‘ ।

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

WILLIAM प. DONNER COLLECTION

purchased from

a gift by

THE DONNER CANADIAN FOUNDATION

१1 ASDA J LALA AAA LSE) AD

11

१. Vii td, ॥ ॥||६। |||, \ 1111, \।।1111|1|।. 1} 31; 11111 11111111 11111111 | 111, ||, |, | 11111, । 1 1 AA abel ad HR A be eo bot । ¦ \ । ॥ । | , । । ॥ । { | | | । | । । । । |, । । ¦ 1 {1 1 {1 1 1111 1 11111 11111111}1 1} 1114 |, |, || / | , , । 1111 || ||! ।1111111111111 1111111; ११ +^, 1114, || (| |, । | | + । | || { | । |, , ¦ 1 , । (11111111 1111111 111; 11111 1111 11111111 11171111 1 10 11111110 11111100 11१11100 1111 1110 १ १११।।।१५११॥१॥॥ (1 1 । (11111111, 11 11111111 1 1 11111111 1 ||।। {¦ |{ |, {1 , , | । ¦ {¦ । | । | । | |, 1, 11 1 (| । 11 1111 {1 1 {1 11111111 1 Lt hd ||. 4 || |, \ ¦ |, , | । । ¦| (41111 111 {11111111 1111111111111111 1111111 |. ++(1. 111 1111111. 1, 1, (1. | | 1111 1 111 11111111 11 141 |, 1।, 1, 1111111 1, । | | |. । । | , ¦|, । | । {1 | 11111 ||, || ¡11111111 11111111} 1/1} , | (| (1, 11111 ||, |, |, , ¦ |, || {1 | |, \ [1111 11111 11111111} 11111 ^ 414 .,4| 11 + 111, 1 ||, , , , |, । । {||| । | 11, , । 1 । ! ¡¦ 1 111 1111111 111 1111 11.111 11111 1 |, | {| | || ||, ee ॥।, (||, 111, |, |. |, | [{ ^|. 1।,.। (|; (| ¦. [| 11111111 1111111} ॥१।।११।।१॥१ (1११ १॥(१1१11111111111१1111110 1११1१11१ 11111 1१।।११।॥॥१।१।

EV TE LUT १1११११११ ११ ष १ उ शष षव eee ऋ # इ 3 3 श श ष इ ` क शि श 3 ॐ 3 3 `

BIBLIOTHECA INDICA ; COLLECTION OF ORIENTAL WORKS ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

Nos. 64, 89, 172, 174, 178 and 184.

THE APHORISMS OF THE VEDANTA, By BADARAYANA, WITII

THE COMMENTARY OF S’/ANKARA ACHARYA AND THE GLOSS OF GOVINDA ANANDA.

[कष BY Paypita Rima NARAyYANA VIDYARATNA,

MiG I.

^+ 7 ९५८२५ ].—ApuyAyva 11. Pxpa II.

CALCUTTA ; PRINTED BY C. B. LEWIS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS.

1863.

न ~ चः

fe on ae

« \

RAR Le ४९ १५ A ४९. > JUN 28 1967 ry ‘of WA

६ a, # 1

४

वाद्रायणप्रणीत

AM@a नाम

वेद्‌ान्तद शनम्‌ |

क कक कवा क क क क श क क)

ओरोगाविन्दानन्द्रतया भाव्यरन्नप्रभाख्यया

टीकया भासितेन शाङ्रभाव्येण सदितम्‌।

अआस्यारिकाख्य-समाजानुमल्या HAA रामनारायणए-विद्यारलेन |

aaa: परिशोधितम्‌

५४ कक 9 क स, OP LLL LIL LOL ALLO ELLIO LOLA LLIN ta)

कलिकाताराजधान्यां व्यापटिष्ट fara यन्ते सि, वि, wee साद्ेवेन रुचितम्‌।

ण कन्दाः १९७८५. । EL १८१२ |

Digitized by the Internet Archive in 2010 with funding from University of Toronto

http://www.archive.org/details/orahmasutramnama01bdar

ADVERTISEMENT.

Tus Edition of the Vedanta Stitras was originally commenced by Dr. Réer, who published two fasciculi; but it was discon- tinued on the suspension of the Bibhotheca Indica in 1856. Its publication was resumed in 1861, but, as Dr. Roer had left India, the task of editing it was entrusted to Pandit Rama Narayana Vidyaratna. To ensure a correct text of the Commen- tary and Gloss, several MSS. have been compared,—of these an account is given in the Sanskrit Introduction. At the end of the work has been added the text of the Adhikarana Mala of Bhdrati-tirtha Yati, as this contains a useful summary of the different topics, with the argumeuts employed on both sides.

ieee C. Secy. BL 4. 6,

Caleutla, August 17th, 1863.

रनप्रभाभासितश्यङ्कर ब्रह्य ख चभाष्यस्य qs |

षष्ठाङ्क

पत्तयः;

ट्‌

च्यप्रएद्र

कः $=

gaata

भाषास्मिताऽस सस्यादि परतिष्ा काम खाय

वदा विप्रतित्तीनां पुरूष ey ज्ञात्‌

भ्रं

| जनकजाङ्मनन्त्‌-

सुखारतिं

भासा स्मितास्य स्यादि पतिखाकाम खायं

लच्तणं

Ways

awa कम्मंणां मुक्तिः प्रत्तिवाघ पवत्तते वयुत्मत्या ataa

वेदा विप्रतिपत्तीनां पुरुष प्राखासु ्तानात्‌ STATE

यत्वं

७| प्ट

र य प्रद्र

चाखं ह wa ब्रसमण Saag युक्तयावभास सगन्म्रखः ~ £ प्रपद्धयिष्यतन ira qa = A N उ्यातिष्ोमं € विप्रलिष्युदष्टः बडका आनन्दमयो वाद्यमनस मय्याद्‌त्वं प्रात उपासीत ग्ररद्ीतव्यं RICA रागादि VORA पुगस्यं तत्वमस्यद्हं पिबत्‌ Fay 4 4 दिवो

aagfafaaqre

Na

चाख wa व्रद्यण हननाभाव युक्चाभास सगेान्मुखः प्रपञ्चयिष्यते न सात्वा qa aafaea विप्रलिप्पुरिष्ट TSR आनन्दमयो qaqa AVIA ब्यपासीत Delay कारणं वागादिभिः प्रत्यगत्रद्य युनस्यं तत्वमस्यद्धं पिवत्‌

ACY

Fl

दिया नेतव्यमि व्या

ARITA ATTA | र्ध

राममेादनरायेण खवेद-मुनि-्ध-मिते, शाकेऽङ्धःतमिदं ब्रह्मसखचरं भाव्यसमन्ितम्‌॥९॥

तत; कालवशात्तस्य प्रचारे विरले सति, डाक्रारेद्ाडरोारेण BAT TY ATA RU

Zz Alaa दीनं प्रायशारस्फुयमित्यतः। सुबोधाय च तेनेष्टं WHATS BAVA Il 2 il

ततः at नाम विख्याताऽदेतपक्तोपयेगिनी। रीकाऽऽसतेऽचेति जिज्ञासा जाता तद्धूदि यसा tig तदेकति श्रतं तेन भाव्यरलप्रभाख्यया। वाराणएसीसम्प्रदायादृताऽऽस्तेऽतोव विश्रुता ॥५॥ विशेष तस्तेभा यस्या द्ाध्यायदयमेतया |

टीकया पद्यतेऽध्यायद्रयं च श्ष्टमन्यया॥ € ॥

सातु टीकाऽऽनन्दगिरिप्रणोता Tawar | शारोरकन्यायनिणंयास्यया विश्वविश्ता ॥ ७॥ ततस्तया; का मुद्रा भवेदिति GAGA: |

VITA सेाऽग्टणेात्‌ टौकाऽन्यतेत्यङ्कियते भ्रुवम्‌ ॥ ८ ॥ भावरन्नप्रभां तनाङ्धितुंस aafaga: | प्रस्तावमकरोादचत्यासियाटिकसंसदि॥<॥

8

अआसादिताज्नः खोष्टान्द अतीपुनगश्चूमिमे।

तसाः प्रारभतेमं Yaga मद्रयाऽङतुं॥९०॥ अरस्य षाद्शपादस्य GUY UCIT | सद्वितेऽखदे दाऽ खदेश्मगमत्तद्‌ा ॥ १९ ॥ गते तु afewa कायं ख्खितमेव डि तद्भम्‌। खसाघधनमपेच्छैव तद्धुस्तेन इिताथिना॥९२॥ साधात्‌ संवत्सरादूद्धं खदेशात्‌ स पराऽऽगतः। किन्त RIGA TAA SE USWA Wi es ti वङ्गदच्िणपाच्त्यभागावस्थानतः VA: |

WTA साधितुं कंनाय्यपायेन न चाभवत्‌॥९४॥ एवं कतिषु avg व्तोतेषु विरागतः,

स लब्धटठृत्तिरभवत सखदेशगमनो द्यतः ॥ ९५ ॥ तदोाक्तसंष्दारूटं BW सभ्यमण्डलम्‌।

स मामन्वरुणत्‌ तस्मिन्‌ नियाजयितुमङ्कने॥९६॥ तस्मराद्‌ध्यापकोाऽध्यत्तः Pray कावेख TEA | UT समपयामास AYA AY YT: ॥ ९७ ॥ मया तद्न॒मारए ब्रतिनेतत्‌ समादितुम्‌।

न छता चरिरेतस्मिन्‌ यथानतिरृतीदितम्‌ ॥ १८ ॥ पाटमेदप्रकाध्ाय मयैतच्छाघनाय च। पञ्चादतानि पुस्तानि तेषां प्रत्येकमङ्ितम्‌ ॥ ९८ ॥ म्‌-लच्छल रिता val प्रथमा Ufgat fe at au [चह्धाङ्किता पूता द्वितोया लिखिता aati & |

[7

वर्धमानश्वरसभादरिणा सा सुरक्िता) न्यायरल्नापाधिना ्रीपद्मलाचनशमेणा ॥ २९॥ का-ऽङ्ाद्धितादतोया च लिखिता माचघामतः। श्रोबाणेश्वरविद्यालङ्भारेणानीतरक्तिता॥ BR ki a-fasfafsar सेोमादटीएस्यालयश्थिता। चिबह्याकारतेा इस्तलिखिता दयपुस्तिका Ret एषा तु टीकया GAT भाव्यरल्नप्रभाख्यया | रीकामाचा पञ्चमो च प्राक्तचिद्धा समालया॥२४॥ एता AIT: Vat: कवलां पञ्चमीं विना, नागराच्तरसम्बद्धूं पविचां लिखिता ae: २५ ॥ एतेषां पृस्तकानान्तु पञ्चानां qaIWAA |

एतनमुद्र एकाया्यमाद भेले ZA AAT | Re Il ARIANA प्रूफपचमङ्कितमागतम्‌ | च्रादिपञ्चमपृस्ताभ्यामादो TAA ॥ २७ ॥ aaa तायां संभाधनपुरःसरम्‌।

दितीयेन द तौयेन पृश्तेनापि च संतम्‌ ॥ RT I ततः पाठान्तरयुतं सशाधनमुपस्थितम्‌। नोतानेकसमालाकं aug खि रौकूतम्‌॥ २९ i विचाराखङ्गतं पाठान्तरं faa निवेशितम्‌ | तत्तत्पस्तकवेाधाय॑मद्धेताचरलक्तितम्‌॥ २० ॥ भाव्यरल्नप्रभा रम्या वस्तुता नाच VAT: | कषटमच far भग्रशेषपाद्‌ा Talay ॥ ३९ ॥

if

सोखादरोख्ितं पुस्तीदयमेवावलम्वितम्‌ |

रस्या म॒द्रासमाधानक्तमं तत्ाद्‌ वजितम्‌॥ २२९॥ मदाद्येन रोारेण श्रीमताऽष्यवलम्ितम्‌।

तदेव पस्तकदन्द मेतत्का य॑प्रवत्तिना ॥ ३२॥ प्रजतायापयागिलात्‌ कामिनी भासमिनोव at यदयङ्गमेाष्टवाऽस्था खद भविय्यत्‌ परं सुखम्‌ ॥ ३४ ॥ द्मामदोनस्दाङ्गसोन्दय्यी कतुमद्यमाः।

विफललं गता Ase न दूयेऽच मनागपि॥५ ॥ रस्तीति सवेविदितं विश्वरत्बु्टिकेश्रलम्‌ | सवाङ्गयुन्दरं वस्तु ue नापि qr" ti ze | तत्पाद्‌भाव्यसंचित्तरिप्पनोमाचदिद्सुना |

मया विज्ञापितः ओओमानिति कावेलकोविदः॥ ३७ ॥ विश्दीक्रियतामेष पादाऽगत्याऽन्यरोकया | साकल्येन समादिष्टंतद्‌ा तेनेति मां प्रति॥२८॥ श्रता मयाऽऽनन्दगिरष्टौका तच निवेशिता |

सा AMA धिनीप॒स्यालयस्थाऽऽदभंरूपिणएणै ॥ ३८ ॥ एतङ्गन्यस्य खुचांशप्रणेता बादरायणः) खचा्घस्मिन पञ्चश्तं पञ्चपद्चाश्दुत्तरम्‌।) Be ॥ भाव्यभागे भगवता प्रणेतः शङ्करणए तु भाव्यरन्नप्रभाकारौ गादिन्दानन्दपण्डितिः॥ ४९॥ सन्त्यस्य णि नामानि earls ययाक्रमम्‌। ब्रह्मयवेदन्तशारौरकादोनि कल्पितानि च ॥ ४२॥

W

तयेव मीमांसान्तानि Tei यथाक्रमम्‌ ।

gaat Aza tha नामानि afearfa च॥ ४३२॥

तया Basa WA Fad नामनी WH |

एक AQ lagers व्यासाधिकरणं परम्‌॥ ४४॥

न्यायनामान्तरख्ाधिकरकैः ख-भ-ग्मितेः।

वेदान्तवाकतात्यरयेयंन्याऽयं भागमागतः॥ ४५ ॥

च्रस्याधिकरणब्यूदश्चोकसंग्रदरूपिणी |

कस्यदिद्धारतोतीयाभिघस्यास्ते यतेः ala: ॥ ४६ ॥

सा तत्वेोधिनोयन्ते सरोकाऽनदिताऽङ्किता।

आनन्द चद्धवेदान्तवागोशेन च संता il yo ii

साऽपयेतत्सूत्रभा्यौ यनिखिलाय पचेगिनो |

यन्नते दभ्रनीयेतीतः परं सममुद्यत॥ ४८॥

at aa गोारवभिया मूलमाचतरव सुद्धिता।

तदाद्यानुक्रमणिकाक्चाकानां दशकं विना॥ ४८ ॥

मूलक्षो काथसन्दे CIA IS HAA |

विदरतिदशंनौोया चेत्‌, at चिन्ताःसानदु्लभा॥५०॥ Giz उदलियम्‌ कालेज |

> । श्रोरामनारायण TAT: | श्र कान्द ९७८१ |

+ 09 ^ nas

AMEAMAUSUAT SATU

निघण्टपचम्‌ |

----- = ~ bee =,

प्रतिपाद्यविषय।;। BMAF: स्प ब्रद्यबोाघकश्चतिवाक्यानां समन्वयः, .. .-. ९ उपास्य त्रद्यवाचकास्पष्टश्चुतिवाक्यानां समन्वयः,.. ९ ज्ञेयव्रद्य प्रतिपाद कास्पष्टश्चुतिवाक्यानां समन्वयः, .. ९ अव्यक्तादिसन्दिग्धपद्माच्राणामेव समन्वयः, - a

साद्ययोगकाणादादिस्मृतिभिः साह्या्िपयुक्तातकोख वेदान्तसमन्वयस्य विरोधपरिहारः,

साह्यादिमतानां दुख्तवपदशनं, .. .. .. २

Tawa पञ्चमदन्छतश्ुतीनां उत्तरभागेण च जीवश्रतीतां पर्स्परविरोधपरिदह्ारः, ..

लिङ्गणरीरश्रतोनां विरोधपरिहारः, .. .. र

जीवस्य परलाकगमनागमनपिचारपुर्वकवेरग्यनि- कव... =. -. ae 3

पूर्वभागेण त्वं-पदाथस्य उत्तरभागेण च तत्‌-पदाथंस्य च Uda, क न २

पाद्‌। ङ्गाः |

a

2 x 8

73

॥

्रतिपादय्यविषयाः। | HUTA | AST सगण्विद्यासु qe, faa ब्रह्मणि पुन

रुक्तपदोपसंदहारस्य च निरूपणम्‌, .. .. 8 2 farang बहिर ङ्साधनभृतानां आञ्मवन्ता-

Val, अन्तरङ्गसाघनभूतानां च एमद्मञ्वण-

मननादौनां निरूपणं, .. .-. -.- .. ३ &

sama निगुंणं, उपासनया सगुणं वा AG साच्तातक्लतवता जीवतः पुखपापलेपवि-

नाशएलच्तणाया म॒क्तेरभिधारनं, .. .. .-- 8 १ सियमाणस्य उत्कान्तिपकारदशनं, .. -.* -. 8 र्‌ सगणब्रद्यविदो ग्टतद्योत्तसरमागाभिगमनं.. .. ४ ड्‌

व्यासाधिकर णथेद नं निधण्टपचम्‌ |

$$$ GD

समन्वयाख्यप्रथमाध्यायस प्रथमपाट्‌ |

प्रतिपादययविषयाः। सखचाद्खाः। अधिकरणाद्ूः। ब्रद्यणि विचायत्वं, .. we .. .. १ र AQM WR, .. .. we >, .. 2 2

AGU Aenea, ~ १ qua,

~S RQ Os 8 x र्‌ AAT वेद्‌कमेयता, § 2 वणक, वेदान्तानां ब्रद्यमाधकत्वं, ४ वणक, ध वेदान्तानां ब्रद्यणखवसितत्वं, § २ वेकं, `

प्रधानस्य जगत्वटत्वाभावकयनं, .- -- ५-१९ ५ व्यानन्द्मयकोाषस्य परमात्मत्वं, १ ९ वणका,

© + R- fs rx AWU आनन्द्मयजी वाधारतवं,9 २ वणक, ५ ४ अआदित्यान्तगंतदिरग्मयपुरुषस्येखरत्वं, २०-२९१ ७ परतब्रह्यग आकाश्णन्द्वाच्यत्वं, .. .- रर ट AAU खा का प्रब्द वत्‌ प्राणग्रब्द्वाखत्व,. . 23 € परत्रद्यणे ज्यो तिःब्द्‌ वाच्यत्वं, .. .- २४.२७ १९० ब्रह्मणः प्राणशब्द प्रतिपाद्यत्वं, -- -- स्८-९. ९९

भ उक्ताध्यायस्य दितोयपाद्‌ | AGM उपास्यत्वं, .. «ew we ee ह १ => € >

AQUI जगत्वदेत्वं, .. .. we -. RRO

चेतनयोजविश्स्येददूदागततवं,.. -- १९. R

tie प्रतिपाद्यविषयः, च्ायाजीवान्यदरवान fear परतब्रह्यग र वेपास्यत्वं, + अ 1 प्रधानजीवेतर सये र स्येवान्तय मि शब्द वा BE, १८.२० प्रधानजीवे निराछ्येश्रस्य भूतयोानित्वं, २९१-२३्‌ AGU वेानरश्न्द् वाच्यत्वं, .. .. २४-इर्‌

+ ^ ^^ ^^ ^~ ~^ ^^“ ८५५८५८५ =

SHLAA ठपोयपाद्‌ |

सूचात्मददिरुण्यगमभंप्रधानभोक्तजोवेशखराणां मध्ये केव- PAN a ¢ लमोशखरस्येव सवाधिषानभूतत्वं, प्रणपरेशयोर्मध्ये परेप्रस्येव सत्यशब्देन शेतं, प्रणवत्रद्धसोर्मध्ये ATU रवात्रशब्द वाच्यत्वं, .. .. अपर-परव्रद्यणामध्ये yaaa ख्वचिमाचेण प्रणवेन ध्येयत्ल, । दद्राकाग्रत्वेन पतौोयमानानां वियन्नीवब्रद्यणं मध्ये ब्रद्यण रव तद्‌ाकाणशवाच्त्वं,.. | ~ oN n~ न अच्िपुरुषत्वेनापाततः प्रतीयमानयेाजींवपरेशयोः aS + परे्एस्येव तत्पद वाच्यत्वं, . . aN ~ © ~ Cad ~ जगत्पकाश्त्वनापलव्सयोाः सूयादितजःपदाथचंतन्यये- a a द Bawa aga, ..

जीवात्मपरमात्मनामध्ये परमात्मन ख्वाङ्गष्टमाजपुरुष-

प्रब्द्‌न प्रतिपादनं,

देवानां निगुखविद्यायामधिकार्निरूपणं,

शूद्राणां वेदानधिकारुकथनपूवंकः शाकोकुलत्वेन ूत्रनाममाच्रधारिगेा जानग्युतेवदविद्याधिगमः,

ae Ute

९४-९८

९< AR

२य्-२द्‌

२४-२५ २६-२२

५

Mm, +€

it

प्रतिपाद्यविषयाः।

प्राणत्वेनान्नातानां वच्वावुपरेश्णनां मध्ये परेशस्येव ताद्टग्रप्राणणश्गब्द्‌ वाच्यत्व, . .

त्रद्यणः पर्त्वन्यातिष्ट

ब्रद्यण BATU वाच्यत्वं,

agar विज्ञानमय श्रब्द वाच्यत्वं,

उक्ताध्यायस्य चतुधंपाद्‌ |

कारणावस्यापन्चस्य स्थूलशरीरस्येवायक्तशव्द वा चत्व,

श्रुतिप्रमितप्रहृति-समतिसम्मतपधानयेो्म॑ध्य ताद श्प- Ade वाजाश्रन्द्‌ वाचत्वं,

पाणचन्तःखाचमनोऽच्नानां पञ्चपद्धजनप्व्द्‌ वाच्यत्व,

त्रद्धप्रतिपादकवेदान्तवा्यसमन्वयानां युत्तियृक्ततव,

प्राणजीवपरात्मनां मध्ये परात्मन रव छत्खजगत्कषट त्वेन बालाकिना ब्रद्यत्वेनोक्तानां पेडश्पुरूषाणां कटत्वनिराकरणं,. .

संएयितजीोवपर्मात्मनोामध्ये परमाव्मन र्व अवण- मननादिविधयीकटत्वं, ..

aaa निमित्तापादानाभवकारणत्वं, ..

पर्मागुश्रन्यादौनां शद्युक्तानामपि जगत्कारणत्व- मपदहाय aga रव प्रतिनिवतजगक्ारणत्व,

इति प्रयमाध्यावस्य समाप्त *॥

@ae अधि २९ ९९

Go १ ^ 82-83 १४ +~ | ९८--१० 2 AE १९-१५ ४ क ॐ ५९.२२९ ध २३-२७ 9 RS Sc

IA

अविरेाधाख्यदितोयाध्यायश्च प्रथमपादे |

प्रतिपादयविषवःः। स्ह ° साह्वया बेदसङ्गाचस्यायुक्तात, -- ~ -- -~ शर योगद्ु्याऽपि बेदसङ्गाचस्वायुक्तालं, -- -- -- = वेलच्तण्याख्ययक्नदाराऽपि वेदान्तवाक्यानामबाध्यतवं, 8-११ कागादबेद्धादीनां स्मुतियुक्तिभ्यामपि वेदवाक्याना- मबा 1 a ९२ भेत भग्यभेद्‌ वताऽपि पर त्र्य णाऽदे तत्वस्या बाधालं, १२ ब्रह्मणि मेदाभेदयोाय्येवदारिकत्वमददितीयलतवस्य च ता- ch ^ च. स्व॑त्वेन जोवसंसारमिश्यात्वं खनिलपत्वं च पश्यतः परमेखरस्य न हितादितभाग्दोषः,.. -- -- २९२द्‌ अदिती यस्यापि ब्रह्मणः वामेण नानाकायेणां र्षि सम्भावना, ** ** ** न =* *-.* == RB-RY संखरस्योपादानरूपपमरिणामिकारणत्वव्यवस्थापनं, .. २९६२९ रखरस्याण्रीरित्वेऽपि मावाविल्, .. ..- .. ३०-३९१

निव्यटटप्तस्येरस्यापि प्रयोजनं विनाऽष्टेषजगदुत्पादनं, 22-23 कमंनियन्तितानां जीवानां सुखदुःखनिभमित्तमाचस्य

जगत्‌ संहरतखख ने्टरदोषाभावः, .- -~ ३४३६ निगुखस्यापि ब्रद्यणे विवत्तेरूपेख प्रछतित्वसिद्धिः, .. ३७ > उक्ताध्यायस्य हितोयपाद्‌ | साह्यानुमतप्रधानस्य जगद्धेतुत्खण्डनं,.. .. .. १२१० असटृष्णदवे काणददटान्तस्यास्ित्वं, .. .. .. १९१

परमाणुनां संयागेन जगदुत्पत्तेयुक्तिविरुत्वं, .. १२९७

a ६.

|

vs

W

प्रतिपाद्यविषयाः।

feugait बाद्यवस््स्तित्ववादिबेडविेषसम्म- तानां परमाणुनां शब्दस्य शादी नाच्च जगदु त्पाद्‌कत्व- मतखण्डनं;, .

विज्ञानवादिबोाडसम्मतविक्लानस्य जगत्वटत्वादि- खण्डनं, bef

Pafeaunqearfeat बोद्ान्तराणां मतखण्डने,

तटस्येख्चरवादस्यायृक्तत्वं, -- ..

जी देत्पच्यादेस्युक्तत्वं, ..

उक्ताष्यायस्य ठतोयपाद्‌ |

व द्‌ान्तवादिमते खाकाशस्यानिव्यत्वकथनं, खरूपवते ABU वायोारुत्पत्तिकथयनं, .. .. .. AIG ब्रद्यणेऽजन्यत्वं ज गज्ननकत्वच्च, कार्वकास्णयारभेदेन वायुभूतस्य ब्रद्मणलेजमष्िः, वेदोक्ततजेरूपनब्रद्यणे जलात्यत्तिसिद्डिः, .. .. छान्दाग्योपनिषदुक्तजलोात्यन्राद्रस्य एथिव्यये कलव, पुर्वपुवंकायेपाधिकादूत्रद्यण उत्तरोत्तरकार्योत्यत्ति. सिः, ना Se SS < ce लयकाले एथिव्यादौीनां विपसीतक्रमकल्यनं .. प्राणादोनां भूतेव्वन्तभावान्न तेषां खद्िकमभङ्कः, वपुषो जन्ममरण्योरख्यत्वेन जीवस्येतयाभीाक्तत्वं, . . जो वजन्मन ञ्ज पाधिकत्वेन तस्य वसतत faa, जीवस्याचिन्रूपत्वखण्डनपुविका तचिद्रुपत्वसिद्धिः, जो वस्याणुतखण्डनपु वक तत्सवगत्वप्रतिपादन,

स्त 9

ति

= २२२६ Son ६२-8१५

९८ २२

अधि

cow A ^~

Ww

प्रतिपाद्यविषयः | ero | जौ वस्याकटत्वनिरसनयपुवेकं तत्कटत्वपतिपादनं, .. ३३३९ जी वकटट त्वस्याध्यस्तत्वेनावास्तविकत्व, .. .. .. ge जी वस्येश्वर पत्तत्वेन न रागप्रवुत्तत्, .. .. -. BRB ञ्जपाधिककल्पनेर्जोविया्जींवानाच्च परस्परं व्यव-

हारव्यवस्या, .. -. ..+ .. .-. .. ४३-५३

उक्ताध्यायस्य BATTS |

steamaataficracayqag तेषामात्मसमुत्प- sPRIIUIAAELaHNAGT वेदान्तसम्मतत्वं, .. ५-६९ साह्य सम्मतेच्दिवसवंगत्वनिराकरण्पुवंकं तेषां ufc.

व्चिदष्वक्षथनं, = er © प्राणस्यानादित्वखण्डनपुवकं तदुत्यत्िसिमधानं, .. < प्राणवायोः खतन्तताकथनं, 6. .. wee €-१२ पारस्य समष्टिरूपेणाधिदेविकी विभुता arate

al q तस्याल्यताईद्श्यता चेद्धियवदिति,.. .. १३ इन्रिवगणस्य दवताविषेषाघीनत्वकचनं, =... wR BRE विलच्तणत्वेन प्राणादिद्धिवाणां एकत्वं, -.- -. १७-१९ सर्वजगत्सर्जने Naar सवं शक्तिमत््वात्‌

तस्येव तल्निमाटल्व, च 1 ee is Ge

डति हितीवाध्यायस्य समाप्तं ॥ 3K |

<7 साघधनाख्यठतोयध्यायस्य प्रथमपाट्‌ |

परतिपादयविषयाः) स जीवस्य भाविशरीरबीजरूपद्ाभूतवेष्टितस्येवेतो त ~. कनी = -७ कमीन्तरेः सानुष्यस्य जीवस्य लाकान्तरारोदणं, .. ८-११ पापिनां याम्बलाकगमनं, .. -. .. ,. ., १२-२१ अवरोाडिणा जीवस्य वियदादिसमानत्वं, .. .. RR

€ SS £ a सखगादवतर्णकाल खगं-रृष्छि-एयि वी-पुरुष- योषित्सु ~ ~ tone EAN RAN जनिष्यता जीवस्य खग Tat च जन्मनि ~ त्वरा, तदितरुषु च जन्मनि विलम्ब इति, ध 23 सस्यादो जीवस्य न मुख्यजन्न किन्तु daaatafafa, २४-२७

उक्ताध्यायस्य NAME |

खप्रदृरे्मिथ्यात्कचयनं «www .-. .-. .-. १-६ सुचु्भिस्थानरूपस्य इत्सयत्रद्य CAAA, . . * अ-स खप्रा वस्थितस्यैव जोवस्य तस्मात्‌ Vaal नापर्खेति, & AQT जाग्रदादवस्थान्तसर्भिनच्नतं, ..* .. .. १० AGU नीरूपभावस्य वेदान्तसम्मतत्व,.. ..- .. ११-२९ नद्या नि्ेधातीतत्वेन सत्यत्वस्यापनं, .. .. .. २२.३० ब्रद्धणाऽन्यस्यावस्तत्वयवस्यापनं, .. .. -- -,* ३१-३७

€ = 9 = € aN = _ + en कमम लेत्पर्तिं परति इश्र्स्यव कटत्वं नापूवस्येति,.. इ३८-४१

coc © ४ ^

A

by)

प्रतिपाद्यविखयाः। सतु ° | जी वस्याकट्टेत्वनिरुसनपु वेकं तत्कटटत्वपतिपादनं, .. ३३३९ HAAS तस्याध्यस्तत्वेनावास्तविकलत्वं, .. -. .. go जी वस्येश्वर प्खत्तत्वेन न रागप्रवुत्तल, .. -- -- ५९.४२ ञ्जपाधिककल्यनेर्जोवि्येाजीवानाच्च परस्परं व्यव-

ास्व्यवद्या, व ` ~ ~

उक्ताध्यायस्य चतुथपाद्‌ |

इच्िवाणामनादित्वनिराकरुणयुवकं तेषामात्मसमुत्य-

qa, .. o- "ऋ Ss ee ९-४ इन्दरियाणामेकादश्सह्याकत्वस्य वेदान्तसम्मतत्व, .. ५.६ साद्यसम्मतेन्ियसवंगत्वनिराकरणयु वैकं तेषां परि-

च्विर्न, ,= 2 eee ॐ प्राणस्यानादित्वखण्डनयूवकं तदुत्पत्तिसमाधानं, .. < प्राणवायोः खतन्तताक्थनं, .. we we .. €-१२ gua समद्टिरूपेणाधिदेविकी विभुता आाध्यात्मि-

at तु तस्याल्यताऽदृश्यता चेन्दियवदिति,.- .. १३ इन्द्ियगणस्य दवताविशेषाधीनत्वकथनं, .-. == NRE वि लच्त गत्वेन प्राणादिन्द्रिवाणां एयक्त्व, -* oe १७-१८ सर्वजगत्स जने जोवस्याश्क्तत्वादीश्षस्येव सवश क्तिमत्वात्‌

तस्येव तल्निमाटत्व, ग ee ere

इति द्दितीवाध्यायस्य समाप्तं ॥ >€ ॥

साधनाख्यहठतीयध्यायस्य प्रथमपाद्‌ |

प्रतिपाद्यविषयाः। स जीवस्य भाविशरीरबीजरूपद चाभूतवेद्टित स्येवेतो

गमनं en. 2 ee. १-७ RAIL: सानप्रायस्य STAD लाकान्तरारोदण, .. ८-९९१ पापिनां याम्यलाकगमनं, .. .. .. ,. .-, १२-२९ अवरुहिणा जीवस्य वियदादिसमानतवं, .. . २२

स्वगाद्वतस्णकालं खग-ृद्टि-एधिवी-परुष-याधित्स॒

Hat जनिष्यता जीवस्य खग द्रा च जन्मनि

त्वरा, तदितरेषु च जन्मनि विलम्बडति, .. 23 सस्यारौ जीवस्य न मुखजन्म किन्तु संस्चेघमात्रमिति, २४-२७

उक्ताध्यायस्य दितोयपाद्‌ |

खप्रटटेमिातकचयनं .. ., .. .. .. ९-६ सघु्िस्थानरूपस्य इत्य्यत्रद्यण एकत्वस्थापनं, . . ..° ox खप्रा वस्थितस्येव जोवस्य तस्मात्‌ सम॒द्धोघो नापर्स्येति, € च्छाया जाग्रदा्यवस्यान्तस्मिच्नतवं, 6. .. .. १० AGU नीरूपभावस्य वेदान्तसम्मततवं,.. .- .. ११-२१ awa निेधातीतत्वेन सत्यत्वष्यापनं, .. .. .. २२-३० ब्रद्यगेऽन्यस्यावस्तुत्वव्यवस्थापनं, .. .. ..* .-.* ३९१-३७

PLP क LPL PE A el al ld Af ll ।

ow A Sf

0

१

SAMI ठतोयपाट्‌ |

ofaqvafaqa | च्छान्दोग्यददहदार्थ्यकश्चब्युक्तयोाः पद्चाभिविद्योापास- नयोः विध्यनषानफलसाम्येनेकत, .. .. ,. TUG CTY Rage, . . ar Blaigurawigaagufagacaiua, .. FULTS हतुतेनाच्तयादूयौययेरेकत्वसम्परादनं,.. .. वश्िछत्वादिगुणानामुप संहतं यत्वं, शा ख्ानन्द्सत्यत्वादौीनां ब्रद्यगुणानां प्रतिपत्तिफलत्वेन SAMS समानत्वात्‌ व्वस्थापकविध्यभावाच् तेषामुपसंदतब्यत्वं, ow .. -*+ ^ पुरुषच्ञानस्य संसारकारुणात्‌, ज्ञाननिवतंकत्वात्‌ पुर- awa Fas, क e.F रर स्येवात्मण्व्द वाचत्वं न विराज इतति, .. ,. वा1रवच्छन्दाग्यषष्यो दं यो व॑स्तवेकत्वं, ,. घ्राणापासनं प्रति प्राण्विद्याप्राप्तयोरुनन्रतावु्याचमन- योः यनदतावुदधेरेव faded, -. -.

कारवानामयिरहस्यव्राद्यण्डददाररधकयोः पटठितायाः

ण्रिटिल्यविद्याया रखकतिधघात्वं, .. ,. ,. अदरिव्यादिवत्यगतस्याहमिव्यत्तिगत्स च वेद्यपुरुष- = ~ fi हि ~ NN aN. म स्येकत्वेऽपि स्यान विष्रषे तन्नामविशषस्य युक्तत्वं, .. विदयेकत्वाभाएवात्‌ सम्भुव्यादीनां गुणानां शणडिल्य- विद्यादिषु यनपसंद्ायत्वं = = ° तत्तिरोवकताण्निः पुरुघविद्यायाः wae... वेद मन्त्प्रवग्यूदौीनां विद्यानङ्गलवे,., ,,

८. ९४-१५ ९९-९७ १८ १९ Re-RR ५.८ २४

२५ ९६

# 0 AS A ॐ

we

९९

९२

wR

९४ Qe

प्रतिपार्यवषयाः। ao अघि" अथवादत्वेन पापपुखयेरूपाय- नस्य दानावुपसंइतव्यत्वं, | ९ वणक

पापपुरयविधूननस्य STAT a Ha 2 वर्णका श्य

मेव न चालनाथंकत्वं,

ण २ सात्तातन्लते | मरणात्‌ प्राक्‌ उपास सात्तातल्ल | eas

सुद्धतदुव्वुतच्तवः, ..

॥ ~ € ba भ fa

उपासकस्यवाचिरादिमागा a aifaa इत्यस्य yal, २९-२० १७ सबारूपासनायु उत्तरमागविधानं, .. .. .. २९ १८ रद्ध तत््वच्वानिनां मुक्तिनिवता नतु पात्तिकीथस्य प्रति-

प oe. a ce ee ३२ १९ व्पात्मखरूपलच्तकाणां निषधानां पर्सखरोापसंदते-

व्यत्तम्‌, भ = ("क ner. ३३ Re

° £ fi € ९ => न © AD wa पिवन्ताविति डा सुपणरविति च मन््रयावद्य-

नत) + °° >) ——— ३४ २१ रकप्राखा खयोः उवस्तकद्ालयेत्रीद्यणये विं येव्व प्रति-

प्रानम्‌, == te we ee “= -= “. BUR स्र

e no, <3

उप्रासनायं एकत्वेन पास्यसय दधन्ञानम्‌, ,.. .. ३७ २३ सत्यविद्यावा खुफत्वप्रतिपादनम्‌,.. -.- .. BS २४ दह राकाग्रदहादाकाप्रयोारुपसंदइर्तव्यत्वम्‌, .. .- २९ २५ उपासकस्य मजने प्राणङतिलापापत्तिः, .* -- ४०-४९ २६ उद्यकमीङ्गेश्चतदेवतापासनाया अनियतत्वं, .. ४२ २७ संवर्ग विद्याक्तािदेववाय्वध्य,त्मप्राणयोरनचिन्तनसय

एयकत्वम्‌,; . . कः ao न = ee 1 83 RC मनखखिदादीनगं खतन्तविद्यात्खकारः, .. .-. ४४-५२ २९

भेतिकस्यात्सत्वनिराकर्णयु वंकतदन्दस्यात्सतवप्रतिषा- दनम्‌, wes oe re oe र one a ५२-५४ र

stig

प्रतिपाद्यविषयाः। qe रेतरेयगताकथापासनायां wfsatees: कोश्पेत-

क्यामपि GAMA, .. -* .-* we ~` ५१-५६ विसाद्खपवै्चानरस्य areas ध्यातव्यत्ं न तद्‌ शसयेति ५७ अनुरातव्य-श्णिडिल्यद द रादि विद्यानां वेद्त्रद्यभित्र-

त्वेन भित्तं, . . a ~: न क ys Gat सगुशेपासनायां एकस्य दयोबद्भनाच्च उपास-

नानां वेकल्िकनियमकयनं, ... ,. ,. .. we विकल्पेन समुचयेन वा प्रतीकेपासनाया Seas, ६ ° विकल्यसमचययेाययाकान्यं, -* -.- -- .-- CUE

SUVA BWA |

MAMI खतन्तत्वं न करत्वथत्वं, .. .-* oe १-१९७ ऊद्धंरेतारूपाञ्चमाणामल्तित्व्यवस्थापनं, ) ९ वर्णकं लाककामिनामाश्चमिणां ब्रद्यनिष्ानदत्व, | 2 qua Nie उद्रीयावयवस्योङ्कास्सखषध्येयतं, .. .. .. .-. २९-रर्‌ ओपनिषदाख्यानानां विद्यास्तावकतवै, .. .. .. २३-२ QUA कमानपेच्तत्वम्‌, -. = + २५ विद्यायाः खोत्पत्ते कम॑सापेच्ततवम्‌, .. .. .. २६-२७ व्यापदि सवान्राभ्यनक्लानं .. .. .-* .. .. २८.३९ विद्याथानामाश्नमधमाणाच्च वद्ादीनां सछदनुष्ानं, २२.३५ HAW AAR, .. =° ow .. ६६-३९ चअाखमिणमवरोद्ाभावनिरूपणम्‌, ,..* ..- . ४०

अधि

on RR

cS २९

Ru. २६

१०

९।८

प्रतिपार्यविषयाः।

WSTSCAG: प्रायख्ित्तसद्धावः,.. .. .

मद्ार्धरेतसः प्रायखित्तस्य खामुणरिकश्रुद्धिजनकलत्वं ताटशसुद्दिमतोा यवद्धारानदेत्च्च, . .

उपासनस्य त्विककमेत्वम्‌, .. ..

मनस्य विधेयत्वम्‌, -- .- ..

बाल्यस्य भावशुदित्वं न वयःकामचारोभयत्वम्‌,

ड्द वा जन्मान्तरे वा ्ानेात्पत्तिरिति wear: पाच्तिकत्वम्‌ a ee :

सालाक्यादिमक्तीनां जन्यत्वेन afanaa निवागम- aa निरतिशयत्वम्‌,

इति टतोयाध्यायस्य समाप्त ॥ 2K |

PPI INI पि ती ILI 0 # OL IOL

ce 8९ BR

82 88-82 89-8¢

Yo

५१

५२

atyeo Ke

RR र्र्‌ १९ १५. Xe

९७

९। RAAT प्रथमपाद्‌ |

प्रतिपादयविषयाः।

्वणादीनामावतंनोयत्वम्‌,

Sal जीवेन खात्मतया AAU DAA, .

TART AYA:

saute प्रतीके wats: कतवयत्वम्‌, .. ..

कर्माङष्वादिव्यादिदृषटीनां कर्तच्यतम्‌, .. 2. ee

उपासनावामासनस्य निवतत्वम्‌,. -

ध्यानसाधनस्येकाग्धुख प्रधानत्वेन दिग्देएकालानाम- नियमः,

उपास्तीनामामरणमादततिः,

्ानिनः पापलेपाभावः,

SPA: पुखलेपाभावः, -. .. -- =.

सद्धितयोरिवार्व्ययेः पुख्यपापयेन्नानेादवसमये वि- नषा ~ eee nee

अभ्मिदाचादिनिव्यकमंण्‌ विद्योपयोग्यंश्ग्यातिनाशः,

सापासनस्य निरूपासनस्य च नित्यकमसा तारतम्येन विद्यासाचघनत्वम्‌, ..

ष्यधिकारिणंमुक्तिसद््‌वः,..

क का LO LA AL LOL OLLI et SN

उक्ताध्यायस्य दितोयपाद्‌ ।

वागादीनां मनसि इृत्तिप्रविलयो न खरूपेण,. . मनसः प्राणे खच्या प्रविन्लवः, .. ..

S-% ~

१९ १८ ९२ १४

१५ ९

१८ १५.

aR ९४

IF

प्रतिपाद्यविषयाः। Go प्राणस्य जोवे लवान्तरं पुनभृतेषु लयः, .. .. ,. ४-६ ज्ान्यन्ानिनारुत्कान्तेरपि at, wk .. .. 9 तेज.प्र्टतीनां भूतानां परमात्मनि Ta लयः, .. ११ टेदादोव प्राणेत्कान्ते निषेधः, cs 3s ~. १. AMA AAT वागादोनां परमात्मनि लयः, .. ,. ९५ तत्त्वविदो वागादीनां निःश्षेण परमात्मनि लयः .. ६६ उपासकस्योत्कान्तेविग्ेषवक्वं, .. -. .. ,, ९७ निश्पयामपि सूतानां स्स्सिप्राक्निः, .. .-.- .. १८-१९ द्च्तिणावनग्टतस्येपासकस्य नफलप्रासिः, .. २०-२१ उक्ताध्यायस्य SUAS |

वचिरादिकस्यवब्रद्यलाकमागस्यक्रत्वम्‌, .. .. .. श संवत्सरादित्ययेाम्ध्ये देवलाकवायलाकोा सल्चिवेणशयि-

तव्या, ... ,. were २ वरुणाद्‌नां स्लिवेए्एदविरादिमागस्य व्यवस्थापितत्व 3 ष्पचिरादीनामातिवारदिकत्वं, .* .. ,, .. 8 -६ उत्तरमागण कायंव्रह्यगमनं, .. .. ,. .. ७-१४ पतीकोापासकानां ब्रद्यलाकाऽप्ापनं, .. .. .. १५.१६

उक्ताध्यायस्य WATS |

सुक्तिरूपस्य वस्तुनः पुरातनत्वं, wk -. .. १-३ aqme qaanfaad .. ., .. ,, ४

mm < co AU A

wile प्रतिपायविषयाः। qe आधि म॒त्तखरूपभूतस्य ब्रह्मणो युगपत्‌ सविषेघत्वनिविश्ेवत्वे, yo इ च्र्चिंराद्िमागण ब्रह्मलोकं प्राप्ठस्यापासकस्य भेाग्य-

वस्तूनां टट मानससङ्कल्यस्येव हेतुत्वं, .. - =€ रखकस्यापि पुरुषस्य देदभावाभावयेरेच्छक्त्व, .. १०-१४ स्वेषां slat सात्मकत्वम्‌, कक 1 ~ ब्रह्यलाकगतानामुपासकानां ANTS खातन्त्यभा-

वेऽपि भेागमेत्तयोसतेषां खातन््यसि्िः, .. .. १७-२२ 9

इति चतुधेध्यायस्य समाप्तम्‌ XS |

TEx:

Ursus |

अग्रएव्र

प्रपञ्चिष्यतेने . .

सात््वा.. तन्न

fi So. saifagia

faufaqes 7

THA .. खाननव्द्मयोा वाद्यमनस.. मय्याद्‌त्वं

प्रत उपासीत ..

ग्टदोतय्यं RIL रागादिभि परत्यकाब्रद्य .. पुगरय तत्वमस्यद .. पिबत्‌ .. ASQ .. AS .. feat ..

नेतव्यसि तत्या

Uz

प्रपञ्चयिष्यते न खात्वा वन्न ज्या तिष्ामे विप्रलिप्ुरिष्टः बड्धकत्वोा आनन्दमयो वाद्युनस मय्याद्‌ात्वं स्ल्युपासोत ग्रहीतव्य कारण वागादिभिः पत्यगब्रद्धय पुनरयं तत्वमस्य हं पिवत्‌ ष्ट्य नटी दिव्यो नेतव्यभिव्याद

ॐ नमा MUN |

यमिदं कारुणिक शरणं गताऽप्यरिसदहादर अप महत्‌ TE | तमहमाशु इरि परमाश्रये जनकजावरमनन्तसुखाङछतिं॥ २॥ गाया सक्रलायदं निजपद्‌म्भाजेन afayz

dit विघ्नवनं इरन्तमनघं खीएरितुणडासिना |

वन्द्‌ चम्मकपालिकोापकरणवराग्यसाख्यात्‌ पर

arena प्रदिशन्तमन्तविधुर खरीकाशिकशं शिवि ॥ २॥ यत्‌कछपालवमाचेण मुका भवति पर्डितः।

वेदश्ास्लतशरीरान्तां वाणीं वीणाकराम्भजे | २॥ कामाच्तीदत्तदुग्धप्रचरसुरनतप्रान्यभाज्याधिपनज्य- आगारीनायकाभितप्रकटनणशिविरामाय्यंलस्पात्मबाधः। slag: परकटितपरमादतभाषास्मिताऽस्य शओरीमद्ाविन्दवाणीचरणकमलगे निरेताईदं watts: ie a HCFC भाष्यरतं vay gre wht खचछतच्च वदि | खीभाव्यती्य परदंसतुखे वाग्जालबन्धच्छिदमभ्यपायंः ॥ ५। विस्ततग्रश्यवीत्तायामलसं यस्य मानसं)

याख्या तदयमारव्या भाष्यरनप्रमाभिधा॥ई॥ श्रीमच्छारीरक भाष्यं प्राप्य वाक्‌ Afaeargqara |

xfa खमामे सफला Et स्थोादकं यया ॥७॥

यद्‌ चक्षानसमद्धतमिन्रजालमसिद्‌ जगत्‌ |

सत्यन्लानद्चखानन्त ace aq fave | < | B

र्‌ रन्न प्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९।]

ry खल“. खाध्या योऽध्येतव्य"'इति नित्याध्ययनविधिनाऽधीतसाङ्गखा- ध्याये "तदि जि ज्ासख'' ".सेाऽन्वेद्ध्यः स विजिज्ञासितव्यः" ““खात्मा वाअरे xq Bag” इति श्रवणविधिरुपलभ्यते। are: | अम्त- त्वकामेनादैतावममविचार wa Ferma: कत्तव्य इति। तेन काम्येन नियमविधिनाऽ्थादे वाश्मश्रा सरप्रत्तिः वेदिकानां पुरारादिप्राधान्चं al facwa डति वस्तगतिः। तच कश्िदिहजन्मनि जन्मान्तरे वान्‌ - ड्ितयन्ञादिभिनितान्तं निम॑लखान्ताऽस्य खवणविधेः का विषयः? किं wa? कोाऽधिकासरी? कः सम्बन्धः? इति feared) तं rar. सुमएफलभमाने भगवान्‌ वादरायशस्तदनबन्धचवुद्यं खवणात्मकश्ा- स््रारम्भप्रयोजकं न्यायेन जि्खितुमिदं aa रचवाद्धकार “अयाता ब्रद्यजिन्नासाः' इति|

नन्वनुबन्धजातं विधिसन्निडिताघंवादवाव्येरेव ज्ञातुं क्यं । तद्यथा “ng कम्मेचितो लेकः च्तीयत खवमेवामुच पुणखचिता Sra: Waa” डति yal ^“यत्‌ छृतक तदनित्यं" इति न्धायवत्या “a जायते सियते वा विपञ्ित्‌"' “ar Fo war तद्म्टतमन्यदार्त" सबयादिग्ु्या च waa निव्यस्ततेऽन्यदनित्यमिति विवेका लभ्यते। कम्मेणा छखष्या- दिना चितः सम्पादितः सस्यादिलाको भोग्य caw: | faufad faa- न्ञानखरूपः | “athe लोकान कम्मचितान्‌ ब्राह्यणा निवदमायान्ना- स्यतः Aaa”? ““खत्मनस्त कामाय सव्वं पियं मवति" इत्यादिश्चत्या अनात्ममाचे वरगग्यं लभ्यते। परीच्धानिव्यत्वेन निखित्य। व्रता aim छतेन कम्मणा नास्तीति कम्मतत्फलभ्यः वेराग्यं प्राप्नवानि त्ययः। “शान्ता दान्त उपरतस्तितिच्यः समाहतः खद्धावित्ता wat- त्मन्धेवात्मानं पश्यतः, xfs sat एमादिषटकं लभ्यते । "समाह्हिता war’ इति कारषपाठटः। उपरतिः सच्यासः। “न च पुनसावत्तत'' इति खयंज्यातिरानन्द्‌त्मकमेत्तस्य निव्यत्वश्ुव्या Aaa लभ्यते। तथा च विवेकादिविशेषणवानधिकारोति ज्ञातुं wa) यथा “र्ता साची. रूपयन्तोति' राचिसचविध्धा प्रतितिषन्तीव्यथंवादस्थप्रति्ा कामस्त- दत्‌। तया “Bag” zara vase नियोगस्य प्रकर्या विचासे विषयः। विचास्स्य वेदान्ता विषय डति wa aid | “aia ददव्यः"

* guifgar रति ogy संख्याक TARTS: |

[अ०१।पा०१। | WCAG AAMG | द्‌

इत्यदैतात्मदप्रनमदिश्य “Sag” इति विचार्विधानात्‌। न fe विचारः सात्ताद्ण्रनदेतुः खप्रमागत्वात्‌ अपि तु प्रमाणविषयत्वेन | प्रमाग्वादेतात्मनि वेदान्ता खव। ““तन्त्वोपनिषट्‌ं पुरूषः" “°वे द्‌ान्त- विन्नान्निखिताथा'' रति खतेः। Ferry प्रत्यगत्रद्यैकयं विषयः "तत्तम सि” “ag aaifa” इति wa: | रवं विचारविघेः फलमपि ज्ञानद्वारा ata: (तरति शोकमात्मवित्‌ “ब्रह्मविद्‌ aaa भवति" safe wa) तथा सम्बन्धाऽप्यधिकारिणा विचारस्य कत्तव्यता- रूपः फलस्य प्राप्यतारूप इति यथायोगं gare: | तस्मादिदं aa व्यर्थमिति चेत्‌! न | तासामधिकाय्थादि श्रुतीनां सखायं तात्यय्यनिखोय- ` कन्यायदचाभावे किं विदेकादिषविशेषणख्वानधिकारी उतान्यः? किं वेदान्ताः पृव्व॑तन््ेण गताया गताया वा? fa wa santas a ar? fa मुक्तिः खगादिवत्‌ लाकान्तसरमात्मखरूपा वेति संशयएनिखन्तेः। तस्मादागमवाव्येरापाततः प्रतिपन्नाधिकाय्यादिनिखयाचमिदः खच- मावश्यकं। तदुक्तं प्रकाशात्मश्ीचरगः। “अधिकायैदीनामागसिकत्वे ऽपि न्यायेन निखंया्थमिदः aa” xfa येषां मते श्रवणे विधिनास्ि तेषामविदितश्चवणेऽधिकाय्यादिनिखयानपेत्तणात्‌ aa यथमिव्याप- तति इत्यलं vasa |

तथा चास्य चस्य खवशविध्ययेत्िताधिकायादिश्रुतिभिः खाथ- निसखेयायेाव्धापितत्वात्‌ देतुदेतुमद्धावश्रतिसङ्तिः। शस्तारम्भहेत्व- नबन्धनिखायकत्वेनापाद्‌ घातत्वाच्छास्त्रादा सङ्तिः। अधिकाय्यादिशख- तीनां खाय समन्वयोक्तेः समन्वयाध्यायसङ्तिः“रेतदात्ममिदः aa” “qa aa”? “a gia’ “awafa”’ इत्यादिखतीनां सव्वात्मत्वादि स्पखन्रद्यलिङ्ानां विषयाद समन्वयोक्तेः पादसङ्गतिः। र्वंसव्वद्ध- stat चव्धयनिसखायकत्वात्‌ चखुतिसङ्गतिः। तत्तदध्यायं तत्तत्माद च समानप्रमेयत्वेन सङ्तिरूडह नीया । प्रमेयञ्च AUG AG, चध्या- यानां तु समन्वयाविरोाधसाघनफलानि। तच प्रथमपादस्य रयद्ट- ब्रद्यलिङ्ानां समन्वयः प्रमेयः | दितीयटतीययेोर्स्पद्ब्रद्यलिङ्ानां। चतुयपादस्य पदमाचसमन्वय इति भेदः| अस्याधिकरणस्य पायम्या- ब्राधिकरुणसङ्तिरपेच्तिता।

अथयाधिकरणमारभ्यते। “खातवय'' इति विदितखवणात्मकं केदान्त- Haare विषयः। तत्‌ किमारब्धययं न वेति विषयप्रयोजनसम्भ-

८ रद्मप्रभाभासिते। [अ ०१।या ०९ |]

कवासम्भवाभ्वां dua: | तच “ary aa” इति भेदयाद्दिप्र्यत्तेय az- त्वाकटैत्वादिविरुद्धधम्मवकत्वलिङ्गकानमानेन च विरोधेन ब्रद्यात्मने1- रेकस्य वघयस्यासम्भवात्‌, सत्यबन्धस्य ज्ञानाच्चिखत्तिरूपफलासम्भ- वाच्नारम्भणोयमिति प्रापे fas: “aura aafaarar’xfa) यच अवणविधिसमानाथत्वाव “ada इति पदमध्यादर्तव्यं। चध्याद्तच् भाष्यज्षता “ब्रद्मजिन्नासा ada इति| तच प्रछतिप्र्ययाथयोन्ञा- नेच्छ वेः कत्तव्यत्वानन्वयात्‌ VHA फलीभूतं ्ानमजदल्लच्तगयोच्यते। परत्ययेनेच्छासाध्यो विचारा जइल्वच्तणया। तथाच (ब्रह्मज्ञानाय वि- चारः ada” इति Saw Hara: सम्पद्यते तच ज्ञानस्य खतः फल- त्वायो गात्‌ प्रमाटलजटं लमेत त्वात्मकान थेनिवन्तकत्वेनेव पललं वक्तं । TATE सत्यत्वे ्ानमाचात्रिरृच्य यागा दध्यस्तत्वं वक्तव्यमिति बन्ध- स्याध्यस्तत्वमथीात्‌ खचितं। तच्च श्स्छरस्य विघयप्रयोाजनवत्वसिदि- Sq | तया दि शस्रमारव्धव्यं विषयपयेज नवक्वाद्‌ भोजनादिवत्‌ | Ne प्रयोजनवदर्‌ बन्धनिवत्तकन्नानद्देतुत्वात्‌ ““स्ज्नरियं'' इत्यादि- वाक्यवत्‌। बन्धा ज्ञाननिवत्याऽध्यस्तत्वात्‌ र्ज्नसपवत, xfa पयोजन- fafe:| रुवमयाद्‌ ब्रद्धदानाच्जीवगतानथंभ्मनिदटत्ति फलं Ga qaqa विषयमप्यथात दचयति। खन्यन्नानादन्यच भ्रमानि- au) जीवा ब्रह्माभिन्नः तजनज्ञाननिवनच्याध्यासाख्यत्वात्‌, afte तत्तया यथया खुक्भिन्न ्दमंष्रडति। विघयसिदिदेतुस्थ्यास इत्येवं विषयप्रयोजनवत्वाच्छास्त्रमारम्भणीयमिति | च ward बन्धस्य सत्यत्वेन च्नानादनिदटत्तेरूपायान्तसर्साध्या मु्तिरिति wa) सिद्धान्ते ames मतिरिति विकेकः। इति सव्वं मनसि निधाय ब्रद्धखचाणि व्याख्यातुकामा भगवान्‌ भाष्यक्रारः Baw विचार्कर्तव्यतारूप्रेता- यान्यथान्‌पपत्याऽचात्‌ खचितं विषयप्रयोजनवक्वमुपोह्वातत्वात्‌ afa- दिदेत्वध्यासाच्तेपसमाधानभाष्याभ्य ised वसयति ““वस्मदस्नतप्रत्य- यगोाचरस्योः डति | Tea सचाचास्पर्ित्वादध्यासग्रसेन भाष्यमिति face | च्यायथिकायस्पशित्वात।

यत्त॒ मङ्लाचस्णाभावादव्याख्येयमिद भाव्यमिति | तन्न। qact- मितरेतरभावानपपत्तिरित्यन्तभाय्यरचनाथं तदयंस्य सव्वापद्रवर- fwaw विन्ञानघनप्रत्यगयस्य तत्वस्य समतत्वात्‌। अता निदाषत्वादिद्‌ भाष्यं व्याख्येयं ॥

[ख ०१।पा०९।] UW CHARA | ५

^

ॐ AAT भगवते वासुद्‌वाय॥ यष्मद्‌ स्मतप्रत्ययगे चरयेविपयविषयिणास्तमःप्रकःशवद्‌ वि-

लाके शुक्ताविदं रजतमिति ममः सत्यरजते इदः cHafaafy- छानसामान्यारोप्यविग्ेबयोारेव्यप्रमाह्ितसंक्कारजन्धोा ey xfa | a चाप्यात्मन्यनात्मा दङ्गाराध्यासे Ted प्रमा वाचया, सा चात्मानात्मने- वस्तवेक्यमपेच्ते, न fe तदस्ति तथा fe खात्मानात्मानावैक्वगुन्यो पर स्परेक्यायोग्यत्वात्‌ तमःप्रकाश्वदिति मत्वा देतुभूतं विधं वस्ततः प्रतीतितो व्वद्धारतच्च साधयति॥ युद्मदसत्‌प्र्यवगेचरभा- fafa paw ^परत्ययेोत्तरपदयोशख'" इति [पा०७।२।९८] axa “प्रत्यये चोत्तस्पदेच परता यश्रदस्रदामंपय्यैन्तस्य aan स्तः इति वि- धानात्‌ ““त्दोयं मदोयं त्त्पुचा मत्‌पुचः' इतिवत्‌ ^त्वन्मत्‌प्र्यय- wide” इति स्यादिति वाचं “त्वमावेकवचने [ate ७।२।९७]] सत्येकवचनाधिकारात्‌। खचर च युष्रदस्रदारेकायवाचित्वाभावाद- नात्मनां agua बलादस्दयंचेतन्यस्याप्यु पाधिते बडत्ात्‌।

नन्वेवं सति कथमच भव्ये विग्रहः? न च “युयमिति प्रत्ययो युद्मत्मत्ययः व यमिति प्रत्ययोऽस्मत्‌प्र्ययरूदरोचस्योारिति विग्र" इति aI) शब्द्साधृत्वेऽप्यथासाधुलात्‌ | न दयदङ्काराद्यनात्मनेो यूयमिति प्र्यधविषवयत्वमस्तीति चेत्‌ | न । गेोचरपदस्य याग्यतापर- ala! चिदात्मा तावदस्मत्‌प्र्यययोग्यः। तत्मयुक्तसंप्यादिनिदत्ति- फलभाकत्वात्‌, न तावद्यमेकान्तेनाविषयः, ऋस्तप्रययविवयत्वा- दिति भाष्योक्तेख | यद्यप्यहङ्ारादिरपि तद्योग्यस्तयापि चिदात्मनः सकाश्ादत्यन्तमेदसिव्यथेः युश्नतपत्यवयोग्य इत्युच्यते |

अाख्मश्रोचरणास्त॒ टीकावोाजनायामेवमाडः। “GALATI युश्रतपद वाचः, ऋइङ्ारादि विशि चेतनेो<स्मत्पद वाच्यः, तथाच यु- UR: खा प्रयुज्यमानयोरेव त्वमादेशनिवमे न लाच्तणिकयेः “'्युश्रदस्रदोः षष्टो चतुर्यो दितोयास्थयेव्वात्रा वाविति?°[ पा०८।१।२० ] CUMS अच ्षव्द लच्तकयारिव चिन्माचजडमाचलच्त- कयोरपि न qarent लकच्तकत्वाविश्टेवादितिः'। यदि तयः wat धकत्वे सत्येव त्वमादेश्भाव इत्यनेन aaa ज्ञापितं तदाऽस्मिन भाष्ये

€ रल्रप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०९।]

रुद्धखभावयारितरेतरभावान॒पपन्नी सिद्धायां तद्धख्मणामपि

यपात्पदेन य॒ष्मच्छन्द्जन्यप्र्यययेोग्यः परागा Wad, खस्मच्छन्टज- AVIA: प्रत्यगात्मा | तथा च लच्ततावकच्छंदकतया शन्दाऽपि बाध्यत डति a GATS NM: | न च पराकात्वप्र्यक्‌त्वयोार्‌व लच्छतावच्छछे- cad न श्ब्द्येोग्यत्वांश्स्य ओस्वादिति वाच्यं। पराकपरतीचाविशे- धस्फ़रयाथं विरूढ शब्द योग्यत्वस्यापि aaa | अत ण्वेदमस्मत्‌- प्रत्ययगिचर्येारिति वक्तेऽपीदशब्दा SULT लाके वेदे च TSW: Ora quae”? “xa विदाः ““खयमदहमस्सिः इति च प्रयोगद्‌- aa amp facia मत्वा aye: प्रयक्तः। इदशन्द्प्रयामे वि रोाघास्फत्तः। रतेन चतनवाचित्वाद्‌ स्मच्छब्दटः Yo Va He: “Bway fea vafafa arate” “त्यदादीनि सत्वेनित्यमितिः' [ पा०१।२।७२ | aau fafea taney स्यादिति face | ‘“aqemefcfa” aa वाचापि पव्वनिपातकणषयोस्प्राकेः, wana faafaafacrar- Musa) cere “Aqeulcawa लिव्कष्य yaw चिडातार- ध्यारएपाप्रवादन्यायेन ग्रहण द्योतयितुमादो युष्मद्‌ ग्रहण Tas: | तच यष्मद्स्मतपदायाभ्यां पराक्परत्यक्रेनात्मानात्सनावस्तता विरोाघ उक्तः ॥

पत्ययपदोन प्रततित face उक्तः प्रतीयत डति प्रयो {दङ्ा- सादिरनात्मा टृश्यतया भाति, खात्मा तु प्रतीतित्वात्‌ प्रत्ययः खप्रकाश- तया भाति | गोाचस्पदेन व्वदारतेा विराध उक्तः। TATU: प्रत्य- गात्मतिरस्कवारेण कन्तादमित्यादिव्यवदहारगोाचरः, अस्मद्यस्वमात्म- प्रलिलापेन “ad ब्रद्धयेति" यवद्ारगोाचर इति faut facta: art Ad: | यश्रचास्मच TCHS, A Ta प्रत्यया च ता गोचस चेति युष्दस्मतप्रत्ययगाचसा तयास्िधा विरुदधखभावयोारितरेतरभावो ऽत्यन्तामेद स्तादाठ्यं वा तदनुपपत्ता सिद्धायामित्यन्वयः। रेक्यासम्भ- वेऽपि aa घट रति वन्तादाव्यं किंन स्यादित्यत are | विषयविष- यिकेएरिति॥ चिच्जडयेाविंषयविषयित्वादोपघटयोारिव न तादाल्य- fafa भावः। युष्मदस्मदी पराक्प्र्यगवस्तनी, ते खव aay गेाचर- खेति विग्रदः | wa प्र्ययगाचरपद्‌ाभ्यां खात्मानात्मनोाः प्त्यकप- सागभावे चिद्चितवं द्ेतुरुक्तः, तच देतुमाद विषयविषयिारिति।

[ख०१।पा०२। | VF LAGMAAA | ©

रुतरानितरे तर भावान पपत्निरित्यताऽस्प्रत्ययगो चरे विषयिणि

—

अनात्मने ग्राद्यत्वाद चित्त्वं खात्मनस्त्‌ ग्रा कत्वाचिक्तवं वाच्यं | अ चित्तव खरय खेन ग्रहस्य कम्मंकट॑त्वविरोधेनासम्भवादप्र्यच्तत्वापत्तेरिव्यधः। यथेदं वा देतुदेतुमद्धावः। नन्वेवमात्मानात्मनोः पर1कप्र्यक्लोन चिद- fama ग्राद्यग्राहकत्वेन च विरोधात्‌ तमःपरका व दै वयस्य ता द्‌1त्यस्य वानुपपत्तौ सत्यां तत्‌प्रमित्यभावेनाध्यासाभावे$पि तद्म्मीणां चेतन्य- पखजाख्छदुःखादीनां विनिमयनाध्यासोाऽस्ित्यत wre | तद्धम्माणा- मपौति॥ तवारात्मानात्मनोधंम्मास्तद्धम्मास्तेवामपि इतरेतर्भावान्‌- पपत्तिः। इतस्च धम्मेन्तरे इतरेषां wat भावः संसर्गस्तस्यानुप- परत्तिरिव्य्यः। न fe vba: dan विना uaa तिनिमयोऽल्ि। स्फटिके लाद्धितवस्तसाच्निभ्यात्‌ लेदिव्यधम्मसं समेः। खसङ्गात्मधम्मिणः कोनाऽप्यसंसगो दभ्मिसं सगंपुव्व॑को wader Kaw इत्यभिप्रेोक्तं ॥ स॒तरामिति | नन्वात्मानात्मनोाक्तादाग्यस्य तदम्मेसं सर्गस्य चाभावे ऽप्यध्यासः fa न स्यादित्यत चाद | Kaa डइति॥ स्व्यक्तरीत्या तादा- न्याद्मावेन तत्‌प्रमाया अभावादतः प्रमाजन्यसंस्वारस्याध्यासदेतार- भावादध्यासो मिथ्येति भवितुं य॒क्तमि्यन्वयः। मिश्याशब्दो ge, अपङववचनः अनिवेचनीयतावचनख्ेति। अव चापमहवाथेः। ननु कुचर कस्याध्यासाऽपड्ूयते CACY खात्मन्यनात्मतडम्मोाणां चनात्मन्धा- मतद्धम्माणामध्यासा निरस्यत cate | BHATIA AT इत्यादिना॥ अदमितिप्रत्यययोाग्यतवं बद्धादे रुप्यस्तीति मत्वा तत च्चात्मानं विवेच- यति | विषयिणीति ॥ बद्यादि साच्िणीत्यथः। सात्तित्वे हेतुः ॥ चिदा- त्मक डति ॥ च्चहमिति भासमाने चिद्‌्णतमनोत्ययः। यु्मतप्र्ययगो- चस्य्येति ॥ त्वंक्रारयोग्यस्य डदमथस्येति यावत्‌| नन्वहमिति भास- मानब्द्यादेः कथमिदमथेत्वमित्यत खाइ ॥ विषयस्येति ॥ सा्िभा- व्यस्येव्यथेः। साच्िभाष्यतवरूपलच्तणये गाद्‌ बुब्धयादेघंटादि वदि दम्थ॑तव न प्रतिभासत इति भावः| थय वा यदात्मनो मख्यं सव्वान्तरत्वरूपं प्य कत्वं प्रतीतित्वं ब्रह्मास्मीति व्यवहास्गाचरत्वं चोक्तं तदसिडं, अद- मिति प्रतीयमानत्वात्‌ अहङ्गारवदित्याश्द्खाह॥ अस्मतप्रत्ययगोाचर इति॥ WHA प्र्य्वासे गोचर तसित्नित्यधैः। अदंरत्तिय-

= रल्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा०९१।]

चिद्‌ात्मके यद्मत््रत्ययगा चरस्य विषयस्य तद्धम्माणां चाध्यासः।

ming स्फरणविषयत्वं वा Yq: | अद्ये cara हेत्वसि्डिः। दिताये तु ua तद्सिद्धिरिन्यात्मनोा ae प्र्यक्तादि यक्तमिति ara: | ननु यद्‌त्मनोा विषयित्वं तदसिद्धं ““खनुभवाभिः' xia शन्द्‌ वत्वात्‌ a इड्रवदित्यत aie i विषयिणीति॥ ata लच्यत्वं वा हेतुः। नाद्यः। ug acfee: | नान्त्यः) cera तदेकल्यादिति भावः| “Se जाना- far इति देदहाइङ्ास्येविंषयतिषधित्वे$पि मनव्योाऽदइमित्यभेदाध्या- सवद्‌ात्मादङ्ारयोरस्प्यध्यासः स्यादित्यत are facia इति ॥ तये जाद्याल्पत्वाभ्यां सादटृश्यादध्यासेऽपि चिदात्मन्यन वच्छछतरिजडाल्या- ericieanare इति aia: | “ae” ति भास्यत्वादात्मवद्‌इड्ार-

स्थापि samfea मुख्यमेव, ततः पुब्वाक्तपराक्वाद्यसिदिरिव्याश-

Qe | युश्मदिति॥ अदहंटत्तिभास्यत्वम इङ्गारे नास्ति कट कम्मत्ववि- सधात, चिद्धास्यत्वं चिदात्मनि नास्ति इति देत्सिद्धिः। adr age: प्रतिभासतः परत्यक्रोऽयि पराक्राहदिक मख्यमेवति ara: | aga पराक तचासो प्रतीयत डति प्र्ययश्चासे कटत्वादिद्यवदइार्गाचरख तस्येति विग्रहः | तस्य हेयत्वा्यमाइ ॥ विषयस्येति ॥ सिज्‌ बन्धने | fafaarfa बभ्राति इति विषयस्तस्येत्ययेः। च्ात्मन्यनात्मतद्धम्माध्यासे faut भवतु, खनात्मन्यात्सतद्धम्माष्यासःकि नस्यात्‌? “अदं स्फरामिः Com? इव्याद्यनभवादिव्याशद्ादइ ॥ तदिपय्ययेणेति | तसाद नात्मनो विपर्ययो विरूढ खभावश्ेतन्यं, इत्थम्भावे Talat) चेतन्यात्मना विष- विरस्तरद्धम्म गाद योाडमसादोा fant sure: a faufa नास्तीति भवितुं युक्तं चथ्याससामग्धभावात्‌ | न यच पूव्वेपमाडितसं खारः साटश्यमच्ञानं वास्ति। निर्वयवनिगुणखप्रकाश्ात्मनिगुणावयवसाट्‌- प्रयस्य WMA चायोगात्‌

नन्वात्मनेा निर्जणत्वे त्धम्माणामिति भाष्यं aufafa चेत्‌। उच्यते। afsaufuan चेतन्यं ara विषयाभेदेनाभिव्यक्त स्फर | खभक- म्मजन्यटट स्िव्यक्तमानन्द्‌ Kad टनच्य॒पाधिक्तभेदात्‌ ज्ञानादनामात्म- धम्मत्वव्यपदेष्रः। तदुक्तं टीकायां “चानन्द विघयानुभवोा feaagfa सन्ति धम्मा अ्टयकेऽपि चेतन्यात्‌ एयगिवावभासन्त' इति। अते

[ख ०१।पा ०१ | श्रा ङ्कर व्रद्ध ख चभाव्ये | j

afgazqu fasfauagarury विषयेऽध्यामा मिथ्येति भवितुं यक्तं । तथाणन्योन्यस्मिननन्यान्यात्मकतामन्यान्यघम्भां खा- ध्यसखेतरेतरा*विवेकं नात्यन्तविविक्रये घ्मघभ्िंसार्भिंण्याज्ञाननि-

ण म

निग णब्रद्यात्मत्वमते “'ऋखदङ्रामिः". इति प्रतीतेरघस्य चाध्यास्त्वायो- गात्‌ vata) “खद नर इति सामानाधिकरण्यस्य गाणत्वमिति” मतमास्येयं | तथा च बन्धस्य सत्यतया ्ानान्निरटत्तिरूपफलासम्भ- वाद्‌ बद्धमुक्तयाजींवत्रद्यसेरेक्यायागेन विघयासन्भवात्‌ Ale नार- म्भणीयमिति पृव्वपच्तभाष्यतात्पथ्य। यक्तग्रहणात्‌ Waa aaa खचयति। तथा डि किमध्यासस्य नास्ित्वमयुक्तत्ादभानाद्रा कार- गाभावादा? खाद्य KS RATS | तथापीोति॥ Taeacrararer यद्यपीति पठितयं। खध्यासस्यासङ्खप्रका्टात्मन्ययु्लत्वमलङ्ार इति भावः| न दितीय care खयमिति॥ “aa: कत्ता मनुष्यो" इति प्र्यच्तानुभवादध्यासस्याभानमसिडमिवयर्थः। न चेद vad eae परमेति ave} चपोरुषेयतया निद्ारेखापक्रमादिलिङ्गादष्टततातप- य्यग च “quate” वाक्येनाकटटब्रद्धयबाघधनेनास्य भरमत्वनिखयात्‌ | न च ज्येष्टप्रत्यच्तविरोाधादागमन्लानस्येव बाघ इति वाच्यं ट्‌हात्मवा- दप्रसङ्गात्‌। (मनुष्योऽद्" इति प्रत्यच्तविरोधेन (खयावमणश्सीोर'” इत्यादि व्या curated: | ^तस्मादिदः cad” इति वत्‌ सामा- नाधिकरणयप्रत्यत्तस्य भ्नमत्वशङ्ाकलङ्कितस्य नागमात्‌ प्राबल्यमिव्या- स्थेय | किच्च sige पव्वभावितवं वा? अगमन्तानं प्र्यपजीद्यत्वं वा? Bg न प्रावल्य। ज्येष्टस्यापि रुजतम्नमस्य पञाद्‌ाविना गुक्तिज्ञानेन बाघद्श्नात्‌। न दितीवः। खागमन्नानोात्पत्त प्रद्यत्तादिमलदृद्धव्यव- हार च सगतिग्रदद्दारा एएब्दापललन्सिदासा च प्रत्यत्तादेव्यावदहारिक- प्रामाणखस्यापजीव्यत्वेऽपि तात्विक प्रामाण्यस्य नपे च्तितत्वाद नपेच्तितांश्र- स्यागमेन बाघसंभवादिति

aq च्तणिकयागस्य slates कालन्तरभाविफलद्धेतुत्ववत

~~

* विरेकेगात्यन्तविरिक्तये.: a> geo aa: |

Cc

१० स्न्नप्रभामासिते। [च्य०९।पा ०९]

=~

मित्त: सत्यानुते fautiaarefad ममेदमिति नेसगिंक se

=-------------~--------~----~_----~-~--~-~--------- ~~~ ~ ----~- ~~~ ~~ ~~~ ~~

च्रिरत्तिसम्भवाद्ध्यासवगनं gufafa aq| ज्ञानमाचनिवच्स्य कापि सव्यत्वादश्नात्‌, सत्यस्य चात्मना निदत्यदशंनाच, waar निखये सति सत्यबन्धस्य ज्ञानाच्निटत्तिश्चतनाधकत्वायोगात्‌। न च SIMA सत्यस्य पापस्य नाशद्शनान्नायोाग्यतानिख्छेय इति are तस्य खडानियमादिसापेच्तदाननाश्यत्वात, बन्धस्य च aa पद्याः? डति sat ानमाचातरिढत्तिप्रतीतेः। अतः खतन्ञाननिवच्यत्वनिवो- हायंमध्यस्तत्वं वस्नीयं। fay ज्ानेकनिवत्यस्य fa नाम aaa? न॒ तावद्‌ द्ानाजन्यत्वं) “मायान्तं प्रतिं इति अतिविरोाघधात मायाविद्ययोरक्यात्‌ | नापि खाधिषाने खाभावग्रून्यतवं | “sua” इत्यादि निवेघञखतिविराधात्‌ | नापि ब्रद्यवद्वाघायेग्यत्वं wrafa- ठखत्तिखतित्वरोाधात्‌ | खथ व्यवहारकाले बाधम्मरन्यत्व | ats दयाव- wifcaag सत्यत्वेमिव्यागत^~मय्यस्तत्वं | तच Bay AWAIT वेसनीयमेव यागस्यापृव्वद्वारत्ववत्‌ | न च तद्‌नन्यत्वाधिकस्णे तख वसनात्‌ पानरुक्तं तचोक्ताध्यासस्येव प्ररत्यङ्विषयादिसिद्यथयमादोा स्माययेमायत्वादिति fea ऋखध्यासदेधादशयति॥ लाकव्यवद्धार डति॥ aaa मनव्योऽहमिव्यभिमन्यत इति लाकोाऽयाध्यासः तद्विषयो व्यवद्ारोऽभिमान इति ज्ञानाध्यासेा दशितः दिविधाध्यासखरूपल- चरमा अन्धोर्न्यासिचित्यादिना धरम्मधम्मिणारित्वन्तेन ॥ जाद्यचेत- न्यादिधम्माणं घज्मगावदइङ्गरात्माने तयोरत्यन्तं भिन्नयेारितिरोतर. Hrs aa AA अन्यान्यतादात्यं अन्धोन्यधम्मां ख वयत्यासेनाध्यस्य लाकव्यवदार रि योजना। अतः “isa” इति पमाया नाध्यासत्वं तदिदमध्योः कालभेदेन करल्यितभेरे$पि अव्यन्तभदाभावात,डइति वत्त- मव्यन्तेत्यक्त। न च धम्मिताद्‌ाव्याध्यासे घम्माध्याससिद्धेः “umigfa” gufafa वाच्य । अन्धत्ादोनासिन्द्रियद्म्माणं धम्म्यध्यासास्फटत्वे ऽप्यन्धाइह मिति स्फटोऽध्यास इति च्लापनाचत्वात्‌। नन्वात्मानात्मना परस्परध्यस्तत्वे शून्यवादः स्यादिव्याणश््ाहइ॥ सत्याच्ते fauala- व्येति ॥ सत्यमनिदं चेतन्यं, तस्यानात्मनि संसगमाचाध्यासा न खरू-

* सत्यत्वमित्यष्यस््तत्वमिति १६६ Go पुस्तकपाठः |

[ ख०२।पा ०९।] WPCA ARTA | १९

पस्य । च्यन्टतं TATU: तस्य खरूपतेाऽप्यध्यासात्‌ तयेभिधुनीकरग- agra इति न wea: नन्वध्यासमिथुनीकरण्लाकव्यवहारश्न्दानामेका यत्वेऽध्यस्य मिचु- नीज्त्येति पुव्वेकालत्ववाचि “ar” प्रत्ययारेशस्य ल्यपः कथं प्रयाग डति चेत्र खध्यासव्यक्तिमेदात तच पन्व॑प्व्वाध्यासस्यात्तरोत्तराध्यासं प्रति संखारदारापव्वकालत्वेन हेतुत्वद्येतनायं ल्यपः प्रयागः | तदव UsS- ata) नेस्गिक इति प्र्यगात्मनि देतुद्ेतुमद्ावेनाध्यासप्रवाद्यऽना- दिरित्यथंः। नन्‌ प्रवाहस्यावक्तुत्वादध्यासव्यक्तीनां सादित्वात्‌ कथम- नादित्वमिति चेत्‌? sud) अध्यासत्वावच्छिन्नवयक्तीनां मध्येऽन्यतमवा व्यक्तया विनाऽनादिकालस्यावत्तनं काय्यानादित्वमिति, अङ्गोकारात्‌। waa कारणाभावादिति aan निरस्तः dence निमित्तसख नैस- गिकपदेनाक्तत्वात्‌ | न च पुव्वप्रमाजन्य ख्व संकारे afefa वाचयं लाघवेन पुन्वानुभवजन्यसंस्कारस्य देतुत्वात्‌ | Wa: पुव्वाध्यासजन्यसं- स्कवारो<स्तीति fad) खध्याससयेपादानमादइ | नि्याक्ञाननिमित्त डति | faut च acaiag मिथाल्ञानं तच्धिमित्तरपाद्‌ानं waa तच्निमित्तस्तदुपादान Tay: | अच्ञानस्योपाद्‌ानत्वेऽपि संस्फरदात्म- तक्वावरकतया दाषलत्वेनाहङ्राध्यासकत्तर)खरस्यापाधित्वेन संसा- स्कालकम्मादिनिमित्तपरिणमित्वेन च निमित्तत्वमिति द्योतयितुं नि- मित्तपद। खप्रकाग्रात्मन्यसङ् कथमविद्यासङ्कः संस्कारादि सामग्यभा- वात्‌, इति शडनिरासायं मिश्यापद | प्रचण्डमात्तण्डमर्डले पेचका- नुभवसिदधान्धकारवत्‌ “aan” इत्यन्‌भवसिद्धमन्नानं दुरपह्वं कल्पितस्याधिषानास्प्रण्त्वात्‌ नित्यखरूपद्तानस्याविरोधित्वाचति | यदा Bala च्ानाभाव इति श्ङ्ानिरासाथं fame | faara सति सात्ताञ्ज्ञाननिवत्यत्वमन्नानरा लच्तणं मि्याज्ञानपदेनेकतं। तानेन च्छाप्रागभावः साच्तान्चिवत्यत इति वदन्तं परति मि्यात्वे सती- ae | ऋअद्वाननिटत्तिदारा ज्ाननिवकत्यंबन्धेऽतिव्याक्षिनिरासाव सा- च्तादिति | अनादयुपादानत्वे सति fama वा waa) ब्रद्मनिरासाधं भिश्यात्वमिति | ग्रदादिनिसरासाथमनादोति। अविद्यातमनोः सम्बन्ध- निरासायमपादानत्वे सतीति | संप्रति अध्यासं acfaqafuanfa | wefae ममेदमिति | खाध्यासिककाय।ध्यासेव्वहमिति प्रयमोऽध्या-

S| न चाधिष्टानरोप्यांश्दयानु पलम्भात्‌ नायमध्यास इति ae | c 2

१२ सुन्नप्रभाभासिते। [च्य ०१।पा ०९। |

लाकव्यवदारः। आद काऽयमध्यासा नामेति? उच्यते, खति-

a व

“अयोददहति"?डतिवत्‌ “खदमुपलभः' इति टकटश्यांश्यारुपलम्भात्‌। ्दपद्‌न भाग्यः संघात उच्यते। ““चअच्रादइमिद्‌ः' इत्यनेन “'मनष्योाऽद्दंः इति तादाल्याभ्यासा दशितिः “add णशरीर'' रति संसगाध्यासः॥

ननु द्‌ हात्मनासतादात््यमेव dan इति चेत) aa, aaa सति मियोऽभदस्तादाल्यं। तच .'मनष्या$दम''दत्येक्यां एए भानं “ममेदमिति? भदाशरूपससगभार्नसिति He: | खवं सामग्रोसत्वादनभवसत्वाद- ध्यासारऽत्तोव्यता ब्रद्धात्मेक्ये विसोघाभावेन विघयप्रयोजनयोः सत्वात्‌ श्रास्त्रमारम्भणोयमिति सिदधान्तभाव्यतात्‌प्यं। tay Baya खचिते विषवयप्रयाजने प्रतिपाद्य तद्धेतुमध्यासं लच्तणसम्भावनाप्रमागः साधयतु waa एच्छति | खादेत | किंलच्तणकाऽध्यास इत्याद पूव्व- वदोत्ययः। अस्य एस्वस्य तत्वनिसखयप्रधानत्वेन वादकथात्वद्यातनाथं arefa vate: | “खाद्व्वादि' “कर्यपुनःप्र्यगात्मनीव्यन्तं"' प्राग. ध्या सल्तणपरः भाव्यं तदारभ्य संभावनापरः। “तमेतमविद्याख्यं? इत्यारभ्य “'सनव्व॑लाकप्र्यच्त' इत्यन्तं प्रमाणपरमिति विभागः। लच्त- Wars | उच्यते स्मतिरूप इति॥ अध्यास इत्यनघङ्कः| BA परचा- वभास xaq लच्तणं। fae ued तदुपपादनाथं। तथादि अव- भास्यत इत्यवभासा स्जताद्यधः तस्यायेग्यमधिकरणं परचपदाथः। अधिकरगस्यायाग्यत्वमःरोप्याव्यन्ताभावत्वं Te वा? तथा चेकाव- च्छेदन खसंख्ज्यमाने खाव्यन्ताभाववति खवभास्यत्मध्यस्तत्वमित्यथेः।. र्द्व साधनाद्यध्याससाधास्णं aaa, संधोगेऽतिव्यात्निनिरासाय रकावच्छेदनति। Wins खसंरटज्यमाने Ta खाव्यन्ताभाववत्यव- भास्यत्वेऽपि खखायन्ताभावयोम्‌लाग्रावच्छेदकमभेदान्नातिवयाप्तिः। wa खाभाववति wae पखादानीता घटो भातीति घटे$तिब्याप्षिनिरा- साय खसषखटज्यमान इति ve | तेनावभासकाले प्रतियोागिसंसगस्य विद्यमानलच्चोच्यते इति arfaaie: | श्रूत्वावच्छेदोनावभास्यगन्धेऽति- व्याप्तिवारणाय खाव्यन्ताभाववतीति पद | खुक्ताविदन्त्वावनच्छेरेन रज- तसंसग कालेऽत्यन्ताभावेाऽस्तोति safe) नन्वस्य लत्तणस्यासम्भवः खक्ष CAI सामग्धुभावेन संसगासत्वात्‌। न च सरय॑मायसव्यर-

[ख ०९।पा०र ||] %््‌इसब्रद्यद्धचमय्य। श

रूपः पर च पव्वेदृष्टावभासः। तं केचिद्‌ RAAT”

जतस्येव परच शुक्ला वभास्यत्वेनाध्यस्तत्वाक्तिरिति वाच्यं खन्ययाख्या- तिप्रसङ्ादित्यत aie सतिरल्पड{ति॥ Gad डि aia: सत्यर- sate: तस्य रूपमिव रूपमस्येति स्मतिरूपः स्मय्यमाणसटण्र Tay: | साद श्याक्तया स्मय्यमाणादारोप्यस्य भेदान्नान्ययाख्यातिसव्दिक्तं भवति। सादृश्यमपपादयति॥ पव्बेटष्ेति॥ So दशनं संस्करारदारा Wa- द््रनाद्‌वभास्यत रति पव्वंटृष्ावभासः। तेन संसवारजन्यक्नानविष- यत्वं स्य्यमाखारप्ययाः सादटश्यमक्त भवति स्मत्यारापयोाः ससखार- जन्यत्वात्‌ । न च संखारजन्यत्वाद्‌!र7पस्य स्मृतित्वापत्तिरिति वाचं दोाषसप्रयोगजन्यत्वस्यापि विवच्ितत्वेन संसखतारमाचजन्यत्ाभावात। च्च सप्रयागशब्देन अधिरनस्ामान्यन्ञानमच्यते। अदङ्गराध्यासे न्ियसप्रयागानाभात्‌। LAY दाषस्प्रयोगसस्ारबलाच्छत्यादा स्जतमत्यन्नमस्तोति परच परादभास्यत्वलत्तरमपपन्नमिति स्मतिरूप- पृव्वदृदपद्‌ाभ्यासुपपादितं | अन्येतु “(ताभ्यां दोषाद्‌ चवजन्यत्वं काय्या- श्यासलच्तणमत्तः Tags: | अपर तु “सलतिरूपः स्मय्यमाणसटशःः सादृश्यञ्च प्रमाणजन्यज्ञानपिषयत, MACs प्रमाणजन्यत्वात्‌ पन्वदर्पद्‌ तज्नातौयपरु, अभिनवरजतादेः पव्वदटृदवाभावात तथाच प्रमाणजन्यच्ञानविषयत्वे सति पुव्वटृरटजातीयतवे प्रातीतिका- ध्यास लच्तणं ताभ्यासुक्तं; परचावभासशव्द्ाभ्यामधभ्यासमाचलच्तणं वया- ख्यातमेव ; TA स्मव्यमाणगङ्गादाविनववटे चातिवयाप्षिनिरासाय प्रमाणेादिपददयं' व्याडः TAILS सग्यमाणसदट्शटः wes पव्वद्‌ ष्रनादवभास्यतदतियाजना। Waa Gg सतिसदृशटपरच पव्वदश्णंनादवभासत इति वाक्यं योजनीयं इति PAU: | नन WATS वादि विप्रतिपत्तेः कथमुक्तलच्तणसिदिरित्याशएङ्लाधिषानारोप्यखरूप- विवादेऽपि “aes परावभासः' इति awd संवाददयु क्तभि; सव्या- fuga भिथ्याथवभाससिद्धेः स्व्वतन्नसिडधान्त इदः लच्तणमिित मला ष्यन्ययात्मल्याति वादिनेमम्मतमादइ ॥ तं केचिदिति ॥ केचिदन्ययाख्याति- वादिने<न्यच गुक्तयाद्‌ा वन्यधम्म॑स्य खाव्रयवधम्मस्य देशान्तर स्थरूप्यादे- quia xfs वदन्ति| प्नात्मख्यातिवादिनस्त्‌ वाद्यसक्नारो बुद्दिरूपा-

१8 रन्न प्रभाभासिते। [च ०१।पा०९।]

दति वद्न्ति। केचित्तु “यच यद्ध्यासस्तदिवेकाग्रदनिबन्धनोा ya’ दति । अन्ये तु “aa यद्‌थ्यासस्तस्यैव विपरोतघम््रल- कल्यनामाचक्ततः' Tia सव्वयापि लन्यस्यान्यधम्मावभासतां न व्यभिचरति । तथाच लाकेऽनुभवः “श्ररुक्तिका दि रजतवदव- Tad ung: रुदितोयवद्‌"* दति । कथं पनः प्रत्य गात्मन्यवि- षयेऽध्यासा विषयधम्धाणा ? war दि एरोऽवस्यिते विषये विष-

त्मना धम्म॑स्य रजतस्याध्यास चछान्तरखय रजतस्य afeacquia डति वद्‌न्तोत्य्थः। अख्यातिमतमद॥ केचिदिति | यच यस्याष्यास ले(क- सिडस्तयोार य यात्तद्धयाख aca? सति तन्मूना भ्रमः, डद रूप्य- fafa विण्ष्द्ियिवद्ारु डति वदन्तोत्ययः। तरपि विश््दिवयवदहास- न्ययानपपत्या fatness: खीोका्यत्वात्‌ परत्र परावभाससम्मति.- रिति भावः, ग्ून्यमतमादह॥ wa त्विति | तस्येवाधिष्टानस्य खक्तयादेवि- परीतधम्मत्वकल्पनां विपसेता विरूडधा धम्मा यस agiawy रज- तादेर्त्यन्तासतः कर्पनामाचक्तत इत्यथेः। TAY मतेघु प्रच पराव- भासत्वलच्तणसंवाद माइ | सव्वयापि त्विति | अन्यधाख्यातित्वादि प्रका- र्विवादटेऽप्यध्यासः परच परावभासत्वलच्तणं न Asa: | शक्ता वपसेच्तस्य रजतस्य SWAT बद्धा वा सत््वायोगात्‌ Bye पत्यच्- त्वायोागात BRI सत्वे बाधायोागान्मि्यात्वमेवेति ara: | Bera famiaa यक्रयपेत्ता तसछानमभवसिद्धत्वादिव्यादइ॥ तया चति॥ बाधा. नन्तरकालोनाऽयमनभवः। ततपव्वं खक्तिकात्वज्ञानायोागात्‌ स्जतस्य बाधप्रत्यच्तसिदधं fama च वच्छन्दनाच्ते। sats निरूपाधिकेऽ- ङ्राध्यासे STARA ब्रद्यजी वान्तरुभेदस्याविदाद्युपाधिकस्याध्यासे ezine | wa xfa ॥ ददितीयचन्द्रसहितवदेक cage feu भातीव्यर्चः। लच्तणप्रकरणापसंदहाराथं इतिशब्दः | भवत्वध्यासः शु यादो, च्यात्मनितु न संभवतीव्यात्तिपति॥ कथं युनरिति॥ ward. रोत्ताध्यासाधिष्ानत्वं तचेन्दरिय संयुक्तत्वं विषयत्वद्वेति व्याप्तिः water ZB) तच वययापकाभावादात्मनोाऽधिष्ानत्वं न संभवतोव्यभिप्रेत्याड)

[ख ०२।पा ०२] श्ाङ्गरत्रद्खचभाय्ये | १५

यान्तरमध्यस्यति | युप्मतुप्रत्ययापेतस्य च प्रत्यगात्मना विष- यत्वं त्रवोषि। उच्यते। न ताव्रदयमेकान्तेनाविषयः। waa प्रत्ययविषवल्ात्‌, श्रपरोच्तलाच प्रत्यगात्मप्रम्द्धिः। न चाय- मस्ति नियमः “atisafaa एव विषये विषयान्तर मध्यसित- व्यमिति । श्रप्रत्यत्तेऽपि दयाकाशे बवालास्तलमलिनताद्यध्यस्य-

———————— ara

परद्यगात्मनीति ॥ प्रतीचि wy इद्धियाग्राद्ये विषवम्यादहइङ्गासादेस्तदध- म्माणाञ्चाध्यासः कथनिव्ययेः। उक्ताया Arey स्व हीति | पुरो$ वख्ितत्वमिन्ियसंयुक्तत्वं | नन्वात्मनोाईप्यधिष्ानत्वा्धैः विषवयत्वादिक- मस्ित्यत ariel यु्रदिति। इदंप्र्ययानरस्य प्रत्यगात्मनो “न चच्तु- al nga” इत्यादि खतिमनुटव्यतलमविघयत्वं व्रवोंषि। संप्र्यध्यस- लाभेन विषवत्वाङ्गोकारे ॒तिसिद्धान्तयाबेाधः स्यादित्यर्थः| आत्म- न्यध्याससभावनां प्रतिजानाते॥ उचते इति॥ अधिषानाराप्ययारे- वास्मिन ज्ञाने भासमानत्वमाचमध्पसवययापकं, तच्च भानप्युक्तसंशय- निदत्या[दिफलभाकत्व, तदव भानभिन्रत्घटितं विषयत्व, तन्न व्यापकं गोरवादिति मत्वाह ॥ न तावदिति॥ अयमात्मा निवमेनाविषघयो न भवति aa हेतुमाह ॥ अस्मदिति | अस््त्प्त्ययोाऽदमित्यध्यारुस्तच भासमानत्वादित्वथंः। अस्मद्‌ थंश्खिदात्मा पतिवि{म्बतत्वेन यच प्रतीयते से ऽस्सत्मत्ययेदङ्कारस्तच भासमानत्वादिति ary) न चाध्यासे सति भासमानत्व, तस्मिन्‌ सति स इति परस्प्रराखव इति वाच्यं खना- दित्वात्‌ पुव्वाध्यासे भासमानात्मन उत्तराध्यासाधिषानत्वसम्भवात्‌।

नन्व ह मित्यदड्ार्विषयकभानरूपस्यात्मना भासमानत्वं कथं? तद्विषयत्वं विना तत्‌फलभाक्रायेगादित्यत दइ | अपसेत्तत्वाचेति॥ ane: प्राट्मानिरात्ाघः। खप्रकाशकत्वादित्यथः। SIMA साध- यति | पत्यगिति॥ आआबालपण्डितिमात्मनः संशयादिगृन्यत्वेन प्रसिद्धेः खप्रजाप्रत्वमित्य्ंः। खतः खप्रका्रत्वेन भासमानलादात्मनोाऽध्यासा.- fuse संभवतीति भावः| यदुक्तमपरोत्ताध्यासाधिष्ानतस्येन्नि- यसयुक्ततया प्राद्यत्वव्यापकमिति aware न चायमिति | तच दहेतु. माद ॥ खयप्रत्यत्तेऽपीति ॥ उन्निवाय्माद्चेऽपोत्ययः। बाला अविवेकिनः

१९ रन्न प्रभाभासिते। [ऋ ०९।पा०१ |

न्ति। एवमविर्द्धः प्रत्य गात्सन्यष्यनात्माध्यासः | तमेतमेवल- quar पण्डिता “afagr’ दति मन्यन्ते, तदिवेकन च वस्तु- खरूपावधारणं "विद्याम्‌" ars: | ada सति यच यदध्यास- स्तत्‌क्तेन दोषेण गुणेन वाऽणमात्रेणापि सखन सम्बध्यते | तमे- तमविद्याख्यमात्मानात्मनेारितरेतराथ्यासं WTA सत्वे प्रमा-

तल{मिन्रनोलकटादकल्प नमा मलिनं पोतभिव्येवमपरोच्तमथ्यस्यन्ति। तचेन्रियग्राद्यत्वं नास्तोति वयभिचाराच्र ait) र्तेनात्मानात्मनोः साटप्याभावान्नाध्यास EMU | नीलनभसेास्तदभावेऽप्यध्यासद्‌ण- नात्‌। सिद्धान्त खालाकाकारचाच्ुषटत्तिव्यक्त साच्तिवे यत्वं भसि डति Sa । संभावनां निगमयति | रखवमिति॥ ननु ब्रह्मज्ञाननाश्यत्वेन सचितामविद्यां feat अध्यासः किमिति वस्येत इत्यत खादइ॥ तमे- तमिति ॥ आचितं समादितमुक्तलच्खलच्तितिमध्यसमविद्याकाय्ये- त्वाद्‌ विद्येति मन्यन्त इत्यथः | विद्यानिवच्येत्वा चास्याविद्यात्व मित्या ॥ तदिवेकनेति | अध्य स्तनिषेधेनाधिषानखरूपनिद्ारण विद्यामध्या- सनिवत्तिकामाङस्व्यिथः। तथापि कारणाविदयां व्यक्ता काय्ये(विद्या किमिति awa तचा ॥ तचरेति ॥ तस्मिन्नध्यासे उक्तन्यायेनावि- द्यात्मके सतीत्यथेः। मुलाविद्यायाः BATTS ALA Raat तस्या चनथत्वन्नापनाथं aenatafa भावः | अभ्यस्तछतगणदेाषाभ्यां afar न लिप्यत इव्यतच्तराघंः। खवमध्यासस्य लच्तणसंभावने Sal प्रमाणमाह | तमेतमिति॥ तं afaaaa सात्तिप्रत्यच्तसिद्धं पर- aq दतुं छत्वा लाकिकः RANA माच्तशस्त्रीयखेति चिविधो व्यवद्धारः प्रवत्तत इत्यथंः। aa विधिनिषेधपराणि कम्मशास्त्रारयग्बे- दादीनि, विधिनिषेधश्न्यप्रत्यगव्रद्यपराणि मेच्तपराणि वेद्‌ान्तवा- क्यानीति विभागः रवं वयवद्धारद्देतुत्वेनाध्यासे प्रत्यच्तसिडईपि प्रमा- गान्तर एच्छति॥ कथं एनरिति॥ अविद्यावानदहमिव्यथ्यासवानात्मा- प्रमाता सविषव waa येषां तानि अविद्यावदिषयाणीति faa: | तत्तत्‌प्रमेयव्यवदारहेतुश्चूतायाः प्रमाया अथ्यासात्मकप्रमाचाञ्ितत्वात्‌ ध्रमाणानामविद्यावद्किषयत्वं यद्यपि vad तयापि पुनरपि ay aa

[sreqiate tt | श्णङ्कसत्रद्मरूचभ्ये। १७

णप्रमेयव्यवद्ारा लोकिका वेदिका waar: । सन्वणि च शास्ताणि विधिप्रतिषेयमाक्पराणि । कथं पनरविद्यावदिष- याणि प्रत्यक्षादीनि प्रमाणनि शस्त्राणि चेति? उच्यते, देदेन्दरियादिव्वदं ममाभिमानरददितस्य प्रमाटल्वानुपपन्तो प्र माणप्रटच्यनुपपत्तेः। न हद्धि वाण्छनुपाद्‌ाय प्रत्य्तादि व्यवदा- र; aaafaia चाधिष्टानमन्तरणेट्धियाणां वयापारः*सम्भवति,।

प्रमागेनाविद्यावद्िषयत्वमिति सोजना। यद्दाऽविद्यावरद्रिषयाखि कथं प्रमाणानिस्यः? खाश्नवदोषादप्रामाखापत्तेरिव्याच्तेपः। तच प्रमाणप वयवद्ारायोपत्तिं तल्लिङ्गकान्‌ मानञ्चाह | “Syd” इत्यदि ना^तस्मात्‌' इत्यन्तेन || दवदत्तकटका व्यवद्ारस्तदौयद्‌दहादिव्वहंममाथ्याससूल- स्तदन्व यव्यतिरकेणान्‌सारित्वात्‌, sea तत्तथा। यथा WHA घट रति yam: | तच अतिरेक cuafa देहेति ॥ देवदत्तख सुघुप्ताव- ध्यासाभावे यवद्वाराभावोादृद्टः, जाग्रतखश्रयोरध्यासे सति व्यवहार इत्यन्वयः Meade: | अनन fasa कारणतयायव्यासः fagfa, व्यवद्छाररूपकाय्यानपपन्या वेति भावः| aa aagatfentfaata द हेऽहमित्यभिमानमाचाद्यवहारः सिद्धयतु किमिच्ियादिषु ममाभि- मानेनेत्याश्ङ्धाद॥ न दाति ॥ इल्द्रयपदं लिङ्गादेरप्युपलच्तणं पर्य च्तादीत्यादिपदप्रयोगात | तथाच प्रच्तलिङ्गगदिपयुक्तो यो व्वदासा ष्टा खनुमाता ओओताईहमि््यादिरूपः स इन्ियादौनि ममतास्प्रदा- IIa न सम्भवततीद्ययः। यदा तानि मम्त्वेनानपादाययो व्यव- हारः सन्ति योाजना। प॒व्वचानपाद्‌ानासम्भवक्रिययोास्को Baez कत्ता रति क्ताप्र्ययः साधः उत्तरचानपाद्‌ानव्यवद्ागर्योरेकात्मकटट- कत्वात्‌ तत्‌ साधुत्वभिति भेदः । इन्धियादिषु ममयध्यासाभावेऽन्धाद्‌- रिव ष्त्वादिव्यवद्धाये न स्यादिति भावः| इन्ियाध्यासेनेव aa-

हि

FEL! & Fo Wo पाठः|

१८ रननप्रभाभासिते। [अ०१।पा०९। |

न चानध्यस्तात्मभाठेन रदेन afye व्ाप्रियते। न त्तेतस्मिन मव्व॑स्िन्नसत्यासङ्सात्मनः प्रसाटलमुपपद्यते। नच प्रमादटल- मन्तरेण प्रमाणप्रृत्तिर स्ति तस्मादविद्यावदिषयाण्येव प्रत्य- तादौनि प्रमाणानि शस्ाणि चेति। पश्चादिभिख्याविशेषात्‌। यथा fe unica. शब्दादिभिः Ararat सम्बन्धे सति

Stic देदहाध्यासेनेत्यत Bre | न ata | इन्ियाणामलिषानं ar- खयः श्ररीरमिव्ययः। नन्वस्वात्मना संयुक्त LE तेघामाखयः किम- ध्यासेनेत्यचाद | न चानध्यस्तात्मभावेनेतति॥ wea खात्मभावः ्ात्मतादाव्यं यस्सिन्‌ diay: “सङ्गा fe” इति स्ुतेरध्यासिक र्व Sema: सम्बन्धो न संयोागादिरिति भावः। नन्वात्मन दद्ा- दिभिरध्यासिकसम्बन्धाऽपि मास्तु | खतखेतनतयाप्रमाटत्वोपपत्तेः, न च Aga प्रमाटत्वादत्तिः कर्णेपरुमादिति ware a चेतस्सि्िति। पमाख्रयत्वं fe wad | प्रमा यदि नि्यचिन्माचं तद्धाञ्नवत्वायेगः, करण्वैव्ंञ्च | यदि etwas, जगद्‌ान्यप्रसङ्कः ठत्तेजंडत्वात्‌, अते SUSI बोधः प्रमा, तदाखयत्वमसङ्स्यात्मना इत्तिमन्मनस्ताद्‌ाल्या- wire विनान सम्भवतीति मावः SLING, तद्धम्माध्यासे चासतीत्य- BLU, Cela: Tales मास्त इति वदन्तं Garey न चेति तस्मा. द्‌ात्मनः प्रमाटत्वादिव्यवदहारार्यमध्यासेङ्गोकत्तेय इत्यन्‌मानायापच्योः पालम॒पसंदरति॥ तस्मादिति॥ प्रमाणसत्वादिव्यथेः। वद्वा cara. प्रसरं समाघायाच्तेपं परिहर ति॥ तस्मादिति॥ अहमिव्यध्यासस्य प्रमाच- न्तगं तत्वेनादाषत्वादविद्यावद्‌ाश्नयाणयपि प्रमाणान्धेवेति योजना] सति प्रमातरि पश्वाद्धवनदोष इत्युच्ते यया काचादि, अविद्या तु yar- चन्तगतत्वान्न CTH, येन प्र्यच्ताद्‌ानामप्रामा्े भवेदिति Are: | नन्‌ यदुक्तमन्वयव्यतिरेकाभ्यां यवद्ाराऽध्यासकराव्यं सति तदयुक्तं विदुघा- मध्यासाभावेऽपि यवद्हारटृटटित्वत are) पश्चादिभिशेति॥ oa शब्दः प्राङ्ानिरासायः) किं few “agate” साच्तातकारः? sa योाक्िकम।त्मानात्ममेदच्तानः? a “नाधिताध्यासानढन्या yagi” डति समन्वयखच वच्यते, दितीये परोत्तज्लानस्यापरोच्तमान्यनिवत्तक-

[अ ०१।पा ०९। | प्ङ्करव्रद्य र्चभाष्ये | १९

शब्दादि विन्नाने प्रतिकूले जाते तते fanaa अनकूले च प्रव- Hd, यथा द्‌ण्डाद्यतकर पृरपमभिमखम्‌पलभ्य मां दन्तुमय- मिच्छतोति पलायितुमारभन्ते, दरितटणपूयपा।णमुपलभ्य तं प्रत्यभिमृखीभवन्ति, एवं परुषा अपि वयुत्पन्नचित्ताः ALTE नाक्राश्रतः खङ्गाद्यतकर्‌ान्‌ वलवत उपलभ्य तता निवन्तेन्ते, afgatiara प्रति अभिमखीभवन्ति। चतः समानः पथ्यादिभिः पर्षाणां प्रमाणएप्रमयव्यवदारः। पश्चादीनाच्च प्रसिद्ध एवाविवे- RIT: प्रत्यत्तादिव्यवद्ारः तत्सामान्यद शनाद्रुत्पत्तिमता मपि परुषाणां प्रत्यक्तादिव्यवदारस्तत्कालः समान दूति निश्चोयते।

त्वात्‌ विवेकिनामपि व्यवद्ारकाले पश्ादिभिर्विष्रषाद्‌ध्यास वत्वेन तुल्यत्वाद्य बहा रोऽध्यासकाय्य डति alae: | अत्रायं प्रयोगः विवे- किनोऽध्यासवन्ते यवद्धारत्वात पञादिवदिति। तच संग्रहवाक्यं व्ाकु- व्वेन्‌ दृष्टान्ते हेतुंस्फटयति॥ ययाद्धौति॥ विज्ञानस्वान्‌ कूलत्वं परति- Raa चेटानिषटसाधनभचरत्वं, तरेवोदाहइसर्ति ॥ यथेति ॥ अयं दण्डा मदनिदधसाधनं द्ण्डत्वात्‌ Wayacwaqa | इद्‌ TH weary च्नभ्चूतजातीयत्वात्‌ खन्श्छूतटणवत्‌ Laas व्यवहरन्तीव्यथः। अधुना Bat: पच्तघम्मतामाद | खवमिति॥ व्यतपन्नचित्ता अपीव्य- न्वयः | विवेकिनोऽपोग्य्थः। फलितमाह ॥ अत इति | अनुभवबला- feat: | समान eta |) अध्यासकाय्यैत्वेन तुल्य इत्यथः| नन्वस्माकं प्डत्तिर्ध्यासादिति न पादयो sata, नापि परेषानेतत्‌ प्रत्यच्तं ; aa: avafanat दृष्टान्त इति Fare) waretarefa y तेषा- मात्मानात्मनाच्ञानमाचमस्ति a विवेकः, उपदश्एभावात्‌, अतः साम- म्रीसत््वादध्या स्तेषां प्रसि इव्यर्थः। निगमयति ॥ तत्ामान्येति॥ तेः gaifefa: सामान्यं व्यवद्धार वत्त्वं aw द्षानाद्दिवेकिनामप्ययं व्यव wit: समान इति निश्चीयत इति सम्बन्धः। समानत्वं वयवद्धारस्या- ध्यासकाय्येत्वनेत्तं पुरस्तात्‌ । ततरेक्तान्ववव्यतिरेको स्मास्यति ॥

D 2

२० र ल प्रभाभासिते। [अ०९।पा०९। |

ष्रास्तोये तु व्यवद्दार खद्यपि वद्धिपुन्येकारी नाविदिलात्मनः परलाकसम्बन्धमधिक्रियते, तथापि न वेद्‌ान्तवरेद्यमशनाया- द्यतीतमपेतव्रद्ाच चादि भेदमसंमाग्यात्यतच्चमधिकारोऽपेच्छते | च्रनुपयोागाद्‌धिकारे विरोधाच। प्राक्‌ च तथाभूतात्मविन्ना- नात्‌ प्रवन्तमानं शस््मविद्यावददिषयलं नातिवन्तेते। तथा fe ATMA यजेतत्यादोनि vrai आत्मनि वषाञ्रमवयोाऽवस्या- दि विशेषाध्यासमाभ्रित्य varied) waar नाम “्रतस्िंस्तदु- द्धिरिति अवोचाम । तद्यथा एचभाव्यादिषु विकलेषु सकलेषु

तत्काल रति ॥ तस्याध्यासस्य काल Ta काला यस्य स तत्कालः यदा ध्यासस्तद्‌ा व्यवद्धारः | तद्भावे सुषुप्तो तदभाव इव्यक्तान्वया- दिमानिति यावत्‌| अतो यवदारलिङ्ादिवेकिनामयपि दोद्ादिष्वद्- ममाभिमानेऽस्तीयन वद्यं | नन्‌ लोकिकस्य व्वदारस्याव्यासिकत्वेऽयि व्यातिद्धमादिव्यवद्ारस्य नाध्यासजन्यत्वं, तस्य देद(तिरिक्तात्मन्ा- AAA aE हेतुमङ्खोकसोति ॥ शास्त्रीये त्विति ॥ afy कथय वेदिककम्मंणाऽध्यासजन्यत्वसिदिरिव्याश्द्य किन्तच रेहान्यात्मधीमा- चमपेच्ितं उत SIMA? खाद्य तस्ाध्यासाबाधकत्वात्‌ तत्सि- दिरित्यादइ ॥ तधापीति ॥ न दितीय care | न वेदान्त इति॥ afa- पासादिग्रस्ता जतविरेषवानद्ं संसारीति ज्ञानं कम्भखपेच्ितं न तदिपरीतात्मतक्वच्ानं, अनपयोमात्‌ प्रत्तिबाधाचेत्यथेः | श्णस्त्रीयक- म्म॑गोऽध्यासजन्यतवं निगमयति॥ प्राक्‌ चेति | अध्यासे खागमं प्रमा- गयति॥ तथा हीति | यथा प्रत्यच्तान्‌मानाथापत्तयोऽध्यासे ata त- यागमाऽपीव्यर्थः। “Area asa? a ह वे सात्वा fea “aay. मपनयोत' HMART Salas sia” इव्यागमे त्राद्यणदिपदेरधिका- रिशंवखाद्यभिमानिनमनुवद्न्‌ ध्यासं गमयतीति Ba aaa प्रमागसिदधेऽपि कस्य कुचध्यास इति fara aacreyq waa खारयलि॥ अध्यासे नामेति ॥ serecfa | तद्ययेति॥ तह्नच्तणं यया

[अ०१।पा ०९ | WECAAAAMNA | २२

वा weaa विकलः मकल वेति वाद्यधम्बानात्मन्यथ्यस्यति | तथा TEU WAST BIST Tess * तिष्ठामि गच्छामि लक्षयामि चेति। तथेद्दरियधेम्मौन्‌ मूकः BAT वधिरः ATA ऽन्धाऽदमिति। तथान्तःकरणएधम्मान्‌ कामस ङ्कःन्पविचिकितसाध्य- वसायादीन्‌ | एवमदग्मरत्ययिनमशेषसखप्रचार साक्तिणि प्रत्य गा- PUI तच्च प्रत्यगात्मानं सरव्वसाचिणं तदिपर्खखवेणान्तःकर- णादि व्वध्यस्यति। एवमयमनादिरनन्ता मैसभिंकोऽध्यासा भिथ्या-

ue भवति तयादाङ्कियत Kae: | खदेद्दाद्ेदेन प्र्यच्ताः पुचादयेो वाद्याः, तडम्मान्‌ साकल्यादीन्‌ दोहवि शि त्मन्यध्यस्यति, तडम्म ज्ञा- नात्‌ खस्िं्त्तल्यधम्मानध्यस्यतीव्ययः। भेदापरोत्तच्षाने तडम्मध्या- सायोगात्‌ अन्धथाख्यात्यनङ्गीकाराचेति zea | देद्ेन््रिवधस्मात्मनो विश््ात्मन्वश्यस्यतीव्यादह ॥ तयेति ॥ क्णत्वादिधम्मवता द्‌ हादटेरा- त्मनि ताद्‌ाम्येन कल्पि तत्वात्द्धम्माः साच्तादात्मन्यध्यस्ता इति मन्तं | waaay atafa मनोाधम्माध्यासमाद॥ तथान्तःकरण{तति ॥ धम्माध्यासमक्ता तद्वदेव घम्यध्यास्माद॥ catafa | खन्तःकरण- सात्तिणयभेदरेनाध्यस्य तदम्मान्‌ कामादीन्‌ खध्यम्यतीति मन्तवयं | ख. पचारा मनोाडत्तयः प्रातिलेाम्धेनासच्जनडदुःखात्सका दह ङ्ा रादि विलच्चण- तया सचित्‌सुखात्मकत्वेनाच्चति प्रकाशत इति प्रत्यक्‌। खवमात्मन्यनात्म- तद्धम्मेध्यासमृद्‌ाहव्यानात्मन्यात्मनेा<पि संख््टत्वेनाध्यासमाद || तच्चे- fa खदहमित्यध्यासे चिदात्मना भानं वाचं, अन्यथा जगद्ान्यापत्तेः। न चानध्यस्ताध्यासे Baa | तस्मादजतादाविदम इवात्मनः संस- गाध्यास Us: | "(तद्धिपव्य॑येणेति'” तस्याध्यस्तस्य जडस्य विपय्ययो धिष्छानत्वं चेतन्यच्च तदात्मना स्थितमिति यावत्‌ तचााने केवलात्मनः संसगः, मनस्य च्तातस्य ानोापद्ितस्य Sere aasufeaafa वि- Re: | रखुवमात्मनि बद्धाद्यध्यासात्‌ कट्टत्वादिलाभः। PAST चात्माध्या- साचतन्यलाभ इति भावः | वख ताध्यासमपसंहरति॥ caaatafa |

AUS छष्णादह इति मुच्रित पुस्तके पाठ;।

QR रलप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०१। |

प्रत्ययषट्पः करट॑वभोाक्नत्वप्रवन्तंकः सर्व्वलाकप्रत्यक्तः। अ्रस्यानर्थ- देताः प्राणाय आ्धेकतविद्या प्रतिपत्तये सव्वं वेदान्ता आर- wa | यथा चायमथ; सव्व॑वां वेदान्तानां तथाच वचमस्यां

अनाद्यविद्यात्मकतया काय्थाध्यासस्यानादित्वं अध्यासात्‌ संस्का रस्तता- ध्यास इति पवादइतेा नेसगिंकत्वं | खवम॒पाद्‌ानं निमित्तञ्चोत्तं भवति। चान विना ष्वसाभावादानन्त्यं | तदुक्तं ANAC ag | “A रूपमस्ये तथोपलभ्यते नान्तो न ated च सम्मरतिरेतिः"। SAA STATS | मि्येति | faa माया तया प्रतोयते डति प्रत्ययः कार्ययप्रपच्चः, तत्रती- fasad खनरू्पः इत्यर्यः तस्य aware | कटटत्वेति॥ प्रमाणं निगम- यति॥ vate | साच्तिप्र्यच्तमेवाध्यासधम्मि्राहकं मानं+चअनु मानादि- कन्तु सम्भावनार्यमिरख्भिपरव्य aaa हारः कछतः। खवमध्यासं वस यित्वा तत्साध्ये विषयप्रयोजने cnafa | wala | क्टलाद्यनर्यद्ेतार- Way सम लमस्यात्यन्तिकि नाण Ata: स Riga Bre ॥ अत्मेति | ब्रद्यात्मक्यसाच्तात्कारस्य प्रतिपत्तिः खवणादिभिस्प्रतिबन्धेन लाभ- स्तस्या इत्ययः || विद्यायां कार्णमादइ॥ सव्वं ङति॥ BIT Buta विचार्यन्ते इत्यर्थः| विचारितवेदान्तानां ब्रद्यात्मेक्यं विधये ara: फलमित्यत भवति | अथात्तदधिचारात्मकण्ास्स्यापिते ख्व विषयप्र- योजने इति aa) ननु वेदान्तेषु पाणयुपास्तीनां भानाद्‌त्मेक्यमेव तेघामथ इति कथम्त्ित अद ॥ यथया चंति॥ शरीरमेव शरीरकं कुःल्बितत्वात्तच्चिवासो wicicar जीवस्तम्य ब्रद्यत्वविचासा मीमांसा तस्यामित्यथेः। उपाल्तीनां चित्तेकाग्यद्वारात्मकाज्ञानायत्वात्तदाक्याना- मपि मदह्धातात्पय्येमश्चे इरति विवच्यते। रखवमध्यासाक््या ब्रद्यात्मक्ये वि- राध्ाभावेन विवयप्रयोजनवत्वाच्छास््रमारम्भणोयसिति दशित॥*। इति प्रथमवरसंक॥५ विचारस्य साच्तादिषया Sera, aut गतायत्वा- गतार्यत्वाभ्यामारम्भसन्र्‌ दहे Bray वेदस्य विधिपर्त्वाहद्िघधश्^“यया- ते धम्मेजिज्ञासा"'इत्यादिनापू्बैतन्तरेण विचारितत्वादवगताथा+इवय- व्वदितविघयाभावाच्नारम्मङति प्राप्ते ब्रृते॥ वेदान्तेति॥ वदान्तविष-

* रण्व वेदान्ता < स्याक्पुम्तक WS: |

[ अ ०२।पा०६ | WFLA SAAT | 23

शारोरकमीमांमायां प्रदशयिब्यामः। वेदान्तसोमांसाणशास्तस्य व्याचचिख्यासितस्येदमारिमं aa

अथात ब्रह्मजिन्ञासेति | ९। तचायशब्द यानन्तव्याथंः परिगण्यते afar: ब्रह्म जिज्ञासाया अनधिकाय्लात्‌ मङ्गलस्य च वाक्याथ समन्व- याभावात्‌ | अथान्तरप्रयुक्त एव हि wane: आरत्या मङ्गल-

यकयपूजितविचारात्मकष्रास्त्रम्य weg quand प्रथ- auafaau: | यदि विधिरेव ace: स्यात्तदा सर्व्वन्ना वाद्शायणे ब्रह्मजिज्ञासां न ब्रुयात्‌, Tafa मानाभावात्‌ | अते Haat ज ज्षास्य- तवोक्ता केनापि तन्ल्ेणनवगतब्रद्यपर वेदान्तविचार Beaute दति aanenafa | तच “व्याचिख्यासितस्य! इति पदन भाष्यकाया बभासे ॥ # | इति दितीयवसंकं॥ *॥ रवं वसंकदयेन Serfaty करत्तवय- तायां विवयप्रयेजनवक्तवं खगताथतवच्वेति देतुदयं हचस्यािका धं वया- ख्यायात्तस्व्याख्यामारभमाणः पुनरप्यधिकारिभावाभावण्यां एसनार- म्भसन्देहे सति अयब्दस्यानन्तव्धा घेकत्वोक्तया खधिकारिणं साघयति॥ “qargma sfa | Ca LAY: | “मङ्लानन्तरारम्मप्रखकात्स्न्यखयेो अथेति" खयशब्दस्य बदवोाऽथाः सन्ति तचाघथ्योगानश्रासनंः'इत्यच सूते यथा अथशब्द आरम्भाथकः योगशा सरमारभ्यत इति aera कि न स्यादित्यत are ॥ नाधिकाराथ इति॥ अयमाष्एवः। किं frat सापदः ज्षानेच्छापरः उत विचारविलत्तकं? अदयेऽयशब्दस्यारम्भार्यते त्रद्धज्ञानेच्छाऽऽरभ्यत इति Cars: स्यात्‌ स चासङ्गतः। तस्यानारभ्य- त्वात्‌ । न fe प्रयधिकरुणं इच्छा क्रियते किन्त तया विचारः। न दितीवः। adauergrec विना विचारलच्तकत्वायोागात्‌। अथ्या- ते च तेनेवारम्भोक्तीरयणशब्दवेवण्यात्‌ किन्वधिकारि सि्यथमानन्त- स्थायेतेव Vata | अधुना सम्भावितमयीन्तरः दरूययति॥ मङ्गलस्ये(त ॥ वाक्यार्था विचारकर्तव्यता। न हि तच मङ्लशब्दस्य कट॑त्वादिनान्व- TSAI: | ननु BARAT सतारा मङ्गलं काय्यमिति अथशन्दः

२४ रनेप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०१। |

प्रयाजनेा wafa | पू्व॑प्रकतापेक्तायाश्च फलत AAR EE तिरेकात्‌ | सति चानन्त्यं्थले यथा धर्मजिज्ञासापृव्वैटत्त- वेदाध्ययनं नियमेनपेक्तते, wa ब्रह्मजिज्ञासापि यत्‌पुव्व- au नियमेनापेकते तदक्रव्यं। खाध्यायानन्तयये तु समानं |

प्रयक्त डति चेत सत्यं। न तस्याचा aga किन्त तच्छवणमचारणच्च मङ्गललछलत्यं करोाति तद यस्वानन्तय्यमे वत्या | अयान्तर ति | अया- न्तर खानन्तय्यं | Fal खबणन ्एङ्कवीणादिनादश्चवणवद्‌ाद्भारचश- Gt: वणं मङ्गलफलकं। "ङकार SINE Saal AGM: पुरा | करटं fuatfataaial तस्मान्माङ्गलिकाविमो॥

इति स्मरणादिति भावः। ननु प्रपञ्चो मि्येति प्रतेसति, wa ad QU: सत्य LAF Yas TAATUTS त्तरार्थंस्यायान्तस्त्वायाऽचश्न्दो दृष्ट, aga किंन स्यादित्यत are | Tala | फलतः Waa: | AG- जिज्ञासायाः पुव्वं अथयविषेषः sad नास्ति यस्मात्तखा अथौन्तरत्व- मयश्ब्देनाचेत। यतः कुतञ्िद थान्तर QAARA न वक्त्ं,फलाभावात्‌। यदि फलस्य जिक्ासापदोक्तकत्तव्यविचारस्य waa wed प्रकतं तद पेत्तास्त)ति Beat प्रङ्तद्ेतुमात्तिप्य ततेाऽचयन्तरत्वमुच्येत तद्‌ घान्तरत्वमानन्तय्यऽन्तभवति देतुफलभावक्ञानायानन्तय्यस्यावश्यं वाचयत्वात्‌ । तस्मादिदमघान्तरमिद्यक्ते तस्य हेतुत्ाप्रतीतेः। तस्मादि- दमनन्तरमिव्यक्ते भवव्येव देतुत्वप्रतीतिः। न चाशादनन्तसा गरि- aa ददेतुत्वभानापर््तिरिति ara) Garena: कालता वा व्यवधाने. ना नन्त येस्याम ख्यत्वात्‌ | अतः सामग्री WIAA मख्यमानन्तय्य, खव्य- वधानात्‌] तस्मिद्क्ते सव्ययान्तरत्वं न वाच्यं ज्ञातत्वादफल्याचति भावः। फलस्य विचास्स्य पुव्वक्लतद्ेलपच्ताया बलाद्यद्‌थान्तरत्वं तस्या- नन्तय्थामेदात न एथगथण्रब्दाथत्वमिव्यव्याद्ृव्य भाष्यं योजनीयं | यदा UAIAASUSUR यस्या अ वान्त रतायास्तस्याः फलं ज्ञानं तद्वारा नन्तर्यावयतिरेकात्तञ्क्ामे तस्याः ज्ानताऽन्तभावात्रायग्रब्दा्थंतेत्यथः। नन्वानन्तय्याय कत्वेऽप्या नन्तर्खयस्या वयिः क इत्याशद्ाह ॥ सति चेति ॥

[अ ०१।पा० १। ष्ाद्र ब्रद्य द चभा्ये | ne

नन्द्‌ कश्माववाधानन्तयं fang: | न । घर्मलिन्ञासायाः प्राग- UNAS AQAA HII: | यया W* दद्‌ याद्यवद्‌- नानामानन्तय्यनियमः क्रमस्य विवक्षितलात्‌, न AWE WaT

यञ्चियमेन पृव्वटत्तं wauifa ऋत्ताघधारण्कारणगं पुष्कलकारणमिति यावत्‌, तदेवावधिरिति वक्तव्यमिव्ययेः। aw धम्मविचार इव ब्रद्यिचारे$धि वेदाध्ययनं पव्कलकारण्मिव्यत Bers | खाध्यायेति। समानं ब्रह्मविचारे साघधारणक्रार्णं न पस्कलकारणमित्यथंः। नन सयोगएयकत्वन्यायेन “aaa cia” इत्यादिखव्या 'वक्ादिकम्माणि जानाय विधीयन्ते" रि सव्वापतच्ताधिकरगे वच्यते। तया चपव्वत- न्तरेण तदवबाधः पव्वोलकार्णमिति aga नज्विति॥ इड ब्रद्मजि- क्षासायां | विरभाऽसाधार्णं कारण | “THY तूभवत्वे संवागएय- | a” इति जमनिरूचं। तद्यस्त। TH कम्मण उभयत्वे ऽनेकफल- सम्बन्धे संयोगः, उभयसम्बन्धनेाधकं Ta तस्य UWA मेदः सदतुः। waaay च्येतिद्धामादिकरम्मेणा खगादिफलकानामपि “qaa दानेन" इत्यादि वचनात्‌ ज्ानाधत्वञ्वेति परिदरति।॥ नेत्यादिना।॥ अयमाशयः न तावत TATA न्यायसहखं ब्रह्मज्ञाने afeae ar पष्कलं कारणं, तस्य घम्मनिख॒वमाचहेतुत्वात्‌, नापि कम्मनिखंय

तस्यानणानदहेतुत्वात्‌। न fe धूमाग्न्यारिव धम्मतब्रद्मणाव्याप्िर स्ति, यया धम्मज्ञानाद्‌ AAA भवेत्‌ | यद्यपि गुदधिदिवेकादिदारा कम्माणि इतवत्तथापि तेषां नाधिकाररिविएषरत्व, अ्तातानां तषां जन्मान्त- स्छतानामपि फलद्देतुत्वात्‌। खधिकार्विरेषणं aaa परति. पष्कलकारणमानन्तय।वध्धित्वेन aa | अतः कम्मागि qaqa. च्छायविचारा वा नावधिरिति न ब्रद्यजिज्ञासाया धम्मजिक्ञासान- न्तव्येमिति। ननु wala Maar: काययकार्गत्वाभावेऽप्यानन्तथी- क्तिदारा HAA AU Sam: | ““हृद्‌ यस्याग्रेऽवदयत्यय fase खय aaa’ इत्यवद्‌ानानां कमज्ञानायाथग्ब्दवदटिव्याणश्रद्धयादह॥ ययेति | छवद्‌ानानामानन्तव्यनियमः RAL यथयाथश्ब्द्‌ स्तस्य विवच्तितत्वात

* यथेति He ट Glo TRAINS: |

२६ रुन्रप्रभाभासिते। [अ०९।पा०१। |

विवक्षितः । भेष षित्वेऽधिक्ृताधिकारे वा प्रमाणाभावाद्धमम- ब्रह्मजिज्ञासयाः, फलजिन्नास्यभेदाच | अभ्युदयफलं yA,

न तयेह धरम्म॑ब्रह्मलजिज्ासयोः कमे faafaa:| एककटेकत्वाभावेन तयोः करमानपेच्तणात्‌ | अता न कमाथाऽयश्ब्द्‌ इत्यथः| ननु तया- CHATHAM कुता नास्तोव्यत आाह॥ Rafa | येषामेकपधानष्ेषता यथाव्रदानानां प्रयाजादीनाच्च, GAS Wane यथा प्रयाजदशयोाः, यस्य चाधिक्ताशिकार्त्व यया अपां प्रणयनं द्प्रपुखमासाङ्माशित्य '"गाद्‌ानन परुकामस्य'इति विडितस्य गादाहनस्य,यथावा “दण पखमासाभ्यामिषटा सोमेन gaia” इति दश्ाद्यत्तरकाले विहितस्य सामयागस्य दशाद्यधिक्लतािकारत्वं, तेषामेककट्टकत्वं भवति| तत- खेकप्रयागवचनग्एद्धीतानां Fal यगपदनद्छानासम्भवात्‌ कमाकाङ्कार्यां

वययादिभि्दि कमा बाध्यते; नवं लजिन्नासयाः wanfeasfatasgt- दिकंमानमस्ति। नन्‌ “ब्रद्यचय्यं Tay Wel भवेद्‌ गररदादनो श्रत्वा पत्रजत्‌' इति Bar |

“अधीत्य विधिवदेदान्‌ पुचानृत्पाद्य घम्मतः। रषा च एएतिता वन्ञमनोा Ara निवेशयेत्‌" | इति war चाधिकृताधिक्रास्त्वं भातीति | तन्न। ““व्रद्यचय्यादोव प्रव्रजेत्‌" “आसादयति sala art वै प्रथमाश्मेः'।

डति खतिस्मतिभ्या। तयोाद्‌ादतख्तिस्मव्योास्मग्दुद्धचित्तविषयत्वावगमाद्‌ wace भवति “ate जन्मान्तस्छतक्रम्मभिः 3S चित्तं तद्‌ त्रद्यच- स्यादेव ayy aa जिज्ञासितव्यं, यदि न शुद्धमिति रागेण ज्ञायते तदा द्धी भवेत्‌, तत्राप्यशदध वनो भवेत्‌, तचराप्यश्ुद्ध तयैव काल- माकलयेत्‌, वने खुद्धे प्रवजदि{त"" | तथा च ata: “यद्‌हरव विर- जत्‌ aeeegq पए्रत्रजंत्‌"'इति तस्मात्रानयोरध्धिक्लताधिकारत्वे fatea नमिति भावः नन मीमांसयाः ग़दपर[षत्वमधधिक्रता{घिकारत्वच्च ara | स्कमाच्तफपलकत्वेनवाकट्टकत्वं स्यादेव | aata fe “ज्ञानकम्मभ्या मुक्ति" xia समु्वयवाद्नः। Canna cuts aA SAA AG | aut चाप्रेयाद्षडयागानामेक्खर्गफलकानां इादशएध्यायानाद्धकध-

[अ ०१।पा०२। | पराङ्रब्रद्यखचभाष्ये। २७

तच्वानष्ठानापेचं। निग्रेयमफलन्त्‌ ब्रह्मविज्ञानं न चानुष्टाना- न्तरापेचं । भव्यञ्च घम्मा जिज्ञाम्योा न ज्ञानकालेऽस्ति, प॒रूषव्या- UATE Gua AW जिज्ञास्यं नित्यदत्तलात्‌, न पुरू- षव्यापारतन्ं, चादनाप्रटरल्तिमेदाच। या fe Wear धण्णख लक्षणं मा सख विषये नियच्नानेव न एरुषमववेधयति। व्रह्मचेद्ना तु पुरुषमवबेाधयत्येव कं वलं, अरववाधस् चद्‌ नाजन्यवान्न पर्षा

म्मजिज्ञाम्यकानां कमवत्तयोः कमा विवच्तित इति क्रमाथऽथण्ब्द LIVES || फलेति॥ फलभेदाच्जिन्नास्यभरेदाच न क्रमा faafaa इव्यनुषङ्गः। यथा सोय्याय्यम्पप्राजापयचरूां ब्रद्मवचसखगायुःपाल- भेदात्‌, यथा वा कामचिकित्छातन्तयेनजिंज्ास्यमेटान्न कमापेच्ता तदन्मोमां सयोनं कमापेच्तेति भावः, Ta फलभेदः वि्णेाति॥ चभ्युद्‌- येति ॥ विषयाभिमुख्येनादरेतीग्यभ्युदयो विषवाधीनं सुखं खगा{दज्रंतच्च धम्मन्ञानदेतार्मीमांसायाः फलमित्ययेः। न केवलं पलस्य सरूपता He: किन्त देतुताऽपीव्यादइ॥ तचेति। ब्रद्मन्नानदेतामींमांसायाः फलन्त तदिरूटडमित्याह | निखयसेति ॥ नित्यं facta sar निखयसं ar. च्तस्तत्‌ फलमित्ययः। ब्रह्मज्ञान खेोत्पत्तिव्यतिरि क्तमनष्ानं aaa सत्याद ॥ न चेति॥खरू्पतो Vass Wwe समुचय डति भावः, नजिन्ञास्यभेद विदगेति॥ भव्यञ्वेति॥ भवतीति भवयः साध्य इव्य्ः| साध्यत्वे eqare | ata तदहि तुच्छत्वं dare | परुषेति ॥ परूष- व्यापारः प्रयलस्तन्लं इतुयस्य तत्वादिव्यघः। छतिसाध्यत्वात afaaa- HAART ARV a तुच्छत्वादित्ययः। AWA धम्मादेलच्तर- माद ॥ इद tata | उत्तरमीोमांसायामिव्ययेः॥ ज्ूतमसध्यं | तच रेतुः॥ faafa | सदा सत्वादि व्ययः | साध्यासाध्यत्वेन घम्मतब्रद्यणाः खरूपभ- CAA CAAA | नेति॥ धम्मंवत्‌ छव्यधीनं Fae: | मानतेाऽपि HATE | Vials | सज्तातन्ञापकं वाक्यमच चोदना |तस्याः vate quid तदलच्तण्याच जि ज्ञास्यभेद्‌ cau | सङ्गह वाक्यं feaarfa | या Sita || Taw प्रमाण^'खगकामा aia” carfeara fe afauag धम्म यागादिकर्गखगादिफलकभावनारूपे पलद्धेतुयागादिगचर-

ॐ

२८ रन्नप्रभाभासिते। [ऋ ०१।पा ०९।]

ऽवयेघे नियुज्यते। यथा च्रक्षसन्निक्षंणाथाववेधे तदत्‌ | तस्मात्‌ किमपि वक्तव्यं यदनन्तरं ब्रद्यजिज्ञासापदिश्यत इति। उच्यते, नित्याजित्यउस्तुविवेकः, दूदामवार्थफलभागविरागः, शमद- मादिसाधनसव्यत्‌, मुमृच्लच्च। तेषु डि सत्सु प्रागपि घर्मजि- ज्ञासाया Bey शक्यते ब्रह्य जिज्ञासितं ज्ञातञ्च, न विपर्य्यये। AMIS थशब्दन यथाक्तसाघनसम्यत्यानन्तय्येमुपदि wa | अतः- भन्दा SAW | VAST एवार्चिदाचादीनां खेयःसाघनानान-

fad at eras areal awed प्रवन्तयदेवावबोधयति। Hania tq” इत्यादि qa g aay केवलमप्रपच्चं ag बाधय aq न प्रवत्तयति, विषयाभावादित्यर्चः। नन्ववबाध खव विषयव- ware न परुष इति॥ ब्रद्यचादनया पुरुवोाऽवन्राधे न प्रवच्येत व्यच हेतुं पुव्वंवाक्येनादइ॥ अवनाधस्येति।. खजन्य्ञाने खयं प्रमाणं न प्रवत्तंकमित्यच टृख्ान्तमाह॥ यथेति ॥ मानादेव बाधस्य जातत्वात्‌ जाते च विध्ययोागात्‌ न वाक्यार्थज्ञाने युरूषप्रडत्तिः। तथा च dat कमानम्ेयोा धर्म्मः, उदासीनमानमेयं aa, इति जिज्ञास्यभेदात्‌ न तन्नीमांसयाः कमार्चाऽचश्ब्द्‌ इति भावः| रवमयश्ब्द्स्याथान्तसा- सम्भवाद्‌ानन्तय्येवाचित्वे सति तदवधित्वेन पुष्कलकारणं वक्तव्यमि- are | तसाद ति॥ उपदिश्यते aaand(a शेषः । तत्किमित्यत खाइ | sea डति ॥ विवेकादीनामागमिकत्वेन प्रामाणिकत्वं पुरस्तादेवाक्तं। लोकिकव्यापारान्मनस उपरमः Wa: | वाद्यकर्णानामुपरमा दमः। ary विहितनिव्याटिकम्मसन्रयास उपरतिः शीताष्णादिदन्दस- हनं तितित्ता) निडालस्यप्रमादत्यागेन मनःस्थितिः समाधानं | सव्व चास्तिकिता खडा। खतत्‌घटकप्राप्षिः शमादि सम्पत्‌ । अच विवेकादी- नामत्तरोत्तरदेतुत्वेनाधिकारिविश्ेषणत्वं मन्तयं | तेवामन्वयव्यतिरे- काभ्यां ब्रह्मजिज्ञासा दहतुत्वमाद | त्विति ॥ खथ कथचित्‌ कुतू हलि- तया ब्रद्माविचारप्डत्तग्यापि फलपय्यन्तं तज्‌क्ानान्‌दयाद्यतिरक- सिद्धिः। अथब्द्व्याख्यानमृपसं दइर ति | तस्मादिति ॥ ननुक्तविवेका-

[अ ०१।पा ०९] WY तव्रद्यरूचभष्ये | २९

नित्यफलतां ciafa, "'तद्ययेद कम्मचिता aia: Waa एव- मेवाम॒च पण्यचिता लाकः Waa cafe” तथा ब्रह्मविज्ञा- नाद्पि पर पर्षा द्‌ भयति, ‘“awfacratfa परमित्यादि, तस््राद्ययाक्रसाधनसम्पत्यनन्तर ब्रह्मजिज्ञासा कन्तेव्या । ब्रह्मणि जिज्ञासा ब्रह्मजिज्ञासा BY च वच्छमाणएणलच्णं “जन्माद्यस्य

fea a सम्भवति, “geal ह वे चातुभीस्ययाजिनः Gada” इत्या fegar कम्मैफलम्य नित्यत्वेन तता वेराग्धासिदधेः जीवस्य ब्रह्य खरू्पमेतच्तखायक्तः, भेदा स्य लोाष्धादिवत्‌ परूषाथेत्वायेागाच। तता न म्मच्तासम्भव रत्यात्तपपरिद्ाराथाऽतःशरब्द्ः, तं व्याचष्ट | पतःप्राब्ट्‌ इति ॥ अथयण्रब्ट्‌नानन्तय्यवाचिना तदवरधित्वेनाथाह्िवेका- दिचतुषयस्य ब्रह्मनजिच्ासादेतुत्वं यदुक्त तस्याथिकहतुत्वस्याच्तेपनि- रासायानवाद्‌कोाऽतःएब्द इत्यथेः। उक्तं facarfa ॥ यस्मादिति ॥ तस्मादिव्यत्तरेण सम्बन्धः। "यदल्पं ama यत्‌ कतकं तदनित्यं" ईति न्यायवती “तद्ये इत्यादि तिः कम्मफलाच्तयत्वखतेनाधिका| तस्मात्‌ “चख ते $न्यदात्तम्‌' इति sat अनात्ममाचम्यानित्यत्विवेकाद-

ग्यलाभ इति भावः। Haat सम्भावयति॥ तथ्ति॥ वथा वेदः कम्मफलानित्यत्वं दश्रयति तथा AMAIA प्रष्णन्त्रोकानलमपार खयज्यातिरानन्दं द्श््यतींव्यथैः। जीवत्वादेर्ध्यासात्तया ब्रद्यत्वसम्भव SM ख्वेति भावः| VAM पुष्कलकारगवताऽधिका- रिणः समथंनाच्छास्तमारव्धव्यमिव्याद | तस्मादिति | खचवाक्यपुर- णा ेमध्यादतकत्तव्यपदान्वयायं ब्रद्मजिज्ञासाएदंन विचारः लच्तयितुं तस्य खाभिमतसमासकथनेनावयवाथं दशयति | waa fa | ननु Coma faura’ इतिवत्‌ “ब्रद्मजिज्ञासा'' रति चतुथींसमासः fa न स्यादिति चेत्‌ । उच्यते | जिज्ञासापदस्य हिमुख्यायं इच्छा, तस्याः Uda करम्मकारकमपेत्च्वतं पञ्चात्‌ फलं, ततादौ HAAG Wet- समासा TA] कम्मेरयक्ते qa फलमक्तं भवति, इच्छायाः AAT रुव फलत्वात | यथा ''खमस्यच्छा' TAA खगस्य फलत्व लभ्यत तद्वत्‌ | अत रण्व ““चघम्मनिन्तासाः casita सा डि तस्य watawza

३० रलन्नपभाभासिते। | ख ०१।पा ०१। |

यत दति" अत एव न ब्रह्मणन्दस्य जात्याद्ययैन्तरमाशद्धिःतव्यं | न्रह्मण दूति कर्णि atta wa जिन्ञासखापेचलाज्जिज्ञासायाः, जिन्ञास्यान्तरानिदे श्च | नन गेषपष्ठीपरिग्रदेऽपि ब्रह्मणि fastaaad न विरूद्ते, सम्बन्धमामान्यस्य विण्षनिष्ठलात्‌, एवमपि ward ब्रह्मणः कन वमुत्स॒ज्य सामान्यद्वारेण परो AAA कल्पयते व्यथः प्रयासः खात्‌, न यथी ब्रह्मयाभितागेष-

इच्छां ग्टद्ीत्वा घद्धीसमासेा दश्ितिः। विचार्‌लच्तणायान्तु विचारस्य ज्ेष्त्मक्रतवा प्रथमं इत्तिविषयत्वेन प्रतिविभ्ितत्वेन च फलाकाङ्क- त्वात्‌ uma जिन्नासेति चतुर्थीसमास उक्तः, तथा टत्तिकारैः ““ब्रद्यणा frat” इत्यक्त च्दस्त्‌ Wada ब्रह्मणः फलत्वादिति। अधुना ब्रद्यपद्‌ायमाह | Ha चेति ॥ ननु “ब्रह्य च्च मिदं ब्रह्य Barta aw खयम्म्‌व्रद्ध प्रजापतिरः'' इति श्ुतिः Sa च ब्राद्यणत्वजातो जीवि वेदो कमलासने TAU: प्रयुज्यत इत्याशङ्का | अत wafa | जगत्कारणत्वलच्तगप्रतिपादकखूचासाङ्व्यप्रसङ्गाद्‌वेयथः | BAAS Te agiaa दू वयति । ब्रह्मण इतीति | सम्बन्धसामान्यं Wa: | जिज्ञा- सेत्यच सनप्र्ययवाचयावा इच्छाया चानं कम्म। तम्य चास्य Aq He | तत्र सकम्मकक्रियायाः कम्म wre विना च्लातुमशक्यत्वात। इच्छाया पिषयज्ञानजन्यत्वाच परयमापे्ितं कम्मव VA वाचयं न We इत्ययः। aq प्रनाणद्किमन्यदव तत्‌ aaa Faq शितया सम्बध्यतां aare | जिक्ास्वन्तरेति | तं कम्मं व्यक्तान्यदश्चतं कल्पयन्‌ “fo

wacesy करः ले" इति न्यायमनसरतोति ara: | गृएाभिसन्ि wea ॥ नन्विति ॥ घषष्टौशेष [पा०२।३।५० | इति विधानात्‌ agi सम्ब- ware प्रतीतमपि विशषाकाङ्ायां सकमग्मकक्रियासच्चिधानात्‌ aaa पय्यवस्यतीव्यथः | अभिसन्धिमिजाननच्निवोत्तसमाह ॥ खवमपीति॥ कम्मेलाभेऽपि vad कटंकम्मणाः रतीति [पा०२।३।९५] Baa जिन्ञासापदस्याप्य्यव)न्तत्वेन कछदन्तम्य gia विहितं प्रथमार्पेत्तितं च aa AA परोा्तमशन्दं कस्ययत इत्यर्थः Luaiey खाभिस-

[अ०१।पा०९१। | शाङ्भस ब्र्मरूचभाष्ये | २९

विचारप्रतिज्ञानाथेत्वादितिचेत्‌। न, प्रधानपरिग्रहे azufa- तानामणथीाक्तिप्रलात्‌। ag हि ज्ञाननाप्रुमिष्टतमलात्‌ प्रधानं। तस्िन्‌ प्रधाने जिज्ञासाक््मणएि परिग्रदोते येजिंज्ञासितेविना aq जिज्ञाखितं न भवति तान्ययाचिन्तान्येवेति न प्रक्‌ खचयि- तव्यानि | यथा “राजामा गच्छति" इत्युक्ते सपरिवारस्य राज्ञा गमनसक्तं भेवति तद्त्‌ । श्रुत्यनुगमाच्च । चता वा इमानि भूतानि जायन्त carat: अत्यः, “तद्धिजिज्ञासख तद्र gw दति प्रत्यक्षमेव ब्रह्मणि जिज्ञासाकम्प्रततं caf तच कर्मणि षष्ठोपरिग्रदे खचेणानगतं भवति । तस्माद्रह्यण इति aafu ust) ज्ञादमिच्छा जिज्ञासा) अवगतिपर्यन्तं ज्ञानं

gg --

fwagizata | न वयथ इति ॥ शेषघष्यां त्र्यसम्बन्धिनी जिज्ञासा पतिन्ञाता भवति | तच यानि त्रह्माखितानि लच्तणप्रमाणयुक्तिज्ञा- नसाधनफलानि तेषामपि विचारः प्रतिज्ञाता भवति afsrar- साया अपि squared ब्रद्यसम्बन्धित्वात्‌। क्रम्मणि cai agama ख्व विचारः प्रतिज्ञाता भवतीव्यभिसन्धिना एरेवषष्ोद्य्‌- च्यते | Hal मत्मयासेा aaa: | ब्रद्धयतत्सम्बन्धिनां सव्व॑षां विचार्प्र- तिच्ञानमयेः पालं यस्य तत््वादित्यथैः। ततप्रयासस्येदं फलंन युक्ता । aan मुखतः प्रधानस्य aaa विचारे प्रतिज्ञाते सति तदुपकरुणानां विचारस्या्थिकप्रतिज्ञायाउदितत्वादिव्याद सिद्धान्ती ॥ न प्रधानेति॥ सङ्दहीतमथं सदृशटान्तं वाकरोति ॥ aa wiaiteary “afeta- ज्ञासखः' इति मलखव्यनसाराच कम्मण बष्ाोत्यादइ | अत्यनगमा

ata) शआ्तिदधचवारुकायत्वलाभाद्व्ययः। जक्ञासापदस्यावयवाय- माद | ऋातुमिति | नन्वनवगते वम्तनीच्छाया अदशंनात्तम्या मूलं विघयनच्ञानं वक्तव्यं, ब्रद्यन्नञानन्त जिज्ञासायाः we, तद्व aq कथयमित्याश््द्ादह॥ खवगतीोति ॥ ऋवरर्णनटत्तिरूपाभिवयक्तिमचेत- न्यमवगतिः पय्यन्ताऽबधियेस्याखण्डत्तात्तात्कार ट (्िज्ञानस्य तदेव जि.

BR रन्न प्रभाभासिते। [अ०१।पा०९।।

सन्‌वाच्याया Tara: Ha, फलविषयवादिच्छायाः। ज्ञानेन दि प्रमाणेनावगन्तमिष्टं agi ब्रह्मावगतिदिं gears: निः ओेष- संमारवोजाविद्याद्यनथनिवद्णात्‌ | तस्माद्र जिज्ञासित्यं॥ तत्‌ wang प्रसिद्धूमप्रस्द्धं वा स्वात्‌? यदि प्रसिद्धं, a जि- gifaaa, अयाप्रसिद्धं, नेव we जिनज्ञासितु मिति,

न्ञासायाः कम्म तदेव कलं) मलन्त्वापातन्ञानमिव्यघना awa इति फलमलच्तानयोाभंदाच्र जिज्ञासानपपत्तिरित्यथः। नन गमनस्य ग्रामः कम्मे, aaa फलमिति भेदात्‌ कम्मरवफलमित्ययक्तंतचाह॥ फले- fa) क्रियान्तरे तयोाभेदऽपि इच्छायाः फलविषयत्वात्‌ awe फलमि- त्ययः। नन ज्ञानावगव्यारुक्याद्धद्‌क्तिस्युक्ते्यत खाइ ॥्ानेनेति॥ ज्ञानं त्तिः ऋखवगतिस्तत्पालं डति भेद इति भावः| खवगन्त॒मभियञ्चयित्‌ु। अवगतेः फलत्वं स्फ़टयति॥ ब्रद्येति।॥ हिश्ब्दोाक्तं हतुमाद ॥ निःष्- fay arate अदियस्यानर्थस्य तन्नाग्कत्वादित्यर्थः। खव. यवार्थ॑मुक्ता रचवाक्याथमादइ॥ तस्मादिति | wa सनूप्रत्ययस्व वि- चारलच्तकत्वं तव्यप्र्ययेन auaafa) अथातःएब्दाभ्यामधिक्रारस्िः साधितत्वात्‌ तन ब्रद्यक्ञानाय विचारः कत्तव्य इव्यर्थः॥ इति ढतीय- awa |

प्रयमवसके बन्धर्याथ्यासत्वोाक्चा विघयादिसिद्धावपि ब्रद्यप्रसिद्य- प्रसिद्धोविंघयादिसम्मवासम्भवाभ्यां णास््ारम्भसन्देद्धे पृव्वेपच्तमादइ। तत्‌ पुनरिति! पुनःशब्दो वण॒कान्तस्द्योतनाथेः॥ यदि वदान्तवि- चारात प्रागेव AAA तच््यज्ञातत्वरूपविषयत्वं नात्ति। अनाना. भवेन afasfeeunaaty areifa न विचारयितव्यं। अधाज्ञातं केनापि तदि तदुद्‌शन विचारः कत्त न शक्यते, अज्ञातम्य)द्‌्णया- गात। तया च बद्धावनारूएम्य विचारात्मकष्ास्सेण वेद्‌ान्तखं ufa- पाद्नायोागात्‌ । ततप्रतिपाद्यत्वरूपः सम्बन्धा नास्तीति ज्ञानानत्यत्त फलमपि नाम्तीत्यनारभ्यं प्ास््रमित्यथंः।

अापातप्रसब्या विषयादिन्ाभाद्‌ार्म्भणीर्यामिति सिद्धान्तयति ॥

[erarer| | UIFCAM SAM | RR

उच्यते। afa aang ganar wy मव्वं- शक्रिममन्वितं ब्रह्म । ब्रह्मशब्दस्य fe त्पाद्यमानख fra- प्रद्धवाद येऽथाः प्रतोयन्ते, ₹दतेधातेारथानगमात्‌, सव्वैस्या- mary agifaanfafe: 1 सव्व fe आत्मासि प्रत्येति, न नाहमस्मीति । यदि fe नात्ास्तिवम्रसिद्धिः स्यात्‌ wat

उचत इत्यादिना | प्रसिद्धं तावदित्ययंः। खस्तित्वस्याप्रकछतत्वेनास्ति- पदस्य प्रसिद्धिपरत्वात्‌। ननु केन मानेन ब्रह्मणः ofafe: | न च ‘qa ज्ञानमनन्तं ra” इति व्या सेति वाच्यं । ब्रह्मपदस्य लेके सङ्- तिग्रदहाभावेन तदरटितवाक्यस्यावोधकत्वादिव्याश्खय ब्रद्मपदव्युत्यत्या प्रथमं तस्य निगुणस्य सगणस्य च प्रसिद्िरित्याइ ॥ ब्रद्य ब्दस्य Tifa | ्स्या्थः। श्रुतो ET ब्रह्मशब्दस्य प्रयोगान्यधानुपपन्या afscat ऽस्तीति ज्ञायते, प्रमाणवाक्ये निरयकश्ब्दप्योगादश्णंनात्‌) स चाथा “agen” इति व्याकरणाच्चिष्ीयते, “ete टृद्धावितिः az- णात्‌ । सा च द्धिनिरवधिकमदइत्वमिति सङ्काचकाभावात्‌ खता- वनन्तपदन सद प्रयोगाच waa! निरवधिकमदन्वञ्चान्तवत्वा- दि दोष वत्त्व सव्वज्ञत्वादिगणदीनत्वे च न सम्भवति | लाके गणद्दी- नदाघवतारल्यत्वप्रसिद्धः। अतो Cease Fafa ama द शकाल- वस्ततः परिच्चछेदाभावरूप्रं निश्यत्वं प्रतीयते| अविद्यादिदष्न्यत्वं Rea) जाद्यराडत्यं बुद्धत्वं । बन्धकालेऽपि खता बन्धाभावा मक्त- aq पतीयते। रवं सकालदोषग्न्धं निर्गुणं प्रसिद्धं) तथा सव्वेन्ञ्‌- त्वादिगुणकच्च aaa प्रसिद्धं। Saw काय्थस्य चापरि ़षेऽल्पत्व- प्रसङ््न सर्व्वन्नत्वस्य सव्वकाग्यशक्तिमत्वस्य च लाभादिति। रवं तत्पदा प्रसिदेर प्रमारत्वे नापातत्वादन्ञानानिवत्तकत्वाव्निक्ञासापप- तिः इति उक्ता त्वंपदाथात्मनापि waa: प्रसिद्धया तदुप्रपत्तिरि- ale ॥ पनव्वेस्येति | Hae लाकस्य याऽयमात्मा तदभदाद्‌ ब्रह्मण प्रसिद्िर्व्यियः। नन्वात्मनः प्रसिह्धिः केत्यत ate सन्ना हीति॥ “अहमस्मीति, न “sata” इति। न। किन्तु veda सेव सचिदा- त्मनः प्रसिदिरि त्यथः

F

३४ स ननप्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०६।|

STAT नादमस्मोति प्रतोयात्‌ ¦ आत्मा a ag यदि लेकर ह्मात्मलेन प्रसिद्धमस्ति तते नज्ञातमेवेत्यजिन्नास्यतवे पन रापन्नं । न । तद्धिरेषं प्रति विप्रतिपत्तेः। ““देदमाच्नं चेतन्यविश्््टिमा- av’ दति प्राकता जना लाकायतिकाख प्रतिपन्नाः | “दद्द याण्येव चेतनान्यात्माः इत्यपरे | “aa”? इत्यन्ये । “वविज्ञान- ara afwa” इत्येके! “wR? दत्यपरे। “af देदा- दिव्यतिरिक्तः संसारो कन्त भाक्ता" Teast) “माक्तैव केवलं न कत्ता? दृत्येके। “ata तदतिरिक्त ईरः सन्वैज्ञः सव्व- शक्तिः" दति केचित्‌।

च्मात्मनः कुतः सत्तेति गून्यमतमाश्द्ाद॥ यदि wifay खात्मनः Aa प्रतीति “अदं नास्मि" इति लोके जानीयात्‌ । लोकस्त॒ “अदम- fa इति जानाति, तस्मादात्मनोाऽल्तित्व प्रसिडिरित्ययः। अत्मप्रसि- safe sau: किमायातं तचाइ॥ stat चेति ॥ “यमात्मा wa” इत्यादि खुतेरिति भावः, प्रसििपच्ताक्तं दोषं ganda सारयति यदीति ॥ अन्ञातत्वाभावे न विषयाद्भावादविचा्यैतवं प्राप्तमित्यथः। यथा “xe रजतं इति qua: खक्तिप्रसििस्तदत्‌ “खमस डति सा त्वचेतन्यरूपरात्वसामान्येन वस्तुता Hau: प्रसिदिः, नेयं aT. नन्दब्र्मत्रूपविशेवमगोचरा, वादिनां विवादाभावप्रसङ्ात्‌ | न डि afaufaiacua सति “रजतं रङ्मन्यदाः' दति विप्रतिपत्तिरल्ति। wat विप्रतिपत्यन्ययानुपपत्या सामान्यतः प्रसिद्धावपि विशेषस्याच्ता- तत्वादिषवादिसि्धिरिति सिडधान्तयति | नेत्यादिना॥ सामान्यवि- wana: खात्मनि सचित्पूखादिपद वाच्यभेदात्‌ कल्पित इति aaa तच स्यूलख्च्छकमेण विप्रतिपत्तौरुपन्यसति । देदमाचमिद्रादिना॥ परास्त्रक्ञानम्रन्याः Waa) वेद वाद्यमतान्धुक्रा ताकिकादिमतमाइ | च्पस्तोति | साह्यमतमादइ | भोत्तेति ॥ किमात्मा दोहादिरूपः उत aiga स्ति विप्रतिपत्तिकाटित्वेन देदेन्ियमनेवुद्धिगरून्यान्युक्ता त-

[अ ०१।घा ०१। | UFCAARA | ५

“sat स भाक्तः" दत्यपरे। एवं वद्वा विप्रतिपन्ना य॒क्रिवाक्यतद्‌ाभाससमाश्रयाः सन्तः | तचाविचाय्ये यत्‌ कि- faq प्रतिपद्यमान निःग्रेयसात्‌ प्रतिदन्येतानथंञ्चेयात्‌। तस्माद्‌

feast acafeara वेति विप्रतिपत्तिकाटित्वेन ताकिंकसाह्प- च्ता वु पन्यस्याकत्तापीखरद्धि्ी न वेति विवादकोाटिन्वेन येगिमत- माद ॥ अस्ति तद्यतिरिक्त sac इति॥ निरतिश््यसतं उरद्धीता Eau: सव्वैज्तत्वादिसम्पन्न इति यागिना वदन्ति भदकाटिमक्ा सिद्धान्तकोाटिमादह।॥ चात्मा स भेक्तरिति। भाक्त- जीं वस्याकत्तः साच्तिणः स eat aia खर्त्पमिति केदान्तिना वद- waa: | विप्रतिपत्तीरुपसंदहरति॥ wa बहव इति | विप्रतित्तोनां प्रपञ्चो निरासश्च विवरणेपन्यासेन दशितः सुखनाधायेतोडहापर- ग्यते ; तच युक्तिवाक्याञख्याः सिडन्तिनिए “जीवे waa खात्मत्वाद्‌ ब्रह्मवत्‌? इत्यादि war, “तत्वमसि इत्यादि अतेश्चाबाधितायाः सत्वात्‌। wa तु दहादिरात्माहंप्र्ययगोाचर्त्वाद्यतिरेकेण घटादिव- दित्यादिगरत्याभासं, “a वा ख्व पुरुषोऽन्नरसमयः रन््ियसंवादे “चच्तुरादयः ते ह वाचमृचुः, मन उवाच, योऽयं विज्ञानमयः, असदवेदमग्र चख्ासोत्‌, कत्ता बेाद्धा, अनय्न्नन्यः आत्मानमन्तया ऽयममग्रः' इति वाक्ाभासच्चाखिता इति विभागः “eerfecarat भातिकत्वाद्‌ शत्वात्‌”› इत्यादिन्यायेः ““खानन्दमयोऽभ्यासात्‌'' इव्यादि- सूचखाभासत्वे वच्यते । नन्‌ सन्त विप्रतिपत्तयस्तयापि यस्य यन्मते द्धा तद्ा{खयणात्तस्य खायः deafa fa ब्रद्यषिचारारम्भेणव्यत आद ॥ तच्राविचार्थति॥ ब्रद्यात्मेकवन्ञानादेव मक्तिरिति वस्तुगतिः। मतान्तराश्चयणे तदभावान्मात्तासिद्धिः। किञ्चात्मानमन्यथा Aret amas संसारन्धकरूपे पतेत्‌ ॥ “gay तमः प्रविश्न्तिये के चात्मदनोा TAT” डति wa: | Moga सन्तमात्मानमन्यथा प्रतिपद्यते। fa da न wa पापं चोरेणात्मापद्धारिणा''॥ ति वचनाचेदर्थः। अतः सन्वां qaqa निःप्रेयसफलाय वदा-

।

३९ रनेप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९।|

ब्रह्मजिक्ञासपन्यासमुखेन वेद्‌ान्तवाक्यमोमांसा तद्‌विराधित- कौपकरणा निः खरेयसप्रयेजना प्रस्तूयते ॥ ९॥ ‘aq जिज्ञासितम्‌” tani किलक्तएकं पनस्तद्रह्य? इत्यत आद भगवान्‌ PART | जन्माद्यस्य यत इति ॥ ₹॥

जन्मोात्पत्निरादि रस्येति तहुएसंविनज्ञाने वद्धव्रीदिः। जन्म

न्तविचारः कत्तव्य इति सूचाथम्‌पसंहरति ॥ तस्मादिति।॥ बन्धस्था- ध्यस्तत्वेन विषयादिसद्भावादगताचत्वादधिकारिलाभादापरातप्रसिद्या विषयादिसम्भवाच वेदान्तदिघया मोमांसापजिता विचारस्णा वेदा- न्ताविरोधिनोा य तकास्तन्लान्तरस्थास्तान्यपकसर्णानि यस्याः सा निःखे- यसायारुभ्यत इत्यथः नन ea विचारवाचिपदाभावात्तदारम्भ कथं Gary इत्यत Brel aalay ब्रद्यज्ञानेच्छाक्तिदारा विचार लच्तयित्वा तत्‌कत्तव्यतां ब्रवोतीति भावः। रवं प्रयमरूचस्य चत्वारो ऽया व्याख्यानचतुषधयेन citar: | चस्य चानेकाथेत्वं waa | नन्विदं aa wreolefe स्थित्वा शास्लमारम्भयति aaa at? ata तस्य देयता, एख्ासम्बन्धात्‌ | दितीये तरयास्म्भकं asi न च खयमेवास्म्भक खस्मात्‌ खेत्यत्तरित्यात्माख्यात्‌, न चार्म्भकान्तरः पश्याम इति। उच्यते। खवण{विधिना खसर्व्पमिद शासं Wer. तमेव wera परतिपादयति। यथाऽध्ययनविधिवंदान्तगत wa छतसखवे दस्याशध्ययने VIE तददित्यनवद्यं॥९॥ प्रथमसच समाप्तं ॥ पयमदचेण प्रास््रारम्भमपपाद्य शस्मारभमाणः प्न्वात्तराधिक- रणयोः सङ्गतिं वक्त zu कौत्तयति।॥ व्रद्येति॥ ममच्तणा HATA वेदान्तविचारः कत्तव्य इ व्यक्तं | ब्रह्मणे fa aaa अथात्‌ पमाण- दिविच्राराणां प्रतिक्ञातत्वेऽपि त्रद्सप्रमाणं ब्रद्ययुक्तिस्व्यिदिविश्ष्ि- विचाराणां fanaa ब्रद्यज्ञानं विना कर्तमणक्यत्वात्तत्खरूपज्ञानायादा लच्तगं वक्तव्य तन्न सम्भवतीव्यात्तिप्य qaad WIHT लच्तणदचम- वतास्वति | किंलच्तणकमिति ॥ किमात्तपे, नास्ेव लच्तणमिव्यथः|

[अ०१।पा ०१।| WFCAMSAAA | ३७

fafauy समासाथैः। जन्रनश्यादिलं श्रुतिनिदेशापेन्ं वस्तु waaay | श्रुतिनिदेशस्तावत्‌, “यता वा दमानि भूतानि जायन्त" इति। अस्मिन्‌ वाक्ये जन्मभ्थितिप्रलयानां करमद्‌श- नात्‌। वस्तुत्तमपि, जन्मना लमत्ताकस्य*धश्भिणः fafa प्रलयसम्भवात्‌। “wa” दति प्रत्यत्तादिसन्निधापितख धर्मिण

न्ात्तेपेणास्यव्यानादात्तेपसङ्गतिः। लच्तगद्यातिवेद्‌ान्तानां स्पद्टव्रद्य- लिङ्गानां wa ब्रह्मणि समन्वयोक्तेः खतिष्रस्तराध्यायपादसङ्गतयः। तथा fei “वता वा catia watts sia” इत्यादिवाक्यं विषयः तत्कि ब्रह्मणे waa वक्ति न वेति सन्देहः | तच Vaud ब्रह्मखरूपा- fas मत्चसिदिः wa सिद्धान्ते तत्सिद्धिरिति Be: | यद्यप्यात्तेप- सङ्ता पव्वाधिकर्णफलमेव फलमिति छत्वा यक्‌ न TAA! तदुक्त, “aida चापवाद्‌ च प्रायां लच्तणकम्मणि। प्रयोजन न वक्तव्य य AAT Sawa =fa” }

तथापि स्प्राथंमुक्तमिति मन्तं, यत्र युव्यैधिकरणसिदधान्तेन पुव्व- wa: तचापवादिकी asfa: | प्राप्िस्तदथा चिन्ता। तच न वक्तीति UR | जन्मादेजंगद्धम्मंत्वेन ब्रद्यलच्तणत्वायोागात्‌। न च जगदुपा- aaa सति nea लच्तणमिति वाच्यं | कंत्तरूपादानत्वे टषान्ता- भावेनानमानाप्ररत्तः। नच खातस्य ब्रह्मणः waq लच्तणसिडधः कि- मनुमानेनेति वाच्यं | नृमानस्य ्यनुग्राइकत्वेन तदभावे तदिरसःधें वा खत्य्थासिद्धेः। न च जगत्कटत्वमुपाद्‌ानत्वं वा प्यकं लच्तणम- feafa वाचं | कट माचस्योपाद्‌ानाटट त्रस्य ब्रद्यत्वायोगात्‌। वसतत परिच्छेदादिति प्राप्ते परुषाभ्यदहमाचस्यान मानस्याप्रतिणितस्यातीनि- याय Alawar | श्चपारुषेयतया निद्‌ाषञ्चत्यक्ताभवयकारगणत्वस्य पुखादिदृद्ान्तन सम्भावयितुं एएक्यत्वात्‌| तदेव waufafa fast- न्तयति ॥ जन्माद्यस्य यत इतीति॥ खच यद्यपि जगच्जनन्मख्ितिलय- कारणत्वं wad प्रतिपाद्यते तघाप्यग्रे^प्रतिङृतिख''इव्धिकरे तत्का-

* लब्धात्सकस्येति To Ao To पाठः॥

ac रल्नप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९। |

cca fea: षष्टो जन्मादिघम्मसग्बन्धाया। “aa दति?" कारणनिद्ृशः। अस्य जगता नामरूपाभ्यां व्याङ्तस्यानेक- कटेभेक संयुक्तस्य प्रतिनियतदेश्कालनिमित्तक्रियाफला प्रयस्य मनसाप्यविन्यर चनारूपस्य जन्मण्यितिभङ्गः यतः WaT सव्व Wa: कारणणद्धवति तद्र्‌द्येति वाक्यशेषः! अन्येषामपि भाव-

रगात्वं न कटत्वमाचं किन्त कटत्वापादानल्वूभयवरूपत्वमिति aaa सिद्धवतद्त्यभयकारणत्व लच्तणमित्यचयत इति न Waa) ननु जिज्ञास्यनिगु णन्रद्यणः कार गत्वं कथं लच्तण्मिति चेत्‌ । उच्यते | यथा रजतं Aaa aad सा शुक्तिरिति, तथा यज्जगत्कारणं तद्‌ ब्रद्येति कल्पितं कारणत्वं तटस्थं सदव aaa लच्तगमित्यनवद्यं | aS व्याचष्टे ॥ जन्नेवयादिना॥ बह््रीद्ध पदाथः सव्वं वाव्वार्थस्यान्यप- caw विरेघणानि। यथा चिचगोदबदत्तस्य चिचा गावः तदद्चापि जन्मादीति नपंसककवचनद्येतितस्य समाहारस्य जन्मस्यितिभङ्गस्य जन्मविष्टेषणं, तथा च जन्मनः समासाथकटेश्स्य vada संविन्ञानं यस्मिन asatet a तदूणसंविज्ञान rau) तच यचज्जन्मकारण तद्‌ ब्रह्मेति ब्रह्धयत्वविधानमयुक्त; स्थितिलयकार्णाटत्रत्वे न ज्ञातं ब्रह्मत्वस्य ज्ञातुमणक्यत्वात्‌। wa जन्मख्यितिभङ्निरूपितानि चोणि कारणत्वानि मिलितान्येव लच्तणमिति मत्वा aa समाहारो aifaa डति ध्येयं। नन्वादित्वं जन्मनः कथं ज्ञातव्यं संसारस्यानादित्वादित्यत आइ ॥ जन्मनद्ेति | arya वस्तुगत्या चादित्वं ज्ञात्वा तदपेच्छ सचता जन्मन आदित्वमक्तमित्यथेः। इदमः प्रत्यच्वाथमाचतवाचि- त्वमाण्र ङ्खो पस्थितसव्वेकाय्यंवाचित्वमाद | अस्येतीति ॥ वियदाईदज- गता नित्यत्वान्न जन्मादिसम्बन्ध इत्यत खाइ | षष्टीति | विवदारे- मेदहाभतानां जन्मादिसम्बन्धोा aaa इति Ara: | नन जगता जन्मा- देवा नद्धयसम्बन्धाभावान्न लच्तणत्वमित्याण्द्धा तत्कारगत्वं लच्तणमिति पच्चम्ययमादइ॥ यत Katia | यच्छब्देन सत्य ज्ञानमनन्तं खानन्द्रू्प वस्त च्यते | “च्यानन्द्‌ाद्य वेति निखींतत्वात्‌ | तथाच खरूपलच्ण- सिद्धिरिति aaa) पदायमुक्ता पव्वदचस्थत्रद्धपद्‌ानघषङ्धन तच्छन्दा-

[अ०१।पा०९।] प्रङ्करत्रद्य खचभाष्ये। ३६

विकाराणएणं चिव्वेवान्तभोाव दति जन््मस्वितिनाणनामिह GET | यास्परिपटितानान्त॒ “'जायते अस्ति दत्यारौोनां ग्रदणे तेषां जगतः खितिकाले सम्भा्यमानवात्‌ मूलकारणणदुत्पन्तिम्यि- तिनाश्ा जगता न रीता स्यरित्याश्द्धोत तन्मा शङ्केति या त्पन्ति्रद्यणएस्ततरैव स्थितिः प्रलयस्य ते waa) न यथोाक्त- विशेषणस्य जगता यथाक्तविशेषणमोश्यरं मक्ता saa: प्रधाना-

व्याङारेण च सूचवाक्याथमाइ॥ अस्येत्यादिना॥ कारणस्य qaw- त्वादिसम्भावनाधानि जगता विश्ेघणानि। वथा कुम्भकारः प्रथमं कुम्भश्ब्दाभेदेन विकल्पितं एथुव्भ्रोदराकारखलरू्पं बुद्धावालिख्य तदात्मना कुम्भं व्याकरोति afe: प्रकटयति, तथा परमकारगमपि खेखितनामरूपात्मना वयाकरोाति इत्यनुमीयत इति मत्वाह ॥ नाम- रूपाभ्यामिति॥ सव्यम्भावे तोया | अद्यकायं चेतनजन्यं कायैतवात्‌ कुम्भवदिति प्रधानग्रून्ययोनिरासः। डिर्णखगभादिजीवजन्यत्वं नि- रस्यति | अनेकेति | आदवेश्ानरेश््रादौ पितापुचयेः कर्टमेकद्तोभ- दात्‌ Cane: | “at waa विदधाति पुव्वे सव्वं खत खात्माना युच- रन्ति" स्ति खया स्यूलर्च्छदेदहापाधिदारा जीवानां Mada जगन्म- ध्यपातित्वान्न जगत्कार्णत्वमित्यथः | कारणस्य सर्व्वज्ञत्वं सम्भावयति॥ प्रतिनियतेति॥ प्रतिनियतानि अयवस्ितानि दोशकालनिमित्तानि येषां कियाफलानां तद्ाखयस्येत्यथः। खगस्य क्रियाफलस्य सेरुएष्टं Fu: | देइपातादूदधं काल उत्तरावणमरणादिनिभमित्तं प्रतिनियतं। wa साजसेवाफले ग्रामादेद्ादिव्यवस्था ज्ञेया| तया चं वथा सेवाफलं देषएद्यभिज्ञदाटकं तथा कम्मंफलं पलत्वादिति सर्व्वच्त्वसिखिरिति ara: | सव्वेष्रक्तित्वं सम्भावयति | मनसापोति॥ नन्वन्येऽपि विपरि. णामादयोा भावविकाराः सन्तति किमिति जन्मादीदादिपरेन न Ra Ware | अन्येषामिति॥ रड्िपरिणामयोजंन्मनि खपच्तवस्य ना- परेऽन्तभोव इति भावः॥ “टदा जायते Bia asa परिणमते खपत्ती- यते aafa” इति वाखमुनिवाक्यं cad fa a स्यादत ATE |

8० रन्न प्रभाभासिते। [ख ०९१।पा०९१। |

दचेतनादण्भ्येा वाभावाद्वा संसारिणो वेत्पत््यादि सम्भावयितुं श्क्यं, न च खभावतः। विशिष्टदेशकालनिमित्तानामिदापा- द्‌ानात्‌। एतदेवानुमानं संसारिव्यतिरिक्तेश्चरास्तिलादि साघनं मन्यन्त Tavares | नज्िदापि तदेवेापन्यस्तं जन््रादिद्र। न। वेद्‌ान्तवाक्यक्रुसखुमग्रथनाथलात्‌ Barat वेदान्तवाक्यानि fe खवेरुदाद्त्य रिचाख॑न्ते। वाक्यायंविचारणाध्यवसाननि-

यासखोति | areata: किल मदहाभतानामत्पन्नानां स्थितिकाले मेा- fang vada जन्मादिषटकमुपलमभ्य निर्क्तवाक्यञ्चकार Wasa जन्मादिषटककारगत्वं Taw aay डति ग्रहणे खूचछता ब्रद्मलच्तणं न सङ्दहीतं किन्त मद्ाभ्‌तानां लच्तणमक्तमिति LF WIA सामा भूदिति ये Fae जन्मादयस्त ण्व द्यन्त cay: यदि निरक्त- स्यापि खतिमलमिति मदहाभतजन्मादिकमयस्तददि सा खतिरेव ख- चस्य मलमस्त किमन्तगडना निरुक्तनेति भावः| यदि जगता ब्रह्मा तिरिक्तं कार्णं स्यात्‌ तदा ब्रद्मलच्तणस्य तचातियाघ्यादिदोाषः स्यात्‌, अ तस्तत्रिरासाय लच्तणसचेण aq विना ज गच्नन्मादिकं न सम्भवति कारणान्तरासम्भवादिति युक्तिः खूचिता, सा तकपादे विस्तरेण वच्यते ; अधुना सङ्केपेण तां दशयति ॥ न यथेक्तोव्यादिना॥ नामरू- पाभ्यां याछृतस्येद्यादौनाञ्च चतुखां जगददिष्ेषणानां व्याख्यानावसरे प्रधानगून्ययोः संसारिण निरासे दशितः। परमागूनामचेतनानां खतः प्रटच्ययेगाज्नी वान्यस्य ज्ञानश्रून्यत्नियमेनानु मानात्‌ सव्वेदेख- रालसिदधि तेषां पेरकाभावात्‌ जगदारम्भकत्वासम्भव इति भावः खभावादेव विचिचं जगह्दिति लाकायतस्तं Gare | न चेति॥ जगत उत्पच्यादि सम्भावयितुं न एक्यमि्यन्वयः। किं खयमेव खस्य हेतुरिति खभाव उत कार्णानपेच्तत्वं ? नाद्यः, खात्माश्रयात्‌| न दितीय rare | विश्््टिति॥ विण्ष्दधिन्यसाधारणानि दशएकालनिमित्तानि तेषां काय्यायिनिरुपादीयमानत्वात्‌ कार्यस्य कारणानपेत्तत्वं न यक्त- faau: | अनपेत्तत्वे धान्यायिनां भूविष्रघे वषाद्काले वीजादिनि- मित्त च प्ररृत्तिनि स्यादिति भावः। पव्वाक्तसन्वं्त्वादिविश्टेषणकमी-

[अ ०९।पा ०१ | राद्ध र व्रह्म ख चभाय्ये | ९९

aut दि ब्रह्मावगतिननमानादिप्रमाणान्तरनिदेत्ता। मत्स त॒ वेदान्तवाक्येषु जगता जन्म्रादिकारएवादिषु तद्‌ थ॑ग्रदणदा- व्धायान॒मानमपि वेदान्तवाक्याविरोधि प्रमाणं भवन्न निवा- aq waa च तकस्याप्यग्यपेतलात्‌ | तथादि “Aaa मन्त-

AL मुका जगत उत्पच्यादिकं न सम्भवतीति भाष्येण awe विना ala नास्तीति तिरेक उक्तः! तेन “qa काय्य तत्‌ सकटंकमिति'' व्यास्षिक्ञायते | wes वाञ्निक्ञानं जगति पत्ते कत्तारः साधयन्‌ aa Sat साधयति किं gata ताज्िक्राणां मान्तिमुषन्यस्यति ॥ रुतद- वेति ॥ रखुतद्‌वानुमानमेव साधनं न खतिरिति मन्धन्तडति योाजना। अथवा रखतद्याप्िज्ञानमेव चत्यन॒ग्राहकयक्तिमाचत्वेनास्मत्‌सम्मतं सदनुमानं खतन्तमिति मन्यन्त ray) सन्वंज्ञत्वमादिशब्दायः | यदा वयाश्निन्नानसहछतमेतल्लच्तणमेवानुमानं मन्यन्त इत्यथैः | waa विभागः। afr जगतः कत्तास्तोयस्तित्वसिद्धिः, पश्चात्‌ स कत्ता Cae जगत्कारणत्वाद्यतिरेकेण कुलालादिवदिति qawa- सिः, ““लच्तणाद्‌ `" इत्यच “मन्यन्त इव्यनमानस्याभासत्वं सूचितं | तथा हि। BRST तावच्नीवः aut a भवति जोवाद्भिच्नस्य घट- वद्‌चेतनत्वनियमादन्यः कत्ता नास्त्येवेति वयतिरेकनिश्यात्‌, “aa काय्यं तत्‌ सकट वं इति व्याप्तिक्ञानासिदिः। लच्तणलिङ्कानमाने तु बाधः. ्श्रीरस्य TVA Aaa, “Awad तन्मनाजन्धंः इति व्याभिविसोधेन निव्यज्ञानासिदेच्ानाभावनिशखयात, तस्मादतीन्धिया्थं तिरेव wom) त्यर्यसम्भावनार्त्वेनानमानं यक्तिमाचं न खतन्- fafa ala: | ननज्विदमयक्त, अतेरनमानान्तभावमभिप्रत्य भवद्‌ौोय- खूचदछताऽन्‌मानस्येवो पन्यस्तत्वादिति वेएिकः wed) नन्विति ॥ अता “aga स्व्यनुमानस्याभासोक्रिस्युक्तीति भावः। यदि खतीनां खतन्त- मानत्वं न स्यात्तहि^.तत्त समन्वयाद्‌'' इत्यादिना तासां sia खूचछन्न विचारयेत्‌, तस्मादुत्तरदताणां खतिविचारायत्वाज्नन्मादिद््‌चेऽपि तिरेव खातन्ब्येण विचायग्यते नानुमानमिति परिदहरति। Atay किच्च

मुमुच्तोत्रद्यावगतिर्भीद्धा यदयंमस्य शास्त्रस्यारम्मः, सा च नानुमा G

BR रन्न प्रभाभासिते। [अ ०९।पा ०९]

व्य" दति स्तिः, “पण्डिता मेधावो गन्धारानेवापसब्पद्येत एव- मेवेहा चाय्य॑वान्‌ एरूषे वेद” दूति च परषवद्धिमादाखखमात्मना द गेयति। न धम्मजिन्ञासायामिव रत्यादय एव प्रमाण ब्रद्यजि- ज्ञासायां किन्त॒श्रत्यादयोऽनुभवाद्यञ्यथासस्मवमिद प्रमाणं, अरनुभवावसानलात्‌ ग्टतवस्ठुविषयलाच । ब्रह्मविज्ञानस्य AAA fe विषये नानमवापेक्तास्तोति च्रुत्यादीनामेव प्रामाण्यं स्यात्‌, पुरषाधोनात्लाभवाच कन्तं घस्य । कन्तु मकत्तु मन्यथा वा कन्तु शक्यं लोकिकं वैदिकञ्च कम्म) यथा saa गच्छति पद्यामन्यथा

नात , “analufauca” इति खतः, wat नानमानं fear faars वाक्वायति॥ वाक्यस्य तदथस्यच विचारादट्‌वद्ध्यवसानं तात्पग्यनि- खयः प्रमेयसम्भवनिखयचख तेन जाता ब्रह्यावगतिम्क्ये भवतोत्ययः। सम्भवा बाघाभावः। नन किमनमानमनपे्तितमेव dary | सत्स fafa | विमतमिन्ननिमित्तापादानकं विमतं चेतनप्रछतिकं काय्थ- त्वात्‌ सुखादिवदिव्यनुमानं खत्ययदाद्यायपेच्तितिमित्यथः। दण संप्यविपय्यासनिदत्तिः। “ama” इति sauna सम्भावनीय Fay) यथया कखिद गन्धारदशभ्यख्छोाररन्यच्ारख्ये बद्धनेच र्व aA केनचिन्मक्तबन्धत्तदुक्तमागय्रदहणसमयः पण्डितः खयं तककुशला मेधावी खदेश्रान्व प्राप्रुयात्‌, खवमेवेहाविद्याकामादिभिः खरू्पान- न्दात्‌ प्रयाव्यास्मिन्नस्णये संसारे fan केनचिद्यापरवष्टेनाचार्खण "नासि त्वं day?’ किन्त “तत्वमसि दव्यपदिदखरूपः खयं तक्‌- HINES “खरूपं जानो याच्नान्ययाः इति खतः खस्य परूषमतिरूप- alta दश्रयतीव्यादइ॥ पण्डित इति॥ चात्मनः खतंरिव्यथेः। नन AGU मननाद्यपच्ता न युत्ता वंद्‌ाथत्वाद्धम्मवत्‌ किन्त खतिलिङ्वा- Wed रख्वापच्तता cag are | नति॥ जिज्ञास्ये घम्म इव जिज्ञास्ये Fafa इति बाख्येवं । अनुभवे ब्रह्मसाच्तात्कवाराख्योा विददनुभवः। च्याद्पद्‌न्मनननिदिष्यसनयेग्रंहः। तच UATE | अनुभवेति |

| ऋ ०२।पा ०१ | परा ङ्ग व्रद्यरूचभाष्ये BR

वान गच्छतोति, तथा “afacra षोडग्िनं vetfa नाति- रारे asians गरह्ातिः", “उदिते जदाति च्रनुदिते जुदाति"' ofa विधिप्रतिषेधाश्चाचार्थवन्तः स्यः विकल्पात्सगापवाद्‌ाश।न तु awed नैवमस्ि नास्तीति वा विकस्यते विकल्पनास्तु परूष-

FAY तब्रद्यच्ानस्य शाब्दस्य सात्तात्कवारावसानत्वाएेच्तणात्‌ प्रत्यग- भ्चतसिद्धव्रद्यगा चर्त्वेन साच्तात्कवारफलकत्वसम्भवात्तदधं मननाद्यप- al यक्ता। धम्म तु निन्यपरेच्ते साध्ये साच्तात्कारस्यानपेच्तितिवादस- म्भवाच त्या निखेयमाचमनुष्ानायापेच्तितं | लिङ्ादयस्त्‌ Bawa खव खतिद्दारा निसख॒येपयेगित्वेनापेच्छन्ते न मननादयः, अन्‌पयेगा- feaa:| facta: we: तिः। श्रब्द्स्याथप्रकाशनसमथें fag ue | येग्येतरपदाकाङ्क Wa | चअङ्वाक्वसापेत्तं प्रधानवाक्छं vaca | कम- gfsalaiauiat कमपटितेव॑घाक्रमं सम्बन्धः स्थानं। यया रेन्रा- ग्न्यादयड्दख्याद्शक्रमेणपटिताः, द्‌एमन्लाख^“इन्द्रामोराचनादिवि इत्याद्याः" तच प्रथमो प्रयममन्त्रस्यविनियाग इव्याद्दहनोय। सन्ता- साम्यं समाख्या | यथाध्वय्ये ब्रसञ्ज्कानां मन्लाणाम।च्वय्यवसज्ज्ञको कव- vata विनियोग इति विवेकः, Ta तावद्भूद्धमननाद्यपच्त वेदाथत्वात्‌ धम्मंवदित्यनमाने साध्यत्वेन धम्मस्यानमवायोाग्यत्वं, अनर्पेच्तितान- भवत्वद्चोपाधिरित्यक्तं, उपाधिखयतिरेकाद्‌ ब्रह्मणि मननाद्यपेच्तत्वच्चौक्तं। aa वदि वेदाथत्वमाचेण ब्रह्यणा धम्मण साम्यन्त्वयोाच्येत ate afa- साध्यत्वं विधिनिषेधविकल्यात्स गापवाद्‌ाख ब्रद्यणि धम्मवत्‌ afcia | विपत्ते बाधकमाइ।॥ पुरुषेव्यादिना | परुषटृत्यघीना आत्मन्नाभ उत्प- त्यस्य agate धम्मं खव्याद्‌नामेव प्रामाण्यमिव्यन्वयः) waa सा- ध्यत्व लाकिककम्मटष्ान्तेन स्फटयति॥ कत्तमिति॥ लाकिकेर्व{दिव्ययः, दृष्टान्तं स्फटयति | aufa ॥ दाटान्तिकिमादह ॥ तथेति | तडम्मम्य कत्तम कत शक्यत्वम्‌ क्ता अन्ययाकनत्तेषराक्यत्वमा इ ॥ उदित इति | waa साथ्यतम्पपाद्य aa विध्यादिवोग्यतामाडइ॥ विधीौति॥ विधिप्रति. Burg विकन्यादवश् धम्म साध्ये येऽर्थवन्तः सावकाश्रा भवन्ति ते ब्रद्यण्यपि स्रि त्यथः। “यजेत न मुरां पिबेत्‌'' इव्यादये विधिनिषेधःः। G2

९४ रलप्रभाभासिते। [अ०९।पा ०९ |

AQUA, 7 AWA wag, किन्ति वम्तुतन्तर- मेव aa न fe स्थाणावेकस्मिन्‌ म्थाणव पुरूषाऽन्यो वेति तत्वज्ञानं भवति। aa परुषो वान्यो वेति मिष्याज्ञानं स्थाणर्‌वेति aw- ज्ञानं वस्तुतन्त्रलात्‌ | एवम्भूतवस्दविषयाणं Ware वस्तुतन्तं | aaa सति ब्रह्मज्ञानमपि वस्तुतन्त्रमेव भृतवस्तुविषयलात्‌ | ननु भूतवम्तुविषयते ब्रह्मणः प्रमाणान्तरव्रिषयलमेवेति वेद्‌न्तवाक्य- विचारणाऽन्थिंकैद प्राघ्रा,न,द्रन्द्ियाविषयत्ने सम्बन्धाग्रदणएणत्‌। स्वभावता वददिविषयविषयाणि इद्धियाणि न ब्रह्मविषयाणि।

व्री ह्िभियवेवा यजेतेति सम्भाविता विकल्पः ग्रणाग्रदणपेरैच्छकः उदितानुदितद्धामयेोव्येवस्ितविकल्पः। a fea’ saa: | “ख - Meals पश्ुमालभेतः?स्त्यपवादः। Ta “areas ज॒दहाति" दव्य at, aay पद्‌ पर्‌ जुद्धोति" इत्यपवाद्‌ इति विवेकः, od gata स्यरित्यचेष्ापत्तिंवारयति॥न त्विव्यादिनाभ्चतवस्तविषयत्वादिग्यन्तेन। सद्‌ वस्त UA aa वटः पटो वेति प्रकारविकल्यः। अन्ति नास्ति Sta सत्ताखरूपविकल्पः | ननु वस्तन्धपि आत्मादौ वादिनामल्ति नासतो व्याद्विकल्पा दृश्यन्ते तचा ॥ विकल्पनास्तिति ॥ अ स्तित्वादिकाटि- स्मरणं पुरुववद्धिस्तन्मुला मनस्यन्दितिमाचाः dnafeqaatsaa न प्रमारूपा FAA: | अयं भावः, “awa fe यथा यथा ज्ञायते Ta तथा Wa Maa” इति यथयाश्स्ं पुरुषबुद्पेच्ता विकल्पाः सव्वं प्रमारूपारखव भवन्ति, aaa ब्रद्यणछयि सव्वं विकल्पा ware: स्युरिति | तच्राप्येवमिति वदन्तं carey नति॥ यदि सिडवस्तुच्ला- नमपि साध्यद्वानवत्‌ पुरुषन्द्धिमपेच्य जायेत तदा सिद्धविकल्या aaa स्छः, न सिडवस्तन्नानं परुषं किन्ति प्रमाणवस्तुजन्यं, तथा च FHA णककर्ल्पत्वादकमेव ज्ञानं प्रमा, अन्य विकल्पा यथायो खवेव्ययः | अच zeraare न डि स्थाणाविति।॥ स्थाणरेवेत्यवधारगे fag wa विकल्पा याथो न भवन्तीत्यथेः। तच यद्दम्ततन्तं जञानं तद्ययाथयत्‌ Gena तन्मिथ्येति विम जते॥ तत्रेति । स्याणविव्यर्थः।

[ख ०१।पा०२। | प्राङ्र ब्रद्धयासचभाष्ये। ४५

सति द्ीद्दियविषयते ब्रह्मण ददं ब्रह्मणा सम्बद्धं काय्यमिति aaa | कायमाचमेव गृद्यमाणं fa ब्रह्मणा सम्बद्धं किमन्येन कंनविदा सम्बद्धमिति न शक्यं निखेतुं। तस्ममाज्जन््रारिखुचं नानमानोपन्यासाथें किन्ति वेद्‌ान्तवाक्यप्रद wary | किं पनस्त- देद्‌ान्तवाक्यं यत्‌ खचेणेद सिलक्यिषितं। “aaa वारूणिवेरूणं पितरमपसमार wife भगवे ब्रह्मेति" दत्युपक्रम्याद “यते वा दमानिग्रतानि जायन्ते येन जातानि जीवन्ति amaze भिसंविशन्ति तदिजिन्ञामख तद्रू" इति। तस्य च निखयवाक्ं

स्थाणावक्तन्धायं घटादि व्वतिदिणति | खवमिति॥ परछतमादइ॥ तचैवं सतति ॥ सड ज्ञानप्रमात्वस्य वस्वधीनत्वे सति naataafy वस्तजन्धमेव यथाथंनपरुषतन्तंभतार्विषयत्वात्‌ स्थाग्क्ानवदित्ययः खतः साध्येऽय सव्वं विकल्पाः waa न सिद्धाय इति वेलच्तरधात्‌, न धम्मसाम्यं agua इति मननाद्यपेच्ता सिद्धति ara: | नन तदि aa प्रत्यच्तादि गोचरः घधम्मेविलच्तणत्वाद्‌घटादिवत्‌। तथा च जन्मादि aa जगत्कारणानमानं विचाय्थं सिद्धाथं तस्य मानत्वात्‌ न ति

सिद्धाय तस्या खमानत्वेन तद्विचारस्य निष्फलत्वादिति शड्कते॥ नन्वि ति ॥ प्रमागान्तरविषयत्वमेव प्राप्तमिति क्त्वा प्रमाणान्तर्स्येव वि- चारुप्राप्ताविति fie: अचर Ward प्रयः, किं यत्‌ काव्ये तद्रुद्य- जमित्यनमानं ब्रद्यस्ाधकंकिवावत्‌ काय्यं तत्‌ सकारणमिति?े नादयः, व्या्यसिद्धेरिव्यादइ ॥ नेति | wan इ च्दियाग्राद्यत्वात्‌ yada वात्ति- ग्रहायेगाच्न पमाणान्तरविघयत्वमित्यथेः | eames कुत इत्यत are ॥ खभावत इति॥ “acts af qeua खयम्भः' इति wa

ब्रह्मणा रूपादिदहीनत्वाचेव्ययः।| इन्द्रियाग्रा्यत्वे$पि aifaae: fa न स्यादत Brey सुति dita |) तन्नास्तीति we: | डद काय्य ब्रद्यज- fafa व्यापिपत्यद्ं ब्रद्यणेऽवीन््ियत्वान्न सम्भवतीत्ययंः। दितोये ar र्णसिद्धावपि कार्गस्य aaa शतिं विना ज्ञातुमप्राक्यमिग्याडइ॥ काय्येमाचमिति॥ सम्बन्धं छतं wR, श्रुतिमन्तरेण जगत्कारणं त्र-

६६ र न्नप्रभाभासिते। [| अ ०९।पा०१। |

““च्रानन्दा दयेव खल्विमानि भूतानि जायन्ते आनन्देन जातानि जोवन्ति आनन्दं प्रयन्त्धभिंसंविण्न्ति दति । अन्यान्यप्येव॑ंजाती- यकानि वाक्यानि नित्यग्रद्नद्धमुक्रखभाव* सव्वेज्ञसखरूपका- रणविषयाण्य॒द्‌ादन्तेव्यानि ॥ २॥

जगत्कारणलप्रद नेन Tas ब्रद्त्युपचि्तं तदेव द्र ट यन्ना)

ata निखयलाभ स्तस्मात्‌ saa खतिरेव प्राधान्येन विचारणीया अनमान तूपाद्‌ानत्वादिसामान्यदारा म्रदाद्वद्‌ ब्रद्यणः खकाय्यात्म- कत्वादिशखातायसम्भावना्गणतया विचाय्य्म््यपसंहरति॥ तस्मा- दिति॥ रखुतत्रूचस्य विषयवाक्यं weir) कि पुनरिति॥ इद ब्रह्मणि लच्तणाथत्वेन विचारयितुमिष्धं वाक्यं fafaau |) च fe यमदचे fafuzifuatfcat ब्रह्मविचारः परतिज्ञाय ब्रद्यज्ञातुकामस्य दितीयष्चे लच्तणमचयते, त्येव तावपि ममच्तात्रद्य क्षातुकामस्य जगत्कवार गत्वोपलच्तणानवादेन HE ज्ञाप्यत इति खतायकमानसा- fia खचस्य दशयितुं सेपक्रमवाक्यं पठति | ग्टगरिति॥ अधीहि स्मारय sufetay: | wa येनेव्येकत्वं faafad, नानात्वे ब्रद्यत्व- विधानायागात्‌ | यच्जगत्कारणं तद्‌कमित्यवान्तरवाक्यं, यदेकं कारणं az ब्रह्मेति वा यत्कारणं ata aala वा मदहावाक्वमिति भेद किन्ति खरूपलच्तगमित्याग्द्खा वाक्वणषाच्निखोता यतःशब्द्ाथ GAA AAS LATS || तस्य Wray “यः Aaa” “तस्माद तद्‌ AG नमरूपमन्नच्च जायते'" “विज्ञानमानन्दं aq” सत्यादि शखान्तसीय- वा क्वान्यप्यस्य [विषय इत्याद | अन्यान्यपीति॥ रवंजातीयकत्वमेवाद | नित्येति ॥ तदेवं wary ए्खासु लच्तण््यवाक्यानि जिज्ञास्ये ब्रद्धयणि

समन्वितानि तद्धिया म॒क्िरिति fad 1 2 1

यस्य निश्वसितं वेदाः सर्व्वा थन्न(नश्क्तयः। Alla सव्येवेत्तार वेद्वेदयमदं us |

ेत्तानुवादन सङ्गतिं aaqucauanaacata | जगदिति |

* खभावेति gist मुच्रितप्रस्तकरो नास्ति|

[ख०१।प ०१।] WIFCAGEAA | ९७

शस्लयोनित्वादिति । ३।

मदत खग्वेद्‌ा दः शस्तस्यानकविद्या स्याने पदं aw प्रदीप- वत्‌ सन्य थीवद्योतिनः wanna योनिः acd ay! न ₹ी- दशस्य शास्तस्य खग्बेद्‌ादि लकणस्व सव्वंज्न गणगन्वितय्य सव्वज्ञा-

चे तन्यस्य AGIA ज गत्कार णत्वा ततया सव्व॑न्नत्वमर्ात्‌ प्रतिच्ातं खचछता चेतनरृटक्तानपुव्वंकत्वात्‌। तथा च ब्रह्म TAR सव्वेकारणकत्वात्‌, यो यत्‌कन्ता स तज्जः यथा कुलाल इति स्थितं; तदेवाधिकं aa- त्वं प्रधानादिनिरासाय वेदकटत्वदेतुना बण्यन्नादेव्यथः। देतुद- यस्येका्ंसाधनत्वादेकविषयत्वमवःन्तरसङ्गतिः। wer वेदस्य faa- त्वाद्‌ AGU: सन्वद्धेतुता नास्तो्याच्तेपसङ्न्या वेद्‌ दहेतुचमच्यते “aw महता Hag निखसितमतद्यटग्वेदा यजवदःसामवेदोाऽयव्वाङ्रसः इतिवाक्यं विषयः। तत fa वेद्‌ देतुत्वेन sam: सव्वन्ञत्वं साधयति उत न साधयति डति सन्देहः; तच व्याकर्णादिवदेदस्य पोरूषेयत्वे मूलपमाणसापेच्तत्वेनाप्रामाण्यापाताच्न साधयतीति Taga जगद्ध- ताखेतनत्वासिद्िः wa | सिद्धान्ते तत्सिह्धिः। यस्य वेद्‌ान्तवाक्यस्य स्पद्धब्रद्यलिङ्गस्य वेद कत्तेरि समन्वयोक्तेः खतिशस््राध्यायसङ्तयः। wane त्यादिसङ्गतय Sar) वेद fe सव्वाथप्रकाप्रनष्क्तिर- पलभ्यते, सा तदुद्ादानन्रद्यगतशक्तिपल्विका तदूता वा? परकाणन- षर क्तित्वात्‌ काय्यगतश्रक्तित्वाद्ा प्रदीपण्क्तिवदिति वेदोपाद्‌ानत्वेन ब्रह्मणः खसम्बद्धाररषायप्रकाप्नसामर््यरूपं सव्वं सात्त्वं स्यति | यद्रा वया अध्येतारः Vana ज्ञात्वा वेदं कुव्व॑न्ति, तथा विचिचगण- मावासहायोाऽनाटरतानन्तखप्का्णाचन्माचः परमेश्वरः खं RaATAR- ल्पोयकमसजातीोयकमवन्त वेदराणि तदा युगपन्नानच्रव करा- तोति न वेदस्य पारुघेयता | यच दययक्ञानपव्वकं वाक्यक्तानं वाक्च SBI कारणं तच पारुषेयता, BA च योगपद्यान्न सा; अता वेद- कत्ता वेदमिव तदयमपि खसम्बदं नान्तरीयकतया जानातीति aaa इति सिद्धान्तयति

शास्त्रेति ॥ शस्त्रं प्रति हेतुत्वात्‌ ब्रह्य Ga aang”

at रल्नप्रभाभासिते। [ अच ०२।पा०२। |

दन्यतः सम्भवेाऽस्ति। यद्यदिस्तराथ शस्तं यस्मात्‌ पुरुषविशेषात्‌ सम्भवति, यया व्याकरणादि पाणिन्यादेः ज्ञेयेकदेशथमपि, स तताऽप्यधिकतर्‌विज्ञान दति प्रसिद्धं लाके, किमु वक्तव्यमनेक- भाखाभेद्मिन्नस्य देवतिव्येद्न॒ग्यवष्ताश्रमादिप्रविभागदेताः चछम्ेद्‌ा द्या ख्यस्य सव्वज्ञानाकरस्या प्रयनेनेव लोलान्यायेन WI निग्ासवद्यस्मान्मदतेा भूतादयोनेः सम्भवः “खरस्य मते भूतस्य निश्रसितमेत्यदृ ae” इत्यादि गुतेस्तस्य मदतेा wae निर- fang wand सव्वंशक्तिमत्वद्येति। अथवा यथाक्रष्टग्वेद्‌ा-

इति सङ्तिद्यानसारेण सूचयाजनामभिप्रे्य पदानि gras | महत ति ॥ Gar सर्व्व्ञत्वसिद्धये वेदग्य विग्रघणानि। तच ग्रताऽथय- तञ्च AEH, हितश्रासनात्‌ शास्त्रत्वं | WEN: WAITING ति मत्वाद॥ अनेकेति ॥ “'्पुराणन्यायमीमां साघम्मेश्स्ताणि, शि- च्ताकल्पव्याकरगनिरुक्तच्छन्दोज्यातघषाणि षडङ्गानि इति enfaat- स्थानानि वेदा्थज्ञानद्ेतवः तेरुपछतस्येव्यथः | waa मन्वादिभिः पसग्टद्धीतत्वेन वेदस्य प्रामाण्यं खचितं अवोघधकत्वाभावादपि प्रामा- ware | प्रदीपवदिति ॥ सव्वाप्रकाशनशक्तिमच््ेऽप्य चेत नत्वात्‌ सव्व्कल्पत्वं SPAR AS च। ननु सववज्ञस्य चे गणः सव्या- यन्ञानश्रज्तिमन्तवं वेदस्य तद्‌न्वितत्वे$पि adi: सव्वंज्ञत्वं Ha इत्यत are | नदहोति॥ उपादाने तच्छक्तिं विना काय्यं तदयागादेदापा- दानस्य सन्व॑ज्ञत्वं | अनुमानन्त्‌ ya iad | न चःविद्यायास्तदाप- fa:| क्ति मच््वेऽप्यचेतनत्वादिति ata: | वेदः खविषयाद्‌ धिकायन्ञा- नवज्जन्यः, प्रमाणवाक्यत्वात्‌ , व्याकरणरामायणादिवदिव्यनुमानान्तर ; aa व्याप्षिमादइ॥ watefa ॥ विस्तरः एब्दाधिक्चं, खनेनाथंताल्यत्वं वदन्‌ कत्तद्धानसयार्याधिक्यं सूचयति; टृश्यते wares वेदे। अत्रेघा योजना यद्यच्छस्त्रं यस्मादातात्‌ सम्भवति स ततः शस्त्राद्‌- धिकार्थच्वान डति प्रसिद्धं यथा ब्दसाष्टत्वादिकैयेकदेग्ाऽय यम्य तद्पिव्याकर्णादि पाणन्यादेरयिकायंज्ञात्‌ सम्भवति।.यद्यलखाचमपि

[ य ०२।पा ०२। | परङ्कर ब्रह्म रूचभय्ये | ४९

दिशस्तं योनिः कारणं प्रमाणमस्य ब्रह्मा चथयावत्‌ खरूपाधि- WH | शास्त्रादेव प्रमाणात्‌ जगता जन्मादिकारणं ब्रह्माधिगम्धत द्रत्यिप्रायः | तच्छछास्तमद्‌ादतं प्व चे “gat वा catia भूतानि जायन्त" दरत्यादि। किमथं तदं दद खच यावता YA

परास्त्रमधिकार्थन्ञात्‌ सम्भवति तदा “अस्य aga” ्व्यादिश्तेयस्मा- नमडइताऽपरिच्छिन्नाद््‌तात्‌ सव्याद्यानेः सकाष्रादनेकश्ाखे्यादिविशि- म्य वेदस्य पुरुषनिश्वासवद्प्रयलेनेव सम्भवः तस्य सव्वेञत्वं सर्व्व प्रक्तिमत्त्वद्धेति fea वक्तव्यमिति, तच वेदस्य पौरूषेवत्वश्रङ्ानिरा- सायं अतिसख्थनिशसितपदा्धमाह | खप्रयलेनेति ॥ प्रमाणान्तरेण चानप्रयासं विना जिमेषादिन्यायेनेव्येः। अचरानुमानेन “यः aaa” स्ति खन्यक्तसन्वज्ञवदाद्यय पाणिन्धादिवद्ेदकत्तंरि च्वधिकार्थ्ञा- नसत्तामाचं स्यते न त्वयज्ञानस्य वेददेतुतवं, निश्वसितश्रुतिविरो- धात्‌, वेदन्ञानमाचेणाध्येटवद्ेदकटत्वेपपत्तेख | इयान्‌ fasta

अध्येता पराप्तः; HALA खछतवेदानपव्वं खयमेव Wal त्व कल्यादा तब्रद्मयारदिस्वाविभावयन्ननाङतन्ञानत्वात्तदयमव्यवजनौयतया जानातीति सव्व इत्यनवद्यं। अधुना HAM लच्तणान्तरः प्रमाण. जिन्नासायां वरंकान्तर माइ ॥ अथ वेति॥ लच्तणप्रमाणयोत्रद्यनिख - या्त्वादेकफलकत्वं सङ्गतिः | ““तन्त्वोपनिषदः qed” इति खतिब्र- यणा वेद्‌कवद्यत्वं व्रतेन वति and, काय्येलिङ्नेव लाघवात कत्तर- कस्य wang aqu: faga aa इति प्राप्तं वेदप्रमाणकत्वात्‌ ब्र्यणा न प्रमाणान्तरवेद्यत्वभिति सिडान्तवति ॥ श्स्रयानित्वा- दिति॥ तद्याचष्े॥ ययाक्तमिति॥ सव्व पव्वात्तरपच्तयक्िदयं सं- Waals उद्वयं | BA पव्वपच्ते अनमानस्य्व विचाय्यतासिह्धिः फलं सिद्धान्ते वेदान्तानासिति He: | अनमानादिना ब्रद्धसिडिः पव्वदूचं yasifucer | fag विचिचप्रपञ्चस्य प्रासादादिवद्‌ककट्टकताबा- WMA लाघवावतारः| न च GANG कत्तेरेकत्वसम्भवः, THAUT- नात्‌. सन्व॑ त्व न्ञानं त तस्तदिव्यन्धोन्याखयमभिप्रेत्य!द | एण स्तराद्‌ वेति॥ fa तच्छास्तसमिति ante) प्स््रमिति॥ एथगास्म्भमारत्तिपति।

H

५० र लप्रभाभासिते। | अ ०९।पा ०९ |

खत एवंजातीयकं शास्तमदादरता शास्तयानितं ब्रह्मणा दशितं? उच्यते। तच खचाक्तरण Wy शस्तस्यान॒पाद्‌ानात्‌ जगतेए*जन्मादि कंवलमनेमानमपन्यस्तमित्या शङ्ख त, तामाण्ङ्ं निवत्त यितुसिदं aa प्रवद्ते॥ “शास्तयानित्वादि तिः ॥ कथं प॒न- AOU: शास्त ग्रमाणकत्वम्‌च्यते ? यावता “च्रान्नायस क्रियार्थं त्वाद्‌ानयेक्यमतद यनां" इति क्रियापरत्वं शास्तस्य प्रदर्शितं,

~~~ ~ ~~ ~~~ ~~~ ~ ----~-~

किमर्थमिति | येन Bam efua ततः faaufaay: | जन्मा{दिलि- Falearay खान्य यापन्यासश्ङ्कानिरासायं एयकदचमि व्याह ॥ उच्यत डति॥ वेदान्ताः सिद्धव्रद्यपरा उत कय्यंपरा इति निष्फालत्व- सापेत्तत्वयोः प्रसङ्ग प्रसङ्गाभ्यां संशये waar दितीववसखकेनाच्तेपस- Sa पुव्वेपच्तमाद ॥ कथं पुनरिव्यादिना ॥ “सदेव सोम्य" इत्यादीनां सव्वात्मत्वादिस्पदब्रह्मलिङ्गानां ब्रह्मणि समन्वयोक्तेः श्यादिसङ्गतयः पु्येपच्ते वेदान्तेषु ममुच्तुप्रच्यसिद्धिः सिद्धान्ते तत्‌सिडिरिति वि aa: | क्यमित्या!च्तेपे Sq: | यात्तेति ॥ यतो जेमिनिखूचेण शास्त्रस्य वेदस्य feared द्श्रतमताऽक्रियःथैत्वादेदान्तानामानथक्छं फाल- वद्‌ थ॑श्रन्यत्वं प्राप्त[मव्यन्वयः | खूचस्यायमयः | VaAaT तावददस्या- थ्ययनक्ारणकमावनाविधिभाव्म्य फलवदथेपरत्वम्‌त। ““चोदनालच्त- गाया ya? इति feds uw we चाद्ना प्रमाणमिति वेदप्रा- AMAT काय्यपरत्वमर्वसितं। तच “Carga fas’ रव्याद्य्थ॑वा- दानां घम्म प्रामाण्यमस्ति न वेति dua ऋास्नायप्रामारयस्य किया येत्गेन व्याप्तत्ादथवाद्षु धम्मैस्याप्रतीतेरक्रियाथानां तेषामानर्थक्यं निष्फला. यच, न चध्ययनविध्युपात्तानां निष्फले fesse प्रमां यत्तं, तस्मा- द्निव्यम्षां परामारमुचते। व्यापकाभावाद्याप्यं प्रामाण्यं नास्त्येवेति यावत्‌। र्वं yaqasfy “(ata तवेकवाक्यत्वात्‌ aaa विधीनां स्यः उति aan सिद्धान्तमाह | करियापरत्वमिति॥ खनित्य(मति प्राने

ey,

* sua xfa पद्‌ qo पुस्तकं नाल्ति।

[ च्छ ०१।पा ०९। | प्रा ङ्गर ब्रद्धय ख चभाय्य | ५१.

अता वेद्‌ान्तानामान्थक्ये, अक्रिया्यतात्‌; कर्ठदेवतादिप्रका- शनाथलेन वा क्रियाविधिविगरेषलम्‌पामनादिक्रियान्तरविधा- arya वा? न हि परिनिषठितवस्तुसखरूपभ्प्रतिपादनं मम वति प्रत्यक्चादिविषयल्रात्‌ परिनिष्ठितवस्तुनः। तत््रतिपाद्नें च VAIS ar दिते परूषाथाभावात्‌ | Wa एव “साऽरोद्‌ीद्‌ "

- - ~ - -~ ~~~ ---- - `` - -- -

दशितिमित्ययः। "वायव च्िप्रतमगासमिन देवता तद्‌वताकं कम्म fag- aq ae द्‌ास्यति'' इत्येवं विध्धेयायानां स्ततिरू्पाययन दारेण “वायव्यं खेतमालभेतः' इत्यादि विधिवाक्यनेकवाक्यत्वादथवाद्‌ाः सपालाः स्यः | स्ततिलच्तणया सफलकाय्यपरत्वात्‌ प्रमाणमथवादा इति यावत्‌| नन्व- ध्ययनविधिग्टद्योतानां वेद्‌ान्तानामानयंक्यं न यक्तमित्यत Brey क- fafa | न वयं वट्‌न्तानामानयक्वं साधयामः किन्त aa सिस्य मानान्तर वे द्यत्वा्रिभ्फलत्वाच सिद्धब्रद्यपरत्वे तषां मानान्तरसापेत्त्‌- त्वनिष्य लत्वयाः प्रसङ्गादप्रामाणयापातात्‌ काय्धैप्रेवकटटेदेवतापालानां GAMA काय्येपरत्वं वक्तव्यमिति qa) तच त्व॑तत्पदायवाक्यानां कटंदेव तास्तावकत्वं विविदिषादिवाक्छानां फलस्तावकत्वं। नन्‌ कम्म- विष्ेषमनारभ्य प्रकसरणान्तराधीतानां वेदान्तानां: कथं तच्छषत्वं? मा- नाभावादिव्यरुच्या पत्तान्तरमाइ॥ उपासनेति। माच्तकामेाऽस Cra: भेद माराप्य “ae ब्रह्मास्मि? causa डव्युपासनाविधिः। arfew- ब्दाचऋछवणादयः, तत्काय्यैपस्त्वं वा वक्तव्यमित्ययः। ननु खुतब्र्मविषया- श्चतकाय्यपरत्वं किमथे वक्तव्यमिति aare ॥ न दौति॥ परितः सम- न्ताच्चिखयेन fad परिजिष्ितं छत्यनापेच्तं सिद्धमिति यावत्‌ तस्य पतिपादनमच्लातस्य वेदेन loa तन्न सम्भवति, मानान्तरयेग्येऽर्य वाक्वस्य संवाद सव्यनवाद्‌ कत्वार्‌ “afutyaa भेषजं! इति वाक्यवत्‌ विसवाद्‌ च बाधकत्वाद्‌ “खाद्त्य au’ डति वाक्यवद्‌ व्यः। fast न वेदाघः। मानान्तरयोाग्यत्वाद्‌ घटवदिव्यक्ता निष्फ़लत्वाचच तथेव्याद्र॥ afefa | सिद्न्ञापने दहदेयापादयागेाचरे फलाभावाच्च तन्न सम्भव-

te = e ; — ~ ˆ खरूपति पद्‌ Fo पुस्तकं afer | H 2

५२ रनप्रभाभासिते। [ख०२।पा०९। |

दत्यादौनामानयक्यं माभूदिति “विधिनालेकवाक्यलात्‌ स्तत्य- यैन विधीनां स्युः" दूति स्तावकल्वेनार्थवत्त्वमक्तं । मन्लाणाच्च ““दूषेला"° $ऽदौनां क्रियातत्‌साघधनाभिघायिवेन कर्मसमवायि- aam | न क्चिदपि वेदवाक्यानां विधिसंस्पंमन्तरेणा्यंवन्ता

aay), फलं fe पुखावात्तिदुःखदानच्च। तच प्रठत्तिनिटत्तिभ्यां साध्यं ते चोापादेयस्य प्रडत्तिप्रयलक्राय्यस्य Saw निटढत्तिप्रयन कार्य्यस्य saat जायेते, a सिडधक्ञानादिति भावः। afe सिद्धबेाधिवेद्‌- वादानां aang aufaaryg “aqme” इत्यादिसङ्दवाक्यं fazaifa | च्चतरखवति॥ “द्‌वेच्चिरुडधः सेाऽभ्रिर्सोदौद्‌ः' इति वाक्य स्याखजत्वेन रजतस्य निन्दाद्ारा “afefa न ca” इति सफल- निषेधणषत्ववद्दे दान्तानां विध्यादिश्षत्वं वा्मिव्ययः।| नन तेषां मन्वत खातन्टमस्त नाथंवाद्‌रवद्िध्येकवाक्यत्वमित्याश्ङ्खय टदखान्तासि- fears | मन्लाणाद्धेति॥ पमाणलच्तणे$य वाद्‌ लच्तण{चन्तानन्तर मन्तेषु चिन्ता नक्ता * xual” इति मन्ते “teat” डत्यव्याहाराच्छाखा- च्छद नक्रियाप्रतोतेः अभिमङा, इत्यादा च क्रियासाधनर्‌वतादिप्रतीं तमन्लाः शआत्यादित्मिः mar विनियताः, ते किमचारणमाचेगाद्द्ध कुव्वन्तः क्रतावपकुव्वन्ति उत दृष्टेनवायंस्मस्णनेति सन्देह विन्तादि- नाप्यध्ययनकालावगतमन्ायेम्य समतिसम्भवादद्ृषटाथा am इति प्राप्न सिद्धान्तः | ““खविश्ि्ष्टस्त array” रति लेोकवेद्योावाक्वाथ- स्याविशषान्मन्लवाक्यानां टृद्ध्नव BURMA क्रतूपकारकत्वस- म्भवात दृष्टे सम्भवति अटृष्कल्यनानपपत्तः फलवद्नद्ानापच्तितेन किवातत्साघनस्मरणेन दारोगा agai Miya | ^.मन्लेरेवा्थः स्सत्तव्य'' इति नियमस््वटृद्ाथ इति । तया चायवादानां स्हतिपद्‌ा- दारा पदेकवाकात्वं विधिभिर्मन्ताणन्तु वाक्ा्थ्ञानदारा तेवौ- व्येरकवाक्त्वमिति विभागः। नन्वस्तु कम्मप्रकरणस्यवाक्यानां विष्ये कावाक्यत्वं वेदांन्तानान्तु सिद्धे cara किं न स्यादिति तचादइ॥ न

* = ; = fararadfa ७३५ न° Glo TARTS: |

[च्प०१।पा ०१ ] श्ाङ्करत्रद्मरूचभाष्ये | ५३

दृष्टा उपपन्नावा। न च परिनिष्ठित वस्तुखखरूपे विधिः aa- वति, क्रियाविषयत्वाद्िधेः। aaa कम्मापेक्ितिकर्टद्‌वतादि- खरूपप्रकाशनेन क्रिंयाविधिविशेषलं वेदान्तानां | wa प्रक- रणान्तरभयानैतदभ्यपगम्यते, तथापि स्ववाक्यगतापामनादि- कर्मापरलं। तस्मान्न ब्रह्मणः शास््रयानिलमिति प्राप्रे saya 1

तत्त समन्वयात्‌ ॥ ४॥ तुशब्दः पत्वपकचव्धादत्यथः । तद्‌ ब्रह्म सव्व॑ज्ञं मव्वंशक्ति जग- द्‌त्प्तिस्यितिलयकारणं वेद्‌ान्तशास्तरादवगम्यते। कथं? मम- न्वयात। way fe वेदान्तेषु वाक्यानि तात्पर्थैणेव तस्या यस्य

atafefa | वेदान्ता वि्येकवाक्यत्वेनेवार्यवन्तः सिदा्थकवेदत्वा- न्मन्ताथवाद्‌ादिवदिव्यथः, अन्यता cafe वेदान्तेषु करल्यतामिति तचाद॥ उपपन्ना वेति॥ ने्यनषङ्गः। सिद्धे फलाभावस्योक्तत्वादिति भावः। तहि ब्रद्यण्येव ara विधिः कल्यतां ad वेदान्तानां विध्य- न्तरष्रघत्वेनेत्यत ae | नचेति॥ ननु “दभ्रा जृद्धाति"' इति fag दधनि विधिदटृरस्तचाह ॥ क्रियेति ॥ cp क्रियासाधनस्य प्रयुज्यमा- नतया साध्यत्वाद्दिघेयता, निष्कियनब्रद्यणः कयमप्यसाध्यतवान्न विधे- qataae: | भाद्रुमतम्‌पसंदइरति॥ तस्मादिति | खयमेवारुचिं वदन पत्तान्तरमाह॥ Bula सिडान्तरूचं Bras तु we इति ॥ तद्‌ Fa वेदान्तप्रमाणकं इति प्रतिक्ञातेऽथं हेतुं एच्छति । कथमिति। हेतुमाह ॥ समिति | खन्वयस्तात्पग्य विषयत्वं, तस्ादिव्येव हेतुः तात्य- स्थस्य सम्यक्त्वं खखण्डाथविघयकत्वं ख चयितुं सम्पदः प्रतिक्लान्तगत- मेव, तया चाखण्डं aw वेद्‌ान्तजप्रमाषिषयः, वेदन्ततात्वर्य्यविषय- त्वात्‌। यो यद्वाक्यतात्पथ्धैविघयः स तदाक्यप्रमेवः, यथा कम्मवावक्यप्र- मेया धम्म सति प्रयोगः| वाक्याथस्याखण्डत्वं असंखष्टत्वं, वाक्यस्य

ee

Re

* ~ ९ ~ छ तस्यायस स्यान खायस्येति ao पुस्तके पाठः|

५४ र्न प्रभाभासिते। [अ०१।पा०२।]

= ae 93 प्रतिपादकत्वेन समनुगतानि “सदेव सास्येद्मग्र ्रामीत्‌"। "एकमेवादितीयं' । “CRIT वा ददमेक एवाग्र ्ामीत्‌। “तदेतद्‌ ब्रह्मापव्व॑मनपरमनन्तरमवाद्यमयमात्मा ब्रह्म सव्वा-

चाखण्डाथकत्वं, खपदोपख्िता ये पदाथस्तेषां यः संसगः तद्राचर- प्रमाजनकत्वं। न चेदमप्रसिद्ध। प्रछद्पकाग्राखन्द्र इत्यादि लच्तगवा- कव्यानां लाके लच्तणया चन्दरादिव्यक्तिमाचप्रमाद्ेतुत्वात्‌ सव्वद्‌ लच्ेणा चाविरुद्धा | सव्वरयंवाद्पदरेकस्याः स्ततेलच्छयत्वाङ्ोकारात | तथा सव्यन्ञानादिपदेरखगडं ब्रह्म भातोति न पच्तासिडिः। नापि ea. सिद्धः उपक्रमादिलिङ्ेवदान्तानामदिती बाखण्डब्र्मणि mata. Had तच छान्दग्यषष्छे उपकमं दश्रयति | सदेवेति॥ उद्‌ालक पुचमुवाच, हे साम्य प्रियदश्रन इद्‌ सव्यं जगद्‌ ग्रे उत्पत्तः Waa सदबाधितं ब्रद्धयवासीत्‌ | रखवकारेग जगतः एयक्‌सत्ता निधिध्यते। सजातीयविजातौोयखगतभेद्निरासायम्‌ “रुकमेवादितीयम्‌ः' रति पद्यं | ख्वमदितीयं ब्रह्य पकम्य ““रेतदाम्यमिद्‌ सव्वम्‌'इव्युपसंह- रति। ङ्दमपव्रामोपसंदहारेकरूप्यं तात्पय्यलिङ््‌, तथा “(तत्वमसि इति नवल्त्वा$भ्यासः। रूपाट्दहीनादितीयब्रद्मणेा मानान्तरायाग्य- त्वात्‌ अपुव्वेत्वमुत्तं, “aa वाव क्रिल सत्‌ सम्य न निभालयसे" डति | apie स्थितं प्र्यगब्रद्य न जानासीत्यथेः | “ag तावदेव चिरं यावन्न विमेाच्छे अथ सम्पद्य इति ब्रद्यज्ञानात्‌ फलमुक्तं विदुषस्तरय यावत्‌ कालं eet न faded तावदेव दोहपातपय्थन्ता विलम्बः | अथ देहपातानन्तरं विद्वान्‌ aq सम्प्रत्यते विदेदकेवल्यमनभवतो- व्यथंः। “aaa जीवेनात्मनानप्रविश्य इव्याद्यदितीयज्ञ(ना्थाऽ्य- वाद्‌ः। weezer: vaafacam विकारा नास्तीव्यपपत्तिरुक्ता। vq घषङ्डिधानि तात्पय्थलिङ्ानि यस्तानि समस्तानि वा प्रतिवेदान्तं टश्यन्त इत्यतरयोापक्रमवाक्यं usta “Brat a’ इति ॥ बददा- रण्यकमधकाण्डापसद्ारवाक्छं सदात्मनो निविग्रेषत्वाधमाद॥ तद्‌-

= -- ~= ` ~

* द हतेतिपद्‌ मु ° पुस्तके athe

[ख ०१।ा०९। | शङ्कर व्र्मसचभाष्य | ५५

नभः" | “ब्रह्मवेद मण्टतं पुरस्ताद्‌" दत्यादीनि। नच तन्न तानां पदानां ब्रह्यखरूपविषये निशिते समन्वयेऽवगम्बमाने ऽयोन्तरकल्यना युक्ता, ्रतदान्यश्रतकन्यनाप्रमङ्गात्‌ | न च तेषां कटदेवतादिस्रूप*प्रतिपादनपरतावसौयते। “aq केन कं पश्येद्‌" दत्यारिक्रियाकारकफलनिराकर्‌णश्चतेः । न चं परिनिष्ठितवस्तुखरूपलत्वेऽपि प्रत्यक्तादिविषयतं। “awafa” दति ब्रह्मात्मभावस्य शस्तमन्तरणानवगम्यमानत्वात्‌ | यत्त देयापादेयरदितवादुपदेशानयेक्यमिति। नैष दाषः । दया- पाद्‌ यश््यब्रह्मात्मावगमादरेव सव्वक्रेशप्रहाणात्‌ परुषाथ॑सिद्धेः

atefa | मायाभिरङ्रूपं az aq) रतदपरोत्तं। अपव कारण- AQ | BAIL काय्यरइित | अनन्तर जात्यन्तर अस्य नास्तीत्यन- न्तर, एकर समिव्ययः। war अदितीयं। तस्यापराच्तत्वमुपपाद्‌- यति॥ ययमिति | सव्वमनभवतीति सव्वानश्रूः, चिन्माचमित्ययंः। ऋणग्यजःसामवाक्यान्यक्ता अयव्वगवाक्यमाहइ॥ ब्रद्धयोवेदमिति॥ यत्‌ परस्तात्‌ पव्वदिग्वस्तजातमिदं त्रद्मवाविदूषां भाति aced aaa वस्त॒ इत्यथः। आदिपदेन “ea aaa” इत्यादि वाक्यानि wT | नन्वस्त ्रह्मणस्तात्पस्ये विषयत्वं वेदान्तानां काच्मेवाथेः fa a स्यादिति तचाद्॥ न चेति | वेदान्तानां aafa तात्यय्ये निखीयमाने काय्था- यत्वं न यत्तं “यत्‌ परः प्रब्दः स were” रति न्यायादि्यथः। यदु- क्तमथयवाद्‌न्धायेन वेदान्तानां कचौद्स्तावकत्वमिति तच्राद॥ न च तेषामिति | तेषां कम्मेणेघस्तावकत्वं न भाति किन्त ज्ञानदारा कम्म तत्साधननाशकमेव, तत्तत्र विद्याकाले “a: कत्ता केन Hota कं विषयं पश्यद्‌" स्ति श्॒तेरित्यथः, खथयवाद्‌ानान्त खाय फलाभावात्‌ स्त[तलच्तणे(त भावः | यदुक्त सिद्धत्वन मानान्तरवेद्यं qaqa वेदां डति aqare ॥ न च परसोति॥ “awafa” इति श्।स्रमन्तरेणेति सम्बन्धः | धन्ना न वेदाथः साध्यत्वेन पाकवन्मानान्तरवेद्यत्वात्‌। यदि वेदं विना धम्मंस्यानिखंयान्न मानान्तरवेद्यता तद्‌ ब्रह्मण्यपि तुल्यं ।

ud रनप्रभाभाषिते। [Hoe Tred | |

द्वतादिप्रतिपादनस्य तु ख^्वाक्यगतापामनार्थवरेऽपिन afy- दिरोधः। ननु तथा ब्रह्मण उपासनाविधिशेषलं सम्भवति। एकल देयापादे यशृन्यतया क्रियाकारकादिदंतविज्ञानोापम- (९५ ~ ~ ॥ (> = भ ~

देपपत्तेः। न दि ब्रह्मकत्विन्ञानेनोन््रथितस्य दंतविज्ञानस्य पनः सम्भवेाऽस्ति, येनोापासनाविधिगेषलं ब्रह्म प्रतिपाद्येत |

uaa निष्फालत्वाट्‌ aa a वेदाथ xfs तदन्य परिदरति॥ यच्चि- त्यादिना ॥ रङितत्वाद्धत्रत्वाद्‌ wae डति शेषः। यदप्युक्तं “डपास- नापर्त्वं वेदान्तानाम्‌" इति aa fa प्राणपच्चाग्न्यादिवाक्यानामुत स- व्व॑घामिति ? तचाद्यमङ्गोकसति॥ देवतादीति। अेष्टत्वादिगुणः पाल- छादिश्ब्टायः। न तोयः, विधिग्ून्यानां .सव्यन्ञानम्‌' इत्यादीनां सखाय फलवतामपासनापर्त्वकल्यनायोागात। fay acuw ब्रद्यणस्त- VIG ज्ञानात्‌ प्रागृद्ध वा? खाद्य, अध्यस्तगुणवतस्तस्य sassy न दितीय rare | नन तयेति।॥ प्र्णंदिरेवतावदिव्ययेः | “ae ब्रद्या- fe” rane wid सति हेयापादेयगून्यतया ब्रह्मात्मनः पफलाभावा- दुपास्योपासकदेतज्ञानस्य कारणस्य नाशाच नापासनारेषत्वमित्याइ॥ रकत्वडइति॥ दैतच्ानस्य संस्करारबलात्‌ पुनरुदये विधानमिति नेत्याद। न Wife 1 दण्स्येति शेषः | भ्नान्तित्वानिश्चयोा दाष, संखारोव्थन्त भ्नान्तित्वेन निखितं a fafufafad |) '्यनेति"' उपासनाखां कार- गस्य सत्वेनेत्ययः | वेदप्रामाण्यस्य व्यापकं क्रियाथंकत्वमनुवदति॥ aguifa | कर्म्मकराग्डेऽयवादादीनामित्य्थैः। तया च यापकाभावादे- दान्तेषु चाप्याभावानुमानमिति भावः।वेदान्तान खायेमानं खक्रिया- यत्वात्‌, ^'सेऽरादीद्‌''इत्धादिवदित्यनमाने निष्फलायंकत्वमृपाधिरि- are | तथापीति | खथयंवादानां निष्फलं खायोामानत्वेपौत्यथः। afe- Rag तत्करणस्य खायंतब्रद्यत्मनीति La | सफलज्ञानकरणत्वेन वेदा- न्तानां aly मानत्वसिद्धेने कियाध॑कत्वं तद्यापकमिति ara) ननु माभ्चरदेदप्रामाण्यस्य व्यापवां कियार्थकत्वं gaa भविष्यति तदभावा-

----~

* खवेद्‌ान्तवाक्गतेतिपाठे मु्नितपुस्तकेऽल्ि।

[० ।पा० १।| प्रा ङ्रत्रद्यसूचभाष्ये। Lo

यद्यप्यन्यच वेद्‌ वाक्यानां विधिमंस्यश्रसन्तरेण प्रमाणत्वं न दृष, तथाप्यात्मविनज्ञानस्य wana” तददिषयस्य शास्तस्य प्रा- AIG शक्यं प्रत्याख्यातुं | न चानमानगस्यै शास्त्प्रामाण्यं येना- न्यच दृष्टं निद शेनमपेक्ेत । तस्मात्‌ मिद्धं ब्रह्मणः शास्तप्र- माणकलतवं |

Bat प्रत्यवतिष्ठन्ते “यद्यपि शस्तप्रमाणकं aa तथापि प्रतिपत्तिविधिविषयतयेव भरास्तेण ब्रह्म HAA, यथा युपा- हवनोचादोन्यलेो किकान्यपि fafutivaat शास्तेएण समप्यन्ते

देदान्तानां प्रामाण्यं caafafa Fare ॥ न चेति॥ येन वेदपरामार्ं खस्यानु मानगम्यत्वेनान्यच afar टृदन्तमपनेत तदव नास्तीत्यथः। चच्तरादिवद्देद्‌ स्य खतः प्रामाखन्ञानात्र तद्याप्िलिङ्ाद्यपत्ता। प्रामा- wena तु फलवद्च्ताता बाधितायेतात्पग्यात्‌ प्रामाणनिखयो न fa- यायत्वेन “न कूपे पतेद्‌"? इति वाक्ये चिचारादिति ara: | वस॒का- थमपसंहरति॥ तस्मादिति॥ समन्वयादित्ययेः। विधिवाक्यानामपि फलवद्ज्ञाताथत्वेन प्रामाण्ये तत्तल्यं वद्‌ान्तानामपीति fer | ख्व पदानां fassa वयत्पत्तिमिच्छतां ब्रद्यनास्तिकानां मतं WaT माना- न्तरायेग्यत्वात्‌ सपालत्वाच वेदान्तेकमेयत्वनिद्युक्तया निरस्तं | सम्प्रति सर्ववां पदानां काखाज्विता्थं एक्तिमिच्छतां विधिशेषत्वेन प्रत्यगब्रद्म- वेदान्तेबाध्यते न खातन््ेणेति वदतां टत्तिकाराणां मतनिरासाय Say वखेकान्तरमारुभ्यते। as वेदान्ताः किमुपासनाविधिष्णोषत्वेन बरह्म बोधयन्ति sara? इति सिदे व्युत्पत्चभावभा वाभ्यां संशये प्व्वं पच्तमादइ ॥ Barge इति ब्रह्मणे वेदान्तवेदयवेोक्ती ढत्तिकाराः पुव्बेयच्तवन्तीव्ययेः। उपषासनाता मुक्तिः पुव्वेपच्ते तत््वज्ञानादेवेति सिद्धान्ते फलं विधिनियोगः तस्य विषयः प्रतिपत्तिरुपासना। अस्याः का विवः, इत्याकाङ{यां सत्यादि वाव्येर्वित्िपरेरेव qq समप्यंत rare | प्रतिपत्तीति ॥ विधिविषयप्रतिपत्तिविषयतयेत्यर्यः। विधि.

परादाक्वात्तच्छषलामे टष्टान्तमादइ॥ ययेति | “ay पयु aytfa” I

yc रन्न प्रभाभासिते। [अ०१।पा ०९ |

तद्रत्‌। कुत एतत्‌? प्र्तिनिढन्तिप्रयोजनलाच्छास्स्य ; तथा fe शास््रतात्पय्यविद ars:, “ear दि तस्यार्थः कम्मावबेाधनं ata” इति * चाद्नेति क्रियायाः प्रवत्तंकं वचनं। तस्य ज्ञान- मृपदेशः | “तद्भूतानां क्रियायेन समान्नायः' “शत्रास्नायस्य

Cargana wefa” “xy यजेत इति विधिषु के युपादयः, इत्याकाङ्ायां “ay तत्तव्यदाडीकरोाति" इति तच्तणादिसंखतं दार au: | "च्स्रीनादघीत'” इत्याधानसंखोताऽभ्मिराइवनीयः। “वच्च हस्तः quae” इति विधिपर्रेव वाक्यः समप्यते तदद्‌ त्रद्धयेयः। विधि- परवाक्यसछापि अन्धायबाधित्वे वाक्वभेदः स्यादिति श्ानिरासा- येमपिश्रब्दः | मानान्तरान्नातान्यपि शेषतयेचन्ते न प्रधानत्वेनेति न वाक्यभेदः, प्रधानाथमेदस्यव वाक्यभेदकत्वादिति ara: | नन॒क्तषङ्घि- लिङस्तात्पय्यविषयस्य sau: कुता विधििष्रषत्वमिति wed) कुत xf) ख्डधव्यवहदह्वारेण fe श्ास्वतात्पय्यनिखयः। उ्डव्यवद्धारे च sq: प्रडत्तिनिद्त्ती उदिश्याप्तपयागेा टदृश्यते। खतः शास्त्रस्यापि ते रव प्रयोजने, ते च काय्यच्नानञजन्ये इति कार्यपरत्वं स्तरस्य ततः MALI ब्रह्मण Kare | प्रत्तीति॥ शस्त्रस्य नियेागपसर्त्वे ड- सस्मतिमादह॥ तथा दीत्यादिना॥ क्रिया काय्यं, नियोगा विधिः धम्माऽपव्वामत्यनथन्तर | का वेदाथंः, इव्याकाङ्खायां भाव्यकताक्तं॥ ट्ष्टे होति | तस्य वदस्य कायं वेदाः इत्यच Wea” भाष्यमादह॥ चोादनेति ॥ क्रियाया नियोगस्य ानद्दारा vada वाक्ये चोद्‌्नेत्यच्यत cau | एएवरखामिसम्मतिमक्रा जमिनिसम्म- तिमद | तस्य च्रानमिति॥ तस्य घम्मस्य ज्ञापक व्पारुषेयविधि- वाक्यमपदेपरः, तस्य धम्मणव्यतिरोकादिव्ययः। पदानां काय्थाज्विताय प्रक्तिरित्यच् aa पठति॥ तद्धतएनामिति॥ aaa वेदे warai सिडा- ufagrat पदानां क्रियार्थेन कार्यवाचिन लिखादिपदेन समान्नावः AUB Wi | WEA वाक्चा्ैरूपकाय्यधौनिमित्तत्वा- दित्यः कान्थान्वितार्थ ष्रक्तानि पदानि काय्यंवाचिपदेन सदह पदाय

— -- ----

५ Ne an oS. fi नामत Fo पुस्तक षाढा नास्त

[ अ ०१।घा ०९। | प्राद्र ब्रद्धार्‌चभाष्ये। ५८

क्रिया येत्वादानथक्यमतदथानामिति" च। अतः पुरुषं कचि- दिषयविशेषे प्रबन्तयत्‌ कुतञिदिषयविगरेषानिवत्तयच्ा्थव- च्छास्तं, तच्छेषतया चान्यद्‌ पयुक्तं, तत्सामान्यादेद्‌ान्तानामपि तथ्ैवायवच्ं स्यात्‌| सति च विधिपरत्वे यथा खमीदिकाम- स्याग्रिदाचादि साधनं विधीयते, एवमम्टतलकामस्य ब्रह्मज्ञानं विधीयते इति यक्तं *। निद जिन्ञास्यवेलच्षयमक्ं । कम्मकाण्डे भव्यो धमा जिन्ञास्यः, ददल भूतं निल्यनिदेत्तं ब्रह्म जिज्ञा- afafa । † तच धमाज्ञानफलादनुष्टानापेच्तादिलक्षणं ब्रह्म ज्ञानफलं भवितुमदंति। नादत्येवं भवित। काय्यंविधिप्रयुक्रस्येव WRU प्रतिपाद्यमानलात्‌ | ““्रात्मा वा Al RVD.” “| ्ा-

सतिदारा काय्थमेव वाक्याथ बाधधन्तोति ara: | afsaars | wa xfa यता wet waate:, wart विधिनिषेधवाक्यमेव we, अथवाद्ादिकं तु तच्छंषतयोपकच्तीणं, तेन कम्मएास््रेण सामान्यं शस्त तवं, तस्माद दान्तानां काय्यैपस्त्वेनेव अचंवत्वं स्यादित्यधेः। नन्‌ वेदा- न्तेषु नियोज्यस्य विधेयस्य wena कथं काच्यधोरिति त्रा ॥ सति fa) नन धम्मेत्रद्मलिज्ञासास्चकाराभ्यामिद काण्डदयेऽयभमेद उक्तः, ण्ककाथाथेत्वे ष स्रभेदान्‌पपत्तेः। aa काण्डदये जि चास्य - मेदे सति फलवैलच्तण्यं वाचं । तथा च न मक्तिफलाय ज्ञानस्य विधे. यता, मक्तेविधेयक्रियाजन्यत्वे कम्मंफलादविश्ेषप्रसङ्गाद्‌ विग्ेषे जिन्ञा- स्यभेदासिद्धेः। सतः कम्मंपालविलच्तणत्वारित्यसिडम त्ती स्त द्यञ्जकन्ता- afafucam इत्याशङ्कते ॥ afauta | Aa: कम्मफलादलच्तणयम- सिद्धभिति acd aa fata | नच तदहि सफलं काय्यमेव वेदान्ते. स्वपि जिज्ञास्यमिति तद्धेदासिदधेरिति वाच्यं, इदटत्वात्‌ | नच WaT

* इतियुक्तमितिम्‌° पुस्तकषटटतपाठः। + अत्रेति टीकासम्मतः ata: | Loz

६० रुल्नप्रभाभसिते। [ अ ०१।पा ०९ |

त्मापद्तपाप्रा साऽन्चष्टयः स fafasifaaa:” “sraaat- पासोतः'“च्रात्मानमेव लाकमपासोतः" “ब्रह्मविद्‌ ब्रह्मेव भवतिः इत्यादिषु fe विधानेषु wy “काऽसावात्मा ब्रह्म" इत्याका- Brat तत्खरूपसमपंणेन सव्वं वेदान्ता उपयुक्ताः, “नित्यः way: wana नित्यटप्रा नित्यग्रुद्धवद्धमक्रखभावेा विज्ञा AAAS ब्रह्म" इत्येवमादयः | तदुपासनाच WaT VST ST ara: फलं भविव्यति । कन्तव्यविध्यननप्रवेशे तु वस्तुमात्रकथरे खानापादानासम्भवात्‌ “AHR वसुमतः" “राजास गच्छति" दूत्यादि वाक्यवदवेदान्तवाक्यानामानर्थक्यमेव स्यात्‌ | ननु वस्तु- माचकथयनेऽपि “cated नायं aa.” carer भरान्तिजनित- भीतिनिवत्तनेनायवत्वं C81 तथेदापसंसाग्यात्मवस्तुकथनेन संमारितलभ्रान्तिनिवन्तंनेनाथवच्वं स्यात्‌। स्यादेतदेवं यदि Tar सखरूपश्रवण दव सपंभ्रान्तिः संसारिलभ्रान्तित्रदह्यखरूपश्रवण- arau faata न तु निवन्तेते। gangsta यथापूव

जिज्ञास्यत्वचविरोाधः, ्ानविधिष्टेषत्वेन खचकछ्ता ब्रद्धप्रतिपादना- दिति ufewefay नेति। aaa विधिप्रयक्तत्वं स्फटयति॥ खात्मा वा इति ॥ “Ha ae” Fae RANGA नद्यवद्न कुग्यादिति विधिः परिणिम्यत इति ष्यं | लाक ज्ञानखरूपं वेद्‌ान्तानेवायता दप्रयति॥ नित्य डति ॥ नन किं विधिफलमिति तदाद ॥ तदुपास- नादिति | प्रत्यगब्रह्मापासनाद्‌ “ब्रह्मविदाग्राति परम्‌” इति श- स््राक्ता aa: खगवत्ञाकाप्रसिदधः फल{मित्यथंः। ब्रद्यणः कत्तच्ापास- नाविघयकविधिरषत्वानङ्ीकारे बाधकमाह | कत्तव्येति | fawe- म्बदसिडवेये प्रर्च्यादिफनाभावादेदान्तानां Fae स्यादिग्य्ंः। नन्विति WET स्पद्ा्था | दद्ान्तवेषभ्येन परिहरति | स्यादिति)

[अ ०१।पा०२। | WFLAM AAT | ६१

सुखद्‌ःखादिसंसारिन्धम्मद्‌ग्रनात्‌। “aaa मन्तव्या निदि- ध्यामितव्यः दति च खवणेात्तरकालयामनननिदिध्यासनया- aaa | तस्मात्‌ प्रतिपत्तिविधिविषयतयेव शएस्त्प्रमाएकं ब्रह्माग्दपगन्तव्यमितिः" |

श्रचाभिधीयते, न, कम्॑त्रह्मविद्याफलयेर्येल्लण्ात्‌ । wT रौरं वाचिकं मानमञ्च कम्पं श्रतिस्म्रतिप्रसिद्धं ware यद्विषया जिज्ञासा, “तथाता wafaarar”’ दति afaat) अध्भाऽयि feafe: प्रतिषेधचादनालक्तण्लात्‌ जिज्ञास्यः परिदाराय तयाखेदनालत्तषणयेरयानयंयाचम्माघम्मयाः फले WR सुख- दुःखे शरीरवाद्यनोाभिरेवोापभुज्यमाने विषयेन्दरियसंयेागजन्ये ब्रह्मादिस्यावरान्ते प्रसिद्धे। मनुब्यलादारभ्य ब्रह्मान्तेषु देद-

waquawmaaga स्यादित्यथंः। ण्वंश्न्दाथमाइ॥ यदीति ॥ किच्च, यदि ज्ञानादेव मुक्तस्तदा खवणजन्यन्ञानानन्तरं मनना(द्विधिनं स्थात्‌, तद्विधे ख wart afafcare i Stay fay शब्दानां काय्यीन्वित्रकतेः seaifenaad wear सिद्धे फलाभावान्मन- नादिविधेख काय्यपरा वेदान्ता इति पुन्बेपच्तमुपसंदहरति॥ तसमा- दिति॥ वेदान्ता न विधिपराः ara फलवत्वे सति नियाज्यविधृ- cate, “at सपेः'' इति वाक्यवत्‌ “SSSA” ““खगेकामा यजेत" इति वाक्ययोार्निरासाय Sat विप्रोषणदयमिति सिडधान्तयति॥ अ- Safa यदुक्तं माच्तकामस्य नियोज्यज्ञानं विघयमिति adare | नेति ॥ ava न विधिजन्यः कम्मफलविलच्तगत्वादात्मवदित्यथेः। उक्तदेतुच्ञानाय कम्मतत्फले प्रपञ्चयति | एसीरमित्यादिना वितं संसाररूपं खनवदतीत्यन्तेन | अय वेदाध्ययनानन्तरः। अता वेदस्य फलवद्ंपरत्वात्‌ घम्मेनिसखुयाय कर्म्मवाक्छविचारः कत्तव्य इति सू- a: | न केवलं धम्माख्यं कम्मं किन्त खधम्माऽपीव्याद ॥ अधम्मी ऽपोति ॥ निषेधवाक्वप्रमारत्वादित्ययः। wa फलमाह | तयो-

६२ रन्न प्रभाभासिते। [ऋ ०९।पा०९।|

वत्सु सुखतारतम्बमनुश्रयते। ततश्च तद्धेताध॑स्य तारतम्यं गम्यते । धर्तारतम्यादधिकारितारतम्यं। प्रसिद्ध च्चा्थिवसाम- श्यादिकतमधिकारितारतम्ये | तया च यागाद्यनष्टायिनामेव विद्याममाधिविशेषादु त्तरेण पथा गमनं | केवलेरिष्टाप॒न्तेद- त्तमाधनेधूमादिक्मेण zfata पथा गमनं। तचापि सुख- तारतम्यं तत्साघनतारतम्यञ्च शास्ताट्‌ “यावत्‌ सम्पातम॒पिला' इत्यस्माद्‌ गम्यते। तथा मनय्ादिषु नारकस्थावरान्तेषु सुखल-

feta | माच्तस्त अतीन्ियो विश्ाकः शरीराद्यभेग्यो विषघवाद्यज- न्धाऽनात्मवित्‌ खप्रसिडध इति वेलच्तर्यन्ञानाय vada विशेष- णानि। सामान्येन कम्मंफलमुक्ा धम्मफलं एयक परपञ्चयति | मनुष्य त्वादिति॥ “@ al मानुव आनन्दस्ततः Wand गन्धव्वादीनाम्‌' डति खुतेरनुभवानुसारित्वमनुष्एब्दायेः। ततश्च सुखतारतन्यादिव्यथः। age निरतिशयस्तत्साघनच्च तत्व ज्ञानमेक रूपमिति quay । किच्च साघनचतुखटयसम्परत्रर्कलत्परखव मोात्तविद्याधिकारी | करम्मणितु ना- नाविध डति वेलच्तण्यमाद | धम्मंति॥ गम्यते न केवलं किन्त प्रसिद्ध - चेव्यथः। ated फलकाभितवं | सामथ्यं लोकिकं warts | आादिपदा- दि दत्वं शस्तरार्निरन्द्त्वच्च। किच्च, aod मागंप्राप्यं, मात्तस्त नि- ain इति dears | तयेति | उपासनायां {चित्तस्य परक्ादःच- सादिमागेण ब्रद्यलाकगमनं ^तेऽचिषम्‌' Tareq waa इत्यर्थः| ““खमिदाचं तपः स्यं वेदानाञ्चानुपालनं। प्पातिश्यं aaqzaq इष्टमित्यभिधीयते" | ‹°वापीक्रूपतडागादि दोवतायतनानि च। अन्नप्रदानमारामः पृत्तंमिव्यभिधीयते'"॥ "श्ररणागतसन्त्रां भूतानाच्चाप्यद्िंसनं। afeafe च यद्ानं दत्तमित्यभिधीयते''॥ तचरापि॥ चन्द्रलाकेऽपीव्यषेः। सम्प्रतति गच्छति स्माप्नाकादम्‌ं लाकमनेगति सम्पातः कम्मे, यावत्‌ कम्मं भाक्तव्यं तावत्‌ स्थित्वा पुन-

[erwarer | षा इर त्र्य चभाव्ये | ६२

वखोद्‌नालकत्तणधम्मसाध्य एवेति गम्यते तारतम्येन वत्तमानः। तये द्धंगतेष्वधो गतेषु च द दवत्स द्‌;ःखतारतम्यद्‌ शनान्तद्धेतारध- मरस्य प्रतिषेधचाद्‌नालक्षणस्य तद्नुष्टायिनाञ्च तारतम्यं गम्यते। एवमविद्यादिरोषवतां घममाघर्म्तारतम्यनिमित्तं शरोरोापाद्‌ा- नएव्यकं सुखदुःखतारतम्टमनित्यं संसाररूपं श्रुतिरूतिन्यायप्र- fag । तथा च श्रुतिः “a हवे ative सतः प्रियाप्रिचयोा- रपदतिरस्ति" दति यया वखितं संसाररूपमन वद्‌ ति। “Carat वाव ani a प्रियाप्रिये स्पृशतः" दति प्रियाप्रियस्यशनप्रतिषेधा- च्वादनालक्तणधम्मकाय्यतं माक्ताख्यस्याशरोरस्य प्रतिषिद्यत इति गम्यते! धम्भकार्य्यत्वे fe प्रियाप्रियस्पर्शनप्रतिषेधा नापपद्यते। श्रशरौरलमेव घ्मकाय्॑मिति चेन्न, तस्य खाभाविकलात्‌। “aT

CAMA: | मनुष्यत्वाट्रद्धंगतेषु सुखस्य तारतम्बमुक्ता अधोगतेषु तदाद ॥ तयेति | इदानीं दुःखतद्धेतुतद्‌नुद्ायिनां तारतम्यं वदन. अथम्मफलं प्रपञ्चयति ॥ तयोर््ध(मति॥ दिविधं कम्मफालं Frag ASTM AAT पपञ्ितमपसंहरति॥ ख्वमिति॥ अस्मिताकाम- काघभयान्यादिशएब्दार्थः। (तेतं भक्ता खगलाकं विग्ालम्‌' इत्याद्या समतिः काष्ापचयात्‌ ज्चालापचयद्‌्ए्रनात्‌ फलतारतमभ्यन साधन तारतम्यानमानं ara: | sfaare y तथा चति ॥ मच्ता न कम्म- पलं कम्मफलविरूदढधातीन्ियत्वविफ्ाकत्वशरीरादयभेग्यत्वादि चम्मव- त्वात्‌ व्यतिरेकेण खगादिवद्िति न्धायानग्राद्यां खतिमाद॥ खशरो- रमिति॥ वावेद्यवधारण। awat face सन्तमात्मानं वेषयिक सुखदुमखे नव स्प्रशत इत्ययः | मोत्तश्ेदुपासनारू्पधम्मेफल तदव प्रियमत्तीति तच्विघेधायाग इत्याद ॥ घम्मकाव्यत्वे हति ॥ ननु पियं नाम वेघयिकं सुखं तन्निषिध्यते, Hae धरम्मफलमेव वाम्माणां वि- चिचदानस्रामश्यादिति शङ्कते ॥ अश्री रत्वमेवेति | खात्मने देदहास-

£8 रन्न प्रभाभासिते। [अ०१।पा०१। |

रोरं शरोरेषु ्ननवस्येव्ववस्यितं। महान्तं विभुमात्मानं मला धोरो a Tafa? | ANTE Waar: ्भ्रोऽसङ्ग द्यं पुरूषः” cafe ्रुतिभ्यः। अतएवानुष्टेयफलविलक्षणं माक्तास्यमशरी- <a नित्यमिति fas तच किद्चित्परिणाभमिनित्यं स्याद्यथा” यस्मिन्‌ विक्रियमारऽपि तदेवेदमिति afga विदन्यते। यथा प्रथिव्यादिजगन्नित्यलवादिनां, यथा च साद्यानां Tat: | इ- ca पार्माथिकं कूटस्थं नित्यं येामवत्‌ सव्वेन्यापि सव्वेविक्रि- खारद्ितं faged निरवयवं खयंज्यातिःखभावं। यच धम्रा- धर्मौ सद कार्येण कालत्रयच्च ATA ATIVE मेाक्ताख्यं। “अन्यच MATAR TUT BATRA अन्यच भू ताच भव्याः" इत्यादि श्रुतिभ्यः! अतस्तद्रह्य यस्येयं जिज्ञासा

fFaaniica तस्यानादित्वात्र कम्मंसाध्यतेव्याद॥ नेति ॥ अश्रीर स्यूलदे ग्रन्धं देदेष्वनेकेषु अनिच्येषु wai निव्यमवस्ितं महान्तं या- पिन, खापेच्िकमदत्वं वारयति॥ विभुमिति॥ तमात्मानं ज्ञात्वा धीरः सन्‌ श्ोकापलच्ितं संसारः नान्‌भवतीत्ययंः। सच्छे चाभावे afaare ॥ प्राण इति ॥ प्राणमनसोः क्ियाज्ञानश्त्योर्निंघेधात, तद्धीनानां कम्मन्ञानेन््रियाणां निघेधा हि यतः, अतः शुद्ध इव्यर्थः | देददयाभावे श्रुतिः “sag fer इति, निदं हात्मखरूपमेचस्या- नादिभावत्वे सिद्धे फलितमादइ॥ अत खवेति॥ नित्यत्वेऽपि परिणा- मितया waned मेात्तस्ये्याग्द्धय faa देधा विभजते ॥ तच कि- चिदिति ॥ नित्यवस्तमध्य इत्ययः | परिणामि च तच्चिव्यद्वेति परि- ामिनित्यं खात्मातु कूटस्थनित्य डति न कम्मंसाथ्य सत्याह | KE- fafa ॥ परिणामिनो नित्यत्वं प्रत्यभिन्लार्काल्यितं fang, क्ट स्थस्य तु नाशकाभावा्चिव्यतवं पारमाथिकं कूटस्थत्वसिद्यथे परिस्पन्द्ाभाव-

“ wraufa मु ° पु्तकषटतपाठः |

[अ ०१।पा ०२|| प्राङ्गरब्रद्य खचभाय्ये | ६५

wal तद्यदि कन्तंव्यशेषवेनापदिश्येत तेन च AAT मा- ध्यखेन््ात्ताऽभ्यपगम्येत अनित्य एव स्यात्‌। aaa सति यथयाक्त- कम््फलेव्वेव तारतम्यावस्थितेस्वनित्येषु afacfarar ara दति प्रसज्येत नित्यश्च are: सर्गवभौत्तवादिभिरम्युपगम्यते। अता न कन्तव्यग्रेषलेन ब्रह्मोपदेशा यक्तः। श्रपि च “ब्रह्मवेद

माद ॥ येमवदिति।॥ परिगामाभावमाडइ॥ सव्वेक्रियारह्ितमिति। फलानपेच्तित्वान्न फलायापि कियेत्याद ॥ fracufafa | ट्षिरनपे- aa fat ae वा निरवयवत्वान्न किया तस्य भानायमपि न क्रिया wasqifagra, अतः करूटस्थतवान्न AHA Ha Taw | कम्मतत्काय्यासङ्कित्वाच्च तयेत्याद॥ Bata | कालानवच्छिन्नत्वाचेत्ादइ॥ कालेति | कालचय्च नापावत्तेत इति योग्यतया सम्बन्धनीयं | धम्मा- दयनवच्छेद मानमाह | अन्येति | अन्यदित्यथः | छतात्‌ काय्यात्‌। YAMS कारणात्‌ | श्ूताद्धयाच। चकारादत्तमानाच। अन्यद्यत्‌ पश्यसि तददव्ययः। ननु उक्ताः खतयो ब्रह्मणः कूटस्यासङ्धित्व वदन्त मात्तस्य नियोागफलत्वं किंन स्यादिति तचादइ॥ खत zfs | तत्‌ RIA ब्रह्मेव, कम्मंफलविलच्तणत्वादित्यथैः AWA! कूट स्थत्वं धम्माद्यसङ्कित्वश्वेति भावः। यदा यच्निज्ञास्यं तद्‌ aa अतः एटयक्‌- जजिनज्ञास्यत्वात्‌ धम्मेद्यस्पदटमिव्ययंः | अतः एब्दाभावपाटठेऽप्ययमवाच

wan विधिस्पणश nievum न स्यात्‌, काय्यविलच्तणानधिगतविष

यालाभात्‌। न डि ब्रद्यात्मक्वं भेद्प्रमाणे जाग्रति विधिपर्वाक्छाल्ञन्धु पक्छं न वा तद्धिना विधेरन्‌पपत्तिः योाषिदग्न्येक्येपास्तिविधिदश्र- नादिति भावः। थवा aaa नियोागासाध्यत्वे फलितं @are- माइ | अत डति॥ aca जिज्ञास्यं wa aa खतन्तमेव Fear. दिश्यते, समन्वयादित्ययंः। विपत्ते दण्डं पातयति ॥ auetf | तचेवं सतीति Frat साध्यत्वेनानित्ये सतीत्ययः | अत रति॥ म॒क्तेनि- योगासाध्यत्वेन नियेाज्यालाभात्‌ कत्तेद्यनियोागाभावादिव्यर्थः। प्रदी. पात्‌ तमानिदत्तिवञ्ज्ञानादन्ञार्नानिदत्तिरूपमात्तस्य टद्ध्यलत्वाच् न निवोागसाध्यत्वमित्यादइ ॥ अपि चति । “a ware” रति वेद स ब्रह्मेव

K

६९ रल्नप्भाभासिते। [अ ०१।पा ०९ |

aga भवति" ‘dad चास्य कम्मीणि तस्मिन्‌ दृष्टे परावरे" “saw agut facta विभेति qaqa’ “sug वे जनक प्राप्राऽसि'” “"तद्‌ात्ानमेवापेद दं बह्यासमौतिः' तस्मात्तत्सव्वेम- भवत्‌? “As AT मादः कः शाक एकलत्वमनपश्यतः' इत्येवमाद्याः श्रुतयो ब्रह्मविद्यानन्तर्‌ं माच दशंयन्त्यो मध्ये कार्यान्तरं वार्‌- यन्ति। तथा “agaa पण्चन्नषिवामदेवः प्रतिपेदेऽदं मन रभयं aay” दति ब्रह्मद शंनसव्वात्मभावयेार्म॑ष्ये कन्तव्यान्तरवार- Waza | यथा तिष्टन्‌ गायतीति तिष्ठतिगाचव्योर्मभ्य ASH BATA नास्तोति Wea | “a हि नः पिता Arseqr-

भवति। परः कारणमवर काय्यं aay तदधिष्ाने afea दृष्टे सति अस्य उष्रनारव्पफलानि कम्मण नश्यन्ति |) Fam खरू्पमानन्द facia निभयो भवति दितीयामावात्‌ | “aaa aa arate” | HAAG AT तज्जीवाख्यं HSA ग रूप द ष्राद्‌ात्मानमेव““ख दं wat” इत्यवेत विदितवत्‌। तस्मादेदनान्तद्रूद्यपुखमभवत्‌ परिच्छछेदमान्तिद्ा- नादरकत्वं,““खद् AQ’ रस्त्यनभवः तचानभवकाल माहषणाका नस्त Ea waaay , तासां तात्यग्यमाइ ॥ त्र्य (त॥ विद्यातत्फलयोामच्य इव्यथः | aaa व्विधिफ लत्वे खगादिवत्‌ कालान्तरभावित्वं स्यात्‌| तथा च खअतिबाध इति भावः। Kae ara. sat sary | तर्येति॥ az ब्रद्यतत प्रत्यगस्मीति पश्यन्‌ तस्मात ज्ञानात्‌ Alaea मनन््रः AS ब्रह्य प्रतिपद्‌ तच ist (ASL टृद्ध्वानात्ममन्लान्‌ खस्य सव्वात्मत्व- yale “दहं aa” radia ददशत्यथंः] यद्यपि स्थितिगानक्रि- याया लच्तणं, ब्रह्मद ्रनन्त्‌ ब्रद्धप्रतिपत्तिक्रियाया हेतुरिति वेषम्य- मस्ति, तयापि “लच्तग्देत्वाः क्रियायाः इति [पा०२।२।१२९] BA क्रियां प्रति लच्तगदहेत्वोारथंयेावेत्तमानाडातेः परस्य We: शटशष्रा- नचावद्णेो भवत इति विदितश्टप्रययसाम्णीत्‌ fase गायति LAR SASH TAAL मध्ये न भातीव्येतावता पश्यन्‌ प्रतिपेदे

[अ ०९।पा ०१] प्राङ्क CAM SAA | qs

कमविद्यायाः परं पारं तारयसि; श्रतं Wa मे भगवटूभेभ्यः तरति शाकमात्मविद्‌” दति) “arse भगवः शाचामि तन्मा भगवाच्छकस पारं तारयतु” दति “ag स्टदि तकषायाय तमसः पारं दशयति भगवान्‌ सनत्कुमारः" दति चैवमाद्याः aaa मेोक्तप्रतिवन्धनिटृत्तिमा चमेवात्मज्ञानस्य फलं द्‌ शयन्ति। तया चाचय्येप्रणीतं waded wa “दुः खजन्मप्रटत्ति- दाषमिथ्याज्ञानानामृत्तरोात्तरापाये तदनन्तरापायाद्‌पवगः""

इत्यस्य दृद्ान्तमाद॥ यथेति ॥ किच्च, ज्ञानादज्ञाननिरत्तिः सूयते, wag विधेयत्वे कम्मत्वादविद्यानिवत्तकत्वं न युक्त, अता बाधका ख्व aera a विधायका cate त्वं हीति॥ भार्दाजादयः षड ऋषयः पिप्पलादं Te पादयोः प्रणम्य Sat त्वं खल्वस्माकं पिता यस्त्रमविद्यामद्दादघेः पर पुनराटरत्तिून्यं पारं ब्रद्यविद्याक्ञवेनास्मां- स्तारवसि प्रापयसि च्ानेनाज्ञानं ainadifa यावत्‌| प्मवाक्च- मुक्ता छन्दोग्यमाह॥ Bafafa wa तारवतिवत्यन्तमुपक्रमस्यं प्ेषमु पसंहार स्यमिति भेदः| “खात्मविच्छोकं तरति" इति भगव- THA मया yaaa fe न टद, “सेऽदमन्ञत्वात्‌ हे भगवः शो चामि तं trad ai भगवानेव ज्ानक्षवेन शाकसागसरस्य परं पारः प्रापयतु?" इति नार्देनोक्तः सनत्वुमारर्तस्मं तपसा द्ग्वकिष्विघाय नारदाय तमसः ़ाकनिद्ानान्ञानरा ज्ञानेन fred पार्‌ त्र्य दशि- तवानित्यथः “wag F< से {ि्द्ाग्रन्थिं विकिरति” इति वाक्छ- मादि षए्दा धैः | ख वं ुतेत्तत््वरत्तिप्रमा मक्तिह्ेतुनं WHA | तचात्त- पादगोतममनिसम्मतिमादइ॥ तथा चेति | “Tessar इति मिश्या- ज्ञानस्यापाये रागदेषमेाद्ादिदोाषाणां नाशः, दोषापायाद्धम्माधम्मख- BUYS ACU: पटत्यपायात्‌ पुनद दप्रा्िरूपजन्मापायः,खवंपाठ- करम्गात्तरोत्तरम्य दहेतुनाग्रान्नाशे सति तस्य प्रत्तिरूपद्ेतारनन्तरस्य काय्येस्य जन्मनेऽपायात्‌ दुःखष्वंसरूपापवर्गेग भवतोव्य्ः। नन Vaasa “arate: saaifuaa” rae सतीतरपद्‌।यभिन्ना-

K 2

६८ रन्नप्रभाभासिते। [Sox ators]

दूति। मिथ्याज्ञानापायश्च ब्रह्यात्मैकल्रविनज्ञानाद्धवति। नचेदं ब्रह्मात्मेकल्विन्ञानं aay, “agra वे मनोऽनन्ता विश्य दवा अनन्तमेव स तन लाकं जयति दति । नचाध्यामरूपं यथा “मना ब्रह्य" इत्युपासोत, “शच्रादित्यो ब्रह्म" इत्यादेश दति च मनश्रादित्यादिषु ब्रह्मदच्ध्यासोा, नापि विशिष्टक्रिया- येगनिमिन्तं “वाय॒व्वोव संवगः प्राणो ara संवगः" दृतिवत्‌। नाप्याज्यावे्तणादि कम्मवत्‌ कम्माङ्गसंस्काररूपं | सम्द्‌ादिरूपे

_ _ _---- ~~~ ~~~ ~ - ~~ ब ----~~ ` __-~~~~~_---~ ~~~

MaMa कथं Ha साघधयतोद्याकाङ्खायां मिश्यान्नाननिरत्तिदा- रेगेति aafad qa vad) तथा च भिघ्नात्मज्ञानान्मृक्तिं वदत . ee सम्मतद्धेत्‌ परमतानृन्ञा स्यादित्यत wie) भिश्येति ॥ “area. wafer rat सम्मतिरक्ता, Acar “as fe देतमिव wate” इति sat ्रान्तित्वात्‌ “eat स म्टव्यमाप्राति a xe नानेव पश्य- fa” इति खन्या चखनयंदेतुत्वाच न मक्तिदेतुरिति ara: | नन ब्रह्मा त्मेकत्वविज्ञानमपि भेदन्ञानवन्न प्रमा, सम्पदादि रूपत्वेन भ्ान्तित्ादि- त्यत aie न चेदमित्याद्ना॥ अल्पालम्बनतिरस्कारेणात्छद्वस््व- मेदथ्यानं BUTI मनः खदटत्यानन्त्यादनन्तं तत उत्छद्ा विश्वेदेवा च्पप्यनन्ता इ्नन्तत्वसाम्याद्‌ ‹विश्द्‌वा ख्व मनः" इति सम्पत्तया ऽनन्तफलप्ाक्निभवति तचा चेतनत्वसाम्णाज्जीवे ब्रह्याभेदः सम्पदिति न चेत्य्ः | च्चालम्बनस्य पाघान्येन ध्यानं, प्रतोकापाल्तिस्थ्यासः) यया AWE मनस Bifewy वा। तथा“खद्ं ब्रह्म डति ज्लानमध्यासा ware |) नचेति॥ अदेः उपदएः क्रियाविशेषा विशि्िकिया- तया amt fafad यस्य ध्यानस्य तत्तथा। यथया प्रलयकाले वाय॒र- गन्धादीन्‌ dana संहरतोति संवगः, खापकाले प्राणे रागादीन संहरतीति संदहारक्रियायोगात्‌ संवग. ति ध्यानं छान्दोग्ये विदितं aut इदिक्रियायोागाज्नीवो sata ज्ञानमिति tare नापीति॥ यया “u@ataaaisa भवतिः इति उपांशयाजाद्यङ्स्याज्यस्य

[ख ०१।पा०१।] शङ्कर ब्रद्य सचभाष्ये | ee

fe ब्रह्मात्मैकल्विज्ञानेऽभ्यपगम्यमाने “aaafa” “ae ब्रह्मा- fa” ““च्रयमात्मा ब्रह्म इत्येवमादीनां वाक्यानां AWIMAa- वस्तुप्रतिपादनपरः पदसमन्वयः tea) “भिद्यते इद यग्रन्वि- च्दिद्यन्ते सव्वसंप्रयाः"” दति चैवमादोन्यविद्याजिदटरत्तिफलग्र- वणान्यपरुष्येरन्‌ | “ब्रह्म वेद ब्रहैव भवति" दति चेवमादीनि तद्धावापत्तिवचनानि मम्पद्‌ादिपक्ेण सामन्नस्येनापपद्येरन्‌। तस्मान्न सन्पद्‌ादिरूपं ब्रह्मात्मकल्विज्ञानं | अता न प॒रुषव्या- पारतन्त्रा ब्रह्मविद्या fa तर्हि प्रत्य्तादिप्रमाएव्रिषयवस्तुज्ञान- वद्रस्तुतन्त्ैव | एवम्भूतस्य ब्रह्मणएस्तन्तनानस्य वा न कयाचिदयुतया शक्यः काय्यान्‌प्रवेशः कल्पयितुं | न च विदिक्रियाकम््तेन का-

संसकारकम्वेच्तगं fafed तया कम्मणि कटत्वेनाङ्गस्यात्मनः संस्ा- राये AGMA नेत्याह | नाप्याज्येति | प्रतिज्ञाचतुद्टये Baars सम्प्दादीति | उपक्रमादिलिङ्कतरद्धात्मेकत्व वस्तुनि परमितिदेतुयंः समानाधिकर्यवाक्यानां wets: aaa तात्पय्थे निखितं तत्पीदेत। किच्च | रकत्वक्ञानादन्ञानिकददयस्यान्तःकरणस्य at रागादिग्रम्ि- खिन्मनस्तादात्मरूपादङ्कारग्रस्थिवा नश्यतीव्यक्ञाननिरत्तिफलवाक्य- बाधः स्यात सम्प्रदादिक्लानस्याप्रमात्वेनाज्ञानानिवत्तकत्वात्‌ | fay जीवस्य त्र्यत्वसम्प्रदा कथं तद्भावः | waed स्थिते नष्टे वान्य- स्यान्यात्मतायोगात्‌ | awa सम्प्रदादिरूपमि््यः | सम्प्रदादि- रूपत्वाभावे फलितमादइ॥ wa इति॥ प्रमात्वान्न रतिसाध्या कि afe fama न प्रमाणसाध्येव्यथः। उक्तरीत्या सिडधन्रद्यरूपमोत्तस्य काय्य साध्यत्वं तज्ज्ञानस्य नियोगविषयत्वच्च कल्पयितुमश्रक्यं छद्यसा- ध्यत्वादित्याइ | ख्वम्भृतस्येति | नन्‌ Fa काय्याङ्ग कारकत्वात्‌ पल्य- वेच्तगकम्मकारकाज्यवदिति चेत्‌, किं ज्ञाने ब्रद्धणः कम्म्कार कत्व उतापासनायां? arg care }) नचेति ॥ wire विदिक्रियाश्र- ru, विदितं काय्यं विदितं कारणं तस्मादधि खन्यदिव्ययंः। येना-

७० रल्प्भाभासिते। [ ख ०१।पा ०१। |

व्यानप्रवेशो age "अन्यदेव तदिदितादथाऽविदितादपिः"दति विदिक्रियाक््मल्प्रतिषेधात्‌ । “are सव्वं विजानाति a केन विजानीयाद्‌ दति च । तथापास्तिक्रियाकम्मंप्रतिषेधाऽपि भवति। “यद्वाचानभ्युदितं येन वागभ्युद्यते दत्याद्यविषयलवं ब्रह्मण उपन्यस्य, “aga aq a विद्धि नेदं यदिदमुपासते" इति। श्रविषयत्वे ब्रह्मणः शास्तयानितानपपल्तिरिति चेन्न, अविद्या- कल्तितभेद्‌ निदृत्तिपरत्वाच्छास्तम्य । न fe शास्तमिदन्तया विषयभूतं ag प्रतिपिपादयिषति किं तरिं प्रत्यगात्मलेनाबि- षयतया प्रतिपाद यद्‌ विद्याकल्त्पितं वेद्यवेदिहटवेदनादिमेदमप- नयति | तथा च शास्तं “चस्यामतं तस्य मतं मतं यस्य न वेद्‌ सः । “विज्ञातं विजानतां विज्ञातमविजानतां?ः “नन

त्मना इद्‌ सव्वं दृश्यं लोको जानाति तं कन कर्णेन जानीयात्‌, तस्मादविवय ऋअात्मेत्ययः। न दितीय इत्याद ॥ तथेति ॥ “यन्मनसा न aaa” इति Vat लेके मनसा यत्‌ ब्रह्म न जानातीद्यविघयत्व- मु्ा “तदेव वेद्यं ब्रह्मत्वं fate” यत्तृपाधिविश्ंदवतादिकमिद्ु- पासते जनाः नदः AAA: | Awa: "ब्द वाधाविषघषत्वे प्रतिज्ाद्ा- निरिति एङ्ते॥ अविषयत्व इति ॥ वेदान्तजन्यडृत्तिकछ्षताविद्याजिड- त्तिफलप्रालितया शास्रपमाणकत्वं ङत्तिविघयत्वेऽपि खपका श्ब्रद्यगो ठत्यभिव्यक्घस्फरगणाविषयत्वाद्‌ प्रमेयत्वमिति परिदरति ॥ नेति ॥ पर- त्वात्‌ फलत्वाद्व्य्यः। निरत्तिरूपनत्रद्यतात्पय्यादिति are) sai fazarfa 1 न Wifa yy fafsuaafaceq | चविघयतया अखनिद- न्तया । Bea श्चुतिमादइ॥ तथा चेति॥ वस्य ब्रह्मामतं चैतन्या {विषय इति निचखयस्तेन सम्यगवगतं। यस्य त्वज्ञस्य aq चैतन्यविषय ति ad aa वेद्‌) उक्तमेव दाघ्यौोयमन्‌वदति॥ अविन्ञातमिति॥ विषयतया wa विजानतामविन्ञातमद्ृश्यमिति oa | अन्ञानान्त्‌

[अ ०१।पा०१। श्राद्ध त्रह्मरूच भाष्ये । भरे

दृष्टद्रष्टारं VAR श्तेः Bratt wor न विज्ञातेविन्ना- तारं विजानोयाः' दूति चैवमादि अतेाऽविद्याकल्तितमंमा- रित्वनिवन्तंनेन नित्यमक्रात्मखरूपमसपंणान्न माक्तस्यानित्यलव- दोाषः। यस्य aig माक्तस्तस्य मानमं वाचिकं कायिकं वा काय्य॑मपेच्तत इति युक्तं । तथा विकाले च। तयोः पत्या मा- त्स्य भ्रुवमनित्यतवं। न fe दध्यादि विकाययमृत्पां वा घटादि fag दृष्टं लाक। न चाष्यतेनापि Arata, waa सत्यनाष्यवात्‌) खदूपव्यतिरि क्रत्वेऽपि ब्रह्मणा aaa | सव्वं गतवेन नित्याप्रसखरूपत्वात्‌ सव्वेण AAT आआकाभस्येव। नापि संस्कारेण मत्ता येन व्यापारमपेत्चेत संस्कारो fe नाम संरका््स्य गृणाधानेन वा स्यादटषापनयेन वा? न तावद्‌ गणाधानेन सम्भवति, अनाधयातिशवन्रह्मखरूपल्वान्मा क्स्य |

रद्य feud दृश्यमिति पत्त rag: दृषेब्रदारं चाच्तुघमनेरक्तः साच्तिगं अनया दृश्यया दश्छरा न पण्येविज्ञातेवुंदिरन्तेनिखयरूपा- याः aifaa तचा न विषयीकुय्या इत्याद ॥ नेति ॥ नन्वविद्यादि- निवत्तकत्वेन time प्रामाण्येऽपि निदत्तेरागन्तकत्वात्‌ मेच्तस्यानि- ad स्यादिति नेत्याह ॥ खत इति ॥ तत््वक्ञानादित्यथः। ध्वंसस्य नित्यत्वा द्‌ात्मरूपत्वाच नानित्यत्वप्रसङ् इत्ययः] उत्पर्तिविकारापिस- स्काररूपं चतुविधमेव क्रियाफलं तट त्रत्ान्माच्तस्य नोपासनासाथ्य- त्वमित्याइ | यस्य त्वित्यादिना तस्मात्‌ ज्ञानमेकं मुकत्यन्तेन | तयात्पा- द्यत्ववदि कार्यत्वे चापेच्तत इति युक्तमित्यन्वयं दूषयति ॥ तयोारिति॥ स्थितस्यावस्थान्तरः विक्रार: | नन्वनित्यत्वनिरासाय {करयया स्थितस्यैव ब्रह्मणे ग्रामवदाभ्िर्स्तु Fare ॥ न चेति॥ Fa जीवाभिन्नंन वाः उभययाप्याप्ततात्‌ न क्रिवापेत्तेत्याह ॥ खान्मेव्यादिना ॥ यथः त्री हीणा संस्काययेत्वेन प्राच्तणापेच्ता तया मेच्तस्य नेत्यादइ ॥ नापीव्यादिना॥

OR रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०१ |

नापि दाषापनयन, नित्यप्ररदधब्रह्मखरूपवान्मोत्तस्य | खात्म- धम्म एव संस्तिरोभूता ara: क्रिययात्मनि संस्कियमाणेऽभि- व्यञ्छते । यथयाऽऽद्भरे निघषेणक्रियया संस्कियमाणे भाखर तवं ua दति चेन्न, क्रियाञ्रयलानुपपत्तेरात्मनः। agra दि क्रिया तमविकूव्वतो नवात्मानं waa | यद्यात्मा क्रियखा वि- क्रियेतानित्यवमात्मनः प्रसज्येत । “च्रविकायग्याऽयमु चते इति चैवमादीनि वाक्यानि बाध्येरन्‌ । तच्चानिष्टं। तस्मात्न खाश्रया क्रियात्मनः सम्भवति । श्रन्याख्रयायास्तु क्रियाया अविषय- ara तयात्मा संस्यते | ननु देदा्रयया सानाचमनय- ज्ञापवीतघारणादिकया क्रियया ददी संख्ियमाणे दृष्टः, न द्‌दादिसंहतख्येवाविद्याग्रदीतस्यात्मनः संस्कियमाणलात्‌। wad दि सञानाचमनादेर्ददममवायिलं। तया देदाश्रयया aged wa कञथिद विद्ययात्मवेन परिग्टदोतः संस्कियत दति

गुणाधानं त्रीडिषु प्राच्तणादिना, च्तालनादिना AGS मलापनयः। UE | खात्ममधम्मं डति । ब्रद्यात्मखरूप खव मोात्ताऽनादविद्यामला- ङतः उपासनवा मले नद्टेऽभियनज्यते इत्यच ezrm | यथेति॥ aq मलनाशः, किमात्मनि मलः wa: कल्पता वा दितोये ्ानादेव aan न क्रियया); wre करिया किमात्मनिखा अन्यनि वा? नाद्य carey न क्रियेति॥ अनुपपत्तिं स्फ़ुटयति॥ यदीति॥ किया fe खाखपे संयोागादिविकारुमकुव्वती न ज्ञायत rau: | तच वाक्यबाधनं न feata care | अन्येति ॥ खविषयत्वात्‌ क्रियाय दव्यासंयोगादिति यावत्‌ | <a सावयवं क्रियाञ्चघरेटकचुणेदि- ब्रवयसंयोभगित्वात्‌ संस्ुिघत इति ara: | अन्यक्रियया न्धा न diem. यत इव्त यभिचारः aya y नन्विति॥ खात्मनो मूलाविद्याप्रतिवि-

[अ०१।ा०९। | प्रा ङ्स तब्रह्मस चभ व्ये | 93

यक्तं । यथा देदाश्रयविकित्लानिमित्तेन धातुसाम्येन awe तस्य तद्भिमानिन चआररोाग्यफलं “अहमरोागः" इति a4 वद्धिरुत्यद्यते, एवं स्लानाचमनयज्ञापवोतादिधारणाकयाक्रि- यया “ae Ng: मंत: दति यच बुद्धिरत्पद्यते स df यते, स च देरेन STA एव । तेनैव दयरंकन्लीदंप्रत्ययविषयेए प्रत्ययिना aa: क्रिया निव॑न्तंन्ते तत्फलं च स एवाश्नाति, 'तयार्‌न्यः पिप्पलं खादत्यनस्नननन्योऽसिचाकशोति" दति म- न्वा द ““आत्सरदिवमने चतं dag manta. faz तथा “UAT देवः सब्वे्टतेषु We. स्वापी सन्वेभूतान्त- रात्मा। कम्माध्यत्तः सब्वंभृताधिवासः साक्षी चेता केवला

म्बितत्वेन श द्यीतस्य नरोऽहमिति रन्त्या दइतादान्म्यमापन्नस्य किया- खयत्वभ्वान्त्या संसकाय्यत्वभ्नमान्न अभिचार var नेति | कञि- दिति॥ अनिखितब्रद्यखरूप इत्यथः | यचात्मनि विषये खारोग्यबद्धि- Rudd तस्य द्‌ हसंहतस्येवारोाग्यफलमिव्यन्ववः। नन देहाभिन्नस्य कथं संस्कारः? तस्यामुशिकफलभोहतीत्वायागादिद्यत are y तेनेति॥ रे हसंहतेनेवान्तःकरणपरतिविम्बात्मना कन्तादहमिति भासमानेन पत्य याः कामादयो BARI सन्तोति vata क्रियाफलं भज्यत इत्ययः, मनाविश््दस्यामग्िकभक्तः संस्कारा यक्त डति भावः वि- free Was न कवलस्य साच्िण इत्यच मानमाइ॥ तयोरिति। परमाटसाचत्तिगोर्मध्ये सत्वसंसगमातरेण वास्यितकटत्वादिमान्‌ प्रमाता पिप्पलं कम्मपालं we, स खव ब्रोाधितत्वेनान्यः साच्तितया प्रका- प्रत FOU: | खात्मा देहः, ददादियक्तं प्रमाचात्मानमिव्य्थः। रण्वं सापाथिकस्य चिद्धातासिश्यासंखाय्यत्वमक्ता निरूपाधिकम्यासंखाश्ध॑तवे मानमा ॥ UH इति ॥ सव्वश्चूतेव्वदितीय रको दोवः खप्रकाशः, तथापि मायादृतव्वान्न प्रकाष्त इव्यादइ॥गृए इति॥ नन्‌ जीवे- नासम्बन्धाद्धित्रत्वादा देवस्याभानं नतु मायागुहनादिति Fare |

L

७४ र न्नप्भाभासिते। [अ ०१।पा०९। |

निगणः, दूति । “स प्येगात्‌ भक्रमकायमन्रणमस्ताविरं शुद्ध मपापविद्धःदति चेत मन्ावनाघेयातिश्यतां नित्यष्डद्धूताच्च ब्रह्मणा दशंयतः। ब्रह्मभाव मेाक्तः। तस्मान्न संसकाण्येऽपि ara: | अतेऽन्यन्मचतं प्रति क्रियानप्रवेशद्वारं न शक्यं केनचि- द्‌ शयितुं । तस्माज्ज्ञानमेकं मुक्ता क्रियाया गन्धमाचरस्छाप्यनु- प्रवेश TE नापपद्यते) नन ज्ञानं नाम मानसी क्रिया, न वेलचण्यात्‌। क्रिया fe नाम सा aa वस्तुखरूपनिरपेकचेव चोद्यते परूषवित्तव्यापाराधीना च। यथा “ae देवताये

[

aaa सर्ववभ्रतान्तरात्मेति | cag विभुत्वात्‌ सव्वपाणिप्र्य- क्ाचावर्णारेवाभानमित्ययः। परत्यकत्वे कट्टत्वं स्यादिति चेत्‌ । न | area: करिया साच्तीत्य्थः] तदि साच्छम्तति देतापत्तिः। a सव्वभ्नूतानामधिषानं भत्वा areal मवति, साच्यमधिषाने साच्तिणि कल्पितमिति ara: | साच्िशब्दाथमाह | चता कवल इति॥ बेाद्धत्वे सति, अक्ता साच्तीति लाकरपसिद्धं। चकारा दाषाभावसमचयाथ

निग्‌णत्वाच्चिदषाच। गृणे द्‌षनाशा वासखारा Tay: | सडव्यु- यक्रमात्‌ | SAM गुं स्वेन वाच्याः, स अता परि सव्वममात्‌ व्याप्तः, शुक्रा दीक्षिमान्‌, कायो लिङ्गग्ून्यः, अव्रणा saa, war- fac: शिराविधरः, wage इति वा| आभ्यां पद्‌भ्यां wae इ- गू न्यत्वसुक्त | Bat सागाददिमलश्रन्यः, अपापविद्धः पुखपापाभ्यामस- ay इत्यथः wa ईति उत्पत्याप्िविकारसस्ारभ्याऽन्यत पञ्चम कियाफलं नास्ति यन्मेएच्तस्य किवासाध्यत्वे दारः भवेदित्ययः। नन्‌ माच्तम्यासाध्यत्वे शास्ारम्भोा Tal, न, ज्ानाथत्वादित्याह॥ तस्मा दिति ॥ दासराभावादित्यथः। व्याघातं wea) नन्विति॥ तथा च ara क्रियानप्रवेए्रा नास्तोति वयाहतमिति भावः। मानसमपि ज्ञानं न विधियोाग्या किया वस्ततन्तत्वात्‌ क्व्यसाध्यलाचे्यादइ॥ ata | व लच्तरघे प्रपद्धेयति ॥ करिया इति ॥ यच विधये तद्नपच्तव वा चाद्यते तच a डि क्रियेति योजना विघयवस्छनपेच्ता, छति साध्या

[अ०१।पा०२। | QF CAMA | ७५

दविग्टेरीतं स्यात्‌ तां ध्यायेदषट्‌करिष्यन्‌" दति ^मन्ध्यां मनमा सौ (>> ४ | ° ध्यायेत! दति च्वमादिषु) ध्यानं चिन्तनं यद्यपि मानसं तथापि न 0 Qa ° परूषेण कत्तु मकन्त मन्यथा वा कन्तु शव्यं प्रुष तन्तलात्‌। ज्ञा- नन्त प्रमाणजन्यं, WAVY यथाभृलवस्तुविषय, अता ज्ञानं कन्त मकन्तुंमन्यथा वा RAAT कवलं वस्त॒तन्तमेव, तत्‌ न चाद्नातन्त्रं नापि wea, तस्मान्ानमत्वेऽपि ज्ञानस्य (> 9 i ~ — “et ॐ ALAA! यथया च “परुषा वाव गातमा्चियाषा वाव गौात- माभिः,” इत्य च *योषित्पृरषयोरभ्रिवद्धिमानमी भवति कोवल- चादनाजन्यलान्तु क्रिचेव सा पुरूषतन््ाच। यातु प्रसिद्धेऽग्राव- भिबद्धिः नसा चादनातन््ा,नापि पुरुषतन्त्रा, किं तरि, प्रत्यत्त- विषयवस्तु तन्तेवेति ज्ञानमेव aa feat) एवं सरव्वप्रमाणविषय-

fades ददान्तमाहइ ॥ येति | एदौतमध्वयुरेति Ta) “वषट्‌ करिव्यन्‌ दाता सन्ध्यां" देवतां इति चेैवमादिवाक्येषु यया यादृशी ध्यानक्रिया वस्त्र नपेच्ता प॒न्तन्तरा च चोद्यते तादृशो कियेर्घः। wra- मपि मानसत्वात्‌ Saag क्रियेत्यत are | ध्यानमित्यादिना॥ तयापि faaata Te | छत्यसध्यत्वमुपाधिरसि्ति भावः) ध्यानक्रियामक्ता तते वेलच्तर्टं ज्ञानस्य स्फ़टव्ति॥ ज्ानल्तिति ॥ अतः प्रमात्वान्न चा- दनातन्तरं न विधेविंवयः। पुरुषः कतिदारा तन्तं डतु यस्य तत्पर - तन्त्रं, तस्माद स्वव्यभि चारादययुं तन््त्वाच ध्यानात्‌ Wl मदान्‌ भेद इत्ययः मेदमेव दख्मन्तान्तरणाद॥ यथा चेति | खभेदासत्वेऽपि विधिते ध्यानं ad एव्वं न ज्ञानभित्यथः। नन्‌ प्र्यतच्तज्तानस्य विष- यजन्यतवा तत्तन्लत्वेऽपि प्ब्दबाधस्य तद्‌भावाद्दिधेयक्रिया्त्वामति fare ॥ Ud सव्वपि | व्दान्‌मानाद्य्ष्वपि ज्ञानमविधरयक्रिया- त्वेन wag) तचापि मानादेव ज्ञानस्य प्राप्ेविष्ययोगादिग्यर्थः।

~+ 6 G * grat वाव गोप्तमाभमिरिति ao पुस्तके arf |

Le

og रन्न प्रभाभासित। [अ ०१।पा०९। |

वस्तुषु वेदि तव्यं । aaa सति यथयाभृतब्रह्मात्मविपयमपि ज्ञानं न Wea | अतस्तद्विषया लिङादयः श्रूयमाणा च्रष्यनि- येाज्यविषयलात्‌ कुण्डोभवन्द्ृपलादिषु प्रयक्र्तुरते्षणादि वत्‌, श्रदेयानुपाद्‌थवस्तुविषयलात्‌ | किमथ नि तदं “Carat वा अर द्रष्टव्यः ओ्रातव्यः"दत्यादीनि विधिच्छायानि वचनानि? खाभा- विकम्रत्तिविषयविमुखीकरणाथानि दति ga: 1 at fe ate wa: प्रवन्तेते परुष “ss मे भूयादनिष्टं a a ya’ ata, नच aaa ras पर्षाथं लभते। तमात्यन्तिकपुरुषाय वाञ्छन खा- भाविककाय्यकरणसङ्घातप्रत्ति गे चरादिमखीरूत्य प्रत्य गात्म-

तचेवं सति लाके ज्ञानस्याविधेयत्वे सती यैः | यथाश्रूतत्वम बाधितत्व | ननु “ात्मानं awa” “saa fafa “आत्मा aga: इति विज्ञाने लिङलोाटतव्प्रव्यया विधायकाः wad, wat ज्ञानं विधेय- fama wate तद्विषय इति॥ तस्मिन्‌ ज्ञानरू्पविषये विधयः पुरुषं प्वत्तयितुं anal भवन्ति। नियोज्यं छत्यसाध्यं नियोज्यगरन्यं वान्नानं तदिषयकत्वादित्ययंः। “ममायं नियोगः" इति बेडा नि- योन्यो विषवश्च दिषघेनास्तौति भावः| afe Sa aa विधीयतां नेत्याद॥ Beata वस्तखरूपेा वि ष यस्त्वात्‌ saat निरतिशय- स्यासाध्यतवान्न विघेयत्वमित्वथः। उदासीनवस्तुविषयकत्वात्‌ नच्च न विधेयं, प्ररच्यादिफलाभावादिव्यथः। विधिएदानां गतिं एच्छति॥ किमथानीति॥ विधिच्छायानि प्रसिद्धयागादिविधितुल्यानीव्यथंः। विधिप्र्ययेरात्मक्तानं पर्मपुरुषाथंसाधनमिति स्तूयते wart sata. काष्ट ेतुत्वभ्बन्या या विषयेषु पत्तिः आत्मश्वणादिपतिबन्धिका तच्धिटत्तिफलानि विधिपदानीत्यादह॥ खाभाविकेति॥ विख्णाति। या दीत्यादिना॥ aa विषयेषु सद्धातस्य या प्रततिः तदृराचराच्छ- व्दादेरित्ययः। खेातख्ित्तङत्तिप्रवादः। प्रवत्तयन्ति ्ानसाघधनखव- णादाविति शेषः| अवग्खरू्पमाद॥ तस्येति | न्वेषगं UTA | यदिदं जगत्तत्‌ सव्वं खात्मेवेत्यनात्मबाघेनात्मा बेध्यते। अदितीया-

[अ ०२।पा०२।] प्राङ्गर ब्रह्य सू भाव्ये । ७७

fa स्ातस्तया प्रवत्तयन्ति“आत्मावा Bt Zee Tasha ATMA प्रटृत्तस्यादेयमनपाद्‌यं चात्यत्छमुपदि श्यते “ez सन्दे यदयमात्मा"? “aa तलस्य सव्वमात्दैवाभत्‌ तत्‌ कन कम्पश्येत्‌ केन कं विजानीयात्‌ “विज्ञातारमरे कन विजा- नोयादयमात्मा ब्रह्य दत्येवमादिभिः। यदष्यकन्तव्यप्रधान- मात्मज्ञानं दानायापाद्‌ानाय वान भवतीति तयेवेत्यभ्युपग- Eq | WART द्ययमस्माकं यद्रू द्यात्मावगते सत्यां सव्वक- त्तेव्यतादानिः रुतकृत्यता चेति। तया च afar: |

“परात्मानं चेदिजानोयादयमसौति परुषः |

किमिच्छन्‌ कम्यकामाय शरीरमनमंञ्चर्‌त्‌?"।* afta

“qagal बुद्धिमान्‌ स्यात्‌ aaaay wica” दति च Wha: | ama प्रतिपरत्तिविधिविषयतया ब्रह्मणः समर्पणं यदपि afacts: ““प्रटत्तिनिदल्तिविधितच्छषव्यतिरकंण कंवलवस्तु- वादी वेदभागा नास्ति" दृति । तन्न । चापनिषदस्य परुषस्या-

emma क विधिः तपखी देतवनोापजीवनः क्र सास्यतीति भावः। छात्मच्षानिनः Raigad मानमादहइ॥ तथा चेति॥ “खयं खयं प्रभानन्द्‌ः परमात्मादहमस्मिःः उति। यदि कथित्‌ परुष आत्मानं जानीयात्तदा कि फलमिच्छन्‌ कस्य वा Ha: प्रीतये रीर तप्यमान- मनसज्चस्त्‌ तप्यत, भाक्तभेग्यदताभावात्‌, aang खात्मविदित्यभि- प्रायः। ज्ञानद्‌ालभ्याथखनच्छब्दः | खतद्‌ aaa aw ढत्तिकारमतनि- रासमपसंदरति | तस्मादिति॥ प्राभाक्रोाक्तमुपन्यस्यति | ata केचिदिति॥ कत्तात्मा लाकसिद्धत्वान्न वेदान्ताथः। तदन्यत्‌ AS नास्त्येव

aie * संसारमनुसंसरदित्यपि पाठः।

oc रन्नप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९। |

नन्यशेषलात्‌ । योाऽसावुपनिषत्खेवाधिगतः पृरूषाऽमंसारी ब्रह्धोत्पाद्यादि चत्‌ व्विधद्र्‌ यविलचणः खप्रकरणस्येऽनन्यशेषा नारी नास्ति नाधिगम्यत दति वा वदितुं शक्यं “a एष नेति AMA”? दत्यात्यशब्दात, MAA प्रत्यास्यातुमशक्यलात्‌। नन्वात्मा दंप्रत्ययविषयलरादुपनिषलत्छेव विज्ञायत दत्यनुपपन्नं | न, तत्साक्तिलेन प्रत्यक्तलात्‌ । न द्यद ्रत्ययविषयकटं यतिरेकेण तत्सात्तो waaay: सम एकः करट स्थनित्यः पुरुषो विधिकाण्ड तकसमये वा कनवचिद्धिगतः सव्व॑न्यात्मा; अतः स न केनचित्‌

वेदस्य कायपर्त्वेन मानाभावादिव्यर्थः मानाभावोऽसिड इत्याद | नेति | Baty फलखरूपस्यात्मन उपनिषदेकवे द्यस्याकाच्यशेषत्वात्‌ छत्खसेदस्य काय्यपरत्वमसिडं। न च प्रततिनिरत्तिलिङ्गाभ्यां यातु

स्तद्धेतुकाव्थबोघधमनुमाय वक्तवाक्चस्य काय्यपरत्वं निञख्खिव्य वाव्यखयप- दानां aria श्क्ियिग्रद्ान्न सिद्धस्य पद्यस्य वाक्यत्वमिति वाचं “qae जातः'इति वाक्यश्रोतुः पितुहघलिङ्गनेदर्‌ पुचजन्मानुमाय पचादिपद्‌ानां fas सङ्तिग्रद्ात्‌ काय्यान्वितापेच्तवरन्विताथं शक्ति रिव्यङ्गीकारे लाघवात्‌ सिद्धस्यापि वाक्यायत्वाद्च्यल। किञ्च aaa नास्तित्वारव छत्खवेदस्य काय्यपरत्वं उत Fai तस्याभानात्‌ अथ वा काय्यष्रषत्वात्‌ feat लाकसिदड्धत्वादादहाखित्‌ मानान्तरविरो- धात्‌? तचाद्यं पच्तचयं facies योऽसाविति॥ अनन्यष्रषत्वा्म- संसारि इत्यादि fated नास्तित्वाभावे हेतुं वेद्‌ान्तमानसिद्धत्वमुक्ता हेत्वन्तर मात्मत्वमाद ॥ स wy efa | इतिट्दिमयं्डदःन xe a” डति सव्वेदृश्यनिपेधेन य आत्मा उपदिष्टः स रघ ewe: | चतुथं wea | नन्वात्मादमिति॥ अआात्मनाऽदङ्गारादिसाच्ित्वेनादंधोविष- यत्वरय निर स्तत्वाच्न लाकसिद्धतेत्यादह ॥ नेति ॥ यं तीथेकरा अपि न जानन्ति तस्याला किकत्वं faa वाच्मि्याद्ध॥ नद्धीति। समस्ततार- तम्यवव्जितः, तत्तन्मते वात्मानधिगतिद्योतन्नानि विण़षणानि। waa निरस्यति | अत इति | केरनचिद्ादिना प्रमादेन Fae | अगन्वतवान्न

[ऋ ०१।पा ०९ | पराङ्रब्रह्मरूचभाष्ये | ७€

प्रत्याख्यातं शक्या विधिरेषलं वा नेतुं य ua निराकन्ता ae वात्मलात्‌ | श्रात्मलादेव च सर्व्वेषां न Car नाप्युपादयः। सव्ये fe विनग्यदिकारजातं परूषान्तं विनण्यति । परुषो fe विनाशदेत्वभावाद्‌ विनाशो विक्रियादेवभावाचकूटस्थनित्थेऽत एव नित्यष्रद्ध म॒क्रखभावः। तस्मात्‌ “पुरुषात्‌ न परं किञ्चित्‌ सा काष्ठा मा परा गतिः “तन्तोपनिषदं wed एच्छामिः इति चौपनिषद्‌ लरविशेषणं परषस्यापनिषत्छु प्राधान्येन WAT Walaa उपपद्यते) अता भूतभ्वस्तुपरोा वेदभागा नास्तोति वचनं माहममात्रं। यदपि शास्ततात्पव्यंविद्‌ामनक्रमणं) दृष्टा fe तस्यार्थः कम््ीववोाघधनमिल्येवमादिः तद्धम्मजिज्ञासाविषय-

मानान्तरविरोध इति भावः॥ साक्ती कम्मेङ्चेतनत्वात्‌ कटवदिति aare | विधीति॥ खज्ञातसाच्तिणेऽनपयोगाञ्ज्ञातस्य याघातकत्वाच्च कम्मऱरोषत्वमित्ययः] साच्तिणः सव्वंप्रोछित्वाददयान्‌ पादेयत्वाच न कम्म- प्रघत्वमित्याद ॥ आखात्मत्वादिति॥ अनित्यत्वेनात्मनेा SIAN! | aa हीति ॥ परिणामित्वेन देयतां निराचष्टे | विक्रियेति ॥ उपा. द यत्वं facies | wa wafa | निविकारित्वादित्य्ः। उपादोयत्वं fe साध्यम्य न ama: नित्यसिद्धत्वादित्यथः। परप्राश्यथं Bat देय इत्यत खाइ ॥ तस्मात परुषात्न परं fafafefa | AIS सव्वं CaS: | खवमात्मनाईनन्यश षत्वाद्‌ बाध्यत्वाद्‌ पृनव्वत्वादर्‌न्तत्रुस्फटमा- नाच वेद्‌ान्तकवेदयत्वमक्तं॥ तच अतिमाद्॥ तन्वति ॥ तं सकारग- सूचस्याधिषछानः Tad परां हेश कल्पत्वात्वां एच्छामोत्ययः। खत इति। SAIS: BA च वेद्‌एन्तानामात्सदरस्तपरत्वनिखयादित्यथः॥ पन्वा क्रमनवद्ति॥ वदपीति। वदस्य acum श्रङ्िते तस्या्वत्तापर- सिद भाष्यं। दद्या wife | तच फलवद्‌थावबाघधनमिति वक्तये घम्म वि- चारपकमात्‌ कम्भावनोधनमिव्य्॒तं नेतावता वेदान्तानां ब्रद्मपरत्वनि-

* waifa qo पस्तके नालति |

८० रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९।|

त्वादिधिप्रतिषेघगास्ताभिप्रायं sea) अपि च “arate कियाथलाद्‌ानथेक्यमतदथानाम्‌"' दत्येतदेकान्तेनाग्रपगच्छतां भूतापदेशानयक्यप्रसङ्गः प्रटत्तिनि ठत्तिषिधितच्छेष*खतिर कोल भूतश्चेदस्टरपदिशति waded कूटखथनित्यलं भूतं नोापदिश-

रासः। चत रवान्‌ पलब्येऽथ ^तव्ममाणमिति'' सूच्कारो wae फल- वदक्ञातत्वेनेव वेदांतां दष्यति।".तचावशिद्टब्रद्धणः"'इति ढद्वाव्ये- fara इत्याद | asta | निेधटणस्रस्यापि निखततिकायंपरत्व- मस्ति, तत्‌ दूच्भाव्यवाक्यजातं कम्मेकाणडस्य काय्यपरत्वाभिप्रायमि- व्यथः । वस्तृतस्त॒ लिङं कम्मैका णस्य aaa, fasds लाके पवत्तं- कच्तानगेाचरत्वेन far यागादिक्रियागतमिदटसा्नत्वमेव न किया- ताऽतिरि क्तं काय्यं तस्य कूम्मलामवद्‌प्रसिद्धत्वादिति तस्यापि परा- भिमतकाय्येविलच्णे सिदे प्रामाण्यं किमत ज्ञानकाण्डस्येति मन्तव्यं | किच्च । वेदान्ताः सिड्धवस्तपराः फलवद्भ्‌तप्रब्दत्वाद्ध्यादिश्रब्द वदि- are | सपि चेति ॥ किमक्तियाथकश्राव्यानामानयंक्यवमभिघेयभाव यलाभावेा वा? खाद्य खाह॥ यान्नायस्यति॥ इति न्यायेन Tae- भिधेयरादित्यं नियमेनाङ्कोकुव्वेतां “सामेन asa” “दभ्रा seria” स्त्यादिवाक्षु दधिसोमादिश््दानामर्थगरून्यत्वं स्यादित्यथः। aa केनाक्तमभिधेयराह्ित्यमिव्याणश्च्घाद॥ प्रटत्तीति | काय्थातिरेकेण भ- ayaa काय्यरटेषत्वेन दध्यादिश्व्दो wd वक्ति चेत, तहिं सत्यादि. Ne: कूटस्य न वक्तौव्यच् at ea: fa करुटस्थस्याक्रियात्वादुताक्रिया- TAMA UA? नन दध्यादेः काच्ान्वयित्वेन का्थ॑त्वादुपदेप्रः, न वूटस्थस्याका्यत्वादित्याद्यमाश्द्धा निरस्यति॥ न दीति care: aad काय्य भेदे एेघत्वहानिः। अता waw aaifeaw ब्दा यत्वं लब्धमिति भावः तीयं ward i अक्रियात्वेऽपीति ॥ किया्ंः AURAL: कूटस्थस्य त्वकाग्यष्घत्वान्नापदेश इति भावः। तस्य HULA शव्दा्त्वाय फलाय वा? नाद्य Fare; मेव दोष xfay द्ध्यादोः nara सत्यपि neq वस्तमाचनेवोापददिष्ट न HIT

का न न> —

x fi KN A ठि a तच्छषव्यतिरेक्णतिमु०° पुस्तके नास्ति|

~

[अ ०१।पा०२।| प्राङ्करतव्रद्यरूचभाष्ये | <t

तीति at eg: 1 a fe भूतमुपदिग्यमानं क्रिया भवति। चरक्रियालेऽपि yaa क्रियामाधनवात्‌ क्रियां एव भृतापदेश द्नि चेत्‌, नेष दषः क्रियार्थत्वेऽपि क्रियानिवर््तनशक्तिमदस्व्र- पदिष्टमेव । क्रियाथंलन्त प्रयोजनं तस्य । न चैतावता वरन पदिष्टं भवति। चदि नामेावदिष्टं fa aa तेन स्यादिति।उच्यते, अनवगतात्मवस्तुपदेशश तथेव भवितुमरंति; तद्‌वगत्या मि- य्याज्ञानस्य संसारदरेतानिंटत्तिः प्रयोजनं क्रियत इत्यविगशि्टम- yaw क्रियासाघनवस्ठपदेश्ेन। अपिच ब्राह्यणा न ea” ofa चेवमाद्यानिदत्तिर्पदिश्यते। न च at feat नापि क्रिया-

wey: | अज्वितायंमाचे शब्दानां शक्तिग्रहणादित्य्थः। दितीयम- stazifa | कियाथत्वन्त्विति | तस्छ श्ततिणशेषस्य दध्यादेः fear naa फलमृदि याङ्गीक्रियत इत्यथः, न तु ब्रह्मण इति तुष्न्द्ाथः। नन्‌ भरतस्य काय्येेषत्वाङ्ीकारो Bawa कथं शएब्दार्थतेति तचाह॥ न चेति॥ Wary शेषत्वाङ्गाकारमाचेण प्रब्दा्यत्वभङ्धा arma: | awa wad इति पत्तं wea) यदीति॥ यद्यपि दध्यादि खता निष्फ्लमपि क्रियाद्वारा सफलत्वादूपदिष्टं तथापि कूट ग्यव्रद्य- वादिनः कियाद्वाराभावात्‌ तेन cera किंफलं स्यादित्यथः। wae ama taaa दारमितिन नियमः, रञ्चन्ञानमातेण साफल्यद्ण्र नादित्याद्॥ उचत इति॥ तयेव दध्यादिवद्‌ aay: | cae: करिया. दारा साफल्यं, ब्रह्मणस्त खत इति fad सत्यपि वेदान्तानां सफल- भूतायेकत्वमाचरेण दध्याद्युपदेपरसान्यमित्यनवद्यं। edt वेदान्तानां निषेध वाक्ववत्‌ सिडार्यपरत्वमित्यादह॥ अपि चेति ॥ नजः प्रकछव्य्येन सम्बन्धात्‌ इननाभावेा नजयः रष्टसाधनत्वं व्यादिप्रन्याथेः, इष्ट खाच नरकदुःखाभावः, तत्परिपालकोा इननाभाव इति निघेधवा- AY, CAAA दुःखाभावदेतुर्व्ुक्तावयाहननम्य दुःखसाधन- त्वधिवा पुरुषो निवत्तते, नाच fata: कञिदस्ति, तम्य frat तत्छा- M

<2 रन्नप्रभाभासिते। [अ०९।पा ०९।|

माघनं। अक्रियायानासपदशाऽनयकश्चेत्‌ COMBO न BAI” दत्यादिनिद्त्युपदेशानामानचक्यं wei, तच्वान्ष्टिं। a चसख- भावप्राप्तदन्यथानुरागेण नजः शक्यमप्राप्तक्रियार्थलवं कल्पयितुं ~ ~ ९ nN = ~ इननक्रियानिदत्य दा मोन्यव्यतिरकण | AAAI खभावा यत्‌

धनदय्यादिविषयत्वात्‌ | न च इननाभावरू्णा नज्‌वाच्या fasta: क्रिया। अभावत्वाच्नापि क्रियासाधनं | अभावस्य भावायंडहेतुत्वा- द्धावायौसच्चाचे्ययः। wat निषेधश्णास्तस्य fagra प्रामाखमिति भावः| विपक्ते दण्डम ॥ अक्रियेति॥ नन्‌ खभावते रागतः प्राप्तेन इन्यंनानुरामेण नज्‌सम्बन्धेन Saal इननविरोाधिनी सङ्कल्यक्रिया बोध्यते, सा च नजर्थरू्पा तचाप्राप्तत्वादिधीयते “खननं Hee” efa| तया च काय्यायमिदं वाक्मिग्याशङ्का निघेधति॥ न चेति॥ Seda पुरुषस्य खरूपं, तच इनन क्रियानिटचछ पलच्तितं fast. za wana इति यावत्‌ तद्यातिरेकेण नजः क्रियात्वं कलर्प- faq न च शक्यमिति याजना, aera नजजथत्वसम्भवे तददिरोधिकियालच्तणाया अन्याय्यत्वात्‌ निघेधवाक्यस्यापि wena विधिरिषेधभेदविक्षवापत्तेश्वेति भावः] ननु तद्‌भाववत्तदन्यतदिरू- योरपि नजः शक्तिः किंन स्यात्‌, ““अव्राद्यणः gua” इति प्रयोग- दश्रनादिति चेत्‌। न। अनेकाथैत्वस्यान्याश्यत्वादित्याह | नजश्चेति ॥ गवादिशब्दानान्तु अगत्या नानायेत्वं, खगेघुवाग्वच्ादीनं शव्व- पसुसम्बन्धाभावेन लच्तणानवताखात्‌ | अन्यविरुडये स्त॒ wad युक्त प्रक्यसम्बन्धात्‌ | ब्राद्यणादन्यस्मिन्‌ च्चियादो wafaws वा पापे ब्राह्यणा दय भावस्य AULA सम्बन्धात्‌, VAI च आख्यातयोगात्‌ नज प्रसज्यप्रतिषेध खव न पय्युदासलच्तक इति मन्तयं। यद्वा नजः प्ररुत्या न सम्बन्धः |. VHA: प्र्ययाथापसच्जंनत्वात्‌ प्रधानसम्बन्धाचाप्रधानानां किन्तु vaaufaga प्र्ययायनेदसादचनत्वेन VAAL AS | FSA खा. पेच्तया बलवदनिद्ाननुवन्धि यत्तदेव न तात्कवालिकसुखमाचं विषयसं- Faas भोगम्यापि इद्धत्वापत्तेः, तथा च “न BAM” ननं बलव. दनिष्छासाधनत्वं सति ङदसाधनं नभवतीत्य्ः। खच “हन्तः इति

[अ ०१।पा ०१ | शाङ्ग रत्रद्मरू भाष्ये | भ्‌

खमम्बन्धिनो ऽभावं वेधयति, च्रभावनदध चचोदामीन्यकार ण माच दग्धेन्धनाभनिवत्‌ स्वयमेवेापग्राम्यति, तस्मात्‌ प्रमक्तक्रिया- निटत्तदामोन्यनेव“त्राद्यणे न eae.” त्यादिषु faire मन्यामदे अन्यच प्रजापतितब्रतादिभ्य, तस्मात्‌ परुषाधीनुपयेा-

~

हनने विशििेदसाधनत्वं भ्रान्तिपाप्तमनृद्य नेत्यभावनेाघधने बलवद्‌ - निदटसाधनं इननमितिबृह्धभवति, wad तात्कालिकेदटसाधनत्वरूप- विष्ेष्यसत््वेन विश्ष्िभावबृदधेविष्रोघणाभावपय्यवसानात्‌ | fataa बलवद्‌निधासाघधनत्वमिति तदभावा बलवदनिष्टसाधनत्वं aang डति पय्॑वसन्नं तदद्धियेदासीन्यपरिपालिकेव्या इ | अभा षेति ॥ चोऽप्यर्थं पत्तान्तयरद्यातो प्ररुत्ययाभावबद्धिवत्‌ प्रत्यया्ययाभावबद्िसपाोत्यथं बद्धः च्तणिकत्वात्तदभावे सत्यादासोन्यात्‌ प्रयुतिरू्पा हननादोा naff: स्यात्‌ इति तचाद्॥ सा चति ॥ यथयाभनिरिन्धनं दग्ध्वा श्राम्यति रवं सा नजयाभाव्बद्धिः हननादाविद्टसाधनत्दभ्नान्तिमृलं रागन्धनं द्‌ग्ध्वेव शाम्यतीत्यत्तरायंः,रागनाश्े छते पच्यतिरिति ara: | BST रागतः प्राप्तासाकरियारागनाष्े खयमेव एएम्यतीव्यथः। परपत्ते तु हननविरोधिकरिया कायब्युक्तेऽपि इ न नस्येटसाधनत्वभ्नान्यनि रा सात्‌ पच्यतिदुव्वौ रा | THAT Ta नजयङव्युपसंहरति॥ तस्मादिति। भावाथाभावेन तदिषयकछत्यभावात्‌ काग्याभावस्तच्छाव्दार्थः| यदे- aaua निदच्यपलचत्तितमादासीन्धं यस्माददिश्ष्दिभावापन्नमेवति व्याख्येयं खतः सिद्धम्याद्‌ासीन्यस्य नजयसाध्यत्वापादानाचं निडनच्यप- लच्ितत्वमिति ध्येयं) aw वटोत्रतमिव्यनषयक्रियावाचित्रतश्रब्दन य्येमपकम्य ““नेच्तेताद्यन्तमादित्य'' डति प्रजापतित्रतमक्तं; खत उप क्रमबलात्तच नज इच्तणविराधिसङ्कल्पक्रियालच्तणाङ्गोकछता रवमग.- ससुरा BUA इत्यादा नाम धात्वययुक्तस्य नजः प्रतिषेधवाचित्वाया- गात्‌ अनन्यवरुदधलच्तकत्वं | रतेभ्यः प्रजापतित्रतादिभ्योऽन्यत्राभावमेव any मन्यामहे caw | दुःखाभावफलके any fas निषेधश्ा- स्रमानत्ववदेद्‌ान्तानां ब्रह्मणि मानत्वमिति भावः; asfmardrar. मानयंच्चमिति aa किंविषयभमिति तचादइ॥ तस्मादिति॥ Fer M 2

८8 रन्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा०९।।

गपाख्यानादिग्डता्थवाद्‌ विषयमानयक्याभिधानं Zee | च- qua कन्तव्यविध्यनुप्रवेशमन्तरेण वमस्तुमाचसृच्यमानमनथकं स्यात्‌ anata वसुमतोत्यादिवदिति तत्‌ परितं, रज्जु रियं नायं सपं दृति वस्तुमाचकयगेऽपि प्रयोजनस्य दृष्टवात्‌। नन श्रुतव्रह्मणेऽपि यथाप मंसारित्वद्‌नात्‌ न Cae रूपकथनवद थवत्वसित्यक्तं | श्रचाच्यते । नावगतब्रह्मत्म- भावस्य यथापव्वं सुसारिलं शक्यं दशयतु ब्रह्मात्मभाववि- trata | न fe, शरौराद्यात्माभिमानिनेा द्‌ःखभयादिमच्ं gufafa, तस्येव वेद्‌ प्रमाणएजनितब्रह्मात्मावगमे तदभिमान- निदत्त तदेव मिथ्याज्ञाननिमित्तं दुःखभयादि मन्व भवतोति शक्यं कल्पयितुं । न दहि, धनिना गरदस्यस्य धनाभिमानिनेा धनापद्ारनिभिन्तं दुःखं दृष्टमिति, तस्येव प्रव्रजितस्य घनाभि- मानरदितरा तदेव धनापद्ारनिमित्तं दुःखं भवति। न च कुण्डलिनः कुण्डलित्राभिमाननिमित्तं सुखं दृष्टमिति तस्यैव कुःण्डलविमुक्रस्य कुण्डलिवाभिमानरडितस्य तदेव कुण्डलित- निमित्तं सुखं भवति ) तदुक्तं Baraat वाव सन्तं a fF याग्रिये waa” cia शरीर पतिते ्रशएरौरतवं स्यात्‌ न जोवत न्तानां Srey फलवत्वाद्य्थकथयाविषयं तदित्यर्थः। wena खवगच्ञानमाचात्‌ संसारानिदत्तावपि साच्तात्काराज्जीवतणव ata-

दुरपड्वं सति दद्ान्तमादह॥ अचाचखत इत्यादिना ॥ aarefafa सात्तात्कारे विराधादिच्थंः। तत््वविदो जीवन्मुकी मानमाइ +

* व्द्प्रमाण्जनितेतिन्सन्यपु° पाठः|

[अ ०१।पा०१। | प्राङ्क ब्रद्य ख चभष्ये । cH

दति चेत्‌, न, सग्ररौरत्वस्य मिय्याज्ञाननिमित्तलात्‌। न WTA: शरीरात्माभिमानलच्णं मिथ्याज्ञानं मुक्ता BAA: मशरौरल्व शव्यं कल्पयितु । नित्यमशरीरत्वं ्रकम्मनिमित्तत्वादित्यवेाचाम, तत्छ तधम धम्मनिमित्तं सशरोरत्व मिति चेत्‌, न, शरीौरसम्बन्ध- स्यासिद्धताद्धम्भाधर्मयारात्मकतलास्द्धिः । भरीरमम्बन्धस्य घम्भाघर््भयो स्तत्छततस्य चेतरोतराश्रयलप्रमङ्गादन्धपरम्परेवेषा श्रनादि त्वकन्यना क्रियासमवायाभावाचात्मनः कटंतलान्‌ पपत्तेः सन्निधानमात्रेण राजप्रटतोनां दृष्टं कटमिति चेन्न । घन-

_

तदुक्तं yafay जोवतेऽश्रीस्त्वं विरुद्धमिति ard शरीर डति॥ खात्मनो देदसम्बन्धस्य भ्रान्तिप्रयुक्तत्वादतत्वधिया तच्नाशरूप- मण्रीरत्वं staat qafaare | नेत्यादिना॥ अखसङ्गात्मरूपन्त्वश- सरत्वं तत्वधिया staat व्यज्यत care) नित्यमिति | देदात्मनेो सम्बन्धः सत्य इति wed | aaa | तच्नाएणथं काय।पेत्तेति भावः। वप्रात्मनः Way जाते धम्माघम्मात्पात्तिः, तस्यां स्यां सम्बन्ध जन्मव्यन्यान्याखयाद्‌कस्यालसिद्धया दितीवमस्यासिह्िः स्यादिति परिद- रति॥ नेत्यादिना॥ नन्वेतददजन्यधम्माधम्मकम्मेण रतदेदहसम्बन्ध

तुत्वे स्यादन्यान्याश्चयः, पन्वद्‌हकम्म्ण रुतद्‌दसम्बन्धात्पत्तिः, पृव्व- दख तत्पव्वद्‌ इकम्मण रतद्‌इहसम्बन्धात्पत्तिः,पव्वद्‌ इख पव्वेद्‌इकल्लत- कम्मण डति वीजाङ्कस्वद्ना{द्चान्नायं दाष इत्यत wre | खन्धेति॥ अप्रामाणिकीत्ययः। न डि वीजादङ्करः ततो वौजान्तरच्चयथा yaaa Za तद्वदात्मना CWA: पव्वेकम्मतः vad, नाप्यस्ति क- facina: पद्यतासङ्ा wate: afa: सव्वकषटत्वं वारयतीति भावः, aa यक्तिमादइ॥ क्रियेति॥ करटस्यस्य कत्ययोागान्न acafaay: | wat निस्कियस्यापि कारकसत्रिधिना aeafafa ust FoI म्येन facata afa राजादीनां खक्तीतभ्यत्यकाय्य कटटत्वं यक्त नात्मन इत्यथः। देदकम्मणारविद्याश्चूमा वीजाडरवदावत्तमानयोा-

८६ रलप्रभाभासिते। [ ख ०१।पा०१। |

दानाद्युपाज्जिंतग्डत्यमम्बस्पिलान्तेषां RAI वात्मनो घनदानारि वच्छरौीरारिभिः खस्वमिसम्बन्धनिमिन्तं किञि- च्छक कन्त्पयतुं। मि्ाभिमानस्तु प्रत्यक्तः ASG: | एतेन यजमानतमात््मनोा व्याख्यातं | Bars:, ददार व्यतिरिक्रस्या- ` ^ ० ऊ न न~ त्मन अत्मोये देद्ादावभिमाना गोणा न मिथ्येति। न) प्रसि- द्धवस्व॒भेद्‌स्य गाएल्म्‌स्यवप्रसिद्धेः। यस्य दि प्रसिद्धा agar यथा कंशरादिमानारुतिषिशेषाऽन्वयव्यतिरेकाभ्यां मिदभब्द- ~ EES ESS ec प्रत्ययभाद्ुख्याऽन्यः Wagaya: पुरुषः प्रायिकः क्रय्य- रय्यादिभिः सिंदगणेः सम्पन्नः सिद्धः, तस्व पुरुषे सिं हशब्द प्र- @at गरौ भवतः नाप्रसिद्धवस्तुमेदस्य तस्य तन्यतान्यशब्दप्र- = => TN FA ~ त्यया urfafafaniaa भवतः, न गाणा) यथया मन्दान्धकारे “QUT TH गद्य माएविभरषे पुरूषशव्द प्रत्ययै! स्याणए विषये | यथया वा, प्ररुक्तिकायामकस्मात्‌ “रजतमिदं इति निखितण-

Uma सम्बन्धा भ्वारन्तिह्ित wears मि्ेति॥ नन “asia” इति विध्यनुपपत्यात्मनः कटत्वमेष्टव्यमिति तचा ॥खुतेनेति ॥ म्बान्तिक्कतेन टे दादिसम्बन्धेन यागादिक्ध॑त्वमाब्रद्यबाधाद्याख्यातमित्यथः॥ खचाडः। पाभाकरा इत्ययंः। भ्नान्यभावादेदसम्बन्धादिक सव्यसिति भावः भद्‌- ज्ानाभावाच्र गेण sare Fafa प्रसिडा ज्ञाता वस्तनोभरोा येन तस्य गोाणम्‌ ख्यच्ानाश्रयत्वप्रसिद्धरित्यथयः। यस्य तस्य युस गाणा भवतः इत्यन्वयः | श््यादिगणविषघयादिव्ययंः॥ तस्य त्विति॥ we- aaa युस इत्यथः एब्ट्‌ प्र्यवाविति | शब्दः शएन्द्बेधच्चेव्य् संप्रयमलेा तावद्‌ादइरति॥ यथया मन्देति ॥ यदा संप्रयमलयान गा- णत्वं तदा भ्बान्तिमलयाः किं वाच्यमित्याह ॥ यथा afa ॥ अकस्मा- fafa ) अतकितादृद्ादिना संसकारोद्धाषे सतोव्यथंः। निरूुपचास्ण quad विनेत्ययः। देदाद्व्यतरिक्तात्मास्तित्ववा{दिनानमिति, ददहा-

[ख ०२।पा०९।] परा ङ्र ब्रद्यरचभाष्ये | _

ब्द्‌ प्रत्यया azz ufeariasefata निरूपचारेण श्व्दप्रत्यया- वात्मानात्म^विवेकनात्पद्यमानो कथं गोणा शक्यो वदितुं t श्रात्मानात्मविवकिनामपि पण्डितानामजाविपालानामिवावि- विक्री श्ब्दप्रत्ययैी भवतः) aware डहादियतिरिक्रात्मास्तिव- वादिनां देदाद्‌ावद्प्रत्यया मिथ्यैव न गणः, तस्मान्मि्याप्र- त्ययनिमिन्तलात्‌ सशरोरत्स्य fag जोवताऽपि विदुपाऽण्रौ- Ta तथा च ब्रह्मविद्धिषया भ्रतिस्तद्यथा““त्रहिनिल्वंपनो वल्मीकं ग्रतप्रत्यस्ता श्योतेवमेवेदं WIT शते अथयायमशरोरोाःऽम्दतः प्रा awa तेज एव” इति । “मचक्षर चन्तरिव मकशऽकषं दुव सवागवागिव समना अमना दृव सप्राणाप्राण ga” sfa FI खूतिरपि च^.स्तप्रज्ञस्य काभाषादूत्याद्या सितप्रज्ञलत्षण- न्याचक्ताणा विदुषः सव्वेप्रटत्यसम्बन्धं दर्शवति । तस्मान्नावगत- ब्रह्मात्मभावस्य gargs संसारिलं । चस्य तु चथापूल्वं संसा-

त्मवादिनान्त नेत्यसिमान इति Ara: | जीवन्मुक्ता परमाशमाइ॥ तया चेति ॥ तच जीवन्मक्तस्य ee यथा cern: | चअहिनिल्वपनो सप त्वक वल्मीकादोा प्रत्यस्ता fafant म्टतसपण त्यक्ताभिमाना ana रखवमेवेदः विदुषा त्यक्ताभिमानं शरोर fagfa| अय तथा त्वचा निमक्तसपवदवावं दइस्थाऽएरीरः, विदुषे द्‌दसपस्यत्वचौवाभिमा- नाभावाद्‌ णर)रत्वादम्दतः प्राणितीति प्राणा staata aaa कि तद्र द्य तेजः खयं ज्यातिरानन्द्‌ णख्वेत्ययः, वस्तता<चच्तुर्यि बाधितचन्तु- राद्यनुख्त्या सचच्तरिवेत्यादि याज्यं | डत्यनवद्यमिति॥ त्रद्यात्मज्ञाना- न्मक्तिलाभात्‌ सिद्धं वेदान्तानां प्रामाण्ये हि त प्रास नाच्छास्त्रत्वद्च faat-

* विवेकिनः ala ae To पाठः|

<< रननप्रभाभासिते। [अ०९।पा०९। |

fla नामावव्रगतन्रह्मात्मभाव दत्यनवद्यं। यन्तु VARA वणात्‌ पराचोनयामनननिदिधष्यासखनयोाद्‌शंनाद्धिधिगेषत्वं ब्रह्मणि न खरूपपव्यवसायित्मिति, न, अवगत्ययलात्‌ मनननिदिष्यासन- याः । यदि wand ब्रह्मान्यच विनियुज्येत भवेत्‌ तदा विधि- शेषत्वं । न तु तदस्ति, मनननिदिभ्यासनयोरपि खवणएवद्‌ वग- त्ययेलात्‌। aaa प्रतिपत्तिविधिविषयतया शास्तप्रमाणएकलं ब्रह्मणः सम्भवतीत्यतः खतन्ततमेव Ay णएास्तप्रमाणएकं वेद्‌ान्त-

षतया स्ितमित्ययः। ब्रद्यच्वानमदिश्य वणवन्मनननिदिष्यासनयेो- र्प्यवान्तर वाकभेरन विध्यङ्गोकारान्र aaa विधिशेषत्वमुदिश्य wr नलभ्यतया प्राधान्यादित्याद्॥ नति॥ अवणं ज्ञानकरणवेद्‌ान्तगोाच- रत्वात्‌ प्रधानं मनननिदिध्यासनयोः प्रमेयगेाचर्त्वात्तदङ्गत्वं नियमा- ZEN ज्ञान उपयोगः सव्बापेत्तान्यायादिति मन्तव्यं । afe ज्ञाने विधिः किमिति व्यक्तस्तचाद॥ यदि Wifey यदि are विधिसङ्गी- कत्य वेदान्तेरवगतं ब्रद्यविधेयसब्यादि वाव्येलव्धज्नाने araratacfa- रूपपललाभे सतीत्ययंः ज्ञाने कम्मं कारकत्वेन विनियुज्येत तदा fafunad स्यात्‌| न त्ववगतस्य विनजियुक्तत्वम्ति, प्राप्तावगत्या फल- लाभे विध्ययोागादिव्यथः॥ तस्मादिष्यसम्भवात्‌ । अतः ष्ेषत्वासम्भ- aay ast योजयति॥ खतन्लमिति॥ रखवच्च adifa चोावधारशे उक्तरीत्या TAM खातन्य स्येव भगवता व्यासस्य vaanraafa- युक्ता, धम्मेविलच्तणप्रलेयलाभात्‌ वेदान्तानां काय्येपरत्वे तु परमेयाभे- दाचन UHRA: | AT मानसधम्मविचाराथे एयगारम्भ KATE Zl आरभ्यमाणद्चेति॥ अय वाद्यसाघनधरम्मविचारानन्तरं War वाद्यधम्मस्य खुडिदारा मानसापासना घम्मेदेतुत्वात्‌ परिश््ि मा- नसधम्मा fase रति aa स्यादित्यच टद्न्तमाइ॥ अथेति | टतीयाध्याये श्वव्यादििः शरेषप्रोधित्वनिणयानन्तरं tirana] प्रयोगसम्भवात्‌ कः HIRE: Hr at yuan रति जिज्ञास्यत इत्यः रवमारभ्येत नव्यारव्ं तसाद्वान्तरधम्माधंमारम्म स््ययुक्तमिति

[च्च *१।पा०९। | पङ्रः त्र्य रूभाय्ये | क

वाक्यसममन्वयादिति fag, एवच्च सत्ययाता ब्रह्मजिज्ञासेति arava उपपद्यते। प्रतिपत्तिविधिपरत्वे fe ्रथाता wa- जिज्ञासेत्येवारव्धलान एथक्शास्तमारम्येत, श्रारभ्यमानं चैवं चरभ्येत wera: परिशिष्टधमरजिज्ञामेत्ययातः क्रलथैपृरुषाथं- ये जिंज्ञामेतिवत्‌ ब्रद्यात्यैक्यावगतिस्तप्रतिज्ञातेति, तदर्थी युक्तः शास्त्रारम्भाऽयातेा ब्रह्मजिज्ञासेति तस्माद दं ब्रह्माख्मीत्येतद- वसाना एव सव्व विधयः सर्व्वाणि चेतराछि प्रमाणानि न द्यदेयानपादेयादेतात्मावगते निविषचाण्छप्रमादकाणि प्रमा- षणानि भवितुमदन्तीति | afa चाडः॥

“गणमित्यात्मनो saa पचदेदादिवाधनात्‌,

सत्‌ ब्रह्मा त्मारदभिव्येवबोघे कार्ये कथं भवेत्‌ ॥

अन्वेष्टव्यात्मविज्ञानात्‌ प्राक प्रमादठल्मात्मनः।

afag: स्यात्‌ प्रमातेव पाश्मदोषादिवच्जितः।

देदात्मप्रत्ययोा Aad प्रमाणत्वेन कल्पितः |

लेाकिकं तददेवेदं प्रमाणं लात्मनिख्यात्‌” दति॥

चत्‌;खुची Aarar i*

भावः। खमते खचानगण्यमस्तीत्याद | sata | जेमिनिना wa 4 विचारितमिति तल्नन्ञास्यत्वदधचणं यु क्तमित्थः। वेदाथश्वेददेतं तरिं देतसापेच्तविध्यादोनां का गतिरित्याश््ड्, Waa प्रागेव तेषा प्रामाण्यं न watfeare | तस्मादिति। ज्ञानस्य पमेयप्रमाटबाधक्‌- त्वादिव्यथेः। ब्रह्म न का्यंशेषः तद्भे'धात्‌ प्रागेव सव्बेव्यवदार इत्यच बरह्मविदां गाथामुदाहरति ॥ अपि चेति | सदबाधितं wa पुखंमा-

rr ~ -=---- ` -- = - ` - ~~

* ८ ऋड्कपुस्तके चतुःरूचीसमाप्तेति पाठा नालति । N

éte रलप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०९। |

एवं तावद द्‌ान्तवाक्यानां ब्रह्मात्मावगतिप्रयोजनानां ब्रह्मात्मनि" तात्पथ॑ण समन्वितानामन्तरेणापि काव्यानुप्रवेभं ब्रह्मणि पय्यं- qaqa | ब्रह्म च wat सव्वेशक्ति जगदुत्यत्तिस्यितिनाश- कारणएमित्युक्तं | साद्धादयस्तु परिनिष्ठितं ay प्रमाणान्तर-

त्मा विघयानादत्तद्‌ति सव्वसाच्यदमिल्येवम्बोघं जाते सति water: सत्ताबाघनात्‌ मायामाचत्वनिञ्यात्‌ पुचदारादिभिर हमिति खीय- दुःखघुखभाक्रगुणयेगादरौणात्माभिमानस्य “नसेऽद्ं कत्तामूएः" इति मि्यात्माभिमानस्य च सर्व्वव्यवद्धारदेतारसत्वे ai विधिनिषेधादि. व्यवद्धारः कथं भवेत, देत्वभावात्‌ न कथचिद्धवेदित्ययंः। नन्वद्धं aaa बोधो बाधितः, अडमयंस्य प्रमातुः ब्रद्मत्वायोागादित्याशक्यु, प्रमाटत्वस्याज्ञानवि्लसितान्तःकरगताद्‌न्म्यक््तत्वान्च बाध इत्याह ॥ अन्वेष्टव्यः इति i “a चखात्मापदहतपाप्रा विरजा विग्द्युविशोकः at ऽन्वेदव्यः"' इति ya: ज्ातव्यपरमात्मविच्ञानात्‌ प्रागेवाज्ञानाचिडा- तारात्मनः प्रमात्वं, परमातेव Wid: सन्‌ पाद्मरागद्ेषमरणविव्नितः परमात्मा स्यादित्यथः। प्रमात्वस्य कल्पितत्वे तदाितानां gaara प्रामाणं कथमित्यत are eefay यथा दृहात्मप्रत्ययः कल्पिता भ्बमेऽपि वयवद्धाराङ््तया मानत्वेनेष्यते वेदिकेः,तदल्लोकिकमध्यच्यादि- क मात्मवोधावधिव्यवद्ास्काले बाधाभावात्‌ वबावदारिकं पामाण्यमि- wat, वेदान्तानान्त्‌ कालचयानाध्यवबोाधितत्वात्‌ तत्वावेदकं पामाख- fafa q wera अात्मनिदखयात्‌ | ात्मनिखखयादिव्याङ्मयीद्‌ायां। प्रमाटत्वस्य कल्पितत्वेऽपि विषयाबाधात्‌ प्रामाखमिति ara: | “^सरामनान्रि परे ufa कत्लास्नायसमन्वयः। Hwa साधितः गुदधबद्धये'"॥

रत्तमनृद्यादोपलत्तणमवान्तरसङ्तिमाह॥ सद्धादयच्िति॥ भवतु faz वेदान्तानां समन्वयः, तथापि मानान्तरायोाग्ये ब्रह्मणि ए क्ति- ग्रहायोगात्‌ कूट स्थत्वेन अविक्रारित्वेन कारगत्वायोागाच न समन्वयः, किन्तु समाद्य काये जडप्रकतिकं कायत्वात्‌ घटवत्‌ इत्यनुमानगग्य

न

ब्रद्यात्मनीति पाठे! मृजितप॒स्तके नासि |

[अ ०१।पा ०९ |] शङ्कर व्रद्यरूचभाष्ये। «५

गम्यमेवेति मन्यमानाः प्रधानादौनि कारणान्तराण्रनमिमा- नास्तत्‌परतयेव वेदान्तवाक्यानि योजयन्ति । सव्वैष्वेव तु वेदान्त- वाक्येषु ष्टि विषयेषु अनुमानेनेव काव्येण कारणं fawafa- षितं । प्रधानपुरूषसंयोगा नित्यानमेया दति साद्या मन्यन्ते | काणाद्‌स्तेतेभ्य एव वाक्येभ्य tat निमित्तकारणमनुसिमते, अरणं ममवाचिकारणं। एवं ्रन्येऽपि ताकिका वाक्याभाम- यक्ताभाषावटट्माः ूव्वपक्तवादिन द्‌ दान्तिष्ठन्ते। तच पद्वा- क्यप्रमाणज्ञनाचायैण वेदान्तवाक्यानां ब्रह्यावगतिपरव्वप्रदश- नाय वाक्याभासयुक्ाभासप्रतिपत्तयः wa IAAT निराक्रि- यन्ते। तच साद्या: प्रधानं चिगणमचेतनं जगतः कारणमिति

fart प्रधाने समन्वय इयारत्तिपन्तीत्ययः। सिद्ध मानान्तरगम्यमेवे- amine: ष्क्तिग्रह।यः, अत Ta प्रधानादावनमानेापश्िते ग्क्तिग्रदह- सम्भवात्‌ तत्परतया वाक्यानि योजयन्तीद्यक्तं। किच्च “तेजसा साम्य खुङन सन्मलमन्विच्छ्‌''दत्याद्याः खतयः| aga fasa कारणस्य खता ऽन्वेघगं दशयन्ता मानान्तरसिद्धमेव जगत्कारणं बद्‌न्ती्याद ॥सव्व- fafa | नन्वतीन्ियत्वेन प्रघानादेव्याक्निग्रदहायोागात कथमनुमानं तचरा ॥ प्रधानेति | ware तज्जनडप्रछितिकं यथा घटः, as तचे- तनसंयुक्तं यथा रयादिरिति सामान्यतादृद्टानुमानगम्वाः प्रघानपुरू- घसंयोागा इत्यर्थः| अदधितीयनब्रद्यणः कारगत्वविरोधिमतान्तरमाद॥ काणादास्त्िति। ख्ृद्धिवाक्छेभ्य ख्व परा्यानमानरूपेभ्यो यत्‌ काय्य तत बद्धिमतकद्टकमिति | इर HUIS परमाण यत्‌ AWA तत खन्धनपरिमागद्रवयार्व्धमित्यन्‌मिमत cay: | अन्धेऽपि बाद्धादय "व्यसदा FLAT HATA LALA WIA: | TTY तच्छून्यावसान au atu डति युक्तयावभासः। ad वादिविप्रतिपत्तिमुक्रा afacrar- यात्तरषचसन्दभमवतारयति॥ asta y arfefaate adtay: |) या- करणमीमांसान्यःयनिधित्वात्‌ Ua AIAN यज्जगत्कारणं तद्दे

x 2

£ रनेप्रभाभाषिते। [अ०९।पा०९ [|

मन्यमाना aie: यानि वेदान्तवाक्यानि aang wane AWA जगत्कारणत्वं प्रद्‌ श्यन्ति, ई त्यवा चस्तानि प्रधानकारण- पक्तेऽपि याजयितुं शक्यन्ते । सव्वैशक्रिलं तावत्‌ प्रधानस्यापि ख- विकारविषयमुपपद्यते, एवं सव्वैज्ञवमु पपद्यते । कथं। ad ज्ञानं मन्यमे स सत्वधम्भः “सत्वात्‌ मच््ायते ज्ञानम्‌ इति Wa: तेन च सक्वधम्मण ज्ञानेन काय्थकारणएवन्तः पुरूषाः सव्वंज्ञा योगिनः प्रसिद्धाः, स्वस्य दि निरतिश्योात्कपं मव्व॑ज्ञतं प्रसिद्धं। नच केवलस्याकाय्यकरणस्य परुषस्यापलश्थिमा चस्य सव्वेज्ञलं किञ्चि- waa वाकल्पयितु शक्यं,चिगुणएलात्त प्रधानस्य सव्वेज्ञानकारण- भतं सच्चं प्रधानावस्यायामपि विद्यते, इति प्रधानस्या चेतनस्यैव मतः स्वज्ञतमुपचय्यैते वेदान्तवाक्येषु | BINA यापि सन्वेज्ञं बरह्माभ्यपगच्छता esnips सव्वज्ञवमभ्युपगन्तययं | afe मव्यैविषयं ज्ञानं Qaeda ay वत्तते। तथा दि ज्ञानस्य

तनमचततन वेति इच्तणस्य मख्यत्वगाणत्वाभ्यां Wa पव्वपत्तमाद॥ तच सद्या zfs) अरपिषब्दावेवकाराथा स ट्‌ वेत्यादि स्पडव्रद्य- लिङ्वाक्यानां प्रघानपरत्वनिरासेन ब्रह्यपर्त्वोाक्तेः खग्धादिसङ्गतयः। पव्वपच्तं जीवस्य प्रधानक्योापास्तिः सिद्धान्ते ब्रद्धयक्यज्ञानमिति fade: | च्चतनसत्वस्येव AAAs, न चेत नस्येत्याद॥ तेन च सतत्वघम्मणति॥ न कंवलस्टेति जन्यज्ञानस्य सतत्वधम्मेत्वात्‌ नित्योपलब्येरकाय्यत्वाचिन्मा- चस्य न सव्वैज्ञानकट त्वमित्यथंः। ननु गुणानां साग्ब(वस्थायां सत््वस्योत्क - षोभावात्‌ कथं Bandas | चिगुणत्वादिति॥ चयो गरणा ख्व प्रधानं तस्य साम्यावस्था तद्भेदात्‌ प्रधानमिलचखते॥ तद्‌ वस्थायामयपि

प्रलये सव्वंक्ञानश्क्तिमत्वरूपं सव्व्ञत्वमच्ततमित्यथः। नन मया fa

मिति शक्तिमत्वरूपं गणं सव्वै्ञत्वमङ्गीकाय्यसिति aare ia हीति।

[अ ०१।पा०१। | प्राङ्क ब्रद्य ख चभाय्ये | रः

नित्यत्े ज्ञानक्रियां प्रति खान्य ब्रह्मणा दोयेत। अयानिव्यं तदिति ज्ञानक्रियाया उपरमे उपरमेतापि ब्रह्म । तदा सव्वे- ज्ञानशक्तिमत्वेनेव सर्वज्ञलमापतति। अपि च प्राग॒त्यत्तेः सर्व्व कारकश्रएन्यं ब्रद्योग्यतेत्वया।न च ज्ञानसाधनानां शरोरेद्िया- दौीनामभावे areas: कस्यचिद्‌ पना । अपि चप्रधान- स्यानेकात्मकस्य परिणामसम्भवात्‌ कारएत्वापपत्तिः ग्ठद्‌ादिवत्‌ ना मंदतस्येकात्मकस्य ब्रह्मणः इत्येवं प्राप्ते TS खुचमारभते॥

ई रतेनाशब्टं ॥ ५॥

न साद्खपरिकल्ितमचेतनं प्रधानं जगतः कारणं शक्यं वेदान्तेव्वाश्रयितु | अशब्दं दितत्‌। कथमशब्दं। Tua: ईै्ति- दलश्रवणात्‌ कारणस्य | कथं । एवं दि श्रुयते “aga सेन्वेद- मग्र आसीत्‌" “एकमेवादितोयंः' दत्युपक्रम्य “agua as wi प्रजायेयः' दति “तन्तेजाऽखजतःः दति तत्रेदं शब्दवाच्यं नाम- SIT ad जगत्‌ प्रागत्यत्तेः सदात्मनावधाव्यं तस्यैव wae सच्छब्द वा च्यस्छे्तणपृव्वंकतेजःप्रग्टतेः खलं दशंयति। तथाच अरन्य “Mal वा इदमेक एवाग्र आमीोनान्यत्‌ किञ्चनमिषत्‌

अनित्यज्ञानस्य प्रलये arma शएक्िमत््वं वायं कारकाभावाचेत्यादइ। चपि चेति॥ ब्रह्मणः कारणत्वं स्मतिपादे समयते प्रधानादः कारणत्वं LS = ष्‌ < € = € तकपाद्‌ युरक्तिभिनिरम्यति। खधुनातु yar निरस्यति ॥ इच्ततेना- € ~ इ id weafafa ॥ इच्तगश्चवणात्‌ वद्ष्ब्दावाच्यमश्ब्द प्रधानं। अश्न्द्‌- ~ ५ न त्वान्न कारणमिति खचयजना। तत्‌ awa कारणमच्तत देच्तणमेवाद | afsfay बह्प्रपश्चरू्पेण स्थिव्यथमदइमेयापादानतया

९४ रन्न प्रभाभासिते। [ख ०९।पा०९।]

स tan लाकान्नृष्टजा दूति" “a द्रमाल्ञाकानषरूजतः' दृति ईच्तापव्विकामेव खृष्टिमा चष्टे | कचि षाडग्रकलं पुरुषं We are “a ईत्ताञ्चक्रे स प्राणमषजत इति । दरैक्तेरिति च धात्वथंनिदओेाऽभिप्रेतः यजतेरितिवत्‌ न घातुनिदे शः । तेन “यः aan: सब्वेविद्यस्य ज्ञानमयं तपः तस्मादतद्रद्य नमखरूप- मनच्च जायते दत्येवमादीन्यपि सव्वैन्नेश्धरकारणपराणि वा- क्यानि उदा दनत्तवानि। यन्त॒ उक्तं सत्वधमरण ज्ञानेन सव्वेज्ञं प्रधानं भविव्यतोति, तन्नोपपद्यते । न fe प्रधानावमस्थायां गृणसाम्यात्‌ स्वधन ज्ञानं सम्भवति | AAA Raq aN MAT aay भविष्यतोति। तदपि नोपपद्यते यदि गृणसास्ये सति सत्वव्यपाश्रयां ज्ञानगक्तिमाभित्य wa प्रधानमुच्येत कामं

काय्यामेदाच्ननिव्यामीव्ादइ॥ पेति॥ रवं तत्‌ सदीच्तित्वाखाकाष्ं वा- युच्च ष्टा तेजः eeafears ॥ तदिति ॥ भिषचलत्‌ सतत्वाक्रान्त- मिति यावत्‌ “सजीवाभिन्नः परमात्मा? “प्राणमदटजत प्राणाच्छडां खं वायुज्यानिरापः एथिवीन्दरियं मनाऽन्नमच्नादीयं तपे मन्त्राः कम्भं लोकाः लोकेषु नाम च'› KUM षोडष्कलाः,ननु रकष्ितिधि urgent रति काव्यायनस्मरणादत्ततेरिति पदेन तिबन्तेन धातुरुचखयते। तेन way Lau कथं व्याख्यायत इत्याशङ्य लच्तणयेत्याद॥ रत्ततेरिति Bla | सतिकरत्तव्यताविधेयजतेः पृव्येत्वमिति जेमिनिद्धते यथा यजतिष- टेन लच्तगया Waal याग Sad तद्दिदहापीव्यधंः साय्यीदिविल्ल- तियागस्याङ्गानामविधानात्‌ पृव्ववत््वं दश्णादिप्छतिस्थाङ्गवतत्वमिति खचाथः। घात्व्निदप्रोन लाभमादइ॥ तेनेति | सामान्यतः east विेषतः wafafefa भेदः छरानमीक्तगमेव तपः तपरखिनः फल- माद ॥ तस्माद्ति॥ cama खचाख्यं aa) केवलसत्वटसेडौान- त्वमङ्ग प्रधानस्य waad निरस्तं। सम्मति न केवलजडट्ति-

[ ख ०१।पा ०९।| WIFCAABAR | ९५

रजस्तमाव्यपाश्रयामपि ज्ञानप्रतिबन्धकशक्तिमाभरित्य किञ्चि- ज्त्‌त्वम्‌च्यते। अपि च नासाक्तिका सच्चदट्रत्तिजानाति नाभि- Wad) न Wate प्रधानस्य साक्िवमस्ति। तस्मादनपपन्नं प्रधानस्य सव्व॑ज्ञलं | यागिनान्त॒ चेतनत्वात्‌ सव्व त्कष॑निमिन्तं स- व्वज्ञलमृपपन्नमित्यनुद्‌ादरणं। अथय पुनः सार्िनिमित्तमीक्तिदटलं प्रधानस्य aed यथाद्निनिमित्तमयःपिण्डादरदग्धलं | तथा सति यन्निमित्तमीततिटलं प्रधानस्य तदेव सर्वज्ञं म्यं ब्रह्म जगतः कारणमिति युक्तं । यत्‌ पुनरुक्त ब्रह्मणाऽपि न मुख्यं सव्व ज्ञतम॒पपद्यते, नित्यज्ञानक्रियले ज्ञानक्रियां प्रति खातच्ा सम्भवादित्यत्राच्यते। ददं तावद्धवान प्रष्टव्यः कथं नित्यज्ञान- क्रियते सव्वज्ञलदहानिरिति; यस्य fe सव्वविषयावभासनत्तमं ज्ञानं नित्यमस्ति at aan दति विप्रतिषिद्धं; अनित्यते fe ज्ञानस्व कदाचित्‌ जानाति कद्‌7चिन्न जानाति, दत्यसर्ववज्ञल- मपि स्यात्‌, नासे ज्ञाननित्यवे देषोऽस्ि । ज्ञाननित्यवे ज्ञान- विषयः खातन्तयव्यपदेशे नोपपद्यत इति चेत्‌, न प्रततोष्णप्रकाे ऽपि सवितरि ददति प्रकाशति, इति खातन्तयृयपद्‌ शद्‌ शनात्‌ | aa सवितुद्‌ाद्यप्रकाश्वसंयोगे मति द्‌ दति प्रकाशतीति व्यपदेशः

रौ नणन्दाथः किन्त सात्िबेधपिष्ि्टा टत्तित्तिव्यक्तगोधो वा ज्ञानं। तचाज्ञस्य प्रधानम्य नास्तोव्याद | अपि चेति| afaaafe येनोक्त. saan सादिति शेषः] ननु सत््वङत्तिमाचरेण योगिनां waa. ` मृत्तामित्यत are | येोगिनान्त्िति॥ सेश्वरसाद्यमतमाह॥ खयेति। aI नाम सनव्वगोचरज्ञानवत्वं न ज्ञानकर्टतवं ज्ञानस्य wear. थ्यत्वादिति हदि छत्वा एच्छति ॥ सद तावदिति। सव्वं जानातीति

९६ रन प्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०९ |

स्यात्‌, न तु ब्रह्मणः प्रागत्पत्तेज्ञानकम्मसंयोगेाऽस्तीति विषमा Zurn: | नासत्यपि कर्मणि सविता प्रकाशत दति कटवव्यप- देशद शंनादेवममत्यपि ज्ञानकम्मणि ब्रह्मणएस्तदोक्तति कट॑ल- व्यपदेशा पपत्तेनं वेषम्ये कम्मपेत्तायां तु ब्रह्मणि ईक्िदटलश्र- तयः सुतरामुपपन्नाः, किं पनस्तत्कश्मं यत्‌ प्रागुत्पत्तेरीश्वर- ज्ञानस्य विषयोभवति इति। तच्लान्यलाभ्यामनिव्वंचनोये नाम- रूपे अव्याकृते व्याचिकौषिते इति ब्रूमः, यत्‌ प्रषाद्‌ाद्धि a गिनामप्यतोतानागतविषयं vad ज्ञानमिच्छन्ति यागशास्- विदः किम्‌ ana तस्य नित्य श्रद्ध खेश्वर स्य रुष्टिखितिसंहति- विषयं नित्यज्ञानं भवतोति) aaa प्रागुत्यत्तेत्रदह्मणः शरौ- रादिसम्बन्धमन्तरेणेङिटल्मनुपपन्नमिति, न तच्ाद्यमवतरति

*

शब्द्‌ साधुत्वं ugd | ्ाननित्यत्व xfa नित्यस्यापि ज्ञानस्य तद्‌- यौपदितत्वेन तब्रद्मखरूपाद्धेद कल्पयित्वा काय्त्वे प्रचाराद्रूद्णस्तत्क- दंत्वव्यपदेएः साघधरिति। ceraare | न प्रततेति॥ सन्ततेत्ययः| gaaty अविव्तितेऽपि, नन प्रकाण्तेरकम्मकत्वात्‌ सविता प्रकाशत डति प्रतियोागेऽपि जानातेः सकम्मकत्वात्‌ कम्माभावे तदच्ततेत्ययुक्तं डति aale | कर्मापत्तायान्त्विति॥ कम्माविवकच्तायामपि प्रकाश्रू्पं स- वितरि प्रकाष्रत इति aufga प्रकाणक्रियाखवत्वेन कट॑त्वोपचार- वखिद्‌ात्मन्यपि fasta कटटत्वोपचासाचत्र वेषम्यमित्युक्त Tad | अघुना तु कुम्भकारस्य खेोपाध्यन्तःकर्णत्तिरूपेच्तणवदौोखरस्यापि खापा- ध्य विद्यायाः विविधषखद्िसंस्तारायाः प्रलयावसाननाद्‌द्धसस्ाराया सगान्मृखः afsa परिणामः तस्यां qaeda निलीनसव्वकोग्यवि- qua Fat तस्थ काय्यत्वात्‌ कम्मसद्धावाच तत्क्टत्वं मुख्यमिति द्यातयति 1 सुतरामिति ॥ नन मायेपा{सिक्रविम्बचिन्माचस्येशखरस्य Rua प्रतिमस्य anew छत्यभावादिति Wa a) काय्यानुक्रूल

[अ०१।पा ०९ | पराङ्कर ब्रद्य ख चभा्ये | ९७

सविटप्रकाशवद्र ह्मण ज्ञानखरूपनित्यत्ेन ज्ञानसाधनापक्तान्‌- qua: | अपि चाविद्यादिमतः संसारिणः शरौरादयपेाज्ञा- नोत्पत्तिः स्यात्‌ न ज्ञानप्रतिवेन्यकारणरदितस्येश्वरस्य मन्तो चेमावीश्रस्य शरीराद्यनपेक्ततामनावरणएन्ञानताञ्च दशयतः, “a तस्य कायं करणच्य विद्यते न तत्‌ समञखाभ्ययिकञ दृश्यते, परास्य शक्तिविंविधैव श्रुयते सखाभाविकी ज्ञानबलक्रिया चः ॥ दूति ॥ अपाणिपादो जवना ग्दीता पश्यत्य चक्तः स WTR: | ख वेत्ति aq a च तस्य वेत्ता तमाङ्रग्यं पुरुषं महान्तं” ॥ इति च॥

ज्ञानवत खव कटत्वादश्वस्स्यापि रंच्तणानुकूलनित्यज्ञानवत्त्वात्‌ | न च नित्यज्ञानेनेव कटटेत्वनिव्वादहात्‌ किमोच्तणेनेति वाचं | वास्वादेरोव प्रब्द वक््वसम्भवात्‌ किमाकाश्ेनेत्यतिप्रसङ्गात्‌, अतः श्रुतत्वादाय्वादि- कारणत्वे नाका ग्र वरै च्तेत्यागन्त्‌ कत्वेन श्त मीच्तणमा कादि देतुत्वे- नाङ्गोकाय्यसिव्लं | saad दच्छ्यात्मना शयिते gad स्थलीकत्तमिषे इत्ययंः। खव्याछतकाव्यापरक्तचतन्धरूपच्तणस्य कारकानपेतच्तत्वे$पि ठति रू्पेच्तणस्य कारकं वाच्यमित्याण्द्याद॥ अपि चाविद्यादिमत इति | ययेकस्य ज्ञानं तयान्यस्यापीति लिवमाभावान्मायिनोाऽश्सोर- स्यापि जन्येच्तगश्ार कत्वमिति Ata: | ननु वत्‌ TRA तत्‌ एसोर- साध्यमिति वयाक्तिरस्तोत्याण्द्य ्रतिबाघधमाद॥ aa चेति॥ कायं ग्ररीेर | करणमिच्ियं। चस्येशखरस्य एक्तिमाया खकाय्यापेत्तया परा विचिचकाग्थकारित्वादिविधा सा त्वे तिद्यमाच्रसिदा न प्रमाणसिद्धे-

U

ac रल पभाभसिते। [अ ०९।पा०९। |

ननु नाङ्छि तावज्ज्ञानप्रतिवन्यकारणएवानोश्रादन्यः संसारो “"नान्यातैऽल्ि द्रष्टा नान्योतेाऽस्तिविज्ञाता""दति युतेः। तच कि- मिद मृच्यते संसारिणः woreda न्ञानात्प्तिनेश्वरस्येति? Vasa | सत्यं नेश्वरादन्यः संसारौ, तथापि eurfeayt- तापाधिसम्बन्ध Taq एव घटकरकगिरिगद्दाद्यपाधिसम्बन्धे द्व Ala, THAD जब्दप्रव्ययव्यवद्दारोा STHA दुष्टे घरच्छिद्र करक्रादि च्छिद्र सित्यादिराकाशाव्यतिरकऽपि, तत्ता चा- काणे घटाकाशादिमेदमिथ्यावुद्धिद्ष्टा; तथेदापि टेदादिस- क्ातेपाधिसम्बन्धाविवेकरूतेखरसंसारि भेद मिष्यावुद्धिः। द श्यते चात्मन एव स्ता ददादिसद्लाते अनात्मन्यात्मलाभिनिवेशे

Ale || Baa इरलि। ज्ञानरूपेण बलेन या ख्ड्िक्रिया सा खाभाविकीं ऋअनाटिमायात्मकत्वादित्ययः। aay चेतन्यस्य बलं मायाट्तिप्रतिदि- म्बितत्वेन med तस्य कियानामविम्बत्वेन ब्रह्मणा जनकता ज्लाटतापि खाभाविकोति ata: अपासिस्पि ग्रद्धोता |) च्छप्रादोऽपि saa: | दखरस्य aay लाकिकदेत्वपच्ता नातीति भावः। अग्युमनादि परुषं अनन्तं महन्तं विभुमिव्यथः। अपसिद्धान्तं शङ्कते ॥ नन्विति॥ ala प्रतिबन्धककारणान्यविद्यारागादौनि Baad LACT ना- सतीत्यन्वयः | Botany जीवेचरभेदस्य मयाक्तत्वात्रापसिड्धान्त इत्याद | अच्यत इति ॥ तत्कुत उपाधिसम्बन्धल्लतः शब्द तच्जन्य- प्र्ययरूपा वयवद्धारः, असङ्गे इति शेषः | अव्यतिरेके कथमसङ्कर- Waly | तत्कता चेति | उपाधिसम्बन्धक्चतत्ययः, द्‌ दादि सम्बन्धस्य हेतु- रविवकाऽनाद्यविद्यातयाक्त त्यथः अविद्यायां fe प्रतिविम्बा जीव

विम्बचतन्यमौखर &तिभेदाऽविद्याघीनसत्ताकः। नादिभेदस्य ara. त्वायागात्‌। काय्यबद्धयादि्नतप्रमाचादिमभेदश्च काय्यं एवेति विवेकः। नन्वखण्डख पक ए्रएत्मनि कथमविवेकः तचा | दश्यते चेति | वस्त॒तेा

[अ०२।पा ०९।| ण्ाङ्गर बद्यसूचभाष्ये | €<

famafgarau qaqa, सति चैवं संमारिले देदादपे्- Maan संसारिणः | यदप्युक्तं प्रधानस्यानेकात्मकत्वात्‌ ग्टदादिवत्‌ कारणलेपपन्तिनोसंहतस्य ब्रह्मण दति, तत्‌ प्रधा- नस्याशब्द वेनेव प्रत्युक्तं । यथा तु तकणापि व्रह्मण एव कार ud frag wad न प्रधानादीनां तथा प्रपञ्चवि्यतेनं वि- लक्षएत्वादस्य दृत्येवमादिना। च्चा) यदुक्तं, लाचतनं प्रधानं जगत्कारणएमोकिटलश्रवणादिति, तद्‌न्यधाण्युपपद्यते | अदेत- नेऽपि चेतनवदुपचारद श्नात्‌ प्रत्यामनपतनतां RINT क्लं पिपतिषतोत्य चेतनेऽपि कूलं चेतनवदुपचारो Pewsey तनेऽपि म्रधामे प्रत्यासन्नसभे चेतनवद्‌पचारो भविष्यति तदच तेति। यथा लाकं कञ्चिचेतनः GIT भुक्ता चापराङे ग्रामं Ta afearadifaar अनन्तरं तथैव नियमेन प्रवत्तंते,

देदादिभिच्रखप्रकाग्स्येव सत आत्मना acisefafa ममे टद्त्वाद- रपक्ृवः। सच faust मीयत डति faurafearsa भ्रान्ति सिद्धान्ञानेन कल्पित डति चकारा्यः। यदोक्तमिण्यावद्ध लाकानुभ- वमाद, दृश्यते चेति इत्थं भावेदटतीया | भ्नान्यात्मना दृश्यत इत्यथेः। पुव्वंपृव्वभ्वान्तिमाचेण दृश्यते न च प्रमेवतयेति are: | कूटस्थस्वापि मायिकं कारणत्वं युक्तमित्याह ॥ यया fafa | यत्ववेद्यशब्द्‌ क्ति waa रति aa) सत्यादिपदानामबाधिताद्य्पु लोाकावगतशक्ति- कानां वा च्येकदे णत्वे नापस्थिताखण्डव्रद्य ल चत कत्वादिति fad सम्परत्युत्तर- खच wa निस्म्याश्ङ्ामादइ॥ खत्राहेति॥ अन्यथापि अचेतनत्वेऽपि | नन प्रधानस्य चेतनेन किं साग्यं येन ओाणमीत्तणमिति | तचाद॥ ययेति ॥ नियतक्रमवत्‌ काग्थकारित्वं साम्यमि्चः। उपचार्प्राये वचनादिति गणाथेध्रचुरे प्रकर्गे समाघ्नातादित्यथः। अप्ेजसोरिवाचेतने सति

= र गणी इच्ततिरिति Waa, waned सतश्वेतनत्वनि खयादिति war ०९

hes रल्रप्रभाभासिते | [अ०९।पा ०९ |

तया प्रधानमपि मददाद्याकारेण निचसेन yaad तस्माचे- तनवदुपचय्येते | कस्मान्‌ पनः कारणात्‌ विहाय मुख्यमोक्तिट- लम पचारिकं कल्प्यते? “aaa शेत्ततः? “at आप ्तन्तःःद्ति चाचेतनयोारष्यप्नेजसाञ्येतनवदुपचारद्शनात्‌। तस्मात्‌ सत्‌- कटंकमपोचणमापचारिकमिति गम्यते। VIA वचना- दित्येवं प्राप्रे इदं खचमार्‌ग्यते॥

गेण्शचन्नात्मणश्ब्दात्‌ ॥ ६॥

यदुक्तं प्रधानमचेतनं सच्छब्दवाच्यं तस्िनरोपचारिको ईच- fa: अत्नेजसारिवेति तदसत्‌। कस्मात्‌ । आात्ममशव्दात्‌। “सद्‌ व MACHT WA’? इत्युपक्रम्य “Aaa” ““तन्तेजेाऽखूजत” दरति च तेजेाऽवन्नानां efenat तदेव vad wdifae तानि च तेजाऽवन्नानि देवताशब्देन पराग्टश्या | “HY देवते त “Es न्तादमिमास्िसा देवता अनेन जोवेनात्मनान्‌प्रविश् नामरूप व्याकरवाणि ईइति। aa यदि प्रधानमचेतनं गणदत्येिट कल्पेत तदव प्ररतलात्‌ सेयं देवतेति www, न ATT देवता जीवमात्मश्ब्दे नभिदधष्यात्‌। जीवा fe नाम चेतनः शरोरा- wa: प्राणानां धारयिता*^प्रसिद्धेनि वचनाद स कथमचेत- नस्य प्रधानस्य चात्मा मवेत्‌? च्रात्मा fe नामखरूपं, नादेत-

यमाह | यदुक्तमित्यादिना॥ सा प्रता सच्छन्द्वाच्या cafafaat देवता परोक्ता दन्त इदानीं श्रूतखच्छनन्तरं Kat: खृटास्िखत्तेजाऽ-

* मद्वितंपुस्तक ततप्रसिद्धेरिति पाठः।

[अ ०१।पा ०९ | प्रा ङ्र त्र्य चभाव्ये। १०१

नस प्रधानस्य चेतना जीवः खरूपं भवितुमदति; wa a चेतनं ब्रह्म सख्यमीक्तिट परिग्रद्यते, तस्य जोवविपय ्रात्मभ- बद्‌ प्रयोग उपपद्यते तथा “स्य एषोाऽणिमेतद्‌ाव्यभिदं सव्वं तत्‌ सत्यं स आत्मा तत्वमसि खेतकता” cas स ज्रत्मेति wad सदणिमानमात्मानमात्मणश्ब्देनापदि श्य तत्वमसि श्रेतकते दति चेतनस्य ग्येतकेतारात्मलेनापदि एति । अघ्रजमेास्तु विषयलात्‌ श्रततेतनल्वं नामरूपवलाकरणादौा च प्रयाज्यतेनेव निद्‌शात्‌, न चात्मणनब्दवत्‌ किञ्चिन्मृख्यवे कारणएमस्तोति aa करूलवत्‌ गेा- णत्मोदिदटवस्य तयारपि च सदधिष्ठितलापेच्तमेवे्तिटेलवं । सतस्तात्मणन्दात्‌ न गेाणएमीक्िट वभित्युजञं रधो च्य तेऽ चेतनेऽपि

वच्नरूपाः,परोच्तत्वारवताडति दितीयाबडवचनं,खनेन पून्वेकल्या न्‌ - श्रतेन जीवेनात्मना मम Geta ता खनुप्रविष्य तासां भोग्यत्ाय नाम च रू्पच्च स्थूल करि व्यामी देत्ततेत्यन्वयः | लाकिकप्रसिदेर्जीव- प्राणधारण इति धातेोर्ज्जी वति प्राणान्‌ धारयतीति निव्वंचनाचेत्यथः। अच fafa) qua तु विम्बप्रतिविम्बयोलाके भेदस्य कल्यितत्वदशना- Slat sqm: सत wats युक्तमिव्यथंः। जीवस्य सच्छब्दाथं प्रया- AL सन्न प्रधानमिद्टुक्ता सता जीवं Teresa प्रधानमिति विधान्तरेण देतु ara | तयेति॥ सयः सद्ास्य रषोाऽणिमा waa: रुतद्‌ात्मकमिद्‌ं सन्ये जगत्‌ तत्सदेव सव्यं विकारस्य मिथ्यात्वात्‌ , सत्यदाथेः सव्वैस्यात्मा हे Banal, ag नासि संसारी, किन्तु तदेव सद बाधितं cama ब्रद्यासीति युत्ययेः। डव्यचोपदिशति॥ अतख्चेतना- MAM सच्ेतनमेवेति sana: | यदुक्तमपेजसारिव सत इंच्तणं रोणमिति ware) खप्तेजसास्िति॥ नामरूपयावाकरगं ट्टः खादि- प्रदाञ्चियमनं wise गिषयत्वात्‌ रटज्यत्वाच्चिवम्बत्वाचाचेतनत्वमीच्- णस्य मुख्यत्वे बाधकमस्ति साधकच्च नास्तीति इेतारयुक्तमीच्तणस्य गोण- त्वमिति याजना; चेतनवत्‌ alates am: तेज रेच्तत चेतनवत्‌

१०२ रत्न परभाभासिते। [ अ ०९।पा ०९।।

प्रधाने भवत्यात्मशब्दः AAA: सव्वार्थकारिलात्‌ यथा राज्ञः मनव्वाथेकारिणि we भवत्यात्मशब्दा ममात्मा भटूमेन इति; प्रधानं हि परुषात्मनो मे गापवभौ कुव्वंदुपकरोति राज्ञ Ta त्यः सन्िविग्रदादिषु वन्त॑मानः। अथवैक एवात्मशब्द सेतना- चेतनविषये भविव्यति ग्तात्मेद्धियात््ेति च प्रयोगदशनात्‌, aga एव ज्योतिःशब्दः क्रतुञज्चलनविषयः | तच qa एत- TIMMS ATAVUS इत्यत उत्तरं पठति

तन्निष्ठस्य मेक्तपटृशात्‌ ॥ ७॥

न प्रधानमचेतनमात्मशब्दालम्बनं ufaquefa “सात्मा दति प्रकतं सदणिमानमाद्‌ाय^तच्चमसि dana’ दूति चेतनस्य qantas तननिष्टामृपदि श्छ “अआ चायवान्‌ पुरूष ae” “ae तावदेव fat यावन्न विमेाच्छे अय सम्पत्यते' दति मेक्तापदेशात्‌। यदि ह्यचेतनं प्रधानं सच्छब्दवाच्यं तदसति ग्रायेत्‌ मुमुक्तं चेतनं सन्तमच तनेऽभोति तदा विपरौतवा-

काय्यकारीव्यथः। यद्वा तेजः्पदेन तदधिष्ानं aawa तथा च मख्यमीच्तणमिव्यादइ॥ तयोारिति॥ स्यादेतत्‌ वदि सत Fa amg स्या- Weg कुत cad अदह॥सतस्विति॥ गाणमुख्ययारतुल्ययोः संप्रयाभा- वेन गाणप्रायपाटठस्यानिखायकत्वादात्मग्ब्दाच सत vam मख्यसि- त्ययः। खात्मदितकारित्वगुणयोगादाव्मश्ब्दो$पि प्रधाने tia xfa w- ङते॥ च येत्यादि ना॥ gM: प्रधानेऽपि मस्ये नानाथंकत्वादित्याइ।॥ ay afay नानाधकत्वे fei वयेति॥ अथक्ञ्यातिरितिखव्यासद- खद््तिणाके कता ज्यातिदखामे लोाकप्रयोगादम्रा च ज्यातिःष्ब्दा यया मु ख्यस्तददित्यथः | तस्मिन्‌ aay निरा sacar यस्य स तन्नि guy म॒क्तिश्चवणादिति खचाथमादइ॥ नेत्यादिना। श्रुतिः सभन्ववद्धचे व्या्याता | खनयायेव्यक्तं षपञ्चयति॥ यदि चाचस्येति॥ कित्‌ faa

[अ ०१।पा ०१। | UFCAG SAM | १०३

दिशस्तं पुरुषस्वानथायेत्यप्रमाणं स्यात्‌; न तु निदपषशास्तं अप्रमाणं कल्पयितुं ai) यदि चाज्ञस्य सता मुमृक्तारचेत- नमनात्मानमात्मेत्युपदिशेत्‌ प्रमाणभूतं We, स श्रदह्‌घानत- यान्धगेलाङ्लन्यायेन तदात्मदृष्टिंन परित्यजेत्‌, agfafz aga न प्रतिपद्येत, तथा सति परुषायादिदन्येतानर्थ॑च्च Bai तस्माद्यया खगद्ययथिनोऽग्मिदाचादिसाधनं यया- भूतमुपदि श्ति तया aaa “स ara’ “awafa श्चेत- केताः इति यथयाभूतमेवात्मानमुपदि शतौति यक्तं | एवच्च सति तप्रपरश्यग्रदणमेक्तदृ्टान्तेन सत्याभिसन्धसख मोक्तापदेश उपपद्यते | अन्यथा हि अमुख्ये सद्‌ात्मतच्चो पदे अदम्‌कथ- मसमोति विद्यादितिवत्‌ सबग्यन्मात्रमिद्‌मनित्यफलं स्यात्‌! तच मेाक्तापदेश AYIA; तस्मान्न सदरणिमन्यात्मशब्दस्यओाणएलं, WAC खास्ग्ित्यभेदस्य प्रत्यक्तवादुपपन्ना गौण च्रात्मश्ब्द Hata भदर्‌ मेन, इति। रपि चदचिदैणः wer दृष्टद्ति

दुरात्मा मह्ारण्यमागं पतितमन्धं खबन्धुनगरं जिगमिषुं बभासे कि- मचायुद्मता दुःखितेन स्थीयत डति। स चान्धः सुखवाणीमाकणय तमाप्तं सत्वोवाच | Bl मद्भागधेयं wea भवान्‌ मां दीनं खाभोषटनगर- प्राश्यसमथं भावत इति। स च विप्रलिष्यु डदटगेायुवानमानीय तदीय- लाङ्गलं Ba ग्राहयामास, उपदिदेश च wana रष गायवा ai नगर नेव्यति, aaa लाङ्गलमिति। स चान्धः खड्धालतवा तद्‌व्यजन्‌ खाभीखमप्राप्यानथपरम्प्ररां प्राप्तः, तन न्यायेनेव्यघः॥तया सतीति। अात्मज्ञानाभावे सति विदन्येत मातत न प्राघ्रयात्‌ प्रत्यतानयससार्ञ्च प्राप्रयादित्धथः। नन जीवस्य प्रघानेक्यसम्पदुप्रासनायमिदं वाक्यम- स्विति तचादइ | way सतोति॥ अबाधितत्सप्रमावां सव्यामित्ययः।

९०४ रन्नप्रभाभासिते। [अ०९।पा०९१।|

मैतावता शब्द्‌ प्रमाणएकोऽ्थ गाएणेकल्प नाऽन्याय्या सव्वचानाशास- Wasa! GAA चेतनाचतनयोः साधारन श्रात्मणशब्दः क्रतु- ज्वलनयारिव ज्यातिःशब्दः दति, तन, अननेकायेवस्यान्याय्य- त्वात्‌ । तस््ाद्ेतनदिषच एव AS ्रात्मशब्दसेतनलेपचारा- gafey प्रयुज्यते भृतात्मेद्धियात्मेति चः साधारणएलेऽप्यात्म- शब्दस्य न प्रकरणमुपपदं वा किञ्चिनिञश्चायकमन्तरणान्यतर- afaa निद्धारयितु waa न चाचाचेतनस्य निख्ायकं किञ्चित्‌ कारणमस्ति waa सदीकिदट सन्निडित् चेतनः श्च तकेतुः, न हि चेतनस्य श्रेतकतारचेतन Bla सम्भवतोत्यवा- aa: | तस्माचेतनविषय ददात्मण्ब्द इति निख्ीयते, ज्यो- तिःशब्दाऽपि ज्ीकिकेन प्रयोगेन ज्वलन एव रूढः ्र्थवाद्‌- कल्तितेन तु ज्वलनसादुश्येन क्रतो प्रत्त TASB: | अथवा व्व च waa निर स्तसमस्तगेाएत्वसाधारणएता-

कस्यचि दारापितचोर्त्वस्य सत्येन तप्तं पर्शुं NEAT ATA Fz तदद्ान्तेन aa Aufa अखदमिव्यभिसन्धिमतः ata यया सव्या- सिसन्धः anuca uefa स न ददतं खय मयत इति खन्याप- दिष्टः स उपदेएः UMqua न यक्त डत्याद॥ खन्ययेति | दइमुल्याप- यतीत्यक्यं प्राणस्तस्मान्माच्तपदेशान्मुख्यं सम्भवति गाणत्वस्यान्याय्य- त्वाचात्मश्ब्दः सति मख्य care | पि uta चिद्भ्यव्यादा सव्व. चादहमात्मेव्यचापि मख्य खात्मणब्दा न स्यादित्ययः | चेतनत्वापचासर्ात्‌ भ्रतादिषु Gas चतन्यतादात्यादिव्यथः खात्मशब्द्श्वेतनस्येवासाधारुण इत्यक्त स्त वा अव्यापिवस्तनां autem: तथापि dala Bal GUT नपरत्वेऽपि निखायकाभावान्न प्रधानटदृत्तितेत्यादइ॥ साघधारणत्वेऽपौति।॥ चेतनवाचित्वे तु प्रकरण Aanquey निखायकमस्तीव्याद | प्रछत fafa | उपपदस्य निच्ायकत्वं स्फुटयति॥ न Wifey ततः किन्तचा दइ |

[ख ०९।पा ०९ | राङ्क CAAA | You

WAG व्याख्याय ततः Baw va प्रधानकारणनिराकरण- eaauraa:, afaga मेाक्ापदशादिलि। तस्मान्नाचेतनं प्र धानं WEST | RAW न प्रधानं सच्छब्दवाच्यं । खदेयत्वावचनाच ॥ ८ ॥

यदि अनाद्रीव प्रधानं सच्छब्दवाच्यं “स अत्मा “aw- समि" इति दृद्ापदिष्टं स्यात्‌ स तदुपदेशञ्रदणाद्‌नात्मज्ञत- या afagt मा भूदिति मृष्यमात्मानमृपदिदिचस्तस्य देयत्व नुयात्‌ | यथा अहन्यतों दिदशयघुः तत्समोपस्थां qari तारां Waal प्रयममरुन्यतीति ग्राहयिला तां प्रत्याख्याय watz- रुन्धतोमेव ग्राहयति तदन्नायमत््ति ब्रूयात्‌ । न चैवमवेा-

तस्मादिति। खत्मणश्ब्दो ज्योतिःषव्दवन्नानायक cae SU निरस्य- fay ज्योतिरिति॥ कथं तदि ज्योतिषा यजेतेति ज्येतिष्ोामे प्रयोागस्त- चाह | अर्थवादेति॥ “रतानि वावतानिज्यातींसि a Ta sw स्तामाः' इत्यथंवादोन कल्पितं ज्वलनेन साट्श्यं,..चिदत्पञ्चदशस्िटत्छप्तर ग स्ति- ङद्‌कविंशस्तेमाः'' तत्तदयप्रकराष्र कत्वेन गणेन च्ये(तिःपदोक्ता ऋक्‌स- ङ्गः, तथा च ज्योतींधिस्सामा अस्येति ज्योतिद्ोम इव्यच ज्येतिःश्रब्दो Tim eas: | नन्वात्मशब्दादिति पूर्व्वदूच रवात्मशब्दस्य प्रधाने Tia त्वसाधार त्व शङ्खानिरासः कत्तुमुचितः मुख्याचस्य लाघवेनोक्तिसम्भवे गा त्वनाना्यक्रत्वशङ्खगयः दुबैलत्वेन तन्निरासाय एयकदधचायासानये- च्तगात्‌। तया च श्ङ्खात्तरत्वेन दूचव्याख्यानं नातोव (भते, इत्यरुचे- राइ॥ Bad (a | निरस्ता समन्ता गाणत्वनानार्यत्वश ङ्ग यस्यात्मशब्दस्य स तच्छट्कल्तस्य भावस्तत्ता तया इत्ययः॥ तत Lia सत आत्मशब्देन जी वाभिन्नत्वादिति Satara माच्तोापदेषएः खतन्त wa प्रधानका र्णत्वनिरासे देतुरित्यथः। नन यथा कयब्धिदरून्धतों cafad निक- cai स्यला तारां खरुन्धतीत्वेनापदिप्रतति तद्वदनात्मन Tq प्रधानस्य १५.

१०६ रन्रप्रभाभासिते। [ च ०९।पा ०९ |

चत्‌। सन्म्राच्रात्मावगतिनिषटेव fe षष्ठप्रपाठके परिसमाि- ual चशब्दः प्रतिज्ञाविरोधाग्टचयप्रदश्रनाधः | सत्यपि देयत्व चने अतिज्ञाविरोाघः प्रसज्येत, कारणएविज्ञानाद्धि सव्व विज्ञातमिति प्रतिज्ञातं। “उत तमादेशमप्राक्तः, येनाश्चुते aa भवति अमतं मतं विज्ञातं विज्ञातं इति । कथंनु भगवः स श्रादेशः भवति इति। शयया सोग्यैकेन टत्पिण्डेन सव्व awe विज्ञातं स्यात्‌, वाचारम्भणं विकारो नामधेयं ग्ट्ति- केत्येव सत्यं, एवं साम्य सञआ्देशा भवति इति वाक्योपक्रमे

व = = -- ------------------------~- ~~~ ~

सत्पदांस्यात्मत्वोपदेप्र इति wed) कुतख्ेति | प्रधानं सच्छब्द वाच्यं नेति कुत Kas | साचश्चकारोऽनक्तसमखयाथं इत्याद | चशब्द zfs | विरखणाति॥ सत्यपोति। अपिशब्द च्नास्त्येवेति खचयति। वेदानधीत्यागतं wai wa मितावाच, दपु उत अपि आदिश्यत raise: उपद- TAT: PIA तमप्यप्राच्तः गरूनिकटे द्ध वानसि यस्य Bada मननेन विनज्ञानेनान्यस्य वणदिकंभवतीद्यन्वयः। नन्वन्योन ज्ञातेन कथमन्यदचज्ञातमपि aid स्यादिति पुचः wea कथमिति॥ दहे भगवः HG TGA भवतीत्ययेः, कार्यस्य कारणान्यत्वं नास्तोत्यादइ॥ sate | पिण्डः खरूपं तेन वि ज्ञातेनेति wa: | तच युक्तिमाद॥ वाचेति॥ वाचा वागिच्धियेणारभ्यत इति विकारा वाचारम्भणं। नन्‌ वाचा नामेवारुभ्य- ते, न घटादिरित्धाशङ्कानाममाचमेव विकार care) नामधेयमिति। नामधेयं विकारोऽयं वाचा केवलमच्यते वस्ततः करणाद्धित्न नात्ति तस्मान्मधेव स डति ara: | विकारस्य faa तद्भिन्नकार्णस्यापि मिश्यात्मिति fare म्रत्तिकेति ॥ कारगं काग्याद्धित्नसत्ताकं न काय्यं कारणाट्त्नं, खतः कास्णातिरिक्स्य काय्यखरूपस्याभावात्‌ RUMBA aa तज्ज्ञानं भवतीति fad दा्ान्तिकमाइ॥ ख्वमिति। Rigas aa वियदादिविकारो म्टघेति ब्रद्यच्वाने सति सेयं किि- म्नावश्िष्यते cau) यद्यपि प्रधाने ज्ञाते तादात्यादिकाराणां ज्ञानं

[अ०१।पा०१।] WF CAMARA | Los

HAVA | न च सच्छब्दवाच्ये प्रधाने भोग्यवगंकारणे Yaq- argued वा विज्ञाते aaa विज्ञाते भवति अ्रप्रधानवि- कारलवाद्धाक्नवगेस्य, तस्मान्न प्रधानं सच्छब्दवाच्यं Fay न प्रधानं सच्छब्द वाच्य | खाप्ययात्‌ ॥ < ॥

तदेव सच्छब्दवाच्यं कारणं प्रत्य waa “यत्रैतत्पुरुषः खपिति नाम सता ata तदा सम्पन्ना भवति waar भवति तस्मादेनं खपितीत्याचक्ते खं द्यपीता भवतिः दति एषा श्रुतिः खपितोत्येतत्‌पुरुषस्य लेाकप्रसिद्धं नाम fate | खशब्देन दात्मो च्यते यः wad: सच्छब्द्वाच्यस्तमपोता मवत्यपि गता भवतौत्ययंः। पि Fara एतेलं याल प्रसिद्ध,प्रभवाष्यया- वि्युत्पत्िप्रलययेः प्रयोगद्शनात्‌। मनःप्रचारोपाधिविरेष-

भवति न परुषाणां, तेषां प्रधानकारणत्वादित्याह॥ न चेति| अस्माक जीवानां सड्‌पत्वात्तञ्ज्ञानेन्नानमितिभावः॥ कुतश्चेति ॥पनरपि कस्मा- देतारित्ययः, सुषुप्ता जीवस्य सद्‌त्मनि खस्मिन अप्ययखवणात सचे तनमेवेति खचयोाजना। रुतत्‌ खपनं यथा स्यात्तथा यच सुषुप्ता खपितीति नाम भवति तदा परुषः सता सम्पन्न alata सदैव्ये $पि agate: कथं तचादइ॥ खमिति॥ तच लाकप्रसिदिमाह | तस्मा- fafa 1 fe यस्मात्‌ खं सदात्मानमपीता भवतीति तस्मादित्यर्थः | ख तस्तात्पय्यमाह॥ र्षा इत्यादिना | इतघधातागत्ययस्यापि पव्वेस्य ल- यायत्वे$पि कथं नित्यस्य जीवस्य लव इत्याग् ङ्म उपाधिलयाद्दिति वक्त जाग्रत्छप्रयारुपाधिमादइ॥ मन डति॥ रखेन्ियकमनाडत्तय उपाधय

तघटादिस्थलाथविशषाणां चात्मना सम्बन्धाद्‌ात्मा तानिन्ियायानप-

श्यन्‌ स्थयलविश्ेषेग दृदेन क्यभ्रान्तिमापन्ना विच्खसंच्त sata sae ए 2

१०८ रल्नपभाभासिते। [अ ०९।पा ०९]

मम्बन्धादिद्धियाथान्‌ ग्रंस्तदिशेषापन्नो sar जागत्ति, त- दासनाविरभिष्टः खघ्नान्‌ पश्यन्‌ मनःशब्द्वाच्या भवति, स डउपा- धिदथापरमे सुषुष्यवस्थायां उपाधिक्तविशेषाभावात्‌ खा- त्मनि प्रलीन दूवेति खं द्योते भवतीत्युच्यते | चथा द्‌ यश- व्दनि््व॑चनः श्रुत्या afd “ख वा एष आत्मा दि तम्धैतदोव निरुक्तं eae’ दति, तस््नाद्धद चिति, यथा वा अशनायाद्‌- aT HEA Aa दशेयति अरतिः “ara ua तदशितं नयन्ते तेज एव तत्पीतं नयतेः इति च, एवं “arya सच्छब्दवा- gana भवतिः इति cand खपितिनामनिव्वैचनेन दभ यति। न च चेतन आत्मया अचेतनं प्रधानं सरूपलेन प्रितिप- दयते । यदि पनः प्रघानमेवात्मोयलात्‌ सशब्दे नेवाच्येतेवमपि चे- तनोऽचेतनमघेतीति विरुद्धमापद्येत, IATA ““म्राञ्ञेनात्मना सम्परिष्यक्ता न are किञ्चन वेद्‌ान्तर दति खुपुष्यवस्थायां

सनाश्रयमनेविणष्िः सत्तेजससंद्घःखप्रे विचिचवासनासदहक्रतमावा- प्ररिणामान्‌ aaa ay aaa’ xfa खतिख्यमनःशएब्द् वायो भवति

स Mim खलसूच्छोापाधिदयोापरम{ह नरः कत्तति विप्रवबाभिमाना- भावाद्लोन Faas इत्यथः ननखपितीतिनामनिरुक्तेसयवादत्वाच्न यद्यायतेत्यत अद ॥ययति॥ तस्य दद्यग्रब्दस्येत्रिवंचनंः"तद्‌शितिमन्चं BRAD नयन्ते जरयन्तोत्याप रवाप्रनाया पदाथः तत्पीतं उदकं नयते wiaafa” इति “तेज रवादन्यं'' खच दीघभ्डान्दसः। एवमिदमपि निवचनं यथार्थमित्यादइ॥ एवमिति।दद्‌च्च प्रधानपरच्तेन युक्तमिव्याइ।

न चेति| खश्रब्दस्यात्मनी वात्मीयेऽपि aia Sys || वदौःत॥. प्राज्ञेन विम्बचेतन्येनेश्रेग सम्परिष्वङ्गा भेदम्बमाभाषेनामेद इत्यर्थः त- त्तद द्‌ान्तजन्यानामवगतीनां चेतनकारण[विषवकत्वेन सामान्धान्नाचेतनं

[अ ०१।पा०९ | WFLA EAM | ९

चेतनेऽप्ययं दशयति, wat यभ्िन्नष्ययः सव्वषां चेतनानां as तनं HRSA जगतः कारणं, न प्रधानं | कुतश्चन प्रधानं जगतः कारणं I

गदिसामान्यात्‌ ॥ १०॥

यदि ताविंकसमय द्व वेदान्तेव्वपि भिन्ना कारणावगति- रभविय्यत्‌ afasad ब्रह्मजगतः कारणं क्षचिदचेतनं प्रधानं कचिदन्यद्वति ततः कदाचित्‌ प्रघानकारणवादानरोधनापौ- चत्यादिश्रवणमकन्ययिय्यत्‌, न लेतद्स्ति, समानैव हि way घेद्‌ान्तेषु चेतनकारणावगतिः, वयाग्नैज्वलतः सव्या दशा fa- स्फुलिङ्गा विप्रतिष्ठेरन्‌, एवमेवेलस्माद्‌ात्मनः स्व प्राणा यथा- यतनं विप्रतिष्ठन्ते! ्राणेभ्या देवा caer लोकाः” इति "तस्मादा एतस्मादात्मन AAMT AAA.” दति “ATA एवेदं सर्व्वैः दरति “AIA UT NIU जायते इति चात्मनः HIT Ud द शयन्ति सव्व वेदान्ताः) आत्मशब्द ख चेतनवचन इत्य- वाचाम। महच्च प्रामाष्यकारणएमेतद्यदेदान्तवाक्यानां चेतन- कारणत्वे समानगतितवं चुरादीनामिव रूपादिषु, अता गति

जगतः कारणमिति चाथ व्यतिरेकम्‌ खेनाइ ॥ यदि ताकिकेत्यादिना॥ aaa पर मारवाद्कं ॥ न त्वेतदिति | अयवगतिवेषम्बमित्य यः | विप्रति- Sta विविधं नानादिशः प्रतिगच्छेयुः प्राणश्च्तरादयोा यथा गालकं प्रादुभेवन्ति प्राणेभ्येऽनन्तरं दवाः ख्यादयस्तनुग्राहकाः, तदनन्तरं ले क्यन्त इति लाकविषया cay: | नन्‌ वेदान्तानां खतः प्रामारयत्वेन yaa खार्यनिखायकत्वसम्भवात्‌ fa गतिसामान्येनेत्यादइ॥ महेति | र्कारूपावगतिदहेतुत्वंवेदान्तागां प्रामाखसंश्यनिटत्तिहेतुरियचद्‌ष्ा-

१९० रत्रप्रभाभासिते। [ख ०१।पा०९। |

सामान्यात्‌ WAH ब्रह्म जगतः कारणं FAY was ब्रह्म जगतः कारण।। FAAS ॥ 2 It

स्वशब्देनैव च aay Sat जगतः कारणमिति श्रयते श्रेता- तराणं मन्तापनिषदि सव्वेज्ञमीश्वरं waa “स कारणं कर- णाधिपाधिपा न चास्य किज्जनिता न चाधिपः” इति, तस्मात्‌ aay ब्रह्म जगतः कारणं, नाचेतनं प्रधानमन्यदेति सिद्धं | जन्माद्यस्य यत इत्यारभ्य श्र॒तला चेत्येवमन्तेः ख चे योन्य॒द्‌ा तानि वेदान्तवाक्यानि, तेषां wasn: सव्व॑शक्तिरीग्रो जगता जन्म स्यितिलयकारणएमित्ये तस्या य॑स्य प्रतिपादकलं न्यायपुब्वैकं प्रति-

न्तमा | चच्तुरिति | यया स्वां चच्तुषां ण्करूपावगतिद्धेतुत्वं खव- णानां शब्दावगतिदहेतुत्वं घ्राणादीनां गन्धादिषु, रवं ब्रद्यणि वेदान्ता at गतिसामान्यं प्रामाद्य देतुस्त्िथंः। रवमीत्तत्यादिलिङकैरचे- तने वेदान्तानां समन्वयं निरस्य चेतनवाचकष्रब्दनापि निर्स्यति॥ अतत्वाचेति॥ खच व्याचष्टे | Guede ॥ खस्य चेतनस्य वाचकः.सब्व- fase: कालकाल गगीसव्वविद्यः' इति सन्वेक्तपरमन्रं VAG ‘eq सव्ववित्‌ कारणः) इति खतत्वाच्नाचेतन कारणमिति Rares: | कर- णाधिपा जीवास्तेषामधिपः, अधिकसर्णायम्‌पसंदरति | तस्मादिति | सत्तगात्मणष्रन्दादिकं परमाणवादावप्ययक्तमिति aware | ्न्यदेति॥ ठत्तानवादेनोात्तस्खचसन्द्भमाच्तिपति॥ जन्मादौति॥ प्रयमखचम्य ष्रास्त्ापोाद्धातत्वात जन्मादिख्चमार्भ्येव्यक्तं सव्ववेदान्तानां काय्यं प्र धानाद्य॒चेतने च समन्वयनिरासन ब्रद्यपरत्वं Bis, खतः प्रथ- माध्याया्चस्य समाप्तत्वादुत्तरग्रन्यास्म्भे किं कारुणमित्ययंः, वेदान्तेषु सगुणनिगणब्रद्यवाक्यानां बङलमुपलब्धेः। तच कस्य वाक्यस्य सगुणे- पासनाविधिद्ारा निर्गुणे समन्वयः कस्य वा गुण्विवच्ां विनासा-

[अ ०२।पा०९।| शङ्कर ब्रद्य EARS | ^

पादितं। गतिसामान्यापन्यासेन च सर्वव वेद्‌ान्ताखेतनकारण- वादिनि दति व्याख्यातं,अरतः परस्य gay किमुत्थानमिति उ- च्यते, द्विरूपं दि ब्रह्मावगम्यते नामरूपविकारभेदापाधिविशि्ठ, तदिपरोतच्च सर्व्वा पाधिविव्जिंतं। “aa fe देतमिव भवति त- feat cat प्ति, य लस WHATS ATU AT केन कं पचेत्‌, यच नान्यत्‌ पश्यति नान्यच्छणाति नान्यद्धिजानातिम WA, aa यत्रान्यत्‌ पश्त्यन्यच्छुणोात्यन्यदिजानाति, aes, यो a भूमा, तदण्टतं, अय यदल्पं, aaa, सव्वीणि रूपाणि विचित्य धोरः, नामानि कतातिवदन्‌ यदास्ते, निष्कलं निक्छियं शान्तं निरवद्यं निरञ्जनं, अन्टतस्य पर सेतुं दग्धेन्धनमिवानलं, नति नेति,

~~ --~ ~~~ ~~~ ~ ~~~ ~~ ~~ ~~~ ~ ~ --___~- --~--~--~------~---------~--~-----~----------------- --------------- ~

च्तादेव ब्रह्मणि समन्वय सत्याकाङ्केव कारणमित्याद॥ उचत डति॥ afga सगुणनिगुणवाकयाथंमादइ | feed ifs) नामरूपात्मको वि- कारः सव्वं जगत्‌ age fecwwmayafetana इति वाक्यायः। वाक्यान्यद्‌ादहइरति॥ यच हीव्यादिना॥ यस्यां खल्वच्वानावस्थायां दतमिव कल्पितं भवति तत्तदितरःसच्चितरः पश्यतीति दृश्यापाधिकं वस्त॒ arta | यच ज्ञानकाले विदुषः Ga जगदात्ममाचमश्चूत्तदा तु केन कं पश्येदि- व्याच्तेपात्िरुपाधिकं तत्त्वं भाति, aa ula निशिता विदान्‌ दिती किमपि नवेत्ति राईइतीयो wat परमात्मा निगणः। अथय निगणा- त्वनन्तरः सगगमच्ते, यच सगणे स्थिते दितीयं वेत्तितदल्पं परिच्छिन्न, यस्त wal तद्‌म्टतं नित्यं | खथयेति॥ पव्वेवत व्याख्येयं । घौरः पर्मात्मेव सव्वागि रूपाणि विचित्यर्षटरानामानि wae बद्यादो प्रविश्य जीं वसज्च्ञा Basta at and सगण्स्तं निगुणत्वेन विद्दानप्यम्टता भवति, निगताः कला da यस्मात्तन्निष्कलं, खता निरं पत्वात्चि व्क्ियं, अतः शान्तमपरिणामि निरवद्यं रागादिदोषश्रन्यं, ञ्जनं मूलतमः सम्बन्धा धम्मादिकं वा aga निरञ्जनं, किच्चाग्टतस्य ara खय-

LR रन्न प्रभाभ्ासिते। [अ ०१।पा ०९ |

तरस्यूलमनणमद्रखमदौधें'"दति “न्युन मन्यत्‌ स्यानं, समय मन्यत्‌" दति च, एवं wean विद्याविद्याविषयभेदोन ब्रह्मणे दिरू- पतां दशंयन्ति वाक्यानि तचाविद्यावस्यायां ब्रह्मण उपा- स्येपासकादिलक्तणः WaT व्यवद्ारः। aa कानिचित्‌ ब्रह्मण उपासनान्यभ्दुदयाथानि, कानिचित्‌ anaemia, कानिचित्‌ HAVA fa, तेषां गणविगरेषपाधिभेदेन मेदः | TH एव त परमात्से्ररस्तेस्तेगुणविगेषैविंश्िष्ट उपाये यद्यपि भवति, तथापि यथागुणापासनमेव फलानि भिद्यन्ते “a यया यया- पासते तदव भवति" दृति wa: “यचा क्रतुरभ्जिन्‌ लोकं पुरूषो भवति, तथेतःप्रेत्य भवतिः इति wi Way

यंयं वापि स्मरन्‌ भावं त्यजत्यन्ते कलेवर |

तं तमवेति कीन्तय सद्‌ा तद्भावभावित दति॥

मेव agate wae सेतुं लेकिकसेतुवत्‌ पापकं यथा द्‌ग्धेन्धनोाऽनलः प्राार्म्याति तमिवाविद्या ast दग्ध्वा uni निगंणमा- त्मानं विद्यादित्यथः॥ नति नेतीति।॥ यासख्यातं। स्थलादिदतशरन्यं। रूपद्ये छतिमाडइ॥ watafa | दतस्थान न्यूनं अल्पं सगगकरू्पं निगणादन्यत तथा सम्पृणनिगुणं सगणाद्न्यदि्ययंः, wig दिरूपत्वं विरूडभित्यत aie विद्येति ॥ विद्याविषये Sa निग्‌ःणत्वं सव्यं, अविद्याविषय उपास्यं anne कल्पितमिव्यविराधः। तचाविद्याविषयं faz- णेति ॥ तत्रेति ॥ निगुणच्ताना्मारोापितप्रपद्धमािव्य बाधात्‌ प्राक्ताले जडजिङ्किकान्यायेन तत्चफला्थान्युपासनानि विधीयन्ते तेषां चिनतै- AUS ज्ञानं मुख्यं फलमिति तद्दाक्यानामपि महातात्पय्धंब्र्म- णीति मन्तव्यं, नाम ब्रद्मेव्याद्युपास्तीनां कामचारादिरुभ्युदयः We, द्‌- रादुपा्तीनां क्रममुक्तिः उद्यीधादिध्यानस्य कम्मसग्टद्धिः फलमिति भेदः, ध्यानानां मानसत्वात्‌, नान्तर ङ्त्वाच, Alaa विधानमिति

[अ २२।पा०१।] शङ्कर ब्रह्यसूचभाय्ये । UR

यद्यप्येक एव RIT सन्वेभूनेषु स्थावर जङ्गमेषु weary चित्तोपाधिविशेषतारतम्बात्‌ wat: कृटम्यनित्येकरूपस्याण्यु- ्तरोत्तरमाविष्कतस्य तारतम्यमेश्वव्येशक्रिविगेषैः श्रयते ““तस्य य आत्मानमाविस्तरां az” दति। अच सतावपि। यद्यदिभूतिमत्‌ at ग्रोमदूज्जितमेव art तत्तदेवावगच्छ त्वं मम तेजोंशमम्भवं। इति ॥ aq यत विभूत्याद्यतिशयः म Tal द्रत्युपास्यतया चाद्यते, एवमिद्दापि ्रादित्यमण्डले दरिए्सयः परुषः सव्वपाप्नाद य-

भावः॥ ननु पास्यत्रद्यण TAA कथमृपासनानां Weare ॥ तेधा- fafa) गणविशषाः सत्यकामत्वादयो इदयादिरूपाधिः। खच खयमे- ang परिद्रति॥ ca xfa | परमात्मखरूपाभेद्‌ऽप्यपाश्चिभदनाप- हितापास्यरूपभेद्‌ादुपासनानां भेद सति फलभेद इति ara) तं पर्मात्मान AZIM लाका खाजानमिवोपासते तत्तदूगावक््वमेव तेषां पालं भवति, aq: सङ्कल्पो ध्यानं इद यादटृण्ध्यानवान भवति म्रत्वा तादटृष्ापास्यरू्पा भमवतीव्यचव भगवदाक्यमादइ॥ सतर्खेति॥ नन aauay लिस्तिश्यात्मन रखकत्वादुपास्यापास्कयोस्तारतम्यश्चतय कथमित्याशङ्यु परिहरति यद्यप्येक इति॥उक्तानामुपाघ्ीनां खडिता- रतम्धादं ऋर्य॑च्ञानसुखरूपष्रक्तीनां तारतम्यरूपा fanart भवन्ति ae- करूपस्यात्मन उत्तरोत्तरं मनष्यादिह्हिरणगभन्तेष्वाविभावतारतम्यं यते | तस्यात्मन अत्मानं खरू्पमाविस्तरां vacat 4 वेद्‌ उपास्ते aisaa तदिति तसर्प्य्ययादित्ययः।तथाच निकष्टापाधिरात्मवोपासक उत्छद्धापाधिसोखर उपास्य इव्यापाधिकं तारतम्यमविरूद्धमिति भावः| खचराय भगवद्रीतामुद्‌ादरति॥ स्मताविति।॥ खच ख्ग्यादेरपि न जीवत्वेनापाम्यता किन्त्वीगखरत्वेनेत्यक्त भवति | तच सूचकारसम्मति- माद | रवभिति॥उद्‌वःअसम्बन्धः र्वं यस्मिन्‌ वाक्ये उपाधिविंवत्तितः तद्वाक्यमुपासनापरमिति वक्तमृत्तरखचसन्दभस्यारम्भ TART यत्र Q

१९४ रन पभाभासिते। [ख ०१।पा०१।]

लिङ्गात्‌ पर एवेति वच्छति, एवमाकाशस्तल्लिङ्गादित्यादि षु LOU, एवं मद्योामुक्तिकारणमप्यात्मज्ञानमुपाधिवि्रेषद्वारेणा- पदि श्यमानमष्यविवज्तितापाधि*सम्बन्धविशेषं परापरविषयं प- रापरविषयलेन सन्दिद्धमानं वाक्यगलिप्यालाचनया निरे तव्यं भवति! यथेव fe तावद्‌ानन्दमयेऽभ्यासादिति, एवमेक- मपि ब्रह्मा पे्तितापाधिमम्बन्धं निरस्तापाधिसखम्बन्धञ्चोपास्यत्ेन ज्ञेयत्वेन च वेदान्तेषु उपदिश्यत दति प्रदशंयितु परा ग्रन्थ आरभ्यते यच गतिखामान्यादित्यचतनकारणान्तरनिराकर्‌- wan तदपि वाक्यान्तराणि ब्रह्मविषयाणि areata ब्रह्म विपरीतकारणलिषेधेन प्रपच्यते ॥ अआनन्दमयोऽभ्यासात्‌ ॥ VP UI

तैत्तिरीयके “aqaa”? “mwa”? “मनो मयं" “fayra- मयञ्च"च्रनुक्रम्यास्नायते““तस्मादा CAMS qT TAT ASAT आत्मानन्दमयः? cf iaa संशयः। किमिद ्रानन्द्‌मयशब्देन

न faafaa: तदाक्यं च्ेयत्रद्यपरुमिति निणयायंमास्म्भ xare | ua सद्यदति॥ खन्नमयादिकाषा उपाधिविष्ेषाः, वाक्यगतिस्तात्पय्ये। आरम्भसमयेनमपसंहइरति | रवमेकमपीति॥ सिदधवदुक्तगतिसामा- न्यस्य साधनायमप्युत्तरारम्भ इत्याह | यद्धेति | अन्नं प्रसिद्धं प्राणम- tase: हिरण्यगभरूपाः, विम्बचेतन्यमीखर ara: “तेषां पञ्चानां विकाराञआध्यात्मिका देदप्राणमनाबदधिजीवा अत्रमयाद्यः पञ्चकराः"? इति श्तेः परमार्ः। पुव्वाधिकरये गोगम्‌ स्येच्चयेस्तुल्यत्वेन सं शया- भावाद्रागप्रायपाठे न निखायक cae तदि मयटो विकारे saa

* सम्बन्धेति qo प° arf |

[ख०१।पा०१।] शङ्कर ब्रद्यरूचभाष्ये | १९५

परमेव ब्रह्मोच्यत “यत्‌ wad सत्यं ज्ञानमनन्तं AW” दति, किम्बा अन्नमयादिवत्‌ ब्रह्मणिऽथान्तरमिति किं तावत्‌ are ब्रह्मणिाऽयान्तरममख्य WG BAA, स्यात्‌। कस्मात्‌, ्रन्नमयाद्यमख्यात्मप्रवादपतितत्ात्‌ | अ्रयापि स्यात्‌ मन्वीन्तर्‌- त्वादानन्दमयोा A एवात्येति न स्यात्‌ प्रियाद्यवयवयेगात्‌, शारीरत्रश्रवणाचख। मख्यञ्चेदात्मा ary प्रियादिसंस्पशः स्यात्‌, दह तु “aw प्रियमेव भिरः' इत्यादि श्रूयते, शारीरलञ्च श्रुयते “AAT एव WITT च्रात्मा यः Yaw” दूति तस्व wae विज्ञानमयस्येष एव WITT AGT य एष आ्रानन्द्मय TAA: | नच शरीरस्य सतः प्रियाप्रिवसंस्पर्शा वारयितुं शक्यः, तस्मात्‌ संसाययेवानन्दमय आत्मा TAI प्रापे TIAA, आनन्दमयेाऽ WIAA, परमात्मानन्दमये भवित॒मदति। कुताऽभ्यासात्‌। परस्मितेव दयात्मन्यानन्दशब्दा PAIS श्रानन्दमयं

च म॒ख्यत्वात्‌ संशये विकास्प्रायपाठादानन्द्विकारो जीव Wea इति निश्वयाऽस्तोति प्रद्यदाहरणसङ्गत्या पव्वपच्तमाह॥ कस्मादिति। अकाङ्गापव्वेकं अन्नमयादीति खत्यादिसङ्तयः स्फटा खव, vara afanrcad जो वोापास्त्या प्रिवादिप्ा्तिः फलं, सिडान्ततु ब्र्मापास्ती- fase: शडते॥ अथापीति ।॥ परिइरति।नस्यादिति।॥ सग्टहीतं विदट- गाति॥ मुख्य इति॥ परमात्मेव्ययः,शरोरत्वेऽपौश्वरत्वं किंन स्यादित्यत ary | न चेति॥ जीवत्वं दुव्वारमित्यथः। नन्वानन्द्पदाभ्यासेऽप्यानन्द्‌ - मयस्य Fae कथयमिग्याश्द्धान्येतिद्धामाधिकारे ज्योतिःपदस्य ज्योाति- छामपरत्ववदानन्दमयप्रकरणस्यानन्द्मयपदस्यानन्द्मयपरत्वात्‌ तेद्‌- भ्यासस्तस्य ब्रद्यत्वसाघक इत्यभिप्रेत्याह ॥ खानन्दमयं प्रस्तव्येति ॥ ca: सार WAS इत्ययः खयंलाकः यत्‌ यदि wa Baw: पुणः खा- ५ 2

१९१६ रलनप्रभाभासिते। [य ०९।पा०१। |

wag “va a a.” दति तस्यैव रसत्नमुक्तो च्यते । “रसं Wars लब्धानन्दौी भवतोति का Walaa कः प्रा्णाद्यदोष आकाश आनन्दो नस्यात्‌, एष द्येवानन्दयाति, सेषानन्दस्य मीमांसा भवति" एतमानन्दमयात्मानमुपसंक्रामति | “च्रानन्दं ब्रह्मणे faara विभेति qaqa’ sia । “चानन्द ब्रह्मेति व्यजानात्‌ दरति च। अ्रत्यन्तरे च “विज्ञानमानन्दं ay” दरति aqua WMACU दृष्टः, एवमानन्दशन्दस्य THAR ब्रह्मण्यभ्यामात्‌ SAQA Wal ब्रह्मेति गम्यते aT अन्नमयाद्यमुष्यात्म- प्रवादपतितलादानन्द मयस्याप्यम॒ख्यात्मलसिति, नासे दाषः, आनन्दमयस्य WIAA | मुख्यमेव यात्मानं उपदि दित गास्तं लाकनुद्धिमनमरत्‌ अन्नमयं शरोर मनात्मानमत्यन्तम्‌- ढानामात्मलेन प्रसिद्धूमनुद्य मृषानिषिक्तद्रुतताग्रादिमप्रतिमा- वत्‌ तते ऽन्तर्‌ तता ऽन्तर मित्येवं Tag पव्वेण समानमुत्तर- म॒त्तरमनात्मानमात्मा दति य्ादयत्‌ प्रतिपन्तिसोकय्यपेच्तया

नन्द्‌: साच्िप्रेरका नस्यात्‌ तदा का वान्याचलेत्‌ कोवा विशििष्य- प्राखान्नीवेत्‌ तस्मादेष रखवानन्दयाति, खानन्दयतो्ययः। “युवा Wa, साधुयुवा?इत्यादिना वच्छमाणामनुव्ययुवानन्द्मारभ्यब्र्यानन्दावसा- at wa afafeal अानन्द्स्य तारतम्यमीोमांसा भमवति,उपसक्रामति “विद्वान्‌ पाग्राति? डन्धेकदशिनामयः। म स्यसिद्धान्ते तूपसंकमगं वि- दुष्टः कोषाणां पत्यङ्‌ माचत्वेन विलापनमिति Sa शिद्टम॒क्तायं। खान- न्द ब्द ह, व गतिः was समानेति गतिसामान्यायमादइ | Faas चेति॥ लिङ्गादमुख्यात्मसच्धिधेबोाध इति मत्वा ॥ ना साविति॥ सव्वान्त- रत्वं नश्च॒तमिव्याश्द्य ततोाऽन्यम्यान कस्तस्य सव्वं न्तस्त्वमिति fazat- ति॥ मुख्यमिति। लाकनबुद्धिमिति॥ तस्याः स्थूनग्राहितामनु सरदित्यधै

[अ०१।पा ०६ शङ्कर ब्रद्यरूचभय्य | ९९७

मव्वान्तरं मख्यमानन्दमयमात्मानमुपदिद्‌शेति ज्रिष्टतर्‌। यया- रुन्धतीनिद णंने TAY तारासमख्यासखर्न्धतोपु द्शिलासु या अन्त्या प्रदश्य॑ते सा मुख्ैवारन्धती भवति, एवमिदाष्यान- न्दमयस्य WIAA TAA | यत्तु ब्रूषे प्रियादीनां भिरस्लादिकल्यना AVIA मुख्यस्यात्मनः दत्यतोतानन्तरो- पाधिजनिता मान खाभाविकोत्यदोाषः। शारोरत्मष्यानन्द- मयस्यान्नमयादिशरीरपरम्परया प्रदग्धेमानलात्‌ न पनः सा- त्तादेव शारोरल्वं संमारिवत्‌, तस्मादानन्दमयः पर एवात्मा,

विकारशन्दान्नेति चेन्न प्राचय्यात्‌ ॥ १३॥

श्राह नानन्दमयः परमात्मा भवितुमरंति। कस्मात्‌! विकारशब्दात्‌, प्रकतवचनादयमन्यः शब्दा विकारवचनः सम- धिगत आनन्दमय इति मयटो विकाराथलान्‌,तस्मादन्नमया- दिशब्दवत्‌ विकारविषय एवायमानन्दमयश्न्द इति चेत्‌, न, प्राचय्याथऽपि मयटः समरणात्तत््रकूतवचने मयडिति fe म्रच-

THQ मषाकास्त्ववत्‌ प्राणस्य देद्ाकारत्वं SSA सामान्यं तयामन प्राणाकार तेन समसित्यादह ॥ पृव्वणति॥ Balat यानन्तर उपा- धिविन्ञानकोाप्रत्तत्रछता सावयवत्वकल्पना TELM ज्ञेयत्वाच्छारोर- त्वमिति faxed Fay, अतः सदायाभावाद्‌भ्याससव्वान्तरत्वाभ्यां विकार्सच्चिधेनाध इति भावः| विकाराथकमयट्ुतिसद्धाय डत्या- शरद्य मयटः waste दिधानान्मेवमिव्याद॥ विकार्व्यादिना॥ तत्मक्तवचने मयडिति तदिति प्रचमासम य॑च्छव्दात्‌ प्राचय्यविश्ि- ष्टस्य प्रस्ततम्य वचने$भिधाने agar मयटप्रत्यया भवतीति खचाथंः। अच वचनग्रहणात्‌ vary प्राचखवश्िच्यसि्ि.,तादण्स्य

११८ रननप्रभाभासिते। [ अ ०१।१ा०१।|

रतायामपि मयय्‌ wad, यथान्नमये यज्ञ दति अन्नप्रचर उच्यते, एवमानन्दप्रचरं ब्रह्मानन्दमय उच्यते। WAIT रतश्च ब्रह्मणा मनखलतादारभ्यात्तरस्मिन उन्तरस्मिन्‌ स्थाने शतगुण BTA Taal ब्रह्मानन्दस्य निरतिश्यलावधार- UIA, तस्मात्‌ WIGATY मयर्‌॥

तदधेतुव्यपदेशच ॥ १४॥

TAY प्राचग्याथं HIS यस्माद्‌ानन्द देतुत्वं ब्रह्मणि व्यप दिशति afa: “एष द्येवानन्द याति" इति चअरानन्दयतीत्यथः ; यो न्यानानन्दयति ख प्रचरानन्द्‌ इति प्रसिद्धं भवति। यथया लाके योऽन्येषां धनिकत्वमापादयति स प्रच्रधन इति गम्यते तदत्‌, तस्मात्‌ प्राचय्याथऽपि मयटः सम्भवाद्‌ानन्दमयः पर एव श्रात्मा॥

मान्लवणिकमेव च गोयते ॥ ९५॥ इतश्चानन्दमयः पर्‌ एवात्मा यस्मात्‌ “ब्रह्मविदाप्नोति Ut” दूत्युपक्रम्य “सत्यं ज्ञानमनन्तं vy” इति waa यत्‌ AW प्रकतं सत्यज्ञानानन्तविशेषरीनिंधारितं, यस्प्रादाकाणदरि- क्रमेण स्थावरजङ्गमानि भृतान्यजायन्त, यचच भूतानि el ता-

लाके मयटोऽभिधानाद्यघा अन्नमयो wa डतिःखच wa पचरमसि- त्नित्यत्रशव्द्‌ः प्रथमाविभक्तिशक्तन्तस्मान्मयट यज्ञस्य प्रखत्ययान्नप्राचुख- वाचि दृश्यते न ुद्धप्ररतवचन इतिध्येयं | सचस्थचण्ब्दोाऽनुक्तसम्‌- wary इति मत्वा व्याचष्टे | casa | तचानुक्तं ब्रद्यानन्दस्य निरति- प्रयत्वावधार्गं Way | waaay ब्रह्मत्वे लिङ्गमक्ता प्रकर्य-

[ च०९।पा०९।] TIF CADAIAT | १९१९

न्यनु प्रविश्य गृदायामवस्थितं सव्वोन्तरं, यस्य विज्ञानायान्यान्तर्‌ Vata प्रक्रान्तं तन्म्ान्तरवणिकमेव age Wad येाऽन्यान्तर्‌ श्रात्मानन्दमय इति। सन््रव्राह्मण्याखंकाथंलं युक्तं श्रविरो- धात्‌; अन्यया दि प्रकृतद्ानाप्रकृतप्रक्रिये wat, न चान्रम- afew इवानन्दमयादन्यान्तर आआत्माऽभिधोयते। “एतननि- = ८५८२ £ ~ ~ ~ ४ छव Sar भागवी वारुणोविद्या।्रानन्दा Agia व्जानात्‌' दति तस्मादानन्दमयः पर एवात्मा ॥

नलर 5

नेतराऽनुपपन्तेः ॥ ९६ ॥

दतखानन्दमयः पर एवात्मा नेतरः! इतर ईश्वरादन्यः

संसारो जोव इत्यर्थः न Ma च्रानन्दमयशब्देनाभिधीयते, कस्मात्‌, श्रनुपपन्तेः | आनन्द मयं दि प्रत्य Wad ““साऽकामयत qs स्यां प्रजायेय इति “a तपो तप्यत स तपस्तघा ददं सव्वे- मख्जत यदिदं किञ्च" द्ति। aa ura शरोरादयत्पत्तेरभि-

माइ | मान्त्तेति ॥ यस्मादेवं छतं तस्मान्मान्् वणिकमेव ब्रह्यानन्दमयडति वाक्ये गोयतस्ूतियोजना। नन्‌ मन््लोक्तमेवाच ग्राह्यमिति at निबेन्ध- WATE || Heals | ब्राद्यगस्य मन्लयाख्यानत्वादुपायत्वमल्ति मन्त्रस्तृपेयः afecaai i अविरोधादिति॥ तयारूपायोपयभावादि यथः | aaa यादीनामपिमान्लवणिंकन्रद्यत्वं स्यादित्यत are a चेतिग्टगवेप्राक्ता वरुगनापदिषटा भ्टगवह्लीपञ्चमप्ययायस्यानन्दे प्रिता तच स्थान. न्यायेन तदकायनब्रद्यदस्या Bacay fagars | रतच्रिषर्वति॥ स ERC तपः र्षा लाचनमतप्यत हतवानिव्ययः, खभसिध्यान कामना, as स्यामिव्यव्यतिरेकाधिकारः सप्रकर्गं खानन्दमयो रसः| नन Fay. लब्धव्यभावकेऽप्यभेदः किंन स्यादत wre न fe लस्धेवेति॥ नन लब्ध लब्पयोाभदस्यावश्यकत्वे अतिस्मव्याबा्‌घः स्यादित्याणङ्ते॥ कथमिति।

९२० रलनप्रभाभासिते। [ अ ०१९।पा०१।]

ध्यानं Baraat विकाराणां खष्ुरव्यतिरोकः सर्व्वविकार- ख्षिख न परस्मादात्यनोाऽन्यतचेपपद्यते॥ भेद्‌ व्यपद्‌ शच ॥ १७ ॥

दत नानन्दमयः संसारो - यस्ममादानन्द्मयाधिकार्‌ “Taq सः, TH Wala लब्धानन्दी भवतिः"दति जीवानन्द्‌- मये aza व्यपदिश्ति।न fe wea लब्ध्या भवति कथं त- चात्माऽन्वेष्टव्यः “आत्मलाभान्न wt faga” cfa चस्रुतिखतो यावता न AHI WAST भवतीत्युक्तं ॥ वाढं ॥ तया्यात्मनो ऽप्रयुतात्मभावसेव सतस्तत्नानवबेघनिमिन्ता देदादिव्वना- त्मखात्मलनिखये afar दृष्टः, तेन देदादिश्चतस्यात्मनोा ऽप्ात्माऽनच्िटाऽचेष्टयेाऽलब्ा लऋबयाऽश्रुतः श्रोतब्योऽमतिा मन्तवयोाऽविनज्ञाता विन्ञातव्य इत्यादिमेदव्यपदेश उपपद्यते, प्रतिषिद्यत एव तु परमा्थ॑तः HARTA परमेश्धरादन्याद्रष्टा BTA aT “नान्याताऽस्ति द्रष्टा इत्यादिना परमेग्धरस्वविद्या- कन्ति ताच्छारीरात्‌ कन्तभाक्रविवज्नानात्माख्यादन्यः, यथा मा- याविनञ्चम्मखङ्गधरात्‌ खत्रेणाकाशमधिरोादतः सएव मायातो

यावता यतच्येद्यक्तं अतः खतिस्मती कथमित्यन्वयः उक्तां शङ्मङ्ीक- साति॥ aefafa तद्धयात्मन रखवात्मना लभ्यत्वाक्रिबाधः अभदादि-

~ ७ SS ६ ag कल्तितभेदान्न बाध rate) तथापौति॥ अभेदपोग्यः लाकिकभ्मः आत्मनः खाज्ञानजम्नमेण रोद्ाद्यभिन्नस्य मेदभ्नान्या पर-

क & ¢ ~ NON ~~

मात्मना ज्ञेयत्वाद्युक्तिरि व्यथः | waar ददादिव्यतिरिक्ततया यः विवेकज्ञानेन लब्धव्यः सात्तात्कत्तव्यः तदथं Saag: faara निदि- WET GAA वा चन्तरस्थाथानुवाद्पानरु्नयं। ननु भेदः

| ख ०२।पा ०१ ] प्रा र ब्रह्य र चभाय्ये | Wr

परमायंरूपे भूमिष्टाऽन्यः। यथा वा घटाकाशाद्‌पाधिपरिच्छि- नादनपाधिपरिच्छिन्न ्ाकाशाऽन्यः। Tere विज्ञानात्मपर- मात्मभेद्माित्य नेतरोऽनपपत्तेभद्व्यपदे भा चेत्युक्तं ।

कामाच WATAUGA ॥ १८ ॥

अनन्द्मयाधिकारे च “साकामयत aye ui प्रजायेय" दति कामयिदलनिदटेणन्ान॒मानिकमपि सांख्यपरिकल्पितमचे- तनं प्रधानमानन्द्मयत्वेन कारणत्वेन चापेषितव्यं | ईैकतेनाश- sefafa निरारतमपि प्रधानं प्व तादा दतां कामयिदत्वश्रुतिं श्रायित्य प्रसङ्गात्‌ प॒ननिराक्रियते गतिसामान्यप्रपञ्चनाय॥

अस्मिन्नस्य च तद्योगं TMT ॥ १८ ॥

TAQ A WTA जीवे वाऽऽनन्दमयश्ब्दः, यस्माद्‌ सिन्नान- न्द मये vad श्रात्मनि प्रतिबद्धूखास्य जोवस्य । तद्योगं शासि

सत्य wate तत्राह ॥ प्रतिषिद्यात डति॥ अत रात्‌ जषा जीवे ऽन्यो नास्तीति चेत जीवाभेदादीशखर्स्यापि मिथ्यात्वं स्यादत खद | परम्खर इति॥ खविद्याप्रतिविम्बत्वेन कल्िताज्जीवाचिन्माच Eat: एयगस्तीति न मिथ्यात्वं। कल्पितस्याधिषानामेदेऽप्यधिषानस्य तता मेद FAA दखटन्तमादहइ॥ ययेति॥ Gare: खताऽपि faut न जीव इत्यरुच्या भेदमाच्रमिच्यात्वे दृष्टान्तमाह ॥ यथा वेति ॥ ननु सखूचबलाद्धदः सत्य Lad Bre | रटग्रञ्धेति॥ कल्पितमेवेव्य्थः। az भेदः am xfa पदाभावात्तदनन्यत्वादिखचणच्छव्यन्‌साराचेति भावः। नन्वानन्द्‌ात्मकसन्वप्रच॒रः प्रधानमानन्द्मयमस्त्‌। तचादइ || कामाचेति॥ अनुमानगम्यमानुमाजिकं | पुनरुक्तिमाग्ङ्ाद। रंच्ततरिति॥ अस्मि. fafa ) विषयसप्तमी, खानन्दमयविषयप्रनाधवता जीवस्य तद्याग

R

१२२ रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९। |

तदात्मना यागस्तद्यागस्तद्भावापत्तिः, सुक्तिरित्य्थः। aaa शास्ति शास्तं।"“यद्‌1 देवेष एत सन्नदृष्येऽनाव्येऽनिरुकेऽनि ल यने ऽभयं प्रतिष्टां विन्दते, अय साऽभयं गता भवति; यद्‌ देवेष एतस्िन्नद रमन्तरं कुरुते, श्रय ay भयं भवतिः" दूति एतदुक्तं भवति यदि तस्मिन्नानन्दमयेऽल्पमण्यन्तर gazed पश्यति तदा संसारभयान्न निवत्तते। यद्‌ लेतस्मिन्नानन्दमय निर- न्तरं alias प्रतितिष्ठति तदा संसारभयान्निवन्तते इतिः तच परमात्मपरिग्रदे घटते न प्रधानपरिग्ररे जोवपरिग्रद वा, तस्मादानन्दमयः परमात्मेति सिद्धं । ददन्ति वक्तव्यं““सवा एष परूषाऽन्नरसमयः”" “AMTSl CAMS रसमय त,अन्याऽन्तरा- त्मा प्राणमयः "'तस्मादर्‌न्याऽन्तराद्यामनामयः-, “तस्मादन्या ऽन्तरात्मा विज्ञानमयः दति च विकारा मयट्‌ प्रवादे मत्या- नन्दमय एवाकस्माद द्भजर ती यन्यायेन कथमिव मयटः प्राचय्या- ua ब्रह्मविषयत्वं वा आश्रीयते दति । मान्त्रवणिकनब्रह्याधिका-

य स्माच्छास्ति तस्मान्न प्रधानमिति Sarat | जीवस्य प्रधानयोागऽप्यस्ती- व्यत च्या | तदात्मेति ॥ जीवस्य ब्रद्याभेदोरऽस्ती्यत Bre | मुकति- रि ति।॥ Be WANNA खात्मसम्बन्धमात्म्यं लिङ्-ए सीरः तद्रह्िते। निरक्त एब्दण़्क्यं afea |) fa tana निलयनं माया asa FAUNA यचा स्यात्तया aed प्रतिष्ां मनसः yvaut sfuaa fa- Squad AY तद्‌ वाभय aq प्राग्रातौत्ययः। उत्‌ खपिच्रमल्पमल्य- मप्यन्तरः मेदं यदैवेष नरः पश्यति we तदा तस्य भयमिति योजना इति| ठत्तिकारमतदूषयति॥डदन्विति॥ डद परव्याख्यावां विकासा- ua मयटि बुदिस्थे सत्यकस्मात्‌ कारणं विना खकप्रकरणस्थस्य मयटः qat विकारायकत्वं, अन्ते प्राचुग्ौ येकत्वमिग्यद्ंजर तीयं कथमिव केन

[च०श।पा०९।| प्रा ङ्गसत्रद्य खूचभ्ये | RRR

रादितिचेत्‌, अन्नमयादीनामपि afe ब्रह्मलप्रसङ्गः। WATE य॒ क्तमन्नमयादौनामनब्रह्मलं तस्मात्तसमार्‌ न्तरस्यान्तरस्यान्यस्यान्य- स्यात्मन उच्यमानलात्‌, AAAI न कञ्िदन्याऽन्तर्‌ ्रा- त्माच्यते। तेनानन्दमयस्य ब्रह्मत, AVI प्ररतद्ानाऽप्रकतप्र- क्रियाप्रसङ्गादिति। ward, यद्यप्यन्नमयादिग्यद्वानन्दमया- दन्याऽन्तर च्रात्मतिन श्रुयते तथापि नानन्दमयस्य ब्रह्मत, यत च्रानन्दमयं Wa Bad “aw प्रियमेव शिरः, मेदा दक्षिणः प्तः, प्रमाद उत्तरः पत्तः, AAS AAT, Ay पच्छ प्रतिष्ठा" ofa qa यद्र दयो द मन्त्रव प्रतं “सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म sa तदि द ब्रह्म पृच्छ प्रतिष्ेल्यच्यते तद्धिजिज्ञापयिषयेवान्नमयादय अआनन्द्‌मयपय्येन्ताः TERIA: कल्प्यन्ते, तच कुतः म्रकूतदाना- भरक्ठतप्रक्रिया प्रसङ्गः | नन्वानन्द्मयस्यावयववेन ब्रह्म पृच्छ प्रति-

a `` ‡`--` ~~~ ~ ~ `` ~ -~---~_~___~_~__-~~~~~~~~~_~_ --~-~-~-~-~-~-~~-~--~~---~---~---~-- - ------ न

दृष्टान्तेन खाखोयतद्रति ड्द वक्तव्यमित्यन्वयः। प्रश्रं VANES | मा- vata ॥ स्फटमत्तर | किमान्तर इति न wad किं वा वस्तताऽप्यान्तर aa अयत इति विकस्य अाद्यमङ्धीकरोाति | खचाच्त यद्यपीति॥ विकारप्रायपाठानग्रद्योतमयटञखतेः सावयवरलङ्ाचेव्यादइ॥ तथा- पौोति॥ Kaw SH जातं मुखं प्रिय, स्मत्याऽऽमाद्‌ः, स चाभ्यासात्‌ VAT: प्रमादः, Bawa कारणं। विम्बचतन्यमात्मा, शिरः पुच्छयाम- श्यकायःब्रद्यखुदढमिति sau: | दितीयं प्रत्या yas यदिति॥ वन्मन्तं प्रकतं गदानिह्हितत्वेन सव्वान्तरं aa तदिद पुच्छवाक्ये AURA प्र्यभिज्ञाधते तस्येव विन्ञापनेच्छया प्द्धकाशकू्पा गा प्रप्धिता तच तात्पय्य नास्तोति वक्त कल्प्यन्त इन्यक्त। Va USA प्रक्तख प्रघाननब्रद्मपर सति न प्ररूतदान्यादिराष Fay: | AWM: प्रधानत्वं पुच्छुतिविरुद्धमिति शङ्कते॥नन्विति॥खचत्रद्यशब्दात्‌ RAS धरधान- रद्य प्रत्य भिन्ञाने सति पच्छश्व्दविरोाधप्राप्तावेकस्मिन्‌ वाक्ये प्रथम-

R 2

१२४ रनप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०९। |

त्युच्यते | अन्नमय दी नामिवेदं पुच्छं प्रतिषटेत्यादि, तत्र कथं ब्रह्मणः खप्रधानलं we विज्ञातु, waaatfafa नूमः। नन्वान- न्दमयावयवत्वेनापि ब्रह्मणि विज्ञायमाने न प्ररुतलं रीयते चा- नन्दमयस्य ब्रह्मलादि ति। ्रत्रच्यते तथा सति तदेव ब्रह्मानन्द मय ्रात्मावयवी तदेव च ब्रह्म पुच्छं प्रतिष्टावयव इत्यसामच्नस्छ स्या त्‌। ज्रन्यतर परि ग्रदे त॒ VA ब्रह्म पुच्छं yfataaa ब्रह्मनिदटेश आयित ब्रह्मशब्दसंयागान्नानन्दमयवाक्ये ब्रह्मशब्दसंयागा- भावादिति) अपिच ब्रह्म पुच्छं प्रतिष्ठेति उक्तेद मुच्यते" तद ्येष- Sarat भवति, श्रसन्नेव स भवति, त्रसद्रह्यति वेद्‌ चेत्‌, अस्ति ह्येति Gaz, सन्तमेनन्तते विदुः” दति अस्िंञ्च स्चाकेऽनन- छष्यानन्ट्‌ मयं ब्रह्मण एव भावाभाववेद नयेगुंणदोषाभिधाना- नम्यते ब्रह्म पुच्छं प्रतिष्टेत्यत् ब्रह्मण एव खप्रधानत्वमिति a चानन्दमयस्यात्मना भावाभावशङ्खा युक्ता प्रियमोाद्‌ादिविशेष- ACAI सव्वेलाकमप्रसिद्धूतात्‌ कथं पन: खप्रधानं सद्र दह्या-

चरमखतश्ब्दयेराद्यस्यानपसञ्जञातविराधिनो बलौ यस्वात्‌ पच्छष्ब्देन पाप्तग णत्वस्य बाध इति aare | प्रकृतत्वादिति | प्रकरणस्यान्यथा fafears | नन्विति ॥ Tawa गरत्वं पधानत्वच्च विरुूडदमित्याद॥ चचोाचखयतदति॥ तच विरोाधनिरासायान्यतरस्मिन्‌ वाक्ये ब्र्मसतीकारः पुच्छ वाक्ये TS खी कार्य्यमित्यादइ | अन्धतरेति॥ वाक्वष्रषाचेवमित्यादइ | अपि चेति ॥ तच safe Rasta: | पच्छगब्दस्य गतिं एच्छति॥ कयं पनरिति॥ त्वयापि पच्छशब्दस्य मख्याया aA: ब्रह्मण स्पानन्द्मयलाङ्गलत्वाभावात्‌ पच्छदटलच्तणायाञ्चाघारलच्तणा यक्ता परतिरापद्यागात्‌, ब्रद्यशब्दस्य मुख्याय लाभा | MUA ब्रद्मपद स्या- प्यवयवलच्तकत्वादित्याद्ध॥ नेव दोष xfs | पुच्छमिव्याधारत्वमाच-

[ अ ०९।पा०१।] परार ब्रद्ध ङ चभाष्ये | ९२५

नन्द मयस्य च्छलेन fale ब्रह्म पुच्छं प्रतिष्ठेति । नेष दोषः पच्छवत पच्छ प्रतिष्टापरायणमेकनीडं लाकिकस्यानन्दजातस्य ब्रह्मानन्द इत्येतदनेन विवच्छते नावयवलं | “ए तस्येवानन्द्‌ स्या- न्यानि भूतानि माच्रामुपजौवन्ति” दति अत्यन्तरात्‌। रपि चा- नन्दमयस्य ब्रह्मवे प्रिया द्यवयवत्वेन सविशेषं ब्रह्माग्टपगन्तव्यं | निविशेषन्त्‌ ब्रह्मवाक्यशेषे अयते वाद्मनसयार गेाचरत्वाभि- धानात्‌, “यता वाखा निवन्तन्ते, अप्राप्य मनसा सद", ““AT- नन्दं ब्रह्मणा facta विभेति कुतश्चन” इति। अपि चान- न्दप्रचर इत्युक्तं दुःखास्तिवमपि गम्यते प्राचय॑स्य लाकं ग्रति- योग्यल्पलापेच्तलात्‌। तथाच सति “यच नान्यत्‌ पण्यति,नान्यच्छर- णोतिःनान्यदिजानाति, स yar eta भनि ब्रह्मणि तद्मतिरि क्ता- भोावश्रतिरुपरुड्योत। प्रतिशरीर च्च प्रियादि भेद्‌ाद्‌ानन्द मयस्यापि

aa प्रतिष्ेव्येकनीडत्वं रकं मुल्यं नीडं अधिष्ानं सोपादानस्य जगत इत्यथैः] ननु दत्तिकारोरपि तेत्तिरोयवाक्यं safe समन्वितं डद, aa किम॒दादइर्णभेरेनेत्याग्र ङ्का | पि चेति॥ aa सविग्रषत्व तच बाद्धनस्गेाचर्त्वमिति MHS व्ापकाभावोत्तया निविग्ेषमचत- zag fafanafafa) निवत्तन्ते wut इत्यथः। सविग्रघस्य म्टषात्वादभयच्चायुत्तां, खत्म निविग्रघच्ञाना्यै पुच्छवाक्यमेवेदादर- णमिति भावः। प्राचुायैकमयटा afarara नि्विंषश्चतिबाध उक्तः। दाषान्तरमाडइ॥ खपि चेति । प्रत्ययार्थत्वेन प्रधानस्य प्राचुच्स्य प्रकुत्य fare. farang चः प्रतियोगी विरोधीति तस्याल्यत्वम- Tad यथा विप्रमयो ग्राम इति ware | we को दषस्तचाह | तथा चेति। प्रत्यय प्राधान्ये त्वयं दाघो नान्ति,पचुर्प्रकाशः सविते्यच तमसोऽल्पस्याप्यभानात्‌ परन्वानन्दमयपदस्य प्रचरानन्दे THM:

१२६ रल्प्रभाभासिते। [अ ०९।पा०९। |

fuga, aa a न प्रतिशरीरं भिद्यते “सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्य"? TAM AA, “TAT देवः WAAAY WS: सव्वेव्यापो सव्वेभूता- ATI”? दति च अरत्यन्तरात्‌1 न चानन्द्मयाग्यासः अयते, प्रातिपदिकाख्माचमेव fe सव्वचाभ्यस्यते.“रसा वै TH Wala लब्धछाऽऽनन्दौ भवति, HT दयवान्यात्कः प्रावात्‌, यद्‌ष BATT आनन्दा न स्यात्‌, एष द्येवानन्दयाति, मैषानन्दस्य मीमांसा भवतिः? “arrest ब्रह्मणे faara विभेति qaya”’, श्रानन्दा नद्य ति व्यजानात्‌""दति च। यदि चानन्दमयशब्दस्य ब्रह्मविषयत्वं निशितं भवेत्‌ तत उन्तरेष्वानन्द्माचम्रयोगेष्वप्यानन्दमया- भ्यासः HWA, a लानन्द्‌ मयस्य agaata प्रियशि र स्वादि भि- डंतुभिरित्यवाचाम। TATRA PAA AAA AG दूति अआनन्दप्रातिपदिकश्य ब्रह्मणि प्रयागदशंनात्‌ “यदेष श्राकाश आनन्दा न स्यात्‌द्त्यादि ब्रह्मविषयः प्रयागो न लानन्द्‌मया- WY इत्यवगन्तव्यं । यस्यं मयडन्तस्यैवानन्द्‌ शब्द स्याभ्यास एत- मानन्दमयमात्मानमुपसङ्गामतो(ति न तस्य ब्रह्मविषयलमल्ि

a ब~] ~] ब्‌] ब्‌] ~~~ ~~~

स्यादिति मन्तव्यं | किञ्च भिघ्नताद्रट वन्न aaa ats | प्रतिशरीरमिति। नन्वभ्यस्यमानानन्दपदं लच्तणयानन्दमवपर इत्यभ्याससिह्िरित्यत are ॥ यदि चेति॥ ऋअानन्द्मयस्य aaa निर्णीते सत्यानन्द्पदस्य तत्प- र्त्वन्ञानाद्‌भ्याससिद्धिः, afest तल्िणय इति परस्पराश्रय इति भावः| अयमभ्यासः Tora rary! तस्मादिति | उपसकमण बाधः|ननस रवं{वदितिब्रद्यविद्‌ प्रकम्थापसंकमणवाक्येन फलं निदि- प्य ते तत्तस्याब्रद्यत्वेन fagdita wed) नन्विति | उपसक्रमणप्रा

fafcasiaa विशिष्धप्राश्यक्तया विष्टेवणप्राप्षिफलमक्तमित्यादइ॥ नघ- डति॥ ज्ञानेनाकाश्नां बाधस्तद्िति सिडान्ते बाघावरधिप्रत्यगानन्द्‌ला-

[अ ०१।पा०९। | WFCAASAAI | १२७

विकारात्मनामेवान्नमयादोनामनात्मनाम्‌पमङ्गःमितव्यानां प्रवा- दे पतितात्‌ | नन्वानन्द मयस्यापसङ्कमितव्यस्यान्नमयादिवद्र- ह्यते सति मैव विदुषो ब्रह्मप्राप्निफलं fafed भवेत्‌ नेष दाषः, श्रानन्द्मयापसङ्कमणनिदट waa विद्‌षःपच्छप्रतिष्ठाभृतन्रद्यप्रापरः फलस्य निदि्टलात्‌ “तदप्येष Brat भवति, यता वाचा निव- ai” दत्यादिना प्रपच्यमानलात्‌।*यत्वानन्द्‌ मयसन्निधाने “से ऽकामयतःब्न स्यां प्रजायय'"द्तोयं ख्रतिरूद्‌ादता AA AY पुच्छ प्रतिष्ठा? दत्यनेन सन्निहिततरेण ब्रह्मण सम्ब मानानानन्द्‌ म- यस ब्रह्मतां अतिबाघयति, तद पेचला चा त्तर ग्रन्थस्य “TAT 4 सः" दत्यादेनानन्दमयविषयता। नन सोऽकामयत दृति ब्रह्मणि यलिङ्गनिदे शा नोपपद्यते | नायं दाषः “तस्माद्रा एतस्माद्‌ा- त्मन आकाशः सम्भूतः" दत्य पंलिङ्गनाप्यात्मशब्देन ब्रह्मणः प्रकततात्‌। या तु भार्गवी वारुणो विद्या “्रानन्दा ब्रह्मेति aaa’ दति तस्यां मयडख्रवणणत्‌ प्रियशिरस्ाद्यश्रवणाच यक्तमानन्दस्य ABS! तस्मादणुमातचरमपि विरेषमना्ित्य न wa एव प्रियशिरस्वादि ब्रह्मण उपपद्यते, न चेद सविशषं

मोऽथादुक्त उत्तरश्चाकेनस्फटीरत इत्याइ॥ तदपीति।तदपेक्तत्वादिति

कामयिद पच्छ व्रद्यविषयत्वादित्ययः। यदुत पञ्चमस्थानस्यत्वादानन्दमये

ब्रह्य वल्ली समाप्ताभ्टगुवह्लीवदिति तचादइ॥ यच्िति। या त्िव्यथयः। मयट-

शत्या सावयवत्वादिलिङ्गनच स्थानं बाध्यमिति ara: | गे चरातिकमोा

गा चस्त्वाभावः। पृव्वमोत्ततेः संग्याभावात्‌ इति युक्तया प्रायपाठान

निच्वायकं इ्युक्तं । तदि अच च्छपदस्याधारावयवयोालंच्तणासाम्यात्‌ * gata पाठान्तरं |

१२८ रलप्रभाभासिते। [ख ०१।पा ०९]

aq प्रतिपिपादयिषितं वाद्धनसगेाचरातिक्रमश्रतेः। तस्मा दननमयादिख्िवानन्दमयेऽपि विकारायं एव मयर विज्ञेयो न प्राचग्याथंः। खचाणि लवं व्याख्येयानि ब्रह्म पुच्छं प्रतिषठेत्य किमानन्दमयस्यावयववत्ेन ay विवच्छयते, उत खप्रधानत्वेनेति। पच्छणब्दादवयवलेनेति प्राप्त उच्यते! आनन्द मयोऽभ्यासात्‌। आनन्दमय MHI ब्रह्म पुच्छ प्रतिष्ठेति खप्रधानमेव ब्रह्यो- पदि श्वते ऽभ्यासात्‌। असन्नेव स भवति, दृत्यस्मिनिगमनश्चाके ब्रह्मण एव कवलस्याभ्यस्यमानलात्‌। विकारशब्दान्नेति चेन्न प्राच्‌- यात्‌ | विकारशब्दाऽवयवशब्दाऽभिप्रेतः, प॒च्छमित्यवयवशब्दान्न खप्रधानलं ब्रह्मण दति यदुक्तं तस्य परिदारो वक्तव्यः। War च्यते नायं दोषः प्राचयग्यादप्वयवशब्दापपत्तेः | प्राच्य म्राया- पल्तिरवयवप्रायवचनभित्यर्थः। अन्नमयादीनां fe शिर श्रादिषु अरवयवेषुक्तेष्वानन्द्‌ मयस्यापि शिर श्रादौन्यवयवान्त रा्यक्तावय- वप्रायापत्या ब्रह्म पच्छ प्रतिष्ठत्याद नावयवविवच्चया चत्कारण- मभ्यासादिति खप्रधानलं ब्रह्मणः समथितं। तद्धे तु व्यपदेश,

संग्र येाऽस्तोव्यवयवप्रायपाठे निचावकडूति पुव्बोधिकरणसिडान्तयु- यभावेन पव्वेपच्तयति ॥ पच्छश्ब्दादिति॥ तथा चप्रत्यदादइरणसङ्कति Vaud सगणापास्तिः सिद्धान्ते निगणप्रमितिः फलं वेदान्तवाक्वसम- aaa: अत्यादिसङ्तयः Mel खव, हचस्यानन्दमयपद्‌न ARMA ब्रद्यपदं wad विक्रियतेऽनेनति विकारोऽवयवः प्रायापत्तिरिति अवयवक्रमस्य बद्धा प्राक्षिरित्यथः) अच fe vase ब्रह्मणा ज्ञानाय RIM: ufana कल्प्यन्ते नाच तात्पग्यंम सि, तचानन्दमयस्यापि अव. यवान्तरोक्नन्तरं कस्मिंखित्‌ च्छे वक्ताये प्रकतं त्र्य पुच्छ पदेनेकता तस्यानन्दमयाधारतेनावश्यंवक्तव्यत्वादित्यथः। तदेतु Bes | तस

[ख ०१।पा०९ | WF CAM सचभाष्ये | Axe

मर्व्वस्य विकारजातस्य सानन्दमयस्य काररत्वेण ay aufe- श्यते “Te सव्वेमरुजत यदिदं किञ्च'!द्ति,न च कारणंसद्रह्य सखविकारम्यानन्द मयस्य मुख्यया दटत्याऽवयव उपपद्यते। WI राण्छपि खचराणि qaqa पुच्छवाक्यनिदि स्येव ag उप- पादकानि द्रवाणि ॥ अन्तस्तद्श्रापद्‌ शत्‌ ॥ ₹० ॥

दूद्‌मान्नायते “च्य य एषा ऽन्तरादित्ये हिरण्सयः पुरूषो दृश्यते दिरण्छग्मश्रहिरण्यकंश आप्रणखात्‌ सव्व एव सुवणः | तस्य यथा कप्यासं पुण्डरोकमेवमिणी, त्योादिति नाम, स

— ~=

ब्रद्यणः सव्वकाय्यदहेतुत्वव्यपदेष्रात्‌ प्रियादि्विश्ित्वाकारेणानन्दम- यस्य जी वरय कायथैत्वात्तं पति शेषत्वं ब्रह्मणे न युक्तमित्य यः। मानल वगिं- कमेव च गोयते ब्रद्यविदाश्राति परमिति, यस्य ज्तानान्मुक्तिरुक्ता यत्‌ aa ज्ञानमिति aaa ब्रह्य तदवैेव पुच्छवाक्ये गोयते ब्रह्मपदसंवे- गात्‌, नानन्दमयवाक्छ CAG! नेतरोऽनुपपत्तेः | इतर आनन्दमयो saga न प्रतिपाद्यः स्वख्टुतलाद्यनुपपत्तरिद्ययः। भेदव्यपदेष्राच। अयमानन्दमयो ब्रद्दारसं लब्ध्वानन्दोभवतीति, भेदोाक्तेच तस्या- प्रतिपाद्यतेत्यथंः। अानन्द्‌मये aq तेत्तिरीयकपच्चमस्थानस्थत्वात्‌ | च्छानन्दवदिव्याश्द्खयाद| कामाच नानमानापेच्ता काम्यत इति काम चानन्दः तस्य ग्टगवल्ल्यां पञ्चमस्य ब्रद्यत्वदृष्टेरानन्दमवस्यापि ब्रद्य- त्वानुमानापेच्ता न काव्या, विकारा्यंकमयद्धखिरोधादिव्यथेः। भेद- वयपदेशदेत्‌ सगुणन्रद्याच वेद्यं wifeameg”s | afaw च तद्याग wife | wettafeada प्रतीचिसरण्क raquded पुच्छवाक्योकतो AMUCAT Ut तब्रद्येति yvatuqa चयानन्द्मयस्य aa vita wa ब्रद्यभावं शन्ति, war निर्ग गव्रद्धोक्न्ञानाथं जीवभेदान्‌वाद इत्यभि- Tare ॥ BUTI fs ॥ अन्तस्तधम्मापदे शात्‌ | चछान्दाग्यवाक्मदाद- cfai au a fay AYA पास्तिप्रारम्भायेः। दिररमयेो ज्येोति्विंकारः, पुरुषः पू गाऽपि मृत्तिमानु पासकेटग्यते। मूर्तिं मा द | दिर ्येति॥ प्रणा Ss

१२५ रलरप्रभाभासिते। [अ०१।पा०९। |

एष UAW: पाप्मभ्य उदित,उदेति दवे Vw: पाप्मभ्य य एव az” दत्यधिदैवतं। ्रयाध्यात्ममष्यय“्य एषोऽन्तरक्षिणि परुषो द श्यते" इत्यादि । तच संशयः किं विद्याकम्मातिशयवशात्‌ प्रा- सात्कषः कञ्चित्‌ संसारी ख्यं मण्डले vale चोपास्यत्वेन श्रुयते, fa at नित्यसिद्धः परमेश्वर इति। किन्तावत्‌ प्राप्तं संसारोति, कुतः, BIA! आदित्य पुरुषे तावद्धि रण्श्मश्रुरित्या- दिरूपमुदातै, अक्तिपुरुषेऽपि तदेवातिद्‌ रेन प्राप्यते तस्यैतस्य तदेव रूपं यदमुय्य रूपमिति। न च परमेश्वरस्य रूपवत्वं युक्तो ““श्रणब्द मस्पश्रमरूपमव्ययं "दूति Ba: | धार स्रवणाच^य एषा ऽन्तरादित्ये य एषोाऽन्तरक्िणिःः दूति) न दयनाधारस्य खमददि- मप्रतिष्टस्य सब्दव्याप्निः परमेश्वरस्याधार उपदिश्येत “a भगवः कस्मिन्‌ प्रतिष्ठित दरति स्वे afefa” इति “श्राकाशवत्सव्वगतश्च नित्यः" दति च श्रुतो भवतः | रे खग्य॑मग्यादाश्रुतेख “सएष यें aud तेन सदेत्यभिविधावाङ्‌। नेचयोविं़ेवमाह॥ तस्येति | कपेम- कटस्य खसः पुच्छभागोऽत्यन्ततेजखी तत्तुल्यं पुण्डरीकं यया,दीपिम- देवं तस्य पुरुषस्याच्िणो सद्याविकसितरक्ताम्भोजनयन इत्यथः उपा. सनायमादित्यमण्डलं स्थानं रूपद्चोक्ता नाम करोति तस्येादिति। उन्ना- a निव्ति॥ सडति।॥ उदित उदरूतः सव्वपाप्रास्परट caw: | नामज्ञा- नफलमादइ॥उद्‌ति eta canara अादिव्यमधिकव्यापासत्यक्तयनन्त- रमात्मानं द्‌दहमधिद्छत्यापि acfatcare | wufa i Waa ब्रद्मपद- मानन्दम्यद्मानन्द्‌पदाभ्यासञखेति मख्यडितयादिबड्प्रमाणवण्ाच्चि- गगजिणयवद्रपवत््वादिबदप्रमाणखवण्राज्जीवोा{इर्ण्मय डति पव्वसिदडधा- न्तद खान्तसङ्गत्या पव्वमत्सगतः सिद्धनिगणसमन्वयस्यापवादाथ पव्वप-

aafa । संसारीति | अच पव्वात्तरपच्तयेाज्जीं वव्रद्यणेारूपास्तिः फल, अ{च्तिणोव्याधारखवगांच संसारोति सम्बन्धः तिमा raza इति।

[ऋ ०१।पा ०९|| शराङ्करतब्रद्मखचभाय्ये | RRR

चामुप्रात्‌ पराञ्चो लाकास्तषां चष्टदवकामानाच्च' द्रत्यादित्य- परुषस्येश्वय्य म्याद्‌ “म एष ये VASAT Sl लाकास्तेषाच्चष्ट मनव्यकामानाञ्च'' दत्यक्तिपुरुषस्य। न च परमेश्वरस्य मय्थाद्‌ाव- दै थ युक्तं “एष सर्वश्धर एष भूताधिपतिरेष भूतपाल एष सेत्‌- विंधरण एषां लोकानामसम्भेदाय"दत्य विशेष Ba तस्मान्ना च्छा- दित्ययारन्तः WHat Tad प्रापे a, अन्तस्तदध खपे शात, दति “य एषोऽन्तरादित्ये च एषाऽन्तर चिणि" इति चग्रूयमाणः परुषः परमेश्वर एव न संसारी कुतः। तद्ध कौ पदे णात्‌ । तस्य fe परमेश्वरस्य yal दृदापदिष्टास्तद्यया “aatfafa ara” इति अआवयिता “श्रस्यादित्यपरूषस्य नाम स एष सव्वभ्यः WTAE उदितः" दति सव्व॑पाप्रापगमेन निव्वेक्ति, तदेव च छतनिर्व्वचनं नामाक्तिपुरुषस्या्यतिदि शति “यनाम तननामः"दरति। सव्व॑पाभ्राप- WAY परमात्मन एव BAT AA अ्रपदतपाम्रा"दत्यादौ |

खादित्यस्थः पुरुषः, अमुद्रादादित्यादद्धंगा ये केचन लोकास्तेवामी- AU देवभोगानाच्चेत्ययेः। स Talay: Tea णखतस्मादच्त्छोऽधस्तना येलाकायेच मनव्यकामा भे(गास्तेषामीश्र इति AMT Bad | खत

Bag ससारोव्ययः। रघसन्वेख्धर इत्य विश्षखतेरिति सम्बन्धः) azar

धिपतियमः, mania safes wy aq, किञ्च जलानामसङ्कराय लाके विधास्का यथा सेतुरेवमेषां लाकानां वणाखमादीनां मयधादा- देतुतात्‌ सेतुरेषख्व,अतः सवेखरुस्त्यथः।द्चंव्याचष्े।यरण्षरति।॥ यद्यप्येकस्मिन वाक्ये प्रथमय्यतानसारेण चरमं नेयं, तथाप्यच परथमं खतं रूपवत्वं निष्फलं ध्यानायंमोश्वरे नेतुं way सव्वपापासङ्डित्वं स- व्वात्सकत्वन्त सफल जोवे नतुमणएक्यञ्चति परबलं, नच “नदवेद्‌वान्‌ पापं गच्छ्ति'!दति रतेरादिव्यजोवस्यापि पाप्रास्पशितत्वमिति वाचं |

खतेरघना कम्मनधिक्रास्गिां देवानां क्रिवमाण्पापए्ासम्बन्धे तत्पाला- S 2

VBR रुन्नपभाभासिते। [ ऋ ०१।पा ०९। |

८८ ~ = DW e न

तया“ AST पुरुषे भेव WH तत्‌ साम तदुक्थं तयज्‌ लद हय"दत्यु- कसामाद्यात्मकतां निद्धारयति,सा च परमेग्रस्योपपद्यते सव्व॑- कारणत्वात्‌ सन्बात्मकला पपत्तेः । एयिव्यन्याद्यात्मके चाधिदैवत- BAMA वाक्‌प्राणाद्यात्यकं चाध्यात्ममनक्रम्याद AURG साम च [ SS, * ‘Ce N ER WA HF A १9 गेष्ण्या दृत्यधिदवतं तयाध्यत्ममपियावम्‌य्य AAT ते Tait दूति तच सव्वीत्मकवे सत्येव पपद्यते “ag इमे कीणायां गाय- न्त्येतन्त्ेव ते गायन्ति तस्मात्ते धनसनयः इति च लौकिकव्वपि गानेय्वस्यैव गोयमानलं दशंयनि। तच परमेश्वरपरिग्रदे Vs" I

यद्‌ यदिग्तिमत्सत्वं ओरीमदूजिंतमेव वा।

तत्तदेवावगच्छ त्वं मम तेजेऽशसम्भवं |

YH वा तात्पय्ौत्‌ तेषां सचितपापाभावे Ala पे aware विश - anfa खयो गादित्यभिपरेत्यादह | सव्वं पाप्रापगमसख परमात्मन Tafa | साव्यौल्यमाह ॥ तथेति ॥ च तच्छब्दे खाच्तुघः पुरुष उच्यते चऋगा- द्यपेच्तया लिङ्गव्यत्ययः | sad शस्त्रविष्रवः | तत्सा चग्योत्‌ साम- Gia उकयादन्धच्छस्तरम्टगुच्यते, यजुव॑दो यजुः, AB चये वेदा डत्यथः। एशिव्यग्न्याद्यातसमक इति ॥ अयिदैवतम्यक्‌ ए व्यन्त रीच्तदुनत्तचादि- त्यगतश्बुक्ञभा रूपा पञ्चविधा Baar, साम चाभिवास्वादिद्चन््रादि त्यगतातिक्ष्णरूपम्‌क्तं पञ्चविधं] Saad ऋक्‌ वाक्‌ Wa! खोाचा- च्िस्यश्ुक्तभा रूपा चतुव्विधा, साम च प्रागच्छायात्ममनेाऽत्तिगताति- नीलरूपरं चतुव्विधमुक्तं। wd कमेग टक्सामे अखनक्रम्धाद ofa: | तस्येति | Al सव्वात्मककसामात्मक गेप्णावमय्यादिव्यस्थस्य तावेवा- fang Ta waaay: ॥ तचेति | ऋक्साम गेष्त्मि व्ययः | सव्यं. गानगेयत्वं {लङ्गान्तरमाद्॥ तद्य इति ॥ तत्तच लोके धनस्य सनि- लाभो येषां ते धनसनयोा विश्रतिमन्त स्व्ययः| ननु लोके राजाना Wad Hae इत्यत खाद ॥ यद्दिति॥ पखुवित्तादिविभ॒तिः,चीः कान्तिः । ऊच्जितत्वं बलं, cua सत्त्वं राजादिकं ae ख्वेति त-

[orator ] शङ्कर व्रद्य स्चभाय्ये | ९२६

इति भगवद्गोतादशनात्‌ लोककरामेशिदटलमपि fargy श्रूयमाणं utaat गमयति। aie दिरणयश्मश्रुरित्यादिरू- श्रवणं परमेग्यर नापपद्येत TAA ब्रूमः, स्यात्‌ परमेश्चरस्या- पौच्छावशन््ायामयं रूपं साघधकानग्रह्ायं। माया देषा मया wal aat पश्यसि नारद्‌ | qayaqtam न त्वं मां द्रष्ुमर्दसि॥ दृति स्मरणात्‌ रपि च यच निर्‌स्तसव्व॑विग्रेषं पारमेश्र रूपमृपदि श्यते भवति aa भास्तं “च्रणब्दमस्यग्रेमरूपमव्यंः safe | सव्वंकारणल्वान्त विकारधर्मोरपि केशिदिशिष्टः परमेश्चर उपास्यत्ेन निरिश्यते “aun सव्व॑कामः स्वगन्ध सव्वरसः"' द्त्यादि ना, तथा दिरण्यश्मभुलादि (ag शाऽपि भवि- य्ति। यद्प्याधारश्रवणान्न परमेश्वर इत्यतराच्यते खर्माहम- प्रतिषटस्याप्याधारविगेकापदेश उपासनाथ भवदिति सर््वगत- AAU व्योमवत्‌ सव्वात्यान्तरत्वपपत्तेः। टेखव्यमय्याद्‌ाश्र- वएमप्याध्यात्माधिदेवतविभागापेच्मुपासनाथमेव, तस्नात्परमे- र एवाच्छादित्ययारन्तरुपदि श्यते ॥

द्‌गानमीखस्स्येवे्यधेः। निरङ्कश्मनन्धाधीनं, रघा विचिचरूपा मृत्ति- साया faafaararat मया खृष्ेदर्यः। दुक्तमणशब्द्मित्यादि वाकं तत्‌ क्ञेयपरमित्याद ॥ यपि Bia ॥ तद्रूपं वुतस्तचादइ॥ Gale | Ga तूपास्यत्वेनायते तञत्य्याद्ृत्य सव्वकारणत्वात्‌ प्राप्तलूपत्वं सव्व- कर्म्म॑त्या(दिखव्यानिदिश्यत xia योजना। मव्यादावदखग्मौखरस्य aaa निराकसाति॥ रेच्य ॥ अध्यात्माधिदेवभ्यानयोविभागः एवक्‌पयेागः, तदयेच्तमेव न aay परि च्छेदाथमिदयर्यः। ननु उपा-

१६४ रन्न प्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९।]

भेदव्यपदृश्णचान्यः ॥ २९॥

afa च श्रादित्यादिशरोराभिमानिभ्धा जोवेग्याऽन्य ईय- रोाऽन्तयामो य आदित्ये तिष्टन्ादित्यादन्तरोा यमादित्यो न वेद यस्यादित्यः. wt य श्रादित्यमन्तरा यमयत्येष त asad” दति yout भेदव्यपदेशात्‌ । त च्यादित्यादन्तरोऽयं रादित्य न वेदेति वेदितुरादित्यात्‌ विन्ञानात्मनोाऽन्याऽन्तययामोति ag fafema स एवेदाप्यन्त- रादित्ये पुरुषा भवितुमदंति ्रतिसामान्यात्‌। तस्मात्‌ पर- मेश्चर एवेष्टापदिण्यत दति fas i

MATT AFT ॥ PP ॥

ङान्दाग्ये दद्मामनन्ति“शच्रस्य ane कागतिरित्याक{श दति दावाचसव्वाणिदवा द्मानि भूतान्याकाशादेव सरूत्प-

स्योदेेनापास्िविधेविधेवक्रियाकम्मणेत्रीद्यादिवदन्यतः सिडिवये- AUST | भेदति खादित्यजीवादीश्वस्स्य भदरोाक्तेः Wawae जीवा- द्न्य eae: सिद्धति खचायमादइ।॥ खस्तीति।॥ खादिव्ये सखितरश्सि- निसराश्यमादित्यादन्तर इति जीवं निर्म्यति | यमिति ॥ अश्सेरम्य ay नयन्तत्वं तचादइ। यस्येति ॥ अन्तययामिपदाथेमाद्॥ य zfa | तस्खानात्मत्वनिरासायदह | रघ त डति॥ ते तव qenufaay: | च्छादित्यान्तरत्वश्रुतेः समानत्वादित्यथः। तस्मात्‌ पर खवादिव्यादिस्था- नक SHG उपास्य इति fas, भवतु रूपवत््वादिदुबललिङ्कानां पापास्पर्ित्वादयव्यभिचासित्रद्यलिङ्गेरन्ययानयनं,ङ ह BATT ala: लिङ्काद्रलीयसीति प्रत्युदादइस्णेन प्राप्ते care) याकाशस्त{ह्लङ्गदि - ति | ान्दग्यवाक्यमदादइस्ति॥ इदमिति॥ प्रणलावद्येः ब्रह्मणा जे वलिं रएजानं wets, चख एष्वीला कस्यान्यस्य च क अधारः इति|

[ख ०२।पा०१।] परा दनब्रद्धख च भाष्ये | १३५

दयन्त TOYA प्रत्यस्तं GAARA Waal ज्यायानाकाशः परायणं दृलि। तच्ररुग्यः। किमाकाशगब्देन पर ब्रह्माभि- wad, उत ग्ताकाशमिति | कुतः संश्य | उभयचर प्रयागद्‌्भ- नात्‌। भृतविश्रेषे तावत्‌ सुप्रसिद्धा लाकयेदयाराकाशशब्दा ब्रह्मण्यपि कचित्‌ प्रयुज्यमाना दृश्वते, चच वाक्यशेषवशादसा- धारणगृणश्रवणादा निद्धारितं ब्रह्म भवति यथया “देष ATA च्रानन्दा न स्यात्‌ः'दति, “ararait वे नामरूपयानिं- वदिता ते यदन्तरा age’ इति चेवमादौ, अतः संशयः! किं पनरच um भूताकाशमिति, कुतः, तद्ध प्रसिद्ध तरेण प्रयोगेण We afgartrefa | न चायमाकाशश्रव्द्‌ उभया: साधा- रणः शव्या विज्ञातुं, अनेकाथैवप्रसङ्गात्‌। तस्मराद्रृह्यि Arg अआकाशग्रब्दे भवितुमरति।विमूलादिभिरहि वभिधर्मोः सदृ- शमाकागेन ag भवति, न च मुख्यसम्भवे गणाथयदणम- दति, सम्भवति चेद म॒ख्यसयेवा काशस्व DEY | a, भूताकाशप- रिग्रदे वाक्यशेषो नापपद्यते "सव्वाणिद वा carfa भूतानि च्राकाशादेव VATA” दत्यादिः। नेष दोषो भूताकाशस्यापि वाखादिक्रमेण कारणव्वापपत्तेः विज्ञायते fe “तस्मादा एत-

Cal Aa Bary xfavfa | यदेष खाकाण्र सत्धानन्दत्वस्यासाधार- यम्य खव्रणादाकाशोब्रद्येयवधारितं। Bara वे नामेत्यच agufa वाक्यष्रघादिति विभागः निवह्हिता safufafara:, ते नामरूपे, यदन्तरा BHA यच कल्पितत्वेन मध्ये स्त इति वाथः। खच पुव्वेपत्ते गताकाशत्मनेदर्‌) येपास्तिः, सिद्धान्ते त्रद्धयात्मना इति फलं। उपास्य

१२३९ रन प्रभाभासिते। [ ख ०१।पा ०१। |

स्मादात्मन BAIT: सम्भूतः आकाश्ादायुः वायारश्निः'दत्या- fe ज्यायस्वपरायणएलऽपि भृतान्तरापच्यापपद्यते भूताकाश- स्यापि,तस््ादाकाशशब्देन भूता काशस GUA प्राते ब्रूमः, अका शस्तलिङ्गात्‌। आकाशशब्देन ब्रह्मणा TEU युक्तं | कुतः, तलिङ्गात्‌। परस्य दि ब्रह्मण ददं fay “सव्वाणिदवा इमानि भूतानि आकाशादेव wage” इति । परस्माद्धि ब्रह्मणे भूतानामुत्यत्तिरिति वेदान्तेषु मव्याद्‌ा। ननु भूताकाशस्यापि वास्वादिक्रमेण कारणत्वं दशितं । सत्यं दभितं। तथापि aa कारस्य ब्रह्मणाऽपरिग्रदादाकाशदेबेत्यवधारणं सव्वणोति च भृतविशरेषणं नानृक्रूलं स्यात्‌ । AIT ATA प्रत्यस्तं यन्ति" द्रति ब्रह्मलिङ्गं “चकारे वेभ्यो ज्यायानाकाशः परायणं दरति rae द्यनापेकिकं परमात्मन्येवेकस्मिन्नारातं “ज्यायान्‌ एयि- व्या ज्याचानन्तरिच्तात्‌ ज्यायान्‌ दिवे ज्यायानेभ्या wa” दति, तथापरायणएल्मपि परमकारएलात्‌ पर मात्मन्येवेापपन- at! afag भवति “विज्ञानमानन्दं ब्रह्म रातेद्‌ातुः परायणं" दति । भ्रपि चान्तवत््वदषेण शालावत्यस्य a निन्द्ि्ानन्तं

च

स्पद्धत्रद्य लङ्गवाक्वसमन्वयोाक्तेरापादं चुत्यादिसङ्तयः। Weas भाव्यं। तेजःप्रभ्तिषु वाप्वादेर्पि कार्यत्वात्‌ खवकारश्रुतिबाधः। सव्व- शखतखाकाण्ातिरिक्तविषयत्वन asia: wifeareiad दणितमिति।॥ ब्रद्धयस्त सव्वात्मकत्वात्तस्ादव सव्वममिति sfaaafa भावः। तया सव्वलयाधारत्वं निरलतिष्रषयमदत्वं स्थितावपि परमाञख्यत्वसिद्यतानि स्पष्टानि ब्रद्यलिङ्ानीग्याद॥ तया खाकाण्मित्यादिना॥ रातेद्धनस्य दातुः| रातिर्ति wis बन्धुरिव्यथः। लिङ्गान्तरमाद॥ aft चति।

[erate ti] शाङ्ग त्र्य खच भाप्ये | १३७

किञ्चिदक्तकामेन जेवलिनाऽऽकाणशः परिग्रदीतः, त्चाकाभम्‌- क्रये सम्पाद्योापमंहरति “सएष परो वरोयानङ्गोयः स एषा ऽनन्तः" इति, तच्ानन्त्य ब्रह्मलिङ्गं । यत्‌ पुनरुक्त भूताकाशं प्र fafgawa प्रथमतरं प्रतौयत sia, a4 नमः, प्रथमतरं प्रतीत- मपि तद्दाक्यगेषगतान्‌ ब्रह्मगणान्‌ ger न परिण्द्यते। दि तश ब्रह्मण्यष्याकाश्शब्दः “'अकाशावे नामरूपयोानिं्व्वदिता' द्त्यादो। तथाकाशपय्धौीयवाचिना्मपि ब्रह्मणि प्रयागा gaa

द्‌ार्भ्यग्रमलावन्यो ब्राद्यणे राजा चेति चय उदूोयविद्याकुष्रल! विचा- cate: किमुद्रीयस्य परायणमिति। तच खगादागताभिर्द्धिर्जी- विकेन पायन क्रियमागोादूोयस्य खगं ख्व परायणमिति दाल्भ्वप- च्तम प्रतिखादोषेण एला वन्ये निन्दित्वा खगस्यापि कम्मदारा हेतुरयं ara: पतिषेव्यवाच। तं प्रालावत्यस्य पच्तमन्तवद्रेते किल एलावत्यसा- ata राजा जिन्दि्रानन्तमेवाकाणं बक्ति भ्ूताकागोाक्तावन्तवत्वदराष- ताद्‌वस्ण्यादिव्यचयः। नन्वाकाश्णाऽनन्त इति न खत इव्याण्द्खुाह॥ तच्चेति ॥ salu अकाश wala सम्पादनात्‌ उदूयस्यानन्तत्वादिकं a qa fa भावः| सडदूोधावयव SRE TA खाकाणात्मकः। पर रसतमत्वादिगगेरुत्कदटः। ताऽच्तरान्तरभ्या वरीयान्‌ AS LAY | पर इति Bag सकारान्तं वा, परः छत्खमिति परयोागात्‌ | परखास। वरुभ्याऽतिशयेन वरः परा वरीयान्‌ इव्यथः, प्राथम्यात्‌ खुतित्वाच्चाका- mI वलीयानिन्यक्ंस्मारयति॥ यत्‌पुनरिति॥ रवकारसव्वंशब्द्ा- नुहीतानन््याद्बङलिङ्गानामनग्रदाय “aca कुलस्यार्थः डति न्यावनेकम्याः AIT यक्त LAST | BAA Aa डति || खाकाप्रपदाद्भत- स्येव प्रघमप्रतो तिरति नियमे नास्तोद्यपिषएब्य्‌न Gifad| aa afa- are ॥ दणश्ितश्ेति।॥ खाकाणश्पदाद्ाणायस्यत्रद्यणाऽपि प्रयमप्रतीति- रस्ति तस्य amar ब्रह्मणि प्रयोगप्राचय्यादिति भावः। अत्रे कूटस्थे यामन्‌ afe wa वेदाः सन्ति प्रमाणत्वेन यस्मिन्नच्तरं faa देवा खधिष्िता इत्यथेः। ऊकारः कं सुखं aa खं यापकमिद्यपासीत

T

१३८ रुनमप्रभाभासिते। [च ०१।पा ०९। |

Ceasat परमे व्योमन्‌ यिन्‌ देवा afy fag निषेदुः"

“sat भागवो वारुणो विद्या परमे aaa प्रतिष्ठिताः? “ॐ

कं ब्रह्य खं ब्रह्म खं पुराणं" दति चेवमादो | वाकोपक्रमेऽपि

वन्तमानस्याकाशशव्दस्य aaa ब्रह्मविषयलावधा-

रणा | “अग्रिरधीतेऽनुवाकं” दति fe वाक्योपक्रमगतेऽपय्चि-

शब्दा माएवकविषये दृ ष्यते। तस्मादाकाशशब्दं Talla प्रसिद्धं ॥ अतएव प्राणः ॥ २३ ॥

“SRG प्रस्तातय्या दवता प्रस्तावमन्वायन्ता' इत्युपक्रम्य श्रूयते “कतमा सा देवतेतिप्राण दति दावाच सव्वाणिडवा carta भूतानि प्राणमेवाभिसंविशन्ति प्राणमभ्यज्निदते सैषा देवता प्रस्तावमन्वायत्ताःदति। तच संशयनिर्णये पृव्वैवदेव Z- gar, “प्राणबन्धनं दि साम्य मनः प्राणस्य प्राणं" इति चैवमादौ

सखत्यन्तरप्रयोगमाइ | खं पुराणमिति॥ व्याप्यनादि ages) कां AQ खं ब्रद्धेति era, ॐ खं ब्रह्म खं पुराणमिति Tec. fafa Ha: | किञ्च ततेव प्रथमान्‌सारणेत्तरं नेयं यच Wag UH, यच त्वशक्यं TAMIA aed प्रथमं नेयमित्याइ॥ वाक्यति॥ तस्मादुपास्े ब्रह्मणि वाक्यं समन्वितिमिव्यपसंदरति ॥ तस्मादिति | खाकाष्वाक्छो- aug तदुत्तर वाक्येऽतिदिष्ति॥ Ba Ta प्राणः॥ उदूरौयप्रकरण- मिति ज्ापनायमद्रौय डति भाष्यपदं उद्ूरौधप्रकरगे श्रूयते इत्यन्वयः। कञ्िदटटषिश्चाक्रायणः प्रस्तातारमृवाच, हे प्रस्तोतः या देवता प्रस्तावं सामभक्तिमनुगताध्याना्े ताच्ेदन्ञात्वा मम विदुषो निकटे परसा- व्यसि ae a पतिष्यतीति) तते भौतः सन्‌ पप्रच्छ कतमा सा देवतेति उत्तरः ॥ प्राण इति॥ पाणमभिलच््य सम्यक्‌ विशन्ति लीयन्ते तमभिलच्छाल्निदते उत्पद्यन्त caw) अतिद्‌श्रत्वात्‌ पूव्वेवत्‌ संश- यादि जश्व्यमिद्यक्तं विदणति॥ प्रायेति॥ मनडउपाधिको जोवः,

[Be १।पा ०९। | पराङ्र ब्रह्मच भाष्ये | Re

ब्रह्मविषयः प्राणशब्द दश्यते, वायविकारे त्‌ wfagatr ला- कवेदयारत TE प्राणशब्देन कतरस्यापादानं युक्रमिति भवति संशयः | किं पनरच युक्तं वायुविकारस्य पञ्चटन्नः प्राणएस्या- पादानं ami तत्र fe प्रसिद्धतरः प्राणशब्द दृत्यवेाचाम। नन पुव्वैवदि दापि तल्िङ्गात्‌ ब्रह्मण एव ग्रहणं युक्तमिहापि fe वाक्यशेषे भूतानां संवेशनोद्गमनं पारमेश्वरं aa प्रतीयते न मुख्येऽपि प्राण भृतमंवेशनोन्ग मनस्य द शेनात्‌। एवं ह्यान्नायते ८८ ~A ॥ * ¢ प्येति ° °

wat वे uaa: सखपिति प्राणं तहि वागथ्येति प्राणं we: प्राणं ओतं It मनः स यदा प्रवध्यते प्राणादेवाधि पुनज्जायन्ते दति। प्रत्यक्तञ्च तत्‌ खापकाले प्राणएट़न्तावपरिलष्यमानायामि- दियदत्तयः परिलष्यन्ते, प्रबोधकाले च पनः प्रादुभेवन्तीति। दद्धवसारत्वाच भूतानामविर्द्धा मस्ये प्राणेऽपि भूतसंवेशनोा- दमनवादौो वाक्यशेषः रपि चादिल्येोऽनच्चेएद्नौयप्रतिदारया- प्राणेन ब्रद्यणा बध्यत सुघुत्तावेकीभवति प्राणस्य वायोः प्राणं प्रेरकं तम्य सत्तास्फ्‌ ्तिप्रदमात्मानं ये विदुस्ते ब्रद्यविद्‌ cau: | Tam गता- यत्वात्‌ wanes gufafe aya | नन पव्वेवदिति॥ अधिकाष्ङ्ग- facraruafacnaafafa मत्वा wgrare | न म्ख्येऽपीति॥ तद्धि तदा चनुस्प्यतीति ख्वम्प्रकारेण सव्वेच waa) नन्वचेट्दरिया्णां प्राणे MAA BAd तावता मदाश्रतलयादिप्रतिवाक्यशेघेपपत्तिः कथमित्यत are ॥ इन्द्रियसारत्वादिति॥ we aa रसः इति खतः डन््ियाणि लिङ्ात्मरूपाणि खपञ्चीरतश्ूतानां साराणि तेषां लया- Gat waratafa प्राणे लयादितिसिडेः वाक्यशेषोापपत्तिरितव्यथैः | च्पव्रद्यस ह Sg प्रागा न ब्रद्धेत्यादइ | खपि चेति | उद्ताट प्रतिहट्टभ्या-

age परतिद्धारे चका देवतेति एष्टेनचाक्रायणेनादित्याऽच्तच्चनिदि श्यते खादिव्य इति grata अन्नमिति होवाचेति खतावित्यथः। सा-

4 4)

१४० र लेप्रभाभालिते। [erator |

वते प्रस्तावदेवतायाः प्राणस्यानन्तरं निदिश्येते, न च तया- agaate, तत्सामान्याच्च प्राणस्यापि न ब्रह्मतवभित्येवं प्राप चकार ATE! चतएव प्राण इति। तज्िङ्गादिति पूवे निर्दिष्टमत एव afagra प्राणशब्द मपि परं ब्रह्म भवितुमर्द॑ति, प्राणस्यापि दि ब्रह्मलिङ्गसम्बन्धः श्रुयते “aarfe डवा catia भूतानि प्राणमेवाभिसंविशन्ति प्राणमभ्युज्नि दते? दूति प्राएनि- सितौ सर्वषां भूतानामुत्पन्निप्रलयावृच्य माने प्रणस्य ब्रह्मतां गमयतः | TH मुख्यप्राणपरियदेऽपि सवेशाद्रममविरद्धं खा- प॑प्रवघयेोर्द्र॑नादिति। अचरा च्यते। सखापप्रबाधयारिद्धियाण- मेव केवलानां प्राणाश्रयं संवेशनोद्गमनं दृश्यते, न wut भूताना, ददत सवेन्दरियाणं सश्रोराणाञ्च जोवाविष्टानां भृतानां ““सव्वाणि इ वा द्मानि मृतानि" इति gall यदापि yaaa: महाभूतविषया परिग्रद्यते तदापि aa- लिङ्गलमविर्धं । aa सदापि विषयेरिद्धियाणं खापग्रवेा- धयाः प्राेऽपयचं प्राणा प्रभवं WH: “यदा सुतः By a

मान्यं सत्रिधानं। सन्निध्यनग्टद्ीतपरथमश्चतप्राणखत्या मुख्य पाणनिणये aa eu प्रस्तावापास्तिरिति पृव्वंपच्तफलं, सिडान्ते aaefeett- ufe:| अस्याधिकरणस्याति दे त्वमेव gaa सङ्तिरिति विभागः

भवन्तीति शतानीति gam यत्किचचिद्धवनधम्मेकं waa ae, लयोदयौ वायुविकारे पाशेन युक्ताविव्युक्ता तशब्दस्य रुच्छयथग्र- Ssfq लयादेव्रद्यनिणायकत्वमिव्याद | यदापीति।॥ मौातिकप्ाणस्य ग्तयेनित्व(यागादिव्ययः। तस्य तद्योानित्वं श्रुव्याशङ्कते॥ नन्विति y पय यदा BGA जीवः प्राणे ब्रद्मणयेकीभवति तदा खनं प्राणं सविष- यवाग(दयाऽपि waa) अच जीवा{भिन्नतवे सर्व्वलयाधारुत्वलिङ्गान्न

Eoin शङ्कर त्र्य EAM | NR

aya पश्यत्यथास्िन प्राण एवैकधा भवति तदैनं वाक्‌ सर्ववनौ- afa: सदायेति दूत्य च तत्रापि afagra प्राणशब्द aga यत्‌ पनर न्नादित्यसन्निधानात्‌ प्राणशब्द स्वात्रद्मलमिति तद युक्त वाक्यशेषबलेन प्राणशब्दस्य ब्रह्मविषयतायां प्रतौोयमानायां मन्निधानस्याकिच्चित्‌ करत्वात्‌। यत्‌ पुनः प्राणशब्दस्य UGS प्रसिद्धतरत्वं तदाकाशशब्दस्यैव* प्रतिविधेयं। तस्मात्‌ fag प्रस्तावदेवतायाः प्राणस्य aya | Aa कचिद्‌ दादरन्ति “प्रा- we प्राणं प्राणबन्धनं दि माम्य मनः इति च तदप्ययुक्तं शब्द्‌ भेदात्‌ प्रकरणाच संशयानुपपत्तेः | यथा पितुःपितेति प्रयागे अन्यः पिता षष्ठोनिर्दि्टऽन्यः प्रथमानिर्दिष्टं faq: पितेति गम्यते, तदत्‌ प्राणस्य प्राणमिति शब्दभेदात्‌ प्रसिद्धात्‌ प्राण- दन्यः प्राणस्य प्राणं दति fagiad a fe a एव तस्येतिभेर्‌- faz ure भवति। स्यच प्रकरणे या निरिश्यतें नामान्तरे- एापि स एव तच प्रकरणनिदिटद्ति गम्यते। यथा च्यातिष्ट- माधिकारे “qua वसन्ते ज्योतिषा asia” cara ज्येोतिःशन्दा syifatrafagar भवति तथापरस्य AWW: प्रकरणे “प्राएव-

ae प्राण इत्याद | तचापीति॥ वाक्चन्तरस्निष्यपेच्तया खवा- and fay बलीय care) तदयुक्तमिति | caste वाक्व- Te: तस्य बलं तदूतं fay away: | प्राणमेवेत्यवधारणेन aa. wasafaafasa च प्राणपदन तत्कारणं ब्रद्मलच्यमिव्यादइ॥ तदा. काश्रश्रब्दस्येवेति | ढत्तिरतामुदाहइर्णं संप्रयाभावेनायुक्तमित्याहइ॥ च्षचेत्यादिना॥ शब्दभेदमक्ता प्रकरणं प्रपञ्चयति ॥ यस्य चेति॥ ज्यो

* we yo शब्देति नासि |

१४२ रनेप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०१। |

न्धनं दि सम्य मन" दति श्रुतेः प्राणशब्दो वायुविकारमाचं कथमवगमयेद्‌ तः संशयाविषयवलान्नेतदुद्‌ादरणं यक्तं | प्रस्ताव- देवतायान्त्‌ प्राणे संशयप्व्वेपक्तनिणया उपपादिताः ॥

ज्योतिश्चरणमिधानात्‌ ॥ २४ ॥

द्दमामनन्ति “ay यदतःपरा fear ज्ेतिररीप्यते fa- खतः VEY स्वेतः ए्षटेव्वनुत्तमेषत्तमेषु लाकेष्िदं वाव तद्य- दिदमस्मिन्नन्तःपरूषे व्याति: इति। तच संशयः। किमिद ज्या- तिःशब्देनादित्यारिकं ज्योतिरभिघौयते किम्वा पर आत्मेति अ्रथान्तरविषयस्यापि शब्दस्य तलिङ्गाद्रह्मयविषयलमुक्ं, इद तल्लङ्गमेवास्ति नास्तीति विचाय्यते। किं तावत ytd i arfe- त्यादिकमेव ज्यातिःशब्देन परिग्रद्धते इति । कुतः प्रसिद्धः तमे ज्योतिरिति दीम weet परस्परप्रतिदन्दिविषयेो रिद्धि VISA ATIF शाव्व॑रादिकं तम उच्यते तस्या एवानुया दक-

तिखखरणमिधानात्‌। कछन्दाग्यमेवादाइरति॥ इदमिति॥ गायन्यपा- धि कब्रद्यपास्लयानन्तय्थायाऽयप्न्दः | ता दिवो द्यलाकात्‌ परः पर- waa ज्येतिर्दप्यते तदिदमिति जाठराञ्नावभ्यस्यते। कुचर दीप्यते aare ॥ विश्वत इति॥ विश्स्मात्‌ प्राणिवगोादुपरि सव्वेस्मात्‌ श्टरा- दिलाकादुपरि ये लाकास्तेषत्तमेषु न विद्यन्ते उत्तमा येभ्य इत्यनुत्तमेषु सव्वंसंसारमण्डलातीतं परं व्येतिरिदमेव यददस्थमित्यथः। अस्य पव्वंणागताथत्वं वदन प्रत्यदहर्णसङ्ततिमादह॥ Burmefa || खच सख वाक्ये स्प्रदटब्रद्यलिङ्गाभावे$पि पादोास्येति पव्ववाक्येश्चूतपादत्वलि ङ्मस्तोति पादसङ्गतिः। पव्वात्तरपच्तयोाजडब्रह्यज्यातिषोारुपास्तिः फ- लमिति मेदः | नन्वज्ञानतमेविरोधित्वात्‌ ब्रद्यापि ज्योतिः पदशक्य- तया प्रसिद्धमस्ति fare | चच्तुरिति॥ wat राच भवं शवैरत्नील-

[अ०१।पा ०१ | प्राङ्गर ब्रद्य ख चभाय्ये। २४३

मादित्यादिकं ज्योतिस्तथा fad, इतीयमपि श्रतिरादित्या- दिविषया ufagiia fe रूपादिदीनं aq दौप्यत इति मुख्यां afanvfa किच्च द्युमव्यादल्रृतेश्च । न fe चराचरवोजस्य ब्रह्मणः HAMA BAA युक्ता, काय्य॑स्य तु ज्योतिषः परिच्छिन्नस्य दयम्भव्यादा स्यात्‌ परो दिवे ज्योतिरिति च ब्राह्मणं | ननु कारयंस्यापि ज्योतिषः सव्व गम्यमानलात्‌ द्युम- य्थादाव्तमसमज्स, BY तद्यचिद्त्कतं तजः प्रयमजं । न | afagmag तेजसः प्रयाजनाभावादिति। इदमेव प्रयाजनं यदुपास्यतलमिति चेत्‌, न, प्रयाजनान्तरप्रयुक्स्यैवादित्यादेरपा- स्तद्‌ शंनात्‌। “तासां चिद्धतं चिद्टतमेककां करवाणि" दरति चाविशेषभ्रुतेः। न चाचिद्धत्कतस्यापि तेजसे द्युमय्याद्‌ वं प्रसिद्धं

मिति यावत्‌,अनेनावरकत्वादपवत््वाच कुद्यवद्धावरू्पं तम इव्यथीदुक्तं भवति | ज्यातिः खरतेस्नग्राहकलिङ्गान्यादइ॥ तथेत्याद्ना॥ भाखररू- पात्मिका दौ्षिस्तेजस एव fagfaare न इीति॥ मास्त alsa शरुतत्वान्मेवमिव्यादह॥ vet fea x fa weet ब्रूत इति शेवः । ब्रह्मवत्‌ काय्यैस्यापि मय्यादायोगान्निस्थेकं ब्राह्मणमिति कञिद्ाच्तिपति॥ नन्वि- ति।खुकदेशौ ब्रूते ॥स्लिति।ख गदो जातं किच्धिद तीन्दरियं तेजो दिवः परस्तादस्तिश्रतिप्रामाणयादित्ययं | खध्ययनविध्युपात्तयुतेनिष्फलं वस्तु- तेऽथ इव्यात्तिप्य aa y नेति ॥ ध्यानं wafsarng निष्फलस्य कापि ध्यानं aay | रस्दमेवेत्यादिना॥ प्रयोजनान्तरं तमानाशदिकं। अचिटत्कतं तेजाङ्कीरव्याफलत्वमुका तदेव नास्तीत्या इ ॥ तासामिति। तेजाऽवन्नानां दोवतानामेकैकं दिधा विभज्य gaara भाग Far हत्वा खभागादितसरभागयेनिच्िप्य तल्िगुणसरज्ज वलितं करवा- णीत्यविष्ेषेाक्तेनास्यदिदटत्कतं किञ्िदित्ययः। किच्चाच यदतः पर इति यच्छब्देनान्यतः प्रसिद्धं दयु मय्यादत्वं ध्यानायानृद्यते। न चाचिल्छतस्य तत्‌ चितप्रसिडधमित्याइ॥ न चेति॥ खकदेशरिमते निरस्ते सात्तात्‌ पुव्व-

१४४ रल्नप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९। |

स्तु afe faamada तन्तेजा ज्योतिःशब्दं । ननुक्रमवेगपि दिवाऽवगम्यतेऽन्ादिकं ज्योतिरिति, नैष दाषः सर्व्वदापि ग- म्यमानस्य ज्योतिषः परो दिव दति उपासनाः प्रदेश्विगेष- परिग्रदा न विरुध्यते, न तु निष्रद्‌शस्यापि ब्रह्मणः प्रदेशवि- शेषकल्यना भागिनी । “aaa: प्ष्टव्वनुत्मेषुत्तमेषु लोकेष" इति चाधारवज्लश्रतिः काय्य ज्योतिषि उपपद्यतेतर“दृद्‌ वाव तद्यदिद मस्मिनन्तःपुरषे ज्योतिः" इति च कौरकेये च्येतिषि परं ज्यातिरथ्यस्यमानं दृश्यते) सारूप्यनिमित्ताखाध्यासा भवन्ति यथा“^तख भूरिति शिर एकं शिर एकमेतद चर” दति। क्त यस्य ठ ज्योतिषः प्रसिद्धमत्रह्मलं “तेषा दृष्टि स्तयेषा श्रतिः" दति चेष्ण्यधाषविशिष्लश्रवणात्‌ “तदेतत्‌ दृष्टञ्च श्रतच्चेतयु- पासीत इति च तेखच्ष्यञ्च wat भवतीति य एवं वेदेति चाल्पफलश्रवणद्‌ब्रह्मतं aed fe फलाय ब्रह्मो पासनभिष्यते। न चान्यदपि किञ्चित्‌ खवाक्येप्राणाकाशवज्नेातिषेऽस्िब्रह्म- लिङ्ग । न च पृन्सिन्नपि वाक्ये ब्रह्मनिदिष्टमस्ति “arast ar ददं aaj भृते" इति छन्देनिरदात्‌। अथापि कथञ्चित्‌

. ~~~ ~~~ ~ --~--~~-~ ~~

पत्ती त्रत॥ स्त तर्दहोति। प्रटेण्विष्रघः दिवः पर्स्ताद्‌ दीप्यमानः खय्या- दितेजोाऽवयवविशेषः तस्य परिग्रद उपासनाथान fated cay: सर्व काच्तेयज्यातिधि उपास्यते तस्यापि तेजसवादिति Ura: | Feat ऽपि च्यानाथें vere कल्यतां नेत्या इ ॥ न त्विति ॥ निष्युदेश्स्य निर- वयवस्य fanasgia दिवः परस्ता दीप्यमाननब्रद्यावयवकल्यनाभागिनी यक्ता न त्वित्यन्वयः। अप्रामाणिकगेसर्वापातादिति भावः| ततः किं तचरा | सारूप्येति | यचा रखकत्वसाम्याद्धरिति व्याहता प्रजापत

[ऋ ०१।पा०९।] प्राङ्कर ब्रद्मसूचभाय्ये । १४५

पव्व॑स्मिन्‌ वाक्ये ब्रह्म निर्दिष्टं स्यात.एवमपि न तस्येद प्रत्यभिज्ञा- नमसि, aa fe चिपाद्स्याण्टतं दिवि दति द्यौरधिकरणतवेनं श्रुयते, अत्र पुनः “परो दिवे ज्योतिः” इति Sree | तस्मात्‌ aad ज्योतिरिद ग्राद्यसित्येवं प्राप्रे ब्रूमः ज्यातिरिद ब्रह्म ATS HA | चरणाभिधानात्‌, पाद्ाभिधानादिव्यर्थः। a afd fe वाक्ये wautgy निर्दिष्टं “तावानस्य afeat तते ज्यायांख TRG: UTSTISA सव्वा भूतानि चिपादस्वाग्डतं दिवि"

श्सिदटष्टिः खता तथा जाठरास्रावनब्रद्यत्वं aatfesat प्रसिद्धमिति जडज्यातिष्ट साम्यं वाच्मित्ययः। यद्‌ दस्प्रणनेनाष्ण्यज्ञानं प्रसि सषा तस्य जाठराग्रेटृष्िः, यत्‌ कणपिधानेन घोषखवणं, सषा aw शख्तिरि- त्यथः | ज्यातिषेा जडत्वे लिङ्गान्तरमाइ॥ तदेतदिति | ज्यातिरस््िथः, चच्तव्य खच्त हितः ger wat विख्यातः न चान्यद पीति ब्रह्मलिङ्मपि ज्िञधिदन्यत्नास्तौत्यन्वयः। ननु चरिपादस्ाग्टतं दिवीति gaara त्र्या ज्योतिःएदोन गररद्यतामिव्यश््यादह॥ न चेति ॥ ननु सव्वात्मक- त्वाम्तवल्वाभ्यां ब्रह्याक्तमिव्यत are | खथयापीति। कथयचिच्छन्द्‌दारे्य- u:) दिवि fea इति विभक्तिभेदान्न vale sae: | vad Sita पातं काय्येमिव्यथेः। Brac निरस्यति | पादेति॥ गायनी वा KS सव्य श्चूतं aa गायती वेयं एयथिवी यदिदं शरीरः यदस्मिन्‌ परुषे हदय मिमे प्राणा इति भ्तवाक्रटथिवीशसीरहदयप्राणात्मिका घषङ्घा षद्धिर- च्रेखतुव्पदा गायचीति। यदुत्तं तावत्‌ तत्परिमाणः सर्व्वैः vase गायच्यनगतस्य ब्रह्मणा मह्हिमा faufa:, परुषस्त पसब्रद्मरूपः, अत

प्रपच्चज्न्यायानधिकः। खाधिक्यमेवादइ॥ पाद्‌ इति॥ सव्वं जगदेकः पा- दाऽ शः.“विद्टभ्याइमिद छत्लमेकों प्रन शिता जगत्‌इ ति स्मतेः | खस्य पुरुषस्य दिवि खपकाप्रखरूपे चिपादम्टतरूपमल्ति, दिवि ््यमग्डले वाध्यानाचेमल्ति,कल्पि ताज्जनगते त्र्य रूपमनन्तमस्तोव्यर्थः। यथा लाक पादात्‌ पादचयमधिकं तथयेदमधिकमिति बाधनाथं चिपाद्‌म्टतमित्यक्तं लाके न fan विवच्तितमिति aaa यदतः पर इति यच्छब्दस्य

U

१४६ रने प्रभाभासिते। [अ ०१।पा०१। |

दत्यनेन HAT | तच यचतुष्यद्‌ ब्रह्मणस्तिपादम्डतं द्युसम्ब- सरूपं निदिं तदेवे दयसम्बन्धात्‌ निदिटमिति प्रत्यभिज्ञायते) तत्‌ परित्यज्य प्रातं ज्योतिः कल्पयतः प्रकृताना प्रकतप्रज्रिये प्रसज्येयातां । न कवलं ज्योतिवाक्य एव ब्रह्मानु त्तिः, परखा- मपि fe शाण्डिच्यविद्यायामनुवन्तिग्यते agi तस्मादि द ज्यो- तिरिति ब्रह्म म्रतिपन्तयं। यन्तु “sifadiaa”’ दति चण्ता शब्दा कायं*ज्यातिषि प्रसिद्धाविति, नायं दोषः, प्रकरणात्‌। ब्रह्मावगमे सत्यनयाः शब्दयारविशेषकलात्‌ दीप्यमानकाय्य- ज्यो तिरुपलच्लिते ब्रह्मण्पि प्रयो गसम्भवात्‌ | “da दख व॑स्तपति तेजसेद्धः‡"दति च मन्तवणात्‌। यदा नायं ज्येतिःशब्द खच्च े- रेवानयाहके तेजसि वन्तं ते। च्रन्यचापि HATA MATA “aT ware ज्योतिषास्ते मनोज्योतिजषतांः दति च। तस्मा द्यद्यत्‌ कस्यचिदवं-

परसिद्धाधंवाचित्वात्‌ पृन्बवाक्यप्रसिदं aa ग्राद्यमिव्याद | तचेति॥ ननु AMAIA इत्यच यत्पदस्याप्रछतायंकत्वं टषटमित्यत खाद | तत्‌ परित्यन्येति॥ तच यागस्यान्यतः प्रसिद्धेरभावेनापरव्वत्ादगत्यापरो ऽप्रसिद्धाचयत्वमाशखित, इड तु पव्वेवाक्यप्रसिदड्धस्य Fat दययसम्बन्धेन प्र त्यभिज्ञातस्य यद्‌थत्वनिखखयाद्यत्पदकायकज्यातिःपदस्यापि स tary इत्ययः सन्दंशन्धायाद्प्येवमित्याद॥ न कवलमिति॥ सव्वं खल्विदं ब्रद्ये- त्युत्तरच ब्रह्यानु छत्तेमध्यस्थं ज्योति वीक्छं ब्रह्मपरमिव्यथेः॥ प्रकर णादिति॥ प्रछ्तापेत्तयत्पदश्चत्या दयु सम्बन्धग्चूतपादत्वादिलिङ्गेखत्य्ः। अतः पक- रणाज्ज्योतिःखतिनेाषा न युक्त इति निरस्तं अविष्षत्वादिति aq. व्यावत्तकत्वाभावादित्यथः। येन तेजसा चेतन्येनेडधः प्रकाशितः सूर्य स्तप्रति प्रकाप्रयति तं ₹ृडन्तमवेद्विन्न मनुत इत्यथैः ज्योतिःशब्दस्य

* कायं दूति Yeo yo gist |

| Be १।पा०२। | TIFCAMAAAA | Be

भासकं तत्तज्जातिःशब्देनाभिधोयते। तया सति ब्रह्मणाऽपि चैतन्यरूपस्य समस्तजगद् वभासदेतुलादुपपन्नो ज्यातिःशन्द्‌ः | “aaa भान्तमनुभाति सव्वं तस्य भासा सर्व्वमिदं विभाति “aga sarfaat ज्वोतिराय॒ह पासते ्रण्टतंः"दत्यादिभ्रुतिभ्यञ्च) यदण्णुकत दयुमग्याद्‌लव सव्वगतस्य ब्रह्मणे नोपपद्यत दति, WaT- च्यते, स्व्वगतस्यापि ब्रह्मण उपासनार्थः प्ररेशविशेषपरिग्रदा न विरद्यते। wan नि्रदेशस्य ब्रह्मणः प्रदेशविशेषकल्पना नाप- पद्यत दति। नायं देषः, नि्रदेशस्यापि ब्रह्मण उपाधिविशे- घसम्बन्धात्‌ प्रदे शविशेषकन्यनोापपत्तेः! तथा यादित्ये vais दये दूति प्रदशविगरेषसम्बन्धीनि ब्रह्मण उपासनानि भ्रयन्ते,ए- तेन विशतः एटेचित्याधार बङ्लमुपपादितं। यदप्येतदुक्तं BTU धेषाभ्यामनुमिते aaa कां ज्येतिष्यध्यस्यमानलात्‌ परमपि दिवः काय्यं ज्योतिरेवेति तदप्ययुक्तं, परस्यापि ब्रह्मणा नामादि- प्रतीकलवत्‌ कोकेयन्यातिःप्रतीकलेपपन्तेः, | CLA Way “शत उपामोतः, इति तु प्रतीकद्वारकं Fea श्रुतलञ्च भविय्यति।

काय्थंज्योतिष्येव शक्तिरिव्यङ्गेरत्य कार णत्रद्यलच्तकत्वम क्रा ब्रह्मण्यपि प्र त्तिमा इ | यदेति ॥ गाएान्धकारे वाचैव ज्योतिषा लाक असनादि- व्यवहारं कराती aE: “वाज्यं जुघतां पिबतां मनेज्यातिः प्रकाशकं भ- वति'*इव्याज्यस्त॒तिः। गच्छ न्तमनगच्छतः खस्यापि गतिरस्ति तया सव्व- स्य खनिष् भानं स्यादित्यत खाइ ॥ तस्य भासेति | तत्काला वच्छित्चं aa aafeaaitaut साल्तिश्चतमायुरुग्टतमितिचदेवा उपासत Kary: | च्योतिखाऽभित्ववत्‌ द्यमयीदत्वादिकं ध्यानायं afad aaa युक्तामि- are | अचाच्ते इव्यादिना॥ दिवः पर्मिद्यन्वयः, खरोाप्यस्य ध्येय-

स्यालम्बनस्य च सादटृश्यनिवमा नास्तीत्याह | प्रस्स्यापोति॥ भवि- wee

१४८ रलंप्रभाभासिते। [ऋ ०१।पा०९। |

यद्यल्पफलश्रवणान्न agfa तद्‌ष्यनुपपन्नं। न fe दयते फलाय ब्रह्मा्यणीयमियते नेति नियमे दृतुरस्ति। यच fz निर स्तसव्वैविरेषसम्बन्धं परं ब्रह्मात्मवेनोापदि ते, ततरैकरूप-, मेव फलं aa दरत्यवगम्यते। यच तु गुएविशेषसस्बन्धं प्रतौक- विगेषसम्बन्धं वा ब्रद्योापदिश्यते, तच संसारगोाचराण्येदाचा- वचानि फलानि दू शन्ते “श्रनादोा वसुदानो विन्द्ते वसु य एवं वेद्‌""इत्याद्यासु श्रतिपु।वद्यपि न ware किञचिज्ज्योतिषेो त्रह्मलिङ्गमस्ति तथापि पुव्वेस्सिन्‌ वाक्ये दृश्वमानं हीत भवति। तदक्तं खचकारण च्येतिश्चरणाभिधानादिति। कथं पनः वाक्यान्तरगतेन ब्रह्मसननिधानेन ज्योतिःञख्रुतिः खविषयात्‌ प्रच्याव्य शक्या व्यावन्तयितुं। नेष दोषः “यदरतःपरोा fear ज्योतिः दति प्रयमतरपशितेन यच्छब्देन सव्वनास्ना दयसम्ब- न्यात्‌ प्रत्यभिज्ञःयमाने wamafafes ब्रह्मणि खसामर््थैन utiae सति अ्याज्ज्यातिःशब्दस्यापि ब्रह्मपिषयलेापपन्तेः। तस्मादिद ज्योतिरिति aay प्रतिपत्तव्यं i

ष्यति aq ज्यातिष इति शेषः! तं यथा यथोपासते तथा फलं भव- तीति खतेरित्यादइ॥ न दीयत डति | दानफलवदुपास्तिफलमेकरूपं किंन स्यादत Bre | यच होति | देयकत्वादित्ययः | waa नानेने- ae | यच fafa) att जीवरू्पणान्नमत्तोव्यत्रादः, अन्नस्यासम- न्ताद्‌ाता वा। वसु ferw ददातीति वदान इति गुण्विशेषसम्बन्धं या वेद स धनं विन्दते दीप्ताभिख भवति नाङ्गा वागुत्तमा मनो वा पतोकं वाचा wa इति प्रतीकविरषध्यानखतिसंग्रहाथमाद्यपदं सच्चिघेः यतिवलोयसोति शङ्कते ॥ कयं पनरिति॥ प्रयमञखव्यनसारेण चरमय्तिर्नीयत इत्याद | नेष दति | सर्व्वनान्ना खसामर्ेन खस्य

[अ ०९।पा ०१। | शाङ्गसत्रह्मखच भाव्ये | ९३९

कन्दाऽभिधानानेति चेन्न तथा चेताऽपणनिगद्‌ात्तथादि दशनं ॥ २५॥

अथय यदुक्तं प्वस्मिन्नपि वाक्येन ब्रह्माभिदितमस्ि.गायचीौ वा ag स्वे भूतं यदिदं किञ्च" दरति गायच्याख्यस्य छन्द साऽभि- दितलादिति तत्‌ परिदत्तव्यं। कथं पुनच्छन्देऽभिधानान ब्रह्माभिदि तमिति शक्यते वक्तु, यावता “तावानस्य महिमा" दूत्येतस्वार्म्डच चतुव्याद्रदह्य fad नैतदस्ति। “गायत्री वा दद्‌ सव्ये" दूति गायचोमुपक्रम्य तामेव ग्दतए्थिवोशरोरददय- वाकप्राणप्रभेद्‌ व्यीख्याय “HIT चतुष्यद्‌ा षडविधा गायती” त- देतदृचाभ्यनक्तं “तावानस्य महिमा" दति तखामेव व्याख्यात- रूपायां गायच्यामुदादतेा मन्तः कथमकस्माद्रद्यचतुष्याद्‌- भिदध्यात्‌ । येऽपि तच “ag तत्‌ ब्रह्म दति ब्रह्मशब्दः, साऽपि छन्दसः प्ररतल्रात्‌ छन्दोविषय wal “a एतामेवं ब्रह्मोपनिषदं वेद” saa fe वेद्‌ापनिषदमिति area | तस्मा च्छन्दाऽभिधानान्न age: vaaafafa चेत्‌। नैष STH: | तया चेताऽपेणनिगद्‌ात्‌,तथा WAYS a laeeyd तदनुगते ब्रह्मणि चेतमाऽपणं चिन्तसमाघधानमनेन argwaraa निग-

सव्वेनाम्नः सामथ्यं स्िदितवाचित्वं aia परग्ष्टे सतीति योाजना। खयाद्यत्यदसामानाधिकरुण्यादित्य्यः। दन्दोऽभिधानाद्रद्य प्रकतं नासतो तिशङ्ामे कदेश दूषयति | कथमिति ॥ डं साघयति ॥ नेतदिद्यादिना॥ चतुष्पदत्वादिकं yada व्याख्यातं ॥ व ख्तामेवमिति। वेदरुदस्यभुतां मधुविद्यामेवमुक्तरीत्या यः कञ्िदेद तस्याद्‌यास्तम- यरडितव्रद्यपा्निभवतीत्य्थः। तथाच वेदत्वात्‌ गायव्यां ब्रद्यशव्यो

९५० रन्नपभाभासिते। [अ ०१।ा ०९। |

द्यते “्गायची वा इदः wa” दति। a दयच्तरसन्निवेशमा- चाया गायच्याः सव्वात्मकत्वं सम्भवति। तसमाद्यद्गायच्याख्यवि- alt saad जगत्कारणं ब्रह्म निर्दिष्टं, “तदिदं wa” Ta | यथा “ag खल्विदं ब्रह्म" दति) कार्यञ्च कारणादव्यतिरि- afafa वच्छामः। तदनन्यवमारम्भणशब्दादिभ्य दत्यच तया- arta विकारद्वारेण ब्रह्मण उपासनं gad “Ud देव THAT मदत्युक्थे मीमां सन्ते,एतमय्रावध्वय्यव एतं महाव्रते कन्दागाः” sfa1 तस्मादस्ति छन्दाऽभिधघानेऽपि wafer are ब्रह्म fafes, तदेवं ज्योतिवैक्येऽपि पराण्श्यते, उपासनान्तरवि- धानाय | अपर आड साक्षादेव गायचौश्ब्देन aq प्रति- पाद्यते संख्यासामान्यात्‌ यया गायचोचतुष्पद्‌ा Wat: पादै-

यक्त इति भावः॥ WaT तदुपादानत्वेनानगतव्रद्यलच्तणायां वीजं | waaufsars | न दयत्तरेति । ब्रद्यण\$पि कथं सव्वात्मकत्वं तचा ॥ काय्यञ्चेति॥ नच WA ध्यानाय सव्वात्मत्वारपडलि वायं खतः सव्वात्मनोा ध्यानसम्भवेनासद्ारोपायोगादिति ara: | तथाहि दश्रनमिति Gane grag | तयान्यतरेति॥ twa इति दशनं eefa- au] wi परमात्मानं वङ्कुच ऋग्वेदिनो Wea Te Tequag- पासत। रखतमेवाभ्िरदस्ये aaacafafcawag उपासत इलि खते यजवंदिना$म्ा उपासते रतमेव Brera सामवेदिना महाव्रते कता उपासते, इति तेत्तिसीयके STlaagy: | गायचीग्न्दा ब्रह्मलच्तक इति व्याख्याय गण इत्याद ॥ Bue इति | सात्तादव वाच्या्यग्र- eu [विनेवेति यावत्‌ | wed तूपास्यतवा गायच्चौपदेनाजदल्लच्तणया Tah aaa दे पि लल्िते। नच गायची सव्व॑मिव्यन्वयासम्भवः घटो रूपीति पद्र्थैकदेएे यक्त रूपान्वयवत्‌ गावचीपदार्थेकदेषे गायन्यनगतेत्रद्यणि प्रधाने सन्बात्कत्वान्वयसम्भवादिति भावः | तथा

[अ ०१।पा०९१।] पराङ्र ब्रह्य SANTA | १५९

स्तया ब्रह्म चतुष्पात्‌ तयाऽन्यत्रापि छन्दाऽभिघायो शब्दाऽथा- न्तरे संख्यासाम्यात्‌ प्रचजञ्छमानोा FRA | तद्यया “a at एते पञ्चान्ये पञ्चान्ये दशसन्तः aw” इत्युपक्रम्याद “Har विरा- उन्नाद'दइति। अरस्िन्‌ पन्ते ब्रह्मवाभिदितसिति न छन्दोाऽभि- धानं सव्वैथाऽप्यस्ति पुत्वस्मिन्‌ वाक्ये प्रतं ब्रद्धोति | भरतादिपादव्यपदेभोपपन्ते्ेवं ll २६ ॥ द्तञ्चैवमभ्यपगन्तव्यमस्ति। पृव्व॑स्मिन्‌ वाक्ये wad ब्रह्मेति यते भूतादीन्‌ पादान्‌ व्यपदिशति, भृतप्रथिवीशरोरददयानि fe निदिश्चाद “dat चतुष्यदा ufger गायचीति। a fe AQIAIT केवलस्य छन्दसे HAT: WEI उपपद्यन्ते, अपि च ब्रह्मानाश्रयणे नेयग्टक्‌ सम्बध्येत “तावानरड afear”’ Tia | अनया fe wal खरसेनब्रह्मीवाभिधीयते “पादोऽस्य मव्वी- भूतानि च्रिपादस्छाग्टतं fafa” इति सव्वात्मलेापपन्तेः परुष-

aaa सिदधान्तभागस्यायमयः। तया गायचौोवचतुव्पाक्चगणसामा न्धाचेता ABM Waa येन सचोताऽपणा गायचीशब्दस्तेनवब्रद्यणयर्व निगदात्‌, अभिधानात्‌, छन्दाऽभिघानमसिद्धमिति | यधुनातया हि etafafa Ta चाचष्टे | aaa | संवगविद्यायामधिदेवमभिद्धययच-

ifs वाया लीयन्ते। अध्यात्मं वाक्‌चच्तःश्राचमनांसि प्राणमपि यन्तीत्यक्तं ते वा र्ते पञ्चान्ये खाधिद्‌विकाः, पञ्चान्ये व्याध्यात्मिकास्तं fafaat दशसंख्याकाः सन्तः रुतमि्यचयन्ते | सन्ति fe कछतचेता दापरकलिसंज्ञकानि चत्वारि द्यतानि क्रमेय चतुरङ्व्यङ्कद्यङ्गकाङ्गानि तच ad cman भवति चतुष्वंकेषु चयाणां fy इयेदयोरेकस्य चान्तभावात्‌, तथा च दश्त्वगणेन वाव्वादयः छतश्रब्दनाच्यन्ते) रवं छतत्वं वाखवारौनामपक्रम्यादह | सषेति ॥ विधेयापेच्तया wifasfa-

१५२ रलनप्रभाभासिते। [ ख ०१।पा ०१। |

खक्रेऽपीयण्डक ब्रह्मपर तयेव समान्नायते। सखतिख ब्रह्मण एव- रूपतां दशयति विष्टभ्वादमिदं aaquatia स्थिता जगत्‌”

न 99 =< - © द्ति “agaaga” इति च निशः) एवं सति मुख्याय उपपद्यते । तेवा एते पञ्चव्रह्मएर्षाः"” इति च “हदय खुषिरेषु wares.” इति शतिः ब्रह्मसम्बन्धितायां faafaarat सम- वति। तस्माद सि पू्वस्मिन्‌ वाक्ते vad ब्रह्म । तदेव ag ज्याति- वाक्ये दयुखम्बन्धात्‌ प्रत्यसिज्ञायमानं पराष्टश्चत इति faa tt

उपदेशभेदान्नेति चेननेभयस्मिन्नप्यविराधात्‌ ॥ २७ ॥

यदणेतदुतं yaa चिपादस्याष्टतं दिवीति eae दी रा- धारलेनापदिष्टा,इदपुनरथययद्तःपरो fea Tia पञ्चम्याम- AAA तस्मादुपदशभेद्‌ात्‌ न तस्येद प्रत्यभिज्ञानमरूीति तत्‌

spy re

eu, विराटपदं छन्दा वाचकं “amie facie” इति खतेःदश- aaa gaia faciisqud | way दश्त्वदारा वाय्वादिषु aad faucay ध्येय, तच विराटत्वध्यानात्‌ सव्वमस्थान्नं vata ag विराट? इति ad: छतत्वध्यानादन्नादा भवति छतद्युतस्यान्नादत्वात्‌ | ad fe खीयचतुर्ङषु च्यङ्कादिकमन्तभोववदन्नमत्तीव sad | अत रख्वक्रतजयादितयस्दयतजयः Bam: | Hata विजितायाधरेवाः संय- न्तीति.अयोा ad Radars: aaa: सविजिता येन तसे, BCI Alea: Brat aafa उपनमन्ते da जिताभमवन्तीत्ययेः। Tay ar वाय्वादिदष्रात्मिका wal aanfear विराडन्नं कछतत्वादन्नादिनीव्यथेः सर्व्व॑यापीति ॥ गायत्रीति पदस्य लच्तकत्वे गोणत्वेऽपि Ga | wae खादेत्यपर्पदरेन गणत्वं खमतं नेति दयोातयति। अजदल्वच्तणापच्ते fe aa गायक्रीति वागात्मत्वं गायतिच चायते चेति निरुक्तनामकच्च गायव्या उपाधित्वेनेापास्यत्वादुपपन्नतरः Taya गावचीव्यागात्तदु-

[ अ ०१।पा०६। ] प्रधङ्कर ब्रह्य SA | ९५२

परि दत्तव्यं। अचाच्यते, नायं दोष उभयस्मिन्नयविरोधात्‌, उभयस्मिन्नपि aia पञ्चम्यन्ते Woe a प्रत्यभिज्ञानं विर्ू- Wal यथया लाकं Tas waste wa उभययापदिग्व- मानो दृश्यते, SAI WAT Targa पर्‌तः waa दति च, एवं दिव्येव सत्‌ ag fea: परमित्युपदिश्यते। aot श्रा यथालोको टक्ताग्रेणा सम्बद्भाऽपि श्येन उभययापदिणश्टमानेः Tad Tara

भयं सन्वात्मकत्वमाचेणेषपपादनीयं, रवं MIATA ख।यत्यागेाऽप्र- सिद्ध चतुष्ात्वगुण्दारा विप्रकद्टलच्तणा चेति बङ्समञ्जसं। नन्‌ mast a इद सव्वं, xfa wast wa: कथं लच्तणेत्याशङ्] वाक्य- गरोघगतसन्वात्मकत्वाद्यनेकबलवत्‌ प्रमागसम्बन्धेन ब्रह्मणि तात्पथ्येःवग- मादित्याह॥ भ्तादिपादेति॥ रवं पदायनाद। इत्खेति। सूचस्थादि- aera दश्यति। श्रतषएटधिवोति॥ अचर ख्चभाव्यकार्वेभ्च्‌ तादिभिख. तुष्याद्‌गायच्ी विसम्मतं घडच्तरेखतुष्पात्वं टत्िकाराक्तमघसिडश्चका- र चितं | युक्त्यन्तरमाह | यपि चेति ॥ ब्रह्मपर्द्क्तोत्पच्नत्वाच तस्यान्त त्पस्त्वमित्याद॥ पुरुषेति ॥ ब्रह्मपदस्य छन्द वाचित्वमुक्तं facafa ॥ यदे तत्‌ ब्रह्मेति ॥ पुवेम्याग्डचि ब्रद्योक्तावित्यथः, हदयस्य चतुदिंचतर्खश्च पश्चसुषयः सन्ति| तषु ब्रह्मश्यान ancy प्रागादिदारेषु कमेण प्रागव्या- नापानसमानेादानाः पञद्चहास्पाला इतिध्यानायं wat afd) तत्र द यच्छिद्रस्थप्राणेषु ब्र्मपुरुषत्वखतिददि गायव्याख्यव्रह्मग उपासना- सम्बन्धितायां ब्रह्मणे दार्पालत्वाद्रद्यपरुषा डति सम्भवतीत्याह ॥ पञ्च ब्रह्मेति ॥ दिवि दिव डति विभक्तिभेदात्‌ vacates aia नापेत्तणीयमित्याद॥ तत्परि दत्तयमिति॥ परिहारं प्रतिजानीते। चेति ॥ aaa वदन परिदह्ारमादइ॥ नायमिति॥ रवं aaa वयास्येयं , प्रधानप्रातिपर्दिकाथाद्‌ दयु सम्बन्धेन प्रद्यभिज्ञाया विभक्तर्घ- भेदो न प्रतिजन्धकः, कथ्धिदाधारस्यापि मव्यादात्वसम्भवात्‌) यथा कच्ताग्रं खलन्नभागावच्छित्तिश्येनम्याधारः aaa खालस्रभागावच्छ्न्नम्य तस्येव aaret भवति, णवं दिवि दव्य हादाकाएे वा मुख्ये Gonz x

१५४ रन्नप्रभाभासिते। [च ०९।पा०९। |

श्येना SIA परतः Wa दति च, एवं च दिवः परमपिमत्‌

£ ^~

ब्रह्म दिवोत्यपदि श्यते । तस्मादस्ति पव्व॑निदष्टस्य ब्रह्मण दृद प्रत्यभिज्ञानं । अतः परमेव ब्रह्य ज्योतिःशब्दमिति fag ॥

प्राणस्तथानुगमात्‌ ॥ र्ट ॥

अस्ति कौषीतकित्राद्यणेापनिषदीन्रप्रठद्॑नाख्यायिका “प्र तद्रनेादवै दवादाभिरिद्धस्च प्रियं धामोपजगाम बद्धेन च GRIT च'' दत्यारभ्यान्नाता | तस्यां श्रूयते “स दावाच प्राणा ऽसि प्रज्ञात्मा तं मामायुरम्टतमित्युपाख' दति, तथेोत्तरचापि “अथय खलु WIT एव प्रज्ञात्मा Tz शरोर परिग्रद्योत्थापयतिः' ति, तथा “न वाचं विजिज्ञासौोत वक्तारं विद्यात्‌” दति, अन्ते च ^स एष प्राण एव प्रजञात्मानन्दाऽजरोऽखटतः”दत्यादि | तत

सद्‌ wa feat aaa तदलघ्राकाश्वच्छत्रं aa परति कल्पयित्वा दिवः परमित्यच्यत इत्यथः aaa Baqfwy_ ब्रह्य ग्रद्ोत्वा पञ्चम्या दिवो मय्याद्‌ात्वमेव aay तदा गङ्गायां घाषडतिवत्‌ सप्तम्या सामोप्यलच्तणयाऽ$ऽघार्त्वं चाख्येयमिव्यादइ॥ अपर xfa | सम्बद्धं प्रत्या- धारत्वं मुख्यं yada feta सदिति सम्बद्धं प्रतिमग्याद्‌ात्वं मुख्यम- yatad | द्वः परमपीति भेदः| तस्माज्ज्यातिवाक्यमपास्ये ब्रह्मणि समन्वितमिति fas) प्राणस्तथानगमात | दिवाद्‌ासस्यापत्यं दवोा- दासिः प्रतद्नोा नाम राजा यद्धेन परुषकारण च कारणन््रस्य प्रेमा- Qe उरं जगाम।तंइड्न्द्रडवाच aes वर॑ ते ददामोति।सद्धा- वाच प्रतर्दनः, यं त्वं मल्याप्र्हिततमं मन्यसे तं वर त्वमवालेच्य मद्यं देद्धीति | तत इन्द्रं इदमाह प्रागेऽस्मीव्यादिम्ख्यं प्राणं facfed प्र्ात्मत्वमत्त निविरेषचिन्मातचरं निरस्यति॥ तं मामिति॥ इदं प्राण. स्येन््रदेव तत्वे fay) मु ख्यप्राणत्वे fayare | अथेति॥ वागादीनां देदधार्णप्रत्चभावनिखवानन्तरमित्ययः। प्राणस्य दधार कत्वमुत्या-

[ख०२।पा०१।| शाङ्ग त्र्य खच भाष्ये | १५५

संशयः,किमिद प्राणशब्देन वायुमाचमभिघौयते,उत देवतात्मा, उत जीवः, अथवाऽपरं ब्रह्मति। नन्वत एव प्राए दत्य वणितं प्राणशब्दस्य ब्रह्मपरत्मिदापि च त्रह्मलिङ्गमस्ति .श्रानन्दाऽज- रोऽग्टतः"दत्यादि कथमिद va: संशयः समवति, अनेकलिङ्ग- द्शंनादितित्रूमः।न केवलमिह ब्रह्मलिङ्गमवेापलभ्यते सन्तिं द्तरलिङ्गान्यपि। “area विजानोदि' दतोन्द्रसख्य वचनं दवता- त्मलिङ्गसिदं शरोर परिग्रद्यात्यापयतीति प्राणलिङ्गं। न वा विजिज्ञासोत वक्तारं विद्यादित्यादिजौोवलिङ्ग, अत उपपन्नः संश्रयः! तच प्रसिद्धा वायुः प्राण इति प्राप्रे, उच्यते, प्राण- शब्द वाच्यं ब्रह्म विज्ञेयं । Ha: तथान्‌गमात्‌। तया fe पेव्वाप- HU पय्यालाच्यमाने वाक्ये पदाथानां समन्वये * ब्रह्मप्रतिषा- SAIL उपलभ्यते, उपक्रमे तावत्‌ वर्‌ टृणोष्वेतीन्रे शाक्तः प्रत-

पकत्वञ्चु प्रसिद्धमिति वक्तं वल्तिव्यक्तं। प्रणम्य जीवत्वे ana लिङः- माद ॥ न वाचमिति | खानन्द्‌त्वा(द्कं asafasare ॥ अन्ते चेति। च्नेकषु लिङ्केषु दग्यमानषु बलाबलनिणयायमिद्मधिकरणमिव्यग- ताथम।ह॥ अनेकलिङेति ॥ पृव्वंचप्रछतव्रद्यवाचकयच्छन्दबलाञ्ज्यो- तःश्रुतिःब्रद्यपरव्युक्तं, न तये प्रागखतिभङ्े किलिद्रलमन्ति। भिया विरूड्धानेकलिङ्गानामनिखायकलत्वादिति प्रत्यदाद्रगसङ्त्या पर्व्वप- च्तयति॥ तचति॥ wa प्रधानप्रातिपदिकाचयबलात्‌ विभक्यथबाध- वद्धाक्यायनज्ञानं प्रति Wasa प्रघानानेकपद्‌ायबलाद्‌कवाक्यता UF इति eurmasfaaisa) Cara प्रागाद्यनेकापाल्तिः, सिडान्तं vanaaufcfa fade: | तथा ब्रद्यपरत्वेन पदानामन्वयावगमा दिति wauats | तया vifa डिततमत्वकम्मच्तयादिपदाथानां

— _

* समचा <fa ae ue पाठः| 2 9 9 ॐ x

१५६ रन्नप्रभाभासिते। [ ख ०१।पा०९। |

दनः परमं युरुपाथं वरमुपविकतेप “ada मे ait यं लं Aa aig दिततमं मन्यमेदति। तस्म इततमलेना पदि श्यमानः प्राणः कथ परमात्मा AQAA QUA परमात्मन्ञानात्‌ डिततमप्रा- fatfa (तमेव विदित्वाऽतिष्त्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽय- नाय" cae aaa: | तथा^^सयामांवेद नद्यै तस्य केनचन कर्मणा लाका मोयतेन स्तयनन सूणएदत्यया"इत्यादि च ब्रह्म परिग्रहे घटते, ब्रह्मविज्ञाने डि सव्व॑कम्म॑च्यः प्रभिद्धुः। “चीयन्ते चास्य HHT तस्मिन्‌ दुष्टे परावरे” इत्याद्यासु श्रुतिषु प्रज्ञा May ब्रह्यपच्च एवापपद्यते। न दयचेतनस्य वायाः waraa सम्भवति | तथे पसं हारोऽपि “श्रानन्द्‌ाऽजरोऽखतःः दत्यानन्द्‌- त्वादीनि न ब्रह्मणाऽन्यच सम्यक्‌ सम्भवन्ति “स न साधुना कर्णा WaT भवति न एवासाधुना BAIT कनोयानेष Wa साधु कम्मकारयतिःः तं qe straw उक्निनीषते एष उ एवामाधुकम्मकारयति। तं यमेभ्यो लाकभ्याऽघोानिनीषते दति “ug लाकपाल एष लाकाधिपतिरेष लाकशःः दति च। मव्वमेतत्‌ परस्मिन्‌ ब्रह्मण्ाश्रोयमाणे अरनुगन्त शक्यते न सख्ये प्राणे । तस्मात्‌ प्राणा ब्रह्य,

सम्बन्धो Faia तात्पय्येनिच्वायक उपलभ्यत rae विख्णाति॥ उपक्रम इत्यादिना| यं मन्यसे तं वरु त्वमेव प्रयच्छे्ययः| सयः कञ्चित्‌ मां ब्र्यरूपं वद साच्तादनुभवति तस्य विदुबोा लोका Arai महताऽपि पातकेन नद मीयते नेव हस्यते न प्रतिबध्यते ज्ञानाभिना कम्मेदटण- राप्रोद्ग्धत्वादित्यादइ॥ warty साध्वसाधुनी एणपापे ताभ्याम- wea तत्कारयिदटत्व निर्ङ्कगेय्ये चच सव्वमेतदित्ययः। सद्डगार्वा-

[ऋ ०१।पा०९। | शराङ्रब्रद्धरूचभाय्ये | १५०७

न वक्तुरात्मोपदे Misa चेदध्यात्मसम्बन्धभ्वमा AAA he |

यद्क्तं प्राणा ब्रह्मेति तद्‌ाकिप्यते, न परब्रह्म WUT | कस्मात्‌, वक्तरात्मोपदे शत्‌ | वक्ता LPAI नाम कञ्िद्धि्रदवान्‌ देवताविग्रेषः सखमात्मानं प्रतद्‌नायाचचन्ते^मामेव विजानी" TOMA HAGA प्रज्ञात्मा"दत्यदङ्ारवादेन UT IA रात्मलनापदिण्यमानः प्राणः SY AQ BIA न fe AAU ama सम्भवति “RAIN AAT” sates तिभ्यः। तथा faae- सम्बन्धिभिरेव ब्रह्म्मम्भवद्धिद्ध॑म्रात्मानं तुष्टाव “fated तवा्रमहनं,अरन्मलान यतोन्‌ णालादटकभ्यः प्रायच्छं'दृत्येवमा- दिभिः। प्राणलच्चेन्रस्य बलवच्वाद्‌ पपद्यते, प्राणा वे वलं sa दि विज्ञायते बलस्य चेन्द्रा देवता प्रसिद्धाया च काचित्‌ बल- केतिरिन्द्रकर्म्व तदिति दि वदन्ति। प्रज्ञात्मवमष्यप्रतिदतज्ञान- त्वाद्‌ देवतात्मनः सम्भवति, ्प्रतिदतज्ञानादवताद्ति वद्‌न्ति। निखिते चैवं देवतात्योापदेओे दिततमलत्वादिवचनानि यथासम्भवं

टेन खात्मवाचकष्रब्देराचचच्ते, उक्तवान्‌ KAU: | वाक्यस्य डन््रोपा- सनापरत्वे लिङ्ान्तरमाद।॥ तथा वि्रहेति॥ Stim wife यस्येति चिप्णीषा ae: wat fast नाम ब्राह्मणः तं इतवानस्सि। राति यथाथ weeaaifa रुक वदान्तवाक्छं THE यात र्ड्यखास्तभ्या sara वेद्‌न्तवह्िमखान यतीगनरण्यखखभ्या दत्तवानस्मौत्ययः| इन्द्र प्राण्ष्रब्टापपत्तिमाडइ॥ प्राणत्वञ्चति॥ लाकिकाखपौत्ययः। बलवा{चिना प्राणण्रब्टन बलदवता awa इति भावः इन्द्रो feaucieafsaaa: कम्मानधिकारादपाप इत्येवमाख्ययानीव्यादइ॥ निखिते चेति॥ fafa- न्रपदन विग्रहोपलच्ितं चिन्मा्मच्तं उत विग्रदः। खादय वाक्छस्य

१५८ रन प्रभाभासिते। [अ ०९।पा०१।|

तदिषचाण्छेव याजयितवयानि। तस्मादक्तरिद्धस्यात्मापदेशान प्राणा ब्रद्धोत्याक्तिष्य प्रतिसमाधोयते। अ्ध्यात्ममम्बन्धभ्रमा च सिननिति | अध्यात्मसमस्बन्धः प्रत्यगात्मसम्बन्धस्तस्य शमा बाड्ध- ल्यमस्मिन्नध्याय उपलभ्यते | “यावत्‌ दइ अस्मिन्‌ शरीरे प्राणा वसति तावदायुः” इति प्राणएस्येव प्रज्ञात्मनः प्रत्यगर्भतस्यायुषः सम्पदरानापसंदारयाः खातच्यंद्शंयतिन देवताविशेषस्य परा- चीनस्य | तथाऽस्तिले च प्राणानां निः यखमित्यध्यात्ममेवेट्रि- arya प्राणं दशंयति। तथा “aT एव प्रज्ञात्मेदं शरीर परि- गर्योत्यापयतिः' दति, “न वाचं विजिज्ञासौत वक्तार विद्यात्‌" दरति चापक्रम्य “agar रयस्यारषु नेमिर्‌पिंता नाभावरा ज्र पिताः” -एवमेवेता श्तमाचाः प्रज्ञामात्राखपिताः प्रन्ञामानाः

ब्रह्मपरत्वं सिद्धं, न दितीय इत्याह | अध्यात्सेति ॥ ्पात्मनि द्‌ हे ऽधि- गत इव्यध्यात्मं पत्रगात्मा स सम्बद्यते येः शरीर स्थत्वादिभिरिन्रतनाव- सम्भावितेर्धर्मम्ते अध्यात्म सम्बन्धास्तेषां WaT: | खायुरच देहे प्राण- वायुसच्वारः। अखर्तित्वे पा्धिता प्ाणानामिन्दरियाणां स्थितिरित्यथतः ytaare ) अस्तित्व इति ॥ अथाता निःख्ेवसादानमिव्याद्या afar: | स्द्दिवस्थापकत्ववदंहात्थापकत्वमादइ॥ तयेति | वक्तत्वमु क्रा सव्योधि- ानत्वं दणितमित्याद॥ xfa Bua | तत्तच नानाप्रपञ्चस्या- त्मनि कल्पनायां यया een: लाके प्रसिडस्य रथस्यारेषु नमिना- म्धार्मध्यस्यप्रलाकासु चकोापान्तरूपा नेमिस्पिंता नाभ चक्रपिणिडिका- यामरा अपिता ख्वम्भूतानि पच्च एथिवयादीनि मीयन्त डति मात्राः भाग्याः शब्दादयः पञ्चेति दप्रभूतमाचाः vara दश्खपिंताः ङन्द्रियजाः पञ्चश्व्दादिविषयप्रक्लाः | मयन्ते खाभिरिति माचाःपञ्च- धाद्ियाणि नेमिवत्‌ are | ग्रादकषु अरेषु afwafaaar नाभि-

[अ ०१।पा ०२] पराङ्रब्रद्यरूतचभाय्ये। १५९

प्राणेऽपिंताः “स एष प्राण एव प्रज्ञात्मानन्द्‌ऽजरोाऽग्टतः' दति विषयेद्धियव्यवद्दारारनाभिभ्ठतं प्रत्यगात्मानमवेपमंदरति “a मआत्मेति विद्यात्‌" दूति चापसंहारः प्रत्यगात्मपरिग्रदेसाधेः न पराचीनव्रिग्रदे। “अयमात्मा ay सव्वानमूः'"ढति चश्रुत्य- न्तर | तस्माद्ध्यात्मसम्बन्धवाड्ल्यात्‌ AIT एवायं न देवतात्मोपदेशः | कथं तदि वक्तरात्मोपदणः॥ WATE ठपदेशे वामदेववत्‌ ॥ Se |

CUI नाम देवतात्मा खमात्मानं परमात्मवेनादमेव पर aay दशंनेन यथाशास्तं पश्चन्नुपदिश्ति स्म मामेव वि- जानीद्दीति। यथा तद्धोतत्‌ पश्यन्‌ खपिवामदेवः प्रतिपेदे, अदं मनुरभवं खय्येञचेति तदत्‌, “तदये या देवानां प्रत्यवृध्यत सएव तद्‌ भवत्‌" दूति श्रतेः) यत्‌ ware “मामेव विजानोदि" इत्युक्रा विग्रदधर्भेरिद् Raid तुष्टाव लाद्रवधादिभिरिति तत्परि- SUG अच्राच्यते। न वाष्रवधादीनां विन्ञेयेन््रस्त॒त्य्थतनोाप- न्यासः, यस्मादेवं HAY ara विजानोदीति, कथं तर्हि, विज्ञानस्तत्यथेलेन | यत्‌ कारणं लाद्रवघादीनि areas

QT प्रागे wa कल्पितमिव्याह ॥ पारेऽपिंता इति॥ सप्राणा मम खरूपमित्याद ॥ सम इति॥ तदि प्रत्यगासनि समन्वया नतु aaa! तचादइ॥ अयमिति ॥ अखहडार्वादम्य गति एच्छति॥ क्यमिति ॥ खचमत्तरं | तद्याख्याति॥ इन्द्र डति ॥ जन्मान्तरछतञख्वगणादिना च्यस्मिन जन्मनि खतः सिद्धं द्प्रनमाधे विन्ेयेन््स्तवथ थं उपन्धास्तः| नं चेत्‌ कथं तद्धि स डति च्छति॥ कथमिति | ब्रद्यघ्चानस्तत्यथः स rare ॥ विन्ञानेति॥ frataa ad यदिति | wea ow 4 car.

१९६० रननप्रभाभासिते। [ खं ०१।पा०९।]

उपन्यस्य परेण विज्ञानस्तुतिमनमन्द्धाति “तख मे aq लोम aa Maa ea aL aT aA डवे तस्य RAY कम्मण लाका सौयत''दत्यादिना 1 एतदुक्तं Hala यस्मादौदृशान्यपिक्रराणि कम्माणि कृतवता ममब्रह्मुग्डतस्यलोामापि न दिस्यतेस याऽन्या ऽपि at वेद्‌ न aw कनविद्पि कम्मण लाके fewa दति) fata ब्रह्मेव प्राणाऽसि प्रज्ञात्येति वच्छमाणं। तस्मात्‌ ब्रह्यवाक्यमेतत्‌ ॥

~,

जोवमख्यप्राएलिङ्गान्नेतिचेननापासाचेविष्याद्‌शितला- दिद तद्यागात्‌ ।। ३१॥ यद्यप्याध्यात्ममम्बन्धभ्वमदशंनान्न पराचीनस्य दवतात्मन उपद- श स्तयाऽपि न ब्रह्मवाक्यं भवितुमदंति। gan जोवलि ङ्गा न्म॒ख्यप्रा- णएलि ङ्गा च । जीवस्य तावद स्मिन्‌ वाक्ये विस्पष्टं लिङ्गम्‌ पलग्यते.न वाच विजिज्ञासीत anit विद्यात्‌" इत्यादि wa रागादिभि-

———— ~~~ ~~

fear वाक्येने्यन्वयः। स्ततिमाद॥ णखतदु क्तमिति॥ तस्मात्‌ ज्ञानं श्रे fafa शेषः | स्ततन्ञार्नविघय sex इत्यत are) विच्केयन्त्िति।॥ द्‌ दाव्यापनं जीवलिङ्गः fa न स्यात्तचाद॥ शरीरधारण्ञ्धेति॥ सर्व्व वागादयः प्राणा अहमद Be डति विवदमानाः प्रजापलिम्‌पजम्मः। स च तानवाच यस्मिद्नतकरान्तें wile urfusat पतिष्यति स च रेष xfa) तथा क्रमेण वागदिषतक्रान्तेव्वयि मृकादिभिवेन शरीर Sua । म्ख्यप्राण्स्यतु उचिकमिषायां स्व्वघां याकुलत्वादसा तान वागादीन विषः प्राग उवाच|| यय माहमाप्द्यय यता{दहमवे तत्‌ करोामि। fa तत्‌ पञ्चधा प्राणापानाद्भिवेनात्मान विभज्य wasifa गच्छतीति वानं तदेव वागण्मख्िरः शरौोरमवद्भ्यासित्य धार्यामीव्यचेः। दिवचनसदवासत्कान्तिशुतेश्च न ब्रह्म ग्राद्यमि-

[ख०१९।पा०१।] शाङ्सब्र्यस्चभाय्ये। ९९१

करणेव्धीप्रतस्य काय्यकरणाध्यत्तस्य जीवस्य विज्ञयवमभिधोयते तथा मुख्यप्राणलिङ्गमपि | रथ खल प्राण एव प्रन्नात्मेदं शरीरं परिग्टद्याव्यापयतोति। शरीरधारणञ्च मख्य एव प्राणस्य YA: | प्राणसंवादे वागादीन्‌ प्राणान्‌ प्रकृत्य “तान्‌ वरिष्टःप्राणउवाच मा मारमापद्ययाऽदमेवैतत्‌ पञ्चधाऽऽत्मानं प्रविभज्येतद्‌ वाण- मवष्टभ्य विधारयामः" दति अवणात्‌। ये विमं शरीर aft ग्टद्येति पठन्ति तेषामिमं जोवमिद्धियग्रामं वा ufc शरौी- र मुत्यापयतोति व्याख्येयं । प्रज्ञात्मत्मपि जीवे तावदेतनल्राद्‌- पपरन्नं मख्येऽपि प्राणे प्रज्ञासाधनप्राणान्तराञ्यलादुपपन्नमेव। जोवम॒ख्यप्राएपरिग्रदे च WITHA: सदटत्तिवेनाभेदनि- Zu: खरूपेण च भेदनिदटेश दत्युभवथानिदेश उपपद्यते श्या वि प्राणः BT WATT a WaT सप्राणः दति, “aE दयेतावस्िन्‌ शरोर वसतः Sera.” shai ब्रह्मपरिग्रदेतु fa vara भियेत,तस्मादि द जो वम्‌ख्यप्राणयोरन्यतर उभो वा प्रतोयेयातां न ब्रह्मेति चेत्‌, नैतदेवं, उपासाचरेविध्यात्‌। एवं सति चिविधमु- पासनं प्रसज्येत जोवेापासनं मुख्यप्राणोपासनं ब्रह्मो पासनच्चेति।नः

ale | जीवमसख्येति ॥ अभेदनिदेशमाद | यो वा डति | भेदमाइ। सदेति॥ यदि जीवमख्यप्राण्यालिङ्ानपास्यत्व तहि ब्रद्यणाऽपि fagr- नामक्तत्वादुपासनं स्यात, न चेद्टाप्तिः| उप्रकमादिना निखितकवाक्य- ANIA इत्याह ॥ नेतद्‌वमित्यादिना।॥न च खतन््पद्‌ायभद्ादा- aac: किंन स्यादति वाचं, जीवमख्यप्राणयारुक्तलिङ्गानां ब्रह्मणि नेतुं शक्यतया खातन्यासिदधेः, अपालपद्‌ायंस्य फलवदाक्या्प्रोषत्वेन प्रधानवाक्वायोनुसारेण तच्िङ्नवनस्योचितत्वाचच। नदि प्रवानवा- Y

९६२ रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०९।]

चेतदेकस्मिन्‌ वाक्येऽभ्यपगन्तुं QA, SMAI दाराभ्यां हि वाक्यै कवाक्येल मव गम्यते | “मा मेव विजानीदि"द्त्युपक्रम्ब^ म्राणाऽस्ि प्रज्ञात्मा तं मामायुरगटतमिव्युपाख*द्त्युक्राऽन्ते “स एष प्राण एव प्रज्ञात्मा ऽऽनन्दोाऽजरोऽग्तः'? दत्येकरूपावुपक्रमे पसंदार saa तचार्थैकलं य॒क्तमाञ्यितुं।न चब्रह्मलिङ्गमन्यपरले परि- Ud शक्यं दशानांग्रतमाचाणणंप्रज्नञामाचाणच्चब्रह्मणाऽन्यचा- पंणानुपपन्तेः। आराञ्ितवाचान्यतच्रापि ब्रह्मलिङ्गवशात्‌ प्राणशब्दस्य ब्रह्मणि aa 1 ceria च हिततमेपन्यासादिब्रह्मलिङ्गयोागाद्‌ ब्रह्मो पदेश एवायमिति गम्यते। वत्‌ तु म॒ख्यप्राएलिङ्गं द भितं “ee शरीरं परि ग्रद्याल्ापयतिः"दति तदसत्‌, प्राणव्यापारसा- पि परमात्मायत्तलात्‌ पर मात्मन्युपचरि तुं शएक्यला त्‌, न प्राणेन नापानेन मत्या जोवति कश्चनःद्तरेण तु जीवन्ति यस्िन्नेतावपा- faa’ sfa aa: यदपिन वाच॑ विजिन्ञासोत वक्तारं विद्यात्‌” tafe जीवलिङ्गं दर्तिं, तदपिन ब्रहमुपत्तं निवारयति,न हि Wal नामात्यन्तभिनने age: aaafe’ “ae ब्रह्मा स्िः?दत्या- दि afar: बद्याद्यपाधिङृतन्तु farvatfae aia सन्‌ जीवः

क्या ॑ब्रद्यलिद्गमन्यथा नतुं Wa; न वा तदुचितमित्यादइ॥ न च त्रद्यलिङ्मिति ॥ खचशषं gras) आ्ितत्वाचति॥ Saaz प्राण इत्यादा रत्तराश्ितत्वादिदापि तस्य ब्रद्यलिङ्स्य योगाद्‌ ब्रह्मपर ख्व प्राणशब्द इत्यथः | प्राणादिलिङ्ानि सव्वात्मके ब्रद्य- खनायासेन aq watery) य्िव्यादिना॥ afedar yaaa feat तेनेतरेण aqui wa प्राणादिव्यापारं कुव्व॑न्तीत्य येः | fara परिच्छेदाभिमानमिव्यथः। वक्तारं विद्यादिति न वक्तु्जैवत्वमुच्यते तस्य

[serrate] शङ्कर ब्रह्म रूचभाय्ये | red

कन्तामोक्ता चेत्युच्यते तस्यो पाधिकतवि शेष परित्यागेन बरह्मखरूपं प्रदशंयितुं““न वाचं विजिज्ञासीत वक्तारं विद्यात्‌"'दत्यादिना प्र त्यगात्माभिम्‌खीकरणाथमुपदेग न विरू्याते, “यद्वा चाऽनभ्यदितं येन वागभ्यद्यते तदेव ब्रह्म a विद्धि नेदं यदिद्मुपामते'दत्यादि च श्रुत्यन्तरं वचनादिक्रियाव्याएतखेवात्मनेा ब्रह्मवं द भैयति। यत्‌ पनरोतदुक्तं ay दयेतावस्सिन्‌ शरीरे वसतः सदात्क्रामतः"' इति प्राणप्रनज्नात्मनाभंदरदशंनं ब्रह्मवादिने नापपद्यत दति।मैष दाषः ज्ञानक्रियाशक्तिदयाश्रययानृद्धि प्रणयेः प्रत्यगात्मोपा- धिग्तयोरभेद्‌ नि द्धं शापपत्तेः। उपाधिद्येपदितखय तु प्रत्यगा- त्मनः सखरूपेणाभेद TAA: प्राण एव प्रन्नात्येव्येकिकरणमवि- रुद्धं। यवा नापासावेविध्याद्‌ाभितलादिदतयोागादित्यसखाय- मंन्याऽथंः। न ब्रह्मवाक्येऽपि जोवमस्यप्राणएलिङ्गं विरुद्यते । कथं । उपासाचैविष्यात्‌। चिविधमिद ब्रह्मो पासनं विवक्षितं waa VATA स्वधम्भणच । तच“आयुरष्टतमिल्यपाखायः प्राणः"दति “दरदं mt परि ्रद्योत्यापयति'” “तस्या देतदेवेक्यम्‌पासोतःः

लाकसिद्धत्वात्‌, किन्तु तस्य ब्रह्मत्वं बध्यते तद्धोधाभिमुख्याय लिडादय इत्यत्र शयन्तर्‌मादइ॥ यद्वाचेति॥ येन चेतन्येन वागभ्युद्यते स काग्ाभि- मुख्येन VAG ATT वागादेर गम्चं Ga: | तत््वम््द वाच्याः खरूपता मे दस्ताभ्यामपलच्छात्मखरूपएभेदाटेकत्वं निर्दिश्यत carey नैष Fa xfql खमतेन Ga arena टत्तिरछन्मतेन Gas | यथवेति॥ उपास- नाचिवप्रसङ्गादिति gags wa चिप्रकारकस्येकब्रद्यविषेव्य कस्मैक- स्योपासनस्य विवल्तितत्वादि थः war न वाक्यभेद इति ara: देहे चेटटात्मकजोवनद्ेतुत्वं WUE STATI तस्यानुक्तेरवस्थाना-

xy «८

१६९ रन्न प्रभाभासिते। [ अच ०९।पा०१। |

ofa चप्राणएधम्मेःच्रय'्यथास्य प्रज्ञाये wart भूतानि एकोभ- वन्ति तत्‌ VISTA A: "TATA “वागेवास्या एकमङ्गमदूद्‌ दत्‌ तस्येनामच परस्तात्‌ प्रतिविददिता भूतमात्रा प्रज्ञया वाचं समा- र्दा वाचा सव्वाणि नामान्याश्रतिःःद्त्यादि प्रज्ञाधस्भैः।"तावा एता दशेव भतमाचा अधिप्रन्नं दग प्रज्ञामाचा च्रधिभतं यदि भूतमाचानस्यः न प्रन्ञामाचाः S* Sl प्रन्नञामाचा नस्यःन AAT: GA हान्यतरतेा रूपं किञ्चन सिद्यत्‌ःना वा एतन्ना-

द्ग्तत्वमुत्यापयतीद्युकयत्वमिति प्राणधम्मः। जी वधम्मा नाइ ॥ ययेति | बदिप्रागयेः सद स्थिव्यत्‌क्रान्त्यक्रा$नन्तरमित्ययैः। खच प्रज्ञापदोन सा- भासाजौगख्याबह्िर्चयते।तस्याः सम्बन्धीनि दृश्यानिसव्वाणिभतानि qua भवन्त्यधिषानचिदात्मना तथा GAIA इत्यपकम्याक्त वागे- वेत्यादि चच्तरोवास्या रकमङ्मदूदुदहदित्यादिपय्यायाणं संच्तिप्ता्यं उच्यते | उत्पन्नाया अखसत्‌कल्यायाः साभासबद्धन्नामप्रपञ्चविवयित्य- मडष्रीर, अथातमकरूपप्रपञ्चविषयित्वमदंश्सीरमिति मिलित्वा विषयित्वाख्यं ym शरीरमिन्द्रियसाध्यं। aa कम्मंन्ियेषु वागेवास्याः प्रज्ञाया र्कमङ्ग दोद्ाद्धंमदूदुदत्‌ पुरयामास, वागिन्धिवदारा नामप्रपञ्चविषयित्वं बदधिलंभत cae: चतुर्थो age) तस्याः पुनने- म किल चच्ुरादिना प्रतिविदिता ज्ञापिता भूतमात्रा रूपाद्यथं- रूपापरस्तादपराद्धं कारणं भवति ज्ञानकरणद्ाराऽर्यप्रपञ्चविषयितं बद्धिः waaay: | wa वद्धेः सव्वायंटृदटत्वमपपाद्य alasfaa- प्रतिविम्बद्ारा aitafa उद्ट्त्वाध्यासमादइ॥ प्रज्नयेति॥ ब्िदारा चिदात्मा वाचमिन्धियं समारभ्य तस्याः प्रका भत्वा वाचा करुणेन सव्वाशि नामानि वक्तव्यत्वेनाप्राति, चच्षा aaa रूपाणि पश्यतीत्यवं RSI भवतोव्ययः। तथाच सव्वद्रद्धत्वं चिदात्मनि az- त्वाध्यासनिमित्वच्च बद्धधम्म रत्यक्तं भवति सव्वाघार्त्वानन्दत्वादि- AQUA LATS | तावा इति | दशत्वं व्याख्यात, प्रज्ञा इच्ियजाःता

* य॒दि tia He}

[He water | WF LAS स चभाष्ये। १६५

ना तद्यथा रथस्यारेषु नेमिरपिता नाभावरा अपिता waaaar भूतमात्रा म्रज्ञामाच्रासखपिंताः प्रज्ञामात्राः प्राणेऽपिंताः सएष प्राण एव प्रज्ञात्मा” इत्यादि AYIA: | AAT ब्रह्मण एवैतद्‌- [9 =© श e * म पाधिद्धयधम्मण खधम्मण चकमुपासनं fafay faafad | अन्य- चापि मनामयः प्राणशरौर दत्याद्‌ावृपाधिधम्नेण ब्रह्मण उपा- सनमा्चितं, दर दापि तद्युज्यते वाक्यस्य पक्रमोापमंदाराभ्यामेकार्यं- त्वावगमात्‌ प्राणएप्रज्ञाब्रह्मसिङ्गावगमाच। तस्मादुद्यवाक्चमेत-

अधिकछ्लय ग्राद्यभूतमाचा वत्तन्ते प्रज्ञामात्रा इन्चिवाणि are भत- जातमधिकत्य वत्तन्त डति ग्राह्यग्राहकयामियःसापेच्तत्वमक्तं सा- धयति ॥ यदिति॥ तदवस्पफटयति॥न दीति । ग्राह्येण ग्राह्यखर्पं न सिद्धयति किन्तु areata) र्वं ग्राइकमपि ग्राद्यमनपेच्य न सिद्याति, त्स्मात्‌ सापेतच्तत्वादेतद्‌ ग्राह्या कदय वस्तता न भिन्नं किन्त चिदा- त्मन्धारोयितमित्यादइ | at xfs | तद्यघेत्यादि छतवयाख्यानं। aare- मपसहरति | तस्मादिति | अन्यघम्मणान्यस्यापासनं कथमित्याश्र ङ्गा सितत्वादि व्या 1 खन्यत्नापीति॥ उपाधिर्जौवः। अन्यघम्मणापासन- मियमसङ्गता वाया, cate a तावदारुणयाद्यनेकगृणविशिि्टप्राप्तकय- णवत, उपासाचयविशिष्टस्य aaar विधिः सम्भवति faze वि- ध्यनदत्वात्‌, नापि ब्रद्यानवादनापासाचयविधिः वाक्यभेदात्‌, नच नानाघम्मविश््ङिमिकमपासनं विधीयत डति वाचं, तादशविधि- वाक्छस्याच्राञख्जवणात्‌, नच त मायुरम्तमिव्युपाखेति, wa मामिति जीवेनायुरिति प्राणेनाग्टतमिति ब्रह्मणा खखधरम्मवता विशद. पासनाविधिरिति बां, सव्वषां धम्मागामखवणाद्‌ Fea प्राणा वा खम्टतमिति प्राणस्येवाम्तत्वश्यतेः। खच उपासनाविधिलस्ेन वक्तारः विद्यात्‌, रुतदवाक्थमपासौतसम miata विद्यादिति जी वप्राणत्रद्यापासनविधयः, न्धं गरविधय इति खीोछव्येकवाक्यत्वं त्याज्यं तचायक्तमपक्रमादिनेकवाक्यतानिणयात्‌ | तस्माद केयं पत्यक त्रद्परमिद्‌ वाक्यमिनत्युपसंहरति | तस्लादिति।॥ इति श्रीमत्‌परम-

१६९ रन्नप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०२। |

दिति fag ॥ दति ओ्रौमच्छारीरकमोमांसाभाष्ये श्ङ्धर्‌भगवत्‌- पञ्यपादरूत प्रथमाध्यायस्य प्रथमः पादः ॥

नमः: परमात्मने प्रथमे पादे जन्माद्यस्य यत दत्याका- शाद; समस्तस्य जगते जन्मादिकारणं ब्रह्म्युक्तं | तस्य समस्त- जगत्कारणस्य ब्रह्मणा व्यापित्वं नित्यलं wand सव्वात्मकत्व- मित्येवेजातीयका धम्मं उक्त एव भर्वति च्रथान्तरप्रसिद्धानां कंषाल्चिच्छब्दानां ब्रह्मविषयतवे दतुप्रतिपादनेन कानिविदा- क्यानि सन्दिद्यमानानि ब्रह्मपरतया निर्णोतानि। पनरष्य- न्यानि वाक्यानि अ्रस्पष्टब्रह्मलिङ्गानि सन्दिद्यन्ते fa पर ब्रह्म प्रतिपादयन्ति, आदाखिदश्ान्तरं किञ्चिदिति। afavara दितौयद तीय पादावारभ्येते।

सव्व च प्रसिद्धापदेशत्‌ ॥ १॥

^ ror © e ददमामनायते। “ad खल्विदं ay तव्नलानिति शान्त उपासोत। अय खल क्रतुमयः परुषो यथयाक्रतुरस्मिन्‌ लाके \S

दंसपरित्राजकाचार्ययश्रीगेविन्दानन्दभगवत्‌ WeARA श्रीमच्छारोर- कमोमासावयाख्यायां मास्यर्लप्रभायां प्रथमाध्यायस्य प्रथमः Ure: | नमः परमात्मने। श्रीराम सिड्धमत्तार गृहाशयिनमन्तर। च्वन्तयामि नमक्तयं वेजखानरमद्धं भजे ॥ पन्वपाद्‌नात्तसर्पादयोः सङ्तिं वक्तु त्तमनुवदति॥ पथम डति।

जगतकारगोक्या यापित्वादिकमयोत्‌ fag | तदुपजीयोात्तरं पाददयं परवत्तत इति देतुद्ेतुमद्धावः सङ्गतिः कथं पादभेद स्त्याश्ङ्धापादानां प्रमेवभेदमाद्॥ च चान्तरेति ॥ आकाशादिशब्दानां qenatasd-

[ख ०१९।पा ०२) ] WFLA EAM | Va

परषो भवति तयेतः प्रेत्य भवति स क्रतुं Hata मनामयः प्राणशरीरः" cafe 1 तच संशयः। किमिद मनामयला- fafa: शारोर ्रात्मोपास्यलेनोापदिश्यते, श्रादाखित्‌ परं ब्रह्मेति। किं तावत्‌ प्राप्तं शारीर दति। gai तस्य fe काय्यकरणाधिपतेः प्रसिद्धो मन श्रादिभिः aaa ag परस्य ब्रह्मणः MUA मनाः wa.” दत्यादिभ्रुतिभ्यः) नन “qa खल्विदं ब्रह्मः दति खशब्देमैव ब्रह्य पात्तं कथमिह शा- रोर श्रात्मापास्य TMA | नैषदोषः) नेद वाक्यं ब्रह्या- पासनाविधिपर। किं तदहि) शमविधिपर्‌ः। यत्‌ कारणं सर खल्विदं ब्रह्म तज्जलानिति शान्त उपासोतेत्याद | एतदुक्तं भ- वति। यस्मात्‌ सव्वैमिद्‌ विकारजातं ब्रह्मैव तज्नवात्तज्ञलातत्तद्‌- नेलाच। न च सव्व॑ैकात्मले रागादयः सम्भवन्ति, तस्माच्छान्त उपासोतेति। न च शमविधिपरलवे सत्यनेन वाक्येन ब्रह्मा पासनं नियन्त maa, उपासनन्त्‌ aad कुर्व्वींतेत्यनेन विधीयते t

दणि समन्वयो दशितः अस्प्रश्व्रद्यलिङ्वाक्यसमन्वयः पाददये वच्यते | प्रायेगापास्यन्ञेयब्रद्यभेदात्‌ पादयोरवान्तरभेद इति ara: | च्छान्देग्यम्‌ दादर्ति॥ सदमिति।॥ तस्माच्जनायत इति तज्जं, तस्मिन्‌ लीयत इति ad, तस्सिन्ननिति Gea इति तदनं तन्नद्युतत्तत्नञ्च- तत्तद न्वेति, तज्जलान्‌ कम्म धार ये$स्मिन्‌ शकपायिंवन्यायेन Ay- पदस्य तच्छब्दस्य लेापः,तच्नलान मिति वाच्ये छान्द साऽवयवलोापः,दति- शब्दो Sal | Maas sagas तदि वत्ततवादि य्यः ब्रह्मणि मिच्रामि- चभेदाभावाच्छान्ता रागादिरडिताभवेदिति गुणविधिः। सक्रतुमुषा- सनं कुर्वीतेति विहितापासनस्योपासीतेत्यन्‌वादात्‌ फलम Sp अथेति कतुमयःसङ्ल्पविकार इत्यथः पुरुषस्यध्यानविकारत्वं सफ टयति॥यचे-

१९८ रल प्रभाभासिते। [अ ०९।पा०२।]

क्रतु:सद्धःल्पे ध्यानमित्यथः। तस्य च विषयत्वेन श्रुयते “मनाम- यः प्राणशरीरः" दति जीवलिङ्गं। श्रते त्रूमा जोवविषयमेतद्‌- पासनमिति। “aaa सव्वकामः°दृत्याद्यपि श्रूयमाणं पर्यायेण जोवविषयमपपद्यते। “एष म च्रात्माऽन्त हंद येऽणोयान्‌ MAT यवाद्वाःःदइति च हदयायतनलमणोयस्ं चाराग्रमाचस्य जौोव- स्यावकल्यते नापरिच्छिनेख्य ब्रह्मणः। नन्‌ “ज्यायान्‌ yaa” द्त्या द्यपि न परिच्छिननेऽवकल्पते,द्ति,अचन्रूमः,न तावद्‌ णयस ज्यायस्वञ्चोभयमेकस्मिन समाञ्रयितुं शक्यं विरोधात्‌, श्रन्यतरा- FAT च प्रथमश्रुतलाद्‌ णौयस्तवं य॒क्रमाश्रचितु। WIAA ब्रह्म- भावापेत्तया भविग्यति। निशिते च जीवविषयवे यदन्ते ब्रह्मसं- की्तंन मेतद्‌ ब्रह्मेति तदपि प्ररूतपरामणे यैलाज्जीवविषयमेव | तस्मान्मनामयलादिभिर्धनर्जीव उपास्य gad प्राप्न FR: ATH Age मनोामयल्ादिभिधर्भरपाखं | कुतः । स्व॑ म्रसिद्धापदे- शात्‌। यत्‌ way वेदान्तेषु प्रसिद्धं तद्मशब्दस्यालम्बनं जगत्‌कार-

fa) xe यद्यायति war wiaafea तद्येयरूपेण जायत इत्यथः।॥ क्रतुमयः agus इति वाऽथेः। कताविषयमादह॥ मन इति।॥ ब्रद्येद्यपक्रमान्मनामय प्राणशरीरः भारूपं सत्यसङ्खल्पमन्तद्हदये wa- faa: | पुव्वच ब्रद्यलिङ्रब्रद्यललिङ़बाध उक्तः,न तथेद्ापकमे TBAT लिङ्गम स्ति, किन्त प्रकरणं तच शणन्तिगण्विधानाथमन्यघधासिदध। अता जीवलिङ्ग asta डति प्रत्यदादहस्णेन पनव्वेपच्तयति॥ प्ररीर इत्यादिना | खतिमाण््द्धान्यधसिद्या ufeeefa | नषदाषडति॥ प्रमविधिपरस्त्वे हेतुमाद॥ यत्‌ कारणमिति॥ यत Taare तस्मा- ष्टमविचिपररमिव्यन्वयः। HASH: पञछतब्रद्मयपसामणप्रोयः+न तु जगत्‌ परामग्रायः, गदि एषणे प्रयोजनाभावात्‌) BA प्रयोजनाभावेऽपि

[अ०१।पा०२| षरा ङ्करत्रद्य दचभा्ये | . we

ufay च सव्व खलस्विदः ब्रह्मेति वाक्योपक्रमे WA तदेव मने- मयवादिधर्भर्विभिष्टमृपदिष्यत दति यक्तं | एवच्च WAARTAT- प्ररतप्रक्रिये न भविख्तः। ननु वाक्योपक्रमे शमविधिविवक्षया ag निर्दिष्टं न खविवत्तया, इत्युक्तं । च्रचाच्यते। यद्यपि शमवि- धिविवच्चया ब्रह्म fafeu तयापि मनामयलादिषृपदिभ्यमानेषु तदेव ufafed भवति । Mag न सनिदितान च खश्नब्देना- ara दति que i

यच प्रयोजनं तच भवव्येव जगद्िष्रेषगं ्रथातेकेदः Ba) Wa बाधायां सामानाधिकर्णदाद्यौयथें विशेघणमावणश्यकं तदाक्यस्य क्ेयत्रद्यविष- यत्वात्‌। अच तूपासनायां बाधानावश्यकलत्वाद्‌ विषयभेदेन Fay उपास्यत्ात | न च एमेति | एमध्यानयोाव्विधो वाक्यभे द्‌ापरत्तेरित्ययः। ज॒न्मपरम्पमरया जीवस्यापि सव्वेकम्म॑त्वादिसम्भवमादइ॥ सव्वकम्मति | सन्वीणि await यस्य सव्वं कामा Bw यस्य सव्वेगन्धः सव्वंरस व्यादि ware: | आसाग्रमाचस्येति ॥ नेचप्रातणटलाकाग्रपरिमाण- स्येत्य यः ॥ GAA प्रसिदधब्रद्यण र्वाचेापास्यत्वपदशन्न जीव उपास्य xfa watuare | सन्वैचेति॥ aa फलं Fea तच पुव्वात्तर- पच्तसिद्धिः फलमिति मन्तव्यं । यद्यपि facrarg aq तयापि मनः- प्रचरमपाधिस्स्य पाणः ्ररीोरमस्येति छत्ताथाववोधक वाक्यान्तगंत aang इत्ययः! समासान्तगतसव्वनाञ्नः सत्िहदितविश्व्याकाङ्खत्वाट्‌ AW सम्बद्यते | “स्सोनन्ते सदनं करामि", इति संसाराथसदनस्य निर काङ्गस्यापि तस्मिन्‌ सौ दतिसाकाङ्तच्छब्देन परामणदश्रानाटद्‌- are ॥ अचोच्त इति ॥ स्यानं पारं ते पुरोडाशस्येति Wau: | जी- वाऽपिलिङ्गात्‌ सचरित इत्यत are | जीर्वस्िति॥ इदः लिङ्नदयं लोकसिद्धं जीवं न सच्निधापयति। दुःखिन उपास््ययेोग्यत्वात्‌ फला- भावाच, अता विश्जिच्यायेन सव्बोभिलषितमानन्दरूपं ब्रहीषापास- नाक्रियानुबन्धोति भावः, किञ्च ब्रद्यपदखुल्ा faye care) न

चेति॥ न्धतराकाङ्कानग्रडीतं फलवत्‌ प्रकरणं विफललिङ्गाद्रलीय Z

१७० रल प्रभाभासिते। [अ ०१।पा०२] |

विवक्तितगुणापपत्तेख ॥ २॥

anfaar विवक्तिताः। यद्य्यपेरूषेये वेदे वक्तरभावानेच्छाथः संभवति तयाण्युपादानेन फलेनो पचय्यते | लाके दि यच्छब्दा भिदितमृपादेयं भवति तद्धिवक्षितमित्यु चयते, यदनुपादेयं तद्‌- विवकितमिति, तद्वदेदेऽप्युपादे यवेनाभिदितं faafad भवतीत- vefaafad | उपादानानुपादाने तु वेदवाक्य तात्‌पय्थातात्‌- पय्याभ्या मवगम्येते । तदि द ये विवक्षिता गण उपासनायामु- पादेयलेनापदिष्टाः सत्यसङ्क ल्यप्रटलयः ते परस्मिन्‌ ब्रह्मण्युपप- gai सत्यषङ्ध ल्पत्वं fe खुष्टिखखितिसं दारेष्वप्रतिवन्धश्क्िलात्‌ परमात्मनाऽवकन्यते। परमात्मगणत्ेन च य “श्रात्माऽपदत- ara’ इत्यत्र “सत्यकामः सत्यसद्धः ल्यः" इति wa “श्राकाशा- त्मा दत्यादि नाऽऽकाशवदर्‌ात्मा खेऽत्यथैः | सर्वगतल्रादिभि्धंमः संभवत्याकाशेन साम्ये ब्रह्मणः । “ज्यायान्‌ एथिव्याः' दत्यादि- ना Maza दशंयति। azure आत्माऽख् दति व्याख्यायते तद्पि संभवति सबव्वजगत्कारणएस्य सव्वीत्मना ब्रह्मण आका- शात्मलमत एव सव्वकमर॑त्यादि। -एवमिदापास्यतया faa- तिता AUT ब्रद्मण्युपपदयन्ते। aaa “मनोमयः प्राणण्रोरः'"

इति wazrara: | waar विवत्तायाः फलमुपादानं खकारः स च प्रकृतेषु ग णय्वस्तीति वि वच्तपचार KATES! तयाप्यपाद एन नेति।नन्विद ग्राह्यमिदं त्याज्यमितिधीविवच्ताधीना वेदो कुतः“ स्यादिद्यत खाद ॥ उपादानानपादाने ल्िति॥ aaa नाम फलवद घ प्रतीव्यनुकरूलत्वं शब्द - wa: | उपक्रमादिना तस्य ्ानात्तयारवगम cae: | तदिदेति॥ तत्‌

[qo LUT ०२ | पराङ्गर त्र्य खूचभाष्ये | ॥

दति जीवलिङ्गं न तदु garda fa, तदपि ब्रह्मण्युपपद्यत दति ब्रूमः। सव्वात्मलाद्धि ब्रह्मणि जीवसन्धोनि मनामय- aif ब्रद्यसम्बन्सीनि भवन्ति तथाच त्र्य विषये अतिस्मृतो भवतः “लसरी लंपुमानसि लवं कुमार उतवा कुमारौ लं जीणा दण्डेन वञ्चसिलवं जाता भवसि विश्वतेामुखः” ofa 1 “aaa: पाणिपाद्‌न्तत्‌ सव्व॑ताऽक्ति शिरोमुखं । aaa: अुतिमनल्ोके स- व्वैमादत्य तिष्ठति? दति च। “mata Waar. wa.” दरति च अतिः शद्ध न्रह्मविषया। दयन्तु मनामयः प्राएशरीर दति सगणएत्रद्मविषयेति विशेशः। अता विवचितगुणापपत्तेः परमेव ब्रह्य दापास्यतेनापदि एटमिति गम्यते, अनुपपन्तेस्तु न WAT ॥ २॥

पर्व्वण सूत्रेण ब्रह्मणि विवक्ितानां गणानामपपत्तिरुक्रा, अनेन शारीरे AAAI ARAB | तुश्ब्दाऽवधारणाथः। agaat न्यायेन मनोामयलादिगृण, न तु शरीरा जौवा

तस्मात्‌ तात्‌ पय्ंवत्वादि छ थः। सव्वैत्मत्वे प्रमाणमाह ॥ तयाचेति। जीणेः स्थविसेयोा दण्डेन वञ्चति गच्छति साऽपि त्वमेवयो जाता बालःस त्वमेव aan सव्वासु fog yaa: ्ाचार्यस्येति aaa: छतिमत्‌ सव्वजन्तूनां प्रसिडाः पाणाद्‌ यस्तस्येति सन्वात्मत्ाक्तिः। नन जीवधम्माशेद्रद्यणि योज्यन्ते तहि ब्रद्यधम्मा wa site किमिति न योज्यन्ते। GATS | खन- पपत्तेरिति। aa व्याचष्टे | पूव्वगेति॥ सव्वेत्मत्वादिव्यक्तन्यायः। afa- तस्य um खधिष्ाने सम्नन्धयन्ते, न afustauan: कल्यित इति भावः, खधिषानच्ानकाले कल्पितधम्माभावात्‌। वागेव वाकः सो$ स्यास्तोति वाकी | Tata वाको खअनिन्धिव eae: | कुचाप्यादरः

कामोऽस्य नास्ती्यनाद्रः नि्यटप्त KAU: | ज्यावस्ाद्यनु पपत्ताश्रोरः 2 2

१७ रननप्रभाभासिते। [ख ०१।पा ०२ |

मनामयत्वादिगृणः, यत्‌कारणं सत्यसङ्कल्प ॒श्राकाशात्माऽवा- कयानादरो च्यायान्‌ एथिव्या दति चेवच्नातीयका गुणान शारीरे आाज्नरोेनेापपद्यन्ते। शारीर दति शरीरे भव इत्यर्थः । नन्वीश्वरोऽपि शरीरे भवति सत्यं woe भवति नतु शरोर एव भवति । ज्यायान्‌ एथिव्या ज्यायानन्तरिक्तादाकाशवत्‌ स- व्वेगतख नित्य दति च व्यापिव्श्रवणात्‌। जीवस्त शरीर एव भवति। तस्य भागाधिष्टानाच्छरीरादन्यचर ठत्यभावात्‌ |

कम्परकटव्यपदेऽ्णच ॥ ४॥

TA AUNT मनामयलादिगृणः, यस्मात्‌ AWA T- gear vafa‘uafaa: प्रेत्याभिसंभविताऽसिः'दति i एतमिति wad मनोामयत्वादिगणमुपास्यमात्मानं RUA प्राप्यत्वेन व्यपदिश्ति। afadufaaeifa शारीरमुपासकं कलेन

~ e ~ Ly e प्रापकत्वेन | अभिमंभवितास्ममीति प्रार्ाःस्मोत्यथः। नचसत्यां गतावेकस्य कम्मकटेव्यपदेगेा युक्तः, तथयोपास्यापासकभावेऽपि भेद्‌ाधिष्टान एव, तस्माद्‌ पिन शारीरो मनामयत्वादि विशिष्टः

इति परिच्छेद हेतुः Gata: | सतु जीवस्येव नश्वरय्येत्याद | सत्य- faarfeat) प्रापकत्वेन व्यपदिशतीति सम्बन्धः। कम्मकटव्यपदेश्प- दम्या्ान्तस्माद॥ तयोापाखछेति। Taras प्रकरणस्य समानत्वं | व्यन्तरा त्मच्चिति विभक्ति लोपन्ान्दसः श्रब्द्योविग्रेषो विभक्तिभेदः। तस्मात्तदययाभद इति Gary! Hal हदिस्यस्य जीवद्धदोक्तेसरचापि “fea मनोामय इधर rare | स्मतेखेति। भूतानि जवान्‌ यन्त WUC) च Wana सत्यमेद उक्त डति मनान्तिनिरुसापेच्तेत्यधिक-

[ Bo ९।पा ०२] | प्ाङ्रब्रद्य SAH | ए ऋ

शब्द विशेषात्‌ ॥ YI TAY शारीरादन्यो मनेामयवादिगृणः,यस्माच्छन्द विशेषा भवति, समानप्रकरणे BAT AAT Meat यवे वा श्थामा- कावा श्यामाकतण्डुलेा वेवमयमन्तरात्मन्‌ परुषो दिरएसयः"" दति शारीरस्यात्मनाऽन्यः शब्दाऽभिघायकः सप्तम्यन्ताऽन्तरा- त्मननिति। तस्मादिशटिऽन्यः प्रथमान्तः परूषशब्दा मनामय- लादिविशिष्टस्ात्मनाऽभिघायकः, तस्मात्तयाभदऽधिगम्यते॥ स्मतेश्च ॥ ६ ॥ 2

स्मृतिश्च शारीरपरमात्मनाभेदं द्यति “Sat: सर्व्वभू- तानां ददेश san तिष्ठति। भ्रामयन्‌ सर्व्वभूतानि चन्त्ारूढानि मायया. दरत्याद्या । RATS! कः VATS शारीरो नाम परमा- त्मनोऽन्यो यः प्रतिषिद्यते, त्रन्‌ पपत्तेस्त न शरीर इत्यादिना। श्रुतिस्तु “नान्योऽतोऽस्ति द्र टा नान्योऽतेाऽस्ि Brat’ दत्येव्ना- तीयका पर मात्मनेऽन्यमात्मनं वारयति। तथा स्मृतिरपि “a- चज्ञञ्चापि at विद्धि waday भारतः" दत्येव्नातीयकंति। अरचोाच्यते। सत्यमेवेतत्‌ पर एवात्मा दे देद्धि यमनोवुद्धुपाधिभिः परिच्छिद्यमानो बालैः शरीर TAIT | यथा घटकरका- द्युपाधिवशादपरिच्छिन्निमपि नभः परििन्नवद्‌वभासते तद्त्‌ | तदपेकया च क्मवकर्ठलादिमेद व्वद्ारो न विरुद्यते प्राक्‌

स्णे निरस्तमपि चोद्यमुद्धाव निस्स्यति।॥ खच्रादेत्यादिना। त्वदुक्तरीत्या वस्तुत कत्वमेव भेदत कल्पितः, Farad care स द्यमिति॥ खभ-

१७४ रल प्रभाभासिते | ` [oratory |

"तलमसि' दत्यात्यैकलेापदेशग्रदणणत्‌। WA लात्मौीकल्वन्ध- मात्तादि सव्वेव्यवदारपरिसमाभ्भिरेव स्यात्‌॥

अभकोकस्ात्तङ्ापदेऽ्णच नेति चेन्न निचाग्यत्वादेव SATE ।। ७ ॥

अरभंकमल्यमाका MS एष मे च्रात्मान्तदंद यमिति परि- च्छिनायतनवात्‌। खशब्देन चाणोयान्‌ Meat यवादेत्य- MARAIS IMG, शारीर एवाराग्रमात्र जोव दृडापदिश्यते न wana: परमात्मेति यदुक्तं तत्‌परिदत्तव्यं, अचाच्यते। नायं ZT. | न तावत परिच्छिन्िदेशस्य सव्वगतलव्यपदेशः कथमथ्युपपद्यते, wary तु सव्वदेशेषु विद्यमानलात्‌ परि- च्छिन्नदशव्यपद्‌शेऽपि कयाचिदपेच्या संभवति,यथा समस्तव- सुधाधिपतिरपि fe सन्नयाध्याधिपतिरिति बपदि श्यते कया पनरपेच्य सव्वंगतः सन्नीखरोऽभककाच्रणोयां्च व्यपदि- श्यत दृति । निचाय्यतलाद्‌वमिति ब्रूमः! स एवमणीयस्वादि- TUTTI ईश्वरस्तच द यपण्डरौके निचाव्यो vay उप- दिश्यते, यथा शालग्रामे दरिस्तचाख वबृद्धिविन्नञानं ग्राहकं |

HATH AQ AURA तस्य भावस्तत्वं तस्मादा्धिकमल्यत्वं अणीया- fame वाचकष्रन्देनापि ्रृतमित्याद।खश्व्देनेति॥ नायं दोष इत्यक्त विखणेाति॥न तावदिति॥कथमपि ब्रद्यभावापेतच्तयाऽपी्ययंः। परिच्छेद - त्यागं विन ब्र्मत्वासम्भवात्‌ TAIT च ब्रह्मण रण्वापास्यत्मायातीति भावः | FAUST दृदधान्तमाद॥ Wal समस्तेति ॥ सवेजखर- स्यायेध्यायां स्थिव्ययपेच्तापरिच्छेदाक्तिवदल्यददि Wada तथोाक्तिरि- त्य्यः। aq किमिति हदयमेव प्रायेणोच्ते wate ॥ तचेति ॥ दये परमात्मनो वुदधिदत्तिग्राद्िका भवति। अत दसभिवयक्तिस्थानत्वा-

[ ख ०१।पा ०२। | प्राद्र त्र्य ख ATS | Vow

सव्वंगतेाऽपौश्चरस्तत्रापास्यमानःप्रमीदति। वामवचेतद्‌ TVA यथा सव्वगतमपि सद्‌ योम खुचीपाशाद्यपेत्तवाऽभेकोक्राऽणी- ay व्यपदिश्यते, एवं ब्रह्यापि। तदेवं निचाखत्रापेच्तं ब्रह्मणे ऽभकोकस्वमणोयस्वञ्च न पारमार्थिकं । तच यद्‌ाणशङ्काते दद- यायतनलाद्‌ ब्रह्मणे द यायतनानाच्च प्रतिशरीरं भिन्नलाद्‌ भिन्नाचतनानाञ्च शकादोनामनेकलसावयवल्ाऽनित्यलादिदरो- षदभनाट्‌ ब्रह्मणिऽपि तदत्‌ प्रसङ्ग दति तदपि परितं भवति,

सम्मोगप्रा्निरिति चेन्न ARENA ॥ ८ ॥ aaa सव्वेगतस्य ब्रह्मणः स्प्रणिद्‌ यसम्बन्धादिद्रू- पतया च शारीरोणाविशिष्टलात्‌ सखुखदुःखादिसंभागाऽप्यवि- fae: प्रसज्येत एकल्ाच। न fe परस्मार्‌ात्यमनाऽन्यः afyzr- त्मा संसारो विद्यते “नान्याऽताऽस्ि विज्ञाता” दत्यादि सतिभ्यः। तस्मात्‌ परस्यैव संसारसम्भेोगप्रा्तिरिति चेत्‌। न। वैशेष्यात्‌ न तावत्‌ सव्व॑प्राणिदद यसम्बन्धाच्छारौरवद्‌ ब्रह्मणः सम्मोगप्रसङ्ा

्दुक्तिरित्यथेः। येमदखान्तासिना शङ्गाललाऽपि काचित्‌ छने खाद | aa यदाश्ङ्खात इत्यादिना॥ भिन्नायतनत्वेपि ara: सत्यभेदाद्य- भावादिति भावः। aaa इाद्‌त्वे ऽनिश्संभोागापत्तेर्व्जीव रव हाद उपास सति शङ्कं वयाचष्े॥ यामवदिति। aS भक्त यात्‌ Wea सति चेतनत्वाच्नीवाभिन्नत्वाच जीववदिव्युक्तं निरस्यति ॥ न वैशेष्या- दिति॥ धम्माघम्मैवत्तमपाधिरित्य्थः। अयमेव विशे Ste खाये यत्‌ प्रत्ययः विशेवस्यातिश्टवाथा वा uae: खाख्रये फलदतुत्मति- ष्यः, तस्मादिति aay: | fag विभवे वदव ऋत्मान इतिवादि- नामेकस्मिन देधे सन्वोत्मनां भोततोत्वप्रसङ्ः खकम्मोर्जित ण्व दे

१७६ रत्रप्रभाभासिते। ` [अ ०१।पा०२। |

वेशेग्यात्‌ । विशेषो दि भवति शारीरपरमेश्वरयोारोकः कत्ता मोक्ता धम्मौधर्मंसाघधनः सुखदुःखादि मां, एकस्तदिपरीतेाऽप- इतपाप्रलादिगृणः। WAM STA fangs कसय भोगे नेतर स्य | यदि च सन्निधानमात्रेण वस्तेशक्तिमनाच्रित्य का्य॑सम्बन्धोऽभ्युपग- aa आकाशादीनामपि द्‌ाद्धादिप्रसङ्गः। सव्वंगतानेकात्मवादि- नामपि समावते चाद्यपरिदारा। यदप्येकलात्‌ ब्रह्मण श्रात्मान्त- राभावात्‌ शरीरस्य भागेन ब्रह्मणि भोगप्रसङ्ग दति wa वदामः दरदं तावदवानां प्रियः प्रष्टव्यः HAAG Bal अरत्मान्तराभावा- ऽध्यवसित दति तल्मस्यदं ब्रह्मास्मि नान्याऽताऽस्ि विन्नातेत्या- fe शस्तेभ्य दूति चेत्‌, ययाशास्तं तदं शास्त्रीयेएऽरथः प्रतिपत्तव्यो न तचाद्धंजरयतेयं लभ्यं शास्त्रञ्च तत्वमसीत्यपद तपा प्रवादि वि- शेषणं ब्रह्मणा रोरस्यात्मलेनापदिश्त्‌ WUT AAS TITAS वारयति। Qa: | तदु पभोगेन ब्रह्मण उपभो गप्रसङ्गः। अया ग्टदीतं शारीरस्य Agta तदा मिग्यान्ञाननिमित्तः शरीरस्याप- भागान तेनपरमाथरूपस्य ब्रह्मणः daw: | न दि बालेस्तल मलि- नतादिभिदानि fanaa तलमलिनतादि विशिष्टमेव पर-

ग्मि 1

भोग इति पर्दधास्ख तुल्य इति न वयं पयनुयोान्या rare |

anata | वस्ततस्तेषामेव मेगसाड्खनमित्यग्रे aaa); azar जो वाभिन्नत्वं sat fafsea तेन भोाक्तत्वानमाने उपजीवयश्चतिनाघ- are | ययाष्रस्वमिति॥ अद्ध मखमाचं जरत्या इडायाः कामयते नाङ्गनोति सोाऽ$यमद्धजरतीयन्यायः स चाच न ql न WaE- मङ्गोलत्याभाक्तत्वं aM यक्तं खअव्यवाभेदसिद्यथं भाक्तववार्णादि- ale i प्ास््रञ्योति॥ नन्वेकत्वं मया Bal न Weld बेनापजीदयनाध

[अ ०१।पा०२्‌। | शराङ्र ब्रह्म ख चभा्ये | १७७

मार्थतेा व्योम भवति। तदाद “a amare” इति। नेकल्ेऽपि WTA AT ब्रह्मण उपमे गप्रसङ्गा वैभेव्यात्‌। विशेषे fe भवति मिश्याज्ञानसम्यगज्ञानयोः। मिथ्याज्ञानकल्ित उपभा- गः, सम्यगृज्ञानदृष्टमेकलं। न च मिश्यान्ञानकस्वितेनेापभागेन सम्बग्‌ज्ञानदृष्टं वस्तु संस्पृश्यत तस्नान्नापभागगन्धाऽपि शक्य द्रस्य कल्पयितु |

अत्ता चराचरग्रहणात्‌ | <I! कटवक्लीषु Vad “यस्य ब्रह्म च क्चद्चोभे भवत Aes: स्टत्युयेस्या पसे चनं क इत्था वेद्‌ यच a” दूति । wa कथिदोाद- नेापसेचनखवितोऽन्ता प्रतीयते i aa किमश्रिरत्ता स्यादुत जीवेाऽथयवा परमात्मेति संशयः, विगेषानवधारणात्‌, चया- णाच्चाग्रिजोवपरमात्मनामस्मिन्‌ ग्रे प्रञ्नापन्यासोपलशेः।

स्यात्‌। किन्तु तदुक्त्या ग्टहीतमिव्याशद्ख विम्बप्रतिविम्बयेः कल्पित- भेदेन भोत्तौत्वाभेःततुतव्य वस्था पपत्तेरप्रयोजका देतुरित्याद॥ खथ ग्रहीतनसिव्यादिना॥ कल्ितासङ्कित्वमधिषानस्य वेरेष्यमित्यस्मिन्नयं ऽपि सूच पातयति॥ तदाद्ेति॥ AAW Blea बाधकाभावाच्छा- रणििल्यविद्यावक्चं ब्र्माद्युपास्ये समन्वितमिति सिलं | खत्ता चराचर- ग्रहणात्‌ | यस्य ब्रह्मच्तचादिजगदोदने aa: सव्वप्राणिमास्कोऽपि यस्योपसेचनमेादनसंसकतारकष्टतप्रायः सोऽत्ता यच शुद्धे चिन्माचेऽमेद- कल्पनया वन्तं ते TCS ब्रह्य इवथा स्व्यं इखरस्याप्ययिष्ानमूतंके वेद, चित्तखुद्याद्युपायं विना काऽपि न जानातीव्यथः॥ संशयवीजमाद।॥ विष्टेषेति | स तवमम salad, येवं घेते विचिकित्सति जीवस्य, न्यच धम्मादिति aaa: oa) लाकादिमभिं तमवाचेत्यसनेः, इन्त त्रदं प्रवच्यामीतीतरयोः प्रतिवचनमुपलभ्यत KAGE: | Tay ब्रह्मणे 2A

१७८ रल प्रभाभासिते। [ अ०९।पा०२। |

किन्तावत्‌ पराघ्ं,अश्रिरत्तेति। कुतः।“्रभ्िरन्नादः"'दति युतिप्र- सिद्धिग्यां। जीवा वाऽन्ता स्यात्‌ “तयोरन्यः पिप्पलं खादन्ति" दति दश्नात्‌। न परमात्मा “श्रनख्नन्नन्याऽभिचाकशोतिः' इति दभंनादिव्येवं We qa, रन्ता परमात्मा भवितुमदति। कुतः, चराचरग्रहणात्‌ | चराचरं दि स्थावरजङ्गमं र्टत्युपसेचनमि- हाद्यलेन प्रतीयते तादृशस्य चाद्यस्य न परमात्मनाऽन्यः काद्य नात्ता सम्भवति, परमात्मा तु विकारजातं संदरन्‌ सव्वमन्ती- त्युपपद्यते। ननि चराचर ग्रदणएं नोपलभ्यते, तत्‌ कथं सिद्ध- व्वराचरग्रदणं देतुलेनापादोयते। नैष दाषः। Baye: नलेन सव्वेस्य प्राणिनिकायस्य प्रतीयमानलाद्‌ ब्रह्मच्च चया प्राघान्यात्‌ प्रदशना्थवेपपन्तेः। यन्तु परमात्मनेऽपि ara सम्भवति “'अनसख्जन्नन्याऽभिचाकशीतिःः दिद शेनादिति, अ्ा- च्यते, कम्मफलभागस्य प्रतिषेधकमेतद्‌ शनं तस्य सन्निदितलान्‌ न विकारसंद्ारस्य प्रतिषेधक, सव्ववेद्‌ान्तेषु खृष्टिस्ितिसंदा- रकारणत्वेन ब्रह्मणः प्रसिद्धत्ात्‌, तस्मात्‌ परमात्मेवेदान्ता भवितुमदति

भाक्तत्वं AMA तदुपजीय पव्वपच्तयति॥ fa तावदिति॥ सभि पकर्णमतीतमित्यरूचेराद्॥ जीवा afe | पन्वपत्ते जीवापास्ति fauna निव्विश्षनब्रद्यक्ञान मिति फलभेदः सोाद्नणशब्दा भेग्यवाचीति पर्न्वपच्तः, सिद्धान्तस्त त्रद्यच्तेचण्ब्देरुपस्थापितकाय्यमाचं गोग अओद- AW | गणखाचम्रत्यपसेचनपदन सञ्चिघापितं परसिद्धादरनगतं विना- wae waa गगप्ाब्य्स्य सत्रिह्ितगणग्रादित्वात्‌। तथाच qaw विनाण्यत्वेन भानाल्िङ्गादौश्वराऽत्तेत्याद ॥ नेष दोष इति॥ तस्य afa-

[अ ०२।पा ०२।] प्राङ्र ब्रद्मर्‌ च भाष्ये | १७९

प्रकरणा ॥ Vo I TAQ परमात्यैवेदात्ता भवितुमरंति यत्‌कारणं प्रकरण- भिदं परमात्मनः “न जायते faaa वा विपत्‌" दत्यादि। प्रकुतग्रदणद्य न्याय्यं "क दूत्या वेद aaay दति च दुव्विज्ञा- नत्वं परमात्मलिङ्धं।

गुं प्रविष्टावात्माने हि तदूर्भनात्‌ ॥ ११॥

HSI प्ते “sad पिवन्तेा Gade लाके गदां प्रविष्टि परमे पराद्धं। कायातपे ब्रह्मविदा वदन्ति पञ्चाग्नयो येच चिनाचिकेताः'॥

दति। aa daa: किमिद बुद्धिजोतै निर्दिष्ट, उत जीवपर मात्मानाविति। यदि afgshtat तते ब॒द्धिप्रधानात्‌ कौच्यकरणसंघाताद्‌ विलक्षणा जीवः प्रतिपादिते भवति, त- दपोद प्रतिपादयितवयं। “येयं प्रेते विचिकित्सा मनुययेऽस्ती- aa नायमस्तोतिं चके एतदिद्यामनुशिष्टस्वयादं वराणामेष

डितत्वादिति पिप्पलं खादत्तीति भोगस्य परन्वाक्तत्वाटदित्ययः। खत्तवा- क्यानन्तर वाक्यस्यापि कोयात्मनि समन्वयमाद | गदएमिति | waa- वश्यम्भावि कम्मफलं पिवन्ता HSA सुतस्य AAA लाके HY cs परस्य बद्धयणे<द्ं स्थानमहतीति vers za परमं HE तस्मिन्‌ या Tet wren बुद्धिरूपा वा तां प्रविश्य स्थिता कायातपवत faa. विरुद्धौ ता चब्रद्ाविदः कभ्मिणश्च वदन्ति। चिनाचिकेताऽभिच्िता aa चिनाचिकेताः ते$पि बद्‌न्तीत्ययः। नाचिक्रेतवाक्यानामचाध्ययनं तदथं. त्रानं acagiagta चित्वं बाध्यं बद्धयावच्छिन्नजीवस्य परमात्मनखछ प्रस- तत्वात्‌ सश्यमादइ॥ तचति॥ पव्वात्तरपच्तयोाः फलं खयमेवादद॥यद्‌ौ

त्यादिना ॥ तदपि जीवस्य ब्धिवंलच्तणमपीत्य्थः। मनय्ये पेते wa सति यय विचिकित्छा संशयः पर्लाकभेक्ताऽस्तीव्येके नास्तीव्यन्ये, खत

SE

yee रुने पभाभासिते। [अ०१।पा०२ |

वरस्ततोयः'' दति wat अरय जीवपरमात्मानी, तता जीवादिलच्तणः परमात्मा प्रतिपादिता भवति, तदपौद प्रति- पाद्यितव्यं। “AI VRAIN TIAA छता तादन्यत्रग्ताचच भव्याच्च BAA पश्चसि तद्वद्‌” इति weara | WATS MAINT CATA पक्तौ न संभवतः | कस्मात्‌ | खत- पानं कम्मेफलेापभोागः Bara लाक दति लिङ्गात्‌। तच्च चेतनस्य केचनज्ञस्य सम्भवति नाचेतनाया बुद्धेः | पिवन्ताविति च दिवचनेन दयोः पानं द्यति aia अते बुद्धित्तेचज्ञपच्त- स्तावन्‌ न सम्भवति) अत एव कसेचक्ञपरमात्मपचाऽपि न सम्न- वति चेतनेऽपि परमात्मनि खतपानासम्भवात्‌ “नस्ननन्या ऽभिचाकशीतिः दति मन्रवणादिति | अचाच्यते। नैष दोाषः। afaut गच्छः न्तौत्येकनापि कबिणण qeat कचिलापचारदभं- नात्‌, एवमेकनापि पिवता दौ पिवन्तावृच्येयातां । यद्या जीव- स्तावत्‌ पिवति, Sate पाययति पायचन्नपि पिवतील्युच्यते। पाचयितय्येपि पक्तलप्रसिद्धिदभनात्‌। बुद्धिततेचन्ञपरिग्रहाऽपि

स्व येापदि ्टोईदमेतदात्मतत्वं जानोयामिव्ययः। तदपीति परमात्- खरू्पमपीव्यथः। उभयेभक्तत्वायोगेन संश्यमाच्तिपति॥ अखचा- eta) द्चिपदन गन्तारः इव पिबत्पद्‌नाजदहत्नच्तणया sfaera- च्यते रव्या ॥ चोच्यत इति॥ पानकटवाच्िपदेन पानानक्रूलो वा लच्छयावि्यादइ ॥ यदति॥ नियतपुव्वेभाविजछलतिमत्वरूपमनुकूलत्वं कटकारयिताः साधारणं यः कारयति स कटोाग्येबेति न्यायादिति aa: | wa प्रकतिर्मख्यायो प्रत्यये लच्तणामिखाऽस्त कतिः प्रत्ययाय AQ: | प्रछत्या त्जइत्नच्तगयापायनं लच्मित्याङः | Vaud पिव-

न्ताविति acaifanerada बह्धिजीोवस्ाधारणं कारकत्वं लच्छ-

[अ०१।पा०२। | पराङ्करत्रद्म EARTH | १८१

सम्भवति करणे कटत्वेपचारात्‌, एधांसि पचन्तौति प्रचागद्‌- ४४ ~N ॐ A e =~

शनात्‌। न चाध्यात्माधिकार्‌ऽन्यो कोविद्‌ aad पिवन्ता सम- वतः, तस्नाद्द्धिजोवे स्यातां जोवपरमात्मानोा वेति संश्यः। fa तावत्प्राप्तं बुद्धि चेचन्ञाविति। ga: गृद्धां प्रविष्टाविति विशे- qt । यदि शरीरं गुदा यदि वा द्यसुभवयापि वद्धि- Saat गदां प्रविष्टावुपपयेते। न च सति सम्भवे सव्वगतस्य ब्रह्मणि विश्टद्‌ एलं युक्तं कल्पयितुं । सुक्कतस्य लोकः इति च कम्मगेाचरानतिक्रमं दशंयति। wala T न सुकृतस्य SHAG वा गे चरे aaa | “न RAAT aya AT कनीयान्‌ दति अतेः। ararauifafa च चतनाचेतनयोानिदर्‌श्र उपपद्यते च्ायातपवत्‌ परस्परस्य विलचणलात्‌ । तस्माद्‌द्ध त्तेचन्नावि- हाच्येयातामित्येवं प्राप्ते ब्रूमः। विज्ञानात्मपरमात्मानाविदाच्य- यातां | कस्मात्‌ । area fe at उभावपि चेतनो समानख-

> ~ ~ Os nN, fa e ~ भावा, BAIAaAU च समानखभावेष्वेव लाकं yalfag ad, wWa

faare ॥ बद्धीति॥ aaifa काणानि पचन्तोत्याख्यातन कारकत्वं aa प्रछतिसत सख्यवेति भावः । मख्यपातारा प्रसिदर्पच्तिणा ग्रन- ्यावित्यत aren न चेति॥ ब्रह्यच्तचपदस्य सत्निहितग्व्यपदा- दनिव्यवसतपस्त्ववदिद्धापि पपिवतपदस्य सत्रिदितगदापदादट्‌ बद्धि- जीवपरतेति दृदटान्तेन पव्वेपच्त्यति॥ किं तावदिति॥ गोचर फल। wafea जातिमति an सजातोयमेव दितीय ora) वयक्तिमाच- ae लाघवान्‌ न विजातीयं जातिव्यक्चभयकल्पनागार्वात्‌ | न चास्तं कारकत्वेन सजातीया afeca जीवस्य fediafa वाचं चतनत्वस्य जीवखभावस्य कारकत्वादन्तरङ्त्वात्‌ | तधा च AT दितीवस्यान्तरङ्गजएतिमत्लनदशनाच्नीवस्य दितोयखेतन सवेति ar

१८२ रन्न प्रभाभाषिते। [अ०१।पा०२। |

गदितो योऽच्चेष्टवय दूति दयुक्ते गोरेव दितोयाऽचिय्यते ara: परुषो वा, तदि इ खतपानेन लिङ्गेन निखिते विज्ञानात्मनि fe तोयान्वेषणायां खमानखभावसेतनः परमात्मैव प्रतोयते Tar गाहिततलदभनान्‌ न परमात्मा प्रत्येतव्य इति । * अच वदा- a गृडादितलन्त्‌ ्तिरूतिव्वसखछत्‌ परमात्मन एव दृ श्यते | “"गद्धादितं WETS पुराणं, “यो वेद्‌ निदितं गदायां परमे व्योमन्‌, “श्रात्मानमन्विच्छ wet प्रविष्ट" इत्याद्यासु | सव्वं गतस्यापि ब्रह्मण उपलघ्यथ देश्विशेषोापदरेशा न faxga दत्येतद प्यक्रमेव | खुकूतलेकवत्तिवन्तु छचिलवदेकसिनपि व- त्तेमानमुभयारविरुद्धं। कायातपावित्य्यविरुद्भं। कायातप- वत्‌ परस्पररविलच्षणत्वात संसारिलासंसारित्याः। अविद्या- छृतल्वात्‌ संसारिलस्य पारमाधिंकलाचासंसारिलख्य, तस्मादि- ज्ञानात्मपरमात्मानै wet प्रव््ि waa कुतश्च विनज्ञाना- त्मपरमात्माने Waa |

विश्षणाच ॥ Qe ॥

fatguy विज्ञानात्मपरमात्मनारेव सम्भवति “रात्मानं

=. च्न्- ~

यमाह | सह्ाश्चवणे Alay werat बद्धे fad ग्रे अनेकानर्थ- aga दद्ध स्थितं पराणमनादिपरूषं विदित्वा wana जद्ाति परमश्ष व्यामन्‌,इहादाकाश्या गदा ब्धः तस्यां fafed aq at वद्‌ Bigad सव्वान्‌ कामानिव्न्वयः, खन्विच्छविचारयत्ययः। fax- षणं गन्तगन्तयत्वादिकं लिङ्गमाद॥ विश्रवणाचेति ॥ सः जी वेऽध्वनः

* गद्दादितत्वद्शनाद्‌व परमात्मा yaaa इति वद्‌।मः। दति लि =) qoute

[ख ०१।पा ०२|| श्राङ्करब्रद्य रचभाय्ये। १८२

रथिनं विद्धि शरीरं रथमेव च इत्यादिना परेण ग्रन्थेन रथिरथादिरूपककल्पनया fanaa रथिनं संसारमोाक्त- ये गन्तारं कन्यति।“सेाऽष्वनः पारमाभरातिःः“.तद्धिष्णाः परमं qa” इति परमात्मानं गन्तव्यं कन्ययति । तथा “a eeu गृढ- मनप्रविष्टं गृदादितं गक्तरेषठं पुराणं। श्रध्यात्मयागाधिगमेन देवं मला धोरो दषंशाका जहाति" दति पूत्व॑स्मिन्नपि ग्न्य मन्तमन्तव्यलेनेतावेव वि्ेषितोा । प्रकरणद्चेदं परमात्मनः। ब्रह्मविदो वदन्तीति च वक्तविगेषोपादानं परमात्मपरिगर घटते, तस्मादि इ जोवपर मात्मानावुच्येयातां । एष एव न्याया “aq सुपणा सयुजा सखाया दत्येवमादिव्वपि। तत्रापि ध्यात्माधिकारान्‌ न प्राता सुपणावच्येते “तयोरन्यः पि- wa खारि" दति श्रदरनलिङ्गादिन्ञानात्ा भवति। 'अन- AAU SHAAN a दत्यनश्नचेतनलाभ्यां परमात्मा अन- न्तरे च मन्ते तावेव द्रष्टदरष्टव्यभावेन विशिनष्टि “समाने ge पुरुषा निमग्रोऽनोश्या भचति awa: जष्टं यदा

संसारमाग॑स्य ua पारं किं तत्‌, विष्णाच्यापनश्ैलस्य परमात्मनः पद खरू्पमाप्नातीव्यर्थः | TEU THAT तच SAN Calas मायान- प्रविद्धं पाद्‌ welfafed गद्धाद्दारा WHELIS, रव वह्हिरागतमा- त्मानमध्यात्मयागः स्यलस्च्छकाररटदलयक्रम्ण प्रत्यगात्मनि चित्तस- माधानं तनाधिगमा मद्ावाक्वजा Tha: तया विदित्वेत्ययः) ऋटतपान- aa जीवानवाद्‌न वाक्यायक्तानाय तत्पदाघा ब्रद्धयप्रितिपाद्यत इति उपसंहरति॥ तस्मादिति उक्तन्यायमतिदिगशति॥रषड्ति।दा दा grea दिवचनस्याकारः | सुपणाविव ata युज्येते नियम्च्‌ निया- मकभावेनेति। सयुजे सखायो चेतनत्वेन तुल्यखभावो | समान-

१८४ रल्रप्रभाभासिते। [अ०१।पा०२।] `

पश्यत्यन्यमोशण्मस्य महिमानमिति वोतशओाकः दइति। अपर ATS Zl सुपणंति। नेयब्दगस्याधिकरणएस्य सिद्धान्तं भजते पेङ्धि- रहस्य ब्राह्मणेनान्यथाव्याख्यातलात्‌। तयोरन्यः पिप्पलं खाद- तोति सत्वं । अनसखनन्योऽभिचाकशोतीत्यनखनन्येाऽभिपश्चति ज्ञस्तावेता waaaurfafa, स्वशब्द जीवः Faw: प- रमात्मेति यदुच्यत, तन्न। सच्वक्तेचज्ञशब्दयोारन्तःकरणएशारौ- रपरतया प्रसिद्धलात्‌ aaa च व्याख्यातलात्‌ । “तदेतत्‌ सतं येन GY पश्यत्यय याऽयं शारीर उपद्रष्टा स क्तेवन्ञस्तावेति सत्वङेचन्न"ः दूति । . नापसाधिकरणएस्व Gas भजते । न aa शारीरः Bas: कदटवमोक्ततवादिमंसारधम्मेणेापेतेा विवच्छते। ag तरिं सर्व्वंखारधम्मापेता ब्रद्यखभावसेतन्य-

में रच्च्छेदनयेग्यं शरीरमाशित्य स्थितावि्ययः। रुद्धां प्रविद्म विति यावत्‌। खतावात्माने। तल्िङ्गदप्रानादित्याद॥ तयोरन्य xf | विरेषणाचेव्याद || अनन्तरे चेति ॥ Aral खस्येशखस्त्वाप्रतीत्या दे निमग्रः परू जीवः Rafa | निमसपद्ायमाह॥ मद्यमान रति। न वा{इमितिभ्ान्त इत्ययः) ae ध्यानादिना सेवितं वदाच्थानपरिपा- कट्‌ प्णयामीणमन्धं fafazeniea ए्ाधितचिन्माच प्रत्यक्त्वेन पश्य- ति तदाऽस्य मद्िमानं खरूपमेति प्राघ्रातीव ततो वीतशकोा wadta- यः et सुपर्णतिवाक्वं जीवेखखरपरमिति कत्वा चिन्तितं। अधना कतां famiagizafa aut डति॥ अन्यया बद्धिविलच्तणत्वं पद लच्तपरत्व- नेत्य यः॥ सक्त्य बद्धिरिति aed aun इति । बद्ि नीव चेत्‌ पव्वप- ay: स्यादित्यत ate) नापीति ॥ पृव्वपत्ताथस्तदा स्याद्‌ यद्य afufua: dart प्रतिपाद्यते, न aa संसारी ‘faa | किन्त wifyaway away | stfamfaat waa am डति wa: | तावता मन्तव्याख्यामाचेण | खवमेव जीवस्य ब्रद्यत्वोक्तावेव। a fe

| He UT ०२। | प्राद्र ब्रद्मरूचभास्ये। १८१

माचखरूपः ““त्रनखननन्याऽभिपश्वति ज्ञः" दति वचनात्‌। "तत्वमसि", “dangiia मां विद्धि” इत्यादि ग्रुतिरति- wal तावता च विद्यापसंदारद्‌र्शनमेवावकल्यते““तावेति aa Banr’,“a द वा एवं विदि किञ्चन रज anaaa” दत्यादि। कथं पुनरस्मिन्‌ पके “तयोरन्यः पिप्पलं खादन्ति दति सच्चं दत्यचेतने wd भोक्तुववचनमिति। उच्यते) नेयं अुतिरचेत- नस्य सत्वस्य dae वच्छामोति veut किं तदि) चेतनस्य केचकज्ञस्याभोक्तलं ब्रह्मखभावतां वच्छामोति। तदथं सुखादि- विक्रियावति wa भेाक्तलमध्यारोपयति। इदं fe aed wad सचक्ते्रज्ञयोरितरोतरस्वभावाविवेकरृतं*क ख्यते, पर- मा्थतस्तु नान्यतरस्यापि सम्भवति, ्रचेलनत्ात्‌ सत्वस्य, श्रवि- त्रियतलाच dane, ्रविद्याप्रत्युपस्थापित।खभावल्वाच सत्वस्य सुतरां न समवति। तथा च afa: “aa वान्यदिव स्यात्‌ तच्रान्येाऽन्यत्‌ waa”? इत्यादिना खघ्नदृष्टदस््यादि वखवदारव- दविद्याविषय एव कट॑लादि व्यवहार दशंयति। “यच तस्य सव्वैमात्मैवाश्त्‌ तत्‌ केन कं पश्येत्‌" दत्यादिना च विवेकिनः कलटत्ादिवखवदारं वारयति |

silat बद्धिभिन्न इति विवेकमाचरणापसंद्ारो यक्तः। भेदज्ञानस्य भ्नान्तित्वादफल्याचति भावः। अविद्या facta किमपि qatar नाध्व- सतेन सम्पादयति, ज्राना्रिना quai wa दग्धत्वादित्यघः। खवि- द्या नागच्छतीति aise: ] जीवस्य aq त्वपरमिदं वाक्यमिति wa aga) कथयमिति। बृदेभाक्तुतवोक्तावतात्पय्यात्‌ | नाच युक्तिचिन्तया मनः खेदनीौ्यामित्यादइ॥ उच्यत डति ॥ तदय ब्रद्यत्बाधनायं भाक्तत्व

* अविरकति aol + सद्धावलाम०। न.

qd रनप्रभाभासिते। [अ०१९।पा०्द्‌। ] .

अन्तर उपपत्ते ॥ 2 Ul

“य एषेाऽक्तिणि पुरूषो दृ श्यते एष त्रात्मेति दा वाचेतद ्ट- तमभयमेतद्‌ ब्रह्मद ति,“ तद्यद्यष्यस्िन्‌ सपिव्वादकंवा सिञ्चति वत्नी एव गच्छति'दत्यादि Aaa Aa ana: faa प्रति- विम्नात्माऽच्यधिकरणा fafewa, ay विज्ञानात्मा, उत देव- तात्मेद्धियस्याधिष्टाताऽयवेश्र्‌ इति। कि तावत्‌ WTA, छायात्मा पुरुषप्रतिरूप इति gai तस्य दृग्मानलप्रसिद्धेः “य एषा sfafu परुषो दृश्यते" इति च प्रसिद्धूवदुपदेशात्‌। विज्ञाना- mat वा ्यंनिदरणद्ति aaa दि चक्षुषा रूपं पश्यन्‌ चक्तृषि

म पाधिमस्तकं निच्तिपतोत्यथः | geal जीवस्याभोाक्तत्वे Brae: कथमित्यत ate ll xe दीति | चित्तादान््येन कल्पिता afe: quar दिरूपेण परिणमते बद्यविवेकाचिदात्सनः सुखादिरूपद्त्तिव्यक्तचेत- न्यवत्वं भाक्तत्व Vata: | भेक्तत्वमाविद्यकं न वसतत Tay मान- are | तथा चेति ॥ यचाविद्याकाल्े चेतन्यं भिन्नमिव भवतितद्‌ा दत्वादिकं न वस्तनि Bia kay: | awed पिवन्ताविति वक्वमव गद्ाधिकस्ण्विषय इति स्थित | अन्तर उपपत्तेः) उपकाशलविद्या- वाक्यमद्‌ादइरति॥ य डति ॥ तद्त्तिस्थानभसङ्गत्वेन त्रद्यणाऽनरूपं यतोाऽस्मिन far वत्मनो wa रव गच्छतीव्ययंः। दएनस्य लाकि- कत्व एसी यत्वाभ्यां संप्रयमाहइ॥ aafay पव्वं पिवन्ताविति प्रयम- पअतचेतनत्वानसारण चरमशता Weiyanizar नोताः,तददिद्ापि zua इति चाच्तषत्वानसारेणम्रतत्वादयो ध्यानाच कल्पितत्वेनानया डति टद्ान्तेन पुव्वपच्तयति | छायात्मति ॥ Gea प्रतिविम्बोा- पास्तिः सिडान्ते ब्रह्मा पास्तिरिति फलं ॥ प्रसिदवदिति॥ चाच्तषत्वे- Wau: | सम्भावनामाचेण पत्तान्तरमाह॥ विज्ञानात्मन इत्यादि ना॥ मनो ब्रद्धेति वत्‌, cagata इति वाक्यस्येति पद शिरस्करत्वान्‌ न खाथपर्त्वमिति पृव्वपच्तः। मनो ब्रद्ये्युपासीतेत्यचर इतिपदस्य प्रत्य-

és

[अ ०१।पा०२। प्राङ्क त्रद्यरूचभ्ये | १८७

afafeat भवति, आत्मणशब्दखास्मिन्‌ पक्तेऽनकूलेा भवति। च्रा- दित्यपरूषोा वा चच्तपोाऽनुयादकः प्रतीयते “र भ्सिभिरेषेाऽस्मिन्‌ प्रतिष्ठितः" "दरति Aa: | च्रम्टतलादोनाञ्च द्‌वतात्मन्यपि कथञ्चित्‌ सम्भवात्‌, ने रः, स्थानविभेषनिदे शादित्येवं प्रापे BAL परमेश्यर एवाकूणछन्यन्तरः wee दू दापदिष्ट दति । कस्मात्‌ | उपपत्तेः | उपपद्यते fe परमेश्वर गणएजातसिददापदिशखमानं। आत्मलं ता- वन््र्यया त्या परमेश्रर उपपद्यते “a श्रात्माः?, “awafa”’ दति भुतेः। श्रष्टतलाभयले च तस्मिननसङृत्‌ Aad! तया परोमेश्वरानरूपमेतद चिस्थानं । यथा दि परमेखरः सव्वदोा- पैरलिपराऽपदतपाभ्नादिश्रवणात्‌ auf सव्वंलेपरदित- aufed “तद्यद्यष्यस्मिन्‌ सरपिन्नीदकं वा सिञ्चति वत्नी एव गच्छति" दति श्तेः | संयद्ामादिगणापदेशख तस्िनवक- a एतं संयद्धाम दत्याचक्तते। “ud fe सव्वाणि वामान्य- भिसंयन्ति। एष उ एव वामनोरेष fe स्वाणि वामानि नयति एष उ एव भामनोरेष fe ag लाकंषु भाति" दृति Wi अत उपपत्तेरन्तरः WAAT Il

यपरत्वात्‌। इद च ब्रह्यद्वाचेत्यन्वयेन सतिपद्‌स्याक्तिसम्बन्धिनाऽय- परत्वादेषम्यमिति सिद्धान्तयति ॥ परमेशख्र wafa ||) बड्प्रमाणसं वादन्तात्यय्यानग्राइकदति न्यायानग्दोताभ्यामात्मव्रद्यख्रतिभ्यां दशय afas बध्यमिव्याद | संयदामेति ॥ वामानि कम्मफलान्यनमतमत्ति- य॒रुषममिलच्य संयन्ति उत्पद्यन्ते सन्वफलादयदतुरित्ययः। लाकानां फलद्ाताप्ययमेवेत्याह॥ वामनोरिति॥ नयति फलानिलोाकान्‌ प्रापय- aw: | भामानि भामानि नवव्ययनमित्याद॥ भामनीरिति। सव्वीयं- पकाश्क CSU: | स्थाननामरूपाणां wid ख॒त्यन्तरेऽप्युपदेष्दत्ति-

eB Ye

१८८ रनलेप्रभाभासिते। [अ०९।पा०२ |

सानादि व्यपद्‌ श्ण ।। १४ ॥

कथं पुनराकाशवत्‌ VINA ब्रह्मणाऽच्यल्पस्थान मपपद्यते द्ति। च्रचरोच्यते। भवेद्‌षाऽनवक्त्चिः यद्येतदेवेकं स्थानमस्य निदिष्टं भवेत्‌) सन्ति fe अन्यान्यपि एयिव्यादीनि स्थानान्य निर्दिष्टानि “a: feat तिष्टन्‌”दत्यादिना । तेषु fe चक्लरपि निदिष्टं agate तिष्ठन्निति) स्यानादिव्यपदेणादित्यादिग्रह- णेनेतद्‌भंयति । न केवलं स्थानमेवैकमनुचितं ब्रह्मणा fafe- श्यते, fa afe नामरूपमित्येवं जातोयकमप्यनामरूपस्य AW- णाऽनृचितं निदिश्डमानं दूश्यते, तखेादिति नाम दिरणग्मश्र- रित्यादि निगुणमपि सत्‌ ब्रह्म नामरूपगतेगणेः सगुणमुपास- नाथं तच तचोपदिश्वते दद्येतदण्यक्रमेव सव्व॑गतस्यापि ब्रह्मण उपलव्चयथं wafer न विरूदते एलग्राम za विष्णारि- त्ये तद पणक्त मेव |

सुखविशिष्ाभिधानादेव च ॥ १५ ॥

अपि च, नैवाच विवदितव्यं, किं ब्रह्मास्मिन्‌ वाक्येऽभिधो- यतेन वेति सुखविश्ष्टजिधानाद्‌व age fagi खुखवि- शिष्टं fe ब्रह्य यद्धाक्योपक्रमे प्रक्रान्तं “प्राणे AE? “कं aR खं ब्रह्म" इति तदेवेद्ाभिदहितं, प्रतपरियदस्य न्याय्यलात्‌,

स्यानत्वोरक्तिरच न दाष डति खचयोाजना) खनवक्ञापिः च्सल्प्तकल्यना तद्‌ भवेद्यचव निदिद्धुं भवेदित्यन्वयः। नन्वनचितबडल्येक्तिर- समाधानसिव्याश््य युक्तिमाद॥ निगुणमपीति॥ प्रकरणादपि त्र्य ग्राद्यमित्यादहइ ॥ सुखविश्टिति॥ ध्याना भेदकल्पनया सुखगुणवि शि -

[Hor TToR | WF CAS ख चभाष्ये | १८६

Caria a गतिं ant’ दति च गतिमाचाभिधानप्रतिज्ञा- ATA कथं पनवाक्योपक्रमे सुखविशिष्टं ब्रह्म विज्ञायत दृति।उ- VAI ब्रह्म कं ब्रह्म खं ब्रह्म"द्त्येतद्‌ग्रीनां वचनं Bar- पकोाशल उवा च विजानाम्बदंयतप्राणेा AW कञ्चखञ्चतुन विजानामिःःदति) aad प्रतिवचनं) “agra ag तदेवखंयद्‌व खं तदेव a’ sfai तच खंशब्दो श्ताकाशे निरूढो लाके | यदि तस्य विशेषणएत्वेन ques: सुखवाची नापादोयेत, तथा सति केवले श्रताकाओे weet नामादिखिव प्रतीकाभिप्रायेण प्र युक्त इति प्रतीतिः स्यात्‌ । तथा कंशब्दस्य विषयेद्दियसम्यक- जनिते सामये सुखे प्रसिद्धलात्‌। यदि ae खं शब्दे विशेषणलेन नापादीयेत लकिकं eu ब्रह्मेति, प्रतीतिः स्यात्‌ । दइतरेत- र्विशेषिता तु कंखंशब्दा सुखात्मकं ब्रह्म गमयतः! तच दि-

दस्य ब्रद्यणः प्रछतस्य य wy दति सव्वनान्राभिधानादन्तरः परमात्मा स्यादिति gare: | ननु प्रकरणात्‌ vata टृश्यत्वलिङ्नापश्यापितः छायात्मा सर्व्वनामा्यं इत्यत srs) खाचायैस्विति॥ उपकासलोा नाम कचित्‌ ब्रद्यचारी जावालस्याचय्थस्यास्रीन्‌ SIN वत्सरान्‌ प- रिचचार। तमनपदिश्य Sarena arate गादहपत्याद्यभिभिदयया प्राणे ब्रद्येत्यात्मविद्यामपदिश्योाक्तं॥ खाचाय्यंस्िति॥ तवात्मविद्याफ- लावाप्तये मागमत्िरादिकं वदिष्यतीव्ययः। पखाद्‌ाचाय्यणाग्व्य य रुषेाऽत्िणीत्युक्राचिरादिकागतिरुक्ता | तया चाभरिभिरुक्तात्मविद्या- qi गतिवाक्येनेक वाक्यता वाच्या, सा च सव्वेनान्ना प्ररतात्मग्रदे निर्व्व इ तीत्येक वाक्यतानिव्वादइकं प्रकरणं वाक्वभेद्‌काह्ञिङ़ाट्लवदिति भावः।खतिं Bas) sae Ela प्राण Gaal ट दहत्वा देति यत्‌ तज्जानानि कं विषयसुखं खच्च MAIN ब्रह्मत्वेन जातुं न श्रामी- व्यथः। खं कथम्भूतं यत्‌ कं तदेव खमिति सुखेन विषेधितस्य खस्य भ्ूत-

१९० रनर प्रभाभासिते। [अ ०९।पा०२ |

तोये ब्रह्मशब्देऽनपादौीयमाने कं खं ब्रद्यत्येवा च माने कशब्दस्य विशेषणएतवेनेवेा पयुक्रलात्‌ सुखस्य गणस्वाध्येयलं स्यात्‌, AAT भू दिव्युभयाः aaa, ब्रह्मशन्दशिर स्तं कं ब्रह्म खं ब्रह्मेति । दष्टं fe खुखस्यापि गुणस्य गणिवद्धोयत्वं । add वाक्योपक्रमे सुखविशिष्टं ब्रह्मोपदिष्टं प्रत्येकञ्च गाद॑पत्यादयोाऽग्रयःखंखं मदिमानमुपदि्ख.^एषा माम्य ते अरस्रदिद्याऽऽत्मविद्या च"दत्यु- पसं दर न्तः waa ब्रह्मनिदिं मिति ज्ञापयन्ति । ^च्रचायय॑सु ते गतिं वक्ता इति च गतिमाचाभिघानम्रतिज्ञानमथीान्तर- विवक्तं वारयति। “aut पष्करपलाशे च्रापोा न faa, एवमेवं विदि पापं aa न feed” दति whet vey

त्वनिरासः। तथा कं कथम्भतं यत्‌ खंतदोव कमिति fanaa विश्ेषि- तस्य कस्य जन्यत्वनिरास डति यतिरेकमखेनाडइ॥ तच खमित्यादिना॥ च्यात्मविद्येतिखतिविरोाघात्‌ प्रतीकध्यानमाचानिषमिति भावः। सा- मय इति। आमयो दाषः। साघनपारतन्यानिव्यत्वादिः तत्सहित इत्ययः | VERDE Civaal दयोग्रदहणे फलितमाह ॥ङतरुतरेति। विशि तायकाविव्ययः। नन्वेवा ब्रह्म वाच ध्येयं चट्‌ ब्रद्यपदान्तर fa- मथमिव्यत aie तचेति॥ विशेषणत्वेन खस्य गदतत्वव्यावत्तकत्वेने- त्ययः ब्रद्यणब्टः शिराययोान्तत्वमिति विग्रहः | अध्येयत्वे का दोष Ware: | KS हीति ॥ mara सगणविद्यात्वावगमादिति भावः| ्ात्मविद्यापदनापसंद्ारादपि wad Adare | प्रत्येकच्ेति। एथि- व्यद्मिरन्नमादित्य दति मम चतखत्तनवा विश्चूतिरिति माद्ेपत्य उप. दिदेण। अपा दिशे नच्तचाणि चन्द्रमा डति अखन्वादाय्ये वचनं उवाच। प्राण wan दयोविद्यदिति खमद्दिमानमादइवनीयोा जगादेति ala: | इवमसमाकसमीनां विद्या प्रव्येकमक्रा सात्म(वद्या तु पृव्व॑म- wifafafaat प्राणा ब्रद्येव्यक्रत्ययः। उच्यतामन्रिभित्रद्मछायात्मा गुरुणायतां वह्तुभदादिति तच्रादइ॥ आचाय्यस्विति॥ ख्कवाक्चता

[ ऋ ०१।पा ०२। | श्राङ्करत्रद्यरूचभाष्ये। १९१

विजानतः पापेनानपघातं व्रुवन्र्तिम्थानस्य परुषस्य AYA द श- afa तस्मात्‌ प्रछृतस्सेव ब्रह्मणेाऽ्तिस्थानतां संयदामादि गण- ताञ्च sal ्रचिंरादिकां तदिद गतिं वच्छामीति उपक्रमं “gq एषोऽ परुषे दृ श्त एष mata eave” दृति॥

श्रुतोपनिषत्क गत्यभिधानाच ॥ ९६ ॥

TAQ: पुरूषः परमेश्वरो यस्मात्‌ Barua श्रुतरदस्यम्य विज्ञानस्य ब्रह्मविदो या गतिदेवयानाख्या प्र सिद्धा wat “त्रथोत्तरेण तपसा ब्रह्मचथैण agar विद्यया- त्मानमज्िष्यादित्यमभिजायन्ते, एतद प्राणानामायतनमेतद्‌- सखतमभयमेतत्‌ परायणएमेतस्मान्न पुनरावन्तेन्ते” दति WaT | रतावपि |

क

निखयादक्तभेदेऽपि नायभेद इत्ययः खता अनण्िता उपनिषद्रद्स्यं सगणतब्रद्योपासनं येन तस्यया गतिः खता स्मता च प्रसिडा तस्या च्छचाभिधानात्‌ लिङ्गादिति खूचाथमाद्॥ xasfa | यस्माद्‌ दश्यते तत्तस्मादिदेवन्वयः। sfaare ॥ अथेति ॥ देदपातानन्तरमिव्ययः। SURAT: तपा त्रह्यचय्यखद्धाविद्याभिः अत्मानं ध्याला तवा wWia- विद्ययोत्तर देववानमागं प्राप्यते नात्तरेण पया अादिव्यदारा सग- mma गच्छन्ति wag ay प्राणानां यष्िसमर्टिरूपाणमायतनं लिङ्गात्मकं हइदिर्ण्यगभरत्पं वस्ततस्वतदम्रता{दिरूपं fara सव्वधि- ख़ान | अतः काय्यत्रह्धय प्राप्य तत्‌ qey fara ज्ञात्वा Aya इत्यथयः। ऋअभ्रिरेव व्यातिदवता रखुवमदहराद्या दवता Ta स्मता उक्ताः॥ ््िन्नुपासके za सति यदि Tareas: शव्यं णवसंस्कारादिकं कु

व्वेन्ति यदि च न gata उभयचप्यूपास्िमदिम्ना अचिरादिदेवान्‌ करमेण गच्छन्ति | अखधिषमभिं तताऽदस्डः aqua तत उत्तरायणं तस्मात्‌ GIVE तता Sasa ततो वायु वायोारादित्यं ततश्चन्त्ं

VER रन परभाभासिते। [अ ०१।पा०२।|

““शअरध्चिज्यातिर दः Wa: षण्मासा उत्तरायणं | तच प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्य ब्रह्मविदो जनाः ॥ दति। सेवेदाक्तिपरूषविदाऽभिधोयमाना दृ श्यते। “च्य यदु चैवास्मिन्‌ शव्यं quia यदु च नाचिंषमेवाभिसम्भवन्ति"” इत्यु पक्रम्य “श्रादित्यानद्धमसं चन्द्रमसे विद्युतं तत्‌ पुरूषोऽमानवः स एतान्‌ ब्रह्म गमयत्येष saws ब्रह्मपथ waa प्रतिपद्य- माना दमं मानवमावन्तं नावन्तेन्ते दूति । तदिद ब्रह्मविद्िष- यया प्रसिद्धया गत्याऽचिस्ानस्य aga निखोयते ॥ सनवस्धितेर सम्भवाच्च नेतरः ॥ १७॥ यत्‌ पनस्करं ^कायात्मा विज्ञानात्मा द्‌वतात्मावा खाद्‌ fara: इति । भ्रचाच्यते, न कायात्मादिरितर इद ग्रदण- मदंति। कस्मात्‌! अनवस्थितेः) न तावत्‌ छ्ायात्मनखच्तपि नित्यमवस्थानं सम्भवति । यदव fe कञ्चित्‌ पुरूषखच्त्रासोदति तदा Waly परुषच्छाया दश्यतेऽपगते तस्मिन्न Tad, “a watstafy परूषः“दति च श्रतिः सन्निधानात्‌ खे चक्षि दृश्य- सानं प्रुषमुपास्यलेनोापदि शति न चापासनकालेस दायाकर्‌ कञ्चित्‌ पुरषं waaay मन्निधाप्योपास्त दूति युक्तं कन्ययितु। “seq शरीरस्य नाशमन्वेष नश्यति" इति अ्रतिण्चायात्मनोऽ

चन्द्राद्धिद्युतं गत्वा aa विद्युह्लोके स्ितानुपासकान्‌ मानवः पुरुषे FATA काय्थब्रद्मलाकं प्रापयति | रुषखाऽ्चिंसरादिभिदवै्वि- श््छि देवपये गन्तयेन Hawt योगाद्रद्यपथयञ्छ। रतेन काय्यं ब्रद्य- परतिपदयमाना उपासका इमं मानवं मनाः GT खावत्ते जन्ममरणा-

[अ ०१।पा०२।| प्ाङ्रब्रद्यरख्चभाष्ये। LER

नवस्ितत्वं द्यति । samara | तसिनग्टतलारौनां aut- at a ararafa प्रतीति;। तया विज्ञानात्मनोाऽपि साधा- रणे छत्स्श्रोर न्दरियसम्बन्धे सति चक्तय्येवावस्थितलवं an न शव्यं ।. ब्रह्मणस्त सव्वैव्यापिनोऽपि दृष्ट उपलब्च्यथा द यादि- दे शविशेषसम्बन्धः। समानश्च विज्ञानात्मन्यष्यग्डतल्ादौनां गणा- नामसम्भवः यद्यपि विज्ञानात्मा परमात्मनोाऽनन्य एव तया- प्यविद्याकामकम्मरुतं तस्मिन्मत्यवमध्यारोापितं भयच्चेत्यग्दत- त्वाभयवलेनापपयेते। संवद्ामलादयश्चेतस्मिन्रनै््यादनुपपन्ना एव । द्‌वतात्मनस्तु “र श्मिभिरेषोऽस्मिन्‌ प्रतिष्ठितः” इति wa: यद्यपि चन्व्यवग्धानं स्यात्‌ तथयाष्यात्मलं तावन्न सम्भवति प- रागुपलरात्‌। अरब्टतत्रादयाऽपि न सम्भवन्ति उत्यत्तिप्रलयश्र- वणात्‌। अमरत्वमपि देवानां चिरकालावस्थानापेतं। एेश्वव्यंमपि परमेख्रायत्तंन खाभाविक, ““भीषास्माद्वातःपवते भोषोद्‌ति aa: भोषास्ादिखेन्रश्च च्टल्युधावति पञ्चमः' दति मन्ल-

afd नावत्तन्ते नागच्छन्तीत्यथः। चच्तुरासौदतीति उपगच्छ- Rau: | अनवख्ितस्यापास्यत्वं सदा न सिद्यतीति भावः। किञ्चा- व्यवधानात्‌ खाच्िष्य उपास्यः | न च तस्य खचकच्तुषा दशनं सम्भवती. त्याद॥ य ख्व रइति॥ we तद्धि परेण दृश्यमानस्यापास्तिरित्यत BE | a चेति॥ कल्यनागेार वादित्ययः। यु क्तिसिडानवस्थितत्वे afa- are | wala | छायाकरस्य विम्बस्य नामदटनमनरटव्येष क्ाया- त्मा नश्यतीत्यर्थः | जीवं निरस्यति ॥ तथेति | जाव्यन्धस्याप्यदमित्यवि- fam जी वस्याभियक्तेशच्तुरेव स्थानभिव्ययुक्तमित्यः॥ ce इति॥ ताविति ta: | नन्‌ Wat दयाऽजायत खय्याऽस्तमेति इ (त वाक अमरा za इति प्रसिद्िबाधितमित्याण्ङ्ाद | अमर्त्दमपोति।

0

१९४ र्नप्रभामासिते। [अ ०९।पा०२। |

वणात्‌ | तस्मात्‌ परमेश्र्‌ एवायमक्तिस्यानः प्रत्येतव्यः । aay पत्ते दृश्यत दूति प्रसिद्धवद्पाद्‌ानं weedy विदद्विषयं प्र रोचना यमिति व्याख्येयं !

अन्तय्याम्यधिद्‌ ASG AGHAST शत्‌ ॥ ९८ ॥

“य ई मञ्च लाक परञ्च लकं सनव्वाणि च ग्डतान्यन्तरोाऽय- मयति" इत्युपक्रम्य श्रूयते “q: एथिव्यां तिष्ठन्‌ sfaat अन्त- रोाऽयं प्रथिवौ न वेद यस्य परथिवोशरीर यः पयिवीमन्तरए यमयत्येष त श्रात्मान्तव्याम्यग्टतःदत्यादि। अच ^“च्रधिरैवतम- धिलाकमधिवेद्‌ मधियज्ञमधिग्तमध्यात्मञ्च कथिदन्तरवभ्यितोा यमयितान्तय्यामि"?दति saa स किमधिदेवाद्यभिमानो द्‌व- तात्मा कित्‌, किंवा प्राप्राणिमादैखर्यः afar, far पर- मात्मा,किंवाऽयान्तरं किञ्चिरित्यपव्वंसञ्ज्ञादशनात्‌ संशयः। किं

भीषा भयेनास्मादीखरादायुश्चलति | खभ्रिख्नद्र खखकाय्यं qea: | उक्तापेत्या Waal wa समाप्तायुषां निकटे धावतीव्ययः। इखर- प्ते दृष्यत cage तचा ॥ अस्मिनिति ॥ दशणनमनुभवः। तस्य Wea FAI श्रास्रमेव करणं कल्यं स्रिधानपत्‌। तथा च श्रास्त्रकर- wal विददनुभव उपासन way उच्यत इत्ययः) तस्मादुपकोास- लविद्यावाक्छमुपास्ये त्रद्यणि समन्वितमिति fas, अन्तययाग्यधिदे- वादिषु तडम्मेवयपदेशात्‌ | रदारणयकवाक्वमुदादरति॥ य डति। च्पन्तय्यामिवब्राद्ये प्रतीवमानायंमादइ ॥ अचेति ॥ यः खिव्यःमित्या

दिनादोवताः ufyarat अधिय यमयिता Bad | तथा यः aay लाकंस्विति खधिलाक। यः सव्वघु वेद्‌ध्वित्याधिवेद्‌। यः aay ag- fafa खधियन्ञं) यः aay श्ूतेख्वित्यधिश्चूतं | यः प्राणे तिष्ञ्चियादि य खात्मनीत्यन्तमध्यात्मद्धेति विभागः arctica नियन्तत्वसम्भवा- सम्भवाभ्यां au: | पृव्व चेश्वर स्यात्िस्थानत्वसिढये एथिव्यादिस्थाननि-

[erates | प्णङ्करत्रद्यरूचभय्ये | १९५

तावन्नः प्रतिभाति सञ्ज्ञाया चरप्रसिद्धवात्‌ सञ्ज्ञिनाप्यप्रसिद्धे- नाथान्तरेण aafaq भवितव्यमिति, ay ar नानिरूपितरूप- मयोान्तर शक्यमस्तोत्यभ्यपगन्त्‌ | चन्तव्यामिणब्द खा न्तव्यमणयेा- गेन प्रत्ता नात्यन्तमप्रसिद्धूः। तस्मात्‌ एरथिव्याद्यभिमानो क- चिद काऽन्तग्यामी स्यात्‌) तथा च श्रुयते “gfgaq यस्यायतन- मभ्चिलाको मना ज्योतिः" इत्यादि! स च काय्यकर्‌णएवच्वात्‌ ए्रथिव्यादौन्नन्तस्तिष्ठन्‌ चमयत्तीति युक्त carat यमयिदटवं। खागिनोा वा कस्यचित्‌ सिद्धस्य सव्वानुप्रवेशेन यमयिटलं स्यात्‌ नतु *परमात्मा प्रतीयेत च्रकाय्यंकरएवन्वादिव्येवं WTA टदम्‌- Bal येाऽन्तययाम्बधिदेवादिपु BVA स परमात्मैव स्वान्‌ नान्य दति। gai तद्धम्मवयपदे शात्‌ तस्य दि परमात्मना Wal TE जिर्दिश्यमाना gaa एथिव्यादि तावदधिदैवादिमेदभिननं समस्तं विकारजातमन्तस्िष्ठन यमयतीति परमात्मना यमयि- दलं धम्मं उपपद्यते, सव्वविकारकारणएत्वे सति सर्व्वशत्तयपपन्तेः।

द्यि दृष्टान्त उक्तस्तस्य टृ द्टान्तवाक्चस्येश्चरपर्त्वमजाल्िप्य समाधीयत RUA Ha: खतः THAT नास्य फ लवत््वं। अवान्तर फलन्तु पूव्वेपत्ते अनीखरोपास्तिः सिद्धान्ते प्रयग ब्रद्यज्ञानमिति मन्तव्यं । खयमेवा- रूचिं वदन्‌ पतच्तान्तरमाह॥ अथय वेति॥ अनिञखिताथं फलाभावेना- मलस्य वेदाथत्वायोगादिति भावः। तथाच wast यस्य द्‌वस्यायतनं NOE लेाक्यतेऽनेनेति लो कञ्चच्तज्यातिः सन्वाधंप्रक्ाशकं मन KAU | उपकरमादिनाऽन्त्धोग्येक्यनिखयादनेकटे वप्ता न युक्ता रत्यरुचेरादइ। योगिना वेति॥ अगन्तुकसि दस्यान्तग्यामित्वे सिड साधनकल्प नाग. रवान्‌ नित्यसिद्ध ण्वान्तख्ामीति सिद्धान्तयति॥ ad प्राप्त xfa y

* ara tla eee

©

१९६ रनप्रभाभासिते। [अख ०२।ा ०२। |

“oq त आत्मान्तयैम्यण्टतः” दति Wasa मुख्ये परमा- त्मन उपपद्येते “a vfadt a ae” ofa च एथिवीदर्‌वताया ्रविन्ञेयमन्तय्यामिणं wat देवतात्मनाऽन्यमन्तय्यामिणं दश- यति, एथिवोद्‌ वता दमस थिवोत्यात्मानं विजानोयात्‌। तथा “agetsya:” इत्यादि यपदेशो खूपादिविदौनलात्‌ परमात्मन उपपद्यत Sia यन्तु काय्यंकरणएद्धीनस्य परमात्मनो यमयिदढलवं नेापपद्यत दति, नैष दषः, यान्नियच्छति तत्‌ का- HET तस्य कारययकरणवच्वे पपत्तेः | तस्याप्यन्यो नियन्ते- त्यनवस्थादाषख न सम्भवति भेदाभावात्‌) भेदे fe सत्यनव- स्थादेपापपत्िः। तस्मात्‌ पर मात्मैवान्तय्यामो ॥

न च स्ार्तमतइग्प्राभिलापात्‌ ॥ १९ ॥ स्यादेतददृष्टवादये war: साद्यखतिकल्यितस प्रधान- स्या्युपपद्यन्ते रूपादि दीनतया तख तेरभ्यपगमात्‌। “प्रत- वर्य॑मविज्ञेयं प्रसुप्चमिव aaa: ofa fe स्मरन्ति तस्यापि निय-

नन =-= aaa Tee ey ck aaa aS Teac

देवतानिसासे देत्न्तरमाद॥ यं vfuafay खरा a नियन्ता शरीरत्वात्‌ घटवदि द्त्तं निरस्यति ॥ नेष दोष इति॥ नियम्याति- रिक्तणसीरग्यून्यत्वं वा हेतुः शरीरासम्बन्धित्वं वा। खाद्य खदेदनिय- afc जीवे वयभिचारः दितीयसत्रसिद्धः। रंखरस्य खाविद्योापाजिंत- सव्व सम्बन्धित्वादित्याह | याञ्नियच्छ तीति | सशरीरो नियन्तेति लाक- टृद्धिमनरखग्रेतदुत्तं। वस्त॒तस्त चेतनसाच्चिध्यात्‌ तस्य व्याएारो नियमनं तच्छ क्तिमन्वे नियन्तत्वं । तचख(चिन्त्यमायाशक्तखिदात्मनः शरोर वि- नेवापपन्नं। काय्यकरणसङ्खातात्मका Tet ate तेन लिङ्गद्‌दस्य व्यादत्तिः। नन देडनियन्तजींवस्यान्यो नियन्ता चत्‌ तस्याप्यन्यः, खत aie | इत्यनवस्घ्रेति | निस्ङ्कएं सन्वनियन्तत्व इश्वरस्य खत | तस्या

[ख ०१।पा०२। | प्राङ्गरत्रद्धरूचभाष्ये | १९७

aM सव्यैविकारकारणत्वादुपपद्यते। तस्मात्‌ प्रधानमन्तव्यामि- शब्दं स्यात्‌,ईचतेनाशब्दमित्य च निरारुतमपि सत्‌ प्रधानमिदा- दृष्टलादिव्यपदेशसम्भवेन पुनराश ङ्धते। तत SATA | न च स्माततं प्रधानमन्तय्यामिशन्दं भवितुमर्दति। कस्मात्‌ अरत- ड़म्भाभिलापात। यद्यदृष्टवादिव्यपदेशः प्रधानस्य सम्भवति तथापि न द्रषटूलादिव्यपदेशः सम्भवति प्रधानस्याचेतनलेन तैरभ्यपगमात्‌) CHEST KFT WAI: ATAT अमता मन्ता अविज्ञाता विज्ञाता" दृति fe वाक्यशेष दद भवति। ्रात्म- त्वमपि न प्रधानस्यापपद्यते। यदि प्रधानमात्मलद्रघरलायसम्भ- वान्नान्तय्याम्यभ्युपगम्बते शारौरस्तद्यंन्तय्यामौ भवतु | शारीरो fe चेतनत्वाद्‌ द्रष्टा Brat मन्ता विज्ञाता च भवत्यात्मा च प्रत्यक्तात्‌, ALA धमाधम्मफलेापभोगोापपत्तेः। अदृष्टवाद- यख ua शरीरे सुप्रसिद्धाः दशनादिक्रियायाः क्तरि प्रटत्तिविरोधात्‌। “न दृष्टद्रष्टार qa” द्त्यादिश्ुतिभ्य्च, तस्य च काय्यंकारणमद्घातमन्तव्यमयितुं शलं भोाक्लात्‌। त- स्मा च्छारीरोऽन्तव्यामोति अत Bat पठति।

नियन्तन्तरान्‌माने afaaty डति नानवस्येत्ययः। यदा राद्ध. दकल्पनया जीवस्य नियन्त॒त्वोक्तेः | सत्यभेदाभावान्‌ नानवस्थे्य्ैः | प्रधानं मदददादिक्रमेण कथं vada इति तकंस्याविषय rary च्च पतकमिति । रूपादिद्धीनत्वादविद्खेवं wad fea प्र॒प्तमिव ति- ति जडत्वादित्यथेः | Bad, अप्रधानं चेतनं तस्य घम्माणामभिधा- नादिति tau: | sacaa निरस्याश््ामाद॥ यदि प्रधानमित्या- दिना॥ waste ॥ विनाशिनि देदान्तरभेगानपपत्तेरिव्य्थैः। यथा देवदत्तकटटेकगमनक्रियायाः ग्रामः कम्मन देवद्‌त्तस्तयात्मकरटंक-

१९८ रल प्रभाभासिते। [अ ०२।पा०२। |

MOI fe भेदेनेनमघोयते ॥ २०॥

नेति पूव्वेधचादन॒वन्तेते शरीरञ्च नान्तय्यामो Ta यद्यपि द्रषुवादयोा wate समरवन्ति तथापि चटाकाश- वद्‌पाधिपरिच्छिन्नान्‌न स area प्रथिवयादि खन्तरवस्थातु farang शक्राति। अपि च। उभयेऽपि fe शाखिनः काणा- माध्यन्दिनाश्चान्तययामिणेा मदेनैनं शरीर एथिवयादिवदधि- छानलेन नियम्यवेन चाधौयते। “ar विज्ञाने तिष्ठन्‌ इति काणाः aq श्रात्नि तिष्ठन्‌” दति माध्यन्दिनि) च saris तिष्ठन्नित्यस्मिंस्तावत्‌ पाठे भवत्यात्मशब्दः शारोरस्य वाचकः।यो fama fasfaafaata पाटे विज्ञानशब्देन शरीर उच्यते, विज्ञानमये fe शारीर दति। तस्माच्छारीरादन्य $थ्रोऽन्त- व्यमीति fag: कथं पनरोकस्मिन्देदे द द्रष्टारावृपपदेते। यायम श्रोऽन्तय्यामो ayqrafaat: शारीरः! का पुनरि-

- ~ --- ~

दशेनादिक्रियाया waa विषयः न त्वात्मा क्रियायाः कट्टंतिषयत्वाये- गादिव्यादइ॥ कत्तरोति॥ कियायां गणः कत्ता प्रधानं कम्मं caret क्रियावामेकरय ग्‌णत्वप्रधानत्वयोाविंरोधान्‌ न कन्तः कम्मेत्वमित्ययः। टद्ेदटारमात्मानं तवा दृश्यया दृ न विषयीकुष्या इत्यादित. खाट खत्वादिघम्मोाः शरीरस्येत्याहइ | नेति ॥ अपिशब्द स्चतदेतुम॒क्ता Aw BAAS | अपि चाभयेऽपोति। भेदति ara ताल्विकभेदे ग्रान्तिं निरसितुं ued) कथमिति॥ नन्वचैका भोक्ता जीवः सखर- स्वभाक्तंति न विरोध इति श्ङ्कते॥ का पुनरिति | तयोभदः खति- विरूढ इति पुव्ववाद्याद्॥ नान्यडति॥ सरव अुत्यथेमादइ॥ खचे- ति खतेरयान्तरमाश्द्धय निघेधति॥ नियन्लन्तरेव्यादिना॥ न कोव- लमप्रसक्तप्रतिषेधः, किन्त्वविशेषेण उद्टुन्तर निषेध खुतेरन्तय्याम्यन्तर-

[अख ०९।पा ०२|| पराङ्कर ब्रह्य ख्चभाष्ये। WE

waaay: | “नान्याऽताऽस्ति ga” इत्यादि श्रुतिवचनं fax- a1 च्च दि प्रकूतादन्तय्यामिणेाऽन्यं द्रष्टारं ओआतारं मन्तारं विज्ञातारं चात्मानं प्रतिषेधति । नियन्न्तर प्रतिषेधा य॑मेतद्धच- नमिति चेत्‌, न, नियन्तन्तराप्रसङ्गात्‌, ्रविशेषश्रवणाच। WaT- च्यते। चविदयाप्रत्युपस्यापितकाग्यकरणापाधिनिमित्ताऽयं श- रोरान्तय्थाभिणिमंदव्यपदेशेः न पारमार्थिकः 1 war डि प्रत्यगात्मा भवति नदैः प्रत्यगात्मानैी सम्मवतः। एकस्यैव a मेद व्यवद्धार उपाधिकृतः, यथया चटाकाशा Hea Tha | aay ज्ञादटज्ञेयादिभेदभ्रुतयः प्रत्यक्तादोनि च प्रमाणानि संसारानुभवे विधिप्रतिषेधशास्त्चेति सव्वैमेतदुपपद्यते । तथा च तिः “यच fe देतसिव भवति तदितर cat पश्यतिः दूत्यविद्याविषये सव्वैव्यवद्ारं द्शंयति।"यच त्रस्य सर्व्वमात््ेवा- wad कन कं पश्येत्‌ द्ति विद्याविषये सव्वैव्यवद्दारं वारयति।

निषेधाथत्वे agar ॥ अविरति ॥ तस्मात्‌ ते य अत्मनि तिषत्निति सुते च व्रदटुभेदोाक्तिरयुक्ता। नान्य इति वाक्यशरषे भेद- facratfefa पराप्तभेद उपाधिकल्पितः श्रतिख्चाभ्यामनृद्यत इति समाधत्ते | चोचयतडति॥ मदः सत्यः किंनस्यादत ATE ॥ TAT हीति ॥ Rita दयार दहंधीगेचरत्वासम्भवादेक Ta तद्राचरः तदगाचरस्य घटवद्नात्मत्वाब्रात्मभदः सव्य cau: | ततञ्ेति | क- ल्पितमेदाडङ्गेकाराद्धेदापेच्तं सव्वं युज्यत Tay: | तस्मादन्तय्यामि aaa 2a ब्रह्मणि समन्वितमिति सिद्धं | wewarfeamat धम्भा- a) मण्डक वाक्वमृदादइरति॥ अथेति ॥ कम्मविद्यारूपापरविदयोा- तयानन्तरः यया निर्गुणं ज्ञायते परा साच्ते तामेव विषयोत्तया fafe- प्रति \ यत्तदिति | wee wea safes: अग्राह्यं aie | गेचं वंशः | वणा ब्रास्मणत्वादि जातिः। waa चचच्तुःखे(चं |

२०० रनेप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०२। |

अदश्यत्वादि गृ णको AANA ॥ २९ ॥

"रय परा यया तदक्षरमधिगम्यते" “AAT VAT द्यम- गात मवणम चकतुः BT तद्‌ पाणिपादं नित्यं fay wand Gast तदव्ययं az तयेानिं परिप्न्ति धीराः” इति श्रयते | तच संशयः | किमयमद्रश्यतवादिर्गणकोा waa: प्रधानं स्यात्‌, उत शारीरः, च्रादाखित्‌ परमेश्वर इति। तच प्रधान- मचतनं भतयोनिरिति यक्तं, चरचेतनानामेव तच दृष्टान्ततवे- नापाद्‌ानात्‌ “यथयोाणेनाभिः ज्यते wad च यया प्रयिवया- arya: सम्भवन्ति यथा सतः परूषात्‌ कगलामानि तथाऽ- चरात्‌ सम्भवतोद fad’ इति । ननुणंनाभिः पुरुषश्चेतनाविह दृष्टान्तवेनापात्तो, नेति नुमः, न दि कंवलस्य चेतनस्य तच खचयानिलं केशले मयोनिलञ्चास्ति चेतनाधिष्ठितं दचेतन- मूरनाभिशरौरं खचस्य योनिः पुरूषशरौर ञ्च कशलान्रामिति प्रसिद्धं afa च। पून्वेवादृष्टलाद्यनिलापसम्भवेऽपि र्‌ रुला- द्यभिलापासम्मवान्‌ न प्रधानमनभ्युपगतें।

पाणिपादभ्रून्यमपाणिपाद्‌ः ज्ञानकम्म॑न्दरियविकलमित्यथैः। विभुं प्रभु सुख्च्छां ugar नित्याययपदाभ्यां नाषणपच्तययोनिंराशः। watat यानि प्रतियत पश्यन्ति धीराः परण्डितास्तदच्तरं तददिद्यापरेव्यन्वयः॥ व्यटश्यत्वादिगगणानां ब्रद्यपधानसाघास्णत्वात्‌ संश्यः। पव्ववद्‌ दरदट- त्वादीनां चेतनचघम्माणामचाखखतेः। स्त प्रधानमिति प्र्यदादरणन uaqaafa | तचेति | पव्वपक्ते प्रघधानाद्यपास्तिः fagra fara def wa | ऊणनाभिलताकोटः तन्तन्‌ खददइत्‌ जति उपसं- रति dau: | सताजीवतः। नन Wo निरस्तं प्रधानं कथयमल्ाप्यते

[Were 21 | LIP CTAARAMNS | +

द्दह त्वदुश्यत्वादयोा WAT: प्रधाने सम्भवन्ति,न चाच विरू मानो wa: कञिर्‌भिलभ्यते। ननः was: सव्वंवितः दत्ययं वाक्वशषोाऽचेतनं प्रधाने न सम्भव[ति। कथं प्रधानं भृतयानिः प्रतिज्ञायत tfal अ्रवोच्यते। शयया तदचरमधिगम्यते यत्त eee”? दत्यच्चरशब्देनादृश्वलादि गणकं भूतयोनिं आओआवयिला पनः आ्रावयिब्यति “atta परतः परः” इति। तच यः परोऽ रात्‌ तः स way: स्ववि सम्मविच्यति प्रधानमेव तन्त रश्रव्टनिरटिं भृतयेानिः | यदा तु योानिशब्दा निमित्तवाची तदा शारीरोऽपि भूतयोनिः स्वात्‌ घर्म चग्माभ्यां भूतजात- स्यो पस्षजनादिति। एवं प्राप्रेऽभिघोयते, येऽयमदृ श्यवादि- गणको श्डतयेानिः स परमेश्वर एव स्यान्नान्य tia. कथय- मेतद्‌ वगम्यते। VAT परमेश्वरस्य दि wa ददच्यमनो दश्यते “a: wag: सब्ववित' cia न fe प्रधानस्याचेतनस्य शारीरस्य वेापाधिपरिच्छिनरदृष्टेः सव्व॑न्नत्वं wafaw वा qay- वति। नन्कच्षरणशब्दनिदिष्टार्‌ भूतयोनेः पर स्यैवेतत्‌ ways

aaa) पि चेति ॥ wa प्रधाने विख्द्यमानासम्भाविता वाक्यप्ेषः ya इति aed) ननु a fa | पञ्वम्यन्तात्तसग्ु्ा तप्तेः पत्य fasta प्रथमान्तपस्शब्दाक्तस्य नगच्चिमित्तश्वरस्य सर्व्व॑न्तत्वादिक- faare | चोच्यत इति॥ सन्द्ग्धितु वाक्चरेषादिति न्यायेन fast. न्तयति ॥ र्वं प्राप्त द्ति॥ चेतनाचेतनत्वेन सन्दिग्धे wads यः aaa इति वाकश्टेषादीश्वर्त्वजिणेय इत्ययह्तं वाव्यष्ेते श्चूतयेने प्र्यभिज्ञापकाभावादिति wpa नन्विति | जनिकर्तः प्रछतिरिति

GAD प्ररूतस्पादानसज्चायां पच्चमी सरर्णादच्तरात सम्भवतीति 2D

RoR रलन्पभाभासिते। [a ०९।ा*२्‌। ]

मव्वैवित्वञ्च न भृतयोनिविषयमि्यक्तं । अत्रोच्यते, नैवंसम- वति “त्कारणमन्तरात्‌ सम्भवतो विशं" इति प्रत्तं भूत- यानिमिद जाचमानग्ररुतितेन निटिश्यानन्तरमपि जायमान- प्रकतिलेनेव सर्व्वज्ञं fafeufa |

“gq: सर्व्वज्ञः सव्वेविद्यस्य ज्ञानमयं तपः)

ARIZTAZE नाम रूपमन्नच्च जायतेः॥ इति

तस्माननिदे साम्येन म्रत्यभिज्ञायमामलात्‌ प्रुतस्यैवाच्तरस्

भतयोनेः सन्वज्ञतवं सव्वेवित्वञ्च धम्मं उच्यत दति गम्यते | ^“च्र्त- रात्‌ परतः परः THAT न प्रकूतात्‌ मृतयेनेरक्तरात्‌ परः कञ्चिदभिधीयते। कथमेतद्‌ वगम्यते | “Garay परुषं वेद सत्यं प्रोवाच at तवते ब्रह्मविद्यां” दति प्रकूतस्येवाक्तरस्य भूतयोने- रदृण्वत्वादि गणकस्य वक्तव्येन प्रतिज्ञातवात्‌। कथं तद्य्त- रात्‌ परतः पर्‌ दति व्यपदिश्यत दत्य॒त्तरष्चे वच््यामः। रपि

प्रछतित्वेनोक्ताच्तरस्य श्रतयोनेवाक्यङ़्ेषे तस्मादिति प्ररतित्वलिष्ठन प्र्यभिज्ञानमस्तीति समाघत्ते॥ व्चाच्यतदडति॥ Waa काय्यं ब्रद्यूच्छा- aa नामरूपं स्थूलं तते ब्रीद्यादौययंः। यदुक्तं पच्म्यन्तात्तरश्ुत्या waa: प्रत्यभिज्ञानाद्‌ चेतनत्वमिति तचा | अच्तरात्‌ पर इति॥ नायमन्तरग्रब्दा श्चतयोानिं पराम्टशरति परविद्याधिगम्यत्वनोक्तम्याच्त- रस्य श्ूतयोामेरच्तरं yas वेदत्यच्तरश्ुत्या वेद्यत्लिङ्वत्या पूव्वेमेव ब्रद्धत्वेन प्ररामण्रादित्याद॥ Fifa येन च्ानेनाच्तरं waa ane परुषं वेद तां ब्रह्मविदां येग्यरशिव्यायप्र्रूयादिर्वयुपक्रम्याप्राणे ह्यमनाः शुश्वः Bara परतः we xfa उच्यमानःपराभ्ूतयोनिरिति गम्यत cau: | afe पश्चम्यन्सात्तरशब्दाथः क इत्याण्द्खयास्वानमिति qaqa nate) कथमिति परविद्येति समास्ययाऽपि तद्विषयस्य

[अ ०१।पा०२। |] प्राङ्क ब्रद्धय रच भाय्ये | Roz

ara & वियेवेदितव्ये a att चेवापरा च दति तचापरा- म्टग्वेदादि लक्षणां विद्यामक्का व्रबीति“च्रयपरा यया तदत्तर- मधिगम्यते"? care) aa परस्याविद्याया विषयलेना्तरं श्रतं | यदि पनः परमेश्चराद्‌न्यद्‌ दष्यवादि गृणकमन्तर्‌ परिकसप्येत नेयं परा विद्या स्यात्‌ 1 परापरविभागेष qe विद्ययारग्यदय- निःग्रेयसफलतया परिकस्यते | न च प्रधानविद्या निःग्रेयम- फला कनचिद्भ्यपगम्यते | तिखश्च विद्याः म्रतिज्नायेरन्‌ तत्‌- पक्तेऽचराद्‌ भूतयोनेः परस्य परमात्मनः प्रतिपाद्यमानवात्‌। द एव तु विद्ये वेदितव्ये ce निर्दिष्टे “ates भगे विज्ञाटे सव्वमिदं fanta भवति'“दूति चेकविद्लानेन सव्व॑(वज्ञानापेक्तणं सव्वौत्मके ब्रह्मणि विक्च्छमाणेऽवकस्प्यते, नाचेतनमाचैकायने प्रधाने भाग्यव्यतिरिक्तो वा भाक्तरि। अपि च “a ब्रह्मविद्यां

ब्रद्धत्व मित्या ॥ अपि चेति॥ नन प्रधानविद्याऽपि कार्णविषयत्वात qeaa खाद ॥ परापरविभागो होति ॥ अनिख्फलत्वेनापरविद्यां निन्दित्वा anfad ब्रह्मविद्यां प्रोवाचेति वाक्यगघाक्तसित्यथेः। स्त परधानविदाऽपि मक्ति फलत्वेन परेत्यत Brel न diay नन्‌ यः सव्ये rag पर्विद्याविषय उच्यते, aka तु प्रधानविद्यो्यतडइत्यत ary तिखख्ेति ॥ cae श्तयोनेन्रद्यत्वभित्याद्॥ कस्मिन्निति | च्पचतेतनमाचयस्येकायनमुपादानं तञ्क्रानात्‌ कास्ज्ञानेऽपि azar णामात्मनां ज्ञानं न भवति । Ud जीवे Wid तदकायेम्य भाग्यस्य ज्ञानं न भवतीत्ययः। ब्रद्यविदाण्टब्दाच भृतयानिर्ब्रद्ये्याद ॥ अपि चति | स aafaat सन्वविद्यानां प्रतिष्टां लमात्तिभिमिं त्रद्यवियाम- वाच। ब्रह्मणि सन्वेवद्ानां विद्याफलानां चान्तभावाद ब्रह्मविद्या सन्त विद्याप्रतिष्ा | नन्वपस्विद्याप्रस्प्रकत्णे किमयेमक्तेत्यत are}

of OP

२०४ रल्ेप्रभाभासिते। [च ०१।पा ०२ |

सन्वव्रिद्याप्रतिष्टामथव्वय Bera waTa are” दति । ब्रह्य faat प्राघान्येनेापक्रम्य परापरविभागेन परा विद्यामच्रा- धिगमनोन्द शयं स्तस्वा ब्रह्मविद्यात्वं «iafai सा च ब्रह्मवि- द्यासमाख्या तद्‌ धिगम्यखखाचरस्वाब्रह्मले बाधिता खात्‌! च्रपरा च्छश्वेदादिलचणा aafaal ब्रह्मविद्योपक्रम उपन्यस्यते ब्रह्म विद्या प्रशंसाये, “gal देते अदृढा यज्ञरूपा चष्टादभाक्तम- at येषु कम्मं एतत्‌ Bat येऽभिनन्दन्ति ast जरां न्यं ते पनरोवापि चन्ति” द्त्येवमादिनिन्दावचनात्‌। निन्दा चा- परां विद्यां तता षिरक्तस्य परविद्याधिकार दभ॑यति “परीच्छ लाकान्‌ कर्मचितान्‌ ब्राद्यमणऽपि निव्वैद्‌मायान्नास्यकतः कल तेन तदिज्ञाना्थं स गुरूमेवाभिगच्छेत्‌ समित्पाणिः Shas न्रदह्मनिष्टःः ईति। यन्तुक्नमचेतनानां एयिव्यारौनां दृष्टान्त- लेनापाद्‌ानाद्‌ द्‌ष्टीन्तिकनाष्यचेतनेनेव भूतयोानिना भवित- afafa, तदयुक्तं । न fe दृष्टान्तदाष्टान्तिकयारत्यन्तखा-

ष्यपरेति | yaa गच्छन्तीति gat विनाणिनः। अटा नित्यफलस- MANA षाडशत्विजः पली यजमानश्ेव्यष्ाद्‌श | waa नाम- निमित्तेन निरुप्यन्त इति यज्ञरूपाः। तथा te way याजयन्ति ag कारयन्तीत्येत्िजः, यजत इति यजमानः, पत्युना यच्संवाग इति सूचेण पतिशब्दस्य नकारान्तारेष्छे यन्ञसम्बन्धे विदित इति पलो, श्वम्रत्िजादिनामप्रखत्तिनिमित्तं aa इति यन्ञरू्पा येष्ववर्मनि- ORIG AMAA, LAST कम्मे BAT नगन्यदात्मज्ञान (ala ये AVI- स्त्व्यन्ति ते पुनः युनजेन्ममर्णमान्रुवन्तीत्यथः | तदि्लानाथं ब्रद्यन्ञा- माथे गुरुमभिगच्छेदेवेति नियमः। बरद्निरस्याप्यनधोतवेदस्य yaa

[Hote | WFCAMAAATS | २०५

aa भवितव्यमिति नियमेाऽस्ि । afa च wat: एथिव्या- दये दृष्टान्तलेनोापात्ता दति न wT एव दाटन्तिके भूत- योानिरभ्दपगम्यते, तस्ाददुश्बलादिगृणकोा yaaa: परमे- At एव ।

श ~ ^~ A A विशषणएमेद्‌ व्यपद्‌शभ्याच्चं नेतरा ॥ २२॥

Tag परमेश्वर एव भूतयेनिः, नेतरो WITT: प्रधानं वा। aaa विग्रेषणभेद्‌व्यपदे शाभ्यां । विशिनष्टि fe प्रकतं भृतयोानिं शारीराद्विलक्तणलेन “दिवे BRA: पुरूषः स वाह्याभ्यन्तरा दि अजऽप्राणे Waat: wa.” दति। न दयेतटियल्ादि विशेष- णएमविद्याप्रत्युपस्यापितनामरूपपरिच्छेदाभिमानिनः तद्धभांञ्च खात्मनि कल्पयतः शारीरस्योपपद्यते। तस्मात्‌ साक्तादैपनिष- दः परूष दहाच्यते। तथा प्रधानादपि wad भूतयोानि भदेन व्यपदिशति “watt परतः at. sia | अ्र्तरमव्यारृतं नाम-

वारयति ॥ आओवियमिति॥ काय्थमुपादानाभिन्नभि्ंशटे दृष्टान्तः | axa तवाप्यनिद्धापत्तेरि व्या | चपि चस्थृलाड्ूति ॥ विश्वत्र नवे भेदोक्तेने प्रधानमिति Gaza विभज्य gradi fatale द्दी- त्यादिना॥ दिये दयोतनात्मकः खयं व्यातिरम्‌त्तः पणेः पुरुषः पुरि- प्रयः प्रत्यगात्मा वाद्यं WIAA सकवास्णं QA ताभ्यां सहा- धिष्डानत्वेन तिष्टति स वाद्याभ्यन्तरः, दि तथा श्रुतिषु प्रसि au: चष विद्याकृतं नामरूपात्मकं शरीरः तेन परिच्छेदोऽल्यत्वं | तस्य एए सी- र्स्य धम्मान्‌ जाद्यमृत्तत्वादीनित्यथः। नन्वच्तरणशब्दन प्रधानेोक्तावश- xa प्रधानस्य प्रतिज्ञातं बाध्येत | तचादइ॥ अच्तरमवययाक्रतमिति।॥

Rod रनप्रभाभासिते। [अ०१।पा०२। |

रूपवोजशक्निरूपं YAMAGATA तेवा पाधिभूतं war दिकारात्‌ परो याऽविकारः aaa परतः पर इति भेदेन व्यपदेशात परमात्मानमिद faafad दभंयति। नात्र प्रधानं नाम किञ्चित्‌ aaa ana तस्माद्धद यपदेश उच्यते, fa afi यदि प्रधानमपि कस्यमानं श्चत्य विरोधेनाव्याकता-

aaa वयाप्राति खविक्ार्जातमिव्यत्तरं | च्षव्याक्नतमलतं खनादीति यावत्‌। नामरूपयेोर्वजं eau: तस्य शतिरूपं पर तन्तत्वादु पादा नमपि ufattam| भतानां Eat ASMX यच agaaW | इश्रखिन्माच साखयोा यस्य तत्तया। तस्येव चिन्माचस्य जोकेशखर- भेदोापाधिभतं यत्त इश्वर खाखया विषयो यस्येति नानाजोववादिन्ं व्याख्यानं ae afead } खतस्मिन खल्वच्तरे खाकाश Bay पोा- तश्चेव्यातप्रातभावेनाव्याक्ृतस्य चिद्ाञखयत्वश्तेः, खाखयपदलच्तणाया निमलत्वात्‌। न हि मलप्ररतभदे किचिन्मानमस्ति। नच^“डन्द्रा माया- fa:rafa खतिमानं।“'चखनजामका"रत्याद्यनेकखलिबलेन लाघवतकस- दयन तस्याः Bastfenea मायाभेदानुवादित्वात्‌। तदुक्तं सुरे राचाय्यः ““खततस्वविद्याभेदोाऽच मनागपि न विद्यत" डति। साह्य येगाचाय्थाः पुराणेतिद्ासकत्तारञ मुलप्रछेक्यं वदन्ति। नन्ववि- aa बन्धमुक्तिव्यवस्था कथं।न च व्यवस्था नातीति वाच्यं वणे प्रड- त्यादि बाधापातादिति चेत्‌। saa | ये द्य विद्यानानात्वनिच्छन्ति तैरपि परिणामित्वेन सां ण्रत्मविद्याया Bsa, तया चान्ात्मकः Ma सङ्कातात्मना परिणता विदयांश्टोपडितजीवभेदाद्यवस्था सिद्धति। यस्य ्ञानमन्तःकरणे जायते तस्यान्तःकर्णपरिणाम्यच्ञानांए नाग्रे] afatcfa | tay Bq: खरूपानन्द्प्राक्निः श्रवणाद्‌ प्रत्तिविंददन- भवा silanfanrasfa सव्वमबाधितं wafa | aaa नानाजी- वपत्तादविष्षः मलप्रछतिनानात्वाभावादित्यलं परत्वे eq: | खवि- कार इति ॥ नन्‌ BARI खता प्राधान्याद्भ्‌दव्पद्‌प्र उक्तस्तच कथ. मच्वानाद्ध्‌दाक्रियाख्यायते तचा | नाच॑ति॥ Wawa प्रधीयत

[ ख ०१।पा०९। | प्णङ्गरंब्रद्ध खखभा्ये | २०७

दिशव्दवाच्यं भृतखच्छं परिकल्घेत कल्यतां तस्मा द्द यपदे - शात्‌ परमेश्वरो भूतयानिरित्येतदि इ प्रतिपाद्यते। aay प- रमेश्वरो भूतयानिः।

रूपापन्यासाच | Bs |!

ala WHIT परतः WT.” इत्यस्यानन्तरं “एतस्मा ज्ना- यते aw, efa म्राणएप्रशतीनां एरथिवोपय्यंन्तानां तत्वानां खर्ग- मुक्ता तर्येव भूतयोनेः सन्वेविकारात्मकं रूपमुपन्यस्यमानं पण्चा- मः। “अधिमूद्धा चच्तषो WHEAT दिशः sa atrfazary वेदाः वायुः प्राणा इदयं विश्वमस्य पद्यां sfudt we सन्वेभूता- न्तरात्माः'दति। तच परमेशररस्थेवेा चितं सर्व्यविकारकारणएलान्न ्ारौोरस्य तनुमदिन्ना नापि म्रघानस्यायं रूपोपन्यासः सम- वति सन्वैमूतान्तरात्मलासम्भवात्‌, तस्मात्‌ परमेश्वर एव भूत- येनिनंतराविति गम्यते, कशं पुनभ्रंतयोनेरयं रूपापन्यास दरति गम्यते प्रकरणात्‌ । “एष दति च प्रकतानुकषंणाद्‌ भूत- यानिं दि प्रकुत्य “एतस्माज्जायते प्राण एष सव्वेभूतान्तरात्मा'" दृत्यादि वचनं भूतयोानिविषयमेव भवति । यथयापाथ्यायं प्रत्य “एतस्माद धीष्व एष वेदवेदाङ्गपारगः दति वचनं उपाध्याय-

इति प्रधानमन्ञानमेव। ततोाऽन्यस्याप्रामागिक्त्वादिव्ययंः| अताऽचा- च्ानमेव भूतयेनिरिति पून्वेपक्तं wat निरस्यते। तन्निरासेनार्थीत्‌ साह्यकल्पितप्रधाननिरास डति aaa) टत्तिछन्मतेनाद we या- चष्टे॥ अपि चेचादिना॥ “प्राणे मनः सर्नवन्ियाणि च खं वायुज्याति-

Zou रलनप्रभाभासिते। [अ०९।पा ०२ |]

विषचं भवति तदत्‌। कथं पुनरद्रश्वलादि गुएकस्य भूतयोनेवि्- wag सम्भवति । सन्वात्मलविवच्येदे मच्यते न तु विय्यदवत्ववि- वत्चयेत्यद्‌षः ।“त्रहमन्नमदमन्नमदमनादः*'दत्यादि वत्‌ | न्ये पनमन्यन्ते नायं WAS TA SAGAN: जायमानलेनापन्यासात्‌ ““एतस्माज्जाचते प्राणो मनः सव्वेद्धियाणि च । ख दाचज्याति- रापः षरथिवी विश्वस्य धारिणः" दति fe पुत्र प्राणादिषटयि- aa तत्चजातं जावमानलेन निर दि चत्‌) उत्तर चापि च.तस्मा- afa: afath यख र्यः इत्येवमादि, अ्रतख्^“सव्वी जैषधयेः र साञ्ेत्येवमन्तं जायमानवेनेव fe wala इदेव कथमकस्ना- दन्तराले भृतयोनेरूपमुपन्यस्येत। सन्कात्ललमपि षटि परिसमा- पे पद्‌ च्छति “पुरुष एवेदं fad कम्म'"दत्यादि ना । गृतिरूत्यो चैलेाक्यशारीरस्य प्रजापतेजन्मनिर्िग्वमानमुपलभामदे “Fe र््यगर्भः समवत्तंतागे भूतस्य जातः पतिरेक ्रासौट्‌, स दधार ष्थिवीं द्यामुतेमां aa देवाय दविषा faa.” इति समवन्त॑ते- व्यजायत दत्यथः। तया “ख वै शरीरो प्रथमः ख वै पुरुष उच्यते,

रापः vlad इति ofa: “खनिं लाकः,च्यसे वाव लोका waar” इति ya: | विता वेदाः वागिव्यन्वयः। पद्ध पाद्‌ाविव्यथेः। यस्येदं ey स wy सव्वेप्राणिनामन्तरात्मेयथेः। तनुमद्दिन्न इति ल्प प्र्तोरित्यर्थः। यथा कचित्‌ ब्रद्यवित्‌ खस्य सव्वात्मत्वपकटनाथम- waatafa साम गायति न तवन्नत्वादिकमात्मनो विवच्तति। अफल त्वात्‌, तयेहापी दाह | Beaatafa | ड त्तिरृद्याख्यां दूषयति | wa पुनरिति॥ रष सब्वभृतान्तसाष्मा चात्मा रखुतस्माद्ध्‌तयोानेजावत

ति खन्यन्वयेन इिर्णखगभेस्याच् जायमानत्वेनापन्यासादिव्यः।

| ख ०१।पा ०२। | पराङ्करत्रद्यरूचभाष्ये। २०९

आदिकत्ता स भूतानां ब्रह्मे सममवन्तत'` ॥ दति विकारपरूषस्यापि स््भृतान्तरात्मलं सम्भवति, प्राणा- त्मना सव्वेभूतानामध्यात्ममवस्यानात्‌ | अस्मिन्‌ पके “परुष एवेदं fag कश" इत्यदि सनव्वंरूपापन्यासः परमेखर प्रतिपत्ति- हेतुरिति व्याख्येयं | वेश्वानरः साधारणएश्द AT ATA ॥ ९४ ॥

कान आत्मा fa agfa श्रात्मानमेवेमं वेखानरं सम्परत्य-

निस्दिच्तदवोचदित्यधः। अश्निदुलोका यस्य समभिन्रूपः ae: सोऽपि दुला काभचिस्तसमाद्‌ जावतेत्यथः। ““तस्यादित्य ण्व afaaafa श्चुयन्त- रात्‌। wat मध्ये$पि ख्ष्टिरेव वाया न रूपमिति भावः| यदुक्तमन्रि- म्द्त्यच भतयोानेः सव्वात्मत्वं विवच्तितिमिति तच्ेत्याद॥ सव्वात्मत्वम- पीति॥ नन हिर्ण्यगभस्य जन्मान्यचानक्त कथमच वक्तव्यं TATE | ख- तीतति॥ SO समवत्तत जातः सन्‌ भतग्रामस्यकः पतिसशख्छर्प्रसादाद्‌- भवत्‌ स द्त्ात्मा दयामिमा एवच्च स्थलं सव्वमधारयत्‌ any प्रजापतिसजञ्च्ात्वे सव्वनामत्वाभावेन स्मा दव्ययागाद्‌कास्लापनकस्मं दवाय प्रागात्ममे इविषा विधेम ufcucafa व्याख्येयं | “ava: स wat 2a इति प्राणः रति अतेः। यदा यस्मादयं जातस्तस्मा THR द्‌वावत्ययः| “र्का Ca: aay गुएः'दति ख॒नव्यन्तसात्‌ | ननु तस्य भृतान्तसात्मत्ं कथयं। ware विकारति॥ Tana प्रकदटापास- नाकम्मसमुचयानुद्ानाद्स्मिन्‌ कल्पे सव्वैप्राणिव्यद्धिलिङ्गानां यापकं सर्व्व॑प्ाणन्तगंतं ानकर्म्म(न्द्रयप्राणात्मकसमद्िलिङ्प्रसीरः जायते तद्रपस्य Bama: सव्वभ्‌तान्तराम्मत्वं यक्तमिद्ययः। खपतच्ते खूचा- gare | अस्मिन पच्तडति॥ कम्मं सफलं सव्वश्यातस्मात्तादिक तपश्च पुरुष रखवेति सव्वान्तर्त्वरूपापन्यासाच भृतयोाना QT diay समन्वि- तमिव्यथः॥ वेखानरः॥ छान्दग्यमुदाहरति॥ कान डति ॥ प्राचीन- प्लसत्ययज्ेन््रदयुन्नननकवुडला मिलित्वा मौमांसाचक्रुःकान Brat

2

२९० रल्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा०२]

पयेषितमेव ने ब्रूदोति'"दति one ददव्यं वाख्वाकागशरवारिषर- यिवोनां खतेजस्ादि गणएयेगमेकेकपासननिन्दया च वेश्वानरं भ्व्येषां मद्धादिभावमुपदिगश्यान्नायते “agaad प्रादेशमाच- मभिविमानमात्मानं वेश्रानरमुपास्ते स सर्वषु लेकेषु way Way सर्व्वव्वात्मखन्नमन्ति तस्य दवा एतस्यात्मनो व्ैश्ानरस्य HEI VAM YATE: प्राणः TAB सन्देह ISAT

कि aata | sama wala ज्ापनाथं पद्दयं। ते पच्चापि निखवा- यम्‌ दालकमाजग्मुः। साऽपि सम्यक्‌ न वेदेति तेनेाद्लकेन सड घड- wat कैकेयं राजानमागव्याच्‌ः अत्मानमिति अध्यधि स्मरसि तमेव ने ब्रूद्धीति। राजा तु तेषां भ्रान्तिनिरासां तान्‌ पत्येकमषट- च्छत्‌] कं त्वमात्मानमुपस्स डति | तेच प्राचीनष्रालाद्यः करमेण तं aang: | दिवमेवाद्ं agra वेद्धि। खादिव्यमेवादं वेद्धि। वायु- मेव । आकाशमेव | अप र्व | एथिवीमेवाद्ं aatfa | तता राजा Geta षां ययाकमेग सुतेजस्वविश्रूपत्दएधग्वत्मात्मत्व बड- लत्वर वित्वप्रतिद्ात्वगुशान्‌ विधाय want यदि माम द्यष्ण्या- दिषु भगवता वेश्ानर्स्याङ्कष्वेव प्रत्यक वेन्वानरत्वटृदटयो भवेयस्तद्‌ा क्रमण मड्धपातान्धत्वप्राणात्क्रमण्द्‌ इविशोषत्ववस्तिभेदपादणगषा भव- तां स्यरिति samme निगन्द्त्वि खतजस्वगणका द्यलाकोाऽस्या- त्मना वेशानरम्य ag विश्छरूपत्वगणकः सखूय्था यम्य wafcad द्यख्य्यादौोनां मद्धाद्भि(वमपदिश्य समस्तवेश्वानरध्यानविधिराम्ना- यते | यस्वतमिति ॥ खाभिमुख्येनापरोाच्ततया fag विमिमीते जाना- तीव्यभिविमानः। तं सव्वन्ञंस तदुपासकः aaa भाग्यं WE इत्ययः। लाका न्दराद्योा Waits शसोराणखात्माना जीवा इति We: | Te- तेजः कारन्तियस् gana स सुतेजाः fag रूपाणि अस्य aay य| “wy Raq रघ नीलः) इति wa: | waa नानाविधं वत्मगमनं Dial खभावा यस्य वायोः स नानागतत्वगणकाऽस्य पाणः wu व्यापित्वं तद्रुण अाकाश्णाऽस्य Weyl देदमध्यं tla घनत्वं तद्रुणा

[अ ०१।पा०२। | प्राङ्र ब्रह्य ख च भाष्ये | २११

afata रयिः एथियेव पाद्ावर्‌ एव वेदिलामानि वर्िच्द्यं WGA मनोऽन्वादा्यपचन आस्यमादवनोये इत्यादि । अच मंश्यः। fa वेश्ानरशब्देन जाटठरोाऽग्रिरुपदिश्यत उत भृताग्निरथय तदभिमानिनो देवता यवा wide आदाखित्‌ परमेश्वर दति। किं पनर संग्रयकारणं। वैश्वानर इति जा- ठरभृताद्चिदेवतानां साधारणशग्रन्दप्रयोगादात्मेति च शारी- रपरमश्वरयोाः) तच कस्यापाद्‌ानं न्याय्यं कस्य वा हानमिति भवति संशयः, किन्तावत्‌ प्राप्तं जाठरोाऽग्रिरिति। कुतः तवदि विशेषेण क्वचित्‌ प्रयागा gaa “च्रयमध्िर्व्ानरो योऽय- मन्तःएरूषे येनेदमन्नं पच्यते यदिदमद्यते carer अर्चि ATS at स्वात्‌ सामान्येनापि प्रयागदशंनात्‌ “fagart चगि भुवनायदेवा AMAT AGAR ABET Taran ayn वा देवता स्यात्‌ तस्यामपि प्रयोगदश्नात्‌ “AMAT सुरता

चापो यस्य व्िमैचस्थानं प्रतिषात्वग््णा एयिवी तख पादो तस्य Sarita सम्पादयति॥ उर ण्वेव्यादिना॥ पून्वमुपक्रमस्थादटृश्यत्वा- दिसाधारण्धम्म॑स्य वाक्चष़ेषस्थसव्वज्ञत्वादिलिङ्गेन ब्रद्यनिशत्वमत्त, तददवचाप्य॒पकरमस्थसाधारणवेशखानसरश्व्द्स्य वाक्शेषस्यद्धामाधारत्व- लिङ़नजाठरनिष्टत्मिति दृष्टान्तेन पृव्वपच्तयति॥ किं तावदिव्या- दिना॥ पुव्यात्तरपच्तयाजटस्त्र्मणेध्यानं Wa) यदद्यते तदन्नं येन प्ते SSF पुरुषे रीरेऽन्तरस्तीत्यथः | पच्तान्तर माह ॥ यभिमाचं वेति ॥ fare भुवनाय वेशानरमभ्रिमद्कां केतुः fas aa देवा अरन्‌ ada | Gad दिनयवदहारादिव्य्थः। स्यादेश्वानर इत्यन्‌ षङ्गः | डि यस्मात्‌ कं सुखप्रदो भुवनानां राजा वैखानस ऽभि- मुखा ओोस्स्ये्यभिख्ीरीखरः। तस्मात्‌ तस्य वैशखानरस्य waa वयं

2 2.4

RR रन्न प्रभाभासिते। [ख ०१।पा०२। |

स्याम राजा fe क भुवनानामभिश्रीः" इत्येवमाद्यायाः श्रते- देवतायामेशवय्या द्यपेतायां सम्भवात्‌ | Pars शब्द सामानाधिक- रण्धात्‌ उपक्रमे Qa a आरत्या fa ae ब्रह्मः"इति केवलात्म- गब्द प्रये गाद्‌ात्मशन्द् वेन FAT: परिणेय इत्यु च्यते। तयापि शारीर आत्मा स्वात्‌ तस्य भक्तेन वैश्रानरसन्निक- षत्‌, प्रादेशमा चमिति च विशेषणस्य afar उपाधिपरि च्छित सम्भवात्‌ | AMAA वश्वानर दत्येवं प्राध्ं। तत इदमुच्यते वेश्यानरः परमात्मा भवितुमर्दति। qa) साधारणणशब्द- विशेषात्‌ । साधारणशब्दयोर्विेषः साधारणश्ब्दविशेषः। य- द्यणेतावभावय्यात्सवेशानर शब्द साधारणशब्द, STATIS चयाणां साधारणः, अत्मश्ब्दख दयाः, तथापि विशेषा दू- श्यते येन परमेश्वरपरल्वं तयो रभ्युपगम्यते “AG द वा एतस्ा- Wal वेशखानरस्य मूधव सुतेजाः`'दत्यादि । अचडि waar

स्याम तस्यासरदिषया खुभमतिभेवत्ित्ययंः। पच्तचयेऽप्य॑रूचिं aca कल्पान्तरमादइ | BUaiteat | Bal वेश्ानसर् डति खतेरित्यथः। कंवलत्वं वेखानरषब्टश्न्यत्व। अच जाठरो विश्ानर इति मख्यः पृव्व- पत्तः प्राणाभििदाचदहामाश्ारत्वलिङ्ात्‌। तस्य द्‌दव्यापिल्ाद्‌तसत्वं। wal द्युमृद्धेत्वादिकस्पनया ढत््वादर यत्वमिति ध्येयं | सिद्धान्तयति ॥ तत इदमिति॥ साधारुण्ुतयोरूपक्रमस्थयोरविप्रेषात्‌ प्रयमश्रुतमुख्य- चेलेाक्यश्टरीरलिङ्गात्‌ | सव्वात्मकेश्चरपरत्वं युक्तं न चरुमश्च॒तकल्पि- तद्यमाधारत्वलङ्धेन जाठरपर्त्वमित्यथैः | नन निकिंशेषम्य gat fata इत्यत wie) अच दोति॥ अवस्थान्तरगतः चैलाक्यात्मनः स्थित rau) जाठरस्यापि wad विशेषकन्यनमेति Fa) at PIAA: | FaCW तु surciaaifena: सन्नेव ध्यानार्थं

[अ ०९।पा०२। | शाङ्करब्रद्मख चभाय्े | २९३

एव युमृड्ंवादि विश्िष्टाऽवस्यान्तरगतः प्रत्यगात्यलेनोापन्यस्त अध्यानायेति गम्यते कारणएत्वात्‌। कारणस्य fe सव्वाभिः काय्यगताभिरवस्थाभिरवस्यावत्वाद्‌ दुलाकाद्यवयववमुपपद्यते। ““स सर्व्वैषु Way सर्व्वेषु तेषु सव्वेष्यात्मखन्नमततिःद्ति च सव्दैलाकाद्याश्रद्यं फलं श्रूयमाणं परमकारणपरि गदे सम्मवति | “"एवं दास्य सव्वे पाप्मानः प्रदूयन्ते" इति च तदिद्ः सब्पाप- प्रदादख्रवणएं | कान Hie किं तद्‌ ब्रह्म इति Waray सङ्गाभ्यामुपक्रम दत्येवमन्तानि ब्रह्मलिङ्गानि परमेश्धरमेव ग- मयन्ति। तस्मात्‌ WHAT एव वेश्ानरः॥

सग्यमाणमनुमानं स्यादिति ॥ २५॥

SAW परमेश्वर एव त्ैश्ानरः, यस्मात्‌ परमेश्वर सैवा्नि- Te gag asa चैलाक्यात्मकं रूपं Wad “aarfy- र ^ < (4 € ¢ वा We Gag खं नाभिश्चरणा चितिः qaguiga: ae aa लोकात्मने aa” इति तत्‌ waar रूपं मृलग्डतां शरुतिमनुमापयद्‌स्य aque परमेख्धर्‌परलेनानमानं fay गमकं स्यादित्यथंः। दतिशब्दा Vaal यस्मादिदं गमकं ङ aN © ~ ° “A तस्मादपि वश्चानरः परमात्योवत्ययंः यद्यपि wfaita aq

swatfaare | कारणत्वादिति ॥ लिङ्गान्तराग्याद् | स सव्वंिव्या- दिना॥ guia विह्तिप्तमिषीकातूलं cad एवं हास्य विदुष इत्ययैः। नन्वसदारोपेणापि स्त॒तिस॒म्भवानच्न मूलख््यपच्ते्यःशङ्याइ॥ यद्यपि afafcfa ॥ तथापरीतिपदमर्थतः पठति ॥ स्तुतित्वमपौति॥ युमूडत्रः

२९४ रललपभाभासिते | | अ ०१।पा०२। |

~

लोकात्मने मन दति wiaaaty नासति मूलभूर वेदवाक्य सम्यगीदूशन रूपण सम्भवति, “ay agra यस्य विप्रा वदन्ति संवे नाभिं wae च Ta दिशः ara विद्धि पादो क्तितिञ्च सोऽचिन्त्यात्मा सव्वेभूतप्रणेता” ॥ Tada जातोयका च सतिरिडाद्‌ादत्तव्या॥

शन्दादिभ्याऽन्तःप्रतिष्ठानान्नेति चेन्न तथा दृच्ुपद्‌श्णद स- AAA पुर्षमपि चेनमधोयते ॥ २९ ॥

श्रचाहन परमेश्वरो वैश्वानरो भवितुमररति।कूुतः। गन्दादि- भ्योऽन्तः प्रतिष्टानात्‌। चशब्द स्तावदेश्ानरशब्दो न परमेश्वरे मम- . =e । „८८ = ANC „99 वति,च्रथान्तर esata तथाऽत्र शब्द: “स एषेाऽप्रिवंशखानरः दति) आदिशब्दाद्‌ हदयगादंपत्याद्य्िचेताप्रकल्यनं। तद्यद्भक्तं प्रथममा गच्छत्‌ तद्धामौीयमित्यादिना च मप्राणाङ्गत्यधिकरणएता- GEA | एतेभ्यो SAW जाठरो वेखानरः प्रत्येतव्यः तया- न्तः प्रतिष्टानमपि मर यते“पुरुषेऽन्तः प्रतिष्ठितं वेद्‌"दतितदधजाठरे दिरूप्रेण स्ततिनेरमाचेण कत्मण़क्या विना अतिभित्ययंः। सता रूपेण स्त[तसम्भवान्नासदारोापडतिभावः | एब्दाद्‌]नां गतिं वक्तमक्तसिद्धा- न्तमा्तिप्य समा धत्त | पब्टादिभ्य इति॥ स रखघाऽभिव्ानर्‌ इव्य- भिर इस्य वेच्यानर्विद्यायां श्रुताऽभ्नि्रन्द इश्वरे न सम्मवतीत्यन्वयः। खचस्थादिगशन्दाथमाद् ॥ च्यादिश्व्दादिति। भक्तमन्नं Stata होम

साधनं तेन ata का्यमिद्यथेः। वाजसनेयिनामभिरहष्ये स- 9 न oN हि Poe $ 9 पपद्चां वश्वानर विद्यामुक्ता “a a हैतमभिं वश्वानर पुरुषविधं पुरुषे

[अ०१।पा eR | शराङ्करत्रद्य खचभाय्ये | २११५

सम्भवति यद णुकं “aga Baa.” दत्यादेर्विंशेषात्‌ कारणात्‌ परमात्मा वेशानर्‌ इत्यत aA: । कुतेऽन्वेषनिणंया यद्‌भ- यथापि विशेषप्रतिभाने मति परमग्धरविषय एव विशेष श्राय यणयो न जाठरविषय दति। यवा Haat ae खाव- तिष्टमानरौष निर्देशो ufaafa तस्यापि fe द्युलाकादिस- eat मन्लवणाद्‌ वगम्यते “या भानुना एथिवों qadarar- ततान्ततान रोदसोमन्तरित्तं''दत्यादो। BY वा तच्छरोराया देवताया शेशग्ययोगाद्‌ दृलाकाद्यवयवलवं सम्भवति । तस्मान्न परमेश्वरो वैश्वानर sai अताच्यते। न तथा दृकुषदेणा- दिति) न शब्दादिभ्यः कारणेभ्यः WANTS प्रत्याख्यानं युक्त! Ga: | तथा जाटरापरित्यागेन दृष्छपदशात्‌। परमेश्ररद्- टर जाठरे वेश्चानर दृदेापदिश्यते “मने ब्रह्यव्युपासोतः' दत्यादिवत्‌। wa at जाठरवेख्ानरोपाधिः परमेश्यर दं द्र ट व्यत्वेनापदि श्यते “मनेमयः प्राणशरीरो भारूपः?दत्यादरि-

~= =-= a र ग्ना

$न्तःप्रतिष्ितं वेद्‌ स सव्वचात्रमत्ि''सत्यक्तदहान्तरस्थत्वं जाठरः स- म्भवति प्रसिद्धरित्यादइ॥तयेतति॥खच as खादिपद्‌नेवान्तःप्रतिषानस्य az सम्भवति canta: | साघार्णलिङ्त्वद्यातनायात्‌ शब्दादि बला- दिदमपि जाठरं गमयतीव्यभ्युचयः॥ यद्यपि दयुम्‌डंत्वादिविशेष Lac. पच्तपाती दामाधास्त्वादिजाटठसर्पत्तपातोति प्रतिभानं समं तयापि पारमेशखरो विशेषो जाठरे न सम्भवतोति बलवानित्यत are | aq ata wa दयम्‌द्त्वादिनिर्ग्र इत्ययः इमां एयथिवीं यामपि ते रव द्यावाएटयिया weal तयोामध्यमन्तरिच्तञ्च a भताभरिभान- रूपणाततान व्याप्तवान्‌ स ध्यातव्य इत्ययः। जडमाचस्य न ्येयत्व- मित्यत aie | अथ वेति ॥ परमेश्वस्ट्थ््रोपास्य जाठराभिप्रतोक-

२९१६ रनप्रभाभासिते। | अ ०१।पा०२। |

वत्‌। यदि We परमेश्वरो न विवच्येतं, केवल एव जाररोःऽ ~ „न Ae ~ >~ ^~ © ~ थि विंवच्छेत, तेता Aya .सुतेजा इत्यादेविंशेषस्यासम्भव एव स्यात्‌। यथा तु द्‌वताभूताभ्रिखयपा्रयेणणप्ययं विशेष उपपा- दयितं न शक्यते, तथात्तरसख्चे वच्यामः। यदि च केवल एव जाठरो विवच्छयेत पुरूषेऽन्तःप्रतिष्ठि तलं कवखं तस्य स्यान्‌ नतु 9 ~A ~ ~N ८८ ~ Ae परूषलं, परूषमपि चेन मधौयते वाजसनेयिनः “a एषोऽग्निव- श्वानरो यत्‌ पुरुषः स यो देतमेवमश्रिं वैश्वानरं पुरषं पुरुषविधं परूषेऽन्तःग्रतिष्ितं Sz” cia) परमेश्वरस्य तु सव्वात्मलात्‌ परुषत्व पुरुषेऽन्तःप्रतिषठितलञ्चो भयमुपप दते । ये तु परूषवि- A a ९ न ९ धमपि चेनमधोयते इति खुचावयवं पठन्ति तेषामषाऽयः। कवलजाटरपरिग्रहे परूषेऽन्तःप्रतिष्ठितलवं कवलं स्यात्‌, न तु 9 = ~ ~N परूषविधलवं | पुरुषविधमपि चेनमघोयते वाजसनेयिनः ““परू- fay परुषेऽन्तः प्रतिष्ठितं वेद्‌” cia पुरूषविधलञ्च प्रकर- wai यद्‌ धिदेवतं दयुमूद्धंलादिष्टधिवोप्रतिष्ठितवान्त, य चा- wa म्रसिद्धं मृद्धं लादि चवकप्रतिष्टितलान्तं, तत्‌ परिग्टद्यते॥

अत एव न ट्‌वता WAR | २७ ॥

यत्‌ WARM ताघ्रेरपि मन्तवे द्यलाकादिसम्बन्धदशेनान्‌

वाचकाभ्याम{िवैचखानरष्व्दाभ्यां दयुमृदधेत्वादिमानौशखरेा wy Taal कल्पान्तरम्‌ ॥ अथ वा जाठर इति।॥ अस्मिन्‌ ua प्राघान्येने- खरोापास्यता पूव्वैच गुखतेति भेदः | उपाधिवाचिभ्यां पद्ाभ्यामुप- इदिता Taq डत्यथः। लच्तणावीजमसम्भवं grass यदि चेति॥ परूुवमपील्यादिख्चरेषं Basi वदि च केवल इति॥ इखस्प्रती-

[ख °१।पा०२।| शङ्कर ब्रह्मस्चभाष्ये | RO

aga सुतेजा दत्याद्यवयवकल्पनं तस्येव ufanaifa तच्छरो- राया देवताया वा रेश्वव्ययोगादिति तत्‌ परिदत्तव्मचा- च्यते। चरत एवेक्तेभ्यो देतुभ्यो न देवता वेश्धानरः, तया भूता- facia न वेश्धानरः। न fe ताग्ररौष््यप्रकाशमाचात्मकस्य द्यमूद्धलादि कल्पना पपद्यते विकारस्य विकारान्तरात्मलासम- ald | तथा देवतायाः सत्यपेश्वय्धयागे न दयुमृद्धंतलादि कल्पना सम्भवति, अरकारणएलात्‌ परमेश राधीने AAAS | अत्मश्न्दा- सम्भवश्च सर्व्वेषु wy स्थित एव ॥

ध ५ सात्ताद्प्यविरोधं जमिनिः ॥ Sa ॥ gaa जाठराप्िप्रतोका जाठराम्बुपाध्कि वा परमेश्वर उपास्य इ्युक्रमन्तःप्रतिठठितलाद्यनुरोधेन, tata विनैव

कत्व पाधित्व्रून्य इत्या विवच्छते तदति wa: | qa: परुषः पर्णं स रषाऽभिवश्ानरग्ब्द्ितिजाठरोापाधिक इति त्यथः योावेद स सव्व VUE LAT: | परुषत्वं पणत्वमचेतनस्य जठरस्य नेत्यक्ता पाठान्तरे परुषविधत्वं ददहाकार्त्व तस्य नेत्याह ॥ से fafa) नन जाटठर्स्यापि दहवययापित्वात्‌ तददिधत्वं स्यादित्यत are | पुरुषविधत्वश्च पकरणादिति॥ न देदव्यापित्वं पुरुषविधत्वं किन्त विराडदेदाकार- त्वमधिदेवं पुरुषविधत्वमध्यामञ्चेपासकम्‌दादिचवुकान्तेख्वङषु सम्प- ज्रत्वमोखरस्य पुरुषविधत्वमित्यथः। इचरस्याङ्गेषु सम्पत्तिवंच्छते | र्वं जाठरः निरस्य पच्तदयं निस्स्यति॥ खत Tafa) खचरं BIE | यत पनरि्यादिना।दुमूडतादि,सवलाकः,फलभाक्त,सवपाप्रप्रद्‌ाइः, डति ात्मव्रद्यशवब्दापकमोक्ता Bas: | तानेव स्मार्यति॥ a fe भताम्रेरित्यादिना॥ यो भाननेति मन्ल्ेणेखरट्छा मदिमाक्त दति 1वः। पव्वमभिवश्वानरुष्ब्द्‌ा वीश्रलच्तकाविव्यक्त,खधना प्रतीकोपा-

fuufcaina विरटपरुषाकास्स्य मगवता वेश्ानरस्याध्यात्ममदडा- ^

are स्ननप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०२। |

ग्रतोकापाधिकन्यनाग्यां साक्षादपि परमेश्वरोापासनपरिग्रदे न afufatia दति जेभिनिराचार्खा मन्यते, नन जाठरा- ग्यपरि ग्रदेऽन्तःप्रतिषठितववचनं शब्दादौनि च कारणानि विरूड्धोरनिति | अरचाच्यतें । अन्तः प्रतिषितत्ववचनं तावन्न विरुद्यले । न रीड पुरुषविधं पुरुषेऽन्तः प्रतिष्ठितं वेदेति जा- ठरान्यभिप्रायेणेद मच्यते तसा प्रछृतवाद संशड्दि तला | कथं afe यत्‌ प्रतं मूद्धादिषु चतृकान्तेषु पुरुषा वयवेषु पुरुषविधलं afd तद्‌भिप्रायेेद मुच्यते पर्षविधं॑युहषेऽन्तःप्रतिष्ठितं वेदेति, यया za शाखां प्रतिष्ठितां पश्यतीति तदत्‌ । अयवा यः wad: परमात्माऽध्यात्ममधिदेवतञ्च पृरूषविधलतरोपाधिः, तस्य यत्‌ केवलं साचिरूपं तदभिप्रायेणेदमुचखते पुरुषविधं परूषेऽन्तः प्रतिष्ठितं वेदेति । निशिते च पूव्वापरालेाचनवशेन परमात्यपरिग्रदहे तदिषय एव वेश्ानरशब्द्‌ः केनचिद्यागेन

दिचवकाङ्गेषु सम्पाद्योपास्यत्वाङ्गीकारेऽपि न शब्दादि विरोघः शब्दयो - Val FIC मृख्यत्वादन्तःस्थत्वादीनाच्च तच सम्भवादिःत्याद। साच्ताद पीति | सात्तात्यदस्याथेमादइ | विनेवेति ॥ जाठरामिसम्बन्धं विनेश्वरस्यापास्यत्वेऽपि शब्दाद्यविरोधं जेमिनिमन्यत cad: | इद्‌- मन्तस्यत्वमदर स्थत्वरूपं नाचयते fad नखादिश्िखान्तावयवस्मुदावा- त्मकपरुषशरेरे मदादिचवकान्ताङ्गानि ta एएवावत्‌ प्रतिष्ठितानि तानि, तेषु सम्पन्नो वेश्वानरः पुरुषेऽन्तःप्रतिष्ठित इत्युच्यते | Bat यथा प्ररखास्यस्य पत्तिणा TAMU तथा वेशखानरस्य परूषान्तःस्यत्व- मिव्याद॥ न dre पुरुषविधमिद्यादिना॥ अग्न्यादिश्रब्दस्येशर- वाचित्वाज्जाठराभ्नरसंशव्दितत्वं | अचरस्य पुरुषावयवेघु सम्पा- दनात्‌ युरुषनिधत्वमन्तखत्वच्ेत्ययः || पच्तान्तरमादइ॥ अथ वेति॥

[ अ ०२।पा०२। | प्राङ्गर त्र्य खचभाष्ये। २१९

वन्तिव्यते, विश्रख्चायं नरश्चेति, विश्वेषां वाऽयं नरः, fag at aT at ९

श्रस्येति व्श्ानरः परमात्मा सव्वात्मलात्‌, विश्धानर्‌ एव वेश्ानरस्तद्धिताऽनन्याथेा रात्तमवायसादिवत्‌। अरद्निशब्दाऽप्य- ग्रणोत्वादियागाञ्रयणेन परमात्मविषय एव भविव्यति | गाद पत्यादि कल्पनं म्राण्धत्यधिकरणएलच्च परमात्मनाऽपि सव्वा- त्मलादुपपद्यते। कथं पुनः waaay प्रादेणमाचग्रुति- रुपपद्यते, दति तां व्याख्यातुमारग्यते॥

AAAS: ॥ २८ ॥

अतिमाचस्यापि परमेश्ररस्य प्रादशमाचलमभिव्यक्तिनि- भित्तं स्यात्‌ अभिव्यज्यते किल प्रादेणमाचपरिमाणः परमेश्र उपासकानां छते | प्रदशविभेषेषु हदयादिषु उपलबििग्थानेषु विशेषेणाभिव्यज्यते । अतः परमेश्वरेऽपि प्रादेश्माचश्रतिर भिव्यक्तेरुपपद्यत दत्याश्सरण्य BIA मन्यते॥

पुरुषविधत्वं पृव्ववत्‌ । अन्तस्थत्वं माध्यस्थ्यं साच्ित्वमित्ययः। ख्वम- न्तस्थत्मोचखरे व्याख्याय शब्दाद्येनि चाचष्टे ॥ निखिते चेति ॥ विश्- खायं नरो जीवश सव्वात्मत्वात्‌ | faut विकाराणां वा नरः कत्ता । fad सर्व्वे नरा जीवा खस्यात्मत्वेन नियम्यत्वेन वा सन्तोति विश्वानरः, ta wa राच्तस इतिवत्‌ खां तद्धितप्र्ययः। नरे संत्ञाय्यामिति पव्वपद्स्य दौर्घता। चखगिधातागव्यर्यस्य निपव्ययान्तस्य रूपमभ्रिरिति। अङ्गयति गमयत्यग्यं ama: पलं प्रापयतीति afa- canes: | अभिता<गतौति वा खनिः, वचखानरोपासकस्यातिधि- भाजनात्‌ Tal प्राणाभिद्धां विद्याङ्गत्वेन विदितं, तदयमभरिचतादि-

कल्पनं प्रधानाविराघन नेतव्यमितित्याद॥ areqata | माचा पि Pc! as

RRe रनप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०२। |

अनुसतेव्वाद्रिः ॥ २० ॥

प्रारेभमाचदद वप्रतिधितेन वाऽयं मनसाऽनस्मग्यते ततः Wawa दत्युच्यते। यथया प्रस्यमिता यवाः प्रस्था इत्युच्यन्ते तदत । यद्यपि च यवेषु खगतमेव परिमाणं प्रस्सम्बन्धाडु- ज्यते न चेह परमेश्वरगतं किञ्चित्‌ परिमाणएमस्ति az दद्‌- यसम्बन्धाद्मज्येत तथापि प्रयुक्तायाः प्रादेशमाचश्रुतेः, सम्भ- वति यथा कथञ्चिदनस्मरणमालम्बनमित्युच्यते | प्रादेशमाच- AA वाऽयमप्रादेशमााऽनस्ररणीयः प्रादेशमाचगुत्यथेवन्ताये। एवमनसछतिनिमित्ता परमेश्वर प्रादेशमाचश्रुतिरिति वाद्‌- रिराचाग्यौा मन्यते॥

aaa जेमिनिस्तथा दि द्‌ शयति ॥ ३९१॥

सम्यत्तिनिमित्ता वा स्यात्‌ प्रादेशमातश्रुतिः | gas तथा fe समानप्रकरणं वाजसनेयिन्राद्यणं दयुप्रतीन पर{यवीपर्य-

a ~ ---------------~----_-~ ~~~ ---~--~--~-------- ~-----~~~-~ ~य

माणमतिक्रान्ताऽतिमाचः तस्य विभोरि्येः। उपासकानां छतेऽनु- DMs प्राेश्माचोाऽभिवयन्यते प्रादेशेषु वा मीयतेऽभिवज्यत इति प्रादप्माचः। मतान्तसरमाद॥ अनस्मतेरिति॥ पारणेन मनसा fa- तः प्रादेण़्माच cau: 1 यथा aafatefa | मनस्थं प्रादणमाचत्वं

fatal खय्यमाशं कल्पितं श्रतेरलम्बनसिव्ययः॥ सूचस्याघान्तर- are ॥ went ॥ मम्मति saat प्रारेशणमाचखतगतिमाड॥ सम्पत्तेरिति॥ staat पठति॥ प्रादेशमाचभिवेति | अपरिच्छित्रम- Hat प्रादेणएमाचत्वेन waa कल्पितं सम्यग्विदित वन्तो देवास्तमेव. खरमभिप्र्यवोन सम्पन्नाः TATA इवे GAs dar Ft aye तया द्युप्रभ्टतीनवयवान्‌ वच्छामि। war प्रादेशमाचंप्रारेशएपरिमाण-

[अ ०१।पा ०२|| WFLA AAG | २९१

न्तान वचैलाक्यात्मनोा वैश्वानरस्यावयवानध्यात्मम्‌ BA AY

चिवकपय्यन्तेषु द दावयवेषु सम्याद्यत्‌ प्रादशमाचमम्पत्िं

परमेश्ररस्य दशंयति। “प्रादेशमाचभिव दवे देवाः सुविदि-

ता ्रभिसम्पन्नाः तथा तु व एतान्‌ वच्छामि यथा प्रादण-

माचमेवाभिसम्पाद यिव्यामोति स दावाच मृद्धानमुपदिशनु- fa A

वाच, एष वा अतिष्ठा वेश्धानरः, दति। want उपदिशन्‌

वाच, एष वै सुतेजा aarac:, दूति। नासिकं उपदि शन्न

वाच, एष वे एयग्वत्मोात्मा वेख्ानरः, Tf स॒ख्यमाकाशम्‌- {> त्‌ >

पदि शन्ुवाच, एष वे वज़ले वेश्यानरः, इति । मुख्या चप

ङ Ae उपदि णन्ुवाच, एष वे रयिवश्वानरः, इति चवुकमुपदि- 24 vA = शन्नुवाच, एष वे प्रतिष्ठा agar.” sia wafaaqucag- फलकमच्यते। यद्यपि वाजसनेयके दयौरतिष्टालगृणा समान्ना-

मनतिकरम्य BEMIS Parae सम्पादयिव्यामीति प्राचीनश्टा- लादीन ufa साजा प्रतिन्नाव खकोयम्डानमपदिष्न करेण द्ग्राय- Aaa | Ta FT मे aR श्ूरादीह्लाकानतीव्य उपरि fasdtafa- SISA GAA वेश्ानरः॥ तस्य asta वावत्‌ | अध्यात्ममद्धाभेद- नाधिद्‌ वमद्धा aaa wa cay: | रवच्च्तरादिष्दनीयं॥ खकी- यचच्तषो laa Za a gaat Sal qaaacwa चच्तरित्यवाच। नसिकापदन afae: प्राणे waa तस्मित्राथ्याल्मिकप्राणेऽधिदेवप्रा- णस्य वायोद्ष्टिमादहइ ॥ नासिकं डति॥ अच स्यच वेानर शब्द स्तद्‌- ङ्परः। मखस्थं मख्यं तस्िन्निदेवं बडलाकाश्टाष्टः मुखस्यलाला- रूपाखष्यु रप्रिष्रब्द्तितदोयवस्तिख्थादकटृष्िः waa परतिषा पाद्‌- रूपा एधिवो द्प्व्या। नन गणवेषम्ये a विद्ययोभदादभिर्इस्य खत्यन॒सारेण छान्दग्यद्यप्रारष्मातच्रश्रुतिः कथं व्याख्येय त्या शङ्खा |

RRR रल्ेप्रभाभासिते। [अ०१।पा०२।]

यते, त्रादित्यञ्च सुतेजस्वगणः, छान्दोग्ये we: सतेजस्व- गण समास्नायते, ्रादित्यञ्च विश्वरूपल्वगणः, तथापि नैतावता विशेषेण fafa grad प्रादश्माचश्रतेर विशेषात्‌ सव्वेगाखा- म्रत्ययवत्वाच । सम््त्तिजिमित्तां प्राद्‌शसाचश्रतिं युक्रतरां जेमिनिराचाय्या मन्यते ॥

आमनन्ति चेनमस्िन्‌ | ३९॥

आमनन्ति चैनं परमेश्धरमस्मिन्‌ मृद्धंतवुकान्तराले जा- वालाः “न्य एषाऽनन्ताऽव्यक्त Ala सेाऽविमुक्ते प्रतिष्ठित दति सोऽविमुक्तः कस्मिन्‌ प्रतिष्ठित इति वरणायां नाश्याञ्च मध्ये प्रतिष्टित दति कतमा वरणा कतमा नाशीति। तच चेमामेव वरणं मामिकाद्चति निरुच्य सव्वाणोन्द्रियकतानि पापानि वारयति सा वरणा सव्वाणोद्धियकृतानि पापानि नाश्रयति चेति सा नाभौति वरणा ania’ निरुच्य पनरप्यामनन्ति।

यद्यपीव्यादिना॥ रखतावताल्पत्रैषन्येन बङतरप्र्य{िक्ञासिद्धं faa न Wad श्रखामेदेऽपि सव्वंशाखासु प्रतीयमानं वेश्वानराद्युपासनं vafafa न्यायस्य aaa | अतिद्ात्वम्‌ णश्छान्द्‌ग्य उपसंह- wa: | विख रूपत्वग॒ ण वाजिभिग्राद्यः। तया च द्यु व्ययाः सुतेज स्तं सममतिष्ात्वविन्रूपत्वयेव्येवस्था। यद्वा ए्खाभेदन ग्‌.णब्य व स्थाऽस्तु न विद्याभेद इति भावः| प्रादेशएत्वस्य सम्प्रत्तिप्रयुक्तात्वे Bat सम्पादयति॥ आअमनन्तीति॥ य ख्पोाऽनन्ताऽपरिच्छिन्नः अता{व्यक्ते द्‌ विज्ञेयस्तं ay जानीयामियचेः प्रश्रो याज्ञवल्क्यम्यात्तरः। स ETI अविमुक्ते कामादिभिवद्धे जीवे भेदकल्पनया प्रतिष्धित उपास्यः पुन- रचिप्रख्रः स xaut वर्णाचामिति। र्वं प्रस्नात्तरे Ba sf sa

[अ ०१।पा ०२, | प्रा गर ब्रद्ध AAG | २२२

““कतमद्यास्य स्थानं भवतोति भ्ुवोघ्राणस्य च यः afar स एष दयुलाकस्य परस्य च uferdafa”’ इति । तस्मादु पपननरा पर- Hat प्रादेशमाचश्रुतिः। अभिविमान्रतिः प्रत्यमात्मताभि- प्राया । अ्रत्यगात्मतचा सर्व्वः प्राणिभिरभिविमोयत दत्यभिवि- ara: | अभिगता वाऽयं ्रत्यगात्मलात्‌। विमानख मानविया- गादित्यभिविमानाऽभिविभिमोते वा सव्व जगत्कारणएलादि- त्यभिविमानः, aaa परमेदरो वैग्यानर्‌ दति fag इति श्रोमच्छारीरकमोमांसाभाय्ये शङ्रभगवत्पेज्यपादकतेाः प्रय माध्यायस्य दितोयपादः॥

तच च्युता इमामेव भ्रस्तां नासिकां निर्च्ेति भाव्ययेाजना। सव्वाजिच्ियछतान्‌ दोषान्‌ वारयतीति aca a | सव्वान्‌ दोषान्‌ नाश्रततीति नाश नाशिकिति निन्वचनं aa) नासाभ्रवोर्ज वदारेख- रस्यानत्वध्यानात्‌ पापवारकत्वसिति मन्तं | तयोमध्ये$पि विशिष्य जो वस्य स्थानं एच्छति कतमदिति भ्ववोारित्य॒त्तरं | प्राणस्येति पाठेऽपि घराणय्येव्यथः | स ख्ष सन्धिर्युलाकस्य खगस्य परस्य च ब्रह्मलोकस्य सन्धित्वेन ध्येय इत्याह ॥ सरषडति ॥ अभिमृस्येनां ब्रद्धेति वि- मिमोयते चायते इव्यभिषत्विमानः प्रत्यगात्मा | अभिगतख्छासो विमानः सव्वैसख रूपत्वे सव्यानन्त्यात्‌ मानमच परिमाणं | खभिविसिमीतेति नि- भ्मिर्माते। तस्मादेशख्ानरवाक्यमृपास्ये ब्रह्मणि समन्वितमिति fad | दति ओीमत्परमद्धसपरित्राजकाचार्य्यश्रीगोविन्दानन्दभगवत्पादकछतो खोमच्छारीरकमीमांसाव्याख्यायां म्यरलप्रभायां प्रमघाध्यायस्य दितीयः ate: |

२२७४ रन प्रभाभासिते। [ख ०१।पा०२। |

नमः परमात्मने। द्युभ्वाद्यायतनं खश्न्दात्‌ ॥ ९॥

ददं श्रयते “यस्मिन्‌ a: एथिवी चान्तरित्तमातं मनः सद Wy सर्गयस्तमेतैकं ATT, आत्मानमन्या वाचा विमुञ्चया- waaay सेतुः" इति) अच यदेतद्‌ दुप्रटतीनामोातत्ववचना- दायतनं किञ्चिद वगभ्यते तत्‌ fa ut ब्रह्म स्यादाराखिदथा- न्तर मिति सन्दिद्यते। तचायान्तरं किमप्यायतनं स्यादिति Wd | HATA! BAAS सेतुरिति श्रवणात्‌ पारवान्‌ fe लाक सेतुः प्रष्यातः। न च परस्य ब्रह्मणः Was शक्य-

नमः UCAS | दयुद्योतश्चूमपदमन्तरमीच्तणीयं शरोराममल्पद्दि भान्तमधघीशणितिारः। इन्द्रादि वेद्यमखिलस्य च एसिता ज्यातिनंभः पद्मनिन््रमजं भजेऽदं ॥ र्वं रू८्यत्तपदबड्भलानां प्रायेण सविण्षवाक्वानां समन्वयो दि. तोयपाद्‌ दशितिः। अधना यागकपद्‌बडलानां निच्विष्णेषप्रघधानानां वाक्यानां समन्वयं वक्तु cata खारभ्यते॥ अताऽच्ाधिकरुणानां श्त्यध्यायपादसङ्तयस्तच पनव्धमपक्रमस्यसाधारणश्रब्दस्य वाक्चप्राषस्य- द्यमद्धत्वादिना ब्रद्यपरत्वमक्तं] तददचाप्यपक्रमस्यसाघार्णयतनत्वस्य वाक्च ए्षस्यसेतु खत्या वस्ततः परिच्छत्रिं प्रघानादा yqufa cara लच्तणाधिकर्णसङ़तिः। पव्वपक्ते प्रधानाद्यपास्िः। सिद्धान्ते निवि- प्रघव्रद्यधीरिति wey मण्डकवाक्यमद्‌ाहरति।॥ इदमिति॥ यस्मिन लाकचयात्मा facts प्राणः सव सद मनः खूचात्मक्र चकाराद्‌ व्याक्घतं कारण wa कल्पितं तद्पवादन तमेवाधिषानात्मानं yaad

[ ख ०२।पा ०३। | षार ब्रह्य चभा्ये | २२५

मभ्यपगन्तमनन्तमपार सिति वणात्‌ । रथान्तर चायतनं परिग्रद्यमाणे खतिप्रसिद्धं प्रधानं परिग्ररीतवयं, aw fe कार- एत्वादायतनत्रा पपत्तेः | भ्रुतिप्रसिद्धा वा वायुः स्यात्‌ “ara- ala गोतम aqea वायुना वे गातम खतरेणायद्च aa: परश लाकः सव्वीणि च तानि सन्दुब्धानि भवन्ति" sia वासो- रपि विधरएवश्रवणात्‌ । शारीरो वा स्यात्‌, तस्यापि भोक्त व्राद्धाग्ये प्रपञ्चं प्रत्यायतनलतोपपन्तरित्येवं wry इदमाद, दुभ्वा्यायतनमिति | ary wy quar द्युभुवावादौ aa तदिदं दयुभ्वादि | यद्‌तस्मिन्‌ वाक्ये द्यः एयिव्यन्तरिकतं मनः प्राणा दृत्येवमात्मकं जगदातलेन निर्दिष्टं तस्यायतनं परं aq भवितुमररति। कुतः! खणब्दादात्मशन्दादित्य्थः। “arar- शब्दा रोद भवति तमेवैकं जानय आत्मानः: दति। arar-

जानथ अवणादिना war खनात्मवाचो faaya विशेषेण निःशेषं त्यजथ रष वाग्विमाकयपुव्वेकात्मसात्तात्तारोाऽम्टतस्य मेोक्तस्यासासा- पास्दुव्वारसंसारवारिघेः परपारस्य सेतुरिव सेतुः प्रापक डति मा- ean, श्रतिसुमुच्तनुपदिशति | तच्रायतनत्वस्य साघारणधम्नस्य दण नात्‌ संप्रवमादइ॥ तत्‌ किमिति॥ अम्टतस्य ब्रह्मणः सेतुरिति ष्या त्रह्यणाभिन्नत्वेन Gat चुतत्वादषश्ब्दपराग्ट्ट द्युम्वा्यायतनमव्र- सयैव सेतुरिव सेतुरिव्यादइ ॥ अम्टतय्येति | मेदश्चवणात सेतुरिति अवणादेत्यथेः। तच भेदश्चवणं व्याख्यातं सेतुञखवणं खयं विदगेति। पारवानिति॥ अनन्त कानलतः। अपार देशतः, जलविधारकमख्य- aay इणासम्भवात्‌ गाणसंतुग्रदं क्त्ये म्ख्यसेत्वविनाभश्चूतपारव- क्वगणवानेव कचिद्‌ ग्राह्यः| नतु मुख्यस्यानियतविधास्णगुणवानीं र इति भावः) यथा लाकं मणयः Bau ग्रयिता रवं गातम समटिलिङ्ात्मकवायुना स्थूलानि सव्वायि सन्दुव्धानि म्रधितानि

2 »G

२९९ रुन्नप्रभाभासिते। [अ ०९।पा०३। |

neq परमात्मपरियद खम्यगवकस्यते नाथान्तरपरिगदे) कचिच सखण्ब्देनेव ब्रह्मण अ्आयतनवं श्रुयते ‘Ta: साग्येमाः सव्व; प्रजाः Utada: सप्रतिष्ठाः" इति) खश्ब्देमेव चेद परस्तादुपरिष्टाच ब्रह्म Varad “पुरुष एवेदं विश्वं कम्म तपो ब्रह्म wad’ इति, ्रहयैवेदमग्टतं पुरस्तात्‌ पञ्चाद्‌ ब्रह्म दकिणतखोत्तरेणःदति च। तच लायतनाचतनवद्धावश्रवणात्‌ “qed ब्रह्म Tia च सामानाधिकरण्वात्‌ | ययाऽनेकात्मको क्तः शाखास्कन्धोा मृल चेत्येवं नानारसा fafaa ्त्येत्याशङ्ल सम्भवति । तां faadfad सावधारणएमाद “तमेवैकं जानथ आत्मानं दृति | एतदुक्तं भवति न काय्येप्रपञ्चविश्टि fares sit विज्ञेयः किं afei ्रविद्याक्ते काय्यैप्रपच्चं “विद्यया प्रविलापयन्तस्तमेत्रकमायतनश्रतमात्मानं जानीयैकरसंः sa |

भवन्तीति ययः | Be पच्तदयमप्ययुक्तमित्यत are ॥ mete वेति | सदितीयत्वेन सेतुशब्दोपपत्तेखेत्यथः | नन्वात्मशब्द। जवे सम्भवतीत्यत are च्ात्मण्ब्द्खेति॥ उपाधिपरिच्छित्निस्य जीवस्य qaqa aS नास्तीव्ययः | उपकमस्यसाद्ार्णायतन- त्वस्य गोाण्सेतुत्वलिङ्कात्‌ प्रयमञखतात्मख्त्या ब्रद्यत्वनिञखखय इरति ata: | खशब्दादिव्यस्छाथधान्तस्माहइ ॥ चिति | प्रजा नामुत्पत्ता सदव मूलं स्थितावायतनं लयप्रतिष्ेति ब्रह्य वाचिसत्यदेन Bred ब्रह्मण खा- यतनत्वखतेरचापि तथेचर्यः। अर्चान्तरमाइ। खणशब्दैनेवेति॥ यस्मिन्‌ afefa वाक्यात पव्वात्तर्वाक्वयाः परूषनब्रद्यादिश्ब्दन ब्रद्यसङ्त्त- नान्मध्येऽपि aa ग्राद्यमिद्ययः॥ परुष इति Vag, त्र्य वेत्यत्त- cata, aay feu fad सव्वं ब्रद्धये वेत्य यः। उत्तरणात्तस्स्यां दिशि उ ददतवा क्वस्य सविशषनब्रद्यपर्त्वमारद्भु वाक्यं Yas || तचेव्या- feat) सामानाधिकरणाद्िचिच्र आत्मेति सम्बन्धः। यस्मिन्‌ सव्व-

[ख ०९।पा ०द। | TFCAMSATS | २२७

यथा afaqra देवदत्तः तदानयेत्युक्त श्रासनमेवानयति न gaze तद्द्‌ायतनश्तय्येत्ैकर सस्यात्मना विज्ञेयत्रमेपदि शते विकारानुताभिसम्बन्धस्य चापवादः श्रयते “gat: स ग्त्य aratfa a दद नानेव पश्यतिः इति। सव्व ब्रह्मेति तु सामा- नाधिकरण्यं प्रपञ्चविलापनाथं नानैकर्‌मताप्रतिपाद नाथं “ख यथा सैन्धवचनोऽनन्तरोाऽवा द्यः AAT रस चन Wad वा अरेऽय- मात्याऽनन्तरोाऽवाद्यः A: प्रज्ञानघन Ua” इत्ये करसताश्र- वणात्‌ । तस्माद्युभ्वाद्यायतनं परं ब्रह्म । यत्‌ ami सेत्श्रतेः VATA पारव पपत्तव्रद्मणाऽथान्तरेण दभ्वाद्यायतनेन भवितव्य- fafa, अरचरेाच्यत्ते । विधरणत्मा चमत सेतु श्त्या विवच्छते न पारवत्वादि। न fe शद्ारुमयोा लाके सेतुदृष्ट इत्य- चापिष्छद्‌ारुमय एव सेतुरभ्युपगम्यते। सेतु खब्दायाऽपि विध-

ee रिणी

मे तन्तमेकेकमित्येवकारेकशब्दाभ्यां fatata छेयमिद्युक्ता देत्वन्तर- are ॥ विकारण्डतेति ॥ विक्रारे waa कलिते अभि सन्धोऽभिमानो यस्य तस्यान्थभाक्तोन निन्दा खतेख कूटस्यसत्यं शेयमित्यथेः। कथं तदि सामानाधिकरण्यं तत्रा ॥ सव्वं qafa ॥ यखोरः स खाख॒रितिवद्‌ यत्‌ स्वे aguta सव्वाद्‌शेन ब्रद्यत्वविधानाद्‌ बाधनाथ,नतु WA तत्सव्वमिति नानारस्त्वाथमित्यथः। तच नियामकमादइ॥स यथेति॥ लवण्पिण्डाईन्तवद्िश्च रसान्तरग्यून्यः सनव्यालवणकरसा यथा, रखुव- मरे aafa चिदेकरस च्याेत्यर्थः। यद्यपि पारवत्वसावयवत्वादिकं म ख्य सेत्ववद्यभि चारि तथापि सेताजंलादिबन्धनरूप यद्विधास्णं तदेव व्यभिचारित्वेऽपि सेतुपदाचकदग्त्वाद्णत्वेन GIG a gq पदाथयवदि- ud पारव््वादिकमित्यादइ॥ खचोाच्यत xfs) दरटत्वात्तदग्रहऽति- प्रसङ्गमाद। न Sita | अचर Bat weafa Ke: | विधार्णस्य wer- 262

२२८ रन्नप्रभाभर्णसिति। [अ ०१।पा०द। |

रणत्वमाचम्व न पारवल्लादि fast बन्धनकर््णः सेतुशब्द- दयत्पत्तेः | अपर ATE तमेवैकं जानय च्रात्मानमिति। यदेतत्‌ सद्धीत्तितमात्मज्ञानं यच्ेतदन्या वाचा विमृञ्चयेति arfiq- मोचनं तदचाण्टतत्वमसाघनलादषटतस्येष सेतुरिति सेतच्रत्या URI न तु दुभ्वाद्यायतनं | तत्न asa Bawa ऽथान्तरेण द्युभ्वाद्यायतनेन भवितव्यमित्येतद युक्तं ॥

मुक्ताप्प्य व्यपद्‌ णत्‌ ॥ २॥

SAW परमेव ब्रह्म दुभ्वाद्यायतनं यस्मान््मक्रापषप्यताऽख व्यपदिश्यमाना दृश्यते | मुक्ररुपष्प्यं BATE | देदादिष्व- नात्मखदमसखत्यात्मवुद्धिर विद्या, ततस्तत्पूजनादो रागस्तत्प- रिभवादौ द देषः, तदुच्छदद्शंनाद्धवं मेादसखेत्येवमयमनन्त- मेदऽनर्थत्रातः सन्ततः Vat नः was, तदिपय्ययेणणविद्या रागद्ेषादि दोषमुक्ररुपद्धप्यं गम्यमेतदिति ुभ्वाद्यायतनं ग्रकत्य व्यपदेशा wafa | कथं।

यत्वं स्फरयति ॥ fas इति ॥ सिनेति बध्रातीति सेतुपदार्थकदेष्ट विधास्णमित्ययेः। तथा चागटतपदस्य भावप्रधानत्वाद्‌ग्टतत्वस्य सेतु- विधारकं AAI Ag AMAT: | यदा दयमनाद्याघधारो Ha Sane: किन्वव्यवद्ितं arafaare | aut इति॥ फलितमाह | aa यदुक्तमिति | Mit Sal Weld सतीव्यथधः) मुक्तंरुपदप्य प्र्य- केन प्राप्यं यद्‌ wa तस्याचात्तरसिति Gare: | स॒क्तिपरतियागिनं बन्धं anata) culfefafa | तदिपय्ययेणेति उक्तपञ्चज्ञेए्त्मकबन्यनि- suissaal faafaay: | aut नद्या गङ्गाद्या नामरूपे विद्धाय aanaa तिषन्ति तया aqiafscty संसारः विद्धाय परात्‌

[अ ०१।पा०३। | प्राद्र ब्रद्यसूचभाष्ये। २२९

“भिद्यते द यग्रन्िज्किदयन्ते सव्व॑संश्याः। awa चास्य कम्मोणि तस्मिन्‌ दृष्टे परावरे" ॥ Taal ब्रवीति “तया विद्ान्नामरूपाद्चिमुक्तः परात्‌ पर पुरुषमुपेति fea” इति ब्रह्मणश्च मुक्तापरुष्यवं प्रसिद्धं शास्ते | “यद्‌ सव्वं प्रम॒च्यन्ते कामा येऽस्य ददि स्थिताः, wa AMSA भवत्यत्र ब्रह्म VA” ॥ दत्येवमादौ। प्रधानादीनान्तु न क्चिन्भृक्त पर्प्यलं प्रसिद्ध मस्ति। अपि च^“तमेवैक जानथ आत्मानमन्या वाचा विमुञ्च a” दूति वाग्विमेकपून्बेकं विञ्ञेयलमिद PAG IATA AA | तच श्रुत्यन्तरे AYU TE “तमेव धोरो विज्ञाय wai gala ब्राह्मणः | नानुष्या यादरह्ंग्कन्दान्‌ वाचे विस्रवनं हि तत्‌॥ afta

कारुणादव्यक्तात्‌ UL पुणं खयं ज्योतिरानन्दं sama प्राप्य fas- तीव्याद ॥ तथा विद्ानिति॥ दः gurate: fH a स्यादत Bris ब्रद्यणश्चति | खस्य म॒मच्ताः दीति पदेनात्मधम्मेत्वं कामानां निरस्तं यदा कामनिरत्तिस्य तदारग्टतोा भवति मरणदेत्वभावाचत्र केवल- मनथयनिढत्तिः किन्वच् ey fasta wares cau: | लिङ्का- न्तरमाइ | अपि चेति ॥ धीरो विवेकी तमेवात्मानं faura faas लच्छयपदाथं ज्ञात्वा वाक्यायन्ञानं कुग्यात्‌ | Wafer ज्ञानप्रतिबन्ध- ककम्मकाण्डादवम्‌ख्यमादइ॥ नति ॥ बद्भनिव्यक्ता अल्पान्‌ वेद्‌ान्तश- ब्द्ानङ्ीकरोाति। “खट स्थानानि वणेनामुरः aw: शिर स्तथा | जिङकामूलच्च दन्तच नासिकेोषोा च तालु चः? ॥ इति |

२३ रन्न पभाभासिते। [ च ०१।पा ०३।]

तस्मादपि दुभ्वाद्यायतनं पर ब्रह्म ॥ नानुमानमतच्छन्दात्‌ ॥ ३ ॥ यथा ब्रह्मणः प्रदिपादका> anfeant देतुरुक्ता यैवमथा- न्तरस्य वेशेषिका देतुः प्रतिपादकोाऽस्तोत्याद। नानमानं सा- gufaiftatad प्रधाननिद दुभ्वाद्यायतनत्ेन प्रतिपन्तययं । कस्मात्‌ ्जतच्छन्दात्‌ । तस्या चेतनस्य प्रधानस्य प्रतिपाद्‌ कःशब्द- सच्छब्द न ANAS: | न दयचाचेतनस्य प्रधानस्य प्रतिपादकः क्िच्छनब्दाऽस्ति येनाचेतनं प्रधानं कारणएल्ेना- यतनलत्वेन वाऽदगम्यते । तद्धिपरीतस्य चेतनस्य प्रतिपार्‌कशब्दा safe “a: सब्वेज्ञः wafaa’ दत्यादिः। aa एव न वा- रपी दुभ्वाद्यायतनलेनाश्रीयते॥ AUT ॥ 2 II यद्यपि प्राणता famaraa आअत्मलं चेतनलच्च सम्‌-

रतानि वागिद्धियस्यागत्वादर्‌ वाक्यशब्द्नाच्यन्ते तषां शाघणमा- चमनात्मणश्ब्द्‌चारणफलं तद्धयानान्मनसा ग्लानिमःचमिव्ययः॥ aw faa xfa 1 असाधारण खात्मण््दादिरित्ययः। खतच्छब्दादित्स्या- यान्तरमाद॥ तदिपरीतस्येति | अत रखवातच्छब्दादोव प्राणभ्टचेति Qi चकारः पुव्व॑द्धचस्थनजेऽन्‌ वङ्गाः |, सव्व॑न्नपद समानाधिकरण Bartel नजीववाचीत्यतच्छव्दस्तस्मादिव्य्ः। नन नानमान- प्राणभ्‌तावतच्छन्दादित्येकमेव aH किमयं न ad, उभयनिरास- दतारकत्वादिव्यत ary | एयगिति॥ यागः Ga, उत्तरसचस्यदहेतूनां जीवमाचनिरासेनान्वये$पि सुबाधायं प्रार्भचेति प्रथक्‌ सूचकरण- faau: | तानेव देतूनाकाङ्खादारा व्याचष्टे | gas नेत्यादिना।

* साघारण्ति He ute |

[अ०१।पा०द] ] शङ्कर ब्रह्म EAMG | २२१

वति तथाऽयुपापिपरिच्छिन्िज्ञानस्य सव्व॑ज्ञलाद्यसम्भवे सत्य- स्मादेवातच्छव्दात्‌ प्राणब्छदपि न दयुभ्वाद्यायतनल्वेनाश्रवितव्यः। न चापाधिपरिच्छिन्रस्याविभोाः प्राणता दुभ्वाद्यायतनल- ` मपि सम्यक्‌ सस्मवति। एयग्योगकरणमुत्तरार्थे। कतञ्चन WU युभ्वाद्यायतनलेनाश्रयितव्यः ॥ भेद व्यपदेशत्‌ ॥ ५॥

भेदव्यपदेश्खेद भवति ““तमेवेकं जानय चात्मानं दति ज्ेयज्ञादटभावेन | तच IW तावत्‌ म॒मुचत्राज््ञाता परि- शेषाद्‌ात्मशब्द्वावच्यं ब्रह्म ज्ञेयं दुभ्वाद्यायतनमिति गम्यते, HAR न प्राणद्‌ द॒भ्वाद्यायतनलेनाञ्रयितव्यः॥

प्रकरणात्‌ ॥ ६ ॥

प्रकरणद्चेदं परमात्मनः “afag भगवे विज्ञाते स्वमिदं विज्ञातं भवतिः"दत्येकविज्ञानेन सव्व॑विद्चानापेचणात्‌ | परमा- त्मनि दि सव्वात्मके विज्ञाते स्वमिदं विज्ञातं स्यात्‌, न केवले प्राणब्डति। HAY aA UBS? दुच्ादययायतलेनाञ्रवितव्यः॥

सित्यद्‌ नाभ्याच्च lo 1

दुभ्वाद्यायतनच्च WAT “AT खपण सयजा सखाय" इत्य च

यद्यपि faze: प्र्यगात्मेवाच्र Sa: तयापि जीवत्वाकारेण च्ातुङ्धवा- Zura ज्ञेयरूपत्वमित्यधैः। way जीवत्वलिङ्कविश्ित्वेन जीवस्य दयुम्बादिवा क्यात्वं face तेन खद्रूपेणेति aaa) नन्‌ स्थि्येखर - स्यादनाज्जी वस्य दास्वणद्यचोक्तावपि खर अआयतनवाक्येन किमथ

२२२ | रन प्रभाभासिते। [ख ०९।पा०३। |

स्यित्यदने निटि श्वेते," 'तयारन्यः पिप्पलं खादति” इति क्म फलासनं, “अन खअन्नन्याऽभिचाकरोतिःः Tara aaa, ताभ्याञ्च स्ित्यदनाभ्यामोश्चरचेचन्ना तच waa यदि Fart दुभ्वाद्यायतनत्वेन विवक्तितस्तस्य प्ररुतस्येश्वरस्य च्ेचज्ञात्‌ एयग्ब- - चनमवकनल्पते, अन्यथा यप्रकतव चन माकस्मिक मसम्बद्धं स्यात्‌ ननु तवापि चेचज्ञस्ये्यरात्‌ प्रथग्वचनमाकस्िकमेव प्रसज्येत न तस्यात्रिवकितलात्‌ । wast fe कटेत्वेन भोाक्रलेन च म्र तिशरोरं बुद्धय पाधिकसम्बन्धेा aaa एव प्रसिद्धा नामे श्रुत्या तात्पय्यंण विवच्छते। ई रस्तु लाकतेाऽप्रसिद्धूलात्‌ Balt ता- त्पखंण विवच्छित इति न तस्याकस्िकवचनं युक्तं । “गां म्रविष्टावात््रानो fe’ दत्यत्रायेतद्‌ faa | दा खुपकत्यस्याषचो- अरक्तेवज्ञावुच्येते cial यद्‌ाऽपि पे्जयुपनिषत्‌हतेन व्याख्याने- aerate स्चक्तेचनज्नावच्येते तदाऽपि न विरोधः कथित्‌ । कथं प्राणण्डदिद घटादिच्छिद्रवत्‌ सतच्वाद्युपाध्यभिमानिलेन म्रति-

Wig इत्यत wie यदि चेश्वरद्ति | अच चेखरः गुद्धचिन्माचोा ad | न सव्वज्ञत्वादिविशिष्टः तस्यातचाप्रतिपाद्यत्वात्‌। तथा चाप्र तिपाद्यार्थस्याकस्मान्मध्ये वचनासम्भवात्‌ | खाद्यवाक्वेन ग्रहणं काय्य मित्यभिसन्धिः। तमक्ञात्वाऽऽशङ्कते॥ नन्‌ तवापीति ॥ ब्रह्मखरूपप्र- तिपादनाथमकस्मादप्रछतस्यापि लाकप्रसिदधस्य जीवस्यानुवादस- aa xfa परिद्धरति॥ नेति॥ नन दासुपणेद्यच बडिजीवयोरकतो कथमिद aafaaa ware wefafa | सिव्यदनाभ्यामीश्रत्ते- चयोास्नुवाद्नेकयं दशितं ray: नन्वच stant नान॒वाद्यो पेङ्कि- वयाख्याविराधादतः खचासङ्िरि व्यत are | यद्‌ापौति ॥ तदापौति

[ ख ०९।पा ०३। | प्राद्र त्रद्धसचभाष्ये। २३३

शरीरं ग्रद्यमाणा दुभ्वाद्यायतनं न भवतोति प्रतिपिद्यते। यस्त॒ सव्वेशरीरेपुपाधिभिविनेापलच्छते पर एव स भवति। यथया घटादि च्छिद्राणि घटादिभिरूपाधिभिविंनापलच्छमाणनि महाकाश एव भवन्ति तदत्‌ प्राणभूतः परस्मादन्यवानुपपन्तेः प्रतिषेघा नोापपद्यते, तसात्‌ सत्वाद्यभिमानिन एव दभ्वाद्या- यतनल्वप्रतिषेधः, तस्मात्‌ परमेव ब्रह्म द्युभ्वाद्यायतनं | तदेतत्‌ ''अदृश्यलादिगृणएकेा uaa: इत्यनेनैव fag, तस्येव हि शतयानिवाक्यस्य मभ्य दूद्‌ पठितं “यस्िन्न चोः एयिवी चा

न्तरिकंः' इति प्रपञ्चाथन्त्‌ पनरूपन्यस्तं।

WA सम््रसाद्‌ादध्युपद्‌शत्‌ ॥ ८ ॥

दरदं समामनन्ति “wart aa जिज्ञासितव्यः" sfa, “wat भगवे जिज्ञासे"दरति,“ यच्च नान्यत्‌ पश्यति नान्यच्छरणेाति नान्य- द्विजानातिसग्धमा,अय चान्यत पश्यत्यन्यच्छ णात्यन्यदिजाना-

——_ rr a nr भा-क = > a काका "वक ष

ख चस्यासङ्ति नास्तीत्यथः | अद्नवाक्येन बुद्िमनृद्य स्थितिवाक्येन बद्यादिविलच्तशग्ुदप्रत्यगनव्रद्यणे जेयस्याक्तेद्यंम्ब दिवाक्ये तदेव ग्राह्यं न agufedt जीव इति खचसङ्गतिमादइ ॥ कथमित्यादिना | नन्व- चान्‌पडिता जीव उक्तो न परं adaa wiz afeafa | पौनरुक्तं Tea | तदेतदिति॥ दयुम्बादिवाक्यस्य ब्रद्यपरत्वमिव्यर्थः| समाधत्ते॥ gugufata | सेतुश्ब्दव्याख्यानेन wads: पत्यगात्मत्वस्फ़ टी क्ररण- मिव्यथयः। तस्मान्मुणडकोपनिषर, ब्रद्धणि समन्वितेति सिद्ध ॥ war i न्द्‌ ग्यम्‌ दादहर्ति॥ इद्मिति॥ नाल्पं सुखमस्तिश्चूमेव aS तस्मा- त्रिरतिश्यश्मुखायिना waa विचाय्य इति नारद्‌ प्रति सनत्कमा-

Lata सति नारदो व्रते ॥ warafafa | Hal लच्तणम{दितीयत्- 2 £

228 रल्न प्रभाभासिते। [ख ०९।पा०३। |

ति age’ sala. aa संशयः fa grat न्मा स्याद्‌ादाखित्‌ uaraifa | कुतः संशयः । शमेति तावद्‌ बह्लमभिधीयते। ''बद्ालापा oF WAIST (पा ६।४।९५ ८)द्ति wane भा- वप्रत्ययान्ततास्मरणएात्‌। किमात्मकं पुनस्तदृङतलमिति विशेषा- काङ्कायां प्राणा aT BINTaT waa’ sfa सन्निधानात्‌ प्राणो wafa प्रतिभाति । तथा श्रतं “द्येव मे भगवदह ओेभ्यस्तरति शक- मात्मवित्‌'दूति,^“साऽदं भगवःशाचामितंमाभगवान्‌ TAG पार तारयतु" sia प्रकरणेलत्थानात्‌ परमात्मा war इत्यपि प्रतिभाति। तच क्च्यापाद्‌ानं न्याय्यं aw ar हानमिति भवतिसं- भशयः। किन्तावत्‌ प्राघरं प्राणे श्मेति। कस्मात्‌) ग्यः प्रञ्नप्रतिवच-

are | aafa ॥ भमलच्तण परिच्छित्रलच्तगाकत्तया सफटयति॥ अयेति॥ QA सश्यवोज प्रच्रपुव्वकमाह॥ कुत इत्यादिना | aerate डति विग्रहे थ्वादिभ्य इमनिजिति इमनिचपरत्यये ad बद्ालापोा भू च बद्धारिति aaa वदाः परस्येमनिच्‌पव्ययस्यादेरिकारस्य लापः स्यात्‌ बदाः स्थाने भूरित्यादेशख स्यादिव्यक्त भूमच्निति wer निष्पन्नः, तस्य भावायंकंमनिचप्रत्ययान्तत्वाद्रङ्त्वं वाच्यं | तत्‌ किं घम्मिकमित्या- काड्गयां सच्चिहितप्रकरणस्थः प्राणे wat भाति | वक्योपक्रमस्थ खा- त्माऽपि खप्रतिपादनापत्ता ufaaa भातीति स्चिहितवयवडितप्र- करणाभ्यां GI Ka: | पुव्वमात्मष्व्दाद्‌ दुमाद्यायतनं FAA, तरति शकमात्मविदित्यच् ब्रद्मण्यप्यात्म शब्द पयागादिव्याच्तेपसङ्गत्या परन्बपरच्तयति॥ प्राणा भूमेति ॥ धम्मधम्मिणास्भेदात्‌ सामानाधि. ACW ASA | पव्वात्तरपतच्तयाः mM, FAA फलं Va मन्तव्यं | चाध्याये भूयः प्र्रात्तर्भेदादयभेदो दृश्यते | भूमा तु प्राणात्‌ पररः भूयः प्रश्रं विनवोक्तलिङ्केन प्राणादभिन्न care i क- स्मादिव्यादिना॥ प्राणाद्‌ भूय स्ति न दृश्यत इति पृन्वण सम्बन्धः,

[च ०२।पा ०३। | प्राङूर ब्रह्य सूचभाष्ये। २२५

नपरम्पराद्‌शेनात्‌। यथा दि “त्रसति भगवो arar wa: ThA, “वाग्वाव नान्नाग्यसोः'दति, aur ate aaa वाचा श्यः" दृति, “aat वाव arar wa.” दति च नामादिभ्यो द्याप्राणात्‌ wa: प्रस्नप्रतिवचनप्रवादः HSA: Aa प्राणात्‌ परं यः प्रस्रप्र- तिवचनं दृश्यते! “afe भगवः प्राणाद्भूय: दति, “wet वाव प्राणादयः इति, प्राणमेवतु नामादिभ्य च्राशान्तेभ्यो भ्यास प्राणे वाव ATMA wala”? इत्यादिना सप्रपञ्चम॒क्रा प्राण- दश्िनिख्ातिवादित्वं “च्रतिवाद्यमि?*द्ति,“च्रतिवा यसति व्रूया- न्नापह्टूवीतः* दत्यभ्यनुज्ञाय, “एष तु वा च्रतिवद्तियः सत्येना- तिवदति" ईति प्राणब्रतसतिवादि लमन्‌र्व्यापरित्यज्येव प्राणं सत्यादिपरम्परचाग्मानं समवतारयन्‌,+“प्राणमेवग्मानं मन्य- avefa गम्यते। कथं पुनः प्राणे wats व्याख्यायमाने यच ना- न्यत्‌ पश्यतोत्येतद्‌ Wal लरुणएपरं वचनं व्याख्येयमिति । उच्यते। सुषुष्यवस्थायां प्राणएग्रस्तेषु करणेषु द्‌ शनादिव्यवदारनिट्ति-

नन्वेव तु वा ऋखतिवद्तीति तुशब्देन प्राणप्रकरणविच्छेदानन प्रागा भूमेत्यत Bre) प्राणमेवेति ॥ नामाद्याश्णन्तानु पास्यानतीत्य प्राण शेषं वद तीव्यतिवादो प्राख्वित तं प्रति खतिवाद्यसौति केनचित्‌ oa छते अस्मीति ब्रयात्‌, नहमतिवादीव्यपङवं न कुय्थादिव्यक्त प्राग- fac. wa दति Werle सत्यवचनध्छानमननखद्धादिघम्मपस्म्प्ररां विधाय wane aia प्रकस्णविच्छदः। तुश्ब्दा नामाद्यपासकस्याति- वादित्वनिरासा्यं इत्ययः | VAI लच्तरगवचनं सुखत्वमम्रतत्वच्चु प्राणे gayaa योजयति | कथं पुनसिव्यादिना॥ प्राण्ग्रत्तेषु प्राये लोनेषु न प्रणति सषुप्तपुरुष इति शषः | “मादपत्यादइवा ख्षोऽपानोा या- 2 H 2

२३१ रल प्रभाभासिते। [ ख ०९।पा ०३||

दशनात्‌ सम्भवति प्राणस्यापि यच नान्यत्‌ पश्यतोत्येतलचणं | तथा च श्रुतिः “a श्टणोति न पश्यति" इत्यादिना सन्वैकरण- व्यापार प्रत्यस्तमयरूपां सुषुष्यवस्थाम॒क्ता “ATUTAA एवैतस्मिन्‌ ut जाग्रति"'दति तखामेवावस्थायां VATA: प्राणस्य जागरणं ब्रवतो प्राणप्रधानां सुषु्यवस्थां दशंयति। यच्वेतद्भून्नः gad श्रतं श्यो वैश्मा तत्‌ सुखं" दति तदग्यविरुद्धं, “way देवः ana पश्यत्यथ यदेतस्मिच्छशोरे सुखं भवतिः इति सुषुष्यव- स्थायामेव सुखख्रवणणत्‌। यद्व ध्या वैश्मा तदग्टतं दति, तदपि प्राणस्याविरद्धं, “प्राणा वा waa’ aia श्रतेः) कथं पनः प्राणं श्मानं मन्यमानस्य तरति शाकमात्मवित्‌'दत्यात्मविवि- दिषया प्रकरणस्यात्थानं उपपद्यते, प्राण एवेदात्मा faafaa दति WA: | तया fe‘arat = Gar WITT ATAT ATU WTAT ATT: Sal प्राण BVA: wa ब्राह्यणः'दति प्राणमेव सव्वत्मानं करोाति। यथावा ATT नामी समपिंता एवमस्मिन्‌ प्राणे सर्य सम{पितंःः दृति च सव्वात्मलारनाभिनिदशनाग्याञ्च सम्भवति वैपुल्यात्मिका ASIA प्राणस्य । तस्मात्‌ प्राण श्ठमत्येवं प्रात | तत इदमुच्यते। परमात्मैवेद war भवितुमरति, न प्राणः |

[किमि ee

नाऽन्वादाय्यपचनः खादवनीयः wim” इति wa, प्राणा BAT डद परे शरीरे जाग्रति सव्यापारा खव तिरन्तीयथः। देव जीवः, wa तदा खघ्रदप्रानकाले खुखखवणात्‌ प्राणस्य सुखत्वमविरूदमिव्यन्वयः। च्यात्मपदनापकमविराधं पर्दिरति॥ प्राण रखवेति॥ पाणस्यात्मत्व कथमिन्याश्ड्य खतत्वादित्याद॥ तया इीति।॥ सव्वं समपितमिति घ सव्याधिष्टानं प्राणं खीकरेति ख्चतिरित्यन्वयः। खत era पा-

[ ख ०२।पा ०३। | प्ाङ्रब्रद्मस्चभाय्ये | २३.७

कस्मात्‌ | सम्प्रसादादष्युपदेशात्‌ सम्प्रसाद दति Bye Baa च्यते सम्यक्‌ प्रसोद त्यस्मिन्निति निव्वंचनात्‌। ख ददार ण्यक च ख- प्रजागरितस्थानाग्यां सद पाठात्‌, तस्याञ्च सम्पसादावस्थायां प्राणे जागर्तीति प्राणाऽच सम्पसादोाऽभिप्रेयते प्राणदूदधंग्दन्न उपदिण्यमानल्ादित्यथः। प्राण एव चेद्भूमा स्यात्‌ स एव त- समादू द्ैमपदिग्येतेत्यचचिष्टमेतत्‌ स्वात्‌) न हि नामैव नाने श्रय द्रति नान्न ऊद्धमुपदिष्टं। किं afe । नानेाऽन्यदयीान्तरमुप- दिष्टं वागास्यं वाग्वाव नामने wadifa, तथा वागादिग्याऽष्या- प्राणादयोान्तरमेव तच AAT SHAY, तदत्‌ प्राणदूद्खमुपदि- WATAT WAT प्राणादथान्तरश्ता ufaqueta । नज्िद नास्ति प्रजः, अस्तिभगवः प्राणाद्‌ wa tia नापि प्रतिवचनमस्ति प्राणाददोा वाव श्येाऽस्तोति कथं प्राणादधिश्चमेपरिश्यते Tau प्राएविषयमेव चातिवादि लमृत्तर चानरूबग्यमारष प्या- मः: । (एषतु वा afaaefa a: सत्येनातिवदति दति, तस्मा-

णेऽपि मुख्यमिति भावः। भूमरूपत्वं ` योजयति ॥ सव्वात्सत्वेति ॥ सम््रसादश्ब्देन प्राणं लच्छयितुं म्या द्यति | aware इति। aa vq ख्तस्मिन्‌ सम्प्रसादे स्थित्वापुनराद्रवतोति प्रयोगाच | तत्‌ पद्‌ घ॒षुप्िवाचकमित्याद॥ दहदिति॥ वाच्ाथसम्बन्धात्‌ प्राणा लच्छ Lay | तस्याच्चेति | खच BA इ व्ययेः। भूमा प्राणादधि चरः, waaay | तस्मादूद्धर्‌पदिद्टत्वान्‌नामादेरूद्धंमृपदि वागादि वदि द थंः। विपत्त- तुच्छे बाच्कमादह॥ प्राण wa चेदिति i खमस्येव खस्मादू्धम- पदिद्त्वमयुक्तं नामादिषु अदृषश्चेयथः। हेत्वसिदिं शङ्कते । नजन्वि- देति ॥ प्रछतप्राणवित्‌ परामश्क wa शब्दा न भवति az

२३८ रल्न प्रभाभासिते। [ख०१।पा०२। |

नास्ति प्राणादध्युपदेश दति च्रचराच्यते। न तावत्‌ प्राण- विषयस्यैवातिवादि लस्येतदनुकर्ष॑णएमिति शक्यं वक्तु विश्रेषवा- zig: सत्येनातिवदतीति। नन विशेषवादोऽष्ययं प्राएविषय एव भविष्यति । कथं । Gaeta: सत्यं वद्‌ तीत्युक्ते न सत्यवदनेनाग्रिदाचिवे, केन तदि, रिदा चेंरेव, सत्यवदनन्तर- ग्रिण विशेष उच्यते, तयेष तु वा ्रतिवदति यः सत्ये नातिवद तील्यक्ते न सत्यवदनेनातिवादिलं, केन तदि, प्रकृतेन प्राणविज्ञानेनैव, सत्यवदनन्त॒ प्राणविदो विशेषो विवच्छत दरति, नेति ब्रूमः अत्यथपरित्यागप्रसङ्गात्‌, अत्या Wa सत्यवद- नेनातिवादिलं प्रतीयते a: सत्येनातिवदति सोाऽतिवद तीति ara प्राणविन्ञानस् सङ्कोत्तनमस्ति। प्रकरणात्‌ तु प्राणएविज्ञानं सम्बद्धोत । तच प्रकरणानुरो धेन श्रुतिः परित्यक्ता स्यात्‌। प्ररुत- व्यादट्रत्य्थैख तुशब्द न सङ्गच्छत) एषतु वा अतिवदतीति,। सत्यन्तेव विजिन्ञासितव्य्मिति च प्रयन्नान्तरकरणमयान्तर-

यच्छन्द्पर तन्त्रत्वेन सत्यादि वादिवाचित्वात्‌। अतः प्राणप्रकरगं वि- च्छित्रिमिति देतुसिडिरिव्याद्॥ अखचोखयत इति॥ सत्येनातिवादितवं विशेषः deal य रुष इत्युक्तेन WAAAY KAU: | aus प्राण- विदतिवदति caag स सत्यं वदोदिति विधानान्‌ न प्राणधकरण- विच्छेदः इति टद्ान्तेन शङ्कते ॥ नन्विति | सत्यशब्दो च बाधितेरूढ् ब्रह्मवाचकः | तदन्यस्य faa | सत्यवचने त्वबाधितायंसम्बन्धा- घ्ञाच्तणिक इति नाच लच्तगवचनविधिरिव्यादइ॥ नेति qa: इति। किच्च सत्येन ब्रद्यणातिवदतीति टतीया अत्या ag करणकमतिवा- दित्वं Ba, तस्य प्रकरणाद्‌ बाघान यक्त RATS | श्त्या ीत्यादिना॥ नाचेति qaqa equ: | र्वं waafa अत्या प्रकेरगं बाध्यमिन्यक्ता

[ ख ०१।पा ०३। | शाङ्ग रब्रद्ध AAA | २३९

विवक्तं खचयति। तस्नाद्ययेकवेदि प्रशंसायां प्रकुतायामेष तु AR ब्राह्मणे यखतुरोा वेदानधोत दत्येकवेदिभ्याऽयान्तरग्ड- तश्चतुन्वैदः प्रशस्यते aaa Tea नच प्रस्नप्रतिवचनरू- प्चेवा्थान्तर विवक्तया भवितव्यमिति नियमोऽस्ति, प्रुतसम्ब- न्धासम्भवकारितलादथीन्तरविवक्तायाः। तच प्राणन्तमनुशा- सनं श्रुता Gul श्तं नारद्‌ं खयमेव सनत्कुमारो व्युत्पाद- यति। यत्‌ प्राणएविज्ञाणेन विकारानुतविषयेणातिवादि लमन- तिवादित्वमेव तदेष तु वा अतिवदति यः सत्येनातिवद्तोति। तच सत्यमिति परं ब्रह्मोच्यते परमाथरूपलात्‌ “सत्ये ज्ञान- मनन्त ब्रह्म" इति च श्रुत्यन्तरात्‌ । तथा बुत्पादिताय नार दाय “सेाऽदं भगवः सत्येनातिवद्‌ामिः' इत्येवं प्रटत्ताच विज्ञा नादिसाधनपरम्परया श्रमानमुपदिशति। तत्र यत्‌ प्राणदधि-

तुशब्द नापि बाधमाइ | sadfa i विजि क्षास्यत्वलिङ्गाच पुन्बाक्ता- feafaare | सत्यन्त्वेवेति ॥ प्रकर णविच्छेदं टष्टान्तमादइ | तस्मा- दिति | श्रतिलिङ्गबलादेतत्‌ सत्यं प्रकतात्‌ प्राणात्‌ प्राधान्येन भिन्नं गद्व्यमिव्ययेः। ख्वमतिवादित्वस्य ब्रद्धसम्बन्धोक्या प्राणलिङ्त्वं नि- te | यत्तु प्रश्रं विनोक्तत्वलिङ्गाद्‌ भूमा प्राण इति तन्न, तस्याप्रयो- जकत्वादित्याद॥ न चेति। प्रखभेदादथंमेद डति न नियमः, रक. स्यात्मनोा Aa बङ्ष्ः ward wa विनोक्तचातु््व॑दस्य प्रखतेक- वेदाद्धिन्नत्रदशंनाचेव्य्थः। तच यथा चतुवंदत्वस्य प्रखतासम्बन्धाद्‌- una, रखवमिदापीति acafa | तचेत्यदिना॥ सत्यपदेन पागोक्ति- स्त्ित खाइ ॥ तच सत्यमिति ॥ विज्ञान निदिध्यासनं, खादिपदा- न्मननखद्धासाध्यश्चवगमनःखुद्धिनिष्ातदडेतुकम्माणिग्रद्यन्ते। इमान्यपि अवगादनि Gaw सत्यस्य aaa लिङ्गानि | रवं श्रुतिलिङ्कः पाण- स्वावान्तर्प्रकर्गं बाधित्वा प्रततं स्यं aq भूमपदाक्तबडत्धरम्मी-

२४० रननेप्रभाभासिते। [च्च ०१।पा०३। |

सत्यं ana प्रतिज्ञातं तदेवे waa दूति मम्यते तस्मा दस्ति प्राणादधिश्रन्न उपरश दत्यतः WUT: परमात्मा भूमा ufaguefa | एवञ्चेदात्मविविदिषया प्रकरणस्यात्थान- aud भविष्यति । are एवे दात्मा विवक्तित द्त्येतदपिनाप- पद्यते। न दि wwe मख्यया दक्याऽऽत्मलमस्ति। न चान्यत्र परमात्यन्नानाच्छाकविनिदस्तिरस्ति, “नान्यः पन्था fagasa- ava’? दति अत्यन्तरात्‌ | “"तं मा भगवान्‌ शाकस्य पार तार- aq” दूति चापक्रम्यापसंदरति “ad म्टदितकषायाय तमसः पारं दशयति भगवान्‌ सनत्कुमारः”› sia तम दृति शाका- दिकारणमविदयाच्यते। प्राणान्ते चानेशासनेन प्राणसख्यान्याय- ्तताच्येत | Bata: प्रण दति च ब्राह्मणं । प्रकरणान्ते च पर- मात्मविवन्ता भविति, भूमाऽ प्राण Tafa चेन्न । “स भगवः कस्मिन्‌ प्रतिष्ठित दति सखे afefa” इत्यादिना भ्न एवाप्र- करणसमाप्रेरनुकषौत्‌ | वेपुच्यात्मिका च ्टमरूपता सव्वेका- रणत्वात्‌ परमात्मनः सखुतरामुपपद्यते॥

are aa यदिति 1 fay afafeatcta yafead साकाङ्क ama इति न्यायेन afafed factary प्राणं eer वाक्यापक्रमस्थ aa खपतिपादनाय भूमवाक्वापेच्त इद भूमा ग्राह्य Tare i स्वेति ॥ किच्च शेकम्य पार्मिद्युपक्रम्यः तमसः पारमि्युपसंदहा- रात्‌ Taw मूलेच्छेदं विना तस्णायागाच। शाकपदेन मूलतमे Rea तच्निवत्तकद्ानगम्यत्वलिङ्मत्‌, आत्मा ब्रद्धेत्याद॥ न चान्य- चेति | arama wav प्रस्य वदतीति सम्बन्धः| नन्विदं चरमं ATM ब्रद्यपरमस्त ततः प्रागुक्ता भमा पाण इति शङ्कते । परकरुणान्त इति॥ तच्छब्देन भमान कर्षात्‌ मेवमि वाह ॥ ननि॥ भूता

[अ०१।पा०३] शाङ्ग ब्रह्म खचभाय्ये | २४१

VATA ॥ « ॥ `

अपिच ये ग्नि gar war परमात्मन्येपपदयन्ते । यत्र नान्यत्‌ पश्चति नान्यच्छणे(ति नान्यदिजानाति स शमेति द्‌ शनादिव्यवदाराभावं ग्मन्यवगमयति परमात्मनि चायं द्शंनादिवयवद्ाराभावेऽवगतः, यव लस्य सव्वमादुीवाभ्त्तत्‌ कन कं पश्येदिति य॒त्यन्तरात्‌ । aaa सुपुष्यवस्यायां दशनादि चवदाराभाव उक्तः शाऽप्यात्मन एवासङ्वविदक्तया उक्ती न प्राणखभावविवक्षया, पर्‌मात्यप्रकरणात्‌। यदपि त- स्यामवस्थायां सुखमुक्तं तद्ष्यात्मन एव सुखरूपत्वविवक्तयोाक्तं। यत We एषोऽस्य परम आनन्द एतसैवानन्दस्यान्यानि watts माचामृपजोवन्तोति। दृहापियोा वैमा तत्‌ सुखं नास्ये सुखमस्ति waa सुखमिति सामयसुखनिराकरणेन Aga सुखं भूमानं दशयतिया शमा तद्‌ग्टतमिति) wa- तल्मपौद श्रूयमाणं परमकारणं गमयति, विकाराणामग्- तलस्र सापच्तिकलाठ्‌, अतोऽन्यद्‌ मिति च AAA | तथा qaqa wafeanfafead सव्वंगतत्वं asiaafafa चेते

ब्रह्मत्वे लिङ्गान्तर माह । धम्मति। GA aca Wal लच्तणं सुखत्व- मम्टतत्वच्च प्रण्षु यज्यमिति acay विघटवति। योऽप्यसावित्या- feat) सति बद्यराद्यपाधावात्मने टृरृतवादिस्तदभावे सुप्तो तद्भाव डत्यसङ्त्व्ञानाय परोपनिषदि नश्रटणाति न पश्यतति परमात्मानं TRAM | TU तच्रवात्मनः सुखत्वमक्तं न प्राणस्य | यतः खव्यन्तर्‌ चात्मन खव सुखत्वमादह तस्मादित्ययः। Brag awnifecw: aa- सहित सामय। Sit age | स रवाधस्तात स उपरिष्ादिति सव्व. wal

२४२ रतप्रभाभासितं। [अ०२।पा ०३ |

UAT, यमाणः परमात्मन्येवेापपद्यन्ते नान्यत्र तस्मात्‌ न्मा परमात्मेति fag il अत्तरमम्बरान्तधुतेः ॥ Ye I

afay खस्वाकाशत्रातख प्रोतश्चेति स रावाचेतदे तदक्षरं गागिं ब्राह्मणा अभिवद्‌ न्स्थुलमन एिित्यादि ्रयते। तच संशयः किमत्तर शब्देन वणं उच्यतेकिंवा पर एवेश्र इति, तचात्तरसमान्नाय दत्यादावचरशब्दस्य aw yfagata प्रसि- द्धिवयतिक्रमस्य चायुक्रलात्‌, ॐकार एवेद स्व्व॑मित्यारौो च श्रुत्यन्तरे वणस्याप्युपास्यलेन सन्यात्मकल्वधार्‌णात्‌ वणे एवा- तरशब्द दति, एवं प्राप्रे उच्यते पर एवात्मात्तरणशब्दवाच्यःः कस्म्मादम्बरान्त्तेः एथिव्यादेराकाशान्तस्य विकारजातस्य धारणात्‌ | तच दि प्रथिव्यादः समस्तस्य विकारजातख काल- चयविभक्तस्याकाश एव तदोतच्च प्रातञ्चेत्याकारे ufafea- तल्रमक्ता TMs खल्वाकाश ओतश्च प्रातय्येत्यनेन प्रननेद्‌म-

naa, स wad wafafa सव्वात्मतच्च खतं, तसाद्ध्‌माध्यायेा निरे समन्वित रति fas | :

Bat) Zeeicwa usta, afafata, wea भवच भवि- ag daa कस्सिन्नोतमिति माग्या vee स॒निना चाज्वस्वयेनाया- छताकाष्ः काय्यमातच्राखय उक्तः| Mare कस्मात इति दितीय- yaa मुनिरुवाच | तत्‌ अखव्यारृतस्याधिकररणमेतदच्तरं खस्थूलादि- रूपरमित्ययंः। उभवचात्तरशव्द प्रयोगात्‌ AMA: | यथा AAW तरद्धणि रूफ इति wa भूमेद्यु्तं तयाच्तस्शव्दो वणं रू इति Zura पुव्वेप्तः, wage: फलं । सिद्धान्ते निरुणब्रद्य- धीरिति fade | ननु न त्तसरतीत्यचलत्वानाशित्वयगात्‌ ब्रद्धण-

[अ०१।पाद्‌] शा ङ्र ब्रह्य रूचभाष्ये | २४३

चरमवतारितं, तथा चापमंहतमेतस्मिन्न खल्वक्तर गाग्याकाश Say प्रातखुति। न चेयमम्बरान्तधतिन्रह्मणिाऽन्यच सम्भवति, azurgit एवेदं aafafa तदपि ब्रह्मप्रतिप्तिसाघनलात्‌ स्त॒त्यथं cea तस्मान्न क्षरत्यस्मते चति नित्यवव्धापिवाग्या- Hat परमेव ब्रह्य। स्यारतत काय्यंस्य चत्‌ कारणाधौनतं अम्बरान्तघतिरभ्यपगम्यते प्रधानकारणवाद्निाऽपोयमपपद्यते कथं अम्वरान्तधुतेब्रह्मल प्रतिपत्तिरिति, चरत उत्तर पटति ॥

सा च प्रशासनात्‌ ॥ 22 ॥

मा चाम्वरान्तधुतिः परमेश्ररस्यैव कम्म, कस्मात्‌ प्रश्राम- नात्‌ | प्रासनं We Waa एतस्य वाक्तरस्य प्रशासने गागि खग्या चन्धममेा विधुते तिष्टत दूत्यादि। प्रणासनच्च पार- Bat कम्मं नाचेतनस्य प्रशासनं सम्भवति न द्युचेतनानां घटादिकारणानां ग्डद्‌दरोना घटादिविषयं प्रगासनमस्ति॥

प्यत्तसश्रन्दा मुख्य इत्यत we! प्रसिदधिव्यतिक्रमस्येति। रूछि- यागमपदरतीति न्यायादिव्थः। वणस्याङ्ारसख सव्वाखयतवं कथ- faarng ध्यानायमिदं यथा ुत्यन्तरे सव्वात्मत्वमिव्याद् | ॐकार डति। पश्नप्रतिवचनाभ्यां खाकाष्णन्तजगद्‌ाधास्त्वे तात्पर्थ्यनिखयान्न ध्याना चंता, अतस्तच्िङ्गब लाए बाधित्वा यागरत्तिग्राद्येति fesr- न्तर्याति रबमिव्यादिना | SHINE कत्वा Usd) wieafefa | चेतनकटटकशिच्ताया अच Banafaars ॥

साचेति) रच व्याचष्े। साचि ॥ चकारे BATT भतत्वनि- रासाघः। VAAN काय्यान्तःपातिनः खतस्षव्वकाय्याखयत्वायागात अव्यालतमज्ञानमवाकाणएः प्रधानणरएव्दिति इति तदाख्रयत्वाचाच्तरं न परधानमिव्य्ः। विषते विधयत्वेन wat ॥

17 2

२४९ रनप्रभाभासिते। [ अ ०१।पा ०३]

अन्यभावव्याव्न्ते्च ॥ VW I

श्रन्यभावव्यादटरत्तेश्च कारणात्‌ ब्रह्मौवात्तरशब्दवाच्यं, तस्ये वाम्बर्‌ान्तधुतिः कम्पं नान्यस्य कस्यचित्‌ । किमिद मन्यभाव- व्याद्रत्तरिति । aaa भावाऽन्यभावस्तस्माडान्तिरन्यभाव- व्यादृत्तिरिति। एतदुक्तं भवति यदन्यद्र ह्मणेाऽत्तर शब्द्‌ वाच्य- भिददाश्द्ाते तद्नावादिद मम्बरा-न्तविधर्‌ ण मन्तरं व्यावतन्तयति afa:, तद्धा एतद्‌्तर गाग्यदृष्टं ZB अश्रुतं We Wad मन्तृ अविज्ञातं विन्ञाचिति। तचादृष्टलादिव्यपटशः प्रधानस्यापि सम्भवति, द्रष्टुलादिव्यपद्‌शस्त॒ न तस्य सम्भवत्य चेतनत्वात्‌, तथा नान्यद्‌ तेऽस्ति द्रष्टु नान्यद्‌ताऽस्ति Hie नान्यदताऽस्ि मन्तु नान्यदतोऽस्ति विन्ञाचित्यात्मभेद्प्रतिषेधात्‌ न शरौरसयाघु- पाधिमतेाऽत्तरण्ब्द वाच्यलं, च्रचक्तुष्कमभ्राचमवागमन दत्युपा- धिमन्ताप्रतिषेधात्‌। a fe निरूपाधिकः wader नाम भवति। तस्मात्‌ परमेव ब्रह्माचरमिति निचयः ॥

ई चतिकम्मव्यपट्‌ गत्‌ सः ॥ १२॥ VAS सत्यकाम परञ्चापरञ्च AW यद्‌ङ्कारस्तस्मादिदा-

qaqa Ga वयाकराति। किमिदमिति | घटलत्वात्‌ वयारत्निरि- ति श्वान्तं निरस्यति | रखुतदिति। अभ्बरान्तस्याधारुमच्तरं यतिरचे- तनत्वाद्यावत्तयतीव्ययंः। जीवनिरासपरत्वेनापि aa योजयति | तये. fa) अन्यभाव मेदः तच्निषेधादिति aare: | afe शिता जीव रखवाच्तरं न पर इ्व्यत खाद | न Tifa! एधित जीवत्वं नास्तोव्यर्थः। तस्माद्ाभिं ब्राद्यणं निगुणाच्तरे समन्वितमिति fas ॥

इ च्ततिकरम्मवयपरेष्त्‌ सः॥ प्रञ्राप्रनिषदमुदाहरति। खुतदिति।

[Hog ates | परा ङ्रत्रद्य खचभायष्ये | २४५

नेतेनेवायतनेनेकतरमन्वेतोति प्रकुत्य wad! यः पुनरेतं चिमातचणामिव्येतेनेवाच्तरेण परं परुषमभिध्यायोतेति । किम- स्मिन्‌ वाक्ये ut ब्रह्माभिभ्यातव्यमपदि ग्ते आहाखिदपरमि- त्येतेमैवायतनेन परमपरद्चेकतरमन्वेतीति WaASTA संशयः | तच्रापरमिदः ब्रह्मेति प्राप, कस्मात्‌ स तेजसि Ge तावत्‌ सम्पन्नः, स सामभिरुन्नीयते ब्रह्मलाकमिति च afazr रेशपरिच्छि- नरस्य फलस्योच्यमानलात्‌। afe परब्रह्मविद्‌णएपरिच्छिन्ं फलमस्नवो तेति युक्तं, सव्वगतल्वात्‌ परस्य ब्रह्मणः | नन्वपर- ब्रह्मपरिग्रदे ut पुरुषमिति विगरेषणं नोपपद्यते, नेष दाषः, पिण्डापेच्तया प्राणस्य परलापपत्तेः, tad प्राप्रेऽभिधोयते। परमेव ब्रह्म दाभिष्यात्म्‌पदि श्यते, wad ईक्षतिकम्मवयप-

पिप्पलाद गरुः स्यकाम्न एष्टा Ad, इह सत्यकाम पर निगण- मपर सगण ब्रद्यतद्‌व याऽयमोङ्गारः, स fe प्रतिमेव विष्णस्तस्य परतोकस्तस्मात्‌ प्रणवं ब्रद्धयात्मना विदानेतेनेवेङ्गारध्यानेनायतनेन प्रा्षिसाघधनेन यथाध्यानं परमपरं चान्वेति प्राप्रातीति प्रहत्य मध्ये रुकमाचदिमाचरङ्स्याध्यानमुक्का त्रवीति। वः पुनरिति। इत्यम्भाव टतीया ब्रद्योाद्गस्यारमेदरोापक्रमात्‌। AT ह्यकारादिमाचाचये रक- स्या माच्राया खकारस्य wyifen जाग्रदादिविभ्‌तिञ्च जानाति तेन सम्यक्‌ AA ख्कमाचा यस्योङ्कारस्य THAIS: | रवं माचाद्रयस्य सम्यग्विभ्‌तिन्ञाने दिमाच्स्तया चिमाचः। तमाडूगरं परुषं योाऽभि- ध्यायोत स ॐकारविभतित्वेन ध्यातः सामभिः सूय्यदारा aan गत्वा परमात्मानं परुषं इच्तत eau: | dua agate | किमि- त्यादिना । अस्मिन्‌ चिमाचवाक्य cau: | wae पृव्वयच्तेनाक्ती अन्कार afew ध्यातव्यं निश्ीयत इति प्रसङ्सङ्कतिः। यद्वा was वण रूएस्यात्तर शब्दस्य लिङ्गात्‌ sata ठतिरुक्ता तदद्चापि ब्रह्य

२४६ रनपभाभासिते। [erates |

देशात्‌। दैक्ततिदंशनं दश्॑नव्ाप्यमीक्ततिकम्बं, ईच्तिकम्मले- नास्वाभिष्यातव्यस्य परूषस्य वाक्यशेषे व्यपदेशा भवति, सष एतस्मा ञ्जी वचनात्‌ परात्‌ परं ued पएरिश्यं Taq दृति) तचाभिध्यायतेरतयाश्तमपि वस्तु am भवति मनोार्‌थक- स्यितस्यापि अभिध्यायतिकम्मलात्‌। दैन्षतेस्त तथाश्रूतमेव वस्तु लावे कम्य दृष्टमित्यतः परमात्मैवायं सभ्यग्द्‌शनविषय- ग्रत ईक्ततिकम्मतेन व्यपदिष्ट इति गम्यते। स एव चद पर- परुषशब्दाग्यामभिष्यातव्यः प्रत्यभिज्ञायते नन्वभिध्यानें पर्‌- परूष उक्त Tae तु परात्परः कयमितर tava प्रत्यभिज्ञा यते दूति, ्चाच्यते। परपरूषशब्दौ तावदुभयच साधारणे । न चाच जोवघनशब्देन प्रकताऽभिध्यातव्ः परपरूषः WTA शते येन तस्मात्‌ परात्परोाऽचमीक्ितव्यः IRIS स्यात्‌ safe जोवघन दत्युच्यते चनः मून्तिंर्जीवसचरा घने जीव-

लाकप्राप्षिलिङ्गात्‌ परशब्दस्य दिरण्यगम ट त्िरिति दृष्टान्तेन पुव्व- पच्तयति | तचापर भिति | कायेषसतब्रह्मणेारुपास्तिरुभयच पलं । स उपासकः | Be सम्पन्नः प्रविष्टः नन्‌ वसुदान Bae इति ध्यानात्‌ विन्दते वखिव्यल्पमपि फलं ब्रह्मोपासकस्य श्तमित्यत आइ । adie अन्ध्र तथात्वेपि अच परवित्‌ परमपरविदपरमन्वेतीत्यपरविदो- ऽपस्प्राक्निसयुक्ता उपक्रमविरोाधात्‌) न चाच पर्प्रात्भिरेवाक्तेति वाचं, यरस्व सरव्यगतत्वात्‌ | Baa पाप्तिसम्भवेन Easter गतिवेवयच्यात्‌ उपक्रमानग्टद्ीतादपरपाप्निरूपाल्लिङ्गात्‌ qe पुरुषमिति पसर्श्ति- बध्येव्यथः | परु खतेगंतिं एच्छति । नन्विति । पिण्डः स्थूला विराट्‌ तद्पेच्तया eau परत्वमिति समाध्यर्थः खूचे awe रंशखरपर इति परतिज्ञातत्वेन dares, परमेवेति । स उपासक रखतस्मादिरणयग-

| अ ०१।पा ०३ | WECHAAAATY | २४७

चनः सेन्धवखिल्यवत्‌ यः परमात्मने जौवरूपः खिल्यभाव उपाधिकृत: परश्च विषयेद्धियेभ्यः asa जीवघन दति। अपर Ale स सामभिरन्नोयते ब्रह्मलोकमिति, अतौतानन्तर- वाक्यनिटिषटे या Ages: परख लाकान्तरभ्यः Bsa जोवघन Tawa जीवानां fe सव्वषां करणपरिदतानां सव्व॑करणात्मनि fecway ब्रह्मलाकनिवासिनि aprara- पत्तेभेवति ब्रह्मलाकोा जोवघनः, तस्मात्‌ WT यः परमा- त्मे्तणकम्मंश्चतः स एवाभिष्यानेऽपि waza दति गम्यते। परं प॒रुषमिति च विश्षणं परमात्मपरिग्रह एवावकलते। परो fe परुषः परमात्मैव भवति यस्मात्‌ परं किञ्चिदन्यना- स्ति, पुरुषान्न परं किञ्चित्‌ सा काष्ठा सा परागतिरिति च

भात्‌ परं पुरुषं ब्रद्माहमितीच्तत cau: नन्वीक्तणविषयोऽप्यपराऽस्त तचरा | तच्राभिध्यायतेरिति | नन्वोच्तणं परमात्वादिषयसव्यतामप- aa स्ति भवतु सत्यः पर इच्तणीयः ध्यातव्यस्लसव्येोऽपरः किंन स्यादित्यत are) स रखवेति। सरुतिभ्यां प्र्यभिद्ानात्‌ स खवायमिति साचः SWAT BMA | HAT TASHA, ॐकारे यो Wa: स पर Talal AMAA र च्तणोयत्वोक्तेः, यच च अतिपयभिन्ञानात स रवा यमिति। नन्‌ शब्ट्भदात्‌ न प्र्यभिन्तेति श्रङ्ते। नन्विति। परात- पर इति Means अङ्गल्य खतिभ्यामक्तप्रत्यभिक्ञाया Bfactyatrs | अचति | न चतस्मान्नोवघनात्‌ परादिव्यततपदनापकान्तध्यातव्य- परमणशादीच्तणोवः परात्मा Way इत्यत Be) न wala, ध्यानस्य तत्फलेच्तणस्व च लाके समानविषयत्वाद्येय खवेच्तणीयः | खव. च्ापक्रमोपसंहास्येरोकवाक्वता भवती(त भावः। स सामभिरुन्नी- यते AAT स रखतस्माज्नीवघनादियेततपरेन सत्धरिदिततरेो ब्रद्य-

२४८ रल्रप्रभाभासिते। [अ०१।पा०द्‌]

श्रत्यन्तरात्‌ । परच्चापरच्च AW वद्‌ाद्कार इति च विभज्यान- न्तरसेाद्खारण पर्‌ युरुषमभिव्यातययं ब्रवन्‌ परमेव Ag at पूरुषं गमयति । वथा पादोद्रसखवचा विनिमुंच्यते एवं इ वैस पाद्मना विनिर्मुच्यत दृति पाश्मविनिन्नाकफलवचनं gy मात््ानमिद्ाभिध्यातव्यं खुचयति। अय यदुक्तं परमात्मा भिध्यायिनेा न देश्रपरिच्छिन्नं we युज्यत दति, area | चिमाचरेणाङ्ारणालम्बनेन परमात्मानमभिध्यायतः फलं त्र द्यलाकप्रास्धिः क्रमेण च सम्यण्द्शनोत्वत्तिरिति waaay प्रायमेतद्धविव्यतौत्यदरोाषः।

लाकखामो Utes इति पयपव्वकं व्याचद्े। कस्तद्धव्यादिना। मत्ता घन दति सचादिति भावः| संन्धवखिल्यो लवणपिण्डः खिल्य- द्ल्पा भावः परिच्छदा यस्य स खिल्यभावः रखुतत्पद्‌न ब्रह्मलोको वा पराम्रग्यतं इत्याह | अपर xfa| जीवधनप्रन्द्स्य ब्रद्यलाके want दष्रयति | जीवानां Sif; व्यद्िकरुगाभिमानिनां जीवानां घनः सङ्काता यस्मिन्‌ सव्वकरुणाभिमानिनि स जीवघनः तत्छामिक- त्वात्‌ परम्परासम्बन्धेन लाका AQ CTU: | तस्मात्‌ परः सन्व॑ला- कातीतः युद्ध Ray | परपुरुषशब्दस्य परमात्मनि मुख्यत्वाच्च स णव ध्येय इत्याद । परमिति यस्मात्‌ परान्रापर्मस्ति किञ्चित्‌ सर्व मुख्यः परः न तु fami परः खचात्मेयथेः। किञ्च परशव्देने(पक्रमे fafsa ut ब्रद्धयौवाच वाक्वरषे wiaafaare | परञ्चापरञ्चेति। पापनिडत्तिलिङ्देत्याद ॥ ययेति । पादादरः सपेः। ॐकारे परत्र सोापासनया गर्॑दारा AGA गत्वा पर त्रदे त्त्वा तदव एणन्तम. भयं प्राप्रतीव्यविराधमादह। अचोाचखयत xfa | रखवमेकवाक्यतासमधथै- परकरणानग्टद्धोतपरपुरुषगुतिभ्वां पसब्रद्यप्रयभिच्या ब्र्मलाकप्रासि- fas बाधित्वा वाक्च प्रणवध्येये ब्रह्मणि समन्वितमिति fas ॥

[अ०१।पा०३ | TIF CAG AA | २४९

द दर उत्तरेभ्यः ॥ VW I!

ay यदिदमस्िन्‌ ब्रह्मपर ददर TSA IM TE राऽस्मिनन्तराकाश्रस्तस्मिन यर्‌ न्तस्तद्‌ वेष्टय, aaa विजिनज्ञा- सितव्यं दत्यादि वाक्यं समान्नायते। तच योऽयं cet हदय- पुण्डरोकं ददर आकाशः Ha: स किम्भृता कारोऽथ विज्ञाना- त्माथवा परमात्दरेति संशय्यते | कुतः संशयः, ्राकाशव्रह्मपुर- WT | आअआकाशगश्रन्दा दयं ब्ताकाशे परस्सिंख ब्रह्मणि मरयुज्यमाने7 दृश्यते । aa क्िम्भूताकाश एव ददरः स्यात्‌ किं वा पर्‌ दूति संशयः। तथा ब्रह्मपरसिति किं जोवेाऽत् ब्रह्म नामा तस्येदं पर शरीरं न्रह्मपरमथ वा परस्येव ब्रह्मणः पुरं ब्रह्मपुरमिति। aa जीवस्य परस्व वान्यतरस्य परस्ा- मिना ददराकाश्ल्वे ews) तच्राकाश्णश्ब्दस्य शताकाभ रूटलाद्भूताकाश एव Tet दरति Be, तस्य च ददरायत-

ददर उत्तरेभ्यः। छन्दाग्यमृदादइरति | अर्ये | भूमविद्यानन्तसःं ददइरविद्याप्रारम्भाघाऽयणश्रब्दः | त्रद्यणाऽभियक्तिष्यानत्वात्‌ wade nije अस्मिन्‌ यत प्रसिद्धं दद्रमल्यं wad तस्मिन्‌ दये यदन्त. राकाग्रष्रव्दितं Ta तदन्वेद्व्यं विचार्यं aafxa@u: | Baraat जिन्नास्यस्तदन्तःस्थं वेति प्रथमं dws: ney) तच यद्याकाश्स्तदा संप्रयद्वयं। तचाकाश्रशन्दादेकं सं्यमुक्ता ब्रद्यपुर्ब्दात्‌ संशवा- न्तरमाद। तथा aaucfadifa |) खच शब्दे जोवम्य ब्रद्यगेा वा पुरमिति daa) aa तस्मिन्‌ संशये सतोति visa; परपुर- ame ब्रह्मणि मुख्यत्वात्‌ ब्रह्य ध्येवमिव्य॒क्तं | तरेद्प्याकाशपदस्य भूताकाशे रूएत्वादभुताजाश्रो wa इति दृष्टान्तेन पूर््वपच्तयति। तचाकाशेल्यादिना। ददइरवाकयस्यानन्तस्प्रजापतिवाक्चस्य च ana

2K

२५० रलप्रभाभासितं। [ऋ ०१।पा ०३ |

AVI TUUA, यावान वा ्रयमाकाशस्तावानेषोऽन्तर्हदय Bart दति च वाद्याभ्यन्तरभावक्ञतभेदस्यापमानोापमेयभावे द्यावाषयिवययादि च तस्मिन्नन्तःसमाहितमवकाशात्मनाका- शस्वेकत्वात्‌ । AA ar जीवे दद्र दति प्राप्तं ब्रह्मपुरणन्दात्‌, Mag VE पुरं म्च्छरोरं ब्रह्मप्रभि्यच्यते। तस्य ख- कम्ममणोपाञ्जितलात्‌। WAT च तस्य ब्रद्यशन्द ब्ाच्यतं। न दि परस्य ब्रह्मणः witw सखखाभिभावः सम्बन्धाऽस्ति। तच परसखामिनः परैकदेशेऽवस्थानं दृष्टं यथा राज्ञः, मनडपा- धिक जवा aay प्रायेण दये प्रतिषितमित्यता जीव- wat ददयान्तरवग्थानं Ba द्‌दरत्रमपि तद्यैवारायेाप- मितलाद्‌ वकल्यते | आकाशेापमितल्ादि च ब्रेद्याभेद विवक्षया भविय्यति। न चाच ददरस्याच्छष्ट्व्यलं विजजिन्ञासितव्यतञ्च शरूयते, तस्मिन यदन्तरिति परविशेषणए्लेनोापादानादिति, चत

fara च समन्वयाक्तेः खव्यादिसङ्तयः, Wau भताकाश्ादययपास्ति {सिद्धान्त सगगनब्रद्धयापास्त्या निगण्धोरिति WIS: | न चाकाण- स्त[्लिङ़ादिव्यननास्य Fatal शङ्कने[या | खच तस्मिन्‌ यदन्तस्तदन्वे- द य[मित्याकाशन्तःस्यस्यान्वे्व्यत्वादिलिङ्गान्वयेन दहराकाशस्य FAS स्प््टलिङ्गाभावात्‌ | नन्‌ VAST कथमेकस्य पमानत्वं उपमे- यत्वश्च कथं उमे प्सन्‌ द्यावाएटयिवी अन्तरेव समते उभावमिश्च वायश्ेत्याद्नि खतसनव्याखयत्वच्चं कयमिच्ए़द्भयु कमण परिहरति, तस्टेत्यादिना। दवापच्तया अल्पत्वं wrary कल्पितभेद्‌ात्‌ Blew खत रखकत्वात्‌ सव्वाञ्यत्वमिव्ययः। नन्वेष ऋात्मे्यात्मश्णब्दा UA FT VR इत्यरुचेराह । थ र्वेति। भतयेति। चेतन्यगुखयोगेनेत्यथः। सख्यं त्र्य ररद्यतामिद्त ae) avila) wa पृरखासी जीवो

[orate | शा ङ्स त्रद्यसचभाष्ये | २५९१

उत्तरं GA) परमेश्रर एव TSUBA भवितुमददति न WATHTLT AAT वा। कस््रादुत्तरेभ्या वाक्यशेषगतेभ्या देतु- wl तथा हि द्रष्टयतया विहितस्य द्दराकाशस्य aay युरित्युपक्रम्य किं aca विद्यते यदन्वेष्टव्यं यद्वा विजिज्ञासि- तव्यं दत्येवमाक्ेपपृत्वकं प्रतिखमाघानवचनं भवति a रयाद्‌ यावान्‌ वा अयमाकाश्रस्तावानषाऽन्तदंदय BAIT उभे श्र- स्मिन्‌ दद्यावाएयिवी aata समाहिते दत्यादि। aq पृण्ड- रीकददरत्रेन प्राघ्रददरत्वस्याकाशस्य प्रसिद्धाकागशेपम्येन दद- रत्वन्निवत्तंयन्‌ श्ताकाशलं ददरस्याकाशस्य निवन्तयतोति गम्यते यद्यप्याकाशणश्ब्दा श्चताकारे रूटस्तथापि तेनेव तस्वा- पमा नापपद्यत इति शताकाग्रश्द्धा निर्बल्तिता भवति। न- न्वेकस्याप्याकाश्स्य वाद्याभ्यन्तरलकल्पितेन भेदेनापमानोाप-

हद यस्थाकाश्म्त AGad are) तदेति | पुरखामिन wa तदन्तः स्यतत सम्भवात Tada | यापिनाऽन्तःस्यत्वं कथमित्यत Ares मन्ति | आकाश्पदेन ददरमनष्योक्तापमादिकं ब्रद्याभेदविव- च्या भविष्यतीत्याद। आकाप्रेति। ननु जीवस्याका्पदायत्वम- qataaing तदहि भूताकाश wa ददराऽस्त तस्मित्रन्तःस्थं किचिद्य- यमिति पत्तान्तरमादह। न चाचेति। परमन्तःस्यं वस्त, तद्िशषणत्वेना- ारत्वेन दहराकाशस्य तच्छब्टनापादाना{दव्थः। यदा अखन्वष्यत्ा- दि लिङ्गात्‌ द्रस्य निखयादाकाश्स्त्लिङ्गादिव्यनेन गतायेत्वभिति usta निरसनीया अन्वेष्यत्वादोः परविश्ेषणत्वेन ग्रहणात्‌ दद- रस्य aaa fay adie: | अपहतपाप्रला{दिलिङ्गापेतात्मश्ुत्या केवलाकाश््तिबाध्येति सिद्धान्तयति। परमेखर्‌ इत्यादिना) ar. काशस्याच्तेयपव्वंकमिति सम्बन्धः | तमाचाय पति यदि ब्रूयुः हृदय. cag 2

२५२ र न्रप्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०३]

मेयभावः सम्भवतोत्युक्ं । नैवं मम्भवति । च्रगमतिका रयं afada का ल्यनिकभेद्‌ा्रयणं । अपि च कल्पयित्वा भेदमपमानोापमेय- भावे वणयतः परिच्छिन्नतादभ्यन्तराकाश्सखय न वाद्याकाश- परिमाणएत्म॒पपद्यते । ननु परमेश्धरस्यापि ज्यायानाकाशादि- ति अुत्यन्तरान्नैवाकाश्परिमाणल्दम्‌पपद्यते, नैष दषः, पण्ड- र) कवेषटनप्राप्रददरतनिदटत्तिपरलादाक्यस्य न तावच्प्रतिपा- zauta | उभयप्रतिपादनेऽपि वाक्यं भिद्येत। नच afa- तमेदे पण्डरोकवेष्ठिते आकारेकदेगे यावाष्थिवादीनामन्तः- समाधानमुपपद्यते। एष अत्मापडहतपाभ्रा विजरो fae विशाका विजिचन्छोऽपिपासः सत्यकामः सत्यसङ्कल्प दति चात्मलापदतपाग्रलाद्यश्च गृणा न waren सस्भेवन्ति। य- द्यष्यात्मशब्दा WA सम्भवति तथयापीतरेभ्यः कारणेभ्यो जीवा-

NN eee — ~

मेव aac तचग्याकाष्टाऽल्पतरः किं तदचाल्पे विद्यते यद्किचाय्य च्ञेयमिति, तदा स aa ब्रृयादाकाश्स्याल्यतानिरत्तिमिव्ययः। वाक्वस्य तात्पय्यमादह । asta, निवत्तयति arate इति wa: | नन्वाकाण्ण्रव्येन BHT भताका्रस्य भानात्‌ ay afazfufcara- ie | यद्यपीति | नन रामरावण्योयद्धं रामरावण्यारिवत्यभेद- ऽप्यपमा दृति चेत्‌ न, भद्‌ साट्श्यस्यानन्वयेन यद्धस्य निरूपमत्वे aaa अनन्वयाल्ार इति काव्यविद्‌ः। पव्वाक्तमन्‌द्य निर्स्यति। नन्वित्यादिना dame इवाभाति कादण्डप्रभया युत इव्याद्‌] प्रभारागसीताश्येषरू्पविशटेषणभेदाभद्‌ाश्रवणमकस्येव सखौसखमस्याप- मानापमेयभावसिद्ययंमगरव्या wafaaacteta जद्य्य नवमचाख- यणं युक्तं वाक्यस्य ल्यत्वनिढ त्तिपरत्वेन गतिसद्धावात्‌। किच्च दादा- का शस्यान्तर त्वात्यागे न्त्यत्वेन व्यापकवाह्याकाश्साद्ृश्यं न युक्तमि- aie | अपिचेति) अान्तर्त्वव्यागे तु अत्यन्ताभेदान्न साटरश्यमिति

[अ०१।पा०३] परा ङ्स ब्रद्यखचभाय्ये | २५२

शद्धापि निवर्तिता भवति। न दयपाधिपरिच्छिन्नस्यारागराप- मितस्य पण्डरोकवेष्टनकछषतं दहरत्वं शव्यं निवत्तयितुं ब्रह्मा भेद विवक्षया Maw सवंगतल्वाद्‌ विवच्छत ईति चेत्‌ यद्‌ा- त्तया जोवस्य सर्वगतत्वादि विवच्छते तस्यैव ब्रह्मणः साक्तात्‌ सर्वंगतलादि विवच्छतामिति gai aqua ब्रह्मपुरमिति जोवेन पुरस्योपलचिततवाद्रानज्ञ दव जोवस्येवेदं परसामिनः पुरेकदे शवन्ति ल मस्तोत्यच ब्रमः । पर्‌ सेवेद्‌ ब्रह्मणः UL सच्छ- रोर ब्रह्मपुर मिव्य॒च्यते ब्रह्मशब्दस्य तस्मिन्‌ मुख्यात्‌ । तस्या- प्वस्ि WUT सम्बन्ध उपलब््यधिष्टानवात्‌। स एतस्मा- ज्जीवघनात्‌ परात्‌ पर पुरिश्यं परूषमीच्छते, च वा श्रयं परुषः सवासु ay परिश्य दत्यादिभ्रतिभ्यः। wa at जीव- ut एवास्मिन्‌ ag *सनिदितमुपलभ्यते। यया सालग्रामं

Hla | नन्‌ VISTA Mafra तावत्त्वे च ataa किंन स्वा- दित्यत अद | उभयेति | खते<ल्यत्वनिढत्तावेव तात्प्यमिःति ara: | रख्वमाकाए्ापमितत्वाद्हराकाप्या न भरतमिव्यक्तं सव्वाखयवत्वादिलि- Fae ada, न चव्याद्ना| विगता जिघत्सा जग्धमिच्छा यस्य asd विलजिघत्छः qua इव्ययः। WAAR तत्ा- पेच्तचर्मखतवद्ो विभक्वथः सम्बन्धो नेयः नतु we: पुरमिति घथ्थः खखामिभावेो ग्राह्यः| निरपेत्तेण amid बाध्यमिति art यादिव्या | BA aa इति| शरीरस्य ब्रह्मणा तदुपलव्िखानत्व- रूपं सम्बन्धं मानमा | सति Wa welea, परि wes प्रय डति पुरुष ड्व्यन्वयः। aq waa जोवेऽप्यत्रादिना एरीरडडि हता मख्यत्वात्र aye: कथद्धिन्नेय इत्यत अड । अथय वेति। खंड- यति <ufata aa जीवः तत्खामिके पुर, हदयं ब्रद्धवेश्स भवतु

* सन्रिदितमुपदच्यत दति a B.

२५8 रनप्रभाभासिते। [ख ०१।पा ०३]

faw: ufafea इति agai तद्यथेह कम्मचिता लाकः Pad Waa पुण्यचितेा Bra: Waa दति च कम््ैणा- मन्तवत्फलत्वमक्राय च ददात्मानमनुविद्य ब्रजन्तयेतांञ् सत्यान्‌ कामान्‌ तेषां सव्वषु लोकेषु कामचारो भवतोति प्ररुत- ददराकाशविद्नानस्यानन्तफलतवं वदन्‌ परात्मलमस्य खच- यति । यद्‌ प्येतदुक्रं न द्‌रस्याकाण्स्यान्वेष्टव्यलं विजिन्ञा- सितव्यलच्च श्रुतं परविशेषणल्वनापाद्‌गनादित्यत् gai a द्याकाशा नान्वेष्टव्यलेनोक्तः स्यात्‌ यावान्‌ वा च्रयमा- कागशस्तावानषाऽन्तद्ददरय आकाश दृत्याद्याकाश्खरूपप्रदभनं नेापयुज्येत । नन्वेतद प्यन्तवैत्तिवस्तुसद्धावदशेनायेव yew age ब्रूयुः, यदि द मस्मिन्‌ ब्रह्मपुर cet पण्डरीकं वेग्म दद्‌ राऽस्मिन्नन्तराकाशः किं aa विद्यते azauy vara विजि- ज्ञामितव्यमित्याक्िप्य परिद्ारावसरे आकाशापम्यापक्रमेण द्यावाषएटधिव्यादीनामन्तःसमाडितलद्‌ शनात्‌ नेतदेवं। एवे fe

राजपुरे मेचसद्यवदिव्य्ैः। अनन्तफललिङ्ादयि ददरः परमा- त्मेव्यादह | तद्य्ेति । चथ कम्मफलादेराग्यानन्तरमिद जीवदश्- यामात्मानं Cet तदाखितांश्च सत्यकामादिगणान्‌ याचाग्यापदेश- मनुविद्य ध्यानेनानुभूव परलोकं गच्छन्ति तेषां सव॑लाकेव्वनन्तमैच्धथय awa सच्चलनादिकं भवतीव्यथः। cst उक्तलिङ्गान्यन्यथासिद्धानि तवां तदन्तःस्यगुणत्वादिव्यक्त स्मारयित्वा दूषयति | यदपीव्यादिना। उक्तमचाकाशखरूपपतिपादनान्यथानपपत्या Yas तस्यान्वेव्यत्वादि क- भिव्यचान्ययोापपत्तिं wea) नन्विति। रतद्‌ाकाश्खरूपं आत्तप- वौजमाकाशस्या ल्पत्वमुपमया नि रस्यान्तःस्थवस्तू तः तद न्तःस्थमेव ध्येय- मित्यथः। ate जगदेव ध्येयं सखादिव्याद। नैतदेवमिति | अस्त को

[अ ०१।पा३] प्रा ङ्सतब्रद्यरूचभाष्ये | २५५

सति यद्‌न्तःसमाहितं दद्यावाप्रयिव्यादि तदन्वेष्टव्यं विजिज्ञा- सितव्यञ्चोक्तं स्यात्‌! तच्च वाक्यशेषे नापपद्येत । अस्मिन्‌ कामाः समाद्दिताः एष आत्मापदतपाप्रा इति हि wad तत्‌ द्या- वाप्यिव्यादिसमाघानाधारमाकाशमालष्याय य इहात्मान- मन्‌विद्य waaay सत्यान्‌ कामानिति समचयायथैन च- शब्देनात्मानच्च कामाधारमाथितांञ्च कामान्‌ विज्ञेयान्‌ वाक्यरेषा दशयति तस्ाद्वाक्वोपक्रमेऽपि ददर एवाकाशे हद यपण्डरोकाधिष्टानः were: समादितेः एयिव्यादिभिः सत्यैः कामैः विज्ञेय उक्त दति naa स ama ea: परमेश्यर दति॥ गतिश््दाभ्यां तथा fe दृष्टं लिङ्गच्च ॥ १५॥

ददरः परमेश्यर GATS Cay दल्युक्तं। त एवा- तरे रेतव Talal प्रपच्यन्ते। TAQ परमेश्वर एव ददो यस्मात्‌ ददरवाक्छशेषे परमेश्ररस्यैव प्रतिपादक गतिश्द

a - -

MAE | Tala) सवंनामभ्यां दहराकाप्रमाछव्यात्मत्वादिग्‌- णानुक्का गणिः AE aaa Gag वाक्चष्ेये qa, तद्राध Kae: | तस्मिन्‌ यदन्तरिति तत्पदेन व्यवहितमपि हदयं योग्यतया ग्राद्य- faare | तस्ादिति। यदा अाकाश्रस्तस्मिन्‌ यदन्तस्तदुभयमन्वे्य- मिति योजनां quafa | सदान्तःस्येरिति॥

द्‌दराका्रम्यत्रद्धात्वे हेत्वन्तरमाह | गत।ति। wat stat Ta we- यस्यं CSC AUGER लाकमदर दः vas खाये गद्डन्त्यस्तदात्मना स्थिता खष्यन् ताच्ञानेनाटतास्तं न जानन्ति चतः Paulista: | नन्वेततपदपराणगद्ददरस्य खापे जीवगम्त्वे$पि awa किमायात-

२५६ रलनप्रभाभासिते। [ख ०१।पा०३]

भवतः | दमाः मन्वा; प्रजा BETSEY एतं ब्रह्मलाकं न विन्द्न्तीति, तच Wad ददर ब्रद्यलाकणब्देनाभिधाय तदधि- षया गतिः प्रजाशब्दवाच्यानां Marat अभिधीवमाना दद- रस्य ब्रह्मतां गमयति। तया ददर दीवाना खुषुश्यवग्यावां ब्रह्मविषयं गमनं दृष्टं अ॒त्यन्तर सता सोम्य तद्‌ सब्पन्नो भवतोत्येवमादो | लाकोऽपि किल गाढं सुषुप्रमाचत्ततेतब्रह्मी- wal ब्रह्मतां गत दृति । तथा ब्रह्मलाकशब्दाऽपि प्रकृते TET प्रय॒ज्यमाना जीवग्डताकाशाशङ्कां निवन्तयन्‌ ब्रह्मतामस्य गम- यति। नन्‌ कमलासनलाकमपि ब्रह्मलाकभब्दा गमयेत्‌, गम- SIS ब्रह्मणे लाक दति षष्टोसमासदत्या व्यत्पाद्यते। सा- मानाधिकरण्यटत्या तु ब्यत्वाद्यमाने ब्रहैव लोको ब्रह्मलोक दूति परमेव ब्रह्म गमयिति। एतदेव चादरदत्रद्यलेाक-

faaag तया दि cefafa व्याचष्टे | तया दति | लाकेऽपि ट्ट मिद्य्चान्तरमादह | लाकोऽपीति ¦ गतिलिङ् व्याख्याय we aT | तथेति | जौ वभू ताकाशयोन्रद्यलाक शब्दस्या प्रसिद्धेरिति Va: | ब्रह्य णपि तस्या प्रसि शङ्कते | नन्विति । निषादस्यपतिन्यायेन समाधत्त गमयेदिति। as चिन्तितं स्पतिनिंवादः प्ब्टसाम्ात। रोद्री- fafé विधाय रतया निषादसख्यपतिं याजयेददिव्यान्नायते। तच fa- घादानां खपतिः खामीति बषद्धीसमासन Safaar are: अयि. विद्यादिसामण्यौत्‌ न तु fama स्थपतिरिति कर्मधारयेण निषादो ग्राद्याऽसामथ्यादिति प्राप्ते सिद्धान्तः निषाद खव स्थपतिः स्यात्‌ निषादश्ब्द्स्य निवादे शक्तत्वात्‌, तस्याश्रतषश्यथसम्बन्धलच्तक- त्वकल्पनायेगात्‌ सुतददितीयाविभक्तः पूव्वंपदसम्बन्धकल्यनायां लाघ- वात्‌ अता निघादस्येष्टसिमथ्यमाचं कस्य{मिति तदद्‌ ब्रद्यलाकशब्दे

[ ख ०र।पा ०२ प्रा ङस त्र्य स चभाष्ये। २५७

' सामानाधिकरण्यटत्तिपरि ग्द

fay न दयदरदरिमः प्रजाः काय्यन्रह्मलाकं सत्यत्ताकासख्यं गच्छन्तीति शक्यं कल्पयितुं ॥ ते मडिन्नऽसयािदुपलब्े Yay मदिम्नोऽस्यास्मिन्तुपलव्धेः ॥ १६ ॥ Yay Vat: परमेश्धर एवायं ददरः कथं ददरोऽस्मिन- न्तराकाश दति दि प्ररुत्याकाशिपम्यपवकं तस्मिन्‌ *सर्वसमा-

गमनं “sd amare

uaa aferda Warmed प्रयुज्यापदतपस्नलादिगुण्यो- गद्योपदिश्य तमेवानतिदन्तप्रकरणं निदिश्त्यथ य ala a सेत॒विं्टतिरेषां लाकानामसम्भेदायेति। तच विष्टतिरित्यात्म- शब्दमामानाधिकर्‌ाददिघारयिताच्यते, faa: क्तरि ar णात्‌। यथाद्‌कसन्तानस्य विधारयिता लेक सेतुः केच सम्पद्‌ मसम्मेदायैवमयमात्सा एषामध्यात्यादिमेदभिन्नानां ला-

कम्मधार्य इत्ययः | RMU लिङ्च्चास्तोति gras, cazafa | खच चकार उक्तन्धायसमुचयएथः।॥

सरन्वजगद्धारणलिङ्ाच दहरः पर इव्यादह। एतेरिति। नन्वय- श्रब्दाददरप्रकरणं विच्छिद्य अता तिनं दहरलिङ्भिति श्ङ्कते। कथमिति। य खात्मेति yaaa अथशब्दो दद्रस्य छटतिगुण- विधिः wicandare ददरोाऽस्मित्रि्यादिना। wat विष्टतिशब्द्‌ः कट वाचित्वात्‌ farm: waa) at तु मद्िमश्ब्दसामानाधि- करग्यात्‌ छतिश््द्‌ः क्तिनन्ता विधारणं ad, feat fatafa भावे faat विधानादिति विभागः। सेतुर्सङ्करदेतुः, favfow स्थिति-

* दृटसिति कार्मार्पु° नलि।

+ सामानाधिकरण्यपारग्रदे tia Ae gel t सवसमाधानमिति are ate qe | .

$ faa sft ae wet

2.

२५८ र्न्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा०३ |

कानां वणाश्रमादोनाच्च विधारयिता सेतुरमसमोदायासङ्- रायेति। एवमिद प्रकते द दरे विघरणलच्णं मदिमानं दश- यति, अयञ्च मदमा परमेश्वर एव यत्यन्तरादु पलभ्यते एतस्य वाच्तरस प्रशासने गागं ख््याचनद्रममे favat तिष्ठत दत्या- 2:1 तथान्यत्रापि fafga परमेश्धरवाक्ये श्रूयते एष सवे र एष watfusfaty waste एष सेतुविधारण एषां लाकानामसम्भेदायेति। एवं Way दताः परमेश्वर एवायं द्दर्‌ः) प्रसिडेख ॥ १७॥

तश्च परमेश्र्‌ एव ददरेऽसिन्नन्तराकाश इत्यच्यते) यत्‌कारणमाकाशग्ब्दः परमेश्ररो प्रसिद्धः च्राकाभओो वें नाम नामरूपयेानिव॑हिता, सवाणि इवा इमानि तान्या काशादेव समुत्पद्यन्त दत्यादिप्रयोगदशनात्‌ । जीवे तु न कचिदाकाशशब्दः WIA दृश्यते। श्टताकाशस्तु सत्या- मप्याकाश्रशब्दप्रसिद्धौ उपमानापमेयमावाद्यसम्भवान्न यदी- तव्य aA ll

छ तुरित्यपोनरुक्चमादइ | Taeata | aa योजयति | ख्वमिदेति। छतेख्द्‌ दरः परः wy छटतिरूपस्य नियमस्य च मद्िस्नोऽस्मिन परमात्मन्येव श्रु्न्तर उपलब्धेरिति qara: | wadfa चकारात्‌ सेतुपदोक्तनिवामकत्वलिङ्गं ग्राह्यं तच नियमने खबन्तरोापलब्धि- माइ | रखतस्येति। टता तामाह | wats) आसमन्तात्‌ काते दीप्यते इति खयंज्योतिषि ब्रद्मयाकाश्रन्दस्य विभुत्गुणता वा प्रसिदः प्रयोगप्राचयं |

[ख०१।पा०द्‌] पराङ्रव्रद्यद्धचभ्ये। २५९

र्‌ ¢ ~ म्प इतर परामशात्‌ स इति चन्नासम्भवात्‌ ॥ १८ ॥ यदि वाक्भशेषबलेन ददर दति परमेग्रः परिग्टद्येतास्ती- तरस्यापि जोवस्य वाक्यशेषे परामशः VY a एष ayaa ऽस्ाच्छरोरात्‌ समुत्थाय परं ज्योतिरुपसम्पद्य खेन रूपेणाभि- ~ = Kn ONS (

निष्पद्यते एष अत्येति दावादेति। aa fe सस्पसादशब्दः श्रुत्यन्तरे सुषुप्ावस्यायां दृ्टवादवस्यावन्तं जोवं ware पस्थाप- यितुं नाथान्तरं। तथा शरीरव्यपाञ्रयस्येव जीवस्य शरीरात सम्यानं सम्भवति | यथाकाशव्यपाश्रयाणणं वाव्वादोनानाका- शात्‌ सम्यानं तदत्‌। यथा चादृ्टाऽपि लाक परमेश्रविषय अ्रका्रश्ब्दः परमेश्रघरमसमभिव्याद्दाराद्‌ाकागा वै नाम नामरूपया निवेदितेत्येवमादौा परमेश्वर विषयोाऽभ्युपगतः, wa जीवविषयोाऽपि भविव्यति। तस्म्मादितरपरामशात्‌ ददरा- ऽस्मिन्नन्तराकाश saa ख एव जीव उच्यते इति चेत्‌, नैत- यदि रघ आत्मापद्तपाष्टे्यादिवाक्छग्रषबलेन ददरः wuts जीवाऽपोव्याश्द्धा निषेधति| इतरेति। जीवस्य वाक्वप्रोघमादइ। अथेति | द दरोत्तयनन्तरं valued ag ब्रद्योच्यते, य ख्व सम्य सादो MASI काय्धैकारणसङ्खात्‌ VILA खात्मानं तस्ना- दिवि विविक्तं अत्मानं खेन त्रद्यरूपणाभिनिष्मद्य aaa तदेव प्रत्यक्‌ परः ज्यातिरूपरुम्प्द्यते प्राग्नोति व्याख्येयं | यथा मुखं व्यादाय खप्रतीति aad सुदाम्‌खं ated इति याख्यायते तदत्‌ | ज्योति; नात्मत्वं निरस्यति | wa डति। सम््रसाद्‌ादेव त्वाचरित्वेति श्चत्यन्तरं | खवस्यावदुव्धानमपि sige लिङ्गमित्याह | तथेति | act-

सितस्य तस्मात्‌ समत्याने दृष्टान्तः । aula । नन्‌ क्राप्याकाशश्द AIA दृष्ट इत्यग्ङ्धाक्चावस्योव्यानलिङबलात्‌ कल्य CATT! यया

* ददे(वाचति ate पु aif | का

२९० रुलब्रभाभासिते | [Heater |

देवे खात्‌, कस्ममादसखम्भवात्‌) ate जीवे वुद्ाद्युपाधिन्परि- च्छिननाभिमानी wart नापमोयते। न चापाधिधश्चानमिम- न्यमानस्यापदतपाग्नलादयो VAT: सम्भवन्ति प्रपञ्चितद्चैतत्‌ प्रथमे खतरे, अरतिरोकाश्रङ्का।परिद्धाराच तु WRIA | पटि- ग्यति चेपरिष्टादन्याथ॑श्च परामश इति [खु०१।३।२०]॥ उन्तराचेद्‌ाविभ्रतखरूपस्तु ॥ १८ ॥ ‡द्तरपरामशाद्या जोवाश्ङ्धा जाता सा असम्भवात्‌ नि- राता । Sadar} | षटतस्यैवाग्ड तसेकात्‌ यनः 4 समुत्यानं जोवाशड्ूायाः क्रियते उत्तरस्मात प्राजापल्यादाक्यात। aa fe य आख्ाद्यापदतपाप्रत्यपहतपाप्मलादिगणकं आ्त्यानसन्बष्टव्यं

चति । लियामकाभावाज्जीवेा ददरः किं न स्यादिति प्राप्त नियामक- माह । तदित्यादिना) cet खखृतघम्माणामसम्भवात्‌ न जीवे ददर cay: afe पुनरुक्तिस्तचादइ। afatafa sacra. धिकाणङ्मानिरासायंमित्यथः। का afe जीवपरामग्स्य गतिस्त- चाद | पठिव्यतीति। जोवस्य qaqa परा- an डति वच्यते ॥ असम्भवादिति vacfafeany परिहरति! उत्तराद्ेव्यादि aa facraarat जीवाश्रङ्खायाः प्रजातायाः प्रजापतिवाक्वबलात्‌ पुनः saad क्रियते जीवस्येवापदतपाप्रलादिग्रदणेनासम्भवासि- Sau, कथं aa जीवोाक्किस्तचाह। तचत्या{दिना। यद्यप्यपक्रमे saw नास्ति तथाप्यपदहतपाप्रलादिगुणकमात्मानमु पक्रम्य तस्य + परिनच्छेद्‌ाभिमानौति : सा० का qe | + परिद्धारायाचति ae ge | Zatia we yo aifa | § अथति ae go नासि। || अगटतस्यवेति ao go} थ] समत्यापनं जोवएशद्ूा दूति सा० Flo Ge |

[अ०१।पा०३.। शा ङ्र त्र्य खचभाय्ये। REX

विजिन्नामितव्यञ्च प्रतिज्ञाय य एषोऽङ्िणि पुरुषा दुष्यते एष आन्ति त्रुउन्नचिष्डं द्रष्टारं जौोवमात्मानं निदि शति एत- waa ते श्टयाऽनब्धाख्याख्यामीति च तमेव पुनः पुनः UTI, य एष BF मदीयमानखरत्योष Bafa | तद्यतरैतत्‌ Ga: सम- स्तः सम्यसन्नः an न विजानात्येष श्रात्मेति *च जीवमेवाव- स्थान्तरगतं व्याचष्टे) तदेव चापदतपाश्रलादि दशंयत्येतद- ग्टतमभयमेतत्‌ ब्रह्मो ति | नाइ खल्वयमेवं सम्प्रत्यात्मानं जाना- त्ययमदमसमीति tar एवेमानि शतानीति च सुपुप्राव्स्थायां दोाषमुपलभ्य एतन्तरेव ते श्याऽनुव्याख्यास्यानि इति नो एवा-

ग्रदाद्यवस्थाचयोापन्यासाद्‌वस्थालिङ्गन जीवनिचखयात्तस्येव ते गण सम्भवन्तीति समदायायेः। इन्द्रं प्रजापतित्रत। य रष इति। पा- धान्याद्‌ ्िग्रदइणं सव॑रिन्दरिवविषयदएनरूपजाग्रदरवद्यापन्नसिव्याद) ष्टारमिति। महोयमानः वासनामयेविषयः पूज्यमान इति खप्रपय्याये, data, सुषक्षिपय्यौवे च जीवमेव प्रजापतिव्यचष् इव्न्वयः। यचच काले तदेतत्‌ खघ्नं यथास्यात्‌ तया qa: सम्यक अस्ता निरस्तः ACAD यस्य स समस्तः, खत र्वापदतकरणत्वा- ततकछतकालव्यद्धोनः सम्मसन्नः, Gt परपद्धमन्ञानमातच्त्वेन विलापयति अताऽज्लानसत्वात मक्तह्िलच्तणः प्राज्ञः खघ खचंतन्धेन कारण- ष्रसधेरसाच्ती तस्य साच्छस्य सत्ता स्फतिप्रदत्वात्मे्ययः। चतुधपग्याय Agta: तस्येवापदहतपाप्रत्वाटदिगणा डव्याणग्द्धय तस्यापि wuts जोवत्वमादहइ | नादेति | अदेति निपातः डेदाय | खिद्यमानो दोन उवाच खल सुप्तः पमानयं सम्रति सुघस्यवस्थायामय द्‌ वद्‌त्ताऽइ- मि्येवमात्मानं न जानाति। ना खव नेउमानि भूतानि जानाति किन्त विनाश ख्व पाठी भवति | नादइमच भोग्यं पश्यामि डति दोाषमपलभ्य पनः प्रजापतिमुपससार | त दोषं Bal प्रजापतिराइ।

* चति ae yo atfa | †{ ना एवेत्यादि भूतानि चन्यन्तं ae Yo पर नालि।

२९२ रन्न प्रभाभासिते | [ख ०१।पा०३ |

न्यतचैतद सादिति चोपक्रम्य शरीर सम्बन्धनिन्दपूवेकमेष सस्प- सादाऽस्माच्छरौरात्‌ सम्त्याय परं ज्योतिरूपसम्पद्य सवेन रूपेएाभिनिष्यद्यते ख उत्तमः परुष दूति जीवमेव शरीरात्‌ समत्थितं उत्तमं vey दभ्रयति। तस्मादस्ति सम्भवा जीवे पारमेश्यराणां warut, wat ददरोऽस्मिन्नन्तराकाश दति जीव एवोक्त इति चेत्‌ कञ्चद्रुयात्‌ तं अरतित्रूयादाविभ्दैत- सखरूपस्तिति । तुशब्दः दुवंपच्चवयादत्यथा नेत्तरस्मादपि वाक्यादिद जोवस्याश्रङ्ञा सम्भवतोत्यथेः। कस्माद्यतस्तचापि अआरिभ्ंतस्रूपा जीवा विवदते) atfaad खरूपमसे- त्याविष्ंतखषूपः, श्ट तपूवंगत्या जोववचनं । एतदुक्तं भव- ति। य wasfatiafaafead द्रष्टारं निदिश्ोादशराव- त्राह्मणेनैनं शरीरात्मताया ब्युत्याणेतं लेव त इति पुनः पन- स्तमेव वास्येयलेनारय्य *खघ्रसुपुप्रापन्यासक्रमेए परं ज्याति- wafafa | TAWA पक्दाद्‌ात्मनाऽन्यचान्यं न याख्यास्यामीद्यपकरम्य मघवन्मत्यै axe शरीरः इति निन्दापुववं जीवमेव दशवती्थैः। तस्मात्‌ yaaa | अतः सम्भवासिदवेः। सिद्धान्तयति । तं प्रतोति। अवसाचयाच्छधनेनाविभतं ग्राधितत्वमर्थस्य वाक्वोव्यट- त्यभिव्यक्तमित्यथः। तहिं aa युलिङ्गन stati: कथं नन जीव- त्वस्य निढत्तत्वादिव्यत BIE) wauata| Bata पवेसविदा त- त्काय्धप्रतिविभ्नितत्ररू्पं जीवत्वमभ{दति क्वा ज्ञानानन्तरं ब्रह्मरूपा ऽपि जीवनाग्नोचत इत्ययः | विशखतजसप्राज्नतुरीवपय्यायचतुष्टया- त्मकप्जापतिवाक्यस्य aaa | रखुतदिति। जन्मनाश्वत्वात्‌ प्रति-

विम्बवदिम्बरेडा नात्मेति ward प्रजापतिरिन्रविरोचने प्य- वाचादणशरावे ात्मानमवेच्छ यदात्मना a विजानीघस्तन्मे त्रत-

* Qo उपक्रमण(त He Ye |

| ख ०१।पा ०३ | पराङ्करब्रद्यर्‌चभाष्ये | २६२

रुपसम्पद्य सखेन रूपेणाभिनिष्यद्यत इति यदस्य पारमाथिकरं सरूपं पर AB तद्रुपतयेनं जोवं व्याचष्टे न जैवेन रूपेण aaa परं च्योतिरुपषम्पत्तव्थं Ba तत्‌ परं ब्रह्म तच्वापदतपाश्नला- दिधरमकः तदव च Taw पारमायिकं खरूपं तच्चमसोत्या- fama नतरद्पाधिकस्ितं। यावद्‌व दि स्याणाविव- परुषवृद्धिं द्ंतलक्षणा मविद्यां *न निवन्तंयन्‌ कूटस्यनित्यदृक्‌- खरूपसाव्यानमं ब्रह्मास्मीतिन प्रदिपद्यते तावज्जीवस्य saa Yel ¢ 'Sthgantrafgariangeara Wat yfaat- ष्यते। नासि लं देदेद्धियमनेबद्धिमष्ठयतोा नासि लवं संसार्‌) fa तदि सद्यत्तत्‌ सत्यं स च्रात्मा चेतन्यमाचरखरूपसूत्चमसोति | तदा कूरस्थनित्यदृकखरूपमात्मानं प्रतिवुध्वास्रच्छरौराद्य-

मित्यादि aaa ware | उद्‌प्ररावेति। STAT al ward ytata- म्बात्मानं CE CF CTA यत्तन्मद्यं वाखमिद्युक्तञ्च्यंः । ब्युव्याप्य विचाग्याभिनिष्पद्यते इयचेतदुक्तं भवतीति waar | किमुक्तमित्यत ate! यदस्येति। जोवत्वरूपेण जीवं न व्याचष्टे लाकसिडधत्वात्‌ किन्तु तमनृद्य परस्मरव्यभिचारिणीभ्योऽवस्थाग्यो विविच ब्रद्धखरूपं बाधयति अते यद्रद्य तदेवापदतपाप्रलादिघधन्मकं न जीव व्यत्त भवति, श यितस्य ब्रद्यामेदेन तदधम्माक्तेरिव्यर्यः। खवमवस्योपन्यासस्य विवेकाथत्वाच्र जीवलिङ्त्वं ख्तद्म्टतमेव agdfa लिङ्गापेत्ुतिवि- रोधादिति ama) aa जीवत्वव्रद्यत्वविरुद्ध धम्मवताः कायममेद्‌- ware । तदेवेति। अन्वव्यतिरेकाभ्यां जीवत्वस्याविद्याकल्पितत्वा- efacta: इति मत्वा दृष्ान्तेनान्वयमादह। यावदिति। व्यतिरेक. ae) यदति। अविद्यायां स्यां जोवत्वं वाक्चोव्य५नोाघात्तलि. aul तच्चिढत्तिरिव्याविद्यकं त{दिव्य्थः। संसारित्वस्य कल्पितत्वे fats

* नति सो° कार aye yo न,लि।

+ ददे" बद्धिदेतसङ्कातादितिमु°पु०।

२६४ रनप्रभाभासिते। [ख ० १।पा ०३ |

भिसानात्‌ समुत्तिष्ठन्‌ स एव क्रुखसथनित्यदूक्‌खषरूप आत्मा भवति, सयो दवे तत्‌ पर ब्रह्म वेद्‌ waa भवतीत्यादि- श्रतिभ्यः। तदेव चाख पारमार्थिकं खरूपं, येन शरीरात्‌ सम॒त्थाय खेन रूपेणाभिनिष्यद्यते | कथं पुनः खञ्च रूपं +सखनेव च निष्पद्यत इति सम्भवति करूरस्यनित्यखच। खुवणादौोनान्त द्रवयान्तरसम्पकादमिश्रतखदूपाणम!भियक्तासाघारणएवि्र - षाणां त्तारप्रतेपारिभिः शष्यञानानां खरूपेणभिनिष्यत्तिः स्यात्‌ तया नक्तचादीनामदन्यभिभ्डतप्रकाशानामभिभावक- fara wat खदूपेणाभिनिष्यत्तिः wal नतु {तथा चेतन्यज्येतिषो नित्यख कनविदभिभवः समभवत्यसंसर्भिलात्‌ ara द्व दृष्टविरोधाच्। दृष्िश्ुतिमतिषिज्ञातयेा fe जी- वस्य खरूपं, तच्च श्रोरादस्मल्यितस्यापि waw सदा

निगमयति | aca चास्येति | समव्यायसखेन रूपणाशिनिष्पद्यत इति afta व्ाख्यातुं आ च्तिपरति। कयं qafcaricat | क्रटस्थनिव्यस्य खरूपमियन्वयः। मनःसङ्किगा fe कियया मलनाशणदभिवयक्तिनंतु कूटस्यस्यःसङ्किन Lats | सुव्णेति | Rae पाथिंवेा मलः। अभि. भृत्यस्य वयाख्यानमभिव्यक्षति। खसाघार्णभाखरत्वादिः अभि- भावकः सारालाकः। जौवखरूपस्याभिभवबाघक्मादह। Tifa} विज्ञानघन cata श्त्या चिन्माचत्तावद्‌ात्मा तचतन्यं चच्तुरादिजन्य- afuga टच्ादिपदवाच्यं सत्‌ व्यवद्धाराङ् जीवरूपं भवतीति तस्याभिभतत्वे टदा वअवदह्ारोा विरुध्येत देत्वभावाद्यवद्धारानस्यादि- व्यथः | ayaa खरू्पं ₹त्तिष वयक्तमित्यङ्गीकाय्यं यवहार दप्नादि- व्या इ | afta) अन्यधत्यक्तं स्फट यति। तच्वेदिति। खरूपश्ेत्‌ ज्ञानिन

# तेनैव चति म्‌ le ge † अनभिगयक्तति te पुर। ‡ तथात्बज्यातिष दूति qo are |

[अ०९।पा०द्‌ | UWIFLAA AAA | २६५

निष्यन्नमेव gai सवा fe जीवः पश्यन्‌ प्रटण्ठन्मन्वाना विजा- नन्‌ वअवदहरत्यन्यया व्यवदारानपपत्तिः। तचेच्छरीरात्‌ स- म॒त्थितस्य निष्यदयेत प्राक्‌ समत्थानात्‌ दृष्टो व्यवदहारो विरुध्येत | aa: किमात्मकमिदं शरीरात्‌ समुत्थानं किमात्मिका च खच पेणाभिनिष्यत्तिरिति, अचाच्यते, प्राक्‌ विवेकविज्ञानात्पत्तेः शरोर न््धयमनेवुद्धि विषयवेदनोापाधिभिर्‌विविक्तमिव जीवस दृच्ादि ज्योतिः खरूपं भवति । aur wee स्फटिकस्य खाच्छ्यं Tey खरूपं प्राक्‌ विवेकम्रहणाद्र क्तनीलाद्युपाधिभिरवि- विक्रमिव भवति प्रमाएजनितविवेकग्रदणान्तु "उत्तरकालवर््तौ पराचोनस्फरिकः Vaya Visa च खेन रूपेणाभिनिष्यद्यत इत्युच्यते प्रागपि तथैव ara तया दे दाद्युपाध्यविविक्तस्यैव सते जीवस्य श्रुतिकृतं विवेकज्ञानं शरीरात्‌ waar विवेकवि-

खव व्यज्येत ज्ञानत्वे यवद्ारोच्छित्तिरि्यथेः। अतः। सदेव यक्त खरूपत्वादित्ययैः। सदादत्तिषु व्यक्तस्य वस्तताऽसङ्गस्यात्मनः खावि- दकदेङाद्यविवेकरूपस्य मलसङ्गस्य सतत्वात्तदिवेकापेच्तया aaa नादि श्चतिरिद्यत्तरमाह | अचेति | वेदना दषे्राकादिः। अविविक्त मिवेति mice सङ्गस्य कस्पितत्वमक्त । च कल्पितसङ् carat यथेति | अतिकछृतमिति । त्व॑पदार्थव्या योऽयं विज्ञानमयः प्रागेषि- aan सिद्धमि्यथेः। प्राणादिभिन्रखुद्त्वंपदायच्तानस्य वाक्यार्थ- साच्तात्कारः फलमित्याह | केवलेति । सश्र णोर त्वस्य सव्यत्वात्‌ समु- व्यानमत्करान्तिरिति see न विवेक इत्याद्याह | car विवेकंति | उक्तश्चत्यनसारेगेत्यथेः। श्एसीरेष्वष्ररेरमवस्थितमिति wa: अविवे- कमाचकल्पित सश्रोर्त्वं अता विवक खव समत्यानमित्यथः।| नन खकम्माजिते शरीरे भागस्यापरिददाण्यत्वात्‌ RY Baa र्व खरूपा- * उत्तर काललवत्तीति का ade ate पठ नासि

+ सन्‌ दृति alo वधन सा०प०पाठः। सत्‌ दूति च काचिित्ाठः। 2 M

२९६ रलप्भाभासिते। [ख०९।पा०२्‌ |

ज्ञानफलं खरूपे णाभिनिष्यत्तिः केवलात्मखरूपावगतिः। तया विषेकाविवेक मा चणेवात्मनेऽशरौोरलं सशरोरत्रञ्च मन्तवणात्‌, अशरीरं शरीरेखिति, शरोरस्थेाऽपि कौन्तेय न करोति न लिप्यत दति च सशररीरलाश्रौरलविशेषाभावस्मरणात्‌। तस्मादिवेकविज्ञानाभावाद्नाविश्चतखरूपः सन्‌ विवेकज्ञाना- द्‌ाचिश्वतखदूप Teas, न लन्यादृशावाविभावानाविभौवेा खरूपस्य सम्भवतः खशरूपलाद्‌व। एवं मिश्याज्ञानरङत एव जीवपरमेश्वरयाभदोा न वस्तुतः व्योमवद्‌ सक्गताविशेषात्‌। ङ्त्येतदेषं मरतिपन्त्यं। यता च एषाऽकिणि पुरूषो दृ श्वते दत्युपदि श्येतद खतमभयमेतत्‌ ब्रद्यत्युपदि शति । येाऽकिणि प्रसिद्धा द्रष्रा द्ष्ुलेन विभाव्यते राऽग्टताभयलक्तषणाद्‌- ब्रह्मणोऽन्यत्‌ Wa तताऽच्टताभयनब्रह्मसामानाधिकरण्छं न स्यात्‌ । नापि प्रतिच्छायात्मायमचिलक्िति निरिंश्यते, प्रजापते्टषावादिलगप्रसङ्गात्‌। तथा दितोयेऽपि पर्याये य एष ai महौयमानश्चरतोति न प्रथमपय्यायनिदिं्टादक्तिपृरुषात्‌

विभाव cad अह । एरीरस्थाऽपीति | अश्रोरवत्‌ शरीर स्थस्यापि बन्धाभावस्तेजौवता मक्ियक्ते्ययः| अविरुद्धे BAY CAN यक्त इत्याद | तस्मादिति | अन्यादटृए सत्याविव्यय्ः। ज्ञानाक्तानरतावि- भावतिरोाभावाविति fad भद्‌ऽप्यण्शत्वकता निरस्त इत्याह | wafafa | अण्णदिग्रन्यत्वमसङ्त्वं। Bia उयत्वव्याप्यजातिश्रन्यः विभुत्वात्‌ येामवदिव्यातेकसिदधेभदो नमिश्येययः। प्रनापतिवाक्याच भेदो मिथ्ये्ाकाङ्कपुवंकमाद्‌। कुतश्चे्यादिना। रुतद्धेदस्य स्यत्- मेव नास्तीति कृत इत्यन्वयः छायायां Taefeucla< वाक्यं ना- भेदपरमिव्यत आद | नापोति। वस्य ज्ञानात्‌ छतशृत्यता सवकाम-

[अ ०१।ा o8 | UMFLAMAANS | २६७

द्रष्टुरन्यः निर्दिष्टः, wanda ते श्वयोऽनुव्यास्पास्यामोदयुपक्र- Hai किच्चादमद्य wy दस्तिनमद्राक्तं नेदानीं तं पश्चा- मीति दृष्टमेव प्रतिवुद्धूः wares, Rut तमेव प्रत्य भिजानाति य wate खभ्रमद्र्‌त्तं स एवां जागरितं War- मोति। तथा हतोयेऽपि पाये नाद खल्वयमेवं सम्पत्यात्यान जानात्ययमदमस्मीति, at एवेमानि तानति सुषुत्ाव- स्थायां विशरेषविनज्ञानाभावमेव दशयति न विज्ञातारं प्रति- षेधति । यत्तु तच विनाशमेवापौतेा भवतोति तदपि विशेष- विक्लानविनाश्ाभिप्रायमेव न विज्ञाठविनाशाभिप्रायं। नहि विज्ञातुविज्ञातेविपरिलेपे विद्यते अविनाशिलादिति अत्य न्तरात्‌। तथा चतुयऽपि yaa एतन्वेव ते श्योाऽनवब्याख्या- स्यामि ना एवान्यत्रैतस्मादिल्युपक्रम्य waaay वा ददं श- रौरमित्यादिना प्रपञ्चेन शरीराद्यपाधिसम्बन्धप्रत्याख्यानेन सम्पसादश्ब्दादितं ata खेन रूपेणाभिनिष्यद्यत दति ब्रह्य

प्राप्िस्तमात्मानमज्विच्छ(व इति प्डत्तयोारिन्रविराचनयायद्यनात्स- च्छायां पजापतित्रेयात्‌ तद्‌ ग्टषावाद्‌ स्यादित्यथः। प्रथमवत्‌ दि- तोयादिपय्याये व्याढत्ताखवस्थासु BAA ब्रद्धयत्वेनाक्त इत्याह | तयेति | वस्थाभ्र्‌$प्यनस्यतः; afaare | किञ्चेति सुषप्ता ातु- व्याङत्तिमाश्द्यह | तथा cata इति। सुघत्ता निविंकल्पच्ञानरूप च्प्रात्मान्तोव्यच दहद्‌ारण्यकस्ुतिमादह। न ीति। ae: atfaat arnt नास्ति नाण़काभावादिव्यथः| रखुवमवस्थाभिरसङ्गत्वेनात्त खा- aq तुसीयेऽपि ब्रद्यत्वेनाक्त इत्याह) तथेति खतेरेकदेशिवयास््यां दूघयति। ataivata | जीव्परयोाभदादितिभावः। खतिबाघान्मव-

* निदिष्ट दूति Hie geo qs! 2.४:

२६०८ रुन्रप्रभामासिते। [अ ०९।पा ० |

खरूपापन्नं TWIT न परस्मात्‌ ब्रह्मणेाऽम्डताभयसरूपार्‌न्यं जोवं दशंयति। केचित्त परमात्मविवक्ञायां एतन्तेव ते दति जोवाकषंणमन्या्यं मन्यमाना एतमेव वाक्योपक्रमदचितमप- इतपाप्रलादिगणकमात्मानं ते ग्रयोऽनव्ास्यास्यामीति कल्य- यन्ति, तेषामेतमिति सन्निदितावलस्विनौ सवेनामभ्रुतिवि- yaaa, wa: अ॒तिञ्चोपरुष्येत, पय्यायान्तराभिदितस्य पय्या- यान्तरेणानभिघीयमानलात्‌, एतन्तवेव ते दृति च प्रतिज्ञाय प्राक्‌ चतुथात्‌ पय्यायादन्यमन्यं व्याचक्षाणस्य प्रजापतेः प्रतारकलवं प्रसज्येत, तस्नाद्यदविद्याप्रत्युपस्ापितमपारमाथि- कं sa रूपं कटंभेक्तरागदेषादि दोषकलुषितमनेकानथेयोगि तद्धिलयनेन तदिपरौीतमपहतपाग्रलादिगणकं पारमेश्धर स्वरूपं विद्यया प्रतिपाद्यते। सपादिविलयनेनेव रज्ज्वादीन्‌ | अपरे तु वादिनः पारमार्थिकमेव Sa रूपमिति मन्यन्ते। श्रसदोयाख केचित्‌ तेषां सव॑षामात्मेकलसम्यग्द्‌ भनप्रतिप-

faare | तेषामिति | afafeat जीव wa सवंनामायं इत्यथैः SHU पुनरुक्तो wa डति युज्यते। भवतूपकान्तपरमात्मनखतुं VHRWA इत्याद | भूय xfa) लोकसिद्धजी वानृवादोन waa बाध्यत इति खमतमृपसंदरति। तस्मादिति। याख्यानान्तरासम्भ- वादिव्यथः। विलयनं रोधनं विद्यया मदावाक्चेनेति यावत्‌| येतु संसार सव्यमिच्छन्ति तघामिदः शासेरकमेवात्तरमित्याद। अपरे त्विव्यादिना। शसीरकस्याथं सङ्केपेणापदिशति। खक रख्वेति। अविद्यामायणाभंद निरसितुं सामानाधिकरण्यं आवरणविक्तेपश्त्ति- रूप प्रब्द प्र त्तिनिमित्तभेदात्‌ सहप्रयागः ब्रद्धेवाविद्यया संसरति न ततेाऽन्धो जीव स्ति ष्एसीरकायं cay: | afe चकारः किमिति

[Beaute | प्रा ङ्गर त्र्य खच भःष्ये | २९९

चश्धतानां प्रतिषेधायेदं शारीरकमारव्धमेक एव परमश्रः कूटस्थनित्य विज्ञानधातुरविद्यया मायया मायाविवद्नेकधा विभाव्यते नान्या विज्ञानधातुरस्तोति) afat परमेश्चरवाक्ये जोवमाश्रद्धा प्रतिषेधति दखचकारः नासम्भवादित्यादिना (१।३। qui) तचायमभिप्रायः नित्यष्रुद्ध बद्ध म॒क्त*सत्यखभावे क्रुटस्थ- नित्य 1एकस्सिनसङ्गेऽरूपे परमात्मनि तदिपरोतं जेवं रूपं या- iq तलमलादिपरिकन्तितं तदात्मैकलप्रतिपादनपरवाक्येन्या- योापेततदे तवाद प्रतिषेसेखा पनेग्यामोति परमात्मना जोवादन्यलं द्रढयति, जीवस्य तु न परस्मादन्यलं प्रतिपिपादयिषति किन्वनवदत्येवा विद्याकल्वितं लेाकप्रसिद्धं जोवभेदं। एवं fe सखाभाविकक्टंलमेक्तृलानुवादेन प्रदत्ताः कमविधया न वि- eam दति ‡ मन्यते, प्रतिपाद्यन्त शास्रायमात्मैकलमेव द शं- यति शास््दुट्या व्रूपदेशेा वामदेववदित्यादिना, वणित- खास्माभिविदद विद्रद्धदेन कर्मविधिविरोघपरिदारः॥

मेदः ब्रूते ware | य््िति। परमःत्मनाऽसंसारितल्सिब्यथं stage दएयति | तस्यासंसारित्वनिखखवाभावं तदभेटोक्तावपि जीवस्य संसा- रित्लानपायादित्यथः। अधिष्ानस्य कल्पिताद्धेदोऽपि कल््पितस्याधिषा- ala एयक्कमित्यादइ । जीवस्य fafa | कल्ितभेद्‌ानु मानस्य फलमाद् | रवं dita) asada Fra रति स्नान्ति निसर्स्यति) प्रतिपाद्यमिति, आत्मेति । तृपगच्छन्तीव्यादिसूचाणि खादिपदायैः| नन्वदेतस्य ण-

९ A = = Gye दे तापेतच्तविधिविराधस्तच्ाद | afuasfa । खदेतमजानतः न (9 कल्पितद्देताश्चया विधवा न विदुष डति aqaquafaad: | * सत्येति ate qo सा qe aif | + एकस्ित्रिरशे दति are असङ्िनि निवि्ेषे दूति awe | t मन्यते दूति स्थाने प्रतिपाद्‌यिष्यतोति are |

२७० रन्न प्रभाभासिते। | च्च ०२।पा ०३

AMSA परामशः ॥ २० ॥

FQ Al द्‌दरवाक्यशषे जोवपरामशा दितः यय एष सम्परसाद Tats: स ददर परमेग्रे व्याख्यायमाने न जीवेा- पासनोापदेशा न प्ररुतविशेषोापदेश दत्यन्थकलवं प्राप्नोतीत्यत आद, अन्याथेः। श्रयं जोवपरामशंः न जीवखरूपपय्यवसायो किन्तु दि परमेश्ररखरूपपव्यवसायो, कथं मम्यसादशब्दोदितोा जोव जागरिते व्यवद्दार दरेन्द्रियपञ्जराध्यक्ता wat तद्ास- नानिितां च खप्नान्नाडोचरोऽनश्चय ` दयन्तःश्रणं रे्यरुभय- रूपादपि शरोराभिमानात्‌ GATS सुपुप्तावसखायां परं ज्यो- fatrarunfeed परं ब्रह्मयोपसम्पद्य विशेषविज्ञानवत्वं परित्यज्य खेन रूपेणाभिनिष्यद्यते यदस्यापसम्पन्तव्यं परं ज्योतिः, येन स्वेन रूपेणाय मभिनिप्यद्यते स एष अ्रात्मापदतपाग्रलादि गण उपास्य दृत्येवमथाऽयं जोवपरानशः परमेश्वर वादि नेाऽष्युपपद्यते॥

Baya चेत्तदुक्तं ॥ २१॥

UTA ददरोऽस्मिनन्तराकाभ् दत्याकाशस्यान्यलं श्रय माणं परमेश्वरं नोपपद्यते, Naw 1 ल्वारामग्रोपमितस्यान्यल-

~

र्वं प्रजापतिवाक्ये जीवानुवादेन aM रखवापदतपाग्मवायुक्ती जीवे तदसम्भवान्न जीवा ददर zag तदं जीवपरामण्णंस्य का गतिरित्यत ate) अन्यार्थश्चेति। at are, अथेव्यादिना। प्रते eee विशेषे गुणस्तद्‌ पद्‌ प्ताऽपि Fay: | तच दहरवाक्यष्रोष- कल्पं सम्म्रसादवाक्यमाशङ्कापुवंकां ददस्त्रद्यपरत्वेन व्याचष्टे | कयमि- व्याट्निा॥

* आन्त दूति ale qo Bre qe पाठः। + aitaararaiaaeta aie ae सार qe पाठः।

[अ ०१।पा३ | षरा इर त्रद्यस्‌चभाष्ये | २७१

मवकनलत्पत इति तस्य परिद्ारो वक्रव्यः। उक्ता we परि- दारः "परमेश्वरस्यापेत्तिकमन्पतवमवकन्त दत्य भकौकस्वान्त- डापदेशाच नेति चेन्न निचाय्यलवादवं योामवच्ेत्यच स 1 एव परि दारोऽनसन्धातव्य इति खचयति। ada चेदमल्पलं प्रत्युक्त प्रसिद्धेनाकाशनापसिमानया यावान्‌ वा अ्रयमाका-

शस्तावानेषेाऽन्तददय BATU इति il

BARA च ॥ PP ॥

न तत्र eat भाति न चन्द्रतारकं नेमा विद्युता भान्ति कुताऽयमञ्चिः तमेव भान्तमनुभाति सवे तस्य भासा सव॑ मिद्‌ विभातीति समामनन्ति। तच यं भान्तमनुभाति सव यस्य च भासा स्वमिदं विभाति सकि तेजाधातुः कञि- दुत प्राज्ञ आत्मेति विचिकित्सायां तेजाधातुरिति तावत्‌ We, कुतः तेजाधाद्नामेव खव्यादौनां भानप्रतिषेधात्‌।

उपास्यत्वादल्यत्वमुक्तमति व्याख्याय =a निरस्तमि्ययान्तरमाद्। व्यव uzata | ta द्द्ररवाक्चं पजापतिवाक्यच्ध सगणं fanaa च समन्वितमिति fas 1

व्यन्‌ छतेस्तस्य च । मुण्डकवाकमुदादइर्ति। a asta) तस्मिन्‌ ब्रह्मि विषये न भातितंन भासयती यावत्‌ | यदा चण्डभासकरादि- ने भासयति तदा aiden: का कथे्याह | कुत इति किच्च सवस्य खूयोादेस्तद्भास्यत्वान्न तद्ध्‌ासकलमिव्याद। तमेवेति | अनुग मनवद्नुभरानं खगतमिति श्रङ्कां निरस्यति | तस्छेति ¦ तचेति ane: सति विषये च साधारण्यात्‌ संश्रयमादह। तचरेति। पुव चात्मखुवयादि-

* परम्खरऽप्यापत्तिकमिति are que ajo qo पाठः| † VaAUlA Alo Guo ylo yo Yla: |

२७२ रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा०द्‌

तेजःखभावकं fe चन्द्रतारकादि तेजःखभावके एव wa भासमानेऽदनि न भासत दति प्रसिद्धः तथा सद aaw सवंभिद चनद्रतारकादि यस्मिन्न urea साऽपि तेजःखभा- वक एव कञश्िदित्यवगम्यते | श्रनुभानमपि तेजःखभावक एवोपपद्यते ` समानखभावकेष्वनुकार दशनात्‌, गच्छन्तमनुग- च्छतोति†वत्‌, तस्मात astra: कश्चिदिव्येवं प्राते gar प्राज्ञ एवायमाव्या भवितुमरंति | कस्मात्‌ अनुकतेः, अनक- रणमन कतिः, यदेतत्तमेव भान्तमनुभाति सवेमित्यनुभानं तत्‌ प्राज्ञपरिग्रदेऽवकल्पते। भारूपः सत्यमङ्कल्य इति fe प्रा- ज्ञमात्मानमामनन्ति, न तु asd कञ्चित्‌ ख्ययाद्‌योाऽ- नुभान्तीति प्रसिद्धं) anata तेजाघाद्धूनां खग्यादौीनां न तेजाघधातुमन्यं प्रत्यपेच्तासि यं भान्तमनुभायुः। नदि प्रदीपः

बलादाकाग्र्रव्दम्य Uae इत्तिखाििता aisha सति सप्तमोबलात्‌ वत्तंमानाथत्यागेन यस्मिन्‌ सति ख्ग्थादयोा न भान्ति न तेजावि्टेष उपास्य इति भविष्यदथय डत्तिराश्रवणौया अधना भासमाने खयादो न भातीति विरोधात्‌ इति दृद्धान्तेन पूवं qaafa | तेजोधातुरिति । asad निगुण्खयंज्यो तिरात्मक्ञान- faguaa फलं | तेजोाधातुत्वे लिङ्गमादइ | तेजेएधातूनामिति । यनत्ते- जसाऽभिभावकं तत्तेज इति व्याहिमादइ। तेजःखभावकमिति। य- स्मिन्‌-सति यन्न भाति तदनु agidifs विरूड्धमिव्यत wig) अन्‌- भानमिति। तता feagara faafaafafa भावः। मुख्यसम्भवें विवत्तानुपपत्तेः मुख्यानुभानलिङ्ात्‌ aura: परमात्मा खभाव- aa ग्राह्यः इति सिद्धान्तमाह । ora इति sree खप्रका- Tad भासकत्वायमृक्तं, तच Bfaare | भारूप इति | मानाभावाच

* समानखभावकंष्वेवति Hie Tyo Go qe पाठः। † वत्‌ दूति Sa ve नाल्ि।

| ख ०९।पा०३] श्ण ङ्गसत्रद्यखचभाष्ये | २७९

प्रदीपान्तरमनभाति। ATOR समानखभावकष्वनुकारो कृश््त दति नायमेकान्ता नियमेाऽस्ि भिनसखभावकष्वपि w- नकारो दृश्यते, ` यथा gaara: पिण्डाऽस्यनृकुतिर चिं द दन्त- मनददति, ममं वारजो वायुं वदन्तमनुवडतौति। अनृरूते- रिव्यनभानमसुखचत्‌। तस्य चेति चतुथपाद मस्य सचाकस्य ZI यति । तस्य भासा सव॑सिदं विभातोति च तद्धेतुकं भानं खय्या- देरुच्यमानं प्राज्ञमात्मानं गमयति । तदवा ज्योतिषां ज्येोतिरा- य्दा पासतेऽग्टतमिति दि प्राज्ञमात्यानमामनन्ति। तेजेऽन्तरण तु ख््यादितेजेा विभातीोत्यप्रसिद्धं faxes, तेजोाऽन्तरण तेजा- sate प्रतिघातात्‌ । च्यवान खय्यादौनामेव श्ोकपरि- पटितानामिद्‌ं तद्धेतुकं विभानमुच्यते, fa तरिं स्वेमिद- मित्यविगरेषश्रुतेः सवंखेवास्य नामद्पक्रियाकारकफलजातस् याभिव्यक्रिः सा ब्रह्मज्यातिःसत्तानिमित्ता। यथा @yu- ज्योतिःसन्तानिमित्ता सवस्य रूपजातस्ाभिव्यक्रिस्तदत्‌ । न

aaa ग्राह्य care | न त्विति । faq दग्याद्‌ यस्तेजोाऽन्तर्‌भान- मनु न भान्ति तेजल्वात्‌ प्रदीपवदिद्बाद। समत्वाचेति। याऽयमन्‌- कराति स तव्नातीय इति नियमा नास्त्या | नायमेकान्त इति। पोनरुक्चमाण्द्खोक्तानवादपृवकं GAM हेत्वन्तरं व्याचष्टे। Wa- छतेरिति | तमेव भन्तमिव्येवकासोाक्तं agra विना सवस्य एवम्भा- नाभावरू्पं चन्‌भानमनुतेरित्यननोक्त | तस्य चेति | सवभासकत्व- मुक्तं Kaqaenfaas: | waa: खग्यीदिभासकत्वं खत्यन्तरप्र- सिद्धमविरूदघेत्याद | तदेवा दति। सव॑शन्दः प्रछटतसूच्यादिवाचक-

* यथेति alo वध” qo नास्ति) + दि दति ale sue qo ata |

2 N

२७8७ र ले प्रभाभास्िते। [अ०१।पा०।

तच Bar urdifa च तत्र भन्दमाद्रन्‌ प्रछतग्रदणं ZH यति ग्रकतच्च ब्रह्य यस्मिन्‌ द्याः waa चान्तरि्षमेातमि- त्यादिना । saacg, fecmad परे ary विरजं ब्रह्म नि- सकलं 1 wey च्योतिषां ज्यातिस्तद्यद्‌ात्मविदे विदुरिति। कथं तज्ज्योतिषां ज्योतिरित्यत इदसल्यितं ब तच व्या भातौ- fal aun खच्धादौनां saat भानग्रतिषेधस्तेजाधा तावेवा- न्यङखिन्नवकलतपते Be दवेतरषां +ञ्योातिषां इति, ।तचानभान स एव तेजाघातुरन्यो न सम्भदतीत्युयपादितं । squid चेषां

नग्रतिेधाऽवक्च्छते, war यदुपलभ्यते तत्‌ wi ब्रह्मणे च्यातिपापलभ्यते, agg नान्येन च्यातिषोपलभ्यते, खय- व्योतिःखरूपलात्‌, येन द्धग्याद्‌ वस्तस्मिन्‌ भायः । न्न्य UA

त्वेन व्याख्यातः | wala तस्यासङ्गवदत्ितां मल्वाऽयान्तरमाद। खथ वेति | तर्चति सूवंनामखव्या vad aa ग्राम्या | न तच we afi किच्च स्यद्व्रद्यपरपुवमन्लाकाङ्ापुरकल्वाद्यं Aa नद्धय- परर इत्याह | अनन्तरद्धेति | हिरण्मये व्योतिमये अद्नमयाद्यपेच्तया पर कात Baas पुच्छष्व्दिति aq विरुजं अगन्तकमल्‌न्घं निष्कलं निरवयवं ae नेसगिकमलगून्यं aarfeafaud ब्रद्य- वित्‌परसिद्धभित्यथेः। सति सक्ष्ीपच्तमन्‌वद्‌ति। aeuifa | खय्या- दमिमावकतेजाधाता प्रामाणिके तस्येह DUNT स्यात्‌ न तच प्रमाणमस्तीत्याद | तचेति | सिद्धान्ते तचे वाक्यार्थः कथयमित्या ण द्याह । ब्रद्यरयपीति | सति सप्मीपच्त न भातीति श्तं वत्तमानत्वं व्यक्ता तसिन्‌ सति न भास्वन्तेयश्चतमविष्यत्वं कल्यनीय yaafa- रोादघनिरासाय, विवयसप्तमोपच्ते तु न भासयतींव्ञखतणिजय्याद्ार- माचमवकल्प्य न waa इलति लाघवं, अता ब्रद्धण विषये सूथ्याद्‌-

ज्याविषामिति साग्का० aye qo aita | J तज्तु सश्चति Alo वघ Yo वाटः

| Ho १।पा०३्‌ | VIF CASAS | २७

वछनक्तिन तु ब्रह्मान्येन व्यज्यते, sada ज्योतिषास्ते ग्टह्य नदि waa इत्यादिगरुतिभ्वः॥

AG च स्यते ॥ Bs Hl अपि चेदं रूपं प्राज्ञखैवात्यनः Maa भगवद्गीतासु, “a तद्धासयतं खय्या न शश्ाद्धा न पादकः | ugar न निवन्तेन्ते तद्धाम परमं सस ॥ इति, "धयद्‌ादित्यगतं तंज जगद्भासषयतेऽखिसं |

यच्चन्द्रमसि याया ads वद्धि aaa’ दति च॥

र शब्दाद्‌ व RA I २४ ॥

अङ्कषटमाचः पुरुषा मध्य च्रात्मनि तिठति दूति श्रूयते:

तथा अङ्गृष्टमाचः पुरुषा च्येतिरिवाधूमकः Lara waw-

भसकत्वनिषेधेन ब्रद्धभास्यत्वमच्यत TAU: | यनान्यभास्यत्वेन तुनः ख्ग्थाद यस्तस्मिन्‌ ब्रद्धयणि विधये भासकाः सटः, तचा तु ब्रद्यान्येन ने- पलभ्यतं quameifela याजना | Gad Banca avata | Fala: खप्रकाश्एत्देऽन्याभास्यत्वे च खतिद्धयं । ग्रह णयाग्यत्वाद ग्द ray |

रिजध्याद्ारपच्ते स्मतिबनलमष्यश्ची्ययादह | aft चेति। as Qaqs | खाप चति | Bawa सवभासकत्वं च दसाकदय agg तस्माद्‌ नभानमन्ला Fala ससन्वित इति Tas 1

एब्दाद्‌व ulaa: | काठकवाक्यं पठति | अङ्गष्ति। परुषः Tar. Samia cea अङ्कछमाच wes ततिषतयङ्षछमाच इत्यच्यते तस्यव परमात्सत्तवा{द्वाक्यान्तरमईइ। तयंति। wyanfafa us नीयं | यो {ङ्खमाजा जीवः स वस्तता favasrfaafasiagarse- सत्प इति तमं Bury awagears)| Ema इति। तस्या दितेयत्वमाद। स cafe; फालव्रयेऽपि स caf नान्यत्‌ afe-

¢ 7

२७६ रलपभाभासिते। [अ ०१।प०२ |

व्यस्य स एवाद्य स उ श्च एतद्रेतत्‌ इति च। तत्र याऽयमङ्गु्ट- माचः पुरूषः श्रुयते, ख किं विज्ञानात्मा fa at परमात्सेति संश्यः। तच परिमाणेापदेशादिज्ञानात्मेति aad wa । न द्यनन्तायामविस्तारस्य परमात्मनेाऽङ्गष्ठमाचपरिमाणएयुपदि- wa । विज्ञानात्मनस्ठपाधिमक्वात्‌ सुश्यवति कयाचित्‌ कच्यन- याङ्ग्टमाच्रलं, Way,

अथय सत्यवतः कायात्‌ WWI, aya |

अकृष्ट माच पुरषं निख॒कषं यमे वलात्‌ ॥ इति ।

नदि परमेश्धरा बलाद्यमेन fase शक्यः, तेन *तच सं

wagearsat निशितः स एवेदापोल्येवं प्राप्ते ब्रूमः। पर मात्मैवायमङ्गुमाचपरिमितः पुरूषो भवितुमर्ईति । कसमात्‌ शब्दात्‌ TATA शतभव्यस्येति। न दन्यः WHATS wWa- भव्यस्य निरङ्कशमीश्ता। एतद तदिति च । wad ए्टनिदा-

केतसा दष्टं ब्रह्य तदेतद वेत्यथः। परिमारेष्नशव्दाभ्यां संश्यमाद। तचेति | यथानभानादिलिङ्गात्‌ fossa ख्य्याद्यगेाचरो त्र Waa तया प्रयममश्चतपरिमप्ुलिङ्गात्‌ जीवपरतीताधौशणनाईस्नीति ध्यायेदिति विध्यध्यादारेण ध्यानपरः वाक्वमिति पवंपच्तयति। तच परिमाति | पवयते aqeyyi जीवापास्तिः, fasta तु पत्य गत्रद्यक्यत्नान फलमिति मन्तव्ये । आयामा cw विस्तारा मदत्वमिति भेदः| कयाचिदिति। चखङ्षटमाचद्टदयस्य विज्वानणब्दि्तिबद्यभे- दाध्यासकल्यनयेव्यधः। सतिसंवादादप्यङ्गष्माचा जीव care | समतेखेति | अथ मरणानन्तरं यमपाण्वद्धं कम्मवण् प्राप्तमिव्ययः। तचापीौखरः fe न स्यादित्यत aie न ति प्रभवति संयमनं

न

* तचत ale que q° नासि।

[अ०१।पा०द्‌। शङ व्रद्य खचभाय्ये। २७७

नसन्दधाति, Wadd यत्‌ प्रष्टं AMAA: प्रषट चेद ब्रह्म “Bas धम्मादन्यचास्मात्‌ FARA | अन्यच WATS भव्या यत्तत्‌ पण्मि तद्वद” ईति। शब्दादेवेति अरभिघानस्रुतेरोवेश्ान दृति परमेश्चरोऽवगम्यत THU | कथे पनः WANA परमात्मनः परिमाणापदेश दत्य BA: I

हव्यपेच्या तु मनध्याधिकारत्वात्‌ ॥ २५ ॥

सवेगतसापि परमात्मनो हद सेऽवस्थानमपेच्छा ङ्गु मा च- तमिद मच्यते, च्राकाशस्टेव वंशपवेपेक्तमरनिमाचलं। न द्यच्न- सातिमाचस्यैव परमात्मनोऽङगुष्ठामाचल्मु पपद्यते। न चान्यः परमात्मन दृद ग्रदणमदति ईशानशब्दादिग्य इत्युक्तं। नन प्रतिप्राणिभद्‌ं हदयानामनवख्छितलात्तदपेक्तमष्यज्गुटमाचतवं

ममापि विष्णुरिति यमस्ये्रनियम्बतरस्रणादिति भावः। भूत- भव्यस्येव्यपपदद्राघधकाभावाच इण्न इतोशत्वणब्दाचिरङ्कएमोशिता भातीति sat लिङ्क बाध्यमिति सिद्धान्तयति । परमात्मवति। प्रक- cma ब्रद्यपरमिद्‌ं वाक्यमित्याद | रतदिति। शब्दा वाक्छं लिङ्गात्‌ ट््‌बलमिल्धाशद्धयाइ। एब्दादिति।

करः anatase: अरलिः। मख्याङ्मात्रा जीका rua किं गणग्रदहणनत्यत खाद । न चन्यडति। सति सम्भवे aque. ऽन्याः खच तु खतिविरोधाद्‌सम्भव इति Twos ray: | मन- व्यानेवेति वणिकानेवेत्यधः| एक्तत्वादित्यनेन पश्वादीनां देवाना- म्टघीणच्चाधिकारो बाधितः। तच पश्वादीनां एस््राथंच्ञानादिसाम- ग्यभावात्‌ कम्मणयश्क्तिः, Eats: खदेवताके कम्मण खादप्रन व्य्यागायागादशक्तिः, घीणामाष्यवरणे टष्यन्तराभावाद्‌ ण क्तिः।

oN २७९ रलनप्रभाभासिते। | अ ०१।पा०३ |

नापपद्यतं इत्यत उत्तर स्यते, सनब्याधिकारत्वादिति। शस्तं छ विशेषप्रटत्तमपि सनुव्यानेवाधिकरोति शक्राद्‌ थिंलाद- पथ्यं स्तलादुषनयवनादि शास्त्रा चेति | वरिंतमेतदधिकारल- aU, मनव्याणाच्च नियतपरिमाणः कायः, शौ चित्येन नियत- परिमाणएमेव देषामङ्ु्माचं दयं । wat मनुख्याधिकार्‌- त्वा च्छास््स्य मन्‌ खद्‌ यावस्यानापेक्मङ्गु्टमाचलमुपपननं यर्‌- मात्मनः! uzun परिमाणेषदेशत्‌ way संसव्यवाय- मङ्गु्टमाचः प्रत्येतव्य इति तत्‌ प्रत्युच्यते स आत्मना, तत्वममी-

अधित्वादिव्यनेन निष्कामानां ममत्तणां स्थावसखाणाद्चाधिकासा दा- रितस्तच मुम॒च्ुणं yafuae निव्यादिस्वधिकारा न काम्येषु खुड्ध- चित्तानां माद्वायित्वे खवणादिषु चञ्चकव्वधिकासरा न कम्मखिति मन्तव्यं | ृ्स्याधिकारः निरस्यति | अपच्छद्स्तत्वादिति | भ्रून यज्ञे alqgan इरति पथ्यदसात्‌, उपनयीत तमध्यापयीर्तेति स्वा न शूरस्य वदिकं कम्मखधिकारः। तस्येकजातित्वस्मतरुपनयनप्रयुक्त- fanart वेद्‌ाध्यवनाभावात्‌। अच्रापत्िता न्यायः wera वणित व्याह | वणितमिति। खगकामा यजंतेन्यादििग्यस्रस्यावि- qa qa wads प्रति veda प्राणिमाचस्य सुखा्धि- लाच पलार्थं काम्मणि पञ्ादीनामधिकार carmegqeaxiat तेषां WHAT खर्गकामपद्‌ः मनुष्यपरतया सङ्गाच्च मनुव्याधिकार- त्वस्यापि चातुर्व॑सखाधिकारमाश्डय वसन्ते ब्राद्यणेऽप्नोनादधीत Wa राजन्यः wate वेश्य इति चयासामेवासिसम्बन्धखवणात्‌ तेषामा धिकार इति वणितसित्ययेः। cea किमावातं wate! मनुव्या- गाद्धेति । प्रायेण सप्तवितस्तिपरिमिता मनष्यदद cay) खवम- Fone: दत्यरिमाणवाचक्तः wg aq लच्तयतीद्यक्तं सम्मति तच्छब्दे नाङ्षमाचजोवमन्‌द्यायमीएएन डति ब्रह्याभेदोा बोध्य इति वत्ता SHAT | Geuita, प्रतिपाद्यामेदविराधात्‌ खन्‌वाया-

| Hor Ares | प्राङ्सत्रह्मखूचभाय्ये। ROE

त्यादिवत्‌ संसारिण एव मताऽङ्ढछमाचस्य ब्रह्मवमिद्‌ सपदि- श्यत दति) दिरूपा fe वेदान्तवाक्यानां wet, कचित्‌ परमात्मखरूपनिरूपणएपरा क्बिद्धिज्ञानात्मनः परमात्येक- लेपदे्रपरा | तदच विज्ञानात्मनः परमात्मनेकलमुपदिग्व- ते नाङ्गु्टमाचलं कस्यचित्‌, waka परेण स्यष्टोकरि ति | APSA: परूषेाऽन्तरात्मा सद्‌ा जनानां द्ये सन्निविष्टः | तं खाच्छरीरात्‌ veer र्रादिवेषोकां Yaw तं विद्या- च्छक्रसण्टतमिति ॥

ङ्खमाचत्वं बाध्यं तात्पग्याथस्य बलवत्वःदित्यादह। तदिति। क्रचिद- स्थलमित्याद्‌ा, क्रचित्तत्वमसीव्यादा | नन परमात्मनारङ्षपरिमाणत्व न सम्भवतीति सूचकारेण दवापच्तमङ्रूमाचत्वमत्तं दिविध्ेत्या- दिभाष्यात्त जीवमदिश्य awastuafafa प्रतोयते इति @arat- स्पशित्वाद्धाष्यमन्‌पपन्नमिति चेत्‌ न भाष्यतात्पव्यानसिच्ानात्‌। कठ- वल्लोवाक्यस्यावान्तर तात्पर््यमेकं मद्ातात्प््यद्धेकं तचावान्तर तात्प. मुपास्ये safe aging खये ब्रद्यणि खत ण्व भाव्यकारै- वक्यदयोापन्यासः Bat; Wa रखवोापास्नाफलं कटवख्यामेव wa चेका च हदयस्य नाद्य इत्यादिना बाधितं । waza चतुचीध्याये दितीयचस्णे तदटके इति खचोा;डविद्यां yaw समार्नान्ति इति भाष्य- कारेः प्रयमवाव्यस्य पास्ये aaa तापय्यमिति प्रकटीकतं | <a चाचव्यभाष्यं मद्दातात्पय्याभिप्रायकमिति RT| रामानुजभाव्य- छता तु पुव्वेपन्ताऽस्नद्धा य्य तात्यय्थीन्नानेनेव BA Lewd | Taare वाच्छशेषमनुकरूलयति | vafafa | सुतियेमना वा कत्ता zee: जीवं USA एथक्‌ कुष्ट Jaa बलवदि्रियनिग्रद्वादिना तं विविक्तमा- त्मानं शुक्तं खप्रकाप्रमग्टतं Ara aw जानीयादित्यथः। तस्मात्‌ कठ. वाक्च प्रद्यगत्रद्यणि जेय समन्वतमिति fas |

nic र नप्रभाभासिते। [अ०२।पा०द्‌

तदुपय्धपि वाद्‌ रायणः सम्भवात्‌ ॥ PE ॥

APSA AAA खद्द्‌ यापेत्ता मनय्याधिकारवाच्छास्त- सधेत्युक्त, तप्रसङ्गादि द मुच्यते | वाटं, मनुव्यानधिकरोति शास्त न तु मनुय्यानेवेतीद agua निचमेऽस्ि, तेषां मन्‌खखाणा- मपरिष्टाये देवाद्‌यस्तानप्यधिकरोति शास्तमिति वादरायण ATA मन्यते, कस्मात्‌ सम्भवात्‌ सम्भवति fe तेषामध्यर्थि- त्राद्यधिकारकारणं | तायं तावन््रोक्विषयं देवादीनामपि सम्भवति विकारविषयव्ग्डत्यनित्यतालेा चनारिनिमित्तं। तथा सामय्य॑मपि तेषां सम्भवति मन्तराथवाद्‌तिदास्पुराएलाकंभ्यो

Tay मनुव्याधिकास्त्वे देवादीनां त्रद्मविद्यायामप्यनधिकारः स्यादि्याश्द्खादइ। तदुपथ्यपि सम्भवात्‌ | नन समन्वयाध्यायेऽधि- कारचिन्ता न सङ्तेद्यत अद अङ्द्टेति। स्मतस्यापेत्तानद्दत्व प्रसङ्गः खच मनव्याधिकारत्वाक्चा खतानां द्‌वादीनां वेद्‌ान्तख्वणा- दावधिकारोा<स्ति नवति Gee भागासक्तानां वराग्याद्यसम्भवा- afa प्राप्तं सिदडान्तमादह | बाएमिति | रखवमधिक्ारविचारात्मका- {धिकरुणदयस्य प्रासङ्गिकी agit: | wa wana देवादीनां ज्ञानानधिकारात्‌ देवत्वप्राक्षिदासा क्रममक्निफलास ददराद्युपासनासु कमम्‌त्यिनां waa wef फलं सिद्धान्त तु प्रततिः उपसनाभिदवत्वं प्राप्तानां अवणादिना ज्ञानान्मुक्तिसम्भवादिति सफलोाऽयं विचारः। ननु मआमासङ्गानां तेषां मोाच्तायित्राभावा- afuatt इव्यत are, अचित्वं तावदिति । विक्रारत्वेना्त- विघयसुखस्य त्तयोदयादिदेषद्श्छ्रा निरतिश्वयसुखमाच्तायित्वं स ्वप्रछतीनां देवानां सम्भवतीव्यथः। नज्विन्द्राय SIS AST चतुश्येन्त- ष्रब्दातिरिक्ता विग्रदवती रेवता नास्ति ब्दस्य चासामण्यान्नाधि- कार इत्यत ute | तयेति afuaafeau: | खपय्दरद्‌ सत्वमादइ |

| खर १।पा © र | पराङ्रत्रद्यख्चभाय्ये | २८२

विग्रहवच्वाद्यवगमात्‌ । न च तेषां कथित्‌ प्रतिषेधाऽस्ति। +न चापनयनादिशास्ेरौषामधिकारो 1 निवर्तितः उपनयनस्य वेद्‌ाध्ययनार्थलात्‌, तेषाञ्च खयंप्रतिभातवेदत्वात्‌। श्रपि चेषां विद्याग्रदणाथं ब्रह्म चय्थादि दशयति एकशतं द वै वाणि मच- वा प्रजापतौ ब्रह्मचर्यमुवास, was वारुणिर्वरणं पितरमुपस- सार अधि भगवा ब्रह्धोत्यादिः। यदपि क्मांखनयधिकारका- रणमुक्तं न देवानां देवतान्तराभावात्‌ न खषोणामाघयान्त- राभावादिति, न तदिद्याखस्ि न दीद्धादीनां विद्याखधि- करियमाणानामिन्दायुदट्‌णेन किचित्‌ कृत्यमस्ति, न च ग्टग्वा- दोनां गटग्बादिसगाचतया, तस्माद्‌वारीनामपि fagqre-

न च तेषामिति | ग्रूढा aa aay इतिवत्‌ द्वादौोनां faaitu- कारनिषेधा नास्तीव्ययः। ननु विग्रहवत्वेन दृर्सामथ्यं सव्यप्युप- नयनाभावात्‌ शएस्त्रीयसामश्यं नास्तोव्यत wre | न चंति। जन्मा- न्तराध्ययनवबलात्‌ खयमेव प्रतिभाताः स्मता वेदा येषां ते तथा agiafeae:| बालादिष प्रविदखयिशाचादीनां देदोटैषद्‌शंनात्‌। दवयानीनां जन्मान्तरस्मरणमस्तीति स्मतवेद्‌ान्तानामधथविचारा wa ray | देवानाञ्च waar विद्याधिकार कारणमयित्वादिकमक्ता ओतं गुरुकुलवासादिलिङ्गमाह | अपि चेति। नन्‌ ब्रह्मविद्या <ar- दोत्राधिकासति वेदायत्वात्‌ खिद्ाचवदित्यत are | यद्योति। देवानां aA नाधिकारः दोवतान्तराणामद्‌श्यानामभावादिति प्रथमदनायः, घीणामनयिकारः ष्यन्तराभावात्‌ wera क- म्मणश्त्तोरिति द्दितीयसचायः। असामश्यमुपाधिरिति परिहरति। न तदिति | असामथ्येरूपः कारणं raw, न wie येनासामथ्यं wre

* उपनयन शास्त्रति Glo का The Ye पाठः) † निवत्ततति tie का० quo qo पाठटः।

३,

< O

र घ्र रल्नप्रभामसिते। | अ०९।पा ०३ |

धिकारः कंन वाय्येते। द वाद्यधिकारोऽणङ्ष्ट माचश्रुतिः खा- कृ्टापेक्या न विर्ध्यते॥

विराधः BANG चेन्नानेकप्रतिपततेद्‌ शनात्‌ ॥ २७ ॥

स्यादेतत्‌ यदि विग्रदवक्वा्यभ्यपगमेन देवादीनां विद्या- सखधिकारो awa विग्रदवत्वात्‌ उलि गादि वत्‌ इन्द्रा दीना मपि खरूपसन्निधानेन कन्मङ्गभावेऽम्धपगम्देत, तदा च विरोधः FAUT स्वात्‌, न दोद्रादीनां खरूपसन्निधानेन यागेऽङ्गभावे दुस्यते, न च सम्भवति। बज्कषु aig युगपदेकख्येद्धस्य खरूप-

rn,

सन्निधानानुपपन्तेरिति चेत्‌, नाचमस्तििरोधः, कस्मादनेकम्र-

दिति षषः, wat at देवानां प्रद्यबद्यत Bug तदभवत्‌, तयर्घौणा- मिति वाक्यबाघाऽप्यनमानस्य उद्ध्यः) नन दवादीन्‌ प्रत्यङ्षूमाचखति कथं तेषां मद्ाददत्वेन दयस्यास्मदङ्खूमाचत्वाभावात्‌। अत खतिषु तेवां नाधिकार इत्यत are) देवाद्यधिकारेऽपीति॥

ननु मन्तादीनां प्रतीवमानविग्रद्धवत््वे aie कल्पयित्वा देवा- दीनामधिकार उक्तः स चायुक्तः खन्यपराणां dat प्र्यत्तादिध्यि- Gq खां तात्पय्थेकल्पनानुपम्रत्तेरित्यात्िप्य खूचचतुद्ध्येन ufcs- रति। विराधः कम्मणोत्यादिना। वेत, adffa रेषः। qed वि- रहः, BYU VIA Taal ZA नच दृश्यते चता योगा नुपलञ्ध्या देवताया fae अभावात्‌ सम्पदानकारकाभावेन कम्मेनिष्न्तिनं स्यादिव्याद | तदा चेति। वियहस्याङ्गत्वं खनुप- लच्धिबाधितं युक्तया च न सम्भवतीव्याद। न चेति | तस्ादथापदित- We ख्व देवता तम्या अचेतनत्वान्न विद्याधिकार इति wera afceefa | नायभमिति। waite देवस्य योागबलाद्नेकद्‌द- with अयुतिस्मतिदष्रनात्‌ सम्भवति । खता न कम्भणि विरोधद््ति

| अ०१।पा०३। प्राङ्रब्रह्मद्धचभाय्े | २८३

तिपत्तेः। एकस्यापि देवतात्मनो यगपद्न कखरूपप्रतिपत्तिः सम्भवति। कथमेतदवगम्यते, द णंनात्‌। aut fe कति देवा दत्यपक्रम्य चय चौ च शता aay चौ च सदसेति निरुच्य HAR a TAR च्छायां महिमान एवैषामेते चयस्तिंशत्त्वेव देवा दति च्रवतो ुतिरेकंकस्य देवतात्मना चगपदनेकरूपतां दशंयति। aur चयस्तिंशताऽपि षडाद्यन्तभोावक्रमेण कतम एका 2a fa प्राण इति प्रारीकरूपतां देवानां दशंयन्तो तस्यै वेकस्य प्राणस्य यगपदनेकरूपतां दशयति! तथा रतिरपि “saat वे weatfe qefa भरतर्षभ | GUle यागी बलं प्राप्य तख सर्व्वम॑दोञ्चरेत्‌ ॥ परा्रुयाद्धिषयान्‌ कंचित्‌ कैखिद्ग्रन्तपश्चरोत, afgay पुनस्तानि gat रस्किगणानिवःः॥

mae | कसादित्यादिना। Satanre शस्यमानदेवाः कतीति शाकल्येन ष्टा वाक्ञवल्व्वा निविदा चयश्ेत्यादिरूपया उत्तरंद्दो। निविन्नाम णस्यमानदेवसह्ावाचकः We: | षडधिकानिचोणि शतानि ची सदखाणोति सद्ाक्ता सह्लोयखरूपप्रश्ये महिमान विश्ूतय सव देवाः, रुषां चयख्िशद्‌ वानां Hl वसव रकाद्ण्र रुढा दाद्‌एणा- दिव्या इन्द्रः प्रजापतिश्ति चयस्ि्रदेवास्तऽपि षखां खभिएरयिवो- वाप्वन्तसरिच्तादित्यदिवां मह्हिमानस्तेऽपि षटस दवेषु खन्तभवन्ति। खट्‌ दवास्तिष लाके चय दयोरत्नप्राणयोादा च रकस्मिन पाये हिर्णयगभ अन्तभवत डति दरशितमिययः| चव्िष्रताऽपि car नामिति सम्बन्धः| cua खातं याख्यायस्मात्तं Bas | तथा सति- fefa | बल aiafats | 202

२८४ रलप्रभाभासिते। [अ ०१।या०३।

द्रत्येवंजातोयिका प्राप्ताणिमाैशरच्याणणं योगिनामपि युग- पदनेकशरीरयोागं दशंयति किम्‌ वक्रव्यमाजानसिद्धानां देवा- ati ज्रनेकरूपप्रतिपत्ति समवाद्ैकौका देवता बह्णभी रूपैरा- त्मानं प्रविभज्य sey यागेषु यगपद ङ्ग भावं गच्छति परेश्च न दृश्तेऽन्तधानादिशक्रियोगादिल्युपपद्यते) अनेकप्रतिपन्चे- दशनात्‌ THQI व्याख्या विगरहवतामपि कम्माङ्गभावचा- दनाखनका प्रतिपत्तिद्‌श्यते क्चिदेकोाऽपि विग्रदवाननेकड यगपदङ्गभावं न गच्छति यथा ब्भिभाजयद्धिर्नेका ब्राद्य- णा यगपद्धाज्यते। क चिद्धेकोऽपि वियरदवाननेकचर युगपद्‌ FATS गच्छति| यथा बज्भिनंमखुवारेरेकोा ब्राह्मणे युगपननम- स्कियते तददिदहदश्परित्यागात्मकलाद्यागख विग्रहवतौमघे- कान्देवतामुदिश्य aa: खं खं द्रवयं युगपत्‌ परित्यच्छन्तीति विग्रदवन््वेऽपि देवानां न किञ्चित्‌ कग्मणि विरुध्यते ॥

अणिमा महिमा चेव लघिमा पाक्तिसीशिति। प्ाकाम्यच्च वशित्विच्च यच कामावसायिता raat | त्तेन QUA हान्‌ TAU भवति योगी)

aga wean: site) रश्रिता efeuta: | प्राकाम्यं रच्छान- भिघातः। वशत्वं नियमनशक्तिः सङ्कल्पमाचजादिद्लाभोा यचकामा- वसायितेति He) खाजानसिद्धानां जन्मना सिद्धानामित्यथः। फलितमादइ | अनेकति। wane कम्मंसेकस्य प्रतिपत्तिरङ्भावः। तस्य लोके दशंनादिति aa व्तिरेकमादइ | क्चिदेक इति। प्ररते- प्रयुक्तमन्वयदद्ान्तमाइ। क्रचिद्ेति।

|अ०१।पा०३। प्राङ्करतब्रद्यदचभाष्ये | २८५

शब्द इति चेन्नातः प्रभवात्‌ प्रत्यक्तानुमानाभ्यां ॥ EE ॥

मा नाम वियरदवच्वे देवादीनामभ्धपगम्यमाने कम्मणि क्- चिदिरोाधः प्रसच्ि we तु विरोधः प्रसन्येत, कयं त्य faa fe श्ब्दस्याथैन मम्बन्धमाित्यानपच्लादिति वेदस्य प्रामाण्यं स्यापितं। ददानीन्त विग्रहवतो द्‌वताऽग्यपगम्यमाना qaqa aa Lathe सुनीत त- थापि विग्रदयोागाद्‌स्ममदारिवज्जननमरणएवतो सेति नित्यस्य शव्दस्यानित्येनार्थैन नित्यसम्बन्धे प्रलोयमाने यद्रैदिके शब्दे प्रामाण्यं खितं तस्य विरोधः स्यादिति चेन्नायमप्यस्ति विरा- धः, कस्मात्‌ Ha: प्रभवात्‌। अतएव दि वेदिकाच्छब्दादवा- दिकञ्जगत्‌ प्रभवति। ननु जन्माद्यस्य यत इति ब्रह्यप्रभवलं जगताऽवधारितं कथमि शन्द्‌ग्रभवत्वमुच्यते। च्रपिच यदि

कम्मणयविराघमङ्गोछत्य शब्द पामाखविरोघमाशद्य॒ परि दरति meq इति चेदिति। मा vate प्रसक्तो aaa: | येत्पत्तिक- खचरं ब्दाथयोारनादोः सम्बन्धस्यानादित्वादेदस्य मानान्तरानपेत्त- त्वेन प्रामाण्यरक्तं, cert अनिव्यविग्रहव्यत्तचभ्युपगमे तत्सम्बन्धस्या- प्यनिव्यत्वात्‌ मानान्तरेण व्यक्तिं ज्ञात्वा शब्दस्य सङ्केतः War कत्तव्यः इति मानान्तरापेच्तत्वात्‌ प्रामाण्यस्य विरोधः स्यादित्या | कथमि- त्यादिना | fa शब्दानामनित्यतया सम्बन्धस्य काय्यैत्वमापद्यते उताथा- नामनिव्यतया, नाद्य kare | नायमपीति। कम्मणखविरोाधवदित्य- tou: | देवादिवयक्तिहेतुत्वेन प्रागेव शब्दानां सत्वात्‌ नानित्यत्वमिति भावः। खच पृव्वापरविरोधं शङ्कते । नन्विति । शब्दस्य निमित्तत्वेन ब्रह्मसदकारित्वादविराध डवयाशद्खा दवितीयं कल्पमुव्यापयति | अपि

२८६ सत्र प्रभाभासिते। | अ ०१।पा०३ |

नाम वैदिकाच्छन्दादख्य प्रभवेाऽभ्युपगतः कथमेतावता विरोधः शब्दे परिहत: यावता वसवे रूद्र ख्दित्या fag Fat मरुत cease अनित्या एवेत्यन्ति मच्चात्‌ तद नित्यते च तद्वाचिनां वैदिकानां वखादिश्ब्दानामनित्यलं केन faaraai प्रसिद्धं fe लाके देवदत्तस्य पे उत्पन्ने यज्ञदत्त sia तस्य नाम क्रियते दति तस्माद्धिरोध एव we दति चेन्न गवादि शब्दायंसम्ब- न्धनित्यलदशनात्‌। नदि गवादि व्यक्तोनामुत्पत्तिमल्वे तदा- ङतीनामप्युत्यत्तिमच्वं स्यात्‌, द्र व्यगणकम्म॑णणं दि व्यक्तय एवे- त्पद्यन्ते नाकृतयः । wafafag शब्दानां सम्बन्धा न afa- fa यक्तीनामानन्यात्‌ सब्बन्धग्रदणानुपपन्तेः। व्यक्तिषृत्पद्य- मानाखप्यारृतीनां निव्यलान्न गवादिशब्देषु कञिद्दिराधो

चेति | अनित्यत्वं सादित्वं यक्तिरूपाथानामनित्यतया शब्दानां सम्ब- न्धस्यानिव्यतं at, तस्मात्‌ परुषय सम्बन्धसापेच्त्दात्‌ yaw. विरोध cau) नच व्यक्तीनामनित्यत्वे घटत्वादिजातिसमवायवत्‌ प्रब्द सम्बन्धाऽपि faa: खए्दिति वाचं, उभयशखितसम्बन्धस्यान्यतसा- भावे स्थिव्ययोागेन दृष्टान्तासिद्धेरिति ara: | यथा गालादयो गवा- दिब्दवाच्ाः तथा वसुत्वाद्यारुतयो वखादिशब्दाथाः न व्यक्तय इति परिदहरति। नेत्यादिना |) शब्दानां acutat जातौनाच्च नित्यत्वा- त्त्यम्बन्धाऽपि faa इरति प्रतिपादयति। न दीव्यादिना। वयक्तीना- मानन्यादिति। न च गेत्वावच्छेदेन व्यक्ठिषु शक्तिः स॒ग्रदेति वाचं, सामान्यस्याधव्यासन्तित्वेन सवंब्यत्चपस्िव्भावात्‌ गोत्वं एव्यतावच्छ- द्कमिति ग्रहापेच्तया गत्वं शक्यमिति लाघवात्‌ निरूएजइल्लच्तण- या यक्तेलाभेनान्यलभ्यत्वाभावादेति भावः। वदा केवलव्यक्तिष्‌ एक्ति- रच निरस्यतेऽनपपत्तिन्ञानं विनेव यक्ते; शब्द्‌ ष्त्यापन्नजाति्वानवि-

[ख ०१।पा ०२ | शङ्कर ब्रद्यरूचभाष्ये । २८७

द श्यते। तया देवादिव्यक्तिप्रभवाग्दपगमेऽपि आकृतिनित्य- ara कञिद्रखादिशब्देष विरोध इति टरष्टयं। atafa- fanaa देवादीनां मन्ाथंवाद्‌ादिभ्यो विग्रदवक््वाद्यवगमा- दवगन्तव्यः । स्थानविशेषसम्वन्धनिमित्ताखेनद्रादिण्ब्दाः सेना- पत्यादि शब्दवत्‌ 1 ततश्च या यस्तत्‌ स्थानमधितिष्ठति सस दृन्द्रादिश्ब्दैरभिधीयते दतिन दोषो wafa 1 न चेदं शब्द quad ब्रह्मुप्रभवत्ववदुपाद्‌ानकारणलाभिप्रायेणाच्यते कथं तदि स्ितिवाचकात्मना नित्ये शब्दे नित्यार्थषम्बन्धिनि we- व्यवदारयेयग्या येव्यक्तिनिष्यल्तिरतः प्रभव इत्युच्यते! कथं पुनर दगम्यते शब्दात्‌ प्रभवति जगदिति प्रत्यक्ानमानाभ्ां | wad दि श्रुतिः प्रामाण्यं प्रत्यनपत्तवात्‌ | अनमानं Wha: प्रा- माण्ये प्रति सापक्त्वात्‌। a fe ब्द पुब्ब afg दशयतः । एत

षयत्वेन उभयश्रतेरावश्यकत्वात्‌ | तथा च निव्यजातितादाल्येन Ba- रनादित्ात्तत्छम्बन्धोऽप्यनादिः सत्काय्यवादात्‌ अत्रव वाक्यढन्तो ततत्वमस्ादिवाव्ये भागलच्तगाक्ता युज्यते केवलसामान्यस्यावाच्यत्वे BRUT वाचेकट्त्वाभावात्‌। अतः प्रभवादिति खचखारस्याच कोवलव्यक्तिनिरास इलि waa, कंवलर्वयक्तिवचनाः खल डिव्यादि- शब्दाः अथानन्तरुभाविनः साङ्केतिकाः wafer व्याक्तप्रभव- देतुत्वेन प्रागेव सन्तीति न व्यक्तिमाचवचनाः साङ्केतिकाः किन्तु स्थुलद्च्यभावे नानुस्यतव्यक्चविनाग्तसामान्यवचना इति aaa) न चेन्द्रादिव्यक्तीरोकत्वन जात्यभावादाकाशण्ब्दवत्‌ इन्द्रचन्त्रादिशब्दाः केवलव्यक्तिवचना इति aad अतीतानागतवयक्तिमेरेन जाद्धपपत्तेरि- ad प्रपञ्चेन, टृद्ान्तमुपसंहव्य दाद्ान्तिकमाइ | यक्िखिव्यादिना। aratasifa: | ननुकासा ala: यदनुगतेन्द्रत्वादिजातिः ware:

२८८ र नप्रभाभासिते। | अ०२।पा द|

दति वे प्रजापतिदेवानखटजताख्ग्रमिति मनुब्यानिन्दव इति पिद स्तिरःपविच्रमिति ग्रदानासव दति wa विश्ानीति शस्त- मभिसोभगेत्यन्याः प्रजा इति जुतिः। तथान्यचरापि स मनसा वाचं मिथुनं समभवदित्यादिना तच तच शब्द पून्विका खष्टिः आव्यते | wari ।

अनादिनिधना नित्या वागृत्ख्ष्टा खयम्भुवा |

Bet वदमयी दिव्या यतः सवाः प्रटरत्तयः॥ इति,

उत्सगाऽप्ययं वाचः सम्पदायप्रवर्तनात्मकेा द्रष्टव्यः अना-

दिनिधनाया च्रन्यादशस्यात्सगस्यासमभवात्‌ | तया |

नामरूपे च Walat HAUTY प्रवन्तनं।

वेदशब्देभ्य एवादौ fawa a aeart ॥ दति॥

स्यादित्यत आद । आरति वि शेषस्िति | वचदहस्तः yore इव्ा- दिभ्य cay: | उन्द्रादिश्ब्दानां जातिः इन्द्रादिषु प्रडत्तिनिमित्तमि- व्यक्ता sufufafausare | स्थानेति वयक्किपरलयेऽपि स्थानस्य स्थायिलात ब्दा सम्बन्यनिव्यता इव्यत चखाद | ततखति | उत्त पवा- परविरोादं परिद्रति। नचति। शब्दा fafaufaafacrd मत्वा खचग्रघमवतारयति। कथं पनरिति। Gal खप्रामाखाय aaafa- रनमीयत इत्यनमानं स्मतिः| ta: अटग्रमिन्दवस्तिरःपविचमा- सवः विश्धान्यभिसामगेव्तन्मन्तस्थः ge: Val AA द्‌वादोनर- जत | asad इति पद सवनामत्वात्‌ देवानां स्मारक, अद्ग्रुधिरं aqua दहे रमन्त डति Bea ara | चच्रस्थानां fagat डन्दु- mw: स्मारकः | पवितं सामस्यानं तिस्खवेतां ्रद्ाणां तिरुःपविच- UX | चा सुवतां स्ताच्राणं waar | टच्यध्युषठ सामेति sa: स्तात्रानन्तरः vata विशतां शस्त्राणां fame: सवच

| ख ०९।पा०६ | VIF LAG खचभ्ये। २८८

सन्वेषाञ्चस नामानि कभ्माणि चप्रयक्‌ प्रथक्‌ वेदशब्देभ्य एवादो प्रथक्‌ sary faa दूति च॥ अपि च चिकीषितिमधमनतिष्टन्‌ तस्य वाचकं शब्दं पूव रत्वा पञ्ात्तमथमनतिष्ठतोति weal नः प्रत्यत्तमेतत्‌। तथा प्रजापतेरपि ay: *खुषटः wed वैदिकाः शब्दा मनसि wre HLF: पश्चात्तदनुगतानथान्‌ समजंति गम्बते। तथाच aia a ग्रति व्यादरन्‌ स "मिमखटजतेत्येवमादिका भूरादि शन्देभ्य एव मनसि mga भूराद्ोन्‌ लोकान्‌ Urea Bary दभेयति । किमात्मकं पनः शब्द मभिप्रत्येदं शब्द्‌ प्रभवलमृच्यते। स्फार मित्या | वणंपत्तं दि तेषामत्पननप्रष्वंसिलाननित्येभ्यः शब्दे भ्यो देवादिव्यक्तीनां waa दृत्यनुपपन्नं स्यात्‌। उत्पननप्रष्वं सिनञ्च वणाः प्रल्युचारणएमन्यथा चान्यया च प्रतोयमानलात्‌।

सभाग्ययक्तानामभिसाभगग्रन्दः स्मारक इति छन्दागत्राद्यणवा- MY: | स प्रजापतिः मनसा वाचं चयीसियुनं समभवत्‌। मनावा- सूपं मिथ॒नं सम्भावितवान्‌ मनसा चयीप्रकाशितां खद्िमिालाचित- वानिव्यथंः | रुसिरिव्येवादिव्यमखजतेत्यादिः ओतिरादिशएव्दा थः | सम्मदाया गरूश्ष्यिपरम्पराध्ययनं। संस्था waa | प्रजापतिषद्धिः न्दपूविंका र्ट्ित्वात्‌ प्र्यच्तघटादिवदिति प्रव्यच्तानुमानाभ्यामि- व्यस्यायान्तरमाह | अपि चेति| अतः प्रभवत्वपसङ्ात्‌ शब्द्खरूपं वक्तामृक्तमा ्तिपति | किमात्मकमिति | वणरूपं तदतिरिक्तसाटरूप- देति fiw: | da वणानामनिन्यत्वात्‌ स्फोटस्य wea न जगद्धेतुत्वं xarad {दतो यक्तं वेयाकरगे weila | स्ाटमिति। mys वर्श्यंज्यत इति स्फोटे Wage वयञ्च जो गबादिशन्दा

* हष्रिति ate वध०मा० ue mite † प्रादुभूतानिति उक्तपु ° ate

Deb

२९० रनप्रभाभासिते। [अ०१।पा०द्‌ |

तथा WE श्वमानाऽपि परूषविशेषाऽ्ययनष्वनिश्रवणादेव विशे- षता fama देवदत्ताऽयमधघोते यञ्नदन्नाऽयमधोते दति। नचायं वणविषयोाऽन्ययावप्रत्ययोा मिथ्याज्ञानं बाधकप्रत्यया- भावात्‌। न च वैभ्याऽथावगतिर्युक्ता, न होकंको qUTS ey म्रत्या- ययेत्‌ व्यभिचारात्‌ | न च वणंसमुदायप्रत्ययेाऽस्ति क्रमवच्वाद- णानां | पव्वपून्व॑वणेनु Has aaa Ta SATS AT वणाऽयें म्रत्याययिखखतोति यद्युच्येत, तन्न, सम्बन्धग्रदणापेच्ता दि शब्दः खयं प्रतोयमानोऽथें प्रत्याययेत्‌ धूमादिवत, न च पव्वपन्यै- वणानुभवजनितसंसार सहितस्यान्यवणएसख प्रतोतिर स्प्रत्यत्त- त्वात्‌ संस्काराणां काय्यप्रत्यायितैः संस्कारः सदिताऽन्य- व्ताऽथं प्रत्याययिग्यतिति चेन्न, संस्कारकार्ययस्यापि स्मरणस्य कर मव्तिलात्‌, तस्मात्‌ स्फार एव गन्द, स चेकंकवणंप्रत्यया-

नित्यस्तमभिपेत्येति पूवणान्वयः, स॒ रखवाद्यपत्तं टूषयति। वणंति। सोऽयं गकार रति प्र्यभिक्ञया वगंनित्यत्वसिद्धेनानु पपत्तिरित्यत खाद । उत्पन्नेति । तार्त्वमन्ततलादिविरुडधघम्मवत््वेन तारा गकारे मन्त्रो गकार इति प्रतीयमानगकास्स्य मेदानुमानात्‌ प्रयभिन्ञा गत्वजातिविषयेव्ययेः | aq विरुडधम्मं्ञानं ध्वन्यूपाधिकं मम इत्यत ae) न चेति। तथाच वणानामनित्यत्वात्‌ न जगद्धेतुत्मिति भावः। किञ्च तेषाम्नोधकत्वायोगात्‌ सफोाटोऽडीकाखं Tare! न च वशमभ्य इत्यादिना। अभिचारात्‌ ख्कस्मादणादर्चंप्रतीत्यदशर- नात्‌ वणीन्तरवेयशयंप्रसङ्गाचेव्ययैः। ats वणानां समुदायो बाधक ray च्तणिकानां स नास्तीत्याह न चेति| वणानां खतः सादिव्याभावेऽपि संस्कार लच्तणापृव्वंदारा सादिव्यमाम्नेयादियागा- नामिवेति wad | Yala) किमयं संस्कारो वर्शेजं[नताऽयून्वौस्यः

[अ०१।पा ०३ | शा ङ्स त्र्य रच भाष्ये | २९१

दितमं स्का रवीजेऽन्त्यवण॑प्रत्ययजनितपरिपाके प्रत्ययिन्येकप्रत्यय- विषयतया afefa प्रत्यवभासते। न चायमेकप्रत्ययोा वणे- विषया रतिः, वणानामनेकल्वादेकप्रत्ययविषयत्वानु पपत्तेः | तस्य च yaw प्रत्यभिज्ञायमानलानित्यतरं, भेदप्रत्ययस्य वणेविषयत्वात्‌। तस्माननित्याच्छब्दात्‌ स्फोाररूपात्‌ अरभि- धायकात्‌ क्रियाकारकफललत्तषणं जगदभिधेचग्तं प्रभवतो- ति। वणा एव तु we दूति भगवानुपवषंः। ननत्यन्न- परध्व॑सित्वं वणानामक्तं, तन्न, त एवेति प्रत्यभिज्ञानात्‌ । arg- ष्यात्‌ प्रत्यभिज्ञानं कंशादिष्विवेति चन्न प्रत्यभिज्ञानस्य प्रमा- णान्तरोण बाधानुपपत्तेः। म्रत्यभिज्ञानमाकृतिनिमित्तमिति चेत्‌ न, व्यक्निप्रत्यभिनज्ञानात्‌। यदि दि प्रत्युचारणं गवादि

कचित्‌ उत वणान्‌भवजनिता भावनाख्यः, नाद्या मानाभावात्‌ किञा- AAMT ज्ञातो वाऽयधीडेतुः नाद्य इत्याद | तत्रेति | संस्कारसदितः Ul ज्ञात णवाथधीद्ेतुः सम्बन्धग्रहणमपेच्ध बाधकत्वात्‌ धूमादि- afeau: | दितीये किं vada ज्ञात उत काय्थलिङ्धेन नाद्य इत्याद | न चेति| दितीयं wea! काथ्यंति | काय्यमयंयोस्तस्यां जातायां संस्कार प्रत्ययः तस्मिन्‌ ज्ञाते सति पर्स्पराखयेण दषयति। fa) पदा्धसूरगस्यापि पदच्ानानन्तरभावित्वात्‌ तेन संस्कारसदिता- न्य वणौत्मकपदस्य ज्ञानं न युक्तमिद्यच्तराथंः। अपिष्रब्दः परस्परा अयद्योतनाथः। एतेन भावनासंसकारपच्ताऽपि निरस्तः तस्य वशे स्मतिमाचदहेतुत्वेनायघीदेतुत्वायोगात्‌। न चान््यवणसाहिव्याद्‌ यधो- देतुत्वं कवलसंस्कारस्यतु वणंस्मतिद्ेतुत्वमिति वाचय अथधौपुन्वकालं भावनाया ज्ञानाभावनायेधोदहेतुत्वायागात्‌ | नच वणसरणनान- मिता सा अन्यवण्सदिता खथयधघोदेतुरिति वाचं, तत्काग्यस्य ata

2

२९२ रतप्रभाभासिते। [अ*१।पा०द]

व्यक्तिवद्‌न्या अन्या वणव्यक्रयः प्रतीयेरंस्तत आक्तिनिमित्तं प्र त्यभिज्ञानं wal नलेतदस्ति। वणेव्यक्तय एव fe प्रत्युच्चारणं प्रत्यभिनज्लयन्ते। दिगाशब्दः उच्चारित ofa fe प्रतिपत्तिः न त॒ a गेाशब्दाविति। ननु वणा अचारणभेदेन भिन्नाः म्रतीयन्ते देवद त्त यद्कद त्तयेारध्ययनष्वनिञ्रवणणद्‌व भेद्‌प्रतो- तेरिद्यक्तं । अचाभिधोयते । सति वणंविषये निखिते प्रत्यभि- Ha सेये गविभागव्यद्पलादणानामभियच्कवैचिच्यनिभित्ता- ऽयं aufagar विचिचः प्रत्यये न खरूपनिमितन्तः । अपिच वणेव्यक्तिभेद वादिनापि प्रत्यभिज्ञानसिद्धूये atimaa: कल्य वितव्याः। ताखु. च परोपाधिको भेद्‌म्रत्यय. दत्यभ्युपगन्तय्यं

कस्य॒ वगेस्मरणस्याप्यन््य वणेनुभ वानन्तरभावित्वेन तेनानन्‌मित- भावनानामन्यवंसाडिव्धाभावादितिभावः। वणानामर्यबोाघकत्वा- सम्भवे फलमा | तस्मादिति | Sect fa मानभिग्याणशद्मकं पद- मिति प्रव्यत्तप्रमाणमित्याद्। स चेति। यथा रलतत्वं बड्भिखा- AAA: MS भासते तया UGS पदस्फाटो गकाराद्येकेकवणलछलत- प्रत्ययः स्फाटविषयः आहिताः संखारा gist यस्मिन चित्तं तस्मित्र- न्यवणछतप्र्ययन जनितः परिपाका<न्यः संखारो यस्मिन्‌ तस्मिन, पत्ययिनि fad र्कं गारिति पदमिति प्रत्ययः प्रत्यच्तस्तद्िषयतया UE अवभासत Tay: | सनेन वणान्वयव्यतिरेकयोः स्फाटन्ञानं squtets: | नचेकसादणात सम्यक्‌ स्फाटाभियक्तिः येन qat- न्तरववथ्यं किन्तु रुलवद्रपत्ययसंखोते चित्ते सम्यक्‌ स्फाटाभि- atattaa भवति। नन्वेकपद्मेकं वाक्वमिति saa: पद्‌ वाक्वस्फा- zalq प्रमां तस्य वणंसमद्ालम्बनस्मतित्वादिद्याणशड्ा निेधति। च, चति.। स्फाटस्य जगद्धेतुत्वा्थ faaaate| तस्य चेति। ननु

[orate | प्राद्र ब्रद्यखचभाच्छे। VERB

aat qwafaaa परोपाधिको भदप्रत्ययः, खरूपनिमित्तञ्चं ग्रत्यभिन्ञानमिति कल्पना wired 1 एष एव च वणंविषयस्यं मेद प्रत्ययस्य बाधकः प्रत्ययो यत प्रत्यभिज्ञानं) कथं तद्य कस्मिन्‌ कले बह्नामचचारयतामेक एव सन्‌ गकारो य॒ग- पदनेकरूपः स्यात्‌ उदात्तयानद्‌ात्तश्च खरितश्च सानु- नासिक निरन्नासिक्श्च दति। waar ध्वनिरुतेाऽयं Wael न वण्छत दृत्यदोषः। कः पनरिद्‌ं ध्वनि- ava a दूराद्‌ाकणंयतेा वणविवेकमप्रतिपद्यमानस्य कणएपय- मवतरति प्रत्यासौदतख् मन्द्लपटुलादिभेद्‌ वश्ष्वासञ्जयति तनिबन्धनायोादात्तादयोा विग्रिषा न वणखरूपनिञन्धनाः,

तदेवेदं पदमिति प्यभिक्ञा wa: उदात्तादिभेदप्रद्ययादित्यत खाद | मेदेति | अआचाखंसम्मदायोक्िपव्व॑कं सिद्धान्तयति। वणा ख्वतिः। बणातिरिक्तस्फाटात्मकण्रव्टस्यानभवानासाद्ादित्यथः। सादृश्यद्ावा- दियं भ्नान्तिरिति wga | साद्श्यादिति। वपनानन्तर त TIA AAT डति धीभ्रान्तिरिति यक्तं मेदधीविरोधात्‌, स ward वण इति धीस्तु पमेव बाधकाभावादित्याद्। नेति | गात्वादिप्रव्यभिद्धावत्‌ वण्षु प्रत्य faa गत्वादिविषयेति शङ्कते | safaatafafa | वयाक्तभद्‌ fas प्र व्भिज्ञाया जात्तिविषयत्वं स्यात.यत्‌ त्वया पीतं जलं Aza मया पीतमि- व्यादे न तये व्यक्तिभेदः सिद्ध डति परिहरति, नव्यक्तीति। नत्वेत- दि ति। वकत्तचन्यत्वज्ञानमित्यघंः। उद्‌ात्तत्वादि विरुद धम्मतात्‌ व्य्तिभिदा- ऽनुमानसिदध इत्यनुव्रदति। नन्विति | भेदप्रत्ययस्य, कुम्मक्रूपाकाश्भद्‌- प्रत्ययवदापाधिकभेदविषयत्वादन्यघासिद्धः। अनन्ययासि डव्यक्तयक्य- प्रत्यभिज्ञया निरपेच्तखरूपालम्बनया ay इव्यत्तरमादह। Bafa} ताल्वादिदशः कोा्खयवायसंयोागविभागाग्यां वििचाभ्यां agqara

२९४ Tatas | [अ०१।पा ०२]

वणानां प्रत्टचारणं प्रत्यभिज्ञायमानवात्‌। way सति साल- म्बना उद्‌ात्तादिप्रत्यया भविव्यन्ति, इतरया fe वणानां प्रत्य भिज्ञायमानानां निभेद्लात्‌ संयागविभागरृता उदान्तादि- भेदा; कल्यरन। संयोागविभागानाच्चाप्रत्यत्तत्वात्‌ न तदाख्या विशेषाः aWaquwafad शक्यन्त cma निरालम्बना waa उद्‌ात्तादिप्रत्ययाः स्यः । च्रपिच मैवेतदभिनिवेषटव्यमदान्तादि- भेदेन वणानां प्रत्यभिन्नायमानानां मेदे भवेदिति। न दन्यस्य भेद नान्यस्याभिद्यमानस्य भेदा भवितुमर्रति। नदि व्यक्तिमे- दन जातिं भिनां मन्यन्ते। वणन्वञ्चार्थप्रतोतेः सम्भवात्‌ स्फा- रकल्पनानथिका। न कल्पयाम्यदं स्फारं प्रत्यत्तमेव वेनमवग- च्छामि। एकंकवणंग्रहणादितसंस्कारायां बुद्धौ afefa प्रत्यव-

वर्गेषु वैचिव्यधीरित्यथः। कल्यनागारवाच FUE खता भेदे नासती- a) अपि afi; अनन्ताः गकारादिव्यक्तयस्ताघु प्र्भि्तानाथं गत्वादिजातयत्तासु चादात्तत्वादिभेदम्येपाधिकत्वमिति कल्यनान्तरः वशय ्तिभेदमाचस्ये पाधिकत्वकल्पनमिति व्यत्तयानन्यस्य जातीनाच्च AMAA AGE | ननु भेदस्य बाधकाभावात्‌ नोापाधिकत्वमित्यत चद । ay xfs) अस्त तदं प्ययद्यप्रामारणाव भेदाभेदयोः सत्यत्वं तचाद। कथं तर्हंति। उभयोारेकत्वविरोधात्‌ मेद पाधिक खवेत्य्थैः | ननु वायुसंवोागादेरतोन्दरियत्वात्‌ न तदूतवैचिव्यस्योदात्त- त्वारेवंशघु प्रद्यच्तारोपः सम्मवतीत्यरुचिं वदिष्यन्‌ खमतमाइ | अथ वेति | ध्वनिधम्मा उदात्तत्वादयोा ध्वन्यभेदाध्यासादरंघ BTA | परपुव्वेकं ध्वनिखरू्पमाह। क इति। अवतरति, खध्वनिरिति षः| वणातिरि क्तः neat wafafcay: | समीपं गतस्य पंसस्तार- त्वमन्लत्वादघम्मान्‌ खगतान्‌ वण स रखवारापयतीद्यादइ। प्रत्या-

[अ०१।पा०३ | प्र ङ्रब्रद्य खचभाय्ये | २९५

भासनादिति चेत्‌, न, wer अपि बुद्धेवणंविषयत्ात्‌, एकैक वणंग्रदणेात्तरकालीना दीयमेका वृद्धरभा रिति समस्तव णंविष- या नाथान्तरविषया। कथमेतद्‌ वगम्यते, यतोऽस्यामपि वद्ध गकारादयो AUT च्रनवत्तन्तेनतु द्काराद्यः। यदि Wer बद्धेगंकारादिभ्थाऽयान्तरं स्फोटो विषयः स्यात्‌ तता दकारादय इव गकारादयोाऽ्यस्या ब॒द्धेव्ावत्तरन्‌, नतु तथास्ति, तस्मा- दियमेकबुद्धिव॑णंविषयैव खतिः। नननेकल्ाद्णानां नकवुद्धि- विषयतेापपद्यत cam at प्रति aa: । सम्भवत्यने कस्या पेकब्‌द्धि- विषयं । पद्कःव्वनं सेना दशशतं सदसखमित्यादिदश्नात्‌। या तु गरित्येकोाऽयं we दति बद्धः सा बङ््वेव वर्णेषु एकाथा- वच्छद्निवन्धनोापचारिकी वनसेनादिबद्धिवदव। Hate, यदि

सीदतश्वेति। अादिपदं विख्येति | तदिति | नन्वव्यक्तवणं ण्व ध्वनिनतिरिक्त इत्यत ate | वणानामिति | प्र्यच्वारणं वणे अन- वत्तेन्ते ध्वनिव्यावत्तत इति भद इत्यथः waa वाचिक जप्य वणषु अव्यक्त ध्वनिबदिः स्यात्‌ दुन्दभ्यादिष्वना Waal ग्रटद्य- माने अयमवयक्तावणं डति ut स्यादिति ama ca ध्वन्युपाधि- कत्वे खमते गुणं वदन्‌ वायूपाधिकत्वे पुन्नाक्तामरुचिं दश्रयति। ca चेव्यादिना। स्त को दाषस्तचाह | संयोगेति | वायुसंयोगादरखा- वशत्वादित्यथः | तस्मात्‌ आवणष्वनिरेवेादात्तत्वाद्यारोपोापाधिरिति- भावः। Ua विरुडघर्म्मकष्वनीनां Vesta न तेप्वनगता वणा भिद्यन्त इति उक्तं, तदोव दृष््ान्तेन उषए्यति। पि चेति। यथा खण्डमु- रडादिविरुडानेकव्यक्तिष्वभित्रं गोत्वं तथा ध्वनिषु वणा अभिन्ना wqau: | उदात्तादिष्यैनिन्तद्धेरेन हेतुना वणानामपीति योजना

* नतु तथासोति का qe Ere ge नाल्ि।

२९६ खन प्रभाभातसिते। [ख ०१।पा ०३]

वणा एव सामस्येनेकवद्धिविषयतामापद्यमानाः पदं स्यः तते जारा राजा कपिः पिक इत्यादिषु पद बिगेषप्रतिपत्तिन स्यात्‌, त एव fe वणा Fata Var एव प्रत्यवभाषन्त दति च्च वद्‌ा- मः। सत्यपि खमस्तवणंप्रत्यवमशओ चथा क्रमानुरोधिन्य एव पिपौ- लिकाः पद्धिबद्धिमारोदन््येवं क्रमानुरोाधिन एव aut: पद्वु - द्धिमारो च्छन्ति, तच वणानामविभेषेऽपि क्रमविशेषज्ता पद- विगशेषप्रपिपन्तिनं विरुध्यते । दद्ध यवद्धारे चमे वणाः क्रमाद्य- AQUA रटीताथविगेषसम्बन्धाः सन्तः खव्यवदारेऽपयेकेकवणं- ग्रदणएानन्तर्‌ः समस्तप्रत्यवमशिन्यां बुद्धा तादृशा एव प्रत्य

प्रत्यसिज्ञाविरोाधादित्यत्तरार्यः। यद्वा उद्‌ात्तत्वादिभेदविण्ष्ितया प्रत्यभिन्ायमानत्वात्‌ वणानां मेद इत्याशड्ां टृद्ान्तेन निरस्यति) afa चेति | वणानां स्थायित्वं प्रसाध्य तेषामेव वाचकत्वं वक्त स्फाटः विघटण्ति। वणभ्यखेति | कल्पनामसहइमान Bwyd, afa | Vag दणनयक्तायां बद्धा सुखवत आचरेण अवणयत्तायां बडा विनेव त्वन्तरं स्फाटः yaa इत्याद | कटितोति। यस्यां सविद योऽ भासते सा तच परमाणं रकपद्मिति बद्धा वणा ख्व स्मरन्ति नाति- रिक्तस्काटः प्रमाणमित्यादइ | नास्या खपोत्यादिना। नतु गोपदबद्धेः ict विघयेा गकारादीनां तु यञ्चकत्वादनदुत्तिरिव्यत are | यदि- होति ugafsaqst व्यञ्चजकधघमानरत्तरदप्रानाटित्यधः। वणसम्‌- हालम्बनत्वापपत्तने स्फाटः कल्पनीयः पदाचान्तरकल्यनागार वादि als | तस्मादिति। अनेकस्याप्यापाधिकमेकत्वं यक्तमिव्याद | सम्म- वतोति। नन तचेकदए्{दिरुपाधिरस्ति vad a उपाधिरिव्यत aig, यात्विति। Care Wana पद प्रधानाय रखकस्मिन्‌ तात्यय्धव- ca वाक्यमिन्येकाथसम्बन्धाद्‌कत्वोपचार Fay: | न चेकपद्‌त्वं चात र कार्यच्ञानं, अस्मिन्‌ ad तदिव्यन्यान्याञखव इति are | उत्तमश्डधा-

| अ ०१।पा ०] षा ङ्‌ व्रद्य SA | २९७

धभाममानास्तं तमर्यमव्भिदचारेण प्रत्याययियखन्तौति वण- वादिना waaay कल्यना। स्पोरवादिनस्त्‌ दृष्टदानिर- CVAUAT च। वणाश्चुमे क्रमेण ग्टद्यमाणणः स्फारं gaara, क mize व्यनक्तोति wea कल्पना स्वात्‌। अयापिनाम प्रत्युच्ार्‌एमन्यऽन्ये च वणाः स्यस्तथापि प्रत्यभिज्ञालम्बन- भावेन वर्णसामान्यानामवण्वाभ्युपगम्यलात्‌ या ataaufa- पाद्नप्रक्रिया र्ति सा मामान्टपु मद्चारयितव्या, ततश्‌ नित्येभ्यः शब्देभ्य देवादि यक्तीनां प्रभव दत्यविरद्धं॥

खत एव च नित्यत्वं ॥ २८ ॥ “खतन्दस्य 1 कन्तुः aruda fe स्थिते वेदस्य faa देवा-

दिव्यक्तिप्रभवाग्युपगमेन aa विराधमाशद्, aa: प्रभवादिति

re ee

क्तानां कमेणान्त्यवरैखरवणानन्तरं बालस्येकस्मृत्यारूएानां मथ्यमटड- स्मतिप्रखत्यादिलिङ्ानमितकाययघीदेतुत्निखये सव्येकपद्‌ वाक्यत्वनि- खयात | वणसाम्यऽपि पद्भद्दृष्धेवणातिरिक्त पद स्फाटाख्यमङ्ोका- afata शङ्कते | warefa | कमभेदादगष्वेव पदभेदटष्िरिति परि- इरति | अचेति । नन्‌ निव्यविभ्रूनां वशानां कथं कमः कथं वा पद्‌- त्वच्ञानेनाथधी हेतुत्वं तचरा । seta) व्यत्पत्तिद शयामचारणक्रमेग उपलब्िकममपलमभ्यमानवण्खारोप्येते वणा खततक्रमेतव्यह्या वन्त Ta- दथसक्ता डति Weta सन्तः खातुः vafwarst तथेव समव्यारूए्ा Sealy बोाधवन्तोव्यथः | स्थायित्वाद्णम्पसंदहरिति | aufa| fe anTaawustyanad, Bee: स्फाटः | सम्प्रति बणानामस्थिरत्वमङ्े aw uifealead Sle acata, अथापीति | fuctia मलादि

* खतन्तम्येति ato que qo alta | † autacmlshich ale qe gq? ATs: |

280

२९८ रन्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा ०३]

परिदत्येरानीं तदव वेद्ख faad fad zeafa, अतएव च नित्यत्वमिति । aa एव च नियताकतेदवादोजगते वेदशब्दप्रभ- वल्रादेदशब्दनित्यवमपि yaaa) तया च मन्तवः, यज्ञेन वाचः पदवौयमाय॑स्तामन्वविन्दनुषिषु प्रविष्टमिति खितामेव वाचमनुविन्नां दशंयति। वेदव्यारु्चैवमेव स्मरति,

VATA SAAT वेदान्‌ सेतिदासान्मदषेयः ।

लेभिरे तपसा पुवेमनुद्धाताः सखयम्भुता ॥ दूति | समाननामरूपत्वाडठरत्तावप्यविरो षे द्‌ शनात्‌ GPA ॥२०॥

अथापि स्यात्‌ यरि प्श्यादिव्क्तिवत्‌ देवादि व्यक्तयेऽपि

सन्तव्येवेत्यदयेरन्‌ निरष्येरख तताऽभिधानाभिघेयाभिधादव्य- वददाराविच्छेदात्‌ सम्बन्धनित्यवेन विरोधः wee परिद्धियेत। यदा त॒ खल सकलं Fara परित्यक्तनामरूपं निप प्रलो- यते प्रभवति चाभिनवमिति श्रुतिरतिवाद्‌ा वदन्ति तदा

सामान्यानि कमविगेववन्ति ग्रहीतरुङ्तिकान्ययबाचकानीति ang सामन्येष प्रक्रिया सच्छारयितव्या न eae: स्फाटः कल्पनीय इवत्ययेः। वणानां सयायित्ववाचकत्वयोाः सिद्धा फलितमाह | casa ।

पव्वतन्लदृत्तानवादपवंक Ga व्याचष्टे कत्तरित्याद्ना। wa- तन्त सिद्धम्व वेदस्य नित्यत्वं caifeataeel तदाचज्ष्रब्द्स्यापि रट .रसिदड्ध मित्या ण्य नित्या कछति वाच काच्छ्न्दात्‌ UA Ala साङ्क- trae निरस्य वद्‌ाऽवान्तस्प्रलयावस्थायां जगद्धेतुत्वाद्‌श्चरवदित्यन्‌- मानेन Beadle: | aaa पव॑सुकछतेन, वादा वेदस्य, लाभयोग्धतां प्राप्ताः सन्ता याज्ञिकास्ताम्रष्षि सितां qs ईति मन्लायः| अनु({वन्नामुपलन्ना | पुल्मवाच्छङूवाल्वादा ॥

|

[sreqiares ] शाङ्करन्द्य EAU | २९९

ayafatiy दति। तचेंदसभिधीौयते समाननामरूपलादि- ति। तदापि मंसारस्यानादिवं तावद्‌भ्यपगन्तव्यं । प्रतिपादयि- व्यति चाचाय्य; संमारस्यानादिलम्‌ःपपद्यते चाप्यपलभ्यते चेति | ्रनादरोा च संसारे यथा WIAs: प्रलयप्रभवश्रवले ऽपि पूव॑प्रनोधवद्‌त्तरप्रवोधेऽपि gaya कञिद्िरोधः। एवं कल्पान्तर प्रभवप्रलययोरपोति RGA) खापप्रवोध्योाश WAIN श्रूयेते । “यदा BA खघ्रं न कञ्चन पश्यत्यथा- सिन प्राण एवैकधा भवति तदैनं वाक्‌ सर्वेनामभिः सद्ाेति, चन्त: wa: रूपैः सदापेति, Ara स्वैः शव्दैः सहाषेति, मनः wera: सदाणेति, स यदा प्रतिवुध्यते वथादरवय- लतः wat दिशे. faafayt विप्रतिष्टेरनेवसैतस्ाद्‌त्मनः स्वे प्राणा यथायतनं विप्रतिष्ठन्ते प्राणेभ्यो देवा Tae लोकाः” (Glo Alo Te Hoe Box) shay स्यादेतत्‌ खापे पुरुषान्तर व्यवदहाराविच्छदात्‌ GIG GYWI_s पूव प्रवोधवयवद्ारानसन्धानसम्भवाद्विरुद्धं। महाप्रलये तु स्व

ननु मद्धाप्रलये जातेर्प्यसत्वात्‌ एव्दएथंसम्बन्धा नित्यत्वं इत्याश द्याह । समानेति । aa facaimgtats | अथापोति। afa- सन्तत्या जातीनां ऋअवान्तरप्रलय सन्वत्‌ सम्बन्धस्तिषति व्यवद्धारा- fascia, च्षायेत चेति वेदस्यानपतच्तृत्वन पामाण्यन afsfecry स्यात | निलपलय तु सम्बन्धनाप्त्‌ पनः SUI कनचत्‌ पंसा asa कत्तव्य डति परुघबडिसापत्तत्वेन वद्स्डाप्रामाखयं अध्यापकसखाखयस्य नाण्ाद्‌ाखितस्यानिव्यत्वच्च प्राप्तमिव्ययः। महाप्रलयेऽपि निलपलयोा- ऽसिडः Wawa | तथा च संखा:रत्मना श्ब्दाथतत्सम्बन्धानां

ॐ ४

३०० रलप्रभाभासिते। [अ०१।पा०३्‌ |

व्यवदाराच्छद्‌ाज्जन््ान्तरव्यवद्ारवख कल््ान्तरव्यवद्दारस्या- नुसन्धातुमशक्यलात्‌ श्वेषम्ये इति । नैष दोषः, सत्यपि सवव्यवदहारोच्छेदिनि महाप्रलये परमेश्वरानग्रदादीशरार्णां दिरण्वगभादौनां कल्पान्तर व्यवदारानुसन्धानायपन्तेः। यद्यपि waa: प्राणिना न जन्द्रान्तरव्यवदारमनुसन्दधाना TUT दति, न तत्‌ प्राकृतवदौश्वराणां भकितव्यं। यथया fe प्रा- णिलाविजेषेऽपि मनय्यादिस्तम्बपय्यन्तेषु ज्ञानेश््धादि प्रतिबन्धः परेण परेण War भवन्‌ दश्यते, तथा मन्थादिष्वेव दिर्यगर्भप््न्तेषु ज्ञाने र्थी दयभिव्यक्िरपि परेण परेण भ्व यसौ भवत्येतत्‌ 1 तिखतिवा दे व्वसक्लद वान कल्यादै प्रादभ वतां Waa श्रूयमाणं न शव्यं नास्तीति वदितुं । aaa

सतामेव पनः ख्द्ावभिवयक्तनानित्यत्वं | अभिवयक्तानां पवेकल्यीय- नामरूपसमानत्वात न aga: aafaa are, विषमषख्द्य fe सङ्केतापेत्ता न qaeafata परिदरति। तचेद्‌मित्यादिना। नन्वाद्यख्स Wa कार्यं इत्यत Bre) तदापीति। मद्ासम- पलयप्रत्तावपीद्ययः। नन्वस्वनादिसंसारे सम्बन्धस्यानादित्वं तथापि मदाप्रलयव्यवधानादस्मस्े RA वेदार्थव्यवद्धारस्तचादह। नाद चेति | न कञ्िदिरोाधः, एब्दार्यसम्बन्धस्सरणादरेरिति एेवः। खाप- प्रनाघयोालयसगासिद्धिमाश्द्या अतिमाद। खायेति। अथ तदा सुप्त प्राणे परमात्मनि जीव र्कीभवति र्नं पाणं सजीवन्तदैतीति TH: | TAMA प्राणात्मनः चायतनं Wage | चानन्तं पञ्चमी परेभ्य FaAlel ATA | Brad कल्यितस्वान्ञातसत्वाभावात्‌ eta दि wena लयः इति efeefeua: safasa इति ara: | cara

* विषम दति ate aee Ye qe पाठः| + यरतिसतिवादष्वसरछदनग्यमाणमिति Va ae पाठः|

[च्य ०९।पा ०३] WFLAAE AAS | ales

तीतकन्पानुष्ठितप्ररृष्टज्ञानकरणामी खराणां दिरष्यगमादोनां वत्तंमानकन्पादौ प्रादुभेवतां परमेश्धरानग्णहयीतानां Gay- तिवुद्धवत्‌ कल्यान्तरव्यवदारानुसन्धानापपत्तिः। तथा च afar श्यो ब्रह्माणं विद्घाति एवे या वै acta म्रदिखाति aa ad द द्‌ वमात्मवुद्धिप्रकाभं aH WURS प्रपद्ये दति। स्मरन्ति च शोनकादये मधुच्छन्दःप्रतिभिकषिभिदंशतय्येष दृष्टा इति । प्रतिवेद्‌ च्चै वमेव काण्डब्धादयः स्यन्ते । श्रुतिरष्टु- पिज्ञानपूवैकमेव मन्त्रेणानुष्टानं दृश्यति “ar इवा ्रविदि- तापे यच्छन्दादेवतन्राद्यमरेन aau याजयति वाध्यापयति वा

qaqaing परिहरति। स्यादित्यादिना । अविरूढमनुसन्धानादि- कमिति ta: | दिरणयमभोदयः पूवेकल्पानुसन्धानश्रन्याः संसारित्वा- दस्मदादिवरदिव्याणश्द्भयदह्। यदद्यपौःत। इति यद्यपि तयापि न प्राछृतर्वदिति योजना | ज्ञानादोनिक्ैवदुत्कघीऽप्यङ्गीकार्य्यः बाधाभा- वादिति न्यायानग्रदीतश्चव्यादिभिः सामान्यता टद्यानमानं बाध्य- faare | यथा द्ीव्याद्ना। नन तथापि wana चराणां मक्त त्वादस्मिन्‌ कल्पे कोाऽनसन्धातव्त्यत Bre) ततखखेति। ज्ञानाद्यत्वषा- दिव्ययः। मक्तभ्याऽन्येऽनसन्धातारः परमेखरानग्रद्यीतानां ज्ाना- तिष्यं पुवाक्तश्चतिस्मतिवादानाद्। तया चेति। ud कल्पादा खर्जति तस्मे च ब्रद्धणे प्रहिणाति गमयति तस्य बद्धा वेदाना- विभाव्रयति बस्त द्वं खात्माकार मदहावाक्चाव्यबद्धा प्रका्मानं शरणं परममभयस्यानं निमःखंयस्रूपमदहं प्रपद्य इत्यथः न केवल. मकस्येव ज्ञानातिष्यः faa axa एाखाद्णामसिति विश्वासा यमाह | स्मरन्तोति| Awe Mawar तच भवा Wut CIMA: | वद्‌ान्तस्$पि काण्ड्खक्तमन्ाणं FTI बोाद्ायनादिभि स्मता इत्याद । प्रतोति। fag मन््ाणां छष्यादिज्ञानावश्यकत्वन्ञा- पिका सखतिमन्तटग्रषोणं कानतं दश्वतीव्याद् | sfacuifa :

३०२ . रलप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०३ |

स्याणं चच्छति गन्तं वा प्रपद्यत इत्युपक्रम्य तस्मादेतानि मन्ते मन्ते विद्यादिति, प्राणिनिाच्च खुखग्राप्तयें wait विधीयते दुःख- परिदाराच wa: प्रतिषिध्यते दृष्टानुयविकरुखदुःखदिषचै च Timea भवता न विलच्तएविषयावित्यतेा ध््माघम्य॑फसल- ष्तान्तरोत्तरा खष्टिनिप्यद्यमाना vefaagua जिष्यद्यते । ख्ट तख भवति,

“aot ये चाचि aartfa प्राकष्टष्वां प्रतिपेदिरे ।

तान्येव तै प्रपद्यन्ते छज्वमानाः पुनः पुनः ॥

fess BERT घम्भाघ्ीटतानुते।

तद्भाविताः म्रपद्यन्ते तस्मात्तस्य रा चते ॥ इति॥

व्यार्दय Kiam, Bat गायव्यादि, रवततमग्न्यादि, ब्राद्यणं विनियो. गः. खतान्यविदितानि यस्मिन्मन्त्रे aad: | wa स्यावर, गन्तं नरकं तघयाच ज्ञानाधिकेः कल्यान्तरितं वेदं Wal वयवद्ार्स्य प्रवत्तित- त्वात वेदस्यानादित्वमनपत्तत्वञ्खाविरूद्धमिति भावः| धना समान- नामरूपत्वं प्रपञ्चयति | पाणिनां चेति| aa: fa aate| cata | रेह्िकामनिकविघवसुषखरागस्तदघम्मस्य फलं watea टददख्पणश्वादि- aeufafa यक्तं Faas कामाभावन इदेत्भावात्‌। तथा Te- द्‌ःखद्देधह्ताधम्मेफलं दटृदसद्श्दुःखमेव न सुख छतहान्यादिदोषा- पत्तेरिव्यर्थः। afaasy arate | समतिखखेति | sucefe: पव र्ड्िसजातीयका कम्मफलत्वात पवण्िवदनमानन्च Wats: | aut प्राणिनां मध्ये तान्येव तच्जातोयान्येव | तानि द्ष्यन्‌ तत्बराप्ता SAars | fedfal कम्माणि विहितनिखिद्त्वाकारेणापवं क्रियात्वेन संस्कारच् जनवन्ति। dard फलं we संस्वारभावितत्वात्‌ युनस्तन्ना- तौयानि aciaiaa: | dare fusare | तस्मादिति संखारव- प्रदेव पुरं पापं वा सेचते। अताऽभिरूचिलिङ्गात्‌ युखापुखसंखार-

|

[अय ०१।ा ०] UF र व्रह्म खचभाव्ये | २०३

प्रलोयमानमपि चेद जगच्छत्यवशेषमेव Waa शक्तिम्‌ लमेव च प्रभवतोतरया आकस्मिकवप्रसङ्गात्‌। न चानेकाकारा; शक्यः शक्याः कल्पयितुं । ततश्च विच्छिद्य विच्छिदयाप्युद्धवतां भृरादिलाकप्रवादाणां देवतिच्यड्नुग्यलकणाना ञ्च प्राणिनि- कायप्रवाद्ाणां वणाश्रमधम्डफलव्यवस्यानाञ्चानादौ संसार्‌ नियतल्निद्धियविषयसम्बन्धनियतलवत्‌ प्रत्येतव्यं । न दोद्िय- विषयसभ्वन्धादेव्यवदहारम्य प्रति स्ग॑मन्यथालं wef<afaya- कल्पं शक्धमत्रेचितुं । way स्वकल्पानां ठुच्यव्यवद्दारलात्‌ कल्पान्तरव्यवदहारानमन्धानक्तमलाचरार्णं समाननामरूपा एव प्रतिमगें विशेषाः प्रादु भवन्ति सम्याननामरूपल्ाचादत्ता-

ऽनुमेयः स खव qua प्रकृतिवोासनति च गीयते | cd कम्मण खटदसः टश्यमुक्ला Ga लीनकाय्थसंखाररूपश्एह्विबलादपि सा- ware, प्रलीयमानमिति। इतरथा संस्कारप्रलये जगदेचि- च्यस्याकङिकात्वं wierd: | नन्‌ जगद्वैचिव्यकारिखेोऽन्याः WaT: कल्यन्तां तचा । न चेति अविद्यायां लीनकाग्यात्मकसंसकारा- CAT: WHAT न कल्याः मानाभावाद्रारवाच्, खापादाने लोनकाय्यं- रूपा ए क्तिस्त॒ महान्‌ न््योधस्तिषटति खडतख सेन्येति सतिसिडा, अताऽवद्यातत्कवाय्यादन्धाः शक्तया न सन्ति पात्माविदयेव awfa- रिति सिडधान्त cau! निमित्तेष्वप्युपादानस्यकाय्यमेवाविद्याघट- नया WML AWN | उपादाने कारसंस्कार सिद्धेः फलमाद। quale! यथा सपोत्यित्स्यै पूवचद्युजातोयमेव चस्तुजायते aa रूपजातोवम्व प्रह्ाति न रसादकं, wurat Basar: प्राणिनि. वाया मोगद्धेतुकम्माणि संस्कवारबलात्‌ पुवलाकादितुर्यान्धवे(ति नियम vau:| निकायाः समृद्धाः | टटान्तासिखिमाशद्छाद। न दीति

६०8 र्लेप्रभाभासिते। [खअ०१।पा०३)

वपि महासगसदाप्रखयलच्षणायां जगतेऽभ्युपगम्यमानाचां न कथिच्छन्द्‌प्रामाण्यादिविरोधः। समाननामरूपताच्च ata wal दर्शंचतः।

“ख्या चन्द्रमसे धाता चया पवैमकन्ययत्‌ |

दिवच्च ष्रयिवीद्धान्तरोचमया खः?॥ दति,

यथा wiat कल्ये खव्याचन््रमःप्रश्ठति जगत्‌ क्तं तथा-

faa कल्पे परसेग्यरोाऽकन्यवदि त्यथः । तया अद्चिवो अका- सयत चन्नाद्‌ा दवाना स्यामिति, स wanna afar: एरोाडाश्रमषटाकपालं निरवपरद्ति, नचचेष्टिविधा योाऽ्चिनिर- वयत्‌ Ua बाद्मये निरवपत्‌ तयाः समाननामरूपतां द्‌शंयतो- त्येवं जातौयिका शतिरिद्ादाहन्तव्या। wfacfa,

““च्छषौणां नामधेयानि ay acy SUT: |

प्र्वय्यन्ते प्रदुतानां तान्येवेभ्यो दद्‌ात्यजः॥

&

यथा घष्टेन्निवस्य मनसेःसाघधार्णविषयोा नास्ति सुखादेः साच्तिवेद्य- त्वात्‌, तया व्यवद्धारान्यथात्वमसदित्ययेः। षषणटमिन्धिवं तदिषवश्ा- afafa arr) उक्तां सङ्किपति। अतेति | व्यवद्ारसाम्यात सम्भवाच व्यव{द्कयमाना व्यक्तयः समाना रवेत्य्थः ! wa येजयति। समानेत्यादिना। भाविद्च््ा यजमानेाऽभिः,ऋत्रादोाऽभिरदं स्यामिति कामयित्वा छत्तिकानच्तचाभिमानिदेवायाप्नवे अष्टसु कपालेषु पचनीयं हवनिरुप्तवा{नत्यथयः | नक्तचव्यक्तिबड्त्वाद्ङवचनं | नन यजमाना. sfaarat उदेश्यासिना समाननामरूपः कल्पान्तरे भवतीव्येवं War वा अक्रामयत fama दकामवत्यत्नापि तश्रा ama, तदयवुह्लौ| नं द्य्रिव विणकरूद्रयार्धिकारिपुरुषत्वं तयो जंजत्कार्‌ णत्वच्चवणात्‌ सकर

| य ०१।पा०द्‌] शराङ्गरव्रद्यख्चभाय्ये | Roa

c ts, यथयत्ताद़रतुलिङ्गानि नानारूपाणि qag | दु ग्न्ते तानि तान्येव तया भावा युगादिषु 1 यथाभिमानिनाऽतोतास्तल्यास्ते साग्प्रतेरिदर, ~ tant ~A et =+ £ न दवा दवेरतीतेदिरूपनामभिरव BW” i Tad जातीयका SVAT ॥

मध्वादिष्वसम्मवाद्‌ नधिकार जेमिनिः॥ २१॥

दृद टदेवारौनामपि ब्रह्मविद्यायामस्यधिकार इति यत्मरति- ज्ञातं तत्पय्यौ वत्य॑ते | देवादीनामनधिकारं जेमिनिराचाय्या मन्यते | कस्मात्‌ मध्वादिव्वसम्भवात्‌। ब्रह्मविद्याधिकाराभ्य- पगमे दि विद्यालाविशेषान्मघ्वादिविद्याखखण्धिकारोऽग्यपग- al न चेवं सम्भवति, कथयमसो वा च्रादिल्यो देव मध्वित्यच मनुष्या श्रादित्यं मध्वध्यासेनापासीरन्‌, देवादिषु द्युपासक- य्वभ्युपगम्यमानेषु आदित्यः *कथमन्यमादित्यम॒पासौत | पन-

खव xst नेति खक famfearte युतिस्मृतिविसोधादिति। war, वेदेच्विति विघयसम्ननी, Wa प्रलयान्ते |) तूनां वसन्तादीनां, लिङ्गानि नवपन्ञवादीनि | was घटी यन्लवदादनत्ता, भावाः पदाथः, तुल्या इति शषः |

तस्माच्जन्मनाप्रवददिग्रद्ाङ्गेकारेऽपि कम्मणि we च विरोधाभावात्‌ देवानामति विद्याधिकार इति स्ितमर्च्तिपति। मध्वादिखिति। व्रद्यविद्या देवादीन्‌ नाधिकासति विद्यातात्‌ मध्वादिविद्यावदिव्ययः। zur faamfa । कथमित्यादिना दुलाकास्यवंशदग्डे चन्तरित्त- रूपे want स्थित अदिव्य देवानां मेदनान्मध्वित्यासोप्य ध्यानं

* कमन्यसिति alo aye yo पाठः।

Rod रत्न प्रभाभासिते। | ख ०९।पा ०३

खादित्यव्यपाश्रयाणि पञ्च रोदितादीन्यष्टतान्यनपक्रम्य वसवे र्द्रा आदित्या मरुतः साध्याश्च wy देवगणाः क्रमेण तत्त- दग्टतम॒पजोवन्तीत्यपदिश्य स य एतदेवमग्टतं वेद वखुनामे- aat warfaaa सखेनेतदेवाण्ठतं get ट्यतीत्यादिना वखाद्युपजीव्यान्यद्टतानि विजानतां वखादिमदहिमप्रा्िं दभ यति | दस्ाद्‌यस्तु कानन्यान aad अष्टतापजोविनोा विजानोखः, कं चान्यं वखादिमदहिमानं Haas) तथाश्निः पादा वायुः पाद श्रादित्यः पादा दिशः पादो वायुवाव awa: आदित्यो waa इत्यादिषु दवतात्मोपास्नेषु न तेषामेव देवतात्मनामधिकारः सम्भदति। तयेमामेव गात- मभरद्ाजावयमेव गेातमेऽचं भरद्वाज इत्यादिष्वृषिसस्बन्धेषु

काय्यं | तचादिव्यस्याधिकारो न युक्ताः ध्याटष्येयभेदाभावात्‌ FATE | देवादिध्िति । अक्त वखादोनां तत्राधिकार इति चाग्र्या तेषामपि च ध्येयत्वात्‌ प्राप्यत्वाच न ध्याटत्वमिग्याद। पुनश्चेति | चतुवेदेक्त- कम्माणि प्रणवञखेति पञ्च कुसुमानि तेभ्यः सामाज्यादिद्रद्याणि डता- fa दादहितणुक्ञकण्परक्ष्णगापास्यानि पञ्चाग्टतानि तत्तन्मन्लभागेः पागादुष्वान्तपञ्चदिगवस्यिताभिरादिव्यरग्सिनाडीभिमेध्यपुपच्छिनरू- पामिरदित्यमण्डलमानीतानि वग्स्तेजडन्ियवीययान्नात्मना परिण- तानि पच्वदित्त स््यितेवंखादििरूपजीव्यानीति wraat वखादिप्रा- सिरु्त्ययः। सूचस्यादिपदाधमाद्। तचाभ्िरिति | खाकाण्रत्रद्यण- त्वारः पादाः दा कणादेनेचे द्धं नासिके रका वागिति सर््ाखन्रि- यधु श्िस्छमसतायस्येषु सप्ततिव्यानं काय्यमिव्याद। तथेमावेवति। खयं cham: कर्णः गोतमा वामा भारदाज रवं दत्तिणनेचनासिके faafaaaiae वाने दमद्भिकश्यया वागविरि्यधैः॥

[अ०१।पा०द्‌ | FLAT EAN | ३०७

उपासनेषु न तेषामेवषोंलामधिकारः सम्भवति। qaqa देवारौीनामनधिकारः॥

SHAG भावाच ॥ Be It

यदिदं ज्योतिममण्डलं दयुम्यानमदारा चाभ्यां बंभ्रमज्जगद- वभासचति तस्मिन्नादित्याद्यो द्‌वतावचनाः शब्दाः प्रयुज्यन्ते लेाकप्रसिद्धेवाक्यशेषप्रसिद्धेख। न चच्योतिर्मण्डलस्य ear दिना विग्रदेण चेतनतयाऽ्थिलादिना वा योगाऽवगन्तु शक्वते, ग्टद्‌ादि वद्‌ चेतनलावगमात्‌। एतेनाग्यादषो व्याख्याताः | खा- देतत्‌, मन्तायवादेतिदास्पराणएलेाकेभ्यो देवादौनां विग्रदव- च्वाद्यवगमादयमदेषः इति चेत्‌ नेत्युच्यते, न तावल्लोका नाम किञ्चित्‌ खतन्तं प्रमाणएमल्ति, प्रत्यत्तादिग्य एव द्यदिचारितवि- Taw: प्रमाणेभ्यः *प्रसिद्ध एवाथा साकयत्‌ प्रसिद्ध दत्युच्यते, न

अचर ऋषीणां ध्येवत्वाव्राधिकारः। किच्च विग्रहाभावात्‌ दोवादीनां न क्राप्यधिकार इत्याद | ज्योतिषि भावाचेति | अदिः दखर््यखन््र शुक्रोऽङ्ारक सत्यादिष्ब्दानां ज्येतिःपिण्ेव्‌ प्रयोगस्य भावात्‌ सत्वाच्च विग्रहवान्‌ दोवः कश्िदस्तौ्ययः। wife: पुरस्तादुदेता पञ्चाद- स्तमेतेति मधुविद्यावाक्यश्ेवे ज्योातिष्येवादिव्यश्न्दः प्रसिदः। तिं ज्येतिःपिण्डानामेवाधिकारेोऽस्त॒ date | न ala) अग्न्ादोनाम- धिक्ारमाशएद्ाह | रखतेनेति। यचन्निवोयुभूमिः दव्यादिशब्दानां अचेतनवाचित्वेने्यथः। सिडान्ती wea) स्यादेतदियादिना। वचहस्तः पुरन्दरः इत्यादयो AGE! सेऽरोदोदिणद्याऽयवादाः।, “xu भागान्‌ fe at देवा दाखन्ते यज्ञभाविताः ते टघ्तास्तपं यन््येनं सर्वकामपलः खर्म: |

* प्रसिध्वत्रथा लाकात्‌ प्रसिध्यतोति कार वष्णप॒० पाठः| 2 & £

२०८ रुलप्रभाभासिते। [ अ ०९।पा०३ |

चाच प्रत्यक्तादोनामन्यतमं प्रमाणमस्ति) इतिदासपराणएमपि पारपेयलात्‌ प्रमाणान्तरमूलतामाकाङ्कति । agar आपि विधिनेकवाक्यलात्‌ We: सन्ता न पाथैगथेन देवादीनां विग्रदादिसद्धाबे कारणभावं प्रतिपद्यन्ते! मन्ता पि य॒त्यादि- विनियताः प्रयोगसमवाविनोऽभिधानाधा न कस्वचिदथस्छ प्रमाणएभित्याचचते तस्मादभावो द्‌वादौीनामधिक्रारस॥

भावन्तु वाद्‌ रायणेाऽसि दि ॥ २२॥

GU: yaad aiaaafa | वाद रायणस्वाचाग्या भाव- मधिकारख द्‌वादौनामपि aad यद्यपि मध्वादि विद्यासु दवतादिव्यामिश्राखसम्भगाऽधिकारस्य तथया्यस्ि दि प्द्धा-

दव्यादीतिद्ासपुराणानि। लोाको$पि यमं cua लिखन्ति, इन्र वच्हस्तमिति विग्रहादिपच्चकस्याभावात्‌ यनधिकारदो्ठे नास्ती aU | “ae हविषां माग wag vagat| फलपदानमित्येतत्‌ wan विग्रहादिकं ॥ मानाभावारेतन्नासीति दरूषवति। नेत्यादिना। न चाचेति, विग्र हादाविव्यधः | अयेवादा मन्ता वा मूलमिव्याश्द्य(ह। अथवादा इत्यादिना| ब्रीद्यादिवत्‌ प्रयोगविधिग्टद्योता मन्ताः प्रयोगसम्बन्धा- धाभिधानाथाः नान्ञातविग्रहादिपसया डति मीमांसका wraaa cay: | तस्ाद्िग्रहाभावादित्ययः। खचभ्यां प्रापतं पुवपत्तं facufa । ame सग्यादिना । ब्रद्यविद्या द्‌वादीन्नाधिकराति विद्यात्वात्‌ मघ्वादिविद्यावत्‌ xf | उक्तदेतुर- प्रयोजक care; यद्यपौति। दशादिकं न ब्राद्धणमधिकसति ama राजद्ूयादिवदिति चाभाससाम्बं विद्यावद्देताराद।

| ख०१।पा०२ | प्राङ्क त्र्य दचभ्ये । २०९

यां ब्रह्मविद्यायां सम्भवेाऽधिलसामय्योप्रतिषेधा द्यपेत्तवाद धिका- Tai न च क्विद्सम्भव इत्येतावता aa समवस्तचायधि- HITS, मनव्याणामपि न सवेषां ब्राह्मणादोनां way राजखयादिष्वधिकारः सम्भवति, तच योाऽन्यायः Stari भ- विग्यति। ब्रह्मविद्या च्च sag भवति लिङकद शनं ओतं द वा्यधि- HIT QU, तद्यो यो देवानां प्रत्यवुध्यत स एव तद्भवत्तय- घोणं *तथा मनब्याणामिति, ते दा चन्त तमात्मानमनिच्छा- at यमात्मानमन्िष्य सदश्च लाकानाग्रति सवख कामा- निति, इन्द्र इवे देवानामनि प्रवव्राज विरोाचनेऽखुराणएमि- त्यादि च। स्मात्तमपि च गन्धवयान्नवल्वयसंवादादि | यदप्युक्तं ज्या तषि भावा चेति, अच aa, ञ्योतिरादि विषया afa atfe- त्यादयो देवतावचनाः भन्दा चेतनावन्तमेय्धा पेतं तं तं देवा- त्मानं समपयन्ति, मन््ाथवादेषु तथा waza । अस्ति

न चेति । यच वस्याधिकारः सम्भवति स तचाधिकारीति न्यासस्त्ल्य इत्यथः यतः सवंघां सर्वचाधिकासय न सम्भवति ततान चापो. त्यन्वयः | तत्‌ AWM Al या देवादौनां AY प्यक्रनाबध्यत स तत्‌ ब्रद्याभवदित्यथः। तेद दवा Bucaia, तत इन्द्रविराचनोा सुखा- सुरराजा प्रजापति ब्रद्मविद्याप्रदं जग्मतुरिति च लिङ्गमस्तोव्ययः। fans aqizafafa गन्यवपरश्रे याज्ञवर्क्य उवाच तमिति ata- amy खतं दवादीनामधिकारलिङ्मिव्याद। स्मात्तंमिति। वथा बालानां गालकेषु watered शस्लच्रगेलकातिरिक्तन्ि- याणि खीक्रियन्ते, तया व्योतिरादो सूग्यादिश्ब्द पये गेऽपि विग्र.

, # तथा मनुष्याणामिति ate ae पु° नालि।

२१० रल्नपभाभासिते। [अ ०१।पा०द्‌..

सर्य गादेवतानां ज्योतिराद्यात्मभिश्चावस्थातुं avy aa fare य्रदीतु waa, तथा fe श्रूयते। सुब्रह्मण्वायंवादें मेघातिथेमपषेति, मेधातियिं इ काण्वायनं दद्धो मेषो war ज- दारेति। Baad च, आदित्यः WRIT wal कुन्तीम़पज गामेति | चदादिव्वपि चेतनाधिष्टातारोऽभ्युपगम्बन्ते ग्टदव्रवीदापोाऽन्न वननित्यादि दनात्‌ ज्योतिरादेस्तु श्तधातारादित्यादिष्व- प्यचेतनत्मन्यपगम्यते, चेतनास्वधिष्ठातारो देवतात्मानो मन््ा- यंवादादिषु व्वदारादिद्युक्तं । aqua मन्तायेवादयारन्या- यवान्न टेवताविग्रहादिप्रकाप्रनसामय्यमिति, अच नमः । म्र त्यचाप्रत्ययो fe सद्धावासद्धाव्याः कारणं नान्या्यवमनन्या- यलं ati तया दयन्यार्थमपि प्रसितः पथि पतितं दणएपणादरि

वदेवताः खीकाणीा care | व्योतिरादीति| तया चेतनत्वेन aa- wicca: | Taw जडचेतनोाभयरूपत्वं कथं तचादह। अस्ति fifa) तथा fe विग्रद्वत्तया दवव्यवद्धारः Wad | TATU उदरा टगणस्यः Bhan तत्सम्बन्ध योऽयेवाद्‌ उन्द्रागच्छेव्यादिः तच मेधा- तिये्मधेतीन््रसन्बाधनं सुतं agree) मेधेति । मुनिं मेषो भूत्वा जद्धारेति पनाय मेषेतीन्रसम्बोधनमित्य्थः। यदुक्तमादिव्यादयो ग्टद्‌ादिवद्चेतना wala तन्न सवच जडाजडांशदयसत्वादित्याद। afefa | आदित्यादौ का जडभागः केतनां इति तचाह | व्याति- राद स्विति | मन्तादिकं vena भासमानविग्रद्यारो खार्यं न yaa च्पन्यपरत्वात्‌ , fad भच्छेति वाक्यवत्‌ इत्याह | यद्पीति। खन्यपरा- दपि वाक्यात बाघाभावे खाधाः ग्राह्य इत्याह | अच ga इति। ता- त्प्च॑श्रन्येऽप्यथ प्रत्यवमातरेणास्तित्दमद्‌ादहर्ति। तथा हीति | दणद्‌।

| ख ०१।पा०२्‌ | प्ङ्कसत्रयस्च्भाय्य | २११

श्रस्तोत्येवं प्रतिपद्यते । sare विषम उपन्यासः aa fe ठण- पादि विषयं प्रव्यक्त प्रहतत्तमस्ति येन तद्स्तिलं प्रतिपद्यते, त्रच पनर्विंध्यदेगैकवाक्यभावेन स्तत्यथेऽथवादेन पाथगथयैन ट त्तान्तविषया waa: शक्याथ्यवसाययितु) न fe aera प्रत्यायकेऽवान्तरवाक्वसखय wR प्रत्यायकत्मस्ति, यथा a सुरां पिबेदिति नज्‌वति वाक्व पद्‌ चयसम्बन्धात्‌ सुरापानप्रति- षेध एवैकोऽया गम्यते न पनः सुरां पिबेदिति पद दवसम्- न्धात्‌ सुरापानविधिरपोति। श्रचरोच्यते। विषम उपन्यासः, यक्तं यत्‌ सुरापानप्रतिषेघे पदान्वचदेकलाद वान्तरवाक्याथं- स्याग्रदणं, विध्यद ाथंवादयेाख्वाद्‌ खानि पदानि एयगन्वयं टर त्तान्तविषयं प्रतिपद्यानन्तरं कमथेक्यवपरन विधिस्तावकवं प्रतिपद्यन्ते। यथा fe वायव्यं ग्रेतमालभेत ग्रतिकामः दूत्य च विध्यद शवत्तिंनां वायव्यादि पदानां विधिना सम्बन्धः, नेवं

yaatsfe विग्रद्दाद स नास्तोति वैषम्यं श्यते | अचा देति | faw- देषा वाक्यं तदेकवाक्यतया प्रशस्ता विधिरिद्येवाथवादेष प्रत्ययः | ढ- त्ान्ता भताचया, faaetfe: afeaa: प्रयया नास्तीत्ययः। नन्ववा- न्तर वाक्येन विग्रदहादिप्रत्ययोाऽस्विव्यत अद । न होति। सुरापान- gaat स्यादिति ata: | पद्‌कवाक्वत्ववाक्यकवाक्वत्ववेषम्यान्मेवमि- ave | खचाच्त «fa नज्‌पदमेकं यदा सुरां पिबेदिति पदाभ्या मन्वेति तदा पदैकवाव्यं रकमेवाथीनुभवं करोति न तु पददयं BUR सुरापानं बाधयति तस्य fear निवेधानपपत्तेः वाव्छार्ानभवं प्रत्यद्वारत्वात्‌, खथयवादस्त भतायसंसगस्ततिद्दार बोधयन्‌ विधिना वाक्यकवाक्यतां भजत cate विग्रदाद्यनमभव cau: | नन्वयवादस्य-

२१२ रनप्भाभासिते। | य ०१।पा ०३ |

वायुर्वै चेपिष्टा देवता वायुमेव खेन भागधेयेनोपधावति स एवैनं ufa गमयति इल्येषामयवादर्‌गतानां पदानां न fe भवति वाय॒वा Wada हेपिष्टा देवता वा आलभेतेत्यादि वायुख- yaaa लवान्तर्‌ मन्वयं प्रतिपद्य एवं विशिष्टदवत्यमिदं कसति विधिं स्तुवन्ति) aga योाऽवान्तरवाक्याथैः प्रमाणान्त रमोचरोः भवति तच तदनवादेना्थवादः WAHT! यच प्रमाणएन्तरविरुद्धस्तच AAS | यच तु तदुभयं नास्ति तच किं प्रमाणान्तराभावाद्ुएवादः खादादाखित्‌ प्रमाणान्त राविरोधादिखमाना्वाद दति प्रतौतिशररेकिद्यमानाथैवाद आख्रयणीयो न गणानुवाद्‌ः। एतेन मन्तो व्याख्यातः | चरपिचः विधिभिरेवेद्धादि दैवत्यानि दवींषि चादयद्धिरपेचितभिद्रा- दीनां खरूपं, न fe खरूपरदिता इनद्रादरयसखेतस्वारोपयतु

पद्‌ानामवान्तर संसग॑नाधकत्वं विना साच्तादव विध्यन्वयेाऽस्त Tats यथा दीति । सात्तादन्वयायोगं दशयति) न fa) खध॑वाद्‌ात्‌ सवच ग्रहणमाण्रद्यायवाद्‌ान विभजते। तद्‌यच्ेति। तच्राथवादषु यचाभ्िहिमस्य भेषजमिव्यादावत्ययः। खाद्य यूप डत्यभदो बाधित डति तज{खित्वगणवाद्‌ः, यच FARM: परन्द्र CAT मानान्तर- सम्वादविसम्बादा न स्तः तच भूतायवाद्‌ इत्ययः, इरति विग्रश्य्यध्या- wie: | विग्रदाधवादः खाय$पि तात्पखवान अन्यपरत्वं सत्यच्ाना- बाधिताथक शब्द्‌ त्वात्‌ प्रयाजादि वाक्यवत्‌ इति न्यायं मन्लेष्वतिदिए(त। रतनेति | वेदान्तानुवादगुणवादानां निरासाच देता पदानि नचो- UALS वाक्वभेदराऽवन्तसायस्य मदह्ावावक्याथदारताहदिति भावः। तिध्यनुपपत्यापि खगवदवताविग्रदेाऽङ्गोकाय्यं care | चपि चेति।

[अ०१।पा०रे| पराङ्करत्रह्मसचभष्ये। RRR

भक्यन्ते। न च चेतस्यनारूढाये तस्ये as दवता दविः प्रदातुं शक्यते) आआवयति च, यस्यै देवतायै vfawera स्यात्तां व्यायेद्धषट्‌करिष्यन्निति। न च श्ब्दमाचमथसखरूपं मम्भवति WRU, तच यादृशं मन््ायंवाद्‌योरि- नद्रादोनां खरूपमवगतं न तत्तादृज्नं शनब्दप्रमाणकन प्रत्या- wid wil इतिदासपरालमपि वयाख्यातेनं मागेन सम्भव- नमन््ाथवाद्मूललात्‌ प्रभवति देवताविग्रहारि प्रपञ्चयितुं। *प्रत्य्तमूलमपि सम्नेवति। भवति दयस््ाकमप्रत्यदमपि चिर- न्तनानां Yaa! तथा च व्यासाद्या देवादिभिः was व्यवदरन्तोति Wed यस्तु ब्रूयादिदानीन्तनानामिव पवे- षामपि नासि देवादिभिः saad साम्यमिति स जग-

ननु amma कम्मंणि विधिः फलं विना अनुपपन्न इति भवतु यन्न दुःखेन सम्मिन्रमिव्य्वादसिद्धः खगा विधिपमाणकः विग्रद्धं विना विधेः कानृपपत्तिस्तामाड | न दति | उदिश्च ागानुपम्रच्या चेतय्या- TSS इ व्यचर Baars | यस्या इति | अतच्ेतस्याराडा्े विग्र दयः किञ्च कम्मपरकरगपाठात्‌ विग्रद्प्रमितिः प्रयाजवत्‌ कम्म ङ्त्वेनाङ्े काय्येतां, विना कम्मापुवासिद्धेः। किच्च सुपसच्नविग्र द- वदेवतां व्यक्ता waa देवतेति भक्तिरयुक्तोत्याह। न च wats | न wafaas शब्द एक्यमस्त किं विग्र गेति वाचं, नियेक्तया्व्ययो गात्‌, अतः श्रब्द्स्याथाकाङ्खायां मन्त्रादिप्रमितविग्रहा<ङ्गीकाये इत्याद | asta) wa मन्ताथवादमलकमितिद्ासादिकमपि fang माननि- व्या इ । xfaztata | प्रमागत्ेन सम्भवदित्ययः यासादोनां योगिनां देवतादिप्रत्यच्तमपोतिदासादेमू लमिव्याद् | sata | व्यासादयो टवादिप्रव्यत्तश्रन्याः प्राणित्ादसूददित्यनुमानमतिप्रस्ङन दूषयति,

# प्रत्यत्त'दौोति मा? Ale aye ध क 2 8

३१९४ रन्नप्रभाभासिते। [ख०१।पा०३१

दै चिच्यं प्रतिषेधेत्‌ इदानीमिव च नान्यद्‌ापि सावमामः चचियोऽस्तोति ब्रूयात्‌, ततश्च राज्यादि चोद्‌ ना उपरन्ध्यात्‌। दरदानोमिव च कालान्तरोऽपयव्यवस्वितप्रायान्‌ वणाञ्रमघमान्‌ प्रतिजानोत ततश्च व्यवस्याविधायिश्ास्तमन यकं qaqa | तस्मा- द्धमात्कषेवशाचचिरन्तना देवादिभिः sad यवजद्रिति fa- aa) रपि च सरन्ति खाध्यायादिषटदेवतासम्ययाग इत्यादि, या गाऽप्यणिमाचैग्रय्यंप्रास्धिफलकः Waal न शक्यते सादस- aay प्रत्याख्यातुं । अरतिश्च यागमादाव्यं प्रत्यास्यापयति

“ष्व्‌ तेजाऽनिलखे समुत्यिते

पञ्चात्मके BAIT WIA |

न तस्यरोगा न जरा A wa:

waa योागाध्िमयं शरोर इति॥

चषोणामपि मन्लत्राद्यणदश्निां सामथ्यं arias

afeatfeat | ai ued awa घटवदिति जगदेचिव्यं नास्तोत्यपि स त्रयात्‌ | तया च्षचियाभावं वणाखमाभावं वणाश्चमा- द्यवयवष्याञ्च त्रयात्‌ निरङ्ए़्बद्धित्वात्‌। तथाच र्जरूयादिप्स््रस्य कछरतादिय्गघम्मव्यवस्याश्स््स्य बाघ vay | यागद्चायादपि <at- दि प्रत्यच्त[सह्धिरित्याद | अपि चेति| मन्तजपात्‌ दवसाच्निध्य तत्‌- सम्भाषणं चति eat; योागमादाव्यस्य खतिसतिसिद्धत्वात्‌ aifuatafe देवदिप्र्त्तमित्याह। याग इति| पादतलादाजा- नाजनारानामेनाभेराग्रीवं ग्रीवावाश्वाकेण्पसोादं ततश्वाब्र्यर न्धं एयिव्यादि प्चके समुल्िते धार्गजाते येागगणे चाणिमादिके get Satta तेजामयं wat प्राप्तस्य योगिनो न रोगादिस्यश्

[ऋ०१।पा०३] प्राङ्कर ब्रह्य खच भाष्ये | २१५

मामच्नापमातुं यक्तं, तस्मात्‌ समूलमितिहासपुराएं | सोकप्रमिद्धिरपि न सति सम्भवे निरालम्बनाध्यवसातुं युक्ता, तस्म्रादुपपन्नो मन्तादिन्यो देवादीनां बिग्रदवक्वाद्यवगमः। ततश्चाथिलादि सम्भवाद्‌ पपन्नो देवादीनामपि ब्रह्मविद्याया- मधिकारः | क्रममुक्तिद्शनान्यप्येवमेवेोपपद्यन्ते॥

TAY तद्‌ नाद्‌ रवणत्तद्‌द्रवणात्‌ च्यते दि ॥ २४ ॥

यथा मनुव्याधिकारनियमम्पोद्य देवादीनामपि विद्या-

~ नि खधिकार उक्तस्तयव दिजात्यधिकारनियमापवाद्‌न शूदर स्याप्यधिकारः स्ादित्येतामाशङ्ां faadfad दइदमधिकर- एमारभ्यते। aa शद्ररस्याप्यधिकारः स्यादिति तावत्‌ प्राप त्रथितलसामथयोः सम्भवात्‌, तस्माच्छद्रो यज्ञेऽनवक्ुप्त इति-

मेति । खवमेव दोवादीनां ब्रद्यविद्याधिकारे स्येव देवत्वप्राप्तिद्दारा मक्तिफलान्युपासनानि यज्यन्ते दोवानामनधिकारे ज्ञानाभावात्‌ कमम्‌त्यधिनामुपासनेषु प्रत्तिनं स्यात्‌, चताऽधिकारनिेवात्‌ प्र fafafstcta भावः।

ane च्यते fe) पवणास्य टद्ान्तसङ्तिमादइ। यथेति । पवच <a अधिकारसिद्यय aaa wary विग्रहादा saad वेद्‌ान्तानामपि ward ब्रह्मणि समन्वयो टष्टीसषत चापि ग्रूद्रष्रब्दस्य खातस्य alas समन्वयोक्त्या स टोकूत इव्यधि- करणदयस्य प्रासङ्किकस्यास्मिन्‌ समन्वयाथ्यायेऽन्तभाव इति aaa | पुवेपत्ते श्रू बस्याऽपि दिजवदेदान्तखवणे vat, सिडान्ते तदभाव इति पलं, च वेद्‌ान्तविचारोा विषयः, स किं गरूगमधिकरोति न वेति सम्भवासम्भवाभ्यां सन्देहे पवपतच्तमादह। तच गूद्रस्यापीच्ा- feat, तस्मादनम्ितादरनवकतप्ताऽसमथः। विद्याचिनि श्रूदणब्द्पयोा-

8.

३९९ स्ल्नप्रभाभासिते। [ख ०१।पा ०३]

वत्‌ शूद्रौ विद्यायामनवक्तु्त दति निषेधाश्रवणात्‌। यच कम सखनधिकारकारणं शृद्रसखयानग्भिलं न तदिद्याखधिकारस्याप- वादकः न दयावदनीयादिरदितेन विद्या वेदितुं न शक्यते, भवति च fay शृद्राधिकारस्योपाद्रलकं, संवगंविद्यायां fe जानश्ुतिं Grarad way भृद्‌ शब्देन पराम्डशति “ज्र दारोत्वा we तवैव ae गेाभिरस्छुः दति। विदूरप्रतयश् र्‌ यानिप्रभवा अपि विर्शिष्टविज्ञानसम्नाः waa, तस्मा- दधिक्रियते श्द्रो विद्याखित्येवं प्राप्रे aa न शृट्र्खयाधि- कारो वद्‌ाध्ययनाभावात्‌। अ्रधोतवेदेा fe विदितकवेदाथा वेदा-

गल्िङ्गादपि श्रूस्याधिकार sare, भवति चेति जानखतिः किल षट्‌ एतानि गवां रथच्ुरडाय गरवे निवेद्य ai शच्तयेव्यवाच तता रुद्धा faye: कल्यां सन canara | Sefa निपातः Gare: | दास्ण निष्वीन VR इत्वा गन्ता CU wie ay गाभिः ae = We तवेवास्त्‌ किमल्येनानेन मम गादस्थ्ानपयोगिनेति ara: | ate. त्वादिसम्भवे Baad प्डत्तिरुचिता खाभाविकरत्वादिति न्यायो- पेता्नङगादित्यादइ | तस्मादिति aarefeta सिडान्तयति। नः ग्रूगस्याधिकार स्व्यादिना। पातत विदित Ferar येन aw- त्यथेः। अथष्ययनविधिना deat वेदरूद्व्यमापातज्ञानच् वेदाथवि- Wea प्ास्त्रोयं सामथं तदभावात्‌ गरयस्याथित्वादिन्तम्भवन्याया- सिदधनास्ति वेद्‌ान्तविचाराधिकार इत्यथः यद्दाध्ययनसखतन वेदेन विदिता fafeat Feral येन तस्य वेदा विधिव्वधिकारो नान्यस्य अनधीतवेदस्याऽपि, वेदाथानुानाधिकारेऽध्यवयनविधिवैय- ्यापातात्‌ | अतः पफलपय्य॑न्तब्रह्मविद्यासाधनम सखवणादिविधिषु ग्रूजस्यानधिकार इत्यथः अधीतवेदाथज्ञानवत्वरूपस्याध्ययनविधि-

* दूति चेति ale ape वधेर प॒र पाठः।

[च्०१।पा०द] प्ाङ्गसब्रद्यखचभाष्ये | are

यैष्वधिक्रियते, न च शूद्रस्य वेद्‌ाध्ययनमस्ति, उपनयनपवं- कलादेद्‌ाश्ययनस्य, उपनयनस्य च वणचयविषयलात्‌। य्व- faa न तदसति साम्ैऽधिकारकारणं भवति। खाम्यमयपि a wifan कंवलसधिकारकारणं भवति। शस्तोयेऽय WMG सा मथ्येखयापेह्तिततात्‌ । शास्त्ो यस्य च सामथ्यस्या- ध्ययननिराकरणेन निरारृतलात्‌ | Yes WAT यज्ञेऽन- ame दति तत्‌ न्यायपूदेकलादिद्यायामग्यनवक्घ्रलवं यातयति, न्यायस्य साधारणत्वात्‌ | यत्‌ पुनः संवगविद्यायां शूद्र शब्द््रवणं fay मन्यसे न तलङ्ग, न्यायाभावात्‌। न्याया- afe लिङ्गदभंनं Gran भवति, न चाच न्यायेाऽस्ि। का-

लभ्यस्य सामथ्च॑स्याभावादिति न्यायस्य तुल्यत्वात्‌ ways वेदाधा- पलच्तणाथमित्यादह | न्यायस्य साधारणत्वादिति। तस्माच्छव्र दत्य तच्छब्द परगग्दन्यायस्य यन्ञब्रद्यविद्ययोस्तल्यत्वादिव्यथः| waa fay टूषयति। यदिति। असामण्यन्यायेनायित्वादिसम्भवन्यायस्य निरस्तत्वादित्यथः। ननु निषादः सखपतिं याजयेदिव्यताध्ययनाभावे- ऽपि निषादश्व्दात्‌ निषादुस्येदाविव मरूदश्ब्दात्‌ श्रूस्य विद्याया- मधिकारोाऽस्तिव्याशद्भया संवगविद्यायामधिकारमङ्गोकसराति। काम- मिति। तदिषयत्वात्‌ aa ्तत्वादिव्ययेः। वस्ततस्त विधिवाक्य स्यलाच्निषाद ब्दाऽप्वधिकारिसमपेकः, wae विद्याविधिप- wwe नाधिकारिगं बाधयति, असाम्यन्यायविरेय्नान्यप- wry खाथंवाधित्वासम्भवात्‌ इति मत्वाङ्गोकारं ्जति। अर्य. वाद्‌ति। afe qa तस्य काऽ came सूचेण- ware | wad चेत्यादिना । जानखतिनाम राजा निदाघसमये UIST प्रासाद्‌तलं सुष्वाप, तदा तदौोयान्नदानादिगणगरताघिता ऋष याऽस्य fears इसा भूत्वा मनोरूपेण तस्यापरि अाजमग्मः, तेष UTA इसाऽग्रसर इस उवाच, भामा मनात किं न पश्यसि

२१८ रन्रपभाभासिते। [अ *१।पा०२ |

age wee: संवगविद्यायामेवेकस्यां शुद्र मधिकुयात तदि- षयलात्‌ न सवासु विद्यासु, च्रथैवाद्स्थवात्‌ न तु कविद्‌- प्ययं शूद्र मधिकन्तमतसदहते। शक्यते चायं शुद्र गब्दाऽधिरुत- विषये याजयितुं । कथमिव्युच्यते । वां at एनमेतत्‌ सन्तं स- यग्बानमिव *रङ्मात्येत्यसमराद्धंसवाक्यादात्मनेोाऽनादरं ञ्त- वता जानश्र॒तेः पोज्ायण्सय wads aay te: शद्र- श्ब्देनानेन खुचयांवश्वात्मनः wane सख्यापनाये- ति गम्यते, जातिगृद्रसखयानधिकारात्‌। कथं पुनः शृद्रशब्देन Riga wad दति, उच्यते, तदा द्रवणाच्छरचमभिदुद्राव War वाभिदुदरुवे wat वा रड्मभिदुद्रवेति शदरावयवाथे- सम्भवात्‌ KSA चासम्भवात्‌। Towa चायम्याऽखामा- ख्यायिकायां ॥

Taw तेजः खगे व्याप्य स्थितं तत्‌ त्वां घच्छति न गच्छेति, तमग्रसर उवाच, कमप्येनं वराकं विद्याद्धीनं सन्तं खरे सयुग्वानं य॒ग्वा Wal कटी तया सद स्थितं रेङ्मिवेतदचनमाव्य। tru fe त्रह्धिष्स्य तेज दुरतिक्रमं away: | अखसूदचनात्‌ खले राजा श्कटलिङ्धेन TF ज्ञात्वा विद्यावान्‌ भविष्यतीति हंसानामभि- Ig | FS we इति पदच्छेदः उश्ब्दोाऽप्यथैः | तेषां इंसानामना- EPMA अस्य राज्ञः सुगत्यन्ना, सा Wawra रेङ्केन खच्यते, दीति खचान्वयः। स्तचोागिकार्थलाभें सति अर्नान्वतरूच्यथंसयाज्य इति न्यायद्योतनाथा fem: | तदाज्रवणात्‌ तया शुचा खा वणात्‌ | Hi शाकं प्राप्तवान्‌ | AUT aT कव्या राजा चयभिदुदुवे प्राप्तः AU a करुणेन रेः गतवानिद्ययंः॥

ॐ ~ * रक्तमिति ate Ge Go पाठः। † wad दूति सा का° qe qo पाटः।

[mute] WMECAATAAS | २९९

तचियत्वगतेश्चोत्तर च Tatas लिङ्गात्‌ ॥ ३५॥

दूतश्च न जातिशरट्रा जानश्रुतिः, यत्कारणं प्रकरण ५ “~ [र = [पि = +निरूपणेन त्चियत्रमस्यात्तरच चेचरथयेनाभिग्रतारिणा चचि- येण समभिव्याद्ारात लिङ्गात्‌ गम्यते। उत्तरत्र fe संवग विद्यावाक्यशेषे चेच्ररथिरभिप्रतारी asa: सद्ध तयैते । was ॐ “~ Noe ~ ^~ शानकद्यु कापेयमभिप्रतारिणएच्च कात्तसेनिं aga परिविश्य- मानो ब्रह्मचारो fafasa दति। चैचरधथिवं चाभिप्रतारिणः कापेयदयोागाद्‌वगन्तवं, कापेययागो fe चैचरयस्यावगतः।

= A A ® ~ ^~ ह

एतेन वे चेचरथं कापेया अयाजयन्निति। | समानान्वययाजि- नाञ्च प्रायेण समानान्या याजका भवन्ति तस्माचेनरयि- € ॐ ue नामकः त्तचपतिरजायत sia च "चत्रजातित्वावगमात्‌ चचि- यलमस्यावगन्तव्यं। तेन च्षव्यिणाभिप्रतारिणा सद सभा-

मू ष्ब्दस्य यागिकत्वे लिङ्माद। च्तचियत्वति | संवग विद्यावि- व्यनन्तरमथाथवाद्‌ Boyd | खुनकस्याप्यं कपिगोत्रं पुरोदितम- भिपरतारिनामकं राजानं च कच्तसेनस्यापव्यं सूदेन परिविश्यमाजे ता भाक्तम्पविष्धेा actafaaaifaagyu: | नन्वस्य चेचरशित्वंन खत- मित्यत खाइ | चेचरयित्वञ्ेति | waa दिराचर्ति Seiwa पूवं चचरथस्य का-ययाग sa: | afayatfcarsty तद्यागात {चचरयवश्यत्वं न्खखीयत। राजवंश्यानां हि प्रायेण परोाद्ितवंश्या याजका भवन्तोत्ययः। नन्वस्वभिप्रतारिणः चचरयत्वं तावता ag

* निरूपण दूति वधन का मा० Go qa! † समानान्वयानाञ्चति उक्तं प° पाठः| ‡ waufaata ale que Ho qo पाठः|

४२० रलप्रभाभासिते। [अ०१।पा ०२)

नायां विद्यायां सड्धत्तनं जानतेरपि चचियववं छचति | ममानानामेव दि प्रायेण समभिव्याहारा भवन्ति। aaa णा दै ्यये गा जानश्रुतेः चत्रियतलावगतिः। wat न श्शृद्र- स्याधिकारः॥

संकारपरामशात्‌ तद्‌ भावाभिलापा ॥ ३६ ॥

way न शृद्रस्याधिकारो यद्िद्याग्रदेेषुपनयनाद्‌यः संस्काराः WIA, तं इहापनिन्ये अधघधोदि भगव दति दा- पसमाद ब्रह्मपरा ब्रह्मनिष्ठाः पर ब्रह्मान्वेषमाणा एष दवै तत्सवं वच्यतीति ते इ समित्पाणय भगवन्तं पिप्पलाद मुप

च्तचियत्वं तत्राह । तस्मादिति चिचस्यादिव्थः। aa aa: तस्य रेङ्ान्वेषणाय Gua, अन्नगोाद्ानादिकञ्च saya: च्तचि वत्वे लिङ्क | अच THUS योगिक रवेति न मूगस्याधिकार इति fad |

तच लिङ्गान्तरमादह | संस्कारेति। उपनयनं Feqemy wa नास्तोति पुवम॒त्तं ङ्ह विद्ाग्रहणङ्गस्योपनयनसंखारस्य way परा- auld wae तदभावान्न विद्याधिकार caw | भाष्ये खादिपद्‌ना- थ्यवनगुरुखुश्रषादयोा Bawa! तं श्ष्यमाचायं उपनीत वानि्ययैः। नारदा-ऽपि विद्यार्थं मन्तमचारयन्‌ सनत्कुमारमुपगत सत्याद | autfa | उपदिशेति यावत्‌ | ब्रह्मपरा वेदपारगाः, सगुणव्रद्यनि- gu, ut निर्मुयं ब्रह्यान्वेवमाणाः, ca पिप्यलादः तन्जिज्ञासितं wa qadifa निख्ि्य ते भर्द्राजाद्यः घट ऋषयः तमुपगता Kay: | ननु वेखानर्विदायां ऋषीन्‌ राजा अनुपनीयेव विद्यामुवाचेति श्रते. रनुपनोतस्याप्यस्ति विद्याधिकार इत्यत खाद | तानादति। ते w समित्पाग्यः ude प्रतिचक्रभिर इति पूववाव्येत्राद्धणा उपनय-

~ ~ - ~ ~

* आतिष्छद्रस्यति Ale que मा पुर प्राठः।

[अ०१,पा०३ MFCAMAAHTS | RRR

मन्ना दति च तान्‌ हानपनोयैवेत्यपि प्रदिंतवापनंयनप्रा्षि- भंवति। द्रस्य च मंस्काराभावाऽभिलष्यते, ABI वणं एकजातिरित्येकजातितस्मरणेन, न ag पातकं किञ्चिन च

संस्कारमदंतोत्यादिभिख॥ तद्‌ भावनिधारले च GTA: ॥ SO ॥

Tay न शृदरस्याधिकारो यत्‌ सत्यवचनेन शृद्रलाभावे निद्धारिते जाबालं गोतम उपनेतुमनभासितुच्च प्रवदते, नेतद्‌ ब्राह्मणा विवक्तमदंति समिधं araretia at 7a a सत्यादगा दरति श्रतिलिङ्गात्‌ ॥

नार्थमागता इति उपनयनपाभ्षिं enter निषिध्यते | इीनवगं- नात्तमवणा अनपनीयेवेापदेद्व्या इन्याचारन्ञापना्थमित्यथैः। रक- जातिः ganda: | पातकं अभच्यभच्तण्छत | सत्यकामः किल म्टतपिटका जाबालं मातरमरच्छत्‌ किंग चोाऽहमिति, तं मातावाचं भट सेवाचग्रतयादइमयपि तव पितुगेचं नजानामि जाबाला तु नामा- Sata सद्यकामा नाम wadifa रखतावच्जानामीति, ततः सजाबालों जंतममोंगत्य तेन किंगेंचाऽसीति एष्ट उवाच are गोचंवेद्धिन माता वेत्ति परुन्त॒ मे माचा कथितं उपनवनाथ॑माचायें गत्वा संद्- कामे जाबालोऽस्मीति AVifa | अन्न सत्यवचनेन तस्य श्रूगत्वाभा- ar निधारितः। ware रख्तत्‌ सत्यं विविच्य am नाहंतीति नि. धायं, हे सोम्य सत्यात्‌ त्वन्नागाः सत्यंन व्यक्तवानसि, चतस््ामुपनेष्ये तदथं समिधमादरेति।

गतमस्य yada लिङ्गात्‌ न श्रदरस्ाधिकार KATE) Az. भावेति |

to bs

२२२ रनर प्रभामासिते। [अ०१।पा०द|

अवणएाध्ययनाथप्रतिषेधात्‌ *सुतेश्च ॥ SE ॥

tay न शृदरस्याधिकारो यदस्य खतेः श्रवणाध्ययनायं- प्रतिषेधो भवति वेदश्रवणएग्रतिषेधोा वेदाश्ययनप्रतिषेधः त- दथेज्ञानानष्टानयाश्च प्रतिषेधः wea Wadi wawyfa- वेधस्तावद् यास्य वेद्‌ सुपष्टण्वतच्पजतुभ्यां Fraufaocufa- ति, पद्यु इ वा एतत्‌ शानं यच्छर्‌ सतस्रात्‌ शूद्र समीपे ना- ध्येतव्यमिति wi रत एवाश्ययनप्रतिषेधो यस्य fe ममीोपे- $पि araaei भवति स ।कथं श्ुतिमधोयोत \ भवति ‡चा- चारणे जिह्छवच्छटोा धारणे शरीरभेद इति। चत एव चा- शाद्थज्ञानानषछठानयोाः प्रतिषेधो भवति। न शूद्राय भति दद्यादिति इिजातीनामध्ययनसिनज्या दानमिति wi येषां पनः पूवंृतसंस्कारवशात्‌ विदुरधमव्याधप्रतीनां ज्ञानोा- त्यन्तिसतेषां न wed फलप्रा्चिः प्रतिबद्ध, ज्ञानस्येकान्तिक- फलत्वात। खावयेदतुरोा वणानिति चेतिददासपराणाधिगम

~~~

SS

wat अवाणदिनिषेधाच नाधिकार care | खवणेति | अस्य wae दिजः ward वेद प्रमाद्‌ाच्छरवतः सीसलात्ताभ्यां तत्ता भ्यां खाचदयपुरणं प्रायित्त कायमित्ययः| पद्य पादयक्तं सच्रिष्ण रूपमिति यावत्‌ | भवति च स्मतिरिति wa: | मतिं वेदार्थज्ञानं। दानं नित्यं निषिध्यते ane नेमित्तिकन्त दानमस्येव। यदुं विदुरादौीनां ज्ञानित्वं दृष्टमिति त्राह | येषामिति । सिडानां fas-

* सत्यास्यति ete पन ata: | † wuazatafa सो° que Are qe पाठटः। ‡ qaararecu tia UA Ge WIS |

[sea ares | NFCAM AAAS | ६२३

चातुवष्यौधिकारस्मरणात्‌। वेद्पृवकस्तु नास््यधिकारः We द्राणामिति faa i कम्पनात्‌ ॥ ३८ ॥

अवसितः प्रासङ्िकाऽधिकारविचारः, प्रह्ताम्व दृदानीं वाक्छा्थविचारणां वतंयिष्यामः। यदिदं किञ्च जगत्‌ स्वं ` प्राण एजति fred मदृद्धयं वज्रमुद्यतं च एतदिदुरष्तास्त भवन्तीति। एतद्वाक्यं एजु कम्पन दति धात्थानुगमात्‌ लत्तितं। अस्मिन्‌ वाक्ये सवंभिदं जगत्‌ प्राणाग्रयं Wea | avy क्रिचिद्ुयकारणं agufed उद्यतं, तदिज्ञानाचामग्दत- लप्राप्षिरिति भ्रूयते। तच्र Hisar प्राणः किञ्च aguraai व्रमित्यप्रतिपत्तेवि चारे क्रियमाणे std तावत्‌ प्रसिद्धः पञ्चटृत्तिवौयुः प्राण दूति, प्रसिद्धेरेव चाशनिवंजं wrarar- खेदं areal daiwa कथं सवेमिदं जगत्‌ wear

दुरपद्र त्वेऽपि साधकैः BS कथं ज्ञानं लब्धव्यमित्यत wre | खा aafeta 11

aaa) अस्यापि प्रासक्गिकत्वमाग्रद्धयाद | अवसित xfa | स- माप्त Lae: | काठकं usta | afeefafa सवं जगत्‌ पाणात्‌ fared उत्पन्नं ua चिदात्मनि ca ofa रख्जति Gea, तच प्राणाख्यं कारणं Hauge निभेयसादिति भयं | तस्मिन्‌ Baas ट्ान्तमाह | वच- मिति।. ययाद्यतं व्यं भयं तयेव्य्थः। यच तत्माणःख्यं aq निवि- प्रों विदुस्ते सक्ता varias! य इति) नन्वस्मिन्‌ सचे कथमिद्‌ वाक्यमुद्‌ाहतमित्यत खद | रखुतदिति। रजत्यथस्य सूचितत्वात्‌ रखजतिपदयुक्तं वाक्यं उद्‌ादतमित्यथेः। प्रासङ्किकाधिकारचिन्तयाम्य सङ्गतिगेापेचितेति शब्द्ादेस्प्रमित इव्यनेनाच्यते। तचाङ्गष्वाक्

०.7.

३२४ र लप्रभाभासित। | अ०१।पा. 2 |

वायो wrumfega प्रतिष्ठायेजति वायुनिमिन्तमेव च मद- Karan *वजमत्पद्यते। वायै दि पय्यन्यभावेन faa विद्युतस्तनयिलुटृच्छननयोा विवन्तेन्त॒दत्याचक्ठते।\ वायुवि- ज्ञानाद्‌व WAS | तथा दि want avata व्यष्टिवायुः समष्िरप पुनष्टद्युञ्जयति य एवं वेदेति, तस्मादाय॒रयमिद Wawa इत्येव प्राप्रे ब्रमः । ब्रहौवेदमिद प्रतिपत्तव्ये, कुतः एवात्तरालेचनात्‌। प्वात्तरयारिंग्रन्यभागयेत्रह्मैव निर्हि श्यमानमुपलभामदे, Tea कश्चमकस्म्रादन्तराले वायुं fafe- श्यसानं अरतिपदयेमदि । vas तावत्‌

“तद्व प्रटक्रन्तद्र ह्म तदेवाष्टतमुच्यते।

[

afwatar: भिताः संवे ag नाट्यति कखन? इति | agtafed तदेवेद्ापि सन्निधानात्‌ जगत्‌ ख्यं प्राण एजतोति च लेाकाश्रयलप्रत्यभिज्ञानान्निटिष्टनिति गम्यते प्राणशब्द

जीवान्‌वादो ब्रद्यैकज्ञानां Kaa, न तये प्राणानुवाद्‌ Dara. नार्थः सम्भवति, प्राख्खरूपेण कल्ितस्छक्यायेगात्‌, अतः प्राणा- पास्तिपरः वाक्यमिति प्रत्यदादर्रन पवंपच्तयति | प्रसिद्धेः पञ्च afaufefa | नन्वत रव प्राण इत्यादो sata लिङ्गात्‌ प्राण्खुति- नता, safe सवचेटाभवदेतुत्वं ब्रद्यलिङ्गमस्तीति नास्ति यूवष- aaa गतायंत्वादित्यत आद) वायाखेत। प्रतिाय fafa लब्ध्वा प्राणे वायो निमित्ते जगचलतीति प्रसिद्धं, अतः aes ब्रद्यलिङ् नास्तोति भावः| वच्रलिङ्खाच्च वायरित्याद्। वाय्विति। afetana समष्टिः सामान्यं। qasteta सिद्धान्तं प्रतिजानते | sada | प वात्तरवाक्वकवाक्यतानृगहोत सत्यत्व लिङ्ग वाक्वभेद्‌कप्राण-

* वञ्जस्‌ म्यते दूति ate सोर que पु* पाठः।

| ख ०१।पा ०३ | षरा ङ्र ब्रह्य खचभाय्ये | ३२५

ऽप्ययं परमात्मन्येव vem, प्राणस्य प्राणमिति दशनात्‌, एज- यिदटल्मपौद्‌ं परमात्मन एवापपद्यतेन वायुमाचस्य, तथाचोक्तं, नन प्राणेन नापानेन मत्या जोवति कखन | cat न तु जोबन्ति च्छिन्नेतावुपाितेाःः॥ इति, SATAY, “agizalfgaufa भयात्तपति aa: | भयादिन्द्रश्च wey द्टल्युधोावति aga” i इति। aga निदच्यतेन वायुः, सवायुकस्य जगतो wae gat- भिधानात्‌ तदूवेदापि सन्निधानात्‌ मदद्भुयं वमृद्यतमिति च भयदतुत्प्रत्यभिज्ञानान्निदिषटसिति गम्यते। वञ्जब्दाऽप्य- यम्भयदेतुतलसामान्ात्‌ प्रयुक्तः, यथा दि वच्रमुद्यतं ममेव शि- रसि निपतेत्‌ यद्यदमस्य शासनं न ङुव्यामित्यनेन भयेन जनो नियमेन राजादिशासने vada एवमिदमभ्चिवायद्धय्यादिकं जगद्‌ स्मादेव ब्रह्मणा बिभ्यन्नियमेन सखव्यापारे yaaa दति भयानकं वच्योर्पामितं aw तथा च ब्रह्मविषयं श्रत्यन्तर्‌, “भोषासमादातः पवते भोषोारेति Be: भोषास्राद्‌स्मिख्न्रश्च ग्टत्यधावति पञ्चमः" ॥

खतबाधकमिग्याद। पवेचत्यादिना| an खप्रकाएं। तदु atafa त्रद्य(ना{खतः कोऽपि लाका नाख्यवेत्यकाराघः। aay Ase | रुजटिद्टत्वमिति | सवायकस्य सवस्य कम्पनखवणाद्पि प्राणः परा- त्मवेत्य्ः | aafa aqua: aufaaing गणमिव्यादह | वच्ेशगब्ट्‌ zfa| खछददारण्यकं वायुरव ब््िरिव्यच्ापपृनमग्टव्यभिति प ख्ल्ुजयरूपमापेच्तिकमम्टतत्वम्‌ चते न मृख्याग्टतत्वं । Waa वायु-

Cayenne” , WeowVrog)

जभ्र WHA SS wee | ब्रह्मज्ञानाय] BaF ‘Tear Weea नान्यः wr fe त भन्धच्ीत्‌। wy इख वेष्वानात्‌ कदद्ष्डत- ण्डा देःच्क AQ, ४कररन्तरकगणेन परमा- ख अनन्दा मनि ser देशा च दर न्या्ध^नदुख- | 24 verte arers BATSATA | च क्ताद्‌ were ल्‌ कत्द्ड(सं aes 4 कानः FETT»

जानि नान्‌ ॥ ७० 1 SETS SSNS OF BrGey RUS were इत च>, तड teen & ल डक ware नेच: & डा

त्तवाभिधानात्‌ ।

दर aes. WSS Yeas oes Does oa, इ fF eee | Fe क ठक्ङच्छं वि Fee,

~

r= TS उङिड्ठटञ््छन् ङ्‌ शक ris»

7 Sweere, कड §डाटिड्क्डाञ्र कलना. = SF उद्धञङ्र न्या न्य ङ्क Fires.

"ऋ? न र दन oe |

कि शादय om. अश्मक कः eer oe कद ऋ अव्टच्ड S245 Ree SSS ‘3 sare Sees चख cree ee ग ee eee Se? Se est करक Te

ग्ण, St Testes वगर द ष्ट्य -८न्डं निद्रः कर्य इङ ननद Tce wee, SEget टा ट ree es जडाः ee

ग्रकु ज्याद.गव्ट, erase | =e इड न्क उ गागदरजिदुब्डद TSE दर Sas ण्ठः Siege. server tapas Sey esses 3

= — = ~~ ~ ~ ग

ee ete’ ee 2 ee eee’ oe oe न्ट दरार a= Stes yecrse= tive =e Sess meee frees fegey eee aero Te Ewer ess te eg Sot epecre ट ee we ce are ceere ट्ट न्टाच्ट त्वन we et टानव eet ses रराद rs ea wets ree es, seers oe रन्न et erfesiitmmetess srs जद्धन क Te घबि te उद्धरं , SeaTac # orien seca teeweeet =f mies meefate wees se किट-न्टन्कि fates ` RACES Bets wares ger ris were Tea चकर SSS. 2st =

ee a eee ---

* qrrwigcs ऊः oes ऋः, चन mez.

३२६ रल्प्रभाभासिते। [अ०१।पा०द,

दत्यम्दतत्वफलश्रवएाद्पि agqacfata गम्यते ब्द्यज्ञानाद्य- म्दतलम्रा्चिः, aaa विदित्वाऽतिग्डत्युमेति नान्यः पन्था fa- यतेऽयनएयेति मन्लवणात्‌। यत्त॒ वाय॒विन्ञानात्‌ कचिदष्टत- aafafed ` तद्‌ापेक्तिकं ada प्रकरणान्तरकरणेन परमा- त्मानमभिघाच अतेाऽन्यदातमिति वायवादेरान्तलाभिघानात्‌। मकरणादष्यच परमात्मनिश्चयः। “अन्यच धमादन्यचाघमाद्‌न्यचास्मात्‌ छताङ्तात्‌। अन्यच WAT NITY यत्‌ तत्पश्यसि age” ॥ दरति परमात्मनः एष्टवात्‌॥ ~ {~ 0c SAT AS श्नात्‌ ॥ 8e ॥ एष सम्प्रसाद्‌ऽस्माच्छरौरात्‌ सम॒त्याय परं ज्योतिरूप- सम्पद्य wa रूपेणाभिनिष्पद्यत दति Aaa, तच संशय्यते fa ज्योतिःशब्दं चत्त्‌विषयं तमेाऽपदं तेजः fa वा परं ब्रह्मेति,

पाल्िप्रकरणं समाप्याथ Pane: पप्रच्छेति ज्ञेयात्मानमुक्ता वाप्वा- दे नाश्प्तविाक्तेसित्याद। यत्त वाय्विद्यादिना। तस्मात्‌ काठकवाक्चं स्ये समन्वितमिति fas 1

ज्यातिद्‌ नात्‌ | Bray प्रजायदिविद्यावाक्यमाद। रुष xfa | परज्यातिःखतिभ्यां dugare |) तचरेति। घटादितिषयावरकतमो- नाणकं सारमिच्यंः। Ts ब्रह्मपरकरणस्यानु ग्राहकः सवशन्द सङ्खा- चाद्ययोगेाऽस्तोति | प्राण्य॒तित्रेद्यणि नोता, न तथाच यव अात्मापद्दत- पापरोति परकर णस्यानुम्रादकं पश्याम इति घद्य॒दादरणेन घूवपत्ततामा- द । प्रसिडमेवेत्यःदिना। पृ पत्ते quite: सिडान्ते ब्रद्मज्ञानान्मू- fafefa फलं नन्‌ ज्योतिरधिकरणे ज्योतिःशब्दस्य ब्रह्मणि sue Has कथं पुवंपत्त cada are) ज्यातिरिति। वच्च गाएवक्रीवाक्य

= जि

[ eo WUTC | WFLA TAAHTS | ३२७

fa तावत्‌ wird, प्रसिद्धमेव तेजा ज्योतिःशब्दमिति, aa: तच ज्यातिःशब्दस्य रूढत्वात्‌ । ज्छातिखरणाभिघानादिल्यच fe *प्रकरणात्‌ ञ्योतिःशब्दः ar परित्यज्य ब्रह्मणि वर्तते y न चेद aaa किञ्चित्‌ सखा्परित्यागे कारणं Fad तया च नाडोखण्डे, चरथ saad णरीरादुत्करामत्यरतेगेव रभ्मि- भिरूद्धंमाक्रमत इति मम्॒तागादित्यप्रा्निरभिद्िता, तस्मात्‌ प्रसिद्धमेव तेज ज्योतिः णब्दवाच्यमिति, एवं प्राप्रे ब्रूमः। परमेक ब्रह्म ज्याविःशब्दं, कस्माद्‌णनात्‌। तस्य MIE प्रकरणे वक्रव्यते- नानटत्तिदृंरखते। य ्रात्मापदतपाभ्नत्यपदतपाश्रलादिग्‌णक- स्यात्मनः प्रकरणाद्‌ वन्षटव्यलेन विजिन्ञासितव्यलेन च प्रति-

प्रक तव्रद्यपरामण्रकयच्छब्दसामानाधिकरखछात्‌ खार्थवयागः छतस्त- याच खायव्याग इत्वदशनात्‌ पवपत्त इत्यथः | व्योातिःखतेरनग्राद्‌- कीत्वेनाचिरादिमागस्थत्वं लिङ्गमाह] तथाचेति। तावारखता ट्‌

नाद्यः करठकपालाद्‌]नां Talay मियःसंश्येषमक्राञखय संज्ञालापान- न्तर यच काले रखुतन्मर्ण यथा स्यात्तयातकामति By तदा रतेन।- डोसदिषटर्सिभिरूद्धं सन्नपरि गच्छति, गत्वादित्यं ब्रद्यनाकदार- भतं गच्छति स्व्यभिह्हितं, त्थेवाचापि शरीरात्‌ सम्व्याय wat पर ज्यातिरादित्याख्यमपसम्प्द्य तद्रा ब्रद्यलाकं गत्वा खसवरू- पेणाभिनिव्यद्यत इति वक्तं | समुल्यायोापसम्यद्येति क्राश्चतिभ्यां ज्योतिषाऽचिरादिमागंखत्वभानादि्र्यः। अता AMMEN कममुक्तिपरं वाक्यमिति प्राप्ते सिडान्तयति। रखवमिति। याख्येय- त्वेनेापकान्त Batata ज्योतिःशब्देन gray इति व्योतिदीक्येनैक- UMA पवोजकप्रकरणानुग्हीता, उत्तमपुरुषश्रुत्या वाव्वमेैक-

^“ - -- -=- ~~

कारणादिति Yio quo Ql? Wo Ua: | #

३२८ रननप्रभाभासिते। |° १।पा ०३.

ज्ञानादेतन्तवेैव ते ग्योाऽनवखाख्यास्यामोति चानमन्धानात्‌, अशरीरं वाव सन्तं न प्रियाप्रिये ana दति च अशरीरतायै ज्योतिःसम्पत्तेरस्याभिधानात्‌ ब्रह्मभावाचान्यचाशरोरतानप- पत्तेः, परं ज्योतिः स उत्तमः wea दति च विशेषणात्‌ यन्त सृमच्ारादित्यप्रा्चिरभिदितेति, न चासावात्यन्तिकोा arat गन्युत्करान्तिसम्बन्धात्‌। न डि ्रात्यन्तिके ara गल्यु क्रान्तौ स्त दूति agra: ll

आकाणेऽथान्तरत्वादिव्यपदेशत्‌ ॥ ४९॥ आकाशा वेनाम नामरूपयोनिवंडिता ते चद्न्तरा तत्‌ ब्रह्म aed स wala wad तत्‌ किमाकाशशरब्दं परं ay किंवा प्रसिद्धमेव श्ताकाशमिति विचारे श्तपरिग्रडा

ज्योतिः श्ुतिवाध्येति भावः| अश्ररीरत्वफललिङ्गात्‌ aaa ज्येातिनं खयं rare) आअशरीरमिति। नच दर्यप्राश्या कमेणाग्ररीरत्वं स्या- दिति ard, पस्त्वन fanfare ज्यातिव रण्व स उत्तम इति परामर्णेनाश्सोरत्वनिखवादित्यादइ। परमिति। warafsy दूष- यति | यत्विति | नाडीखर्डे ददहरापासकस्य ग सखयप्राक्निरुक्ता स नामाच्तर डति युक्ता सूयाक्तिः, अच तु प्रजापतिवाक्ये निगुणवि- द्यायामचिंरादिगरतिस्यदर्यस्यानन्वयादनधंकत्वात्‌ खतिवयवासेन ख- रूपं साच्तातक्य परं व्यातिस्तदेवेप॒सम्पद्यत इति व्याख्येवमिति- भावः॥

MALT यपदे प्रात्‌ | छान्देग्यमुदादरति | आकाश इति | ययो- पक्रमबलात्‌ व्योातिःखुतिबाधस्तथाकाशापक्रमात्‌ तब्रद्यादिश्टव्दनाध स्ति दृष्टान्तेन पू वेषत्तयति | भूतेति । भूतेुणेसाकाण्टिपान्तिनिगुण-

| ख ° १।पा ०२ | UFCAM SAAT | २२९

युक्तः, श्राकाश्रशब्दस्य तस्मिन्‌ रूढलात्‌, नामद्पनिवदणस्य चावकाशद्‌ानद्वारेण तस्मिन्‌ याजचिदठु शक्यलात्‌ । खषटुला- देख स्पष्टस्य ब्रह्मलिङ्गस्याश्रवणणात्‌ इत्येवं प्रात्र द्‌दमभिधोयते। परमेव ब्रह्य दाकाशशब्दं भवितुमरति, कस्मात्‌, ्रथान्तरलादि- व्यपटेशात, ते यदन्तरा तद्ररद्यति दि नामरूपाग्यामयान्तरश्ड- तमाकाशं व्यपदिश्ति। नवचब्रह्मणाऽन्यन्नामरूपाभ्यामथीन्तर्‌ सम्भवति, सवस्य विकारजातस्य नामरूपाभ्यामेव वारूतवात्‌। नामरूपयेोरपि निवेदं निरङ्कुशं न aguas सम्भवति। चनेन जोवेनात्मनानप्रविश्ध नामरूपे व्याकरवाणौति ब्रह्म कर्टलश्रवणात्‌। नन जीवस्यापि प्रत्यत नामरूपदविषयं निवा- टलमसि। वाटठमस्ति aazena faafaa: | नामरूपनिवंद- णाभिधानादेव च खषटवादि ब्रदह्मलिङ्ग्मभिटितं भवति। तत

qaqa चेलभयच्र wi, अकाशस्तल्तिङादित्यनेन पोनरुत्य- ang ages स्पद्टलिङ्गाश्रवणादिति परिहरति | eee Sa वे नामेति प्रसिहिलिङ्कम्याकाश्श्तेख वाक्यग्रघ्षगताभ्यां व्रद्यात्सश्च- तिभ्यासनेकलिङ्गापेताभ्यां बाधा युक्तः। वच बह्धप्रमाणसवाद्‌ स्स वाक्यस्य तात्ययमिति निणेवादिति सिद्धान्तयति | परमेवेत्यादिना | नामरूपे Wr, तदन्तःपालतिनस्तदध ्नत्वं amen चायक्तमित्यथः। नामादिकदेत्वं न ब्रह्मलिङ्गं जीवस्यत्वादिति wea) नन्विति। अनेन जीवेनेव्यच जीवस्य ब्रद्याभेदेन कट त्वमुच्यतं साच्तादयागादिति परिदरुति। वाएमिति ) यच्चोक्तं ae fay नास्तीति aan | नामति | ate पुनरुक्तिन्लत्रा ह | अकारेति | aaa साधकाऽयं

mm U

२३० रलप्रभाभारसिते। | ष्य०९।पा ०]

ब्रह्म azad स araifa च ब्रह्मवादस्य लिङ्गानि च्राकाश- स्तलिङ्गादित्यस्दायं प्रपञ्चः ॥

सुपुषयत्कान्चयेभद्‌न ॥ Be I

व्यपदेशादित्यन्‌वतते, छददार ण्यक षष्टे प्रपाठके कतम Maia ase विज्ञानमयः प्राणेषु हयन्तज्यातिः पुरूष दल्यु- पक्रम्य ग्द्यानात्सरविषयः प्रपञ्चः aa. तत्‌ fa संसारि- खरूपसाचान्ाख्यानपर्‌ं वाक्यमुतामंसारि खरूपग्रतिपाद नपर- सिति भ्विषयः, fa तावत्‌ ard संसारिखरूपमाचविषयमे- वेति । कुतः, उपक्रमो पसंद्ारागभ्यां। उपक्रमे याऽयं विज्ञानमयः प्राणेखिति शरोरलिङ्गात्‌, उपसंद्ारे चस वा एष महानज ata चाऽयं विन्ञानमयः प्राणेखिति तद्‌ परित्यागान््ष्येऽपि बुद्धा न्वा वस्यो पन्यासेन aaa म्रपञ्चनादित्येवं aA AA: 1 पर- HUGS UIT Aas वाक्यं न शरोरमाचान्वाख्यानपर, क-

विकारः | अचाकाप्रण्व्दस्य ब्रह्मणि टत्तिं सिद्धवत्कव्य तच संशया- दिप्ररत्तरुक्तत्वादिति न पानरूक्तमिति ara: |

स॒पुष्यत्कुन्तयोभदेन | Bea कतम wats sansa at aaa we) योऽयमिति | विन्ञानं बदधिस्तन्मवतस्तत्रायः, सप्तमी afatatat प्राण्बुद्धिभ्यां भित्र rad) ढत्तेरज्ञानाच Years | अन्तज्यातिरिति | युरुषः पूं ray) उभवलिङ्ानां <tara सप्रयमाद्। aa किमिति। wae नामरूपाभ्यां भेद्‌क्तराकाष्रो AAG AAR, Wawa रुम्प्ररिप्वक्त इति अखभिद्ेऽपि जोवा- त्मनि भदर्क्तिवदापचारिकिभदक्तिसम्भवादिव्यात्तेपसङ्तिः। यूवं-

* {वषयस्थाने संशय दूति que पुर qs: |

[ अ ०१।पा०३] ए्राङ्र त्य EAS | ३२६

WA, सुपुत्रादत्क्रान्तो च शारीरात्‌ भेदेन परमेश्वरस्य व्यपदे- शात्‌1 सुपुप्र तावदयं परुषः प्राज्ञेनात्मना सन्परिव्वक्ती न. वाहां किञ्चन वेद्‌ नान्तरमिति शारोराद्धदोन परमग्रर व्य- पदिशति । aa परुषः शारीरः सान्तस्य वेदिटलात्‌ वा द्या- भ्यान्तरवेदनप्रसङ्गं सति तत्प्रतिषेधसम्भवात्‌। प्राज्ञः परमे अरः, सव॑ज्ञवलणया प्रज्ञया नित्यमवियोगात्‌ तथोत्करान्ता- व्ययं शारीर BA प्राज्ञनात्मनान्वारूढ Bests यातीति Mager श्व्यपदेशात्‌ परमेश्धरं व्यपदिशति, तचापि शारोरो जीवः खात्‌ शरीरखामिलात्‌। प्राज्ञस्ुस एव पर- मेश्वरः, तस्मात्‌ सपुष्युक्कान्योभेदेन व्यपदेशात्‌ परमेश्वर एवात्र विवकित इति गम्यते। यदुक्रमाद्यन्तमध्येषु शारोौर- लिङ्गात्‌ तत्परलमस् वाक्येति, अच aA: | उपक्रमे ता- वत्‌ याऽयं विज्ञानमयः प्राणखिति न संसारिखरूपं विवक्षितं,

पत्ते कम्मकटंजोवस्ततिः सिद्धान्ते जोवानवादन ततः कल्पितमेद्‌- भिच्रस्य प्राज्ञस्य परमात्मनः खरूपक्यप्मितिरिति फलं, बद्धान्ता ज- ग्रदवष्या] आदिमध्यावसानेष जीवाक्तंजींवस्तावकमिर्‌ वाक्यमिति पराप्त सिडान्तयति | परमेश्वस्व्यादिना। वाक्यस्य जो वसतावकत्वे जीवा- ददन प्रा्स्यान्नातस्यरक्तरसङ्गता स्यात्‌, अतान्ञाताच्ञातसच्निपातं Mla aa aaa प्रतिपादनीयं Bra वाक्वतात्पयमिति न्यायादिति सिडधान्ततात्मव | पुरुषः शरोर ost जीव्ति मान्ति वारयति, तच पुरुष इव्याद्ना। दस्य वद्नाप्रसक्तनिषेघधायागात्‌ पुरुषे जीव ण्व, प्राज्ञस्तु SY Wat | अन्वारूढाऽधिषधितः, sas * aqenifata ade कार yo नालि) 2 छ 2

३२२ रन्रप्रभाभासिते। [अ०९।पा ०३ |

किं aay संसारिखरूपं परेण ब्रह्म णाऽ सैकतं विवक्ति, यता ध्यायतीव लेलायतीवेल्येवम दयत्तरग्रन्धप्र त्तिः संसारि- धमनिराकरणएपरा Wega | तथा पसंदारेऽपि यथापक्रमसवा- पसंदरति। सवा एष मदानज आत्मा याऽयं विज्ञानमयः ग्रारेखिति । योऽयं विज्ञानमयः प्राणेषु संसारो लच्छते खवा एष ALIA आत्मा परमेश्र एवास्माभिः प्रतिपादित दत्य- Ul वस्तु मध्ये वृद्धान्ता द्यवस्योपन्यासात्‌ संसारिखरूपविवन्ता मन्यतेस प्राचौीमपि दिशं प्रस्थापितः प्रतौचीमपि दिशं प्रतिष्ठेत, यता न बद्धान्ताद्यवय्यापन्यासेनावस्थावत्तं संसारित्वं वा विव- fad, किं तदद्धवस्थारद्दितल्रमसंसारितलञ्च विवत्तति। कथमेतद्‌व- Waa | यदत HE विमेोक्ाचैवन्रूदीति पदे परे एच्छति, यचा- नन्वा गतस्तेन भवति Bayt We पुरुष इति पदे पदे प्रति- वक्ति। च्रनन्वागतं पण्छेनानन्वागतं पापेन तोणा दि तदा सवान्‌

धारान्‌ शब्दान्‌ मुञ्चन्‌, , बद्ध ध्यायन््यां ध्यायतीव चलन्त्यां चल- तीव। aga: सवविक्रियाश्रन्य cant संसारिणि तात्ययेमि- ale! यत इति | उपक्रमवत्‌ उपसंद्वार वाव्वेऽप्येक्यं विवच्तितमिव्याद तथेति व्याचष्टे । योऽवमिति। अखवस्यापन्यासस्य त्वमर्थ॑शुदिदारे- व्यपरत्वात्‌ न जीवलिङ्कत्मित्याद। यता न ब्धान्तेतिप्रश्रात्तरा- भ्यामसंसारित्वं गण्यत इत्याद] यदत ऊद्धमिति। कामादिविव- कानन्तरमिययंः। भव्तति। चेति, यद्यक्ादक्तिं तस्मादवगम्यत इति योजना ते (वख्याधर्मेणननागताऽस्युष्टोा भवति असङ्गतात्‌ | Ty.

[अ०१।पा०३] शाङ्करब्रद्यङ्चभाष्ये | स्‌

wala द्यस्य भवतीति च, तस्मरादसंसारिखरूपप्रतिपा- दनपरमेवेतद्ाक्यमित्यवगन्तव्यं ॥

पत्यादि एण््देभ्यः ॥ ४२॥

द्तश्चाससारिखरूपप्रतिपादनपरमवेतदावयमित्यवगन्तयं। यदस्मिन्‌ वाक्ये पत्यादिश्ब्दा अमंषारिखरूपप्रतिपाद्नाः सं- सारिखरूपप्रतिषेधनाश्च भवन्ति। स सवख वशो सवेस्येशानः सवस्याधिपतिरित्येदजातोयका श्रसंसारिखभादप्रतिपाद्‌नपराः। सन्‌ साधुना कमणा श्याना एवासाधुना कनौयानित्येवं- जातोयकाः संक्षारिखभावप्रतिषेधनपरासलस्मादसंसारी परमे- श्वर दृद्धाक्त दति गम्यते॥ x Il

दति ओमकच्छारोरकमीमांसाभाये ओमच्छद्ःरभगवत्पा- दरति प्रथमाध्यायस्य SATA: पादः॥#॥

प्रावप्यात्मतत्वं पुणयपापाभ्यामस्पष्ट vata, डि यसात अत्मा Asa सवश्राकातीतः तस्मात्‌ दयस्व सवष्रोका इति Baa: |

रति खौमच्छारीर्कमीमांसवयाख्यायां भाष्यरन्रपरभायां पयमा- व्याये SATA: मादः समाप्तः | > ।

RRB रनप्रभाभातस्िते। [ख ०९।पा ०8 |

ॐ नमः परमाद्धने।

आनुमानिकमष्येकेषामिनि चेन्न शरोररूपकविन्यस्त- ग रीतेदंश्यति च ॥ १॥

त्रह्मजिज्ञासां प्रतिज्ञाय ब्रह्मणा लदणसुन्नं जन्माद्यस्य यत दूति, तल्लत्तणं प्रधानस्यापि समानमित्याशडयु तदशब्दत्वेन निराल्लतमोचतनाग्रब्टमिति, गतिखामान्यञ्च वेद्‌ान्तवाक्या- नां ब्रह्मकारणएवादं प्रति विद्यते न प्रधानकारणवाद म्र- तौति प्रपञ्चितं गतेन gaat इद्‌न्लिद्‌ानोमवशिष्टमाश- Hal यदुक्तं प्रधानखाश्ब्दलं तदसिद्धं कासुचिच्छाखासु प्रधानसमपेणाभासानां शब्दानां श्रुयमानलात्‌ । चरतः म्र धानस्य कारणत्वं acfagua मद्भिः परमषिभिः कपिल-

ॐ तब्रद्यगे aa: | अव्यत्तोएमजं पद्धजनाघार्‌ः च कारणं वेदितव्यं पियं वन्दे प्रतिं पुरुषं परं ॥ ९॥

*अस्सिन्‌ पादऽधिकर णच यस्येच्तव्यधिकरणेन सङ्गतिं aa त्तमनु- वद्ति। wala) तदशब्दत्वेन प्रधानस्य वेदि कशब्द श्र॒न्धत्वेनेत्य थैः | रच्तव्यधिकरण गतिसामान्यमश्ब्दत्वच्च प्रतिन्ञातं, तच ब्रह्मणि वदा- न्तातां गतिसामान्यं प्रपठितं, अधना प्रधानस्याणशब्दत्मसिडभमि- ang निरूप्यत इव्याच्तेपसङ्गतिः। तेनाएब्द्त्वनिरूपरेन ब्रह्मणि वेदान्तानां समन्वया «SERA भवतोव्यध्यायसङतिरप्यधिक्ररग- चयस्य Sat) अचाव्यक्तपदः विषयः । तत्‌ fa प्रधानपरः पृवाक्ता- शरीर्परं वेति स्मतिप्रकरणाभ्यां संशये पृवंमपरसिडत्रद्यपस्त्वं यथा

~ ie ~ ९ =. * saat a fata le To awd |

[अ०१।पा ०४] पङ्क रव्रद्य खचभःय्ये | २३५

gufafa: परिगरदोतमिति प्रसज्यते, तद्यावत्तेषां णशब्दा- नामन्यपरलवं न प्रतिपाद्यते, तावत्‌ eas ब्रह्मजगतः कार्‌- ufafa प्रतिपादि तमप्याङ्लोभतेत, अतस्तेषामन्यपरलं दश- fad परः au: प्रवतते। च्रानमानिकमपि अनुमाननिरू- पितमपि प्रधानमेकेषां णखिनां शब्दवद्‌पलभ्यते। काठकं fe प्यते, महतः परमव्यक्तमव्यक्तात्‌ पुरुष पर्‌ इति। aq य एव यन्नामानो यत्करमकाञ्च मददव्यक्तपुरुषाः खतिप्रसि- द्वास्त एवेद प्रत्यभिज्ञायन्ते, तचाव्यक्तमिति रूतिप्रखिद्धः शब्दादिदीनवाच न व्यक्तमव्यक्तमिति व्युत्पत्तिखम्भवात्‌ खति- प्रसिद्धं प्रघानमभिधीयतेऽतस्तस्य शब्दवत्वाद शब्द वमुपपन्नं, तदेव च जगतः कारणं, भ्रतिरूतिन्यायप्रसिद्धिभ्य दति चेत्‌, नेत- 241 न दयेतत्काठटकवाक्यं रतिप्रसिद्ध्‌यामंदर्‌ व्यक्रयारस्िव- परं। न दत यादृशं सूतिप्रसिद्धं wae कारणं faa

घद्छाथ्यायस्य दशितं तददव्यकत्तापदमप्रसिदधप्रधानपरमिति पृूवपत्त- यति | अानमानिकमिति। अपिशब्दात्‌ ब्रह्याङ्गीकारेणायमशब्द्- त्वात्तेप इति खूचयति। तचा च ब्रह्धप्रधानयोविंकल्यपेन कारण- त्वात्‌ ब्रद्धण्येव वेदान्तानां समन्वय इति नियमासिद्धिः फलं सिद्धान्ते नियमसि्िरिति fase: | पदविचास्त्वादधिकरणानाम- तत्पादसङ्कतिबंध्या, सात्तकमरूछ्म्यां अव्यक्तश्व्दः प्रधानपरः। श्ब्द्‌- स्पष्रादिमून्यत्रन योगसम्भवाचेत्याद। शब्दादौति।| प्रधानस्य वै दिकशब्द वायत्वे का च्ततिस्त्यित aig | तद्‌ वेति | खजामेकामित्णाद्या खतिः, इतुः प्रछतिरूचते इत्याद्या सतिः, यदल्पं तच्नड प्रछत क मिलि- न्यायः, ततो Awa कारणमिति aaafafcfauta: | BA नजथं

६२९ रनप्भाभसिते। [अ०९।पा०४]

प्रधानं तादृशं प्रत्यभिज्ञायते, wear दयचावयक्रमिति ग्रत्यभिल्ञायते, स च शब्दा न व्यक्तमव्यक्तसिति यैगिकलाद- afaafa wa suey च प्रयुज्यते, न चायं कस्सिं्िद्रुटः । यातु प्रघानवादिनां रूढिः at तेषामेव पारिभाषिक सतो न वेदार्थनिरूपणे कारणभावं प्रतिपद्यते । न च क्रममाचसामा- न्वात्‌ समानाथंगप्रतिपत्ति्भवत्वसति तद्रुपप्रत्यभिन्ञाने। न द्य- mata गां पश्चननशचाऽयमित्य मू टोऽध्यवस्यति । प्रकरणनिरूप- णायां चाच न परपरिकल्पितं प्रधानं प्रतोयते, शरौररूप- कविन्यक्तग्टद्ीतेः। शरोर wa रथरूपकविन्यस्तमव्यक्त शब्देन

वदन सिद्धान्तयति ¦ aafefa | प्रधानं वेदिकं aaa तात्पयाभाव हेतुमाद् | न दहीति। नन प्रधानस्या प्रत्यभिद्धानाददिकत्वमिव्यत आद न दयचेति। नन प्न्द्प्र्सिच्ञायामयाईपि प्र्यभिज्ञायते rang योगिकाच्छब्दादसति नियामके नायविश्षधीौरित्यादह। स चेति| =o तदधीरिव्याशङ्ख ete: किं लेकिकी rat at, नाद्य =- are | न ata | दतीं प्रत्याह | या fafa) परुषसङ्केता नानादिवे- दाच॑नि्ैयदेतुः, यं मतेविचिचत्वादि्ययः। यत्त. स्मात्तक्रमपव्यभिज्ञ- याकमिकाचःस्मातं रवति तच्राह। न च कर्मेति | सानात्‌ तनपप्रत्य- भिन्ञानप्डायामसतीव्यनन्वयाच्नजे व्यद्यासेनातद्रपस्य तद्पविरुदधस्य प्रत्यभिन्ञाने atau | waaay स्थाने तदिरूडढा याने सति तस्य धीना7सीत्यच दृष्टान्तमाह | न दीति। sad नस्ति विरूडन्ञानं LAINE प्रकरणाच्छरीरन्ञानमस्तोव्याद। प्रकरणेति। एरोरभव रूपकेण र्यसादृश्येन विन्यस्तं शरीर रूपकविन्धस्तं, तस्य पुवेवाक्य वप्ात्मवव्योमथ्यसख्यानपतितस्याचापि मध्यस्यनाव्यक्तष्ब्दन Aas प्रधानम्य afcaafafa Gata: | स्मातकमः किमिति त्यक्तव्य ड्या-

[ अ०र।पा०४] शराङ्स ब्रह्म खचभाय्े | ०

परिग्रद्यते | कुतः प्रकरणात्‌ परिरेषाच। तया दनन्तरा तीता ग्रन्थ श्रात्मशरोरादौनां रथिरयादिरूपकक्िं द शयति |

“आत्मानं रथिनं विद्धि शरीरं रथमेव gi

बुद्धिं त सारथिं विद्धि मनः प्रयरदमेव च॥

द्द्ियाणि दयानाङ्विषयां स्तेषु गा चरान्‌ |

च्रात्मेदधियमनोयक्तं भाक्तेत्या मनीषिणः" ॥ इति ।

तैखेद्दिवादिभिरसंयतैः संसारमधिगच्छति। संयतेस्लष्वनः

पारं तदिष्णाः परमं प्दमाप्रतोति दशंविवा, किं तदध्वनः पारं विष्णः परमं पद्मित्यस्यामाङ्खायां तेभ्य एव प्रक तभ्य दद्धियादिभ्यःपरलेन परमात्मानमघ्वनः पारं तत्‌ विष्णा परमं पदं दश्यति॥

““दृद्धियेभ्यः परा द्यथा च्रथभ्यख्च पर AA: |

मनसस्तु परा वुद्धिवंद्धेरात्मा मदान्‌ परः ॥

AVA: परमव्यक्तमव्यक्तात्‌ परुषः परः |

परूषान्न परं किञ्चित्‌ साकाष्ासा परा गतिः" ॥दति॥

शरद्य Hawa प्रकरणाद्यनमग्रद्धेण बलवत््वादित्याद्। Fa Tar. fear तदुभयं विदणाति। तथा हीति, रूपककज्ञिः सादृश्यकल्पना | प्रग्रदहा{खखरसना | यदा afearcfufagat तदा मनसेन्ियद्वान्‌ विषमविषयमागाद्‌ाकषंति | यद्यविवेकौ तदा मनारसनाबद्दास्तान्‌ प वतयतीति मनसः VOSS यक्तं । तेष इयेष, गाचरान मागान। नन खरत[{खिद्‌ात्समना भागसम्भवात्‌ fa रयादिनत्यत खाइ | आत्मेति | खात्मा ee, देद्ादिसङ्गकल्पनवा WAT न खताऽसङ्गत्वादिव्ययः। सधना

Ox

२६८ रनप्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०8 |

तत्र य एवेद्धियादयः पूव्यां रथरूपककल्पनायामय्रा- दभावेन प्रकतास्ते एवेद परिग्ट्द्यन्ते। प्रुतद्ानाप्रकछतप्रक्रि- यापरिदहाराय। त्रेद्धिवमनोबुद्धूयस्तावत्‌ wae च समा- नग्रब्दा एव, ्रथास्तुये शब्दादयो विषया इद्ियदयगोाचरतेन fafeurent चेद्धियेभ्यः awa दद्धियाणां च ग्रदवं पि- षयाणामतिग्रदलमिति अ्रुतिप्रसिद्धेः विषयेग्यश्च मनसः परत्वं, मनोमूलवादिषयेन्दियव्यवदारस्य, मनसस्तु परा बुद्धिः, बद्धं च्यारुद्य भोग्यजातं भाक्तारम्‌पमयति, बद्धरात्मा महान्‌ परायःस Sana रथिनं fagifa रथिल्ेनापसिघ्ः, कुतः, AHI BAY AMT परल्रपपन्तेः। ALT चास्य खामिलादुपपन्नं। WA aT,

“मने मदान्‌ fang पृबुद्धिः स्यातिरोश्वरः।

प्रज्ञा संविखितिसेव तिश्च परिप्यते ॥ इति रतेः ।

यिणो

रथादिभिग॑न्तव्यं वदन्‌ व्याकाङ्कापूर्वकमत्तरवाक्यमादत्ते। ते्धेव्या- feat) एरीरस्य प्रकतत्वेऽपि अव्यक्तपदेन प्रधानं ग्द्यतामित्यत ATE तच यरखवेति। रण्वं प्रकरणं काधयिला शरीरस्य परिश्ेषतामान- यति। watatarfeat | अथेनां पुवमनतिश्ङ्कां वारयन्‌ परत्व सपपादयति। wutxfa: wefa पुरुषपयखुं ब्नन्तीति यदा दन्न याणि) तेषां wea विषयाधोनं | असति विषये तेषामकि्धित्वर- त्वात्‌, तता यदेभ्यः Sot खतिग्रद्धा विषया इति रृददार्ण्यके अव- णात्‌ | परत्वं ओश्छाभिपायं, न त्वान्तरत्वेनेति भावः | सविकल्पकं ज्ञानं मनः, निविकल्यकं निखयात्मिका बदिः, sana णव ब॒द्धः परः, प्रत्यभिज्ञायत इति we: | हिर ण्यगभमेदरोन ब्रद्यादिपदवेद्या aafe- afs: मदानिव्याद। अथवेति । मननणश्क्तियापिनी भाविनिश्छयः

[अ०१।पा०४] शङ्कर ब्रद्य EAA | RRC

‘ar ब्रह्माणं विदधाति पूत यावै acig प्रदिणितितसमैः। दति च aa: | या प्रथमजस्य ह्िरण्छगभस्य बुद्धिः सा सवासां बुद्धीनां

परमा प्रतिष्टा सेद मदानात्म्युच्यते। सा च uaa बद्धि्रदणेनेव wzelat सतो दिरूक इदोपदिग्यते, तस्या रपि ्रस्मदीयाग्या बुद्धिभ्यः परलोपपनत्तेः। wales we परमात्मविषयेेव परेण पुरुषय्रदणेन रथिन AIHA Ged द्रष्टव्यं, परमाथतस्तु परमात्मविन्नानात्मनाभद्‌ाभावात्‌। तदेवं शरोरमेवेकं परि- शय्यते, तेषु दतराणोद्धियादीनि प्ररतान्येव परमपददिदशं विषया समनक्रामन्‌ परिग्िव्यमाणेनेदानेनाव्यक्तशब्देन परि- श्व्यिमाणं vad शरीरं दशयतीति गम्यते। शरोरेद्धिव- मनोावृद्धि विषयवेद नासंयुक्रस्य ह्यविद्यावते भाक्तः शरोरादोनां रयादिरूपककन्पनया संमारमाच्तगतिनिरूपणेन प्रत्यगात्म agitate faafaati तथा च,

“एष सवपु WAY ASIA न प्रकाशते,

दु ग्यते लग्यया वद्या waa waza: ” ॥ fai

FQ Bia भाग्यवगाश्यः तात्कालिकनिखयः कीतिश्रक्तिः नियम-

anfa: चैकालनिख्चयः संविदभिव्यद्चिका चिदध्यस्तातीतसवीर्थ-

ufem समट्टिबदधिरि्थेः। हिरणयगभस्येयं बु चिर स्तोव्यत 4fa-

are | य डति | नन्वधरछता सा कथमुखयते तदुक्ता च प्रधानेन किम-

पराद्धमिद्यत खाइ । सा चेति। fexa van) पुवं afeag-

ASMA तता भेदेन परत्वमच्यत इव्य्थः। तहिं cucfyat दो ८ ae

२४० रन्न प्रभाभासिते। [अ ०१।पा ०8 |

देष्णवस्व परमपदस्य दुरवगमलमुक्ता तद्‌ वगमाथं योगं zwafa | “यच्छं दा ङमनसो प्राज्ञस्तद्यच्छेन्त्ान श्रात्मनि। ज्ञानमात्मनि नियच्छ त्तद्यच्छंच्छान्त ara cha | एतदुक्त भवति वाचं मनसि संयच्छत्‌ | वागादि वाद्येदि- चव्यापारमुत्सृज्य मनामातरेणावतिष्टेत। मनोऽपि विषयविक- ल्पाभिमुखं विकनल्दोाषद्शनेन जइानशब्ददितायां वृद्धा वध्य- वसायसभावायां धारयेत्‌ । तामपि बद्धं महत्यात्मनि भाक्त यग्यायां वा बुद्धे खच्मतापाद्नेन नियच्छेत्‌ मदान्तं वात्मानं शान्त staf प्रकरणएवति परसिन्‌ Uae परस्यां काष्टायां प्रतिषापयेदिति । तदेवं पूवापरालाचनायां ना स्यच परपरि- कल्पितस्य प्रधानस्यावकाशः ॥ र BAT ASTANA! २॥ BARAT प्रकरणएपरिशेषाग्यां शरीरमव्यक्तणशब्दं न प्रधा-

श ङ्ञात्तस्त्वेन et Base, उक्तमेतदित्यादिना) कायंकार्णयो-

* मदतोन्यधिकं का que qo वतेते।

[ख०१।पा ०8] ्राङ्करव्रह्मस्च भाष्ये | ३२४१

नमिति, ददमिद्‌ानोमाश्द्युते कथमव्यक्तश्ब्दादत्वं शरी- गस्य, यावता स्यललात्‌ सणष्टतरमिद wT व्यक्रभब्दादं श्र- स्यष्टवचनस्व्यक्तगब्द दृति। Wa उत्तरम॒च्यते। Bae कारणात्मना wit विवच्छते, खव्सस्याव्यक्तशब्दाइत्वात्‌। यद्यपि स्थलमिदं भरोरं न खयमव्यक्तशब्द मदति तयापि aw तारम्भकं ्रतद्च्मव्यक्तशब्दमदरंति, प्रकतिशब्दख विकारे दृष्टः, यथा Wha: Wwia मत्सरं दति । तथा श्रतिञ्च age तच्छव्यारूतमासोदिति। दूदमेव aad नामरूपविभिन्नं जगत्‌ प्रागवस्यायां परित्यक्तव्यारृतनामरूपं वोजश्क्यवस्थमव्यक्तशब्दं खाग्यं दश्यति॥

तद्‌ धोनत्वाद्‌ थ॑वत्‌ ॥ ३॥

अत्रा, यदि जगदिदमनभिव्यक्तनामरूपं वोजात््मक प्रा- गवस्थमव्यक्त शब्दा दं मभ्युपगम्येत, तदात्मना च शरीरस्याणवय- Busted प्रतिज्ञायेत स एव afe प्रधानकारणवाद एं

रभेद्‌ान्म्‌लप्ररतिवाचकावयक्तशब्दन विकारो waa इव्ययंः। गा- भिगाविकारः पयाभिमत्सरः सोमं stata मिखितं कुयादिति यावत्‌ BAR इति urease मध्यमपरूषबड्धवचनम्तत्‌। अ- व्यक्तात्मना कायस्या व्यक्त एब्द याग्यत्वे मानमाइ | Bfasfa | तहि ar- गवस्थायामिद्‌ जगदव्यारृतमासीत्‌ इ किलेव्यथः। वोजरूपा शक्तिः स्स्वारस्तदवस्थं।

सपसिददान्तश्र ङ्घात्तरत्वेन Ga व्याचष्टे, अचादेत्यादिना। तदि qt, र्वं सवि खच्छशएल्दितप्रागवष्ाभ्यपगमे सति। रंखरे कल्पि-

३४२ रनरपरभाभासिते। [अ *१।पा०४]

BAIA | VSI जगतः प्रागवस्थायाः प्रघानलेनाभ्युपगमा- दिति। अत्राच्यते, यदि वयं खतन््लां कां चित्‌ प्रागवस्थां जगतः कार णएत्वेनाभ्वपगच्छेम WIAA तदा प्रधानकारणवाद परमे- अराधौना वियमस्राभिः प्रागवस्था जगतेाऽभ्यपगम्यते न ख- तन्ता | सा चावश्बमन्पगन्तव्या quadt fe ari नदितया विना परमेश्वरस्य aye सिध्यति, शक्तिरदितसय तस्य प्रटत्यनु प- पत्तः। मृक्तानाञ्च पुनरनुत्पत्तिः, विद्यया तस्वा वौजशक्रेद दात्‌] अविद्यात्मिका fear वोजशक्तिरव्यक्रशब्दनिरेण्या परमेश्रा- अया मायामयो मद्ासुपु्चियस्यां खरूपग्रतिवबाधरदिताः शे- रते संमारिणा जीवाः। तदोतदव्यक्तं कबिदाकाशशब्दनिर्दिष्ठः एतस्मिन्नु खल्वक्षरे गाग्थाकाश Bay प्रातश्चेति श्रतेः । कचि- द्त्तरण्ब्दोदितं, HITE परतः पर दति श्रतेः कचिन््रायेति खचितं, मायां q प्रति विद्यान्म्रायिनन्तु मदेश्धरमिति मन्त-

ता तच्निवम्येव्यदुगेकाराघ्रापसिडधान्तमित्याद | अचायत इव्धादिना। कूट स्थत्रद्मणः खद्टत्वसिद्यथे अविद्या खोकायद्यत्तं बन्धम क्ति वस्था- data a dinar | मृत्तानामिति | यत्रा्णन्मक्तिः सा खीका- at at fara eet मुक्तानां पुनबेन्धापत्तिरिव्य्थः। तस्याः परकल्पित- सव्यखतन्लप्रधानादलच्तणयमाइ | अविद्यादिना | मयामयी ufas- मायापमितानलाके मायाविना मायावत्‌ परतन्त्ेयथेः। जीवभेदोापाधि- त्वेनापि सा खोकायव्याह। मद्धाषुभिरिति | वध्यादयपाधिमेदाव्नीवा ति बह्भक्तिः। अविद्यायां ख्रतिमप्यादह। तदेतदिति। खाकाशदेतुत्वा- दकाः | चान विना खन्ताभावादच्तरः | विचिचकारित्वान्मायेति मेदः

[soy utes] WECATAAA | २४३

वणात्‌। अव्यक्ता fe मा माया तच्वान्यवनिरूपणस्याशक्यवात्‌। तदिदं मदतः परमव्यक्तमित्युक्तं अरव्यक्तप्रभवलान्मरदतः, यदा हैरण्यगर्भीं वुद्धिम॑हान्‌, यदा तु War मदांस्तदाप्यव्यक्ता- धीनवाज्जीवभावस्य मरतः परमव्यक्र मित्युक्तं | अविद्या द्व्यक्तं, afaqraad च जोवस्य सवैः संव्यवदारः सन्तते वर्तते। तचा- व्यक्तगतं मदत परलमभेदोपचारात्‌ तद्विकारे शरीरे परिकल्प्यते) सत्यपि शरीरवरिद्धियादीनां तददिकारत्वाविशषे शरोरखेवामेदोापचारादर वयक्तश्ब्दवेन ग्रदणं इ्द्धियादीनां ख शब्दैरेव ग्टदीतलात्‌, परिशिष्टलाच Wits! अन्येतु वण- यन्ति, दिविधं दि wt स्थलं aug स्थूलं यदिद मुपल- wal BA यदुनत्तरच वच्छते, तदन्तरप्रतिपत्ता रदति संप- fram: प्रस्मनिरूपणाभ्यासिति। तच्चाभयमपिशरोरमविशेषात्‌ एवं रथलेन मंकोतितं, दद तु खन्ममव्यक्तण्ब्देन परिग्टद्यते

इद्‌ानीमविद्याया ब्रद्धामेदान्यत्वाभ्यामनिवे्यत्वेनाव्यक्तष्रब्ट्‌ा त्वमा, Bunt | तस्य मत्पर त्वं कथमित्यत are. तदिदमिति। वदा बद्धिमंदांस्तदा तद्धेतुत्वात्‌ परत्वमिन्यन्वयः। प्रतिविबस्यापाधिपरत- न्लत्वादुपाघेः प्रतिनिब्वात्‌ परत्वमाद्। यदा fafa | ed cata | विद्येति । अव्यक्तस्य पस्त्वे$पि weicew fa aid aate | तदेति नन्विन्द्रिवादोनामप्यव्यक्ताभेद्‌ादवयक्तत्वं wag किमिति गाचयते तचा- इ | सत्यपीति | खच्दयस्य रत्तिछलद्याख्यानमव्यापयति । wa fafa | पद्धोरुतभतानां BA खवववाः स्यलद्‌हारम्भकाः। स्च्ष्रररः

ति जीवः लिङ्गस्याखयत्वेन नियतमम्तोति aad | देदान्तरप्राप्ना तेन युक्ता गच्छति पर्लाकमित्यथः। कथं तस्य aval जीवात्‌ परस्त्वं दइव्या-

२४४ रन्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा ०९ |

खच्डस्याव्यक्रशन्दादतवात्‌ तदधीनलाच बन्धमोक्चव्यवद्दारख Maas wad, war अरथाधोनलादिद्धियव्यापारस्ेद्धियेभ्यः परत्वमथानामिति। तैस्वेतदक्तव्यमविरशेषेण शरीरदयस्य पर्व Tuas सङ्ोतिंतलात्‌, समानयोः प्ररुतचपरि शिष्टतवयोः कथं खच्ममेव शरीरमिद ग्यते न पुनः स्थयूलमपीति। चरान्नात- स्याथ प्रतिपत्तुं प्रभवाम नान्रातं पयनुयेक्तं, आन्रातञ्चाव्य- mae खच्ममेव प्रतिपाद्‌ यितुं शक्राति नेतरद्यक्रवात्‌ तस्येति चेत्‌ न एकवाक्यताघीनलाद्‌ य॑प्रतिपत्तेः। न wa पुनान्तरे wala एकवाक्वतामनापद्य कञचिदथं प्रतिपादयतः, waa- STATHAM MATIN FTA | न चाकाड्रामन्तरेणेकवाक्यताप्र- तिपत्तिरस्ति, तच्राविश््टियां शरीरद्ववयख ग्रा्यलाकाङ्ा- यां यथाकाद्खः सम्बन्धेऽनभ्यपगम्यमाने एकवाक्यतेव बाधिता

Ta] इदितीयष्चं व्याचष्ट | तदधीनत्वाचेति। ्र्थवदिति सचस्थ- दृद्छान्तमाइ। यंति। तद्याख्यानं दूषयति। तेरिति। अव्यक्त पर्बलात्‌ प्रहतमपि स्थूले त्यज्यत इति शङ्कते । आम्नातस्येति। रखका- यबाधकानां शब्दानां मिय खाकाङ्काया रखकस्यां बद्धावारूएत्वमेक वा- Wa, तव मत तस्या अभावात्‌ कुताऽयबोाघ इति समाधत्ते | afa | तां विनापि अखचयधीः किंन स्यादित्यत are | न दीति। सेर aT कूप्या खलं vad aw हानिरप्रछतस्य भूतद्च्छयस्यावयक्तषपदन ग्रहणमन्याययं wits: | असवेकवाक्यतेव्यत are | न चेति । तत कि तच्रादह। तचरेति। खाकाङ्या वाक्यकवाक्यत्वे सति sad शर]- स्दयमय्यक्तापदन ग्राह्यं खकाङ्खायास्तल्यत्वादितिभावः। aaala

| ख ०९।पा ०४ | UFCAMAAATS | ३४१

भव्ति कुत आ्रान्नातस्याचस्य प्रतिपत्तिः न चैवं मन्तव्यं दुःगओेधलात्‌ BAM शरीर सयेद ग्रहणं, Ga तु दृटबीभ- त्तया सुशोघलाद्र हणएमिति। यता नेवेद शाधनं कस्यचिदि- वच्यते, न चच शाधनविधायि किञ्चिद्‌ाख्यातमस्ति अनन्तरनि- fezara किं afew: परमं पदमिति दद्‌मिह विवच्ते, तथा दि दद्मस्मात्‌ परमिदमस्मात्‌ पर मिव्युक्ता परूषान्न पर्‌ किञ्चिदित्यादइ। सवेयापि व्रानुमानिकनिराकरणापयत्तेस्तथा- नामास्न नः किञ्चिच्छिद्यते॥

ज्ञेयत्वावचनाच ॥ ४॥

ज्ञेयतेन च साह्य: प्रधानं स्मर्यते गणएपरुषान्तर ज्ञानात्‌ केवल्यमिति वदद्भिः, न दि गृणखरूपमज्ञात्वा गणेभ्यः पुरूष

~ - ~

खयः afe तदथं सत्यममेवाकाङ्कितं ae) तस्य aaa. दन ग्हीतस्य दुःष़राघत्वात्‌। स्थलस्य टृष्दागन्यादिना लश्ुना- दिवत्‌ *खनात्मत्वधौवेराग्ययोः सुलभत्वादिति शङ्कते | नचेति! दष्टा बीभत्छा णा यस्मिन्‌ तस्य भावस्तयेत्यथः। दुषयति।| यत इति वैराग्याय ुद्धिर्च न faafaat विध्यभावात किन्त Sma परमं पद्‌ faataafafa तद्णनाथं प्रछत स्थलमे वाव्यक्तपदेन ग्राह्यमिति ara: | किञ्च ख्यस्य लिङ्कान्तःपातिन रङन्धियादिग्रदणेनेव ग्रहणात्र एक्‌ अव्यक्तश्रोरपदाभ्यां ग्रहः | Pyare) सवथयेति | स्थूलस्य aga वा ग्रहेऽपौव्ययः। तथा नामेति | सूच्यमेवाव्यक्तम स्वित्य्यः।॥ चाव्यत्तं प्रधानं Aas हेत्वन्तराथे स्च! जेयत्वेति। सत््वादिग- गरूपात्‌ पधानात्‌ पुरुषस्यान्तरः †भेदस्तञ्ज्ञानादित्यथेः | न fe एक्य- मिति च वदद्भिः प्रधानं ज्ञेयत्वेन wad डति सम्बन्धः| न केवलं

~ ~ =-= -- ---

: Saad सा०्२ Zt | + भट्‌ स्तद्धाना{द्तिमा०ररौोः

> ¥

३४६ रन्नपभाभासिते। [ख०२।पा०४|

स्यान्तर शक्यं ज्ञातमिति क्चिच् विश्रतिविशेषप्राञ्चय प्रधानं ज्ञेयमिति समरन्ति। न चेद्‌ मिदाव्यक्नं ज्ेयलेनाच्यते, wears द्यव्यक्तणब्दा नदाव्यक्तं ज्ञातव्यमृपासितय्यं चेति वाक्यमस्ति। न चानपदिष्टं पदार्थज्ञानं परषायैमिति शक्यं प्रतिपत्तु, aear- दपि नाद्यक्तशब्देन प्रधानमभिधीयते। च्रस्माकन्त्‌ रथरूपक- कषप्तशरीराद्यनुसरणेन विष्णोरेव परमं पद्‌ द्श्चितुमयमुप- न्यास दत्यनवद्यं॥ acl चेन्न प्राज्ञा हि प्रकरणात्‌॥ ५॥ Vay साहे ज्ञेयत्वावचनादित्यसिद्धं कथं श्रयते ह्यत्त-

रचाव्यक्त्रव्दादितस्य प्रधानस्य Haas |

Cars मस्पशमरूपमव्ययं

तथारसं नित्यमगन्धवच्च aq |

अनाद्यनन्तं महतः पर भवं

निचाय्य तं शटल्युमृखात्‌ प्रमच्यते॥ इति

मेद प्रतियोगित्वेन प्रधानस्य gad तेरिष्टं किन्तु तस्योपासनयाऽसि- मादि प्राप्तयेऽपो्यादइ | क्चिच्ेति 1 न विध्यभा वेऽप्यवयक्तपद जन्य्ान- गम्त्वमाधिकं Wamamiaa se, न weaufeefafa | उप- fe fe we फलवदिति arg शक्यं निव्फलस्यापदणशायागादवय- तस्यच न्ञानानुपदेश्णत्‌ सफनलल्ञानगम्यतवासिडधिर्त्यिधंः | फलित- माद | तस्मादिति। साद्ेटसफलचज्ञानगम्यत्वावचनाचेत्यथः। नन शरीरस्यापि द्ेयत्वानक्तेः कथमि ग्रहणं तचादइ। खस्माकन्त्विति। व्यस्मन्मते विष्वा ख्यपद्‌रकस्येव यत्वात्‌ तद्रनाधमव्यक्तपदेन शरी. रोपन्यासो युक्त FSU | -

साधारण्परब्दमाचाच्न प्रधानस्य प्र्यभिन्ना स्मात्तलिङ्म्यानत्तया नि-

[ ^ १।पा ०९ | षाङ्रत्र्यद्चभाष्ये। २९७

अच fe यादृशं भब्दादि दयेन प्रधानं महतः परः war नि- रूपितं arguaa निचाय्यवेन निर्दिष्टं, तस्मात्‌ प्रधानमेवेदं तद्‌वायक्तणब्दनिदिं्टमिति, 9a gai नेद प्रधानं निचाय्य- त्वेन निदिं, प्राज्ञो दोद परमत्या निचाय्यलेन निर्दिष्टदति गम्बते। कुतः प्रकरणात्‌। प्राज्ञस्य fe प्रकरणं विततं वतेते, "पुरुषान ut किञ्चित सा काष्टासा परा गतिः | safe निदेशात्‌ “एष स्वेषु तेषु गढात्मा न प्रकाशते? | इति चदुज्ञोनलवचनेन तस्येव ज्ञेयत्वाकाङ्गृणात्‌। “यच्छ- दाद्यनसो प्राज्ञः इति च तज्ज्ञानायेव रागादिसंयमखय fafe- तलात्‌ ग्टल्युमुखप्रमाक्णफलवाच | न fe प्रधानमाचं नि- चाय्य श्ट्युमखात्‌ प्रमुच्यत दति स्ौरि्यते। चेतनात्मवि- ज्ञानाद्धि श्टत्युमुखात्‌ प्रमुच्यत दूति तेषाम्टपगमः | सवेषु च वेदान्तेषु प्राज्ञस्येवात्मनेाऽशन्दादिधमंतमभमिलष्यते, aaa प्रधानस्याचज्ञेयलमव्यक्तथब्द्निर्दिंष्टतं वा it

aS याणामेव चेवमुपन्यासः प्रश्नश्च ॥ ६ ॥

Tay न प्रधानस्याव्यक्तशब्दवाच्यतं ज्ञेयतं वा यस्मात्‌ याणामेव पदाथानामथ्िजोवपर मात्मनामस्मिन्‌ ग्रसे कठव-

यामकाभावादिति तात्पयलिङ्ाक्तिमाश््द्धा fadufal वदतीति अच fe तादष्रामेव निर्दि टमित्यन्वयः, स्यद्मन्यत्‌॥

faqs कठवल्यां प्रधानस्य प्रख्रोत्तरयारसत्वाच्र ग्रडकमित्या। चयाणामिति। agar नचिकेतसम््रति चौन्‌ वरान्‌ टणीवेद्यक्ते 2 2

२४८ रल्नप्रभामासिते | (अ ०१।पा०४|

MY वरप्रदानसामण्यादक्रव्यतयोापन्यासा दु श्यते, तदिषय एव च प्रस्नः, नाताऽन्यस्व wa: उपन्यासा वास्ति। aa तावत्‌ “q तमि खग्येमध्येषि wat प्रत्रूदि तं श्रद्‌धानाय मद्य

दत्यभ्रिविषयः प्रसरः । | “aq प्रेते विचिकित्सा मन व्येऽसी्येके नायमस्तोति चके | एतदिद्या मनुशिष्टस्तयादं वराणामेष वरस्ततोयः”' ॥ sfa जोवविषयः। “रन्यत्र UHV VATA HATHA | अन्यच Ware भव्याच्च यत्‌ तत्पश्यसि age” ॥ दूति परमात्मविषय: प्रतिवचनमपि

“भ्लाकादिमभ्निं तमुवाच aw या द्ृष्टका चावतीवौ वया वा दूत्यश्च विषयं |

न्तत द्द्‌ प्रवच्छामि WE ब्रह्म सनातनं। यथाचमरणंप्राप्ात्मा मवति गातमः ti

चयाणामेव प्रया नचिकेतसा छतः उपन्यास BAA छते नान्यस्य gu: | प्रसच्रयं कमेण पठति। तच तावदिति | दे zara ad द्‌त्तवरस्वं खगंदेतुममिं सरसि Fa ad देदादन्धाऽस्ति न वेति संश- येएईस्ति अत रतदात्मतक्त्वं सन्दिग्धं जानीयामिव्ययः | कमेणेत्तरच- aare| प्रतिवचनमपोति। लाकदेतुविरडात्मनोापास्यत्ाल्लोका- दिखिताऽभिस्तं ग्रव्युरुवाच । नचिकेतसं याः खरूपता यावतीः सं- Bat यथावा कमेणाभिखीयते तत्सव॑मवाचेयधः। =दन्तेदानीं ब्रह्य वच्छामीति qed जीवप्रख्राद्यवद्ितमपि यथा च मर्गं प्राप्येत्यादि ae जीवविषयम॒त्तरयेग्यत्वादिव्यथैः। aaa च्चात्म- मरणं पाप्य वथा भवति तया वच्यामीति प्रतिक्ञातमादइ | atfa- fafa | चराचरदेद्धप्राप्ी निमित्तमाह | ययेति | श्चतमुपासनं। खच

[अ०१।पा०४ | RIF LAAT AAA | ३४९

''यानिमन्ये प्रपद्यन्ते शरोग्त्ाय द्‌डिनः। स्थाणमन्येऽनसंयन्ति यथा कम यया अतं" ॥ दूति व्यवद्ितं जोवविषयं। “न जायते faad वा विपिदित्या- fe बह्धप्रपञ्चं परमात्मविषयं। नेवं प्रधानविषयः warts अ्रष्टलादनुपन्यसनोयतवं तस्येति । gare, योऽयमात्मविष- ययः wal येयं प्रेते विचिकित्सा are दति किंस एवाय- aay धमादन्याधमादिति watanad, किं वा तताऽन्या- ऽयमपृवेः प्रस्नः Varad fa) किञ्चातः सएवायं प्रन्नः एन- रनुर््यते इति यदुच्येत तद्‌ दयोारात्मविषययोः प्रञ्नयारेक- तापत्तेरग्रिविषय च्रात्मविषयश्च द्वावेव प्रस्रावित्यता न ang चयाणणं प्रापन्यासाविति। च्रथान्योऽयमपूवः WA: उत्याप्यत दति यद्च्येत तता यथेव वरप्रदानव्यतिरेकंण प्रस्रकल्यनाया- मरोषः, एवं प्रञ्नयतिरेकेणापि प्रधानापन्यासकल्यनायाम- दाषः स्यादिति, च्रताच्यते। नेवं वयमिह वरप्रद्‌ानव्यतिर- केण WH कच्चित्‌ कल्पयामः, वाक्योपक्रमसामथ्यात्‌ | वरप्रदा-

RIPTARL यत इव्यय | Tay चवाणामेवापन्धासः प्रयख ga: खता न प्रधानं अव्यक्तमिति योजना । sary उचमात्तिपरति | अचा- Sfa | रकः प्रश्रः दो wat वेति ued फलितं च्छति | किद्चात इति | away तसिः | खच च पच्तदये$पि किमित्यधैः। प्रन्ेक्ये हूचा- सङ्गतिः, भद प्रधानस्य खातत्वसिडरिति पववाद्याह। स रवेत्या- feat | प्रञ्नक्यपच्तमादाय सिद्धान्याह | Satya इति। येन प्रधा- afate: स्यादिति ma: |) चतुधप्रञ्मकल्पने वरचित्वोपक्रमविसधः स्यादिति विदृणेाति। वरेत्यादिना। वर्प्रदानम॒पकरमेा यस्याः सा प्रहि-

३५० रलप्भाभासिते। |अ०१।पा०९|

arma हि ग्टत्युनडिकेतःसंवादरूपा वाच्यप्रटृन्तिराममापरेः करवल्लोनां wad | we: किल नचिकेलसे पिता प्रहिताय AAT वरान्‌ प्रददौ, नविकताः किल तेषां प्रथमेन atu पितुः सामनस्यं त्रे, दितीखेना्चिविद्यां, ठतोयेनात्मविदां, येयं प्रेत इति वराणामेष areata दृति लिङ्गात्‌। aa यद्यन्यत्र धमा- दित्यन्योऽयमपवंः wa उल्याषेत तता वरगप्रदानव्यतिरेकंणएापि VARMA बाध्येत । ननु प्रषटव्यभेद्‌ाद्‌ पूवाऽयं war भवि- तुमरंति, wit fe wat जीवविषयः, येयं प्रेते विचिकित्सा मनुष्टेऽस्ति नास्तोति विचिकिव्छाभिधानात्‌, say धमा- दिगाचरल्वान्नान्यच घमादिति waasfa, WHE धमाद्यती- तल्वादन्यच्र धमादिति म्रञ्जमदंतोति, प्र्च्छायाच न समा- ना लच्छते पुवेस्यास्तिल्वनास्तिवविषयलादुत्तरस् घमाद्यतौत- वस्तुविषयलाच, तस्मात्‌ प्रत्यभिज्ञानाभावात्‌ प्रस्रभेदः, न पवैसेवेा त्तर चानु कषंण{मिति चेत्‌ न, जोवप्राज्ञयेारोकलाभ्यु-

ताय यमलाकं प्रति पेषिताव इतः पनः मत्यलाकं प्राप्तस्य समे पिता यया पवं सुमनाः स्यादिति प्रथमं वव्रे | aa दितोयवसो जीवविद्या तीयो aafaafa प्रख्रभेद्‌ः fa a स्यादिव्यत wie) ययमिति | प्रेते इत्यपकम्य टतोयत्वाक्किलङ्ान्नीवात्मविद्येव टतीौयो वरु इव्यथंः। रव वाक्योपक्रमे सति प्रञ्नान्तरःन यक्तमि्याद। तचेति। मर्णधम्ना- gantagrat पद्यवययोजींवेशखस्योभदात्‌ प्ञ्चभद्सिद्धेवाक्यबाधोा यक्त इति wea, नज्वित्यादिना। गाचरत्वादाश्चयत्वात्‌) न केवलं प्रद्वयभेदात प्रसमेदः किन्त WHA सादग्याभावादपीत्याह। प्रस्मच्छायेति | परटव्यमेद्‌ऽसिद्ध रति ufewefa | नत्यादिना। किञ्च aqua जन्मादिनिषेधेन जीवखरूपं वदन्‌ यमस्तयेारेक्यं खच-

[अ०२।पा०४] प्रा द्सब्रद्मखचभाव्ये। २५१

पगमात्‌। भवेत्‌ प्रष्टव्यभेद्‌ात्‌ प्रख्रभंदा यद्यन्ये जीवः प्राज्ञात्‌ स्यात्‌, न व्न्यव्मस्ि तच्चमसोत्यादि ्रुत्यन्तरेभ्यः। इद चा- aq धमादित्यस्य प्रस्रस्य प्रतिवचनं न जायते त्रियते at विपञिदिति जन््रमरणप्रतिषेधेन म्रतिपाद्यमानं शारोरपर- सेश्ररयारमेदं दशयति। सति fe प्रसङ्गं प्रतिषेघोा भागी भवति | WF A जन्रमरण्याः णरौरसंस्पशाच्छारीरस्य भवति न परमेश्वरस्य) तथा

“सम्रान्तं जागरितान्तञ्च उने येनानपश्यति |

मदान्तं विसुमात्मानं मवा धोरो न शाचतिःः॥ दृति खभ्नजागरितदृओे जीवस्यैव मदत्वविभुवविगेषणस्य मननेन शो कविच्छेदं दशंयन्‌ न wear जोव इति दर्शयति, प्राज्ञविनज्ञानाद्धि शाकविच्छद दति वेद्‌ान्तसिद्धान्तः। तथा,

“यद्‌ वेह तदमृच यद्‌ मुच तद्च्विद।

amt: स श्टत्युमा्नाति य दृद नानेव पश्यतिः॥ दति

यतीत्या ङ | इइ चान्यच्रेति। तनच्निषेधवाक्चे जीवोक्तिरसिद्धेव्यत आइ | सतोति। भागो war, तस्माद्विद्या जीवम्य प्राप्तजन्मादि{निे्चेन खरूपमाक्तमिव्ययः। किच्च जीवो ब्रद्याभिच्ः मात्तद्देतुक्ञानविषयत्वात व्रद्सर्वादत्याह) तया खप्रति। Basa aa सारत्तिणा प्रमाता पश्यति तमात्मानमिति सम्वन्धः। हदेतास्पयोजकत्वमाण्द्खय तमेव विदित्त्यादि शतिविराघमादइ। प्रारेति। किच्चाभेदम्का भेदस्य निन्दितत्वादसेद खव सन्य vale | तथेति। इद दोहे AMAA Atalay खयादो, Ta- मिदहाखग्डकरसे ब्रद्यणि या नानेव मिथ्या भेदं पश्यति सभेद्द्ण मरणान्मरण प्राप्नाति भयान्न मचत Tay: | fey जीवप्रख्(नन्तरः तं दुद्‌श्रमिति यदुत्तरमुवाच तेनाप्यत्तरोणमेदोा गम्यत इति सम्बन्धः |

६५२ रलप्रभाभासिते। | अ ०१।पा०४]

जोवप्राज्ञभेददुष्टिमिपवदति। तथा जोवविषयस्यास्तिवना- स्तित्वप्रस्नस्वानन्तरं अन्यं वरं नचिकेता दणोष्वेत्यारभ्य Zeal aw: कामैः प्रल्ञभ्यमानाऽपि नचिकेता Bet a Valea asa ग्डत्युरम्दद यनि; खर यसविभागगप्रदश्नेन विद्याविद्याविभागग्रद्‌- नेन च विद्याभीश्छिनं नचिकेतसं मन्येन वा कामा बद्वा लालपन्तेति प्रशस्य प्रत्नमपि तदीयं प्रशंसन्‌ yeaa

“q eat गूढमनुप्रविष्टं गृदादितं गरेष्ठं पुराणं

च्रध्यात्मयोागाधिगमेन देवं मला धोरो दषा कै जद्ातिः"॥ sfai तेनापि जैवप्राज्ञयारभेद एवेद विवचित दति गम्यते) यत््रस्ननिमित्ताच्च प्रशंसां aval Zar: प्रत्यपद्यतनविकेतायदि तं विद्दाय प्रश॑सानन्तर्‌मन्यमेव प्र्नमुपरिपेत्‌ रसान एव सा सवा प्रशंसा प्रसारिता स्यात्‌, aad प्रेते इत्यस्यैव प्रस्नस्येतद्‌-

प्रप्रययाः पण्रसयापि fase एषटस्य द्‌ालभ्यत्वद्योतनात aqa- सिरि व्याद। अन्यं वर{िव्यादिना | पचादिकं खर्णं\व्वेव्यत्तेऽपि बि. घ यां स्तच्द] छत्यात्मक्लानात्‌ न चचाल नान्यत्तस्मार््रचिकता zaja डति ्रवणात्‌। तदा AMS यमऽन्यच्छणाऽन्यदुतेवप्रय डति भोागापवगमा- गयोावलच्तरय प्रतिज्ञापरम ते विपरोत विषूचो विद्याया च विद्यति afaaifaad: | प्रेयः परियतमं खगादिकं feat विरुडफले, अवि- at कर्म्म, विद्या तत््वधीः, विद्याभी{प्नं विद्याधनं aad मन्ये यतः त्वा त्वां बहवोऽपि कामाः Gated मया दीयमाना gear खपि ना- लेलपन्त लेाभवन्तं न Haan डति प्र्ारं Gat yaaa त्वादृङ्नो भ याच्नचिकतः प्रेति स्तवच्निव्यच्तराथंः। इय wal प्रन्रभदपत्तन्‌ घटत vale) यत््रश्रेति) यत्सन wfa लब्धवान्‌ तं ua वि-

‘yw प्रस्मसपि प्रण्मन्नवाचलि ave का” प° पाडः।

[अ०१।पा०४ रा ङ्य व्रद्मस्‌च भाष्ये । २५२

नुकरष॑णमन्यत्र धमोदिति। यन्तु प्रखच्छायावेलचण्यमुक्तं तद्‌- दूषणं, तदीयस्येव faye पनः एच्छयमानलात्‌। gaa fe देदग्दिवयतिरिक्तस्यात्मनाऽस्तिवं ve उत्तरत्र तु तस्यैवासंसारि- तं vega दति । यावद्य॒विद्या न fraaa तावद्भुमौदिगेचरलं जीवस्य Mad च न निवर्तते। तल्निवत्तनेन तु प्राज्ञ एव तत्वमसोति सत्या प्रव्याव्यते। न wiaqad तदपगमे च वस्तुनः क्िदिशेषोऽस्ति । यथा कित्‌ सन्तमसे पतितां का- चिद्रज्जुमदिं मन्यमाना Wat वेपमानः पलायते, TAIT Raq asst: नायमहौरन्नुरेवेति, सख च agugatfead भयमत्सृजेदधेपधुं waaay, न चादिवुद्धिकाले तदपगमकाले च वस्तुनः कश्चिदिशेषः स्वात्‌, तथैदेतदपि द्रष्टव्यं ततश्च a जायते व्रियते वेत्येवमाद्यपि भवति *+च्रस्तिविनास्तित्व- प्रख्रस्य प्रतिवचनं | खुचन्वविद्याकल्पितजीवप्राज्ञभेदापेचया याजयितव्यं । एकलेऽपि यात्म विषयस्य wae प्राथणावस्छायां व्यतिरिक्तास्तिवमाचविचिकित्सनात्‌ कदलादिसंसारसखभावा-

हाय यद्यन्धमेवोव्यापयेत्‌ तद्यनवसरे स्तुतिः कता wifeae: | त. स्मादिति प्र्यभेदाभावादि््थः। was सादृश्याभावात्‌ प्रञ्रभेद zaa निर्स्यति। यच्ि्यादिना। धन्माद्याञ्नयस्य जीवस्य aaa कथयमिद्त sre) यावदिति | अविद्यानाश्नन्तरः aaa चेदागन्त॒कमनिव्यञ्च स्यादिव्यत are) न चाविद्याव्त इति । जी. वस्य ब्र्मत्वे खाभाविकं सति तब्रद्यप्नस्य यदुत्तरं तज्नीवपञ्रस्यापि भवतोति लाभं दग्र॑यति, ततन जायत xia जोवब्रद्धेक्ये चयाणा-

* अस्तिलप्रञ्नस्येति वधं° कारपुर पाठः,

YZ

२५४ स्नेप्भामासिते। [ऋअ०२।पा०९]

नपादनाचख पवस्व पयायस्य जीवविषयलमुत्रेच्छते, उत्तरस्य त॒ धमाद्यत्यचसङ्ीतनात्‌ प्राज्ञविषयत्मिति, ततश्च युक्ता- ग्रिजोवपरमात्यकल्पना प्रधानकल्यनायां तु न वरप्रदानं न wat न प्रतिवचनमिति वैषम्यं स्यात्‌ ॥

Haas ॥ ~ Il

यथा मदच्छब्दः खैः सत्तामाचेऽपि प्रथमजे प्रयता न तमेव ३ेदि कऽपि प्रयागेऽभिधन्ते, “बद्भूरात्मा मदान्‌ पर्‌ः “aural विसुमात्मानं"' “वेद्‌ादमेतं पुरुषं मदन्तं" दूत्येवमादो ्त्मणन्दप्रयागादिभ्ो देतुभ्यः, तथाव्यक्तरब्दाऽपि न वैदिकं प्रयोगे प्रधानमभिघातुमदंति। wag नास्यान॒मानिकख *सप्रात्तस्य शब्दवच्वं ॥

fafa ea कथमित्यत खाह। सूचन्त्िति। कल्पितभेदात्‌ प््रभेद- कल्पनेद्याद | ततश्चेति | परमात्मनः सकाशात्‌ प्रधानस्य वेषम्यमना- aaa टतीयवरान्तभावायोगादिति भावः॥

PAAR न साह्यासाधा रुणतक््वगि चरः वरेदि कशब्द त्वान्म. दच्छब्दवदिव्याद | मद्दचेति। at wae, यथयेव्यादिना। न चाकाष्दिष्रब्दे यभिचारः। अखाकाशादेमतान्तरसाधारणत्वेन सा- ासाधारणतन्वासिद्धेः साध्यस्यापि सत्वादिति मन्तव्यं | सत्तामाचेण सक्वप्रधानप्रृतेराद्यपरिणामे निविकल्यकनबृद्धाविव्यर्थः। Bat महा- निव्यात्मण्ब्द्‌प्रयेागात्‌, तं मत्वा न शाचतत तमसः परस्तादिव्यादिना णोकात्ययतमःपर त्वारभ्य मदच्छब्दः apd नाभि धत्त इति स- म्बन्धः। अधिकरणाचमृपसंदरति। waste |

* स्मान्तस्येति que का” पण नास्ति |

[ अ०\|पा०४ ष्ाङ्रब्रद्यखचभाष्ये। २५५

दमसवद्‌ AMAA ॥ ८ ॥ पनरपि प्रधानवादौो wee प्रधानखासिद्धमित्याद, कस्मात्‌ मन्त्रवणात्‌, ““चअजामेकां *रादितग्रक्कप्णां वद्ध; प्रजाः खजमानां GET: | AA Wat जषमाणेाऽन॒शते जदात्येनां सुक्तमागामजाऽन्यः॥ दति। a4 दि मन्ते रोदितश्ुक्रकष्णशब्देरजःसत्वतमांस्यभिघो- यन्ते। tied रजः रञ्जनात्मकत्वात्‌, WR wd प्रका- शात्मकत्वात्‌, BU तमः श्रावरणात्मकल्वात्‌। तेषां साम्याव- स्या वयवधर्मेव्यपदि श्यते रोदितण्णक्तरृष्ठेति । न जायत दूति चाजा स्यात्‌, मूलग्रकतिरविकृतिरित्यभ्युपगमात्‌ | नन्वजाशब्दः छागायां रूढः | वाटं, सा तु रूटिरिद नाश्रयितुं waar विद्याप्रकरणएात्‌, सा च ast: 1 प्रजास्तैगण्णाच्िता जनयति, तां प्रतिं AAT wR GRU: जघमाणः प्रीयमाणः सेवमानो

$< ----

चमसवदविग्रघात्‌। खचाजापद विषयः, तत्‌ fa परघानपरः मायापरः वेति रूएाथासम्भवात्‌ GALT पुवचादयक्तशब्दमाचेण प्रधा- नस्याप्रत्यभिन्ञायामप्यत्र चिगुणत्वादिलिङ्ापतादजापदात्‌ प्रत्यभि. च्तास्तोति प्रत्यदादइरणेन पवव॑पच्तयति। पनरस्पौति। पलं पवपक्तं aaa समन्वयासिह्धिः, सिडधान्ते ततसिद्धरिलि पववदव | रागद्ेतुत्वाद्गणयागात्‌ लादडितादिश्ब्द्‌रजचा{द्गिणलाभे$पि कथय प्रघानलाभस्तच्रादह। तषां सम्येदति। अवयवाः प्रधानस्य रजव्छा-

* सलादितति ado कार माग्पर ata: | † प्रजान्तगण्छ fant दूति उक्त प° पाठः| Za 2

२५९ रनपभाभा{्सिते। [अ ०९।ा०९ |

वाऽनुेते, तामेवातिद्ययात्मवेनोपगम्य सुखी दुःखो मूटेाऽइ- सित्यविवेकितया संसरति, अन्यः पुनः च्रजः पुरुषः उत्पन्न- विवेकन्ञाना विरक्ता जहाति एनां प्ररुतिं सुक्रभागां aadt- गापवगीं परित्यजति मुच्यत इत्यथः, aura जरुतिमूलेव प्रधानादिकल्यना कापिलानामित्येवे प्राते ब्रूमः । नानेन म- au श्रुतिमूललं mye शक्यमाश्रयितुं। न qd मन्दः waaay कञ्चिदपि वादं समथयितुमत्यहते। सवैच्ापि यया कयाचित्‌ कल्पनयाऽजालादिसन्यादनापपन्तैः साह्य वाद्‌ एवद्धाभिप्रेत इति विशेषावधारण्कारणाभावात्‌ चम- सवत्‌। यथा fe, च्रवाग्िलिख्मस weary vated सखातन्लेणायंनामासे चमसोऽभिप्रेत दूति न wad *निचन्तु, सर्वचापि यथयाकथयल्िदवाग्विलवादिकनल्पनेापपत्तेः। एवमि- दाप्यविशषाऽजामेकामित्यस्य aaa नादस्मिन्मन्ले प्रचानमे-

दयस्तेषां धमा रञ्चकल्वादयः तेञ्निमित्तेलादितादिश््देः प्रघानमुच्यत Eau) गुणाभेदात्‌ प्रधानलाभ इति भावः Tats योजयति नेति | रूछ्यिगमपदर तीति न्यायेन wea) नन्विति | रूघ्यसम्भ- वाद्योग खाञ्चयसीय sate | वामिति अजाशव्दितप्रक्रतित्व- पुरुषभेद लिङ्गाभ्यामपि पधानप्र्यमिज्ञेव्याहइ | सा चेत्यादिना । प्रजा- यन्त इति प्रजाः महद्‌ाद्यः। Faw सुखदुःखमे हाः | wawad विद्णेति | तामेवाविद्ययेति | विवेकेने्यथः| दिवयधौभौागः गण- भिन्नात्मख्यातिरपवगः | सिडान्तयति | ca प्राप्त इति। मायादा- वपि साधारणान्नन्तादिशेषायग्रदा न युक्तः विग्रेषग्रह देते प्रक स्ादेरभावादिति SE area carat BUS | चमसवदिति।

* faeutaqtafa aie ate प° पाठः। S$

[अ०१।पा०४] ्राङ्गसत्रद्यचभाष्ये | ६५०७

वाजाभिगप्रेतेति श्वयते नियन्तः । तच विदः तच्छिर एष द्यवा- ग्निलिख॒मस asay दति वाक्छसेषाचमसविगेपप्रतिपत्तिभं ति, दद पुनः कयमजा प्रतिपन्तवयेति अच AA: I

+उ्योतिरुपकमा तु तथा WAS VA ॥ ९॥

परमेश्चरादुत्यता ज्योतिःप्रमुखा तेजाऽवन्नलक्षणा चतुवि- धभ्चतग्रामस्य प्ररुतिश्रतेयमजा प्रतिपत्तव्या तुशब्दाऽवधा- TU: | ग्ढतचयल्तरठयमजा विज्ञेया न qaqa | कस्मात्‌ | तथा द्येक शाखिनस्तेजाऽवन्नानां परमश्रादुत्प्ति- मान्नाय त्षामेव रोादितादिरूपतामामनन्ति 'वदग्रेरोादितं रूपं तेजसस्तद्रूपं यच्छक्तं तदपां aa तदन्नस्य" इति | तान्ये-

rn

वे तेजाऽवन्नानि प्रत्यसिन्नायन्ते, रोदितादिशब्दसामान्यात्‌,

सवेचगिस्गिद्ादावपि | उत्तरत्र यावन्चाशङ्गामादह। aa त्िद्‌- fata

चतुविधस्य जरायुजाण्डजसखेद जोदटधिव्नरूपस्येत्ययः | BAA Fat न ग्राह्येति शद्खते। कस्मादिति। खतः खव्यन्तरादयग्रहा यक्तः। साजात्यान्मलानपेच्तत्वाखव्याद् 1 तया दोति। णएाखिनन्ान्दागाः। किच्च रोह्ितादिश्ब्द्रयि उवयलच्तणा Wal खब्यवधघानात्‌ नतु स्ञ्जनीयत्वादिगुःण्यवडिता सक््वादिगुणलच्तगेव्याद । रोदितादौी- नाञ्चेति | ननु एखान्तरेण शएखान्तर स्थमन्तस्य निरयः कथमि. त्यत आदइ। असम्दिग्धेनेति। सव॑प्राखाप्र्ययन्धायादिति ara: | यया श्राखान्तरवाक्यान्न प्रधानग्रहस्तयेद्ायि श्रेताशखतरोपनिषदि मायाप्रकरणात्र तदू सत्याद तयति। weet fa aera sata विग्रश्यते, ब्रह्मवादिनि ्यानाख्ययागेन परमात्सानमन.- प्रविाः सन्तः aaa टवस्यात्मभ्चुतानैव्येनाश्यस्तां परतन्त्रं मायां

~ A

तिरूपक्रमा्िति वधे का° Ge qe BN

ue रलप्रभाभासिते। [ष्य ०१।पा ०४ |

रादितादीनाञ्च शब्दानां रूपविशेषेषु मृख्थलात्‌, भाक्रत्वाच्च गणएविषयत्स्य, च्रसन्द्ग्धिन च सन्दिग्धस्य निगमनं न्यायं मन्यन्ते, तयेदापि ब्रह्मवादिना वदन्ति fa कारणं ब्रह्मव्युप- कम्य तेभ्यानयोगानुगता अपश्यन्‌ देवात्मशक्तिं खगुणेनिंगढा- fafa, पारमेखय्याख शक्तेः समस्तजगद्धिघायिन्या वाक्चा पक्रमेऽव- गमात्‌, दा क्वशेषेऽपि 'मायान्त्‌ प्रतिं विद्यान््ायिनन्त्‌ veut’ afar

या alfa यानिमधितिष्टत्येक दति च तस्या एवाव- गमात्‌, न aaa काचित्‌ प्रतिः प्रधानं नामाजामन्त्े णान्नायत दति शक्यते वक्तं । प्रकरणात्‌ तु सेव देवी शक्िरव्या- छतनामरूपा नामरूपया: प्रागवस्थानेनापि मन्तेणान्नायत Taga तस्याञ्च *सखविकारविषयेण Few Senay | कथं पनस्तेजेऽवननानां Feaw चिरूपाऽजा प्रतिपत्तुं शक्यते ।

सत्वादिगुणवतीं ब्रह्मणः सद्धायमपश्यच्चिव्यन्वयः। मायाया रण्क- त्वेऽपि acuiat जीवापाघीनां तत्ततसङ्कातयानीनां खविद्याख्यानां HUA, Basa अनभिव्यक्त नामरूपे यस्यांसा। अनेन तद्धेदं तर्व्याृतमासोदिति श्व्यन्तस्प्रसिढिरुक्ता। तस्यां wal यक्तायक्त- कायलिङ्गकानुमानं सूचयति। नामेति । मावाया रोादितादिरूप- वत्वं कथमित्यत आदह | तस्या इति| विषयः खाञखयः, Tq प्रकरण- बलान्मायेव अजेति भाष्यटन्मतं | SAMUI ते जेाऽब त्नलच्तणा- ऽवान्तरप्रछतिरजेति सूचछन्मतेनात्तर ्‌चव्यावत्ये uga| कथमिति fa तेजोऽबद्धेष्वजाश्रन्दोा EE: न जायत इति Shea वा नाद्यस्तेष्व- जात्वजातेरसत्वादित्याद्। यावतेति यत raw) ala SE

* विकारविषदेणति वधर ate T° पाठः।

[अ०१।पा०४] षराङ्गर ब्रह्मच भष्ये | ३५८

यावता न तावन्तजाऽबन्नेव्वजाकतिरस्ि, न च तेजाऽवन्नानां जातिश्रवणणदजातिनिनित्ताऽप्यजाशब्दः सम्भवतोति अत SAT gata Il HMA TS शा मध्वादि वद्‌ विरोधः ॥ १०॥

नायमजाकतिनिमित्ताऽजाश्ब्द नापि यीगिकः किं afe कन्पनोापदरेगेाऽयं च्रजारूपकक्तसिस्तेजेाऽवन्नलक्णायाखराचर- योनरुपदि धते । यथा fe लाकं यदृच्छया काविद्जा लेादितणश्णक्तरष्णवण्ण सात्‌ बदधवकरा सखरूपवकंरा च ताञ्च कञ्िदजे जुषमाणाऽनुशयोत कञ्िचेनां भुक्तभोगां जन्यादेव- मियमपि तेजोाऽवन्नलक्तणा ग्डतप्रछृतिस्तिवणा Fe सरूपं चरा- चरलचणं विकारजातं जनयति, श्रविदुषा च ्तेवक्ञनापमु- ज्यते, विदुषा च परित्यज्छते दइति। नच द्दमाशङ्ितव्यमेकः सतेचज्ञाऽनगेतेऽन्यो जदातीति, अतः क्तेचज्ञभेदः पारमायिकः परोषामिष्टः प्राप्रातीति। न Wa केचज्ञमेदप्रतिपिपाद्िषा

दति श्षः। न दितोय care) a fa) जातिन्जैन्म खजा- तिस्जन्म।

लाकिकया$जाश्ब्दसाटृश्यकल्यन या AAS TAAAH STMT णाऽयं wee इति परिदरति | कल्यनेति। अनियमे werer) वकरो बालपग्ुः। यदुक्तं जीवभेदेन प्रधानवादप्रत्यभिक्ञति तत्रेयाह। न चेद्‌- मिति । वयवस्थाथा मेदाऽप्यथोत्‌ प्रतिपाद्यत सत्याह | प्रसिद्धन्त्विति। सत्य रव प्रसिद्ध saa aie) भेदल्िति। कल्यनापदेशे cers ag | मध्विति।न च योगस्य सृख्यटत्तित्वात्‌ तेन प्रधानग्रहा न्याय दति वाच्यं रूएाथानपेच्तायागात्‌ हतदाखितगुखलक्तणाया बलीय-

२९० रन्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा ०४]

किन्तु बन्धमाचव्यवस्याप्रतिपिपादयिषेकेषा। ufaga भेदं श्रनुद्य बन्धमेात्तव्यवस्छा प्रतिपाद्यते, ATT उ पाधिनिमित्तो मिथ्यान्ञानकल््िति न पारमार्थिकः,

“एको देवः Heady गूढः Waa सर्वन्ध तान्तरात्मा” दत्यादिभ्रतिभ्यः। मध्वादिवत्‌ यथयादित्यस्यामधुनो aud वाचश्चाधेनाधनवं द्युलोकादौोनां wawaratad इत्येवं HAA कर्ष्यते, ए वसिदमनजाया aid कल्प्यत दत्यथः, AAS विरोघस्तेजाऽबननेष्वजा शब्द प्रये गस्व ॥

न रुख्योपरुयद्ाद्‌पि नानाभावाद्‌ तिरेकाच ॥ ११॥

एवं परि हतेऽप्यजामन्ते पनर प्यन्यस्मान्मन्लात्‌ साहयः प्रत्य- वतिष्ठते, यस्मिन्‌ पञ्चपञ्चजना आकाश प्रतिषितः तमेव- सन्य रात्मानं विद्धान्‌ ब्रह्माष्ठताऽग्टतमिति, afew पञ्च- पञ्चजना दति पञ्चख्याविषयाऽपरा पञ्चसद्या यूयते पञ्चशब्द-

waa fe रूछ्रिखिता मवति। तथाच राहितादिग्ब्य- समसिवयाहारानप्रद्धयीतया रूचयाखितया गणरत्या पाने योगं बा- धित्वाऽवान्तरप्रछतिरजाश्ब्द्‌न ग्राह्या यथा मघ्वादिश्ब्दः प्रसिद्धम- ध्वाद्याखितगुणलच्तणवा चादिव्यादयो द्यन्ते तदत्‌, तस्माद छब्द प्र- धानमिति सिद्ध ॥

न संस्योापसंग्रहात्‌। पञ्चजनश्ब्दः सांख्यतत््वपरोऽन्यपरा वेति या- गरू रनिश्वयात्‌ dna यया तत्चविद्याधिकारे च्छागायां तात्ययोा- भावादजापद्‌े Seagal पञ्चमन्‌ष्येष्ठ तात्पयोभावाज्ननशव्देन रू त्यक्वा तक््वानि ग्राद्याणोति दृदान्तसङ्गतिं सूचयन्‌ ama

| अ ०९।पा० 8 | WFLA AAAs | २६९.

दयद्शंनातत एते पञ्च पञ्चकाः पञ्चविंशतिः सम्पद्यन्ते। तया च पञ्चविंश्रतिसद्यया यावन्तः age आ का दवृन्ते तावन्त्येव च त्वानि साहो: स्ह्यायन्ते । “मूलगप्रकतिर विरृतिमेइदाचाः प्ररुतिविकुतयः स्त । षोडशकश्च विकारो न wafat विकृतिः परुषः॥ इति । तया श्रतिप्रसिद्धया पञ्चविंशतिसद्यया तेषां रतिप्रसि- द्धानां पञ्चविशतितत्वानाम॒पसंग्रदात्‌ ad +तावत्‌ श्रुतिमल्ल- मेव प्रधानादौोनां, तते ब्रूमः। न स्द्योपसंग्रदादपि प्रधा-

clea पृवंपरत्तयति। खवमिव्यादिना। फलं पूववत्‌, प्राणचन्तुःखाचाज्न- मनांसि वाक्चष्रघस्थाः पञ्चजनाः पञ्च, तच चत्वारः aa अन्नं विराट तयोः कारणमव्यारछृतमाकाणशख यस्मित्रभ्यस्तस्तमेवात्मानमम्टत aq मन्ये तस्मान्मननात्‌ विदानहमम्टतेा<स्मीति मन्दर वचनं | ATE ugqafafusy पच्चजनेषु पुनः पञ्चत्वान्वयात्‌ पञ्चविंशतिसंस्याप्रती- तिस्तावता कथं सांख्यतत््वग्रह इत्याशङ्का संख्याया धम्म्याकाङ्कायां तत्वानि ग्राह्याणेयादइ। तयेति । जगता मूलभूता प्ररतिख्िगु- mma परधानमनादित्वादविक्रतिः कस्यचित्‌ कायं न भवतोद्ययेः। महददङ्गरपञ्चतन्माचाणि इति सप्त yaadt विक्तयश्, aa मदान्‌ प्रधानस्य विकछृतिरुचङ्गस्स्यय ovata: अद्ङ्कारः तामसः पञ्चतन्माच्राणं शब्दादीनां प्रतिः सात्विक रखकादणशद्धिवाणां, पञ्च WATTS पञ्चानां स्थुलभूतानामाकाश्रादोनां saa, पञ्च स्यूलभूतान्येतान्येकादन्दिवाणि चेति घोडश्संख्याको गणा विकारः ख्व न vata, तत्वान्तरोपादानत्वाभावात्‌, परुषस्तूदासीन इति साह्धक्रारिकाथेः। aga तत्वानाम्‌पसंग्र हात्‌ एएब्द्‌ वत्वमिति प्राप्त सि डान्तयति। नेति। नानात्वमिरटमित्यत अह) नेषामिति। wea पञ्चसु साधार्णस्येतर पद्धकादा(रृत्तस्य yaaa नानात्वं faafa- तमित्यथेः। यद्यपि ज्ञानकमन्ियेषु cme ज्ञानकरणत्वं कमेकरुण-

* तावदिन्यस्य स्थाने fe पनरिति ate Ste aye Tel 4 |

३९२ रत्रप्रभाभासिते। | ख ०१।पा ०४ |

नादौनां BAA प्रत्याशा RAAT, कस्मात्‌, नानाभावात्‌) नाना data पञ्चविशतिस्तत्वानि, aut पञ्चशः पञ्चशः साधारणा धमाऽस्ति, येन पद्युविश्तेरन्तराखेऽपराः पञ्च पञ्च सूया निविशेरन्‌, न द्येकनिबन्धनमन्तरेण नानाश्तेषु faatfzar: सा निविशन्ते aaraa पञ्चविंशतिसद्े वय- मवयवद्धारणापलच्छतेः | यथया, “qa सप्र च वाणि नववषंशतक्रतुः"। दति।

दपद्‌श्वाषिकोमनादरष्टिं कथयन्ति तद्वदिति, तदपि नापपद्यते। अयमेवासिन Ga ST यनल्लत्तणाञ्रयणोया स्यात। परखाचर पञ्चशब्दो जनशब्देन समस्तः पञ्चजना दति, भाषि- केण स्ररणकपद्‌ल्नि्यात्‌ प्रयोगान्तरे च पञ्चानां ary

त्वच्च॒यपञ्चवादयेऽस्ति पच्चतन्मात्रासु पञ्चसु स्थृलप्ररतित्वच्च तयापि यस्मिन्‌ fama खाकाशस्य च एधगृक्तेः सत्वर जस्तमामदद्‌ HITE ञ्च ata मनञ्वत्वारि भूतानि च पञ्चासिन्‌ पञ्चकदये मिथा- ऽनदत्तेतरपञ्चकव्याखत्तघम नास्तीव्यिप्रायः | मास्िव्यत are) ये- नेति, घमगत्यथः। तदेवस्फटयति। न होति) महासष्यायामवा- न्तर सहाः प्रविष्र न्ति, यथा दावख्िना सप्त सप्तषेयोऽशा व्सवश्चति प्रजापतिः सप्तद्‌ण्द्यचाश्ित्वादिकमादाय {इदितलादयः प्रविष्न्ति ना- DUA: | पञ्च प्ब्द्‌दयेनास्य वाचयस्य नयनसं ख्याद्वारेण तद्याप्या मद्दा- संख्यव aga डति wear wed | अयति म्ख्याधस्य वच्छमाण- लाल्लच्तणा न gata परिद्रति। तदपि afa | पञ्चजनश्ब्द्यारस- मासमङ्ीक्य पञ्चविं्रतिरुस्ाप्रतीतिनिरस्ता सम्प्रति समासनिश्चयात्न amaifafcare | परञ्ेति। समासदेतुमाह | भाधिकेणेति | अय- au: | अस्मिन्मन्ते परथमः aque: च्याद्युदात्तः | दितीयः सवानु दात्तः

न ~

* लच्यत दूति ae THe Yo WTS! |

[ख ०१।पा०8] ` श्राङ्रनद्य रचभाष्ये | देर्‌

च्चजनानामित्यैकपदैकखर्यैकविभक्रिकल्रावगमात्‌, was न वीषा पञ्च पञ्चेति *तेन न पञ्चकटदयग्रदणं पञ्चपद्येति, न च पच्चसद्याया एकस्याः पञ्चस याऽपरया विश्षणं पञ्चपञ्चका दूति, उपसज॑नस्य विग्रेषणेनासंयोागात्‌। नन्वापन्नपञ्चसद्या- का जना एव पनः पञ्चसह्यया विशेव्यमाणाः पञ्चविंशतिः weed | यथा पञ्चपञ्च प्य इति पञ्चविंशतिः पूलाः मरतोयन्ते

---- ~

जनष्रब्दख्ान्ता दात्तः। तथा च न दितीयपञ्चजनष्रब्दयोः समासं विना- न्य स्याकारस्यादात्तत्वं पुवघामनदात्तत्वच्चघटते। “समासस्य [पा०६।९। २२३] रति eau समासस्यान्तादात्तविधानात्‌ “अनदात्तं पदमेकव- जं, पा०६।१।१५८] डति च aan यस्मिन्‌ पदं उदात्तः खरिता वा वस्य वणस्य विधीयते तमेकं वज्जयित्वावशि्टं ane अनदात्तं भवतीति वि- धानादेव माजन्तिकान्तादात्तखरेशेकपदत्वनिखयः। भाषिकास्ये तु प्तप. चत्राद्धण्खरविधायकग्रत्ये “खरि ताऽनुदत्ता वाइति GAT या मन्त- दश्यां अनदात्तःखरितावासत्राद्धणदश्रायामुद्‌ात्ता भवतीति खप- वाद्‌ आखितः, तथा चान्वादाकारात्‌ पूवंषामनुदात्तानामुदात्ततवं त्रा द्मणावस्थायां प्राप्तं, ““उदात्तमनुदात्तमनन्त्यं" इति रचे मन्तरदश्र्या उद्‌ात्तस्थान्यस्य परलम्रतयोच्वायं माणस्यान्‌ दा त्तत्वं विदितं, तथा चाच नकारादुपरितन चाकार खाकाश्द्ेव्यनेन द्िद्तया wyaratsa- दान्ता भवति, खयं मन्लानदात्खरः भाषिकस्तेन ब्राद्मणसखरेेक- पदत्वं निखीवत इति। प्रकटायकारस्त पाठकप्रसिडान्तादात्तखरोा- भाषिक डति seid, तद्याख्यानं कल्पतरुकार्दूषितं। अन्तानु- alu fe समाम्नातारः पञ्चजनष्रब्दमघीयत इति पाठटकरप्सि- रसिद्धेति | तथा च पञ्चपञच्चजना इति मान्तिकान्तादात्तः खरः यस्मिन्‌ पञ्चपञ्चजना रत्यन्तानुदात्ता ब्राद्मण्खर इति विभागः, उभवचापि रेकपद्यात्‌ समाससिद्धिरिति। तेत्तिरीयकपयोागादप्येकपदत्वमि-

* तेतति ade ate a पाठः। Yo ey

२६४ रलप्रभाभासिते। [ख०९।पा०४]

+

तदत्‌, नेति ब्रूमः, युक्तं यत्पञ्चपृलौ शब्दस्य समादाराभिप्रा- vara कतीति सत्यां भेदाकाङ्कायां पञ्चपञ्च aa इति विशे-

एं, दद तु पञ्चजना इत्यादित एव भदोपाद्‌ानात्‌ कतीति Hat भेदाकाद्ायां न पञ्चपञ्चजना इति विशेषणं भवेत्‌, भवदपीदं विशेषणं पञ्चसुह्माया एव भवेत्‌, तच चोक्ता दोषः, तस्मात्‌ पञ्चपञ्चजना दति न पञ्चदिंशतित्लाभिप्रायं, afa- रेकाच न पञ्चविभतित्वाभिप्रायं, afatat fe भवल्या- त्याकाशाभ्यां पञ्चदिश्तिख्ट्यायाः | चाद्या तावद प्रतिष्टां

ae | प्रयागान्तरे चेति | Bea at त्वां पञ्चानां पञ्चजनानां cafa- Tal ala Yas Neila इव्याज्यग्रहहणमन्लष्ेषः। देवतानां कमणि amacafed शरीरः तदेव us रङहाम्‌चमागाधारस्तस्मे, तस्वात्रैकल्या्ंमिति gaara, यस्त समासस्ततः.किमव्यत खा | सम स्तत्वाचेति । safadtg acura पञ्चकदवाग्रदइणात्‌ पञ्चविं- प्रतिसंख्या प्रती तिर सिद्धेति भावः| जनपद्धकमेकवां पद्चकानां पञ्चकं fe- तीयमिति पञ्चकदयं तस्य पञ्चपञ्चेति ग्रहणं नेव्यच्तरायः। किच्चासम- स्तपद्योऽयि किं WEN EAH: पञ्चत्वयेः परस्परान्वयः fH वातयोः शुद्धजनेरन्वयः अथवा पच्चत्वविशि्ेजंनेरपर पश्चत्वस्यान्वयः। नाद्य इत्याद) न च पच्चसंख्यायाडति | विष्टेषणमन्ववः। अनन्वये Saar इ | उपसर्व्जनस्येति | अप्धानानां सर्वेषां पधानेन विशेष्येण वान्वये वाच्यः, गणानां प्ररस्प्ररान्वये वाव्यमेदापातादिव्यथः] दितीये दशसं ख्याप्रतेतिः स्यात्‌ न पच्ुविंरतिसंख्याप्तीतिः। ती यमुव्यापयति। नन्विति पञ्चत्वविश्िेषु पञ्चत्वान्तरान्वये विग्रेषणोभ्वूतप्रचचत्वेऽयि waa पञ्चविंशतित्वप्रतीतिसिव्य्ैः। द ्ान्तवेषम्येण परिह- रति। नेति aa ata) पञ्चानां पलानां समाद्र इत्यच सख्यापुवा दगुरिति समासे विहितः। तता “feat” [पा०४।१।२१] eta चरेण

[ऋ ०१|पा०४ ] षरा इर ब्रद्यदचभाष्ये । २६५

प्रत्याधारलेन निदिष्टः;, यस्मिन्निति सप्रमोखचितस्य “aa- दमन्य MAA”? दत्यात्मलेनानकषंणात्‌ | BHT च चेतनः परुषः स च पद्धविंशतावन्तगंत एवेति न त्ेवाधारत्वमाधे- यलं च यज्येत, च्रथान्तर परिग्रहे वा तच्वसह्यानिरेकः सिद्धान्त- विद्धः प्रसज्येत तया “च्ाकाशख प्रतिष्ठितः" दत्याकाश्स्यापि पञ्चविंशतावन्तगतस्य न ष्रयगपादानं न्याय्यं, ज्रथान्तरपरिग्रदे चेक्तं दूषणं । HAY स्ह्यामाचश्रवणे सत्यञ्चतानां पञ्च विंशतितत्वानामुपसंग्रहः प्रतोयेत, जनशब्दस्य तत््ेष्वरूढवात्‌, अयान्तरापसंग्ररेऽपि सद्ोपपन्तेः। कथं afe पञ्चपञ्च-

Slat विधानात्‌ समाहारप्रतीता समादाराः कतीवयाकाङ्ायां Wat पश्चेतिपदान्तरान्वयोा युक्त, पञ्चजना Kas तु डोवन्तत्वाभावेन समा- हारस्याप्रतीतेः जनानाच्चादित ख्व पञ्चत्वापादानात्‌ संस्याकाङ्या असत्वापञ्चेति पदान्तर नान्वेति आकाङ्ाघधीनत्वादन्वयस्येव्ययथेः। भेदो विशेषणं | ननु जनानां निराकाङ्त्वेऽपि तददिशेषणोभ्नू त पच्चत्वानि क- तीव्याकाङ्कायां पञ्चत्वान्तरं विशेष शं भवत्विव्याणङ्ते। भवदपीति। ने पसच्जनस्योपसन्नेनान्तरोणान्वयः किन्त प्रधानेनैवेति नापसर्व्जन- न्धायविराध उक्त डति परिदहरति। तच चेति! रवं नानाभावादिति व्याख्यायातिरेकाचेति व्याचष्टे | अतिरेकादेव्यादिना। अतिरेकः ar. fra जनश्रल्दितपश्चविंशटतितत्त्वेषु चात्मान्तभता नवा नाद्य ड्य. क्रा दितीये create | अयान्तरेति | तथाकारं विकल््य caafa | तथेति | उक्ता दाषः सह्या धिक्वं | पञ्विप्रतिजना यात्माकाग्रो चेति सप्तवि्रतिसक्ा स्यादित्ययः। नच सत्वरजसतमसां एधगगनया सेरेति वाचं, चाकाशस्य. एथगृक्तिवेव्यौत्‌ यस्मिन्निति चात्मनि तत््लानां प्रतिषोाक्तिविरोधात्तव मते खतन्तपधानस्येवानाघारत्वात्नेद

२६६ रनप्भाभासिते। [अ ०९।पा०९]

जना दति, उच्यते, दिकसह्ये संज्ञायामिति विशेषस्मरणात्‌ संज्ञायामेव पञ्चशब्दस्य Faves समासः, ततश्च रूढल्ाभि- प्रायेणेव कोचित्‌ पञ्चजना नाम विवच्छन्ते, न साद्यत्वाभिप्रा- येण, ते कतीत्यस्दामाकाङ्खायां पनः पञ्चेति प्रयज्यते, पञ्च- जना नाम कचित्‌, तेच cgay: waa: सप्रति यथा। के पनस्ते पञ्चजना नामेति तदुच्यते ।॥

प्राणाद्‌ यो वाक्चशेषात्‌ ॥ १९॥

यस्िन्‌ पञ्च पञ्चजना इत्यत उन्तरस्मिन्मन्ते ब्रद्यखरूपनि- रूपणाय प्राणादयः पञ्च निदिष्टाः “प्राण प्राणमुत चद्षञ्च-

नानास्तीति वाक्यग्ेघविराधाच्च तव सव्यदेतवादित्वात्‌ | किच पच्चविं- श्रतिसह्या प्रतीतावपि न vimana ग्रहणमित्यादह। कथच्धेति | किं Famers: उक्तसंख्येवेति कथंग्रब्दा्थः। नाद्य इत्याह जनेति | न इतीय rare) अचान्तरेति | किन्तद धान्तरं यदय. afac वाक्यमिति uefa कथमिति पच्च च ते anata aa धारयादिसमासान्तरात्‌ संकज्ञासमासस्य VA Tard तावदाह | उच्यत इति दिग्वाचिनः संख्यावाचिनख शब्दाः सज्ञायां गम्य मानायां स॒ुबन्तेनात्तरपदेन समस्यन्ते यथा दच्तिणाभिः सप्तपषय इत्यादि। Way समासस्ततुरुषभेदः WRAY संज्लात्वसुक्ता संक्लिकथनाथें ua गररह्ाति | के Ta xfs |

Bal उतप्रब्दाऽप्यर्थः। ये प्राणादिप्रेरकं तत्सारत्तिणमात्मानं fa- दुस्तं ब्रद्यविद cau) पञ्चजनशब्दस्य प्राणादिषु कया रत्या पयोग इति weal कथंयुनरिति। वथा तव ay जनश््द्स्य लच्तणया प्रयोगस्तथा मम प्राणादिषु पञ्चजनशब्दस्य लच्तणयेत्या | तत्वेथ्िति | afe रूछ्यतिकरम साम्य।त्त्चवान्येव ग्रा्याणीव्यत As | समाने fafa, सच्चिहितसजातीयानपेच्तञ्चतिस्था रव ग्राह्याः न

[ख ०१।पा ०४|| TF CAM AAA | २९७

चरुत प्रो चस्य भ्राचमन्नस्यान्नं मनसा ये मने विदुः" द्रति, asa वाक्छग्ेषगताः सन्निधानात्‌ पञ्चजना famed | कथं पुनः प्राणादिषु जनश््द्‌प्रयागः, AMY वा कथं जनशब्दप्रयागः, ममानेतु प्रसिद्धातिक्रमे वाक्यशेषवशात्‌ प्राणादय एव ग्रहोतव्या भवन्ति, जनसम्बन्धाच प्राणादयो जनश्ब्द्भाजा भवन्ति। जनव चन परूषश्ब्दः प्राणेषु प्रयुक्तः; “तेवा एते पञ्च ब्रह्म परुषाः” दू तिःअच्र “श्राणा इ पिता प्रणा इमाता'^दत्यादि च ATAU) समासबलाच समद्‌ायसय रूढत्वमविरुद्धं। कथं पनरम- ति प्रथमप्रयागे efe: शक्छाश्रयितु श्क्याद्धिदादिवदित्याद, प्सिद्धाथंसन्निधानेन qufagre: शब्दः प्रयज्यमानः समभि-

तु व्यवदितविजातीयसापेतच्स्मतस्या स्त्यथंः। squats सम्ब- yas | जनेति । जनः पञ्चजन इति पयायः, waafaarte- प्ब्द्वच wate प्राणदिलच्तकत्वं युक्तमिव्याद। जन- वचनखखेति | ननु जायन्त इति जनाः महदादयः जनकत्वाज्जनः प्रधा- नमिति | यागसम्भवे किमिति रूछए्मास्ित्य लच्तणाप्रयास इत्यत धाद | समासेति वथा अच्कणश्ब्दस्य वण्सम्‌दावस्य za रूछि- रेवं पञ्चजनशब्दस्य रूछिरेव नावववशत्यात्मका याग KT: | पूव- कालिकप्योागाभावाच्र wittcaifaufa । कथमिति । स्यः पुमासः पञ्चजना इव्यमरकाषादौ प्रयोगेाऽस््येव, तद्धावमङ्गीरुत्याप्याइ | श व्ये. fa) जनसम्बन्धाचेति GH acy पञ्चजनशब्दस्य रूछ्मासिद्य प्राणादिषु AAG EE I प्राएवादन प्राणादिषु eftawa डति मन्तव्यं | deta विख्णाति। प्रसिडधत्यादिना। उद्भिदा यजेत पश्र काम xaatigae दिधेवगुणायकं कमनामधेयं वेति संशये ata- चादावद्भितपदस्य प्रसिद्धेयागनामलत्वे पसिदधिविरोधात्‌ afar

३६८ रलप्रभाभासिते। [ख०१।पा०४.

व्यादारात्‌ तदिषये नियम्बते यथेाद्धिद्‌ा यजेत, ay छिनत्ति, वेदि करोतीति, तयाऽचमपि पञ्चुजनणशब्दः समासान्वाख्याना- द्‌ वगतसंज्ञाभावः VBA A वाक्यगेषसमभमिव्यातेषु प्राणा- दिषु वत्तिग्यते। afar देवाः पितरो गन्धव असुरा Tafa च पञ्चजना व्याख्याताः अन्येश्चलारोा वणा निषादपञ्चमाः परिग्टदीताः। क्चिच् यत्‌ पाञ्चजन्यया विशति प्रजापरःप्रयोागः पञ्चजनग्ब्दस्य Fuad तत्परिग्रदेऽपीद न कञ्िदिरोाधः। च्राचा्यस्तु न पञ्चविंशतेस्तत्वानामिह प्रतोतिरस्तीतयेवेपरतया प्राणाद्या वाक्यशेषादिति जगाद । भवेचुस्तावत्‌ प्राणादवः

गणविधिरिति प्रापे राद्धान्तः। यजेत Tas भावयेदिव्येः। तत- श्वे ट से्यप्रसिद्धस्य टतीयान्तम्य यागेनेत्यनेन प्रसिद्धाथक्रेन सामाना- धिकस्णयेन तन्नामत्वं निखोयते, उद्धन्ति ora साधवतीति प्रसि- ेरविरोाधादप्रक्नतज्यातिद्धामे गणविध्ययोागात्‌ तदिधा चोद्धिदास्य- गणवता यागेनेति मत्वंसम्बन्धलच्तणापरसङ्गचेति कमनामवोट्त्पद्‌। aut feadifa प्रसिदडायकषेदनयोग्यायकणष्रव्दसमभिवयाहाराद्‌ारू- fazer यपष्व्दाथः। करोतीति समभिव्यादह्ाराददिष्ब्दा्थः a- ारयाग्यस्यण्डिलविरेष इति गम्यते, तचा प्रसिदधायकप्राण{द- शब्द्समभिव्यादहारात्‌ पञ्चजनश्ब्दः प्राणाद्ययक डति निश्ीयत rau: | waefuat संमतिदयमादह। afateatfeat | az ब्राद्धणाच्नाता निषादः | Bal पञच्चजनश्रब्दस्या्थान्तरमाइ | ala चेति | पाञ्चजन्यया प्रजया विशतीति विट तया विष्णा पुरुषरूपयन्द्र- Asay घोषाः wea cla यत्तदक्तं घाघातिरेकेगेन््राङानायो- गादिति खत्यनसारेण प्रजामाचग्रहऽपिन fatty cau: | Ga- विराधमाश्द्भादइ। ाचार्यस्िति | aa: संख्यतत््वातिरिक्तयत्‌-

| च ०१।पा ०४] शाङ्करव्रद्यरूचभाय्ये | ade

पञ्चजना माध्यन्दिनानां येऽन्नं प्राणादिष्वामनन्ति काानान्त्‌ कर्थं प्राणादयः पञ्चजना भवेयः Usa प्राणादिषु नामनन्तीति अत उत्तर पठति॥

+ज्यानिषेकेषामसत्यनन ॥ १२॥

gaara काणएवानामन्ने ज्यातिषा तेषां पञ्चस्ह्या प्यते | तेऽपि fe यस्सिन्‌ पञ्च पञ्चजना दत्यतः पूर्वसिन्मन्ते ब्रह्मखरूप- निरूपणायेव ज्यातिरघोयते “तदवा ज्योतिषां ज्योतिः” ofa कथं पनरूभयेषामपि त॒च्यवदिद्‌ं ज्योतिः परयमानं समान- मन्तगतया पञ्च सद्या कंषाञचिङ् दयते कंषाञ्चिन्नेति, च्रपे्ता- भेरादित्याद। माध्यन्दिनं fe समानमन््पठितप्राणादि- पञ्चजनलाभात्‌ नास्ञिन्मन्लान्तरपटिते ज्योतिषि ager भवति तद्लाभात्त काण्वानां HAVA, पेक्तामेदाच समानेऽपि

किचितपरतया पञ्चजनश्ब्दव्याख्यायामविरोध इति भावः। शङ त्रत्वेन aa welfa | भवेयरिति।

ज्योतिषां दयोादीनां ज्यातिस्तद्रच् देवा उपासत cau: | नन्वि षद्यन्तज्यातिःपदोक्तं सयादिकं व्योति; छएखादये$प्यत्ति तत्कारवा- नां पञ्चत्वपुरणाय गद्यते नान्येषामिति विकल्पो न यक्त इति शङ्कते | au पुनरिति। खाकाङ्काविशेषादिकल्या यक्त इत्याद सिद्धान्ती। अपेच्तेति। यथा विराजे षाडश्िनं ग्ररह्ाति न ग्रहातोति वाक्य मेदादिकल्पस्तदच्छाखाभद्‌ नाद, न पाठापाढठाभ्यां ज्योतिषो विकल्प cau | ननु क्रिवायां विकल्या युक्तः न वस्तनीति चेत्‌, aa, अचा- पि एएखाभेदेन साद्रा ज्यातिःसदहिता वा पञ्च प्राणाद्या वच ufafs-

~ AAD ९ + ज्यातिषनकेषासमिति वधर पु पाठः।

€< &

२७० रलप्रभाभासिते। [ च ०१।पा ०४||

मन्ते ज्योतिषे ग्रदणाग्रदणे, यथा समानेऽप्यतरात वचनभेदात्‌

सोडभिने7 य्रदणाग्रदणे agai तदेवं न तावत्‌ श्रुतिप्रसि्धिः काचित्‌ प्रधानविषयास्ति, उतिन्यायप्ररसिद्धौ ठ परिदरि- aa tl

कारणत्वेन BAAS यथाव्यपदि क्तेः ॥ १४॥

प्रतिपादिते ब्रह्मणा wat, प्रतिपादितं agfasa afa- सामान्यं वेदान्तवाक्यानां, प्रतिपादितच्च प्रधानस्याशब्द्‌लं। तचेदमपरमाश््ते। न जन्मादिकारणं ब्रह्मणि ब्र्यविषयं वा गतिसामान्यं वेदान्तवाक्यानां प्रतिपादयितुं शक्यं, कस्मात्‌, विगानद्‌शनात्‌, प्रतिषेद्‌ान्तं दन्यान्या खष्टिरुपलभ्यते क्र- मादिवैचच्चात्‌, तथा fe किदात्मन आकाशः सम्भृत दुत्याकाश्ादिका ख्ष्िरान्नायते, कवचिन्तेजच्रादिका तत्तेजा- sanata, कचिप््राणदिका स प्राणएम्खजत प्राणच््रद्धा-

तास्तन्मनसाऽनद्द्टव्यनिति ध्यानक्रियायां विक्रल्यापपत्तिरित्यनवद्यं | उक्तं प्रधानस्यारब्द्त्वमपसंदरति। acafafa , तथापि स्मतिय- faa प्रधानमेव जगत्कारणमित्यत ste) स्मतीति।

कार्णत्वन चाकाशादिषु यथा wut: | पूवेम्रस्येनास्य स- Efi am उत्तमनवदति। प्रतिपादितमिति अधिकरणचयेण प्रघानस्याञ्नातत्वात्त्या जगत्कारणत्वलच्तणन तब्रह्धयण रव afewar afeada वद्धिस्थे निविश्एषे gaia वेदान्तानां समन्वय इति साधितं पवरूचसन्द्भग। तच लच्तणसमन्वययोरसिद्िरसेव खतीनां feet धदश्नादिात्तेपरूपान्तेनास्य सङ्गतिमादइ।| asia) न चावियि

[ख०२।पा०४| शाङ्रत्रद्मदच्रभ्ये | ६७१

भिति, कचित अक्रमैव लोकानामृत्प्तिरान्नायत स दूमा- Matra मरीचिमरमाप 'दति, तथा कचिद्सत्पू विका wie: प्यते, असदा दरदमयर आसोत्‌ तता वे सदजाय- तेति, असदेवेदमगर आसोत्‌ तत्सदासौत तत्सत्यमभददिति च, कचिदसदादरनिराकरणेन सत्पूविका प्रक्रिया प्रतिज्ञायते age आराङरसरेवेदमग्र ्रासोदिल्युपक्नम्य, Fay खल सेोग्येवं स्यादिति Mara कथमसतः सज्नायेतेति, सदेव सोम्येदमग्र श्रासोदिति, कवित्‌ wines व्याक्रिया जगता निगद्यते,

चिन्तायाः दितोयाध्याये सङ्तिनौास्मिन्नध्याये इति वाचं, सिद्धे सम- न्वये समव्यादिमानान्तरविराघनिरासस्य दितीवाध्यायायेत्वात्‌ aa- द्‌ वाचयजगत्कवारणवादिखतीनां faut विखाघादाच्यायानिश्वयेन ay समन्वयासिद्धा प्राप्तायां तत्छाघकाविसाघचिन्ताया waq सङ्त- त्वात्‌। न चैवं द्टिखतीनामप्यविरोधोऽचेव चिन्तनीय इति वाचं, ayaa afsacer विरोधस्येवाभावात्‌। faad afe द्वितीये तचिन्तनं, स्लब्िसमाधानाथं इति ga: | इ तु AMEN वाक्याथ समन्वयत्ञानाय तत्यदाथंश्चतिविरोघः परिद्किवते। वद्य fa aucrustfafatiatsa परि्दहितव्यः तथापि प्र्मदूचेण बन्ध मिच्यात्वद्धचनादविरोघः प्रसिद्धः, sage स्थलबद्िसमाधानप्रसङ्गन भविष्यतीति मन्यते सचकारः | खच जगत्वारणश्चुतयोा विषयस्ताः किं ब्रह्मणि मानं न वेति संरयेऽच्रज्योतिषोाः waretefaarai fama: ऽपि कारणे वस्तन्यसद्वा सदा कारणमित्यादि विकल्पसम्भवाद्‌पामार्- मिति परयुदादस्णेन पूर्वपच्तवङनुक्ताच्तेपं fazarfa | प्रतिवेदान्तमि्या- feat | वेदान्तानां समन्वयसाघनाच्छु्यध्यायसङ्गतिः। असद्‌ादिपद्‌ानां सत्वारगे qa पादसङ्गतिः, wot समन्वयासिद्धिः फलं, ob 2

ROR रन्नप्रभाभासित। [अ०९। परा ०8]

तद्धेदं त्धव्याकृतमासोत्‌ तन्नामरूपाभ्यामेव व्याक्रियत sia | एवमनेकधा विप्रतिपन्तेः वस्तनि च विकल्पस्यान्‌ पपन्तेनं वे- दान्तवाक्यानां जगत्कारणणवघारणएपरता Alar, सतिन्याय- प्रसिद्धिभ्यां त॒ कारणएणन्तरपरिग्रद न्याय्य इति। एवं प्राप्न न्ूमः। सत्यपि प्रतिवेदान्तं खज्यमानेष्वाकाशादिषु क्रमादि- द्वारकं fama a खष्टरि किञचिदिगानमस्ति, कुतः, यथाव्यप- दिकः यथयाश्ता छेकस्मिन्‌ वेदान्ते सवज्ञः सवेश्धरः सवा- masa: कारणत्वेन व्यपदटिष्टः, तथाश्चत एव वद्‌ान्ता- न्तरेव्वपि व्यपदि श्वते, तद्‌ यथा, सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म॑ति, अच तावज्ज्ञानशब्देन परण च तदिषयेण कामयिदढलवचनेन चेतनं

सिद्धान्ते ततसिदिरिति विवेकः। कमाकमाभ्यां रखूष्िविरोधं तावदर्रयति। तथाहि कचिदिव्यादिना। स परमात्मा लाकानदट- जत अम्मय्ररोर प्रचुर खगं AA AEM: | सूय्यरभ्सियाप्ताऽन्तरी- Saal BCVA: | मया AGAR | BSI: पाताललाकाः ay इति sau: | efefatruaa कारुणविराधमाइ) तयेति। ष्सद्‌नभिव्यक्तनामरूपात्मकं WCU, ततः कारणात्‌ सदभिव्यक्तं। खतत्तल्याथं छान्दाग्यवाक्यमाइ | असदेवेति | किं wats Fare | aafefa ) अबाधितं ब्रद्यैवासीदित्यर्थः। agaraat fed जगत्‌ efeata सम्यगभिव्यक्तमभवत्‌ | प्रक्रिया <fe:| aaa कारे wa वाद्यास्तेषां मतं। श्रुतिरेव टूषयति। कुत इति। कुत- खवंपदयेारयेमाद) कर्यामिति। खमतमाद। सदिति। तदिद्‌ aug किल afe प्राक्कालेऽव्याद्तं कारगात्मकमासीत्‌ | सतीनां {विरोधमपसंदरति। cafafa | किमच न्दाय्मिद्याश्द्ख मानान्त- रसिद्धप्रधानलच्तकतवं वेदान्तानां Wa wate | स्मृतीति । तच

| अ०१।पा०४ | शाङ्गरब्रद्मख्चभाष्ये। ३७३

ब्रह्म न्यरूरुपद् परप्रयोज्यलेनश्रं कारणमत्रवीत्‌ | तद्धिषयेणेव परोणात्मशब्देन शरोरादिकाशपरम्परया चान्तरनप्रवेशनेन सवेषां न: प्रत्यगात्मानं निरधारयत्‌, बड़ ui प्रजायेयेति चात्मविषयेण बह्भवनाशंसनेन खज्यमानानां विकाराणां खष्टरभेद मभाषत, तथेदं सवेमजत यदिदं किञ्चेति समस्त- जगत्खष्टिनिदेशेन प्राक्‌ ख्ष्ेरदितोचं खष्टारमा चष्टे, तदच य- eau ब्रह्म कारणएतन विज्ञातं तज्लत्तणमवान्यचापि विज्ञायते, सदेव सोम्येदमग्र रासीत्‌, एकमेवाद्धि तोयं, azaa बह ut प्रजायेयेति, तत्तेजाऽख्जतेति, तया आल्या वाददमेक एवाग्र असीन्नान्यत्‌ किञ्चन मिषत्‌ सणेचतलाकान खजा दृति च,एवं- जातीयकस्य कारणसखरूपनिरूपणएपरस्य वाक्यजा तसय प्रतिवेद्‌ा- न्तमविगोतार्थवात्‌। कायविषयन्तु विगानं gaa दाचिदाका-

खद, विरोधमङ्गोकू्य प्ररि विसोधं परिदरति। सद्यपीति। खाका- प्रादिषु ब्रह्मणः कारणत्वे विरोधे ने वास्तीति प्रतिद्कायां @qare | कुत इति। यथाभूतत्वेमेवाद। aaa इति। कारणस्य सवं्ञ- त्वादिकं प्रतिवेदान्तं cua rare), तद्ययेव्यादिना। तददिषयेण ब्रद्यविषयेण, चेतनं सव॑न, तदात्मानं खयमकुरूतति सुतेरपर प्रया. ज्यत्वं | तस्मादा रखुतस्मादात्मन इरति प्रत्यगात्मत्वं wa बड्धरू्पत्वका-. मनया स्ितिकालेऽप्यदिती वत्वं | चथा तेत्तिरियके सवंज्ञत्वादिकं कार. णस्य तथा छ्ान्दोग्यादावपि दृश्यते sae) तदच यल्लच्तणमिति, मिषत्सयापारं अविमीतायत्वादविर्ड्धाथकत्वात्‌ कारणे नास्ति वि. प्रतिपत्तिरिति एषः, तयापि कायं विरोधात्‌ कारणेऽपि facta: स्या- दि्याण््य निषेधति | कायेविघयन्तित्यादिना। खघ्रर्ष्टोनां प्रत्यद्ध-

३७४ रलप्रभाभासिते। [erates |

wifzat खष्टिः afaanaifeaaaaninan | न च का- यंविषसेण विगानेन कारणमपि ay मवेवेदान्तेव्वविगोतम- धिगम्यमानमविवितं भवितुमदंतीति शक्यते वक्तं, अतिप्रस- ङ्ात्‌। समाधासखति चाचायः कायंविषयं विगानं न faaz- सतेरित्यारभ्य। भवेदपि कायस विगीतलं +श्रप्रतिपाद्यमान- त्वात्‌, न दयं खषटयादि प्रपञ्चः प्रतिपिपाद यिषितः । न डि तत्‌- प्रतिबद्धः कित्‌ परूषाथ दृ श्यते श्रूयते वा, न च कच्ययितु WIA | उपक्रमेापसंदारागभ्यां aa तच ब्रह्मविषधेवाक्येः सा- कमेकवाक्यताया गम्बमानलात्‌। द्‌ चति च ख्ष्ादिप्रपञ्चस्य ह्यप्रतिपत्यथतां, चरनेन कम्ब wyatt: सोम्य WEA तेजे मूल मचििच्छः तेजसा साम्य WHA सन्मलम- ज्िच्छेति। ग्टदादिदृष्टान्तेञख कार्यस्य कारणेनामेदं वदितुं

मन्ययात्वेन सोऽहमिति प्र्यभिद्ायमाने उद्येपि नानात्वं प्रसज्ये तत्या | अतिप्रसङ्गादिति खृद्धविरोघमङ्गोकछय खद्टरि न विराध इत्यक्त अधनाङ्गोकारं व्यजति। समाधास्यति चेति। किमथं तरिं प्रतयः खट्िमन्ययान्यया वदन्तीव्याणश््यु खद्ावतात्पयच्ञापनाय- aie, भवेदित्याद्ना। अतात्ययाय(वस्ाधघा न दषायव्यतात्पय साघयति। न दति) फलवद्रूद्धयवाक्चश्रषत्वेन ख्ष्िवाक्यानामयं- वत्त्तसम्भवान्न SY VaR फलं कल्यं वाक्यभेदापत्तेरित्यादह्। नच कल्पयितुमिति | न्यायाद्‌ कवाक्यत्वं सिद्धं रतिरपि enacts | दप्रायति चति, aya कायण लिङ्गन कारणब्रद्यन्नाना्थत् ख{द्- HAMAR कार णस्यादयत्वच्वानं पलान्तरमाद। Welelia | Ta निष्फलायामन्याथायां SST तातमयाभावा{दिराधा न दष asa

oe ee

भअप्रतिपाद्यलादिति ate ave ge पाठः।

| ख०१।पा०४| श्ाद्भरत्रद्यदचभ्ये | Roy

्ष्चादिप्रपच्चः ataa इति गम्यते। तथा च सम्प्रदायविद वद्‌ न्ति, “qarefamfagra: ख्षटियी चादि तान्यथा । उपायः साऽवताराय नास्ति vz: कथयद्चनःः॥ sia ब्रह्य प्रतिपन्तिसम्बद्धं* तु फलं ख्यते “ब्रह्मविदाप्नोति पर" "तरति शाकमात्मवित्‌"' “तमेव विदिला अतिन्ल्युमेतिः' दूति च। प्रत्यत्तावगमं चेद फलं “awafa’ दत्यसंसायात्म- वलमप्रतिपत्ता सत्यां संसायोद्मलव्यादन्तेः । यत्‌ पनः कारणविषयं विगानं दशितं “saat दृद्मग्र sata” इत्यादि तत्‌ परि- SAG | अदडाच्यते। † समाकषात्‌ ॥ ९५॥ अष्टा इदमय आ्रासोदिति नाचाखुन्निरात्यकं कारण- aq Waal यताऽसन्नेव स भवत्यसत्‌ ब्रह्मेति वेद चेदस्ति ब्रह्मेति See सन्तमेनं तता विदुरित्यसद्वाद्‌ापवादेनास्तित्-

-~--- ~~ St -~- ------------~~_____~__ -~- ~~_-~~-~_- ~_~-~--_ -~---~---- -------

डद्धसम्मतिमादइ। तथा dla | अन्यघान्येति वोा awat |) चवता- राय ब्रद्यघोजन्मने, अतस्तद्न्यधात्वेऽ{पि Alia न मेदः ज्ञेयेन विगा- नमित्यथैः। ब्रद्मन्ञानस्य ख द्टिएेषित्वम्‌ कन्त द्विवादहइाय तस्य फलमाह | Fata । ग्टद्यमब्येतीव्यन्ववः। ud efecien विराधम्टत्सचं समाधाय कारणस्य सदसत्वादिना साच्तवाच्छतिविसाघनिरासाथं समादत्ते) यत्‌ पनरिति। यताऽस्ित्वलत्तणं aq निधाय तस्मिन्नेव दोकमद्‌ा- हरति waa aia निरात्मकमसन्न waa इति योजना। तत्‌ तच सदात्मनि Brat मन्ललो भवति।

सदात्समाकषादतीन्रियाधकासत्पदेन AWM लच्यत इत्याद |

ee

* aaqainae wid प्रतिदद्रमिति ale qtio yo Wiz: | † समाकयणा{दद्ति awe |

३०६ रल्रप्रभाभासिते। | च ०१।पा०४||

लक्तणं ब्रह्मयानमयादिकाग्रपरन्परया प्रत्यगात्मानं fare साऽकामयतेति तमेव vad समाल्य्य सप्रपञ्चां खष्टि तस्मात्‌ आवयित्वा तत्‌ सत्यमित्याचक्तत दति चेापसंहत्य तदप्येष शोके भवति इति तस्मिन्नेव प्रकतेऽयं श्चाकमिममुद्‌ा रत्य सद्धा इदमग्र आसोदिति। यदि लस्निरात्मकमस्मिन्‌ स्चकेऽभिपरे- येत ततोाऽन्यसमाकषंणेऽन्यस्यादाहरणएाट सम्बद्धं वाक्यमापद्येत | तस्मान्ामरूपव्याकूतवस्तुविषयः प्रायेण सच्छब्दः ufag इति तद्माकरणाभावापेक्या प्रागृत्यत्तेः wa ब्रह्माख्दिवासोदि- युपचयते | एषैवासदेवेद मयर चसोदित्यचापि याजना, तत्‌ सदासीदिति समाकषंणात्‌ | श्रत्यन्ताभावा्येपगमे दि तत्‌ सदासीदिति fe समाक्तयेत) aga च्रङरसद्‌वेदमगर च्ासोदित्यचापि न यत्यन्तर्‌भिप्राचेणायमेकोयमतेापन्यासः क्रियायामिव aafa विकल्यस्वाखम्भवात्‌ । तस्माच्छरुतिपरिग्ट- ही तसत्यक्तदा््ायेवावं मन्द्‌ मतिपरिकल्यितखा सत्यता पन्य- zw निरास दति zea. तद्धेदं तद्च॑ब्याङृतमासीदित्य-

तस्नादिति। न च प्रधानमेव लच्छतामिति वायं | चेतनायकत्रह्या- द्िशब्दानामनकेषां लच्तगणागारवादिति भावः| तित्तिरिखता ea Sinfaat छन्दग्यादा याजयति। wadfa| सद्‌काथकतत्यदन पवाक्तासतः समाकषघान्न Ayafaay: | नन्व सत्पद्‌लच्तणान यक्ता खतिमेरे च खमतमेरेनादितानदितद्धामवदिकल्यस्य दशिितत्वादित्यत are | asa इति | रके खिन इत्यथा न भवति, किन्त खना- दिसंरारचकस्था वेदबाह्या इव्यथः । ग्रून्यनिरासेन तिभिः सदा- दस्येवेष्त्वात्तासां विरोधस्छुत्तिनरासाय waar युक्तेति भावः। यदुक्तं oafucacat efe: कथितेति saare, तद्धेदमिति।

[अ०१।पा०४] पराङ्गरत्रद्य SATs | 299

चापि a निरध्यच्तस्य जगता व्याकरणं कथ्यते। सएष दृद प्रविष्ट ्रानखाग्रन्य दृत्यध्यत्तख्य व्यारतकायानुप्रवेशितरेन समा- कषात्‌ निरध्यक्ते व्याकरणाभ्धुपगमे want प्रतावलम्वि- नास COAT सवैनास्रा कः काखानुप्रवेशिलेन समारष्येत | चेतनस्य चायमात्मनः एरीरोऽनुप्रवेः श्रूयते, चरन प्रविष्टस्य चेतन- ल्रवणात्‌, “पश्यंखच्ः Way As मन्वाना मनः" Tia Big च याद श्मिद्‌मद्यवे नामरूपाभ्यां व्ाक्रियमाणं जगत्‌ aaa व्याक्रियते एवमादिमर्भैऽपीति गम्यते, दृष्टविपरौतकल्यनानु- पपत्तेः । श्रत्यन्तर मप्यनेन जीवेनात्मनानुप्रविश्च नामरूपे व्याक- रवाणणेति साध्यक्तामेव जगता याक्रियां दश्यति। व्याक्रियत द्त्यपि कर्मकत॑रि लकारः सत्येव परमेश्धरे क्तरि सेाकय॑म- Gq RM! यथा लूयते केदारः सखयमेवेति सत्येव पृण- को लवितरि। यदा कमैण्येवेष लकारः अथाचिप्तं क्च॑न्तर-

aw द्रष्टव्यः, यथा गम्यते यामद्‌ति॥

अध्यच्तः कत्ता | ननु RANA ख्व पराम्टष्यते इत्यत राद | चेतन- स्य चायमिति | weasel SS Sa मना AMAT CaM | Al ga सक्टटेकं कायत्वात्‌ ucafeare, अपि चेति। waa KATA | नन्‌ कम्मंकारकादन्धस्य कन्तुः सत्त्वे कम्मण एव कटटवाचिल- कासा विरुद्ध इत्यत are) व्याक्रियते इति। च्षनावासेन सिदिम- पच्छ कम्मणः कटटंत्वमुपचयंत इत्यथः। व्याक्रियते जगत्‌ खयमेव नि- प्पन्नमिति area कंनचिद्याक्तमिति areas) यदेति | अतः खुती- नामविसघात्‌ कारण्दारा समन्वय डति fas 2 C

३७८ रन्प्रभाभासिते। [अ०१।पा०४|

जगदाचित्वात्‌ ॥ १६ ॥

rn

कौषोतकिन्राह्मणे बालाक्यजातशनुसंवादे waa, “ar a बालाक एतेषां परुषाणां कतो यस्य वै तत्‌ कमं सवै वेदितव्यः" दति [कौण्ब्राश्च्र०४।क ०१९] तच fa Mar वैदितव्तेनोा- पदिश्वते उत aE: प्राण उत परमात्मेति विषयः, किं तावत्‌ Wid प्राण दति कुतः यस्य वै तत्‌ कर्मति श्रवणात्‌, परिस्पन्द्‌- लक्षणस्य च कमणः प्राणाश्रयल्ात्‌, वाक्यशेषे चाथास्िन्‌ प्राण एठैकधा भवतीति प्राणश्ब्दश्रवणात्‌ प्राणशब्दस्य च मृष्ये प्राणे भरसिद्धलात्‌,ये चेते पुरस्ताद्वा लाकिनाऽऽदित्ये परुषशचन्धमसि पु- रुष इत्येवमादयः पुरुषा निदिष्टाः तेषामपि भवति प्राणः कता प्राणावस्याविशेषल्ादादित्यादिदेवतात्मनांकतम-एकादेवद्ति

जगदाचित्वात्‌ विषयमाह । कोषीतकीति। बलाकाया qua बालाकिनब्राद्यणस्तं प्रति राजावाच। at at इति। न केवलमादिव्या- दीनां कत्ता किन्त सवस्य जगत care) यस्येति | रुतच्जगद्‌ वस्य कमं कियते डति gat कायमि्ययः। कमतिश्रब्द्स्य येगरू- four संप्यमाद्। तदेति। पवचकवाक्यस्यसदादिश्ब्दबलाद्‌स- च्छब्दा नोतः, इद्ध तु वाक्भंद्‌ात्‌ Aa a ब्रवाणीति बालाकिवाक्बस्य ब्रह्मशब्देन प्राणादिश्ब्दा ब्रह्ययस्त्वेन नेतुमशक्य डति प्रदयदादइरणेन पवपकच्तमाद | fa तावदिति। पुवंपच्ते वाव्यस्य प्राणाद्यपास्तिपर- anata समन्वयासिड्धिः सिद्धान्ते ज्ञेये waqaufafsfcfa फलं। खथ सुषुप्ता जरति La | Wa पृरुषकद्टत्वं पागस्य कथमिदत aly | gua डति । सूचात्मकप्रारस्य विकाराः खयाद्‌य rae मानमाह कतम efa, यस्य afeara aa देवा डति पृवदाव्ये दशरतं

[ अ०१।पा०४] पा ङ्गसब्रह्म च भाष्ये । ase

प्राण दृति स agaraaa दति अ्रत्यन्तर प्रसिद्धः, wat वा- यमिद वेदितव्यतयापदि श्यते तस्यापि धमौाधम॑लक्षणं कमं शक्यते श्रावयितुं, यस वैतत्‌ कमति सऽपि भोक्तलाद्धागा- पकरण्म्डतानामेतेषां परुषाणणं कतापपद्यते, वाक्यशेषे च जोव- लिङ्गमवगम्यते। यत्कारणं वेदि तव्यतवो पन्यस्तस् पूषाणं aa वेदनायोपेतं बालाकिं प्रतिबबाधयिपुरजातशचुः सुत्तं पुरूष- मामन्त्यामन्त्रणशब्दाशरवणात्‌ प्राणादौीनामभो्तलं प्रतिवेध्य यष्टिवातोत्यापनात्‌ प्राणादि यतिरिक्तं जीवं भाक्तार प्रतिवा- धयति, तथा परस्तादपि जीवलिङ्गमवगम्यते। तद्यथा “ast Sys यथावा खाः Sfed मु्नन्येवमेतरेष म्रन्नात्मैतेरात्मभि- Ye एवमेते आत्मान एतमात्मानं मु ज्ञन्ति दति [कश्व्रार

अतः सर्वदेवात्मकत्वात्‌ स प्राणा AQ यत्मराच्तं एस्त्रेकवेदयत्वादि- त्य यः| पुवेपच्ान्तरमादइ | जीवे वेति | यत्कारणं यस्ान्जीवं ary. यति तस्मादस्ति qnianud जीवलिङ्मितियोजना। at ह पुरुषं सु- HATHA: तं राजा छृइत्माणडरवासः सोम राजन्नित्यामन्त्यु सम्बोध्य सम्बाघधनानभिद्त्वात प्ाणाद्‌रनात्मत्मक्ता य्ाघातनाव्याप्य जीव बेधितवान्‌ xay:| Bel प्रधानः euaufauared भद्ध खाः ज्ञातयश्च तमपजीर्वन्ति। ca जोवोाऽपि खादिव्यादिभिः परक्रा- प्रादिना भोगपकरशणेभङ् तेच विग्रहणादिना जोवमपजीवन्ती व्यक्तं wad जीवलिङ्गं नन प्राण रखवकयधा भवतीति खतः प्राण Weal जीवे कथमित्यत खाद | पार््त्वाचेति | खचादद्िरव सिडा- न्तयति | रखवमिति। सच बालाकित्रद्यत्वभ्वान्त्या afefsyeqa परूषानक्ता रात्ता निसर्स्तस्तणीं स्थितः, त्वदुक्तं त्र्य म्टषेत्यक्ता swat ब्र्येवेति वक्तवयमन्यया राच्ाऽपि गटघावादित्वप्रसङ्गादि ०

३८० र्त्नप्रभाभमासिते। [अ०१।ा०४|

अ०४।क०२०।| प्राणश्च जोवस्यो पपन्नं प्णएणश्ब्दतं। aq- ञ्जनीवमस्यप्राणयारन्यतर इद TERT न परमेश्चरः, afa- ङ्गानवगमादिति, एवं प्राप्रे Aas) परमेश्रर एवायमेतेषां पर्‌- पाणं कते स्वात्‌, HAIG, उपक्रममामथ्यात्‌, दद fe वाला- किरजातशचणा HE ब्रह्मते त्रवाणि दति खंवदितुमुपचक्रमे, सच कतिचिद्‌ादित्याद्यधिकरणान्‌ परुषान्‌ म॒ख्यब्रह्मदृषटिमाज Val aut बभुव, तमजातशचुरगटषा वे खल्‌ मा संवदिष्टा ay a प्र्रवाणणैत्यम्‌ख्यब्रह्मवादि तचापाद्य amare वेदितव्यत- येापचिचेप । यदि सेाऽप्यमुसख्यब्रह्मदृष्टिभाक्‌ स्यादुपक्रमा बाध्येत, तस्मात परमेश्वर एवायं ufaqaifa: adagaat पुरुषाणं न WANES सखातन्व्येणावकल्यते। यस वे तत्‌ कमत्यपिनायं परिख्यन्दलक्षणस्य धममाघर्मलकच्णस्य वा

ae) यदि साऽपौति | वेदितवयेाऽपीव्यथंः | asl पुरुषकट त्वं ब्रद्यण रव fay प्राण्जी वये सतच्चियम्यत्देनाखातन्तयादि व्या | काट त्वञ्चेति | यदुक्तं चलनादृद्योवोाचकः कमशएव्द्‌ः प्राणजीवयोरूपस्थापक इति तन्नेत्याह | यस्येति । अनेकां काच्छब्दादन्यतराथेस्य प्रकरणादुय- पदादा YSU न्याय्यं | Ba भ्प्रकरणापपदयोरसत्वात्‌ कस्य ग्रदण- fafa dng परुषकट्पदसान्निष्यात्‌ कियत इति बामाच्जगद्र- हगमित्यथः | रुतत्कमतिप्रछतपरामध्रात्‌ परुषाः Vala AAW sa निदिश्यन्ताम्त्यत sre, नापीति। पानरुत्तयापातात्‌ qe षाणां नयुंसकेकवचनेन परामश्ायोागाच्ेव्य्ः। नन्‌ युरुषात्पादकस्य AUG: करोव्ययं उत्पादनं तस्य फलं Yass तदन्यतरवाची कमश्रन्द्‌ऽस्ित्यत खाद | नापीति। acweafa tamara

* प्रकरणापशब्द्खारिति सा qe ste |

[aeqiutes | शाद्‌ सत्र्मखूचभाष्य | Rear

कमणा निदेशः तयोारन्यतरस्याप्यप्रछतलात्‌ च्रसंशब्दि तता | नापि परूषाणणं wa निदेशः, एतेषां परुषाणां aaa तेषां निर्दिं्टलात्‌, लिङ्गवचनविगानाच। नापि पुृरूषविषयस्छ करोत्यर्थस्य क्रियाफलस्य वायं निर्दैशः, कटशब्देनेव तयार्‌- पात्तवात्‌, परिशेषात्‌ प्रत्यचसनिदितं जगत्‌ सवंनामेतच्छ- ब्देन निदिंश्ते, क्रियत दूति च तदेव जगत्कमे। ननु जग- दप्यप्रछृतमसंशब्दितञ्च, सत्यमेतत्‌, तथयाण्यसति विशेषोपाद्‌ाने माधारणेनायन सन्निधानेन सन्निदितवस्त॒माचस्यायं fara दति गम्यते न विशिष्टस्य कस्यचित्‌, विशेषसच्निधानाभा- वात्‌ | uaa च जगदेकदग्रभ्तानां परुषाणां विगरेषापादा- नाद्‌ विशेषितं जगदवेदापादौीयत दति गम्यते। एतदुक्तं भवति, य॒ एतेषां west जगदेकदेश्तानां कता किमनेन विशेषेण यस्य कृत्यमेव जगद्‌ विशेषितं कर्ति । वाशब्द एक- देशाव[च्छनकटंलव्याद्त्यथः। घे बालाकिना ब्रह्मवाभिमताः

विना कटेत्वायागात्‌ कर्ढणब्देनेव तयेोग्रंहणमित्य्थः। जगतेाऽपि प्रकरणापपद्‌े *स्त इव्यक्तमङीकसाति। सत्यमिति | प्रकरणादिकं सवनान्नः agian तस्मिन्रसति सामान्यन बिसं सवमेव wad, चर च सद्धाचकारुत्तात्‌ सवाथेकोन GAMA बरडस्यस्य कायमाचस्य कमष्रब्टा वाचक Fare तथापीति किच्च जगरेकदे गह्या जगत gadfaare | पवचति | जगदूदहे परुषाखामयि qua प्रथगक्त quad खाद । रतदुक्तमिति। स वेदितव्य डति सम्बन्धः| पुरुष- माचनिरूपितं कटत्वमिति म्रान्तिनिरासाया वाप्रब्दः | ब्राह्यणा

+नस्तदरूतिसा०र्‌ टौ०।

३८२ रनप्रभाभासिते। [ऋअ०१।पा ०8 |

पुरुषाः; कोतिंतास्तेषामन्रह्मवसख्यापनाय विशषषोपादानं, एवं ब्राह्मएपरि ब्राजकन्यायेन सामान्यविशेषाभ्यां जगतः कता वै- दितव्तया पदि श्टते, परमेखरश्च सर्वजगतः कता सवेवेद्‌ान्ते- स्ववधारितः॥

जोवसुख्यप्राणलिङ्गान्नेति VAST ॥ १७ ॥

अय यदुक्तं वाक्यश्रेषगतात्‌ जीवलिङ्गात्‌ मस्य प्राण लिङ्गा तयारेवान्यतरस्येह DSU न्याय्यं न परमेश्यरखटेति तत्परि- waa) अवेाच्यते, परितं तन्नोपासातरैदिध्याद्‌ाथितला- दिद तद्योगादित्यच i विविधं दयतेापासनमेवं सति प्रसज्येत, जीवेापासनं मुख्यप्राणोपासनं ब्रह्मोपासनं चेति। न चेतत्‌ न्यां, उपक्रमापसदाराग्यां दि ब्रह्मविषयलमस्य वाक्यस्या- वगम्यते । तत्रापक्रमस्य तावत्‌ ब्रह्मविषयवं दशितं। उपसं- हारस्यापि निरतिश्यफलश्रवणात्‌ ब्रह्मविषयलं दृ श्यते “a- AA पाप्मनोाऽपदत्य संवषाञ्च शतानां Haq खाराज्माधिपत्यं

भाजयितव्याः परित्राजकाशेत्यच यथा argue: परित्राजकान्य- विषवः तथाच RAW: पुरूषान्यजगद्ाचीत्यादइ | ख्वमिति | wa sna वेदितव्यः परमेशखरस्य किमायातमित्यत are | परमेगश्रेति॥

सिदधान्तर्‌क्रा पुवपरत्तवीजमनूद्य दृूषयति। जीवमुख्यप्रा्णल- giafa चेत्तद्याख्यातमिति । उक्तमेव स्मारयति। fafeufafa | amy गुणाधिकं, व्याधिपग्य नियन्तुत्व, खाराज्यमनियम्यत्वसिति भेदः सूम्मवति। anata वाक्यभेदे fe नेष्यत Kaa चेत्‌

[ख०२।पा०४] षराङ्सत्रद्यसचभाष्ये | गिर्‌

पयति य एवं az” tia) नन्वेवं सति vac aarafawau- वेदमपि वाक्यं falda, न निर्णोते यस्य वेतत्‌ कमंत्यस्य बरह्यविषयलेन तचानिघारितलात्‌, तस्माद्र जौवमस्यप्राण- शद्धा पनरुत्यद्यमाना निवत््यते। प्राणशब्दाऽपि त्रह्मविषयोा दृष्टः “प्राणबन्धनं fe साम्य aa.” दत्य च, जीवलिङ्गमण्युपक्रमा- पसंडारयोत्रेह्मविषयताद्‌मेदाभिप्रायेण योाजयितवयं ॥

९ < f ~ = = न अन्याथन्तु जमन प्रश्नव्याख्यानाभ्यामपि चैवमेके ॥ WE ॥

afa च नेवा विवदितय्यै, जीवप्रधानं वा दरद्‌ वाक्यंस्यात्‌ बरह्यप्रधानं वेति, aaa जोवपरामे ब्रह्यप्रतिपक्यथै अ- सिन्‌ वाक्ये जेमिनिराचाया मन्यते, कस्मात्‌, म्रन्नवयाख्यानाग्ां, प्रञ्मस्तावत्‌ सुपु्तपएरूषवाधनेन प्राणादि वयतिरिक्तं जीवे प्रतिवा- धिते प्नं वव्यतिरिक्तविषयेो दृश्यते, “ay एतद्‌ बालाके पुरुषाऽश्यिष्ट क्तवा एतदण्डत्‌ Ha एतदागादिति [are Aloe ४।क०९९ |] प्रतिवचनमपि यद्‌ा सुप्तः wa a कञ्चन

पनरुक्तिः स्यादिति शङ्कते नन्वेवमिति। कर्मण्ब्दस्य SUI पव॑प- च प्राप्ता त्िरासाथमस्यारम्भा यक्त Kars | नत्याद्ना| www जी वलिङ्यागतिमादइ | पाण्न्टाऽपोति।

मना जीवः जौवलिङ्गन awa wad इत्यक्त, इदानीं तरह्ञि- ङ्न जीोवाक्तिदासा aa ग्राह्यमिष्याद्। अन्या्मिति। जोव- wary जीवाधिकरगत्रद्यन्लानार्थत्वे परञ्माह। पौष इति। दे बालाके रख्तच्छयनं विेषन्ञानाभावरू्पं वथा स्यात्तयेष पुरुषः क्रा्रयिदः कस्ि्रधिकग्णे शयनं छतवानित्यथः। रखकीभा- waaay wate, क्रवाङडति। रतद्धवनमेकीभावतर्पं यया

२८४ रल्नप्रभाभासिते। [ऋअ०१।पा०९

पश्यत्यथास्मिन प्राण एवैकधा भवतीत्यादि, एतस्मादा- त्मनः स्वे प्राणा यथायतनं विप्रतिष्ठन्ते प्राणेभ्य देवा देवेभ्यो लाका इति च [कौाण्ब्राग्अ० ga cies] सुषुत्चिकाले च परण ब्रह्मणा जीव एकतां गच्छति, परस्माच्च ब्रह्मणः प्राणादिक जगज्नायत इति वेदान्तमयादा। aara- चास्य Tae निःसम्बाध-खच्छतारूपः खापः उपाधिजनित- विशेषविन्ञानरदितं way यतस्तद्घु शरूपमागमनं B54 पर- मात्या वेदितव्यतया श्रावित दति गम्यते! श्रपि vada शाखिनो वाजसनेयिनाऽस्सिनेव बालाक्यजातशचसंवादे We विन्ञानमयशब्देन जोवमान्ाय तह्मतिरिक्र परसात्मानमाम- नन्ति, य एष विज्ञानमयः परुषः, क वै तद्यत्‌ कुत एत-

स्यात्तथा TA युरुषः काश्त्युप्तः, Aaa प्राप्रातीति यावत्‌। उद्धाना- पादानं च्छति | कुत xfs) रखुतदागमनमेक्वभश्ररूपं qatar त्था पुरुषः कुत आगत Kaw) wage याख्यानमाइ। प्रति- वचनमिति | एयनभवनयोराधारः उव्यानापाद्ानच्च waned AGIA: | उत्तरे प्रागेक्तेः waste पाणविषय *दत्यत Bre | सुषु- fants चेति | जगद्धेतुत्वजीवे क्याभ्यां vids aes | Stara सुन्याघत्वमुपसंद्रति | तस्मादिति | निःसब्वोधता विष्रैघधोश्रन्यता, खच्छता विच्तेपमलग्ून्यता । मेद भान्ति गृन्यताखरूपमेक्छमादइ | उ- पा्ोति। प्रखव्धाख्यानयोत्रंद्धदिषयत्वे प्रखान्तरसंवादमादह। अयि चैवमेके wifea xf, ननु तचाकाए्रः सुघिस्थानमुततं न त्र्य त्यत खाद । ्ाकाण्ति। उपाधिद्दारा प्रमाचात्मजन्महेतुत्वाचच्चाका- पा agar । सव इति| te जीवनिसासाधवत्वेन सुच याख्याय प्राणनिसासपरत्वेनापि are; mats) अस्सिन्‌ वाव्ये प्राणाप.

* दूत्यवादति Be २ पर ete |

[अ०१।पा०७ | प्रा र ब्र ख च भाष्ये | ३८५

दागादिति प्रश्ने प्रतिवचनेऽपि य एषोऽन्तदहंदय आकाश- स्तस्मिन श्रेत दति, अआकाशशन्द्खु परमात्मनि प्रयुक्ता द्‌ द- रोऽस्मन्नन्तराकाश दृति, aa ad Ua श्रात्मानो च्चरन्तोति चपाधिमतामात्मनामन्यते व्युचरणएमामनन्तः परमात्मान- मेव कार्‌णत्वेनामनन्तीति गम्यते, प्राणनिराकरणस्यापि सुपु- प्पुरुषोत्यापनेन प्राणादि व्यतिरि क्नोपद्‌ शाऽभ्धच्चयः ॥

वाक्यान्वयात्‌ ॥ १< ॥

ZETA मेयो तब्राह्मणेऽभिधोयते “न वा ALC पत्युः का- ala’ दरत्युपक्रम्य^न वा aT सवस्य कामाय सवं प्रियमवत्यात्म- नस्तु कामाय सवे प्रियं भवति त्मा वा at द्रष्टः श्रातयेो anual निदिष्यासितबयेा मैचेयात्मना वा अरे दशनेन श्रव- रेन मत्या विज्ञानेनेदं स्वँ विदितं"; ofa तचैतदिचिकित्यते fa विन्ञानाद्मैवायं द्रष्टव्यश्रातव्यवादि रूपेणा पदि श्यते अ- दाखित्‌ परमात्मेति कुतः पुनरेषा विचिकिल्छा, प्रियसंखवि-

ee

देशं qa मन्यत जमिनिः, उक्तप्रश्मयाख्यानाभ्यां वाक्यस्य ब्रद्य- परत्वात्‌ | अपि aa शएखिनः cada प्राणातिरिक्तं जीवात्मानमाम- नन्तः प्राण waa वार्यन्तोति सूतच्रयेोजना। अतिरिक्तजी- वपदेशः प्राणनिराकरणस्याप्यभ्यचचयेा देत्वन्तरमिति भाष्यार्थः, तस्मादिदं वाक्च ब्रद्यणि समन्वितमिति fas |

वाक्यान्वयात्‌ | पिषयवाक्यमाह। छददिति। पत्यादेरात्मरेषत्वेन पियत्वादात्मैव सर्वशेषी प्रियतमः, अतोऽन्यत्परि यज्यातैव zee,

दश्रनाथं श्रवणादिकं कायंमिव्ययः। प्रियसंसूचितेनेति प्रतिजावा 37

३८९ र लप्रभाभासिते। [crates |

तेनात्मना मोाल्लोपक्रसाद्िज्ञानाद्मयोपदेश्न cia प्रतिमाति, तथाद्य विज्ञानेन सवविज्ञानापदेशात्‌ परमात्यापदभश इति, किं तावत्‌ प्रान्तं विद्धानाद्यापदेश इति) कस्मात्‌, उप- क्रमसामथ्यौत्‌ | पतिजायापृचयिन्तादिकं fe trad सवे जगद्‌ात्मा्थतया fad भवतोति ग्रियसंचितं भाक्लारमा- त्मानमुपक्रम्यानन्तरमिद माद्यना दश्नाद्पदिश्यभानं कस्या- AVA स्वात्‌ । HUN मदद्धतमनन्तमपारं विन्नानचन एवैतेभ्यो गतेभ्यः समुत्थाय तान्येवानुविनश्यति न प्रेत्य संज्ञा- स्तीति प्रकृतस्यैव महता गश्तस्य द्रष्टव्यस्य wWaw: समुत्थानं विज्ञानात्मभावेन sae विज्ञानात्मन एवद्‌ द्रटरव्यतं द्‌शंयति। तया विद्धावारमरे केन विजानीयात्‌" दति कटटंवचनेन शरब्देनेापसदरणविद्लानात्ानसेवेदापदिष्टं दशयति, तस्ममा- दात्यविद्धानेन सर्वविज्ञानवचनं भाद्वाथवात्‌ मेाग्यजातसी- पचारिकं द्रष्टव्यमिति, एवे प्राप्रे ब्रूमः। परमात्धापदेग एवां, कस्मात्‌ वाक्यान्वयात्‌ वाक्यं हीदं पैवापयेलातरेच्छ-

दिभिः पियेभप्येर्जीदतयानुमितनव्यर्धः। यथा त्र्य तेत्रवाीद्युपक्रम- बलाद7क्यस्य ब्रह्मपरत्वं तथाच जीवोापक्रमाद्स्य वाक्यस्य जीवपर्त्व- मिति दृद्छन्तेन पूर्वपच्तयति। किंतावदिति। पुव॑पच्ते वाकस्य जी. वापास्तिपरत्वं सिद्धान्ते Ha saute समन्वव इलति पलं। xe yaa महदपरिच्छ्रं ud सत्यमनन्तं निव्यमपारं wanafye- करसं Way: कायकारणात्मना जायमानेभ्यो शतेभ्यः सामान्येनोाद्धाय भूतेःपाधिकं जन्मानुभूव तान्येव भूतानि नीयमानान्धनु रव्य विनश्चति।

[अ०१।पा०४] WFLA AAAS | ase

माणं परमात्मानं प्रत्यज्ितावयवं wea कथमिति तदुप पाद्यते, ““च्रम्टतल्स्य तु नाशास्ति वित्तेन" इति याज्ञवसवयाद्‌प- अत्य “येनादं नाण्डता स्यां किमदन्तेन Hut यदेव भगवान्‌ वेद तदेव मे afe” इति अ्रम्टतत्वमाशासानायै मैत्र्यै याज्ञवल्कय आरत्सविज्ञानर्‌पदिभ्रति, न चान्यत्र परमात्मविज्नानाद्‌ग्तत- मस्तोति श्रतिरतिवादा वद्न्ति। तथा चात्मविन्चानेन स्व- विज्ञानमुच्यमानं नान्यत्र परमकारणविन्ञानान्ुख्यमवकल्यते, न रेतदौापचारिकमाश्रयितुं श्क्यं, यत्कारणमात्मविन्ञानेन सर्व विज्ञानं प्रतिज्ञायानन्तरेण aaa तदेवोपपादयति “ag तं पराद्‌ाद्योऽन्यचात्मनो ब्रह्मवेद इत्यादिना, at fe ब्रह्म नादिकं HII सखातन्व्येण wag पण्यतितं स्च्याद्‌र्भिनं तदेव मिथ्यादृष्टं ब्रह्मत्तचादिकं जगत्‌ पराक- रोति दति सेद्दष्टिमपादयेदं ai acaniaifa सर्वस्य वस्त॒ जातस्यात्माव्यतिरेकसवतारयति । दुन्दुग्यादिदृष्टान्तेख तमे- वाव्यतिरकं द्रढयति। “सरस्य agar waz निःखरसितमेत-

ओपाधिकमरणानन्तरः विषरवधीनंास्तीति wad:) विज्ञातारं fe Manat, भोक्तरि क्ते भोग्यं ज्ञातमिद्यपचारुः| माच्तसाधन- ञान गम्यत्वादिलिङ्केव स्यान्व वाद द्रव तात्पयावगमात्‌ तब्रद्धयप्रमा- पकत्वमिति सिद्धान्त्यति। रखवमिति। वित्तेन तत्साध्येन कमक. त्ययः भेदनिन्दापर्वकमभेदसाधनेनेवाविन्ञानात सर्वविन्ञानस्य स- मथनाद्‌ापरचारिकत्वं न यक्तमि्यादइ। न चतदापचारिकमित्या- [दिनि | पराकराति योामागाद्‌ भ्व्टयति। am दुन्द्भिश-

व) गाण्रव्दसामान्यग्रहणनेव ग्टद्यमाणान्तद वान्तर प्रिणषाः सुल्ि- 317)

३८८ रुन्रप्रभाभासिते। | अ ०९।पा०४]

fae.” इत्यादिना च प्रकतस्यात्मना नामरूपकम॑प्रपञ्चका- रणएतां व्याचक्षाणः परमात्मानमेतैनं गमयति। तथेवेकायन- ग्रक्रियायामपि सविषयस्य सेद्ियस्य सान्तःकरणस्य प्रपञ्च स्ेकायनमनन्तरमवाद्यं BH प्रज्ञानघनं व्याचक्ताणः पर- मात्मानमेवैनं गमयति, तस्मात्‌ परमात्मन एवायं दश- नाद्यपदेश दति गम्यते। यत्पनर्क्तं * प्रियसंदचनोपक्रमादि- ज्ञानात्मन एवायं दशनाद्ुपदेश इत्यत WA: | परतिन्ञासिद्धेलिङ्गमाश्सरण्यः ॥ २० ॥

sea प्रतिज्ञा “ara विज्ञाते सवमिदं विज्ञातं भव- तोर wi यदयमात्मा इति च तस्या; प्रतिज्ञायाः सिद्धिं as aaafag यस्रियसं ख चितस्यात्मनोा दरषटद्त्ादिसङ्ीतेनं | यदि fe विज्ञानात्मा परमात्मनोऽन्यः स्यात्‌, ततः परमात्म विज्ञानेऽपि विज्ञानात्मा न विज्ञात इत्येकविज्ञानेन सवेविन्ञानं यद्मतिन्ञातं तद्धौयेत, तस्मात्‌ प्रतिज्ञासिद्यथें विज्ञानात्मप- रमात्मनारमेदांरनापक्रमणमित्याभ्सरथ्य आआचाया मन्यते ॥

oo SSS

ग्रह णमग्राद्यरजतवत्‌ सामान्ये कल्पितास्तता न भिद्यन्ते, रुवमात्म- waned सवंमात्ममाचमिति निखितमिव्याद | दुन्द्भ्यादौति | र्व- सकविन्तानेन सवेविज्ञानप्रतिन्ञाया मसख्यत्ाद्रद्यनिश्यः। सवख त्वलिङ्गदपीव्याद्। अस्य मदत डति |) टग्वद्‌ादिकं नाम, इष्ट तमिति कम्म, च्यच्च लाकः परख लाक इति wT, fay स यद्या सवासामपां समद रकायनमिति कण्डिकया सवप्पञ्चस्य मख्य लयाधारत्वमात्मनोा aae लिङ्गमित्याह | तद्वेकायनेति।॥

जी वब्रद्यगेाभदाभेद्‌ सत्वादभेद्‌ांशनेदं जोवापक्रमणं परतिज्ञासाध- मित्याभमस््मतं॥

ae. tsydatqaiqmufeta aye ate पठ पाठः।

| a ०१।४ा ०४ ] प्रा दर ब्रह्य र चभाष्ये | Si

उत्क्रमिष्यत एवभ्भावादित्योडलेमिः॥ 22 ॥ विज्ञानात्मन एव देदेद्धियमनेावद्धिसह्नातापाधिसम्बकात्‌ कलषौन्डतस्य ज्ञानध्यानादिसाधनानष्टानात्‌ सम्प्रसन्नस्य देदादिसद्गातादुत््रमिष्यतः परमात्मनेक्योपपन्तेरिदमभेरेना- पक्रमणएभित्योडलाभिरा चार्थे मन्यते । afagd भवति “एष सम्प्रसादेाऽसराच्छरीरात्‌ समत्याय पर ज्योतिरुपसम्पद्य स्वेन रूपेणाभिनिष्यद्यतेःः दति कचि जौवाश्रयमपि नामरूपं नदो निद्‌श्नेन *ज्ञायते, धयया नद्यः स्यन्दमानाः समद्र ऽस्तं गच्छन्ति नामरूपे fasta | तया विद्धान्नामरूपादिमक्तः परात्परं पुरुषमपेति fea” ॥ दति ॥ यथया लाके नद्यः खाश्रयमेव नामरूपं faery ममद्रमप- यन्ति एवं जोवाऽपि खाञ्रवमेव नामरूपं विदाय पर परूषम्‌- चैति दति fe तचार्थः प्रतोयते दृष्टान्तदष्टा न्तिकये स्तुल्यताये ॥

सत्यसंसारदष्रायां भेद खव मक्तावेवाभेद इत्यादलामिमतं। तच मानमा | श्रतिषेति। समव्यानमत्कान्तिः। नन्‌ संसारस्टापाधि- कत्वात सवंदोवाभेद Fay टदद्ान्तवलेन संसारस्य खाभाविक- त्वमित्यादह | क्वचिचेति। यथा नद्यः स्पन्द्मानाः समद्रऽस्तं गच्छन्ति न(मरूपे विद्ायति नदीनलिदशनं graye, aurea इति |

----- „नन -

* ज्ञापयतीति वधेर Ho a? पाठः|,

२९ ° रुलप्रभाभासिते। [ख ०१।पा ०8]

अवस्थितेरिति RIAA ॥ २९ ॥

aaa परमात्मनाऽनेनापि विन्ञानात्मभावेनावस्यानादुप- पन्नमिद मभेदनोापक्रमणमिति काशछत्छ आचायाः मन्यते। तथा च ब्राह्मणं अनेन जौवेनात्मनानग्रविश्च नामरूपे व्कर- वाणोत्येवंजातोयकं परस्येवात्मना जीवभावेनावयानं दश यलि । मन्लवणेख “aarfu रूपाणि विचित्य धीरो नामानि छत्वाभिवद्न gare” दत्येवेजातीयकः। न च तेजःप्रतौनां Bet जीवस्य vaR ष्टिः wat येन परस्ादात्मनेाऽन्यस्त- दिकारो Wa: स्यात्‌) ATTRA चा्यंस्याविकछतः GAIT wat नान्य दति मनं arava तु यद्यपि जीवस्य पर- स्मादनन्यतममिप्रेतं तथापि प्रतिनज्ञासिद्भरिति खापेकच्तलाभिधा- नात्‌ कायकारणभावः कियान्सिप्रेत दूति गभ्यते। Bree भिपक्े एनः स्यष्टमेवावस्थान्तरापेके Bast गम्येते । तच awa ad ्रुत्यनृसारौति गम्यते प्रतिपिपाद्यिषिता- थानसारात्‌ तत्वमरीत्यादिभ्रतिभ्यः, एवञ्च सति तज्ज्ानाद्‌- म्तल सवक ल्पते, विका रात्मकले दि जीवस्वाभ्युपगम्यमान विका-

en

सिद्धान्तमाद। अवस्थितेरिति। अन्ताभेदन्ञापनाथं जीत्मप- कम्य ALATA ब्रद्यधमा Val इव्यघः। रुतेन जीवलिङ्गानां ब्रद्यपरत्वकयनाथमिदमधिकरणं न भवति, प्रतदनाधिकर्े कथि- aaa जीवानुवादेन ब्रह्मप्रतिपाद्नाये सुषुृत्कृान्त्या रित्यत्र गत- त्वात्‌, अता व््थमिदमधिकरणमिति निरस्तं जी वोदे ष्ेन ब्रद्मत्वपतिपा- दने भेदोऽप्यावश्यक इ (त भेदाभेद शङ्काप्राप् कल्यितभे देना ata खताऽव्यन्ताभेद्‌ इति ऋ्ापनाथं यस्छारम्भात्‌, ज्ञायते चाच fay MALAY जीवस धर्मिणे व्रद्धयसा vance qea वि-

[च०१।पा०४]] प्राकर व्रद्यर्‌च भाव्ये | REY

रस्य Vaasa प्रलयप्रसङ्गान्न तज्ज्ञानादस्टततमवकनल्येत, F- तख स्वाश्रयस्य नामरूपस्यासम्भवात्‌ उपाध्याञ्रयनामरूपं जोव उपचयते, श्रत एवेत्पत्तिरपि Naw कचिद िविस्फुलिङ्गाद्‌ा- चरणेन *श्राव्यमाखापाध्याश्रयेव वेदितव्या | aaa प्रसुतस्छे aval शतस द्रष्ट्यस्य शतेभ्यः समुत्थानं विज्ञानात्मभावेन दभ॑यन्‌ विज्ञानात्मन एवेदं zeae दभ्रंयतीोति, तच्ापीयमेक faa योजयितव्या प्रतिज्ञासिद्धेलिंङ्गमाश्मरष्यः"। ददम प्रतिज्ञातं “च्रात्मनि वेदिते स्व॑मिदः विदितं wate aa यद्‌- यमात्मा? दति च,उपपादितच्च सर्वख नामरूपकमप्रपञ्चसेक- प्रसवलादेकप्रलयतलाच दुन्टुभ्यादिदृष्टान्तेश्च कायेकारणयेार्‌- व्यतिरेकप्रतिपादनात्‌ तस्या एव प्रतिज्ञायाः सिद्धिं खचय- त्येतलिङ्गं wed शतस way: समुत्यानं विन्ञानात्मभा- वेन कथितमित्याण्सरण्य चाचाया मन्यते। अभेद fe स्य क विज्ञानेन सवंविन्ञानं प्रतिज्ञातमवकल्यत दूति ‘safa- ग्यत॒एवम्भावादित्यौडलमिः" । उत्क्रमिष्यत विज्ञानात्मना

नेव ब्रद्ाधमकथयनं मेदामेटे धमिदयग्रः स्यादिति मन्तव्यं | dt: aaa: |) सवाणि रूपाणि कायोणि विचित्य |g cat नामानि च छत्वा aa safes प्रविश्याभिवद नादिकं कुवन्‌ यो वतेते तं विदानि- Saat मवतीति मन्तऽपि जोवप्रस्योरेक्वं द्रयतीव्याह। मन्तेति। जीवस्य ब्रद्यविक्रारत्वात्रैक्यमित्यत giz! नचतेज दति मत- चयं विभज्य दष्रयति। काणेद्यादिना। कियानपीति। अभेदवद्धे- दोऽपीव्य्यः | AW मतसोापाद्‌ वत्वमाह | तच काति । साऽयं

i I,

* शरूयसारति वथं° का० qo पाठः। ५

३९२ रननप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०४

ज्ञानध्यानादिमामय्थात्‌ सम्पन्नस्य परोणात्मनेक्यमस्भवादि- दममेदाभिधानमित्यैडलासिराचार्यौ मन्यते । “श्रवस्वितेरिति aA । असेव परमात्मनोाऽनेनापि विज्ञानात्मभावेना- वस्थानादु पपन्नमिदमभेद्‌ाभिधानमिति काशछत्छ चआरचाया मन्यते। ननच्छेदाभिधानमतत्‌ एतेभ्यो wae: समत्याय तान्येवानुविनश्वति न प्रेत्य संज्ञास्तिः दति कथमेतदभेदा- भिधानं । नैषदोषः, विशेषविज्ञानविनाशाभिप्रायमेतदिना- शाभिधानं नात्मेच्छेदाभिप्रायं, अत्रैव मा भगवान्‌ BALA रत्य संज्ञास्तोति पयनुय॒न्य खयमेव भ्रत्याऽथान्तरख दशित- ala “Tal अरेऽदं मदं त्रवोम्यविनाशौोवा अरोऽयमात्मा- न च्छित्तिधमा मातासंसग॑स्तस्य भवति fai एतदुक्तं भवति कूटस्थनित्य एवायं विज्ञानघन अत्मा नासाच्छदप्रसङ्गाऽस्ति, माचाभिस्वस्य शतेद्धियलक्णाभिरविद्यारताभिरसंसर्भा वि- gat भवति, संसगाभावे च amaa विगेषविज्ञानस्याभा- ag प्रेत्य संज्ञास्तीत्युक्तमिति । चद्‌ यक्तं “विज्ञातारमरे कंन fa

देवदत्त इतिवत्तत््वमस्यादिवाक्येभ्वः परापरयारद्न्तामेदः प्रति- पादयितुनिद्टाऽचेः, तदनृसारित्वादिव्य्थः। ज्ानान्मक्तिख॒व्यन्यथा- नपपच्याप्ययमेव यच्च अदेव rare, र्वद्वेति। च्यव्यन्ताभेदे aay: | कल्पितस्य मदस्य चानाच्रिरत्तिः सम्भवति न सव्यस्य त्यपि Bai, यदुक्तं नदौदृद्धन्तात्‌ संसारः खाभाविक इति तद्चेत्याद | wasfa| अनामरूपब्रद्यत्वाज्जी वस्येयर्थः | उत्पत्ति- श्त्या जोवस्य ब्रह्मणा मेदाभेदावित्यत आद | ष्यत wafa | vas स्वाभाविकत्वे मत्ययोागगद्‌वेत्यथः। अच waa वीजचयमक्तं जीवे- नापक्रमः परस्यव समत्थानञ्ुत्या जोवाभेदाभिघानं fameucsfa |

| ०१।पा ०४|| परा र त्रद्ध SAT | BER

जानीयात्‌" दूति कटंवचनेन शब्देनापसंहारादिज्ञानात्मन Vat zuyafafa, तदपि काशकृत््लोयेनेव दर्शनेन परिदरणणयं, रपि च “यच हि दतमिव भवति तदितर cat पश्यतिः" दत्या- रभ्याविद्याविषये *तसयैव दशंनादिलक्षणं पिरेषविनज्ञानं प्रपच्छ “qq लस्य aaa तत्‌ केन कं पश्येत्‌ दत्यादिनावि- द्या विषये तस्येव द्शनादिलक्तषणस्य दिेषविनज्ञानस्याभावमभि- दधाति। way विषयाभावेऽप्यात्यानं विजानीचादित्याश्ं “विज्ञातारमरे कन विजानोयात्‌"' care. aay विभेषवि- ज्ञानाभावेापपाद्‌नपरत्वाद्वाक्यस्य विज्ञानधातुरेव केवलः सन्‌ wag कटटंबचनेन टचा निर्दिष्ट इति नम्यते दशितन्त्‌ पुरस्तात्‌ काशक्त्छौयख। मतस्य भ्ुतिमन्तं, अतश्च विज्ञाना-

तचा वीजं चिद्या face, सम््ति दितोयमनृद्य तथेव निराच्। य दप्यक्तमित्यादिना। अात्मक्ञानात्‌ aaa यत्रतिच्ञातं तच देतु- fe< सवे यदवयमात्मेदव्यतिरुक उक्तस्तस्य पएतियादनात्तदेव प्रति- स्ातमृपयादितमिति योजना| णकस्मात्‌ प्रसवा यस्य रकस्सिन्‌ प्रलया यस्य तद्धावादिव्ययंः। समु्यानमभेदाभिक्षानमिति यावत्‌| नन्मनाएवक्त नाभेद सव्याक्तिप्य ufewcfa; ननु डव्यादिना। म्रतस्य संज्ञा नास्तीति वाव्येऽचेव मां मादितवानसि ज्ञानरूपस्या- त्मना ज्ञानाभावे नाशप्रसङ्गादिति मेचेयाक्तो मुनिराद्। न वा खर ति। ate arent qa, अविनाशो नाणहेतुम्यून्यः, wa ofe- faa aaa भवतोति wafeefaudae: | टतीयं वोजंटती- येन मतेनेव facadtafaare | यदपीव्यादिना। aagaacd सत्यभेदाङ्गोकारात्‌ RAMI न युक्तः काशछत्लस्य मते तत्यन्तामे- दादिक्ञानस्य कारकाभावात्‌ स यक्त इति अव्यन्‌सारित्वात्तन्मते * agate que का प° atte | + पचचस्येति वधे° का० प° पाठः। ॐ 2

BEB रनप्रभाभासिते। [०१।पा ०४)

त्मपर मात्मनोार विद्या प्रत्युपस्थापितनामरूपरचितदे हादयुपाधि- निमित्ता मेदो न पारमार्थिक दूव्येषाऽ्षः सवेव॑दान्तवादि- भिरग्युपगन्तव्यः, सद्व सेम्येदमग्र श्रासीत्‌, एकमेवाददितीयं, अ्रात्मैवेदं wa, HEAT सपे, ददं सपे यदयमात्मा, नान्याऽ- asta द्रष्टा नान्यऽताऽस्ि द्रुं इत्येवंरूपाभ्यः ख्रतिभ्यः, स्छति- wy “वासुदेवः सवंमिदं"' “त्तेचनज्नञञ्चापि मां विद्धि waa- Sy भारत। समं स्वेषु शतेषु तिष्ठन्तं arate’ THQI: | भेददशनापवाद्‌ाच “्रन्याऽसावन्टाऽदस- स्मीति भ*्नसवेद्‌ wat: a aqaratia a Te नानेव पश्यति दूत्येव॑ंजातोयकात्‌ । “सवा एष मदानज चत्माऽजरोाऽमरोा-

मनःकल्पितं विज्ञाटवं sa aerate भृतयपूवंगवोक्तमिति परि- giujafaay: | किच्च पवापस्पयालाचनया वाक्यस्य मक्तात्मपर- त्वावगमात्‌ famied कल्पितमेवानद्यते डति ta तल््िङ्केन stage. त्वनिव्याद | पि चेति| See UAE काश्छत्सपत्तस्येवाद्‌ यत्वे {किं वीजं acre, दशितिमिति। sas, अतिमत्वाच। पनरपि sfawmfaawmals | सद्‌वत्याद्ना। इहतूनां Hel न पारमाधिकं इति प्रतिज्ञया amar: | भेदाभेदपकच्तजवम्य जन्माद्विकारवत्वा- afaau न स्यादित्याह । सवारखष रति) भेदस्य सत्यत्वे तत्मम- या बाधाद्‌द्ं anata faard ara न स्यादित्याह । अन्यथा चेति। अभदस्यापि सत्वात्‌ yang भेदाभेदयाविरोधात्‌ संशयः स्या- दित्या | सुनख्ितेति। are निबाधच्ञानमिव्यत sre) जिरप- वादमिति। अदं ब्रद्येव्यबाधितनिशयस्येव शाकादिनिवर्वकत्वमित्यच खू\तमप्ठाद। fea आखद्यन्तिकेकात्वे te प्रज्ञा प्रतिष्ठिता भवति न

ह ` ~~ -~- em -- -- _ - --~---- ~ —-

*a eae चया परष्ठुरिति ede wre ge पाठः) taf ute रपर ना्ि।

[अ ०१।पा०४) प्राङ्रन्नद्य खचभ्नास्ये। २९५

ऽग्डताऽभये ब्रह्मेति चात्मनि सर्वविक्रियाप्रतिषेधात्‌, अन्यथा च ममक्तणां निरपवाद्‌ विज्ञानानपपन्तेः, सुनिखिता्थानप- पत्तेश्च । निरपवाद fe विज्ञानं wararerfaaanarafa- षयं इव्यते, “वेदान्तविज्ञानसुनिखितायाःः दृति च “aa, “aa का मादः कः शेक एकवमनपण्चतः इति च स्ितप्रज्ञ- लच्षणस्टतेख | fad च चेचन्नपरमात्येकत्विषये सम्यग्द॒ भने स्ते- aq: परमात्मेति नाममाचभेद्‌ात्‌ चेजन्नोऽयं परमात्यनो भिन्नः परमात्मायं करचन्ञाद्धिन्न दत्येवंजातीयक श्रात्मभेदवि- षयो! ऽं निर्बन्धो निर्थकः। एके ह्ययमात्मा नाममाचभेदरेन ब्घाभिधघोयत sia, a दि सत्यं ज्ञानमनन्तं ay at az-

मेदामेदरोरिति भावः। aa जीवपरमात्मानौ खतेा fear अपव यनामवत््वात्‌ स्तम्भकुम्भवदित्यत site| स्थिते चेति। कथं तद्यप- यायनामभमेद TAMA जोवत्वेशखरत्वादिनिमित्तभेदादित्यादइ। Tat dita, fay विद्यातज्जबद्धिरू्पायां गुहायां feat जोव भवति तस्यामेव ag निदितमितिख्तेः। स्थानेक्याच्जाव खव ब्र्धेद्याद्। न होति। काञ्चिद्‌ वेकाभिति जीवस्यानादन्यामिव्यथंः। नन्वेकस्यां गदायां दा किं न स्यातामिव्यत खा । नचति। Sota yaa जीवत्वात्र भदः | नन्वन्यन्तःभेद्‌े जीवस्य ATA ब्रद्यापि स्पष्टं स्यादतः MENTS तभद्‌ इति चेन्न cua प्रतिविम्बख aca ऽपि विम्बस्यास्फटत्ववत्‌ कल्पितभेदेन विरुडधमव्यवस्थापपत्तेः | qa- मेदे येषामाग्रहस्तेां दोषमाइ | ये त्विति | सोऽयमिति वत्तत्वमस त्यकायकार्णरव्यसामानाधिकर्खादव्यन्ताभरा वेदान्तास्तद्राघधरखव निखेयससाचनं तस बधान यक्त दत्ययः। fay भेदाभदवादिनेा च्ानकमभ्यां HAR मत्तं कल्पयन्ति, तचानित्यतवं दावः | यत्त छत-

* श्रुतिरिति वघ कारपुर पाठः। † यथनिति का Fee yo af | 3 2 2

३९९६ रलप्रभाभासिते। [अ०१।पा०४]

निदितं गदायामिति काञ्िदेवैकां गहामधिकल्यैतदुक्तं, न च ब्रह्मणाऽन्यो गुहायां fafearsfa “ager तदेवानुप्रा- विशत्‌" इति wyta प्रनेशरवणात्‌, ये तु निबन्धं कुवन्ति तं वेदान्ताथं बाधमानाः HAST सम्यग्द्शंनमेव बाधन्ते छतकम- नित्यञ्च aed कल्पयन्ति न्यायेन चन ayes इति॥

प्रछतिथ्च प्रतिज्नादष्टान्तानपरोाधात्‌॥ BS

यथाभ्युदयदेतुत्वात धमा जिज्ञास्य एवं निःखेयसदे- तुलाद्रद्यापि जिनज्ञास्यमित्युक्तं, ब्रह्म च जन्माद्यस्य यत दति लचितं। तच्च लदणं चररूचकादौीनां ग्ठत्‌सुवणादिषत्‌ प्ररुतिल्े कुलालसुवणंकारादिवन्निमित्तवे च समानं इत्यते

कमपि नित्यमिति तच यत्‌ कियासाध्ये तदनित्यमिति न्यायबाधितं। अस्माकन्त्वन च॑ष्वं सस्य ज्ञानसाध्यत्वाञ्चित्यमुक्तात्ममाचत्वाच नानित्यत- दोष इति भावः, तस्मान्मे वीनब्राद्धणं प्रत्यग््रद्धणि समन्वितमिति fas |

प्रछतिख प्रतिज्ञा | लच्तणसचेगास्य सङ्गतिं aq ad सारयति । येति । aa fe saa बुद्धिख्यत्वाये सामान्यत जगत्कारणत्वं लच्तणमुक्तं तेन बद्धिस्ये ब्रद्यणि छ्खवेदान्तलमन्वयं प्रतिपाद्य sat cua fa कटत्वमाचमुत प्रछतित्वकटत्वोभवरूपमिति fanafa- ासायामिदमारभ्यते, तथा च सामान्यज्ञानस्य विष्टेषचिन्ताहेतु- त्वात्तेनास्य सम्प्र्तिः। यद्यपि तद्‌ानन्तयंमस्य युक्तं तथापि निखित- तात्यर्यक॑दान्तेः कट॑माचेखसरमतनिरासः सुकर डति समन्वयान्तेडदः लिखितं | लच्तगरूचम्याध्यायादि सङ्गतत्वादस्याप्यध्यायादि सङ्तिः। पू- aa सवविच्लानप्रतिन्ञाया मुख्यत्वादावयस्य जीवयर्त्वं face agaa

| अ०१।पा०४| प्राङ्गसत्रद्मद्धचभाय्ये | REO

भवति fant: किमात्मकं पनब्रह्मणः artud स्यादिति) aa निमित्तकारणमेव तावत्‌ कवलं स्यादिति प्रतिभाति, कस्मात्‌, ई्तापवेककटं श्रवणात्‌ | दक्तापूवैकं दि ब्रह्मणः कटे- लमवगम्यते “स Lar ya,” “स प्राणमणटजतः› Tae afar: | ईक्तापूवेकच्च aed निभित्तकारण्ष्वेव कुलालादिषु दृष्टं, अने- ककारकपूविका च क्रियाफलसिद्धिलाके दृष्टा। सच न्याय श्रादिकतयपि am: संक्रामयितं) दैश्चरत्वप्रसिद्धख ईश्राणणं fe राजवैवखतादीनां निमित्तकारणतमेव केवलं प्रतोयते तदत्‌ परमेश्वरस्यापि निमित्तकारणएत्वमेव युक्तं प्रतिपत्तुं | कायंद्चेदं जगत्सावयवमचेतनमप्रद्धच्च दृश्यते, कारणेनापि तस्य तादशेनेव भवितव्यं कायकारणयोः सारूष्यद- शनात्‌ Ag चानेवंलचएमवगम्यते । “निष्कलं fata शानं निरवद्यं निरञ्जनं” दत्यादिश्रतिभ्यः। पारिश्ेव्याद्रद्य-

कर्चपाद्ानयेोभदेन प्रतिच्छाया गेोणत्वादिव्याच्ठिपति। तत्र निमि- Tafa | पुवात्तस्पच्तयेर्देतादवेतसिद्धिः फलं। रंच्तापूवेकेति डंच्तगात्या कटत्वं fafad, तथाच xa न प्रछतिः कटं त्वात्‌, या यत्कता स amafat यथा घटका कुलाल caw: | जगत्‌ भिन्नकच्चपाद्‌।नकं कायत्वात्‌ घटवदिव्यादइ। अनेकति | aa नापादानमीखस्त्वात्‌ साजादिवदित्याद। रंखर्त्वेति। जगत्न ब्रद्ध- प्छतिकं तदिलच्तणत्वात्‌, ufeq तत्तया कुलालविलच्तणघटवदि- त्याह । कायेति । निष्कलं निरवयवं, निच्क्ियमचलं, श्णन्तमप- स्णिामि, निस्वद्यं जिर्ससमस्तदो्ष, aa Ba: निरञ्जनमिति

२९८ रलप्रभाभासिते। [ख ०१।पा०९ |

णेाऽन्यद्‌ पाद्‌ानकारणमष्ररद्यादि मणकं सतिप्रसिद्धू मभ्येपगन्तव्य

(क्न ~

ब्रह्मकारणलरश्ते निंसित्तलमाते पयवसानादिति, एवं प्राप aa) vafay उपाद्‌ानकारणञ्च agra नि- मित्तकारणच्च न केवलं निमित्तकारणमेव, कस्मात, प्रति- ज्ञादृ्टान्तानुपरोधात्‌, एवं दि प्रतिज्ञादृष्टान्ते Brat Ar परष्येते | प्रतिज्ञा तावत्‌ “उत तमादे्मप्राद्ो Baad श्रुतं भवत्यमतं मतमविज्ञातं विज्ञातं” दति, तच चकन विज्ञातेन सवंमन्यद्‌ विज्ञातमपि विज्ञातं भवतोति प्रतोयते, तच्ापाद्‌ानकारणएविज्ञाने सवंविनज्ञानं सम्मदति उपादानका- रणाव्यतिरेकात्‌ कायस्य, नि्मित्तकारणाद्‌व्यतिरोकस्ठु कायंख्छ नास्ति, लाक तचः प्रासाद्व्यतिरेकदशनात्‌। दृष्ान्ताऽपि "यथा सग्येकंन afawa aa aug विज्ञातं स्याद्वाचारम्भणं विकारो नामधेयं गटत्तिकेत्येव wa” इत्यपाद्‌ानकारणएगाचर्‌

एवास्नायते, तयेकन लेादमणिना सवं लादमयं विज्ञातं सखा-

अञ्चनतुल्यतमःगरन्यसिव्यथः, afe जगतः wena किमित्यत are | पारिष्रेष्यादिति | aafeae पधानं परिश्व्यित इवयभि- मन्यमानः सिद्धान्तयति | प्रखतिच्े(ति । चकाराल्रिमित्तत्वग्रहः | खव- AUER Uma तयारबाधा भवतीव्याह। रखवमिति। कट- ज्ञानादपि सर्वकार्य॑ज्ञानं किंन स्यादित्यत are | निभित्तकारुणाद्‌- व्यतिरेकस्तिति ग््दादीनामुपाद्‌ानानां दृषटान्तत्वाद्‌ा छन्तिकस्य ब्र- qm उपादानत्वं वाच्यमित्याह | टद्न्तापाति। वागारभ्यं नाममाचं विकारा न awaits सव्यकारुणच्रानादिकारज्ञानं . य॒क्तमि-

| ऋ ०९।परा ०४ | शाङ्गरब्रद्ध चभ | ३९९

दकेन नखनिकृन्तनेन मवं काष्णीयसं विज्ञातं स्यादिति च। तथान्यत्रापि “कस्मिन्न भगवा विज्ञाते स्वमिदं fasta भवतिः" दृति प्रतिज्ञा, यया एथिव्यामाषधयः सम्भवन्तोति द- aim, तया “आत्मनि wat दृष्टे अते मते विज्ञाते इदं सवं विदितः इति प्रतिज्ञा, स यथा दुन्दुभेर्दन्यमानस् न वा- स्यान्‌ शब्दान्‌ WHAT ग्रदणाय THA यरदणन दुन्द्‌ भ्याचातस्य वा शब्दा Wela दति Sure: | एवं यथासम्भवं प्रतिदेदान्तं प्रतिज्ञादृष्टान्तोा प्ररतिवमाधने yaaa । यत दतीयमपि पञ्चमो यतावा cata गतानि जाचन्तेःः casa जनिकठः प्रकतिरिति विशेषस्मरणात्‌ प्रछतिलक्षण एवा- पादाने द्रष्टव्या, निमित्तवन्लधिष्ठाचन्तराभावाद्‌धिगन्त- ai यथा इदि लाक श्ल्सुवणादिकमुपादानकारणं कुलाल-

au: | गतिसामान्याथं मुण्डकेऽपि प्रतिच्ञादृष्टान्तावादइ। तथान्य- चापीति | टहदारण्यकेऽपि तावादइ | तथात्मनीति | घटः सुर तीव्यन्‌ गत्स्सुरणं प्रछतिक्त्दतिरोकंण विकारा न सन्तीति सवमथा वथा GZ: म्यात्‌ तथा दृष्टान्तः स उच्यते| हन्यमानदुन्द्‌ भिजन्याच्छव्द- सामान्यादाद्यान्‌ विश्रषश्ब्दान्‌ सामान्येग्रहणातिरेक्ण wag geld शाता न WHAT, सामान्येम्य तु ग्रहरणेन दुन्द्भ्याघातः शव्द विष्रषे प्रयोता भवति, त्स्य वा ग्रहणेन तदवान्तरविष्वश्व्दा Wwiat भवति, अतः एब्टसामान्यग्रहगम्राह्या विणेाः ata कल्पिताः तद्दद्‌त्मभानभास्रटादय वच्मात्मनि कल्पिता इत्यर्थः परतिज्ञा दृद्ान्तानराघाल्जिङ्गाद्रद्यणः प्रकतित्दमक्ता प्द्धलीखबाप्याड | यतहति। यता वा naa ता aa xfa पञ्चमो प्रछत Rea.

Bee रन्नप्रभाभासिते। [अ०१।पा०४]]

सवर्णकारादीनधिष्टादरनपेच्छ प्रवर्तते, नैवं ब्रह्मण उपादान- कारणस्य सखताऽन्याऽधिष्टा तापेच्छेाऽस्ति, प्रागत्पत्तरोकमेवाद्ि- तौयमित्यवधारणात्‌,अधिष्टाचन्तराभावाऽपि प्रतिज्ञादृष्टान्ता- नपरोाधादेवेादिता वेदितव्यः) ्रधिष्टातरि द्युपाद्‌ानादन्य-

स्मिन्नभ्युप गम्यमाने पनरप्येकविन्नानेन सवेविज्ञानस्ासम्भवात्‌

प्रतिनज्ञादृष्टान्तापरोघ एव खात्‌, तस्मादधिष्ठाचन्तराभावा- दात्मनः कर्टत्वमुपाद्‌ानान्तराभावाच प्रतिं 1 कतखा- त्मनः: कटटोलप्रसतिले॥

अभिध्यापद्‌शच ॥ २४॥

अभिष्यापदश्खत्मनः कटंलप्रकतिले गमयति ^साऽकाम- यत ae Ui प्रजायेय" दति “ataa बद्ध wai प्रजायेय" इति च। तचाभिध्यानपविकायाः खातन्त्यप्रद्रत्तेः कतति aad | बद्धस्यामिति प्रत्यगात्मविषयवात्‌ ब्भवनाभिध्यानसय प्रसति- frafa गम्यते।॥

न्वयः | जनिकत्तगं जायमानस्य कायस्य परक्तिरपादानसंल्िका भव- तीति चायः | संज्ञायाः फलं “अपादानं पञ्चमो" [पा०२।३।२८ डति खूचात प्रता पञ्चमोलाभः। र्वं ब्रद्यणः vats प्रसाध्य aoa साधयति | निमित्तत्वमिति । ब्रह्म खातिरिक्तकचधिषटय प्रछतित्वा- न््टदादिवदित्याद्यन्‌मानानामागमबाधमाहइ। प्रागुत्यत्तेरति। जग ae त्रद्धेवेव्यचापि as याजयति | अखधिद्ाचन्तरेति।

रखकस्याभवरूप्रकरगत्वमविरूद्ध{मिति सचचतुद्यन साधयति। कुतश्चत्यादिना | ala ङष्टिसङ्कल्यः ।

| ०२।पा ०४ | प्राङ्करब्रह्मख्च्रभाष्ये। gor

सादाद्धाभयाम्नानात्‌ ॥ SY

प्रकतितलस्यायमग्य्यः Tay walang यत्कारणं मा- GWEWI कारणमपादायोभो प्रलयप्रभवावान्नायेते “सवाणि खवा tata श्छतान्याकाशादव ways आकाशं प्र त्यस्तं यन्ति tia यद्धि यस्मात्‌ प्रभवति यङ्खिंश्च प्रलीयते तत्‌ तस्वापादानं प्रसिद्ध, यथया ब्रोदियवादौनां एरथिवी। साचतादिति चापाद्‌ानान्तरानुपादानं खचयत्याकाशादेवेति। प्रत्यस्तमयख नापादानादन्यच कायस TT: ॥

आत्मकृतेः परिणामात्‌ ॥ २६ ॥ say ग्रकतिन्रह्य यत्कारणं ब्रह्यप्रक्रियायां “तदात्मानं खयमकुरूतः' इति श्रात्मनः HES Hea च दर्शयति, ात््मा- नमिति कमलं खयमङ्ुरुतेति aed) कथं पुनः पूवेसिद्धस्य सतः aeaa व्यवस्थितस्य क्रियमानलं शक्यं सम्पादयितु,

rr --------- ~~~ ~ ---- - ~ = ay

सभ्ये CHAT | च्याकाप्रादेवेव्येवकारसूचितमुपादानान्तरा- नु पादानग्रहणं साच्तादितिपदन qanter cuadifa योजना॥

च्धात्मसम्बन्िनी कतिः चात्मतः, सम्बन्धख्ात्मनः afa प्रति विष. यत्वमाखयत्वच्च | नन्‌ छतेराञ्रयः सिद्धा भवति विघयस्त ary: | खकस्णोभवं विरुद्धमित्याण्णङ्ते | कथं पुनरिति । यथा we: साध्य- परिणामेन कछतिविषयत्वं तदद्‌ात्मन cate | परिणामादिति। aia नमिव्यविरोाघ इति शेषः । सिद्धस्यापि साध्यत्वे ट ्ान्तमादइ। [विकारत्मनेति । नन्‌ awa आत्मानमिति {इतीयया कायौ.

त्मना Guay प्रकतित्वं कता aad ख!ह | खय. 3४

९०२ रनर प्रभाभासिते। [ अ०९।पा०४।

परिणामादिति व्रूमः, पूवसिद्धाऽपि fe सन्नात्मा विशेषेण वि- काराद्याना परिणमयामासात्यानसिति विकारात्मना च

परिणामा शटदाद्यासु प्रतिषपलब्धः, खर्यामिति च विशेषणात्‌

निमित्तान्तरानपएेक्तवमपि प्रतोयते। परिणामादिति वा षयकख्चं, awe: cay प्ररृतिन्रह्य यत्कारणं ब्रह्मण एव विकारात्मनायं परिणामः सामानाधिकरण्येनानायत “aq त्यचाभवन्िरुक्रच्चानिरुक्तं a? दत्यादिनेति॥

योनिश्च fe Tad ॥ २७ ॥

Tay valasy यत्कारणं ब्रह्मयोनिरित्यपि waa, वेदा- न्तेषु HATTA परुषं ब्रह्म aves “यद्भूतयोनिं परि- पग्यन्ति धीराः" दति च। योनिशब्दश्च प्रतिवचनः समधि- गता लाकं एथिवो यानिरोषधिवनस्पतीनामिति। स्तीयानेर-

fafa चेति। wae: छतिकमत्वोपपादनाथं पर्णिमादिति पदः व्याख्या ~न्यधापि बयाचष्टे। एथक्‌ सूचमिति। zeae डति aq सच aafa परिणामसामानाधिकस्णयखखतेः ब्रद्यणः प्रखतित्मिव्ययः। aqaa श्चतचयं, त्यत्पराच्त भतदयं, निरुक्त वक्तं एक्यं घटादि, afata वक्तमप्रक्य कपातरूपाद्क च तब्रद्यवाभवदिव्ययः॥

अच ae ufc: कायमाचपरःन तु सत्यकायात्मपटिणा- wut: तदनन्यत्वभिति विवर्तवादम्य वच्छयमाणत्वात्‌ यानिश्व्दाच gafaefaare | योानिचखेति। कतारं कियाशएक्तिमन्तं, ex निय. न्तार, पुरुषं Vas, AS YU, योनिं प्रकतिंधांस ध्यानेन पश्यन्तौ थेः। नन्वनुपादानेऽपि स्याने योनिषश्ब्दो ee ्त्यत wre) स्त्रीयोा- नेरिति। ्योणितमवयवश्ब्द्‌र्यः। येानिशब्द्स्य waa भवति

[अ०१।पा०४| शाङ्गसत्रद्मखचभ्ये। ४१

प्वस््यवावयवदारेण गमे प्रत्यपादानकारणतवं। aha स्थान- वंचन्ऽपि योानिश्ब्दा दष्टः, यानि ce निषदे garda aaa, aa प्रकछृकिवचनता परिग्छद्यतं ययाणनाभिः - जते Wed च" इत्येदंजातोयकात्‌। तदेवं vafad ब्रह्मणः प्रसिद्धं । यत्प्नरिदमुक्तं दैत्तापूर्व्दकं add निमित्तकारणेष्वेव कुलालादिषु wa दृष्टं नापाद्‌ानेच्ित्यादि anya, न लेाकवदि इ भवितव्यं, न दययमन मान गग्ोऽर्थः * शब्द गम्यतलात्च- ww यथाश्व्दमिद भवितव्यं, शब्द खेक्तितुरोशरस्य प्रस- तिलं प्रतिपाद यतीत्यवे चाम, एन सैतत्सव्वे विस्तरेण 1 प्रतिव- च्यामः॥ एतेन सव्व व्याख्याता व्याख्याताः ॥ चट ॥

ईचतेनाशब्दमित्यारभ्य प्रधानकारणवादः Barta पुनः

so ~ ~ --- -- -- --- .- ee —

~ rg ——

साऽच भतयेन्यादिण्रब्दन ग्राह्यः, ऊणनाभ्यादिप्रछतद्‌ख्ान्तवाक्यणष विराधादित्यादह। कचिदिति | दे इन्द्रतेतव निषदे उपवेशनाय यानिः स्थानं मया अकारि क्तमित्ययेः। पवेपत्ताक्तानमाना{न wa- द्यागमबाद्यमादइ। auafcarfeat | नन्वनमानस्य खत्यनपच्तत्वान् तया बाघ इत्यत Be) नहीति । जगत्कता पत्तः wag सिद्यति या afa: सा शरीरजन्यति afafscraa नित्यक्तिमताईनमाना- PRATT: ओतमश्रं पच्तछत्यान्‌ पादानत्वसाधने भवन्धेवेापजोव्या प्रछतित्वाधकखत्या बाध Fay: ) यदुक्तं विलच्तणत्वाद्द्मणे न जगदुधादानत्वमिति तचा । पुनञ्ेति। न विलच्तणत्वादिव्यारभ्ये- व्यथः अत उभयसल्पं कारणत्वं ब्रद्यणा लच्तणमिति fag |

waa सवं व्याख्याताः | खस्याधिकर्णस्य तात्य वत्तौ खत्तमन्‌-

* शब्द्‌ गम्य ला तस्येति वधे° क ° प° पाठः। र प्रतिपाद्‌धिष्याम दूति ate : 32

Bog रन्नप्रभाभासिते। | अ० १।पा ०४ |

yaaa निराकूतः, तस्य दि पक्श्यापाद्वलकानि कानिचि- दविङ्ाभासानि वेद्‌ान्तव्वापातेन मन्दमतोन्‌ प्रतिभान्तीति। स च कायंकारणानन्यलाम्धपगमात्‌ प्रत्यासन्नो उेदान्तवादस्य देवलप्रस्तिभिख कसिद्धम॑खचकारैः खगन्येष्वाितः तेन तत््र- तिषेघे एव यन्नाऽतीव कृता नाण्ठादिकारणएवाद प्रतिषेधे । तेऽपि तु ब्रह्मकारणवाद पक्तयय प्रतिपक्तषलात्‌ प्रतिषेद्धव्याः, तेषामप्यण- aun वेदिक किञ्चिलिङ्गमापातन मन्द्मतीन्‌ प्रतिभायादि- ति,ञअतः प्रघधानमक्ञनिवदंणन्यायेनातिदिशति, एतेन प्रघानका- रणवाद्‌ प्रतिषेधन्यायकललापेन स्वेऽ्वादिकारणवाद्‌ा च्रपिप्र- fafugaar व्याख्याता वेदितव्याः 1 तेषामपि प्रधानवद्‌ शब्द-

वदति | ईंच्ततेरिति। प्रधानवाद्स्य प्राधान्येन निराकरणे Sgare तस्य ीत्यादिना। तद्धणवाद वाद्‌ उपेच्तणेया दुवंलत्वादिव्यत BIE तेऽपि fefa | निमलास्तं कथं प्रतिपत्ता इत्यत खाद । तेषामिति

तथा fe छान्दाग्ये जगत्कारणत्वज्ञापनायं प्रिता पचमवाच | Brat वटधानानां मध्ये cat भिन्धीति भिन्ना भगव इत्युवाच Us, युन पिचा किमच wodiaa न किद्धन भगव sare | तच पिचाऽणि- मानं न Wadia, तथाचन किञ्चन शब्दाच्छन्यखभाववादा पती. येते, BUM परमाणवाद्‌ इति, खवमसदेवेदमग्र खासीदगे- र्गणेयानिव्या[द लिङ्ग zea) च्चाणादिवादाः खाता नवेति a प्रये सत्यपद ण्वादिश्ब्द्बलाच्छाता इति प्राफीऽतिदिशएति | रखतेनेति। च्यस्यातिरे त्वान्न एयक agaigia न किद्चनासच्छन्द्‌ याः प्र्य- away खच्छाभिप्रायत्वाद्‌ब्दत्व, तेषां वा-

| अ०१।पा०४|| TFCHA AAA | 8०४

त्वाच्छन्दवरोाधिवाचति। व्याख्याता व्याख्याता दति पद्‌ा- भ्यासेऽष्यायपरिसमािं यातयति,

दति भ्रीमच्छारिरकमोमांसाभाष्ये ग्री मद्विन्दपृज्छपाद्‌- शिष्यश्रोमच्छङ्करभगवत्पादछ्त प्रयनाध्यायस्य चतुथः पादः ara: *॥

॥ 9 ॥ दति प्रथमेाऽभ्यायः BATH xe ॥

दानां प्रधानवाद्‌वद्ख्रातत्वं, ब्रद्यक्रारणखतिबाधितत्वेच्च, तस्माद्देव परमकारण, तस्मिन्नेव सवषां वद्‌ान्तानां समन्वय इति fas |

डति आपमत्पस्मदसपरित्राजकाचाय ओीगाविन्दानन्द्‌-भगव- AMAA एरीरकमीमांसाव्याख्यायां भाव्यरल्रप्भावां प्रथमाध्यायस्य चतुः पादः ॥ *॥

--

>< ॥ ्छध्याव च समाप्तः ॥ >

Beg रल्रप्रभाभासिते | | अ ०२।पा०९१ |

ॐ परमात्मने नमः: |

WARTS WUE इ ति चेन्तान्यस्मुल्यनवकाश- द्‌ाषप्रसद्गात्‌ ॥ १॥

प्रथमेऽधाये सवंज्ञः WaT जगत उत्पत्तिकारणं ष्टत्स॒ वणौद्य इव चटरूचकादौनां, उत्यन्नख जगता नियन्तुलेन स्वितिकारणं मायावीव मायाया; प्रसारितस्व जगतः पुनः सखात्प्मन्येवोपसंहारकारणमवनिरिव चतुविधस्य श्तग्रामस्य, स एव च सवेषां न श्रा्सेव्येतदेदान्तवाक्यसमन्वयप्रतिपाद्‌नेन प्रतिपादितं, प्रधानादिवादराश्चाशब्दयलेन fatraat: | ददा- al wad खतिन्यायपिराधपरिद्धारः प्रघानादिवाद्‌ानाच्च न्यायाभासापट्रंडितलं प्रतिवेदान्तञ्च ख्च्ादिप्रक्रियाया a- विगेतवमित्यसयाथजातस्य प्रतिपादनाय दितोयाऽष्याय च्रा- रभ्यते। तच प्रधमं ताव्त्‌ र्टतिविरोधमुपन्यस्य परि- रति यदुक्तं ब्रह्मैव wae जगतः कारणमिति तदयुक्तं।

ॐ AU नमः|

साह्नादिसरतियक्तिमिन चलिता वेदान्तसिद्धान्तगा निमलवि{वध्ा्मेरविदितव्येमादिजन्माप्ययः। उत्पत्यन्तविवव्नितखि{तवपव्याप) च RAAT fasa प्रयिताऽपिनामतनद्धत्तं जानकर AS I नामस्त्पे व्याकरवाणीति खतेनामतनकछदपि संक्ञामतिवयाकताऽपि लिङ्शसरापािना aafa Sa इति च प्रथितः प्रसिडधा वस्तं घ्रव्य-

[अ०र।पा०१] प्रा] र ब्रद्धा ख चभाय्ये | ४०७

कुतः, स्छत्यनवकाण्देाषग्रमक्गात्‌। रति तन्ताख्या परसथि- प्रणोता श््टपरिग्टदीता, न्यास तदनमारिण्यः सतयः, एवं सत्यनवकाशाः प्रसज्येरन्‌, तासु द्यतेलनं प्रधानं Wag जगतः कारणमुपनिवध्यते, मन्वादिरूतयत्तावचाद नालच- णोनाद्रिदाचादिना घर्मजातेनापेक्तितिमथें समर्पयन्त्यः सावका- श भवन्ति, we avatar कालेऽनेन विधानेनापनयन- मोदृश्श्चाचार wa वेद्‌ाध्ययनमित्यं समावर्तनसमित्यं सद- धर्मचारिणीसंयाग इति, तथा परूषाथाश्तुवैणास्रमधमीन्‌ नानाविधान्‌ विदधति, नेवं कापिलादिचतौनामनष्ेय fa- षयेऽवकाश्नाऽस्ति, मेोत्तमाघनमेव fe मम्यम्द्शनमधिरुत्य ताः awa, यदि तत्राप्नवकाशः स्यः च्रानथेक्यमेवासां प्रस-

afad परमात्मानं मलप्छतिनियन्तारं भज इव्यथः | स्मतिप्रस- Fla पृवात्तराध्याययोविषयविषयिभावसङ्गति वक्त aa कात्यति। पयमेऽध्याव इति | जन्मादिद्धचमारभ्य जगदुत्पच्या{दकारणंब्रद्यति प्रतिपादितं mae ्िव्यादिखूचेष, स ख्वादितौयः सवा- aaa अानुमानिकमिद्यादिना कारणान्तरस्याख्रातत्वं दशितमि- व्य्थः। vq प्रथमःध्यायस्याथेमनद्य तस्मिन्‌ विषये विराघपरि- हारविषयिणं इद्ितीवाध्यायस्याथं पादशः afga कथयति | रदा. नीमिति | Sa प्रथमपाद समन्वयस्य साद्यादिस्मतियुक्तिभिवि- यघपरिद्धारः कियते, हितीयपादे साह्याद्यागमानां स्नात्तिमृल- त्वमविसाधाय कथ्यते, ala पादे प्रतिवेदान्तं खद्टश्चतीनां जीवात्म satay यामादिमद्ाभूतानां जन्मलयक्रमादिकयनेनाविरोधः प्र fanaa, चतुर्थपादे लिङ्गशीरखतीनां alate cau: | अयमे- वार्थः सुखबेाधायें BURA GET: |

we रल्रप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०९१ |

sq, तस्मात्‌ तद्विरोधेन वेदान्ता याख्यातव्याः। कथं पनः faerie Vega Had wad जगतः कारणमित्य- वधारितः Fae: सत्यनवकाग्रदोषप्रसङ्गेन wrifaaa | भवेद यमनाक्तेपः खतन्त्रप्रज्ञानां परतन्त्र प्रज्ञास्तु प्रायेण जनाः aia श्रत्यथंमवधारयि तु मश्रवन्तः प्रस्यातप्रणेदकासु wia- व्ववम्बेरन्‌, तद्वखेन च ya प्रतिपित्सेरन्‌। Bawa च वया- ख्याने न विग्यरूव्णमानात्‌ रढतोनां wey) कपिलम्रश्ड- Marge ज्ञानमप्रतितं waa, अरतिश्च भवति “छषिं प्र- खतं कपिलं यस्तमग्रे ज्ञानेविंभतिं जायमानच्च पश्येत्‌" दति |

“fata समतितकोभ्यामविरोाघाऽन्यदु टता भूतमेत खुतेलिङ्गशरुतेरुप्यविरुद्धता' ॥ इति | तच्राज्ञाते विघये विरोधश्रङ्ासमाध्ययोगात्‌ समन्वयाध्यायानन्तयं-

मविरोधाध्यायस्य युक्तम्‌, तच प्रथमाधिकरगतात्पयमाइ। प्रथम- मिति | ओते समन्वये विसराधनिरासार्यत्वादस्य पादस्य अूतिश्ण- सछाध्यायसङ्तयः खमतस्थापनात्मकत्वात्‌ सवेषामधिकरणानामेतत्पाद्‌- सङ्गतिः। wa पृवपच्ते स्मतिविराधादुक्तसमन्वयासिडधिः फलं सि sia afatetefa पिवेकः| तच ब्रद्यणक्तवेदान्तसमन्वया विषय a fa साह्यस्मव्या विरुध्यते न वेति स्मुतिप्रामाखाप्रामाख्राभ्यां सन्देहे पृवपच्तमादह। यदुक्तमिति awa व्युत्पाद्यन्ते तक्वान्यनेनेति तन्तं wie कपिलाक्तमन्याखख पञ्चशिखाद्भनिः war, र्वं सति वदान्तानामद्रवव्रद्मसमन्वये निस्यकाः efeay | तासामपि ब्रद्याथकत्वमस्तीत्यविरोाघध इत्यत ware) तासु दीति। नन साह्य सतिप्ामाणखाय प्रधानवादग्रद्धे मन्वा{दिस्मतीनामप्रामाण स्यादित्या NE] तासां धम सावकाएत्वात्‌ प्रामाखं wileare | मन्वादौोति।

[अ०२।पा ०९ WFLA AAAS | god

तस्मान्नैषां मतमयया्थं we सम्भावयितु, तकौवष्टमेन *च तेऽथ प्रतिष्ठापयन्ति, तस्मादपि सतिबलेन वेदान्ता व्याख्येया दति पनराक्लेपः, aw समाधिनान्यद्धत्यनवकाशदाषप्रमद्- दिति। यदि खत्यनवकाशद्‌षप्रसङ्गनेयरकारणवाद आ्ति- पयेतैवमप्यन्या ईश्ररकारणदादिन्यः खतयेाऽनवकाश्ाः प्रसज्येरन्‌ ता sateftara: | “यत्‌ तत्‌ खच्छमविक्ञेयं" ईइतिपरंन्रद्य प्रकुत्य स OPM warat ्ेचज्ञयेति कथ्यत दति Wat "तस्माद्‌ व्यक्तम॒त्पन्नं चिगृणं दिजखत्तमःः दत्याद।. तथान्य- चापि “अव्यक्तं परुषे ब्रह्मन्‌ {निगेणे सम्पलोयटेःः TATE |

----~--

afe साख्यादिस्मतीनामपि धम तात्य प्रामाखमस्त॒ तत तु ब्रद्वेत्यविरोाध saa आद नवमिति | तत्त्वे विकल्यनानपपत्त- गिर्वकाण्रस्मत्यनसारेण अअतिव्याख्यानमचितं सावकाश्णा्निरवकाश बलीय इति न्धायादिव्यादह।| तस्मादिति खतिविरोघ स्मयपामा- Wald पुवपच्त न यक्त डति शद्धाते। क्थमिति। ये खात- न्त्येण YAY ज्ञातुं ए््गवन्ति तेषामयं Vagal न भवेत्‌, साह््डधष खड्धालूनान्तु भवदित्यादइं | भवदिति | तघामतीन्ियाथ्ानवत्वाच तच Bat स्यादित्याह | कपिलपभ्टतीनाच्चेति |

cael a जायमानच् कपिलं जनयेट घिं |

पतं बिभ्टयात्‌ wind पश्येत्‌ परमेश्वरम्‌?" | इ ति--

अतियोाजन्‌। वया साह्यस्मतिविराघाद्रद्यवादस्त्याज्य रति

त्वयाच्यते तथा समत्यन्तरविरोाघात्‌ परघधानवादस्त्याज्य इति मयायत ria सिद्धान्तयति। तस समाधिरिति। seam: सकाश्ण- द्व्यक्तं मायायां लीनं Gaiman जगदिति यावत्‌ | इतिदहासवाक्या- नक्रा पुराणसम्मतिमाह | अतश्चेति | प्रभवव्यस्मादिति प्रभवे जन्म- हेतुः, परलोयते afefafa प्रलया लयाधिष्छानं, तस्मात्‌ कतुरीशखरात्‌

* चेत cia ale Yo पाठः। † fafen a दति aie ५ A 3 G

8९० स्त्रप्रभाभासिते। [अ०र।पा०१|

“say मङ्खेपमिमं wus

नारायणः स्वेमिदं पराणः

ससगंकालेचकराति सगे

संहारकाले च तदत्तिग्ूयः॥ इति

पराणे, भगवद्भोतासु च “As AXE जगतः प्रभवः प्रलय-

स्तया” इति, परमात्मानमेव च प्रकृत्यापस्तम्बः पठति “तस्मात्‌ काचाः प्रभवन्ति सवस मलं शाश्तिकः स नित्यः? दति । एवम- नेकशः WHAT: कारणएल्ेनापाद्‌ानतन च प्रकाश्यते। सतिबलेन प्रत्यवतिष्ठमानस्य ख्टतिवलेने वोत्तरं प्रवच्यामि दत्य- ताऽचमन्यरूत्यनवकाशदेषोापन्यासः | afta अतीनामो- ्रकारणएवादं प्रति argu, विग्रतिपन्तो च खतीनामवश्य-

कायाः ब्रह्मादयः प्रभवन्ति aug मूलमुपादानं किंपरिणामिन ष्राखतिकः करूटश्यः अतः स नित्य इत्ययः नन afafacra: fa- tata नाक्त इत्यत ate) स्मतिबलेनति | सतीनां faut feta कथय तत्व(नगयकस््तचाद। दशिितन्त्िति। wafafuta तत्वनिणय rau: | सूतनां कागतिरिव्यत are, विप्रतिपत्ता चेति। ae- तत्व स्मतानां faut विराधे वस्तनि विकल्यायेोागात्‌ क्कप्तञ्तिमला Gas प्रमाण, इतसरास्त्‌ कल्यञ्चुतिमूला न प्रमाणमिव्यः। जोष afatatiy स्मतिनं प्रमागमित्यच जेमिनीयन्यायमादह। तदुक्तमि- fa | अओदुम्बर्खो सष्ार्‌ गायेदिति प्रव्यत्तखतिविरुद्धा सासवा वे वितव्यति सतिमानं नवेति सन्देहे मलश्त्यगमानान्मानमिति प्राप सिडान्तः anafatatig स्सतिप्रामाखमनपेच्तमपेत्तागरन्यं रेय- सिति वावत्‌। fe यता सति faery yaaa भवति च्च तु विराधे सव्यनमानायोागान्मलाभावात सर्ववेटनस्मातरप्रमा-

[orator | TIFCAT खचभष्ये। २९९

कर्तव्येऽन्यतरपरिग्ररे*ऽन्यतरस्यापरित्यागे च मरुत्यन॒मारिण्छः Way: प्रमाणमनपेच्छा TAT, तदुक्तं VATTAAT “fatry तनपकत्त स्यादस्ति द्यनमानं' द्ति। न चातीद्धियानयान्‌ श्रुतिमन्तरेण कथिदुपलभत दूति wel सम्भावयितुं, fafa- ्ताभावात्‌, श्क्यं कपिलादौोनां सिद्धानामप्रतिहतन्ञान- लादिति चेत्‌, न सिद्धेरपि खापेक्तलात्‌ | धमानुष्ठानापेचा डि सिद्धिः, सच धम॑ख्ादनालक्तणः, aay vafagrargie- नाया अथा न पञ्चिमसिद्धपरुषवचनवशेनातिशङ्धितुं श्वयते, सिद्ध वपाश्रयकल्यनायामपि बलात्‌, सिद्धानां प्रद्शिंतेन प्रकारेण रूतिविप्रतिपत्तो सत्यां न च्र॒तियपाश्रयादन्यत्‌ निणथकारणमस्ि। परतन्त्प्रज्ञस्यापि area whats शेषविषयः qaqa युक्तः, कस्यचित्‌ कचित्तु wud सति

गमिव्यथः | अस्तु साह्यस्मृतिः प्यच्तमूले्यत Bie) न चेति। at- गिनां सिडिमदहिम्नाऽतीच्धियज्वानं सम्भावयितुं शक्यमिति wat) ष्रक्यमिति। कयिलादिनभिः किलादो वेदप्रामाण्यं fafea aed. नानेन सिद्धिः सम्पादिता, तया सिद्धा प्रणीतस्मत्यनसारेणा- नादि सख्तिपीडा न यक्तापजोयविरोाघादिति परिहरति न fase. पीति। afaufsafats, तीनां मख्यायमतिक्रम्योपचरिताघत्वं aigd 7 शक्यत इत्ययः] खतः स्द्धिवदोा नापजीवय इति चेत्रानी- रस्य सखतः सिदे मानाभावात्‌ | अङ्गकछग्याप्याह | सिद्धेति सि- डानां वचनमाशिव्य बेदायेकल्पनायामयि festa भिये विरोध खव्याञ्चितमन्वाद्यक्तिभिरेव वेदाथंनिण्या यक्त rad: | श्रतिरल्पा- खयं विना सिद्धाक्तिमाकं न तत्तनिणयकारणमिव्यच्तरायंः| नन मन्द मतेः साह्यसरमता खडा भवति ` तस्य मतिः वेद्ान्तमाग कथमा-

+ऽन्दतरप्ररित्याग दूवि aye प° पाठः| aah ee

४१२ रनप्रभाभासिते। [अ०२।पा०१ |

परूपमतिवेश्चरूप्येण तत््वाव्यवस्थान प्रमङ्गात्‌, तस््ात्तस्यापि G- तिविप्रतिपत्त्युपन्यासेन खत्यनुसाराननुसार्‌+विवेचनेन च स- नागं प्रज्ञा संगरदणोया। या तु तिः कपिलस्य ज्ञाना- तिश्यं प्रदभयन्तो प्रदथिता न तया श्रुतिविरुद्धमपि कापिलं मतं agi शक्यं, कपिलसिति भ्रुतिसामान्यमाचलात्‌। aay च कपिलस्य सगरपुचाणं प्रतप्रुवासुदेवनानः समर- णात्‌, अन्याथद्शंनस्य च प्रा्भिरदितस्यासाघधकवलात्‌ | भवति चान्या मनोमीादात्यं प्रख्यापयन्तो श्रतिः “ag किञ्च मनुर- वदत्‌ agua” दृति | मनना च

“Haag चात्मानं aaa चात्मनि |

समं पणग्यन्नात्मयाजो खाराज्यमधिगच्छतिःः॥ दइति-

सवात्यमतलद्‌ शनं प्रभ्सता कापिलं मतं निन्त दति गम्यते,

~ „न

कपिला दि न सवात्मलद्‌शंनमनुमन्यते, आत्ममेद्‌ाभ्यपगमात्‌।

नेवत्यत ऋ | परतन्तेत्यादिना। ननु aa कपिलस्य सवंज्ञत्वालल- GRA BS Sale इत्यत खाद । या fafa, कपिलशएव्दमाचेण साह्यकतीा सोत इति सरान्तरयुक्ता, तम्य देतवादिनः स्व॑ज्ञतवा यागाद्‌च च सवंज्ञानसम्भृतत्वेन अतः कपिला Tyan wa, सदि aamaata वेदकं apaufendifa aaa इति भावः। प्रतप्त प्रदादकस्य | fay यः कपिलं ज्ञानविंभतिं तमीश्रं पछेदिति वि- धौयते, तथा चान्यार्थस्य इखर्प्रतियत्तिशेषस्य कपिलसवेज्ञत्वस्य द््रनमनवाद्‌ स्तस्य मानन्तरेण प्राप्षिश्रून्यस्य खाथसाघकत्वायागा- 1नवादमाचात सवज्ञत्वसिद्िरित्याह। अन्या्थति। देतवादिन कपिलस्य आतत्वं निरस्य ब्र्यवादिना मनोः ख्रातत्वम्ह। भवति afa, इतिद्ासे$पि कापिलमतनिन्दापुवंकमद्धेतं दशितमिव्याड।

* वि पयविवचनेनति ate प° पाठः

[ ख ०२।पा०१ | षराङ्सब्रद्मर्‌चभाष्ये । ४१२

मद्ाभारतेऽपि च “बद्व: परुषा ब्रह्मनुतादा एक एव तु" दति विचायं “aga: पुरुषा राजन्‌ साह्धयेगविचारिणाः दति परपक्तस॒ुपन्यस्य तश्ुदासेन- “बहनां एरुषाणणं fe वथेका योनिरुच्यते। तया तं पुरुषं विश्चमाख्याखयामि गणाधिकम्‌' ॥ दव्युपक्रम्ब- "ममान्तरात्मा तव चये चान्ये दटिसंज्ञिताः। सवेषां atfaarsel न arg: केनचित्‌ कचित्‌ ॥ विश्यमृद्धा विष्मुजे विश्वपाद्‌ाचिनािकः। एकश्चरतिग्तेपु खेरचारो यथासुखम ॥ इति सवात्मतेव निद्धारिता। श्रुतिश्च सवात्मतावां भवति

मदाभारतेऽपीति। पुरुषाः sana: किं वस्ततेा भिन्नाः उत eae. ष्यानां प्रत्यमात्मा र्कं इति विमशा्थः। बद्कनां पृरुषाकाराणां Surat यथेका योनिरुपादानं wy तथा तंपुरुषमात्मान faw वापादानत्वेन VBA सर्वज्ञत्वादिगगैः ead कययिव्याभि faa सवलाकप्रसिडधादव तियङ्मनष्यादौनां मद्धानारऽस्येवति विश्वमा रकस्येव, स्वच्ेचेव प्रतिविम्बभावेन प्रविद्त्वात, रवं विग्छभजत्ादि- योजना सवभश्चत्ष्वेकखरति अवगच्छति सवेत इत्यथः | खेरचारी waa, नास्य नियन्ता क्िदस्ति सवशर rau: | यथा सुख. fafa विणशकानन्दखरूप रति वावत। का{पलतन््रस्य वेदम्‌नस्मति- विराधम्क्रा साच्ताददविराधमाह। Blasts) यस्मिन्‌ ज्ञान- काले केवलं खतन्लपरछतिकल्पनयेव वेदविरूडं न किन््वात्ममेदकल्पन यापीति सिद्धमि(त सम्बन्धः| स्मति{वरोाघे वेद्स्यवाप्रामाण्यं किंन सखादित्यत खाद । वेदस्य हीति । seq प्रामाण्यं खतः faga-

४९४ रल्लप्भाभा{सते। [अ ०२।पा ०९]

“afea सवाणि watfa श्राह्मैवाश्दिजानतः। aa AT मेदः कः; शाक एकलमनपश्यतः''॥ दति- ए दविधा |) च्रतद्यात्यभेदकन्यनयापि कापिलस्य तन्त्रस्य वेद विरद्धलं वैदानसारिमनुवचनविरुद्धचञ्च | न कवलं खत- (~ श, ४ ४ [ Foes ^~ ~ . = न्त्र प्रकृतिपरिकिल्यनयेवेति*खद्ध, वेदस्य {इ TATay खायप्रा- arg रवेरिव खपविषये पुरूपवचसान्तु मूलान्तरापेत्तं । । खा- थं प्रामाण्यं वक्तृरूतिव्यवहितञ्चेति विप्रकषंः, तस्माद द्‌षिर्द्धे विषये सत्यनवकाशप्रसङ्गा न Fg. 1 RaQ खत्यनवकाग्‌- प्रसङ्धान STU: II ~ nN) TACHA ॥ २॥ ~= “~ = +

म्रघानादितराणि यानि प्रधानपरिणामल्रेन wat +क-

fata मददादीनिन तानि वेद्‌ लाके चापलभ्न्ते, भ्तन्द्ि- न ~ ~ 0, ~

याणि तावत्‌ winaguiagala शक्यन्ते WG | अलाक- पोारुषेयत्वात पोारूषेयवाक्यानां खाथस्मतितन्म्‌लानभवयोाः कल्पनया प्रमां ज्ञेयमिति व्यवहितं, परतः staiwfata विपरकबेः, afa- स्मत्याविण्ेव इत्यच्तरायंः। समयोाविरायघं fe निरवकाष्रन साव- कां बाध्यमिद् खतः परतः प्रामाख्योावघम्यात्‌ कटिति fafaa-

प्रामाण्येन चानपसंजातिराधिना वेदवाक्येन विरूद्धस्मतेरव ay इति भावः| तस्मादिति विष्ेषादित्यथः, मान्तिमिलत्वसम्भवादिति Hird: | ॐ = = मददरा तावद्‌्परिड्धा खहडइगरपक्रतिकत्वन तन्माचाणप्य- प्रसिद्धानि wa न वयन्त इत्याद । रतरेषाञ्धेति। नन मतः

* सिद्धमिति ave qe नास्ति + खाय प्रामाण्यमिति see ge wife | + निरूपितानोति aie geo qa: |

[अभ०्द्‌।पा०९१| शाड्सब्रद्यरूचभाष्ये ४१५

वेद प्रसिद्धलान्त महदादीनां षष्टस्येवेद्धि याथेख न wWiata- audi यदपि क्चित तत्परमिव ्रवणमवभासते तद्य तत्परं याख्यातं शच्रान॒मानिकमप्येकेवां" Taal! काचंरूते- रप्रामा्थात्‌ कारणसतेरष्यप्रामाण्ये य॒क्रमित्यभिप्रायः, तस्रा- द्पिन सृत्यनवकाशप्रसङ्गा दोषः | तकोवष्टममन्त न विलच्चण- त्वादित्यारभ्यान््रधियखति॥ एतेन योगः प्रत्युक्तः ॥ ३॥

एतेन साद्धस्मुतिप्रत्याख्यानेन योगस्मुतिरपि प्रत्याख्ाता ्र्टवयेत्यतिदिश्रति, तत्रापि श्रतिविरोधेन प्रधानं खतन्त- मेव कारणं मदद्‌ादीनि च कायाणि अलाकवेदप्रसिद्धानि क र्पयन्ते | नन्वेव सति समानन्यायत्वात्‌ पुवेणषैतद्गतं किमयं पनरतिदि श्वते,अस्ति द चाभ्यधिका TET VAI भनास्युपाये fe यागो वेदे विदितः “श्रोतव्यो awat निदिध्यासितव्यः दति ““चिरूननतं स्थाप्य समं शरोर इत्यादिना चासनाद्‌्कल्पना-

रमव्यक्तमिति श्रतिप्रसिडानि महद्‌ादीनीव्यत आह | यद्पीति। सखचतात्पवमादइ। कायति | साख्यस्मतेमहदादिष्िव पधानेऽपि षा aw नेति निखखीयत इत्ययः सांख्यस्मतिबाधे$पि तदुक्तयक्तीनां HU बाघ डत्यत Bis) तकति।

त्र्य क्तसमन्वयः प्रधानवादियागस्मत्या विरुध्यते न वेति aes परवेन्यायमतिदिष्रति। रतेन योगः प्रत्यक्तः। अतिदप्रत्वात पववत सङव्यादिकं Asa) पृवेचानुत्तनिरासं पृवप्च्तमाह। अस्तिद््य- चेति| निदिध्यासनं ara) चीणि उरोग्रोवाशिसास्येन्नतानि यस्ि- च्छरीरे तत्‌ aad चिरुत्रतमिति पाठश्ेच्छान्दसः, agate शेवः |

४९६ रननप्रभामासिते। [अ०२।पा ०९]

एरःसर वप्रपञ्चं यागविधानं श्वेताश्तरोपनिषदि दृश्यते, लि- gift च वेदिकानि योागदिषयाणि सदखश् उपलभ्यन्ते, “at योगमिति मन्यन्ते स्थिरासिद्धियधारणंः इति, “विद्यामेतां यागविधिद्च aa? दति चेवमादौनि । योागशास्तेऽपि “ay तच्चद्श्रनाग्धुपायो योगः" दूति सम्यग्द्‌ शेनास्यपायलेनैव योगा- ~ S ~ ~ ऽङ्गोक्रियते, wa: सम्प्रतिपन्नाथकदेश्लाद कादि खतिवदयोग- खःतिरप्यनपवद्‌ नीया भविखखतोति i दइयमप्यधिका शङ्कातिदेशेन en =e ~ >^ ~ ~ ne निवच्यते | अथकद्‌ शसम्यतिपत्तावप्यथकद्‌शविप्रतिपत्तेः पूवा- ह \ क्ताया दशनात्‌ | सतौव्वप्यव्यात्मविषयाखसु FHlq Olay साद्य योागस्मल्योरोव निराकरणाय यन्नः कतः, agar fe परम- परषार्थमाघनतेन लाक wera faeg परिगीते लिङ्गेन च श्रीतेनापदहितै, तत्कारणं साद्या गाभिपन्नं ज्ञाला देवं

न केवलं यागे विधिः किन्त योगस्य ज्ञापकान्ययवादवाक्यान्यपि स- न्तो त्या ह | लिङ्गनि चेति । तां पवाक्तांचारणां यागविदोायोगपरम तप इति मन्यन्ते | उक्तामेतां ब्रद्यविद्यां योगविधि ध्यानपकास्च्च ग्टद्य- प्रसादाच्रचिकता लब्ध्वा Aa प्राप्त इति सम्बन्धः| योगस्मतिः प्रधा. नादि तन््वांश्ऽपि प्रमाणत्वेन खोकाया | सम्प्रतिपन्नः प्रामाणिकोाऽ- HEN योागरूपोा यम्यास्तत्वादिव्यथयः। अदकाः Rag’: गरूरुन॒ग- न्तव उत्यादिखतीनां वेदाविरूदढायकत्वान्मूलश्ुत्यनुमानेन प्रामारणमुक्तं पमाणलच्तणे | खवं येःगस्मुतेवागे पामाणात्त््वां शऽपि प्रानाखमिति परवंपच्तमनद्य सिद्धान्तयति। इयमिति। नन्‌ ोद्दादिस्मतयाऽच [कमिति a निराकछ्रता इद्त arte, सतीस्वपीति। तासां प्रतारकत्वेन प्रसिद्धत्वादशिदधैः पयुप्रायेग्ंखोतत्वादेदव्यत्वाचातापे-

[ अ ०२।पा ०९ | व्रा ङ्र ब्रद्यखचभाष्ये ४९१७

मच्यते सवेपागेरिति। निराकरणन्त्‌ न *साह्यरूतिज्ञानेन वेदनिरपेक्ण योगमागेण वा निःश्रेयसमधिगम्यत दति) afa- रि वैदिकादाद्मैकविज्ञानादन्यनिःखरेयससाघनं वारयति “a- मेव विदि लाऽतिग्टल्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय दति । देतिनो fe a साद्या योगाख नात्यैकत्द्र्शिंनः। यत्त॒ द्शंन- म॒न तत्कारणं साह्ययागाभिपन्नमिति वैदिकमेव तच ज्ञानं ध्यानञ्च सादये गशब्दाभ्यामभिलयप्येते प्रत्यासत्तरित्यवग- wa, येन dia न विरुध्यते तेनेष्टमेव agama: सावकाश्ले। तद्यथाऽसङ्ग दयं परुष दृत्येवमादि श्रतिप्रसि- gaa परुषस्य fangs निगुंणपुरूषनिरूपणेन साये रभ्युप- गम्यते । तथा च योगेरपि “च्य परित्राट्‌ विवणवासा मुण्डाऽ- परिग्रहः” इत्येवमादिश्रतिप्रसिद्धूमेव निदटत्तिनिष्टलं wae पदेशेनानगम्बते | एतेन सवि anata प्रतिवक्तवानि, तान्यपि तकौपपन्तिभ्यां तच्चज्ञानायोापङ्कवन्तीति चेत्‌, उप-

Sfa भावः तत्कारणमिति |; तेषां gaarat कामानां कार्णं सां ्ययोगाभ्यां विवेकध्यानाभ्यामभिपन्नं sana प्राप्तं <a चात्वा सर्वपाररैरविद्यादिभिर्मुत rau) समूलत्वे स्मृतिदयस्य निरासः किमिति छत त्यत व्याद्ध | निराकरणन्त्िति। इति Gat, aAa- मिति शेषः| प्र्यासत्तेरिति श्चतिख्यसांख्यवोागश्ब्दयोः सजातीयः शरत्य्ग्रादित्वादिति यावत्‌। किं aaitg Basar नेत्या | येन व्व॑फेनति। ब्रद्यवादस्य कणभच्तादिभिविरोाधमाश्द्खयातिदि- afa | रखतेनेति | श्रुतिविरोघेनेव्यथः। उपकारकवाधे न युक्त स्वया

x 9 hae ° ~ | ५ * सुं द्टयज्ञानेन का०। सां द्द्‌ शनन aye |

8२१८ रलप्रभाभासिते। [षख०र।पा०र्‌|

कुर्वन्त्‌ नाम, aN वेदान्तवाक्येभ्य एव भवति “ata दविन्मनते तं न्ते, तं वे पनिषदं परुषं च्छामि" दत्येवमा- दि ख्रतिभ्यः॥ | न विलक्तणएत्वादस्य तथालच्च शब्दात ॥ ४ ॥

ब्रह्मास्य *+जगतेा निमित्तं कारणं प्ररुतिखेत्यस्य wats: स्मतिनिमित्तः परि हतः, तकनिमित्त इदानीमाक्तेपः परिद्धि- यते। कुतः पनरस्मिन्नवधारिते आगमा तकनिसित्तस्याक्ते- पस्यावकाशः। ननु धमं दव ब्रह्म्छप्यनपेच आगमे भवितु मरति, भवेदयमवष्टम्भोा यदि प्रमाणन्तरानवगाद्य च्राग- ममाच्नप्रमेयाऽवमथंः स्ादनठेचरूष द्व धमः, परिनिष्य- नरूपन्त्‌ ब्रह्मावगम्यते । परिनिष्यन्ने च वस्तुनि प्रमाणान्त राणमस्यवकाशेा यथा एयिव्यादिषु। यथा च श्तीनां परस्परविरोाघे मत्येकवरेनेतरा नीयन्ते, एवं प्रमाणान्तरविरोा- घेऽपि agdaa श्चतिर्मी यते । "gearwaa weeny wad

Wey Age उपकारकः सन बाध्यः किन्तु awin इत्याद | तान्य ifs | तकाऽनु मानं, तदनुग्राह्िका युक्तिरुपपत्तिः | adamant: समन्वयस्य न विराध इति सिडान्तवि- लच्तणत्वात्‌ छत्तान्‌ वाद्‌नासयाधिक रणस्य तात्पयैमाद । ब्रद्मासेति। पू बपत्तमर्{च्तपति | कुतः पुनरिति। अनवकाश हेतुमाह | ननु wa <afa| मानान्तरानपेच्ते वेदेकसमधि गर्छ ब्रद्दाखन्‌ मानात्मकतकंस्वा- प्रवेष्ात्तेनाच्तेपस्यानवकष्राः, भिन्नविषयत्वात्‌ तकंवेदयोरिव्य्घः।

* जगतः कारणमिति ale | + दष्टसाम्यनेति वधं wT? |

| च ०।पा०१] प्ाङ्करत्रद्यखचभप्ये | Bre

यन्ती यक्तिरनुभवस्य सन्निष्यते, विग्रकष्यते तु श्रतिरेति- च्यमाचेण सखाथाभिधानात्‌। श्रनुभवावसानच्च ब्रह्मविन्नान- मविद्याया faada Beaty दृष्टफलतयेग्यते। श्रुतिरपि

[4

ओरातब्ो मन्तव्यः इति ्रवणएव्यतिरेकण मननं fazyat तकंमण्यचरादतंव्यं दशयति, चअरतस्तकनिमित्तः पुनराक्तेपः क्रि- यते, न विलकूणएलाद स्वेति । यदुक्तं चेतनं ब्रह्म जगतः vafa- रिति तन्नापपद्यते) कस्ममादिलक्षएत्वादस विकारस्य waa}: | ge fe aq कार्यलेनाभिप्रेयमाणं जगद्र्‌ह्यविलचणं ्रचेत- नमश्च Fad, व्रह्म च जगदिलक्षणं wat प्द्धच्च श्रुयते । न च विलचणएत्वे प्रकतिविकारभावो दृष्टः, न दि र्च- कादया विकारा anafant भवन्ति, शरावादयो वा qau- yafaat:, wea तु गदनज्िताः विकाराः प्रक्रियन्ते, सुव-

सिद्धस्य मानान्तरगम्यत्वाद्‌कविषयत्वादिरोधङडतिप्वपत्तं समथंयते। भवेदयमिति। Bazan दृष्टान्तः | नन्वकविषयत्वेन विरोधेऽपि खति- वि साघान्मानान्तरमेव बाध्यतामिव्यत are | यथा चेति| प्रनलखत्या दुबलश्चति बाधवत्निरवकाप्रमानान्तरेग लच्तणाढत्या सावकाशख॒ति- नयनं युक्तमिव्यथः| किच्च ब्रद्यसाच्तात्कार्स्य मात्तदेतुत्वेन प्रधा- नस्यान्तरङ्क तकास्तस्यापरोत्तदटृषान्तमोचर्त्वेन प्रधानवदपरोक्तार्थ- विषयत्वात्‌, Wee प रोच्ताय कत्वा दद्रु ङ्गमतस्तकण बाध्य इत्याद zafa| रतिद्यमात्रण पसोत्ततयति यावत्‌। खनभवस्य प्राधान्यं दप्रायति। अनभवावसानर््चति। नघा तकण मतिरित्यथवारेन तकेस्य faayaing विधिविसाधान्मेवमित्यादह। अतिरपोति। रवं पर्व. पत्तं सम्भा चेतनब्रह्यकारणवादिवेदान्तसमन्वयः, त्ि्ादिकं न चेतनप्रछतिकं कायद्रव्यत्वात्‌ घटवदिति सांख्ययागन्ायेन विरूध्यते न वेति ued WIAA ATT, दु बं लत्वेऽप्यन्‌ मानस्य वयाप्षिमूलत्वेन om 2

४२० रल्रपभाभासिते। [अ०२।पा०९

wa सुवणाज्विताः, तथेदमपि जगदचेतनं खुखदुःखमेोदा- fad सखद्चेतनखैव सुखद्‌ःखमेोदात्मकस्व कारणस्य कायें भवितुमदंति न विलक्षणस्य ब्रह्मणः, ब्रद्यविलक्तषणत्- ञ्चास्य जगतेाऽप्रणद्धचेतनल्दशनादवगन्तव्यं। ALE We जगत्‌ सुखदुःखमेदात्मकतया प्रोतिपरितापविषाद्ादिदे तुलात्‌ खगनरकाद्युचावचप्रपञ्चताच। अचेतनं चेदं जगत्‌ चेतनं प्रति का्य॑करणभावेनोपकरणएभावापगमात्‌, न दि साग्ये सत्युपकायापकारकभावोा भवति, न fe प्रदीपो परख- रस्ये पक्कुरुतः। नन्‌ चेतनमपि कायचंकरणं खामिग्छत्यन्यायेन भोक्तरुपकरिव्यति, न, सखामिग्टत्ययेारप्येचेतनां शस्यैव चेतनं ्रतयुपकारकल्वात्‌ | यो PHB चेतनस्य परिग्रदे वद्यादिरचे- तनभागः स एवान्यस्य चेतनस्यापकरोाति न तु खयमेव चेत- नखेतनान्तरस्य उपकरोात्यपकराति वा, निरतिशया दयक- तारखेतना दति साद्या मन्यन्ते, तस्ममाददचेतनं कायंकर्‌णं।

प्रावल्यात्तेन विरुध्यत इति प्रद्युदाद्रणेन पूवपच्तयति। न विल- च्णत्वादिति | पूवात्तसपच्तयोः समन्वयासिद्धिः तल्छििशेति पुव वत्‌ फलं, जगन्न ब्रह्यप्रछतिकं तदिलच्तणत्वात्‌, यद्यदिलच्तणं तत्न aqafaa यथा र्टद्धलच्तणा रुचकादय Fay | सुखदुःखमेदाः सत्वरजस्तमांसि, तथा च जगत्‌ सुखदुःखमोदात्मकसामान्यपल्ल- तिकं तदन्वितत्वात्‌ यदिव्यं तत्तथा यथा ग्ट्द्ज्विता घटादय Care | म्टदेवेति । वि लच्तणत्वं साधयति । त्रद्धविलच्तणत्वञ्चेति। यथा fe wa रण्व स्त्रीपिर्डः पतिसपन्न्युपपतीनां प्रीतिपरितापविषादा- दीन्‌ करोति रवमन्येऽपि भावा Heat | as प्रीतिः छख, परितापः

[अ०२।पा०१ | प्रा ङ्स ब्रह्मरूचभाय्ये | ४२९

न च काषटलेाद्रादौोनां चेतनत्वे किञित्रमाणमस्ति, प्रमिद्ध- सखायं देतनाचेतनविभागोा wa, तस्माद्रह्यविलच्षएल्ान्रेदं जगत्‌ anafan | योऽपि किद्‌ चत्तीत त्या जगतश्चेतन- प्रकतिकतां तदलेनेव समस्तं जगदेतनमवगमिय्यामि yafa- रूपस्य विकारोऽन्वयद शनात्‌, च्रविभावनन्त्‌ चैतन्यस्य परि- णामविशेषाद्धविग्यति, चथा स्यष्टचेतन्यानामप्यात्मनां खा- WASTING चेतन्यं न विभाव्यते, एवं काष्टलेष्रादौना- मपि चेतन्यं न विभावयिय्यते। एतस्मादेव च विभावितला- विभावितलक्ृतात्‌ विग्रेषाद्रुपादिभावाभावाभ्याञ्च कायकर्‌- णानामात्मनाच्च . चेतनलाविशषेऽपि गणप्रधानभावो न fa रोात्छते। यथा च पार्थिंवत्वाविगरेषेऽपि मांरुखपादनादीनां प्रत्यात्मवतिनोा विशेषात्‌ परस्परोपकारितवं भवत्येवमिहापि भविव्यति, प्रविभागप्रसिद्धिरष्यत एव न fatiaa इति, तेनापि कथञचिच्ेतनलाचतनवलच्षणं fanaud परिद्धिखेत।

पाकः, विषादो भमः, खादिपदात्‌ सागादिग्रहः। उभयवोश्धेतनत्वेन साम्वादुपकायापकास्कभावेा न स्यादिव्ययुक्तं। खामिभ्टवययोायंभि- चारादिति wed | ननु चेतनमपीति। ग्टयदे स्येव खामिचेतनोा- पकारकत्वात्न यभिचार इत्याद | नेत्याद्ना। उत्वषापकधेग्रून्यता- चेतनानां मियो नापकारकत्वमित्यादह। निरतिशया इति। तस्मा दुपकारकत्वात्‌। आतचेतनप्रछतिकत्वबलेन जगचेतनमेवेयेकदेषि- मतमुल्धापवति | योऽपीति | घटाद्‌खेतनत्वमन्‌पलव्थिबाधितं इत्यत ate, अविभावनन्त्विति। अतः कारणान्यपरिणामत्वात्‌ साऽपि चेतन्यस्यानुपलव्धिरिव्य्थः | अन्तःकरणादन्यस्य ढन्युपरागदश्राया-

४२२ रनप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०२|

प्र ाष्द्धिवलक्षणन्त्‌ विलक्षणलं नैव परिद्धियते, +न वेत- रदपि विलक्णतवं परितं शक्यत इत्याद | AWAY शब्दा दिलि। अनवगम्यमानमेव Vs लाकं समस्तस्य वस्तुनः चेत- नलं चेतनग्रसतिकल्श्रवणा च्छब्दशरणतया केवलया प्रक्तते, तच शब्देमैव fanaa, चतः शब्दादपि तथातमवगम्यते। तथा- त्रमिति प्रकृतिविलचणएत्वं कथयति । शब्द एव विज्ञानञ्चावि- ज्ञानं चेति कस्यचिद्धिभागस्याचेतनतां qa चेतनाद्‌ AUT विलक्णएमचेतनं जगच्छ्रावयति। नन्‌ चेतनत्वमपि कचिदचेतन- लाभिमतानां रेद्धियाणणं श्रूयते चथा, “खद्‌त्रवीद्‌ापाऽच् वन्‌” इति, “तत्तेज taa ता aig tea” दूति चैवमाद्या श्तविषया Nanaia, इद्धियविषयापि “a हेमे प्राणा दंस्रेयसे विविद्माना ब्रह्म जग्मुः" दति “तेद वाचमचस्लनन उद्गाय दूति दैवमा येनद्धयविषयेति । चरत oat पठति ॥

मेव वचैतन्याभिव्यक्तिनौान्यदरेति भावः। see चैतन्यानभियक्त Zui | यथेति। आखात्मानात्मनोश्ेतनत्वे ख्ामिभावः कुत इत्यत Qe) रुतखादोर्वोति wefa प्रातिखिकखरूपविषरषाच्छेषष्र- faq दृष्टन्तः यचा चेति। चेतनाचेतनभेदः qufaaa are! पविभागेति | चेतन्याभिवयक्चनमिवयक्तिभ्यामित्य्थः। सर्व॑स्य चेतन- त्वमेकदेष्टुक्तमङ्ेरत्य सांख्यः परिदरुति | तेनापि aufefefa | अङ्गेकारं व्यक्ता aanua परिद्धरति। न चेत्यादिना इतर. चेतनाचेतनर्त्पं वेलच्तणं तथात्वशब्दाथः | warts: wea बाध्येति भावः। श्युतिसादहइाय्याच्र बा्येद्यत्तरखचव्यावन्यं wed | नज्विति | |

* न चति का०।

[eR jUTod | WF CAAA ४२३

अभिमानिन्यपद्‌शस्तु fanart ॥ ५॥

तशब्द आआश्ङ्ामपनद्ति। न खल्‌ ब्ठद्त्रवोदिव्येवंजा- Manat Bal ग्छतेद्धियाणं चेतनलमाशङ्नोयं यतेाऽ- भिमानिव्यपदेशए एषः | ग्टदाद्यभिमानिन्यो वागाद्यभिमानि- न्यञ्च चेतनादेवता वदरनसंवद्नादिषु चेतनोाचितेषु व्यवदारेषु व्यवदि श्वन्ते न श्वतेद्धियमाचं । कस्ाद्विशेषानगतिभ्यां । विशेषा डि भोक्तणां न्दतेद्ियाणद्च चेतनाचतनप्रविभागलक्तणः प्राग- fafea:, सर्वचेतनतायां wart नोपपद्येत) अपिच कषोतकि- नः प्राणसंवादे करणमाचाशङ्ाविनिदत्तये च्रधिष्ठादवचेतनपरि- ग्रहाय देवताशब्देन विशिंषन्ति “(को०२।१४) एता इवे देवता अदम्रेयसे विवद्‌ मानाः दति “.(को०२।९४) ता वा एताः सवा द्‌- वताः प्राणे निःचरेयसं विदिला'? दति च। अनगताख सवेचाभि- मानिन्यञ्चतनादेवता मन्तायवादेतिदासपुराणएणदिग्धाऽवगम्यन्ते “्रद्िवाग्डला ad प्राविशत्‌? इत्येवमादिका च श्रतिः करणे- व्वनुय्रादिकां देवतामन्‌गतां दशयति, प्राणसंवाद्‌ वाक्यगेषे च

eat वक्तत्वादिखतेस्तदभिमानििषयत्वात्‌ तया विच्ानं चा- विच्ानञ्चेति चंतनाचेतनविभागशब्द्स्यापचरिताच्त्वं न सक्तमिति सांख्यः समाघत्ते | अभिमा्नोति। संवदनं विवादः, न श्दतमाचमिन् यमाचंवा चेतनत्वेन यपदटिश्यते। लाकवेदप्रसिद्धविभागवाधायागादि- au:| वि्टेषपद्‌स्याघान्तर माइ | alu चेति। अदंखेयसे खश्रेखत्वाय प्राणा विवदमाना इद्युक्तप्राणानां चेतनवाचिदोवतापदेन विष्रोखितत्वात, पाणादिपदरभिमानियपदेश इत्ययः प्राण निःश्रेयसं Say विदिता

४२8 र ल्प्रभाभासिते। [ख -२।पा०१ |

cS

ते प्राणाः प्रजापति पितरमेत्योचः'' दति शरेष्ठलनिद्धार- णाय प्रजापतिगमनं तदचनाद्देककोात्मणरेनावयव्यतिरेकाग्यां प्राणश्च प्रतिपत्तिः, “aa वलि दरणं" इति दैवंजातीयकाऽ- समदादिख्िव व्वडारोऽनगम्यमानाऽभिमानिवखपदभं दढय- ति। “ads tua’ इत्यपि परस्या एव देवताया अ्रधि- Bat: खविकारष्वनगताया इवमीक्ा व्यपदिश्वत दति द्रष्टव्य, तस्मादिलक्णमेवेदं ब्रह्मणे जगदिलच्तएलाचख न aquafa- afaaitaa प्रतिविघन्ते॥

दश्यते Tie ॥ अ LN % e ~ 6 तशब्द: ‘ward व्यावतंयति, यदुक्त विलचणलान्नेदं जगत्‌ ब्रह्मुप्ररुतिकमिति नायमेकान्ता gua fe लाकं चेतनत्वेन प्रसिद्धेभ्यः परूषादिभ्धा विलच्णानां कंशनखडादीनामुत्पन्तिर्‌- tarda ufage गामयादिम्या दरखिकादीनां । नन्वचेत- नान्येव .परूषादि शरीरा णघचेतनानां कंशनखादौनां कारणानि

प्राणाघीना जाता इत्यथः | अनुगति seul gras! अनुगता- 2S eS e ie ~~ खखेति । तस्म प्राणाय, वलिहइरणं वागादिभिः daatusarteqa- समपणं wa) तेजच्ादोनामीत्तषणं त्वये वेच्तत्यधिकसर्णे daafag- तया व्याख्यातं asafaay: | यस्मान्नास्ति जगतस्छेतनत्वं तस्मादिति पवेपत्तापसंद्ारः। ५ ¢ a म aS“ = e EN

fa afateeraw हेतुः बङ्वलच्तश्य॑॑ atl wid यभिचा- Lary | नायमकान्ते ead dfs, खेतारसकत््वात्र afaae

aN Fi a

इति wea) नान्विति। यकत्किचिदेनत्तणयमस्तीति व्यभिचार इत्याद | उच्यत इति। शरीरस्य Furetars प्राणित्ाप्राणित्व-

ee

+ पूचति Blo aye नाल्ि।

[अ०२।पा ०१ पराङ्गरत्रद्यसचभाष्ये; ४२१५

अवेतनान्येव दखिकादिशरोराण्यचेतनानां गामयादीनां का- या णोत्युच्यते, एवमपि किञ्चिद चेतनं चेतनस्यायतेनभावरुप- गच्छति किञचिन्नेत्यस््येव saad । मदांखायं पारिणामिक: सखभावविगप्रकषेः पएरूषादीनां केणननखादौनाच्च रूपादिभे- दात्‌, तथा गामयादीनां देखिकादीनान्च, weaarea च प्रकृतिविकारभाव एव प्रलीयेत। अधोाच्येत अस्ति कञि- त्याथिवत्वादिखभावः परुषादीनां कण्नखादिव्वनवतमाने गेामयादीनां च टृञ्िकादिष्विति, ब्रह्मणिऽपि afe सन्ताल- चण: सखभाव च्राकाणादिव्वनवर्तमानो gua विलक्तणत्ेन च कारणेन ब्रह्वाप्ररतिकवं जगते दूषयता किमगेषस्य ब्रह्मसखभा- वस्याननुवतेनं विलच्णएत्वमभिप्रेयते उत यस्य कस्यचित्‌, अरय चे तन्यस्येति वक्तव्यं । प्रथमे faaw समस्तप्ररुतिविका रो च्छेद प्र- api न quafand प्रकतिविकारभाव दूति भवति दितोये

रूपं वैलच्तखयमस्ती र्थः | दितीयेऽपि asa यभिचारमाद | aE fafa) पारिणामिकः कोष्ादीनां खगतपरिणामात्मक ray | किञ्च ययाः प्ररतिविकारभावस्तयेः साट्रश्यं वदता वक्यं किमात्य- faa यत्विशिरति, आदं दोषमाह | त्यन्तेति | डितीयमाण्द् ब्रद्यजगतारयि तत्‌सच्वात्‌ प्ररुतिविह्ृतित्वसि्िरि व्या | खयेत्या- दिना | विलच्तणत्वं विक्रल्य दूषणान्तरमाह | विलच्तगत्वेनेव्यादिना। जगति समस्तस्य त्रद्यखभावस्य चेतनत्वादरनन्‌वतेमानान्र ब्रद्यका- यत्वमिति ud waar प्रछतिविकार्त्वमिद्युज्ञं स्यात्‌ तदसङ्गत- मित्या । प्रथमे इति। दतीये तु cera इति। नच जगत्र

तर्य प्रछतकमचेतनत्वादविद्यावदिति दद्ान्ताऽस्लोति वाचं, अना- ५1

४२९ रलप्रभाभासिते। [अ०२।पा०९ |

चाप्रसिद्धवं, दुश्टते दि सन्तालक्तणेा ब्रह्मखभाव आकाशादि- ग्वन॒वतंमान Tym | ठतीये च दृष्टान्ताभावः, किं fe चच्वैत- न्येनानन्वितं तद ब्रह्म प्रतिकं दृषटमितिभब्रह्मकारणएवादिनं ्रत्यु- दादियेत, समस्तस्यास्य वस्तुजातस्य ब्रह्युप्रकतिकत्वाम्धेपगमात्‌। ्रागमविरोघस्तु प्रसिद्ध एव चेतनं ay जगतः कारणं yafa-

खेत्यागमतात्पयंस्य प्रसाधितलात्‌ | aaa परिनिष्यन्नलात्‌

ब्रह्मणि प्रमाणएणन्तराणि समभवेयरिति तदपि मनोारयमाचं, रूपाद्यभावाद्धि नायमथः प्रत्यत्तस्य गाचरः, लिङ्गाद्यभावाच नानमानादौनामागममाचसमधिगम्य एव तयमा waad | तया च afta:

“TE anu मतिरापनेया प्राक्तान्येनेव सुज्ञानाय us” दइति। “RISE वेद्‌ क इद प्रवाचत्‌ दयं विष्टिः यत श्रावग्वः'

दित्वस्योपाधित्वात्‌। न च ध्वंसे साध्यव्यापकता, तस्यापि कार्यसं- खा रात्मकस्य भावत्वे सब्रद्यप्रछतिकत्वादभावत्वाग्रहे चानादिभावत्व- स्यापाधित्वादिति, सम्मति कर्पचयसाधार्णं दोषमाह । अागमेति, पूवाक्तमनद्य AGU: खुष्कतवो{विषघवत्वासम्भवान्न तकणाच्तेप Tals | ग्रत्तक्तमिव्यादिना। लिङ्गसाटरग्यपदप्रटत्तिनिमित्तानामभावादनमा- नापमानष्रब्दानामगाचरः, AWM WAU वेद्‌कवेद्यमिव्यथः। रषा ब्रह्मणि मतिस्तकंण खतन्तेण नापनेवा न सम्पादनीया यद्वा कुतकणन्‌ †बाधनोया ‡कुताकिंकादन्येनेव वेदविदा पक्ता मतिः सुज्ञानाया- anata wate Hata | ह प्रेष प्रियतमेति नचिकेतसम््रति war qua | इयं विविधा efeda: अ समन्ताद्रभूवतंकोा aT HET alae, तिष्टतु वेदनं क इलाके तंप्रवाचत्‌, प्रवे चच्छान्दसे दी- wag, चथावदक्तापि नास्ती्ययः। प्रभवं जन्म न faq: मम सवोा- # ब्रह्य वादि नसिति ate | + साधनोयेति Se २ Stet t ताकिकादितिसा° २ Ste |

N.S

[ख०२।पा०१)] TIF CHA SARIS | ४२७

दति चेतो मन्त्रो सिद्धानामपोश्राणं द्बौधतां जगत्कार- we दशयतः । रतिर पि भवति- “शच्रचिन््याः खर ये भावाः न तांस्तकेण योजयेद्‌ | प्रुतिभ्यः पर यच तद चिन्त्यस्य लच्णं'ः ॥ दूति ““श्रव्यक्ताऽयमचिन्तयोऽयमविकायाऽयमुच्यते | दूति च “a मे विदुः सुरगणः प्रभवं न मरषंवः। अ्रहमादिदिदेवानां मर्षणं च सर्वशः| दूति चेवंजातौयका। यदपि wawafatau मननं विदध- ER एव तकमप्याद तचयं Taga नानेन fata प्रटष्क- तकस्याच्रात्मलाभः सम्भवति, अ्त्यनुग्टदीत va Wa तकाऽ- नुभवाङ्गलनाग्रीयते, खभ्नान्तदुद्धान्तयोारुभयेारितरोतरयभि- चारादात्मनोाऽनन्वागतवतवं सम्य॒सादे च प्रपञच्चुपरित्यागेन सदा- त्मना सम्पत्तनि्रपञ्चसदात्मलं, प्रपञ्चस्य च ब्रह्मप्रभवलात्‌ का्यकारणएानन्यलन्यायन ब्रह्माव्यतिरेक इत्येवंजातोयकः |

दित्वेन जन्माभावात्‌ | भिघेणए मननविधिव्याजेन, za: Aaa | sal ad निशिते सत्यन्‌ प्रख्ात्‌ पुरुषदाषस्यासम्भावनादेनिरा- साव Weld: दन्यनग्दहोतस्तमाद | खम्रान्तेति। जोवस्यावस्थावता देदादिप्रपञ्चयुक्तस्य निष्यृपद्वत्र द्येकमसम्भवि देतग्रादहिप्रमाणविसे- धाद द्धणखादिती वत्वमयुत्तमिवेवं samara तन्निरासाय रुवाखवख्धाखात्मनाऽनगतस्य यभिचारिणीभिरवस्याभिरनन्वागतत्व- मसंस्पर्त्वं अवस्थानां खाभाविकत्वे ्गष्छवदात्मव्यमिचारायोगात

घुप्ता प्रपञ्चभ्न्यभावे सता सोम्येव्य॒क्ताभदद्‌नाच्विष्पपच्चब्रद्धेक्य-

सम्भवः, यथा घटादया BefHalwar जगद्रृद्याभिन्नं तज्नत्वादि- ol

8२८ रुन प्रभाभासिते। [अ ०२।पा०९|]

antufasiatfafa च केवलस्य तकंस्य विप्रलम्भकलं द्भ- faafa येऽपि चेतनकारणश्रदएणवलेनेव समस्तस्य जगत- श्चेतनतामुत्मेचेत तस्यापि विज्ञानञ्चाविन्ञानश्चेति चेतनाचे- तनविभागञ्जवणं विभावनाविभावनाभ्यां चैतन्यस्य शक्यत एव योजयितुं । परस्यैव विदमपि विभागश्रवणं न aaa, कयं परसकारण्य WA समस्तजगद्‌ाव्मना समवस्थानं आव्यते विज्ञानञ्चाविन्ञानद्चाभवदिति तच खया चेतन- स्याचेतनभावो नोपपद्यते faweuara, एवमचेतनस्थापि चेतनभावे नोपपद्यते, प्रलयुक्नलान्तु विलक्तणलस्व यया सत्यैव चेतनं कारणं ग्रहीतव्यं भवति॥ ।

असदिति चेन्न प्रतिषेधमाचत्ात्‌ ॥ ७ ॥ यदि चेतनं we श्ब्दादिदीनद्च ब्रह्म तदिपरीतस्याचेत-

~~ eee

स्तवं BAA Ta: | इताऽन्यादण्रतकंस्याच ब्र्यण्यप्रवे्णदस्य चान्‌ वृूलत्वान्न तकणाच्तेपावकाष् इति भावः। ब्रह्मणि शुष्वातक- स्याप्रवेण्ः सूचसम्मत Fate) तक्ाप्रतिषानादिति। विपषलम्भकत्व- मपम(णकत्वं | ASH एकदेशिना सवस्य जगतञ्ेतनतवाक्तौ विभागश्च aquufafcfs Zam सांख्येन aq aq तेनेकर्दष्किना विभाग- खतेखेतन्याभिवयत्यनभिवयक्िभ्यां याजयितुं waar, ays fac eum वचलेपायते, प्रचानकावंत्े सव॑स्याचेतनत्वेन चेतनाचेतनका- येविभागासम्भवादिग्याद | योऽपी्यादिना। सिडान्ते चेतनाचेतन- वेलच्तण्याधिक्रारे कथं ब्रह्मणः प्रछतिलमिद्यत खाइ। प्रत्युक्ततादिति। च प्रयाजकत्वव्यमिचाराभ्यां निरस्तत्वादित्यघंः।॥

HAAN: प्राग्सदेव स्यात्‌ खावरूडधकारणात्मना सत्तायोागा-

[अ०२।पा ०९] UF CAMSAM | ४२९

TINEA शब्दादिमतश्च कार्यस्य कारणभिययेत, aq afé काये प्रागत्यत्तेरिति प्रसज्येत, अरनिष्टद्ैतत्‌ मत्कार्यवा- feawafa रेत्‌, नेष दोषः, प्रतिपेधमाचलात्‌, प्रतिषेधमाचर We are प्रतिषेध्यसस्ति, न द्यं प्रतिषेध; प्रा गत्पत्तेः सत्त कार्यस्य मतिषेदधं श्क्राति, कथं, यथेव दोद्‌ानीमपोदं कायं कारणात्मना सुत्‌ एवं प्रागत्पन्तेरपोति गम्यते। न रोद्ानो- मपोदं कायें कारणात्मानमन्तरोण खतन्मेवास्ि, “ad तं परादायोऽन्यतच्रात्मनः स्वं वेद इत्यादिश्रवण्णत्‌। कारणा- त्मना तु सच्चं काच॑ख wanda) ननु शब्दादि दीनं ae ana: कारणे, वाटं,न तु शब्दादि मत्कायं कारणात्म- ना दीनं प्रागत्पत्तेरिदानीञ्चारूीति, तेन न शक्यते वक्तु BIA त्न्तेर सत्कार्यमिति। विस्तरेण चेतत्कायंकारणएानन्यलवाद्‌ ATA: I

x . AAA तद्यत्‌ VF IRAART ॥ ८ ॥

gaz, यदि स्यैल्यसावयवत्वाचेतनल्परिच्छिनल्ाग्ड्-

दिव्यर्पासद्धान्तापत्तिमाश््य मिश्यात्वात्‌ कायस्य कालचयेऽपि कारणा- त्मना सतत्वमविरूदर्मित समाधत्ते अयसदिति। चेदित्यादिना सत्‌ स्यादिति amulaaa facda इव्यथः कायंस्यत\भावे शृति- माद | सव॑न्तमिति । न्ि्यालमजानतः wetTaag पर्दरति। न- न्दित्याःदिना | वित्रेण चैतदिति मिश्यात्वमित्ययः। सत्वार्यवादसिद्याथं कार्यमेदे कारणस्यापि कार्यवदखुद्यादिप्रसङ्ग

४३० रलेप्रभामासिते। [अ०र।पा०१]

gifeyaa कायें ्रह्मकारणकामभ्युप गम्येत, तद्‌ा पोता प्रलये प्रतिखं्ज्यमानं कायें *काररणेऽविमागमापद्यमानं कारणमा- waa धमण दूषयेदित्यपोते कारणस्यापि ब्रह्मणः काचंस्येवा- ग्रटद्ादि रूपता प्रसङ्गात्‌ सवज्ञं ब्रह्म जगतः कारणएमित्यससञ्स- मिदमेपनिषदः दशनं । ata च समस्तस विभागस्छाविभाग- प्रातः gaat निचमकारणाभावात्‌ भेोकरृभाग्यादिषि- भागनोत्प्तिनं प्रापे तीत्यसमच्ञसं। अपि च भक्तां परेण ब्रह्मणाऽविभागं गतानां कमादिनिमिन्त प्रलयेऽपि पुनरुत्य ते अन्युपगम्यमानायां मुक्तानामपि पृनर्त्प्तिप्रसङ्गादसमच्रसं | अथेदं जगद्पोतावपि विभक्तमेव परण बरह्मणा वतिरेतैवमष्ययो- तिरेव न awafa, कारणव्यतिरिक्रच्च कायं न सम्भवती- त्यसमञ्जसमेवेति, अ्रचाच्यते॥

डति प्रङ्ाखूचं व्याचष्टे अचादहेति) प्रतिसंख्ज्यमानपदस्य व्याख्यां करोति, यया जले लीयमानं लवणद्रव्यं जलं दूषयति aefe- व्यर्थः | सखचस्य याजनान्तरमाद। अपि चेति। सवस्य कायंम्या- याता कारणव्रदकरू्पत्वप्रसङ्धे इत्य्यः। यथान्तरमादह। अधि aia | कमैदौीनामुत्प्तिनिमित्तानां प्रलयेऽपि waa उत्यत्तो तद्देव मुत्ता नामप्युत्पत्िप्रसङ्गादि्यथः। शङ्कापुवेकं व्याख्यान्तरमाह | wife | यद लयकालेऽपि काय कारग{दभक्तं तहि सितिकालवह्नयाभाव- प्रसङ्गात्‌ कार्ण देतापत्तेखासमञ्जसभिद द्‌श्नमिव्यथेः।

अपीत जगत्‌ खकारणं न दूषयति कार्ये लौनलत्वान्मुदादिषु नौल-

ae ee a ee ~ ---+* ~~~

* कारणाविभार्गमिति Ste वध |

[अ ०२।पा ०२|| UIFLAM AAA | RQ

न तु दृष्टान्तभावात्‌ ॥ < ॥

नेवास्मदीये दशनं किञचिद्‌सामच््नस्यमस्ति यत्तावद्‌भि- दितं कारणएमपिगच्छत्कायं कारणमात्मोयेन धमण दूषयेदि- ति, तददूषणं, कस्मात्‌ दृष्टान्तभावात्‌) मन्ति fe दृष्टान्ताः यथा कारणमपिगच्छत्‌ कायं कारणमात्मीयेन धमण न दूषयति, तद्यथा शरावादयो शटत्रकतिका विकारा विभागाव- स्थायामचावचमध्यमप्रभेदाः सन्तः पुनः प्रूतिमपि गच्छन्तेष न तामात्मोयेन धमेण मं्जन्ति। रुचकादयश्च सुवणवि- कारा अरपोतेा न सुवणमात्मोयेन धमेण संख्जन्ति । ofa वीविकारश्तुविधोा श्तयामा न परथिवोमपोता श्रात्मोयेनं धमण संखटजति । *तत्पच्तस्य तु न कित दृ षटान्ताऽस्ति, अ्रपो- तिरेव fe न सम्भवेत्‌ यदि कारणे कायें खधर्मरौवावतिषटेत, अनन्यवेऽपि कायकारणयोः कायस्य कारणात्मवंन तु कार- UY कायात्मलं, आरम्भनश्रब्दादिग्य इति ala: | Wy

चटादिवदिति। fasted Brae | नेवेव्यादिना। अपिगच्छत्‌ ली- यमानं, विभागावस्था स्थितिकालः, त्वत्पच्स्येति मधृरजलं लवणस्या- कारणमियदृद्धान्तः। किच्च दूषकत्वे कायस्य स्थितिः स्याल्लवणवदि- ale, अपोतिरेवेति | असति कायं तद्धमण कारणस्य यागा न सम्भवति धम्ब॑सन्वे धमाणामप्यसत््वादिति भावः) नन्‌ सत्कायेवाद्‌ लयेऽपि कार्यस्य कारणाभेदेन सत्वात्‌ Zana स्यादित्यत आड | ऋ नन्यत्वेऽपोति। कल्पितस्याधिष्ानध मवत्वमभेदान्न त्वधिषानस्य ata- तकायेधमवनक््व तस्य कायात्‌ wan स्वादित्य्थैः। कि्चापीताविति

——

~ ति ९ ~ * quauula ae So का०।

४२२ रन्रप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०९]

Benya, कायेमपौतावात्मोयेन yaa कारणं संखजेदिति स्थितावपि fe समानेाऽयं प्रसङ्गः कार्यकारणयोारनन्यवाभ्युपग- मात्‌ ददं सव यदयमात्मा ्रात्सैवेदं wi बरह्ौवेदमग्डतं पर- स्तात्‌ aa खल्विदं ब्रद्मेत्येवमाद्याभिर्दिं ्रतिभिरविशेषेए fasta कालेषु कायस्य कारणादनन्यत्वं आराव्यते। तच यः परिद्ारः कार्यस्य तद्धमाणञ्चाविद्याध्यारोापितलान्न तैः कारणं संख- ज्यत दति शच्रपोतावपि स समानः। अस्ति waar दुषान्तः, यथा खयं प्रसारितया मायया मायावो चिष्वपि- कालेषु न dyad Wagar, एवं परमात्मापि संसार मायया न संस्पृश्यत इति । यथा च *्भ्नद भेकः स्यघ्रद णन मा- यया न संस्यश्यते। प्रवोधसस्पसाद्योरमन्वागतवाद्‌, एव- सवस्थाचयसाच्छेकेाऽव्यभिचायवस्थाचयेण व्यभिचारिणा न UMA | मायामाचं Wad पर मात्मनाऽवग्था चयात्मनावभा- सनं रज्वा ca सपादिभावेनेति। च्रचात्तं वेदान्ताथसम्पदा- यविद्धि रा चार्यः,

विशेषणं qufafa प्रतिबन्य समाधत्ते। अव्यल्यच्चेति। परिणाम- दृष्टान्तं area विवतदृद्ान्तं व्याचष्धे। af aia | नायाव्यन्‌- पाद्‌ानमित्यरुचया द खान्तान्तरमादह | यथेति | अस्त्येव खप्रकाले दष्ट. संसं इत्यत are) प्रनोघेति। जाग्रत्यधु्योः ex चात्मनोऽस्पशत्‌ तत्कालेऽप्यस्प श LAU य द्‌ा{ज्ञस्य जीवस्या वस्थाभिर सं स ग॑त्तदा सवं- aw कि वाच्यमिति दाद्धान्तिकमाद। cafafa | यदा जगज्नन्म- स्थितिलया ररस्यावस्थाचयं तदसङ्कित्वं ceaafaare | अचोाक्त- fafa | यदा तक्वमसोद्युपदेश्काले sawed मायानितरां यजति तदा

rr ~~

* quan एक दूति सा ale quel † eam दूतौति SI? Tle que |

[अ०र्‌।पा०२१] ाङ्सत्रद्यद्धचभा्े । ERR

“श्रनादिमायया Bat यद्‌ा जीवः प्रनृष्वते।

्रजमलिद्रमखमप्नमदेतं बुध्यते az” ul दति तच चदुक्रमपोतेा कारणस्यापि aaa स्यौखादिदष- प्रसङ्ग दत्येतद यक्तं | यत्वुनरोतदुक्तं खमस्तख्य विभाग खातिभाग- aa: प॒नविभागेनेत्न्तो नियसकारणं नोपपद्यत दत्यय- age: दृष्टान्तमावादव, चथा fe सुपुत्रिषमाध्याद्‌ावपि सत्यां खाभाविक्यामविभागम्रात्नी भिथान्ञानस्यानपादित- लात्‌ पुव॑वत्‌ पुनः प्रवेधे विभागे भवत्येवसिद्ापि भविग्यति, afagia भवति “cat: सवाः प्रजाः सति संपद्यन विदुः सति सम्पद्यामद्देः इति। a ce ara ar fast ar sat at वरादा वा HIST Al GART AT SAT al Gwar वा aa_- वन्ति तत्तदा भवन्तौति। यथा fe च्रसदिभागेऽपि परमात्यनि मिथ्याज्ञानम्रतिवद्धो विभागव्यवदारः खद्रषदव्यादतः fear दृश्यते, एवमपोतावपि निय्यान्नानप्रतिबद्धेव विभागभरक्रि-

rn ~~~] ~-~-~-~-~-~-~-~-~-~~-~~ ~

जन्मलयस्यित्यवस्थागरन्यसदेतमी खर मात्मत्ेनानमवतीव्यर्यः| फलित. माद | asia, दितौयमसामन्ञस्यमनद्य तेनेव aaa परिहरसि यत्पुनरिति | सघुप्तावज्ञानसत्वे पुनविभागेोत्यतरी च मानमाद। तिति | सति aawalna न विदुरिग्यज्ञानोाद्िः, रद सुषप्ते प्राक प्रवाधेयंन येन जात्याद्ना fawn wala तदा पनरव्था- नकालं तथेव भवन्तीति विभागाक्तिः। नन gent पनविंभागए AAA सवप्रलयं Aad कुत इत्यत आदह । यथा wife) वथा Beant परमात्मनि सवकायाणमविभागेऽपि पनविंभामदेत्वच्लानषए-

facie खवमपीता मद्धाप्रलयेऽपि मि्ाभतान्नानसम्बद्धा पन 3 K

8३8 रनपभाभासिते। [अ०२।पा०९ |

रनुमास्यते। एतेन सूक्तानां पनरुत्पत्ति प्रसङ्गः प्रत्युक्तः, सम्यग्‌- ज्ञानेन मिश्याज्ञानस्यापादितलात्‌। यः पुनरयमन्तेऽपरो fa- कल्प उत्परेङिताऽयेंदं जगदपोतावपि विभक्तमेव परेण ब्रह्मताव- तिष्ठतेति सोऽष्यभ्युपगमादेव प्रतिषिद्धः, तस्मात्‌ समञ्खमिद्‌- सैपनिषरं देनं ॥

खपक्तद्‌षाच् ॥ Ve I

maa aa प्रतिवादिनः साधारणा दोषा प्रादुःखः, कथ- मिल्युच्यते यत्तावदभिदितं विलच्षएलान्नेदं जगद्र हय प्ररुतिक- मिति, प्रधानप्रङतिकतायामपि षमानमेतच्छनब्दादिदीनात्‌ म्रधानाच्छन्दादिमतेा जगत उत्पत्यभ्धपगमात्‌, अत एव च विलच्णएकायात्पत्यन्यपगमात्‌ समानः प्रागृत्पत्तेरसत्का्यवा- HUE, TASHA कासय कारणाविभागाग्युपगमात्‌, तद्त्‌ प्रसङ्गाऽपि समानः, तथा शटदितसवेविश्षेषु विकारे

ख्द्धिविभागश्क्तिरनमाखछते । वतः सिताविदानीं मिश्याद्वानकाय विभागव्वद्वार स्तत्च बोधाभावात्‌ SAAT बाधिते TSI, Ba! का- anata कारणसत्वसिडिरित्यथेः अन्नानां जीवानां महाप्रलये ऽप्यच्ञानशक्तिनियमात्‌ पनव्नन्मनियम इति भावः। रखतेनेति जन्म- ALATA AMAT Aaa |

वेलच्तण्यादीनां सा ख्यपक्ते$पि दाषत्वाद्नास्माभिसत्निरासप्रयासः कायं CAS | BAA | QA Bras, खति | wee प्रादुभैवेयुः, अत रखवेति wane विरूडकारणात्मना सन्वायोगात्‌, wae. वायं दोषा न कायेमि्यालवादिन इति मन्तव्यं । पीताविति ear.

[अ०२।पा०१|] परप कर त्र्य खचभ्ये | ६२५

व्वपौतावविभागात्मतां गतेच्िद मस्य पुरूषस्यापाद्‌ानमिदम- स्येति प्राक्‌ प्रलयात्‌ प्रति परुषं ये नियता मेदा न ते तथेव पुन- Cort नियन्तुं शक्यन्ते कारणाभावात्‌, विनैव च कारणेन नि- यमेऽभ्युपगम्यमाने कारणाभावसामान्यात्‌ मुक्तानामपि पुनबं- न्पप्रसङ्गः । अय कंचिद्धेदा च्रपोतावविभागमापद्यन्ते कचिन्नेति चेत्‌, ये नापद्यन्त तेषां प्रधानकार्यलं न म्राप्नातील्येवमेते दोषाः साघधारणएव्ान्नान्यतर स्मिन्‌ पत्ते चाद्‌यितव्या भवन्तोत्यदषता- मेवेषां द्यति अवग्याश्चयितव्लात्‌ ॥

तवो प्रतिष्ठानादप्यन्यथानुमेयमिति चेदेवमप्यवि- AIRE ॥ 22 I दूतस नागमगम्येऽयथै केवलेन तकण प्रत्यवस्थातयये, यस्प्मान्निरागमाः परूषात्रे्लामा चनिवन्धनास्तका श्रप्रतिषठिताः सम्भवन्त्या निरङ्एवात्‌। तथा fe कञखिदभियक्तय- लेनोत्रोचितास्तकीा अ्रभियुक्ततररन्येराभासखमाना दृश्यन्ते, तेर प्यत्रेङितास्तदन्येराभास्यन्त इति न प्रतिष्ठितलं तकाणां

क्तरोषचतुदधयमादह। तथापीताविति। कायंवत्धानस्य रूपादिमत्त- yay: | इदः कमदिकमस्योपादानं Away नेत्यनियमः। बडम॒क्ता- व्यवस्था च यदि aqerd म॒क्तानां भेदाः सङ्कातविशेषाः प्रधाने लीयन्ते बद्धानां Aare न लीयन्त इव्य॒खेत तदहि खलौनानां परुषवत्‌ कार्यत्वव्याघात KATY! |

fay anw सम्भावितदोषत्वात्तेन निर्दाषपदाथसमन्वयो न

ary इत्याद | तकौप्रतिरानादपीति। पुरुषमतीनां विचिचत्वेऽपि o K 2

४२९ रन्पभाभासिते। [अ०२।पा०१ |

शक्यं समाखयितुं *पुरुषमतिवैरूप्यात्‌। श्रय कस्यचित्‌ प्रविद्धू- aaa कपिलस्यान्यसख वा सश्मतस्तकं;ः प्रतिष्ठित दत्या- ओरीयेत, एवसपि चअप्रति्ितवमेव, प्रसिद्धमादादयाभिम- तानासपि ती्कराणां कपिलकणभुकप्रटतीनां परस्र- विप्रतिपत्तिदश्ननात्‌ | चोव्येतान्यया वयमंन॒मास्ामदे यथा नाप्रतिष्ठादोाषा ufaafa, a डि ufafsawa wa ना- स्तोति शक्यते वक्त, एतदपि fe तक्षणामगप्रतिष्ितलं तक wa प्रतिष्टाप्यते। केषाञ्चित्‌ तकाणमप्रतिषहितलद्‌ नेनान्ये- षामपि तज्जनातौयकानां तकोाणएणमप्रतिषहितलकल्पनात्‌ । सवं- तकाप्रतिष्टायाच्च सवंज्ेकव्यवदहारोच्छेद प्रसङ्गः अतीतव- तमानाष्ववाम्येन Qaida खुखदुःखप्राक्चिपरिदाराय भ्रवतमानेा लाका Td | अ॒त्य्विग्रतिपत्तै चाथाभासनिरा-

कपिलस्य सवेज्त्वात्‌ तदौोयतक$विखास इति waa) wala |. किला यदि aaa: कणादोानेति at प्रमादति न्यायेन परिहरति, खवमपीति। सूचमध्यसष्डमभागं arse, witaafa) विल-

£ ~ Ss S ९ च £ च्तरत्वादितकाणामप्रतिणितत्वे$पि व्याप्िपकच्तधमतासपच्चः af तकः रतिख्िते भविष्यति तेन प्रधानमनुमेवमिवयथंः। ननु साऽप्य- ufafea: तकंजातीयलात्‌ विलव्णत्वादिवदिव्यत are नदीति

€ iy छते NA

तकजातीयतल्वादिति तकः afafsat a वा, masaaqrufafeaaar- थ्याभावाद्यभिचारः, fedias न सवेतकाणां खप्रतिद्ितलवं Sa- भावादिव्य्मिसन्धिमानाद। रतद्पीति। किंञ्चानागतपाक इ्खसाधनं पाक्रत्वादतोतपाकवदिव्यादीदानिदसाचनान्‌मानात्मकतवास्य प्रडत्ति- निट ्तिवयवद्धार्‌ हेतुताच्ना प्रतिष्ेव्यादइ | सवैतकांति। अध्वा विषयः

ति A LY ~ नः परुषमतिवश्चह्प्यादिनि Alo व° Bye |

[खअ०२।पा०९] शाङ्ग ब्रद्य EAM | | ४३७

करणेन सम्यगयनिद्धारणं anwa वाक्यटरत्तिनिरूपणद्पेण क्रियते । मनुरपि चेवमेव मन्यते-

““प्रत्यत्तमनमानञ्च wag विविधागमं।

चयं सुविदितं कायं धम॑ष्टद्भिमभीष्ताःः ॥ इति

“ory घमापदेशच्च ठेदरशासापिरोधिना।

यस्तकणानुसन्धत्ते स धमं वेद्‌ HAT.” ॥ इति च-

BAT! BURT च तकस्वालद्खारोा यद्‌प्रतिषठितलं नाम, एवं

fe सावद्यतर्कपरित्यागेन निरवद्यस्तकः प्रतिपत्तेः भवति। नदि पूजा मूढ अआसोदित्यात्मनापि मूढेन भवितव्यं दति fa facfa प्रमाण, तस्मान्न तकाप्रतिष्ठानं रोष दति चेदेवमषय- विभेाचप्रणङ्कः। यद्यपि क्वचिद्विषये ane प्रतिरितलमुपल च्छते तघापि प्रकृते तावददिषये ग्रसन्त एवा प्रतिषितलदषाद्‌ निमाक्त- स्तकस्य, न दद्‌ मतिगम्भीरं waar मुक्रिनिवन्यनमागम- मन्तरलात्रेसितुमपि we, रूपाद्यभावाद्धि नायमथः म्रत्य-

पाकभेजनादिविषभक्तणादिख् तत्सामान्येन पाकत्वादिना नाग- तविषये पाकादौ सुखदुःखद्ेतुत्वानुभित्या प्रत्यादिरित्यर्थः| किच पुवीत्तर्मोमांसयेासूकणेव वाक्य तात्पयंनिशयस्य कियमाणत्वात्‌ तकः ofafea इत्याद । श्यु्ययति । मनुरपि केषाद्धित्‌ तकाणां परतिष्ां मन्यत Fare) मनुरिति) धममस्य युदिरधमाद्भेदनिणेयः | कस्य- चित्‌ तकस्याप्रतिष्ितत्वमङ्ेकरोति। अयमेवेति । सवेतकौाणां g- तिदायां यूवपच्त णव न स्यादिति भावः। पूवेपच्तर्कवत्‌ सिडन्त- तक1ऽप्यप्रतिष्ितः तकत्वाविशेवादिति वदन्तं उपहसति | न wife) वोचत्‌ ang प्रतिायामपि जगत्कारण शेषे तक॑स्य खातन्तयं ना-

४३८ र्लप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०१

त्स गाचरो लिङ्गाद्यभावाच नान॒मानादीनामित्यवाचामः। अपि च amauta. इति स्वेषां माचवादिनाम- ग्यपगमः, तच सम्यक्‌ ज्ञानमेकरूपं AWA GAG, एकरूपेण wafaat योऽथः स परमा्यैः लोकं तद्विषयं ज्ञानं सम्यक्‌ ज्ञानमिलयुच्यते यथाऽ्िरुष्ण दूति, aad सति सम्बगृन्ञाने पुरुषाणां विप्रतिपत्तिरनपपन्ना, तकक्ञानानान्त्‌ अन्यान्यविरो- धात्‌ प्रसिद्धा विप्रतिपत्तिः, यद्धि केनचित्ताकिकंणेदमेव सम्यक्‌ ज्ञानमिति प्रतिष्ठापितं तदपरेण ब्युत्थाप्यते, तेनापि प्रतिष्टापितं तताऽपरेण द्यल्याप्यत इति च प्रसिद्धं लोक, कथमे- कर््पानवस्थितविषयं तकप्रभवं सम्यक्‌ ज्ञानं भवेत्‌) न च प्रधानवादी तकविदामृत्तम इति सर्वेस्ताकिंकौः परिणतः, येन तदौयं मतं सम्यक्‌ ज्ञानमिति प्रतिपद्येमहि! नच श-

स्तीति qand gis) zuma) अतिगम्भीर्त्वं ब्रद्यणा वेदान्यमानागम्बत्वं | भावस्य जगत्कारगस्य, यायाव्यमदयत्वं, मक्ति- निबन्धनं सूततयालम्बन | परमानन्दविषयं दशयति रूपादोति। अवि- Hal GAVIA इव्ययान्तरमाह | चपि चेव्यादिना। र्करूपवनस्तु- ज्ञानस्य सम्यग्‌ च्ानत्वेऽपि asad किं a aifeaa are | aaa सतोति | तकी छन्ञानानां faa विप्रतिपत्तेनं सम्यग्‌ ज्लानत्वं सम्यग्‌ चाने विप्रतिपच्ययागादिव्यथंः। एखकरूपेणानवस्यिता विषयो यस्य तत्‌ तवोपरभवं, कथं सम्यक्‌ चानं भवेदिति sat) नन्‌ सांख्यस्य Sead तञ्ज्ञानं सम्बगिव्याशटङ्घा हेत्वसिद्धिमाह | न च प्रधानेति। नन्‌ सवंताविकेभिलित्वा निचितं aren मतिरमुक्तिदेतुरि त्यत खाद | न च waa इति | तस्मात्‌ तकात्यच्ा नान्म्॒वयेगात्‌ तर्केण वेदान्त-

* दूति वावाचामति ale Ye que |

[ख ०२।पा०१ | षरा ङ्स त्रद्यखचभाष्ये | BRE

क्यन्ते श्रतीतानागतवन्नंमानास्ताकिंका एकस्मिन्‌ et काले च Q, ~ १९ ~ ९ e समादते, येन तन््रतिरोकरूपंकाथविषया angfafcfa aia, वेदस्य तु नित्यवे विज्ञानोात्य्तिदेतुले च सति aa स्थिताथविषयलेपपत्तेः, तच्जननितस्य ज्ञानस्य wa चरतो- £ =\ ~ = तानागतवतंमामैः स्वरपि तार्किकः च्रपङ्टातुमशक्यं, wa: सिद्ध मयैव पनिषद सख ज्ञानस्य सम्यगन्ञा नतं, चरतेाऽन्यच सम्बग्‌- ज्ञानलान॒पपन्तेः संसाराविमोाच्च एव प्रसज्येत, चरत त्रागम- वशेनागमान॒सारितकवशेन च चेतनं ब्रह्म जगतः कारण प्रजतिखेति fad ॥ एतेन श््टिपरियदा अपि व्याख्याताः ॥ VP I

वैदिकस्य "Wa प्रत्यासन्नलात्‌ गृरुतरतकवलापेतलात्‌ वेदानसारिभिख कंखिच्छिष्टेः केनचिदंशेन परिग्टरीत- लात्‌ प्रधानकारणवाद तावद्युपाित्य यस्तकनिमिन्त त्राते GAVIA न युक्तस्तद्वाधे सम्बग्‌ज्ानालाभेनानिम॑त्तप्रसङ्गादिति खचांग्ा्थमुपसंदहरति। अतेाऽन्यतचरेति । समन्वयस्य तकणाविसाये फलितमधिकरणाथेमपसंहरति। अत खागमेति।

त्र्य जगदुपादानमिति aaa वेद्‌ान्तसमन्वयोा विघयःस किं यदिभ aa उव्योपदानमिति वे्रिकादिन्यायेन विरुध्यते न वेति सन्देहं सांख्यर्द्धानां †तकंकुष्लमतित्वेऽपि वेणशएधिकादीनां {तकम तिकुष्लत्व प्रसि सदौ यन्यावस्य अबाधितत्वादिरुध्यत इति प्य

दादरणेन प्रापतेऽतिदिश्ति | णुतेनति । फलं पूववत्‌ । ननु सांस्य- मतस्योपदशस्ताकिकमतस्यातिदशः किमिति क्ता वपसेद्यस्यापि

* सम्यग्‌द्‌ शेनस्येति वधेर | + तकासतिलेऽपि दति सा०र९टरी०। + तकमतिलप्रसिद्ेरिति Gte 8 Ze |

8४० रल्प्रभाभासिते। [अ०२।पा ०९१

पो वेदान्तवाक्येषुद्धावितः स परितः, इद्‌ानोमएादिवाद्‌व्य- पाञ्चयेणापि कखिन्बन्दमतिभिवद्‌ान्तवाव्ेषु पृनस्तकनिमित्त रक्तप BUBa दत्यतः प्रधानमल्ञनिवर॑ंरन्यायेनातिदिश्ति, परिग्णद्यन्त इति परियदाः न परियदहा च्रपरिग्रहाः fa- छानामपरिग्रदाः श्छापरिग्रदाः, एतेन प्रकृतेन प्रधानकार- एवादनिराकरणएकारणेन श्ष्टिमनव्यासप्रतिभिः केनचि- दण्यंश्नापरिग्टदीता ये-ऽखादिकारणएवाद्‌ास्तेऽपि प्रतिषिद्ध तया great निराङता वेदितव्याः, quara निराकरण- कारणस ना पएनराण्र्धितव्यं किञ्चिदस्ि) तुल्यमचापि परमगम्मीरस्य जगत्कारणस्य तकानवगाद्यलं ana चाप्र तिषठितलमन्ययानु मानेऽयविमेक्त चरागमविरोधस्चत्ेवेजा ती यकं निराकरणकारण ॥

~=

सम्भवादिव्याश्द्धा पवात्तरयारुपदेप्तदण्भाव कारणमाह | वदि- कायेति | सत्कायत्वात्मासङ्त्वखप्रकाप्रत्वाद्यंशवद्‌एन्तशणास्स्य प्रया- सन्नः प्रघानवाद्‌ः द्‌ वलादिभिः सत्कायत्वांए्टेन Giana इति प्रब- लत्दादुपदेशः। यणवादिवादानां fanaa दुःबलत्वादतिदे इति भावः| किं निखाकरणकासर्णमिति sea नास्तीत्याह | तुस्यत्ा- दिति। कारणमेवादह। तुल्यमिति | wea विभुत्वात्र agua ब्रह्मेति तच परच्तसाधकत्वेन ्ुतेरुपजी्यत्वात्‌ तया बाधः! महा- परिमाणवक््स्य सवेसंयोगिकत्वरूपविभुत्वस्य निर्गुणे तब्रह्मखसिद- खखेति ava, यतः समन्वयस्य ताकिंकन्यायेन न facta इति fas | ऋदितीयात्‌ ब्रद्यणे जगत्सगादिवादो वेदान्तसमन्वयो विवयः, स किं वन्मियेाऽभिन्नं तन्नादितीयकारणाभिन्नं था east घटपटा- विति तकंसद्हि तभेदः पत्यच्तादिना विरूध्यते न वेति सन्दे दे ब्रह्मणि तक- स्याप्रतिणठितत्नेऽपि जगद्भेदे प्रतिखितत्वादिरुष्छत इति पुव्वपरच्तयति |

[अ०२।पा ०९ शङ्कर ब्रह्य चभाष्य | ९४१

्लापत्तेरविभागश्चन्‌ स्यान्नाकवत्‌ ॥ १२॥

अन्यया पन्रंद्यकारएवाद स्तक बलेन वाध्यते | यद्यपि श्रुतिः प्रमाणं खविषदे भवति, तथापि प्रमाणान्तरेण विषया- पद्ारेोऽन्यपरा भवितुमददति, यथया मन्त्राथवादोा, तकाऽपि fe खविषयाद्‌न्यचाप्रतिष्ठितः स्यात्‌ चया घमाघमंयाः। किमतो यदेवं चरत TAM बत्रमाणान्तरप्रसिद्धायवाघनं श्रुतेः, कथं पनः प्रमाणान्तरप्रसिद्धाऽयंः अत्या बाध्यत इति, WaT- च्यते, प्रसिद्धा Ws मानमेग्यविभागः, लाके सोक्ता च चेतनः WUT, भोग्याः werzar विषया इति। यथा मोक्ता दव- दत्तः भोग्य ओदन दृति, aa च विभागखाभावः प्रस- sin, यदि मोक्ता भाग्यभावमापद्येत भोग्ये वा भाक्तुभावं

मेाक्तापत्तेरिति। विसेधाददेतासिड्िः पवपतच्तफलं सिद्धान्ते afatefefa भेदः| अनयपेतच्तश्त्वा खाथनिरयात तकंणात्तेपा न aa xaafafa शद्धयते। यद्यपोति। मानान्तरायागयखवयय भवत्यनात्तेयः | यसखद्धितीयब्रद्याभद द्‌ जलादी नामभेद्‌ ब्र्यापाद्‌ा- नकत्वख्तिविषवः स aifeal यप इत्यथयवाद्‌ायेदन्मानान्तरयेग्य wafa इदतप्रमाररप्कियत इति समाधत्ते तथापीति अन्यपरत्वं गोगयकत्व॑। खविषये ange ang प्रति्ितलात्तनात्तप इत्याह | तदौऽपोति। तकौदेर्दते पामाण्ेऽपि ततः समन्ववविसेे किमायात- मिति श्ड्याते | किमत इति | पवपच्तो समाधत्ते | wa इति| तकाद्‌ पानात्‌ दतबाघकात्वं खतस्यक्तमिव्यदतसमन्वयवाद्ा यक्त Taq: | सममथ wEeWaAR Weaia, कथमित्यादिना नन भाक्तभोग्य- aifay wad केनाक्ता खताचापच्येत्यषह तयोखति।

Oak

kd रल य्रभामासिते। |ख०्र।प०१|

आपद्येत, तयोाखेतरोतरभावापत्तिः परमकारणात्‌ ब्रह्मणा- ऽनन्यतल्वात्‌ प्रसज्येत, नचास्य प्रस्द्िस्य विभागस्व बाधनं Gh) यथा aga भोक्तुमोग्ययाविभागेो दृष्टः तथातोता- नागतयारपि कल्ययितखः, तस्मात्‌ प्रसिद्धसखासय भोक्तभा- ग्यविभागस्याभावग्रसङ्गात्‌ शयुक्तमिद्‌ न्रह्यकारणएतावधारण- मिति चेत्‌ कथद्धादयेत तं प्रति त्रयात्‌ स्याल्ञाकवदिति, उपपद्यत एवायमस्मत्पक्तेऽपि विभागः, एवं लाकं दुष्टात्‌ तथा दि ममुद्रादुद्‌कात्मनोाऽनन्यलेऽपि तइिकाराणां फण्वोतची- तरङ्गवदुदादीनां इतरेतरविभाग दूतरोतरसंद्षादिलत्तणशं व्यवद्धार उपलभ्यते | न च सम्‌द्रादुद्‌कात्मनाऽनन्खत्वेऽपि तददि- काराणं फेणतरङ्गादीनां इतरोतरभावापन्तिर्भवति, न चै- तेषामितरोतरभावालपपन्तावपि *समुद्रात्मनाऽनन्यलं भवति,

तयोरे कब्रद्यामेदखवगणादेकत्वं BMS णखकस्मादभिन्नयाभ॑दे रकस्यापि Hea: तत Hel बाध्येतत्यथः। इष्टापत्तिं वारयति। न grata | खअतेगाणायंत्वेन सावक्राप्रात्वात्रिरवकाण्डतमाननबाधा न यक्त इव्यथः नन विभागस्याघधनिकत्वाद्‌नाद्यदेतखत्या बाघ इत्यत giz, aula) अखतीतानागतकाला भाक्तादिविभागाखया का- लत्वादतेमानकालवदित्यनुमानाहिभागाऽनाद्यनन्त Fay | र्वं पराप्त परिणमदद्ान्तेनापाततः fasraare | स्याल्लोकवदिति। दृष्टा न्तेऽपयि कथमेकसमृत्राभिन्नानां परिणामानां मिया भेदः कथं वा तेषां मेदे सब्येकस्मादणभिद्वत्वमित्याश्््या न fe दष्टेऽनपपत्तिरिति न्धायेनाद्ध) न चेति) Ta भाक्तभाग्ययरमिया मदा ब्रद्याभेदशखे- त्याद् | रखवनिद्ेति। जीवस्य ब्रद्यविकार्त्वाभावात्‌ टृदान्तवेष-

~ ~ ५ * समद्रात्मना{न्यलसिति सा० HI? que |

[च्य०२।पा०९] शङ्कर त्रद्मखूचभाव्ये | Ber

एवमिहापि, न च भोक्तभोग्ययारितरोतरभावापत्तिः, नच. परस्मराद्रद्यणिऽन्यलमिति भविय्यति। यद्यपि drat a ब्रह्मणा विकारः “ame तदेवानप्राविशत्‌" दति खष्ुरवाविकूतख कायीानुप्रवेशेन भेक्नलञ्रवणात्‌, तयापि कायमनुप्रविष्टस्यास्ि काय्यापाधिनिित्ते विभागः च्राकराशस्येवचटादयुपाधिनिनमित्तःः TAA, परमकारणात्‌ ब्रह्मणाऽनन्यल्ऽणुपपन्नो भक्तभोग्य eau विभागः समुद्र तरङ्गादिन्यायेनत्युक्तं ॥

तद्‌ नन्यलमारम्भणश्व्दादिभ्यः ॥ १४॥

अभ्युपगम्य चमं व्यावहारिकं भोक्रुभोग्यलकच्तणं विभागं wr- द्वोकवदिति परिदारोऽभिदितिा न लयं विभागः परमा- य॑ताऽस्ति BATA AGT: कायंकारण्योारनन्यलमवगम्यते | कायमाणादिकं TENTH जगत्‌, कारणं परं aq, तस्मात्‌ कारणात्‌ परमायतेाऽनन्यतं वतिरकेणाभावः का-

जनिका क

म्यमिति श्रङ्ते। यद्यपोति | चैप्राधिकं जन्मास्तोति तरङ्ादिसा- ware | तथापीति | विभागे जन्म, यदा तयापीतिशब्देनेवाक्तः परिद्ारः। ननु भाक्तः प्रतिदेदं विभागः कथमिव्यत wre) का- येमनप्रविदस्येति। _पाधिकविभागे फलितमपसंहरति। इत्यत xfa| खकाव्रद्याभिन्नत्वेऽपि भोक्तारेस्तर्ङ्ादिवद्धेदाङ्गोकारान्र देत. मानेनादेतसमन्वयस्व विरोध इव्यर्थः ॥

पुवंसिन्नेव waud विदतवादेन मख्यं समाधानमाह | तदनन्य- त्वमिति | समानविषयत्वं सङ्तिं वदन्नभयोः परिहारयोाः परि- खामविवताखयत्वेनाथभेदमादइ। ऋभ्यपगम्येति। प्रत्यत्तादीनामै-

त्छ गिकप्रामाखमङ्गीरा्य स्थूलबुद्धिसमाानाथं परिणमटृद्यन्तेन मे- 3 ९

B88 रनप्रभाभासिते। [eR UTR |

य॑स्वावगन्वते, कुतः आरमणशब्दादिभ्यः। आआरम्भणग्रब्दस्ताव- दकविद्धानेन सवेविज्ञानं प्रतिक्लाय दृषटरान्तापेचायामच्यते "यथा साधकेन Baws *विज्ञातेन सवं wwe विज्ञातं स्या- दाचारम्भणं विकारो नामेयं afaaaa सत्यं इति। एत- qm भवति एकेन श्टत्पिण्डेन परमाथेता Baraat विज्ञातेन स्थं wwe घरशरावादञ्चनादिकं ग्टदात्मलाविशेषादिनज्ञातं भवेत्‌, यते वाचारम्भणं विकारे नामधेयं वाचैव कवलमस्ती- त्यारभ्यते विकारा uz: शराव segagfa नतु वस्तु aaa विकारो नाम कथिदस्ति, नामधेयमाचं दयेतदनुतं ग्टत्तिकेल्येव सत्यमिति ) एष ब्रह्मणा दृष्टान्त आम्रातः, तच BATS ATT AT WERT, द्रष्टा न्तिकेऽपि agaufatau का-

~

यंजातस्छाभाव tf गम्यते। wy तेजाऽवन्नानां ब्रह्मकाये-

१

तास्वा तेजोऽवन्नकाचाणणं तेजोाऽबन्नव्यतिरेकंणाभावं व्रवीति

दाभेदावक्षा BIAFIAA पामा तत्वावदकत्वात्‌ प्रयाद्य वाव. छारिकत्वे सखाप्यत, तथा च मि्यादतग्राहिप्रमाणरहतसखतेनं बाधः, रकस्यां taal दण्डखगादिदत्दशनादिव्ययं मुख्यः परिहार इति भावः, खवमदेतसमन्वयम्याविसयोधाथं दतस्य मिथ्यात्वं साघयति। यस्मात तयारिति। Seu कायेकारर्त्वव्याघात TAA BIT | व्यतिरेकेति | कारणात्‌ एथक BMT कायस्य साध्यते नेक्व- fama: | वागारभ्यं नाममाचं विक्ञासान कारणात्‌ एयक्‌ अस्ती- त्येवकाराथं इति sft योजयति। cagafafa | आारम्भण- WAALS | पनखेति। अपागात्‌ अभिलमपगतं कारणमा-

-- -- ` -- ----- ब~ -=--- ` -

* विन्ञ(तेनेति वधे“ का० ge नाल्लि।

[ख०२।पा०९ | WFLAG AAW | ६४१

'धचअपागाद्भ्रेरग्चिव वाचारस््णं विकारा नामघेयं चीणि रूपा- णोत्येव सत्यं" इत्यादिना | च्रारम्रणशन्दाद्गभ्यदृत्यारिणब्दात्‌ ^“हेतदात्यमिदः aa? “तत्सत्यं स sta”? “त्न मसिः? “ee aa यद यमात्मा ““ब्रद्धैवेदं सरैः ““आात्परैवेदः aa” “Ae नानास्ति किञ्च a” इत्येवमाच्प्यात्मंकलप्रतिपाद्नपरं ठचनजातमुद्‌ाद- avi न चान्यया एकविज्ञानेन सवविन्नानं सम्पद्यते, तस्मायथा घरटकरकाद्याकाणशानां मदाकाशादनन्यत्ं, यथया च auefa- कोादकादौनामषरादिशभ्याऽनन्यलं दुष्टनष्टखरूपत्वात Weuy a- नपास्यलात एवमस्य *भाग्यभोक्रलादिप्रपञ्चजातस्य sqafa- रेकणाभाव cla Ba | नन्वनकात्मकं AW यथया दट्त्ताऽन- कश्राखः एवमनेकशक्निप्रृत्तियुक्त AY, अत एकलं नाना- लद्चोभयमपि सत्यमेव, यथया ga दत्येकलत्वं शाखा दति च नानालं, चथा च सम्द्रात्मनेकलं पेणतरङ्गाद्यात्वना नानात्व,

चत्वात्‌, चीणि तेजाऽबन्नानां रूपाणि रूपतन्माचात्मकानि सव्यं, तेषा- मपि सन्माचत्वात्‌ सदेव शिष्यत इत्यभिप्रायः। जीवजगतात्रद्या- न्यत्वे प्रतिक्लावाध rate) न चान्ययेति। तयोरनन्यत्वे कमेण दृदान्तावादह 1 तस्माद्‌यथेति | प्रतिज्ञावलादिन्यथः। fe प्रात तिक नरटर्मानिव्य यत्खरूपं तद्धपणानपाख्यत्ात सत्तास्फ०ून्यत्वा- द्नन्यत्वसिति सम्बन्धः| खुद्धाद्ेतं समतमुक्ता भेदाभदमतमव्याप- ata, नज्विति। व्यनक्राभिः शतिसिः तदघोनप्ररत्िभिः परि- णान्यक्तमिव्य्यः | भद्‌ाभदमते सवव्यवस्वासिह्िरत्यन्ताभेद्‌ दतमा- नवाध इत्यभिमन्यनाना दूषयति नेवं स्याद्ति। रखवकारवाचा- रम्भणश्रब्दाभ्यां विकार्सत्तानिषेघात्‌ परिणामवादः श्रुतिबाह्य

* arate दति ate वधं ato |

र a~ | Bed रलघभामासिते। अ०२।पा०१ |

यथया च म्टद्‌ात्मना CAA घरश्रावाद्याव्यना नानालं, तच एकल्वांशेन ल्ञानान्मोक्तयवद्ारः सेत्छति, नानावांशेन तु क्मकाण्डाथरसी लाकिकवेदिकव्यवद्ारो सेव्यत दति, एवं च Baeza wren भविव्यन्तोति। नैवं स्पान्युन्तिकेत्येव सत्यभिति प्रजछतिमाचख दृष्टान्ते सत्यलावधारणात्‌, वाचार्‌- म्मणशरब्देन च विकारजातस्यान्‌ तलाभिधानात्‌, दष्ट न्तिकेऽपि “^ठेतद्‌ा व्यसिदं सवे" “awa”? इति च परमकार णद्ैतैकसय स- त्यलावधारणात्‌, “a Wa तत्वमसि शेतकंता" दति ख शरो- रस्य ब्रह्मभावापदेशत्‌। खयं प्रसिद्धं दयेतच्छारोरस्य ब्रह्मात्म- त्वम॒पदि ते न यन्लान्तरप्रसाध्ं, अतश्चेद्‌ Wels ब्रद्मात्म- त मज्पगन्यमानं खाभाविकसय शारीरात्मचस्य बाधकं सम्पद्यते रञ्वादिवद्धय द्व सपादिवृद्धौनां। बाधिते च शरीरा- त्यते तदाश्रयः समस्तः खाभाविका व्यवहारो बाधिता भवति,

दव्यथः। faq संसारस्य सत्यत्वे तद्दिशििद्धस्य जीवस्य ब्रद्धेक्याप- fut न स्याद्िसाधादिव्याद| स wala, tad ज्ानकमस- मुच्य साध्यमिनद्येपदेश्यमिव्याशद्खासौतिपद्विरोधान्मेवमित्या इ | ख- यमिति। अतस्तत्वज्ञानबाध्यत्ात्‌ संसारित्वं मिश्ये्यादइ। अत. खेति, खतः सिद्धेपदेष्णदित्य्ः। यदुक्तं gawd नानात्वं सत्यमिति, तत्‌ किं Slates व्वह्ारायं प्राग्वा नाद्य cars | बाधिते चेति | खभावोाऽचाविद्या तया wa: खाभाविकः, क्षानादूद्धं प्रमादटत्वादिवयवद्धारस्याभावान्नानाल्लं न कल्यमित्यथैः| न द्ितीवः ज्ञानात्‌ प्राक्‌ कल्पितनानात्वेन व्यवद्धारोपपत्ता नानात्वस्य स्यत्ा- सिद्धेः। यत्त॒ प्रमाटलादिव्यवद्ारः सत्य ख्व atari निवतत

[अ०२।पा०९१| परद्र त्रद्धर्‌चभाष्यं | B30

यत््रसिद्धये नानालांशाऽपरो ब्रह्मणः HA) दशयति च “as तवस्य सव॑मात्मौवाग्ड त्तत्केन कं पश्येत्‌ इत्यादिना ब्रह्मात्यल- दशिनं प्रति समस्तस्य क्रियाकारकफललच्णस्य व्यवदहारस्या- भावं। न चायं व्यवद्दाराभावाऽवस्थाविशेषनिबद्धाऽसिधोवत दति युक्तं aq, तत्वमसोति ब्रह्मात्मभावस्यानवस्थाविभेषनि- बन्धनलवात्‌। तस्करदृष्टान्तेन चानताभिसन्धस्य वन्धनं स- त्याभिसन्धस्य ad दशंयनेकल्मेवेकं पारमार्थिकं दशयति, मिश्याज्ञानविजुभ्मितच्च नानालं। उभयसत्यतायां हि कथं व्वद्दारगाचरोाऽपि जन्तुरन्‌ताभिमन्ध इत्युच्यते, “ag स ग्दत्युमाप्नोति aoe नानेव wala” दूति च भेद्दृष्टिमपवदनने तदेव द्श्यति। न चास्मिन्‌ दशने ज्ञानान्मक् इत्युपपद्यते, सम्यगन्नानापनोद्यस्य कस्यचिन्दिश्यान्ञानस्य संसारकारणलेना- नभ्युपगमात्‌ । उभयस्य सत्यतायां दि कथमेकलज्ञानेन ना- नालज्ञानमपनुद्यत इत्युच्यते | नन्वेकलेकान्ताभ्यपगमे नानाला-

इति agate, न चायमिति। संसारसव्यत्वे तदवस्थायां जीवस्य qa न स्यात्‌, भेदाभेदयारेकदेकत्र वियोधादताऽसंसासित्रद्या- भेदस्य सदातनत्वावगमात्‌ संसारोऽपि famsay: | किच्च यथा लाके कश्वित्‌ तस्करबब्या भटर्टंहीताऽन्टतवादी Gung verfa स दह्यते बध्यतेच, तया नानात्ववादौो cea, wage} चन्न दद्यतें मुच्यते च | तथेतदाल्यमिद्‌ सवंमिव्येकत्वदश्ं चत इति खतदृद्ा- न्तेनेकात्वं सत्यं नानात्वं fama, तस्वारेति। व्यवद्धारगाचरसे नानात्वव्यवद्धाराश्रयः। नानात्वनिन्द्‌याप्येकत्वमेव सव्यमित्याद | z- aifefa कि्चासिन्‌ भेदाभेदमते जीवस्य Fae च्षानाद्धेद ज्ञान-

४४८ रन्नपभाभासिते। |अ०२।पा०१ |

भावात्‌ प्रत्यक्तादीनि लौकिकानि प्रमाणानि व्ाडन्येर्‌न्‌, जिकिषयलात्‌ स्याण्ठादिख्िव पर्षादिक्ञानानि। तथा विधिग्र- तिषेधशस््तमपि भेदापेचलात्‌ तदभावे वयादन्येत । माक्णा- weutfa रशिव्यशाश्िचादिभेदापेच्तलात्‌ तदभावे areata: स्यात्‌, कथं चानुतेन मेद्तश्रास्तेण प्रतिपादितस्वात्मैकलस्छ agenda इति, चोच्यते, नेष दोषः सर्वैववदारा- णामेव प्राग्ब्रह्माद्धताविन्ञानात्‌ सत्यलापपत्तेः, खप्रच्वदा-

रस्येव प्राक्‌ बेाधात्‌। यादद्धि न सत्यात्मैकलप्रतिपन्तिखावत्‌

प्रमाणप्रमेयफललत्तएेषु *व्यदहारष्वनुतव द्धनं कसयबिदुत्य- द्यते, विकारानेव ad ममेत्यविद्यवा च्र्मात्मोयभावेन संवा जन्तः प्रतिपद्यते खाभाविकीं ब्रह्मात्मतां fear, तस्मात्‌ प्राग- त्रह्मात्यताप्रबाघादुपपन्नः सवा लोकिको वैदिकश्च AIT |

निखक्तेमृक्तिरिदासानयुक्ताभेदन्ञानस्व जमत्वानभ्युपगमात्‌ | प्रमायाः पमान्तराबाध्यत्वादिव्याद | न चास्िचिति। वैपरीत्यस्यापि सम्भ- वादिति भावः| स्द्ानों प्रव्यतच्तादिपामाणयान्ययानृपपत्या नानात्वस्य सत्यत्वमिति पव॑ंपच्तदीजमदघाटयति। नन्वित्यादिना रकत्वस्से- कान्तः कदल्य व्याइन्येरद्नप्रमाणनि स्यः। उपजोव्यप्रत्यत्तादिप्रामा. wa वेदान्तानां भेद्परत्वमुचितमिति भावः| ननु कनकारकाणां यजमानादौनां विद्याक्ारकाणां श्ष्यादीनाच्च कल्पितभेदमाशित्य कम॑च्ञानकाण्येः YSU खपमेयस्य घर्मादेरबाधात प्रामाणखमव्या- इतमित्याग्र द्धा | कथद्चान्टतेनेति। ृलिकल्पितधमनानमितस्य ae(tq प्रमयवबाधापररिति भावः। तच देतविषये परत्यच्तादीनां

पि न es 9 * {विकारध्विति सा० que |

|

[अ०२।पा०१ प्राङ्रननद्धय AAT | age

यथा BAM WAI जनस्य GY उच्चावचान्‌ भावान पश्य- at निितमेव प्रत्यक्ताभिमतं विज्ञानं भति प्राक्‌ प्रवाधात्‌, नच प्रत्यत्ताभामाभिप्रायस्तत्काले भवति agai कथं त्वसत्येन वेदान्तवाक्येन सत्यस्य ब्रह्मात्मलस्य प्रतिपन्तिरूपप- aa, न fe रज्नुसपेण zor वियते, नापि ग्डगहण्णिकाम्भ- सा पानावगादनादिप्रयाजनं क्रियत दति। नेष दाषः, श- डरा विषादि निमितत्तमरणादिकायापलब्धंः। खप्रदशनावस्थस्य च सपंदशनोाद्‌कल्लानादिकायंदशंनात्‌। तत्कायम्यनृतमे- वेति wa न्यात्‌ तच gal यद्यपि सखप्रदशंन{वस्यस्य सपद शनाद कस्तानादिकायमनुतं तथापि तदवगतिः सत्य- मेव फलं प्रतिवृद्धस्वाप्यवाध्यमानलात्‌। न fe खभ्रादु- fan. खघ्रदृष्टं सर्षदंशरनादकस्तानादि कायं faafa मन्य-

यावद्रा व्यावद्ास्किं प्रामाण्यमुपपद्यत इत्यादइ। अरोचयत इव्या- दिना। सत्यत्वं बाधाभावः बाधो मिथ्यात्वनिश्चयः वस्ततेा मिश्यात्वेऽपि विकारेष तच्िखयाभावेन प्र्यत्तादिवयवदहारोपपत्तावक्तटृष्ान्तं वि- auita | यथा Bane प्रारूतस्येति | रण्वं दतप्रमाणानां aquic- कालं बाधघश्रून्यायबाघधकत्वं व्यावहारिकं प्रामार्म्पपाद्यादतप्रमा- णानां वेदान्तानां सवकालेघ बाघन्रून्यत्रद्यबाधकत्वं तात्चिकं प्रामा- णमपपाद्‌ वितु उक्तशङ्गामनुवदति। कथन्वसव्येनेति। किमसव्यात्‌ aa न जायते किमृत सत्यस्य चानं नाद्य इष्ट uy, न fe वयं qaqa स्यमिव्यङ्कुमः। asa टद्ान्तमादह। नैष दोष इति| सर्पेण द्द्स्यापि दद्टत्रभान्तिकल्यितविषात्‌ सत्यमरुण- मूच्छादिदश्टनादसत्यात्‌ सद्यं न जायत इव्यनिवम caw) TE न्तान्तरमादहइ। खप्रेति। सस्यात्‌ स्पेादकादरेः सत्यसख द॑शनसा- 3 M

९५० रन्नप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०९।

मानसूदवगतिमपि fafa मन्यते कथित्‌ एतेन खन्न दुश्ाऽवगत्यवाधनेन देदमाचात्मवाद्‌ा दूषिते वेदितव्यः | तया च afa:- “aqal कमसु काम्टेषु fed aay पश्यति । aafg तच जानीयात्‌ afer खश्ननिद भ॑ने" ॥ दति- असत्येन खप्रदशंनेन सत्यस्य फलस्य wae: प्रां दश्यति। तथा प्रत्यत्तदरशनेषु कंषुबिदरिष्टेषु जातेषु न बिरमिव जो- विष्यतीति विद्यादि्टुक्ता अय यः GY पुरुषं छष्णं छष्णदन्त पश्यति स एनं दन्तीत्यादिना तेनासत्येनेव सखभ्नदशंनेन

afar कायस्य दश्नाद्यभिचार cay: | यचाश्चुतमादाय श- ya | तत्कायंमपोति | उक्तमधं प्रकटयति | च्च त्रम इत्यादिना, अवगतिः घटादिवत्‌ सत्यापि प्रातिभासिकखग्रददटवस्तनः फलं चेतन्यं वा खन्यभिव्यक्तमवगतिष्ब्दायः। प्रसङ्गाद्‌ wimarersty fa- रस्त इत्याद्। रखतेनति। खप्रष्यावगतेः arewyna उत्थितस्य मवा तादृष्ः खप्राऽवगत इव्यवाधितावगतिप्रतिसन्धानं न स्यात्‌, अता SCHIST अन॒सन्धानदश्नाद्‌दादन्योाऽनुसन्धातेव्यः। अस- त्यात्‌ सव्यस्य waa जायत इति दितीयनियमस्य yar यभिचा- care) aut च शतिरिति। नच fea मिथ्यात्वेऽपि तदशनात्‌ स्यादेव सत्यायाः सम्रधेक्ञानमिति वाच्यं, विषयविश्ि्ित्वेन <a- नसटापि मि्यात्वात प्रहतेऽपि aa ब्रह्मणि मिश्यावेदानगतचत- न्यद्ानसम्भवाचेति भावः। असत्यात्‌ wage ्ानमुक्तानिद्ख नमाह | तयेति | असत्यात्‌ सव्यस्य चलाने दृद्ान्तान्तरमादह। तथाऽकारादिति | रेखाखकारत्वादिभरान्या सत्या अकारादयो ज्ञायन्त डति ufasfuay: | रख्वमसव्यात सव्यस्य sata यद्‌ ंक्रिया- कारि तत्सत्यमिति जिवमो भग्नः खनतात्‌ सव्यस्य इानेत्पत्या यद-

[अ०२।पा ०१] प्राङ्गरब्रद्यदचभाष्ये | ९५९

सत्यं मरणं खच्यत दूति दशभशंयति। प्रमिद्धञ्चेदं लाकेऽन्वय- व्यतिरेकक्शलानां ईद्रन खप्रप्रदर्शनेन साध्वागमः aaa दद्शनासाष्वागम इति। तथाऽकारादिमत्यात्तरप्रतिपत्ति- Sul रेखानुताक्तर प्रतिपत्तेः । रपि चान्चसिदं प्रसाणएमात्मै कत्वस्य प्रतिपादकं नातः पर किच्चिदाकाट्ूयमस्ि । sat fe लाके यजेतेत्युक्ते किं केन कथं दूत्याकाद्भवते न चेवं तत्वममो- aa किञ्चिद्न्यद्‌ाकां च्यमस्ति, सवेत्म्ैकलविषयलत्वाद वमतेः | सति दयन्यस्मिन्नवभिखमाणेऽयं wat स्यात्‌ नः IAAT तिरेकणावरिग्यमाणाऽन्योऽयाऽस्ति य च्राकांच्छेत | न चेयमव- गतिनौत्पद्यत दति wa ad, “तद्धास्य विजज्ञे" दत्थादिश्रति- ज्यः, चअवगतिसाधनानां च अवणदौनां देद्ानवचनादौनाच्च विधीयमानलात्‌। न चेयमवगतिर नथिका भ्नान्तिवंति शक्ये वतु,

तकरुणगम्यन्तद्राध्यं वृूरटलिङ्गान्‌भितवद्धिवदिति व्या्निभेन्ना। तथा च कल््यितानामपि वेदान्तानां स्यत्र्यवाधकत्वं सम्भवतीति ता- faa प्रामाण्यमिति ura) यदुक्तं रकत्वनानात्वयवद्ारसिद्धये उभयं सत्यमिति, ca भेदस्य लाकसिदधस्यापवेफलवदभेदविसोघेन स्यत्वकल्पनायागात्‌ | किच्च यद्यमयोस्कदा व्वद्ार्‌ः स्यात्‌ तदा स्यादपि aaa) नवमस्ति Tas चरमेगणानपेद्ण नानात्वस्य fara बाधात्‌ खुक्तिज्ञानेनेव रजतस्येत्यादह | खपिचान्यमिति) नन- पजोव्यदेतप्रमाणविराधाद्‌कत्वावगतिनात्यद्यत इव्यत आद] न चे- यमिति । तत्‌ किलात्मतक््वमस्य पितुवाक्यात्‌ खेतकेलुविच्ातवान्‌ इति Wiad: Wasa सामग्रीसत्वाचे्ययः। व्यावदहारिकगर- श्ष्यादिभेदमपजीवय ज्ञावमानवाक्याथावगतेः प्र्यत्तादिगतं याव- ४४2

BYR रलपभाभासिते। [अ०२।पा०१ |

त्रविद्यानिटत्तिफलदभनात्‌, बाधकनज्ञानान्तराभावाच) प्राक्‌ चात्मैकलावगतेरव्यादतः स्व॑ः *सत्यानुतव्यवदारो लैकिका वेदि कस्ेत्यवेाचाम। तस्मादनेन प्रमाणेन प्रतिपादिते ्रा- Gana समस्तस्य प्राचीनभेदव्यवद्ारस् बाधितलान्नानेका- त्मकनब्रद्यकल्यनावकाशिऽस्ि | नन ग्टद्‌7दिदृष्टान्तप्रणयनात्‌ परिणामवत्‌ ब्रह्मशस्स्याभिमतमिति गम्यते, परिणामिनो दि ग्टदादयोऽथा लाके समधिगता दृति) नेत्युच्यते, “सवा एष मदानजः° “शश्रात्माऽजरोऽमरोऽग्टताऽभयो ब्रह्मः “A एष नेति नेत्यात्मा “शच्रस्टेलमनण' इत्याद्याभ्यः सवेविक्रियाप्रति- षेधश्चतिभ्यो ब्रह्मणः कूटस्थत्ावगमात्‌। न दयेकख ब्रह्मणः परिणमधमंलं agfeaayg शक्यं प्रतिपत्तुं! खितिगतिवत्‌

इारिकप्रामाखमुपरजोयं तच पारमािकेकत्वावगत्या न विरुध्यते| faq तया विरोधाद्नुपजी चं परद्यत्तादे स्तात्तिकं stare बाध्यत- इति भावः। किचेकत्वावगतेः फलवतपरमात्वािष्पले saat बाध्य rare | न चेचमिति। नन्‌ सवस्य gow fama aa मिथ्या जाग्रत्‌ स्यमिव्यादिलाकिकोा यवद्ारः स्यच्चान्टतच्च सव्यमभवदिति वेदिक कथमिव्याश्ड्यायया ex डद watacazatafa aa लिकबाधावाधान्यां यवदारस्तया दीष्खभ्रेऽपीद्युत्तखमप्रदृद्ट1न्तं सार- यति | प्राक्‌ चेति | Bawls नानात्वं सव्यमिति कल्पनमसङ्गतमि- व्युपसंहरति। तस्मादिति। नेदं कल्पितं किन्त श्रतमिति wae) नन्विति। काथ॑कारण्योारनन्यत्वांए़े Bi दृष्टान्ता न परिणामित्वे aan: करट स्थत्वश्तिविराधादिति परिदरति | नेद्युयत इति | SST परिणामित्वं प्रलये aniteay कमेणाविरूद्मिति दन्तेन WEA

* सत्या्टतव्याद्ार दूति का०।

[अ ०२।पा०१| UFLAMAAN | ४५३

स्यादिति चेन्न, करूरस्थरछेति विगेषणएणत्‌। न fe azqu ब्रह्मणः खितिगतिवद्नेकधमाश्रयलं सम्भवति । कूटस्थं नि- ay ae स्वेविक्रियाप्रतिषेधादित्यवेचाम। नच यथया ब्रह्मण श्रात्यौकल्दशंनं मेाच्तसाधनं, एवं जगदाकारपरि- णामिलद्‌ शंनमपि खतन्तमेव कस्मैचित्‌ फलायाभिप्रेयेत, प्रमाणाभावात्‌ | *कूरस्यत्रह्मात्मलविन्ञानादेव दि फलं दश यति शास्त, “स एष नेति नेत्यात्मा इत्युपक्रम्य “AW वे जनक Wasa’ दत्येवजातीयकं | तचेतल्सिद्धं भवति बह्म प्रकरणे सवंधम॑विशेषरदितब्रह्मद नादेव फलसिद्धा सत्यां a- TATA Gi Aad ब्रह्मणा जगदाकारपरिणाभिवादि axy- द्शनोपायलरेनेव विनियुज्यते, फलवत्‌ सन्निधावफलं तदङ्ग मितिवत्‌, न तु.खतन््रफलाय कस्ते दूति । a fe परिणाम वत््वविज्ञानात्‌ परिएामवत्वमात्मनः फलं स्यादिति aq युक्त,

स्थितीति। क्रूटस्थस्य कदाचिदपि विक्रिया न यक्ता क्रूटस्यत्व- व्याघातादिव्याइ | नेति | कूटस्यतवासिदिमाश्द्धादइ । कूट सस्येति | कूट स्थस्य निरवयवस्य पवरूपव्यागेनावस्ान्तरात्सकपरिणामायोागात afacaaafeaa wa yay इति भावः किञ्च निष्फलस्य जगत पलवद्धिष्यपच्चब्रह्मधीौशषत्वेनान वादात्र सत्यतव्याद्। न च यथेव्या- feat) तं वथा वयोपासते तदव भवतोति श्तेः ब्रह्मणः परिणामि- त्वविनज्ञानात्‌ aatfafaca: फलमिव्याश्द्याह। न हि परिणाम- ata, त्रह्मविदाप्राति परमिति सखतक्रटस्यनित्यमाच्तफलसम्भवे दुःखानिव्यषरिणामित्वफलकल्पनायोागादिति भावः। ननु पूवे जन्मा-

* कृूटस्थत्रद्मातरेक लज्ञानादिति का०। कूट सथत्रहुतमज्ञानादिति ae |

६५४ रनपभाभासित। [अ ०२।पा ०९]

करटस्यनित्यवान्मोचतस्य। नन्‌ क्रूटस्यव्रह्मात्मवादिन एकवेकान्ता- दीरश्चोश्तिव्याभावे ईश्खरकारणप्रतिन्ञाविरोध दति चेत, न, ्रविद्यात्मकनामरूपवोजव्याकर णापेतात्‌ सव॑न लस्य “तस्मादा एतस्मादात्मन आकाशः सम्भृतः इत्यादि वाक्येभ्यो नित्यग्रु- द्वद्धमुक्रसखरूपात्‌ wa सवशक्नोरो छराज्जगदुत्प्तिसि- तिलयाः, नाचेतनात्‌ प्रधानाद्‌न्यस्मादेत्येषोाऽ्थः प्रतिज्ञाता जन्माद्यस्य यत इति। सा प्रतिज्ञा तद्वस्यैव न तदिरद्धाऽथः पनरि रच्यते, कथं नोच्येत अरत्यन्तमात्मन एकलमदितोयलनच्च न्वता | WU यया नोच्यते सवन्नस्छेरस्य ्रात्मग्धते दवावि- द्याकल्पिते नामरूपे तच्चान्यलाग्धामनिर्वंचनोये संसार प्रपच्च- awa wun मायाशक्तिः प्रकतिरिति च afa- सखुप्त्योरभिलप्येते, ताभ्यामन्यः सर्वज्ञ ईै्यरः, “आकाशा वैनाम नामरूपयोानिवंदिता ते यदन्तरा ARE” इति श्रतेः “ATA रूपे याकरवाणि?', “सवाणि रूपाणि विचित्य घीरो नामानि

द्यस्य यत डति रइंश्वरकारण्परतिक्ञा छता Weal तदनन्यत्वमित्यन्ता- भेद प्रतिपादने रशित्रीश्ितव्यभेदाभावात्‌ तदिरोाधः स्यादिति श- इते | वृूट स्येति । कल्पितद्तमपेच्छेखरत्वादिकः परमा्तेाऽनन्यत्व- मित्यविरोधमाह | नेत्यादिना | अविदयात्मके चिदात्मनि लीने ना- awit खव वीजं तस्य व्याकरणं स्थूलात्मना रुद्टित्तदपे च्त्वादीखस- त्वादेनं fatry इत्यथैः] सं्टद्धीताधं विख्णेति | तस्ादि्या- feat) तत््वान्यत्वाभ्यामिति नामरूपयोरीखस्त्वं वक्तुमशक्यं जड- त्वान्नापोशखराद्‌न्यत्वं कल्पितस्य एथक्‌ सत्तास्फ्यारभावादिद्य्ंः | सं

क —— eee

[अ०२।पा ०९] शङ्कर त्र्य खतचभाव्ये। ४५५

छत्वाभिवदन्‌ यद्‌ास्ते। एक वीजं बहधा यः करोतिः दत्यादि- स्तिभ्यश्च। एवमविद्याकतनामरूपेपाध्यनुरोधोशरो भवति | व्योमेव घटकरकाद्येपाध्यनुरोाधि, स च सखात्मश्टतानेव घ- टाकाशस्यानीयानविद्याप्रत्य॒पस्यापितनामरूपटतकायकर एस- हग तानुरोधिने जोवाख्यान्‌ विज्ञानात्मनः wile व्वदार- विषये। तदेवमविद्यात्मकोापाधिपरिच्छेदापेच्छमेवेश्वरसेश्यरलं wand सर्वशक्नित्वञ्च न परमार्थता विषयापास्तसवापाधिख- रूपे श्रात्मनीशिचोगितव्यसवेज्ञलादिव्यवदहार उपपद्यते, तथा चेक्तं। “यत्र नान्यत्‌ पश्यति नान्यच्छणाति नान्यददिजानाति aaa? दूति, “aa लस्य सवमात्मैवाश्चन्तत्केन कं पश्येत्‌" sare च। एवं परमाथावस्थायां सवेव्यवद्दाराभावं वदन्ति वेद्‌ान्ताः, तथेश्रर गीताखपि-

“aaga न कमणि diag खजलति vy:

न कमफलसंयागं खभावस्तु Wadd ॥

नादत्ते कस्वचित्यापं न्तव gad विभुः।

AMAT ज्ञानं तेन wala जन्तवः" ॥ दति-

स्कारात्मकनामरूपयेार विद्यैकयविवच्तया ब्रुते। मायेति। नामरूपे चे- दौोखर स्यात्मश्चूते TEPC जड इव्यत याइ । ताभ्यामन्य रति। wa त्वे याकरणे च afaate | याकाश इव्यादिना। अविद्याद्युपाधिना कल्पितभेदेन विम्बस्थानस्येखखर त्वं प्रतिविम्बभूतानां जौवनां निवम्ब- त्वनित्या | सच खात्मश्ूतानिति। न चाच नानाजीवा Bea xfa भ्रमितव्यं बद्यादिसङ्कातमेदेन Acre, खविद्याप्रतिविम्बस्लेक खव जोव RAH) WHT रंश्वर्त्वादिदेताभावे Bfaare | तथा

gud रल्नप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०१]

परमाथावस्थायामोशिचीशितव्यादिव्यवदाराभावः प्रदण्य- ते। व्वदारावस्थायान्तृक्तः भ्रुतावपीश्वरादिव्यवद्ारः। “एष सवशर एष श्ताधिपतिरेष wage एष सेतविधरण एषां लाकानामसम्मदायः' इति । तया चेश्रगोताखपि- “Say, स्व॑भ्चतानां हदे णेऽच्जन तिष्ठति । भ्रामयन्‌ सवभ्रतानि यन्त्रारूढानि मायया? ॥ Tha सुचकारोाऽपि परमा्थाभिप्रायेण तदनन्यत्मित्याद। व्यवदाराभिप्रायेणतु स्वाक्ञाकवदिति महासमुदरादिस्थानोयतां ब्रह्मणः कथयति अप्रत्याख्यायेव कार्यप्रपञ्चं परिणामप्र्रि- याञ्चाश्रयति सगृणापासनेषृपयुन्यत इईति॥

= न ~ भावे चोपलब्धेः ॥ १५॥ TAQ कारणादनन्यतं कायस्य, यत्कारणं भाव एव कारणस्य कायंमुपलभ्यते नाभावे। तद्यया सत्यां wife az

चेति | कथं तद्धि कट॑त्वादिकमिव्यत ate खभावस्विति war दयविद्यैव करल्वादिरूपेण प्रवर्तत इत्यर्थः] भक्ताभक्तथाः पापसुकुत- AMAA ACY वास्तवमीखरत्वमिव्यत are नादत्त इति, न संहरतीत्य्थः| तेन खरूपन्नानावरणेन कतादहमीशखसे निवन्ते- aa भ्रमन्ति। उक्ताः सूचरकारसम्मत इत्याद खूचकारोऽपीति। न कवलं लोकिकव्यवद्दारापं परिणामप्रकियाश्चयगं किन्तुपासना- ugar, पररिणामप्रक्रियाच्चेति तदुक्तं “auadt: परिणाम- मुदीत्तते च्यितकल्मषधीस्त॒ विवतेतां' इति।

र्वं तदनन्धत्वे प्यत्तादिषिरोा्ं परिदव्यानुमानमादइ। भावे चेति। कारस्य भावे सत्वे उपलब्मो च कार्वस्य सत््वादुपलम्मेश्रा नन्यत्वमिति

[अ ०२।पा०९ | षरा र ब्रद्य SAM | 8१७

उपलभ्यते *नाभावे सत्सु च तन्तषु पटः। न च नियमेनान्य-. मावेऽन्यस्यापलथिटष्टा, न OA ACM सन गेभाव एवाप- लभ्यते | न च कुलालभाव एव घट उपलभ्यते सत्यपि नि- मित्तनेभित्तिकभावेऽन्यवात्‌ । नन्वन्यभावेऽपि अन्यस्योपलि- निंचता दृ श्वत, यथाऽद्रिभाषे एव धूमस्येति । नेत्युच्यते, 1उ- gifvdsaat गापालघरि कादि धारितस्य धूमस्य दृ श्मान- तलात्‌ । रय tus कयाविदवसखया विरभिंवयात्‌ ईदृशे धूमो नासत्य भवतीति, नैवमपि कञ्िदोाषः, तद्धानुरक्तां fe

सचा्थः। घटो Beam: ग्दत्त््वापलव्वित्तणनि यत स््वेपलव्धिमक्वात zea | अन्यत्वेऽप्ययं tq: किं न स्यादिव्यप्रयाजकत्वमाशद्य निर- स्यति । न चेति | ग््डरृटवेरन्यत्वे गवाखयोारिव हेतू च्छित्तिः स्या- frau: | गवाखयेनिमित्तनेमित्िकत्वाभावाद्धेत्वभावः। अता ग टयोस्तेन देतुना निमित्तादिभावः सिध्यति नानन्यत्वमित्ययीन्तर- तामाश्द्यादह) न च कुलालेति। न चेापाद्‌ानोापादेयभावेनाधा- न्तरता ग्दद्ान्ते तद्भवाभावेऽपि इहेतुसत्वादन्यत्वे गवाश्ववत्‌ तद्धा- वायोगाचेति भः | कुलालघटयेानिमित्तादिभावे सव्यप्यन्यत्वात्‌ कुलालसत्यनियतापलव्धिर्घ॑टस्य aM: | यथयाश्चतख्चस्य- हदेताव्यभिचारः शङ्कते। नन्विति अभ्िभाव ख्व waruafar- रिति नियमात्मका quae नास्ती्याद्। नेति। अविच्छिन्नम्‌ल- दौघरेखावस्यशधरमे नियमाऽस्तीति वयभिचार इवाश्ङ्कते। wf | तद्धावनियतभावत्वे सति तद्रद्यन्‌रक्तबुद्धिविषयत्वस्य हेताविर्व्ति- तत्वान्न अभिचार इत्याह) नवमिति | खालाकबब्यनुरक्तन्‌द्धम्राद्धं ey व्यभिचारनिरासाय aan यालाकाभावे$पि घटादिरू्प- aaa अयभिचार उक्तः yafatautaats विनाप्युपलम्भात्‌ न

* नाभावे दृति व° ate ye नासि) + उद्धापिते दूति वध° Ate | { wa कयाचिद्‌ वस्या विश्प्यत दूति ae | oN

४१८ रलप्रभाभासिते। [च्य ०२।पा ०२ |

बद्धं कायकारणयारनन्यले देतु वयं वदामः, न चासाव्चि- ध्रूमयोाविद्यते॥ भावाच्वापलब्धेरिति वा ain न केवलं शब्दादेव कार्यकारणयारनन्यवं, प्रत्यक्तापलसेभावाच्च तया- रनन्यलवसित्यथंः। भवति fe प्रत्यक्तपलध्िः का्य॑कारण- TAGs | तद्या तन्तुसंस्याने तन्त॒व्यतिरेकण पटो नाम काये नैवोपलभ्यते, Rare तन्तव आ्रतानवितानवन्तः प्रत्यत्तमपलभ्यन्ते, तथा तन्तुस्वंशवेऽ WT तद्‌ वयवाः, AAT maaan लेादितश्ररक्तङष्णानि af रूपाणि तता वाय- माचमाकाशमाचं चेति अनुमेयं, ततः परं नद्येकमेवादधितोयं, aa सवंप्रमाणानां निष्टामवाचाम॥

तच वभिचार इत्ययः तया च तयोः काय॑कारणयोाभावेन सत्तया- acai सहछृतामिति भाव्याः | यद्वा तद्भावः सामानाधिकर्ं तददिषयकबदधिग्राद्यत्वं tq वदामः | wge इति सामानाधिक- ररप्रबद्िदप्रनादसिधम रव्यदष्नादिव्य्यः अनमाना्धंत्वेन wa व्याख्याय पाठान्तरेण प्रत्यच्तपरतया Bias | भावार्चति। पवेद्धघा- क्तारम्भणप्रब्टसमचयायखकारः| न चंकः पट इति uaa पटस्य aay: waaay प्रमाणं अटधक्‌सत्ताकमिश्याकायविषयवत्वेनाप्यु- पपत्तेः | खतः खातानवितानसंयोगवन्तस्तन्तव खव पट इति प्रत्य- amuse: सत्वादनन्यत्वमिव्यधः | पटन्यायं तन््वादावतिदिशति। तयेव्यादिना। प्र्यत्तापलब्ध्या तत्तत्कवायं कारणमाचं परिशिष्यत sau: | यच प्रत्यत्तं नास्ति तच कायं विमतं कारणादभिन्चं ara- त्वात्‌ पटवदित्यनमेयनिव्याद। अनयेति | कारणपरिष्ेषे surat दिकं परिश्िष्यतां न ब्रद्धे्यत aie तच सवंति। aafa वेदा- न्तानां सवेषां तात्पयेस्याक्तत्वात्‌ तदेवाद्वितीयं ufefraa न कार- mace यप्रामाणिकत्वादिति ara: |

( WeVlYTor | WIS CHMAAVE | ४५९८

सत्वा चावरस्य ॥ VE

TAY कारणात्‌ का्ंस्यानन्यलं यत्कारणं प्रागत्पत्तेः कार- णात्मनेव कारणे सत्चमवरकालीनस्य कायस्य श्रयते, “सदेव सा- म्येदमय AMA? “AAT al इदमेक एवाग्र Bala” दत्या- दाविदंशनब्दग्टदीतस्य कायस्य कारणेन सामानाधिकरण्धात्‌। यश्च यदात्मना यच न वर्तते *न तत्ततचोत्पद्यते, यथा सिक- ताभ्यस्तेलं, तस्मात्‌ प्रागत्यत्तेरनन्यलवादत्यन्नमप्यनन्यदेव कार्‌ णात्‌ का्मित्यवगम्यते। यथा च कारणं ब्रह्म चिषु कालेषु सत्वं न अभिचरति, एवं कायंमपि जगत्‌ fag कालेषु सत्वं न व्यभिचरति, एकञ्च पनः स्वं Wasa कारणात्‌ कायस्य ॥

असडापदेशान्नेति चन्न धमोन्तरेए ATA ॥ VO ॥

ननु कचिद्‌ सततमपि प्रागत्पत्तेः कायस्य व्यपदिशति शरुतिः, “gazagag च्रासोत्‌” इति “wag wag wet” दति

Kt जगत्‌ सदात्मेवेति सामानाधिकरण्यश्रु्या र्षेः प्राक्‌ का- यस्य कारणात्मना सन्त्व श्तं तदन्यथान्‌पयपन््यत्यन्नस्यापि जगतः का- रणादनन्यत्वं इत्याद चकारः | सत््वाचेति | ख्यं युक्तिमप्याह | aq यद्‌ात्मनेति । घटादिकं पाक्‌ ग्यदाद्यात्मना वतते तत उत्पद्य मानत्वात्‌ सामान्यते वखतिरेकेण सिकताभ्यस्तेलवदित्यर्थः। कारण- वत्‌ कायंस्यापि सत्त्वात्‌ VMAS मानाभावात्‌ कायस्य कारणाद्‌ सिन्नस्वाकत्वमिति खचस्याघान्तरमादह। यथा चेति। इदानीं सतः कायंस्य पागुत्तरकालयेोरसत्वायागात्‌ सत््वाद्मिचार स्तच्च सत्त्व सवोनुस्यतचिन्माचमेकं तदभेदेन सती waa घट इति भासमानयोः कार्यकारणयवेोरनन्यत्वमिव्यथेः॥ ।

न चेवं घटपटयोरप्येकसत्वाभेदादनन्धत्वं स्यादिति वाच्यं, वसतत

ॐ न तत्तत उत्पद्यते ` जनन्त उत्यते द्तिवर्धशा*। oN ~

९६० रुन्नरपभाभासिते) [अ०२।घा०९ |

च। तस्माद्सहमपदेशान्न wag: see aufafa चेत्‌, नेति ब्रूमः। न द्ययमलत्यन्तासच्वासिप्रायेण प्रागुत्पत्तेः कायं- स्यासहवापदेशः fa तदि वाक्रतनामरूपवाद्भूमाद व्याङतना- मरूपववं धमन्तर, तेन धसीन्तरेणायमसडापदेशः Waa: सत एव HUY HITUSIUI AYA, कथमेतद्‌ वगम्यते वाक्य- WIA यदुपक्रमे सन्दिग्धा वाक्यं aurea निन्निञ्योयते 1 दूह च तावत्‌ “श्रसदेवेदमग्र आसोत्‌ दत्यसच्छन्देनापक्रमे fafed यत्‌ तदेव पुनः तच्छब्देन UTI सदिति विशिनष्टि "तत्सद्‌ सीत्‌, दति । च्रसतञ्च पृतापरकालासन्बन्धादासोच्छन्द्‌ा- नुपपत्तख | “Haar cay रासीत्‌ इत्यत्रापि (तद्‌ात्मानं

सखयमकरूतः दति वाक्यशेषे विश्षणएानात्यन्तासत्वं। तस्मात्‌

व्यातं fe वस्त॒ मच्छब्दाह लाके प्रसिद्धं, Ba: प्राक्‌ नामरूप-

व्याकरणादसदिवासीदित्युपचयंते॥

र कसत्वातममनाऽनन्यत्वस्येष्टत्वात्‌, तदहि ग्द घटयोाः का fang: तादाल््य- fafa fa: | वस्ततः सवच सत्तक्येऽपि घटपटवोभदरेन सत्ताया भिन्र- त्वात्‌ न AIT कायकारणयाभदकस्य सत्वाभेदकत्वाभावादभिच्न- सत्ताकत्वं तादात्म्यमिति fata: | उक्तं कायस्य प्राक्‌ कारणात्मना सत्वमसिद्धमित्याणद्भया समाघत्ते। असदिति अक्ताः एकरा उप-

~ ON aN > न ~ eatfequna aaa इति सन्देद्धे ast तमिति areata

[ऋअ०२।पा०९] पा ङ्ग व्रद्यखूचभाय्ये | ९६९

युक्तः शब्दान्तराच्च ॥ १८ ॥

यक्त WIT कायस्य सत्तमनन्धलवच्च कारणाद्‌वग- म्यते, शब्दान्तराच | यक्तिस्तावदण्यते | द्धिघटरुचकाद्यर्थिंभिः प्रतिनियतानि कारणानि रीरसुवणष्टत्तिकाखुवणादीन्यषा- दौयमानानि लाकं दृश्यन्ते, न fe दश्यधिंभिः afar पादीयते, न घटाद्ययिभिः कीरं तदसुत्‌कायंवार्‌नापपद्यते | afafae fe wad: waa सवेस्यासत्वे कस्मात्‌ क्षीरा- देव दथ्यत्पद्यते न ग्टत्तिकायाः, afwarar एव च घट उत्पद्यते न चीरात्‌। च्रथाविशष्टेऽपि प्रागसच्चे sr एव zu. afgefarar न ufaarat गस्तिकायामेव च घटस्य afacfanar न Wt दल्युच्येत। तदि अतिशयव- त्वात्‌ प्रागवस्थायाः असत्कायंवाददानिः सत्कायवाद्सि-

सत्वानन्धत्वयोर्दतन्तरमाद BART: | यक्तेरिति। दध्य्य्िनां चती रादौ प्ररच्यन्धयानुपपत्तिर् जतिस्तया कायस्य प्राक्‌ कारणानन्यत्वेन aa सिष्यतीव्य्थः। ्चसताऽपि कायस्य तस्मादुत्पत्तेः कारणत्वधिवा तच प्रट्तिरिव्यन्ययापपत्तिमाश्द्यादह | विशद इहौति। असतः उत्यत्यभावादुत्पत्ता वा सर्व॑स्मात्‌ सवात्पत्तिप्रसङ्गात्‌ तत्तदुपादान- fane प्ररत्तिनं स्यादिव्य्थः| तदुक्तं wipes: “चअसदकरणदुपा- दानग्रहणात्‌ सवंसम्भवाभावात्‌ शक्तस्य ्रक्यकरणात्‌ कारगभावाच aa”? इति | शक्तस्य कारणस्य एक्यकायंकारित्वाच्छक्तिविषयस्य कायस्य सत्तमसताऽश्क्यत्वात्‌, किच्च सत्कारणामेदात्‌ काये afea- तरादार्थः। कायस्यासत््वेऽपि कुतखिदतिश्वात्‌ प्रटत्तिनियमेपप- त्िरिति wed) wate, अतिशयः कार्यधमः काररधमा वा,

BER र्नप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०१]

fea शक्तिश्च कारणस्य काचंनियमाथा कल्यमाना ना-

न्याप्यसतो वा कायं नियच्छेत्‌, ्रसत्वा विपरेषाद न्यला विगेषा च | तस्मात्‌ कारणस्यात्मश्चता शक्तिः शक्तेखात्म्डतं कायं। अपि च कायंकारण्येोद्रव्यगणादीनां चाश्रमदिषवद्धेदवृद्भावा- त्तादाव्यमम्ध्पगन्तव्यं | समवायकल्पनायामपि समवायस्य स- समवायिभिः सम्बन्येऽम्युपगम्यमाने तख तस्यान्याऽन्यः सम्बन्धः कल्पयितव्य दत्यनवयस्याप्रसङ्गः, अनन्यपगम्यमाने वा विच्छेदप्र- सङ्गः । अरय समवायः खयं समन्धरूपवलाद्‌ नपेच्छैवापरं सम्बन्धं सम्बध्यते, संया गाऽपि afe खयं सम्बन्धरूपलाद नपेच्छेव सम-

aig धमिंत्वात्‌ प्रागवस्थारूपस्य कायस्य सच्चं दुवारमिव्यादइ | तर तिशयवत््वदिति। दितीकेऽपि कायंसत्वमायाती्याद | ufasfa | कायंकारणाभ्यामन्धा कावंवद्सती वा शक्तिनं कायेनियामिका यस्य कस्यचिदन्यस्य नरप्रटङ्स्य वा नियामकत्वप्रसङ्गादन्यत्वासक्वयोाः ए- क्तावन्यच चावि्रोषात, तस्मात्‌ कारणात्मना लीनं कार्यमेवाभियक्ति- नियामकतया ufafcazy ततः सत्वार्यसिद्धरित्यथः। किच्च का- यैकारणयेरन्यतवे ग्टद्‌ घटो भिन्नौ सन्ताविति Heats: स्यादित्या | afy df) तयेरन्यत्वे$पि समवाववश्ात्‌ तथाबृदधिनादेतीत्या- Qe समवायं दूघयति। समवायेति। समवायः समवायिभिः सम्बन्धा न वा, अद्ये सम्बन्धः fa qaqa: उत खरूपं चाद्ये समवा- agar दियीये ग्टद्घटयोऽपि खरूपसन्बन्धादे वोपपत्तेः, समवा- यासवः असम्बन्ध रति ua दाषमादह। अनभ्युप्रगम्धमाने इति। रव्यगणादौनां विश्दिधोविर्दप्रसङ्गः असम्बन्धस्य विर््द्िघीनिया- मकत्वायागादित्ययः। विशिद्धघर्मघीनियामकेा fe सम्बन्धः,न तस्य नि- यामकान्तरापेच्ता यनवस्थानात्‌, wa खपररनिवादकः समवायडति

[अ०२पा०९१] पराङ्कसत्रद्मस्चभःच्ये ५

वायं सम्बध्येत, तादात्वप्रतीतेश्य दव्यगणादीनां समवाय- कल्पनानर्थुक्यं। कथञ्च कायंमवयवि दरव्यं कारणेष्ववयवद्र्‌ येषु वतमानं aaa fa समस्तेष्ववयवेषु anata प्रत्यवयवं। यदि तावत्‌ समस्तेषु वतत तताऽवयव्यनपलव्िः प्रसज्येत, समस्ता- वयवसन्निकषं खा शक्यलात्‌। नदि asd समस्तेषु आश्रयेषु वतमानं व्यस्ताश्रयग्रदएेन ग्द्यते। ्रथावयवशः समस्तेषु dad, तद्‌ए्यारम्कावयवव्तिरेकणावयविनोाऽवयवाः कस्पयेरन्‌ OATS TARAS अवयवशेाऽवयवो Aaa | काशावयव- व्यतिरिक्त द्यवयदैरसिः कोशं व्याप्ति, अनवस्था चेवं प्रसज्येत, तेष॒तेव्ववयवेषु वतयितु मन्येषामन्येषामवयवानां कल्यनौय- लात्‌। BY प्रत्यवयवं and तदैकच व्यापारेऽन्यचाव्यापारः स्यात्‌, न दि देवदत्तः श्रघ्रे सनिधीयमानस्तद्‌ दरव पाटलि-

ण ते | wufa) सम्बध्यते खस्य खसम्बन्धिनश् विश्ष्डिधियं करोती. ag: | प्रतिबन्य दूषयति) संयागोाऽपीति। यत्त गृणत्वासंयोगस्य समवायापेच्तान सम्बन्धत्वादिति aa, धमेत्वात्‌ समवायस्यापि सम्ब- न्धान्तरापत्तेर सम्बन्धस्याखत्वस्य गाधर्मत्वादए़रनात्‌। किच्च निष्यापत्वा- दयो गुणा इति afamarfey यवद्धारादिद्टधमा गुण इति परिभा- षया समवायस्यापि गणत्वाच जातिविशषा गृणत्वमिति पर्भिाषातु समवायसिद्यत्तरकालीननिव्यानकसमवेता जातिरिति जानसय सम- वायच्वानाधीनलादतः समवायसिदडेः प्राक्‌ संयागस्य गुणत्वमसि- मिति दिक्‌। fay प्रतीव्यनसारेण वस्त खोकायमन्यया गप्र aca अालम्बनमित्यपि सुवचत्वात्‌ तथा च wge इति अभे दप्तीतेस्भेद ख्व खोकायंः। ताभ्यां अत्यन्तभिन्नस्य समवायस्य तत्रियामकत्वासम्भवादिव्याह | तादाब्येति । श्वं प्रतीत्यनुसारेण

8६8 स्नपभाभासिते। [अ०र।घा०१ |

पते सन्निधोयते, waa त्तावनेकलप्रसङ्गात्‌, देव- द्‌ तयन्ञदत्तयारिव प्नपारटलिपृचनिवासिनोः। गावादि- वत्‌ प्रत्येकं परिखमातैरदोष दति चेत्‌, न तथा प्रती- त्यभावात्‌ । यदि गलादि वत्‌ प्रत्येकं परिसमाप्ऽवयवी स्यात्‌ यथया wea प्रतियक्तप्रत्यक्तं wad एवमवयव्यपि प्रत्यवयवं wad waa, न चैव नियतं waa प्रव्येकपरि- समाप्त चावयविनः कायणाधिकारात्‌ awa चेकलात्‌ श्र ङ्गेणा- पि सतनकायं, कुयात्‌ BAT चण्ष्टठकायंन चैवं दृश्यते) प्राग

कायस्य कारणात्मना सत्त्वं । खरूपेण तु famrafaaa । उत्यनि- रूपणाच तस्य मिश्यात्वमिव्याद | कथच्चेति | तचाद्यमनूद्यावयिनः पटाद स्तन्त्वादिष्ववयवेघ चित्वादिवत्‌ खरूपेण दत्तिरूतावयवश्र डति विकल्याद्यं दूषयति) यदीत्यादिना व्यासज्यदटत्ति वस्त॒ प्रद्य- aq यावदा खयप्रव्यच्तजन्यत्वात्‌ संडतपटादेयावदवयवानां अप्र- त्यत्तत्वाद प्रत्यत्तत्वं प्रसञ्येतेत्यथः। fedta weg) अथेति । यथा इसे काष्टे WGI: BEI वतमाना इस्तमाचग्रदेऽपि wad, रवं यत्किखिदवयवग्रदहेणावयविनमोा ग्रहसम्भवेऽपि अवयवानामनवस्था स्यादिति दूषयति | तदापीति | आद्यदितीयमुद्धव्य दूषयति ¦ अथ प्र्यवयवमिव्यादिना। रकस्सिस्तन्तो पट ढत्तिकाले तन्त्वन्त रै aia स्यात्‌ ढन्तावनेकात्वाधत्तेसित्वयंः | वथा युगपदनेकव्यक्तिघ्‌ त्तावपि जातेरनेकत्वदोाघोा नास्ति तथावयविन इत्याशङ्कते गेातल्रति। जा- तिवद्ववविना छत्तिरसिद्धा यनुभवाभावादिति परिदिर्ति। न तथेति | दाषान्तरमादह | प्रत्येकेति | अधिकारासम्बन्धात्‌ यथा देव- zu खकार्यमध्ययनं ग्रामेऽस्ण्छे वा करोति, यथा गोरवयवी ware diate ष्टङ्गपुच्छादावपि कुयादित्य्ैः। र्वं टनत्यनिरूपणाद्‌निवा- ad कायंख cfd | सम्मरत्यसत्का्यवादे दोषान्तरमाह | प्रागिति।

[अ०२|पा०९। शाङ्करब्रह्मखतच्भाषटे | ६९५

gay कायस्यासत्वे उत्यत्िरकटेका निरात्मिका च स्यात्‌, उत्पत्तिश्च नाम क्रिया सा सकटंकेव भवितुमरंति गत्यादिवत्‌, क्रिया च नाम स्यात्‌ अकटंका चेति विप्रतिषिध्येत। घटस्य चत्य्तिरूच्यमाना न घरटक्टका किं afe अन्यक्टऊेति कर्पा स्यात्‌ । तथा कपालादौनामणत्प्तिरुच्यमानान्यकट- RAR, तथा च सति घट उत्पद्यत caw कुलालादीनि कारणान्युत्पदन्त इत्युक्तं Bal न च लोकं चटोत्यत्ति- qa कुलालादौोनामण्न्पद्यमानता प्रतीयते, उपन्नताप्रतो- तेश्च । Ba खकारणसन्तासम्बन्ध एवा त्प्तिरात्मलाभय् का्ं- स्येति चेत्‌, कथमलबात्मक सम्बध्टेतेति वक्तव्यं। सतोा्िंदयोः सम्बन्धः सम्भवति न सदमतारसतावा, अभावस्य च निरूपा- wala प्रागत्पत्तेरिति मयाद्‌ाकरणमनु पपन, सरतां दिलाकं सेचग्टरादीनां मयादा दृषा नाभावस्य न fe gayest राजा वश्व प्राक्‌ पूणवमणाऽभिषेकादिव्येवंनातीयकेन मया-

यथा घटञ्चलतीयक्तं चलनक्रियां प्र्ाश्रयत्वरूपं कटंत्वं घटस्य भाति त्था पटा जायत इति जनिक्रिवाकटत्वं aad | wat जनिकतुः जनेः प्राक्‌ Baas) aqcaw क्रियाया अध्यसत््वापत्तेरिग्यर्थः। जनेरनभवसिद्धेऽपि सकट कत्वे कियात्वेनानमानमादह | safusfa असता घटस्यात्मत्ता कटटत्वासम्मवऽपि कुलालादः awa acafaar- Ugg! घटस्य चेति। धटोात्पत्तिवद्‌सत्कपालाद्‌त्पत्तिरस्द्तिदि- श्रति। तथेति । शङ्कामनूद्य Tate) तथा चेति; aaa विरोध इत्यथः। उत्पत्तिभावस्याद्या विकिवेति खमतेन कायंसत्वमा- 3 0

ed€ रनेप्रभाभासिते। [अ०२।परा०१|

दाकररणेन निरुपाख्या वन्ध्यापुत्र राजा वश्व भवति भवि- स्यति दृति वा faiedi यदि च बन्ध्याएचरः कारक- व्यापारादूद्धमभविव्यत्‌ तत ददमपि उपापकत्यत कायाभावेा- ऽपि कारकव्यापारादूडध भविखतोति | वयन्त पश्चामे बन्ध्या- पुचस्य कायाभावस्व चामावलाविशेषात्‌। यया बन्ध्यापुचः कारकव्यापारादृदध a भविव्यति एवं कायाभावाऽपि कार- कव्यापारादूद्धं न मरियखतीति। wae सति कारकव्यापारो- saan: प्रसज्येत, ada fe प्राकसिद्धूलात्‌ कारणस्य खरूपसि- ga न कथिद्याप्रियते एवं प्राक्सिद्धलात्‌ तद्नन्यवाच्च कायखरूपप्रसिद्ध येऽपि न afagriyaa वाप्रियते च, चतः कारकव्यापारा्थेव्वाय मन्यामहे प्रागत्पत्तेरभावः कायस्येति | नैष दाषः, यतः कायीकारेण कारणं वयवस्ापयतः कारक-

fi we Ss है # नीतं सम्प्रति arama खकारगे समवावः खस्मिन्‌ सत्ता-

amas असतः सम्बन्धित्वायोगादिव्याद। कथमिति | असतार्वेति दृद्टान्ताक्तिः। नन्‌ नरष्टङ्गादिवत्‌ कायं सव॑दा सवंचासन्नं भवति किन्तूत्पत्ते पराक्‌ ध्वंसानन्तरं wea मध्ये तु सदेवेति वेषन्यात्‌ सम्बन्धितोपपत्तिरित्याशद्ादह। अभावस्येति। अचाभावश्ब्दा ष्यसच्छब्दापरपयाया व्याख्णेयाः | असतः कालेनासम्बन्धात्‌ प्राक्त न युक्तमित्य्यः। नन्‌ कारकव्यापारादूद्भाविनः कायस्य बन्ध्यापुच- तुल्यत्वं कथमित्यत sre, यदि चेति । कायोाभावः असत्कायमि- त्ययः, इत्यपापत्छत उपपन्नमभ विर््यादत्यन्वयः। कस्तद्धिं निणेयस्त- are | वयन्त्विति | नासते विद्यते भाव इति ख्तेरिति भावः। सत्का-

[अ०२।पा०१] पा दर ब्रद्ध सच भ्ये | ४९७

व्यापार स्याथवत्वमपपद्यते। कायाकारोाऽपि कारणस्यात्मश्त एव, अ्रनात्मश्धतस्यानारभ्यवादित्यभाणि। न च विशओेषद्‌ शन- माचेण वस्वन्यलं भवति। न fe देवदत्तः सङ्घाचितदस्त- पादः प्रसारितदस्तपादख् विशेषेण दृश्यमानोऽपि aaa गच्छति, स एवेति प्रत्यभिज्ञानात्‌। तथा प्रतिदिनमनेक- सस्थानानामपि पचादीनां न awad भवति, मम पिता मम *arat ममभ्नाता दति प्रत्यभिज्ञानात्‌ जन्द्रच्छदानन्त- रितल्लात्‌ aa तच युक्तं नान्यत्रेति चेत्‌, न, क्ौरादीनामपि दध्याद्याकारसंस्यानख प्रत्यचेल्ात्‌। अ्रदुश्यमानानामपि वट- धानादीनां समानजातौयावयवान्तरोपचितानामङ्कुरादिभा- वेन दभ॑नगेचरताप्तौा sada तेषामेवायवानां †अपचय- वशाददशंनापत्तावच्छेदसंज्ञा। ATR जन्मच्छेदान्तरितत्ेन

que कारकवेयथ्थं शङ्कते | नन्विति | सिडकारणानन्यत्वाच्च का- aq सिद्धत्वमित्यादह | तदनन्यत्वाचेति | अनिवाचयकायोत्मना का- र गस्याभिवयत्चयः कारकव्यापार इत्याह | नेष दाव इति कार्यसव्य- . त्वमिच्छतां agai सत्कवायंवादे कारकवेयण्यें दाष पतति, अभि- व्यक्तेरपि सत्वात्‌, अदेतवादिनान्वघटितघटनावभासनचतुरमाया- afeal खप्रवद्यथादश्नं aqua” | विचार्यमाणे सवंमयत्तां, युक्तत्वे देतापत्तेरिति मख्यसमाधानं समाधानान्तसाभावात्‌ | AY कार- गाट्ध त्रमसदेवोत्द्यत इति समाधानं किंन स्यादिव्याश्द्खासत्यच्तस्य CHUA Healy | कावाकारोाऽपीति। अतः कारणाद्धेदाभेदाभ्यां दुर्निंरूपस्य सदसह्िलच्णस्यानिवाचयाभिव्यक्तिरनिवेचकारकव्यापा- राणां फलमिति ua wa श्रेयानिति भावः| ननु WET

* भराता मम पच दूति का ayo सा०। € . (4 + अपकषाडदिति quel 3 0 2

१९८ स्न्नरपभामासित | [ख ०२।पए०९ |

चेदसतः सच्चापत्तिः सतञासत्तापन्तिः, तया सति गभ॑वासिन उत्तानश्ायिनख्च dewey: | तथा वाल्यध्ावनस्ाविरेव्वपि भेद प्रसङ्गः, पिचादिव्यवदारलेापप्रसङ्गख। एतेन *तणभङ्ग- वादः प्रतिवदितव्यः। यख्य पनः प्रागत्पन्तेरसत्कायं तस्य नि- विषयः कारकव्यापारः सात्‌, waraw विषयलानपपत्तेः, MAUS CATA जन खङ्गा यने कायुध। प्रसक्निवत्‌ | समवायि- कारणविषयः कारकव्यापारः स्यादिति चेत्‌, न, अन्यविषयेण कारकव्यापारेणान्यनिष्यन्तेरतिग्रसङ्गात्‌ | समवायिकारणस्य वात्मातिश्यः कामिति देत्‌ न ‡अतसूद्दं सत्कार्य॑तापन्तिः | तस्मात्‌ चीरादीन्येव द्रव्याणि दध्यादिभावेनावतिष्टमानानि कायास्यां लभन्त दति न कारणादन्यत्‌ कायं वषंशतेनापि शक्यं कल्पयितुं यथा चमूलकारणमेवान्यात्कायोात्‌ तेन तेन काचा- कारेण नटवत्‌ सवव्यवदहारास्पदलं प्रतिपद्यते, एवं aa: कायस्य

एथबध्रत्वाद्यवस्थाविष्ेधा घटे दृश्यते | तथा च घटो गद्धित्रः afee- इ विष्टेषवकत्वात्‌ टच्तवदिव्यत ate) न चेति। वकताऽन्यत्वं सया - Hz | हेतोव्येभिचार्स्यलान्तरमाद्ध। तथा प्रतिदिनमिति| gad पिचादिदेहस्यावस्थामेदेऽपि जन्मनाश्वोार्भावादभेदो युक्त, दादा. न्तिके तु म्खदादिनाप्रो सति घटादिकं जायत इति जन्मविनाश्रूप- विरुड्धधम वत्वात्‌ कायकारणयोरमेदो न wa: रति शङ्कते | जन्मेति । कारणस्य नाप्राभावाद्धेत्वसिद्िरिति ufescfa | नेति) दधिघटा- दिकायान्वितत्वेन दी रम्टदादीनां पचच्ततात्राष्यसि्धरि व्यर्थः | ननु

* चणिकवाद्‌ः swam दूति वधै | + प्र्यक्तिवद्‌ ति awe | t सत्काय्यापन्तरिति Ste aye |

[अ ०२।पा०९ प्राङ्क त्र्य EAN | ध

प्रागत्यन्तेः सत्वमनन्यत्वञ्च॒ कारणादवगम्यते, शब्दा न्तरा हेत दवगम्यते। पूव्धचेऽसह्ापदेशिनः `शब्दस्वाद्‌ाइतलात्‌, तता- ऽन्यः सट्यपदेशी शब्दः शब्दान्तर, “asa सोम्यदमग्र grain’ “एकमेवादितोयं इत्यादि ‘aga aE “चरसरेदेद्‌ मग च्रा- Wa’ दति चासत्पचतमु परि कथमसतः सज्जायेतेति ahaa "सदव सेभ्येदमग्र श्रासोत्‌ इत्यवधारयति। तत्रेदं शब्दवाच्यस्य कार्यख प्रागत्पत्तेः खच्छब्दवाच्येन कारणेन सामानाधिकर- खसय श्रूयमानलात्‌ सत्वानन्यवे प्रसि्यतः। यदि तु प्राग॒त्य- त्ेरसत्कायं स्यात्‌ पञयाचेत्पद्यमानं कारणे समवेयात्‌ तदा- SAA कारणात्‌ स्यात्‌, तच धयेनाश्तं श्रतं भवतिः Tala प्रती- ज्ञा Wa सत््वानन्यलावगतेस्वियं प्रतिज्ञा समथ्यते॥

यच्ान्वयेा दश्यते तच देत्वसिद्धावपि पचाङ्करादो वटवीजाद्‌ौनां अन्वया न दृश्यते तच हेतुसत्वादस्वन्यत्वं स्यादित्यत are) खट्‌- षेति | तच्राघ्यङ्करादौ वीजाद्यवयवानामन्वयान्न स्त खव THAT किनत्ववय वान्तरापचयापच याभ्यां तद्यवद्धार KA: | अस्त्पचयापचय- faya वस्तभेदानमानं तताऽसत उत्पत्तिः सता aim cara यभि- चार माह | तचेदटगिति | fueeesfa भेदसत््वात्र यभिचार इत्यव बाधकमाह | पिचादीति। रतेनेति कारणस्य सवंकारयव्वन्वयकय. नेनेत्यथः] खपक्ते दोषं परिदत्य ward प्रसञ्जयति | यस्य पुन- रिति। असतः कायस्य कारकव्यापाराहितातिश्याखयत्वायेागाद्‌- विषयत्वेऽपि म्टदादेविंषयत्वं स्यादिति ued | समवायोति। सम- वायिकारणात्‌ कायं भिन्नमभिन्नं वेति विकल्यायं निरस्यति, नेत्यादिना {दितीवयमाश्रद्धेष्ापत्िमादह। समवायीति काया. णामवान्तरकारणानन्यत्वमृपसहरति। तस्मादिति परमकारणान- aad फलितमाद् । यधा च मृलेति। असत्कायंवाद प्रतिच्छाबाधः wifeare | यदि तु प्राग॒त्पत्तेरिति।

४७० रलनप्रभाभासिते। [ ख०२,पा ०१]

परव ॥ १८ ॥

यथा च सवेष्ितः पटो न व्यक्तं wad किमयं पटः

कि चान्यत्‌ द्रव्यमिति, स एव प्रसारितो यत्संवेष्टितं xa

सख पट एवेति प्रसारणेनाभिव्यक्ता wad) यथा च संवेष्टन-

समये पट दति गद्यमाणोऽपि न विशिष्ायामविस्तारे waa

स एव प्रसारणसमये विश्िष्टायामविस्तारो waa, न संवे-

शितषूपादर्यं गिन्नः पट दृति। wa तन्वादिकारणावस्यं

पटादिकायमस्पष्टं सन्तुरौवेमकुविन्दादिकारकवयापारामि-

वयक्तं Us wad i aa: संवेष्टितपरप्रसारितपटन्यायेनेवानन्यत्‌ कारणात्‌ काचंमित्यथः॥

यथा च प्राणादि 1 Re ॥

यया च लोके प्राणापानादिषु प्राणभेरेषु प्राणायामेन निरुद्धेषु कारणएमाचरूपेण वतंमानेपु जोवनमाचं कायं नि- वर्त्वते नाकुद्चनप्रसारणादिकं कायान्तरं, asa प्राणभेदेषु पनः; प्रटृत्तेषु जोवनादधिकमाकुञ्चनप्रमरणादिकसपि का-

कायैमुपादानादटित्रं तदुपलब्धावप्यन्‌ु पलभ्यमानतवात्‌ ततेाऽधिकप- रिमाणत्वाच मश्रकादिवप्एक इत्यव वयभिचाराथं aa) पटवचेति। दितीयदेताव्यंभिचारः स्फटयति। यथा च संवेदटनेति। खायामोा zai |

aaq विलच्तगका्यकारित्वं eqang वयभिचार्माद रूच- कार्ः| यथाच प्राणाद्ेति। रवं जीवजगतेन्रंद्यानन्यत्वात्‌ प्रतिच्ञा-

[अ०२।पा०१] पा ङ्करत्रद्य खच भाध्ये | ४७१

यान्तरं faawa | न च प्राएभेदानां प्रमदवतः प्राणादन्यत्त ममीरणएस्रभावाविग़रेषात्‌, एवं कायस्य कारणाद्‌ नन्यवलं | Way छत्छस्य जगते ब्रह्मकार्यलात तदनन्यलाच सिद्धैषा rat प्रतिज्ञा यन “wad श्रुतं भवत्यमतं मतमविज्ञातं विज्ञातं afa i इ तरव्यपदेशद्धिताकरणादि द षप्रसक्तिः 11S AI

न्यथा पनच्येतनकार्‌णएवाद्‌ wha, चेतनाद्धि जगत्‌- प्रक्रियायामाओ्रोयमाणायां दिताकरणादयो दोषा; प्रसज्यन्ते, कुत दतरव्यपदेशात्‌ | इतरस्य शारीरस्य ब्रह्मात्मलं व्यपदिशति श्रुतिः “स श्रात्मा तत्वमसि श्ेतकेता"' दूति प्रतिबाघनात्‌। यदा इतरस्य च ब्रह्मणः शारोरात्मलं यपदिशति “ABET तदेवानुप्राविश्रत्‌" दरति सुष्ुरेवाविछतस् ब्रह्मणः कायानुप्रवेशेन शारोरात्मलादशेनात्‌ | “ATA जोवेनात्मनानुप्रविश्य नामरूपे व्याकरवाणि! दति चपरादेवता antares वपदिश्न्ती

सिद्धिरि यधिकरणायेमुपसंहरति | wae छत्खस्येति । जीवाभिन्नं AQ जगत्कारणमितिवदेदान्तसमन्वयोा विषयः।

सयदि तादक्‌ ब्रद्यजगज्ननयेत्‌ तदहिखानिषटंनरकादिकंन जनयेत खतन्त्रचेतनत्वादिति न्यायेन faqs a वति aes Ua SaaS मपजीय जीवदाषाः ब्रद्यणि प्रसज्येरन्‌ xfa'uqquaas ए्रहीत्ा या- we) इतस्व्यपद्‌शदित्यादिना। Wana जीवाभिन्ने समन्वयासिद्धि fasta तत्सिखरिति फलं, {इिताकररत्यच नज्‌ व्यत्यासेनादितकरणं

* यदेति वधे° are ve नाल्ति।

BOR स्नप्रभाभासिते। [अ०र।पा ०१]

न ब्रह्मणो भिन्नः शरोर इति दशंयति। aware agqu: aed तच्छारीरस्येवेति, wary Waa: Har सन्‌ fea वात्मनः सेामनखकर कयात्‌ नादितं जन्ममरणजरारागा- दयनेकानयजालं। नदि कञिदपरतन््लो बन्धनागारमात्मनः छृलानुप्रविश्ति। न च सखयमत्यन्तनिमंलः सन्नत्यन्तमलिनं दे दमात्मलेनापेयात्‌ कृतमपि कथञ्चिद्‌ यत्‌ दुःखकरं तदि- च्छया HATA सुखकरञ्चेपाददीत ATs, मयेदं जगदिविधं विचिचं विरचितमिति, dat fe Gra: we कायं छवा स्मरति मयेद क्तमिति । यथया च मायावी खयं प्रसारितां माया- मिच्छयाऽनायासेनेवेपसंदहरति, एवं शरोरोऽपि इमां रुष्ट उपसं दरत्‌, खकोयमपि तावत्‌ TOT WATT न शक्रोत्यना- यासेन पसं चतुः | एवे दितक्रियाद्यद्शेनादन्याय्या चेतनात्‌

जगत्प्रक्रियेति मन्यते। अधिकन्त भेदनिदटेशत्‌ ॥ ee ॥ zien [eee an ere Vs “aS <j x ९ 1६ ठ शब्द्‌; vagy व्यावतेयति | यत्सवज्ञं सवशक्ते ay नित्य- प्णद्धवुद्धमुक्तखभावं भारौराद्‌धिकमन्यत्तदयं जगतः BY AA: | दास arena: | खदिपदोक्तं भन््यादिकं खपादवति। नच खय- faati<at } nS sii = ~ जीवेश्योरभेदाच्नीवजगताद्‌ाषाः Fafa स्यः ब्रद्यगताख efz- संदहारसवसूटेत्वादयोा गुणा जीवे स्यः, न चेष्टापत्तिः जीवस्य खश Ue सदहारसामादश्ंनादिति प्राप्ते सिडान्तस्चं wwe |

तुशब्द इत्यादिना जीोकेश्स्योलाके विम्बप्रतिविम्बयारिव afa- तभेदाङ्गोकाराद्धमेव्यवस्येति सिडधान्तग्रन्थाथैः। यदि ववं जीवं

[ ख०२।पा०९ | WIP CAA EAS | ४७३

न तस्मिन्‌ दिताकरणादयेा दषाः प्रसज्यन्ते, न fe ae fea किञ्चित्‌ कर्तव्यमस्ति afed वा परिदतव्यं नित्यम॒क्रलात्‌। न चतस्य warfare: श्रक्तिप्रतिवन्धा वा क्रचिद्‌प्यस्ति, सव- ज्ञलात्‌ सवंशक्तिवाच । शारौरस्वनेवंविधः, तस्मिन्‌ न प्रसज्यन्ते हिताकरणादयो दोषान तु तं व्यं जगतः BAIT AA | कुत एतत्‌ भेदनिर्देशात्‌, “Ma at at द्रषटयः योतवे मन्तव्यो निदिध्यामितव्वः साजन्चष्ट्यः स विजिज्ञासितव्यः सता साम्य तद्‌ा सम्पन्नो भवति शारीर आल्या प्राज्ञेनात्मनान्वार्ढः” द्त्येवजातीयकः कर्टकमादिमेद्‌निदंभा Marcus ब्रह्म दशं- यति नन्वभेदनिदशाऽपि दशितः "त्वमसि दुलत्येवंजातोयकः, कथं भेदाभेदे विरुद्धा सम्मवेयातां | नेष दाषः, श्राकाश्चरा- काश्न्यायेनाभयसम्भवस्य तच तच प्रतिष्टापितलात्‌। ्रपि च यद्‌ तत्चममोत्येदंजातोयकेना मेद निदेभेनाभेदः प्रतिवाधितेा भवति श्रपगतं भवति तद्‌ slaw संसारित्वं त्रसणञ्च खुल, समस्तस्य मिय्याज्ञानविजम्मितस्य भेदव्यवहारस्य aaa बाधितलात्‌, तच कुत एव aia: कुता at feat करणष्दयोा दोषाः । श्रविद्याप्रलुपस्यापितनामरूपरुतकायंकर एसद्नाते-

STI AA: AST दाषाः VSN A Aa Aa इत्यन्वयः किञ्चाभे- दन्ञानादूद्धंवा STA Balas Td at arg care | uty via | sa मिथा्ञानिच्छम्मितत्वं सफटयति | अविद्येति । कटटलत्वादिब.-

हिधघमाध्यासे रेष््धमाध्यासं ceraafa | जन्मेति । feats wars | 3 २

४७8 रल्प्रभाभासिवे। [ख ०२।पा ०९ |

पाथ्यविवेकक्ता fe भ्रान्तिः, दिताहितकरणादिलच्णः संसा- रो न तु परमाथताऽस्तीत्यर्छदवाचाम जन््रमरणच्छंदन- मेद नाद्यभिमानवत्‌। अबाधिते तु Weazie “Issa: a विजिन्ञासितव्यः दूत्येदंजातीयकेन भेदनिदटू ओेनावगम्यमानं ब्रह्मणाऽधिकलं दिताकरणादिद्‌षप्रसक्तं निरुणद्धि ॥

अश्मादि व तट्‌ नृपपत्तिः ॥ २२॥

यथया चाके ए्रथिवीवसामान्याचितानामष्यश्सनां कचि- ABIL: मणएया वद्धेठेदुचाद येऽन्खे TIAMAT: खय कान्ता- दयोऽन्ये WEI: शवायसप्रर्तेपणाद्ाः पाषाएणः दत्यनेकविधं afea दृश्यते यथा चैकष्रथिवीवयपाश्रयाणामपि वीजानां asf पचपुष्यफलगन्धरसादिवैविच्यं *चन्द्नकिंपाकादिपू- पलभ्यते। यथया चेकस्वाप्यन्नरससय लेदितादीनि केणला- मारीजि च fafaatfu कायाणि भवन्ति, एवमेकस्यापि

नाधित किति | ज्लानादूद्ध खड्त्वादिघमाणां बाधात्‌ way कल्पि तभदन व्वस्थोापपत्तने किञ्ठिदनवद्यमिव्ययः॥

नन्वखरडकरूपे ब्रद्णि कथं जीञेखस्वेचिन्यं कथञ्च तत्ार्यवैचि- व्यमिव्यनपपत्तिं दृदान्तैः परिहरति खचकारः। खष्सादिवद्ेति | किंपाकोा मद्ातालफलं | तत्तत्कवाव॑संखाररूपानादि ण्क्तिमदप्देचिन्य- fafa aia: | खचस्यचकाराघंमाह | ्ुतेश्ेति | aa जीवगतदोष- वत्‌ जौवाभमिन्नत्वाज्नोववदित्याद्यनमानं खतः प्रमागनिरवद्यत्वादि.- खअतिबाधितं | किञ्च कदटटत्वभोक्तत्वादिविकारस्य निश्यातलाच्नोवस्येव तावद्‌षा नास्ति कुता विम्बस्थानीयस्याए्ेषविष्षदशिनिः परमेखरस्य

* चन्दनचम्यकादिष्विति ao मा quo का०।

[अ०२।पा०१| ्ाङ्गरब्रद्यखचभाय्ये | ४७५

ब्रह्मणा जोवप्राज्ञघ्रयकत्वं कायंवेचिच्रञापपद्यत इति wae दनुपपत्तिः परपरिकल्पितदेषानपपत्िरित्यथः। way प्रामाण्यादिकारसय वाचारम्भणमाचवात्‌ WHE खभाववैचि- व्य वचेत्यग्यु चयः ॥

उपसंदार द्‌ शना नेति चेन्न ATA ॥ २४ ॥

चेतनं ब्रहौीकमदितोयं जगतः कारणमिति यदुक्तं तना- पपद्यते, कस्मादुपसंदारद्‌ नात्‌) TE fe MH कुलालादयो घटपटादीनां BAIT. WT ण्डचक्रखुचाद्यनेककारकापसंदारेणए संग्टदौतसाघनाः सन्तः तत्तत्कायं कुर्वाण दृश्यन्ते, ब्रह्य चासदायं तवाभिप्रेतं, तख साधनान्तरानपसंग्रदे सति कथं ayaa, तस्मान्न ब्रह्म जगत्कारणमिति चेत्‌, नेष दोषः । यतः चीरदत्‌ द्रव्यखभावविशेषादुपपद्यते, यथा fe लाके Wt जलं वा खयमेव +द्धिदहिमभावन परि-

------ =

दोाषप्रसक्तिः। यत्त aaa विचिचकायेप्रकति ण्करूपत्वाद्यतिरेकेगा ग्टत्तनत्वादिवदिति, aa, रकरूपे queda विचिचटश्यवस्तवेचिन्य- दष्रानेन व्भिचारादित्यथैः, तस्मात्‌ प्रद्यगभिन्ने safe समन्वयस्या- विरोध डति fas 1

उपसं हारदशंनात्‌। असदहायाद्रूद्णेा जगत्सगें व्रुवन्‌ सम- न्वयो विषयः स किं यदसदहायं तन्न कारणमिति लोकिकन्धायेन विरुध्यते न वेति सन्देहे पृवंमोपाधिकजी वभेदाद्रद्णि जीवदेषा न प्रसज्यन्त व्यक्तं, सम्प्रति उपाधिताऽपि विभक्तौ ब्रद्यणः पेरका- दिकं सदकारि नास्तीशनानात्वाभावादिति प्रदयुदाहरणेन पृ वप्त

Sa SSS

* द्भ्रिददिमकेरकादिभावन्ति सा०।

god रल्रप्रभाभःसिते। | अ०२।पा ०९

a

WaaAsauTy ary साधनं aguifa भविति, नन त्तौ- राद्यपि दध्यादिभादेन परिणममानमपेत्तत एव ary सा- धनं श्रोष््यादिकं, कथयम्‌च्यते चीरवद्भोति। नैष दोषः, सखयसपि fe क्षीरं याच्च aan च परिखाममाचामन्‌- भवत्येव ata वेष्पयादिना दधिभावाय। यदि च खयं द्धिभावश्रीलता न रन्नेवेष्यादिनापि बललाद्‌दधिभाव- मापदयेत। न दि वायुराकाभो वेष्खादिना बलाद्‌ द्धिभाव मापद्यते, साधनसम्पत्या च तस्य पूणता सम्पद्यते । परिपुण- शक्रिकन्त ay न awa केनचित्‌ Gwar सम्पाद्‌ यतव्या | अतिश्व aa भवति

"न तस्य कायं करणञ्च विद्यते

न तत्सय॒मख्ाभ्यधिक्ख gua |

aait grag | चेतनमिव्यादिना। we yaaa, कारकाणां उप- SUI मेलनं। उक्तन्यायस्य alae अभिचार इति सिडान्त- यति | नेष इति। मुदस्य ब्रद्यणाऽकारणत्वमिद्मेव विशिद्धययेश्व- रस्यतु मायेव सदाय डति भावेनाह) वाह्यमिति। च्तीर्स्याप्यात नादिसद्ायाऽस्तोत्यसदायत्वद्धेताने वचभिचार Tamme सद्ाया- भावेऽपि यस्य कस्यचित्‌ परिणामस्य च्रे दशंनाद्यभिचारतादवस्थ- मित्याह । नन्वित्यादिना । afe सद्धायो व्र्थस्तच!ह | area इति | नन्‌ त्वार्यते Bt दधिभावाय wel कार्यत इति किम aaa, खताप्र्तं च्तीरं सहायेन wa क्रियत स्ति किन्न स्यात्‌ तच्रादइ। यदि चेति। सत्तस्य सहायसम्पदा किं कायंमिव्यचादह। साधनेति। सदहायविश्ेषाभावे कखिदिकारः dice भवति, तच खातच्चन- पर्ेपेःष्णयाभ्यान्तृत्तमदयिभावसामथयै व्यज्यते ray: | ate शक्ति

[अ०२।पा०१। षराङ्करतब्रद्यदखचभाश्ये। ७७

पराऽस्य शक्रिविविधेव अूयते सखाभािकी ज्ञानवलक्रिया च' दति | तस््मादेकस्यापि ब्रह्मणि विचिचशक्तियोागात्‌ क्षीरादिवदधि- वचिचपरिणाम उपपद्यते॥ देवादिवदपि VR I FY स्यादेतत्‌, उपपद्यते रौरादोनामचेतनानामनपेच्छापि वाद्यं साधनं द्ध्यादिभावः दृष्टत्वात्‌, चेतनाः पनः क्रुला- लादय साधनसामग्रीमपेच्यैव तस्मै तसै कायाय प्रवतमाना दुश्यन्ते, कथं ब्रह्म चेतनं सद्सदायं प्रवतेतेति, देवादिव- दिति wa: 1 यथा लोके देवाः पितर wey दृत्येवमादयो मदाप्रभावास्येतना श्रपि सन्ताऽनपेच्टीव किञिदाद्धं साघन- मै्र्यविशेषयेो गादभिष्यानमाचेण खत एव वह्नि नानासं- स्थानानि शरोराणि प्रासादादीनि रथादोनि च नि्भिमाण उपलन्दन्ते मन्तायेवादेतिदहासपुराणप्रासाण्यात्‌। तन्तना- भच खत एव तन्तून्‌ जति, बलाका चान्तरोरव Na गभे

क्न ~~~ ~~~ ~~ ` ~~~ ~---~~~~-~-~-~--

व्यञ्जकाऽपि सहाया ब्रह्मणे aware | परिपणंति | निस्पत्तमा- यार्ह्िकमिव्ययः। ताद्रश्ष्क्ता मानमाह | atasta |

नन्‌ A A कारणं चेतनत्वे सव्यसदहायत्वान्मृदादिग्यून्यकुलालादि- वदिति न altar व्यभिचार डति खचव्यावत्यां एङ्ामाह। स्छारेतदिति | तस्यापि दहेतादवादोा यभिचार्‌ rary) दोवादिव- दिति) लाक्ते ज्ञायतेऽनेनेति लाका नन््ा्थवादादि we ्ड- व्यवहार, अभिध्यानं सङ्कल्यः। ननु देवादयुगेनाभान्तदृष्टान्तेवु miley चेतनत्वं नास्ति, बलाकापद्िनीतचेतनयोगभ॑प्रस्यानकटत्व

. age रलप्रभामासिते। [अ ०२।प०१ |

धत्ते, पद्िनो चानपेच्य किञ्चित्‌ प्रस्यानसाधनं सरोऽन्तरात्‌ सरोाऽन्तर प्रतिष्ठते, एवं चतनमपि ब्रह्मानपेच्छय वाद्यं साघनं खत एव जगत्‌ सच्छति । स यदि त्रूयाद्यच ते देवादयो ब्रह्मण दृष्टान्ता उपान्तास्ते द्‌्टान्तिकेन ब्रह्मणा समानख- भावा a भवन्ति, शरीरमेव ह्यचेतनं देवादीनां शरो रान्तरा- दिविश्ल्यत्यादेन उपादानं न ठु चेतन BIL, तन्तुनाभस्य च चद्रतरजन्तभचणाल्लाला कठिनतामापद्यमाना तन्तुभवति | बलाका च स्तनयिल्नुरवश्रवणान्नभं wal पद्िनी च चेतन- FIAT सती श्रदेतनेनेव शरीरेण सरोऽन्तरात्‌ सरोऽन्तर मृप- सपति बल्लीव क्न तु खयमेवाचेतना सरोऽन्तरापसपणे व्ा- प्रियते, तस्मान्नैते ब्रह्मणा दृष्टान्ता दूति, तं प्रति त्रूयान्नायं दाषः, कूलालादिदुष्टान्तवेलक्तएयमाचस्य faafaaatfefa | यथा दिकुलासलादीनां देवादौीनाञ्च समाने चेतनत्वे कुलाला- दयः कायारम्भे वाद्यं साधनमपेत्तन्ते न देवादयः, तया

Hume: Tacy avian, wat विश््दितानं वयभिचार डति ugad) a aufe aaifearfeat,) यभिचारोाऽस्तीति ufes- रति। a sfa gaifefa | wa दाषः टृद्ान्तवेषम्याख्यः | wa fe Seal चेतनत्वं खअद्दधोविषघयत्वरूप चित्तादाल्यापन्रदहसाधारण ग्राद्धं न तु मुख्यात्मत्व, तव कुलालद्ृद्ान्ते साधनवेकल्यापत्तेः) असदहायत्वञ्च चेतनस्य खातिरिक्तदेतुगून्यत्वं तदुभयं cafes खतोति अभिचार

दस्य खान्तःपातित्वेन खातिरिक्तत्वाभावात्‌ | तथाच कुलाल- वलच्त eqs घटारद्काय खातिरिक्तानपेच्तत्वाद्‌ववेलच्तर AMM: द्‌ इ स्याप्यनपेच्तणात्‌ ACT वादीनां कायोास्म्भे नास्येकरूपा सा-

| अ०२।पा०१| पङ्गु तब्रद्मर्चभःव्ये। Boe

ब्रह्म त्तेतनमपि न are साधनमपेक्तिष्यत इत्येतावत्‌ वयं देवादयुदादरणेन विवच्छामः, तस्पात्‌ यथेकस्य सामथ्यं दृष्ट तथा सवैषामेव भवितुमदतोति नास्येकान्त दत्यभिप्रायः।॥

AGIA AH निंरवयवत्वशब्दकेपा वा ॥ Be ॥

चेतनमेकमदितौयं ब्रह्म क्ौरादिवद्वादिवच्ानपेकतितवा- wad खयं परिणममाणं जगतः कारणमिति faa, शा- स्वाथेपरिष्एद्ये तु पनराचचिपति रुत्छरप्रसक्रिः, रुत्छ्स्यास्य ब्रह्मणः कायंरूपेण परिणामः प्राप्नोति, निरवयवलात्‌। यदि ag एथिव्यादिवत्‌ सावयवमभविय्यत्‌ तताऽखेकदेशः

पयं णं स्यत, एकदेश्खावास्थासयत, निरवयवन्त्‌ ब्रह्य श तिग्धाऽव- गम्यते-

निष्कलं निक्ियं शान्तं निरवद्यं निरच्ननम्‌। feat way: परुषः स वाद्याभ्यन्तरो Ws’ ॥

aut | श्रुयते fe महाभारते ewe सङ्कल्पमात्रेण दै पद्याः परट- परम्प्रसोत्पत्तिः, खतः सिद्धमसदायस्यापि ब्रह्मणः कारणत्वं | छत्खप्रसक्तिः। Wes aa परिणमीति भमेोात्पत्या पव. Ga प्राप्त Wier विवता न परिणानि इति ममात्पत्या निणंवार्च- facafuncafata पुवाधिकस्णेनोात्तराधिकरणस्य कायत्वसङ्ति- are | चेतनमिति | निस्वयवात्‌ ब्रद्यणा जगत्सगं वदन्‌ समन्वयो वि- घयः, स किं यञच्चिरवयवं तन्न परिणामीति न्यायेन विरुध्यते न वेति सन्दे विरुध्यत इति पूवपच्तखचं व्याचष्टे । छत्खेति | ब्रह्म परिणा- मीति वदता ama ag निरवयवं सावयवं वा, आद्ये aaa AEM: ufcararant fafa: स्यात्‌ cea यतिरेकट्द्ान्तेन विद्णाति। यदि ब्रह्मेत्यादिना पयेणंस्यत परिणताऽभविच्यत, र कदेशखावास्थास्य-

४८० स्ल्नप्रभामासिते। [खअ०२।पा०१]

द्द्‌ मदद्भूतमनन्तमपारं विज्ञानघन एव स एष नंति नेत्यात्माऽख्युलमनण, इत्याद्याभ्यः सवविशेषप्रतिपेधयि ऋभ्यः | ततश कदेशपरिणामासम्मवात्‌ छत्लपरिणामप्रसक्ता मत्यां A लेाच्छदः WBA! द्रष्टव्यलेापदेशानथक्यं चापनं च्रयलदृष्ट- लात्‌ कायस्य, तद्तिरिक्रख च ब्रह्मणेाऽभावात्‌, चजवादि णनब्द- व्याकोापञ्च | च्रयेतदषपरिजिद्धीषया सावयवमेव ब्रह्माम्धुपग- aa, तथापि ये निरवयवलस्व प्रतिपादका: शब्दा उद्‌ाद- तास्ते WG) सावयवत्वे चानित्यलप्रसङ्ग दति wus पत्ता न चटयितु शक्यते दत्यालिपति॥

FAQ WAST ॥ BO II ९9 ^. ५

तुशब्देनाक्तेपं परिदरति। न waaay कञिद्पि दोषेाऽस्ति। न तावत्‌ छृत्लप्रसक्रिरस्ि। कुतः AA |

~ ~~~ ----~ ~~~“

eC

द्परिणताऽभविष्यत्‌ | उक्त्ुतिभ्यो निरुवयवत्वसिदधेः फलितं दाष- माह | caste | वदा पररिणामव्यतिरेकेण मूलब्रह्यात्म नाऽस्ति तदात्मा sey रव्य॒पदेशेाऽर्थश्रून्यः स्यादिति दोषान्तरमाह | उरटयेति। ब्रह्मणः परिणामात्मना जन्मनाग्राङ्ेकारेऽजोऽमर इति च्रतिविरोध- Saw) अजत्वादीति । सावयवत्वपच्तमाशद्ख खचष्षेण परिद- रति। थेत्यादिना ॥

परिणामपच्ते दुर्घट इति यदुक्तं तदस्मदिटमेवेति विवतेवादेन सिद्धान्तयति । श्रतेरिति। खपे पुवाक्तदोषदयं नास्तीति सचयेाज- नया दण्ंयति। तुश्रब्देनेत्यादिना। रत्िटत्वेन व्याकरटत्वेन चच्तणीय-

[च ०२।पा०९] WF TAA CAM | ८१

यथेव दि ब्रह्मणा जगदुत्पत्तिः yaa, एवं विकारव्यतिरे- केणापि ब्रह्मणाऽवस्थानं श्रूयते, प्ररतिविकारयेभदेन वप देशात्‌ “Ge देवतेत दन्ता दमिमास्तिसा देवता अनेन जीवे- नात्मनानम्रविश्च नामरूपे याकरवाणि" इति (तावानस्य महिमा तते STATA URIs | पादेाऽख विशा शतानि चिपादसाग्टतं दिवि, इति चेव॑जातोयकात्‌, तथा इदयायतनल्वचनात्‌, सत्‌ सम्पस्तिवचनाचख | यदि च ae ब्रह्य कायंभावेनोापयु्र स्यात्‌ "सता साम्य तद्‌ सम्पन्नो भवति'इति सुषुश्षिगतं विशेषणमनुप- पन्नं स्यात्‌, विकृतेन ब्रह्मणा नित्यं शम्पन्नलात्‌, अविकृतस्य च त्र- हणाऽमावात्‌, तथेद्धियगे चर त्वप्रतिषेधात्‌ ब्रह्मणि विकारस्य चेन्धियगेा चरलोपपत्तः, तस्माद सयविरतं ब्रह्म । न च निरवयव- त्शब्द वा कोपोऽस्ति, श्रूयमाणलादेव निर्‌वयवलस्याप्यम्दुपगम्य- मानलात्‌ | शब्दमूलच्च ब्रह्म शब्दप्रमाएकनेद्धियादिप्रमाणएक तद्यया शब्द मग्यपगन्तव्यं | शब्द्ख्ोभयमपि ब्रह्मणः प्रतिपाद य- त्यरुत्छ प्रसत्तिं निरवयवताञ्च। लाकिकानामपि afwar-

व्या कत्ते प्रपद्धात्‌ एथगी खर सनत्चश्चतेन छतसखप्रसक्तिरि त्या इ | सेयं देव. तेति । न्युनाधिकभावेनापि vane ख॒तमिव्याह | तावानिति। इत- खास्यवि छतं ब्रद्मेव्याद | तथेति। स वा खव खात्मा हदोति खुतेरल्ि दृश्यातिरि क्तं ब्रद्ध | तदेति सुघ्षिकालरूपवि एषणा चेत्य यः | लिङ्ान्त- रमाह | aufsata |) भम्यादविकारस्येच्ियगाचरत्वात्न wast गद्यत इत्यादिशखत्या ब्रद्यणस्तत्र तिषेधाद्‌ वाङ्मन सगा चरत्वश्च तेखास्ति

कूटस्थं ब्रद्ये्यथः। छृत्लप्रसक्तिदोषेा area दितीयदोषोऽपि ५९

४८8 स्न्नप्रभाभासिते। [अ०२। प्‌ ०१ |

निरवयवलरं ब्रह्मणः कुप्यति । न चयं परिणामथ्रुतिः परि- णामप्रतिषाद नाथा, त्रतिपत्ता फलानवगमात्‌) सवेव्यवदा- रदीनब्रह्मात्मभावप्रतिपादरनाचा वेषा, तत्मतिपत्तौ फलावग- मात्‌ “स एष नेति नेत्यात्माः दत्युपक्रम्यादइ “च्रभयं वे जनक waite इति, तस्ादस्मत्पत्तेन कञखिदपि दोषप्रसङ्गाऽस्ति॥

आत्मनि चेवं विचिचाश्च हि ॥ eo ॥

afa च नेवा विवदितव्यं कथमेकम्मिन ब्रह्मणि we- eo A ~ पानुपमदट्नवानकाकारा ष्टिः स्यादिति, यतः आत्मन्यपि

[प~ ९

एकस्मिन्‌ aug ia खरूपानुपमदेनेवानेकाकारा ष्टिः प्यते नन तच रथया A CAAT A पन्थाना भवन्त्य रयानययोा- गान्‌ पयः छजते' द्रत्यादिना । लाकेऽपि देवादिषु मायाव्या- दिषु च खरूपानुपमदं नेव fafear दस्श्चादिख्षटये दृ श्न्ते,

=z “cA [सि e तयेकस्मिनपि ब्रह्मणि खरूपानपमद्नवानेकाकारा टष्टिभवि- स्यतीति ॥

निष्पपञ्चब्रद्यधीशेषत्वेन wfecqua न प्रतिपाद्यते इव्यसक्लदावे- दितं, खता विवतंवादेन abeere इत्यपसंहरति | तस्मादिति |

पवोावस्थानाण्ेनावस्यान्तरं परिणामः, यथया दुग्धस्य दधिभावः। पवरूपानपमद्‌नावस्यान्तरः विवतः, यथा Ba रजतभावः। तच aaa विवतापादानेत्वं खप्रसाच्िटृदटान्तेन ण्यन्मायावाद्‌ स्फटयति सखचक्रारः। खात्मनि चेति cama: aan, fay छत्खप्रसक्या- दीनां साद्या दिपक्तेऽपि दोाषत्वात्रास्मान्‌ प्र्यदधावनी यलं |

[अ °२।पा ०२ प्रास त्रद्य खचभाष्ये। acy

*स्वपस्ष दषा ॥ २९ ॥

परेषामणेष समानः खपक्तदोषः, प्रधानवादिनाऽपि डि निरवयवमपरिच्किन्नं शब्दादिदोनं प्रधानं सावयवस्य परि- च्किनसख शब्दादिमतः कायस्य कारणमिति खपक्तस्तचापि त्स प्रसक्तिनिरवयवलरात्‌ प्रधानस्य प्राप्नोति निरवयवलाभ्यु- पगमकोापोा ati ननु नैव तेनिरवयवं प्रघानमभ्युपगस्यते, सत्वरजस्तमांसि fe चया गुणाः, तेषां साम्यावस्था प्रधानं तेरे- वावयवैस्तत्‌ सावयवमिति, नैवंजातीयकेन सावयवलेन प्ररतो दाषः परिदतुः पाते, यतः सत्वरजस्तमसामयपि एककस्य समानं निरवयवलं Wanda त्ेतरदयानन्टदीतं सजाती. यस्य प्रपञ्चस्यापादानमिति समानलात्‌ खपत्तदाषप्रसङ्गस्य।

यचखाभयेरः समो दोष इति न्यायादि्यादइ चकारः | खपच्ेति | प्रधानस्य निस्वयवत्वे छत्खप्रसक्तिः सावयवत्वे च निरवयवत्वाभ्यु- पगमविरोध इवच शङ्न्ते। नन्विति | fa साम्यावस्था गणानां वि- कारः समुदायो वा, BIS तस्या न मूलप्रछतित्वं विकारत्वात्‌, दिती- ये प्रपरञ्चाभावः, समुदायस्यावस्त्त्वेन मृलाभावात्‌ | अथ निरवयवा गुणा खव विविधपररिणामानां प्रकतिरिति da, तदि छत्लपसतो- HAs Fale इव्यभिपरे्य परिहरति | नेवभिव्यादिना। इति यतः अतः समानत्वान्न BS पयेनुयोाज्या इव्यन्वयः। saa सक््वादि- कमितरगुणदयसचिवं निरवयवं यदुपादानं तदहि छत्बस्योपा- पादानस्य कायेरूपत्वप्रसत्तम्‌लोच्छेद इत्यतो निरवयवत्वसाधकतकं- स्याभासत्वादूणानां सावयवत्वमेव परिणामित्वेन ग्खदादिवद्ता न छत्खप्रसक्तिरेकदे्परिणामसम्भवादिति ued) anata, रख्त-

* eq दूति ake पाठः।

४८६ रलप्रभामासित। [अ०र्‌|पा०१]

तकौप्रतिष्टानात्‌ सावयवल्मेवेति चेत्‌, एवमप्यनित्यलादि द्‌ष- प्रसङ्गः । अथ शक्तय एव कार्यवेचिच्य ख चिता अवयवा दत्यभि- प्रायः, तास्तु ब्रह्मवादिनोऽष्यविशिष्टाः, तथा चरणवादिनोऽप्यण- रण्वन्तरोण संयुज्यमाना निरवयवलाद्यदि area सं यज्येत ततः ्रथिमानुपपत्तेरणमाचवमप्रसङ्गः। च्रथेकदेग्रेन संयुज्येत तथा- पि निर्‌वयवत्वाभ्युपगमकाप इति खपर्तेऽपि समान एष दषः | समानलाच नान्यतरस्िन्नेव पक्ते vadaat भवति, परि इतस्त ब्रह्मवादिना खपक्ते STs: ॥

r~O0 क €

स्वे पिता च तद्‌ शनात्‌ ॥ २०॥ एकस्यापि ब्रह्मण विचित्रशक्तयो गादुपपद्यते, विचि- चा विकारप्रपञ्च इत्युक्त, तत्पुनः कथम्‌ पगम्यते विचिचशक्ति-

देषाभावेऽपि दोषान्तरं स्यादिति परिहरति खुवमपोति। नन्‌ गणानामवयवास्तन्त॒वदारम्भका न भवन्ति किन्तु कार्यवेचि्यानुमि- तास्तदूताः शक्तय cama मायिकशक्तिभिनत्रद्यणाऽपि सावयवत्वं तुल्यमि वाद । खयेत्यादिना | खन्‌ वादेऽपि दोषसाम्यमादइ | cata साह्यवरोषः समान सति सम्बन्धः| निरयवयोाः wearer: dara: व्याप्य त्तिवी, आये तत्कायेस्य द्यणकस्येक पर माणमाचत्वापत्तिः परथि- न्नाऽधिकपरिमाण्स्यानु पपत्तेः न दयणारणवन्तरेगापयधः WATS याती ततोऽधिकवयं सम्भवति | तीये परमाणोः सावयवत्वापत्ि- सि्यथैः। aad We EGA तमपि चार इति वदेःषसाम्बोक्तिर- य क्ते्यत चखा | परि हतस्तिति |

sai fe मायावादं खप्नवत्‌ सवं सामन्चस्यं, Bat निरवयवे ब्रह्मणि समन्वयस्याविसेघ इति fas | सवापेता मावा एक्तिमते ब्रह्मणे ज गत्‌-

[अ०२।पा०९] LIF रब्रद्यखचभाय्ये। 8८७

युक्तं परं ब्रह्यति, तद्‌ च्यते, सवापेता च तद्भनात्‌। मवं शक्तियक्रा च परा देवतत्यवगन्तवयं, कुतः, तदशनात्‌ £ £ ऋ ~ तया fe द्शेयति श्रुतिः स्वशक्तियागे परस्या दवतायाः 'सर्वकमा सवकामः BANAT: सवरसः सवसिद्‌ मग्यात्ताऽवाक्य- नादरः सत्यकामः सत्यसद्धच्या यः was: सवंविदेतस्य वा KITA ua गामिं खया चनद्धमतेो वि्टता तिष्टतः" इत्येवं जातीयका Il SN AN © = विकरणत्वान्नेति चेत्‌ AS ॥ २१॥ स्यादेतत्‌, विकरण परां देवतां wife शास्तं “त्र चक्ुष्व- मश्राचमवागमनाः" इत्येव॑जातीयकं, कथं सा सवंशक्तियक्तापि सतो कायाच प्रभवेत्‌, देवादयो दि चेतनाः सवेशक्तियुक्ता अपि सन्त श्राध्यात्मिकका्यकरणसम्पन्ना एव aG तसे कायाय प्रभवन्ते विज्ञायन्ते, कथञ्च नेति नेतिः दति ufafagaa- विशेषाया देवतायाः सवशक्तियोगः सम्भवेदिति चेत्‌, यदत

सगंवदतः समन्वयस्याप्ररीरस्यन मायेतिन्यायेन विरोाधाऽस्तिन वेति सन्दहे न्धायस्यानाभासलादस्तोति पवपत्तेपवाक्तरत्िमत्तसमथनाद्‌- कविषय्त्वं सङ्गति वदन्‌ सिडन्तद्धचं व्याचष्टे! रखकस्येत्यादिना। पवा- त्र पच्तयाविराधाविराधोा फलमिव्यक्तमवापाद्‌समाप्रेरवगन्तयं। अ- ara: अभित व्याप्तः, खवाको वागिन्िवम्रून्यः, खनादरोा निष्कामः॥.

र्व॑पच्तन्धायमनूद्य दूषयति। विकरणत्वादिति। देवादिचेतनानां षरत्तानामपि देहाभिमाने सत्येव ada दृष्टं तदभावे Ban तन्न दृष्ट, अता ब्रह्मणः ्क्ततवेऽप्यदेदत्वात्र ace नाप्यद्‌दस्य शक्तिः

gcc cayaratiad | | ख०२।पा ०९]

IMA तत्परस्तादवोक्तं | च्रुत्यवगाद्यमेवेद मतिगम्ोरं पर्‌ ब्रह्म न aaa, न च यदैकस्य waa दृष्टं तयान्यस्यापि सामध्न भवितव्यमिति नियमेऽसतोति प्रतिषिद्धसर्वविगशेष- स्यापि ब्रह्मणः सवंशक्तियागः समभवतीत्येतदष्यविद्याकलत्यित- रूपभेद पन्यासेनाक्तमेव | तथा च शास्तं-

““जअपाणिपारो जवने ग्ररीता

पश्यत्य चः FIR,” |

द्त्यकरणस्यापि ब्रह्मणः सवैसामथ्यैयेागं द ॑यति।

न प्रयोजनवत््वात्‌॥ रर ॥ च्रन्यया पुनश्च तनकटकलवं जगत च्राक्धिपति, न खल्‌ चेतनः परमात्सेदं wifes विरचयितुमरंति। कुतः प्रयोजनवचलात्‌ प्रहृत्तीनां । चेतना fe लाकं वद्धिपवेकारी परुषः प्रवतमा- नान मन्दापक्रमामपि तावत्‌ मरडन्तिमात्म प्रयोजनान्‌ varia. नीमारभमाणे gz: किमुत गृरूतरसंरम्भां | भवति च लाक-

सम्भवतोति श्षङ्ाथः। विकरणस्य जीवस्य कटत्वासम्भ येऽपीशवरस्य सम्भवतीति दवादिवदपि लाक casa, तच शरीरस्य कल्पितस्य मावाखयत्वायोगात्‌ निविंशेषचिन्माचसेव मायाधिषानतं युक्तमिति समाधानाधः॥

न प्रयोजनवत्त्वात्‌ | USHA AAA जगत्सगं वदन्‌ समन्वयो विषयः, स किमभान्तख्वेतना यः स निव्कलं वस्त॒ न रचयतीति न्या- येन विरुध्यतेन वेति सन्देहे युवंमदेदस्यापि श्रुतिबलात्‌ शक्तलेतया

[Weare ] प्राङ्गरत्रद्मखचभाष्ये। _

प्रसिद्यनवादिनो श्रतिः न at wt सवस्य कामाय सवं प्रियं भवति च्रात्मनस्तु कामाय सवे प्रियं भवति" दति गरूतरसं- रम्भा चेयं प्रठृत्तिः यदुचावचप्रपञ्चं जगदिम्वं विर्‌चयि- agi यदौोयमपि vat: चेतनस्य परमात्मन आत्मप्रया- जनोापयोागिनो परिकल्प्येत परिद्टप्रवं परमात्मनः श्रूयमाणं बाध्येत, प्रयोजनाभावे वा प्रत्यभावाऽपि स्यात्‌। अय रेतनेाऽपि सन्‌ GAT वुद्यापराधादन्तरेणेवात्मप्रथाजनं प्र वतमाना दृष्टस्तया परमात्मापि प्रवतिग्यत casa, तथा सति Wawa परमात्मनः श्रयमाणं बाध्येत, ware haar चे- तनात्‌ ृष्टिरिति ॥

= = a AAT लोलाकेवल्यं ॥ SP ॥

तुशब्देनाक्तेपं परिहरति। यथा लाके कस्यविद्‌पेष- we रान्ना राजामात्यस्य वा अतिरिक्तं किञ्चित्‌ प्रयाजनम-

RCSA तद्‌ाच्तपसङ्गत्धा पृवेपच्तखूच Bays खन्ययेव्यादिना। इश्वरस्य फलाभावेऽपि पर्प्रयाजनाय wat पत्तर ख्वित्याष्ण््धा w- faare | मवति चंति। या प्रत्तावत्र्तिःसा खफलायति लाक- प्रसिडिः। न च दयालप्रटत्ता वयभिचारस्तस्यापि पर्दुःखासदन- पयुक्त खचित्तयाकुलतानिदनच्ययित्वादिति भावः| किच्च गररत्वादाया- सस्य फलं वाचयमिव्याद | गुरुतरेति | तदि अस्तीखरस्यापि vata खार्यंत्यत खाद । यदीयमपीति। awa परत्यभावः waa स्यादिव्ययंः | Rat: Vallala Vadiarmyg खतिविराघधमाद। अथ. त्यादिना | बद्धरपसाघा विवेकाभावः॥

उक्तन्यायस्य asda वभिचार इति fares grag | OR

९६० रल्नपभाभासिते। [अ०२।पा०९]

नभिम्न्धाय कवलं लीलारूपाः vous: क्रौडाविद्ारेषु भवन्ति, यया चोच्छरासप्रश्चासादयाऽनभिसन्धाय वाद्यं किञ्चित्‌ *म्रयोाजन7न्तरं खभावादेव भवन्ति,एवमोश्चरस्या्नपेच्छय कि- चित्‌ प्रयोजनान्तरं खभावादेव केवलं ललारूपा प्रटत्तिभेवि- afar न दौश्चरख प्रयोजनान्तरं निरूप्यमाणं न्यायतः Whaat वासम्भवति, न च खभावः wate शक्यते, यद्यपयससाकमियं जगद्धिम्बविरचना गरूतरसंरम्भेवाभाति तथापि परमेश्ररस्य Gea केवलेयं अपरिमितश्क्रिलात्‌। यदि ara wa लो- लास््पि किञ्चित्‌ wa प्रयोजनं waa तथापि नेवा किचित्‌ प्रयाजनमृत्मरेक्षितुं शक्यते, च्रात्तकामञ्तेः। नाय- vata: जन्म्त्तप्रटत्तिवा र्ष्टिश्ुतेः सवश्नयतेश्च । न चेयं

तुशब्दनेति । व्यतिरिक्तं लीलातिरि तं, कीडारूपा fewer येषु रम्ब देशेषु तेष्वि्यथैः। कद्ाचिद्राजादीनां लीलाया अपि किद्ित्‌ फलं सृखाल्लासादिकं सम्भायेत तथापि निश्वासादो पेच्ावत््टत्तित्वमल्ि न तु खस्य aware पलं किच्िदस्तीति वबभिचारस्थलान्तरमाद। यथया चति। प्राणस्य खभावञलत्वं प्रारब्धं वा उच्ासादिद्ेतुः, रख- iw खभावः कालकमंसद्ितमाया। नन्वीखसरस्य जगचनायाः केवलललात्वं किमिद्यचयत फलमेव किचित्‌ कस्यां तचा | नद्धोति। खाप्तकामत्व्याघातादिवयथः। नन्वीखरस्तुग्णीं किमिति न निरति किमति quai परेषां दुःखावद्धां ef करोति तच्राद। नच aura xfa| कालधमादिसामग््रां सत्यां ख्ष्टेरपरिदायेत्वादिग्यथैः। यदुक्तं गुरुतरायासत्वात्‌ फलं वाच्यमिति तच हेत्सिद्धमाद।

८

9 ~ ee eee

— ` -- rn

* प्रयाजनसिति que |

[अ०२।पा०९] प्रा र ब्रद्यख च भाष्ये | BER

परमार्थविषया efeata:, ्रविद्याकल्वितनामरूपव्यवदहारगेा- चरत्वात्‌ ब्रह्मात्मभावम्रतिपाद्नपरल्रात्येतदपिन WHAT Il

भ, ग ~ SN C - वषम्यनेघण्ये न सापेचत्वात्‌ तथाहि दशयति ॥ ३४ Il

पुनश्च जगन्नन्मादिदेतुवमीगख्रस्वाक्तिष्यते स्थूणानिखन- नन्यायेन प्रतिज्ञातस्यायस्य द्रटढीकरणाय। नेश्वरो जगतः का- रणम॒पपद्यते, कुतः वेषम्यनेचु्धप्रसङ्गात्‌। कांशिदत्यन्तखुख- भाजः करोति देवादीन्‌, कांिदत्यन्तदुःखभाजः करोति पश्चादीन्‌ *कांयिन्मध्यमभाजेा मनय्यादौोनित्येवं विषमां ष्टि निमिंमाणस्येश्धरस्य एयग्जनस्येव रागदपोपपत्तः अ्रतिरूत्यव- धारितखच्छलाटरोश्वरखभावविलापः waa; तथा खल- जनेरपि safad निघूणत्वमतिक्ररतं दुःखयेागविधानात्‌

ee --------

यद्यपौत्यादिना। ल्प प्रवृत्तेरपि फलं वायं लाके तथा ewarte- त्यादितकंस्यागमवबाधमादहइ | यदि नामेति । खटिखतेरप्रवु ्तिनास्ि, सवेज्ञत्वश्रुतेरुन्मत्तता नास्तोति विभागः खश्रख्ट्धिवदस्याः Twal- यामाचत्वात्र फलापेत्तेतयाद | न चेयमिति। नच निष्फलरटद्ि- sia सफलव्र्मधीशेषत्वेना थवत्वादि यक्तं न विस्मतय- faa: |

वेषम्यनषणछे a, निद्‌षाद्रद्यणा जगत्छग ब्रुवन्‌ समन्वयो वि- षयः, स fa at विषमकारी a दाषवानिति न्यायन विरुध्यते न वेति सन्देहे waa लीलया यत्खद्धत्वमत्तं aca कमादिसापेत्तस्य न am अनोश्वरत्वापत्तेः, निरपेत्तत्वे रागादिदोषापत्तरिव्ाच्ेपस- sat पव॑पच्तयति | पनश्चेत्यादिना। ब्र्य॑व जगत्कारणमिति जन्मा-

+क[ खिन्मध्यमभागम।ज दूति वधेर सा ale | oR 2

aeR रलप्रभाभासिते। [चअ०र।प?०९ |

सरवप्रजेापसंदरणाच्च प्रसज्येत, तस्ममादेषम्यने घ खप्रसङ्गानेश्वरः कारणएमित्येवं We Wa) वेषम्यनेधेण्छे नेश्वरस्य yaaa, कस्मात्‌ सापेच्त्रात्‌। यदि fe farts: केवल ईश्वरो fa- षमां रुष्टं निमिमीते स्यातामेता दोषी वेषम्यं नेधंण्च, नतु निरपेक्तस्य निमादलमस्ति, साप्त dat विषमां eld निमिंमीते। किमपेच्तत दूति चेत्‌, धमाघमावपेत्तत दति aga) अतः ्ज्यमानप्राणिधमोाधमापेक्ता विषमा wfatefa नायमोश्वरस्यापराधः। SCY WMI द्रष्टः 1 यथा डि पर्जन्या बोदियवादिखुषटै साधारणं कारणं भवति, ी- दियवादि वैषम्ये तु तत्तदीजगतान्येवासाधारणानि सामथ्यानि कारणानि भवन्ति, एवमीश्वरो देवमनुव्यादिषृष्टौ साधारणं कारणं भवति, दवमनुव्यादिवेषन्ये तु तत्तव्नीवगतान्येवासा- धारणानि कमाणि कारणानि भवन्ति, एवमोश्वरः सापेक्तान्न वेषम्यनेघण्याभ्यां gafa, कथं यनरवगम्यते wie ईश्वरः

feas प्रतिन्ञाताऽथेः। एथगजनः पामरः, निरवद्यं निरञ्जनमिति शरुतिः, नमे देव्योऽस्ति न पियति स्मृतिः, खच्छत्वादिव्यादिपदेन कूट wand: ae त्वादि खासावीखरखभावश्वेति विग्रः,निभित्तमन- ta विषमकारित्वे वेषम्यादि दोषः wa त्नयेच्त्वमीश्रस्यास्तोति सिद्धान्तयति | र्वं प्रापे इत्यादिना) न च सापेत्तत्वे खनीखरत्व, सेवामयेच्य फलदातरि रान्ञीश्वस्त्वानपायात्‌। नन्‌ तदि धमाधमी- भ्यामेव विचिचा ख्ष्िरस्तु किमीखरेणे्त आद | PACE पच्जन्यव- दिति। साधार्णदहेतुसदितस्येवासाधार्णद्ताः कार्वकारित्वान्रेश्र-

[eR UTor | TF CAMAARTA | 8९

नीचमध्यमात्तमं संसार निनमिंमोत दति। तथा fe दशयति शेतिः, “एष दयेव साध कमं कारयति तं यमेभ्यो लाकभ्य उन्निनीषत एष उ एवासाधु कमं कारयति तं यमधो निनोषतेः दति पष्टोवे wea कमणा भवति यापः पापेनः दूति च। सपतिरपि प्राणिकमविशेषापेकतमेवेश्चरस्यानग्रहीदटलतं निग्रहीट- aq दशयति ध्ये यथया मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव wary’ दृत्येवंजातोयका ॥

न कमाविभागादिति चेन्नाऽनादित्वात्‌ ॥ ३१ ॥

सदेव सेन्यदमग्र ्रासीदेकमेवादितीयं' दति प्राक ष्टे रविभागावधारणान्नास्ति कमं aia विषमा खष्टिः खात्‌ । खश्यत्तरकालं fe शरोरादिविभागापेक्तं कमं RAY शरौ- रादिविभाग दति इतरेतर्‌ाश्रयलं yaaa अता विभागदृद्ध tS © ॐ a HAIG ईश्वरः प्रवततां नाम, प्राक तु विभागादेचिच्यनिमि- en, ES ~ os ~ = We कमणेाऽभावान्तेवाद्या खष्टिः argratfa चत्‌ नेष दोषः,

वय्यं, न्यथा यपच्जैन्धवेयथपसङ्गादिति भावः। यं जनमृच्चिनीषते SE नेतुमिच्छति तं are कारघति, ca eye xaaqa:| नच काद्धिव्ननं ary afgcary कम कारयता वैषम्यं तद्‌्वस्यमिति वाच्यं, खनादिपूवोजितसाध्वसाध्वासनया खभावेन जनस्य तत्त MAG परत्तावीखस्स्य साधारणदेतुत्वात्‌, खतोाऽनवद्य eae इति wa: |

पथमसर्गस्य वैषम्यदेतुकमाभावारेकरूपरत्वं स्यात्‌ तथा तदुत्तर- कल्पा नाम पौय र त्तिप्य समाधत्ते सूचकारः। न कम॑ति। प्रथमख्द्ः

४९8 रलप्रभाभासिते। [अ०२। पा ०९

अनादित्वात्‌ संसारस्य) भवेदेष दोषो यद्यादिमानयं संसारः स्यात्‌, अनादौ तु संमारे वीजाङ्करवद्धेतडेतमद्धावेन कमणः सगवेषम्यस्य च प्रडत्तिनं विरुध्यते। कथं पनरवगम्यते च्रना- fats dart इतति, अरत उत्तरं पठति॥

उपपद्यते चाप्युपलभ्यते च ॥ ३६ ॥

उपपद्यते च संसारस्यानादिलं, आदिमे fe संसारस्य अकसनादुद्तेमक्रानामपि पनः संमारोद्भूतिप्रसङ्गः अरूताभ्या- TAVITA, सुखदुः खादिवेषम्यस्य निनिमित्तलात्‌ । न चेश्वरो वेषम्यहेतुरिल्यक्तं। a चाविद्या केवला वेषम्यस्य कारणं एक- रूपलात्‌ | रागादि क्तेशवा सनाक्तिप्रक मापेत्वा लविद्या वैषम्य- HU QML न च कमन्तरेण wt सम्भवति, नच शरी- रमन्तरण कर्मं समवतीतीतरेतराश्रयदाषप्रसङ्गः। अनादिलेतु वोजाङ्करन्यायेनेापपत्तनं ABET भवति| उपलभ्यते च

पञ्चाद्धाविकमछतं वेषभ्यनिवाशद्खयान्योन्याखयमाड | eeyucfa | आद्या खूष्टिस्त्यिपलक्तण खाद्‌ावकरूपत्वे ay विषम कमात्पत्ता इत्व- भावेनात्तर्ख्द्ानामपि तुल्यत्वस्य दुवारत्वादिति द्धव्यं | WCET सुगमः, प्रथमसगः कश्िघ्नास्तोव्यच प्रमाणं एच्छति | कथं प्नरिति॥

उपपत्िसद्ितखव्यादिकं प्रमाणमिति खचव्याख्यया दणयति। उपपद्यते इति । vq विनेव सगाङ्गीकारे ज्ानकमेकाण्डवेयथ्य स्या- feau: | नन्‌ मुखादि वघम्पे ३अराऽविद्या वा देतुर्स्लि्याश्च्य क्रमण दूषयति | नचेखर इत्यादिना| करस्तद्ं हेतुस्तचाद। रागादीति। रागदेषमेद्ाः BME वासनाभिराचिप्ानि कमाणि घमाघ- म॑व्यामिश्ररूपाणि, aia त्वविद्या सुखादि सम॑ वेचिव्यदेतुः, तस्ना-

[ ख ०२।पा०९१ | WF CAPTAIN | 8९१

संमारस्टानादिलं तिर्या; | Fat तावत्‌ “waa जोवेनात्म- av दति wines waa जोवशब्देन प्राएघारणनि- मित्तेनाभिलपन्ननादिः संसार दूति द्भेयति । श्रादिमकच्वे तु ततः शप्रागनवधारितः प्राणः a ay प्राणएध्ारणनिमित्तेन जोवशब्देन सगप्रम॒खेऽभिलप्येत। न च धारयिग्यतोत्यताऽभि- लप्येत, waaay सम्बन्धादतोतः सम्बन्धो बलीयान्‌ भवति असिनिष्यन्नलात | (ख्या चन्द्रमसा धाता यथा एवमकन्पचत्‌'

दति च मन््रवणेः पवैकन्सद्धावं दशयति। रखतावण्यनादितव

Ov

BAITING | "न रूपमस्येह तथापलभ्यते नान्ता नचा- दिने च सम्प्रतिष्ठा इति। एराणे चातोतानामनागतानाच्च कल्पानां न परिमाणएमस्तोति Aria i

दविद्यासदहकारित्वेन क्तेणएकर्मणामनादिप्रवाद्दाऽङ्गेकतव्य इति भावः। किच्च we: सादित्वे प्रयमश्रीरस्यात्यत्तिनं सम्भवति देत्वभा- वात्‌, न च कमं Sq: WEA प्राक्‌ कमासम्भवात, तस्मात्‌ कमश- रीर्योरन्यान्याखयपरिदहाराय सवरव वादिभिः संसारस्यानादि- त्वमङ्ोकायंमित्याद। नचेति सगप्रमखेद्श््रादो प्रागघधारितप्रा- णोऽपि सन प्रत्यगात्मभाविश्चारणनिनमित्तेन जीवश्रब्दनाच्यतामित्य- चाह । नच धार्विव्यतीति | ‘wea veut भायामुपेवात्‌' rat. anal भाविडत्याशख्यणमिति भावः| खस्य संसारदर्च्तस्य खरूपं ad मिया वेद्यपदश्रं विना नोपलभ्यत, ज्ञानं विनान्ताऽपि नास्ति ना- प्याटदिरूप लभ्यते असत्त्वादेव नच qufagi मध्ये fafa: टृषटनद््ख- रूपत्वादिति Waray: | संसारस्यानादित्वे$पि fame. मेवा{दतोयमित्यवधार्णमुपरपन्नं। तस्माच्धिरवद्ये ब्रह्मणि समन्वयावि- रोध डति fag |

* प्रागर्घारतति flo quo Glo का०।

8९९ रुल्नप्रभाभासिते। [अ०२्‌।पा०९]

स्वधमापपन्तेशच |! २७॥ चेतनं ब्रह्म जगतः कारणं प्ररतिखेत्यस्मिन्नवधारिते वेदां धरोरुपच्तिप्तान्‌ विलच्एल्रादीन्‌ erate पयंदार्षीदाचायंः, satay परपक्तप्रतिषेधप्रधानं प्रकरणमारिष्छमाणः aqu- परिग्रदप्रधानं प्रकरणमपसंदर[ति। यस्माद्स्मिन्‌ ब्रह्मणि कारणे परिग््द्यमाणे प्रदशितिन प्रकारेण सवं कारण्धम उपपद्यन्ते ‘Vay स्वशक्ति महामायच्च axe’ इति तस्माद- नातिशङ्नोयमिदमापनिषदं दशंनमिति॥ ofa ओोमच्छारोरकमोमांसाभाष्ये Wag विन्द पृज्यपाद- शिब्यश्रौमच्छदःरभगवत्पादक्ता दितीयाध्यायस्य प्रथमपादः समाप्तः ॥ x I

सवंधर्मा पत्तेश्च | निर्गुणस्य ब्रह्मणे ज गदु पाद्‌7नत्ववादिवेदान्त- समन्वये विषयः, स fa afaaad aware यया रूपमिति aaa विरुध्यते नेत्त सन्दे दे भवत्वीश्वरस्य विघमद्ष्िनिमित्ततव तत्मयोजकस्य कमणः सत्वाद्रतूपादानत्वं तद्यापकम्य सगुगत्वस्या- भावादिति प्रद्युदादर्णेन प्राप्ते सिद्धान्तर्चतात्पयंमाद। चेतन- मिति | विवतपाद्ानत्वं निगुंणस्याप्यविरुडं, अच्ञातत्वस्य म्बमाधि- ानत्वप्रयोजकसत्वात्‌, सगुणत्वन्वयापकं शब्द्ादिगु णेषु निव्यत्वादि- भ्मदण्नादिति भावः। यद्यपि सर्वज्ञत्वं सवेश क्तित्वच्च लाके कारण. धर्मत्वेनाप्रसिद्धं तथापियेा यस्य कता स तस्य सवस्य Bal Hsia प्रसरं, रंखरस्यापि सवंकर्टत्यवणात्‌ प्रसिद्यन्‌सारेणाया्चिरति- ष्रयसवेज्ञत्वं स्वप्र क्तित्वच्च सिध्यती्भिसन्धायादइ। सवनं सव्र af | मद्धामावयमिति कटंत्वोपादानत्वकथने सवंश्ङ्कापङ्कच्तालना- aa) तस्मादापनिषदसिडान्ते न कञ्िदाष रति fas

स्ति ओमत्परमदहंसपरित्राजकाचाय श्रीगोविन्दानन्द्‌-भगव- MCHA एसेरकमोमांसाव्याख्यायां भाष्यरन्नप्रभायां ह्वितीयस्था- ध्यायस्य GURUS: समाप्तः ॥ >: |

[ अ०य।पा०२| पार त्रद्यचभाष्ये | BED

ॐ परमात्मने TA: | रचनानुपपत्तेश्ान्‌मानम्‌ ॥ १॥

~ [ A ®. | 5 यद्यपोदं वेदान्तवाक्यानामेदम्पयं निरूपयितुं wie प्र ° ९ ¢ * aa न तकशास्तवत्‌ कवलाभियुक्तिभिः कञ्चिन्‌ सिद्धान्तं साधयितु दूषयितुं वा vam, तथापि वदान्तवाक्यानि व्या चक्षाणेः सम्यग्दरशंनप्रतिपच्श्छतानि साद्ादिद्शंनानि नि- राकरणोयानोति तदर्थः परः पादः Wada | वेद्‌ान्ताथ॑नि- णंयस्य च सम्यग्द्शंनार्थवात्‌ तननिणंयेन qa प्रथमं छतं तद्धभ्यदिंतं परपत्तप्रत्याख्यानादिति। ननु सुमृचुष्णं मात्तसाघधनलेन सन्यम्द्शननिरूपणाय स्रपक्तस्थापनमेव कवलं © * + ~ ~ ~ ~N . कतु am कि परपच्तनिर्‌ाकरणेन परविद्रेषकारणेन | asad

ॐ HAM नमः |

विं A a साह्यताकिकबाद्धाखख जनाः पाखुपदतायः। यस्य तत्वं न जानन्ति तं वन्दे रघुपुङ्गवं ye

ब्रद्यणि सवधमापपत्तिवत्‌ पधाने$पि तदुपपत्तिमाश्द्ख facta | रचनान्‌पपत्तेख नानुमानं | ननु मुमृच्तुणां वाक्याथनिगेयप्रतिवन्ध- निरासाय वेदान्तानां ata निश्वेतुमिदं शएस्त्रमारनव्वं ay निद्ष- तया fafad, ततः परुपकच्तनिरासात्मकाऽयं पादोऽस्मिन्‌ wre न सङ्गतः, aac ममुच्छनपेच्ितत्वादिव्याच्िपति। यद्यपीति। पर- पव्तनिराकरुणं विना खपत्तस्थेयायागात्‌ तत्‌ कर्तव्यनिव्याद | तया- पीति। afe खप्तस्थाप्रनात्‌ प्रागेव परस्पत्तप्र्याख्यानं कायंमिव्यत ale । वेदान्ता्ंति। वेदान्ततात्पयनिगेवस् फलवजञ्च्ानकर्णा-

3s

8९७८ रुनप्रभाभासिते। [अ०२।प्रा ०२ |

तथापि मदाजनपरिग्ट्डोतानि aia साद्ादितन््ाणि सम्यग्द्‌ शनापदेभेन प्रटरत्तान्यपलभ्य भवेत्‌ कषाचचिन्डन्दमती- नामेतान्यपि सम्यग्द्शनाये पाद्‌ यानोत्यपे्ठा | तया शयुक्रिगाढ- त्वसम्भवेन सवन्नभाषितलाच द्धा च तेवित्यतस्तदसारताप- पाद्नाय प्रयत्यते | ननु दृक्ततेनाश्ब्द" [अ०९।पा०९।८्‌०५] "कामाच नानुमानापेक्ताः [चअ०९।पा०९।्‌०९८] “एतेन सवे व्ास्याता बयाख्याताः' [Wer ates were] दूति च पृठेचापि साद्या दि पक्तप्रतिषेधः कतः किं पुनः कतकर शेनेति । तद्‌-

न्तभा वादमभ्यदिंतत्वं | नन्‌ रगद्देषकरणत्वात्‌ परमतनिराकर्णं न कार्यमिति शङ्कते। नन्विति| तत्वनिण्यप्रधाना खल्वियं कथारव्धा, तक््वनि णय परमतेव्वश्रद्धां विना न सिध्यति, सा च तेषु खान्तिम्‌- लत्वनिखखयं विना न सिध्यति, सच xa ore विनार्नेति खसिडान्त- संर च्तणाथेत्वात्‌ प्रधानसिद्यथेत्वादयं पादेऽस्मिन्‌ शस्त्रे सङ्गतः, सङ्गतत्वाद्दीतरागेणापि aay इ्यभिसन्धायोक्ताज्ीकारेण समाधत्ते | वाएमित्यादिना | अपदृश्न व्याजेन, मन्दमतीनां ay खद्धानिभित्तानि बद्धनि सन्तति तच्धिरासाय va: कियत rau: | खमतञद्धापर- मतद तु प्रधानसिद्धार्थत्वादङ्गोरतेा, नाप्ययं †देषः, पर पत्तत्वबद्ा fe निरास देघमावदति नतु तक्तनिणयेच्छया aa इति मन्तव्यं Tat wea), नन्वीच्ततेरिति। ws साह्यादीनां श्रव्य्थान्‌- ग्रादकतकनिरासादश्रातत्वमक्तं सम्मति खत्यनपेत्तास्तदौयाः Waar य॒क्तया fatwa उत्ययभेदान्न पुनरूक्िरित्यादह। aqua इति, प्रधानमचेतनं जगदुपादानमिति साह्यसिदधान्ताऽच विषवः, स किं प्रमाणमले abaya वेति Tey सवधमापपत्तेश्वेयक्तधमणां प्रधाने

* युक्तिगाढलसम्भावना सवेज्ञभापितलयद्रा चेति वधे का०। † दाषद्तिसां०रपुर।

[०२।पा०२] WIFLAA EAH TE | ४९९

च्यते। साह्यादयः खपक्तस्यापनाय वेद्‌ान्तवाक्वान्य्यद्‌1 त्य BIBT, FRAT व्याचक्तते, तेषां BAA तद्मा- श्यानाभासं A सम्यगृव्याख्यानमिव्येतावत्‌ ws छतं, दृद तु वाक्छनिरपेक्तः ख तन्लस्तदयक्निप्रतिषेधः क्रियत इत्येष विशेषः । तच सह्या मन्यन्ते यथा घटशरावाद्योा भदा सदात्मतया- ऽन्वीयमाना ग्द्‌ात्मकमामान्यपूवंका लाके दृष्टाः, तया सवै एव वाह्याष्याल्यिका भेदाः खुखद्‌;खमेदात्मतयाऽन्नोयनानाः सु- खदु; खमे दात्यकसामान्यपूवका Hadas न्ति। यत्त तुखदुःख- मोादात्मकं सामान्यं तत्‌ चिगणं प्रधानं waaay चेतनस्य

= - --------=~-- ` -- --------

सम्भवात्‌ तदेवापादानमि्याच्येपसङ्त्या प्रमाणमूलत्वं way युव- परत्तमाद। तच सह्या इति। खसिद्धान्तक्ञानस्य परमतनिरासं प्रद्यपजीव्यत्वात्‌ पादयोः सङ्गतिः परमतनिरासात्मकत्वात्‌ सवंषा- मधिकरणानामेतत्याद्‌ सङ्गतिः, पुर्वपच्ते प्रमाणमूलमतविरोधादुक्त्चु- त्यथंसमन्वयासिड्िः पलं सिद्धान्ते afatefifa अपादं Aza मृलघ्रोतसमन्व यदाच्छायेत्वादस्य पादस्य श्ुतिसङ्गतिरिति विवेकः। भिद्यन्त इति भदा विकाराः, ये विकारा येनान्वितास्ते तत््रछतिका ति aifaare | ययेति । wa कायं सुखदुःखमेदहात्मकवस्तप्ररतिकं तदन्वितत्वात्‌ घटादिवदित्यनुमानमाह। तथेति । किमयं पधानं परि- wad तत्राह | चेतनेति | अ भेामापवगरूपः, तदथं खभावत खव प्रवर्ततेनतु केनचिचेतनेन Tad raw: | तदुक्तं पुरुषायंण्व तुः न केनचित्‌ कार्यते करुणमिव्यनमानान्तराणि तेरुक्तानि सा- स्यति। तयेति | sa इ भेदानां परिमाणात्‌ समन्वयात्‌ शक्तितः पदत्तेख कार्यकारणविभागादविभागात्‌ वेश्वरूप्यस्येव्यच कारिका- यां समन्वयादिति fas व्याख्यातं, श्दछानि व्याख्यायन्ते तथाद्धि त्िव्यादीनां भेदानां कार्णं अवयक्तमस्ति परिमितत्वात्‌ घटवत्‌, न च दद्ान्ते BANS aria: प्रागनभिबयक्तघटादिरूपकायविश्ष्छि- as 2

५०० रलेप्रभाभासिते। [ख०२।प०्‌]

veqara साधयितु प्रटन्तं खभावभेदेनैव विचित्रेण विकारा- त्मना yada fai तथा परिमाणदिभिरपि लिङ्केस्तदेव प्र धानमनुमिमते। ay वदामः, यदि दृष्टान्तवलेनेवैतन्निरूष्यते नाचेतनं लोके देतनानधिटितं ward किचचिदिशिष्टपरूषाथ- निवेतेनसमयोन्‌ विकारान विरचयत्‌ दृष्टं । गेदधप्रासाद्‌ शयना- सनविद्ारश्चम्यादये fe लाके प्रज्ञावद्धिः श्िल्िभियथाकालं

त्वेन ग्टदोऽप्यवयक्तत्वात्‌ तथा घटादीनां कारणशक्तितः प्रढत्त्महदा- दिकायाणमयपि कारणण्रक्तितः प्रठत्तिवाचया, तच्छक्तिमत्वारणमव्यक्ता | fay कारणात्‌ कार्यस्य विभागे जन्म दश्यते त्ितेम्टेत्तिका जायते तते चट इति। खवमविभागः प्रातिलाम्येन प्रलये दृश्यते घटस्य गटत्ति- कायां लयः तस्याः चिता fadeg अपां तजसोयेता विभागाविभागो qaeug विचिचस्य भावजातस्य दृश्यमाने एयकपच्तीरछता atad कारे विश्रान्ता विभागत्वादविभागत्वाच afe घटविभागाविभागव- feat: | सिद्धान्तयति। aa वदाम इति | किमन॒मानैः अचेतनप्रल- तिकत्वं जगतः साध्यते खतन्ताचेतनप्रद्धतिकत्वं वा, ara सिद्धस. नता, असमाभिरुनादिचिगुणमावाङ्गीकारात्‌, fata घटादिदृद्ान्ते साश्याप्रसि्धटस्व्यादइ। यदीति। खतन्तमचेतनं प्रति रि वेतत्‌ ट द्ान्त- बलेन az निरूप्येत यदि दृष्टान्तः {कचित्‌ स्वात्‌, नतु ट्टः कचिदि- त्यन्वयः। खतन्तपदाथमादह | चेतनानधिखितमिति। परकीयस्य सा- ध्यस्याप्रसिधमुक्वा सत्तिपत्तं वक्त यदिचिचरचनात्मकं कायें तचेतना- धिष्छिताचेतनप्रकतिकमिति बया्िमाद। गेहेति । इडः जगचेतनालि- छ्िताचेतनप्रछतिकं कायत्वात्‌ गेदहवदिति प्रयोगः। विपत्ते विचिचर- चनानुपपत्तिरूपं खघ्नं बाधकतकै वत्तं जगते वैचिव्यमाइ। wate वाद्यं एयथिव्यादि भग्यं खाध्यात्मिकं प्ररोरादि च मागाधिखानमिति विभागः, प्रतिनियताऽसाधाराऽवयवानां विन्यासो रचना यस्य तदि.

* प्रहत्तमिति ale quo qo ना्ि। + कित्‌ इति सा० २ qe 1

| अ ०२।पा ०२ | प्राद्र व्रद्य रच भाष्ये | ५०९

सुखद्‌.खप्रात्धिपरिदहारयोाग्धा रचिता दृश्यन्ते, aie जगद- खिलं एथिव्यादिनानाकमफल्लापमागयोग्ये वाद्यमाध्यात्यिकं च wate नानाजात्यन्वितं प्रतिनियतावयवविन्यासखमनेककमं- फलानुभवाधिष्ठानं दृश्यमानं watafy: सम्भाविततमेः fa- स्पिभिमनसाप्यालोचयितुमशक्यं सत्‌ कथयमचेतनं प्रधानं रच- येत लेाष्रपाषाणादिव्वदृष्टवात्‌ | ग्डद्‌ादिववपि कुम्मकारा- दयधिष्ठितेषु विश्ष्टाकारा रचना दृश्यते, तदत्‌ प्रधानस्यापि

er rrr काम

ay | xq विचिचं जगद्धेतनानधिषिता asuata: कथं cada क-

aay: | waanafufeaadad तन्न कायेकारीति याप्तिम॒क्त- तकौमलश्चूतामादइ | सारति। Baarifeaa लाद्ादिष कायका- कारित्वाद्ष्रनादित्यघः) [कद्धानादिजडप्रछतिः चतनाधिषाता परि- णामित्वान्मदादिवदिव्याद | efefa | नन wafer दइयमप्यस्ति guadaa चेतनाधिष्टितत्वञ्चोति, तच परिणामित्वदतारचंतनत्वमेवः व्यापकं ग्टदाद्िखरूपात्तेनान्तरङ्त्वात्‌ नतु चेतनाधितत्वं व्यापकः, तस्य ग्टदादिवाद्यकुलालादि सापेत्तत्वेन afecgata, तया च परि- णामित्वेऽपि मूलप्रछतेरचेतनत्वधमॐैव योगे न चेतनतािष्छितेनेव्या- प्रद्यु निषेधति । न चति | मद्धानसददटान्तेऽन्तरङ्स्यापि मदहानसख- रूपय बरमव्यापकत्वं नसि तद्धिन्नस्य बहिर ङ्गस्यापि वङ$स्दस्तीव्य- न्तर ङ्त्व व्यापकत्वे प्रयाजकं न मवतोति भावः| किञ्च यद्चंतनं तच्ेतनाधिष्ितमेव परिणमते इत्यङ्ीकारबाधकाभावात्‌ प्रत्युत शत्य AVES TUS MAME | न चेवं सतोति। सुखदुःखमेाद्धान्व- यादिति दहेतारसिडदयोातनाथं रते चकारमादइ | यन्वयाद्यनुपयत्ते- च्छेति | नानुमानं #्युक्तमित्यथः | खाद ब्दः परि माणादिग्रद्ाचः, शब्दादीनां बाद्यत्वानभवाद्‌ान्तरसु खाद्यात्मकत्वमरि दध तच्रिमित्तत्वाच्च | न fe निमित्तनेमित्तकयेारमेदेन Frise दष्डघटयारदष्नादि-

* य॒क्ञमित्यन्वयः दूति Ge Rye |

५०२ रननप्रभाभसिते। [अ०२।पा०२]

चेतनान्तराधिषितवम्रसङ्गः, न च म्ठदाद्युपादानखरूपव्यपा्र- येनेव धमण मृलकारणमवधारणीयं, न वाद्यङुम्भकारादि- व्यपाश्रयेणेति कि्चिन्नियामकमस्ि, न चेवं सति किञ्धिदि- रुध्यते प्रत्युत इतिरनुग्टद्यते भवेतनकारणत्वसमपेणात्‌, Aal- रचनानपपत्तेश्च देताः नाचेतनं जगत्कारणमनमातव्यं भवति | अन्वया दयनुपपन्तेद्येति च शब्देन हेतारसिद्धं समचिनोाति। न डि वाद्चाध्याल्यिकानां भेदानां खुखदुःखमेदात्मकतया-

त्ययः | fag यदि घट waa सुखादिकं एएव्दादावन्वितं स्यात्‌ तदि सवरव्िप्रषण सुखादिकमपलभ्येत घटे weg तथघापलबव्धिरस्तीति योा- ग्यानपरलब्ध्या हेत्वभावनिखय इत्याद | श्रव्दाद्‌ति। विषयस्यकत्वेऽपि परुषवासनावचिव्यात्‌ कस्यचित्‌ quafs: करस्यचिदःखबद्धिः कस्यचि- न्मा बद्धद श्यतेऽता विषयाः सुखाद्यात्मका न भवन्तीः ख्व समन्वयादिति tq दूषयित्वा परिमाणादिदहेतून्‌ दूषयति | तथेति। agiiat परिमितत्वेन संसगपवकत्वसिद्धा संखद्टान्यन्कानि a- त्वर जस्तमांसि स्यन्ति wafea संसगासम्भवात्‌ न aafafs- रिति साह्य भावः| किमिद परिमितत्वं, न तावद्‌शतः परिच्छेदः, VAAN AN तस्याभावेन भावासिडधेः, नापि कालतः परिच्छेदः, Ug: कालस्यानङ्गेकारात्‌ अविद्यागणसंसगण सिडसाधनाच, नापि वस्ततः परिच्छेदः सत्त्वादीनां परस्परं भिन्नत्वे सत्यपि साध्याभा- वेन व्यभिचारादिव्यादइ।| सत्वेति। यदुक्तं कायंकारुणविभागे यच समःप्यते तत्मधानमिति तन्न safe मायायां at समा्भिसम्भवात्‌। नच यः कायस्य विभागः स चेतनानधिष्धिताचेतने समाप्त रति वा- पिर्स्ति सवंचाचेतनेषु चेतनाधिष्ानदशनादि्ाद। कार्येति । ख्तेनाविभागोऽपि arera| aq यत्मरिमितं तदव्यक्तप्रकतिपूवंक-

न ~ & १ ` चतनकारणसमप्रणादिति Ale qo |

[अ०२।पा०२] WFLA Aang | yes

ऽन्वय उपपद्यते, सुखादोनामन्तरलप्रतौतेः शब्दादौनाच्च तद्रपवप्रतोते; तन्निमित्तलप्रतीतेश्च शब्द्‌ द्विभरेषेऽपि च भाव- नाविशेषात्‌ सुखादि विगरेषापलब्धेः, तथा परिमितानां भदा-

° + क = ध्य ५ नां मृलाङ्कुरादीनां संमगद्वंकलं दृटा वाद्याध्यात्सिकानां मेदानां परिमितलात्‌ संसगपृवकत्वमनुमिमानस्य सत्वर जस्त- मसामपि संसगपुवेकलप्रसङ्गः परिमितलाविशेवात्‌। कायं-

= ; iy £ ° ध

कारणएभावस्तु प्रत्तापवेनिमितानां प्रयनासनादौोनां Fa sla न कार्यकारणभावात्‌ वाद्याध्यात्मिकानां भेदानानचेतनपृवेकलं

शव्यं कल्पयितु ॥

WIA ॥ २॥

आस्तां तावदियं रचना तस्सिद्धाया या vata: साम्याव- स्थानात्‌ wefa: सत्वरजस्तमसां श््गङ्गिभावरूपापत्तिविभि-

भिति arent तस्यापि गणेष्वनादिषु परिमितेषु बयभिचारः, रखुतन सदश्योारेव प्रछतिविकारभावाद्चेतनविकाराणामसेतनमव प्रछतिरिति निस्स्तं| चेतनाधिशिताचेतनप्रछतिकत्वे$पि are पपत्तेः न विलच्तणत्वादिव्यच साटश्यनियमस्य निरस्तत्वाचच, एवं चेत- नाघीनकारणशक्तितः कारयंप्रखत्तिसम्भवात्‌ शक्तितः प्रटत्तिलिङ्मन्ध- यासिद्धमिति भावः॥

खतन्लमद्रेतनं कारणत्वेन नान्‌ मातव्यं तस्य Vay प्रत्तेरनपपत्ते- रिति चकारेणान्‌पपत्तिपदमनुघज्य खचरं योजनीयं। रचनाप्रटच्याः al मेद cag परटत्तिखरूपमादह। साम्येति। गुणानां किल साम्या- वस्या तत्त्वानां प्रलयः, तदा न किचित्‌ कायें भवति प्रलवाभावप्रसङ्गात्‌

५०९ र्न्नप्रभाभासिते। [ख ०२।पा oz |

एकायस्याभिमुखप्रडत्तिता सापि नाचेतनख प्रधानस्य खत- न्तस पपद्यते ग्टद्‌ादिष्वदनात्‌ रथादिषु wi न दि BIA रथादयेा वा खयमचेतनाः सन्तः चेतनैः Far- लादिभिरश्चादिभिवानधिष्ठिता विशिष्टकायाभिमखप्रटृत्तयेा दृश्यन्ते दृष्टाद्ादृष्टसिद्धिः *च्रतः प्रटृत्यनुपपत्तेरपि देता- नाचेतनं जगत्कारणमनुमातव्यं भवति । ननु चेतनस्यापि yefa: कवखस्य न Fal सत्यमेतत्‌, तथापि चेतनसंय॒क्रखा 1रथादेर चेतनस्य WaT al, नलचेतनसं युक्तस्य चेतनस्य प्र ल- fager, fa पुनरच युक्तं यस्मिन्‌ vefagar तस्सा दति

fae साम्यच्यतिरूपं Fae भवति ततः कस्यचित गणस्या ङित्वम- डतत्वेन प्राधान्यं कस्यचिद्‌ ङ्त्व णेषत्वमित्यङ्गाङ्किभिावोा भवति, तस्मिन सति मददादिकायात्पादनात्सिका seth, तया विखिद्चकायविन्यासा रचनेतति भेद इत्यथः गणानां vata: चेतनाधिषानपविका gata- त्वा घाट्ट्‌ प्र्टत्तिव दिव्य | सापीति] faua खतन््े प्रत्यन्‌ पपत्ति- feau:| afaa भेदानां प्र्ख्तिणक्तिमत्वाचेतनानधिष्िताचेतन- प्रछतिकत्वमिति शक्तितः vafafcta fay वाचकते | अस्यापि गणष व्यभिचारः aa विशषण च विरूदधताप्र्तिग्रक्तित्वे सति कायेत्वस्य घटादिषचेतनाधिष्ितपरकछतिकत्वेनाक्साध्यविरुद्धेन व्याक्जिदशनादिति qauq इति सूचेणच्ायितं। नन लेके खतन्ताचेतनानां प्रवत्यदण्‌- नेऽपि प्रधाने सा प्रततिः सिध्यतु ताह | टृष्ाचेति | अखनुमानशरणस्य तव दृष्टान्तं विनाऽतीद्धियायसिब्ययोगादिति भावः| ननु प्रधानस्य प्रवृत्तिं रवण्डयता चेतनम्य fei प्रवत्तिवाया at न vata सांख्य aya | नन्विति । शखुद्धचेतनसय प्रवत्ययागमङ्गीकरोाति | सव्यमिति। तद्धि कंवलस्याचेतनस्य प्रवर्तिसद्धिरन्धधा ख्षछायागात्‌ AAT | तदापीति | केवलस्य देतनस्य प्रवत्तावपि चंतनाचेतनयोामिथः aa

* दूत्यतः दूति ate वधः | + रथादरिति वर्धं का qe नाकि |

| अ०२।पा०२] शङ्गः ब्रद्यरचभःष्ये | ५०५

उत यतस यक्तस्य दृष्टा तस्यैव सेति। ननु यस्मिन्‌ gaa veh मेति यक्तं उभयोः प्रत्यचलात्‌, न ठु प्रृत्याश्रयलेन HATA- तनो रथादिवत्‌ प्रत्यचतः। प्रटत्याथ्रयदे दा दिमंय॒क्स्येव तु चेत- नस्य सद्धावसिद्धिः केवलाचेतनरयादिवैलक्ष्यं *जोवदु दस्य दृष्ट fafa, aa एव च प्रत्यन्ते ददे सति 1 चैतन्यस्य ciara, असति qiguatd देदखधैव तेतन्यमपोति लाकायतिकाः प्रतिपन्नाः, तस्माद्‌ चेतनद्टेव प्ररृत्तिरिति। तदभिधीयते, न gat यसि- न्रचेतने प्रटन्नि दश्यते न तस्व मेति, भवति तु तस्येव सा, सापि चेतनाद्धवति दति ब्रूमः, agra भावात्‌ तद्भावे चाभावात्‌। यथा काष्टादिव्यपाञ्नयापि दादप्रकाशाद्लचणणा विक्रियाऽन्‌- पलभ्यमानापिचकवले aa Vaasa भवति away दभं-

ata ख्ष्धिप्रटत्तिरिति ura: | इमं वेदान्तसिदान्तं सांख्या टूषय- ति। नज्विति। सवा प्रठत्तिरचेतनाश्चयेव दृष्टा न त्वचेतनसम्बन्येनापि चेतनस्य क्रचित्‌ प्रटत्तिटा तस्मान्न चेतनात्‌ efefequ: | मत- दयं sal मध्यस्थः एच्छति । किं पुनरिति | यस्मि्रचेतने caret परटत्तिटंटा तसैव सा न Fanaa Vafeta किं सांख्यमतं ary उत येन चेतनेनाशादिना संयोगादचेतनस्य प्रत्तिस्तत््यृक्ता सेति वेदान्तिमतं वा साच्विति vate: | सांख्य व्याह | नज्िति। उभयोः पटत्तिसतदासखययारित्यर्यः ¦ ट॒द्टाखयेणेव प्रत्तेरुपपत्तावदट्‌द्चेतनपर- stud कल्येति भावः| अात्मनाऽप्रत्यच्त्वे कथं fafeuare | प्रड- तीति जीवदेदस्य स्यादिभ्यो वेलच्तणयं प्ाणादिमत्वं fay ट्ट {मति aa चेतनस्य {सि्धिरित्यन्वयः। ase: सात्मकः पाणा- दिमत््वात्‌ व्यतिरेकेण रथादिवदिव्यामसिद्धिरि्थः | ददप्रटत्ति

~ = ५ ध re Sy | ~ * जोवद्‌ स्येति ale aye! + चेतन्यति Slat | 3 T

१९६ रलेप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०२्‌|

ata तदियोगे wena तद्त्‌ लोकायतिकानामपि चेतन एव द्‌ दाऽचेतनानां रथादीनां waaay इष्ट इत्यविप्रतिि

WaT प्रवदंकलवं | ननु तव देदादिसंयक्तस्या्यात्मनेा विज्ञान- खरूपमाचाव्यतिरोकंण yeaa प्रवतकलमितिः चेत्‌, न, अ्रयस्कान्तवदरपादि वच्च ्रटन्तिरदितस्छापि प्रवतक- ला पपत्तेः | यथयाऽचस्कान्ता मणिः खयं yafarfeasuaa: प्रवतंका भदति, यया च रूपादया विषयाः खयं yafar- feat afa चत्तरादीनां प्रवतका भवन्ति, एवं प्रटत्तिर- दिताऽपो्यरः सर्वगतः सर्वात्मा सर्वज्ञः सर्वशक्तिश्च सन्‌ सरे म्वतयेदित्युपपन्नं, एकलात्‌ प्रदत्यभावे भ्वतंकलानपपत्ति-

खाखयादन्येन ज्ञानवता सहभूताप्रटत्तित्वाद्रयप्रडत्तिवत्‌ इत्यनुमा- नान्तस्सूचनाय प्रठच्याश्रयेव्यक्तं, agrafafsia न परवतंकत्वमिव्ये- वकाराथः) अनमितस्य स्द्धावमाचरेण प्रटत्तिदेतुत्वे सवंचाकाशस्य ेतुत्वप्रसङ्ादिति भावः। आत्मनः प्र्यत्तत्व चावाकाणां ग्नमाऽपयि fasfaare । aa रवेति, खप्रत्यतच्तत्वाद्‌कव्त्ययः। द्‌इान्यात्मनः पत्यत्तत्वे भ्रमासम्भवादित्ति भावः। दशनात्‌, प्रत्तिचेतन्ययोारिति- Te: | Vata प्र्ाखयत्वमचेतनस्येवेव्यक्तमङ्छव्य चेतनस्य पयाजकत्वं fast साधयति तदभिधीयत डइ्ति। स्थादिप्रटत्तावखादिचे- तनस्यान्वयव्यतिरेका स्फटा, ताभ्यां चेतनस्य परवतकत्वं वाद्यानामपि amafaare | लाकायतिकानामपीति। यः प्रवतकः सः खय प्रठ- त्तिमानखदिवदिति व्ाप्तेरात्मनि व्यापकाभावान्न प्रवतकर्त्वामिति कञ्िच्छडते। नन्विति मण्वादो afar atfafefa परि- हरति | नेति aaa: रुकत्वे$पि कल्पितं Sa प्रवत्यमस्तोत्याह। नाविद्येति। अविद्यया कल्पिते नामरूपप्रपनच्चे तयवाविद्यार्पया

[aeRlateR | UFCAAAATS | ५०७

रिति चेन्न, श्रविद्याप्रत्युपस्यापितनामरूपमाचावेशवशनासरूत्‌ ्रत्यक्रलात्‌, तस्मात्‌ सम्भवति Haha: सवज्ञकारणलवे न तलच- तनकारणएत्वे ॥ Gaal तचापि ॥ ३॥

स्यादेतत्‌, यया चीरमचेतनं खभावेनेव वत्सविटद्यये प्रव- तंते, यथा च जलमचेतनं खभावेनेव लोकोपकाराय स्यन्दते, एवं प्रधानमचेतनं खभावेनेव पुरुषा सिद्धये wafaaa इति । नैतत्‌ साधूच्यते | यतस्तचापि पयाञ्मबुनाञ्चतनाधिषितयारेव प्रठत्तिरित्यनमिमोमदे, उभयवादिप्रसिद्ध रथाद्‌ावदेतने के- वले प्रटत्यद्शनात्‌ | WIAA *a1sq तिष्टननद्धोऽन्तरो योा- ऽपेाऽन्तयो यमयति एतस्य वात्तरस्य प्रभासने गामि प्राच्ोा- ऽन्या नद्यः स्यन्द्न्तेः Tandem समस्तस्य लाकपरि- स्यन्दि तस्येश्वराधिषठिततां श्रावयति, तस्मात्‌ साध्यपक्तनिचिप्- त्वात्‌ पयोऽम्ब॒वदित्यनुषन्यासः, चेतनाचाञ्च धनोः 1 सलेदेनेच्छ- या पयसः प्रवत॑ंकलोापपतन्तेः, वत्सचाषणन च पयस आरङय्य-

मायया य खावेग्रञछिदात्मनः कल्पितः सम्बन्धः तस्य वषः सामथ्यं तेना- न्तयेामित्वादिकमीचखरम्येदयक्तत्वात्र चोद्यावसर CAG: | अनादिजडस्य प्रटत्तिश्वेतनाधीना प्रत्तिलात्रयादिप्रठत्तिवदिति fad, तच च्षीसादो वभिचारमाशज्च तस्यापि पच्तसमत्वेनोक्तान- मानादागमेन च साध्यसिद्धेनं व्भिचार इति at wae | स्वादे तदित्यादिना साध्यपच्तति। साध्यवता पच्तेण तुल्यत्वादित्य्ः। अन्‌ पन्धासा न व्भिचारुभूमिरिति यावत्‌ | चीरे पवतंकत्वेन येन्वादः

"क्क = a a a - = = - - --- -

* Sag तिष्ठन्‌ येाऽपान्तर दति ate वक्ष । + स्तेदेच्छयेति का० quo श

yor रलन्नप्भाभासिते। [ च ०२।पा ०२]

माणएलात्‌। न चा्वुनाऽथत्यन्तमनपेचा निलभ्रग्याद्यपेच्तलान्‌ स्यन्दनस्य | चे तनापेकलं तु सवंापदशितं। "उपसंहार द्शना- afa चेन्न wicafe’ [२।९।ख०२४।] saa तु वाद्यनि्सित्त- निरपेच्षमपि aad कायं मवतील्येतनज्ञोकदृच्छा facta, ण- WEA एनः सवचेवेश्वरापे्लमापद्यमानं न पराणुद्यते ॥

व्यतिरेकानवस्धितेश्चानपेच्त्वात्‌ 11 8 ॥

साह्यानां चया गुणाः साम्येनावतिष्टमानाः प्रधानं, नतु तद्ातिरेकेण प्रधानस्य yaaa निवतेकं वा किच्चिद्धाद्यमपे- च्छमवस्ितमस्लि, KIAMA न प्रवतेकोा न निवतेक दृति, अतेाऽनपेत्तं प्रधानं, अनयेत्तवाद कदाचित्‌ प्रधानं मददा- द्याकारोण परिणमते, कदाचिन्न परिणमत दत्येतद युक्त, ईख- रस्य तु सवैन्ञलात्‌ सवंशक्तिमत्वात्‌ महामायलाच प्रत्य yam न विरूध्येते॥

सत्वाच्च न व्यभिचार rare) चेतनायाख्ेति | उपदश्ितमन्‌माना- गमाम्ां इति शषः | चकारस्य शच्तीरर्वाद्धः (तचापिः xfa च वक्त पुवोपरविसरोधमाणए्य WAH Wey च हचदयमिव्यविरोध- माद | उपसं हारति |

स्त प्रधानस्यापि मादि कम॑ पुरुषो वा vada cag as पटत्तं aque | सांख्यानामित्यादिना। प्रधानवयतिरेकेण कम॑णाऽनव- स्थितेः पुरुधस्थादासं]नत्वात्‌ कदाचित्‌ efeset: कदाचित्‌ प्रलय सव्ययुक्तमिव्यथेः| कमंणाऽपि प्रधानात्मकस्याचेतनत्वात्‌ सदाऽसत््वाच न कादाचित्कप्रत्तिनिवामकत्वमति ata: |

[अ०२।पा०्द्‌] परा ङ्सब्रद्धखचभाव्य | ५०९

अन्य चाभावाच न ठणादिवत्‌ । ५॥

स्यादेतत्‌, यथा दणएपह्वाद कादि निमित्तान्तरनिरपेक्तं सखभावाद्‌व +त्तौराद्याकारेण परिणमते, एवं प्रधानमपि मद- दाद्याकारण परिणंस्यतद्ति। कथं जिभित्तान्तरनिरपेत्तं ठ- णादीति गम्यते, निभिन्तान्तरानुपलम्नात्‌। यदि fe 1 किचि निमित्तान्तरमपलमेमदि तते यथाकामं तेन तेन निित्तेन SUTUYTISTA WT सम्पाद्येमद्ि, नतु सम्पाद्यामदे, AAA खाभाविकस्तृणाद्‌ः परिणामः तथा प्रधानस्यापि खादिति। चाच्यते, भवेत्‌ दणणादिवत्‌ प्रधानस्य खाभाविकः परिणा- मे यदि दणादरपि खाभाविकः परिणामोऽभ्युपगनम्येत न लभ्य पगम्यते निमित्तान्तरोापलब्धेः। कथं निमित्तान्तरोापलयि- रन्यच्ाभावात्‌, Yaa Waa टणादि चीरौभवति न प्रहौण- मनडुद्ाद्युपयुक्तं at) यदि fe निनिमिन्तमेतत्‌ agai रसम्बन्धादन्यचापि eufe चीरीभवेत्‌। न च यथयाकामं मानुषैनं शक्यं सम्पाद्‌ चितुरित्येतावता निनिमिन्तं भवति, भ- वति डि किञ्चित्‌ कायं मानुषसन्पाद्यं किचचिदंवसम्पाद, मनुय्या चपि च शक्तुवन्त्येव खेचितेनापायेन दणाद्यपाद्‌ाय WT

पनरपि दृष्टान्तवलात्‌ प्रधानस्य खत खव काद्चत्कपवुत्ति- fraing निषेधति खकारः) अन्यचव्याद्ना) एच्छति। कथमिति उत्तरं | निमित्तान्तरेति | घेन्वादिनिमित्तान्तरमस्तीति सिद्धान्तयति,

* चीराकारेणति वधं° का०। + किचित्रिमित्तमिति are वधे०।

५१० रत्न प्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

सम्पादयितु, wad fe क्षौरं कामयमानाः Waa घासं धनुं चारयन्ति, ततश्च प्रतं Wt लभन्ते, aargq दणादिवत्‌ खा- भाविकः प्रचानस्य परिणएामः।॥

अभ्युपगमेऽप्यथामावात्‌ ॥ € ॥

साभाविकी प्रधानस्व vafaa भवति दति खापितं, अया- पि नाम भवतः श्रद्धामनुरुष्यमानाः खाभाविकोमेव प्रधानख प्रठत्तिमग्धपगच्छेम तथापि देषोऽनुषन्येतेव, कुतः, थाभा- वात्‌ । यदि तावत्‌ खाभाविको प्रधानस्य प्रटत्तिः न किञ्चिदन्य द्‌ पेत इत्युच्यते तते यथेव सहकारि किच्चिन्नापेचते wa प्रचा- जनमपि कि्िन्नापेकिव्यत इत्यतः प्रधानं परूषस्यायं सा- ufad प्रवतत दूतीचं fant दीयेत। ख यदि ब्रूयात्‌ सद- Alaa केवलं Aad न प्रयाजनमपोति, तयापि प्रधानप्रटन्तेः प्रयोजनं विवेक्तव्यं भागा वा स्याद्‌पएवभावा उभयं वेति। मेः-

gaa इति| od ae । यदुक्तं च्तीरस्य Gwar सम्पादयितु मग्र क्यत्वात्‌ खाभाविकत्वसमिति aare | न च यथाकाममिति | प्रधानस्य न खतः wait, खतः प्रटत्यभ्युपगमे परुषा धंस्याप्ययेच्ता- भा वप्रसङ्दिव्येकाऽथः, तचेष्टापत्तिं निरस्यति। इत्यतः प्रधानमिति। उक्तपसङ्सयष्टत्वे पतिन्नादानिः स्यादिव्यः। अखथासम्मवात्र खतः प्रड- त्तिरि व्यन्तरं ण्रद्ापवकमाद्। सयदी्ादिना| प्रयोजनमपत्तित- स्ेदत्तव्यमित्यादह | तथापीति | कूटस्थे परुषे खतः सुखादिरूपस्याति- प्यरघाधातुमणक्यत्वादध्यासानङ्गोकाराच भागा न युक्तः, fay पधा नप्रटृत्तभागार्यत्वे मेत्तद्ेतुविवेकख्यात्यभा वाद निमात्तप्रसङ्गख, यप-

[अ०२।एा०२] TIF CAME ARTE | ५4९२

aaa कीदृ शेऽनाघेयातिशयस्य परुषस्य भागे भवेदनिभाच- WEA | अपवम॑ञ्येत्‌ प्रागपि प्रद्त्तेरपवगस्य सिद्धात्‌ ग्र ्तिरनयिका सात्‌ शब्दादयनुपलयिप्रसङ्गख्च | उभवाथताभ्यु- पगमेऽपि भाक्तयानां प्रघानमातचाणामानन््याद्निमाकप्रसङ्ग एव । न चेोद्दुक्यनि्टत्यया प्रततिः, न fe प्रधानस्या चेतन- aaa सम्भवति, न च पुरुषस्य fatwa) दृ कशक्तिसगश- क्रिवेयथ्यभयाचचेत्‌ प्रचि: तदि दक्‌शत्यनच्छेदवत्‌ सगंशत्व- AQAA संसारानुच्छरेदाद्निमा्तप्रसङ्ग एव, तस्मात्‌ प्रधानस्य परूषाथी प्रन्तिरित्येतद युतं ॥

पुस्षाश्सवदिति चेत्‌ तथापि ॥ ७ ॥

स्यादेतत्‌, यथया कित परुषो दृकशक्तिसम्पनः प्रटल्ति- शक्तिविदयीनः पक्करपरं पुरषं प्रठत्तिशनिसप्यननं दृक्‌शक्निवि-

वमीर्थतरे खरूपावस्था नरूपयक्तेः खतः सिडत्वात्‌ पवृ त्तिवेयथ्यं मेगा- भाव प्रसङ्खेत्य्थः| टतोयं टूषयति ] उभयाथतेति | मोयन्ते भ॒ज्यन्त sfa माचा भोग्याः। ओत्यक्यनिदन्ययं यथा क्रियासु yaad ara: qeag fetta sade तददव्यक्तमिति कासिकं दूषयति | न चेति । अओत्सक्वमिच्छाविष्ेषः कवलजडस्यात्सनावा A युक्त LAT | afa परुषस्य दटक्रक्तिः चिडपत्वात्‌, अस्ति च प्रधानस्य सग- aufa: चिगणत्वात्‌, तयाः waemete विना साधक्यायागात्‌ प्रधानस्य wat प्रटत्तिरिति Ga एक्योच्निव्यत्वात्‌ डष्िनिव्यत्वापत्ति- रिव्या | टक्‌ प्क्तीति॥

धरूघस्य प्रवतकत्वं निर्रतमयि दृष्टान्तेन पनरण्द्धय faauta | चरघाग्सवदिति। प्रधानस्य खातन्त्यं परुषय दासौन्यद्चाभ्युपत व्यज्यत

UR रन्नप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

दीनं श्रन्धमधिष्टाय प्रवतेयति, चथा वाऽय्कान्तेाऽश्ा खय- मम्रवतंमानोऽप्ययः प्रवतंयति, एवं पुरूषः प्रधानं प्रबतेविख- तोति दृष्टान्तप्रत्ययेन पुनः प्रत्यवस्थानं | प्रताच्यते तथापि नेव दोषान्िभाक्ताऽस्ति। अग्यपेतद्ानं तावदौषच्रापतति प्र धानस्य खतन्तस्य WIAA, पुर्वस्य च प्रवतेकलान- VITA | कथञ्चोदासोनः पुरुषः प्रधानं yadda | पङ्करपि fe अन्धं परुषं वागादिभिः प्रवतेचति, नेवं wee कश्ित्‌ प्रवतनव्यापारोाऽस्ि, fafaaata नि गणएला। नाप्य यस्का न्त- वत्‌ सननिधिमाचेण प्रवतचेत्‌, सन्निधिनित्यलेन प्रटरत्तिनि- त्यलप्रसङ्गात्‌ | अयस्कान्तस्य तु च्रनित्यः सननिधिरस्ति, सव्या- पारः सन्निधिः परिमाजेनाद्पेक्ता चास्यास्तीत्यनुपन्यासः पुरू षाग्मवदिति | तथा प्रधानस्याचेतन्यात्‌ पुरुषस्य त्ताद्‌ासोन्यात्‌ दतोचख च तयाः *सस्वन्धयिठुरभावात्‌ सम्बन्धानुपपन्तिः। येग्यतानिमित्ते wae योग्यतानुच्छेदादनिनाक्तप्रमङ्गः ।

—— ~ ooo

डति वदन्तं सांख्यं vate | wugfa) पुरुषस्य परिस्पन्दः प्रय- लगुण वा नास्तोति वत्तु qed) पधानपुरुषयेनि्यत्वात्‌ वया- पित्वाचच नित्यः alates, अश्मनस्त्‌ परिमाजेनग्टजुत्वेन स्थापनम fraafafusfa वयापासो{क्तोरनुपन्यासः, न समदृदटान्तेषन्यासेा भवतीव्यथंः | नन्‌ चिज्जडयेदद्ुटटभावयेोग्यताऽस्ति, तया तद्भावः सम्बन्ध इत्यत खाद । योग्यतेति । चिव्जडत्वरूपाया योग्यताया नि- aaa सम्बन्धनिव्यत्वापत्तिरिव्यर्थः। यथा खतन्दप्रघधानप्रटत्तिपद्धा भोगोापवगं उभयं वा फलमिति विकल््य दूषितः, रुवं पुरुषा-

श्संवद्धरिति ate वधः |

[अ०२।पा०्‌] WF CAMAAVTS | ५१२

पूवेवचेदाप्यथाभावेा विकल्ययितव्यः। परमात्मनस्तु खरूपव्य- पाञ्रयमैीद्‌ासोन्यं मायाव्यपाश्रयञ्च प्रवतंकल्रमित्यस्यतिशयः ॥

अह्धित्वानुपपत्तेश्च ॥ ८॥

Tag न प्रधानस्य प्रृत्तिरवकल्पते, यद्धि सत्वरजस्त- मसामन्यान्यगृणप्रधानभावमुत्सुज्य साम्येन खरूपमातेणाव- स्यानंसा प्रधानावस्था, तस्यामवस्थायामनपेच्खरूपाणं खरू- पप्रणाशभयात्‌ परस्पर प्रव्यङ्गङ्गिभावान॒पपन्तेः। वाद्यस्य च कस्यचित्‌ शोभयितुरभावाद्भुणएदेषम्यनिमित्तो मदद्‌ादयुत्पादे न स्यात्‌॥

अन्यथानुमितो च ज्ञशक्तिवियोगात्‌ ॥ < ॥

अथापि स्यादन्यथा वयमनुमिमोमदे यथा नायमन- न्तरो दोषः प्रसज्येत | न दयनपे्चखभावाः कृूरश्याश्चास्ाभिगेणा

धौनप्रधानप्रडत्तिपच्ताऽपि फलाभावेन दूषणीय हव्या । पूवेव- चेति | सिद्धान्ते परमात्मन उदासीनस्य कथं yada fags | परमात्मेति | सांख्यमते उभयं विरुद्धं {व्यक्तत्वात्‌ wea कल्पिता- कल्पितयोारविरोाध इत्यतिष्यः।

किं प्रधानावस्था कूटस्यवल्नित्या उत विकारिणी, खादे दोषमाह | तस्यामिति | अङ्गाङ्गिभाव साम्बखरूपनाशः स्यात्‌, ततः कट स्थभङ््‌ इति भयाद्‌ ङ्ाङ्ित्वानु पपत्तेः ृश्न॒पपत्तिरिव्यः। दितीयं caafa | वाद्यस्येति | {च रुकाल लितस्य साम्यस्य च्युते निमित्तं वाचं तन्नास्तोरयः।

गणानां मिघोऽनपेच्तखभावत्वान्न खता वेयम्यमिद्यक्तं, तच. देत्व- सिदिमाश्द्ा wane: परिदर्ति। अन्यथेति | अनपेतच्तखखभावा-

* परमात्मवरूपमिति Ze | + सत्यल्रादितिसान्टौ."२। 3 .U

५९९ रन्नप्रभाभासिते। | अ०२।पा०२]

AMAA प्रमाणाभावात्‌ | कायवशेन तु गणानां खभावेा- $भ्यप गम्बते, यथा यथा HAAS उपपद्यते तथा तथा एतेषां स्वभावेऽभ्युपगन्तव्यः, चलं गृणद्त्तमिति weg, awa सास्यावस्छायामपि वेषम्योपगमयोग्या एव गुणा च्रव- तिष्ठन्त इति । एवमपि प्रधानस्व ज्ञशकरिवियोगाद्र चनानुपप- त्यादयः पुवाक्ता दोषासतदवस्या एव ज्ञशक्तिमपि aafaara: प्रतिवादिलान्निवतेत, चेतनमेकमनेकप्रपञ्चुस्य जगत उपा- दानमिति ब्रह्मवाद प्रसङ्गात्‌ । वैषम्यापगमयोग्या श्रपि गणणः साम्चावस्यायां निमित्ताभावानतैव वैषम्ये भजेरन्‌, भजमाना वा निमित्ताभावाविग्रेषात्‌ सर्वदैव वैषम्यं भजेरन्‌ इति प्रस- ज्यत एवायमनन्तराऽपि दोाषः॥

विप्रतिषधाद्धारमञ्छसं ॥ १० ॥

पर स्परविरुद्धञायं साह्यानामभ्यपगमः, क्रचित्‌ wife याप्छनुक्रामन्ति कचिदेकादश, तथा दाचिन्प्रडतस्तन्मा चसग- मपदिशन्ति कचिद्‌ दङ्ारात्‌, तथा कचित्‌ चोष्न्तःकरणानि

दन्यथा सापेत्तत्वेन गुणानामनुमानात्‌ पूवखचाक्तो देषो न प्रसज्यते। न चैवमपि सिद्धान्तः काय॑गनृसारेण गुणखभावसी- कारादिव्याद्। चलं गुणटत्तमिति | युवद्धचोक्ताङ्ित्वानयपत्तिदोाषा- भावमङ्गोछत्य' ufewefa | रखवमपीति। कायाथ ऋ्ञानश्क्तिकल्यने ब्रद्य वादः स्यादित्य्थः। अङ्गोकारः त्यजति | वेम्येति |

ea Wye) watt! त्वद्माचमेव चानेन्धिवमेकमनेक-

[ख०२।पा०र्‌ | पा ङ्गर ब्रद्य सूच भाय्ये | ५९१५

वणंयन्ति क्बिदेकभिति, प्रसिद्ध wa तु भ्रत्येश्चरकार्‌ण- वादिन्या विरोधः तदनुवतिन्या च रत्या, तस्नादप्यसमच्नसं wg द भंनमिति। sare नन्वापनिषद्‌ानामष्यसमञ्नस- मेव दशनं, त्तापकयोजात्यन्तरभावानभ्यपगमात्‌ । एकं दि ब्रह्म सवेत्मकं सवख प्रपञ्चस्य कारणममभ्यपगच्छतां, एक- सयेवात्मनोा विर्षौ तथयतापको न जात्यन्तरण्डतौ Tea गन्तव्यं wai यदि Vat agar एकस्यात्मनो विशेषौ स्यातां स ताभ्यां तयतापकाभ्धां न faa इति तापापशा- न्तये सम्यग्द्शनसुपदि्रत्‌ शास्रमनथंकं Ul न UTA काशधमेकसय प्रदोपस्य तद्‌वस्थसयेव ताभ्यां निभीक्त उपपद्यते । योऽपि जलवीचोतरङ्गफणाद्यपन्या सस्तत्रापि जलात्मन एकस्य वोच्यादयोा विशेषा श्राविभोवतिरोभावरूपेए नित्या एवेति समाना जलात्मनोा वोच्यादिभिरनिमात्तः प्रसिद्धूखायंतष्य- तापकयेजात्यन्तरभावा Gta | तथा दि र्थो चायंख्ान्येन्य-

ष्व्दादिन्ञानकारणं पञ्च कमन्दियाणि मनश्ेति सकेद्धियाणि, क्ा- नेन्द्रियाणि पच्च कमन्द्रियाणि पच्च aasanien, afScexter मन इति aifa, wafafa afeta, wa पवापरविराघादिति व्याख्याय अतिस्मतिविप्रतिषेधाचव्यथान्तरमाद। प्रसिद्ध xfa) तस्मा- द न्तिमलत्वात्‌ सांख्यश्स्वस्य, तेन निद्‌एषवेद्‌न्तसमन्वयस्यावि. zw इति सिदध खमतासामञ्ञस्यमसदहमानः सांख्यः प्रत्यवति- Sq | अचादति। AUT जीवस्तापकः संसारस्तयाभद्‌ानङ्गोकाराल्लाके

परसिद्धस्तप्यतापकभावो waa! विवुखाति ! र्कं wif) तचा 3

५९१६ रलप्रभाभासिते। [च्छ ०२।पा ०२

भित्र awa, यद्यथिनः खतेाऽन्योऽथ न स्वाद्‌ यस्याथिनेोा यदिषयमर्थिवं स aarer नित्यसिद्ध एवेति aa तदिषय- मथिलंनस्यात्‌। यथा प्रकाशात्मनः प्रदीपस्य प्रकाशास्येऽथा नित्यसिद्ध एवेति न तस्य तदिषयमर्थिलं भवति, च्रप्रातते wWa- stansfed खादिति, +तथार्थस्याणयलं न खात्‌, यदि स्वात्‌ CoN = > nA £ सखाथैत्वमेव स्यात्‌, न चेतद् स्ति | सम्बन्धिशब्दा Wat र्थो चायं [ ~~ ~ A “A AN aia, दयाखु सम्बसिनोाः सम्बन्धः स्यानेकस्येव, तस्माह्िनावेता ¢ + ¢ iy cs ~ Ly अ्रयायिना, तयाऽनयानथिनावपि 1 अ्रयिनाऽनकूलाऽथेः प्रति- क्रूलाऽनथस्ताभ्यामेकः पयादणाभाग्यां सम्बध्यते, तचार्यसखान्योय- स्वात्‌ ग्चस्वाचानर्थसोभावपि †श्रथावनर्थं एवेति तापकः स उच्यते, AIG UST च एकः पयायेणाभाभ्यां सम्बध्यते दति | तयास्तप्यतापक्योारकात्मतायां मेाक्तान॒पपत्तिः | जात्य-

च भेदव्यवद्ारलाप इत्यसमञ्जसमिव्यधंः। ननु तयोरूपादागेव्येऽपि मिथो भेदेाऽस््ेव ययेकवज््ात्मकयेएरोप्णयपकायोः, Bal न व्यवद्ा- cary ean वङ्केरिव ताभ्यामात्मनेा arat न स्यादिव्याह। यदि चेत्यादिना] नन स्यपि धर्मिणि quai मच्च उपपद्यते, स्येव जले वीच्ादिनाश्दशनादिव्याशद्ख ददान्तासिद्धिमाह। वोाऽपीति। fag भेदाङ्ञेकारेऽपि सिडान्तः,खनङ्भेकारे लाकप्रसिद्धबाध् Lars | ufesata! अथा द्यजंनालाभादिनार्थिनं तापयतीति तापकः, अर्थों तप्यस्तयारभेटे बाधकमाह | aeifa | सर्चिनाऽन्यस्या थस्याभावाद्‌यि- त्वाभाववदयादन्यस्याथिनोऽसत््वाद च॑त्वाभावः परसज्येतेव्याह। TUTY- स्यापीति। प्रसङ्स्येत्वं निराकराति। न चेतदत्तति। sud दि

* तथाथेस्यापयशित्वमिति ate ate | + अथानथावनथं दूति ate का० qe |

[अ०२)पा०२] शाङ्ग ब्रद्मचभाव्ये | ५९७

न्तरभावे तु तत््ंयागदेतुपरिद्ारात्‌ स्यादपि कदाचिन््ो- च्तोपपत्तिरिति। आताच्यते नेकल्वादेव तप्यतापकभावानुपप- तेः ।! भवेदेष दोषो यदयेकात्मतायां तपयतापकावन्यान्यस्य विषय विषयिभावं प्रतिपद्येयातां नलेतदस्ति एकत्वादेव न gfata: सन्नात्मानं ददति प्रकाशयति वा, waqrae- प्रकाशादिधमभेद परिणामिते च faa कूरस्ये ब्रह्मणे कस्िन्‌ तप्यतापकभावः सम्भवेत्‌, क्र पनरयं तप्यतापकभावः स्यादिति, उच्यते किंन पश्यसि anal जीवददस्तस्ता- पकः सवितेति । ननु afaata दुःखं सा चेतयितुनाचेत- नस देदस्य, यदि fe crea त्तिः स्यात्‌ सादेद- नाशे खयमेव नश्यतोति तन्नाशाय area नेषितव्यं स्यादिति,

कामनाविषयत्वं तच्च काम्यादन्यस्य कामयितुरुसत््वान्न स्यात्‌, न डि खार्चत्वमत्ति काम्धरसयेव कामयिटटत्ायेागात्‌ तस्माद्ध दोऽङ्ोकायं KAW: तख भेद इत्याद । सम्बन्धोति। तथानथानधिनावपि भिन्नावि. त्यन्वयः | ayaa: खर्पाक्िपवक तापकत्वं स्फटयति। अथि- नोऽनक्रल इति। अदतमते मत्तरयोागमक्रा खमत यागम जात्य न्तरोति | तया तप्यया बद्या परुषस्य Gaim: खखामिभावः तस्य देतु- रनादिरविवकस्तस्य परिद्ारोा विवंकस्तस्माद्वित्यमक्तस्यापि परुषस्य कथच्धिदुपचारान्मात्तापपत्तिरित्ययः। वथा alana जयपराजया राजन्यपचयते तथा परूषादत्यन्तभिन्नबद्धगता बन्धमात्ता परुषे उप- चयते, aa सेव च बध्यते मुखत इति, सिद्धान्तयति | Bafa) fH परमायदटच््रा तप्यतापकमभावानपपत्तिरुच्यते वयवदास्ट्च्या वा नाद्य ` इत्याद | नैकत्वादवेति | राषत्वमिति Kay तस्यात्मदषत्वं विदणाति। भवेदित्यादिना रतत्ता्लिकविषयविषयित्वं न ल्रस्तो्य्धः। यच तप्य.

५१८ रलेप्रभाभासिते। [अ०२।पा०२]

उच्यते देदाभावे डि केवलस्य चेतनस्य तिनं दृष्टा, *a च त्वयापि afaara विक्रिया चेतयितुः केवलसखेखते, नापि देद- चैतनयोाः संदतवं अ्रष्रणद्यादि दोषप्रसङ्गात्‌। नच adta afa- मभ्यपगच्छसौति कथं तवापि तषयतापकभावः। स्वं aw तापकं रजद्ति चेत्‌, न ताभ्यां चेतनस्य संदतलानु पपत्तेः | सत्वान॒रोा- धिलाचेतनोाऽपि तप्यत इवेति चेत्‌, परमाथ॑तस्तरिं नैव तप्त इत्यापतति, इवशब्द प्रयोगात्‌, न चेत्‌ तप्ते नेवशनब्दा देा- षाय) न fe इण्डुभः सपं टूेत्येतावता सविषो भवति सपा वा ड्ण्डुभः दवेव्येतावता fafadr भवति अतश्चाविद्याङतेाऽयं तष्यतापकभावेा न पारमार्थिक इत्यभ्यपगन्तव्यमिति, नवं सति

तापकभावो दष्टस्तचेवेति व्यवद्धार्पत्तमादाय सिद्धान्ती aa! किन पश्यसीति | देहस्य तप्यत्वे द्‌दइात्वाद्‌ाप्रत्तिरिति शङ्कते | नन्विति, अचेतनसेव दोदस्य afaaia acai साह्न वक्तव्यं किंचेतनस्य कव- लस्य तिः fa वा देहसंहतस्य उत तेः खादाखित्‌ सत्त्वस्य नाद्य इत्याद | उच्यत इति। न इदितीयदतौयावित्यादइ। नापीत्यादिना च- तु थं श द्यते | सत्वमिति। सत्वर ज सास्तप्यतापकत्वे पुरुषस्य बन्धाभावा- च्छासत्रारम्भ्त्रैय्य(मिति परिद्धरति। न ताभ्यामिति। असङ्त्वेऽपि वरूषस्य तप्यसत््वप्रतिविम्बत्वात atafcfa शङ्कते । स्वति | afe जल- चन्द्रस्य aways तप्िसिव्यस्मत्पच्त sina इत्याद परस्मात sfa | इवष्रब्दमाचेण ay श्या तश्यवगम इति चेत्तदुच्यते। इव- प्रब्द स्तप्यबह्धि सक््सादरप्यं ब्रते, त Mew wayyy तप्यत्रूपञ्चेत कट्पितमेव वस्ततस्तघ्यभावादिव्यपपादयति। नचेदिति। परूणा gee तम्तसिगरन्यश्चेदिवष्व्दा न दोषाय सि्यातफिपस्त्वादित्यथः। मिथ्या सादृश्यमेव दष इति dears | adits सविषत्वं निविषवत्वञ्चंवश-

* नापोति Zte |

[ oR TIER] WF CAAA | ५१९

ममापि किञ्चिद्‌ व्यति | श्रय पारमाथिकमेव रेतनस्य तप्यल- मभ्यपगच्छसि ततेव सुतरामनिरीचः प्रसज्येत) नित्यला- भ्यपगमाच तापकस्य, तथ्यतापकशक्येोनित्यलेऽपि सनिमित्त- संयोागापेचवात्‌ oad संयोगनिमित्तादशंननिदत्तावात्य- न्तिकः संयागापरमस्ततश्चात्यन्तिकोा ara उपपन्न इतिचेत्‌, नादश्ननस्य तमसो नित्यवाभ्युपगमात्‌ । गणानां चोद्धवाभि- भवयारनियतलादनियतः संया गनिमित्तापरम दति faara- स्याप्नियतत्वात साह्य रोवानिभमाक्ताऽपरिद्दा्यः खात Fr- पनिषदस्य लात्मैकलाभ्यपगमादेकस्य च विषयविषयिभावा- नुपपत्तेः, विकारभेदस्य च वाचारम्भणएमात्रलश्रवणादनिमात्त- शद्धः खप्रेऽपि नोपजायते) ववद्ारे T यच यथया दृष्ट-

iy: कल्पित ख्व जदटव्यः। साह्धस्याविद्यके तप्यतापकत्वे सति ममापि fafaa दुष्यति किन्तु xvaq सम्मन्नमित्यथेः। यदि मिथातप्यत्वा- ङ्गेकारेऽपसिद्धान्तः स्यादिति भीत्या स्यं aud पुरुषस्य चते तया- प्यपसिडान्तः, कोटस्थयद्ानादनिमोात्तख, सत्यस्यात्मवल्चिटन्ययेा गादि- are | खयेत्यादिना। fag रजसा नित्यत्रात्‌ दुःखसातत्यमित्याह। निव्यत्वेति | खच साहः शङ्कते | तप्येति | सत्वं पुरुषो वा तप्यश्क्तिः तापक्रक्तिस्त रजः निमित्तमविवेकात्मकमदश्टनं तमः तेन सद्ितः सनिमित्तः संयोगः पुरुषस्य गण्खानमित्वरूपः तदयेच्त्वादित्वथः| माच्तस्तस्यभावः निमित्तस्य निद्त्यभावात्‌ न aia इति fess परिहरति नेति । तमसा निडत्यभावेऽपि विवेकेनापरमान्नोाच्त इत्यत Ble) गुणानाद्धेति। चलं गण्टत्तमिग्यङ्गोकारादिति भावः| yeu बन्धमेच्तानृपपत्तिमक्ता खपक्तमुपसं हरति | जपनिषदस्य fafa | वस्त॒ TAMA बन्धाभावात्‌ न सुत्वभावशड्ावसरुः, यव-

५२० Taya | [अ०२।पा०२ |

स्तप्यतापकभावस्तचर तथेव स दूति न चार्‌वितव्यः परिदर्तयेोा वा भवति | प्रधानकारणवादो निरतः, परमाणकारणएवाद्‌ Tait जिराकर्तखः। ततादौ तावद्याऽणएकारणएवादिना ब्रह्मवा- दिनि दोष wawa 4 प्रतिसमाधीयते। तचायं वैभेषिकाणा- मभ्यगमः.कारणद्र्‌ व्यसमवायिनो WUT: RITA समानजातीयं गणान्तरमारभन्ते LH: AW: LHW पटस्य प्रसवद्‌- ward तदिप्यवाद्‌ भेनाच, तस्माचखेतनस्य ब्रह्मणि जगत्का- रणएतेऽभ्यपगम्यमाने कायऽपि जगति चेतन्यं समवेयात्‌ तदद- VAT न चेतनं ब्रह्म जगत्कारणं भवितुमदंतीति । दरममभग्युप- ५ “A गमं तदौोययेव म्रक्रियया वभिचारयति॥

मदहौघवदया इखपरिमण्डलाभ्यां ॥ ११॥

एषा तेषां प्रक्रिया, परमाणवः किल कञ्चित्‌ कालमनारश्-

SICH भेदाङ्गीकारात्‌ तप्यतापकभावो बन्ध्तत्वन्नानात्‌ afasfa- खेपपद्यत इति न चोद्यावसर aw: | दन्तान्‌ वादेन मददौघेवदिति खमतस्थापनात्मकाधिकरणस्य सङ्गतिमाह | प्रधानेति यद्यपि सां ख्यमतनिरासानन्तरः परमाणवादोा निराकतवयः खमतस्थापनस्य &- तिपादे सङ््तत्वात तथापि पतच पघानगणानां सुखादीनां जगव्य- नन्वयात्‌ प्रघानस्यानपादानत्वमक्त। TU ब्रद्मगरचतन्धानन्वया- gaat नापादानल्ेमिति दषा टृष्न्तसङ्तिलाभादच समाधी यत Kaz tl

चेतनाद्रद्यणा जगत्सगवादो वेदान्तसमन्वयो विषयः, a fa a समवायिकारगणग्णः स कायन्चे खसमानजातीयगणारम्भकस्तन्त्‌ष्रा- क्यवदिति न्यायन विरुध्यते नवेति सन्दे दे न्यायस्या्यभिचारादिरूष्यत डति प्राप्ते वयमिचासाच्र विराध इति सिडान्तसचं areas | रषेत्या-

[अ ०२।पा०२] प्राङ्क ब्रद्यद्चभाष्ये। ५२९

काया यथायोगं रूपादिमन्तः पारिमाण्डल्यपरिमाणा- स्ष्टन्ति, ते च पञ्चाददृष्टादिपरःखराः संयोागसचिवाशच सन्ते द्मएकादिक्रमेण FA कायंजातमारभन्ते कारणगृणा कायं गुणान्तरं | यदा दै परमाणु FUHATTHA तदा परमा- णएगता रूपादि गृणविशेषाः प्ररक्तादयो HTH प्ररुक्तादीनपरा- नारभन्ते। परमाणगुणएविशेषस्तु पारिमाण्डिच्यं न gaa पारि- माण्डिच्यमपरमारभते, ह्णकस्य परिमाणान्तरयेगाग्छेपग- मात्‌। awaged fe इणएकवतिनौ परि माणे वणंयन्ति | यदापि दं णक चतुरणकमारमेते तदापि समानं इ्णुक-

feat; यद्यपि a विलच्तणत्वादिव्यच चेतनाद्चेतनस्मः साधित- स्तथापि वेष्टेधिकन्यायस्य तदीयप्रक्रियथा यभिचारोात्व्थत्वादस्य a चस्य न गतायेता, waa परमाणवो निखला असंयुक्ताल्तिष्टन्ति सर्गकाले चादृदधवदात्मसंयोगात्तेधु कम भवति, तेन संयोगात्‌ दव्या- न्तरखटण्टिभवति, कारणगुणाः कायं गणान्तरमारभन्त इति साना. न्येन प्रकियामुक्ता विष्रवतस्तामाद। यदा दाविति। परमाः परिम- ण्डलः, age परिमाणं पारिमाण्डल्यमिद्यु्ते, तच खसमानजातीयग- णारम्भकं न भवतीदयक्तान्यायस्य बयभिचार इति भावः| वयभिचारस्य- लान्तरमाद। यदापिदेडति। SS रति weed पठितव्यं, wg afa चतुभिंदां एकेचतुर्णकारम्भ उपपद्यते, यथायुतेतु erat द्यणकाभ्यां मदहतखतुरणकस्यारम्मोा न यज्यते, कारणगतं Herd ae at विना काय महत्वायोागादिति मन्तद्य | VACTURITIA यत्‌ दाभ्यां द्यणका- भ्यामारन्धकाय ASW दृश्यते तस्य हेतुः प्रचया नाम प्रशियिलावयव- संयोग इति रावण्पणीते माण्ड दृश्यत इति चिरन्तनवेषिकटश्ेदं भाष्यमिव्याङः। सवचापि द्यणकगत््खत्वाणत्वप्स्माणयोारनारम्भ.

कत्वाद्यभिचारः | वद्यपि ताकिकाः दाभ्यामेव पर्मागभ्यां gaa 3x

YRR रलप्रभाभासिते। [अ०र्‌।पा०२्‌]

समवायिनां प्एक्तादरौनामारम्भकवं। अरणवद्धस्वतव त॒ इमण- कसमवायिनी आपि नैवारभेते, चतुरणकस्य मदत्वदौघेवप- रिमाणयागाभ्यपगमात्‌ | यद्‌ापि वहवः परमाणव वह्नि वा द्मणकानि इणकसद्िता वा परमाणः *कार्यमारभन्ते तदापि समानेषा याजना) तदेवं यथा परमाण; परिमण्डलात्‌ FAT SU खञ्च एकं जायते मददटौोघंञ्च व्यणएकादि न परिमण्डलं, यथावा FURIES सता मददीघंच्च चणकं जा- यते नाण lava BS, एवं चेतनाद्‌ ह्मणाऽचेतनं जगज्जनिग्यते इत्यभ्यपगमे किं तव fea अथ मन्यसे विरोधिना परिमा- णान्तरेणाक्रान्तं कायंद्रवयं JURIST AT नारम्भकाणि HITT गतानि पारिमाण्डल्यादोनीत्यग्युपगच्छामिन तु चेतनावि-

चिभिद्यणकेसत्यणकमिति कल्पयन्ति तथापि तकंस्याप्रतिष्ानाच्न नियम डति amt ad | यदापि बहव xfa | कारणगुणाः खुक्लादयः समानजातोवगुणारम्मकाः, कायद्रव्यपरिमाणन्तु न कारणगणपरि- amie किन्तु कारणगतसंख्यारभ्यमिति प्रकिया quay: | wd परकियां दशंयित्वा aa याजयन्‌ यभिचारमाद्द। तदेवमिति। प्ररमाणभ्य ख्व मद्दीधे चे्यनिवतप्रक्रियामासिवयोक्तं, नियतपति- यामासिव्य यभिचास्माह। यया वेति। अगङ्खेभ्यो द्य णकेभ्योऽण ययं न जायते कऋखमपि a जायत इति यभिचार इत्यथः | Ba वाश- व्द्खाधाऽनृक्ताणसमुचयाथेः। तथा च कखपरिमण्डलाभ्यां द्यणकप- cami मददीघाणवद्धेतनादचेतनं जायत डति खूचयोाजना। qa ऊखान्मददीधं saa परिमण्डलाद quafafa विभागः cura शङ्कते। अथ मन्यस इति | अचेतनैव विराधिगण इन्यत

* कायेमारभत दूति are aye | † ना दूति ate वघेर।

[ख ०२।पा०२] पराङ्रत्रद्मरूचभा्ये | ५२२

रोधिना गणान्तरण जगत आ्राक्रान्तवमस्ति येन कारण- गताचेतना कायं चतनान्तरं नारभेत, न दाचेतनानामचेतना- विरोधो कञि्ुणाऽस्ति चेतनाप्रतिषेधमाचलात्‌, तस्मात्‌ पा- रिमाण्डच्यादि वैषम्यात्‌ प्राप्नाति चेतनाया arcamafafa, मेवं मस्याः, यया कारणे विद्यमानानामपि पारिमाण्डल्या- दीनामनारम्भकलमेवं चेतन्यस्यापौत्यस्यांशस्य समानलात। न च परिमाणान्तराक्रान्तवं पारिमाण्डलयादरोनामनारम्भकले कारण, प्राक्‌ परिमाणान्तरारम्भात्‌ पारिमाण्डलयादीनामा- Tease: | च्रारव्धमपि कायद्रयं प्राक्‌ +गणणरम्भात्‌ चणमाचमगणं तिष्ठ तीत्यभ्यपगमात्‌। न च परिमाणान्तरारम्मे वग्राणि पारिमाण्डव्यादोनि, अतः खसमानजातीयं परिमा- UAT नारभन्ते, परिमाणान्तरस्वान्यदेतुवापगमात्‌) कार-

~~ ` =

च्छाद | न दयचेतनेति | कायंद्रव्यस्य परिमाणन्तराक्रान्तत्वमङ्गोछत्य विर्वा्तितांशसाम्यमाद | मैवमिति | watt त्यजति | न चेति | sad fe परिमाणान्तरः विरोधि भवति तदुत्पत्तेः प्राग्विरेोध्यभावात्‌, qua पारिमाण्ल्यारम्भः किं न स्यादिव्यथः। नन्‌ विराधिपरिमाणेन सद्धेव व्यं जायत cae याद | आरब्षमपीति। सद्ात्पत्तावपसि- दान्तः अते विरेध्यभावः सिद्ध इति भावः| अणुत्वाद्यार्म्भे Bae पारिमाण्डल्यादेः खसमानगुणानारम्भकत्वमित्याशद्ध] निषेधति । न चेति । चम्रत्मन्ययासिद्धिः, aa Ga: परिमाणान्तस स्येति | अन्य हेतुकत्वे दचाण्युदादरति। कारणेति कारणानां द्यणकानां wears न्यणके wed मदो मदत्वादृटे महत्त्वं दितूलपिग्डारव्पेति स्थलतूलपिण्ड प्रचयादवयवसंयागविग्रषान्मदत्वमित्ययः। मदत्वविरुड्धमगत्वं पर

* गुणान्तरारम्भादिति वधं । † नारभन्ते दूति वाच्यमिति aye ox 2

५२४ र्ल्नप्रभाभासिते। [ ख ०२।पा ०२]

एवद्धलात्‌ कारणएमदत्वात्‌ प्रचयविगशेषाच् मदत्‌ । (4° ao! च्रा०१। सु०९।] +तद्िपरोतमण [वै०।७।९।९ ० ]। एतेन दीर्चल- [क्‌ ~ 4 Eee याख्याते। [aero] दति fe काणमुजाचि ख- चाणि। न चसत्निधानविशेषात्‌ कुतित्कारणवङ्कत्वा दीन्येवा- रभन्ते न पारिमाण्डल्यादीनीत्युच्येत द्र यान्तरे गणान्तरे वार- WHIT सवेषामेव कारणगुणानां खाश्रयस्रमवायाविशेषात्‌, तस्मात्‌ खभावाद्‌व पारिमाण्डखादीनामनारम्भकलं तया चेतनाया अपोति cua watts द्रव्यादोनां fawaarar- सत्यत्तिदशंनात्‌ समानजातोयोत्पत्तियभिचारः। Fa प्रते गणेादादरणमयक्रमिति चेत्‌, न, दृष्टान्तेन विलकच्णारन्ममा- चरस्य विवङितलात्‌। न च द्रव्यस्य द्रव्यमेवादादतव्यं WWE वा गण एवेति कञचिन्निवमे Satie! छ चकारो ऽपि भवतां TAG मारगतददित्वसंख्यया quan भवतोव्या इ | तदि ति | यन्मदत्वस्यासमवा- fa कारणं तदेव महत्वसमानाधिकरणस्य दीघैत्वस्य यच्ाणत्वस्यास- मवायि कारणं तदेवारात्दाविनाभत्ूखत्वस्यासमवायि कारणमिव्यति- fenfa , रख्त्नेति। ता मदृत्तादा Bequia पारिमार्ल्या- दीनां व्यग्रलमसिडमिति भावः तषां सद्विधिविणशेषाभावात्र समा- नगणारुम्भकत्वमिव्यपि न ae care) न चेति। पारिमार्ल्यादी. नामपि ब़त्वादिवत्‌ समवायिकास्णगतत्वाविष्टेषादित्यर्थः। तेषाम- aaa कायंद्व्यस्य विसाधिगणक्रान्तत्वं aud afafeat देतु- fcafansate | तस्मादिति। au कास्णगुणः खसमानगुणार- मभक इति ata: सामन्धगुणेषु पारिमाण्डल्यादिषु यभिचारेऽपियो

गव्यसमवायिकार्णगता विश्रघषगणः स खसमानजातीयगणारम्भक इति व्याप्तखेतन्यस्य विश्घगुणत्वादारम्भक्रत्वं दुवारमिति, aa,

* gai दिपरोतमिति व Go पाठः|

[eR TR | प्राद्र ब्रद्य AAAS | ५२१५

गणम॒दाजदार प्रत्यक्ताप्रत्यक्ताणामम्रत्यच्चवात्‌ संयोागस्व प- giana न विद्यत दति [वे०श्र०४। ्रा०२। Boel] यथा प्रत्यचाप्रत्यच्तयेोर्भम्याकाश्याः समवयन्‌ संयोगोऽप्रत्यचः, एवं प्रत्यच्ताप्रत्यक्तेषु पञ्चसु समवयच्छरोरमग्रत्यत्ं स्यात्‌, was तु शरीरं *दृश्यते, तस्मान्न पाञ्चभेतिकमिति। एतदुक्तं भवति गणय संयोागेा दयं शरोर, दृश्यते fafa चाचापि विलचणोात्पन्तिः प्रपञ्चिता | नन्वेवं खति तेनेव तद्‌ गतं, नेति aa: ततां प्रत्यन्तं एतत्त वैशेषिकं प्रति । नन्तिदेभओाऽपि समानन्यायतया कतः, एतेनावशिष्टापरिग्दा अपि व्याख्याता दति, सत्यमेतत्‌ तस्यैव त्वयं वैशेषिकपरीक्तारम्मे तत्मक्रियानुगतेन निद्भ्नेन म्र पञ्चः छतः ॥

चिचपट हेतुतन्त्‌ गतेषु नीलादि रूपेष विजातीयचिचरू्प हेतुषु यभि- चाराचेतन्यस्यात्मत्वेन गरणत्वाभावाचेति AAD | तस्माचेतनादिजा- तीयारम्भा यक्त रति fad, ततादाहरणान्तरमाद संयागाचेति। नन चेतनं Fe कायापादानत्वात्‌ रव्यं, aa, विलच्तणस्यापादानमिति vad किच्चिद्व्यमेव विलच्तणकायकरम्‌दाहतेये न संयोगस्य गुणस्यो- दाहरणं युक्तमिति शङ्कते | Ha डति) गुणात्‌ बव्यवचेतनादचेतनारम्भ इति विलच्तणरम्भकत्वांश्ेऽयं cara इति परिहरति नेति ष्नियमः कणादसम्मत Fale | सूचकारा<पीति। रतावता कथम- नियमस्तचाह। खतदु क्तमिति | न विलच्तणत्वन्यायेन पुनरुत्यभावेऽ- प्यतिदोशधिकस्णेन पनरुक्तरिति wea | नन्वतिदेष् दति। समान

णारम्भनियमस्य पारिमाण्ल्यादि दटृष्टान्तेन भङ्गायनस्यारम्म LANE | सत्यमिति | तस्ये वातिद्‌रस्येत्य धः |

+ दृश्यत दूति are aque नास्ि। ४

५२६ रन्नप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०्‌]

€ उभयथापि न कमातस्तद्‌ भावः ॥ १९॥

zara परमाणएकारणवादं निराकरोति सच वाद्‌

दूत्यं समुत्तिष्ठति । पटादीनि fe लोके सावयवानि garia <> 9 a eA

स्वानगतेः संयागसचिवेस्तन्ादिभिद्रवयरारभ्यमाणानि दृ- aifa तत्सामान्येन यावत्‌ किञ्चित्‌ सावयवं तत्सव खानुम- =~ ^~ SSN > ~ ava संयोागसविवस्तंस्तेद्र्‌व्येरारमिति wad | स चायमव- यवावयविविभागेा यते निवतते घोऽपकषं पयन्तगतः परमाणः, सवञ्चेद गिरिसम॒द्रादिकं जगत्‌ सावयवं, सावयवलाद्‌ायन्तवत्‌, न चाकारणेन कायण भवितव्यमित्यतः परमाणवे जगतः कारणमिति" कणभयुगभिप्रायः। तानि दूमानि चलारि श्ता- नि श्डम्यत्रेजः पवनाख्यानि† सावयवान्यपलभ्य चतुविधाः पर- माणवः afta | तेषाञ्चापकषंपर्यन्तगतलेन परता fa- भागासम्भवादिनश्वतां एथिव्यादीनां परमाणपयन्ता विभागे

== ----

वैष्ेधेकमतपरीत्तामारभते। उभयथापि न कमातस्तदभावः। नास्य सङ्ककिन पवाधिकरणन संगतिरर्पच्तितिति मन्वानः प्रधानस्येश्- रारनधिष्ितस्याकारणत्वेऽपि परमाणनां तद्धिष्ातानां कारणत्वम- स्विति प्रत्यद्‌ादइरणसङ््या साख्याधिकरणानन्तयमस्य वद्स्तात्यय- are; इदानीमिति। quanta परमारभिर्जगदारभ्यते डति व एषिकराडान्ताऽच विषयः, स fa मानम्‌लोा म्ान्तिमिनेा वेति wee पवपच्तयति। सचेति तेः पटादिभिः सामान्यं ्िव्यादः कायव्यत्वं तनेत्यथेः | विमतं सावयवं ्तित्यादिकं खन्यनपरिमाणसंयेागसचि- वानकद्रवयारव्यं कायद्रवयत्वात पटादि्वद्िति प्रयागः खेषपरमाण-

* कणभगभिप्रयायेति are que | + उपन्तभ्यन्त दूति चतुविधादरति are!

[अ०२।पा०र्‌] श ङ्सब्रद्मद्‌चभाष्ये। १५२७

भवति स प्रलयकालः) ततः सगकाले च वायवोयेव्वणव्व- Tay कमात्यद्यते, तत्क्मं खाश्रयमणमणन्तरण संयुनक्ति, तता इ्यणकादिक्रमेण वायुरत्पद्यते, एवमयिरेवमापः एवं ष्थिवो एवं शरोर सेन्द्रियं इत्येवं सवमिदं जगद णभ्यः सम- वति, श्रणगतेभ्यञ्च wafer इ्मणकादिगतानि रूपादौनि सम्भवन्ति तन्तपरन्यायेनेति काणादा मन्यन्ते। तचेद्‌ मभिधी- यते विभागावस्यानां तावद्‌णुनां संयोगः कमीपेकताऽभ्दुपगन्तव्यः कमवतां तन्ादीनां संयोागद्शनात्‌, कम॑ण कायलानि- fad किमप्यभ्युपगन्तव्यं, sree निमित्ताभावात्‌ नाण- aie कमं स्ादभ्यपगमेऽपि यदि प्रयन्नोऽभिघातादिवा *वथा दृष्टं किमपि कमणा निमित्तमभ्युपगम्येत तस्वासम्भवात्‌ Tawa कमं स्यात्‌, न fe तस्यामवस्याया।मात्मगृणः

सिद्यथानि साध्यविश्रेघणानि | नन्वेतावता कथं परमागसिदि- ware | स चायमिति। विमतं सावयवत्वं पच्ततावच्छेदकं यत निवतेते स न्युनपरिमाणस्यापकषस्य पयेन्तत्वेनावसानभुमितवेनाव- गतः परमाणरिव्ययैः। यावत्‌ सावयवमनुमानप्ररत्तः द्यणकन्यन- व्यं निरवयवं fagaifa भावः| जगञिव्यत्ववादात्‌ कायंग्रदयत्वद्ेत्व- fefsfcfa वदन्तं प्रत्याह | सवेद्धेति | विमतमादयन्तवत्‌ सावयव. त्वात्‌ पटवदिव्यथंः | दहेतारसिदिं निरस्याप्रयेाजकलत्वं निरस्यति । न चेति । ते कतिविधा सव्याकाङ्ायामादह। तानीति। प्रलये चेषामपि ata जगत्कारणत्वमित्याश्द्भादह | तेषाच्चेति | अवयवानां विभागा- न्नाष्णदाऽवयविना नाशः परमाणुनां निर्वयवत्वेनावयवविभागाद्‌. नाशदतारसम्भवान्न नाश cau) तेषां नित्यत्वे फलितं ख्ड्धिक्रम-

* अथादृष्टमिति cle! + Miata दूति aie |

५२८ रल्नप्रभाभासिदे। [ अ ०२|पा०२्‌]

yaa: सम्भवति शरोराभावात्‌ । श्रीरप्रतिष्ठे fe मनखा- त्मनः संयोगे सत्यात्मगणः wat जायते। एतेनाभि- घाताद्यपि दृष्टं निमित्तं प्रत्याख्यातव्यं) सगेत्तरकालं दि awd नादस्य कमले निमित्तं सम्मवति,च्रयादृष्टमाद्यस्य कमणा निमित्तमित्युच्येतः, तत्पेनरात्मसमवायि वा स्याद्‌एसमवाचि at) उभयथापि नादृष्टनिमित्तमणषु कमावकनल्पेत, अदृष्ट खा- चेतनवात्‌। न द्यचेतनं चेतनेनानधिष्ठितं aad vada प्रवतं- यति वेति साह परीक्षायामभिदितं। चात्मन खानुत्पन्नचेतन्यस तस्ासवस्टायामचेतनलात्‌। अात्मसमवायिलामग्धपगमाच ना- दृष्टमणएषु कमणा निमिन्तं स्वाद सम्बन्धात्‌ | दृष्टवता पुर्षेएटा- स्यणनां सम्बन्ध दूति चेत्‌ सम्बन्धसातत्यात्‌ प्रटत्तिसातल्य प्रसङ्ग नियामकान्तराभावात्‌। aed निचतख कस्यचित्‌ कमंनिमित्त-

माद | तत इति | cq काणद्‌मतस्य मानम्‌लल्ात्तेन वदान्तसम- न्वयस्य विराधादसिडिरिति wad फलं तस्य भ्रान्तिमल- त्वादविराघ इति सिडण्न्तयति। तच्रद्‌मिति | प्रलये विभक्तानां परमाणनां अन्यतरकमंणोभवकमंणा वा संयोगे वाचः, कम॑ण नि- fad पयल्नादिकं ez, वथा प्रयतवदात्मसंयोागार्‌हवचेटा, वाय्वा- द्भिघातादत्तादिचलनं, इस्तनाद्‌नादिच्छादिगमनं तददणकसणे ze जिसित्तमभ्यपगम्यते, नवा दितोये कमानत्प्तिः। नादयः प्रयल्लाद्‌ ख्छ्छात्तरकालीनत्वादित्यभयघयापि न कमं सम्भवति, अतः कमास- म्भवात्‌ तस्य संयागपवकद्णकातिसगस्वाभाव इति खचाचः। शिरस्य वेगवत्‌दव्यसंयागविगेषाऽभिघातः, स खव चलस्य नोादनमिति भदः, दद्टनिमित्ताभावेऽपि खटद्टवदात्मसंयोगादगषृ कमति शङ्कते। स

[अ०२।पा०२] WF CAAT खचभाय्ये ५२९

स्याभावात्‌ AWAY FH Ba कमोाभावात्‌ तन्निवन्धनः wai नस्यात्‌ संयागाभावाचच तन्निबन्धनं द्मणकादिकाय- जातं नस्यात्‌ संयागञ्चाणारण्ठन्तरेण सवात्मना वास्यादेक- देशेन वा, सवोत्मना चेदु पचयानपपत्तेरणमाचलप्रसङ्का FT- विपययप्रसङ्गख । प्रदश्वतोा द्रवस्य प्रदेशवता द्रव्यान्तरेण संया- गस्य दृष्टलात्‌ | एकदेशेन चेत्‌ सावयवलप्रमङ्गः | परमाणनां क- feat. veut: स्यरिति चेत्‌ कन्पितानामवस्तुलात्‌, श्रवस्ैव संयाग दति वस्तुनः कायस्यासमवायिकारणं न स्यात्‌, अस- ति चासमवायिकारणे इणकादिकायंद्र व्यं नात्पद्येत। यथा चा- दिसं निमित्ताभावात्‌ daira कमं नाणएनां सम्-

यादटृटमिति | विकल्पपुरःसरः दूषयति । तत्प॒नरिति। जडात्मवदणा- राश्चयत्वंकिंनस्यादिति मत्वा विकल्पः क्त डि मन्तव्यं | खचापिषखूचं याजयति | उभयथेति | जीवाधिष्ितमदष्ट निमित्तम स्वित्यत ate | च्चात्मनखेति | अखचेतनत्वान्नाधिषादटत्वभमिति शषः, भिन्नेखरस्याधिदा- त्वमग्रे निराकरिष्यते, अचेतनत्वमदद्टस्य कमं निमित्तत्वाभावे हेतु. रुत्तः | हेत्वन्तरमाह | खात्मसम वायित्वेति | गुरुत्ववददृटमपि खाश्रय- aaa क्रियाद्ेतुरिति शङ्कते | अदृष्टवतेति। विभुसंयोगस्याण॒षु सदा सत्वात्‌ क्रियासातत्ये प्रलयाभावः स्यादिति दूषयति। सम्बन्धेति | का- दाचित्कप्रढत्तेरटरटनियम्बत्वायोागेऽपीश्राच्रियम इत्यत खाह | निया- anaes | यत्‌ जानं तच्छरोरजन्यमिति aifafacrya निजा नासिद्धस्तद्र्ण Sac नास्ति, afeasfa सद्‌ा amig नियामकत्व- fafa भावः खचाथ निगमयति तदेवमिति संयागस्य हेतुत्वं खण्डयित्वा खरूपं खण्डयति | सयेगखाणाटिति। सयागस्य qaafaa

सखकस्मिननितरस्यान्तभावात्‌ कायस्य Twa, सवै काये पर- 3Y

५३० रनप्रभाभसिते। [अ ०२।पा०२]

वति एवं महाप्रलयेऽपि विभागेोत्पच्यरथे कमं नवाणट्नां समध वेत्‌। न डि तत्रापि fatataad तन्निमित्तं दृष्टमस्ति । aez- ~ a ६ ~. ~ rs मपि भागप्रसिद्यथं न प्रलयप्रसिद्धयथमित्यता निमिन्ताभा- NON A ~ Q. वान्न स्यादणनां संयेगोत्पत्यथं विभागेत्यच्यथं वा कमे, Bay संयागविभागाभावात्‌ asl: सगंप्रलययारभावः प्रस- BWA, तस्ादनुपपन्नोऽयं परमाणएकारएवादः ॥

समवायभ्युपगमाख साम्याद्‌ AAA: ॥ VS It

समवायाभ्युपगमाच तदभाव इति प्रकृतेनाणएकारणवाद्नि- राकरणेन सम्बध्यते, ERAT Wut द्मणकमरुत्यद्यमानमल्यन्त- भिन्नमणएम्या मण्ठः समवेतोत्यभ्युपगम्यते भवता, नदेवममभ्धपग च्छ- ता भक्यतेऽणकारणएवाद्‌ः समथचितुं, कुतः साम्यादनवस्थितेः | ययेव दणएभ्यामत्यन्तभिन्नं सत्‌ ह्म एकं समवायलक्षणेन सम्बन्धेन

माणमाचं स्यादित्ययेः। किच्च सांशव्रये संयागसयेकांशटकत्तित्वं दृष तददिस दाप्य त्तितवं न कल्यमिव्याद | दृष्टेति | परमाणोः daa umena utefa सम्बन्धः, दिग्भरन कल्पितप्दशस्य संयागस्यापि कल्पितत्वात्‌ ततः काथं नात्म्येत, Sad a मिथ्या स्यादिव्यपसिदधान्त TAU काणादानां BAIA EA योज[यत्वा प्रलयनिरासेऽपि aw याजयति | aut ufa |

परमाणनां कर्मणा संयोगात्‌ सगः विभागात्‌ प्रलय ङ्ति प्रक्रिया न यक्ता य॒गपद्‌नन्तपरमाण्नां [विभागे निवतस्यापि घातादेदृ्टस्य निमित्तस्यासत्वात्‌ धर्माघमनरूपादृद्स्य सुखदुःखायंत्वेन सुखदुःख न्धप्रलयप्रयेजकत्वायेागान्नाटद्निमसित्तेन कमणा विभागः सम्भवति,

[अ०२।पा ०२) पराङ्करत्रद्यसचभाष्ये | ५३२९

ताभ्यां सम्बध्यते, एवं समवायोऽपि समवायभ्याऽत्यन्तभिन्नः सन. समवायलक्षणेनान्येनेव सम्बन्धेन ममवायिभिः समध्येतात्यन्त- भेदसाम्यात्‌, AAW तस्य तस्वान्याऽन्यः मम्बन्धः कल्पयितव्य दूत्यमवस्येव प्रसज्येत। नन्वि प्रत्ययग्राद्यः समवाया *नित्य- wag एव ममवायिभिग्टद्यते wag: सम्बन्धान्तरापे- त्ता वा, aay न तस्यान्यः सम्बन्धः कन्त्पयितव्या येनानवस्था प्रसन्येत। नेत्युच्यते, मंयागाऽप्येवं सति संयागिभिः नित्य- wag एवेति समवायवन्नान्यं सम्बन्धमपेत्तते। चरयायोान्तर- लात्‌ Hata: सम्बन्धान्तरमपेचेत, समवायोऽपि तर्॑यान्तर- तात्‌ सम्न्धान्तरमपेत्तेत। न च गणल्वात्‌ संयागः सम्बन्धान्त- र मपेक्तते, न सखमवायेऽगृणलादिति यज्यते वक्तु, अरपे्ताकार-

तथा च दृद्धाटद्निमित्तयोारसत्वादुभययापि संयोगार्थत्वेन विभा- गा्त्वेन च कमे नास्ति. अतः कमाभावात्‌ तयोः संयोगविभागयृवं- कयोः सगप्रलययारुभाव इति सखचयोाजना। समवायाभ्युपगमाच तद्भावः। अणवादासम्भव डति योग्यतया सम्बध्यते, ह्यणकसमवाय- योः परमागभिन्नत्वसाम्यात्‌ द्यगकवत्‌ समवायस्यापि समवावा- न्तरमिव्यनवल्ितिरि्ययः। नन्वि तन्तघु पट xariefafae- धीनियामकः Pagal a सम्बन्धान्तरमपेच्वते, खरूपेणव नित्यसम्ब. न्धत्वादिति usd) नन्विद्ेति। संयोगस्यापि खरूपसम्बन्धापपत्तेः समवाया नस्यादिति दूषयति | नेति। सम्बन्घभिन्नताचेदपेच्तासम- वावस्यापि तुल्या। मुगपरिभाषावाखेति, गुणत्वाभावेऽपि aa सामान्यादीनां समवायाङ्गोकारादगणत्वं समवायित्वेन व्यापकं नापि व्याप्यं गुणस्यापि समवायिवत्‌ खरूपसम्बन्धसम्भवेन व्या्यनुक्रूलत-

* नित्यसम्बन्धे दूति are | 3 ¥ 2

५२२ रुलप्रभाभासिते। [SR TTR]

wa तुल्यात्‌ गणपरिभाषायाखातन्तरलात्‌, तस्मादथान्तरं समवायमग्युपगच्छतः प्रसच्येतेवानवस्था। प्रसज्यमानायां चान- वस्थायामेकासिद्धोा सवासिद्धेदाभ्यामणभ्वां णक नेवोत्पयेत. तस्माद्‌ प्यनुपपननः परमाएकारणएवाद्‌ः ॥

नित्यमेव च भावात्‌ः॥ १४॥

अपिचाणएवः प्रटत्तिखभावा वा निदृत्तिखभावा वा उभय-

खभावा वा अनुभयखभावा वाग्युपगन्येरन्‌ गत्यन्तराभावात्‌ चतद्धापिनोपपद्यते। प्रहृत्तिखभावले नित्यमेव प्रदटत्तेभावात्‌

प्रलयाभावप्रसङ्गः.। निदत्िखभावलेऽपि नित्यमेव नित्तेभा- वात्‌ सगोभावप्रसङ्गः। उभयखभाववच्च विरोधाद्‌समच्नसं,, अनुभयस्रभावले तु निमित्तवश्रात्‌ प्रटत्तिनिदत्यारभ्यपगम्य- मानयोरदुष्टाद्‌निमित्तस्य नित्यसन्निधानाननित्यप्रदटर्तिप्रसङ्गः,. अतन्ततवेऽप्यदृ टा देनित्याम्रढत्ि प्रसङ्गः, तसाद प्यनपपन्नः पर- माणएकारणएवाद्‌ः ॥

alata तस्मात्‌ सम्बन्धिभिन्नत्वमेव. सम्बन्धान्तरापेच्तायां कारणं

तम्य समवायेऽपि तुल्यत्वादनवस्था दुवारा, साच मूलच्तयकरी तया समवायासिडा समवेतद्यगृकासिद्धिरि व्यथः |

ea ge) अपि af, अनुभयखभावतवे नेमित्तिकप्रटत्ति- वाच्या, निमित्तच्च कालाटृदादिकं निव्यसच्निहितमिति नित्यमेव ye- त्तिप्रसङ्कः, तस्यानित्यत्वे yawata Kau: |

[अ ०२।पा०२] WFCAM AAAS ARR

रूपादि मत्वा विपय्यये द शंनात्‌॥ १५॥

सावयवानां द्व्याणामवयवभेा विभनज्छमानानां यतः a रा विभागा न मम्भवति ते चतुविधा खूपादिमन्तः परमा- एवः चतु विधस्य रूपादिमता श्रतमातिकस्यारम्भका नित्या- सखेति agafeat अभ्युपगच्छन्ति स तेषामभ्ययगमेा निरा- लम्बन एव, यते रूपादि म्वात्‌ परमाणएनामणलनित्यलविप- ययः प्रसज्येत परमकारणापेच्तया स्युललमनित्यवच्च तेषा- मभिप्रतविपरौतमापद्येतत्ययः। कुतः, एवं लके दृष्टलात्‌, यद्ध लोक रूपादिमदस्त॒ तत्‌ खकारणापेचया waaay ZB,

` किच्च परमाणवः समवायिकारणवन्तः कारणापेच्तया wat यनि- alg Suwa रुसवत््वादून्धवत््वात्‌ Wuawia घटवदिति az याजयितुं परप्रकिवामादइ। सावयवानाभिव्यादिना। aaa पर्‌- mad पच्तता वच्छछेदकं तद्विरुद्धं Wad कथं साध्यते इति चेत्‌ न, वाय॒त्वतेजस्वादः एथगवच्छेदकत्वात्‌, न चाप्रयोजकता कार णश न्यत्व नित्यत्वे चात्मवदुपादिमत्वायोागात्‌ | न च तदहं वायुः कारगवानिति एक्‌ साधने रूपादिदहेतृनां भागासिद्यभावेऽपि सिद्धसाधनता स्यादिति वायं, यच UNA सकारणं यच Et aq सकारण्मिति च्ाभिग्रदहकाले वायत्वाद्यवच्छेदेन साध्यसिद्याभावादिति भावः। परमा- nai नित्याः सत्त्वे सव्यकारण वत्वा द्‌ात्मवदिति सत्ति पक्तमव्याप्य वि- ेष्यासिद्या दूषयति। यच नित्यत्व इति । सत्वं भावत्वं प्रागभावनि- रासां निव्यत्प्रतिषेधः सप्रतियोगिकः अभावत्वात्‌ घटाभाववदिति नित्यत्वस्य कचित्‌ fast कायंमनित्यमिति fanaa: काय नित्यत्व प्रतिषेधात्‌ कार्णश्चतपरमाणष नित्यत्वं सिष्यति, अन्यथा sfaat- mara प्रतिषेधानृषपत्तिरिति कणादोक्तमनृदयान्यथासिद्धया दूषयति |

५३8 रन पभाभासित। [अ०२।पा०२]

तद्‌यथा परटस्तन्तूनपेच् स्थलाऽनित्यश्च भवति, तन्तवखा- aig स्थूला अनित्याश्च भवन्ति, तथा wal परमाणवे रूपादि मन्तस्तैरग्यपगम्यन्ते, AMAT कारणएवन्त स्तद्‌ पेक्तया wat अनित्याखच प्राप्रुवन्ति। we नित्ये कारणं तैरुक्तं 'सदकारणवन्नित्यः [३० अ०४।आ०२।८्‌०९] इति, तद- प्येवं सत्यणएषु न सम्भवति, उक्तेन प्रकारेण कारणएवच्वो- पपत्तेः, यदपि नित्यले fede कारणमक्तं ‘afaafafa च विशेषतः प्रतिषेधाभावः, [वे०अ०४।अर०९।ख्‌०४] इति, तद- पि नावश्यं परमाणनां नित्यलं साधयति, असति fe यस्मिन्‌ कस्मिंखिन्नित्ये वस्तनि नित्यशब्देन नजः समासा नापपद्यते न पनः परमाणनित्यलमेवापेच्छते, aera faa परमकारणं AM न च शब्दा थ॑व्यव्रदारमाचेण कस्यचिद्‌ यस्य प्रसिद्धिभ॑वति,

यद्‌्पीति। कायं निव्यत्वप्रतिर्धवयवद्ारमङ्ोकत्य sata प्रतियोगि. प्रसिद्धर क्ता, वस्ततस्त विशेषव्यवद्ार ण्वासिद्धः, कारणनिव्यत्वस्य प्रमाणान्तरेण ज्ञानं विना कायंमनित्यमिति चवदहारायागादिन्याद। न च प्राब्देति। वदि प्रमाखन्तरं कारणनित्यत्वे WIAs Baie: समूला भवति तता मूलच्ञानात्‌ प्रागव्यवह्णारमाचान्न वस्तुसिद्धिः वटे यच्तव्यवद्धाराद्पि त्छिडिप्रसङगान्म्‌लन्ञाने तु तेनेव विश्टेषसिदधे- वयैवदासपन्यासवेय्यंमिति भावः। wa परमाशनिव्यत्वे काणाद- सूच्यं निरम्य cate निरस्यति | यदपीति। सतामणुनां दृश्यमान- स्थ॒लकायाणां प्र्यच्तेण कारणाज्ञानमविद्येति यदि चायः तद्चप्य- च्तकार गत्वं नित्यत्वे देतुः स्यात्‌ तन्न qua वयभिचारादिव्यथः। यद्या- र म्भकयव्यग्न्यत्वं देतु विष्रेषणं तदा विष्रेष्यवे वश्यं चापद्येत yaaa. Bare, अचेव्यादिना | vara नित्याः नाशकानुपलम्भादात्म-

[ख ०।पा०र] WF CAT ङ्चभाय्ये | ५२५

प्रमाणान्तरसिद्धूयोाः शब्दाथंयोर्यवद्ारावतारात्‌) यद्पिनि- aa टतोयं कारणएमक्तं “च्रविद्या च' (Aware दति, तद्‌ चदयेवं वित्रीयेत सतां परिदृश्वमानकाव्याणं कारणानां म्रत्यक्तेणाय दणमविद्येति, तते इणकनित्यताणापादेत। Warz- aa सतति विशेष्येत तथायकारणएवत्वमेव नित्य तानिमित्तमा- पटटेत, तस्य च प्रागेवाक्तत्वात्‌ च्रविद्या चः इति पनर्क्तं स्यात्‌, auifa कारणविभागात्‌ कारणविनाशाचान्यस्य ठतीयस्य वि- नाश्डेतारसम्भवाऽविद्यासा परमाणनां नित्यलं स्यापयतीति व्याख्यायेत, नावश्यं विनश्वदस्त॒ दाभ्वामेव देतुभ्यां विनंष्ुमर- तौति नियमेाऽस्ति, संयेागसचिवे fe अनेकख्सिंश्चद्रयेद्रया- न्तरस्यारम्भकंऽभ्यपगस्यमाने एतदेवं स्यात्‌, Vl लपास्तविशेषं

वदिति खचायमाश्रङ्ते। अथापीति। तन्त्वाद्यवयवानां faurarat- प्रद्रा पटादिनाष्ण दृष्टः त दयं निरवयवानां नास्तोति नि्यत्व- faay: | परिणामवाद्मा{खत्याणनां ana tafsa सम्भवति इति ufeweta | नति। अवयवानां सेवागेन ययान्तरो्त्पत्तिरारम्म ति यदि मतं स्यात्‌ तद्‌ जव्यविनाे द्ाभ्यामेवेति निवमः war: रम्भे मानमस्ति संय॒त्ततन्वन्धयपटाद्‌श्नाद्‌तः कारणमेव Wal faigng विश्य वद्‌ वस्थात्मना कायमित्यनभवबलादास्थेयं। तथा चासनामप्य- विद्याप्रिणामरूपाणं पल्तयनिमित्तेन कालादि ना पिरडात्मकख रूपति- ies कारणभावापत्तिविना उपपद्यत | वथाभिसम्पकात टत. काठिन्यमवयवसंयागस्यावयवानाञ्च नाशं विनेव लीयते aca. नच काठिन्यस्य संयोगविश्णेषत्वेन गणत्वात्‌ जव्यना्$नद्‌ादइर त्वमिति We, गणवदह्‌ स्वापि gafsefeam स्त्यशनादादइरणादूर्पटि-

५३६ रलेप्रभाभासिते। ` [अ०२।पा-०२्‌]

सामान्यात्यक कारणं विभेषवदवस्थान्तरमापद्यमानं श्रार- म्भकमभ्पगम्यते तदा चुतकाखिन्यविलयनवनदरच्येवस्थाविलय- नेनापि विनाश उपपद्यते, तस्मात्‌ रूपादिम्वात्‌ स्या- दभिप्रेतविपययः परमाणुनां, तस्मादप्यनु पपन्नः WATT कारणवादः ॥

उभयथा च दोषात्‌ ॥ EI

गन्धर्सरूपस्गरणेगुणा स्थूला एयिवो, रूपरसस्परशगृणणः Bal आपः, रूपस्पशगुणं PAA तेजः, स्पशगणः खच्मतमे वायुरित्येवमेतानि चतवारि शतानि उपवितापचितगणानि स्थुलद्डतार तम्यापेतानि च लाक GYM, तदत्‌ परमा- एवेाऽणयपाचितापचितगुणाः ATA न वा, उभयथापि च दाषानुषङ्गाऽपरिदायं एव स्वात्‌ । कल्प्यमाने तावदु पचिता- पचितगणत्व उपचितगणानां मत्य पचयादपर माणलप्रसङ्गः \

भाषायाख्ातन्तत्वात्‌। THAW तं कठिनं Rafeaawavaufca. मवि व्यमेव काटिन्यं। न च दव्यत्वे$पि अवयवविभागादेव तस्य ना इति वाचं, तस्य परिणामिन cada विभागासम्भवात्‌, यरमागकाटिन्यनाश्टं तदसम्भवाच इति भावः। fay प्रलये ना- सीनाजा नान्यत्‌ किञ्चनेत्यण॒नां नाशसिदिः, तस्मान्न तेषां परमकारण त्वमिव्युपसंहरति | तस्मादिति।

यद्यस्मादधिकगुणवत्तत्तस्मात्‌ स्थूलमिति वाभ्भिम॒क्का विकल्पयति। तद्ददिति। पार्थिवः परमाण: अधिकगृणस्तत ण्कौकन्यु नगुणा जलद. परमाणव इति कल्प्यते न वा, आद्ये दोषमादइ। कल्यमान xia मूच्छु-

[अ०२।पा०२] णरा इसब्रद्यखचभाष्ये | ५३७

नचान्तरणापि BET गृणोपचया भवतोत्युच्येत, कायपु तेषु गणापचये मूत्युपचयदशंनात्‌। अकल्प्यमाने तु उप- चितापदितगणले परमाणवसाम्यप्रसिद्धये यद्‌ तावत्‌ सवं एकेकगुणण एव HVT ततस्तेजसि स्पभस्योपलस्थिन स्यात्‌ ag रूपस्य्शयेाः ware रसरूपस्यभानां, कारणगृणएपुवे- RATA कायगृणानां। अथ स्वं चतुगुण एव कल्पेरन्‌ तताऽशचपि गन्धसापलब्िः स्यात्‌ तेजसि गन्धरसयोावाये च गन्यरूपरसानां, न चैवे दृश्यते, तस््मादष्यनुपपन्नः परमाण- कारणवाद; ॥

अपरिग्रदाच्ात्यन्तमनपेक्ता ॥ १७॥

प्रधानकारणवादो वेदविद्भिरपि कौखिन््रनचादिभिः स- त्कार्यताद॑गेपजीवनाभिप्रायेणापनिवद्भः, Wad परमा-

पचयात्‌ सैल्यादि्येः। पाथिवेाऽणराप्यात्‌ स्थूलः, अधिकगगत्वात्‌ घट वदिगयेवं प्रयाक्तव्यः। अप्रयोजकत्वं निरस्यति | न चान्तरेगेति | ट- दविराधः स्वादिति भावः नेति wa स्वेषां swat सान्यायेमेकेक- ama वा स्याचतुर्गुणवत््वं वा, उभययापि दाषमाइ। अङ्गल्य माने त्वित्याद्ना॥

न कोवलमन्‌वादस्यायुक्ततवादुपेच्ता किन्तु शिवदहिभुतत्वात्‌ ay- ताऽ्थतच्ाम्राद्यत्मिव्याह | यपरिग्रहाचेति । चक्रारायं प्रपञ्चयितु- मपकमते | अपि चेति। अव्यन्तभेदन्ञापकमाद) भिच्रलच्तानिति। खगणकर्मणां व्यत्वगु गत्वकमेत्वजातया लच्तणानि गुगाच्चवता- दयुपाघयोा वा, निगु णत्वे सति जातिमद्‌कियात्व TMA, संयोग-

OZ

५३२५८ रलपभाभा{सते। [अ०२।पा०य्‌]

एकारणवादा न कंिदपि fad: कनचिद्यंगेन परिग्टदीत दूत्यत्यन्तमेवानाद्‌रणोये acarfefa: रपि च उेशेषिकाः तन्त्ार्थग्छूतान्‌ षट्‌ UL द्रव्यगणएकमसामान्यदिशषसम- वायाख्यानत्यन्तभिन्नान्‌ भिन्नलक्तणानम्बपगच्छन्ति, यथा मनव्याऽच्धः शश्च दति, तथाचद्धास्धृपगस्य तद्विरुद्धं द्रव्याधी- नत्वं ेपाणामश्धप*गच्छन्ति तन्नापपद्यते कथं, यथा दि लाकं शण्रकशपलाशप्रखतौनामत्यन्तभिन्नानां सतं नेतरतराधी- ad भवति, एवं द्र्‌व्यादीगामसप्यत्यन्तमिन्नलादरैव द्रव्याघधोनलं मणाद्ेनां भवितुमदति, अथ च भवति द्रव्याघोनलं गुणा- दीनां | तते द्रव्यभावे भावात्‌ RATA चाभावात्‌ Tawa मंस्यानादिभेदादनेकशब्दप्रत्यचभारभवति यथा दवदत्त एक एव सन्नवस्यान्तरयेागादनेकशब्दप्रत्ययभाग्भवति तद्दत्‌ |

विभागयोर्गिर्पेच्तकारणं कमं नित्यमेकं, अनेकसमवेतं सामान्यं निद्य- गव्यङत्तया विष्ेषाः, faa: सम्बन्धः समवायः इति fuatfa लच्त- णानि, तेर्मियाऽदन्तमेदसि्धिटरि्यः। तचात्वमत्यन्तसिन्नत्वं तेन fang या घमेधमिभावः गुणादया न Raat स्यः तताऽ्यन्तमि- च्नत्वाच्छप्रकुशादिवदित्ययेः। भेदबाधकसःपन्धम्याभेदमाद। अयच भवतीति। गुणादिषु तदधीनत्वं तावदन्वयव्यतिरेक{सिद्धं, तथा च ग्णादयोा जव्याभि्वाः बव्याधीनत्वात्‌ auwtigd ad तदधौनं यथा aufua AU tau) BAS वयं गुण इति शब्दप्रत्ययभेदः कचं तचरा] द्रव्यमिति | कल्ितभेद4प्यस्तीत्याश्यः| अन्ययात्यन्तभेद वद व्य न्ताभेदेऽपि धमंधमित्वायेगाद्‌ति मन्तव्यं । we गुणदौनां >वय-

~ --~~~---

* गच्छन्ति धम्मभित्यधिकपाठटः का aye |

[weRuteR | प्र इर त्रद्य SAAS | ५३२९

तथा सति साद्य सिद्धान्तप्रसङ्ग; खसिद्धान्तविरोाघञ्चापद्ययातां। नन्वद्ेरन्यस्यापि धूमस्वाग्यधौोनतवं दृ ते, सत्यं Twa, भेद्‌- प्रतीतेस्तु तत्राग्रिधूमयोरन्यतव निखोयते, दद तु WH: कम्बला रोहिणी धेनुनीं लमुत्यलमिति द्रवयस्वेव तस्य तस्य तेन तेन विशेषेण प्रतीयमाणएलान्नेव द्र खगण्येारभ्रिधूमयोरिव मेद- प्रतौतिरस्ति, तस्माद्रूव्यात्मकता गणस्य । एतेन कमंसामान्य- विशेषक्षमवायानां द्रव्यात्मकता व्याख्याता) गृणादौनां द्रव्या Waa द्रव्ग्णयारय॒तसिद्धलादिति चदयुच्येत तत्यनरयुतसि- द्धवमध्रयकदेशलं वा स्यादृणएयककालत्वं वा अएयक्‌सखभा- वलं वा, सवयापि नापपद्यते। चष्यग्दशते तावत्‌ खाभ्धपग- मो विरुध्येत कथं, arate fe पटः तन्तुद शेाऽश्वपगम्बते नतु पटदेशः, परस्तु गणाः Waals: पटदेणा ग्न पगम्यन्ते न तन्तदेशाः। तया aE: द्रव्याणि द्रयान्त- रमारभन्रे BUT WTA [वे०अ०९। तआअआ०१। er |

तादात्यमिति वदन्तं ताकिकम्मन्यं gare) autadifa) साह्योऽच वेदान्ती ग्राह्यः| यदा कापिलस्यापि तादाव्म्यसिद्धान्त xia साद्य ग्रहं | यद्यपि तदधीनत्वं तद्धमत्वं तच्च धमे नास्ति खि विनापि आावात. तापि तत्कायंत्वं तदधीनत्वं मत्वा व्यभिचार wed | नन्विति, का्चंत्वमन्यत्वं चाड़ेकरोाति। सत्यमिति | तथापि aaa प्रतीय मानत्वस्य ह ताविंवल्तितत्वान्न यभिचार Tareas: | अम्य देतारन्यथा fafsaraga | ग णादीनाभिति | गगादौीनां बव्येणामेदाभावेऽपि अयत सिद्धत्वेन ताद्य प्रतीतिसिदिरिद्यथः | द्रूषयितुं विकल्यवति। ^ 4

५६० रन्रप्रभाभासिते। [अ०२|पा०२्‌ |

द्ति। तन्तव fe कारणद्रव्याणि कायंद्रव्यं पटमारभन्ते, तन्तुगताञ्च WI: NAHAS: Alaa पटे प्रटक्तलादि- गणान्तरमारभन्ते दति fe तेऽग्धुपगच्छन्ति। सेाऽभ्युपगमा द्रव्यगणएयोारण्यग्देशवेऽम्ध्पगम्यभाने बाध्येत । अधाषटयक्‌- कालत्वं श्रयतसिद्धूलम॒च्येत, सव्यद्ङिण्योारपि गाविषा- एयारयतसिद्धलं प्रसन्येत। *तयाऽष्टयक्‌ खभावले लयुतसि- दले न द्रवयगणयारात्मभेदः सम्भवति, तस्य ताद्‌ाव्येनेव प्रतीवमानलात्‌\ य॒तसिद्धयाः समबन्धः संयागाऽयुतसिद्ध- योऽस्त॒ समवाय TIAA wea तेषां, प्राक्‌ सिद्धस कायौत्‌ कारणएस्यायुतसिद्धलान्‌ पपत्तेः । 1 च्रयान्यतरापेत्च एवायमम्दपगमः स्यादयतसिद्धूस्य कायस कारणेन सम्बन्धः

तत्पुनरिति | शेक्गस्य पटनिष्छतात्‌ पटस्य तन्तुदेश्रत्वात्‌ yeaa योरुटयकाद्‌ शत्वाभा वाच्छक्तः पट इति सामानाधिकरुखयप्रतीतिनं स्यादित्याद्यं दूषयति | अएटथग्देष्त्व डति | काणादद्धचदयं वाचषे, तन्तव wife; खभावोा fe खरूपं तस्याएटयकात्वेऽखदिद्ा;मेद्‌- fafsfcare | अएयक्खभावलत् इति | अभेदे युक्तिमाह | तस्येति। गुणस्ये्यथः | रवं षट्‌ पदाथाः अव्यन्तभिन्ना इति सिडान्ताऽनभववि- सेधेन दूषितः। सिदान्तान्तरं दूषयति | युतेति | चय॒तसि धत्वं किमृभ- यारुतान्यतरस्य,नाद्य care | प्राजिति | डितीयमाश्द्य दटरूषयति। a येत्यादिना। कारणस्य एयक्‌सिडत्वेऽपि कायंमएथक्सिढमिव्यक्तमु पेय सम्बन्धाऽसिदधस्य सिद्धस्य वेति fared cufaat दितीयं wera} सिद्धं wafa । सतोरप्राप्तयाः ofa संयोग इव्यभ्युपगमात्‌ तन्तु पटयोारपि संयोागापत्तिरित्यपसिड्धान्तः स्यादिव्य्थः। सदोाजात-

ज कान ee, ~~~

* तयेति ate quo नास्ति, { खयेति का० awe नास्ति।

[ख०२।पा०२ | UIFLAMEAAVG | ५९१

समवाय इति। एवमपि प्रागभिद्धुस्यालब्ात्मकस्य कायस्य कारणेन सम्बन्धा नोपपद्यते दयायत्तवात्‌ सम्बन्धस्य । सिद्ध wal सम्बध्येत दूति चत्‌, पाक्‌ कारणएमम्बन्धात्‌ कायस्य fagr- वभ्वपगम्यमानायामयु तसिद्यभावात्‌ कायकारणयोः संयोाग- विभागे न विद्येते इतोदमुक्तं दुरुक्तं Ula! यथा चोत्पन्न- माचसयाक्रियस्य कार्यद्रव्यस्य विभुभिराकाशादिभिद्रयान्तरः सम्बन्धः संयोग एवाश्वपगम्बते न समवायः, एवं कारणद्र्‌ये- णापि सम्बन्धः संयोग Ua Bla न समवायः, नापि मंयागस्य समवायस्य वा सम्बन्धस्य सम्बस्िव्यतिरेकेणास्तित्वे किञ्चित्‌ प्रमाणमस्ति । सम्बसिशब्दप्रत्ययव्यतिरेकंण संयागसमवाय-

पटस्य क्रियाभावात्‌ कथं dames | यथति। किच्च सम्बन्ध- स्यापि सम्बन्धेनावस्थानाद्‌ सम्बन्धस्यानियामकत्वात्‌ सम्बन्धाऽपि दुनि. By cate | नापीति | सम्बन्धः सम्बन्धिभिः, तहदिलच्तणण्रब्द् धीग- म्यत्वादस्वन्तर वदिति शङ्कते | सम्बन्धोति। कल्पितमेद साधने सिडढसा- घनता वस्तभेद साधने तु व्यभिचार इति समाधत्ते! नकत्वेऽपीति। ख- रूपेगेव मन्‌थ्यादिष्रन्दभावे च पुच्रादयपेच्तया पितेयादि विलच्तणश््‌ - धोगम्ये भवति न च भिद्यत इति वयभिचार इत्यथः | afaa- माह । डद्यपलब्धीति। पिलच्तणश्एब्दधीगम्यत्वादिव्युपलस्षिघटितेन लच्तणेन लिङ्गन प्राप्तस्य वस्वन्तरस्य age: सम्बन्धिद्यतिरेकंणान्‌ प- लब्धेरभावे निश्चीयत इव्यर्थः। न द्यङलिदयस्य नेरन्तयौतिरेकेण सं- योग उपलभ्यते, समवायस्त॒न कस्यापि कचिदप्यनभदमारोद्यतोति भावः। सम्बन्धस्य सम्बन््यमेद सम्बन्धिनः सदा सत्वात्‌ सम्बन्ध बदिप्रसङ्ग इति wei निषेधति | नापीति | पर्‌पेच्तवा नरन्तया- वस्थावामङ्गल्याः रूपरूपिनेादच wails खत caalaae: |

५६२ रत्न प्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

भब्द प्रत्ययद्‌ भेनात्‌ तयारस्तिलमिति चेत्‌ न, एकलरेऽपि खर्ूप- वाद्यरूपापेक्तयाऽने कशब्द प्रत्य चद्‌ शनात्‌ | यद्येकोऽपि सन्‌ देव- दत्ता लाके खरूपं सम्बन्धिरूपं चापेच्छानेकशब्द प्रत्ययभाग्भ- वति मनुब्दे ब्राह्मणः ओचिचो वदान्यो बाला gar स्यविरः पिता पतः पे atat जामातेति । यथा चैकापि षतोरेखा स्थानान्यलेन निवेश्यमानेकदशग्रतसदसखा दि शब्द प्रत्ययभेद्‌ मनु- भवति तथा सम्बन्धिनारेव सम्बज्धिशब्दप्रत्ययव्यतिरेकंण संया- गसमवायशब्दप्रत्यया दत्वं न व्यतिरिक्नवस्रस्सिविन इत्युपलसि- लचणप्रात्रखान॒पलब्धेरभावेा वस्छन्तरस्य | नापि सम्बन्धिविष- यवे सम्बन्धश्रब्द प्रत्यययोः सन्ततभावप्रसङ्कः, खरूपवाद्यरूपा- पत्तयत्युक्तात्तरलात्‌। तथयाण्वात्ममनसामप्रदेशलानन संयागः

पवेपरमाण्वाः संयोगनिरासेन द्यणकादिषखटष्टिनिरस्ता, संप्र्यट्टव- द्‌ात्मनाणनां संवागाऽण्ध क्रियाद्ेतुरात्मननसोाः संयोगे बद्याद्यस- मवायिकारणं fatwa) तथारवात्मेति | निरस्तमपि कल्पितप्रदश पच्तमति प्रसङ्गाख्यदाषान्तर्‌ वक्ते, पुनरुद्धावयति | कल्पिता इति। कल्यनमुदहः Glyarat: सन्ताऽसन्तो वा दितीयेन संयागसिदिः खखाभावयारेकच इन्यवच्छेदकासत्त्वादाद्ये तूहमात्रेण सवा्यसिदडधि- प्रसङ़ः, Sea खाधीनत्वात्‌ प्रभतत्वं निरवधित्वं तत्सम्भवाचेव्यथः। age सवसिह्धिस्तद्‌ा पद्‌ाचबन्धमक््तिनियमा लप्येरच्ि्यादइ। न चत्याद्ना| सयोगं दूषयित्वा समवायं दूषयति) किञ्चान्यदिति तन्मतं टरूघगान्तर उच्यत LAU | AAG संग्रहः| यत खुकाकषेणेनापरा- कघणं तस्यानप्रपत्तिरिव्यथः| qua निस्वयवासमवेतं सावयवत्वा- दाकाश्समवेतभूमिवदिति भावः। नन्‌ द्य एकस्या समवे तत्व ल्लः

[अ०२।पा०२| WFLAA SAA | ५४३

सम्भवति, प्रदश्वता RUG प्रदेशवता द्रव्यान्तरे संयोाग- दशनात्‌ | कल्पिताः प्रदेशा च्रवात्ममनसां भविष्यन्तीति चेत्‌ न, Sagara कन्यनायां सवायसिद्ध प्रसङ्गात्‌, दइयानेवावि- दयमाना विर्द्धाऽविर्द्धा are: कन्पनौया नाताऽधिक इति नियमं देत्भावात्‌,कल्यनायाख्ं खायन्तलात्‌, प्रभ तत्वमम्भवाञ। न च वैशेषिकैः कन्ितेभ्यः षड्भ्यः पद्‌ार्थग्धाऽन्येऽधिकाः शतं aed वाथा न कल्पितव्या दति निवारको देतुरस्ति, तस्माद्‌ यस्मे यस्मे यद्‌यद्रोचते तत्तत्‌ सिध्येत्‌, कञित्छपालः प्राणिनां दुःखबह्ृलः संसार एवं मन्डदिति कन्ययेत्‌, wear वा यसन मुक्तानामपि पुनरुत्य्तिं कल्पयेत्‌, कस्तयोानिंवारकः स्यात्‌। किच्चान्यद्भाभ्वां परमाणुभ्यां निरवयवाभ्यां सावयव द्मणक- स्याकाशेनेव संसषान पपत्तिः.न द्याकाश्रख एथिव्यादीनाच्च ag-

खितत्वं न स्यात्‌, सम्बन्धं विना तद्योगात्‌, न च संयोगादासितवं कार्य द्रव्यस्य waa संयागादिति wey | कार्यत | प्रसतिविकास्यारमे- दादाञ्याञ्चयिभावानुपपत्तिरिटेति परिदरति | नेति । भेदात्‌ तद्भाव xfa वदन्तं vate | इतरेतराखयलादिति। कथं तर्द कार्यस्य कार. णाधितत्वव्यवदारः कल्ितमेदादिव्याह | कार गस्येवेति | परमाशनां जनिरवंयवत्वमप्ययक्तषमिव्यादइ | fasfa ) परमाणवः सावयवा: अन्य त्वात्‌ acateud तषां दिग्भेदावधित्वं न wicimafeme: | नन पर्मारखपच्तया वाऽव प्राची दत्िण्यादिदिग्भेदव्यवद्धारस्तदवधि. त्वेन यऽवयवास्वयाचन्तेत र्व परमारवस्ते$पि सावयवाख्ेत तद्‌. वयवा रख्वेति, खवं यतः ut न विभागः सरव निरवयवः परमार सिति aga | यांस्लमिति ; परिहइरति। न स्यलेति | अयमर्थः waar

५९४ रनलेप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०२]

elvan संदघेषाऽस्ति, काय॑कारणद्रव्यरारािताश्रयभावेऽन्य- था नापपद्यत इत्यवश्यं कल्यः समवाय दरति चेत न, दतरे- तराश्रयत्वात्‌। कायकारणयोर zfagrarfsara यभावसि- द्भिराथिताश्रयभावसिद्धा च तयामंदसिट्धिः क्गण्डवद्‌रवदिति TATA waaay wa नदि कायकारणयेभेदः आखिता्र- यभावे वा वेद्‌ान्तवादिभिरभ्युपगम्यते, कारणस्यैव संस्थान माच का यमित्यभ्धपगमात्‌) किञ्चान्यत्‌ परमाणनां परिच्छिनिवात्‌ यावन्त्यो दिशः weet द्रवा तावद्भधिरवयवेः सावयवास्ते सः सावयवलाद्‌नित्याञ्ेति नित्यवनिरवयवत्वाभ्युपगमेा बाध्येत | यास्तं दि ग्भेदभेदि नोऽवयवान कल्पयसि त एव मम परमाणव दति चेत्‌ न, स्थूलखच्छतारतम्यक्रमेणापरमकारणादिना- Wag: | यथा एटयिवी इमणुका यपेच्चया स्युलतमा वस्हग्ड-

त्मना विभागायोग्यं वस्तस परमाणुरिति यद्युच्येत तदि aaa ण्व परमाणसं्ञा छता स्यात्‌, तदन्धस्याल्पस्य दिग्भावादत्वेनावयवविभा- गा वश्चम्भावात्‌,यदि एथिव्यादिजातोयाल्पपरिमाणविम्नान्तिभूमियः स परमागरिव्यखेत तदं तस्य न मूलकार णत्वं वि नाश्त्वात्‌ घट वत, न च हेत्वसिद्धिः, waa विना्निः एयिव्यादिजातीयत्वात्‌ घटवदिति साधनादिति, सम्प्रति निरवयवद्रव्यस्य नाशहेत्वभावात्‌ आत्मवद्‌वि- नार इत्याशया पुंवाततं परिहारं सारयति | विनश्यन्तं इत्या fear) ब्रह्यातिरिक्तम्य अन्ञानिकत्वाचच व्यस्य निर्वयवत्वमसिद्धं निमित्तादृद्ादिनाश्ादिनाश्ः प्रलये सम्भवति, मुक्तौ ्ञानादन्ञान- an तत्कार्यान्‌नाश्सम्भव इति भावः। यदुक्तं यत्कायजं aw

[aren sat? ] ए इर त्रद्य खच भष्ये | ५९५

तापि विनश्यति ततः aa खच्मतरद्च प्रथिव्येकजातौयक विनणग्यति तते इणक, तथा परमाणएवाऽपि एयथिव्येकजातोय- कल्वादिनश्येयुः। विनश्चन्ताऽप्यवयवविभागेनेव fanaa चेत्‌ नायं दषः, यता चुतकाडिन्यविलयनवद्‌पि विनाशेपपत्ति- मवेचाम। यथा fe घृतसुवणादौनामविभज्यमानावयवाना- मपि आ्र्चिसंयागाद्र्‌वभावापत््या काटिन्यविनाशेा भवति, एव परमाणूनामपि परमकारणभावापत्या मूत्यादिविनाशे भ- fauta, तथा कायीारम्भाऽपि नावयवसंचोगेनैव केवलेन भवति, चीरजलादीनामन्तरेणापि च्रवयवसंयागान्तरं दधि- दिमादिकायारम्भद्शनात्‌ तदेवमसारतरतकसन्द््लादी-

यागसचि वानेकडव्यारव्धमिति तत्नेव्यादह। तथा कायारम्भाऽपीति। RIB प्राधान्यं कायंव्यस्थितावपि हेतुत्वात्‌ संयोगस्य च्तीरार- म्भकसंयोागाद्ध्यारम्भकं न संयागान्तर, तथाच egret यभिचा- रात्र atfafcay: | किच्च यत्काय्रव्यं तद्व्यारभ्यमिद्येव व्याप्िरस्त लाधवान्न तु संयागसचिवखन्यनपरिमाणनेकद्रव्यारभ्यमिति गार वादीघविस्ततदुकूलारव्धरन्ना न्यनपरिमाणायां चभिचाराच्च। नच ware द्रदयान्तर्‌मिति वाच, अवयविमाच्रविक्ञवापातात्‌ | किच्च नि- सरवववन्रव्यत्वस्येकात्मद त्त्व लाघवान्न निरवयवानकागसिद्धिः। यत्व. गशत्दतारतम्यविशखारन्तिभिमत्वेन aftafe tia तत्न चणकत्वेनाक्तचटिष विखान्तेः। नच तरव चटिनामाना HUSA Tid वाच्यं। एय वीत्वादिना सावयवत्वानित्ययोारनमानात्‌। नचावयवत्वस्य afaa बि. श्रान्ता परमाणसि्धिः अखविखान्तावनवस्येति वाचं मायायां ब्रह्मणि चावयवत्वविखान्तिसम्भवात्‌। खता न किञ्चिदणसद्वे प्रमाणं, निर-

बयवानां संयोगसमवाववार सम्भवात्‌ समवेतद्याकाद्यारम्भकत्वायोग 4 ~

U8_ रलप्रभाभासिते। [अअ ०र्‌।पा०२ |

खरकारणगुतिविरुद्धलाच्छरतिप्रवलैख शिष्टे म॑न्वादिभिरपरि-

~ ~ Ly “NC गटदौतलादत्यन्तमेवानपेक्तास्मिन्‌ परमाणकारणएवाद्‌ कायाऽऽयः रे खाऽथिभिरिति वाक्यशेषः ॥

UHI उभयद्ेतुकेऽपि तद्‌ प्र्षिः ॥ १८ ॥

ॐ =

तेशेषिकराद्भान्ता दुयक्रियोागादेदविरोाघाच्छिष्टापरिग्र- दा नापे्तितव्य Tat, सेाऽद्धवेनाशिक दति वेनाशिकल- साम्यात्‌ सवदेनाश्िकराद्भान्ता नितरामनपेक्तितव्य इतीदमि- दानीमुपपाद्यामः। सच बह्धप्रकारः प्रतिपन्तिभेदादिनेय- भेदाद्वा | asa चया वादिना भवन्ति, केचित्‌ सवासिल- वाद्नः, केचिद्धिन्ञानास्तिलमाचवादिनः, अरन्ये पनः सवे-

व्यादि बाधधकमक्तमेव | सम्प्रयपरिग्रहाचेति खूचवावक्यष्रवं परयन्न- धिकरणाथमपसंदहरति। तद्‌वमिति। तस्माद्‌न्तिमिलन व्ेधिकमतेन वेदान्ततात्पयस्याविरोाध इति सिद्ध |

वेष्रधिकं निरस्य qatina निरस्यति | समुदाय डति परिमाण- Hea देद्ारेराश्तरविनाप्ाङ्गीकाराद्‌दंत्रेना शक्य वेष्टेधिकस्तस्य निरासानन्तरः सवच्तणिकवादी qfeat निरस्यत इति प्रसङ्गसङ्ति- माह | वेण़ेधिकति । नाभाव उपलब्धेरिति निस्सनीयसिडान्ता- za निरस्यति, सिडान्तस्य भद्‌ वक्त तल्सिदडान्तं विभजते | स चेति। ननु सुगतपाक्तागमम्येव्यात्‌ कुता ब्प्रकारता aare | प्रतिपत्तौ fa | खकस्येवागमब्याग््यातुः श्िष्यस्यावस्थामेदेन बद्धिभेदात्‌ मन्दम- ध्यमात्तमधियां शिष्याणां वा भेद्‌ाद्रूडप्रकारतेत्यथेः| तानेव प्रकारा- नाद | तचेति। साचान्तिका वेभाषिका योगाचारो माध्यमिकख्ेति

|

[अ ०२।पा०२] प्राङ्करत्रद्यरूचभाय्ये | ५8४७

श्एन्यत्ववाद्न इति। aa ये सवास्तिववादिनोा वाद्यसान्तरञ्च वस्वभ्यपगच्छन्ति ud मैतिकं चित्तं Way तांस्तावत्‌ प्रति ्रूसः। तत्र खतं एयिवो धालाद्यः, भतिकं रूपाद्‌ यय॒च्तृरा- Taq चतुष्टये च पएथिव्यादिपरमाणएवः खरसेदाप्णप्रेरण- स्भावास्ते प्रयिव्यादिभावेन संदन्यन्त दृति मन्यन्ते। तया रूप- विन्ञानवेदनाम॑ज्ञासस्कारसंज्ञकाः VY स्कन्धाः, तेऽपाध्यात्मं सर्वव्यवदारास्पद्‌ भावेन संदन्यन्त दति मन्यन्ते [ सवद्‌ भ॑नसं °प्॒०२३। पं° १७. । तचेद्‌ मभिधोयते | येोऽयमुभयदेतुक उभयप्रकारः

चत्वारः तष्याः, तेष्वाद्ययोवीाद्याथानां पले त्तत्वापरोच्तत्वविवादरेऽप्य- स्ित्रसम्मरति पत्ते्तयोः सिडधान्तमेकी कत्य facwa rate | तच य सवास्तित्वेति | भूतं मोतिकं वाद्यं, चित्तचेत्तञ्च कामाद्यान्तरमिति विभागः। aa सन्दिद्यते किंमानमूलोा भ्ान्तिमूला वायं सिद्धान्त xfa| तच yaaa इति पुवंपच्तवन्‌ सिद्धान्तं तदीयं द्श्यति। तच भतमिति। स्थिरः प्रपञ्चो ब्रद्यदेतुक इति वेदान्तसिडधान्तस्य मानमलच्तणिकसिडान्तपिराघादासद्धिः पृवपच्तफल सिद्धान्ते तद्‌- विरोध इतिज्ञेयं एधिवयादिभतचतुद्ट्यं विषघयेन्ियात्मकं भाति- कञ्च परमाणसमुदाय Ua नावयव्यन्तर इति मता परमान्‌ विभ- जते। waza चेति । चतुविधा ray: | we कठिनः तत्खभावाः uifsat: परमाणवः {खिग्धा यःप्याः उप्णास्तजसाः ररणञ्चलनख- wat वायव्यानामिति। वाद्यसमृदावम्‌काध्यात्सिकसमदायमाद। तयेति | सविषय न्द्रियाणि रूपस्कन्धः, विषयाणां वाद्यत्वेऽयि देदस्ये- न्ियग्राह्यत्वादाध्यात्मिकत्वं, खदहमहमिव्यालयविन्ञानप्रवादहा faar- AGA, सुखाद्यनभवो Aca Gar, Toe way नामविश्िसवि- कल्पकः VAT! PAM, राग्द्रेषमादधमाधमः SHR CMHar: | तच 4a 2

५४८ रनेप्रभाभास्िति। [ ख ०य।पा ०२ |

समदायः परषामभिप्रेताऽणदेतुकश्च भ्च तमे तिकसंदतिरूपः सन्धदेतुकख पञ्चखन्धीरूपः, तसिन्नभयदेतु केऽपि समृदाये- ऽभिप्रेयमाणे तदप्रा्धिः समुदायभावानपप्तिरित्ययः। कुतः समुद्‌ायिनामचेतनत्वात्‌, वित्ता्भिज्वलनस्य च समुदायसि- द्यघोनलात्‌, अन्यस्य च कस्चिचेतनखख भक्तः प्रणासितुवा स्थिरस्य खंदन्तरनभ्यृपगमात्‌, निरपक्तप्रतयभ्युपगम न्त्‌ प्रवर त्यनुपरमप्रसङ्गात्‌, आ्रश्यस्वाप्यन्यवानन्यलान्यामनिरूप्यलात्‌ चणिकलान्युपगमाच् निव्यापारलात्‌ त््रटत्यनुपपन्तेः। GATT

विन्षानखन्धख्ित्त मात्सेति गीयते, खन्धे चतारः कन्धा खेत्ता्तेषां स- दातः ऋध्यात्मिकः सकललाकयाचानिवादक इव्यथंः। ्वयवाति- रिक्तावयव्यनुपलब्धेरवयवाः शिष्यन्ते यत्‌ सत्‌ तत्‌ च्णिकं, यथा विद्युदिति तेषां चणिकत्वमिति मानमृलाऽयं सिद्धान्त इति प्राते सिद्धान्तद्धचं याजयति | योऽयमिति | सगादोा परमागनां सन्धा. नाञ्च खतः सङ्कातस्तावन्न सम्भवति अचेतनत्वात्‌ | नापि चित्ताद्यम- भिज्वलनं fasta समुदायद्धेतुः सङ्काते देद्ाकारे जाते विज्ञानं fant जाते सङ्घात इव्यन्योन्याख्यात्‌। न च च्तणिकविक्ञानादन्यः कचिव्नोव CSU वा त्ववाभ्वुपगम्यते वः SHIA भवेत्‌| नच कतारमनपेच्छाणवः सकन्धाख खयमेव APY yaaa दति aves | च्च {नभाच्तप्रसङ्गात्‌] नन्वालयविक्ञानसन्तानः संहन्तास्ित्यत खाद | अाश्रयस्येति | खारर तेऽस्मिन्‌ रागादय इत्यायः सन्तानः, स कंस- न्तानिभ्योा विक्ञानिभ्याईन्धाऽनन्या वा,ऋाद्येऽपि स्थिरः त्तणिका वा,नादयः च्पस्मदि निव्यात्मवादप्रसङ्गात्‌। इइदितीये दोषमाह । च्तणिकत्वेति। चणकस्य जन्मातरिक्तयापासा alfa, तस्मात्त परमाणवादिमंल- नायं प्रत्तिरनुपपन्ना चणिक्रत्वव्याघातादित्यथेः। रखुतेनानन्यः सन्तान

[ oR oR | WFCAMAAAID | ५४९

समद7चानुपपत्तिः । समृदायानुपपन्ता च तदाश्रया GTA याचा Waa

इतरेतर प्रल्ययत्वादिति चन्नेत्यत्तिमाचनिमित्तत्वात्‌ ॥ १८॥

यद्यपि मोक्ता प्रशासिता वा afadaa: संदन्ता स्थिरो नाग्येपगम्यते, तयाप्यविद्यादोनामितरेतरकारणत्वाद्‌ पपद्यते GAIA, तखाद्चोपपद्यमानायां न किञ्चिदपरमपेचितव्य- afai त चाविद्यादयः रविद्या संम्कारो विज्ञानं नाम रूपं षडायतनं खशा वेदना दष्णापादानं Har जातिः जरा मरणं

डति प्ता निरस्तः, चणिकस्य मेलकत्वानुपयत्तेः, तस्मात्‌ संइन्त॒रस- त्वात्‌ सङ्कातानुपपत्तिरित्ययः॥

संहन्तरभावेऽपि सङ्कातापपत्तिमाश्ङ्खा निषेधति। इतरेति काय्यं प्रत्ययते गच्छतीति प्रत्ययः कार्णं अविद्यादिभिरेवाथात्‌ स- grafast व्यवद्धारोापपत्तिस्व्य्थः। अविद्यादोनाद) ते fa | afana स्थिर्त्वबद्धिरविद्या तता रागद्ेषमादाः संखारा भवन्ति तभ्यो गभेस्यस्या दं fant उत्पद्यते तरस!चालय विज्ञानात्‌ एयियादि- चतुद्धयं नामाखयतवान्नाम भवति। तता रूपं सिता[सतात्मकं श्ुक्र- दरोःणितं निष्पद्यते ग्भखकललनुददावस्था नामरूपद्न्दाच इति fa. mu, विज्ञानं एयथिव्यादिचतुद्ध्यं रूपद्धेति घडायतनानि यस्येन्दरिय- जातस्य तत्‌ घडायतनं, नामरूपेन्दरियाणां मिथः संयोगः we, ततः सुखादिका वेदना तया पुनविषयटव्णा तया प्रड़ल्तिरूपादानं, तेन भवद्स्नान्नन्मेति भवा धमादिस्तता जातिदेहजन्म, पञ्चस्वन्धसमदाय ति यावत्‌] जातानां Gara परिपाके जराखन्धः, नाशा aca, सियमाण्स्य पुचादिक्लेहादन्तदाहः Lrawa हा पुतेव्यादिप्रलापः

५१५० रल्नप्रभाभासिते। [Beaute]

शाकः परिदेवना दुःखं दुमनसेत्येवंजातीयका दतरेतरदेतु- काः aaa समये कचित्‌ fear fafafear:, कचित्‌ प्रप- दिताः, सवेषामप्ययमविद्यादिकलापोाऽप्रत्यास्येचः। aaa विद्यादिकलापेऽपि परस्परनिभित्तनेमित्तिकभावेन घरीयन्त्- वद्निशमावन्तमानेऽयालिप्र उपपन्नः wpa इति चेत्‌, तन्न, कस्मादुत्प्तिमात्रनिमित्तलात्‌। भवेदुपपन्नः सङ्गात यदि सद्रातसय कि्चिन्निमित्तमवगम्येत, न त्रवगम्यते। यत Tat तर प्रत्ययलेऽप्यविद्ादीनां पएवपुवेमृन्तरोत्तरोऽरात्यत्तिमात्- निमित्तं भवद्भूवेत्‌, न तु arias: कि्चिननिमित्तं ष- म्भवति । नन्वविद्यादिभिरथादाक्षिप्यते सङ्गात Tam, AT च्यते यदि तावद्यमभिप्रायः, अविद्यादयः सङ्घातमन्तर- णात्मानसलभमाना Bae wplafafa, ततस्तस्य सद्वमतसख किञ्चित्‌ निमित्तं वक्तव्यं, तच नित्येव्प्यणपु च्रम्धपगम्यमानष्वा-

परिदेवना, BATMAN दुःखं, तेन दुमनस्ता मानसी यचा इति- ब्दा मानापमानादिज्ञेशसंग्रहाघः, न कोवलं सुगतानामेवाविद्या- द्यः सम्मताः किन्तु सवंवादिनामपीयादइ | सवंघामिति। अविद्या दिदेतुका जन्मादयो जन्मादिद्धेतुकाखाविद्यादव इति भिधा इेतु- हेतुमद्धावादथात्‌ सद्धातसिद्धि रिति शङ्कासुपसं हरति | तदेवमिति

{सद्धान्तभागं gre), तत्रेति विद्यादीनां उत्तयात्तरदेतुत्वम- Ca सद्धा तदेत्वभावात्‌ GPa न स्टादि्यक्ते Tara सारवति। नन्विति | किमविद्यादवयः सद्क(तस्य गमका उतेत्यादका इति वि- कल्या सङ्कातस्यात्यादकं किद्धिदाच्यं तन्रास्तीत्याद्‌। wares यदाति | व्ाखयास्रविभूतेष्विति मेोहविष्टेषणं aerate: |

[अ०२।पा०२्‌ |] TIF LATA AAI | . ५५९

श्रयाश्रयि्तेद मेक्रृष॒ सत्सु न सम्यवतोत्यक्तं वैशेषिकपरौ- चारयां किमङ्ग पनः क्षणिकेव्वप्यएषु भेोकरदितेव्वाञ्मया- aay वाग्धुपगम्यमानेषु सम्मवेत्‌ । चअयायमभिप्रायः ्रविद्यादय एव सङ्घातस्य निमित्तमिति। कथं तमेवाथित्या- व्यानं लभमानास्तस्येव निमित्तं m1 श्रय मन्यसे सक्काता एवानादौ संसारे सन्तत्यानवर्तन्ते तदाघ्रया्चाविद्यादय इति तद्‌ापि सङ्कातात्‌ सद्वातान्तरं उत्पद्यमानं नियमन वा सदुशमेवेत्पद्येत अनियमेन वा weut विसदृशं वेात्पद्येत नियमाभ्युपगमे मनुय्यपुद्धलस्य देवतिय्यग्योनिनारकप्रा्यभावः Waal, च्रनियमान्डपगसेऽपि मनु खपद्नलः Acie WA दस्ती WaT देवे वा पुनमनुखा वा भवेत्‌ इति प्राञ्नुवात्‌, उभयमप्यम्दपगमविरुद्धं | रपि च agra: ETA: स्थात्‌

यथा स्विरेष्वरषु सङ्कातं योग्येषु AY चादटृटटसदायेव॒ Va ्ाना- भावमाचेण संदतिकटत्वायागात्‌ सङ्खातापत्तेनिमित्तं नास्तीवयुक्त तदा च्तणिकपत्े तन्नास्तीति faa वक्तवयसिव्याह | किमिति। छाय. यायः सङ्कातकत्ता तच्ुन्येय्व्य्ः| व्याख्नवाखविश्रून्येख्विति पाठ उपकार्खखापकारकत्वमून्येष्वव्यथः| दवितीयं श्ङ्कते। werafate | सद्खातस्याविद्यादौोनां Tad Barras: स्वादिति caata | कथमिति | खाभाविकः खल्वयं सद्धातानां देतुद्ेतुमद्धादेन पवाद्दा न संहन्तार्मपच्तते, पुवंसङ्काश्चया विद्यादय उत्तरे सद्धातप्रवत्तका रति नान्योन्याश्चयदोषाऽपीत्याणङ्वे। यथ मन्यस इति) खभावस्य नियमानिवमयारपसिडान्तापातः स्यादिति परिद्ाराथः। Tag गलति चति Tea Se: | किच्च भोक्तुः चणिकत्वपच्ते भोगापवगवयव-

५५२ रलप्रभाभासिते। [ य०२|पा०२]

स जीवे नास्ति सिरा भोक्तेति तवाभ्युपगमः, ततश्च मागे मोगा्थं-एव स नान्येन प्राथंनोयः, तया मक्ता Bray एवेति Basa नान्येन भवितव्यं । अन्येन चेत्‌ प्राथ्यैताभयं भाग- मच्कालावम्थायिना तेन भवितयं, अवस्थायित्वे afua- लाभ्युपगमविरोाधः, तस्मादितरोतरेत्पत्तिमाज्निमित्तवमवि- द्यादोनां यदि भवेत्‌ मवतु नामन तु सङ्घातः सिध्येत्‌ भक्तभावारित्यभिग्रायः॥

SHUTS च पृबनिरेधात्‌ ॥ २०॥

उक्रमेतद्‌ विद्यादौोनाम॒त्पत्तिमाचनिमित्तवान्न सद्गातसि- द्धिरस्तोति, तदपि द्त्पत्तिमाचनिमित्तवं न सम्भवतोती- दमिद्‌ानोमुपपाद्यते। चणभङ्गवादिनाऽचमग्यपगमः उत्तर- स्मिन्‌ चणे उत्ययमाने watt निरुध्यत इति । न daa GUAT wa TATA: ण्याः देतुफलभावः शक्यते सम्पा-

मा योन क-म

हारोऽपि gue इत्याद । अपि चेति। यो. यदिच्छति स तत्काले नास्ति चेत्‌ इच्छा यथा, अस्ति चत्‌ चणिकत्वभङ्ग इत्यथः | vad स- द्रमतनिरासमुपसंदरति | तस्मादिति॥

[दिविध fe काय्यसमुत्यादः सुगतसम्मतः देत्वधीनः कारणसम- दावाघीनखति | तचाविद्यातः संखारस्तता विच्तानमि्येवंरू्पः प- थमः, एलिवयादिसमदावात्‌ कायं rad हितीवः, तच्राद्यमङ्गोल्य दितीयः सङ्खातक्च॑भावेन दूषितः, सम्रव्याद्यं दूषयति सूचकारः| उत्तरेति | च्णिकाऽथंः च्तण इत्यु ते, निरूध्यमा नत्वं विनाश्रकसा- faw, निरुदत्वमतं।तलवं | नन्‌ काय्येकाले विनाश्टव्याप्नतेऽपि युवच्वणे

[अ ०२।पा०२] WF LAAT | ५५३

दयितुं निरुष्यमानम्य निरद्धूम्य वा पवक्तणस्याभावग्रस्तचाद्‌- ्तर्तणदेतुत्वानपयन्तेः। अय ura: परिनिष्यन्रावम्यः एवचण उन्तरक्षणस्य देतुरित्यभिप्रायम्तयापि नोपपद्यते, भावश्चतेस्य पनव्यापारकन्पनायां च्णान्तर सम्बन्ध प्रसङ्गात्‌ | अथय भाव एवास्य व्यापार इत्यभिप्रायः, तथापि गैवापपद्यते देतसभावानपरक्रस्य फलस्यात्यत्यमम्भवात्‌ | खभावापरागा- wad च दंतुखभावस्छ फलकालावम्थयायिले सति च्णभ- ्राभ्युपगमत्यागग्रसङ्गः | fata वा खभावेोपरागेण देत्‌ फलभावमभ्यपगच्छतः सवे तप्ाप्ेरतिप्रसङ्गः। अपि चा- त्पादनिरोधो नाम वस्तुनः खरूपमेव वा स्यातां, अवस्था- न्तर वा वस्छन्तरमेव वा, सव॑यापि नोापपद्यते। यदि ताव- दस्तुनः खरूपमेवेात्पादनिरोधो स्यातां तता वस्तुशब्द उत्पा- दनिरोधणब्दो च पयायाः प्राघ्नुयः। अथास्ति कञचिदिशेष दति मन्येत उत्पादनिरोघश्ब्द्‌ग्यां मध्यवतिंनोा aga आद्य-

awa च्तगणिकाथम्य हेतुत्मच्ततमिति wed | अथ भावति, सप rau:| fa हेतारूत्पत्यतिरि क्तः काण्यात्पादनास्या यापारः अनतिरि- Al वा, Ald FAA ताय WEA, अयति भाव उत्पत्तिः, sa fs भतियघां क्रिया सुव कारकं aq चाचतः ria | येषां चणिकमभावानां याभतिः सेव किया कारकद्चेत्य्थः। नष्टस्यापि निमित्तत्व स्याघ्नापादानत्वं, तथा च म्टदादघटादिकालाःसत््वे घटादय. नत्पत्तिः aw च च्णिकत्वद्धानरिति ulcwefa | त्यापीबयारदिना। पथम पच्ताक्तदोाषं एयति | विमेवेति | वस्तनेा जन्मध्वंसानिरूपणाच न त्ताणकत्वामिव्याद् | अपि ala | तयोः खरूपते वस्तन्यन्तभावात्‌ 4 ४

५५8 स्न्नप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

wae वस्य अ{भिलय्येते दति, एवमप्याद्यन्तमध्यत्तणएचयम- म्बस्पिलादस्तुनः त्णिकतवाभ्युपगमदानिः। च्रयात्यन्तव्यतिरि- क्रावेवात्पादनिरोतचौी वस्तुनः स्यातां अश्मदिषवत्‌, तता वस्तूत्याद{निरोाधाग्डामसंस्पृष्टूमिति वस्तुनः शा्रतलध्रसङ्गः। यद्धि च दर्भनादर्भने aga उत्पादमिगाधौ स्यातां, एव- Xe ॐ €

मपिद्रष्टुधमाता न वस्तुघमाविति वस्तुनः शाश्चतत्प्रसङ्ग एव, तस्माद प्यसङ्गतं सौगतं मतं॥

असति प्रतिज्ञापराधा योगपद्यमन्यथा ॥ २९॥

त्णभकङ्गवादे पूवचणेा निरोाधग्रस्तत्वान्रो त्रस्य wg देतुभंवतो्यक्तं । Barada देता फलेत्पत्तिं ब्रुयात्‌, ततः प्रतिज्ञापरोधः स्वात्‌, चतुर्विधान्‌ tat प्रतीत्य चित्तचेत्ता उत्पद्यन्त दतोयं प्रतिज्ञा दीयेत, निद्दंतुकायां चात्यत्तावप्र-

वन्तनाऽनाद्यनन्तत्वमिव्यपि ava | दितीयं wed | अथास्तीति। वि- प्रोघमेवाद् | उत्पादेति । दृषयति। णखवमपौति। ताभ्यां संसग awa: चत णिकत्वभङ्गः स्यात्‌ | dant ख्व नास्तीति टतीयकल्यमव्याप्य दूष- यति। अथाव्यन्तेति ॥

ad व्याख्यातुं ad स्मारयति । च्तण्भङ्ेति | किं कायात्यत्तिनि- तुका Wega वा, आद्ये ufaaretfafcare | अयास्येवेव्या- feat | विवयकरुणसदहकारिसंस्काराखतुविंधा देतवस्तान्‌ ula प्राप्य चित्तं रूपाद्‌ वन्तानं चेत्ताखित्तात्मकाः सुखादयश्च जायन्त दति प्रति- SE: | यथा न।लविक्ञानस्य नीलं वस्तु, खालम्बनपत्ययेा विषयः, wa: कर्ण्मधिपतिप्रत्ययः, सदकारिप्रयय Bs, समनन्तरपूव्वप्र्ययः

[ अ ०२।पा०२|] WIS CASA | ५५५

तिबन्धात्‌ सवं सर्ववात्ययेत। श्रयो त्तरक्षणात्पन्तिं यावन्ता- वद्‌ वतिष्टते पूर्वक्षण इति ब्रूयात्‌, तते drug देतुफलयाः स्यात्‌, तयापि प्रतिज्नापरोध एव स्यात्‌, त्षणिकाः मते संस्कारा इतीयं प्रतिज्ञे परूष्येत ॥

प्रतिश्॑ख्याऽप्रतिसंख्यानिराधाप्रा प्ररविच्छ द्‌ात्‌ ॥ २९॥

अपि च वैनाशिका कन्ययन्ति बुद्धवेाश्य उयाद्न्यत्‌ wad चणिकच्चु' ईइति। तदपि च चयं प्रतिसद्याऽप्रतिसह्या- निरोधावाकाभञ्चेत्या चच्ते | auafa चेतद्‌ दस्तलभावमाचं निरूपाख्यभिति सन्यन्ते। वद्धि पूतेकः किल विनाशा भावानां प्रतिस्यानिरोषोा नाम भाव्यते तद्धिपरोताऽप्रतिमद्यानि- Ty, श्रावरणाभावमाचमाकाशमिति। तेषामाकाशं पर-

संसार इति ve: | पतिक्दहानिपरुषदाषमुक्ता वम्तद्‌घमप्याह। निदहतुकायाञ्चेति। सदहेतुकत्वपच्तेऽन्वयिकारुगस्य Bet: काय्यसद- atau च्तणिकत्वप्रतिच्ाद्मनिरिि खचण्ष व्याचष्ट | अयात्तर- च्तगेव्यादिना। सम्यक क्रियन्त रति संस्काराः, अद्यन्तवन्ता भावा दत्ययः।

खवमाद्यखचाम्यां समदायो निरस्तः, उत्तरस्‌चाभ्यां काय्यकारग- भावच्तणिकत्वे {नरम्त, सम्मति तदभिमतं दिविध विनाशं दूषवति। प्रतिसह्य ति | संख तम॒त्पाद्यं बदबेच्यं waa चयात्तच्छरूपादन्य- feau: | fe wad sere) तद्यपोति। निरुपाख्यं निःखरू्पं, प्र तिसंख्या सन्तं भावमसन्तं करोमीव्येवरूपा संख्या बुद्धिः प्रतिसंख्या तया निरोधः कस्यचिद्धावस्य भवति, अबुद्धपूवेकस्त Wana खरसभङ्गराणामिवयाद्ध। विपरीत xfs | परुक्रियामुक्रा GA या-

4 1

nud रल्प्रभाभासिते। | अ ०२।घा ०२]

स्तात्‌ प्रत्याख्यास्यति, निरोाघधदयमिद्‌ानीं warez प्रति- सह्याऽप्रतिसद्यानिरोघयेरप्राक्िरसम्भव Tae कस्माद्‌ विच्छ द्‌ात्‌। एति fe प्रतिमद्याऽप्रतिख्लानिरोदचौ मन्तानगाचरौा वा स्यातां भावमाचरौा वा, न तावत्‌ सन्तानगेाचल सम्भ वतः, सवेव्वपि सन्तानेषु सन्तानिनामर्विच्छन्नेन देठुफसलभा- वेन सन्तान विच्छंदस्यासस्भवात्‌) नापि भावगाचरो सम्भवतः, न दि भावानां निरन्वया निरूपाख्ये विनाशः सम्मउति, a- वैखष्यवस्थासु प्रत्यभिज्ञानवबलेनान्वय्यविच्छंदद्शनात। अ- स्पष्टप्रत्यभिन्ञानाखष्यवसटासु कचित्‌ दृष्टेनान्वय्यविच्छदेनान्य- चापि तदनुमानात्‌। तस्मात्‌ परपरिकल्पित निरोघदयस्या- aout: ॥

चष्टे तेषामिति | भावाः सन्ताजिनः, सन्ताना नाम भावानां हेतु- WIA प्रवाहस्तासमन्‌ सन्ताने चरमच्तणः च्तणान्तरं करोति वानवा, आद्ये चरुमत्वव्याघातः सन्तानाविच्छदात्‌, तीये चरमस्या- anus, थक्ियाकारित्वं स्विति तत्‌सिद्धान्तात्‌, चरमस्या- सक्च पूववामप्यसत्वपसङ्गः व्यंक्रियाग्रुन्यत्वात्‌, तस्मात्‌ सन्तानस्य विच्छेदासम्भवान्निराघापासिरित्यादइ। न तावदिति a feata Zale | नापौीति। घ्टकयपालचणाद्यवष्यासु da ग्टदिति प्रत्यभिन्ना- नाद्न्वेवभावस्य ग्टद्‌ाद्‌ नाव्यन्तिक{विनाश इव्ययः। बौजस्याङ्कर दिषु प्र्यभिज्ञानादश्नादन्वयिना विच्छेद zaa आद । अस्मत च्छङ्कराद्याऽनस्यतान्वयिभावस्थाः कायत्वात्‌ पटव{दत्यन्वययदिच्छेद्‌- सिडस्त्यियः। यस्माद्भावानां af तस्मात्‌ प्रतिच्तण{नरोधा- सम्भव इव्युपसंद्ारः॥

[अ०२।पा०२] परा ङ्र ब्रह्य खच भाष्ये | ५५७

उभयथा च दोषात्‌ ॥ BB ॥

योऽयमविद्यादिनिरोधः प्रतिसद्याऽप्रतिस्ह्यानिरोधान्तः- पातौ परपरिकल्पित स सम्वगनज्ञानाद्ा सपरिकरात्‌ स्यात्‌ खयमेव वा, पूतेस्मिन विकल्पे निर्देतुकविनाशाभ्यपगमदहानि- प्रसङ्गः। उत्तरस्खिंस्त मागापद्‌ शानर्थक्यप्रसङ्गः। एवमभययापि दाषप्रसङ्गादसमच््रममिदं दशनं॥

AMAR चाविशेषात्‌ ॥ २४ ॥

aq तेषामेवाभिप्रेतं निरोाघदयमाकाशच्च निरूपाख्य- मिति। तच निराघधददयस्य निरुपाख्यलं परस्तान्निराकृतं ्रकाश्रस्येद्‌ानों निर्‌ाक्रियते। चाकाशे *चायक्ता निर्पाख्य- त्राग्युपगमः, प्रतिसद्याऽप्रतिसह्खयानिराधयोरिव वस्तुचप्रति- पत्तेरविगिषात्‌, च्रागमप्रामापात्तावत्‌ “MATA आकाशः स- way दत्यादि खतिभ्च stave च वस्तुलप्रसिद्धिः। 1विप्रति- पन्नानपि प्रति शब्द्गणानमेयलवं वक्तव्यं, गन्धादौनां गणानां

अविद्यादीनां प्रतिसंख्यानिरोघं तदभिमतं दूषयति | उभययेति॥ यमनियमादयः परिकराः सवं दुखं चणिकमिति भावगापरेशत मागापदेशः |

अआगमप्रामाखधादिति। तचाकाश्स्य alent घटादिवद- wa प्रसथ्यवीव्ययः। नन्वागमप्रामाणे विरप्रतिपच्रान सुगतान yamine ana ay सथ्यतौदयत ate; विप्रतिपन्नानिति। weal qufae: गर्लाद्रन्धादिव{दिव्यनमानादाकाणम्य वस्तत्वं सि. ध्यति एः यव्या द्यद्ज्व्याणां ओखाचग्राद्यगणाखयत्वायोागादिव्ययः। Are

----~--

= = sy — ~

* चानुक्त दूति का०। + विप्रतिपन्नान्‌ प्रति तु ्दत्याद्‌ कार वध सा०।

५५८ रलप्रभाभासिते। [ख०२।पा०र्‌

ए्रयिव्यादिवस्वाश्रयलवद्‌ शनात्‌) अपि चावरणाभावमाचाका- शमिच्छ तस्तव एकस्मिन्‌ gaa पतत्यावर्‌णएस्य विद्यमानलात्‌ सुपणान्तरस्था*पित्छतेाऽनवकाश्रवप्रसङ्कः। यचावरणाभावस्तच पतिव्यतोति चेत्‌, येनावरणाभावा विभिग्यते तत्तददिं वस्तु- श्रतमेवाकाभं सखान्नावरणाभावमाचं। aia चावरणाभाव- माचमाकाभ्चं मन्यमानस्य सगतस्य खाग्युपगमविरोाधः प्रस- Sai daa fe समये परथिवी भगवन्‌ किंसननिःखरयेत्यस्मिन प्रसमप्रतिवचनप्रवादे प्रथि्यादौीनामन्ते वायः किंसन्िः- खय TAU waa प्रतिवचनं भवति वाचराकाशसन्निःश्रय इति, तदाऽऽकाभ्रस्य agar wad खात्‌, तसरद प्यय॒क्रमा- काशस्यावस्तुलं। अपि च निराघदयमाकाशच्च चयमप्येत- न्िरूपाख्यमवस्तु नित्यद्चेति विप्रतिषिद्धं, न दयवस्तनोा faqa- मनित्यलं वा समदति, वस्वा्रयवात्‌ घमघभिव्यवद्दार्‌ स्य | धर्यधमिं। भावे fe चरादिवद्रस्तुवमेव खान्न जिरूपाख्यलं ॥

का प्रस्य भावत्वं प्रसाध्याभावत्वं दूषयति | अपि चेति। यथेकघट- सत्वेऽपि घटसामान्धाभावा atte तयेकपच्तिसच््वेऽपि मूत्तरव्यसा- ALMA AIA नास्येवेति पच्छन्तरसन्चारा न स्यादिव्यचः। SUM AT AWS ATA CATA SATA द्या भावा व च्छेद कद्‌ वि शष Lala नाभाव इव्ाद्। यचेव्यादिना। पतिष्यति ual ay- रिष्यतीव्य्थः। खाकाश्स्यावस्त॒त्वं खमग्रन्यविरूड सेव्या | अपि चेति | कि सम्यक न्खिय sisatsa इति faafasat अवस्तनः श्ष्रविघाणस्या्चयत्वाद्‌षए्नादिति भावः, वयाघातान्तरमाद्। अपि चेति | ध्वंसाप्रतियोगितासख्ये( wat नित्यत्वं नासति सम्भवति घम्मि-

लाऽसत्वव्याघातादित्ययः॥ र _ = _ |

* उन्पित्ठ त।ऽना कार लेति ate | † भावः द्रति सा° wT? I

[अ०२।पा०२| परा र व्रद्यरूचभाष्ये | ५५९

अनुस तेञ् | EY It

afa च वैनाशिकः wie aga: चणिकतामभ्युपयन्नृप- *लब्धेरपि चणिकतामभ्यपेयात्‌ न चसा सम्भवति, अनुरतेः। श्रनुभवमुपलध्िमनुत्पद्यमानं स्मरणमेवानस्ढतिः मा रोपल- ्धेककटठका सतो सम्भवति, पुरूषान्तरो पलश्िविषये परूषा- न्तरस्य रूत्यद शनात्‌ | कथं चय दमदेइद्रामिदः पण्चामोति च पूवात्तरदभिन्येकस्मिन्नसति प्रत्ययः स्यात्‌। अपि च दगन- सरण्या: कतकस्मिन was: प्रत्यभिन्ञाप्रत्ययः सवस्य लाकस्य प्रसिद्धाऽदमदाऽद्राच्मिदं पण्यामोति। यदि fe तया्भिंन्नः कता स्यात्‌, aay सराम्यद्राचीदन्य दति प्र तोयात्‌ न ad प्रत्येति कञ्चित्‌, waa प्रत्ययः aa दशन स्मरणएयाभिंन्नमेव कतार सवलाकोाऽवगच्छति, सराम्यदम- सावदोऽद्राचोदिति। tes लदमदोऽद्रात्तमिति दर्भनस््ररण-

mat: च्तणिकत्वं टूषयति। wamafcfa | अनभवजन्या स्मृति- रुनुस्म्‌तिस्तस्यां अनभवसमानाखयत्वात्तदुभयाखयात्मनः स्थायित्व मित्यथंः | च्तणिकत्वन्ञानदयानसन्धानच्च न wifeats | कथं दयद- मिति | पूवदष्नकतुरद्राच्तमिति समरगकत्तक्यपत्यभिच्तानाचात्मनः स्थायित्वमिव्याद् | अपि चेति | योऽहमदः पूवंमनात्तंस खवादमद्य तत्‌ स्मरामीति प्र्यभिच्वानाकारो ASA, द पश्यामीति ज्ञानान्तर- सम्बन्धकथयनं येोहमन्राच्तं सादं पश्यामोति प्रयभिन्नान्तरदोत- नाथ | विपत्ते बाधकमाह | यदि wifa । उष्टस्मचाभद्‌ऽह समरामि न्धाऽग्राच्तोदिति प्रतीतिः wifeaae eeraare | यच्वमिति। प्र्ययमादह | स्रामीति। स्मराम्यदहमन्येऽनात्तौदिति प्रत्यया यच

* लब्युरिति ste ato! + यदि का०।

Udo रल्तप्रभाभासिते। [अ०२।पा०२ |

योर्वनाभिकोऽप्यात्मानमेवैकं कतारमवगच्छति, न atefa- aaa दश्नं fard निन्भुते, यथाद्भिरनष्णोऽप्रकाणए इति वा। add मत्येकस्य द्र॑नस्मरणकच्णद्यसम्बन्धे चणिकला- ग्धेपगमहानिरपरिद्दाय्या वेनाशिकस्य स्यात्‌, तयानन्तरा- मनन्तरामाद्धन एव प्रतिपत्तिं प्रत्यभिजानन्वेककदंकामोा- नतमादुच्छाखादतोताश्च प्रतिपत्तीराजन्मन प्रादरौककर्टकाः प्रतिस्न्दघधानः कथं क्णभङ्गवादो वैनाशिका नापच्पेत। स चदि ब्रूयात्‌ सादृष््ादेतत्‌ सम्पद्यत दृति, a प्रतिन्रूयात्‌ तनेदं सदृशमिति दइयायन्तवात्‌ मादृश्छस्य क्षणभङ्गवादिनः मदु भयाद येटंस्तनोग्रंदीतुरकस्याभावात्‌ weafafad y-

तच सिच्रमेव कतार लाकोाऽवगच्छतीव्यविवादनमिव्यथः। प्रछतप्रत्य- fusrat तादरशमेदप्रययस्य बाधकस्सादशनादात्मस्थाःयत्वं दुवंःरनमि- aie | इद्ध त्वदमद्‌ इति। यथाच्ररेष्ए्ादिकं न बाधते कित्तया नादहमदाच्तमिति पवेदष्रनं न निद्कत इत्यनेन बाधाभावात्‌ प्रख्मिन्ञा yada vafal तथा उदस्रचारेव्ये सति स्था{वत्वं पफललितसित्याद। तवं सतौत | च्तण्द्यस्म्बन्धेऽप्यात्मनरूतौीयच्ठणे मङ्ऽस्विति वदन्तं प्रत्याद | तथेति |) वतमानद्‌ए्मारभ्यात्तमाासाद्‌ामरणाद्‌नन्तरा- मनन्तरां खस्येव प्रतिपत्तिमात्मककर्टकां प्रत्यमिजानन्नाजन्मनख् वतंमानद्‌ग्रापर्यन्तं अतीताः परतिपत्तीः खकटटंकाः प्रतिसन्द्‌घानः स- fafa याजना दौपज्चालाखिवात्मनि प्रत्यसिज्ञान alewerat- दिति wed) स दरति । सादृश्यज्ञानस्य धम्मिपातयागिज्ञानाघीन- त्वात्‌ स्थिरस्य ज्ञातुरसत््वान्न सादृश्यज्ञानं सम्भवति सत्त्वे वापसि- sia स्यादति पटर्दरति | तसिदयादिना | स्यादेतत्‌ न साट्रश्य- प्रयः पुवात्तरवम्दुद्वच्छानजन्यस्तद्‌ दवसाटृश्यावगाद्ी, किं तदि

[ अ०२।पा ०२] शा ्सत्रद्म दचभाच्ये | ५९९

तिखन्द्धानभिति भिय्याप्रलाप एव स्वात्‌, स्याचेत्‌ पृत्रात्तर- या: भ्कएयोाः साद्ग्यस्य ग्रद्ोतेक्षस्तया सन्येकस्य क्षण याव- स्थानात्‌ त्षणिकत्वप्रतिन्ञा पद्येत, तेनेदं सदृशमिति प्रत्य- यान्तरमेवेदं न पूवात्तरक्षणद्यग्रदणएनिभित्तमिति चेत्‌, न तेनेदमिति भिन्नपद्‌ायापाद्‌ानात्‌। प्रत्ययान्तरमेव चेत्‌ सादृ- श्यविषयं स्यात्‌, तेनेदं सदृशमिति वाक्यप्रयागेाऽनयंकः स्वात्‌, uigefada warm: प्राक्नुयात्‌। यदा डि लाकम्रचिद्धः पदाथः परिक्तकंनं परिग््द्यते act waafafe: पर- Gazer वा उभयमप्यच्यमानं परीक्तकाणामात्मनख यथा-

ataea विकल्पः खाकारमेव area विषयौकुवोाणः च्णान्तरा- auf, ता न स्थिरुब्रष्टपेच्तेति शङ्कते । तेनेदमिति | खच वक्ताय साद श्वप्त्यये तेनेदं सदृशमिति वस्तचयं भासते न वेति। नेति वदतः खानुभवविरोाधः, किच्चा्थभेदाभावात पदचयप्येगो न स्यात्‌, तस्मात्‌ पदचयेण faa: संख्ृटभित्नायभानादभानमसिदडधमिति परि- इरति न तेनेति | अथ भासते saad तच्च प्र्ययाभिन्नमेव न वाद्यभिति चेन्न चयाणामेकप्रद्ययामेदे मियेऽप्यभेदापत्तः। डद्टाप- ्तिरिति gard विच्ञानवादिनं vars, यदा ीति। वस्त॒च्चय aq साट्श्यप्रत्ययादटित्रं सवंलोाकप्रसिडं तच नाङ्गोक्रिवते। स्थायि- बर्टुप्रसङ्गभयेन afe तत्तदाकाराणां चणिकविच्ञानानां मियो वा- तौनमिज्ञत्वारेकस्सिन्‌ धम्मिणि विरूडानेकपक्तस्मरणात्मकविप्रति- पत्यसम्भवात्‌ खपच्तसाघधनादिव्यवद्धारोा लप्येत, ऋता यवयानभवं DARIN SIATAE | TAT च तेनेदं सद्ृष्रमिति वाद्याचंयेक्ञान- पूवकं सादृश्यं जानत Bima स्थायित्वं दुवारमिव्यथंः। नन्‌ सन्त्येव Tega चणिकखलच्तणा निविकल्यकग्रा्याः, सविकल्पाभ्यवसेयास्त सखायित्वसादश्यादयो ara: कल्यिता अवभासन्ते, wart विप्रति

* दयारिति वधं०।

५६२ रलप्रभाभासिते। [अ०२।पा०२]

uaa न वद्धिसन्तानमारोदति, एवमेवेषोऽथं दति निखितं यत्तदेव वक्तव्यं, तताऽन्यदुच्यमानं बङ्प्रलापिलमात्मनः के- वलं प्रस्यापयत्‌। न चायं सादृश्यात्‌ संव्यवदहारेा यक्त, तद्धावावगमात्‌ तद्छदुशभावानवगमाच। भवेदपि कदा- चित्‌ वाद्धवस्तनि विप्रलम्भसम्भवात्‌ तदेवेदं स्यात्‌ aa- qu देति au, उपलब्धरि तु सन्दडाऽपि न कद्‌ाचिद्ध- वति स ware स्यां awegur वेति। य ward waquaiy स एवादमद्य सरामोति निञखितात्‌ तद्धावापलम्भात्‌, तस्ना- दप्यनपपन्तो वेनाभरिकसमयः ॥

क क-म => > ~ — ee

पत्यादिव्यवद्धार इति aiaruaicamy निरस्यति रवमेवेति। यत्‌ प्रमाणसिद्धं तदेवं ama | ate च्तयिकात्वे किड्धित्‌ प्रमाणमस्ति न dca घट इति प्र्यच्हमवत्तमानकालासत्वं घटस्य गोचरः यद्- तमान च्तणमाच स्वरूपे च्तणिकत्वे मानमिति वाच्यं; तस्य वर्तमान त्वमात्तगोचरत्देन कालान्तरासत्वासिद्धेः। नच यत्‌ सत्तत्‌ afwa- मिति याप्िरस्ति, विद्युदादेरपि दिविच्तणस्थायित्वेन टदख्ान्ताभावात्‌। न च स्ायिनसनुमातारमन्तरणानुमानं सम्भवति, तस्मादन्‌मान- सिद्धाधवक्ता तयागतोाऽखदेववचन इत्यर्यः। fag साटश्यं पत्यभि- च्रायां दोघतया निमित्तं विघण्तयावा | च्याद्येऽपि खरू्पसत्‌ ज्ञातं वा, नाद्य मन्दान्धकारे गुक्तिमाचग्रदे Aararasfa रूप्याभेद- मरमापत्तेः। न दितीवः स्था{यद्धातारं विना तञ्ज्ञानासम्भवस्योक्तत्वात्‌। नापि विघयतया निनित्तमि्याद्। a चेति। साऽह मिद्यज्लेवातत- नादं सदृश इव्यनुत्लेठादित्ययः| सोऽहमिति प्रयभिन्ञाया aad निरस्य संशयत्वं {रस्यति भवेदिति । जडाय प्रयभिन्ञाते$पि नाधसम्भावनवा ema: कदाचित्‌ स्याघ्रात्मनोययः | चसन्दिग्धावि- प्य्॑तप्रत्यभिज्ञाविरोधादात्मच्छणिक्रत्वमतमत्यन्तासङ्गतमिनयुपसं द र- fa | तस्माहदि(त।

[च्य०२।पा०२] शङ्कर ब्रह्य SA | ५६२

नारू तेऽदृ्टत्वात्‌ !॥ २६ ॥ दृतञ्यानपपन्नो वैनाशिकमसयेा चतः सखिरमनयाविकार-

ज

णमनम्पगच्छतामभावाद्धावा रत्येतद्‌ापद्यते। quate

चातच्राभावाद्धावात्यन्तिं 'नानपष्डद्य प्रादुभावाद्‌" दति। विन-

~

aifg किल daregt उत्पद्यते, तया विनष्टात्‌ चीराद्धि द्टत्पिण्डाख दत्ता चरः, कूरम्याचत्‌ कारणात्‌ काग्यमत्वयेत, छपविशषात सवं सवेत उत्पद्येत, तस्प्रादभावयस्तभ्यो वीजादि- ग्य ङ्गुरादीनासत्पद्यमानलात्‌ अभावाद्धादेत्पात्तिरितिमन्य- नते । तचद्मच्यते, 'नासतादृषटलात्‌' दति) नाभावाद्धाव उत्पद्यते, यद्यभावाद्धाउ उत्पद्येत, अभाववाविगेषात्‌ कारण- विश्रषाम्धपगसमाऽनयेकः स्यात्‌ । न fe वोजादौनां उपच्दि-

अभावः शणशविषाणवदव्यन्तासच्चिव्यङ्ोकदय ग्दादिनाशणदसतेा घटादिकं जायते डति सुगता वदन्ति aeuafa | aaa sia] न केवलं garaged किन्त खयं दप्रायन्तिच | दा नजा VAAY गम- aa: ग्टदादिकं suey घटादेः प्रादुभावादितीममयमाहइ। विन- खादिति | कारणविनाश्रात्‌ काग्येजन्मेव्यच युक्तिमाह) करट स्यादि- ति | विनाश्श्रन्यादित्य्थः। नित्यस्य निरति्टयस्य काण्यग्रक्तत्वे तत्‌- arate सवीखेकस्मित्नेव wa स्यस्तया चात्तरच्तगे काय्याभावादस- wut) न च सहकारिकछतातिशवयक्रमात्‌ aaa इति Va अति्यम्यातिश्यान्तरापेच्तायां अनवस्थादरनपेत्तायां काय्यस्याप्यति- प्रायानपेच्तत्वेन सदहकारिवे््यीात्‌ तस्मान्न स्थायिभावात्‌ का्यजन्मे- त्यर्थः | च्णिकरभावमस्य इेतुत्वमुत्तरोतादे Vas fate | अभावस्य हतुत्निरासाथं aa wwe, asdefafa) afe वीजाभावस्या- भावान्तरसादिशेषः स्यात्‌ तदा विष्षवदभावद्ारा वीजादोवाङ्कर इति

mec?

ad 3 रलपभामासिते | [०२।पा०२ |

तानां याऽभावस्तस्य च शश्विषाणादौनाञ्च निःखभावताविग्र- षाद्‌भावत्वे कथिदिश्षाऽस्ियेन वौीजादेवाङ्रोा जायते, चोरा- दव दधीत्येवंजातौयकः कारणविशेषाम्यपगमाऽथंवान्‌ स्वात्‌ | निविभेषस्य aura कारणत्वाभ्चपगमे शशविषाणादिग्योऽ- णङ्कुरादयो जायेरन्‌, न चेवं दृश्यते) यदि एुनरभावस्यापि विशषोऽभ्युपगस्येत उत्पलादीनामिव नोललादिस्ततेा विशेष- व्वादेवाभावच्य भावत्वम्‌त्पलादिवत्‌ प्रष्ज्येतः नाप्यभावः कस्यदिद्‌ त्पत्तिदेतुः खात्‌, उभावलादव भशटदिषाणादिवत। Suara भावेात्यत्तावभावानितमेव स्वै काय्य स्यात्‌, जैवं दश्यते, सर्व॑स्य वस्तुनः खेन सेन रूपेण भाकात्ममेवापलभ्यमान- त्वात्‌ न चन्द्‌न्विताः शरावाद्या भावास्तन्तादिविकाराः कनचिदभ्यपगम्यन्ते। ग्टद्धिकारानेव तु म्टद्नज्वितान्‌ भावान्‌ ah: ala aa खरूपापमट्‌मन्तरख कस्यचित्‌ कूटस्थस्य

लाकायतिकानामभ्यपगमेाऽयवान्‌ स्यान्न से{स्तीत्यादइ | येनेति | as यजति | fafataata | wafastare: काय॑कारित्वस्यादद््त्वा- ब्राभावस्यासता देतुत्वमित्ययः। खखभावस्यापि fate इत्यत are | यदीति । अभावस्य हेतुत्वेऽतिप्रसङ्ग इति तकमुक्तानुमानमाद| ना- पोति | अभावा a देतुरसत्वात्‌ सम्मतवदित्यथः। अभावा न परल तिः काय्यानन्वितत्वाद्‌ यथा शरावाद्यनन्वितस्तन्तुन एरावादिप्रजल्ल fafeia तकपवकमादह | अभावाचंति | अताऽन्वितत्वान्मद्‌ादिभिाव खव vatafcare | efefa| स्थायिनः कारणत्वावागसक्तमन्‌द्य दूषयति | यत्तक्तमिद्यादिना| ऋचनुभवबलात्‌ स्थिर्‌भावानामेव सद- कारिसन्निधिक्मेण कास्य॑क्रमदेतुत्वमडोकाय्ये, न च UAW सद्द-

[अ ०२।पा ०२] प्राङ्स्ब्रद्यसचभाष्ये | ५६५

वस्तुनः कारणए्चानुपपन्तेरभावाद्धावेत्वत्तिभंवितुमद तीति, aga, स्िरस्तमावानामेव सुवणादौनां प्रत्यभिन्ञायमानानां र्चकादि कायंकारणभावदशनात्‌, येष्वपि वोजादिषु खरूपा- पमे wad तेष्वपि नासावुपष्टद्यमाना पूथावस्धात्तरा- TA, कारणमभ्द्पगम्यते, अनपष्डद्यमानानामेवानयायिनां वौजाद्यवयवानामङ्कुरादिकारणभावाभ्यपगमात्‌, तस्माद्स्ट्यः शगरिषाणादिभ्यः सदुत्पत्यदशनात्‌ सद्धुश्च स््रणादिभ्यः UMMA चरनपपन्नोऽयमभावाद्धावेत्पत्यभ्यपगमः। रपि च चतुभ्ययित्तचेत्ता उत्पद्यन्ते परमारभ्यश्च wWaiit- तिकलचणः समुदाय उत्पद्यत दत्यभ्यपगम्य प॒नर्‌भावात्‌ भावोात्प्तिं कत्पय द्धिरम्धपगममपङ्कुवानैर्वनाभिकैः सद लाक आक्‌लोक्रियते ॥

MAI न युह्लीति वाच्यं, यतोऽशरक्तस्यापि नापेच्तेत्यस कारि विम्बं स्यात्‌ | ततः खगदा खताऽतिष्रयग्रन्येऽप्ितापादसदकारिकता- तिष्रयक्रमाड्‌चकादिकाग्यकमः। न चातिश्वस्यातिशवान्तसरा नपेच्तत्वे कोय्थेस्याप्यनपेच्तेति वाच्यं । छटस्य Rata काय्यत्वाविशेषात्‌ घटस्यापि ग्टदनपेच्ताप्रसङ्ाद्‌न्वयव्यतिरेकाभ्यामपेच्ता सहकारिय्वपि तुल्या। यदुक्तं काय्थाभावदश्ायां कारणस्यासक््वापत्तिरिति तत्न, अकारणस्या[पि बाघाभावेन सत्तापपक्तः, नद्यघेक्रियाकारित्वमेव aw च्यसतस्तदयोागेन सत्वस्य तता भेदात्‌ सता दययक्रिवाकारित्वं नासतः अतः कारणतावच्छंदकमबाधितखरूपात्मकं सत्त्वं कारत्वाद्धित्तमैव तस्माद्ण॒स्थुलस्थिरभावानां हेतुत्वं उपपन्नमिति भावः | Tacha. रेाघमप्यादह | अपि चति॥

udd रलप्रभाभासिते। [अ०२)पा०२्‌]

उद्‌ासोनानामपि चेवं सिद्धिः। ९७ II

यदि चाभावाद्धावेत्स्िरभ्यपगम्येत, एवं सद्टुदासीनाना- मनोदहमानानामपि जनानामभिमतसिद्धिः सात्‌, अभावस्य सुलभव्ात्‌ | रुपौवलस्य चेचकम्म॑ष्यप्रयतमानस्यापि सस्यनिष्य- त्तिः स्यात्‌, कुलालस्य च ग्टदस्कियायामप्रयतमानसा्मतेा- त्पत्तिः तन्तुवायस्यापि तन्तून्‌ तन्वानस्वापि तन्वानस्येव वस््- लाभः | खगापवगयोाख् न कचित्‌ कथञ्चित्‌ समीदेत न चेतद्‌- यज्यते ऽभ्युपमम्बते वा केनचित्‌, तस्माद नपपन्नाऽवमभावाद्धा- वात्पत्यस्थपगमः ॥

नाभाव उपलब्धेः ॥ सेट ॥

एवं वाद्याथवादसाच्रित्य समुदायाप्रा्यादिषु दूपणेषु-

bn =~ iy ~ ~ gifadg विन्नानवादौ arg इदानीं प्रत्यवतिष्टठते। कषा- faa किल विनेयानां बाद्यवस्ठुन्यभिनिवेश्मालच्छ तद्नु- राघेन वाद्यायैवाद्‌प्रक्रियेयं विरचिता, नासा सुगताभिप्रायः,

AAAS प्रप्र [विषाणादप्यत्पत्तिः स्यादिव्यक्तं। अतिप्रसङ्ान्तर- माद। उद्ासीनानामिति। अनीहमानानां प्रयलश्रून्यानां, waa चटादिपाचं | तन्वानस्य व्ापारयतः। तस्माद्‌ भान्तिमलन च्त{्णिक- वाद््यायेवादेन क्ट खनिव्यब्रद्धसमन्वयस्य न fatty इति सिद्ध ॥

नाभाव उपलब्धेः] अण्डनिविणएषत्रद्धयविक्ञानं वाद््याथापाद्‌ानं qeat वेदान्तानां fad साकारं च्तणिकं विद्वान न तताऽन्याऽया- ऽस्तोति योागाचार्मतेन विरुध्यते न वेति तन्मतस्य मानम्नान्तिमूल- त्वाग्बां संश्रये पृन्बाक्तवाद्यायंवादनिरासमुपजीय पृव्वेपच्तमाद।

[अ०२]पा०र्‌। प्राङ्रत्रद्यखच्रभाव्ये। ५६९७

तस्य तु विन्नानेकस्कन्धवाद्‌ एवाभिप्रेतः, तसिं विज्ञान- वाद्‌ बुद्धारूढेन रूपणएन्तःम्य एव प्रमाणएप्रमेयफलव्यवदारः सर्वं उपपद्यते, सत्यपि वाद्धेऽय वद्धयारोादमन्त्रंण प्रमाणादि- चवद्ारानवतारात्‌। कथं पनरवगम्बते अन्तःम्य एवायं सवं- व्यवद्ारोा न विन्ञानव्यतिरिक्ोा वाद्याऽयाऽस्तोति तदसम्भवा- दिव्याद्‌) सदि वाद्याऽथाऽश्टपगम्बमानः परमाणवे वा स्यस्तत्‌- समदा वा स्तम्भादयः सदेः तच न तावत्‌ परमाणवः स्तम्भादि- प्रत्ययपरिच्छद्या भवितुमदन्ति परमाणाभासनज्नानानपपन्तेः, नापि तत्समृद्दाः स्तम्भाद यस्तेषां परमारभ्योऽन्यवानन्यलाभ्यां

खवमिव्यादिना। पृव॑त्तस्पच्तयोाः विरोधाविरोधो we) नन्वेकस्य सुगतागमस्य ay वाद्धयायसत््वासक्वयास्तात्पय्थं विराधादिव्याणङ्खा- धिकारिभेदाद{वियिध डति वदन्‌ विन्ञानवादिनः सुगताभिप्रायक्ञत्वेन मन्द्ाधिकारिभ्यो वाद्या्यवादिभ्यः Beare । कोषाद्धिदिति। sag *धम्मकोतिना ‘Swat लोकनाथानां सत्त्वा्रयवश्टान्‌गाः' इति [सव- द०ए०२द।पं ०७] घ॒गतानामुपदे शः शििष्यमत्यनसारिग caw: | नन्व- सति वाद््यायं मानमेयवयवद्धारः कथं aate | afefafa | विज्ञान- मेव कल्पितनीलाद्याकारत्वेन प्रमेयमवभासात्मना ATAU प्रक्तयात्मना मानं शक्तयाशख्यत्वाकारेण प्रमातेति भेद्कल्यनया वयवद्धार इत्यर्थः| aq ख्व भेदः किंनस्यादत गह । सत्यपीति। न fe बुद्यनारूएस्य नीलादेः प्रमे यत्वव्यवदारोाऽस्ति, BAT बद्यारूएाकार एव प्रमेयं न वाद्य faad: | aaa प्रन्रपुवेकं युकत्तीरुपन्यस्यति | कथमिव्यादिना। aa च्तानातिरेकेनासत्‌ तद्‌तिरेकनासम्भवाच्नरष्टङ्वदिव्याद | तद्‌- सम्भवादिति) असम्भवं विद्णाति। स Wife | मरमाणवच्वदेकस्थूल-

~न —_——— ~ --~----~--

* बाघचित्तविवरणप्रणतचेति बाध्यं |

५६८ गन्नधमाभासिते। [ख०र२पा०२|]

निषूपयुमण्क्यवात्‌। एय जात्यादीनपि प्रत्याचचीत। श्रपि चानभवमाच्रेण AMT ज्ञानस्य जायमानख योऽयं प्रतिविषयं पक्षपातः स्तम्भज्नानं ङुद्यज्ञानं चटज्ञानं परज्ञा- नमिति, नात ज्ञानगतविश्रेषमन्तरण उपपद्यत इत्यवश्यं विषयसारू्यं ज्ञानस्याद्ेक तव्यं । waPlad च तस्मिन विषया- कारस्य न्ञानेमेवावरुद्भूत्वाद पार्थिका्थसद्धावकन्यना। रपि च सरापलम्नियराद्‌भद्‌ा बिषयविनज्ञानयेरापतति,न दनयोा- रेकस्यानपलम्मेऽन्यस्यो पल्य ऽस्ति, न चेतत्‌ खभावविठेके यक्त प्रतिबन्धकारणाभावात्‌, तस्मादप्ययाभावः खघ्नादिव्वदं दर gai यथा fe खघप्नमाचामरोच्युद्‌कगन्धवनगरादिप्रत्यया विनेव वाद्येनायन ग्राद्यंगादकाकारा भवन्ति एवं जागरित-

स्तम्भ इति ज्ञानं नस्यात्‌ समृदस्त्वसन्नित्ययः | अवयव्यभावेऽपि जा- वाद्ये वाद्धयायोाः Beare | रखवमिति | जादिगुखकमणां ufaa: सकाष्णदभेदोऽव्न्तमेदे वा घमिंवद्धम्यंन्तरवच् न yaufaura: म- दाभेदो च विरुूडाविति न सन्ति जाव्याद्यथीा rad: | किञ्च च्ला- नस्य न्ञेयसारू्प्यरूपवि एेषसम्बन्धाभावे सवविषयत्वायत्तेविंश्षाऽङ्गे- का्थस्तथा च चानगतविर्रोघग्येव ज्ञानेन विष्वीकसर्णान्न वाद्यार्थ- सिद्धिमानाभावात्‌ गोर्वाचचेव्याह | अपि चेति। wana विषय- विणेषवशिच्छव्यवद्धारः, fey Sa ज्ानाभिन्नं ज्ानापलम्मत्तगनिय- तापलम्भग्राद्यलठात्‌ ज्ञानवदित्याद | अपि चति। ल्ानाथयोावास्तव- भेदोऽपि सदापलम्भनं स्यात्‌ ग्राह्यग्रादहकभावादिव्यत खाद न चतदिति। च्तणिकन्ञानस्या्यंन सम्बन्धद्देत्वभावान्न ग्राद्यय्रादकभाव zau:| किच्च जाग्रदिन्ञानं न वाह््यालम्बनं विन्ञानत्वात्‌ खघ्रादि- चानवदिव्यादइ | सप्रेति। विद्ञानानां वेचिव्यानृपपत्तिवाधितमनु-

[foe ।पा०२। WIE CAG AAI | ५९९

amet तपि स्तस्भादिप्रत्टया भवितुमरन्तोत्यवगम्ते, प्र- त्ययलाविनेषात्‌ | कथं पृनरसति वाच्याय प्रत्ययवेचिच्य मुप- पद्येत वासनावेचिव्यारित्याद। अनादौ दि संसारे बीजा- डुःरवत्‌ विज्ञानानां वासनानां चान्योन्यनिमित्तनैमिन्तिक- भावेन वेचिन्यं न विप्रतिषिध्यते) रपि चानयव्यतिरोकाभ्यां वासनानिमित्तमेव ज्ञानवेदिच्यमित्यवगम्बते, खप्रादिव्वन्तर- णाष्यथे वासनानिमित्तसख ऋानवैचिव्यसोाभाग्यामप्यावाभ्याम- भ्यपगम्यमानल्ादन्तरोेण तु वासनां श्रथैनिमित्तसय ज्ञानवेचि- FU मयानभ्यपगन्यमानलात्‌, AIA वाद्यस्या्थस्ये- त्येवं ata Ba: | नाभाव उपलम्धरिति) न खल्वभावेा वा द्यस्यायस्याध्यवमातुं शक्यते, कस्मादु पलः । उपलभ्यते fe प्रति प्रत्ययं वाद्योाऽथः War: कद्यं घटः पट इति, न चा- पलभ्यमानस्टेवाभावेा भवितुमदंति | यथा fe afagarar मुजिसाध्यायां दत्ता सखयमनग्दयमानायामेदं gata are qe aa दष्वामोति, तददिद्धियसन्निकषण खयमुपलमग्यमान

मानमिति ued) कथमिति | waar परिदरति | वासनेति, अनादिसन्तानान्तग्तपवज्ञानमेव वासना, तद्वशादनेकच्तणव्यवधाने- ` ऽपि न:लाद्याकार्ज्ञानवविय्‌ भवति. यथया बौजवासनया कापासंर- aa तद्ददित्ययः) उभयवाद्सम्मतत्वाच वासना wa ज्तानव[चि- व्यद्ेतवोा न agra इत्याद । चयि चति। त्तणिकविद्ानमाच- वादस्य मान्मूलत्वात्तेन निव्यविद्धानवादो विरुध्यते इति mF सिडान्त्चं aay | नाभाव इव्यादिना। किं वाद्य(यस्यान्‌पलव्ये- सभावः उत ज्ञानाद्धेद्‌नान्‌पलब्धेः, नाद्य Kaa उपलब्धे रति। दितीयं 4D

५७० रनतपरभाभासिते। [अ ०२।पा०२्‌]

एव वाद्यम नादस्‌पलभे न च मारऽस्तोति aa कथमपा- देयवचनः Wal ननु नादमेवं ब्रवीमि न कचिदथंमुपलभ fa, किन्दूपलस्िव्यतिरिक्तं नोपलभ इति ब्रवीमि। वाढ मेवं safe निरङ्कुशलात्‌ ते तुण्ड्सख न तु युक्यपेतं ब्रवौपि, यत उपलधिव्यतिरेकाऽपि बलाद्‌ थैस्याभ्यपगन्तव्यः उपलब्धे tala fe कथिदुपलथिमेव सम्भ: ङुद्यञ्चेत्यपलभते, उप- लस्िविषयत्वेनेव तु सम्भकूद्यादोन्‌ सवं लौकिका उपलभन्ते। wagaaa सवं लकिका उपलभन्ते यत्‌ प्रत्याचद्छाणएा अपि वाद्य मयंमेवम। चक्तते यदन्तन्ञेयर्पं aafeacauraa sfa, ते ऽपि fe सव्वेलोाकप्रसिद्धां afecaurat संविदं प्रतिलभमानाः प्रत्यास्यातुकामाख वाद्यमथं वदिर्वदिति वत्कारं Hater इत- रथा fe aarafeafefa aa: । न fe विष्णुसिचेा बन्ध्या- पृचवद्वभासत दूति किद्‌ चक्तीत। तस्माद्‌ यथानुभवं तत्व मभ्युपगच्छ द्धि वंद्विरोवाव्रभासत दति wana न तु

4 _ £

वदिवैद वभासत दूति। नन वाद्स्यार्यस्वासम्भ वादददिवदवभा-

aga, aq नाहमिति । ज्ञानद्धेययोाविंघयिविषयभावेन भेदस्य , साक्िपव्यच्तसिद्धत्वात्‌, प्र्यच्तविरूदमभेदाभिघ्ानमिव्याह। वाएनि- त्यादिना। तद्चनादपि जनो ated ज्ञानाद्धेदेनवापलभत Tar इ । अतश्धेति | वाद्याथम्या्यन्तासतत्वे प्रत्यच्तापलम्भायोगात्‌ टश न्तत्वासम्भवा च वह्हि व॑च्छब्दा न स्यादित्याह | डतरयेति। बाधित. मेदानभवादवकारो युक्ता न वत्वार Fare | तस्नादिति ¦ Bara ज्ञानातिरोकोनासन्नसम्भवादिव्यक्तबाधादत्करणमिति wea | नन्विति। कोाऽसावसम्भवः Baw al खसत्वनिच्या वा अयक्तत्वं वा उत्कट -

| अ ०२।पा ०२) WIFCAAMEAATH | ५७२

मत दत्यध्यवमित। नायं माधुरध्यवमायेा यतः प्रमाणप्रटत्यग्र- ठत्तिएवके सम्भवासम्मवाववघार्यंते न पुनः समावासम्भवपूवकं प्रमाणप्रदृत्यप्रृत्तौ। र्द्ध प्रत्यक्तादीनामन्यतमेनापि प्रमा- एेनापलभ्यते तत्‌ सम्भवति यन्न कनविद्पि प्रमारेनापएलभ्ते तन्न मम्मवति। इद तु चथा खंसर्वरेद प्रमारोवाद्छयाऽयं उपल- waa: ay व्यतिरेकाव्यतिरकादिविकच्येनं सम्भवतोल्युच्येत उपलब्धेरव। न च ज्ञानस्य विषयसारूप्यादिषयनाशा भवति, रसति विषये विषयसाङ्प्यान्‌पपन्तेः वदिरूपलब्धेख्च विषयस्य,

काटटिकसंशयात्मकसम्भवस्वाभावो वा| नाद्यः BIW Bata | नदितीय स्यना धटस्तम्भाविति समहालम्बने स्यलत्वद्धित्वघटत्वस्तम्मत्वरूप- विरूदधघम्मवतारथंयार्स्यलाद्‌कसात्‌ दवावगाइिविच्तानाद््‌द्‌ सत्व. निख्धयेनासम्भवासिद्धरि व्याह | नायं साघधररिति। सम्भवः सत्तानि- खयः waa: | असम्भवाऽसत्चनिख्यः प्रमाणाभावाघीनः न वेप- स्त्यिमिति व्यवस्थामेव स्फुटयति | यद्धीति। उक्तव्यवस्यायाः फलं age प्रत्यच्तादिभिः सम्भवं वदत्रेव edie caafa | इददेति। परमाणनिल्खितवाद्लार्थस्य ware: पर्मारभ्या मदविकल्येरयक्तत्न- साचेणासत्व निशया न यक्तस्वत्यच्तेऽप्ययुक्तत्वस्य तुल्यत्वात्‌ , न दस्यल- स्येकस्य विन्ञानस्य स्यलानेकसम्‌ हालम्बनस्य विघयाभेदा wa: स्थल- त्वानेकत्वप्रसङ्गात्‌,न चेष्टापत्तिः Wagar दित्तानानां faut वात्तानभिन्ञतया विषयहित्वादिव्यवद्धारलेापापत्तेः, तस्माद्यक्तत्वे- ऽपि यथयानभवं यवडङ्ारयोाग्याऽयः खीक्ाय्यः, न चतुथः fatwa तादश सम्भवस्यानपयेगात्तम्य क्वचित्‌ प्रमाण्परत्तेः युव्वीङ्गतादिति भावः| Ula ज्ञानगतायसारूप्यस्येव ज्ञानालम्बनत्वोापपत्तेवछर- याभाव उति तचाह। न चेति। aa मारवमुक्तं तन्न दषं प्रामा- शिकत्वादिव्याद्। बद्दिरिति। यत Ta ्लानाध्यार्भदः aaa ‰ 1 “~

५७२ रनप्रभाभासिते। [Son atc]

अरत एव मदापलम्भनियमेाऽपि “प्रत्ययविषययोारूपायापय- भावदेतुका नाभददेतुक Tawa) पिच घटज्ञानं पटज्ञानमिति विशेषणयारेव घटपटयेभंदरा न विशेयस्य ज्ञा- नख, यथा WA गे: BU गौरिति शक्तय काष्प्यवारेव सेदो न गाल, sary” मेद एकस्य सिद्धा भवति, एकस्माच्च दयोः, तस्माद्‌ थ॑ज्ञानयोभंदः। तथा Yara चटस्मरणमित्यचापि प्रतिपत्तये, अचापि fe विशेष्ययारेव दशंनस्मरणए्योभदोा न विशेषणस्य घटस्व, यया dita: चीररस इति विशेव्ययेारेव गन्धरसयेोभदो न विभरेषणसक्तौरस्य तदत्‌ । श्रपिचद्यावि- ज्ञानयोः पत्ात्तरकालयेः खसंतेदनेनेवापक्तीणएयारितरेतर-

साच्छनभवसिद्धः, खत ख्व सद्धापलम्भनिवयमाऽपि नाभमेदसाघक Zale अत रवति | यथया चात्तषद्रव्धरूपस्यालाकापरलम्भनियता- पलव्धिकत्वेऽपि नालेाकाभेदः, तथास्य न ज्ञानभेदः, भेदेऽपि Are ग्राहकभावेन निवमापपत्तेः। न च ज्ञानस्य च्णिकत्वात्‌ खभिन्नग्राद्य- सम्बन्धायोागः स्थावित्वादिति भावः। विन्ञानमनेकाथेभ्यो भिन्नं रक- त्वात्‌ गात्ववदिति सतप्रतिपकच्तमाद। अपि चेति। नच हेत्वसिद्धिः ad ज्ाननिव्येकाकारपरतोतेः इानेकनिखखयात्‌ | न च सा जातिवि- षया वय्तिमेदानिखयादिव्याह | न विशव्यस्येत | घटाद्‌ ेतन्याद्धेद-

Hal ठत्तिज्ञानद्धेदमाह) तथेति wet era faa रख्कत्वात्‌

च्तीरवदिव्ययः | न्नानाभिन्नाथानङ्गोकारे खश्ास्त्ववद्धारलापं बाध कमा | अपि चेति। कमिकयेोः quae: च्तणिकनच्ञानयोमिंये ग्राद्यग्राहकत्वमयुक्तमभ्युपगतच्च, तथा च तवेोभैद्‌प्रतिद्वा न युत्ता धर्परतियोगिनोामिथः परेण चाग्रद्धेण भेदग्रहायोगात्‌, तथा च तवेोभंदग्राहकस्थाय्ात्मा तद्भिन्न Z| र्वं पच्तसाध्यहेवुटर्ा-

* अयेप्रत्ययपारिति ar |

_

[अ०२।पा०्द्‌] प्र त्र्य TAA | ५.७

याद्ययादकत्वान्‌ पपन्तिः, ततश्च॒॒विज्ञानभेद्‌ प्रतिज्ञा चणिक- लादि धम्म॑प्रतिन्ना सखलत्तएसामान्यलत्तणवाम्यवामकलाविद्याप- सखवसद्सद्धम्धवन्धमेात्तादिप्रतिज्ञाख्च खथास्तमतास्ते दीयेरन्‌ | किञ्ान्यद्धिन्नानं विज्ञानसित्यभ्यपगच्छता वाद्योाऽयः स्तम्भः क्त उमित्येव॑जातोयकः कस्समान्नाग्यपगम्यत दति ana विज्ञानम- नश्यत इति चेत्‌ वाद्याऽप्ययारनुश्ययत एवेति GRAIN | अय विज्ञानं प्रकाश्ात्मकलात्‌ प्रदीपवत्‌ सखयमेवानुग्यवते न तथा वाद्योऽप्यथ इति चेत्‌, च्रत्यन्तविर्द्धां खात्मनि क्रिया- मग्धपगच्छसि श्रद्मिरात्मानं द्‌दतोतिवत्‌। अविरुद्धन्तु लोक- प्रसिद्धं खात्मव्यतिरिक्ेन विज्ञानेन वाह्ायाऽनुन्डयत इति

न्तभेदाभावे इद्‌ च्णिकमसदिति प्रतिज्ञा नयक्ता। सव्वेताव्या- ad वयक्तिमाचं quad अनेकानुगतं सामान्यमतद्यटत्तिरूपमिति प्रतिच्धा न यक्ता, सव्वानेकाचानां ज्ञानमाचत्वेन मिथः Vou at TAT- नत्वात्‌ SALAS वास्यं पव्वन}लन्ञानं वासकमिति प्रतिज्ञान युक्ता, तयाभित्नस्य ज्ातुरभावात्‌। जिच्चाविद्योपक्नवाऽविद्यासंसगः.तेन नीलमिति aaa, acfanafafa असद्धम्मेः, अमत्तमिति aca

Sar, सता विच्तानस्यासता नर्विघाशणम्य चामत्तत्वादिति प्रतिज्ञा दुलभा, अनकायज्ञानसाध्यत्वाद्‌क्तानेनास्य बन्धा Baw ara इतिच प्रतिच्ञा बङ्यन्नानसाध्या, अदिपद्‌न सामान्यत Fe ग्राद्य- मनिष्ं व्यज्यमिति श््व्यहितेःपद्‌ ण्ाऽनेकन्ञानसाध्यो ग्रटदीतः, तस्मात्‌ प्रतिन्नादिव्यवद्धाराय ग्राहकमेदोाऽङ्ोकार्य्यं FU: | क्ञानार्ययोभदे युक्तयन्तर मस्तीव्याद | क्िद्धान्यदिति | क्तानवद्थस्वाप्यन्‌भवाविष्रेषात्‌ खकारो यक्त Lay: | खविवयत्वाद्दिन्ञानं खोकियते नार्थः पर ग्राह्य

त्वादिति शङ्कते। ay विज्ञानमिति विरूढं खीकछव्याविरूडन्त्यजता asada ay दशितिमिग्याह। अत्यन्तेति | चानं खवेद्यमित्यङ्ं

५७४ रलप्रभाभासिते। [ख०र]पा०२]

asa पाण्डित्यं मददट्‌शितं। न चाधंव्यतिरिक्रमपि fa- ज्ञानं स्वयमेवानश्चवते खात्मनि क्रियाविरोघादेव। ननु fa- wie खरूपव्यतिरिक्रया द्यवे तद्‌ न्येन, याच्च तद्‌ घन्येनेत्य- नवस्या प्राद्नति। चपि चमप्रदौपवद्‌वभासाद्मकलात्‌ ज्ञानस्व ज्ञानान्तरं कल्यत: खमलाद्वभाखावभाखुकभावान्‌पयन्तेः कल्नान्थंक्यलिति। तदुभवनप्वखत्‌ विन्ञानग्रदणमाच एव विज्ञान साक्तिथदणाकाङ्खानत्याद्‌ादनवस्याभनङ्ान्‌ पपन्तेः, सा- कतिप्रत्यययेख खभावदेषम्यादु पलब्ध्युपलम्यभावे पपन्तेः, शयं fegu मा्षिखेऽप्रत्यास्येवलात्‌। किञ्चान्यत्‌ प्रदीपवदिज्ञा- नमवभासकान्तरनिरपेचं खयमेव प्रथत इति ब्रुवता प्रमा- एागम्यं॒विन्ञानमनवमन्तुकमिद्युक्रं स्वात्‌ भ्रिलावनमथ्यस्छप्र- दीपखदस्प्रयनवत्‌ | वाढमेवजनुभवकूपलान्त विन्ञानस्येष्टौ नः

aa arated वस्ततः खवेद्यत्वमयुक्तभिव्याह | न चेति | वत्ते क्रायां प्रति wad परधानत्वाख्यकम्म॑त्वायोगात्‌ सक्टंकवेदनकम्मं- त्मसदिव्यर्यः। नच खविषयत्वमाचं खवेद्यत्वमिति वाचं अभेद विषप्विलस्याप्यसम्भवा(दति भावः| ज्ञास खवेद्यत्राभावे दोष- दयं स्यादिति usa, नन्विति। अनवस्था च arg दोषद्वयं परिदहिरति। तदुभवमपीति। अनिव्य्वानस्य जन्माद्मतत्वेन घटव- ज्ज स्य खेन खीयजन्मादिग्रहायोगाद्‌स्ि ग्राद्काकांच्ता सच्हिणस्त सत््वायां way निर्पेच्तत्वात्नानवख्या नापि सःग्यच्चिन्जनडत्ववैव- म्यादिव्यर्थः। सत्तो कर Tad sre) खयं सिदधस्येति। fax Tay सा च्तिगाऽसत््वे च्णिकविच्ानभेदासिद्ः साऽङ्गोका्यं Tau अनिव्यज्ञानखनल्पसाधकत्लच Blal Para care | fasfa |

[अ०२।पा०२] प्रा द्सत्रद्यखचभ्ये। yoy

परस्लयानन्ञात इति Va, न, अन्यस्यावगन्तुञ्क्तरादि साधनस्य प्रदोपादिप्रथनद्भंनात्‌, अता विज्ञानयाप्यवभास्यताविशेषात्‌ सत्येवान्यस्सिन्नवगन्तरि प्रथनं प्रद्ैपवद्‌ वगम्बते। माङिणि- ऽवगन्तख्च॒स्दयंसिद्धूतामुपक्तिपता खयं प्रयते विक्ञानमित्येष एव मम TARA वाचा य॒त्छन्तरोणाश्ित इति चेत्‌, न, वि- ज्ञानस्यात्प्तिप्रध्वंसानेकलादि विशेषवत्वाभ्युपगमात्‌ | चरतः प्र- दौोपविज्ञानस्यापि व्यतिरिक्रावगभ्यलमस्ाभिः प्रसाधितं॥

| वेधम्याचच न खप्रादि वत्‌ ॥ २९ ।

यदुक्तं वाद्याथापलापिना खप्नादिप्रत्ययवव्नागरितगेा- चरा अपि स्तम्भादिप्रत्यया fata वाद्येनायथन भवेयः प्रत्यय-

fasta क्षानान्तसरानपेच्तमिति ब्रुवता तस्याप्रामाणिकत्वमुक्तं स्वात्‌ ad परयनमिति ब्ररवता जाट ग्रून्यत्वच्चोत्तं स्यात्तथा च aeut- नाविषवत्वाच्छिलाष्यप्रदीपवदसदेव fara स्याद्‌तस्तत्‌साच्छेटव् ray: | विज्ञानस्य खान्यन्नाटग्रन्यत्वमिषटमेव त्वयाऽऽपाद्यते, न चा- सत्लापत्तिः ज्षाचभावादिति वाचं] aaa न्नाटत्वादिति क्यः प्रङ्ते। वाएमिति | अभर ज्ञाटक्ञेयत्वायोागात्‌ ज्ञाचन्तरमावश्य- कमिति परिदरति। नति। विमतं fasra खातिरिक्तवेद्यं देद्य- त्वादेदवदित्यथः। अतिरिक्तः साच्ती किमन्यवेद्यः खवेद्योा वा अाद्ये$- aaa दितांये विन्नानवाद्‌ खव भद्न्तरेणाक्तः स्यादिति wera | सात्तिण इति। त्ववा fasta जन्मविनाश्युक्ठसुच्ते। अतः का- व्यस्य जडत्वजियमात्‌ खातिरिक्रवेद्यमस्माभिः साधितं कूटस्यचि- द्‌ात्सना ग्राहका नपेत्तत्वाच्नानवस्येति चाक्तमता मददेलच्तरमा व- यारिति परिदरति। न विज्ञानस्येति |

रवं केद्यविन्ञानवदथ॑स्याप्युपलब्धेनं दय धाभाव cam, संप्रति जा-

५०६ रनप्रभाभाक्िते। [खअ०२।पा०२]

त्वाविशेषादिति, तत्‌ प्रति वक्तव्यं, sara, न खभ्नादिप्रत्य- यवज्नायत्‌प्रत्यया भवितुमरंन्ति। कम्म्रात्‌ वैधभ्यात्‌ । वेध्य दि भवति खक्नजागरितयेाः किं पुन्वेधग्ये बाधावाधादिति Sail बाध्यते fe ages वस्तु vagy सिग्यामयेापलब्धा Henaqaaa दरति। न alfa महदाजनसखमागमा fa- द्राग्लानन्त्‌ मे मना sera, तेनेषा wrfaagaafa wa मायादिव्वपि भवति यचायथं वाधः। न चैवं जागरिताप- ay वस्तु स्तम्भादिकं कस्याञ्चिदषप्यव्रस्थायां बाध्यते, अपि च रूतिरषा यत्‌ खप्रदशंनं, उपलबिस्तु जागरितद्शनं Wa- aay प्रत्यचमन्तरं BI, च्रथविप्रयोगसम्प्रयो- गात्मकं इष्टं एचं स्मरामि नापलभं उपलब्मिच्छामि दति।

— ——$—$ i ~~ --- ~ ~ a — >

ग्रदिक्ञान खप्रादिविच्तानवन्न वाद्धयालम्बनमित्यनमानं दटूवयति। वधम्बाद्धेति | faaa निविंषयत्वं साध्यमुत पारमार्थिकविषयमू- aa, अय वा वयवदहारिकविषयश्रून्यत्व, नाद्यः खप्रादिविभ्नमाण- मप्यथालम्बनत्वेन दृष्टान्ते साध्यवेकल्यात्‌ | न दितीयः सिद्ध साघनात्‌, डति खचस्यचकाराथः। टतीयेतु व्वदारदष्ायां बाधिताथग्रा- fea sufutcare | बाध्यते चहोव्यादिना) निद्धाम्लानमिति करण- Salta: | साघनव्यापक्तत्वमित्याद। न चैवमिति | fay प्रमाण्जान- भव उपलब्धिः पचत प्रमाणजं खप्रज्तानट्ष्ान्त इति वेधम्भान्तरं | परमतेन aia समतित्वमङ्गोक्व्याह। खपि-चति | सतिप्रत्यच्तप- लव्यवधन्मान्तसरमाद | अथिप्यार्गति। असम्बन्यखावत्तमानख सम- तरघया विषय इति निरालम्बनचमप्यस्याः कद्‌चिद्धवत्‌ न सप्रयुक्त- वर्तमाना्यमाचग्राहिणया उपलब्धेरिति ara: | पूव्वाक्तपमाणाप्रमः-

[ख०२।पा०र] प्रा ङ्कर त्र द्ध रूचभ ये | ५७७

ततरेवं सति न शक्यते वक्त मिथ्या जागरितेपलधिरुपलसि- त्वात्‌ खप्रापलविवदिव्यभयोारन्तरं खयमनुभवता। न च सखान॒भवापलापः प्राज्ञमानिभिच॑क्तः कतुः । अपि चानुभववि- रोध प्रसङ्गात्‌ जागरितप्रत्ययानां खता निरालम्बनतां ana- WHAT खप्नप्रत्ययमाधम्यादक्तमिग्यते। नच या यख खता धमा न सम्भवति सोऽन्यस्य साधम्यात्तस्य सम्भविव्यति। न च्यधिरुष्लोाऽनग्दयमान उद्‌कसाधम्याच्छोते भविव्यति। दभि तन्त Sue खप्नजागरि तयाः ॥

~ ~ न भवेऽनपलब्धेः 11 Be ॥

aqua विनाप्यथन ज्ञानर्वेचिच्यं वासनावेचिच्याद्‌वाव- कल्यत दति तत्‌ प्रति ama) ्रचोच्यते न भावा वासना- नामुपपद्यते लत्पज्तेऽनुपलब्धेवाह्यानामयानां । अथौापलभि-

सजत्ववेधर््ब्ि फलमाह | तयैवं सतीति | वेध्यं सतीत्यथः। अप्र माणजत्नापाघनिरालम्बनत्वानमानं न यक्षमिति ara: | suafefs निस्स्यति | न चेति । बाधमप्यादइ। च्यपि चेति, वस्तना घटाद्यन- भवस्य निरालम्बत्वं घम्मा वदि स्यात्तदा fe टद्ान्ताग्रदेग, परत्यच्तता- ऽपि वक्तं शक्यत्वात्‌, न fe वद्करोष्णयटष्ान्तेन वक्तव्यं, यदि न amar धम्मा<स्ि तदा कि दृद्धान्तन, बाधितस्य दृष्टान्तसदखेणापि car. ध्यत्वादतः खता निरालम्बनत्वाक्ता सालम्बनत्वानभववाध्िया त्वया- नुमातुमास्च्य ताप वाघा न म्खताव्यथः। उक्तापाधिर्पि न विस्म त्वय इत्याह | दशितन्त्िति॥

ख चब्यावनत्ये स्मारयित्वा दूषयति यदप्यक्तमित्यादिना। भाव

उत्पत्तिः सत्ता वा| नन वाद्याचानपलब्धावपि पव्वपव्व॑वासन।(ब- + £

५७८ रल्नप्रभाभासिते। [अ .र।पा०य)

निमित्ता fe प्रत्ययं नानारूपा वासना भवन्ति, अनपलभ्य- मानेषु aay किंमिभित्ता fatear वासना भवेयुः, ्नादिव- ऽप्यन्धपरम्परान्यायेनाप्रतिठेवानवश्या व्यवद्ारविलेापिनो सवा- ्राभिप्रायसिद्धिः । चावप्यन्वरयव्यतिरेकावरापलापिनोपन्यस्ते वासनानिभिन्तमवेदः ज्ञानजातं नथनिमित्तसिति ara सति प्रद्यु द्रष्टव्यो, विनाथापलब्ष्या वासनानुत्पततेः। च्रपि र विनापि वासनाभिरयधापलब्धयपगमात्‌ विना तरयापल- ग्या वामनेत्यत्यनभ्दूपगमात्‌ च्रथेसद्ावमेवान्वयव्यतिरेकावपि प्रतिष्ठापयतः | अपि च दासना नास संस्कार विशेषाः, संसका- राख नाश्रयमन्वन्तरेणावकल्यन्ते, एवं लाकं दृष्टलात्‌, न च तव वासनाश्रयः कशिदस्ति Wawa SAG: I

लादुत्तसरात्तरविन्ञानवविव्यमस्त बीजाङ्करवद्नादित्वादित्यत Bre | च्नाटदित्वेऽपाति | बौजदङ्करो ee इति, अट्ष्टेऽपि तच्जातीययाः का- य्यकारणभावकल्पना यक्ता, इद त्वयानभवनिरपच्तवासनेत्पत्तरादा- तेव कल््यत्वादनादित्वकल्यना निम्‌ललति नभिप्रेतघीवेचिव्य{रूद्िरि- व्यर्थः नन निरपच््वासनानां सत्त्वे घीवचिव्यमसत्वंतुनरति खन ee- fafa समल({नवस्येव्यत खाद | afata| areal वाद्याचान्‌भव- ata सति गरपच्यासि्धिन तयापि evau: | काय्यत्वग्रादकं व्यतिरेकमाह | faafa | अयान्‌भवक्ताय्याणां वासनानां तद्नपच्तत्वा- Sata त्वदुक्ञान्ववादिदृष्िरिव्यक्तमभिनवायापलय्थिवैचिच्यस्य ar सनानां faatfa मभावेन यतिरेकव्यभिचाराच नद्धापि वासनामाच- ad wiatad चन्वथानभमे सति वासनाऽसति नव्यन्वयव्यतिरे- काभ्यां वास्नामलानभवावच्छद्‌क्राथदृत्तमवति वाद्याथसद्धावसिह्ि- रित्याद | अपि चंत | वः Sart: समाञ्या लेक टद, GUT वेगा{दिष्वःद्याञखयः, अता ठ्कज्ञानसंखासाणं न भावः) खखवानुप- लब्धे (रत्ययान्तरमादइ। ala afta 1

[च्य०२।पा०२] षरा ङस ब्रद्यखचभाष्ये। ५७९

AMAT SA ॥ 32 ॥

यद्‌प्यालयविक्ञानं नाम वामनाश्रयल्ेन uftafaa तदपि चणिकत्वाभ्यपगमाद्‌नवभ्थितरूपं *सत्रटत्तिविज्ञान- वन्न वासनानामधिकरणं मवितुमर्दति। न दि कालच्रय- सम्बस्धिन्येकस्मिन्न्यिन्यसति Hee वा सवाथदगिनि द्‌श- कालनिमित्तापेत्तवासनाधीनदतिप्रतिमन्धानादि व्यवदार; स- म्भवति । स्थिररूपले तालयविज्ञानस्य सिद्धूान्तदानिः। च्रपि च विज्नानवादेऽपि क्णिकलत्वाभ्युपगमस्य समानवाद्‌ यानि वाद्या्थवादे ्षणिकलनिबन्धनानि दूषणान्येद्धावितानि उन्त-

--------~ ~~~

wma saa इत्यत ae) त्षणिकत्वाचेति। aa व्याचद्े। acuifa| सदहात्यन्नरयोाः सव्येतरविषाण्ददाखयाखयिभा- वायेगात्‌ Wate चाधेयत्ते सत खाधारलत्वायोगात्‌ सत्वे ata कत्दव्याघातान्नाधारत्वमालयविक्ञानस्य च्तणिकात्वाच्नीलादि विन्ञानव- feau: | अस्तु afe अालयविन्ञानसन्तानाञखया वासना इत्यत are, नहीति | सविकार क्रटस्येा वा स्थायात्मा यदि नास्ति तदा सन्तानस्यावस्ततवाद्‌ ए द्पेत्तया बद्वासनानामाघानं निच्तेपा यख स्म- तिप्र्यभिन्तेयख तन्मला व्यवद्धारः, तत्‌ wa न Badia’ | यदि व्यवहाराय खात्मद्यायित्वं तद्ापसिद्धान्त sare) facta | खचमतद्‌प्रायत्वेनापि aay | खपिचेति। मतदयनिरासमुपसं- द्रति । wafafa) इदानन्तयात्मकस्य सव्यस्य सत्वासत्वाभ्यां विच- रासदइत्वाच्छन्यतावश्रिष्यत इति माध्यामकपन्तस्यापि मानमूलमाश्ह्य खह्चकारः किमिति न निराचकारेत्त are) wafa) चादरः एश्कटूचारम्भा न करियते ख्तान्येव तन्मतनिरासायत्वेनापि ये.ज्यन्त rau | au fs त्नानाथंयानाभावः प्रमाणत उपलब्धेः। ननु जा- सरत्खप्रा ज्ञानायश्रुन्यो Bawiara सुप्तिवदित्यत Bry | Gay

—_— rm te — ——— ~=

* wqyudifa ale que |

Yop रलप्रभाभासिते। [ अख ०२।पा०२|

रोत्पादेच पव्वेनिरोधादित्येवमादोनि तानोहाषनुसन्धात- व्यानि। एवमेत द्वावपि वेनाशिकपकती faxraar वाद्यार्थ- वादि पक्ता विज्ञानवादिपकत्तञ्च। श्ून्यवादिपचस्तु सब्वप्रमाण- विप्रतिषिद्ध इति तन्निराकरणाय नादरः क्रियते। नद्यं सव॑प्रमाणसिद्धा दाकव्यवदारोऽन्यत्तच्चमनधिगम्य शक्यतेऽपद्धा- तु च्रपवाद्‌ाभावे sayfa: | € नः सन्वथानुपपत्तेशच ॥ SP ॥ कि GRA सर्वप्रकारेण यथया यथायं वैनाशिकसमय उपपन्तिमच्वाय परोच्यते तथा तथा सिकताक्रुपवदधिदौयवेत

एव न काञ्चिदष्यतापपत्तिं पश्यामः, अत्यानपपन्नेो वैना- शिकतन्तेववद्ारः । रपि च वाद्यायविन्ञानश्रटुन्यवाद्‌ चय-

न खप्रादिवत्‌ am यादियस्याः सुष्पः तदन्नेतरावस्ययोः ्रून्यत्वमु- पलब्धयनुपलब्धिवे घम्यैलच्तण बाधित ज्ानएयापलच्विबाधात्‌ सुषप्तावप्या- त्मज्ञानसत्वेन साध्यवेकल्पाच्च नानुमानमिव्यधंः। fag facfrer- ननिवेधाणामाद्‌ धिष्ानमव aw वाच्यं, तस्य त्वन्मते न भावः| मान- ताऽनपलव्येरि्याहइ। न भावाऽनपलब्धेः। उपलब्ध्यनुपलव्धिलच्तणं aust तद्धच्यतेऽनयेति सा चासा बाधितच्ताना्ापलन्धिस्तद्ुप- वाधात्‌ इत्यथः Aeuare | न Wafafa, यद्भाति तन्नासदिद्यत्छगतः प्रपञ्चस्य न ग्रून्यत्वं बााभावादि्य्चैः| न च सत्वासत््वाभ्यां विचाख- स हत्वा + च्छुन्यत्वं मिय्यात्वसम्भवादिति भावः| चि कत्वाचेति qa चततणिकत्वापद्‌श्ाद्धेति प्ठनगीयं। श्रून्यत्वविरूद्च्तणिकत्वापदशादस- ङ्तप्लापी सुगत TAU: Il

खगतमतासाङ्गव्यमुपसं इरति | qadfa । wang कथं विरूढ

* स॒नच्चमिति die २।

[ अ*२्‌।पा०र्‌] ्ाङ्रब्र्यख्चभाष्य। ५८१

मितरेतरविरुद्धम्‌पदिश्ता खुगतेन स्पर्टोलतमात्यनाऽसम्बन्ध- प्रलापिल्वं, waar वा प्रजासु विक्द्भूाथंप्रतिपक््या वरिमुद्येयरि- मा; प्रजा दति, सर्वयाप्वनाद्रणोयाऽयं सुगतसमयः अय-

१

म्कार्मरित्यभिप्रायः॥ नेकस्िन्नसम्भवात्‌ ॥ ३३ ॥ निरस्तः सुगतसमयः, विवमनसमय ददानो निरस्यते । सप्त

= e e ७ ५ SS

चेषां पदाथाः सम्मता जोवाजौवाखवसंवरनिजंरबन्धमात्ता nm rn नि ऋ e r~

ATH| संदेपतस्तु SAA पदार्था जोवाजोवःख्यै यथायागं तचे

पलापस्तचादह। Wear वेति । वेदवादा BA प्रजा ATA, अता म्नान््येकमूलस॒गतसिद्धान्तेन वेदसिडान्तस्य विसोध इति fag | नेकस्सिद्रसम्भवात्‌ | म॒क्तकच्छमते निरस्ते मुक्ताम्बराणां मतं वदि- स्थं भवति तच्रिस्स्यत इति प्रसङ्सङ्तिमाद्। निरस्त इति खक रूपं aaa वेदिकसिडान्तस्यानेकान्तवादेन facratsfe a वति त- Seq मानभ्नाज्तिमिलत्वाभ्यां सन्दे मानमलत्वात्‌ विराध इरति पव्व- पच्तफलमसिसन्धाय तन्मतमपन्यस्यति | सप्त चेति | जीवाजीवा भाक्त्‌- भाग्या, विषयािमस्येन इन्द्रियाणां प्ररत्तिराखवः, तां सटणतिडति संवरा यमनियमादिः, निजंरयति नाष्यति क्मघमिति निजर- स्तप्तप्रलारादहणादिः, बन्धः कम्म, ATA: कम्मपाणनाए्े सव्यलाकाका- दर^प्रतिस्य सतताद्धगमनं | नन्वाखवादौनां भेग्धान्तभावात्‌ कथं सप्तत्वमिव्यत aie | संच्तेपतस्तिति | संच्तेपविस्तरभ्यामक्तायेषु मध्य- adja विस्तारान्तरमाद | तयारिति | अस्ति arama: साङ्कतिकः पदा्वाची। जीवश्चासावचस्तिकायश्चेवयेव्येवं विग्रहः। पूयन्ते गल- न्तीति TAA: परमाणसङ्काः RAL, SYA पत्यन्‌मेये धमः, ऊदध- गमनष्रौलस्य जीवस्य ददे स्यितिदेतुरघमः, अआवस्णाभाव आकाश्‌ दव्यर्यः। पञ्पदा्थानामवान्तरभेदमादह। सव्वषामिति। व्यमर्थः।

* प्रविषटस्येति ate ९।

HR स्न्नप्रभाभासिते। [ऋ ०२।पा०२

रेवेतरान्तभावादिति मन्यन्ते, तयारिममपर प्रपञ्चमादच्तते, पञ्चास्तिकाया नाम जोवास्तिकायः पुद्गलास्तिकायः धम्म स्ति- कायः चधम्यास्तिकायः श्राकाशस्तिकायसखेति। सवैषाम्ये- षामदान्तरप्रभेदान्‌ वहविघान्‌ खसमयपरिकल्तितान्‌ वर्णय- न्ति। सवच चमं मह्रभङ्ञोनयं नामन्यायमवतारयन्ति। स्याद्‌ स्ति

जीवास्तिकायस्छिविधः कश्िव्नीवेा fags: खअदंन्मण््यः केचित सास्रतिकमक्ताः atazet sfa | पदूलास्तिकायः Sturt एशथियादौीनि चत्वारि भरतानि स्थावरः जङ्गमञ्चेति। usfafafafaer घमाघमा- वक्ता । खकाप्रास्िकायोा दिविधः लाकाकाण्ः सांसारिकः, याला- काकाः AAI cid | बन्धाख्यं कमाद्विद्धं चत्वारि घातिकमाणि चत्वाच्घातीनि। तच ज्ञानावर्णोयं दश्रनावरणीयं मादनोवमान्तर्यय- चेति घात्किम्माणि। awaatata मुक्तिरिति ataard कम्म, aT खततन्तश्रवणान्न मुक्तिरिति we दितीयं, wey तीथ॑कस्प्रद शितेषु मात्तमाग्यु वि्षानवधारगं areal, मोच्तमाग॑प्रटत्तिविघ्नकरण- मान्त्यं, इमानि चत्वारि Baretta घातिक्रमाणि। अयाघा- तीनि चत्वारि कमणि वेदनीयं नामिकं गाचिकमायुष्कमिति| मम वेदितव्यं तक्मस्तोव्य भमाना केदनीयं, खुतघ्रामाहमस्न.व्य-भमाना नामिकं, अहमच भवता दशिकस्यादहतः fume प्रविदाऽसमो्य- भिमानेा गाचिकं, witha कमं अयुष्कं | अथवा खुकरष्ाशणित- मि्ितमायस्वं, तम्य तत्वज्ञानानकरूलदेदहरयारिणामप्र,तगाचकं, ए क्तस्य तस्य उवीभावात्मकक्रलनावस्थाया बद्ददावस्यायाख्ारम्भक क्रियाविषया नभिकं, सक्रियस्य जाठराभिवायमभ्याम।षटर्‌घनोभावा देदनीयं। तत्ववेद्‌नानुवूलत्वात्तान्येतानि तक््वार्दकश्ु्खपुद्लायत्वाद्‌- घातौनि। तदेतत्‌ कमा्कं जन्मा्यत्वाद्रन्यः, अ खवा।दद्ारेति इयं पकिया मानश्रून्येति द्योतयति | खसमयपरिकल्पितानिति | खीयत- maga aaa | पदाथानामुक्लानामनेकान्तव्वं वद्‌ wiare | सव्वं चेति | व्य स्तित्व ना स्तित्वविरूद्धधमंदयमादाय aAs

~~~

* मानति सोा०२।

प

[ख०२।पा०२] पराङ्करत्रद्यदधचभाष्ये | Ys

स्यान्नास्ति स्यादस्ति च नास्ति च स्याट्‌ वक्तव्यः स्यादस्ति चाव- क्रव्यख॒ स्यान्नास्ति चावक्तव्यश्च स्यादस्ति च नास्ति चावक्तव्यस- त्येवमेवेकल्नित्यत्वादिष्वपोमं wag याजयन्ति, war- VAY, नायमभ्युपगमो युक्त इति। कुतः एकस्सिन्नसम्भवात्‌। न datas धर्मिणि युगपत्‌ खद्‌सत्वा द र्रुद्भुघमंसमावेशः awa MaMa | ये एते सप्त पदाथा निधारिता एतावन्त

न्यायं वोजवन्ति। सप्तानामल्तित्वादीनां भङ्गानां समाद्ारः wast तम्या नयो न्यायः घटाद्‌ हिं सन्नयत्मना सट्‌करूपत्वे प्राखात्मनाप्यस्लेव स इति तत्‌प्राप्तये यत्नो न स्यादता घटत्वादिरूपेण कथस्िद्‌ स्ति, प्राप्यत्वादिरूपण कयचि्नान्तत्येवमनेकरूपत्वं वम्माचस्वास्येयमिति भावः| किंते सप्तभङ्ास्तानादहइ। सखादस्ताति | स्यादित्यव्ययं तिदन्त- प्रतिरूपकं कथल्धिदथकं, स्यादम्ति कथयल्खिदस्तोव्यर्थः, रखवमग्रेऽपि। तच वस्तुना स्तत्ववाज्छायां स्यादस्तीव्याद्योा भङ्गः। प्रवत्तंनास्तित्व- वाञ्छायां स्यात्रास्तीति दितीयोा ag: | कमेणाभववाज्छायां स्यादस्ति नास्ति वेति टाया ay | बुगपदुभववञ्छायां अत्ति नासति UREA सदतु नशवयत्वात्‌ स्यादवक्तवयत्वं WUT BF: | आद्य चतुथभङ्येवाज्छावां स्यादस्ति चावक्तव्यञ्च(ति पद्मा भङ्गः feaiz- चतुर्थच्छायां स्याच्ना(स्त चावह्तवखेति wr ay) टतावयचतुर्य- च्छायां स्यादस्ति नास्ति चावक्तव्यश्चेति सप्तमा uy इति विभागः, रएवमेकत्वननेकत्वं चेति दयमादाव स्यादेकः स्यादनकः wis sr ae कख स्यादवक्तव्यः WIA वक्तव्यः स्याद. काऽवत्तव्यः स्याद्‌कौ{नेक. anaes, तया स्य{्न्यः स्यादन्य cag” | र्वमनेकरूप- त्वन ठस्तान प्राप्तिद्यागा(दव्यवद्धाः सम्भवति र वारूपत्वे सन्धं स्‌- aa सव्वं दा स््येवेति व्व दारविनोपापत्तिः स्यात्‌,तस्मादनेकान्तं सर्व्व. मिद्येकरूपव्रद्यवादबाध इति प्राप्ेसडान्तयात। asta) aefe तत्‌ TAA सव्वेदास्येव यथा त्रद्यात्मा| न चेवं TMH यन्नो न

५८8 रल्नपभाभासितं। [च्यन्रपा०र्‌]

एवं रूपायेतिते तथैव वास्यः Fa at तथास्यः दतरयादितथा वास्यः Baar वेत्यनिधारितदूपं ज्ञानं संशयद्भानवद प्रमाणमेव स्यात्‌ । नन्वनेकात्मकं वस्विति निद्धारितरूपमेव ज्ञानमत्पद्य- मानं संशयङ्भानवन्नाप्रमाणं भवितुमदरति, नेति ami निरङ्कुश दयन कान्तं waygy प्रतिजानानखय निद्धारणस्यापि वस्तुलावि- शेषात्‌ स्यादस्ति स्यान्नास्तोत्यादिविकन्पापनिपातादनिधोार-

णात्मकतेव खात, एवं निद्धारयितुनिंद्धारणएफलस्य च स्यात्‌

पक्तेऽस्तिता स्याच्च aa नास्तितति, एवं सति कथं प्रमाणब्दू- तः संस्तोथकरः प्रमाणप्रमेयप्रमाटप्रमितिव्वनिद्धारितादधपदषं

स्यादिति वाचं, य प्रा्षिभ्नान््या यन्नसम्भवात्‌। यन्नास्ति TAT यथा प्रप्रविघाणादि, wage उभयविलच्वण ण्वे्येकान्तवाद Ta TAT नानेकान्तवाद्‌ः| तथा te fa येनाकारेण gee: स्तं तनेवाकारेणा- सत्वमृताकारान्तरण, दितीये aaa अकारान्तसर्मेवासदिति वस्तुनः सदकरूपत्वमेव, न fe दूरस्यग्रामस्य प्राप्तेरसच्वे ग्रामेाऽप्यसन्र भव. fa, area प्राक्षियनानु पपत्तेः, अता यथा यवद्वारं प्रपञ्चस्येक- रूपत्वमास्थेयं नाद्य care | नायमिति । नन विमतमनेकात्मकं वस्त- त्वाच्नार सिंद्वदिति चत्‌, न, घट इदानमस्तयेठत्यनभववाधात्‌ | fay जीवादिपदाथानां सप्तत्वं जीवत्वादिरूपं चास्त्येव नास्त्येवेति च नियतं वेातानियतं,चयाद्ये चभिचार care) य इति, दितीये पदाचंनिशखयो न स्यादित्याह | इतरयेति | अनेकान्तं सव्वमिवयेव fra cia wea नन्विति | तस्य निखवरूपत्वं नियतमनियतं वा आद्ये quay त- स्मितेवेकरूपनिखये वयभिचारः, तीये तस्य संशयत्वं स्यादित्याह | नेति aa इति। प्रमायामक्तन्धायं प्रमाचादावतिदिटणति। cafata निदधारणं फलं यस्य प्रमाणाद्‌ स्तस्येव्ययः | Tat सवच्ानियधार्णं स- agent निव्कम्पप्रत्तिख न स्यादित्धादइ। Ta सतोति। यनेकान्त-

अ०र।पा०र प्राद्र ब्रह्म दचभाष्ये | ५८५ |

शक्तयात्‌, कथं at तदभिगप्रायानुसारिणस्तदुपदिषटेऽयऽनिधा- रितदूपे प्रवत्तरन्‌ | ेकान्तिकफललनिधारणे fe सति तत्‌- साघनानष्टानाच सवै लाकोाऽनाकुलः प्रवत्तंते नान्यया, A ~~ 0. * ~ oe तञ्चानिधारिताथं शास्रं “प्रलपन्‌ मन्तान्मत्तवदनपादेयवचनः स्यात्‌, तथा पञ्चानामस्िकाचानां पचत्सह्याऽस्ि वा नास्ति तेति विकस्प्यमाना स्यात्‌ तावदेकस्मिन्‌ पत्ते पच्तान्तरेतुनस्वा- दित्यत न्यनसह्याचमधिकलं वा प्राज्नुयात्‌। न चेषां पदाथाना- मवक्तव्यत्वं सम्भवति श्वक्तव्यासखेन्नोचेरन्‌ उच्यन्ते चावक्तयाख- ति विप्रतिषिद्धं उच्यमाना तथेवावधार्यन्ते नावधायन्त दति च, तथा तद्‌ वधारणफलं सम्यग्द्‌ गनमस्ति नास्िवा, एवं तददिपरीतमसम्यग्दशंनमप्यस्ि नास्ति बा, एवं तदिपरोतमस- म्यग्द्‌ शनम्यस्तिवा नास्ति वेति प्रलपन्् TAIT स्यात्‌। न प्रत्ययितव्यपत्तस्य खगापवगंयाख पत्ते भावः पके चाभावस्तया वादे चस्तिकावपञ्चत्वमपि न स्यादित्याह । तया पञ्चानासमिति। यदु- कमवक्तव्यत्वं तत्‌ किं केनापि शब्देनावाचयत्वं उत सकछ्दनेकष्ब्दावा- wa, नाद्यः व्याघातादिव्याद्। न चेषाभिति। saa चावक्तया- feqzfcfa wa: | a fedia: सछटकवक्तमखजानेकण्रव्दानामप्रसि- द्ेगिषेधायोागात्‌ शेषस्यापि मखभेदात्‌ | न चायस्य यगपदिरूड्धघम्म- वाञ्छावां वक्तमकत्वमाचमवक्तव्यपदन विवत्िर्तमिति वाचं, ateq- वाकाया रखवानुत्पत्तरिति। किञ्च विरूद्धानकप्लायिवददत्रनाप्त इत्याह | उचखमानाख्वेव्यादिना। इति च प्रलपलि्यन्वयः| aufafa

क न ९ Sy € ™~ Ra: | अनाप्तपत्तस्ये वान्तगतः स्यान्नाप्तपत्तस्येययंः। इतचखासङ्गता- ऽनेकान्तवाद्‌ शव्या | Sala | किच्चानादिसिडाऽडन्मनिः | अन्धे तु

* gugfafa वधं ate | + ह

र्दप्रभागभा{स्ति। [खअ०२।पा ०२]

पत्ते नित्यता प्ते चानित्यतेत्यनवधारणावां प्रटृत्यनुपपत्निः । प्रनादिसिद्धजोवप्र्तीनादन्च खशास्ताव्टतखभावानामयथा- वष्टतखभावतग्रसङ्गः। एवं जीवादिषु पद्‌ायष्वेकस्िन्‌ धम्मिणि सत्वासत्वये विरुद्धयो धमयारसस्भवात्‌ wa चेकस्िन्‌ wase- WY घमान्तरस्यासस्रवात्‌ असव्ये चेवं सन्चसयासम्भवाद्‌ सङ्गत- मिदमातं मतं। एतेनेकानेकनित्यानित्यव्यतिरिक्राव्यतिरि- क्रादयनेकान्ताभ्युपममा PTAA मन्तव्याः | यन्तु पुङ्गलसंन्ञकं- Wisma सङ्घाताः समभवन्तीति कल्पयन्ति तत्‌ पृवलेवाणवाद- निराकरण्न निराकृतं भवतीत्यनेा न yaa तन्निराकरणाय प्रयत्यते ॥

TASTES ॥ 88 ॥

यद्येकस्मिन्‌ धर्मिणि farguaraaar दोषः खादादे प्रसक्तः एवमात्मनाऽपि जीवस्याकात्स्ंमपरा दाषः प्रसज्येत) कथं avira fe जोव इत्यारंता सन्यन्ते। श्रीर-

देत्वनद्छानान्सु च्यन्ते, AAAS YU इव्यादेतदन्तावष्टतखभावा- नां चिविघजीवानां चेविध्यनिवमेाऽपि न स्ादि्याद। अनादौोति। प्रपञ्चितं खचाथं निगमयति। wafafa | रतेनेति awrewat- aaa निरासेनेव्यथः। परमाणसंदाताः एयिव्यादय डतिः दिगम्बर. सिद्धान्तः किमिद ख चकछतापेच्तितस्त चाद | यल््िति ॥

जीवस्य देहपरिमाग्तां दूषयति | waala | aad मध्यमप- रिमाणत्वं तेनानिब्यं स्याद्ब्र्थः। अयोान्तरमाद। एरोराणस्चेति। विणकः कीरम्मणामभिव्यक्लिर्जौवस्य ल्रत्खगजग्ररपेराव्यापित्वमकात्छ्यें

ay AN

qiiaent निर्जीवः wees) युत्तिकादेहे aca जीवा न

[अ०२।पा०२] शराङ्रव्रद्यचभाय्ये | ५८७

परिमाणतायां च सत्यामरद्लोऽसवगतः परिच्छिन्न चात्यये त्यते चरादिवदनित्यवमात्मनः म्रसज्येत। शरीराणञ्चानव- स्थितपरिमाणल्ान््न्‌स्जोवेा मनुखशरीरपरिमाणाश्यला पुनः केनचित्‌ कमविपाकेन दस्तिजन्् प्राप्रुवन्न wel दस्लिशरोरं व्याघ्रुचात्‌, पत्तिकाजन्् च प्राघ्रुवन्न कछ्खरपुत्तिकाभशरीर सम्मोयेत। समान एष एकस्मिन्नपि जन््रनि कौमारयेवनसथा- विरेषु दोषः। स्यादेतत्‌, शअननन्तावयवेा जीवस्तस्य त एवा- वयवा अल्पे शरीरे सङ्कचेयमंहति च विकाशेयुरिति । तेषां पनरनन्तानां जीवावचवानां warden प्रतिविदन्येत वा न वेति वक्तव्यं प्रतिचाते तावन्नानन्तावचवाः परिच्छिन्ने रगे waar | च्रप्रतिघातेऽषेकावयवद्‌श्लापपन्तेः स्वेषामवय वानां प्रथिमानुपपत्तेः जोवस्याणमाचप्रसङ्गः स्वात्‌ अपिच श्ररोरमाचपरिल्छिन्नानां जोवावयवानामानन्तवं नोाप्रेचितुम- पि शक्यं । Sagara छ रच्छरीरप्रतिपत्ता च केचिज्जीवा-

ufata द्‌द्ाद्रह्िरपि sta: स्यादिव्य्थः। fag बालद्‌ दमा ata ततः Ba य॒ बदेदे वाचित्‌ स्यादिति कछत्लदेदः सजोवो न स्यादिव्याद। समान इति। वथा दीपावयववानां घटे asia गेद्दे विकाणस्तया जी- वावयवानाभिति। रेदमानलत्वनियमं wea | स्यादिति। Aiwa. aint fuaeut खकरा वेति विकल््याद्येऽत्यदेहाद्दिरयि जीवः स्यादिति दूषयति | तेषामित्यादिना । Gua qa घ्टाद्रूदिः सत्त्व खअधिकावयवानां विनाशात्‌ | दितोयं टूषयति ! अप्रतिघात xfa | aqaqat निव्यत्वञ्चासिद्धं स्यत्वादोपांश्वदिव्याद। अपि चेति खर्वं जीवावयवा नित्या इति मते Seat निरस्तं, समरति जोवस्य 4 ह 2

५८८ रन्प्रभाभासिते | [अ०२।पा०२्‌ |]

o~ ~ ९ ~ वयता उपगच्छन्ति तनृशरीरप्रतिपन्ता च कचिद्पगच्छन्ति इत्युच्येत तचा णुच्यते |

न च Uae aaa विकारादिभ्यः ॥ ३५॥

न च पय्यायेणाप्यवयवापगमापगमाभ्यामेतद्‌दपरिमाएलं जोवस्याविरोाघेनापपादयितः शक्यते ga: विकारादिदोष- WRIA) चवचवेापगमापगमाग्यां द्यनिश्मापृयधमाणस्यापक्तौ- यमाणस्य च जोवख fafmarad तावदपरिदायं, fafa- wad च चमादिवदनित्यलं yaaa, ततश्च बन्धमेचाग्यप- गमे बाध्येत, कमेष्टकपरिवेष्टितस् जीवस्ालाववत्‌ संसा- रसागरो faa वन्धनाच्छेद्‌ादूद्धगामिलं भवतोति। fa- चान्यदा गच्छतामपगच्छताञ्चावयवानामागमापायिघमवच्ला- देवानात्मलं शरौरादिवत्‌ | ततश्चावसितः कञचिदवयव

केचिदेव वृूटस्था अवयवा अन्ये त्वागमापायिन इति शङ्कते | अयेति। SEUARAA जीवस्यावयवागमेापायाभ्यां देहमानत्वमिवय्ैः। eau परिदरति। a afa | खागमापायो gare: | किमागमा- ufsalaaaalalaiaaate a वा, aa are, fanraifecrafa | काऽसा बन्धमेत्ताभ्युपगम इव्त खाद | कमाद्कति। व्याख्यातमेतत्‌, आद्यकल्पे es वदन्‌ कल्यान्तरमादायद्रूवयति। fagta | अवश कूट स्यावयवस्य दुच्लानत्वादात्म्ानाभावान्न सक्तिर्विधः। यथादौ. पावयवानां याकाएरस्तेजस्तयात्मावववानामाकारकारणाभावान्नागमा- पायो टुक्ताविद्ादइ | किञ्चेति सर्व॑जीवसाधार्णः प्रतिजीवमसाधा-

LUT equ: | [किद्धात्मन चखागमापायिश्येलावववत्वे सति कियन्त खा-.

यान्य वयवाः {कवन्ताऽपयन्तीयन्ञानादात्मनिखयाभावाद निम॑त्तः खा-

| ख ०२।पा०२ | Wis QaHTS | ५८

Bafa स्यात्‌, न च स निरूपयितुं शक्यते श्रयमसाविति। किञ्चान्यदा गच्छन्तस्ते जीवावयवाः कुतः प्रादुर्भवन्ति चरप- गच्छन्तख AR वा नोयन्त दरति ama: न fe wa प्राद्‌- भवेयुः शतेषु च लीयेरन्‌ अभातिकलान्नीवस्य । नापि कञि- दन्यः साधारणाऽसाघधारणा वा जोवानामवयवाधारोा नि- रूप्यते प्रमाणाभावात्‌ किच्चान्यद्‌नवष्टतखरूप्ेवं सत्यात्मा स्यात्‌ अरागच्छतामपगच्छताञ्चावयवानामनियतपरिमाएवात्‌ aa एवमादिदोषप्रसङ्गात्‌ न प्यायेणाप्यवयवेापगमापग- मावात्मन Balad शक्येते, अथवा पुचेण खुचेण शरीर- परिमाणएस्यात्मन उपवचितापचितश्रोर्‌ान्तरप्रतिपत्तावका- व्खयम्रसखच्जनद्ारेणानित्यतायां चादितायां एनः पव्यायेण परि माणनवस्थानेऽपि सातःसन्ताननित्यतान्यायेनात्मनो नि-

pup ~ -- ---- ~~~ >

दित्या | fafa | अपि चावयवारब्धावयवित्वे जीवस्यानिव्यत्वं अवय. वसमहत्वेनासत् खात्मत्वस्य यावद्‌वयवटटत्तित्वं यत्किद्वयवापाये- ऽपि aq: एरीर्स्याचंतनत्वं गात्ववत्‌ प्रत्येकसमाप्ता रकसिन ए रोर खात्मनानातवं स्याद्ता न दहपरिमाणत्वसावयदत्वे यात्मन इव्यप्रसंद- रति | चत xfa | इचस्यायथान्तरमादह | Bala | स्थलदून्रःणएरोर- प्राप्तावकात्लाक्तिंदारेणात्मानिव्यतायामक्तायां सुगतवत्‌ सन्तानरूपे- णात्मनित्यतामाशद्खानेनात्तरमचयत LAA: | पय्यायेणे्यस्य वयास्या- खात इति टेदमेदेन्‌ परिमारस्यात्मनखानवस्थानेऽपि नाण्टऽपि Sta: प्रवादहस्तद्‌ात्मकस्यात्मदयक्तिसन्तानसय निद्यतयात्मनित्यता wife- aa दृष्टान्तमाह | वेति | सिग्वस्त्रं विगतं देभ्वत्ते विसिचे टिगन्व- सारषामिव्ययः। पय्यावात्‌ सन्तानादप्य(त्सनिव्यत्वस्याविरेध डति न

५९० स्द्घ्रभाभासिते। [अण्र)पा०र्‌]

व्यता स्यात, यथा रक्रपटादीनां विन्ञानानवस्थानेऽपि तत्‌- सन्ताननित्यता तदद्विसिचामपोत्याशङ्यानेन खतरेणात्तरम्‌- च्यते। सन्तानसख तावद्‌वस्तुवे नैरात्यवाद्‌ प्रसङ्गः, वस्तुलेऽप्या- त्मना विकारादिदाषप्रसङ्गादस्य पक्तस्यानु पपत्तिरति ॥

अन्त्यावस्थितेश्चाभयनित्यत्वादट्‌ विशेषः ॥ ३९ ॥

afy चान्यस्य मात्तावस्याभाविनोा जीोवपरिमाणस्य नि- त्यलमिग्यते जेनैस्तदत्‌ पूर्वयारप्याद्यमध्यमयोर्जीवपरिमाणएयोा- नित्यलगप्रसङ्गात्‌ अविशेषप्रसङ्गः सात्‌ Tam एकभरौरपरि- मारतव स्यात्‌ नेपचितापदितशरौरान्तर प्रातिः | BA वान्यस्य

~~ - ---- -- -----

च कुतः, दिकारःाटिभ्यः सन्दानस्यावस्तुन अत्त्वे शून्यवादः सन्तानस्य वस्त्व सन्तानव्यतिरेके च वृ टस्थात्मवादः, ऋनतिरेके जन्मादिवि- कारो TALI म्॒यभावदोष इद्टत्ताप्रसङ्ात्‌ सन्तानात्मपच्ताऽन्‌ पन्न डति खचार्थः|

यं स्यलं खच्छवा ददं गह्णाति तदेहपरिमाण ख्व जीव डति निवमं दूषयति। अन्त्येति | अन्त्यश्रोरपरिमाणस्यावश्ितेनित्यत्व- द्प्रनादुभयाराद्यमध्यमपरिमःण्यानिद्यत्वप्रसङ्गदविषटेषस्रयाणां fa- त्यपरिमागानां साम्यं खःदिरुडपरिमाणानामेकचायेागादिति खच- योजना| आाद्यमध्यमपरिमाे faa खात्मपरिमाणत्वादत्यन्तपरि- मावत] नचाप्रयाजकता, परिमाणनाएे सत्यात्मनाऽपि नाप्णदन्त्य- परिमाखनिव्यत्वायागादिति ara: परिमाणचयसाम्वापाद्‌ानफल. ae! ख्केति। अन्टश्रररसमान्येव पूवंशरोराणि स्युः विघम- शरोर प्राप्तावात्सनत्‌परिमाणत्वे परिमाणचयसाग्यान्‌मानविरोधा- feau: ) पूवे कालचये परिमाणचयमङ्गीलत्यान्यट दान्तेन faaaa- ata arated, Hear सुक्तेपरिमाणस्याणत्वस्थूलत्ववा-

[ख०२।पा०२] षरा र ब्रह्म GAA | ५९२

जोवपरिमाणएस्वःवस्ितवयात्‌ पूवयारप्यवम्बयारवस्ि तपरिमाणए एव Ma: Ba ततश्चाविषेण सवदेवाणमंहान्‌ वा जोवेा- ऽभ्यपगन्तव्यो न शरौरपरिमाणः, Bay सोगतवद्‌ारईतमपि मतमसक्गतमिन्यु पेचितव्यं ॥

पल्युरसामच्छस्यात्‌ ॥ ₹७ ॥

Saray कवलायिष्ठाचौश्धरकारणवाद्‌ः प्रतिषिभ्यते। तत्‌ कथमवगम्यते, प्ररुतिख प्रतिज्ञा दृष्टान्तानपरोधादभिध्येपद्‌- Wagga प्रङतिभावेनाधिष्ठाहभावेन चाभयखभावस्येश्यरस्य सखयमेवाचायण प्रतिष्ठापितत्रात्‌। यदि पनरविशेषेणे्धरका- रणएवादमातमिद प्रतिपिष्येत पृवात्तरबिरघाद्माहताभि- व्याहारः खचकार दत्येतदापदेत। तस्माद्‌ प्रकतिरधिष्टाता कवलं निभिन्तकारणएमोखर cay wer वेदान्तविडितन्रद्यै-

~" ~ त-ना --~--------- -------->--------

रुन्यतरत्वेनावस्थितेस्तदे वान्य माद्यमध्यमकालयेारपि नित्यत्वात्‌ स्यात्‌ प्रागसताऽनिव्यत्रायागात्‌, तया चाविष्टः कालचयेऽपि जीवपरि- माणाभेद इत्याद | BU ala | तस्नादट्‌ भ्नान्त्येकणररणच्तपणकसिद्धा- न्तेनाविराघः समन्वय्स्येति सिद्ध |

पव्यरसामञ्चस्यात्‌ | लचधितकशमतनिरासानन्तरः जटाधारिग्ैवमतं afsq निराक्रियते इति प्रसङ्गसुङ्गतिमादइ। इदानीमिति art. मान्यद्खरनिरासरखवाच किंन स्यादिति wea) तदिति। Stfa- विरोघान्मैवमियादइ | प्ररूतिेयादिना । परतिषापितत्वात्‌ फलनि. मित््खरप्रतिषेछाऽवगम्यत इव्यन्ववः| व्याहता विरुदाऽनिव्याह्ार उक्तियस्य स तथा) अयदितोयब्रह्धप्छतिकं जगदिति वदता वेद्‌ान्त- समन्वयस्य adage न yatafcfa श्ेवादिमतेन विरोाधाऽस्तिन

५९२ रनप्रभाभासिते। [चख ०२।पा ०२]

कलत्वप्रतिपक्तलात्‌ यल्लेनाच प्रतिषिष्यते। सा चेयं वेदवा्चेखर- कल्यनाऽनेकप्रकारा। कचिन्तावत्‌ साद्खयोगव्यपाश्रयाः कल्य- यन्ति प्रधानपृरूषयोरधिष्टाता केवलं निमिन्तकारणएमीौखरः द्तरेतरविलक्षणाः प्रधानपुरुषेश्रा दति । मादेखरास्छु मन्यन्ते काव्यकारणएयोागविधिदुःखान्ताः पञ्च पदाथाः पप्रु- पतिनेश्रण पग्रपाशविमेाच्ायापदिष्टटाः, पष्टपतिरीश्रोा निमित्तकारणमिति वणंयन्ति। तथा वैशेषिकादयोाऽपि के चित्‌ कथयच्चित्‌ खप्रक्रियानुसारेण निमित्तकारणमिति) अत उत्तरमुच्यते पल्युरसामञ्नस्यादिति। प्युरौखरस प्रधान- परुषयारधिष्ठाटलेन जगत्‌कारणलवं नापपद्यते, कस्नादसाभ-

वेति सन्द्‌ हे तन्मतस्य माननम्‌लत्वाविराघे सति वद्ान्ताक्तादयब्रद्या. सिद्धिरिति फलमभिप्रेत्य सत्वासत्वयारेकचासम्भवात कटत्वोपा- दानत्वयोरप्येकचासम्भवात्‌ कत्तवेश्वर इति uqua कुवंन्नवान्तर- मतभद्माद्। सा चति | संशराः FPP, GHC: Wale मादेखखराः एवाः पाखुपताः कारूकसिड्धान्तिनिः कापालिक्राखेति। सवप्यमी मदेखरपाक्षागमान्‌गामित्वान्मादेख्रा SIT | कार महदादिकं, कारगं पधानं डंखरश्, यागः समाधिः, विधिः च्रिसवन. सानादिः, दु-खान्ता ata डति पच्च Etat} पश्वा जीवास्तेषां पा- पर बन्ध्तन्ना ए्येत्यर्थः। पाखुपतागमप्रामाखात्‌ पुपतिनिंमित्तमेवेति मतमक्ताऽऽनमानिकेखरमतसाह। तयेति। विमतं सकरकं काय्येत्वात्‌ घटवदिति aafear कत्तरमीखरं साधयन्ति, कर्मफलं सपरि- कराभिक्लदाढकं कालान्तरभावि फलत्वात्‌ सेवाफलवदिति गातमा दिगम्बराख्। ानेशखय्यात्कषः क्रचिदिश्ान्तः सातिश्टवत्दात्‌ परि- माणवदिति साह्य्तोगतपातञ्चला इति aera केचित्‌ कथयलिदिति। {सिान्तयति | wa इति| अागमादिना निदेषेच्वरुसिदधेः कथं देःष-

[ oRUTeR | VIFCAA AAAs | ५९३

Rad किं पनरसामच््रम्ं। रोनमध्यमात्तसभावन fe प्राणिभेदान्‌ विदधत ईखरस्य रागदटेषादिद्‌षप्रमक्ेरस्मदा- दिवद्नोशखरलं प्रसज्येत | प्राणिकमपेक्ितिवाद्द्‌ष दति चेत्‌, न, कमश्रयोः प्रवच््प्रवत्तयिटतवे द्तरोतराश्रयदोषप्रसलङ्गात्‌ | aatfeattcfa रेत्‌, न, वत्तमानकालवद्‌तोतेष्वपि काले- स्वितरतरा्रयदोाषाविश्षादन्धपरम्परान्यायापत्तेः। रपि च

--------------= ---~ ~. = ee

avifaare| fatata | न तावत्‌ खखागमादौञखरलिंयः, यागमा. नां निमूलत्वेनाप्रमाणयात्‌। नच GaAs मूलं तच मानाभावात्‌ | नचागमरव मानं, आगममानत्वनिचखये मूलनिखयस्तत्निञखये तच्निशखय इव्यन्याऽन्धाश्चवात्‌। नचयपुरुषवचसां खता मानत्वं aa, मियो विरोा- धेन AAI, नाप्यनुमानादोखरः Bae: कत्तेवति निर्णयः स- म्भवति,अन्‌मानस्य दृष्टानुसारित्वेन टृदविपरीतायासाघकत्वात्‌। तया च लाके WEA कत्तारो STIMI™SMI खव जगत्कत्तारा रागद्ेषा(द्‌. मन्तः faa: | यदि लाके विचिचप्रासादादिकत्तरेकत्वाद्यदण्रंनेऽपि ज- mate लाघवादेकत्वं नित्यल्लानं निद्‌ाषत्वच्चु aeaqa ate येापाद्‌ा- नत्वमपि कल्यतां, कत्तरवोापाद्‌ानत्वेन्‌ लाघवात, अन्यथा खतन्ते५घान. परमारवाद्यपादानकल्पनागार्वात्‌,अदृद्टत्वादचंत्‌ कनचडव्यापाद्‌ानर्त्वास हिरेकत्वादिकमपि न स्थ्यत। व्यस्माकन्त्वपारुषेयतया खतःसिडप- स्खभावया Fal खप्रमयवे(धनं टृद्टान्तानपेच्तया भवत्येव नाक्रिक- कटविपरीतादितीयकरचचपादानात्मकसरवंन्ननिदेघेश्वरनिर्णयः | नि. wfd च तस्िन्‌ घधमिग्रादइकमानाबाधान्न रागादिदोाषापादानस्वा- वकणः इव्यानुमानिकेखरादिभ्या Fax, तदमिपे्ाओातस्वेश्वरम्या- सामञ्चस्यमाद | हनति । वदि कतुरुपादानत्वमद्रत्वात्न कल्यते afte निद्‌ाघत्वस्याप्यद्दटत्वात्‌ यो विषम्कारी स दौघवानिति ब्याप्िदद्ैश् जगत्कत्ता TAIT स्यात्‌ । न चाच धम्मिग्राहक्रानमानवबाघः कार््यत्व- लिङ्गस्य कटंमाचसाधकत्वेन निद्‌ाघत्वादावृदासीनत्वात। न चात्क- Hagar vila WRIA INIT दोषाभःवे तद्याप्यविषमकर्टकत्वाचोा- 4G

५९8 रन्नपरभाभासिते। [अ०२।पा०२]

प्रवन्तनालक्षणण दषा दति न्यायवित्धमयः। a fe कथिद- दाषप्रयुकः स्वाथ पराथ वा waa Twa | सार्थ प्रयुक्त एव च सवे जनः परार्यऽपि Waa दत्येवमप्यषामन्नस्छं, सखा- यवत्वादीखरस्यानोखरवम्रसङ्गात्‌ । परूषविभशेपलाभ्युपगमाछ- रस परूषस्य दादासीन्याश्धूपगमादसामञ्नस्यं ॥

गा, टदद्ान्तस्याद्यापकघम्माणा Va खापादनं यत्कषंसमा जाति- यथाणश्ब्दा यदि कछ्तकत्वेन हेतुना घटवद्‌निव्यः स्यात्‌ afe तेनेव- तुना सावयवाऽपि स्यादिति। न द्यचानित्यत्वस्य व्यापकं सावय- वत्वं गन्धादो व्मिचारादिति भावः। ननु प्राणिकर्मपेरित ररा विषमफलान्‌ प्राणिनः करोति न खेच्छयेति wea, प्राणोति। जडस्य कमणः पेरकत्वायागान्मेवमि्यादइ। नेति। न चे्र्पेरितं वमन्छरस्य पेरकमिति वाचमि्याद। कर्मति। खतीतकमणा प्रेरित खरा Bald कमं तत्पलाव पेस्यतीत्यनादित्वात्‌ पेयपरेरकभावस्य नान्‌ पपत्तिरिति wed | अनादित्वादिति। अतीतकमंणेाऽपि जडववाच्ने- छस्प्ेरकता नच तदपीोश्वरेण परितं सदीशखरं प्रेरयति saraits- न्याख्रवात्तताऽप्यतीतकर्मपरेरितेश्वस्पेरितं तदेवेश्रः वत्तमाग कमणि पलद्‌ानायप्रसरयतीोतिचेन्न AMSAT मलच्तयावद्ाया खनवस्धाया पसङ्गाद्तः क्मानरयेच्त ware विषम्खद्टेव्यसामञ्चस्यं दुवारमि- aul यत्तु फलदानं इखखरस्य कभ्निमित्तमाचंन षरकमिति नाक्त- दाधड्ति, तन्न, विघमक्मं कारयितुरीचखरस्य दाबवत्तानपावात्‌, पूवे RUIGAMA RAR CATS चोक्ताप्रामाणिकानवस्थानात्‌, BHAT ea aaa कारयतीति निस्वद्यमिति च ञ्रतिमलं पुर्वकमापेच्तवा वेल्पनमिति gay, faq परमतानमसारेणापीशस्स्य रागादि मत्त्वं प्राप्रेतीव्यादह। चपि चेति। प्रवन्तेकात्वलिङ्का दाघा इति ताकिकाणां स्थितिः, तथा dat: खाथरागादिमान्‌ प्रवत्तकात्वात्‌ सम्मतवत्‌। नच कारुणिक व्यभिचारः परदुःखप्रयुक्तखदुःखनिटत्यथत्वात्तस्यत्ययः। उद्ाक्षीनः प्रवत्तक इतिच यादहतमिति वागान्‌ प्र्याद्। पुरुषेति।

| य ०२।पा ०२) एर ब्रह्य चभाष्ये | ५९१५

सम्न्धानुपपन्तेश्च॥ ३८ ॥

पनरप्यसामच्नस्यमव, न fe प्रधानपुरुषव्यतिरिक्त Fav SATU सम्बन्धं प्रधानपुरुषयारौशिता । न तावतसंयागलक्तणः सम्बन्धः सम्भवति, प्रधानपरुषे्राणणं सवेगतत्वाज्िर वयवत्वा च | नापि समवायलचणः आआय्रयाञ्रयिभावानिरूपणएात्‌ | नाप्यन्य कुत्‌ काटगम्यः सम्वन्धः शकते कल्पयितु, काय्यंकारणएभा- वद्यैवाद्या्यसिद्धलात्‌। ब्रह्मवादिनः कथमिति चेत्‌, न, तस्व ता- दात्यलद्दणसम्बन्धापपन्तेः। aly चागमवलेन ब्रह्मवादी कार- णादिस्वरूपं निरूपयति alam तस्व यथादृष्टुमेव सवेमभ्णप- गन्तव्यं परस्व तु दृषटान्तवलेन कारणादिखरूपं निरूप- यता यथादृष्टमेव सवमभ्यपगन्तव्यमित्ययमस्यतिश्यः। पर स्यापि सरव॑जञप्रणोतागमसद्धावात्‌ समानमागमवलमितिचेत्‌, न, दतरेतरायप्रसङ्गात्‌ च्रागमप्रत्ययात्‌ सर्वज्ञतसिद्धिः सवन्नल-

प्रधानवादे दोषान्तरमाह चकारः सम्बन्धेति। Satara. BUY GAAS: VASAT सम्बन्धा वाच्यः, स च sam: समवायो वाऽस्तोव्यर्थः। कराय्यबलात्‌ पेरणयोाग्यत्वास्यः सम्बन्धः कल्यतामिव्यत we) नाप्यन्यङ्ति। रखरप्रोरितप्रधानकाखं जग- दिति सिडच्चेत्‌ सम्बन्धकल्यना स्यात्‌, तचाद्यप्यसिदनमित्ययः। माया- ब्रह्मणास्वनि वे चयतादात्यसम्बन्धः, देवात्मष्रक्तिमिति wa) किच्च ठेद- सूप वीर्थत्वात्न लेाकटद्टम्टत्‌कुलालसम्बन्धो वेदिकेनान्‌सत्तयः। आनु- मानिकेन त्वन्‌सत्तव्यः इति विष्ेषमादइ। अपिचेति । सवज्ञस्यागम- प्रामाण्यस्य च प्राप्नावन्धान्याख्यः BAA सवज्ञसिद्धेनिंरसत- त्वात्‌, न Waray ज्ञानं मनाजन्यमिति यािविरधात्रियद्चानज्-

4a2

५९६ रलपभाभासिते। [Bor WTR]

प्रत्यवाच्वागमसिद्धरिति, तस्म्रादनपपन्ना साद्खयोागवादिना- HATH UAT | एवमन्याखपि वेद वाद्याखोखरकन्पनास्‌ यया- सम्भवममसामच््ेसये arnfaag ॥

AAS AAG ॥ ३९ ॥

दतश्ान्‌पपत्तिस्ताकिकपरिकन्त्ितस्ये्रस्य स fe परि- कल्पमानः कुम्भकार दवस्टद्‌ादोनि प्रधानान्यधिष्ठाय प्रव Maa । न चंवमप्पद्यते। A Wad रूपाद्दीनच्चु प्रधान- मोखरस्याधिष्टेयं सम्भवति, सटद्‌ादि3लक्त्ात्‌ ॥

करणवच्चेन्न HUTTE ॥ Bo ॥

स्यादेतत्‌, यया करणग्रामं चत्तरादिकमप्रत्यत्तं रूपादि रो- नञ्च परुषा ऽधितिष्टति,एवं प्रधानमीश्रोऽधिष्टासखयतोति,तयापि नोपपद्यते | मोागादिद्‌भनाद्भ करणएग्रामस्याधिष्ठिततं गम्यते, न चात मोगाद्या FMM | करणग्रामसाग्ये चाभ्यपगम्यमानें

ल्पनाऽनवकाण्ादिति भावः| प्रधानवत्‌ परमाणनामपि निरवयवे. रेण सयोागाद्यसत््वात्‌ Daas, प्रेरकत्वे Wace दोघवक््व- मित्याह | रखवमन्याखपीति॥

खरस्य प्रधानादिपेरगानपपत्तेख सामञ्चस्यमिगड PAR: | पधिद्ानेति। प्रधानादिकं चेतनस्यानधिष्यं प्रद्यच्तत्वादौखरवद्यति- Lam म्टद्‌ादिवद्धेव्यथंः॥

Wate वभिचारमाग्द्धा निषेधति करणवदिति | रूपमद्धतं नास्ती प्रत्य च्तत्वं स्फ टयति | रू+ति। qaqa सतीति विश्ष- यान्न वयभिचार sare तथापीति भागः सुखदुःखान्‌भवः, खादिप-

[SI RITTER] WiFLAD AIA | ५९७

मंमारिणामिविश्ररस्यापि भोगादयः WATT | न्यया वा खचदयं व्याख्यायते, त्रधिष्टानानुपपन्ते् | इतश्यानपपत्ति- म्ताकिकपरिकल्पितखेगरस्य | साधिष्ठानो fe Sra स्ररीरोा राजा रा्रसये्ररा Gua न निरधिष्ठानः, way तद्‌ दृष्टान्त वशनादुषमोश्यर कन्पयितुमिच्छत ‡ईश्छरस्यापि किल्धिच्छ- Ot करणायतनं दषएचितव्यं स्यात्‌, न च तदलेयितुः शक्यते | ख्यरत्तरकालभाविलाच्छरौरस्य प्राक्‌ खष्टेसतदनपपन्तेः निर- धिष्टानले दश्रस्व प्रवन्तंकलानंपपत्तिः, एवं लाके दृृष्टवात्‌ | करणएदद्देन्न भेागाद्ग्यः। अय सलाकदभ्नानसारेण््वरस्यापि

दात्‌ विषयालभवग्रहः| नच यत्‌ येनाधिषेयं तत्तदीवभेागदहेवुल्े सति प्ररच्तमिति व्तिरेकव्याप्ना करणेषु वयभिचार्ताद्‌वस्थ्य{मति वाचं, भेगहेतुत्वविशिष्प्रत्यच्तत्वस्य हेतुत्वात्‌, करणेषु च विष्टेघणाभापेन fafa देतार्भावात्‌। नच विषेष्यवेवश्ये परायंपाचका{घिष्टेय- काद्दौ Buea) न च प्रधानादेरीखर पव्यत्तत्वाद्विष्रेष्यासिः, अतीन्धियत्वरूपा प्रत्य च्त्वस्य सत्वादिव्यभिप्रायः। जीवे करणता भा- गादये दृश्यन्ते, LAL I प्रधानक्रतास्तेन दृश्यन्त Kacy: बि- ud दाषं वदन्‌ खप्येोजकत्वं हेतानिरस्यति। करणेति yurare: पर्ययत्वाङ्गोकारे पेरक्भे.गदेतुत्वं स्यादतीन्धिवस्य Va; मेागहेतुत्वनि- यमादित्यथः। सूचदयस्यायान्तरमाहइ | अन्यधा वेति | वः प्रवन्तेक्र्ेत- नः स शरीरोतिलेाको व्याक्षि्टा | इखरस्यच शरीरानपपत्तनं पवन्ते कत्वमिति खचायेमाद | इतश्चेति | विमतं सेश्वरं काव्येव्वाद्राद्युवदिति कल्पयत राजवत्‌ NUE णवेशखरः स्यादिव्धुक्तं, तचद्ार्पात्तं निरस्य- ति।| नच agufagqfafa | नच नित्यं शरीर समात्‌ प्रागपि सम्भव- तीति वाचं, शरीरस्य भातिक्रत्वनियमादिव्य्थः | अतस्वश्सेर रवेर्‌ इत्यत खाइ । निरधिष्ानत्वे ति | जीवस्येव शरीरः मोतिक Satay

५८७ रनपभाभासिते | | ख ०र|पा ०२ |

fafya करणानामायतनं शरोर कामेन Aa, एवमपि नो- पपद्यते सणशरीरते fe सति संसारिवद्धागादिप्रसङ्गदीगखर- स्या्यनौग्धरलं म्रसज्येत ॥

्न्तवत्वमसवन्ञता वा ॥ ४१ ॥

दूतश्चानपप्तिस्ताकिकपरिकल्पितख्ेश्वरस्य। स दि waa WTI अनन्तश्च, ्रनन्तं च प्रधानं च्रनन्ताख परुषा fat faa PMN | तच सवन्ञेनेश्ररेण प्रधानस्व पुर्षाणामात्म- agama परिच्छिद्यत वा नवा परि्छदयेत, खउभययापिदोा- पेाऽनुषक्त एव । कथं पूवस्िंस्तावद्िकस्पे caw परि च्छिन्नवात्‌ प्रधानपरूषेश्यराणएामन्तव्वमवश्म्भावि, एवं लाकं दृष्टवात्‌ | यद्धि साक दयत्तापरि च्छन्नं वस्तु घटादि तदन्तवहृष्टं, तया प्रधानपरूषेखर चयमपोयन्तापरि च्छिन्नलाद्‌न्तवव्यात्‌ | सद्ा- परिमाणं तावत्‌ प्रधानपुरूषेश्वरचयरूपेण परिच्छिन्न, खरूप-

तु खच्छा्जिशतिं प्रागपि wifeamgt निरस्यति करणवदिति। वारणान्यच सन्तति करणवच्छसेर, इच्छामयण्रसरकल्पनेवान्‌पपन्ना मानाभावात्‌ दृद्भोातिकत्लियमविरोधाच इति मन्तव्यं | रवमीचखरम्य शुव्कतकेण करटंत्वनिर्शयो नेव्युपपाद्य नित्यत्वसर्व॑ज्ञच- निण्योऽपि न सम्भवतीत्याह aaa: | अन्तवत्वमिति। प्रघान- पुरुषेखरचयमनि्यं २वत्तापरिच्छिन्नत्वात्‌ घटवदिव्याद | पूवस्मित्रि- ति। सह्या at परिमाणं gant) तथाच निञख्ितसह्यत्वान्निखित- परिमाणत्वाद्देति Saad | यद्यपि सह्या वत्वमाघं Sa: सम्भवति तया- पि सवंन्नवन्खियेन इत्व[सद्धिनिरासं द्येतयितु fafaaue, तत्राद्य. देतारसि्धिनासत्मी्ादह | सद्यापरिमागमिति | सद्याखरूपमिव्य यः|

[ख०२।पा ०२] TIF रब्रद्धाखचभाष्ये। ५८८

परिमाणमपि तद्गतमीोश्चरण परिच्छद्येतेति। पुरूषगता च मदासद्या, aay दयन्तापरि च्छन्नानां मध्ये ये darcy aaa

r~ ia

तेषां संसारोऽन्तवान्‌ संसारिलञ्च तेषामन्तवत्‌, एवमितरेष्वपि क्रमेण मुच्यमानेपु संसारस्य संसारिणां wares स्यात्‌ । प्रघा- aq सविकारं परूषा्मोश्रस्वाधिष्टेयं संसारवत्वेनाभिमतं तच्छन्यतायामोश्धरः किमधितिष्टेत्‌, किंविषये वा सवज्ञतेश्धरते स्यातां | प्रधानप॒रूषेश्चराणणं wanna रत्यादि मप्रसङ्गः, MIMI च श्रएून्यवाद्‌ प्रसङ्गः | WU AT WATT दाष TAA विकल्योऽम्धपगरेत न प्रधानस्य परुषाणामात्मनखयत्तेयरेण परिच्छदयत दृति । तत faye सव॑ज्ञलाभ्यपगमदहानिरपरा दाषः; प्रसज्येत, तस्म्नादष्यसङ्गतस्ताकिकपरिग्टदौत ईश्रकार- एवादः ॥

दिती यदेतं साघयति। खरूपेति | प्रधानादया निद्धितपरिम(णाः वस्त॒ - ताऽभिद्वत्रात्‌ घटवदित्ययैः| ननु प्रधानपुरुषेश्वरास्त्रय इति तेऽपि जीवानामानन्त्वात्‌ कथं सष्यानिचवस्तचराह | पुरुषंति | जी वस्य पोखरेण निद्ीयेत व्निश्वये सवं्त्वायागादि्यः। हतुसिदधेः फलमाह | casa) माषराशिवत्‌ केषा च्िन्नीवानां सङ्कस्तद्रन्धख- न्ट दित्येवं adam इदानीं Balj जगत्‌ स्याद्यः निव्यस्यानवश- घादिति भावः। नन्‌ eae: श्िव्यतामिति चेत्र तस्यापि भित्रतनात्त- वत्वात्‌ | किच्चे्रतव्याभावादौखरभावः स्याद्याह। प्रघानमिति। दाषघान्तरमाइ | प्रधानेति इयत्तानिखयाभावान्र waste {इतीयं प्र ङ्ते। अयेति | इयत्ता नास्ति न fasiad Daw) प्रधानादयः सद्यापरिमाणवन्तः रवयत्वान्माघादिवदिव्यनुमानाद्स्तोयत्ता, Tea स्वादसवंन्नता, इयत्तायां चान्तवत्वमप्यत्ततमिति परिदहरति। तत डति। तस्मात्‌ केवलकरचच्स्वादस्य निमूलत्वात्र कच्तं पादानादये- रसमन्वयविराघ इतति fas |

goo र लप्रभामसिते। | अ ०२।पा ०२]

उत्यत्यसम्भवात्‌ ॥ BE ॥

येषामप्रकतिरधिष्टाता केवलनिमित्तकारणं ईखरोाऽभि- मतस्तेषां पत्तः प्रत्याख्यातः, येषां पनः yafagrfysrar चा- भवात्मकं ACTA ASAT पचः प्रत्याख्यायते | ननु अतिसमाश्रयणेनाष्येवंरूप एवेग्ररः प्राक्‌ निधारितः ग्रकति- ~§% खाधिष्टाता चति, युत्यनसारिणणे च wha: प्रमाणमिति स्थितिः, तत्‌ कस्य Salty va: प्रत्याचिख्यासित ति waa यद्येवंजातीयकोऽ शः समानलान्न विसंवादगेाचरोा भवत्यस्ति लंग्रान्तरं विसंवाद्‌स्थानमिति, श्रतस्ततप्रत्याख्यानायारमः। तच भागवता मन्यन्ते भगवानेवेकोा वासुदेवः निरञ्जनज्ञान- aan utara, स चतुधाऽऽत्मानं प्रविभन्य प्रतिष्टिता वासुदेवन्यूदरखूपेण सङ्गषंणव्युदरूपेण प्रदु्रव्युदरूपेण अनिरुद्ध यू रूपेण च। वासुदेवा नास परमात््ाच्यते, VEIT नाम जीवः, प्रयसा नाम मनः, अनिर्द्धा नासादद्ारः, तषां _-____ ~~~ ~~~ ~~ ~ =

पद्धपदा्थ॑वादिमादेखरमतनिरासानन्तरं wast Fea facafa, उत्पत्यसम्भवात्‌। अधिकरणतात्पय्यमाद। वेषामि(त। ख [धकरणारम्भमात्तिपति | नन्विति । dafauginagiag वेद वि- रुद्धं stadia निसा कात्तुमधिकरणारम्भ care | Sad इति। Sa भागवतपदङ्राागामोा विषयः स fH HAMA मानं नवेति सन्दे बाधानुपरलम्भान्मानमिति पूव॑पत्तयति। तचेति। पुवपत्ते तदा- गमवरोाघाज्जीवाभिन्नब्रद्यसमन्ववासि्धिः, सिद्धान्तं act तस्या

मान्त्वादतिराधात्तल्िद्धिरशिति फलभेदः | सावयवत्वं निरस्यति | नि- रद्चने(त। कथंतद्छिदीये वासुदेवे मृ्तिभेदस्तचाद | स इ {ति UE

[ख ०२।पा०२| ष्ाङ्रब्रद्यखचभाप्ये | ६०१

वासुदोवः परा प्रृतिः,दतरेसद्धषणादयः काय्य, तमित्यम्भूतं भ- गवन्तमभिगमनो पाद्‌ानेज्या खाध्याययेरौव्॑षशतमिष्टा रोणक्तेगा भगवन्तमेव प्रतिपद्यत दूति। तत्र यत्तावदुच्यते योऽसा नारा- यणः परोाऽव्यक्तात्‌ प्रसिद्धः परमात्मा Bala स आत्मनाऽ- त्यानमनकधा यय्यावस्यित इति, तन्न निराक्रियते, "स एकधा भवति faut भवति" दत्यादिश्रतिभ्यः परमात्मानाऽनेकधा भवस्याधिगतत्वात्‌। यदपि तस्य भगवताऽभिगमनादिलत्तणमा- राघनं अजखमनन्यचित्ततयाऽभिप्रेयते तदपि न प्रतिषिध्यते श्रुतिरछत्यो रौर प्रणिधानस् प्रमिद्धलात्‌ | चत्‌ पुनरि द मृच्यतें वासुदवात्‌ सङषंण उत्पद्यते सद्धषंणाच WIA: प्रयुनाचा- निरुद्ध दति । Wa Aa, न वाखुद्‌वसंज्ञकात्‌ परमात्मनः स- Sis ज्ञस्य जोवयस्यात्पत्तिः सम्भवति, त्रनित्यलादि द्‌षप्रसङ्गात्‌। उत्प्तिमच्वे fe जीवस्यानित्यलाद्योा दोषाः प्रसज्येरन्‌, ततश्च नैवास्य भगवत्‌प्रा्धिमैात्तः स्यात्‌, कारणाप्रात्नी HAE म्रवि-

मन्तिः afangd णास्त्राथमक्रा सदतु परुषायमादइ। त{मव्यम्भ्‌त- मिति! यथोाक्तवयदवन्तं सवप्छति निरज्ञन विज्ञानरूप परमा- त्मानमिति यावत | वाक्कायचेतसामवधघानपुवेकं द्वताग्रटदइगमनम भिगमनं, पजादव्याणामज्ननमपादानं, इज्या पूजा, खाध्यायेाऽष्ात्त- सरादिजपः, योग्ये ध्यानं तचा{िरूदडधाएमपादत्तं | तचति। सम {हित अद्धा वित्ता भत्वेति (तं यया वयोापासतः इत्यादा च aia: | सत्कम- छ्न्मत्परमःः इत्याद्या स्मतिः। विरूढां ्रमनद्य cuafa | यत्‌ uatcfa | छतद्दान्यादिदोष अखादिष्ब्दायः| न्यायापेतया “aa ara’ इव्यादि- खल्या पञ्चराचागमस्योत्पच्यंशे मानत्वाभावनिखयान्जीवाभिन्नव्रद्मसम- न्वयस्य मिति भावः। strated face जीवान्मनस उत्पत्तिं निर- 4 घ

६०२ रल्प्रभाभासिते। [अ ०२।परा०२]

लयप्रसङ्गात्‌। प्रतिषेधिखति चाचाण जोवस्यात्यत्तिं “नात्मा गरतेनित्यलाच ताभ्यः [अ०द्‌।पा०द।्‌०१७. द्ति। तस्मा- दसङ्गतेवा कल्पना ॥

न च कन्तुः करणं |] 8S I

द्तखासङ्गतैषा कल्यना, यस्मान्न दि लाके HUIS ATS: करणं परग्ाद्धत्पद्यमानं SMG | वणेयन्ति च भागवताः "कन्तु जीवात्‌ सद्धःष॑णएसंज्ञकात्‌ करणं मनः waa क्टजाच तस्माद्‌ निरद्धसंज्ञकोऽदङार उत्पद्यते दति। नततै- तदृष्टान्तमन्तरणाष्यवसातुं WHA | न चेवम्भूतां शुतिमुपल- UTA ll

विज्ञानादिभावे at तद्‌ प्रतिषेधः 1 ४४ ॥

्रयापि स्यान्नः चेते सद्धर्षणाद्या जोवादिभावेनाभिप्रेयन्ते कि afe श्रा एवैते सवं ज्ञानेश्र्यशक्तिवसवीयतेजाभिरे्- ्यधर्ममरन्विता aU Fa वासुदेवा एवैते aa निद्‌ाषा निर-

© ~~ 2 aa ~ FE € — स्यति | न च कत्तरिति। यसमात्‌ कन्तुः कंरणोत्मत्तिनं दृश्यते AAT द्सङ्गता कल्पनेव्यन्वयः। ५ os af = ©. सिद्धानां करणानां प्रयोक्ता aufa प्रसिद्यया हिशब्दः) qua नि- मूलमित्याद | न चेति | नन्‌ लाके कञिच्छिस्पिवरः कुठारं निमाय तेन eau छिनत्यीति cufata dad, शिल्पिने इस्तादिकरणान्तर- सत्वात्‌ कुढारकटत्वं युक्तं, जीवस्य तु कर्णान्तसासत्लान्न मनसः Rea ° = iy fe विनेव करणं age वामनोावेयश्यंमिति ara: | सङ्कघणादीनामुत्पत्यसम्भवेऽपि व्यूह चतुषटयं स्यादिति खचव्यावच्य-

aN € > Han दूति Alo ate |

[ अ०२।पा०२्‌] प्राद्र ब्रह्य ख चभाय्ये। ९०२

पिष्टाना निरवद्याश्ेति, तस्मान्नायं ययावरखित उत्पत्यसमभवा दोषः प्राप्नातोति। अचाच्यते, एवमपि तद्‌ प्रतिषेघ उत्यच्यसम्भ- वस्या प्रतिषेधः WHIT, च्रयम॒त्पत्यसम्भवे दोषः प्रकारान्तरे रेत्यभिगप्रायः, कयं यदि तावदयमभिप्रायः परस्परभिनना waa वासुदेवाद्‌ यथ्युलार्‌ ईग्रास्तल्यघमाणेा मेषामेकात्मकत्रमस्ती- ति, तताऽनेकेखरकल्यनानथक्यं, एकनेवेग्रेणेख्र काव्यैसिद्धेः | सिद्धान्तदानिखे भगवानेको वासुदेवः पर मा्॑तच्चनित्यभ्युपग- मात्‌। च्रथायमभिप्रायः एकस्येव भगवत एते चलारो ब्युदास्तु- ayHiu दूति, तयापि तदवस्थ एवेात्पत्यसम्भवः। न इिवासु- देवात्‌ खद्धषणरटात्यत्तिः सम्भवति सङ्कषंणाच WAU, प्रयु माचानिरुद्धूखः, च्रतिश्याभावात्‌। भवितव्यं fe कायंकारण- यारतिश्येन यथा शटदरयोः। न दयसत्यतिश्ये कायं कारणमि- त्यवकल्पते। न च पञ्चराचसिद्धान्तिभिवाखुदेवादिषु* एकेक- सिन्‌ सवषु वा ज्ञानैश्चयादितारतन्यकतः कश्चिद्धेदोऽभ्यपगम्यते,

age | अयापि स्यादिति। नानेचखयंयोाः शएक्तिरान्तरः सामथय बलं शसीरसामथयं वीं Lai तेजः प्रागल्भ्यं खतेरज्विता यस्मात्‌ सङ्क. BUA: TRINA रवेत्यथः। सवंघामी खरत्वे पञ्चराताक्तिमाद। वासुदेवा wafa; निदाषा रागादिग्रून्या जिरुधिष्टानाः yaaa निस्वद्या नाष्ादिस्डिता Kad: | रखरत्वाच्जन्मासम्भवोा गणा waaie | तस्मादिति। aaa सिद्धान्तयति |) खचेति। रवमपि चतुव॑सौमोश्वरत्वेन विच्ानशत्यादिभावेऽपीत्यथंः | परकारन्तरः ow. fa, कथयमिति। किं चत्वारः wart भित्रा ca उतेकस्य विकार- त्वेनाभिन्नाः खाद्यमनूद्य दूषयति। यदोव्यादिना। facta विकासः

+ vafafata ate वधं०। 4H 2

€°8 रल्नप्रभाभा{सिते | [Be २।पा०२्‌ |

वाखुदेवा एव fe aa ger निर्विशेषा caw न चैते भगव- इदायतुःसद्यायामेवावतिषटेरन, ब्रह्मा टि स्तस्बपय॑न्तसख समस्त- स्येव जगते भगवडुहला वगमात्‌ ॥

विप्रतिषेधाच ॥ ९५॥

विग्रतिषेधञ्ास्िन्‌ शास्ते apfay उपलभ्यते गृणगणि- तल्कल्यनादि लक्षणः ज्ञाने श्यंगशक्रिवलवोयंतेजांसि गणाः, ्ा- त्मान एवैते भगवन्तो वासुदेवा इत्यादि द्‌भैनात्‌। वेदविप्रति- षेध भवति, way वेदेषु परं अओयाऽलब्छा शाण्डिल्य इट्‌ Wee अ्रधिगतवान्‌ इत्यादिवेदनिन्दादशंनात्‌, तस्मादसङ्गतेषा कल्पनेति fag i

इति ओ्रीशारीरकमीमांखाभायये शङ्धरभगवत्‌पादकता दितौयाध्यायस्य दितोचः पाद्‌ः॥ ० ॥

प्रकछतितुल्या वा न्यूना वा खआदमव्याप्य निषेधति | अथेव्यादिना। न्यनत्वपच्तेऽपसिदधान्तमादह | न च पञ्चेति । यदि न्यूना खपि भगव. ता व्यद्टास्तदा चतुष्‌ व्याघात HATS | नचंत इति॥

Fay जीवेत्पत्तिवाद उपेच्छ इत्याह सच कारः | विप्रतिषेधाचेति | सखस्यव mua गखित्वच्च विरुद्ध खादिपदात्‌ प्रद्यम्नानिरुडा भित्रावा- त्मन इव्यक्तात्मन tad डति विख्द्दाक्तिग्रहः। पूवापरविराघादासङ्ग- व्यमिति खचायमक्तायान्तरमादहइ। वदति | रखकस्यापि तन्लाच्तरस्या- wat चतुवदिगभ्वोाऽधिक इति जिन्दाऽ$दिपदाथः, तस्मान्मिधा विरुडढा- भिः पोारूषेयकल्यनाभिनापी रूषेयवेदान्तसम्बन्वयविसरोघ सति far ॥

रति खीपरमदंसपसित्राजकाचार्य्यं खोगेाविन्दानन्दभगवत्पादकछता ष्रसोरकमोमांसावयाख्यायां भाव्यस्न्नप्रभावां हितीवाध्यावस्य दितोयः पादः॥

0 ozo 20 ॥0 0 LL 6६ 2 Wall 604 1115 AVE २०।४५ 0

॥

MSIASNMOG LV 1.11)

We