषापेष्वायां अङ्गधोप- कारैरपि शजिहितररपशोमेरेव निरा काङ्चत्वोपपत्ते्ातिदेग्रकच्पना- ufafcanfe stage विस्तरः uene ci

BAY | स्ानश्चाङ्गते पञ्चमं प्रकरणम्‌ । तच्वेतिकनेव्यता- लेनायोग्यसम्बन्धयोर्वाक्यार्थयोः सन्निधिः । इ तिकत्तैव्यतातेनाथो- wea देधा । कचिदाकाङ्घुण विरहात्‌ । यथा विहृतेरूपदोमादि- विषये, क्तो पकारमाह्ताङ्गंरेव निराकाङ्कलात्‌ । कविदव्यापारा- कत्वात्‌ । चथा जपादिमन््रादौ । wa रेकवाक्योपात्त्रौडहि-

eR areitier |

थागारिसज्निधेरपि तथालवापनलर्वाक्धा्थत्यक्तम्‌ । प्रथाजाटैनां खान- विषयत्वापन्तिनिरासाथंमाश्ं विग्रेवणम्‌ |

तत्षादेष्सापरपर्यायं दिविधं, पाठसादेश्छमगुष्टानसारैष्यश्च | wreg दिविधम्‌ । यथाक्रमं पाठः सन्निधौ पाठश्च । बयमपौ- दमुभयाकाञ्घुयाऽन्यतरा काङ्घूया चेति । अरणोभयाकाड्यघटकप्रधा- aa ET चेतिकन्तव्यताऽऽकाङ्काभिनल्ला द्रष्टव्या । AW पाठटक्रमा- त्काम्ययाच्यानुवाक्यामन्लाण्णं कान्येष्यङ्गत्वम्‌ । afeag, wana पाचन्धनगविधिसभिधौ wT शृएन्धष्वमिति were त दङ्ग- लम्‌ । श्रनुष्टानसादेश्ाु पशएधर्माणां रे पश्वङ्गम्‌ ,

यद्यपि चेषां जिङ्गादिप्रमाणाकरेदेव विनियो गात्रमादौ- my कचिदपूवेसाधनतलचणातात्पयेग्ाइकतमावाश्नाङ्गसे प्रामाष्छम्‌। तथापि षडविधष्यापि क्रमस्याषङ्लोणौटराहरशामि कौस्तुभोक्र- रोत्योडनोयाजि |

wa षड्विधेऽपि क्रमे आरादुपकारकस्थसे तावदितिकम्तव्य- ताऽऽकाङ्कगयाः कल्यनोयलात्मकरणकण्पकलत्वम्‌ | मन्ना दिरूपसन्निप- त्योपकारकखचखेऽपि HANS खरूपे यागाजनकलेऽपि तन्तन्निय- मादृष्टोपडितस्य तदणनकल्ास्करणनिष्टयोग्यताजमकलवश्येतिकन्तं- ग्यताल्वात्मकप्रकरएकग्यनावश्छकंव । श्रत एव तदपेशया तस्य दौब SH! THY तु क्रमे छभमयाकाङ्खगण्षणएा रन्यतराकाञ्ग शणस्य | vata पाठक्रमादनुष्ठानसादे ष्ठ | विधिसन्निधानख् पुरः सनि कल्वात्‌ । wee मध्ये afar mae) एकयन्धखता दि- त्वादि कौष्ठमे द्रष्टव्यम्‌ ॥२।१९॥

SATA | ९४४

आख्या चवम्‌ ॥ शम्वेदादिविदहितपदा्थंवु सौ जाध्वर्थवादि- waren वेदे थाञ्चिकेख waa खाऽणङ्गले प्रमाणम्‌ । तथा हि । खर्वं कछप्रावयवश्र्िकं दिविधं पदं प्रणत विधौ वाक्धार्याग्बव्ययंकं afaudfa | any नि्मग्ध्येने्टकाः पचति, भो चिताग्वासुखुष्टल- ञुखश्ाग्वामवरन्तोत्यादौ निर्मण््या दिपदम्‌। तज वाक्येनेव मन्धना- दौनां पाका्ङ्गलाशन सामाद्यानिको विनियोगः। इदितौयन्तु आरष्वयैबमध्मैते भेत्‌ होतुखमश इत्यादौ । तज विशरेष्यस्छ area प्रहतविधावन्व्े जाते विगशरेषणस््ाध्वयेकठेकला रेः सिद्धविदधान्य- चाऽतुपपनश्था विनियोगः कख्पयत इति aw खमाख्ययथा विनिथोगः।

अज समाख्थवाऽवयवायंयोः सम्बन्धे संसगेम्थादथा बुधे न॒ तजिरदेदमान्यथाऽलुपपत्या खतन््विधिकण्पना, गौ रवापन्तेः | किगणन्वाघाना दिवाक्धस्वाष्वयु watt इति वाक्यस्य चेकवाक्धता- सन्वादकपदमाणं, Gad ata सोऽप्नोनन्वादधातोति। aw watfaat: कथस्िद सकब दधि शटतित्येवं विधस्ललकलष्यमापू्वकमध्व- घी रितिकनग्यतालबोधकाकाङ्कारूपप्रकरणकण्पनया तदिष्योमहा- वाश्पेकरे परतवाख्यपद सज्मिभिरूपं वाक्यं Het) तेन साध्नयेमाज- जिष्टयोगबतारूपशिङ्गकख्पनया एकवाक्छताखन्पाद्कपदरूपयुति- कल्पनादयुक्रमस्ताः षषप्रमाणत्म्‌ ५२॥४ ०॥

अतिजिङ्ग ॥ तदेवं weg प्रमाणेषु निरूपितेषु अधुना विरोधे were निवे । विरोधस्ेकस्य few शे विदथे प्रमाणदसन्ते | चचेग्रोमग्ख्ध अत्या गादपत्याङ्गले PTE खङ्गे | अथा बा एक- स्मिन्‌ Sfafe परेषदयविनियोजकप्रमाणदये । चथा area अव्ये

१४४ भादूदौपिका |

ग्रो मन्तो शिङ्गादाप्नेथः । अधश्च रेषदयविनियोगो aca सत्येव वशावशप्रयोणको न तु तद्भेदेऽपि । वाक्यप्रकरण्णाभ्ां वेग्धधप्रया- जादोनामेकग्रव्ययेतवे तदभावात्‌ |

यज तु एकस्य शेषस्य एकस्मिशनेव शषिणि प्रमाणदयं, aq Qed wawea प्रयोजनाय विनियोजकलं, साम्ये ane fafa योजकत्वं इतरस्य yeasty cetera । निया- AAT इयोरण्यदयशिरस्कलकश्पनं कर्मान्तर बोधकल्वं वा ।

एवं यजार्फथा Maat Weegee aa प्रमाणएजये, तचापि gata विनियोभकल्वं न ae वाक्प- ष्योदेश्यसमपंकमा चलत्वात्‌ | अत॒ एव sees शिङ्गवाक्य विरो धः, वाक्धस्योरेष्छमाजसमपंकलेन RAVER रितवेऽपि तिकारकलबोध- खूपविनिधथोलकलाभावात्‌ । प्रकरणं लपू्वंखाधनत्वशचणातात्पथ- arenas न तु तदपि विनियोजकं गौरवात्‌ । श्रत एव fafa- योजकप्रमाणएबलाबलवन्तात्ययथेयाइकप्रमावलाबखमपि निर्ूप्यमेव |

तदिड श्व्योर्विंरोधे शेष्रौमग्तस्य adver arenas ग तु तद्धितश्रुत्या शा्ङ्गतलम्‌ । त्य सक्रतद्धितलेन प्राधान्येन रंति कारकल्ववाचित्वाभावात्‌ । wy aa सुख्भ्रुतिल्ाभावाद्‌ दुवेशवम्‌ । एवं नेत्य मन्त्रस्य शिक्गादिन्दराङ्गलमिति श्रुतिशिङ्ग- विरौधेऽप्येतदेवोदाइरणम्‌ |

अज fe AMAA पूवपूरवंकल्पकत्वेन WAGE तन्त- निरूपणा वखरे खा पितत्वादुत्तरस्य afin थावदवगतस्येव पूरव पूर्वेण गेषेषिणो निंराकाङ्खत्वापादनेन बाधः। न चाङ्गानां प्रश

रतौयो sure: ! १९९५

quan निराकारा मपि विश्त्धाकाञ्येबा तिदे ्रकश्यनवदिषा- चचा काङ्कवेव लिङ्गस्य श्रुतिकरूपकलो पपन्तिः। तस ध्यानाशुपायाम्तरे- कापि स्टतिसिद्धेर्निंयमेम विशृतिवदमाकाङ्गुल्वात्‌ । अतः शत्या गाेपत्याङ्गलमेव | म च श्रुतेः करएल्माषाभिधा चितेन गाहपत्य- जिरूपितत्वस्य वाक्याधोनलान्नञायं अुतिजिक्गविरोध इति वाच्यम्‌ । तथात्वेऽपि ब्राह्मणवाक्यलेम मन््ख्िङ्गापेक्या* यद्य्यन्यदे वत्यः पश्ःरितिवश्रवखत्वो पपन्तेः । ayy चया न केवलया चलथ विरोधो मेवं वाक्येनापि। गारंपत्यसमौपे दत्येवसुपपन्तेः । -अरत- खोभयविरोधतवेऽपि प्रधानेन व्यपदे ग्राभवन्तौति न्यायेन afa- लिङ्गविरोधोदाहरणएलम्‌ |

लिक्गयोर्विरोभे मुख्यसामर्थेम गो एस्य बाधः । लिङ्गवाक्ययोस् ख्योमन्ते शति सदमकरणका श्रकस् gate तस्िग्सो देत्युन्तरार्धंन साटनप्रकाश्केन तस्िग्कस्िन्निति विभागे साकाङ्खणेकवाक्यतलात्ष- AFA Wa सदनसादमयोरन्यतरचोभयजच वा प्रतिष्ठापन एव ase afafafa पदसन्निधिरूपेण वाक्येन विनियोगे प्रारोः fat, ततः gana faya तश्दाख्यातस्छ सुख्यविशेव्यत्वेन BINARY परोपसजनकलकण्यने प्रमाणभावान्तच्छब्दस्य च सा बेश्वदेवौतिवदाष्यान्तरोपख्ितायंपरामग्रेकलेशापि चरिताथेलाप्मत्ये- अमेव विजिघोग इति | |

वाक्ययोर्विरोधे उपां एतस्य एवा एषा . यन्चस्येति व्यपेतयश्न- यटेकवाक्धताद्यन्नभागधर्मते, तस्माद्यत्किधित्प्राचोनमद्रौषोमो चान्ते

* लिङ्गदपे छया,- इति ग Gea पाठः| 19

[वि न "ग्ण

esd | माददौपिका |

suis शरन्तोत्यनेन सजिडितथत्कििग्यदेकवाक्धतथाऽवगत-

पदा्थेधमत्वेम बाध्यते | STRATE च aN वाक्धावगतेन पौणेमाखङ्गलेन प्रकर णावगतद शाक्लबाधः |

ea ॒श्प्नौोषोमादिपदकवाक्धतापनक्लानां ददं हविरित्धादि- पदानाममावाब्याङ्गदेवताप्रकाश्ननायेतवं प्राकरणिक वाक्यम बाध्यत- दतयुदाशर एमुक्षम्‌ मूले । तच्छुतिखिङ्गविनियुकरसय सिद्धरूपत्वेन प्रकरणशाविषयस्य ख सूक्रवाकस्य सुख्यप्रकरणवि नियोष्यत्वप्रसंह्वभावे- ऽपि श्रधिकाराख्थगौणएप्रकरणस्या पूव साधनता तात्पयेगरा WHS प्रसक्कतलात्तद्वाधाभिप्रायेण इष्टव्यम्‌ । प्रकरणथो विरोधे महाप्रकरण- मवाक्तरप्रकरण्ेल ।

प्रकरणक्रमयो विंरोषे शरचेर्ौव्यतौव्यादि विदेवनादौनां बनि- धागादभिषेचनोयास्यसोमयागाङ्गलप्रसक्तौ प्रकरणा द्राजद्धयाङ्गलम्‌ । न॒ चामिषेयन यस्यापि फलवत्वेन प्रकरणा शङ्का । ae fanfare क्ञप्तोपकारप्रारृताङ्गनिरा कङ्कस्य तद भावात्‌ |

न च॒ fawarafa यत्मराहृताङ्गानुवादेन वशतमङ्गं वाचनिक विषीयते यथा एवषन्तादि, तस्यापि विृतिगताङ्गाकाङ्कायामनि- इलायामेव विेयलान्ततसन्दष्टस्य तत्‌पूरवभाविले खति प्रधानो्तर- भाविनोऽपूवाङगस्य at प्रकरणेनेव यष्टणोपपत्तेः विदेवनादौनाचः- मिवेदमोयो्सरसुक्रविधा भिषेकपूरवेभाविलेन पाठाप्रकरणएयहणोप- पन्तिरिति वाच्यम्‌ । प्रारताङ्गानुवादेन विहितस्ा्यपूर्वाङ्गस्योप- डोमवदिश्त्याकाङ्कगयां निट्न्तायामेव विधानात्‌ । wea इहि

WATS UATE: | १९७

प्राृतका्थीपपन्नतया aware विधागं यथौ दुम्बरलशरादेखस्मे- वागिदृक्ताकाङ्कायां विधानम्‌ | तक्छन्दष्टश्धेव च ततूपू्व॑भाविगो वा प्रधागोग्छराङ्गख्य विङृतिप्रकरणेन यणम्‌ । श्रभिषेकस्य तु are कार्यापन्नत्वाभावान्न तत्‌पूवंपटितानां विदेवमादौोनाममिषेषनोय- भकर खग्राद्यत्वोपपन्तिः |

aaa अभिषेकस्या पि खतग्ोत्पशस्य प्रकरणद्राजद्याङ्गतया- वगतेर्माडग्डसोभं प्रत्यभिषिच्यत caw प्रतिश्ब्दयोगेन कालार्थः संयोग इति वच्छते। अतो विदैवनाद्य मिषकान्तानां सर्वेषामेव af धानादिभाऽभिषेचमौयाङ्गलप्रसक्रौ प्रकरणेन ABW: | म च राजदख्य- दरापि प्रत्येकं विशृतिलाप्मकर शाभावः । पविन्ादारभ्य awe एटतिं चावद्राजद्यलधमपुरस्कारेण वाचनिकाङ्गान्रामान्तत्छन्दष्टविदेव- मारौनां प्रकरणयाद्मलोपपन्तेः। एवं प्रकरणस्य कमान्तरेरपि उदा- इरणान्यृद्यानि । एवं कमयोरविरोषे sheers याग्यादयस्छ काम्ये Raya Asay प्रसक्ते यथाक्रमं पाटादाद्स्याद्याङ्गलवम्‌ |

कमसमाख्ययो बिंरोधे पौ रोडग्रिकषमासख्थाते काण्डे समाना- Te इहन्धष्यमिति are: सज्िधानाश्वान्नाग्याङ्गत्वम्‌ 4 च महाथिकारेण सन्निधिबाधः। तस्यापि वाचनिकाङ्गवन्दष्टवेन Tay । न चेवं तस्य ॒प्रकरणत्याप्निः। are सिद्ध रूपतेन जखिङ्गविगिथोच्धत्वेम च प्रकरणाविषयतयात्‌ । सन्िधानगस्छापि समा- श्या वदपूवं घाधनत्वलणातात्प्याकत् एव seas न तु fafa- Mt) तज ठदाहरणान्तर aay एवं घमासख्वयोर्विंरोषे श्राष्वर्यवमिति सामान्यसमाख्याया याजमानमिति विग्रेषसमा-

१९९८ माटूरौषिका |

wear वाधः । एवं द्यन्तरिवश्चन्तरितादिपरमाणस्य ga: ay विरोधे ओषानेकलेे च उदाहरणानि कौस्तुभे zeae |

स चायं अ्रतिशिष्गादिबाधोऽप्राप्तवाधः। तत्वं चाङ्गताबोघ- कलिङ्गा दिकख्प्यप्रमाएप्रतिबन्धकत्वम्‌ । पूरव॑पूवेप्रकारेण हि श्रङ्गत्व- ऽवधारिते निराकाङ्खलादुत्तरोत्तरतः पूर्पू्प्रमाएकच्यनेव नोदे- afar शोऽयमप्राप्तबाधः । एवं zeae श्रान्यभागौ यजतो- त्यादावपि । अन्यच सामान्यविगेषनित्यनेमिन्तिकभावादौ प्राप्त- बाधः। AWE AE बोधकस्य विगरेषविषथताग्रतिबन्धकल्वम्‌ । साभान्यश्रास््लादेडदिं विग्रेषश्रास्तादिना पदहोमादिविषयतामाचं प्रतिबध्यते । न तु सामान्यग्राख्रमपि। तस्य क्तप्तलेनाकल्यनेय- त्वात्‌ | होमान्तरेव्वप्या खवनोयाभावापत्या मिथ्यात्वस्यापि कल्य यितुमशक्यतवाच्च ।

अतएव येन सामान्यश्रास्वमेव yee, aa विगेषा- दगेनञज्जमितभ्नम एव विगरेषविषयविषयको विग्रेषश्ास्त्तेण बाध्यते | एवं यजापि न at प्रश्नौ प्रकरोतौत्यादौ श्रास्तप्राप्तस्य निषध स्तजापि प्रापकश्रास्लस्य यद्यपि निषेधस्य प्रा्चिषापख्लेनोपजोग्य- त्वादत्यन्तवाधानुपपन्ते विं शेष विषयत्वमावश्वकम्‌, तथापि तच विक- श्पाङ्गो कारान्तदभावपच्वे विगेषविषयत्वप्रतिबन्धान्नोक्रलच्णान्यास्निः | यया च तज रागप्राप्तमिषेघवत्‌ warfare बाधमङ्गोरत्य 4 विकन्पस्तथया कौस्तुभे द्रष्टव्यम्‌ । awa चाजापि दग्रे wi: सिद्धं बाधस्य देविध्यम्‌ hang vi

awa वा॥ wt face बलाबलं निर्प्याधुना विरोध एव

टतोयोऽध्यायः | Cee

कास्ति a aretia ferret out: प्रपञ्चो यावदध्यायघमान्नि | च्योतिष्टोमे उपसदो विधाय तिख एव शाङ्ृस्योपदो aremea- खति अखतम्‌ ।

तज दादशलम्‌ किं दादशाहे fafana प्रकरणएणएववेति चिन्तायां, fara तावदु पदनुवादेन विहितस्य वाङ्‌नियमन्यायेन खापूवं खाधनोग्छतो पसदथलादु पषदाञ्च प्रकरणाज्ज्यो तिष्टोममाजाङ्ग- Sard: VBI WET समाष्यमानलान्तदनुवादमाचं म वररेश्य- fated, वाक्यभेदा देय्यर्थ्याषच । way तद्देव दाद श्रवमपि तदनु- वादेन विधौयमामभुपषद यमेव |

न च तस्छारोनोदेग्रन विधिः) उपशदुपसणेनलेन श्रुत तश्याडोनसम्बन्धानुपपन्तेः। तस्यातया TWAT | दाद शार- प्रकरणपटितवाक्यान्तरेण तस्य तज प्राप्नलाख । अतोऽस्यापि जिते fare) ata? न हो यतदत्या दिव्यत्पत्या मञ्‌समासमङ्गोरत्य ग्धोतिष्टोमालुवादकम्‌ । सवं न्ये क्रतवो विङृतिलारेनमपेश- माण म auf |

श्रय नायं नञृखमासस्तथात्वे तस्य ARIAT तत्पुरुषे TTT दतोयाक्ग्युपमानाव्ययदितो यारत्या दति खल्या प्रशत्या पूर्वपद- भित्धनु्निसडितया अब्ययाख्यस्य नजः परवंपदस्योदान्तास्यप्रशति- खरल विधानादायुदा सलापन्तः। श्रपि तु मष्योदान्तवादक्ः खः कतौ दति सत्या तस्य समूह दत्यगुठनतिसदहितया seme करत्‌- समू इवासि -खप्रत्ययाकव विधानान्न चदायनेनोयोयियः aacat प्र्यथादौनामिति खत्येनारे शविधानात्‌ श्रयं शब्दः खप्रल्यथाम्तः |

१४० भाददौपिका |

तथाले श्राश्युदा्षखेति BA म्रत्ययादेरौकारस्वोदाष्ख्लर- शिडधिः |

म॒ चेकारस्येनारेश्ावयवत्वात्‌ कथं खप्रत्ययावयवत्वमिति वाच्यम्‌) अयना दिषुपदे शिवदचनं खर सिद्याथेमिति शत्या प्रव्यय- खरसिद्यथे trewenfe प्रव्ययोपरेशकाखत्वङूपोपदेशरिवद्भावस्व fafyaenqy । अतो नायं मनृखमास इति चेत्‌ |

तयापि प्रकरण्णामुरोधादहोनश्रष्दस्य श्योतिष्टोमे asfen- कालसादृभ्येन गौएतयो पपत्तेः। Aga श्रहःसाध्यक्रतुसमूरहत्वस् श्रषधतावच्छद कस्य व्यो तिष्टोमेऽप्यभ्धाससमूहात्मके wie awe सुख्यटत्येवानुवादलोपपन्तिरिति प्राने |

आस्तां तावदडहौनपदं, एवकार एव तावत्‌ जित्वातिरिक्र- BAIA: साधनल्वाभावमनुवदन्न दाद शतेन विकश्प षमृे । किचेवं प्रकरणादेव जित्दादश्रत्योख्यातिष्टोमसम्नन्धोपपन्तः weet WARN वेयथ्येप्रसङ्गः। Went तु एकेन GT समाण- मानत्वेन Gua: qa शड्ो चितेति श्रौ चिव्येन स्ठुतिपरतथा साङ्कश्म्दस्य 4 age । किञ्च दयोः सद्ययोरेकाथत्वेम विधौ शबष्द- भेदो म sega) श्रतोऽहौनपदं शाङ्कादर्थाशरपर मित्यष्यविवादम्‌ |

aweay! तस्य समूह दृत्यनुटृषिसदितया we: खः क्रताविति wer वेदिकप्रयोगाश्च श्रहःसमूहसाध्यक्रतुविग्रेषत्- समेव सचादिग्याडन्तस्छ यजतिचोदना चोदितसुत्धासमुदायात्मकलस्येव MASA नपदशक्धतावच्छद कलवप्रतोतेने इद श्रतस्य न्धो तिष्टोमे fatwa: | अरतश्चा हौगसम्बश्ध्युपसदुरे गेन इादश्त्वविधिः। wi-

SAAT SWTAr | Qk

खले च परस्परसम्बन्धस्य प्राचौगमते aaa विशिष्टो are: |

वस्तुतस्तु, श्ररौोगोदे गेना तिदे शपरा्तेः Fars द्वाद श्नोपसत्व- Party वाक्येन दादशत्वप्रा्तिफलकं, at चतुभिंरितिवदिधौधते। दाद शाहप्रकरणस्ववाक्धान्तरं तु श्राखानरोयतया सज्रमाजपरतथा a विर्ध्यते इति भाष्यकारामिप्रायः।

वस्तुतस्तु दाद शाहप्रकरणस्छवाश्यस्य सखाहोनोभयसाधारणला- देवारोजेऽपि इद्‌ ्रलप्राद्युपपत्तेरेकवाक्यतालाभाय प्रकरणपाटाथे- aera सौ दित्येन जिल विधेरेवायमर्थंवादः | महतः कमणो मतो सह्योचिता ग तु प्रहृत इति च स्ठतिः। रतो aaa प्रकरणं बाधिता इादश्रवश्यारौनसम्बन्धावगतेने तेन व्योतिष्टोमे इादश- श्वम्‌ । मूले तु eT भाक्घन्रतिलमादाय श्रुतिप्रकरणविरोधोप- न्याखदति TEVA ५२।४२॥

दित्वबज्ल् ॥ चयो तिष्टोम एव उपासे गाथता नर इति नित्यां प्रतिपदं विधाय, चवं fee: खःपतौ दति दइयोयंजमानयोः प्रतिपदं guiq, एते अ्टयमिन्दव इति बङग्यो यजमानेभ्य इति श्रुतम्‌ |

तजाद्वाक्ये इथो्यंजमागयोरिति यदि सप्तमौ, तदा शा fafanac: | यथ्चपि च एक्‌ fairy, तयापि इविराच्ये- धिकरण्न्यायेन पाकिकल्वाभावेन प्रत्येकं निमिन्ललापयंवसानात्‌ प्रधागग्डतनिमिन्तवानुरोधेन भिखितयोरेव दिलावच्छिनयज- मानलवावख्डिजयोर्भिमिन्तल प्रतिपाद्यते |

VuR argetfaenn |

यदि तु asl, तदाऽधिकारिलास्यसम्बन्धानुवादिका तौ खकेय्येपरिहाराथे पददयेऽपि लचणामङ्गोरत्य लाघवाद्‌ दित्य मानत्योरेक ॒व्यासञ्यटृत्तिनिभित्तलं प्रतिपादयति । यिग्रेषण- fanaa विनिगमनाविरष्ात्‌ । एवं await यजमानेभ्य इति ताद्य चतुश्याऽपि अधिकारिलषम्बन्धानुवादिकया उक्रविषे मिमि- न्तत्वे लक्षणा । रतश्च नान्यतराविवच्ाप्रसक्ः | निमित्ते च प्रतिप- दुद्‌ शेन मन््विधानेऽपि विजातौयत्वाश्ञानेको देश्यता । प्रकरण्णदा म्रतिपत्छम्बन्धल्ाभ इति पच्चद्रयेऽप्यविवादम्‌ |

तदिङेमौ aut ज्योतिष्टोम एव निविशेते छत दिषडयन- aaa छुलायारोनादा विति चिन्तायाम्‌ । प्रकरणविरोधात्‌ प्रहतए निवेशः । न च तच भिमिन्ताभावः। श्राख्यातेन वसन्ते वसन्ते ज्योतिषा यजेतेत्यादिना उपादेयकट विगरेषएलेनो कछ विव- चायामपि नित्यलेन व्योतिष्टोम यथा ग्पबन्धस्य वच्छमाणतार्‌- यद्येको न शक्रुयात्‌ तदा दिवडयजमानकलप्राप्तेः प्रतिपददिधान- सम्भवात्‌ | श्रयवा यजमानश्ब्दस्य यागकरेमाजवचनस्य पनल्थामपि सम्भवादाद्यवाक्ये तावत्‌ स्वौलिक्गतले बाधकाभावात्‌ watifea स मन््ः । दितौयवाक्येऽपि पाश्ाधिकरणन्यायेग लिक्ानुरोेन प्रकरणवाधानुपयपन्तवयेत्ययानुगश्रा सनेन ufere स्तौ वपरत्वावगतेः पलो बहते दितोयोमन्तः । fara प्रतिपन्येक इति प्राप्ते ।

नित्यलेऽपि च्योतिष्टौमस्य faa धथाशक्तिन्याय विषयता । खत्पत्यादिवाश्येषु समानाभिधानच्रुत्या भावमायामन्वितस्छ तस््ा- न्तरङ्गलेना शक्तौ दकिफापरिमाणध्क्रान्तरबोधेनास्वेवानु्ादयतवात्‌ |

SATA ऽध्यायः | us

fay यत्‌ हतिसाध्यवेनानुष्टेयतया wen ata यथा श्रह्यपवन्धो न त्वननुष्टेये कालादौ । way तददेवास्वापि न तच्यायविषयतेति न प्रेते यागे दित्बडते। न च यजमानशब्दः पल्लीपरः, पुंस्येव प्रच॒रप्रयोगेण WITHA TINY प्रमा एभावात्‌ | यजमानेभ्य- दति पुंलिङ्गस्य प्रास्मा wae मे * ^ faa fafeganafaa- RAMAN ITAA AIAG | RAY वाक्येन प्रकरणएबाधा aw, एतेन राजपुरोहितौ argeqarat यजेयाताम्‌, एको दौ बहवो वा यजेरन्नित्याहत्येव कुलायाहौनादिषु दित्वषडत्वविधानं तजेवास्योत्कषेः। न चाच तत्कदपस्थापकाभावः। प्रतिपत्छम्बन्धेनेव सामान्यतः क्रतुसम्बन्धेऽवगते मिमिन्तबलेन तदिशेषोपथ्ितौ बाधकाभावात्‌ arg ai |

SATAN दशपूषंमासयोः पन्नौसंयाजावान्तरप्रकरणे, जाघन्या wat: संयाजयन्तोति शतम्‌ । तज किमनेन वाक्येना्नोषोमोय- पश्वनुनिष्यक्नजाचन्यरे गेन पन्नौसंधाजाविधोयन्ते । ततच्चेतच्य विधा- मस्य प्रकरण्णदत्कषेः | उत पत्नौ सयाजोरेशेम जाघनौद्रथेण विधो- यत दूति चिन्तायाम्‌ |

MAN श्रब्दस्योन्तरार्धादि ग्रब्दवदे कटि श्द्रव्यवाचित्वेन जाघन्याः परप्रयुक्रत्वावगमात्‌ प्रयोजमवल्वावगमेन प्रथाजग्रेषवदुरे श्तावगते- खातौयया दितो याथेलच्लणामय्यङ्गो रत्य पनोसंयाजा एव तदुरगेन विधौयन्ते। एवश्च दितोय विधिप्रकाराङ्गेकरणाघ्ाघवम्‌ । इतरया तौ यविधाप्रकाराप्न्तेः।

* सर्व्व॑तैवमेव पाठः। | † इत्यमेव पाठ. सब्बे | attatate,— इति तु प्रतिभाति |

20

Cus माटदौपिका |

UIQ aay प्रकरणवाधात्‌ पनोष्याजानां पश्वङ्गलमाचप्रतौ - तावपि आरान्येन val: संयाजयन्तौति awe निर्विंषयलापन्तेः प्रकरएबाधायोगान्तेमारादु पकार कतया दथेपूषमासाङ्गत्वावगमेऽप्य- नेम वचनेन सज्िपत्योपकारकतया श्र्रौषोमोयपद्यागाङ्गतया विधिर्गालुपपन्ञः |

न च HT: Wawra खोकेऽपि सम्भवा- दव्यमिषारिक्रतुसम्नन्धाभावेम कथं यागौयतोपख्ितिः। श्रग्नौ- घोमौोयप्रकरणे BAH जाघन्या sat: खयाजयन्तोति वाक्धान्तरेण ्रह्लतापूवंसाघनो ्धतजा घन्यरे न॒ पन संयाजविधायकेन यागसम्ब- न्धोपखितौ शरश गातो तिवदनारग्वाधौतेऽप्यस्मिन्‌ कतुसम्नन्धा- वगमो पपन्तेः |

न्तु केधिद तिदे शादेव पलोखंयालानां पद्यागसम्बन्धावगमात्‌ प्राकरणिकं वाक्यं तद्ध मेककर्मान्तर विधायकं पूवप Ca | AAAI पौ सयाजानामारादु पकारक विधया पद्यागसम्बन्धा- गजेऽपि तात्पर्वय्ाहकाभावे WOM ते वाक्ये wear ल्लोपसश्थितौ प्रमाण्णभावादतिदेगेन सन्निधाने प्रकरणाग्रासम्भषेन कर्मा्षरलानुपपन्तेश्चोपेकितम्‌ | ART प्रकरणं बाधिलेदं विधानं शअ्रन्नोषोमोय उक्छव्यत इति प्राप्ते |

भानो श्रष्दस्य पश्चवयववा चित्वेऽपि उन्राद्धादिशब्दवत्‌ ख- सम्बन्धिकत्वाभावात्‌ लोकसिद्ध इहष्नाघन्या एवाष्धवत्‌ waar gua विधिखम्भवे amare शच्वणाङ्गोकरणे प्रमाणाभावः | अरतिरेश्ात्‌ प्राप्तानां पनोसंयाजानामारादुपकारकलनाधेन पर

त्मैयो ऽध्यायः | १५५

प्रकरणास्थवाक्येन ayaa दशपूफमासप्रकररख- वाक्यपेयर्थ्यापन्तिद्च । श्रत: पन्लौसंयाजोदेेनैव जाघमौविधिः।

न च प्राप्रकर्मासुवादेन पन्नौनामपि विधाने देवतात्वेन पायु द्वावनेऽपि च fafasttia वाक्धभेदापत्तिरिति वाच्यम्‌ । अवा- मरप्रकरणादेव कमेविशेषोदे श्रसम्भवेनावाक्धभेदात्‌ | wit Are प्रकर ष्णदुत्कवः । श्रो षोमौयप्रकरणष्यवक्यन्तु विकख्येन ARTE नियमार्थमिति वच्छते। न चेवं ay इटसजाघन्या एव नियम- waaay पश्वनुनिष्यन्नायाद्यषणे प्रमाराभावः । प्रतिपक्यन्तरा- भावेनोपखितायास्स्याख्यागे प्रमाण्ठाभावादिति ava वच्य माणलात्‌ ॥२॥४४॥

wary ॥ श्यो तिष्टोमे अधिषवणपलके प्रहत्य, ग॒ खमृण- ौत्यनेनासम्तदंनं विधायायो we दौ षेसोमे सनये way cata सन्तदंमं विहितम्‌ । सादनं नाम, इयोः फलकयोः diane तूकरणेन एकोपयेपरस्य awe: । तदिदं सन्तदंनं किं प्रकरण एव जिविश्रते उताचिष्टोमान्यमाणो seven इति चिन्तायाम्‌ |

प्रकरणगुगहादनुत्कषेः। न च वाक्यविरोधः। च्योतिषटोम- स्लापि इश्छाद्यपेख्या Dear सोमद्रग्यकत्वाश्च दौधंसोमलनो प- पन्लेः। way ava ब्रौदियवादिवत्छन्तदंनासन्तदं गयो विकल्पः | wea ga क्रयवदिति क्रयदुष्टाग्तो famed ew ष दादश qufa: कौणतोति वचनेन समुखथयस्य वच्छमाणएल्वादखनाभावं शला बोष्यः। We वा इष्यादेरिहारुपादानात्‌ तदपेख्या Zane 4 नित्यलेन टौषेखोमपदवै य्या पकेरटदोषदुषट विकश्पस्य चान्याय्यला-

wud भाद्दौपिका |

eae यजमानसख सोमो दौधंसोम cad ष्ठो तत्युरुषमपि प्रकर- णानुरोेना्रो शत्य Games मिमिन्ते चन्तदंगविधानम्‌ |

यदि तु निषादश्यपत्यधिकरणन्यायेभ श्म॑धारयस्येव न्याय्य त्वात्‌ AMATASAGT च फलकविदारणाप्रषणसद्रारकवेन सन्तदंम- स्ुतेरसम्भवेन WAT इत्य्वादातुपपन्तर्टोचखासौ सोमेति कर्म- धारय एवाक्घोक्रियते। तथापि श्योतिष्टोम एव उक्थादिषंथा- न्तरयुक्त प्रदानविदद्या प्रदेयणोमविद्द्धेरावश्वकलात्‌ दौषेसोमलो- पपन्लर्वाक्धप्रकरणयोर विरोधान्निषेशः |

a च प्रदाभविद्रद्धेस्तोयादिना सम्पादनम्‌ । सोमद्रव्यकस्य यागस्य विमा aed द्रव्यान्तरसंश्ष्टेन सोमेन करशायोगात्‌ । म च जिपवेद शमु श्टिवरूपसो मपरिमाणएबाधः । सख्वूलदो धेपवंसो मग्रदणेन तद्वाधाभावात्‌ | श्रत एव शोमपदेन धागलणाऽभावात्‌ सोमदौध- पर्वलमेव सन्तदंने निमिन्तमित्यपि nef वक्तुम्‌ |

aqag | नजिपवंद शसुष्टिपरिमितषोमग्रदणोन्तरमवशिष्टामे-

शूलुपसमूदतौ्युपसमू दभविधानान्तच TNs यदे तावनेव sta: स्याद्यावन्तं fant यजमानस्यैव स्यान्ञापि सदस्यानां प्रजाभ्य सवेत्यवशिष्टानंशनुपसमृदतौति पौक्रमामनमिन्दयोन्तरादोरनव- द्ावदपेकितपरतप्रततेः क पिश्नलाधिकरणन्यायस्याप्यप्रटृत्या परि- माणाभावात्‌ प्रदेयविदद्धिः सुलभेव |

a ॒सेवमपि श्रमिष्टोमसंस्याया श्रङ्गलादन्यासां काम्यानां fagut स्स्थानाश्च faafaaa खतःप्रकरणणभावात्‌ च्योतिष्टोमे च प्रद्‌ानटृद्यभावेन प्रदेयद्द्यभावात्‌ कथ वाक्यप्रकरण्योरविरोध-

DALAT SATA: | १५९

tf वाच्यम्‌ । काम्यसच्ासु यदएविषद्या श्राञ्जयग्डतच्यो तिष्टोमा- wy विद्द्धेरावश्छकलात्‌ संस्थानां चतुर्णामपि खतःप्रकर णाभावे- ऽपि च च्योतिष्टोमस्य सवं ामुस्टतलात्‌ काम्यसखाकव्योतिष्टोम- प्रयोगे सम्तदेनविधानेन प्रकरणानुयहोपपन्तेः। श्रत warfysta- संसा कञ्यो तिष्टो मप्रयोगेऽसन्तदंनं प्रदामविद्द्याभावादिति न विक- श्योऽपि । aa एव च दौधेवस्यानुयो गिनः काम्यसंस्थाकण्यो ति- टोमस्य॒प्रतियो गिगख्च॒ भित्यसंस्वाकञ्योतिष्टोमस्य प्रकरणादेव लाभाद्‌तिलाचवम्‌ |

न ॒श्ेप्रमितरसंसाकञ्यो तिष्टो मस्यापि प्रकरणे श्रङ्गोक्रियमारे एष वाव प्रथमो यश्चो यज्ञानां यञ्ज्योतिष्टोमो य एतेनानिदा अथान्येन यजते TAIRA तद्भवतोत्यज्नापि एतच्छब्देनेतरसश्या- कस्य SAAS ग्रदणापन्तर पिष्ट मस्या कस्येव प्रकरणात्‌ यणं agar faqaafa araq । ज्यो तिष्टोमतवावच्छदेनेव फलवत्वेन प्रकरणाद्ग कारात्‌ | ANA श्रङ्गत्वनेतराक्तवत््रकरणाव- "छेद कल्वानुपपन्तेख | एतच्छब्देनम त्‌ ज्यो तिष्टोमलावच्छिन्नस्योक्रा- वपि अन्यग्रब्देन तदिशतिमाजवाचकेम संख्याप्रय॒क्रलात्‌ तासामपि व्योतिष्टो मोन्तरकाशविधिप्रतौते रथाद प्निष्टो मसंख्थाकख्चेव प्रथमं क- रणो पपन्नेः। Hat वाक्धप्रकरणयोर विरोधात्‌ प्रकरण एव सन- दनख्य fran इति ata |

भाव्यकारेण तावदिष्टापत्येव सिद्धान्तितम्‌ । पूर्वपा प्रकारदयेनेव war! वार्तिककारेण तु विक्शतिमाने विषटद्धसो मके fran द्यकम्‌ । तस्ायमा श्रयः । Mea तावत्‌ यहणएविददड्धि-

९५८ ase threat |

परयुक्रणोमविषड्धिृतमिति भवतोऽप्यविवादम्‌ । faagawerfa ख संच्याङ्गामि aware तु ज्योतिष्टोमाङ्गानि। तख टौंसो मलस्य ञ्यो तिष्टोमसम्बन्धाभावादिङेतिमाजपरत्वमिति | मन चोक्कग्रहणानां व्यो तिष्टोमाक्गल्ाभावेऽपि dara तश्ष-

म्बन्धसत्वान्स्य दौर्ध॑षोमलवो पपन्तिः। watgeret पू्वादिदिष अ्रिष्टोमादिनानासष्याके टरिगन्भरे दोधेषोमत्वस्य सत्वादच्चि- टो मसंस्छाकेऽपि सम्देनापन्त्येदङ्गग्डणविद्द्धि प्रयुक्षविदद्धप्रदेथकतव यक्य॒क्रविदद्ध प्रदेयकलमेव वा यच, तज तद पूवेखाथनोग्धतफणक- संखारकतया सनकादंनविध्यवगमादुक्रविद्धेख संख्वाप्रयक्लेम व्योति- टो मप्रयुक्षलाभावात्‌ तदङ्गत्वेन सम्तदंगविष्यलुपपन्तेरवाक्येम प्रकरणं बाधित्वोक्रविधषवंविहृतावेव भिवेश्रः। न तु संस्थाखेव, तासां fasfaaa प्रकरण्णभावादिति |

अत॒ wa खन्तृदादिति धातोः सकमकलादनुषक्रदितौथा- WIA फलकस्वेव संस्का वत्वावगमादौषंोमस्योरेश्यत्यत दिगेषल- त्यो रसम्भवेन॒ निमिन्तत्बमेव । wa एव नायं awmifed वा ओोमपदरेन थागखचणया सखराक्रान्नोऽपि तत्पुरुषः । TAY तामे- बोक्ता + + तत्पुरुषः * समासत्वा्च न॒ भिमिन्तेऽपि विशिष्टो बाक्धभेदः WINS WU

सञ्चायुक्र ॥ श्रनारण्याधौतः प्रवम्यौ aaa प्रश्नौ ति wa: । aa च पुरस्तादुपसदां sae प्रटरणक्तोति ष्योतिष्टोमाङ्गतवेन विनियोगः । श्रव्यभिचरितक्रतुसम्बन्धसदल्ृतदिरक्रलन्यायेन तद्‌-

* इट्यमेव पाठः सव्वेच |}

ढतौयोऽध्यायः। १५९

पविते: । न चोपथदङ्गलवमेव किं न स्यादिति वाच्यम्‌ । उपसत्‌- Ue पुरस्तात्‌ काखप्रतियोगिनेम सखायीपस्वापकस्योटेष्छसम्प॑क- लाभावात्‌ | SAAT, तदा चकपदान्तरकण्यनयोदेश्त्वाङ्गकारे तु sweat weary ज्यो तिष्टोमोपख्िते रावश्छकल्वात्‌ शाचघ- वेन तद्थेत्वो पपन्नेः। को धितकिन्राह्मणे* प्रकरण एव प्रवर्ग्याजञामाचच। तज च, म प्रथमयज्ञे प्रयुष्ादिति श्रुतम्‌ । तच प्रथमयश्चपदेन सरवषंखः सर्वावस्वश्च व्यो तिष्टोमोऽभिधौयते उत तदोयप्रयमप्रयोगमाचमिति चिन्तायाम्‌ |

प्रयमयश्षश्रब्टो श्योतिष्टोमनाम, एष वाव प्रथमो यश्चो यन्चामां यञ्छ्योतिष्टोम दति शामानाधिकरश्छात्‌ । ae प्रथमं maa प्रृन्तिनिमिन्लसत्वाख । cafe च संखानामन्यपदे- afar arg श्योतिष्टोमोन्तरकाखलविधानात्‌ न सवे संख्ाकब्यो तिष्टो मस प्रथमं waa । तथापि श्योतिष्टोम- त्वखामामाधिकरष्छेन तावत्‌ तदस्तोति प्रटन्तिनिमिन्ताविघातः ।

अतो वाक्यात्‌ प्रकरणाच्च च्यो तिष्टोमत्वावच्छेरेनेवायं प्रतिषेधः waaret at च्योतिष्टोमभिन्ञे szomifa । अन्यथा विकण्पा- पत्तेः | यत्नद्निष्टोमे प्रटणक्तोति वचनं तत्पये दशप्रतिप्रसवाथम्‌ । तदपि च, कामं तु योऽनूचानः ओजिथः श्यात्‌ ae प्र्यादि- त्थनेनोपंद्धियते । तेनानुलानस् ओजियस्वाग्नि्टोमषखाकब्योति- ष्टोमे नित्यं करणम्‌ । अन्यब्धो तिष्टोमेति समकरण्ठम्‌। । faafig नित्यं करण्ठमिति srs ।

५ कोषौतकित्राद्यसे,- द्रश्च पाठः | + इत्यमेव पाठः ears |

१६९० भाददौपिका |

्रत्येकश्र्षेवा्यंबोधोपपन्तौ अतिरिक्श्क्रिकल्यनायां प्रमाखा- भावात्‌ प्रथमश्रब्दस्य चाप्रटन्तप्रवन्तेमविषयवाचित्वादाद्प्रयोगपरला- वगतेयश्चश्रब्दस्य YAGI प्रयो गपरत्ं प्रकरणाज्ज्यो तिष्टोमरूप- यन्नपरत्नमेव वाऽञ्गगे शत्य waged श्यो तिष्टोमप्रयमप्रयोगो- ऽभिधौयते। स चाग्निष्टोमसंख्ाकस्य व्योतिष्टोमस्य पाञ्चमिक- न्यायेन प्रथमं यजमानोऽतिर।बण esata वचनादतिरानसस्वा- कस्य च । श्रत उभयजराप्यनेन वचनेन प्रवग्यस्य प्रतिषेधः पयैदासो- वा। म तु fame) तजोपदेशातिरे शाभ्यां acm: |

म च entfasta दितयादिप्रयोगापेच्या प्रायम्यस्य विव- चितलवाद्िहृतावपि तद्वितोयादिप्रयोगापेचया प्राथम्यस्य सत्वात्‌ कथं a anfattfa वाच्यम्‌ । mame निरूपकापेचायां दिती- यादिप्रयोगस्य निशूपकलत्ाकल्यनात्‌ । एष॒ वाव प्रथमो यन्नो यज्नानामिति वचनेन च्धोतिष्टोमविृतिमाचस्येव तद वधार ण्णत्‌ | अत एव प्रथमप्रयोग विषयोऽपि ज्योतिष्टोम एव बोध्यः |

तचाच प्रथमयश्चश्रब्दो वाक्यग्रेषादेदिकप्रयोगाख निरूढणलच- रया सोमाम्तरनिरूपितप्रायम्यवत्मयो गविषयञ्यो तिष्टाममेवा भिधन्ते। अन्यया ख-ख-दितोया दिप्रयो गनिषूपितप्रायम्यवक्मयोगविषययश्च- ` माजा भिधाने, श्राहिताग्रय दष्टप्रयमयन्ञा ग्रहपतिसक्रद शणः सज- मासोरजिव्यादौ सने यश्नमाजोन्तरकालताऽऽपत्तेः | अरत उक्र दधिविधच्यो तिष्टामप्रयमप्रयोग एव प्रवगं प्रतिषेधः |

agag | नायं प्रतिषेधस्तयात्े न तो पशौ करोतौतिवदति- राचप्रथमाहारेऽपि विकण्पापत्तेः। न च क्रियायाः खरूपेणोदेश्व-

दरतोयोऽध्यायः | १९१

सम्बन्धित्वेन वा निषेध एव Hear यथयोक्रख्ले। यच तु कारक- निषेधो यथा राजौ आदं म कुवैतित्यादौ ; aw मिषेधस्य कारक- माज विषयत्वेन क्रियाविषयत्वाभावात्‌ क्रियाविषयविधिविकश्या* पादकलानुपपन्निः | Wa च प्रथमयन्ञश्ब्दस्य मोड श्सत्वपरत्वम्‌ | अपितु ax प्रातःसवन इति वद्धिकरण्कारकलम्‌। way म विकच्यापाद्कल्वापन्तिरिति केषाञ्धिदुक्र युकरमिति वाच्यम्‌ i कार- कस्यापि प्रथमप्रयोगाधिकरणलस्य विधितः प्राप्तौ न्यायतो ल्येन प्रथमप्रयो गाधिकरणलष्यैव विकश्पापत्तेरावश्वकलात्‌ । श्रत ॒एवा- Ste चत्किञ्चित्काशप्रा्तौ राग्युपादानस्सेच्छिकलेन रागप्राघ्या वेधत्वाभावाख्न तजिवेधस्य विकल्पापादकलम्‌ । प्रकते तु प्रथम- अयोगा धिकरण्तवं Aen प्रतिप्रधानं quae ayer । ्रत- स्तज्िषेधोऽपि frames एव ।

वस्त॒तस्च । ware उदेश्यतमेव शस््रदोपिकायासुक्र- भिति म किञ्चिदेतत्‌ । sat मानुयाजेखितिवत्पयेदास एवाय- मनारम्बवादवाक्यग्ेषः। छउक्रविधप्रथमप्रयोगभिके प्रटष्यादिति। ary प्रापकप्रमाणाभावात्‌ प्रथमप्रयोगे अकरणप्रसक्रावग्िष्टोमे प्रहणक्रोति वचनं वस्ठुतोऽत्यन्ताप्राप्नप्रापकमपि प्रतिप्रस्वफखकं सद््रि्टोमसस्धाकत्वे fafaa प्रथमप्रयोगेऽपि नित्यं प्रवग्येविधा- मायम्‌ । म तु विकल्पेन ) faa प्रमाणाभावात्‌ |

अस्य च मान्यदिषयता | सामान्यविधितएव aaa प्राप्नलादिति

* विकण्या,-द्रति ख. ग ° पुस्तकयोः पाठः | णवं परव | 21

१९२ भाटुदौपिका |

प्रथमप्रयोग विषथतेव । अनेन च काममित्यनुलानवाष्धोपसंहारः | तेनाभ्रिष्टो मसंस्थाकप्रथमप्रयोगे sy मित्थकरणम्‌ । तथा ओजियस््ापि । श्रनचानो वेदाध्णापकः। तेन खजिथवेश्छयो- faafa: \ ओओजियः mada वेद-तद्थं-श्ञः। कामं पदेन प्रक्षा भिधानात्‌ | त्येव्येकपदेनोभयोः ature म विधेयाने- कत्वम्‌ । तदन्येषामद्चिष्टो मप्रथमाहारेऽपि मित्यमकर णम्‌ |

यन्नु वातिके अनुचानादेविंकण्योऽन्येषां भित्थमकरणमिल्युक्म्‌ | तत्रौडिमात्रम्‌ । अत एव पार्थसारथिना अनुवामादेर्नि्यजेव matt इत्युक्तम्‌ । यदि तु तदेव शमथेनोयमित्याग्रदस्तदा कामं पदेन विकण्पामिधानाद शिष्टो मवाक्यस्य च तेगोपसंहारादनुचानादे- faa इत्येवं समर्थनोयम्‌ । स्वया अ्रतिराजप्रथमाहारे प्रतिप्र- वाभावाज्नित्यमेवाप्रयोगोविद्टतौ तु प्रथमप्रयोगे भित्यं करणमिति शितम्‌ Nene en |

पौष्णम्‌ ॥ द शंपूंमासप्रकरणे, पूषा प्रपिष्टभागोऽदभ्तको दि ख दूति रुतम्‌ । तज किं द्‌ग्पूेमाशयोरोवाङ्गलेन कर्माम्तरविधिङत पूषदे वत्धथाभे पेषण्टमाचविधिरि तिचिग्तायाम्‌ । म तावद्धागग्रष्द- लशचितयागोह शेन पेषवणविधिः । एकप्ररताभङ्गापन्तेः । पूषपदेन विशेषणे वाक्यभेदा | क्रत्ययायंद्रव्योपखजनपेषणस्य यागाश्वया- ATTY । WA एव म पूषपदमेव शक्यार्थ लक्ितपूषदेवत्ययागस्छ वोदश्छतापरम्‌ । पष्णोऽव्यभिषरितक्रतुसम्बन्धाभावेन agufyat

प्रमाणभावाच्च | wit शुणद्रव्यदेवताविशिष्टकर्मान्तरविधिरेवाय- मिनि प्रापे ।

BATISTA: | ade

प्षिष्टभागपदेन तावद्भागो भजनौयं सेव्यं wef waver सेवनासम्भवेऽपि saat देवस्ादिव्यवहारप्रमाणशक प्रपिष्ट- पूष्णोः प्रतोयते। तश्च यागं विभाऽसुपपनल्मिति धानमनु- मापयतोत्येतावन्तु उभयोरविवादम्‌ | ay च विग्रेषणमाचसन्भवे विशिष्टविष्यादिकख्पनस्यान्याय्यवात्‌ प्रमाणाभावेन नापूरवंयागान्त- रातुमितिरित्यपि प्रथमतो ऽवगतमेव |

अतखालुमोयमानयागे श्रसुमापकपूषसम्बन्धेन प्रसिद्धपूषरेव- व्ययागत्वोपश्धितिरपि gaia) wy यागविशरेषानुमितेरेव तात्प्यंयाइकल्वात्‌ पूषपदं विजातोयापूवंसाधनोशतपूषदेवतापरम्‌ | Teena च॒ खजन्ययागमदे यचरप्रशृतिलसम्बन्धेन प्रपिष्ठदरग्यकलं प्रपिष्टभागषमासा्यौ विधौयते । सम्भवति च द्रोर्‌ रेन रेवता- विधिवहवतोह नापि जिङक्रखम्नन्धेन द्रव्यविधिविश्ेषणमाचविधि- फलकः । यद्यपि च wefaxaerafacia सम्भवत्मा्भिकता, तथापि ततः पूष विधानाङ्गीकाराशनेकप्रसरताभङ्गादापन्तिः | पेषरूमाजविधिख फलमिति qufesaruenar satura | एतेन पूषपदेन तरेवत्यकर्मणख्णया तदुरेशेन प्रपिष्टभागपदख- कितपेषणविधिरिति saris, निषादस्वपत्यधिकरणन्यायेन waurtear कर्मार विधेरेव न्याय्यतवादषट्‌ कन्तेः प्रथमभक- इत्यादावतिप्रषक्गापन्तेशोपेकितः । ARIMA wee seefafuaa प्राप्तेन ततः पूर्प्रह्यङ्गोकारातुपपत्तेरसम्भरदौ । तरेतन्छयै सिद्धमेवोत्तर विवखया स्मयेत इति प्राञ्चः wens on

तस्सर्वाचम्‌ ॥ तत्पेषणं पूषदेवत्ये चरौ ant पुरोडागे च स्यादुत

(de माटदोपिका |

सरावेवेति चिन्तायाम्‌ । अ्विशेषाददम्तकलत्वदेतुवश्राख waste प्राप्ते |

पुरोडाशे तावत्पाकात्पूवं पेषणस्य प्राप्नलादेव विधानं व्यम्‌ । ATH तु पुरोडाश्रपदवाश्याङृतिविनाश्ापन्तिः। एवं wy- याटावपि । तेषामप्याकार विेषविशिष्टमांसवाचिवात्‌। न चोभय- चावदानोन्तरकालं पेषणविधिः । श्रत्यन्ताप्राप्तपेषणएविधौ गौरवा- पत्तेः । खरावतिदेगरेन wwe प्रयोजनाभावेन fata प्रतिप्रसवमाजकरणे तु शाचवम्‌ |

meat fe प्रदेयपुरोडाश्रसिद्धेरन्यथोपपादयितुमशक्यलाटयै- ्रा्तमपि पेषणं श्र्वयकन्तं कलवा दि ्रयोजमसिद्याथे wat विदितम्‌ | त्वसौ प्रदेयसिद्धेखद्धातिरेकेण जायमानतथा चर्लावच्छिनं अति पेषणस्याकारणत्वाज्निवन्तमानं प्रतिप्रस्यते। अत एव प्रसक्रप्राश्िकस्य arcerace निट्न्तिप्रसक्रतौ विधिः प्रतिप्रसवः । तज चोत्पन्ति- विभियोगाङ्गसम्नन्धादौ यथासम्भवं विर्यं पाराभावाक्षाचवम्‌ * |

अत एव पेषणस्य प्ररे यसिद्धिरूपप्रारतप्रयोजनलो पेनावादुष्टप्रयो- जनाम्नरकण्यमेऽपि म प्रतिप्रसवत्वविघातः | watery Tyee कमान्तरत्वाभावेम,

प्रधानं नोयमानं हि तचाक्गान्यपकषति इति |

न्यायेन प्रारृतपेषणाङ्गतया प्राप्नामामनचेवादृष्टूपकार्यानर-

aay म दोषाय । इव्यते चायम्थौऽभमिशंसकारकमन्धनादेः

* परमः कर्णमा चापारान्ञाघवमिव्ययः,-दति Ztat |

SATA NAA: | १६५

WHATMAN वचदमाशातुर्मास्याङ्गत्वेन विनियोगे तद्धर्माणां कार्यान्तरप्रयुक्षवकसख्पनादौ ।

aqag श्र पेषणस्य म कार्याम्तरकशर्यनाऽपि । प्रदेयशिद्यथे- ल्वादेव । यद्यपि fe चर्ल्ावच्छिन्नं प्रति पेषणस्याकारणत्व, तथापि पिष्टकचरावपि शडग्रब्द प्रयोगात्‌ पेषणएविधिबलेन च पौष्णं चर्‌- मित्य खामान्यवाचिगोऽपि चशब्दस्य पिष्टकचरुविशेषपरत्वनिख- चात्‌ तस्य प्रदेयस्य पेषशमन्तरेणा सिद्धेमे पेषणस्य कार्यान्तरकणयमा- $पि । aa एव चरतं भामानवस्ा वितान्तर्मपक्षतण्डणप्रशृति कत्वम्‌ । ay wna saqerfaafa ) मण्डकव्याटत्ये श्रन्रिति। qunratfgarera awata 1 wa एव पिष्टकचरावपि तत्सम्भ- ae पेषणस्य विघातकल्मिति waa पेषणम्‌ ॥२॥४८॥

एकस्िम्‌ ॥ यचान्यसहितः ger देवता ; यथा राज्ये रेखापौष्णश्चरूरिति, तज्ापि पेषएमुत यज केवश एव देवता तज्ैवेति चिन्तायाम्‌ । scant fe सइति श्र्थवादानुषारात्‌ पेषणसछ पूषस्लरूपप्रय कलावगतेखत्खद्ूपस्य चान्यसा हित्येऽपि स्ला- चुक्छमेव पेषणम्‌। अरत एव सोमापौष्णं चरं भिवेपेन्नेमपिष्टं पश्टु- कामदूति नेमपदवाच्याद्धपिष्टलरानुवादोऽपि सङ्गच्छते |

यदि तु नवमाद्यन्यायेम Ved श्रानयक्या दपूवं साधनत्वल- उणाया श्रावश्यकलमाग्रद्येत, aise पूर्वोक्रविधया पूषप्रपिष्ट- सम्नन्धन्नानजन्ययागानुमितेरव तात्प्यंयाहिकायाः सत्वात्‌ साऽपि gaye | पर त्वथेवादाद्यसुरोधात्‌ पूषाधिष्टानकदेवतालप्रयोज्या- ूर्वीयत्वलच्णायाएवाङ्गो काराद्‌ दिदे वत्येऽपि Braue) grea

१९९ भाद्रदौपिक्षा |

सति पाकषन्पत्तिस्षथा यतितव्यं अन्तरायकरणेम वा क्रामिकनिखे- पेण वा qraaea वेति प्रापे | |

अरगयंक्यपरिडारायापूवेसाधनल्शचणाया श्रावश्छकलतादधि- BAHAR च॒ पूष्णोदेवतात्लोपख्ितिमन्तरोशानुपपन्तेः तद्पस्वितौ च तद्‌दारकलमा चकश्नयेवानयेक्यपरि हाराद्‌ द्विदेवत्य च चतुर्धाकरशाधिकरणन्यायेन केवलस्य ॒पूष्णोटेवतालाभावाथ्ज Rae एव पूषा awa पेषणम्‌ |

म चापूवं्ाधनौश्रतदेवताल्येव प्रकारतया पूषपदेन श्णोऽपि AS पृष्णोपरिभाने खर्ूपसम्बन्धस्येव संसग विधया विवच्णेम पर्या- भेरविवचणन्त्च च दिदे व्येऽपयेकस्मिम्‌ पूष्णि सत्वेन तस्याणुदेभ्य- ङूपत्वोपपन्तेः कथं म पेषणादौति वाच्यम्‌ । वयासन्यद्न्तिधमेप- याप्तप्रकारतायां एकमाजटन्तिसम्बन्धस्य संसगेल्लानुपपन्तेः। अन्यथा एको दितषमवायवानितिवदेको faaartat दौ इत्यादि शाब्द बोधापत्तः। wat व्याखच्धटन्तिदेवतालस्य पर्यातिशम्बन्धेनेव प्रका- रत्वात्‌ तष्य च पूण्ि केवले बाधात्‌ पूषमाजटन्तिदेवताल्वश्येव प्रकारलेन aaa पेषणादि। श्रदन्तकलवं वथंवादमानलान्न विरध्यते | नेमपिष्टत्स्यापि च ava विधेयवाक्गौरकारादिशिष्टभावनाविधा- मेन ॒चावाक्धभेदादगमकलम्‌ ॥३॥४९॥

इति श्रौखण्डरिवविरचितायां भाटृदौपिकायां SAAT AS SAT: पादः ॥

दतौयऽध्यायः। १८६७

अय चतुथेः पादः |

ननद) > 0

निवौतम्‌ ॥ दशेप्ूणमासयोः, निवोतं मनुष्याणां प्रोनावौतं पिदकामुपवोतं देवानामुपव्ययते देवशच्छमेव तत्कुरुत इति श्रुतम्‌ , तच सर्वोऽणयसुपव्ययत दत्यस्योपवौ तविधेः शेषो म तु खतन्लो- विधिरित्यौदुम्बराध्िकरणेनेव fea । यदा विधिखदा war चिग्था मिवौतवाक्ये fant |

AY प्रकरणाच्छड्करतुधमेः | AGATA सम्बन्धसामान्यवा- feat wea अक्घाक्रिभावसम्बन्धपरत्वावसायात्‌ । मिवौतस्य मनु- व्यामिखपितफलजनकलाङ्गोकारा SATAN: , WAAR प्रक- रशबाधादिति दितौयः । श्रवाभेनोपपतसौ बाधायोगात्छलकण्यना- Vy सन्निपत्थोपकारकत्वलाभाख प्रकरणएषरङतया तया We- भ्व मानमग्तवत्करतुयुक्रमनतुव्यधमे CIT: । अण पूवेपखनयक्रमो- मूलेऽन्वथा कृतोऽप्यय क्िषलादुपेकितः |

fagrng प्रा्ोगावोतवेषम्यापन्तेसतसमभिगयारारात्मकवाक्धा- शुरोधात्‌ षष्ठा मनुव्यसम्परदागकप्राकर फिकान्वाहायंदानपाकादिप- दा्थौपकारकलवरूपसम्बन्धपरतवावायादु कविधसम्बन्ेम मनुखायं- त्वम्‌ । सम्भवति fe प्रायोनावोतस्छ पिदटरिवत्धप्राकरणिकप्रोचण्णी- ग्ेषनिनयनाङ्गलवात्‌ पिचु श्यकप्राकर फिककर्माङ्गत्वम्‌ । चअ्रतसत्सम- भिन्याहारादव्यापि तत्‌ । एवञ्चाध्वयेवसमाख्याऽप्यनुग्टहोता भवति | निवौतस्याराद्पकार कतवेनाध्वयेकटटैकेनापि तेन दानो पकार सिद्धेः |

१६८ भाद्रदोपिका |

urarguaaa वाङ्गो क्रियतामिति म दोषः। अतः सवेप्रमाणबा- धाप्मराकरणिकमनुय्योद्‌ खककर्माङ्गभिव्येव सिद्धान्तः | |

aq qa पक्ान्तरं॒शिद्धान्तलेनोपन्धस्तम्‌ । तथा हि वाक्यादयं इदड्धमनुख्प्रधानका तिश्यादिक्माङ्गतया fafa न च तदुपखापकाभावः । ATES Tawa सनकादिमतुग्यप- TAA तस्मधानकसय इन्तकारातिश्यादेरुपस्थितिसम्भवात्‌ | अरत एव म॒ फलकल्यमाऽपोति । तद्वाक्याबाधस्यास्रकतेऽप्युपपा दितलात्‌ सन क्रा दिपरत्वस् तेन चातिश्याद्युपश्ितेरव्यभिचरितत्वाभावेन वक्र AUTH प्रकरणषमासख्ययो्बधि प्रमाण्णभावात्छला चिन्तावेन च सिद्धान्त नियमष्यानावण्धकलादस्य qe वाल्तिकषटता क्रिष्टलाभि- धानाचोपेचितम्‌ |

aa: प्राकरणिकमनुव्यप्रधानकर्माङ्गलमेव बिद्धान्मः। agqay नायं विधिर्वाक्यभेदापत्तेरपि तु उपवौतविधेरेव se: प्राचौनाकवौ- तवत्‌। यथा च॒ निबौतप्राचौनवोते तन्तपधानकमेकलसन्बन्धेम मनुष्यपिद्रसम्बन्धिनौ उचिते, तथो पवोतमपि देवखम्नन्थितया | श्रतस्तरेव cua: प्रशस्तमिति aia: अ्रथवा ते तच तच वच्छमएशववनातशस्ते WI तु देवलादु पवोतमेषेति स्छतिः॥ २।५०॥

उपवौतम्‌ ॥ तदिदसुपवौतं सवंकर्माङ्गम्‌ । गडताच्चिहोजे प्राचौ- नावौतौ दोदयेचश्नोपवोतौ fe chat दोदयतोति जोवदव- erat यज्नोपवोतानुवादलिङ्गस्य प्राघ्यभाषेन स्वाथेतागमकलात्‌ | विप्रतिशृष्टवेन द शेपरमासस्यस्यानुवादानुपपन्तेख | वेकन्पिकेनदरमहे- श्रदेवत्यदाभिंकदोदने देवताबहलाभावेन तद नुवादानुपपन्तेः च |

हते योऽध्यायः | १६९

walt तु कर्न संस्कारकस्योपवौतस् बड्दे वल्धार्भिहोचप्रथोगाङ्ग- लेन तह नेऽपि प्रापनेरलुवादोपपत्तिरिति ara ।

सन्निृष्टासम्भवे विप्रशृष्टासुवादस्यापि न्याय्यलात्‌ प्रति विष्त्य- भिप्रायेण च साज्नाय्येऽपि देवतावडत्वसस्वादनुवादो पपत्तेः प्रकरण - इशपूणमासाङ्गमेवोपवोतम्‌ |

वस्ठुतस्छ॒वच्छयमाणएवचनानुसारा शमि होजेऽपि यश्नोपवोतशत््वेन तचत्धस्येवायमनुवादः ॥ ३५५ ९॥

विधिर्वा ॥ उपव्ययत इति विधिरसुवादो afa विन्तायाम्‌ | नित्योदकौ नित्यवन्न पवोतीति गौतमस्य प्राप्तलादनलुवादः । यदि ata पुरुषाथंतया प्राभिरिव्याश्द्भयोत, ततो यज्ञो पवो तिना कन्नैव्यमिति खत्यम्रात्कत्थेत्वेना पि प्रात्षिङ्द्धावनोया । यदि ठक्र- वचने नाङ्गले aR समान्नप्रायचिन्तापत्तेय् * भ्भेषप्रायचित्तप्राछ्ययं देपणेमाश्योस्तदिधानमित्याश्रद्येत, ततो यन्नोपवौत्येवाभौयौत याजयेद्यज्ेत वेत्यादितेत्तिरौयकश्चत्या ademas यश्चोप- वोतविधानात्तप्रायचित्तस्दापि प्राघ्युपपन्त विंधानानथक्यम्‌ । यदि त्तेषां स्वेषां वचभानां मवतन्तुकजिदचरूपसुख्ययद्नोपवोतविषय- ल्ादासो विन्धाखरूपगौणोपकभेतच्येवाप्रा प्रस्य दशेपूंमा साङ्गवेन विधि- frqrnga, ततो ewe seat श्रजिनं वासो वा द्चिएत- उपवोय efau बाङमुद्धरतेऽवधन्ते सव्यमिति यश्लो पवोतमेतदेव विपरौतं प्राोनावोतं data मानुषमिति वचनेन तस्यापि सवं- यज्चायत्न प्राप्नलादमुजआाद एवायं दशेपूणंमासस्तत्यथे इति प्रापे |

+ इ व्यमेव पाठः aaa प्रा्य{छित्तापत्तेः करतु. दइति तु भवितुमु चितम्‌ |

१७० गदरदौपिका |

ay प्रत्या दत्यमेम फलाधिक्यजनकगुणधिक्यदारकले- नास्य जपा दिहोमवत्छवं यन्ना ङ्गत्वावगत्थाऽनावश्यकलप्रतौ ते रावश्चक- लाथ दशेपूकमासयोरवांसो विन्यासविध्यपपन्तिः। अरत एव शिष्टा ्रपि वालोविन्वासं विनाऽपि कर्मान्तराष्याचरन्ति। यद्यपि च agate वाक्यं यश्चोपवौत्येनेत्यस्य वाक्यशेषः सन्निधानादिग्येत, तथापि समस्तेन तेन वासोविन्यास एव फला धिक्याथे fadtea इति न दोषः | मुख्धत्रह्मसनरूपयन्नो पवौतं तु तदा waa way लेन विधौयते । एवश्च शओ्रौतप्रायखित्तसिद्याथमिदमपि cag wage उपव्ययत दत्यमेन विधौयत cata केचित्‌ । निवो- तादिसमभिग्याहारस्योभयच्र प्र्यमिश्चापकस्य तुख्यलान्त॒ वासो- विन्या एवा भियम्यत दति anger: | सशवंयोपव्ययत- दति विधिदंशेषूरमासविधिश्यवदडिततवात्‌ तत्स्तावकलानुपपत्तेरिति सिद्धम्‌ ॥२॥५२॥

एवं वा ॥ यावश्छो ववाक्येनाच्चिशोखे stare निभिन्नलावगमे- ऽपि वचनेनेव दाहावधि सायंप्रातःकाले, मरणो्तरं नित्थलेन विहितोऽगिहडोजप्रयोगो warfaytsaa | तस्ता भिषज प्राचो- वौतौ दोश्येद्‌ यश्चोपवौती हि देवेभ्यो दोश्यतौत्यनेन देवाभ्नि- wa fa यश्ञोपवोतस्य विधिरनुवादो वेति चिन्तायाम्‌ । खर्‌ पेण प्राप्रस्यापि ब्रह्मदधचस्य ओओतप्रायञ्चिन्तप्रा्भिफलशकतया विधि- वासो विन्यासरूपस्य वा frame विधिरिति ma) fed तावद- पयेव मितम्‌ । मध्ये चिन्ताऽन्तरारम्भः ॥

SHG asa, ये पुरोद चोदभांसान्‌ दचिएग्राखणौया-

SAAS waa: | १७९

दिति अ्ुतेऽपि ये पुरा cute seg: कायां इयेवं विधिवारक- पदाष्याहारेणापि पूरवंवदिधिः। म च gue fanaa विशिष्टोदेश्रः) दखिशयतस्य aafayta विधावर्थादेवोदक्घस् जोवद्वश्चायामेव प्राप्नलेनाविगेषएलात्‌ । निपाततवेन पुराश्ष्दा- न्वयस्य SITY | म waar प्रागय्या्यद्‌गग्राणि वेति सामान्य- खत्धेवोदगद्लप्राे विध्यानयेक्यमिति वाच्यम्‌ । यणुर्थंषप्रायञिन्- fag’ तददिधागोपपन्तेः। wean सूपतिमूलग्डतश्चतेर विश्ञातवेर- त्वाद्‌ यद्यविन्ञाते भुवः खरित्याइवनोये जुडया दिन्येतपप्राणेतेति WH) यच्छब्दञ्जवणात्मत्यखविष्यभावादिष्यन्तरोकवाक्यलाश्च नायं विधिः। afi तु प्राप्रवात्‌ तच्छब्दापे चितोदेश्यविग्ेषसमयेक एवे- त्यनुवादः ॥३।५ ३॥

ferent हिशब्दो पयन्धा दिष्यन्तरेकवाक्यलाश्वायमपि भिवौतादिवत्माचौनावौ त्तत्य्थः | wa एवोप्ययत दूतिवदानर्थ- काभावाद्‌ पि विधिकण्यनं गिरस्तम्‌ । यन्नोपवोतपदवाच्यन्रहमङ् जस्य च सत्येव जोवद्ग्रिषोज प्राप्तलादौ दित्यादिना स्हल्यपपत्तिः। वाखो- विन्यासरूपश्यापि चानियमेनो क्रविधया sachets प्राप्तलात्‌ खव्युपपन्तिः । यदि तु नियमेन amie: सतावावश्कौ श्रपेखेत, ततः सज्जिृष्टासम्भवादिप्रशण्टद भषणे मासा दिख्यस्येवा यमनुवाद्‌ः स्तुल्ये मानुपपन्नः। बहवचनं तु प्रहति विहत्यभिप्रायमिन्युक्रमेव ॥ २॥५ vi

विधिस्तु ॥ aafayty एवाघस्तात्‌ समिधं धारयश्नतुद्रबे- दुपरि fe that धारयतौति yaa किमुपरि धारणं देवाभ्भिहोत विधौयते उतायमप्यतुवाद इति दिन्तायाम्‌ |

{OR भादरदौपिका |

हिश्रब्दश्रवणा दिष्यन्तरोकवाक्यलाणोपरि रोत्यनुवादः पूर्वस्- त्यथः । म च प्रा्यभावः | ee समिधमुपसंग्टद्यानुद्रवतो तिवच- मेन खग्दण्डस्य्ाधिकरणल्वप्रतोतेरपरि धारण्णाभावे च पतनप्रति- बन्धकवरूपतदयोगादुपरिभावस्य MA: । न च समित्‌ख्दण्डयो- सभयोरपि हताथेलाद्‌त again खामिधेनोस्तदग्बाइ्रि तिवदेण- ेवावधारण्णत्‌ सप्तम्या सामो ्यमाचलच्णेति केषाञचिदूक यक्तम्‌ | हताथेयोरज्गाक्गिभावाभावेऽपि श्रधिकरणलेगेव Fer हव खग्द्‌- we Twas: | श्रतोऽजा्यलुवाद इति प्राप्रे |

MAGS न तावद्वहणण धिकरणलम्‌ | wea तदधिकरण लात्‌ । उपशब्दवेयर््या्च । age सामे, wesw सामौष्यप्रतियो गित्वेमासिकरणलानुपपन्तेः | श्रतः सप्तमौ सामौपष्य- प्रतियो गित्वमाज्रशच्षएार्थां । कथञ्चित्‌ सामौोयाधिकरणत्वसम्भवेऽपि वा समिदधिकरणत्वश्याप्राप्नलान्ञोपरिभावानुवादः | sat feusz- परित्यागेनेकवाक्यतामपि yg cafes उपरिभावनिथम- fafa: |

वस्त॒तस्त॒ | अ्रनियतप्रा्याऽपयेकवाक्यत्वसम्भवे इविरुभयलादिव- इाक्यभेदाङ्गो कारस्ायुक्रवादस्या्ेवादवमेवाङ्गोत्य fagafeen- न्यथाऽलुपपश्या विष्यन्तरस्देवाप्राप्तनियमफलकस्य कल्यनेति युकम्‌ |

agag wee निधाय समिधमसुद्रवतौ ति न्यायसुधारलि- खितवचनेनोपरिभावस्यापि लकणातात्पयययारकप्रमाणभावेन प्राप्न ल्वादेतदचनाभावं we चिन्तयेदमधिकरणमिति ध्येयम्‌ enya

दिभ्विभागख ॥ सोमे, aad करोतौव्येतददिधिगेषः wey

दतो यो ऽध्यायः | YOR

देव॒ अभजन्त दिं पितरः प्रतौ ager उदौचों रद्रा ced शरुतः । तज मनुग्यसंयक्रे मिवौताधिकरणवदौ दुम्बरा धिकर- श्वश्च fafua निरस्तमपि पूर्वाधिकरणवग्यमनुव्यकन्तैव्यवे दि क- कर्मणि तावदिगन्तदैव शामान्यविगरेषा दिवचनेन प्राप्ततया प्रतौच्या- waa: लौकिके च कर्मणि प्रतौच्यानित्यप्राप्यभावादिधित्व विधिकश्पकं वेति प्राप्न ।

दह प्रतोच्या मनुव्यसम्बन्धमाजोपादानेऽपि कमं विगेवामुपादा- नात्‌ wi विधानस्य त्वयेव निरस्तताद्यस्यामेव क्रियाग्यक्रौ प्रतौच्तौ दिगमिमुखत्वं लोके यदृच्छया fag, तादृशरक्रिथागतमेव are चो सम्बन्धं गटहोतला स्तत्युपपत्तर्नाति रिक्रविध्यन्तर कल्यनं प्रमाणवत्‌ । उपरि Vas तु देवाग्निशोजलवावच्छेदेनोपरिभाव- श्रवण्णत्‌ तस्य way विष्यन्तरकश्पनया देवाग्निहो चाङ्गखमि- द्ारणणनुवादैनो परिभाव विधिः । श्रनुमितवाक्धलाच्च न विशिष्टो- देर इति वषम्यम्‌ ॥२।५ ६॥

परुषिदित ॥ दशेपूणेमासयोः, va प्रतिलृनातोति विधेयेत्पङ- पिदितं agarat, यदन्तरा तऋनुख्यार्णा, यक्छमूलं तस्पिटणा- भिति गेषः। तथा RF, aed तन्मनुव्याणाम्‌, यदुप्यधासतदे- वामामिति उपरि बिशाब्रातल्यस्य विधेः। तथा ava, नवनौते- ‘anag इत्यस्य छतं देवानां fai मनुव्याणमिति । तथा दशे पूणेमासयोः, श्रविद इता अपयितग्यमिति विधेयौ विदग्धः ख नेच्छेतदति |

sy मनुग्यसंयक्त क्रियाविशेषस्य रवनादेरूपादाना तज च

१७९ भाटूदोपिका |

खौ किकलवनत्वाद्यवच्छेदेनान्तरालादिद्रणानां मित्यप्राछ्यभावादि- ष्यम्तरकष्यनयाऽच विधानम्‌) न च Wena | तद्ययेवाटो- मनुव्यराज श्रागत दत्यादौ, नयनं zfaw दौकठितिः ae carat च wanwer श्ङ्गौकारात्‌ । wet तत्तत्द्तोर्नां तन्तदथंवादोश्नौतविधिमूल्कलामुपपत्तेः। यो विदग्ध इत्च तु विदग्धनिच्छैतिदेवतोभयषम्बन्धस्या प्राप्तत्वा दिष्यग्नर कल्यनाथां नेव किञ्चिहाधकमिति प्रापे |

परषिदितमिव्यज्न दितपदस्य वे दिकलवनपरस्या्तरेत्यबानुषङ्ग तदयेपरत्वे विकण्पप्रसङ्गादर्यान्तरपरत्वे वेरूप्यापन्तर नुषङ्गा योगेना- ध्याहारावश्वम्भावाद्यदन्तरेति यच्छष्दयोगम च शोकप्राप्तयादू- च्छिकाम्तराशवनग्यक्किमु हि श्व मनुव्यसम्नन्धस्य सुल्धरथेमुपदे प्रतौ - तेली किकशवनलावच्छिले श्रन्तरालष्टाप्रतीतेस्तच्च च agwt नित्यप्रा्या न विध्यन्तरकण्पनम्‌ । नयनं zfad दो खितः gag सव्यं हि मनुब्या WEN tay तु मनुव्यने्ाश्चनत्वा वच्छेदेनेव सव्य पूवं कलस्य स्दुव्यथेसुपादानान्तादु शस्य च नित्यप्राघ्यभावेन विधि- कश्यकत्वमिति विशेषः |

agra fe gauge, arene गित्यवदप्रापतौ विधि- Re मान्य । श्रत एव at विदग्ध caret विदग्धत्वनिन्दाथे तस्य कर्मानरेतवफलक निष्छेतिसम्बन्धमाजचस्य उत्रे्चा विधया aR नेमा जिकोति सम्बन्धस्य च तं यश्च मिष्तिगेातौत्यादौ कर्मागरेत्व- प्रयोजकलावगतेरुप्रे्ायां चोप्परेचिताधेख्य प्राछ्यभावेऽपि चतिविर- हान्िच्छतेर को धिपतिलेन Vargas प्रमा णान्तर प्राप्नलाश्च

दृतय ऽध्यायः | १.७५

a विधिकश्यकत्वम्‌ । म wa देवतातद्धितः, येन तस्याप्राप्तता- दिधिः wea) fare सम्बन्धसामान्येमापि तदुपपत्तेः । wit- नैते विध्यन्तरकर्पकाः ॥३॥५७॥ `

अकम; तत्र क्रतुप्रकरणस्थाविधिप्रतिषेधविश्रेषाः समिधो- यजति नानृतं वदेदिव्यादवः कि श्ट्धपुरुषधमां उत क्रतुय॒क्त- पुरूषधमां उत इएद्क्तुधमां दति विचारः।

यद्यपि च प्रतिषेधस्य परोद शप्रट्लशतिकार कत्वेन fataae- मङ्गलमेव दुवंचम्‌ । प्रतिषेधपदायंस्य निवन्तेनाया वदनानुकूल- रत्यभावस्य वा सम्बन्धान्तरेण शत्यन्वयित्वेऽपि निमिन्नादिवत्छति- कार कल्वाभावात्‌ | उपकार कल्व्याप्यस्याक्गत्वस्य व्यापकाभावे we- wae । प्रतिषेष्यवदमादेस्त्‌ magaqenya विध्यविहितत्वादेव कृग्धा दिवहूरापासते | श्रतोऽङ्गत्वासम्भवादेव तद्धिगेषविचारासम्भवः |

तथापि प्रतिषेधस्य पुरुषां नाम पुरुषजिष्ठप्रत्यवा यजनक- क्रिया विषयत्व, क्रतुसम्न न्धिपुरुषगतायोग्यतासन्पादकक्रिया विषयत्वं 4 करतुयुक्पुरषधमेतव, करतुगतवेगुष्धापाद कक्रिया विषयलं शरद्क्रतुधमे- त्म्‌ । इदञ्च तच, यच न प्रतिषेध्यक्रिया fain विहिता । यथा प्रह्नतोदाहरणे । यज तुसा विभिद्य विदिता, यथा षोड- जञोगरणादौ, तच प्रतिषेध्यषोड़शिग्रहणाभावेऽपि क्रतोः फलजन- कल्वमित्यश्येव निषेधेनाचेपादु क्रविधार्थानुमापकलेनेव प्रतिषेधस्य क्रलङ्गतेति ध्येयम्‌ । श्रत एव गौ णएसुख्यसाध्रारणष्येनाङ्गलमेवाध्या थार्च- tfa न weurayfa: |

तच सत्यपि भावार्थाधिकरणो क्रन्यायेन araararfea श्राश्या -

१७३ भाटदौपिका |

तस्य कर्ताऽपि वाच्यः । एकला दिवन्ततस्तस्यापि प्रतोतेः । atx दि त्येततमूचस्यकन्तेरोल्थेतद तुकषेणायचकारयकेन लः कमणि च भावे WHAM इत्यनेन कन्तु कमंभावानामणास्थातायेलस्प्रतेख्च | Sa: पचतीति चेचादिपदसामानाभिकरणश्छा देवम्‌ |

स च भावप्रधानमाख्यातमिति wer एकलाटिवदेव यद्यपि भावभां प्रति विेषणतवेनान्वौ यते । तथाणुपस्थितलात्त दा चकपदा - न्तरम। ्रकरपमया तदुपकारस्येव भाव्यतलेनाण्वयो न तु कर्म॑णो- विलम्बितप्रतौ तिकलवात्‌ | cad च yaaa yalaerfa प्रयो- जनाकाङ्गगयां प्राधान्यं पश्चाद्यथा पष्पुरोड़ाशादौ देवतादेः। विधिनिषेश्नाभ्यामपि खविषये तङ्गतेष्टानिष्टसा धनत्वाचचेपाच्ेदमेव यक्रम्‌ | अतश्च ॒विधिख्ले खगं निषेधस्थले च प्रत्यवाय एव क्रियाफलं समानामिधानविधिश्रुतिर्यां, न तु क्रल्पकारकः प्रकर- णात्‌ । एवश्च यद्यप्याख्यातेन ant नामिधोयत, तयापि भाव- नयाऽऽक्िकनस्याख्यातेन लक्तितस्य च तस्येवो पखितलान्तद्थल्कशषपनं न दोषः।

WAY वेग्छधवतप्रकर णएबाघेन भरद पुरुषधर्मलाव्रगतेस्तदा चागृत- वदमप्रतिषेधस्यो पनयनप्रञ्टतिप्रटृत्तेः स्मा त्तानृतवदनप्रतिषेधस्यापौद- मेव मूलमिति प्रथमः पचः |

दितौयस्त॒ सत्यपि पुरूषप्राधान्यावगमे खगेप्रत्यवा यादिकल्पना- Vea क्रतुगतफलाधानयोग्यत्वा यो ग्यलषूपसस्कारस्येव प्रकरणणाव - "गतस्य REVIT AT युकम्‌ । WY जश्चभ्यमा नमम्बवदे वेषां कत्य॒क्रपुरषधमेतवम्‌ | तदा च,

SATS MTT | १७७

भिश्च नानृतं ग्रूजादेष we: खमातनः |

इति wa: घनातनग्रदण्ठेन सावका छिकविषयलावगतेरे तकूल- HANIA मूखामार खटावश्वकत्वात्‌ Bat चानृतं Wea: क्रताव- गृतप्रश्क्षभावादनुवाद एवायम्‌ |

We वा पुषाथप्रतिषेधेन पुरषष्छानुतवदमे प्रत्यवायो धनेऽपि RAFAT प्रमाणाभावाद्चः प्रत्यवायं सोङकाऽपि कतु षुं aifrene बरौ हिभिथश्छ रत्युक्ता सम्भवल्येव चवैर्यागेऽनृत- प्रसक्छिरिति क्हुप्रकरणगतस्यापि fadue विधायकत्वम्‌ । wa- खेतदतिक्रमे ओौतप्राथिन्तप्रा्िंख फलमिति प्रापे |

aaj नाजुवादः। कत्यक्रपुरषधमेले तु न किञ्चिप्ममारमस्ि | यद्यपि तावत्कर्ना वाच्यः खान्यापि ae वच्छमाणरोत्या द णले- नोपपादमाश्न वतावच्छन्दत एव प्राधान्यम्‌ । नापि पंदान्तरकण्प- मया, वेश्धादिवत्‌। कन्तुः प्रथो जगवत्वसिद्ययं मवश्वं प्रकरण्ारोचने श्रियमा ऋतो खपस्वितलेन तदतसा हुष्ठवेगष्छपरिहाश्योरेव प्रवग्ये- न्यायेन कच्पयितु AMAT |

अत एव ay पद्पुरोडाशादौ उदे शश्र्य दृटविधया देवता- सआरकत्वान्नादुष्टोपकारकत्वकल्यना, तच SHI पकारकत्वखाभाय UAT HATCH: | जश्जभ्यमानमन्े तु वच्छते । wd तु समिदादेः प्रङतापूरवंसाधनोगतपुरुषोह्‌ शेम ॒प्ररुतरृतुफलाधानयो- ग्यताखन्पादरकतषा विधाने गौ रवापन्तेशाचवात्‌ प्रहतापूरवंसाधम- कतुमतखाह्ुमेव मिदादौनाम्‌ | ware च तङ्तवेगस्छ- प्याद कत्वम्‌ । श्रतः शद्धक्रतुधमत्वमेव कन्तुर्वाच्यत्वपेऽपि धक्रम्‌ |

23

yee माददोपिका |

AQAG । न तस्य aera | प्रतौतेरन्ययाऽणपपन्तेः । लथा- fe, श्राख्याताश्तावत्कर्ा शतिरेकलादिक प्रतो यत दत्यविवादम्‌ | तचनेकार्थमगोधकपदे सर्वै्ेकच श क्रिरपरजाखेपादीत्यपि तथेव । दतरथाऽनेकशक्रिकल्यनापत्तेः। तत्र च निंयामकापेचायां प्रधानेन TRIAS लोके आचेपदग्र॑नात्‌ प्राधान्यं तावन्नियामकम्‌ । तश्च था सलप्रधानामि मामानौत्यमया श्त्या शदन्तादिनामसु सत्व- पस्य कन्तुरेव प्राघान्यावगमादाच्यलं न तेः, Teurfearsfa AAAI: | एवमाख्याते भावप्रधानमासख्यातभिति wat MATT प्राधान्यावगमादाच्यलं WHI क्तकमदिलंबणया- ऽपि तत्रतोतेः।

अरत एव थच न किञ्चिश्राधान्यनियामकं, ata चटघटलादौ नाग्टहोत विगेषष्णन्याय cafe ated चम्‌ । यज तु नेक- त्वादौ व्यभिचारादाेपः, तचजातिरिक्रेव शक्रिः, नतु कर्बादौ)। या तु wae प्राञ्चः । द्येकयो दिंवचनेकवचने बड्षु बवचन- मिति सद्याश्रास्वेण शः कर्मणोत्यादेरेकवाक्यता। sw fe gaat भावप्रधानो fata: दिलकल्यो रित्यथैः । अन्यथा gafafa बहवचनापन्तेः। तथा च कर्मादौ वन्तैमानेव्वेकल्वादिषु छकारारेषन्डततिमायेकवचयनादौनि भवन्तोति सूबदयायेः। मतु कर्बादौ शकारः शक्र दति। |

म रेवं क्देरनभिदहितलान्तच ठतौयाद्यापन्तिः। श्रल्वाऽनभि- भानेऽपि लखणयाऽभिधानादिति। श्रजानमिडितलं afrfyaar- भावः । तच्चाभिडिततवं न faetfearqe तक्मतिपाद्यतमात्र वा।

SALTS UAT: | १७९

तथाते पाचकेन गम्यते सेजेण भुक्ता गम्यत caret दतीवाश्ना- पत्तेः । BABI HECHT । AMA TAMARA AT करतैदपादानाच । नाप्यमिदितसश्याकल्व, Sie पक द तिवचेरंख पाचक इति प्रथोगापन्तेः । दूज शलणापन्छेख | faveutsfa dara खयं के्तुमघाग्मतम्‌ ।

इत्यादौ निपातेन युब्यत दति fen fanaa शड्याऽगभि- धानात्‌ टशमिति दितोयापन्तेश |

अपि तु ugh कारक सखान्वयिक्रिथाप्रतिपादकेन परेन avr प्रतिपाद्यं, तत्वम्‌ । श्रस्ति चेदं चेचः पचति wie: पच्यत carat चेजादिटन्तिकर्शुवकमंलादे निंर क्रपदेन प्रति- पादनात्‌ । पाचकेन गम्यत Teel च इद पाकस्य पुरषस गमन- faaarafemtt न तु पाकक्निथा, तस्या एव तस्मिशनन्वथात्‌ । वहुनि च कारकं न कर्माख्थातेनाभिडितमिति aka तेज दतीोथा । एवं चेजेरत्यस् सुजिक्रियायामनन्वयाद्गमनक्रियायामेवान्वयाङ्गकारात्‌ रतौयोपप्न्तिः। मयेव पक्का मयेव मुष्यते दत्य तु पङ्वेव्यनेन कन्तु खपाक्षलात्कन्षेरि म मयेत्याद्या उतौया । अपि तु आत्मान मात्मना Af, अनेन जोवेनात्मनाऽनुमरविश्छ नामरूपे व्याकरवाणि, दत्थादिवत्करणे दति न काचिदनुपपन्तिः। watt yea इत्यादौ ठू पचिधातोः क्मांकाङ्कायां दितौयान्तौ दनपदाध्याहारेण वाक्धपूरशम्‌ । a हि प्रधानमक्रियायाञुक्रस्य कारकस्य गषत कियायामणुक्रिरिति निथमे प्रमाणमसि । येनाध्याहारं विनाऽपि ald GAGA । तथाल, श्रोदनं भुक्ता शस्तं पद्यते,

१5५ भादरदौपिका |

शुलाऽ्थे मानुमतस्तेन सोऽथेः छ्बुद्धिना |

इत्या दिदितोान्प्रयो गानापन्तिः। यदि द्क्रप्रथोगेव्वनाश्वायो- मयेव ya CY च कन्र्यवाद्ा water पक्कौदमो भुष्यत- Cay नाध्याहाराङ्गोकरणम्‌ । तदोक्रनिधममङ्गोशत्य क्ाप्रत्यय- wifa च भाव एवश्रक्रिमक्गोरत्य तदर्थ भावस्च पूवेकाखल्समा- magna णो्तरक्रियाचामन्वयोऽङ्गौकियते । तदाऽख्त चन्ति कारकं खान्वयिप्रधानक्रियाप्रतिपादकपदेन टश्या प्रतिपाद्य तत्व- afufera, तदभावोऽनमिदिततव, त्र दतोचादोति aac: |

sa वदन्ति । एवं सति क्र दति षषठ्यन्धश्तिबाद्यण्वितं वाश्यम्‌। प्रथमाग्तश्चान्वथात्‌ | ay wate सषवेवर्व्थापन्तिः | जारेश्ग्त- श्रानलादेः कर््ादिवाचिल्लारुपपल्तिञ्च । न च waft afeaay तदादित्यं, तथात्वेऽपि कमेणि भावे शाक्मेके तत््रा्ैः सबान्तरा- विषयात्‌ । श्रत एवं परिहन्तेष्यम्‌ । ख इति प्रथमान कर्बादावे- बान्वेति। न लेतावता ae वाचिल्वं शाचवेन arr तद्धम्बलसेव श्रास्लतात्पयं विषथलेन ग्वं ATU TIAMAT, । खा तु प्राधा- न्यादिनेव सिध्यतो ति fegaren® कजदिरवाच्यवम्‌ । rast श॒ arwafafa! weafs que च तिबादोनां लारेश्लवि- धाचकखय न वेगम्‌ | |

अतः कन्तैरवाच्यलाद्ाश्यत्वेऽपि वा MUS TANT एुदवधमेलक्रत्‌ यक्रपुरुषधमेलवे । एतेन Tee तस्योपदस्वितलादेव तत्कस्पनेति निरस्तम्‌ watered ard प्राथचिन्तम्‌ । moaned, फलिसंखकारकलाश्चजमानेनेव विधिप्रतिषेधाषं-

रवोयोऽध्यायः | १८१

सम्पादने, न तु षमास्यथाऽध्वय नियमः । श्एङ्ककतधमेले ठु विधिषु सति सभावे तया fran गिषेधेषु तु तस्सानियामकलासम्भवात्‌ कर्माचे वजेयितव्मिति ॥२॥१५८॥

अहोनवत्‌ ॥ च्योतिष्टोमे, me खाति aaa समानानां भवतौत्यच NGG प्रकरण्णदेव पूवेवदारादुपकारकलवं प्राप्त, WWMM दृषटरूपमलशापाकरणा यंत शिङ्गेन बाधिता क्रतु- युक्रपुरषधमेत्म्‌ । Ase दोकखातपसौ प्रावेश्रयज्िति savage wy दौकावत्नसदो सनात्‌ दोखायाख्च यमनियमपरिग्रहरूपाथाः पुरषसंस्कारकलवस्य गदयति दौख्यतोत्धारिमा esata खानस्य ` कतुयुकपुङवधमेल्म्‌ । अरत एव aya वेयर््यादमुपथोगेऽपि SUA swans याजमानलमिति wend qe उदाइतमयपि म frees |

cae, जश्नभ्वमानोऽनुनूयास्मधि द्चक्ढ इति प्राथापानावेवात्मन्‌ धन्त इति श्रुतो was: किं शडकतुषमे- उत श्रद्ूएुरुषधम wet क्रतुयक्रपुरुषधमे दति चिन्तायाम्‌ । पूवंवत्पुङषसख श्रामजुपाषद्वापि सवेप्रधागग्धतायां भावनायां चे्ा- दिवदिेषक्ेगोपादामास्मवम्येन्यायेम प्राधान्यकक्यनमागुपपकेशेखष- हेत्वोः क्रियाया रृत्यनेनागुवचनक्रियायां WERT TTS भाग्यलादिना लचणएलायोगाजिमिशलप्रतोते्षुम्भणयां निमिन्तेऽनु- वचनं भेदमहोमवदारादुपकारकम्‌ । WTNH: कर्तां लर्प्राप्त- व्रादशुवादः |

वस्तुतस्तु | श्ररुवचनस्छारादु पकारकत्मे समस्थाया आध्वयेवल्वा-

१९८२ माटरदोपिक्षा |

नुपपन्तर्यजमानाचन्यपुरुवजम्भायामपि तत्कर्नुकमन्तर पठापन्तेः WTA जुक्रजम्भ करत्‌ कर्तु कलानुवादानुपपन्तरवग्ं जम्भायाः पुरुषविशरेव- तल्मङ्गोत्य जश्जभ्यमानकन्तु विशिष्टमसुवचनमेवाध्वयेवं विधौयते श्रारादु पकारकलवेन | ay जम्भायाः क्रियां प्रति निमिष्सलेनाग्व- धायोगादायथिंकमेवास्या वषट्ारादिवन्निमिन्नलमिति प्रथमः Te |

दितौयस्त अश्नभ्यमानस्य कर्तलेनामुवचमं प्रति गुणलाङ्गौकारे TMA प्रधानश्डतासुवचनस्य क्रतौ पा किकलत्वापत्तेजेश्वभ्यमानस्य क्रियां प्रति शब्दतो विग्रेषणस्यापि खर्गादिवदेव प्राधान्यम्‌ । तदा हि प्रधानानुरोधेन पाञिकतवेऽपि न दोषः। यद्यपि च fae भिदितकारकलमेव प्रथमा्थौ न तु संख्कायेलम्‌ । तथापि कन्तु- लस्य फलखमाना धिकरणत्वतद्यधिकरणत्ववेशिष्चभेदेन भिललाद्‌क्ष- Qe फलसमानाधिकरणकर्तुवस्येव प्रथमायंलात्‌ फलभोकृलरूप- संस्कारसिद्धिरविकशेव। एतदभिप्रायेणेव च atga अधिकारि- aa प्रथमायेलोक्रिरिति wa) wat जश्ञग्वमानोरेगेनासु- वचमविधानात्‌ प्रकरण्णमुरोधेन च वाक्धषद्नोचे प्रमाणाभावात्‌ WENA । न च फणकण्यना । प्राणापानधारणएद्ूपस्व फलस्य GTR एव HN तदभावात्‌ । यद्यपि चायमथेवादः ष्यात्‌, तथापि प्रकर्ावगतक्द्रपकारापे्चयाऽस्येव खवाक्योपस्थितस्य तदाचकपदान्तरकण्पनया फणत्स्यौ चित्याश्च । अतः श्रद्ध पुरष- धमेलमिति प्राप्ते ।

न तावत्‌ फलं HAT wa इति वत्तंमानत्वनिदं गेन योग्या- नुपशम्िवा धितलात्‌ । श्रतोऽख् स्दत्ययवेनानयमङ्गोरत्य फला-

SALA ऽध्यायः | YER

पेखायां कामपदयुक्रपदान्तर कल्पमयाऽदधेव वा भविव्यदंकश्यमथा wea परिकरष्य तस्व कथञिष्णश्चभ्वमामकन्तुभोग्यतं वाच्यम्‌ | तथा सति फलं तव्नमकलत्वं तद्यापाररूपा पूवेश्चेत्यने ककण्यनातो वरं प्करण्णानुरोधेन कपतकतुफलाधानयोग्यताननकतलमाजे क्रतवपेचित- लवात्‌ कल्पयितुसु चितमिति क्रतुयुक्पुरषधमे पवायम्‌ | फलाधान- योग्यलासण्पादकलाच्च याजमान दति प्रयोजनम्‌ ॥३।५८॥

vat ॥ अत एव दरेपूंमासयोरदेवा वै शयु बारस्यत्यमनरुवम्‌ व्यं waste सोऽत्रवौत्‌ वरं aa किं मे प्रजाया दति तेऽग्रुव- न्यो ब्राद्यणलायावशुरेष्छ Wet यातयान्तस्मान्न ब्राहमणयावशुरेदिति शुतोदष्डोद्चमनादिरूपावग्‌रष्णदिप्रतिषेधोऽपि श्एद्धपुरुषधमे एव । यातनाङूपर FAA HRA प्रकरणेन वाक्यसङ्ोचायोगात्‌ । श्र डि आशिषि fee, प्रवन्तेनाया बाधात्‌ । आख्याता्ौऽपि सकणया भोगरूपागुभवो निस्ारा वा। तमिति fxararar विषथत्वम्‌ | तथाचावगूरणकश्नं विषये WATT यातमानुभवः श्रतखवत्परेफ वा तन्निस्ारो wafer: |

वस्तुतस्तु श्राख्याताथौऽनुभावनादि, शिडम्यौऽनुक्कलब्यापार wa! तथाच तं प्रति भवान्‌ शंयुरलुभावये दिव्ययेः। aw शिद्पादानेन पूवेवदन्नेमानलाप्रतौतेर्यातनायाः साध्यलावगमा जिषेध्यफलं काम- पदाद्चभावेऽपि कुम्‌ । अतः ष्द्धपुरुषधमे इति प्रत्युदादरणएमा- जम्‌ । अ्रतएव शामान्येन शंयोवेर दानमपि सङ्गच्छते । पुरुवधमलश्च पुरुष निष्ट फललनकक्रिया विषयतामान, न तु पुर्षस्य खंखायेतथा ग्ेकित्वं प्रमाणाभावादिति waz. |

१९८७ भाददोपिका |

म च क्रतौ अवग्‌ रप्राप्यभावारेवास्छोत्कषंषि्धेे परत्ुदाहरण- त्वमिति वाच्यम्‌ । अन्वाहार्थेखानत्यसम्भवे तस्यापि तदथं wy: | ऋलपकारकतयथा प्रा्यभावेऽपि न स्िथसुपेयादित्यादिवत्क्रतुमष्य- परसक्तमतिषेधस्ठापि MATT । श्रत फलस्य कप्तलवादेव पुरुषधमेतलम्‌ । अ चसायवादोख्नौतख्छ वा पदान्रस् फलपरलव, wea खगांदिवदा तत्परलमित्यादि तु खथमूञ्जम्‌ ॥२॥ ६ ०॥

प्रागवरोधात्‌ ॥ दशेप्णेमासयोरेव, Heater न संवटेदिति श्रुतम्‌ | मखवदासा Trae । शस्य च प्रतिषेधस्य Wary MAPS नानुपपत्तिः । न च स्स ARTY पन्बनालष्डका श्यात्‌ तामपद्ध्य GHA fey वशनेगेवामाखम्भुका पदवाच्यरजख्लाऽपरो धोन्तर RITA यागप्रथोगकन्तेव्यता विधानात्‌ क्रतङ्गन्धतस्य लौकिकस्य Sass श्रालिन्रश्य वा रजसलासंवादस्याप्रसक्ः कथं प्रति- वेध दति वाच्यम्‌ । श्रन्यस्याप्रसक्तावपि साधारणद्रव्यतया त्रोद्या- शंगेऽनुमतिरूपश्य तच्च प्रसक्तेः । अनुमतेरपि wore wa श्रक्यत्वेन संवादाप्रसक्रौ तु पल्यतिरिक्ररजखल्ासंवादस्य mq रागतः प्राप्तच्चापरोधवाक्यविषयस्स wit निविड्ष्वापि seiner प्रतिबेधोऽनृतवदननिषेधवदिति प्रापे | मसुना, रजखला च षंढद्यत्या दि प्रक्रम्य,

WR प्रदाने atey च धरैमिरमिवो ङितम्‌ | 2a इविषि fay वा तडच्छत्धयथाययम्‌ |

CRAM, तमग्यमयेत्‌ तत CHAT रजस्शामाचस्स देवकर्ममाजे

वाक्येन आद्धप्रकरणं बाधित्वा अपनय विधानात्‌ सथा ey संवादा-

दतौयोऽध्यायः | १८५

प्रसक्रने MTG । न Vaasa श्रुतिखस्वामूलम्‌ । Widen माचरविषयत्वेन शामान्यङूपत्वात्‌ । न च रजखलामाअस्यापनये अपरोधवाक्यवेयग्येम्‌ । श्रपरोधवाक्धस् पत्या सहेव पत्थरधि- काराद्रजखलायाख्चानधिकारेण at विना यांगाकरणप्रसक्रौ द्रै- पूष्येमाखकर शएविष्यथेलात्‌ | Wa एव तजत्यमपरध्येत्यनुवादः। अ्रत- खाप्रसक्रतवात्‌ gears एवायं निषेधः । ओौतप्रायञिन्प्रा्यं इतिं तु शक्यते वक्ुमिति ध्येयम्‌ nang ti | अप्रकरणे ॥ WNT, सुवे FTG भाय दुवशौऽख आाद्यो- भवतौति ya, म तावत्कतुगतदिरष्लोहेगेन सवषयेलविधिः। धारण्छप्रा्यभावेनानुवादानुपपत्तेः। नापि fecal we सश्मदाय वोडगिनस्तोचमुपाकरोतौति विडितक्रतुदिर्छधारणएमुवारेन सुव- छल विधिः । fafwetguren: 1 श्लो भामिति रत्मत्ययेन wave कर्मलामिधानाग्तदुरेशेगेव धारणाश्थसंस्कारविधिः । fecquze तु सुवणंरजतसाधारणवा चिनोऽनुवादिलम्‌ । न चेव- मपि क्रतुगतसुवश्शौ पश्थितावेव प्रमाणाभावः । gateetd श्रान- थवधाल्ौ किकक्ियाखाधनोगतग्डणेऽपि तन्तादवस्थात्‌ gaa शुतकमंत्वान्यथाऽसुपपत्था खर्गायेवादिकफशकर्यनस्य चाश्रयाभा- वादलुपपन्तेः। परिश्रेषादेव क्रतगतसुवणौपस्थि तिलाभोपपन्लेरिति प्राप्ते | | | | न॒तावक्मकर णात्तुसम्बन्धोपपन्तिरनारग्याधौतत्बात्‌ । नापि लङ्कादिवदव्यभिचरितलात्‌ | लोकेऽपि खवेसत्वेन यभिचारात्‌ |

ग वा पारिगेखात्‌ । श्रतकमेलान्ययाऽलुपपत्या वश्याय वादिक- 24 ।

१८१ माददौषिक्षा |

फलसाधनलकल्पनाथा एव vem: पारि शेव्धाभावात्‌। धारणस्य GHG सुवणेद्याञ्रयापेचाथां adaqrauigad बाघकाभावात्‌। म चेष्टापत्तिः | तथाते धारणख्वणाभयकर शकयोदंयोभावनथोर- पूर्वयोखत्पदयोख्च sat गौ रवापन्तेः। सुवणा ेऽप्यपूवं विधिल- प्रघङ्गाख। अध्यय SNA, खाध्यायोऽष्येतव्य इत्यादौ तु उभयोरपि दुष्टा्थलादु करगौ रवाभावेन संस्कारविष्यन्ययाऽनुपपश्या विनिथोग- masta म दोषः। प्रते तु धारणेन सुवे संखुर्यान्तेन च तदाभितेन we भावयेदिति कण्यने गौरवम्‌ |

अतः शत्रद्ययलच्छा WRAY भावना । तस्ाश्चाव्यकलादाथं- वादिकश्य Gwe भाव्यत, म तु सुवस्योरेग्छानेकलप्रसङ्गात्‌ | अतः सकन्यायेन विनियोगभङ्गात्‌ छवणेडिरष्ठधारणमेवाथंकमेतयथा विधौयते किष्च सुवणंखरूपे were) ययैव तत्काये क्रतुरेवं छोकिक्धपि किया तख्यामपि च भेवानयंकधम्‌ । चेनकमेखि बाहखिहरणादि वजिर्विप्रषमाघ्यर्थलेन धारणाश्यसंखकारोपपन्तेः | अतः परिगरेवाभावान्न sede) ग॒ शोभयार्थलम्‌। एकैव विधेररे प्रथोजकलमंभे च प्रधानप्रयुक्षवाद प्रयोजकतेति TUTE । अतः साहुवदिनियोगभङ्गमपि प्रकरण धारणाख्या्ेकर्मतेव युक्षा |

भ च तस्यापि वेदिकक्रिधातसामान्यात्रलङ्गलं सादृष्ठेन करदप सितौ धर्मातिदेब्र्येवाङ्गवेऽपिः बाधकाभावादिति area fafuwantufaty मिथमेन सर्वख्वष्टेषु तदत निरतिश्यलश्यापि सवेपुरषामिखषितत्वेन शो प्रो पखितिकतया Bigs कण्यनौ यत्वात्‌ | आयेवादिकफलशस्स वाक्योपाग्सस्वेन ततोऽपि शौत्रोपस्थितिकलत्वाश |

दतोयोऽध्यायः । १८७

wade तु खगतेन वेदिकक्रियालेन ame तख्ोपख्ितौ कतोड्पसख्छित्था तदङ्गलकख्पने गौरवम्‌ । wa एव विश्वजिद्राचि- सादौ न तत्कल्पनम्‌ |

wea तु विशिष्टधारणस्यार्थवा दिकमेव फलमिति पुरुषांता | तत्वं सुवरख्छ कर्मतमेव । तस्येव लार्थवारिकफलम्‌ । तेनेति पटाध्याहारख्च स्तुतिपखेऽपि समानत्वात्‌ । ग चाजाश्जथापेशाविधि- वेध्ये, we ॒संसकारविधिनेव परिशरात्‌ । दुवणाऽख wresit- भवतौत्यज भविग्यदर्थंकलमाचलच्णा तु पूर्वंपशिणोऽपविशिष्टा | स्टतिखलचण्ठा सुवणंपदे श्रपूर्वंसाधनत्यलणा च तवाधिकेति ममेव खाघलवमिति neng २॥

गरेषोऽप्रकरणरटे ॥ श्रनारभ्येवाभौतं, येन away तच ovat जुङयादिति । कर्म॑णा ऋद्धि खफला धिकं प्रापुमित्ययः । wre यथावस्वितफलाथे विनैव जथादोन्‌ कर्माणि। कर्मभ्यः फशा चिषये WUT जयादयः Raye |

ayy कमलस्य क्रतुव्यमिचरितलाशन तावच्छहृादिवत्तदुप- fafa) न च शौकिकस्य कर्मः छतिभोजनादे वृष्टाथेलेना- दुष्टायनयादिग्राइकलायोगः। रोहिण्यां शविकर्माणि कारयेत्‌, पुरस्तात्लविकमेणां प्राच्यां खेजमर्यादायां warnfeatd बलिं इरे दित्यादिवदच्यापि गिर्विन्नसमाघ्ययेतेन फलशोपचया्येत्येन वा द्रहण्ठोपपसेः। नग च तथापि अयादेराइवनो यसाध्यलयात्छव्थादौ तदभावादनङ्गतल्म्‌ । जयारेरेव शोमलेनाइवनोयप्रणयनप्रयोजक- लोपपन्लेः । म च प्रधानस्य देशासम्भवादनङ्गतम्‌ | अङ्गशणश्विरो-

१८८ भादृदोपिका |

धन्यायेन तदसन्भवेऽयक्गललोपपन्तेः। विदे शेऽभ्रिनयनेन घमान- देशसम्भवा | ` वस्तुतस्तु शव्यादेदृष्टा्यतया विधेवत्वाभावेन प्रयोग विध्यभावा- द्गप्रधानगयोरेकदैश्तव एव प्रमाणाभावः। We वा तक्तथापि aq लिङ्गा दिरूपप्रमाणतवाभावेन वाक्यंकोचकलातुपपन्तेश कि- कखाधारणसर्वेकर्मायैत्वमेव जयादौनामिति प्रा ।

श्र्निमदैदिककर्मोे तस्य परप्रयक्षाभरितत्मणथनो पलो विलं लदन्यकमै्े च॒ तत्मथोजकलकच्यनमिति गौरववेशूप्यादिभिया कामश्रुतौनामादिताम्धा दिमाजविषयलवष्जयादि विधिनेव खलाघ- वा्च॑मभ्निमत्कर्माथेतथेव जयादि विधानाजेतरकर्माथेत्वम्‌ nang ae ` दोषात्‌ ॥ wares, प्रजापतिवंङषायाश्रमनयशष at देवतामा- Sq पयदौर्यत स एतं वारूणं चतुष्कपाणमपग्यष्तज्िरवपत्ततो- ये घ वरूणयाश्ादमुश्यत eat वा एतं गटडाति वोऽ प्रतिगति यावतोऽश्वाग्रतिग्क्ञोयात्तावतो वारुणं खतुष्कपालान्‌ निवेपेदिति भरतम्‌ |

प्रतियदश्रब्टोऽज दानपर दव्युत्तराधिकरणे aw) तत यश्धरिबदायाद्‌ादिभ्यो णौ किकं दानं तत्छम्बन्धिनौोयमिष्टिः, किं बाऽश्वद्‌ागमाचखम्बन्धिनौ, किं वाऽभ्िमत्कमाङ्गन्दताश्वदानशम्न- न्थिमौति चिन्तायाम्‌ । श्र्ंवादाशुरोधेन दान विषयत्ववदख्या दटे- दषनिर्घाता्चलवखछाप्यवगमादोषश्य च न केखरिणो ददातीत्यनेना- विहितखौ किक विषयलान्तद मुरोधेमास्या पि लौ किंकटानविषयतम्‌ | इदं fe वचनं यजामियमेम सामान्यतो विदिते श्रश्वविषये

शतौयोऽष्थायः। USE

cea vefmasy वा नेव विहितं तथा faacrarefeaae- षयम्‌ | | अरत एव यच विश्वजिदादौ सव॑सखदानेऽश्वदानं नियतं aa am करणएस्छेन वाक्धान्तरेणेव AT TSU शाखान्तरौयवचनस्यो- क्रविषयनिषेधत्वमेव । sagas निषेधबलेन दोषावगतेस्तन्निघाता- याथा इषटेरपि तदिषयत्वम्‌ | भेदमदोमस्येव भेदनवदशेपूेमाखवि- षयत्वम्‌ | श्रत एव दोषनिर्घातः फलं, weer च भिमिन्तं a a Tifa) aaa उक्रफलललानुपपन्तेः। च्रव्यभिचरितक्रत्‌ सम्बन्धाभावाश्च। यरि त्वस्यादोषनिर्घातायंलं नाभ्युपगम्यते, ततो यावच्छन्दसमभिव्या- हारोणाश्चदानस्योरेश्सत्ावगतेस्तावच्छब्द समभिव्याइतायाः प्रा्ेेस्तद- करत्वापातान्निमिन्तलागुपपत्तिः । न fe यावच्छब्दो निरमिन्तवाचो |

a च यावन्लावच्छष्दाग्यां क्रियादयसम्बन्धमाजावगतौ ओेषि- ATS आरादु पकारकलेन तज त्वायन्तेस्तावच्छब्दस्य AAT विधेयत्वपरशङ्गा ज्िमिन्ञतवपचे च प्रतिनिमिन्तं मेमिन्तिकाटृतन्तिरिति न्यायेनेव AERTS प्राप्नवेनाविधेयत्वादिधिष्ाघवेम निजित्त- त्वावगतिः fagra geafa वाच्यम्‌ । पशदयेऽपि निभित्तानु- रोधेन श्राटत्तिप्रसक्रौ aaa तन्ल्तप्राभेस्तावच्छष्दस्य प्रतिप्रस- व विधित्वावश्यम्भावात्‌ । श्रत एव ग्टक्ोयादिति fae: प्रयोज कल्वापरपर्यांद्ेतुलाथं कलेऽपि wast aca निमिन्तवनि- खयो दुणेभः। प्रत्युतापेकितलाच्छेषित्वमेव सिद्धान्ते स्यात्‌ । मम तु दोषनिर्घाता्थवान्तश्निञख्चय इति वेषम्यम्‌। अतस्तदरेन खौ किक- एवाश्वदाने श्राडिताग्मेः स्यादिति aaa: |

Les माटदौपिका |

दितीयस्ह तदथेवारे जलोदरापरपर्यायो वरूणग्रहाख्यो दोषः। स नेव प्रत्यक्ादिना वेद्यकसंडिताभिर्वाऽखदानलन्यतथाऽवगम्बते। अथ सुख्या्थवाधेऽपि पापमेव टणोतौति ब्यत्पस्याऽवयवयोगेन वरुणयह्ब्देनोश्येत, ततो वैदिके दानेऽपि कथश्चित्‌ व्यागाुःख- दभनात्तदेव वर्णग्रहशब्देनोशष्यताम्‌ । इष्याङम्बरविनोदेन च दुःखश्रमनात् एवैनमित्यस्यापुपपन्तेरस्पादोषनिर्घाताथेत्े प्रमाणा- भावान्न किकमाजविषयत्वासुपपन्तर्वाक्धसंकोधशा योगेन सवै विषयत्वम्‌ | a च दरटश्ञोयादिति fee विहितलेनोक्रत्वादिदडितस्योपद्डितिः। seme विहितेन विग्ेषणायोगात्‌ | अतः सवंविषयत्वमिति प्राप्ने |

लया दिन्यायेनेव शौ किके फंलकण्यना धे दिके नेत्येवं fafea- इप्यञ्निर हिते तत्मणथना दिप्रयोजकत्वमितरज Away वेरूप्यापन्ते- विंधिलाघवामुरोधेनेव खसंकोचं कामजरुतिवदे वानुमन्यते । wa- ाग्रिमत्कर्मंषम्बन्ध्यश्वदानमेवोरेष्यम्‌ । तदपि च न शेषितया | भ्वग्थेन्यायेनाश्वदागगतप्रयोजनवत्वजिश्नाघायामवश्योपख्ितक्रतोरेव गरेषिलकण्पनौ चित्यात्‌ | wales माश्वदागडेतत्वं Tea afa तु निमित्तत्व । we वा तत्तयापि अरभनिमत्कर्म॑सम्बग्ध्यश्च- दान waafafe: eng ४॥

अचोदितं च ॥ सेथमिष्टिने प्रतियरौतुरपि त॒ दातुरव । उप- MAUS प्रभापतैर्दातुरोव प्रधामग्डतस्य स इत्यनेन परामर्शात्‌ | प्रजापतिरेव वरुणायाश्चं दत्वा खां देवतां सम्मदानशूपां वरूण जणो- दररूपेण प्राप्त इत्यर्थावगमान्तस्यैव तज्निर्भोकाथमिष्टिकन्तुलाव-

हतौयोऽध्थायः | VER

गतेड्चेदा दिवदेवोपसंहारख्वपरतिशोदपदस्य दाटल्णर्थलवात्‌ । अथवाऽऽख्यातेन साचाक्रयोजकसाधारण्टेन कन्तु माजाचेपात्धाचात्घ- अवे प्रयोजककन्तमापेच्छेऽपि इरोपकमानुरोधेन तदाखेपाप्म तिय य: कारथेदित्यर्थावगतेर्विनेव लकणं दातुरिष्टिः।

ग सेवं तेन गतार्थत्म्‌ । मेचायण्णीयशाखा्यां- ख wits: प्रतिग्टद्यते इत्येवं प्रतियहो पक्रमाया एवास्या श्रालानान्तदगेनोप- क्रमख्चेऽणर्थवाद्‌ एव शच्णेत्यधिकाशङ्धायाः स्वात्‌ । afeahag भाखानरो प्रतिग्रहो तुरिश्चवगमेऽपयस्यां शाखायां मबलोपकरमे अरमाणाभावेन खच्चणानुपपन्तेरोेतदयनेम दातुरिष्टौ बाधकाभावात्‌ दूरखखकर्मानुवादेन उदेश्छशम्बन्धारुपपत्तेरष्य कर्मान्तर विधायकलाच्च नामादौनामुपश्छापकानामभावेन श्राखान्तरन्यायाभावाख । दाचुप- कमानुरोधेन मेजायणौयग्राखास्योपकमस्यापि प्रयोजककर्तुलाभि- प्रायेण व्याख्यातुं WINS ॥२॥१५॥

पानव्धापष्च ॥ श्रनारण्येव, वि वा एष दद्धियेण वौ्ेणएषध्यैते यः सोमं वमिति तस्माल्छोमेश्डं चरं निवपेक्ोमवामिम इति yafecta वेदिकस्येव tre वमने ग तु लौकिकस्य । वैरूणय- गौरवादिभयेन नयादिहोमवदेवोभया्यतस्थ तावदनुपपन्तेः। न लाश्वप्रतिग्हे्टिवदोषनिर्घातार्थतकश्यनया शूोकिकमाजविषयल- WET! वमनणन्यस्याथेवादिकसेद्धियवोयेना्ास्यन्यधिंरूपस् gee वैदिकषोमवममेऽपि जायमानत्वात्‌ । तज्िर्घातार्थलस्य प्रत्य च- बाधितलाश्च । वेके वमनार्थतयेव शोमपानविधानात्‌ तखेदधि- चादिनाग्रकलानुपपत्तेख । wa इद्धियवोयग्यधिंपदेन लण्या

LER माददौपिका |

कतुतेश्यरीवोपादानान्तन्निर्घातार्थलमेवास्या CHUM । waa च॒ waar वाक्‌ माभिमतिगादत्यादिमन््वर्णक्छम्यग्‌ अर एामास्येव भच्णस्छ गओरेषप्रतिपश्यर्थत्वावगतेवंमने क्रतुवे शुष्णम्‌ । अतश्ाश्वदान- वदमनस्य वेधत्वाभावेऽपि दष्टेरग्निमत्कत्‌ विशेषाङ्गलम विरुद्धम्‌. ॥ २।९६॥

तत्छवेज ॥ चेव किं याजमाने एव वमने स्यादुताविच्येऽपौति चिन्तायाम्‌ । चविम्बमनेऽपि प्रतिपत्तिविलोपादिना aqeera- इसकला न्तत्छमाधामायेमियमििः श्यादेवेति प्राप्ने |

tfemnafed क्रलङ्गलाद्यलमानेन कार्यां । कलिग्भियनमान- TTA HAVANT | Bae सखा्निषु करणे पुनः we लानुपपत्तेः। यजमागकर््तुकायाञ्च न कऋढविम्बमनख् निमिन्तता, चः सोमं वभितोति यच्छब्दबलेभेष्टेव मनसमानकन्चैकल्वावगतेः। तस्य चोपादेय विगरेषणत्वेन विवदितत्वात्‌ । श्रतञ्च समागकर््कल्वखाद्य- दयपोयमिष्िनमिन्तिकौ क्रद्वपकारिका, यदि वा नेमिम्निष्येवाथे- वादवश्रा्रतवेश्छसमाधानार्था Vat श्रारादुपकारिका, चदि वा वमन जम्भावदेवाथिकं निमित्तलमङ्गौरत्य तददेवेयमिषटिः ष्या कत्य क्रपुरुषसंस्का रिका, सवथा चजमानवमनम एव श्यात्‌ खलिम्ब- मने तु खामान्यविहितं यजुब्भरषनिमिन्तम्‌ ligne ou

खवप्रदानम्‌ ॥ गेषग्डतसोमवमनप्रसक्गात्किमाग्रेयादौ शत्छश्य एरोडागशरादेर्यागसाधनता होमच्ोत इयवदानादेरेव तत्पुरोडाश्रा- feg त्रशटतिरुत weg: पुरोडाश्रादिः धागसाधनं होमस्त॒ तदद्य वदानस्येवेति चिन्तायाम्‌ । उत्पन्तिवाक्ये meq साधमलवप्रतौतेने

क क

BIBLIOTHEGA ।#010/ : ` _

\ ४. |

CoLLEctiIon OF PRIENTAL |

womans vv aan igh q The =

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL New Serizs, No, 993.

भाद्रदौपिका।

BHATTA DIPIKA

A WORK

THE PORVVA MIMAMSA SCHOOL OF HINDU PHILOSOPHY

BY = > ॐ 1 + | ‘ “

BELONGING TO

क

KHANDA DEVA

EDITED BY ` MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRA KANT

TARKALANKARA. VOL. I, FASCICULUS III

i i ee

CALCUTT

Pg Oat

PRINTED AT THE 84 21181 MISSION PRESS, AND PUBLISHED BY THE

ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STRERT

1901.

8

Digitized by G i gf

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE Asiatic DOCIETY OF Pp ENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 46, Great Russett Street, Lonpoy, W.C., anp Mr. 0170 HarrassowiTz, Booksenier, Leiezic, Germany.

# + 3 3

i i

of the Fasciculi being out of stock. BIBLIOTHECA INDICA.

Sanskrit Series Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ose Rs. Advaitachinta Kaustubhe, Fase.1 . ies nas

*Agni Purana, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/ each Aitaréya Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. II, Fasc. 1-5 Vol. बा Fasc. 1-5 Vol. IV, Fasc. 1-5 @ /6/ a $ Anu Bhasyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ips ॐ Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. 1 Astasahasrika Prajiaparamita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each Acvavaidyaka, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. 1-6; Vol. 11. Fasc 1-5 @ 1/ each गन (Text) Fasc. 4-8 @ /6/ Bhatta Dipika Vol. 1, Fase. 1-3 a Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each Brhaddharma Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each Bodhicaryavatara of Cantidevi, Fasc. 1 Catalogue of Sanskrit Books and MSS., Fasc. 1-3 @ 2/ each Qatapatha Brahmana, Fasc. 1-4 F *Caturvarga Chintamani (Text) Vols. 11, 1-26; III. Part 1, Fasc. 1-18 Part II, Fasc. 1-10 @ /6/ each 7 Qlokavartika, (English) Fasc. 1-2... *(rauta Sitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-15 @ /6/ each Ditto Cankhayana, (Text) Vol. I, Fase. 1-7; Vol. 11, Fasc 1-4, Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each Qri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/each == .. ee Gadadhara Paddhati Kalasara Vol I. Fase. 1-2 ०५७ Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each Ps. Kala Viveka, Fasc. 1-4 Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each Katha Sarit Sagara, (English) Fase. 1-14 @ /12/ each Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each... Lalita-Vistara, (English) Fase. 1-3 @ /12/ each Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each ee Mah&-bhasya-pradipodydta, (Text) Fasc. 1-8 @ /6/ each ... Manutika Saygraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each ee Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-6 @ /12 each si *Mimamsa Dargana, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each int bp Narada Smrti, (Text) Fasc, 1-3 @ /6/ + as Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ *Nirnkta, (Text) Vol. IIJ, Fasc. 1-6; Vol. 1V, Fasc. 1-8 @ /6/ Nyayabindutika, (Text) ... Nyaya Kusumaijali Prakarana (Text) Vol. 1, Fase. 1-6; Vol, 11, Fase 1-8 @ /6/ each Padumawati Fasc. 1-3 @ 2/ ie see ०७४ पन

ane pan”

_

Ce © © "~ +~ eh +~ OR 62 ९

_

Digitized by Google

of == +~ OK ६१ >= ध #= > £ ६2 +~ ee SO #= #ॐ @ +~ नवे कै» ©> =

Domplete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some copies of those works marked with an asterisk * cannot be ted—some

~

> ४४५४2 @ॐ@ॐ+* BOM ew

—

न्क @ # 0: ^< # 0०५९ ©> "+ > ॐ ॐ 9

on 5

ढलौयोऽध्यायः। VER

aaa यागसाधनवम्‌ | न हि चतुरवत्तं जुोतौत्येतद्‌ त्पत्तिवाक्धम्‌ | तयाले श्राग्रेयादिवाच्ये उव्यदेवताद्यनेकगणएविधाने वाक्यभेदापत्तेः | waged पुरोडा शावरद्धे यागे चतुर- वक्तविधानातुपपन्तेः चठुरवत्तवाक्ये जुहोतिना यागमनूद्यावदा- arent एव नि्मग्येनेष्टकाः पचन्तौ तिवदिधौयते। न हि यागाद्धोमोमि्यते, येन जहोतिना मातुवाद्‌ carga | जोति- चोदितामामपि, ख एष ay: पञ्चविध इत्यादौ य जिभाऽरुवादात्‌ | यजतिचोदितानाश्च प्रयाजादौनामभिक्रामं जहोतोति aut fa नाऽतुवादाच्च । यागदोमयोर्भेदे प्रथाजानूयानग्डहमेषो घथागादौ Hea प्रमाणाभाव | wat यागहोमयोरमेदाथुक्ो se fea धागमनुद्च प्रदेयपुरोडा श्सस्कार कतयाऽवदानविधिः | WAY श्त स्येव पुरोडा श्स्यावदानेन संस्कार्यत्ात्‌ पुनः पुनरवदाय याग इति व्धोतिष्टोमवद्यागाभ्यासेऽपि न eta: |

agrgy । स्वं पुरोडाशं पुमः पुमरवदाय सहदेव इद- यादिवद्याग दत्यपि we ayy! शेषकार्याणि लिष्टक्दा- दौनि तु प्रृते विद्यमामशेषाभावाद्ूविरनराचेपकाणि। तदा- may श्रव शिष्ट वचनता सम्भवादाच्येन गेषं संस्वापयतोति वदन्यपरः | दृष्टश्च शेषश्ब्दोऽन्यजापि ततः wee विशिष्ट देशजात्या दिमतोजग्म प्रतिपद्यत इति गौतमङ्रतौ सखर्गारम्क- घुश्ता तिरिक्रद्ह्तपरः । न हि खर्गारम्भकसुङृतग्रेषेण देशाम्र- प्रा्िरन्यचान्यस्य गब्यापारायो गात्‌ | WAM शेषश्रब्टोऽन्यवाश्ये- बेति प्रषटतेऽपि इविरमारमेव पूरवंखदृशं गेषग्रब्दवाच्यं भविब्धति |

29

१९४ areata |

ag वा गेषकार्यातुरोधाघ्यस्य कस्यचित्‌ प्रकृतस्येकस्य विषः Tegra, इतरेषां त॒ श्वंशोम एव । तदा च तद्दिषयमेव मध्य- ूर्वाधेवाक्धमिति प्रापे ।

ग॒ चतुरवन्तवाक्येमावदामविधिः, दिदविषोऽवद्तौत्यनेनैव aia: ) श्रनेनेव विधानेऽपि वा निष्ठाप्रत्ययोपादानवेधथ्येप्रसक्गेना व- दानषंक्कतस्येव द्रव्यस्य विधेथत्वाञ्च । say यागानुवादे मावन्तश्येव इ विद्धेन विधेयत्वादुत्पत्तिवाक्येऽष्टाकपालपदं agate प्रजञति- द्रशथ विधायकम्‌ । श्रतञ्चावन्लस्येव यागसाधमलादवशिष्टस्यानुभि- ष्यक्ञप्रतिपन्तिशेषकार्याणौति भाव्यकारः |

वाज्तिककारस्तु । न यागशोमयोरमेदः ! याज्जिकानां देवतो- दे पूवैकद्रष्यत्यागे प्रचेपाङ्गके यजिपदप्रथोगादे वतोदेशद्रव्यत्याग- meaty समप्रधानेषु जहोतिप्रयोगात्‌ प्रेपाङ्गकक्रियादयट्न्ति ला तिर्यागत्व, क्रिया ्रयटतन्तिजातिख होमल्मिति तथोर्भदात्‌ | अरत एव भ थजिनाऽङ्ग्धतोऽपि wea: श्षोच्यते, श्रपि तु प्रमा- शान्भरलन्य एव । तद भाप्रेयादिवाक्ये यागमाजानुमानेऽपि ay गतस्य प्रेष्या प्रा प्तताशलतुरवन्तवाक्येनेवावन्तोटगेन तदिधानम्‌ | अतएव ay दितौथाऽणपपद्यते । यागे वष्टाकपाशः we एव इविः। HAIG त्थागसमानकालोनस्तदुत्तरकाशौनो वा gaze प्रति- पन्तिः। अतणएवाभत्यलुो तिनोहे रत्या गयोरत्प स्ति वाक्यादेव प्रापेशेख- wer neq एव प्रतिपाद्यते | एवं च यच प्रतौ विश्नतौ वा प्रत्यश- वच्नेना तिदे रेन वा प्रखेपप्रात्िस्तजच AGT: WEIS) अन्यन तु प्रथा- जादौ प्रमाणान्तराभावाद्यज न प्राक्िस्तच्र थजिनेवाेपः। तदङ्ग एव

हतौबोऽध्याबः। १९५

ufmaer | पान्ञौवतादौ तु देवतासम्नन्धेनोरेश्व्यागयोरेव कण्प- भात्‌ प्े्निकरशान्तगरोति विधानेन चख प्रचेपानतिदेशात्‌ म TOU: | गहमेभोयादौ तू श्राजव्यभागवत्‌ पुनःखवणादा तत्करश- मिति fame: | way waqes पुरोडाशस्छ देवताये व्यागादुप- awe च gage प्रचेपणटमिति प्रतिपन्तिः। डन्राधदिख faseafer: ग च awe fasad पुनस्छागाहुपपन्निः | व्नवशेन त्यक्रस्यापि पुनः सखोकारेण त्थागोपपन्तेः। watsfa via इति fag nene ८

श्रप्रयोजकलत्वात्‌ ॥ WY भाग्यकारे गेषकार्थाणामर्थकमेत्वा- देकस्मादेव हविषः ग्रेषकार्याणि कन्तव्यानौति पूरवंपशयिला प्रति- ufaa प्रसाध्य स्वेभ्य इति सिद्धान्तितम्‌ | away एतादृ श्र विषये प्रतिपन्तिलख्च साधयिव्यमाण्लात्‌ पुमर्क्रतापन्तेः पूर्वाधिकरण- प्रयोजनकयनार्थान्येतानि खषराणणोति afin area |

यरि पूर्वाधिकरणे ओेषकार्याणां इविरन्तराखेपकल्व पूवप, तदा स्पष्टमेव प्रश्नोजनम्‌ । यदा तु शेषकार्यासुरोधेन ween, तदा तेषां Ton विल्वेनाप्रयोजकनेऽययंकमेललेम हुषोपवाप- कपाञ्वण्कषस्य JURA FAC प्रधानाटन्तेरत्याग्बना- द्पादेयविग्रेक्णलेन ayaa विवक्ितलादेकस्मादेव करणं गरेषकार्याणाम्‌ । ameafefa वोष्या्रवणं तु चतुर्थे बतुचऽहन्य- रोनच्येतिबस्मरयो गान्तरविषयम्‌ । सिद्धान्ते तु विद्यमानग्रेषतमाख्ध- चातुर्थिंकन्याषेन | प्रतिपन्तिकमेलाद विवक्ित सद्धशेषाख्यसंस्कार्थासु- रोधेन wae: करणम्‌ । AUT चोपपन्लतरा ॥ २१९८ ॥

Reg माद्दो पिक्षा |

एकस्मा खेत्‌ ॥ परप्रयुक्द्रव्योपजो विगोऽथेकमेणञ्च तुषोपवापादे- रनेकपुरोडाशौयकपालानां मध्ये एकस्िन्‌ कपाले ग्टएमाण्टे अनि यमप्रापतौ श्राग्रेयस्य Fear प्रयमोपख्धितल्ात्‌ तदतिक्षमकारणा- भावेन तदौयकपालस्येव ग्रदणम्‌ । ग्राद्यता वच्छ द कञ्च प्रयमोप- खितलं न त्वाग्मयत्वम्‌ । श्रतो विह्ृतावन्यविकारस्य aan तदौय- मेव कपालं ग्राह्यम्‌ |

aaa मूले सङ्गतिखणोभेन हत्वा चिन्तया यदा ओेषकार्यानुरोधेन यस्य कस्यचित्‌ ापनं तदा कस्येत्यपेकायां सुख्यस्येति बिद्धा- fray) तदाग्रेयबेलायां ओेषकार्याएमबुद्धिस्लाच्छेवस्वापना- चेषा नुपपत्तेः गरेषकार्यानुष्टानवेलायां चान्धस्येव स्ापनोपपन्तेरपे- शितम्‌ । तचत्यमुख्थपदं वा प्रथमोपस्थितपरम्‌ । ततश्च य्येव यच प्रथमोपस्वितिराधस्याग्धस्य वा, तस्येव तज यषहणएमिति न्याय- श्रो राथेः WANS ०॥

NAAN | WAI पुरोडाशष्य चतुर्धा शतच्येदं ब्रह्मणः ददं होतुरित्यादिमन््वणेकण्पितो विभागरूपो een: श्रुतः ख fa दक्षिफाङूपतया oftware: सन्‌ खलिक्संस्काराथेः, उत भचएङूपतया प्रतिपत्यथेः खन्‌ गेषषंस्काराथे इति चिन्तायाम्‌ । भच्णस्याञ्रवफाद्‌ ब्रह्मण दत्यादिष्टौशचत्या च वाखिष्टादिवद््यादौनां सखामित्वावगमात्‌ तस्य च दाममन्तरेणानुपपन्तेसच्य च त्यक्रेऽपि पुरोडा ग्रे खिष्टशददेव सौ कारकष्यकत्वोपपन्तेः सोमचमसवदुलिक्‌- संस्काराथें दङिणादामविधिरेवाज कर्ष्यते | श्रत एव एषा a द्र - पूण॑मासथो दं िरेत्यपि लिङ्गुपपद्चते। wa: परिक्रथाये इति प्रापे ।

तोयो ऽध्यायः | १९७

THIS पुरोडा श्रश्याग्नये Awe यनमानो म शक्रो- त्धन्यांस्तेन परिक्रतुम्‌ । अतस्तव मते पुनः Mae दानं wea- तिखेत्यनेककख्पना | खिष्टृति तु यागश्च yaar खौकारकश्प- नेऽपि न दोषः । अ्रतोवरम्भश्चफएकरशरलमेव सम्बन्धा मान्यवा चिषषथं ufiaey गेवापेकितगरेषप्रतिपन्तिरूपं भकलणएमेव ब्रह्मादिकन्तुकं माग्लवक्षिक विधिना विधौयते । sae चागतिरष्यनेन भच्णोप- यो गिन्येव जननोथा, न तु गउहसुवर्णादिवत्‌ क्ियान्तरोपयोगिनो, अयोग्यत्वात्‌ | अतखावगश्सकत्वाद्धचणमेव Tagen Tet न क्रियान्तरं शमपंणादि गौरवात्‌ । wry ब्रहमसम्बन्थि cadena गरेषप्रतिपन्तिसेन त्‌ ze नोता खयं श्रन्यदारा वा Awe सन्पाद्‌- नौयमित्यपास्तम्‌ । wanes तत्कशौकस प्रतिपन्तिलोप- ant क्रियान्तरकण्यने गौरवात्‌ । दकिणाश्रतिस्छ श्रानुषङ्गिका- मतिसाधनलाद यवादः Wee etl

दति ओओखण्डदेवविरचितायां भाडदौपिकायां दतोयाध्यायस्य चतुथः पादः ॥

१९८ मादृदोपिक्ना |

अथ पथ्बमः पादः

~> स्कु क~

RTE उपा एयाजप्रयाजान्धभागानूयाजादिद्शथाणां जौ इ- वादौनां खिष्टङृदिंडादोनि प्रेषकार्थाणि aera नेति चिन्ता- याम्‌ । sw सजृखरशक्छमवश्चति अर्थेभ्यो इ विभ्वे: समवद्यतौ- त्धादिवष्नेभ्यो tut इवोव्याखादयतौ तिवदङ्गप्रधानषाधारणहवि- रयेलप्रतोतेः कन्ते्यानोति प्रापने ।

घन्तावदेषां AMMA श्रसाधारणं प्रयाजानुयालेषु जो ware- SITIES WMA च वाचनिकप्ौवोपादामं eq- aed, तस तन्लद्यञ्याचिकनप्रचेपरूपविशषप्रतिपन्तिषक्वात्‌ चतु- सहतं जहोतोति भाव्छकारषतोपां दया जावान्तरप्रकरणस्छवाक्या- देव were न सामान्यविडितबिश्चमामग्रषोपकौरक्जि्टषदादि- प्रतिपन्ति्याहकता । wa एव aw प्रयाजगरेवाभिघारणादौ fafa- aa तददिधानं, तचागत्याऽवयव शस्तयोः समुश्चयः। न चेवमाप्नेथ- स्यापि fafa दतुधांकरणभखणङूपप्रतिपन्तिविधानात्‌ च्िष्ट- Barataria: | तज भकणस्य कच्ष्यत्ेन तस्यापि विलम्नोप- श्वितिकलेन awa) नापि लन्तदपादानश्डतात्‌ wa स्याद्याख्यादा तत्करणं, तयोः wie वा॒एतदित्यादिवाक्धाद्‌- यज्ञा दिङूपक रिव्यमाणएकर्माथेलस्यायवश्वम्भावेना को एंकरत्वाभावात्‌ । म चाकौकरत्वाभावेऽपि Ms arene एव प्रतिपत्तिः awa ererqu पिष्टलेपफलोकरण्णदावुपयो गसत््वेऽपि वचनादेव पन्नौ-

हतौयोऽध्यायः tee

संयाजावयवगेषस्येव प्रतिपश्यपपन्तावपि wea तादृ शवचनाभाषेन साधारणद्रश्यस्य प्रतिपत्ययोग्यतलयात्‌ । म च सवं कार्यान्ते क्रमं बाधि- ललाऽपि प्रथोजनवश्रेन तत्करणं, समिष्टयजरा दि विशिष्यप्रतिपत्यन्तर- विधानेन तच तदप्राप्ः। अतः गेषाभावान्न गरेषकार्याणि |: ene २।

साक प्रस्थाप्य ॥ दगरेपूणंमासयोः, साकं WA यजेत पश- काम tay सहत्वं फलाय विधोयते । तस्य चाप्रेयेन प्रचयभ्नोधे Set प्रदाय सह कुम्मौभिरभिक्रामेदिति वाक्येन सान्नाय्याङ्गण्त- मभिक्रमं santa, grat निरूपकलेन, श्रन्यत्‌ सवै- मनुते | वाक्यभेदख्च न, निपातलवाडिशिष्टभावमाविधानादलयक्ं fetta i तदत्र साज्नाय्याङ्गतथा ख्िष्टकदादिशेषकार्याणि कन्त व्यानि न वेतिचिन्तायां, श्रमिक्रमरे कुशो साहित्येऽपि ्राइवनोथ- दे शङ्गा सतुरवन्तमादायेव शोमानुष्टानाच्छेषसङ्भावेन कम्तेष्या- नौति भाषे |

माजापूवंमनिक्रमणमाञ्रयः, भेदकप्रमाणाभावात्‌ ¦ श्रपि तु सान्नाग्यप्रखेपाङ्गन्तमेव। तादृश्राभिक्रमणकन्तुः Haley च कजेमिक्रमणका TAIT नान्यत्‌ । मयममपि च नेदम- ga, रपि तु दृष्टाथेलल्लाभाय खकत्यागानुवादाशोक्रपरचपाङ्गशत- खग्‌नयनमेव | तख ॒कुर्ग्यो सक्रसंस्कायेलान्यथा नुपपत्याऽभिषव- युक्रपूतिकवत्‌ खक्कायप्रचेपायंलावगत्या awe ₹विषोऽपि ga- दानवत््मरपप्रतिपाद्यत्वावगतेः PAYA साकं Weary ware शेषकर्माणि ॥९॥०३॥

सौजामस्राम्‌ । सौचामणौ नाम wean: | तजातिदेश-

Roe माद्रदोपिका |

प्राप्तदेवताख्ख्कारायं WUT द्रव्यतया पयोग्रहाः सुरागरशाश्च विधौयन्त इति दश्रमे इूजभाग्यकाराभ्यां वच्यते | तदच खाना- पश्या पुरोडाशाङ्ग खिष्टशृदिडं कन्तव्यमेव। म च awe नामा तिरे कत्वाञ्छ्योतिष्टोभिकगरेषकार्यातिरे शशद्धय | DPW प्रथणौयपदवन्नामातिदेग्रकल्वामुपपन्तरिति ATH |

a ॒तावदवशिष्टः शेषोऽसि । यथाग्टहौतान्‌ ग्रहान्‌ खविन- उपाददते SHAM पयोधरान्‌ seta cfedat इरायहानिति वचनेनानवदायेव warn | न चोख्छिन्नरिष्टि न सवतं Iwata वचनेन इतगरेषावगतेः ओेषकार्यकरणम्‌ । तस्य ब्राह्मणं परिक्रणोयादुच्छषणएष्य पातारं यदि म विन्देत्‌ वस्ौकवपाथा- मवमयेत्‌ ततोऽप्यवश्िष्टं श्तादष्ठायां विक्ारयन्ति इति विशिख प्रतिपत्यम्तर विधाजेमा तिरे शिकप्रतिपन्तिनाधात्‌ | बस्तो कवपा ब- खमौककिट्रः शतादला wafexr कुमो | इदञ्च खजभायकारमता- भिप्रायेणोक्रम्‌ । यदा तु वाज्तिंकरौत्या देवतास्सकाराथं यागा- मरमेव सुरापयो दरक विधौयते, तदाऽप्यौ षधद्रव्यकलत्वपयो द्रव्यक- anat दार्िंकपूणंमासिकविध्यन्तस्याष्टमे वश्छमाएत्ेम ख्िष्टशदि- डा दि प्राप्तावपि पूरवंवत्तदभाव इति श्रधिकरणं व्याख्येयम्‌ iene ४॥

द्रव्येकल्ये ॥ स्व॑ष्ाया मिष्धाय रा थन्तरायेश्राय बारतायेष््राय वेरूपायत्यादिषट्‌शविष्काराथां षद्योऽपि fre शहावघातपेषणे war प्रहृतिवददिभागे प्राप्ते तमहत्वा वचमादेकमेव Tremere पुरोडाशं Bar समन्ततः पयवद्यतोति वचनेन समन्ततः GATS प्रधानानि कियन्ते अच समन्तत Cala कमभेदतात्पथंप्राइकम्‌ |

टतौयोऽध्यायः | Rey

saa इत्तिकाभ्य इतिवत्कर्मेकले सष्टदवदानापरतेः। घाण्यां- मेदादा कर्ममेदः। तच च खिष्टरुदिङ़ादि प्रधानमेदात्‌ wis भवति | = न च द्रेकलात्‌ तन्छता, श्रवदानप्रदे ग्रमेदेन AUT ATU Hat भेदात्‌ । न च संखकारवाक्यानां परष्परान्वये प्रमाणाभावे- मौन्तरार्पस्यावदानप्रदे शप्रतिथो गिकलाभावात्‌ प्रकरणेन इविःप्रति- योगिकलप्रतोति स्तस्य च पुरोडागश्येम साधारणलात्‌ द्रयेकलमिति वाच्यम्‌ । तन्तदेवतायै चतुसुष्टिपरिमितस्येव निङ्पस्य efter पुरोडाशस्य इविद्ाभावात्‌। ग च तथापि हविषः सं््टलेन चाधारणवाथ्ागकाले wera राथन्तराथ निशं यत्तत्‌ तसे न aafa waa षद्ूल्पेऽपि dgstncele: श्रष्टद्ममाणविश्ेषलात्‌ त्त्वं ओरेषकार्याणाभिति वाश्यम्‌ । तथापि न इनानुयाजानिति- वत्‌ fatxaraze भखयति दिद्धतस्य वषट्‌करोतौत्यनेन प्रधान- मदस्य wearers डहेतुलावगमात्‌ । तदन्ययानुपप्िकण्ित- व्यात्तिबलेन भेदोपपत्तिरिति ara!

तेन शक्तं कियत दतिवददिधौ लटा उतलखणापन्तेरपेकित- सुतिमाचपरतावसायादमकमाचस्य च म्यायप्रा प्ततन्त्बाधकलानुप- पत्तेः सदेव Renate न इज्य तु सकणाभावाद्धत्‌- विसित्वमिति शेषः । श्श्रवायवे तु वचनादेव भखाटन्तिरिति वेषम्यम्‌ ॥ २॥९५॥

सोमे ॥ श्धोतिष्टोम उत्यन्तिशिष्टोऽपि सोमोऽभिषवादिसस्कार- fafuaergennfa: | रष एव तु UMMA ease AT

26

QeR माट्दौपिकषा |

वादिदैवतासम्नन्धाद्भविरिति अवे एव aga । तस्त We जुशो- तोति वचनेनोख्योरेगेन प्रचेपरूपप्रतिपत्तिविधिद्धंवदामवत्‌ । ay च ग्ररेजहोतौत्यादिना पाचविधिरिति fafa: | भरतख गेषसत्वा- ewe प्रतिपत्तिः | तत्रमाणएश्च समास्या वचनञ्च |

AY समास्या arama शोतुखमसः प्र ब्रह्मण इत्यादिका वेदे, afaarat षोमचमस इत्यादिका । श्रदनाथेख्य चमेर्धातोरधि- कार एवाचके ओरौ णा दिके wana रते चमषगब्द निष्यत्तेः । सोम- खम्यते sfafafa qeren सोमभक्षणएसाधनलावगतेखन्तखमास्या- afar vue सोमप्रतिपश्यथलसिद्धिः | यदि लौणादयोऽबयुत्यश्ना इति verted, तदा चमसग्रब्दय पाओ Sze योग्यतयेव ₹ोटषोमा दि सम्बन्धो भच्छभच्कल्ा दिषम्ब- ज्यभेवेति तया भक्षणसिद्धिरविकणा । अतश्च होटरब्रह्मोडाटयण-

मानमे्ावरुणत्राह्मणाच्छंसिपोटनेदच्छावाकाम्नौपाणणं सखस्चदमसेषु समाख्याया भकः | खदस्यपक्ते तस्यापि Grae । वचनं ad निरू- afta ॥१॥ ० ६॥

era ॥ aaa, प्रैत होतु रि्यादिमन््े प्रोद्गादण्णमिति श्रुतम्‌ | तेन किं उद्धातेवेकसश्चममभकषणे विनियष्यते उतोद्गाढपरस्तोढरप्रति- इ््तारस्तरय इति चिन्तायाम्‌ । प्रातिपदिकभ्ुत्या उद्गातेव । ग च बहवचनानुरोधेनास्य सवतोसुख्यादौ उत्कर्षः, प्रातिपदिकस्य वा सिक्गसमवायेन जितयपरल्म्‌, योगेन वोत्छष्टगानकारित्ेन जितथ- ava कख्पयतामिति aaa । उद्राटश्रष्दस्य प्रचुरपरयोगेनो द्रौया- परपर्यायसामदितौयभागरूपोद्भानकन्तरिं KSAT गणएण्तबङ्वच-

दतयोऽष्याबः | RoR

मानुरोधेन व्दुक्राथाल्जिविधाया श्रपि अन्याग्यकष्पनायाः पाशा- धिकरणन्यायेनानुपपत्तेः। न genset एव तदधिकरणएविषयः, प्रकरणबाधापादकतदयोगे श्रुतिबाधापादकलच्षणदचयोगच्य सुत- trae भिकरणविषयत्वात्‌ । रतो बव चनमेव व्यव्यथानुग्राघनादि- रत्या एकवशचणाथे व्याख्येयम्‌ । न सेकत्वलणा्यां जरत्‌ खाये तापकतेः प्रातिपदिकं एवाजदत्‌सायंता युक्ति केषाञ्धिदुक्रं युक्तम्‌ । शुख्यलप्राधान्याभ्यां प्रातिपदिके जघन्यटत्यक्ग कारे face नरहत्‌- BIA: फणमु खत्वेना दोषात्‌ |

a च प्रतिदर्जादिकमेश्छपि तप्मतिपादकवाक्येषु च siz कमे काण्डश्चेति समाख्यानात्‌ aerate प्रतिरर्जादावुदङ्ाद शब्दश्च WMA प्रयो गोपपन्तेरने काथेकस्यो दगा टपद श्छ बडवचनानुरोधेन निष- द्योद्रातारः gaa दृत्यादिवच्ितयपरत्वम विगशेषादया षसुब्रह्म्चत्‌- एयपरत्व किं न स्यादिति वाच्यम्‌ । श्रनेकश्रक्रिकण्यना भियो द्वान- कर्तुवा चकब्येवोदभापद स्य लचणा दिनाऽपि क्ाचित्कसवं विषयप्रयो- MATH: | अत एव मुख्योद्भातुरेव कम Fates तरेदसयोगा- चान्यजापि stare उद्ाटश्रष्टश्च गौण दति द्रष्टव्यम्‌ । अतः पाश्राधिकरणन्यायेनोद्भातेवेकः पिबेदिति प्राप |

गोद्ाद्रश्दस्य ऋलिम्विशेषे शक्तिः, कुप्तावयवथोगेनेवोलछष्ट- mayan अतिरिकशक्रिकर्नायां प्रमाणा- भावात्‌ । प्रचुरप्रयोगस्धादवनोयेऽग्रिपद वज्िरूदृलच्णएयाऽपयुपपत्ते | न चाज्र रथकारादिग्ब्दवद्‌वयवाये विहाय खविग्विशेषे प्रयोगः, यनातिरिक्राऽपि शक्तिः wea) a शोद्भायतिरणुद्गौयवाश्येवेति

ROG भादुदौपिक्षा।

नियमः | उद्रायतोनामर विच्दणो चममित्यादावग्यजापि wat | अत एव पश्चकादिश्रब्दस्य HEAT waaay योगच्छदधि- कर्पनायामपि vad न तत्कश्यमा । aft q afquaafaes- चेव । अतस तात्पथगरा कत्वे लादणिका यंद्दङेऽपि प्रश्तेऽभ्रि- सुपनिभाय gaa दतिवग्पमख्धा सम्भवे कारुङिकायंयदइलायोमात्‌ बडवचखमालुरोधाखच निषद्योद्धातार इतिवत्मशतापूर्वोयगानकदष्ण- मेव ग्रहणम्‌ । म सुब्रह्म्स्य भाव्यकारोक्ृख्छापि । मानकदेला- भावात्‌ | मृशग्न्धान्ययाकरणं तु away न दोषः, fagra- ऽन्ययालाभावादि ति ध्येयम्‌ We Wo OF

WAG ॥ भके समाख्या प्रमाणमुक्त( । वचनमिदानोममि- wat) यथाचदमसमन्यां चमसां खमसिनो wate, wae हारियोजनस्य ef एव fauna इति श्रुतम्‌ । ay fagrne- नो पक्रमव्यार्थवादानुरोधािष्ामाजग्रहणे शअदृष्टार्यलापन्तेख we- wer भक्शममिधौयते । तश्च हारियोजने वच्छमाणविधया वषय्‌- कार निमित्तं होमाभिषवनिमिन्तश्च यद्यपि प्राप्त, aaa fafa- BET वाक्भेदापत्तेभेच्ठान्तरमेव सवेकढे विशिष्टं विधोखते |

श्रथवा इारियोजनावान्तरप्रकरणे पाठात्‌ तदौयभकाहुबारे नेव पुरण्वादेश्वायवद्य भच्यति श्वेतः परिषहारमाश्धिनं भदत - त्यादिवहुष्माचं विधौयते । विगरेषपुर सकारेण कश विधानाञ्च तरैक- HAT BAT विधानानुपपत्तिश्द्धा | Var वाचनिकः करै विगेवः। afee wage fa चमसिमाजपरं fa वा uieaea- न्विकिपरमिति चिन्तायाम्‌ । उवग्रष्दस्च सवेनामलादु पख्वितपरा-

SATA SATA: | २०४

मर्िंलावबतेखमसिनामेव पएरवेशुपस्ितलात्‌ तेषामेव गरदशमिवि प्राप्ते |

चमसिग्रब्दस्तमन्दचचमसेषु एकेकचमसिनो WG We अच तु चमण्निामन्येषां च सवंषामेव ayia स्तव्यवखम्बनलेगो पपत्तेने पुमः शवंपदबङधो चलम्‌ | शतञ्च परमखवंए व्यवहाराखम्भवाद्‌ वश्छकेख प्रकरणा दिनेब प्रज्नतकमंकरमाचग्रहणो पपत्तौ षुन्चमिमिविंभरेषके WET: । म चेवं पल्वा श्रपि ग्रहापन्तिः सेषोवदेव, yfepe लशा UVTI: | चमघाध्ववकान्त याञ्धिकाचाराभावादेवा- दष्छसिवि wea ग fe ऋत्विज एव सवेशब्यम og! tat न्वत्‌ fafguarwatfe ॥२।७८॥

वषद्धाराच्च ॥ सोम एव, THR: NAS दति श्रुतम्‌ । तत्‌ fa warnzawa fa वा समाश्यादिप्राह्नभखाशुवारेन प्रायम्ब- साचविधिरिति चिन्तायाम्‌ । भखान्तरते प्रमाखाभावात्‌ प्रायन्य- माचविधिः। ब च वदहून्तुरपि fade वाक्षभेदः। यङ्कार जिचिन्ते भच्छोहे रेन प्रायम्बविधाकात्‌ tamt निमित्ते avite- चेन्रयाःखवाग्त्विकिवश्च विजातौयानेकोटह रे वाक्ऋषेदानराकान्‌ | अलख यथ चमसे इरि योजते वा wae वषडुशु ख कोमामिषवाभ्ां समाल्यया लिष्छावयमनेन वा भषप्राहिएज FEET nasi we: ततोऽन्यद्धेति वचनाये इति प्राते ।

प्रथमभख इति समाषकूपे एकभ्िन्पदे एकां गेगोदेष्छते एका- व॒ विधेचतवे चाङ्कोकिखमाखे एकप्र्रताभङ्गा प्तः sale मेवेदम्‌ । न च तञ्धिन्दुषकताबोजाभावः | सामश्येभक्रधेव तददोन-

Rod भादरदोपिकषा |

लात्‌ । तथा fe सवंजोदेश्दिधेयभावसखले see विधेयान्यात्पुवं- मुर्‌ श्वस्योदेश्लेम क्रियाग्वथोऽवश्यं awe: | श्रत एव, यहयो गः प्राथम्यमित्याययुरेग्वल्णम्‌ |

दूत्य पि सङ्गच्छते । प्राथम्यं तत्वेन प्रथमक्रियान्बयोऽन्यस्याति- प्रसक्तत्वात्‌ । तद ay faqs यागेन खगे भावयेदित्यादौ तन्तत्पदाथीपख्ित्यनन्तरं खगेस्योटेश्लेन ane च॒ विधेयतेन क्रियान्वये प्रथममवगते पञचादेव विधेयस्य या गस्योदेश्वे खगं ऽन्वय- र्ति fafa: | तदषेहायेकपदस्दले भके प्रायम्याग्वचात्पवे wee क्रियाग्वयोऽनयुपगन्तव्यः | ag करिया नवयात्पूवे wana fax व्यविगरेषणएभावानवगमारिकार्थो भावलकच्णएसामथ्येभक्रादपरिपूणेषमा- सपदश्य पदाम्तरेणश्यातेनाप्यन्वयायोगः |

यद्यपि wend वेयाकरणएवदिशिष्टायंवाचकलवं न साम्य, तथापि कियान्वा तप व विचिष्टाथबोधकल्मेव तदिति बोध्यम्‌ । रज च क्रियाभिश्ं विधेयं बोध्यम्‌ । क्रियात्मक विधेवे तदश्यात्‌ qagewe ava क्रियान्वयश्च वकमग्रक्यलवात्‌ | अरत एव विविदि- वन्ति यन्नेनेत्यादौ विविदिषोरेशेन . यश्चादिभावनाविधानेऽपि न aff: | अतखेकप्रसरताभङ्गभिया भक्ताम्तरमेव विभेयम्‌ । श्रत एव लो हितोष्णैषा इत्यादावतिदे श्नात्‌ पूवमेव शोडितोष्णौषविशिष्टाः anit एव प्रचारोरै गेन विधौ यन्ते विशरेषणएमाजविधिफलका दति AY ततरेकप्रसरताभङ्गपरिहारप्रकारो वच्छते । GAY प्रते एक- प्रषरताभङ्गमिया प्राथम्यस्य पूवेकमंष्छनिषेश्राहुणादेव वषहदेभाथ- म्योभयविग्िष्टभक्ाशरमेव विधोयते सोमसंसकारायतलेन । aq च

BATA ऽध्यायः | Ree

MAMI ATA HAA कथैपशक्णलेनार्थाजिमिन्तत्वाव- गतेवेषट्ारनिमित्तकमिदं wed गेषु चमसेषु afar fag भवति ॥३।७९॥

होमाभिषवाभ्याश्च ॥ इदमपरं awe मिमिन्तम्‌ । रविधामे ग्रावभिरभिवषुत्याश्वनौोये ser प्रत्यञ्चः परेत्य सद सि भकयन्तोत्यच हविर्धानादरोनां स्वेषां guat विध्यन्तरादर्थाख maar केवखं Vahey भमात्रे wr विधेयम्‌ । चच्चपि हारियोनादौ होमाभिषवषमागककरपि भकणं प्राप्तं, तयाणयव- युत्यानुवादे वाक्धवेयर्थ्यापन्तस्तस्य विधेथता । सा च ग पूरे विडित- way । स्वंजोत्प्नि शिष्टविगरेष विदितकभेमारावरोधात्‌ । wag होमाभिषवखमानकन्तुकं भकागनरमेवेड विधौयते | कणुरूपरण- नुरोधेन वाऽबेटिवदषट््दं भस्मेव प्रयोगभेदमाचम्‌ । म चोत्यत्तौ नियामकाभावः । प्रायम्बस्येवोत्यत्यग्वयिनो वषटारवाक्ये नियाम- कल्वात्‌ । प्रायम्बद्यापि प्रयोगाग्वये तु कर्मान्तर मेषे ति wer |

अर च होमे अभिषवसमामकन्तुकलस्याष्वयेवसमाख्थावलादेव ma: प्रधानाकवयस्याग्यदितलाश्च we एवाभिषवधमानकन्तुकलं होमसमानकर््ुलवदिधौ यते । हो माभिषवयोख क्प्तफललादषहार- वदेवार्थाज्निमिक्नतवम्‌ | तयोख समु शधितयो निमिते ति षष्ट वच्छते। mag थो यदशभ्चासे होमाभिषवकन्तो sad: प्रतिप्रख्चाताऽन्यो वा ग्रहे चमसे वा ख तेन ABA ॥३॥८०॥

परत्यदोपदे शात्‌ ॥ WI AIAN श्रनेकेषां zwanguraa- स्िम्क्मेरि वा अनेकेषां वषहारशहोमामिषवसमाश्यादिकारणनां

२०८ माट्रेदौषिक्ष |

समवायस्ततरैकगेधप्रतिपत्यथ॑लाद्‌ भक्षणानां faa: । serefirer- मामपि वषट्वारादिभकाणणं सामान्यतरिहितलात्‌ कल्िकयाऽपि समाख्यया विगेषनिष्ठया प्रमेयबलाबलन्यायेन बाधाद्रश विषथलाव- गतेर्िंश्नविषयते वा प्रापे we भक्तयतो ति वचनेन wee शेव- सेकभक्णप्रतिपाद्यलासम्भवादेकेन भक्णेन प्रतिपादितेऽपि रेषे safasice भकसणान्तरेण प्रतिपत्तिसम्भवात्‌ प्रायम्यविधेख समु- चयः ।

mad कन्तभेदेन केषाश्चिद्धलाणणं एय गनुष्टानेन समुखयोप- पन्तावपि aafaaa कर्तरि कारणानेकलवं, तच प्रयो गविध्यव- मतसा हित्यसन्पस्यये तन्वो पपत्तेनं एयगनुष्टानेन समुश्चथः | ay AQ समाख्याया ब्रद्मोद्ाटयजमानसदश्चचमसेषु कारणामरेरेतत्‌- कर्टंकभक्स्याप्राप्नवात्‌ तदिधायकश्ुतिकश्पकल्वेऽपि ₹शोभकशमरेषु वषटेलेन तेषां तत्र wee wear ज्गा्परहन्तिनिमितथा a विधिकणश्पकलावकाश्ः। एवं इारियोजनेऽपि । येषां arcerate न vanfrantanen एव स्वज विधिरिति a तजापि कार- शदयखेक शिन्‌ क्रि समवाय इति चेत्‌ । भेचावरुणा दिशो चकचमसेषु वषट्रारा्तेषाभिव शोतुरपि वष- इदैलद्धोटचमसपाधारण्येन चाध्वधीरपि होमाभिषवकरचौलाद्धो- जादौनामपि तद्वकणप्रातेर्विं तिष्य तन्तश्चमस cad विधषमाध्याया- सतत्तत्कन्तुकभक्षणान्तर विधिमन्तरे ागुपपत्तेः । रतं एव तन्तानुषटाने विधिफललाभातेम न तन्लमपि । म चेवमपयेक सिजेव कस्थिंखि- BAY सभास्याभिमिन्तमकक्ररणएमाजेश समास्योपपग्णौ ग शम

SATAN: | Rae

खथ्थाग्धा्षलाजे TTT: ¦ समाश्याकरूयजतौ wise प्रशला- पूवंसाधनलमसस्सो मसंस्कारायत्वेन तन्तत्कदरंकभचणस्य विधेषत्ेन सर्वतेव चमशसाध्याभ्यासे ania: । अतः eda टकपाजे कर्णभेद- दवेककन्तरि कारणभेदेऽपि यक्षो wwe एयगनुष्टा बक्सुष्धः | यष्टा, इरिथोजने तु ase समुखयः । याङ्धिकासुष्टानं चेन्लरिं तेनास्तु सः Hed ek

unas + भ्पमुखये चिन्तितेऽथुक प्रसन्गात्‌ तत्कामो fire- पते । wafers ayer भकफमेदे, ET प्रथमम इति वचनात्‌, होतेव मः प्रथमः पाहि दत्यादिमश्छवर््णाश्च sage जिमिन्तः प्रथमो भवः । न च रोभकभौरष्व्थ दसो पजसस्वादपण- ARCH मोर वापन्तेखस्येव म्यायेन भचप्रायग्धाकवगतेरदपेचवा wee: परायम्बविधाने श्रपूवं विधिलापन्तेः सनास्लाकिथिश- wertada तेन प्रायम्बविधिर्भियमविधिलाचवानुरोधेन am इति वाश्चम्‌ । नियामकन्याथगप्रटृन्लेः पूर्वमेवेतस्य sere प्रटप्तवेज नि्मविजिलानपायात्‌ न्यायेन सङ्धोचानुपपन्तेः |

wat वषह्कारनिभिन्तं प्रथमं we: मेजावरूणारिश्मसेषुं व उवगद्ुखोये शेग्धप्रदाने wor sage मिचावरुशारिश्वद् भटाने मे जावरषा दि भिवेषह्धारादषट्रभनेकले तु प्रकानक्रमेण ऋमः । aT gamete watts सस भक्षः । afe मिन्तभकस्य वाचनिकत्वात्‌ । ततो cae: सभाख्याप्रमाएकः | Warfare तु तदनन्तरं भिशकककसमास्था-

प्रमाणक एव । घमानकन्तुके तु होमाभिषवकर्तकभक्ाभाषे हिरसु- 27

२९० भादृदौपिक्ा |

हागमाजं म कमामिग्धश्चकं किंचित्‌ । ae तु vata इति WAT ॥ २५८२॥

वचनात्‌ ॥ इदं च भण, नानुपहतेन ata: पातव्य इति awnequraa | तदपि न खौ किकेन ween, aft तु श्राणा गवश्रादुपङ्ृत GET मन्तरेण । awa चिङ्गेन वाश्च बाधिला विभथ्थेवेकोऽनुश्चापने श्रपरञ्चानुज्ञायाम्‌ । गिषेधवला- चालुज्ञापनारुश्चयो विं धिकसख्यना | मन्वा | तचाप्यथेक्रमेए पाठं arfuer susaafa प्रथममसुज्ञाग्रणे उपहत इति पथादनुज्चा- दाने विगिधोक्रग्यम्‌ ॥ २४८ at

तदेकपाजाणाम्‌ ॥ सेथमनुज्चा यस्छेकस्िन्‌ पाते भवप्रसक्निस्त- चेव UT । दृष्टाथेतालाभात्‌ | भागाधिक्धादिःप्रसङ्गनिमिन्तकखडह- श्रड्ानिट्श्यथेव्वात्‌ । उपायान्तरेणापि तु तज्िहन्तावच्य नियमवि- faery | अन्यद्यानुक्ञाने त अदृष्टाथेलमपूवेविधित्रश्च दोषः। अत- एव wafer पाते एक एव भथयिता तच Saray शम्‌ । एवं अरन्तिमखयापि भरयितूर्गानुन्चायरणं, प्रयोगनाभावात्‌ | चाञ्चिकाख्छाचरमन्ति went gi

चाच्यापनयेन ॥ श्योतिष्टोमे खतुयाण्यासु रौ जप्रवचनाश्ानासु अनधा याच्या होतुरपनोय यजमानस्य fawn farted) यज- मानयाश्या सोऽभिप्रे्यति रशोतरेतश्यजेति खयं वा निषद्य यज- तौति । तच्र खयं चाश्यापाठपच्े वषह्ारभक्योः ख एव THT उत होतेति चिन्ताथाम्‌ |

CCRT यजमानष्य STAY श्रतं न ANT: | तस

हतौषोऽध्यायः | ९११

याष्धाया श्रधिवषहूरोति वचनेन यान्धातो भेदात्‌ । wary वष- इरे समास्थानिमिन्तोहोतेवेति तज्जिभिन्नो we: तस्येव । we खयं वेति वचनम्‌ ae तावश्चागकन्नेल विधायकं ae प्रधागवाष्षा- देव सिद्धेः मापि यागप्रकाश्रकववहारप्रयोगकर्फलविधायकम्‌ | feast वाकधभेदापन्तेः | श्रत WAT यजमानस्य थाष्यायां विदितायां दितोयेन प्रषकश्बुलविधानात्‌ प्रषाथकर्चलानुपपन्ते- रेव चाख्या विकश्पप्राप्रे ate च याब्धाप्रयोक्वमाजेणणुप- पन्तेखतौवमथेवादः । निषद्यत्यपि aeqrat निषद्चलख्य जामान्ब- विधित एव प्राप्नतवादमुवादः | श्रनवानं यजतौति त॒ याच्याग्तर- विक्यमिति प्राप्रे ।

आख्यात्व्रषादाऽनुपपन्तेख उतोयमेव विधायकं, श्राद्चमव्यं - वादः । अतश्च ATTA TAIL सुख्ययागकशुला TITS TST । SMARTS: TAMARA च बाधा- Twat वषड्ारे रोढककैकल्माजस्येवेकस समास्थाप्रमाणच्य बाधौ- चित्या | एवश्चाद्यश्यापि विधित्वे न afagte: | saq वव- gicfaferet भच्ोऽपि तस्येव ॥३॥८५॥

फलचमसः ) asa, यदि राजन्यं वश्व वा थाजयेत्‌ ख यदि खोमं विभचयिषे्यमोधस्िभिनोराइत्य ताः are दधन्युकाचध aaa भकं प्रयच्छे सोममिति श्रुतम्‌ । ws इडितौयो निःषन्दि- ग्धत्वपरः weg निमित्तव्वपर एव । सिभिनोः अकुरामूलानि च । तजेलस्य फललमसपदामिधेथस्य किं waqwars कि वा चामोऽपौति चिन्भाघाम्‌ |

Rte argettaent |

निमिन्ततेनोपश्ोणश्य यागस्य फलचमसाग्बयिलालुपपन्तेख- WWE च तस्य भच्छन्वयञ्जवणात्‌ प्राप्तयागानुवारेनानेक- पोकरशादिष्पगफविधाने वाक्यमेदापर्तेखानेकमकविभिष्टभकान्तर- aa queneacua विधौयते । फलचमसस्य विनियोमाभावेन ङंखकायतवालुपपन्तेः सक्घन्वायेज विनियो गभङ्गस्यावश्वकलान्‌ । तदपि ऋरादुपकारकमपि यजमानसोमभस्त बाधकं, म सोममिच्यमुः वाङ्क्लात्‌ । म॒ गिरा मिरेति ज्रुयादितिवदेककायंत्वाभावेऽपि कधकलरूपाया एव MATA कारात्‌ | WE वा Saw एव afeeu इति प्रापे |

यद्यपि भचान्तरमिदं तथापि तस्य मारादुपकारकलम्‌ | तमिति दितौोधानिर्दपरन फलचमससख्छारा चलमप्रनोतेः। अनुप- awe च संसकारायोगेऽपि wae टण्टौतदत्यादिवदिनियोग- een । तजापि यदि शोमं बिभयिषेदित्याथङ्वादबशाद्यज- मानककौकभचस् च तावतेवो पपत्तौ खवेज शोमवाधेन स्वाथे - BUA प्रमाणभावादच्चजमानषमसयागाग्याससाभनतवमेव फलदमंसस्त mega दति a काचिदरुपपन्तिः।

बष्ठतसख् | भचाकरत्ये प्रमारभावाद्चजमानोममश् एव WGA NE: पाणदमखसंरकार कलेब दिनिशुब्धते । राजा राजद्धयनेतिवत्‌, ve वाच्या किक विगियोगविशिष्टप्रश्नोगविधानादवाक्यभेदः । यजमानचमसाभ्वासे- RASTA, पूयाक्युक्रे्च, तरौोवलामुमामात्‌ | afar फलयमसस्य उक्रयागाग्वासथाथनत्बबिद्धिः । नेमिः

टतौमोऽध्यायः | RVR

faesare as नित्यसोमबाधकल्म्‌ । एवं च Bares we- चमसे दतरसोमसंस्कार वद्यजमानगभसच्यापि प्रात्भिसम्भवे gare तदिष्यङ्गौकरणं werent फलचमसस्य यागसाधनल विष्यं चेति द्रष्ट्यम्‌ । एतेन यदि सोमं न विन्देत्‌ पूतौ कानभिषुशवा- हिव्यजामिषवयुक्षपूतो कानामपि यागसाधनलतं व्यास्यातम्‌ weaned

अशुग्रशपिषु ॥ राण्य द श्रपयो नाम सोमयागविकारोराज- Hen: ¦ तभा तिदे श्रतोदशस चमसेषु WAY यजमानचमसे रान्चो- भरम्‌ । THI, शतं ब्राह्मणः समाम्‌ भश्यन्ति दश्रदभरे- कश्चमशममुप्रसपेय॒रिति Tees श्रतम्‌ |

तच म तावचछरुतं ब्राह्मणा इति विधिदं श्रदगेत्यनुवादः, भशा- जुवादेन गृणदथविधामे वाक्यभेदात्‌ | एकेकस्ििन्‌ भे शनब्राह्मण- arent द शदगेत्यस्य प्रा्यभावाश्च | wit cia लिङ्अवणा- fefe: सोऽपि ग चमसो शेम, quae प्राप्नलात्‌ । नापि तद्‌- ela भक्ाभितद प्रकर्चीविधिः। चमसोल्लयना दिक्रियामरस्याष्या - अयलप्रवङ्गेन भचच्येवाश्रयले प्रमाणाभावात्‌ । याच्धिकाचारसिद्ध- कमाख्वामरच्येव नियमेभो पश्ित्यभावेन वषटारनिमिन्तष्यााशचय- mag | चमसमिति दितौयाया श्रनुश्ब्दयो गनिमि्तत्वेन प्रति- aire तस्योरेश्यतोपस्धापकाभावाच । मापि चमंसानुप्रस- पंशोरेगेन रप्रकनौविधिः। विरिष्टोेश्रेन वाक्यभेदान्‌ । चमस- अतियो मिकलिकषतत्‌ कामुग्रसपेशच्याप्राप्नला च । प्रथाजेभ्वस्तदितिबन्छवं- चमसेषु एकश्येव द कख्य प्रसल्ापन्तेख । चमसे चके कल् विशेषणे qufafasien: | दश्रदशेति वोष्एायेविध्यने वाक्यभेदः । प्रतिचमशं

Re aTgerfaant |

विंशत्यापन्तिख, अतो craifafire प्र्येकचमसप्रतियो गिकमनु- प्रसपेणमेवा् विधौयते । तथोख पा ्टकान्वये एकंकस्मिन्‌ चमसे दशदश कर्तारो भवन्तौति वौष्ठालुवादः। warwiwe च प्रथोजनापेचारयां प्र्ठधन्यायेन चमसपदान्तगेल-वमिधात्‌-प्रतिपाद्यष- माख्यानिमिन्तमचस्येव सवाक्योपखितवयात्तदाचकपद्‌ाग्नरकसश्पयनगया प्रयोजनवत्वम्‌ । अतश्च समाख्यानिमित्तभच्ायथे प्रतिचमसं दग्राना- मलुप्रस्पंशे चमसानां दश्रलाच्छतसष्या सन्पन्तेः शतवाक्यमतुवादो- विधेयदशवस्ठत्य्थौ म तु ब्राद्यणएलवविधायको वाक्यभेदापन्तेः। wat- ब्राह्मणग्रहणं सोमपदवदेव wer गौणमिति यजमागचमसे राजल- mata न्यायप्राप्नवाद्राजन्याद ग्र भक्येधुरिति प्राते । ` ब्राह्मणत्वस्य स्वैवमसेषु प्राप्यमावेनोपरि डि देवेभ्यो धारयतोति वदविधेथल्वापन्तेनोएले प्रमा्णभावाद्‌ ब्राह्मएलमेवेड शतो रेन विधौयते । सोमाम्‌ भच्चयग्तोव्यलुवादमाचम्‌ | ager Heater पूरववाक्छे खमाख्याभचस्योेग्यवेनोपख्ितस्येवो पादानात्तदुरे नेव AT ह्मएल्विधानमिति दशलेनेकलबाधवद्‌त्राह्मणएलेन राजलवाध दति धथलमानचमसेऽपि ब्राह्मणा एव फल चमसन्दश waa: । मचसखथदि सोममित्यनेन राजकरन्तुकभचस्य निभिन्तलावगतेः कथं तदभावे qweaa इति वाच्यम्‌ | निमित्तदयाङ्गोकारे वाक्थभेदापनेराथे- जैव यदि-ग्ब्देन यागगतराजकन्तैकल्वनिमित्तप्रतिपादनात्‌ | Way यदि-गब्यो निःखन्दिग्धलाथेकोऽलुवाद्‌ TAWA ॥२।८७। दूति ओौखण्डदेवविरचितार्यां भाहृदौपिकायां दतौयाध्यायस्य पञ्चमः पादः |

SATA | RU

WA षष्ठः पादः |

ODP RSS

सर्वार्थे ॥ अनारण्य श्रुतेन यस्य Tae जुह्धभवतोल्यादिना अग्यभिचरितकत्‌सम्बन्धिज्टरे शेन विधौयमाना war तद्द्र जुह्टमत्‌क्रतवङ्गमिति fat, सा fa प्रृतिविषृतिषाधारणण ea प्रृतिरेबेति चिन्तायाम्‌ |

अविशेषात्‌ सर्वोऽपि । भ च विहृतावतिदेगेनापि प्राभेदिंरक्- व्वापन्तिः। उपरेशेनेव प्राति सत्वे श्रतिदे शस्य कुश विषयत्वत्यणंता- विषयलाकण्पनात्‌ । म च विङृतौ जङ्कमारतिदे्ापनलान्तस्य च प्रतेः सर्वाक्षम्नन्धोत्तरकालौनत्येम पणता विधेः प्रथमं प्रकति- विषयशाणष्दवो धजमकल्वावश्यम्भावे yafaafafara तष्लगकल्वा- योगेन प्रात्भिकाशवेषम्यापन्िरिति area) वेग्धादिवत्पणेता- ग्यतिरिकाङ्गसम्बन्धेनेव nad: पू एतमङ्गोरुत्य विङृतावतिदेशोपपन्तौ परठताथाः पादेव विधानेन साधारण्छोपपन्तेः । श्रन्यथा वेग्धेऽपि बरन्डधग्यतिरिक्रमयानाद्यतिदेग्रानापत्तेरिति प्रापे |

चत्किश्चिदितिकरन्तव्यताक-वन्धोपेतखकालाङ्गसम्बन्धेमेव wee: qaagied वेन्टधेऽतिरे श्कश्यनायामपि येषामङ्गानां साङ्ग खम्बन्धेन निराकाङ्खता तेवामेवातिदेशो न awe भअक्गविरेवा- नवगमेन तद्धावनाया श्रपरिपूरत्वात्‌ | way पणेतारूपाङ्गसम्बन्धं विना प्रहृते: प्रेलाभावादतिरेण्तो अङ्कप्राछ्यमन्नरं पुमः पणेता- विधौ प्रा्िकाशवेषम्यापन्तेः प्रहृलथर्येव पणता । यथा चेवं षति

are asta |

drarg यपञ्डिनन्तोत्यच श्रग्रोषोमोयसवनो यानुबन्ध्यसम्बन्ध्युप- दिष्टातिदिष्टश्छेदनसा धारणष्छेन दौच्चाकालविधौ न प्रा्िकाणशवेषम्य, तथाऽव वच्छयामः । वस्तुतस्तु न साधारणेन विधिः । THA विहितस्यातिदेश्रतोऽपि ofan । तथापि यूपेकलं भिन्न काशकलेनागटह्यमाणविगशेषत्वात्‌ पाचवदेव ATTA | VETER, yaya qiaretd वेदान्तरौयविषृतौ थाजर्वदिकलान्तङ्भेवप्राथ- fad, सिद्धान्ते श्रविश्नातप्रायचिन्त faafateta वा । श्ररादि- प्राथचिन्तानामपि उपक्रमालुषारोणोचयेष्ठा दिवदेदधमेलात्‌ ॥२॥८८॥

परकरशविग्रवा्तु ॥ CHEN सामिधेनोरलज्रयारित्यनारण्वाधीतं सामिधेन्यदेशेन विधोयमानं साप्नदश्यं प्राकरणिकपाश्चरश्सावरो- We पूर्ववत्रहूतौ दशेपूणमासयोनिविग्रते सामिधेनोखरूपे श्रान- tearm ललणो यस्वापूवेविेषसाधमत्वस्य प्रकर ण*^उडिल्युपराप- भात्‌ । wae तु श्रव्यभिचरितक्रतुसम्बन्भेन कथश्चिदपूवेखामा- म्योपस्ितावपि तदिगरेषस्य दिरुकलन्यायेनोपस्ित्या विणलम्वितत्वात्‌ | किन्त विद्धतौ ।

न च तजापि क्ु्नोपकारपाश्चदध्विरोधः। maa fern श्ररवद्ाधकत्वोपपन्तेः। न रानारभ्याधोतलेन cla, facenrna- STATS । यक्रेरभयनापि त्त्वात्‌ । अत एव य TRA गम्यमानसद्यस्काखलादिसवेविृतिषु निविशत wai सवे वितिषु erage काुचित्पषटभिभविन्दादिविङ्लतिषु तत्वुनः अलं

„ सव्वं वैव पुस्तके अचर किचित्‌ स्यानं रुचितम्‌ |

SAT SIT: RLS

अन्यविहृतिषु तत्परिषद्याफलकोपवंहारायम्‌ । ग च वाक्धदय- वेवर्श्थापन्तिः। एकेन सा मिनो खम्बन्धोऽपरेफ करतु विशेषसम्बन्ध- दति विषयभेदात्‌ । न चेवमपि प्राकरशिकिनेवोभयसग्बन्धसिङ्खौ दतरवेयर्येम्‌ । वाक्यदयालानबलेमाभ्वद यशिरस्कवकर्पनादिति द भ्रमे वच्यते ॥३।८९॥

नेभिन्तिकम्‌ ॥ यक प्रकरण एव, orem aerafa गेमिन्ति- WARSI Ye away । we हि wen निमिश्ललमेव ameter | विजातौयलाश्च सामिधेन्यदेशरेऽपि ग ॒वाक्धभेदः। वेष्वखामिकसामिधेन्युरेशेन वा साप्तदश्छविधिः। wea: परण्यरा- सम्बन्धस्य प्राचां awe म विशिष्टोदेगरे वाक्यभदोऽपि । axit- gina वा खसामिकसामिधेनोकलसम्बन्धेन तदधिधिः। सामि- ेनोररुन्रूयादित्यय्य तात्यर्थयाइकलात्‌ | श्रग्यपचद्ये च वेश्याभावे साप्तदश्ताननुषानाजनिमिनत्वं तच्याथिकम्‌।

तया, काम्यमपि गोदोहनादि एकर्विंश्रत्याद्यनुव्चनादि च नित्यस्य चमसपाश्चदश्धादेरनमिन्तिकस्य च साप्रदश्वादेर्बाधकम्‌ | नित्यस सामान्यविहितलेम ब्राहणादिप्रयोगे सावकाशत्वेन च विशरेषविहितान्निरवकाश्ा्च काम्यनेमिन्तिकाहुबंशलावगतेः। न चेवमपि नेमिन्तिकख्य कामनमार हितप्रयोगे सावकाश्रत्ववत्काम्यश्चा पि ज्राह्मणादिकाम्बप्रयोगे खावकाश्ला विगरेषेण नेमिन्िकापेखया ब~ वल्वानापक्निः । साकात्पुरुषाथंसाधने पुरुषस्यो खलेन काम्य पुरस्फन्तिकतथा बखवत्वो पपनेः |

म च काम्यश्य क्रत्वनङ्गतलान्तम क्रतवजुण्डतनित्यादे्बधि fare 28

२१८ माद्रदोपिक्षा।

mentary काम्यादपि फल्लानापन्तिः । काम्वस्य Mey परग्रथ- MAMMA वितथा खातग्तयेशानुष्ानश्रङ्गशुपपन्ेराभथस्यापि पर- प्युक्षकाम्बगुेनेवो पकारषिड्धौ नित्यनेमिन्तिकचमसाखनुष्टापकला- कल्पनात्‌ | काम्यप्रथोगे चमादेरङ्गलाभावेनेव वेगच्यगङ्काऽपसकनः | अतो दुबेखस्य नित्ादेः प्रवलानास्कन्दितप्रयोगविषयलकण्पनथा प्राह्तबाधविधया arene काम्बनेमिन्तिकाटेरिति सिङ़म्‌।॥२।९ ०॥

दष्य्थंम्‌ ॥ श्र्नौगामतिदेगरेन पवमानेश्वङ्गलावगमाग्नत्धंस्कार- कलेन विडितस्याधानस्यापि प्रकरणसरदषहतवाक्धात्‌ पवमानेशिवा- धनौगेतागनिषंस्कारकलवेन fate पवमानेष्यङ्गतवम्‌ । पवमा- Teint विश्चजिश्यायेन फलकश्पनेति प्राते । |

आधानस्य fagarenagy स्मागांदिवदभ्भिनिष्ठातिश्यमाब- area? उभयथापि ant श्रद्रिशोजादिषु आ्राइवनोचायुत्या- दकाभावादतिद परखवेवाखन्भवः। श्रतोऽग्निडोषा्ङ्गथताइवनोयायु- व्पादकमेवाधानम्‌ | पवमानेष्टयोऽणयन्धङ्गग्ताः, फलवदाधानाङ्गग्चता- एव वा, प्रकरणात्‌ । ary पवमानेदिव्वखिद्धलादप्नेरतिदशस्येवा- भावः। प्रयोजनं, पवमानेष्टिषु पूवपक्ऽन्वारम्रणौया, सिद्धान्ते प्रथगारम्भाभावाशेत्यादि Wale १॥

तत्मशत्य्य॑म्‌ ॥ तदाघधानमग्निवदेव पणतान्यायेनाव्यमिषरित- ऋतु सम्बग्ध्यग्धङ्गलेन HATA ASQ Sta ars प्रत्यर्थमिति wa ।

TUT MAGS, प्रमाणाभावात्‌ | श॒ङादयोद्याृतिविगेव- ea: पणेतादिव्यतिरेकेणपि काष्टान्तरेण जायमाना श्रान्ंक्ध-

ख्तोबोऽध्यायः | २१९

भयाद aqua: खणन्यापूर्वायेतां बोधयक्ोति । श्रारवनोधा- ` wqag शअद्ष्टविशेषरूपा wren faite प्रमाणाभावादागर्य- WAI खस्ररूपायत्मेवाधानस्यावबोधयन्ति । श्रत एव तच

नाभ्नि्रब्दे श्रपूवंसाधमलखवणा । अतः क्तवर्थवस्धेवाभावात्‌ प्रह RAT TTT । ग॒ चेवमाधानाकरणे ETT: । अम्भावे वेगृख्छोपयततेः ।

agag, waa कतुविधोनां श्राधानवपिधिषिद्धाभिग्रदण- avant खयं अभिप्रथोजकलवाभावादनाडिताग्ररनधिकारः ऋतु- जिति Trem quae) एवं watts TATA | प्रयोजनं, FATE श्राधागस्त srerncreaia मिन प्रधोगविदहिततथा walt asucaersta इरस्यतिखवादिवदभि- कारिविगरेवशले yarerrarfe आधानं विनाऽप्मुष्टानं यथा- श्रक्रिपरयोगे । सिद्धान्ते ल्धिकारषन्यादकलाश्नेति ene et

तावाम्‌ ॥ पवमामेष्टौनां द शेग्रतिकल्वाद तिदेशेन प्रथाजादि- azar: प्राप्नोति । ते चाधानपवमानेष्टिखाध्या इति ततः पूर्वै कर््तब्यमेवाधागम्‌ | पवमानेष्टयस्च । भ MATT | यावत्पोमा- श्यादिकाशं कर णोपपन्तेरिति प्रापे ।

न तावत्पवमानेष्चादिकं waaay, अभ्धिमाभाथेलस्य afar त्वात्‌ । wafa aya तेषां गातिरे शः । पवमानेश्चादिषु यक्कि- िदितिकननग्यताकपवमानेष्छुपेतसकलाङ्गसम्बन्धनेव प्रतेः पूतां परिकरय पवमानेषटिष्वतिदेश्राकख्यनादेषामङ्गानां प्रतौ ery सम्बन्धेन निराकाङ्खता तेषामेवातिदे्ो न पवमागेश्वादोनाम्‌ |

RRe भाद्रदौपिका |

तेषामङ्गविशेषागवगमेन तद्धावनाया परि पूणेललात्‌ । श्रतोऽन्वा- रभणौयावेग्टधन्यायेनेवानतिदेश्रः |

वद्ततस्त, ayaa! श्रगनौनां तु सत्यणक्घले साध्यलाणेहति- देशः । waa हि ये प्रथमतः श्रधानेश्चादयः कार्याः तेभ्योऽञ्चि- सिद्धिरङ्नोकन्तबया । ary We: कायंसिद्धावन्येषामकरणम्‌ | यथा चेवं खति पवमाभेष्टिशोमादय श्राधानहोमावाऽऽधामजन्यो- त्पश्यपूर्वशूपादवनौयादौ भवन्ति, तथा कौस्तुभे वारणाभिकरणेऽज च USA NAN २॥

तव्यः ॥ ष्योतिष्टोमे क्रयसज्निधावद्नौषोमोयः पद्रराच्ातो वच नात्‌ स एष श्रौ पवसष्येऽरन्यालभध्यः दत्थस्माशतुरयेऽरन्यनु्टो यते | पट्धर्माखच तेव पश्चपाकरणणादथः समालाताः | सवनोयख् पष्टः सौत्येऽहनि warera आशिनं ay weer fren ad परिवौ- aaa खवनोयं पषटसुपाकरोति दति। अनुबन्ध्य्ान्ते खमाक्ातः। तदिह पष्टधर्माणां किं पट्गयसाधारश्यसुत सवनो थमाभार्यलमुत सवनौयाग्नोषोमौोयोभयायंत्वसुताप्रौषोमो चायेत्वमेवेति चिनक्ाथाम्‌।

मराप्रकरणाञ्ज्यो तिष्टोमसम्बद्धानां धर्माणं पएएधमेत्वेन साचा- न्तत्सम्बन्धायोगेनानयक्यतट्गन्यायभ पश्यागद्ार कल्ावगतेस्तेषां च मध्ये कस्यचिदिभिग्य प्रकरणएबाधकबलवत्ममाणाभावेना विग्रेषात्रवा- यंत्वमिल्याद्यः Te: |

fatiag श्व्यपि atfastaracwe wwe सव- नोयावान्तरप्रकरणेन ABN तस्य दछ्लौपवसश्येऽशन्येवोत्पन्तिः | आग्नेयः प्रुरगनिष्टोम sree tag उक्थ्ये दितौव रेश्रोटष्डिः

SAAT SATA: | RRL

षोडशिनि ठतोयः सारखतौ मेव्यतिरा ज wufgates: कत्‌ पश्चनां विधामात्‌ wes ज्गप्तोपकारपराृताङ्गसम्बन्धेऽपि अरपेकितानां पश्धर्माणां efafeaaa प्रारताङ्गसन्दष्टतवेन चाच प्रकरण्णोपपत्तिः | रेग्राप्नादिपश्यनान्त्‌ संश्थाधिकरणन्धायेन समानविधानव्वाभावादेव म WUHAN CRATE | WY वा तेषाम्यवान्तरप्रकरणादर्मयाहक- तवम्‌ । नैतावता सर्वाधेलम्‌। म च सौत्येऽहनि तदिधिः। wateate- श्न तस्सा श्रिमयहणोन्तरकाखलमाचविधायकलात्‌ | यूपपरिथाणशय fram खपं परिव्ययतोति सामान्यविधिना whey ग्टहौलोप- निक्रम्य od परिव्ययतोति परिव्याणन्तरविधिना वा प्राप्ततेना- gre | परिवयाणन्तरे जिटच्वस्यापि रग्रमाखाधारण्याधिकरणे उपपादयिखमारत्वाख । म च तथापि दूरखकमांुवादेन काणवि- धिरश्रक्धः। श्रौ पवसथ्याहे विडितानामपि कतुपश्चनां वपया प्रातः सवने चरन्ति पुरोडाशेन माध्यन्दिने श्ङ्गखृतौयसवने इत्यनेनोत्क- वैविधानास्ौतयेऽशन्यन्टौयमानतयोपखिल्युपपनत्तः | तेन aaa कय- सज्िधावाखरातय्या्नौषोमौोयस्यौ पवसण्येऽहन्यनुषटौयमामवे जेव घर्म arene सिद्धान्ते, तददिशापौति न eta: न चैवमपि क्र सव नोयविधिरितव्य्र विनिगमना विरः | wire निथामक- लात्‌ | शरतखावान्तरप्रकर शत्वनोयाथं इति ।

कतोयस्छ सत्यं vata: स्थानादद्नौषोमोयाथां श्रपि। ve हि क्रयसज्निधौ विधिदश्रायामेव कु्ोपकारपरताङ्गनिराका- छौ कृतस्यौ पवसष्येऽदन्यत्छष्टस्यायौ पश्वितिमाचसल्वेन सानम्‌ । सव- गोयवद्धाक्धसन्िष्यभावेन प्रकरणश्रद्धाशु पपत्तेः | श्रत एवेतिकर्तव्य-

RRR माट्रदोपिक्ा।

तालेनायोग्धसम्बन्धयोवाक्या्यथयोः सन्निधिरिति area | यद्यपि चाज पड्धर्माण्णां रत्यादि विमियुक्रलाश्च प्रकरणस्य खानख्व वा विनियोजकत्वसम्भावभा, तथाप्यपू्वंघाधनतशक्षणातात्पयंयाहकल- एव विनियोजकव्यवहारोभाक्त इति द्रष्टव्यम्‌ । न Saale प्रकरणेन स्थानबाधापन्तिः | श्रत्रौषोमौयस्य पदधर्माकाङ्खायामेवातिरेश्- करपमवदौ पदे शिकस्थानस्येव विनियोजकत्कल्यमौ चिल्धात्‌ । ser प्रबल्लौपदेशिकप्रमाणेन प्रटत्ययेत्ाद्धमेण्णं afte विरूत्य्थलाना- पत्तेः | इृष्रादेरुपाया्रेणापि रतिसम्भवान्न लिङ्गादेः Biren कलमिति विशेषः । wa उभयाथेवमिति ore |

न सवनोयस्यावान्तरप्रकरणं, ौत्येऽइन्युपपत्तः। अन्यथा FTA HATS कालरूपानुपादेयगणविधानामुपपन्तेः। न च प्रातः- सवम उष्कष्टलादेवोपश्वितिः | श्रानुष्टानिकधुपस्धितेरङ्गयाशकलवेऽपि प्रकर्णग्तरप्रतिबन्धकतवस्य WITHIN | FE वा तत्‌, तथापि वपाण्यासमाजरश्य प्रातःखवन उक्छष्टलेऽपि छपाकरणोत्कषं प्रमाणा- भावाशदुप्चित्यगुपपक्षेः। यद्यपि चोपाकरोतिना याग एव शच्छेत, तथापि शक्थार्थश्योपाकरणस्याश्चिमग्डणोन्तर काशस्याप्राप्तरसुवादा- quater: | थद्यपि च वपाप्रचारोत्तरभाविपदार्थानान्तदाथुत्कषेन्या- येगोत्कषेः सम्भाययेत, तथापि ग तत्पूवंभाविनासुपाकरण्णदौनासु- त्क प्रमाणमस्ति TAG) Wel दिकरणन्यायेनापूवेलात्तदुन्तर- भाविनामपि ater: |

AQIS, गक्गायाङ्गोष इत्यादौ शक्याथस् घोषान्वयप्राघ्यभाबे- ऽपि खच्णादशेनान्तस्योन्तरकाललप्राछ्यभावेऽपि उपाकरोतिना वपा-

SAA SATA: | BRR

PATS STITH: । पञ्चनयक्रमो पयो गिथपद्‌स्येसन्पादकदितौ यपरि- ग्धाण्स्या विनय णशोत्तरकाशता विधित wa तदुक्षरभाविवपायाग- स्यापि आरश्विनग्रदणोग्तरकाखलसिद्धरेतदाक्धवेव््यमिया एवाभ्धासा- देतस्लोत्पन्तिविधिलम्‌ । तजापौतरस्य eae दितौयधुपपरिग्याण- देवाक्धान्रप्राप्नतवात्कालविशिष्टं शडमेव वा द्रव्यदेवता विशिष्टं कमं विधौयते | ततञ्ानेनेव वाक्येनाग्रेयखवमोयद्ेतत्षमाननातौपेख ` वाक्याकरेरेद्राद्मादौर्नां विधानादौ पवसश्याद्े तेषां पुनः अ्वणमनु- वादमाभम्‌ । तदपि थथा वै मस्थोऽविदितोजखमवधूरुते एव- मेतेऽश्नायमानाजनमवधृष्वते इत्यथेवाद्टतखन्ततकरणनिमिन्तक- निन्दोपपादकतच्छष्दापे कितपशसमपणाथे निन्दोश्नौतदोषपरिहा- राथ च वपया प्रातःखवने वरन्तौत्यादिना वपाप्रचारायुदेगेन प्रातःसवनादिकाश्लविधिः। ween: काशभेदेनानुष्टाने हि मध्य खत्ययंमवकाश्लाभादोषपरिहारः | यद्यपि चाजापि काश्विधान- ्दूरस्यकर्मातुवादेन न शक्यम्‌, तथायर्थवादत एव तदुपद्डितेगे कञ्िहोषः |

यन्तु प्रलारविप्रकषेस्मोपादेयशणस्य sare दोष इति मूलोक्तं समाधानं, तदिप्रकषस्या शब्दस विधेयलाभावादुपेचितम्‌ | रतो न खवनौयस्वावाम्तरप्रकरणम्‌ । खानाल्लप्नौषोमौयाङ्गं॒पर्धर्माः | न च व्योतिष्टोमप्रकरणेन Mae: | पद्धर्माणां श्रुत्यादिभिः पद्ररसंस्कारकतया विगियुक्नानामयोग्यतया च्योतिष्टोमप्रकरणेना- यणात्‌ | Wit यचेव श्रुतः सम्बन्धो यथा वाजपेयखेत्यादौ, तचे- वानमयेक्धतदङ्गन्यायो न ॒लवन्न । एवं waa यदि aerfy प्ो-

२२४ माटृदोपिक्षा |

fafra प्रमाण्णम्तरमपूवंसाघनतवेऽपि खापकं न स्यात्‌, ततो महा- प्रकरणग्डहो तानामेषामानयेक्धतदङ्गन्यायेन भवेत्वेपश्र्थवम्‌ | नतु तदसि । ख्ानेना्रौषोमौयाथेलावगमात्‌ | तेन बिद्धमद्नौषोमोष- एवोपदेग्नोऽन्यज afaen इति । सामानविष्यप्रयोजनं दशमादौ स्पष्टम्‌ ॥२॥।९ vo

दोह्योः ॥ द्पूणेमाषयोदंधि पूव ्ुरपरेुख पय उत्पाते | atewaty शाखाहरणादयः gay: कियन्ते । तेवामनुष्टामषादे- श्याहधिमाजाङ्गत्वमिति प्राप्ते |

यदपि स्वानं भवे्षयापि प्रकरणेन तहाधः। न इन पूववत्‌ TT कारकत्वादिना प्रकरणणभावः wel we! न च waaay दधियागच्याल्ि। उत्तरे द्युरेवातुष्टानात्‌। awe विद्यमानमपि मान- Vea fre ऽपूवंघाधनत्लच्णा तात्पयेग्राइकम्‌ | ग च स्मारकविधया qaqa यागोपख्धितेः स्थानश्रङ्धा । तादशो पख्ितर्गेयत्याभाषेन are- कल्वानुपपत्तेः। किञ्च दोइधर्माः परेधुरेवाखातासतचेव च भाव्यापे- चायां प्रकरणदुभवाथेवेनावगम्यमानाः सामर्थ्यात्‌ पूरवे्ुरनुष्टोय- मानदधिषिद्यथै पूर्वेयुखन्तेण क्रियमाण शपि न तन्माचाथां- भवन्ति | टोइनादयय्खु साम्या वावत्तेन्त इति fare: wane wn

तदत्छवनान्तरे ॥ व्योतिष्टोम प्रातःसवनिकग्रएसन्िधौ ay- धमां खपोकनऽन्ये ग्रहाः साथन्तेऽनुपोपते भुव Tee: | ते निःसन्दिग्ध- स्थानात्‌ प्रातःसवनिकग्रहमाचा्था इति wn) माध्यन्दिनिखवनि- काटौनामपि प्रकरणन्तेन च श्थानबाधात्छर्वायलं, प्रचाजादोना- मिवाग्रौषोमौयाद्ययेलभिति iene ६॥

दत्मयोऽध्धायः | २२५

रशना च ॥ पश्नियोजनाङ्गतेन विनियुक्रस्य यूपस्यानुष्टानसा- देश्वादग्नोषोमौयापूवं साधनौग्डतपश्टनियोजनाधेलम्‌ | श्रतिदेग्रात्त सवनौयानुबन्ध्यायलम्‌ | एवं तदुत्धादकामां छेदना दिसंस्छाराण- मपि। यद्यपि श यूपखशूपे आआनर्थक्याभावस्तयानुवादस्य सलज्ि- दितगामिवादेवाद्नोषोमौये निवे श्रः। विकृतौ त्वभिक्रमणवद्गमनम्‌ | तेषां तु मेदेनानुष्टाने प्रापे दौक्षाकालस्याण॒पदे श्रा तिदेशाग्यां विहितस्येकलान्तन््ेणतुष्टानादे कस्या एव युपव्यकषेः सवौपकारकल- Rares TA ये च परिव्याणदयः उत्पन्नयुपसंस्कारकास्तेषा- मघ्यनुष्टानसादेश्वातिदे ग्राभ्यां प्रकृति विशृत्यङ्गलम्‌ | य॒पद्धरूपस तद्यतिरेकेणाणुत्पन्नलात्‌ | युपव्यकेरेकलान्तु गह्यमाएविगेषलेऽथा- faarquafestquaa vasa कायैखिद्धर्नाटन्तिः |

म चेवं तच्यायेनेवाभ्निपाचसम्भार्गादेर्दाशेष्णंमासिकस्या पि वित प्रसङ्गापन्तिः | ब्रौदहिप्रोचणादिवदत्का्यकूरोद शन यद्वक्तेरुत्यन्ति- स्तत्कायकूटाक्गर ततद्भाक्रिगतसंस्कारजन्यादृष्टं प्रति तत्कार्यान्तिमि- कालेन नाश्रकलस्य HAA तदनापन्तेः | न हग्निपाचादेयेत्काये- कूटोदे गेनोत्यन्तिः THAIS संस्कारः | सम्मार्गस्य व्योतिष्टोमा- मङ्गलात्‌ | sata तद्भाक्रिजन्याश्टलावच्छिनं प्रति, तत्फलौ- अताम्तिमिकार्यैलेन नाश्रकतेति विशिष्य का्यकारणभावेनेव an- योगटल्यन्तिमफलेन नाश दूति aga) एवं च परिव्याणएरग्ना- agaiza शओओौपवसथ्येऽहइन्यनुष्टौयमाना श्रयपदेशातिदेशाभ्यां जित- , थोपकारकाः। खवनोये ahead ay ररदोलोपमिच्रम्य यूपं परि-

* इत्यमेव पाठः सव्वेव | मम तु, प्रति,- द्रति ute: प्रतिमाति। 29

aed माटदौपिक्षा |

aeartfa विधिनाऽभ्यासात्परिव्ाणाम्तरं विदितम्‌ । श्राश्विनोश्तर- RATS पाढादुपनिकमणस्य चाथांदेव we: | तच्च प्रकरण्ठात्‌ सवमनयस्येवाङ्गन्तदपि च न प्रातकार्यापननम्‌ । प्राकाश्रदागवदिधि- वेयर््यापत्तः | श्रत एव तत्का्मदष्टं querer धिक्यं वेत्यन्यदेतत्‌ । तदिह रश्नातद्भर्माञ्च जिटत्वदभेमयौलादयोना प्रारृतकार्यापन्ने परिव्याणणम्तरे युपावटबररास्तरण दव भवन्तोति प्रापे । उत्पन्तिवाकय जिद्त्वानुवादरूपतात्यथैग्रा हकवश्राल्षाचवाच्च प्रल- तापूवंसाधनोग्धत-युपपरिव्याणतमेबोदे श्यतावच्छेदक, न तु विजा- तौयपरिव्याएत्वम्‌ । aurea उत्पत्तिवाक्धे जिटत्वस्याप्राप्षतवेन विधामे गौरवापन्तेः | अत उदेग्यतावच्छेदकरूपस्वान्तजा पि TIAA: | व्यास्यादणन्त॒॒सङ्गतिलोमेन थूपच्छेदनपरिव्याणएर श्रनातद्र्मा्ं सरवेवासुपदेगरेगेव जितयसाधारण्यमङ्गो रत्य सवनोयपरिव्याषणामरे उपदेगेनेव AVIA याचखाणानामभिप्रायं न विद्यः ware on आराख्छिष्टम्‌ ॥ ग्रहधर्मा्णां WAST TITER यह्वा- गाज्वाससाचधनलमेव DIST शस्यते, दौकफौ यावा द्भियमन्यायेन | म तु श्योतिष्टोमापूवंसा घनत्वम्‌ । way प्रकरणोपथ्ितापूवंसाधन- लश्येव लचणाल्लानारभ्याभौताशरदाभ्यापूर्वाधंतवं धर्माणामिति प्राते | प्करणणदन्येषामिवानुष्ठागखादेग्ादनारग्वाधोतानामणपख्िते- वाक्थसङ्कोचे प्रमाणाभावादेव सर्वांथंलम्‌ । श्रत एव प्रबलेन दु बंखेन वा प्रमाणेश साधनवेमावगतामां सवेषामेव इविषा वेद्यादिकमङ्कम्‌ । वस्त श्रश्वदाग्ययोरनारभ्योत्पश्नयोरपि प्राकरणिकवाक्येनेव we क्तेति तुष्यलमेव wave ८॥

हृतोयो ऽध्यायः | २२७

Way | इ टकाधमांणमहष्णाव्वाटोनाममारभ्याघोतरिजि- दौष्क विनियोगस्यायनारण्वाधोतलात्‌ प्राकरणिकेष्टकामाच- wiafafa wai पूव॑वदनुष्टानसादेष्वादिष्टकाग्रयोव्यययनापू- wafararea छण यस्ानारन्याघोतासषणयविगेवाच्चाचापुभयधरम- लम्‌ ॥३२।०८९॥

नैमित्तिकम्‌ । सोमधमां अभिषवादयः फशलयमसेऽपि बमान- fawn: | सोमखरूपे श्रानरथक्यप्रा भौ शलणोयख श्यो तिष्टोमा पूवे साशनोशतप्ररेवप्रशतितस्योदेश्छतावच्छेदकस्य यवेग्विव फलवमसे- ऽ्यविशेषात्‌ । ग मज सोमलमपि विवर्धितम्‌ । फलचमसे खाना- पश्चाश्यमिषवाश्चनापत्तः । .न च नित्यानामभिषवादौनाजित्यकलतु- सम्बन्धे भ्रनित्यसख qeqawe दारलामुपपन्तिः। नित्यानामपि कित्यसोमवद नित्यषखलमसस्य Wa GU एव वा बाघधका- भावात्‌ । इग्यतएव Fe उपाए यनुषेत्यादौ frat जेभिभ्ि- -कानां च होमाटोना्ुर्पाग्डलादिविष्षग्रता |

म॒ च नेमिन्तिकस्य नित्य विनियो गो्रपरतोकनेन विलम्हित- प्रतोकलाद तुख्यलम्‌^ । तथाते (प्रमाणाभावात्‌ । कचिन्छवेऽपि त्रा Sates प्रमाणाभावेन Awa । we at TE fH उस्कार विध्येश्तावच्छेद काक्रान्तववस्य फलचमसेऽप्यनिवा- TH! न च संखकारविधावपूवंसाधनतरूपषामान्यधर्मप्रकारक- ओमविभग्यकबोघाङ्गोकारान्ञ फलवकससङ्गन्ड इति वाच्यम्‌ । एव- ° इमेव पाठः शन्द॑ज } निनयदिनियोमोत रप्रतोलिकत्वेन विणम्बिति-

प्रतोविकत्वादतुख्यत्वम्‌,- इति तु समोध्रोनं प्रविमाति |

९२८ भादुदौपिंका |

मणपदे शस्य सोमतात्पयंकल्वाभिवारणेन विकारण्वतेऽपि फलणमसे श्रप्रारृतविशनेव्यकलप्रसङ्गादमभिषवाद्यनापत्तेः | HQ सवच संस्कार- विधौ प्रषत्यप्रवंसाघनलप्रकारकगप्रहृ्यपूवेसाघधनविश्रेव्यक एव बोध- दति तदत्‌ कुर्यादित्यतिदेभरेन विषृत्यपूवेसा धनेऽपि समानविधान- लाभावेऽपि warfacfaegr | wed तु फलयमसस्य प्रूत्यपूवं- साधनल्ादेव वादि वद्‌ पदे शविषयलमिति aa |

सवेज संस्कार विधो प्रहत्य पूवंसम्नज्िलप्रकार कप्रत्यपूवैसम्नन्धि- विश्रेष्यक एव पाय्येन्तिक sewate: | तथापि सा afer यद्भर्मावच्छिन्नश्य रंस्कार विधिपायेन्तिकश्राब्दबोधात्पवे प्रमोयते, तद्कमांवच्छि स्येव संस्कार विध्यद शरविषयल्वेन व्यवहारोमान्यस्य तस्य । घटादेरिव तच्वेनाप्रतौ तस्योदेश्यलानुपपन्तेः |

अच च an पयसि दध्यानयतौत्यादौ प्रथमं पयस्लावख्छडिश्नो- gna विधौयमानेऽपि दध्यानयने पयस्वावच्छिन्नश्यापूवंसाधनल- बोधोन्तरमेवापूवे साधनल्वावच्छिन्नोदेश्यतायाः पा्॑म्तिकलात्‌ TIE एवोपदे श विषयत्वं पाय॑न्तिकपदोपादानाश्न विध्यते wa च म फलवमसला वच्छेदेन पूवंसाधनताऽभिषवादि विधितः ya प्रमिता । qua ख यदि dtd बिभक्तयिषेन्तमखमे भकं प्रयच्छे सोम- मित्या्नुवादानुपपन्तः | अ्रतस्तात्यर्चग्रारकालुरो सेन Taye wa वच्छेद कावच्छिल्ललेनो पदे TATA फलवमसस्ेत्यसमानविधानता | way तस्येव धर्माकाङ्खायां सत्यपि कर्मैकले कल्पितेन ere ख्यातिदेशरेन क्याभिषवादौनां सोमधर्माणं प्रा्भिः। श्रत एव प्रकृतोपदे शर विषयभिन्न विषयलादस्छ संस्कारो WATT TT |

SAAT ऽध्यायः | २९९

वश्चुतस्छ गुणका मवाक्य xara भावनाम्तरमेव विधौयते। WAIVE ) Wry तस्या एवेतिकन्तेव्यताकाञङ्खयाऽतिर श- कश्पममित्य पि शधं aH । श्रत एव न्यथोधिभिनोनामाहरण- watuefirnara क्रय दति केचित्‌ । प्रयोजने, गणकामप्रट्य- प्रहत | खोमपदवतोमन््रख्य खोपोौ च ॥१।१ ० ०॥

प्रतिभिधिश्च ॥ ahead नोवारादिशडूशप्रतिगिधेरपि संख्ार विधितः प्रवे साधमत्वानवगमादसमानविधानत्म्‌ | THAT GMA दिणन्ययागप्रथो गासम्भवे कभेधरास्तेण तदाखेपादिति ATA ।

TUATHA, तथापि बोदिश्राखार्थाशोचनवेखाया - मेव ओ डहिललातर्यागसाधनत्वेऽवगते तदन्ययानुपपश्या aay व्यक्रेसतदारम्भकौ शतावयवानां च खाधनलमाचिष्यते | wre जाति- Sasa पूरवंमेवावगतामां सवांसामसम्भवे कतिपयथग्रहण- स्ोश्तरकाशप्रतौ तिकलेऽपि खरूपण पूर्वावगतेः समान विधानलोप- afm: न दि नौवारलेन रूपेण तेषाञुपादानं, येन ॒लद्ुपेख ाधनत्बबोधस्योन्तर का शिकलादवमानविधानलापन्तिः | aa तु जोज्ञारम्भकावयवसखमानजातौोयक तिपयावथवार्तात्‌ | अरत Aut जो श्जवयवनिष्ठसाधमतासन्पच्य्यं मवजेनो यतयोपादामेऽणवयवषाधन- तायाः संस्कार विधिभ्वः yaaa प्रमितलास्षमानविधानल्लोपपस्मिः | खंख्कारविधिषु हि प्रहठतापूवखाधनोग्धतप्रदेयङ्रयप्ररृतिललावच्छि- अस्तेव प्रहतिलस्योरेष्तावच्छेदकतादवयवनिष्ठसाधनताथा अवचव- विहशाधनतातोभेदेऽपि+ न विरोधः |

* खवयविनिरसाधनतातो भेदेऽपि,-- इति भवितुमुचितम्‌ |

RRS wget eae ।

एवं यज araafaafeaarguan प्रतिनिधिस्तच न सन्रानविधा- मत्व, न at कार्यापत्याऽपि धमेपाक्षिः। यथाऽवचातप्रतिनिधितका wees: करणो rey wes: | चपावटस्तरण-बदिवेषौ- करिकेतिकननव्यलोपादानेऽपि चरिता्थ॑लात्‌ । फलभग्रसे तु ara भं प्रयच्छेदित्धादिश्रब्दमतशिङ्गादेवातिदेशकश्यनमिति fare: | qaiat, ब्रोष्ोणां मेध इति awe gage लोपः, सिद्धान्ते लमः । मनग््ान्तगत-ओष्चा दिपदानां नो दिल्लषाघनताऽऽक्किल्षध- सतकानामिल्य्चंनावयवेष्वपि प्रयोगोपपत्तेः ॥३।९ ० ९॥

निषमायां ॥ यभ -तु प्रतौ कादौ asia विभिषण घकलाङ्गयु क्- RATTAN Ma पश्चादेव तश्मटन्तेने समान विधागतवम्‌ | न क्च पूलोकगतावयवानां प्रतिमिधिबिथमः | tat aqua पिऽयपाप्ेः । पूतोकपरेऽक्यवाकष्लण्णप्रघक्काच । न च नियमविधि- VIAN सदङ्गो कारः | तच्छ wagean निवार खपद्यथि- कारकम न्यायेनाकिद्ि्कगत्वादि वि, प्राप्रे |

GAT ITT दि पूतो कला यान CTR गुते, FRAT RTT | sg नियमविधिक्लावाङ्गोधेन war. a. Gene AUSTRIA SAMA Wad । ऋपि -खवश्रत्निषदात्रगवरान्प्ननतियकक्योककल- fafa न प्रतोकपदेऽवष्वाशचरा । अड्‌ प्निद्ाखकन्यायग्रहेः वनेव wre विभेः प्रटन्निग्रमदिधिलोप्रप्रसिः |. ततखनामि fee SHS NTIS. fag: -कमान विराम्‌, ४ Ie ०.२॥

Vary | व्यो तिष्टोमे. चवश्लः सा खा श््निछेमोज््योरग्सि- UWA: | सखा नाम क्रतुप्रयोगढत्तिख्लोजोप्ररमः। तच दादश

SAH SATA: | REY

Qrereafrere | तजाशिष्टोमस्तोचननधम्‌ | arsfiretawer नित्या ara च। संयो गण्यक्कादध्या दिवत्‌ । डक्ष्येऽग्नि्टोमस्तोजोग्तर- गलो खम्या नधक्ष्यस्तोभाणि । सोक्ष्यसंस्वा । वोडश्रिनि तदनतर बोडभरिस्लोजम्‌ । सा वोडश्नोरंस्वा । was aque इदन्न सशोजातमकास्लथोराजिपर्थाया arfarety च । साऽतिराश्खा। याखछत्थ ष्टो नवाजपेयापोर्थामास्था wafers: खतौ Teh, ता एताखेषाकश्डंताः। यच बरिष्टोमस्तोजोन्लर sear: षोडजि- ars करियते, सा अ्रग्नष्टोमसंखेवाल्यग्निष्टोमपरक्था | यथावखिल- कोडग्यसरं चच वाजयेथस्लो जे क्रियते, सा wees arate वाच्या । यच्रातिराजे चतूर्योरा जिपर्याय-साजजवात्छकोवधंते, तजा- तिरासं्ैवाप्नोर्यामपदवाश्या । तात्य ज्रि्टो मोराजन्यश्य fare: | अत्यिष्टोमे राजन्यस्य गटद्ञो यादिति वचनात्‌ | श्रन्याख्धक्च्यादयः aren | पषटकाम eee wet, षोडशिना syd: gaia, afacrau प्रलाकामं याजयेदिति athe: ) serfy Starfemart प्रशरप्रथोगात्‌ searea शक्तिः, तदति ग्योति- sta निरूढा, acfa want सांप्रतिक, aye ote च TCE Age XCAR ।

तख संख्यानामेव फलसम्बन्धः | ग्रहणलोजादिकं तु an- Tr वाक्पाम्तरपाप्नमनुद्यते । संखापदा्थंटभ्िप्रथोगस्य प्रतिखम्ब- ग््यपेशायाश्च प्रकरण्णञ्ज्योतिष्टोमक्रतुरेवाख्रयतेनान्वोयते | तदेतं व्छकेमिन्दिथकामाधिकरण्ठे स्थितमेव । दह तु सरवररकामाखय- मामानविष्यं न वेति ferret, फलवन्वेन संखारौोनामपि attire

RRR माददोपिक्षा |

टोमादिवत्‌ प्रकरणाविगरेषादहौचणौयारिघर्माणसुभयाथेलमिति प्राप्रे |

quand विना धर्माणामङ्गतवबोधानुपपन्तेस्तश्य च शुणखले शआश्रयसम्बन्धव्यतिरेकेणावुध्यमानत्वादाश्रयस्य च सविधिविहितस्व लाभसम्भवे शणेगोत्पन्तिविनियो गप्रयो गाणममाचेपाद्भर्माणं yu- न्यात्‌ पूर्वमेवाश्रयाग्वथस्य तदिधिपयेवसामाथंमवश्छं॑वाश्यतवेन विरम्य ॒व्यापारल्ापन्तरगोभया्थेवम्‌ | म॒ डोवमाश्रयनिष्टफशवत्व- ज्ञानं अणन्वयाधौनम्‌ । तददोधव्यतिरेकेणापि धागस्य क्रियारूपस्य फलवस्वमो धोपपन्तिः। गणे तु फलवत्वन्नापक वि धिवे यर्थ्या पश्येव हतिसाध्या्जयाग्वयस्य wala पूवे मवण्छं वाच्यलम्‌ । श्रत एवा- श्रयोगुएनिष्टकरणएतासम्पादको रण्करणतावच्छेदककोरिप्रविष्टो- वेति करणाकाङ्खेव वितता श्राश्रयाकाङ्कति मूलपरवादः। श्रतोधर्मा- शामाञ्याङ्गत्वमेव । शुएभावनायान्तु श्राश्रयतोधर्मांतिदेश्र इति सिद्धम्‌ |

प्रयोजनं, यद्यपि न गृणएकामप्रातिरूपं सम्भवति । सख्ानां विषटतिलेऽपि तदाश्रयश्डतस्य श्यो तिष्टोमस्य wafer aaa सदोमानाद्ाजितशएकामानां षोडण्याद्यभ्चासाङ्गग्डतग्रहणाद्याजि- तानां वा गृणकामानां प्रा्युपपत्तेः। नाणुद्धिदादौनां वेकश्िक- संश्याप्रहृतिलर्ूपम्‌ | यागलसादश्याधिष्येन श्यो तिष्टोमप्रुतिलस्ये- वोपपन्तेः। तथापि यचायेष waaea इत्यादौ न यागलपरि- साधकपदश्रवणं, तज वेकरिकशंस्ाप्रृतिलं gage बिद्धान्ते व्धो तिष्टोमप्रहृतिलमेवेति द्षटयम्‌ । Serta याज्वेदि-

दतोयोऽध्यायः। REE

alfenrafad yare | सिद्धान्ते लविन्नातमपि । तथा, awer- जोर यचमश्नौयेत्या दि यश्चपदोपेतमन्त्े श्रविहृतः प्रयोगः gare । संखायामस्य शोपात्‌ । शद्धान्ते तु awe सस्थायाश्चाशौ रित्येव मूडितव्यम्‌, इत्याद्यपि द्रष्टव्यम्‌ ॥२।१०२॥

दति शओ्रौखणष्डदेवविरचितायां भाडृदोपिकायां दतोयाध्यायस्य षष्टः पादः ॥

RRs भाददौोपिका |

अथ सप्तमः UTS: |

रष

प्रकरणा विगरेषात्‌ ॥ द ग्ेपूणंमासधोवें eae तद्धर्मा खम- नखवनादयः किमङ्गप्रधानसाधारणदविराषादनाथां उत प्रधाना- करग्ढतडविराषादनमाजार्था इति विचारे | Aut इवो यासादयति afefe इवोंगथासादथतौति वचनेन वेदिबरिरासादनस्य इविरर- wy विधानादर्थास्षयोरपि हविरयंतप्रतौतेेविः खरूपे चागयेक्ध- Tet श्रपूवं घाधनतखचणातात्प्ययादक जिन्नासायां wire खवतमधाना धिकाराख्यप्रकरणष्ठेव तात्य्थया हकलावसाया सेन चाङ्ग- तलवषम्बन्धस्येव शाब्दस्य शछखणाचटकतया अवणात्‌ प्रधानापूर्वाङ्ग- भतदविर्ंतमेवति प्रक्षे |

प्रकरणेन वाक्धसङ्ोचे प्रमाणभावादानयंक्धपरिहाराथं यथा प्रधानप्रकरणेम तात्यययदस्तथा दुब॑खेनापि श्रङ्गाधिकाराख्यतस्र- करण्ठेनापि । श्रत एवामारण्याधोताङ्गासुष्टानसादेग्यस्यापि तात्ययै- याइकल्वमुक्तम्‌ | तिन सर्वार्था wal we वा प्रधानप्रकरणस्येव तत्‌ । तथापि awa सम्बन्धघटकं, गौरवात्‌ । श्रपि arc aaa, अभ्युदितेष्यां द धिपयसोरिव । सम्बन्धमात्रं वा खरगादि- ATA | HAY प्रधानापूर्वोपकारकड़ विर थैत्वमा चावगते TE तदङ्ग हविषामपि श्रनारभ्याधोतानां प्राकरणिकानां वा प्रधामोप- कारकलत्वा विशेषात्‌ सर्वाथेत्वम्‌ ॥२॥१ ० ४४

SATIS: | २६३

प्लसंयोगासतु ॥ दग्रपूणंमासयोर्व्वोतिष्टोमादौ anes भादयः तावत्‌ क्रतुयुक्कपुरषर्खारार्थां न॒ लारादुपकारकाः। केश्यश्च वपते, नखानि frend, दतोधावते, WE, ऽभ्वद्क इ्त्याद्‌ावात्मनेपद मिर्दगेन पुरुषायलावगमात्‌। कियाफकल द्याम गामिव आ्रत्मनेपदम्‌ + श्राराद्पकारकले तु तत्फल कतु- wee waaay नात्मगाभित्म्‌ । यल्रबान्तरादृष्ट, ग तव्‌ faarnerz |

यद्यपि wat श्रध च धातुः परदमेपद्ेव, तथापि कन्दषयाक्मये- चद द प्रेनान्त्य च साथंकले सम्भवति खाधुलायेलस्टान्याव्लात्छरिते- व्यादिविधेरेवानिव्यलं परिकसर्पया्ममाभिक्रियाफललाङ्गीकारो न दोषाय । रवं दतोधावत caret) दन्तानां -दितौयबाऽपि मंस्काययलावगमः | पयोव्रतं ब्राह्मणस्येत्यादौ we) qa तु भक्लापकषंणायंलल्िक्गात्‌ । एवं तपसोऽपि वच्छते । अन्ततो ay ग॒ किञ्चिद्रमकं, तच दौकाखमाख्येव तथा । यमादिपरिष्रहामु- कूखपुरवसंस्कारवाचिलात्‌ । YT च कटूपयोगिववं waar कतुजन्यफलभोक्रतया च । तदिद संस्काराः किं कुलां गरो पयो गिन ea भोक्रूलां गो पयो शिन दति चिन्तायाम्‌ |

MRA खमप्राधान्यापत्तेः प्रकरण्णावगतक्रतुखन्बन्धरवाधा- पत्तिः । रतः कर्ुलार्याः। दन्तधावनादोनां श्रोरसंस्काराथे- THE च परलोकभोग्यफलभोक्रविऽलुपयोगादपि swag । WAR कक्लरङ्गप्रधामायेलात्‌ संस्काराणामपि तथालमिति प्रप्ते । `

कन्त ख्य ररौरादिवदेव शंख्कारव्यतिरेकेशपि जायमानला-

. २९९ भाददौपिका |

देयर्थाददृष्टरूपभोक्षलायंमेव युक्रम्‌ । भोक्र॒लस्य कनं लापेया snafeaarsaq | श्ररोरादौनामपि खावच्छेद्यनोवव्यक्रिगतत्वसम्ब- aq भोक्त पयो गित्वमवयाइतम्‌ । न चेवं प्राधान्यापन्तिः, शेज- संस्काराणां बोजावपनाथेव्स्येवातासंसकाराणमपि क्तुजन्यफला- धामयोग्यताजममार्यामां क्रलङ्गत्वो पपत्तेः | श्रत एव स्वैरेव SAT: खस्ावान्तरादृष्टदारा समुच्चित्य प्रधानफलानुकूलातिश्यविगश्रेषो जन्यते । प्रधामफलमेव warned इति तद्या एव षंस्कारा APU फलस्य क्रतुगामिलात्‌ । ay तु gefawa वचनादेव वा कर््तृलोपयो गिलं, यथा प्रायमिकश्द्यथलानाचमनादौ हिरष्य- माशिनः प्रचरन्तौत्यादौ च aera क्तैव एवोपयोगादङ्ग- ` प्रधानाेत्वम्‌ । अरत एव agree syfaafay aerfa- देशः ॥२।१०१५॥

चिकौषेया ॥ सोमे षट्‌्जिंश््रक्रमादिपरिमाणां वेदिं विधाय aa, दयति श्रच्छामहे, at क्ेमिति । खा बेदिय्यपि देश्वा- दङ्गपरधानार्थतया प्रषष्यते, तयापि दौकादचिएन्यायेन sway प्रधानमाजार्था । कन्तुमिति fe तुमुना इच्छार्थकेन चिकौरषि- ता्ेलगप्रतोतेः प्रधानच्येव चिकौ षितलादङ्गानाच्चा चिकौर्षितामा- मपि चिकौर्षिंतप्रधानार्थलेनेवानुष्टानात्‌ प्रधानमावचार्थेव बेदिः | ख्धितन्ता वद पयंवसितम्‌ ॥

तथा प्रधानेन ॥ देपूणेमासयोखत्रहोचा ` पौ एंमासौोममि- ang पञ्चहोजामावास्यामिति श्ुतम्‌। तजाणेतौ wet पौणेमास्य- मावाश्यापदवाश्यप्रधानमाजसंयोगा न्द्ध विरभिमशेनायविव। न हज

रत्येयोऽध्यायः | २१७

पौशंमास्यादिश्ष्दो कालपरौ awa दितौयया सप्तम्यर्यलचणा- जुपपन्तेः। sTeatfa दवोव्यभिष्टश्रतोति प्राप्नाभिमशेनानुवादेन मन्लकालोभय विधौ वाक्यभेदापन्तेश्च । काले निमित्तेऽभिमश्रनो देशेन मग्विधौ प्रतिपदादिकालौनाभिमशेने मन््ानापन्तेशच | पौणएंमाख्या दिपदाभ्वां पौणेमास्या दिप्रयोगस्या धिकरणएतल् विधो चोभ- aw प्रातिपदिके प्रत्यये च लच्णाप्रसक्गो वाक्यभेदख्च तदवस्य एव । प्रयोगस्य मिमिन्नल्ाङ्ोकारे च शच्णादयप्रसङ्खो विङतावप्राध्या- पत्तिश्च । sat शाचवात्‌ प्रातिपदिकेनेव पौ एंमास्यादिप्रधानमान- सम्ब स्थि इविंणा दुर्‌ गेनेव मन्त्र विशिष्टमभिमशरेनं विनियुष्यते | wears वा agena विधौयते । afd तु प्रकरणप्राप्तानु- वादः। उत्पत्तिवाक्ये च ₹विःग्रष्देन प्रधानमाचहविरूपादानमुप- खंहारविघया म विध्यते । wa: प्रधानमानार्यो मन्त्रौ ॥

श्थितादु त्तरम्‌ ॥ यद्यपि चिकौ षितार्था वेदिस्तथापि शाङ्गस्येव फलसामयोलेन चिक पितल्ादङ्गप्रधानार्थेव षा । वस्तुतस्तु । देश्र- लान्तस्याः प्रकरणादेवाङ्गप्रधामायेवसिद्धेरयवाद एवायमिति श्रच्छामह इति। wa एव श्च्छामह दति वचनात्‌ कन्तुप्रचारमा- जायेवमङ्गो हत्याङ्गप्रधानाथेवमप्यपास्तम्‌ | अतः स्वार्यायवेदेरङ्नो- Salat प्राङृतहविराखादनार्थंवे दिबाधकलं तदिषटतौ चाति- देशः fagt भवति |

UY दादश Mente: प्रसङ्ग दति वच्छते । तत्कर््तप्रचार- aria शवा विन्या । दितौयस्योत्तरम्‌ । aaj पौणेमास्यादि- शब्दाभ्यां - प्रधानसम्बसिहविलंचणा । तयापि सम्बन्धोनाङ्गलासख्यः,

Rat माटदौपिका |

तथाले वाक्धषद्ो चापन्तेः। श्रपि द्रपकारकलाख्य दृत्यक्गप्रधामार्वा- नेव मन्धो ॥२।१०६।१०७॥

gracfeuq ॥ व्योतिष्टोम ara, दण्डेन यजमानं रोख थतोत्धादिका, ददिष च गौखाश्वखेत्यादिका, श्रुता साङ्गप्रधा- नार्था । दौचाथास्तावर्‌ दितोचया पुरुषसंस्कारिकाथा वपमाधि- करणन्धायेन फशिसंस्कार कल्वप्रसक्रावपि यो दोकितो यदद्नौषोमोयं द्डमाशभते दीकितिः सोमं क्रोणातौत्यादौ दौदितगडणाजि- बोथ्यनेष्टकाः प्रचतोत्यादिवदिगरेषणौश्तदौ चाया ्रपि कन्तेरस्कार- दारा्रौषोमौयचयैलप्रतौतेखष्य च खतम्तरविष्यल्ाधकते गौरवा- दलुवादविधया दण्डेन दौचयतौत्यादौ fecwarfea दति बडवचमवत्कर्तुषंस्कारकतातात्पय्थेग्राहकलवावगतेः कन्तुरङ्गप्धाना्थे- लेन stern अणङ्गप्रधाना्येलात्‌ । दचिणायास्तु कर्ानयमार्यं- लादेवाङ्गप्रधानायेलं Gear) एवं च दौ चाः saw दकः सोमस्येति वाश्चदयं साचात्परन्परासाधारणम्बन्धषामान्यमादाया- Bare: । इतरथा परिषद्ापत्तेरिति प्राप्ते |

TIAA प्रधानमा बायेत्वम्‌ । फलतः परिषद्यालाष न बेदोव्यापत्निः। न च वचनस्य प्रधानपरयुक्तवमा् परतवेनापुप- पन्तेरज्नं गल निटत्तिपरत्वे मानाभावः | प्रसक्गसिद्धिद्टतिकार कलादै- निराकन्तेमश्रक्यतया वचनस्याङ्गोदेश्धतामाचनिटतन्तिफलवत्वावखाया- werg प्रयुक्रल टवाङ्गलेऽपि प्रविष्टलेनोभयनिटल्युपपत्तेः । प्रथु- ऋत निटन्सौ श्रक्घवाङ्गोकारे wera! न च cfg परिशंश्याथंलोपपन्तावपि दण्डेनेत्यादिवाक्येम steve: vane

SALA SATA: | २९९

wera यो दौङित इत्यादिवाक्येन दौलायास्लन्तद- कङ्गा विधायकेन बाधितस्य प्रतिप्रसवा्थता दकाः सोमस्येति वाक्धस्याख्िति वाच्यम्‌ । गौरवेणाद्गौषो मौथादिवाक्छसख दीखा- विधायकवानुपपन्ञेः। शअतोऽलुवादविधयेव तद्वाधकलाययुक्रमेव परिषड्यालम्‌ | |

agag गौरवभिरैवारुवादविधयाऽपि न बाधकत्वम्‌ aft तु प्रधानाङ्गग्धतदौकायक्रपुषादुवाद्‌ एव य एवं विद्वानिति- वहो ङितपदम्‌। wary दौलावाक्यस्यानुवाद कत्वमेव द चिणाप्रशंसा- फलम्‌ । अतः प्रधानमाभार्थंमेव टौादच्िम्‌ | तथापि तु नाङ्गेषु प्राकृतौ अन्या वा दरिणा । प्रसङ्गेन कार्यसिद्धेर्दादे वच्छमाणलवात्‌। प्रयोजनमद्नोषोमौयादिविकारेषु दौकादकिश्योरनतिदेशः fe Zia! अतख तेष्वपे चितलाश्छतोक्थ्या दिवद्मतितोऽग्वाहाथेदशि- wer: खतन्धादिदे शः, safer यत्किञिदानतिसाधमन xa वा दबिरेत्थपि ava वच्छे ॥ ₹।१०८॥

तथा Tay दभेप्णेमासयो हेतुरन्तवे्कः पादो भवति बदिंदयक इति श्रुतम्‌ । तथा सोमेऽप्नौषोमौचयुपमानं, प्ररल्याधे- मन्तेदि मिनोत्यधं afetetia तचान्तवदिदे श्र एव तन्तदङ्गवेन विध्यते, samdfeaftafencafentufanat afa fe भायाम्‌ । प्रमाणाभावादन्तवैदिदेश एवेकपादोरेगेन चपाीरेगेग च॒ विधौयते। afadt पादार्धान्सरयोबंदिर्वदिदेशः ma एवा- गुद्यतद्ति प्राते ।

आद्ोटाहरणे तावद्कविराखादनार्थायादेङिक्याषेदेरेकपादोट-

age माटृदौपिका |

im विधावेकलस्यो हु श्र विशेषणस्य विवच्चापन्तेः बद्व येक दत्यस्यामु- वादायोगा दिधाने वाक्यभेदापत्तेरगत्था टेश विग्रेषशच्णएया हो- वस्छानोरेणेन विधौथते। म च देशविग्रेषलचणापेचया लाघ- व.दतवँदितविशिष्टब डिर्वेदित्वमेव शच्णया विधौ यतामिति वश्यम्‌ | विश्ेव्यविशरेषणश्ठभावे विनिगमनाविरहात्‌ | दितौ योदाहरणेऽपि सौ मिक्यावेदेदेश्रलेनाङ्गप्रधानार्यलस्य श्या- पितवाशयुपाधंदयेऽपि वेदेः प्राप्रलादधीद्‌ शेन तदिधाने परिषश्चा- पत्तिः। न चद्गोषोमोयादिरूपाङ्गाङ्गत्ेऽपि वेदेस्तदङ्ग्तयपमा- aga प्रमाणाभावः | प्रयोगविधिना साङ्गानामेवाङ्गानां sata विधानात्‌ । अन्यथा तदङ्गप्रयाजपद्षुरोडाश्रादिइविरासादनादौ TTT: | न च वाक्येन बेदेुपाधाङ्गवेन विधागात्‌ प्रकरणगम्यसर्वाधेवस्य बाधोपपत्तेः परिसद्यालामापन्तिः। षट्‌- जिश्रद्मक्रमपरिमाणशा्यवादस्ये यति श्च्छामर इत्यस्याधेमा जा येत्व- ऽनुपपद्यमानत्वम VATA ATTA: | न चैवमपि फलतः परिष्यालात्‌ बदोश्वानापप्रापकपरमाण- प्रतिबन्धाभावेन शाब्द परिषञ्याल्ापत्या बेदोग्यावश्यकलात्‌ | wat at देशविग्ेषलकणेका। म चाधीटगेन बद्िविंदिमाजविधाना- दर्धान्तरे च वेदैरेव प्राप्नलादनुवादोपपत्तेनं लचणाऽपोति वाच्यम्‌ | अलुवादपैयथ्यंभियेव शचणाङ्गोकारात्‌ | तचा्यन्तवेदिपद एव खष्णाङ्गोकारे बदरे देरपि विधेयतेन वाक्यभेदापत्तेरधभन्तवदि wy बवेदौति पदेलचितदे विग षविभिष्ट-मानस्देव युपोदेगेन मानोदेगेनेव वा विधानम्‌ । amit तु, युपेकादशिन्या

SAAT SATS: । २९९

ैदेरविदद्धिः। वद्ठतस्तु देविगरेषलचशायामयि सामान्यतः साङ्ग विडिताचा वेदेरविरोधेनाधं प्रायुपपनरयपेकादथिन्यामपि act वेदि विदद्धिरावश्धकये | अतएव थावदयपं वेदिङुदधन्तोति कण्पञ्चब- कारवदगमपि BEA | अरतोऽन्यत्मयोजनं aw, दे रविरेष शरव वा नाङ्गोकन्तेगयेति ध्येयम्‌ ॥२॥१०८॥

सामिधेनौ ॥ सोमे, छत again सामिपेनोस्तदन्वाडरिति जतम्‌ । यत्‌ खन दचिएहविधनिऽमिषवस्तवाग्मोषोमोयादिशमि- धेनोर नुगा दित्यथेः। तच इविर्धानश्रकटः सामिधेन्यङ्गसुत तलषकि- लोदेत्र दति femme । पूर्वं वत्परिसड्यावाक्षभेदा्भावाल्षकणाप- रिशराय सोमधारणे wriafa इविर्धागद्ेव पुरोडाश्रकपाश- न्यायेन साभिषेन्यज्गतमिति wa) `

इविर्धामस्यागधनताप्राप्तस्व सामिधेन्यज्गतेन विधावपूवं विधिवा- we: प्रतित श्राइवमोयप्रत्यम्देश्रस्यातिरेशरपराप्तस्वानियमेन zfe- चोर हरिर्धानखमो पवन्तितया प्रापतेदकिएडविर्धागशख्ितदे शस्छ जियमविधौ शखाचवमिति तदनुरोधेन शखणाऽपि न दोषः |

Try Wea प्रमाणतुग्रारकलताज्िषादखपल्यधिकरणन्या- येनौ्रकाशिकल्वा्च तदनुरोधेन शचणाऽनुपपन्तेः aay दे सुन्वनधभिषुठन्ति तस्िक्ञभिषवदेगे सामिधेनोरतत्रूयादित्यर्थाव- गमेन इविर्धागष्ाप्रतौतेर मिषवदेश्रस्येव ओौ तलेन विधेयलान्न खच्णाऽपि । प्रयोजने, yas इविर्धागोपरि सामिधमौपाठः » सिद्धाग्तेऽभिषवदेे दकिषदविधामसमो पं ened ot

श्राखणणम्‌ ॥ तदेवं पूर्वैः सह प्रकरणसखानयोरविरोधाविरोध- 31

२४२ भाटरदोपिका |

विचारे समा्ेऽधुना खमास्थायास्तं AW प्रथमं तावह्छाम्यतिरिक- करन्तसद्भावः प्रतिषमाध्यते ।

शरभो शेपूेमाखव्यो तिष्टोमादिषु दकिणायुक्रेषु कमे यद्यपि तावत्छगेकामो यजेतेति सामानाभिकरष्यात्छाङ्गाया श्रपि यागादिकरणिकायाभावनायाः खगंकामकन्तुवं प्रतोयते, तथापि TAA खतन्ः कन्तां AMMAR खचदयानुसारात्‌ avfaee: शेषतो ति प्रयोगाख ॒साक्ताफ्रयोजकसाधारप्येनेवावग- तेरखति प्रमाण्णान्तरे प्रयोजककन्तैवायोगेऽपि wet दङ्ि- णाऽऽखानादिना प्रयोजककन्तुलस्छाण्वगतेः खाम्यतिरिकृख्यापि कन्तु लम्‌ |

कमेकरानतिसाधनवचनो fe द चिणाशब्दोनास्ु कचेन्तरष्‌- पपद्यते। न इनास्ि किञ्चिदृशवद्ाधकं येन यदि val? संयाजयन्‌ कपालमभिजुडयादेश्वानर दाद श्रकपालं निवपेत्तखयेकशायमोगौदं- चण तं स देवाय ददथादित्य् cae खलिक्गप्रतिषेधादिवा- GSTS लच्णया AA! सामानाधिकरश्छसछ प्रयोजककर्लेना- BIT: । शआ्ात्मनेपदस्यापि च साचात्‌प्रयोजकसाधारण्येनाकैरि फणप्रतिषेधकलेभेवो पत्तनं फति रिक ककौवपरतिषेधकत्वम्‌ |

अत एव यजन्ति याजका दति परस्नेपदप्रयोगः। तेन Herts MARANA दकिणादामसख्यादृष्टायेलकंण्यमा । च्रतसतदलादशे- quartet खछलिज दति वचनाद्धौ जा दिसमास्यावरणथा- चानवलाच सखाम्यतिरिक्रा श्रपि awit: | न च ख्लामिनोऽथ्क्रौ दकिणएादानादिनाऽन्योपादानम्‌ । दचिणादेर्नित्यवदाल्ानविरो-

SALA sre: | ९

धात्‌ । श्रवः Walters परेणोत्‌ सष्टमग्र्यतलादु तसगमाचं wif कायम्‌ were विग्रेषतः प्रमाणभावेऽन्येनेवेति बद्धम्‌ ॥२॥१ eee

तचार्थात्‌ ॥ ते कियन्त दत्यपेचायां तन्तत्कमेणि श्रष्वय्वा- दिसंन्ना पुरस्कारेण वतत्तत्कमंविधानाद्यावतां यज विधानन्तावन्त- एव तच HA: । श्रत VATA एक Vana, द शेपूणेमास- योखलवारः, चातुर्माद्धेव पञ्च, wit षट्‌, सोमे सप्तविंशतिः |

न च परिकयवश्रारेकोपादानावश्वम्भावे तस्येव पाचकलावका- दिवन्तत्तत्कमेकरणनिमिन्ताबदह्यः संज्ञाभविय्यन्तोति area | सठ्ज्ञानां क्मकरणत्‌ पूरवेमेवाध्वय seta इत्या दिना पूरवंप्य॒क्त- लेन कर्मकरणनिमिन्तकल्वाभावात्‌ । श्रपि तु तन्तदरणनिमिन्तकलं तत्तदरणएजन्यतन्तटानतिनिमित्तकलं छउक्रविधानतिजन्याध्यवसाय- निमिन्तकल्वे वा । हतेऽपि वरणे श्रहमध्वयेः स्यामिव्यध्यवखायाभावे अध्ये शब्टाप्रयो गात्‌ | |

agag श्रष्यवसायस्यापि भिखयषूपस्य चखणिकलान्तष्नन्योऽभि- मानविगेष एव मिमिन्तम्‌ । तस्य च सजे खत एवामतवलेन वरणा- भावेऽपि इच्छात एव सत्वा दध्वयुत्वाथुपपन्तिः । प्रह्लतावपि होता wen: सामिधेनोरन्वाहेति वरणात्पूवं रो दशब्दप्रयो गोपपन्तिः । श्रत एव वरणजन्यादृष्टवत्वमध्वयेत्वादिकमिति प्राभाकरमतमपा- स्तम्‌ । Bashy शतुयाच्यावरएवत्‌ वर एापन्तेखच ।

म रेवमयेकस्येव तन्तदमिमानोपपन्तेः कर्तं मेदे प्रमाणाभावः, श्र्वये Saha ब्रह्माणं ठशोत दति तन्दिधिविहितवरणमाम-

Res भाददोषिक्षा |

waren भिन्नानां seared विगाऽसुपपन्तेः । wewe पुरषस अवन्ेनफञचकमग्वथेनं हि वरणम्‌ । ग च तरेकस्िन्‌ पुरुषे waa eaafa । भिन्लानां सख्कार्थाणां तन्तत्क्रिवासु firqraa विनगि- wang विकश्पाशद्धा । दशेपूंमसयो चत्वार लिन दत्थाद्यनुवा- दबखारण्येवम्‌ |

एवं च खलिजोटृष्टौत इत्यपि न वरणविधिष्तयाले खलिज- इति बञ्जलाशुवादासुपपन्तेः। अपि तु खलिकसंस्कारकवरणमाचा- शुवादो खलिम्‌धर्माणां तदु्तरलप्रा्यवंखङ्मविधानार्थंख । अतो- यावन्ति खौकिकानि यावन्ति मन्लवनि वा वरण्ानि, तावन्तः amie इति द्धम्‌ ॥२।११२॥

waaay ॥ अध्वय्वे दिखञ्नानां ङढलादस्ह भेदकलम्‌ | waaay चमरेभ्ध्यये रित्येवं चौ गिकलादध्वयै पुरवा- za waa इति प्रापे । eats esqren यौ गिकले चमसाध्यर्यन्‌ wala इति recreate चमसाध्यर्णां पूेवदेवा- ग्धम्‌ । एवं wee दृणोत दति वदनाखदसख्यस्यापि । एवं च मध्यतः कारिणं चमसाध्वर्यवो होचकाणां चमवाष्वयैव दूति खलविक्सम्नन्धेव्यपदे शोऽपि भेद एवोपपद्यते ॥१५११३॥

eat ॥ ते चमसाध्वयेवोवरएवाक्मे बडल्ुतेवंहवः | यद्यपि तजोरे श्छ विभ्रेषणत्या इडल्ाविवचा । तथापि खाध्यायोऽध्ये- तव्य इति वत्धस्कार विष्यन्धथाऽरुपपश्या विनियोगकल्यनदशाथान्त- दिवकशोपपन्िः । wate दिशा पुरोहितं awa mad इशोत- इत्धादावणेकल्विवच्ा द्रष्टव्या | aga ay ay विनियोगे चम-

SATS: | २४१५

खाध्वयेवख्मवानुयन्ति wad: पुरोविभजते इत्यादौ बडलेक- RAAT TIM: wane १ ४॥

दशत्वम्‌ ॥ ति च TMT वा। ल तु Ve: | लमसानान्ना- SMI WA एव मथ्यतः कारिणं होादौनां wut wearer च मेचावदकशाटौीनां wat चमसाध्ययैव इति यपद नोऽपि सङ्गच्छते | खदस्वपखे त्वमे एकादशः | wa च दशपेये करतौ चिद्ूवहश् चमसाध्वर्यव दति यपदेश्ोऽपि षदस्याभावपखे सङ्गच्छते । fears ज कथञ्चिदस्योपपलिः pene ta

शमिता च ॥ unt शमितारसुपनयौतेति श्रुतः । whee ` वरशमेदानाखानास्सत्धपि सज्चरामेदे थौ गिकलेन प्रहृतेम्यव wer अगृलिि् वा तेषु mer उपपनतर्मान्यः । तजाणध्वथोः पराङावकते- Sad: पोः wequarnfefa वचनेनासामर्यात्त्पुरषः प्रति- भ्राता wari a च तस्य हिखादोषभिया safe: | efeurfeetia तदङ्गीकारे प्रटृश्यपपक्तेः। अत॒ एवालिब्धं ` निन्दति । argwe च शामिषविषये कौ ve निषेधो- दोषाधिक्छश्यापना्थंः । अत एव कलौ wife ब्राह्मणालामेन uze क्रियमाणे ate गमिदुखद्गाष्णाय दथाचद्त्राह्मशः खाटिति ववम सङ्गच्छत एव । श्रत्राह्मएः दयादिति यजमानपर- मितितु प्राञ्चः ॥२।॥१९१।

छयगातारञ्च ॥ एवं सोमे Barat इपगातारोऽपि एतेग्बेव । न Monge aigeay we प्रविद्धेटेतानां च aera तदभावादन्य इति वाच्यम्‌ । तुदानामपि प्रषपरेषा्ंका रिलवत्पर-

Red माटरदोपिका | |

स्यरोपकारिलय्येवोचितल्ात्‌ । खामिपरिक्रौतानामपि faear- रिणां तथा alae तजा्युपगागस् सामवेदिकलादुद्ाजादौनां जयाणाङ्गामव्याटृन्ततवेऽपि* सुब्रह्मण्यो नियतः । wai तु वरा- उपगायन्ति चत्वार उपगायन्तौति वथनान्तरानुसारादभियताः | श्रत एव नाध्वयेरुपगायेदिति वचनाश्नासौ ॥२॥१ १ ol

विक्रयौ ॥ सोमविक्रयो त्वन्य एव । वरणादिकं fe कलर्थता- नदक्गपदाथंकरण्णथ पुरुषानुपादातु करियते । विक्रयस्वविहितः कयान्ययानुपपनश्या श्रावश्यकोऽपि दोषस्लोकारण रागतः प्रटृत्तपुर- षकन्तक विक्रयोपजोवनेनापि कय सिद्धेरनाचेपाच्ामङ्गम्‌ । शअरतस्तज प्रटृत्तानामप्रापनेरन्य एवेति ॥२।११८॥

क्मकार्यात्‌ ॥ ब्रह्मादयशचमघाध्यर्येवखच सोमे कर्तारः समधिग- तासे स्वँ विक्पदवा्याः। खछविक्पदस्य ऋतिग्‌ दटगित्यादि- खल्या कर्तुवा चिक्ठिबन्तलनिपातनेन यौ गिकत्वावगतेवसन्तास्यश्चतु- कालौनयागप्रयोगकन्तुवा चिलनिरंयोगादृष्टरूपष्छलि क्वे रूडिमङ्गो - कत्यौणा दिकलकच्पनाऽनुपपन्तेः। तस्य च ॒सवंपुरुषेव्वविगेषात्‌ | तस्येतस्छ at: sew wea इति तु एकं sla इत्यादि- वद्वयत्यानुवादः | इतरथा परिसद्यायां जिदोषलापन्तेः । श्रदृष्ट- रूप्छलिक्त्वकण्पनायां गौ रवादेव वरमेव तश्न्धादृष्टमेव aT छलिक्पदप्रहत्तिनिमित्तमित्यप्यपास्तम्‌ । रूटिकल्यनायां प्रमाणण- भावात्‌ । ब्रह्मादिवरणानां भेदादनेकादृष्टश्रक्तिकल्यनापन्तेख । व्याप- कधर्मस्छ AUG weenie तु अ्रतिप्रषक्र दत्यस्मदात-

.* द्याएतत्वेऽपि,- इति भवितुसु चितम्‌ |

दतौयोऽध्यायः | २8७

प्रवेशः । यजमाने वरणाभावेम खलिक्लवानापन्तेख । से ऋविक्‌- त्सन्पत्तये वरणापत्तेश | श्रत एव लिजोटषौत tae वरण- विधित्वारैकमेव वरणं पदप्रन्तिनिमिन्तमित्यपास्तम्‌ । ब्रह्माणं awia दृत्यादिविधौनां वेयथ्येप्रसङ्गाख | एतेन ब्रह्मादिनिष्टकतु- यजनान्येव लिक्पदप्तिनिमिन्तमित्यपाखम्‌ । wane RITA | रतश्च खवं एव खविक्पदवाश्या इति सवेषामेव हिरष्छमालिल्ादि शविक्षार्यमिति प्राप्ते |

wa, खलिक्पदः यौ गिकम्‌ | तुयजनसामान्यवाचौ च सः | तथापि «exer उद्धित्पङ्कजादिवदेव ूढिमकश्पयिलेव सप्तद ञ्ल तप्राचौनप्रयो गस्य सहकारिलकण्पमयेव सप्तदशानामेव खलिविक्‌पद शक्यत्वोपपत्तिः । ग ॒शद्धिदा दि पदे ष अ्रतिप्रसङ्गनिरा- करणाथे ङूटिकश्यनम्‌ । तथात्वे खोमादिवग्मल्वथंलचणामक्घो शत्यं एणविधिलस्येवोपपत्तेः । म चेवं सप्तदश्श्रुतेः परिसद्यालापत्या जिदोषलापत्तिः | छलिक्पदन्यानकारणता क्यमवेक्लायामेव" सप्न- दग्रञ्ुतेस्तात्ययंग्रा इकल्वकश्पनेन प्राप्तपरिसद्यालाभावात्‌ । अतश्च सप्तद श्ानामेव ऋलिक्षाये हिर श्यमा लित्वादि ॥३।११९॥

नियमः॥ के ते सप्तदशर्यपेचायां खविग्भ्यो दकिणां ददातौ- QA ब्रह्मण Be दत्यादौमां षोडशानामेव Te नात्तेषामेव waaay | श्रत एव सने यजमानानामेव खविक्रा- न्तेषामेव यजमानखडितामां दौचाश्रवणम्‌ | श्रतः NeW तावन मधिगताः ॥३॥१२०॥

* इत्यमेव पाठः Aas |

Rec atgetfrat ।

साभिसत्तदटशाः ॥ सप्तदश््ठ wee: | तस्यापि yrqcerer- are समविधानाशेति प्रापने । शदस्यकन्तव्यपदार्थाअरवण्ादरणश्च खक्न्यायन विनियो गभङ्गं efit gerard: खदस्यस् पाकिकल्येन exewyd: पाकिकागुवादलवाणे ae दौखाखानाच सलाग्येव सप्तदशः | क्मकरत्येऽपि वा न cat । Rewer ऋतापेचाबुद्धौ शिङ्गवेरूप्याङ्गौकारे प्रमाणाभावात्‌ ॥२।१ २१४

ते स्वायाः ॥ तन्त्तुषु प्रमितानां तेषां क्तंणामयवस्यथेवा- शति विगरेषविधौ शिङ्गप्रकरणाभ्वां तक्त्पदाथेकनेलं, ग तु तथोदुंबे- शया श्राध्वर्यवादिषमास्यया were: a खितं तावदप्यवसितम्‌ ॥

SITY ॥ आहवन थादयोऽनारण्यासौतवचनेहामाद्यनुवादेन विहिताः पणतान्यायेन प्रृतिरहोमाद्य्था एव faut fe चे तावद्धोमादयोऽतिदेशरेन प्राणन्ते, तेषु ॒प्रात्भिकाखवेषम्बात्‌ wears दिसक्ृत्वम्‌ । येऽयामनहोमाद योऽपूर्वासेषामपि विङृतिसम्बन्धवो- धव्यतिरकेणाङ्गपारकत्वानुपपत्त late कप्तोपकाराङ्गपणाये पूवे HASNT SATA AS च प्रहतावाइवनौयमातिमनरेणासु- पयत्तरेव्यपि दिदक्षलम्‌ । अतस्तेषु गोपदेशेन नापि धूपावरटसतरण- बरवद तिदेेनाहवनौयप्रातिः । अतोऽपिकरणं विनेव तदति प्राते ।

सत्यमतिदे शप्राप्ेवु MUMS: | श्रपूरवषु लखानारभ्या- भोतलादतिरेगेन प्ाभिरविर्द्धा। a दामनरोमानां faafa- सम्बन्धं विना माङ्गाइकत्वम्‌ । उत्पज्तिवाष्धे इष्टसामान्यस्य भाग्य- लबोधेनापि शाब्दबोधस्य पथेवसन्नतया तदनुवादेनाह्वनौयविधा- मोपपत्तेः। अ्रतस्तेऽपि water: wane eRe

एतौयोऽध्यायः | २४€

शितादुन्तरम्‌ ॥ माज समाख्यया शिङ्गप्रकरणयोर्बाधः। किन्तु ताग्वामव्यवस्छया प्राप्तानां कन्तु एं व्वस्धामा्रमपेकितं क्रियते | wag हौ समाख्याताः पदा्यांहोजा कर्त्या श्राध्वर्यवसमास्याताः चाध्वयुणण श्रौद्भाचषमास्थाता BETA) स्वेषु हि ऋम्येदयणवेद- खामवेदेष ये पदार्याविहिताः तेषामेताः क्रमेण समाख्या चाञ्नि- कानां प्रसिद्धाः । यौगिकाेते ower न॒ पदार्थामामध्व््ा- दि सम्नन्धवब्यतिरकण सम्भवन्तोति तेषु तेषां ahaa सिद्धिः ॥ ३२५१ २९३॥

तस्योपदे श्च ॥ श्रयं Malang यच्येत्यादिका- दिगेषषमास्यया च atte Age याजमानमित्धादिकया श्रपो- Vat) न चेवं तादुश्रविषये सामान्यषमाख्यायाभिर्विषयतापत्या आ्रानयक्धप्रतिहतन्यायेन विकल्यापत्निः। थयाशक्कि प्रयोगे पोचादौ- Tram सदिषयत्ो पपन्तेः। agag रहौ जादिसमाख्यायाः सामा- नाधिकरण्छसम्बन्भेन ऋम्बेद विहितकमेलमुपलचणो wea तन्तत्यदा- येषु होजादि विधायकलं निरक्रसन्बन्धेनाद्नोषोमोयप्राक्षाशट्न्तिव- मुपलच्ोहत्योपां एल विधायकलत्वमिव यक्किश्चित्‌ प्राचोनमित्यश् | अरत तद्देव केषु feeds तदभावेऽपि म तिः । श्रत एव दकिणारदितकाम्बादौ amanda ages’ समास्थायान काविदमुपपत्तिः ॥ ३॥।१२४॥

परेषामुवचनम्‌ ॥ श्योतिष्टोमे मेजावरुणः Tafa चानु wets श्रुतम्‌ । सन्ति च ay केचित्‌ केवज्ाः प्रेषाः, श्रग्रये समिध्यमाना-

याहुन्रूि यूपायाच्यमानायानुन्रहोत्यादयः। केवलानि चानुवच- 32

२५० भाददोपिका |

भानि, प्रवोवाजा श्रभिद्यवः wefa त्वामष्वर दत्यादोनि उप- देभरातिदेभरप्राप्तानि । प्रवोष्तरलाचेषामनुवचनलम्‌ । कानिचिन्‌ Wa शअत्टोवालुवचनानि, यथा होता यलदित्यादौनि। एषां च ्रेत्यध्वथ र षोत्तरभा विलाद्धो तयंजेत्यन्तं प्रेषलवाशोभयरूपलम्‌ |

तदिड मेजावरूणः प्रेषानुवचनोर्‌ गेन विभौयमानः we are तु ग्रेवाग्ताुवचनेग्बेव । उर्वि ग्रेषणस्य सा हित्यस्याविवङ्ितत्बात्‌ | स-ग्ब्दस्या पि प्रषारुवचनरूपधर्मसाददिव्यपरलेम प्रेषलामुवशनवरूप- धर्मयोरेकाध्करण्छरूपसा हित्यमोधकतवाभावात्‌। तस्य च प्रति प्रधानं इ्णन्वयन्यायनेवा समकतेऽपि शिद्धेरलुवाद कला । wag ॒स्वजेव समास्याप्राप्रकन्त लरबाधेन वाक्या ेवावरूणनिवेश्ः। न साजाने- Bien वाक्धभेदोदोषः। अधमनार्वेदि भिगोतौ तिवदारखातेकला- भावात्‌ । श्रत एवेकवाक्योपादामगम्यसाडित्धस्योरेश्वगतस्वाप्रतोत- area नाविषचापन्तिः।

ग रेवमपि द्धपरषेष्वध्वयुकर््तु कलस्य wey च हो- लकल कलस्ेव समास्या प्रातः केन्तरानपेचलादेव भ मैभावरूश- विधिः, प्रैषान्तानुवचनेषु तु प्रेषलेनाध्वयैकन्तुकलस्वानुवलनलेन च Meagan प्रातेरविंरोधेनोभयोरपि fredt कजेन्तरापेषायां ava मैजावरुणविधिरिति पा्थंसारण्यक्तं ॒युक्रमिति वाश्यम्‌ । ्ेषान्तालुव्रचमानामपि ety एव पाट वा्तिकोक्लेनाष्वयुकन्तै- Bae: | STI पाठेन ततूप्राप्तावपि च विकण्येनोभथनिवे- श्रोपपन्तेनिंटत्यप्रसङ्गाख |

यदपि afta श्रप्रोषोमौयाङ्गग्धतेषु प्रेषाशानुवरनेषु यजेति

तोयो ऽध्यायः | २५९

WRG प्राह्तलवान्तस्माजेऽतिदेशेनाष्वयीः wf) Tay त्रेषा- TATA ST । दतरमन्य इति न्यायेन प्रतिप्रथातुः । सोमाक्ञा- म्तवस्तिं-यजेति शब्दे तु होतर्यलेति लिङ्गानुरोधेन समाख्यां बाधित्वा मेणावरुणखछ | तदतिरिक्रपदान्तरेषु Wate) ततश्चा ्- भेदेन नानाकन्रतेरोकपदां च कर्भुदयासममवात्‌ wader aqufafuftema । तद पि यजेति श्ब्दश्वाप्नौषोमोवादौ रहौ ब- एव प्रत्यच्पटितलेन समाख्यया श्रतिदेशकाष्वय्मैवा दिबाधेन शोढ- mae च होतथजेति खिङ्गेन बाधेऽपि तत्पुरुषस्य मेचावरुण्ेव यखेतिपदे तदेकवाक्यतापन्नपदान्तरेषु च प्रार्य खितम्‌ । अवाधेऽपि वा समास्यायादु वंशलेन यजेति शब्दे तरेकवाक्यता- पललपदानारेष च प्रतिप्रखातुरेवे कस mat क्॑म्तरापेा । . एवं सोमाङ्गभ्तेष्यपि । श्रत: waa Asraqe इति प्रापे | वाक्धमेदाङ्रौकारेऽसुषक्गापन्तेश्च-शब्दवे यर्थ्याख पद्येन प्रेवा- WATT AAMAS aaa तेष्वेव मेजावरुणएविधानम्‌। wusey भर्िणोरितरेतरयोगस्य खरूपं काथं वा श्रसम्भवात्ससुष- TS च न्यायादेव प्राप्तरान्यक्यतदङ्गन्यायेन धर्मयोरेव प्ैषला- सुवदनलयो CALA MAM AAT IS च WATT बय- afafagaa वाक्धभेदाभावाल्षचां fata परस्परयुकरमेषलानु- वचनत्ाव च्छिन्नोदेगेन मेजावङूणो विधौयते । wa एव प्रेषानुवचन- लावश्छिन्ने एव शशणोपयत्तेमे युक्रोवाक्छडोच दृत्यपास्तम्‌ | AWS श्टङ्धातुवाक्याखपि वासुचिन्धेजाव्रुणस्य याञ्िकख्मतलाख- शब्दो नेतरोतरबोगाथः। wha तु धर्मिंखमुखयाथं एव सन्ननुवादः ।

२५२ भाद्रदौपिका |

न चेवं सावं चिकलापत्तिः। श्ररुवादस्य सति सम्भवे सज्िहितगा- मिलनिधमेम यानि गरषानुवचनान्यधिरत्यायं विधिः प्रटृ्तसदिष- यलस्येवाङ्गो कारात्‌ ॥ २।१२१॥

चमसात्‌ ॥ चमसेषु विगरेषसमास्यया चमसाध्वयुरूपथा तेवा- मेव होमादौ Tie । खमासान्तगेता्वयैपदस्य GAT wEI- ध्वयेपदवदेव वरणादिभिमित्तला विश्रेषात्‌ । cate faite, यत्तस्य सवेकार्येष विनियोग एतेषां तु चमरेषवेबेति । यदि तु तन्तदर- wat मेदादनेकश्क्तिकल्यने गौरवमा गद्यत | ततोऽस्तु एव्ष्वथै- ese गौ एत्वम्‌ ।

म च विनिगमनाविरह दति wa । चमसाध्वयेवरण्टवाक्ये कूढिकख्यने चमसाध्वयैपदस्यैव तत्कल्यनापत्तरष्वव पदश्च ततो- भिन्ञस्य श््षन्तर कल्यनावश्चन्भावात्‌ | Wat लाघवात्‌ प्रचरप्रयोगा- qnaqagea प्रसिद्धाध्वर्थावेव श्रक्तिरितरेष तु गौणौ । तथापि तु ग्रहादौ तद्यपि शोमादिक्तलाद्धोमक्तुवसादृष्यमाजेणेतेष गौणएलोपपन्तेः सामान्यषमास्यां बाधिला चमरेष्वेतेषामेव होमा- दिकन्तैलमिति प्राप्ते ।

गौ एलस्यावश्छकले चमशटन्तिदोमादिकरन्तै्वेना पि गौएतवोपपत्तौ सोपजोग्यसामान्यषमास्याबाधं प्रमाणाभावाचचमखेष्व्ध्वयेरेव शो- मा दिकत्तां तस्यान्यच व्याष्तवे तु गौणएसमाख्यया चमसाध्वर्यव सेषामप्यसम्भवे इतरमन्य इत्येवं प्रतिप्रस्ाच्ादयः ॥ २।१२६॥

बेदोपदेश्रात्‌ ॥ WTS सामवेदे Aa sat व्योतिष्टोमो- waa) तच प्राृताङ्गव्वतिदेगरेन नामा शविजः प्राप्ता श्रौपदे-

दकोयोऽध्यायः। २५द्‌

fuer श्रोद्धाचसषमाख्यया बाध्यन्त दति ेषुदभातेव कर्तां | समा- स्या fe कनपरापिका, कर्ता च प्रयोगाङ्ग, waite प्रयोगवि- धिना साङ्ग्येवेको विधौयत दति समाख्यया श्रङ्गेव्वपि ayfafy- र्पदेश्रन। Way यथेवाचववग्येन चरन्तौत्यपान्देश्रलाल्घाङ्गभावना- विषयलप्रतोतेः wade प्रयाणादिव्वग्निवाधकलं, तथा प्रहृतेऽपि।

न च समाख्यायाः waa श्रताया श्रपि श्रक्गविषयलख्य कल्पमौयतवेन प्रयोग विध्याभितत्वात्तस्य चातिदे शप्रापिताङ्गविषथलेन AISA ATM विचोद कप्रापितमानाक्तलबाधानुपपत्तिरिति वाच्यम्‌ । सत्यपि ठतौयाञ्चवणे श्रपामणङ्गविषयतस्य कच्यनौ यत्व- नोक्रविधयाऽग्रिवाधकलानापत्तः। न fe ठतौयायाः साङ्गटत्ति- करणत्वे शक्रिरपि तु प्रधानकरणएल एव । तत्त aati विना- ऽनुपपन्नमिति अरङ्गविषयलं करूप्यमेव |

arg met give इव करूप्योपदेग््याप्यतिदेश- बाधकलं वाच्यम्‌ । श्रत Wa ay yeaa wteweret बेदान्तरोयविगरेषषमाख्यारूपेणोपदे गनेव क्चन्तरप्राशिस्तचाङ्गविषये TATA: प्रधागसमाख्याया बाध TS एव । afwa द्येतहुणएमुख्थ- क्रमाधिकरणे | mad त्वातिदेशिकलात्‌ प्रधानसमास्याया एव प्राबद्छमिति प्रापे |

दापि प्रयोगविध्याथितायास्तस्या श्रक्गविषयं कस्प्यलनोपजौ- व्या तिदे शापेचलात्‌, तेन च कल्नविशिष्टानामेव प्राप्तवेम कन्त पेचा- ऽभावात्‌, समाख्याया श्राकाङ्खाविरडे श्रत्यकल्पकल्वात्‌, कश्यकले- ऽपि वा प्राहताङ्गविषयतलाभावान्न प्राङृतकश्षाधकलम्‌ । म चेव-

२५४ भाद्रदौपिक्ना।

मघठपि तयालापन्तिः । श्रविधेः sereararerg धावर्याचथस्या- BAT HAT] ठतौययाऽवश्यकरणकभावमायामन्वथावगतेदे श्रतेन च भावनोत्पत्यन्वयित्ाभावेन तप्मरयो गाग्वयिलात्‌ ware चाङ्खप्रधा- AACN CUS ATMA पाञ्चात्यतदिगरेषणाग्वये श्रविगरेषणोभ- यान्वयतात्पर्याबगत्योपदेगरेमेव प्रधान दवाक्गव्वमग्रिवाधात्‌* । श्रत- एव यज टतौधायाः अरवणाभावो चथा यज्चायववेणं वे काम्या Tea: ता sate कर्तव्या caret, तज प्रधानक्मकभावनायामेवाग्वया- wat चाङ्गान्वयाभवेन प्रधान एव प्राह्तस्चरादिबाधकलत्वम्‌ | met तु समाख्थायाः प्रधागमा्रविषयलान्तस्य च खामिकर्णुकले- Tanya, खमि विषयत्वाप्या कथञ्धिदामयेक्यतदङ्ग- न्यायेनाङ्गमाजविषयकलकस्यनेऽपि क्कश काङ्गविषयलकच्यने A माणाभावात्कण्टकषिनो दनादयौपदेशिकाङ्गविषयलमेव क्ष्यते |

वस्हतस्छु तेषामपि fafa खसमास्थयेव ainda प्रधान- समाखश्थाविषयत्वम्‌ | श्रपि तु चानि बेदजयाविदहितानि खल्यादच- नुमितवषेद विदहितान्यङ्गा नि, तदिषयेव सेति Seq । अतः प्रारता- TI भानेव कर्मारः । किं च खमास्यायाः पाठमाजनिबन्धमले- ate: चेत्या दिवदिधामनिबन्धनत्वाभावात्‌ प्राकृतानां च सामवेदे अरपटितलादपि तददिषयलाभावः Went 2 on

tfa ओरौ खण्डदेवविरचितायां agai faarat दतौयाध्यायस्य सप्तमः पादः ।

* इत्यमेव पाठः Gast । ट्रवाङ्गेव्यप्यभिबाधात्‌,--द्ति प्रतिमाति |

SALT SWUTA: | २५५

श्रथ अष्टमः पादः | ERS

atfiaa ॥ वरणं दचिणादानं च समाख्ययाऽध्वर्य्वादिभि- रेव कार्यम्‌ । TAY यथा तान्‌ खद्र्येण परिक्रौणौते agua यजमानः कुर्यात्‌ । श्रध्वथीखेतरमन्य इति न्यायेन वरणदिकं परतिप्रस्ठाता gaiqi स चाध्वयेदंचिणाकागात्‌ तेनागतः aaa gag ऋविगन्तराथे axe दातुं यजमान छपायान्रं कुर्या fafa aa |

wag satay BTA) अन्यया प्वयैलाम्भवात्‌ | बरणस्ादृष्टाथलाद्यापत्तेश्च | तदरणं च यनादौ aye, तस्ा- ध्यय गणत्वसन्पक्तये वरणस्यावष्यकलान्तस्य च समाख्यातः THY AA ARTA SCS तावत्छमाण्याबाध श्रावश्यकः। एवं दङिणादानेऽपि। उपायान्तरकश्यने गौरवापत्तेः । प्रयोगवाक्धावगतख्ञा मिकर्भुकत- ATTY | VATA एव केवलावा बाधः | |

AGG | Bay War वरणनेव दकिणादानेना- छन्वचान्यकन्तुकल सिद्धेः समाख्यया frraa क्रियत cf qer- चवानुरोधेनापि ग समास्थावरणएभरणविषयिष्टौ । सत्यपि वा तस्सिशनुपायाखर कश्पनाद्यतुरोधेगेव दामा खामिकर्तुकलम्‌ । यच तु वचमं यथा य एतामिष्टकामुपदध्याल्च नौग्वरान्दधा दिव्यादौ, mingle दानकश्तलम्‌। we हि ating हुप- धान्य सामानाधिकरण्छेन तव्छमामकश्नुलावगतेरख्यापि ae हपदध्या दिति पर खपदामुपपन्निः। तस्य जित्परवेन उपधादभिन-

aud argeifant ।

गामिक्रियाफलशकलत्वावगतेः । यदि तु क्रियाफलस्याम्यादिगतलात्य- रखेपदोपपत्तिरिव्याश्रद्धेत, ततः प्राप्तोपधामारुवादन दानख्छ तत्‌- aaa च विधौ वाक्यभेदापत्तेः, य दृ्यनेन कर्तप्ा्िप्रतोते- खो पधानस्याध्वयैक चतँकलावखायात्त्मानकन्तुकस्य TAM तत्‌- कन्तेकलमिद्धिः॥ ane Rs

संस्कारास्त ॥ वपनादवः फलिषंखाराः समाख्यानादध्वयुक - नैकाः | तेनाध्वयुणा चुरन्दन्तकाष्टं जलं च ग्टहौला यजमान केश्वपनादिकं दन्तधावनं ard कारणोयं श्रश्जनाभ्यश्जमवत्‌ दूति प्रापे |

वपत श्यात्मनेपदादषनफलाश्रयस्च यजमामस्धेव ARTA प्रतौयते | wha च तस्यापि केदनाखवपनाधारलेन wet पच- तौवत्‌ तत्कर्तुलम्‌ । तदादायेव च तस्मात्‌ केश्ाश्वपाम्यहमिति प्रयोगः | ag नापितोवपतौल्यादिप्रयोगः, ख च्छेदनानुकुलचुर- क्रियाकर्तलमादाय। तत्‌प्रयोजककर्तलमादायेव नापितो यजमानं वापयतौत्धादिप्रयोगः | श्रतद्च वपत इत्यात्मनेपद सले श्राधार - लमादायेव तत्कचतैलोपपत्तौ चुरग्रहणक स लेऽपि लात्पथेकण्पने प्रमाणाभावः । तेनार्थाचिकस्य यजमानकन्तुलस्य नियम एव । प्रमाणाभावे श्र्वयकन्तुकलनियमस्छ कः प्रसङ्ग दति नापित- aKa तत्‌ ।

सोमे तु प्रवपति Say इति परखमेपदादध्वथुकन्तुकगोदानव- पनो त्तरं भापिताय at प्रयच्छतोति विधानान्तत्कन्तूकमेव तत्‌ । एक्मन्यजाणात्मनेपद युक्त द्रष्टव्यम्‌ | अरत एव यच तमन्यनक्ति शरेषो-

wettatswreat । ` Rue

कथाऽगक्ति can दौखयतोत्थादौ परख्मेपदनिर्ोऽधिकः sree खत्यप्याधारत्वमादायात्मनेपदोपपश्या यजमानकर्तुकलतवे TTT श्वापि विेयतवादष्वयुंकन्तैकत्वमिष्टमेव |

wa तु लनिष्टग्यापार एव aaa परसमेयदश्चापि प्रयोगा- arse च छापयतोत्येव प्रथोगार्‌ यजमाननिषठ्थापार देव विधेयतयान्यकन्तु कथापारष्टा विधेयत्वेन नाष्वथु नियमः। न॒ ज Wea कलनियमः, खाधातोः खरितेत्वाद्यभावयेन तद~ भावात्‌ | चरतः फलिषंकाराः स्ाभिकरेका एव, कर्णुदंखारास्ख दिरष्छमाशजिलादयः खामान्धविदिताः सर्वेषामेव, fafira विदिता तेषामेवेति न neta career frre) wer fran आपकल्ाभावादिति awit wen eRe i

ATG ॥ सोमे ge नाञ्नाति ae araratta श्रुतम्‌ । तजा- चमद्रनप्रतिषेधोऽगृतवदनम्रतिषेधवदेवादारादुपकारको न फजि- संखकारकः । आत्मनेपदाचभायात्‌ । सत्वेऽपि वा खरितेष्वाच- भवाच्च | VY खमाख्यानारध्वयेकन्तोकलम्‌ | AAG) अगृतवदेव sfatermrenfaferneiate Wasa wrenfare- शमिति anarefarae प्राप्ते |

आरादु पकारकल्वपशे VHA कतु वंग ्यननकलं AS च फश्परति- अन्धकल्मित्था AMT SATA लाचवेनाद्रनाभावष्य दुःखजनकतया SATAY SST जनको गल पापना शकलद्यापि Raver कवं ATT VARINA AAT WATTS यल-

माननिहकखप्रतिबन्धकाभावसन्पादकलमेव घदानग्रनरदा मेधारं- 83 |

ais मादरदीपिक्षा |

इति वाष्धगरेषानुसारात्‌ कण्पयितुमुरितम्‌ । wag ae feyrea यजमाननिष्ठत्म्‌ । न छन्यसमवेतदुःखेनान्यदोधं पापं wT! ग वा खलिम्गतपापस्य खा मिगतफखप्रतिवन्धकतकश्यनम्‌ । गौरवात्‌ | अत एव चज Slam उपवसन्तौत्थादिवसनं तजानृतवदनन्यायेनारा- कुपकारकलकण्पनं व्य धिकरणष्येव वा फलप्र तिबन्धकत्वो दि कश्पनमिति द्रष्टव्यम्‌ | अत एव तज म eave निचामिका॥ eh १२० ॥

गणलाच्च ॥ ये खलविक्संख्कारा दिरष्छमाजिलादयः wnte- पटितास्ते समाख्यानादष्वय्वा दिना ate, बञ्जलस्योरेष्सगतलेना- विवक्षितलात्‌। अथाणनुवादा्पेखा, तदा तत्पुश्वेः कार्या इति mz

अनियतककनपराप्नौ समाख्यया लाघमेनापेकितनियनमाजकर- णात्‌ Wad च dene प्रतिप्रधानाषटज्िन्यायेन aaa नियत~ आप्ततथा नियमागपेखताश समाख्धावास्तज्ियामकत्वम्‌ । aut परिधद्याथकलतवे तु वे ङूप्यापन्लेरयुक्षम्‌ । यरि सु समाश्यावारक- त्यद्‌ चवा चिन्यामेदैना खा दिर ष्मा शिल विषयिश्ाः परिषद्लायकत- Haare, तथापि ere वचनस्य बदोचाथोगारेष a- विषयत्निखथः yeu Late

तथा कामः॥ चे गणजन्याः कामाः, चदि कामेत वषुकः qin Ste: षदो मिनुथारित्यादथस्ते ArT! तावदा- ध्वयैवलान्तव्धाभानाधिकरष्ाच कामयतेलत्पमानकन्तुंकलप्रतौतेर- ध्वे निष्ठा एव । श्रत एव यच र्ेदियकामस्ेति वैवधिकरण्डं ay खजमाभगामित्वसेव | प्रखपाख्यरो मस्ाष्वयेवत्वारिति प्रापे । ‡ भिलुवादिति fea: परण्मेपद निदँरारष्ययै भिजकर्नु कलावगतेः

शतीषमेऽध्वाचः | ‘Rue

चामानाधिकरण्छगाधेन वाजमानत्वमेव । awf at दष्टिकानः श सौभरेण gated भ wed, nafs गोद्धाष्टगामिलम्‌ । लिद्कालनाऽतुरोधेन अजमानफखसाधनो्रलमित्यग शवा भानुप- प्तः | तस्त्र वामानाधिकरण्छम्रात्मनेपरच्च प्रथोजकककौताभिः Magy Seay! चतएव चथ न नित्यगृणवाधो बाधेऽपि वा वाचादेव wea, तज स्ामिभिन्नगामिल्ऽपि न चतिः। यथाऽऽ्मने वा यनमानाव वा धं कामं कामयते तमूङ्भायेदिति। अच एवग्यजमानपदशअवष्यादाघ्रम्दभवण् NAIM TART | अत WASNT वाक्धमेटोऽप्यदोषः | तमित्थनेनोभथ विशिष्टं Tafers कामं Ua उड़यत्वविधानादा भ॒ वाक्षमेदः। arate arafm थं सामगा इत्यादौ अर्थाभिधानेऽपि प्रयोगान्न काम- SMAAK TATA: Wen Vr i :

Wa ॥ रर काथं करणग्ताः क्मेफलप्रकाशकाः कमाङ्ग- warren weal अभ्र अगन्म उवरित्यादयः। ते षमाख्यानादा- ष्वयेवादूति ATH |

चदयपयेते शिष्गा दिगाऽऽहवनो योपखानादौ fafrow न are वाकादिवन्ृतोका इतिकरणेन वा विगियुक्रलाभावादानुषङ्गिक- कशकच्यकालयापि क्मंफललमेवोपष्याना दिप्रयोश्यं मोत्छाहनायैं मकाग्रयभ्ति । तज च यजेतमकाण्ठं फलं कमंजन्यवेन कुं, लज neem नियतमनियतं वा प्रकाश्ठते । अत एव gigdaraat SATE: फललानकत्फलायमयोग एव तन्तकमन्लो न फलाण्त- दार्वप्रयोगे। चच तु Rama कर्मफलं; aw अचणयाः

९९० भादूदौतिका |

कर्म॑फशमेव एतेन सन्ते waren इति द्रष्टम्‌ । तश्च पं यभमानगान्येव । खत्विकफशस्योपस्छानाद्यप्रयोग्यलेन तप्मकाश्मे तदङ्गलासुपपन्तेः। तस्य यजमागादाशाख्टलेनाभिं प्रत्यनाशाष्यलाश्च | भ च यजमानषशमेवाभ्वयैणाऽऽ्ाश्थताम्‌ | मदति अगन्ध इति शाध्वसयप्रकाश्रकलेन शिङ्गविरोधात्‌ । wit याजमाना wat | अत एव यजेव Aare fey, तजाध्वयेवा एव ॥ २॥१२२॥

grag ॥ ये मन्त्राः सामान्यत श्राध्वयेवसमाश्याते काण्डे समाख्याताः greg थानमानेऽपि विग्रेषतः षमाख्थायन्ते । यया- SUT: सगग्यहनमन्लाख । ते तावत्सत्यप्यभ्वासे प्रत्यभि- यमाना दिष्यभावाचामिनाः। अतस गणडतकशीद यस विकश्पः | विग्ेवसमाख्थाबलादा यजमान एव aut) आश्यग्रहण- खग्कदनादेवां निःखन्दिग्धमाभ्वयवनानषदङ्गश्चतामन्ता शष meant एव । भ चेवं दिःपाटवेथथ्येम्‌ । एकच खरूपश्चानमन्यच विनियोग इत्येवं साथेक्यादिति प्रापे ।

एकपाठेनेवोभयसिद्धौ दितौ यस्य वैथर्थ्यापनतेस्तस्यो शारणणन्तर- विधायित्वावगतेख्लश्य च समास्थान्तरेण कन्तेन्तर सिद्धिः | cer रणान्तरप्रयोजनं तत्‌ कियाप्रत्यवेचणएमिति नादृष्टकल्पनाऽपि | धद्यपि च तज्नियमेन यजमानस्य न प्राप्तः तथापि दिःपाटबल्ारैव तत्कशूयमिति न दोषः। यज तु नेवं विधं प्रयोजनं कन्तुभेदोवा- saat । यथा अयं Bwaaray दत्यस्यामोद्राचे एव war प्रगौतमेदेन समाक्षाताथाम्‌ । तजागत्थाऽ्यदथभिर शकतं परिकस्प्य छत्पन्ति विनियोगपरलेन wisi fare wen ese

कतौयोऽध्यायः | ९६

Wt च ॥ वानपेयारौ चच कोपो यमानं वाचवतोति शुत, तच याजमानोमन्ः । वाशनमाध्वयेवमित्यविवादम्‌ । परन्तु ada गायश्युपदे रादौ भिशणवाचित्वेन FATE प्रछतेऽपि शिचणविधायितावगतेः we चादृष्टा्थेलप्रसङ्गेन श्ञातयं- खम्भवादुक्रविधाङ्गानुरोधेनान्च एव वाजपेयादावधिकारौ । wit- ऽन्येषां कटनामण्यथन विधिसिङ्कन्नानोपनोवनेन श्ाजधिकारकत्वेऽपि वाजपेथादौौ तदसम्भवादश्नश्येव वाचनमिति प्रापे |

वाचयतेवेयनामुकूलब्यापारमाजवाचित्वेन कवचिदन्ययामुपपत्या frquawesfi अरणमाबणेनापि प्रते वाचनो पपन्तेर यंज्चाना- Waa प्रमाणाभावात्‌ Wea वाचनम्‌ | तश्च खण्डशो वा ra मन्तं तर हो त्येवं वेत्थम्यदेतत्‌ ॥ ₹ ॥ ११५ ॥

याजमाने ॥ दथेपूषंमासयोवेत्छसुपावद्जतोत्यादौमि कामि चित्कर्माश्याध्वथेवखमास्यायुक्रानि प्रत्येकं विभिश्लदेरे विधाय, Ia धाजमानखमास्यायुक्रानि इन्दो वत्सञ्चोपावष्जल्युला- श्चापिश्रयतोत्याथुक्रेतानि वे xen इन्दानि दभेपूकंमासयोश्तानि aay यजेतेति say तदेषां द्या्रातमन्त्वदुभयकन्तुकलं तावन्न घम्भवति । अदृष्टायेला पन्तेः। म चाभ्वाषात्कर्मायेतवम्‌ | अन्यपरलवात्‌। रत एव एककन्नुकलावण्छंभावे विगरेषसमास्यानाच्ाजमाननले प्राप्ते ।

मेषां याजमानकाण्डे विधामम्‌। आध्वयेवे भिन्दि शविडिताना- मेव इयोभिथः प्रत्यासन्ञवास्थदन्दताङूपग एविधानाथंमेवानुवादात्‌। अतः Tait तावदध्वर्थैरेव wat) म च इन्दतायामेव यलमानः श्रद्धः । was करियमाणानामन्येन इन्तायाः सम्पादयितुमश्क्य-

दश माटदौपिका |

लवात्‌ । wear fe भाम एकया वत्छोपावखनेगकरियया धेशुवश्छथोः भत्याखकञलसन्पादनं, एकथा चावइननक्रिययो शखछञुखखयोः । एवं इादश्खपि दष्टव्यम्‌ |

म च तत्कस्तलुरोधेन प्रधानब्लपदार्यानां कर्तुबाधः । श्न शण विरोधन्यायेन तदसम्भवात्‌ । भ च तानि सम्पाद्य यजेतेति काप्रत्ययबखेनेव CHATS: यागखमानकणौकल्वावगतेः वचमादेवाङ्ग- गिष्ठादपि पदा्ेषु षमाख्याया बाध दति वाच्यम्‌ । ABTS प्रयोजकत्वेना्यपपत्तेः प्रधानसमाख्याबाधकलाडुपपन्तेः। एवं दन्द- ताजिष्ठसमास्याऽपि प्रयोजकलाभिप्रायेषेव asian | अतः सरण- भाचं याजमानं पदायास्लाध्व्थेवा एव ॥ 2 ॥ LET

विप्रतिषेधे ॥ रेकपश्यौ यूपपरिव्याणे wads: करणमन्त्रः परिवोरसौत्ययं श्रुतः। तथा, युवा सुवासा इत्ययं क्रिवमाण्णनु- वादौ हौचोऽपि। तौ च arate यूपाय परिवौयमाणणयातुतररोति ्ेषवश्रादेतदु्षरपाठाचेततनेषाव्यवदहितोत्तरकषणे एककालोनौ | ATH परिव्याणएभावमाकरणवमकालत्वाञ्च क्ियमाणानुत्रादिलाविरोधः | शोमविषतो च कोण्डपायिनामथने तयेव प्राप्तौ । तच च योहोता सोऽष्वयैरिति च श्रुतम्‌ । तद्य च षचलात्जे चानतिप्रथक्रवरण्ट- जन्यो ढत्वाध्वथेलादेरानत्थभावेनाभावाद्योहोतेत्यच हो चष्वयपदाभ्यां तत्कायेल्चणया का्येदयेऽयेककन्तं कलं विधौ घते । अतञ्चौ पदेशि- कंककन्तुकत्वबसेन ABARAT प्रथमतः करणं पञ्चादपर- इत्येकः पः |

हो दरलादेरष्यवषाथमाजनिभिन्तकलस्य winery asia

हत्यैमोऽध्यायः | RR

ASHI पंददये काथंशच्णार्थां प्रमाण्णाभावाष्लघन्य एवाध्वयैपदे तच्लचण्णामङ्गोरुत्याध्वयेवपदार्थानां होटरसंस्कार कलेन विधानम्‌ | चअप्राशतका्थकारिलापन्तेः Wes कर्मलल्णापन्लेख होतेव वा vert विधौयते । तथापि तु परिधौ पशं fasta परिधिलया विरोधेनेव शोढला विरोधेनेव कन्तुलविधानाङ्धौजः किय भारारुवाद्येव तेन प्रथोक्षग्यः | Way तेन कालान्सरेऽन्येन वा तत्पुरुवेर तस्िन्नेव काले प्रयोकषग्य इति प्राप्ते ।

पुरौडाश्कपालवदभ्निपरिधानार्ष्येव परिधेः पषनिथोजने विभियोगाचयुक्ष परिधिधमांशां खलक्रादोनां sree wat त्ष्यवषायनिभिन्तहोठलेनेवाष्वयंवे विनियोगाङ्धोदकार्थ॑ष्ट प्रथोज-~ BAHN प्रमाण्णभावाद्‌ाध्वयेवष्य करणष्येव प्रत्यचवाक्यावगत- faa प्राबद्यान्नातिदेशिकषमाख्ाप्रमाश्कक्रियमाशारवादिनः आयम्य, न वा कालान्तरे TE UT Ws! ख छ Hay भवतौति खङ्गा वगतक्रियमा्ा सवा दित्ववाधापन्तेः । नापि करवमन्वाग्यव- दितोललरकणे रोजा तच्छ पाढः । पाचेत्था दिपेषे होतुः कुलेन परषां तदखम्भवात्‌ । अतखसिन्‌ ane एव रशोटषुरषोऽन्यः क्िदन्रक्रोऽष्वव्वारिः wal । तष्य कमेन्तरष्याषतौ तु बहिर- TT Hen eee | Wg ॥ प्रोषशोरासादयेश्यादथयः der: प्रैषार्थ stworer- दमादयः बमाख्थानादष्वयेथोवेकेन BAT | न च ie we भरषाशुपयन्तिः। चेतो ठया faqs इत्यादाविव wfarafy ख्यो पदे शसम्भवात्‌ | वष्ठतोनेवायं Fe: । अपि दु प्रषातिशगेप्ाप्त-

48 |. भाद्रकैपिक्षा |

Ray wuefa warty जोटोऽपि प्राप्तकाशताथां विधानात्‌ प्ाप्तकाश्ताषामषं We । परोकण्ाषादनष्य प्राप्तः काज Ufa | युश्रद थकोमध्यमघुरुषष्ठ खाधुत्वाथेः | अथ वा । हे Morag, तव प्राप्तः कालच इति क्रिधाथां चेतनमल्वाध्यारोपेश षः। यत्र अप्तोदद्नौ शिरहरेत्येवं प्रेषः, AWE खम्नोधनातुरोधेन Tere waaay । Tyr हे adly ममाभ्निविरणस् प्राप्तः काज- इति व्याख्यातुं wares तज्ापि षमाख्याबाध इति प्रापे |

खमाख्यालुरोधेन मध्यमपुरुष wean क्रियायां चेतन्यना- Ode areas प्रमाणाभावात्‌ सम्बो धभनमध्यमपुरुषयो था इृष्टायंना- पन्ते प्रेवलसमास्यावाधापकोख प्राप्तकालायकलातुपपन्तेः। Aree ससिन्नौपचारिकलापत्या एकजाध्वयेवमास्धावाधेनोभयोभिलकन- कलमेव ॥ २॥१९८॥

अध्वयेः॥ तजा पि eG प्रधागगतेवु Ae समाख्यावाधे प्रमा- ाभावादेकस्मिन्‌ प्रोषणौराखादयेत्थादिप्रषे एवाभ्वयेवाधेनान्यकक- कलम्‌ | अत एव fad स्प्षन्धार चिल्ला weary wey धारषत्‌ स्प्योवञ्चेणाष्वयु WEA fa धारयितुभिंलमध्वयै' टशेवतो ति wre

्षार्थैषवन्यकककलेऽपि प्रथोजकलेनाणष्वथौः कर्न्तृलोपपन्ते CATA: कुजाप्यवाधात्‌ प्रेषार्थांगन्य एव दुर्थात्‌ vitae लष्वथुंः । ख च सोमादावसति विगशरेववचने प्रतिप्रष्ठाजादिसत्‌- पुरुषः, quiet ल्वाप्नौभ्र एव कमकरतेन चाञ्धिकप्रखिद्त्ादिति ध्येयम्‌ । ay fay, तद्दष्वयेरन्वश्चन्धारये्तदा wae चण्वोते- व्ययंऽपि बाधकाभावाद्धारणणेवथोराष्वयवनिऽय॒पपशम्‌ । सफयधार-

ठतोषो$ष्थायः । ९६५

waft awagsy शआष्यथंवमेव प्रसिद्धमिति । शव aft प्रौडिवादः ॥२॥१२९॥

लिक्फलम्‌ ॥ ये ईतिकरणेन उतोधथा वा fafa: RETA मान्ल्वणिकक्रियालन्यफललकण्पकलं, भ तु आयुर्दा wy इत्यादिवत्‌ प्रधानफललाुवादकल मित्युक्तं ated । ace- ममाग्रे व्च विदवेव्वस्लिति पूवम परिग्ातोत्यादावन्धन्वा- भानगक्रिया तावद्‌ाध्वयेवो। aafeyara प्रथानन्धतक्षियायां TATUM ्तकन्तुवाधानुपपन्तः ।

न च चालमानेन मन्नेकाध्वयुगत क्रिया प्रका शरनम्‌ | वयन्वेन्धाना- दति wafeyana कियासमानकन्तकलद्य मग्ने प्रतो तेः । श्रत मन््क्रिययोङभयोरप्याध्वयेवतयात्‌ फलमपि वचैःप्रति agaaa | war ममाग्रे दति मद्यं न मन्नामित्या दि मन््लिङ्गविरोधापन्नः |

न च खाङ्गप्रधानविघधायिफशवाक्यावगतात्मनेपदानुरोधेनाङ्क- wera खगेकामकरत्तृ कलावगतेर्यनमानगामितमिति वाच्यम्‌ | श्ुतच्दातनेपदस्च waar तेन कश्पितच्दापि Spree efaae arava: | न चातमनेपदा्स्येव aftqa aa विधेरम्न्वाधानविषयेऽनुष्टापकत्वश्यापि बाधापन्तिः। प्रमाण- भावात्‌ । श्रतोऽभ्निषंखकारार्यानुष्टापितक्ियाजन्यालुषङ्गिकफशस्य कऋलनुपथो गिनोऽप्याष्वयेवल्वेऽपि न काचित्‌ चतिरिति प्राप्ने |

at काञ्चन ag लि wii आ्राश्राखते यजमान्येव सेत्य - मन्वा सिडजिङ्गादुग्डहोतातमनेपदश्रत्या यजमानगा मितलावगतिः |

एतजिङ्ग वादेव च यज नाक्मनेपदमवफं यवा जुडयादिन्यादौ, 34

nee मद्दौधिका ।

तजापि यजनानगानिलम्‌ | arg तदशुरोधेन ममेति wa यज- मानस्तेत्येव wee । मद्यमित्यादौ saw यलमान एवो- पचारादमिधौयत दति न ste: | प्रयोजनं, शणेऽन्धन्वाधामाभावा- दूरानुहप्रथोजनासन्भवेऽपर्थामुसन्धागविगरेषरूपं द्रटयम्‌ ॥ २॥ ९४० ॥

कर्माथेम्‌ ॥ यजतु मा मा षन्ताप्तमिल्याटावितिकरणविनि- यत्र एवासष्तापनादिषूपं फलं छलिर्गामित्वेऽपि क्रतुविरोधिख- म्तापनिवन्तंकलया तद्पयोगि, तच यजमानस्य सेति qe पर- ATA STITH PTAA लिग्गाम्येव ॥२॥१४९॥

व्यपरेश्राश ॥ एवं यजापि ast स्ेत्यादौ दिववनारुपपल्ति- warfa खलिग्गामितलम्‌ neue ४२॥

Tet: । बरिधर्माणां प्रङतावङ्गप्रभानसाधारणलसुक्रम्‌ । arg 2eamafa afte थुपावटमवस्ृणातोति विदिते धूपा- वढल्लरणवरदिष्यपि दारभिंकवर्िधेमाभगेयरिति प्रापे |

प्रतौ afefe watanacanfa वचनादङ्गप्रधानसाधारण- इविरादादभा्थंएव बर्हिषि धर्मा न काथंमाजा्ं इत्युष्सराधिकरण्े wea) यपि वा परिभोजनौथादिवत्‌ प्रारुतकार्यमाबायेलं शात्‌, तथापि नाप्रारतकाथे यूपावटस्तर णवरि waa: । eT का रषहभ देनेव पदार्थानामतिटेगेन वितावप्राशतकार्थंकारिल- कच्पना ऽशुपपन्तेः । न fe प्रहृतो येन केगचित्सम्बन्धेम श्रपूवंबम्बन्थि बर्िंहसुरेष्यतावनष्छेदकम्‌ । येनाप्राङृतस्या पि तत्घन्बन्धादूमेयाइकल्व men) य्थन्धे विगरेषप्राइकप्रमारबलेन तावदिशरेषाणामेव प्रवे्े- नागुपशिलवामान्वश्योहे तावन्डेदककोटावप्रवेश्रात्‌ । म च तथाथ

कतोकोऽष्ायः | Ves

कपादरखरक्भावनायाधर्मा MATT THAT धेया ह- कनम्‌ । खौ किकधमेयशरेाप्याकाञ्चम निद्न्तो उपदे ग्रा तिदे गरथोर- भावान्‌ | SUIT तु Brae भचासुवादवसलाचातिरिन्र- कख्यनमसिति fase: nents en

विरोधे ॥ प्रहूतावपि च॒ ग samaafidanfeusiet प्रहतधपूवं वम्बग्विवरिं्माजायेलम्‌ । aft तु इविराशादनाचेवरि- रचेत्वमेव । श्रत एव पविजविष्टत्थादिवदिषि मेते संखाराः । चिधातु पञ्चधातु वा बरि्ुनातोनि विदितखवनं dane वरव - wea wagerefene । चिधातु पञ्चधातु वा वर्दिखकानितौ वचनेन खव्वेव स्तरे विनिथोगात्‌, अरमग्बज्वनमाचसं सकत परिभोजनोयबरदिंषः प्राृततदितर सवेकार्यार्थन्मेन तत॒ एव पकि- चदिकरणोपपन्तेः nent ses

अपनयः 1 ओोमे पुरोडाग्रश्रकखमेष्वायवपाजे wef we fet मेजावङूकपाचे धामा whens इति श्रतम्‌। तज श्रकञ- US छभ्चरार्धादिपदटवदे कटे रवा किर्ेन खतन्छपु रोडा प्रा सपक TWA: प्रातःखवनिकशवनोथपुरोडाश्रावयवपरत्वं तावज्िविवादम्‌ | ऋमिकषारौ तु तदभावात्पजसा मेजावरकं ओओणातो तिवन्लौ किका- मिक्ादिग्याहकनेगोपपन्लौ कमनप्रतिपन्तिवाधेन सवनोवमततद्सः- fee प्रभाकाभाव इति प्राते |

दितीयथा wiewerfaurfenfaafweranarnds ओौपर- जिका war चआतिदेचिकप्रतिपन्तिवाधोपयन्तेः प्रातःववनिकवव- गोषखन्यस्थिनामेव पुरोडान्नाटोनां Gwe ene 8 ul

age मादृदौपिका |

विणते ॥ अनारभ्य, यश्ाथवेणं वे काम्या tere ety mre दूति AQT प्रधागवद केष्वपि मन्लोश्ार णसत्वात्काम्य- mee च कामप्रयोजकलवेनाक्रेष्वपि प्रथोगोपपन्सेजनकमाजपरल्वे- ऽपि शोदेश्येटिविशेषएलेना विवङितवादिष्टौ नामेवा विवकितिले शओे- मेऽपि तदापन्तेः साङ्ग्याङ्गमिति प्र्षे ।

aye कचिदपि काम्यग्रब्दप्रयो गाभावाष्लमकत्यसम्बन्धेन प्रधान- माजपरत्वावगतेः काम्यलेष्टिल्लोभयपरामशरेकतच्छष्दशस्य चोहेष्छपर- लेनोभयविवच्ोपपन्तेः प्रज्नतौ प्राकरणिकशेखर्थावरोधे निवेश्ासम्भ- वेऽपि काम्यविशतौ शिप्रधानमाजे fata: न qete: प्रवर्ग्येशाव- शयेनेत्या दिवत्करणएविभक्रिनि्द्ो येन Wye भवेत्‌ । तयप्रत्य- येन कमेलवामिधानान्‌ प्रधानमाजे एव निवेशः ॥३।१ ४ qi

सन्जिधान ॥ श्येने, दृतिनवनोतमान्यं भवतौति way) इति- मवमोतं प्रकरणात्‌ श्मिनप्रकरणाङ्म्‌ । म इजाष्यातुवादेन इृत्य- पसिकरणकनवमौ तप्रकृति विधिः | Brera नवभोतप्रृतिकलस्य प्रा- प्तत्वात्‌ । तदनुवादेन दृत्यधिकर एकलत्वविधाने एकप्रसरताभङ्गग - पत्तेश्च | wat बतो हिसमानायं एवेकोदृत्यधिकरणएकनवनोतपरश- तिकः सज्निधानात्‌ श्येने विधौयते । आब्यपदन्तु तस्येव नवनौत- प्रति कत्ानुवादः अन्यपदाथेतात्प्ययाइकश्चेति मानेकविधानता | अत एव श्येनोऽप्याव्यद्रष्यक्रलादुपांप्याजविकार एव । गमकान्नर- aa तु षोमप्र्याश्रायमाजमिति प्रापि |

विगिष्टविधौ गौरवाधापन्तेः अतिदे ग्रपराप्ताण्यपरत्यभेवाग्धश्ष्ड- स्यो हत्य तदुरग्रेन दूत्यधिकरएकनवनोतप्रटतिकत्वमेव प्रणो-

SAT SUNT | ede

मानतःपातितवा विधौयते । sreperpea प्राप्तमिति aa विषयता | ay दूतिनवनोतपदष्ट तत्पुङ्वल्मङ्गौहृत्य दूत्यधिकर- खकनवनोतमेव आण्यपदलचिततत्कायौदेगेन दउव्यतथा पक्षएटत- wurequararay विध्यत दति न्यायसुधारतोक्रम्‌ | वदाण्धपटे खां प्रतिकलच्णापन्तेखदपेचथा शआगुग्रासनिकनिरूटलचणापाठक- बनो द्ङ्गो कारष्येव न्या्यलादुपेकितम्‌ । यदि तु किञ्चिद्रम- काम्तरमवेक्तदा ATATS Walt gon

आधाने ॥ श्वे धर्माणामनारभ्बाधौतप्राकरणिकषाधारण्येना- पू्वौपकारे एवान्वयात्यवमानेश्चादोनामपि च ग्तेनापू्ीपकारकला- नज्ापि इूतिनवनौतमिति ata ।

यदुपकारकता वैधप्रमाणप्रमिता aque एव धर्मां निवेश्रः। म लर्थसमानयस्तो पकारकत्वेऽपि । श्वेनोपकारकथजमा- माग्यभोजनादावपि दूतिनवनोतलापन्तेः। म wares: wate arcane शास्लप्रमितम्‌ । श्रभनिमाजा्थतवस्छेव तत्ममिततवात्‌ । श्रत: RAMA AAA पकारकाश्ये एव AMAT: ॥२।१४८॥

तत्काले वा ॥ एवं Vyas एव waanfenra ख पद्यूनाश्जभत इत्यादौनां cure इूतिनवनोतलख्छापि सन्याकाशा- ery एव निवेश इति प्राप्ते |

सामान्यतोदृष्टेन वाक्छवड्ोचायोगात्वांथंलम्‌ । भ डि पश- साडहित्यश्यापि gurares way प्रयोजकं, चपि तु प्रधान- प््यावन्ति-तुखकाशोत्कव-वाष्यावाधरूपड्ेतु बयम्‌ । ग चाज ache अतः सर्वाथंतेव ४२९ See

Ree argerfaen |

मासन्तु ॥ wefiwerfigs शाक्यामामथनमाश्छो av, सखिते संख्धितेऽहइनि ग्हपतिष्ेमयां याति तज यान्‌ amy yim तेषान्तरखाः खवनोयाः पुरोडा श्राभवन्तोति Bay मांसं भवतोति विभिना प्रव्याखलात्‌ पुरोडाश aguas विधौयते । निधे- रेव fe sate भावनाभागयसाकाङ्कलम्‌ । अतस्तत्‌ प्रतधाखकस्येव तदुचितं, न खवनोयानाम्‌ । यदा तु. पुरोडाशाः खवनोधा दति भवदेवादिष्टतः पाठस्तदा प्राथमिकलत्वादिषेयतरसप्रत्याबननाश्च पुरोडा ्रकांष्टेवोरे श्वल WAT | मच deme सवनोयपदेन विगरेवणम्‌। fafustem- पत्तेः । रतः शवं पुरोडा शकायं तरसं विधौयते । सवनोयपदम्त कवमोयासवनोयपुरोडाश्रमाते गौणं wefan वा। अतः पुरो- SANT तरख धानाच्धादिश्यने इति प्रा्ने। | सवनो यपदवत्‌ पुरोडा श्पदेऽपि कायंश्चणा पन्ते: प्रायमिकश्व- नोयपदमेव सवनोययागोदेश्यतापरम्‌ । प्रथमायाख् दितौयाचं waur suaafefaga wa: सवनोयथागोरेगरेनेव धानादिप- quata तरसं विधौयते । पुरोडाश्पदं aa जघन्यश्च पुरो- डा श्रवत्वषम्बन्धेन सवनोययागेष लाचणिकमनुवादः | दृष्ट पुरो- डा शानलद्ुवित्यादौ पुरोडाग्रब्दः खवनोयदविःपर दति तख सवनो थथा गन्नखकलवं सुकरमेव । तदेवं श्रुत्यादिषट्‌प्रमा एकमङ्ग निरूपितम्‌ । wa: पर Tater निरूपयिष्यते wane ven इति ओखण्डदेवङूतौ भाटदौपिकाषां दरतोवय्याष्टमः पादोऽध्यायस ॥

SAMUI AA: | अथ चतुर्थोऽध्यायः |

प्रथमः पादः | अथातः mean एवं सिद्धे शेविनिश्ूपिते sea प्रयोणक- जिषूपितं प्रयोख्यत्यमिड निरूप्यते । तश्च परो हे शप्रहन्तहृतिमषाण- aq) शतिग्धाप्यवश्चानुष्टाप्यवरूपं कालादिग्याटन्तं वानपेयाधि- करणे atga एव निरूपितम्‌ । ang कालादेः शतिकारकल- चरिताङ्गत्सस्वेऽपि प्रथोख्यत्वाभावः। syary प्रयोष्धलस्य dz: तेन यदुह शप्रटृत्तछतिग्धाणवं यस्य, तन्तप्रथोग्धम्‌ । यचा दध्यागथयनप्रयाजा श्रामिशादग्रपूमाषारेः। यजिष्टहतिग्धाप्यता- निरूपितो हश्मताशा खि यत्तन्तख्य प्रयोजकम्‌ । यथाऽऽभिकादर्शादि दष्यानयनारेः। छरेष्यता चाजरानुपादेथपश्चकसाधारणौ AGT | तेन काल्लनिमिन्लादेः प्रयोजकला विघातः | यद्चपि विधिरेव श्वंजारुष्टापकः । प्रवन्मेना रूपत्वात्‌ । प्रवते - areat fe विधिरिष्टसाथनतमिव रोतिसाध्यतल्वापरपर्याधप्रथोष्य- त्वमपि बिषयष्याङिपतोति भवति प्रयोलकः । तथापि ख eatin प्रयोजयति तच्यापि प्रयोजकतवग्यवदहारः wre | अज च यद्यपि न प्रथोज्यत्वा वच्छेदेन तज्िरूपणं प्रति ग्षत्व- निरूपर्ष्छ डेतुलम्‌ । मिमिन्ताद्यङ्गयाभावेऽपि गेमिन्तिकख्च ACTA PS MIKA पुरोडा ्रकपालादेद्छवोपवापं प्रति

ROR भाङशोपिच्ा |

कारकलेना ङ्गलसत्मेऽपि areas व्या्यलस्याप्यभावात्‌ | अतो- नावच्छदकावच्छेदेन Wags: | तथापि कचिददध्यानयनादि- निष्टप्रयोग्यत्व निरूपणे तज्िष्ठ शेषत्वमिरूपणस्योपयोगात्‌ सामानाधि- करण्येन तज्मिरूपणं प्रति श्रङ्गलनिरूपएस्य हेतुलात्‌ सङ्गत्युपपत्निः |

अज Weis, कचिङ्गतयेपुरुषा यं विशारदारेण निरूप्यते, afy- TAIL, कचिन्छा्ादेवेति प्रयोख्यत्वमेवाध्यायायेः। क्रत्रथेपुरुषाये- aq दतोयसिद्धमपि उदाहर शविग्रषनिष्ठतथा प्रथोच्धत्शिद्धथे बिचा्थेत इति fata: ॥ ४।१।९॥

थस्मिन्‌ ॥ वच्छमाणएयोः क्रलथेपुरुषायेथोलंचणसु्यते। ay न्रे तावत्छयं प्राथितसाध्याधौनानुष्टामः FRAT IAT पकाराथेः कलय TAT |

aw, फले काम्यकालादौ न कलश्चम्भचयेदित्था दिगिषेधेषु Wears: | अनुष्टेयलाभावात्‌। fatty खयं प्रार्थिंतघाष्याप्रबिद्धेख | कल्येखचफ WTUTATIAATAG |

यदपि शाख्लदोपिकाथामितिकन्ेथतात्वेनाग्वितल्वं sate तद्धि्ञलं करणफलटन्ति पुरषाथत्वमिल्यक्तम्‌ । तदपि न, mere भिषेधाना मक्रियालेनानितिकश्नव्यतालेन Aas: । werare- यनयोडभयमिश्नतथा AAT AEH तज पुर षायेखचण- wrfaarag |

तस्मात्‌ खयं प्राथितटश्यहेश्यता निरूपित विधि विता कलं पुङ्षा्यत्वम्‌ । खयं प्रा्थितलश्च भाख्ानधौनेष्टवाधनताश्चानलन्ये-

* इदमेव पाठः wars | Temas, इति तु प्रतिभाति |

चतुर्थोऽश्थावः | ROR

च्छाविषयलम्‌ | सगं काम्यादौ fe दषटसाधनता न शासजगम्बा | we wre दे श विगषपले। सुखविगरेषरूपले तु शासा भौनेष्टसाधनताश्चानाजन्येच्छा विषयलं बोध्यम्‌ । यागक्रद्पकारादौ q जाख्ञगम्येति। तेन qe प्राधिताः व्र्गाद यश्च तथा । ्रतस्तद्‌- देन fateari यागादि भवति पुरुषार्थम्‌ । फलस्य च पुड- वा्थेलव्यवहारो भाक्त इत्युक्रमेव पलं पुरुषाथेलादित्यच |

उदश्यता विधेवते च सखशूपसम्बन्ध विशेषा त्िके wewess a तु खाध्यलानुष्ेयला त्डिके। तेन निषेधस्यले नरकाभावोटेगेन faa विधानाव्फलोरेगरेन च काशविधानान्नाव्या्निः । पुरुषायंवन्युज्चा- विधिषु च दोषाभावोदेगेन तन्तत्कियाविधानान्नावयाभ्तिः। एवश्च खयं प्रार्थितभिश्ृत्येश्डता निरूपित विधेयताकलमेबेह wae | meme Wir प्रकरणे खथमप्राथितपरः। तेनाधानाष्ययनयथो- ज्यो तिष्छोमाद्यर्थलाभावेऽपि तादृश्ाम्धयेक्ञानाथेलात्कलथैत्ोपपन्तिः |

कलयेनिषेधेषु चोक्रविधया कऋतवेद्ण्यपरि दारौरेगेन निटके- fataerererfa: 1 मातिराच इत्यादौ तु कतुषाहुष्छस्याङ्गामर- अन्धत्वऽपि षोडशिग्हणाभावं agentes सा । एवं कल- चग्विनुश्ा विधिव्बपौति aa समश्चसम्‌ |

यद्वा, भानेन weuaceq रपि तु फलस्यापौतरांशवद्धा- वना विगरेषणलादिभेयत्म्‌ । न न्यां योरपि विगेषणलातिरिक्र विभेयलम्‌ । यदि a विशरिष्टभावनाविधावर्थादितरांगश्योिंभि- रिच्येत, नत्फलस्याप्यविशिष्टमिति प्रा |

विशिष्टमावनाविधाने शआ्रयिकविग्रेषणविधेरावणष्यकलवाश्तष्य ख॒ 35

ROB भाटरदौपिका |

AEH WUT एव कण्पनात्‌ फशस्य ख रागप्राप्तवेन तत्करपने प्रमाणाभावाद विधेयत्वम्‌ | प्रयो जनं, पूवेपक् श्टेनफलस्याभिलारस्व विसेयत्रा न्निषेधाविषयत्म्‌ । सिद्धान्ते तु रागप्राप्रलान्न fe स्यादिति निषेधविषयत्वम्‌ |

न च fears मरण्णनुकूलब्यापारवा चित्वात्तस्य च वेरि - मरणाख्यामिचारफलकगश्यनषूपस्य वि डहितत्वात्कथं निषेधविषयत- मिति वाच्यम्‌ । श्रमिचरन्‌ यजेतेति सामानाधिकर्ाच्छयेन- समानकटैलवा वगतेरभिचारपदस्य मरणानुकूलग्येनकढेनिष्टविषदा- नादिव्यापारवा चिलावगतेम्तस्येव गश्येमफलल्वावसायाद्रागप्रापनस्य तस्य निषेध विषयल्वो पपत्तेः | एवश्चावश्यं श्येनेन विषदानाुत्पत्तिस्तेन वररिमरण्म्‌ । न तु श्येनेनेव साचादिति ध्येयम्‌ |

यत्त॒ वेरिनिष्टो मरणानुज्गरव्यापार एवाभिषारपदा a तच च॒ यजमानस्य waa प्रयोजककटेत्मिति तस्य निषेधा विषयत्वेऽपि यज्ञमानस्य पापोपयत्तिरिति केनचिद्क्म्‌ । तत्‌ Raa तथा सति प्रयोजकब्यापारलान्तस्य च॒ विहितलान्तत्कटठेवेन यजमाने पापोत्यत््यनुपपत्तेरुपे चितम्‌ । यच तु वेरिमरणकामो यजेतेति | अतं, तच त्रैरिमरणनुङ्गष्लकटैनिष्टलोकिकव्यापाराभावेऽपि वेरि- मरणशूपपरानिष्टचिन्तनादेव पापमिति ध्येयम्‌ । श्रभिचाराथे- कर्मेणस्तामसधमेलस्मरण्णद्वा तथा । प्रकृतेऽपि तयेव ATS |

यदा गोदोहनादोनां TARA पुरूषायेत्वावगमेऽपि प्रकरण्णत्‌ करलङ्गलम्‌ । इतरथा, प्रणयनस्य चमरुलोपेनाक्गाभावादेगुष्या पत्या विश॒णपरणएयनाभिताहुणादपि फलानापत्तेः । श्रत ॒उपजोग्यत्ाट्‌- दुर्वलमपि प्रकरणं विनियोजकम्‌ |

चतुर्योऽध्यायः। ROY

श्रय वा वष्टोखम्बन्धमाचवाचिनो रोषादिन्यायेन सावैकाम्ब- वाक्षयप्राप्नपशप्रयोजकप्रणयमजमकत्वसम्बन्भेनेव प्रकरप्णनुरो घेम WE qua गोदोहनं विधत्ते । a तु सादिति प्र्षे |

दुबेखप्रकरण्ानुरोधेन परन्यरासम्बन्धाङ्गोकारे प्रमाणभावा- द्ोषादिवजन्नियमविधिल्लाघवाभावाञ्च साखादेवोदृश्यतवं पशूनाम्‌ | प्रण्यमवेगु खस्य च॒ पर प्रयुक्रगोदो दइनजन्योपकार माच्ो पजोवनेन प्रणयनस्य तत्प्रयोगे श्ननङ्गचमखागराहितया श्ननाश्द्यलात्परुषायत- मेव तस्येति wanda गो दोहनमिति खतन््पश्कामनाधामेव RUMAH |

यत्त॒ भाव्यकारादिभित्राद्मणएः प्रतिग्रहादिना द्ग्यमजयेष्मया- दिना राजन्य दत्यादिविधिञुदाइत्यानारग्याघोतय्यापि afaae- दिनियमस्य फल कन्यनाभिया क्रलयलावसायात्‌ तादूश्विशिष्टोपा- याजितद्र्यमपि सवे क्रत्रथेमेव । wa ॒एवाव्यभिचरितदिरण्णादि- सम्बन्धात्‌ तन्नागरेश्चादोनामपि कलर्थलसिद्धिरिति पूरैपचयिला | श्त्या यभावाद दृष्ट कल्पनस्य YT Raat’ तुया स्ियमश्छ SAMANTHA च रा गप्राप्तलेना विधेयलात्‌ तद जिंतद्रव्यश्य दृष्टा येत्वादिडिताविहितसाधार एषु रुषरत्यमाजगेषल्नमेव । इतरथा जोवनपरिलोपात्‌ सवेतन््रपरिलोपापन्तः । किञ्च द्रव्याजेनरूपा- क्गोपक्रमेण खवक्रदनासुपक्षमाद्यो | दशेप्रणेमासयाजो सजमावास्यां वा पौणैमार्सं वाऽतिपातये दित्यनारमभरूपा तिपातनद्‌ शंनानुपपन्तिः। अतो ZU तावत्पुरुषायम्‌ । नियमोऽपदृष्टायेलवेऽपि पुरुषार्थ- एव । एवश्च चामवत्यादयोऽपि पुरूषाथां wal क्रलथेले प्रमाणा-

Rod माददोपिडा |

भावादिति शिद्धान्तितम्‌ । anfrawe फएशकरपना मिया saa दिर्यधारणरेरपि तदवेलापन्तस्तेन गताथत्वाद्चोपे दितम्‌ |

fey नियमश्च कलथलेन शतिवभनारिवन्तदजितद्रयष्व meaty भोजनाद्ययेमनियतद्रव्योपायाङपप्रतिबन्ये प्रमाणाभा- ae Ve द्रव्यस्य चामवत्यादौनां वा maga) wa रव fagra जोवनशोपाद्यापादनमसङ्गतम्‌ |

faaqrg वा aq awafanarerncareqa प्रमाण- भावाध्चागाकरणष्याखमापनस्देव वाऽतिपातनलाङ्गोकारेण aT गोपपन्निः। अनार म्भरूपतवेऽपि वा द्रग्याजेनख्य प्रयोगव दि्ताङ्ग- लाङ्गोकारेण प्रयोगान्तःपातेऽपि वा अतिवनमप्रथानादिबरेव प्रतिप्रयो गाडृक्यङ्गो कारेष्णाति पातमद्ेने न काचिदलुपपन्निः |

बद्छतस्ठ नाथं प्रतिग्रडादि नियमविधिः । फथकण्यनापन्तेः |

परतियदषम्यऽपि way तच वर्जयेत्‌ |

दति ae पापननकलश्रुतेख । नापि प्रतिग्हाध्तिरिक्षोपा- चान्तर परिसंख्या । चौर्यादौगां सवंसाभधारणम्रतिषेसेनेव परिषस्या- तत्वात्‌ | गिच्छोज्छदायादौमां (९ gaetiaa परिसंस्यारुपपन्तेख । जयवाणिव्यादौनां त्राह्मणएपुरस्कारेणापटुन्तिल विधानादेवानापटि प्रतिषेधाच्च | weit ब्राह्मणस्य प्रतिगरहविधिदाय भि लोऽदा्म्भये दोषाभावमाजबोधकतथाऽभ्वतुज्ञाविधिरेव | दायशिोञ्काटौनां

(९) SS निपतितानां ध्यान्ानानेकेकैरुजलिकोश्चयगं शिलम्‌ । तेषामेव मङय्यष्वयनमुष्डः | पिवादिसकाश्रादागतं धनं ea: |

चतुर्थोऽध्यायः | Ree

afafegernarnestrada । खोऽपि च जोकि कर्माणि नोवि- कत्थादिवचनाप्रकरण्णद्यभावाच्च पुरुषाः | mana द्रगयेण कुर्यात्‌ कर्माणि वे fee: | अन्धायोपगतं Fay गोत्रा यो इपण्डितः ॥ धर्माकाङ्खे तु जते न WRT । इत्थादिवकमेष्ठ सुख्थगौ खसाधारणटत्यपायानामधिकारितार- aa SAMA बोधनात्‌ संयोगर्यक्लन्यायेनोभथाथेलेऽपि म दोषः। यदि तु त्रिणोञ्टाेः करित्फशखवणं भवेत्‌, तटा ate नाभितथावव्लौ वथिशोञढ निथभस्येव warn बोध्य, न तु प्रति- awefa waist विचारः । रलाचिन्ाल्ेन वा बोध्यः ॥४।५१४२॥ ae ॥ तस्य त्रतभित्युपक्रम्य, नेचेतोधम्भमा दित्यमस्षं यन्तं ATV | मोपरक्रं न afta न मध्यं मभखो गतम्‌ ॥ इत्यादि प्रजापतित्रत शतम्‌ । तजापि भाव्यकारादिनिः पति- wwe caged वोभययापि फथ्चकण्यनादिभिया कवयेलमा- TE, शरनारग्याधौतलाच्छरत्याद्यभावेन च RATT TTT: पथै- दाखत्वमक्रोहत्य पुरुषायत्वं बिद्कान्तितम्‌ । तद पि awgaee- प्रतिषेधदिरष्यधारणन्यायेन कतयेलग्रद्धानुपपन्तेडपे कतम्‌ | विचषारस्लरथमेवाज कन्तव्यः। किमयं प्रतिषेधः पयैदासो- बेति। सिद्धान्ते भआयेवादिकफणप्रय कलात्‌ प्रतिषेधपचे च तद- भावात्‌ ayaa: । तज नजः पधानाग्बयद्यत्पन्तर्धालर्चाद्च- ग्य लखणाभियाऽनुपपर्तेः पयदा्चलायोगाद्रागमराप्नो्दादिव्ये

Rot भाद्रदयैपिक्षा |

चएभावनाच्याः प्रतिषेध एवायं year: awerworfenfa- षेधवत्‌ ।

अतश्च ॒निषेधेनेचणएस्या निष्टसाधमलाकेपेऽपि फलान्तरा काङ्का- भावान्नेतावता Yat sat भवतोत्याद्याथंवादिकाघस्यफंशकल्य- मामुपपन्तर्ाथेवादि कफशप्रय कलम्‌ | श्रयवाद स्वो दणनन्यप्रत्यवाया- भावबोधनडारा शेचणमिन्देति प्राप्ने ।

तस्य व्रतमिति व्रतशब्देनोपक्रमस्येमानुेघक्रियाप्रतिपा दानात्‌ तदमुरोशेनो पसंहारस्थो निषेधोऽप्यनुष्टेयामेव क्रियां विधत्ते । va- एव नञ्न-र्चतिग्यामोच्णाभावसकल्परूपा fata wee विधौ- यते । मानश्सकल्पस्य प्रदृश्य विनाखतलात्‌ । श्चतिरेव वा लचको- ass तात्पयेयाइकम्‌ | न चेवसुध्यदादित्थष्ठ पदार्थेकदेगे twa अरन्वयानापन्तिः। कारकाणां प्रथमतो भावमान्वधथ्येव सोकारेणे- Resta: | यमते fe सोमादोनां प्रथमत एव way $न्वथस्तश्ते एवेदं दूषणं न॒ aed) अतो ऽनोख्ठितकमेवेन क्ठवलचितकर एलेनैव वा भावनान्वयः । पाष्टिकान्वये तु खमख- पद घरितबाक्यस्येव कल्यनाश्न कोऽपि दोषः |

अता दित्येचण्णभावसंकस्पभावनेवोदये निमिन्ते विधौयते | एमुला दिषच्छ प्रत्ययेन मिमित्तलामिधामात्‌ । तत्फणघ्चायवादि- araqa: | wa: सिद्धं भावना भिन्ने नजः खव्बन्धात्पयदाखः, स च wana इति |

नन्वेवमपि anticafeaa तदन्य-तदिरङ्क-तदभावेषु नञ इति प्रसिद्धेरथत्पदनेव सम्बन्धाक्गो कारादद्यद्विश्ना दित्येचण-

चतुर्थोऽध्यायः | ROE

waraqananaa विधागोपपन्तेने संकण्पणचणा । ग ष्व सुबन्त सम्बन्धेन नञः समासापत्तिः | नानुयाजेखितिवदु पपत्तः। न च नञज- श्रादित्यपदेन वा सम्बन्धः उद्यत्पदेन वेत्यत्र विनिगमकाभावः। विशरेव्यसाकाङ्घुतवस्येव विनिगमकस्य सत्त्वादिति चेत्‌ ।

तथात्वेऽपि नो्यन्तमिति खुबन्तपदस्य निपातान्यय्त्यत्यभावेन उद्यद्भिशेऽपि पददयलच्षणाया श्रावश्यकल्ात्‌ ¦ तथाते सभावेनेव लादुग्रादिल्येखणस्य Vt जायमानतवेना TAA ITH विं धिवैफण्यात्‌ । aren: प्रतोयमाननिषेधस्य सखकण्यश्षफयाऽप्यपरित्थागेन wey पयेदाषानुपपन्तेशच | श्रसिक्लदाहरणे तयाङ्गगैकारेऽपि म वारिख- मित्यजेकादग्यान्न भुश्नोतेत्यादौ च संकख्पशणाया श्रा वष््कल्वाश्च | प्रयोजनं wea) सूचाण्यप्यस्िन्नेव विचारे सुधौभि्यीष्यानि ॥ gn Quan

द्रश्याणि ॥ स्फ्रखेत्थाद्युपक्रम्य श्रतस्य यश्चायधवाक्य्य sale उदाइतस्येव सा शातप्रधानग्ताम्रेयाघेगेमोत्पस्षिवा क्या विडितद्रय- कोपां एधाजोदेग्रेनेव वा स्फयादिद्रब्थविधा यकत्वम्‌ | इतरथा समश्श- वाक्धवे यर्थ्यापत्तेः। aM तत्सा धनोड्ननादि लचकलापन्ेख | तद्मादुद्धननादिवाकयेः स्पा दोनाञुद्धमाद्येतेऽपयाच्येन मह वि- कल्पेमोपां दएयाजायेतवमपोति प्राप्रे |

सम्भर ण विध्येकवाक्धत्वादस्य तदयंवादत्वेनाण्यपपन्तेः अभन्गेष- waa सर्वसमे वेति वाक्येन विडितस्वाच्यस्य पाकिकत्वापादकला- मुपपन्तेरद्धनना दि क्रियाभेदेऽपि च दश्वम्य सम्भरणरूपेकक्रिथा- अरनबन्धादेवो पपन्तेरायुधशब्दस्य प्रथोजकललक्षणयाऽप्यपपत्तौ खाधन-

२८० माटृदोपिक्ा |

लख्शकलाभावाद्यश्चशब्देऽपि तदनापन्तर्नेलस्सि स्पधादि विधायकलम्‌ | तरेतदथंवादल्रस्य ठतोयसिद्धत्वेन पूवंपोत्थानाभावेऽपि fire- ferragufafa zen |

यत्व भाग्यादिभिः लिङ्गसुक् स्फयाद्याकारस्य वदानेन विकश्जलवात्‌ yar परिधानौये कमणि आहिताग्निमभ्रिमिदेदन्ति चश्चपाजेसेति यश्चपाजकरणफकदाहानुपपन्तिरिनि। तत्पवप्े TET ATCT एयकुसत्वात्तवाञ्च यज्ञसाधनलाभावेऽपायुधश्ब्दा- भावेन प्रयोजकतयेव UTA टारोपपन्तेश्पेचण्टौयम्‌ ॥ ४।२। ४॥

तजेकल्वं ॥ WT यजेतेत्यादौ यजोपादेयपश्चादिगता sen विभक्छपान्ता खा कि विवक्िता न वेति चिण्ाथाम्‌ | ख्वप्रधा- मानि मामानोति सत्या प्रातिपदिकायेष्य ॒पश्ादेरविंभष्ठपान्त- संस्था विशरेयवरूपसत्वसमास्यया विभक्यपात्तसंष्याथाः प्रातिपदिका्ें प्रति veya थोग्यतारूपश्िङ्गेन च विषणत्वावगमादाक्यौ यक्धिया- ग्बथानुपपत्तखदभावेऽपि क्रियाया अवेगु्ान्ञ विवङिता संखा |

न सेकल्वादेः पश्चन्वयेऽपि तददिशिष्टष्येव पशोः कारकान्ववदयारां कियाखन्नन्धाच्ो हितोष्णौोषादि वत्यद्र विशेषणस्यापि विवचोपपन्तिः | संख्थाकरणलधयो विभ्वा यगपदु पादानेन संख्यायाः प्रथमतः WA ग्वथमभिधाय पञ्चादिश्िष्टस्य पोः कारकान्वथामिधाने विरम्य व्यापारतापन्तेः। न च त्वयापि Sara: पदश्चत्या पश्चन्वथाङ्ञौ- काराद्युगपदन्वयदयस्य शाब्दबोधस्य च faqgary प्रथमतः VES Ut: कारकान्वयमङ्गोद्त्य TTT: पश्वन्वथाङक्रोकारे तवापि

च॑तुर्थोऽध्यायः। | २८६

विरब्बव्धापारतापन्तिरिति वाच्यम्‌ । तथापि भावनाजितकारक- किगेषणटविग्रेषणस्या खमम्तपदस्यले भावभाग्यब्यत्पत्यभावेना विवचोप- Ut) दतरथाऽऽरष्छव्याप्यानुश्ासनिकमत्वथैलक्षणया एकायनं र्येव विगेषणलो पपत्तौ प्रथमतः क्रियान्वयमभ्पगम्ब पार्टिंकेक- हायनोखन्बन्धसिद्धाक्नभङ्गापन्तः |

रन च शौ हित्यादेर्भावमान्वितकारकविगेषणटविग्रेषएलेऽपि समस्तपदलाख afa: । वारवन्तोयादेष्ठ रवा-ग्रब्दोक्रभावनायामे- area इति न कापि eff: श्रत एव सोमाद्ण्छादौनामपिन प्रायमिकौ धालथांन्योऽपि तु भावनाग्वय Uae तत्र तच ।

किञ्च ग प्रत्यथा्थष्येकत्वश्य aware परं प्रति प्रकारता । प्र्धयायंप्राधान्यभङ्गापन्तेः। Aly aq पश्नोरेव करणत्वं प्रतोवेकलव प्रत्यपि प्रकारता । saga करणएत्ववदिधेवभावनावामप्रकार- त्वादविवशेति प्रा |

Gut: करणएल एवान्वयो न लेकवेऽपि, प्रमाणभावात्‌ | WAS MBM भावनान्यवत्‌ संख्याया शपि बलौयस्या समानाभि- WIAA श्राधेयलेन सामानाधिकरष्छेम वा प्रथमतः कारका- sae ATTY पद शल्या दिना श्राधारलघम्बन्भेन पश्च नवयो पपन्तेनिदकश्यत्पत्थेव संख्यायाभावनासम्बन्थिला दिवचितत्म्‌ |

ग चेवं यदि सोममपरहरोधरेकाङ्गां cfeet दथादिण्यादा- वेकपदवेवश्येम्‌ । गामित्यनेनेषैकत्वविधानोपपन्तेरिति वाच्यम्‌ | एक्वविधिवद्गोलवविधेरपि प्राप्रदरिणाऽशुवादेन पेतुदचिणेति वत्‌

विज्चिष्टकारकान्तर विधानेनापन्तौ दाद श्रगतमंख्यावत्घामान्यविहिता- 36

AER | argc iter |

ar@rrafa बाधप्रसङ्गात्‌ afeern erefarea गोदरेजरन विधानार्थमेकयदण्ठोपन्तेः। अतो faafeta संख्या । जल एव कर्शाथामा अवल्ि्ना रौद्रा नभोरूपाः पाजन्यारेषाभेचाप्रो दश्म- दति दशमत्वदशेनसुपपन्नम्‌ ५४।९।५१

तथा च ॥ भवह संख्या ग्रब्दायैला दिवङिला । fay खपा- रेथगतम्यशष्डार्यत्वा दवचिवकितम्‌ । ग डि ततातिपदिका्थैः। भिंहादिषटात्‌ तदप्रतौतेः। तस्य शिङ्गनयसाधारण्येन feyerare- अभिचाराश्च । नापि sears: | व्यमिषाराश्व नापि टादिसुः ग्बिकाराणणं तस्माख्डसोनः | एंसौत्यादौनाम्‌ । विजिङ्गे carat विषलोतशिङ्गे शदमिकादौ च प्रयोगेन अभिसारादेव । अतः ज्ब्दामुश्रासनमाचमिदं, भ fey भाम wefreueere इत्ध- faafeufafh ard ।

सिंहः तिष्ठतौत्यादावगन्यथाबिद् शिङ्गप्तो तेचिङ्गमपि कचि geqfearcret कचिज्तिरटदतस्ादिप्रातिपदिकविकाराण्णं बाध्यम्‌ | अतः सुबधेतवेन dara, afee प्रातिषदिकाथेलनेव fafeny । अथ तु बाधस्तन ayers त्छष्दप्रथोगः ॥ ४।१॥ ६॥

आश्रधिषु ॥ चजति बुरोतोति वा aw gi, aw यजे- स्तावदेवतोरे श वि जिष्टद्रग्यत्धागवा द्दितवाच्यागां शशादृष्टविधया ज्रारा- दु पक्रारकत्वम्‌ । अद त्च त्वद विधया तंदुपकार काबमेष । अत- एबोरेशाङ्गभतरेवताघाख्छागाङ्गगतद्रव्यापेख्ा Ghee । TET तच त्थागाङ्गद्रन्यखस्कार एव । जुहो तिच्छक्षे तद्गमेषाङुष्टविधये-

चतुर्योऽध्यायः। RER

तरौ । खमप्रधानौ वा । wa एवोभथच मण्वसन्तद क्शतरेवतादि- प्रकाशनाय एवेति धितिः |

ay ठु खाहाकारल्िष्टत्‌क्रवाकपश्पुरोडाश्रपिष्टलेपादि- Wafer परकौयं द्रव्यं रेवता वा प्रखेपाेनोरेशरांगरेन मन्तरेण वा SRA । थथा साहाकारखकवाकपदरपुरोडा प्रादा- वाग्रेथादिमन्वरेवतोरेशाग्यां खिष्टशति saatia तदौयं द्य, ata तदोयादेवताः । उदे शा ग्रस्यं सखिष्टश्देवताकलात्‌ | पिष्ट- लेपादौ wate तदौयं द्रव्यमेव । aay प्रमाणं तज avin वच्यते | यस्तु AT त्यागाः सोऽदृष्टाथै val ने च तस्य पदाथेकरेश्रलां- जिष्ययोजनकत्वेऽपि ग ef: । विहितपदार्थान्यथानुपपश्या तद- वथवामा मर्था दिदितलेन प्रथोभनाकाङ्को पन्ते | रतः सोऽणदृष्टा्थै- एव॒ सम्कलवत्रचेपाथङ्ख तत्सा चंद्रव्याधङ्गमेव वेति aera दष्यदेवतादावेव प्रो्चणादिवददृष्टं जनथतौति खन्िपत्योपकारक- स्त्रयुक्खेति ATT |

विशेष्यतया ates द्यागां शष्य weqeya प्रमाणाभावा- हेवतारेख दृष्टमाजापेखतेना दृष्टो पकारानपेचत्वात्‌ प्रकरणत्यागां- शस्छारादुपकारकलमेव प्रयाशादिवत्‌। तच व्वेतावाश्िग्रेषः, यत्परगरयुकरद्रव्यदेवतोपजो वि, तन्न परप्रयुश्भावे खातन्लेपण ATT देवताऽऽखेपकम्‌ |

अत एवेककपाश्जस्ठ wea खिष्टहल्यागस्य लोप एव । WMATA | लाशादिनिमित्ताभावेनाच्येनापि समापना-

योगात्‌ । च्यनाद्‌ावयागे वाचनिकप्रयाजादिविभिथोगेऽपि च न

२८९ भादृदौपिक्षा |

खादहाकारयागः। प्रकतौ तु दना यस्य सर्वाणि हवींषि नभ्ये- युश्वष्ठयुरपररेयर्वाऽव्येनेतादेवताः परिसंख्याय यजेतेति वचनादा- व्येन समापनम्‌ । खन्निपत्योपकारकलवे तु संस्कार्याभावादिडदि- awa एवेति fara: ॥४॥१॥७॥

श्रये ॥ एवं तावत्कलथेपुङषा्थं विषारदारेए प्रयोजकत्वं चिन्तितम्‌ | इदानोन्तु माच्ादेव तञिग्धते। afeqeag काचित्को- ऽक्गाङ्गिभावविषार इति खगाय प्रतिन्नामाचमिदम्‌ ॥४।१॥८॥

एकनिष्यन्तेः॥ चातुर्मा्येषु प्रथमे safe an पयसि दध्यागथति सा वेश्वदेव्यामिका वाजिन्यो वाजिनमिति श्रुतम्‌ । तजर दष्यानयम- ष्यामिखा वाजिनश्धेव्यभयं प्रजोजकमुता मिवेति चिन्तायाम्‌ |

दध्यानयनवा क्ये तावन्क्षपयोऽधिकरणकं दध्यानयनमाजं Bei न तु पयसो दघ्नो वा प्राघान्यम्‌ । सक्तम्या प्राधान्यानमिधानात्‌ । तथाल उरेश्छविग्ेषणलेन ता पश्या विवद पन्ते । न चानयतेदिंकमेकल्वात्‌ पथो व्याप्यमानलवेन दध्यपेख्याऽपि प्राधान्यावगतिः। दिकमंक- wawa हि श्रधिकरणत्वादिकारकाम्तराविवश्ा्यां कममंकारक- सम्बन्धमा ज विव्ायाश्च सग्नन्धसामान्ये षहोप्राप्नौ अकथितश्चेति सजे कमसंन्ञाकरण्ट द्वितौ याविधानावगतावपि प्राधान्ये प्रमाण- भावात्‌ । we सप्तमौश्रवणेनाधिकरणएत्वविवच्ावगतेदितोयकम- प्रसह्षभावाश्च |

दप्न्धपयो गाभावादेव HAG प्राधान्यावगतिः। न Wise नाम दधिपयो्ूपा । रसघनोभावादिधमभेदेनार्यांम्तरलात्‌ | तद्ये शतं तच्छे दधि ae whan ae वाजिनमिति भेदेन

चतुर्थोऽध्यायः | acy

व्यवदे शाख | गोपयसोयेदिति fanart t-anararaenrns- पर्यायलाश्च जुषतां aay पय दूति तु धान्यश्रब्दवदिकारपरम्‌ | अतश दध्यामयनस्य वाक्ये GCN, शामर्थ्ेन दधिरुष्ष्टपयो- जन्यामिचायेलाङ्गोकारे च अन्यत्वाविश्रेषेण वाजिनायेलवश्याप्यवगतेः छभयं प्रयोजकमिति प्रापे |

खा वेश्वदेवौति स्वनाः प्रजृतपरामभिलान्‌ yar यप्मा- धान्येन निदिं्टं तदामिशषेत्यवधा्येते, म त्वर्थान्तरम्‌ । Taq मधु- राश्छङूपयो स्तयोरेवावधायेत इति न ततोऽप्र्थाश्तरम्‌। घनो भावस पोयूषा दिवदभेदेऽ्ुपपन्न yi शएय्निदेोऽणवस्छान्तरात्‌ | विकारा्थं-यद्प्रत्ययसूतिर पि तच्छन्दाद्यनुरो घेनावसश्ापरेव | तस्ा- ज्ञामिचाऽर्यान्तरमपि तु दधिप्योवा। तजापि विशेषनिषेय- सचष्टमेऽतिे र सिद्यथं निरूपयिष्यते |

afeg ear एवामिकारूपोडेश्ससम्नस्थित्वावगतेदेध्यानयनं तक्मयुक्रमेव । न तु वाजिनप्रयुक्रम्‌ । तस्य तच्छ्दाद्यभाषेनायां - न्तरतव्वप्रतौतेः । तव्छन्यत्वेऽपि श षित्वामवगमात्‌ । Way तस्यानु- fraser तद्यागख्य ख्खिष्टशदा दिव द नुभिष्यन्नप्रतिपन्तित्वा वगमेन परप्रबुक्कदध्यानयनो पञो वित्वा गतेन ततप्रयोजकलं वाजिनख्य कण्य- नौयं गौरवात्‌ |

प्रयोजनं, पूवं पखे वाजिनयागस्याथेकमलवेन समप्राधान्यापन्तेरा- मिचाथागविकारेऽनतिरेश्रः, शिद्धाग्ते त्वनुनिष्यश्लप्रतिपत्तिलेभा- मिकायागाङ्गलात्‌ तदिकारेऽतिदेशः।

सोमेश्वरस्य तु सिद्धान्तेऽपि वाजिनयागे श्रयंकमेलं वदत-

Rod भादरदौपिकां |

च्राभिशायागाङ्गलानापन्तेस्तदिकारेऽतिदेणो न सिद्धयेत्‌ wet शवोषौत्थस्य च विनिगमनाविरडेएवयत्यानुवादलस्य aaa TUR! | यन्त भाव्यकारादिभिः पूवपरे वाजिनलोपे श्रा मिश्चानाश्र- दव पुनदंध्यागयनेन वी जिनोत्पन्तिः. सिद्धान्ते वाञ्येन समापनमिति प्रयोननसुक्रम्‌ । तत्‌ षष्ठे इविर्नाग्रादिभिमिन्ते श्राव्येन समापनसख्य विभिबेन वच्छमाणतेन पूवंपच्चेऽपि तुखत्वादु पेकितम्‌ । ४।१॥०८॥ पदकमे ॥ सोमक्रयायेमेकरायनौं विधाय meaty aqua क्रियमाणे, तस्याः षट्‌ पदान्यनुनिच्रामति सप्तमं पदं स्पयेनं खिखेत्‌ । डिरष्वमनतधाय पदे जुहोति । ततः सप्तमं पदमध्वयु- wafer र्ञाति। aft हविर्धाने प्राचो प्रवन्तेयेयस्तरिं Aare सु्पाव्यादिति saat | तचाक्ाग्वज नमपि क्रयवदेषैकहायनौमयनश्य प्रयोजकम्‌ | जन्यलवद ङ्रितस्यापुभयच समलात्‌ । शरवाग्यश्चने हि तच्छष्दनेव पदपां श्रवो निर्दिष्टा दति ते तदङ्गम्‌ । पदस्य शेकदायनौनिर्‌- पितलम्‌, तस्याः सप्तमं पदमिन्युतुषञ्गाच्छाखा म्तरवचमाश्चावगत- fafa साऽपि तदङ्गम्‌ | aay नौयमामसंस्कारायेस्य नयनसयाप्यभयाथेला दुभयप्रयोच्य- लम्‌ । न च प्रकरणादेवेकहायनौलाभात्‌ AMER AAT THA | VACUA: पूरवभटत्यक्रौ कारेण प्रयोजकलफलकाङ्गल freee: न चं तथापि ्रयप्रथक्षलविभि्टेकायन्या एव तच्छब्देन orate + तेगात्तमण्ज्यादिति,- । इति भाष्य्टतः ata: |

चतुर्योऽध्यायः | ` ष्य

रौरा ्रकपालन्यायापन्तिः । ताले Seats तच्छष्दवेचर्शया- पक्तशस्येकहायनो खङूपमाचपरलाङ्कोकारादिति प्राते |

विधिमौरव-प्रथोजकद्रक्तिकक्पनागौ रवाभ्वां तच्छष्दश्य पूर्व परामर्धिवस्लभावेनो परजोग्छप्रकरणपराप्तारुवा दकलादगतेखेकडायन्याः कयमाजाङ्गलावघाथात्‌ तदाङ्गण्डतनयनस्यापि वन््ाजार्थलप्रतोते- Tyee पदहोमादिकं वा क्रयपरयुकरेकहायनोतखयनला भेन रिता नेका यन्याखब्नयनस्य वा प्रथोजकम्‌ | |

अतद्धेक हायन्यां mend नौोयमानायां देवाद्वाव्‌ शि बकमपद- पातेऽकान्धश्चनाथे पुनन तदामयनम्‌ । यथाग्रक्रिप्रयोगादौ कथ- SAH वा नेक हायनो प्रयुक्किः। अचाभ्बश्जनाथन्तु ये केरित्पां गवो- ग्राह्या एव । इणो पे सुख्धखो प्रातुपपन्ेः । wag आरादुषकार- कलाह्भावृ्छेव | यथाश्रकरिप्रथोगे areata निरधिकरणक एव TIGA ॥ ४॥१॥९ ०॥

शअर्थामिक्षान y दशेप्णेमाष्योः पुरोडाशकपालेन तुषासुपवप- तौति श्रुतम्‌ aM कपाल, कपाले qed अपयतोति अपरे विनियक्षस्यापि इतो यथा तुषोप्रवापा्नरेनाप्यर्थिकविग्ेषण- faften विनियोगात्‌ उभयप्रवक्रलम्‌ । न च पुरोडाग्राचेकपाक्ञ- aaa तुषोपवापे विनियोग तुषोपवापपरयुक्षलम्‌ । प्रहृतिविकार- ATARI तारथथंखमासायोगात्‌ । षष्ठौ समासे च सम्बन्धमाजाव- गतेख्लस्छ च कपाखलेनेव विनियोगेऽपि पुरोडाग्राधी पान्तष्टेव AAPA पदष्योपपन्सेरशुवादकत्ात्‌ |

यदि ठ्‌ प्रसङ्गखकष्टाभावादुपारेयस्वशे महृतम्रदणद्य च तानि

२८८ मादृदौपिका

देधमित्यच भिराङृतल्वाल्ञ पुरोडाशायकपाखनियम carga, ततोऽष्ठ नाम पुरोडाग्रसम्बन्धविशिष्टस्येव विधानम्‌ । aay तद्धिश्नकपाशब्या टृन्तिरेव ग लप्रयोजकत्वमपि । सम्बन्धरूपाङ्गाभावे- ऽपि श्रत्रिशोषदहवणौन्यायेन प्रधानग्तक पालबाधानुपपन्तेखर्वादौ ` तन्नियम भावरूपस्य प्रयोज कत्वफलस्यासम्भवादिति प्राप्ते |

पुरोडा ग्रसम्बन्धस्य प्रमाणाम्तर गम्बस्याछो चने तपप्युक्रत्स्याप्यव ` गतेगं॑पुमख्डुषो पवापविधिरपि age) wat शाघवादवघात- काल्लौमस्तृषोपवापः पर प्रयुक्रकपालोपजोवितया न कपाशोपा- दानासादगयोः प्रयोजकः । निनयनकाशोमम्त॒ कपाशधारणख् प्रयोजकौ भवत्येव । उपादानस्य तु सोऽप्यप्रयोजकः। प्रयोजम्‌, सर्वादौ म कपालनिथमः) श्रग्निहो्हवष्छानु वच्यते igi ti ११४

पश्रावनालम्भात्‌ ॥ पशौ, NE लोहितं ferret aa faced, wee श्रङृलो हितस्थेव वा प्रयोजकम्‌ । न We we प्रतिपन्िः। इदयादौनामेव इविद्ेन तस्यानुपय॒कवा दपूवं- खाधनत्वाभावाश्च | अतखाथेकर्मे वेदं श्रशल्लो हितस्य तावश्रयोजकम्‌ | पश्वालम्भोऽपि ख विशषनवाक्ये Ba: प्रयोजना काङ्खुः सम्‌ इदयादे- रिव लोहितादेरपि पश्छप्रज्तिकलमाचिपति भ fe इदयादेस्त दुत्पत्तिवाक्याधोनम्‌ । तद्य तदभावे इवि्ेनैव तद्दिधाथकलात्‌ + अतस्तजत्यपश्टपदमपि देवतासन्बन्धसिद्यायं वस्ततोऽलुाद्‌ एव ।

ag वोत्पत्तिवाक्धावगतं पशोर्यागसाधमत्म्‌, विश्रसनवाक्या- शुरोधात्‌ इवौरूपडदयादिभरकृतिलरूपमेवेति विश्रसनवाक्थस्यापि

St |

22८ १/ 2.८८3 Coron)

OLLECTION OF p RIEN 4

PUBLISHED BY THE ASIATIO SOCIETY OF BENGAL. New 8४14188, No. 1043. ie

~

uu aM Vil na

Pood भादरदौपिका |

| = 2, BHATTA DIPIKA

कं = - ~ जी

BELONGING TO THE PORVVA MIMAMSA SCHOOL OF

| त HINDU PHILOSOPHY

। BY KHANDA DEVA EDITED BY

MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRA KANTA TARKALANKARA. VOL. I, FASCICULUS 7.

CALCUTTA PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET,

1908. 4

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

0519116 POCIETY OF PENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA ( AND OBTAINABLE FROM THE SOCIKTY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO.,

46, Great Russert Srreet, Lonpon, W.0., anv Mr. Orro

Harrassow!, 30018116 ४, 1481९21७, Germany,

ON नि NP a en etal tm gn (मि ed

Complete copies of those works marked with an asterisk + vannot be a mse sore marked with an asterisk © cannot be supplied—some SS

of the Fasciculi being out of stock. BIBLIOTHECA INDICA, Sanskrit Series. Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each - .., Rs. Advaitachinta Kaustubhe, Fasc. 1 .., > cal te *Agni Purana, (Text) Fasc. 4-14 @ /6/each =... "अ od Aiteréya Brihmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. II, Faso. 1-6 ; Vol. III, _ Faso. 1-65, Vol. 1V, Fasc. 1-5 @ /6/ tie १ fee Anu Bhisyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each a bat Aphorisms of Sindilya, (English) Fase. 1 ye 0 Agtasthasrika Prajiiaparamita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each Agvavaidyaka, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/each ==... Sei ८ Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fase. 1-5; Vol. I. Fasc. 1-5 @ 1/ each १. ४ aad ज i *Bhamati, (Text) Fasc. 4-8 @ /6/ each Bhatta Dipika Vol. 1, Fasc. 1-4 ~= Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each eas Brhaddharma Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each 2

कैक

Bodhicaryavatara of Cantidevi, Faso. 1- She rool Cataduesani, Fasc. 1 nv = we ana ook Catalogue of Sanskrit Books and MSS., Fasc. 1-8 @ 2/ each न Qatapatha Brahmana, Faso. 1-6 .., ४७७ क aS Catasahasrika Prajnaparamita, (Text) Faso. 1-5 @ /6/ each Te *Caturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Fase. 1-18. Part II, Fasc. 1-10 @ /6/each =... ut the (९३ Catadusani, 8.80, 1 ˆ“ = ,,, १.३ 4 > ~ ~ Catasahasrika-prajna-parimita Part I, Fasc. 1-6 @ /6/ ५० श

Qlokavartika, (English) Faso. 1-3 ,.. a ies *Qrauta Sitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-17 @ /6/ each

Ditto Qankhayana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7 ; Vol. II, Fasc. 1-4; Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each sed sles ~ Qri Bhishyam, (Text) Fasc. 1-3 @ 6, each भ te Dan Kriya Kaumudi, Faso. 1-2... rd ५५३ “GS Gadadhara Paddhati Kalasara, Vol I, Faso. 1-5,,. ove at sist Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each = = ,,., न द Kala Viveka, Fasc. 1-5 ..,

Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each ws Katha Sarit Sigara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each ^ d Kurma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each =... va = Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each ae 3. Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each... = वु Mahi -bhasya-pradipddydta, (Text) Fasc, 1-9 & Vol. 1 I, Fase. 1-7 @ /6/ each J. os oD

Manutika Saggraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each 4° ar Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-6 @ /12 each 9 an *Mimamea Darcana, (Text) Fasc, 7-19 @ /6/ each” + is Narada Smrti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ क site दन

Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ ‘er ०५ Yee *Nirukta, (Text) Vol. IIJ, Fasc. 1-6; Vol, IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each .,, Nityacarapaddhati Faso. 1-7 (Text) @ /6/ = रि "भ Nyayabindutika,(Text) ... af ral 2, ie Nyaye Kusumiijali Prakarans (Text) Vol. 1, Fase, 1-6; Vol. 11, Fase, ' ~ 1-3 @ /6/ each or च = ;

>= 6

~ ध

~~ 2S ++ 6 >> ©> © १ +~ + ^© += +~ क # © =

~~ —

© ^ © ^~ +~ 9 # +~ © ere See +~ ^~ orn & ^ ^~ 2

Digitized rs Google ~

10

: _ 1 ॥८,५ © ० 9 ‰0 टर ट <

१ |

~~

Soe ere owo

. > = ff चि > =

- ५

+

~ El} 6.71 € ` Pea oy ८८----- a a qe SIA! F oT ८ ` 43 Zoe वु नि Gel २ ts ) a

« „3८418१1 05६ aAS?: तत्परत्वमेव । तथापि निरसनस्य u-

लो हितप्रयोजकले न किञ्चिद्दाघकमिति प्राते ।

दितौ थया निरसनस्य प्रहृतिललावगमान्न लो हिता दिप्रयोजकल्- मपि। उपययक्लाभावेऽपि चानुनिष्यन्नलेन प्रतिपन्तिसापेचतात्‌ परण्परयाऽपूवंसम्बन्धस्य सत्वेन चानर्थक्याभावात्‌ प्रतिपन्तिकर्मलोप- पत्तेः | प्रयोजने, पश्शोरिताद्यभावनाश्योस्तक्षोपः। प्रायसित्तं पर तल्लोपनिमिनने भवत्येव । शोभेश्वरशिखितरचोभागतसत्वे तु त्यागा शरस्याच्येन येन केनचिद्वा द्रवेण समापनं भवव्येवेति द्रष्टम्‌ ॥ ४।१।१ i

एकदेश ॥ चोत्तरात्‌ खिष्टते समवद्यतील्यादौ न दितोयादिनिरं शस्त प्रतिपन्तितव प्रमाणभावादपादानवेन wa eatag_a यागं प्रति गणएलादुक्तराद्धेस्य तावध्चागः प्रयोजको- भवत्येव । तस्य . wf सखप्रतिसन्नन्विय कित्किश्चदरव- यवाखेपकलं सुलभमेव । न च प्रह्टतपुरोडाशरूपावयवविसतरे म सखतन्त्ाचेपकलम्‌ । wea ea ade वि नियक्षवेनान्यच विभियोगासम्भवात्‌ । न च तस्य प्रतिपत्यपेचलाद्मलेपांरोनास्य प्रतिपत्तिकमेत्वम्‌ । प्रपां ग्ष्याप्रेयादिःप्रचेपवत्छयागाङ्गलेतैव प्रयो- जनागपेचतवात्‌ | छन्तराद्धंसां शमेदेनापि waa कारे वेरूणय्रसङ्गाच | प्रधानमाचरवसीकारेऽपि खचणायास्तावद- निवारा | wa: खिष्टश्यागोऽधेकर्मेव मयाजादि वहछचुन्तरा द तदवय विनोः प्रयोजक दति aa

waft तावद््ंकर्मेव स्यात्तथापि सखमनन्धिकलात्रतिषन्बन्ध्यये- 37

२९ ० भाटरदौपिका |

चायां यावत्मरुतप्रतिषम्बन्पिलाभस्तावन्नान्या केपकल्वकम्‌ | गौरवात्‌ | safe quad प्रतिपत्यपेः गरेषः। श्रतस्तद्‌ पौ वकल्वसेव | श्रत- एव ओेषात्खिष्टशटत इत्यपि लिक्गमुपपद्यते। एवश्चोत्तरद्धष्य त्यागं प्रति गलेन विनिचुक्रष्धापि प्रधानगतप्रतिपत्यपेच्वानुरो धेन वाक्चान्तरकरपनया Rats प्रति प्राधान्येऽपि न छतिः। ATT विधिनाऽपि धारणप्रयोजकत्कल्यना मिया तदनुपपन्तेश |

शत॒ एवानुमितप्रतिपत्तेरेव धारणप्रयोजकलादिकण्पना | दोषो नानुमिते साविति न्यायात्‌ । अनुमानस्य फंशसुख- ay! श्रत एव सर्वाणि yatta समवद्यतो ति लिङ्गमपि प्राधान्या दु पपन्नम्‌ । श्रत एव खिष्टकृत्रकेपोऽपि प्रधानाङ्गग्धतस्ततायक्रएव सन्‌ खिष्टश्त्यागस्याणयङ्ग तत्प्युक्रश्च । प्रतिपाद्यत विशेषात्‌ । चरतः स नावयविनो मोत्तरद्धेस्य वा प्रयोजकः। wae तु प्रयोजको भवत्येवेति सिद्धम्‌ renee en

अरमिचारणे ॥ दश्रपूणमासयोः, प्रयोजगेषेण हवोवभिधारय- तौति Wary ।

तभ प्रयाजगरेवोऽभिचार णस्य एतो यादितौयाभ्यासुपथक्रसंसकारा- पेया चोपयथोच्छयमाणसंस्कारस्याभ्यदिंतवाद्ध विःसंस्कारकलमेव | 7 तु प्रथाजग्रेषप्रतिपत्ययेलं, लकणाप्रषक्तात्‌ । न च ₹दविःसंस्कार- कले श्रदृष्टकरूपमापन्ेरपेखितदृष्टरूपप्र तिपच्यर्थत्लाभाय लचणा- इथाङ्गौ करणएमपि न दोषायेति भिश्रमतं युक्षम्‌ । fanee- पत्यधिकरणन्यायेना दृष्टकश्पनारेः wager | किच्च दितौ यायाः सप्तम्य्थेल्षकत्े रविषामभिघारणं प्त्युपादेयलापन्तेसद्गतबडलस्य

चतुर्थोऽध्यायः | Ret

विवच्ापत्तौ faaa करण्णपत्तिः। तथा च यहेकलाधिकरणे तद विवकच्वाऽभिधामं वान्तिककारोयं नोपपद्येत |

ay श्रभिघारणं प्रत्याधारलवेनाज्वितानांमपि इविषामाधारता- नियमं पल्युदे्यला दवि गशेषण्याविवचेति । तन्न । श्रताभिघारणं प्ल्यु- पादेयत्वेन faafeaa श्रार्चिंकाधारतानिथमं प्रत्यपि चयाणमेवो- दश्वतापत्तः। किञ्च azar भियमाश्रयस्तदया नियम दूति waa छपिराधारता नियमोऽपि श्रभिधार एनियमवत्तद्रारा प्रयालेव्वेवोष- य॒च्येत । इतरथा पड्खजाघमौतुषो पवापा दिवाक्येष्वपि करणता- निथमस्य जानो प्रतिपत्य्थलकपालसंस्कार कलापत्तेरे कला विवचा- uf: । एतेन पददयेऽपि लचणमनङ्गोश्त्याधारता नियमोहे- marae दविःसंख्या विवक्तासुक्रवतो भटृषोमेश्वरस्यापि मतं aye ।

ea कित्‌ atta एव॒ fatten? लकणामङ्गोर- त्यामिघारणएस्योभयाथेत्वं विजातौयानेकोटेश्यकलाच्च न ॒वाक्यभेद्‌- cag । तदपि न। निषादस्छपत्यधिकरणविरोधस्य तादव- QM) aire लाङणिकल्वस्टान्यास्यतलाच । न्याय्यत्वेऽपि वा श्रतरवौ रूपोरेश्यसंस्कारस्यैव धारणप्रयोजकलापन्तेखच |

fay ama न तावन्निमित्तफलादिवत्‌। उभयोरपि Bangers समानत्वात्‌ । श्रय वेजात्याभावेऽपि साकाञ्ुत्वादेव नानेकोदेश्यता । awa गोदोहनादेरपि we- प्रण्यनाद्युभयोदेश्यतापन्तेः। श्रतोऽभिघारणस्य केवल विःसंस्कारा- यंलाजिनयनकालोनतुषोपवापयुरोडाश्रकपाखन्यायेन गेषोत्पादना-

२९२ माढुदौपिक |

प्रयोजकलवेऽपि धारणप्रयोजकलोपपन्तिः। say देके इदया- द्यभिधारणाथं वाजपेये प्राजापत्यवपाभिघारणथं धारणौय एव पाजान्तरे प्रयाणगेषः। प्रकतौ हि प्रयाजोन्तरं वपायागमाजरं दला कालान्तरे इद यादियागः। वाजपेये च प्राजापत्यान्‌ क्रतू- पशूखोपक्रम्य द श्प्रयाजोत्तर पयेग्निकरणाने हते प्राजापत्धानां वेकलिको ब्रह्मसामकाले उत्कर्षः । श्रत पय्यप्निकरणोत्तरभाव्य- त्रप्रयाजगरेषेण क्रतुपश्वपा भिघारणवत्कालान्तरभा विप्राजापत्यव- पाभिधारण्यमपि ure: te दति प्राप्ते |

सत्थं प्रयाजगरेषा भिघारणं हविःषंखका राथंमेव वाक्येन विधौयते। तथापि तु प्रयाजशेषस्य प्रतिपश्यपेश्चत्वात्‌ तदनुरोधेभ fasacea वाक्यान्तरकण्यनयाऽभिधारणस्येव तत््मतिपत्यथमङ्गोकरिथते। न च प्रयाजेषु सव॑डोमस्येवापन्तेमं प्रतिपत्यपे्ा । श्रा यिंकप्रतिप्यन्र- विध्यभावेऽपि प्रयाजगरेषकरणएकाभिधारणएविधिमेव दितौवतुषोप- वापवद्भारणशेपापत्या सवं होमानापन्तेः |

न च॒ खिष्टशददि शां शरभेदाभावादभिघारणस्य waa इवि- रधत्वेनाकतेपमाचप्रमाणकप्रतिपत्ययलबाधः। ओतविधे्धारणद्या- चेपशक्रिकण्यनगौरवपरि हारार्थमेव फलमुखप्रतिपन्तिकल्पयनानुमतेः | अतएव श्ञानाध्याकेपश्रक्रिकल्यनागौरवपरिहाराथमधिकारिसद्योच- वत्‌ सन्निहित विःखङ्गोचोऽपि न दोषाय। श्रत एव aw न प्रतिपन्तियेथा दितौ यतुषोपवापकपालादौ, तच न तत्कज्यना । जाघन्यान्तु वच्यते |

श चाथिंकप्रतिपन्तिविधेरपि धारणाखेपश्रक्रिकर्पना ऽऽवश्कल्न

चतुर्थो ऽध्यायः | २९३

ओत विधेरेव तत्कर्पकल्वौ चित्यमिति वाच्यम्‌ । पूर्वाधिकर णएवदेवा- SAAR तत्कल्यनस्या रोषलात्‌। श्रनुमानस्य फलमुखलाञ्च । wy प्रतिपत्तिबलेनेवाचिक्षश्य धार णस्योपजौ वनादिनिगमना विरडेण सन्िहितसवहविःषु श्रभिघारणेपपत्तापि म कालान्तरौयदहविरयं धारणएमिति | श्रत एव प्राजापत्यवपामां क्रतुपश्भिः सद कर शपे सदह पश्यनालभते वपानामभिषतलायेति fay ब्रह्मसामकालौनल- पे तदभावं दशयति! weq सव्या वा एतहि वपा यरि अनमिषता इति Sua सव्यत्वमस्िन्यक्ते दशयति । न चाभि- चारणान्तरण ङूकत्निटत्तिः। तस्य तापमाजनिवन्तैकतेन ङूक- AAA ANTI ॥४।१।१ so

समानयनं ॥ दशेपूएमासयोः प्रयाजायं जहां चतुरहोतं विधाय, श्रष्टाबुपष्ति wwifa प्रयाजानुयाजेभ्यस्तदिति वचनेन “toad विधाय पुनधरैवायां sawed विहितम्‌ । ava चाति- हायेडो बर्हिः प्रतिसमानयते ज्ामौ पञ्तमिति श्रुतम्‌ |

तच किं प्रयाजाः समानयनस्य AGHA प्रयोजकासदटयं- शदसुभयं, उत ते भ्प्रयोजकाः श्रनूयाजा एव तु तयोः प्रयो- लकास्तदथश्चेदसुभयमिति चिन्तायाम्‌ |

प्रयाजानूयाजेभ्यस्तदिति इन्दान्ते श्रुतस्य TAWA प्रत्येकं सम्बन्धादुदेश्छगतश्यापयप्रा प्रलेनालुवादायो गादौ पञ्डतस्य न्यायत एव घरवप्रयाजार्थलप्रतोतेः WMI स्वप्रयानादौ समानोतला- इददिःमयाजकाल उपश्छति भ्रनूयाजाथेस्ैव सत्वेन तदेवेदं खमागयमं ततृंख्कारायमनुयाजप्रयक्ं न तु प्रयाजप्रयुक्षम्‌ । श्रत एव जओौदव-

२९४ भाददोपिक्ा।

wrafanaw सवं प्रथाजा्चलवादौ पश्तेम विकल्पः । निरतः प्राचौनं प्रयाजन्यजतोति तु श्रवय॒त्यासुवादमाजमिति प्रापे |

HAITI YAMAGATA श्रदृ टा यलापत्ते- विजिष्टविधिगौ रवात्‌ चिरित्यस्यावयल्याहुवादलापत्तेखच प्रयाजा - स्येदं समानयनम्‌ । तच्च wer जरहोतोति वचनादयप्राप्तमेषेति तदनुवादेन कारमाचमनेन विधोयते । wry प्रयाजानुथाचेभ्व- दत्यच प्रयाजाभ्यामनुयाजेभ्य दृत्यपि विदय्हे न. दोषः। श्रत एव जौहवमपि परिगरेषादाद्यप्रथाजचयायमेवेति न विकषश्प- प्रशङ्गोऽपि।

एवश्चातिश्याया मिडन्तलवेनानुयालाभावेऽपि चतुग्टेडोतान्याच्धा- नोति बडवचनं जौ हवोपश्टत चतुग हो तयोः प्रयाजेषु समुच्चयात्‌ प्रौवचतुगहौतमादाय सङ्गच्छते । इतरथा तयोविंकन्गदनुयाजा- भावे भौवमादाय चतुरुहोतददिलापन्तेषंङवचनातुपपत्तिः । way प्रथाजदय समानयनस्य तत्‌ सक्ताञ्यस्य च प्रयोजकमिति सिद्धम्‌ | सन्तादो तु समानयनपदं तत्कालोनप्रयाजदयपरम्‌ | आ्राज्यसंस्कारस्य समानयनस्याञ्यप्रयोजकल्वसिद्धान्ताुपपन्सेः WU wi

तच ॥ एवं तावदौपग्टतस्य प्रयाजा्थ॑त्मङ्गौ शत्य wate विचारितं, तदेव चाचि समाधोयते। waist गडाति अष्टा वुपष्छति ग्ज्ाति चतुतरुवायां ग्क्ञातोत्यशंयुक्रोत्पश्नान्या- व्यानि लिङ्गप्रकरणाग्धां यावस्छवेप्राकराणिकद्रव्यापेचकार्य्यायेतवेन विनियुश्यन्ते, तावश्चतुजे्ां eri प्रथाजेभ्यस्तदष्टाबुपश्ति गकषाति TRIM वा एतच्चन्नाय द्यते तत्‌ परुवाया-

चतुर्थोऽध्यायः | २९५

माग्धमित्या दिव चनेसम्तत्कार्णार्चंतेन विनियोगादौ पशतस्यानुधान- ama । यनु werquafa zeta प्रयाजानूयाजेभ्यसतदिति वचनम्‌ । AW ॒प्रयाजलानुयाजत्वरूपोदेश्छतावच्छद कभेदे वाक्थ- भेदापश्याऽनुयाजानां प्रयाजोत्तरलवालुवादमाज्मिति प्रापे ।

उभयतोऽणनुवादावश्यकत्वे समानवनादि विधिदृष्टा्लाद्यनु- Vea इड़ानुवाद वचमस्येवानुवादलम्‌ | म स वाक्यभेदः, यरेकला- धिकरण्य॒त्पादितकौस्भो क्ररौत्याऽष्व्ैयजमानौ वाचं यच्छत दूति वदवाक्यभेदान्‌ । श्रत श्रौ पशतं प्रयाजानुयाजाथेमिति सिद्धम्‌ ॥ ४।१।११५॥

AVES श्रष्टाबुपश्तोत्यनेनाष्टसंख्याकं यणं विधौयते, उत॒ चतुःसस्थाकग्रदणदयमिति चिन्तायाम्‌ । श्रतलादष्टसंस्ेव विवचिता न रतुःसंख्यादय, लणापन्तः। न शानारण्याधौतेम qed जरोतोत्यनेनानिदिंटद्रव्यकखवरोमानुवादेन wz तविधानात्रयाजादिष्वपि amare: प्रयाजानूधाजायचतुग्ेहौतदयो- इणेगोपग्छत्पाजमाजस्या् विधिप्रतोतेरषटपदं wearer मिति वाच्यम्‌ । श्रनारग्यविधिना अदहोतिचोदनाविहितप्रधाम- ATMA चत्‌ग्टदोतविधानेऽपि प्रयाजादिषु यनतिचोदना- सोदितेषु प्रखेपासख्योमस्य तदो यद्रवयसंस्कार कलेन तसमुदिश्य चतु- सेरोत विधानाशुपपन्तेः। श्रत एवोपांश्याजादौ चतुर wae Rem आहेत्यादि विष्यन्तरादेव धरैवादितञ्चतुगे होतविधामम्‌ |

aq वेतादूश्र विषये तदप्रात्चिस्तयापि वाचनिकेन प्राकरणिकेन वा wean बाधात्‌ तस्य प्रयाजाद्यतिरिकविषयत्मेवावश्छकम्‌ |

red माट्दोपिका |

न च शोमाङ्गग्दतवतुःसख्यायाः प्रधानाजितत्रादङ्गाभितया गह- शाङ्गग्ढ तयाष्टख्ख्यया बाधासम्भवः, उभयोरपि ग्रडणाक्घतलात्‌ |

अस्त वा चतुःसंद्यायाहोमाङ्गत्व, तयापि होमस्या्यचाङ्गला- देव न तदक्गवतुःसंख्याया बलवक्नम्‌ fay होमोरेगेन चतु- गरौ तविधिना प्रतिव्यक्ति तद्धदापत्तेर्ाव्मयाजानुयाजव्यक्तिभेदेन चतुग्ट रौतमेदात्‌ तावच्वतुर् ङौ तोर wg पा चरविधावष्टलानुवादानुप- प्तिः । न डि तवाञ्धभागयोरिवावयवशो होमे किञ्िन्ियामक- मस्ति |

ag वा तन्तथापि यथेवावयवशरो ₹ोमेऽपि IES प्रया- जआनुथाजसाधनला विघातस्तयेवाष्टसंस्याकग्रहणेनानुितेऽपि तदन्त - गेतलेन चतुष्कदयस्य सत्वादुभयोरपि सस्ययोः साधनलाविघातः | किंचैवं तव प्रयाजदयानुयाजजये fafean wits: प्राथयतैत्यष्टलानुवादातुपपत्तिः | श्रतस्तत्तत्ंस्थाकग्रहणसंस्ताच्यान्ये- बेतेर्वाष्येस्तन्नत्काच्यीहेशेन विधौयन्ते। a चास्मखतेऽपि प्रति- प्रधानं भेदप्रसङ्गः । विमियोगवाक्षयानुखारेण तथा प्राप्नावपि ye- गत्पत्तिवाक्यवेयर्थ्यान्ययानुपपत्या तयोत्पन्ञस्येकस्येवावयवशो विनि- योगाङ्ग कारात्‌ | श्रतोऽष्टतल्वं विवचितमिति ara ।

चतु्गृहोतान्याग्यानि भवन्ति न Waray भवति द्रत्यातिश्यायामिडान्तायां श्रुतस्य चतुग हो तस्य asa श्रनूयान- सामान्याभावरूपस्छ हेतोरेव तात्पय्येया हकतया श्रष्टावमविवङितम्‌ | अयं हि न तेन we क्रियत दति वद्थवादोऽपि तु लचणाद्यभावा- द्वत्‌ विशिष्टतुरुहोतबहत्विधिरेव चतुगटेडोतनिटेत्तिफलकः. |

चतुर्थोऽध्यायः | २६७

अतसदइखेम वयात्तिकस्पनायां aw धत्रानुयाजसामान्याभावोऽन्यजापि, तज चतुथं चतुग्टेरो तनिषन्तिरूपसाध्यसिद्धिः। अतय व्यतिरेकमुखेन चतु्थचतुर्ेडोतमनूयाजायेभितरख प्रथाजाथेमिति fag भवति । AVIVA चतुष्कदयखश्षण्या येवे उपपद्यत इति तस्िडधिः। इतरया इगूयाजाभावेऽप्य्टखरोतस्यानिटत्तलेन जौ वपरौ वरूपचट्‌ष्कदयस्यव प्राभ्ेबंडलाशुवा दानुपपन्तिः | कथञ्ित्‌ प्राप्नावपि वा समस्तवाक्धा- ni) न च वासमिकबडत्वे विधेरेवाथमथंवादः qua सम्भवति । ख्ठतिलच्णशा मावान्‌ । वस्तुतस्तु नाष्टपदेऽपि wear | ेतुबङेमेवा्धेस्यानुयाजायेलेऽधेस wares चावगते श्रातिश्यादा- वनूयाजाभावेनेवाष्टलस बाधोपपक्तः। शसु वा सा। प्रयोजने, IS प्रयाजा wire | TERE समं ख्यादश्चतलादिति न्यायेन पञ्चसपि farm fagra a SAAS ॥ BUCKLE

इति भाडृदौ पिका्थां चहुयेश्य wea: ॥

खदः। देच Tat, Gre SE करोति शरणा पश्मगक्तौति तम्‌ । तज सखर्ग्म्दवाच्यस्ता प्रसिद्धला दाचवाक्धेन wena भावनैव विधोयते । तजर च साघनोग्रलद्रव्यापेला्यां, तज यः प्रथमः WHE: WIA, खर्रिति ata गश्रकलस्य साधनत्वावगमा- दि तिकन्नै्यतापेखा्यां य॒पपदेन तद्धमेखचणया Wat च्णादयो- विध्तोयन्ते। अथ वा aaa यपावयवकलं शिद्धान्ते षष सथेव मते युपधमेकत्वसम्बन्धः षष्ठ्यथ इति म we) एवसुत्पन्ञस्य

* इत्यमेव पाटः सन्मे | खरकभ्निका, दति तु मवितुं यक्तम्‌ । 38

२९८ भाददौपिका |

च दितौयवाक्येन विनियोगः। wa वा दितौोयवाक्याचिप्तखर- कमंकभावनानुवादेन धुपधमेमा्विधिरिति a fafirefafacfa 1

ग॒ चेवमपि waensze सभ्बन्पिकलादे वोत्तराधांदिवधूपौ- यत्नो पपत्तेरप्रथोजकत्यो पपत्तिः। खतन्त्रकाष्टाप्रयोजकत्वेऽपि WE निष्टाञ्चनप्रोश्णा दिधमेप्योजकत्वो पपन्तेः। श्रतएव धमंप्रयोजनक- त्वेन काष्टाम्तरप्रथोनकल्ग्रद्धायां तज्निवन्तैकत्येन, यदन्यस्य, Tee खरं कुर्या दन्येऽस्यां लो कमन्ारोद्ेयुरिति गिन्दाऽपि सङ्गच्छते । धर्मप्रयोभकल्वेऽपि श यपेकादभिन्यां ययानुपूव्ये waft: पद्यम्‌ खमंज्येति धूपमेदेन BMS देनं भासुपपश्नम्‌ । भ चैवमपि वया युपावथवकलसम्बन्धेनाणुपपन्तेयूपधमेकलयुपसम्बन्धपरल एव निथामकाभावः | शकलकरणकलादेव धूपौयलसिद्धेराधवाक्छवैथ- wines नियामकल्वादिति प्राप्ते |

न॒ युपधमेकतसम्बन्धः THT: । आलुश्राखनिकयुपावयवकल- सम्बन्धच्येव तद्थतोपपन्तेः | श्रतएव यथाशक्ति प्रयोगादौ यूपा- भावेऽपि खवंयेमेव वनगममादि सिद्धिः पञ्चारन्नित्व सिद्यर्थेम्‌। न च शकलभुत्ेव प्राप्तलान्तदिधिवेयथ्यम्‌। एतदिष्यभावे ूपपद्र हितानां पर श्वादाम-वमगमम-टचच्छदम-स्थाणवाङत्यादौनां यपा थत्वत्‌ खव warty सम्भवेन शकलभरुते टेचप्रतियो गितयेवोपपन्तेः | दितौय- यूपच्छेदना दि, धूपञ्किनत्तौत्या दिवाक्येन विदितं यूपाभावे परं निवन्तेताम्‌ । म तु वनगमनाद्यपि | श्रतस्तज्जिटत्तिफलकयपातु-

* यद्यन्यस्य, दति भाष्यष्टतः पाठः | + न्धस्य, इत्याद श्र एक्तके पाठः |

चतुर्थोऽध्यायः | REE

frecqafoge? धूपावयवकलविधिरधेवानेव । श्रतणएव॒धपालु- निष्यन्ञप्रथमश्रकलना्रे येम केमरित्काष्टेनाश्चनं wit) तेन प्रोचण्णादेः wate प्रमाणाभावान्न खरस्तषां प्रयोजकः | सूजाणि च सुधोभिरस्मिश्नेवायं व्याख्येयानि न तु भाग्यकारोके ॥ ४।२। १ ॥ शाखायां ॥ दशेपूणमाषयोः शाखामधिष्टत्य, प्रासौमाइरतोति wag तच प्राचोग्ष्दस्तावदिम्विधेषवासौ । प्राचौसुरेति सवितेति प्रयोगात्‌ । देश्वाचौवा, न तु तरेश््श्राखावाचौ | अतखोप- कमख्प्रातिपदिके शखणाऽपेच्या at दितौयेव wae व्याख्यातुं य॒क्ना । प्रतिश्न्दाध्याहारो वा । (“कर्माकाङ्घगयां च प्रश्तलादेव शाखा तत्त्वेन सम्बध्यते । प्राग्देश्रस्य च पूर्वोत्तरावध्यपेचा्यां प्रल्यल्ो- पस्थिततात्ामर््याख वन-विहार दे शै तत्वेन सम्बध्येते । तेन वना - दिदारोपल्लकितप्राचौं प्रति nrararecatia वाक्यायौ नतु see aay शाखामिति। तथाले ferntfa eq लाहइरतौति ara प्रधानग्धतविभक्नौ wearer: प्रति्ब्दाध्याहारस्य ar कर्माध्या- दारस्य पूर्वो्तरावध्यध्याहारखदष्टतस्यापेखया एकस्मिम्‌ प्रातिष- दिकणएव प्ररूतगाखाश्चणया वाक्याच पपन्ते, RAE टचावथव- विशेषलर्ूपग्राखालेमेवोपखितटचावधिकतथाऽपयुपपन्तेः शाखावाद एवायम्‌ । तेन see प्राग्देश्रभवां प्राचो शाखां किला श्राइर- Tat: प्रयोजनानुरोधान्तु विहारदेशं प्रतोति waa wreret

(१) परतिश्रब्दाध्याहारे sat प्रति ाहरतौति mati तथ च किमाहस्तोत्स्तयाइर्णस्य RANA! वच्च oat wes कम्भत्वेन संवध्यते इति भावः |

Roe atgaifaat |

प्राग्देशभवलमाचविधानफलकत्वाच्चं खाचवम्‌ | तव तु शखाइरणे- tia प्ाग्देश्रभव- बिदारावधिकलविधाने गौरवम्‌ । धाश्जिकाश्च दिम्बादमेव वदन्ति ॥ ४।२॥९॥

Marat ॥ asa, शाखामाख्छिनन्ति, शाखामाइरति, ae: wet परिवास्योपवेशं* करोतोति श्रुतम्‌ । aw शाखाग्रष्दस्ता- बदाद्यवाक्ययोः समूखस्येव वाचको न ल्वयमा जश्च | शअरतसततौ यवाक्ये- ऽपि तत्पर एव । तदथै चख परिवासनं श्रग्रमूखविभागा्म्‌ । रत- gia ger इति पदं दितोया्यं ened वा afd व्याख्यायोपवेश्नं करोति cqarafa । न aurea सत्परि- वाने | तथाले श्रग्रष्याणुपवेग्रलपरसङ्गेन मूलत Laer वा्षकलात्‌ । अतः परिवासनेनायं ga च श्राखापदाभिधेयं विभज्य मूखसुपवेशसंश्चसुपादन्त इति उतोयवाक्धा्येः। तस्य च विनियोगापेच्ाभामग्द्य वत्सापाकरणादौ Fwa कपाशोपधागादौ व्नादिनिधोगः। अत॒ उभयमपि देदनाररणएपरिवाशनादौनां प्रयोजकम्‌ |

QQ वा शाखाग्रष्दोऽपमाजवानौ। तथापि qua इति farted परिवाखनस्य कर्मेति परिवा षनश्चुभवप्रयुक्षम्‌। खषा वा मूखापाद नकपरिवाखनसु पवेश्रकरण्ाथे विधौयत दति शोऽपि प्रथो- शक इति प्रान्ते । | |

मृशत दूति तिः Tein एव । सावं विभह्वयैकलवानु शासनं तु लाच्चणिकम्‌ । अन्यथा विशिष्य पञ्चम्यथंकलानुश्रासने यर्थ-

——

* उपवेषश्रब्दो मू दंखषकारयक्तो भाव्ये Tess |

चतुय ऽध्यायः | Red

wey! अतो मूखापादानकं परिवाखनं दितोयाचत्या me- संस्कारकमेव । न ठु वाक्याद्‌ पवेश्रकरणाङ्गम्‌ । न चोभयसंरकषारकम्‌ | दितोयाच्रुतेवेश्ो यस्लात्‌ | उदेश्ानेकलप्रसङ्गाश्च । अतः शाखा- शब्दोऽपि मूलापादानकपरिवासनख्ङ्धिपथं न विरच्यते, अतएव वल्छापाकरण्ठादौ श्राखापदेनेवायविनिधोगः। अतो qe परिवास- नाक्गमेव | एवं च व्यवहितकश्यनाऽपि न yea) अतएव परिवाष- नातु निष्यश्लमूलब्येवो पवेश्ररूपं संज्चाकरकर णम्‌(र)। wow श्राखा- पदेगेव खव च विनियोगेन संज्ञा म्तरवे चर्थ्थापन्तेः। अतो न व्यवदडित- कश्यनाया WAI | अतः GAVAGE उपवेश करोतो त्यथमनुवादो शयबन्तापेखितङ्रियान्तरप्रद श्नायेः। wit ग मूलं ङेदना दीनां प्रयोजकम्‌ । प्रयोजनं, पौणमास्यां श्राख्ाऽभावेन चेन केन चित्काषटेन कपालोपधानं ग द्वपवेश्रकरण्यम्‌ ॥ ४।२।३ ॥ रणे ॥ तमेव, सूक्रवाकेन प्रस्तरं भहरतोति VE शाखया Wat WET च श्रुतम्‌ । ATTA तावन्मान्तव्िंकदेवतासम्बन्धा- डोमविधिरित्युक्षम्‌(९ । म तु दिते यवाक्यविहितप्रहरणातुवादेन मस्तरसुदिष्य सक्वाकविधिरिति तन्लसारोक्नम्‌। घागब्यापि विधौ AMAIA: | यागविधाथकवाक्यान्तरककश्यने गौरवाच) Wry दितौयवाक्ये प्रहरतिना शोममनुच्च wrererferarefafe: । aemge निपातलेन परस्परान्वयश्यत्यन्तेखच म शाखा साहित्यं

(१) योऽयं समादतायाः परलाश्शशाखायाः पररिवासमानुनिष्यन्नो मूल- मागः प्रादेण्मिवः, वस्येवोपवेश् सं्ेत्ध्थैः | | ` (र). दवौयाध्यायस्य डितोयपादे gana चेति पश्चमाधिकषरणे |

ROR माटूदौपिका |

चेति विसथानेकता । wre ava wa vecigu एवं श्राखाऽपि। aw त्वेतावाजिश्रेषः। ware दितौयथा प्रखेपांश्ं प्रति प्रतिपाद्यल्ावगमान्न त्यागं श्रस्तस्याचेपक इत्युक्रम्‌ । शाखायास्छ वत्छापाकरण्णदाविव दुणलश्येवावगतेः प्रस्तररोमः प्रयोजक एषेति पौणंमाश्यामपि तदथं शाखोत्पादनौयेति प्राते ।

आद्यवाक्ये सूक्रवाकाग्बयानुरोधेम प्रहर तिमा शोमलक्षणाथामपि दितौयवाक्ये प्रहरतिना ₹होमलच्णायां प्रमाणाभावात्‌ प्रदरणल्यैव श्राखासाहित्यम्बन्धमाे कियते । रतश्च यथेव प्रहरणं प्रति प्रस्तरस्य ENVY GAIA, तथा शाखायाः | शताथेत्वा विशेषात्‌ | म्‌ च दरतोयया ae: करणत्वावगतिः। सह-ग्ब्टयोगेन तस्याः करणत्वानमिधायकलात्‌ । म चेवं शाखां प्रररतोव्येवमेव awe STATA: परस्तरादिपदवेयष्येम्‌ । प्रस्तरप्रहरणकालौनेतत्महरणएसिद्य- GAT | अतएव प्रस्तरप्रहरणएकाखविगशिष्टप्रहरणच्येव शाष्वोटेगेनाज बिवकितगत्या विधानम्‌ । म तु प्रस्तरप्रहरणव्यक्षेरेव शाखो गेन विनिधोगः। aera यथाशक्ति प्रयोगादौ प्रस्तराभाषेऽपि शाखा- प्रहरणानापत्तेः। wry प्रतिपत्तितवात्‌ प्रहरणमपि न शाखाथाः प्रयोजकम्‌ । तेन पौणमास्यां न शाखोत्ादनम्‌ । यथा तु प्रसर प्रहरणग्यक्रावेव शाखाया म JUHA, तथा षष्टे वच्छते ॥ ४।२॥४॥

उत्पश्यकंयोगात्‌ ॥ awa: sweaty विहितप्रणथनम- संस्कतानामपां, प्रोता भिरेवोःषि संयौतौ ति वचने संयवना्थैलेन विनियोगवदन्ते, अन्तदि प्रणौतानिगयनायतेनापि विनियोगाद्‌- ware | म च निनयनवाक्ये दितौया मिद परात्‌ प्रतिपत्तित्-

चतुर्थोऽध्यायः | १०३

शद्धा । श््रलेनाध्वयुषण याव्सथवनो पथोगिनौनामेवापां प्रणयनेन शओेषाभावात्‌ प्रतिपत्तिलाशुपपन्तेः । श्रत: सकन्यायेन निनथनष्दाथं- कमलात्‌ प्रयोजकत्वमिति प्राप्ते |

दितौयासंयोगादाकोषेकराणणं प्रतिपन्तिरेवेयम्‌ । म च गरषा- भावः, तस्यावजेनौ यल्ात्‌ | श्रमन्यथा सिद्ध प्रतिपन्तर्धारणप्रयोजकलाञ्च | अतः संयवमभेव प्रयोजकम्‌ । अच चाग्रेयादिषशविःपाकलेभेव संयवनस्य str! तेन चर्वांदावपि प्रौ ताः भवनग्येव । अरत एवान्युदितिऽष्टौ दध्पयसोरपि प्रणोताधर्मावच्छयन्ते | agag कपालं प्रति atw- जन्यपाकलेनैव पिष्डसंयवनतेनेवोदेश्ता | श्रतिप्रसक्रघरमेण तदङ्गो- कारे प्रमाणाभावात्‌ । दधिपयषोः प्रणोताधर्मास्ठ छशलाचिन्तया | arfearg waterafa प्रणताः कुवन्ति । प्रयोजनं, संयवनोन्तर maar fra तदनुत्प्तिः ॥ ४।२।५ a

प्रासमवत्‌ ॥ सोमे, दण्डेन दोख्यतोत्यनेन दण्डस्य दौकाभि- व्यच्चकत्वं विधाय, aa Ma मेजावरूणाय दण्डं प्रयच्छतोति श्रुतम्‌ । तच पूर्ववदेव दितौ यासंयोगात्‌ मेनावरफसम्बन्धि दानं दष्डप्रतिपन्तिः चतूर्थो vequaear । वेदविदे गान्ददातीति वद्धा प्राधान्याभावेऽपि शन््रदानार्थिंकेव । wag दौचितदण्डस्य दानमाचेण प्रतिपत्तिसिद्धे्नावश्यं स एव दण्डो दण्डो प्रेषानन्वाडे- त्यनेम्‌ प्रैषातुवचने विनियुच्यते । तेन ग प्रैषानुवचनं दण्डद्ामस्य प्रयोजकमिति निरूढपश्चादावपि म तदनुष्टेयमिति प्रापे |

+ इत्यमेव पाठः सव्ये | लच्तिका,- एति तु भवितुमु चितम्‌ |

Reg argzeifaent |

कर्मणा यममिपरेति ख सग््रदानमिति wear feat प्रति व्याणमानं कमेकारकं प्रत्यपि waza व्यायमामलावगतेविंधि- बलेन कस्य चिद्ाप्यमानस्येश्ितले कष्यमाने व्याप्यव्याणस्य सुतरां व्याप्यत्वमिति न्यायेन भेशावरण एव तदवगतेस्तच्येवोदेग्छलम्‌ | सम्भवति च मै जावस्णच्योपथो गादुदेश्वलम्‌ | बेदविदादौ तु बाधात्‌ खगदेरेवोदेभ्यता । Tega caw प्रयोजनमिति argera- ल्मपि । म चेवं दण्डमिति दितौ याऽसुपपन्तिः, सक्ुवत्करणशतन- शखणायेत्वात्‌ | | | थक मद्धेऽनौ णितिकमेलेन तदुपपज्निरित्युकम्‌ । aeretacty, wala च रोच्छन्दसौत्थादिश्ुत्या* सक्मकल्वावगतेः खक्ष्वपि तदापन्तेरनो्यितकमेत्वेऽपि चोदेश्यानेकत्वनिमिन्तकवाक्धमेदापरि- wees कौस्तुभ एवोक्रलादुपेकितम्‌ |

SZ वा दणष्डष्यानोखितक्मलेभेवाग्वथः। सम्प्रदानस्य च सत्यपि प्राधान्ये सम्मदानलेनेवान्वयात्‌ a द्विकमकल्वापन्मिरिश्यपि बोध्यम्‌ । wag दण्डविशिष्टदानष्योपयोगापेचायां दण्डौ Rar- गन्वादेत्धादिना प्रेषानुवचना्ेलेन fafraeqa । wait निरूट- पश्वादौ दौचासोमक्रयाभावेऽपि दण्डदानानुष्टामं तस्य प्रेषानुवचम- TARA ATTA |

इद ग्नि away) प्रदानस्य दण्डं yaaa Flazwe कथं anya afte aaa हृते यजमाने पुनः खयं

* इत्यमेव पाटः सव्वं । ख्या इति तु भवितुमुचितम्‌ । zatat च होश्छन्दसि दति fe पायिनिद्धवम्‌ ¦ न त्वियं श्रुतिः |

चतुरथोऽध्यायः। Rey

STH WR! म॒चेतावतेव दष्डकायेदौकामिव्यश्जकालंबन - खमार्िः, येगोपादागलाघवानुरोधेन प्रछत एव zial न चख दागविष्यतुरोधेन कायसङोचः, तख लौ किकदण्डेनाप्यपपक्तेः | प्रतिपक्भिले तु हृष्णविषाणावदेव यक्रसत्छङ्घोच दूति |

अन aa: | ओौतविधेर्थकरमेपरतेऽणद्मदु क्मरयाजगेषाभिधारण- न्यायेनाथिंकदानप्रतिपन्तिविध्य्नरकल्यनया ग्रतेऽपि का्चंसङ्को- चोपपन्तिः। न॒ चाज मघे प्रतिप्यपेषाऽभावात्कल्पकाभावेन लव्यायवेशचष्यम्‌ । दानविभेरदष्डान्तरप्रयोजकलश्रकिकल्पनाभिया का्थेसद्रोचमङ्गगोशत्यापि मध्ये AIM: | Tey लोकेऽन्यानु- रोपेनाप्यवभ््ापेचच विषये RITES एव तदाकष॑ः | शक्यते लाच त्यागांशस्य भेचावरुणोपकारकताभावान्नद गे दण्ड- परतिपश्यथै्वं an । खलल्यागाभावेऽपि समपंणमानेणणपि प्रैषानु- वचनोपपन्तेः | wag प्रतिपश्यतुरोधेम दोकितदणष्डविषयत्सिदड्धिः | अत॒ एव सजे सवेषां दण्डानां दानम्‌ । एवं ख परम्रयक्रदण्डोप- लो विलान्न ओौतदानविधिः, परैषागुवचमादेवां दौकितदण्डसक् दष्डान्तराखेपकलत्म्‌ | तज्ाशादौ तु दण्डान्तराकेपकतम्‌ श्रा ग्वश्जनन्यायेनेष्टमेव | ओौतदामविधावेकत्वख्रवणादेकदण्डदानमेव जैभावरणोपकारकमिति शते प्रेषामुदचनम एक एव ze इत्यपि बोध्यम्‌ |

ददं च दौखितदण्डप्रापकवचनस्य पार्चणारण्यादिमौमांबकैर- लिखनात्तदभावममिपरव्योक्षम्‌। tay तेत्निरोयथ्ाखायां, यहो-

खितदण्डं प्रयच्छतौति सा्थेवाटकवा क्धान्तरञखवणात्‌ कौत इति 39

|

\

५

Rog aTgcifaant |

दौकितपद्‌र हितवाक्ये प्रतिपन्तिविष्यग्तराकश्षनेऽपि भ शतिः + ते्तिरौ यवाक्ेनेव -मेजावदणपदाञवखेन zee प्रतिपन्ित्वसिद्धेः । Rrra तु मेषावरुणपदञ्जवफेन तश्राधान्यावगतेः तदुपकारार्थ- लमेव । way afew sented staan खतन्तरदष्डाखेपशक्रिकण्पनागौ MT च परख्यरापेखिततया रोङितदष्डच्येव मेजावरुकोपकारा्लसिद्धिः |

न च क्रौतवाक्छविदितदष्ड एव तैनतिरोधवाश्येन ठौकाखम्य- म्थविधागोपपक्छेः न प्रतिपल्तिविधायकलमिति वाच्यम्‌ । तथाल caigin दौ दिततकविधावेकप्रखरताभङ्गापततः । ग चेवम्ष्यतदाक्ष- विहितप्रतिपश्चलुवारेन Stara राजक्यो्लरकाशलस्येव विधा- गोपपन्तेनाथंकमंत्वम्‌ | मे जावरुणसश्दानस्यापि faut वाक्यभेदा- aw! wa उभयचापि दानविधिः। तज च टौखितवाक्छे प्रति- ufafafe: | सन्मटानाश्रबणान्‌ | दौखितपदश्रवलाच्च । mrad उन्यल्वाऽथेकमेलमेव | उभयप्रथोजनं Gay ।

वस्ठ॒तस्तु कोतवाक्येऽपि परेषानुवचनोपयोगिदणष्डरस्कार कलमेवं दागष्येति दणष्डख्ापौख्ितकमेलमेव । न लेताबता दण्छपनिपन्तिलं, STATS AMAT | मेजावर्णख तु स्रदाभले- ware इति न कचिरोषः। यदा भेजावदणटोरेग्ेनेव दष्डटानं मेचावरणसंस्कारकम्‌ | कश्पितेम विधिना उपयोच्यमाणदष्ड- संस्कारकमपि । wera । खे iat wart तु दण्डी प्रषानन्वाद्ेति fue प्रथमातिक्रमे कारणामावारेकवयनान्तेन वयत्प्तिमङ्गोहत्य watery दिक्‌ ॥४॥२॥९॥

UOT SATS: | ३०७

खत्यन्तो 1 सोमे, छश्ा विषाणया क्षते इति कष्टूयना ङ्गे wurfaqret विधाच पुनराश्ातम्‌ । गोता cfeurg ware werfarret प्राद्यतोति । ay निनवनवतप्राषमं प्रतिपन्तिरेष, दितोधाशयोभात्‌ । न च <femertucaeafa टरोखितख्य TTA हतकरलवाभावेन न परतिपश्दता । waa चा षिद्कप्रतिपन्तिविशिवश्ादेव दकिकादानमाह्लालोगकष्ड्यनचछेव AMATI TST |

न च nfs कार्यस जातलेन deercemige- विनियोगभङ्गेन कावद वंकमलमेव स्ञादिति वाच्यम्‌ । जातेऽपि कार्थ उपयुष्कादि क निकेपतमिति श्रपेशाऽस्लेमेति प्रतिपन्ति- निचमविषेश्पयो गोपपक्ेः। तष्वन्धनियमादृषटस्य stage भाते- ऽपि तदब्थवहितका्चत्पत्यपथो मियागा पूरव निष्ठथोग्यताजनन एवो- पथोगः। म तु एतदकरणश्य ARETE । प्रयाना- दावष्यकरषष्याग्रयादिकार्थातुत्पादकलकस्यमापन्तेः । अकरणलादेः कारणतावच्छेटकल्वादिकश्यने गौरवाचखेत्धादि ate श्रपूर्वाधिकरणे Faq श्रत एवाहिताप्नेः परिधानौये safe पाजासादनमादिरूप- प्रतिपक्तेदपि शेडहिककमांतिरिक्कमाङ्गलश्येव फखवखेन कण्यनारे- खिकणलोत्पश्लावपि न शतिरित्थपि asa wer ॥४॥ ९॥७॥

खौमिकेच॥ ata, एव वादरनेककपाखेनावकतं धन्ति इत्य- नेनावब्धथसंश्चकं कमे विधाय, uftafeatafad aaa चन्तोति श्रुतम्‌ । तच तोयया सोमशिषनस् BCVA AS च पानेऽखम्विऽथवश्छयं wan: न दितौयायेखकषणथा प्रतिपन्ति-

Roc माट्दोपिका ।

aaa । म च प्रतिपश्यपेचत्वाहृष्टायेतलाभाय तल्च्णायामपि म॒ ate: निषादस्थपत्धधिकरणन्यायेन शषणनुपपन्तेः। यमत दौ खिद्धावनाभेदमाचाङ्गो कारेण तस्मि्लेवावब्धये समुश्चयेन निवेशः पूवपक्ितः, तद्ाजिनेऽपि तथापन्तेश्पेखितम्‌ । अतोऽवशयस्यापि दौ चोग्रो चनशूपेककार्यतेग franca: द्रव्याणामपि विकणश्यः। Beta तु तन््णनुष्टानाल्छमु्चय इति प्राप्ते ।

RAAT AIS मामा तिदे शकले गौएलापन्तेः वाखक- लेऽनेक श्रक्रिकण्पमा प्रसङ्गा ह्‌ वताऽभावेन चाङूपतलापन्तेः( वारूेनेत्य- मुषङ्गश्य दे शखचणथाऽप्यपपन्तावन्याख्लाथानरूपधालये एव षोम- लिप्तप्रतिपन्तित्वेन विधौयते । एवं च धावर्थां विवा परपदाचै- सम्बन्धे विधानं कर्माम्तरलादिकश्पना च afar भवति। a4 तेनेत्यनेन करणत्वत्या गेन ears । श्रानुशासनिकषहयोगलठ- तौोयाऽङ्गोकारेफ साहित्यमाचोक्रौ क्मेलेनेव तदाश्रय खखणाया- mam: | wee परं देशलखणायेमिति म कञचिरहोषः ॥४॥ ९॥८॥

HUW तच तज कर्तारोऽध्व्यवादयः, कालाः पौणंमास्वादयो, दभाः खमादयो, द्रवाणि ब्रोदयादौनि, गुणाः श्ुक्तादयः, संस्कारा- ्रवघातादयसतत्तदाक्ये श्रुताः क्मचोदनयेवाेपेण प्राप्तलान्न विधौ- यन्ते । wat न कमेविधिभिनियमेम प्रयुष्यन्त इत्ाश्रङ्ाऽऽभाखे प्राते |

(१) इब्यदेवते fe यागस्य रूपमिग्यक्ुपरं वच्यते |

चतुर्यो ऽध्यायः | ३०९

धावदाच्पेणानियताः प्रा्यन्ते, तावदशनेन नियमणलक विधि- करण्णान्नियमेनेव प्रयोजकलम्‌ | नियमविधिप्रकारख सर्वोऽप्यनाग- ताबेणन्यायेनाच कौस्तुभे च मन्त्ाधिकरण एव दितः ॥४॥२॥ ८॥९०॥ १९१८९ ॥

यजतिशोदना ॥ प्रसङ्गाद्यागादिपदार्थाविध्यनुष्टाप्याः के इति विचार्यन्ते । यज प्रखेपाङ्गको देवतोहं पूवको दव्यत्यागोऽनुषह्टोयते, eam: | प्रयाजादिषु प्रखेपसिद्ययमां विगरेषणम्‌ । तच धागाखेपखेव waufag:) शक्यतावच्छेदकं लोक्रविधत्थागत्सम- व्यापकं जातिरूपमखण्डोपाधिङ्ूपं वा खामान्यमिल्युक्मेव । प्रकेप- प्रधानक उकविधख््यागो ware: |) सस्मदामखलापादनपूवंको- द्रयत्यागोदामपदायेः | उभया पि शक्यतावच्छदकं तन्तद्धमंषम- व्यापकं पूववदेव सामान्यम्‌ | एतत्‌ ख्चग्याख्यानान्तराणि तु गता्य- are लिखितानि ॥४॥२।१२।१२॥

विधेः॥ सोमे, यदातिथ्यायां बिस्तदु पसदान्तदद्नोषो मोयस्येति शतम्‌ । aa देवदत्तस्य गौ येज्नदन्ताय दौयतामिति वद्यदाति- श्यायां बरिस्तन्तत whey उपखदा्यं विधोयते । तेनातिथ्यायां afta उपादानमाचं प्रयव्यते । wa धर्मां श्रास्तरण्टरिकायष्ठेत- राभ्याभिति प्रथमः पचः |

उपादानमाजस््ा तिश्याप्रयक्रले अप्राहतकायंकारिलापन्तरति-

(१) खचर भाव्यकारेय चौखधिकास्णानि कल्पितानि । प्रथमं करदेश्य- कालानां नियमार्थम्‌, fetta दब्यग्रुणयोः, एतोयं स्कार विधानस्य | यज्यङ्नता तु TIAA संग्दौवम्‌ | Taqueria सं यशो द्वयः |

९६० माटदौपिक्ा |

देश्प्राप्रघर्मादिशोपे प्रमाणभावाच्ाख्िद्च विधानानुपपन्तराति- व्या याुपयुक्राया एव॒ बर्िथकेरुभयोद्रगरन निरिष्टिकोपदेश्ः । ततश्च बरिधमाणणम्रातिच्याये शतानान्तदपूर्वोत्यन्लौ ना श्ाकच्यामेव व्यक्रावुपसदाद्ययं पुनः पुनरूपादानवच्थै करणम्‌ । यथपि च कघो- प्रकारकमाहृताचार पुनःश्रवफादुपशदामपूवेलं वच्छते, तथापि wet रिषो ्गप्रधानसाधारणलात्‌ खौ वाघाराथंमेव तत्करणम्‌ । afe- ancia च तेनेव सम्बन्ेणोपखदुर रेन विधानम्‌ | इतरथा प्राहृत- का्ेकारितापत्तेः। बद्धिःपरतिपनेख्ठ eran: प्रह्नतावत्पत्वपूदं- निष्टवोग्यताबन्वादकतयेद ae भाशादद्नौषोमोचान्ते करेऽपि मातिष्योपषदयंव्वम्‌ । wesfearar तयोखल्ोपः। तेन निरि्ि- कोपदेश् इति feate: qe: |

विना वचगमन्यबोपयक़स्वान्यचोपदेप्र frerercfactneti- दे शप्राप्रलवनादिबाधे प्रमाणाभावाच्च ्रातिष्याप्रकरणपरटितवदङ्गाश्च- ज्रालारिवरिषर्माणासुभयोरतिदेश्ो वाचनिक इति wate: qe! अखि va न fwafa व्यश्व्वधम्‌ |

fagieng 1 बर्दिःपरे अशशायां प्रमाष्ठाभावात्‌ faafa व्येका विधानम्‌ | तत्ातिष्योपक्मे शयमानं बरिखितथषाधा- cufafa तच क्रियमाणाधमां रपि प्रतिपन्तिवभं सर्वखाधारणाः | न लाश्ववाल्लादिधर्माशां प्रकरणेम तन््ाबायेतापन्तेः wey चोप- कारकत्वेऽपि* इतरा्थले प्रमाणाभावः । श्राश्चवाखादिवाक्धानामेत-

* इत्यमेव णठः सम्य । मम तु प्रसक्गोपक्षारकतवेऽपि,- दहति पाठः प्रतिभाति |

चतुर्थो ऽध्यायः | Br

qregreaurae जितयापूर्वशाधनोग्धतेतद्क्षरोवोरेष्छत्वात्‌ । अच च wwe एतत्‌ जिलभेवोरेष्यतावच्छेरकम्‌ । रतो म वाक्यभेदः | बर्हिःपदेन «agua खचश्या विधौयते । न सेवं लचणादथा- ana धर्मांतिदे शपकात्को विगरेषः। जरत्वायेशचण्णाया विगरेषात्‌ | आश्ववाखारिषधर्माणामुपवटाधथंलस्य वाष्धोयलेन प्राकरणिकाति- श्याथेलवाधापन्तेख | अतसतदुहेशेनापि विधाने जिष्वपि we जिलरूपोरेश्सतावच्डेदकलणाया Waray । यथा च व्यास- व्छटज्िधमंस्छोरे ष्मतावच्छेद कले ऽयेकेक विकारे ऽतिरेश्रस्था aye यदेकवाभिकरणे निरूपितम्‌ ॥४।२॥१ se

दति ओखष्डदेवदतौ भाहदौ पिकायां aque दितौवः पादः |

RRR भादुदौपिका |

WY चतुर्थोऽध्यायः ।

waa: पादः |

यि es मि

द्रव्य ॥ WANT, यस्स पणंमयो seals म स पापं ata प्रणोतोति खतं द्रव्यम्‌ ; सोमे, car vata areas खङ्गः इति शरुतः संस्कारो, वभे वा एतद्यश्नस्य क्रियते यक्रयाजानूयाजा इष्यन्ते वमे भादग्यस्याभिच्त्ये इति aa कमे च, मापापञ्ञोकश्रवष्णदिरूप- HMA) कामश्रब्दाद्यभावेन वन्ते मानापदे शस्य फलपरत्वानुपपत्या- ऽथेवादलस्यौ दुम्बराधिकरणे साधितलवात्‌ । न च स्लुतिपरस्या्यस्य WIT फलपरत्वम्‌। एकम्यायंदयपरले वाश्यभेदात्‌। न च cfs खजवदु पसितत्वेन कामथुक्रपदान्तर कल्पनया फलाथेतवम्‌ । तद दि वाक्यादिप्रमाएन जङ्काद्ययलस्यावगततया फलाकाङ्कय विहारात्‌ | न च कर्मीदाहरणे प्रकरणएगम्यक्रव्यलापेचया खवाक्योप- स्थितफलपदकल्पनायामेव वेश्टधवल्लाचवमिति वाच्यम्‌ । विजातौय- फलमद्भावकल्यमातः कप्षकटपकारस्येव फललोौ चित्यात्‌ । दग्यत- एव डि प्रबलप्रमाणेनोपश्यापितघाकाङ्घावश्छकवेषताङ्त्यागेमापि दुबेलनिराकाङ्गश्राहताङ्गणं fast क्र्तलमाजेए । wit नेते फलप्रयक्रा उभयप्रदक्षा वा, अपि तु क्रतुप्रशक्रा एवेति फल- , कामनायामसव्यामणतुष्ेयाः। ओौदुम्बराधिकरणसिद्धस्याणस्ा्- प्रयक्रणङ् पप्रयोजनसचनाथे TCM: ॥ ४॥।२॥१॥

मेमित्तिके ॥ काम्यं गोदोइनादि कामाभावेऽपि निल्यप्रयोगे

चतुर्थोऽध्यायः। ३९३

उपख्ितलेऽपि न ग्राह्यम्‌ । तथा, aefet ब्राह्मणस्छ ब्रह्मसाम कुयात्‌ Wi राजन्यस्य रायोवाजोयं Fafa ब्राह्मणद्यधि- कारकत्वे निमित्ते दादश्नादषम्बन्धि-ब्रह्मसामस्तोचोट्‌शेम विहितं anfsufe नैमित्तिकं निमित्ताभावेऽनुलोमाधिकारके प्रयोगे म राद्धम्‌ । निमिन्ताभावेऽयनुष्ठाने निमित्तसम्बन्धस्य व्रेय््यापन्नेः |

न च कामाभावे AQABA फलानुत्पत्तावपि क्रत्‌- aguas कञ्चिदिरोध इति वाच्यम्‌। तख aaa प्रमाणण- भावेन तदा तदनुष्टाननेयत्ये प्रमाणाभावात्‌ । क्रतपेचायास्चार्था- चिक्त-यत्किचित्‌-सा धनग्रहणेनेव famed: । अत एव प्रबल- प्रमाणेना क्गत्वेऽवगतेऽपि AAA AT विरृत्यज्गलवदस्यापि नित्य- प्रयोगायत्वभित्थपास्तम्‌ |

यदा तु कामनिमित्तसम्बन्धरदहितं वारणभोवर््ताद्यान्नातमेव, | तदा कः ney: काम्यनमित्तिकग्रडणस्य । यच तु aaa, anata यस्य कस्यचिद्‌ ग्रहणम्‌ । सिद्धोऽ्यथमयेः प्रयोच्यत्- खूपप्रयोजनकयमायसुच्यत दति न विरोधः ॥४।२।२॥

एकस्य ॥ यच तु विध्यन्तरं द्रा जहोतोत्यादि aaa, तच काम्यस्यापि द्रव्यान्तरेण विकल्पः द्रयान्तर विध्यभावे तु awa गहणम्‌ । न च द्रा जदोतौत्यादिदेध्यादेस्त्यत्तिविधिः। उक्थ्य ्यढादिवदस्यालौ किकलाभावात्‌ । नापि काम्यदध्यादेराश्रयविधि;। तस्य प्रकरण्एलभ्यवेन वे वर्थ्थात्‌ | wat नित्यप्रयोगेऽङ्गताबो धा्थमेव a विधिरिति तस्योभयप्रयक्रलम्‌ ॥४।२।२॥

द्रव्याणां ॥ सोमे, पयोव्रतं ब्राह्मणस्य यवागूराजन्यस्या मिका 40

ars भादृदोपिष्ा |

वेश्वसेति श्रुतम्‌ । व्योतिष्टो मापूरवंसाधनोग्धतब्राह्मणदिरूपाभि- का रिषंस्कारायेत्वेन fated पयोत्रतादि तत्य कभित्यविवादमेव | रज ख न बाहेद्भिरादिवद्‌ ब्राह्मणस्य निमित्तम्‌ । दृष्टविधया तस्योरेश्तवे सम्भवति निमिन्तत्कण्यने प्रमाणाभावात्‌ । अत एव रागप्राप्तमक्णदारेव पयो नियमाद्यस्य रोगादि गाऽरनाप्रखक्तिः, तख म पयःप्रयोजकतेति ध्येयम्‌ ॥४॥२॥ ४॥

चोदनायां ॥ विश्वजिता यजेतेत्येकाहकाण्डपटितविश्वजिदादा- ayaa भावनायां भाव्यापेक्चायां समानपदश्त्युपनोतोऽपि यागो न भाव्यः । ततोऽणन्तरङ्गविधिश्रुत्यवगतप्रवन्तकलबलेन पुरषा्ंस्येव भाव्यलावगतेः(९)। ठतौयान्तनामधेधसामानाधिकरण्येन यागस्य कर एलावगतेश्च | श्रतोऽश्तेऽपि फले तदाचककामपदाग्त- फलपद्‌ाध्याहारेण पुरुषार्थफशकलवमेव । तच्च पदमध्याइतमपि वेदाकाङ्खयाऽध्या इतला दे दिकमेव । Teves वा ।

aq फलमेकमेव sega म सर्वाणि, एककल्पनयेव निरा- REA । तदप्येकं खगं एव न तु पुषपश्वादि। we दुःखेन सभ्भिक्लमित्यादिवाक्यात्‌ aimee सुखविशेषमा जवा चितेन विजातौ यद्लगेतवस्येव(९) जन्यतावच्छेदकले लाघवात्‌ । पुजादौनान्तु सुखघाधमतया पुरुषाथंलस्य विलम्नोपस्ितिकलाश्च । we

(१) यागस्य केश रूपतया खतः पएुरवार्थल्वामावेन फलस्येव भाव्यत्व- सुचितमिति ata: |

(2) इत्यमेव पाठः way) विजातौयघखा्सयेव दति तु समीचो प्रविमाति |

चतुर्थोऽध्यायः | ३१९५

asia: प्राथेमागतया mae afar । शाघवाथ्- विशेषेऽपि « न सुखवस्येडिकामुभिकसाधारणशष्य, विखम्बोप- खितिकलवाश्च अन्यतावश्छेदकलम्‌। खरखतोदःखासभिनञसुखस्येव इच्छ विषयलादु ःखसभ्भिक्ञ खस्य फलतानुपपन्तः(\) । व्याणयधर्मीण जन्यत्वसम्भवे व्यापकधर्मश्यान्ययासिद्धलाश्च व्यभिचारण सुखतवस्य सगेतवदेव कायंतावच्छेद कलाजुपपन्तेः(९)। wat विश्वजित्वावच्छिश- कारणतानिषटपितजन्यता वच्छेद कलं विजातौयद्लगेसधेव(₹) यक्षम्‌ | मोच्छोऽपि च यद्यपि दुःखष्वसरूपसदा पापक्यादिवदेव न विश्वजिश्छन्यः जन्यतावच्छेदकले गौ रवात्‌ । यदि लानन्दावातिरूप- स्तदा तस्य श्नानेकजन्यलान्न विश्च जिव्न्यवम्‌५ | यदापि fe, कर्मेणेव fe संसिद्धिमाग्विताजजनकादयः | इत्या दिवचनात्कमेमाचभेन्यतं न्ानकमेशसुखयो वा प्रामा- fen, तदापि त्यक्ता कमेफलासङ्गम्‌ इत्याय्ुपक्रमोपस हारपयां- (२) अन्ययासिडतवं व्यभिचारे, व्यमिचारुख जन्धतावष्डेद कल्वानुपपत्तो हेतुः । विभातैयसुखत्वपय्यैवसितं ara यथा काय्तावच्छेदक- समुपपद्यते, तथा que नेति व्यतिरेके दृष्टान्तः |

(३) इत्यमेव पाठः waa! विजातौयखगेष्वस्येति मवितुमुचितम्‌ | विजातौयसुखत्वस्येति तु यक्तं प्रतिमाति |

(8) अभावस्य प्रतियोगिज्ञानाधौनश्ञान विषयत्वेन तस्य भन्धतावच्छेद कत्व गौरवमिति भावः |

(५) च्षानादेव मुक्किरिति हि वेदान्तडिण्डिमः।

(ई) ataw कम्भमाचजन्यत्वमिति aay दाशं निकैर्गादृतं । समुचित- च्रानकम्भकाय्यत्वं प्राचामनुमतमपि शङ्कराचार्य निराल्नतम्‌ | इत्यत उक्तं यदापि प्रामाणिक्ग इति |

३९९ माटदोपिका ।

लोचनया RAY सवंकमेपरलवावसाथादश्रतफणक विश्चजिदादि- माचपरल्वे प्रमाणाभावः।

म चेवमपि कमान्तरसाधारश्छेनास्यापि तत्फलकत्वो पपत्तेविंश्च- जिद्वाक्यस्योत्पल्तिपरत्वेमापि चरितायेत्वात्‌ फलकश्यमाऽनुपपत्तिरिति वाच्यम्‌ | उक्रवाक्येन कल्यनालाघवातुरोधेन ज्प्रयोगविधिका- नामेव कमेण मो क्षपालकल्वावगमेनाक्घप्षप्रयोगकस्य ॒विश्वजिदादे- गणे वेरू्यपरसङ्गन विश्चजिद्वाश्येऽपि प्रयोगविधिसिद्यथे फल- कल्पनाया ्रावश्चकत्वात्‌ । एतेन विविदिषन्ति यज्ञेनेव्यादिवाक्या- maar पिटणलोक इत्यादिवाक्यादा विविदिषादिमानाथत्वं पिट- लोकमाजायेत्वं वा विश्वजिदादेरपास्तम्‌ । wa एव प्रयोगान्तर- कन्यना भियेव प्रयाजादीनां म विविदिषाद्यथत्म्‌ | एतेन wae पापमपनुदतौत्यादि वाक्येन पापच्यफलकलत्व विश्चजिदादेरपास्तम्‌ | aa नि्यश्छले निमित्तप्रयक्रनेमिन्तिकानुषङ्गिकलेन विश्वजिति प्रयोजकत्कल्पने वेरूप्यापत्तेः ॥४॥२।१५॥ ६॥७।

कतौ ॥ च्योतिर्गोरायरित्यादिवाक्योत्पादितानि सौत्यानि कर्माणि विधाय, प्रतितिष्ठन्ति इ वा य एताराचोरुपयन्तोत्यादि शरतम्‌ । तच राजिसचादौ पूरवैवत्‌ aaah खर्गोपखितिखदा- चकपदोपस्धितिः कामपद्‌ान्ततत्कन्यना चेति गौरवापत्तेलाघवात्‌ श्रतप्रतिष्टादेरेव भाव्यत्वकन्त्यनम्‌ |

तच fad वश्या । यत्र Batata पदानां लचणएया फल- परलसम्भवो चथोद्‌ाइते वाक्ये तिपुप्रत्ययस्य ewe कल्पयित्वा भविग्यत्कालटन्िलेन साध्यलावगतौ प्रतिष्टादिखाभायादौकितल-

चतुर्योऽध्याबः। ३१७

सिद्या भाग्यल्म्‌। धातोरेव वा wad परिकल्प्य च्छा विषयत्वावगतौ खर्गादिवदेव खाध्यत्वावगतिः। aa प्राथमिकफलापेचायां za वाक्धस्येव weal फलपरत्व प्रमिते पञ्चात्‌ स्हत्यपेच्ायां श्रप्रा्ति- फललमभविधेरव स्तावकत्वम्‌ |

यच waaay न स्तावकलत्वकच्यनां विना फलपरलव- माचेणो पत्तिः, यथा यदष्टाकपालो भवति गायत्ियेवेनमित्यादौ। aa तेषां स्तावकत्वमेव । फलाकाङ्खगयां तु उपस्यितपदसमान- जातौयपदान्तरख्येव कामपदयक्रस्य audi न सवया खगे- ्रयुक्षत्वम्‌ ॥४॥२॥८॥

काम्ये ॥ यच श्रुतन्रह्मवचेसादिफलकेव्वपि शास्स्य महा- विषयत्वलाभाथं खगेफलकल कल्पना | बरह्मवचेखादिकन्वायुरादि- वदटानुषङ्किकम्‌ । तच कि वाच्यम्‌ । ufaas दति weae<- विषन्यायेन भिव्यदितायं ed ea) फलाकाङ्खायाः श्रत- पदेनेव शान्तेर्देश्यानेकत्रनिमिन्तकवाक्यभेद प्रसङ्गाच्च न खर्गकण्यना | महाविषयलाभावस्छु विग्रेषश्रवणे न दोषः । श्राय॒रादौ प्रमाए- दइयसत्वादानुषङ्गिकलेऽपि प्रकृते तदनुपपत्तेश्च ॥४।२।८॥

WAR ॥ एकेकसे कामायान्ये यज्नक्रतव आद्यन्ते स्वेभ्यो ब्योतिष्टोमः, wana कामायान्ये यज्ञक्रतव श्राहियन्ते स्वेभ्यो दशेपूष्णमासाविति शताभ्यां वचनाभ्यां संयोगएयकूलन्यायेन सर्व फलायेत्वम्‌ । म तु तन्तमकरणस्यगुएकामानामपि द शा दिप्रयोव्य- लान्तदमिप्रायेणतनुवादलम्‌ | बेयर्थ्थादौपचारिकलाङ्गोकारे ताद wa प्रमाणाभावाच्च । श्रतोऽप्राप्तायेलादेव विधिभावनावाचि-

are माडदोपिका |

पदाध्याहारेण सव॑ फल्लाथेतेन विनियोगः 1 न चेवं खर्गाथत्वबोधक- विधिषेयश्येम्‌ । गोबलो वदेन्यायेन भिन्नविषयलकण्पनयाऽभ्यदयभि- रस्कत्वाथंत्वोपपन्तेः |

अज्र चा विशेषत्वात्‌ सर्वफलानि ज्ञेयानि । म तु यान्ययेवाद- गतानि श्रन्यश्नब्दश्य सदृग्र वाचिताञ्ज्यो तिष्टो मदगरेपूणेमाससदृ Tea - यागान्तरश्यन्तरजन्यफलानि, तन्द्रा चपरस्तच तच यथायोगं BTN: | श्र्थवादस्य स्तत्यर्थलेनेवोपपन्तौ हारियोजनगतसवं श्रब्दन्यायेन सद्धगोदकलानुपपन्तेः। श्रत एव सर्वशब्दस्य सवेनामलादेदिकफण- माचपरलमपि नागश्र्म्‌ । वेदिकानामपि पूवमनुपयितवात्‌ | कथश्चिदुपरख्छतेर्शो किकेऽप्यविगरेषात्‌। यानि तु शश्रविषाणप्रा्यादौनि केमापि प्रमाणेनाप्रसिद्धानि, तेषां न सवंश्रब्देन यणम्‌ |

यत्वतो श्ियार्थापरोचन्नाद्रलशकणसावेश्यादेरपि म सवेश्ब्टन ग्रहणं, तस्य wate: क्चिदप्यपा यान्तरजन्यलाद शेना दित्यत्र तन््रसार-तन्छरन्ादौ । तत्‌ प्रदत्यालोकन्यामात्‌ खक्ञवयवद्ित- विप्रशष्टज्ञानं, भुवनश्नानं दूयेसंयमा दित्यादिपातश्ले ;

TAT संयोच्य लष्टारमपि ws | मां aa मनसा ध्यायन्वश्च waft चच्षा ॥

दत्यादिपुराणेषु च सिद्धिमाने योगधारण विगरेषस्य साधमवे- नोक्रलादुपेकितम्‌ | निर ति श्यसावंक्यप्याजन्यलेऽपि भुवनन्ञानादेः सम्भवेन गरणोपपत्तेः। न चैवमपि मन्वादरोनामपि स्व॑न्नलो पपत्तेः Haat WMATA: | VASAT प्रमाणन्तरणण- सिद्धौ थोगेनापि द्रष्ुमग्क्यतल्ात्‌ ॥४।२॥१९ ०॥

चतुर्थो ऽध्यायः | ३९९

तज सवं ॥ एकस्मिन्‌ प्रयोगे किं सवांणि फणान्यत्पद्न्ते खतेकमिति चिन्तायाम्‌ । सव॑ख्येवोरेश्यतावच्छेदकलेन कार्यताव्‌- च्छदकलवात्कारणेन च तदवच्छिनोत्यत्तिनिथमात्धवा्त्यथ्न्ते | स्त॒ al तच्छब्दादाविव पु्रलादिनेवोरेश्वता | स्व॑श्च तदिभ - वणाद विवङ्ितम्‌। तथाेकस्िन्‌ प्रयोगे कारणएसत्वास्षकशकायी- त्प्तौ बाधकाभावः। न देकं कारणं rica नोत्पादयति । एकस्माथ्पि* घटाद्रसरूपक्रियाथनेकोत्प न्तिद शनात्‌

एककायैतावच्छेदकावच्छिन्नोत्यत्तौ तदवच्छिशान्तरण्यानुत्प्ि- दात्त पुषा्न्तर कोत्यद्चताम्‌ । का्यंतावच्छेदकाम्तरावच्डिशस् तु पश्चादेधेगपत्‌ क्रमेण वोत्पन्तौ बाधकाभावः। न च सवेषां युगप- त्कामनाऽभावादनुत्पत्तिः। कामनायाः Haya फलं प्रति अन्वेतवे वा प्रमाणाभावेन तदभावेऽणुत्पक्लौ बाधकाभावात्‌। प्रत्तं प्रति परं फलेच्छायाः कारणएलादन्यतरफशेच्छामाजेण weet जातायां कारणसच्वेन सवेकार्योत्पन्तौ म किञ्चिदाधकम्‌ । श्रतएव विष्यवगत- SA हितथाधनलमय्यन्यतर समो हितत्वबो धनेनो पन्नम्‌ | न च स्वं aut तेषां भोक्रयवेम मोचानुपपन्तिरिति तन्बषारोक्र युक्रमिति वाच्यम्‌ । att तदपूर्वाणं army |

यदा खगंवाक्धवेयर्थ्या पन्ेणस्येव Fenway | श्रग्येषानग्येकं कस्म कामायेत्यर्थवादादन्ये क्रतव एकंकसमे, श्रयन्तु नेकैकसमा एव, किन्तु स्व॑भ्योऽपौत्यर्यावगतेरानुषद्गिकलमिति तन्वसारोक्माभ्रौ यते |

* इत्थमेव पाठः सन्नं | रक्षस्मादपि,- इति तु मवितुमुचितम्‌ |

३२९० भाटृदौपिका |

तद्‌ा तेषां कामनाऽभावेऽपयायुरादिवदुत्यन्तौ नेव कि्चिद्ाधकम्‌ | वस्ठतस्ठ सवैवाक्यस्ाभ्यदयशिर स्कलेनाणयुपपत्तेरथंवादस्य च साध्यल- समुच्ायकल्ववन्दमस्यलससु चायकल्वसयाप्येपपत्तरिदं मतभुपेकितमिति ूर्वोक्षयशवैव सर्वोत्यत्तिः। भ्रस्त a श्रकाम्बमानस्यानुत्यन्तिः | तथापि aa द्विरा्राण्णमेव फलानां कामना, तच तावतासु- त्पत्तिः केन वार्यते । न चायमेव सिद्धान्त दति waar युक्तम्‌ । भाव्यादिष्वकथयनेनापसिद्धान्तात्‌ |

श्रत एव यद्यप्यतुपस्ितलान्न पुजत्वादिकमुदेश्यता वच्छेदकम्‌ | सर्वशब्दस्य विग्ेव्यसाकाङ्खलान्न सवंलमपि । afi तु yaaa कामग्नब्दोपादानात्तसयैव सर्वंग्ब्देन BATT परामरशत्कामना- विषयत्वमेवोदेश्यतावच्छेदकं कायेतावच्छं दकं चेत्याओ्रोयते । तदापि यत्र॒ समृालम्बना त्मिकाऽनेकविषविएौ कामना, तच तावता- मुत्पन्तिर निवाय वेति प्राप्ते ,

SRT प्रट्तिप्रयोजककामना विषयलमेवोरेश्यतावच्छेदकम्‌ | श्रनुष्ठानोत्तरकालभाविकामनाविषयत्वावच्छिन्नोत्पन्तिवारणाय प्रट- न्तिप्रयोजकतया Hara एवोदेश्वतावच्छद कको टिप्वे श्रायं प्रटत्ति- प्रयोजकेति कामनाविगरेषणम्‌ | श्रतखानुष्टानोपक्रमे या काममा तदिषयला वच््छिनञस्येकस्येवोत्यन्तिरनान्यस्य |

म॒ च समूहालम्बनश्थसे विषयताया यासच्टत्तिवादगेको- त्यन्तिप्रषङ्गः। समूहा लम्बनन्नान इव समूहालम्बनेच्छायामपि प्रत्येकविषयलस्यावश्कलात्‌ | इतरया तादृश्कारणात्‌ समूदा- लम्बनात्मकयोरेव स्मृतियन्नधो रुत्पत्त्यापत्तेः। श्रत॒एककायेताव-

चतुर्थोऽध्यायः | RA

च्छेद काव च्छिन्नस्येवोत्पन्तिमियमादेकग्डदादिभ्यौ षटानरालुत्पन्नि- वत्फलान्तरस्याप्यनुत्पन्तिरिव्येकप्रयोगे एकमेव फलम्‌ |

निनिन्त्यले च तस्येव प्र्तिप्रयोजकलात्यापक्वकामनाया- स्तत्वाभावेन पापचयस्योक्रविधकायंतावच्छेदकावच्छिन्नत्वाभावेन यगपन्नित्यकाम्यप्रयोगे wey ay खर्गादिफलोत्यन्तावपि न उतिः।

अरत एव arama ay विविदिषापरमेश्वरमरोत्याश्थंत्वेन तन्तदिधिबलेन wader, तज कारण्सत्वेन सखर्गाययुत्पन्ौ mental, त्यक्वा कर्मफलासङ्गमित्यादि सव्या फलान्तरदेव- स्यापि तचाङ्गलेन विधानादितरफलाभावविशिष्टविविदिषादेरेव वा, ्रकामः सवंकामोवेत्यादिना फललाभिधानात्‌ म तदुत्पत्तिः | सावकाम्यवाक्येन पश्चाद्यन्यतरत्‌ Gara खगे इति तु इष्टमेव | इदमपि तु खगेवाक्यस्छ प्रयोलनमिव्यपि धेयम्‌ । प्रयोजनं, तन्त- त्कामोशषेखः ॥४॥ २॥१९ VU

एवं वा-

खगस्तावदाञरुभिक एव |

ae दुःखम aa न च ग्रस्तमनन्तरम्‌ । श्रभिलाषोपनोतं च ae खःपदास्यदम्‌ ॥

दति वाक्यग्रेषावगतनिरतिश्यप्रौतिषूपस्य तस्येह अन्छन्य- सम्भवात्‌ । तजायैवादादौ* देग्रविग्रेषभोग्यलप्रसिद्धख । परश पुत्रादीनां वे दिकामुश्रिकत्म्‌ । न तु केवलासुभ्रिकलनम्‌ । ante

* दल्यमेव पाठः सन्त्र | तस्यार्थवादादौ,-दति तु समोचनं प्रतिभावति | ५।

RRR भाटरदोपएिका |

भोगप्रतिबन्धकद्‌ रितसे तु श्रासुध्िकलवम्‌ । तदभावे लेडिकल- मेव। a च क्मेणां श्ररोरान्तरारम्भदारेव wee» किञ्चिन्नियामकमसि | यम केवलासुभ्िकलं भवेत्‌ । म चेषां केवलेहिकलत्वम्‌ । इह अदानि पुचरपशराञ्यादिसत्वे तद योग्धले वा rare तममे स्यादिति कामनायादुरपड्वलात्‌ । अ्रतो- मुमूषुं णाऽपि पश्वाद्यथे विजराद्यतुष्टेयमेव । यच तु टश्ादातरैहिक्येव कामना, तच केवलेडिकलवम्‌ । Wy वा ठष्चादेरपि ताद्श्रकाम- मासते उभथद्ूपलम्‌ । केवेदिकलवं तु पुजगतपूतलादावाहवनौ - यादौ च TBAT ॥४५२।९२॥

समवाये ॥ श्रग्निं चित्रा सौजामश्या यजेत, वाजपेयेनष्ठा ee स्पतिखवेन यजेतत्यभ्नि-वाजपेयप्रकरणे शतम्‌ । तच प्रकरण्णन्तर- न्यायेन प्रसिद्धसौ चामणौ-रस्यतिसवापेचया कमीन्तरमेव तन्त- मेकं श्रग्रि-वाजपेय-पूवंकाशकलविशष्टं विधौयते aq च फशापेच्चायां प्रकरण्दिनाऽभ्चि-वाजपेयाङ्गवमविवादमेवेति तन्तत्‌प्रयुक्रलं तत्तत्कर्मान्तरस्व । षमाभरेऽपि इरस्पतिसवाद्यतिरि- क्ाङ्गविशिष्टवाजपेयादिप्रयोगे तदु त्तराक्रमिदं फलातुकुूलयोग्य- तायाः परमापूरवेनिष्टायाजननाथे न विर्ध्यते |

अभ च ॒पूवप्लो निर्बोजोगता्थखेति नातौव तचादरः। तत्तदधिकरणादेः wits तु frafeart कथ्यत cfa द्रष्टम्‌ | एवं यचाप्यन्यच पूवेपक्ानुक्रिः, तचेदेमेव gate ॥ ॥४॥३।९ २॥

उभयाय ॥ दशेपूणेमासयोः, Gere पौणमा वेग्टधमनुवन्त-

चतुर्यो ऽध्यायः | RRR

watts अरतोवेग्टधोऽपि प्रकरणादुभयोदंशपूणं मासयोरज्गम्‌ । न च वाद्येन पौणमासोमाजाङ्गवावगमः | aerials SUA AAT AT fare गिसंस्थापदवाच्यसमािविशेषएतेना fee परल्वाभावात्‌ । त्वेऽपि वा संस्याप्येतिपदस्य साकाङ्खृताऽऽपत्ेः | न च फल्ापेचायामक्गायंमपुपाकषस्योपखितवाद्रा भिप्रतिष्टावन्त दाचक- पदाग्मरकण्पमथा पौ णंमासोमाजाङ्गलमिति वाच्यम्‌ । प्रयानादि- वतपकरशेनोभयाथेलक्घपतौ ASAT भिद तिवदेव पदान्तर कण्पनाऽलुप- पत्तेः । अतः खतन्धकालविधानात्‌ पौणंमास्यत्तरमेव ae किय- माणोऽयसुभयाङ्गसुभयप्रयुक्र इति प्राते ।

प्रयालेवङ्गप्तभाद्रव्याभिश्ठतेः Be गौरवात्‌ युकं विलम्नोप- खितस्यापि कक्द्रपकारस्येव फलम्‌ । प्रहृते पौणेमास्टपकारस्यापि are खवाक्यो पख्िततत्पदकन्पमया aa त्माचाथंत्म्‌ । श्रता पौणेमासौप्रयोगसमाद्युत्तरकाशविशष्टं कर्मैव पौणे- माख्ददेगेन विधौयते । न शेवं तस्यापि विषृतिलाद तिशयेन य दृश्येति वचनेन वा श्रमावास्याकालकलापन्तिः। wanes पौणमास्यानन्तर्यस्यापि विधेयत्वेन तद्वाधात्‌ । न चेवमणसुभि- वादे विकाइविवत्‌ प्रधागमाजोत्तरतवस्येवापन्तेः प्रयोगबदर्भावाना - aft: । wera वैय्यापन्ते, यच्छक्रयात्तदद्यादिति द चिण- भेदाखानाश, प्रयोगमेदस्य TET वच्यमाणलात्‌ |

Swag Wael फलानुकूलायामेव वा खमुदायापूवनिष्टायां योग्यतायां द्रष्टव्यः । प्रयोजने, yas अमा- वास्यायां तन्मध्ये ae: कार्यं रति तग््सारः | ae, खतन्छ-

RRs भादूदोपिकषा |

काशक्रमयोराश्चानात्‌। श्रतोऽमावास्याविकारेष्बतिरे शः प्रयोजनम्‌ । यदा तु पावेशहोमवदष्छापि विष्टतावतिटेश्णोनेग्यते, तदा wee छभयोरल्ेखः, सिद्धान्ते पौ रंमास्येवेति दर यम्‌ ॥४॥२॥१९ gi

wart ॥ सोमे, प्रत्य परिधोन्‌ हारियोजनं जोति, आभ्निमारतादूष्वमनुयाजेखरन्तो ति श्रुतम्‌ । aT प्रहरणन्तावद्‌- दितौयया परिधिषंस्कारकम्‌ । परिधयख यद्यपि न शोमयागाङ्ग, तथापि तदङ्गग्तसवनोयादङ्ग्ेन प्राप्ता एवेति तेषां एखवक्वम्‌ | अतश्च ₹हारियोभनसवापि यद्यपि नेदसुत्पत्तिवाक्धं, तथापि तदु- afar फलाखरवणान्तस्य परि धिप्रहरणाङ्गत्म्‌ । यद्यपि चायं सोमया गानग्धाख एव, तयाण्येतदभ्वाखख्य परिधियहणाङ्गतवम्‌ | अन्या aaa qaiquasta उद्वा चपच्छेदनिमित्त-पुनःप्रयोगस्येव ग विड्ष्ते |

एवं fatter श्रनूयाजायद्यपि म॒ सोमयागे प्रता, तथापि तदङ्गसवनौयाक्गलेन सनेव wea: । श्राप्रिमाडतश्च- BE तु थागवकाकरणात्‌( ऋलङ्गलं करयते, तावदाक्येभेवानुया- THA । ग वा तजर वेन्दधवत्पदान्तरकल्यनाऽपि । श्रक्गभूतका- शविगरेषणवेनेवाङ्गलो पपन्तेः । न॒ च वेग्टधवदस्यानुत्पन्तिवाक्यला- दुत्यत्तिवाक्धे च फलाकाङ्कायां प्रकरणात्‌ कलङ्गलकर्पनेति Wain युकम्‌ । SUPA तदपेखायामपौष्टसामान्यस्य भाव्य-

(९) इत्यमेव पाठः SRT) मम तु, यावत्‌ प्रकरणात्‌+-दइति पाठः प्रतिभाति।

चतूर्थो ऽध्यायः | RR

व्मङ्गौङृत्य वाक्धाभ्भरेण विनियो गो पपन्लौ दु बैखप्रमा एना ङ्गलकज्य - नाऽनुपपन्तेरिति ATH |

हारियोजनस्य तावञ्ज्यो तिष्टोमलेनेव खर्गादिकूपस्य फलस्य HA वेद्धधन्यायेन पदान्तर कच्यनया प्ररणाङ्गते प्रमाणमस्ति। आयिमाङतस्य यद्यपि विशिष्य वाक्येन न क्रवङ्गत्वम्‌, तथापि इाद्शस्तोजोऽग्रिष्टोम इत्याद्यमन्यया थिद् लिङ्गो पष्टथप्रकर एवग्रेनेव करत्ङ्गत्वसम्भवे AMAT ARTA SAAT ।

वस्तुतस्ह, waTqasigiatacefiaea च fait वाक्यभेदापनतेः परस्यरान्वयवादिनां srerafa fasiaufafy- कल्पनागौरवापन्ेर्नानिन वाक्येनाभरिमारुतस्यानूयाजाङ्गलेन विधा- भम्‌ । अत॒ एवाभ्रिमारतादूष्वंमित्यज पददयेन शखणथा तत्न तियो गिकोध्वकाश एवामुयाजोदेगरेन विधौयते । दशेपूंमा- साभ्वाभिदत्यादौ तु दतौयान्त्यषठंत्यचेवाग्वथानञ कषरति ध्येयम्‌ |

agayg, न प्रहृतेऽपि weer, तां चतुभिंरितिवदिचिष्ट- भावनावोधेऽणुष्वेलमाचविधिष्लतया विधेयानेकल्वाभावात्‌ | प्रयो- जने, yaaa सवभोयविकारे सोमयाजानङ्गं हारियोजनाग्मिमा- इतयोः करण, सिद्धान्ते नेति ॥४।३।१५॥

उत्पत्ति ॥ सोमप्रकरणे एव, दशेपूणमासाभ्यामिष्ठा सोमेन यजेतेति yaq । ae यद्यपि फंलायतया सोमयागस्य quar wea प्रत्य भिन्ञानबलेन न RACE, तथापि प्रकरणान्त- न्यायेन दशरपू्णमाखधमकस्येव कर्मान्तरस्य फलवत्सोमयागोद गेन

are माद्रुदोपिक्षा |

विधेयपूठेकालविगशेषणतया विधानम्‌ । म We aTeiz: | परस्यराग्बयस्य वयत्पन्ञत्वादिति we ।

स्वेभ्यो दशेपरणंमासाविद्यादौ आख्यातासमामाधिकरण्टत्वेन ग्यवदडितपरामंकत्वस्य कौ स्ह॒भादौ श्या पितलात्कर्मान्तरलामुपपन्तः खफलप्रय करद पूणेमासपूवंकाललवस्सेव सो मयागोदेगरेन विधानमिति कालार्थं एवायं संयोगः । प्रयोजनं, पूवप सोमारम्भात्‌ पूरव- सिन्‌ पर्वणि दशेपूफमासधमेकं कर्मागरं wer छता genre eat वा पूणेमाषो वा कायः, सिद्धान्ते नेति asian १९९॥

Redan: ॥ वेश्वागरे टिस्तावत्‌ प्रूतताद्या्वा दिकफलार्था | सत्यपि निमिन्षसंयोगेनाकरणे प्रत्धवाये waaay पापक- AIA प्रूतलादेरेव WHATS |

तच पु्रगतपूतलवादिफशप्रयक्रा सा, उत॒ कन्तुगतप्ूतलादि- mente चिन्तायाम्‌ । विधानात्‌ कर््ुंखमोदहितष्येवाचेपादा- धानगतात्मनेपदेन शाग्निप्रयोव्यफशस्याधाटगामित्ावगतरििकन्तं- व ae) न च यस्मिन्‌ जाते इत्यादिना ध्भियारकप्रमा- फेन yaate: पु्रगतल्वावसायः | तस्यापि ख तेजख्लोति sane निवेपतिकन्तेरेव समाना भिकरण्यविभक्रिनिर्िंष्टश्च परामर्नावि- रोभित्वादिति प्रापे,

यच्छम्दममभिव्याहारं सति तच्छब्दस्य तदर्थपरामर्भिलनिय- मेन॒पु्रमतप्रूतलादेरेव फललावसाया्षस्यापि कर्तम हितलेम विध्या्मनेपदयोरविरोधात्‌ पु्गतप्ूतलादिपरथुक्रेव सा । अकरणे

चतुर्थोऽध्यायः | ४२७

प्र्यवायस्त॒ कर्तुं निष्ठ Va) प्रयोजनं, पुचमरणेऽपि arate: पितरि फलिषंस्काराख yaad, fagra नेति ॥४।३॥१७॥

एवं वा-

दयमिष्टिः पुज्रजनमानन्तरमेव कार्यां सप्तम्या sare निमि- warned निमिन्तामन्तरं नेमित्तिकस्यो चितल्नात्‌ । भ चात्र area जननोत्तरकाशविधिरिति तन्लसारोक्र युक्रम्‌ । पुच इति सामानाधिकरण्यानुपपन्तः। श्रतोभिशन रतिवज्निमिन्तपरेव सप्तमो । सापेचताञ्च इविरार्तिन्यायमोभयविवक्ा । यद्यपि पुजमां fafa wants निभिन्तानन्तयेलामेन नेमितिकस्याश्नौ चकाणवाधेनाप्य- नम्तर मेव करणम्‌ |

म॒च स्तन्यपानाभावे पुचमरणेन शेषिविरोधापन्तिः । जात~ TAPAS एत मधुपरा्नपू वकस्य वेधप्राथमिकदिएस्तन्यपरा्- स्तौ त्तरकालिकत्वेऽपि रागतोयत्किचितप्राश्नमस्य सम्भवेन मरणा- नापन्तेः । न च जनमानन्तयेस्य जातकमेच्छप्यावश्यकलादिनि- गमना विरः । प्रत्यशश्रुतिविदितव्वसयेव विनिगमकलादिति प्रापे ।

जातकमेणोनाणच्छेद पूरवेभाव विधानात्‌, sere च॒

प्राश्ननिषेधादिष्टेजननानन्तरमेव करणे acura: शेषिविरोधा- पत्योत्कषे एव । ay निमित्तभुतयतुरोषेन सन्तेनिषेधष्यानाहि- afd । त मिमित्तष्यले निमिसख नेमित्तिकानुष्ठाप-

(१) इत्थमेव पाठः wat मम तु, ततख्च॒निमिन्षश्ुनु रोधेन स्मा निषेधस्य नानाहिताभििपरत्वम्‌,-दइति पाठः प्रतिभाति |

RRS भाददोपिकषा |

aaa विधस्तात्यरुणानम्तरानुष्टानस्यासति बाधके saifagay निमिन्तचरत्यनुरोधाज्िषेधषङ्ोचानुपपन्तेः ।

वस्तुतस्त॒, निमितस्तलममन्तरावश्यानुष्ठापकत्मेव | were भेदनहोमादेरपि पदाथेगतङ्गपक्रमबाधागुरोधेन। न्ते करणापन्तेः | लातकरणएमामकरणदौ मणमासादावनुष्टानानुपपन्तेखच । अतो- निमित्तन्रतिविरोधेऽपि आातकमेोऽपि निभिन्तान्तयेश्नवणादव- श्मन्यतरस्य तदधे निषेधष्यापि सद्ोचापत्या जातैष्टावेव agra: | वरं fe समार्लानामप्यनेकेषां बाधे श्रौतष्याणेकस्य बाधः । प्रमेय- बशाबलस्य Twat | शतो यतरेवेतादुशवलवदाधकं काणलवि- धिर्वाऽगत्या तजेवानन्तर्याघरितमेव निभित्तलं लचणयाऽऽ्रौ यते |. अतश्च तचातिदेशप्राप्नानां सामान्यविहितानां वा शौ चकालादौगां TH प्रमाणाभावादाश्नौचापगमे मलमासादिरहिते we पवंणि dfs: कार्यां ॥४॥३।१८॥

प्रधानेन ॥ इदस्यतिषयोवाजपेयोन्तरं शरदेव कायः | यद्यपि fe क्ताप्रह्ययेन नानन्तयेमभिधौयते, पवंकालमाचं स्मरणात्‌ | तयायौ पदे शिक श्ररत्कालस्य agua विडितवेनाद्धिः प्रयाजा- दिषद्मरिवातिदेशिकस्य वसन्तादि कालस्य बाधोपपत्तिः। एवं सौ जामण्छपि श्यनाङ्गलात्तदु त्तरकाणलमेव कार्यां । नतु पवि धागप्रयोगोत्तरकालोने । तदानी चयननियमादृष्टस्य awa खोजामश्छा श्रलुपयोगात्‌ | न हि ख may, धातुसम्बन्धाधिका- र विहितेन क्ताप्रत्ययन च्यनमाबाङ्गलप्रतौतेरिति प्रापे |

श्ररत्कारूस्य वाजपेयप्रयो ग विगरेषण्लेन विधेवतमादाभपेयन-

चतुर्यो ऽध्यावः। BRE

देति aman अ शरस्य तिखवस्य तददिर्भावावमतेस्तज शर- दिष्यभावात्काल्ापेकायां नामातिदेग्रप्राप्नवषम्तादिकाखबाधे प्रमा- waa: । एवं खौ जामण्छामपि ward afy feaata fe चयनेन maaan 86 aaRaulandeqnrearnia- गोन्तरकाखतवखिद्धिः । मन चानुपयोगः। चयनप्रयोज्यक्रलपूवं एवो- पयोगेऽपि चयनाङ्गत्वोपपन्तेः | न त्वेतावता क्रलङ्गलमिति तन्वा - UM मन्तव्यम्‌ । प्रमाणाभावात्‌ | me वा चित्धङ्घत्वेमो पपद्यत- इति सदूषंसूच कत्वपू्वा पयो गाभिप्रायं व्याख्येयम्‌ । अत एतेऽपि काषप्रथोजकाः WS २।१९॥

दति भओ्रौष्ठण्डदेवविरचितायां भाहदौपिकाचां MAUVE ठयोयः पादः ॥

अथ चतुथस्याध्यायस्य चतुथः पादः ।

~ पय~

प्रकरण ॥ Tagen, दष्टिपदएसोमयागा अ्रधागाख शोमविदेवनादयः स्वँ फलाकाङ्कग अपि श्रुतेन न ETC aaa सम्बध्यन्ते | भावार्याधिकरणएन्यायेन यजेरेव फखभावना- करणएत्ादया गानान्तर्‌ ्गत्लो पपत्तेः । TI यजिसामाना- धिकरण्छेन तन््माचनामलाश्च। मच राजा सोमः सयतेऽभिषूयति afafafa व्युत्पत्या Usa षोमयागमाचवाचिलाकेषा- मेव फलसम्बन्धोऽख्विति वाच्यम्‌ । राज्ञा चजियेण दूयते निष्याद्चत इति बयुत्यत््या सर्वेष्वण्यनुपपश्नलेन(९) यजिखद्ो चे प्रमा- एाभावात्‌ । त एव राजा चजियः सुनोति खाति यजेति gases एव तना हेन्रस्तो चकालाभिषेकवत्तमम्बन्पेन राजद यपद प सिद्धस्स्येव फलसम्बन्ध इत्यपा सम्‌ | उक्युत्यत्या सर्व॑ परत्वसम्भवे यजिसङ्ोचे प्रमाणाभावात्‌ । अतः शवं यागा एव manger दति विदेवनादौनानतन्तदिशतावतिदे ग्रः ॥४॥४।१॥

ayy विदेवना रौनग्मङ्गते fag षन्निधानादवान्तरप्रक-

(१९) असमौचौनोयं ws. सन्वेब्वष्यपपन्नत्वेन,- दरति तु समौचोनः प्रतिभाति |

चतुर्थोऽध्यायः | RRL

रणाद्ा ऽभिषेचनौयमाजाङ्गत्वस्य waa एव facraaareaca- डूवाङ्गतवदेव महाप्रकरणाद्‌वगतेः सवपरयुक्तलम्‌ । तारो याधिक- र्खप्रयोजनकयनार्थश्चुदमधिकरणम्‌ ॥ ४॥४।२॥

प्रकरणविभागे ॥ राज्ये एव, सोम्यश्वसवभुदं चिफेति विधाय, पुरस्ताद पखद। सौम्येन प्रचरतोति श्रूतम्‌ । ततापि सत्यष्युपसद्‌ं राजद्ूयान्तगेतद श्रपेयाख्यसो मया गाक्रतया फलवच्वे TT: पुरस्ता- च्छन्द वेयच्यप्रमङ्गन Vana सजानुमार।त्‌ दिग्योगनि- भित्ायास्ता दष्यैपरलाभावा्सौम्यम्येतद चेतवानु पपत्तेवेश्टधवत्पद।न्तर- कन्पमया aaa बचानुत्प न्तित्राक्धतयाऽनुपपन्तरत्पन्टिवाश्ये च प्ारेचायां खामान्यविधिनाऽपि Har खाराण्यफलार्थलस्येवावमा- यात्कालायं एव संयोगः |

वस्तुतस्तु, उत्पन्तिवाक्येऽपि प्रवग्यैन्या येन तज्निष्टफलवत्व्ञानस्य साराग्यवाक्याधौनला तदेवमेव युकम्‌ । अतः सौम्यः GARI एव पाठक्रमात्‌ खपूवंपटितकर्मामन्तरं ahaa प्राप्नोति देश- प्रा्नोपसत्‌पृवै विधौयते । ततख न afeedt ada) पूतवश्चा- स्यापि afawat कन्तैव्यता प्राप्ताऽपोद्चत दति सङ्गतिः । तेन सङ्गत्यभावादिदमधिकरणं विदेवनाधिकरणणत्‌ yi द्रष्टव्यमिति Aaa fH: परास्ता । श्राचार्थाक्रतादिति डेत्रक्रिश्वतुपलमि- बाधितेव ॥४।४।३॥

weet | वेष्देवौ साङ्दणो भिवेपेदय्ामकाम इति रहृत्छामनमस्यामनम्य देवा इति तिस श्राङदौजेदोनोति wag | तचामनडोमानां सायण ङ्गत्वम्‌ । नस्या रिकतिलेन प्रकरणा-

RRR aTezifaent ।

भावेऽपि efaurnza तदङ्गतनोपपन्तेः। anasrat yrar- ASAT: सजातानां दध्याच्चदनुयानानामुपरिष्टाष्बुहयात्‌ खगंलोकमपक्रामे कष्ये जहोतौति प्रहृताङ्गमध्यवन्भिलश्रवषशशदपि तदु पपन्ेशच | AQARAHISATH प्रमाणाभावान्न प्रकरणमिति ध्येवम्‌ | एवं प्रथोजनवस्वोपपन्तो न ग्रामकामपदानुषङ्गण खलतन्तफलायत्व- कश्पमा । प्रमाणाभावात्‌ । रृष्वङ्गपरिधिपरिधानाङ्गग्डतवे्ेविक- मन्तेन्येवायाञ्च । अतः सां गहकोप्रयक्रा एव ते । न तु लौग्ववत्फ- WERT. । अतः सवेदेव प्रयाजानूयाजमय्येकननेग्यान तु पामान्त- रकामनायामेव ॥ ४।४॥४॥ दधिः ॥ ata, थां वे काञ्िदष्वथुख unary देवता- AMAA आटख्यते प्राजापत्यं" दधिद्र र्ातोति दधि- ग्रोनेमित्तिक एव । यथ्चपि चायं यच्छब्दो न निभिन्तलप्रतिपा- दकः, देवता पदसमभिव्यादइतस तस्यान्तरायनिष्ठनिमिन्तत्राप्रतिपा- aay | देवतायाश्चान्तरायथाच्ितायानिव्यायाः खरूपेण fafa- wane | तयापि देवतान्तराथनिमित्तदोषपरिशारफलत्वाव- गमान्षस्य च कादाचित्कलानेमिश्तिकलम्‌ | ऋथेवादान्वया्थे यदा तदा पदाध्याहारस्यावश्यकल्वादा नेमित्तिकत्वम्‌ । sty वा एव प्डाणां agfiay इति तु वेदुष््परिदाराथतेनापि ओष्ठतवादु पपन्नमिति परा

* तस्या च्यारखेत यत्राजापर्धं,- इति maga: aay

चतुर्थोऽध्यायः | | BRR

भ तावदाथंवादिकं फलं, पणंमयोन्यायविरोधात्‌ । श्र्थवा- दान्वयस्छ, ay देवताभावे wma शखोपापन्तेस्तन्निमिन्तकमपि age परि द्ियते, तजेतराङ्गवेर्छपरिहारे प्रधानसाहूष्छे वा का सम्भावनेत्येवं नातुपपन्लः। गन चसाम्रायजनितवेदुश्ठष्वंसस्य कप्तलेन तं प्रतयेवारथवा दिकफल्चजनकल्य कर्पनयो पपन्तो इ रोश्ता - बुष्टाम्तरकश्पने गौरवमिति वाच्यम्‌ । च्येष्टलस्स्तवस्याश्चद्ागुप- UH । पद्ये ऽप्यन्यतरार्थवादस्यानाश्जस्यावश्यकत्वे प्रकरणएपाटस्य पाकिकल्परिहाराथं अन्सराया्॑वादस्य तदौ चित्याख । ware प्रमाणानु्याइकल्वेन प्रमाएविरोधेऽकिञ्चित्करत्वात्‌ । sat देव- तान्तरायनिमित्तवेश॒ष्परि हारस्य fue कत्तैमशक्यवान्ि- waar दधियदः ॥४॥४।१५॥ |

aga: ॥ wat, यो वे सवत्छरमुख्यमश्टत्वाऽग्रि शिनुते यथा सामि गभा विपद्यते तादुगेव तदार्भिमाच्छदेशानर दादश्कपाखं एुरस्ताज्जिर्वपेदिति श्रुतो यागख्ाशस्यादिना वल्रपयन्तमुख्य- धारणणासम्भवे प्रायचिन्तरूपः मेभिन्तिक एव । कन्तुषमानाधिकर- सेन यच्छब्देन क्रियाकर्तस्योरे श्बलावगमाजिमित्तवप्रतौतेः। श्रतो- भेदनहोमादिवदयं सम्नलितक्रतुनिमित्तोभयप्रयुक्रः ॥४।४॥ ई॥

wefefa: ॥ atsfafear न प्रतितिष्ठति पञ्च yatfyaat- भवनय wifefafyaa इति श्रुता षष्टो चितिरपि डपक्र- मखकरचघमामाधिकरए-यच्छन्दबलेनाप्रतिष्टयानि मित्ता वगतेर्नै-

भ्ण भी क

* विश्वानरो, cae पाठ Get पुस्तकेषु । Ferry faa: wifqar समागसंख्यत्वादिति fe az |

Rae भाददौपिक्षा।

भिन्तिक्येव । यत्तृपसंहारे ष्टौ मिति veqt पूरणा्थेकः प्रत्ययः, सोऽभिधानापेचो a agente: | wy चितयः पूवंममिहिता इदानौ मियं षष्वभिधोयत इति । तस्मादभ्रिचयनोत्तरमप्रतिष्टायां निमित्ते uaa fafafcaageral, चयनाङ्गतया प्रयोगभेदेन प्रतिष्टाफलायेतया वा विधौयते ॥४॥४॥७।

fewer: ॥ श्रनारभ्य भ्रतममावास्यायामपर। ङ पिण्डपिटयश्चेन चरन्तौति । aad पिष्डपिदरयश्चः दर्शेष्यक्गम्‌ । श्रम। वास्यापदेन कमेवाचिना ay sat जुङयादितिवद्ाक्धादूर्गाङ्गतलप्रतौतेः | यद्यपि चायं कालेऽपि मुख्यस्तयापि qeaanwarfirar wa कर्म- परलमेव यक्षम्‌ । यद्यपि काले एव मुख्यः करमणि तद्योगाल्नि- STAI, प्रते च कापर एव अपराहङसामानाधिकरण्यात्‌ | तथापि तस्मात्पिढभ्यः पूर्वः करोतौति वाक्ये द्ंिपूर्वेयुः- कालश्रवणादेग्डधन्यायेन दरष्टेरपस्थितलात्तद क्रत मिति प्रापे |

अमावास्याश्रब्दस्य कर्मपरत्वं भवतेव निराङतम्‌ । waa तु प्रमाणाभावात्कालसामानाधिकरण्यविरोधाच्च दूरापास्तेव । पूवे वाक्यमपौष्टेरनुपखितलाश्न तप्मतियो गिक काशं विधत्ते । श्रपि तु तियिदेषे पूर्व्यः कालम्‌,

यया ऽस्तं सविता याति पितरस्तामुपासते।

दूति स्मृतिप्राप्रमनुद्य देवतामात्म्‌ + केचित्त देधे चनदरद शनात्‌ wufcfa व्याख्याय खण्डपवेणि परेशः पिटयज्ञमनु तिष्टन्ति ।

सर्वया न दर्ग fern: | एवञ्च पौणेमामै]मेव ada भरादव्यवाश्नामातास्यां wal भादटव्यममावास्यया यजेत पिष्ड-

चतुर्थो ऽध्यायः । RAY

freesiaararatearai प्रोणतौति दगेश्यभावेऽपि पिष्डपिट- angi eyed) एतदलेनेव fares एव तदन्नं fasnta यजमानो Vay: yaaa इत्यादि पिष्डपिदयन्नायेवादे यन्नोप- fearafa न कतिः । यन्तु, a दर्शेन विना श्राद्धमाहिताग्मररदिंजन्धनः | | दति मनुवचनम्‌ । तच्छ्राद्धं शृष्णपचश्राद्ध दनामावास्यया विना ऽऽइहिता ग्रेन भवति श्रना हिताग्न रिव frat ष्विति व्याख्येयम्‌ | न तु ite विना श्राद्धं पिदरयक्नो न भवतीत्येवं यास्थेयम्‌ । दशपदे खच्णार्खां प्रमाणाभावात्‌ | तेनायं ate इति मूखालुयायिनः | वस्तस्वकरणे सप्त्ोढहोमरूपप्राय्चित्तस्यापस्तम्नादिमिः aug ज्योतिष्टोमादिक्रतुभिष्ठखलच्रवणटणख्च नित्य॒ एवायम्‌ | प्रयोजनं, द्‌ प्रभावेऽपि करणम्‌, तदिकारेषु च afar: | यत्त॒ भाष्यकारेण पौणेमाख्यामाधाने छतेऽयिमावा्यार्या दर्ष्चभावात्‌ TRL] अकरणमिल्युक्रम्‌ | agrewafay पवमा- नेष्टिपके श्राधानोत्तरदिने पौणंमासकालाभावे च बोध्यम्‌ । यद्‌? त॒ तदुन्नरदिने area पौ फंमासस्, तदा$ऽधाम एव शिष्टि सान्वारम्भणरटोयं पौ णमासाग्वाधानं रवा what पौणंमासेनेष्ाऽयि- मदर्थेशचङ्गतयेव पिष्डपिट यज्चानुष्टाने न कञिदिरोधः ॥४॥४॥८॥ पश्वङ्गम्‌ ॥ सवनोयसन्निधावाश्चिनं यहं गदोतलोपनिक्र्य* * इत्यमेव पाठः सव्वेच | निष्कुभ्य,- इति तु भवितुमुचितम्‌ । ara तु fat oy ग्टहोत्वा चिता यपं परिवोयाम्नेयं सवयं पशुम पा- कशोति,- इनि पठितम्‌।

दद भादृदौपिका |

यूपं परिग्ययतोति भृतेन वचनेन पश्यायं साघ्ार णएयपपरिव्याणा- Ter धूपपरिव्याणन्तरं सवनोयाङ्गतया प्रकरण्णन्तरन्यायेन दाश्येप्रयोजमक(\) विधौयते । श्राश्रिगोन्तरकालता उपनिक्रमणश्च पाठादर्थांख प्रा्षमनुद्यत दत्युक्मेव । अतखाश्चिनं यं ग्टहौला जिता qd परिगेयाप्रेयं प्डसुपाकरोतौति उत्प्लिवाक्ये ga: खतं परिग्याणं न यूपसंसकाराथम्‌ | वेचर्थ्यपन्तेः। किन्त॒ यूपभिति दितौया सक्तम्ययं । परिवोयेत्यस्य कर्माकाञ्घगयां पष्टमित्यश्यानु- वङ्गः । "तथा चख शिषत्करणक-यूपाधिकरणक-पश्सस्कारक-परि- व्याणोष्तरकाशविशिष्टयाग विधानात्पश्र्थमेव परिव्याणं पश्चनप- क्रमणायंमिति प्राप्रे |

दितौयया परिव्याणस्य दृष्टविषयैव quia सम्भवति छच- णाऽनुषङ्गयोः प्रमाणाभावः । न च बेर्थैम्‌ । रग्रनाधर्माणणं दभ॑मयोलादौ्नां एतत्परिब्याएसाधारण्यसिद्यथेमलुवादत्वस्य एतौ साधितलात्‌ । अन्यथा र्ननाधमांएामौ पवसथ्येऽइन्यनुष्टौ यमानयू- पपरिग्याणाङ्गलष्येवानुष्टानसारेगश्यादापन्तौ श्रप्राङतका्व॑तत्परिबया- weafeg: | सति afar जिदत्करणकयूपपरिव्याणानुवादव- लेगेव प्रृतथागौ ययूपयक्तिसम्बन्धिपरिव्याएमाचच्यैवो देश्यताऽवगमा- तछाधारश्छसिद्धिः। wea निवेपतिवदेव प्ररतिलिङ्गसादृश्छेन भारूतपरिव्याप्णतिदे ्सिद्ययंमस्मिन्‌ यूपपरिव्याशे जिलालुवादः। सर्व॑या न परिव्याणं WET । प्रयोजनं, यूपे दर शन्यसच््ेऽपि

(र) यपस्य दृ एतासम्पादकमि्यथः

चतुर्थो ऽध्याबः | RRO

पथ्चावपि ical पूवे neat faeat च, fagrn a जेति। ४॥ ४।९॥ खद ae खरद्धरोतोति ष्या खरो ूपाचलावगमात्‌ wear anneal प्रतिपन्तिथेत्किञ्चित्‌ stafed तेनावश्धथं चन्तौति वदिति प्र्ते। खरोर्युपाधेलेऽदृष्टायेलापत्तः व्चायाव- यवत्वेनाष्यपपन्तेः Bey एतौया दिवखात्पश्वश्चमा यवसेव | सोम- fut तु -अवश्चयपटे गौणलाद्यनेकदोषभिया तदङ्गोकरणमियुक्त - मेव । प्रयोजने, पूवं पचे एकयूपके पगे UNS पशोः सम्म, शिद्धाग्ते सर्व॑वामिति । पायंखारयिमते तु प्रथाजगरेवाभिधारणन्या- येनाधारनियमस्य werent: gras स्वंवामश्च- aay] प्रयोजनातुपपत्तिरि ति" भाव्यविरोधोऽपि ॥४।४।१ on द्ेपूणमाखयोः॥ प्रयाजादिसवंयागघाधारष्येन sigarenat खगे कामोयजेतेत्यनेन वचनेन ` राजखूयवद्यजिना 9 सम्बन्धः, किं again waaa । दर्थपूणेमासनाका श्रग्रेयादिषडयागेग्वेव प्रथिद्धा्यैकेन यजेरवच्छेदात्‌ । तथा च, qian: प्रि- gina, तथोपपादितं पौणंमास्यधिकरणे । तदधिकरणप्रयोज- गकथना्ंन्िदमधिकरएं प्रय॒क्तिसिद्यथे म॒विदव्यते । राज- सूयनाश्चख यथा प्रकतसरवंथागपरत्व, तथा तधिकरणे स्पष्टमेव | अत `प्रयाजादौनामङ्गतला दि ङतावकिद शः ॥४।४।१ we व्धोतिष्टोमे ॥ श्थो तिष्टोमेन खगेकामोयजेते त्यनेन सगं फलस-

`. * इत्यमेव पाठः सम्ब । यथा च,--द्रति तु मवितुमुचितम्‌। 43

age माढृदोपिक्रा ।

wat न waned) अपि तु प्रायणोयादोनां ade | यागलाविग्ेषेण सवषामेव यजिना फलोट्‌ गेनोपादानात्‌ | स्वेषां श्यो तिष्टोमनामक्रल्ा विशेषाश्च |

म च वाक्यविहितशोव व्यो तिष्टोमखंज्ञकस्य wen विधा- नादितरेषान्तदङ्गलमिति वाच्यम्‌ । श्रम्नोषोमोयाथ्पेकया कर्मा मरे प्रमाणाभावात्‌ । अरत एवेतदाक्धविदितक्मणोऽप्रसिद्कलाद- ग्रोषोमोयाद्यनुवादन च शोमविधानायोगात्‌ सोमवाक्येऽपि षोम- विशिष्टयागश्येव विधानम्‌ ।

a ख विशिष्टविधिगौरवभिथा लाणवसदष्टतवाक्यान्तरोपान्त- गृष्णदेव ज्योतिष्टो मवाश्येन कमं विध्यङ्गौकारः। तथात्वेऽपि fa वाक्येऽपि कर्मान्तरस्य विनिगमना विर हेणापत्तौ सोमवाश्ये एवोत्य- श्यन्वयिद्यणेन विशिष्ट विध्यक्गौ कारस्च न्याय्यलात्‌ | अतस प्रह्तला- विगरषाद्राजद्यवत्छ्ेषां फशसम्बन्धः |

न च तानि वाएतानि atatfe य we सोमा दति वाश्यशेषास्छोमयागस्येव च्योतौरूपनिददा दिसतो मसम्बन्धेन व्योति- टो मनाश्तचेव प्रसिद्धायैकलाद्‌भपूयमासपद व््यवच्छेदकल्वोपप- ते्तस्येव फलसम्बन्धो पपत्तिरिति वश्यम्‌ । एतद्धाथैवादलेन गौएतयाऽणुपपत्तौ शअर्थान्तरवाचिनो च्ोति.गब्दस्य सलोमवाचि- त्वाभावात्‌ । व्योतौरूपसतो माङ्गःवस्य च॒ फलसम्बन्धोत्तरकालौोन- तेमा विशेषात्‌ |

ग च WET ave चमसं वोन्नौय स्तोचमुपाकरोतौत्यनेन वचमेम स्तोचोपकरणस सोमया गाङ्गतयदण्णदङ्गवावगमात्‌ स्लोमा-

चतुर्थोऽध्यायः | । gre

भामपि खसषाध्यसोजोपाकरणदारा शोमयागसम्बन्धावगतेर्विशरेष- कत्वोपपत्तिरिति aa) उपाकरणस्य इृष्टविधया स्तोजोपका- रकल्वेन दितौयया च सोचाङक्रलावममेनाख्य Frese |

न च Saeed aaa विगरेषकलम्‌ । कास्य फलसम्बन्धो - MUNG तस्य च सोजगतफलवत्वन्नानाधोनलान्तश्चापि च यागगतफणवत्वबो धक वाक्या भौ गत्वेन तत्मटन्तेः पूरवेमेतदाक्धप्रटस्य- भावेगेतस्सम्बन्धागवमतेनांो विगरेषकल्वाभावात्‌ । यश्चपि च पदा- थानां प्राप्नवेनास्य वाक्धश्य क्रम विधायक श्यात्‌ । तथापि वेदं wn वेदिं करोतौ तिवष्ड्लौतकम विधायकलाश्स्त च प्रातिखि- कविधि विधेयतेनेतरक्रमवत््मयो ग विधिविधेयलाभावेऽपि क्रमश्यानु- हानावगमोन्तरापेचलात्तश्य च॒ फशवत्वन्नानोकलरकालोगलेनोक्ष- विध्या न विगरेषकल्मिति प्राप्ते |

WAT SEACH SAHRA निराकाङ्खलन्नानाभावमाजेष THE Wwe च॒ Awa TE वा विधेयलेन fafa agfenemare शोमयागेऽवगमाल्ाखः प्रसिद्धायेकलेन Taq फखसम्बन्धावगमेन प्राधान्यम्‌, अन्येषां च तदङ्गलमिति तद्धितावतिटे शः । तदेवं प्रयोश्यवर्गाोजिरूपितः ॥

` इति ओओखण्डदेवशतौ भाददौपिकायां

चतुर्थाध्यायस्य चतुथः पादोऽध्यायसख समाप्तः ॥

अरीगखश्ाम नमः | पथ्वमोऽध्यायः।

प्रथमः पाद्‌ः। `

न

श्रुतिं ॥ तदे वमङ्गप्रधानसाधारण्छेन प्रयोष्यवंऽवगतेऽधुमा- प्रथोगांभितः क्रमो निरूप्यते । एकादश इक्घानां प्रधानामाश्केमव प्रयोगविधिना विधानमिति वच्यते । श्रतखेकविधि विधयतम खवं- सा रित्यस्य विवदिततलादेकेन कजं युगपन्छवेकर णा शकेरवश्छम्भाविनि afafaan नियामकामि श्ुत्ययेपठनस्ाभसुख्यप्रटृत्याश्यानि प्रमाणानि निरूपयिव्यन्ते |

तज क्रमो भामाग्यवहितो ्रत्वशूपमानगन्तर्यम्‌ । तचेकपति- यो गिकभेकटटस्ि। थथा वेदं wer वेदिं करोतीत्यच बेदकरण- प्रतियोगिकमानन्तय्ये वेदिकरण्ठन्ति। wa दगेपूणेमासोत्तरवस्यापि सोमांगलान्तद्चा त्यथ मव्यवददितेति विशेषणम्‌ ¦! ay दशेपूषेमास- पूर्वकाच्चताकल्वमाचं ASU: म ल्व्यवदि्तांग्रोऽपि |

न ॒च सोमविधेखदपेखा । येनाव्यधान एव तत्पयैवयवस्ेत | सोमविधेर्भिन्लप्रयोगविधिविधेयदशेपूणंमासप्रतियो गिकक्रमानपेष- ` लात्‌ । अतसचोन्तर काणशत्वमेव विधेयं न क्रमः | क्रमख स्वेजो- न्तरपदार्थाङ्गम्‌ | AW, MY WT Cateur । म तु पूरव पटा्ाङ्गम्‌ | मदत्तरं कः Tere: wwe दत्धपेचायाः कषचिदण्य-

पञ्चमोऽध्यायः । Ror

दर्भनात्‌। पूर्वपदा्थेष्व परतिथोगितया कमवियेषणं, aigearantz- रिव पव॑काणतया | एतेगोभयपौर्वापथरूपक्रमः पदार्थदयाङ्गमिति केषाच्चिद्‌ करमपाखतम्‌ । प्रमाणाभावात्‌ | WE वा प्रयमभच इत्यादौ प्राथम्यं पूवपदार्थाङ्गमेव क्मपदाः |

THU THU इत्येवमनेकपदार्थंटृनिपौर्वापयै- agerreufaafata ma इति aq मूलोक्रः पशोऽशाष्दलादिषतौ wfetaqiiett तावत्पदा्थ॑टन्तिपौवापर्थषमुदायस्यासन्भवाद्भत्‌- कमेणानुष्टानेऽपि वेशष्ानापन्तेङपेकितः ।

अर्य च कमस्य प्रयोज्यनिष्टत्यात्‌ तजिरूपणोग्सरमारम्भः | तज्ियमे च षट्‌ प्रमाणानि श्रत्थादौनि। तेषां शणानि तज्- जिरूपण्ठावसरे वच्छन्ते। तज श्रौतः कमः प्रातिखिकविधिना- विकषौयते, श्रार्थादिकमास्ठ प्रथोगविधिनेवेति मूशामुथायिनः। वस्ठुतस्ड ओरौ तक्रमखले ऋादिनाऽवगतेरत्पश्नष्य वाक्येन विनिथोगः। ware त्वथारिनोत्पन्नष्य प्रकरणादिकश्पितश्रु्या विनियोगः | प्रथोगस्तु सर्वं चेवाक्गाश्तरवत्मथोगविधिनैव । इदञ्च aw ay wet करिखते। थब्यतेऽच कऋमस्यापि द्रवयणदिवत्पदायं विगरेषणलेन विधानम्‌ |

तदिड श्रुतिर्नाम gra क्रमबोधकः ae: शष्दः। स चाय शब्दादिः | तजाथगरब्दश्यानमकर्थवा चितं Wel । BOVIS TY पूवंकाछवाचिनामपेखाऽतुरोधात्‌ कमपरल शक्णथा । श्र्थादिषु TRIMS क्रमवोधकलात्‌ Hala विगरवएम्‌ । तच AT: प्रथमच इत्यादौ कमविशिष्टभकविधानात्‌ प्रथमपदोक्रक्रमस्य वाक्या-

2४२ माट्रदौपिका |

Rupe । वेदं शलेत्यादो तु वेदिकरणख्छ वाक्याकरेण aA तदमुवारेन क्राप्र्ययोक्रक्रममाचविधानादाक्यादेव वदक्गलम्‌ |

यज तु पाठादिप्रमाण्णेन सम्भवतप्रात्तिकता, wey सम्भवत्‌- प्रा्भिकोऽपि भावार्याधिकरण्न्धायेन प्रयोजनार्थे विधौयते । तच कमबोधिका चुतिरप्यनुवाद एव । न ठ्‌ कमे प्रमाणम्‌ | विशिष्ट- विधिगौरवापन्तेः । यये्वाथवायान्‌ ग्टहोयाश्चः कामयेत यथापूव परजाः कल्पेरन्‌, ered वद्यति sw जिद्वाधा श्रय wqe- इत्यादौ । we fe ग्रहशावदानादेरेव werd इदयादिमाकह- वि्सिद्ययेश्च विधिरिति वच्छते |

wy quate करप्प्रमाणेन प्राछ्यभावेऽपि wafer awarfiae पुनविंधाने न fafymeted विधेयाम्नरञ्च नान्य- fenfeq, तज क्रम एव श्रुत्युक्तो विधोधते। यथा wat दाद- तराडेऽष्ययेगटेहपतिं दौकयिता ब्रह्माणं दौचयति तत उद्भातारं ततो होतारं ane प्रतिप्राता दौोकयित्वाऽर्धिनो दौख्यति नाद्यणाच्छंचिनं ब्रह्मणः प्रस्तोतारसुद्धातूर्मेचावरणं Wa: ततस war दौोशयिला उतो यिमो दोकचयति mahi ब्रह्मणः प्रतिदहर्तार- मुङ्गातुरण्छावाकं शोतुस्ततस्तसुन्ेता टौचयिवा पादिनो दौक्यति पोतार ब्रह्मणः सुब्रह्मश्छमुद्धातूर्यावस्छतं Taig aryut- areata ब्रह्मचारौ वाऽऽचार्यप्रषित इति श्रुते वाके । र्न fe न॒ fer: रूपेण तकाल्धंसकार कत्वेन वा विधिरतिरदे्प्रप्त लात्‌ । प्रतौ हि यलमानसंसकारार्था टौखाऽतिदिशरेनेव सजे प्राष्यते। शे च यं यजमानास्त wees इति वचनेन खलिङ्का्ीरे परेन

पञ्चमो ऽध्याबः | Ree

यजमानविधानाद्भह्यारौनां यजमानलेनेव प्रतिप्रधानाट्न्तिन्याधेव तक्नन्छंस्कारकलत्वप्रातैः |

भ॒ च उविक्षायं यजमानविधानादेव वरशादिभिद्श्या ब्रह्माच्प्रा्निः । तदिधानेम वरणादिनिदक्लावपि खलिक्कनिट्न्तौ प्रमाण्ामावेनाध्यवसायमाजेणेव ब्रह्मलादेङपपा दित्वात्‌ । न च wear aft shear श्रपूवंत्वाद्ययें पुमः श्रवणम्‌ । ब्रह्यादि- प्राघ्यथेमतिदे श्र्यावश्चकतया निवार यितुमश्रश्चलात्‌ । म ख दौखायामध्वयेविधिः । अरतिरिश्रादेव fag: 1 न च Sternz- ऽध्वय निदस्या प्रतिप्रष्याचादिविधानम्‌ । श्रष्वयुदौषावामध्वयौचि- wafer पुना लिति eau विरोधादेवाप्रापेः। न चाध्वयुकद्रेकला- नुरोघनोदेन मन्प्रयोगः। कतुः शाङ्गप्धानाङ्गलेन सरमापेङितलयेन च करलुरोधेन त्वापदोहायोगात्‌ | wat मन््मनूडितमेव प्रण्धा- ष्वयुंकटेकलबाधावश्चम्भावे इतरमन्यसतेषां war विशेषः ष्यादिति न्यायनाध्वयेपुरुषाणामा्चः Afra erat प्राप्नोति |

ब्राह्मणाच्छस्यादिदौोचासु तु श्रष्वर्योने पूतः पावयदिति वचनेन सचप्रकरणपटितेन दोखासु टौलाख्यसंस्कारर दित पुदष- करु विधायकेन पथुदासात्मतिप्रखवादप्रा्भिः सुखमेव । एवं प्रति- प्रखाजादिदोासु ty: प्रतिप्रस्चाजनकरख, नेद्रादिदिक्षस चो शेतुनेदमम्भरस्य प्ाजिरन्यायादेबेति ब विधेयाग्नराशङ्धा । श्रत: क्रम एवाचापरापतस्तन्तदौकोदेेन विधौयते ata: arate: ततः-पदोक्रश्च । अत एवेतानि दादश वाक्छानि ओ्रौतक्रमविधाथ- कानि | अधिला्रेग्तावच्छेदकमङ्गोरृत्य षडेव वा। उलेढदौखा-

R88 atgtitaen |

arm तु वेकश्िकबरह्मवारि विधागाङ्कदया दिन्बायेन ` पाठादेव क्रमसिद्धेस्तत इृत्यनुवादः। निपातलाख वा-ग्ष्दश्य ब्हमसारि विशे घणटलेन न वाक्यभेदः । ware च ब्राह्मणानामेवा लिच्यविधा- माद्गाहमण इत्याच्चमुवादः । ब्रह्मचा रिणएचाचा्याभोगतसृतेराचाथे- प्रेषित इत्यपि । | |

यन्त॒ मूले विततिरूपक्रमपश्मङ्गो हत्य सवद्याप्य्धेकवाक्पल- gay । तदशाब्दाया विततैर्विधेयलायोगादनेकटीचोरे गेन विधाने वाक्धभेदापत्तदशेढदौचायां HY विधेरावश्सकलाश्चोपेखितम्‌ । ay तस्ठ॒श्रानम्तवंरूपक्रमपचेऽपि तन्तष्ंस्कायेविशिष्टटोखोरेगेन क्रम- विधाने वाक्धभेदापन्तेः सखायमा जोरेग्रेन विधौ च ठौचानिष्ठला- ` आभादुनदरवाष्य एव तदुरेेन कन्लुविधिः। acy सर्वोऽपि पदषसुटाय श्रौ चित्येन ततस्तत्यथौऽनुषादः। कतुर्टौखा निष्ठललाभ- खनुवादबलादिरापदश्येव नानुपपन्नः । एवश्च सवंष्याप्येकवाक्धतल- QA MAILS एव तादृश्रपाठादवधेयः। निषादखपत्यधि- करणन्याथेन शयमाणवाक्थे वाक्धभेद्‌ाभावेन पाठगम्यानेकवाक्- कण्पनस्सादोषत्वात्‌। अन्यथा इदया दि वाक्ेव्वपि fafirefaenas: | a च श्रौतक्रमस्य पाटक्रमश्य च कञ्चिदनुष्टाने विग्रेषः। wat मूलोक्तं श्ुतिक्रमोदाइरणएमनादरणोयमिति ध्येयम्‌ ॥ ५॥ १॥ ९ ॥

अर्या ॥ We: प्रयोजनम्‌ । तच व्युत््रमेऽनुपपद्चमानतवात्कमे प्रमाणम्‌ । यथाऽभरिहोजं जुहोति early पचतौति यवागृपाकख पाठक्रमेण पञ्चात्करणे पाकषं्तायाः यवाग्वाः होमरूपस्च यवाम्बाऽग्निहोषं जरोतोति वचमसिद्ध प्रयोजनस्य निष्यत्तः

पश्चमोऽध्याबः। ३४५

पाकस्य च यवागृत्याद कल्वेऽपि श्रलुपयुक्रायास्तस्छाः प्रथोजमत्वानुप- पन्तेस्तदन्ययाऽनुपपश्या पूवे पाकः GETgia: | गख ane च Ween स्मरणणद्धोः कर्मणि arn श्काराद्धितीया चेत्धर्याद्यवाम्बा wine aang: उतौयया कमंलावगंभेनं Waa प्रयोजनत्वासिद्धिः। awa यवाम्बा अ्रन्दजोपयोगाभावेन Waar एव सक्घन्यायेन विनियो गभङ्गाङ्गौकारात्‌ । पाक्य तु दृष्टाथंकत्वात्‌ संस्कारकमेतवमेव | |

agayg करणत्वे एव दतौयायाः wf: कमले तु श्रामु- शासनिको खच्णा । न चाज तदोजमस्ति। अत एव थन चतुर- वन्तादौ Sutera चठुरवन्तेन जुोतोत्येताद्‌ शवाक्च- सत्त्वेऽपि क्मतप्रतो ति रिव्येवम्पर स्मरणम्‌ |

अन wearer: क्रमः प्रयोगविधिनैव विधौयते एवं पाठादिग्बपोति are: | अङ्गान्तरवन्त्‌ श्रयंकण्पितश्चत्या विनियोगः, mitra प्रयोगविधिनेत्यपि we ayy । ayy प्रयोजनवशेन पदार्थानुष्टाने विदिते श्रानुषङ्गिकः क्रम इति म ada faur- fafa sar ।

अरयोऽपि कमजियामक «fa arg: वस्ततस्तु अर्थाविरोधि- पाटश्थले श्रन्यलभ्यत्ादनुवाद एव । विरोधिखले wea तस्य PE दृत्यप्यतुसन्धेयम्‌ ॥ ५॥ १॥ २॥

अनियमो ऽन्य ॥ यचोक्रवच्यमाणक्रमनियामकप्रमाणभावस्तजा- जियम एव । यया प्रयाजानुमन््णनां वषन्तन्द्मनां Turan

दौगां एको ममेत्यादौनाश्च ग्राखाभेदेनाक्रातानां परस्परम्‌ | 44

aed ATSRETAT |

aw fe यद्ययि aanrfesaivernt न देवताकश्यकलत्वम्‌ | छभथाकाङ्काप्रमाणकाङ्गभावचचाग्धामन्वकश्यसमिदादिदेवलावरोधे- FATA VATA ATT ताकश्पमाऽनुपपक्तेः । खव - लेको मसमेत्यारनामपि न फशकर्यकत्वम्‌ । निश्चातपारार्व्यात्‌ | जत्यविनियुकलाश्च । न eter: | प्रयाजानुमग्धसमाख्ययाऽजेवा- न्वयेनान्यच सामान्वषम्बन्धबोधकम्रमाणाभावात्‌ । तथापि मनोता- मन्धवदह्लचणया प्रया जयोयक्रदपकाराख्यपफलदे वताप्रका शकलेन इृष्टाये- तेऽपि भिका्तवात्‌ equa एवोभयोरे करंकस्मिन्‌ प्रभाये ।

यत्त॒ at शअदृषटायेनेन ससुचचथाभिधानम्‌ | वहृष्टाये- WA AAMT |

मन््सुखारयन्नेव WTI SATA | स बिष्टं wanna श्यादेतरदमन्त्रफम्‌ ॥

दत्यसुमन्लणखयणा ऽनुपपरेशचौ पे चितम्‌ | तज शेकंक सिन्‌ प्रयाने Mama: Waa: a कमनिथमः । प्रमाणाभावात्‌ |

aq efanare जिवामकाभावेऽपि येन mau afaca— afeaaiaa तनूगपातादयोऽपि wefamarfeta चेत्‌ । प्राजा- पत्थेपश्षु हि एकप्रयोग विधिपरिग्डहोतेषु पदार्यानुखमये सति यतौ पाठेन लप्तकमयोरुषाकरएनियोअज्रयोरौ पदे भिकपदएवाहि- mae षोडश्खणब्यवधानेऽपि तदधिकब्यवरधाने प्रमाणणभावा- सेनेव क्रलेणोपाकरणान्तेमेव क्रमेण निथोजनमिति प्रथुक्रिकमो- aw) प्रृते तु एकंप्रयाजगत्योर्बागाभ्राख्ास्ातुमन्लणयोः पाठाद्चभावेनाक्घक्षमलात्‌ सत्यपि च वपयाकानामेकम्रयोगविधि-

पञ्चमोऽध्यायः | Ree

परिये वदा्थामुसंमवाखमवादेकंकस्िम्‌ THR इयोदंयोमेग््योः USHAATS प्रवाजाग्तरोयमन्स प्रयाजाम्तरोयमन्लेण HSE: ।

ग॒ च मानाश्राखाखयोः क्ुपक्रमत्वाभावेऽपि एकश्रालाख्छानां पञ्चानामपि मन्त्राणां पाठेन क्क्रमलाच्छाखाकरो येशाप्यनियत- न्यदधाने प्रडत्तिक्रमबाधापन्निः। पञ्चानां erat पञ्चप्रयाजाङ्घले- नेकज्ेग्यङ्कवाभावादवान्तरप्रयो मविधिभेदेन भिश्परयो गविधिपरि- ataat पाठेन क्रमानियमात्‌ । वयते च पाशटकानुयाजानामे- हिकपिष्टलेपफस्ोकर एहोमस्य च महाप्रयोगेकमेऽपि भिन्नावाम्भर- अथोगकिधिपरिग्डहौ तवेनागृ्तक्रमत्वम्‌ । तस्माद नियमः ॥५७१५२॥

क्रमे ॥ पटार्थबोधकवाक्यपाठक्रमोऽपि पदा्यंकमनिथामकः | a @ विधोनां तत्पदा्ये विधायकत्वात्‌ क्रमश्च ख खाध्यायल- सद्चयेखेनाश्ययनेविष्यपयुक्रलाशन पद्‌। यक्रमनिथामकत्म्‌ | पदा- चानामनुष्ामकाखे स्मारकापेचाधां मन््रादोनासुपस्छिततवेन खार- कल नियमात्‌ ततनाेरेवालुष्टामक्रम नियमोपपत्तः । त एव यज UTS, तज ताक्रम एव निथामकः। यजतु न aay विधा- धकल्वेलोपय कस्यापि विधिवाक्धस्धेवो ofa समारकल्वेन नियमात्‌ तत्कमस्मापि पदायेक्रमनियामकलम्‌ । Westar च क्रमख् विगियोजकवाक्यकण्पमयाऽङ्गतेऽवगते प्रथोगविधिना प्रयोगविधा- नम्‌ । खणे पदा्थबोधकलश्च कचिदतुषटेयपदाथेबोधकल्व कचिन- वहम्बन्धद्रग्धदे वता दिषो धकलत्वम्‌ | तेन च दिविभेनापि अनुष्टेयपदार्थ- कमनियमः। श्रत एव देवताबोधकयाच्यादिक्रमाद्पि यागक्रमः | अतः पाढोऽपि कमनियामकोऽपेकितिलात्‌। अत एव यच न क्रमा-

४४८ मादुदौपिकषा |

Qe थया erqrarat | एकप्रयोगविधिपरिग्र्ेऽपि सस्मतिपल- देवताकतवेन सष्हानुष्ठोयमामलात्‌ । यच वा भिलप्रयोगविधिपरियहः यथा तन्तत्काम्बकमंणाम्‌ | ay न पाठोऽपि मियामकः। तब तु ख arerqafage एवोपयन्यत इति द्रष्टव्यम्‌ ॥५॥१॥४॥

` SRT एवं सप्तदश AINA SAA Ta amr उपकरणादोनां पदार्थानामावत्त॑मोयानां पदार्थानुसमयस् बच्यमाणलाद्‌ाश्च उपाकरणपदा्यौ येन RAN Baad क्रमेय नियोजनादिदितौयप्रतिपदार्थाः avian: अन्यया प्रति- प्राप्नस्योपाकरणएनियोजनयोरव्यवडहितानन्तर्यस्यौ परे थिकपरशएसाहि- manda षोडश्चणष्यवधानेऽप्यधिकल्णएव्यवधानापन्नेः । अ इत्पत्तिवाक्छे वैश्वदेवौ wet प्राजापल्येखरग्तोति प्रयोगवाक्ये च साङ्गानां सप्तदशानां सादित्यावगमादङ्गषादित्यातुरोभनेकेकाङ्गन सप्तदश्थागानां युगपदु पकनतग्यलावगतेरावर्लनोयाङ्गषु चकेन कच्चा युगपदु पकारासम्भवादवश्चं षोडश्चणव्यवधानेऽपि तदधिक- व्यवधाने श्रौ पदे शिकसादित्यस्यातिदे शिकानन्तर्यद्य च बाधः We एव । अत एव केषु fey न्यूनकषणब्यवधानमपि दोष एव |

` अरत एव पवेपदायक्रम एव प्रयो गविध्यवगतप्रत्यासस्यतुग्यहोतो- सरपदायेक्रमनियमे प्रमाणम्‌ | WY पूरवेत्युपलचणम्‌ | छन्तरपदाथे- प्र्टभिक्रमेणणा पि पूवंपदा्थेक्रमनभियमस्य न्यायतौल्येन वच्छमा णतवात्‌ | अयञ्च प्रत्तिक्रमोऽनुष्टानकालोनोऽपि प्रयोगविचिप्रहन्तेः ga- मपेच्ाव शादवगम्यमा नस्तद्‌ वमम्य-प्रटच्यासक्यनुग्टहोतः पदार्थान्तर- क्रमं बोधयति । aay तदि नियोजकवाक्यकष्यनया तस्याङ्गतवेऽव-

पश्चमोऽध्यायः | Ree

धारिते प्रयोगविधिना प्रयोगविधानम्‌ । तदुन्तरञ्च प्रथोगविधेः पथेवसानमिति ध्येयम्‌ |

न चेदं सर्व॑साहित्यानुरोधेन श्यात्‌ ada प्रमाएाभावो बोधक- अन्दाभावादिति वाच्यम्‌ । एकेन पदेनानेकोपख्ितौ क्रियान्वये एककालावच्छिक्नलसूपषा टित्यस्यानुग्डयमानस्य शराब्दत्वसिद्याथे खचणाङ्गो कारात्‌ । प्रतोयते हि शतावधानवांखेजः एथि्यां राजामो बहव दइत्यादौ बङ्लावख्छिश्लानामवधानादौनां चेचाच्- ग्वयोऽसति बाधके एककालावच्छिन्लः । शतः प्राजापत्यपदादौ तक्चचण्ठेत्यपि ध्येयम्‌ ॥५।१॥५॥

Sag ॥ सानं च क्रमनियमे प्रमाणम्‌ । तच्च क्प्तक्रमक पूवं - पदार्थौपसख्ितिः | सा चेकसम्बन्थिदगेनेनायरसम्बसिसख्मरणएमितिं न्यायेमोत्तरपदा्थस्य छटिन्युपस्था पिका । अतस्तत्सा हित्येन fate तानामन्येषां पदार्थानां तदनन्तरानुष्टानसिद्धिः। यथा प्रतावघ्नौ- घोमप्रणयनानन्तरमौ पवसणथ्या हे Se: पशः, आ्रश्विनयदणोन्तर काणश्च सौत्याडे सवनौयः, उदयनौयामम्नर सुन्धोन्रमानुवन्ध्यः, साद्यस्क्र च स्वैमप्नोषो मप्रण्यनादि सौत्ये ऽदन्येव क्रियते ।

तदाचनिकातिदेशाभावेऽपि aq ae पद्यनालभत इति श्रुतम्‌ । तच्च प्रधानेनाव्यन्तप्रत्यासत्तिलाभादाभविनोष्रमेवेति fea sata) अरतस्चाश्रिनस्सो पस्था पकस्य सत्वात्षवमोयश्येव सयानाक्रयमत- उपाकरणम्‌ । न तु Saal तदुपस्छापकस्य अष्टलेन श्थाना- भावात्‌ । प्रारृतपाटस्य च व्यवधायकपदार्यान्तरसत््वेन नियाम- कल्वाभावात्‌ । रत॒ एवोपाकरणणोत्तरभा विनियोजनादिपदारयेषु

Ree आढुदोत्पिका |

बरधाभखदहितेष्वपि yea कमसिद्धेने wraterecent । प्रधाने स्यानाभावाख नोपाकरणे सुख्यक्रमाश्ङ्ा। अतः खानादैव सकनो- चच प्रयमशुपाकरणं, तदुक्र रेच्य, तद्‌ चरमा सुकग्ध्छस्य | ग्रह्तिवृषपूर्वापयेशेव* निकामकाकराभावे निथामकलाङ्गोकारात्‌ । wf qrame mre कल्तितवाश्धेगं विनियोमेऽक्मते तरेयोन विधिना प्रयोनविधानम्‌ ॥१।१॥९॥

बुख्यक्रामेष्ए + टुखयक्रमो यन्ग क्रमनियमे प्रमाणम्‌ । gery WUT! यर Wetat साङ्गां प्रधानानां aware, ae प्रथोगविधिनाऽङ्गप्रचानयोः afearaaata बधानाभ्तरसाङ्धि- MAUI वावदमुश्नातच्यवधानश्जौोकारे$पि ahaa अमाराभावात्‌ AUAATATITUUTS सुख्यक्रमेरेवाग्गे कममियमः। अत एव प्रटन्तावङ्गनिरूपितपरव्यासत्यजुयदो बौजम्‌, सुख्यन्रमे तु प्रभाननिरू पितपरत्या श्स्यगुयदह इति तयोर्भरो वेपरोत्येन वशा- ways कथ्यत ;

मुख्यक्रमो दा इरशश्च रसवतो भवत uaa दैव्यं fae aw- रख्जतौ acatafa वाक्यविहितप्रधामदयक्रमात्‌ तज्नि्वापक्रमः | we fe द्रव्यसामान्याजिकरण्छाभावेऽपि सम्बन्धसामान्यवाखिनस्त- fara Zafafe वाक्धग्रेषारेक्ता परत्नोपपन्तेदिंवशमेन देवता- कर्िलिया गद्यं विधौयते । श्रत एव न यागद्धयेऽपि सरस््ानेव देवता । भयेवादस्छ विषूपेक शेषतात्प्यंयाइकल्वेन मरसखतो खरस्ल- देवत्धल्वावगमात्‌ | * इत्यमेव सव्वं पाठः + पौव्वापय्यस्येव,-दइति तु. भवितुमुषितम्‌।

पश्चमोऽध्वायः | २४१

ज रेवमपि ecem ecaty acamt, ecamt aa watet इति eam unna दिदेवत्यलं किं न arfefa वाच्यम्‌ | एकंकदे वव्यथास्वामुवाश्घाषाठेनेकेकटेवात्वावगतेः । शत- एव प्राजापत्य वलं प्रतिपल्ञदेवताकल्ाभावेन मग्लपाटकमाक्रधानक्षले ufa qameea तजिर्वापयोः कमः |

agg तुख्खन्यायतवा परवेपदायं प्रटत्तेरिवो्र पदाचपरटकेरपि पूवपदा्थेकरमनिधामकलस्योक्रतवात्‌ प्रते च याब्धारुवाष्धादिशरूपो- रपदाथंप्रटृश्चेव निर्वापक्मोपपन्तर्थ्यपि भेदं मुख्यकमस्यासं को सुदाहइरणम्‌ । तथापि zy: ya wrerecareet धमाः ofan: पञादाग्नेयस्च निर्वापादयः, धाष्यानुवाक्धयोष्छ विपरोतः पाडः, पूर्वोक्तरभाविप्रदत्तिद्रथवश्रात्‌ प्रयाजशरेवाभिलारण्टेऽनियम- प्रसक्तौ सुख्थक्रमेषाग्रेयस् प्रथममभिषारणं पादत्र इत्युदारं AWTS TVA ॥५॥२९॥०॥ भरढन्लौ ॥ तदेवं षट्‌ प्रमाणानि निरूपितानि । Aanererfe- करण्णोक्रकमेण TITIES द्रव्यम्‌ । न तु सजक्रलेण। तच शुति- विरोभेऽ्ंस्देवान्ययाकश्यना दो बंद्यम्‌ । श्र्ंविरोसे wee awa । एवं बेह्लतपाढविरोधे प्राहनतस्छानवाधोऽपि । माशतक्ततखाग- fata प्रधानप्रयोग विध्याभितसुश्यक्रमस् दौ बद्धं avert एव । मुखक्रमविरोभे vefamnefa give तथेव | तदिह पाठक्रमभुख्यक्रमयो बलाबलं चिगधते। दशपूरमाश- AIAN WGA Taal वरूपसुख्यक्रमादाच्यस्योपां शयाजौ यस्य प्रथमं निर्वापः पञ्चादग्नोषोमोयद्र यख्य । पाठटक्रमान्त विपरतः

६५२ मादशोपिका |

क्रमः । तजर पाठस्य स्मार कवाक्यटत्तिलेन प्रत्यत प्रोपख्ितेख बखवत्वम्‌ । मुख्यक्रमस्त॒ सु श्ययोरोव प्रथमं केमापि प्रमाणेनावगम्ब aden तता हिन्थसम्पत्तये कश््यमामो विशम्नित इति दुबेशः॥ ५।१॥८॥

WAZ ॥ पाटयोस्त॒ मन्धत्राह्मणएगतयो्मन्वपाटो away तु ब्राह्मणपाटः | तस्योत्यत्तिविनियो गविधिगतलेन प्रथमोपखितत्व- ऽपि wee स्मारकक्रमविधयेव क्रमनियामकलोक्तेः ae च तद्येव gic विधानोपयक्स्याखमर्थेश्य च विधेः स्ारकलतवा- भावाकाम्त्पाटक्रम एव THT | तेन याच्यातुवाक्या दिमन्तपाठ- क्रमादाग्रेयस्य प्रयमानुष्टान पशाचोपांदूएयाजोत्तरमद्नौषोभमो यख्य | न तु ब्राह्मएपाटक्रमादन्नौषोमोयस्य प्रथमं पञ्चाद्‌ पां एएयाजोत्तर माय यस्य । श्रत एव तच पाटक्रमः खाध्यायादाबुपयुन्यते ॥ ५॥१।९॥

वचनान्त ॥ ददानोमा तिदे भिकपाटक्रमापेचया विषटतौ सुख्य- कमस बलाबलं विगते । श्रध्वरकन्पायामाग्माप्रैष्णवभेकाद nae निर्वपेत्र ख्त्याञ्यभागावारस्पत्थस्छ चरूरिति श्र॒तम्‌ wa सत्यपि वाक्यचरयेण यागचयविधाने, एतयेव यजेताभिच्यंमाए दति वाक्यान्तरणाभिलाराख्यफलोरेशेन सहितानां fawawaiwa- प्येकप्रयोगविधिपरि्रहः |

wage यागस्य दिदेवत्यत्वौ वधद्रवयकलादेन्राप्माप्मौषोमोया- न्यतर विध्यन्तः । के चित्छमानाच्रतद्धितान्तपदकलसाद्श्वा द्नौषोमौ- weafa वदन्ति । दितौयस्याख्यद्रव्यकत्वादुपां एय जविष्यन्तः | gata एकदेवताकल्वौ षधद्र कत्वा द्‌ प्रेव विध्यन्तः | तचाज्यद्र यक

पञ्चमोऽध्यायः | TRY

यागधर्मापि्या wig धर्माः श्रातनिदेथिकपायसुस्यकमयो- | र विरोधादेव प्रथमतः कार्याः | IWATE तु मुख्यक्रमात्पखा- त्का उतातिदेधिकपाठक्रमात्पूवेमिति चिन्तायाम्‌ |

सुख्यकमस्यौ पदे शिकप्रयो ग विध्यन्नौ तलेनोपदे शिकलाल्व्य्यति- देणोन्तरक। लकते शरादिवदाधोपपन्तसुख्यक्रमस्य बखवस्वमिति प्राश |

प्रयो गविधेरौ पदेशिकल्वेऽपि खरूपेण सुख्यक्र मख कश््यता- च्छरन्यायानु पपत्तेः कण्पनायाञ्चापेचायामूखलेन प्रथोगविध्यपजोब- प्रथमिका तिदेग्र्रापितपाटक्रमेेवाका्खाया उच्छदात्‌ श्ञेनादावा- तिदेश्रिकमानविङ्घादिवदेवातिदे्चिकपाढठक्रमप्रा पिवक्रमस्येव बरे aaa acafegafa चोदकस्य प्रयोग विध्यपेचया aan ATU क्रमलचणे पुनरुच्यते इति ane 1

न चैवमाघनावेष्णवनारेसपत्य धर्माणमपि प्रारतङघषकमेरेवा्ामा- पत्तर्याज्चिकामां वेहतमुख्यक्रमातुरोधेमाप्रावेष्णवस्य प्रथमं गिर्वा- पाद्यनुष्टामं विर्प्येतेति वाच्यम्‌ । प्रतौ fe यच पाटादिप्रमाणएकः MAT तत्पदार्थानन्तरं तत्यदाथैः कायं इति fafwea वाक्य कन्यमम्‌ । सुख्यक्रमे तु लाघवाद्धमिग्ारकप्रमाणएबलाच्चाद्यप्रधान- धर्मानन्तरसुत्तरम्रधानधमां «WHEN इत्येव कण्यनम्‌ । न तु विशिष्य, न वा श्राग्रेयलादिप्रवेश्ः।

श्रत एव विङ्ृतावपूर्वाक्गग्रवेश्ेऽपि न वाक्यान्तरकश्यनमित्यपि शाघवम्‌ | एवं प्रटत्निक्रमेऽपि क्ुप्क्रमकाङ्गगरटत्तित्रमेणतरे पदाथाः

कर्तव्या waa वाक्धकण्पनम्‌ । श्रतख्च॒विदटतावपि श्राद्प्रधान- 45

aus पाददौपिका । .

धर्मानुष्टामोन्तरमेव . दितौ यप्रधानधर्मागुष्टानमित्याग्नापैष्णवस्य प्रथमं निवापः पञ्चाद्ारेस्पत्यस्छ । एवं सायस्क स्वामगम्य्खप्क्रमकोपा- करणस्य वाचनिका तिदे श्वत्थं कस्यां चिद्िशतौ वाचनिकोपा- . कर व्यत्यये. ग्यत्यस्तोपाकरणएप्रटृश्येव नियोजनादिक्षमः । एवं ख केषाञ्धिदेतादुगश्विषयद्येऽपि याञ्चिकाचारे ge चिनध- मिति प्रृतिङघप्तक्रमेणेव सिद्धान्तकरणं मूखस्योक्षवादु पेच्छम्‌ । ` aq श्रनिदेशिकपाठविरोध एव मुख्यक्रमादेदौिद्धमिति स्थितम्‌ ॥९॥१॥१०॥

विहृतिः ॥ wiegarey शाकमेधशतोयं पवं । तज काञ्निक्यां पौणमास्यां काशिदिष्टयो विदितासतासु बचद्छयमारेनेव न्यायेन aaa वाक्यवग्नान्ये्टिवत्छथस्काख एवेत्यविवादम्‌ । यानि तु ge साकभेधेन यजेतेति वचनेम तत्पूवं दिनकन्तव्यानि कर्माणि- अद्मयेऽनौकवते प्रातरष्टाकपालं faqtaeg: सान्तपनेभ्यो मध्य- न्दिने चरं मर्द्यो गहमेधिभ्यः सर्वासां दुग्धे सायमोदनमिन्येवं- विधवाक्य्रथविहितानि, तानि कि geared सद्यसछकालानोति क्रम विगरेषौ पयिकतया सन्देहे, प्रषटतिप्राप्नवात्‌ द्यहकाणत्वम्‌ । न. खा चान्यविकृतोष्िन्यायः। तच हि यद्ष्येव्यादि वाक्येन साङ्गप्रयो- गस्य पौणएंमास्यादिकालविधानादातिरेश्िकट्हकालल्वानुयषे श तद्ाधप्रसङ्गायुक्षं॒सद्यस्कालतवम्‌ | प्रहृते तु प्रातरादिकाशकलस्च दिनदयेऽपि सम्भवात्‌ डुरकाशत्मेव |

अतख चयोदश्चां प्रातरादिकालेषु जयाणामप्यन्वाधानं WaT चतुदंश्छां प्रातरादिकालेषु याग इति. gem) HHA कर्मा-

पञ्चमोऽध्यायः | Buy

न्तरारग्मस्त TY साकमेघेन यजेतेति वचनान्नेव cata । यदि त्‌ प्रसक्रुविद्धिराश्रश्धेत, तदार चयोदश्छां प्रातः सषशदेवाग्वाधाय चत्‌- det प्रातरादिकालेषु यागाः। भरक्गानुष्टानं तु पूर्वाङ्गानामनौोक- WaT सदहोन्तराङ्गगनां सान्तपमौयया | wade त्वपूवेलवादेव गाङ्गापेखा । अन्वाधानं त्ाव्यभागायेमिति दृष्टव्यम्‌ | केचित्त एका- दश्नौप्रश्तिद्यहकालं एयकुप्रयोगमिष्टिचियं yare कम्तन्यमिति वद्म्ति | तेषां ge साकमेधेनेति वचनानुपपत्निरिति प्राप्ते ।

wafaa प्रातरादिकाले विहितस्य साक्गतन्तत्रयोगस्य ge -काणत्वपद्े श्रौ पदेशिककालेकलबाधापन्तेः सद्यस्काललम्‌ । न च सायंप्रातः श्रब्दथोरव्ययलेमेकवचनान्तले प्रमाणाभावः । एकवचमाम्त- मध्यन्दिनंपदप्रायपाटादेषैकवचनान्तवनिणयो पपत्तेः | ह्म हं साकमेधे- नेति ayaa इदकाणललन्रुतेख । way विग्रेषणस्यैकत्वस्य विव- खितलात्‌ सथस्काला एवैता इष्टयः ॥ ५॥ १ ॥ १९॥

श्राङ्गानां ॥ eaunt प्ररुतितोहविरासादनोन्तरभा विनां प्रया- जनां अपकषंल्िष्ठन्तं प्ट प्रयजन्तौति वचनेन चश्रतः । तथा सव- Ma दविषशदासनोत्तरभा विनामनुयाजानासुत्कषेः waa मनुयाजेशरन्तोति श्रुतः । तौ किमुत्कर्षापकर्षो तक्माजविषयावुत लदग्तस्ापकर्ष॑द्‌ारे खोत्कषं इति चिन्तायां, प्रयाजा दि गणस्योप- weua प्रमाणाभावात्‌ पूर्वोत्तिरपदार्यानां च ॒प्रयाजाद्मङ्गवेन तदुस्कर्षापकषंयोरुत्कर्षापकर्षश्ङ्ाऽनुपपन्तेस्तन्तत्पदार्थानां प्रधान- प्रलासल्तिबाधापन्तेख तश्माजच्येवोत्कर्षापकर्षाविति प्राप |

* इत्यमेव पाठः Hearse । तदा सन्तु, दति तु भवितुमुचितम्‌ |

३५१९ age lian 4

प्रतौ पाटादिकरमेण पदार्थागां बुपकरमला्पुवेषदाधपसा- पितच्यैवोत्तरपदारथस्यानु्टेयलावगतेः श्रतवचनयो सख्माचविषयले- ऽ्नुयाजोन्तरपदायंस्य खक्षवाकादेरनुयाजानन्तर्यानूयाजोपखापित- लादिधर्मानुदलोमेनोत्कर्ष । न च प्रधानप्रत्यासत्यलुरोधेन तद्‌- भावः। त्याः प्रयोगविधिना ज्ञ्प्रमाणएगम्यक्रमातुरोधेमेव EAT विव विकृतावपि wetter । एवमपककेऽपि प्रयाजानामाघा- रादिरूपपूवपदार्थानन्तयेस्य तद्‌ पस्छापितलस्य च बाधे प्रमाण- भाषेन पूरव॑पदाथंभा विनामपि तदुपपन्तेः। न शापक पूवभाविनां काचित्‌ चति) प्रधानप्रत्यासत्तः प्रृताविवाकिश्चित्करलात्‌ । न quad इविरासादनोनत्तरक्रियमाएपदाथस्य बामिधेन्यादेस्तदा- नन्तर्येतद्‌ पस्थापितलादिरूपधमबाधापन्तेरपकर्षानुपपन्तिः। ABTA स्यो्तरकाशिकलेनाविरोधात्‌ । सामिर्मौमाश्च प्रयाजाङ्गादपि इविरासादनानन्तर्यादिबाधेऽयदोषः ॥ ५॥ १।९९॥

प्रत्या ॥ सोमे सृत्थायां प्रातर गुवाकप्रषं प्रातर्यावभ्यो देवेभ्धो- होनरनुबररौल्येव विधं es cat प्रतिप्रातः खवनोयान्‌ निवंप- a@fa मेथतीति प्रैषं विधाय ete प्रातरनुवाके उच्यमानेऽष्वर्थो- स्पास्िर्विंहिता श्राप्रातरलुवाकषमापेः। खा च वचनादेव वैकल्िकौ | ततो यच होतुरभिजानादश्धदुषाङ्त्पषरिति तक्मरचर्ां खचि weld अोतोत्यादिना प्रचरणोष्टोमादिकान्‌ पदार्थाभिधाच ` खवनौयहविविधिः। ततो बहिष्यवमानाद्यन्ते श्रग्नोदप्नौज्विहर aft: सणाहि पुरोडा्नानशंङुविति प्रषः समाश्नातः। तज सव- नोयहविष्पु धानादिषु दार्भिकविष्यन्ते मिवांपपोचणादिशूपे प्रा

पञ्चमोऽध्यायः | | १५७

मिर्वापान्तख्छ प्रेषविधानादपककषौऽलङ्करणरेखोत्कषंऽविवाद एव । मष्यतनानां प्रोचणादौनां त्वश्षद्धःरणप््रागेव करणं न तु निर्वापो- त्र, प्रधानाङ्गानां प्रचरणौहोमादौनां Haare तेव्येवधाना- दिति प्राप्ते |

प्रोखण्णदौनां निर्वापर्ूपपूरवपदायीपसितानामतिक्रमे प्रमाण- मावाभिर्वापोक्नरमेव करणम्‌ । न च सौमिकर्यवधानम्‌ | उपासि- पचे तावत्रधानाङ्गगूतायामुपास्तावष्वयुकटकलस्यावश्यकलाद तिदे श- पराप्नमिर्वापसमानकटेकल्वानुरोधाञ्च प्रो्चणादावितरमन्य इति न्यायेन प्रतिप्रखादकटरंकल्वावगतेः सौमिकख्च व्यवधायकल्मानुपपत्तेः।

म चेवं सति मिवेपखेति ae पोचणादिलच्णापन्तिरिव्यादि- तन्त्ररबोक्दूषणावकाशः । न्धायेनेव ATAPI खकणा- दावापादकाभावात्‌ | STMT तु यद्यण्यध्ययेरेवातिदे शातन परोण्टादौ aafa faatae भिज्ञकटेकेण न शक्यते प्रोखणादिक- granada, तथापि श्रध्व्थोरपि गिर्वापि gaat प्रयोजककदे- aa खमानकटेकलोपपत्तेयुक्मेव निर्वापोपश्ापितत्वं मोखणादौ । म सास्ििम्‌ पच प्रधानाङ्गपचरणणेहोमादिभिव्येवधानम्‌ । तचस्या- अदुषेत्यादिप्रातरतुवाकपरिधानोयाकालकलेन प्रोचणणघुशरतयात्‌ | भ्रातरलुवाकर्वामपि Twat AT एवे शिकपदाेखमा्यपपततेख ।

यत्व तन्धरब्रसखरसादन्येरपि बद्धक्रमाणमेटिकपदार्थानां बलात्‌ प्रचरणोोमकाशविधिरूपास्िपच्छामिप्रायेशवेत्युक्षम्‌ । तत्‌ WTA sary काशविषध्यभावे प्रतिप्रखातरिव्यादि- मरवोत्तरभाविपाठक्रमेण क्घपतक्षमकाणणं प्रचरणोहोमादौनां प्रधा-

९४८ | भादरदौपिका |

नाङ्गतया RAI प्रमाणाभावात्‌ प्रोषणदौनां सौ मिकपदाचौी- रलस्य ॒प्रतिप्र्ाटकटरंकल्वश्येव वाऽऽपन्तेरुपेकितम्‌ । इतरथो- पासिपेऽपि तस्या एव प्रतिप्रस्थादकटेकलापश्या प्राच्षणादौ तद- ATTY | ud एेष्टिकानां बडलादश्वदुषेत्येतदुत्तरमपि तदापत्तः प्रचरणण- होमकालवाक्धस्य TET TMT! Aye नाम तथा । तथापि यावन्त ॒णवेष्टिकाखत्कालावधि कद शक्धास्तावतां पूवं करणापन्ते- रन्येषां च तदुत्तरं प्रतिप्रस्या्रा वा करणपन्तर्वाक्यषद्धोचे प्रमाण्ण- भावः AGG VT पूवे कतुं WHT एवेत्युक्तम्‌ ॥५॥ १॥ ९२॥ असंयोगात्तु ॥ सौ मिकाप्नौषोमप्रणयनानन्तरं पश्ङ्गतया यूपञ्कि- नत्ति carad avec charg यृपञ्छिनन्तोत्यनेमा पृष्टं प्रथा- अन्यायेन प्राचोऽपि पदार्यानग्रौषोमप्रण्यनादोनपकषेलोति ATH । मिन्लप्रयोगविधिपरिग्टोतल्वेनाच पाठस्य क्रमानियामकलत्ा- हाप्रयोगविध्येक्येऽपि वा उत्पत्तिविधिवेलायां प्रयोच्यत्वामवगमेन RATA FAY WSS KAMA बद्धकरमल्ाभावारोकला- काणविधिवाक्ये च प्रयोश्यत्वावगमेन ata क्रमापेखतया fara प्रयोगपरिग्टहौतैरपि शोमाङ्गदधच्ाकालोनपदार्यैः पाठेन कम- SU TAMARAC Bacay चुपोत्पादकधमे- as वाऽपशृग्य कायं, न ठु तदन्तापकषेः। एतेन TWEcaE arama करणमिति केषाशिदुकमपास्तम्‌ | charg यपं हिगत्तो- त्यस्य सप्र शोटशोमानन्तर परितलनात्‌ ॥ wn wn esa प्राङ्गिकश्च ॥ सवनौयपश्तन्तं सवनोयर विषयु प्रसव्यते, दे-

पश्चमोऽध्यायः | RUE.

पश्टतन््श्च पशणपुरोडाश दति वच्छते । प्रसङ्गं च ये उपकाराः ्याजानुयाजादिभन्यासग्तितो खब्धाखष्लगकौन्तपदारथा गर नाति- देशापेचा । ये तु न want आ्राञ्यभागयपिष्टखेपफशोकरण्डोमादि- अन्यास्तत्पदा्थगऽख्छेवातिदे र त्यपि वच्छते । तदिह पाश्डकानू- थाजानां 2a खदयादियागोन्तरतवात्‌ sana चाग्निमारुतशख्ो- सरलान्तत्ूवंभाविसवनोयहविःपदरपुरोडा TTT: पिष्ट- लेपफलोकरणादिष्ोमाः किममुयाजो्तरं उत्कषटेया खत नेति चिन्तयाम्‌ । प्रतौ द्रपूणमा सयोः पिष्टलेपफलोकरणएडोमानेा agate बह्कक्रमलादिहपि wate भिक्प्रयोगविधि- afta? श्रङ्ग्लस्यान्याङ्गलानुयाजोन्तरलस्यापि सम्भवेनोत्कषं प्राप्रे |

न तावदिद्तावेव क्रमक्घ्तिः। भिन्नप्रयोगविधिपरियहात्‌ । पुरोडाश्रादिप्रयोगविधिना विहिताना पिष्टलेपफलगेकरणरोमेडा- भक्षणानां व्यवधायकाभावविशिष्टप्ररुतिदृष्टपौर्वापंस्य क्रमकण्प- कलनोत्कवं तत्कमवाधप्रसङ्गाखच । पाशटकप्रयोगविधिविहितानां समिष्टवजुःपन्ौसंयाजानासुक्परमाएोनेव HARRIES प्रष- We नापि प्रहृतितोऽनूयाजोन्तरलङ्ग्िः | neat हि पाठ- afar क्रमनियम एव विधोयते, 9 तु क्रमोऽपि । तख प्रयोगविध्याच्ेपारेव ATH: | way uma भिन्लप्रयोगविधिपरि- aelaat सामान्यतः saerrat तदाभितस्य faaserarfa: । न इनाचेपात्पुवेमेवावधात विधिवकहत्ङगो कारेण कंश्पितवा वधशध क्रमविधायकल्वमेवेति शक्यं am! तदिह पाटकश्पयस्य. विधेः

Rte मादृदौौपिका ।

कप्तवाभावेन खमानतया च्कपप्रतिबन्धायोगात्‌ | इतरथा दभि- यागपयोयागयोरपि पाठेन क्रमापन्तेः | Way प्रहृतेऽणनूथाजो- RATAN: पुरोडाश्ाधक्गंडाभक्णोत्तरमेव पिष्टेपणलौ करश- होमौ ॥५॥१॥९५॥

तथाऽपूरवम्‌ ॥ द्रपूषेमास्यो हेविरभिवासनोत्तर वेदिकरणमा- शातम्‌ । तख च पूरवदयुरमावाश्यायां वेदि करोतौति वचनेनाप- कषः owe: पू्वंभाविमोऽपि इविरभिवासनादौनपकषत्‌ । एक- प्रयोग विधिपरिग्रदोतवेन पाठस्य क्रमकश्यकलात्‌ । श्रमावाख्या- Ua RATA लचणप्रशङ्गन कापर वावसायाद्विर भिवास- भोन्तरभा विषेदिकरण विधेरेव पौ एमा साङ्गताबोधकलतवह्‌ शाङ्गता- बोधकलत्वाश्च । म च कालदयविधाने वाक्यभेदः। सामर्थ्यादेदं war वेदिं करोतौति श्रुतवेदकरणानन्तयैवलेनेव च पूर्ेयष्टस्य प्राप्तवेनानुवादात्‌ । प्रधानप्रत्यासन्तिक्लाभात्‌ पौणमासस्यातौततवाख afaeafeace एवायं विधिः। भरतञ्च पौणेमाससाधारप्ठेन USE क्रमक्पकलावश्म्भावात्‌ | श्रत एव च are gaa esa न्तदन्तापकर्षे ATA |

कालपरतवेऽपि कालविधेः प्रयो गविधितेन afimafeacue तश्ैव प्रयोञ्यलावगमात्तदवगमोन्तरश्च क्रमापेचायां पाठस्य निया- मकलासषम्भवा चौ तक्रमान्तर स्वाश्च न ॒इविरभिवासनेन बद्धक्रम- लम्‌ । way पाठोऽपि परिगेषात्‌ पौणेमासविषय एव । यदि तु खष्डपर्वणि चतुदश्वां प्रातरन्वाधा नदिने बेदिकरणएसिद्यथे लचणा - मणङ्नोरलयामावाख्ापदेन RAGA, तदा दा्भिंकबेदिकरणएस्वाय-

पञ्चमो ऽध्यायः | ६९१

मेव विनिथोगविधिरिति इदिरमिवाशनेन afiatfizacwe सुतरां न ॒बद्धकमता । न चेवं पू्वे्युःकाशविशिष्टवेदिकरणष्ड | दराङ्गतया वाकेन विनियोगात्‌ प्रकरणेन पौणंमासाङ्गलाथोगः । वेदेः स्वणाधारण्छेन तत्करणस्वाणङ्गतथाऽपेखाखदहतपो एंमाशप्रकर-. चेन गदं भामिधान्धां आदानस्येवाश्ेपो पपरेः। Wa एव ara शरुत्या वोभय न ARCATA GTS वा बाधः । तथोः पूर्वचुःकाख- मन्धरूपगुणमाजविधिषलकतया किया विधिषशकलाभावात्‌। अतो- ज Wed तदन्तापकषेः ॥ ५॥ १॥ १६॥

STATA ॥ रेवामाजुषादा प्रतिबन्धाग्छथ्यन्दिने किथमाण साकपमौोयाया उत्क सखकालेऽग्निरोषशोमः कर्तव्यो भ वेति चिन्तायां, खकाशकरणे शान्तपनोथायां प्रणोतख्याप्रः* पुनः प्रशय- नासम्मवाक्मन्तरव्मणयनलोपेन FTTH: काशस्य च पदार्चैगण- aa प्रयोगविधिविविेषणतयोश्रकाखप्रत तिके च शोपेऽपि वैगष्छाभावादुत्कषे इति प्राते |

अनुपादेयल्यात्काखस्य नित्ये aunts उपारैथाङ्गल्यागद्यैव AAV षष्टे वच्छमाणलात्‌ प्रण्वनलोपेनापि कालामुयद .एव न्याय्यः। कालस्य निमिन्तविग्रेषणत्वेन सुतरामगुगाद्यलाश्च | Tyg STAI: प्रणयनजन्योपकारणाभे तदनाखेपकवस्य दर्गादौ क्तला तक्षोपेऽपि न वैश्यम्‌ । अतः SATS CTS शना

* प्रणिवस्याने,-- दवादश पएरतकेव्श्ड्ः पाठो शिपिकरप्रमादज दत- मोषते। 46

ade माडदौ पिका |

सान्तपनोया कर्तव्येति साकपनोधाङ्गानां मेव कम Ieee: | अथ च सान्तपनोयेत्युपलचणं UCTS, अग्निदोषेत्यपि श्राव WATTS | अनावश्यक विषये wag रतद्यन्नस्य feqa यद- न्यस्य wa वितते ऽन्यस्य तन्तं प्रतायत इति निषेधात्‌ । न चेवमनौक- वल्युसकर्चेऽपि मध्यन्दिने MMT ASST EM: | तथाल खान्तपनोयाया- अनो कवल्यु तर काललस्यैकम्रयोग ATT प्रणथनमस् च बाधेन बरमेकस्यैव मध्यन्दिनकाखस्च बाधात्‌ |

केचित्त निमित्षविगेषणौग्रतकाणस्देवामुग्राद्मलं ग तु ATE माचस्येव्यक्गोरल्य साम्पनौयायाः काम्बवक्ष्येऽनावष्तकलादकरण- मिति बदगम्ति । तच्लु॒चातूर्माख्यानामपि नित्यलास्मष्यम्डदिनख्छापि निमिन्तविशेषण्यलापन्तेरूपेकिम्‌ ॥ ४॥ १ ॥ ९ ० ॥

atyat ॥ देवाग्भाकुवादाऽपराधादेवोकृ्येव्ल्टेषु वोङछुत्‌शब्यते न वेति चिन्तायां, समयाध्यषिते खं बोडगििनख्ोजसुपाकरोतौति वचमविहितसमयाध्यषितकालबाधे प्रमाणाभावादुत्कषेः। न च तं पराश्चसुक्ष्येभ्यो गाति षोडश्निमिति वचनेन ग्रहणे उकश्च- wore विदितलात्‌ स्लोचस्य च गहं वा गृहीतेति वचनेन यहग्रणोक्रकालत्वात्तदसुरोधेन समयाध्यषितकालबाधः। तं पराश्चमित्धनेन षोडशिग्रड्या गाभ्या सस्येवोकूष्यपरभावविधानेन यद्- ग्रहणस्य सो जपूवंकाणलत्वेऽपि बाधकाभावात्‌ । अ्रतएवा्र ग्टक्षाति

* इत्यमेव पाठः स्वज | मम तु श्प वा,--इति पाठः प्रतिभाति | वै,- इति प्रसिदिद्योतकोनिषातः। अपच्छिद्यते इति व्यव हितेन संबन्धः |

पचमो ऽध्यायः | १९९

निरव॑पतिवध्ागपर wa । we ` वा॒गहण्परस्तथापि तेन्तिरोय- खायां घो उशिनः सवनचयेऽपि शआआशानात्छवनाश्भरविषथक तं पराश्चमिति वाक्यम्‌ । wy वैतदपि अवंविषथं, तथापि av fara सामान्यविववत्वादुक्ष्योल्तर काशं यदणेऽपि समयाध्यचिते स्ोचकरणे न afafacte:

यदि तु सामान्यविगरेवरूपवबाधस्छ ययावख्ितशास्वाथेविषय- लेन देवाचपराभे weet: सर्वपदार्थानां तु्धवलत्सुच्यते । तथा- equate क्रमलेगोपादेवलात्‌ पूवाधिकरणन्यायेन ata aa: खमयाध्यूषितकालानुग्रहो न्याय्य एव । न च कालश्याङ्गङ्ग- लेन प्रधानाङ्गक्रमापेचया sider | उभयोरण्यङ्गाङ्गलात्‌ | न च डणस्स्ाजावदागवत्‌ प्रदानोपक्रमता । तददिरेकपदांलाभावा- दिति प्रापे |

VEG घोड़थिया गाग्धासकच्पकलेनाग्भरङ्गलाग्तत्कमस् प्राव- खम्‌ । वख्ठतस्॒ तं पराञ्चमित्यश्यापि काशलपरत्वमेवेत्यन्तरङ्गतद्ा- धोन्याग्य एव । न च गणस्योक्रकाशं करण्टेऽपि शोजस्ेव काला- QUE: WEY: । तथाते लोग्दणो्तरकाललख्छ प्रधानप्रत्यासन्तेख बाधप्रसङ्गेनेकश्येव खमयाध्यवितकाखबाधस्य AAT । WAT wraend इति सिद्धम्‌ ॥ ५॥१॥९८॥

इति ओखष्डदेवहशतौ भाटदौपिकायां पञ्चमस्य प्रथमपादः ॥

ae tae ee ae eg ° gata पाठः स्वैव । मम तु, उर्ाति निंव्वेपतिवद्यागपर रख,- इति पाठः प्रतिभाति |

ats argeifaant |

अथ पण्चमोऽध्यायः। डितौयः पादः |

सन्निपाते ॥ थजानेकेषां प्रधानानामङ्गानां वा एकेन प्रयोगधि- धिगोपवक्घुहात्‌ साङ्गानां सादित्यावगमः, तज दशेपूषेमासप्रालाप- त्यादौ किं एकस्य प्रधानस्य सन्निपत्धो पकार काङक्काण्डं wae HUA काण्डातुसमयोऽथ वा एकेकमङ्ग VaR waactea waa पटार्थामुखमय इति चिन्भाथां, warmers हात्‌ प्रङूतितः परस्यरसंिष्टानामेवोपाकरणएनियोजनादीगामेकेक- स्मिन्‌ परौ प्राप्ताश्च काण्डामुसमयः | एकप्रथोगलश्च आआरादुप- कारकाङ्गाभिप्रायेरेति न कञिदिरोध इति प्रापे |

परत्यवचनेनेकस्िम्‌ काले साङ्गानां stat प्रथोगविधानात्‌ प्रभानषाददित्यवदङ्गेव्बपि सादहित्यावगमारैकेकाङ्गन स्वप्रधानानां धुगपदुपकर्न॑यमित्य्थावगमेभेकसुपाकरण्णख्धमङ्गं सवं पशनां शृता निधोजने we) प्रधानप्रत्याखन्तिस्तु प्रत्यखवचयनावगतोकषाडि- AAA कल्पनया | उपाकरणाननम्तरमेव च नियोजगमिति यथाप्रहणत्थेवामुष्टानम्‌ । दन्तानां तु प्रधानसाहित्यामुरो- सेनेति न कथिदिरोधः। अतः पदार्थाजुसमथः। प्रदन्तिक्रम- विचारख्छेतदधिकरणो्तरः इष्टयः ॥ ४॥९॥ Ht

कारणात्‌ ॥ यच तु प्रधागविरोधो थथाऽ्परतिष्हेश्चां शते SWS AST तावन्यु पुरोडाशेषु अग्यमाणेषु ufe war-

UGA Swe: | ९५

afunag शलोदासनं क्रियेत, ततो दद्येरन्‌ । Wee काण्डामु- खमय एव कतिपथाङ्गानाम्‌ |

aww वार्तिके fafa थावत्वस्याविवचितलाशेमिन्िक- गतस्य च तावत्ववडत्वादेः प्रष्ठ श्रमनोयन्यायेनानुवाद्यगतत्वेनाविव- कितलास्ादहित्यबोधकवचनाभावेमानेकेव्वपि श्रश्वदानेषु प्रत्येक- प्रयोगेनेव वारुणे्िकन्तव्यतावगतेर्भावयस्छमे तदु दाहरणं साहित्य बोधकंवचनान्तरसम्भावमयेत्युक्रम्‌ |

aH) सजादुदवसाय एष्टश्रमनोयेन यजेरन्नि्यज fe ee- SUSAR ATS एष्टग्रमनोये बलादेः AHMET arfearfaret । sea तु भिमिश्तसमद्याकलवस्तेव तावच्छब्दा- de नेमिन्तिकविगरेषणतथा wrae विधेयलायुक्रमेवानेक- मिमिस्सन्निपाते नेमिभ्िकसाद्ित्यम्‌ । तावच्छब्दाभावे हि युगपदनेकनिमित्तखजनिपाते तन्त्रेण नेमिन्तिकेष्टिरे केव प्रसव्येतेति aw एव तावच्छब्दायं विधिः ।

यथापि fe पुङूषाथेतया न क्रतवन्तःपातिलं चथा धुगपदनेक चाण्डा खा दिस्पर््ादावमेकग्टहदाहारौ रख, anf भैमिन्तिकख्य augers | किमुत क्तुप्रयोगमध्यवभ्तितदङ्गवारणौषटेः । अतया - प्रेखा दिभेदे$पि RATATAT AY TATA HHT TATA चोम- waaay वार्पोरेसम्नलप्रसक्रौ निमिन्तसमसञ्याकत् विधानेन तावत्वप्रतोलावपि एकमप्रथोगविधिपरिगृहौतलेन सादित्यप्रतीतेयैक्ष- मेवोदाररणटल्वम्‌ |

तज चारादुपकारकेषु बहधा Tey एव । खजिपातेवु aw

ace मादृदौपिकं ।

पदार्थानुसमय एव । कषचिदटेव तु प्रधानविरोे काष्डागुषमवः | प्रधाने तु सग्मतिपन्नटेवताकलात्तश्तमेव । पुरोडाश्रमाजे तु निमिशसमसड्लाकलवं भ्राजापत्यवदिति TERT ॥ ५॥ ९॥ RN

सुटि ॥ पदार्थातुसमयप्रसङ्गात्‌ करियानेकः vera इति ferret । किमेकेकमुष्टिमि्वाप एकः पदार्थस्तेन शाद्रेयाङीषोमौवनिरवाप- योरमुसमयः, किं वा wagfefaata एकः पदार्थेस्तावता wa- समयद्ति चिन्तायाम्‌ | एकेकसुष्टिनिर्वापि यनसमाभे्मन्सनस्वाश्च तस्तेषेकपदार्चत्मिति प्राप्ते |

अह्गपर्यायः uzrmeqea प्रथोगविधिना विधानात्‌ | विदितश्च aya a चेकमुष्टिनिर्वापोविदहितः, किन्तु चतु- मुंषिनिर्वापएव । चतुरखतुरोसुष्टोन्‌ निवेपतौ ति विधानात्‌ । अच fe शअर्प्राप्ननिरवापासुवादेन न दणमाच विधानम्‌ | dergenra- विधाने वाक्यभेदात्‌ । पुरडाश्रमाजपर्याप्तत्रौ हिमतः एयक्करणएरूप- निर्वापख्य नियमेनाप्राप्तलाश । अतखतुसं णिनिवापेनेवानुषमयः । अत एव वौष्याऽणुपपद्यते ।

एवं कपाशान्युपदधाति* wet zfewr एकादश्ोक्तरत इति संख्थादिविशिष्टोपधानविधानात्‌ शवंकपालोपधानेनाशुखमयः | यद्यपि कपालगतबङत्वमुरेश्छ विश्ेषणत्वाद विवशितं, तथापि अष्ट- atfederar उपधानविगशेषशत्वादिवखोपपन्तिः। चद्यपि ख तन्तकन्लादिमेदारेकंकोपधानविधिरपि कञिदुद्धाब्येत, तथापि

* भाष्ये तु, कपालमुपदधाति, दति पाठः|

पञ्चमोऽध्यायः | ate

वद्छ्चमाश्हष्याजिनास्तरणन्यायेनेकपदाथेतं सर्वोपधागस्च Tee | अतः WHYS सर्वापधायाप्नौवोमो यस्यो पधेयानि ।

एवं दिरेदिषोऽवद्यतोत्धजापि दितलविशिष्टावदानविधानाद्धिर- वदानेनानुसमयो 4 वेकेकावदानेन । न च मध्यादवद्यति gatul- दवद्यतोति वाकधाग्वामेव दिरवदानप्रातलदि धितम्‌ । एत- fant चतुरवन्सवाक्यस्- चतुःसंख्या मध्याह्धिः पूर्वा्धाद्धिरित्थें हविष एव ae) एत्वे तु तदिरोधादुपस्तरणाभ्यमि- चारण्ठाभ्बामिति ACTA खतुःसख्थाऽगुवाद एव ।

इदञ्च साजाख्यविषयं दिरवदानागुसमयकयनम्‌ । श्राग्रेया- दाववडानादिप्रदानान्तेनानुसमथस्य वच्छमाणलवात्‌ । सान्नाय्बे ठपस्तरणशामिधारणयो सन्त्व प्रो वदान WHAT पयसोग्याद्यम्‌ | RTT तु पयसोद्यवदामं गृ रौला wey cam । तेन्नि- रौयभरुतौ तादृ शक्रम वाचनिकलात्‌ । Wages सम्प्रतिपञ्न- देवताकल्वात्‌ |

एवमश्जनाग्बश्ननपवनपावनेष्वपि तन्त दि धिसस्वाशेककन ate waaay वाऽनुखमयोऽपि तु अभेकयजमागकेऽरोने एकच- नेजदयेऽप्यश्चभं शला यजमानान्नरे Aa । श्वावयवोपेताभ्व- नादिना च प्रत्येकमनुसमयः। सभे sade दौचथि- तरेत्यादिना तक्नत्षंस्कारकदोखोश्षरकाखलविधानात्‌ काष्डानु- समय एव Ne net

संयुक्ते ॥ साश्नाय्यवदाग्रेयाग्नोषोमौयादौ भिन्लदेवत्येऽपि ga- दानेलानुखमय इति प्राप्ते ।

५ माडृदोपिश्षा ।

VATA जो तोत्यनेनावन्नोहेभरेन शोमाख्धसंखकारविधानादर्था- देवावदाने प्राप्ते हिरंविषोऽवद्यतोत्यनेन दिलमाजविधानादुकविध- चतुरवत्तहोमद्येवेकपटार्थत्वेमावदानादिप्रदाना रःनारुसमथः। वस्तु- TZ WARM ततः पूवं मवदामप्रात्तेदुं रुपपादलयार्‌ शहयवदान- वाके Waa दित्विधानेऽशङ्करणा्र्थाष्था वङानेऽपि wa- afgenreranefasenad दित विधाने होमादावपि तदापन्ते- Cfafafawigia तदधिधाने च वाक्यभेदा पन्तेरवश्छं दितविगि्टाव- दानविधिखौकारेऽपि उपस्रणशादि विधिन्यायेत दृष्टाथेवलाभाय सतुरवत्तहोमविध्यपपादकलस्याणज्गौकारादवदानादिप्रदानानाद्धवेक- पद्‌ार्थलावगमेन तेनेवानुखमयः ॥ ५॥ २॥४॥

वचनात्तु ॥ चूपधर्माश्चनोच्छयणसम्मानपरिव्याणदयो थूपगणे- ऽतिदे ्पराप्नाः ए्यकूपदार्था अपि न प्रव्येकमनुसषमेयाः | अ्रश्वमा- दिपरिव्याणानतं थजमानो धूपं भावद्जेदिति प्रशतावनवसगंस्च विहितस्येहाप्यतिदेश्ात्‌ । न waa Tem कादाचित्कयुपसंथोगे सति त्यागनिषेधविधिः। पाञिकलाद्यापन्तेः। श्रपि तु सयोगा- भावाभावरूपसंयो गाख्यस्यानवसर्गस्येव सारायाये निथमविधिः। शतञ्च तदनुरोधेन खचातिरिक्रे धपगणे तावत्काण्डष्यानुखमयः | सवे तु येन कनापि यजमानेन धारणषम्भवात्‌ पदार्थानुसमय एव । अन्यचापि तावदतिरिक्रपदार्थानां प्रत्ये कमेवानुसमयः ॥५॥ ९॥१॥

पद्ुगणे ॥ Meat साल्राय्येऽवदानादिप्रदानान्तश्येकपदार्थत्ा- दतिदेगओेन fasta तथेव प्राप्तौ, देवतान्यवदाय 4 तावल्येव Waa, सौ विष्टृतान्यवद्यति, सौ विष्ट्टतान्यवदाय न तावत्येव . ₹होतन्य,

पञ्चमोऽध्यायः | Bde

रेसन्यवच्तो ति* वचनेन कमान्धवविधायिना पदाथेभेदावगतिः-+ ग॒ जशम्बन्धिपदार्थान्भरव्यवधाने प्राहृतेकपदा्थता सम्पद्यते | अतसेकदे वत्थे WING प्राजापत्यन्ायेन देवतावडानादिना प्रत्येक मरुषमयः | अन्ते च AAG Saya: |

न च प्रटतामेकख्य परशोरदेवताद्यवदानबयमानगनर्येड इतमिती - हापि तथेव कार्यमिति meq) प्राजापत्यन्यायेनेव wae प्रहतावार्चिंकलतवेन चोदकविरोधाभावात्‌ | अरत एव aw विभिन्न- Zana TING चोदक विरोधसजावदागचवं होमद्ेकस्य शता- ऽपरस्ायवदानजयपूवंकप्रदानान्तं कायम्‌ । खिष्टशृदिडभच्णे ठू तन्तव । तजरापि पदार्थाशुखमये दितौयषहोमश्यातिदेशप्रापशव- दानानन्तथेवाधापन्तेः ।

agryg अषम्नन्धिपदार्यान्सरव्यवधानेऽपि पश्चावन्तहोमवभ्पा- दकत्येन रैवतावदानस्याज्ापि प्रदानावथवत्वोपपन्तेविंभिशदवताक- wesfa देवतावदानादिप्रदानाग्तेनाशुसखमयः। एकदेवताके तु पदार्थावयवामामेवानुखमय इति न कोऽपि विरोधः ॥४॥२॥६॥

नानावोजेषु ॥ राजद्धये, BUA गृदपतयेऽष्टाकपालं हृष्णानां areret सोमाय वनस्यतये श्ामाकश्चरूमिति मामाबौजेशटिरा- खाता । तजातिदेशपाप्नानि हश्णाजिनालर णो शख्ा धिवस्ेन- बोजावापाच्चवघातपरावपनविवेवनफलो BLOT SY धिकरणकतष्डुख-

क ४५ ~ ry m EAT पाठः Gay) भाष्ये तु, द वतान्धवदाय न araaa wtagy सौविद्द्तान्धवदेयानि स्मैविषङ्कतान्धवदाय न॒ तावत्येव शयोतश्चं रोडान्धवदेयानि,- दति vast श्रयते, इषम्‌ |

47 |

Ree माद्रदौपिका।

पर्ाखनानि तक्सदधिधिविदहितलेन एथकूपदा्धवात्‌ wana अमेयानि a We इ्ावदानस्यावन्तहोमविष्याचिप्तववश्वषामव- चातविष्याकिप्तलं, येनेकपदा्थंतव maga तदतिरेकेण पि श्रवघात- सम्भवात्‌ । नापि श्वेषामवघातपदायेलम्‌ । उश्खचमुसशसंयोग- fanaa सवीषधावघातवन्तत्पदार्थ॑लात्‌ | श्रत: प्रत्येकानुसमये प्राप्ते ।

तन्तदि धिविधेयतवेऽपि एथकूपदायथंले श्रदृष्टायैलापन्तेः स्वेषा- मेषां तष्डुखनिष्यत्निफलकावघातविधि विग्रषतयेनेव विधेयलवादेक- पद्ाथेलावगतेस्तावताऽनुखमथः | एवं सत्युशूखलमपि एकमेवेति शिष्यति, पा च । इतरथा हि शृष्णाजिनमुसखशर्पाणं एकलेनोपकारकलसमबेऽणुल्खलपाश्योभंदावश्ंभावात्‌। तस्मात्‌ हृष्एाजिनासरणादिप्राथिजे तप्रक्ालमनिनयनानतेनामुसमयः | उत्करे तत्मरतिपत्निष्ह त्वेति विवेकः, एवं छृष्णाजिनास्तर- णादिपेषणन्तेन तचखाणनुखमयः। तेषामपि पेषणविष्येकवाक्यतचा एकपदा्ेतवात्‌ |

waa किमनुसमेयपदार्था्नां पदार्थवम्‌ ? 4 तावदमुषेयतवम्‌, एकमुष्टिमिर्वापादावतिग्याप्तः। नापि विदहितत्चरितमङ्गलम्‌, द्रयादावतिव्या्तः। भापि क्रियालविग्रेषितं तत्‌, उपस्तरणएङष्णाजि- मास्तरणदावतिग्यापरेः। मापि परानवयवलवे सति fram कियालम्‌, | अवयवलस्यापि निवक्ुमग्रक्थतवात्‌ । इष्टविधया कियान्तरोपकारक- लमिति चेत्‌। अवधातच्धापि दृष्टविधया यागपेषणा्ुपकारकलेना- वयवलापन्ताववघातादिपेषणक्षेनासुसमयापम्तेः। श्रवचातकाणलोन-

पञ्चमोऽध्यायः | REL

तदङ्गजपादिमन्ाणामदृष्टविधथोपकारकलवेनावथवल्वागापन्ेखच । किं च सत्यप्यवयवत्वे हृष्णा जिनासतरणोपस्तरशादोौनां विहितलेनाङ्गलात्‌ प्रयोग विध्यपसङ्हेण साहित्धावगतेः प्रव्येकानुखमयः किं न श्यात्‌ एवं द्यवदानस्यापि होमवड् विःसंस्कार कलात्पेवणावघातन्यायेन प्रत्ये- कानुखमयः किं न स्यादिति ख्‌ ।

a) सत्यपि शृष्णाजिनास्तरणादौनां खलतन्धविधिविधेधले ayer प्रयोगविभिप्रयोच्यते वा श्रवधाताथङ्गलेम तद्रारोव अयोच्यल।वगमात्तद लुखमयेनेवानुखमथय इति न प्रत्येकमनुखमयः प्रत्येकं साडहित्धागवगतेः | एवं, परावपनादिप्रशाखननिगयनान्ताना- मपि तष्डखरूपावलातफलोपयो गितयाऽवचातायलान्न एचकूपदा- येता । ऋत एवादृष्टायमपि तदङ्गं न एवकूपदाचेः । एवसुष- स्तर ण्देरपि सूष्यसंसगेदारा हो मायेलान्ञ खातग्ब्येण प्रयोष्धतेति न॒ एथगतुखमयः | gacme तु इविःसंखार कश्ाप्यवननोदेशेन होम विधानाल्लाघवेनाक्तहोमस्येव प्रयोच्यलेऽवदाभांगेऽपि एयकृूप्र- योज्या कण्पनान्ञ ए्रयक्पदायेलम्‌ | शत एव पदार्थत्वं माम खात- ग्येण ॒प्रयोगविधिविधेयलम्‌ । पटार्थावयवत्येन खकातानां हि छष्डाजिनास्तरणादोनां मावधातादि निष्प्रयङ्किविषयलन्नाने विना प्रयुङकिविषयलं sat) श्वधातादोनां तु मान्यनिषटप्रथक्रिविष- यत्व्लानोन्तरकालत्नियतन्नज्लानम्‌। प्रथोगविधिनाऽङ्गप्रधानोभय- विशिष्टभावनाप्रयक्तिन्नापनेनाङ्गपयुक्ररपि प्रधागप्रथश्वन्वयानुपपन्ति- प्रञूतलाभावात्‌ । WATT यत्‌ प्रथक्न्यथानुपपनतिं विभेव ape विषयलश्नान, ख ततः पदार्थान्तरमिति सिद्धम्‌ ॥ ५।२॥०॥

ROR माटदौपिका |

विकारे ॥ रखे पञ्चावनूथाजानां wacreqereratsrerat fa एवदाच्यं रतम्‌ । प्रयाजानां शएडूमेवाच्यं प्रतिप्राप्तम्‌ । vet चोपभ्त्येक स्थिव पाते प्रयाआङ्गन्त eel Vela aferaa कालेऽनुयाजाये eqn गृौतमासौत्‌ । चापि तथेव aed प्रयाजाच्यस्य दधिसंसर्गेणोत्पवनावेचणयोरदृष्टार्थेवप्रसङ्गेनाप्रारत- का्ैकारिताऽऽपन्तेः । खमानयनवेलायां HAAS न्यृनलापन्तेख | aie पाजेकत्मनुगद्य कमोबाध्य्ता, विपरीतं वेति चिन्तायाम्‌ ।

URS PAN WTAE बाधानुपपन्तेः MAS A पाटकख्यलेन wrgean च दौ बंख्याख्छिष्टाकोपाधिकरणटन्यायेन बाधः । एवमष्टा बुपश्टतीत्येतदाक्यावगतचतुव्कद थसाहित्यबलकसर्पीक- काललस्छापि ।. न च प्रतौ तयोः कु्रकश्यला दिना बखागदेऽपि वितावतिदैशेन प्राप्रयोस्तयोः समलान्ञ बलाबलमिति seq । ब ्कर्यला दि रूपबलाबखस्य विषटतावसम्भवेऽपि पदाथेतद्वुएलादि- warerawe विङृतावपि भियामकलयोपपन्षेः। सम्भवति च विद्छतौ .निथामकामरासत्वे प्राङृत्यापि बशाबखख्छ waza खरौ चतुःसंस्थामुष्टिगिषटप्रायम्यजघन्यलवस्छेव निथामकता । श्रत- Vier WH . अगुयाजकरणनेखायां एषदाञ्ययहफमिति mF |

Wea पटा्थेलेऽपि श्रुेयपदार्थमाबटन्तिक्रमस् तद्धर्म त्वाभावात्‌ TTA साकाद्ग्रदणाङ्गग्लक्रमकालाद्यपेकया THOT AT - तपाजाङ्गलेकम्याङ्गगाएविरोधन्यायेन दौर्व्यात्तदवोपश्चद्यं . सम्पा we दधि sary wees ग्राह्यम्‌ ॥ ५॥ २॥ ८॥

URSA: | ROR

Wee: ॥ श्रग्रये रभ्तिकाभ्यः पुरोडाग्रमष्टाकपालं जिद्रंपेदिति मक्षचेष्टं विधाय सोऽज बुोतोत्युपहोमाविडिताः। रतौ च प्रधानच्िष्टछठतोम॑ष्ये वाचनिकामारिष्टशयोमाः* sara: | तद- जोपहोमानां arte: पूर्वमनुष्टानम्‌ । शओरौपदेशिकप्रधानपाढठ- sate प्रधानानन्तर्यस्य विदितत्वात्‌ । डपशोमानामौपदेगरिकलेन afte: प्रचममन्वितत्वाच्चेति प्राप्ते । .

खपकारषाकाङ्घया विहृतिभावनया ज्ञ्नोपकारणामातिदेभ्रि- कानामङ्गानां प्रथमं खहोतत्वेनोपदोमामामन्यतराकाङ्कया पञ्चादन्व- याद तिदे शस्य च प्रधानवाक्धगरेवलस्यैव शाघवादभ्यपगमेगोपशोमा- मामातिदेशिकाङ्गयुक्रप्रधागोष्सरमेव पाठेन. MANA: पञ्चादेव करकम्‌ | तजापि ब्राह्मएतपेणान्ते कन्तव्यले प्रापे मधये अदहोतोति वचनेनोपरोमवमाख्यथा चाजेति खामगिर्देशाच्च नारिष्टेभ्योऽगन्तर काचाः WMH RAI

छतदे शान्त Taga श्रभिषेचनोयसोमयागानन्तरं वाम्द्‌- श्रपेयादिदेवनादयोमिषेकाम्ता राजसूयधमां श्रचेरटौव्यति राना- नख्िनाति श्ौगःरपमाख्यापयति अभिषिश्यत दत्यादिमिर्विंडिताः | तचा सिषेकश्ावदलमादेव माषेष््स्य स्तोषं प्रत्यभिषिच्थत इत्यभि षेचनौयमारेष्काखेऽपडृष्टः। acraasta च न ततृपू्वपटिताना- मपि विदेवनादोनामपकषेः । बेदिकरणन्यायेनापू्वोणामेवां बद्ध-

* भाष्ये जेमिगोयन्धायमालाविस्तरे च गारिङ्होमाः इति पाठः| zu ते तवो यश्चयक्षिया xenfeam cart ाज्धाहतयौ- .“ मारिहोमा इति माधवाच्चार्ग्याः | |

298 मादृदौपिका |

कमलाभावात्‌ । अ्रभिषेषनौवो्षरमपि पाटस्त सत्त्वेन Ta, We ताङ्गोष्लरमेव कर्णमिति प्राप्ते |

7a प्रथाजादिवदङूकमलाद्घप्तावपि इदानोमेव प्रत्यक्ष पाठेन एश्रालस्ूयप्रयोगविधिपरिग्टहोतानां विदेवनाद्चभिषेकागम्तानां बद्ध क्रमलोपपन्तौ अभिषेचनोयपाठेन प्रारताङ्गानामाशुमानिकलेन तेः ay विदेवनादौमां भिन्नप्रयोगविधिपरिग्टहोतानां कमकल्पनानुप- पन्तेरभिषेकापकर्वेणापकषं एव विदेवनादौनाम्‌ ॥ ५॥९॥ et

प्रारताच | SAGA च्योतिष्टमप्रकरणे समानाता, चयनश्चा- moat, safer sear) AAT च साविष- होमास्थासम्भरणष्णदय्चचनाङ्गग्चताधमाः FAT | TTY सचथन- व्धोतिष्टोमाङ्गदौचणणयाप्रयो गोदे गेन Bega: Aa aT दौखफौयायाः सामान्यतः सोमप्रकरणालातदीखप्टौ याऽपूम्य॑पदार्थः सह पाठेन बद्धक्रमलावगमाख्यनप्रकरणे दौखणोयाया गुणमाच- अवशेन पाढठाभावाख साविजादौमामागन्तुकानां दौकणौधादिन- warn निवेश्र इति प्रापे ।

गुणेनापि afer उपस्थितेखदाक्ये afer उदेश्बतवा wel ware गएग्‌ एिमो रेकस्छामावगतेः saree विशेषरूपेण च पटेन सामान्यरूपस्य Tes बाधात्‌ we साविभादयः पञ्चादौखणोयेति सिद्धम्‌ uuu

खज्जिपातः ॥ चयनप्रकरफ एव ate दौक्णोयागणञ्नवणानगनरं रुकप्रतिमोचमादि रख्थमाङ्गं श्रुतम्‌ । श्यो तिर्हामप्रकरणे च सामा- न्यतो दौचणेयोन्तर दौखितसंस्कारादणष्डदानादथः। तदजापि

पश्चमोऽष्यायः। Row

विशरेषपाटेन सामान्यपाठस्य arretewtatact रुक्छाप्रतिमोच- मादि शवा दौ खितसंस्कारा इति प्राप्रे ।

विशेषपाटस्य पखाद्धावमाषबोधनेनान्यथासिदड्स्यावजनोयतया- सुप्तौ दौकणौयानन्त्यानिधामकलास्ामान्यपाठेन ATTA दौकितसंस्कारानेव दौषण्ोयानन्तरं wat तदिनरुतयान्ते सका प्रतिमोचनादि are ee Rn eet

दति ओखण्डदेव विरचितायां भाट्टीपिकायां पञ्चमस्य दितोयः पादः |

१०९ माटदोपिका |

चष पश्चमोऽध्यायः।

तोयः पादः |

णी" 4 ° षे

facta: ॥ विताबेकाद्‌ ् प्रयाजान्यजति षडपसद्‌ इत्धादि- qual अनेकव्यकतिटृत्यधिकसस्था श्रुता । खा प्रतिप्रधानं एणाडत्ति- न्यायेन एषदाञ्थादि वदेकेकञ्िन्‌ प्रथाजादौ प्रत्येकममिशम्बध्यत दति एकेक एकाद शवारमावत्तंनोय दरति प्राप्ते ।

दित्ादिसंस्थायाः एथ्गनिवेभरितलादेकेकस्िन्‌ पञ्चखपि वा एषदाब्यवदाटरन्नि विना एकाद श्लवालुपपत्तरत्पश्चवाक्धगतत्वेन च कमभेद कलायो AMAIA जघन्ये प्रथाजपदे प्रथोगलचणया शंख्था- विधौ वरं खहितेरेव प्रयाजेस्त्नच्णात्सडितप्रयाजप्रयोगाणां खडि- तानामेवोदेशाद्छवंसंपाद्या सस्येति प्राञ्चः |

वस्तुतस्त॒ प्रयोगो नाम न पदार्थान्तरं येन शणा स्यात्‌, श्रपि तु प्रयाजानामेव aera । sq थेव प्रतौ पञ्च प्रयाजा इत्यादौ तन्तद्यायजात्यवख्छिन्ला एव व्यक्तयः प्रयाजवरूप- व्यापकजात्यवच्छदे नोच्यन्ते | तथाऽचापि एकादश्रत्वसंख्था शम्पस्यथे तावद्यक्नोनासुक्रौ क sew) श्रतस्तदभावेऽपि व्यापकध्मा- वच्छिन्नोदे शेन विहितेकादशतवादिसंख्या stay व्यासब्छटन्तिव- Sia यल्छन्तराष्याशिपन्तो लाघवात्‌ प्ररतिके्व्यश्षचिक- aa: wearfeufa भाधिका दति सवंसन्पाद्यधिद्धिः। भ चेवं प्रथोगखश्षणाभावे fre श्राङतोरिव्यादावपि यक्तिभेदापत्तिः। तज

पञ्चमोऽध्यायः | Roe

विषेयतावच्छेदकविजातौयहोमनस्येकख्य agra भेदप्रति- यो गितावश्छेदकतया याणामेव तेषां कण्पनयो पपन्नौ तन्तट्वाकरि- aa प्रतियोगितावच्डेद कौशलस्य विधेथतावच्छद्‌ कत्वकख्यने गौर- वात्‌ । wt तु HAHA ATES ANTS LAA संख्याया fadaara काचित्कच्यनेति विषमम्‌ ny ene i

SAATH ॥ तजर प्रयाजेकाद परता दिसंख्या Baas व्यन्त - राष्लाचिपम्तौ चतूर्यो्मप्रयाजनातौ यान्येवाकिपति । तदनङ्ग्तघोः भरारूततद ङ्गदेवताप्रकाश्कथोर पूर्वेयोः प्रषयो मेध्ये षष्चामन्येषाम- प्राहृतरेवत्यमन्त्राण्णं TATA | तद्यद्याधानां जयाणमन्धासः स्याण्लतो मन्त्ाणा मपकर्षापन्तिः । समिद्धा गलवस्यामुपस्ितेखं। च्रतः सन्निधाना विग्रेषाच्तुर्योग्तमप्रयाजयोरेव चतुद्चतुर्वारं आद्भिः | उभयचाभ्वासषये च प्राहतदेवताबाधये wewer वा तहेवता- प्रकाश्ममित्थन्यदेतत्‌ |

एवमनूयाजेग्वपि मन्त खिङ्गव शादेव प्रयमानुयाजस्याद्याद्लारो- द्‌ भ्रमश्च दितोयश्याष्टमपर्यन्तं पञ्चमप्र्ल्यभ्यासः नवभेकादश्ौ ठतोयच्येति । यज तु भम fafezaa, तज विषमसन्पाद्यस्ख्याक- wae श्रवश्यकख््याया श्रधिकाया अआटन्तेरग्तिमिदिषयलात्‌ स्वस्या अष्णन्िमिविषयकत्वभेबेत्यपि वच्छते |

यच तु खमसंख्यक्रिवाटृन्तियेथा तिष्ष्पखद्छु WaT, ay केकय दिराढत्थाऽपि षटलसन्पन्तौ नान्तिमाया एव equate: | शभु दाये विदहितकार्ग्यान्ययानुपपत्या कखष्यमानाया श्राटत्तेः सव - विषयलौ खत्थात्‌ । तज च जिरगुवाकः प्तामित्यादौ equig-

48

Roc माटदौपिका |

वाकष्छाटृ्तिद शेनेन प्रहृतेऽणुपसच्रयमेकवारं GAT पुनः कामिति दष्डकखितवदटाटृन्तिरिति प्राप्ते ।

प्रवमदितौययोडहिं टतौयातः gi करणं लप, तदृष्डकखित- वदादत्तौ बाध्येत । अतः प्रथमां fee Rate ows छतौयाऽपि तथेव fa खस्वानविष्टद्धिरेवेति सिद्धम्‌ ॥१॥२॥ Rh

- समिध्यमानवतोम्‌ ॥ पञ्चदश्सामिधेनोगां qweafinfaca- ्र्यादित्यजाधिका ee शरुता, awa सस्थापूरणं दशमे वच्यते । तदर्जागम्यमागानां wet थथ्चपि न्यायेनान्ते निवेशः mega, तथापौयं वै समिध्यमानवतौ असौ समिद्धवतौ - यदन्तरा agra इति चावाषएयिब्यन्नराललेन . स्तस्य समिष्यमानवतती- समिद्धवन्यन्तरालस्याप्रा िबशकण्पितविधिविडितस्य सत्वानदग्तरा- wea सर्वाखामागग्यमानानां fata: म च धाय्यापदपरिभाविता- गामेव मन्तविश्ेवाणामनराशमिवेशोऽनयेषां ` लन्त इति वाच्यम्‌ | धौवमानत्योगेन स्वेवामेव धाय्यापद वाश्यलादिति प्रापे |

गायं यौगिकः, लोजादावागम्यमामाखपि. धा्याशब्दप्रयोगा- we) पाणिनिना afta धाग्याश्दस्यानुभिष्टलाश। अ्रतो- रूढ एवायम्‌ । सोऽपि यजचैव वेदे युपाजवत्यौ धाय्ये इत्यादिना परिभावषितसभेव । तेषामेव -चाकराज्े निवेशः, अन्येषां aa दति wa एव नेधातव्यायामधाय्यागशब्टकाया wi कौत इत्यस्या wufaga परिदधातोत्यन्निकेशदग्रेनमुपपद्यते ॥१॥ ३॥ ११

स्तोम ॥ प्रतो. बहिष्यवमाने FATT: शोनौयोऽनुङ्पः पर्वाशशेत्येवसन्नाः । . विषद्धस्लोमकाथास्च विटतौ , वह्िष्यवभाने

पश्चमोऽध्याः। Ree

गागमो वच्यते |) aware प्राक्‌ watery निवेशः | पर्याखशब्दस्य गदौ पर्यासः quqale इत्थादावन्तवचनतवेन प्रसिद्धः समाख्ययेवान्तिमस्दानलावगतेस्तदबा धां ` पराक्‌ पर्थाखादागनतूनां जिवेश्रकश्पना । श्रत एव दादशाहे afea दितोयेऽदनि पञ्च दशस्तोमके सोक्नौयारुरूपौ पटिला erent aut समाशा पञचात्यर्बाखः पटित इति प्राक | |

re faa rea RATATAT पयसि बाधे प्रमाणाभावात्‌ समाख्याया neat पाठम्राप्ताभ्िमष्वानलानुवादकलेन खान - विधिकण्यकलाभावादन्त एवागन्तृनां ftir) दादशाहे wise दितौयेऽहनि तु वाचनिक टषण्ठतोस्तरवयोः भाक्‌ पर्थासादनुष्टान, तदपि तयोरेव । तदिकारेव्वन्येषामागमस्वन्त एव ॥५॥२॥४॥

अन्ते SA: ॥ यज तु विषटद्धखोमकेष्वेव aay उन्तरयो- मांध्यन्दिनारभवपवमानयोवेच्छमाणः WAAAY स नान्ते अना- रभ्वाधौतेन fe ₹ वे यज्नस्योदराणि met ररत्यगुषुवच हवावपन्धत एवोदपम्तोति वदनेनाप्रात्तिबलखमभविधिश्क्िकेन गावश्यादिष्ेव सामावापविधानात्‌। अतो नान्त इति प्रत्यदा- इरणमाजमिदम्‌ AYU su wn

ween ॥ चानि प्राकरश्िकानि ग्रहणान्येष््वाथवादीनि, तानि यथापाठमेव व्यवख्धितानोति a तेषु fet यानि लनारभ्याौतानि तेष्वपि यज्रांश्वदाभ्यादौ प्राकरणिको विनि- aera विनियोग विधिपारबलारेवानुष्ठानसिद्धेने चिन्ताविष- यतम्‌ । श्रत एव भ तयोरणन्े करणम्‌ । अपि तु प्रातःसवन एवं

Bre माददौपिक्षा |

धाराग्रेग्यः पूर्वमेव । यज त्वनारभ्वाधोतमेव तेषां यागाङ्गतथाऽपि विनजियोजकं वाक्य, तच गणस्य यागाभ्वासोपकारकसख्च साम- श्थाद्भ्वासखसुद्‌ायात्मकसवनदारकतयेव यामाङ्गलाद्दारौग्तसवन- भेदेन प्रतिश्वनं aqorae faaingea awe सुष्टिरूप- area! एवमनारभ्यापौतानां चिबिरौरूपदटधातोत्यादना- मपि प्रतिति भेदेनानुष्टानम्‌ । चिशजिश्ादौष्टकानां fe अना- रभ्याधौतानामपि उपधामसंस्तानासुपयोगापेशायां तस्मादभचि- चि्छवंमायुरेतोत्याद्चथेवाद वश्रादग्ङ्गलमप्रतौतावपि श्रभ्निपदाभि- सयस्छण्डिशारम्भक चितिददारकतयेव तदङ्गलावगतेः प्रतिचित्या- afa:1 यां काश्चिदिति avery प्राकरणिकेष्टकामिप्रायमिति पराके |

शवाथवा दि गरहणयवदेवाभ्याससंपादनदारा थागोपकारकल्तैव fag: ववनारम्भस्यामुषङ्गिकलतवेऽपि aca प्रमाणाभावान्न प्रति- नवनमाटृन्तिरपि aa एवानुष्ानम्‌ । एवं चिजिष्पारेरपि a प्रतिचित्यनुष्टानम्‌ ॥ ५॥२॥ ६॥

अन्ते ॥ चिजिष्छादौनान्तृ at काञ्चन ब्राह्मणएवतोमिष्टकामभि- जानौ थाण्ां मध्यमायां चिताबुपदभ्यादिति वचनेन मध्यमरिता- बुपधानम्‌ । अण fade जानातेः प्रत्यशश्चानवा चित्ादाक्धायं- वनाच्च प्रत्यचब्राह्मएविहितेष्टकोरेणेन मध्यमचिविरूपदेश्रविधा- नम्‌ | STUY प्रकरणमप्राप्तमाञ्जयः | प्रत्यचत्राह्मणवस्वद्च दृष्टका- वाचिच्रुतश्रम्द विनियुक्रमन््लोपधेयलवमित्युक्तमेव गमाधिकरणे । न च ॒प्रत्यश्त्राह्यमणएवत्स्योरेष्छविग्रेषणएता | awe विशि्टपरा-

पञ्चमोऽध्ययः | BCR

auan fafreteutare: | श्रतो मध्यमचितावेवोपधानम्‌ । न चेदं प्राकर णिकविषयम्‌ । अविग्रेषात्‌ ॥ ५॥ 2 ॥ ऽ ॥

प्राक्‌ लोकंष््णाथाः ॥ मध्यमायामपि प्राकरण्िकेष्टकोपधाना- macaque fafa । न तु प्राक्‌ taza: | आगन्तृकत्वात्‌ । भ च यदेवाख्योन यच्छिद्रं तदेतया पूरयति win we fax एति वचनेन शोकष्णायाः पूरणशर्थलान्तश्यान्ते निवेशावगतेः ततः प्राडनिवेश्रखिजिष्णादोनाम्‌ । जिङ्गादेव were दिद्रपूरणायतवे we ane तदथेताविधाथकलवाभावात्‌ | कय ल्िकमन्लस् तददिधायकवेऽपौष्टकायाख्छदथेतवे प्रमाणाभावाच्च |

अठ वा मन्ले दिर पूरकलखयष्टकायास्ततपु रकत्वं विनाऽनुपपन्ते wer रपि तत्‌ । तयापि aa चित्यन्तरे सावका शत्वाश्न चिजि- ष्वाटौनामन्ते निवे ग्न्यायस्य निरवकाशस्य ae) ग च लोकं ष्ृ्ठाया रपि म्र्यखन्राञ्जणवस्वात्‌ मध्यमखितिमाभविषधत्वम्‌ | इति करण विनियुक्षलेनाष्य मन्लर्येष्टकावाचिश्रुतपद विनियुक्रला- भावात्‌ । भ॒ च तथापि तक्त्चित्यवाग्भरप्रकरणपटितत्वेन ava निबेश्रापन्तेखयनमहाप्रकरणएपटितले चाश्तिमचितावेव निवेश्रापन्ते कथं सावकाश्लमिति वाश्थम्‌ । पूरणा यतलिङ्गादेव इारभदेन मेदोपपन्तेः शवं विषयलादिति Ara |

चिजि्छादीनामन्ते निवे खोकंष्णाथां दिद्रपूरणरूपफलस्येव बाधापन्लेवंर पूर्वपठितेष्टकोपधानोत्तरत्वरूपक्रमनाधेन विजिष्छा- दनां पराक्‌ शोकंषणाया afte ayia neo

ama ॥ आधानस्य भेरपेच्छेणोत्यलतिवाक्येऽभ्निनिष्पाद कलवाव-

BTR भाददोपिन्ना।

गमादाधानमाजषेवाभिनिष्प्रभिरिति सिडलादग्नौनामाधानमान- मन्तरमेवो सरक्द्रनां wei! पवमानेष्ट यस्त॒ यदि aaa मतादन्दङ्ग, तदा स सशिद्धग्वेवाच्रिषु खोन्सरभाविक्रदपयोगितया संमागेवल्धंखकारविगशेषाधायकाः | यदि तु .वार्तिककारमतादाधा- गाङ्ग, तदा इदस्यतिसववदेवेता श्रन्नौनां een इति म केषाित्कद्रमामाधानानन्तरमेव कर्णेऽपि पवमानेष्टौनां वैयब्था- पत्तिः । afi बै ख्ष्टमभिशोजेणारुद्रवतौति पवमानेषटिग्बः प्रागेवाञ्चिशोजप्रटन्तिं दशयति । wrerfentay क्िलन्दावभ्वा- दध्यादित्याद्याहिताभित्रतवदेवाधागोत्तरमेव कऋतुप्रटेन्तिरिति प्राप्ते ।

MARCA तावन्तत्तदाक्ये नेरपेच्छश्चवशेऽपि एकश्ोत्पाद- कलमितरस् संस्कार कत्वभित्यच प्रमाणाभावः । प्रह्युत पवमानेष्टौ- नामेव -ख विनिथोजकवाक्ये आवन योत्पादकलावगतेराधानस्व युणवाक्धावगताहवनौधोत्पाद कत्वं विशम्बोपखितिकम्‌ । न fa मखछभयोर्त्यादकयोरविंकष्यः | wet निववपेद्रादश्रराजिषु निवेपे- दित्थादिकाश्लविधिवश्रारैव wquafag: | वान्निककारमते साक्घ- सेवा धानस्यान्युत्यादकलाकन . तदभाषेऽग्निषिद्धिः ।. ग च खापकलं इहस्यतिखववत्‌। पवमानेषटौनामाधानप्रयोगवहिभषिऽपि तद- दजाधामकरणभावनावदिभावस्याश्रतत्वेन खापक्रलकश्यमानुपपन्तेः । अतः पवमानेषटिव्यतिरेकेणाहवनोयनिष्यत्तेरभावान्तदु्तरमेवा्नि- होचादौवि । आराडिताभनिव्रतेषु तु आ्रधानोन्तरमेव qerenfe- ताग्निपदवाश्यलोपपन्तेख्लदनन्तरं करणम्‌ । `

wy facings, reat ` शोमस्ाधानाङ्गण्तस् gaze

पञ्चमोऽध्यायः | हेष

afaviwea पूवप्रटन्तिसूचकम्‌ । aut होमो fe wnfiete- Wa) प्रमाणाभावात्‌ । नाद्निशोधमेकः। अरथेवादगतस्य माोऽनतिटेश्रकलात्‌ | एतङ्खोमस्ाप्याधानद्ाराऽथिप्रयोजकष्याभि- सम्बन्थिलाविगेषास्राधणौधादिपदवदनतिरेशकलाश्च | अतोऽपूर्वष्येव होमध्यैवं स्तुतिरिति नाभ्निशोजस्य पूरवेप्रटक्लौ fara । भिन- प्रयोगपरिग्टरहौतानामपि च dala प्रषङ्गानिरूपितम्‌ | व्यवडदिताव्यवदितसाधारण्छेन पौर्वापर्चमेव्राध्यायाय श्त्यपि ध्येयम्‌ ॥ ५॥ ₹२॥८॥ afetn वर्षति a धाबेदिव्यादौन्यभ्निखिद्भतान्यामरणं वषेमा्ं वा चयने निमित्ते पुरुषायेतथा, - ्राधाने भिभिन्ते अआआहिताश्धित्रतवदेव विहितानि । अच त्रतपदश्रवण्ादेवोभयनापि GH ST | पुरुषा थेव वाचनिकफणश्रवणटाद्रष्टग्यम्‌ । तदिद- afafega तचयनमाचस्येव श्ताधानवज्िमिन्ततवाखयनमाजे we कन्लेग्यमादिताचित्रतवदिति wre | कर्मणि, aa इति लानुवकमानेऽगनौ चेरिति qe aft चिनोतेः किष्यत्ययविधानात्कमला्न्ययानुपपत्या च भावनाकपा- दभ्भिकमेकचथनकरणकभावनाया एव ताया निमिन्तलावमतेरञ्नि- श्रब्दवाच्यस्य च व्वलनास्यस्यायः खरूपेण चदयनमकमेत्वाभावाखयन- निष्यादितश्वष्डिशाधारलवदारा कमेलावगतेराधारतायथाखच साङ्ग यागसमाश्निं ` चावदनिष्यकषेः meat एवाभ्िकमेकचयमकरणएक-

* eae, Kage: पाठ आद एर्तकेषु |

RTE भाटददौपिका |

भावना*गतत्वावगतेस्तदन्त एवाश्िचिद्धतानि । आ्राडिताभिपदे तु यद्यपि क्र-प्रत्ययेन तथेव SOA भावमावगतेखस्वा एव श्ताया- निमिन्तलावगतिः, तथापि ्वलनास्यस्वाप्रेराधानकमेलस्य खजन्या- वान्तरापूर्वाधारलेनैव वाच्यलाग्नादुशस्छ चाधानान्ते एव निष्यते सदन्त एवाहिताभ्नि्तानि । म भावनो चत्वादिना कमेलं शत, येन पवमानेश्चन्ते तज्जिष्यन्तिः WET ॥ ४ RW I

परेण ॥ शओआद्मातैष्णवभेकादश्कपाश्चं निवेपेहोचिव्यमाणट इति दै कणौयेरेस्तावरौचायंलं खयाप्रत्ययस्य क्रियाया्यां करियायाश्रुपपदे विहितस्य sauna | दण्डन दौ यति मेखखयादौचयति हृष्ण विषाणया feats एतोययेव दण्डादौनां दौखाये- लम्‌ । न च दण्डादौनामभिव्यश्वयेल, दौचाभिव्यक्ेर शुतलात्‌ | श्रनेकेषु दीचथति-पदेषु ACIS प्रमाणाभावाच्च |

किश्चादृष्टूपयमनियमपरिगरहारुक्रशयोग्यतारूपाया दोचाया च्भिव्यकिमे तावदनुमित्यात्िका । दण्डादौमां aftrafter | नापि खरणात्पिका | सम्बन्धिलस्छ प्रागन्नानात्‌ । we वा Ste Geena दौचोत्पादकलं, तथापि न तदन्ते दौकितधमायम- नियमादथः | दौकितोऽखि दौचितवादं वद सत्यमेव बद नानृत- मिल्धाद्याबेद नौषेण दण्डादि दागोन्तरमेव यमनिधमपरिगविधा- नात्‌ । इतरथा श्रवेदनस्यादृष्टाथेलापन्तः | अत एव यमनिचम- परिय एव देति पार्थसार चिशिखनमप्यपाख्ठम । wags दौचासम्बन्धोक्षर कां यमनियमपरिगरहाभिधानात्‌ । wana

ॐ pian : धक 0 >) ( om fev ^ 4 ॥

४ ३ वेः ee @ क 5 कके 8 =

SLUT AEG ॥ ^ (117५1 :

COLLECTION OF PRIENTAL |

ॐ PUBLISHED BY. THE > ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New’ Srrixks, No, 1097.

= ई =

A

भाटरदौपिका । BHATTA DIPIKA A WORK

BELONGING TO THE PURVVA MIMAMSA SCHOOL OF HINDU PHILOSOPHY 4 BY ~ KHANDA DEVA EDITED BY

MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRA KANTA TARKALANKARA, VOL. I, FASCICULUS V

CALCUTTA:

PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE

ॐ । ASTATIC SOCIETY, 57, PARK sTREET

: | ५ 1904.

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some rn ञ ज

1181 .0{ 80068 FOR SALE.

AT THE LIBRARY OF THE

ALSIATIC SOCIETY OF PENGAL,

No. 67, PARK STREET, CALCUTTA, ‘AND OBTAINABLE FROM | THE 80010188 46018, Mr. BERNARD QUARITCH, 15, Piccapitty, Lonpon, W.; anp Mr. 0110 -Harrassowitz, Booxsetter, Leipzig, GeRMany,

ee

of the Fasciculi being out of tstock. of *stock.

BIBLIOTHECA INDICA, Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ०७७ Ra, Advaitachinta Kaustubhe, Fasc. 1-2 “an es ७७५ *Agni Purana, ("1 €>६) 188९. 4-14 @ /6/each ... Aitaréya Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. 17, Fase. 1-6; Vol. III Fasc 1-5 Vol 1V Fasc 1 5 @ /6/ eee ५७४ ee Anu Bhasyam, (Text) Fasc. 2-5 @ /6/ each oa a> `+ ave Aphorisms of Siandilya, (English) Fasc. 1 one Agtasthasrika Prajiiaparamita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each see Agvavaidyaka, (Text) Fasc.1-5 @ /6/ each ==... Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc, 2-6; Vol. LI. Fasc 1- @ 1/ each see er ane Bala Bhatti, Vol. I, Fasc. 1 ड ०५ Baudhayana Srauta Sutra, Fasc. 1-2 @ /6/ each ००५ ००७ *Bhamati, (16६४) Fasc. 4~8 @ /6/ each rT sts, 2 ००७ Bhatta Dipika Vol. 1, Fasc, 1-4 ave eve ove Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ^ १९ “one Brhaddharma Purana, (‘T'ext) Fasc. 1-6 @ /6/ each ia we Bodhicaryavatara of Cantidevi, Fasc. 1-2 eee ०७७ ब Catadusani, Fasc. 1 oon eee Catalogue of Sanskrit Books and MSS., Fasc. 1-4 @ 2/ each — ००७ Qatapatha Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. III, Fase. 1-4 क Qatasahasrika-prajnaparamita (Text) Part I, Fasc. 1-7 @ /6/ each ... *Caturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Faso. 1-18. Part II, Fasc. 1-10 @ /6/ each; Vol IV, Fasc. 1 ase ०९ 01०14 १810118, (English) Fasc. 1-4 ... pm *Qrauta Siitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-17 @ /6/ each Ditto Cankhayana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. Il, Fasc. 1-4; Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each; Vol 4, 7९86. 1 oo ०७४ Gri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/each == १, vee ००७ Dan Kriya Kaumndi, Faso. 1-2 ५०९ ५०५ Gadadhara Paddhati 1 इ 198819, Vol I, Fasc. 1-6... ०७७ eas Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6 each = ,,. oa १०९ Kala Viveka, Fasc. 1-6 ... ००५ ०७७ ००९ Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each भ ose Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each ०५७ ote Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each .., ast ००७ Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12 each ४३४ ane

. Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each...

Mahi-bhagya-pradipodyota, (Text) Fasc. 1-9 & Vol, II, Faso. 1-11 @ /6/ h

Manutika Sa a, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each ०७७ aoe Markandéya Pari ana, (English) Fasc. 1-8 @ /12 each ons ००४ *Mimarnea Dar a, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each ५४४ ५५४ Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ ies ave Nirukta, (Text) Vol. IIJ, Fasc. 1-6; Vol. IV, Faso. 1-8 @ /6/ each .., Nityacarapaddhati Fasc 1-7 (Text) @ /6/ eee see ws ` Nityacarapradiph Faso, 1-4 ७ ००५ „ ५९ ove Nyayabindutika, (Text) ... ५५५

Nyays Kusumifjali Prakarava (Text) ‘Vol. I, Fasc, 1-6 Vol. 11, Fasc. 1-3 @ /6/ each whe wee

Digitized by Google

५ Set Sey. 18 # # ® © @ ४ ^~ ++ ^+ @ € Oo नि की ~ ४ कन करय. +© SweokeGoennac Keaton who

-

fay, ~My ` JAN 2 1905

CAmBRipgE, WAR WEA Sune: | acy.

रोखथा दृष्ट रूपलामिधानाश्च । अतो दणष्डादौोनामपि etera- areata ख। । न चेवं नेरपच्छश्रवणादिकख्यापक्तिः । श्रदृष्टा्थं- तयैकप्रयोगविधिपरिग्रहेण सशसुश्चयावगतौ श्रवान्तरकायं नेर- पेच्छोपपन्तेरिति प्राप्ते ।

दौष्य वाक्धे टौखव्यमाण इति खटप्रत्ययेन तस्यादौखाथेत्व तावदवगन्नव्यम्‌ । दण्डादोनां तु रिजन्त-दोख्यति-पदश्रवणएणन्न दौकायेत्मवगम्यते। aft तु तदनुकूलब्यापाराथेत्वमेव प्रथम- मवगम्बते | पञ्चान्त॒ तन्छन्बन्धाप्रयोच्यन्यापाररूपदौलायेलं दण्डन जट कारयतोत्यादिवत्कथ्चित्कख्पयेत। ग च Theale फौययेव हता्थलादलायाद ण्डा दिअन्यलकर्पनाऽवसरः | सिद्धरूप- arg दण्डादोनां म करियाग्धाप्नवश्चाममन्तरेए दोलायेत्वसम्भवः |

म॒ च प्रयमावगतप्रयोजकन्यापारार्थलमेव वचरेव कारयते- व्यादिबन्तश्ेस्िति area । तथाल साचाटोचणोयार्थताक्तीकारे- ऽदृष्टा्यत्वापत्तेः | तदर टोका फरोश्तयमनियमपरि यषोपयो गि- दरौकावक्वन्नानजनकतयेव दौचणोयार्थतरम्‌, eraraaaa वाङ्गौकनतुमु चितम्‌ । श्रगग्येति wae यागफलप्काश्कतया arngafaa । अत एव परभ्परासम्बन्धस्य सम्बन्धत्रिधयैव बोधो- पपन्तेनै ललण्ाऽपि । wry समारकविधया । सम्बन्धस्य च मानान्तरादमवगमेऽपि विध्यन्ययानुपपत्येवावगमात्‌ स्मारकत्वोप- पत्तिः । तत्तदिष्यन्तरेरेव च दण्डादौनां धारणकण्डुयनादिरूप- कियाविधानान्नाक्रियाविष्टानां समा रकलसम्भव इति weateq |

अत॒ एव तन्तत्कियार्यानामप्येषां दौकाऽभिग्यश्चकत्वमयप्यानु-

49

ace माटदौपिका |

afyany । श्रत एव दण्डादौनां दौकाऽमिव्यक्रौ समुच्चयः । अत- ca एव दौ कितघमादरोकचितो न जुहोति न दौकितस्यान्न- मन्रोयादित्यादयः। गन चेवमावेदनवेयरथ्यमभिव्यक्रिवैय््थंस्चेति वाच्यम्‌ । तद्दिष्याच्ानबलेन तत्नेवपटितधर्मांणामेव तदन्तरल- प्रतीतेः ॥५॥२॥।९११॥

श्ङ्गवत्‌ ॥ काम्यानासुद्धित्सौ ्थादौनां नेमिन्िकानाश्च भेदन - Viasat समिदा दिवदेव पाटक्रमात्कमे प्रापे |

उपायप्रटत्तित्वावच्छिन्ने प्रति फलेच्छायाः कारणलाम्रैभिन्ति- कानुष्टानस्य च निमिन्ताभोनलात्तदनुरोधेनेव क्रमावगतेन पाठस्य नियामकता | वस्त॒तस्त॒यज्ैकप्रयोगविधिपरिोऽभेकेषां, ava क्रमापेचाथां पाटादोनां क्रमनियामकता । a तु aw भिन्लप्रयोग- विधिपरि्हः । श्रत एव तादृश्ष्यले पाठः पारायणदावुष- य॒च्यते॥५।॥२॥१९९॥

a एतेन ॥ fea भिन्नप्रयोगविधिपरिग्टङोतानां कमामियमे क चिदचनात्पौर्वापर्यम्‌ । यया एष वाव प्रथमो ayt यज्ञानां य- च्ज्यो तिष्टोमः य एतेना निष्ठाऽयान्येन यजते गन्तपत्यमेव aga- तोति | तन्ेतच्छब्दो यद्यपि व्योतिष्टोममाच्रपरामर्ग, तथापि न wwe ग्रदएम्‌ । श्रपि व्निष्टो मसंष्यस्येव । संस्यान्तराणामन्य- ग्रब्देनाभिधानस्यायिमाधिकरणे वच्छमाणत्वेन ताखपि atfa- ष्टोम त्तरत्वस्यावश्छकतात्परि शरेषारेवा त्रिष्टोमसंस्यस्य yancufag: | अत एवातिराचसंस्थाकस्या तिरा चभेके प्रथममादरन्तौति वचनादेव प्रधमं करणम्‌ |

पञ्चमोऽध्यायः | ३९८७

शस्त वाऽ्मिष्टोमसंस्याकज्यो तिष्टोमपरामशेकत्वमेवेतच्छण्दस्ट । अरथिष्टोमसंख्ामभिपरेत्यैव श्यो तिष्टोमे सकलधमेविधानात्‌ । चअत- एव ae नवतिशतं स्लोचिया इत्युपपद्यते | श्र्निष्टोमषष्वाकञ्धो ति- ata एव fe maw: स्तोजिया न सख्ान्तरयुक्रं । एवश्चातिराच- प्रथमाशहारोष्तरमपि" श्रिष्टोमसख्यां wear एवोद्धिदारयः कार्था- दति द्रष्टव्यम्‌ ॥ VN VU CVn

अथान्येनेति ॥ एतच्छष्दायं मिरूपितेऽन्यपदाथौ निरूपते | wage पूवप्रशतादितरद्यत्छज्िहितं तद्धा चित्वास्छश्वानाञ्च सज्िदडितत्ेन ताखेवाऽभिष्टो मो्तरतलश्य विधिरिति ars

ग॒ तावल्धश्यानां प्रकरणेन अन्िधानं विषतिलात्‌ । श्रधि- कारोऽपि श्योतिष्टोमद्धैव। एष वावेत्यादिवाक्धशेषे aaa dat माच्च | यश्षानां च्योतिष्टोमोद्धिदादौनां मध्येऽग्रि्टोमसंष्याक एव प्रयममिन्यक्तन्येवामणुद्धिदादौनां VTS TATA ।

भ सेवं सस्वानामयन्नलादग्णएम्‌ | ताख्प्याश्रयस्य ANAT | अतसा गिष्टो मसस्था कञ्यो तिष्टोमान्य-तदविकारमाजे तदु्नरकालत्- विधिः । न च श्योविष्टोमे ameter प्रायम्यमेव प्रकरणा- लुग्ाय विधौ यतामिति वाच्यम्‌ । एष ॒वावेत्यस्यार्थवादत्वना- विधायकलवात्‌ । अथान्येनेत्यनेन दतौयविधिप्रकारलिष्छथा यागा maaan तदुन्तरतल्समनियतस्छ विधानसम्भये प्रकरणएबाधस्यादोषल्वाश्च |

ग॒ च प्रकरणान्तरन्यायेना् कर्मान्तरत्व शद्धा | एष वावेत्यने-

(१) अतिराचस्य प्रथमं य खार खाइरग ततुत्तरमपो्यैः।

ace aTzetfaar |

नार्थवादेनोद्धिदारीनां यज्ान्तराण्णं सल्िहितव्ात्‌ | न च asa HAMMAN । तस्योत्तरकालत्वाचिक्षप्राथम्यस्तावकल्वेभोपारै यलव- सामानाधिकरण्येन विधेयत्वानाकपकवया कर्माम्तरानापेककलात्‌ | अतः सिद्धमथिष्टोमखस्थाकष्यो तिष्टो मान्यतदिकारमाचे तदुक्नर- कालत्विधिरिति॥ १।९॥१४॥

एकस्तोमो an ननु थो वै जिषदन्य यश्चकरतुमापद्ते ख a दषेपयति यः पञ्चदशः खतं यः सप्तदशः स तंय एकविंशः ख तमिति वाक्यशेषे एकस्तोमकानामेव सकौोन्तेनान्तेषामेवान्यश्टन awa लरकालत्वविधिरक्राधिकरणन्यायेनेति चेन्न । बाक्य- शेषस्यान्ययाऽ्युपपन्तेः। यो हि जिटठत्स्तोमः प्रटतावलुषितः चोदके- भान्यं क्रतुमापद्यते mati स सोमस्तं यश्चक्रतुमभ्यस्तलाहोपय- तौति तस्यार्थः | सम्भवति च कोमान्तरख्वेऽपि faaerecfa सश्वादनेकसोमकक्रतुटौपकलम्‌ | पुबान्तर खत््ेऽणेकस्य गुणवत्यविव- चया पिटटौ पकल्ववत्‌ |

qagag शणएविगरेषस्य प्रृते श्रविद्यमामत्वाचिएवादिमाबस्तोम- कक्रतो च बिषदादेरभावेन दौपकलानुपपन्तर्वाक्थगेषस्य sa विगरेषोपस्छापकत्वेऽपि विधौ प्रतिप्रधानाटन्निन्यायेन सर्वाथेवप्रतौतेः सन्देशाभावेनाक्ाधिकरणन्यायाभावाश्न ares fafweate- कलकण्यनाऽवसरः। wafagerfeayd ग्योतिष्टोमो याक्रमानोप- छच्णम्‌ | तदङ्गमाजस्य तदिहटतावभ्यस्तत्वेन तदिशतिदौपकला-

* gata वा,-दति args पाठः |

परञ्चमोऽध्यायः। Rcé

दुत्षरकाशलस्दल्युपयत्ेः । अरत एवाम्बपदेन न सौ यादिग्हकम्‌ । तज सौमिकाङ्गाभ्वासाभावात्‌ । अतस्तदिरृुतिमाजश्योषलरकाणतेति सिद्धम्‌ na ian an |

दति ओरौखष्डदेवहृतौ भादृदौ पिकायां पञ्चम Sata: We: | |

+ भाटृदोपिका |

पण्चमोऽध्यायः |

चतुथः पादः |

^

कमकोयः॥ तदेवं निरूपितेषु क्रमप्रमाणषुष्तरो ATE ge प्रागेवास्माभिनिरूपितम्‌ । सुबोधलान्तु न खचकारेणोश्यते । frerquerig कचिद्‌ च्यते । अ्रतिविरोधे mee दौब्यम्‌ । यथाऽऽश्विमो दशमो गद्यते तं एतौयं Betas! पाटादेश्रवायवं ग्टाति मेजावङण zerfa safe गडातोल्येवंविधादाभ्रिन- ग्रहणस्य ठटतोयस्थाने प्राप्तश्च श्त्या दग्मख्थानेऽनुष्टानम्‌ । तं दतोयमिति तु पाठप्रा्तामुवाद एव । wet: पाठेन बाधात्‌ । एवमर्थेनापि mee बाधः । यथाऽद्रिहोज जुहोति यवागू पचतोति | व्याख्यातं पूवंमिदम्‌ ॥ ५॥ ४॥१९॥

अवदान ॥ एव Gemaw प्रटृन्तिकरमस्य बाधः । यथा दघ्नः पाढदर्था्च पूवे धर्मादोनादयः, पञ्चादाप्रेयख्छ निर्वापादयः | तक्रन्तिक्रमेरेव हविरासादनप्रयाजगेषाभिधारण्खिष्टशदवदाना- न्यपि कन्तेव्यलेन प्राप्नानि समुख्यक्रमाद्मथममाप्रेयस्य कार्याणि पञथादघ्रः । प्रधानानां fe पाठादेव WATS पचाल्घान्नाग्य- CTSA |

auf चासादनादौनां areqrgcsqarefaanarare— श्रानुष्टानमपि प्रसव्यत इति तभा विप्रत्तिक्रमाभ्यामनियमप्रसक्रौ सुख्यकमश्य नियामकत्वमाजमिति नेदं विरोधोदादरण सम्भवति,

पञ्चमोऽध्यायः | ६९९

शयाणन्यदेतादृशरञुदाइरणं AMI! दुषकताबौजनत्‌ मुख्यक्रम प्रधानप्रत्धासश्यनुगरहः | Hafan लक्गानां परस्यरम्रल्यारुन्तिः | अतस्तस्य A! BY च न प्रधानावदानसुदाहरणम्‌ । ae भ्रधानेनेकपदाथेलख्छ स्यापितत्वात्‌ ॥ ५॥ ४ ॥ ९॥

वचनात्‌ ॥ श्राधानप्रकरणे थः Ray यच्छमाणोऽभ्निमादधौत मर्तं salem गचजमिति खतम । न च तेन सोमद्याधानानमत्य विधातुं शक्यम्‌ । शआरनन्तयश्या्रवणात्‌ । श्राधानानन्तर्य-कालशाना- दरोभयविधाने वाक्यभेदप्रषक्गाञ्च । श्रतो विहितकाश्ानादरमाच- माधानोरैशेन विधौयते | सोमेन यच्छमाण इति saat: | तेन दशेपूंमाखाभ्यामिष्ठा सोमेन यजेतेव्धेतदाक्धविडहितदशेपरणेमासो- लर काणलत्वमेव सोमस्येति प्रापे । |

्रधानमाभोरेशेन विहितकालानादरविधाने stan यच्छमाण- इत्यस्य वेयर्यायन्तेः, summary खवेष्छापि सोमाधिकारिलादि- WAS व्यावरस्याभावेन वेयर्थ्यापत्ते, सोमेनाधानान्तरं यच्छमाणो- ऽभि मित्यर्यावगतिः । न च रयकाराधानव्याटश्यथे विगरेषणोपपन्ते- मागन्तयेकख्पना युक्तेति वाच्यम्‌ । यच्छमाण इृत्यद्चतनवाचिप्र्यय- अवणेनानम्तयस्याकल्पनौोयत्वात्‌ | रयकाराधानस्याषृष्टायथेत्ेनाभि- fafa दितौयाऽमुपपन्तेख | रथकाराधाने कालानादरस्य ace रेवेनमिति वच्नेनेव सिद्धतया aw प्रसह्मभावेन निवारणणीयला- नुपपत्तश्च |

waist सोमाव्यवहितप्ूवकालौोनाधाने भिमित्त विडहितकाणा- मादरो विधौयते । कटंसमानाधिकरणन भाव्यकारोदाइतेन

RER भादुदौषिका।

wees निमिललावगतेः सकखकारकाश्ामन्नयख EATS ग fafusiga वाक्धभेदः। अतश्च सिद्धवजिरद ्ान्धथानुपपस्या afe- तेन विष्यकरेणोपरि fe देवेभ्यो wea वश्षोमाङ्गतखा अआधानानन्तयं विधौयते |

अथवा शअहतपाप्ानो वा waa wl ea वाव श्रादिल्य- शंद्यजेषां पाभानमपडन्ति तस्माच्दश्रेवेनं अद्भधोपगमेदयादभोताच जेतेति aware यथे तेत्यनेनाधानाबन्तयं सोमे विधौयते । यजेतेत्यनेन sass परामर््ात्‌ | अत एवाथादधौतेत्यनेनाधान- एव काबाध दति वश्छते | अत निमिन््ुत्धन्यथानुपप्थाऽपि न विष्यन्तरकल्यनम्‌ |

wa एवेषटिपूवंव एव यदेश्युत्तरमग्रिविनाश्रादिनिमिन्ाधाना- aafentat daar, तदा सोमे काशाभादरविधागोपपत्तेनै विध्यन्तरकश्पनया विकण्पाङ्गो करणं युक्रमित्यप्यपास्तम्‌ । प्रत्य विधिनेवापूर्वाधानानन्तयेश्च विहितलात्‌ । ग wade पुनराधानपरसङ्गोऽस्ि | तस्व निभिन्तवश्रवत्तिलेन त arern- दर विष्वियर्थ्यात्‌ । श्रतखापूर्वाधानानन्यं एव कालानादरविधा- जा रि शिपूबेलस्य staat on एव fanaa: | .

केचित्त सोमेन यच्छमाण इति fre ar) नतु एच्छेदिति भिन्नम्‌ । aurea प्रकरणा्षतोखविधिप्रकारे जाघवाश्चाधागोरेगेन सोमाग्यवहितपूवंकाशता विधौयते। सोमपूरवंकाशमाजविधाने, वाक्धवैव््यात्‌ | अत वाशनिकेन सोमपूवलेने िपूरवलद्य fra CUTS: |

पञ्चमोऽध्यायः | RER

तन्न । वाक्यभेदे प्रमाणाभावात्‌ ¦ आधानाङ्ग्तशोमपूवलेन सोमाक्गश्ते शटिपूरवललस्य विकल्यापादनाथोगाश्च । किञ्चैवमस्मिन्नेव वाक्ये विशिष्टाधानविधिराधानमाजविधिर्बाऽस्ठ्‌। सोमेन यच मा्य-दत्धस्येन््वायवाय्मामितिवदनुवादोपपन्निः । न चेष्टापत्तिः | वसन्तादिवाक्धानां भिमिन्नाथलापन्तेः। न च यच्छब्दस्य धालर्थां श~ एव विधिप्रतिबन्धकलं न विषणा cars प्रमांणमसि । प्राप्त माज एव ae विधिप्रतिबन्धकलवात्‌ | | |

न शाख्याधानोत्यन्तिविधिल श्भ्रिमित्येकवचनादाधानरीकान्बु- त्पादकलापन्तिः। Beata बडलसधेवोदेश्वगतलेन भ्रमा- फान्तर चिद्धसंस्यो पलचणाथेवात्‌ | श्रनेकान्बुत्पादकलन््‌ श्रायतनेषु सम्भाराज्निदधातो त्यायतनबडलविवच्ाबलादिल्य॒क USAT FATT कौस्तुभे | |

feed fafeaarernet: श्द्धाधानेऽपि eq षोमा- qafeagaiurt एव । छउन्तराधिकरण्वच्छमाणरोत्या कालाना- awe सो माङ्गलेऽपि चेष्टिपूरवंलपरछेऽपि era सोमपूर्वतवपच्च एव | श्रतद्धाखदुक्रप्कार एव FETA) आधानानम्तयेऽपि न पबमाने- fefra वा अधिकारपशूनां व्यवधानम्‌ । तेषां खोमोपकारकलवात्‌। अतत एव सोमाधानपक्ते पवमानेष्टौनां सद्य एव करणम्‌ | सोमेगय- WYANT संवत्छरादिकालाश्नानात्‌ ॥ ५॥ ४ ॥ ३ ॥

उत्कर्षात्‌ ॥ एवं fart कच्पद्रये श्राय वे ब्राह्मणो देवतया

90

४८8 माङृदौपिदा |

स सोमेनेष्ाप्रौवोमौोयो भवति यदेवादः पौर्णमासं vfaaga* मिवेपेदि ति वचनेन ब्राह्मणएकटेकतवे fafati एकदे शो त्करषैख समस्त- देपूणंमासोत्कषेपरतौ ते ब्राह्मस्य staged) न fe efyaara- साध्येन श्रतं फलं एकदे शाद्भवितुमरेति । ग॒ च सोमोभ्तरं wae करियमाणोक्छष्ट द विर्माजसहकतपूरवयागेग्वः फलसिद्धिः । दशेपूे- माषाभ्यामिद्ठा सोमेनेत्यनेम दशपूणमासपदवाच्थसर्वयागोग्सरलष्येव सोमे विहितत्वेन तथा कण्यमाऽनुपपन्तेः। दशेपूणेमासाभ्धामिति दतोयाबलेन परमापूर्वेत्यन्तेरप्यवगतताच्च । श्रत इतरथोः ख्जिय- वेष्छयोः कण्पदयमि शिपूरवेतवमेवेति प्रथमः पशः |

दितीयस्व॒ नेकदे शोत्कर्षेण स्वंद शरेपणमासोत्कर्षः । प्रमाशा- भावात्‌ । सान्ञाय्याधिकरण रेग्राग्रविध्यनुपपश्या wear सवं- सा हित्धष्या विवङखितत्वाश्च | wat यद्य यावत्छधिकारसस्य arag- एव फशसिद्धिः । अत ब्राह्मणस्य णयत्छष्टहविभिंश्रयागकरणोपपन्तः RUT | CMR: परण्पौ णंमासौ इविर्माजस्य | विधावविगेवश्रत- Ada पौणेमासपदस्यायेवादेन संकोचानुपपन्तेः। यदेवेत्य- नेम साकख्प्रतोतेखेति प्रापे |

पौणेमासौ माजसखतेनाज पौणएंमासपदव्यपरे ्रादाग्रेधस्योभथश्र विध्मानत्वेन विशिव्य तात्पयंगारकाभावे व्यपे शानुपपन्तः, र्य तोपक्रमस्यार्ंवादस्येवाग्नौषोमोयहविमांजतात्पर्याहकश्य सत्वेन तच्येवोत्कषैः | यदेवेत्यनेकापेचनत्‌ swag पाग्याजच्याणद्नोषोमौ- यदेवताकल्वा्तद भिंप्रायेण न faqua |

* शच्रह्यमु,- दति भाष्ये पाठः |

पञ्चमोऽध्यायः | Rey

ay Y सोमोकरकाशत्व विधावुहेश्छषमपेकं पदं सममिव्याइत- सववा चि-तच्छष्द एव । न लद्नौषोमपदं इविःपदं वा । तस्यायेवाद्‌- wan पौणमास्पदवन्तच्छन्दार्यतात्पर्ययारकल्वात्‌ । विशिष्टो वाक्धमेदप्रसङ्गाख | छरेग्यतावच्छेदकमपि च नाप्रौषोमदेवताक- विषम्‌ | तथाले यागे उन्नरकाखताया श्रङ्गतानापन्तेः । मापि तंदेवताकयागलवं तेवताकप्रशृतवागतवं वा । तदेवताकल्बस्छ विग्रेषणले तदतौ देवताकरवुक्रायां सोमो्रवस्या तिदे प्रानापन्तेः | डपल्एले च विष्णुप्रजापतिदेवत्यस्याणुपां एयाजस्य सोमोत्तरला- पत्तेः | किग्बप्रौषो मदेवतामिष्टकारणता निरूपितकायेतावच्छद कौ- wat यसतन्सदपूवंसाधनतावच्छेदकब्याप्यो wawewa । असि fe डो डियवादितीकण्पिकसाधमस्यले व्यभिचारपरिहारायाग्रेयतयोपांष्ट- याजलादिन्याप्योधमे इत्यक तेषामर्थाधिकरणे कौस्ुभे । ` तष्य यद्यपि नान्यजावघातादिशस्कार विधाबुदेभ्यतावच्छेदक- कोटिप्रविष्टवं गौरवान्तयाणनार्यंवादवश्रान्तस्योरेग्सतावच्छेदकला- विघातः । तख ॒विष्याप्रजापतिजन्यता वच्छटकव्याप्तधममेयोर्व्यापक- UAT च॒ सखब्याप्यश्याण्यद्रोषो मजन्यतावच्डेदकत्वाभावाश्ो- टेश्यतावच्छेद कलत्वम्‌ | ATMA तु श्रपूवेखाधनतावच्छेदकौग्डतष्ा्नौ- वोमोययागल्येवा्नौषोमजन्यतावच्छेद कलात्छब्याप्रवाश्च नोटेश्यता- वच्छेदकलविघातः। तत्तदिषटतौ देवतान्तरयुक्रायां तन्तदिकृति- TS तत्तटेवताजन्यतावच्छेदकस्य तन्तद्याप्तधर्मखानापन्लतयोक्त- विधन्याप्यत्वसत्ना खोदेष्छतावच्छेदक्रत्वविघात इति ध्येयम्‌ |

Ree argetfaen 1

SY सानुपादेयगुणएयोगेऽपि न कमांमरत्ाग्रङ्धा । दशेपूण- मासप्रकरणएपटितलात्‌ ॥५॥ ४॥४,९१॥ . खकले ॥ एवं, यः सोमेन यच्चमाणोऽभ्रिमादधौत नन्ते प्रष्छेलानलचमित्यनेन विधीयमानः कालशानादरोऽपि प्रकरणादा- uatenaa विधौयते । न तु सोमोदेशेन । श्रक्गराएविरोध- MATT BWI एव काणलबाधस् ware) तेन खकाे सोमं कुवैता श्र्यवदहितपू्वमाधाने क्रियमाणे नाधानकाख- WATS कार्येति ATH । । अस्यामेव शाखायां acetate श्रद्धोपनमेदथादभ्ौतेति वचनान्तरेणाधानमानजे काशानादरस्य विहितलात्तत एव बोमा- व्यवहितपूर्वाधानेऽपि कालानादरप्राप्रनेकवाक्येम खवाक्योपख्ितस्य सोमच्येवोरेश्वाच्यक पद कच्यनयोदेश्छतल्मिति AVI कालानाद्रः | यन्तु - श्तपये श्रपरतपाभ्रानो वेत्यादि वचनेनोभयोरपि काला- भादर विधानम्‌ | तच्छाखाम्तरलादाघानकालवाध ट्व न ste: वस्तुतस्तु AWG. यजेतेति वचनेनाधानानन्तरय॑मेव सोमस्य विधौखते | श्रथादधौतेति पूवंवचनेन aa एव कालबाध इत्युक्तमेव । अरज चाधमन्तवंदोतिवल्नच्ण्या विहितकालमानस्छानाद्र विधा-

are नुत्कर्षा धिकरणं we aay श्यत्पादितम्‌ । अनेन तु ष्यञेवाधिकरयो तद्धिचारितमिश्चनुखन्धोयम्‌ |

tad स प्रतौक्त्,-दइति arg पठः, नक्त aqin,-xfa जेमिनौव- न्धायमाला विस्तरे पाठः ¦ खष्तिर्धातुर ग्ना ava इवि asa NAF | |

पञ्चमोऽध्यायः | RES

नात्पौकंमाख्छादिपवणोऽपयगादर xf केचित्‌ । aseareA- faery वाक्यभेदमणङ्गोरत्य तचत्त नख्चमाजानादर एव । अन्यथा पञ्चाहल्ादेरपि बाधापम्तरिति awa ॥ ५॥ ४ ॥५॥

विकृतेः ॥ य दृश्येति वचनेन न aamatel पौ णेमाष्यादि- कालविधिः । Geral उपवस्तव्याः पचा दयोऽभियष्टव्या इद्यादि- वचमेस्लस्धाः प्रति पत्काखल विधानात्‌ | श्रत एव पौणेमाय्यां पौणं- माख्या यजेतेत्यादिवचनेषु पोणेमास्यादिश्ब्दावपि श्रारमदारको, पर्वप्रतिपत्धमुदायलचकयै वा । श्रत एव प्रतौ हका ललं प्राकर- feng । श्रतश्चेदमनारग्याधौतं वचनं विकृतौ टि विग्रेषपर faufa- Wry । श्रग्नौषोमोयस्यौ पयसथ्येऽदनि विहितत्वात्‌ |

अतिदेगप्राप्तोऽपि च वितौ पौणेमास्यादिकालोयथा

पौणेमासौविकाराणं पौ एमास्यां करणं श्रमावास्याविकाराण्णश्चा- मावास्यायां करणभित्येवं व्यवखया प्राप्नानां अव्यवस्याथ, तया साङ्गानान्तासां पौरंमाखयादिकालविधानादातिदेशिकट्दकारत- बाधाथेमपि | =

न च anfaeatat afeuraa प्रयोगस्य प्राप्नलाद च अयोग- विष्यभाषेन प्रधानमाज्र एव पौरंमास्यादिकालविघानोपपन्तः प्रतिपत्काशलवादिबाधेऽपि चतुदंश्वामन्वाधानकरणेन meg y- कालत्वबाधे प्रमाणाभाव इति वाच्यम्‌ । काशस्य प्रयोगाग्वयितया प्रयोगसम्ब स्थितेन विधानमादन्वाधानेऽपि पौणंमास्यादि कालत्सनैप- देशिकलात्‌ । wa खाङ्गमपि विृतिप्रधानं पौरएेमाद्यादिकाले WHA |

REC भादुदौपिका |

तज quays वा faafa wer प्रतेरण्वाधानं निविवादमेव । श्रन्वाधाने प्रातःकालस्त॒ उपदिष्टोऽपि श्रङ्गगणला- दातिदेगिकेनापि विद्धतिप्रधानाङ्गप्रातःकालेन बाध्यते | पूर्वा- सन्धावपि श्रौ द यिकपर्वेणः ्रहृ्यवरद्धलात्पवंपवंषछेवो पदिष्टपवे- काशत्वानुरोधेमातिरे शप्राप्तप्रातःकालं इहकालत्श्च बाधिला faw- व्यनुष्टानं ततः प्रत्यन्वाधानमिति बोध्यम्‌ । एवं सोमेऽपि । ga- दुरेवाधिककालव्याश्चिलाभात्‌ |

यत्तु धू्तेखाम्यादिभिरवेदिकेरावन्तन-तत्रवंशनध्योः प्रत्यनुषटा- नानम्तर सन्थिदिन एव विषृत्यनुष्टानम्‌ । पौणंमास्यादि शब्दानां पर्वागधच्चणवनलवात्‌ | यः परमो विप्रकषः सूर्याचष्डमसोः सा पोणंमासो, चः परमः सन्निकर्षः साऽमावास्छेति ate | अतस सन्निकषंविप्रकषेचणा वच्छिन्ञाहोराचस्येव पौणंमास्यमावाखा- पदवाश्यलान्लस्स च पूर्वासन्धौ दितौयदिन एव स्वात्षषेव विषृत्यनुषटानम्‌ । तदपि न awa: पूरवन्तस्या द्यहकाखतेन विकृतौ परसङ्गसिद्या पत्तः | श्रतोऽगत्या प्रातःकाशबाध एवेत्युक्तम्‌ |

तन्न । tae वे राज्ञोऽर्धमासस्य राजथः we श्रासन्ाषा- ममावास्याश्च पौणंमासौञ्च नोपेदित्थाद््यंवादादापामरपसिद्ध व्यो तिःश्रास्ता दिवश्ाच्च पौणंमाश्यादिग्रष्दानां तिथिवचनल्वात्‌ । म fe दूर्याचन्रमसोः परमस ज्निकषे विभकषंचण्णाव च्छि नारो रावा चित्व पौणएेमाख्यादि ण्न्दानां,

पवणो यञ्चतूर्थोऽश sen: प्रतिपदस्रयः | Tea, देधे पूवं विद्धाप्राद्तत्याञ्छतवा दिग्यवहारख्छ

पञ्चमोऽध्यायः । ३९९

च कथमणुपपन्तिः सब्धवति। रेधष्टेवाप्रसक्ेः। अरतस्तिथिपरा एवेते wet: तिचिर्वामामासंञ्ञकणब्द्रकखाव्यतिरिक्रचष्दकलानां मध्ये एकैकस्याः RATA: दूर्यमष्डलेन आआध्ावयव विप्रकषांदारग्धाग्धावयव- विप्रक श्राद्यावथवसन्निकर्षादारग्याग्धावयवसज्निकषौ वा(रयावता कालेन जायते, तावाम्कालो यथाक्रमं शक्तश्शष्णपशचगतः प्रतिपद्धिती- यादिश्ब्दप्रतिपाद्यः |

अमा षोडश्भागेन देवि. प्रोक्रा महाका |

संखिता परमा माया देहिनां Feira ॥

अरमा दिपौणमाख्यन्ताथा एव शशिनः कलाः |

fraser: समाख्याताः वोडशेव aay ॥

तच पक्चावुभौ मासे weet क्रमेण fe)

चन्दररद्धिकरः WH: रष्णयण्ड चयातमकः ॥

पचत्ाथ्ास्तु तिचयः कमात्पञ्चदरेव ताः |

दर्णान्ताः ware तु पौणिमान्ाञख्च शएक्तके ॥

इृत्धादि वचनात्‌ । wa एव तियिग्रब्दः प्रतिपदादिश्ष्दाख Read शक्राः काले तु निरूढलक्तएयेति ध्येयम्‌ | एवश्च पौणंमास्यमावास्याग्रष्दावपि न योगेनाश्तिमचषएवचनौ

तदवच्छिल्ाशोराजविषयौ ati गोमिखद्धबमपि उक्रविधसज्नि- क्ैविप्रकषैकालोपशचणमेव wee afeg न faanat qenreafata ayn gs non

(१) अच विप्रकषे afanet शकलष्यपच्तोयतिश्यमिप्रायेल उद्ययौ ।

8० माददपिक्षा |

साना ॥ नासोमयाजो समयेदिति शअ्रसोमयाजिनः सानाय्य- पयेद्‌ासः । तेन तस्याणग्नोषोमौयवत्छोमोत्नरत्ममेव । श्रतस्तदुभथ- विकारेष्वपि शोमोन्तरल्मेव । न इयच्ाघोमयाजिगोऽधिकारपपुटाणो- धेन ॒विष्ठतौ नातिदिष्छेत । करेषामानाधिकरण्वात्त चागकटेल- पयंटाक् एव । रतश्च यक्रोऽतिदेशः |

अण च टैबस्य मोदारणत्म्‌ । श्रौपरेगिकसोमप्राञ्ञाखल- विधामात्‌ ) तददिकाराणश्च wearers सोमोन्सरत्वमियमः | म॒ चाग्वाहायेश्येव प्रटतावभावेऽपि प्रशति-प्रतितो गणमिति वाश्यम्‌ । श्रपेकित विषय एव तथा awa सोमोत्तरत्वस्यानपेचि- तत्वात्‌ । TAG श्रपे्ाया उपाधान्तरे्णापि मिदश्यपपन्ेनान्वा- हाय शेऽपि awa) seer पिद्रमेधविकारे vearwerafa- Swat | न चेवं देविकाराणणमनिर्दिंष्टकाशविगेषाणामौ पव- सथ्यकालकलत्वापत्तिः | तस्याङ्गलनिबन्धनतया तदभावे WTA: | अ्रतस्तद्धिश्वविकाराण्णां सोमोन्तरत्वमेव |

यन्त॒ याञ्जिकानां प्रागणनुष्ठानं, तश्छाखान्तरे सान्नाखाद्मो- घोमौययोः प्रागपि विधानादवगन्तव्यम्‌ । एवमन्ड्राग्रविकाराणमपि सोमप्ाक्षालकत्वमेवेति सच तस्याप्यपलच्णमिति केचित्‌ । वस्तुतस्ठ BHI इत्यस्य wets कटठेसामानाधिकरण्याभावादथिकारि- fines प्राधान्यादवगतेस्तस्य waftemes तदिकाराण- मनियतकालल्वम्‌ ॥ ५॥ ४।८॥ |

तथा सोमे*॥ सोमे इश्टिपूवेत्माधानाग्यवदितोत्तरत्वश्च

* तथा सोमविकारा दश्पूखंमासाभ्याम्‌,- दति भाग्ये TAT! |

पच्चमोऽध्यायः | ४०९

वेक र्पिकमङ्गम्‌ | अतस्तदिकारेषु तचेवातिरे श्प्राप्रावपौ दिपूर्वंबमेव | wa वाव प्रथम इति वाक्धविहितग्थोतिष्टोमोन्तरलवखेनाधाना- व्यवडहितोलरवच्छ तेषु aay | चतखाधानानम्रयेष्य प्रह वर्ङ्ूत्वेमामतिदे शादि टिपूवंकत्वमेवातिदेशिकं तेख्िति सिद्धं sane वटप्रमाणकत्वम्‌ WYN ४॥९८॥

इति Pageamt भाटहदीपिकायां पञ्चमस्य चतुथः पादोऽष्यायसख समाप्तः |

91

` ओमङेद्याय नमः ASAT: |

प्रथमः पादः |

ननि यः

द्रव्याणाम्‌ ॥ एवं UMAR प्रयोज्ये निरूपितेऽधुना तजाधि- कारो निरूप्यते ¦ ।

तजाधिकारो नाम फशभोक्रवखमानाधिकरणं कटेवम्‌ | श्राद्धादौ पिजादेकंविजाश्चाधिकारव्यादृल्ययं विगरेषणदयम्‌ । न चेवं जातेष्टौ पितुः फलभोगाभावादधिकारानापल्तिः 1 मत्यणयकरणे प्रत्यवाय करणस्य प्रूतलादिफशकत्वेन पापच्यफशकलत्वाभावादिति वाच्यम्‌ | प्रडत्नि प्रथोजकफलेच्छासमामाधिकरणएकटेलवषटेव विवङितत्वात्‌ | जातेष्टि्राद्धादावपि फल स्यान्यजिष्ठवतवेऽपि तदिश्डायायजमाननमिष्ट- लादधिकाराविघातः | ऋलिजामपि बभमागसय फणब्धूयादितो- च्छया: सखनिढकटेत्वसमानाधिकरणवात्‌ श्रधिकारापत्तिरतः प्र करौत्युक्म्‌ | दचिणाप्रार्निमें यादितौ च्छाया एव कविकुप्रटति- शनमकतेन उक्कविधेच्छायाः प्रटज्निप्रयोजकलाभावात्‌ |

्रयञ्चाधिकारोविष्याचिक्तसखेष्टलाधमतसमानाधिकरणखशूतिश- ध्यलबललभ्यत्वा दिधिप्रमाणकः | श्रयमेव चाधिकारविधिरित्युश्यते | तच साधिकारस्येष्टरूपप्रडन्तिफश्घरितवान्तदेवेष्टरूपं फलं भाव- नायामस्ति भन वेति प्रथमं विचा्थेते |

WSTNATT: | ४०३

लज भावनायाभाव्यापेाथां पद श्त्या WANS सवेन भाव्यत न खर्गादेः । श्रपि तु ae खाथनवमेत योग्यात्‌ | पश्चादिप्डा- देरिव खगेशष्दस्यापि wat खगं इत्यादिप्रयोगात्‌ द्रष्यवारित्व- मेव । खख विशेषदे श विशषवाच्ित्वया इकख्छान्यपरलाच्च ) कामशब्द- खदजेनकाममा सु उादः | Twat खगेकामशम्दः कटे विशेषमेव थागा- yaa विदधदिश्रेषशोग्धतं कामनामपि तदङ्गसेन fawn दति a कञिदिरोधः। न च विधिश्रुतिविरोधादिष्टभाव्यकलावगमः | fad: शरडतिजननखरूपयोग्यत्स्ेव वाश्यलेन पलोपधाननय्त्धा - भावात्‌" इत्तिविर हेऽपि अरण्छश्यदण्डवदिधेः प्रटन्तिजनकलबोपपकेः। a fe फलोपहितप्रषन्िजनकत्वं faa: विधिशतश्रवरेऽपि anfenenaiag । wa wa sefafaraeivernueqareas- तमपि विधेन प्रामारिकम्‌। afe तु प्रष्टसिखरूपयोग्यलमाचोक्ौ वाक्य वैयर्थ्यापन्तिः wage, ततो यागस्य wares भाश" लादगमेऽपि यागे अमप्रमासाधारणपरठत्तिकारण्ष्टसाथनत्वन्नानस्ये- TSN! माकमकेष्टसाधनता ज्ञानादेव प्र्तिसिद्धे्टसाधगता- SSSR | |

अय वा, wy alara: प्रा्सिन्ं ङु्वादिति वत्छगेकान- माया श्रपि निमिन्ललम्‌ । ततश्च fafa मेमिन्सिकाकरणे अत्ववाथमाणं, न तु करणे किश्िदिष्टम्‌। wate परत्थवायभियेब्

* इत्यमेव पाटः aa) स च wage: | फलोपधागतौयत्ा- urata,—afa तु मवितुमुचितम्‌ |

(१) निमित्त adtati: 7 |

8०8 माददौषिश्ा |

च पुर्षप्रन्तिसिड्धेने विध्वियथ्येमपि । सवया anrea भा्यसे- aware प्रलिप्रयोजकप्रटन्तिविषयनन्यपफलेष्छासमा- माधिकरणकटलसूपाधिकारसिद्धिरिति प्राप्रे |

न प्रषन्तिखरूपयोग्यतवमानं fred: । damian: | arate- साधनलवानुमितेभेमल्वम्‌ । mamt खतः प्रमाणेन बाधकं विना भ्रमलानुपपक्ः | श्रतखोत्गेिद्धप्रमालगनिर्वाशाथे धागे इष्टसाधनं विषयोऽपि awe एवेति भावमायाभिष्टभाग्यकलमगपभवष्टमेव |

यदपि कामभनायामिमिष्नत्वमङ्गोशतय विधेरकरणजन्यप्रत्यवा- याचेपकलेन प्रवत्तंकलमिन्युक्रम्‌ । तन्न । कामनायाः प्रठस्ति- जमकल्येऽपि निमिननले प्रमाणाभावात्‌ | खौकाम इत्धाद्‌ावपि न तच्वानिमिन्षलम्‌ ) प्रायचिश्लाकरणे प्रत्यवायान्तरपरशङ्गात्‌ । श्रपि तु प्रमाणम्र सिद्धकामनाजनितप्रत्यवायना ग्राचैलवमेवेति तजापौष्ट- arunareqaaaa विधेः |

रतश्च शव्ानेमिनिकश्वसे अकरणे प्रत्यवायाकेपकलाचेवया

लाधवादिष्टसाधमवमेव विधिना श्राकिणयत इति तदश्ाद्धावनार्था इ्टभाग्यकत्वसिद्धिः। यथा चेवं सति afafanee पापच्य- wee, तथा यावष्नोवाधिकरणे निरूपितम्‌ |

mee खगंपुजादि खगंकामादिपदेः षम्ेते । योग्यत्वात्‌ | RAMS | कामभा हि खरसतः फले, za चोपचारिकौ | अत एव खगे गष्टोऽपि श्ुतिष्छृतिपुराणादिवश्रार्दुखासंमिन्नसख- योग्यदे श विशरेषवाचौ | श्रारत्यधिकरणन्यायेम वा ताङ्श्रघ्ुखमान- वासौ । न तु चन्दनादिवाचौ । तनत्धाधुनिकप्रयोगस्यौपचारि-

ASIST: | ४०५

aay | श्रत एव खगेकामादिपदमपि शखणएया aint, प्रथमा च Haag भावनान्वयोपपन्तर्नान्योपसजनलेन qc तदभ्वया श्रद्धा (९) |

खगेकामोऽधिकारिलेनाग्वोयौत+ शति वखर्गादिवाचकदितौ- याक्पदटाध्याहारेणख तदण्वथ दति केचित्‌ | तल फलापेकायाः प्ायभिकलात्‌ । ATTA श्रष्याहारापेक्षया लघलाच्च । एवश्च बखवन्तर विधिश्चत्या्नुरोधेन ख्गदिरेव भाग्यत्वावगतेः सामान्य- प्रत्ता पदश्रतिरपि यागादेः करणएलेमेव लचणवा प्रतिपादयतोति fag उक्ररूपाधिकारः। ay चोक्रविधेच्छाफलान्यतरसमानाधि- करणं aoa ्रधिकार इतिं बोध्यम्‌। तेम मित्ये पापचयेच्छायाः प्रश्ियोजकलत्वाभावेऽपि नाधिकारविघातः॥ §॥१॥१॥

फलायत्वात्‌ ॥ शिद्धेऽधिकारे स केषामिति ferrt तच

nn i et

* इत्यमेव पःठः सव्वेच । Tad इति तु समोचोनं ofaaifa |

(x) इदम बोध्यम्‌ | विधिवाक्येषु मावनेव विधिप्र्या्थः। भावना चोत्पादना भावयिता पारः । भावना च किं, केन, कथयमिद्यंश्रचयमपे- चते । तत्र किमिति पलाकाङ्का। सेव भायाकाङ्केदयुश्यते। फलस्य wang । केनेति करणाकाङ्का । करणस्योपकारकं दइतिकन्तेव्यता- परनामधेयं यत्‌, कथमिति तस्याक्षाङ्का । तच खगंकामपदेन लच्छयया- ऽवगतः खगेः भाखत्वेनाग्वेति । खगंकामपदोत्तर वत्ति प्रथमा क्मत्व- मवगमयति | gut चशुगिद्यादिना दितौयेकवचनस्य खादेश्रसम्भवात्‌ । uel यागादिः करबत्वेगान्धेति । प्रयाजाद्यङ्ककलापश्चेतिकनेग्यतात्वेन | तचा च प्रयाजादिभिरप्रकारं सम्पाद्य यागेन खगे भावयेदित्य्थैः प्धवस्यति | रवमर्थमावनागोधः | शब्दमावनाबोधल्तु प्रह्णताजुपयोगादिष् न प्रदर्ितः।

god भाद्रक्षेत्िक्षा |

खगेकामत्याविशेषाच्चेतनमाचष्याधिकारः । न च तिरखां खर्गादि- कामनाऽषम्भवः । परकौयेच्छाया Hae तदभाव निख्चथानुष- Te: | श्छेगश्चादौनामषटम्यपवाखा दि दनेन तदतुमानाच्च | न च बाङ्ग- करणासामर्थ्थादनधिकारः | शक्धमाजस्येष करणोपपन्तेरिति प्रापे ।

भावनाया श्रंग्रजयान्वयोत्तरं पञ्चादिधिवशेनाधिकारिकश्प- नातपर्वावगतसाङ्गप्रधानभावमाऽनुष्टानसमये एवाधिकारो | ऋअतखा- खमयेलाद विदरस्वादद्रग्यतलाश्न तिरञ्चामधिकारः। विष्णक्रमण्च- समथेलाश न पम्बन्धमधिरमूकादौनाम्‌ | देवादौनान्त faawe- भावादेव माधिक्रारः। ऋव्यादौनाग्त अनादिलात्छसारस्य, प्रवर वरणादौ खवयन्तरस्यापि सम्भवाद धिकारोऽ्छेवेति भाव्योक्रमन- पिकारप्रतिपादनमनादन्तव्यम्‌ ॥ १॥१॥२॥

fay a क्रतुषु ge एवाधिकार उत fear श्रपोति चिन्नायाम्‌ |

सगेकाम इति पुलिङ्गश्रवणात्पुस एव । न होदमधिकारि- विगश्ेषणम्‌। करढसमानाधिकर एलन तदिशेषशस्यास्याश्रुतलाद धिकारि- विगरेषणलानुपपन्तेः | श्रतञखाख्यातोपा तै कत्ववदेव पुसू्स्याणस्यविवच्चा मासुपपन्ना । किञ्च श्रद्रव्यत्वादपि शिया माधिकारः।

भार्या Guy stay जय एवाधनाः सृताः | aa समधिगच्छन्ति aeat तस्य aga ॥

` * anfeary संसारस्ये्यशडः पाठः आदश परतक्ेषु वतते । aaa ऽप्यवेवोक्षम्‌, - “अनादि fe कालोऽ्माकां मोमांसक्रानाम्‌*,-- दति |

† इत्यमेव पठित भिदमन्यत्र । आदं एरक्ेष, ““तस्येते”-- यसम - चौनः पाठः|. | |

धरो ऽध्यायः | gee

इति वदनात्‌ । शतमधिरथं afeenacurart विवाहे गोमिथुनमित्यादिना पिभा at सौख्येन दाखवदिक्रौ तला्च । wa एव गर्भंशाविश्चातेन हतेन भूश्डेति यज्नसाधनपुक्रभेरनमश्रह््या भूणपदवाश्थयज्नन्तृललिङ्गमवकन्पते । अन्वया tan विज्ञातेऽपि यश्ञहनतला विगेवात्‌ । तचाऽऽेयौं war uefa fare! आजयो सगर्भां । अतः पुमानेवाधिश्ियत इति प्राप्ते |

aufa कदरविरोषणं ga, तथपि प्रमाणमरेण faut श्रपि अधिकारावगते विंधिलाघवानुरोधेन साधुलाचेमवधत्यानुवाद्‌ एव GSA | यथा वसन्ते ब्राह्मण इत्यादौ (९ । प्रृते लनपेकितलााख्य aafanquaafa तु योग्यतया दधिका रिविगरेषणल्मेव | ततख तस्य फलं प्रपि प्राधान्यादुरेष्यलेन तदिगेषणा विवा |

वस्तुतस्तु । प्रथमापेकिततात्छगं कामादि पदस्य फलपरत्वमेषेति क्त पुंखस्य विवचाप्रसक्िः । न चाद्रव्ययम्‌ । ककनना दिमिरजेनसन्भ- वात्‌ । faufegre gree वा खतिषृक्तलाञ्च | wa Wea च कामे च॒ नातिचरितव्येति खत्याऽजिंतश्ाणभयसाधारणलाच्च । भमदा वा एताः परशटहाणमेश्व्मवरन्धत इति TATE । शं Wal पत्या सुरतेन गच्छतामिन्यादि मन्लवर्णात्या णि्रहष्ाडधि awl कमसु, तथा पुष्फलेख्विति Haq प्या sofware | पतु यच्नकयोगे दति we: wate खामिलाभावेऽलुपपन्तेख |

ae a - --- ee

दुदिषटमन्त,--दव्समोचोनः जेखक्षप्रमादजः प्राठः अदश TNAT |

---~~~~--- ae =+ ~ ip ~ ete ee ee ee ~~ ~~ ----- ~ =

(९) area दम्पन्योः सहा धिकारस्यानुपदमेव बच्यमागल्वात्‌ वसन्ते ब्राद्यशोऽभिमादधोत cas niga इति पस्वमवयत्यानुवादो way: |

ges argetiqanr |

an भायां qvafa ae, saafeaet च, तत्‌, न स्लो खातंश्चमहेतो ति वथनानरानुशारादखातश्चपरम्‌ । मौखदानं लदृष्टा्थम्‌ । कन्यायां कन्याला तिरि क्रख्ञत्वाभावश्् वच्छ माशतेन तहागस्याप्यौपचारिकलाचच । श्राचेयो चाजिगोषोत्यश्ञा न लासक गर्भां । सत्यपि च fear: क्राचित्ककमांधिकारे श्रषति waar जपा दिसकलवेदि ककर्मानधिकारात्‌ । श्रविश्चातलिङ्गद्ेनं daa प्रायचिन्तविग्रेषविधानायेम्‌ । तस्मास्िद्ध fen श्रणधि- कारः॥ १।९१९॥३२॥

खवतोः ॥ fag इयोरधिकारे कि eat waa yea यजेथाताश्चुत सहेति चिन्तायाम्‌ । सखगेकामपदोपान्तस्येकत्वस्य एुंख्ववद विवकितलेऽपि श्रास्थातोपात्त aw गण््डतोपादेयकर्त- गामितल्म विवङितल्वादेकेकश्रः प्रयोग इति प्राप्रे ।

्र्येकप्रयोगे शअ्रन्यतरकन्तुकावेचणान्ारम्भादि पदा्थलोपेन त्रैग- ष्छापत्तेरन्यतरेणान्यतरस्य परिक्रथादिनोधादाने ख फखभोक्रतवा- भावात्‌ सख्ामिलवाचिपन्नौयजनमानश्रन्दपरयो गानुपपक्तेरक्गसाकष्याथै wea प्रयोगः । न हि श्राव्यावेदणादौनां added, येन तत्नमयोगे VAT Mad । क्रतुधमेलान्ूभयकरनौकमवेदणदयं अदुष्ट विधया क्रतोरङ्गम्‌ |

यच लन्यतररोगनिटश्ययमेव दर्थादिप्रथोगसतचेतरख्य yat- लाद्यभावेऽपि goett चेति न्यायेन परिक्रयादुपात्तेतरकर्णु- काञ्ावेचणेऽपि म Wy तथा कश्यनायां प्रमाणमस्ति साहि- ae पुष्यफलेष्वपि सखत्थादिप्रमितलात्‌, धमं चेत्यादिवाक्थपर््वा-

AST wa: | 8 ०९

शो चगया च तथोः संष्षटद्रव्यलादिभा गप्रतिषेधाश्च Tea प्रयोगः। अतएव उभयस्तस्य savage द चिणादानादौ चोभयोरेव wT | यत्त We इादश्रश्ते षट्पश्चाश्देकेनापरेणापि तावदेषेत्येवं विभागः कथितः। श दादशर्तस्ठेव विहितलान्तचाप्यभथोः सद्ष्टवोपपरेश्पेकितम्‌*। यदपि तत्खारब्यात्‌ पुंख एव व्यागेऽपि करलं तस्याख्लनुमतिद्धारं तदिति केषां fen) aetna: फलसम्बन्धा्रवष्णकद्रारकले प्रमाणाभावेन पूर्वाधिकरणव्यत्पादिता- धिकारभङ्गापसेर्पेदिवम्‌ | | qureqtard एकत्वं सहाधिकारे नावकश्यत इति । तन, एकव यनश्रव्णादेव TAMIA RYT कंर्पनात्‌ | दतरथा कर्लभेदात्छवदङवचनादया पत्तेः | अतएव क्रियाऽऽचिक्तयोः RAAT wea एव भराम्दलजिद्यथं खरूणामङ्गोरत्य ata wifes एकलाधन्वयः । wR वसाना- वित्यादौ लगत्धा कचिनकदाश्रयेऽपि | अज च करील हेत्याअजयलसमनियतं श्रलष्डो पाधिरूपं TEAR न तु Baa | त्य प्रत्यात्मं afer भेदात्‌ व्यासच्छ- इत्तिलानुपपन्तेः | तस्मास्छड प्रयोगः HEU RASH द्याधानं a आधानप्रकरणे, ete वसानावभ्निंमादधोयातामिति aay । तेन चाधाने कर्तुलदिल विधानात्‌ at gatet सस्तोका- * इत्यमेव पाठः wart | उपेच्छित दति तु समौचोनं प्रतिभाति | † वसोनममि,- दलशः पाठ खादशं पुस्तकेषु | माष्यष्टतः समोचौन-

प्राठ watafe निवेश्णिवः। ` 52

४२० agatha |

वाधानेऽधिकारिशौ, एतेन राजपुरोडितौ waagait यजेयाता- जितिवत्‌ |

न चाच ggerme मिथुनं after इतिवत्‌ पुमाम्‌ श्जियव्याचनुग्रासनानुरोधेन खो षद तौयतथा विरूपीकशेवसताप्य पपत्तर्वाश्यख्छ चौ मविधिमाज्परलेगाप्यपपन्तावुत्प fates yaa बाधानुपपत्तिरिति aay) शरूपेक शेषस्य सम्भवे खचणाऽऽपादक- विरूपेकगषद्टान्याग्यलात्‌ |

तथा fei ्रौकार्तावश्डिलं tel ला मिध दत्यद्रोकहाय- गो वद्‌दिवावच्छिने ge पुस्वावच्छिले च दितलमिति परस्पर- नियमात्‌ पुंदयप्रतोतिः सुलभा । विर्ूपेकगरेषे तु पितरावित्याङौ aaa: geet cart wee च प्रत्यायकाभावाक्षचष्या mraanifa तस्यास्ततो tater ।

ग॒च भवन्मतेऽणुपक्भस्द-ौ मपदे afeaaegersiay ढ्‌ चु WS इत्यनुसाराद्वा युवयोग इति जघन्यटल्याश्रयणएमनुवाद्ैश्य उत्पत्तिवाक्यश्वेकषवचमण्ठ च॒ साधेवमा भायंलमित्थाद्यनेकदोषताद- वख््मिति वाश्यम्‌ wana एवोभयविश्िष्टाधानविधानाङ्री- कारात्‌ | वसन्ता दिवाक्थे तु ब्राष्मणाङिकन्तृकत्वे निमित्ते वसम्ना- दिकाखविधानम्‌ | |

अतएव ATE इत्यकत्वं Ge wiaafeaq: weataafa च ब्राह्मणो यदि gzafea श्रादधौत तदा वन्त इत्येवं कादा चित्क- नराह्यकेकलादनुवादः | तस्माद्रौ पुमांसौ सद्धोकावधिकारिषणौ ।

ay भाव्यादौ सरूपेकेषसाधकं प्रमाणणन्तरमुपन्यसतं ; इन्दाप-

षटोऽध्यायः | are

वादलवादेकगरेषस्छ TAT एवैकगेषाये इत्यवगम्यते । wey थग- षदधिकरणे इन्दो भवतोति कात्थायनस्मरण्णद्युगपदधिकरणता- वाचौ । अधिकरणं शब्दप्रतिपाद्योऽयेः ) स यज्रानेकोगपदेकेनं पदेन बोध्यते, तच EE! । लथा चं धवददिरा विव्य धवपदं खशया खि रसषहितधव- परम्‌ । इतरसहितधवपरमेव वा । इतरण्त॒ शदिरपदािर्णोधते । wa खदिरपदमपि । सेयं युगपद धिकरणता । दतरेतरथोगोऽप्यय- मेव । अस्िक्नेव we इन्दः । चकारश्च हि wartiseh समुचया- न्वाचयेतरेतरयोगखमाहाराः। तख विभल्वर्थान्वये परस्यर निरपेशत्य- $पि कियान्वये दष्डक्रा दि वत्र स्परषापेखत्व सति समत्वं Tyee: | aig नेतरेतरयोगेन fan श्रन्वाचये afaarfa: । यथा अहर रर्नयमागो WS Saat । warea Awe प्रथोज- कल्वमपरख्छ नेति म साम्यम्‌ | यथा काद्यान्याइर शाकश्चाहरेति । इतरेतरयोगे तु बथासबव्यटन्सिविभत्वथं परस्यरसा हित्येनान्वथः | चया wiry सोमञख देवतेत्थादौ | we धवं च खदिर चेत्यादावितरेतरयोगविवशषा्यां थगपद्‌- सिकरष्वलमता श्रावश्कौ । अन्यथा प्रल्येकविभक्वर्याग्वयेनेतरेतर- योगस्य BWR: । अतएव निरपेशयोरेकक्रियान्वयिलं aqua इति तन््रनोकमपास्तम्‌ । wararerat पौणमास्यां वा खञतेति एकवाक्योक् विकण्पेऽतिव्याभेः | दतरोतरयोगकख्माशहारयोख्छ साहित्यस्य पदार्थान्‌ प्रति qua- प्रधामत्ब्णतो विग्रेषः , इतरेतरयो ग्वं Away । एषु चार्थेषु इतर-

७९२ मादुदौीपिका |

ATS एव TE । श्रतएव चार्थानामनेकलेऽपि इतरेतरयो मर्प- चायं we इति चायं we इति wary महाभाब्कारा- दिभिरविंभ्ेवपरतया arena) wry युगपद धिकरकतावाचि- दग्धापवादल्वादेकग्षस्ापि तदारिलप्रतोतेवंसानाविव्य्र पुदय- प्रलोतिरिति । |

तज्ञ, विर्पेकग्रवाङ्गोकारेऽपि wafers: qusfeaferarg यगपदभिधागोपंपन्नेः। न चेवं gee alee चेति चतुष्टयापन्तिः | धवख्चदिरदयवत्‌ स्तौ पुदथो पपन्तेः |

aang कात्यायनो थ॒गपदधिकरणतावा चिं पतश्च जिभेव दूषितम्‌ । तस्ायमा श्रथः । ware खदिरपदे च शखणायां प्रमाण- शाकत्‌ । इतरेतरयोमख्ठ च शब्देनेव aad सति बोधोपपन्नेः | अतव wa च खदिर चेत्यादौ तात्परव्याुरोधेन धवसखदिरल्ि- remade खचरेत्धपि बोध्यम्‌ । इन्हे तु विभक्ररकलादेक्तरेतर- चोगो wwot fata निरपवाधः। यनु प्रभिषथोवंङणथोरिति वेदे कवा चित्कं विग्रदप्रद शनम्‌ । तच्छाग्दसम्‌ । अतएव विभकैरव्यासब्व - सन्तिधर्मेपरले TE एव NEWS Ta cafe बोध्यम्‌ |

fa च इन्दापवादल्ेऽ्येकग्रेषस् म तदुण्तर विभक्याषच्यटभति- uaa ववनाग्वयस्छ विभक्वर्यान्वयो क रकाखोगतेन ततः पूवमेक- गवलयाङ्कप्रमाणाभावात्‌ ।

वस्तुतस्त॒एकश्रेषानुश्ासममपि परिभाषामाबमेव weqex- निराकरण्णाथम्‌ | एकप्रातिपदिकार्थस्येव दिक्डना दिबङेनानेकलव- परतौल्युपपत्तः । विशूपेकेष तु तात्पबेयारकानुरोधेनानुश्राखनिकौ

धष्ोऽध्यायः | | ४११

श्रौ कारे लच्णेति te: । अतस्तद्धिया षरूपैकगेष्येवाङ्गोकारात्पु- इयाधिकार इति प्रापने |

वन्ता दिवाक्ये श्रादधोतेव्धेकवशमस्य पाङिकानुवादल्वापन्ते- ATLANTA वसन्तप्राष्यमापन्तेरन्यसदहितपदाध्याहारापन्तशच वखम्तादिवाक्छेष्बेवाधानविधागम्‌ | वसानवाक्ये तु URRY विशिष्टा धाने कर्त॑वदिव-ष्ौमोभयविष्ययो गादानुशावनिकं ल्वएणामङ्गगे wey वरं विर्ूपेकशेषोऽधिष्टानखखण्या तस्िण्डिलाण्वथोऽपि पा्टिकोयक्षः समाश्रयितुम्‌ |

अतएव तज सोममा वसमक्ियोदेशेन विधौयते । ong शद्‌ पात्तभावनायामपि कारकषम्बन्धः | विधायकस्ाद्धातिपर एव Te उपकमख-चौ मयदे अत्य्लाभाय च विप्रश्टस्या्थंस्यापि विधायकः । अन्यन्न सवं प्रकरणप्राप्नलादमुद्यते |

यद्यपि want पुंख्छश्रवशशात्‌ सिथमादाय दिलं न प्राणयते, तथापि विञ्चिष्टगौौरवपरिशाराथ aera वाक्धभेदपरिहाराय धर्मं चेत्थादिवाक्यसङ्ोचपरिडाराय च ब्राह्मणरैरधिकारिलेभवा- ग्वथाङ्ोकाराच्छस्त चोड रसेन तदिशेषण्पु खलस्य विवकोपपन्तेः स्िय- wee दिव्वप्राघ्यकिधातः। दवचनं साजाधिष्ठानानेकत्वमाष् पस्म्‌ । तेग पल्यनेकत्वेऽपि न कञिडिरोधः। श्रतएव पुमाम्‌ स्लौ-सदितोय श्राधानेऽधिकारो ॥९।९॥५५॥

vers fet सिया auf? aq तावव्छत्वव्यागस्तत्मदानं दिादानादि च «rat mafia । ्रतएव वरणणदिदारा श्रा ल्विलेव्वपि उभयोरपि प्रयोजककन्तुलम्‌ । ये च फलिसंस्काराः

७९४ भाहुदो पिक्षा |

कर्तृसंस्काराद्च, ते फक्षिवकन्तुवयोर विगरेषाद्‌ भयोरपि | तथापि ay योक्तेण पत्नीं wef मेखलया यनमानमित्यादौ प्रतिभिथत- निर्दे्ः, तजाधमनम्तवंदि इति aweuer पुख्छादेरपि छउदेष्सान- भावाङ्गोकारेण सत्यप्यभयोरेकापूवसाधमते व्यवस्यैव । विगरेषनिर्दैधा- भावेऽपि च यज केश्यश्च वपत इत्यादौ केश््भरणोः ग्ररौर- संसकारा्थेवपनं प्रति उपादेयत्वेन इन्दावगतवाहित्धविवका, तापि पल्याः waa केशानां वपनम्‌ । न हि ARATE संस्कारकं, तेषामनुपयुक्रलात्‌ । अतस्तदपि sears । अतएव यजमानाने कलवे पल्यनेकत्वे ख दि विधस्यापि प्रत्येकं कर णम्‌ |

ay तु क्रलर्येष्वाञ्य वेचणादिषु प्रतिमियतो निद्रकनोपादेय- faxqwe विवितल्ान्तेम तेन प्रतिगियतेनेकेन च क्लां करणम्‌ । अतएव wana सजिहितया च्येष्टयैव । ay तु याजमानमिति fanaa कन्तु मियमस्तज यजमागप्रातिपदिकश्योभयपरत्ो- पपन विंरूपेकशेषाश्चो कारेण दिवचनबङवचना म विग्रहेण चोभयो- रपि वैकर्पिककर्भुलमिति प्रप्ते ।

यनमागशरब्दसख्य Fea प्रथरग्रयोगा दिरूपेकगेषदिवचनाग्नादि- विष्य चाखति तन्नात्पयेप्राहकप्रमाणे शरनाम्रयण्णोयतात्मत्युत तदाश्रये तदिषये शन्ानाचपश्रङिकण्यनापन्तेः प्रसिद्धन्नामवन्त पुमांसमादायैव समाश्योपपन्तेख्येव aed । यद्यपि सखाध्यायविधौ शिङ्गविशेवानुपादानेन न लियो व्याटन्तिप्रतो तिष्यापयुपनयन- वाक्धे तदुपादागाश्तज च तस्योहेश्विगरेषणत्वेऽपि अष्टव्षेत्वादिवदेव तमध्यापयोतेत्यज तच्छब्देन Geese agate: |

षष्टोऽध्यायः | ४२१५

अश्र हि श्रध्यापनश्य टउत्यथेतेन रागप्राप्नलाञ्खएया प्रयोच्य- व्यापार्ूपाध्ययन एव करं विधिः | ्रतएवोपगयनवाक्ये तत्छंखार- कल्वेना चायेकर््तुकसुपमयनं माएवककननेकसुपगमममेव वा नियम्यते | तेन॒ चाचायेसिद्धेरागुषक्गिकला्तामादाचेवातमनेपदोपपन्तर्नाचार्य- करणे नयतेर्धातोरोत्मनेपदं भवतौत्धनु ासनवलादु पनयनस्ताचार्या- ad तस्य रागप्राप्तवेन विधिवेपर्थ्यात्‌ | अतः उपनयनविधौ लिष्गश्याविवचायामण्यभ्ययने तस्य विव- कितलात्‌ न ख्वियोऽधिकारः।

स्लो शुद्र दिजबन्धूनां ग चयो शरुतिगोचरः । इति

प्रतिषेधाच्च तथा । way न्नानारेपकश्यमाभिया यजमानस्छे- द मित्थेव विग्रहात्‌ तस्यैव तज कर्तम्‌ ng cen

TT ॥ यद्यपि कामश्रुतथोऽविशेवप्रदन्तास्तथापि तासां स्वाघवायाधानाष्ययनविधिसिद्धाभ्नि विद्ोपजोवकलस्य feng साधि- TATE तरापकसख्यनालुपपत्त खस्य बेदाचरञ्जवणएमरतिषेधाद्चाप- शद्रा्णं जयाणमेवाधिकारो म शूद्रस्य श्र्निसाप्ये तदसाप्ये च वेदिके कमंणि । fattafagea प्रयोजनाधिकरणमिति मातो- वाज पूर्वपच्ादरः |

अतएव सवे वेदे अयाणामेव वर्णामामतुको तेन्‌ । यकत wate ब्राद्मणस्छेति वणंरयमनुकौत्ये ay शरेति कौन, तत्‌ ag शुद्रस्यामधिकारिण्णो भच्छमुचित न तु नाद्यमणशादेरिति तसिज्िन्दया पयश्रादिष्ठतिः॥ ६॥१९॥७॥

जयाणां a श्रभ्निविद्ययोरिव द्रवयस्यापि प्रतिग्रहादिपुरुषार्या-

Bid माडूदौपिका |

wafafurerea खम्धतया क्रतुविधिभिरनापेशात्पर परयुक्रष्ड्ि- दश्यवत एवाधिकारो म afegzae तदजेयिलेति प्राप्रे |

अतियदायुपायविधेरभ्युज्ञाविधिमाज्लच्छ शापितलात्‌ द्वच सतन्तविधिप्रथक्रलाभावेन जोवमादिकार्थेणेव क्रतुनाऽपि तदा- avian: प्रतिग्रहादैरपि सयोगण्रयङ्घन्धायेन sare wrfta- armarsanfeay क्रतुनाऽपि तदार्पो पपन्तेयाद्रन्योऽपि द्रवदयमभयि- व्वाऽधिक्रियत एव ॥ ६ ॥ १॥८॥

TUT ॥ एवं चचुरा्ङ्गहोनोऽपि श्राव्यावेचणादिमति कमणि प्रतिखमाधाय चच्रादङ्गमधिक्रियते । श्रप्रतिसमाधयाक्र Tae तु काम्ये नाधिक्रियते। गिद्ये तु ययाग्रकिन्यायादविक्रियत- एव । यत्त॒ पायेषारयिना श्राहिताऽभिद्चेजिन्येऽधिकरियत TERT । तदाधानस्यापि नित्यवेनोपेखितम्‌ i ६ ॥ ९॥८॥ १०॥

अश्यार्धयस्य ॥ दभेपूणभासयोराधथं aA एक aR दौ ठणटोते जोगषएौते न चत्रोटृणटौते न पञ्चातिदृषोत इति श्रवम्‌ | तच तावदेकं विधायकं अन्येऽनुवाद्‌ा इत्यविवादम्‌ । अन्यथा स्वेषां fafa वाक्यभेद विकल्ययो रापन्नेः । अतस्तौ खफोत इत्येव विधिः एकं Wa at ela इत्यवयुल्यातुवादख्विवस्हन्यधः | न चतुरो- इरत इ्छाचलुवादस्तदथं एव । wag Bea चार्ेऽयो पि" Tq wa । एकद्याषंवयोष्ड नासिग्पकछेऽधिकारोऽपि त

» इत्यमेव पाठः सव्व । मम तु, ाषयवत्‌ पद्चाष योऽपि,- इति पाठ प्रतिभाति |

ब्ोऽध्यायः। gre

waee agafeaaata सावेकणिकं afafewmfa वनान्तर विहितवमनुवत्पशा्रषण एव | |

तदेतद्गमवतो जेमिनेमेतं खब्धमारोरपि wT । तथाच काव्यायनः। मगुवदिति पुरस्तादर्बाशि जौखि दति, श्रापशम्बोऽपि। चोन्यथर्वोकन्नहृतो seta इति । Ae Terrase । यावन्तो वा मन्त इति arenes: । रपि Ga दौ we पश्च टृशोते न चतुरोदृणणोते म पश्चातिषटणोत दत्यापसतम्बः । यावन्त श्यः परम्परं पम्रयममित्याख्खान्ननोऽपि । तेषां चायमभिप्राघः | site seta इत्ययं विधिरितरेऽलवादाखत्‌ सत्यर्थः ।

अत Shove इृत्यष्यलुवाद एव । Cents वरणसामान्य- विधिवेत्‌ त्चदा्चंयं प्रति तन्तन्धंख्याकवरणं प्राप्त इति eft: | इतरथा भवन्धतेऽपि सामान्यवाक्येनेव बरणविधिमभ्बुपगम्याेक- वाक्छतालाभात्पश्चाय्तेवा UAT TATA अवध्‌- त्थानुवादलापन्तिः। न चेवं चलुःष्ाटीनामपि वरणप्रसक्नौ तजिषेधेन arent: | एकि जिपश्चार्धेयाणामेव प्रवराध्याये समाशा नेन चतुःवडादेरप्रसक्रेः। अतोऽसमिश्नपि पचे वाक्धमेदाद्यना- THAIN HT, Tee च पञ्चानां वरणं न विश्ङ्कमिति।

यत्त॒ ्यासुग्यायणणनासुभयतः geass वरणविधानादस्ि चतुःवडादोनां प्राक्चिरिति। aq: श्राश्चलायनेन ्ामुग्थायण- मसुकम्व, तेवासुभयतः प्रषटणोते एकमितरतो दावितरतः दावेकत-

स्खोनितरत इति श्रावश्छकश्रुत्यन्तर मूखकेनेव तभिषधात्‌ । श्रतो- 53

ere माटदोपिक्षा।

भागेवश्यावनेत्यादि विश्रेषरूपेषछ वर श्पचेऽपि मलुवत्पच्चवदेव एक- द्ार्वययोरष्छधिकार इति Senta बोध्यम्‌ ॥ ६ ॥ ९।॥१९॥ वचनात्‌ ॥ जयाणां वर्णानामाधानं विधाय, aaig रथकार- श्रादपोतेति तम्‌ । aw विध्या्पश्रश्मिकस्पने गौरवापनर्बाह्मणा- areata रथकरणे निमित्ते आआधागोरेगरेन वर्षाविधिरिति प्राप्ते | Tate प्रसिद्धिवखेन. सोधन्वनापरपर्थाये जाति विशेवे ङूढत्वान्तस्येवाधं काशविशिष्टाधानविधिः। न च तज्रापि चोगेने- वोपपन्सौ रूडिकश्यनायां प्रमाणाभावः । cragaafa सौधन्वन प्रयोगेण AAT | न च प्रोचफो शब्दवद्योग्यतामाचेक agate: | aa ब्राह्मणादावप्रयोगेण रूढिकश्यनाया saw । रथ करणयोग्धतावच्छेटक मनुव्यत्श्य कादारित्कलाभावेन निमिन्तला- नुपपत्तेः रथकारपदषेवथ्यप्रसङ्गाख । शतः प्रधिद्धिबणान्धौ धन्वन्‌ एव स्यकारः | पुधन्वा च, MIATA MAS FATT एव च । दत्धादिनोक्रष्तेवपिंकात्किञविद्युगोवेदानधिशलो जातिविगेषः | यद्यपि च रयकारपदं, | मादे acat तु रथकारः प्रज्ञायते | aifyatat प्रलायेते विट्‌ दा ङ्गनयोर्मुपात्‌ । Barat करणो वेश्वात्‌ | इत्धनेनोक्रऽपि रूढम्‌ । तथापि ख्रां ला देवानां व्रतपते ्रतेमादधामौति रथकारख्चादध्यादिति वाचनिके मन्त्र बुशरब्द- प्रयोगान्तस् च सौधन्वना भव इति wart सामानाधिकर-

षष्टोऽध्यायः | Bre

wefagaratwra vara रथकारपदेनाभिधोथते । wg तख्या- विदत््ादिद्ाखेयन्तावग्धाचविषयमद्गोषत्यापि कर्म कालोभयविं्ि- छमाधानाम्रमेव विधौयते । अर्वाधानेषु श प्रकरणात्ाधारण्छे- नेव धर्मविधानम्‌ |

धद्यपि च विद्ाऽभावादस्योक्तरकत्‌व्वमधिकारस्तयाप्याधान- माजमर शिभाव्यखौ किकागनि्यणकं Tea सधर्मकमतुरेथम्‌ | शवं लाहवनौयादेरनुपयोगादभावेन रवद्रेन विदितानां मष गारपत्यभादधातौत्यादीनां धर्माणं खोपेऽयेकसिन्नेव कुण्डे खण्डिले वा fry वा तेव्वन्धाधानं दतराङ्गयुक् कार्यमिति तन्त रनाभिप्रायः ।

मभ तु प्रतिभाति नास्याधामश्वार्थकमें, प्रमाणाभावात्‌ | afafata दितौयान्तपदे शखणादेराकश्धकले रथकारपदे योगाक्गो- कारख्ेव न्याय्यलाच्च । श्रपि लाहवनौयायुत्पाद कलजेव । न च तेषामनुपयोगः | श्रविदन्तया क्रलधिकाराभावेन तचालुपयोगेऽपि चरिताग्निमध्रिमिर्दरम्ति यश्चपाजेखेति वचमगविदिते दाहे उपयो गसम्भवात्‌ | |

न हयं दाहः कर्मोपयुक्ताहिताभ्निश्ररौरमतिपर्ययां येन कमा- भावेनाभावः waa) तथाले श्राडितां्रिपदेनाधानस्येवोपखिते- शदङ्गच्देवापन्लौ mayest: । न Sera: । तथाव प्रति- परन्ति विना श्राघानफलाश्वनोथादेरनिष्यं्यापन्तः | चरतः फल- HAUSA AS AA युक््ठनाहवनोयादे पयोगः | TIA अतपानसस्वाच्च यश्चपा्समुखयेऽपि न af: | अ्रतएव WATE

४२० माहुदौपिका |

न्तर प्राक्‌ कऋतुग्यो मरणेऽग्रिभिः पारे दाहः । पवमानेशिभिः प्राक्‌ मरणे तु केवल्ला्चिभिरेव शाहः nee ween स्पतिः ॥ UE aera चरं निवपेदिति weer निषादख्धपति याजयेदिति श्रतम्‌। तच यद्चपि निषादः खपत्तिथे- ofa बङनो शौ पटदथेऽणन्यपदाथैलच्रोति स नाश्रोथते । तथापि निषादानां खपतिरिति वष्ठोतत्पुरुषे तदभावादिदाक्यकर्पनाभिया कमेधारयागङ्कीकारेक ख एवाश्रोयते। न च awfy gave निषादसम्बज्धिखचणा । प्रमाणाभावात्‌ । safe दि कुपतावयवांये- योमेगेवोयप्नौ न समासे बगिशिष्टार्थग्रक्तिकर्यना safest, तथापि कमेधारये श्रभेदस्छेव ष्टौतत्पुरुषाद्‌ावपि खल्नामिभावा- दिभेदखम्बन्धस्य संसग विधयेवाभागोपपन्तेशंखणायामनुपपत्वभाषः* | म॒ च भैयाचिकवरद्माकं नामांघोरमेदान्बय way प्रमाण- afa । राजा पुरषोऽच्तौत्यारौ स्व॑ made विभाव्यं तच्छ WANA aT aS Gere समासातिरिक्र काण- TERT । शतः समास एव WeMe सं खगे विध्येव wenger लच्णेति प्राप्ते । | खमानाधिकरण्पद सले Teygwisataret कियाग्बयोश्तर पा्टिकाषयस्ाभेद बम्बन्धनेवागुभवाद्रान्नः पुद्वोऽलोत्यादौ =afy- करशपद खसे च भेदषानन्धनेवादभवाल्षाघवेन नामप्रथोख्यतदर्थाग्दव- बोधष्याभेद विषयलमेवेति निथमकश्पनात्छस्तामिभावादि सम्बन्धस्य

* इत्यमेव पाठः Garg) मम तु, स सगं विधवेव भागोपपततर्च्छणायां प्रमाशामावःः- इति uta: प्रतिमाति।

धषोऽध्याषः | ४९

वष्टौतत्पुषादौ रुसगेविधया भानानुपपन्तेरवश्टं YTS |re- aafumquaplagd award श्रभदेनान्वय rayl- TAA | अतएव नामप्रयोच्यतन्तन्लामायं विश्ेव्यकनामाथेप्रकारकाभेद-

खंसगं कबोधत्वावच्किन्नं प्रति एकाधिकरणशटन्तिप्रातिपदिकाषेता- बब्छेदककनामदयसमनमिग्यादारख्छ दन्दमिशनामदयसममिग्याहारष्य वा तन््वमिल्यपि बोध्यम्‌ । तेन धवखदिरौ नोलघटाविल्यादौ नाभेदबोध wets बोध्यम्‌ |

a चेवं सति समासे सम्बन्धिमः अभेदेनान्वथादिथडे च TT: पुरुष tay षष्यथंसम्बन्धस्य Hears त्तिवाक्योभिंलायला- पनेरेकविधानेनेतरनिट्यनापत्तौ विभाषादख्जवेयर््यापन्तिरिति वाच्यम्‌ | एकतरबोधे इतरबोधस्ावभ्यकलेनार्थेकधामभिप्रावात्‌ ।

अतच वष्टोतत्पुरुषे लखणापत्तेनिषादख्चासौ ख्थपतिखेति कर्म- धारय एवायम्‌ | तेन तावदिषये विद्यामाकि्ानाडहिताप्नेरपि निवादश्ैवाधिकारः। waua कूटं दकिणा खं हि तल्िषादाना- मिति लिङ्गमपि सङ्गच्छते । ay च परप्रयुक्रोपज विलादादव- सौयाचनगा्धपेऽपि यच कचन wey स्यात्पञ्च भलंख्काराम्हला छौकिका्िं प्रतिष्टापयेदिति खूतिवकचनेभाग्दन्तराभावे होममाजो- tay Wifsarfafanaraaa तहे यापयित्वा afafafe: ककोष्येति ater ॥ १ ॥ १।९९॥.

इति ओखष्डदेवङृतौ भाहदौपिकायां

षष्ठस्य प्रथमः We: |

BRR भादूदौपिक्षा |

अथ षष्ठोऽध्यायः | दितोयः we: |

पुरुषार्थेक ॥ शद्धिकामाः सच्रमासौरभित्यादौ अनेककत्तैक- सथप्रवोगादेकं फलं सर्वेः कन्तेभिरवयवश्रो yaa, उत श्त्छ्भिति विष्षारे। |

यद्यपि wat naa aya, यदि वा दन्पत्थोरिव anew, छभयचाऽपयेकसचप्रयो गादगेकफलनिष्यन्तौ SHAAN Ss प्रथो- गाद्यगपत्‌ करमेण वाऽनन्तसर्गोत्पत्यापननेरेकप्रयोगादेकफलोत्प्ति- नियमस्यावश्यं वाच्यलारेकमेव फलं सरवेरवयवशो भुच्यत इति ma ।

म॒ arene फलावयविगो मुख्या ्रवथवाः सम्भवन्ति । सुखादिरूपस्य तस्यावयवासम्भवात्‌ । सचजन्यतावच्छेद कधिलादेः तावन्पुरुषनिष्टधिंवु areata पर वाच्यम्‌ । न च तथं प्रमाणमस्ति श्रुत्धिकामादि शब्दानां तावत्फणमाबप्रतिपादनपर- लात्‌ । खद्धिकामकन्तेनिष्टफलभो गप्रतिपादके कस्ष्याधिकारविधा- वपि खद्धिकामनायां वयासज्यटत्तितवस्य बाधितत्वेन व्यासच्धटन्ति- RTA ASAT LAMA ATS प्रमाणभावाख |

अतः प्रत्येकमेव ऋद्धिकामत्ावघायात्मव्येकमेव फलावगतिः | a fe तच बडवचमाग्तद्धिकामपदेन बङलावख्छिन्नानां efe- कामलं प्रतिपाद्यते, येन॒ बयाषव्यटत्तिलावगतिभबेत्‌ । श्रपि a द्भधिकामतावच्छिल्ानां asa पशूनित्यादिवत्‌ । न च कत्वस्य

षरोऽध्यायः। BRR

QAWAATAAT TIT च MIRA | फलादौ कलवखामा- माधिकरष्डस्य प्रत्येकं टन्भिवेऽणपपन्नलेनेतादृश्रनिधमे प्रमाण- भवात्‌ । wy दण्पत्धोर्व्यासव्धटृत्तिकननुकतेऽपि we फलं च भिखमेव अन्यतावच्छेदकधमपर्या्यधिकरणं वाच्यम्‌ । wd तु बडवचनअवरोन ककवभेद स्यैवावगतेने फखलादेर्गयासच्धटन्मिल- RITA: |

म चेकप्रयोगादनेकफलानुपपन्तिः । संमवायसम्बन्भेनेकफखलाव- च्छं प्रति aeaa प्रतिबन्धकलकश्पनादात्माग्तरे तदुत्पत्तौ बाधकाभावात्‌ । न चेवमपि प्रत्येकटन्तिलवापे्था फललादोर्व्या- सब्थटसितकरूपने गौरवादेरभावान्ियामक्राभावः | जन्यतावच्छेद- कद्धिलादेव्यांसच्यटन्ित्कश्यने तत्पर्या्यधिकरण्तावच्छदकस्य सज चावत्कन्नेनिष्ठतष्जन्यफलकृूटलादेः BOTTA गौरवापत्तेः | ATT BAHASA तत्कश्यमाथां खाघवात्‌ प्रत्येकमेव फणम्‌ | WHA, सख्ये तादूशानुषन्धागम्‌ ॥ ६॥२॥१॥

प्रयोगे ॥ खगेकामो waaay qe तावदित्यश्य qaqa: शत cara: | मूले तावदेकत्वमविवङितम्‌ | खगेकाम - पदस्य सखगंमाचपरत्वात्‌ । अधिकारिपरत्वेऽपि वा aeitewer तदिशेषणस्याविवकिततात्‌ |

तख तक्छामानाधिकरश्ाराख्थातेऽपि वद किविकितम्‌। किं चाख्यातस्य प्रातिमाज्रमथेः। arg यागेन खगे Gee प्राप्रयादि- व्यथः । तेन तजापि तस्योटेश्छत्वा दिग्रेषणा विवच्वा । wy वा करोतिना faacurfes: प्रवन्तेनाभिधायिलाच्च तस्य प्रृत्तिरेवार्थेः । तयापि

8२8 भाटृदोपिक्रा |

फलोरेश्छकाया सष्यालोकतएव प्राप्ताश यागमाअविधानेन ता अनुवादलाच्च तदेष तत्कशनेविरेषणस् चेकलस्या विवखेति द्धौ बदवो वा करार इति पूरवः पशः छतः । तत्फलोडग्यकसख्ख विजातौयपुडवप्रयनलस्या प्राप्तत्न विधेयत्वेन तज ay erfaaar- नदिगेषकस्य aanewe विवको पपन्तः खगकामपदेग तद विवशा- यामपि तल्छामानाधिकरणे बाधकाभावादुपेच्छम्‌ ।

अथ पूर्वपशोरच्यते | श्राख्यातोपान्तस्येकनष्य विवशायामपि शनेकेषां aaa) तद्धि ayes ग तु तदाश्रये । अन्वथा दन्पत्योर्यासब्यटन्तिकन्तेलारु पपत्तेः । WAY तदा्रयाणामनेकलस्य प्नौरादायावश्यकतये पुरूषानादाय तत्करणे माधकाभावादनेकेषा- मपि कन्लमिति ।

अरखति विगेषग्राहकप्रमाणे तदाञ्रश्यापि प्रथमातिक्रमे

कारण्णाभावारैकख्ेव प्रतो तिराकुभाविको । अतएव सण्ध्यावन्दन- आङ्धादावेकश्चैवाधिकारः | AY धमं चेत्यादिवाक्ध्च प्रमाशानार- सिद्धपन्बधिकारककमेमाजविषयत्वे oat श्रपि गणे प्रमाण- भावे पुरषाम्भरस्या प्रसक्रः ।

यच तु पन्नोयाहकप्रमाणसद्भावस्तच शत्यपि तावां arate हाने पुरषस्येकस्येव तत्‌ । प्रचमा तिक्रमे कारणाभावात्‌ । खगे- कामो यजेत, थजमानः Mey वपते, मेखलया यजमानमित्यादौ विना कारणं ata पाङिकानुवादलागुपपन्तेख । शतः पुरूष एक एवाधिकार । काम्यं कम कामनायां ware Tarai फलेच्छायां Ward वा फल प्रयोजकाभावान्न शखमापनोवमिति ।

घटो ऽध्यायः | 9२५

सत्थ, मासि फलशरूप प्रयोजकम्‌ | तस्सेच्छा विषलेन प्रथोजक- लवात्‌.“ । तथापि प्रारम्भ एव समापे्िंमिन्तम्‌ । ग च तच प्रमाशा- भावः। शिष्टविगरणद्व प्रमाणत्वात्‌ । शिष्टा डि प्रारम्ापरिखमापने माक्रभिकोऽयमिति fared) तेन शिष्टाचारमूशगलञुतौ पारगो निमित्ते प्रयोगसमातोरगीमिन्तिकलेन Aurea |

न श वस्ततः WSU कामनाया एव प्रयोजकलावगमादा- ate अन्तिमूलकलमिति वाच्यम्‌ । ्वेवां शिष्टानां भाग्तिकण्यने प्रमाणाभावात्‌ | SAMA वा एष भ्राश्यते यो यच्छ TT न यजते चेधातवोयेन यजेतेति प्रत्य्श्ुतयेवाकरणे निन्दापायदिन्न- यो विंभानास्मारम्भे निमित्ते प्रथोगसमापेरावण्यकल्वावगमाश्च । अतः प्रयोजकान्तराभावेऽपि मिमिन्तवग्रा्मापमौोयमेव |

समापनोये च तसन्‌ कारणसत््वात्‌ फशमपि भवत्येव । एकफशप्राप्तावपि फलाश्तरो पपत्तेः । न च कामनारूपाङ्गाभावाई- yare । war: मटत्तिलावच्छिलं प्रति कारणतमाजलेनाङ्गले प्रमाणाभावात्‌ | प्रटज्तिपूर्वंचणे तस्याः स्वाञ्च । श्रन्यथा समा- पमो तरमिच्छाऽपगमेऽपि फंलानुत्प्तिप्रसङ्गात्‌ HEH RNR

शोके ॥ लौकिकस्य तु गदरयकर्मादेर शाख्खोयतयाऽसमापने च विशिष्टविगेणाभावात्‌, प्रयोजकाभावेनासमापनम्‌ । भ 4

* इत्यमेव पाठ ्चादग् एरतकेषु | थिद्धविगदं णाभावात्‌, वं पाठस्तु समोचोनः प्रतिभाति |

(६) पलं ख्विच्छापिषयत्वेगेव प्रयोजकं भवति । वौतायां फलच्छायां फशस्येच्छा विषयत्वाभावात्‌ तदान तस्य न प्रयो गकत्वमिवर्थः | 54

Bee भाददौपिका।

verte गि्यश्रतिमूललाच्छासलो यवम्‌ । तस्या श्रयषुखादिवश्र- after लोकमूलकत्ेम श्रुतिमूलकल्वाभावात्‌ |

यन्तु ग्टहकर ण्यतं पुरुषाथे नेमित्तिकं वाश्खशाग्धादिक- मारम्भाये रशमाङर्बद्भव्यः पायस ब्राह्मणो भोजयितव्यः इत्यादि च, तस्य शास््लौयत्वा दिष्टमेव खमापनम्‌ ॥ १।२॥ ४॥

प्रतिषधेषु ॥ a कलश्नमक्तययेदितव्थादिषु fa खगेकामस्या- धिकार उत प्रटृत्तमाचस्येति चिन्तायाम्‌ । नजो मिपातवेन किया- eae क्रियाचयाङ्गौकारे च प्रधानश्तायाशतस्या एवा- न्ययावापन्तेरानर्यक्यतद क्गन्यायन क्रिया विगरेषणष्वन्वयावगमात्तचापि कणश्नान्वयं ९वन्तसम्बन्धेन गज्‌समासापत्तेः कलना तिरि करभस्य च रागप्राप्तवेनाविधेयत्ात्पा रिगेय्येण धात्‌ सम्बन्धा वगतेभेचफाभावस् aware प्रजापतिव्रलवदेव afer भक्षणाभावसद्धरपस्य विश्वजिश्यायेम antiaia विधानमिति प्राप्रे |

तख व्रतभिन्युपक्रमानुसारात्‌ प्रजापतित्रतेषु ल्राङ्गोकारेऽपि

प्रहते लसणायां प्रमाणाभावाद्मधानान्वयस्याभ्बडितत्वेन भजभाव- वाचक प्रतियो गितासखगेण भावनायामेव खकारकविशिष्टाया- WS | न रन्यथात्वापत्तिः। पुरुषे भा वनानुत्पन्तावपि प्रत्ययेन तस्या एव बोधमेनान्यथालाभावात्‌ |

अतएव निषेधस्यले लिडम्थेग्वतव्यापारस्य म॒ विधिवाक्षयवत्‌ स्लप्रयोज्यत्वसम्बन्धेम भावनान्वयोऽपि तु नजस्तात्पयगरारकस्य सत्वात्छप्रयोच्याभावप्रतियो गिल्ेनेति aa निवन्तनारूपवसिद्धिः | खप्रथोष्धतवं च semua प्रत्तिविषयस्या जिष्टसाधनत्वश्नाने विना- ऽनुपपसमिति we प्रत्यवायजनकत्वं Raye |

बणोऽध्यायः | ene

तेन पुरषमाचस्छेव रागतः प्रटष्यश्मखस्य गिषेधेम्बधिकारः | अतएव प्रत्यवायसाधनोग्धत्यानुष्टेयस्य ASUS रागत एव श्चातला- wagers सति प्रत्यवायोत्यत्यपपत्तने तदंशे afaiuist वा ऽष्ययन विधिसिद्धश्चानापे्ाऽपि। awa निवक्नाप्रकारकथनं प्रका- TAY AMAL हतं, तदथेवादाधिकारणे कोस्त॒भ एव face. खोक्ृरोतिख विस्लरेणोपपादिता nen en an

तञ्जिन्‌ ॥ ओतेषु स्मृतेषु च निषधेषु, तथा सा्तेवयेवानभि- साध्येषु श्रमन्धसाध्येषु च विधिषूपनयमात्पूवेमपि ग्रक्तष्याधिकारः | समान्तेविधाबुपनषना दिजियमे प्रमाणाभावात्‌ | sara az- माजाध्ययनाङ्गलात्‌ | निषधेषु ठ जातमाजरस्याधिकारो arget न सुरां पिबेदि तिवत्‌ परपरेरणादिअन्याया श्रपि भख्णादिभावनाया- निषेधात्‌ । तज च सुत्याद्ध्ययनस्यामुपयोगादिति प्राते |

सुत्यध्ययनस्यापि ब्राह्मणेन षडक्गोवेदोऽध्येयो न्यखत्यादिगोप- मयनाङ्गकत्वविधानात्‌ स्मात्तेविधोनामणपनौोताधिकारकलम्‌ । निषे- सेषु तु प्रारपमयमात्कामचारकामवाद कामभच्वा इति सृल्येषाभ्धलु- ज्ञानाद्‌ पमगथनोन्तरकाशकत्म्‌ । अतएव AWA TET eet सुरापाना दिनिषेधानां जातम जाधिकारकलमेव सुतिसिद्म्‌। eet तु शद्रादोनासुपनयनाभावः, तेषां विवाहविधितः । तत्‌श्वानल्वेम विवाहविधानात्‌ ॥ १॥२।९॥

श्रभ्वास ॥ जोवनादिनिमिन्तकाग्िदोचादौ fafane प्रति- qu मेदाक्मतिनिमिन्त नेमिन्तिकाटत्या सन्ततानुष्ठानप्रतोतेखदनु- रोसन चाश्क्याङ्गतयागश्यवच्छयमा णएलात्कालस्यापि चाङ्गतेम त्यागो -

४२८ भाद्रदौपिका ।

पपत्तेः काम्यविषयतेन तच्छ साथेक्याश्च सान्तत्धानुष्ठानम्‌ | श्रतएव wa seme निमिशललाकलतरकेकसिम्‌ सहृत्करणमरतोतेः कालानु- ग्रहेऽपि a ख्तिरिति प्रापे |

mutates निमिन्तश्चतेरवश्वं सदो चनोयत्वादभ्नि- fanaa काद्धेनापि सङोच्यते। a fe कालस्याङ्गलेऽपि यथा ग्रह्पन्धविषयत्वम्‌ । यद्येव हि प्रथोगविधिप्रयोच्छत्वेन अरक्रावनुष्ठाप्रसक्गिरस्येवा शक्तौ निमित्तश्ुत्यतुरोधेन त्थागः । ततचच यचेवाग्नि विद्धो विंध्यन्तर प्रयक्पनोवकत्वेन प्रथो गविध्यप्रयोञ्यलान्न तत्‌ । तथा काशस्यापि खरूपेणागुयस्याप्रयोच्यतलात्‌* यथाग्र्वप- बन्ध विवयलानुपपत्तः का विधिनाऽपि निमिन्तश्रुतिषङ्ोचान सान्त्येनानुष्ठानम्‌ | अतएव यो दशेपूणंमासयानो सन्नमावास्यां वा पौणमा वाऽतिपातयेदिति काले जेमिन्तिका तिक्रम एव प्राथञिन्नम्‌ ॥ quien

तेषाम्‌ ॥ काश्चशास्तेण fafanntae सङोचऽपि यदा काश्चावक्छिन्ञस्य निमित्तस्य पुनः afer भेमित्तिकाडत्तिः | इतरचा खोत्पन्नौ ्रवश्ानुष्टापकलरूपनिमिन्तत्रानुपपन्तेः । श्रतएव ay तस्िन्ेव निमिन्ते काशमा चस्याटृत्तिस्तच न नेमिन्तिकाटत्तिः | यथा एकस्मिन्लेव वसन्ते पर्वाटलौ । wae पूवेपर्स्यातितुच्छ- व्वाद्सुडद्भूतोपदेश्र इति मन्तव्यम्‌ ॥ ६॥२॥।८॥

+ Fae पाठः way) खरूपेणाननुषयस्याप्रयोश्यत्वात्‌,- दरति तु भवितुमुचितं प्रतिभाति |

WETSUIT: | ४२९

तयान्तः ॥ पुरवा्थेनेमिन्तिकवदेव कलये नेमिभ्तिकस्यापि भेदमहोमादेरेक स्मिन्‌ प्रयोगे भेदनानेकले यदि तावद्ध मात्पवे तदनेकता, तदा श्रगरद्यमाएविग्ेषत्वादश्चप्रतिग्रहे्टिवच्च तावच्छब्दा- भावात्‌ AAG होमकरणेऽपि हो मोर azarae नेमिन्तिकाडत्तिः स्यादेव |

न॒ च तच क्रतुजन्यापूर्वात्पन्तेः पूरव Wasa सम्वात्तनेव fegrre: । aera निभिन्ते उति नैमिन्तिकाकरणे निमिन्तल- व्याघातात्‌ अतएव निमिन्ताभावे होमाभावेऽपि क्रद्रपकार सिद्धिः, तस्ते तदनुष्टानेन, तदादक्तावाङ्सेनेत्यपि बोध्यम्‌ ॥६॥ २॥९८॥

आचारात्‌ ॥ श्राचारप्रमाणकेषु शरगमनादौ शिब्याजुगमनादिषु WMATA TTT Jane निमित्तत कल्यनावमतेः प्रतिभिमिग्समादसिः । a चाचरिदढणामाट्न्तेदृष्ट- विधया दर्परोत्ययेलवेमाणुपपके निमिक्नत्वे प्रमाणाभावः । Ae गरोतेरूपाथान्तरेणापि सिद्धरभौत विद्येनाणनुष्ठानान्ियतानुष्टानबसखेम नेमिन्तिकलप्रतोतेः। यस तन्त्र ने शास्तेशेव सप्तमो शप्र्यथादिना निमि्तलावगतिगुरगमनादेरित्यक्षम्‌ । तचछतिसृतिरूपग्ास्सतत सूजकारोक्गस्याचार प्रमाणकलस्यानु पपनसङ्पेकितम्‌ ॥ ६॥ ९॥ १०॥

ब्राह्मणस्य ॥ सोम्य वसन्ते वसन्ते श्यो तिषा यजेतेति वचनादेव निद्यत्वम्‌ । a wa कालविधिः वन्ते ज्योतिषा यजेतेति वौपारदितवाक्छेनेव तदिधानात्‌। न च fafananface: | शणग्डतकालानुरोधेन प्रधानाटृन्तेरप्राप्रतया वौष्छायेख्यापि विधेयत्वे meant प्रतिनिमिन्नं नेमिल्तिकाटतन्तिन्यायप्राप्तवोष्ार्थानु-

gee भाङकौपिश्चा |

वादबख दाक्यस्ाया wa सप्तम्या fafanaqcaraerary | अच्नि- होजादोनान्तु नित्यत्वं खितमेव । एवं विद्चाया aft श्ध्यथन- खडितायाः स्ाणरयन्भारहारः faarea- मघोत्यवेदं a विजानाति योऽयम्‌ | अनभोयानात्रात्याभवन्तौत्यादि जिन्दोश्नौताकरणे Tea TT aH नित्यत्वम्‌ । एवसु पनयनश्यापि वोडग्रादिवर्षो्तरमकरणे प्रत्यवाय श्रवणादेव नित्यलम्‌ । यन्त॒ षषठेऽन्नाचकामस्योपनयौतेत्धादिल- श्रवणं, तदुपमयनाभितवष्ादिकालष्येति नेयम्‌ | यत्त॒ AMAL करतूना मावश्वकला्द पेणितविधादेरप्यावश्छकलव फलतो नित्यतसु क्म्‌ । तत्कन्रूनां विद्या प्रथोजकत्श्च निरस्ततवाकदत- एवावश्छकक्रलकरणे प्रत्यवायावगतेर्वि्चादेरकरणे क्दनामनधि- कारादेवानावश्छकलादुपेकितम्‌ । एव प्रनोत्यादनमपि, अनुत्पाद सुताश्मोद्मो मिच्छन्‌ ब्रनत्यधः | दत्यविर क्स्य प्रत्यवायश्रवणननित्यम्‌ । अ्रतएव जाथमाभो वै aigufaftreuat जायते ब्रह्म्येरर्धिग्धो aga देवेभ्यः प्रजया पिदभ्च इत्यपि सङ्गच्छते। म चाज ब्राह्मणपद अरवणाश्द्यैवेते मित्या - इतरयोखवमावश्यक इति wag । श्रस्यावदानविधिग्रेषतेना्थ॑वादख विधायकलाभावेनाजत्यत्रा TITS पललचणएलात्‌ ॥ १ He HLH tf ओौखण्डदेवशतौ भाट्रदौपिकायां wee fame: पादः |

षो ऽध्यायः | ४९१

अथ षष्ठोऽध्यायः ।

wara: पादः |

DPI KOE

adam ॥ मित्धनेमिल्तिकानां कर्मणां काम्यवन्छवांङ्गो पसंशारे- णैव प्रयोगः। एकाद सर्वेषा मङ्गानां साहित्येन करद्वपकारजमकलवस्य स्यापयिश्यमाणत्वात्‌ । तियेगधिकरणे यथा विनियो गम धिकारकश्प- ae स्थितलाश्च । न चेवं नित्येऽपि तथा amt सर्वाङ्गो पमंहारा- aaa सति शअ्रनुष्ानाभावाज्िमित्तलव्याघातः । श्रवण्यानुष्टापकत्व- कूपस्य निमिन्नलस्य कालाग्नि विद्या दि भिरवच्छदवच्छत्याऽप्वच्छदो- पपन्तेः | way यथेव कालाद्यवच्छिन्नजोवनादे रेव निमिन्तवाद्‌- कालादौ निमिन्ताभावादेव नेमित्तिकाकरणे न प्रत्यवायस्तया शक्य भावेऽपौति बोध्यम्‌ | |

म च कदाऽपि सर्वाङ्गोपसंहारासामथयेम्‌ । काम्येऽपि तद्‌ पत्तः | न वा सष्टदेव सर्वाङ्गकरणएसामथ्येमिति नियमे प्रमाणमस्ति; येन वौष्ाद्यसुपपत्तिरा शदेन | क।म्यस्याप्या टृत्यनु पपत्तेः | किञ्च fafa- न्स्यासुष्टापकतया कालदे शादिवत्रयोगाग्बयिलाद्ययेवा्ववभ्चयेन चरन्तोत्यादावपां देशताल्ाङ्गमधानाग्वयिवं, तथा निमिन्तस्यापि | अरतश्चामेकेषु प्रधानेषु यथा न यथा शक्षपबन्धस्तद करणस्य प्रत्यवाय- जनकल्वबोधनादेवमङ्गानामपोति म तेषु यथाग्रश्षृपवन्धः । अतएव तइदेव इतोया निदे ्ोऽपि सङ्गच्छते । प्रयो गाश्वयितया च निमित्त ्रुतेरङ्गविनियोगो CATS ATMA दकरपनेऽपि न॒ दोष-

BRR HTgertaat |

दूति । एवं सत्यपि यदि fafane प्राधान्यं er, तदा तदनु- रोेनाङ्गेष्वेव गशक्यवच्छेदः Hea, न त्वेतदस्तौति प्रापे |

न निमित्तस्यागुष्टापकतवम्‌ । sft तु विभिबोधितच्येवानुषठान- स्यावश्यकताबोधकतमाजम्‌ | AWA ख फलं नेमित्तिकाकरणस्य प्रद्यवायजनकत्वबोधः | अन्यथा चेतनप्रडन्तरावश्छकल्वा सुपपन्तेः । एवं चोक्तावश्छकत्वभेव सप्तम्या दिगा बोध्यमानं नेमिन्तिकाखयि । qur- याम्भृश्चौतेत्यादौ तथा HAT । Tay यथेव काम्ये प्रव्ेना- ऽऽकितिष्टसाधनलं प्रधानांश्णव म तु साङ्ग तथेव fafaenfer- प्रद्यवायजनकाकरणप्रतियोगित्रमपि प्रधान एव नतु We | अतएव नि मित्तश्यापि विनिथोगविधावेवाश्यः | श्रतएव विभि- योगोऽपि प्रटत्तिजनकोग्धतज्नानविषयोग्धनधमंरूपोभयसाधारण- एव । श्रत ॒एवाङ्गाश्वयोऽपि cuenta एव । तख प्रधानगतफलवच्वन्नानाधौनलात्‌ ।

aw त्वयं विशेषः । यत्काम्ये विध्याकिभेष्टशाधनलश्ानोगष्नरमे- वाङ्गविनियोगः। नित्ये तु विधिखरशतभिमिन्ताङि्नप्रत्यवायन- नकाकरणप्रतियो गिलज्ञाने जातेऽपि नाङ्गाग्वथोऽनमपेकितलात्‌ | श्रपि तु तदुन्तरं प्रधागकरणकभावनायाभाव्यापेशा्थां पूरवंशूत- Wawa भाव्यवेऽवगते च दति बोध्यम्‌ |

ay fe पापक्चथस्येव wee freee ude पापमपनुद- तौत्यादि area: प्रतौथते । अतएव विश्जिद्यायेन न खगंकस्पन, न वा AETV ames WANN, Ua वा तत्‌ । दतोयानिरंगरात्‌ | समानपदेः करणलवेमाषपपन्तेख ।

बद्ोऽध्यायः। BRR

ग च दगरप्रकमासारौ Basa खमांदोनां नित्येऽपि भाव्य- लोपपग्नौ WHOA WE! तथाते सुुकोः खर्मारी- नामनिष्टलेन तदुत्पत्तौ शाख्धाहितसाधनानुष्टापकले श्रप्रामा- wren यावनब्ोवादिवाक्षख्ामुद्चकविषयतया सडधोचापन्नेः | पापश्वद्छ तु सर्वामिखपितलानिमिकास्येव प्रयोजकतया ae नेमि- न्तिकाप्रयोजकलतवेऽपि निमिनत्तप्युक्रनेमि न्िकातुषक्गिकते बाधका- भावः। न चोहेश्चानेकत्बम्‌ । तत्त्वेऽपि दिकमेकल्वाभावेमावाक्छमेदात्‌। अलख पापद्चयभाद्कनावगमोन्तरमेवाङ्गान्यात्पूवांवगतनिमिन्ता- MAIL AY MWA STH ।

न चोत्परज्निवाक्य एवाङ्गान्बयस्छ वच्छमाणलयाशलज चेष्टश्ममान्यद्येव भाव्यवान्तदवगमोन्तरत्वेऽपि न निमिशलसम्बन्धावगमोन्तरत्मङ्गान्धय- सेति वाच्यम्‌ । शामान्यगतविश्रेषापेश्ायां अरमारङ्गलेन प्रथमं कामं यावष्ो वबाक्येकवाक्धतया विगरेषावगमोन्तरमेवाङ्गवाक्मकवाष्यतया- $ङ्कान्वथाङ्गोकारेण ata श्ह्ववच्छेटोपपन्तेः श्रत एव काम्ये fafa च य्याधिकारिणोयावन्ति प्रमाणान्तरप्रमितान्यङ्गानि, तस्य तावद्भिः सहितेराग्रेयादेरपङर्यादि ति महा वाक्यार्थ कश्पनात्काग्ये सर्वाङ्गखादित्यं मित्ये च श्श्मवच्छिश्नमित्य्थशाभः । श्रतख चयेवैक- स्येव काम्बवाक्यस्य यावन्लोववाक्धस्य च सोमयाव्यसोमयाजिरूपा- चिकारिभेदेन प्रभानसाहिल्यभेदेऽपि यथ्याधिकारिष्णो यावन्ति प्रमाशाम्तरप्रमितानि प्रधानानि, ae तावतां कामे निमित्ते च विधावयकतवं, तथाज्ापौति a कोऽपि eta: | sa: सिद्धं निमित्त- yas ययाश्रह्मङ्गहानेमापि प्रयोग इति । wa एव विध्य-

55

8द9 भादटदौपिका |

We तदेव यादृक्‌ तादृक होतव्यमिति fAqea wufi विष- परा प्राथखिन्तं च दश्थति॥११२॥१॥ |

काम्ये चेवं ॥ काम्ये तु यथपि फलसम्बन्धो श्लरमेवाङ्गान्य- स्यापि aye प्रयोगविधिनाऽनुष्टानावगमोग्लरं प्रहन्तिकारकने- गोपल्ितायाः कामनाथा अधिकारिविरेषणलकश्पने शरश्ववच्ि- WAT एव तत्‌कश्पनाद करणे प्रत्यवाया्रवण्णच्च सर्वाङ्गोपसंहार- खमर्थेखैवा धिकार इति प्रत्यदाइरण्माचम्‌ ॥ १॥२।॥२॥

faaret ॥ एवं षया ग्रह्मपबन्धे निरूपिते तच्छेवलेन प्रति- निधिविचारे उपोहाततयेदं fanaa i तच ze तावटर्यस्व क्रिवातोऽत्यन्तमेदाभावाद्र्यभेदे कमेभेदापन्ेने Tareas विडितक्रियाषिद्धिरिति प्रवेपते |

अत्यन्भेदाभाषेऽपि श्रव्यन्ताभेदश्छाप्यमावात्‌ HH SWAT दिवद्व्यभेदेऽपि तदेषेरं चलनं यजनगमिव्यादिप्रल्यमिश्चावखात्‌ करियेक्यपरतौतेः प्रतिमियपादानेऽपि ग खतिः। तज ख जगतोतच्- aaa क्मेवयक्रिरमिव्यक्रिमाचं तु मिद्यते। we वा शष्टाशरादि- प्रमारैरेव afeiz: | टदग्यदेशकालकद्रेवयह्ादिभिख्छ wer एव व्करेरमिग्यक्रिमेदमाचम्‌ । रय वास्त तजापि व्यक्रिभेदः। शब्दा- न्तरा दिप्रमाणेचाग्रेयतलादिजातय एव भिद्यन्त दति सिद्धान्तितम्‌ |

तद्याभितवलेऽपि कथायाः age? वेजात्थस्य गङधितमश्रकयला- geafegrra च पूर्वापञ्वापन्ेस्तसश्यामिगक्रिजन्यवे च यजिपदे awyerrnaa शितम्‌ | |

अत wt faadare: 1) सत्यपि श्दन्तरादिप्रमारेरापरेष-

वष्टोऽध्यायः | eRe

व्वा दिवैजाल्ये fawaataezafroratrarraratege प्रति mfe- ल्वादिनैव कारणलावगतेश्स्येव asa भियश्नकलवावसायथाश्न नौवा- राशुपादाने तण्वात्यवच्छिज्लिद्धिरिति wre)

wafa asreafey प्रति तश्वादिना कारणत्वे 4 aw wae तव्नात्यभिव्यश्चकत्वम्‌ । ब्रौहिवादिणा कर्मान्तरेऽपि कारण- aa यभिचारात्‌ । अपि तु शामसौलेनेव। सामतो च शरक mfeaafer, suwa तु तदघटिता। wag ater मौवाराद्युपादानेऽपि विजातोचचा मलापूवतपञचलावच्छिशं जायत- एव । फलं पर नित्य एव तारतन्बेष्ठ जायते । काम्ये लारम्ोन्तर- sume चि्टविगरकदोषपरिशारायं समापनेऽपि न फथोत्प्िः। चवांङ्गोपसंहारेषेव तदुत्पनतेः। प्रथोगसमाछ्यकरफे दोषमाजोत्यन्ेः करखे फल्ानराभावाशापू्वोत्यन्तिरिति केचित्‌ । भेमिज्तिकला- विश्रान्त तापि पापकयकश्पनेति, ततापि तारतम्बमिल्धपि ध्येयम्‌ ॥९॥२॥ २॥

अतिपरमाणलात्‌ ॥ काम्ये भ्रारग्भोत्षर, नित्ये ततः पूर्वेमपि भुतद्रगयाचलाभे उव्थाद्न्तरं प्रतिनिधेयं न वेति चिनाथाम्‌ । अग्रका वदङ्गदहानेन प्रथोगेऽप्यनङ्ग्ष्े प्रमाणाभावः । awife नम ताबद्रष्थारिशाख्लम्‌^) । ae ओोददिवाचवच्छिशविधावकलेन नोवाराद्यविधायकलात्‌ । म हि तेषु ब्रौहिलमस्ति। नापि BUNT ACSIA । दरवयश्राखेरट द्रवयान्तरसाधारणाशपप्रति-

(९) ब्रदयादिग्राखमनङ्धद्रये न प्रमादमिलर्थः |

gud भाददोपिक्षा |

बन्धेन: द्या दि विधानाद्र्याग्तरासेपानुपपनन :। न हि atfeme शब्दतो नियमविधिरपि ल्ाखेपप्रतिबन्धदारा फलतः । way यये- वा्चिविश्चयोः खविधिप्रयुकयोरेव खाभादाेपप्रतिबन्धनाशक्रस्व शदरादेवां ग॒ तदाश्पोऽपि तु श्रभ्भिविद्चथोरथिकारिविरेकशत्य- नङ्गोरूत्य तदत एवाधिकारः । एवं द्रव्याय प्रधागविधिना अनारपाच्छरतत्रोह्ञा दिद्र्वत एवाधिकारिलकश्पनेन न द्रव्या म्तरो पादागमिति wate युक इति प्राते |

wma द्रव्यान्तर शाधारण्छेनाखपप्रतिबन्धेऽपि बोज्ञादी- नामद्चिक्द्िथोरिव खतन्त्प्रयोगविधिविधयल्वाभावात्रयाजादि- वत्रधानविधेरेव ब्रौद्यादिप्रथोगविधायकलान्मधोगविधिविष्यौ- तानां तेषामधिक।रिविग्रेवशल्ानुपपन्तौ निमिन्तवखादश्क्रो त्यागेनापि प्रधानकम्त्धतावगतेसस्य च द्रव्याकरमन्तरेशायोमादुक् तदाशेपकवम्‌ | sfefieane खतनग्प्रथोग विधिखिड्बोरेतन्न- योगविधिविषयलाभावेन यथाग्रह्षपबन्धविषयलाभावायुक्रमधि- कारि विग्रेषणल्मिति वैषम्यम्‌ |

न रेवमपि द्रयललोत्पन्तिवाक्ये भुतस्य निभिगला्न्ववात्पवमेव यागाग्वयात्यञ्ा दवगम्बमानभिमितत एव द्रग्धाव STAT EAT afeatianeta निमिन्ततल्ावभतेः कथं द्रव्यान्तरे चाग दति वाम्‌ | विशभिष्टविधौ निमिन्लान्वयात्पवे भावगावामन्कितच्वापि- zeae चिगरवणविधौ यागङ्गताबोधद प्रायां यागमतफखवत्वश्चानार्थं कामयावष्योववाक्धाभ्वामेकवाक्धत्वाङ्गोकारेर निमिक्नपापर्था- दन्वयोश्नरमेव द्रव्यम्य यागाङ्गतानोधेन प्रथालादिवश्षचापि. यथा-

बष्टोऽध्यायः.। ste

श्र्मपवन्धोपयन्तः | अतस्तदा कमेभ्रास्ेण विसदृग्रसाधारण्ेन दग्था- भ्तराेपा्ुकः प्रतिनिधिः। तख चाङ्गलाभावेऽपि उपकारकल्माभेष स्कं वोध्यम्‌ । एवश्च कमेचोदमया घत्किश्धिट्रष्यमरापमौ यु्बन्तरेख सदृशस्य वचनेन च पूतिक्षागां fara दति वच्छते॥ ६॥३॥४॥. न देवता ॥ एवं wae प्रतिनिधौ ven देवतायां «a सम्भवति । यदि fe wiarsea देवतां व्यागकालोगोच्चारण- कर्मोग्डितश्ष्दप्रतिपाश्चलङ्पं भवेत्‌, ततस्तस्य शब्द विगेषापेषार्था प्रतिपादकेन तिधिगतश्योपख्धितस्य mee नियमेऽपि रोगादिना तत्रोषारणासम्ममे तादृ गा्थस्य यामाङ्गलानपायाकदहोधकग्रौत- शाचण्िकश्चब्दान्तर प्रसक्षा भवेदपि प्रतिनिधिः | | चदा तु दश्रमाचिक्ररणवच्छमाणरोत्या विधिगतश्ब्दबिशिष्ट- SAAS तादुत्रश्ब्दमाचसय वा देवतालं, तदा कः प्रसङ्गः शष्वान्त- owen म fe रइविख्यागकाखौगोखार कमेत विशिष्ट वरिशिगतशरब्दतव- समनियतं श्रखण्डोपाधिरूपं शड्व्यवहारसिद्धं Bares wernt धमस्ति | | | धरि लर्धष्ापि tana कथश्धिदङ्गोकियेत, ततस्तज्ापि तादृ्चिधिमतशब्दप्रतिपा्यलवमनिषतभेव तदङ्गोहत्य प्रतिकिष्य- भावः सम्य॑नोयः । अतएव are देवताऽपेखवेऽपि . विधेधल- चंटितलदिषये आखेपकलासम्भवारेषताविधिर पूवं विधिरेव। तदसम्भवे च यामपदा्ै्य WIT हव । यदा तु रेवताऽपचारे प्रजापतिरिति क्यं अभावे विधिविधथा प्रामाणिकं, तदा तथेवागुहानम्‌ । wanacfa शोमाथिकरश न प्रतिनिधिः । तजारइवनोषादे-

sac भाहुदोपिक्ञा |

स्ताव्टाधान विधिषिद्वादेव ऋलुप्रथो ग विष्यविषयलासवामधिकारि- विशरेषणलप्रतोतेयंथा श्र क्िन्यायाविषवलारेव म प्रतिनिष्याच्रद्धा । ay तु शौकिका्रेव arefiaafences, चज वा पदादेः, तापि सत्यपि aa प्रयोगविधिविषयतवे अ्रदृष्टाथलाश्न amnfa- जिभिः। न डि पृवेदेश्विभागानुङलग्थापाररूपप्रखेपमाजरूपस् शोमश्याधारापेखाऽश्ि । अतएव तदिधिरण्यपूवं विधिरेव । पटादि- भाऽऽहवनोवादिबाधस्डु पतनप्रतिबन्धकलरूपाधिकरण्ताया रएवा- कष्टोत्पादकलादेकेन afeg: वसुश्चयायोगादनुखंधेवः । wy तत्मतिमिधेरदृष्टोत्पादकले प्रमाणाभावान्न खः। when वायनिको- ज्राह्मक्पास्रादिरभावे विधिरेव |

एवमथेप्रकाग्रनार्थेष्वपि मग्छेषु न प्रतिनिधिः, weave TTS वा । ख हपायान्तरेण ध्थानादिनाऽयेऽनवगते तत्मति- पादकलच्चानाभावादेव ATI: | वगते तु तस्िन्‌ स्मारकान- UWA म तदुपादानम्‌ |

HM चज aru: aaee विहितमन््पाटानापन्निः | तज नियमादृष्टसिद्ये मन्तजन्यसयतेरेवाग्बरथका रिलकश्पगेन मन्नपाटावश्कलात्‌ | nafs sivterssfere नियमादृ्ट- अभकले प्रमाणाभावान्न पाठ इति वेषम्बम्‌ |

VARANASI प्रमाणावेनादृष्टाचप्रथाजादिक्रियाया- अपि न प्रतिनिधिः इृष्टार्थावथातादिक्रिषायास्तु ख समख्छेव |

way केखिददृष्टायंख वोद्श्गरद्भावादेरपि ग प्रतिभिधिः।

तेन षोद्ष्भावयुक्रकतुप्रयोगखद््पे ते चदि रेवादमङ्गमपि ay

अरोऽध्यायः | ene

Weal wager षोडश्छभाक्श्ाभावे ATES नाभावान्तरं पतिनिभेयमिश्यक्षम्‌ । ae नातिराचे षोड़धिनं रटति इत्यनेन ats fwawerarashe इतराङ्गमाजादेव कटपकार सिद्धिरित्थवममात्‌ वोड़जिगदणाभावस्छ दृष्टोत्पाद कत्वे प्रमाशाभावात्‌ | अतएव च तज बोडुजिग्रदणे एथाचष्टारृतप्रायसिन्तमाचम्‌ venetian

प्रतिषिद्धं च ।॥ wea way wafer वै माषावरकाः कोटवा इत्यनेन भावादीनां यश्चाङ्गलप्रतिषेधाद्चज साकारा विधानं awa fawera प्रतिषेधः । अथवा, चज धान्वलादिना सामान्वधर्मे विधानं । तत्र खेच्छाप्राप्तमाषादयङ्गपरतिषेधोबरिषि रजतं न देयमितिवत्‌ । |

way क्मेश्राख्ानुरोश्षेन मावादौनां प्रतिजिधिखले साधनले- ऽ्यङ्गलामावान्न प्रतिषेधः । वच्छमाणयुत्वा द्रग्यभ्राच्लानुरोधन माषादिरूपसद्शरपरतिनिधिखले बौ ह्जवयवत्वा दिनेव तेवां गदकाद- कजेनौयतया माषाययुपादानादङ्गलवाभावेन न प्रतिषेधः | अतस्लेऽपि ufafader इति प्राप्ने |

safer रत्यर्हाथप्रतययेन साधमत्वमाचरनिषेधादि भ्रेवविहि- afaftwea अर्वचेव माषादिप्रतिषेधमरतौतेनै प्रतिनिधेः | दरष्वसामान्याभावे तु याञ्चा एवेति Bayz!) अभ च खचकया वश्चो- हेन माषनिषेधविधानान्ेकप्रसरताभङ्गः ॥ ९॥ २॥६॥

तथा wife: ॥ ते तावद्चजमाभे पलां वा नान्यतरेषान्व- ace प्रतिभिधिः। यमाने at पन्था श्रम्धभावादेवानधि- कारात्‌ | eat तायां यजमानस्ापि,

98 ° TEs frat |

STA GATS दत्ाऽप्नौ ननधकमणि | दति पच्छ तावदम्बभावादेव विवाहात्पूवंमनधिकारात्‌ । arity विधुराधानपरे श्रौ ्रवेदिककमेां पल्ौव्यतिरेकेणेव वाशनिकेन पञ्लोप्रतिगिश्यप्रमक्रः। षदा तु माप्नौनां पल्वे दानं, तदाऽपि azre- रपन्नौकोऽणग्निहोजमारेदिति वचलनात्पनौग्यतिरेकेखेवाऽभिरहोज- माजानुषटानसिति म प्रतिनिधिमरसक्िः। यदा ठु कख्यचित्क्मणो- सष्येऽन्वतरस्च ग्टतिस्तदा दाशत्पूवेभेव AWA वच्छमाशरेत्या प्रो षितादिवदेवासुष्टानमिति a प्रतिनिधिप्रसक्निः। रोगादिना wt कार््यान्तरव्याषएते चान्यतराधिकारिक- aag यद्यपि खामिनः कालादिवक्रयोम विष्यविवयतान्न ata त्वादिवदेव प्रतिनिधिप्रसक्रिस्तयापि, warfare चरं होममखगोजेए कारयेत्‌ | इत्यादि वचनबलाच्छिष्टाचाराशानुमतिदारा कचमरेणाध्यनु- छागम्‌ । Gamay तु सति सम्भवे खथं ara, at चेदपि तेनेवाग्रय इदं म मदौयय जमानखछेत्येवं काम्‌ । उभयाधिकारि- केषु दर््रादिषु तु त्यागघरितं कमान्यतरेशेव कार्यम्‌ । इधोरपि संङ्ष्टखत्ववत्वात्‌ | अतएव व्यागोऽपि age मम यजमानश्च च नेत्यादि रूपः | छभयोरष्यश्करावध्वयेफेव | श्रसति वापे सामान्द- समाख्यया AHA: । एवं यलमानप्रवासेऽपि । Gene varasfy- विच्छेद एव । एवमाच्याबेच्णा दियाजमानपदार्थानामध्वयुशेव करणं यन्नोपदार्थानां ख । सामान्यषमाद्याऽनुरोषेन यजमानस्याप्रा्तेः | एवं फखिसंस्कारेष्वपि आ्ानोषमाने फलाभाषान् प्रतिभिध्या्रह्धा | |

बलोऽष्यायः। 98९

अतस्ेवामश्रह्वादौ खोप एव न तु दन्पतौन्वां परण्यरमपि करणम्‌। TART THAT SHLAA STAB रिपरविष्टव्बात्‌ | magician शअष्व्ग्ाद्यन्तरमेवोपादेयनिति न तज प्रतिनिधिः menue nen बहनां ॥ एवं तावत्छत्थाचारम्रमाष्छात्‌ कचित्कशेनारसस्वेऽपि न्यायेन न प्रतिजिधिरिति श्ितेऽपवादः कथते । शम्ये कख्छचिद्यजमानख्य मरणे ततजिधिरन्यः कायं एव । कान्बष्यापि WTSI खमापनोथतवात्‌ । यद्यपि eye: प्रथोगविष्य- विषवलान्ञ प्रतिमिधिने वा सतेन तदुपादानसम्भवः, तथापि बाङ्गकनेरि सक्तदथावराः समासौरभिति वाक्येन arage- विधानास्ाप्तदण्यरूपाङ्गसन्पस्ययं अन्योपादानमवश्िषटैः wea |

न च तच्याख्ातोपाश्ताधिकारिसड्ला विश्रवा दानो यमानष्य च aerate फखभोक्ृलाभावादधिकारिवानुपपन्तः कथन्त- मादाय AACE: | फलमोकवाभावेऽपि कन निष्ठलमाजेणेव खान्नदश्ोपपन्तेः । श्रवएवा विव्येऽपि ये यजमानास्तच्छलिज इत्यनेन aqafaque waeququagied तदुरेशेन यजमानानां SRAM ETAT च शानजन्ततथा शआाद्मनेपदरूपलेन फलभोक्ृलविथिष्टककतेवा दिलवेऽपि यथाग्रक्धिमरयोगे भो कूलाभावे- SOTA TATA RTT TRYST OTT: | aay weq- अम्पये न्यायेनेवाज प्रतिनिध्यपादानम्‌ |

एवं च न्यायप्राननेः yaaa प्रसेन, afe awe टौङितानां saan atce afes: ari ae खाने दौख्यितवा तेन बड

56

४8२ भादृदौपिक्ा |

यजेरन्निधनेन वचनेन नेदिष्ठलविशिष्टलविधाना्ै पुनर्विधिः । अतणएवेदमधिकरकं विशिष्य ब्युत्पन्तिमाजायंम्‌ । एतदभावेऽपिं वंचनेनेवान्यागमोपपन्तेः |

अ च cataract तिन सह यजेरज्जिति पुंशिङ्गनिरशा- दंजमानसाप्तदणश्सेनेव च ara श्रपि स्पन्तरतत्कन्तव्यपदार्थानां चं पल्यश्तरेफ धजमामेरेव वा सिद्धर्मान्यानथनम्‌ । अतएव तादृश्र- wa wen नाग्निभिर्दाहः किं वम्न्तरेणेव । यमानस तु wae एयकुरतखाग्निभिर्दाहेऽपि अनाहिताभ्रिसाधारण्छेनानोतस्याभिसंं प्माणाभावादूविग्वदेव AHI: ॥ ९ ॥ द ॥ ८॥

स खामौ ॥ पूरवापेणटेदम्‌ | श्रानौयमानस्य म कण्ललमाचमपि तु खामिलमपि। तत्खानापन्नलात्‌। दौचारूपफशिसंस्कार- अवणाशेति प्राप्ते |

म॒ तावद सचरफलम्‌ । AG AO सत्यनुपपत्तेः। तङ्धि a तावदानौतस्य | साङ्गकम्तैत्वाभावात्‌ | श्रत्व म तस्यापि | नाण- वशिष्टामाम्‌ | सप्तद शखामिककन्तेवाभावात्‌ | श्रवशषटष्ठ॒शिष्ट- विगरेणादोषपरिहाराथेमवश्छद्कनतेवये समापने सामादुपायैः बह्ला- घन्पत्ययेमन्यः समानोयते । श्रतएव प्रारम्भनिमिन्सघमापनसाध्य- पापच्योऽपि wafsrernaa । म लानोतद्य । प्रारम्मरूपनिमिन्ला- भावात्‌ । WARE कन्ेलमाचमिति सिद्धम्‌ ॥ ९॥ २॥ < ॥

स॒ तद्धर्मं ॥ फलणिसंस्कारा ब्रह्मचर्धपयोत्रतादय site फलित्वाभावादःप्रश्तका्थंकारिलापन्तने aver: श्रषश्ििष्टानां तु सजफलाभावेऽपि प्रारनिमित्तकपापचयस्य सत्वात्कनेथाः । अत-

wets: | age

एव फञ्डिसंख्ाराणं प्रकतौ प्रभानफलाधानयोग्यताजननाथनाद्दग प्रभागकर एात्पुवे तिखदेव तेषां फलिसंस्काराः पापशयस् प्रधानजन्यन।त्‌ म तु ऊष्वंमिति ध्येयम्‌ ¦ दौोलाकरणं तु ज्रानौ- qe वाचनिकमप्राहृवकायमिति प्राप्न |

यद्चपि तख न फलिलं, तथान्येषां फएजिसस्कारकन्भेरि साप्तदभ्षन्पत्यथंमानोतस्यापि ते ara: न च aywatfag पुरुषस Haran क शुलस्दाचिंकलात्‌ सद्याधाखच वेध एव BUA मिवेश्रात्लिसंस्कारकन्तेरि eager: । बेधावेधसाधारणण- PORTAL खाघवात्ाप्तदग्छस् सथाङ्गलोपपत्तेः। अत्छ- AIG कन्ेव्या एव फशिषसकाराः । `

नरु सप्तट्शावरा CHa easel कणपरिष्डेटकलेन साक्तदष्छं विदितं न तु प्रत्येकं aurea) प्रच्येकपदार्थाशां सक्षदशभिरकरणात्‌ | म चानुमतिद्धारा सक्त ग्रामां way aie, तथत्वे फञिसंस्क।रेव्नपि श्रलुमतिदारेणेव साप्तदभ्लो पपत्तेरानौते फलिषंख्कारकरणानापन्तिः। कि चेवं ग्हतच्येव परवंकाखेऽगु्नति- सत्व द्या सम्पस्तिसम्भवेनानयनवैयग्येम्‌ | ग्टतकनकेव्यपदा यानुष्टाना्ष- भानयनमिति Wi तेषां कर्मार fara Tea ear दिसमास्थचा दतरमन्धस्तेवामिति न्यायेन a कजेन्तरोरेव fag: | अतच्चागयन- एव प्रमाणाभावे ङतः संख्कारकख्यनमिति चेत्‌ |

भ। न्यायेन तदसिद्धावपि वचनेनेव afeg: । अतएवो कवचने

टौडितमर्रे निभित्ते दौकानेदिष्ठसाहित्याद्यनेकरण्विभरि्ट- तैमिन्तिकय्यापयतावत्पराचेप्रथोगद्धेव furry वाक्यभेदः । Ther

४8७ मह्दौपिका |

चाप्रारृतकार्थाऽपि वथनादेव विधौयते | तस्याख यमनियमपरि- गदरूपतवा क्यचर्थादि पिद्धिः | एवं च ये senior: शंखारासते a कार्या इति प्रतिभाति। साय दौखितानामिति अवश MA तदानयनम्‌ ॥ १॥२॥१०॥

सामान्यं ॥ एवं प्रतिनिधौ विचारिते किं सति सम्भे सङ्श- एव प्रतिभिधिदतानिथम दति । कममेचोदनया यक्किञ्धिद्रव्य- माजाचेपाद्रशयशराखस्य च नौवारेषु त्रौहिलाभावेन eet रादिनियामकत्वाभावान्न सदृश्रनिथमः। न च प्रौद्धवययिनः खावयवेरव्यशमेदाभावान्नदवयवानामेव कतिपयानां नोवारौ- पादागतया नौोवारामिश्नतया ब्रौदहिश्रास्तेरेव तदिधानमिति वाच्यम्‌ । तथाल meant गवारोपादाने वैश्याभावप्रसङ्का- दिति प्राप्ने ।

न्रौरिश्ास्तेण नौ हिवलातेः ema प्रमिते श्रमूर्तायारस्याः साधनलासम्भवादथां सत्परिच्छिलस्यावयविनः साधनत्वमवगम्यते | तस्यापि चावयवोपादान्थतिरेकेण साधनलासम्भवाग्तदवयवानामपि साधनत्वम्थदिवावगम्यते। तव्जातौयावयवानामेव च कतिपथा्ां विजातीयावथवान्तरोपेतानां नौवारारम्भकत्वमिति यथाश्रक्तिप्रयोओे लातेरवयविनोऽवयवान्तराणणं च साधनलासम्भवेऽपि कतिपयावयवा- मामेव तसन्पश्ययेमवनेयतया मौवारविजातैयतदवयवोपादान- मिति सदुग्रप्रतिजिधिनियमसिद्धिः। अतएव age समाम- जातोयावयवारग्धलेनेव नियामकं, म तु समाननातौयधर्मा- भरेण । तच्छ त्रो हिशास्वाविषयलात्‌ । एवं च ब्रौद्यभावे gues,

बदोऽध्यीयः | 8७४

तदभावे शशं, तदभावे मन्दसद्श्रमित्थादि कमेण बोध्यम्‌ ॥ १९॥२॥९९॥

निदे ॥ tatty खादिरे बन्नाति पाला बन्नातौत्यादि- aay प्रक्रान्ते प्रयोगे यदि तशछापषारस्तदा वेकजण्िकान्मरमेवोपा- देयम्‌। म ठु पूर्वोपान्नसङृगरम्‌ | वैकल्पिकाकारणछाणरेभ्यतावच्छेदक- सामानाधिकरण्येन विहितश्य तस्मिन्नपि प्रयोगे syaqeq- योग्यतया geen जा तिव्यक्िसर्वावथवानामेव साधनत्वसम्भवे पूर्वोपाक्लारम्भककतिपयावथवमाजण्डणे प्रमाणाभावादिति प्राप्ते |

तसिन्ञपि nett cacerpa तदभावविशत*वेशुष्पापन्तेर व्च वेकण्पिकसले तक्षदाक्धयोसम्तहटितप्रयो गमाजविषधलावसायात्‌ Teme इतर स्याङ्गलाभावेऽपि म पपूरवोपानसहृ प्रभेवोपादेयम्‌ | अलणएवाप्रेयलादिग्याप्यधर्मावच्छिशनं प्रत्येव Nee: कारणलमित्यु् atga | तापि वेकश्िकानामादितोऽवधारणएमित्यस्य safe कत्वे TEMA, तद भावे SHTUSTATATH तच्यापचार इति द्रष्टश्यम्‌ ॥ १॥१२।॥९२॥

aware ॥ यदि sta न विन्देत्यतौकानभिषुणथादिव्यादौ किं सोमाभाषे पूतिकनवेन रूपे पूतोकार्नां विधानत प्रतिनिनि- विधया पूतौकगतसोमावयवानां नियम इति Ferraz |

+ इत्यमेव पाठः eae; ममतु, तदभावक्त,-- दति पाठः प्रतिमाति | † इत्यमेव पाठः दशर पुस्तकेव । इतरस्याङ्गतवाभावेनः--इति तु समौचोनं प्रतिभाति | =

apd argettaet |

प्रतिनिधिनियभमे प्रतौकपदस्छ तङ्तसोमाववलचणापन्तेर- भावे विधिरेवाचम्‌। न च नियमविधिलाघवानुरोधेन तदक्री- करणमणदोषः। निषादस्वपत्थधिकर शएन्यायेन पूवं विधिगौरवसछ फणमुखत्वात्‌ । sama विधिपच्वेऽपि प्रतिनिधिभियमसखाथेविद्धत्वेन शलाघवस््र मकतिऽपि ware) म Wa त्वक्मतेऽपि शाब्दः प्रति- fafufaaa: 1 afi तु wea) तच्च फलं amafafueaa | fa च सोमाभावे gegueraea प्रापे aaegmat पूतौकानां पचप्राषछ्यभावादेव निथमविषयत्ानुपपन्तिः। अतः पूतौकत्येम wae पूतोकानामपि सोमाभावे fafeaaraqrat पूतौ कसदश- ञुपादेयमिति ara | |

माभावे ` विधिरयम्‌ | तथाल पूतौ कलस तदवख्डिलग्यतरे स्तदवयवाम्तराण्णं च - सोमावदविविजातोयानां कारण्त्वकश्यने गौरवापत्तेः । प्रतिनिधिभियमे तु कुष्तवोमाकयवनिष्ठकारणताऽ- ऽकिप्नोपादानकपूतौकपरिश्छदकलेन mate पूतो कतलनियम- माजविधानात्पूतौकब्यह्मवयवा्णां AAA TTA AT | अतएव न ` खचखाऽपि । gatarafgenfeas तु . दतोचाया- शअश्रवण्टाद्धितोधया यागप्रयोजकत्वस्येव निरक्रसम्नन्धेम खचणेऽपि म दोषः |

यद्यपि च तेन aan ` पूतौकल्येव तद्िष्यभावे भ पे oft । प्रतौकानां aaa सोमाभावे सुसदृश्स्येव wei: | तथापि कर्मशोदनया यत्किश्चिद्मतिनिधिप्रसक्रौ anata नियमकर शा्पमेवेतदचनपरल्य गियमोपपन्तेः। अतएव पूलोक-

बष्टोऽध्यायः। 8

गतसोमावयवमिथमफणलकपूतिकल्नियमकर रेऽपि न पृतौकानां QTM उपादानम्‌ | fa तु सोमाभाव wl: वश्वमस्येव शो घ्रप्रन्तिकतया ` नियामकलात्‌ । "वदि eta भित्यतुवाद-' सामर्थ्याच्च | एवं च पूतीकापवारे शोमपूतौोकोभयसदूशं पाद्यम्‌ 1 पूतौैकल्वस्यापि कीरणकोटौ प्रवेशात्‌ । ` ` .

यत्ते शास्तदौपिकायामेताद श विषये सोमसदृश्रमेव orgfae- क्रम्‌ । तन्तन्छरन्नविरो धादुपेचितम्‌ | तदभावे तु सोममाजसुसद्शं पूतौकलावच्छिन्ञसंसर्ंस्य सोमावयवाङ्गतेन gated चेति न्यायेन बहतर सोमावयवानामेवानुयाद्यलात्‌ | ` अभावे विधिपच तु सोमा- भाषे निमित्त पूतौकानामेवाङ्गला्ततसक््मेवेति विशेषः | wavs थश ब्ौद्यादौ तद्वयवलेनेव नौवारम्रतिनिधिः, तच नौवारेलस्यानङ्गला- METH ब्र हिसदृग्रमेवोपादेयं, म दभयषदृश्मित्धपि सुलभम्‌ | अतएव मूले उभयविधप्रतिनिध्यपवारे अ्रधिकरणदयं रतम्‌ । त्म यास्यच्चलादुपे चितम्‌* i यदा geared मला प्रतिमिधिमुपादार्त प्रत्तः, उपादाय वा दिनादयः स्ववा सकाराः शताः, कार्यं म॑ wi, ` तन कार्थकरणात्यै geen तमेवो पादाय पुमः dar ` eet तेनेव प्रधानं कायैम्‌ । geeat विकलोपादानस् वानिकस्या्न्याय्यलात्‌ | ~ `

न च प्रतिनिभित्यागे सङ्र्पवाधः | दर्व्या wae प्रमाण- भावात्‌ । asta वा यथाशक्ति श्राखखायै सम्पादयिव्य इत्येव सङ्करात्‌ । प्रधागानुरोधेन ` पुनः STATS न्याय्यत्ाश्च | थदा

* असकुतोऽयं पाठः मूके स्मिकत्सनिवेश्रितः।

४४८ मादृदौपिक्षा |

तु प्रतिभिभिनेव काथं fread, तदा प्रयोजनाभावात्‌ म सुख्खशुपा- देयम्‌ । सुख्याभावनिनमिश्वकप्रायदधिन्तमामेव तु कायम्‌ । चदा जियोजनादिकाच॑मागयोग्योसुख्यः तरण दिसकलसंस्कारयोग्यस्तु प्रतिनिधिः, तदा सुख्यस्मेवोपादानम्‌ | संस्काराणां तु gawd च सुख्थद्ठेति न्यायेन खोपेऽपि न दोषः। न चान्य तथालेऽपि gee दृष्टादृष्टसस्कारषमृहरूपताश्न संस्काराणां काषाङ्गलमिति वाच्यम्‌ । लाघवेन सकशधसकारजन्यपरमापूवं विशिष्टकाड्छेव य॒पपदा्ंलात्‌ | अतएव यपं तथतोत्यादौ काष्टस्देव संसखकार्यवाज काऽप्यसुपपन्तिः |

धज तु प्रधागग्धतनियोजना समर्थमेव ge, तज तदनादरेक प्रतिजिधिनेव कार्चसम्पादनं द्रष्टव्यम्‌ । चच लश्चश्फपरिमाणगरेव- कार्याचपर्याप्ताः पुरोडश्रजातिमानामिष्यङ्िषमर्थाग्रौहथोखन्न्ते, तच तेरेव पुरोडाशं शला प्रधानमनुेयम्‌ । रेषकार्थाणां लोपः। ग ख बहनां रेषकार्याणां पुरोडाशराङ्गश्तानां पुरोडाशाङ्गगतेकनौद्या- दुरोन खोपासम्भवः। त्रौहोएणामपि यागोरेगेन विदहिततयथा यागाङ्गत्वेन पुरोडाश्ाङ्गलाभावात्‌ । भ चोत्पन्तिशिष्टपुरोडश्राव- रोधाद्रौ हिभिरिति ठतौबा प्रयोजकलपरेति वाच्यम्‌ । qiters- पव्या पारकेऽपि करणलख् काष्ठः पचतौत्यादि वदु पपशतरत्येन खचणायां प्रमाणाभावात्‌ । चअतखेकप्रधानाङ्गानुरोषेनानेकेवामपि अङ्गाङ्गानां UTI: ॥१॥२॥५१२॥

इति ओखष्डरेवदतौ भाद पिकार्चा

वश्य was: पादः |

षष्छोऽध्यायः | Ree

चरथ AINA: | चतुथः पादः।

Taq ॥ दर््ादौ यदा सकलस्य पुरोडा ग्रस्य द धिपयसोरन्यस्य वा हविषः सन्यस्य नाग्रस्तदा प्रधानानुरोधेन ₹इविरन्तरोत्यन्तौ प्रसह्काथां यस्य सर्वाणि च्वोंषि नश्यदुंग्ेयरपदरेयु्वां श्राग्ये- मेतादेवताः परिम््याय यजेतेति अ्रुतेनाज्यमव याग इत्यविवादम्‌ | wa हि नाशादौनां प्रत्येकं निमित्तत्व वाक्यभेदा पत्तरुत्यननहविर- योग्यत्वमेवार्धमन्तर््रदौ तिवल्लरुणया निमिन्तम्‌ । न तु ₹विरलाभः। नाश्राुक्ञेखवयर्थ्यापत्तेः । श्रतएवानुत्यन्नुरोडाग्ाद्यसम्मवे नाच्य- नियमः, किन्तु यत्किञचिदनियतप्रतिनिष्टपादानमेव |

एकदेशनाशादौ च यदि इयवदानग्रदणोत्तरं wate HMA वा नाग्रस्तदा भावयकारमते तावदुद्यवदानस्येव इविद्ा- श्छेषका्याभावेऽपि तेनेव यागः | वा्निककारमते तु यावनज्िश्प्त- न्रोहिपरिभितपुरोडाशस्य, wage सान्नाय्यस्य च हविष्ठाद्धवि- नाशसत््वेम पाजोस्थनाशेऽपि श्राच्येनेव यागः । एवं तक्मते इावद्‌ाम- arasfa दविर्नाशाविग्रेषाद्धविरन्तरोत्पत्तिप्रसक्रो वचनाद्‌ाच्येन यागः। भाग्यकारमतेऽपि तादु श्विषये श्राव्येनैव यागो न पुनः पाोख्थादवदानम्‌ | मध्यात्‌ पूरवा्धाशावद्तील्धनेन waqe याव- SNAG TATE पुरोडाश्रादेयोमध्यादिदे शः तदपादानतया तद्‌- परितनभागस्येवावरे यलात्‌ | तस्य च नष्टलेन पुनरवदामे मध्यादेरेवा- वदेयत्वप्रसङ्गात्‌ । अतस्तचापि इविरन्तरोत्पन्तिप्रसक्रावाच्येन यागः।

57

§ ye uTget Faant |

a ख wand इविष्ठावच्छिश्नमाशादिना इविरयोग्धत्वख्य fafana दिश्यवयवनाओरेऽपि श्राच्येन यागापन्तिः। निमिश्ल ज्ञानस्यैव ममिन्तिकानुष्टापकतया ताद्शनाशस् नित्यतया 4 निभित्तलालुपपततः। अङ्ुपवनयूनावजेनोयाति रिक्ावथवनाभे तु भवत्येवाञ्येन यागः |

तदैवं मौोमांसकमर्यादा । याञ्िकाख्छ तां न मन्यन्ते । तेषा- मयमाग्रथः। एकदे श्रच्वामवदेेकदेशगाशष्य भ निमिन्तम्‌ । एक- दे शनाग्रेऽपि यपुरोडाशाश्यपयोदधित्वादेः प्रव्यभिश्चायमानलात्‌ | तस्येव efagrecaaa यावज्िङप्तत्रोहिपरिमितलादेखूदन- वच्छेदकल्वात्‌ । तज्ञाग्रश्यावनैनोयत्वाच्च । अत॒ WR SWAT afsewa यागः। होमः परं मध्यापादानकलाभावे gar सम्भवात्‌ श्यताम्‌ | Tere चावदवशिष्टं तस्यापि efayrnaren- पाटाभकत्वं सम्भवत्येवेति होमोऽपि काथं एव । अत एवाश्चलायनः | दरावदानना्रे पुनरायतनादवदानमिति | say यद्यपि मौमांसक्ष- मतं न्यायखिद्धं भवेन्नापि सखत्यलुमितवचनेन age: | श्रग्निष्ुति gamete | शत्छरविर्माशे तु अनेकशविष्कायामिष्यौ कति- पयद्विर्नारे इविरन्तरोत्यस्तिरेव । स्वं इवि्माश एवान्येन ya- इत्यादि तेन* यागः | अ्रतएवापस्तम्बः। यद्यप्र्देवतं इविर्व्यापथे- तान्यद्भ विस्तदेवतं मिर्व॑पेत्‌, यस्य शर्वाणि witfe आ्च्येनेतादेवताः परिष्याय यजेतेति । यथ्चपि चोन्तरवाक्ये श्तौ च सवैलमवि-

* पएनरत्पादितेन वा+इति भवितुं यकम्‌ |

धष्ोऽध्यायः। _ 8५९१

वितं, तथापि पूरवंवाक्वेयर््याद्यापनललंविङभयत्ववद विरद्धा स्व- नाशस्य निमित्तता ॥ ९६॥ ४।॥१॥ |

aft arn aw तु त्यार्गाश्युक्षामि ग्रेषकार्याफि, यथा िष्ट- छदादौ । तजो्तराधांदिनागे उत्तरार्धाग्तराभावादवशिष्टस्य प्रति- पत्चमारग्टरोतलाश्च न तावच्छेषे करणम्‌ । नापि इविरन्तरो- af: । श्रप्रयोजकलात्‌ । किं लाञ्येनेव समापनम्‌ । ome wage उव्यापेकामाचेषेव प्रत्ते । afgnrt तु यदि प्रलन्देवतसान्धेन शेषं सस्छापये दित्थापर्तम्बवचना दवसेयम्‌ | अवि- गरषप्रहृल्तमपि caterer खिष्टहत्परमेव । श्रतद्छागांशा- भावादिडारर्खोप एव । इदं चोच्तरार्धतादिनाऽनेकप्रतिपल्तिविधाने | जरषतवेनानेकप्रतिपन्तिविधाने तु रेषैकदेश्राविनाशरेऽपि अवशि्टेनेवा- वयवशः ख्वे्रतिप्षिकरणएमिति ध्येयम्‌ ॥ १ ॥ ४५.२॥

-मिर्दे्ात्‌ ॥ गेवप्रबङ्गादिदम्‌ | दरेपूमासयोः गेषभकाः war: | TAVIS यजमानपञ्चमा इरां reat ia शताः कर््लारः। तया, आश्रिचभके प्राशिषं ब्रह्मणे परिदरन्तोति ya: । चतुर्धाकरणभके- ऽपि व्यादेश्ाखानाखतार खलिनः | यजमानभागब्रह्मभागयोस्ताबेव | शंशुवाककाखभखे तु इविःशेषाम्‌ भकयनौत्या्ातेन बहवचने- गाष्वयेवसमासख्याबाधेऽपि ARTA Safe भवन्ति । `

म चेडाभचे न्वायप्राप्तलिंकूपुनःअवणस् परिषदा यैलाच्छंयुवाक- काञ्लभचे तदन्य wa भवेयुरिति वाश्यम्‌। -व्िजां प्राप्रलेऽधि अप्रा प्रयजमानसा हित्यस्येव तच fleas तख went खलिकू- परिषदा येल्ाभ(वात्‌ |

४५२ माद्रदौपिका।

अन fe दृोदेशेन कर्तं विश्रिष्टभच्छान्तर विधानेऽपि विशेषण विधिवेलायां प्राप्ताप्राप्नविषेकेन भो यजमानसाहित्य श्च विधौयते | ऋलिजां तु Hee प्रयाजगरेषाभिधार णएन्यायेम कर््तषंस्छारकलस्यापि agavamaguar प्रािखम्मवेम 4 विधानम्‌ । aa एवा- नतलाचाप्राप्तं यजमानसादहित्य तु विधौयते |

थदि a करिव्यमाण्कमेणि बलाधानायेत्मपि भचस्येति विभाव्यते, तदाऽस यजमानपश्चमलग्रडणं पन्नौपरिसष्यार्च॑म्‌ | सवया MATT कन्तु परिषष्याऽभावाश्छंयुवाककालेऽपि भके छलिज- एव कर्तारः । sfaig पचे तस्मिन्‌ पन्नौयनमानयोर्िंटन्तिरभे- afamt दविःशेषान्‌ भचयन्तोति कश्पद्धबकारवचमाद वगन्तव्या & १॥४॥२॥ |

sugary ॥ दशेपूषंमासयोः wefgatwart भिन्न जुहोति VBI ुहोतौ ति yaa! तज शृत्रभेद एवेदञ्ुतेकदे श्रभेद- एव उतोभयजापोति चिन्तायाम्‌ । इयोः ard सति एकदेश्रभेद- स्यावेनौयत्नेन faa निभिन्तलातुपपन्लेः wae wae yeareurat प्रायञ्चित्तमिति प्रथमः पक्षः |

खहर्च॑ण कतिपयावथवानां वुर्शोभावेऽपि भिन्लमितिप्रतौत्य- भावात्कपालिकादिख्ृशावयबविभाग एव भेदनप्रतौतेस्तष्य साभि- qaqa स्व॑भेदमवदेकदेशमेदरनश्चापि भिभिन्तत्लोपपन्तेस्तजेवायं होमः । श्रयं fe भेदनस्य निमित्तत्वऽपि होमस्य प्रयोजनापेलायां सभ्निपत्योपकारकलसलाभाय निनलकपाशसस्काराथंः। कपाले हि भेदमेनो क्ृपरिमार्बाधादेगुख्छप्रसक्तौ तत्परिहाररूपः = eta

वष्टो ऽध्यायः | 8५

संख्कारोगानुपपन्लः। तस्य चाजुपयुक्स्य संस्कारा योगान्छवभेदने शोपयोगाभावादेकदेश्रभेदनं एव मिमिन्तम्‌ । ae वा anata संस्कायैवपरेव न तु निमित्तलरार्थिकाऽपि । न च free कादा- चित्कत्वाजिल्यानित्यस्योगविरोधः। रथन्तरस्य कादा चित्कवेऽपि खम््रोशनादिधमेविधिवदुपपत्तेरिति प्रापे ।

भाव्युपयो गिवे लो पथोगिले वा तस्सोपधामावश्डकलवे fir aareny प्रकिपति शअन्यदुपदधातौोति वाक्धविराधान्ञायं सतन्लोो मो भिनलसखकारकः। मापि प्रकरणपठितदहोमानां तत्‌- संस्कार कलम्‌ । एतेन प्राकरणिक्ोमानुवादेन णौ किक भिश्न- aurea एवाधिकरणत्ेन विधिराइवगोयवाधनेत्यपास्तम्‌ | Waa प्रारकरणिकस्छ कपाणोपधागोन्तरलादन्यदु पदधातौत्यश्य वेयर्थ्यापन्तेः | प्रायचिन्तसमाश्याऽगुपपन्तेख । अरत एवेदं कर्मान्तरम्‌ । ae नेमिन्तिकं श्रारादुपकारकं क्रतुवे॒ष्छपरिहारा्थे' mayan विधौयते । अतः स्वैभेद गमेकदे श्रभेदनसुभयमण्य् fafa ॥ १॥४॥४॥

च्ामे ॥ ava थस्य पुरोडाशौ चायतस्तं ay वर्णो गाति यदा तद्धविः सन्तिष्ठते wa तदेव इविनिवपदिति शरुते प्राय्िन्त सर्व॑पुरोखाश्दाइङूपं wea निमिन्तम्‌ । अथधिपाक्ये इविषि एकदे श्रचाणएस्यावजेनौयत्वात्‌ । न॒ चावजेनोयकाणतिरिक्रेकदेश- areas निमिश्तलम्‌ | aaa परि च्छेलुमशव्धलात्‌ । न च तद्धविः afnea «fa अवशात्‌ श्रवश्िष्टेम इविषा चागप्रतोतेरेकरेश- चाणस्तेव निमिष्लत्वम्‌ | प्रथोगसमाप्तावेवेवंजायतौो थक शब्दप्रयोगस्य

9५8 मादृदौपिका |

way quam प्रथोगसमाप्तेरेव equa प्ररृतेऽपि प्रतिपादनात्‌ | अतः घवा एवेदं पुनः प्रयोगरूपं mMafyng । eters प्राय- favi यदि वा ऽवदानेभ्यो न प्रभवेदित्थापस्लम्बेम wae? we दानापर्यामिकदेशदाहे वा पुनः प्रथोगविधानेन तद्धिन्नेकरेश्रदाङ परायचित्तातुपपक्तेः। अत॒ एवेकदे शदाइस् often श्रकनेऽपि एतवमरजगड तश्ुत्येव तच प्राधचित्ताबमनवः । तादृगरैकदे चाओ तु antiwar टदज्नाऽवश्िष्टेन वा प्रथोगसमाभ्भिमाकम्‌ | शवं शवंखाणेऽपि प्रथोगवमा्तिराण्येन पुरोडाश्रान्तरोत्पत्या वा ङष्टग्या ॥ ९॥४॥ ५॥ ।

अच्राञ्चति ॥ दचिपय्रोरेकंकख्य नापरे भावञिकषसुक्का, aet- भवं इविराज्िमा च्छट पञ्चशरा क्मोदनं नि्व॑पेदित्थाश्रातम्‌ | तत्न व ना्तिसाजस्य fafarnat ees ae freien fear निमिन्तलाशुपपन्तः। owatshnaaifa | aqweeu afeufifafererfata aracfiareq । way तदरेवोभयत्मपि उभयपदवेयर्ष्यापत्तेशंणएया निमिन्तको रिप्रकिष्टमिद्युभवदइवि- रा्तिरेत्र निमित्तम्‌ । ` न जभेकवचैना दिकश्ठाधुत्वा दिकं प्श्नोजन- arent far प्रापने (1

ग्रहेकल्वाभिकर एन्यायेने श्ठितोरेष्यविगेषशस्सेव निमित्तरूपोरेग्य- ` विशरेवणश्ापि विवच्ाऽयोगादिचिषटलकशयासेकवचयनादनुरोधेनेवो- भयपद्ारुरोधेन हविरादिपंदेषु करणे प्रमाणाभावात्‌ उभयपद स्च चोभयमपोग्येवं पूर्वौक्ेककनाग्रप्रायसिन्तापेकका weeds शाव- कतचाऽणपपन्नेडभवलस्च निमिन्तको रिरविष्टनान्रोमादेकक- fantusfa ददं प्राथचित्म्‌ |

अद्छोऽध्धा्ः | eu

वस्तुतस्तु उभथान्तिरेवा fafa म च तथ्या चपि नित्यलात्‌ नमिमिश्तलागुपपन्तिः। प्रकरणादेव इविविंगरेवविषय- व्वोपपन्तेः। इतरथा भवग्धतेऽपि दधिपथो विषयत्वानुपपन्तेः | अतोदो इदयनाश् एवेदं प्राथसिन्तम्‌ । इविःपदमेव लविवदङितम्‌ | अधिकरणं तु इविःप्राछ्यभावं रला चिन्ायाम्‌ |

agrg! waste म इविरादिपदे weer) सेवां पदार्थानामाख्यातार्थानयथोच्तर पञ्चात्प रस्यराग्वथोपपेः। एवं च विशिष्टश्च निमिनश्तलानादरोभिमि्ततावच्छेदकगौरवमिथाऽन्यतर- विवश्षवाऽपि निमिक्ु्युपपत्तरम्वतरषदस्धं TUTTE TS वाजुवादलेनाणुपपकेच TET ॥ १॥४॥९॥

शोभाभिषव ॥ सोमे इविधने थावभिरभिषुत्ाशवनौखे त्वा wey: परेत्य षदं सि aware दविर्धानाधिकरक्कयावकरण- कामिषवष्व आहवनोयाधिकरणकदोमस्व प्रत्यम्बमनस् सदो भि- RUGRATS च ANAT RAT TATA RHI TAT HUT दिधौचत इत्युक्तम्‌ । तज च होमामिषवयोः खप्प्रयोजगयोरेव कचुपलचणला किमिनत्वमिति त दिगेवणष्येकवाकयोपादानसन्व- बाददिक्धश्वायिवखितत्वम्‌ |

चदि awfia निमिललवं होमामिषवकन्ुरेवोपादेथत्वास- fares साहित्यं faafeafaarrgga । तथापि प्रयाजग्रेषाभि- भआरणन्यायेन भकस तद्लकन्तु गियमंस्य वा करुसंस्कारकलाद्धवि- ्विरवशस्सेव तदिशेषणस्याप्यविवच्ा । अतोऽभिषवमाचरकर्बा नेदादिना शोममाजकश्नुभिः चमखाष्वयु भिरपि ख ae: कत्य दति प्राप्ते ।

8१६ भाद्रदौपिक्षा |

नियमं प्रति कन्तु : संखकाथेत्ववा दिनः पा्थेसारयेमेते तदाचन्ता - वपि ufeaa विधिना भक्तं प्रति संस्कायत्वे उच्यमाने Fase विधौ कन्त शासुपादेयत्वादिगेषष्विवद्ोपपन्तौ आ धिकेन विधिना विशेष विशिष्टस्यैव कन्तुररेग्यलङ्गो कारेण सादित्या विवचाऽना- पन्तिः। अतोऽ मिलितयोरेव हो माभिषवयोरायिक निमिन्तत्वम्‌ ।

यदि a क्राप्रत्ययस् दितोयक्काम्रत्ययानपदोपान्तक्रियाया- मथन्वयोगा्यत्पश्ञ इत्थमिषवखमागकर्चंकलं रोम एव विशेषण, विग्ष्टशोमसमानक कलस्य च भकणभावनाथामन्वय CIA | तदा खतरा विगरेषणविवच्चा | इतरथाऽभिषवष्टाप्यविवचाऽऽपन्तः ॥ ६॥ ४॥ ॐ॥ . पुनराधेय ॥ चस्मोभावप्नो wert श्रादित्योऽभ्युदिवादस्त- मियादा पुगराधेयमेव तस्य प्रायशित्तिरिति चुत प्राथ्धिन्त किमेकैकाग्नुगमेऽपि भवेदुत सर्वाम्धसुगतावेवेति चिन्तायाम्‌ |

उभयलस्य निमित्त विगेषणलेन लन््मतेऽपयविवकितत्ारदेकेका- न्धलुगमेऽपौदं प्राययिन्तम्‌। न च ₹विरभयलवदे केकाम्बरलुगमे ब्रातपत्धादिप्रायञिन्तान्तराश्ानादस्योभयविषयतवम्‌ । त्ादित्यो- दया्चभावविषयलात्‌। न चेवमपि प्रकरण्टदेवकार्रवष्णत्पुनः- पदपरयोगाच कर्मान्तरत्वानुपपन्तेराधानस्य सोत्पन्तिवाक्धे स्वाभि TARTS HAA विसयसामर्थ्थालुरोधेनम seufata इति वाच्यम्‌ । उत्प न्तिवाक्येऽपय्नो गा सुदै्यलेनाविवधितविगरेष्लात्‌ | अतएव योगसिद्याधिकरणन्यायेनाधानस्य प्रत्यभ्चि भिज्ञ एव प्रधोग- दति प्राप्तं |

बर्दोऽध्यामः | 8४७

आयतनेषु सन्भाराजिवपति इत्यजायतनबडतवस्छ विवकितत्वा- दाधागद्ोकेनेव प्रयोगे ॒धर्वाम्बुत्पादकलावमतेर्विधेधस सामर्थ्या नुसारेण श्वांलुमम एवेदं wafer | श्रतएव दक्िणणप्र भिज्ञयो - निलपकाभिप्रायेणोभाविति अवणम्‌ । समामयोनित्वे तु जितथा- भ्रिनागे बोध्यम्‌ ॥ gue nei

प्चशरावद्छ ॥ रेष पञ्चशरावमोदनं निवेपेदित्थज इविनभि च्राच्यादिना समापने sem प्रतिनिधिलेन area षानाख्यामु- वादेन पञ्चश्ररावपरिमितौदनमाजविधानम्‌ । म च वाक्यभेदः । पञ्चशरावौदनयोः खमानाधिकरणएलेनाग्रये दार इतिवदिशिष्ट- विधानोपपन्तेः। श्रोदनपदस्छ तात्पयेयाइकलत्वेम षश्च शररावमिति बनो हिरेवौदनस्योक्षलाश्च । रेद्रमिति सालाय्यसतोष्रट वताकत्व- स्वापि सत्नात्तावद्‌ ्ृतामितिवत्यादिकानुवादः । य वा तत्तदु- afar दषमरेन्रमेदेन सान्नाय्य भेदादेश्रयागानुवादेगेव ufafafafaarafafa प्रा |

सुबनतददयस्य परस्यरान्वथायुत्यन्तेबंनो हिणा aaa दग्योपादानेऽपि श्रोदमलादिरूपेणोपादाने प्रमाशाभावान्तात्पय्ये- ाहकलमङ्खोशन्येकतैव पदे विशिष्टलचशाङ्गोकार च कापि ्राप्तकमांसुवादेनानेकविधाने वाक्धभेदानापततर्वाक्धभेदापादक्चण्ण- देव कर्मान्तरमिदं प्रायचिन्ततवेल विधौयते । अ्मातिख्ाग्धादि- जेव । wae दाच carafe ठु न देवतामाजविधिपच्मञ्रवस्म्‌ | काक्धमेदप्रसङ्गात्‌ | श्रपि तु भावनान्तरविधिपच् एव |

म सैवमजापि भावनान्सरत्वापन्र्यामान्तरल्वागापत्तिः । उत्पत्य

58

auc UTE पिका |

न्वयिनोग कस्य वाजिनवद्यागमेदकलतवाव्डन्भावात्‌ | wafetet तु पूवं देवताऽपनय विधागाद्यच्छन्द अवकाश्च fafa पूरवंयागौवलप्रतो- तेभावनामाबमेद इति विग्रेषः॥ ६॥४॥९॥ |

ख प्रत्यामनेत्‌ ॥ तदिद्‌ कर्मान्तर द्रव्यनाशप्रयुक्वेर्छपरि- Way सालाय्याङ्गतया विधोयते । न तु ततृफखा्थे Aare | awe पापच्चयादेः शिष्टविमरंशनिमिग्सकस्य वा साजाग्यथामे- नेवसिद्धेः साधनाग्तरागपेचलयात्‌ । न fe Zee चागखोपः। AAACN श्राञ्येन वा तत्छमापनोपपन्ते; |

म॒ च सर्गादिरूपस्य We वेगु्ये wwe साधना- पेलायामस्छ विधानमिति वाश्यम्‌ aaa तत्कामनाऽमावे वद- ननुष्टाने निमिन्वग्रुतेः सदो चापक्तेः । अतो ऽपेकितवेगष्छसमा- wrrdasare विधानम्‌ । wher च साश्राय्ययागद्देवेति aaa विचिग्योपख्ितलान्तदाचकपदकश्यनया वाक्धान्तदाङ्गतवमेव । न लु प्रकरणात्‌ सर्वाक्गमनुष्टामसादेष््ाह्‌ शेमाजाङ्गं वा । अतएव इविनांशर fafan प्रयोगागःपाद्येबेदम्ग, न तु खाणनिमिन्तकयपुनःप्रयोग- वल्मयोगवददिश्चेतम्‌ ee ne ge tt

विश्वजित्‌ तु॥ सज प्रकरणे, यः सभ्रायाद्रते स विश्वजिता यजेतेति Fa: सङ्कक्परूपमागृरणं छता थः सतं न करोति ae सथकालायेत्ेन विधानम्‌ । न तु शजाङ्गतथा । तथाले श्रागूरश- निमिष्तत्श्रवष्वेयर््यात्‌ । 4 चेवं सजाकरणस्यापि निमिन्नान्तः- परबेशाङ्गौरवापन्तिः | श्रतः daar मिमित्ते नेमि्नकमिदं फञ्चान्लरायं विधोयत इति वाश्म्‌ । फलानरकख्पनापेच्चया STATA घाधनसाकाङक्य फलतकण्यने लाघवात्‌ |

watswta: | eye

लख फणं यथपि न सुखमेव खर्गादिफशत्येन कण्पथितु wei, ware वौतायां फलेदा्यां संकर्परूपस्य निमित्तस्य सत्वेन नेमिष्त- कामनुष्ठाने निभिन्तषड्धोचापत्तेः। तथापि प्रारथाकरणएनिभिष्त- दोषपरिहाराय बेधातनौोयथाश्याने विधौयते । अतएव तादृशपण- वाशकपदकख्पनयेवाकरणविषयलसिद्धेने तस््ापि मिमिन्ताग्ःप्रवेशः। अतएवेकस्याणकरणे War HIT संपाथ्ाखंपाद्येव वा शजप्रयोभे- $पि wata विश्वजित्कार्थं इत्येकवचगस्यापयपपन्तिः ॥६।४॥१९॥

TH शने wena feria wa wenea त्रतभिल्यु्वधेमुत्तराधिकरणम्‌ | तदुपोहातलवनेद विचायते । दभै- पूथ॑मासथोबं दिवा gens ्रतशरुपेति वल्धेरमावास्ाधामिति श्रुतम्‌ !

तज AAAS वल्छकररकभखणापरपर्यावत्रत विधिः, रागप्राप्त भचसागुवादेन अमाषममांङं घसर्पिष्छं बतं प्रतथतीति वनान्तर प्राप्तभच्छासुवारेन वा वल्धमाबविधिरिति प्राप्ते |

म arazge व्रते इस्तारिवत्करणतव, नापि भच्छनेनाभवधे- लात्‌, नापि माँसप्रतित्वेन विना vet विश्रमे प्रमाणाभावात्‌ |

अतः पुरा वल्छानकर्तोदपतौ श्न्रौयातामितिवकयभागरेक- याक्यतालाभाय बरवा vidare इत्येतसप्रायपाटाश्च वत्प्रातिपदि- केन वस्ापाकरणं शलयिला उतौयां चेत्वश्रूतलक्णे व्याल्याया- Bae वत्छापाकरणएपूवं काशोत्रताभितल्वेन विधौयते, aa च प्रकरणप्राप्तमिति ग कञ्चिद्धिरोधः ॥६।४।१२॥

ATMA ॥ यद्यपि व्धापाकरणं काशोपल्वणं न तु way Weary, तथापि तदभावे काश्धेव श्नातुमश्रक्यलातसाजाय्य-

४९० भाटदोपिक्षा |

थाजिन एव वत्छापाकरणसत्वादतम्‌ | अतव एकपुरोडश्याया- मग्नोषोमोयाभावेऽपि आग्रेयसत्वात्कालो पलचणसस्वेगोपशएयाेऽपि भ चतिरिति प्राप्रे,

शङ्खन्वेलायामागन्तव्यमित्यादौ उपलखशभावेऽणुपलच्छानपा- ASAT RATATAT श्रन्वाधानपयाद्धावरूपतत्काञ्ञानपायात्षा- माय्याभावेऽपि कन्तेग्यमेव AA ॥१।४।९ २॥

प्रस्तरे ॥ सह शाखया प्रस्तर प्रहरतो त्यज प्रहरणएव शाखा- खाहि्यं प्रसरस्य न तु होम इत्युक्तं चतुर्थे । तकन्‌ म समप्रधामल्ेन । मस्लरप्रहर णस्वेव शाखाम्रहरणस्यापि श्राखाप्रतिपन्तितथा । किन्त प्रर प्रहरणे शाखासा दित्य ङ्गुणलेन । मेनावरणगह इव पयःसाहि- त्यम्‌ । सरयोगेऽप्रधाग इत्यतुग्रासनेन गलावगमादिति प्राप्ते ।

शाब्दबोधे गुणतवश्रवणेऽपि प्रथाजेषाभिषारणन्यायेनायिक- प्रतिपक्यन्तरविधिकण्पनेन werner अपि हताथेला विशेष APA | श्रतएव WMS गुणत्वश्रवणमपि HACHETTE प्रतिपत्यथेमित्युक्त न तु खयं a) अतखाखन्नयतः शाखां fata प्रसरप्ररण, पौणमास्यां च । यथाशक्ति TNR. प्रसराभावे- ऽपि गृणशोपे चेति न्यायेन श्राखाप्रहरणम्‌ ॥१।४।१९ se

दति ओौवण्डदेवशतौ भाददरौपिका्यां

Gee चतुथः पादः |

षष्टोऽध्यायः | ade

अथ TINA: | पञ्चमः पादः | क 0. + 2 30 maga ॥ दशे पूणंमासयोः, ae इविर्निरपरं पुरस्ता्चष्डमा- अभ्यदियात्‌ नेधा तष्ुलान्विभजेद्े मध्यमास्तागग्रये दाच पुरो- डाश्रमष्टाकपाखं gue सख विष्ठास्ताजिष्ाय प्रदा दधश्खरं येऽणिष्ठास्तान्‌ विष्णवे शिविपिष्टाय श्रते we इति आतम्‌ । तज fafan तावच्रमाभ्वदयावदङिलदिने+ प्रारम्भ इति वच्छते | स च निमिक्स्नाभाग्येन दशेस्येव्यपि सिद्धमेव । नेमिन्तिकं पुनरबर कर्मारः किं वा गुणाकरयुक् तदेबेतिचिन्तायाम्‌ | | वाक्धभेदापादकगुणात्कर्मान्तराष्ठेवा् जोषि तत्तदाक्यै- विंधौयन्ते । न न्दादयो देवता दादलादयखब्गुणा मध्यमादौनि- दव्याणि श्रष्टाकपाश्ल्ादयस्तद्धर्मादधिश्टतयोरभिकरणलवं चर्त्वं चेत्यनेकाथ विधानं प्राप्ते कमणि सम्भवति | न चाष्टाकपाशब्याप्रेये प्राप्ततवेनाविधानं, तच प्राप्तलेऽषयेष्धाप्न aman वियावश्सकलात्‌। । न च दाजादिपदानां यौगिकला- श्षामानाधिकरण्छा देवाऽदि पदार्थेख्वन्वयोपपननर्दाटलादिग एवि-

* इत्यमेव पाटः wast) चन््रमोऽभ्वदयावच्छिन्नदिने, इति तु भवितुमुचितम्‌ |

† विधानावश्यश्षत्वात्‌, इति तु भवितुमुचितम्‌।

| देवाग्न्धादि;ः-दति भवितुमुचितम्‌।

9९२ भाट्दोषिक्षा |

जिष्टाग्न्यादिविधानम्‌। बप्रेयोऽष्टाकपाशः, पञ्चदशान्याश्यानै- त्यादिवदसषमस्षपदानां क्रियाव्यतिरेकेण परस्पराग्वयस्याव्यत्पन्नलात्‌ | अतएव प्ररतमध्यमादिद्रग्योदेशन देवतान्तरमाचविधिरि्य- पास्तम्‌ | देवतातद्ुणरूपानेकविधौ वाक्यभेदतादवस्धयात्‌ |

किं चेवं खविष्टादिवाक्धयो द्रं्यद्योदेशादाक्यभेदः । न चासौ खोक्रियत इति तन््रनोक्तं॒युक्रम्‌ । प्रमाणभावात्‌। सर्व॑तैव तदापत्तेखच । fay मध्यमादिषु यच्छब्दप्रयोगेण प्रहतयहणेऽपि दधिष्टतयोस्तदभावात्‌ प्रकटतग्रणे TATUM AMSAT TIAL A: |

भ॒ च तथापि प्रयोगान्सरमाजचरश्येव खकारेण wala भमाणाभाव इति वाच्यम्‌ । निमिन्तस्य विनियोगाग्वयितवस्येव धावक्लौवाधिकरणे स्था पितमेन प्रथोगान्वयिगुणाभावेन वाजिन- वदेव तद्धेदानुपपत्तिः। अतएवो त्पत्यन्यिनोगृ णस्य कमेभेदकल्वादेव न वाजिमवदेव भावनामा बभेदकल्म्‌ | रतः पञ्चश्राववरेव कर्मा- RIG तत्तद्र्यदेवताविशिष्टामि तन्तदराक्धेर्विधौयन्ते। anata श्ततष्डुलानाश्च भधा तण्डुलान्विभजदि त्यनेन मध्यमादिभावेन चधा विभागः प्रयोगान्तःपातितया विधौयते । म तु देवताऽपन- धादि। aaa श्णापन्तेः। देवतान्तर विधिवलेनेव afeegt अपमयविधिवेयर्थ्याख |

अतएव संख्कारविधिवश्ारेव ufagara मध्यमा इ्त्यादि- चच्छब्दोऽप्यनुवादः । दधिष्टतयोख न मन्मतेऽप्यधिकरण्टत्वेन विधिः । aera प्रणौताकार्यापन्ञलेन बहश्रपणस्यायं सिद्धलादणभ्यदि- तेिरकर एस्य-सद श्रपयतोत्येतद्धा क्षवे यर््यापन्तेः । अनेन हिन

बष्टोऽध्याबः | । sce

सर्वेषामेव भिन्नदेवताकानामपि हविषामेककालावच्छेदेन ay अपणं विधौयते । एकप्रथोगविधिवरेनेव ania: 1) saga सप्रतिपन्न- देवताकानां स अपणं विधौयते श्रतएैतदैय््यमियेवोत्पन्तिवाक्ये दधिश्तयोर्गाभिकरणत्वविधिः, किन्तु areata) weurfe च सिद्धाम्तवन्न दोषः। wager धिकरणत्वयो रथप्राप्नलादेवा विधागम्‌। एतेषाञ्च भेमित्तिकानां wit खकालक्रियमाणद भोङ्गलं प्रकरणात्‌ | तश्वाकालोपक्रमनिमित्तदोषनिधाताथेल्ार्‌ इादश्राधिकरणन्यायेन क्किश्यते। यदि aarasafeaenfafeaaa ठयाच्ष्टारूपत्वा- दिडहितामनुष्टाननिषिद्धानुष्टामप्रयुक्रटोषाभावेन तज्िर्घातार्यला- नुपयत्तेरदृष्टाथलमेवेषां नेमिन्तिकानामिति विभाव्यते, तदाऽस समु खयः । यस्लपरेरायतमा इ हिनेथमप्रयुक्रः प्रणयनपञ्चे दोषो नासौ दक्रेवेगष्ापादक इति न तमादायायस्य निघातार्थवमिति ma ।

मेदकम्रमाणाभावान्न कर्मान्तरम्‌ । न च वाक्यभेदापादकोगुणः | xatgia देवतामाज्विधानेन तस्य ॒वाक्यभेदानापादकलात्‌ | SANTA STAT SAH PATA AAA KATIA दिवत्रहतामामेवोप- पादकलोपपन्तेः। भवदुक्ररौत्येव च॒ चरलाधिकरणलयोरधं- TRANS: | यच्छब्दयो गादुट्श्तयाञ्च मध्यादेद्यादेख प्रतस्यैव ग्रणम्‌ । देवताकारकस्येकलाश्च । परस्पर विगरेषणविगेग्यभावे- माभ्रियदस्य तात्पयंयारकल्ममक्रोशत्ये कपदोपादानेन वा विश्रिष्टस्य युत्यश्जलाक्न॒विधेयानेकता । यथा चाष्टाकपालत्वस्य आतिस्तथा शअरख्लयतोऽधिकारपरस्तावे वच्छते। अन्धयोर्रेग्सानेकलवमिमिन्तो- बाक्मभेदः परमगत्या Wire इति मूलालुथायिनः |

8६9 | भाद्रदौपिक्षा |

बस्तुतस्त॒ सौकार प्रमाणाभावात्पश्चश्रराववाक्धेऽपि चेश्देवतो- Zia ace नेमिन्तिकपश्चश्ररावौ दमशूपेक कारकविधानापन्तेः | wet उरेग्धानेकलाङ्गोकारे च तज विधेयानेकलस्य वारयितुम- शक्छलाट्रव्योर रेन रेवतामाजविधिपश्चानुपपन्तदरंव्यदेवताविशिष्टभा- वनाग्भर विधिपरणेव सिद्धान्तोपपन्तिः |

a चास्मिन्नपि ce उत्पत्यन्वयिगोशुणस्य वाजिनवद्यागभेदक- त्वापश्तिः, भावनामाजभेदकत्येऽपि वा पञ्चशराववाक्येऽपि वदा- पत्तिरितिवाश्यम्‌ | यच्छब्देन पूरव परामेकेन पूवा यलोपश्ित्था यागान्तरलप्रमाणकलानुपपन्तेः। अतएव वाक्धभेदपरिषहारा्थे परम्भावमाभेद माचमभ्यपगम्यते । वाजिनपञ्च्रावादौ तु तदभा- वाद्यागान्तरत्वमिति विगरेषः ।

अतएव धर्मिंग्राहकप्रमाणेन यागेकलेऽवधारिते पूरवद्रन्याकरदध तस्िम्‌ द्व्यान्तरयोदं धिपयसो विंकश्येन waa वा निवेशा- धोगात्तथोरपि तन्तद्यागौधयोरेव विधेयभावनमा विगरेवणलम्‌ । wy दव्यदेवताविशिष्टभावनान्तरविधानेऽपि पूवंयागौयद्रयाण्णं मध्यमा- दौनामेतद्भावनां mace खौ किकमध्यमादियदणप्रसक्किने वा लौकिकदध्यादियहणम्‌ | भवद्‌ क्ररौत्येव चडत्वाधिकर एलवबोर- नुवादल्वेम ममायविधेयलात्‌ | |

qagag खविष्टादिप्रटतिकपुरोडाशरेन दध्यादेः ay श्रपणा- qaa चङ्लप्रात्भिरिति तदिभिरावश्छक एव । दध्यादिना च ay अपणविधानान्तदधिकरणलं परमदुवादः। सव॑था ग शौ किकग्र््म्‌। किञ्च॒ we तण्डुलान्‌ विभजेदित्यस्ापनयविधिलादष्ययमर्थो-

षरमेऽध्यावः। ४९१५

जिर्णोपते। तथा fe म तावद तण्डुलानां मध्यमादिभिाषेन जधा विभागोविभौयते तस्य मध्यमा दिवाक्येरेव waar |

ग च मन्ते चिभेष्टितष्डुखवत्पुरोडा भा दि प्रहतिलेनापि शोक- सिद्धानामेव मध्यमादोनां तण्डुलानां ग्राह्मलापन्तः प्रयोगानः- पातिविभागसिद्यथं विधिरयवागितिवाश्यम्‌। लोकसिद्धमष्यमादि - गरणे aerate दिसंस्कार कमिर्वापप्रा्यभावेन महाराच- एव walfa निवंपेदित्यसुवा दाजुपपन्तेः । त्रौ हिणमेवावश्चोपा- देयतया विभागस्याप्ययेप्राप्ततात्‌ | खड Bwana चिदे शटिन्याया- ware | श्रतस्तरधा तण्ड़लानिति पद दइयमानयेश्चभिया प्रशत- इविःपरमङ्गोहत्य तस्यापरिव्यक्रयागाग्वबल्येव प्रशतदेवताभ्योऽप- नथो विधौयते । श्रामयक्धमिथा स जलखणापि न दोषः । तदपनये च प्रहृतदेवतानां थागसम्बन्धोऽखपनौतो भवति |

न॒ चायमपनयोऽपि भेमिन्तिकदेवताग्तर विधिवश्ादेव सिद्ध- इति विधिवियर्थेम्‌ । एतदिध्यभावे gare पूर्वदेवताऽवर्द्धतथा शेवताग्तरामपेचत्वेन तज नेमिन्तिकटेवतान्तरस्य तदिशिषटभाव- arava वा विधानातुपपत्तः। नेमिन्तिकस्य हि निरवकाशतया जित्यबाधकत्वं वच्छते । कर्मान्तरविधानेनेव च सावका श्वयो पपन्तेने निरवकाश्चता । अतएव यज कर्मान्तरविष्यसम्भवः प्रमाण्णन्तरप्रमि- तस्त wearer मिरवकाग्रम नेमिन्तिकेन नित्यापनया- भावेऽपि नित्यस्य बाधः | |

अत एव।पनयविष्यभावारेव पञ्चश्रराववाक्धे Halt | यः

awa: स्ात्छोऽमावाख्यामिष्ठा vera ये मध्यमास्ता- 59

add मादृदौपिक्षा |

fea शिविपिष्टाथ wet चर्‌, ये afaererana खनिमते- ऽषछटाकपाखं, येऽणिष्ठाष्तानिष्ाय sere दधंस्छरमिति वचनेन faferrat पष्टकामेष्टावपि सापमथविष्यभावादेव कर्मान्तरम्‌ | awry णो कप्रिद्यलुवादक तथेव कथ चिन्त व्याख्येयः |

अतञख्चापगय विधिरेव पूरव देवता सम्बन्धं पू्वेयागानां अपनयंस्तेषां देवतान्तर काञ्चेत्थापनदारा AY देवतान्तरशम्बन्धमुपपादथम्कमा- vaca प्रतिबघ्राति । प्रतानामेव च मध्यमादोनां दधिपयषोख भावनामरे उपादेवत्वमा पादयति | TEA इविरभ्वदिषादेषैव maval afe weld हविरभ्युदिथादयो afe एतानेव तण्डुलान्‌ सुफलोहृताम्‌ दधि पथखेत्यादि जिङ्गाचायमर्थोविन्ञायते । तेन मध्यमा दिभेदेनाग्रेयस्य वारजयमादन्निः । दधिपयोयागथोख्ठ श्च विष्ठा णिष्ठसाध्याग्रेयाभ्वासेन । ae अपथतौ ति वाक्धाश्च अपण- मपि तेषां सग्मतिपनल्लरेवताकानां wea |

अतएव दधिष्टतयोः अपकशाप्राक्नावपि सादित्यविष्यन्ययाशु- qa श्रपणम्‌ | शाख्चासाहित्धवश्रेन तत्प्रहरणवत्‌ । arfeay हि केनचिदावश्यकम्‌ । तच सप्रतिपज्नदेवताकलवाप्रदानवेलायां तेन तदावश्सकले अपणवेखायामपि तस्येव साहित्थप्रतियो गिकल- कश्पनात्‌ | श्रत्चाभ्वदितेष्टिने कर्माकरमपि तु निमित्ते Affari तद्यागामामेव भावनान्तर खकाले करियमाणदश्ेप्रथोगाङ्गम्‌ | तद्मैवाकालप्रारम्भनिमित्तदोषपरिहाराथे ` प्रायचिन्तम्‌ । काल प्रारम्भस्य दोषजन कत्वं सामान्यमुखेन । wee वा वि वा एमं Arar पषटमिरधंति वर्धयत्धस्य wed we इविरनिंर्प्न मित्या दिवाष्-

व्छोऽध्यायः । 8६७

श्धाद वगन्तव्यम्‌ | एवद्चातच्चनाग्धाषदशेन ; यदि बिभौोयादभमि मोदेग्यतो ति महाराज एव इवोषि निरवेपेव्फलौहतेशष्टलेरपासौत अधे दधिडविरातश्चनाथे निदध्यादधे म यद्यभ्बदिथास्ेनातश्छ प्रचरेत्‌ यरि म matey ब्राह्मणान्‌ भोजयेदित्थकश्मोग्तरलतव उपपद्यते, faery weal महाराजे exten wz | उपासौत wate! आआतञ्चनाथं खकाशक्रियमाणद शा्यदध्या- तश्चना्थेम्‌ । wa न, किं तु तदभ्यदितेष्टावेव विनियुश्नौत, चेत्‌ Waray एव । तेनातञ्चनायं निहतेन । एतेनातश्चभायें स्थापितेनेवेति aera: |

aufe कर्मान्तर earner तेनाकालप्रारमनिमिन्तरोषपरि- इाराहभयिमुत्पादितेनम दघ्ना कर्मान्नरकरण्णनुपपत्तः, Ware- करिथमाणदशेष्येव तेन करशापत्तखज इविरम्तरीत्पादाप्रषक्रौ लजातञ्चनाप्रसक्रिरधं विध्यमुपपन्तिः। कर्मान्तरे च दध्यन्रद्ेव संस्कार विशिष्टस्योत्यादनापन्तदं ्र्थोत्यादितख्च zy. प्रसत्वभावा- दधेविधानालुपपन्तिः ।

यक्ष मूले कर्माग्तरत्वपक अधिकर्लेन दधिपथसोर्विधाना- ज्ञो किकस्येवासख्तस्य द प्नोग्रहणापन्तदं्ोत्पादितस्स प्रसन्मभाव- इत्युक्तम्‌ । wey अपयतितौत्यस्य वे वर््यापन्तस्दखलेन ₹इविदेगेव विधानस्यावश्छकलादु पेकितम्‌ । सिद्धान्ते तु प्रायञ्धिन्तश्य दगशे्ा- भपायादचेव wae zy: went सकाले करिथमाणदर्ेन च cetera ्र्वदयश्रङ्कायां fafa wrere- नखाधनलेनाधेमाजविधिद्पपद्यते। walter - चायादेवाश्वुदि वेष्टौ प्राप्षलादजुवादो विधिर्वे्यन्यदेतत्‌ ॥ १ ॥ ५॥ १॥

९९८ भादृदौपिका |

उपां इएयाजे ॥ तचैवोपां एयाजद्रग्यण्याच्यस्यापगयोऽस्ति न aft चिन्तायां, तण्ड़शग्रणस्यो पल्ल प्रमा णाभावादेवलान्तर संयो गा- भावाच्च नापमय इति प्राप्रे ।

तण्डुशयद्दणस्य विव्ितले दधिश्टतथोरंविष्ठामुपपत्याऽधि~ करणत्वा पत्तेः BY श्रपयतोति वाक्यवेधर्थ्यापन्तेरेव aque इविःपरत्वावसाया द7च्स्वापयपमयः । देवता नर SATAN ATH vinaimtead । प्रजापति विधिरपचारविषयतलात्‌ नेह प्रवन्तेते ।

यत्व Wate प्धाश्र सुक्र, विभजेदितव्यनेन नापनय- विधिः, किं तु yaarna इविरवेहृतौभ्योदध्यादिति सामान्यतो- विभागरूपदाने suisse विधोयते | श्रपनयस्तु पूवेदेवतमामर्यात्‌ । तजर विगशेषवचनाट्रव्यान्तराणणं व्यवस्थायामपि आज्यस्य सामान्यवाक्चादेव festa दानमिति । तद पनय विध्यभावे प्रहृत विग्यहणे प्रमाणाभावाल्ठामान्यवाक्यस्यापि कर्मान्तर विषयेक- सामान्यविधित्वापन्तेदपेचितम्‌ |

SQ वा कमान्तरे षामान्यविधिवेयर्यापत्तेरेव तथा । सर्वथा आञ्यस्यापि पूवंदेवतापनयः। न चेवं प्रयाजादिद्रव्यस्वापि तदा- पन्तिः। चन्दराभ्वदयकालो नकमैप्रारम्भखेव निमित्तलेन वच्छमाण- त्वान्ता दृश्रकमेखम्ब ज्थिह विष एव देवतापनयाक्रयाजादोनान्दयोचष्ण- च्ादिवत्‌ प्रथगारम्भाभावान्तदरौयद्रवयस्यापमयानुपपन्तेः |

ददं चोर्पाशएयाशद्रव्यस्यापनमयामिधानं श्राङ्खनयनानां, श्रय यत्‌ संनयन्‌ सान्ञच्छष्टान्तरेणोर्पाश्चाव्यस्य यजति तस्योक्तं ब्राह्मणमिति वचनेनामावास्यायामपि उपाँ शएएयाजविघानादवगन्तव्यम्‌ | दाश्रमिकं

षरोऽध्यायथः | ade

तु qwareaacinens cafaace wet fem । जयो- qmararerarfafa चावयुत्यानुवादः। एतहशादेवामावाश्चायां विकल्प cafe गुरवः ॥ ६ ॥ ५॥ २॥

fret ॥ यस्य हविनिरप्तमिति अवशाश्जिर्वापोष्रकालौन- wxraqaea निमित्तलादमावास्यायां च खर्योदयाप्मागेवेष्चा- रस्भविधानाज्ञिर्वापात्‌ प्राक च्राभ्चदयन्नानेनेदं प्राय्िन्त- मिति ma ।

इविरभ्यदि थादित्येतावतेव निमिन्तलपयेवसानेन निवांपग्रडण्- स्ाविवकितलादभ्यदयावच्छिकदिभप्रारमभस्देव निमिन्तलं लाघवात्‌ पौणमास्यां च तस्य नित्यलादेव मिमिन्ललानुपपन्तः परिगेषादेव द शेविषयत्वम्‌ । sag भिर्वापात्‌ प्रागपि प्रक्रममाभेण प्राय- fanq | अतएव wuts इविरण्वदियादिति शिङ्गमणुप- पद्यते ॥ १॥५॥ en

अनिद ॥ कर्मेप्रन्तिमाजस्य निमिन्तलेऽपि नेमिन्तिकोदेव- तापमघस्तष्डशग्रहणातष्डुलावस्वायामेव HA, पूवे तु HTB एव faatarfe arafafa प्राप्ते |

तण्डलग्हणस्य विवङितले द धिपयखोरपनयाभावेन देवतान्तर - सम्बन्धानापन्लौ सइ श्रपयतौोतिवाक्थवेयर्थ्ाप्तेसस्य इविमांबोप- शफा मणन्ुद्ये anata एव निर्वापादि ॥ १॥ ५॥ ४१

विभिरपे ॥ wifted wera? श्राति अवशिष्टामुष्टयो न तावत्‌ प्राृतौभ्वो निव्तव्याः। निमिन्तसत््रेम नेमित्तिकस्या पमयद्ट vent बाधकाभावात्‌ । नापि awaha:) पदार्थेकदेश्रटा-

Bde भाददौपिका |

fafenan aa देवताग्तरसयोगाप्रहक्तेः। awa fe फलं भ भये दित्यादि निषेधा waaaraafaernce प्रवन्तन्ते, एवमप- भयात्मकोनिषेधोऽपि। यथेव चख we दथादिल्धादिविध्योऽव- यविन्येव sania, एवं देवतान्तरसयोगोऽपि । श्रतख द्वष्णोमेवा- वजिष्टो निर्वापः । याजिकास्त पटाथेकरे शस्याप्यार्थिंकविधिविहित- खमङ्कोरत्य sears एवानुतिहन्ति ॥ ९॥ ५॥५॥

सान्नाय्य ॥ किमिथमभ्वदितेष्टिः संनथत एवोताषन्ञधतोऽपौति चिन्नार्या, zatgua देवतामाषविधिपखे यद्यपि zearfeaa- विवक्तं, तथाणेश्वानेकलवादेवेनत्पक्लापरितोषाद्भावभा गतर विधिपे = तदधिग्रेषणयोदं धिखविष्टथोः yarfesety सा डित्यसछ विव- चितलादिभेयसामर्ष्यामुरोधेन सश्नयग्माज* विषयलमिति प्रापे |

म चेदन्येन शिष्टा इति न्यायेनाप्रा्ताविग्रेषणच्येव कश्प्यविग्रे- षण विधि विधेयलेन द्रव्यषाहित्यस्य तन्तद्चागसाडहित्यवग्ेमेव प्राप्ततया विगरेषविभ्यकश्पमा द विवकितल्वेना सन्नयतोऽपि श्र्यदितेष्टावधि- कारः | अत येन्द्राग्रस्याप्यौषधद्रन्यकलाग्मष्यमादिभेदेनाग्रेयवदाटतिः। त्रापि सह अपयतोति वचनेनाद्मयेग्डाद्महविषोः ay अपे विहितेऽष्टाकपाचलद्ादश्कपालत्वथो विरोधे सुखधत्ादष्टाकथाल- ्यैवानुग्रडेण जयोऽपयष्टाकपाा एव कार्याः । wear wry एवाष्टा- कपाश उत्तरो तु जल एव चरू ॥१॥१५॥ ९॥.

साम्बत्थाने ॥ यदि awe दौ कितानां साम्बुजतिष्ठेरण्सोममपभञ्ध

* स्म चेत्यमेव पाठः । सच्नयगमाय,- इति तु समौचनं प्रतिभाति |

षोऽध्यायः । ger

विश्वजिताऽतिराचेण सवेस्लोमेन wala खवेबेदखद चिशेन aac fafa श्रतम्‌। तच विश्वजिदयं सोमक्रयोलरमुत ततः पूवं मपि wera भवेदिति चिन्तायाम्‌ |

यद्यपि त्थागापरपर्याय serra fafad, न तु खामि- पदवाच्याधत्वमपि विशेषणं, नापि सोमक्षयः, तथापि सोम- farrenfa विश्वजिरङ्गतलेन विधेवतवात्पुगराधामवदेव नेमिन्ति- कत्वङूपपर्याशोचनथा सोमक्रयोश्सरमेव विधौथते, म fe पूर सोमोऽस्ति, येन सोमविभागरूपमङ्गमनुहटोयेत । न च बौधायनादि- कश्य पर्या शोचनया पूवंमपि सोमस्य सत्वादिभागोपपन्तिः। fane- सोमस्येव क्रयात्पवैशु पकन्पनेन तसन्‌ थजमागस्लाभावात्‌ | रतः खोमक्रयो सरमेव sent विश्वजिदिति प्रापने ।

am विभागविधिः, dyexeret gent दव्यविभागद्याथे- ATHY | श्रतएव सोमपदं शर्शवस्छमाज्परम्‌ | way सोममप- warez feafaant नेमित्तिकं शोमक्रथान्पूवंमपि sere निमिन्नस्य सत्वात्कन्ेव्यनेव |

fa ख द्यपि विभागोविधौयते, तथापि तस्यादृष्टविधया विश्वजित्याराद्पकारकाङ्गवान्नावश्पं Rasa खष्यैव वा सोमस्य विभागः। किंतु शौकिकस्येव सजासम्बन्धिनोयस्य aefeatere प्रत्येकं विभागः। way तादूश्नेमिज्तिकस्त पूरव॑मपि सम्वादविग्रेषः। अयं विश्वजिहुणणत्कमान्तरं खर्गाथविश्वजिद्पे क्था श्रागूरणविश्व- जिदपेषखयाऽपि। तयोक्छेतदपेखया sahara ware: प्रकरणा- मारं च प्रमाणं बोध्यम्‌ । एतत्छलश्चागुर एविश्वजिददेव द्रश्व्यम्‌ ।

GOR भादृदोपिज्षा |

aang fafamize frmanmerqraricaaag- एव षिश्वजिदाक्धदयेन विधीयत इति भाग्रणविश्चजितोऽच्य भेदः | प्रटृ्तस्य विश्वजिद्‌ ता प्रटृन्तश्येति विचारस्न॒ wand wat चिन्तयेति ध्येयम्‌ ॥ ई ॥५॥७॥

gar सोमे एका ater तिख्लोदौचेत्येवं बषवो दौ चापकाः अताः। तच सोमे दादश्रदौकापच्च एव । wenn feats वन्वोतेति विहितस्य श्टतिपदवाच्यदलिष्णद्रव्याजनानुकूलयाचजा- पस्य ware पलाग्न रेव्वसम्भवात्‌ । अतोऽन्ये पचा विरूति- विषयाः एकं awa दत्यादिवदनुवादा इति भाव्कारामिप्रायः |

वार्निककाराश्यस्ठ भिशनप्रदे शस्यलेनेकं awa दइतिवदर्थं- वादलायो गालवं एव विधय इति तावदविवादम्‌ | प्रकरणानु- Cure नानेकेषाञुत्कवकण्पना । तद्वरमेकश्येव तिवममवाक्यस पाचिकतल्कन्यना | दादशराजिश्ब्टोवा दौलापरिमाणमाच्परः |

वस्ततस्॒ शकणाऽपौयन्न विधौ, दौ कितकन्नौक्धतिवश्वमन्यैव पच्चप्राप्तश्च प्रयोगमध्ये श्रत्यन्ता प्राप्येव वा विधेयत्वात्‌ दादशराजि शरब्दश्यालुवादत्ो पपत्तेः | अ्रतोनेतस्य पाक्िकत्वकण्यनाऽपि । दीका- पचल्चाणमेव परं त्रौ दिथववदिकर्पः। wg वा तस्य विधेयत्नेऽपि wear, तथापि न दोष इति ॥ ६।५॥८॥

दाद श्राष्ठु ॥ दादश्रे.दादशराओौर्दौकितः स्यादिति वाक्येन थवमयस्चर्रि तिवद्वाद ग्रदौ जाकत्वस्येव नियमान्न faa इति प्रह्युदादरणएमाचरम्‌ |

्रतएव षट्जिश्रदहो वा एष यद्रा शाह इति fay उपसल्ु-

भरो ऽध्यायः | ४३

व्याणां wrewere प्रमाान्रसिद्धत्वाहौखा रपि santa गमयति। तचामौधत wa टोकाभिरिति डौखावङलं विधाय इाभ्वां शोमा- वश्चन्ति wnat ae दाभ्वाम्गदाभ्थां ate दान्वामखि meat मष्जागमिति warmed षट्‌ दिकानुक्रमणमपि ॥ ६॥५५९॥

पौषमासं ॥ गवामयने, एकाषटकार्थां दौकेरजेवा पै सव॑न्धरस्स Vat धदेकाष्टका Cy we वा एते संवस्षरष्याभिदौशत यदेकाषटकाया गन्धिको, व्यस्तं वा एते सव्सर स्या भिदखन्ते चदेका - कायां Shem, sat नामिनन्दन्नोऽवग्धयमभ्यवयम्तोत्यनेन तज दोषानभिधाय, चिषापूणमासे दौचेरकाखं वा wate यश्चिचापूठमासः we न कालम निर्था भवतौत्थनेन चे gat, UTS पुरात्‌ पौषमासे रीङेरमेष।मेकाष्टकायां wa: सन्पश्चते तनेका्टकां म wae दुवन्तौति तम्‌ |

श्रान्ते दुःखयुक्तं Mey, व्यस्तं waa, शपोनामि- नन्दन्ति wees, नियां दोषः, wae रिक्रम्‌ । अच जन्ति- खयवागृन्यायेन wifacaa वाक्धमिति तावदविवादम्‌ | saya रह waa विधिः पयोहोमन्यायेन । aw च पौ णंमासो वाक्धशरेषे Sqr: खुतत्वाचेश्चेव |

AY THM CA VAMATS TTR CSRS ATT- इमो खूपायाः Waxiwer: mses As Wala वाच्यम्‌ । श्रष्टका शब्दस्य कमंविग्रेषमामतवा तत्काश्लेना-

* धाठीऽयं न समौ चौगः। अयनपराटङक्या,-दति तु समो चनं प्रतिभाति | 60

४७8 भाटरदौ पिक्षा |

हम्यामष्टका शब्दप्रयोगे हेमन्तश्रिशिरथोखतूर्णमपरयचा णामष्टमौ- ment दति चतुश्वेपि तदष्टमौषु प्रयोगेण माष्युलराष्टमौयदक- एव प्रमाणाभावात्‌ | दाद्‌ श्पौफंमास्यो दादप्राष्टका इति अ्त्यन्तरेः सर्वंजेव प्रयोगाश्च । श्रतशचेश्युशराष्टम्या रपि arrears एव पौरेमासौपदैेन यह्णात्‌ तस्याः पुरस्ताश्चत्रहे vareut arafa प्राप्ते |

CRW एकाष्टकाश्न्दस्य माष्युत्तराष्टम्यामेव प्रयो गात्त- स्याञ्च सव सरपन्नौलेगोपक्रमे स्ठतत्वात्‌ माष्युत्तराष्टमोौख्खकरमा्ग- देवतायाञ्च, यां अनाः प्रतिनन्दन्ति राजिं धेतुमिवाथतौम्‌ | WITS या vat सा नो अस्त सुमङ्गलोति awa war vata TEMA | माथ्यत्तराष्टम्या एव एकाष्टकाल्रप्रतौतेखसवां कयसम्पत्यतुरोधेनोपक्रमो पसंहारयोः श्रुतवेन च माध्या एव पौणं- मासौपरिनामिधानात्ततः areata cfs सिद्धम्‌ |

अतएव स्बोऽप्ययमर्थवाद एवं ब्यास्येधः। यद्यपि दोषान्तरा-

भावारेकाष्टकेव दौचायां प्रशस्ता, तथाप्यान्तेलव्यस्ततलानमिभन्दकल्व- ङूपटोषजयान्तामतिक्रम्यापि Vara पर ane, माध्येकादश्रौ तु तदपेच्चथापि yea! एकाषटकाया दाद श्टोचो्तरषयोद ण- दिनरूपायाः क्थसम्पश्याऽगुगहोतलादिति ॥ eww tet

cana ॥ सोमे Afar न जुदोतौत्यादिना qearal- माम्मिहो चादोनां कलङ्गतवेन पयेदासः प्रतिषोधो वा दौख्ितख शतः । अवश्ये च रते दौचामुक्रिः। तद्यदि देवादिमा कारणेन BAYA: पूवंक्रियमाणावभ्यस्योत्कषेस्तदा का ङेऽग्रिहोजं AURA |

घश्डोऽध्यायः | ७७५

यावन्तं are श्ास्लवशेन दौचानुदत्तिः, तावत्कालं म जुहोतोति प्रतिषेधश्रास्लार्थावधारणदिति प्राप्रे |

काललच्णायां प्रमाणणभावादौ देव निषेधावधिः। तस्याञ्चा- मिटत्तवान्न कन्तेयमेवाश्रिहोजदि ॥ ६ ॥५॥११॥

तच प्रतिहोमः ॥ दौचायां eat targa अग्मिहोचप्रति- वे्ेऽपि अ्रभिहोजवाक्ये दौकितभिन्नश्य कनतुलाशुतेः काले तद- करणशनिमिन्लप्रत्यवायस्यावश्यकलान्तत्यरिहारायं गौणएकाले प्राय- चित्तपूवकं कायं एवाग्िहोजोमः । देवापराधटतदौखोत्‌क्षं तु सुतरामिति प्राप्ते ।

यावष्लोवादिवाक्ये कालाद्यवच्छिनललस्य जोवनारे मिमिन्तव- मित्यविवादम्‌ | तेषां च भ waneanfearfea तत्त्वेन तत्वेनावच्छेद कलं गौरवात्‌ | श्रपि तु श्ब्दतोऽ्यतोवा at निषिद्धः कालस्तद्भिलका लवेन । शायमा दिकाल विधेहि नियमविधिलात्त- दितरकालनिटृन्तिराथिकौ । एवं रएवित्ादिमा श्रश्चिकाणल- faafacfa | निषेधोऽपि चाज न विधेयकरियाङ्गश्त एव विव- च्ितोऽपि अविशेषात्‌, afay ofa विधेयक्रियाया भरकर णस्य तवाप्यावश्चकलाच्च । |

रतश्च थेव पशचर्थनापि गोदोहनेनावश्द्धस् प्रणएथनस्य न समसप्रथोजकलं, . afar सति तस्य कन्तृमश्रक्धतात्‌ । FATT न तदभावकृतं वेशृष्छमपि । एवं सोमाङ्गश्तेना पि निषेधेमावर्द्धस्य दौक्ाकाणलावच्छिन्लो वमस्य नेमित्तिकानुष्टापकल्ासुपपत्तः न

* विवक्ितोऽबिेषात्‌+-दति पाठः समोचौगः प्रतिभाति |

god भादृदोपिक्षा |

तदकरणे प्रव्यवाथादि | wat ऽपष्कामद्धेव चमेऽधिकारवद- दौच्ितस्येवाप्निशो जादावधिकारो निषेधपचेऽपि फशितो भवति ।

चदातु दौोकितो म ज॒ोतोत्ध्या प्रिहोजारि विष्येकवाक्धतथा पय दा सलमङ्गो करिषते, तदा we एव दौकितख्छ तजानधिकारः | wy सुख्ाकादलेऽनधिकारात्‌ seas कर्मना श्यम्‌ । एवं डेगदिनाऽवश्योत्कर्षेऽपि दौखावत्वश्य कथमप्यविग्रषानबु्य- काङेऽनधिकारख्य तुखतेम म ature प्रतिहोमकरकम्‌ ॥ १॥६५।१२॥

प्रतिषेधञ्च* ॥ ते saad यद्यदवसानौ योत्कर्षो देवादधिना केवे्षदा BS प्राभेऽग्रहोचहोम एव wwe: तदकरणे वा प्रतिहोमः काथः । ghar श्रवग्टयेभोकमोचितावात्‌ | चक्षु एतचा पुनराधेयखमितयेह्वाऽग्निहोच जहोतोति वचश, तत्मकरणाकार्‌- न्वायात्‌ सोमाङ्गतयोद वसानोयेश्डङ्गतयेव वा कर्मानरविधावक- मिति प्रष्ठ |

निषेघप्रतियो मिलेगा शिडो जादेख्पखितलाग्सद पेकितावधिषन- पंकलेनाप्यपपत्नौ कर्माकरविधायितानुपन्ेरोकोक्मोकेऽपि उदक खानोयेष्टिमरतोचाथा श्ावश्यकलात्पुवेवदेवानधिकाराशन प्रकति होमादिकरणम्‌। यदा तु zie warn यस्येति रौखिति इति त्पत्या टत्तदौ चोत्पन्तिकलमेव प्रतिषेधप्रयोजकं रूपमाच्चौषते, तदा दौकाभावेऽपि सव॑दा गिषेधप्रसक्रौ उदटवसानोयाया wafe- व्नमव्याहतमेवेति म vend प्रतिहोमादि ॥ ६॥५॥१९२॥

* gfature,—afa भाष्यष्टवः पाठः |

WSIS: | yoo

प्रतिशोमखेत्‌ ॥ ar wawete® xfaviawer रला चिन्तया विचायते । श्रव्रिष्टोमख्खाके ण्यो तिष्ठो मेऽवष्टयस्य शय- इाखात्पू्वंमेव करत्वेन तदुत्तरं TN करणे एकश्ेव eave रौखाविमोकोक्षरं गौणकारे करणम्‌ । श्राप्रातराञ्जतेः सायंशोमख्य मौष्वकालोवा चनिकंः । प्रातर्हामस्य घायकाशावधिवद्रौणएकाखस्ता- प्तिक्रमे सखकालकरियमाणप्रातरहेमिन सदह समस्य होमविधया WRT करणम्‌ । अवग्योत्वर्वेणनेकशोमकालातिपन्लौ त सर्वान्‌ सायदहोमान्‌ प्रातदमांख्च पकच्शोम विधिना समश्य होमविधिना च खकालक्रियमाण्होमेन सह तन्व कुर्यात्‌ a सातिपन्तिक्रमेण होमानां प्रमेरेव करणं श्यम्‌ । एकरैश्रकालकलेम समश्य Gare होमविधिवेवर्थमरसकङ्गेन चनेकदशेपू्ेमासाविपन्तिमिमि- लक पथिषृददेव BUY करणामुपपन्तेः |

अतएव सर्वाम्‌ सायं होमान्‌ सायङ्काले प्रातर्होर्माख प्रातःकाज्ञ- एव ुर्वादित्यपाख्षम्‌ । खकाशक्रियमाणोमात्‌ पूवंमेवातिपन्न- होमानां awe । एवं षोडगिखोषवति कतौ we समया- श्यषितकराल्लौगलेनाव्रयस्त arta कियमाणलवासस् दितौयदिने छत्व प्रातरहामस्देव पूरवेोक्रविधयाऽनुष्टानम्‌ | श्रनेकशोमकालाति- पक्लावपि तथेव |

ग च दूर्जपूरंमाख्योः पौशंमासोपकरमयोरेव fafeaet: we साधनत्ववस्छा यसु पक्रमयोरेव STANTS aa सथोरेक फलसाधनत्वस्य कम्परसजेव्यमिधामात्‌ षोडशिनि सायंशोमे श्रमधिकारे कथं परातहे{मिऽणधिकार इति वाश्यम्‌ । प्रातस्तु षोडशिनो ति जेभिनि-

gos wigetfaant |

सूचना देव सायमुपक्रमकलस्य नेयत्याभावप्रतोतेः। श्रतएव छृताचिकोदहाटनेऽपि यश्युद वसानोयायाराजौ करणं तदा प्रात- हेमानुष्टानं जेमिनिमते नानुपश्नम्‌ ॥ en Lng

safari ॥ भिन्ने जोतोत्यादिप्रायिन्तं मेमित्तिकमपि फलापेचायां प्रकरणात्‌ sara निमित्तमपि भेदनादि 4 शलौ किककपालादेः । प्रायदिन्तसमास्थावलेन क्रलक्गश्तकपाख्चादि- भेदमनिमिन्तवेग ्छपरिाैतवस्ेव Rat सखतन्तादृषटकण्पने गौरवात्‌ ॥ ६ ॥१५॥९५॥

TIS ॥ व्यापन्लम्यु wats वाक्ये श्रुत्य ॒व्यायन्न- शब्दस्य यदार्चाणामभोच्यं केशक्ौटावपन्ञादि तदर्थः, ava तेषां प्रयोगादिति शिष्यहितायमुक्म्‌ ॥ १॥५॥९६॥

विभागश्रुतेः ॥ च्योतिष्टोमे दखिएाद्‌ामात्‌ प्राक्‌ afeua- मामा तदेश कच्छं टला प्रस्ता खद्गाटपरतिहन्तपरस्लोढक्शां मध्य यथयुद्राताऽपच्छिन्याददकिणं तं यज्नमिष्ठा तेन grade तच agar पूवैञ्िन्‌ दास्यन्‌ स्याद्यदि प्रतिहर्ता सववेदसन्दधाथ्दि भरस्तोता ब्रह्मणे at ददादित्थादिना तन्तत्कत्तकापच्छदे निमिते mafan श्रुतम्‌ । तचरापश्छेदोनाम fared फलमेव, यदि वा TAA क्रिया, SANT तश्जनकक्रियाकन्तेल्वादेवाज तत्क लन्यवहारः | तसां चान्यतरक्रियाजन्ये उभयक्रियाअन्ये च विभागे एकेकस्चापि प्रत्येकमेव कर्त लमिति शद्गादढमाचनिष्टक्रियाजन्यविभाग इव उभयनिष्टक्रियाजन्य विभागेऽपि उद्राटकन्त बब्यपदे शो पपन्तेभेवत्थेव तजापि प्रायञ्धिन्तमिव्धुत्तर विवचया प्राणते ॥ १॥ ५॥१९०॥

षद्छोऽध्याथः | 8७<

तच विप्रतिषेधात्‌ ॥ यौगप प्रायखिन्लदयम विरो धोत्छसुखये- मेव । प्रतिशचेपच्छेद निमित्तं fe सव॑खदानं उद्भाजपच्छेदमिमिन्त पुनः प्रयोगेऽपि शक्यत एव कन्नम्‌ । wa वा दचिषोत्कषे विशिष्ट- पुनःप्रयोगमाच तश्चेमिन्तिकं न पुमरदाङष्पमपि | तस्यार्थप्राप्तवे- मानुवाद्यलात्‌ | श्रत: पूवंप्रयोगेऽपि शवंखदाने न किदिरोध- दूति प्रापने ।

न॒ तावत्‌ पूर्वप्रयोगे एव wae श्रसत्य्यदा च्छस्य मैभिन्तिकतवे द चिणोत्करषस्ेव yar शरव॑खदानेऽनुपपन्तेः । मापि पुनः प्रयोगे सवं खदामम्‌ । प्रतिडेपच्छदवति प्रयोग एव तदि- धानात्‌ । अन्यथा एकस्मिम्‌ प्रयोगे प्रतिहनेपच्छदे क्रतोस्तदत्वा- विग्रेषादु्तरखवंप्रयोगेषु सवसा पत्तिः । निमि्षवति प्रयोगे नैमि- न्तिकस्य देवादकरणे प्रयोगान्तरेऽपि तदापन्निः । wat विरोधाद- दािष्छस्वं खदा चिष्ययो विंकश्य एव । पुमः प्रयोगमाचं परमविरो- urgqaaa | तेनापि विकण्यं कचिदिच्छन्ति॥६॥५॥९८॥

पौर्वापर्य ॥ यदा mae निमिन्तदयसन्निपातसतचासश्नातविरो- धित्वादाद्यनिमिन्तकमेव नेमिन्तिकम्‌ । श्रय वा नार शास्द्थस्य खामान्यविग्रेषारिरूपतया वलावलं, मापि प्रमाणतदभावङूपतया | उभयोरपि समत्यैव प्रमाणत्वात्‌ | श्रनुष्टानवेलाथां vated म श्राखार्यावधाणयाखम्‌ । sat fanned एवेति प्राप्ते ।

यथेव faa इादशश्रतं गेमिन्तिकेन सव॑स्ेन बाध्यते, परत्वात्‌ | तदखेम स दाद्‌ श शत विधेनिमित्तरडहितप्रयो गविषयत्वकश्पनम्‌ | तथेव परश्ापि नैमिन्तिकत्वेन ge नेमित्तिकस्यापि warfare

४८० भङ्दौपिक्ा |

बाधः, पूष्वमेमिन्तिक विधेश्च परनिमिन्तर हितप्रथोगविषथलकश्पना, तददेव शानुष्टानकाखौनमेव पौर्वापथं शासार्थावधारणवेला्थां yay व्यवस्धितविषयत्वकं्यनेति a कथिद्धिरोधः |

मं च सश्रातविरोधितेनेह परविश्चानस्यानुत्यत्तिः । शापक WATTS HUTT तदयोगात्‌ । TEAC प्रमां पूरवप्रमाफेनेक- वाश्चतया स्ञाथेबोधजगकम्‌ । येन॒ तदु पलो विवेन तद्‌ानुगष्येन ada) अत छन्तरमेव भिरपेचवयोत्यथमानं पूर्वग्रमाश्स्य पर- निभिन्तवद्मरथोग विषयतां शे fara कश्यथतिं |

aq yaaa fae परप्रमारखं पूवं मिमिष्तवत्मथो ग विषध - att fre किमिति a कचर्पयेत्‌ । म qe faanteea नेमिन्तक इव निरवकाश्रवभस्ति। उभयोरेक्रैकमिभिष्तकप्रयोगे सावकाशलादितिवाश्यम्‌ | पृरवेजिमिन्ोपनिपातवेलायां परप्रभाण- same नियमेगोपस्ित्यभावेम धर्मिंन्नामाभावान्लद्तस्च पूर्व- निभित्तवत्रयोग विषयत्वे fare कश्य यितुमश्रक्यत्ात्‌ | परनिमित्नोपनिपातवेलायां gaffe चिक वित विकथलेन पुरःस्फ़नििकलाद्धभिंन्नानसेन तङ्गतमिथ्यालकण्पमे म किञ्चिदाध- कम्‌ । यदि तु परमिमिन्तोपभिपातो्तरमेव पूर्व्वं ferena- antag, तथापि यदा परभिमिोपनिपातोक्तर ga प्रमाणविख्मरण aise मिश्यालकश्यभानुपपन्तरवश्यग्धवन्ते पूरवे्माणसमरणं कश्यम्‌ । WHY तु यदा Saag पूर्वप्रमाश- सरणं, तदा तस्य मि्यालकस्पनेऽपि विद्मरणे परमेमिन्तिककचै- araerara किञ्चित्कख्यम्‌ |

The Society's Agents=

Mr. BERNARD QUARITCH, 11, Grafton Street, New Bond Street, London, W., AND Mr. OTTO HARRASSOWITZ, 8००६8४४8, Leipsiy, Germany.

LIST OF BOOKS FOR SALE

--AT THE LIBRARY OF THE

fAsiaTic pociEty OF PENGAL,

No. 57, PARK STREET, OALOUTTA, AND OBTAINABLE FROM

भाः

of the 20809८18 being out of stock. the Fasciculs being out of stock. -- BYIBLIOTHECA INDICA.

~ Sanskrit Sertes.

*Advaita Brahma Siddhi, Fasc. 2,4 @ /10/ each हि Re. 1 Advaitachinté Kaustubha, Fasc. 1-3 @ /10/ each ~- sas ००० iL Agni Purina, Faso. 3-14 @ /10/ each sie 0 Aitardya Braéhmana, Vol. I, Faso. 1-5; Vol. 11, Fasc. 1-6; Vol

III, Faso. 1-5, Vol IV, Faso. 1-8 @ /10/ each ०७७ ००० 14 Aitareyalocana “hee Ano Bhashya, Faso. 2-5 @ /10/ each se ..„ 2 Aphorisms of Séndilya (English), Faso. 1 @ 1/ by ss ‘a Astasihasriké Prajfiapiramita, Faso. 1-6 @ /10/ each ०० 38 *Atharvana Upanishad, Faso. 3-5 @ /10/ each ०९५ ee 1 Atmatattvaviveka, Fasc. I 69 a -0 Aogvavaidyaka, Faso. 1-6 @ /10/ each 3

_ Avadina Kalpalaté, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Faso. 1-6 Vol II, Faso. 1-6 @ 1/ each oe 11 A Lower Ladakhi version of Kesarsaga, Faso. 1-3 @ 1/- each Balam Bhatti, Vol. I, Fasc. 1-2, Vol. II, Faso. 1, @ /10/ each Baudhayana Srauta Sitra, Faso. 1-8; Vol. II, Faso. 1 @ /10/ each *Bhamati, Faso. 4-8 @ /10/ each Bhétta Dipika, Vol. I, Fasc. 1-5 @ /10/ each Brahma Sifra, Fasc. 1 @ /10/ each Brhaddevaté, Faso. I-4 @ /10/ each Brhaddharma Parana, Faso. 1-6 @ /10/ each Bodhicaryavatara of Qintideva, Fasc. 1-5 @ /10/ each Qatadiisgani, Faso. 1-2 @ /10/ each Catalogue of Sanskrit Books and MSS., Faso. 1-4 @ 2/ each Qatapatha Brihmana, Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. II, Faso. 1-5 Vol ITI, Fuso. 1-7; Vol. V, Faso. 1-4 @ /10/ each Ditto Vol. V1, Fasc. 1-2 @ 1/4/-each ... Qatasdhasrika-prajfiaparamita, Part I, Fasc, 1-12 @ /10/ each ४ 9(कपारकाह् Chintamani, Vol. II, Fasc. 1-26 ; Vol. III, Part I Fasc. 1-18, Part II, Fasc. 1-10; Vol. IV, Fasc, 1-6 @ /10/ each ... 3 Ditto Vol. IV, Faso. 7, @ 1/4/ each = a Qlokavartika, (English), Faso. 1-7 @ 1/4/ each 9 (19168 Sitra of Apastamba, Fasc. 9-17 @ /10/ each = . Ditto Qankhiyana, Vol I, Faso. 1-7; Vol. II, Faso. 1-4; Vol. ITI, Faso. 1-4; Vol. 4, Fasc. 1 @ /10/ each Ori Bhashyam, Faso, 1-8 @ /10/ each Dana Kriy& Kaumadi, Faso. 1-2 @ /10/ each Gadadhara Paddhati इ 8188818, Vol. 1, Faso. 1-7 @ /10/ each Ditto Acirasara, Vol. II, Faso. 1-3 @ /10/ each *Gobhiliya Grhya 8८४७, Faso. 4-12 @ /10/ each Ditto Vol. II, Fasc. 1-2 @ 1/4 /each | Kala Viveka, Fasc, 1-7 @ /10/ each । 8५९०६८४, Fasc. 1-6 @ /12/ each Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ 1/4/ each Kirma Parana, Fasc. 3-98 @ /10/ each Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ 1/- each *Lalitavistara, Faso. 3-6 @ /10/ each sid Madana Parijita, Faso 1-11 @ /10/ each , Mahi-bh&sya-pradipodyota, Vol. I, Faso. 1-9; Vol. II, Faso. 1-12 Vol. III, Faso. 1-8 @ /10/ each भ soa Manuntika भु he Fasc, 1-8 @ /10/ each Markandeya Purava, (English) Fasc, 1-9 @ 1/- each

ee @ + © € 2 @ ¢ © ¢ +~ @

= Om

|

> OO Ol = > |= =+ (>) © 08

| LTP

eee

© 4 00 @ bo ©

=

Complete copies of t copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some marked with an asterisk > eannot be supplied—some

(कं punt QD 0 & @ *#> &2 ९९ TBO क® क 02 @#> ©> ©

वि "अ Lz =

बदटोऽध्याबः। | ॥ 1

तथा चायम क्रमः | परमिमिन्तोपनिपाते नेमिन्तिकवाक्धार्थ- श्वानं, ततः पूवं विश्ञानस्मरण, ततः पर विज्नानश्य तेन सड विरोध- श्वान, ततस्तनापेशावुद्यातमेन विन्द वसेन चतु थणे yawns भान्तिवकश्पमा, विरोधज्नानद्राचां तदुलरं वा परनेभिन्तिक- वाक्धाथस्मरणकश्पनेति न विरोधः । am सिद्धं परेश ye वाध दति ॥९१।१५॥१९॥

यदयुदधाता ॥ masta यथद्गातुरपच्छेदो जघन्यशदा afafan- युमःप्रयोगे waa देय, न तु इादश्रग्तम्‌ । परनिमिश्रया- तात्प asia दे यतेन प्रसक्षलात्‌ | तच घ्या दित्धनेन weedeat परनिभिकषपातातपूवै Fase प्रसक्त, तद्देव दिणालेन विधानात्‌ । दइाद्ग्रश्तद्छ yafafatna बाधितत्वेन Zara: |

sag द्यपि eienucifwen cfeutentas वा पूरवप्रथोगे वस्तो बाधितमेव, तथापि परनिमिनश्तपातात्पुवं बाधन्ञानाभावा- देयत्वेन प्रषष्ठिने काचित्‌ wher: । यदा तु प्रतिरह्पन्डेदो जचघन्य- स्तदा तस्िन्ञेव wath सवसं देयं, न तु पूर्वापच्छेदनिमिष्तकः पुमः प्रयोगः कायैः । न च स्व॑सख्रदानेनादाचिश्यस्येव विरोधान्तहासेऽपि पुमःप्रयोगबाधे प्रमाणाभावः | अदाङ्िष्यपुनःप्रयोगयोः खमु चितथो- रेव भेमिभ्षिकलेन एकाभावे इतरस्यालुपपत्तेः । अतच ययैव पल्बाः अऋभ्रूणामभावात्केगरानामपि म वपनं aT विवदित- तल्ान्तयेवादाचिष्छाभावे पुनःप्रयोगच्याष्यभावः |

यद्यपि च दिणोत्कर्षस्य पुनःप्रथोगाङ्गतयथा विधानस्यावष्यक- area पूर्व॑भथोगे अदा दिष्ठस्ांपाप्तलाददकचिणन्मित्यस्यानुवाद-

61

gx UTset faa y

aqua । तथापि wfwararefadaefeemt पुनःप्रोग- शोप दति Tea |

agag सखोममपभन्धेतिवत्‌ षाखिकागुकादव्वेऽपि पुनःप्रयोग- लोपे प्रमाणभावः। न च तस्य शङ्ष्टद्रवयमानोपद्ष्टलान्न wis कानुवा त्वमिति वाच्यम्‌ | सं्ष्टदरयमागरेऽपि feat श्रावश्यक- त्वेन पाकिकानुवादल्वाजिवारण्णत्‌ |

वस्त्व मायमचुवादः । तज तदश्ादिल्यनेन पूरवेप्रयोगे दातब्यदकिणायाः पुमःप्रयोगाक्तया विधानेऽपि पृवप्रयोगाङ्गगत- win तस्मिन्नपि तस्या श्राव्षकलनेनादारि्चप्रा्यभावात्‌ | म चेवं gaya नोतिष्टोमल्ादेव दादश्रश्रतादिरूषदजिण- mye: ay तदृद्यादि्यस्य वेयध्येमिति वाच्यम्‌ । ae We एक विं शत्येव्यादिपखकर णेन पुमःप्रयोगे इादश्रश्रतारेरपि meat तज्ि्ठत्य्थलेन WUE | उद्वातुजेधन्यत्ने सववेदसप्रा्ययेलाच्च । `

ल चेवं के शशन्यायेन पुगःप्रयोगवाधः | तच इम्डेन सादहित्य- च्योपादेथ-केग्र्ाच्चगतलेनो कलात्‌ सारित्यावच्छिस्यव करिया कयन प्रयेकं तदक्गलाभावात्‌ । प्रते लद्णेकहायन्योरिक्मपनयदेव- तान्सरसंथो गयो रिव च प्रत्येकमेव क्िधाश्वयादेकवाक्योपाटानादिना पञ्चात्‌ शादहित्यावगमेऽपि नेकोपे ae लोपः। न ्ारण्छासम्ध्रवे एकहायनो शोपः, SIVAN रैवतागम्सरसंयोगाभावे wary cw: | प्रति हन्तः Wa पूवप्रयोगे waa दवा पुमःप्रयोगेऽपि तदेवमिति बिद्धम्‌ | |

यदा MWA उद्गारमा चापन्डेदस्तन्निभिश्कदितोयप्रयोमे

WETS: | s=R

च nfayiawicaer ava सवैङामेव देयम्‌ । नेमिन्तिकलेनं -जित्यदखिशाबाघधकलात्‌ । न च पुनःप्रयोगस् प्रायञित्तया पूरप्रथो गाक्गवान्तच तदद्यादिव्यनेन च पूवेप्रयोगाङ्गगतदशिराया- ए शेन्तरप्रयो गटलिलमाजविधानादङ्गश्एविरोधन्यायेनाङ्गग्डतपुमः - प्रयो गाङ्गसवंसखद चिणाबाधेन प्रधागन्तपूवप्रयोगाङ्गदचिणाया एव रेयत्वसुचितमिति वाश्यम्‌ । श्पवंविधिलाददृष्टायेलादिदोषप्रसङ्ग- गो्तरप्रयोगदत्िदकिणयाः पूवप्रथो गाङ्गत्वानुपपन्तः। अतस्तस्यापि पुनःप्रयो गाङ्गवात्परेख नेभित्तिकेन ye बाधात्‌ स्वखमेव देयम्‌ ॥६।५।२०॥

अगण ॥ दाद्‌ शाहाद्यदगेणे avatar कस्िंखिदइनि SRA भवति, तदा SHAW Varsha: | Yarns दाद प्राहपदवाश्यवेन फलसाधमलान्तस्येव प्रायचिन्तादिरूपाङ्ग- ग्राहित्वात्‌ । we वोत्यन्तिवाक्धे प्रत्येकं करणएल्वावगमाद्‌ दाद्‌- श्रादपदेनापि च समुदायिनामेवोक्ेः प्रत्येकमेव we प्रति करणत्वम्‌ | एकपटोपादामाचच कर्णानां we) श्रतखाङ्ग- ग्ाहिवमपि प्र्येकमेव । तथापि यत्‌ क्रतुसम्बग्ध्यद्गाताऽपच्छिन्द्यान्तेन कतुना यजेतेत्यर्थावगमादुद्गातुखच UNV श्वंसाधारणएवेन स्वा- टृत्तिरिति ara

गोद्रातुः क्रतुसम्बन्धो विव्ये, रपि तावश्यकलाद्यत्‌क्रतु- सम्बन्धि हिष्यवमानाथें प्रसपंणमुद्गाताऽपच्छिद्या न्तेन, क्रतुना यजे-

* इत्थमेव पाठः सर्व्वत्र | Veda उद्राताऽपच्छिन्द्ात्तन,- दति भवितु- मुचितम्‌ |

9८ भादुकोपिक्षा |

तित्थर्थावगतेस्तस्च च ufage भेदेन agera एवाषन्तिः। तस्सुत्धाया श्रपि च त्ुत्थाव्यवडितोष्छरमेवाटत्तिः। aye करणब्यतिरेकणशे तरसुत्यायामनधिकारात्‌ | श्रतएव पूर्वाङ्गानामण्यच माटन्निरिति ध्येयम्‌ ॥ १॥५॥२९॥॥

इति ओखण्डदेवशृती भादृदौपिकायां qa पञ्चमः We: Il

ASIST: | ४८४

चथ षष्ठोऽध्यायः। षष्ठः पादः |

[1 ae | ^ ५ १

खज्जिपाते ॥ दशेपूणेमावादौ awe: चरतः, वासिष्टादौगां माराशंसो fate: प्रयाजसनुनपादन्टेषामित्थादिमा । अन हि तमुनपातं यजतोत्यनेन एकदे nae fa fairey ee fafera दितौयप्रयालस्य करमेण शखाभेदेन समाश्रातयोनेराश्रंस- तनूपाम्‌मग्लयोरव्यवस्या विकश्पेन दितौयप्रयाजसंबन्धितवेन प्रा्नथोर्वासिष्ठसंबन्धमाजं मराश्सस्य करियते । sava aries इति तद्धितो दितौयप्रयाजपद चानुवादः | aay परिगरेषादेव तमुगपान्‌- मन्ते अन्यसम्बन्धसिद्धेस्तनूनपादन्येषा मित्यपि षोड्युत्तर दति वद्मुवाद एव |

न॒ च HUMES GARTH पाठेऽपि दशंपूमाखप्रकरणे पाठाभाव इति कषाश्चिदुक् युकम्‌ । TATE Titan वेशतनारा शंषमन्छपाठेऽपि नराशंसोऽप्र WAU वे विल्यद्य दग्पूषं- ABWATG पाठात्‌ । अ्रतएवाश्चलायनादिभिरपि asa ख पटितः। यत्त॒ नरा शंसवाक्धे दितौयलादिविशिष्टप्रयाजाग्तर विधिखस् च afaseafaaa विधामादन्येषामभाव दति) तन्न । तथा सति समिध्यागोष्तरत्वशूपदिनोयत्स्य नराशंसयागे विधानेऽपि वासि- हानां तनुनपाद्यागनाधे प्रमा शाभावान्नर शंणोन्सरं॑तत्करण्ण पत्तेः |

ect मादौ पिका |

न॒ fe दितौोयपदेन तत्काय्थकारिलेम नाराग्रसविधिः, येन तेषान्तनुनपादाधः maga) तथाल सिद्धान्ते वासिष्ठानामण- रेश्यतवेन वाक्यभेदापत्तेः |

न च तनुमपादन्येष भिल्यनेनान्येषामेव तनुमपाददिधानाद्वासि- erat तद्वाधोपपनत्तिः। तस्येकदाक्यलेनो पपन्तौ वाक्यभेदाक्गौकारे प्रमाणाभावात्‌ । विथिष्टविधिकर्मान्तरकश्पना गौ रवपसङ्गाञ्च । अतः पूर्व्वाक्प्रकारेण wae वासिष्टसंबन्धविधानेम कण्पभेद- छपपादनोयः | ख च दौचणौयादिदाराऽनेकनकेषु wifey प्रान्तः । अतः सादो भिन्लकण्यानामणभिकारः उत समानकश्या- मामेवेति चिन्तायाम्‌ |

अविरेषादधिश्लकश्यानामपि । न चककल्पकर एऽन्यषां. aqe- nay.) वासिष्ठाना मिद्य मन्त्रस्य शङद्धवासिष्टायंलविधाने, प्रकरण बधाद्यापत्तेः, क्रतुय॒कपुरषधमले च॒ परिसङ्खापन्तेवासिष्टलस्ड नराश समन्ते ela वेश्वामिचविधानात्‌ शाक्तात्कतेरि परिश्छेदकलेन विधानायोगेऽपि प्रयोजककटेन्तयजमान परिच्छेद कलेन वासिष्टत- विध्युपपत्तेः। सजादावौदुम्बरौखश्नागवदे कवासिष्टकटे कलेऽष्न्येषा वेगश्छानापत्तेः । अतो भिनक्ञकल्यानामष्यधिकार दति प्राप्ते |

विकल्पेन प्राप्यो निंयमायंतेन वाक्वसाथक्योपपन्तो नियतप्राप्ना- प्रा चि्टग्याटत्तिरूपपरिषद्याफलकलायो गादा सिष्ठो ग्रेमेव प्रमा श- न्तरवश्रादासिष्ठाभिल fara जसाधनोग्धतदगरेपूषरमा साङ्गगतदितोय- प्रयाजदारा नराश्समन्् विनियोगविधि: | wry मराग्रसमन्तस्या- afasy विनियोगाभावादेव निटृत्तिरिति न तत्परि बद्यायावाक्छ-

घष्ो ऽध्यायः | acs

प्रन्तिफलचत्म्‌ । way faanrrafint एकाङ्गगतमन््रपाठे दतरेषां कलानापन्तेः समानकश्यामामेवाधिकारः ॥ १॥१।१॥

वचनान्त ॥ एतेन राजपुरोहितौ साथुव्यकामौ थज्ेथाता- भित्यत्रापि न भिश्कलरूपयोरधिकारः। wee थगपदधिकरणए- वचनवेन पददयेऽपि खखणाटकत्वात्‌ । तदमङ्गोकारेऽपि वा साहित्वबोधाये पददये अचणाथा श्रावश्धकलाश्च | wera टेवता~ लादेर््यास्यठन्तिलामुपपम्तेः | AAR एवायग्तदु ्रश्चेकशेवः । aay समासादुत्पन्नं दिवचनम्तदयेटेव दिल्माइ | तस्माद्राजदय- afar <t पुरोहितौ समानकण्यावेव यलेयाता मिव्या्यः ve) -

दिबचनष्य विगेब्या्यिलदयुपत्पन्तेः उ्याधिकरणे च्त्यादित- लात्‌ एकस्यानेकस् वा राज्ञो डौ पुरोडिताविव्यपरः |

अय वैकगरेषङ्लेव तत्पुरुषः कायः | इतरया परदयाटृनि- प्रसङ्गात्‌ । रानपदपैयश्प्रसङ्गाख । श्त एकष्येव राश्चो दौ पुरोहिता वित्यन्वः |

gauge weureat प्रमाएाभावात्‌ पुरोहितं हृदोत इलुषारेव- दश्ायामेक्छेव विवखितलेनेकरा शचः पुरो हितदयाभावाख क्मधारथ- एवायमिति प्राप्रे ।

ब्राह्मणानामेव पोरोडहित्यश्रवणात्‌ क्मधारचानुपयत्तदंन- . एवाम्‌ । न च AW Teas Sau, युगपद धिकर एवचनत्वस्य निराूतलात्‌ | सा हित्धप्रतौ तेराशुमानिकलवेनापपयग्तौ शक्शायां प्रमाणाभावात्‌ ।. समाहारे परं एकलाग्वयायं पददयेऽपि षमुदाय- weufa विशेषः |

gcc भादृदोपिका 1

अस्तुतस्तु इतरेतर दन्देऽपि व्थाघ्यभावेन साहित्यप्रतीतेरानुमा- जिकल्वायोगा दवश्छं प्रतो यमानस्य ae यद्यपि लाचणिकत्वमा वश्छक- मेव, तथापि तक्ष्या एकश षेऽपि समामलेम सरवेपदेव्वावश्छकल्वात्‌ yaiwamt इन्दत्वो पपत्तिः । way ire: पुरोहितस्य च भिख- कर्पयोरप्यधिकारः। पुरोहितोऽपि च asa रान्न: । पुरोहितल्श्च ससम्बन्धिकत्वेन रान्रमरतियो गिकल्वावश्छम्भावे ference थो गिकल्रूपसायुव्यफलकलस्यान्यजानुपपनषेः । we वाऽन्यख्यापि | fused च यद्यपि ग मराशंसमन्छे, राश्नोऽलुरोघेन पुरोडितस्यापि नराशंससमानकण्यष्टेव सम्भवेन ताद्श्योरेव तयोरधिकारोपपन्तः। तथापि सोमफलचमसरूपभिन्नकल्ययोरप्यधि- कारः | तज्ापि न॒ fan) we: प्राथभिकत्वाज्िमिष्लाख तन्नेमिल्तिकेन सोमस्य बाधात्‌ ॥ ६॥ NR wate से थे amare ऋलिन्न ईति श्रुतम्‌ । तज न तावद्यजमानानां खतुयजनक न वरूपशविक्कमादाय इयोः प्रथमाग्तयोः खमागाधिकरण्ेनाग्वयः। खामिसक्तदशा इति न्यायेन म्राप्नतया वाक्धवेयर्थ्यापत्तेः। अ्तोऽज खलिकूपदं परिक्रयक्रौत- विकूपरम्‌ । तेनापि च न यजमानपदस्य यागकर््तुभिनश्नाः, दयें खछामाना धिकरणप्छेनान्वयः । सात्मनि परिक्रथासमबेन बाधात्‌ | न च ऋलिक्‌ पदेन Tet वस्हतोये परिकयक्रोतास्तत्कायंकन्तुगमिधाय तेम सह यजमानपरश्वामेदाग्यः । Gat: परस्पराग्वयद्या-

* यागकवैभिघ्राःः-दति भवितुमुचितम्‌ |

WSs: । ete

खयत्पशलात्‌ । विशिषटकनेखचव्यापेख्वा तलत्काथेशचण्टाथा एव ल्विकुपदे Tae |

अतो यो Wat सोऽष्वयुरि तिवध्लचम्ये wfaque एव ane weft यलमानसंख्कारार्थतवेन तदिधौयते । यच्छब्दप्रायम्याभ्ां VAAN AMAA: | अतएव फलमुखलाद प्रारतका्यंकण्य- नाऽपि न ete एवं च खड्धिकामल्ाविेषान्नयाशामपि वर्वागामा लिष्धसंख्कार्यत्वावगतेख्छयाणामपि सथेऽधिकारः । अतएव दादशाहे WUC ब्राह्मणस्येत्यादि शिङ्गमपि शङ्कन्ते wi च अनमानसंस्कारकेरेव खलिकूपदार्थेः प्राहतक्रदपकारस्यापि fag: a तदथै परिक्षयादिभिः खत्विगन्भर सन्पादममित्यपि दरष्टश्चमिति प्राप्ते ।

भ्ापक स्मे व्यवदहिताग्वयकश्यनया शाब्दबोधस्य लाके इष्ट लादि हापूरवेविधित्वादिष्टरूपाप्राहृतकश्पमा दि रोषमभिथा aaa व्यवडिताग्वयेन सखरूपप्राक्षिमा चसुलनेन वा ऋ विद्कार्थस्येवोहष्यलव- मङ्गल्य यजमानाः कन्तारो विधौयन्ते । न चेतावताऽनलि्श् कल्यं we, यजमानानामपि wfage साधितलात्‌। वरणणादि विटश्नोतं यजमानमिननत्य परमतिदेशप्राप्तसुपदेशेन बाध्यते । न त्ेतावता- अबाह्जणकन्तैकलमपोति तदनुग्रहाय ब्राह्मणमाभेवाधिकारः । बारद्धिरादि दगेनन््हो नाभिप्रायेष neu que ot

वासिष्ठानां ॥ seat वासिष्ठो ब्रह्मा वेश्वामिबोषशोतेति न्द argena वाखिष्ठादि विधानान्तयोख ॒विदद्धकश्पत्वात्सत्ने विकण्प-

इति प्राप्रे । 62

४९० भाटदौपिक्षा |

य एव कञ्चित्‌ स्लोमभागागधौयते* स एव वासिष्ठ इत्थयंवादेन श्येन पदटस्येव विधिस्वायिष्ठपदस्य aqua स्तोमभागाष्टेटमाबपर- लावसायाच्छवधाथविध्यभावेन वेश्वामिरसमानकण्पानामेवाधिकारः।

wae तु य एव कञ्चित्‌ स्तोमभागानध्यौयोत ख एव ब्रह्मा भवेदिति avenger तस्य विधिषाङ्गोकारेण वासिष्ठो age तदथेवादलाच्छक्यायेविष्यभाव इत्युक्तम्‌ ॥ ६ ॥ ६ ॥ ४॥

AAUITS | Banas, परर्थेवां एते खभ खोकं यन्ति ये अनादडिताग्रयः सजमासत दति विधौ सचगदणस्य प्रकरणेन सङ्ोये प्रमाणाभावात्‌ सवंसजेष्वपि श्रनाहिताग्नौनामपि आ्हिताभि- खडितानामधिकार इति मन्यते |

अत एव सारश्जतसजवदेवेतरसवं सजव्यतिरिक्रविषयमेवाधान- मतात्मनेषदम्‌ | इष्टिसोमोत्तरकाणता तु mayerea कञ्चिष्ताद्शं दृष्टिसोमकर्तारमपेच्छोपपश्नेव। न हि तजेष्टिसोमसमागकर्तकलमपि विधौयते वाक्यभेदप्रसङ्गादिति प्राप्ते |

एकपदोपादानेन वाक्यभेदाभावादि ्टिसोमसमानकन्तैकलाव- TANT चाधामगतात्मनेपदानुरोधादाहिताभ्रिमाचकन्तैकल्वावगतेः सारसखतसजे प्रकरणश्य विधिवाक्येन च त्रौद्यादिवन्तजेैवानाहि- तापनेरभ्वलुश्चानाद्‌ात्मनेपदानुरोधेनेवेतरसजेषु श्राहिताप्नौनामेवा- धिकारः ॥१॥१॥५॥

जुकादौनां ॥ जह्ादिष्वात्मनेपदाञ्रवणादौदुम्बरौसंमानवहुणए- are यस्य कस्य चिद्यजमानस्य पाजेरपि शजेऽधिकार इति प्राप्े।

* च्मधघधौोयोत इति सम्येचोनं प्रतिभाति |

षष्टोऽध्यायः | Ber

यस्यैव पाजेडपक्रान्तः प्रयोगस्तस्येव यजमानस्य खज्प्रयोगमध्य azteca थदि तत्याजैस्तस्य दाहः तदा सचरवेशष्यम्‌। यदि म दास्तदा श्राहिताभ्रिमभ्रिभिदंरन्ति यज्चपाचश्च द चिणे इते ज्क- मासाद यतौत्थादिना विहितस्य पाचप्रतिपन्तिपूवंकष्य पाचशणक- दास्य लोपप्रसङ्गः। रतः साधारणान्यन्यानि पाचश्युत्याद्य खचेऽधिकारः ॥ १॥ ९॥ ६॥

पुरुषकल्ये ॥ arg fanfry सप्नदश्र साभिधेनौरनुग्रयादिति शुत, तास वेश्छस्यैवाधिकारः। प्रषटतौ exe वष्ठसतेत्यनेन तत्तदिरूतिष्ठसापतदभ्वालुवादेन वेश्यस्य कलेन विधानात्‌ । वेश्लोरेगेमा पूव॑षाप्तद श्छ विधौ पांचदश्यमाधापन्तेः। वा सिष्ठानामित्यज ` तु व्यवस्ायलान्तथाऽङ्गी करणमिति re wey tena साप्तदश्यानुरोधेन aaa ताखधिकार दति प्रापने |

सामिधेनोषाधनोग्तसाप्रदण्सोद भर विशिष्टोदेशापन्तः, साप्तदश्य माजोदशे च॒ विशत्यपूवंषाधनोग्धतसामिधेनो नामेव विशि्योप- स्ापकाभावेनानुवादायोगात्‌ यपसाप्तदश्यादावपि विधानापन्तेः, प्रकरण्णानुग्रहाख वेश्सोदेशेनेव तद धिकारकदशेपूणमाससम्बन्थि- सामिेनौटन्तिवसम्बन्धेन साप्तदश्य विधौयते । श्र्थाश्च awe मिमिन्तलं विरतौ चानेमिन्तिकायं पुनः अवएमिति सर्वाधि- कारः NEUE HON

fa Shawtaandt भाहदौपिकायां Gee षष्टः पादः ।

SER भादरदोपिश्चा |

चरथ षष्ठोऽध्यायः

WAM पादः |

wart ॥ विश्वजिति सखव्वेखन्ददातोति तम्‌ । aw पिषा- दौनामपि wfaaa सख्लशब्दवाश्यत्वाद्धगवदेव दानम्‌ । न 4 पिबारिषु थये विनियोच्धतरूपस्तलस्व, खामौ रिग्यक्रयसंविभान- परिहाधिगमेष्वित्यादि खत्वहेलभावेना सम्भवा ग्थिदलाद्तिरेकेषा- करोयत्वाभावात्छत्वत्यागरितददातिकमल्ासुपपल्तिः। कन्यापुज्- दानादेरपि खृतिषुक्लेन awh: खवाङ्गौकारात्‌ । we वा तदनुरोधेव परद्खवापादानमेव दाभपडाथे इति ATW |

परविधेथौ करष्माभे शोके दानश्रष्दप्रयोगामावात्छलत्यान- पूवकपरद्डलापादानमेव (दागपदारथंः। न च faust खले परमार मस्ति | Gautama | कन्यादानादौ ददातेरगौणलात्‌ । न चेह ANG युक, सशब्दस्य सलाखयोग्तधनपरलेनाष्यपपन्तेः | far स्वशब्दः प्रत्येकश्रत्ेवात्रो यश्चातिधनेषु aati wate- गततेकशक्धतावच्छेदकाभावात्‌ । अतद्यकस्मिम्प्रथोगे एकश्चेवा्श्च ग्राद्यलादइदात्युरोधेन धनस्यैव ग्रहणम्‌ ॥ ९॥ ९॥१॥

न मिः ॥ येषं महाष्थिवौ त्याः सावंभौमधनलवाग्तेन्‌ दानमिति प्रा |

BEIT: | ७९३

खाव॑मोमख्वापि भ vet खलम्‌ । जवस्तापि शचुखामिकधन- @urfefaaa एव स्लोत्यादकलात्‌। महाष्रयिष्यां त राव्यमाका- धिकारद्येव जयेन amen we fe सखविषथपरिप्राशनं कष्टकोद्धरणरूपम्‌ | तज्िमिन्तकं च॒ ae कषेकेभ्यः करादानं qapay दष्डादानमित्येतावग्याचम्‌ | न Saran तस्यां खलम्‌ | aware वनगतढणकाष्ादावपि खल्वापक्मो तज सखननोत्पादकपरि- कयविधिविरोधापन्सेः | तदिष्ण्वप्रजादिग्टहादिभ्बपि खल्वाप | agra देया माणष्डखिकेनापि मण्डलम्‌ । परिक्रथादिशय्ं meee तु देयमेव ॥ १॥७॥ ९७ |

अकालात्‌ ॥ अश्वादथः केषरिणणोऽपि न wig Sar: न करिणो दाति नोभयतोदतः प्रतिरटह्ातोति तेषां पयैदासात्‌ । यद्यपि चानारण्या तेनानेन रागतः sea मिजरादिभ्भोऽश्वदानसश्य, यथा+ आद्धे दिण्णं ददातोौत्थादावनियमेन विडितच्यापि चाश्चविषये रैच्छिकद्य gaa प्रतिषेध एव क्रियते, तथापि विश्चजित्मकरष्छेमानेन gage एव । wares नियमत एव sizrra विदितत्ेना्श्ाओेऽपि ततडन्तर्ेधतथा fatuae विकष्य- ब्लापरिहायंलात्‌ | ऋआावश्छकौ Sa वाक्यदयकख्यना । इतरथा- इऽखप्रतिग्रहेष्छधिकरण्णदौ शो किकाश्वदाननिषेधकथनातुपप्रकने; | गोभयवादतः प्रतिगक्ञातौति gears: प्रतिषेधो दानशक्रशया वा पैदा दद्यप्यवधेयम्‌ ।

वस्छतद्ु weawa नेमिन्तिकस्य सर्वंखदानस्यानेमिन्तिकत्वाध्

* तथा, इवि पाठः समौचौनः प्रतिभाव्रि।

४९४ भाटदोषिका।

विधेयत्वस्य वच्छ माणत्वात्‌ प्रकृतौ च दकिणर्थभागे द्च्छयेवाश्नानां प्रसक्रिरमारग्याधौतेनेव तन्निषेधोपप्लौ भ विश्वजिश्रकरणे वाक्यान्तर कल्यनमपि | श्रत एव ज्यो तिष्टोमतददिकारामङ्ग सर्व॑स्व- दानेऽश्वानां दानमिष्टमेव ॥ ६ ॥ ० ॥ ३॥

नित्यलाश्च ॥ यक्किञचित्पुरुषस्य भोग्यं खङुप्याङुणग्रयनाखन- गवादि, aed ददातीति शास्त्रार्यावधारण्णद्यस्यापि यन्नासि सोऽपि तदजेयित्वा दथाद्धालये विधिलाभादिति प्रासे |

षष्टविधिप्रकारापन्तेश्ोदकप्राप्तदानानुवादेन स्वतामाचविधा- मा्रसिद्धसखलेव्वेव weet श्रप्रसिद्धस्रलाष्णनाखेपकत्वा- नुपपन्तेश्च माजेयित्वा देयम्‌ ॥ ६ ॥ € ॥ ४ i

शूद्रख ॥ wate त्यये वा परिषारकलेनावख्धितः शद्रोऽपि म॒ देयः AWTS सखलाभावात्‌ । परवश्लामभ्यपगमखम्भवाञ्च | गभेदासादयस्त॒ देया एव ॥ ६ ॥ ॐ ॥ ५ ॥

दचिणाकाले ॥ दकिएाकाले ae aa त्येव दानं न तु ततः प्रागपि यद्प्राप्नोपभोगं धनं तदनुपयुख्य प्रयन्नेन धारयित्वा देयम्‌ । धारणप्रयोजकते प्रमाणाभावात्‌ । afer तदानीं खल्वाभावादेवाशक्यं दानम्‌ । म च भाविन्यपि प्रतिश्रवण्णमाजेण स्लोत्पन्तिः। ana दत्तस पुनर्दानासम्भवेन, देयं प्रतिश्रुतं चैवेति विध्परिधण्यप्रसङ्गात्‌ | ददातेः समपंणमाजा यंते शचणाप्रसङ्गाच् | प्रतिश्रवषेन च स्लोपभोगान्यद्‌ानायोग्यता परं जन्यते । उक्रदान- नियमात्‌ । यश्चान्यदयौ प्रतिश्चुतमित्यन्यसम दाननगिषेधाश । नतु aa, भिर्वापवत्‌ ॥ १ ॥ ७ ॥ ६ ॥

षष्टोऽध्यायः | 8९५

श्रगशेषलात्‌ ॥ च्योतिष्टोमे afsart तदन्य्िन्यज सवेखदान- Arata तज दन्ता कथया । तच तु कर्मारम्भे एव Fear यजमाने- Mand धनं वचनाद्युवस्थापितं, ware say दकिणाथे चेति | तच we खला विशेषात्‌ जिविधष्यापि दान न तु दविणायं- भागस्यैव सर्वता । तस्य neat द चिण्ते स्वखदाग विधिवेयर्थ्थम्‌। तदभावे भागजयस्याप्यविशेषादल्िणएणथीऽयं भाग इति व्यवहारा- मुपपस्िः । श्रत प्रत्यच्चवचनोप दिष्टसवंस्द्‌ गवगरेन श्रतिदे प्रत्त कर्मगरेवलोपः | पदार्थानां प्रधानलादङ्गग्तदखिणातुरोधेग बाधश्च प्रमेयबलाबलन्यायेनानुपपनत्तवां fafyaact fret स्वेमन्यप्मरदो- यतामिति प्राप्र।

दचिषार्थेन निर्दिष्टस्य तत्छन्बन्धप्राप्तौ सर्वतामाचविधानेन शाघवमिति तस्येव सवस्य दानम्‌ । न चेवं प्रटतावपि ae दाना- पन्तेरज विधिवेयश्यै, इतरया तस्य दशिणार्थलानुपपन्तिरिति वाच्यम्‌ | यद्येतावता खविजोनाममेयुर पि तु सवस्वेनेत्यनेमन वचनेन द्वाद श्रश्रतेमामत्धसम्भवे तस्यापि दचिणयेलात्‌ । श्र दकिणार्थ- भागस्येव Zaasafad पूवंतमानि षड़धिकरणणनि war चिन्तयेति केचित्‌ |

वस्तुतस्तु पिच्रादौमामपि दचिणाभागान्तःपातेन विषारोपपन्तेः न Bawa ॥ ६ ॥ ७ ॥ € ॥

श्रहर्गणे ॥ श्रस््ष्टराचोऽरोन : । तस्य, विश्वजिप्मयममडः, ततेाऽभिञ्जवः षडहः, तताऽभिजित्‌, पष्कामो waa यणेतेति aa: । तज विश्वजिति प्रकरणन्तरोक्रन्यायेन कर्माक्रे नामाति-

seq माददौपिश्षा |

qaanryeareaafsnfagtaar

देगेनेकाहकाण्डपटित विश्वजिते Wa: VAG, अन्येषु तु गणलार्‌- दइादथ्राइतो च्यौतिष्टोमिकौ । डादभ्राडहे च xfaga मेदेनाति- देशोऽपि प्रयोगेकलेन कर्चेकलस्य ena वच्छमाणलात्‌ | तदान- quiet अपि टर्शिणायाश्लन्त्रेणादावन्ते वा देयलप्रसक्रौ wee दादश्रश्रतं रददातौ्यनेनाटस्तिषशकोऽन्वहकाशो विधौयते । दाद श्रश्रतश्यापि तु विधाने वाक्धभेदापन्तः। menafeverfe- दकिशमाजोपलख्चणएं तत्‌ । तेन था द किण तन्लेण देथतवेन nen, at nae ददातौति | waren: | तदिहाष्टराभे नामातिरेश्- प्रायम्बाभ्धां विश्वलिद्धर्मालुरहप्राप्तावपि योऽमुग्रस्य न्याग्बला- हाद शश्रतच्छेव तन्त्ेणोपकारकलवप्रसक्तः त्धैवाग्वदमित्यनेनाटन्ति- करण्ादद्वादग्रप्रतमेव HAE देयमिति बार्तिककाराश्रथः । भाय- कारौ चश्छष्टराचप्रकरणख्येनेव हौ यते वा एष anual विश्चजिति wie न ददातौत्यनन्धथा बिद्धलिङ्गोपष्टप्रायम्यादिना तत्कस्य विधिनेव वा शवेख्विधामादाद्च एव wy वा wy Wd देयमिति ॥९॥०॥८॥

विकारः ॥ प्रतिगते विश्वजिति इादश्रश्तादिन्यगधनख्वापि सवे खपदवाश्यत्वोपपन्तेष्तडतोऽप्यधिकार इति प्राप्रे |

` प्रकृतौ ज्योतिष्टोमे यच्येतावता खलिजो मागभेयुरपि तु वंस

नेत्यनेन दादग्रग्रतासाध्यायामानतौ सवखविधामान्तच च तदधिक- Gq योग्यतया प्राभेस्तादूश््येव चाच vane नियममाचकरणा- हादश्रश्रताधिकधमवत एव विश्वजित्यधिकारः ५ १॥७॥९<॥

अपरिभिते॥ श्राधाने एका देया षट्‌ देया द्वादश्र देयाः

षष्टोऽध्यायः | gece

शतं देयं awe देवमपरिमितं देयमिति seq । तजापरिमित- शब्दः परिमाून्यमवयव्यत्पश्याऽभिधौयते । न च परिमाणशन्यस् दानं सम्भवतोत्यतः प्रङतपरिमाणशून्यलमथः | wa: प्रहृतपरि- माणप्रतिषेध एवायं इति प्रापे |

च्ातपरिमाणेऽपि बाडङष्यमाजेण शोके श्रपरिमितशब्दप्रयोगा- wee wie: । ततद्धाञ्चकणां दिवद्रख्या योगबाधान्ञायं पूवंपरि- माणप्रतिषेधः। शअ्रपरिमितशरब्दस्य ase तदम्तगेतख्छ मजः क्रिवाग्वथव्यत्पश्यभावेन निषेधायोगाच्च । प्रकूतपरिमाणति- रिक्रामिथतपरिमाणकदानान्तरविष्यक्गोकारे च शचणाद्यापन्तेवेर बडङलावच्छिशद्रव्यकदानान्नर विधिरेवायम्‌ | aware लापेङितत्वेन पूवंप्रटतषसावधिकलनिञ्चयान्तद पेच्चयाऽधिकमेवापरिमितम्‌ ॥ १॥ ॐ.॥ १० ॥

Wefan दशेप्णेमासयोरिति ware वरङ्ु"वाष्िर्माषायो पचतेति श्रुतम्‌ । इदं चेककन्तुकोपाख्थानरूपतयात्परशृतिः । श्रयं ACT ्मविधेः TS: | बङकन्तकोपाख्यानपरं च वाक्धं पुराकरपः। eT Gat: सड पूवं समाजग्मुः तानसुरारचांसि निजप्नरिति । अयं च उटरपतेरेवा्निषु निर्मग्थ्यं निवंपेरजितिमिमेन्थ्याद्चिससगं- wai उल्ममकसंसगेनिन्दकः संखद्विधेः शेषः, म तु खतन््ो विधि- रिति. श्रौदुम्बराभिकरणे निर्णोतमेव | परशल्यदाहरणं तु यदि विधिस्तदा wert चिन्तया विचायेते |

* am, दति भाग्यष्टतः पाठः | 63

acc wget tam |

` इष्शिगोजोत्यन्नाधिकारकद शरपेमाखोदेभेन तत्कु सकारां- am वा भाषपाकविधिरिति तदत शव माषपाकेऽविकारो- वेश्निभित्तकसाप्तदश्छवत्‌ । म ज प्राश्यलवहृष्िगो जलं दुव, येन तत्कखप्यविधेः सामान्यविषयत्वं श्यादिति प्राप्ने । सत्युपादेथलेनोपान्तस्य टृष्डिगोजल्वस्य विधेयमाषपाकविगरेषण्ड- AHO प्रमाणाभावाग्भाषपाकमाजविधानेन सर्वाधिकारः ॥ १ ॥ ७.॥ १.१ ॥ सडस्तसवत्छर ॥ पश्चयश्चा्तख्िटतः dag: पश्चपश्चाश्यः पञ्चदशाः पश्चपञ्चाश्नतः Ge: vega unfaye विश- जा मथनं सहरूसवन्छरमिति शतम्‌ । अन VETERE: संस्था- पर॒ ua, feemaecmet तु ewer जिटत्लोमकरुबसर- साध्यक्रतुटन्तिपरौ, पश्चाश्च्छष्दविगेषणं पञ्चश्ष्योऽपि । तेग तादृ शकतुवन्निनौ इयं पञश्चसंख्यावच्छिश्ना पश्चा ्त्छश्येति wfs- काश्वयवेखायां फलिताथेः | तदिह बिटदादिस्तोमकलं यद्वि साचात्सम्बन्धेनाहन्येव, तथापि ताङ्श्रार्ध॑रितता्घन्बक्छधरेऽपि तच्षन्भवतौति न कोऽपि दोषः) तज शम्बर शब्दोऽपि gern ट्या ख्बह्छरमेवा मभिधत्ते | तेन मनुव्याणां सहसायुब्धाभावान्ति- येगधिकरणे निराहृतोऽपि श्रुतिबलाद्न्धर्वादौगामेवा धिकारः | तेषां लन्धाद्युपसंहाराशामर््थाश्छनुब्याणामेव वा रसायनलभसड- खायुषां सः । रसायनादेरेतावदायुःसम्पादकले प्रमाफाभावाश्छता- युवे पुरुष इति श्ुतेदकेनारभस्य पु्रादिपारग्प्ेख समापममिति कुखकर्पो वा । mae प्रयोक्ररो are. विना वशनमपवादे

ASIST: | <€

ममाणाभावास्छमस्तकर्मानुष्टामाभावे विकलशानुष्टायिनगां फलामुत्पन्ति- अरसङ्गाल्चारव्मादेव खहखायुद् जायत इति वा we एताषशकष्यनेऽपि प्रमाणाभावात्‌ पञ्चपञ्चाश्त इति यजमानाभि- प्राया ष्या । तेनेकोऽपि जिडत्स्ोमकथाग om eet: पञ्च- ए्ागरत्ध्या केवेजमानेः THAT TG इत्युपचर्यते । अतस चतुःसन्बा्छरमिदं सत्रं सार्धंश्रतदयेयंजमानेः कार्यमिति वा ver- म्तरम्‌ | WTS बुद्धावत्यन्तमनारोहास्क्तद धावराखलुरविश्रतिषरमा- दृत्याविरैशरिकपरिमाणएबाधापक्ष्यानुपपसिः |

AGGIE सबह्सर शर्ब्दं वा गौणमाजित्येवा् मनुथा- धिकारः समथेनौयः । तजापि सस्याग्रब्दथोमुख्खत्वारे काथंनिखय- सामर्थ्याच्च न Qian: । शंबर पटं त्‌ जघन्यवात्छौ्यवाश्ादि- भदेजेकाथेमिखयासमथे भवति गौणम्‌ | तजर यो मासः स सवत्र - इति दशेनाग्मासेष्वेवेत्येकः we तत्रापि anfracaeai a GIANT awards जोवनं सम्भवति । wa: सवत्रप्रतिमा वे इादश्राजय इति प्रथोगाद्ूाद श्राजिखित्धपरः।

प्रतिमा श्रब्दविगरेषणं त्वच संवत्छरश्ब्दः, न तष्य दादश्रराजिषु भरयोगः। तेन जिददादिग्रब्दसामश्जस्यादिवसेष सवत्र श्ष्दः | जिटदादिषदेरिं स्तोममाजवाचकेरपि तददिभिष्टमहरेव wand प्रकाश्चते। खच्छतावच्छेदकगौरवाङ्गीकारेण वा। अ्तशद्धिथा खवद्षरपदं दिवशपरमेवेति सिद्धाकः।

ददं च हतादियगामतरेष्वपि ageret शतमेव परमायु- fife fewer यदा तु शृतिषुराणेतिहासादौ are

yee भाटदौपिका |

प्रतर ्रापकबलेन सहसवत्षर परिमितस्छाथषोऽपि प्रुतश्चत्युपष्ट- we प्रमाणिकलं ; एतजृश्ञापकवशेनेव ज शतायर्वे षुरुष दति अतौ शतान्यायुर््छेतिविगरहः, कछिथगाभिप्रायकलं वाऽऽ्रयष्ौयं, तदा बिदा दिशब्दनारःसङ्गमेव जिटतस्तोमकाहधंरितत्वसम्बन्धेन wefaat संवत्सर शब्दो sas एव । सच्च गोबधा दिवद्युगान्तर- खतावदायुष्कमनुव्यपरमिति wai न fe मोमांसकमते धगारिवयवस्ाऽजौका । तन्तधुगधमेवश्ापकस्मान्ेविधौभां निरवि- षयल्वापन्तेः ॥ ६॥॥९२॥

इति ओरौखण्डदेवशृतौ भाट्रदौपिकायां षष्टस्यः SHA: पादः |

बष्टोऽध्यायः | ५०९

अथ षष्ठोऽध्यायः |

Wea: पादः |

7 णी " 4

दष्टिपूरवंकलात्‌ ॥ सन्ति यतहाद्संन्चकामन््ाः एथिवौ होता शौरध्वय रित्याटथः। तेजैपादोमाञ्च विहिताः। तजर ये तावत्क्वर्थाः सुदधार्थां aft वा वचमात्करतुप्रथोगमध्यवर्तिगस्तेषु॒विवाद एव नास्ति। ये तु yr: काम्याजपास्तेष्यप्यविवाद एव । च्आदहितान्धनाडिताग्निसाधारणष्यात्‌ । धे तु तादृशाहोमासेषां यदा इवनोये अशो तौत्यनेनाहइवनौयाधिकरणकलस्य विदितल्ादि- तरशोमवदेवाहिताभ्रिमाजाधिकारकत्वम्‌ | aaa वं अनाहिताग्म रिष्टिरिति शतुर्होषसजिधौ वचनं, तच्ेयमनादिताऽप्रः क्रिया अपादिरूपा, a इष्टित्ष्धा । एवमिष्टिषादृश्छमाजानुवादेन जपा- दमिप्रायकतया नानुपपनलम्‌ |

यदि तु विध्यन्तरप्रेवत्वाभावेना्थेवादलासुपपन्तेजेपे इष्टिसाद्- शस्य कथमथ्यसुपपन्तेख येयं त्थागवरितत्सादृष्छाचत्रोटशोम- safe: साऽनाडितापनेरि्य्थाङ्गीकारेण विधिरित्याओरौयते, तथापि त्यानाहिताग्निपरिषंद्याथेले, प्रमाणाभावात्पिष्डपिदरयश्चवदुभया- धिकारकत्वमिति प्राप्रे |

refers: RHA तज एव सार्ताम्धधि-

४०२ भाटरोषिका |

करणलप्रा्ेराहवमौयाधिकरणलस्यासम्भवादेव बाधात्‌ परि संख्याल्ानापन्नेरना हिताप्ररेवाधिकारः । पिष्डपिदयन्ने तु एव- मनाहिताभिरिति वचनेनानाडिताग्ररणम्बनुन्नानादुभवाधिकार- इति fate nent ea

उपमयन्‌ ॥ उपनथनाङ्गण्डता होमा श्राचाथंकन्तेकामाणवक- HSHTY उभये श्रण्यपनयनद्वारा माणएवकसंख्काराथां दत्य विवादम्‌ | तच ये तावदाचायेकनतकारेषां षत्यष्या चा्स्याहिताभिले आध्न- गतात्मनेषदविरोधान्नाचार्याभ्िव कायाः, श्रपि तु लौकिकं एवाघ्नौ |

जे तु माएवककर्श कासे तरां । कटुविधौनामिवोपनथ- aerate आधागप्रथोजकत्कत्‌* । भथोजकत्बेऽपि वा SAMANTHA, शचचानाचेपकल्वाभावेनो PMTs कन्तु मश्नवध- arg) wraqaasta चोभयाधिकार कसा धानस्त भावांऽमनिऽशुप- gag) भार्यायाञ्च खाता भार्यामधिगच्छदिति समावन्तंगोष्लरकां विवाइविध्वानेन पूवंमखन्भवात्‌ |

ग च प्रयोजनानुरोधेन कालादिबाधः | ware निविंव- यलनापन्ेः। न चापल्ये दारान्तरकरणटे कालविधिः । wa चां चेत्यादिपयांशोचनया ध्माचमपल्याये च दारान्तरालुपपन्ः | दारक्रियायामपि खूतन्तकाखाथानेन क्तुविधो नामाधानाथ्यवन- वटेव दारक्ियाप्रणोकलाभावाञ्च । अतएव fore ग कमा

* आधघानाप्रबोनकत्वादिति भवितुसुच्विम्‌ |

WET | yer

रारकरिया किन्ाअमाम्नरमेव । किं चो षववनात्पुवंमाधानकरणे जातपुजलाद्याधानकाललोपोऽ्टवषेतवाश्ुपमयनकाखल्वो पोवा TCT | अतस्तेऽपि लोकिकाग्मायेव ॥ ९॥८॥२॥

खपतोष्टिः ॥ निषादेष्टेदंभरपूेमाखविृतिलादतिदगेनाइवनौ- यादिप्राप्नौ तेषामाधामाधौनलादष्ल्यपि तख खतन्त्राधागविधौ fanefeta तस्याधानं प्रथोजयेदिति प्राप्ते |

waft तद्या श्रग्रिलनकाकाङ्खतवे जनकोग्तस्याधानख ब्ाह्ञ- शादिककीकलेनेवोत्यश्षलाज्निषादषृतेम तेना प्रिनिष्यत्तौ प्रमाशा- भावात्‌, प्रतौ परप्रय क्ाम्गुपजोवनेनेहाशवनौयादिः्रतरेरेवाभावाञ्च, न तेषु सा । विद्यायास्त तद्यतिरेकेए निषादेषटेरेवासम्भवाकषदुपा- we लौकिकलेनादेपोपन्तिरिति वैषम्यम्‌ । तेनाइवनोयाद्नाकेप- कलेऽपि, यज कचन WE स्यात्‌ पश्च AUST शला लौकि- alfa प्रतिष्टापयेदिति स्मृतिवचनेनाग्धन्तरामावे होममाजोरेगेन लोकिकाग्निविधानान्तमेव anes खापयिला तेख्िष्टिः कार्या ।

यत्त॒ तसन्‌ ह्यालोति गौतमवचनं लौ किकाग्निपरापकलेन Waa उटाइतं, तद्रौतमस्मरतौ तच्छब्देन सआन्तप्िरेव परामर्ा- जिषारेरटेख गरद्यलाभावाञ्चोपेखितम्‌ । न हि रडश्रष्दवाच्य- दम्पत्यो हितमिति acrat wet श्रपि ग्टह्मपदवाच्यलम्‌ । wf धक्प्रसिद्या र्यपदस्य Wenner Cay योगस्या- प्रयोजकत्वात्‌ | इतरथा दर्णादेरपि aware: ॥ ९॥८॥ en

अवक णि ॥ यो ब्रह्मचयावकिरेष्छ aad गदंभं ware- बेति अतोयागोऽपि लौकिके एवाप्रौ । wate Safa विदत

yes भाददौपिका |

at भार्थाऽभावेनाधानासम्भवात्‌ । न चावकौर्णिनोऽपि खात्वा विवाहे बाधकाभावः | अविश्तब्रह्मचर्योखकष्धां सियमुदेत्‌ | दति वनेम विञ्तन्रह्मचयेश्यावकौ णिगोऽशतप्रायचिश्तस्व विवाहनिषेधात्‌ । न इजाविद्जतग्रह्मचयेपदेन कतग्रह्मवयांश्रमोक्षे- waa: पौर्वापय्यमाजस्यानेन विधानादवकौिनोऽपि विवाहे बाधकाभावः | चखाला भार्यामुपेयादित्थनेनेव खानपूवंभाविगो- ब्रह्मचर्यस्य खागोश्नरभाविना विवादेनार्थात्पौर्वाप्सिद्धेरस्य वचनस्य साङ्गब्रह्मच्यंवत एव विवादहाधिकार इत्येवमथंतयाऽवको णिनो- विवाहातुपपन्तेः। wa: सोऽपि शो किकाश्रावेव । श्रापस्तम्नादि- वचनादण्यु वा | श्रयञ्चावकिणियागो 4 देखप्रतिकः गदधेभं पदमिति . पश श्रब्दोपादागवेयर्थ्यात्‌ | कि तु श्रय पदक्य. इत्धाश्चलायनोक्रायाः स्मात्तेपभ्चितिकतव्यताया एतदङ्गतलमिति केचित्‌ ॥ ९॥८॥ 8॥ उदगयन ॥ अतौ wat वा यञ्धिन्‌ कमेक. दैषे पिश्े वोदगयनशक्त्टष्णपचादियंः कालः प्रत्यचवचनेनान्या थद भेनकसर्प्य- विधिना वा विहितः, सोऽविरोे समुद्चयन विरोधे विकल्पेन arg- इत्येवं सुडद्ूला सजकारः भयेभ्य उपदिष्टवान्‌ ॥६॥ ८॥५॥६॥ याञाक्रयणं ॥ दौकितोखति वभ्बोतेति याजा aerfa दकचिणदानाथं द्रव्यमस्ति तेनापि कार्या, म लविद्यमानद्रगेएेव | नित्यवच्छरवएेन सव॑देव कतुना TAU च प्रयक्तलात्‌ । न चास्या- WTA द्रग्यसंस्कारकलत्वाद्‌ दरव्यसल्वे च तत्रापोपायवैय-

अष्टोऽध्यायः | १०५

wiq, शअख्त्यपि निमिष्सलश्रवणठे प्रयोजनगवशादेवाकाञ्चितिविधि- न्यायेन निमविधिलो पपन्तिरिति aren । अकाकाङ्धितविधानस् फलकश्पकलेन दोषलात्‌ । प्रकृते चाविद्यमागद्रव्यखसे za- प्राधिरूपफलवदिद्यमागद्रग्यस्सेऽपि तत्फथला विगरेषात्कच्यवाऽभावेन दोषल्वाभावाद्चाजाप्राप्नद्रश्यस्येव कत्पूरवंश ग्रदणात्‌ नित्यलोपपन्तेः | एव विद्यमानेऽपि सोमे semen ॥ ९ ॥ ८ ॥ ® ॥

तथा भख ॥ एवं पथोत्रता्चपि विद्यमानेऽविद्चमानेऽपि भखा- मतरे स्यात्‌ । WAM Petia ज प्रवोऽन्यतोऽनवबुदकेऽवबुदधेऽपि © ख्यात्‌ । बुद्धेऽ्यं एतद्ोधजन्यनिथमाङ्ष्टखिद्ययं प्रषावश्षकलात्‌ | अत॒ एव प्रेषजन्यबोधालुषहितेनेव फलथिद्धिरिति कश्यनमपि प्रामाणिकम्‌ । TOTS च मन््रमाभोपकणम्‌ । तथा दर्भमयं वासो वाजपेये वखोऽक्रषस्वेऽपि परिधेथमेव ।

तथा थत्‌ पभिर्मायुमहृतोरोवा पद्धिराइते श्रधधि्मां तस्मा- देनसो विश्वाख्युश्चनवःइस दति मन्तरेण विहितस सशत्षशोमष्टापि aaa नित्यं करणम्‌ । म च dynes माग्छवर्पिंकशरष्द- करणादिणन्यदोषनिर्घाताथेलप्रतोतेखदनुरोेन मायुपद वाश्यशष्द- acareaa होम दति वाश्यम्‌ | शब्दादिकरण्ख्छ दोष्रमकलत्व प्रमाणाभावेन माग्तवर्पिकफलकश्यनानुपपन्तेः | एतदखेनेव दोष- wea गौरवाच्च । किं च माच श्ब्दादिकरण्णदोषोऽपि तु तदशु- कुलयन्ररूपादाख्यातार्थात्‌ | AW च॒ प्रतिवन्धकवश्च्छष्टाद्य- ara सञ्प्हो मख्य नित्यावम्‌ ।

तथा ater tf यं च वथं few दति मन्त्रोऽपि te 64

ued urgettaat |

faquansaa वा wiea wate: | म च मन्तरलिङ्गवगचेमं WATTS: | परकर्मैकदेषस्यायोग्यलेन तदभावनिद्याथोगात्‌ | स निष्टदेषविषयय्याम्ततः पापादेरपि सम्भवेन 3 aeafey- विरोधात्‌ ॥६॥८॥८॥

अनयंक ॥ पयोव्रतं यदि रोगोत्यत्यादिना भरणादिेतुः सम्भाव्यते, तदा क्रतुविरोधप्रसङ्गान्न कायंमपि | जातेषटिन्वायेन गतायेमपौदं श्ियदितायेमुक्म्‌ ॥ ६ ॥ ८॥९॥

पषचोदना्यां ॥ श्रद्नोषोमौयं पद्डमाणमेतेत्यादौ पश्शब्दो- न सामान्यवचनः। म हि ae जातिः, प्रमाणाभावात्‌ । कां तायाः कारण्ताया वाऽनवच्छटकलात्‌। भमापि qeerfear, AAA AY घामान्यलाभावात्‌। श्रत: पष्शब्दोव्यक्निवाचौ। arg valet अश्वादिव्यक्रोनामणुक्रलाश्ञावं खन्दिग्धः । तथा च मायवादवदज च्छागस्य वपाधा इति मन्स्स निर्णाथकलवम्‌ |

धद्यपि चायं खामान्यवाचौ भवेथा पि awe मिनवाक्छला- कद्ध तिरेकेण्ठेव fad: सव विषयतया ciara wegen | एवं safe यदि मन्य विधायकता भवेष्तदाऽऽयं gta चोन्‌ दृणौत इतिवद्धवेदपि विश्रेश्यविशरेषणभावः। भ -वेतदस्ति। अतोमन््रखं ara दिनपुस्लाख्धगममवसत्योगेन वथो विशेषवच- गत्वेन वा सवेपदपरम्‌ | SITS वाऽयं ara दति प्राप्ने ।

कागग्रब्दस्याजे Gear यौ मिकलागुपपन्तेः Geant fafenaa चोगिकांप्ष्ठागुपपन्तेद्च म तावद्य गिकम्‌ । वयोाऽवखा विशरेष- बचनवेऽपि च शेणादिग्रष्दवदजगतस्येव वथो वाश्यलादश्वादि-

बद्ोऽध्यायः। | yoo

गहणानुपपत्ते, डागयद्णेनापि पशवस्याविरोधोपप्लौ मन्त पाखिकलत्वकण्यनानुपपन्तेः, BAVA ग्रहणम्‌ |

यद्चपि पश्श्ब्टोव्यक्किवचनः erate युगपत्धवेव्यक्रिग्रणा- भावेनेकव्यक्कियहणे wee निरवकाशलाच्छागव्यक्रिमा अगरहणेऽपि न किञ्चिद्वाधकम्‌ । वस्ठुवस्ठु सामान्धवाश्येवायम्‌ | तदपि यद्यपि न ॒पुच्छवल्वादि, तथापि पुच्छलावच्छिवल्वस्येवानुगतस्छ वकं शक्यत्वान्न विरोधः |

agag पुच्छादयप्रतौतावपि पशएलप्रततेः wa जातिरेवेति खामान्यवचमलमण्यव्याहतम्‌ । तेन युक एव मन््ेण नियः | मिख्वाक्येऽपि ख पद्च्छागशब्टथोविंगरेवएविशरेष्यभावोवाष्येकवाक्ध- तया न विङ्ध्यते | इदं ज खवमनोऽप्रोषोमोय इति शाखाग्रवाक्धं नास्तोति wer विन्या बोध्यम्‌ । afeg ङागवत एवाधिकार- दूति निरूपितोऽधिकारः ॥ ६ nu geo ti

इति ओभाडृदीपिकायां खणष्डदेवहृतौ wares: पादः ॥ TAQ समाप्तः ॥ समाप्तश्च पूवंषट्म्‌ ॥

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

uld be returned to

This book sho before the last date

the Library on 0

stamped below. A fine of five cents a day is incurred

by retaining it beyond the specified

time. Please return promptly.

warn we, ई, RSQ कक + | ह क्‌ ~ ¢ = व ति 4 sf Fa ५७4 on ¥ bene 4 7 Noe BER . | ! ~ ॥ 1995 4

rey ‡ €

ॐ ~ ॐ > Ws Me अ FY OE EF —

रापा

3 2044 024