tM

ONTO

Tm

||| TY OF 1761

Iii

(“¬

— # ॐ । = न्न

» «<_| » न ॐ = * । भ ॥ क) १ १ — - * के ad

+ 3111111

Terre

|

111} 1

Lil

PET Lea

Ph. ALERT STP LILEL

-~ om G. = a = — ४ ` * = । नः ad ह क = ह च चै all - = हि + म "पिक ह ` > क च ध = eal oe - = ad > ™s yo. ॥ आ श त - 3 चे [अ ~ षि १ - = ail ध ज ~ हि = a — — ॥ ३ — —_ a ™ e - - ~ ` = - —_ —_ भे । ~ - - - - ~~ - 9 - == - - i a - o_o" व

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

WILLIAM H. DONNER COLLECTION

purchased from

a gift by

TIME DONNER CANADIAN FOUNDATION

1131111

11|| |||, 11 + ET Obes ॥ 1 ॥।१।। hy yy Ti ॥ 11111. । i TT 11111}. 00008 _ 10 ११११११। ११411414 11 pao ॥॥। | | + ॥11111111111111111111111}| ||}... mh (नौ 11 anne # 81111111.1111111|1|.1 |||; 1: ) | 11111111 11111111 1111. १111 ELI 1111. । 00१0 । (।॥॥१1 १ ।।। 111 १।॥११।।।११।।१११।११॥1 0१) १11 1111111111111114 || 1 [|||] ।! ॥11,1;11111111}1. |. । ।|||,|]| ॥111111111111111111111| 111; 110 11111111111111111}1|11 111111111111111111111111}7} an : 11111111... 11111. 1 11411111. 71111... 11111 11111111 1111111 1111111 1... ४1111 11111111. 11111111}... ॥111111111111111|111111||111111/1. |||... ॥1 1111111 111111/11}1|||| | 11|| 111... । | 11111111}111111111111111111:1111//| | 11/\ 11111 ॥11111111111 11 Li TUTTLE ELL LE |... 11111711111111111111 11111" ५1111111 |1111111111111/11}}|1}11111.; +) ॥111111111111111111111111111111}1.111. |||. 1... १1711}1111111|111111111111111}}} 1.11. 7111 111111111.11111111111111.:||||||||111. 111111111111111111111111111111111111|11.

११) ।

iv

॥1111111111111\1|11.111111/11111/11/1. 11111. iii TITTLE REALL ELE ok

BIBLIOTHECA INDICA: COLLECTION OF ORIENTAL WORKS ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

Nos. 186, 194, 195, 198, 199, 200 and 201.

THE APHORISMS OF THE VEDANTA,

By BADARAYANA,

WITH

THE COMMENTARY OF S’/ANKARA ACHARYA AND THE GLOSS OF GOVINDA ANANDA.

EpitepD BY Panpita R4ma NArAyAna VIDYARATNA,

१ 11.

^ 7 पत १५१/^ II, Papa JII.—Apbuyaya 1४,

CALCUTTA : PRINTED BY C. ए, LEWIS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS.

1863.

ty

~ | ॥

ॐ पर मात्मने नमः |

न वियद्‌ श्रुतेः ॥ ९॥

वेदान्तेषु तच तच भिन्नप्रसथाना उतत्यत्तिश्चतय उपल- wea | कं चिदाकाशख्यात्प्तिमामनन्ति केचिन्न । तथा ata दा योर्त्पत्तिमामनन्ति कदिन्रे। एवं जीवस्य प्राणानाच्चु। एवमेव क्रमादिद्वारकेाऽपि विप्रतिषेधः अुत्यन्तर्‌षुपल च्छते | विप्रतिषेघाच्च परपच्वाणएमनपेद्ितलं स्थापितं तद्यत्‌ खपक्तस्या- पि विप्रतिषेधादेबानपे्तितत्रमाश्ङ्ोतेव्यतः सववेदान्तगतखटि- शरत्यथैनिमंलल्लाय परः प्रपञ्च आरभ्यते) तदथनिम॑लले च फलं ययाक्ताशद्धानिदटरत्तिरेव, तच प्रथमं तावद्‌ाकाम्नमाञि्य

ॐ HAA नमः

वियदादिविधातारं सीतास्याजमधत्रतं। नित्यचिदिशखकचोत्माभिन्नं स्वेश्रः भजे | 2 |

जो वस्यानत्यत्तिप्रसङ्गेना काशयाप्य॒त्पत्यसम्भवमाश्द्ध॒ परिदर न्रा दावेकदश्रिमतमाद्। न वियद्श्चुतेः। वियत्राणपादयोास्थं सङ्कि- पन्‌ पवेषादेन सङ्गतिमाह | वेदान्तेस्विति। भिच्नोपक्रमत्वमवादह। केचिदित्यादिना। श््तभक्तखतीनां fauftacraugifacrat विय. aay: | लङ्गशएररखतोनां afacra: प्राणपाद्‌ाचः। waar fawr- विराघात्‌ Dacfaqciulas परपच्ता उपच्छाः aut अतिपक्ता ऽपि उपचय इति AFIT पाददयस्यास्म्भात्‌ पवेपाद्‌ेन टद्ान्त-

सङ्{तरिति समदायायथः। याकाण्वाप्वारूत्पल्तिमामनन्ति त्ति 4 i

६०६ रनप्रभाभासिते। [खअ०२।पा०३ |

चिन्त्यते किमस्वाकाश्खात्परत्तिरस्तयत नास्तौति। aa तावत्‌ प्रतिपद्यते। न वियदश्रतेरिति। न खल्वाकाशमुत्पद्यते। क- स्मात्‌ BAA, न द्यस्यात्यत्तिप्रकरणे श्रवणमस्ति Freeway दि "सदेव सोभ्येदमग्र ्रासीदेकमेवादितीयंः इति सच्छब्दवाच्यं AQ wag °तदरकच्तत तत्तजाऽख्जतः दति च पञ्चानां नदाश्च तानां मध्यमं तेज ats कलां चयालां तेजाऽबन्नानामुत्प- fa: आराव्यते। afaga: प्रमाणमतीद्धियाथविज्ञानेत्यन्तेः | नचात्र ्रतिरस््याकाशच्यात्यन्तिप्रतिपादिनी तख्मान्नाकाशस्या- त्पत्तिरिति ॥

अस्ितु॥र॥ OUT: पच्वान्तरपरिग्ररे। मा नमाकाश्सख ₹ङान्दाग्येऽ- भृदुत्पन्तिः saat लस्ति। तेत्तिरौयकाः समामनन्ति

------- -=-- ae ~~ - = ~ =-= - =====- Se ee

यकाः, नामनन्ति Sear, जीवस्य प्राणानाच्चात्पत्तिं सवं Ta qT. त्मना व्यच्चर्न्तोति वाजिनः, रखुतस्माज्नायते प्राण इव्याचर्वणिकाश्चा मनन्ति। नन्वेवमाकाप्रपवका क्रचित्‌ efe: क्चिन्तेज पविंकेति क्रमविराधः। वच्याद्पद्‌ात्‌ ‘a इमाल्ञोकानरखूजतेव्यक्रमःः क्चित सप्त प्राणाः कचिदष्ावित्यादिसह्यादारकश्च विरोाघा ग्राह्यः, पपच 2 | दयं, तथाच पादद्वयस्य खतीनां मियाविरोधनिरासा्थत्वाच्छति-, ण्रास््राध्यायसङ़तयः fear | अवाकागस्यात्पत्यनपपत्तिखव्यामिधो- विराधाऽस्तिन वेति वाक्यभदकवाक्यत्वाभ्यां सन्द यद्यत्य्तिस्तद्‌ा वाच्रभदन विरोधद्प्रामाण्यं waa: देरिति पूव॑पच्तयिष्यन।| ` ऋअ!द्‌ावनत्यत्तिपच्तमकदश्र णह्ातौव्यादइ तच arateia |

उत्प्ति्युतिर्मुख्वा नास्ति गृएाभिसन्धिः समरति पुवपच्तयति | चकारः | uta fafa | ख्कव(क्यत्वेन Naa किमिति weir.

[WeRyTeR | WIS ब्रह्य खूचभाग्ये | ९०७

"सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्मः दति wae "तस्मादा एतस्ादात्मनः आकाशः सम्भूतः इति। ततस अ्लत्योविप्रतिषेधः क्रवित्तेजः- प्रमृखा ष्टिः क्चिद्‌ाकागप्रमुखेति | नन्वेकवाक्यताऽनयाः B- GUAT | सत्यं सायुक्तान तु सावगन्तुं शक्यते, कुतः तन्तेजा- ऽखजतेति स्रच्छ्रतस्य VY खष्टव्यदयेन सम्बन्धानपपत्तेः त- 9 त्तेजाऽखजत तद्‌ाकाशमखूजतः इति। नन्‌ सकृच्छरुतस्यापि ag: कतव्यद्येन सम्बन्धा दृश्यते भ्ययास wd पद्दौदनं पचतीति, एवं तदाकाशं wer तत्तजाऽखटजतेति याजविययामः। मैवं युज्यते, was डि eras तेजणाऽवगम्यते, तैत्तिरीयके चाकाशस्य, न चोभयोः प्रथमजं सम्भवति | 'एतेनेतरञ्चत्य- न्तरविरोाधाऽपि व्याख्यातः | "तस्मादा एतस्मादात्मन BATT: सम्भूतः" LAAT तस्मात्‌ आकाशः AWAIT: सम्भूत- मिति waaay सम्भवनस्य च वियत्तेजेभ्वां g- स्पामाणयमिति शङ्कते | नन्वेकवाक्यतेति | रकवाव्यत्वासम्भवादपामाखं यक्तमिव्याद्। सत्यमिव्यादिना। Taw यगपत्‌ कार्यद्यासम्बन्धेऽपि कमेण सम्बन्धसम्भवादेकवाक्यतेति मस्यसिद्धान्ती शङते। नन्‌ aaA- fefa | अप्रामाणयवादो टूषयतति | नवमिति | कमा न यज्यते दयो छतप्ाथम्यभङ्ापत्तरित्यथः | रुकस्माटदिदलवौजाद्‌लदयवद्‌स्तभयं प्रयमनमित्यत आद । नचंति। वायारभ्िरिति कमखतिभङ्गदिति ae | छान्द ग्यश्य॒तेस्तित्तिरिशुतिविरू्धा येत्वमक्ता तित्तिरि श्चुतेस्तदि- रुद्धार्यत्वमादह | Tafa | Caaucryare | तस्मादिति Brew अतं तेजसः प्राथम्यं खच दुयाज्यमिव्यथैः। faq qauere: मात्मा aii तेजस उपादानं wat wa तु वायुरिति नैकवाक्यते-

* यथेति वध” ate a> नासि। + 7 “

९ ०७ रलपरभाभासित। [अ ०२।पा०३]

गपत्‌ सम्बन्धानपपत्तेः, वायारभ्रिरिति च एयगाङ्ानात।

क

शसन विप्रतिषेधे कखिद्‌ाद॥

EN TIT AAMAS ॥

wife वियदुत्य्तिः aqata, या faact विवदुत्प- ्िवादिनी ज्रुतिरुदाहता सा नारौ भवितुमरदति। कस्मात्‌ असम्भवात्‌ | न दयाकाण्यात्य्तिः warafad शक्या श्रोमत्‌- कणञुगभिप्रायानुखारिषु Nagi ते दि कारणसामय्यसम्भ- वाद्‌ाकाशस्थेात्पत्तिं वारयन्ति। समवाय्यसमवायिनिमित्तका- cu fe किल सवमुत्पद्यमानं समुत्पद्यते । द्रव्यस्य चैकजाती- यकमनेकच्च द्रव्यं समवायिकारणं भवति। न चाकाशदयेकजाती- यकमनेकच्चु दरव्यभारम्भकमस्ति यस्मिन्‌ समवायिकारणे सति असमवाचिकारणे च तद्छयोगे ware उत्पद्येत तदभावान्त

are | वायास्ति। रवं खब्याविराघादप्रामाखनिति पवंपत्ते otk सर्व वियदनत्पत्तिवादी खमत्न claw aa इत्याद, afefafa |

रखवमव्यायसमाप्तरधिकस्णषु प्रथमं विरोधात्‌ खव्यप्रामाण- मिति पृवपच्तफलं तत रखकद्‌ ्रिसिद्धान्तः पश्ान्मख्यसिडधान्ते खतीो- नामविरधेनेकवाक्यतवा ब्रद्यणि समन्वयसिद्धिरिति फलं कम- खत्यवगन्तव्य तच शखद्याविराघघे सत्यध्ययनविध्यपात्तयारप्रामाणा- यागाद्ियदु त्पत्यसम्भवरूपतकानग्यद्धोतच्छन्दग्यखतिर्मख्याया इतरा गागाव्यविराध त्येकदपरिमतं विख्णाति। नास्तीयादिना। खाका- 9 त्पवत साममग्रोश्रून्यत्वाद्‌ात्मवत्‌, न चाविद्याब्रद्यणाः सक्त्वाद्धेत्व- सिः विजातीवल्वनानयेरारम्मकत्वायेगादसंयत्तत्वाच संयोग रव

[ख ०२।पा०्द्‌| शाङ्रत्रद्दाखचभाध्य | god

तदनग्रदप्रत्तं निमित्तकारणं दूरापेतमेवाकाश्रस्य wala | उत्प्तिमताञ्च तेजःप्रटतीनां पूतात्तरकालयोविशेषः सम्ा- व्यते ATA: भ्आकाशादिकायये न बभूव पञ्चा भवतोति, आकाशस्य पनन पूवात्तरकालयेो विशेषः सम्भावयितुं शक्यते fa दि प्रागत्पन्तेरनवकाश्रमण्ुषिरमच्छिट्रं Tafa wd ऽध्यवसातुं | ufsarfeauaire वि्ुवादिलच्णएादाकाश्र- स्याजत्वसिद्धिः। तस्माद्‌ यथया लेके आकाशं HT आकाशे जात दूत्येवंजातौयकोा गणः प्रयोगा भवति, war च घटा- काशः करकाकागा गटदाकाश द्त्येकस्वाष्याकाश्रस्येवेजातीयक भेदव्यपदेशः भवति । वेदेऽपि शचारण्यानाकारेष्वालभेरन्‌, दत्येवरत्पन्तिश्रतिरपि गाणी द्रष्टव्या I

fe जव्यस्यासमवायिकास्यमतः समवायसमवायिनोार्भावाच्र देल- सिदिस््व्ियंः | प्रागमावम्यून्यत्वाचात्मवदाकाण्रो नेोत्यद्यते इत्याह, उत्यत्तिमताच्चेति | प्रकाश्श्चाच्तुघानुभवः अदिपदात्तमेोष्व॑सपाकयो- ग्रहणं | मृतंगव्याखयत्वं Tay कायं, तच प्रलयेईप्यस्ति पररमार्वा- खअयत्वात्‌ Bal न प्रागभाव Hay: | प्रागभावासतत्वं स्फटयति | fa खोति | स्थलाशख्याऽवकाशः सच्छाखयः द्छि्रिमरणवाखयः giactata भेदः| किद्चात्मवदाकाण्णा न जायते विभत्वादस्पमशद्व्यत्वाचंग्याद | एशिव्यादीति | तस्मादुक्ततकवबवलादूमण जद्धव्येव्यन्वयः। भद्‌ाक्तंगाणत्वे वेदिके]दादरणमाद् | वेदेऽप्यार्ण्ानिति | चाकाणेव्विति Age EU गाण इति सम्बन्धः |

# yatata flo सम्मतः Ue: |

६९० रत्नपभाभासिते। [अ ०२ पा ०३।

deel || ४॥

शब्द: खल्वष्याकाशस्याजलं ख्यापयति | यत ary ‘arg- giaftagacaay दति न ण्टत खेत्पन्निरुपपद्यते । “at काशवत्‌ wanay नित्यः" दति wi grata ब्रह्यसवंगतवनित्य- लाभ्यां घमोग्यामुपमिमान च्राकाश्स्यापि at धर्मा खचयति, न च तादृशस्योत्यत्तिरूपपद्यते | स यथयानन्ताऽयमाकाश्च एव- मनन्त आत्मा वेदितव्य इति चादादरणं, areata aq आकाश आत्मेति wi न दयाकाशस्यात्पत्तिमच्े ब्रह्मण- स्तेन विशेषणं सम्भवति नील्लेनेवेत्पलश्य। तस्म्मानित्यमेवाका- भेन साधारणं ब्रह्मेति गम्बते॥

>, स्यास्य नत््यर्दवत्‌ ॥ ५॥

ददं पदोत्तरं BAl स्यादेतत्‌ कथं पुनरकस्य waa- शब्दस्य AGS एतस्मादात्मन आकाशः सम्भृतः" दत्यस्मिन्न- धिक्रारे परेषु तेजःप्रतिष्वनवतमानस्य aad सम्भ वति आ-

ना निनकनमनकन्ककनन्ननन नन

न कोवलं तकीदाकाशस्यानुत्यत्तिः किन्तु ्तिताऽपीब्यादह सुचकारः। ष्राब्टा चेति | नित्यभावस्यानादित्ादिति ara: | खात्सेति च we ERT दाइरगमित्यन्वगः। काणः ए रीरमस्येति बङ्ख्रीह्िगाव्यन्तसाम्यमा- नात्‌ ब्रद्धवद्‌ाकाश्स्यानादित्वमिव्यथेः॥

qeracfafa | शङ्धात्तरमिति यावत्‌ | तान्येव शङ्गापद्‌ानि पठति| wizafeta | च्धिकारे प्रकरे, यथेकस्मिन्‌ ब्रद्धा प्रकरणे BA ब्रद्या- az ब्रद्येति वाकयेर््द्म शब्दस्यान्ते गोएणत्वमानन्दं मुखता तथेकवा-

[ चछ ०२।पा ०३] WECAATSAAA | ६११

काशे च गोएलमिति। अत उत्तरमुच्यते। स्याचेकस्यापि सम्भृतशब्दस्य विषयविगिषवशाद्धणा मुख्यश्च प्रयागा ब्रह्म aad यथेकस्यापि ब्रह्मशब्दस्य तपसा ब्रह्म विजिज्ञास तपा ag’ इत्यसमिनधिकारेऽन्नादिषु गणः प्रयोगः चानन्द च मख्य, यथा च तपसि ब्रह्मविज्नानखाधने AAMT WAT ग्रयज्यते waa तु विज्ञेये ब्रह्मणि तद्त्‌ । कथं पनरनत्यन्ता नभसः "एकमेवादितोचम्‌ इतोयं प्रतिज्ञा waza | नन्‌ नभ- सखा दितोयेन सदितीयं ag प्राप्रोति sag ब्रह्मणि विदिते सव विदिते स्यादिति। तदुच्यते, एकमेवेति तावत्‌ खका- यायेयेपपद्यते। यथा लेके कित्‌ कुम्भकारकुले पूर्वै दयच्टट्‌ ड चक्रादीनि चेपलभ्यापरेद्युश्च नानाविधान्यमच्ताणि प्रसारितान्यपलभ्य ब्रूयात्‌ ग्देवैकाकिनी gaara fa सम॒ च तयावधारणया खत्काय्यजातमेव पूवद्युनासोदित्यभि- मरेयात्‌ न दण्डचक्रादि agai च्रद्ितीयश्रतिरधिष्टाचन्तर वारयति वथा गठदोाऽमचप्रतेः कूमरकारोाऽधिष्ठाता दृश्यते नैवे ब्रह्मणा जगत्‌प्रहतेरन्योऽधिष्टातास्तीति। न च नभसाऽपि

क ~

दितोयेन सदितोयं aE प्रसज्यते | लच्तणान्यव निमित्तं fe

व्यस्थस्येकस्याऽपि सम्मूतश्ब्दस्य गुणम्‌ ख्या्थमेदो SATA fears | स्याचेति | उदा र्णान्तरमाह। यथया चेति| अभमदोपचासो via | सख्यसिद्ान्याच्िपति। कथं पुनरिति। स रख्वाच्तेषदयं स्प्रटयति। नज्विति। अदितीयत्वश्चतिवाधः सवंविच्ञानप्रतिच्लावाधश्ेत्यथैः। waaay दृष्टान्तेन परिदहरति। रकमवे(ति। ataeufadta-

६१२ रनप्रभाभासिते। [अ ०र।पान्र्‌|

नानालं, न च प्रागत्पन्ेनरह्मनभसेले्णएान्यवमस्ि। Wir- दकयोारिव संखृषटयाव्यापिलामूत्तवादिधमंमामान्यात्‌। सगै- काले तु ब्रह्म जगदुत्पाद्‌यितु wad स्िमितमितरन्तिष्ठति तेनान्यत्रमवसोयते)। तथयाचाकाश्शरीरं ब्रह्मेत्यादिश्चुतिभ्या- ऽपि ब्रह्याकश्यारभेदपचारसिद्धिः wa एवच ब्रह्य विज्ञानेन सव॑विज्ञानसिद्धिः) श्रपि च ad कायम॒त्पद्यमान- माकाशेनाव्यतिरिक्रदश्कालमेवात्पद्यते ब्रह्मणा चाव्यतिरिक्त- देशकालमेवाक्राग्रं भवति इत्यता ब्रह्मणा तत्कार्येण चे विज्ञातेन सद विनज्ञातमेवाकाशं भवति। चथा चीरपूौ घटे कतिचिद्च्विन्द्वः ufaat: सन्तः सोरग्रदरेनेव गद्ीता भवन्ति। न fe कौरग्रदणाद्‌व्विन्दयहणं परि शिव्यते। एवं ब्रह्मण तत्कार्चश्चाव्यतिरिक्रदेण्काललात्‌ ग्टदहीतमव ब्रह्य रदेन नमा भवति agg नभसः सम्भवश्रवणमित्येवे WA दद्साइ॥

शून्यत्वं पागवस्यायामवधारगशश््य्थः। कुले We, Basta घटादीति uratta | रकमेवव्यवधारगव्यावव्यं कायेमिति दयाख्याया इदितीयपद्‌- व्यावव्यमादइ | afedtasfatcta) mame दितीयत्वमङ्गीकछव्यादि- diafeueagia: छतस्तदपि नास्तीत्याह | न च नभसापीति। घम- साम्ये ब्रह्य नभसः कश्यं भेदच्तचाद | सगकाले fafa | चमेसाम्याद्‌- दिलीवत्वापचार सत्ययं श्चतिमाद। तथा चाकाशेति। दितीयमा- ag परिदर्ति। wa रवति। अभ्रेदोपचारादेवेद्ययंः| नभसा ब्रद्धतव्वायम्यामभित्नरेष्रकालत्वाच्च aaa ज्ञानमिग्यादइ। अपि च [त |i

[ख ०२।पा ० | UIE CAMA | ६९२

प्रतिज्ञाऽदानिर व्यतिरे काच्छब्देभ्यः ॥ ९६ ॥

येनाश्रतं श्रुतं भवत्यमतं मतमविज्ञातं विन्ञातमिति' श्रा त्मनि खल्वरे दृष्टे wa मते विज्ञाते ददं स्वं विदितम्‌, दूति ‘a- fas भगव विज्ञाते सवेमिदः fasta भवतिः इति न काचन ‘gafeur विद्यास्तोति चैवंरूपा प्रति वेदान्तं प्रतिज्ञा विज्ञा- यते। तस्या; प्रतिज्ञाया एवमदानिरनपरोधः स्यात्‌ यद्यव्य- fata: छत्रस्य वस्तुजातस्य विज्ञेयाद्रद्मणः wai व्यतिरेके fe सति एकविज्ञानेन स्वं विज्ञायत इतोयं wats दीयेत, स चाव्यतिरोक wag यदि ae वस्तुजातमेकस्म्ाद्र ह्मण उत्पद्येत | wewy प्रकूतिविकाराव्यतिरकन्यायेनेव प्रतिन्ञा- सिद्धिरवगम्यते। तथा fe येनाश्रुतं श्रुतं भवतीति प्रतिज्ञाय

ence प a a a a णी ीणीणिणगणििगिीणिगरर र

खवमाकाश्रस्यानुत्पत्तो सवेश्तीनामविरोध वयेकदशिसिडान्तः प्राप्तः, तं मुख्यसिद्धान्ती दूषयति। प्रति्ेति | अदहानिरनाधः साम- यजरायवेणश्खाभेदद्ानष्ब्दाथा इति Wet | न काचनेति। अत्म fad हेयं atau) नन्‌ सर्व॑स्य ब्रद्याव्यतिरेकात्‌ प्रतिच्वाया खद्ा- निरसिव्यस्त तथापि जीवादिवदनत्पन्नम्याऽपि नभसो ब्रह्मि कल्यि- तत्वेनाव्यतिरेकात्‌ प्रतिज्ञासिडिः fi a स्यात्‌ किमुत्पत्ेव्यत are | qaqa, व्यतिरेक wa न्धायक्तेनेत्यर्थः। खयं भावः जीवस्य ता वद्‌ात्मत्वात्‌ ब्रद्याव्यतिरेकः च्यन्ञानतत्‌सम्बन्धयोः कल्यितत्वेनाय- fata: खतन््रा्ानायेगादच्ानान्यजडब्व्यस्य तु का्यत्वेनेवाव्यतिरे- क सिद्धि स्तस्या का यत्वे प्रधानवत्‌ खातन्तयृदव्यतिरेकायोागात्‌ | तयाज्ञ- न्यैयविदः (जिव्यद्रव्याणि खतन्लाणि भिन्नान्यनाखितानिः इति, त- स्मात प्रतिद्धासिडये आकाशस्य कार्वतवेनेवाव्यतिरेका are इति

* मद्रदिर्धेति que का०।

६९९ रनेप्रभाभासिते। [अ०२।पा०|

ग्टदादिदृष्टान्तेः कायकारणामेदप्रतिपादनपरौः प्रतिज्ञेषा सम- Bq तत्साधनायेव चान्तरे शब्दाः "सदेव सेाग्येद्‌मय आआसौ- देकमेवादितोयं तदेत्तत तत्तेजेऽख्जतः इति, एवं कार्यजातं ब्रह्मणः म्रद्‌श्याव्यतिरेकं प्रदशंयन्ति “ेतद्‌ात्थमिदं way’ दत्यारभ्याप्रपाठकसमात्ेः, तद्यदयाकाशं न AWAY स्यात्‌ न ब्रह्मणि विज्ञाते want विज्ञायेत ततश्च प्रतिज्ञाद्ानिः स्यात्‌, न च प्रतिज्ञादान्या वेदस्याप्रामाण्ं युक्तं AG तथा च ग्रति वेदान्तं ते ते शब्दास्तेन तेन दृष्टान्तेन तामेव प्रतिज्ञां ज्ञापयन्ति ददं स्वं यद्यमात्माः श्रद्धैवेदमग्तं पुरस्ताद्‌" दत्येवमादयः, तस्मात्‌ ज्वलनादिवदेव गगणएमण्युत्पद्यते | यदुक्तं sada वियदत्यद्यते इति तदयुक्तं वियदुत्पन्ति- विषयश्रत्यन्तरस्य दशितलात्‌ (तस्नाद्वा एतस्मादात्मन श्रा काशः सम्भूतः" इति, सत्यं दशितं, विरुद्ध न्त (तन्तेजेाऽष्ट- Wa इत्यनेन श्रत्यन्तरेण नेकवाक्यलात्‌ सवश्र॒तीनां भवति, एकवाक्यवमविरूद्धानामिद तु विरोध उक्तः | सछृच्छरुत्य

टष्ान्तखटृदट्िसा वाम्य शब्दानाह | तया हीति । तेन तेन टदान्ते- नेति aufa दुन्द्भ्यादिदृ्ान्तेनाथवंणे ऊणनाभ्यादिदखान्तेनेत्य्थैः। यजधि प्रतिच्वासाधका इदः सवेमितिष्न्दाः खयवंगे zeae. fafa शब्दा इति भागः| रुवमाकाग्रोत्पत्तिकथनादेकदेशिमते दू- पिते खब्यप्रामाख्रवाद्निक्तं सारयति सत्यं दणितिमिति। मस्य सिड्धान्त्याङ | नकति। तत्तजाऽखटजतेति सछच्छतस्य खद्राकाप्र तजाभ्या युगपत्‌ सम्बन्धं तित्तिरिकमबाधात्‌ करमेणाकाश्र SFI AST ऽष्टजतति सम्बन्धं तजःप्रायम्यभङ्गप्रसङ्ाद्रस्तनि विकल्पा सम्भवेन तयेए

[ख ०२।पा ०३] प्रङ्रब्रद्मरचभाष्ये । ६९५

BU: खष्टव्यदयसम्बन्धासम्भवात्‌ GUTS प्रयमजलासम्भवाद्िक- ल्पासम्भरवाद्ेति नेष द्‌ाषः। तेजःसगंस्य तेन्तिरोयकं टतोयत- श्रवणात्‌ AAS एतस्माद्‌त्मन चाकाशः सम्भूत ्राकःशाद्रायुः वायारद्चिः' दति, श्रश्क्या दोयं ्ुतिरन्यया परिणेतु, शक्या परिरेतुं कान्देाग्यश्तिः act WHIT वायच्च Wel तत्तेजा- ‡खजतेति । न दीयं श्रुतिः तेजेाजनिप्रधाना eal भ्रत्यन्तर- प्रसिद्धामाकाश्सयात्पत्तिं वारयितुं शक्राति। एकस्य वाक्यस्य व्यापारदवासम्भवात्‌। Bal लेकाऽपि क्रमेणानेकं ष्टव्यं जेत दूत्येकवाक्यलकल्यनायां सम्भवन्त्यां न विरुद्धूायलेन श्रतिद्ा-

WIHT प्रायम्यद्यवदख्छाया अयागान्नकवक्वतेति प्राप्ते मख्यरध दूषयति | नेव दोष xia अपामाणकल्यनाद्ररः अपारुषेयसखतो नामेक वाक्यत्वेन प्रामाणखयकल्पन तच्च॑क वाक्यत्वं बलवच्छ्रत्या दुबंलखते कर्य, बलवती च fatufcata: प्रछतिपच्चम्या पवापर्याख्यकमस्य . WIA, च्छान्दाग्यच्ुतिस्तं दुबला। तजःपाघम्यञ्व्यभावात तेजःसर्म- माचन्त्‌ Ba टतौ यत्वेन परिणेयमिन्येकवाक्यतेव्य्थः। wa watt ना छान्दाग्यश्रुत्याकाप्रोारत्पत्तिवा aq xfs aface | किच्च सा अति कि तजेजन्मपरा तत्तेजोाजन्म वियदनत्यत्तिश्वेव्यभयपरा, आद्येन तद्वारणमित्यादह | न दोति | अिरोघादित्यथंः। न दितीवः samc. विखाधैनोभवयपरत्वकल्यनायोागादाक्यभेदापत्तेश्वे्यादह | खकस्येति | न- न्वकस्य खष्टुरुनक्राथसम्बन्धवद्वाक्स्याप्यनेकथता किं न स्यादित्यत aie | खदा fafa, caw कतुरनेकायसम्बन्धोा eg: | न त्वेकस्य वाक्यस्य नानात्वं दृष्टं नानाथक्प्रयोगेतु पय च्छानये्ाद्‌ावाटन्या वाक्यभेद ख्व | नयनस्य जलच्तीराभ्यां एटयक्‌सम्बन्धादित्य्थः। फलितमाह | इव्यकति। caw शब्दस्यारृत्तिं विनाऽनेकाधंत्वं नास्ति

च्द्खटजतेति श्यस्य द्छन्दाग्य उपसंदताकाश्दिसम्बन्धा्माड 4 ५ 2

ere रल्नप्रभाभासिते। [ ०२।घा० 2 |

तव्या ¦ न चास्माभिः सरच्छरुतस्य ws. खष्टव्यदयसम्बन्धाऽभि- jaa, श्रत्यन्तरवगेन खष्टव्यान्तरोपसंगरदात्‌ । यथा च “सवं खल्विटं ब्रह्म तज्जलान्‌, इत्यच सात्तादव सवस्य वस्ठुजातख ब्रह्मजलं BAA न प्रदेणान्तरविदितं तेजः ग्रमखमुत्त्तिक्रमं वारयति। एवं तेजसेाऽपि ब्रह्मजलवं श्रूयमाणं न waa fated नभःग्रमखमात्पन्तिक्रमं वारयितुमदति) नन्‌ समविधाना- Waal "तज्जलानिति शान्त उपासीत इति अतिर्नैतत्‌ षिवाक्यं, न तसमादेतत्मदेशान्तरप्रसिद्धं क्रममनुरोद्धुमदति, तन्तेजाऽजतेत्येतत्ष्टिवाक्यं॑तस्म्राद्च यथा शखतिक्रमा य्रही- तव्य दति, नेत्युच्यते a fe तेजःप्रायम्यानु रोधेन अयत्यन्तर- प्रसिद्धा विचत्यद्ाथैः परित्यक्तवयो भवति पदायधमलात्‌ क्र

त्िदराषः स्यादियत आद | न चेति |) ान्दग्यस्थतेजेजन्म अका- प्रादिजन्मपवकं तजोाजन्यत्वात्‌ तित्तिरि ख्यतेजोाजन्मवदिव्याकाश्र- दिजन्मापसंदहारि तद्‌ाकाप्रममरजरतेति वाक्यान्तरस्येव कल्यनाच्राड- Wey LAU: | श्चत्यन्तरस्थः कमः अत्यन्तरे ग्राह्य Kaa टश न्तमादह | यथा चेति । SS तात्पयातात्पयाभ्यां टष्न्तञख्तिवेषम्बं wed | नन्वित्यादिना) तजःप्रयम्यखोकारे अाकाण्सग wat तधम nye चेति दयं खतं बाधनयमिति गओार्वमाकाशपायम्धत्वा्थिंक- तजःसगप्रायम्यमाचनबाघ रति लाघवमिति मत्वाह | नेत्यच्यत इति| faq प्रधानदघ्मित्यागाद्दर गगभतस्य तजःप्राचम्यस्य धमस्य व्याग इत्याद नदीति किञ्च किं खृष्िपसर्खयतिसित्वात्‌ तजःप्राधम्य Rd उत YAW तेजसः खगश्यत्या$यात्‌ प्रायम्यभानाच्नाद्य sae | ष्यपि चेति दितोयमनद्य दषयति। wurfata | यदुक्त वस्तनि विकल्यासम्भवाद्‌भयोः प्राथम्यं एखाभदन Yatad न भवति

[ख०२।पा०३| प्र ब्रद्यरचभाय्ये। ६१७

मस्य । अपिच तत्तेजा<षजतेति नाच क्रमस्य वाचकः कञथि- च्छन्दाऽस्ति wiry क्रमो गम्यते, स च वायोरभिरित्यनेन za न्तर प्रसिद्धेन क्रमेण निवाते । विकल्यष मचय तु वियत्तेजसेः प्रथमजत्वविषयावसम्भवानभ्यपगमाभ्यां निवारितो, तस्मान्नास्ति शरत्येविप्रतिषेधः। श्रपि च छान्दोग्ये शयनाश्रतं aa भवतिः saat प्रतिज्ञां वाक्योपक्रमे भ्र॒तां समथंयितुमसमान्नातमपि वियदुत्यत्तादेपसद्धया तव्यं किमङ्ग पनस्तेन्तिरोयके समान्नातं नभा न संग्टद्यते। यचोाक्रमाकाशस्य सर्वेणानन्यदशत्वाद्रह्यणा तत्कार्य सद विदितमेव agafa, wat न प्रतिज्ञा दीयते न चेकमेवाद्तियमिति श्रतिकापोा भवति चोरोद्‌कवद्रह्मनभसा- रव्यतिरकापपत्तेरिति। अ्रचाच्यते। न करीरोादकन्यायेनेदमेक- विज्ञानेन सवविज्ञानं नेतं । ग्टदादिदृष्टान्तप्रणयनाद्धि प्रर तिविकारन्यायेनेवेदः सवंविज्ञानं नेतव्यमिति गम्यते, चीर दकन्यायेन च सवविज्ञानं कल्प्यमानं न सम्यज्िज्ञानं wr न डि त्तौरन्नानग्यदीतस्यादकसय सम्यग्विज्ञानग्रदौतलमस्ि।

नाप्यभययोदिंदलाङ्करवत्‌ समचयात्त्या wey वायोरुमिरिति कमवाघापातादिति। तदिति तदिष्टमेवेव्याह। विकल्पेति | न के- बलं ्रुतिदंव्यारविरोघः सेहाडंच्चास्ती्यादइ। अपि चेति। विय दुपसग्राद्यमित्यन्वयः। वियदनत्यत्तिवादिनोाऽकममनद्य प्रतिज्ञाया अद्ितीवयखरुतच् मुख्यायतात्पवावगमाच्न गोणाचतेति दूषयति | gar क्तमिद्यादिना। प्रछतिविकारन्यायः तदनन्यत्न्यायः, scat च्तीर- स्यमपि त्तीर्क्ञानान्न waa भेदादिति भावः| मास्त सम्यक. न चतभान्तिमूुलत्वसम्भवादिव्याश्द्खयापारूपेयत्वान्मेवसिद्यादइ। नच

६१८ रन्नप्रभाभासिते। [च ०२।पा०३ |

नच वेदस्य परूषाणामिव मावालोक्वच्चनादिभिरथीवधारण- मपपद्यते | सावधारणा चेयमेकमेवादितीयमिति afa: की- रोाद्‌कन्यायेन नीयमाना पौद्येत। न च खकायापेत्तयेदं वस्वेकदेशविषयं सवं विन्ञानमेकादितीयतावधारणच्चुति न्याय्यं। ग्टदादिष्वपि fe तत्सम्भवात्‌ न तद्‌ पूवेवदु पन्यसितय्य भवति “तकता यनु सोम्येदं महामना अनूचानमानो Watsaa तमादेशमप्राक्ा Varad श्रतं भवतिः इत्यादिना । तस्मादशेष- वस्तुविषयमेवेदं सवंविन्नानं waa ब्रह्मयकायंतापेच्ये पन्यस्यत द्तिद्रष्ट्ं। यत्पुनरोतदुक्रमसम्भवाङ्गाणो गगणस्यात्पत्तिश्चति- रिति aa ga ie

यावदिकारन्त्‌ विभागे लेाकवत्‌ 9 ॥

तशरब्दाऽसम्भरवाशद्भाया BISWA: | न खल्वाकाशात्पत्ता- वसम्भवाशङ्खा AAA, यते यावत्‌ किञ्चिददिकारजातं gaa

वदस्येति | माया ait: तयाऽलीकं faust तेन वच्ुनमयथा- वाधनं चादिपद्‌ाद्विप्रलिप्याप्रमाद्करणापाटवानि waa पति- ्ाम ्यत्वमभिधायाहदितोयश्चतिमस्यन्ञानमादह | सावधारणति | सव- दतनिषेधपरेव्ययः | उभयगाणत्वे{दतवदुपन्यासा ग्टदादिदटदखान्तेस्त- aaa च स्यादिति दाषान्तरमादह। न चेत्यादिना कायमेव वस्वे- ACT BAU नात्पद्यते सामग्रोश्रन्यतादिव्यचाकाण्ण विकारः विभ- त्तत्वाद घटादि वदिति सत्पतिपच्तमादइ | यत्पनरि्यादिना।

या विभक्तः स विकार इत्यन्वयसम॒क्ता यस््रविकारः स न विभक्तं यथात्मति वयतिरुकव्याप्तिमाद् | न afanafata | दिगादिषु यभि-

[ख ०२।पा०३ | प्रा ङ्गर त्र्य खचभाष्ये | ९९९

चटघरिकादञ्चनादि वा कटककयूरकण्डलादि वा खचोना- राचनिस्तिंशादि वा तावानेव विभागो wa waa, न त- faad किञ्चित्‌ कूतश्िददिभक्तमपलमभ्यते। विभागाकाशस्य एथिव्यादिभ्योऽवगम्यते, तस्मात्‌ साऽपि विकारो भवितुमदरंति। एतेन दिक्कालमनःपरमाण्वादीनां कार्यलं व्याख्यातं । न- न्वात्माप्याकाशादिगभ्या विभक्त दति तस्यापि कायलं घटा- दिवत्‌ प्राप्नोति, न च्रात्मन च्राकाशः waa दति श्रुतेः। यदि द्यात्मापि विकारः स्यात्‌ तस्मात्‌ परमन्यन्न अ्ुतमित्या- काशादि सवं काये निरात्मकमात्मनः कार्यले स्यात्‌, तथा च WANT: प्रसज्येत | श्रात्मलादेवात्मनो निराकरणएश्रङ्गनपप-

चार माश्च पच्तसमत्वान्मेवमित्याह | रखतेनेति। विभक्तवेनेव्यर्थः | अत्मनि व्यभिचारं शङ्ते। नन्विति | चमिसमानसत्ताकविभागस्य हेतुत्वात्‌ परमाथोत्मनि विभागस्य कल्पितत्वेन भिन्नसत्ताकत्वान्न व्यभिचार are) नेति। अच चा्ञानान्यद्रयत्वं fanaa अता नाज्ञानतत्सम्बन्धादौो यभिचारः | नन्वात्मा कायः विभक्ततवात्‌ वसत॒त्वादा घट वदित्याभासतुल्यमिद्‌ः अनुमानमित्याशद्भयात्मनः पर- मकारणत्वेन तस्य alae श्रून्यताप्रसङ्ग डति बाधकसत्वात्‌ तस्या- भासत्वं नाच किच्विद्ाधकमस्ति पद्यत खाकाशस्याकायत्वे निव्या- नेकदव्यकल्पना श्रोतप्रतिन्नाद्ान्यादये बाधकाः सन्तीति नाभासतु- waa | अत्मन इति। दुद्धप्रसङ्ग इति वदन्तं sare | खत्म- त्वादिति | आत्माभावः afar Bas a aT, अये Bt Arata परिशिष्यत इति a शून्यता, दितीयेऽपिन saat मानाभावादि- त्थैः। faq यदि कायं सत्तास्फ्यारन्यापेत्तं तचन्निराकायंमात्मा त्वका्या निरपेच्तत्वान्न FHA रत्या । न दयान्मेत्यादिना। कस्य चित्वास्यस्यागन्तुकः कार्या न fe सत्ता स्फृदयरनन्या यत््वादि-

६२० रल्नप्रभाभासित। [ च्च ०२।पा०२ |

fa न दयात्माऽऽगन्तुकः कस्यचित्‌ खयं सिद्धलात्‌। न द्यात्मा- ऽऽत्यमनः म्रमाणमपेच्छ सिथ्यति। तस्य fe प्रत्यक्तारौनि प्रमाण- न्यसिद्ध प्रमेयसिद्धये उपादोयन्ते। न द्याकाशादयः पद्‌ाथाः प्रमाणएनिरपेत्ताः खयं सिद्धाः केनचिदभ्युपगम्यन्ते। ATT त॒ प्रमाणादिव्यवद्दाराश्रयत्वात्‌ प्रागेव भ्रमाणादिव्यवदहारात्‌ सिथ्यति। न चेदृशस्य निराकरणं सम्भवति । आगन्तुकं डि वस्तु निराक्रियते न सरूपं) य एव fe निराकतौ तदेव तस्य Weyl न Waa अर्चिना निराक्रियते, तया दमेवेदानों जा- नामि वतमानं वसदमेवातोतमतोततरन्चाज्ञासिषमदमेवाना- गतमनागततरच्च ज्ञास्यामीत्यतोतानागतवतंमानभावेनान्यया

aay: | तच स्फतरनन्यायत्तत्वं विद्णाति। न इीति। तदुक्त सुरुखराचायः।

“प्रमाता च vag प्रमेयं प्रमितिस्तया।

यस्य प्रसादात्‌ सिध्यन्ति atest किमपच्छत' | र ति॥ aut यतिराइ "परुषः खयं ज्यातिस्तस्य भासा सवंमिदः विभाति" डति च | नन्वात्मनः खतः fag प्रमाणववथ्ये तचा । तस्येति | नन प्रमेय- स्यापि खप्रकाष्रत्वं fa न स्यादित्यत aie) नीति। wala प्रमाणवेयश्यंमिति भावः। आत्माऽपि मानाधीनसिद्धकः किंन स्यादित्यत च्छाद । अत्मा त्विति | अयमथः निखितसत्ताकं हि ज्ञानं प्रमेय सत्तानिश्ायकं We घटो दृषा न वति ज्ञानसंशयेन ट्टः डति afacafaag चाय॑खरूपानिखयात्‌ चज्ानसत्तानिञ्चयख् न स्वतः HAW खप्रकराण़्रत्वायागाच्रापि ज्ञानान्तरादनवस्थानादतः सा- fata च्ानसत्तानिखयो ae: | aa साच्तिण्चेत्‌ चानाधीनसत्ता- निखयः अन्योन्याश्रयः स्यादतः सवंसाधकत्वादात्मा खतः सिद्ध xfa |

| FoR TTeR | प्रा ङ्कर व्रह्म चभ | ९२१

भवत्यपि ज्ञातव्ये न ज्ञातुरन्ययाभावेाऽस्ति सव॑दा वर्तमान सखभावत्वात्‌, तया भस्मोभवत्यपि fe नात्मन Veet वतं- मानखभावत्यदन्ययाखखमभावलं वा न खम्मावयितुं शक्यं। एव- मप्रत्याख्येयखभावलादेवाकाग्यत्मात्मनः काव्यलच्चाकाश्नस्य। TAA समानजातीयमनेककारणट्र्व्यं Bre नास्तीति तत्‌ प्रत्युच्यते, न तावत्‌ समानजातीयमेवारभते न भिन्नजातोय- मिति नियमेाऽस्ति। a fe तन्तूनां तत्संयोगानाञ्च समान- जातोचत्मस्ति द्रयगणत्वाभ्युपगमात्‌। न च निमित्तकारणण- नामपि तुरोवेमादौीनां समानजातीयलनियमेऽस्ि। स्याद्‌ - तत्‌ समवायिकारणविषय एव समानजातोयलाम्धृपगमेा न

खप्रकाण्स्यापि बाधः किन स्यादित्यत खाद । न चंति। जडं पसायत्तपकाण्रत्वाद्ागन्त॒कं नाधयेोग्धं Auer, तस्य सव॑- नाघसाच्िखरूपस्य निराकचन्तराभावात्‌ खस्य च खनिराकटट- त्वायेागात्‌ | .न fe स॒निपुणेनापि खाभावोा az शक्यत इत्ययः रवं खतः स्फतित्वादात्माऽबाध्यः Tam खतःसत्ताकत्वाच न बाध्य इत्याद | तथादमेवेति | ज्ञानद्ेययाः सत्ता्यभिचारेऽपि ज्ञातुः सदेकरूपत्वा्च सत्ताव्यभिचार cay: | मास्त जीवता च्ातुरन्य- याभावः म्रतस्य तु स्यादित्यत are) aufa) उच्छेदा विनाण्या- ऽन्ययाखभावत्वं मिथ्यात्वं बा सम्भावयितुमपि न wa, अहमस्मीयन्‌- भवसिडसतखभावस्य बाधकाभावादिव्यथेः। रखवमात्मनः Aya निरासेन गन्यताप्रसङ्स्याजिष्धत्वं उक्तं, ततख्ात्मनः कायत्वानुमानें अभास zag) खवमिति। अक्रायात्ननः सिद्धो तस्याविद्यास- हितस्येापादानस्यादटृद्दिनिमित्तस्य च सच्चादाका्रानुत्पत्तिहेताः सा- मग्रीश्रन्यत्वस्य खरूपासिदधेरुक्तसत्रतिपच्तनाधाचाकाष्स्य Wea facqafaare | कायत्वच्चेति। चात्मविद्ययेविजातीवत्वान्नाका- 4 7

६२२ रनप्रभाभासिते। [अ०२।पा०३।

कारणान्तरविषय दति, तदष्यनेकान्तिकं। खघुचगेावालेद्य॑नेक- जातौयेरेका TS BIA दृश्यते) तथा खनेरूषादिभिख विचिचान्‌ कम्बलान्‌ वितन्वते। सत्वद्र ला दयपेत्तया वा समान- जातीये awa मियमानयक्यं सवस्य wau समानजा- तौयकलत्वात्‌, नाप्यनेकमेवार्‌भते नेकमिति निचमेाऽल्ति। अरण- मनसोाराद्यकमारम्भाभ्येपगमात्‌। THAT डि परमाणः मन- Bis खकब्मोरभते नद्रव्यान्तरौः संदत्येत्यभ्यपगम्यते। द्रव्यारम्म एवानेकारम्भेकत्वनियम इति चेन्न, परिणामाभ्यपगमात्‌। भवेदेष नियमा यदि संयोगस्चिवं द्रव्यं द्र्व्ान्तरस्यारम्भक- मभ्धपगम्येत । तदेव तु Ra विशेषवद्‌ वस्ान्तरमापद्यमानं काय्यं नामाभ्युपगम्यते तच्च कचिद्नेकं परिणमते श्टद्रोजा-

शा रम्भकत्वमिद्युक्तमनूद्य निरस्यति । यत््ि्यादिना। fa areca. माचस्य साजाव्यनियमः उत समवायिनः तचाद्यं निरस्य डितीयं aya | स्यादतदिति। fa समवायितावच्छेद्कधम्मण साजात्यं उत सत्तादिना, नाद्य Kale) तद्पीति। नच रज््वादिन उव्यान्तर- fafa ara, पटादेरपि तयात्वापातादतीयोऽसख्रदिषटः, खात्माविद्य- ये वस्तुत्वेन Barware | सत्त्वेति | उपादानस्य साजात्यनियमं निरम्य संयुक्तानेकत्वनिवमाद्ितीयस्यासङ्गस्याप्यात्मन उपादानत्व- सिडधये निस्स्यति। नापीधादिना। किमारम्भकमाचस्वायं नियमः उत ब्द्यारुम्भकस्य नाद्य care) अवित | दणकस्य ज्ञानस्य चास- मताविकार्गसंयागजनकमाद्यं कम्मे, यद्यप्यटृष्वदात्मसंयुक्तं Wa- मनसौ आद्यकमारम्भकं तथापि कमसमवायिन र्कत्वादनेकत्वनिय- way Kae) want wife; Rare: समवायिभिरित्र्यः। दितीवमुव्याप्यारम्भवाद्ानङ्गोकारेण दूषयति | उव्येव्या[द्ना। न त्व-

[ च०२।पा ०३] शाङ्गरब्रद्मखचभाष्ये | ERR

दयङ्करादिभावेन क्षिदेकं परिणमते चीरादिदथ्यादिभावेन। नेश्वरशासनमस्यनेकमेव कारणं काव्यं जनयतीति, अतः ख॒ति- प्रामाण्वादेकस्माद्रह्मण आकाशादि मदाश्तेत्प्तिक्रमेण जग- ज्नातमिति fasted) तथाचोक्तं .उपसंडारदशनान्नेति चेन्न तोर वद्धि (wre ख०२।९।२४] इति | यद्धाक्रमाकाश्खात्यन्ता न पूवैात्तरकालयोविशेषः सम्भावयितुं शक्यत दति, acum, सेनेव fe विश्रषेण परधिव्यादिभ्योा व्यतिरिच्यमानं नभःखरूप- वदिदानोमध्यवसोयते स एव विशेषः प्रागत्पत्तेनासोदिति गम्यते | यथाच ब्रह्मान स्थृलादिभिः ufyarfeuuta: ख- भाववत्‌ ्रस्थुलमनखवित्यादि श्ुतिन्यः, एवमाकाश्खभावेनापि न खभाववद्‌ नाकाशरमिति श्र॒तेरवगम्यते, तस्मात्‌ ATH रनाकाश*मच्छद्र मिति स्थितं। यदण्यक्तं प्रथिव्यादिवेधग्-

quad तस्मान्नेष नियम इति शषः | यत्तु त्तीरपरमाणषु रसान्त- Vaal तरव TTA डति तन्न, च्तीरनाश मानाभावात्‌ रसवद्‌ घ्रोऽप्येक द्रया रुभ्यत्वसम्भवाच व्रवयगुणसङ्केतस्य पारूषेयस्य श्रव्यधनिण- यादेतुत्वादिति भावः। लोके कतुः AINA, असदहायाद्रूद्णः कथं खगं इति wate | तथा चोक्तमिति | पागभावशन्यतं देतुर्प्य- सिदध स्त्यादह। यचाक्तमित्यादिना। wars fate: शब्दादिमा- नाकारः प्रलये नास्ति .नासीडजोा ना यामः इति WA | नन्वाकाष्ण- भावे काठिन्यं स्यादिति चेत्‌, खश्िच्िताऽयं नैयायिकतनयः। न द्या काए्रभावत्तद्धमा at काठिन्यं किन्तु मूतेदरव्यविष्ेषः तत्संयोगविशे- घा वाकाटिन्यं, तच प्रलये नास्तोति भावः| .खाकाश्श्ररीरः aay’ इति तेरग्न्येष्णवदद्धखभावस्याकाणशस्य सति wate कथमश्नावस्तचराइ | वचया चेति | विभलाद्ाकाएसमं ब्रद्यंति way: |, विभरत्वास्यश

* अनाकाश्लम्‌चितसिति qe का०। 47, :

६२९ रनेप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०३ |

दाकाशस्याजलमिति, तदप्यसत्‌, श्रतिविरोधे सत्यृत्पत्यसम्भा- वानमानसख्याभाम्लोपपन्तेः, उत्पत्यनुमानस्य च द्शितलात्‌, ्रनित्यमाकाशमनित्यगणाश्रयलात्‌ घरादिवदित्यादि*प्रवाग- सम्भवाच्च | आत्मनानेकान्तिकमिति Ya न, तसापनिषद्‌ं प्रत्यनित्यगणाञ्यलासिद्धेः। विगुवादौनाच्चाकाशस्योत्पत्तिवा- दिनं प्रत्यसिद्धलात्‌। वच्ाक्तमेतच्छब्दाचेति तचाग्टतल्श्ति- स्तावदियत्यणष्टता दिवैकस दतिवद्रष्टव्याः। उत्यत्िग्रलययेो- रुपपादि तलात्‌ “श्राकाश्रवत्‌ सवेगतख् faq: इत्यपि म्रसिद्ध- मदत्वेनाकारेनेःपमानं क्रियते, निरतिश्यमदत्वाय नाकाश- समलाय ययेपुरिव सविता धावतीति क्िप्रगतिलायेाच्यते

—— ~ 1 == ~~ ee ~ --~- ~ -~ - --~= --

उव्यत्वनिरवयवत्वललिङ्गनां विभक्लत्वादि्लिङ्सह्ितागमबाघमाडह। यद्‌ पीत्यादिना। धभिविकाराभावे quart न स्यादिति तकाचम- निव्यपद गुणास्नयत्वमेव हेतुः, तच्च खसमानसत्ताकगुणवक्वमते निगणात्सनि न वभिचारः | श्चतत्वमादिशब्दायंः। खरूपासिद्िम- | विभत्वादौोनाच्धेति | सवेमतसंयागः पर्मिणविणषा वा fa-

ua निगणात्मनि दटद्ान्तेनास्ति dana सावयवत्वनियतस्याज- त्वसाध्यविरुूड्धता च, खरूपापचयरू्पं तु विभत्वमात्माकाशणयानं सम “ल्यायानाकाष्ाद्‌' इति Bay क्रचिदाकाप्रसाम्यन्त TAU यत्कञ्चित्‌- रवसम्बन्धन व्यपदिश्यते असक्तत्वेन वा पञ्चीकरणादस्पश्त्वमसिद्ध यं द्रव्यत्वान्निरवयवत्वमप्यसिदध, द्रव्यत्वजातिश्ात्मन्यसिद्धव्यथः। fia इ्यंषान साम्यं न विवरत्तितं | नन स यथयाऽनन्तायमाकाश खवमनन्त winta अिनिव्यत्वनव साम्यं त्रत sae | रखुतनति। आकाशस्य क1यत्वनानि्वत्वादि व्ययः | खतिस््वापेच्तिकाऽ<नन्त्यदारा मख्या$ऽनन्त्वं बाधर्ताति मावः न्युनत्वाच्चाकाष्स्य न सुख्योापमानत्वमिव्याद | ज्या-

* प्रतिप्रयागति que का०।

[ख ०२।पा ०३ | शाङ्करत्रद्यङच भाष्ये | ६२५

नेषुतुल्यगतिवाय तद्दत्‌ । एतेनानन्तत्वो पमानभ्रतिव्याख्याता | ज्यायानाकाशादित्यादिश्चुतिभ्यश्च ब्रह्मणः ATRIA आकाश- स्थनपरिमाणएत्वसिद्धिः न तस्य प्रतिमास्तोति च ब्रह्मणएणऽन्‌- पमानलं दश्यति, अताऽन्यद्‌ात्तम्‌ः इति च ब्रह्मणाऽन्येषामा- काशादौीनामान्तलं दशेयति। तपसि ब्रह्मशब्दवत्‌ आकाशस्य जन्म्श्ृतेगाएलमित्येतदाकाशसम्भवश्रत्यनुमानाग्यां परिहतं, तस्माद्र ह्यकाय्येः वियदिति fag i

एतन AACA व्याख्यातः ॥ ८ ॥

अतिदशाऽयं एतेन faagrenaa मातरिश्वापि वियद्‌ा- श्रयो वायुव्धाख्छातः। तचण्येते यथायोगं पक्ता रचयिता: न वाचृरुत्यद्यते, कन्दो गानामत्यत्तिप्रकरणेऽनान्नानादिल्येकः पः, afe तु तेत्तिरोयाणाम्‌त्पत्तिप्रकरणे ara “्राकाश्ा-

याजिति। मस्योपमानासत्े खतिनं तस्येति तस्नादाकाश्स्यापमान- aa नित्यत्वं नास्तोति भावः। अनिव्यत्वेनासतत्वं लिमा | खताऽ- न्यदिति | यत्त Tawa walang गणत्वं awagfa तन्न, आ- aii तस्य मुख्यत्वसम्भवादिव्यादह | तपसोति। बलवत्तित्तिरि व्या च्छान्देग्यश्ुतेनेयनादकवाक्वतया खद्टरि ब्रद्धात्मनि समन्वय इव्युप- संहरति | aanfafa |

waa alafeat greta: | afaeuata एक्‌ सङ्त्याद्यपेच्ता तत्तेजोऽखजतेति Ba: खाकाप्रादायरिति Bat facrutsfa a वेति रखकवाक्वभावाभावाभ्या AAG ग्तेणपच्तप aa सिद्धान्तपच्तानतिदि-

* सकाण्ादि्ति au ate नासि।

९२६ रन प्रभाभासिते। [अ०२।पा०द्‌ |

दाय॒रिति पलान्तरं | aay श्रत्योविंप्रतिषेधे सति गाणी वाये- रु त्पत्तिश्रतिः च्रसम्भवादित्यपरोऽभिप्रायः, असम्भवश्च द्‌ शितः “सैषाऽनस्तमिता देवता यदायुः" इत्य स्तमय प्रतिषेधाद्‌ खतल्ा- दिश्रवणाच प्रतिन्ञानपरोाधाद्यावदिकारञ्च विभागाग्युपगमा- दुत्पद्यते वायुरिति सिद्धूान्तः। अस्तमयमप्रतिषेधो श्रपरवि- दययाविषय आअपेक्तिकः, अन्ादीनामिव वायारस्तमचाभावात्‌ । छतं प्रतिविधानञ्चाग्टतलादिश्रवणं । ननु वायोराकाशस्य च तु च्य रु त्यन्तिप्रकरणे ्रवणाश्वणएयोारोकमेवाधिकरणएम्‌भयवि

=,

qaag किमतिदेशेनासति fate इति, उच्यते, सत्यमेवमेतत्‌,

ऋ

तथापि मन्दधियां शब्दमाचरछताशङद्धानिदरत्ययाऽयमतिर्‌शः

प्रति | तचापीव्यादिना। waa ्याकाप्णनन्तयं तेजसः स्थापितं तच वायतेजसोास्तल्यवद्‌ानन्तय वायोारस्िरिति कमखतिबाघात्‌ पावापयं तेजः प्रायम्यभङ्गात्नकवाक्छतेति पवपच्ते गाणव्द्याभिप्रायमादइइ। तत- चेति | अस्तमयर्परीतिषेघा मख्यात्पत्चसम्भ वे लिङ्क, वायखान्तरि त्तं चेत- दम्टतमिति। तस्येव लिङ्स्याभ्यासः वायरेव व्यष्टिः qatesta सवा- त्मत्वलिङ्गन्तरमादिपदाय;ः। तया संवगविद्यायां वायद्यवतान्‌ स- वानग्न्धादौन संहरतोति शब्दमाचेण्खयखआवणं लिङ्गान्तरं area | रत[{लङ्वायरनाद्यनन्त इति प्रतीतेरूत्पत्तिगाणेव्यविरोाधः। आख्या रितिप्राप्ते परतिपिपादसिखितप्रतिज्ञाश्रतेबलीयस्वात तत्साघधकानां तच तत्र वायूत्त्तिवाक्यानां भूयस्ादुक्तविभक्तत्वादिलिङ्गानग्रहाचम॒ुख्यव वायोरुत्परत्तिः, तथाचाकाश्ं WIY Et तेजाऽखजतेति चव्योरेक- वाक्छतया ब्रह्मणि समन्वयः। लिङ्गानि वूपास्यवायस्तावकत्वादा- पेच्िकतया व्याख्येवानीति मुख्यसिद्धान्तमादह। प्रतिज्ञेव्यादिना। छत प्रतिविधानं अपेच्तिकत्वेन समाधानं यस्य तत्तया । अधिकर- गारम्भमात्तिप्याक्तामयिकाश्द्ामादइ। नन्वि्यादिना। aaaa-

[च०२।पा०द्‌] शङ्कर त्र्य SAHA | ६२७

क्रियते । संवगंविद्यादिषु द्युपास्यतया वायेमंदहाभागलश्रव- णात्‌, अस्तमयप्रतिषधादिग्यश्च मवति नित्यवाशङ्ा कसय विदिति॥ ai

असम्भवस्तु सताऽनृपपन्तेः॥ ९ ॥

विचत्दवनयोारखमाव्यमानजन्मना र पय॒त्यत्तिम॒पथ्युत्य ब्रह्म एाऽपि भवेत्‌ कुतखिदुत्यत्तिरिति स्यात्‌ कस्यचिन््रतिः। aut विकारेभ्य एवाकाशादिभ्य उत्तरेषां विकाराणामुत्प- स्िम॒पश्रत्याकाशस्यापि विकारादेव ब्रह्मण उत्पत्तिरिति कखिन्म्न्येत, तामा शद्धममपनेतुभिद aa) अरसम्भवस्िति। न खल ब्रह्मणः सद्‌ात्मकख कुतञिद्न्यतः awa उत्पत्तिराश- ङ्ितव्या, कस्मात्‌ अनुपपत्तेः, was fe T_T 7A aa सन्मा-

तान्‌ सवान्‌ Gee इत्यादि ब्दमाचं WHETAG ary इति द्योतनाय माचपदं | तामेव WEIATS | संवगति | वद्धिसमशुपसिवायं fex qa वेद्‌ त्युपास्तिखादि शएब्दायंः |

ख सम्भवस्तु सताऽनुपपत्तेः | "अनाद्यनन्तं महतः परः ys न चास्य क- खिच्जनिता' इत्यादि ब्रद्यानादित्वश्चतीनां त्वं जाता भवसि विश्तामुख इन्युत्पन्तिश्चत्या वि रोधोऽत्ति नेवेव्येकवाक्छभावाभावाम्यां सन्दे दे अस्ति विराध इति dud यथा वाव्वादेरम्टतत्वादिकमुत्पत्तिखतिब लादापे- faa तया ब्रद्यानादित्वं अपेल्तिकमिति दृश्न्तसङ्त्या रक्दशिपत्तं प्रापयति। वियदिति। aa कुतश्छिच्जायते कार्णत्वाद्‌ाकाशवदिति अनमानानुग्रहहान्जन्मश्चतिवलीयसीव्याद | तयेति | न चानादिकार- णभावेनागवश्धा बीजाङ्कस्वद्नादिव्यापयत्तेः। तथा च दीपादीपवद््‌-

९२८ रनप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०३्‌.]

चादेषत्पत्तिः सम्भवति, असत्यतिशये प्रकतिविकारभावानप- gu: नापि सद्धिशरेषात्‌ दृष्टविपयंयात्‌ सामःन्यादिशेषा उत्य- दयमाना दृश्यन्ते, ब्टदादेचरादया न त॒ विशेषेभ्यः सामान्यं नाप्यसतेा निरात्मकलात्‌, कथं सतः सज्नायेतः इति चाक्तेप- यवणात्‌ ख कारणं करणाधिपाधिपो न चास्य कञिज्ननिता न चाधिपः दति च ब्रह्मणा जनयितारं वारयति विघत्पवनयोः पनरुत्त्तिः प्रदर्भितान तु ब्रह्मणः साऽस्तोति daw न च विकारेभ्या विकारान्तरोात्प्तिदश्नाद्रद्यसेाऽपि fantta भवितुमरंतीति मूलप्रहत्यनभ्युपगमेऽनवस्था प्रसङ्गात्‌ | या मृल- प्रहतिरभ्युपगम्यते तदेव च नो ब्रद्येत्यविरोधः॥

द्या न्तरा छान्त रो त्यत्तिः, उत्यत्तियत्या चानादि त्वश्चतिग येत्य नादययनन्त- ब्रह्य समन्वयासिह्रिति प्राप्त मख्यसिद्धान्तमाइ। तामिति। aq a जायते कारणग्रन्यत्वान्नरविषाणवद्यतिस्कन घटवचेद्यनमाना- aneifera चाकारणककायवादप्रसङ्गाद्रूद्यानादित्वश्चतये बलीयस्य डति कारगत्वलिङ्गबाघध)ज्नन्मशख्तिः Redes व्यास्येयेव्यनाद्यनन्त- qaaanmafafatcta सिदडन्तफलं। नच हेत्वसिद्धिः कारणस्या- निरूपणात्‌ | तथा fe fa सन्माचस्य ब्रह्छणः सन्माचमेव सामान्यं कारगां सद्धिष्रेयो वा असद्वा न चधापी्ादइ। सन्माचं हीव्यादिना। दौ पस्त दी पान्तरे निमित्तमित्यनुद्‌ाहस्णं। वियत्पवनयेत्रद्छणछ विभ- क्रत्वाविभक्तत्वाभ्यां कारणभावाभावाभ्याञ्च वेषम्यं | कारणत्वलिङ्कस्या- प्रामागिकानवस्था। तकेणापि बाधमादहइ। नच विकारेभ्य rar. दिना। कार्गस्वानभ्युपगमे यद्च्छावाद्प्रसङ्कः, अनादिक्रारणान- भ्य पगमेऽनवस्याप्रसङ़ः, तदभ्यपगमे तब्रद्यवाद्‌प्रसङ्गः, कारणान्तरस्य प्रधानादनिसखासादिति भावः।

[ख ०२।पा०३ | पराङ्‌ र ्रद्मखचभ'ष्ये | ६२९

तेजाऽतस्तथाद्ाड | १०॥।

कन्दरे aaa तेजसः भ्रादितं, तेत्तिरीचकं त वायु aad, तच तेजेचेानिं प्रति युतिविप्रतिपत्ता सत्यां प्राप्तं तावत्‌ ब्रह्मयोनि तेजः इति । क्तः, सदेवेत्युपक्रम्य तत्तेज नतेत्युपद्‌- शात्‌, स्वविज्ञानप्रतिज्ञायाख तब्रह्मप्रभवले we सम्भवात्‌, तज्जलानिति चाविशेषश्नतेः, एतस्माज्जायते प्राण दति चाप- कम्य अरत्यन्तरो स्ैस्याविशेषेण ब्रह्मजलेोपदेभ्रात्‌, तेन्तिरौयको च “स तपस्तघा ददं सवमख्जत यदिदं किञ्च" दत्य विशेवश्रदणएणत्‌। तस्मदायारथिरिति क्रमापदेणा द्रष्टटयः, वायारनन्तरमद्यिः सम्भृत इति, एवं Wa उच्यते) तेजोऽत मातरिश्वना जायत इति। कस्मात्‌ तथाद्या वायर्म: इति। अरव्यवद्िते fe तेज- मे agua सत्यसति वा चजवे वायोरश्चिरितीयं aia: कदर्थिता

तेजोाऽतस्तयाद्यादइ | ^तत्तेजोाऽखटजत' इति व्वागारभि. इतिच भ्रु ` व्याविंराघाऽस्िनवेति सन्देहे सामान्यात्‌ सामान्यात्यत्यसम्भवेऽपि ब्र. द्य वाप्बोः सामान्ययास्तेजोरूपविशेषेएपादानत्व सम्भ वात्त्यबलतयात्ति विराध डति प्रत्यद्‌ाहर्णेन Gana: सवचाध्यायसमाप्तेरेकवाक्वत्वा- सम्भवासम्भवा LIISA | Taga श्तीनां विराधादप्रामाखं फलं सिद्धान्ते प्रामाण्यमित्यक्त न विस्मत्य रवं Vaya कायेमाचस्य विवत- त्वात्‌ कल्पितस्य वायोास्तेजःकल्य नाधिष्ानत्वायो गात्‌ Aga तेजस उपा- दान सवकायाणां त्रद्धवापाद्‌एनमिव्यथ Balai wawra तदन

राघादावारिति कमाया पञ्चुमोद्यविराध zaaefufasta पाप. afa | प्राप्त तावद्रूद्ययानितजरनत्याद्ना। Batat विरोघमाचापन्या- सन पवपच्तः अप{सिद्धान्तेनाविरोाधनन्‌ तावदेकद शप्त दति Sa |

तदुभयमपि मुख्य{सद्धान्तापच्तया पुव पच्तत्वेन व्यव्द्ियते | सिद्धान्त. 4 M

६३० रुलप्रभाभासिते। [च ०२। पा ०३ |

स्यात्‌ | नन क्रमार्थषा भविय्यतोयु्तं नेति gar) "तस्ादा एत- स्माद्‌ात्मन WHIT: सम्भूतः" इति पुरस्तात्‌ सम्भवति चरपाद्ान- स्यात्मनः पञ्चमोनिर्देशषत्‌, तस्येव च सम्भवतेरिदाधिकारात्‌ परस्तादपि तद्धिकारे एथिव्ा Barge: दत्यपाद्‌ाने पञ्चमो- दशंनादायारग्चिरित्यपादानपञ्चम्येरेषेति गम्यते। अपिच वायेा- egafa: aya इति कर्य उपपद्ाथयोगः, HAG BIT काथयोागः वायारश्गिः सम्भृत द्ति। तस्मादेषा ्रतिनय॒येो- fad तेजसाऽवगमयति। नजितरापि श्रतित्रह्मयानिवं तेजसाऽ- वगमयति तत्तेजे7ऽखजतेति। न तस्छाः पारम्पयजववेऽप्यविरोधात्‌। यदापि द्याकाभ्रं aay Val वायुभावापन्नं Ag तेजेाऽखजतेति

यति | ua प्राप्त afta | कद्धथिता बाधितायंति यावत्‌ वायोस्तेजः प्रखतित्वं पद्चमीश्चव्या निधोरितं, नच कल््ितस्येापाद्‌ानत्वासम्भवः, द्मधिद्ानत्वासम्भवऽपि ग्टदा{द्‌वत्यरिणासित्रसम्भवात्‌, सततत Fa

elegy खद्धत्वमाचं अत नोपादानत्व। न च बड स्यामिति काया- मेर्‌ च्तषणलिङ्ग7द्‌पाद्‌ानत्वसिद्ध लिङ्गात्‌ स्ुतेबलोयस्ेन Bafana लिङ्स्य नयत्यात्‌ | नयन्चेव्यं वायोब्रद्धानन्यत्वादाय॒जस्यापि तेजसो ब्रह्य प्र तिकत्वमविरुड्धमिति सिडान्तग्रलयाष्यः। डहाधिकारादिति वायारमिः सम्मत इति वाक्ये सम्बन्धादित्यथः| तद्धिकारे सम्भव्य धिकार निरपच्तकारकविभक्तरुपपदसापेच्तविभक्त्यपेच्तया प्बलत्वाच न कमाय पद्वमोव्यादह। अपि चेति| Beaaacfafa चोापपदं विना पञ्चमौमाचात्‌ क्रमा न भावीति कल्य उपपदायेधयोागः प्रक्या- खापादानकारकन्त निस्पच्छपच्चम्या भाति विश्षताऽच प्रकरणाद्‌. Maas Vea: क्तप्तं* सति विरोधं बाध्यमिति ftatafcay: | पास्म्पयजत्वमवाद | यद्ापीति। तस्या Bat: Vea तप्त WIC साच्तात्‌

^ aur च करप्यसमिति Flo टो? |

[ख०२।पा०३] श्र ङ्स ब्रद्यखच भाप्ये | ६३१

क लप्यते तदापि ब्रह्मजतवं तेजसा न विरुध्यते, यथया तस्याः wad तस्या दधि तस्या च्राभिक्तेत्यादि। दशयति च ब्रह्मणा विका- रात्मनावस्थानं ‘atid खयमकुरुतः दति, तथा चेश्रस्मरणं भवति। बुद्धि ज्ञोनमसंमेाड टूत्याद्यनक्रम्य भवन्ति भावा warai मत्त एव ष्रथग्‌विधाः' इति । यद्यपि बुद्यादयः खकारणेभ्यः wad want Gad तथापि we भावजातस्य सा्तात्‌ WATS वा दैखरवंश्यलात्‌ | एतेनाक्रम्ष्टिवादिन्यः Baar छाख्याता; तासां सवधा पपत्तेः क्रमवत्खृष्टिवारि नौ नान्लन्य- थानपपन्तेः प्रतिज्ञापि सदं श्यल मा च मपेक्तते ना वयवद्ितजन्यल- मित्यविरोधः ॥

SIT: 1] १९१॥

च्रतस्तयाद्यादेत्यन॒वतंते। च्रापोऽतस्तेजसेा जायन्ते, कस्मात्‌

कायें दध्यादिकन्त्‌ पारम्परयंजमित्ययेः। दघि dee कठिनत्तोरमामि- al | AGU वायभावे मानमा | द्यति चेति । पारुम्पर्यजस्यापि तज्जत्वव्यपदेष्ो Hfaare | तया Ufa) अन्तःकरणादिभ्वो जायमान- बद्यादौनां मत्त खवेव्यवधार्णं क्यिव्याश्द्यरद। यद्यपीव्यादिना। YAS परम्परया डर वंश्यत्वात्‌ ASSIA परमकारणान्तरलनिसा- ary अवधारणं युक्तमिति शेषः} cameraare | तासामिति तव्नलानिव्यादुक्तश्चतीनां MAA VATS वा ब्रद्यजत्वमाचेणेपपत्ते- frau: | अक्रमश्चतीनां बलवत्क्रमश्द्यन्‌सारेणेकवाक्यत्वादिवद्वायु- दारा AAT qaala समन्वय इति fas |

BT: | Hatha तया द्याथवणे awagy ‘waasraa प्राणे मनः सवन्दरिवाणि च। एवं वाय॒ज्यातिरापः एयिवो विश्वस धा-

4 > £

९२२ र ल्प्रभाभासिते। [अ ०२।पा०३ |

तथाद्या (तदऽपोाऽख्जतः दति ‘saci इति wi सति वचने नास्ति dua) तेजसस्त्‌ षि व्याख्याय प्रथिव्या या- व्यास्यन्नपाऽन्तरयामत्याप दति खचयाम्बभ्व il

एथिव्यधिकारषूपश्ब्दान्तरेभ्यः |] VI

‘aT राप एेरखन्त वहम; Bla: प्रजायेमहीति ता wqAE- जन्तः दति aad aa संश्यः। किमनेनान्न शब्देन ब्रौदियवाद्य- भ्यव्यवद्ायें वरीद्नाद्यच्यते किं वा एथिवोति। तत्र प्राप्तं तावत्‌ न्रीदियवाद्यादर्नादि वा परिग्रद्ोतव्यमिति, aa gas: प्रसि- द्धा लाकं वाक्यशेषापतमर्मुपादलयति, तस्माद्य कचन वंति

foal डति मन्ते यपां ब्रद्यजत्वं Ba) Baty डति wat तस्य fear auf न वेति eee तुस्यत्वादस्ति विरोाघडति पुवपच्ते अयामि. aaa विरोधाद्‌ म्िजत्वसम्भवात्‌ कमाया पद्धमीत्यविरोाघध इवय धिकाग्रङ्गायामुक्ततजेन्यायमतिदिश्य aug) खत इति | पत्यच्तवि- try कथयमपामभिजत्वनिगैयस्तचाद | सति वचन इति । चित्क तयो- Haare इति वचनादतीचिययेोास्तयोानास्ति विरोधं इति fadfaa saul न कोवलं श्ुव्यविसाघच्ञानायायमतिदेशटः किन्तु पञ्चभृतोात्पत्िकमनिणेवाधद्धेत्यादइ | तेजसस्विति | तस्मात्तेजोा- भावापन्नं Faia शतिसमन्वव इति [सद्धं। एयिव्यधिकाररू्पश्रब्दान्तरभ्या विषयमृक्राच्नश्न्दमदाभूतप्रकर- गाभ्यां सग़यमादह | ता इति | अभ्यवद्ायं मच्छ, VA Bal FAAAT दनादिकं तदा अद्ध: ufudifa sat विरोधः, यदि एयिवी तदा न विराध xfa फलं बेाध्यं। ऋखपरएथवाः कायंकारणभावाद्‌िकरणसङ्कः- fa: | यद्नख्तिरपि भवत्व[लङ्गाभ्यां पृवंपच्चः। तदेव तचवेति Baye: | त्याच atued क्रचिदद्धाः एयिवी तताऽच्नमिति विरोाधाननैकवएक्यतेति

[ख ०२।पा ०३ | पङ्क र ब्रद्य खचभाय्ये। ६३३

तदेव श्चविष्ठमननं भवतोति त्रीडियवाद्ेव fe सति वषंणे ay भवति न एथिवोति, Ud प्राते aa: । एयियेवेयमनरशब्देनाद्ो जायमाना विवच्यत इति। कस्मात्‌ च्रधिकारात्‌ रूपात्‌ शब्द्‌ान्त- राच । च्रधिकारस्तावत्‌ तन्तेजाऽखजत, तद्‌ पेाऽषजतेति च मडा- ग्तविषयो वतेते । aa Haat एथिवीं मद्दतं विल ना- कस्मादरोद्यादिपरिग्रदा न्याय्यः, तया रूपमपि वाक्यभेषे एथिय- नगणं gud यत्छष्णं तद्नस्येति। न दयाद्नादेरभ्यवदायंस्य छष्एलनियमेाऽस्ति नापि ब्रौद्यादीनां । नन्‌ प्रथिव्या afa नेव छष्णलनियमाऽस्ि, पयःपाण्डरस्याद्मररोाटितस्य च त्तेचस्य NAIA | ATS दषो बवाङ्ल्यापेक्लात्‌ | शविष्ठं fe एथिव्याः क्ष्णं रूपं न तया Bartfea पोाराणिका ata एयिवोच्छा्यां श्वैरोम॒पदि शन्ति,सा च छष्णाभामेत्यतः aU रूपं एथिव्या दति

eee ee EE a cate

प्राप्ते fastaafa | र्वं प्राप्त xfa | अधिकारः gata, रूपं fax पवः Mie तद्वत्‌ पाण्डर AG BAILA Uifsd Ta | Waracufad स्थानं mae | श्युत्यन्तरमपोति | *+अथवानन्तवें एविवयाः स्थानं wa- न्तर सिडधान्तेनाप्यन्वस्य एथिवीत्भिव्यथः। ava ख्द्टिकाले यदपां प्रः Fl मण्डवदट्‌घनोभाव खसोत्‌ सरण समहन्यत कठिनः aPrat saa सा अपां कठिना परिणतिः एिवययभवदिति व्यथः त्री ्याद्यत्नरसगः कस्मिन्‌ स्थान डति विवकच्ायामाद। एथवयास्िति। पच्चमीयं छखृद्िभिवत्वललिङ्सदितान्रश्चतेः कथं परकरणलिङ्कस्थानेर्बाध SANS | वाक्वश्घोाऽपीति। प्रबलदुबलप्रमाणसच्निपाते बद्कनां दुबलानामव्यन्तबाधादरः प्रबलप्रमाणस्याल्यबाघेन कथलिन्नयनमिति न्यायेन अओतिलिङ्गयारन्नमाचनिष्त्वं बायित्वाच्ना्नात्छकषएटनिवीनि- रत्वं नीयते ताभ्यामन्नमाचग्रहे प्रकाशदीनां एथिवीमाचविषयाणा-

* य वान्तय्येमिति सा० |

६३२४ रलप्रभाभासिते, [ ख ०२।पा०३ ]

सिव्यते। श्रत्यन्तरमपि समानाधिकारमद्यः एयिवोति भवति तद्यदपां शर alata तत्समहन्यत सा एथिव्यभवदिति च। प्रथिवयास्तु ब्रीद्धादेरुत्पन्तिं दश्यत एयिव्या ओआषधघधयः रा षधोभ्योऽन्नमिति ai एवमधिकारादिषु एयिव्याः प्रतिपादकषु wa gat न्रीद्यादिप्रतिपत्तिः 1 प्रसिद्धिरष्यधिकारादिभिरेव वाध्यते | वाक्यभेषेाऽपि पाथिवलादन्नाद्यश्य agitw एथिव्या एवाद्यः wad खचयतोति द्रष्टं, aera एथिवोयमन्न- शब्देति॥

तद्‌ भिध्यानाद्‌व तु तल्लिङ्गात्‌ सः 1! VS

किमिमानि वियद्‌ादौनि शतानि खयमेव खविकारान्‌ जन्ति ्राहाखित्‌ परमेश्धर्‌ एव तेन तेनात्मना वतिष्ठमानोाऽ- भिष्यायंस्तं a विकारं जोति weed aia aT तावत्‌ खयमेव खजन्तीति। ga: आकाशाद्ायवायेारच्रिरित्यादि खातन्व्य-

मव्यन्तवाधापत्तेरिति भावः अन्नस्य ठटिजत्वोक्तिदाणा vfaar च्यन्नजन्यत्वं सचयत एथिव्यला एथधिवीत्वादन्नवदित्यनमानादि व्यत्त. ara: | रवं ति्तिरिखत्यनरूरेण न्दाग्खतेनंयनादविरूद्धा wa- ख्द्िश्तीनां ब्रह्मणि समन्वय इति fas

सम्प्रति तानिमूतान्याखिव्याश्चवाश्चयिभावसङ्गत्या तेषां aay ang fauuta | तदभिध्यानादेव तु त््िङ्गात्‌ सः। उक्तभता- ata सप्रायप्‌वपक्ता anafa, किमिमानोल्यादिना। संएएयबीजा नक्ता पवात्तसर्पच्चयक्तयोर्गजमिति केयं | नन्वच भतानां किंखात- WUT AN ga ACSA वा, नाद्यः, वचनान पपत्तेरित्यादिन्या- यविराघादिति aga | नन्विति। न दितीयः अचेतनत्वादिति भावः

| ख ०२।पा ०३] एाङ्कर त्र्य खच भाष्ये | ९३५

श्रवणात्‌ । नन्वचेतनानां aaa val: प्रतिषिद्धा, नेष दाषः, तत्तेज त्त ता श्राप शेचन्तेति च wararafy देतनल- अवणादित्येवे प्राप्रेऽभिघीौयते। खयमेव परमेश्वरः तेन तेना- त्मनावतिष्टमानेाऽभिध्याचंसतं तं विकार ख्जतौति। कतस्तल्लि- ङ्गात्‌ । तया दि शस्तं यः एयिव्यां तिष्ठन्‌ यः एथिव्या अन्तरो चं ufadt न वेद्‌ यस्य एथिवी wt यः प्रथिवोमन्तरोा यमयती- व्येदजातो यकं साध्यक्ताणामेव शतानां vai दशयति । तथा

यथा मनष्यादिरन्देस्तत्तदेहाभिमानिना जीवा उच्यन्ते तथाका- ष्ाद्ायरिव्यादिख्चत आकाशादि णब्द्‌ स्तत्तद्धताभिमािदेवता उच्य- न्ते, तासां खकाय वाप्वादा कटटत्वसम्भवाल्चिरपेच्तनिमित्तत्वं पञ्चु- wy: | रवं तदात्मानं खयमकुरूतेति खता खयमिति विशेषणाद्‌ द्य - णाऽन्यानपच्त सवेक्टत्व खत | तया च मियोानिरपच्तेखरभतकदटत्व- खल्याविराघघान्न ब्रह्मणि समन्वय इति सफलं पवपत्तमाद। नेष ea xfal भृतानां तद्भिमानिदेवतानामित्यथंः | यथा अकाष्णदि- भावापन्नब्रद्यणः सवापादानत्वं तया तदनिमानिदेवताजीवभावमाप- qaau: कटत्वमिति परम्परया इंखरकटत्वश्चत्यविरोधः। खयसिति विशेषणं रखरान्तरनिरासाथं न जीवभावापेच्तानिरखासार्यमिव्येक- द्ष्रिसिदधान्त ऊहनीयः मुख्यसिद्धान्तमाद | UF प्राप्त इति। आका- शादि शब्देन देवतालच्तणा मुख्यां बाधकाभावात्‌,पच्चम्यख प्रखतित्वा- Glas रूएतरत्वात्‌, तथा चाचेतनानां भूतानां कटटत्वमेव नात्ति, कुतः ङखरानपेच्तकट्त्वं यद्यपि दवतानां aca सम्भवति तथापीशखरनि- यम्बत्वञखवणाच्ेतनानामपि न खातन्त्य किमु वाच्मचेतनानां भृतानां न खातन्त्यु मिति wera | afayifeta | तत्तद्‌ चेतनात्मनावस्ितस्य AAU: उपाद्‌ानत्वेपि जीवव्यादत्तेखरत्वाकारगव सात्तातं सवकट्टत्वं न aaa तस्य. सवनियन्तुलाल्ञिङ्गादिव्यथः | प्रकर्णाच arate

६२६ रलप्रभाभासिते। | ऋ ०२|।पा ०२]

'साऽकामयत ae ul प्रजायेय" इति प्रस्तुत्य “स त्य चाभवत्‌ तदात्यानं सखयमक्रूतः इति तस्यैव सवेत्मभावं दशंयति। यच्चीत्तणश्रवणएमप्‌तेजसोस्तत्‌ परमेश्वरावेशवशादेव द्रष्टव्यं ना- न्याऽताऽस्ि Fav दतौक्तिचन्तर प्रतिषेधात्‌ प्रक्तलाच्च सत ईचितुः तदेत बह सां प्रजाचेयेत्यच्न ।

विपवयेण तु RAGA उपपद्यते च ॥ १४॥

श्चतानामत्पत्तिक्रम्खिन्तितः, अथेदानोमष्ययं क्रमखिन्त्यते किमनियतेन क्रमणाष्यय उतर्त्पतत्तिक्रमेखाथय वा तदिपरीते- नेति । चयोाऽपि चत्पत्तिख्थितिप्रलया श्डतानां ब्रह्मायन्ताः 4 यन्ते, तावा इमानि भ्रतानि जायन्ते येन जातानि जीवन्ति

स्वकटटैत्वमिवयाद्। तथेति। युवेाक्तमनूद्य निर्स्यति। aftafa | परमेखरस्यान्तयाभिभावेनावे्रः सम्बन्धः। तदाद तेष्वीच्तरशखवणं नतावता तषां चेतनत्वं खातन्त्य वत्ययः | अनेन तदभिध्यानादिति पद्‌ व्याख्यात, इवय खचयाजना। स खर स्तत्तद्‌ात्मना स्थितोऽपि साच्तादव सवकता तस्यान्तयोामित्वलिङ्गाज्जीवत्वद्ारा Aa Ala जी- वस्येव कट॑त्वसित्यन्तयामिणः का्ट॑त्वासिद्धेरन्तर्यामित्वायोागात तद- भिभ्यानादौोखरेच्तणादेव भतेषु खतच्तणेपपत्तेश्वेति तत्तेज taafa खत ड्तिता परमात्मवेद्यच अत्यन्तर प्रकरणच्चादह। नान्य डति, स्मादौ छखरपदायलापप्रसङ्नखर्ादन्यस्य खातन्त्यभावात्रेश्वर कट त्वश्च॒ते- vazat विरोाघ इति सिद्धं |

विपययग तु| यद्यप्य्र खुतिविराधा न परिक्कियत इव्यसङ्तिर्त- ugaume निरूपित cana बद्धिख्या विचायत डति प्रासङिका- ठव पाद्‌ाववान्तरसङ्क{तिमिति aware | Haatfafa | अचोात्पचतिक्रमा- {दप्रोतवक्रमनिणयात्‌ सिद्धान्ते भ्तानां प्रातिनलेम्येन लयथ्यानप्‌ वेकं

[ख.२।पा०द) UFCLAM AAAS | ९२.

चत्र यन्त्यभिसं विशन्ति दति,तचानिवमेाऽविग्रेषादिति प्राप्त, अथ aaa: क्रमस्य तलात्‌ प्रलचस्याऽपि कमाकाङ्ि्णिः स एव क्रमः स्यादित्येवं ute ततां नमः विपयेण तु प्रलयक्रमाऽतं उत्मर्िक्रमाद्ुवितुमदति, तथा डि लाके gud यन क्रमेण सापानमारूढस्तता विपरीतकर मेलावरोादतीति, रपि yeaa al जातं घरशरावाद्यण्ययकाले agiaaufa, आअद्धयश्च जातं दिमकरकाद्यद्मावमष्येतीति। अतयेपपद्यत एतद्यत्‌ एधिव्यद्ो- जाता सतो खितिकालव्तिक्रान्तावपाऽपौयात्‌, आप तेजसे जाताः सत्यस्तेज BNI, एवं करमेण GA BHAT चानन्तर- मनन्तरतरं कारणमपोत्यसवें कार्यजातं परमकारणं परम- wag ब्रह्माप्येतीति वेदितव्यं। मडि खकारणएव्यतिक्रमेण कारणकारणे कायष्ययो न्यायः) खतावघन्पत्निक्रमविपये- येणीवाप्ययक्रमस्तच तच दशितिः,

ह पक 1 = यन्न" क~ ~, et ~~~ - -- ~ ~~~ -- ~~~ ~~~ -७

प््यग्ब्रद्यणि मनःसमाधानं मलं, yard तु कार्णनारे सति कायै नाश्र्‌ xfa सवंलयाधासब्रद्यासिदेरुक्तसमाध्यसि्िरिति He: | सति भरतानां लये nafs स खव नास्तोति कचित्तान्‌ प्रवया | चया- suifa | अनियम इव्नास्ययोक्तं खातस्य प्रलयस्य RAAF aT सात उत्पतिकम र्व Are’, तत्वे नान्तर ङ्गतवाददित्यव Taya,

fa कारके कायं नश्यतीति लाके दृश्यत | TU च आ्राता.<प्यत्पात्तक्री मे लयेन waa किन्त लाकिकक्रम ख्व aI अखतेलाकटद्पद्‌ाच- बाधाध्ीनत्वेन चतादपि लेकिकस्यान्तरङ्त्वादयोग्यत्वाच, कारणमेव fe कावस्य रूपमिति तदनन्यत्वन्धायेन स्थापितं। afte खरूपनाणरे कार्यस्य च्गमपि स्थितिर्यक्ता, तद चौग्य Sahat लयस्य न ग्राह्यः

4 द

६३० रल्नप्रभाभासिते। [ चअ०२।पा०३.

'जगतप्रतिष्ठा देवष एरयिदयष्य प्रलौयते।

arf: प्रलोयन्ते च्योतिवादयोा प्रलोयतेः ॥ दत्येवमादौ | उत्पन्तिक्रमस्हत्यत्तावेव waata aaa भवि- तुमररति, नचासावयोाग्यलाद्‌ष्ययेनाकाद्ूुते, न fe कायें भरियमाणे कारणस्याप्ययो यक्तः कारणाप्यवे का यंस्यावस्या- नानु पपत्तेः | का्ाष्यये तु कारणस्यावम्धानं यक्तं टद्‌ दिष्वेवं द्षटलात्‌॥

अन्तरा विक्ञानमनसो करमेण तचिङ्गादिति चेन्ना विशेषात्‌ ॥ १५ ॥

श्रतानामुत्पत्तिप्रलयावनुलेामप्रतिलोसक्रमाभ्यां भवत = त्यक्त, अ्रात्ादिरुत्य्तिः प्रलयश्चात्मान्त Taam, afxayw g aad ogy सद्धावः प्रसिद्धः gfawar । बुद्धिस सारथिं

ae _ .__ ~ ------~-------~ ~~~

लकिकक्रमावरोधेन facrgatfeta सिडान्तयति। तता ब्रूम इत्यादिना| कमेण परम्परया सवंकायंलयाधारत्वं aaa: fafaar- यते साच्तादव तत्‌ किंन स्यादिव्यत खाद | न fe खकारणब्य- तिक्रमेरेति | घटना ग्दनुपलस्िप्रसङ्ादिव्यथः। "वायुश्च लीयते alfa तचावयक्तं प्रलौयते' इति स्मतिशेषः अदिपदाथः। येाग्यताधीनं सम्बन्ध डति न्यायाद्येग्यक्रमनाध इति fas ॥

अन्तराविेषात्‌ | उक्तभतात्पन्तिलियक्रममपजीय स कि करगोा- त्यत्तिक्रमेण {रुध्यते न वेति करणानामभातिकत्वभातिकत्वाभ्यां सन्दहे ढत्तानवादपवकयप्‌वपच्तमादह। भतानामिद्यादिना | करणान्येव न सन्तीति वदन्तं vate | सेन्द्रियस्येति | 'मनसस्त॒ परा बद्धिया बद्धे quae सः। ओ्राचादीनौन्ियान्यन्ये' इति स्मतिज्छ्वया। अन्यपराः

[अ ०२।पा ० | LIS CAR THT | ९१२९

विद्धि मनः प्रग्रहमेव च| इन्द्रियाणि दयानाङ्ः' इत्यादिलिङ्ग- भ्यः। तयोरपि कस्िंिदन्तराले क्रमेणोात्पत्ति प्रलयावपसंगराद्चो, सवस्य वस्तुजातस्य ब्रह्मजलाज्यपगमात्‌ | afy wade उत्पज्नि- प्रकरणे श्डतानामात्मनखान्तराले करणान्यनक्रम्यन्ते एतस्मा- ज्जायते प्राणो मनः स्वेद्धियाणि च। खं वायज्यातिरापः एथिवौ fae धारिणी" इति, तस्मात्‌ पुवाक्तेत्पत्ति प्रलयक्रमभर्ग- प्रमदा waratfafa चेन्न, अविशेषात्‌ यदि तावङ्धातिका- नि करणानि तता गतात्पत्तिप्रलयाभ्यामेवेषामुत्प्िप्रलयो भवत इति नैतया: MATT Wa) भवति च भातिकले लिङ्ग

शब्दाः लिद्नीत्युखन्ते। करणानां ्रमाकाङ्ामाद। तयोरिति | आ- काङ्ायां खतिसिद्धः कमे ग्राह्य cate | अपि चेति | विन्लायतेऽने- नेति विज्ञानं afar बद्धिः। पात्मनोा Barat चान्तरा मध्ये afa ङ्गात्‌ खृद्िवाक्यात ‹रखुतस्माज्जायतें प्राणा aa’ इत्यादिरूपाह्िक्ला नमनसौो खनक्रम्येते। तया च करणक्रमेण Vala कमभङ डति Wer Sala: | नच करणानां भातिकत्वाद्धतानन्तयमिति वाच, तषां भा- तिकत्वे मानाभावात्‌ | तथा चात्मनः प्रयममाकाप्रस्य जन्म पञाद्दाया रित्यपक्रमस्यात्सनः करणानि तता भतानीति क्रमेय विराध इति तित्तिययवशखनव्याविरोधान्न ब्रद्यणि समन्वय डति पृवंपच्तफल सि डान्तयति। नेति। ‘mama खाकाणएः' इत्यादि तित्तिरि्श्चते प्रञ्चम्या कायकारण्भावेनायतः कमाभवति न तस्याथवंणपाटेन बाधः BY क्रमविराधिक्रमतिरेषस्याखतेः पाठकमम्या्धकमयधी धस्य एधिबाध- कत्वायोागदित्ि ख्ययकमाविरोघ्ेन पाटस्य नेयत्वाद्धतानन्तयं कर- लानामिव्ययः। fag भात्िकलत्ात्‌ तघां तद्ानन्तयमिल्याद्। यद्‌}ति। न्‌ च प्राणस्यासिकारत्वाये(गाद्‌त्रमयक्ित्यादि wazt न विक्राराचतेति 4 nN 2

६8० रलेप्रभाभसिते। [अ.र।पा०३.।

करणानां, ‘waa fe सम्य मन आपामचः प्राएस्तेजामयी वाक्‌" tad जातोयकं। व्यपद्‌भाऽपि क्चिद्धूतानां करणानां व्राद्यरपरिव्राजकन्यायेन नेतव्यः au लभालिकानि कर- णानि तथापि श्रूतात्पन्तिक्रमा न कररीर्विशेखते, प्रथमं कर- Wagga चरमं was प्रथनं वाग्धतानि waged WA करणानीति। च्रायवसे तु सालान्नाय Waard arturat ग्रतानाञ्च न तन्रात्पल्तिक्रम उच्यते, तथयान्यचापि gata MARAT करणएक्रम आअल्धायते प्रजापतिवा इदमग्र च्रा- WA स AAAI स मनोऽखजत ANA एवासीत्‌ तद्‌ा-

वाच्यं करणानां विभक्तत्वेन कायतया कारणाकाङ्ावामन्नमयमिद्यादि- शृतेराकाङ्कितेत्चधैमसति बाधके aver विकाराथेताया युक्तत्वात्‌। प्राचयाधंत्वे तवनाकाङ्ितेक्तिप्रसङ्ाच्छ्येव तेजोऽब प्राणम वाक्‌प्ाणम- नसां ढड्धिस्तद्‌भवे aaa इति िकार्त्वस्य द्‌(श्रतत्वान्न विवादा- Gat: | यदा खयूलश्चताघौना तेषां afefsanict मयडधघः खयमाणा भातिकत्वे fay प्राणेन्धियमनांसि मोतिकानि भताघानढड्िमक््वा- द्‌ दहव{दिति ala: | नन तषां भातिकत्वे कथयमाथवगे एथक्‌जन्मकथनं भ॒तजन्माक्यव तच्जन्मसिद्धरित्यत are | वपद्ष्णाऽपीति | पाठवादेन तधामभातिकत्वमपत्यापि safqcuare | खय त्विति | करणानां भरतानाञ्च पूवापरत्वे मानाभावात्‌ नाक्तभतक्रमभङ्ः। न चाचवंण- वाक्छ मान पाठटमाचत्वादित्यधः ate ag क्रमनिणेयस्तचादइ। aufa | regan sau: प्राक प्रजापतिः सूचात्मासीत। नन लिङ्द्‌ ग्य मना्रटितत्वात्‌ प्रजापतेश्च लिङ्समदङ्धिरूपत्वात्‌ कयं प्रजापतिषटखयन- न्तर मनदटृद्धिस्ति विचार्णोवं। खय स्च्छाभतात्मकप्रजापतिसगं RAT मन्ाद्सिगः इति क्रमा भवतोति भावः| Taq भत.

[ख ०२।पा ०६ | WIFLAUAAA | ६४१

त्मानमैचेत तद्ाचर्षजतः इत्यादिना । तस्मान्नास्ति तात्य ्तिक्रमस्य मङ्खः ॥ चराचरव्यपाश्रवस्वु QA ISM WAZA भावित्वात्‌ ॥ VE I

स्तो जीवस्याप्युत्यज्तिप्रलये जाता Sagat Bal द्‌वदन्त द्त्येवंजातोचकाक्ञीकिकव्यपदेणाव्जातकमीदिसंसकारविधाना- चेति स्यात्‌ कसयचिद्भान्तिः, तामपनद्ामः, न जीवस्ये- त्यत्तिप्रलये स्तः शास्तफलसम्बन्धापपन्तेः। शरीरानविना- शिनि fe MI शरीरान्तरगतेष्टाजिष्टाप्रात्चिपरिदाराथी विधिम्रतिषेधावन्थके wrati श्रूयते च जोवापेतं वाव कि- at faad न जीवो स्रियते' tia नन साकिका जन्ममरण- quent saa दशितः wal दशतिः, भाक्तस्छेष wae जन्ममरणएव्यपद्‌ शः, किमाश्रयः पनरयं मस्या चद्‌पेक्तया भाक्त

करणेात्पत्तिश्चवारविरोाधात्‌ ब्रद्यणि समन्ववसिदिषिति लिडान्त- फलं गमयति। तस्मादिति | चराचरभावित्वात्‌ | Wa तावत तत्पद्वाचयक्रारणनिणयाय तख्यतोनां विरोधा जिस्स्त इद्‌ानीमापादर्‌समाप्तेसलपद्‌ायश्ुद्धो जी वखतोनां विराधो fatwa ze जीवे न जायते faad इत्यादि qa sateen विरधोाऽल्ि न वेति सन्द विराधा- इस्तोति प्राप्रे लाकिकजन्मादिव्यपदेएसद्ायान्नातेच्छरादिश्स््ेण जी- व।जल्{दख[तबाधडतिप्‌वपच्तयति। सत डति। तथा च करणात्प्ति- कमण BARA बाघधाभावेऽपि जीवोात्पतिक्रमण sry: स्यादिति प- त्यद्‌ाचरणसङ्{तः। पवपच् जीवत्रद्धयक्यासिद्धिः {सिद्धान्त afatefeta

६४य्‌ रन्रप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०३]

दति, उच्यते) चवराचरव्यपाथ्रयः। स्थावर्‌जङ्खमश्ररोर विष. ये जन्ममरणण्ब्दा, स्थावरजङ्गमानि fe wai जायन्ते च न्रियन्ते चातस्तद्धिषयै जन्ममरणणब्दो BVT सन्ता तच्छे जोवात्यन्यपचयते। तद्धावभावित्वात्‌ | शरीर प्रादुभावतिरोभा- वयां सतार्जन्यमरणण्ब्दा भवतः नासताः। नदि शरीरस्‌- स्बन्धाद्‌न्यच् जीवा जाताण्टता वा कंनचिदुपलच्छते। “सवा a परुषा जायमानः शरोरमभिसव्पद्यमानः स उक्रामन्‌ चिच माणः दति च शरीरसंयागवियेगनिमिन्तावेव जन््ममरणश्ब्डा द भ॑यति | जातकमादि विधानमपि ट्‌ हप्राद्‌भावापेत्तमेव द्रष्टव्य, ्रभावाज्नीवप्रादुभावस्य। जोवस्य परस्माद्‌ात्सनः उत्यज्तिति यद्‌ादीनाभिवास्ति नास्ति वेत्येतदुत्तरण सुतेण वच्छति। Seas तावच्जीवच्य स्थलावुन्तिप्रलये न स्तः इत्येतदनेन सुचेणावेा चत्‌ ॥

HL | चेतनजन्माद्यदेष्ेन चेतनस्य तस्य जन्मान्तरीोवफलसाधनं जा- € १. ~ यो ~ न विधे श yo SS तकमादि स्खारा विधीयत तया चोद्‌श्चविधेययोभिथाविरो्ं सति विधेयाविरोघेनेदेष्यं नेयमिति न्य।यात्‌ जन्मादिकं देदापाधिकंन

a an a> a; =

खत डति सिडान्तयति | तामिव्यादिना। stared जीवन am ES

° ~ eS ~~, न THC जन्मादिव्यपदेश्श्राचरदेहविषयेःमुख्यः जीवे तु भाक्तो AT, ओपाधिकजन्मादिविषयःस्वादुपायिजन्माभावे भावाद्‌ सत्यभावादिति Bara: | जीवस्येपाधिकजन्मग्टयोः श्चुतिमप्याद। स वा इति। जाय-

९ निं ° a

मानपदास्मादइ | एरौरमिति। स्ियमाणत्वं gray | उत्कामर्निति। ननृत्तरच् जीवस्य जन्मादि निर्स्यते अत्रापि तज्निरासे qaafafe.

य ५ ऋ = ¢ ई व्यग्र द्या | जीवस्येति । तद वं जातश्छादिष्स्तरस्याप्राधिक्जन्मादिवि- yaaa जं।वनाद्यजन्यव्दश्युतिविराधङडति fax |

[अ ०२।पा०३] प्राङ्करत्रद्यरहूचभाष्ये । ६४३ नात्माऽश्रतेनित्यलाच ताभ्यः ॥ १७॥

FIA जीवाख्यः शरौरेद्धियपच्नराध्यक्तः कम॑फलसम्ब- aft, 3 fai व्योमादिवदुत्पद्यते ब्रह्मण arerfaggaga ना- aaa दति शरुतिविप्रतिपत्तेविषयः are piaafafag- लिङ्गादिनिदशनेर्जोवात्मनः परस्मात्‌ ब्रह्मण उत्यत्तिरान्नायते, का सुचित्चवितस्येव परस्य ब्रह्मणः कायंप्रवेभेन जीवभाव विज्ञायते नचेत्वल्तिरान्नायत दति) तच we तावदुत्यद्यते जीव इति, ga: प्रतिन्ञानपरोाधात्‌। ‘uafaa विदिते सव- मिदं विदितम्‌" cate प्रतिज्ञा सवस्य वस्तुजातस्य ब्रह्मप्रभ- वते सति WIV, तच्वान्तरतवे तु Way प्रतिन्ञेयम्‌परुध्येत | न चाविकृतः परमात्मैव जीव दति शक्यते fanrd, wau- भेदात्‌ | च्रपदतपाप्मलादिधमका दि परमात्मा, तद्विपरीते fe sia, विभागाद्धाख्य विकारलसिद्धिः। यावान्‌ fe च्राका- शादि: प्रविभक्तः स स्वा विकारः, तस्य चाकाशादेरत्यन्तिः स- मधिगता जोवात्मापि पुण्यापष्यकमा सुखदुःखभाक्‌ प्रति शरीरं विभक्त इति तस्यापि प्रपद्चोत्पत्यवसरे उत्पन्तिर्भवितुम्दति

नात्माश्चतनित्यत्वाच ताभ्यः। “अभ्र विस्फु लिङ्वदेतस्मात्‌ परमात्मनः सवं जी वात्माने exif’ इत्यादिजीवोत्यत्तिखतीनां ‘a रष डद प्रविष्य पनखाग्रभ्यः अज ्यात्मा'दव्याद्यनत्प्तिश्तीनाञ्च सिथाविरोाघात्‌ संशयं माभृतां द्‌ हजन्मनाणश्योजीं बजन्मना षणा, द्‌ हान्तरभोग्यखगादिदेतुवि- ध्याद्यसम्भवात्‌ | कल्पाद्यन्तयानभस् इव जवस a fa a स्यातां तत

६४ रलप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०३

afa 4 ‘aura: ag विस्फलिङ्गा द्यचरन्तेवमेवास्ाद्‌त्मनः dq maw इति प्राणदेभाग्यजातस्य fe fragt wa एते WHA व्यचरन्तोति भाक्रुणामात्मनां थक्‌ ae शास्ि। "वचा खुदौप्नात्‌ पावकात्‌ विद्छलिङ्गाः सदखशः प्रभ- वन्ति खरूपास्तयाक्तरादिविधाः खान्य भावाः प्रजायन्ते तच चै- वापि यन्तिः इति च जौवात्मनामुत्व्तिप्रलयावच्येते सरूपवच- नात्‌ जीवात्धानोा fe परमात्मना सरूपा भवन्ति चेतन्ययो- गात्‌। न च चबिद्श्रवणमन्यच यतं वारयितुमरति, श्रत्यन्तर- गतस्यापि च्रविरूद्धसखखाधिकस्याथैस्य सठेचेा पसं दत्तव्यतलात्‌ | प्रवे- शश्रतिरयेवं सति विकारभ(वापत्येव वाख्यातव्वा (तदात्मानं सखयमङ्गर्त' दृत्यादिवत्‌ तस्रादुत्यद्यते जोव इत्येवं प्राते व्रूमः, नात्मा जोव उत्पद्यत Tia | कस्मादद्रतेः, न द्स्वोत्यल्ति प्रकरणे अवणमस्ि Zag प्रदेभेषु । aa क्विद्श्रवणमन्यच श्रतं न AIM, सत्यमुक्तं उत्यल्तिरोव त्वस्य न सम्भवतोति ata कस्मात्‌ नित्यलाच ताभ्यः चशब्दाद्‌जलादिगभ्यसु ) faa Wa श्रतिभ्याऽवगम्बते, तथाजलमविकारित्रमविकृतत्यैव ब्रह्मणा जी- AMAA ब्र्यात्मता Ua, न चैर्व॑रूपय्यात्वत्तिरूपप-

सम्भवादिति प्र्युद्‌ाहरणेन पुवंपच्तमादह। तच प्राप्तं ताबदिति। फलं पुववत्‌,उपराया बाधः। नन्व विहछतब्रद्येवाच प्रविष्टं जीवे न ततवान्त- रमिति प्रतिन्ञासिद्धिस्तचाद्। न चेति| जीवः परस्माद्भित्नः विरुद म॑वत््वाद्धिन्स्याविकारत्वे प्रतिज्ञाबाध xfs तकापेतविभक्तत्वलिङ्गानुग्ट- दी तात्यत्निश्चतेबलीवस्ात्‌ प्रवेश्रशरतिरव्नींवरूपविकारात्मना प्रतिष्टित

[च्छ०२।पा०३। षरा ङ्ग ब्रह्म रच भाव्ये ६४५

द्यते, ताः काः श्रुतयः, "न जीवा सियते' सवा एष महानज च्रात्माऽजरोा*ऽग्ताऽभया ब्रह्मः न जायते faaa वा विप- faq “च्रजा नित्यः शाश्वतेाऽयं पराणः ‘aq ष्टा तदेवा- नप्राविश्रत्‌ः “saa जोवेनात्मनानुप्रविश्छ नामरूपे व्याकर्‌- वाणिः "स एष te प्रविष्ट ्रानखाग्रेभ्यः' "तत्वमसि: ‘ag ब्रह्मास्मिः “श्रयमात्मा ब्रह्म wT? दत्येवमाद्या नित्यल-- वादिन्यः सत्यो जोवस्येत्पत्तिं म्रतिबध्रन्ति । ननु प्रविभक्तलादि- कारो विकारत्राचात्पद्यते aa, च्रतरोच्यते, are प्रविभागः सखतेऽस्ति, “एके देवः सवग्डतेषु गृढः सवेव्यापो सवष्डता- न्तरात्मा' इति श्रतेः, बुद्धया द्युपाधिनिमित्तं वस्य प्रविभागग्रति- भानमाकाशस्येव घटादि सम्बन्धनिमित्त | तथाच शस्तं सवा

दशर इति व्याख्येयमिति acta, खरूपा दति टटान्तश्युतेभौवो जीव डति निश्ोयते। ननु खात्मन आकाशः सम्भूत इ वाद जीव- स्योत्पत्य ख व णाद्‌ न॒ त्पत्तिस्तचाद | न aft) wd विकार्त्वे सति विकार प्रपञ्चात्मना खात्मानमवुरुतेति वद्िकारजीवात्मना van इत्य यः| अजत्वादिति तिः aaa जी वस्यानत्पत्यादिविषय।( awa- सीति waa age इत्यभेदवाक्चवद्याख्येयेति प्रापे सिडान्त- यति | रखवमिति | घर्मिंवत्‌ wat विभाग हेतुरोपाधिको वा नाद्यः ष्यसिद्धेरित्याद। अचाच्ते नास्येति ! दितीये जीवस्य न eat विका- रत्वसिद्धिः अप्रयोजकत्वादिव्यादइ) बद्यादाविति। ओपाधिकभेदे amare | तथा चेति। मयटो विकाराथैत्वमाश्ङ्कादह | तन्मय त्वच्वेति। जाल्मः कामजडः स््ीपरतन््नः| diay इतिवच्जोवस्य खरूपाज्ञानाद्रब्यादिपर तन्त्रत्वेन भेदकटटत्वादिभाक्तात्‌ प्राचयाथम- यदट॒प्योग rag) fay निरस्य तदनुम्राद्यश्चुतेगेतिमाहइ। यद-

* sae ४ st a. स ‘ Masa दति qye alo | 40

gad रनप्रभाभासिते। [चच ०२।प१०३]

sania ag विज्ञानमचे मनामयः प्राणमयञ्चक्तमंयः आओाच- मयः" दृत्येवमादि ब्रह्मण एवाविक्ृतस्य सतेऽस्देकस्यानेकनृद्या- दिमयल्ं दशयति तन््रयत्वच्चास्य तददिविक्रखरूपानभिव्यत्या तदुपरक्रसवरूपलं Waal जात दत्यादिवद्रष्ट्ं। यद्पि क- विदरस्यात्पन्तिप्रलयञ्रवणं तदष्यत एवापाधिखम्बन्धान्नेतवयं, उ- aT चाखात्यन्तिस्तत्रलये च प्रलय दति | तथा च दशं यति प्रज्ञानघन एतेभ्यो war: समत्याय तान्येवानु विनश्च- तिनमप्रेत्य संज्ञास्तिः दति। तथेापाधिप्रलय एवायं नात्यप्रलय दृत्येतदरपि, Baa 'माभगवान्मादान्तमापोपदन्न वा *aefaa विजानामि न प्रेत्य संज्ञास्ति' दति Wages प्रतिपादयति, ‘

वा At BE मोाऽदंब्रवीम्यविनाशौ वा श्ररोऽयमात्मान्‌च्छित्ति-

wf! जीवस्योपाधिकजन्मनाश्यो sfaare | तथेति । रुतभ्योा द्‌ हात्मना पटिणतभ्या Way: समव्यायजनित्वातन््येव लीयमानान्यन पञ्चा{दनश्यति पव्य।पर्{धिकमसर्णानन्तर सञ्ज्ञा नास्तीत्य्थैः। नन प्रज्ञानघनः सञ्ज्ञा नास्तोति च विरुूडमित्यत are तथेति। sur धिलयाद्विषेषन्ञानाभावः। रवं सञ्च्ाभावे नात्मखरूपविन्ञानाभाव इव्यत्तरः प्रतिपादयति ्तिरिव्यन्वयः। खचेवात्मविन्ञानघने पत्य स- Sal नास्ती्यत्वा मां मान्त माहमध्यं भान्तिमापोपददप्दितवानि- aay a जानामि ate त्वदुत्तीर यमिति मतिवीप्रश्रायः। afacre न at ata | Arent वाक्वमच्क्त्तिः पवावस्थानाश्े घमाऽस्येत्यच्छि- faust परिणामी, तस्मादरविनाशश्ये्ययः, तदि न प्रेत्य asufa कथ- मुत्ता तच्राह। माचति। माचाभिविषयस्संसगात तथोाक्तमिव्यथंः। fa- म्वप्रतिविम्बयारिव विरुद्धघममेदेऽध्यस्त इत्यच हेतुमाह | अत BE- समिति | जीवस्व विकारित्वे emda amadifa वाक्यमखण्डा्थ-

रिफ

* waulaatafa que are |

[ qoR To? | TIFCAPTAAAG | ९४७

धमा माचासंसगस्स्य भवति' इति । प्रतिज्नानुपरोधाऽष्यवि- छतेसयेव ब्रह्मणे जोवभा वाभ्युपगमात्‌ | लक्तणमभेदोऽप्यनयोरूपा- धिनिमित्त एव । wa ag विमेाक्ताचैव च्रूदीति च प्रतस्छेव विज्ञानमयस्वात्मनः सवसंसारधघमप्रत्याख्यानन परमात्मभाव- प्रतिपादनात्‌ | तस्मान्नेवात्मोत्पद्यते प्रविलीयतेवेति ॥ BSA एव ॥ १८ ॥ । स fa काणभुजानाभिवागन्तुकचैतन्यः खतेाऽचेतनः च्रा- tifa साह्यानासिव नित्यचेतन्यसखरूप एवेति वादिवि- प्रतिपन्ने; संशयः | किं तावत्‌ ard ्रागन्तकमात्मनस्ेतन्यमा- त्ममनःसंयो गजम्िवटसंयगजरोदितादिगणएवदिति प्राप्तं नित्य देतन्यते दि *सुप्तम्‌च्छिंतेग्रदाविष्टानामपि चेतन्यं खात्‌, ते ver सन्तो न कि्चिद्रयमचेतयामरीति जल्यन्ति। खस्था-

fafa वक्तव्यं, तथाच फलवत्‌प्रधानवाक्वापेततितिजीवनित्यत्वच्रुतीनां ब लवक्त्वादु त्पत्यादिकमध्यस्तमनवदन्तयुत्मत्या{दिश्चतय इत्यविराघध इति fasa |

Sisa Ta “खात्मैव स्यात्‌ ज्योतिः इव्याद्यात्मख परक एत्व श्त नां 'पश्य- ga: waa श्रे चम्‌? इव्यनिव्यन्ञानवक््वश्रुतिभि विरोधो निरस्यते पस्य MAW VAST खाच ओतेव्यर्चः। प्रागक्तजीवानत्पत्तिदेतुमा- दाय खप्रकाशत्वसाघधनाद्धेतु साध्यभावः सङ्गतिः। अनत्यत्ताडिसखप्रकाश ब्रद्धयंवोपइतं जीव र्ति जीवस्य खप्रकाए्ता faufal न चेवं गतार्थता अनत्यन्नस्याऽयि जीवस्य खपकाग्रत्वे ज्ञानसाघनवेयश्यमिति तकेसहितानित्यज्ञानश्लिबलन खप्रका्रत्वखतबध्यतया त्रद्यण्यत्व- WE तद्‌ क्ययाग्यताये खप्रकारत्वस्याच साघनात्‌, तथाच प्‌वपनच्त जीवस्य त्रद्येक्यायाग्यता सिडान्तं तद्याग्यतेत्यापादसमाप्ेः फलं खव-

* दुपपनत्यादि ate HT | 4 0 2

६४८ रल प्रभाभासिते। [ च ०२।पा ०३]

ख॒ चेतयमाना दृश्यन्ते, Ba: कादा चित्कचेतन्यतलवाद्‌ागन्तुक- ~ ~ Ne अ, ~ ~ =~ ~ चेतन्य चात्प्ेत्येवं प्राप्नेऽभिघोयते। wm, नित्यचतन्याऽयमा- त्मा, AA एव यस्मादेव नोत्पद्यते परमेव ब्रह्माविृतसपाधि- £ न ~ =~ सम्पकाज्जीवभावेनावतिष्ठते। परस्य fe ब्रह्मणः चतन्यख- खूपतमाम्नातं "विज्ञानमानन्दं ब्रह्मः “सत्यं ज्ञानमनन्तं AW’ 'चअनन्तरोाऽबाद्यः कत्छः प्रहानघन एवः इत्यादिषु अ्रतिषु। तदेव चेत्‌ परं aq जोवस्तस्माञ्जीवस्याऽपि नित्यचेतन्यख- रूपल्रमग्नष्ण्य प्रका वदिति गम्यते । विज्ञानमयप्र्रियायाञ्च श्रतये भवन्ति “AEA: सुप्तानभिचाकशीति' Tas “श्रयं WE ष: खयंज्या तिभवति' न fe विन्नातुरविज्ञातेविपरिलापे विद्यते

गन्तव्यं इद्ापत्तिं निराचष्टे। ते vet xfs | साघधनाधोनच्ञानत्वान्न खप्रकाष्ा जीवा यतिरेकनेशखर व दित्या ह | खतः कादा चित्वेति यथा- अते we हताः साध्याविश्ष इति मन्तव्यं अता जीवस्य खप्रकाशत्व- शति बाध्येति प्राप्त सिडान्तयति। रवमिति | चेच्छन्दोा निश्याथयंः। न केवलं खप्काष्रब्रद्याभेद्‌ाज्जीवस्य खप्रकाप्रता किन्त खतिताऽपी्ादइ। विन्ञानमयंति। याऽयं विज्ञानमय डति प्रकरर्णामत्ययः। सुप्तः खय भासमान Tal सुप्तान्‌ लप्तदयापासान्‌ वागादनभिलच्य चाक- प्रति gure पश्यतीति यावत्‌। wa an विन्नातुबद्धिसत्वस्य सा च्तिगा विन्ञातेविनाश्ण नास्तीदययंः। घ्राणदिजन्यगन्धादिच्वानान्‌ स- न्धानसिद्धये अात्मने ज्ञानरूपत्वं वाच्यमिति श्रव्यन्तरेणाह | अथेति। च्ात्मना लनित्यचिडपत्वेऽपि खतोा$सङतया गन्धाद्यसम्बन्धात्‌ तत्सम्बन्ध धटनात्मकटत्ययन ज्ञानसाधनानि डति न तषां वयश्यमिब्याह। न गन्ति | परिच्छदा tf गन्धाय तद्राचरन्तःकरणटत्ययं इत्यथः। पप्ताद्यवख्याखात्मसत््वेऽपि चतन्याभावाच्नात्मा चिद्रप cae दूषयति। यत्विति | तत्‌ तदा gat न पश्यतीति aa तत्पश्यत्रेवालप्तच्ञान ख्व

[ ख ०२।पा०३ | श ङस ब्रह्य रच भाष्ये | fad

cad रूपाः | wy ध्या वेदेदं faurfw दति ‘a star दति At =~ — NN $ AHN = च स्वः करणदाररिद वेदेदं वेदेति विज्ञाननानसन्धानात्‌ ~प अ £ य तद्रपत्वसिद्धिः, नित्यखरूप चतन्यले घ्राणाद्यानथक्य मिति चेन्न, गन्धादि विषयविशेषपरिच्छदार्थलात्‌। तथा fe दशयति ग- न्धाय घ्राणमित्यादि। यत्‌ तु *+सुप्नादयान yaaa cia तस्य श्रुत्यैव परिदारोऽभिदितः। सुपुत्रं प्रकुत्य “यद्वै तन्न पश्यति पश्यन्‌ वै तन्न पश्यति न fe द्रष्ुदृष्टेविपरिलापो विद्यतेऽविना- fwata न तु तद्भितोयमस्ति ततेाऽन्यद्धिभक्तं चत्‌ पश्येत्‌ दत्यादिना। एतदुक्तं भवति विषयाभावादियमचेतयमानता न चेतन्याभावादिति। यथा वियद्‌ा्रयस्य प्रकाशस्य प्रकाश्या भावाद नभिव्यक्तिनं खरूपाभावात्‌ aga वैशेषिकादित्कञ्च म => = अतिविरोधे आआभासौभवति तस्मान्नित्यचेतन्यखद््प एवात्मेति निखिनमः॥ सन्न पश्यतीत्यच हेतुः| नद्ीति। नायेाग्यत्वादिव्य्थः। किमिति न पश्चतीत्यत ऋअदह। a fafa | sa: साघधनाधोनव्वोत्या खरूपन्ना- नस्य साधनाधीनत्वं हेतुरसिद can, साधनवेयथ्यैतकीऽपि निरस्तः, प्रव च्चित्याद्यनिद्यन्ञानश्ुतीनां रत्तिविषयत्वं व्याख्यातं, अत्मा न चानं गव्यत्वादित्यादितकाख्ागमवाधिताः कलवत्रधानवाक्या्प्ति- तखप्रकाश्त्वागमस्य बलवत्त्वात्‌ | किच्च निरवयवात्मना मनःसंया- गायेगान्नानिव्यनज्ञानगुणता समवायाभावाच न खसमवेतन्ञानवेदय- ता कर्मकटेत्वविरोाधाच | faq ज्ञानत्वसयेकढत्तिते लाचवादालिव

चानं sag ACU MSY aT कामः सङ्कल्प सत्याद्या न,

जडत्वाद्नासाक च्ानदेविष्यगारवमित्यनवद्यमात्मनः खप्रकागत्व-

fafa fez |

eee

* सुघप्ताद्य tia qe are |

६५० रल्नप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०३ ]

उत्का न्तिगत्यागतोनां ॥ ९९ ॥

इदानीन्तु किंपरिमाणा जोव दूति चिन्त्यते, किमण- परिमाण उत मध्यमपरिमाण ्दाखिन्यदत्परिमाण इति, नन नात्मोत्पद्यते नित्यचेतन्यश्चायमिन्यक्त, FAQ पर ए- वात्या जोव इदत्यापतति, परस्य चात्मनाऽनन्तल्मानातं, तच gat जीवस्य परिमाणएचिन्तावतार इति, उच्यते सत्यमेतत्‌, उत्करा ज्तिगत्यागतिश्रवणानि तु जीवस्य परिच्छदं प्रापयन्ति, स्वशब्देन चास्य कचिदण्परिमाणएतल्मान्नायते, तख सवस्याना- कुलल्ापपादनायायमारम्भः। तच्च ATH तावद्क्करान्तिगत्या- गतीनां अ्रवण्णत्‌ परिच्छिन्नाऽणपरिमाणा जीव दति, उत्करा- न्तिस्तावत्‌ स यद्‌ास्माच्छरोरादुत्करामति सदेवेतैः सर्वरत्का- मतिः cfai गतिरपि,धयेवैके srararara प्रयन्ति चन्द्रमस- मेव ते सते गच्छन्ति दति, ्रागतिरपि तस््ाल्ञाकात्‌ पनरत्य- स्मे लाकाय कमणः" दृति, च्रासाम॒क्रान्तिगत्यागतीनां श्रवणात्‌

| ~~ = ~ = | "~ A किन

खप्रका्रत्वादात्मखरल्पादीषददह्िष परिमाणमेवाञ्िताख्यत्वेना- न्तरं हि ५7 वेनैवासङ्त्या विचारयति | उत्कान्तिगत्यागतीनां । विष- aqua दष्रायति। रस्द्‌ानीमिति। नात्माञ्चतस्त्िद्ना मताचत्व- मस्याण्द्कात्ाणत्वश्चतीनां मदत्वश्चतीनाच्च विराधकथनाथमस्याधि करगस्यारम्भ cars| नन्वित्यादिना। न कवलं शुताक्कान्त्याद्य- नपपच्या {ईत्मनोाईगत्वं किन्त्वेषोाऽगर7त्मेति श्रव्यापीव्यादइ | खण्रन्दनति। पवंपच्ते जीवस्यागत्वात्‌ ब्रद्धयक्यसिद्धिः सिद्धान्ते afatafcfa मत्वा ea द्याकुवन्‌ प्रवंपक्तमाह। aa प्राप्तमित्यादिना। श्रुतेस्ण्रिति

[SeoRyTeR | UIFCAGT सच भाष्ये | ६५१

परि च्छिन्नस्तावज्जीव दति प्राप्नाति, न fe fautaquaaa- कल्पत इति। सति च परिच्छेदे शरीरपरिमाणवस्यादतपरी तायां निरस्तवादणरात्मेति गम्यते

खाल्मना चोत्तरयोः ॥ २० ॥

उत्क्रान्तिः कदाचिद्‌ चलताऽपि यामखाम्यनिदटत्तिवदद- खाम्यजिद्त्या कम॑त्तयेणावकल्येत, उत्तरे तु गत्यागती नाच- लतः सम्भवतः, iat fe तयाः सम्बन्धा भवति, गमेः कट- स्थक्रियात्वात्‌। अमध्यमपरिमाणस्य च गत्यागतौ अणल एव सम्भवतः | सत्यो ख॒ गत्या गल्योरुक्रान्तिरप्यपषटत्निरेव देदादिति प्रतोयते, न दयनपख्प्रख देदाद्त्यागतो wail देदप्रदेशना- च्चोत्कान्तावपाद्‌ानलवचनाचतच्ष्टा वा aur वान्येभ्यो वा शएरो-

उत्तर खचादाकष्य aa परित, उत्कान्तिः आयत डति शषः स ममर्वं जोव र्तबुद्यादिभिस्तस्माचन््रलाकादिमं लाकं प्रति कमं कतुमाया- aaa: ॥

उत्कान्तिरात्मना ददहाल्चिगमोा न भवति येनागत्वं स्यात किन्त खा- मित्वनिरृत्तिरिति कचित्‌। तदङ्ोकछत्याप्यगत्वमा वश्यकमित्यादह। खा- mata | उत्क्ान्तेरुत्तरयोागत्यागव्याः खात्मना कचा सम्बन्धादणत्वममिति स्चयाजना, पाकानाख्यस्य पक्तत्ववदूत्यनाख्यस्याऽपि गन्तृत्वाक्तिं किं न स्यादित्यत are) गमेटरिति। गमनस्य कतरि संयागविभाग- रूपातिश्यदेतुत्वात्‌ कचासखितत्वं लेाकसिडधमित्यथः। जीवेागर मध्य. परिमाण्त्वे सति गतिमत्वात्‌ परमागवदित्यादइ। मध्यमेति azine त्यजति | स्याखेति। न खाम्यनिढत्तिमाचं उत्कान्तिरि- त्यथः। द्‌दचत्रिगम रवेत्कान्तिरि्यच ललिङ्गान्तरमादइ। देदप्रदेएए1ए-

६५२ रनप्रभाभासिते [अ०२।पा ०३]

रदशेभ्य Thal स एतास्तजामाचाः समन्यादद्‌ाना इदय- मेवान्ववक्रामति ग्एक्रमादाच पुनरेति स्छानमिति चान्तरेऽपि TOC शारीरस्य गत्यागती भवतस्तस्माद्‌ ष्यस्याएत्सिद्धिः ॥ `

नाणुरतच्छरतेरिति चेन्नेतराधिकारात्‌ ॥ ९९ ॥

अथापि स्यान्नाणरयमात्मा, कस्माद्‌ तच्छतः च्रणत्विपरी- तपरिमाणएश्रवणादरित्ययंः। सवाः एष महानज आत्मा, याऽयं विज्ञानमयः प्राणेषु, श्राकाशवत्‌ सवगत नित्यः, सत्यं ज्ञानम- नन्त ब्रह्य! इत्येवंजातीयका fe ्रतिरात्मनोऽणवे विप्रतिषिष्येते- ति चेननेष दाषः। कस्मादितराधिकारात्‌ | परस्य दि श्रात्मनः प्रक्रियायामेवा परिमाणान्तरश्रतिः, परद्यैवात्मनः प्राधान्येन वेदान्तेषु वेदि तव्यलेन waaara, विरजः पर्‌ च्राकाशादिद्येवं- विधा परस्येवात्मनः तच तच विशेषाधिकारात, नन्‌ “Asa विज्ञानमयः प्राणेषु दति शारोर्‌ एव मदच्सम्बस्ितवेन प्रति-

-_____~___~~*~~_~-~---~-~-~-~--~-~-~-~---~-~---~-न~--~~~ ~

नासिति। अपाद्‌ानत्वं अवधित्वं अन्येभ्यो वा मखादिभ्य रष wat निव्कामतीति wea: fay देहमध्येऽपि जीवस्य गत्यागतिखत- wataqie| स इति। इन्ियाणि nea amet दयं स silat गच्छति सुकरं प्रकाशकं रन्धियग्राममादाय पनजीागरितस्थान- मागच्छतोव्ययः॥

डतराधिकाराद्रद्धयपकरणात | नन महत्वखतेः कयं परप्करगस्थत्व- मित्यत are) परस्येवेति। या वेद्‌ान्तखतिः सा परप्रकरणस्येव्यत्स- गात्‌ तस्यास्तट्स्यत्व ब्रह्मारभ्याघोतत्वाच्चत्यादह। विरज डति। fa दघ cay: विन्नानमय्त्या प्रकरणं बाध्यमिति aya | नन्विति।

| ख०२।पा०३ | पा ङस ब्रद्यखूच भष्ये | ६५३

निदिं श्वते। wearer ay निदेशे वामदेववद्रृष्टव्यः, त- स्मरात्‌ प्राज्ञविषयलात्‌ परिमाणान्तरश्रवणएस्य न जीवस्याणलं विरुध्यते ।।

सखण्ब्देन्मानाभ्याच्च । ९९॥

दतञ्चाणरात्मा यतः साक्तादेवास्याणुलवाचो शब्दः श्रुयते, एषाऽणरात्मा चेतसा वेदितव्यो यस्मिन्‌ प्राणः पञ्चधा संविवेश दति, mwas जोव एवायमणरभिदित दूति गम्यते। *तथया चोन््रानमपिजौोवस्याणिमानं गमयति'्वालाग्रशतभागस्य शतधा कल्तितस्य तु । भागे जीवः स विज्ञेयः" इति “arcra- माचा ह्यवरोऽपि ga.’ दति चान््ानान्तरं | Aas सत्येकदे- शस्यस्य सकलदेदगतापलसिविरुष्यते, Fad च steals नि- मद्यानां सवै ङ्गेत्योपलव्िनिंद्‌ाघसमये च सकलशरोरपरिता- पापलस्िरित्यत उत्तर पठति॥

वअगा्जीवस्य AGU भेदाभेदाङ्गीकाराच्छास््रीयाभेददच्ा महच्च fara वामदेवस्याद्ं मनुरिति सवोत्मत्वोक्तिरित्यविरोधमाइ। स्त्रेति |

रख वमत्कान्त्यादि्चव्याणत्वमनमितं, तच आअतिमप्यादइ। खश्नब्देति। बालाग्राद्‌द्खतः शततमा भागस्तस्मादप्युद्धतः RATA Brat जीव डति Sea मानमन्मानमव्यन्ताल्यत्वमिव्ययंः। बालः केः, ताचपषोा- तायःश्रलाकाग्रनाराग्रं, तस्मादुद्धुता मात्रा मानं AW स जीवस्तया॥

* तयेान्मरानसिति que ate |

६५४ रलप्रभाभासिते। [ष्य ०२।पा ०द्‌ |

अविरोाधेख्चन्द नवत्‌ ॥ रदे ॥

यथयाडि दरि चन्दनविन्दुः शरोरेकद्‌शसम्बन्धाऽपि सन्‌ सकलददव्यापिनमाद्धादं करोति, एवमात्मापि देदेकदेशस्य- सकलद्‌ दव्यापिनोमुपलय्थिं करिष्यति, वक्सम्बन्धाद्धास्य सकल- श्रीरगता वेदना न विर्ष्यते, लगात्मनादि सम्बन्धः Haat त्वचि ana, वक्‌ च छृत्छशरौरव्यापिनौति ॥

अरवस्धितिवेशष्यादि ति चेन्नाभ्युपग- माद्भद्‌ FE RB Ut

Bare यदुक्तमविरोधसखन्दनवदिति तदयुक्तं, दृष्टान्तदा- टौ न्तिकयोारतुच्यत्वात्‌, सिद्धे Waal देदेकदेश्ख्ले चन्दन- Zumt भवति, waa चन्दनस्वावस्थितिवेशेव्यमेकदेशस्य- लवं सकलदेदाद्धादनं YAMA: पनः सकलदेदापलखिमाचं wad नेकदेशवन्तिलं। चरनमेयन्त्‌ तदिति चदण्युच्येत, न चा- चानमानं सम्भवति । किमात्मनः सकलशरोरगता वेदना afa- च्धियस्येव सकलदेदव्यापिनः सतः fa ar विसान॑भस दव च्रा-

च्ात्मसंयुक्तायास्वचा देहव्यापिसग्रपलब्धिकरणस्य afearssa- नाव्यापिकार्य्यकारित्वमतिरद्धं। त्वगात्मनारसि्ति सम्बन्धस्य त्वगवय- fi = ० दि

विनिष्त्वादवयविनख्कत्वादात्मसंयोागस्य सत्सलत्वङनिषरतेत्यथेः | ~ Ps ~ 6 = न्न श

fag wifa| नतु सिद्धमिव्यतुख्यतेव्यथः। fare ख्व वशष्यं, चन्द्‌.

नबिन्दारल्प्त्वस्य vada त्वग्ब्याप्ययापिकाय्धकारित्वकल्पना युक्ता, = व्‌ रय त्व a im fi © °

Way त्वगुत्वे weyigungem बयापित्वकल्पनमेव za) at

[अ०२,ा०३। प्राङ्करब्रद्यरूचभाय्ये | ९५१

रोखिचन्दनविन्दारिवाणारेकदोश्ससेति संश्यानिदटठनत्तेरि- fa | अरचोाच्यते नायं दाषः । कस्मात्‌ अभ्येपगमात्‌। अभ्यप- मम्यते Maas चन्दनस्येव देरैकदेशढत्तिवमवख्यितिवै- ga कथमिति sad दि fei एष ATA पयते वेदान्तेषु "दि de ara’ ‘a at एष ara‘ "हदि कतम आल्याः इति "याऽयं विज्ञानमयः प्राणेषु द्यन्तज्यातिः परुषः" इत्या दुपदेशे-

; । तस्मादृष्टान्तदष्टन्तिकयेारवेषम्ा दयक्रमेवेतद्‌ विरोध ञ्च- न्दनवदिति॥

गुणादया लेक्वत्‌॥ RY

=x ~ © = ~ ~ चेतन्यगृणएव्याप्तवाणारपि सता जोवस्य सकलददव्यापि

९५ ~ ~ ON aie a विर्ष्यते। यथा ara मणखिप्रदौपप्रग्डतोनामपव-

THAHSUA MATA प्रभाऽपवरकव्ापिनी सतो BaaswaT- ~ Q, षि व

कं काय्य करोति तदत्‌। स्यात्‌ कद्‌ाविचन्दनस्य सावयवत्वात्‌ खच्छावयवविस्षणेनापि सकलदेदे ्राद्वादयिटतंन त्णाजींव-

पिकाय्थश्यो व्यापो्यत्सगादिति खचण्ङ्ाभागायेः। Bare व्यापिकाय्यकारित्वान्द नबिन्दवदित्यनमानमयक्तं, त्वगाद्‌ा यभिचा- aifeate | न चाचानमानमिति | पव्वाक्तञ्चतिभिजोःवस्याणत्वनि- ख वाद्र दिस्यत्वञख्जतिभिरेकदण्स्यत्वनिखवाच न टृदान्तवघम्यमिति परिद्धारभागायमादइ) अचोाच्त इति |

च्यात्मवत्त दम्मंच्ानस्याप्यगत्वं खतः, कादा{चत्कन्तु दहपरिमाणत्व- faaat खद खव व्यापित्वमिति मतान्तरमाह) गणादेति | वाश ब्देन चन्दनदृदान्तापरिताषः afaaware | स्यादिति | sTTEa-

4 ? 2

cud रल्रप्रभाभासिते, [ ख ०२।पा०३ |

स्यावयवाः सन्ति येरयं सकलं देहं विप्रसपदित्याश्ख गणणदा लाकवदित्युक्त, कथं पन गणा गृणिव्यतिरेकंणान्यतच् aaa, नदि परस्य Rat गणः पटव्यतिरेकेणएान्यत्र वन्तंमाना दृश्यते, म्रदीपप्रभावद्धवेदिति चेन्नः तस्या अपि दव्यवाग्युपगमात्‌। निविडावयवं fe तेजोद्रव्यं प्रदीपः, प्रविरलावयवन्त्‌ तेजोा- द्र यमेव प्रभेति wa उत्तरं पठति॥

व्यतिरेके गन्धवत्‌ । SS ॥

यया गणस्याऽपि सता ayy गन्धवद्रखव्यतिरेकण टृ्तिभेवति अप्राप्रेव्वपि कसुमादिषु गन्धवत्छु गन्धेपलब्धेः, एवमणारपि सता जीवस्य देतन्यगण्व्यतिरेका भविष्यति, अरतञ्चानेकान्तिकमेतह्भुणलाद्रुपादिवत्‌ च्राश्रयविद्चेषानुपपत्ति- रिति awe सता गन्धेस्याश्रयविक्षेषद्भेनात्‌, गन्धस्याऽपि सदैवाश्रयेण विष्ेष इति चेन्न, यस््ान्दरूलद्व्यादिङ्षेषस्तस्य

aad श्रङ्ते। कथमिति इनं a गणि्यतिरिक्तदेश्व्यापि गु णत्वादुपवत्‌, न च प्रभायां यभिचारसतस्या चपि चवयत्वादिति प्राप्ते गन्धब्यभिचारमाहइ। अत उत्तरमिति।

गणस्य रव्यव्यतिरेक साख्य विद्धेषः | नन विर्जिद्धावयवानामल्यत्वा- द वच्य न भातीत्बत Bie | अच्तीयमाणमप्रीति अखपिरवधार्ण पुव्यावस्थालिङ्कनात्तौयमाणमेव तदव्यमनमीयत इत्यथः। विमतं ख- fafazraaq पव्वावख्याता गरत्वाद्यपचयदोनत्वात्‌ सम्मतवदिति भावः। शङ्कते | स्यादरोतदिति | विश्िष्टानामल्पत्वादि्यपलच्त णं, अवय- वान्तराणां vanifeaty जद्ययं। विशेषोाऽवयवानां विश्चेषप्रवेशरूपः

[अ ०२।पा ०३ | परार ब्रद्धचभाष्ये। ६५७

य प्रसङ्गात । श्रक्तोयमाणमपि तत्पुवावस्वाता गम्यते, अन्यथा तत्पूवावस्यैगरु लादि भिर्दीयेत । स्यादेतत्‌ गन्धाश्रयाणणं वििष्टा- नामवयवानामल्प्लात्‌ सन्नपि विद्वेषो नोापलच्ते, खन्या fe गन्धपरमाणवः सर्वता विप्रता गन्धवद्धिमत्पादयन्ति नासि- कापरटमनप्रविशन्त दति चेत्‌, न श्रतीद्ियलात्‌ परमाण्ना, स्फटगन्धोपलव्धेश्च नागकशरादिषु। नच लाके प्रतोतिगन्धव- दरवमाध्रातं दति, गन्धे एवाघ्रात दति तु लेाकिकाः प्रतोयन्ति। रूपादिष्वाश्रयव्यतिरेकानपलब्धेगन्धस्ाप्ययक्त WIAA A दरति चेत्‌, न प्रत्यच्तलादनमानाप्रडृत्तेः, तस्मा्यदयया Wa दृष्टं तत्‌ तथैवानमन्तव्छं निरूपकंनोन्यथा । न fe cat गुणे जिदयोापलभ्यत इति चरता रूपादयोाऽपि गणा जिङ्येवेा- पलम्येरन्निति नियन्तुं शक्यते ॥

तथा च द्‌ शयति २७॥

द यायतनलमणपरिमाणएल्व चात्मनेाऽभिधाय तस्येव

aafy न ज्ञायते, तथा च गुरुत्वापचया न भवतीति दहेतारन्यया- fafefefa GETS: | अगच्छन्ताऽवयवाः परमाणवस्तसरेणवोा वा, नाएद्यस्तद्तरूपव दूजन्धस्याप्यनपलस्धिप्रसङ्गादिति परिदरति। नेति, fend प्रवया । स्फटेति । चसरेगगन्धञ्चेत्‌ Bet न स्यादिव्ययंः | अता गन्धस्य पष्यादिख्यरोव गणिद्यतिरका वाचय इति Hla: | ग्न्धान गणिविद्धिष्टः गणत्वात्‌ रूपवदिति शङ्कते। रूपेति । विश्वषस्य प्रत्त- तवाद्वाध KATE | afta i

च्ात्मनखेतन्धगणेनेव देदव्याप्िरित्यच afarate SAAT | TUT च दष्रयतोति | तद्याचष्टे। दयति

६५८ रत्नपभाभासिते, [ ख ०२।पा०३]

~ ~ cS . > ‘gray च्रानखायभ्यः दति च॑तन्येन गुणेन समस्तशरोर- व्यापिलं दश्यति॥

एरधगुपदेशात्‌ ॥ SE ॥

"प्रज्ञया शरीर सषमारुद्यः दति चात्मप्रज्नयाः कलटेकरणभा- वेन छयगुपदेशात्‌ चेतन्यगृणेनेवास्य शरीर व्यायिताऽवगग्यते, तदेषां प्राणानां विज्ञानेन विन्ञानमाद्‌ासेति च कतुः शरीरात्‌ ध्रयग्विज्ञानखेोपदेशः, एतमेवाभिप्रायमपाद्लयति, तस्मादणु- रात्मेव्येवं WTF ब्रूमः ॥

तन्नु णसारलत्वात्‌ तु तहुपद्‌ श प्राज्ञवत्‌ Re ॥

gum: प्तं व्यादतंवति। नेतद्‌ स्यणएरात्प्रेति, उत्यत्तयश्र- वणात्‌, परस्यैव तु ब्रह्मणः प्रवेश्श्रवणात्‌ ताद्‌ाव्यपदेशच् परमेव ब्रह्म जोव इत्युक्त । परमेव VEO जीवः तस्माद्यावत्‌ पर ag तावानेव Mat भवितुमदंति, परस्य च ब्रह्मणि विभु- त्रमास्रातं, तस्मादिभुर्जीवः। तथा yw ‘a at एष मदानज

aaa yaa aa) एथगिति | विच्वानभिन्िवाणां ज्ञान- पर्ति विच्ञानेन चेतन्यगुणेनादाय La cae: | र्तं Waaqqararth. गाचरमिप्राय॥

तच्रात्माग॒त्वविभत्वश्चतीनां विराधादप्रामाणखप्राप्तावणत्वं जीवस्य विभत्वमौश्वम् स्येव्यविराध स्त्येकद्‌श्रिपच्त दशितस्तं दूषयन्‌ सि- waded wae) तुश्रब्द इत्यादिना। तस्माद्‌ ब्रद्याभिन्नत्वात्‌ faysita: ब्रह्मवदिव्यनुमानानुण्टद्ीते खरतिस्मृती अद । तथा च

[ HoRTTR | VIF CHAAARTS | ६५९

Bat याऽयं विज्ञानमयः प्राणेषु" इत्येवंजातीयका जीववि- षया fayaatat: Brat: स्माताश्च समर्थिता भवन्ति। न GUNA सकलशरीरगता वेदनापपद्यते। व्वक्‌सस्बन्धात्‌ स्यादिति चेत्‌,न, लक्‌कण्टकताद्‌नेऽपि सकलशरयेरगतेववेदना प्रसज्येत, लक्‌कण्टकयारिं संयागः छत्लायां लचि add, लक च छत्स्रेशरीोरव्यापिनोति पादतलणएव A कण्टकतुन्ना वेदनां प्रतिलभन्ते। न चाणेगुणव्याधिरुपपद्यते गणस्य गणिदेशलात्‌, गणएल्मेव्‌ fe गणिनिमनाञित्य गणस्य दीयेत । प्रदीपप्रभा- याश्च द्रव्यान्तरत्वं व्याख्यातं, गन्धोऽपि गृणलाभ्यपगमात्‌ सा- श्रय एव सञ्चरितुमदति, waar गुणएलदानिप्रसङ्गात्‌। तथा

स वा रुष रति। नित्यः सव्व॑गतः स्थाणरिव्याद्याः स्मात्तेवादाः| खुतन जीवस्य ब्रद्याभेदन्ञानेऽगत्वाभावधीस्तस्यां तदिव्यन्योन्याश्य इति निरस्त प्रघानमददाक्यानगणरत्तिसमतिभिरगत्वाभावनिशख- यानन्तरमभेदच्ानात्‌ प्रधानवाक्यविराघे गगणभताणत्वश्चतोनामा- पाधिकागत्वविघयकल्यनादगणे त्वन्याय्यकल्यनति न्यायादिति ara | faq सवदहव्यापिश्न्यानभवान्ययानपपच्याऽ$णत्वविषयत्वेन कथ- च्िदथवादा नयाः लाकिकन्यायादरपि तेषां दटूबलत्वा{दिति न्धाया- दिति wate) न चाणाटिति। wed, त्वगिति यद्येवात्मसम्ब- न्धस्य waar देदव्यापिनो वेदना स्यात्‌ adfasay डति दूषयति | नेति । प्रसङ्स्येष्टत्वं निरस्यति पादतल रण्वेति। तस्मा- दल्पमदताः स्योागा A मदद्यापी कण्टकसंयोागस्य देदव्याष्यदण- नात्‌, तथा च आरात्मसंयोगस्वगेकदेशस्य एवेति देहवयापिवेदना- नृपपरत्तिः। नच सिद्धान्ते त्वगात्मसम्बन्धस्य aia करटकसम्बन्धे देदव्यापिवेदनाप्रसङ्ग इति वाचं | यावत विषयसम्बन्धा त्वक्‌ ताव-

६६० रलन्नप्भामसिते। [अ ०२।पा ०३]

Ua भगवता दैपायनेन उपलभ्यापु चेद्गन्धं केचिद्रुयुरनेपु- एः । ्थिव्यामेव तं विद्यादपो araq संञ्चितमिति। चदि => * ° =~ ~

चैतन्यं MAG समस्तशरीरं व्याश्रवान्नाणर्ज्जीवः ख्यात्‌, चेतन्यमेव

NA <= ~

द्यस्य खरूपमग्रेरिवेष्एयप्रकाश, ara गणगणिविभागो विद्यत दूति। शरीरपरिमाणएवच्च प्रत्याख्यातं, पारिगेव्यादिमुज्जीवः। कथं तद्यणलादिव्यपदेश इत्यत ATE! तह्ुणएसारलात्‌ त॒ तदट्ापदेश दइति। तस्या वद्धेग णास्तहुणण CR देषः खुखंदुःखं दुत्येवमादयस्तह्ुणाः सारः प्रधानं चस्यात्मनः संसारिले way- वति स तद्ुणसार स्तस्य भावस्तद्भएसारत्वं। न हि aga रेवि ना केवलस्यात्मनः संसारिलमस्ति वृद्युपाधिधमेष्या खनिसित्तं fe कटं लभोाक्तुलादिलकच्तणं संसारित्मकतुरभक्तय्ासंसारिणा

दयाप्यात्ममग्बन्धस्ता वद्यापिवेदनारहेतुरिति नियमात्‌ न चैवं विषय. त्वक सम्बन्ध खव तद्धेतुरस्त किमात्मययास्येति वाचं deat fe सुखं दुःखं तद्नभवख,नचेषां बापकानां कायाणामल्पम्‌ पादानं सम्भ-

ति कायस्योपादानाद्दिश्वषानपपत्तेः। न चेषां यापकत्वमसिड्धं aa तप्तस्य गङ्ाजिमम्रष्य सवाङ्गव्यापिदुःखसुखानुभवस्य दुरपद्तत्वात्‌। ata गुणस्यापि गणिविद्चेषेः गन्धवदिति seats | न चाणेारिति। गन्धा नाखयादिद्धिद्धः गुणत्वाद्रपवदिव्यच्रागममाद। तया चोक्त मिति। न च yaaa: गन्धस्य प्रत्यत्ततवेऽपि निरसाखयत्वस्यापरद्य- चत्वान्मदतां चसरेणनामनद्धतस्प्र्ानासुद्धतगन्धानामागमनात्‌ स्फ ट गन्धा पलम्भसम्भवः, खवयवान्तर प्रवप्राघ्र सहसा मलद्रव्यच्तय डति Hla: | पवंचेतन्धस्यगणत्वमप्रेत्य तद्याघ्या गणयात्माणत्वं निरस्त, सम्मति तस्य गगणत्वमसिदमित्यादइ। यदि चतन्यसिति। saa खचर विना वि- भत्वं प्रसाध्याणत्वादय॒क्तेगतिप्रदण्नाथं खतं याचष्टे। कथमिव्यादिना।

[ख ,२।पा ०२] प्रा रत्रद्यरचभाष्य| ९६९१

नित्यमुक्तस्य सत आआत्मनस्तस्मात्‌ तद्गुणसारलाद्द्धिपरिमाणे- नास्य परिमाणएव्यपदर्‌शः, तद्क्कान्यादिभिखास्योक्रान्यादिवय- पदशा न खतः, तचा च,

“वालायणतभा गस्य wat कल्ितस्य तु !

भागे जोवः सविज्ञेयः स चानन्त्याय कल्पते": |

इत्यणुत्वं Maal तस्येव पनरानन््मादइ। तदेवमेव

समच्रसं स्यात्‌ यदयोपचारिकमणएलं जोवस्य भवेत्‌ पारमाथिक- Barred | न दयभयं मुख्यमवकस्पेत। न चानन््यननैपचारिकमिति शव्यं विज्ञातुं सवापनिषत्स ब्रद्मात्मभावस्य प्रतिपिपाद्‌यिपित- तात्‌।*तयेतरसिन्न्यन्माने बुद्धंगंणेनात्म गणेन चैव श्रारायमातरे watista दृष्टः? दति बुद्धिगुणसन्वन्धेनेवारायमाचतां शास्ति न खेनेवात्मना । “एषाऽणरात्मा Saat वेदितव्यः दत्य चाऽपि न जीवसखाएपरिमाणववं शिव्यते परस्वेवात्मनश्वक्तराद्यनवगा-

TC rt ee

अन्तरा fantaaadl दि दीति च प्रकत बदियाग्यत्वात्‌ तच्छ - ब्देन पराग्टश्यते। बुद्धिगुणानामाव्न्यध्यासादगत्वाद्युक्तिने खतः अनन्तयश्चुतिविरोधादिव्यादहइ। तथा चेति ¦! अकायकारणद्रव्यसमा- नाधिकरणतवा तत्वमस्मेति बाक्वस्य साऽय्मिति वाक्यवद्‌ खण्डा सेद चत्वादानन्त्यं रुत्यमणत्व मध्यस्तमिव्यर्यः। उक्तद्ैतदङ्षटाधिकरणे ^प्रतिपाद्यविरूड्मदेश्यगतविषेषणम विव च्ितं' इति बालाग्रवाक्वमा- राग्रवाक्वच्चेत्युन्मानदयमत्तं तत्राद्यं निरस्य तोयं निरस्यति। तये. तरस्मिन्रमीति। बुदेगुंणनिमित्तेनात्मन्यध्यत्ता गुणे भवति तेनात्मगगे- नाश्यस्तेनेवाराग्रपरिमाणाऽपकछल्ख जीवो दृष्टः away Tay: |

* तयेात्तर स्ि्चिति वधं aye |

een रल्नप्रभाभासिदे। [ च्च ०२|या ०ई |

ह्यलेन ्ञानप्रसाद्‌ावगम्यत्ेन च प्रतलात्‌, जोवसखाऽपि च सख्याणएपरिमाणलानु पपत्तेः, तस्माद्‌ ज्ञानलाभिमप्रायमिद्‌मण्‌- त्वचनसुपाध्यभिप्रायंवाद्रषट््यं1 तथा प्रज्ञया शरोर समार- दछत्येदंजा तो यकेष्टपि भेदपदेगेषु बद्धैवेापा्िग्धतया जीवः IVT समारद्यत्येवं याजयितव्यं व्यपद्‌शमाचं वा शिला पुच्तकस्य शरोर मित्यादिवत्‌। न द्यत्र गणएगुणिविभागे विद्यत इत्युक्तं । इदयायतनतवचनमपि बद्धेरव तद्‌7दतनलात्‌ | तयात्ान्त्या- दीनाम्णपाष्यायत्ततां दशयति "कस्मिन्नरदमत्कान्ते उत्क्रान्ता भविय्यामि किन्‌ वा प्रतिष्ठिते प्रतिष्ठास्यामि' दति, “सप्रा- णमखजतः दति । उत्कान्त्यभावे fe गत्यागल्योरष्यभावा विज्ञा- यते, न QAI ददाद्रत्यागती सातां । एवमुपाधि- गणएसार वा ज्जीवस्याणएवतादिव्यपदेशः प्राज्ञवत्‌, यथा WIA, परमात्मनः सगुणपूपासनेषुपाधिगृएसारलाद णोयस्तादि व्यप- देभाऽणीयान्‌ AEA BAST मनोमचः प्राणशरीरः सवे गन्धः स्वरसः सत्यकामः सत्यसङ्कल्प Anata |

न चक्षषा ह्यते नापि वाचा नान्दवेरूपसा कर्मणा वा। Bayar. दन विरूद्धसत्वस्ततस्त तं प्रयति निष्कलं ध्यायमानः, saa रखसा- ऽगर्त्सद्यक्तः पर खव यद्‌ जवः तथाप्यध्यस्ताणत्वं अगण्रब्टाथं Sale| जीवखयापीति। यदुक्तं एथगपर्‌ ए्चेतन्यगणेनेवात्मनो ददव्याप्तिरिति ae) तथा प्रज्लयेति। बद्धप्रज्ञयेत्यथः। यदि ada प्रचा तदा भदापचार स्त्या | Buenas वेति। नन wad UU डति भदा सल्याऽस्त नेत्याद। a दयचेति। निर्गगत्वशखते-

[ख ०२।ा०३ ] प्राङ्कर ब्रद्यखधचभाष्ये | ६६२

स्यादेतद्‌ यदि बृद्धिगृणसारवादात्मनः data कल्प्येत तता वद्यात्मनाभिन्नयोाः संयोागावसानमवण्ट भावीोत्यता बद्धिवियोगे सत्यात्मनो विभक्तस्थानालच्छला द सत्वमसंसारितवं

वा प्रसज्येतेत्यत उत्तरं usta i यावद्‌त्मभावित्वाचच न SHISHA ॥ Be ॥

नेयमनन्तरनिदिष्टदोषप्रातिराशङ्कनीया, HATA यावद्‌ा- त्मभाविल्रात्‌। बुद्धसंयेागस्य यावद्चमात्मा संसारौ भवति यावदस्य सम्यग्द्शंनेन संसारित्वं न निवतते तावद्‌स्य sq संयोगा न शाम्यति। यावद्‌व चायं वुद्धापाधिमब्बन्धस्तावद्‌वास्य जोवस्य Mas संसारिवञ्च, परमार्थतस्तु न जीवा नाम वुद्धुपा- धिपरिकल्यितखरूपव्यतिरेकेणास्ति। न fe नित्यमुक्तखरूपात्‌ सर्वज्ञादीखरादन्यञ्ेतनघातुदितीये वेद्‌ान्तायनिरूपणायाम्‌- पलभ्यते "नान्याऽताऽस्ति द्रष्टा ओआता मन्ता विज्ञाताः 'नान्य- दताऽस्ति xy Re मन्त्‌ fame’ (तच्चमसि' “ae aria

frau: | अन्यदपि vam बब्यराद्यपाधिकमित्याह। दयेत्यादिना। aa zur विडगणाति। zwafal सक्वमित्यापाततः wear- रित्वमापाद्य | Wa Fats |

नन खतः संसारित्वमसत fa बद्धापएधिनेव्यत ATE | यावदव चा- afafa | समाना बद्धिताद्ाब्यापन्नः सन्‌ विज्ञानं ब्रह्म तन्मया faaieratcay: fa न स्यादिव्यत wre) sent रति। विन्ञानमया बद्धिप्रचर दत्यथंः। केन समान इत्याकाङ्खायानिति

4 ० :

६६४ रनप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०३ |

दरत्यादिश्रुतिशतेभ्यः। कथं पनर वगम्यते यावद्‌ात्मभावो बुद्धिसं योग fa तद्शंनादित्याद) तथाहि शारं दशयति asa विज्ञानमयः wey दद्यन्तच्यातिः पुरूषः स समानः सन्ुभो लाकावनसच्चुरति ध्याचतौव लेलायतौवः इत्यादि) तच विज्ञानमय दति afgua दल्येतदुक्तं भवति। प्रदेशान्तर "विज्ञानमयो मनामवः प्राणमवश्चचमयः श्रोचमयः' दति विज्ञानस्य मनश्रादिभिः सद पाठात्‌ बृद्धिमयलञ्च तद्गुष- सारल्रमेवाभिप्रेयते, यथा लाकं स्वीमया देवदत्तः इति स्तीवागादिप्रघानाऽभमिधोयते तद्त्‌) स समानः WAHT लाकावनुसद्चरति इति च लेाकान्तरगमनेऽप्यवियेागं बुद्या- देद्‌ श्यति, कन समानस्तयेव बुद्धा इति मम्यते सन्निघा- नाच । तच्च दशयति “arama waaay इति, एतदुक्तं भवति नायं wat ध्यायति नापि चलति ध्याचन््ां बुद्ध ध्यायतीव चलन्त्यां चलतोवेति । चपि च मि्यान्ञानपुरः- सरोाऽचमात्मने वुदधुपाधिसम्न्धः, न च भिश्याज्ञानस् सम्य ग्न्ञानाद्न्यच निदत्तिरसखीत्यता aaa ब्रह्मात्मतानववोध- wage बुद्याद्युपाधिषख्म्वन्ये न शाम्यति। दशयति च,

wy: | श्युतिवलाद्रद्धयावत्संसायात्मभावित्वमक्तं सति मले कायस्य वियोगासम्भवाचति युक्तवाप्याद। अपि च मिथ्येति | सम्यगच्ताना- दव बु्यादिसम्बन्धष्वस इत्च श्चतिमादह। cnadifa) waa त्यतोव्यन्वयः | खादित्यवयं खप्रकाग्रं। तमसः परस्तादच्ानासरटमि.

[ ख ०२।पा ०३] पराङ्गरब्रद्यरचभ्ये। ६६५

"वेदाहमेतं परुषं मडान्तमादित्यव्े तमसः परस्तात्‌ | तमेव विदित्वातिग्टत्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय दति। ननु खुषु्तप्रलययोानं शक्यते वुद्धि सम्बन्धः आत्मनोऽभ्युषगन्तं “सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवति सखरमपोता भवतिः दूति वचनात्‌ छत्छ विकार प्रलयाग्युपगमाच तत्कथं यावद्‌ात्मभाविलं बुद्ध- सम्बन्धस्येत्य चोच्यते ॥

पुंस्ादि वन्तस्य सतएऽभिव्यक्तियागात्‌।। २९ ॥

यथा लोके पुंस्वादीनि बीजात्मना दिद्यमानान्येव बा- त्यादि व्वनपलभ्यमानानि अविद्यमानवदभिप्रेयमाणानि योव- नादिव्वाविभवन्ति, नाविद्यमानान्य॒त्पदयन्ते षण्डादीनामपि तदुत्प्तिप्रसङ्गात्‌, एवमयमपि बुद्धसम्बन्धः शत्वात्मना वि- दयमान एव सुपुप्तप्रलययोः पुनः प्रवेोधप्रसवयोराविभेवति। एवं दयेतद्यज्यते, न urafant कसखचिदुत्पत्तिः सम्भवति अतिप्रसङ्गात्‌ दभयति च सुपुघ्रादुल्थानमविद्यात्मकवीजस- द्ावकारितं सति सम्पद्य न विदुः सति सम्पद्यामह दति

व्यर्थः | यावदात्नभावित्वस्यासिदिं शङ्कते । नन्विति । agit afs- an ब्रद्यसम्पत्तिन॑ स्यात्‌ प्रलये caw प्रलयव्यादइतिरित्यथंः॥

स्थूल खच्दयाना वुदधेयावद्‌ात्मभावित्वमस्ति care) पुंस्लेति । परस्वं रेतः, afer श्सश्वादिग्रहः, अस्य बुद्धिसम्बन्धस्येययः।

५.9

et बीजात्मना सता sane: प्रगाधेऽभिवयक्िरित्यच सखुतिमाद।

६६६ रनप्रभाभासिते। [ ख ०२।घा ०३]

"त दृद arat at सिंहा av दत्यादिना। तस्मात्‌ सिद्धमेत- द्यावदात्मभावी बुद्याद्टुपाधिसखम्बन्ध दति ॥

नित्योपलब््यनुपलस्धिप्रसङ्गाऽन्यतरनियमे वाऽन्यथा ॥ ३९ ॥

त्वात्मन उपाधिग्धतमन्तःकरणं मनो वद्धिविंज्ञानं चि- नतमिति चानेकधा तच तचाभिलष्यते। कचि afafaur- गेन संगशयादि त्तिक मन इत्युच्यते, निश्चयादि इत्तिकं बुद्धि - रिति तजेवम्भूत मन्तः करणमवग्य मरतो TAT IAA | अन्य- या यानभ्युपगम्यमाने तस्मिन्नित्योपलश्यनुपलिप्रसङ्गः स्यात्‌ ्रात्मरन्द्रियविषयाणामुपलयिसाधनानां सन्निधाने सति नि-

~~~ LL i SSS

दरप्र्यतीति। a विदुरि्यविद्यात्मक्तबीजसद्टावोक्तिः। ते व्याघ्रादयः पनराभवन्ति इव्भिर्यक्तिनिद्‌णः॥

बद्धसद्धावे मानमाद खचकारः | faafa | aaa aa पश्यति, बद्धखि न विचेष्टति, विज्ञानं ae aad, चेतसा वेदितव्यः, चित्तञ्च चेतयितव्यद्धेति तच तच अतिषु मनखादिपद्वाच्यं तावद्धि व्यं ufaufaau: | कथयमेकस्यानकाक्तिस्तचादह। afwafa | गवं- टत्तिकाऽदङ्ारा विच्ानं चित्‌प्रधानं स्मतिप्रधानं वा चित्तमिव्यपि sea) यद्यपि सात्तिप्र्यच्तसिद्धमन्तःकरणं श्चुत्यनृदितच्च तथापि परत्यच्त्त्योविंवदमानं प्रति व्यासङ्गानुपपत्या तत्साधयति | तच्वेद्या- दिना। aa योजयति अन्येति । पद्वेन्ियाणं पञ्चविषयसम्बन्धे सति faq यगपत पञ्चोापलव्धयः स्यः, मनाऽतरिक्तसामग्याः awa यदि सत्यामपि सामग्धोां उपलन्ध्यभावस्तदिं सदवानुपलस्षिपरस- ङादिव्ययः। अतः कादाचित्कोपलब्धिनिवामकं मन रद्व्यमिति

| ख ०२।पा ०३] पराङ्करतब्रद्यखचभाव्ये | ६६७

व्यमेव पलधिः प्रसज्येत | श्रय सत्यपि देतुसमवधाने फलाभाव- स्ततेाऽपि नित्यमेवानपलयिः प्रसज्येत, न चेवं दृश्यते। wey वान्य- तरस्यात्मन ईइद्धियस्य वा शक्तेप्रतिबन्धाऽग्यपगन्तव्यः। नचा- त्मनः शक्तिप्रतिबन्धः सम्भवति अविक्रियत्वात्‌, नापौद्धिवस्य, न दि aw पूतात्तरयोः चेणयोर्‌ प्रतिबद्धशक्रिकस्य तताऽकस्माच्छ- fa: प्रतिवध्येत, तस्मात्‌ यस्यावघानानवधघानाभ्यामुपलव्थ्यन्‌- Gaal भवतस्तन्मनः | तया च युतिः, “अन्यचमना अभ्वं नाद्‌- भ्रमन्यत्रमनः अश्वं AHI इति "मनसा दयेव पश्यति मनसा प्रणेतिः इति yi कामाद्‌ यश्चास्य gaa दूति द्‌ शयति कामः

भावः। aq सत्यपि करान्रिसंयोगे दादकाद्‌ाचित्कत्ववदुपलस्धि- काद्‌ाचित्कत्वमस्तु किं मनसेत्याग्रद्भयान्यतरनियमे वेव्येतद्याचष्टे। ख- वेति | स्यां aay निव्योपलस्धिवोङ्गोकावौ अन्यतरस्य का- cum केनचिच्छक्तिपरतिबन्धनियमो aisgiata:, aur afwarsfH- ष्क्तिप्रतिबन्ध इति वाकारायेः। we प्रतिबन्ध इत्यत ate) न चेति । न चेन्द्रियस्येवास्त एक्तिप्रतिबन्धकत्वं परतिबन्धकाभावात,न च दृट्सामग््ां सत्यां अदृष्ट प्रतिबन्धकमिति युक्तं अतिप्रसङ्गात्‌ | न च gay प्रतिबन्धकमनोाऽसत्वे तस्यासम्भवात्‌, तथा fe र्सा- दीनां सदापलच्िप्राप्ता रसबभत्सारूपोा Bas रूपाद्यपलय्िप्रति- बन्धका वाच्यः, स च गणत्वाद्पवदूराख्यः, तचात्मना$सद्धिगणा- azaw गशणित्वायोागान्मन रव गखित्वेगदव्यमिति व्यासङ्ानपपत्या aafafe: | रखतद्‌भिप्रत्यापसदहरति। तस्मादिति | अवधानं बभ- ai, न चानिच्छताऽपि दुग्न्धाद्यपलम्भान्न बभत्यापलव्धिनियामिकंति वाचं, अनेकविषयसच्निघा चिद्व तस्यानियामकत्वाङ्गोकारात्‌ | यषां मते युनरिच्छराद्‌ौनामात्मधमत्व oat मना दुलंभमिति मन्तयं | इच्छा

६६८ रनप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०३ |

agent विचिकित्सा अद्धाऽश्रद्धा vfatufadtifittra- awd मन wa’ दूति, तस्नादयक्रमेतत्‌ तङ्गुएसारलात्‌ तद्वापदेश aia ll

कला शास्ताथवत््वात्‌ ॥ ३३॥

तद्णसारत्वाधिकारेणेवापरोऽपि Naya: AIBA | कता चायं जीवः स्यात्‌, HATA शास्त्राथवे्वात्‌। way यजेत जयात्‌ दद्यादित्येवंविधं विधिशास्तमयवद्धवति, अन्यया तद्‌- qua wel तद्धि कतु; aa: कतेव्यविशेषमुपदि शति, न चा-

दिध्मिणेवात्मना वयासङ्गपपत्तेः। wate वयासङ्स्य मानसत्वे ~=fa- माह । तथा चेति । न कोवलं वयासङ्गात्मनः सिद्धिः faq कामाद्या खयत्वेनापीत्यादइ | कामाद्‌वख्ेति | ae प्रामाणिक्रत्वोक्षिफलम इ | तस्मादति |

रवमात्मन्यणत्वाध्यासोकत्तया खाभाविकं aad स्थापितं सम्मति तता afee aca साधयति । कतो श्रास््राथंवत्वात। a faa- चिद्धपा महानात्मा कता न वत्यसङ्गत्वश्चतीनां विध्यादिश्तीन।च् विप्रतिपत्या and बद्धिकटत्वेन्व विध्यादिशस््ापपत्तेरकतात्सेति amuagnt सिडण्न्तयप्ेव तद्णसारत्वाक्यात्मनि कट्टत्वाध्या- सस्याऽपि सिद्धत्वात्‌ पनरूक्तिमाणश्द्धु साह्धपत्तनिरासायमा- त्मनि कटटत्वाध्यासप्रपच्चनान्न पुनरुक्तिरित्यादह। anata | अधि- कारः प्रसङ्गः, वस्तताऽसङ्गत्वमविद्यातः, कटर त्वमित्यसङ्त्वकटत्वश्चु- तोनां खअविरोघाक्तेः कट्टत्वविचारात्मकाधिकरुणचयस्य पादसङ्गति शतोनं सियाविराघाविरोचघा पवात्तरपच्तयोाः फलं, यदाच पवपच्ते बन्धाभावाच्छास्त्रवधथ्यं फलं सिद्धान्ते कटत्वादिसम्बन्धसत्वाच्छासत्रा-

वक्षति भेदः| नन्‌ बुद्धिकटत्वेन श्रास्त्राथवत्ताऽस्त्‌ किं जीवकट-

[ ख०२।पा०द्‌] शा ङ्गर ब्रद्यरूचभाष्य | ९९९

सति Sea तदुपपद्यते तथेदमपि शास््रमर्थंवद्भवति, “एष दि LU ATA मन्ता बोद्धा कता विज्ञानात्मा परुषः" इति॥

विददारेपद्‌श्णत्‌ I ३४ ॥

cay जीवस्य कठत्वं यज्जीवप्रक्रियायां सन्ध्ये स्थाने fa- दारमृपदिशति ‘a ईयते eat यच कामम्‌' दूति खे शरीरे यथाकामं परिव्रतेतेः इति च॥

BOTTA! ३५॥

इतश्चास्य Fea यज्जीवप्रक्रियायामेव करणानामपा- दानं agiaafa (तदेषां प्राणानां विज्ञानेन विज्ञानमादाय दति श्राणान्‌ ग्ट्डीलाः दूति च॥

त्वेन तचा | तद्धि कर्तः सत डति । aad कतेवयमिति बोाधसमर्ध॑स्य चेतनस्यैव कत्वं वाच्यं न त्वचेतनाया नुद्धेः। किच्च मेोक्तुरात्मन र्व AA वाच्या शास्त्रफलं प्रयोक्तरोति न्यायादिति भावः) सन्ध्यं स्थानं Qui Baa स खात्मा यघद्मीयतं गच्छतीति॥ -

विद्धारेपदेश्एत्‌। त्मा कतौ प्राणानां मध्येऽपि ज्ञानेन बुद्धा विक्ञानसमथमिन्रियजातं आदाय wa इति प्राणान्‌ wetat परि- aaa इति |

उपादानकटत्वमात्मनः, अकटंत्वे उपादानानुपपत्तेरिति wera: | विज्ञानण्ब्दा जीवस्य निर्दा न चेत्‌ तदा प्रथमानिदेशदिपयंयः करणद्योतिटतीयया निदेष्रः स्यात्‌, तसादिद श्रुतो तनुत Kar. ख्यातेन कटंवाचिना वि्लानपद्स्य सामानाधिकर्णखनिर शत्‌ कि- यायामात्मनः AeA aud डति खचभाव्ययोारयथः ॥

4 1

६७० रननप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०३ |

व्यपदेशच क्रियायां न Bre विपर्य्ययः । se ॥

say जीवस्य कर्टलं यदस लेाकिकीषु वैदिकीषु च क्रियासु aea व्यपदिशति wie “विज्ञानं ad तनुते कमाणि तनु- तेऽपि ऋ दरति) नन विक्ञानशनब्दा वुद्धौ समधिगतः कथमनेन जीवस्य aed GUA इति नेत्युच्यते Naway निदेशे न बद्धेन चेज्जीवस्य स्वान्निदे शरविपव्यंयः स्यादिन्ञानेनत्येवं निरदे- च्यत्‌। तथा was बुद्ध विवच्ायां विज्ञानशब्दस्य करणएवि- भक्तिनिदेण दृश्यते तदेषां प्राणानां विज्ञानेन विज्ञान- मादाय दति। इद तु विज्ञानं as aaa दति कटंसामाना- धचिकरण्छनिदेशाद्द्धियतिरिक्स्येवात्मनः add च्यत इत्य- दोाषः। Fare यदि बद्धिव्यतिरिक्ना जीवः कता स्यात्‌ स Gama: सन्‌ प्रियं दितद्चैवात्मनोा नियमेन सम्पादयन विपरीतं, faq- रीतमयपि त॒ सम्ादयनुपलभ्यते, न च सखतन्तस्दात्मन TEM म्रटेत्िरनियमेनोापपद्यत इत्यत उत्तरं पटति॥

उपलव्धवद्‌ नियमः ॥ ३७ ॥ ययायमात्मोापलसिं प्रति खतन््ोऽ्नियमेनेष्टमनिष्टञ्चोा- पलभते एवमनियमेनेवेष्टमनिष्टञ्च सम्पादयिष्यति, उपलशा-

Se

का

खचान्तरमवतारयति | व्यत्राहति | जीवः ख तन्तर्वेदिष्टमेव कु्था- क, € ० द्खतन््रखेत्र कत्ता Gama: कत्तति न्यायादिव्ययः। ~ Pan ६ न स्यपि aan कारकवेचिव्यादनियता प्रकृतिरिति खचरेण परि

[अ ०२।पा ०३] पा स ब्रह्मच भ्ये | ९७१

वष्यखातच्यै उपलच्िदेद्धपाद्‌ानापलम्भादिति चेत्‌, न विष- यप्रकल्यना माचप्रयेोजनलाद्पलयिदेल्ननां | उपलब्धे त्वन- न्यापेक्ततमात्मन खेतन्ययेो गात्‌ चपि चाथंक्रियायामपि ना- त्यन्तमात्मनः खातन्त्यमस्ति देशकालनिमित्तविशेषापेच्तलात्‌ न च सदहाचापेत्तस्य कतुः aed गिवतेते। भवति दयेधाद काद्य- ~ c + ~ १ ~ ¢ पेत्तस्यायि um: wid, सहकारिवेचिच्याचेष्टानिष्टायेक्रिया- यामनियमेन nafactaat a विरूध्यते॥

शक्तिविपय्ययात्‌ ॥ SE ॥

sag विनज्ञानव्यतिरिक्ता जोवः कता भवितुमर्दति। यदि प॒नविंज्ञानश्ब्दवाच्या बुद्धिरेव wat स्यात्‌ ततः शक्ति- विपय॑यः स्यात्‌ करणशक्तिवद्धदींयेत कर्टशक्तिखापदयेत |

हरति यथेति। दरख्ान्तासम्मतिपत्या wea, उपलव्धावपीति। चच्तरादीनां चैतन्येन विषयसम्बन्धार्थत्वात्‌ खसम्बन्धापलब्धो चा- त्मनखतन्यखभावत्वन Wawa ट द्ान्तसिद्धिस्त्यिदह। नति। a- न्वात्मा विषयसम्बन्धाय RIM AG चेत्‌ कय खतन्त सव्याणश्ण द्या द। atu चेति | खातन््य नाम न खान्धानपेच्त्वं रंखरस्यापि प्राणिकमी- पे त्तत्वे नखातन्त्य प्रसङ्गात्‌ | किन्तु खेतरकारकप्याक्तत्वे सति का- रकाप्रयत्वं खातन्त्यु डति न waist जीवः इद्साघनत्व- म्नान््यानिषटसायघनमप्यनतिषतोयनियता vate: | खातन्त्यं चेत्यविर. द्ध मित्ययः |

जीवस्य कटे हेत्वन्तरं सख्चं| शक्तीति | बद्धैः करगश्रक्तिविप- सोता कट शक्तिः स्यादित्यथः। ततः कि aware | स्याञ्च बद्धेरिति।

4 {8 4

६७ रुन्रपरभाभासिते। [अश०्र्‌।पा o8 |

सत्याञ्च वद्धः कटोशक्ता तस्या एवाहंप्रत्ययविषयलमभ्युष- गन्तव्यं, अरदङ्ारपुविकाया एव प्रदत्तः स्वेत दशनात्‌, WY गच्छाम्यदं आगच्चछाम्यदं Fase पिवामीति च। तस्याश्च कशक्तियक्तायाः सवायेकारिष्ाः सवाथकारि करणमन्यत्‌ कल्ययितव्यं, शक्तोऽपि fe सन्‌ कता करणमपाद्‌ाच क्रियासु प्रवतेमानोा दृश्यते | day सज्क्ञामातचे विसंवादः स्यात्‌ न वस्तु- az. कित्‌, करणएव्यतिरिक्तस्य कटलाभ्युपगमात्‌॥

समाध्यभावाच्च ॥ Be ॥

याऽप्ययमे पनिषद्‌1त्म प्रतिपत्ति प्रयोजनः समाधिरूपदि- Bt वेदान्तेषु “AT वा AL द्रष्टव्यः भ्राता मन्तयोा निदिध्यासितव्यः सेाऽच्वेटट्यः स विजिज्ञासितव्यः ओमित्येवं ध्यायथ आत्मानम्‌" इत्येवं लक्तणः साऽष्यसत्यात्मनः Fea नाप- quad तस्मादप्यस्य कटं सिद्धिः ॥

यथा च त्ताभयथा || Be |

एवं तावच्छास््राथवत्वादिभिदतुभिः aca ware

योऽदधीगम्यः स कता सर्व जीवो यत्‌ तदपेत्ितं करणं तन्मन इति जीनकटत्वसिद्धिरिति ara: | एन साधनविष्यन्यघान्‌ पपत्याप्यात्मनः aca वाचखमिव्याद। समाघीति। मृक्तिफलभोक्तरेव तदुपायसमाधिकटटत्वं युत्त अन्य- यात्मनाऽकटत बुद्धेरपि अभक्तः Ae MAAS समाध्यभावप्रसङ्ग इत्यथः | ययाच तच्तेभयया | उन्तामात्मनः Ae त्वर्‌ पजीच् संशय वेधच्ता-

[अ०२।पा०३ | शङ्कर ब्रद्यरूचभाय्ये | ROR

yefid तत्पुनः खाभाविकंवा स्यादुपाधिनिमित्तं वेति चि- न््यते। तच तेरेव शास्त्ार्थवत्वादिभिः हेतुभिः खाभाविकं Rea ्रपवाद्‌ देवभावादित्येवं प्राप्ने gar, न खाभाविकं क- ंलमात्मनः सम्भवत्यनिभाचप्रसङ्गात्‌ कटत्वखभाववे दात्मनो न कर्टलानिमात्तः सम्भवति श्रद्रेरिवेाष्एयान्न च कटंलाद्‌नि- मक्स्याऽस्ि पुरुषाथैसिद्धिः कटस्य दुःखरूपलात्‌। नन खितायामपि कदलशक्ता कटंलकायंपरिदारात्‌ पृरूषाथैः सेव्यति, तत्परिदारश् निित्तपरिदाराद्यथा्रेदंदनक्ति- anata काष्टदियो गाद्‌ दनकायाभावस्तद्न्र निभित्ताना- मपि शक्तिलच्षणेन सम्बन्धेन सब्वद्धानामत्यन्तपरिदाराषम- वात्‌। नन मोात्तसाधनविधानानोत्तः रेद्ति न साघनाय- त्स्यानित्यवात्‌। अपि च नित्यश्टुद्धनुद्धमक्तात्यप्रतिपादना- न्मो्तसिद्धिः *अभिदिता तादृ गात्मप्रतिपादनच्च न खाभाविके

जनक,

वाद | wa तावदित्यादिना। साह्यमनिरासेनात्मनः aca साधिते बाधकाभावात्‌ तत्सत्यमिति मीमांसकादिपकत्तः ora) न चासङ्ग- त्वागमेन बाधः ae कर्तत्यन्‌भवसद्ितकटत्वश्रुतिबलेन तस्यागमस्य स्तावकत्वादिति प्राप्ते उत्सचमेव सिद्धान्तयति। न खाभाविक- fafa | यदुक्तं बाधकाभावादिति acfasfaare, अनिमा इति| नन aca नाम क्ियाणत्तिर्मक्तावप्यस्ति तचापि शक्तिका- यतस्य किवारूपशक्यस्याभावान्मत्तः परूषाथत्वं सिद्धिरिति wy | नन स्ितायामिति। सव्या प्रत्ता कथं कायपरिद्ारस्तचाह | तत ufcutcafa | मक्त wfaata कायमपि स्यात wag एक्य-

रणरणक

* यभिमतति que का०।

६७9 रनप्रभाभासिते। [अ०२।पा०३]

कर्टलेऽवकल्पते, तस्माद्‌पाधिघमीध्यारेनेवात्मनः कर्टलं न खा- भाविकं। तथा च अरतिः ध्यायतीव लेलायतोव इति। “magma भेोक्तत्या्मनोषिएः” दति dar धिसंयुक्तस्देवात्सने भाक्तवादिविेवलाभं दशयति) न हि वितेकिनां परस्प्मादन्यो जीवा नाम कता भोक्ता वा विद्यते, "नान्योऽतेाऽस्ति gar इत्यादिश्रवणात्‌, पर एव तडं संसारी कता भाक्ता च प्रसज्येत परस्नादन्यखेचितिमान्‌ जीवे बुद्यादिसङ्घातव्यतिरिक्तान स्यान्नाविदयाप्रद्युपम्यापितलात्‌ कटं- HAA: | तथा च शास्तं यत्र दि दै तमिव भवति तदितर

योगात अस्ति fe पलयऽपि काय प्रनरूद्ध्‌वयाग्य aq शक्यं तया च wat घमाद्िनिमित्तः सह्ितकायच्तेपान्मुक्तिलाप इति ufescfa a निमित्तानामपीति। स्निमित्तस्य कायस्य Wat quad सम्बन्धा्िमित्तानामपि परम्परया शक्तिसम्बन्धत्वमुक्तं मन्तव्यं सम्बन्येनेव्यर्थः | यद्वा एक्तिलच्तणमाच्तेपक यस्य कायस्य तेन कायश यः सम्बन्धस्तनेति अधिक्रस्णे Talat | ननु नरस्य कमणा द्‌ वत्वव- च्छास्त्रनलात्‌ कर्तुरेवाकटं तासिदिरिति aga! नन्विति।. ऋना- द्‌कार्टत्वाख्यमेच्तञ्ेत्‌ कट त्वमाविद्यकं waa ज्ञानमन्ञानस्येव नि- aée । वदि कर्मणा मोाच्स्तच्राह | नेति | त्मनः खः{वाविकं कट तल्मभ्यपगन्यानिर्माच्त उक्तः सम्म्र्यसङ्निविकारत्वानेकस्चुतिब्याको- पात॒ तत्तत्छाभा{वकनिव्यादइ। चपि चेति। नचाग्यस्तानकश्चुतीनां MARANA न Va, न चाद कतत्यनभवा विरुध्यत तस्य स- त्मिश्ेादासीनकदटटत्वावगाह्हिनेा<ध्यासत्वेनाप्यपपत्तेरि्त्ययः। कटटत्व- arama तिमद | तया afd | विद्द्नभवबाधितच्च कट - त्वमित्यादहइ | न इति बद्धयादिसद्खाताद्यतिर्क्तिः वदि परस्मा- ट्‌न्यश्चेतनेए नस्यात्‌ तद्‌ा UT ण्व संसारी प्रसज्यत तचानिद्ध weg

[ऋ ०र।पा०३] ष्ङ्र ब्रह्य रभ्य | ६९५

sat पश्यति" इत्यविद्यावच्ायां कटेवभोक्रृले cufaat विद्या- वस्थायां ते एव कलट्त्दभोाक्ले निवारयति । aa लस्य 'सर्वमा- Mara केन कम्पश्सेत्‌" दति तया खभ्रजागरितयोरात्मन उपाधिसम्पकरतं श्रमं श्येनस्येवाकाओे विपरिपततः आवयित्वा तदभावं QAR प्राज्ञेनात्मना सम्परिष्वक्रखख श्रावयति "तदा श्रसेतदापघ्रकाममात्मकाममकामं रूपं शाकान्तरम्‌' TAIT! "एषास्य परमा गतिरषास्य परमा सम्पदषोाऽसख परमो लोक एषोऽस्य परम WAR? इत्युपसंदारात्‌। तद्‌ तद्‌ाइाचायः। 'यथा च तक्ताभययाः इति aa चायं चः पठितः | नैवं मन्तव्यं साभाविकमेवात्मनः कट्लमय्रेरिवैष्ण्यमिति यथयातु तक्ता GH वास्यादिकरणदस्तः कता दुःखी भवति, सएव aye ara: विमुक्तवास्यादिकरणः खस्य *जिद्टत्ते निव्यापारः सुखो भवति, एवमविद्याप्रत्युपस्छापितद्वेत संयुक्त wat खप्नजागरि- AIGA: कता दुःखी भवति, स तच्छरमापनन्तये खमात्मानं पर प्रविग्ध विमूक्रकायकरणएसङ्घाताऽकता सुखी भवति, सम्प

नित्यमक्तत्वव्याघातादिति usd, पर ख्वेति। न वयं aay fa Brat परस्य बन्धं वदामः किन्त तस्यवाविद्याबय्यादिप्रतविभ्वि- तस्याविद्यवा भिन्नस्य जीवत्वं प्राप्तस्य बन्धमाच्ताविति ga: कल््पित- भदऽपि लाके विम्बप्रतिविम्बयोाघमब्पस्यापको दृष्ट्‌ डति परिदरति, नाविद्येति | अविद्यापह्किते बन्धा न खुद्धात्मनीगत्यच खतिमादइ। तथा चेति | कटटत्वस्य बद्यपाध्यन्वयव्यतिरेकानविधायित्वाच्छतेख न खा- भाविकत्वसित्याद। तया खप्रति। wma काम्यते यानन्द्‌त्वाहद्‌-

# निहत्तव्यापार दूति aque |

god रनप्रभामासिते। [अ०२। पा ०३]

साद्‌ावस्यायां तया मत्यवस्यायामषप्यविद्याव्वान्तं विद्याप्र- दीपेन fayaraia केवलो नितः wal भवति। aagar- न्तसौतावतांशेन द्रष्टव्यः, aa fe विशिष्टेषु avutfear- पारेव्वपद्धैव प्रतिनियतानि करणानि वास्यादोनि wat भवति खश्रोरण वक्तेव, एवमयमात्मा स्व॑व्यापारेव्वपे- aq मनश्रादीनि करणानि कता भवति खात्मना तकर्ते- afaa लात्यनस्तच्छ दइवावयवाः सन्ति येर्दस्तादिभिरिव वा- स्यादीनि तक्ता मनश्रादनि करणान्यात्मोपाददौीत न्यस्ये- दा । aaa शास्ताथवल्वादिभिहेंतुभिः खाभाविकमात्मनः कर्टत्वभिति तच विधिशास्त्रं तावद्धा utd कटत्म॒पाद्‌ाय कतव्यविशेषमपदि शति न कटलमात्मनः प्रतिपाद्चति।

च खाभाविकमस्य कटंलमस्ि ब्रह्यात्मवापद्‌ ्ादित्यवाचाम, तस्माद्‌ विद्याकृतं कटंलमुपाद्‌एय विधिश्ास्तं प्रवतिगते। कता विज्ञानात्मा परषः" इत्येवंजातोयकमपि शरास्तमनु वाद्‌ रूपला- द्यथा प्राप्तमेवाविद्याकृतं कटंचमनवदिस्यति। एतेन विदा-

ama खरूपं खातिरिक्तकाग्यासत्वादक्रामं अव्मकामत्वाद्‌का- मत्वाद्दाप्तकामं विष्यकत्वादेत्यादइ। शोकेति । raved दुःःखा- स्पष्टमिद्यथः | तस्येव सुषुप्तात्मरूपस्य परमपुरुषाय माह | Ta इति। गतिः प्राप्यं HMA लाका भाग्यसखच्ेतस्मादन्यत्रासोव्ययः। खा- त्मा खताऽकतेा बद्याद्यपाधिना तु कतव्युभयचाभाव उक्तस्तत्राय खच याजयति। तदेतदादेव्यादिना। संप्रसादः सुषुत्षिः। वथा खटिकस्य लादिव्यं बुसुमाद्युपधिकं तथात्मनः ace बुब्धयाद्युपाधिकं अन्वय-

[ख ०२।पा ०३ | प्रा रब्रह्यखच्भा्ये। ९७

रोपाद्‌ाने परिदते, तयोरप्यनवादरूपलात्‌ । ननु सन्ध्ये खाने WAZ करणेषु खे शरोर यथाकामं परिवतत दति fa- हार उपदिश्यमानः कोवलस्यात्मनः Heaartaefa, तथेपा- दानेऽपि (तदेषां प्राणानां विज्ञानेन विज्ञानमादाय दति कर- णेषु कम॑करणविभक्ती श्रूयमाणे केवल खेवात्मनः कट्टंलङ्मयत इति। अचाच्यत, न तावत्‌ सन्ध्ये स्छानेऽत्यन्तमात्मनः करण- विरमणमस्ति सधीः सखघ्राग्धवा इमं ल्लाकमतिक्रामतिः दति, ततापि घीौसम्बन्धश्रवणात | तथाच स्मरन्ति,

दल््धियाणामपरमे मनोाऽनपरतं यदि)

सेवत विषयानेव तद्िद्यात्‌ खप्रदरशनमः ॥ इति,

'कामादयश्च मनसा gua. दति afa:, ताश्च खर

व्यतिरेकाभ्यां सिद्धं। नच at बुदधेरात्मकद्टेत्रे करशत्वविघपरे नोापाद्‌ानत्वविषयाविति यक्त, करणत्वात्‌ कायान्वय्यपादर्‌ानत्वस्यान्त- Saat चित्‌सम्बलितबद्धस्ताभ्यामपाद्‌ानत्वस्येव सिद्धः, र्वं वद्य भ द्‌ नाव्यस्तचिद्‌इडइगर्स्य कटटत्वापाद्‌ानत्वे मदहावाक्यसम्मतिश्ेति भावः| नन तचत खदस्तादिना वास्यादिप्रेरणण्रक्तत्वात खतः कता अत्मा तु निरवयवत्वादप्रक्त रति टषटन्तवेषम्यमाष्द्खयापाधिकक्ट- त्वंशेन faatada साम्यमादइ। तच््दृद्टान्तश्वेति | श्ास्तणानूद्य- मानं aed खाभाविकमेव fi न स्यादिव्यत aw नच खा- aifaafafa | उपाध्यभावक्राले तं nea खाभाविकमवेति श ¥a| नन्‌ सन्य इति। किच्च कर्यणविंश्िद्धस्य aea तेषां कचं न्तभावात्तेव्वपि कदटेविभक्तिः स्यात्‌ न चेवमस्ति, ततः केवलात्मन क्टैत्वसित्याद | aufa, खप्रविहारे तावदुपाध्यभावोऽसिद्ध care | न तावत्‌ ay xfa, विद्धासस्य fama तत्कटटत्वमपि faw-

ae) विद्ारोर्पाति | जच्तत भज्ञान ca) कर्णविशिष्टस्य az - 4 8

६७८ रन्नप्रभाभासिते। [ च ०२|पा ०२ |

दन्ते, तस्मात्‌ समना एव ay विरति, विदारोऽपि च तचत्यो वाखरूनाम्य wa न तु पारमाथिकोाऽस्ि तया च अतिरिवकारानबद्धमेव खभ्नव्यापारं वर्णयति ‘saa wif: सद मेादमाने जक्तदूतेवाऽपि भयानि पश्यन्‌” इति। लेाकिका रपि तथेव we कथर्यन्ति ्रार्कचमिव गिरिष्ङ्गमद्र्‌ा सिव वनराजिसिति । तथेःपाद्‌ाने यद्यपि करणेषु कमंकरण- विभक्तिनिदेशः तथापि तत्‌संयक्रस्येवात्मनः कललं द्र्य, कोवले कर्ढलासम्भवस्य दर्शिंततात्‌। भवति च लाकेऽनेकप्रका- रा faaat योधा युध्यन्ते योधे राजा ध्यत दूति। रपि

त्वे करणेषु कटं विभक्तिः स्यात्‌ न करण्विभक्तिरिव्यक्त sare | भवति च लाक इति। कटटेष्वयि करण्विभक्तिन विरुध्यते ecard, afe च कटटंपयोागः, fast as aaa इत्यादाविति भावः उपादा- नस्य सकर्टंकत्वमङ्गकत्य केवलात्मनः aed निरस्तं इदानीं तस्या- कियत्वात तत्कच॑पेच्तेव्याद। अपि चेति | wa विन्ञानं जीव इत्य Sina जोवस्य aca aaa इति तिरुक्ता, सम्प्रति तया खत्या- {नर्पहितात्मनः कटत्वमिति cient विज्ञानं बद्धिरेव तस्या खवा केट्टंत्वमच्यते। तदुपदितात्मनः कटत्वसिडधयः इव्यभिप्रे्यादइ। यस्िति। याऽयं विज्ञानमय इव्यादिखतिष विज्ञानशब्दस्य बद्धा ufag- त्वादच च मनामयकोप्रनन्तर पठितत्वात्‌ खद्धादिलिङ्ाच्च बद्धि- सर्व विन्नानमित्यथंः aaa लिङ्न्तरमाद, विज्ञानं cat इरति ayaa प्रथमजं डव्यादिखता हइदिरखगभत्रद्यात्मकबद्धेज्यष्टत्वाक्ते अच द्‌वरिन्द्रियरुपास्यमानं sag ब्रद्यविन्ञान afstqaqu: | यत्तं पज्यं। किच्च व्यन्तर यज्ञस्य बद्िकायत्वौक्तः Baty aaae विन्ञानं बद्दिरि व्यद) सरख्षड्ूति। चित्तेन ध्यात्वा वाचा AAT aT

[अ ०२।पा og | WF ब्रद्य श्‌ चभाय्ये | qe

चास्मिनुपाद्‌ाने करणव्यापारोापरममाचं विवच्छतेन खा aa कस्यचिदनुद्धि पूवंकस्याऽपि खापेच्करणव्यापारोपरमस्य दृष्टलात्‌। यस्लयं व्यपदेशा द्ग्रिता "विज्ञानं यज्ञंतन॒तेः दूति स बद्धेरव sea प्रापयति विज्ञानशब्दस्य तच ufagar- न्मनेाऽनन्तरपाठाच, तस्य aga शिर इति च विन्ञानमय- स्यात्मनः आद्धाद्यवचवलमङ्घोतनात्‌ श्रद्धादीनाच्च afg_e- मेलप्रमिद्धेः विज्ञानं देवाः संवरे ब्रह्म च्येष्ठमुपासतेः इति च AMINA Away च प्रथमजलस agr ufagarq ‘a एष वाचञ्ित्तसखात्तरोत्तरक्रमोा यद्यज्ञः" दति च अत्यन्त

जायते ततख्ित्तस्य वाचः पवात्तरभावा यत्त इत्यथः Waa qe: कटटत्वे शक्तिवेपरीत्यप्रसङ्‌ इति az, विरकिद्यन्ते तक्डलाः, ज्चल- fa कानि, बिभति स्थालीति Seay सवेकारकाणां aca- arias | न चेति । afe qardiat ada करुणत्ववाता तेव न रयादित्यत aie) उपलब्पीति। यथा काष्ानां खथापारे कटत्वेःपि पाकापेच्तया करणत्वं तथा Palatal खध्यवसायसड्- ल्पा करियाकट्ट त्वेप्यपलब्ध्यपच्तया करणत्वमित्ययंः। नन्‌ तद्धयपलस्पि कस्य व्यापार इत्याद्ध। सा चेति। तहिं तस्यामात्सा केवलः कता खात यस्य ये व्यापारः स तम्य कतंति fafafeas are | न चति उपलब्धेः निवब्यत्वे ब्ड्धादौोनां कयं करणत्वम्तामति da, उचते खण्ड साच्तिचतन्यं बड्दखत्तिमिभिन्नं afeaaiafeaca जायत तथा च विघयावच्कि्िचतन्धरोापलब्धा बद्धादौोनां करणत्वं बद्या- द्यप्ितात्मनः Aa ARMAND, नच बद्धरुव wea चतन्यस्य व्यापास्त्वायागादिति भावः| aaa बुद्धः REG स रखुवाडहधीं गम्या जोव इति तस्यं करणान्तरं कल्पनीयं तया च, नाममाञ.विवाद्‌ ति aa कवलात्मनः कटटेत्वमुक्तमिति मान्ति. निरस्यति | अदहङ्गा- 4 @ 2

६८० स्त्नप्रभाभासिते। [अ*।पा०्‌]

यज्ञस्य राग्बुद्धसाध्यतल्ावधारणात्‌। न च ag: शक्तिवि- प्यः करणानां कटल्ाभ्युपगमे भवति सर्वकारकाणा- मेव सव्यापारोषु कट लस्थावश्यैभाविलात्‌ | उपलव्यपेचन्तेषां करणानां करणत्वं, सा चात्मनः। नच तस्यामप्यस्य aea- मस्ति नित्योपलधिखदूपत्वात्‌। आअदङ्ारणूवकमपि aga नापलध्थिभ॑वितुमरंति अदङ्ारस्याप्यपलभ्यमानलात्‌। न चेवं सति करणान्तरकल्यनाप्रसङ्गः, FF: करणवताभ्यृपगमात्‌। समाध्यभावस्तु शास्तार्थवच्वेनेव परितः, यथयाप्रात्रमेव Hes उपादाय समाधिविधानात्‌, तस्मात्‌ कटटेलमध्यात्मन उपा- fufafanaafa fad ॥

परात्तु तच्छतः । 82 |

यदिदमविद्यावस्ायामुपाधिनिवबन्धनं aed जीवस्याभि- fed तत्‌ किमनपेचतेश्वरं भवति आदाखित्‌ ईश्वरापेख-

रेति साह्मनिरासायं बद्यभेदेनाध्यस्तचिद्‌ाव्मकाङ्ारगतं क्त्वं यदुक्तं तद्‌दइदधौगम्यस्य बद्धिविश््द्धित्मन wa न कोवलस्य साचि भविवुमदहति, दश्यधम॑स्य साच्तिखभावत्वायोागात्‌ | wa विश्दिा- त्मनः ace विष्रघणीभ्चूताया जडबद्धेरेव कारणत्वापपत्तेन करणान्तर- कल्पनाप्रसङ्गः] अध्यासं विना वोवलनब्‌दिकटटेत्ववादिनस्त्‌ करणान्तर. प्रसङ्गादुवार Lay: रवं WMA थ वत्वादि देतूनामात्मनः कटटेत्वमाच- साधक्त्वेऽपि खाभाविककटंत्वसाघधनसामण्याभावादध्यस्तमेव कटत्वं विध्यादिक्टत्वश्चतीनामुप्रजीयं। तस्मादसङ्गत्वविध्यादिकटेत्वसखतीना- मविराध डति faz |

परात्त तच्छ्रुतेः | यया टिका लोदिग्याध्यासे Sleaze करं

[ अ ०२।पा ०३ | परार ब्रद्यर्चभ्ये। ६८१

मिति भवति विचारणा। aa ald तावन्नेश्वर्‌ मपेत्तते जीवः aea दति। कस्माद्‌पेक्ताप्रयोजनाभावात्‌। wa fe जीवः खयमेव रागदेषादिदोषप्रयक्तः कारकान्तरसामगरोमम्यन्नः कटेल मनुभवितुं शक्ताति तख किमश्वरः करिव्यति।नचलाके प्रसिद्धिरस्ति कछग्यादिकासु क्रियासु अनड़हादिवदोश्रोाऽपरो- ऽपेकितच्य दूति) क्रेशात्मकेन च कटेल्ेन जन्तून्‌ खंटजत Fate नैष्टं प्रसच्येत | विषमफलद्चषां sea विद धते aan नन वेषम्यनं ध्येन सापेच्तलादित्धक्तं | wan सति AAT] सापे- त्वसम्भवे, सा पेत्तवच्च warty सम्भवति सतेाजन्तूनां धमा- धमयोास्तयोख सद्भावः सति slaw कटले तदव चेत्‌ ada द रापेक्तं स्यात्‌ किं विषयमोश्रस्य सापे्तवम॒च्येत | अरृता-

` ` == = न क चभ अ

तेनायं स्फटिको लाह्ित इव्यनुभवात्‌ तथा कामादिपरिणामिबद्धि- सात्मनि कट त्वाद्यध्यासे करणमिव्युक्त तदध्यस्तं कटत्वमुपजीय जीवस्य कारकसम्पन्नत्वादौखस्स्य कारयिदत्श्चतेश संप्यमाह| यदिद्‌- fafa | saa द्यवव्याद्श्चतीनां कट त्वखातन्त्यु द्यातकविध्याद्िख- तिभिविसाचसमाधानात्‌ पाद्सङ्गतिः। कमेमीमांसकमतेन पर्व॑ पच्यति | तचव्यादिना। बुद्यादिकारकस्रम्पत्तावीखरव्यतिरेके कट त्वव्यतिस्कानुपलन्धेनखरः प्रयाजकः। किच्च प्रयोजकत्वे नेषट॑ादिष- सङ्ग Cae | लोश्णत्मकन चति | दत्तात्तरमिद चोद्यमिति wea | नन्विति । पूवं जीवस्य धमाधमवत्वं सिद्धवत्छव्य तत्सापेच्तत्वात विषघमजगत्कट्टत्वमविरूड्मिन्य॒क्तं aula संखराधीनतवे जीवस्य sea fag धमाधमवत्वसिडिः तद्त्‌ तलत्सिडा तत्सायेत्तकारयिदट- त्वसि्धिः इशखसरस्य कारित्वे सिद्धं जीवस्य कटत्सिदिरिति चक्रकापत्तेः कमंसपेच्तत्वं नसम्भवतीदुखत Kae) सत्यमिति,

स्र रन्नप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०३]

भ्यागमश्चैवं जोवस्य प्रसज्येत | तस्मात्‌ Wa एव जीवस्य aea- fafa एतां प्रास्तं तुशब्देन व्यावत््य प्रतिजानते, परादिति। अविद्यावच्धायां कायकरणसद्वाताविवेकद्‌शिनो जीवस्याविद्या- तिमिरान्धस्य सतः परस्माद्‌ात्मनः कमीध्यक्तात्‌ सवश्डताधि- वासात्‌ साक्तिएञ्चेतचित्रोश्वरात्तदनुज्ञया RATA AAG we संसारस्य सिद्धिस्तदनगरददेतुकनेव च विज्ञानेन are- fafgufaguefa । कुतस्तच्छरतेः । यद्यपि रागादि देषभ्रयक्तः माममोसम्पन्नख्च wa, यद्यपि च we छष्यादिषु कमसु नेश्रकारणएत्वं प्रसिद्धः तयापि सवाखेव प्रडत्तिषु ईश्वरा देतुकतति श्रतेरवसौयते। तथा fe ख्ुतिभंवति एष दयेव साध क्म कारयति तं यमेभ्यो लोाकंभ्य उन्निनीषते एष दयेवा- ay क्म कारयति तं यमधो निनीषते इति य आत्मनि तिष्ठन्‌ आत्मानमन्तरो यमयतिः इति चेवंजातोयका | नन्वेव- arate कारयिटलते सति वैषन्यनेचण्ये wat अकृताभ्याग- मश्च जोवस्लेति, नेत्यु ते | |

स्त कमानपेच्तस्य vasa aare | अतेति | अनपेच्तस्य घ्रव- तकत्वे ध्मवते नरान्‌ दुःखेनाघमवतः सुखेन याजयेत्‌, कारुणिकत्वे वा सर्वे सुखेन uae: स्यिति जगदे{चव्यं विध्यादििष्ास््रञ्च न स्यात्‌ | तस्माद्दिध्यादिएास्त्राथवत््वाय रागद्वषापन्नं खत ख्व sla qe वाचं, तथा च कार्यिटत्वश्चतिविरोधः। रंश्वरस्ताविका वा सा खलतिरिति प्राप्ते सिद्धान्तयति | catfafa | यथा चन्दनादि सामग्या wat धर्मव्यतिरेकेःसुखव्यतिरेकग्रहाभावेऽपि GU बे पुर्न कर्मणा भवति" उत्यादिशएसलप्रामाणणादव wae हेतुत्वसिद्धिः, ख्व- म) र्स्याऽपि एाख््रन्ल,त कारयिटत्वसि{ड.रति ara: |

[TRU eR | शङ्कर ब्रह्मर्चभाष्ये | eR

छतप्रयल्नापेशस्तं विहितप्रतिषिद्रावेयथ्यादिभ्यः ॥ ve 1

त॒श्ब्दखेदितदाषव्यावतनायंः। छता यः waa जीवस्य धमाघम॑लतच्तणः तदपे्त एैनमोशखरः कारयति, Aaya *चा- दितादोाषा न प्रसज्यन्ते। जीवकृतघमाघमवेषम्यापेत्त एव तत्‌- तत्फलानि विषमं विभजते पजन्यवदौश्चरोा निभित्तत्रमातरेण। यथा लोकं नानाविधानां गृच्छगस्ादौनां व्रीदियवादीनां चाऽसाघारणेभ्यः खखनीजेग्धा जायमानानां साधारणं निमित्तं भवति पञ॑न्यः, न ह्यसति wie .रसपष्यफलपलाभादि वैषम्य तेषां जायते नाप्यसन्स॒ खखबीजेषु, एवं जीवकछृतप्रयल्ना पेत ई र स्तेषां श्भाग्रुभं विद्ध्यादिति feed नन छतप्रयन्नापेत्त- तरमेव जीवस्य परा यत्ते Aa नोपपद्यते | नेष दोषः, परायत्त- ऽपि fe mea करोत्येव जीवः, कूव॑न्तं fe तमोश्वरः कारय- fa अपि च पूरवप्रयत्रमपेच्छेदानीं कारयति पूवैतरच्च ्रयल-

| ` ~ = ~~

धरममाधमीग्यामेव पफलव्रैषम्यसिद्धेरलमी खरेणेचाशद्य बीजेरेवा- रव षम्य सिद्धेः पच्जन्धयवयश्यं स्यात्‌ | यदि विश्ेषदेतूनां साधा- र णदेत्वपेच्तत्वान्न वयश ate इख्रस्याऽपि साघारणहतुत्वाच्न वय- ण्ये मित्या | पजंन्यवद्िति। earn तिदणाति। यथति। afa- दीघेवल्ली ग्रन्यये गच्छाः पुष्यस्तवका वा, Wale कसखवल्य «fa भेदः। किमीचखरम्य कार्विदत्वे जीवस्य add न सात्‌ दइत्यापाद्यते उत चक्रकापत्तिवौ नाद्य इत्याद | =a दाष इति अध्यापकाधीनस्य वटोर्मख्याध्ययनकटटत्वदग्रनादिति भावः| चक्रकं निरस्यति अपि चेति। अनवद्यं जीवस्य कत्वं इश्वरस्य कार्यिदटत्वच्चेति wa: |

ee A सिषा ीणीणणरीर

* चेदिता दति वघ्° wife |

ace रनप्रभाभासिते। (BRITT eR |

Huw पवमकारयदित्यनादिवलात्‌ संलारस्यानवद्यं | कथं पुन- रवगम्यते कछतप्रयल्नापेत्त ईशर दलति। विडितप्रतिषिद्धा- Janie Tae! एवं दि खगंकामेा asia, ब्राह्यणो न eng दत्येवंजातीयकस्य विद्धितस्य प्रतिषिद्धस्य waa भवति, अन्यथा तदनथकं स्यात्‌, Sart एव विधिप्रतिषेधयो- निं यज्येत चरत्यन्तपरतन््रतात्‌ Haas तथा विददितकारिण- सप्यनय॑न संखटजेत्‌ प्रतिषिद्धकारिणमप्ययन, aay ware वेद स्यास्तमियात्‌ | Tara चात्यन्तानपेक्तत्े लेाकिकस्याऽपि परूषकार स्य Sau, तथा देशकालनिमित्तानां पूवैीक्तदाष- प्रसङ्गे व॑जातौयकं देषजातमादि हणेन दशयति i

AN नानाव्यपद्‌ णदन्यधा चापि दाश्कितवादित्व- मधोयत एके ।। ४२॥

जोवेश्धरयेरूुपकायापकारकभाव उक्तः, स च सब्बद्भू-

जाना ना =

स्खरस्य tae विध्यादिग्रास्त्रप्रमाणान्यथानपपत्तिं प्रमाणयति | कथमिव्यादिना। ud wae सव्यवेयथ्ं भवति अन्यथा नयेच्तत्व qua प्रपञ्चयति। eax xfal तथोः स्थाने स ख्व नियुज्यत इव्यभिषिच्ेत तयोः कायं सर्व कुयादिति यावत्‌। तथाच जौ- वस्य निस्पेच्तेश्वरपरतन्लत्वाद्िध्यादिषएस््रमकि्धत्करमनथकं स्यात्‌ सति सम्बन्धः | खादिष्ब्दाथमादइ। तथेति । परुषकारः yaa | पवाक्तदेघाऽरताम्यागमादिः, तस्मात्‌ TATA AY कारयिटता- देष द्यवयादिग॒तेविध्यादिश्द्यविराध डति सिद्धं॥

am: ‘wat नित्यः खप्रकाप्रा नागुरकता जीव" इति एे।धिततत््व-

[ख०२।पा ०३] षरा र ब्रद्य AAA | ९८५

यारोवलाके दृष्टः, यथा खाभिगत्ययोायंथावाऽभिस्फलिङ्गयोः। aay जीवेश्ररयारण्यपकायापकारकभावाभ्युपगमात्‌ fa खा- भिशत्यवत्‌ सम्बन्धः आदाखित्‌ विस्फलिङ्गवदित्यस्यां विचि- कित्सायामनियमा वा प्राप्रोति, sual खामिष्ठत्यप्रकरारेष्वेवे- शिजोगशितव्यभावस्य ufagata तदिध एव way दति प्रा- aria sar aaa अंश्द्ति।) जीव ईश्रस्यांशा भवितुमदति यथाग्रे विस्फृलिङ्गः। Aq vate, न fe निरवयवस्य मुख्याऽणः सम्भवति) कस्मात्‌ पननिरवयवलात्‌ स एव न भवति नानाव्यप- दे शात्‌ 'सोऽन्वेषट्यः स विजिज्ञासितव्यः एतमेव विदिता afa- भ॑वति “a आ्रात्मनि तिष्टनात्यानमन्तरोा वमयति" दति चेवंजा- Naat भेदनिर्दँओेा नासति भेदे qaqa | नन चायं नानाव्यप- देशः सुतरां खामिष्ल्यपाद्प्ये aya tia, aa Bre, अन्यथा चापोति। न च नानाव्यपदे्ादव कवलादंशलप्रतिपत्तिः fa तद्यैन्यया चापि quest भवत्यनानालखय प्रतिपादकः तथा

५

Uda AMSAT मेदाभेदसतीनां विरोधसमाधानात्‌ पाद्‌-

सङ्तिः। पुवंपद्ये प्र्गभिन्नत्रद्यासिखिः fasrd तत्सिद्धिरिति भेदः।

पुवाक्तोपक्षायापक्ारकभावात्िकतं Maina सन्धं विषयीशय

दिविधटदान्तदश्नःत्‌ संशवमादइ। ततश्ेति। प्रसिडखश्वामित्व-

सम्बन्धसम्भवाद्यः कचित्‌ सम्बन्ध इत्यनिवमेा न युक्त इत्यरुचेराह |

ay वेति | अनेन य आत्मनि तिषल्चित्यादिख्तिप्रसिडभेदकाटि- । दश्िता। cd तत्वमसीग्यादिश्तिसिद्धा भेदकाटिजंद्व्या, तथाच । मेदामेदश्ुतीनां समवलत्वादिरोधे सति सम्बन्धानिश्वयात्‌ सम्बन्धा- 47

६८६ रनप्रभाभासित, [अ ०२।पा ०३ |

दिएकं शाखिन द्‌ाशकितवादिभावं ब्रह्मण चामनन्ति चराय वणिक ब्रह्मखक्ते ब्रह्मदाश ब्रह्मदाता Awa कितवा sa इत्या- दिना दाशाय एते कवत प्रसिद्धाः ये चामी दाशः खामि- न्यात्मानमुपक्िपन्ति ये चान्ये दितवा qaeare सर्वै व्रह्ीवेति दीनजन्तृद्‌1दर णेन सवषामेव नामरूपकतकाय॑करणएस हुतप्र- विष्टानां जीवानां ब्रह्मवमाद तया अनन्वचापि ब्रह्मुप्रक्रियाया- मेव अयमथः प्रपच्यते ‘a at लं पमानसिलं gare उतवा कुमारी लं जीणा दण्डेन वञ्चसिल्वं जाता भवसि विश्तामुखः दूति, “सवाणि रूपारि विचित्य धीरो नामानि ज्ञलाभिवदन्‌ यदास्ते" दति च। ननान्योाऽताऽस्ि द्रष्टा इत्यादि श्रतिभ्ब- खास्यार्थसख सिद्धिः । चेतन्यद्चाविशिष्टं जोवेश्रयाययाऽ्चि- तिस्फलिङ्गयारोष्णये। चता मेद्‌ामेदावगमाभ्यामंशलावगमः | क्ुतखुंशरलावगमः॥

TSU यु्वीद्वोपकायापकारकभावस्यासिदिरिव्ाक्तेणात्‌ सङ्गतिः। लाकसिडानयात्मकमेदानुवादित्वेन भेदश्रतीनां दुबैलत्वादन्ञातफ- लवदभेदश्ु्यन्‌सारेण प्रकल्यितमेदनिबन्धनेऽ्ंश्िभावः सम्बन्ध डति सिद्धान्तयति । wa xafeat; aa: winasfa निव्कलेशखरस्य कय UMAGA Bie, BA xafai जीव इत्यनषङ्कः| भेद रव चत्‌ खखामिभावो gal नांश्शिभाव डति शङ्ते। नन चेति। अभे- दस्वाऽपि सत्वादःणशणशिभिाव इत्याद | त रति। वद्धसि गच्छसि वद्ाक्तं या way निमाय ofa व्यवद्धरन्‌ वतते तं विद्वानम्दतेा भवतोति yay: | खतिसिद्धाभेदे यक्तिमाइ। चेतन्यन्चेति। sitar AAT चतबत्वाद्रदावदित्ययः।

[ख ०२।पा ०३ | प्रा र ब्रद्य खच भाष्ये | ६८७

HATTA 11 ४४॥

मन्तवण्ञ्योतमयंमवगमयति ‘ataaw मद्िमा तता च्या- यांश्च पूरुषः पादोऽस्य सवा watts चरिपाद्स्वाऽष्टतं fafa’ दति, aa wane जीवप्रधानानि स्थावरजङ्गमानि fafe- ति “अ्दिंसन सवश्रतानि अन्यत Mea दति प्रयोागात्‌। अशः पादा माग TIAMAT, तस्मादष्यंशवागमः कूत- खंश्लावगमः॥

अपि च स्मयते ॥ ४५॥ ईैश्रगीताखपि चेश्वरांशतवं जीवस्य स्मयते (ममेवांशे Sasi Mara: सनातनः sia) तस््मादष्यंशत्लावगमः। aaa खामि्डत्यादिव्ववेशिजोशितव्यभावेा aia ufeg tia यद्यप्येषा लाक प्रसिद्धस्तयापि wearmatiuanfaata-

क - 2

व्यस्य सदखणघपरुषस्य तावान्‌ war afeat विभतिः परूषसत- स्मात प्रपञ्चो ज्यायान्मदहत्तरः। भृतानि efeat जीवा casa नियाम- कमा | afeafafa | तोयानि शस््ेक्तकमाणि, तभ्याऽन्यच सवं. प्णिदह्िंसामकुवन्‌ ब्रद्यलाकमाम्रातोत्यथः। WA भूतशब्दस्य प्राणिषु प्रयोगात्‌ Bama तथेति भावः| भूतानां पादत्वेऽपि dud RAMA | BU: पाद्‌ =f ll

जीवस्य परूषखक्तमन्तोक्तभ्रगवदंगत्वे भगवद्रीतामुदादरति खच- कारः अपि चति। अथन्तभित्रे र₹शिचोशणितव्यभावप्रसिदधेः ₹शश- तव्यजीदस्य कचमयोखरांशत्वमित्याण्द्धया कल्पितभेदेनापीशणितयत्वा- qua: व्यनन्ययासिद्धासेदगप्णस्त्रबलाद्‌एत्वमिव्याद | यत्वित्यादिना)

safe nace निवन्तुत्वे जीव cq तच्चिवन्ता किंन स्यादि- 4 % 4

६८८ रल्नप्रभाभासिते,। [अ ०२।पा ०२

तव्भावख निञ्चौयने। निरतिशयेापाधिसम्यन्नखंश्रोा निदी- नोापाधिसम्पन्नान्‌ जोवान्‌ प्रशास्तोति a किञ्चिदिप्रतिषि- wal Bate ननु जोवेश्वरांशत्वाभ्युपगमे तदीयेन संसार- दुःखेापभागेनांश्नि ईश्धरस्याऽपि दुःखि खात्‌, चथा लाकं दस्तपाद्‌ाद्यन्यतमङ्गतेन दुःखेनाङ्गिना देवदत्तस्य दुःखिलं तद्त्‌ । AA तत्ाप्तानां HEUTE दुःखं प्राघ्रुयात्‌, च्रताऽवरं पूवीउस्यः संसार एवास्विति सम्यग्द्शनानयेत्यप्रसङ्गः स्वा दिति। च्रचाच्यते।

a. प्रकाप्ादि वन्नवं परः ॥ ४६ ॥

यथा जीवः संसारदुःखमनुभवति नेवं पर ई्रोऽन- भवति दति प्रतिजानीमदे। जोव दयविद्यावेशवशाददाद्या- त्भावमिव गत्वा तत्कतेन दुःखेन दुःख्यदसिति अरविद्या-

~~

छृतं दुःखापमेागमभिमन्यते नेवं परमेश्वरस्य टडहाद्यात्मभावेा

-- -==-- ~~~ ` ~~~ ~ | ~ | दाया === कम

व्यत are । निरतिश्येति। नितरां दीनः शरोराद्युपाधिः, अनज्ञा- निकेापाधितार्तम्याद्‌) ्रशितव्यव्यवस्था, न aT | तदुक्तं सुरेखण- चार्यः “प्रो्रितवयसम्बन्धः प्रत्यगच्नानहेतुजः। सम्यग्‌ न्ञाने तमोध्वस्ता- वोखरागामपोखरः'' xfa | उत्तरसखचमवतास्यति। अखचादेति। इश्वरः Bing: eeu चयंएत्वात्‌ Saquafead:| ततः किं तचा | तत- खंति । ज्ञानात्‌ सवोश्दुःखसमद्िप्राघ्यपेच्तया संसारोाऽवरं aa ख- दुःखमाचानुभ उादिव्ययः।

नवं पर्‌ इति परतिन्ञां fauna | यथा जीवति | Cacuzrera भ्नान्तिकामकमरूपदुःखसामग्रीमनत्वम पाधिः तदभावान्नेखरस्य दुः खित्व. oth: | Sta cae sia विम्वप्रतिविम्बयोचमव्यवस्थेति भावः| दुःख

[ ख०२।पा०३] शङ्कर ब्रह्य AANA | ६८९

द्ःखाभिमानोा वास्ति जोवस्याऽपि ्रविद्यारकतनामदूपनि- ेत्तददे्धियादयपाध्यविदेकभ्मनिमित्त एव दुःखाभिमाने न तु पारमार्थिंकोाऽस्ति यथा च खदेदगतं द्‌ादच्छ- दादिनिमित्तं दुःखं तदसिमानथान्त्यानभवति तथा qa- भिचादिगाचरमपि दुःखं तदभिमानथान्दैवानभवत्यदमेव पच्चोऽदमेव मिचमित्येवं quay पुच्तमिचादिष्वभिनिविश- aa. तत॒ निखितमेतदवगम्यते faatfaaraaafa- भिन्त एव दुःखानभव दति। व्यतिरेकदभंनाकेवमवगम्यते। तथा fe पुत्तमिचादिमत्बु बहषुपव्ष्टेषु तत्सब्वन्धाभिमा- fafaaty च पुत्तो ग्टता fad षतस्ित्येवमादयुद्राषिते ये- aida पुच्चमितचादि मच्वाभिमानस्तेपामेव तन्निमित्तं दुःखमत्प- ga नाभिमानदीनानां परिव्राजकानां । gay arfaaer- ऽपि पुंसः सम्यग्द्भेनायवत्तं दृष्टं किमत विषयश्ून्याद्‌ात्मना- ऽन्यद स्वन्तर मपग्यते नित्यचेतन्यमाचस्दरूपस्ेति। तस्मान्नास्ति सम्यग्द्शनानयक्यप्रसङ्गः । प्रकाशादिवदिति निदशनेापन्यासः। यथा प्रकाशः सेयंञ्चाद्मखो वा fawgrarafagararsyar- द्युपाधिखम्बन्धात्‌ ag छज्‌वक्रादि भावं प्रतिपद्यमानेषु तन्तद्धा-

भ्न न्तिकछितत्वं प्रपच्चयति | जोवस्यापी्यादिना) म्बान्तो सत्यां दुःखमि- व्यन्वयसुक्ता VBA दुःखाभावः। दशना म्नान्तिकतं दुःखमिति निखखीयत sare, व्यतिरेकेति । इतरेष्वःभमानग्रून्येखव्यर्थः| जीवस्याऽपि सम्यग्ज्ञाने दुःखाभाव cu किमु वाचं नित्यसवंदधे- Taare | अतच्वेति | cafes var सेपाधिलमक्ा sya a

९१९० रल्नप्रभाभासिते। [चख०२।पा०३]

वमिव ग्रतिपद्यमानेऽपि न परमा्थंतस्तद्धावं प्रतिपद्यते, यथा चाकाश घटादिषु गच्छत्सु गच्छन्निव विभाव्यमानोाऽपि न परमायता गच्छति, यथा चोादशरावादिकम्पनात्‌ त्ते खचंप्रतिजिम्बे कम्पमानेऽपिन तद्वान्‌ सूयः कम्यते, एवमविद्या- ्रत्युपस्यापिते ब॒द्याद्यपाश्युपडते जीवासख्येऽ$भे दुःखायमानेऽपि न तदानोखरो दुःखायते जीवस्याऽपि दुःखप्रा्िरविद्यानिभमि- त्तेवेल्यक्त | तयाचाविद्यानिमिन्तजीवभाव्युदासेन ब्रह्मभावमेव aaa प्रतिपादयन्ति वेदान्ताः (तत्वमसिः इत्येवमादयः, तस्मान्नास्ति जेवेन दुःखेन परमात्मने दुःखिलप्रसङ्गः ॥

स्मरन्ति च ॥ Bo ॥ सरन्ति च व्यासादयः यथा जैवेन दःखेन न परमात्मा दःखायते इति। “aq चः परमात्याड्िस नित्यो निगेणः ad. | ~ oA

afaud फलेश्ाऽपि पदमपर्चमिवाम्भसा ॥

AUIMAITT ASH मेा्तबन्धेः स यज्यते ।

म॒ सप्तदशकनापि राशिना यज्यते पनः” ॥ इति,

वस्ततः खांग़घम्बानिति व्याक्षिष्यलच्ये यभिचारवति। प्रकाण्ाद्व- दिति | वस्ततः खांष्रदुःःखत्वसाध्यस्य देवदत्तदृष्ान्ते वंकल््यमप्या। जीवस्येति | कल्षितदुःखित्व साध्यन्तु भ्ान्त्यादययभावादोश्वरः नस्तीद्यक्त, किच्च जीवस्येश्वरस्य वा वस्तता दुःखित्वानमानं न युक्तं अगमबाधा- दिव्याद्‌ | तथा चेति | दुःखित्वे तद्भावापदेष्ण न स्यादित्ययः। स्मत्याप्यनमान ayaa | सरन्ति uta खच व्याचष्धे। स्मर- न्तीति | तच जौवपस्याम््ये कमात्मा कमाखया जीवः। दश्ट्िवाणि

[अ०२।पा०३] शङ्कर व्रह्म SAAS | ६९१

च शब्दात्‌ समामनन्ति चेति वाक्यशेषः। ‘Aarts: पिप्यलं खा- द॒त्यनखन्नन्याऽभिचाकशिः दति ‘CRM सवेन्दतान्तरात्मान लिप्यते eae: Ga arg.’ दति च। wate यदि तदं एक एव सर्वेषां भ्तानामन्तरात्मा स्यात्‌ कयमनन्ञापरिद्ारो स्यातां लैकिकै वैदिका वेति। aq चांशेा जोव ईयर सेव्यं त देदाचानन्ञापरिदारोा तदाश्रवावव्यतिकोणावृपपद्येते किमत चाद्यते दति। उच्यते नेतदेवं, अनंशव्मपि fe जोवस्याभेदवा- fea: waa: प्रतिपाद यन्ति ‘ager तद्‌ वानुप्रावि्त्‌ "नान्यो- safe Zev ‘wat स खल्यमाप्रेति च इह नानेव safe’ "तत्वमसि" ‘at ब्रह्मासि इत्येवंजा तोयिकाः। ननु भेदाभेदाव- Tara सिष्यतील्युक्तं । स्यादेतदेवं यद्युभावपि भेदाभेदौ प्रतिपिपादयिषित wat, wae एव aa प्रतिपिपाद यिषितः; ब्रह्मात्मलप्रतिपत्ते परुषाथसिद्धेः। खभावप्राप्रस्त दोाऽनू- द्यते। नच निरवयवख ब्रह्मणा AVA जीवः सस्मवतोल्युकत,

पञ्च प्राणाः मनो बद्धिश्ेति सप्तदशसष्याको राशि लिङः | qa wa: शुतिसमुचयाथै xare । चश्रब्दादिति। यथाऽऽदिव्यः प्रकाश्य रोमं लिप्यते तथेत्यथैः | यता वाद्याऽसङ्गः तस्मात्‌ न लिप्यते, ख्वमंशित्वज्लत- aac दावं निर्या द्युतं जीवस्यांश्त्वं दंद्ाद्युपाधिकमिति स्फटयितुमव्यन्तखरूपेक्यमा दाय च्हिपरति | अचादेव्यादिना। कथं तदं इत्यन्वयः। तद्धदादएभेदात्‌ | निरवयवत्रद्मणे सुख्यांरेन सम्भव- तीति वदता सिद्धान्तिना भदो नाल्तीदयक्तं भवति, मेदाभावे चांशं. शष्त्वाभावादनज्ञादिभेदाव्यवद्ारानुपपलिस्त्याच्तेपाभिप्रायः। न वयं veal ACAI ब्रुमः, किन्तु fam वदामः! तथा च

६९२ रसननप्रभाभासिते। [ च ०२।प ०३]

तस्मात्‌ पर एव एकः सवेषां शतानामन्तरात्मा जीवभावे- नावण्थित इत्यतो वक्तव्याननज्ञापरिदारोपपत्िः, at wa:

o~ AVN 9 ठ अनुन्नापरिदारा द्‌ दसम्बन्धाञज्यातिरादि वत्‌ ॥ ४८ ॥

ते भायामुपेयादित्यनन्ञा, गवेङ्गनां नोपगच्छेदिति परि दारः, तथाऽस्नोषोमोचं uk सज्ज्ञपयेदित्यनन्ञा, मा दिं स्यात्‌ सवा शतानीति परिदरः एवं लाकेऽपि मिचमुपसेवित- व्यमित्यननज्ञा, wa: परिदतंवयद्ूति परिद्ारः, एवम्प्रकाराव- नुज्ञापरि दारावेकलेऽप्यात्मनो दे दसम्बन्धात्‌ स्यातां । दे देः सख- न्धो देदसम्बन्धः। कः पुनदे दे सम्बन्धेः। देदादिरयं सक्गातोाऽद- मवेत्यात्मनि विपरोतप्रत्ययात्पन्तिः। दृष्टा चसा सद॑प्राणिनां FE गच्छाम्यदमागच्छामि चदमन्धाऽदमनन्धाऽदं ASISE- ममूढ दत्येवमात्सिका। न Wear: सम्यग्द्‌ शना द्‌ न्यज्निवारक- मस्ति। प्राक्‌ तु सस्वग्द्शनात्‌ wader wife: *सवजन्तूनां । तदेवमविद्यानिमित्तदेदाद्युपाधिसम्बन्धरतादिशेषादेकाव्टाभ्यु- पगमेऽपि आअनननज्ञापरिदाराववकस्प्येते, सम्यग्द्शिनस्तद्यन्‌ज्ञा- परिदारानयक्यं प्राप्तं न तख छताथ॑वान्नियाज्यलानु पपत्तेः |

देहाद्यपाधिभेदेनांग्जीवानामाब्रद्यगेधात्‌ काल्पितमेदाद्धेदव्यवदा- रापपत्तिटरिति aaa समाधत्ते तामिव्यादिना॥

नन ara: कुःतख्ित्तरत्ता व्वद्धार विच्छेदः स्यादित Bre न war cata) प्रतता सन्तता, विश्ेषा मदः, अयनियाज्यत्वा- द च्छविदः। ष्रास्तानर्थकछमिदसमित्यादइ। न तस्येति नियोगविषय

# सद॑जन्त्प्विति quo का०।

[अ०२।पा०३] श इस ब्रह्मच भाष्ये | BER

खेयापारेययारिं नियोज्या नियाक्तव्यः स्यात्‌, अत््मनस्वतिरिक्त देयमपादेयं वा वस्वपण्यन्‌ कथं नियुञ्येत, न चात्माऽऽत्मन्येव नियोज्यः wa शरीरव्यतिरोकदशिन एव निवेञ्यत्वमिति aq तन्ं हतत्ाभि मानात्‌ । सत्यं व्यतिरोकद्शिना frame तयापि व्ेमादिवद्ेदाद्यसंदतत्वमपणश्यत एवात्मनो नियेज्य- त्वाभिमानः। न डदि देदाद्यसंदतवद्‌ भिनः *कस्यचिद्पि नियोागेर gu: किमुतेकाल्यदशिंनः। न च नियागाभावःत्‌ ave frat यथेष्टचेष्टाप्रसङ्गः, सवंचरभिमान रेव प्रवतेकलात्‌, चभिमानाभा- वपच सम्यग्द शंनः, तस्मा दे दसन्बन्धादेवानन्नापरिदारो ज्योति रादिवत। चथा ज्योतिष एकलेऽपि अर्चिः wera परिद्धियतें नेतरः, यया च प्रकाश एकस्यापि सवितुरमेधष्यप्रर्‌शसम्बन्धः परिद्धियते नेतरः प्रएचिश्चमिष्ठः, तया मोमा; प्ररशा वज्- देताभावादात्मन्यसाध्ये नियो मान्‌ पपत्तेनं ब्रद्यविद्धियोन्यं caw: | न- न्वामुद्िकफलदेतुके कमणि दोदभिच्नात्मविवेकिन र्वाधिकारी वान्यः, तथा च तब्रद्यविन्नियोज्यः विवेकित्वात्‌ कमधिकारिवदिति शङ्कते । षरररुव्यतिरेकेति। परेोरच्तविवेकस्यापरोच्तमरमाविसेधित्वात्‌ कमिंणेए द हाभेदभ्नमाऽस्ति, तथा च मम उपाधिरिति परिहरति। नेत्यादिना! यथा aia रेदद्धित्रं तद्दददहमिग्यपश्यतः uray: | ब्रद्यवि्नि- याज्यः ऋ म्ान्तत्वात्‌ सुघुप्तवदिव्याह। न देति | द हादिष्वसंहतत्व- दशनः संदतत्वदश्नग्रून्यस्य भेदम्वान्तिरदितस्य स॒घुप्तस्येति यावत्‌ । च्य ज्ञम्याऽपि भ्.न्यभावकाल faded ace faa वाच्यमात्मविद rau: | अनियेोज्यत्वे बाघयकमाश््खा परिहरति। नचेति । विषय व राग्यम्य ज्ञानाथमभ्यस्तस्य ज्ानान्तरमन्‌त्या विघयेषु प्रवतकरा-

मनिदत्तेनातिप्रसङ्‌ः इत्ययंः। ATM भगवता °र्साऽप्यस्य पर SI जिवततेः xfa) रवमनन्ञादिप्रसङ़ःनानियेज्यत्वं विदुष उक्ता प्रकत.

` कंयिर्‌पौति que |

4 पए

९९8 र्लप्रभाभाकस्िते। [ख ०२।पा ०३ |

६ > ९ e ~ A ~ ~ वेदूयादयः उपादौोयन्ते, भामा श्रपि सन्ता नरकलेवराद्यः परिद्धियन्ते, तथा मृचपुरीषं गवां पविच्रतया परिगृह्यते, तदेव जात्यन्तर waa तदत्‌ hie € . आसन्ततञ्ाव्य।तक्रः || ४८ |]

स्यातां नामानज्ञापरिदारावेकस्याप्यात्मनोा देदविश्रेषयो- गात्‌। यस्वयं कमंफलसम्बन्धः स चेकाव्यास्यपगमे व्यतिकीयेत सखाग्येकल्वादिति चेत्‌, नैतदेवं, wea: । न दि कतुंभाक्तञा-

~ NG > ~ Fi ~ त्मनः सन्ततिः सवः शरोर: सभ्वन्ाऽस्ि उपाधितन््ा डि जोव Tam, उ वाध्यसन्तानाच नास्ति जीोवसन्तानः, ततु कम॑व्यतिकरः फलर्यतिकरोावा न ufaafan भास एव च ॥ Yo 1

आभास एव चेष Ma: परस्यात्मना जलदर्यकादिवत्‌ प्रतिपत्तव्यः, न स एव साक्तान्ापि वस्वन्तर । तख यथया मुपसंहरति | तस्मादिति। रकस्याप्यपाधिभेदात्‌ अनुच्धापरिदहारयो टं खान्तमादइ | satfafefa | कव्यं मांसमत्तीति कव्यादश्बुचिः wU- atfafcaw: |

षरङात्तरत्वेन BA व्याचष्टे। wratfaafeat | यद्यपि qe- ददसम्बन्धादुपादानपरित्यागा स्यातां तथाप्यन्यक्तकमफलमितर- णापि भवज्येतति कमफलव्यतिकर ara स्याद विश््ष्धस ख. गादिभागावोागेनाविशिदात्मन THU भेक्तत्वात | तस्मात Gay नरको चति वचयवस्यासिद्यं आत्मखरूपभदा वाच इति wETU | भवेत्तदा Mss यद्यनपडितात्मन Tq भाक्तत्वं Via त्वेतदस्ति WE- यसारत्वादित्यच माच्तस्यापि, बद्यपह्ितस्येव कटत्वादिस्थापनात्‌, तधा

च बुद्धः परद्‌दासम्बन्धात्‌ तदुपडितजीवस्य नास्ति पर द्‌ सम्बन्ध इति वुद्धिभेदेन भोत्तुमेदाच्न कमादिसाङ्कयमिति समाधानाधेः।

[अ०२।पा०३। पराङ्कर ब्रद्यखूचभ्ये। ६९५

नेकस्मिन्‌ जलद्धयेकं कम्यमाने जलद्धयंकान्तरं कम्पते, एवं — ~ (च

नेकस्मिन्‌ जोवे कमफलसम्बन्िनि जीवान्तरस्य तत्स॒स्वन्धः, एवमव्यतिकर एव कमफलयोाः श्राभासस्य चाविद्यारूतलात्‌ तदाञ्रयस्य संसारस्धाविद्याृतल्रोपपत्तिरिति aq च पारमाथिकस्य भब्रह्मात्मभावस्योपदेशेापपत्तिः। येषान्त वदव ्रात्यानस्ते च स्वे सर्वगतास्तेषामेवेष व्यतिकरः प्राप्नोति। कथं बहवे विभदश्चात्मानसतन्यमाचखरूपा fara निरतिशया

a. e > ॐ 8 ON € ~~

तदथं साधारणं प्रघानं तनिमित्तेषां भोगापवगसिद्भिरिति agi सति बहुले faye च घरकुद्यादिसमानाःद्रव्माच-

---~~----------- - SS ----

अश्त्याद्यदचे जीौवस्याश्त्वं घटाकाशस्यवापाध्यवच्छेद्बद्योक्तं स- ग्रति रख्वकारेणवच्छेदपच्तारचिं छचयन्‌ «ed wo प्रतिरूपो बभवेत्याटिगखतिसिद्धं प्रतिबिम्बपच्तमपन्यस्यति भगवान खूचकारः| च्चाभास wa चेति| स परमत्मवानपह्िता जीवो न भवति डपाथ्यनभवात्‌ नापि तते भिन्नः, स wa ड प्रविष्ट xaiz- भेद खतिस्मतिपविराघात, तस्मादविद्यातत्कायबद्यादिप्रतिबिम्ब र्व sta cau: | अस्मिन पत्ते ब्धिप्रतिनिम्बभदात्‌ खगा नरकोव्यादि- QI जोव स्यावि दयकत्वादिदयया माच्तखब्यपपद्यत इत्याद | BWIA त्यादिना। aaa भास्करस्य प्रलापः परतिविम्बस्य नापाधिसंख्ष्टतयां कल्पितत्वं किन्त खरूपेरेव, अतः कल्पितप्रति बिम्बस्य war feast: गातन जीवत्वं इति स सिद्धान्तरहस्यान्ञानरत इव्यपेच्तनोयः। यदि zuma मखं गुक्ता रजतवत कल्पितं स्यात्‌ तदा नद स्जतमिति खरू- पबाधवच्ेदं मुखमिति बाध्यं स्यात्‌, अता नास्ति cua मुखमिति सं- सगमाचबाधान्मदौयं मृखमवेदमित्यबाधितमुखाभेदानुभवात्‌ dew: त्वेनैव कल्पितत्वं पवेभवाक्येखा{विक्ृतव्रद्यण ख्व प्रतिनिम्बभावाख्य- ग्वेष्ाक्तनं खरूपकरल्यना, पराक्रान्तं चाच द्पंणटीकावामाचर्थेरित्यः

* ब्रह्मभावस्येति वधं | 4,u 2

६९९ रलपरभाभासिते। [अ ०२।पा०३ |

EWM: खतोाऽचेतना आरात्मानस्तदुपकरणानि चाणनि aatfa परचेतनानि तचात्मद्रव्याणां मनोद्रवययाणं च darmatgq 4- च्छादयेा वैशेषिका staat उत्पद्यन्ते, ते चाव्यतिकरेण परत्येकमात्यसु समवयन्ति, स संसारस्तेषां नवानामात्मगणा- नामत्यन्तानत्वादो माक दति काणादाः | तच साह्यानां ता-

वदैतन्यसखरूपलात्‌ सवोत्मनां सन्निधानादयविशेषाच एकस्य

सुखद्‌;खसस्बन्पे सवेषां खखदुःखसम्बन्धः प्राप्नोति, स्यादेतत्‌

WAV: परूषकवल्ायलात्‌ व्यवस्था भविष्यति । अन्यथा fe खविन्तिख्यापनाथा प्रघानप्रटत्तिः स्यात्‌, तथा चानि- माः प्रसज्येतेति नैतत्सारं। न दयभिलषिततिद्धिनिब-

न्धना gaat शक्या विज्ञातु, उपपत्या तु कयाचित्‌

व्यवस्योच्येतासत्यां पनरुपपत्ता कामं माग्टदभिलषितं पुरूष- Raw, प्राप्नेति त॒ व्यवस्धारेलभावाङ्खुतिकरः, काणाद्‌ाना-

परम्यते | रवं खमते खरूपक्चेऽप्यपह्ितजीवभेदादसडयमक्तं, सम्मति सचे चकारखूचितं परेषां aga वक्तमपक्रमते। येषासित्यादिनः!। न द्धिसुखद्‌ःखेच्छादेषप्रयलघधमाधमंभावना नवात्समविश्णवगणः, afz- धानादिव्यादिपदाद्‌ादासीन्यमक्त। apy खाभिप्राय wea | स्याद्‌त- दिति | सवषां wat प्रकछषतिसाञ्निध्याद्यविशषेऽपि प्रतिरव प्रति- परुषं नियमेन भेगापवगाथं yeaa, तया चाद्‌श्यपुरूषायनियता पधानप्रटत्तिरिति भागादिव्यवस्धा, अन्यया नियमप्रटत्यनङ्गोकार खमादात्यख्यापनाया प्रधानस्य प्रत्तिरिव्यद्‌श्यविघातः wifeae: | जडप्रधानसोदेश्यविवेकाभावात्‌ परुषायेस्याप्यनागतस्याचेतनस्याजि- यामकत्वान्न व्यवसा मानयक्तिग्रून्यत्वादित्याद। aafefa | ये डि निवामकाभावेनादेश्यविघातमापादयति तं प्रति तस्यवापादनमिर- fafa aia: | ताकिकमतेऽपि भोागादिसाद्यसिद्याद। काणादाना-

[ख ०२।पा ०३] शाङ्ग CAM SAG | ६९७

मपि यदेकनात्मना मनः संयुज्यते तदात्मान्तरेरपि नान्तरो- यकः संयागः स्यात्‌ सन्निघानाद्यविगेषात्‌, aay हेतविश्नेषात्‌ फलाविशेष ईत्येकस्यात्मनः सुखदुःखसंयागे सवात्मनामेव खुमानसुखद्‌ःखलं प्रसज्येत | स्यादेतत्‌ *श्रदृष्टनिमित्ता निय- मा भविष्यतीति, नेत्याह I अदृष्टानियमात्‌ ॥ ५९१॥ बङ्ष्वात्मसु † च्राकाशरवत्‌ सवंगतेषु प्रतिशरोरं ar_r-

भ्यान्तराविशेषेण सन्निदितेषु मनेवाक्‌कायेरधमाधर्मलक्तणं च्रदृष्टमपाज्येते। साद्यानां तावन्तदनात्मसमवायिप्रधानवति- प्रधानसाघारणान्र प्रत्यात्मं सुखद्ःखापभोगख नियामकमु- पपद्यते | काणाद्ानामपि पूववत्‌ साधारणेन त्रात्ममनः- संयागेन निर्व॑न्तितखयादृषटसखापि, अररतेवात्मनः दद्‌ मदृष्टमिति नियमे रेल्भावादेष एव दोषः। स्यादेतत्‌ अदमिदः फलं gigas परिदराणि tae प्रयते इत्यं करवाणील्येवंविधा अभिसन्ध्यादयः प्रत्यात्यं प्रवतंमाना अ्दृष्टसखयात्मनां च खखा- fauta निचंस्यन्तोति, नेत्याद॥ fafa | दतुर्मनःसंयागः, फलं que, acimiezaal योा मनः- संयोगः स तद्‌ात्मनरखव सुखादिद्ेतुरिति Baqi urd) स्यादेत- दिति | षेण परिदहरति। नेत्याहेति |

मुवेवत्‌ मनःसंयोगवत्‌, खदृद्स्याऽपि सवात्मसाधारणत्वात्‌ न व्व-

way: | रागाद्निवमात्‌ तच्नादृदटनियम इवाश्द्ोत्तरत्वेन Ea ग़्ह्छाति | स्यादेतदिव्यादिना।

पि र २२ विषयिणः गं a

९९८ रलप्रभाभासिते। [ अ०८२।पा०द]

— A AMARA TAT चवं । YP I afuaeqiziatafy साधारणेनेवात्ममनःसंयागेन सर्वात्म स्निधो क्रियमाणानां नियमदेतुलानपपन्तेर्क्रद षानुषङ्ग एव ॥

=. o~ es c

प्रद्‌ पादि ति चन्नान्तभावात्‌ । Ys sara विसुलेऽप्यात्मनः शरीरप्रतिष्ठेन मनसा संयोगः श्ररोरावच्छिन्रे एवात्मप्रदेगे ufaafa, aa: प्रद्‌ शक्ता यव- स्याऽभिसन्ध्यादौीनामदृषटस्य सुखदुःखयोख भदिव्यतोति। तदपि नोपपद्यते, कस्मात्‌ अ्रन्तभावात्‌। विभुलाविशेषाद्धि स्वं एवा-

c = ¢ AN = त्मनः सवशरोरव्वन्तभ॑वन्ति। तच a वेशेषिकः शरोराव- च्छिन्नाऽप्यात्मनः yeu: कल्पयितु शक्यः कर्प्यमानेऽप्ययं निध्देशस्यात्मनः प्रदेशः काल्पनिकलादेव न पारमार्थिकं कायें नियन्तुं aatfa 1 शरीरमपि सवेत्मसन्निधावत्पद्यमान- मचेवात्मने नेतरेषामिति न निचन्तुं wad) प्रदे एवि षाभ्युष-

नियमः उक्तदोषः, अात्मान्तस्प्रदेशस्य WSs खन्तभावात्‌ व्यवस्थेति wETa: |

fa मनसा संयक्तात्मेवात्मनः sem उत कल्पितः। ag सवात्मनां सर्व॑देदेषु Baur इति व्यवस्था| fedta दूषयति। तच न anfeatcta, admafaa सति कस्यचिदेव vem: कल्पितुमण्रक्यः नियामकाभावादिद्ययंः | प्रदशकल्पनामङ्गेछ- aie, कस्येति । कायंमभिसन््यादिकं यस्यात्मना यच्छ्रोर तच तस्येव मोग इति aqaramagre | शरीरमपीति । पदेश पत्ते दोषान्तरमाह | प्रदशेति। यस्मिन्नात्मप्रदे ऽद त्यत्तिः स किं चलः स्थिरो वा, नाद्यः अचले<शिन्यंशस्य चलनविभागयेरुस- म्भवादनात्मवाद्‌ापाताच् | fedta तस्मिन्नेव ven परस्याऽपि भोागद- प्रानाद्टषटमसव्येकेनापि Wea दयरात्मनेाभागप्रसङ्गः। यद्यानम-

[ अ ०२|परा ०३] शाङ्कसत्रद्य रच भ्य | ६९९

गमेऽपि च दइयोारात्मनोाः समानखुखद्‌:खभाजाः कदाचिदे- HAT तावच्छरोरेणापभेगसिद्धिः स्यात्‌, समानप्रदेशस्वापि इयारात्मनार दृष्टस्य सम्भवात्‌ । तथा दि देवदत्ता afar प्रदेशे सुखद्‌ःखमन्भ्यत्‌ तस्पात्‌ प्रदेशादपक्रान्ते तच्छरीरे यज्ञदत्तशरीरे च तं देशमनप्राते तस्यापौतरण समानः सुखदुःखानभवेा दृश्यते सनं स्यात्‌ यदि द्‌वदत्तयनज्ञदत्त- याः समानप्रदेशमदृष्टंन सयात्‌, खगाद्यनपभेगप्रसङ्गख प्रदे- शवादिनः स्वात्‌, ब्राह्मणादिशरीरप्रदशेव्वदृष्टनिष्पत्तेः प्रदे शान्तरवतिंतल्वाच। खगाद्युपभागस्य सवेगतलानु पपत्तिश्य बद्धना- मात्मनां दृष्टान्ताभावात्‌ वद्‌ तावत्‌ त्वंकं बदवः समानप्रद्‌-

मेदात्‌ प्रदेश्याभदः तदापि तयारेकदेदान्तभीवाद्धगसाङ्कधैः तद्वस सावयवात्मवादप्रसङ्गखख | किच्च यच यचात्मनः प्रदेशे एयीोरादिसंया- गाददृद्मृत्प्नं तत्तत्ैवाचलप्रदेशे स्थितमिति खर्गादिशयोरावच्छि. ब्रात्मन्यदटृख्ाभावात्‌ भोगे न स्यात, अतः VEWH न व्यवस्थापकः, यत्त॒ खचत्पन्नमदृष्टं खाये यच क्रचित्‌ मोागदहेतुरिति खर्गादिमेाग- सिद्धिरिति, तन्न भोगशरीरात्‌ दूर्स्थादृष्टे मानाभावादिति भावः यदपि कोचिद्‌ाडः मनस रखकत्वेऽप्यात्मनां Bea संयोगयक्तानां भद्‌ात्‌ कयाचित्‌ संयागव्यत्तया कसिखिद्‌ वात्मन्यदटद्ादिकमित्यसाङ्क्य- मिति, तन्न सयागव्यक्तोनां वजात्धाभावेन Wala AGA STA सवा- HASTE तुत्वापत्ते, तथाच सवात्मनां रखकस्मिन्‌ दददे भाक्तत्वं eax faq deat विभुत्वमङ्गोकय साङ्भयमक्तं aafa agai विभत्वम- faexavfaxate इत्यल्पत्वानभवात्‌ मानाभावाचेत्याहइ | wana- त्वानपपर्तिश्ेति | किच्च aeat विभत्वे समानद्‌ष्त्वं वाच्यं तचायक्त टदत्वादित्याद्ध। वदति | नन रू्परसादीनामेकघटस्यत्वं दृष्टमिति चत्‌ नायमस्मत्सम्मता CVT | रूपस्य तजामाचत्वाद्रससख जलमाच- त्वात्‌ wae एचथिवीमाचवात्‌ इयेवं तत्तदू णस्य खखधम्पेशेनाभेदात्‌

जी रल्लप्रभाभात्सिते | | ऋ ०२।प१०३।]

urafa) रूपादय इति चेत्‌ न, तेषामपि धम्म्धंगेनामेदा- ज्रचणभेद्‌ाच न तु वद्टनामात्यनां लक्षणभेदोऽस्ति अन्त्य- विशेषवग्राद्धेदेपपत्तिरिति wa न, भेदकल्पनाया अन्त्यवि- गेषकल्यनायाश्येतरो तराश्रयत्वात्‌, श्राकाशद्ौनामपि faya बरह्मवादिनेाऽसिद्धं काय॑लाग्देपगमात्‌, तस्माद्‌त्यैकलपत्त एव सवंद्‌षाभाव दति सिद्धं ॥

दूति ओओमच्छारौरकमी्मासाभाये शङद्धरभगवत्पादरूतेा दितीयस्याध्यायस Sala: UT tl Ul

anatfuafafcauziaata | fag~mat बड़त्वमप्यसिद्धं, खा- व्मत्वरूपलच्तणस्याभेदात्‌, TU च देवदत्तात्मा यन्ञदत्तात्मना न भिन्नः ात्मत्वाद्यच्लदत्तासवत्‌ Ba वेप्रोधिकः wea, अन्त्यविश्टेषेति | नित्यनव्यमाचदरत्तया विग्रोवास्ते च खयं खाख्यव्यावतेकारख्व न Gai व्यावतकमपेच्तन्ते CIM उच्यन्ते। तथा च विष्रेषरूपलच्तगभेदात्‌ भवत्यात्सममेद COU: | न तावद्‌ात्मन्धनात्मनः सकाश्राद्भेदज्ञानाथी विष्टेषकल्यना च्ात्मत्वादेवानात्मभेदसिद्धेः। नाप्यात्मनां मियो मेद- ज्ञा नाथं तत्कल्पना, खात्मभेदस्याद्याप्यसिदधः। न च विशेषवद्‌ कल्यना- दे वात्मभेदकल्यना युक्ता आात्सभेदद्धप्तावात्मसु विष्रषभेदसिदिस्तत्सि- al तत्छि्धिरिव्यन्योन्याखयादिति पर्हाराथैः। यस्तु agai faa waar इति सोऽप्यसम्मत LATS | आकाष्णदोना- मिति | विभुत्वस्येकदट त्ितवे लाघवान्न विभभेदः। यथेकस्मिन्नाकाश्र भेरीगोणादिभेदेन तारमन्दादिशब्दव्यवस्ा रखवमेकस्मिच्नप्यात्मनि बुद्धापाधिमेरेन सुखादिवयवस्धेपपत्तेरात्मभेदोऽपि व्यवस्थानुपपत्ते- रुतत्वान्मृधा मेद कल्नेत्युपसंदरति | तस्मादिति | ख्वम्भूतभोक् श्तीनां विरोधाभावात्‌ ब्रद्मणदये समन्वय इति सिद्धं ॥

ति खरीमत्यरमद्दंसपसित्राजकाचाय्थं खोगाविन्द्ानन्द्‌भगवत्याद्‌- छता एसोर्कमीमांसाद्याख्यायां म्यस्नप्रभायां दितीयाष्यायसय Cala: पादः॥ # |

= = ` `

ॐ परमात्मने नमः |

———$ 0-05-95 00

तथा प्राणाः 11 1

वियदादिविषयः श्रतिविप्रतिषेधः दतीयेन पादेन परितः, चठुयनेदानीं प्राणएविषयः परिद्धियते। तच तावत्‌ (तत्तेज SAI’ इति, (तस्मादा एतस्मादात्मन आकाशः सम्भूतः" दूति चेवमादिषृत्यत्तिप्रकरणेषु प्राणानामुत्यत्तिनोन्नायते। कचि- चानत्प्तिरोवेषामान्नायते श्सदा दृद्मग्र आसौत्‌ ATE: किं तदसदासोदित्युषया वाव तेऽग्रे सद्ासोत्‌ acs: के ते ऋषय दूति प्राणा वा षयः दत्यच MAGA: प्राणानां

ॐ HIM नमः

yatfanta कतुः खरूपं विचायं तदुपकरणानामिन्दरियाणामत्यतति साधयति। तथा प्राणः भ्रूतभोाक्तविचारानन्तरः मोतिकप्राणवि- चार इति हेतुहेतुमद्भावं पादयोः सङ्गतिमाह | वियदादोति। तमेव विप्रतिषेधमाइ | तच्व्यादिना | यद्यपि प्रणानामनत्यत्ता रकविन्ञान- प्रतिज्नानृपपत्तेवियद्धिकरणन्धयायात्तषामत्यत्तिः सिध्यति तयापि प. लय प्रागसद्धावग्यतः गतिकथयनायमतदधिकरशमित्थपानरुक्तयं। अच पाणाः विषयाः। ते fama a वेति रतीनां विप्रतिपत्या संशयं तासां समबलत्वादनिणेय इत्यप्रामाग्यमिति पुव॑पच्तफलं, तच दिरवा- दिसमाधानमादइ। अथवेति । प्राणानां प्रलये सद्धावखतेर्निरवका.

Waa नलीयस्ादुत्प तखतिजीवात्पत्तिख तवद्रणेत्यविसघ Tay: | 4 Xx

७०२ रल्नप्रभाभासिते। [ ख ०२।पा ०९||

सद्धावश्रवणात्‌। BVA तु प्राणानामष्यत्पत्तिः पद्यते यथाग्रे aat विस्पलिक्गा व्यखरन्ति एवमेयंतस्माद्‌त्मनः सवे प्राणः दति 'एतसछाज्जायते प्राणि am सवद्भियाणि चः इति “aa प्राणाः प्रभवन्ति तस्मात दति शस प्राणमख्जत प्राणाच्छ्रद्धां खं वारजञ्यातिरापः प्रयिवीद्धिवं मनाऽन्नः इति चवमादिप्रदण्षु। a4 तच श्चतिविप्रतिषेधादन्यतरनिघार्‌णएकार्‌णानरूपणाचा- प्रतिपल्तिः प्राप्नाति, श्रयवा प्रागत्पत्तेः सद्धाव्शरवणणद्‌ ATT प्राणानामुत्य्तिश्रतिरिति प्राप्नोति, अत ददं पठति। तथा प्राणा इति। कथं WATS तयत्यच्तरानलेम्रं, प्रकतापमा- नाभावात्‌। सर्वगतात्मवद्धतवादिदूषणमतीतानन्तरपाद्‌ान्ते wad तत्तावन्नोपमानं सम्भवति, सादृश्याभावात्‌। साद्श्ये

च्य प्रमाणपच्तवद्राणपत्ताऽपि मख्यसिद्धान्तिनः पवपत्त रवति ज्ञाप- नायमयनन्युक्तं। मुख्यसिद्धान्याद। wa इति। तयाशब्दमात्ति- ति। कर्यामति। armas सामञ्चस्यमिव्ययः। an acafa, यया Svea) दरूघणवत्‌ प्राणा इत्यन्‌ चितं। यद्यप्यटृष्टवत्‌ प्राणा ऋअप्यनियता इति खूतचमन्वेति तथापि पनरूतं जीववत्‌ प्राणा नो- aga इति सचाथञ्ेदपसिदधान्त इव्याद्ोपार्थः। समाघत्ते। न उदा- इरयोति। eer दादान्तिकसनचिहिता वाच्य इव्यङ्कील्लेकवाक्य- aaa साल्लिध्यस॒क्तं, सम्मति नायं नियमः जेमिनिना भगवता वर्ब{इह ताव्यव{इहतद ान्तस्याश्चितत्वादिव्यादइ | wu वेति। स्ति ट तीवाध्यायेऽखखप्रतिधद्ेष्वधिकरर णं, aac विषघववाक्छं, “यावतेडखान्‌ प्रतिप्ह्णीयात्‌ तावता वारूगांतुष्कपालाच्रिवंयेद्‌' इव्येतद्ुत्तराधिक- रणे किमिव वारूण]ट्िदातुरूत ufaawiafeta विषये ufawet alata 2a: प्रतिग्रदोतुस्व्िाश्ङ्भा प्रजापतिवरूणायाश्मनयदि-

[अ०२।पा०४] प्राङ्रत्रद्यरचभाय्ये | ७०३

fe सत्युपमानं स्यात्‌, यथा सिंदस्तया बलवमति। चरदृ्टसा- ग्यप्रतिपाद्‌ नायमिति vasa, यथा अदृष्टस्य सब्यत्मसननि- धाठत्पद्यमानस्यानियतलं, एवं प्राणानामपि सवात्मनः प्र- afaaaafafa, तदपि देदानियमेनेवेाक्तलात्‌ पुनरुक्तं भवेत्‌ । न च जीवेन प्राणा उपमोयेरन्‌, सिद्धान्तविरोधात्‌। जोवस्य द्यनत्पत्तिराख्याता प्राणानां द्वत्प त्ति रा चिख्यासिता | तस्मात्‌ तयेत्यसम्बन्धमेतत्‌ प्रतिभाति। न, उद्‌ादरणापात्ते- नाप्ठुपमानेन HAA: | चरचर प्राखत्प॑त्तिवादिवाक्य- जातमुद्‌ादरणं एतस्मादात्मनः सवं प्राणः सवं लोकाः सवं देवाः स्वणि नतानि च व्युखरन्त्येवंजातोयकः। तत्र यया लाकादयः परस्माद्रद्यण उत्पयन्ते तथा प्राणा» anaes: |

~~ -=-~---- - Beye: — 1 1 11 य-म

व्यपक्रमे दादकोतनात्‌ लिङ्गाद्‌श्द्‌तुरेवेति स्थास्यति, अतः प्रति- ग्रह्ोयादित्यस्य पदम्या{खान्‌ यः प्रतिग्रादयेदिव्यथः। दद्यादिति या- वत्‌। येऽखदातास वारुणीमिदिं कुयादिति वाक्यां fad चिन्ता, च्य्द्‌ाननिमित्तयसिद्धिः किं लेाकिकेऽखदाने वेदिके वेति तच ‘a aufem ददातिः इति नियिडलाकिकाश्वदाने दावसम्म्वात्‌ afa- सखासार्चेयमिषिरिति -रोषाच्िद्यिलकिके स्यादिति खचरेण प्राप्त fasta: | “aa fe वरुणा वार्तं neifa ates प्रतिग्टह्छातिः इति दातुदावं aytafefafeat| qeumet जलाद्रागयराग EG] न च लाकिकेऽखदानेऽयं रोगे भवति डति प्रसिद्धं। नचा- नेनेव aia प्रसिद्धिः दाने दोषस्तन्निरासाथा चेट्टिरिव्यर्थमेरे at क्वभेदात्‌। न च दाति इति quam वरूणशब्दो निषेधाति. बामछृतदोषानुवाद्क इति aa, रूछियागापातात्‌। त्यागे च वेदि-

———— =

* प्राणद्यद्ति वधे का०। 4 3 2

७०७ रन्प्रभाभासिते [अ ०२।पा ०४ |

"तथा एतस्माज्जायते प्राणा मनः स्वैद्धियाणि च। खं वायुज्या- तिरापः एेथिवी विशस्य धारिणः इत्येवमादिष्वपि खादिवत्‌ म्राणानामत्यत्तिरिति Zeal च्रयवा पानव्यापच्च तददि- त्येवमादिषु व्यवद्दितापमानसम्बन्धखाप्या्ितलात्‌ यथयाती- तानन्तरपादादयुक्ता वियद्‌ादयः परस्य ब्रह्मणि विकाराः a मधिगतास्तया प्राणा रपि परस्य ब्रह्मणा विकारा इति.योा- जयितव्यं। कः पुनः प्राणानां विकारले देतुः, श्रुतत्वमेव | नन्‌ कषुचित्‌ प्रदशेषु न प्राणानामृत्पत्तिः श्रयत इत्युक्त, तद्‌यक्त, प्रदेशान्तरे Hawi) न fe कविद्‌श्रवणमन्यच शरुतं निवारचितुमुत्सदते, तस्माच्क्रुतलाविगेषादाकाशादिवत्‌ aut afta उत्पद्यन्त दति ami i

केऽपि दानेऽखव्यागजन्यदुःखं प्रागुक्तबतपत्या एननोव्यनुवदितु, तस्मात्‌ पाप्तान॒वाद्य्यवादोाऽयमिति यज्ञसम्बन्धिन्यश्दाने cafafefcad fa- चायाक्तं | पानव्ापच तददिति ; सामपाने क्रियमाणे व्यापदमनं यदि खात्‌ तदा Ud Hae ्यामाकञ्चरं निर्वपेदिति श्रूयते। तचाऽख- प्रतिग्रदे्छधिकरण्पुवंपकच्तन्समखा बङ्रचव्यवहहितस्तददिति पणा- RMI, तद्दत््ञाकक धातुसाम्याथ पोतसामस्य वमनऽयं We: स्यादमन- निमिष्द्िवश्णषास्यदाषस्य टृद्धस्येन्नियेण वीयण बाध्यते, यः सामं वमतौयनुवादादिति पुवंपच्तरचाथेः। वेदिक तु सामपाने शेष- प्रतिपत्तेजातत्वादमनेऽपि न दोष डति प्रे सिद्धान्तः लोके वमन- छतन्द्रिवयग्राघस्य धातुसाम्यकरत्वेन गगत्वान्न दाषता,वेदतु AT A वाखूनाभिमतिगा इति सम्यग्‌जरणायमन्त्रलिङ्कःदमने कमवेगर्ात

तस्य Zeal | तम्माददिकसामवमने सामन््रश्चरुरिति fuafada- मादिपु qafaau: |

[ख ०र।पा ०९ प्रा ङरब्रद्यखचभाव्ट। ७०४ = TTC ॥ ₹ ।।

यत्यनर्क्तं WATT: सद्धावग्रवणात्‌ Trey प्राणानामु- त्पत्तिरिति amare. नसम्भवादिति। जणा sear जोणष्यसम्भवः। न fe प्राणानाम्‌त्पत्तिश्चतिर्गाणो सम्भवति, प्रतिज्ञादानिप्रसङ्गात्‌ । ‘afaa भगवा विन्ञाते स्व॑मिद्‌ fa- std भवति'इति qafamiaa सदंविन्ञानं प्रतिज्ञाय aar- धनायेद माम्नायते “एतस्माज्नायते प्राणः safe; सा च प्रतिज्ञा प्राणदः समस्तस्य जगतः ब्रह्यविकारले सति प्रक्ति- afatau विकाराभावात्‌ सिध्यति, Area प्राणानामुत्य- ्तिश्रुतो प्रतिज्ञेयं दोयेत। तथा च प्रतिज्ञाताथेमुपसंदरति "परुष एवेद विधं * तपे ब्रह्म पराम्टतः इति, “Awad विश्-

ननु पतिन्ञाऽपि गणो किं न स्यात्‌ इव्त are) तथाच प्रतिज्ञाताथमिति | उपक्रमोपसंदहाराभ्यां प्रतिपिपादयिषित दि. ती यत्वपतिनज्ञानराघन प्रागात्पत्तिमस्येवेति भावः| मण्डकवत खत्य- न्तरऽपि प्रतिन्ञादशएनात्‌ सा मख्यव्यादइ। तयेति । खषा प्रतिन्ञा प्रा- uate इतुत्वेन द्टव्येत्ययः। इदानीं प्रलये पाणसत्वखतेगंतिं प्रञ्मपुवकमाद। कथमित्यादिना | ae वाक्यं महाप्रलये परमका- रस्य ब्रद्यणः प्राणवत्वपरं किन्त्ववान्तरप्रलये दहिरणयगभोख्यावा- न्तर प्रछतिरूपप्राणसद्धावपर्मिद्यंः। ननु हदिरखगभंरूपविका- रस्य सत्वे कथं तदा विकारासत्वकयनं तचादह। खविकारेति। खस्य कायत्रद्यणेा यत्‌ कायें Bi तख्यात्यत्तिरि यर्थः । ननु यथाखति wet. प्रलये प्राणसद्भावरूपं fay प्राणानत्यत्तिसाधकं किमिव्यवान्तरप्र-

शि व ~~ न~~ ~~ ~ EE

> । ५ ॥ ५ aa Ay ata quo alo |

७०६ रन्न प्रभाभासिते। [खन्द पा०£ |

सिद afes’ ofa च। तथा शच्रात्मना वा अररे दशंनेन वणेन NN + €» ^~ + = $ oN मत्या विज्ञानेनदः सवं विदिते इत्यवंजातोयकासु श्रुतिषु एषव प्रतिज्ञा योजयितव्या । कथं पनः प्रागत्यत्तेः प्राणानां सन्धाव- श्रवणं, नेतन्मूलप्रछृतिविषयं, प्राणा Waal: Wal Wa- रात्‌ परतः परः* Tha Baad: प्राणादिसमस्तविशेषरदित- त्वावघारणत्‌। अरवान्तरप्रकतिविषयन्छंतत्‌ खविकारापेत्तं प्रा- गत्पत्तः प्राणानां सद्धावावधार्‌णमिति द्रष्टव्यं, व्याकृतविष- याणामपि बयसोनामवय्थानां श्रतिसछत्योा: प्रकतिविकारभाव- ~ oN न = ल प्रसिद्धेः। वियद्‌ धिकरणे fe गे्यसम्भवादिति पूतेपक्तच- त्वात्‌ गणौ जन्मश्रतिरसम्भवादिति व्याख्यातं । प्रतिन्ञादान्या ~ = च तच सिद्धूान्ताऽभिदतिः। इद तु शिद्धान्तदचलात्‌ गा- ण्या जन््रश्रतेरसम्भवादिति व्याख्यातं | तदनुरोधेन लिदापि गणो जन्म्ञ्ुतिरसम्भवादिति वयाचक्लाणेः प्रतिनज्ञादानिरूपेक्ति- तास्यात्‌॥

लयपरतया नीयत इति चेत्‌, Tawa Wa cals प्रनलजन्म- खअततिबरलादिति acta: | नन विकारस्य aaa: कथं प्रक्रतत्वमिव्यत Sw! व्याछतेति | (हिर णयगभः समवतताम्रे' डत्यादिख्रता खरदिकता सभतानां इत्यादि wal च विकारात्समनामपिम्‌लकार्णावस्थारू्पाण ब्रद्यविराडादीनां प्ररतिविकासर्भावन पसिद्धिरस्ति। पूवापच्तया ्विकारस्याप्यत्तरत्वाद्‌प्रकछतित्वमिव्ययः। केचिद्ियद{घिकरणान्‌ राे- नेद्‌ Ga व्याचद्तते तान्‌ टूषयति। वियदिति।

तस्य जायत इति पदस्याकाण्ादिषुं FEE पाठापच्तया प्राचीनेषु प्रागधु Bate जन्मेति सूचयाजना। ततसामान्यादिति। तेनाकरा- ष्रादिजन्मना सामान्यमेकश्रन्दा त्तत्वं तस्ादिव्यथः| cata वाक्य

[Sexrigreg | WF CHA SAA AT | ७०७ तत्‌ प्राक्‌ श्रुतेः ।। ३॥

द्तञाकाशादीनामिव प्राणानामपि मुख्यैव जन्मशतिः, यजञ्जायत tan waaay पद्‌ प्राणेषु प्राक्‌ श्रतं aA रेष्वाकाशादिष्वनवतते, “एतस्माज्जायते प्राणः इत्यत्रा काशादिषु ae जन्मेति प्रतिष्टापितं, तत्‌ सामान्यात्‌ प्राणे- व्वपि मुख्यमेव aa भवितुमदंति। न dala प्रकरणे एक- स्मिन्‌ वाक्ये एकः शब्दः सरद चरिता बहम; सब्बध्यमानः afm: कचद्गए दृत्यष्यवसातुः शव्यं, वैरप्यप्रस- Wid | तथा स प्राणमखूजत प्राणाच्छ्रद्धां" इत्यचापि प्राणेषु खतः खजतिः परेष्वपि उत्पत्तिमत्मृ श्रद्धादिष्वनुषज्यते। यचापि पञ्चाच्छरतः उत्यत्तिवचनः शब्दः पूर्वैः सम्बध्यते तचाणठेष एव न्यायः, यथा सवाणिश्धतानि दच्रन्तीत्ययमन्ते पठिते स्युचरन्तिशब्दः पूर्वैरपि प्राणादिभिः सम्बध्यते ॥

ततयूवकत्वादयाचः ॥ 8 ॥

यद्यपितत्तेजेऽखजत' दत्येतस्मिन्‌ प्रकरणे प्राणानासत्य्ति- नं पद्यते तेजाऽवन्नानामेव तयाणां शतानां उत्पत्तिश्रवणणत्‌,

tt ~~~~-~

रखकम्य शब्द्‌ स्य व चिन्म्‌ ख्यतवं क्राचत्‌ गाणत्वमिति वे रूप्य न्‌ य॒क्तमिति न्धायमन्यच्राप्यतिर्दिशएति | यचापि vasa इति |

यचो छान्देग्येऽपि प्राणानामत्यत्तिनं श्रूयत इति। aware | तत्पूवकत्वाद्वाच डति। अच EA वाक्पदः प्राणमनसेःरुपलच्तणं।

७०८ रत्न प्रभाभासिते। [अ-२।पा०४]]

तयापि ब्रदयप्ररुतिकतेजोऽवन्नपूवंकलाभिधानादाकप्राणमनसां तत्छामान्याच्च सवषामेव प्राणानां aguuad सिद्धं भवति । तया Gada प्रकरणे तेजाऽवनपूवेकलं वाकप्राणमनसा- मानायते चन्नमयं fe साम्य मनः च्रापामयः प्राणः तेजामयो aay tia । तत्र यदि तावन्मुख्यमेवैषामन्नादि मथत्ं तते वर्तत एव ब्रह्म प्रभवलं wy भाक्तं aura aqacarat नामरूप- व्याक्रियायां अवणात्‌ येनाश्रुतं श्रुतं भवति" इति चापक्रमात्‌ रेतद्‌ा तयमिद्‌' स्वे" इति चोपसंहारात्‌ भरत्यन्तरप्रलिद्धेख ब्रह्मकाय॑लप्रपञ्चनाथंमेव मनच्रादीनामन्नादिमयतवचनमिति गम्यते तस्मादपि प्राणानां ब्रह्मविकारत्सिद्धिः॥

सप्रगतेविशेषितत्वाच।। ५ ॥ उत्पत्तिविषयः अतिविप्रतिषेधः प्राणानां परितः,

वाकप्राणमनसां तजा$बच्रप्‌वकत्वाक्तेरश्चवयमसिद्धमिति योाजना। तवागाद्भिचचुरादीनां सामान्यं करणत्वं ततसामान्यादिव्य्धः, Ba मयङ्खकार मुख्य डति ua वतत ख्व प्राणानां ब्रद्धकायेत्वं तेजोऽबन्नानां ब्रद्यविकारत्वात्‌। यदि प्राणस्य वाघोार्जलविकारत्वाया- गात्‌ तदधौनख्ितिकत्वमाचरेण भाक्तस्तथापि प्राणानां विकारत्व भरताधीर्नाद्यितिकत्वं लिङ्ग मयटोक्तमिति सिद्धं ब्रद्धयकाय॑त्वं स प्राश- मदटजतः इत्यादिश्रुखन्तरे US, FARTS a: | तस्मात्‌ प्राणाना- मत्पत्तिच्रुतौनां सद्धावश्रुत्यविरोधात्‌ कारणे ब्रह्मणि समन्वय इति सिद्धं | लिङ््रररविचारात्मकाघिकरणानां लिङ्गात्‌ तत्पदार्थे द्धीः फलमिति उद्यं

र्व जन्मलव्यसत्ताकानां प्राणनामपजीयापजीवकत्वसङ्व्या स्यां न्िणितु @alat विरात्‌ and पवंपच्त्यति। सप्रगतेविंश्नखित-

ना

-- SO --

* ब्रह्यप्ररतिकल्रमितिवघग् काः

[ख०र।घा ०४ | UF CAM खचभाष्ये। ७०€&

सद्धा विषय ददनों परिह्कियते। aa ae प्राणमुपरिष्टाद- च्छति । सस्प्रतितु कतोतरे प्राण दति सम्मधारयति। अ्जति- विप्रतिवन्तेखा च fama: | क्रचित्‌ सप्त प्राणाः सङ्धोत्त्यन्ते “स्त प्राणाः प्रभवन्ति तस्मात्‌ दति। कचिदष्टो प्राणा ग्रहलेन गुणेन ग (3 : 9 ८८ सङ्ोत्यन्ते, “HUI Get श्रष्टावतियदाः' दति, कचिननव (सत्न > € = क ८८ ॐ मि वं weet: प्राण alaarar” दलि क्र{चदट्श नव वे पुर्षे प्राणा नाभिर्दशमो दति । कवचिदेकादण् “दशेमे पर्ष प्राणा अत्तौकादशः' tfalafagres “सब्वषां स्पशानां वगेकाय- तनम्‌ दूत्य | क चित्तयाद्‌ ग “Way द्रव्यञ्च" दत्य | एवं दि विग्रतिपन्नाः प्राणेयन्तां प्रति थरूतयः, fa तावत्‌ प्राप्तं सपरैव mut दति। कुतः गतेः, यतस्तावन्ताऽवगम्यन्ते “सप्त YTUT: प्रभवन्ति तस्मात्‌” इत्येवंविधासु श्रतिषु। विशेषिताश्चेते “aa वे शोषण्छाः प्राणाः” qa; ननु “गुद्ाश्या fafear:

as | विष्रयः dua: इन्द्रियाखयच्र विषयः। पच्च घोद्धिवाणि वाङ्न खेति सप्त प्राणास्त रव इस्तेन सदा| Des बन्धकत्वं Wei TH- न्तीति uel इन्द्रियाणि तेषां बन्धकत्वं विघ्याघीनमित्यतिग्रदाः ग्रदा- नतिक्रान्ता विषया डत्य्थः। दे चाच दे wat दे aa वाक्‌ चेति सप्त ati fay] भवाः प्राणा दाववाच्चो पायुपस्योा चेति नव, च्रानकमेन्ियाणि awa पुरुषे Se प्राणाः यात्मा मन रकादश्रप्राण xfa सिदधान्तको- टिरूक्तारखत खव दद्वाख्यया ARI AE BEM | ्द्ङ्कारेण ay saan, तितः सप्तत्वावग्रतेयं Wea waa प्राणा इति शौषणेो- देशेन प्राणत्वविर्ेघणाच शोषणानां same, इच्रियत्वपरिसह्य- या ana via डति सूचयाजना। सप्तत्वं वीष्ाविरुद्धमिति शङ्कते, 4

७१० रननरप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०४

wa सप्त" दति altar aad, सा सप्तन्याऽतिरिक्तान्‌ प्राणान्‌

गमचतोति । नेष दषः, पुरूषभेद्‌ाभिप्रायेयं वीषा प्रति पुरुषं aa at yu दति, न तत्चभेद्‌ाभिप्राया सन्न सपघ्तान्येऽन्ये प्राणा दृति। नवष्टल्ादिकापि स्या प्राणेषुदाहता कथं सपैव = सत्यमुद्‌ाइता विराधाच्लन्यतमा सद्खाथ्यवसातव्ये(, तच स्ताक- कल्यनापराघात्‌ सत्तसह्याध्यवसानं wha” सद्या - न्तरखवणमिति aaa | FST

दस्ताद्‌ यस्त स्थितेऽते नेवं ॥ ई ॥ दस्तादयस्वपरे सप्तभ्याऽतिरिक्ताः प्राणाः श्रूयन्ते, “दस्ता वे ग्रहः स कर्मणातिग्रदेण Wii, स्ताभ्यां fe कम्मं atria” दृत्योदमाद्यासु afaqi fad च सप्नवातिरेक सप्चरवमन्तभावा- sma सम्भावयितं। दोनाधिकसद्याविग्रतिपत्ता दधिका aq dara भवति, तस्यां +दोनान्तभंवति, न तु डी-

त्णणयरषरयणरेरयीणरषययणोणणणणणणण गिण

नन्विति | गद्धायां हदये Nea इति aetna | auras निहिता tafan cau: | चित्तेन चतुद्‌ णत्वं aay) wana परिहरति, नेष aia xfa | सिडान्तिनिाप्येकादप्रासु मनाटत्तिभेदाचचिखयात्मिका बुद्धिः गवात्मकोाऽदङ्कारः, स्मर णात्मकं चित्तं रति arenifeagra- भावनीवा| तता वरं प्राथमिकसप्तत्वेऽन्तभावः लाघवादिति प्राप्त सिद्धान्तयति | खच्रेति।

Gat AMM WHA: ASE: | सम्बन्धमेवादइ। दस्ताभ्या- fafa | wasfunagar न्यनायामन्तभावायामात्‌ सप्रेव प्रागा स्यलाघवानराघादिद्यवं न मन्तदययमित्यन्वयः| ate कतीच्ियाणी-

* Stacia ate वधेर |

[अ ०२।पा०४] प्रा इर त्र्य खचभव्ये | ७१९

नाचामधिका, Bay नैवं मन्तव्यं स्ताककल्पनानरोाधाः. सप्रैव प्राणाः स्यरिति। उन्तरसष्यानुरोधाच्चेकाद्शैव ते प्राणाः Bi तथा चाद्‌ाहता sia: “दशेमे TRF प्राणा ्रात्येकादरशः' दति आत्मशब्देन चाचान्तःकरणं परिग्रद्यते करणाधिकारात्‌ | नन एकादशवादप्यधिकं ाद्‌शचयेद्‌ शते उद्‌ हते सत्यमदाहते न लेकाद्श्भ्यः काय्यजातेभ्योऽधिकं कार्य्यजातसस्ति acy श्रधिकं करणं कल्प्येत । शब्द स्पश॑रूप- रसगन्धविषयाः पञ्च बद्धिभेदास्तदथानि Gy agifxatty वचनादानविदरणेात्सगानन्दाः wy कश्ममेद्‌स्तदथोनि च च €. + + ऊ ~ पञ्च कम्मद्धियाणि सव्वाथविषयं Gamal मन एकमनेक- इत्तिकं तदेव त्ति भेदात्‌ क्चिद्धि नवद्मपदि शते “मने बुद्धिर दङ्ारथित्तञ्चः' इति तयाचश्तिः कामाद्या नानाविधा दर ८८ € 9 = त्तीरनक्रम्याद “Wad सवं मन Ua” इति। aia ya ata Tt- UIs प्राणानभिमन्यमानस्य चत्वार्‌ एव प्राणा च्रभिमताः स्ये स्यानभेद्‌ाद्धोते WaT: सन्तः HA गण्यन्ते, “दे श्रोते दे wart

ay,

त्याकङ्कायामाहइ | उत्तरेति | अतीनां मियो विरोधे सति मानान्तरा- anda ्रतिवैलीवसीति न्यायेन काग्यलिङ्गानुमानानुग्टदीतेकादश- प्रागखव्यन्‌सारणान्याः ऋतया नेवा इव्यभिसन्धायाहइ। aafafa | रकाद्ण्रकार्य्यलिङ्गान्यादइ। शब्देति | चयः कालास््रेकाल्यं, afew. या छ्तियम्य तत्‌ चेकाल्यदत्ति | रन्दिवान्तराणां वत्तमानमाचम्राहि- त्वादतीतादिक्ञानाय मनेोऽङ्गौकाग्येमिव्ययंः। विष्रेषितत्वादिव्यक्तं नि

रस्यति | अपिच सप्रेति। नच तावतामिति। चखादानादीनां ओआजा- 4 £ 2

OAR रनप्रभाभासिते। [ख०२।पा०४|

दं नासिके एका ara” fal नच तावतामेव ठत्तिभेद्‌ा दतर wu दृति शक्यते वक्त, दस्तादिटत्तीनामत्यन्तविजातीयलात्‌। तथा “aq a परुषे प्राण नाभिद्‌ंशमीः" दत्यचापि देदच्छि- द्रभेदाभिप्रायेणेव दश प्राणा उच्यन्ते, न प्राणतत्रमेदाभि- प्रायेण ‘arfuenay दति वचनात्‌ i न fe नाभिनोाम कित्‌ प्राणः प्रसिद्धाऽस्ति, awe तु प्राणस्य भवति, नाभिरपि एक विशेषायतनमित्यता नाभिदंग मीत्यु्यते । क्विदुपाष- ary कतिचित्‌ प्राणा गण्यन्ते, कचित्‌ प्रदभरेनाथे। तदेवं fa faa प्रणेयत्तान्नाने waa fa परमाम्ानमिति faa- AG) काय्यजातवश्राच्वेकाद्शतान्नानं प्राणविषयं प्रमाणमिति fed इयमपरा खचदवयेाजना। waa प्राणः स्यः यतः सप्नानामेव गतिः श्रूयते “तमुत्क्रामन्तं प्राणाऽनूत्रामति प्राणम THA सव प्राणा अनूत्करामन्ति› दूत्यच | ननु सवेशन्दाऽप्यच पद्यते कथं सघ्रानामेव गलिः प्रतिज्ञायत इति, विशेषित- alfgare | सपैव fe प्राणाञ्चदराद्यः लक्‌पथ्छन्ता विशे-

दिभ्याऽन्यन्तवजात्यादिव्ययः। तषां aafua बधिरादीनामाद्‌ानादि नस्यादिति भावः। कथं तहि छिदि sium: rang लच्तणये- are) aay feta) सप्त प्राणाः प्रभवन्तीव्यपासनाथं। Bar out डति स॒तिस्त्पलच्तणाया | पायपख्यपादानामपि बन्धकत्वावि- शषा{दिति विवक्तव्यं । नन्विदं खचव्याख्यानमसङ्तं wether aaa सप्तत्वावगतिः श्णौघणयानाष्धेतुणां विष्ितत्वमिति wat गयधिकरण्यादुत्तापरि सह्यादोवाद्ये्यर्चेरादइ | रयमपरेति | xfs

[ऋअ०२।पा ०९|| परा ङ्र ब्रह्म रच भाष्ये | SAR

faat: TE प्रहताः, WAST WIT पुरुषः WIS पस्य वन्तते अथारूपन्ञा भवति एकोभवति न wadiarefcaaar- दिनानक्रमणेन | WHAT च सवंश्ब्दा भवति। यथा सें ब्रह्मणण भोजिता दति ये निमन्िताः प्रता ara- Wig एव सवंशब्देनाच्यन्ते नान्ये, wafastfa ये प्रता ST प्राणस्त एव सर्वशब्द नाच्यन्ते नान्यदूति। aaa विन्ञान- मष्टममनुक्रान्तं कथं सप्तानामेवानक्रमणं, नेष दाषः मनोा- विज्ञानयेा स्तत्वाभेद्‌ा ह न्िमेदेऽपि सक्चत्रोपपन्ते; | तस्मात्‌ सिव प्राणा THI प्राप्ते AA 1 दस्तादयस्तपरो सप्रन्याऽतिरिक्राः प्राणः प्रतोचन्ते “We Fae” दत्यादिश्रतिषु। गहलञ्च बन्ध- नभाव गद्यते, बध्यते VARs ग्रदसंज्ञकन बन्धनेनेति। ख च क्तेचन्ञा aafaaa शरीरे बध्यते शरोरान्तरष्वपि तुल्यलाद्न्धनस्य। तस्माच्छरोरान्तरसद्चारोद ग्दसंज्ञक ब- न्धनमित्ययथादुक्तं भवति। तथाच रतिः “पुय्यष्टकेन लिङ्गन प्राणाद्येन स युज्यते। तेन बद्धस्य वे बन्धो AST AAU तेन च” दति। प्राङमेान्ताद्रदसंन्ञकनानेन बन्धनेनावियोागं

याणि adifa सन्देह पवेपत्तदचं याजयति | सप्ेति। a जीवा- त्मानं ये प्राणाः सद गच्छन्ति तेषामेव भेगदहेतुत्वाटदिन््ियत्वमिव्ययः विपन्नावस्थायां wa चाचषञ्चच्तषि खिताऽनु माइ करूय्यां ए रूपः पुरुषः पराङ्‌ wnqua बद्िर्दशत्‌ wifes aa प्रतिगच्छति। अथ तदानीमयं ममृयुररूपन्ञा भवति cain देवं प्रविष्टं लिङ्गांश्रखन्तुदद- ये मनसकीभवति तदायं न पश्तोति पाश्चष्या खङर्त्यियंः| च्ादिपद्‌ाच्र जिघ्रतिन वदति a cada a प्रटणातिन aad a स्य॒

७१४ रलप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०४]

दभंयति। आयव॑णे च विषयेद्धियानक्रमणे “way द्रष्टव्यञ्च"" दत्य तुल्यवद्धूस्तादीनोद्धियाणि सविषचाण्नक्रामति “दस्ता चादातव्यञ्च उपस्थश्चानन्दयितव्यञ्च way विसजेयितव्यञ्च पादौ च गन्तव्यञ्चः'द्ति। तथा “THA परुषे प्राणा आत्मैका- दशः ते यद्‌ स्माच्छरोरान्म्त्याद्‌त्रामन््येय रोद यन्तिः दत्येका- दशानां प्राणानासत्करान्तिं द्शंयति | सवेशब्दाऽपि च प्राण- शब्देन सम्बध्यमानोऽश्षान्‌ प्राणानभिद्घाना न प्रकरणएव- गेन waa व्यवस्थापयितुं शक्यते, प्रकरणच्छब्दस्य च बलोय- स्वात्‌ wa ब्राह्मणा माजिता दृत्यचापि सवेषामेव अवनि- वर्तिनां ब्राह्मणानां Tew न्याय्यं सवरब्दयसामग्यात्‌ | सवंभोाज- नासम्भवात्‌ तु तच्च निमन्लितमाचविषया स्वशब्दस्य ठत्तिरा- रिता, इद तु न किञ्चित्‌ सवंशब्दाथंसङ्काचकारणमस्ति, तस्मात्‌ सवशब्देनाचाशेषाणां प्राणानां परिग्द्प्रदशनाथं स- घ्रानामनक्रमणमित्यनवदयं | तस्म्ादेकादभेव प्राणाः शब्दतः काव्यतखेति fag i

पति a विजानातीति wad | सप्तानामेव जीवेन ae ufafe- व्यसिद्ध। यदत्वश्चत्या हस्ताट्‌ौनामपि गतिप्रतीतररिति सिडधान्तयति। रवमित्याटद्‌ना। इस्ताटिबन्धस्यामा्तात सदहगता स्मतिमादइ | पय्य- दकनेति | प्रागदिपच्चकं भतदच्वापञ्चकं ्लानेन्द्रियपञ्चकं कम्मल्द्िय- Gyn ्न्तःकरणचतुष्ध्यमविद्ा कामकम्म चेति पुय्यद्टकमात्सना siunaiay सति सम्भवे सवश्रुतिसङ्खाचा न युक्त KUTT! सवश्रव्दाऽपीति। तस्मात्‌ सह्याखतौीनामविरोाधाद्‌ काद्‌ ष्ंच्ियकाारुगे व्रद्यणि समन्य इति fas ॥

[ख ०२।पा ०४) प्रास ब्रद्यङचभाष्य। ७१५

Away | ~ Il

श्रघना प्राणानामेव खभावान्तरमम्थद्धिनाति। BU प्रकृताः प्राणः प्रतिपन्तयाः) अरणवञ्चेषां सेादयपरिच्छेद न परमाणतुल्यलं, छत्छदे दव्ापि *काच्यानपपन्ति प्रसङ्गात्‌ | QA एते WUT: BAY स्यः मरणकाले शरीराननिगंच्छन्तेा विलाद दिरिवापलम्धेरन्‌ भियमाणस्य पास्ये; । परिच्छि- Aaa प्राणः सवंगताश्येत्‌ स्यः उक्करान्तिगत्यागतिश्रतिव्या- केपः स्यात्‌, तद्भुणएसारत्रच्च जीवस्य न सिध्येत्‌ सवेगताना- मपि टत्तिलाभः शरीरदेशे स्यादिति चेत्‌, न, टत्तिमाचस्य करणत्वेापपन्तेः। यदव त्रूपलब्िसाधनं aha: अन्यदा तस्यैव न: करणत्वं, तेन datas विवाद्‌ दति करणानां ar- पिलकल्यना निरर्थिका, तस्मात्‌ war: परिच्छिन्नाखेते प्राणा दृत्यध्यवस्यामः॥

ee

=-= tees

अणव । ‘gia: सवे तन्तादड्ूति wa’ इन्चरियाणां विभुलात्‌ तेषामत्कान्तिरसिडा किन्तु anes तेवामभिव्यक्षिरूपाः प्रादेशिक्या gua सन्ति न तासामुत्क्रान्तादिरिति सा्यानामा्तेपस्तत्छङ्गत्या प्राणाः किंपरिमाणा रति aes सिदडधान्तयति। अधुनेव्यादिना। उत्यत्तिसह्यानिखयानन्तर परिमागं निरूप्यत ray) ्न- द तरू्पस्पषत्वं ade, परिच्छद्‌ऽल्यत्व, बद्धादीनां विभत्वे तदु पाधिकमात्मनाऽगल्वादिकं न सिध्येदिद्यक्तन्यायविस्ाघमाद। तदूण- सारत्वमितति। उक्ताच्तपमनद्य निरस्यत । सवगतानामिति। ar ननत्य श्चतेरुपासना यत्वान्न क्रान्त्यादिश्तीनां तया facty xfa fas |

SA ae er

* arvana का० वधेर ।

७१६ र्लप्रभाभासिते। ( ष्छ०र।पा०४ |

ASA ll ८ ॥

मुख्यश्च प्राणः दूतरप्राणवद्रद्यविकार इत्यतिदिश्ति। नन्वविगेषेरेव सर्वप्राणानां ब्रह्यविकारलमाख्यातं, .एतस्माज्ना- यते प्राणा मनः सवद्ियाणि चः इति, सेद्धियमनेव्यतिरेकण- पि प्राणस्यात्यत्तिञ्रवणएणत्‌, “स प्राणएसशजत, इत्यादि खवणेभ्यश्च | किमथंः पनरतिदेशः, अधिकाशङावारणायः। नासदासीये दि ब्रह्यप्रधाने क्तं मन्तवा भवति, ‘A स्टल्युरासीोद्‌ग्डतं न तदं नराच्या AS असीत्‌ प्रकेतः azar खधघया तदेकं तस्माद्धान्यन्न ut fag नासः दति। आनौदिति प्राणकस्भीपादानात्‌ प्रागत्यत्तेः सन्तमिव प्राणं खचयति। तस्मात्‌ aa: प्राण इति जायते कस्यचिन््रतिः, तामतिदशेनाप- नद्ति। आनोच्छब्दाऽपि न aaa: प्राणएसद्भावं ख चयति | अवातमिति. क्षणात्‌, “amar qaat; we” इति च मूल प्रतेः प्राणादि समस्तविशेषर दितलस्य द्‌ गितलात्‌। तस्मात्‌

aga | तिद प्त्वान्न सङ्त्यादयपेच्ता तथा प्राणा इव्यक्तन्धायोऽचा- तिदिश्यते। नन्‌ प्राणा जायते न वेति संप््याभावादतिदेष्या न युक्त इत्याच्तिपति | किमयं इति । निख्ितमद्ाप्रलये प्रागसद्ावश्चुत्या- sfumrngiary | नासदासीये इति नसदासोदिव्यारुभ्याघीत ray: | ate act प्रलयकाले ग्यत्युमारको Byala वा नासीद्‌- म्टतच्च Sanwa नासीत cig परकेतखिङरूप्न्द्रः BE: प्रकेतः ख्ख नास्तं, quar सददेत्यन्वयः, पिटम्ध <aad खधा। यदा qa val मावा खधातया सद्ध तदेकं ब्रद्यानोदासीदिति पर्मा- “& | अचानीदिति adat छतवदिति ganar: | तस्माद्‌ FET:

[ ख ०२।पा ° 8 | शाङ्गर ब्रद्मखूचभष्ये | मद"

कारणसद्धावप्रदश्नाथं एवायमानीौच्छब्द दति। रेष्ठ इति च सख्यं प्राणमभिद्धाति, श्राणो वाव ae: Fey” इति अति- निदेशात्‌ ज्येष्ठश्च प्राणः, प्रटुक्रनिषेककालाद्‌ारभ्य तस्य टत्ति- लाभात्‌, नचेत्‌ तस्य तदानीं टत्तिलाभः स्यात्‌ योना निषिक्तं WA पूयेत न सम्भवेद्ा, HASTA कणशब्कुल्यादि स्ान- विभागनिष्यत्तो इत्तिलाभान्न Seat) Bey प्राणः गण- धिक्यात्‌, “न वे शच्छामस्दृ ते जीवितुम्‌” दूति wag

न वायुक्रिये PATIENT ॥ ९ ॥

quam: प्राणः किंखरूप दूतीदानां जिन्ञाखते। तच प्राप्तं तावत्‌ wdara: प्राण द्रति, एवं fe wad, श्यः प्राणः स वायुः स एष वायुः पञ्चविधः प्राणऽपाना बान उदानः समानः" दति। saat तन्तान्तरौीयाभिप्रायात्‌ सम-

परः परमत्कखटमन्य् किमपिन बभवेव्ययः| परिद्धारः gare: | नन ेष्टडब्दस्य प्राणे प्रसिद्यभावात्‌ कयं aatafa तचादइं | Be डति चेति। ait alae) ज्ये प्राण इत्यादिना waa पयं भवेत्‌ | न सम्भवदूभानभवेदित्यथः। वागादिजीवनद्ेतुत्वं प्राणस्य गुणः | ख्वमानीच्व्यधिरोाधात्‌ प्राणात्प्तिश्चतीनां sata समन्वय इति fas |

sfearfa विचाय्यं तद्यापारात्‌ प्राणं waa कतुम॒त्पत्तिरति- दिष्टा, संप्रदयुत्यन्नप्राण्खरूपं waa करोति | न वायुक्रिये एधगुप- देश्णत्‌ | ae पाणः fa agar उत कस्णानां साधारण्या

4 2

७१७ रन्नप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०४

watuafa: प्राण दृति इति ard, एवं fe तन्ान्तरोया प्राचत्तते। .सामान्या BTUs: प्राणाद्या वायवः पञ्चः दति। Baya | न वायुः प्राणः नापि करणव्यापारः। कुतः एय- गपदेशात्‌। वायोस्तावत्‌ प्राण एयगृपदेशे भवति, भ्राण एव AQUAIU: पादः, स वायुना ज्योतिषा भाति च तपति च' दृति । नदि वायुरेव सन्‌ वायोः एरयगुपदि श्टते तथा करण- टृत्तेरपि एयगपदेशे भवति, वागादौनि करणान्यनुक्रम्य तच तच प्रथक्‌ प्राणएस्यानक्रमणात्‌ त्तिट्तिमताश्चाभेद्‌ात्‌। नह करणव्यापार एव सन्‌ करणेभ्यः एरयगपदिश्येत। तथा “एत- सपाज्जायते प्राणा मनः सवद्दियाणिच खं वायः" इत्येवमाद्‌- येऽपि वायोः करण्भ्यश्च प्राणस्य एयगपदेशा च्रनुसत्तव्याः। न ` च समस्तानां करणानामेका दत्तिः सम्भवति, प्रत्येकमेकेक- ठत्तिलात्‌, समुदायस्य चाकारकलत्वात्‌। AT पञ्जर चालनन्या- येन एतद्ध विव्यति यथेकपञ्नर वर्तिनः एकादश्र पक्विणः प्र- aa प्रतिनियतव्यापाराः सन्तः सम्भूयेकं पञ्जरं चालयन्ति एवमेकशरोरवत्तिनः एकादश प्राणाः प्रत्येकं नियतदत्तयः सन्तः सम्भूयेकां wet ततिं प्रतिल्यन्त दति । नेत्युच्यते

पारः आ हाखित्तत्वान्तरमिति वायप्राणयोभदामेदश॒तोनां मियो विरोधात्‌ | संश्रये पृवपच्तमादइ | तच्ति। दितोयं सांख्यपुव- पच्तमादइ | अथवति सिडधान्तत्वन equa | Baya इति। मनारूपब्रद्यणा वाक्‌प्रागश्छन्तःखचश्तुष्पात्चं तावके, तच प्राणो वायनाधिदविकेन भाव्यभिदयन्यते अभिव्यक्तः सस्तपति काय्यच्तमा

[अ०२।पा०४] परार ब्रद्म खच भाव्ये | ७९८

युक्तं । aa प्रत्येकवक्तिभिरवान्तरव्यापारेः पच्चरचालनानु- रूपैरेवोपेताः पक्षिणः सम्भूयेकं पञ्जरं चालयेयुरिति तथा ZEA | दद तु अवणाद्यवान्तरव्यापारोपेताः प्राणान aaa प्राण्यरिति युक्तं, प्रमाणाभावात्‌ अत्यन्तविजातौय- ताञ्च श्रवणादिभ्यः WUT) तया प्राणस्य श्रष्टठतादयुहाषणं गणभावोपगमख तं प्रति वागादीनां न करणटत्तिमाते प्राणेऽवकल्पते, तस्मादन्यो वायुक्रियाभ्यां प्राणः। कथं तदीयं श्रतिः, यः प्राणः स वाचः" इति, उच्यते) वायुरेवायमध्यात्म- मापन्न: पञ्चग्यद्ा विशेषात्मनावतिष्टमानः प्राणो नाम भण्यते न॒ तत्वान्तरं नापि वायुमा, wag अपि भेदाभेद्‌- श्रतौ न विरूष्येते। स्यादेतत्‌, प्राणाऽपि afe जीववद्‌ स्मिन्‌ WIT aw प्राप्नोति, Beara गृणभावेापगमाच्च त प्रति वागादौनासमिद्धिवयाणं। तया fe ्रनेकविघधा fafa: प्राणस्य Waal “Bay वागादिषु प्राण waar जागत्ति

~~~ ------~-~--~-~- ~~~ ~ ~~~ --~ ~ ~~~ ~~~-~~~~-~-~-- ~~~ ~~~ ~ -~---~---

भवतीव्ययः | सुतिषु तच तच प्राणस्य वागादीनान्च fag: dare. लिङ्गेन एयगत्यत्तिलिङ्न चेन्द्रिवतदमिन्नयापारेभ्योऽपि भिच्नत्व- faare| तयेति । प्राणस्येन्द्रियदत्तित्वं अत्या निस्स्य aaa निरस्यति। नच समस्तानामिति। या चक्तःसाथ्या afa: सेवन स्राचादिसाश्छा करणानां प्रयेकमेककरूपग्रहादित्तावेव Sqara नच समुदायस्य त्तिः सम्भवति तस्यासत््वादिययः। प्रमाणाभा- वादिति चाचाद्‌]नामेकप्राणनास्यटत्यन्‌ कूलपरिस्यन्देधु मानाभावात्‌ खवणादौनामपरिस्पन्द्त्वन विजातांयत्वात्‌ परिस्प्रन्द्रूपप्राणनान्‌- कूलत्वाद्‌ वान्तसव्यापार भावान्न समस्तकरण्त्तिः प्राण इत्यः | किच्च प्राणस्य sfaa वागएदीनामेव oad वायं नेतदस्तीद्याद | तचा 4 2 £

७२० रलत्रप्रभाभासिते। [अ ०२।पा ०४

प्राण एवेका ग्डल्युनाऽनाघ्तः प्राणः संवगा वागादीन्‌ eH

प्राण इतरान्‌ प्राणान्‌ Tafa मातेव vate’ दति । तस्मात्‌

प्राणस्यापि जोववत्‌ खातन्चृप्रसङ्गः, तं परिदरति॥

चक्षुरादि वत्त तत्सदशिध्चादि्भ्यः।। १०॥

तुशब्दः प्राणस्य खातन्द्यु व्यावन्तयति | यथा चचरादी- नि राजप्रछृतिवत्‌ जीवस्य Fed भाक्तं च प्रत्युपकरणानि न खतन्त्राणि तथा म॒ख्योऽपि प्राणो राजमन्िवत्‌ जीवस्व सवोा- Yar उपकरणभूता न खतन्तः। कुतः ततृसदश्च्छादिगभ्यः तेखक्तरादिभिः सदेव प्राणः fad, प्राणसंवादादिषु समान- धमाणाच्च सदशासनं यक्तं ॒ददद्रयन्तरादिवत्‌। आदि- शब्देन संहतत्वाचेतनलादौन्‌ प्राणस्य खातन््यनिर्‌ाकरणङे- ठन्‌ दशंयति। स्यादेतत्‌ यदि चक्तरादिवत्‌ प्राणस्य जीवं

प्राणस्येति | wat eer घटो न वस्वन्तरं नापि wea तहिकार- त्वात्‌ तथा वायोविकारः प्राण इत्यभेद्श्ुतेगंतिमाद। उच्यत इति। ददं प्राप्तः पञ्चावस्या विकारात्मना feat वायरेव प्राण xray: | प्रारस्य करणरत्ित्वाभावे जोववत्‌ भाक्तत्वं स्यादिति wed) स्या- दतदिति।

IW a Aral मागापकर्णत्वात्‌ चच्तरादिवदिति खचा्ंमादइ। qm इत्यादिना यथया दददयन्तरयोाः सवच सदप्रय॒ज्यमानत्वेन सामत्वेन वा साम्यात्‌ सदपाठस्तथा करणः सदहापकरणत्वेन साम्यात्‌ पराणस्य पाठडूति न इत्वसिद्धिरित्यः। किञ्चप्राणान भाक्ता सा-

ऋषे गणये a ae ee

[अ ०२।पा०४] प्रा ङ्रब्रद्मरूचभाष्ये | ७२९

प्रति करणएभावेाऽभ्यपगम्येत विषयान्तरं रूपादिवत्‌ प्रसज्येत रूपालाचनाद्याभिदत्तिभियंया चक्तरादोनां खं जीवं प्रति करणभावो भवति। अपि चेकादशेव का्यजातानि रूपालोा- चनादीनि परिगणितानि यद्थमेकादश प्राणाः संग्टदीताःन तु दइादश्मपर काय्यजातमवगम्यते यद्थ॑मयं द्वादशः प्राणः प्रतिज्ञायत दति। अत उत्तर पटति॥

अकरणत्वाच्च न SHIA हि द्‌ शयति 1 ११॥

न तावददिषयान्तरप्रसङ्गा दषः, ARCUATA WITS | नदि चक्षुरादिवत्‌ प्राणस्य विषयपरिच्छेदेन करणत्वमन्युपग- म्यते । न चास्येतावता कायाभाव Wa कसमात्‌, तथा fe तिः प्राणान्तरव्वसम्भाखयमानं मुख्यप्राणस्य वेशे पिकं कायं दर्शवति, प्राणसंवादादिषु “ज्य इ प्राणा अदंओ्रेयमसे afet” इत्युप- क्रम्य यस्मिन्‌ व उत्क्रान्त इद्‌ शरोर पापिष्ठतरमिव दृश्यते सवः श्रेष्ठः" दति Wow प्रत्येकं वागादयुक्रमणेन तद॒न्ति-

वयवत्वाज्जडत्वादधोतिकत्वा् दवत्‌ | नन्‌ यद्धोगोापकरणं तत्‌ सवि- षयं दृष्ट वथा चच्तुरादिकं, प्राणस्य तु निविंषवत्वादसाधार्णका- arias नापकर्गत्वमिति शङ्कते | स्याटोतदिति |

SHIH! शरीरो व्भिचारादेदेन्द्रिवधारणेात्कान्याद्यसाधारण- काय्यंसत्वाच निविंषवस्यापि प्राणस्य शरीरवद्धोागोपकरणत्वमच्ततं न तु चच्तरादिवत्‌ च्ानकमंकरगत्वमस्ति येन सविषयत्वं स्यादिति ufewefa | न तावदिद्यादिना। अहंश्रेयसे खस्य खेषतानिमित्तं,

७२२ रत्नप्रभाभासिते। [ख ०२।पा०४ |

माचदीनं यथाव Wat AQATTS वैशेषिकं कायें atfaar प्राणाच्क्रिमिषायां वागादिशेधथिलखापन्तिं शरीरपातप्रसङ्गञ्च दशयन्तो afa: प्राणनिमित्तां शरीरेद्धियस्यितिं दशयति "तान वरिष्टः प्राण उवाच मामेादमापद्ययादमेवेतत पञ्च धात्मानं प्रविभज्येतद्राणमवष्टभ्य विधारयामिः इति च। एत- मेवाथं अ्रतिराद) “प्राणेन रचन्नवरं कुलायं दृति च सुरेषु चक्तरादिषु प्राणनिमित्तां शरीररक्तां दश्यति। “यस्मात्‌ कस्रााङ्गात्‌ प्राण उत्क्रामति तदव तच्छव्यति तेन यदश्नाति यत्‌ पिबति तेनेतरान्‌ प्राणानवतिः दति च प्राणनिमित्तां शरीरेद्धियपष्टिं दशयति। कसिन्नदमुत्तान्ते उत््रान्तो भवि- व्यामि कस्मिन्‌ वा प्रतिषितेऽदं प्रतिषह्टाख्यामोति स प्राण- मजतः इति प्राणजिमित्ते एव जीवस्योत्कान्तिप्रतिष्ठे दश यति॥

पच्चत्रन्तिमनेवड्युपदि श्यते ॥ ९९ ॥

~ 9 Q, " इतश्चास्ति मस्यप्राणएस्य वेभेपिकं काय्यं यत्कारणं पञ्च- टृत्िरयं पदि ग्यते अ॒तिषु भ्राणाऽपाना यान उदानः स-

व्यदि्रे विवादं चक्रिरे | तद्त्तिमाचद्धीनमिति मकादिभावेन सित. मिव्ययः| अवरं नीचं, कुलायं देहाख्यं UY, प्राणेन cata afudiau: | तदेव तदानीमेव, तेन प्राणेन geaifa जीवः तेन प्राणछ्छताश्नेनेति यावत्‌ | CAAA: प्राणस्यासाधारणं काय्येमस्ती- त्यक्तं ॥

तत्रैव देतन्तराथे खचं wae | casaticat | ठत्तिरवस्या।

[अ ०२।पा ०४ | प्ाङ्गसब्रद्मचभ्ये | भि

मानः ofa टरत्तिभेदश्चायं काय्येभेदाणे्तः प्राणः प्राग्टर्ति- रुच्छासादिकमा, श्रपानाऽवाग्रत्तिनिंश्रासादिकमी, व्यानः तयोः सन्धो वत्तमानोा AAAI कमम॑देतुः, उदानः WE- ठ ्तिरुत्रा न्यादि तुः, समानः सम सवे ष्वङ्गषु याऽनरसान्‌- यति! दति एवं पञ्चटठ्तिः प्राणः मनो वत्‌ यथा मनसः पञ्च- Zug: एवं प्राणस्यापोत्यथंः। अओ चादिनिमित्ताः णन्दादि- विषयाः मनसः पञ्च त्तयः प्रसिद्धाः! न तु कामः wea sara: परिपटिताः परिग्णद्येरन्‌, पञ्चसद्यातिरकात्‌। नन्व- चापि श्राचादिनिरपेच्वा शतभविव्यद्‌ादरिविषयाऽपरा मनसा टृत्तिरस्तोति समानः पञ्चमह्ातिरेकः | एवं afe परमतम- प्रतिषिद्धमनमतं भवतोति न्यायादिदापि योगशस्त्रप्रसिद्धा मनसः पच्च त्तयः परिग्टद्यन्ते प्रमाणएविपय्ययविकल्पनिद्रा- Waa नाम । बह्धद्र्तिवमाचेण वा मनः प्राणस्य निद्र्शन- fafa द्रष्टव्यं जीोवापकरणत्मपि प्राणस्य पञ्चुदटत्तिवान््ना- वदिति यजयितव्यं i

अभ्निमग्धनादिकं वौय्यवत्‌ कमं। कामादिटत्तिवज्‌च्ानेऽपि पश्चुत्- नियमे नान्तीत्यरुचिं खयमेवोद्धाय पत्तान्तरः nerfs | नन्वचापीवया- दिना। yam प्रमितिः | विपवयोा भ्रमः एएविघाणदिक्ञानं विक. ल्यः | तामसी वृत्तिनिद्रा। afa प्रसिद्धा ममनिदयार्विद्यावल्ति aa मनावत्तित्वित्यरुचखया खमतमाद्। afefa) सूचस्याया-

न्तरमाद | जोवति | तदेवं प्राणवायाभद्‌ाभेदख्यारविरोच रति faz |

७२९ रन्रप्रभाभासिते) [ख ०२।पा ०४||

WAU sl

ATA मख्य: प्राणः प्रत्येतव्यः TAT: प्राणवत्‌। अणत- ञचहापि सैच््यपरिच्छदौ न परमाणएतल्यले, पञ्चभिटेत्तिभिः रत्छशरोरव्यापिलात्‌। खच्छः प्राण GATT पार्यखेनान॒पल- भ्मानलात्‌, परिच्छिन्नखाक्कान्तिगत्यागतिग्तिभ्यः। ननु fa- मुलमपि प्राणस्य समास्नायते, “समः ञ्ुषिणएा समा मशकेन समे नागेन सम ufafafuaia: समेाऽनेन waw’ दत्येवमादिषु प्रदेशेषु । तदुच्यते, आधिदैविकेन समष्टिव्यष्टिरूपेण दैरण्यगभंण प्राणात्मना एतदियुलमास्रायते नाध्यात्मिकन। पिच समः सषिणेत्यादिना साम्यवचनेन प्रतिप्राणिवत्तिनः प्रणस परि च्छद एव UWA तस्माददोाषः॥

रवं म॒ख्यप्राणस्योत्पत्तिं खरूपच्चोक्ता परिमाणसन्देदेऽगत्वमुपदि- प्रति । अर्ति | अधिकाशङ्गामाद्। ननु fauaautfa | gfa- म्॑रकादटधि Sal जन्तः पत्तिकेत्यच्यते। नागते हस्तो प्राण उत्का- मतोति aaa पराणस्य भाति, समानेन सवेति Bat विभत्व- fafa fata खाध्यात्सिकप्राणस्याल्यत्वमाधिदविकस्य विभुत्वमिति विषयभेदाच्छ्योरविरोाधः इति समाघत्ते। तदुचखत इति किञ्चा- uaa प्राणस्य ज्ञष्याटदिसद्त्वेनाल्पत्वाक्तः सम रभिखिभिलाकरिति fatise ward | समोाऽनेनति सूचात्मत्वमिति िषयब्यवस्था सुस्थे aise, अपि चेति। अणवश्च सवऽनन्ता इति डन्दियानन्त्य- auraatufafa समादित, wag प्राणविभुत्वमाधिद्‌विकमिति समाधानान्तरोाक्तरपोानरक्तवं | अन्ये तु प्रसङ्गात्तच सांख्यान्तेपोा निरस्त चतु atafaciat निरस्त इत्यपानरु्यमाडः। पव प्राणस्याध्या- प्मिकाधिद्‌ विकविभागेनाप्यणत्वविभत्वव्यवस्थाक्ता॥

[ख ०२।पा ०४ | LIF CAMA | ७२५

ज्यातिराद्यधिष्ठानन्त तद्‌ामननात्‌ ॥ ९४ ॥

ते पनः प्रहताः प्राणाः fa wufeaa aa wa का- खाय प्रभवन्ति ्रादाखिद्वताधिष्ठाताः प्रभवन्तीति वि- Waal तच wd तावद्यया खक्रार््यशक्रियागात्‌ खमद्दि- स्रेव प्राणाः प्रवतिरन्िति। अपि च रवताधि्ितानां प्रा- णानां प्रठत्तावभ्युपगस्यमानायां तासामेवाधिष्टाचीणणं देव- तानां भाक्रुलप्रसङ्गात्‌ शारीरस्य भाक्तत्वं प्रलोयेत, अतः ख मदिन्नैवैषां म्रटन्तिरिति, एवं प्राप्न इदम्‌च्यते। व्येतिराद्य- धिष्ठानन्विति । तुशब्देन wage व्या वल्यते | च्यातिरादिभि- रन्ाद्यभिमानिनीभिदेवताभिरधिष्ठितं वागादिकरणजातं खकार्यैषु प्रवतत दति प्रतिजानोते। ay व्याचष्टे । तदाम- ननादिति। तथा द्यामनन्ति अरद्चिवाग्डला ad प्राविशदि- त्यादि | चग्रेञ्चायं वाग्भावेा मखप्रवेशश्च देवतात्मनाऽपिष्ठा-

तत्रसङ्गेनाध्यात्मिकानां प्राणनामाधिरेविकाघीनत्वमाइ | व्याति- राद्यधिषानन्तु तदामननात्‌ | "वाचा fe नामान्यभिवदति waar रूपाणि पश्यति! इति टतीयाश्व्याऽन्वयव्यतिरेकवव्या वागाद्‌]नां fa- रपच्तसाधनत्वोक्तिविराधादन्मिवीग्भुतेवादिश्चतित्तेषामचेतनाग्न्या- द्युपाद्‌ानकत्वपरा न तु तेघामधिष्टाटदोवतापरा। न च खकारं ए क्तानामपि वागादीनामचेतनत्वादलधिाचयपत्ता न विरुध्यत इति वाच, जीवस्याधिषशाटत्वात्‌। fay देवतानामधिषाढतचे ज]ववद्धा- avatar ददे स्यात्‌, तथा चकचानकभोत्तणां विरोधात्‌ दुब॑लस्य जीवस्य wae न स्यादिति पवपच्ताघः। सिडान्तयति। wa uta cafe | अभम्निवाग्भूत्वादिव्यसच्तभूत्वेति च तद्धावोऽग्न्यादिदोव- ताधिष्टेवत्वरू्प ख्व सम्बन्धा न तदुपादानकत्वरूपोा टूरस्थादिव्य-

OA

७२६ रलप्रभाभासिते। [ च्च ०र।पा ०४]

ठत्मङ्गोलत्योच्यते। नदि देवतासम्बन्धं प्रत्याख्यायागरेवाचि ae al कञ्चिद्धिशेषः सम्बन्धे दृश्यते । तथा वायुः प्राणा wal नासिके प्राविशत्‌" दल्येवमाद्यपि खाजयितब्यं। तथयान्य- चापि "वागेव ब्रह्मण्खतु्थंः we: सोाऽधचिना च्यातिषा भाति च तपति w दत्येवमादिना वागादीनासन्ादि ज्ये तिष्टुवच- नन्नैतमेवाथ द्रटयति। स वै वाचमेव प्रथमामत्यवहत्‌ सा यदा ब्टल्युमत्यम॒च्यत साऽद्चिरभवदिति च एवमादिना वा- गादौनामन्नादिभावापन्तिवचनेनैत्रेवाथे योतयति। aaa चाध्यात्माधिदवतविभागेन वागाद्यग्याद्यनुक्रमणमनयेव WAT सत्या भर्वति खतावपि।

'वागध्यात्ममिति wre: ब्राद्यणास्दशिनः। -

वक्रव्यमधिग्धतन्त वह्िस्तचाधिदवतम्‌ः ॥

दूत्यारिना वागादौीनामन्यादिद्‌वताधिषठितवं सप्रपञ्चं प्र-

दर्भितं। aan खकार्यभक्तियेागात्‌ qafeaa प्राणाः प्रवत्तं-

a ~~~ ~~~ ~~

मण्डलाद्‌ मुखस्य चच्तुराद्युपादानत्वासम्भवादिव्यादइ। अम्रेखायमिति | वायुः प्राणाधिष्छाता भूत्वा नासापुटे प्राविश्दिति बयास्येयमि्याइ | तयेति | भाति दीप्यते, तपति wae atidtaw: | wafeaty- छाचयिष्ेयत्वरूपाथं लिङ्गान्तरमाद। स वे वाचमिति। स पारा वाचं प्रयमामुदूोधकम्मणि प्रघानामचतादिपाप्ररूपं ग्टत्यमतीत्यावद्ध- waa मुक्तां कत्वा अभिरवतात्मत्वं प्रायितवानियथंः। किच्चाग्टत- wf वागप्येति वातं प्राणः चच्रादित्यमिव्यादिश्चतिरप्यधिराच- धिष्टयत्वे सम्बन्धं द्योतयतीव्याद | east, ननु शकटाद्नां बलोवद्‌ादिप्रेरितानां प्ठत्तिदटृष्टा, च्षीरादीनान्नधिष्ठितानामपि दध्यादिप्ररत्तिदृ श्यते, तथा चोभवयासम्भवे कथं निखयसचाइ |

[BeR Utes | प्रा ङस ब्रह्य रच भाव्ये | ७२७

tfafa, agen शक्तानामपि शकटादौीनामनङदाद्यधि-

हितानां प्रडन्तिद्श॑नात्‌) उभययापपत्तौ चागमादवताधि-

हितलमेव निश्यौचते | aan देवतानामेवाधिष्ठातरणणं

भाक्तलप्रसङ्का न शारोरस्य जीवस्येति तत्‌ परिद्धियते) प्राणएवता शब्दात्‌ ॥ ९५ ॥

सतौष्वपि प्राणानामधिष्टाचोषु देवतासु प्राणवता काय्यै- करणएसदह्ातखामिना शरौरेखेवेषां प्राणानां सम्बन्धः wa- रवगम्यते। तथा fe अतिः ज्य यच्रेतदाकाशमनुप्रविषसं ai स चाचचषः पुरुषा दशनाय qara यो वेदेदं जिघ्राणी- ति स AI गन्धाय घ्राणम्‌ दत्येवंजातीयका शारीररीव प्राणानां सम्बन्धं श्रावयति अपि चानेकलात्‌ प्रतिकरणमधि- छाचीणां देवतानां न भाक्तलमस्मिन शरीोरोऽवकन्यते। एको दयमस्मिन शरीर शारीरा भोक्ता प्रतिसन्धानादिसम्बवाद्‌व- गम्यते ॥

उभययेपपत्तो चेति उक्तदराषन्तरनिरासाय खचमवतासयति,। यद्पौति।

ष्रारोरेणवति | vila Ne: | सम्बन्धा भोक्तभाग्यभावः। By द्धे प्राणप्रवेण्रानन्तरं यच गोलके रुतच्छि्रमनप्रविष्ं wa- fifei तच चद्दव्यभिमानी स अत्मा चाच्तुषः तस्य रू्पद्‌ष्नाय Ga | यद्यप्यात्मा करगणान्यपेच्तते तथापि ज्ञेयक्ञानतदाखयाद्‌- इगरवोावेद्‌ स Brat Taxa wa, करणानि तु गन्धादिप्ररखत्तये- sua न चंतन्धायेति Bay: | किच्च ase रूपमद्राच्तं स रवादं ष्रटगामातति प्रतसन्धानाद्‌कः Wels रण्व भाक्ता न व्वा द्वा

इत्याद | अपि चेति॥ 5a

OX रलप्रभाभासिते। [ HoR Utes |

तस्य च निल्यलात्‌ ॥ १९ ॥

तस्य च शारोरस्वास्मिन्‌ wit भेक्रवेन नित्यवं q- पाापलेपसम्वात्‌ सुखदुःखेोपभेगसम्भवाच्च न देवतानां | ता fe परस्सिरै््यै पदोऽवतिष्ठमाना a दौनेऽस्मिच्छरोर ~ [| ट ‘ ~ $ aq प्रतिलच्धम्दन्ति। afay भवति पष्छमेवाम्‌, गच्छति

ङ म. ° 9 ~ A ° नद्दवेट्‌वान्‌ पापं गच्छतिःइतिशारौरेणेव च नित्यः प्राणानां सम्बन्धः | उक््रान्यादिषु तदनुदत्तिदशनात्‌। (तमुत्क्रामन्तं प्राणा ऽनूत्क्रामति प्राणमनल्करामन्तं सवे प्राणा अनूत्क्रामन्ति" दूत्यादिश्रतिभ्यः। तस्मात्‌ सतीष्वपि करणानां निवन््रीषु दव- तासु न शारीरस्य भोक्ततमपगच्छति, करणपकचस्यैव fe देवता न भेाक्ततपकस्येति ॥

कादाचिदेवानामन्नभोकतत्वं कदाचिच्जीवस्येत्यनियमेाऽचस्लि्या शङ्ख खकम्भाजिंते ee जीवस्य भक्तुतनियमान्मेवमित्याद खचकारः। तस्य चति । उत्कमणादिष saw प्राणाव्यभिचारात्तस्येव प्राशखामि- त्वं, देवतानान्त परसखामिकरयसारयिवद्धिषाटत्वमाचसिति व्या- ख्यान्तर माद | ए्रीोरणव च नित्य रति यथा प्रदोपादिः करणे परकारकतया करगणपत्तस्यान्तगतस्तथा द्वाः कस्णापकारिण w_ 4 भोक्तारः इत्यर्थः। जीवस्याटषदारा करणाधिषाटत्वा्रयखामिवद्धा- aa, देवानान्त करणेापकाराभिक्ञतया सार्थिवदधिषाटत्वमिति

न slaatquifats: | दवानामधिषादटत्वेनास्मिन्‌ देहे भेक्तत्वा-

नमानन्तन दव दवान्‌ पापं गनच्छतीद्यक्तश्चतिबाधित, तस्माचचच्तघा दि रूप्राणि पश्यतति श्रतेः साघनत्वमाच्रनाधताद्‌न्नवाग्भूत्वैव्याद्य- धिाद्टदेवतापेच्ताबेोधकश्चतिभिस्विरोाघध इति fas |

[अ०२।पा०४] प्राङ्कर ब्रह्य खचभाय्य। ७९९

त इद्धियाणि ase णदन्यच ASIA ॥ १७ ॥

HRA Tat चेकाद्श प्राणा WIAA, तचरेदमपरं सन्दिह्यते किं मख्यस्यैव प्राणस्य THAT Tat प्राण BIT खित्‌ तच्वान्तराणौति | किन्तावत्‌ प्रातं मृख्रछवेतरे टत्तिमेदा दति। ga: श्रुतेः। तथा fe भ्रुतिमव्यमितरांञ्च प्राणान्‌ सन्निधाप्य मख्यात्मतामितरेषां ख्यापयति “दन्तास्येव सर्वे रूप- ममामेति तच awa स्वं रूपमभवन्‌ः दति। प्राेकश- व्द लाच कत्वाध्यवसायः, TATA दयन्याग्यमनेका्थलं प्राणशब्दस्य प्रसच्छेत एकच वा मुख्यलमितरच वा लाक्चणएिकवमापद्येत | तस्माद्‌ यथेकस्येव प्राणस्य प्राणाद्याः पञ्च ठत्तयः एवं वागाद्या AGRI WA FA तच्चान्तराष्यैव प्राणाद्वागाद्ौ- “fai कुतः, वपदेशभेदात्‌। कोऽयं बपर्‌एभेदः, a प्रक ताः प्राणाः BE वजेयल्वाऽवश््ट एकादशे याणोल्युच्यन्ते)

सत्खिन्ियेख तदधिषाटदेवताचिन्ता तान्येव पाण्डत्ति्यतिरेकेण न सन्ती्याच्तेपं gare | त इन््रियणि तद्यपर्‌ष्दन्यच Bara | प्ाणाद्न्िवाणं भदाभेदखतिभ्या ana aca पूवपच्तयति। मख्य- चेत्यादिना इन्त इद्‌ःनोमस्यव TQM! सव वयं खरूपं भवा- मति सद्ल््यतं वामाद्‌यस्तयाईभवच्िव्यभद्श्चु्यथः। ते प्राणादभिन्ना प्राखपद्‌ वाच्यत्वात्‌ प्रणवदित्यादह | प्राणेति । ते परागाः येष्ाट्‌न्यचान्य इति प्रतिन्ञायत्वेन पदचयं व्याचष्टे | तक््वान्तराख्येबेतति | तद्यपदे ए. दित्य तच्छब्दः प्रतिक्ञातान्यत्वं परग्टण्रति। प्राण इन्द्रियाणीति सप managers इतूपपाद्नांत्वेन पुनस्तानि दचपदानि येाजवति | क त्यादिना। त्रस्य विश्तामुखत्वादुभयाथत्वमलङ्कार ख्व न sau, cag प्रतिन्ञाध्यादारः तच्छनब्द्स्याप्रछतमेदपराम-

७३ ० रनपभाभासिते। [ख ०र।पा०४ |

श्रतावेवं व्यपदेश्भेददशंनात्‌। “एतस्माल्नायते प्राणा मनः

सवेद्द्रियाणि च' दृल्येदजातौयकषु श्रतिप्रदेशेषु एयक प्राणा a /

व्यपदि श्ते एयक रेद्धियाणि। नन्‌ andisad खति वजेनम्‌

५.9 ~ *sigaea प्राणवत्‌ स्वात्‌ "मनः सवेन्रियाणि च! दृति gaa व्यपद्‌शमेदद्‌र्भनात्‌। सत्यमेतत्‌, Wal तु एकादशेद्धियाणीति मनोाऽपोद्धियलेन ओआतादिवत्‌ संग्टद्यते, प्राणस्य लिद्धियलं न रता खता वा प्रसिद्धमस्ति) व्यपदेशभेदश्चायं ¡ तच्चभेद्‌ पक्त उपपद्यते तत्वैकते तु "स एवैकः -सन्‌ प्राण दद्धियव्यवद्‌ श लभते न लभते चः दति विप्रतिषिद्धं, तस्मात्तच्वान्तरण्डता म॒ख्यादितरे। कुतश्च तच्चान्तरण्डता मस्यादितर्‌ tt भद्‌ गतेः || ९८ SAA NEI भेदेन च वागादिभ्यः प्राणः सवच Bad । ते इ वाचमूचुः' fiaafa दोाषदयमपास्तं। प्रब्दभेदादस्तमेदसाधनेऽतिप्रसङ्ग श ङ्- ते। नन्विति। प्राणवन्मनसाऽपि xfeagr भेदः स्यादित्यथ; | अपय्यायसंज्ञाभेदात्‌ खतन्तरसंलि वस्तभेद द्व्युत्सगः। स च मनःवा- नीन्दिवाणीव्यादिस्म्रतिबाधान्मनस्यपाद्ते, प्राणे तु बाधकाभावादु- त्यगग{सद्धिरिति समाधत्ते स्यसित्यादिना। मन डङद्धियाणि चेति मंदोक्तिगाबलीवदन्यायेन नेया | {िडधान्ते मनसः प्रथमेपादानत्वा- * > + ४ ~, =X द्‌ात्मवद्‌{निन्द्रियत्वमिद्ं ततो नोात्यगवाच इति केचित्‌ किञ्ेतस्मान्ना. यते प्राग मनः saat चेति एधकाजन्मव्यपदेष्णत्‌ खतन्त्र वस्तभेद ~+ म र ~ a cals | वपदश्भेद्ञखखायमिति | रुकस्मिन्‌ वाक्ये प्राण रन्िवश्व्द्म- वचा च्वभते पनरखक्तिभयान्न लभते चेति व्याख्यात इत्ययः । ud भेदेनापय्थायसंच्लाभ्यामक्तेः VAT AAA तद्यपदेशएदिति

SS

* <fgue दति ade ate | t तभेद waif Ge का०।

:

[ख०२।पा०४] श्राङ्कर ब्रद्यरूचभय्े | ORL

इत्युपक्रम्य वागादीनसुरपाभ्मविष्वस्तानपन्यस्यो पसं हत्य .वागा- दिप्रकरणं, श्रथ Yaa प्राणमूचः' इत्यखुर्‌ विष्वंसिनो ख्यस्य प्राणस्य एयगपक्रमात्‌, तया (मनो वाचं प्राणं तान्या- त्मनेऽकङ्ुरुतः दत्येवमाद्या रपि भेद्श्रतय उदादन्तव्याः | तस्मादपि ATMA मुख्यादितर | Fay तच्वान्तर्‌भूता मस्यादितरे॥ #॥ =, GATT Sy || १८ II

वैलरुणञ्च भवति रुख्यप्राणस्छेतरेषाच्च say वागादिषु aq

~ £ ॐ ° ~ =~ एका जागत्तिं सख एव चेका बग्दल्युनाऽनाप्तः। ATatTiwat तस्येव म्राणस्ावस्यित्ुत्करान्तिभ्यां देदधारणएपातनदेतुलं नेद्धयाणां विषयालेो चनदेतुवच्चेद्धियाण्णं न प्राणएखेल्योवंजातीयक Wary लक्तणभद्‌; प्राणेद्धिवाणणं । तस्माद्‌ प्येषां त्वान्तरभावसिद्धिः। यदुक्तं ‘aa तस्येव सवं रूपमभवन्‌ इति ya: प्रण wal

9 ॐ € © = ~ ~ याणोति, तद्युक्तं! तच्रापि पावापय्यालेचनाद्धेद्‌गप्रतोतेः। equa: || भदखतेरिति eau प्रकरणभदोा हेतुसक्तं रति न Wate | ते देवाः ए्स््रोयेन्धिवमनादत्तिरू्पाः असुराणां पाप- टृत्तिरूपाणां जयायमुद्योयकम्मोणि प्रयमं व्यातं वाचमचस्तन्च उद्भायासुरनाग्रायमिति तथास्तिव्यङ्गेरूव्यादूमयन्तं वाचमन्टतादि- द्‌घेण विर्वसितवन्ताऽसुरा इत्येवं बमेण सवच्विन्िसेघ पापग्रस्तेष पाद्‌ ति प्रकरणं विच्छद परसिद्धमास्ये भवमासन्यं aa yaw. wa Sata तेन प्ाणेनोादूयता निविषवतया सङ्दोषश्रन्येनासुरा नद्या Raga विध्व(सना सुख्यप्राण्स्याक्तेभदसिदिसित्याद। ते दति । तानि चौणखन्यःन्यात्मने are प्रजापतिः छतवानिव्य्थः | न

विरुद्ध धम्मवक्वाच | भद इत्याह | वलच्वर्यन्चेति | ग्त्यरासङ्दो

वः । ae छतवत.व्यधः। बङ्भिभद्‌लिङ्गविराघादागदीनां प्राण.

७३२ रल्प्रभाभासिते। [ख ०२।पा०४|

तया fe वदिष्याम्येवादमिति aren दति वागादीनीद्धिया- wane तानि AB खमा भूलापयेमे AMI वाक्‌ इतिच ्रमद्ूपेण Baal qed वागादौीनामभिघाय अथेम- मेव ATH योऽयं मध्यमः प्राणः" दति एय्‌ प्राणं ष्टल्युनानभि- भूतसनुक्रामति।*अयंवे नःखेष्टः'दृतिचश्रे्ठतामस्यावधार्‌यति। तस्मात्तद विरोधेन वागादिषु परिखखन्द्लाभस्य प्राणायत्तलं तद्रपभवनं वागादौनामिति मन्तव्यं नतु ताद्‌ाव्घं) तशव प्राणशब्द स्येन्द्रयेषु लाच्णिकत्वसिद्धिः। तथा च श्रुतिः (तच तेव स्वं रूपमभवन्‌ तस्मादेत एतेनाख्यायन्ते प्राणः दति >> ७५. पिं ° मख्यम्राएविपयस्येव sume इद्धियेषु लाक्तणिकीं ati दशंयति। तस्मात्तच्वान्तराणि प्राणाद्वागादौद्धियाणणेति॥

e © C ~ BMA AA AHA उपद्‌ शात्‌ ॥ Re ॥

सत्प्रक्रियायां तेजोाऽवन्नानां *eafeafaurarafewa | “सेयं

देवतिच्चत दन्तादमिमास्तिखो दवता अनेन जोवेनात्मनान्‌-

रूपभवनं प्राणाघधोनस्थितिकत्वरल्पं व्याख्येयं | रुतटेव प्राणशब्दस्य न्द्रियेषु लच्तणाबोजं श्रुतो तस्मादेत रुतेनाख्यायन्त इति पराग््धमिति न भेदाभेदश्चत्योविराघ इति fas |

खत्पत्तिरूत्यादनेति च काय्यकचाव्ापारा प्रसिद्धा, तच जगदुत्य- ्तिञखतिविरोाधः अतीतेन पाददयेन निरस्तः, सम्प्रद्यपादानश्ुति- विरोधा निस्स्यते। carla खच्छभतात्पादनं पारमेखरमेवेति खति- afaufaud, स्यलभताताद्‌ने त्वस्ति श्चतिविप्रतिरपत्तिरिति afact- aya) संज्ञामल्िक्ञप्िस्त facade उपदेए़एत्‌। नामरूप

# afe विधायेति ate ade |

[अ ०२।पा ०९ | शा ङ्गरब्रद्य रचभाष्ये | ७३३

प्रविश्य नामरूपे वयाकरवाणोति तासां faa faaaaa- कां करवाणोति। aa ana: fa जीवककमिदं नामरूप- वयाकरणमादाखित परमेश्वरकटंकमिति। तच wd तावत्‌ जोवकल्कमेवेदः नामरूपव्याकरणमिति | कतः, चरनेन जोवेना- त्मनेति विगरेषणात्‌। यथा लोकं चारणं परसेन्यमनुप्र- विश्य सङ्लयामीलत्येवंजाती यके प्रयोगे WAHT *सत्येन्य- VEGA देतुकटताद्राजात्मन्यध्यारोपयति सङ्ग लया मीोन्युत्तम- परूषप्रयागेण, एवं जोवकटंकमेव सन्नामरूपव्याकरणं देतुकटं- कत्वा ट वतात्मन्यध्यारो पयति व्याकर वाणोन्युत्तमपुरूषप्रयागेणए | अपि च डित्यडविव्यादिषु नामसु घटशरावादरिषु च रूपेषु जोवस्येव व्याकर्टलं दृष्टं, तस्नाज्नोवकटलंकमेवेदं नामरूपव्थाक- रणमभित्येवं प्रापेऽभिधन्ते। संज्ञामूतिक्गचिस्ठ चिटत्कुवेत दति । Hata करगणभिन्नः प्रार दद्यक्तं, तत्मसङन खलनामरूप्कत्िः fa- कट के ति चिन्त्यत इत्यवान्तरसङ्तिः| प्रकिया प्रकरणं | इच्तगणमेवाद। खन्तव्यादिना | न्त इदानीं दवता: ख्या खनुप्रविष्येति सम्बन्धः| तासां तिसणां टेवतानामेकेकां देवतां तेजाऽबत्नात्मना व्यात्मिकां करि- व्यामीति श्रतिः useage carat) छान्दाग्येऽप्याकाश्टवाय्वोरूप- संहारस्योक्तत्वात्‌। रवं स्थलीकतषु wag प्राणिनां Baste: से-

पति पर्द्‌वतावास्तायय। .जोवनततिपदस्य व्याकर्वाणोत्यनेन सम्बन्धसम्भवासम्भवाभ्यां सप्रायम(ह। तचति | पृवपच्त जीवस्येव भातिकखद्युत्वाद्रूद्यणः सवखदुत्वासिद्धिः सिद्धान्ते तत्सिद्धिरिति फलं | जोवनव्यस्य व्याकर्व.णीलिप्रधानक्रियापदन सम्बन्धं इति

प वंपच्तमाद | तच प्राप्तमिति परदटोवताया waea कथमत्तम. परबप्रयोग KAU प्रयोजकत्वात कटंत्वापचार LATS! यथा

==> - [रते री we ~~ - a ee ny

* परमन्येति que का०।

£38 रलप्भाभासिते | [अ०२।पा ०४]

qua पत्तं व्यावतंयति। संज्ञामृतिक्रप्निरिति नामरूपव्या- क्रियेत्येतत्‌ चिद्रत्कुवंत इति परमेश्वरं लक्तयति, चिदत्करणे तस्य॒ निरपवाद्‌कटंत्निर्देशात्‌। येयं data faafciafa- खाश्रिरादित्यञ्चन्रमा विद्युदिति तथा करुशकाश्पलाशादिषु पश्रग्टगमनय्यादिषु च प्रत्याति प्रतिव्यक्ति चानेकप्रकारा सा खल परमेश्वरस्यैव तेजाऽवन्नानां निमातुः कतिभवितुम- दति 1 कुतः उपदेशात्‌ । तथा fe सयं देवतेद्टापक्रम्य वयाक- रवाणगेत्यु त्तमपरुषप्रयोगेण परस्यैव ब्रह्मणे व्याकटंलमिद्या- पदिण्यते। नन जोवनेति विशेषणाज्जीवकटेकल्वं व्याकरण- स्याध्यवसितुं नैतदेवं जीवेनेत्येतद नप्रविश्येत्यनेन सम्बध्यते AT नन्तयान्न व्याकरवःणोत्यनेन | तेन डि सम्बन्धे वयाकरवाणणीत्ययं देवताविषय उन्तमपरुष श्रौपचारिकः कल्प्येत । न च गिरि- नदीसमृद्रादिपु नानाविधेषु नामरूपेषु BAIS जोवस्य

लोक इति । सिडधान्तयति। तुश्रब्देनेव्यादिना। varafa प्रतिजा- aay: | अनेन स्थलसग जीवस्ासामश्यें द्योतितं तथा च पदा- न्वयस्य पदाथयग्यताघानत्वाज्जीवरूपेण प्वि्यादहमेव व्याकरवाणो त्यन्वयः नतुजीवन ब्याकसर्वाणति। नन्‌ afe प्रवशक्रिया जीव- कटका व्याकरणमीखरकट्लकमिति कटंमेदात क्राप्रत्ययो न स्या दित्यत Ble | नच जीवा नामेति | वस्ततस्त दया जले प्रविष्ट ria प्रतिविम्बभावाख्यप्रवेणं Bawa कट्टत्वप्रयागाच्नीवात्मना vawsut खर एव कति क्ताखतिदक्तति aly) नन्वभेदखच्जीव रव व्याकता fa न स्यादिव्याशङ्का कल्पनया भिन्नस्य तम्याप्रक्यत्वाच्छरतिविराधाच मवनमिव्याद | परमेग्र भति प्रद्येकं महाभतसगस्य प्रागक्तत्वा-

[अ०र।पा०४ प्रा इर ब्रद्य ख चभव्ये | ७३५

व्याकरणसामण्यमस्ि, येष्वपि चास्ति सामथ्य॑न्तेव्वपि परमेश्ररा- यत्तमेव तत्‌। न च जवा नाम परमश्वरादत्यन्तभिन्नश्चार द्व राज्ञः, श्रात्मेति विशेषणात्‌, उपाधिमाचनिबन्धनलत्वाच्च जोवभावस्य। तेन ततक्तमपि नामरूपव्याकरणं परमेश्चर- कृतमेव भवति परमेश्वर एव च नामरूपयेोव्धाकतति स्वै पनिषल्सिद्धान्तः | काशि दवै नाम नामरूपयेानि- व॑हिता' इत्यादि श्रषिभ्यः | तस्मात्‌ परमेश्वर सैव चिद्धतकु्वतः HH नामरूपव्याकरणं, चिद्धत्करणपूवकमेवेद्‌ मिद नामरूप- व्याकरणं विवच्छयते। प्रत्येकं नमरूपव्याकरणस्य तजोऽब- नात्यन्तिवचनेनेवाक्तलात्‌, aq चिद्त्करणमम्न्यादित्य चन्द्रवि- द्युत ्रुतिदशंयति “यद्ग्ने tied रूपं तेजसस्तद्रपं यच्छत तदपां यत्‌ aw तद्‌नस्यः इत्यादिना। तच्राश्निरितोदः eq व्याक्रियते। सति च रूपव्याकरणे विषयप्रतिलमभा- दथ्िरितोदं नाम व्याक्रियते | एवमेवादित्यचन्द्रविद्युल्खछपि

दिद व्याकरणवाक्ये यन्नपुवेकस्थलभातिकसगं उच्यते इति पाठ्य त्ययन aad खत्ययमाह। चिदत्कस्णपृवकमिति | इसखखरस्त च्यात्म- त्वमिति क्र cefaaa are) तचेति। इदानीं नामरूपव्याकरणो क्रममाह) तच्राभमिरिति। यद्यप्यतः प्रभवादिव्यच aonecufa- काऽय्ृष्िरुक्ता तयाप्यवयक्तात्‌ स्मताच्छब्दादयषखटष्ा सत्यां सफटनाम- खन्धाभिव्यक्तिरचाक्तेदयविराघः। नन्वग्न्धाद्ौोनां तजसानामेव ख- तावृद्ाइरणात्‌ भृजलयेाश्यात्म कत्वं न विर्वच्तितमित्यत आह । ख- नन चेति। उपक्रमे तासां मथ्य इति श्रघः। यत्कपालरूपादिकं छ्एत्वादि विष्रवाकार्णाविन्लातमिव भवति तदेवतनां समुदय-

oad

a 62

७३६ रुलप्रभामासिते, [ष्म ०२।पा ०४]

ZEB) अनेन चान्याद्युदाइरणेन भैमाम्भसतेजसेषु चिव्वपि द्र वयेव्वविशेषेण चिदत्करणमुक्तं भवति, उपक्रमेापसंदारयेाः साघारणएल्ात्‌ | तथा fe अविरेषेरेवोापक्रमः ‘cafe देवतास्तिटचिद्धदेकेका भवतिः इति, श्रविशेषेैव चापसंडा- रः ‘ag रोदितमिवाग्धत्‌ दति तेजसस्तद्रुपमिन्येवमादिः चद्‌- विज्ञातमिवाश्चतः दत्येतासामेव दवतानां समास दत्येवमन्तः। तारां तिरं देवतानां वदिच्तिद्तछतानां सतोनामध्यात्म- मपरं च्द्त्करणएमुक्रं ‘Tarfwar दवता: परुषं प्राप्य fag- ल्िटदेकेका भवतिः दति । तदिदानीमाचाया चथाश्रुल्येवोष- दशयत्याशङ्कितं कञ्चित्‌ दोषं offre

ॐ + क ~ मांसादि भामं यथाशब्दमितरयोश्च ॥ २१॥

ग्ठमेच्ति्टत्तायाः पृरूषेणापय॒ज्यमानाया मांसादि कायं यथाशब्दं निष्यद्यते। तथा हि श्रुतिः “अन्नमशितं चधा विधीयते तस्य यः स्विष्टा धातुस्तत्पुरोषं भवति या मध्यमस्त्नासं याऽणिष्ठस्तन््रनःः दति। चिद्त्छता भ्र favan ब्रीदियवाद्यन्नरूपेणद्यत दत्यभिप्रायः। तस्याञ्च

रूपमिद्य्थः। ae चिदत्करणमुकाध्यात्मिकमपरं यृवोक्तलच्तणं वदन्‌ उत्तरखूचमवतारयति। तासानित्याद्ना | पुरुषश्सोर घ्रा- aaa faagafa कर्मचयात्मना Hada | उत्तरदधचेण शङ्कितं दाषं fatfaquiar शङ्गाविषयमाध्यात्मिकचिदृत्कर्णं दश्रयतीति HUG: |

[WeR AT es | प्रा इस तब्रद्य डच भाय्ये | ORO

स्थविष्ठं रूपं प्रोषभावेन वदिनिगंच्छति, मध्यममध्यात्ं मांसं वधेयति, श्रणिषठिन्त मनः। एवमितरयोारप्नजसाथया- We कायमवगन्तय्यं ‘aS ला दितं प्राणश्चापां कायं afta ast वाक तेजसः दति। ware यदि सवमेव चिद्धत्‌कृतं तमे तिकं अविशेषश्चुतेः (तासां fad चिद्तमेकेकाम- करोत्‌: दति, किं छतस्तद्य॑यं विशेषव्यपद्‌ शः, “इदं तेज दमा श्राप दद्‌मन्नः दूति, तथा च्ध्यात्ममिदर्‌मन्नन्तस्याशितस्य कायं मांसादि दूदमपां पीतानां ara लादितादि इदं तेजसा- ऽशितस्य कायंमस्थ्यादिः इति। अचाच्यते॥

SRAM तद्राद सदाद्‌ः॥ PP ॥

तुशब्देन चादितं दोषमपन॒दति। विशेषस्य भावे saz, श्च यस्त्वमिति यावत्‌ सत्यपि जिदत्करणे कचित्‌ कस्यचित्‌ BAM ALIA AIA aa “श्न सतेजाग्डयस्तम॒द कस्वा्ुयस्तं ्- faut saree’ इति व्यवदारप्रसिद्याथंञ्चेदं चिदत्करणं । wary चिदरत्छतरज्जुवदेकल्रापन्ता सत्यां न भेदेन भत- चयगे चरो लाकस्य प्रसिध्येत्‌ । aaa सत्यपि चिदत्करणे वैशे-

नन्वन्रमयं मांसादि कथ भाममिद्यत are) चिखत्कता भमिस्वेति। प्राणस्य वायोारपका्यत्वं ेपचारिकं ATT |

ख्व विषयमक्रा दषं श्रङ्कत | चाहेति तदुत्तरत्वेन aa व्याचद्धे। वुश्ब्दरनेति खभागाधिच्ं ane किमथ aafuad

७३८ रनप्रभामासिते। [ख०२।पा०४|

व्यादेष तेजोाऽबन्नविशेषवादोा भृतभेतिकविषय उपपद्यते | तद्ादस्तदाद इति पद्‌ागभ्यासाऽध्यायपरिसमारिं graafa i

दति ओ्रौमच्छारोकमीमांसाभाय्ये शङ्रभगवत्पादक्तेा दितोवस्याध्यायसय चतुथः WTS: lo i

्रध्यायख WATT: |

खाइ । व्यवद्ार प्रसिव्ययेमिति। ण्वंस्मृतिन्धायमतान्तर्चुतिभिर- विराधे ब्रह्मणि वेदान्ततात्मवरोति सिं |

इति खीमत्यरमदंसपरित्राजकाचायं श्रीमदूराविन्दानन्द्भगवत्‌- UIzHAal शएरोरकमीमांसाब्याख्यावां भाष्यरननप्रभायां हितीयाध्यायय चतुधःपादः॥ * ॥

च्छध्यायच् AGATA: ll

ॐ परमात्मने नमः |

--००*५०--

तद्‌ न्तर प्रतिपन्नो रदति सम्परिष्वक्तः प्रन निशपणाभ्यां ॥ १ ॥ दितीयेऽष्याये रू तिन्यायविरोाघोा वेद्‌ान्तविदिते ब्रह्मद भ॑ने परिहृतः, परपक्ताणाञ्चानपेचलं प्रपञ्चितं, श्रतिविप्रतिषेधश्च परितः, तच च जोवव्यतिरिक्रानि त्वानि जीवोापकर- णानि ब्रह्मणा जायन्त इत्युक्तं | अयेदानोमुपकरणापदहितस्य जोवस्य ससारगतिप्रकारस्तदवम्यान्तराणि ब्रह्मसतचं विद्या भदामेदरौ गुणोपसंदारानपसंहारो सम्यग्दशंनात्‌ युरूषा-

(च)

यंसिद्धिः सम्यम्द्‌ एना पायविधिमप्रभद्‌ मुक्तिफलानियमञत्येत-

- ॐ ब्रह्मणे aa: |

a fe वैराग्यसम्पन्रास्तत्वमर्थविवेकिनः॥ लभन्ते AVA AIG सीतानायक WH | १॥ तदन्तरप्रतिपत्ते रदति सम्परिष्वक्तः प्रन्नरनिरूपगाभ्यां। ठत्तमनद्य दतोवाध्यायायमाद | दितीय इव्याद्ना। अविर्डधे वेदान्ता 'तज्‌- ज्ञानसाधनचिन्तावसर इत्यनयोडंतुहेतुमद्धावः। लिङ्गापाधिसिदा तदुःपडितजीवसंसारचिन्तेति पादयोरपि तद्धावसङ्तिः। अच प्रय- मपादे वेराग्यं। दितीये खप्राद्यवस्योक्ता त्वंपदाया ब्रह्मतत्तच्चोच्यते। aaa वाक्ास्तदर्मृपासनाख् विचायन्ते। चतु्पादार्॑मादह ¦ स- ग्बग्दशनादिति। Waa सन्यासादयः। मृक्तिरूपरफलस्य खगं.

७8४० रनप्रभाभारसिते। [ख ०३।पा ०९]

दयंजातं ठतोयेऽध्याये निरूपयिष्यते प्रसङ्गागतच्च किमष्यन्यत्‌। तच प्रथमे तावत्‌ पादे पञ्चा्चिविद्यामाित्य संसारगतिप्र- भेदः प्रदश्यते, वैराग्धद्ेतास्तम्प्राज्जगष्ठेतेति चान्ते श्रवणात्‌ । जीवे मष्यप्राणसचिवः Afra: waar विद्याकमपूवप्रज्ञा- परिथदः पृवेदें विद्ाय द्‌दान्तर्‌ं प्रतिपद्यत दृत्येतद्‌ वगत | शप्रयेनसेते प्राणा ज्रभिसमायन्ति' दत्टेवमादेः "अन्यन्नवतर क- WITAT रूपं कुरुते" TIAMAT संसार प्रकरणस्थाच्छब्दात्‌, धजाधम॑फलेापभोगसम्भवा। स किंदेदवीजेभ्दतखच्डौरसम्यमि-

व्यक्ता गच्छति suited सन्परिव्वक्त दति चिन्त्यते। किन्ताठत्‌

aid असम्परिव्वक्त दति। कुतः, करणापाद्‌ानवद्भूतापाद्‌ा- नस्याश्रतत्वात्‌। ष एतास्तजेामाचाः समनग्णाद्द्‌ानः TAA तेजेमाचाश्ब्देन करणएानामुपाद्‌ानं स्ङ्ीतयति, वाक्यशेषे £ ~v ७ ~ । ५ ~ चच्तरादिसङ्घोतनात्‌। नेवग्धतमाचरापाद्‌ानसङ्कतीतनमल्ि खु- = >. = a WHY सर्वच Waly, way fe wicHawaa सन्ति

a ~~ `

वततारतम्यनियमाभावः खकरूपमिति यावत। प्रसङ्गागतं द्‌हात्म- दूषणं | पचसु दपजंन्यटयिवीपरूषयोा पित्‌ सित्वध्यानं ugifafaat | यस्मात कमणा गत्यागतिरूपाऽनयस्तस्मात कमकले ANID घारण्‌- विरक्तिं कुवंति पञ्चाभिविद्यापस्हारे अवणदर्ग्याय प्रद्‌ wa इत्यन्वयः wetleud नित्यानित्यविवकरछतं वेराग्यमक्त Ts

तदाच गव्यागतिक्ोणएभावनाङ्कतं agua इव्यपानरुततं। अधिकरणवि-

घयमादह। जोव इति। अविद्या प्रसिडधा। विद्येति पाठं उपासना aE कम YAYAIS, पवप्रज्ञा जन्मान्तरसंसकारः। HY मरगशकाले प्राणा

* स्रवयाद्ति वघ्° ale alta |

्द्येजीवेनकोीभवन्तीत्ययः। रूपं एरर, पद्छीकूतभतभागाः उत्तर -

जो ति ये EE. - e.g ggg Gee = ch Bee em _—

| ख ०३।पा ०९] प्रा ङ्गरत्रद्यरच भाष्ये | ७४१

ततख तासां नयनं fanaa, तस्मादसंपरिष्वक्ता यातीत्येवं Wa पटत्याचार्यः। तदन्तर प्रतिपत्ता रदति संपरिष्वक्त इति, तद न्तर प्रतिपत्ता देदात्‌ देदान्तरप्रतिपत्ती देदवोजेश्वंतद्धक्तीः सम्परिष्वक्तो रदति गच्छतोत्यवगन्तव्यं। कुतः प्रस्निरूपणाग्यां। तथाहि प्रः वेत्य यथा पद्धम्यामाद्तावापः परुषवचसा भव- fer दति जिरूपणच्च प्रतिदचनं दुपजेन्यष्टथिवी परूषये पित्सु पञ्चखग्मिषु ्रद्धासामद्च्यन्नरतारूपाः पञ्चाडतीर्दभयित्रा^दति तु पञ्चम्यामाङ्तावापः परूषवचसा भवन्तिः tia) तस्माद- fe: परिवेष्टिता जीवे रंति ब्रजतोति गम्यते । नन्वन्या श्रतिः 'जलेोकावत्‌ पूवदेदं न मुञ्चति यावन्न देदान्तरमाक्रमतोति

दह परि णामिने waa | वेद्‌ान्ताथक्ञानसाधनविचारत्वात्‌ सवोा- धिकरणानां, खतिशास््राध्यायसङ्गतयः वेराग्यफलकत्वाद्‌ तत्पाद सङ्तिः। पवाधिकरण व्यवहाराय पञ्चोकरणमक्तं स वयवदहारोाऽच निरूप्यत इतति फलफलिभावाऽवान्तरसङतिः) अच Wana निराखयप्रागणगत्य. भावात्‌ न वेराग्यं सिध्यति, खूचाशख्यप्राणगते4राग्यसमिति फलभेदः | तेजामाचाखन्तु राद यः, पश्यति जिघ्रतीति वावक्ष्रघात्‌। खापः पञ्चख- fay Sat पञ्म्यामाड्ता तायां यया पुरुषश्व्द् वाच्याः TAHA परिणमन्ते तया किं त्वं वेव्येति Saag पति राज्ञः प्रवादरस्य प्रश्रः, तस्व चात्तरान्नाने तत्पितरः प्रति cre 'वाचास वाव लोका गात. माममिन्तच याख्या चापः चङतिः पर्जन्या सामरूपा रद खन्व- fasta Beal ता, दध्याख्याह्िसरत्पा अपो यजमानसंलस्नाः खरग नाकंप्राप्य सामाख्यदिव्यदेहात्मना सिताः कमन्ते ताः पर्जन्ये भ्रवन्ते तता दद्िरल्पाः एथिव्यां अन्ररू्पाः पुरुषे रेतारूपाः Fr fafa Sar: खापः परुषण्रब्ट्वाच्ा भवन्ति'डति निरूपणं Ha | नन्वे

-_

uv ¢

282 रन्रप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा०९ |

दशयति, इति। agar टणएजनलाय॒कंति, तजा्यप्प रिवे्टितस्ैव जीवस्य कमापस्यापितप्रतिपत्तव्यद्‌दविषयभावनादीर्धीभाव- मातं जल्‌कयापमौयत इत्यविरोधः) एवं अत्यक्तं देदा- न्तर प्रतिपन्तिप्रकारे सति चाः परुषमतिप्रभवाः प्रकल्यनाः व्यापिनां करणानामात्सनश्च देदान्तरप्रतिपत्ता कम॑वशात्‌ टस्तिलाभस्तत् भवति केवलस्येव वात्मनो इत्तिलाभस्तच तच भवति इद्धियाणि ठु दोदवद्भिनवान्येव तच तच भोाग- स्थाने उत्पद्यन्ते मन एव वा कवलं भोागस्थानमभिप्रतिष्ठते जोव एव Aaya देदादेदान्तरं प्रतिपद्यते Wa Ta Tals छक्तान्तरमित्येवमाद्याः ताः सवा एवानादतेव्याः, afala- रोधात्‌। ननूदादहतान्धां प्रस्नप्रतिवचनाभ्यां कवलाभिरङ्खिः सम्परिष्वक्ता रंदतौति प्राप्नाति, अप्‌शब्दश्रवएसामथ्यात्‌, तच

तदहं व्यक्काऽद्धिः सगतस्य पाद्‌ दान्तरप्रसिरिव्युक्तं | यथा ढण- जलायुका टणान्तरं BWeiat waeu त्यजति तथा जीवो Set- न्तरं RU used त्यजतीति श्रुतिविराधादिति wea | नन्व. न्येति । इहेव कमायत्तभाविदेद्धं दवेाऽहमिव्यादिभावनया Beat पुवैदद्ं यजतीति Bau, wat न विरोधः, इति समाघन्ते। तच्रापीति। भावनाया द}घभावो भाविदेद्विषयत्वं। घटाकाश्व- दुप््िता जीवः ख्च्छोपाधिगत्या लोाकान्तरः गच्छतीति पद्चाभिश्व- OM: पकार स्तदिरोघधादन्धाः TATA: ऋनाहतव्या इत्यन्वयः | साह्कन- कल्पनामाह | व्यापिनामिति | सुगतकनल्यनामादइ। केवलस्येति | निविंकल्पकनज्ञानसन्तानरूपस्वात्मनो cure गब्दादिसविकल्पन्ञा- नाख्यटत्तिलासा wadiaw: | कारगदकल्पनामादह। मन र्ति देहान्तरं प्रति aaa गच्छति, ङच्ियाणि तु भूतान्येवारग्धन्ते |

[ARIAT ०९] TIF CAUEANTS! | ७४३

ay सामान्येन प्रतिज्ञायते सर्वैरेव uaga: सम्परिष्वक्ता रहतोत्यत उत्तर vata i

व्यात्मकत्वात्‌ तु WAT ॥ २॥

तुशब्देन चादितामाणशङ्ामच्छिनत्ति। व्याल्यिका यापः चिद्त्‌करणश्रतेः | ताखारम्मिकाखभ्धुपगताखितरद्पि श्तद- यमवश्वमभ्दुपगन्तव्यं भवति। BIaay द दस्तयाणामपि तेजा- ऽवन्नानां तसन्‌ काया पलब्धेः, ory च्यात्मकस्तिधातुकलात्‌ चिभिवातपित्तकेद्ाभिः। न श्रतान्तराणि स प्रत्याख्याय केवला- भिरङ्खिरारम्ध्‌, शक्यते | तस्मात्‌ श्यस्वापेचाऽयमापः पुरुषव- aa दति प्रस्रप्रतिवचनयेारपणब्दा न कैवच्यापेच्धः, सव॑देदेषु fe रसलादितादिद्रव्छयस्वं Pudi नन पाथिदे धातु- श्रविष्टा देदेषपलच्छते, नेष दोषः, इतरापेक्षयाऽपां THES विष्यति । दृश्यते च ए्टुकशाणितलक्तषणेऽपि देदवीजे द्रववा- न्यं aa च निमित्तकारणं, दृदान्तरारम्भं कमाणि चाचि हाचादोनि सेमाज्यपयःप्रखतिद्ररवद्रव्यभ्व्ययाश्रयाणि कम॑ समवाचिन्यञ्चापः श्रद्धाशन्दोदिताः we कमिभिद्युलाकास्ये-

दिगम्बर्कल्यनामादहइ। जीव इति| नन्‌ पाकस्वेदगन्धरूपकायंचयो- पलब्धेश्च्यात्मके दह LATA | प्राणावकाण्यारप्यपलन्ध्या ey पञ्चभतात्मत्वादिव्यरुच्या Arey. न्तरमादह। Tafa |) ददधार्कत्वाद्धातवोा वातादयस्िधातुत्वाल्या- mR इत्यन्वयः ey कवलाजत्वे वातं पित्तञ्च वायव्यं तेजसं न

र ~ > = a eee # व्यपाच्रयाकौति वधं ayo | 9८ 9

७६४ ` रलप्रभाभासिते। [्०३।पा ०९१]

ऽग्र दयन्त दति वच्यति, तस्माद्ष्यपां बाङ्ल्यप्रसिद्धिः। ABUTS सवषामेव देदवोजानां शतद्च्लाणामु- पादानमिति निरवद्यं ॥

प्राणगतेश्च |! ३॥ प्राणानाञ्च देदान्तरप्रतिपन्तेा गतिः आव्यते। "तमुत्करान्तं प्रालाऽनूल्कामति प्राणमनूत्कामन्तं सवे प्राणा च्रनूत्रामन्तिः इत्यादि श्रतिभिः। साच प्राणानां गतिराश्रयमन्तरेणनसम्भ- वतोत्यतः म्राणगतिप्रयक्तानां तद्‌ाश्रयश्डतानामपामपि war- न्तरोाप््ष्टानां गतिरवगम्यते। न fe निराश्रयाः प्राणः antag wien तिष्ठन्ति वा, जीवताऽद्शनात्‌ ॥

अग्न्यादि गतिरुतेरिति चेन्न भाक्तत्वात्‌ ॥ ४॥

स्यादेतत्‌, नैव प्राण देदान्तर प्रतिपत्ता सद जीवेन गच्छ- न्ति, भ्रग्यादिगतिश्रुतेः। तथयादि afa: मरणकाले वागादयः प्राणः ्रनग्यादोन्‌ दवान्‌ गच्छन्तीति दशयति “aare परुषस्य ग्डतस्याऽस्मं वागप्येति वातं प्राणः" इत्यादिनेति चेन्न,

स्यातामिति भावः। एयिवीतरभतापेत्तया बाड्ल्यं । fay cufafa- तानां कमेणामप्‌ वंबाडङल्यात्तागिमतान्तराणपलच्छन्त इत्याद | कमं चत्यादिना॥

उक्ता प्राणा देहनबीजपञ्चभृताश्चयाः प्राणत्वाज्नीवदेहस्य प्राण- वदित्याद | प्राणगत चेति

प्राणानां गतिर्सिद्धेत्याण ङ्का fadufa | अग्न्यादीति। wear दषधिवनस्पमतिगमनस्येति Te: | लामान्यपि axle: | प्राणानाम-

[ ख०३।पा ०१] प्राङ्क ब्रद्धय खच भाप्ये | ७४१५

भाक्तलात्‌। वागाद्नामम्बादि गतिश्रतिर्भाणो way कंशेषु चाद्शनात्‌ ‘Sawa वनस्पतीन्‌ कशाः" इति fe तचरान्नायते। न fe लोमानि कंणाञ्चोत्‌घुल्योषधीवनस्यतींख गच्छन्तोति सम्भवति। न च जीवस प्राणोापाधिप्रत्याख्यानें गमनमवकल्पते, नापि प्राणेविना Terme Vastra उपपद्यते, विसष्ट्च प्राणानां सद waa गमनमन्यच आवतं, अता वागाद्यधिष्टाचीणणं अग्न्यादिदेवतानां वागाद्युपकारिणोनां मरणकाल उपकारनिदत्तिमाचरमपच्छ वागादयोऽग्न्यारौन्‌ TAMA ॥

प्रथमेऽश्रवणणादिति चेन्न ता Ta WITTE ॥५॥

स्यादेतत्‌, कथं YA पञ्चम्यामाङते Brg: पुरुषवचस भवन्तील्येतनिद्धारयितुं पार्यते यावता नैव प्रथमेऽग्रावपां अव- wafa | दद दि द्युलोाकप्रम्ठतवः Wea: पञ्चानामाङती- नामाधारलेनाघीताः, तेषाञ्च WHE चसो ara GTAT गैत- aifay इत्युपन्यस्य तसिन्रेतस्िन्नग्ने देवाः श्रद्धां जह्ृतिः इति श्रद्धा देम्यद्रव्यलेनाठेदिताः, न तचापे देाग्यद्रवतया Bar: | चदि नाम पजन्यादिपषु उत्तरेषु चतुव्व॑श्चिव्वपां हेाग्यद्रव्यता

"षणि

गन्यादिषु लवस्य मख्यत्वे जीवस्य गतिभेगवोास्यागात्‌ सवं प्राणा wae त्क्रामन्तीति विस्पख्यतेलामादिगोगफलपाठाच्च गोणत्वमिद्यर्थः | =

भृतान्तसयुक्तानामपाङ्तिमक्ता पुरुषवचस्वं तासामाच्िप्य समा- ud) प्रयमदति। नन प्रथमपद्‌ः यथं उत्तराम्रिव्रप्यपामश्चवण-

Se4 रलप्रभाभासिते। [Si QUT eg |

परिकस्प्येत परिकन्यतां नाम,तेषु दातव्यतवोपात्तानां सामा-

दीनासब्वह्ललेपपन्ते;। WA ag_r Bat agi परित्यज्या-

खता रपः uftaeqa इति सादसमेतत्‌ | Bgl Vata |

प्रत्ययविशेष; प्रसिद्धिखामण्यात्‌। aaa पञ्चम्यामाङ्तेा

अपां पृरूषभाव इति चेननैष दाषः। fe यतसतचापि प्रथमे- |

SHT ता एवापः खद्धाश्ब्देनाभिगप्रयन्ते। कतः, Baa: | एवं द्यादिमध्यावसानसंज्ञानादनाङुलमेतदेकवाक्यमु पपद्यते,

तरथा पनः पञ्चम्यामाद्धतावपां परूषवचस्वप्रकारे षष्टे प्रति- ¦

वचनावसरे प्रयमाद्तिखाने यद्यनपे दाग्यद्रव्यं Agi नामा- वतारयेत्‌ तताऽन्यया प्रख्रोऽन्यथा प्रतिवचननित्येकव्राक्यता न स्यादिति तु पञ्चम्यामाह्कतावापः पुरूषवचकखो भवन्तोति चापसदरन्नेतदव दशंयति। अद्धाकाय॑च्च सामटरच्यादि स्ूलो- भवद्‌ व्वह्धलं WWI | A Wagar wa युक्तिः | कारण-

दिव्याश््धा WastyMe तासामगतत्वादुत्तर casi BWauafe | न प्रथम sare! यदि नामेति। पच्चाभिव्नपामाङ्तित्वे fas तासां पद्चम्यामाडता परुषवचस्वं भवेन्न तत्छिद्धं पयमामा तासाम. नाडतित्वादिति शङ्ाथः। wi fe डाण्ब्देनापां ग्रे सति परचरा- त्रापसंह्ाराणां संज्ञानाटकायत्वादकवाक्यतोपपद्यते, BAT च- तुष्वज्नष्वेवापामाडतित्वाचतुथ्यामाङताविति वाचं, अतः प्रन्नापसं- हारयोः पद्धम्यामिति अवणात्‌ प्रथमाप्रावप्याप रव ग्राह्या इति समाधानार्थः। अनयः अद्योऽन्यत रश्तदेवेति खदाशब्द्स्याप्य था- mca द्ष्रयतीव्यथंः। उपपत्तरिव्यसूयान्तरमादइ। खडाकायं- fafa | तस्याः खडधाड्तेः सोमः सम्भवतीव्यादिना अडासामादीनां पुवपुवपरिणामतवं wa तते जवपर्णामत्वात्‌ खाया ख प्रयया.

ख *द।पा ०९ | पराङर त्र्य सूच भाष्ये | O38

wey fe कायं भवति | न च्रद्धाख्यः प्रत्यये मनसे जीवस्य वा धमः सन्‌ धमि निष्कब्य दामायापाद्‌ातुं शक्यते पखा- दिभ्य इव हद्यादौनोत्याप एव श्रद्धागन्दा भवेयः, AgI- शब्द खा पदधपपद्यते, वेदि कात्‌ प्रयोगद्‌ धनात्‌ श्चद्धा वा Bra.’ Cia तनुत्वं च श्द्धासारूप्यं गच्छन्यापा द्‌हवोजग्डताः' Taya: श्रद्धाभन्दाः सखः, यथा खिंहपराक्रसा नरः सिंदशन्दा भवति। अद्धापर्वककमंसमवायाचखाष् BRIS उपपद्यते मञ्चण्रब्द दव परूषेष | अद्धादेतुलाच द्भाशनब्दापपल्तिः श्रापा दास द्धं संनमन्ते पण्धाय Haw दति Wai i

अश्रुतत्वादिति चेन्नेष्टादिकारिणं प्रतोतेः॥ ६ ॥

sata स्यात्‌ प्रञ्नप्रतिवचनाभ्यामापः ख्रद्धादिक्रमेण पञ्च MAHA पुरूषाकारं प्रतिपदयेरन्नतु ततसम्परिव्वक्ता जीवा रदेयः, अखतत्वात्‌ । न द्यचापामिव जीवानां आवयिता कञ्िच्छब्दऽस्ति। amaefa सम्परिष्वक्त दत्ययक्तभिति देत्‌, नेष दोषः | कुतः, दृच्यादिकारिष्णं प्रतोतेः। wa ‘a इमं

त्मकमश्यखदडाया अाडतित्वायागाचेत्यथः। wawewyg aq- equa वर्तिमुक्रा लच्तणां वक्त खया अद्भिरेव कमंयागित्वं हेतुत्वं वा सम्बन्धमाद्ध। खदधापृवति। असमं यजमानाय | खानाद्यथमाप Wei सन्नमन्ते जनयन्तीति Bau: |

अपां गतिमपव्याद्िःसदइ जोवानां गतिमा्तिप्य eared) अया- पोव्यादिना। द्युलाकाम्ना च्रडध!ङतेः स.मा साजा सम्भवतीत्यक्ता वाक्य

७४८ रनप्रभाभासिते। [HXTT eg |

ग्रामे ered दातुमित्युपासतेते धूममभिसम्भवन्ति" दत्युपक्रम्ये- घ्यादिकारि्णं धूमादिना पिदचानेन पया चन्धमात्तिं कथ- यति “ञ्राकाशाडन्द्रमसमेष सामराजा इति त एवापि प्रती- यन्ते तस्मिनेतसखिन्नग्ो देवाः श्रद्धां जुति तसा AIBA: सोमा राजा सम्भवति" इति ्रतिसामान्यात्‌ | तेषाच्चा्चिदाच- दशेपूणमासादिकम॑साघनभ्रता द्धिपयःप्रतया LAR य स्वात्‌ प्रत्यत्तमेवापः सम्भवन्ति, ता Areata ताः Ba अआद्धत्याऽपवेरूपाः सत्यस्तानिश्ादिकारिण आश्रयन्ति तेषाञ्च WOT ayaa विधघानेनान्त्येऽद्याद्रत्तिजा जह्धत्यसा खगाय ला- काय खादेति। ततस्ताः श्रद्धापूवेककमंसखमवायिन्यः area मय्य च्राराऽपुवरूपाः सत्यस्तानिच्छादिकारिणा Mara परि- व्वा लाक फलदानाय नयन्तीति wars जदाति नाभि- Wad agi जकतोति। तथाचाऽथिदातरे षट्‌प्रस्मीनिवेचन-

शेषे धुमादिमागण खाकाण्ाचन््रमसं प्राप्ता इश्छादिकारस्णि wy सोभा WHAT अतः सेमराजण्ब्द्सामान्यादिषादिकारिणां जी- वानां खद्धाश्ब्दनाद्भिः सह गतिर खडाडतिवाक्ये प्रतीयत इत्य थः। dat खूच्छाभिन्व्यापवंरूपाभिः पञ्चीरताभिर्ड्धिः सम्बन्धं वदन सहगतं विवणाति। amgifaesfa | aut मरणं, afafan- कमन्त्येद्धिविधानं, Bar यजमानः, खगाय wefafa arate: | ङतद्रव्यरूपाणामपां गमने Bawacare! तथा चेति। अभिदाच- प्रक्रग जनकन याकज्ञवदक्चं प्रति 'नन्ववनयोः सायपातराडत्यास्वन्‌- त्क्ान्तिन गतिं न ufazi a efa a पनर7वत्तिन लाकं प्रत्यव्यापिनं qq’ इति घट प्रश्रः छतार्ेषां निवचनमपि राच्ेवते रखते याङ्तीं ते उत्कामतःतेऽन्तरिच्तदारा दिवं गच्छतस्ते दिवमेवाहवनीयप्रतिष्ां

ख ०इ।पा ०९ | प्राङ्रब्रद्यरचभाष्ये | ७8€

रूपेण वाक्यशेषेण (तेवा एते अङ्नती Ba उत्कामतः' दृत्येव- मादिनाऽयिदाचाङ्त्योः फलारम्भाय लाकान्तरप्रा्धिदशिता। तस्मादाड्तिमयौभिरद्धिः सम्परिव्यक्राजोवा रदन्ति खकम- फले पभा गायेति fad कथं पुनरिद्म्ष्टादिकारिणणं ख- क्मफलापसागाय CEU प्रतिज्ञायते, यावता तेषां धूमप्रती- कोन वर्त्मना चनद्रमसमधिरूढानामन्नभावं दशयति (एष सेमा राजा तदोवानामन्नन्तदवा waa’ sia) "ते WR VITA भवन्ति तास्त देवा यथा सामं शजानमाष्यायखापकच्षीधस्वे- त्येवमेतां स्तच भक्तयन्ति' दति +च समानविषयं saat न च व्याच्ादिभिरिव देवेभंच्छमाणानामपभोगः सम्भवतीत्यत Sat पठति i

भाक्त वाऽनात्मवि्वात्‌ Aas दशयति ॥ ७ ॥

वाग्ब्दख्योदितदाषव्यावतेनाथः। भाक्तमेषामन्नलं न मुख्य aS द्यन्नते ‹खगेकामेा यजेत" दत्येवंजातो यकाधिकारखति-

कुवते दिवं तपंयतस्ते ततः प॒नरावतंते ततः एथिव्यां पुरुषे योधिति च ते परुषरूपणात्तिछत इति वाक्वण्रघषण छत | सम्प्रद्यत्तर सच Aad wed! कयममित्याद्ना। अच सामाख्यचन््रस्यात्रतमक्तं ASTI- देकारिणासिति भ्रान्तिनिरासाथं अ्रत्यन्तरमादइ। ते चन्द्रमिति। रथा वक्त way सेमम्टत्जि आप्यावखति क्रियार्त्तालाटपुन नरप्याय्य पुनः प॒नर्पच्त भच्तयन्ति। र्वं रतानिद्ादिक्रारि- 7ाऽच्नरूपान भच्तयन्ति दवा TAU: |

ऋअधिक्रिवत पुरुषा विधिना सम्बध्यतेऽनेनेत्यधिक्रारः फलकामना |

--~---- - ` ` -

~

ह बयो ee 9 ककम म -- ~~ ==

* चेति aye qe aife |

Cn o

७8८ रलप्रभाभासिते। [ऋ०र।पा ०९ |

ग्रामे इष्टापूते दातुमिव्युपासते ते धूममभिसम्भवन्ति दत्युपक्रम्ये चादिकारिणणं धूमादिना पिदयानेन पथा चन्द्रमा्तिं कथ- यति “ञआ्आकाशन्द्रमसमेष सामराजा इति त एवेदापि प्रती- यन्ते तस्िनेतस्ि्गनै देवाः agt जुति ae arse: सामे राजा सम्भवति' इति श्रतिसामान्यात्‌ | तेषाञ्चा्िदाच- दशपूणमासादिकम॑साधनश्ता द्धिपयःप्रशतयोा Tae यस्वात्‌ प्रत्यत्तमेवापः सम्भवन्ति, ता Areata Bat: खन्या आरत्या ऽपूवरूपाः सत्यस्तानिश्यादिकारिण आराश्रयन्ति। तेषाञ्च शरोर ayaa विधानेनान््ेऽद्रा टत्तिजे जृङ्त्यसे खगाय ला- काय स्वादेति। ततस्ताः श्रद्धापूवककमंसमवायिन्यः arsfa मय्य त्रपा ऽपुवैरूपाः सत्यस्तानिश्यादिकारिणा stata परि- qaqa लाकं फलदानाय नयन्तीति यत्तद्च जदाति नाभि- Wai agi wedifai तथाचाऽ्िदहातचे षटप्रञ्नौनिवेचन-

we धृमादिमागण च्याकाश्चन्द्रमसं प्राप्ता स्थ्रादिकारिण zy सोभा राजेदयक्ताः यतः सोमराजण्रब्द्सामान्यादिश्ादिकार्णिां जी- वानां खद्वाश्ब्दनाद्भः सह गतिरिद खडधाडतिवाक्ये प्रतीयत इत्य यः। तषां रुच्छाभि्वयापवरूपाभिः पञ्चीरताभिरड्धिः सम्बन्धं वदन सदहगतिं विवणाति। तषाञ्चा{ग्रद्धाचेति। नेघनं मरणं, तञ्चिमित्त- कमन्त्येटिविधानं, Ba यजमानः, खगाय wefafa aware: | ङतद्रव्यरूपाणामपां गमनं Bawacare) aut चेति। अभिदाच- WRU जनकन याच्नवद्क्यं प्रति 'नन्ववनयाः सायप्ातराडव्यासत्वन्‌- त्कृान्तिन afd न प्रतिदान fh नपनरावत्तिन लाकं varia वद्य इति घट प्रशमः Harmar faquaafy राचेवते रुते अाङ्नतीं Bea उत्कामतःतेऽन्तरच्तद्ारा दिवं गच्छतस्ते द्वमेवादवनीौयप्रतिष्ां

| ख ०३।पा ०९ | प्राड्‌ र ब्रह्म चभाष्ये | ७8€

रूपेण वाक्यशेषेण (तेवा. एते Beal Ba उत्करामतः' इत्येव- मादिनाऽिदाचाह्त्योाः फलारम्भाय लाकान्तरप्राश्रिर्‌ शिता, तस्मादाङ्तिमयीभिरद्खिः सम्परिव्यक्रा जोवा रदन्ति खकम- फलेपभेगायेति शिव्यते । कथं पनरिद्मिष्टादिकारिणणं ख- samara Cea प्रतिज्ञायते, यावता तषां धूमप्रती- केन व््मना चन्रमसखमधिरूढानामननभावं द्यति 'रषसामे राजा तद्ेवानामन्न्तदट्‌वा भच्यन्ति' Tia (ते We ATATS भवन्ति तास्त देवा यथा सामे राजानमाप्यायखापकतीयस्े- त्येवमेतां स्तच भत्तयन्ति' इति +च समानविषयं aga) न च व्याचरादिभिरिव दवेभंच्यमाणानामपभेगः समवतीत्यत Sart पठति ii

भाक्तं वाऽनात्मविच्वात्‌ तथाहि द्‌ शयति ॥ 9 ॥

वाण्ब्दखदितद्‌षव्यावतेनाथः। भाक्तमेषामन्नलं न AT, मस्ये Baa ‘Quart यजेत दल्येवंजातौयकाधि कार श्रति-

a ~ --~---~---

—— क | | (~ (-----------=-~न

कुवते दिवं तपंयतत्ते ततः पुनरावतेते ततः एथिव्यां पुरुषे योधिति च ते परुषरू्पेणात्तिछत डति वाक्बग्रषण AA | सम्म्रत्यत्तरसच्‌- व्यावव्यं wea! कथमित्यादिना अच सामाख्यचन्द्रस्यात्रत्वमक्त ATT- दिकाट्णिसमिति भ्रान्तिनिरासायं अव्यन्तसमाद। ते चन्द्रमिति। यथा वन्त waaay समम्रलिज अप्यायखति करियारत्ता we Ta पुनरप्याय्य पुनः पुनस्त्तय्य भवच्तयन्ति। ख्वं रखुतानिदादिकारि- शाऽन्नरू्पान भत्तयन्ति दवा TAU: |

afufaaad परुषा दधिना सम्बध्यतेऽनेनेव्यधिकारः फलकामना |

——_> ण > - ~~ - — - ~ - = ~ ~~ -- अक ~~, >;

च वधं qo नाल्ति।

4५

5 D

७५० रल्रप्रभाभासिति। [Hog later |

रुपरध्येत | चन्द्रमण्डले चेदिष्टादिकारिणामुपभागेा न स्यात्‌ किमथेमधिकारिण दष्टाद्यायासवङ्लं कमं क्यः | अन्नशब्द- खापभोागदेतुलसामान्यात्‌ ्रनन्नेऽणपचयंमाणेो दृश्यते “यथा विशाऽन्नं राज्ञां waa विशाम्‌' इति। aafeewdive- मिादिभिरिव गृणभावेापगतेरिष्टादिकारिभियंत्सृखवि हरणं देवानां तदेदेषां भक्णमभिप्रेतं न मादकादिव्चवंणं faa- रणंवा। ‘a azar aafa न पिवन््येतदेवाष्टतं दृष्टा auf दति देवानां चवणादिव्यापार्‌ वारयति। तेषां चेष्टादिकारिणां देवान प्रति गलभावोपगतानामष्युपभोाग उपपद्यते राजोापजोबिनामिव परिजनानां, aarafaare- एादिकारिणां दवापभाग्यभाव उपपद्यते, तथा डि afa- रनात्मविदां देगापभाग्यतां दभंयति श्रय योाञन्यां देवताम्‌ पास्तऽन्योाऽसावन्याऽदमस्मोति नस वेद्‌ यथा पश्ुरवं खदेवा- नाम्‌'दृति। स चास्िन्नपि लाक दृष्टादिभिः कमभिः प्रीणयन्‌ पण्रुवद्‌ वानास्पकरोत्यमञ्मिन्नपि wa तदुपजोवौ तद्‌ादिष्ठं फलमपमुच्नानः Vyasa देवानामुपकरोतौति Ad | अरनात्मवित्वात्‌ तथा fe दशयति इत्यस्यापरा व्याख्या ।

ce > ene eee

णास्त्रान्यक्ावारणाय Bae गणमिति ura:| केन Seu तेषां द्‌वभोग्यतेत्यत Mie! अनात्मवित्वाच्ेति। वया waa Laas: स्ह भद्धीमान्‌ देवानां भाग्य सत्ययः। WaT मुख्यत्व बलेन Gaiv Grea प्ररकतपञ्च!म्रयः खचङतात्मत्वेनोपचरिता डति UAV. | अनान्म्यादिना | विद्यासत॒त्ययमन्नत्वं न aafaas

[ख ०३।पा०९ ए्ाङ्रत्रद्यखचभाय्ये। ७५१

अनात्विदोा aa केवलकमिंण दष्टादिकारिणा न नज्ञान- कमस मुयानुष्टायिनः। पञ्चा्िविद्यामिदात्मविद्ेत्युप चरन्ति प्रकरणात्‌ पच्चा्मिविद्याविदीनलाचेदमिष्टादिकारिणणं गृण- वादेनान्नतमद्धाव्यते पञच्चाध्धिविद्याप्रणंसाये, पञ्चाश्चिविद्या दह fafufear वाक्यतात्पयावगमात्‌। तथा डि saat चन्द्रमण्डले भे गसद्धावं दशयति “स सोमलोकं भ्रतिमनुभ्रव एनरावतते' इति । तथान्यदपि want ‘aa a श्तं पि- हरणं जितलाकानामानन्द्‌ाः स एकः HASATATATARWT से HAUT दवलमभिस्नयन्ते दतीष्टादिकारिणणां दवैः संवसतां भगप्रा्धिं दश्यति। एवं माक्तताद्‌न्नभाववचनस्येष्टादिका- रणि war रदन्तीति प्रतौयन्ते। तस्म्ाद्रदति सम्परिष्वक्त दति यक्तमेवोक्तं॥

छतात्ययेऽनुश्यवान्‌ दृ्टसतिभ्यां यथेलमनेवच्च ॥ ८ ॥

इष्टादिकारिणां धूमादिना agar चन्द्रमण्डलमधिरूढाणां युक्तभोगानां ततः मरत्यवरोह aratad (तस्सिन्‌ araq- सम्पातम्पिलाऽयेतमेवाश्रानं पुननिवतंन्ते चयेतमित्यारभ्य चा-

waa Band Bas) तथाहीति । र्वं गतिपयीलेचनया वेराग्यमिति fag |

इदानीं गत्यन्तरभाविनौोमःगतिं निरूपयति aataa इति भाक्तवयकमंसमाख्यानन्तयंमयश्न्दायंः। ययेतमित्यारभ्य खादि योानि- faa वाक्यं यावत्तावद्‌ास्नायत इति योाजना। अचर यावत्‌.

1,

ep 2

७५२ सननप्रभाभासिते। [अ ०२।पा०९।

वद्रमणोयचरण्ा ब्राद्मणादिदानिमापद्यन्ते कपूयचरणाः श्ा- दियोानिम्‌' tia ase विचायते fa निरनुशया yaaa कमाणाऽवरोदन्यादखिव्छानश्याः दूति। किन्तावत्‌ wre निरनुश्या इति । ga: यावतसम्बातमिति farsa सम्पातशब्देनाच BAIN उच्यते सम्पतन््यनेनास््ाज्ञोकादम्‌ं लाकं फलापभगायेति, यावतसन्पातमुषिलेतिं च ATE तस्य aaa मुक्ततां दशयति। तेषां यदा तत्य्वेतिः इति च श्॒त्यन्तररेष एवाथः प्रदश्वैते । स्यादेतत्‌ यावदमुञ्भिज्ञाके उपभोक्तव्यं क्म तावदु पभुद्कुः दृति कल्ययिष्यामीति। नेवं कल्- fad शक्यते यत्किश्चेत्यन्यच परामणशात्‌। प्राप्यान्तं कम॑ण स्तस्य यत्किञ्चेद करोत्ययं | तस््माल्लोकात्‌ पनरेत्यस्मै लाकाय कम॑ण दत्यप्यपरा श्रतिः यत्कि्चेत्यविशेषपरामभन aeq- स्येह HAW कम॑णस्तच त्यिततां दशयति । अपि च प्रायण- मनारफलस्य कमणाऽभिव्यच्नकं | प्राक्‌ प्रायणाद्‌ारश्धफलेन कमणा प्रतिबन्धस्वाभिव्यत्वनुपपक्तेः। तच्धाविशेषात्‌ यावत्‌ कि्चिदनारव्धफलं तस्य सर्वस्साभिव्यञ्नक, a fe साधारणे निमित्ते नैमित्तिकमसाधारणं भवितुमर्दति न विशिष्टे

सम्पात्मिति वि़ेवणादमणेयचरणा इति arate संप्रवमाह। aata | Bans कम, ऋनं प rum कमाभावेनागतेरनियमात्‌ वे रा- mag, सिद्धान्ते कर्मसत्वेनागतिनियमादेराग्यद्‌ाच्यैमिति aa तघामिष्ादिकारिणं वदा तत्कमं पर्यवेति विपरि्तीणं भवति तदा पुनरावर्तन्त इति शुत्यन्तरण(पि सत्खकमण्खन््रलेके भुक्तत्वमुच्यते

[Hegarer | षा इर ब्रद्दर्‌चभाय्य। ७५३

प्रदीपसन्निधो घटोऽभिखनज्यते न पट इत्युपपद्यते तस्मान्नि- TAWA श्रवरोदन्तीत्येवं प्राप्त न्मः । रुतात्ययेऽनुश्यवानिति। येन॒ RAIA चनद्रमसमारूढाः फलापभागाय तस्िन्नप- भोगेन क्षयिते तेषां awd शरीर चन्द्रमस्यपभागायारभं तद्‌ पभेगक्तयदशनशाका्चिसम्पकात्‌ प्रविलौयते सविटठकि- रणसम्यकादिव दिमकरक, ङतमुगवचिःसम्पकादिव घतका- fsa ततः लछतात्यये कतस्येष्टादरेः कमणः फला पभागेना- पक्तये सति सानशया एवेममवरोदन्ति। कन EGA दृष्ट खतिभ्यामित्याद । तथा दि waar श्रुतिः सानुश्यानाम- वेरोद्ं दशयति (तद्‌ यदद रमणीयचरणा WIT इ यत्ते रमणेयां यानिमाप्द्यरन्‌ ब्राह्मणयोनिं वा चचिययोानिं वा वैश्ययोनिं a wy ase कपूयचरणा BMGT इ यत्ते कपूयां योनिमापद्येरन्‌ योनिं वा श्ूकरयानिं वा चाण्डालयोानिं av दूति। चरणश्ब्देनाचानुश्यः gaa दति वण॑यिग्यते। दृष्टञ्चायं sate प्रतिप्राण्युचावचरूप उपभोगः प्रविभज्य

न ~ न रर

इत्यथैः | यावत्‌ पदसङ्गाचो न युक्तः खयन्तरविरोधादिव्याद | नेव- fafa | अयं नसे यत्किचिदिद् लाके कमं करोति तस्यान्तं फलं परलाके प्राप्य RAY पनरखायातीति Baa | कमाभाव शतिमक यक्तिमादइ) अपि चति | अभिर्यक्िः फलेन्मखता, मरणनाभियक्तसय सवस्य कमणः पस्लाकभेगस्यावश्यम्भावात्‌ कमाभाव इत्यः | चरणाख्य्ीलमाचादवसरोादह इति प्राप्रे सिडान्तप्रतिन्ञां ame येनेत्यादिना | तच्रावरोादतां जीवानां मध्ये ये केचिदिह adaar रमणीयचरणाः पखकमाणः पणययरनिभाज इरति वत्‌ Barwa इ

७१५९ रनप्रभाभासिते। [अ०र।पा०१ |

मानः च्राक्धिकल्वासम्भवादनुशयसद्धावं खचयति। अभ्यदय- प्रत्यवाययोाः सुछतदुष्क्तदेतुतस्य सामान्यतः शास्वेणावग- fanaa! रतिरपि वणा arqarg खकमनिष्ठाः प्रत्येक- कमंफलमनुष्डय ततः शषेण विगििष्टदेभजातिक्लरूपायुःखतद- विन्त सुख मेधसा जन्म प्रतिपद्यन्त इति सानुशयानामेवाव- tre दशयति। कः पुनरनेश्या नामेति, के चित्तावद्‌ा ज्ञः ख- WUE कमणा सुक्तफलस्यावशेषः कश्िदनुशया नाम भाण्डा- नसारिसतेवत्‌ । यया दि Gear रिच्यमानं न सवोात्मना रिच्यते भाण्डानसायेव कित्‌ सलेदशपाऽवतिहते तथानुशचो- ऽपीति । नन कायंविरोधिलाददृषटसख न भुक्तफलखावशेषा- वस्थानं न्याय्यं। नाय॑ दोषः न fe सवात्मना सुक्रफललतवं कर्मणः प्रतिजानीमद्धे। ननु निरवभरषकमफलापभागाय चन्र मण्डलमारूढाः | वाढं | तथापि खल्पकमावशेषमाचेण तचा- दश्थातुं न श्रक्यते। चथा किल कचित्‌ सेवकः सकले सेवे- पकर; राजदुलम॒पप्तश्चिरप्रवासात्‌ परिक्तोणएबह्धपकरण-

gag Wau | ays पापं | CUM श्र॒तमयमुक्ताथान्तरम। | टख्खेति। UM वे पुण्येन कमणा भवति पापः पापेनेत्यादि शस्त्रेण सुखदुःखयेधंमाधर्मदेतुकत्वमवगतं। ततश जन्मारभ्य CV Bi: कमं इतुकभोगत्वात्‌ खरभोागवत्‌ इव्यनृशयसिद्धिः। fad च हेत्वभावात्‌ भगस्याकस्मिकत्सङ् इयथः | समृता वा खन्याः arse laa पेत्य RA AAA कममफलं VAT ततः TAU भुक्तादन्येन कमणा अनुश- aaa vas प्रतिपद्यन्ते इति सम्बन्धः| विशि carat मधान्ता दष्रगुणायेधुते तथोक्ताः, Ad ज्ञानं, TA He: | खामिमतानुश्वं

[ च ०३।पा०१ | प्राकर नद्य ङूचभाष्ये | O14

च्छवपादुकादिमाचावशेषो न राजक्लेऽवस्यातुं शक्रात्येव- सन॒शयलेशमाचपरिग्रहा न चन्द्रमण्डलेऽवस्थातुं शक्रोतौति। न चेतदयक्तमिव, न दि wide कर्मरोा भुक्तफलस्यावशेषानद- ्तिरुपपद्यते कायविरोधिलादिल्यक्तं। नन्वेतदणृक्तं न खग फलस्य कमणा निखिलस्य भृक्तफलतं भवतोति । तदेतद्‌- पेशलं । wird किल कमं खर्गस्यसैव wind निखिलं जनयति सखगच्यतस्याऽपि कञ्चित्‌ फललेशं जनयतीति न शब्दप्रमाणकानां TEM कल्यनावकल्यते। Gears तु स्तेद- लेशानटृत्तिदृष्टलादुपपद्यते। तथा रेवकस्यापकरणएलेशान- ट्िदृश्छते न विड तथा खगेफलस्य कमणा लेशानट्ति- gma नापि कल्पयितु शक्यते, सखग॑फलत्वशास्तविरोधात्‌। च्रवश्वञ्चेतदेवं विज्ञेयं न खग॑फलखेष्टादोः कर्मणा भाण्डान्‌- सारिलेदवदेकदेशाऽनवतमानोऽनग्चद्ति। चदि fe aa सु- रतेन कम॑णेष्टादिना खगेमच्ग्डवन्‌ aaa कञ्िदेकदेगाऽनशयः

aa एच्छति | कः धनरिति। कतस्य कमणः खग भागे सति भक्तस्य कमणा लेष्यऽनश्यस्तदानवराइति, भाण्ड खेहलप्रस्य टृस्त्वात्‌। तत प्राघेणति सतश्चेत्धेकदश्व्ाख्यामाद । कचिदिव्यादिना । स्च्िमानं खेदेन वयज्यमानं। नन भेगनाग्यत्वात Raa VA a यक्त डति wy! नन्विति कछत्लकमरा भागे जाते AQT: स्यात नतु भागे जात इति पर्दिराया मोगा न जायत इत्ययक्तमिति wea | नन्विति | भोगः सावश्षा जात डति समाधत्ते |; atefaarfeat | इदमेकदेशिवाख्यानं दुघषयति। न चेति। खगकामा यजेतेत्यादि- Wat खगंभोगाथं कर्म चोदितं, तच्छेषस्य मव्यभागद्देतुत्वे शस्त्र वि-

७५६ रल्रपरभाभासिते। [ख ०३।पा ०१]

TMA तता रमणीय एवेकोाऽनशयः स्यान्न विपरोतस्ततचेयम- नश्यविभागश्रुतिरुपर्ष्येत “तद्‌ य इह रमणीयचरणा अथ य द्द कपूयचरणाः" sia | तस्मादामुस्मिकफले कमजाते soya अवशिष्टमेदिकफलं कमान्तरजातं अनण्यस्तदन्तोा- ऽवरोन्तोति। यदुक्तं यत्किद्चेत्यविभेषपरामभात्‌ wwe रेतस्य कमणः फलापभेागेनान्तं प्राथ निरनुग्रया watts न्तीति | नेतदेवे, अनुशयसद्धावस्यावगमितलात्‌ | यत्किञ्धिदिड कतमामुश्मिकफलं BEIT तत्सव फलोपभेगेन करपचि- त्वेति गम्यते | aqua प्रायणमविभेषाद्नारथफलं ल्ल मेव कमाभिव्यनक्ति, तच केनचित्‌ कमंणाम॒श्रिन लोकं फल- मारभ्यते केनचिद्स्मिन्नित्ययं विभागा न सम्भवतीति । तद्‌- प्यनशयसद्धावप्रतिपादननैव प्रत्यक्तं। ay च केन चेतुना प्रायणएमनारब्फलस्य कम॑णाऽभिवयच्कं प्रतिज्ञायत इतिं

रोध rad: | fay खगदहेतुका्मशेवादवरेदे कयययेन्यापत्तिश्चति- विराध इत्याद। अवश्यञ्चेति। खाभिमतमनुप्रयवमाह। तस्मा- दिति। पुवपच्तबीजमनृद्य दूषयति। वदित्यादिना। च्तपयित्वा पनरागच्छतीति प्राप्यान्तभिति वाकेन गम्यत इति योजना जन्मा- रभ्य दृदटभोागलिङ्गनुग्रद्धोतया स्मणीयकपुयचरगुयेहिकान्‌श्र- याख्यकमविष्षपरस्वा विसिधात्‌ afagfa यावत्‌सम्पातमिति च सामान्यष्ब्दयेारामद्िकविषवत्वेन सङ्काचो न्याय्य डति भावः। मरणं छ त्खकम्गभिव्यन्नकमिव्ययत्त उक्तानृश्यश्रुतिविरोधादिव्यादइ। तद्‌- पीति | बलवद्नारव्यकमप्रतिबन्धाच न छत्सकमाभिव्यक्तिरित्याह। afa चेत्यादिना तस्य छत्खकमंव्यञ्जकत्वे देतुनास्तीति भावः| प्र AMAL UEFA | Brala: खारव्यवद्नारनव्धस्यापि बलवतः

| ख ०३।पा ° ९] परा ङ्ग ब्रद्यखजभाष्ये | Sy 9

वक्तव्यं । WIRE कमेण प्रतिवद्धख्वेतरस्य छक्युद्धवान्‌- पपत्तेस्तदुपशमात्‌ प्रायणकाले Tega भवतीति यद्युच्येत aa वक्तव्यं, यया तदि प्राक प्रायणाद्‌ारवअफलेन कमणा प्रति- बद्ध स्येतरस्य छच्यद्धवानुपपत्तिः, एवं प्रायणकालेऽपि विरूटधू- फलस्यानेकस्य कमणा य॒गपतफलारम्भासम्भवाद्वलवता प्रति- बद्धस्य दुबलस्य इनत्तयद्धवानपपत्तिरिति। न दयनारब्धफल- लसामान्येन जात्यन्तरोापमोग्यफल मप्यनेकं कर्भकस्मिन्‌ प्रा- यणे य॒गपदभिव्यक्तं सदेकां जातिमारभत दूति शक्यं वतः प्रतिनियतफलवविरोधात्‌, नापि कस्यचित्‌ कमणः प्राय- रोऽभिव्यक्तिः कस्यचिद्च्छेद्‌ दति शक्यते वक, एेकान्तिक- फलत्वविरधात्‌ । न fe प्रायञित्तादिभिदहंतुभिविना कमणा- aS: समाव्यते। रतिरपि विरुद्धफलेन कमणा प्रति- बद्धस्य arate चिरमयप्यवस्थानं दशयति

प्रतिबन्धकत्वात्‌ न Wanna: फलदानायाभियक्तिरिति समाघत्त। यथेति । अनारव्यफलत्वाविष्णेषात्‌ सवंकमेणामभिव्यक्तिमाश्ङ्ख भिया विरूडखगंनरकादिदेदफलानामेकदेहारम्भकत्वासम्भव उक्तस्तं वि- णेति | नदीति | अस्त तदं दुबेलस्य कम॑ण aM इव्त ह | नायो- ति। नाभुक्तं च्तीयते कमव्येकान्त उत्स गः, स च पायख्ित्तत्रद्ध aA नेबाध्यते न मरणमाचेगेययः। मरणेन दुबंलकमाविनाष्टे मानमाह | समतिरिति। कमेनाए्पच्तं निरस्य प्रसत्त्लकमाभियक्तिपत्ते दो- घान्तरमाद | यदि चेति। छत्लकमंणामेकस्मिन्‌ देवादिजन्मनि भोगेन च्तयात्‌ न जन्मान्तरं स्यात्‌ ऋ(नाभावात्‌ न atafcaa-

देवस्य ABl eM wileaqu: | 5 E

5५८ रनप्रभामासिते। [Bes ।पा ०९ |

“कद्‌ चित्स॒कूतं कमं करूरस्यमिद तिष्ठति, *पच्यमानस्य संसारे यावदुःखादिमच्यते ॥ द्त्येवंजातीया । यदि च कत्समनारब्धफलं कमं एकस्मिन्‌ प्रायणेऽभिव्यक्तं wat जातिमारभेत ततः ख्गनरकति- यग्योनिषु च्रधिकारानवगमाद्भमाधमनत्यत्ता निमित्ता भावानात्तरा जातिरूपपद्येत ! ब्रह्मरत्यादीनां Wana कम॑ णाऽनेकजन्मनिमित्तलं खयमाणएमपर्ष्येत | न च धमाधमयोः खरूपफलसाघधनादिसमधिगमे शस्तादतिरिक्तं कारणं शक्यं सम्भावयितुं नच दृष्टफलस्य कमणः कारीयोादः प्रायणमभि-

““छखूकरखसरेोद्यूणां गोजाविग्टगपच्िणां | च गडालपक्तासानां च ब्रद्यदहा यो निमिच्ड[ति'।॥ इत्यादिस्मतविराघाच न सवंकमंणामेकजन्मारुम्भकत्वमित्या

ब्रद्धयेति | नन्वेकस्य कमणः कथयमनेकजन्मपालकत्वं अद्टत्वादिव्यत aie! नचति। किञ्च व्यञ्चकत्वेऽपि मरणस्य fa सवेकम व्यञ्जकत्वं कल्यते उत यत्किद्धितकर्म॑व्यञ्जकत्वं, नाद्यः, इह छतकारोयदेरचेव फलद्ेतामरणव्यज्यत्वासम्भवादित्याद्। न चेति। दितीयं निरस्यन्‌ परोक्तं दृष्टान्तं विघटयति । प्रदौपेति। रूपाणां प्रदीपवत्‌ मरणं न कस्यचिदपि कमणा aaa किन्त प्रबलकमंप्रतिनन्धाभावे द्‌ बलं व्- ज्यत इत्यथः Ud मरणस्य व्यञ्जकत्वानङ्गीकारेग दौपदृद्छान्तोा निरस्त

व्ङ्गोकारेऽपनकूला टदान्त इत्याद | स्थलति | खद्यमनद्धतरूपमिति मर्गे सवकमाभिव्यत्चसिह्धिरिति शषः। wd aqanay रक- जन्मारम्भ इत्येकभविकः कमाष्रय इति मतनिरणशमपसंहरति | तस्मादिति | चरुगखखत्या ततः एषेणव्यादि समत्य प्रबलप्रतिबन्धादिति- न्यायेन चाननभिव्यक्तकमसद्धावादिव्ययः। aq wT SSAA रखकभविक इत्यत ate | प्रघेति | Gane व्याचद्े। ते चेत्यादिना,

* मज्जनमानस्यति Ble वधं० का०।

— ` ` न

[० ह।पा०९| प्र र ब्रद्य खचभाष्ये । OYE

gan *सम्भवतीत्येषापि ag प्रायणस्याभिव्यञ्कल्रकल्पना | प्रदीपेापन्यासाऽपि कमबलाबलप्रदशंनेनेव प्रतिनीतः, स्थूल- खन्मरूपाभिव्यक्तिवचेदः Zea) यथा डि प्ररोपः समानेऽपि सन्निधानं स्यूलरूपमभिव्यनक्ति न aq, एवं प्रायणं समा- नेऽप्यनारब्धफलस्य कमेजातस्य प्राप्रावसरते बलवतः कर्म ण टत्तिमद्धावचति न दुवलस्येति। तस्माच्छतिखतिन्या- यविरोाघाद्सिष्टाऽचमशेवकमाभिव्यत्वभ्यपगमः, शेषकमसद्धा- वेऽनिमान्तप्रसङ्ग इत्ययमष्यस्थाने FAA सम्यण्द्‌ एनादश्षक- मंक्तयश्रतेः। तसमात्‌ शखितमेतदनशयवन्ताऽवरोा न्तीति । ते चावरोदन्ता यथेतमनेवं चावरोदन्ति। adafafa यथा- गतमित्ययः | अनेवमिति तदिपयेयेणेत्यथः । धूमाकाशयोः पिट वाणेऽष्वन्येपात्तयारवरोरे सङ्धीतेनात्‌ यथेतं शब्दा च य- थागतमिति प्रतोयते, राच्याद्यसङ्धीतनादभ्राद्युपसद्यानाच विपयंयेाऽपि प्रतीयते i

अवरादहमाग ey wad ‘afea यावतसम्पातमधित्वा अथतमेवा- waa पननिवतन्ते वयेंतमाकाणमाकाणद्ार्य वायभत्वा धमा भवति धूमा भ्दूत्वाम्नं भवव्यभ्ं भृत्वा मेघो भवति मघो Hal प्रवति a aE व्रीहियवा अआघधिवनस्पतयल्तिलिमाषा डति जायन्त अता वे दुनि- ष्पपतरं at at qaata atta: fegta aga cq भर्वतितद्‌य ` EE रमगोयचरणा रमणोयां योालिमापद्यन्तेः डति चमाध्वना awa यथागतं तथ्तमध्वानं पनरायान्तोव्यक्ता चघमादिरू्पपिढटमागस्य रव्या्दिकं aia अधिकं चाभ्ादिकमक्तमिति मत्वा खूचकछ्लताक्तं ययतमनेवद्येति। अवश्िद्खत्यथारऽग्रे सफटोभविष्यति।

* सम्भरदतीत्यवयापिकेयमिति que | Om 2

७६० रनप्रभाभासिते [ख०३।पा ९

चरणादिति चेन्नोपलक्षणाथति काष्णाजिनिः ॥ < ॥

अयापि स्यात्‌ या श्रुतिरनुशयसद्धावप्रतिपाद्‌नायोाद्‌ाइ- ता ‘az are रमणीयचरणाः, इतिसा खल्‌ चरणादान्या- पत्तिं दशयति नानुश्यादन्यवरणमन्याऽनुगयः, चरणञ्चारि- चमाचारः ण्ीलमित्यन्थान्तरं। PAUCITY सुक्तफलात्‌ कमंणेा- ऽतिरिक्तं कमाभिप्रेतं। श्रुतिश्च क्मचरणे भेदेन व्यपदिशति। यथाचारौो तया भवतिः इति यान्यनवद्यानि कमोासि तानि सेवितव्यानि art दतराणि यान्यस्माकं सुचरितानि तानि व्रयोपाखानिः इति च । तस्मा्रणादोन्यापत्तिश्रुतेनानुशय- सिद्धिरिति wae Sra: | यतेाऽनुश्येापलक्षणार्थतरेषा चर ण- श्रतिरिति काष्णाजिनिराचाया मन्यते॥

¢ न चेक अआनथक्यमिति चेन्न तद्‌ पेच्त्वात्‌ ॥ १०॥ स्यादेतत्‌, HATA पनञ्चरणणब्देन श्रातं We विदायला- चणकाऽनुशयः प्रत्याय्यते ननु शौलस्यैव q जीतस्य fafea-

सम्प्रति श्चतिखचरणग्ब्दमाच्तेपपवकं ख्चकछद्याचद्धे | चरणादिति चे दिति। “अद्रोहः सवेभतेषु कमणा मनसा गिरा। wane, Wag एलमेतदिदुबघाः' | xfa— सूतावक्राघधादयः WIGIUAASY Wl सवकमाङ्मक्तं तद्धा- धकं चरणपद्‌मङ्गिनः खातादिकमणा wan (कमण रखवात्तसावस्था धमाधमाख्यापुवं' इति कमलच्तण्यव तदभित्नापुवाख्यान्‌श्यसिडधि- र्ति काष्णजिनिमतं॥ तदव श्रङ्कासमाधानाभ्यामादइ। अआनथंक्यमिति चेदित्यादिना Gam | ALUN वाच्यस्येव प्दइणसम्भवानुलच्तणा युक्तंति प्र ङ्ित्वेव

[ ख०२।पा०१] शाङ्करः ब्रह्मच भव्ये | ७६१

प्रतिषिद्धस्य साष्वसाधुरूपस्य प्रुभाष्यभयोन्यापत्तिः फलं भ- faafa, waa च शोलस्यापि किञ्चित्‌ फलमनभ्युपगन्तयं। अन्यया दयान थंक्यमेव शीलस्य प्रसज्येतेति चेत्‌। नेष दषः, कुतस्तदपेचचतात्‌। safe fe कर्मजातं चरणापेत्तं। न fe सद्‌ाचारदीनः Brad: स्यात्‌ । श्राचारदीनं न पन- न्ति वेदाः" इत्यादि र तिभ्यः, परूषाथलादप्या चारस्य नानथैक्यं। दृष्टादौ डि कमजाते फलमारभमाणे तद्‌पेत्त एवाचार स्तत्रैव कञ्चिदतिशयमारश्यते | कमं च सवाथंकारोति अ्तिरूति- प्रसिद्धिः, तस्मात्‌ Hua eraser योान्यापत्ता कारणमिति काष्णाजिनेम॑तं। न fe कमणि स्वति शी- लाद्ोन्यापत्तियक्ता। न डि पद्यां पलायितुं पारयमाणे जा- awit रंडितुमदतीति ॥

ब्रते | नन्विति। प्रतिषिद्धं We कराधा्टतादिरूपं। किच्च tive विफलत्वायोागाद्रतयान्यापल्तिस्तरटाव फलं नान्‌ण्यस्येत्याद् | Wa- ष्यञ्च ति । व दास्तद्‌यकमेणयाचारः विना न कलन्तोति सम्या tide कमाङ्त्वान्न एथयक्‌फलापच्ता अङ्किफलेनायवत्वात्‌। न चाङ्गमाचाद्योा- ata: फलमिति वायं । अङ्गस्य पफलासम्भवेन म॒ख्यायस्याचारस्य ग्रह गाये गाह्नच्तणा gata समाधानायेः। यद्याचास्स्य aera पुरुषसंस्कारतया युरुषायत्वं तद्‌प्यविरोध care) पुरुषाथंत्व- पोति। अङ्गावबद्धापास्तिवद्‌ाचारोऽथवानिव्य्थः। aa afe w- लाख्याचारादव येान्यापत्तिरित्याशद्या wt वे पश्येन कमेरेत्यादि खत्यादितिराघाघ्नरवमित्याद। कमं चेति कायमाणः wel यद्यप्य- क्राधादिरूपं Wit साधारणघमात्सकं विश्षरूपात्‌ कमणाऽभिन्ं तयापि चरणाचारण्ब्दा कमवाचिनावव न ्ोलवाचकाविति लच्तणावस्र्‌ इति qefcad |

SER रलप्भाभासिते। | Be ३।पा ०९ |

GHATAHA एवेति तु वाद्रिः ॥ ११॥

वाद्रिस्वाचायः सुरृतदुष्कुते एव चरणशब्देन प्रत्याय्येते इति मन्यते चरणमनष्टानं कमेत्यनथान्तरं। तथा दविशे- षेण कममातरे चरतिः प्रच॒ज्यमानो Trad | यं दीष्टादि लक्तणं qa क्म करोति तं wifsar greed घमञ्चरल्येष महा- aia) आचारोाऽपि wafarg एव, मेदन्यपदेशस्तु कमचरण- ये्राह्मएपरि त्राजकन्यायेनाण्युपपद्यते। तस्माद्रमणोवचरणाः प्रशस्तकमाणएः, कपूयचरणा निन्दितिकमाण इति निण्यः ॥

` अनिष्टादि कारिणामपि च सुतं 11 १९॥

इष्टादिकारिणश्चन्रमसं menage) *ये वितरेऽनिष्टा- दिकारिणएस्तेऽपि fa चन्द्रमसं गच्छन्तिउतन गच्छन्तीति चि- wal तच तावद्‌ादइ। इष्टादिकारिण एव wad गच्छन्तो-

मुख्यसिद्धान्तमाद | सुक्तेति । चरणष्रब्दाथेमुपसं हरति | ar चाराऽपीति। कमण रखवाचारत्वे यथाकासेव्यादिभेदोाऽल्ि कथमित्यत आह) Heguen इति। निरुपपद्‌ाचारप्रब्दात्‌ सदाचाररूपे विशेषा भाति ऋतस्तत्समभिवयाहतः कमसामान्यवाचका यथाकासी- तिशब्दस्तदितरवि्ेषपरः, खवमनवद्यानि कमाणीति सामान्यत अस्माक -सुचरितानीति fama xfa विवेकः, तस्मादनप्रयबलादाग- त्या वग्रयम्भावानसन्धानादरर्ग्यमिति faz }

रवं yuma गव्यागतिचिन्तया वेराग्यं निरूप्य पापिनां afa- न्तया तद्चिरूपयति । अनिद्ाद्िकारिणामपीति। ये के चेत्यविष्रघखते- ववखत ayaa जनानामिति तञ्च ang प्रथमाधिकरणेन सिद्ध-

# 4 वितर दृष्टादिभ्य दति ado qe |

[ऋ ०३।पा ०२ | शाङ्ग CAA AAS | ७६३

aaa, कस्मात्‌, यतेाऽजिष्टादि कारिणामपि चन्द्रमण्डलं गन्त-

~ > 9 a ५ co gat श्रतं । तथा द्यविशषेण काषौतकिनः समामनन्ति “a वे केचास्माल्लाकात्‌ प्रयन्ति चन्धमसमेव ते सवं गच्छन्ति" दति, देदारम्भाऽपि च प॒नजायमानानां नान्तरेण चद प्रात्चिमव- AWA, पञ्चम्यामाडतावित्याङ्तिसद्यानि यमात्‌, तात्‌ सवं एव चन्द्रमममासीदेयुः। इष्टादिकारिणासितरेषाञ्च समानग- fas न युक्तमिति चेत्‌, न, दतरेषां चद्धमण्डलें भागाभावात्‌॥

संयमने त्वन्‌भूयेतरेषामारेादावरेादा AAA SHAT I VS I तशब्द; UG व्यावतयति। नेतद्‌ स्ति सवं Wea गच्छन्तो- fal कस्मात्‌, भोगायेव fe चन्द्रारोणं न fagqarad नापि म्रत्यवरोादायेव, यथा कथिद्क्षमारोदति एष्यफलापाद्‌ानाय न निष्रयोजनं नापि पतनायेव) मेागख्यानिष्टादिकारिणं चन्द्रमसि नास्तोल्युक्त, तस्मादिष्टादिकारिण एव चनद्धमसमारो- दन्ति नेतरे । Tat तु संयमनं चमालयमवगाद्य खदुष्कतान्‌-

नियमाक्तेपसङ्गव्ा wanna wives | तयेयादिना। यमराजं पापिजनानां aye, हविषा स््रीणं पततीति Bae: | पवपच्ते पण्य- वतामेव चन्द्रगतिरिति नियमाभावात्‌ परवेयश्यं पापादेराग्यद- gata फलं, सिडधन्त पापिनां चन््रलाकद्‌एनमपि नास्तीति पर्या- वत्त्वं quwmegufa फल, पञ्चमान्ना दद्धारम्भ डति निवमात पापिनामपि प्रयमद्युलाकाभिप्रा्निवाय्येत्याद। cerca डति पा- पिनां खगंमागाभाव$पि मागान्तराभावाचन््रगतिरिति ata: | सिद्धान्तदचं gas | तुशब्द इत्यादिना संयमनेयमलाके BARAT

o¢e रल्नप्रभाभासिते। [अ०३।पा०९]

रूपा यामीयौातनाः WAIT पनरोवेमं लाकं प्रत्यवरोदन्ति, एवम्भूता तेषामारोदावरोदहेा भवतः | कुतः तद्गतिद्‌ शनात्‌ | तया fei यमवचनखरूपा श्रतिः प्रयतामनिष्टादिकारिण्णं यमवश्यतां दशयति-

न areata: प्रतिभाति बालं प्रमाद्यन्तं वित्तमादेन ae |

रयं लोको Atha Vt इति मानौ पुनः प॒नवशमापद्यतेमेः॥ fal "वैवखखतं सङ्गमनं *जनानांः दत्येदेजातोयकञ्च axa यमवश्यताप्राप्चिलिङ्गं भवति i

स्मरन्ति च ॥ १४॥। पि च मनव्यासप्रश्टतयः श्ट संयमने पुरो यमान्तं

कपुयकमविपाकं सरन्ति नाचिकंतापाख्यानादिषु॥

† अपि च सप्र ॥९५॥ अपि च सप्त नरकारोरवप्रमुखा दुव्क्तफलेापमेगश्मितेन en AD con ~ समयन्ते पाराणिकः, ताननिष्टादिकारिणः प्राश्रुवन्ति, gaa चन्द्रं प्राप्रुयुरित्यभिप्रायः। aa faagfad यमायन्ता यात- नाः पापकमाणाऽनभवन्तोति, यावता तेषु रौरवादिषु अन्य चिच्रगघ्तादयो नानाधिष्ठातारः स्मयन्त इति, नेत्याइ॥

यातनाः अन्‌भूयावरोदन्तीव्येवं खारोाद्ावरोाद्ाविति याजना खचस्य Sal | यमवश्यता Ral गच्छतां | सम्यक्‌ परस्तात्‌ प्राप्यत डति संपराप परलारकः, तदुपावः साम्परापः, बालमनज्ञ, विश्वत वित्तरागेण ap मदात्‌ प्रमाद्‌ Hav प्रति नभाति। सर च बालेयं स््रौवित्तादिलोा- aista a परलोाकाऽस्तीति मानसम मम यमस्य वण्माप्रातीव्यधः।

य =-=

* जनानां यमराजं विपति मा का० quo!) + अपि सप्तति का० quo!

Lick’ प्राङरब्रद्मरूवभाष्ये । ७६५

तचापि च तह्ापाराद्‌ विराधः ॥ Ve UI

तेष्वपि सप्तसु away तस्येव यमस्याधिष्टाटलव्यापाराभ्यु- पगमाद्विरोधः। यमप्रयुक्ता एव fe a चिचगघ्ाद्‌ याऽधि- छातारः Maw Il

विद्याकमंणेारिति तु प्रकतत्वात्‌ ॥ V9 |

पञ्चाग्रिविद्ायां वेत्य चथासेो लाका न aaa’? इत्यसय प्रश्नस्य प्रतिवचनावसरे श्रूयते, “श्रयेतचेः vata कतरेणचन तानोमानि चद्राण्यसछदावतीँनि शतानि भवन्ति जायख fa- यसखेत्येतत्‌ तीयं सानं तेनास लोकान aaa’ दरति । तते तयोः पथारिति विध्याकमणारित्येतत्‌। कस्मात्‌ प्रछूतलात्‌, विद्याकमणो fe दवधानपिहयानयेाः पयोः प्रतिपत्ती waa | ‘ag य दत्यं विदुः दति विद्या तचा प्रतिपत्तव्यो देवयानः पन्थाः प्रकोतिंतः, saga दत्तमिति कमं तेन प्रतिपत्तखः पिहयाणः पन्थाः प्रकीर्तितः, तत्प्रक्रियायासयेतयाः war

पापिनां यमवश्यतावादिविरेषश्ुतिस्मुतिबलात्‌ ध्ये वे केच इत्य विशेषश्च तिरिादिकारिविषयत्वेन याख्येयेति भावः ॥

खचचयस्य भाष्यं Dats |

यदुक्तं मागान्तराभावात्‌ पापिनामपि चनच्रगतिरिति aa, टतीय- मागञ्रुतेरिव्याइ। विद्याकमंणारिति। मागह्ितयोदयनन्तरं ट तीय- मागाक्तिसमास्व्मायं सताव्णएब्दः। खुतयोविंद्याकभमाः पथिद्दय- साधनयोारन्यतस्णापि ayia ये नरा न qa जन्ममर्‌णा- डत्तिरूपटतीयसगंसख्यानि भूतानि भवन्ति, क्रियादत्तो लोट्‌, तेन

5 F

७६९ रत्नरपभाभासिते। [ ख ०३।पा ०९]

कतरेण चनेति ail एतदुक्तं भवति, येच न विद्यासाधनेन देवयाने पथ्यधिटताः नापि कमणा पिदयाने तेषामेष चद्र्‌- जन्तलचणाऽसछृद्‌ावतों TAS: पन्या भवतोति, तस्मादपि ना- निष्टादिकारिभिञखनद्रमाः प्राप्यते aeaa, तेऽपि चन्धविम्ब- मार्य ततेाऽवरुद्य सद्र जन्तुलवं प्रतिपत्छन्ते दति, तदपि नास्ति, आरोदानथव्यात्‌। रपि च सवषु HUG चन्द्रलोक प्रा्रुवत्‌- खसे लोकः प्रयद्धिः सम्पू तेत्यतः walang प्रतिवचनं wa eal तथाहि प्रतिवचनं दातव्यं यथासो लेको न सम्पू यते | अरवरोादाभ्युपगमादसन्पूरणोपपत्तिरिति चेत्‌, न, श्रश्रत- लात्‌ | सत्यं अवरो दादप्यसम्पूरणमुपपद्यते । शरुतिस्ठु ठतीचस्था- नसङ्धीतनेनासम्पूरणं Tafa “एतत्‌ दतौयं खानं तेना- सा लेका न सम्पृय॑ते' इति | तेनानारोदादेवासन्ूरणमिति युक्तं । चरवरोहस्येष्टादि कारिव्वष्यविशगिष्टले सति दतीवखानो- तयान येक्यप्रसङ्गात्‌। तुशब्दस्त॒ शाखान्तरौोयवाक्यप्रभवामशे- षगमनागङ्ामू[ च्छन्ति, एवं सत्यधिरृता पेच: warns

पापिनां चन्द्रगव्यभावाचन्द्रलाकोा न संपयत इति sau) प्रति पत्ताविति sifvarad इत्ययः खपि च पापिनां चन््रगतोा "खसो लाकः सम्पूयत अतश्च न सम्पूयते'इत्येतत््तिवचनं विरूद्धं प्रसन्येतेत्य- न्वयः। यवरदइादसपूरग्मश्चुतं न कल्यं ्रुतान्यापत्तेरिव्याइ | नाश्च- तत्वादिति | अवराद Ta Sale स्थानं खव्यक्तमित्यत are) अव- र7इस्यति | इममध्वानं पननिवतन्त इति इशादिकारिणामवसेादा- त्तर निद्धादिकारिणामपि चअवसोाहस्यायसिद्धत्वात्‌ पनरूक्तिव्येयत्ययः। व्यद्यतवारिति मागान्तसापक्रमबाधसू्ता सशब्द बाधशे्यतः स्धान-

[seRiat ०९] शाङ्ग रत्रद्च खचभाय्ये | ७६७

वाक्ये सर्वशब्दाऽवतिष्ठते ध्ये वै केचिदधिकता अस्माज्ञेकात्‌ प्रयन्ति waa ते सवं गच्छन्ति" sia यत्य॒नरस्क्तं दद लाभेापपत्तये सव चन्द्रमसं गन्तमरन्ति पञ्चम्यामाङ्तावित्या- तिसा नियमादिति तत्मद्यच्यते ॥

न ठतीये तथोपलब्धेः । १८ ॥

न aaa खाने देदलाभाय पञ्चसद्यानियम श्रा्तीना- मादर्तव्यः। कुतः, AMIGA | तथा दयन्तरणेवा तिस्य नि- यमं वणितिन प्रकारेण दतोयस्यानप्राभिरूपलभ्यते ‘sag faae’ दत्येतत्‌ eta स्थानमिति। अपि च 'पञ्चम्यामा- तावापः परूषव चसा wafer’ इति मनव्यशरीोरदेतुलेना ङति- सद्या संकौतंते न कौटपतङ्गादिशरीरदेतुलेन, परूषशब्दस्य मन्‌ व्यजातिवचनलात्‌। श्रपि च पञ्चम्यामाह्तावपां पुर्षवच- स्व मपदि श्वते नापञ्चन्यामाङ्ते पृरूषवचस्वं प्रतिषिध्यते, वा- क्यस्य इरतादरोषात्‌, AA येषामारोदावरोदा सम्भवतस्तेषां पञ्चम्यामाद्ता Fz उद्ध विव्यत्यन्येषान्त॒॒विनैवाङ्तिषद्या श्रतान्तरोापणष्टाभिर द्धिदे द आारभ्यते॥

weal मागलच्तक डति aca | रखवमविश्षश्रुतमागाभावाचेति पुवंपच्तवीजदयं fate टतीयबोजनिरासायं सूचमाद। यत्पनरि- त्यादिना॥ ,

विद्याकमश्रून्यानां रुमिकौटादिभावेन staqatfesat निर. न्तरजन्ममरणायलब्धेनाडतिसद्यादर Tay | पुरवशन्द्‌(जैवभि- are | ata चेति |

oF 2

०६७ रल्नप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०९]

MIA च लोके We ॥ चपि च सयते लेकं द्राणटष्टदयन्प्रतीनां सीताद्रौ- पदीप्रषटतोनाच्चायानिञवं, aa द्रोणादीनां याषिदिषचै- काडतिनाल्ति, धटद्युख्राद्‌ोनान्त्‌ येाषितपरषविषये दं च्रष्या- SA ASW) यथाच तचाद्धविख्ह्यानादरो भवति एवमन्य- चापि भविष्यति। बलाकाष्यन्तरेणेव रेतःसेकं गभं wa दति लाकंरूटिः॥

द्‌ शना |! Ro प्रयि च चतुच्िग्डतथ्रामे जरायुजाष्डजसखेदजेद्भिज्नलक्षएे खेदजेाद्धिज्नयारन्तरेव यराम्बधममृत्यत्तिद भंनाद्‌ाङतिषदह्या- नादरो भवति, एवमन्यत्रापि भविव्यति। नन्‌ तेषां खच्वेषां श्रतानां चीण्छेव बौजानि भवन्ति ‘saws जोवजमुद्धिन्नमिति' aq विविध एव waata: श्रुयते ay चतुविधलं wa- ग्रामस्य प्रतिज्ञातसित्यचाच्यते॥

मनवष्यद्‌दस्याऽपि नडतिसछ्यानियम rate! अपिचेत्यादिना) विधिनिषघकरत्पायद्यं qimye: स्यादिव्ययः। अनियमे wafadarery aa) स्रयतेऽपीति। लेाक्वतेऽननेति लाका भारतादिरक्तः| मख्या्य- मप्याद | बलाकति॥

णडजानि च जरायुजानि च खेदजानि च उदटधिच्नानीति oR त्यवद्धम्भेन aa व्याचष्धे। अपि चेति। अन्यच्राप्यनिदादिक्ाशि- taza: | अनया ख्या चातुविध्यं कथयमक्तं यव्यन्तर च} रेवत्यवघा- स्ण[वराघादिति शङ्के त्तरत्वन सचमादत्ते। नन्वित्यादिना।

[अ०द।पा ०१ शाङ्करब्रद्यस्चभष्ये | ७६९

ठतौयश्ब्दावरेएधः संगोकजस्य | 2211 आण्डजं जोवजमद्खिज्जम' ta ठतोयेनेद्धिज्जनशब्देनेव खद जापमङ्गः छतः प्रत्येतयः, उभयोरपि खेद जेद्धिव्नये- ग्वम्गदकोद्धुद प्रभ॑वत्वस्य GABA! स्थावरोद्धर्‌ात्त विलच्णं जङ्गमाद्धद THU सखेदजाद्धिज्जनयेाभदर्‌वाद्‌ दत्यविरोाघः॥

साभाव्यापन्निरूपपन्तेः । SS |

द्ष्टादिकारिणएश्द्रससमासाद्य (तस्मिन्‌ चावतसम्ातम्‌- पिला ततः सानशया चरवरोदन्ति' इत्युक्त, अ्रथावरोदप्रकारः परोच्यते | तचेयमवरो द श्रतिर्भवति च्रथैतमेवाध्वानं पुननिव- तन्ते यथेतमाकाश्रमाकाश्रादायुं WALA धूमे भवति धूमे Walsy vgs war मेघो भवति aat aar vara’ इति, तच संशयः किमाकाशादिखष्ूपमेवावरोदन्तः प्रतिपद्यन्ते fa वाकाशादिसाम्यसिति। तच wld तावदाकाशादरिखरूप- मेव प्रतिपद्यन्त दूति। कुतः, एवं fe afadafa, दतरया-

जीवजं जरायजं मनष्यादि, ufaafed जायते इच्तादिकं, उदकं fara जायते यकादिजङ्ममिति Ge: सप्राकःखेदः॥

र्वं पापिनां nana विचायं सम्मतीद्ाद्काट्णिामवरादहे वि- प्रमाद | साभाव्यापत्तिरूपपत्तेः | ययेतमनवं चें्यक्तरोव्या यथा- गतं शूमाद्यध्वानं पुननिवतन्ते, निरत्ताखखानुशयिनः कमन्ते FATT: SAW गताः अयाकाए्सदटणा भवन्ति) अाकाएएसादटश्यानन्तरः पिण्डो क्ता यतिसच्यालिङापट्िताः वायनेतस्ततखनीयमाना वायसमा भव. न्ति। सानष्रायः स्द्ावायसमा Val ua गतस्तत्समा भवति, घमसमो भत्वाऽभ्नसमा भवति। अपा विभरती्यम्ब, मेहति fagaifa cfeaar मेघम्ततसमा भत्वा वघघारादारा एथिवीं प्रविश्य त्रीह्ियवादिरू्पो

रै

ऋक रल्नप्रभाभासिते। [अ *२।पा०९|

TIT स्यात्‌। श्रुतिलच्णाविषये च afawrat न want, तथा च "वायुन्दला war भवति' दृत्येवमा दीन्यच्तराणि तत्खसूपेा- पपतन्तावेव कल्प्यन्ते, तस््मादाकाशादिखरूपापप्तिरित्येवं ra ब्रूमः, श्राकाशादिसाम्ये प्रतिपद्यन्त दति) चन्द्रमण्डले यदम्मयं WIT Baars तदुपभेगक्तये सति प्रविलौयमानं खच्ममाकाशसममवति तता वायोवेशमेति तता धूमादिभिः रुज्यते इति। तदेतदुच्यते “ययेतमाकाशमा काशा द्ायुमित्येव- मादिना। कुतः, एतदुपपन्तेः। एवं द्येवद्‌ पपद्यते, न यन्य स्यान्यभावे मुख्य उपपद्यते | ्राकाश्खर्ूपगप्रतिपत्तो च वाखा- दिक्रमेणावरोडा नोापपद्यते। वि्युलाचाकाशेन नित्यसम्बन्ध- त्वान्न तत्सादृण्यापत्तेरन्यस्तत्सम्बन्धेा Ald | शत्य सम्भवे च We एाश्रयणं न्याय्यमेव, aa श्राकाशादितुच्यतापत्तिरेवाचाका- शादिभाव इत्युपचयैते॥

भवतीति सिडान्तगत्या Baul पुवान्तस्युक्तिदयं संशयबीजं मन्तव्य, Tas मागदयं Vara स्थानशब्द स्य॒ मागंलच्तकत्वमिद दुग्धं दधि भवतोव्यादिप्रयोगे भवति खतेविंकार्खरूपापत्तो मुख्यत्वात्‌ साटश्यापत्तिलच्तणबीजं नास्तोति प्र्युदाइरुणसङ्गतिः। श्चुतिमख्यत्व फलमिति पूवपत्तः। अनृश्यिनां पुवेसिद्धाकाश्णदिखरूपापत्ययेगा- त्तच्तणेति सिद्धान्तयति । रवमिव्यादिना। समाने भावो घमा यस तद्धादः साभाव्यं साम्यमिति सूचयदायः। wd gafefa waga- नमेवंसाटश्यरूपमेवापपद्यत cay! अनु्रयिनामाकाश्ादिभ्यो नि- ग॑मनान्यथानु पपत्यापि साटृश्यलच्तणे्यादह | अकाशखरूपेति । Wat- TIAMAT Ss | विभुत्वादिति | wafagqat संयागलच्ग्ाया- मनुवादः wifeau:| विविधमुतसाम्यमवरोदे भवती्यनृसन्धाना- द राग्यमुपसंदरति। aa xfa |

[ख०*३।पा ०९] शाङ्गसतब्रद्मरूचभय्य | om

नातिचिरेण विशेषात्‌ ॥ PB 1

तच्राकाशादिप्रतिपत्ते प्रागन्रीद्यादिप्रतिपत्तेभवति विशयः किं Da दीधे कालं पूवपूवसादृश्वेनावसयायात्तरोत्तरसादृश्य गच्छन्तिउताल्पमल्पमिति। तच्रानियमे नियमकारिणः शा- .. स्तस्याभावात्‌ THI प्राप्न Teale नातिचिरणेति। wa- मल्यं कालमाकाशादिभावेनावखाय वषधाराभिः aati भुवमापतन्ति। कुत एतत्‌ विग्रेषद्शेनात्‌। तथा fe ब्रीद्या- दिभावापन्तेरनन्तरं विशिनष्टि “अता 3 खलु दुनिश्रपतरम्‌ः दति। तकार एकब्चछान्दस्यां प्रक्रियायां wet मन्तव्यः। दुनि- quat दुनिक्रमतर दुःखतरमस्म्ात्‌ ब्रोद्यादिभावानिःसरणं भवतोत्यथेः। तदच दुःखं निप्रपतनं प्रदश्यन्‌ पवैषु yd fa प्रपतनं दशंयति। खुखदु;ःखताविश्षञ्चायं निष्रपतनस्य का- लाल्यवदीच॑वनिमित्तः, तस्िन्नवधे शरो रानिष्पत्तेरपभेागा- सम्भवात्‌, तस्मात्‌ ब्रीद्यादिभावापन्तेः way कालेनाव- रोदः स्यादिति॥

नातिचिरेण | उक्तं सादटृश्यमपजीवय wa गन्तणां चिराचिर- गतिद्ष्रनात्‌ सप्रय वदन्‌ पूवपच्तयति। तच्रव्यादिना) अनियमात कदाचिदिलम्बेन योन्यापत्तिरिति पुवेपच्तफलं, सिडान्ते तु ब्रीडि- यवाद्भिावादनप्रायिनां विलम्बेन निगमनमिति विष्ेषादाका्णदि- . भावाच्छीष्रं निगम इव्यविलम्बेन योन्यापत्तिरित्यनसन्धानादैराग्य- दाच्यमिति विवेकः। नन्वाकाशादिष्वनृश्यिनां सुखं त्रीह्दियवादिषु दुःखमिति दुःशब्ट्ाद्भाति न चिराचिरनिगमनमित्यत are सख. zwafanagiatata | अवधिः ata: |

७७२ स्त्रपरभाभासिते। [ख ०३।पा ०९

अन्यापिष्ठिते पूवेवद्मिलापात्‌ ॥ २४ ॥

तस्िन्नेवावरारहे प्रवषंणानन्तरं waa ‘a इद ब्रीडियवा अ्षधिवनस्पमतयस्तिलिमाषा दति जायन्तेः टृति। तच संशयः ` किमस्मिन्नेवावि सावरजात्यापन्नाः स्थावर सुखदुः खभाजोा- ऽन॒शयिना भवन्त्यादेखित्‌ त्तेचज्ञान्तराधिष्ितेषु स्थावर शरीरषु Was गच्छन्तोति। fa तावत्‌ wd ्थावर्‌- जात्यापन्नास्तत्‌सखुखद्‌ःखभाजेऽनश्यिनोा भवन्तोति। कुत एतत्‌, जने मख्यार्थला पपत्तेः, स्यावरभादस्य च उतिरूत्यो- रुपभोगव्यानवप्रसिद्धः, पष्णदिसादियागाचेष्टारः कमंजात- स्यानिषटफललवेा पपत्तेः तस्मान्मुख्यमेवान शयिनां ब्रोद्यादिजन्म-

अन्धाभिलापात्‌ श्चतिक्रमात्‌ खथकरमाचाधिकरणानां कमा Srey: | इद भमा qatar पतितास्तनप्रायिनोत्रीदयाटदिसाम्येन जायन्त इति may: | चच जायन्त इति अतेः पवंचाकाप्रादिवधघेान्तसाटश्यो- aa संष्यमाद। safe | खस्मिच्रवधा वघंसाट्श्यानन्तर्‌मिव्ययैः| दु- निष्परपतरशरब्देन चि रनिर्गमनलनच्तगोाक्तानयक्तादुःखेन निर्ग॑मनमिति म्ख्यसम्भवादिव्याच्तपसङत्याप्‌वपच्तयति। किन्तावदित्यादिना | खच पवपकत्ते स्थावरत्वनिरृत्तयेऽधिकारिणां यल्नगारवं, सिद्धान्ते ्रीद्या- दिसंद्येषमाचं ufteq यनलाघवमवेघम्यञ्चेति विवेकः। नन टद्‌ त्पत्या जीवानां AA स्यान्न खतः, ब्रोद्यादस्तन दहत्वमिव्यत खाद । स्यावरभावय्येति। 'स्थागुमन्येऽनुसंयन्ति' इव्याद्या श्चतिः। “शरीरजैः कमदोघेयौति स्यावस्तां नरः' Kaa Oia: | ननु खभगिणां पापा- भावात्‌ कथं Bata ase | Ulata | सामादयुच्ङिटभच्तणसरा- मदइावादिश्ब्दाथः। क्रत्वयद्धिंसादरेरुपि दिंसात्रादिसामान्धेन प्रत्ते

[ख ०३।पा०९१ | प्राङ्क ब्रह्य खच भाव्ये | ©93

श्वादिजन््रवत्‌। यथा श्वयोनिं वा प्रएकरयानिं वा चण्डाल- uf वेति म॒ख्यमेवानुशयिनां wicaa तत्सुखदुःखाच्ितं भवति एवं ब्रोद्यादिजन्मापील्येवं प्राप्रे Ba अरन्येर्नीवेर- धिषितेषु नोद्यादिषु संसगमाचमनशयिनः प्रतिपद्यन्ते न तत्सुखदुःखभाजेा भवन्ति पूववत्‌ । यथा वायुधूमादिभावेा- ऽनुशविनां तत्संञ्चेषमा चमेवं बरौ द्यादि भावेऽपि जातिखावरोः GAIA | कुत एतत्‌, तद्ददेवेद्ाप्यभिलापात्‌। कोाऽभि- लापस्य ACE: कर्मव्यापारमन्तरेण alae यथाका- wifey प्रवषणान्तेषु न कञ्चित्‌ कमंव्यापारं पराम्टशत्येवं त्रीद्यादि जन्मन्यपि । तस्मान्नास्य खुखदु;खभाक्मनुशयिनां। यत्र तु सुखदुःखभाक्तमभिग्रेति पराम्टशति aa कमंव्यापार रभणौवचरणएणाः कपूयचरणा sf अपिच ausaufaat ्रीद्यादिजन््नि ब्रौद्यादिषुलूयमानेषु कण्द्यामानेषु भज्यमानेषु पच्यमानेषु भच्छमाणेषु च तद्भिमानिनोऽनश्यिनः wader,

न॑ हदिस्यादित्यादिश्ास््तनिषिद्धत्वाकारेण दुरितापुवंकारित्वमविरुद्ध- मिति साद्या आङः | sat g ब्रीद्यादिभावोऽनृश्यिनां न जन्मरूपः कामं विष्टेषपराम्ैः विनाचोक्तात्वात्‌ पवाक्ताकाश्दिभाववदिति सि- द्ान्तवति । ख्वं प्राप्त इत्यादिना । पूवेवदिति पदं दृष्टान्तत्वेन हेतव परत्वेन च व्याख्यातं, यदन्रपकरणे कमंविष्रोषपरामश्रपुवंकम्‌ ते asi न्मेति व्तिरेकदृष्न्तमप्याह। यच fafa! खपिचय्योा यो waafa a रेतः feat {रुच्चति तद्रूपख्व भवतिः डति वाक्यशेषे व्रीह्यादिषु प्रविद्टस्यानुष्रयसङ्खस्य न दारारेतःसिक्पुरूषयोगः ya तदन्यधा- नृपपत्यापि जन्मसतिनं Hegre! अमि चेव्यादिना। ब्रीद्यादिरू-

¢ G

993 रल्नप्रभाभासिते। [अ ०३पा०९]

ar fe War यच्छरोरमभिमन्यते स तस्मिन पोदयमान प्रवसति दति प्रसिद्धं तच ब्रीद्धादिभावाद्रेतःसिग्भावाऽन- यिनां नामिलण्येत, अतः संसम॑माचमन॒श्यिनामन्याधिष्ठितेषु Pafey भवति। एतेन जनेमृख्याथेलं प्रति ब्रूयात्‌, उपभो- गस्थानतवच्च स्थावरभावस्य | न च वयमुपभोगस्थानलं स्थावर- भावस्यावजानीमद, भवलन्येषां जन्त ना मपुण्सा AAA सा- वरभावमपगतानामेतदुपभोागस्थानं। चन्द्रमसस्व वरो दन्ताऽ- नश्यिना न स्थावरभावमुपमुज्जत इत्या चन्दे ॥

अप्रमिति चेन्न Wee ॥ २५ ॥

यत्पनर्क्तं पग्रुदिंसादियेगादष्टुद्धमाध्वरिकं कमं तखा- निष्टमपि फलमवकल्यत दृत्यता मख्यमेवेडानुश् यिनां त्रौद्या- दिजन््ास्तु तच गणो कन्व्रनाऽन्थिंकेति, तत्परिद्धीयते। न

पद्‌ हना देहि नासुत्कन्तेर वश्यम्भावादेतःसिग्येगये न स्यादिव्यथः। रखतेनेति उक्तानमानायापत्तिभ्यां| जायत डति श्चतेर्मख्या्थत्वमन. प्राये भोागावयतनत्वच्च alate: प्रति ब्रयादिव्ययः। नन्‌ ब्रीद्याद- भगायतनत्वानङ्गोकार पवाक्तखचतसमतिप्रत्तििध इत्यत Bis! न चति |

वेदिकं कमागुद्धं न भवतति शख्रविद्ितत्वादित्ि सचाथं पपञ्चु- यति | अयं घमं इव्यादिना। BU SR पातःसायडगले जीवनादि. निमित्त wants धमा भवति स रवग्युचिदणं aura मर्णा{द्‌ नमित्ते छतः Bayar भवतीति निर्णयः ष स्ल्ेक साध्य इत्य- u| ततः किन्तचा द । श्रास्त्राचेति | नन at fear सोऽधमे za aug fanafafuat arise न युक्तः | ना†भचरेदिति निषिडश्चे-

[ ख ०३।पा ०१ | प्रा ङ्स ब्रद्यखूचभाश्य | ७५४

शास्त्रदेतुत्वाद्माधमंविज्ञानस्य। अयं धमाऽयमधमं दति शास्तमेव विज्ञाने कारणमतीन्रियतात्‌ तयोरनियतद्‌ शका- लनिभित्तवाच । यस्मिन देशे काले निमित्ते च at घमा- ऽनष्टोयते स एव देशकालनिमित्तान्तरेष्वधमा भवति, तेन न शात्तादुते घमाधमविषयं विज्ञानं कस्यविदस्ति। णा- wig ह्ििंखानग्रहाद्यात्मकोा च्योतिष्टामा धमं इत्यवधारितं स कथमष्रुद्ध इति शक्यते aq aa न दिस्यात्‌ सक््छता- नीति wana श्रूतविषयां दिंसामधमं दत्यवगमयति। वाटं, BRIG सः, ्रयद्धापवादोऽग्रोषोमोयं प्रटमालभेतेति उत्स गौपवाद्येञख व्यवसितविषयलं। तस्माद्धिष्एद्धं वेदिकं कमं ण््टिरनष्टीयमानवादनिन्यमानलाच। तेन न aa प्रतिरूपं फलं जातिस्थावरलं। न च श्चादिजन्म्रवदपि त्रीद्यादिजन् भवितुमदंति। तद्धि कपुयचरणानधिरत्यो च्यते, नेवमिद

नस्य पुरुषाथेत्ववत्‌ निषिडदिंसादेर्पि कतूपकारकत्वाविरोधादिति तचा | उत्छगेपवादयोरिति। अयमर्थः काम्ये कमणि सवे करणां ष रागतः vata: ayy विधित इति fata) तथा च श्यनाख्य क- मणि निषद्ोापरोाधप्राबल्यात्‌ vata: स्यात्‌ कऋत्वङह्िंसादा तु विधित खव प्रटत्तिवाचया | सच विधियद्युत्खगपाप्तं खनयंहेतुत्वं न बाध्ेतर्ताडि प्रवतकोान स्यात्‌, प्रवतेकत्वे वा विधिरनयोय स्यात, Wat निरवका- परा विधिः सावकाश्मुत्छगमवि{हितहहिंसादिषु स्थापयतौति। इदञ्च निषेधणशास््रस्य इदिसात्वादिसामान्यन प्ररत्तिमङ्गेङृद्याक्ते। वस्ततस्तस्य रागप्राप्तहिसाविषयत्वादघ{इदिसायामप्ररत्तनाग्ुद्धत्वशद्ावसर इति द्ध्य | प्रतिरू्पं दुःखरूपं तस्य फल नेति याजना इड ब्रीह्या-

1

oc 2

७७६ रल्प्रभाभसिते। [अ०२।पा०९

वैशेषिकः कञिदधिकारोऽलसि, अतश्न्रखलात्‌ स्खलिताना- मनशयनां व्रीह्यादि संकषेषमाचं agra दत्युपचयंते ॥ न क रेतःसिग्येगेाऽथ ॥ २६॥

Taq ब्रीद्यादिसंद्येषमाचं तद्भावे यत्कारणं ब्रीद्यादि- भावस्वानन्तरमनुशयिनां रोतःसिग्भाव च्रान्नायते धयो यो aaata यो रेतः faagfa तद्य एव भवतिः cial a चाच सख्यो रोतःसिग्भावः सम्भवति। चिरजानेा fe प्राप्तयी- वना रेतःसिग्भवति कथयमिवानपचरिततद्धावमद्यमानान्ना- नगताऽनुशयो प्रतिपद्यते। तच तावद्वश्टे रेतःसिग्योग एव

रेतःसिग्भावेऽग्युपगन्तव्यः तदत्‌ ब्रीद्धादि भावेऽपि नीद्या- दियागएवेत्यविरोघः ॥

योनेः RAT ॥ २७ ॥

प्रय रेतःसिग्भावानन्तर याना निषिक्त tafe यानेरधि- शरीरमनशयिनामनुशयफलेापभागाय जायत इत्याद शास्त

दिभावे कश्िदधिकारः कमपरामश्रं नस्तीव्यक्तं। wa त्रीह्यादि- भावानन्तरं रेतःसिग्भावः wa: | तचात्नस्थानुश्यिना रेतःसेककटं- त्वाया गाद्याग्माचरं वाच्यं तददनश्यक्रमेऽपि योग रवास्थेयः, www पकमेःपसंदास्योः विराधः स्यादिति मत्वेक्तमित्यिराध रति यानैः पररीर्ुतेनं ब्रीद्यादिश्एरीरत्वमनुश्यिनामिति Gary: |

za alam गत्यागतिसंसारोा,दुवार इ्युनसन्धानात्‌ कमंफला-

[ख ०दे।पा०९] णा र ब्रद्य खच भाष्ये | ७७७

"तद्‌ य इह रमणोयचरणाः' tare, तस्मादष्यवगम्यते नाव- tie ब्रीद्यादिभावावसरे तच्छरोरमेव सुखदुःखानितं भव- तोति, तस्मात्‌ बीद्यादि संक्षेषमाचमनशयिनां तज्जन्मेति सिद्धं ॥

इति ओमच्छारोरकमीमांसाभास्ये ओणङ्करभगवत्यादक्ता तोयाध्यायस्य NYA: Yrs: il

= ५ देराग्यतक्वच्वानसाचनं सिद्धमिति पादाथसुपसं दरति | इति सिड- fafa

aft ओीमत्यरमदंसपरित्राजकाचायं ओमद्धाविन्दानन्दभगवत्‌-

पादक्ता एएरीरकमीोमासवयाख्यायां मव्यरनप्रभावां दटतोयाध्या-' यस्य प्रथमः UE: |

ॐ परमात्मने Aa: |

—-050$ 00 —_—

सन्ध्ये खष्टिराद हि ॥ 211

अतिक्रान्ते पादे पञ्चाभ्रिविद्यामद्‌ादत्य slaw संसारगति- प्रमेदः प्रपञ्चितः, ददानीं तस्यैवावस्थाभेदः प्रपच्यते। ददमाम- नन्तिशस यच प्रखपिति' इट्यपक्रम्य न ततच्नरथानरथयागान पन्थाना भवन्ति रय रथान्‌ रथयोगान्‌ पथः waa’ zara तच संश्यः किं प्रबोध दूव खभरेऽपि पारमायथिको ्ष्टिरा-

ॐ वेदव्यासाय नमः |

सन्धये खृष्टिराद fe | उक्तवैराग्यसाध्यस्तत्व॑पदार्थविवेकेा वाक्या य॑न्नानसाधनमस्मिन we निरूप्यत इति पादयाहंतुसाध्यभावस- ङ्तिमादइ। अतिक्रान्त इरति साधनविचारत्वादेवास्य पादस्या- स्मिन्नध्याये सङ्गतिः | अस्मिन्‌ पाद न स्थानतोाऽपीत्यतः प्रागु देश्यत्वेन प्रथमं लजिज्ञासितत्वंपद्‌ाथाऽवस्थादारा विविच्यते, तदारभ्यापाद- समापरेविश्ेवस्तत्पदाधविवेकः, तच ud गव्यागतिचिन्तया जाग द्वस्था निरूपिता तदनन्तरभाविनीं खप्रावस्थां अव्यक्तां विषयी- Ag तच खम्र स्थारदिखशत्तस्दरभावेाक्तख awa वदन पवपत्त्‌- aa याजयति तच सशय स्त्यादिना। खप्रसर्यादयोा जाग्र अथादिवत्‌ व्यावडहारिकसत्ताका उत शुक्तिरजतवत्‌ प्रातोतिका डति संशवाथंः। ष्षारम्भाधिकरये प्रपच्चस्य पारमायिंकत्वनिषेधा- दिति aaa | अचर पूवेपच्ते जाग्रदत्‌ खप्राज्जीवस्य विवेकासिद्धः

[च्छ ०३।पा ०२ | पा ङ्र ब्रह्य ङचभष्ये | ७७€

दाखिन्मायामयीति। aa तावत्‌ प्रतिपद्यते मन्ध्ये ख्ष्ठि- रिति। सन्ध्यमिति खप्रस्छानमाचष्टे वेदे प्रयोागद्शनात्‌ “सन्ध्यं edd waaay इति दयेालाकस्थानयोाः प्रनाध- सम्परसादस्थानयेवा सन्ध भवतोति सन्ध्यं तस्मिन्‌ सन्ध्ये खाने तथ्यरूपैव ्ष्टिभवितमर्दति। कुतः, यतः प्रमाणता yfata- माद य रथान्‌ रथयेागान्‌ पथः wad’ दत्यादि। सहि कतेति दापसंदारादेवमेवावगम्यते॥

¢ or निमातार चके पुत्राद्‌ यश्च ॥ २॥

अपि चैके शाखिनाऽस्मिनतेव सन्ध्ये खाने कामानां faarat- रमात्मानमामनन्ति य एष सुरेषु जागतिं कामं कामं पुर्‌-

सिद्धान्ते प्रातीतिकदृश्यसाच्तितिया विवेकात्‌ खयंज्योातिषसिद्धिरि- ति फल ममघाः सवन्रियापसद्वाराद्‌तल्लाकाननभवे सति ar सनामाचेण TH लाक सरतः कमबलाड्द्यं मानसपरलाकस्फति- eu: Gal भवति, सोऽय लाकदयसन्धा भवतीति सन्यः खप्रः। तथा च Ata: (तस्मिन्‌ सन्ध्ये स्थान fasad उभे स्थाने पश्यति इद्‌च्च परलेाकस्थानच्ध' डति अयं an कादाचित्क इत्यरुच्या निव्यखभ्नस्य प्रवाघधखष्नस्य प्रगाद्सम्मसादसन्िभिवत्मक्तं। सतयन मत्यचदचरा- द्यजन्यरू पदि स! च्तात्कास्वत्वं पर्लाकलचच्तणं, द वचच्तराद्यजन्यत्वं मत्यलाकलच्तणच् खप्रऽस्तोति wana लाकदयस्प्रशित्वात्‌ नित्यखघ्र- स्येव लाकदवसन्ध्यत्वं ग्रामदयस्परणंमाग॑स्य तत्सन््यत्ववदिति याच. च्तते | न कवल Bar खब्रायानां यावद्ारिकसत्यत्वं किन्त सकट॑क- त्वाद्पीग्याद। a fe कतति॥

किच्च estat सत्याः प्रात्निमिंतत्वात्‌ अकाण्णदिवदिति war. ware | यपि चव्यादिना। efcarmag पकर्णाच्रिरस्यति | नन्वि

<° रन्नप्रभाभासिते। [ख ०३२।पा ०२]

षा fafaata: दति। carey aa कामा च्रभिप्रेयन्ते काम्यन्त दूति । नन कामगशनब्देनच्छछाविशेषा एवेाच्येरन्‌, न, “शतायुषः VAI SHY दृति प्रकुत्य अन्ते कामानान््वा कामभाजं atifa इति प्रकृतेषु तच पच्चादिषु कामशब्दस्य प्रयुक्तत्वात्‌ । प्राज्ञं चेनं निमातारं प्रकरणवाक्यशेषाभ्ां WA | प्राज्ञस्य VS प्रकरणं “अन्यच धमोादन्यत्राधमात्‌ दूत्यादि। तदिषयएव च वाक्यशेषोाऽपि--

“तदेव श्रएक्रं तद्र तदेवाग्डतमच्यते।

afa@arar: भिताः सवं तद्‌ नात्येति कञ्चन? ॥ इति WARE च खष्िसलथ्यरूपा समधिगता जागरिताश्रया तथा खक्ना्रयापि ्ष्टि्भवित मरति | तथा च श्रुतिः त्रो खल्वा- जागरितदेश एवासेष दति यानि दयेव जाग्रत्पश्यति तानि सुषुप्तः" इति खप्नजागरितयोाः समानन्यायतां आ्रावयति। तस्पात्‌ तथ्यरूपेव सन्ध्ये खष्टिरित्येवं प्रा vate |

मायामाचन्तु AVA RASTA ॥ ३ ॥ तशब्द: ud चावतयति। Hache aaa सन्ध्ये ष्टिः पार- मा्थिकोति | मायामय्येव सन्ध्ये ख्षटिनं परमार्थगन्धाऽप्स्ति |

व्यादिना। यः सुप्तेषु करणेषु जागतिं तदेव aR BAM AAqayW: | ~ Sa SN. = क. € खप्रम्य जाग्रदथः समानद्‌प्रत्वश्चतेरमेदगुतेश्च सत्यत्वे तात्पयंभित्याइ | अथा खल्वाङ्रिति॥ (3 गं खत्ररयाद्यः प्रातीतिकाः जाग्रदथाद्‌ा कप्यसाममग्रीं विनादष्टत्वा- च्छक्तिरूप्यादिवदिति सिडान्तयति । तुशब्द इत्यादिना| चिन्माचनिखाऽ.

| ख ०३।पा oR | षा इर ब्रद्धय ख चभाष्ये। or

कुतः, कात्छ्येनानभिव्यक्तखरूपतवात्‌ | न हि HAVA परमाथ वस्तुधमणामिव्यक्रखरूपः wy: कि पुनरत कात्छ्यमभिपेतं, देश्कालनिमित्तसम्पत्तिरबाधश्च। न fe परमायंवस्तुविषयाणि देशकालनिमित्तानि अरवाधश्च खप्रे सम्भाव्यते। नतावत्‌ By रथादीनामृचितोा देशः सम्भवति, न *तावत्‌ Waa Tees रथादयोऽवकाशं लभेरन्‌ स्यादेतत्‌, वद्िदेदात्‌ wi Ta- ति दिशन्तरितद्र व्यदणात्‌। दशंयति च ति; ‘afeeera सवप्रं वदिःकुलायादम्तशुरिला स ईयते अम्डतो यच कामम्‌ दूति! सितिगतिप्रत्ययमेदर्‌ख ननिष्क्रान्ते जन्ता सामन्नस्यम- वीतेति । नेत्युच्यते, न दि aU Hat: क्षणमात्रेण याज- नशतान्तरितं देशं wad विपयंतुच्च ततः सामथ्यं सम्भाव्यते। कचि प्रत्यागमनवजनितं ay ्रावयति ‘quae {शय्यायां श- यानो निद्रयाभिसृतः ad पञ्चालानभिगत्चास्मिन्‌ प्रतिबुद्धः द्ति। देदाचेदपेयात्‌ पञ्चालेष्वेव प्रतिबुध्येत तानसावभिगत दति दुरुष्वेव तु प्रतिबुध्यते। येन चायं ददन देशान्तरमन्न- वाना मन्यते {तमन्ये पारसा; एयनदेश एव पश्यन्ति | यया- विद्या चित्तावच्छेदेन जीवेऽपि स्थिता स्याद्याकारा मायेति सूचभा- ष्ययोरुक्तमायाविद्ययोारमेदज्ञापनाथमाचपदेन सति प्रमातयंबाध्यत्- रूपस्य व्यावदहारिकसव्यत्वस्य निरास उक्तः areas जाग्रति पाक-

VAAN, तज्जन्यत्वं परमार्थं वस्तना जाग्रदथस्य कार्यस्य घर्मः सत्यत्व- व्यापकः तदभावं asa विख्णाति। न तावदित्यादिना। dea सङो,

* तावदिन्यस्य स्याने रौति qe ate | + शय्यायामित्यस्य स्यानेऽद्येति FW का० सा० | e < ‡ तमस्याभ्याससंस्या दूति aye AT? | 5 7

OCR रनेप्रभाभासिते। [अ०३।पा ०२]

watfa चायं दशान्तराणि ay पश्यतिम तानि तथाश्टतान्येव भवन्ति, परि धावंश्ेत्‌ पश्येव्नाग्रदस्ततमथंमाकलयेत्‌। दभे- यति च श्रतिः “अन्तरेव देदे ad ष यचेतत्‌ खन्नयाचरति" इत्युपक्रम्य “खे शरीरो यथाकामं परिवतेते' इति। अतश्च we पपन्तिविराधाददिःकुलायश्रुतिभाली व्ाख्यातव्या ‘afetta क्‌ुलायादग्टतश्यरितलाः इति चा डि वसन्नपि शरीरेण तेन म्रयाजनं करोति स afefxa शरोराद्भवति इति। fefa- गतिप्रत्यचभेद्‌ाऽप्येवं सति विप्रलम्भ एवाप्यृपगन्तव्यः, कालवि- संवादोाऽपि च खघ्रे भवति रजन्यां Bar वाखरं भारते वषं मन्यते तया मृह्धतंमाचप्रवतिनि खपे कदाचिद्वहन्‌ वषेपुगान- तिवादयति । निमित्तान्यपि yaya aga Baw वाषि- तानि विद्यन्ते, करणापसंदाराद्ध नाखख रथादिग्रहणाय च्ल रादोनि सन्ति, रथादिनिव॑तनेऽपि कूताऽस्य निमेष माचेण सा- मथ्यं दारूणि वा, बाध्यन्ते चैते रथादयः awe: प्रवासे, स्न एव चेते सुलभवाधा भवन्ति ्राद्यन्तयोव्यभिचारद्र्भनात्‌, रथाऽयमिति fe कदाचित्‌ @y निधारितः हणेन मनुब्यः सम्-

पयतु गन्तु, विपयतुमागन्तु, खवयति प्रबद्धा जनः, UPA प्रतीति शषः | Lad खघ्रं वा स्यात्‌ तथा यच काले खश्रवयारन्या चरति तदा GUC यथेष्टं चरतौव्यथः। वह्हिरिवेति कृलाब- ददात्‌ बवह्िरिवाग्टत आत्मा चरित्वा यच कामं येदटमीयते विह- स्ताव्यः | गुगमाद। या हीति ददाभिमानद्धीनत्वगणेन afe- खवर स्यापि विद्रतीत्यक्त cay: | wd सति खतियक्तिभ्यां अत ख्व Gu सतीव्ययः। विप्रलम्भा विखम्भः, योग्यरे्भावमक्ा काला-

[छ ०३।पा ०२ | परा इर ब्रद्य ख चभा्ये | x3

द्यते, मनव्थाऽयमिति वा निधौारितः waa ga: । खष्टञ्चाभावं रथादीनां aE आवयति wid न तचरयान रथययागा न पन्यानो भवन्तिः cafe) तस्मान्मायामाचं खप्नदरशनं॥

aang fe श्र॒तेराचक्तते च तदिद्‌: ॥ ४॥

मायामाचलात्‌ afe न कञ्चित ey परमाथैगन्ध इति, नेत्युच्यते । wang fe ait भवति भविष्यतः साध्व- साधुनोाः। तथा fe श्रूयते “यदा कमसु काम्येषु स्यं aay पश्वति। सण्टद्धिं तज जानोयात्‌ तस्मिन्‌ सखप्ननिद्शनेः ofa तथा पुरुषं BW GUT wala स एनं दन्ति" दत्येवमादिभिः खभ्रैराचिरजोवित्रमावेद्यत इति आावयति। ्राचच्तेचखप्ना- ध्यायविदः "कु्नरारोद्णादोनि खप्रे घन्यानि खरयानादी- न्यघन्यानि इति, मन्तदेवताद्र्‌ यविभेषनिमित्ताख्च केचित्‌ खभ्राः सत्यायथंगन्धिनोा भवन्तीति मन्यन्ते, तचापि भवतु नाम az मानस्य वस्तुनः wad, Bway तु स्तीदशंनादे भवत्येव वैतथ्यं

भावमादइ। कालेति | aa राचिसमये$पि केतुमालादिवषान्तर वाससो भवति इति भारत रव्यक्त।

पुवेपच्तानुमानानां जाग्रदथंदृष्ान्ते क्तमसामग्रीजन्यत्वमनबाघयो- wma sufufcfa सखचतात्प्वे ane मान्तिमाचत्व wa चिते- sau: सत्या न स्यादिति WEeTALaA Barat Baws) माये- त्यादिना। anu द्‌वतानग्रदेणाषचिसेवया वा खप्राः ग्त्यसचका- Baum स्यरिव्यत are! तच्रापि भवतु नामेति सत्यहषंददेता-

रपि गुक्तिरूप्यस्य सत्यत्वादष्रनाद्ति भावः aa कछषिदारा ar oa 2

७८४ रन प्रभाभासिते। [ख०३।पा०२्‌]

वाध्यमानत्वादित्यभिप्रायः। तस्मादुपपन्नं GAU मायामाचलं। यदुक्तमाद Ufa तदेवं सति भाक्तं व्याख्यातव्यं, चथा लाङ्गलं गवादीनुददतीति निमित्तमाचलादेवम्‌च्यते नतु प्रव्यक्त सेव लाङ्गलं गवादोनददति, एवं निमित्तमा्लात्‌ Bar रथादौन्‌ खजते स fe क्तेति Wud न तु yada सुपा रथादीन्‌ ख्जति। निमित्तवन्स्य रथादिप्रतिभान- जनिमित्तमोदचासदशनात्‌ तन्निमित्तश्चतयोाः खुतदु्क्‌ तयोः Heda वक्तव्यं, अपि च जागरिते विषयद्िवसंयागादा- दित्यादिन्येतिव्यतिकराचात्मनः खय॑ज्यातिषटुं द्ष्टुदुविवेच- नमिति तद्धिवेचनाय ay उपन्यस्तः, तच यदि रथादिषष्टि- वचनं रत्या waa खयंज्योतिष्टं न निर्णतं स्वात्‌ तस्माद्र याद्यभाववचनग्युत्या Tata *भाक्तमिति व्याख्येयं।

gua रवादिजीवननिमित्तत्वं तथा खप्रभात्तरुटृ्दारा खभप्रख्ष्ि- निमित्तत्वं नतु कुम्ब प्रति कुम्भकारस्येव Grad खप्रकटटत्वं साम- ग्यभावबाधयोरुक्तत्वादि याद | यदुक्तमिव्यादिना। तथा were सकटंकत्वं मुख्यं नास्तीति दहेत्वसिद्धिरिति भावः। श्वतितात्पय- विरोधा न खप्रस्यतेत्याह। af चेति। व्यतिकरः सङ्करः, sat तत्परतयेत्यथः। जागरितादविशेषादिति भावः। फलित- माद। तस्मादिति। खुतेनेति भाक्तत्वेनेव्यथः। दितीयसूचक्तपराज्ञ- वार्टंत्वद्ेतुरपि खप्रस्य fa =fafee: उत प्राज्ञस्य सर्वेखरत्वात्‌ सिद्धः, नाद्य cate) यदुक्तमिव्यादिना। खयं विद्व्य जाग्रदेहं निश्चेष्ट Bal, खयं वासनया दहं निमाय, qa भासा खीयबडिन्या स्येन ज्यातिषा खरू्पचतन्येन च खन्रमनभवतीव्ययः। न कवलं TE-

* yeifa ale वधेर |

[च ०द।पा०२ | प्रा ङ्क र नद्य ङूचभाष्ये | चप

एतेन निमाणएश्रवणं यास्यातं। यद करं 'प्राज्ञमेनं निमातारमा- मनन्ति इति, तदप्यसत्‌ ्रत्यन्तरो “खयं वित्य खयं निमाय सखेन भासा स्वेन ज्योतिषा प्रखपिति' दति जोकव्यापारश्रवणात्‌। cerfa च “य एष gag safe इति प्रसिद्धानुवादाज्नोव एवायं कामानां निमाता सुङ्गत्येते, तस्य तु वाक्यशेषेण तदेव प्क्रन्तद्र द्यति जोवभावं are ब्रह्मभाव उपदि श्यते, ‘aw- मसिः इत्यादिवदिति न ब्रह्यप्रकरणएत्वं विरुध्यते, न चास्माभिः ` खप्नेऽपि प्राज्ञव्यापारः प्रतिषिध्यते, तस्य सवेश्वरलात्‌ सवाखष्य- वस्था खधिष्टाहलापपन्तेः। पारमार्थिंकस्त्‌ नायं सन्ध्या्यः VAT वियद्‌एदिसगेवदित्येतावत्‌ प्रतिपाद्यते) न च वियदादिषगं- स्याप्यात्यन्तिकं सत्यल्मस्ति, प्रतिपादितं fe तदन्यलमारम्भण- शब्दादिभ्यः, TAA समस्तस्य प्रपञ्चस्य मायामाचलं। प्राक च agraciata वियद्‌दिप्रपञ्चो व्यवखितरूपे भवति, सन्ध्या- wag प्रपञ्चः प्रतिदिनं बाध्यत saat वैशेषिकमिदं सन्ध्यस्य मायामाचलमदितं॥

दार णके जीवस्य खप्रकटत्वं खतं किन्त काठकऽपीव्यादइ। Ter uifa | जीवाक्ता ब्रद्यपकरणवराघ इत्यत wre) तस्य fafa ख्वे इताः खतिसिदडत्वं facta दइदितौयमङ्गोकरोाति। न चासना- भिरिति) afe हेतुसिदधेः खप्रस्य सत्यत्मिव्यागङ्खय सत्यत्वं वयावद्धारिकां पारमार्थिकच्चेति विकल्य व्वद्धारक(ले बाधदष्रनात्‌ नाद्य इत्याद पार्मार्ध्थिकस्विति। दितीवे cere साध्यवेकल्यमित्याह। न चेति । कस्तं खभ्रस्य जाग्रता विणशेघोाऽच कथयन इत्याशङ्का प्रतिभाः सिकत्वमित्याद् | situa |

७८६ रल्प्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

परामिध्यानात्‌ तु fatifed तते द्यस्य बन्ध- विपर्यये ॥ ५॥

अथापि स्वात्‌ परसैव तावदात्मनाऽशओेा जीदेाऽगनेरिव विस्फुलिङ्गः, aad ofa चथाभ्निविच्छलिङ्गयेाः समाने द दन- प्रकाशनश्रक्ती भवतः एवं जीवरेश्वरयेारपि ज्ञानेश््शक्ती, ततश्च जोवस्येश्रयवशात्‌ wefan as रथादिषखष्टिर्भीवव्यतोति, अचाच्यते। सत्यपि जीोव्श्धरयरशांभौभावे प्रत्यक्षमेव जोवे- खअरविपरौतधमलं, कि पन्जोँवस्येश्वरसमानधमेलं area न नास्तोति, विद्यमानमपितु तत्‌ तिरोहितं, अविद्याव्यवधा- नात्‌ | तत्पृनस्तिरोदितंसत्‌ परमेश्धरमभिध्यायता चतमानख्च जन्त व्धूतध्वान्तस्य fafarfateawa दृ कशक्तिरोषधवीया- दौश्वरप्रसाद्‌ात संसिद्धस्य कस्यचिदवाविभंवति न खभावत

पुवं ्ञुप्तसामचछभावात्‌ BA मायेदयुक्तमयुत्तं सङ्कल्यमाचेणापि स- व्यरृदिसम्मवात्‌ इति UF त्वा परिहरन्‌ ad व्याचष्टे। अथापि स्यादित्यादिना | सत्यसङ्कल्पस्य fe सङ्धज्यात्‌ खष्टिः सत्या भवति जी- वस्य त्वस्यसड्ल्पत्वं प्रत्यच्तमिति प्ररिदारार्थः। तदहि विरूड्धधर्मव- ्वएज्नो वस्येशखर त्वं नाख्य वेति wed) किमिति । नास्तीति न fear. aaate , तत्मनरोशखरप्रसादात कस्यचित्‌ व्यज्यत Tae न नास्तोति विद्यूतघ्वान्तस्य निष्पापस्य संसिद्धस्याणिमादिविशिद्स्ये- त्ययः | ब्रद्मवादइमिति <q ज्ञात्वा साच्तातजछव्य सवपाश्नामवि- द्यादिक्तेण्णनामपदहानिरपच्तयस्तद्धया भवति alway arama यजन्ममरणात्मक्बन्धध्वस इति निगणविद्याफलमक्तं सगरणविद्याफलत-

[ ख ०३।पा०२ | प्स ब्रद्यसूचभाव्ये | ७८७

एव सवेषां जन्तृनाः gaaat fe ईश्राद्धेतारस्य जोवस्य बन्धमात्तो भवतः, SATU खरूपापरिनज्ञानादन्धः aweq- परिज्ञानात्त ara: तथाच श्रतिः carat देवं सवेपाशाप- दानि: चोरैः केशे जंन्मर्टत्यु प्रहाणिः | तस्याभिध्यानात्‌ eats देदमेदे विभरैश्वये केवल आप्तकामः दत्येवमाद्या |

देदयेगादया साऽपि ॥ € ॥

कस्मात्‌ VASA: परमात्मांश एव संस्िर्छतज्नानेश्चया भवति, युक्नन्त्‌ ज्ञाने श्ययेोरतिररछछततवं faafagea द दन- प्रकाशयोरिति। उच्यते सत्यमेवेतत्‌, साऽपि तु जीवस्य ज्ञाने ख- यंतिरोभावा देदयोागादरेद्धिवमनोाबद्धिविषववेद्नादिये- गाडुवति। अस्ति चाचापमा यथाद्रेदंदनप्रकाशनसम्पनस्याप्य- रणिगतस्य ददनगप्रकाशने तिरोाभवतः, यथा वा भस्मना- च्छनस्य, एवमविद्याम्रव्युपखापितनामरूपरूतद्‌ दाद्यपाधिये- गात्‌ तद्‌ विवेकश्रमरूता Mae ज्ञानेश्वयंतिरोभावः। वा- शब्दा जोवेश्यरयारन्यलाशङ्काव्यादटृत्यथंः। नन्वन्य एव जीव

माद | तस्येति | परस्याभिरुख्येनाद्ग्रदेण ध्यानाद्रन्धमेत्तापैच्तया मन्तो क्तहानिदयापेच्तया वा cia विश्वैखर्यमणिमादिरूपं ade. पाते सति सिद्धद्‌द्े भवति तद्धागानन्तरमात्मन्नानात्‌ केवला Fa- शून्य BARA: प्राप्तखयंज्येतिरानन्दा भवतीति कममक्तिरिव्य्थः।॥ उकतेचर्वतिरोभावे देहाभिमाने हेतुरिति award wt, तत्रि स्स्याशङ्कामाद। कस्मादिति सत्यावरण नास्ती्यङ्गेक्छत्य afw-

अ रन्न पभाभासिते। | ख ०३।पा ०२

Squzy तिरस्कृतज्ञानेश्वय॑लात्‌ किंदेदयागकल्यनया। ने- त्युच्यते, न न्यं जोवस्येशचरा दु पपद्यते “सेयं देवते तः इत्युपक्रम्य “अनेन जोवेनात्मनानुप्रविश्व' इत्यात्मशब्देन जीवस्य परामशात्‌। "तत्सत्यं स Wal anata खेतकताः दति च जीवायोापदिश्ती- अरात्मलं, अताऽनन्य एवेश्वरात्‌ sa: सन्‌ देदयागात्‌ तिरो- दितन्नातैखया भवति, Faq a साद्धःल्यिको Naw aT रथा- दिषष्टिसिद्धषेटते। यदि च साङ्कल्पिकीो ws खष्टिसिद्धिः स्यात्‌ नेवाजिष्टं कञ्चित्‌ ed पश्येत्‌ । न fe afycfad सङ्कल्ययते | यत्पुनरुक्तं जागरितदे श्रतिः WAU सत्यत्वे स्या- पयतीति न तत्खाम्यवचन सत्याभिप्रायं खयंज्यातिषटविरोधात्‌, शरत्यैव च BA रथाद्यभावस्य दशिंतलात्‌, जागरितम्रभव- वासनानिमित्तवात्‌ तु खश्नस्य तत्तस्यनिभासलाभिम्रायं aq तस्मादुपपन्नं VAS AAA Il

तद्भावे ASG तच्छरतेरात्मनि च । ७॥

UIA परोक्तिता सुषुप्रावसयेदानों परोच्यते | तचैताः

aca साघधयति। saa इत्यादिना। जीवेस्येशखर्त्वमङ्गोकछत्या- वरणकल्पनात्परमन्यत्वकल्पनेत्याण्ण ङ्ग मद्धाय wa निरस्यति। नन्वि त्यादिना | खग्रेऽप्यालाकादोः खप्रत्वे जाग्रतीवात्मनः खप्रकाशत्वमस्पाटः स्यात्‌ प्रातिभासिकत्वे त्वालाक्दियाद्यसन्तवेऽप्यथीापरोच्छमात्मज्योतिष wafa wae सिष्यति, तस्माद्‌ शदिसाम्यवचनं खप्रस्य जाग्रत्‌तुच्य- भानाभिप्रायनित्य्यः ॥

ख्व बाह्यकरणापरमे सति मनोवासनेदौीपिताविद्याविलासात्मकं

| ख ३।पा०२|] परा ङ्र ब्रद्यर्‌चभाष्ये | we

खपुप्तविषयाः saat भवन्ति । कचिच्छरुयते ‘az येतत: समस्तः सम्प्रसन्नः Wy न विजानाति Al AST ATSTY WAT भवतिः दृति । waa तु नाडीरोवानकरम्य श्रुयते ताभिः प्रत्य- व्प्य utiafa शेतेः इति। तथान्यचापि नाडोरेवानुक्रम्य (तासु तद्‌ा भवति यदा सुप्तः aaa कञ्चन पश्यति अ्रथास्िन्‌ प्राण want भवतिः इति। तथान्यचापि श्य एषोऽन्तहंदय ्ाकाश- स्तस्मिन्‌ शेते" दति । तथयान्यच ‘eat area agit सम्पन्नो भवति खमपोता भवतिः दति। तथा प्राज्ञेनात्मना सम्परिष्वक्रा न वाद्यं faga ae नन्तरम्‌ दूति च। तच संश्यः। किमेतानि नाद्यादौनि +परस्परनिरपेच्ततया भिन्नानि सुसिम्थानानि अआदाखित्‌ परस्परापेत्ततयेकं सुत्भिस्थानसिति। किन्तावत्‌ ora भिन्नानोति। कुतः एका्यलात्‌। न दि एकायोनां क्रचित्‌

खप्रमात्मनः साच्तिणः खयंज्योातिःखथं विचायं प्रतियाग्यनुयोगिभाव- सङ्गत्या खप्रावख्यमनालयात्मिकां सुषुप्ति विचारयति। तद्भावो- नाडीषु तच्छरतेरात्मनि च । तदेतत्‌ EA यथा स्यात्‌ तथा। यत्र काले सुप्तः सुषुप्तः समस्ता निर स्तवाद््यकरणेा मनोलयात्‌ सम्यक्‌ प्रसन्न Kae) खापे नाडीषख्यानसुक्ता नाडीपुसेतता नाडीपरमात्मनाश्व सम्‌चयश्ुती आद । Basta, परमात्ममाचश्तीराह | तथा- न्यचेव्यादिना । नाडीपुसीतद्ूद्यसु सप्तमीश्रुतः समृचयश्रतञ्च संश- यमा] तेति | पुवपत्ते स्थानविकस्पाच्जीवस्य त्रद्यात्मेक्यानि- ण्यः सिद्धान्ते नाडीभिः पुरोततं गत्वा afe aawia wa इति समचयात्‌ तच्धिणंय इति fata: | ख्कपुरोडाश्णयत्वं ब्री्िवव- Mes नाद्यादीनामेकस्मिन्‌ Bue निरपेच्तस्थानत्वन्तु कुत द्यत wie) नाद्यादोनाच्चेति। सति ब्रद्मणि टतीयाश्चतेनं सप्त

* परस्परनिरपक्षाणौ।ति sue का०।

C1 _

OQ 0 रन्नप्भाभासिते। [ अच ०३।पा०२|

परस्यरापेत्तवं दृश्यते तब्रोदियवादौनां | नाद्यादीनान्चैकाथेता सुपु दृश्यते 'नाडोषु wat भवति पुरीतति wa’ दति च तच तच सप्तमोनिदेशस् Guata नन नेवं सति सप्रमीनिदेशेा दृष्यते “सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवतिः दति नेष दोषः, तत्रापि सप्तम्यथस्य गम्यमानलात्‌। वाक्यशे fe (तच्रायतनैषी जोवः सद्‌ पसपतिः इत्याद | “चअन्यचायतनमलब्छा भ्राणएमेवाप- प्रयते दृति प्राणशब्देन तच प्रकृतस्य सत उपादानात्‌) अयतनच्च सप्नम्ययेः, सघ्रमोनिदेशेाऽपि तच वाक्यशषे दृश्यते, ‘afa सम्पद्य न विदुः सति स्म्यद्यासद दइति। aaa च fa- शेषविज्ञानापशमलक्तणं सुषुप्रं न विशिव्यते। तस्मादेकाथला- नाद्यादौनां विकल्पेन कदाचित्‌ किञ्चित्‌ खानं खापाया- पसप॑तोत्येवं प्राप्रे प्रतिपद्यते तदभावा aly आत्मनि चेति । तदभाव दति तस्य प्रकृतस्य खभ्रदशनस्याभावः

मीति UWETU: | WIAA सप्तम्ययः BUC गम्यत इत्याह नेव दोष ड्ति। अन्यचावश्यादये खान्ता जीवो faster ot- गाख्यं सद्रूद्योपस्पति agate: | सप्तमी खुल्या निर्पेत्ताघारत्- भानाददिकन्प waa: | कदाचित्‌ सम॒चित्यापि नद्यादीनां स्छानत्व- fafa न समचयथ्ुतिविराध इति पुवंपच्ार्थः। सिदधान्तयति | र्वं प्राप्न इति। खच चकारः पुरीतत्छमचयाथः। यदा नाद्यः सषु fama तदा पुरीततस्थानं न भवतीति खतस्थानत्वस्य ud बाधः wa सन यक्त rate! विकल्पं येषामिति त्रीदहदिववये- wana विकल्प इति भावः। यत्‌ तु सप्तमोश्चव्या नाद्यादीनामेक- फलकत्वमिति तच्रेव्याद्। न दयेकेति। प्रासादस्य पयंद्धारणम्थः wera तु wanfafa फलभेदेऽप्येकविभक्तिदेश्यते, व्वधानाव्य-

[अ ०३।पा ०२ | IF CAMA | ७६९

सुपुप्रमित्यर्थः, नाडोष्वात्मनि चेति समचयेनेतानि नाद्यादौनि सखापायेपेति न विकल्येनेत्य्थंः | कुतः तच्छरुतेः। तया fe सर्वैषामेषां नद्यादौनां aa तच खु्चिख्थानलं श्रूयते तच्च समये संग्टहीतं भवति, विकल्पे दयषां पके बाधः स्यात्‌| नन्वेकार्थत्वाद्धिकनल्येो नद्यादीनां बौदियवादिवदित्युक्तं। न- aad, न दे कविभक्तिनि्दैशमातेणेकार्थलं विकल्यखापतति, ना नार्थैतसम्‌द्ययेरणेकविभक्तिनिदेशदशंनात्‌ प्रासादे शेते we शेत दत्येवमादिषु, तथयेदापि नाडीषु परोतति ब्रह्मणि च स्वपितीत्येतदुपपद्यते सम॒चयः, तथा च श्रुतिः तासु तदा भवति यदा qa: खप्नन कञ्चन पश्यति war- स्मिन्‌ प्राण एवेकधा भवतिः इति समयं नाडोनां प्राणस्य च सुपुत्र श्रावयति, एकवाक्योपाद्‌ानात्‌ | प्राणस्य च ब्रह्मत समधिगतं भ्राणस्तथानगमाद्‌" इत्यत्र । यत्रापि निरपेचा व॒ नाडीः सु्रिग्यानल्ेन अख्रावयति “are तदा नडोषु सत्रा भवतिः दति तचापि प्रदशान्तरप्रसिद्धस्य त्रह्मणाऽ- प्रतिषेधान्नाङडीद्ारण ब्रह्मु्येवावतिष्टठत इति प्रतौयते। न चैवमपि नाडीषु सप्तमी विरुध्यते, नडोभिरपि ब्रह्मोप-

न - ~

~~~ —— ey,

वधानाभ्यां शवनसाघधनत्वात्‌ समुचय, तथेहापि नडोपुसेता जीवस्य agate ब्रद्यणेव रतिरिति saga cau) नाडीनां प्राणस्य च CART वाक्छनापादानान्मियः समद्धय इव्याद्। रखकवा- व्येति । आधासर्त्वमाचं सप्तम्या न निरपेन्नत्वं खता न समुचयस्य

> ~N c सप्तम्या ary डव्याह। नचेवमपीति। HAMA suas | अच नाडी. 51 2

OER रलपभाभासिते। [ ख ०३।पा ०२]

aut त्त एव नाडोघु भवति। यादि गङ्गया सागरं गच्छति गत एवस गङ्गायां भवति रपि चाच रश्िनाडोदारात्म- कस्य त्रह्मलाकमा गस्य विवदितत्ान्ाडीस्वुत्ययं waar, नाडीषु SU WAT Al “Aas न कशन पाप्मा ata’ aia न्नवन्‌ AIST: प्रशंखति | व्रवोति च पाभ्र्यशाभावे Sa ‘ANT दि तदा सम्पन्नो भवति'दति। तेजसा नाड़ीगतेन पिन्तास्येना- भिव्याप्रकरणेा न वाद्यान्‌ *पिषयानोचते इत्यथः । अरयवा ते- जस दृति ब्रह्मण एवायं निदे शः, wat aga’ तेज एवः दूति तेजःगब्दस्य ब्रह्मणि प्रय॒क्तचात्‌, ब्रह्मणा डि तद्‌ सम्पन्ना भवति नाडोद्वारोणएञअतस्तंन कञ्चन UT स्पुश्तोत्यथेः। ब्रह्मसम्प्तिख पास्मस्पशाभावेरेतुः समधिगतः, सवं पाप्रागेाऽता निवतन्ते AI-

ति नाडीषु भोक्तुः defeat विवच्तिता रुश्सिसम्बन्धनाडीरूपमा- गंस्तत्य यंत्वादित्याद | अपि चेति। पित्तेन विषयेच्तणभावे ge दुःखयोरभावात्‌ तद्धेतुघमाघमीत्मकपःप्रास्पशं इव्यथः, Weary. ब्रह्य सम्यत्या वा पाप्रस्पण इत्याद्। wa वेति। अस्मिन्‌ ar ख्याने Muay) रख्वच्चसतीति। तासुतदा भव्व्यथास्सिन्‌ प्राण रखवकधा भवतीति य॒तः समय Bisa भवतोत्यथः। नडीब्रद्यरा- रगप्रधानमवेन सुप्ता समचयवत पएरोतद्रद्यणारपीव्यादह। तथे- त्यादिना। Brat ब्रह्मणि शत cease ताभिः vara एुरौी- तति प्रेत इत्यक्त, तथा च नाडीद्ारा परततं गत्वा ब्रह्मणि शेत इति समयः fas rare, नथा नडीति। सत्तासम्पन्ना भवति प्राज्ञेन सम्मररिष्वक्त स्ति सप्राज्ञयाः अतेः पञ्च सु्िखानानी- त्यत we! सत्राज्ञयोरिति। किञ्च प्रछृतदष्रादिस(धनेकपरोडा-

न मः म S ~ t ~ £ भर निष्पत्ता मियाऽनपेच्ततया समथत्वादयुक्ता ब्रोहदिववयोविकल्यः, ना-

* विषयान्‌ वदति au का०।

[ख०३।पा०२] पकर ब्रद्धय खचभष्ये। ७९३

Cara Ws ब्रह्मलाकः' दृत्यादिश्रतिभ्यः। एवञ्च सति प्रदेशा- न्तरप्रसिद्धेन ब्रह्मणा सु्षिस्यानेनानुगता नाडीनां *चयः समा- faat भवति। तथा प॒रोतताऽपि ब्रह्यप्रक्रियायां सङ्धीतनात्‌ तदनु गणमेव सुश्घिस्यानलं विज्ञायते य एषेोऽन्तंदय ्राकाश- स्तस्मिन्‌ ia दति दयाकाश Balt vad दद सच्यते "पुरौ- ततिशेतेदति । पुरौतदिति इद्यपरिवेष्टनमच्यते, तद न्तवति- न्यपि दयाकाशे शयानः शक्यते पुरौतति शेत इति वनन, प्रा कारपरििपेऽपि दि पर वतमानः प्राकार ada इत्युच्यते, द याकाश्स्य Wage समधिगतं ‘et उतत्तरभ्यः' Taq | तया नाडोपुरौीतत्स मृचयोाऽपि ताभिः म्रत्यवष्य पुरीतति शेत इत्येकवाक्योपाद्‌ानाद्‌वगम्बते। HATHA” प्रसिद्धमेव ब्रह्मलमेताखु afay Aaa सुश्िख्यानानि सङद्गोतितानि नाद्यः परोतद्रद्य चः दूति, तच्रापि च दारमाचं नद्यः परीतच्चः ब्रह्मेव aa अनपायि स॒क्िस्यानं। पिच are: प्रीतद्ा जीवस्योपाध्याधार एव भवति, तचास्य करणानि वतन्त sia न द्युपाधिषम्बन्धमन्तरण wa एव जीवस्ा-

ादीनान्तु ब्रद्यनिस्पेच्ततया गुपुप्तजीवाधार्त्वासामथ्यात्‌ न वि- कल्प इत्याद अपि च नाद्य इति। उपाधिलिङ्गाश्रयनाडीपु्‌- रोतारूपद्धितजी वाखवत्वं परम्परया are, तदपि खषुपती न सम्भ- वति उपाधिलवादिव्ययः। ननु ब्रह्मापि slaw न मुख्यं स्थानं gucifeaa आह । ब्रह्याधार्त्वमिति। जीवस्य ब्रद्यणमेदोनाव- स्थानं नाडीपुरोताऽस्त Satay स्थितिरेव न सम्भवती्येका-

* चय tay स्यान awa दति वधं Ate |

<< 9 रल्नप्रभाभासिते। [ऋअण्दे।पा०्‌|

धारः कञ्चित्‌ सम्भवति, ब्रह्माखतिरेकन सखमदिमप्रतिषठितलात्‌। ब्रह्माधारत्वमप्यस्य सुषुप्रेनेवाधाराधेयभेद्‌ाभिप्रायेणाच्यते कथं afe तादाव्याभिप्रायेण यत ate सता are तद्‌ amar भवति खमपोता भवतिः इति खणशब्देनात्माभिलप्यते सखरूपमापन्नः Brat भवतोत्यथः । चपि चन कदाचिच्जी- वस्य ब्रह्मणा सम्पन्तिनास्ति सरूपस्यानपायित्वात्‌, खभ्नजाग- रितयोास्त॒ उपाधिसम्पकवभशात्‌ पररूपापत्तिमिवापेच्च *तदुप- शममाचात्‌ BUA खरूपा पन्तिविवच्यते, way सुषुप्तावस्थायां कद्‌ाचित्‌ सता सम्पद्यते कदाचित्‌ न सम्पद्यत दत्य॒क्तं । रपि च स्थानविकल्पाभ्यपगमेऽपि विभेषविज्ञानापशमलक्तणं तावत्‌ Bad न क्रचिद्धिशिष्यते तच सति सम्पन्नस्तावदेकलात्‌ न विजानातीति युक्तं तत्कंन कं विजानोयात्‌? दति श्रतेः ना- Sq परौतति च शयानस्य न किञ्चिदविज्ञाने कारणं शक्यं fang भेदविषयत्वात्‌, "यच वान्यदिव स्वात्‌ तच्ान्छाऽन्यत्य- य॑सामथ्याभावात्‌ न विकल्य इत्यथः | BUR जी वस्य भेद कोापाधिल- याचोात्र्गिंकनब्रद्यामेदस्य विकल्पा न यक्त care | अपि चेति। किच्च नाद्यादीनामन्यतमस्याने a सुक्षिवादिनापि सक्तं न विश्ष्ष्यित इति ama तच्च वक्तनश्रकत इत्याह | अपिच स्थानेति । भेदाभावे दि मेदन्ञानाभावे Pa, नाडीप्रसेतदरतस्य तु जीवस्य -भेदावस्थन्वात्‌ ~ ~ ध ry AS = i ` भेद1विच्ञाने कार्णं नास्तीद्ययंः। दतावस्थस्यापि ear wd mga | नन मेदेति | बदुटंग्यात्‌ दूरत्वं खाभाविकमोपाधिकं at

तच्राद्यं सदृद्टान्तमनृद्य पव्या | वाणमित्यादिना। दितीयमनुद्य दृघवति। उपाधिगतमेवेति। उप्राथिभिस्तस्येव नाद्यादो खापे

Sn

Sion” — woe —_ =

* तद्टुपशमादिति वधे का०। नदुपरमादिति Gre |

[अ .३।पा ०२] प्राङ्रब्रद्धयरूचभाव्ये | ७९५

wa दति wa नन भद्‌ विषयस्या्यतिदूरादिकारणमविन्ञाने स्यात्‌ | वाढमेवं स्यात्‌ यदि जीवः खतः परिच्छिन्नाऽभ्यपगम्येत यथा विष्णमिचः प्रवासो wee न पश्यतौति, नतु जोवस्या- पाधिव्यतिरेकण परिच्छेदो विद्यते, उपाधिगतमेवातिदूरा- दिकारणमविज्ञान इति यद्युच्येत तयाष्युपाधेरुपश्रान्तवात्‌ सल्येव सम्पन्नो न विजानातोति aa न च वयमिद quad नाद्यादिसमृचयं प्रतिपादयामः,.ःन दि नाद्यः सुकत्चिख्यानं पुरो तद्धेत्यनेन विज्ञानेन किञ्चित्‌ प्रयोजनमस्ति, न @a- दिज्ञानप्रतिवद्धं फलं किञ्चित्‌ श्रूयते, ना्येतदिज्ञानं फल- वतः कस्यचिदङ्गमपदिश्यते, ब्रह्म तलनपायि सुधिस्यानमित्ये- तत्‌ प्रतिपादयामः, तेन तु विज्ञानेन प्रयोजनमस्ति, जीवस्य ब्रह्मात्मलावधारणं +खप्नजागरितगतव्यवदारविमृक्तत्वावधार- Wei तस्मादात्मैव सुत्निस्थानं॥

अनः VATA ॥ ८ ॥ यस्मा चात्मव Baar wa एव कारणात्‌ नित्यवदेवा- स्माद्‌ात्मनः प्रबोधः खापाधिकारे शिष्यते, कुत एतद्‌ागा-

SSS SSS ~ --------------

कतिपवसच्चिज्लष्टाथच्ञानप्रसङ्गात्‌ सुषुर्िब्याघातः स्यात्‌ | उपाधिलये त्वन्यत्‌ न जीवस्य स्थित्ययागात्‌ ब्रद्यण्येव खाप आस्थेय Kay: | रवं विकल्पं निरस्य asda सद तुल्यवतसम्‌चयवत्‌फल- त्वेन दूषयन्‌ गुणप्रधानत्वेन समुच्यम॒पसंद्रति। न च वयमि- त्यादिना ॥

faq adm: सकाशाज्जीवस्योव्यानखतेत्रद्येव सुषननिस्थानमित्याद

* खम्रजागरितव्यव० दूति que ate |

<€ रलप्रभाभासिते | [ख ०३।पा ०२]

दित्यस्य wae प्रतिवचनावसरे यथाग्नेः uxt विस्फुलिङ्गा वयु चर न्तयेवमवेतसाद्‌ात्मनः सवे प्राणाः" *इत्यादि, “सत आगम्य न विदुः सत ्रागच्छामरः दति च) विकस्प्यमानेषु तु 1खुषु- धिस्यानेषु कदाचित्‌ ashe: प्रतिबुध्यते कदाचित्‌ पुरौततः कद्‌ाचिद्‌ात्मन दत्यशासिष्यत्‌ | तस्नादप्यात्मैव तु afa- स्थानमिति i स एव तु कमोनुसपतिशब्द विधिभ्यः ॥ ९ ॥

तस्याः पुनः सत्सम्पत्तेः प्रतिब्ध्यमानः fa | एव सत्‌- सम्पन्नः स एव प्रतिबुध्यते +उतान्या वेति चिन््ते। तच प्राप तावत्‌ अनियम दति। कुतः, यदा fe जलराओ कञ्चि- ज्नलविन्द्‌ः प्रक्षिप्यते जलराशिरोव स तदा भवति, पुनस्तद्‌- द्धरणे स एव जलविन्दुभवतोति दुःसम्पाद, तदत्‌ सुप्तः परेणेकत्व मापन्नः स्म्मसोदति न स एव पृनरूत्थातुमदंति,

भा ण

awe! | अतः vara इति। नाडोपसीतताः क्राप्य॒व्धानापाद- नत्वाखवणात्‌ न सु्िस्यानमिव्ययः, तस्मादुपाधिलये जीवस्य ब्र्याभे- दादोापाधिकर wa मेद्‌ इति विवेकादाक्याथाभेदसििरिलति fas 1 स रुव कमानस्तिशब्द्रविधिभ्यः gant उपाधिनाण्ात्‌ कमान- समत्यादरेदण्रनाच BUNTY सव्यस्मात ADA जीवस्याद्यानख्तन्रद्यव ख॒भ्षिस्थानमिद्युक्तमयुक्तं। सुप्तःदन्यस्यप्युल्यानसम्भवन घखषुक्तस्याना- पादिस्थानत्वसम्भवादित्याच्तेपसङ्त्या नियामकाभावाद्नियम इति qqumare | तस्याः पुनरिद्यादिना। Tawa ानवेयश्य सुपुष्येवा- पनराटृत्तिरूपम्‌क्निसिडेः, सिडान्ते तु यन्ञातब्रह्यात्मना स्ितस्या-

* दूत्याद्नति ave का० Ble | + सुप्नोति ade का०। {उतम वा war वति वध का०।

म

| ख ०३।पा ०२ प्रर ब्रद्ध ख्‌ चभष्ये। ७€ 9

तस्मात्‌ स एवेश्वरो वान्यो वा Wa: प्रतिबुध्यत Tad Ala Tz- माह। स एव तु जीवः ga खार्यं गतः पनर्ज्तिष्ठति नान्यः । कस्मात्‌, कमे नरूतिशब्द विधिभ्यः । विभज्य Lae दशंयिष्यामि, कर्मशेषानष्ठानद्शंनात्‌ तावत्‌ स एवेत्थातुमडति नान्यः तथा fe पूतद्युरनष्ठितस्य कम॑लाऽपरेद्यः गेषमनतिष्ठन्‌ दृश्यते, न चान्येन सामिक्तस्व कमंणाऽन्यः शेषक्रियायां प्रवर्तितु महति अतिप्रसङ्गात्‌, तस्मादक एव पृवैद्यर परे द॒वे सस्य कम॑ण: कतति गम्बते। इतश्च स एवेत्तिष्ठति यत्का-

` रणमतीतेऽदन्यदमदेोऽद्र चमिति waaay पञ्चात्‌ सरणं

a aera arqugad, न UUs VAASTAG Rela । 'साऽदेमस्मिः दति चात्मानस्मरणमात्मान्तरोत्याने नावकल्पते | शब्देभ्यश्च तसेवेत्थानमवगम्यते “तया fe पनः प्रतिन्यायं प्रति- येान्याद्रवति बुद्धान्तायैव इमाः स्वाः WAT अदर दगंच्छन््य एतं ब्रह्मलोकं न विन्दन्ति त इह व्याघ्रा at सिद वा टका वा वरादावा कोटो वा VAST AT दशा वा मश्कावा यद्‌ agate तत्तदा भवन्ति" इत्येवमादयः Weel: सापग्र-

ना द य व जिरि गिरि रिणी पि

ज्ञानबलेन प्रनस्तस्लेवोद्यानावण्यम्भावादच्ानना णय ज्ञानापेच्तेति फलं eau वत्यनिवयमद्‌ाद्यायोक्तं। ‘A वान्यो व्यव पृव्वपत्तः। ara विना बद्याद्यपाघेरत्यन्तनाप्णभावाद्यया बद्यापद्िता जीवः सुषप्ता कारणात्मना faa, नानाकम्मानभवसस्कवारवत्यापह्दित उत्तिष्ठ. तोति सिडधान्तवलि | a ua त्वित्यादिना सामिक्कतस्याद्वंकछतस्य खक्‌ - स्य॑व॒ज्यातिष्टमादेर्नेकयजमानकलापताऽतिप्रसङ्कः। स्मतिमुक्तान्‌- 9व्ट्‌ खचितां प्रव्यभिन्नामाद। सेऽहमिति। अयनं गमनं Bra: |

> &

EE रल्प्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०२]

दित्यस्य wae प्रतिवचनावसरे यथाग्रे: uxt विस्फुलिङ्गा व्यचर न्त्येवमेवेतस्मादात्मनः खव प्राणाः" *इत्यादि, “सत आगम्य न faz: सत च्रागच्छामर' दति च) विकल्यमानेषुतु 1सुषु- तिस्थानेषु कदाचित्‌ नाडोभ्यः प्रतिबध्यते कदाचित्‌ पुरीततः कद्‌ाचिद्‌ात्मन दत्यशासिष्यत्‌ | agua तु सु्चि- स्यानमिति॥ स एव तु कमोनुसपनिशब्द विधिभ्यः ॥ < ॥

तस्याः पुनः सत्‌सम्पत्तेः प्रतिबध्यमानः किय एव सत्‌- सम्पन्नः स एव प्रतिबुध्यते ‘gata वेति चिन्त्यते । तच प्राप तावत्‌ अनियम इति। कुतः, यद्‌ा fe sacar कश्चि- ज्नलविन्द्‌ः प्रतियते जलराशिरेव स तदा भवति, पुनस्तदु- द्धरणे स एव जलविन्दुभवतोति दुःसम्पादं, तद्त्‌ सुप्तः परेरेकत्वमापन्नः awa न स एव प॒नरुत्थातुमदंति,

सूचकारः। अतः vara इति। नाडोपसीततेाः क्रप्युल्धानापाद- नत्वाखखवणात्‌ न सुत्तिस्यानमित्यथः, तस्मादु पाधिलये जीवस्य ब्रह्याभे- दादोापाधिक oa ae इति विवेकादाक्चायाभेदसििरिलति fea | स रव क्मानस्मतिरन्द्विधिभ्यः gant उपाधिनात्‌ कमान- समत्यादेदश्ानाच BUNA सत्यस्मात Aaa जोवसटाव्धानख्चतत्रद्यव स॒ध्निस्था नमिद्युक्तमय॒क्त | सप्ताद्न्यस्यप्युव्यानसम्भवन खषुप्तस्याना- पाटिस्थानत्वसम्भवादित्याच्तपसङ्त्या नियामकाभावादनियम इति पुवेपच्तमादइ | तस्याः पनरसित्यादिना। पुवपच्ते ज्ञानवयथ्ये सुघुष्येवा- uaciatueqafatfas:, सिडान्तं तु अन्ञातब्रद्यात्मना खितस्या-

* दूत्यादिनति वधे ale Fe | † Gulf वधं का०। ~ Ly t Ua 8 al Baqi वति वधर Ale |

[ख ०३।पा ०२] प्रा र ब्रद्यरचभ्ये। ७६9

तात्‌ स एवेश्वरः वान्यो वा जोवः प्रतिबुध्यत Tad ATH इद- माद। स एव तु जीवः सुप्तः खार्यं गतः पनर्ज्तिष्टति नान्यः | कस्मात्‌, कमानरूतिशब्द विधिभ्यः । विभज्य तन्‌ दशंयिष्यामि, कर्मशेषानष्ठानद्शंनात्‌ तावत्‌ स एवेत्यातुमदंति ava: तथा fe warefeaw कमणाऽपरेद्युः शेषमनुतिष्ठन्‌ दश्यते, न चान्येन सामिक्ञतस्य कम॑णेाऽन्यः शेषक्रिया्यां प्रवर्तिंतुमदति अतिप्रसङ्गात्‌, तस्माद्‌क एव पृवैद्यरपरे द॒श कस्य कर्मणः Hala गम्यते। इतश्च स एवान्तिष्टठति यत्का- रण मतोतेऽहन्यद मददरा चमिति पूवानष्तख पञ्चात्‌ सरणं अन्यसात्याने नोपपद्यते, न दयन्यदृटमन्योऽनुखतुः अरदंति। "सोऽहमस्मि" इति चात्मानस्ररणमात्मान्तरोत्थाने नावकल्पते | शब्देभ्य तसेवेत्थानमव गम्यते "तया दि पनः प्रतिन्यायं प्रति- यान्याद्रवति बुद्धान्तायैव दमाः सवाः प्रजा अदर हगंच्छन््य एतं ब्रह्यलाकं न विन्दन्ति त te arart at सिद वा GAT AT वराद्ावा कोटो वा पतक्गावाद्शा वा AMAT ar यद्‌ agafa तत्तदा भवन्ति इत्येवमादयः शब्दाः खापप्र-

्ानबलेन पुनस्तररोवाद्यानावग्यम्भावादन्लाननाषय ज्ञानापेत्तेति फलं इचखसा वेत्यनिवमदाच्यायाक्घं। “a वान्यो वेत्येव पव्व॑पच्तः। ज्ञान विन बद्याद्यपाघेर्व्यन्तनाप्ाभावाद्यया बद्यापह्दिता जीवः Zant कास्णात्मना खखितस्तयव नानाकम्मानभवससखकतारवव्यापह्दित shaw. तीति सिडधान्तवति। a cq त्िद्यादिना। सामिक्लतस्याद्धंसतस्यः रखक- aq ज्यालतिष्टामादरेरनेकयजमानकलापतोऽतिप्रसङ्गः wfaaata- weefaat प्रत्यभिन्ञामाद् | सा{हमितति अयनं wad ara: |

¢ i

eee सल्रप्रभामासिते। [खन्दपा०य्‌]

बेाधाधिकार पठिता नात्मान्तरोत्थाने सामन्नस्यमोयुः। कम- विद्याविधिभ्यञ्चेवमेव मम्यते, अन्यया fe क्मविद्याविधयोाऽनर्च- काः स्यः, अन्यात्या नपक्ते हि सुषुत्तमाता मुच्येत इत्यापद्येत, एवं चेत्‌ स्यात्‌ वद्‌ किं कालान्तरफलेन कमणा विद्ययावा ad स्यात्‌ अपि चान्यात्थानपक्ते यदि तावच्छरौरान्तरे व्यव- रमाणा जोव उत्तिष्ठेत्‌ तन्तद्मवदारलेापप्रसङ्गः Wat अरय तत्र सुत्त उत्तिष्ठेत कल्यनानयक्यं स्यात्‌, या fe afar शरीरे Ga: स तसिननोत्तिष्ठति, अन्यस्मिन्‌ शरीरे Pasa स्मिन्नुत्तिष्टतौति काऽस्यां कल्पनायां लाभः स्यात्‌। अथ मुक्त उत्तिष्ठेत्‌ अन्तवान्मोच आपद्येत, तिट़ृत्ताविद्यस्य च प॒न- रुत्थानमनुपपन्नं | एतेनखरोत्यानं प्रत्युक्त, नित्यनिटनत्तावि- दयलात्‌ | अ्ररृताभ्यागमरुतविप्रणाज्ञ च दुनिंवारावन्योत्यान- ag स्यातां, तस्मात्‌ स एवेात्तिष्टठति नान्य इति। यत्पुनरुक्तं "यथा जलरी ufaat जलविन्दुनद्धतु शक्यते एवं सति सम्पन्नो Mat नोत्पतितुमदंतीति, तत्परिद्धिवते। युक्तं aq

यानिं तत्तदिन्दियस्थानं प्रति निवतं गमनं यया भवति तचा प्रति- यान्यागच्छति जागस्णायेति खव्ययः। न विन्दन्तौत्यन्ञानसत्वात सुप्त स्याव्याननियम उक्तः, इद पवप्रबोाधधेय भवन्तित Tq तरदोात्तरप्रनेध भवन्तोत्ययः। विधिं arias | केम्मति। स र्वाच्िरूतीति fast aq Kau चचवातद्धच यक््यन्तस्मादइ। पि चेत्यादिना | wa व्याने स्ुखादने पवंकमकाय्यतत्यक्तसुखाव्यागमः पवसुप्तजीवक्लतकम- नागश्ेव्ययः || पवपच्छक्तं Seat वघम्येण टूषयति। aa पनरित्या- दिना। अस्मद्‌ाद्यण्क्यमपि विवेचनं प्राणयटदटापेच्तःरखरः करा-

[MR UToR | MIFLAMAAA | OEE

विवेककारणाभावाञ्जलविन्दोरनद्धरणं, दद तु विद्यते faa- ककारणं, कमं च विद्या चेति sum quad च दुर्विंवेचन- योरपि श्रस्मज्नातोयैः करोरोादकयाः duvareda विवेचनं, श्रपिचन जोव नाम afaq परस्मादात्मनोऽन्यो विद्यते ar जलविन्दुरिव जलराशेः सता विविच्येत, खदेव त्रूपाधिसम्य- काञ्जीव इत्युपचर्यते इत्यसरृत्‌ प्रपञ्चितं । एवं सति यावद्‌ कापाधिगता बन्धानदटृत्तिस्तावदेकजोवव्यवदहारः, उपाध्यन्तर- गतायां तु बन्धानुट्न्तेा जौोवान्तरव्यवहारः, स एवायम्‌पा- धिः खापगप्रवोाघयेोर्वीजाङ्कुरन्यायेनेत्यतः.स एव जोवः प्रति- aad दति युक्तं ॥

मुग्धे सम्पत्तिः परिगेषात्‌ ॥ १०॥

अस्ति qv नाम चं मूच्छित दति लाकिकाः कथयन्ति, स॒ तु किमवस्य दरति परीक्ायामच्यते, तिखस्तावद्वस्थाः भरौोरस्थस्य wag प्रसिद्धाः जागरितं ay: सुपुप्रमिति। चतुथं शरौरादपरटत्िः, न तु पञ्चमो काचिदवस्ा Maw

तीति मल्वा दद्ान्तमाद् | दृश्यते चेति | warmers जीवस्य जल- विन्द्वेघम्यमिव्याह । अपि चेति| अभेदे 'स वान्यो वोत्तिटतिः इति चिन्तानवकाश sang बदिभेदरन जीवभेदाचिन्तेत्यादह | रवं स- तीति | ayn वुद्धिनाप्ेन vad वुद्धपाधिमेदादेकजीवस्य व्यव- हारा न स्यादित्यत खाद । स रखवावयमिति| स्ध्‌ लस्च्छयात्मना तिष्ट त्येकोपाधिस्त्यियः ॥

अवस्थाचयादात्मानं विविच मृच्छता विवेचयति। म॒ग्पे$ंसम्प- तिः परिशेषात्‌ । मृच्छा पसिद्धावख्यन्तगता वा पञ्चमावस्था वेति

5k 2

८०० रलप्रभाभसिते। | ख ०३।पा०२]

रतै Wat वा प्रसिद्धास्ति, तस्माचतटणामेवावस्थानामन्य- तमावस्ा HAI आप्ते BAL न aaa जागरिताव- स्था. भवितुमरंति, न fe ्रयमिद्धियेविंषयानोचते। स्वाद्‌ तत्‌ इषुकारन्यायेन arr भविष्यति, यथेषुकारो जायदपि द्व्वासक्तमनस्तया नान्यान्‌ विषयानौच्तते एवं मुग्धा मुशलसम्पा- तादिजनितदु;खानभवव्यथ्मनस्तया जाग्रदपि नान्यान्‌ विष- aad इति । न, अदेतयमानवात्‌ | इषुकारो fe awa- मना ब्रवीति दूपुमेवादहमेतावन्तं कालं उपलभमानेऽग्यवमिति, ang लब्धसञ्ज्ञो त्रवीति aa तमसि च्रदमेतावन्तं कालं प्रसिघ्रऽग्यवं न किञिन््रया चेतितमिति। जाग्रतसैकविषया- सच्चेतसोाऽपि Ser विश्नीयते, awe g Tet धरण्यां पतति, तस्मात्‌ न जागति नापि खभ्नान्‌ पष्यति, निःसज्ज्ञल्ात्‌ |

नापि wa: प्राणाप्रणाभावात्‌। मुग्धे दि जन्त तेऽयं स्वात्‌

न वाऽम्टत दति संगश्याना vai नास्तीति दयदशमा- ~ ©+ ~ = ७

aaa निश्यार्थं, प्राणऽस्ि नास्तोति च नासिकादशं, यदि

murmured नावगच्छन्ति तता षताऽयमित्यध्यवसाव

ee TT, Se 9 - ~ = - ~ —_—

fj ९ = _— कः अवस्थाचतुख्यसिद्धेमुग्धस्य तदलच्तरणाच्च स्ये सोऽहमिति ga-

भिज याव्िःस्य सुष्पयभेदवदवि्ेवज्ानभावाविष्ठेण लिङ्गेन सुषु सि-

iq मच्छति प्र्यभिन्नानात्‌ घ॒षष्यन्तगता म्च्छति टष्न्तसङ्त्या पव- पच्तमादइ | तिखस्तावदिति। पवेपच्ते प्रसिदडधावस्थातः एथगात्मना awiat विवेकाय varfafe: फलं, सिडदान्तं wunsquralata भेदः| परिप्राघं cuaa सिद्धान्तयति | न तावदिव्याद्ना | जाम्रद्पि जागरावस्याऽपीवयर्थः। रेन्द्रियकमय॑न्नानं दद्धार्गच्च तस्यास्ति न मुग्धस्येति वेषन्णाक्या दूषयति । नेत्यादिना | Aa जागर द्धद-

[SeRlUTor | WECAMAANTS | ८०१

ददनायारण्यं नयन्ति, अथतुप्राणएमग्नाणं वा प्रतिपद्यन्ते तता नायं Ba दृत्यध्यवसाय सज्ज्ञालाभायाभिषन्यन्ति। पनरुत्था- नाच्च न दिष्टं aa a fe ad गता यमराष्रात्‌ प्रत्यागच्छति अस्तु afe सुषुप्तः निःसजज्ञलात्‌ अ्रस्टतल्वाच। न, वैलक्त्थात्‌ | मग्धः कदाचिचिरमपि नेच्छरसिति सवेपथुरस्य eer भवति Haag वदनं विस्फारिते नेते, quay प्रमन्नवदनः तु- wate पुनः पुनरुच्छसिति निमोलिते अरस्य a4 भवतः, न चास्य ददा वेपते, पाणिपिषणमाच्रेण च सुषुप्तमत्थापयन्ति, न तु मुग्धं मृद्गरघातेनापि) निमित्तमेदख्च भवति are- सखा पयोः, मृणसलसम्पातादि निमित्तत्ान्म्ा दस्य भ्रमनिमित्तलाच खापस्य। न च लोकेऽस्ति प्रसिद्धिः ara: सुत दति। परिशे- षादद्धमम्यत्तिमृग्धतेत्यवगच्छामः निः सज्ज्ञकलत्वात्‌ सम्पन्नः Ta- Tare वैलच्षण्याद सम्पन्न दति । कथं पनर द्धंसम्य्तिमृग्धता दूति Wad वक्त, यावता Ba प्रति तावदुक्तं श्त्या सतासेाम्य तदा सम्पन्ना भवति aa स्तनोऽस्तेना भवति नैनं सेतुमदाराते

Hal खम्नम्रतभ्यां weary | नापीव्यादिना। खलम्भते स्यणए़्न्ति। दिष्टं Hea, सुघुप्िमच्छयाः किच्चित्‌सारूप्येऽपि बडवलच्त्णयाद्धेद्‌ इत्याद । afa| लच्तणभेद्‌मक्रा निमित्तभद्मइ। निमित्तेति, प्रत्य भिन्नाप्यसिद्धेव्याद | नचेति | उक्तसारूप्यवेरूप्याभ्यामदधसम्पत्ि सवः सुषक्निघमरसम्पन्ा amy: gant न अवति, सवमेरणावसख्या- धमरसम्पत्तम्ेताऽपि न किन्त अवद्यान्तरं गत इति खूचयः। अच aa जीवस्य ब्रद्यणाद्धसम्पर्तिरुक्तति मान्तः शङ्कते | क्थयमिति। यत्‌ gan प्रति सत्‌सम्प्रन्रत्वं Ba तदुपाध्यमावाभिप्रायं। उपाष्यभावश्च मृग्धस्यापि सम इतियतः तस्मात्‌ छत्खसम्पत्तिरेवेत्यथः। ganar

८० रलप्रभ(भासिते। | ख ०३।पा०२ |

तरता न जरा न BOA शाको न Yad न दुष्कुतम्‌' दरत्यादि) जीवे fe सुरूतदुष्कृतयाः प्रा्षिः सुखिव्दुःखिल्- प्रत्ययात्पादनेन भवति, न च सुखिल्प्रत्ययो दुःखिलप्रत्ययोा वा सुषुप्ते विद्यते, मुगधेऽपि तै प्रत्ययो नेव विद्येते, तस्मादुपाथ्यु- पशमात्‌ सुषुप्तवन्मग्धेऽपि कुत्स सम्पत्तिरोव भवितु महति नद्धं सम्पत्तिरिति | ward न ब्रूमो मुग्धेऽद्धंसम्णन्तिर्जीवस्य बरह्मणा भवति इति, किं तदि aga सुषृप्चपक्तस्य भवति सग्धलं श्रद्ध नावस्यान्तरपकषस्ेति sa: दर्शिते च मास्य खापेन साम्यत्रेषम्ये। द्वारद्चेतन्मरणस्य यद्‌ास्य सावशेषं कमं भवति तदा वाङ्मनसे प्रत्यागच्छतः यदा तु निरवशेषं क्म भवति तदा प्राणोाग्राणएएवपगच्छतः, तस्माद्‌ द्धसम्य न्ति ब्रह्मविद दच्छन्ति। यत्त न पञ्चमो काचिदवम्था प्रसिद्धा- स्तीति, नेष दोषः, काद्‌7चित्कोयमवस्ेति न प्रसिद्धा स्यात्‌, प्रसिद्धा चेषा लेाकायुवैदयोाः। अद्धंसन्यत्यभ्यपगमाच्न पञ्चमो "गम्यत इत्यनवद्यं॥

कमासम्बन्धे पुनरुत्यानं कथनित्याशङ्खा तत्काय्याभावात्तदसम्बन्धेाति- रिव्या | जीवे हीति | ब्रह्मणा कछत्लसम्मत्तिमङ्ोरत्य परिहरति | नब्रम इति । सग्धत्व इ सुषप्तस्यादन निःसज्ञत्वादिघम्मण साम्येन aug भवति, मस्णस्याद्धन कम्पादिना सम्पत्रमित्यद्धसम्य्तिरित्ययः। ताऽपि मघणएिविषम्यभिव्याद् 1 द्ार्खेति । अप्रसिदिमङ्ोरू्याक्ष प्रसिदिर्प्यस्तीव्याइ | प्रसिद्धा चेतति | खयवदा वद्यण्णस्र | प्रसिद्ध ay {वचार zawya पञ्चमत्वेनाप्रसिद्धेरित्याद | अद्धति। सुषि म्टतिचघम्माद्धसम्प्रच्या तद्‌न्तभावबुह्धिलाकानामिव्ययः॥

* wud दूति सा०।

[ख ०३।पा ०२. प्र ब्रद्य ख चभा्ये। ८०३

न MAA परस्योभयलिङ्गं सवच दि ॥ Vi

येन ब्रह्मणा सुषुप्तादिषु जीव उपाध्यपश्मात्‌ सम्पद्यते तस्येदानों खरूपं श्रुतिवशेन निधो यते | सन्त्यभयलिङ्गाः gaa: ब्रह्मविषयः "सवकमा सवकामः सर्वगन्धः BATA!’ दत्येवमादाः सविशेषलिङ्गाः, “श्रस्यलमनण्ठद्रख मदीघेम्‌' दत्येवमाद्याञ्च नि- विशेषलिङ्गाः | किमाखु afay उभयलिङ्ग ब्रह्म प्रतिपत्तव्य मतान्यतरलिङ्गं, यदाप्यन्यतरलिङ्ग तदापि सविशेषमुत निविं- शेषमिति मीमांसते । तचाभयसलिङ्गश्रुत्यनुयदात्‌ उभयलि- FAI AGA प्रापे रमः, न तावत्‌ खत एव पर्छ ब्रह्मण उभयलिङ्गतमपपद्यते, न देकं वस्तु wa एव रूपादि विधरषोपेतं तदविपरीतच्चेत्यभ्युपगन्तुं शक्यं विरोधात्‌ । ae afe खानतः एथिव्याद्युपाधियोागादिति, तदपि नापपद्यते। न द्युपाधि- योागादप्यन्याद्शस्य वस्तुनाऽन्याद्श्खभावः सम्भवति। न fe खच्छः सन्‌ स्फुटिकाऽलक्तकादुपाधियोागादखच्छा भवति,

[रिप क

सवभिस्वस्याभिर्लिप्तस्लमथं इति विच्यौपादसमात्तक्तत्पद्‌ां निरूपयितुकामः प्रथमं तस्य निविग्रघत्वमाद। न स्थानताऽपि पस्सया- भयलिङ सवच fe | sed पदा थंजिच्ञासेपरमानन्तरं तत्‌खरूप. ब्रद्यविचार्स्यावसरसङ्गतिमाह | यनेति | fafanad सविष्णषत्वञ्चे- aaa लिद्ते ज्ञाप्यते वाभित्ता उभयलिङ्गः saa: dada axiau: | चया विरूदढसुघुत्िमरणाभवनरू्पं मृग्धत्वं तथा श्चतिपा- माग्ादुभयरूपं aq ध्येयमिति दृष्टान्तेन युवंपच्ञः | निर्विशेषमेकरू- पमेव यमिति सिद्धान्तयति । रख्बमिति | किम॒भयरूपत्वं खतः उत खता निगुण्सख सवगन्धत्वादिविशेवः उप्राधितः सव्यः आदाखित्‌ खतः सवि रेमेव ब्रद्येति, aad निरस्य दितीयं अनूद्य दूषयति | अन्त

ज र नप्रभाभासिते। [अ०३।पा०२्‌ |

भ्रममालाद्‌सच्छताभिनिवेशस्य, उपाधीनाच्चाविद्याप्रत्युप- स्थापितत्वात्‌ । अतश्चान्यतर्‌ लिङ्गपरिग्रहेऽपि समस्तविशेषर- fed निविकल्पकमेव ब्रह्य प्रतिपत्तव्यं न तददिपरीतं। aaa fe ब्रह्मसखरूपप्रतिपादनपरेषु वाक्येषु “अशब्दमसपशमरूपमव्ययम्‌ः दत्येवमादिव्वपास्तसमस्तविरेषमेव ब्र पदि श्यते ॥

न भेदादिति चेन्न प्रत्येकमतद चनात्‌ ॥ १९॥

अ्रयापि स्यात्‌, ven निविंकल्यकमेकलिङ्गमेव ब्रह्म नास्य सखतः स्थानतो वाभयलिङ्गलमस्तीति, तन्नापपद्यते। कस्मात्‌, भे- द्‌ात्‌। भिन्ना fe प्रतिविद्यं ब्रह्मण आकारा उपदिश्यन्ते चतु- ad ब्रह्म पोाडश्कलं ब्रह्म वामनलादिलच्णं ब्रह्म चैलाक्य- शरीरवेश्वानरणश्ब्दादितं ब्रह्मः दृत्येवंजातोयकाः, तस्मात्‌ सवि- waaay ब्रह्मणे ऽग्देपगन्तवयं | AH नाभयलिङ्गतवं ब्रह्मणः aaafa दति। ्रयम्यविरोाघः, उपाधिकतल्ादाकारभ- दस्य, अन्यया fe निविषयमेव भेद शास्त प्रसज्येतेति चेत्‌ । नेति

तर्दति | सखानमपाधिः, wafa विषः कल्पितः ओपाधिकत्वात्‌ स्फटिकलाड्िव्यवदित्ययः। sue: सत्यत्वेपि aaad मिथ्येति दृष्टं ब्रद्यणि तूपाघीनां सिश्यात्वात्‌ aan fara मिश्येति faa वाच faare | उपाधीनसिति। cate निस्स्यति। अतेति सवस्य विषस्य कल्पि तत्वादेवेत्यधः | निषेध खतेखेवमि व्याद | सर्वच Sila भिद्यत इति भेदा विशेषः, विष्रेषश्चतावपि विषेषस्यापि wza- रुभयरूपत्वं स्यादिति WET areas, अथापि स्यादिति। Tara विराध स्मास्यति | ननक्तमिति | भद्श्चतिप्रामाणयायमापाधिक- रूपभद्‌ख]कासाद्‌[विस्ध इति qaryy: | किमपाधिगत खव रूष-

[अ०३।पा ०२] प्राङ्करब्र्मचभष्ये | ८०५

बरूमः। कुतः, प्रत्येकमतदचनात्‌। प्रल्युपाधिभद्‌ं fe wazaa ब्रह्मणः रावयति शस्तं यश्चायमस्यां एधिव्यां तेजेमयोऽष्टत- मयः पुरुषा GAIAM शारीरस्तेजामयाऽम्टतमयः परूषो- sama स योाऽयमात्माः sare) अतश्च न भिन्नाकारयोागोा ब्रह्मणः wets इति शक्यते वक्र, *भेदस्यपासना्यवाद भरे तात्पयात्‌ ॥ डरे, AN अपि चैवमेके ।। १३॥ =A 9 ~ e Ly = £ ANN श्रपि चेवं भेद्द्शननिन्दापूवेकमभेददशनमेवेके शाखिनः समामनन्ति- "मनसैवेदमाप्तव्यं नेद नानास्ति किञ्चन, Za. a agaraiia च दद नानेव पश्यति" ॥ दति, तयान्येऽपि (मोक्ता भोग्ये प्ेरितारन्च मला स्वे पाक्त fafa ब्रह्ममेतत्‌" दति समस्तस्य भोाग्यभोक्नुनियन्तलच्तणएस्य प्रपञ्चस्य ब्रह्मकखभावतामघोयते, कथं पनराकारवदुपद्‌शि- नोव्वनाकारोपदशिनीषु च ब्रह्मविषयाखु अ्रतिषु सतीव्वना- कारमेव ब्रह्मावधायते न पनविपरीतमित्येतदुत्तरं पठति॥ भेदे ब्रद्यण्यपचयंते ध्यानायंमुतेोपाधियोगात्‌ सत्यविरुद्धरूप वत्तया ब्रमण भेदा भवतीति खादेऽसदिर्सिडिः दितीये भेदश्चत्या टूष- यति | नेति aa डति। देतनिन्दापूरव॑कमदतेाक्तेशख निर्विशेषं तत्त्वमिति खचार्थमाद | अपि चेति। भक्ता जीवा ard शब्दादि तयोः प्रेरितारमीखरः च मत्वा विच्ा्यमे मम पाक्त तत्सवं चिविधं aaafa जानीयादित्य्चः। fefa- धश्चतीषु सतीषु निविंष्टेषत्वे किंजियामकमिति aga | कथंपुनरिति।

* ~ ~~ € ° €< * भदेत्यादि तात्पथादिव्यन्तं ade Alo ae | QoL

cog रलत्प्भाभासिते। [ ख ०३।पा ०२

अरूपवदेव हि तत्प्रधानत्ात्‌ | VB |

रूपाद्याकाररद्ितमेव fe ब्रहावघारयितव्यं न र्ूपादि- मत्‌ । कस्मात्‌ तव्मधानलात्‌ “तरस्यृल मन णद SALTS, चशब्द - मस्पशमरूपमव्ययं, BAW वै नाम नामरूपयोानिंवेदिता a यदन्तरा AGU, दिव्या द्यमूतः पुरषः सवाच्चाभ्यन्तरो BWW, तदेतद्र द्या पवमन पर मनन्तर मवा द्यमयमात्मा ब्रह्म सवान; ` दूव्येवमादोनि fe वाक्यानि निप्रपञ्चुत्रह्यात्मतच््प्रधानानि नाथान्तरप्रधानानीव्येत्रतिष्टापितं "तन्त समन्वयात्‌ Taq | तस्माद व॑जातीयकंषु aay यथाश्रुतं निराकारमेव ब्रह्मा वघारयितव्यं, इतराणि लाकारवद्भद्यविषयाणि वाक्यानि न तत्प्रधानानि उपासनाविधिप्रधानानि fe तानि, तेष्वस्ति विरोधे यथाश्चतमाश्रयितव्यं, सति तु विरोघे तव्रघानान्य- तत्मरधानेभ्यो बलोयांसि भवन्ति दति। एष विनिगमनायां हेतु: येनाभयास्वपि अ्रुतिषु सतोष्वनाकारमेव ब्रह्मावधार्यते न पनविपरोतमिति का afe श्राकारवद्धिषयाणां श्रतोनां गतिरित्यत आदइ॥

तत्परातत्यरविसघे तत्परः बलवदिति न्याया नियामक Tale | च्यरूपवद्‌वेति। उपासनपरवाकेषु sate तात्पयाभावेऽपि रेव. ता{वग्रदवदाकारसिदधिमाश्रद् निष्पृपञ्चपरग्युतिविराधात्‌ मैवभि- त्याह | aaa ॥

[ ख०२।पा ०२] षर ङ्कस ब्रह्य सच भाष्ये | | ८०9

ORIN SA AANA | ९१५ ॥ यथा प्रकाशः सीरखाद्धमसा वा वियद्माष्छावतिष्ठमानाऽ- ज्गुलाद्युपाधिसम्बन्धात्तेषु जवक्रादि भावग्रतिपद्यमानषु agt- वमिव प्रतिपद्यते एवं ब्रह्मापि प्रयिव्याद्येपाधिसम्बन्धात्‌ तद्‌ा- aitfaa प्रतिपद्यते, तदालम्बना waT माकारविशषोाप- देश उपासनाथा न विरुध्यते, एवमवेयथ्य॑माकारवद्‌त्रह्मवि- षयाणलाम्पि वाक्यानां भविष्यति, न fe वेदवाक्यानां कस्य- चिद्‌ थेवं कस्यचिद्‌ नथवत्वमिति यक्तं प्रतिपत्तु प्रमाएला- विशेषात्‌ । नन्वेवमपि यत्‌ पुरस्तात्‌ प्रतिज्ञातं नोापाधियोा- गादप्यभयलिङ्गलवे ब्रह्मणिञस्तीति तद्धिरुष्यते, नेति aa: | उ पाधिनिमित्तस्य वस्वुधमंतान पपन्तेः, उपाधीनां चाविद्या- प्रत्युपस्यापितलात्‌) सत्यमेव च नेसभिक्यामविद्यायां लोाक-

वेद्‌ यवदारावतार्‌ दूति Aa तचावेाचाम॥

कल्यितदेते सावकाश्रत्वाच सप्रपञ्चत्व्तयोा दुर्बला इत्याह | प्रका्रवचेति | नन्वाकारवाक्यानामपाधिकल्पितसवगन्धल्वादिना- ua किमिति वण्यते वेयथ्मेवोाच्यतां। तचाद्ध। a fe वद्‌- वाक्यानामिति | -नन्वेवमपीति उक्तरीव्योभयरूपत्वाङ्गीकारुण तोन व्यवस्थिते त्वपोव्यंः। उपाघीनां कल्यितत्वादोपाधिकस्य सव्यत्वा- नपपत्तेन सत्यमभयकरू्पत्वमिति vaqan सम्प्रति सत्यं fafanag मचा सविग्रघरत्वमव्यच्त इव्यभयरूपत्वाद्धीकारेऽपि न पवापर- {वरा इत्याद । afa qa cfa! दतस्य fame ज्ञानेन बाधादु- पासनादिव्यवदह्ारोा न स्यादिव्याश्द्धया बाघात्‌ प्रागव स Tats |

सत्यमिति | छ 1 2

— रल्नप्भागासिते। [ऋ०द्‌।पा०२.

आद च तन्माचं Il VE I

ae च ्तिञ्चैतन्यमाचं विलचणएदूपान्तरर दितं निविशेषं बरह्म 'स यथा सैन्धवचघनोऽनन्तरोऽवाद्यः BEI रसघन एवैव वा ्ररेऽयमात्माऽनन्तरोाऽवाद्यः A: WHT एवः दति) एतदुक्तं भवति, नास्वात्मनेाऽन्तवेदिवेा चेतन्यादन्यद्रपमस्तिः Samana तु निरन्तरमस्य खरूपं, यथा चैन्धवघनस्यान्तवदिच लवणरसं एव निरन्तरो भवतिन रसान्तरन्तयेवायमपौति॥

दशयति चाथा अपि सयते ॥ १७ ॥

दर्शयति च श्रतिः पररूपप्रतिषेधेनेव ag निर्विशेषं त्यात रादेशे नेतिनेति, अन्यदेव तदिदितादथे श्रविदितादर्‌घीति, यता वाचा निवत॑न्ते BAI मनसा सद'दत्येवमाद्या। वाष्कलिना च बाधः प्रषः सन्नवचनेनेव ब्रह्म प्रोवाचेति शरूयते स दावा- चाघोडि भगवा ब्रह्मेति स ्रष्णीञ्च aaa तं इद दितौये वा

en गरव ११

तः अतिखिन्माच्मद was विशेषा मिथ्येति सूायंमादह। च्या चेति | सन्धवधघना लवणयिण्डः॥ faq afew: परन्षिधेन ब्रद्यपदेशात्‌ fay ब्र्मे- av) दप्रायति चेति खथ दतेक्तयनन्तरं ज्नानदेतुत्वान्नति नेति उपदेणः क्रियत cay: खि अन्यत्‌ पनः पनसरधोह्िभोा इति fag न्धकारिणंतं दितोये eat wud तूष्णोंभावं क्रा उवाच | उप- न्ता निरस्तदतः। AW तूष्णीभाव रवेत्तरमिति aay अखथोा- श्र व्ट्स्तथा्कः | च्यादिमत्कायें तन्न भवती्यनादिमत्‌। सत्‌ इन्त aaq | असत्‌ ways खप्रकाश्त्वादि्यधः। सवंश्चूतगरेदि्य-

[ख ०३। ०२] श्ाङ्गर ब्रद्ध खच भाव्य | cog

तोये al वचन उवाच qa: खलं तन्तु न विजानासि उपश्चा- न्ताऽचमात्या' इति। तथा र तिष्वपि पर प्रतिषेधनेवापदि ण्यते-

“ज्ञेयं यत्‌ anata यजज्नालाग्टतमश्चुते | अनादिमत्परं ag a सत्तन्नासदुच्यते ॥ दत्येवमाद्यासु। तया विश्वरूपधरो नारायणा नारद्‌- मृवाचेति स्मयंते- "माया देषा मया खषा Vat पश्यसि नारद्‌, e wm © > We + e 9 सवेग्दतगृणयक्तं नेवं मां ज्ञातुमदसिःः॥ दति,

अत एव चोपमाटयकादि वत्‌ ॥ १८ ॥

यत एव चायमात्मा चेतन्यखरूपा निविशिषोा वाद्मनसा- aia. परम्रतिषेधेनापट्‌श्याऽत एव चास्योपाधिनिमित्तामपार- मार्थिंकों विगरेषवत्तामभिप्रेत्य जलद्धयंकादिवत्‌ इत्छुपमापा- दीयते मेच्तशास्तेषु- "यया ह्ययं ज्यातिरात्मा विवखानपा भिन्ना बधेकाऽनुगच्छन्‌। उपाधिना क्रियते मेदरूपा देवः च्षेचय्वेवमजाऽयमात्माः दति,

गन्धादिभियक्तं मां मतिमन्तं पश्यसीति यत्सामाया खतरव a- देता भगवार्नितिमां ae arefa वस्तता दतातोतत्वादित्यथः॥ किञ्च यथा जलाद्युपाधिकल्ितः सयचन््रादभदचलनादिर्चम रव मात्मन इति टदृदान्तः। aay निविश्रषं तत््वमित्याद | waug चापमेति | जलविम्बत्वाकारेण ख्‌ यंस्याभासत्वयेतनाय waata कपर व्ययः। aad ज्योतिमयो विवखान्‌ खत रकोाऽपि घटभदेन भिन्नाः

८१० रनप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०२]

“UR UG Udall aa aa यवख्ितः। एकधा FEN चेव दृश्यते जल चन्द्रवत्‌” ॥ = bes sfa चैवमादिषु। wa म्रत्यवस्थोयत॥

अम्बवद्‌ ग्रदणात्‌ तु न AAS ॥ १९ ॥

न जलद्यादितुखलमिदापपद्यते तददग्रहणात्‌ | ख यादिग्ये fe मूतभ्यः gana विप्रदश मृते जलं waa तत्र युक्तः खयादि प्रतिषिनेदयः न ATA SHAT न चास्मात्‌ guna विग्रहृष्टदेणास्पाघयः, सरवेगतलात्‌ सवौानन्यलाच। तस््मादयुक्ताऽयं दृष्टान्त इति । अच प्रतिविधौयते ॥

वदि इए सभाक्कमन्तभावादुभयसरामच्छस्याद्‌वं ॥ २० |

यक्त एव ad दृष्टान्तः faafadiweqara, a fe दू- छान्तदाष्टान्तिकयोाः कवित्‌ किञ्चिदिवक्तितमंशं मक्ता सवेसा- रूप्यं कनचिद्‌भंयितुं शक्यते, सर्वसार्प्ये दि दृष्टान्तद्‌ाष्टान्ति- कभावेच्छद्‌ एव BA नचेदं खमनोषिकया जलद्धयंका- दिदृष्टान्तप्रणयनं | IWIN त्वस्य प्रयाजनमाच्मुपन्यस्वते

~ ~ ~ ~= ~ ~ -~~ - - - ~ -- ~~ ~~ ~~~ ie et

अपान गच्छन्‌ ब्धा क्रियत रखवमजेाऽयमात्मा देवः खप्रकाश रका प्युपाधिना मायया चेचेष्वनुगच्छन्‌ भेदरूपः क्रियत इति योजना | रहात्मन्यक्तटष्टान्तवेषम्बशरद्का Es | अम्बृवदिति। wast रूप- त्वात्‌ दूरस्थेपाध्यभावाच मायया बुद्यादिष प्रतिविम्बभेदोा न युक्ती त्यय; | । उ पाध्यन्तभ1 वेण तत्कल्पि तधम वत्वमच विवच्ितां शस्तेन साम्येन स- माघानष्चं। ¦टड्िक्ासति | टदषान्तसाम्पेऽपि नीरूपात्मनः प्रति-

[अ.३।पा०२] प्रा ङ्रब्रद्धयसखूचभाष्ये | ८१

किं vaya faafad सारूप्यमिति। तदुच्छते। दद्धिद्रास- wafafa: जलगतं fe खर्यप्रतिविम्वं नलद्द्धा वधते जलद्ासे हसति जलचलने चलति जलभेदे भिद्यत इत्येवं जल- धमानविधायि भवति, न तु परमायतः यस्य तथात्मस्ति, एवं परमाथ॑ताऽविक्ृतमेकरूपमपि सत्‌ ब्रह्म देदाद्युपाष्यन्त- भावात्‌ भजत दृदापाधिघमोन्‌ दद्धिद्धासादौन्‌, एवमभयोा- दृ ्टान्तदाष्टान्तिकियाः सःमञ्ञस्याद विरोधः ॥

द्‌ भना [1 २९॥ quufa च शरुतिः परस्यैव ब्रह्मणे देदादिषूपाधिषु wea

रनप्रवेशं परश्चक्र दिपदः परञ्क्रं VOUT | परः HURT wat पुरः पुरूष च्राविभत्‌"॥ दरति, “ata जोडेनात्मनानुप्रविश्यः इति च। तस्मा-

gr मकााककनमनककनकक्क--~------ - ----------------------------------

विम्बं Saat कथं कल्प्यत इत्याद | न चेद्मिति। wad a कल्यत cau | Bawa quate square किं फलमित्यत aie | श्रास्त्ेति | आत्मना निविंशेषत्वं फल{मित्यर्थः। afacre इति न वेवम्बमित्य यैः आत्मा प्रतिविम्बग्यून्यः नीरूपन्रव्यत्वात्‌ वायुवत्‌ इत्य नुमाने चाकार व्यभिचारः | ्यल्पजले विदट्रराकाशप्रतिविम्बद्‌ष्नाद्‌- पाधिरूपस्यत्वमपि क्र चिद्‌ नर्पे्तितिमिति aria: | प्रवेश्रखतेखोक्तान्‌मानबाघ इत्याह खचकारः। carafe | दिपदः पुरो मनुष्यादिदेहांख्के चतुष्पदः पुरः UAT WAT पुर- amg: परस्तात्‌ FEAT पत्ती लिङ्गश्टरोरी WaT पुर salt शरीरारयाविश्त्‌ सच प्रविष्टोऽपि पुरुषः पुणँ ख्वेव्यथैः।

८१२ रन्नप्रभाभासिते। [चख०द्‌।पा०२||

द्युक्तमेतत्‌ अत एवापमाषयकादिवदिति । तस्मात्‌ fafa- कल्यकेकलिङमेव ब्रह्य नोाभयलिङ्ख न विपरीतल्िङ्ञ्चेति सिद्धं । अच केचित्‌ दवे धिकरणे कल्ययन्ति, प्रथमं तावत्‌ fa प्रत्यस्तमिताश्षप्रपञ्चमेकाकार ag उत म्रपञ्चवद्ने- काकारोपेतमिति, fanaa fad प्रत्यस्तमितम्रपञ्चलं fa सल्नचणं ब्रह्य उत Twa उताभयलत्तणमिति | wa वयं वदामः स्वयाप्यान्थक्यमधिकरणान्तरारम्भसेति। यदि ता- वदनेकलिङ्गतं परस्य ager facrmaufaga प्रयासः तत्पूवणेव न सानताऽपोत्यनेनाधिकरणेन निरारूतमित्युत्तर- मधिकरणं प्रकाशवच्चेतत्‌ व्य्थमेव भवेत्‌! न च सल्लक्षणमेव ब्रह्म न बोाघधलत्षणमिति शक्यं aq, विज्ञानघन एवेत्यादि श्रतिवैय्प्रसङ्गात्‌ | कथं वा निरस्तचेतन्यं ब्रह्म चेतनस्य जीव- स्यात्मलेनोपदिश्येत नापि बेाघलच्तणमेव AG, न सलल्तण-

तेत्तिरीयके लिङ्गस्य waa: पच्ित्वं मन्तव्यं । रवं परतिविम्ब- भावेन Hee: कल्पितत्वात्‌ निविश्रेषं adfa खमतमुपसंहरति, तस्मादिति। रखकदश्व्याख्यामव्यापयति। अञेति। न स्थानताऽ- पव्याद्येकमधिकरणं, तच aaa निष्पपच्चुत्वे स्थिते fanaa ब्र्येति aes प्रकाएवद्चेव्यादिदितीयमधिकस्णं yaw न सद्रपमेव aq किन्त प्रकाप्रवच चिद्रपच्च। कुतः, अवयात] सव्यं ज्ञान सदव सेग्येद्युभयस्रुतेदिरूपे ब्रद्यणखय य वत्वादिति aug सिद्धान्तः। ate च तन्माचं सन्मात्रं ब्रह्य । Batre ज्ञानस्य सत्तानतिरेकादिति। र्द दितीयाधिकरणंदूषयति। चच वयमिति दितीयाधिकरणस्य fa aa- गेऽनेकरूपत्वनिरासः पलं उत बाधरूपत्वनिरासः आहेाखित्‌ सत्ता. निरासङूति विकल्य सवंघाप्यनयक्छं पपञ्चयन्‌ खाद्यं गताथतामादइ।

[अ०३।पा०२] ` प्रा ङरब्रद्य ख चभाष्ये। ८१३

fafa शक्तं वक्तं, ्रसतोत्येवेपलब्धव्यःः इत्यादि शरुतितेयथ्य- प्रसङ्गात्‌, कथंवा निरस्तसनत्ताका बेाधोाऽभ्यपगम्येत। नाण्‌- भयलक्षणमेव ब्रह्मेति शक्यं वक्तु, पूवेग्युपगमविरोाधमप्रसङ्गात्‌ सन्ताव्यादृत्तन बोधन वेधव्याद्रत्तया च सत्तयापेतं ब्रह्य प्रतिजानानस्य तदेव पूवाधिकरणप्रतिषिद्धं सप्रपञ्चलं प्रस- Bal श्रुतल्राददोाषद्ति चेत्‌, न, एकस्यानेकसभावलानुप- पत्तेः | चरथ सन्तेव बाधः वोघषएव च सत्ता नानया; परस्पर- व्याटृत्तिरस्ति दति यद्युच्येत तथापि किं सल्लक्तणं ब्रह्म उत बा- धलच्णं उताभयलक्तणमित्ययं विकल्पा निरालम्बन एव स्यात्‌, खचाणि वेकाधिकरणएवेनेवासप्माभिर्नीतानि) अपिच ब्रह्म विषयासु अ्तिष्वाकारवद्नाकारप्रतिपादनेन विप्रतिपन्ना- खनाकारे ब्रह्मणि परिग्दौते अवश्यवक्तव्येतरासां ्॒तौनां

यदि तावदिति। न fe fedta care, न चेति। awa बोध. रूपत्वनिरासे जडउत्वाज्जीवाभेदश्रुतिबाधश्च स्यादिव्याह। कथं वेति, aedta cate) नापीति। सत्तानिरासे बाधस्य तुच्छत्वं च art. दिव्या | क्यमिति। न च बोधस्य सत्तानतिरेकात्न तुच्छतेति वाच्यं | सद्राधपदयावायानलतिरसेके पर्वायत्वप्रसङ्गत | रवं सिद्धान्तं फलाभावन दूषयित्वा पुवपच्तं दूषयति । नापीति । प्रसङ्गमेवाइ। aula! aruda fuse नष्पपञ्चकरूपत्वसिद्धान्तविराधात भित्र भवरूपत्वपूव पच्तानुव्यानमिद्यथः | उभयश्रतिबलाद्‌ल्थानमिति aga) खतत्वादिति। मरूविनश्यवत्‌ परस्परं भिन्रसत्ताबाधयारेक- ब्रद्मभेदश्ङ्का य॒तिश्तेनामि न यक्तेव्याह। नेति | सद्राधयोर्भदो sta a at aig acta विरूडायत्वानुपपत्तनं पूवपच्तोव्यानमिग्यक्त। सति दितीयं aya) अय सत्तवेति। सद्राधपदयोवीच्यभेदे$पि

< M

८१.९४ र्लेप्रभाभासिते| [ख ०३।पा ०२]

गतिः, ताद्य्थन प्रकाशवद्धेत्यादीनि सखचाणि अर्थवन्तराणि सम्पद्यन्ते | AUIS: आरआकारवादिन्णाऽपि अतः प्रपञ्च भ्रविलयम्खेनानाकारप्रतिपत्यया एव न षए्यगथौ दति तदपि न समौोचोनमिव wad! कथं से fe परविद्याधिकारे कदित्‌ प्रपञ्चा उच्यन्ते "यथा युक्ता द्यस्य हरयः शता दशत्ययं वै दर- asa a दश चसदख्ाणि बहूनि चानन्तानि च इत्येवमादयः ते भवन्तु प्रविलयाधाः, ^तदेतद्ररद्यापूवेमनपरमनन्तरम- वाद्यं" दृत्युपसं हारात्‌ ये पुनरूपासनाधिकारे प्रपञ्चा उच्यन्ते "यया मनामयः म्ाणशरीराः भारूपः, इत्येवमादया न तेषां प्रविलया्थतं न्यां, स क्रतु छर्वोतिद्येवंजातीयकेन प्रतेने

लच्छेवे परपत्तिरखण्ार्थखीकारादिव्य्थः। wana yaad न स्यात्‌ सिद्धान्तत्वात्‌ | faq संश्टयेऽप्ययक्त Fare | तथापीति | रकाधिकरणपत्त aati कथं नेवानीव्यत are) खचाणेति। ख- पत्ते सूचसामञ्चस्यं चेत्याह | अयंवदि ति | खवश्यापेत्ितिग त्य येत्वेनेात्त- Laat पु॑कावाक्यत्याव्राधिकरणमेद डति भावः। खाकारुश्चतीनां कल्पिताकारोा गतिरिति खमतमक्तं, प्रपञ्चविलयवादिनस्तु "मनामयः UMN: सत्यकामः दत्याद्याकारश्चुतीनां तदितराकारप्रविलयो ufafcas: | मनामय इति कोाऽयंः, मनोाऽतिरिक्तापाधिगश्ून्व स्व्ययः। Tq या श़रीरपदन प्राणतिरिक्तोपाधिनिचेघान्मनसा;प्य- भावसि्धिः ce सव NI च्नाकारवब्रद्यपरा wafa तन्मतमनूद्य दूषयति | यद्पीव्यादिना। किं क्ेयत्रद्धप्रकरणस्थानामाकार्न्द्‌ा- नां निषेधप्ररत्वं उतापासनाप्रकरगणस्यानामपि तचाद्यमङ्गेकसयाति। ये हीति । च्छस्य जीवभावं प्राप्तस्येखरस्य दश दरयो िवया wear- द्‌प्रान्द्रियाणि प्राणिभेदापेच्तया एतानि सदहखाणि च तषामौखरा- टदमागश्रद्याद्। wgafafa: eax खव रय इव्यथः | दितीयं

[ख०द।पा०२ श्र ङ्ग ब्रद्यसचभाष्ये | ८१५

वेपासनविधिना तेषां सम्बन्धात्‌! श्त्या चैदंजातीयकानां गणानाम्‌पासनाथैत्वेऽवकल्पयमाने न लक्षणया प्रविल याथ॑वम- HUA | संतषाद्च साधारणे प्रविलवयार्थते सति “अरूपवदेव हि तत्रघधानलात' दति विनिगमनकारणएवचनमनवकाणशं सात्‌ फलमप्येषां यथयापदेशं क्रचित्‌ दुरितक्तयः कबिदेशर्यप्रात्तिः कचित्‌ क्रममृक्तिरित्यवगम्यत एवेति! अतः पा्येगच्येमेवेापास- नावाक्यानां ब्रह्मवाक्यानाञ्च न्याय्यं मैकवाक्यलं। कथङ्षामेक- वाक्यतेात्रेच्छत दति वक्तव्यं | एकनियेोगप्रतोतेः प्रयाजद्‌भ॑पूणं- माखवाक्यवदिति चेत्‌, न, न्रद्यवाक्येषु नियागाभावात्‌। वस्तु- माचपयवसायोनि दिन्रह्मवाक्यानिन नियोगापदेशीनीति एत- दिस्तरेण प्रतिपादितं "तत्त॒ ममन्यात' [वेद्‌ °अ°९।पा०९।ख्‌ ०४] दत्यत्र। किंविषयकश्चाच नियागेऽभिप्रेत दरति वक्तव्यं, पुरूषो दि नियुज्यमानः कुविति खव्यापारे कस्िंखित्‌ नियुज्यते । नन्‌

दूषयति । ये पुनरिति। मनामयादिशब्दानां मुख्यतया गणपरत्व- सम्भवे नि्षेघलच्तणापिन wma! ्ुत्या चेति। किच्चाकारा- नाक्रार्श्चुतिद्विध्यं सति wa नाकारमेवेत्यच किं विनिगमकमिति ष्ण ङ्खाव्यानादस्थलादिशख्तोनां निखाकार्तात्प्यनियामकमिति कथना- यमिद्‌ सखूचमथवत्‌ भवति। सवश्रुतीनां निषेधा्यत्वे तु शङ्गानलत्या- नात्‌ नियामकसचं gu wif<eats| सवघषाञ्चेति। ननपासनायं- वाक्यानां खाय फलाभावात्‌ सफलनिषेधवाक्यए्ेषत्वमित्याण्रङ्धय तस्य खतत्वाच्रान्यग्रषतेत्याह। फलमपीति। अयेक्याभावाच नेकवाक्यते aie! कथर्ेति खथक्यं WEA| TRA | यचा फलवत परमा-

पूवाख्यनिवागक्वाद्‌ङ्प्घानवाक्यानामेकवाक्रता तथा तत््वावबेो- Mm 2

८९६ रनप्रभाभासिते। [अ०३।पा०२ |

zauqaufaaar नियेागविषये भविष्यति, अ्प्रविलापिते fe देतप्रपच्चे AQABA न भवतीत्या ब्रद्मतावबाघ- प्र्यनीकभ्रता aes: प्रविल्लाय्यः यथया सखमंकामस यागा- ऽनष्टा तव्य उपदिश्यते, एवमपवगंकामस्व प्रपञ्चुप्रविलयः, यथा च तमसि व्यवस्थितं घटादितत्वं अव्रबृखुत्‌सभानेन तत्रत्यनोकश्तं तमः प्रविलाप्यते, एवं ब्रह्मतत्तमववुभुत्मा- नेन तत््रत्यनोकण्छतः sag: प्रविलापयितव्यः। ब्रह्मखभावोा fe प्रपञ्चो न प्रपञ्चुखभावं ब्रह्य तेन नमरूपप्रपच्चुप्रविला- पनेन ब्रहमत्वाववाघा भवति दइति। अच वयं ष्रच्छामः कोऽयं प्रपञ्चप्रविलये नाम, किमश्रिप्रतापसम्यकात्‌ घतकाटिन्यप्रवि- लय दव प्रपञ्चप्रविलयः कर्तव्यः अ्रादाखिदेकस्मिन्‌ we तिमिरकछतानेक चन्द्र प्रपञ्चवद विद्याकृतं ब्रह्मणि नामरूपप्रपञ्चो विद्यया प्रविलापयितव्य दति। तच यदि तावदिद्यमानोाऽयं प्रपञ्चो दोदादिलच्ण आध्याद्मिका amy एरयिव्यादिलक्तणः भ्रविलापयितव्य Tada स पुरूषमात्रेणाशक्यः प्रविलापवि-

eo ene?

धकामस्य प्रपञ्चप्रविलयविषयक र्का नियोागरूपे।ऽथा{स्तीव्याकारा- नाकरवाक्यानां सर्वघामेकवाक्बतेव्यथः। नियेागासिद्या caafa | नेति | विषयं शङ्कते | नन्‌ safe | प्रत्यनीकं प्रतिबन्धकं । नन्‌ प्रपञ्च विलये ब्रद्यलयं स्यादभेदादित्यत aie) ब्रद्यखभावोा fe प्रपञ्च ति कारणं fe कायस्य खरूपं अतः कायनाष्टेऽपि कारणस्य न लयः घटनाष्रो$पि ग्टदएंनादित्ययः | प्रपञ्चस्य सत्यस्य कल्पितस्य वा लया विधिरिति विकल््याद्यं cuafa | तच यदि तावदिति। wag SATS ae: म॒सलादिना च छत्खद्देतध्वंसायोामात्‌ नभाग्रसनवि-

[च ०३।पा०्य्‌] शङ्कर तरद्ध सूच भाष्ये | ०१७

तुमिति तत्मलयेपदेशाऽणशक्यविषय एव स्यात्‌, एकंन चादि- सक्तेन एथिव्यादिप्रविलयः aa: इदानीं एयिव्यादि शल्यं जग- दभविग्यत्‌ श्रयाविद्याध्यस्ता ब्रद्यण्येकस्सिन्नयं प्रपञ्चो विद्यया प्रविलाप्यत इति gata, तते ब्रह्मीवाविद्याध्यस्तप्रपञ्चप्रत्या- ख्याने नावेद यितव्ये “एकमेवादितोयं aw तत्सत्यं स अत्मा तच्चमसिः दति। afaarafed बिद्या खयमेवात्यद्यते तया चाविद्या बाध्यते ततखाविद्याथ्यस्तः सकलेाऽयं नामद्पप्रपञ्चः स्वञ्नप्रपञ्चवत्‌ प्रविलोयते। अनावेदितेतु ब्रह्मणि ब्रह्मविज्ञानं Ht प्रपञ्चप्रविलयद्चेति शतङृतोऽ्युक्ते न ब्रह्मविज्ञानं प्रपञ्च- ग्रविलयोा वा जायेत । नन्वावेदिते ब्रह्मणि तदिन्नानविषयः प्रपञ्चविलयविषये वा नियागः सात्‌, न, निष्रपञ्चन्रद्या- त्मतकत््वावेदनेनैवोभयसिद्धेः, रज्तुसखरूपप्रकाश्नेनेव दि तत्ख- रूपविन्नानमविद्याध्यस्तसपादिप्रपञ्चप्रविलयश् भवति, न च छतमेव पनः क्रियते नियेज्योाऽपि च प्रपञ्चावखायां याऽव- मम्यते जीवे नाम स प्रपञ्चपच्ठयैव वा स्वात्‌ ww

धिवद्‌शएक्यविषयोऽयं विधिः, किच्च खुकादिमत्या सवमुक्तिः स्यादि- व्यथेः। द्वितीयमनूद दूषयति। अथेत्यादिना | उपदेप्जन्यन्ञाना- दे वाविद्यातन्नन्यपरपञ्चलय{सिद्धेनिंयागे zuqu: | किच्च ब्रद्धयन्ञाना- दा विधिः कि aware ज्ञाते वा, नाद्यः अण्रक्यत्वादिव्याह। ना- वदते fafa | facta wea) नन्विति उपदेष्ाद्‌व ज्ञाते त्र्य साच्तात्कारदेतवाधचयेः सिदधेविंधिवेय्ंसिद्धस्य विधिना कतुंमये- गादिव्यादइ। नेति। ud विषयाभावात्‌ नियोगाभावम॒क्रा नियोा- व्याभावात्‌ तदभावमाह | नियेज्याऽपि चेति । प्रपच्चान्तभुते ब्रह्य

८१८ रननप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०२]

वा | प्रयसे विकल्पे निष्यपञ्चव्रह्ःतच्चप्रतिपादनेन एथियादिव- ज्जीवस्यापि प्रविलापितलात्‌ कस्य प्रपञ्चप्रविलये नियोग उच्येत ae at नियोागनिष्टठतया माक्ताऽवाप्रवय उच्येत 1 दिती- ~ =~ ~ e म + Fo येऽपि ब्रह्मंवानियेज्यखमावं waa qed Haat लविद्या- छतमेवेति प्रतिपादिते ब्रह्मणि नियेनज्याभावात्‌ निवोागाभाव एव द्रृषटव्यादिशब्दा रपि परविद्याधिकारपटितास्त्चा- भिमखीकरणप्रधाना न तत्वावबेाचविधिप्रघधानाः भवन्ति, = = ॐ ~ € ॐ + [रि ~ =€ "~. लेकऽपीद्‌ पश्येद्‌माकणयेति warding faery प्रणि- yaaa कुर्वि्युच्यते न साक्षात्‌ ज्ञानमेव क्ुरविति। ज्ञेवा- भिमखस्यापि ज्ञानं कद्‌ावचिज्नायतं कदाचित्‌ न जायते, amid प्रति ज्ञानविषय एव दशयितयेा ज्ञापयितुकामेन, तस्मिन्‌ cfd खयमेव यथाविषयं यथाप्रमाणञ्च ज्ञानम॒त्य- दयते। न च प्रमाणन्तरोणान्ययाप्रसिद्धेऽयऽन्यथान्ञानं निय्‌- क्तस्याष्टुपपद्यते। यदि पृननियक्राऽदमित्यन्यया ज्ञानं कुयात्‌

वेत्ययः, आद्ये जीवनाशद्िध्ययागः दितीये नियेाज्यादिसि्धिः। ate ज्ञाने विध्िप्र्ययानां का गतिरित्यत are, बद्धव्याटिशब्द्‌ा डति | ननु 4a ज्ञानं व्यक्ता तत्साघनवयापार विधिः किमिति कल्यत LAINE ज्ञानस्य पुरुषछ्छत्यसाध्यत्वादित्याद् | ज्ञेवाभिम्‌ खस्या- पोति। किच्च ज्ञानविधिवादिना Se ब्रद्यावश्यं वेद्‌ान्ते्ञापनीयं विघयानवनोधे विधिनोधायोगात्‌ | तथा च Faria ज्ञानोत्पत्ते- विथ्यानघक्यमिव्याह | तस्मादिति। तं ानायिनं प्रतीव्य्थः। नन- ad ्ञानमन्यथाकतुं विधिस्य॑वानिति Fare) न चेति। नन्वन{मि- याथिदिति प्रत्यत्तप्रमाणादुत्पन्नमयि ज्ञानं aati ध्यायेदिति विधि- नान्यया Ba दृष्यत इत्यत Bre! यदत अन्ययाधीः aaa

[ ख ०३।पा०२] प्राङ्गब्रद्यस्‌ भाव्ये | TLE

न तु तज्ज्ञानं fe afe मानसोसा frat खयमेव चेदन्यया- त्पद्येत श्वान्तिरेव स्यात्‌, BAT प्रमाणजन्यं यथाग्डतविषयं च न तन्नियागश्तेनापि कारयितुं शक्यते, न च प्रतिषेधश्ते- नापि वारयितुं शक्यते, न fe तत्पुहषतन्ल्ं वस्ठुतन््मेव fe तत्‌, watsfa नियोागाभावः, किञ्चान्यत्‌ नियोमनिष्ठ- तयैव पच॑वस्यति आनाये यदन्यपगतमनियेच्यव्रह्मात्मलं जो- वस्य तद्‌प्रमाएकमेव स्वात्‌! श्रय शस््तमवाजियेज्यव्रह्मोत्म- त्मव्याचक्तौत तद्‌ वबेाघे च परुषं नियद्ीत, तता ब्रह्मशा- स्तस्येकस्य श्टुथंपरता विर्द्धा्थपरता च प्रसज्येयातां नियोग- परताचां च भ्रतद्ानिरभ्रुतकल्यना कम॑फलवन्दाचफलस्यादृ Z-

चेत्‌ faa, afd विनेव चेत्‌ खे।न्तिरेवाता भानं विना विधित भान. सिद्धेभानवसततन्ते wa fafuedad: | वेदान्तेषु विधिवादिनेऽन्यच ट्‌षणमस्तीव्यादइ | किञ्चान्यदिति । ब्रद्धयात्मेक्ये नियेगे च वेद्‌ान्तवा- क्यस्य प्रामारमाश्ङ्याथभेदादाक्वभेदोा विरूढार्थत्वादप्रामारं चेति zaafa| अथयेव्यादिना। fag खतं saa शता विधिवेंदान्तेषु त- aM च कमंजन्यत्वान्मात्तस्यानिवयत्वसातिएयत्वादिपसङ्क इत्याद | नियेगपरुतायां चेति | फलितमाह | Hass । सदनं पोवादेन नियोगमङ्गीकत्य तदेकत्वं खण्डयति । खभ्युपगम्यमानेऽपीति | भित्नकि- aan: शब्दान्तरं यथा यजति ददातीति, तथयेद्ापि वेदोा- पासोतेति शब्दभेदः | निग णसगणरूपभेदः प्रकरणभद्‌ः मत्तवभ्यद्‌य- फलभद्‌ इत्यतः परमाणनिगिण्त्नानसगणापासनाविषयकनियोागमभेद इत्ययः कथ तद्यङ्गाङ्िवाक्यषु नियोगेक्यं aare | पयाजेति। रखक- स्येव खगकामस्य साङ्गधधानाधिकारात्‌ तद्वाध्यफलापुरदेक्यादेकवाक्य-

eee SS See

* quar वस्तुपरता विधिकूपाशन्यादि He

८२० रनप्रभाभासिते। [ अण्द्‌।पा०र्‌]

फलत्वमनित्यतं चेत्येवमादये दोषाः नापि केनचित्‌ ufeeg शक्याः, तस्मादवगतिनिष्ठान्येव agama a faarafa- छटानि, श्रतश्चैकनियोगप्रतोतेरोक दाक्यतेत्ययुक्तं । श्रभ्युपगम्ब- मानेऽपि च ब्रह्मवाक्येषु नियामसद्धावे तदोकलं निष्यपञ्चोप- देशेषु सप्रपञ्चोापरेशेषु वाऽसिद्धंः न fe शब्दान्तरादिभिः प्रमाणे; नियोागमेद्‌ ऽवगम्यमाने wasar नियाग दति शक्य- माञ्रयितु। प्रयाजद्शपणखमासवाक्येषु तु अधिकारांशेनाभेद्‌ा- ganas न विद सगुणनिगणचादनासु कञिदेकलाकारां- Tisha | नदि भारूपलादयोा गणाः प्रपञ्चविलयेापकारिणेा भवन्ति नापि प्रपञ्चविलयाद्येा गृणा भारूपत्वादि गणपका- fru: परस्परविरोधिलात्‌। न fe छृत्छ्प्रपच्चप्रविलापनं प्रपञ्चेकदेशापे्णञ्च एकस्मिन्‌ धर्मिणि युक्तं समावेशयितुं तस्माद्स्मदुक्त एव विभाग आकारवद्नाकारोपद्‌श्ानां य॒क्ततर्‌ sia

aay: | इदापि निर्गणसगण्विद्ययारेकाथिकारात fanaa aqare| a faefa |) मत्यभ्यद्‌याथिभेदान्मियोा विरुद्धा विद्ययोार- gifsarinia a नियागक्यं। नच fanutfaagitaam wara- सगणविद्यानङ्गीकारादिति ara | अद्धा विपतीतं पाण्डिव्यिमायष्रत विध्ययाग्ाविद्यायां वविधिवाग्यायामविधिरिति, तस्मात साकारवा- क्वानामाकारलयद्दारा निग्‌णवाक्यकवाक्यतागततिरसद्तिरेव, faa cut फललिताकास्ा गतित्तदुपास्नयाभ्यृद्यसिद्धेः, नि्गणवाक्छानान्ते पस्मायालम्बनत्वमिव्यल्पस्तदुक्त रव विभागः साधीयानित्युपसंदह- रति तस्मादिति ॥

[ख०३।पा०२] प्राङ्गरब्रद्य च भाय्ये | ८२९

प्रमततःवक्ं दि प्रतिषेधति ततेा त्रवोति च भ्यः २९ ॥

ट वाव ब्रह्मणि EY मूतं Varna च मत्ये्चागटतञ्च fe- तञ्च यच्च सच्च ay इत्युपक्रम्य पञ्च मदण्तानि देराग्येन प्रविभज्यामूतरसस्य च परुषशब्दो दि तस्व मादारजनादौनि रूपाणि दशयिला पनः पञ्चते, शज्रथात आदेशा नेति नेति न ह्येतस्मादिति नत्यन्यत्परमस्तिः दति। तच कोऽस्य प्रति- षेधस्य विषय दलि जिन्ञासामरे, न wae तदिति विशे- पितं किञ्चित्‌ प्रतिषेध्यम्‌पलभ्यते, इतिशब्देन aa viata किमपि समयते नेति नेतीति, इतिशब्दपरत्वान्नज्‌प्रये गस्य । दतिगश्ब्दश्चायं सन्िहितालम्बनः एवंगब्दसमानदत्तिः । प्रय- ज्यमानोा दृश्यते ‘tf रदस्मापाष्यायः कथयतिः इत्येवमा-

व्रद्यणा निविग्षचिन्माचत्वमक्रा सवनिषेघावधिव्ेन सद्पत्व- are | प्रछततावक्त्वं fe प्रतिष्षेघधत्त तता ब्रवीति च भयडति | एधि. व्यपतेजाभरतचय aa वाय्वाकाणश्यममतमिति ufasquar मत दयस्यामतमस्य सारः 'करणात्मा हदिररखधगभाय रष wafaa स्य मण्डले पुरुषे यश्चायं efausfata पुरुषः, cam, तस्य वासनाम यानि खप्ररूपाणि (तद्यथा माहारजनं वासे यया प्राण्डाविकं यये- नद्रगोपः' इद्यपमाभिरुक्तानि विचिचाणि, aa मद्वारजनं हरिद्रा तया. fad वस्रं माहारजनं, पाण्डाविकमतिधवलं कम्बलादि | कचित्‌ तु पलतिमपलतच्तणं छत्व सत्तापञ्चभतान्यमतानि usinata मतानि ततखामतरसत्वोक्चा करणानां पाञ्चभातिकत्वसि्धिरिति व्याचच्तते। BY सतादात्मकप्रपञ्योत्यनन्तर, यत उक्तारोापस्य निषेधायत्वाद्रेति ने. तौति निषे्चनापद्‌शः क्रियत भ्व्ययः। नतिण्ब्द्ायमादइह। नद्ीति। खतस्मादात्मना<न्यत्रात्तीति Alea दव्थैः। ग्रून्यतानिरासा्ै qe

ON

ERR रतरप्रभाभासिते। [च्प०द्‌,पा०र्‌|

fey सनिडितञ्चाच प्रकरणसामथ्याद्रपदयं सप्रपञ्चं ब्रह्मणः तच AU As रूपे, तच न; संशय उपजायते किमयं प्रतिषेघा रूपें रूपवद्धाभयमपि प्रतिषेधति आडाखिदेक- र, यद्‌ाष्येकतरं तदापि fa ब्रह्म प्रतिषेधति रूपे परिशि- नष्टि आदाखिद्धूपे प्रतिषेधति ब्रह्य परिशिनष्टि इति। तच प्रतलाविशेषाद्‌भयमपि प्रतिषेधतोत्याग्रद्धामदे। दै ते प्रतिपेखी दिनं तिथब्दप्रयागात्‌, तयोारोकेन सप्रपञ्चं ब्रह्मणि रूपं प्रतिषिध्यतेऽपरेण रूपवद्रद्यति भवति मतिः । Baar aaa रूपवत्‌ प्रतिषिध्यते, तद्धि वाद्यनसातीतलादसमाव्य- aes म्रतिपेधादे नतु चूपप्रपञ्चः प्रत्क्तादिगाचर- लात्‌ प्रतिषेधादः, रभ्याखखलादराथं Tad प्राप्ते ब्रूमः, न तावद्‌भवप्रतिषघेध उपपद्यते, श्रुन्यवाद्‌ प्रसङ्गात्‌ कञ्चिद्डु परमा्य॑मालम्बधापरमाथंः प्रतिषिध्यते यथया रज्न्वादिषु सपाद्‌यः। ae परिशिव्यमाणे क््िंखिद्धाठेऽवकन््ते। सत्ल-

waif इति सिडान्तसरीव्या sau) wa निसेष्यविष्घान्‌षल- म्भात्‌ संशयम | wa कोाऽस्येव्यादिना | तच प्रयोगस्य नकारस्येति. ण्ब्दोपसयापितवस्तनिसेधकत्वादित्ययः। इतिशब्दात्‌ निखेध्यसामा- न्यसमपरे fangs प्रकरणद्पदयखरूपिव्रद्यणश्छ निषेध्य

भानात्‌ संण़्यमक्कता vata निविश्ष ब्रह्य नस्ति इव्याच्तपसङ्त्या पूवपच्तयति। aa प्रछ्ुतत्वेति। पृवपच्ते तत्पदाथाभावाद्ाक्याया- wefeats:, {सिद्धान्ते afafsfcfa फलं, निर्चिष्ाननिषेधाद्‌- wala सवग्धघिधा न यक्त TAUB प्रपञ्चं ब्रद्यनिषेघ स्त्या | Wy दति । रखकन्रद्धयण रव निषेश्ेन कारण्दयस्य पानरुत्तचमियत आह ्भ्यासस्विति | उतमूचमेव तावत्‌ सिदधान्त्मुपक्रमते। रखवमिति

Rois WIFLAMAAMUS | SRR

प्रतिषेधे दि केाऽन्यो भावः परिशिष्यत, च्रपरिभिव्यसाणे चान्य- स्मिन्‌ य tat: प्रतिषद्धमारभ्यते तस्य प्रतिषेद्धुमशक्यलात्‌ S ~ । तस्येव परमाथतापन्तेः प्रतिषेधानपपन्तिः। नापि ब्रह्मप्रतिषेध उपपद्यते, ब्रह्म ते ब्रवाणि इत्युपक्रमविरोधात्‌, (असन्तेव स भवति sequfa वेद्‌ चः दृत्यादिनिन्दाविरोाधात्‌, “a- स्तत्येवापलयव्यः' इत्यवधारणएविरोघात्‌, सववेदा न्ता काप- प्रसङ्गा | वाङम्नसातोतत्मपि ब्रह्मणा नाभावाभिप्राये- wifudiad, न fe मदता परिकरवन्धेन ‘agfacrarta पर" “सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्मः इत्येवमादिना वेद्‌न्तेषु Ay प्रतिषाद्य तस्यैव पुनरभावाऽभिलष्येत, प्रक्षालनाद्धि पङ्कस्य quays वरमिति* न्यायात्‌ | {अतः प्रतिपादनम्रक्रिया त्वेषा यता वादा निवतन्ते warm मनसा सदः दति, एतदुक्तं भर्वति वाङ्मनसातौोतमविषयान्तःपातिप्रत्यगात्मभ्चतं नित्य ष्द्ध वद्ध मक्रसखभावं ब्रह्मति। त्नात्‌ age equa श्रन्यप्रसङ्ड्द्टडदति वदन्तं Gate! कञ्चिद्धीति। तच्चेति प्रतिषे्रन- भित्ययेः। अधिष्ानानवश्षे तत््रमारूप हेत्वभावात्‌ निघेधवाक्याथप्रमामां स्यात्‌ इदमघ नात्ति डति लोके निषेधस्य साधिष्ानस्येव प्रमितिदश््‌ नादिव्यथः | fay वद्धाति तत्सदिद्यव्खगंस्य भानायाभावाधिषखानप- मितिस्तदपवादः पवभानस्य म्वमत्यनिचखयेनायसतत्वापलापात्‌ व्यप- वाद्‌ानङ्गोकारे Gana: प्रपञ्चस्य सत्यत्वापत्तेः निघेधानपपतच्तिरि- त्या | अपरिशिव्यमाये चेति । अधिषानसत््वं विना म्नान्तिनिषिधयो-

LAM Wat न युक्त Kaa vation: uae दूषयति | al टि =. ~ 2a नापीति | देदहात्माभिमानवल्वोक्िकमानप्राप्रदेतस्य निषेधो war a + fe न्याय दूति ade aie} + अत दूति aque ale aifa 1 & च £

९८२७ रल्नप्रभाभासिते, [अ०३।पा०२|

प्रतिषेधति परिशिनष्टि ब्रह्मेत्यवगन्तव्यं । तदेतदुच्यते। Wa- aaiad इ प्रतिषेधति इति। प्रतं यद्‌तावत्वे परि- च्छन्नं मृतामूतलक्णं ब्रह्मणा रूपं तदेष शब्दः प्रतिषेधति | तद्धि wad प्रपञ्चित पूरव॑स्सिन्‌ गन्येऽधिदेवतमध्यात्द् च तच्जनितमेव च वासनालक्षणमपर रूपममूतरसभ्डतं TRI meted लिङ्गात्मखपा्रयं मादारजनाद्युपमाभिदंभिंतं, श्रमूतेरसस्य पुरुषस्य चकग द्यरूपयोागित्वानुपपन्तेः | तदेतत्‌ सप्रपञ्चं ब्रह्मा रूपं सन्निदितालम्बनेनेति करणेन प्रतिषेधक- नजं प्रत्यपनोयत दति गम्यते) AT रूपविश्रेषणएतेन षष्ठा निर्दि wife ग्रन्धे न खप्रधानलेन | yqufaa च aaa रूपदये रूपवतः खरूपजिज्ञासायामिद्‌ म॒पक्रान्तं अयात आ- zat नेति नेतिः दति । तच कल्तपितष्टपप्रत्याख्यानेन ब्रह्मणः खषरूपावेदनमिद मिति fadtad, तदाखखदर्‌ं We समस्तं

ee

वेदान्त प्रमितन्रद्मण इतिभावः यदुक्तं वाङ्मनसातीतत्वात्‌ निषेधा- दहं ब्रह्मेति care | वाङमनसेति। ब्रद्यणेा वागाद्यतीतत्वात्‌ निषेधा थें न चेत्‌ किमथं acfafcaa खाइ । प्रतिपादनेति। उक्तार्थं aa योजयति | तदेतदिव्यादिना। ‘Sut चब्रद्यणे रूपे" दति रू्पदयस्येव प्राधान्येन प्र्‌तत्वात्रेतोति निषेध इत्यथः | नन्वादित्यमण्डले परुष इति ATI प्राधान्येनोक्तमिव्याणद्ख पुरुषा लिङ्गात्मा अमृतेरसत्वश्चुया भृतजनितत्वभानात्‌ खप्ररूपवक्तवशचुतेशचेत्या ह | तच्जनितमेवेति ) रूप- रूपिणेारमभेद उक्तः| ननु वासनामयं रूपमेव किमि्युपमी यते प्रसि- रूपमेव fa a स्यादित्यत are) अमुतर्सस्येति। SURI प्राधःन्यन प्रहतचे फ{लतमादइ। तदिति। प्रतियोगित्वेन समर्प्यत इत्ययः। न चायतः प्राधःन्यात्‌ gaa निषेधः राक्ता wal नास्तीत्यत

[ख०इ।पा ०२] प्रा ङ्गस ब्रह्म ङ्चभाय्ये | ८२५

कायं नति नेतोति प्रतिषिद्धं। aaa कायस्य वाचारम्भण- शब्दा दिभ्याऽसत्वमिति नेति नेतीति प्रतिषेधनं नतु ब्रह्मणः सवंकल्पनामूलत्वात्‌ | न चाचेयमाशङ्ा कतव्या ay fe शास्त maha AAU रूपद्वयं दभेयित्वा खयमेव पनः प्रतिषेधति “्रत्तालनाद्धि पङ्कस्य दूरादस्पशनं av’ दृति, यता नेद्‌ शास्त प्रतिपाद्यवेन ब्रह्मणा रूपद्यं निदिश्ति, लाकप्रसिद्धन्तिदं रूपद्धयं ब्रह्मणि कल्पितं पराब्टशति प्रतिषेष्यलाय प्रद ब्रह्म- सखरूपप्रतिपादरनाय चेति निरवद्यं, टौ Sar प्रतिषे aat- agaraa दं afa मृतामूति प्रतिषेधतः। यदा पवेः प्रतिषेधे watifa प्रतिषेधति उत्तरा वासनाराशिं। अथवा नेति नेति" दृति वोष्येयमितोति यावत्‌ किञ्चिदुत्प्रेच्छते तत्सवं न भवति cau: । परि गणितप्रतिषेऽ fe क्रियमाणे यदि aaa, ag किमन्यद्रद्य भवेदिति जिन्ञामास्यात्‌ वोष्ायान्त्‌ सत्यां समस्तस्य विषयजातख प्रपिषेधाद्‌विषयः प्रत्यगात्मा aqfa

कि

जिज्ञासा निवतते। aaa प्रपञ्चमेव ब्रह्मणि afd प्रतिषेधति

gs sh कम ley laps

राजनिषेधप्रसङ्ादिति भावः किञ्चाच aaa: प्रतिपषाद्यत्वात्‌ न निषेध व्याह । प्रप्ते vial नन्‌ ब्रह्मणि निषिडस्वाप्यन्यत्र खिति- सम्भवात्‌ कथं कल्पितत्वमिव्यत are) तद्‌ास्पदमिति। उपादाने निषिस्यान्यत्र न fafafeady यत्‌ तु देतनिषेे प्र्यत्तादिविरोध डति care | यक्तच्चोति। ख्यापितं fe आरम्भणाधिकरणे yaate- च्यवदारिकं प्रामाण्यं न तत्वावेदकमि{ति खतस्तत्वतेा faauta विसेध इति भावः। नन्‌ व्तुत्वात्‌ aad ब्रह्णाऽपि निघेघोऽन्त, Fare | न fafa) देतभा वाभावसात्ित्वादणक्य निषेध cad: ) न चेत्यादि

८२९ रनप्रभाभासिते। [अ ०३।पा२०]

परिशिनष्टि नद्येति निरयः casa एव निर्णयः चतस्ततः प्रतिषेधाद्भूया त्रवोति श्रन्यत्‌ परमस्ति इति अरभावावसाने fe प्रतिषेधे क्रियमाणे किमन्यत्‌ परमस्ति द्तिन्रूयात्‌। तचरेषाऽन्त- Tas नेति नेतीति ब्रह्यादिश्च तमेवादेशं एननिवक्ति, नेति नेतौत्यस्य FSU, न दयेतस्मात्‌ ब्रह्मणा व्यतिरिक्रमस्तीति श्रता नेति नेतील्युच्यते न पनः खयमेव नास्ति इव्यर्थः । तच्च दशयति न्यतः परमप्रतिषिद्ध aarfa efa यदा पनरव- मचराणि येाज्यन्ते न द्यतस्ादिति नेति नेति प्रपञ्चुप्रतिषेध- SU ena saa परमादेशनं न ब्रह्मणेाऽस्ि इति तदा तता त्रवोति चग््य दत्येतन्नामघेयद्िषयं योाजयितव्यं। अय नामधेयं "सत्यस्य सत्यमिति प्राणा वे सत्यं तेषामेष मलयं दति दि त्रवोति" दति, तच्च ब्रह्मावसाने प्रतिषेधे समन्नसम्भवति च्रभावावसाने तु प्रतिषेधं fa wou सत्यमिल्युच्येत तस्मात्‌ व्रद्यावसानाऽयं प्रतिषेधो नाभावावसान इत्यध्यवस्यामः॥

Ua | यचा निषेधाभ्यां रूपं रूपि aq च नि विध्यते इति तचा | दो चेताविति। उदश्यविधेवाथानां agen यथाकमं सम्बन्ध इति न्यायः 'यथासह्मन्‌ देषः समानाम्‌" [पा०९।३।९०] इति पाणिनिसुच- सिः dara रूपदयेदूषरन निघेधद्यविधिरित्यर्थः। quad सवं- ट्‌ ग्यनिषधघधाल्निज्ञासाशन्तिरिति विषेषमादइ | प(रगखितत। मतं नामत न्यव fafmafaay fare न श्राम्यति बत्यर्यः| Barge aay | ragfa |, प्रतिेदधानपपन्या ब्र्धयास्तोद्यवम्त, भ्यः पन

पर्मस्तोति श्रतिः स्तदपि ब्रवीतीयर्घः| तच्चेति aque AAAY स्मदःमन्यत्‌ ॥

[ख०३।पा०२|. ष्राङ्रब्रद्यरूचभारो | ८२७

तद्‌ व्यक्तमाद हि । ९३ ॥ यत्तत््रतिषिद्धात्‌ प्रपञ्चजाताद्‌न्यत्‌ wag तदस्ति चेत्‌ Sala Hwa दति। उच्यते। तद्व्यक्तमनिद्धियग्राद्यं सवं- द्श्यसाचिलात्‌ wae aa श्रतिः (न wast wad नापि वाचा Alas वस्तपसा कर्मणा वा,स UW Ala नेत्यात्मा अरण्या न हि waa, यत्तदद्रश्यमगाद्धयं यदा way wafear- श्येऽना क्टेऽनिरक्तऽनिलयनेः tar खतिरपि श्रव्यक्ताऽय- मदिन्योऽयमविकाचाऽयमच्यतेः दत्येवमाद्या ॥ अपि संराधने प्रत्यक्तान्‌मानाभ्यां ॥ ₹९ | रपि चेनमात्मानं निरस्तसमस्ठप्रपञ्चमव्यक्त संराघनकाल्ते quia diana) संराधनं भक्तिध्यानप्रणिघधानाद्यनुष्टानं। कथं पुनरवगम्यते संराघधनकासे पश्यन्ति दति, प्रत्य्ान॒मा- नाभ्यां श्रुतिरूतिभ्यामित्ययंः। तया हि afa- पराचि खानि qeuaq Waal: . तस्मात्‌ पराङ पश्चति नान्तरात्मन्‌ | कथिद्धौरः प्रत्यगात्ानमैत्त- द्‌ टत चन्तुर ग्ट तवल्वमिच्छन्‌' i ofa |

नन्व्राद्यत्वात्‌ Ha नास्तीति शङ्कानिरासाय सुदं Bras | यत्‌ तत्रतििडादिति। रूपाद्यभावादव्यक्तमिन्दियाग्राद्य न त्वसत्त्वादि- au: | अन्येदवेरिन्ियान्तरेनं गद्यत LAT: |

तहि कदा ग्राह्यमिति शङ्धात्तर स॒चं व्याख्याति अपि wafafa | quay: डन्द्रियनं rad खपयिितु acids शास््रसंसकतमनसेत्ययः। भक्तिभ्यानाभ्यां प्रत्यगात्मनख्ित्त प्रकषण निधानं wind प्रि

* अपि चति वधः ale |

८२९ रन्नप्रभाभासिते। [०३।पा०र्‌]

"ज्ञानप्रसादेन विग्रणद्धूसत्वः ततस्तु तं पश्यति निष्कलं ध्याय- मानः दति चेवमाद्या। खतिरपि- “q विनिद्रा जितश्ासाः सन्तष्टाः संयतेद्रियाः | ज्यातिः waft य॒च्नानास्तसी योगात्मने aa: I योगिनस्तं प्रपश्चन्ति भगवन्तं षनातनः | दति- चैवमाद्या । नन संराध्यसंराधकभावाद्युपगमात्‌ परापरात्म- नारन्यलं स्यादिति नेत्युच्यते ॥ A _ 6 ¢ एय प्रकाशदि वखावेशेष्यं प्रकाश कमण्यभ्यासात्‌ ॥ २५ ॥ यथया प्रकाशाकाशसविटप्रग्डतयोाऽङ्खलिकरकादकप्रग्डतिषु कमदखपाधिग्डतेषु सविशेषा दवावभासन्ते न च खाभावि- को मविशेषात्मतां जति, एवमुपाधिनिमित्त एवायमात्म- भेदः खतस्ेका व्यमेव, तथा fe वेद्‌ान्तेय्वभ्यासेनासरज्नीव- प्राज्ञयारभदः भ्प्रतिपाद्यते॥ जपनमस्वारादिरादिशन्द्ायेः। खयम्भरोखरः| खानीन्रिवाणि। पराचि नात्मग्राहइकाणि इत्वा gemma नाणिषितिव्रान्‌ | सहि तेधां नारे चद्‌. समथग्राह्कितया asd तस्मात्‌ तेषां तचा Sead Bal लोकः परगथमेव पश्यति नान्तरात्मानं | कच्ित्त धीरो धीमानाडन्तचन्- निरुद्धेन्द्रियः गुदे चेतसि प्रत्यगात्मानं wien पश्यति ara. ay | ततः कमणा विग्ुदधचित्ता ज्ञानाख्यसत््वात्कधग wad निष्कलं पश्यतीव्ययः। विगनिदाः वितमस्कः, तच हेतुजिंतखासत्व प्राणायामनिषत्वं, यञ्जाना ध्यायिनः, योागलभ्यः चात्मा योगात्मा | यया प्रकाश्रःदवः उपाधिधु भिन्ते न खतः रवं प्रकाणशखिदात्मापि

ध्यानाद्कमणप घा सिद्यतं खतस्तस्यावेश्ष्यमक्रस्सत्वमेव awadia- भ्यासा{दिति सचयोाजना॥

* प्रतिपद्यत sta व° are |

[ ख ०३।पा ०२ | १ ज्र ब्रद्धा खच भ्ये | ८२९

अतेऽनन्तेन तथा डि लिङ्ग es ॥

Fay खाभाविकल्ाद्‌भेदस्याविद्याक्तलाच भेदस्य विद्य- याऽविद्यां विदय जीवः परेणानन्तेन प्राज्ञेनात्मनेकतां गच्छति, ° च ~ =~ च ~ LN तया fe लिङ्ग सया दवे aq परम ag az aaa भवति ब्रह्मैव सन्‌ ब्रह्माप्येति" scarfs ॥

उभयनव्यपद्‌श्पत्वदिकण्डलवत्‌ ॥ २७ ॥

afaaa संराध्यसंराघकभावे मतान्तर सपन्यस्यति खमत-

“wt ^

विष्रद्धये) क्विज्जोवप्राज्ञयेभेदोा व्यपदिश्यते (ततस्तु तं wad निष्कलं ध्यायमानः" दरति ध्यादध्यातव्यलेन द्रष्टुदरष्टवलेन च "परात्परं परूषमुपेति दिव्यैः इति गन्त॒गन्तव्यलेन शय: सवाणि शतान्यन्तरो यमयति दति नियन्तनियन्तव्यत्ेन च । कचित्‌ तु तयो रेवाभेदोा खपदि श्यते, ‘awafa ‘ae ब्रह्मासिः ‘ua Ma सवीन्तरः एष त आत्माऽन्तयोम्यग्डतःः इति। तत्रैव- मृभयव्यपदेशे सति वद्यमेद एवेकान्तः परिग्टद्येत भेदव्यपदशेा

जोवस्व ब्रद्यात्मवफलग्यतिरूपलिङ्ादणि मेद ओपाधिक रवेत्याह सछूचकारः| अताऽनन्तनति।

भेदाभेदपूवपच्तसूुचदयस्य सङ्गतिमाह | तस्मिन्नेवेति। पश्वादि- त्वेनाभेद्‌ः, कुण्डला ख्यस्य सवावस्थाविषस्य कुण्डलुत्वेन Ha, तथा जी वस्य AMAT जोव्रत्वेन भेदः, यद्वा दयंप्रकाग्रयारोकतेजस्व- धमावच्छेदेन मेदामेदवन्नोवपस्योर्पि रखकेनैवात्मवधमंण भेदाभरे श्चतिबलात्‌ खोकायाविति दखूचदयाथेः। कुण्डलत्वं बलयाकार्त्वं खा-

© 0

८३० रनप्रभाभासिते। [ARIAT OR]

निरालम्बन एव स्यात्‌, ्रतउभयव्यपद्‌ शद श्नाद्‌दइिकुण्डरवद्‌ च ava भवितुमदंति यथादिरित्यभेदः कुण्डलाभे गप्रा प्ररुता दीनि च भेदः एवमिदापीति॥

प्रकाशञख्रयवद्या तेजस्त्वात्‌ ॥ रट ॥*

Vaal प्रकाशाग्रयवदेतत्‌ प्रतिपत्तव्यं, चया प्रकाशः सा- विचस्तदाश्रयश्च सविता नात्यन्तभिन्नादभावपि तेजस्ाविके- Wd श्रय चभेद्व्यपदेश्भाजे भवतः एवनिदापोति ॥*

पूववद्वा tl Re ॥

यथावा पव मपन्यसतं प्रकाशादि वचावैभेव्यमिति aaa त- इ़वितुमरति। तया दविद्याक्षतवादन्धख विद्यया ara उप- पद्यते यदि पनः परमाथत एव ag: कञिद्‌ात्माऽदिङ्ुण्डल- न्यायेन वा परस्यात्मनः संख्ानभ्रूतः प्रकाशाश्रयन्यायेनेतैकदभ- ग्ठतेाऽभ्दपगम्येत ततः पारमा्थकस्य बन्धस्य तिरस्कतु मशक्य- लान््ोत्तशास््वैयथ्यै Vay) न चाचाभावपि सदारो तिस्तु खवड्मपदि शति चरभोद्मेव fe प्रतिपाद्यलेन निदिभति,

TE I OC अ रि gg

Had चक्राकारत्वं, प्रांशुत्वं दौघंदण्डाकारत्वं उद्तमु खत्वं खादि- शब्दाः |

{सिदधान्तसखचं। पववद्ेति। धमभेदनकधमग वा भेदाभ्दखीकारे सदस्य सत्यत्वादभेदवदस्यानिदरत्तिः स्यात्‌| रुकचेव मेदामेदखीकारे

* ॥ ९८ ॥ BIW पूवपचस् वान्नभूलत्वन सष्टलवाब्र टोक। Bafa प्रतोयते ॥

eye iat eR | शाङ्रज्रद्य रच भाय्ये | eq

vem पूवप्रसिद्धमेवानवद्ति श्रथान्तरविवक्या । aaa प्रका शवच्ावेगेव्यमित्येष एव सिद्धान्तः ॥

नै प्रतिषेधाच्च ॥ २० ॥

Tage एव सिद्धान्तः यत्कारणं परस्मादात्मनेाऽन्यत्‌ चेतनं प्रतिषेधति शस्तं 'नान्याऽताऽस्ि sev इत्येवमादि ‘qata श्रादेशो नेतिनेति तदेतत्‌ ब्रह्मापूवंमनपरमनन्तरमवाद्य' दृति

4 ० ~ च । ब्रद्यव्यतिरिक्रप्रपञ्चनिराकरणात्‌ ब्रह्ममाचपरिश्षाच्ष्‌ एव festa दति गम्यते॥

परमतः सेठन्मानसम्बन्धभेद्‌ व्यपट्‌ शेभ्यः ॥ २१ ॥

यदेतनिर स्तममस्तग्रपच्चं ay निधारितं अरात्‌ परमन्यत्‌ तत्वमसि नास्ति इति श्रुतिविप्रतिपत्तेः संशयः, कानिचि- दइाक्यान्यापातेनेव प्रतिभासमानानि ब्रह्माऽपि परमन्यत्‌ तक््वं॑प्रतिपादयन्तीव तेषां परिदारमभिघातुमयम्‌पक्रमः क्रियते, परमते ब्रह्य णाऽन्यत्‌ तच्च भवितुमदंति। कुतः, सेतु व्पदेशात्‌, उन््रानव्यपदेशात्‌, सम्बन्धव्यपदेशात्‌, भेदव्प- देशाद्व। सेतुव्यपदेभस्तावत्‌ य य wat a सेतुवि-

ara विरोाधकयेच्छेद इत्यपि aca, तस्मात निष्छपच्ं चिदोकरसं ब्रह्य तत्पद लच्यमस्ति इति fas |

यदुक्तं नेति नेदयादि्युतिभिः ब्रह्मातिरिक्तं वस्त॒ निषिध्यत xfa तदयक्तं। सेत्वाद्खलिभिवेस्छन्तरास्तित्वं भानादिव्याच्तिपति | परमत इति यद्यपि यक्रचाद्यधिकरणे aque विधारकत्वेन गणा at. स्यातः तयाप्युन्मानादिश्चतीनां गतिमजानताऽयं gaya, तचोा-

=

# 0 4

८३२ रनप्रभाभासते। [ ख ०३।पा ०२]

तिः दत्यात्मशन्दाभिदहितस्य ब्रह्मणः aad सङ्लोतयति | मेतुशब्द् श्च दि लाकं जलसन्तान विच्छेद कारके ग्टद््‌ावीदिप्रदय- प्रसिद्धः, इद च सेतुशब्दः ्रात्मनि ven इति लैकिकसे- तारिवात्मसतारन्यस्य agaisfad गमयति ‘Sd तोला" इति च तरतिशब्दप्रयोगात्‌, यथा लौकिकं मेतुं तोला जाङ्गलम- सेतं प्राप्रोति इति गम्यते, एवमात्मानं सेतु तलो अनात्मान- Hag प्राप्नाति इति गम्यते। उन््रानव्पद्‌शसु भवति (तदेतत्‌ AQ चतुष्पादष्टाश्फं षोडशकलं दति यच्च॒ लाके उज्डित- मेतावदिरममिति परिच्छिन्नं काषोापणादि ततेऽन्यदस्वंस्िदति प्रसिद्धं तया ब्रह्मणाऽष्यन्मानात्‌ तताऽन्येन वस्तुना भवितव्य fafa गम्यते । तया सम्बन्धव्पद्‌नो भवति सता सम्य तद्‌ा- सम्पन्नो भवतिः दति शारीर आत्मा प्राज्ञेनात्मना सम्परिष्व- av दति च, अमितानां च मितेन सम्बन्धो दृष्टः यया नराणां नगरेण। Marat च ब्रह्मणा सम्बन्धं व्यपदिशति सुषु | अत- स्ततः परमन्यदमितमस्ि दति waa, भेदव्यपदेश्ैनमथं

नाना नानानना नाजा जाः

न्मानादिश्चुतीनां मुख्यत्वात्‌ सदय ब्रद्येति फलं fasied qaifedia तत्पद्‌ लच्छछसिद्धिरिति विवेकः। ब्रह्य सदय सतुत्वात्‌ लाकिकसंतुवत्‌ तोयत्वश्चतश्चेत्याह | सेतुं तीत्ति । जाङ्गलं वातभ्चयिरूमिति aaa वातप्रचरा दशा जाङ्गल, इहतु दशमा Dig) दिश्खतखः कला NAINA पादः, एयियन्तरोत्तं द्योः समन इव्यनन्तवान्राम पादः, uty: quasar विद्यदिति ज्यातिष्माच्नाम पादः, wa: याचं aga इत्यापतनवान्नाम पाद इति WMI, पादानामडानि BV UAT QUAI, पाद्‌घु चतुषु प्रत्यकं wae कला इति षोाडप्रकलमि- au | साडण्पलय{रिमितं ae काषापशसंद्धं भवति तद्त्‌ सदयं

[ख ०३।पा ०२] पराङ्गरत्रद्यरचभाष्ये | ८३३

गमयति, तथाडि अथ य एषोऽन्तरादित्ये हिरण्मयः परू- षा दृश्यतः इत्यादित्याधारमोश्वरं व्यपदिश्य तता भेदेना- च्याधारमोश्रं व्यपदिशति श्रय य एषोऽन्तरकिणि पुरुषो इश्यते" tia श्रतिदेशं चास्यामुना रूपादिषु करोति ^तय्ये- तस्य तदेव EG ATH रूपं चावमच्य AUT ते Watt qara aaa’ इति। सावधिकद्चेश्चरल्म्‌भयेोव्यपदिशति ध्ये चामुभ्रात्‌ पराञ्चो लोकास्तेषां चेष्टे रवकामनाच्चेत्येकस्य ये चैतस्रादवाञ्चो लोकास्तेषां चेष्टं मनयकामनां wing get मागधस्य रा- ज्यमिदं वेदे दस्यति । एवमेतेभ्यः सेलादिव्यपदेशेभ्या ब्रह्मः परमस्ति saa प्राप्रे प्रतिपद्यते | सामान्यात्‌ तु ॥ BP |

तशब्देन प्रद्शितां प्राप्तिं निरूणद्धि। न ब्रह्मणाऽन्यत्‌ कि- खिद्धवितुमर्दति प्रमाणाभावात्‌, न दयन्यखास्तिवे किञ्चित्‌ प्रमाणएमपलभामदे, सवस्य fe जनिमता वस्ह॒जातस्य जन्मा- दि ब्रह्मणे भवति इति निधोारितं, aaa च कारणात्‌

aq परिमितत्वादित्यथः | सम्बन्धित्वाच्च नगरवदित्याद। तया सम्ब न्येति । अन्यद्‌ मतमिति यसह्यातमित्यंः। sau sada मितत्वननियमादिति मन्तव्य, मदेनाक्रत्वाच चघ्टवदिव्याद्। मेदव्यप- द्ष्रखेति। च ्याच्तिख्यस्यामुनादिव्यस्येन सद्ति यावत्‌| च्याघा- रतेाऽतिदशतञच भेदमक्राऽवधिताऽपि तमाह | सावधिकद्चेति, सिद्धान्तद्धचं व्याचष्टे | तुष्ब्देनेव्यादिना। यदन्यत्‌ तत्‌ किं ar चनादिवान्‌ असाघनादिवान्‌ वा, नाद्यः मानाभावात, कार्यस्य ब्रद्धा- नन्यत्वनिर्णवाचे्ुक्ता न तोयः प्रागुत्पत्तेरदयत्वावधारणादि्याद।

८२४ रन्नप्रभाभासितं | [ ष्य ०३ |पघा ०२]

alee) न च ब्रह्ा्यतिरिक्तं fafacsa सम्भवति ‘aca सेान्येदमगर ्रासोदेकमेवादितोयंः इत्यवधारणात्‌, एकविन्ञा- नेन च सवंविज्ञानप्रतिज्ञानात्‌ नच ब्रह्मव्यतिरिक्तं वस्बस्तिच- Hamad | नन सेवादिव्यपद्‌शाः agafafta ad खच- यन्ति TUM नेत्युच्यते। सुतुव्यपदशस्तावत्‌ न ब्रह्मणा वाद्यख्य eq प्रतिपादयितुं wad, सेतुरत्म्रेति are न पनस्ततः uvafe’ दति। तच परस्मिन्नसति सेतुलं नावकल्यत दूति परं किमपि कर्पछत, न Bama var यप्रसिद्धकल्यना। त्रपि च सेत॒व्यपदेशदरात्मनो सौीकिकसेतुनिदशनेन *सेतुवा- द्यवस्ततां प्रसच्नयता गटद्‌ारुमयतापि प्रास्त न Waa ्रजलादिश्रतिविरोधात्‌। सेतुसामान्यात्‌ तु सेतुशब्द चरा त्मनि vem इति क्ष्यते, जगतस्तन्मयाद्‌ानाच्च विधारकलं सेतुसामान्यमात्मनः, अतः सेत्रिव सेतुरिति waa ar- त्मा waa सेतुं तोलैत्यपि तरतेरतिक्रमासस्भवात्‌ प्रा भनात्यये एव aad, यथया व्याकरणं aie दृति प्राप्त इत्यच्यते ना तिक्रान्तस्तद्रत ॥

च ब्रद्धयव्यतिरिक्तमिति। उक्तानमानानामागमवबाघघ इति भावः। उक्त सारयित्वा eqaafafears | नन्‌ से(त्वत्यादिना। fa संतु श्त्या परसि्िरयादा, नाद्य naa दितांय AFA | तच पर्[स्म- fata | सतुत्वलिङ्कनादितीयत्वखतिबाघनमन्याय्यमिव्याह। न aa | लिङ्द्धासिदधमित्यादइ | अपि चेति। विधारकत्वन्त्‌ कल्पितद्ितीवा- पच्तयापि यचज्यत डति भावः। तीणेत्वं देतुरप्यसिद्ध Tales | सेतु तत्व ति |

क म्म “ व ~ --- =

{ चः # = ‘ia क * सवाद्यवस्तताभिति quo Ble |

[ख ०३।पा ०२ | TIF CABEAAIE | <a

वृद्यथेः पाद्‌ वत्‌ । 8 I

यदप्युक्रम॒न्मानव्यपदेशाद्स्ति परमिति तत्राभिधोयते। उन्द्रान पदेऽपि न त्रह्युव्यतिरिक्रवस्व स्तिलप्रतिपत्छथंः, कि- मरथ॑स्तददिं age: उपासनार्थं इति यावत्‌। चतुष्यादष्टाशफं भवो डश्रकलमित्येवंरूपा बुद्धिः कथंनु नाम ब्रह्मणि स्िरास्या- दिति विकारद्वारेण ब्रह्मण उन्मानकल्नेव क्रियतेन afa- कारोऽनन्ते ब्रह्मणि सर्वैः पुंभिः शक्या बद्धः स्थापयितु, मन्द्‌ मध्यात्तमवुद्धलात्‌ पुंसामिति पादवत्‌ | चथा मनच्राकाशयोा- रध्यात्ममधिरवतच्च ब्रह्मप्रतोकयेरान्नातयोखलारा वागादयो मनःसम्बस्िनः पादाः HVA, चलारखानग्ाद्‌ य आकाशसम्ब- faa: आध्यानाय तद्त्‌ | अथवा पाद्‌वदिति, यथा काषीा- पणे पाद्‌ विभागे व्यवद्ारप्राचयाय कर्ष्यते, न fe सकलेनैव काषापरेन Waal सवं जना व्यवद्तुमोशते कयविक्रयपरिमा- णएानियमात्‌ तददित्ययंः॥

-=-~

परिमितत्वमप्यसिडमिव्यादइ | sayy इति । वाक्‌प्ाणचन्त॒ःखा- चाणि मनसः पादाः अभ्मिवाय्नादित्यद्श BRITE पादाः WATE कल्पिताः तदत्‌ ब्रद्यण उन्मानमिन्यर्चः। लाकिकं टद्ान्तमाहइ। wa वेति । पाद्‌कल्पनां विन wag किं न स्यादित्यत आ नोति | काघापणस्य वचवद्ाराय पादकल्पनावत्‌ मन्दधियां way SILT AUT उन्मानकल्यनत्ययः |

~ fo. € * पाडश़पलमिति ade का०।

=" रल्प्रभाभासिते। [अ.३।पा ०२||

AANA प्रकाशदि वत्‌ ॥ ₹९ ॥

टह खतरे दयोारपि व्यपदशयाः परिदारोाऽभिघीयते। यदणष्यक्तं सम्बन्धव्यपदेशाद्धेदव्यपदेशाच परमतः स्वादिति, तदप्यसत्‌ यत एकखाऽपि स्यानविगेषापेत्तया एता व्पदे- शादपपद्यते। waged तावदयमथः बुद्धादुपाधिश्यान- विशेषय गादुद्धूतस्य विभेषविज्ञानस्दापाध्यपशमे च उपश्रमः स परमात्मना सम्बन्ध दल्युपाथ्यपेचयेापचयंते न परिभितवा- पेतच्तया । तथा भदव्यपदेशाऽपि ब्रह्मण उपाधिभेद्‌ापे्येषाप- चर्यते न सखरूपभेदापेदया प्रकाशादिवदिन्युपमापादानं। यथैकस्य प्रकाशस्य सोयस्य wears वेपाधियोगादुपजा- तविभरिषरछापाध्येपशमात्‌ सम्बन्धव्यपदेशा भवति उपाधिभेदाच = ~ ’ + च्य ० ARA भेद्व्यपदेशः। Baral +इच्याकाशाकाशदिषूपाध्यपेचयवता

भेदव्यपदेशः भवतस्तदत्‌ ॥

= उपपत्तेश्च ॥ २५ ॥ उपपद्यते चादेदृश एव सम्बन्धा नान्यादृशः। चथा 'खमपो- ता भवतिः इति fe खरूपस्म्बन्धमेनमामनन्ति। सखरूपस्य NF {i =~ a सा ee क ~

सम्बन्धभदा कल्पता न सव्यितंयसाधकेा care | स्यामेति AN ~~ . स्थानमुपाधिवृद्यादिः रकस्यवाप्राधिना भित्नस्यापाधिश्णन्ता सत्यां सम्बन्ध उपचयते! यथया सीरालोाकादेरङ्गल्याद्यपाधिना भिन्नस्याषा- धिवियोगे मदालाकाद्याव्मना UAT CHET तथा हीयचन्तुषोाः

= “0 ~ ध स्थानयाभदाद्धिर्रमयपरषभेद्‌ कल्प नेत्य थः | मख्यावेव सम्बन्धभेदा fe न स्यातामित्यत ea उपपत्तेश्ेति॥

* xq पाणाकाशति वध are |

[BeoglyTeR) शङ्कर ब्रह्म खचभाष्य। ८३७

चानपायित्वात्‌ न नरनगरन्यायेन सम्बन्धा घटते, उपाधि- छुतसखरूपतिरोभावात्‌ तु खमपीता भवतिः इत्युपपद्यते,

वि an = तथा भेद्‌ऽपि नान्यादृशः सम्भवति, ब्तरश्रतिप्रभिद्ध- कश्चरत्वविरोाधात्‌। तया च श्रतिः एकस्याप्याकाशस्य स्थान- छतं भेदव्यपदेशमपपादयति याऽयं वद्िद्धा परषादा- कारे योऽयमन्तःपृरूष आकाशे याऽयमन्तददय BHM’ दति a

तथान्यप्रतिषेधात्‌ ॥ Be It

एवं सेत्ादिव्यपदेशान्‌ परपकच्तदृद्रनन््मण्य सम्प्रति सखपक्त॑ देत्न्तरेणापसंदरति | तथा चअन्यप्रतिषेधात्‌ अपि न ब्रह्मणः ut वस्लन्तरमस्ि इति गम्यते। तथा fe ‘a एवाघधस्ता- ददमेवाधस्ताद्‌ाद्ैवाधस्तात्‌ स्वं तं परादाद्ोाऽन्यचात्मनः सै वेद BMS सवेमातमीवेदं सवं नेद नानास्ति किदन यस्मात्‌ परं नापरमसि किचित्‌ तदत्र द्यापृवेमनपर्‌ मनन्तरमवा- aa इत्येवमादि वाक्यानि खप्रकरणस्यान्यन्याथलेन परिणेतु- मशक्यानि त्रह्म्यतिरिक्तं वस्वन्तरं वारयन्ति, सवान्तर्‌- Fag न परमात्मनाऽन्तरोऽन्य AAG BINA |

खरूपे ब्रह्मणा जीवस्य सम्बन्धा भेदनिदृत्तिरत्पो saad a aq: संयागादिः वस्तृदयासक््वात्‌, तथा भेदोऽपि न wa रकत्वश्ते- रित्यचेः॥ 7

5 1

८३८ रल्नप्रभाभासिते। [ख ०ई।पा०२ |

अनेन स॒वेगतत्वमायामशब्दादिभ्यः |! २७ ॥

saa रसेलादिव्यपदेश्निराकरणेन अन्यप्रतिषेधसमाश्रयणेन च स्ैगतलमप्यात्मनः सिद्धं भवति, अन्यथा दि तन्न रिष्येत्‌ । सेत्वादि व्यपदेशेषु दि रसख्येव्वङ्गोक्रियमाणेषु परिच्छद्‌ आत्मनः yaaa, रेत्वादीनामेवमात्यकलात्‌। तथान्यप्रतिषेधेऽ्यसति वस्त॒ वस्वन्तराडावतेत इति परिच्छद्‌ एवात्मनः प्रसज्येत | सर्वगतलद्चास्यायामशव्दादिग्येाऽवगस्यते। अयामश्ब्दा व्यात्चि- वचनः शब्द; "यावान्‌ वायमाकाशस्तावानेषोाऽन्तहंदय च्रा- काशः, “च्राकाशवत्‌ waaay नित्यः" ज्यायान्‌ दिवा ज्याया- नाकाश्रात्‌, नित्यः wana: BUTI Say’ इत्येवमा दये fe अतिरखतिन्यायाः सव॑गतल्वमात्मनेाऽवबाघधयन्ति॥

फलमत उपपत्तेः ॥ BE ॥

तसैव दि ब्रह्मणे व्यावदारिक्यामीशिचीगितव्विभागाव- रथांयामयमन्यः Wurar वण्यते, यदेतदि्टानिष्टवयामिश्रलच्णं aaa संसारगेा चरं चिविधं प्रसिद्धं जन्तूनां, किमेतत्‌ कमण

नन्‌ द्वितोयाभावे सवेगतत्वश्चतिविरोध इत्यत आह । अनेन स्वंगतत्वमिति। दितीयं wags सेत्वादिवत्‌ ब्रह्मगाऽल्यता खात्‌ यचान्यत्पश्चति तदल्यमिति wa: | faq निरवयवासङ्गवब्रह्मणः सत्य- पपद्धसम्बन्धयोगात्‌ तवेव सर्वंगतत्वश्चुतिविसोध डति भावः। af. खा > नाध्यस्तं जगद्याप्तमध्यस्तत्वात्‌ रज्वा व्याप्तसववदिति न्यायः॥

रवं तत्पद्‌लच्यं AIT वाच्यायमाद। फलमत उपपत्तेः निविं- षोषत्वादन्यः BA फलद्देतुत्वाख्यः | इष्टः सुखं दवादीनां, alas

ee = न भ-का -

[He ३।पा ०२ | प्राङ्सब्रद्ध खचभाव्ये। SRC

भवति अरादाखिदीश्वरादिति भवति विचारणा। aa तावत्‌ प्रतिपद्यते, फलमतः ईश्वराद्धवितुमरंति। qa: उपपत्तेः । स दि सवीध्यक्तः ृषटिखितिसं हारान्‌ विचिचान्‌ विद्धदश्का- लविशेषाभिज्ञत्वात्‌ कर्मिणां कमान॒ूपं फलं सम्पाद्‌ यतोल्य्‌- पपद्यते कमंणस्वनक्णविनाशिनः कालान्तरभावि फलं भव- तोत्यनु पपन्नं, अभावात्‌ भावानत्पत्तेः) स्वादेतत्‌ वामं वि- नण्यत्‌ खकाल एव सखानरूपं फलं जन यिला विनश्चति, तत्फलं कालान्तरितं कता भोाच्छत दति) तदपि न परिग्रएुध्यति, प्राक्‌ HAI A फलत्वानुपपन्नेः। यत्कालं दि यत्सुखं दुःखं वात्मना भुज्यते aaa लाके फलव प्रसिद्धं न द्यसम्ब- SUG Bau दुःखस्य वा aaa प्रतिघन्ति लौकिकाः

दुःखं नारकीं, वयामिखं मनुष्याणं, सारो जन्मग्टतिप्रवाहः Gate: गोचरः खाखये यस्य तत्सं सारगोचरः। अचर कमन्रयोः Waegqa- Ba: संग्रयमादह। किमिति। wa पवंपच्ते फलद्‌ातुरीखरस्य तत्यद- वाच्स्यासिदंलंच्यासि्धिः सिद्धान्तं afatsfefa फलभेदः। पवाक्त- निदिष्षत्मपजोव्य फलद्ाद्त्वमपौश्रस्य नलति, इति पवपच्छात्या- नात्‌ सङ्तिः। यद्यपि सवगमतत्ववत्‌ फलद्‌टत्वं यवदारदश्ायां सिध्यति तथापि कमेण खव फलद्‌ाटत्वमिति weft. यंनिव॑हकवाचयार्यनिणवयायंमस्याधिकरणस्यारम्भ इति मत्वा fa- डान्तं तावदाह | तच तावदिति खगादिकं विश्ष्िदशएकालकमा- faucet कमफलत्वात्‌ सेवाफलवत्‌ इन्युपपत्तिः| यागादिक्रिवाख्ं कमं तावत्‌ च्तणिकं तत्‌ fe qatar फलं जनयति उत फलं उत्पाद्य नति अदहखिदपुवात्‌ फलतिदिः, नाद्य care) अभा.

वादिति | दितौयं शङ्कते | स्यादिति | कमेनाण्रच्तगमारमभ्याननिदयक्त-

खगखुखादिसन््े मानं arte fe दूषयति | तद्पोल्ादिना) तीयं OP 2

८४० र्न्नपभाभसिते। [अ ०३।पा०२|

अथोच्येत कमंकायादप्वात्‌ फलमत्य्यत दति, तदपि ना- पपद्यते, ्रपूवस्याचेतनस्य काष्टलोष्रसमस् चेतनेना प्रवतिंतस्य प्रटृत्यनुपपत्तेः। तदस्तित्वे एव प्रमाणाभावात्‌ Bera: प्रमाणमिति चेत्‌, न, ईश्वरसिद्धेरथापत्तिच्यात्‌॥

श्रुतत्वाच्च । ३९ ॥

न कवलरूपपत्तरेवेश्वरं फलद्ेतुं कल्पयामः fa afe

श्रतत्वाद् पौश्चरमेव फलरतुं मन्यामदे। तथा fe रतिर्भवति

सवा एष मदानज BMS वसुदानः: दत्येवंजातो- यका ॥

0, ARK धमं ज{मिनिरत एव ॥ ४० ॥ मिनिस्वाचाया धमं फलसयद्‌ातार मन्यते। Ha एव स्प

देताः अतेरूपपत्तेश्च श्रयते तावदयमथः 'खगकामा asia’ agai अयेति। sud किंखतन्तमेव फलदानाय प्रवतंते चेतना- fufea वा, नाद्यद्व्यादहइ | तदपीति | facia त्दृद्ानभिक्जीवस्या- धिाटत्वायागात्‌ डश्वरस्याधिषाटत्वसिद्धिरिति ara वौएटवादेना- ua नास्ति डत्याद | तदस्तित्वं इति । त्षणिकयागादटेः श्रतखगी- दिदतुत्वानुपपत्या wiauafatetefa wa, कमभिराराधितादी- खराद्व स्थायिनः फलसिद्धरित्यथः| केवलतकणापुवं न सिध्यतीति भावः॥

छता खप्रेऽनप्रायवान्‌' इत्यचोदादहतानिः च्य xe रमणीयचरशाः" डत्यादिखतिस्मतिभिसर्पवेसिदिच्छेत्ताभिरसीशखरस्यापि wacied खी कायमिव्यादइ। खतत्वाचेति खचकारः। न्नमासमन्तात प्राणिभ्यो दद्‌ातीव्यन्नादः | वस्रुदाना अता धनदाता, कमगोाऽपवस्य वा जडत्वे नापकरस्गमाचत्वात्‌ Gaaq eat रव फलदातेति सिद्धान्ता दश्एितिः।

Revit qauqata | धममिति | fafusfafawu: | तस्य लिड-

[अ०३।पा०२] श्ाङ्गरंब्रह्मखच भाष्ये | ८४९

इत्येवमादिषु वाक्येषु, तच च विधि्रतेविषयभावापगमाद्यागः खगस्योत्पादक दति गम्यते, अन्यथा द्यननुष्ठाटकोा याग पद्येत तचासयोापदेशतरैयथ्थे स्यात्‌ । नन्वनच्तणविनाभिनः कमणः फलं नोपपद्यत इति परित्यक्ताऽयं पत्तः, नैष दोाषः। ्रतिप्रामाण्यात्‌। afaga प्रमाणं यथाऽयं कमफलसम्बन्धः रत उपपद्यते तया कल्पयितव्यः, न चानत्पाद्य किमष्यपवें कमं विनश्यत्‌ कालान्तरितं फलं दातुः शक्रोति, wa: कर्मणा वा Seat काचिदुत्तरावस्था फलस्य वा पूवावस्थाऽपूवं नामास्ति दति तक्येते उपपद्यते चायमथ; उक्तन प्रकारेण, ईश्यरस्तु फलं ददाति इत्यनुपपन्नं, afafeae कारणस्य विचिच्रकाया- नपपन्तर्वेषम्बनेधुष्ठप्रसङ्गात्‌ तदनष्ठानवेवथ्यापन्तेञख, तस्माद्ध- मादेव फलमिति ॥

पवं त्‌ वाद्‌ रायणा दतुव्यपद्‌शणात्‌ |! ४९ ॥ वादरायणस्वाचायः पवेात्तमेवेश्र Hated मन्यते केव-

यस्य प्रेरणात्मनोा यागो विघयवकतद्धावावगमादयागः खगसाघधनमिति - गम्यते । वागस्येटसाघ नत्वाभावे पेरणानुपपत्तेरित्यथः। अपृ वेदार कमणः फलमुपपद्यत saat सिद्धान्तं दरूषयति। ङश्वरस्विति। सशरः किं कमानपेच्तः फलं ददाति तत्ापेच्ता वा, चाद्य खा अविचिचस्येव्यादिना। दितीये संबेदटनसंक्कारमाचात्‌ कटादो बे नवत्‌ कमापवाद्‌व फलरस्द्धिः किमीखरणति भावः। खच वयं वदाम चन्दनकर्टकादिदृ्टसम्पच्येव सुखादिसम्भवे छतं ध्माधमाभ्यामिति खलतिवलात्‌ तद्पच्तायां इश्रण किमपराद्ध। खतः इश्रानपत्तात केवलात्‌ कमणः फलमित्ययक्तमिित i

सिद्धान्तयति | पूवन्त्विति | waaay कमणः खतः खटत्ययोगात्‌

८४२ रलप्रभाभासिते। [ष्प०३।पा ०२

लात्‌ HUUTSUSTST केवलात्‌ पालमित्ययं gam शब्देन व्याव- Wa | कमापेक्चाद्‌ पूदापेच्तादा यथास्तु तयास्त॒ ई्रात्कल- fafa सिद्धान्तः। कुतः, देतुव्यपदेश्ात्‌। धनाघधमयारपि fe कारयिल्वेनेश्वरोा रेतुव्यंपदिश्यते। फलस्य च elena ^एष Wa साधु कमं कारयतितं यमेभ्यो UIA Via एष ख एवासाधु कमं कारयति तं aur निनोषते' cial स्मयते चायमया भगवन्नौतासु- यायेोयां यां तनुं भक्तः अद्ध्‌याऽवितुमिच्छति। तस तस्याचलां यद्धां तामेव विद्‌धाम्यदं॥ स तया AAT युक्रस्तस्याराधनमी हते | लभतेच ततः कामान्‌ मयेव विदितान्‌ हितान्‌ ॥ इति । सवंवेद्‌ान्तेषु चेश्रदेतुका एव Baar व्यपदिश्यन्ते | तदेव चेश्यरस्य फलदेतुलं यत्‌ सखकमानुरूपाः प्रजाः जति, fa- विचकायानु पपत्याद्येाऽपि दोषाः छतप्रयनापेचलादीश्वरखः न प्रसज्यन्ते | दूतियीमच्छारोरकमीमांसाभाषे योश्ड्ःरभगवत्यादलत दतौयाष्यायख्य द्वितोयः tz: io ॥

सवादिदटृष्टान्तानसारिश्चुतेनलीयस्वात्‌ सवंवेदान्तेव्वीनच्रस्य जगद्वै तुत्वश्रतेश्ेखराधिश्ितात्‌ कमे जगदन्तःपातिफलसिद्धिरिति समु- ETaTU! |

दति ्रीमत्परमदंसपरित्राजकाचाय खीगविन्दानन्दभगवत्ाद्‌- छता शासोस्क्व्याख्यायां भाव्यस्नप्रभावां टतोयस्याय्यायस्य fedta: Ute ॥

ॐ परमात्मने AA: |

०-७-०० सवेवेदान्तप्र्ययं चद्‌ नाद्यविशेषात्‌ | ९॥

व्याख्यातं विज्ञेयस्य ब्रह्मणस्तत्वमिद्‌ानोन्त॒ प्रतिवेदान्तं विज्ञानानि भिद्यन्ते न वेति विचायंते। ननु विज्ञेयं aq पूवीपरादिभेद्रदितं एकमेकरसं सेन्धवघनवदवधारिते, तच gat विज्ञानभेद्‌ाभेदचिन्तावतारः। न दि कमबद्धववत्‌ AAU वज्लमपि वेदान्तेषु प्रतिपिपाद्‌ चिषितमिति शक्यं वननु; ब्रह्मण एकलात्‌ एकरूपत्वात्च ¦ न चेकरूपे aquereurfa

ॐ विघ्नविनाशाय नमः |

मातण्ड ्वान्तनागाय चिलेकखामिनं मद्‌ | faux विघ्रविध्वस्यं प्रणमामि मङ्मडः॥

ब्रद्यखरत्पं निधाय तदनज्ञानसाधनोापासनाखरू्पमादइ। सवंवे- द्‌ान्तप्रत्यर्य चादनाद्यविष्रेषादिति | पादसङ्तिमादइ । वाख्यातमिति | पवपाद्‌ तत्वपद्‌ायविवकः क्तः इद तत्फलवाक्यायच्नानमानन्दादय प्रघानस्येति खचेणपनरुक्ार्पोत्तितपद्‌तदाचयाथापसंद्ारण fauaaq ति फलफलिभावः सङ्गतिः | सगुणवाक्यायंविद्याचिन्ता तु तदि- द्यानां चित्तेकाग्यदारा निगणच्ानसाघधनत्वात्‌ कियत इति मन्तव्यं सम्प्रति fatwa भेदामेदविचारविषपेत्वेनाक्तमिति मन्वान आ- faufa | नन्विति | वेद्यभेद विद्याभेदिन्ता स्यात्‌ wae वेद्यस्ये- क्यात्‌ न चिन्तावसर इ्‌वययः। ब्रद्धयव्चेपि घमभ्द्‌ाचिन्ताडव्यत खा रकरूपत्वाच्चेति | निचघमत्वादित्ययः। रखकरूपऽपि त्रद्यणनकप्रकारस-

८88 र न्नप्रभाभासिते। [ च ०३।पा०२ |

विक्ञानानि समवन्ति, न दयन्ययाथाऽन्ययाज्ञानमित्यभ्रान्तं भवति । यदि पृनरोकस्मिन्‌ ब्रह्मणि बहनि विज्ञानानि वेदा- न्तान्तरषु प्रतिपिपादयिपितानि तेषामेकमभ्रान्तं भ्रान्तानीत- राणीत्यनाश्ासप्रसङ्गा वेदान्तेषु, तस्मात्‌ न तावत्‌ प्रतिवेदान्तं ब्रह्मविन्ञानमेद अआशङ्धितुं शक्यते, नाप्यस्य चेादनाद्यविशेषा- दभेद्‌ उच्यते, त्रह्मविज्ञानस्याचादनालक्तणत्वात्‌। अविधि- quate वस्तुपर्चवसायभित्रह्यवाक्टेत्रह्यविज्ञानं जन्यत इत्य- वा चद्‌ाचायंः “तन्तु समन्वयात्‌? [वि०च्र०९।पा०९। ०४ दूत्यच। तत्कथमिमां भेदाभेदचिन्तामारभत इति, `तदु- च्यते। सगणन्रह्मविषया प्राणादिविषया चयं विज्ञान-

म्भवाभेदशङ्ा इत्यत खाद) न चेव्यादिना। wow ानभेदश्रङ्गा- न पपत्तिमुक्ता चेादनादभेदाजन्ानाभेद इति सिडान्ताऽप्ययुक्त इ- ale | नाप्यस्येति | TF पाद्‌ारम्भमाचत्िप्य समाघत्ते | तदुच्त डति, सगगण{वद्याखेव भेदाभेदचिन्ता कियते निगणविद्यायां aa सिडध- fafa वायाथेरूपगणापसहारमाचं क्रियते वाक्याथनिणयायंति भावः पञ्चाभिप्राख इह ए्रणडिख्यवेश्वानरादिविद्या मियोासिन्ना इति ‘ar- नाग्रव्दादिमेदात्‌' डत्यच aaa | अच तु मियाभिन्नास्ताः किं प्रतिशाखं नसिदयन्ते न वेति नामादिभेदाच्वादनाविष्रषाच dua: |; waa विद्याभेदादू्णानपसंदहारः सिद्धान्ते त्वभेद्‌ादुपसंद्ार इति फलभेदः Taam एखवान्तराधघिकरणपवपत्तस्चं नमरूपघमविशषपनरुक्ति- निन्दाणक्तिसमा्िवचनप्रायश्ित्तान्यायदष्रनात्‌ प्रान्तरे कमभेद स्यादिति | तचाक्तादहेतवा alates विद्याभेदायमिदायन्ते अथष च्यातस्येष saifataa सदहखदच्तिरीन सवं यजेतेव्यच seas. तिष्धोमानुवादन सदहखदच्तिणाभ्यगुणविधिमाशद्धय ज्योतिरितिपद्‌स्य कम॑न्तरुनामत्वसम्भवे ज्येतिषोमलच्छकत्वायोगाद्‌ प्रकरण विच्छेद च

| अख ०३।पा ०३ | प्रा ङ्कर ब्रद्यर्‌चभष्ये। ८४५

भेदाभेद चिन्रेत्यटोषः। wa fe कमैवदुपासनानां भेदाभेदो सम्भवतः, कमेवदेव चापासनानि दृष्टफलान्यदृ्टफलानि wan क्रममक्तिफलानि च कानिकित समग्यगृज्ञानोत्य- ्तिद्धारेण | das चिन्ता सम्भवति fe प्रतिदेद्‌ाम्तं विज्ञा- wag ्रादाखित्‌ नेति। तत्र पृदपन्तदेतवस्तावद्‌पन्यस्न्ते, नाकस्तावद्भंद प्रतिप्तिदेवुवं प्रसिद्धं व्येतिरादिषु, रस्ति चाच वेदान्तान्तरविदितेषु विनज्ञानेषु अन्यदन्य्नाम तैत्िरी-

व्यातिखमात्‌ कमान्तरं विशिदच्तिणाकं विधीयत इति ava: कमं. मेदकत्वमुक्तं | च्यातिरादिध्िव्यादिपदोनाष्वर्यवं दयचमिति संज्ञा भेदात्‌ ज्योतिषामात्‌ HAST UTS: | ad We दघ्ना कटिनमा- faa, तच wa जलकर्त्पं afsafata भेदः, (तप्ते पयसि दध्यानयति सा वेखटेव्यामिच्ता वालिभ्वो बालिनम्‌" इवच वैश्वदेवे चाभिच्तावाभे वाजिनास्यगुणविधिः वाजिभ्य इति, बैखदेवान्‌वादएदित्यच sada, अमिच्छायागे वाजिनाख्यगृणविधिः वाजिभ्य इति, वैन्ेदोवान्‌वा- दादिव्याश्क्यामिच्तां प्द्यपसजंननेक्तविन्ेदवानां वाजिभ्य इव्यनु- वादाय गादुत्पत्तिशिटामिच्तावरूढे कमणि वाजिद्रवयस्यानाकाङ्कि- तस्य विध्ययोागादाजिदरेवताका वाजिनयागः ` कमेन्तरमिति व्यद वताखरूपभेदात्‌ कर्मभेदः सिडधान्तितः | आदिपदात्‌ Ge cys पयः" इति madera वागभेदो ग्राह्यः, ख्वनिहायि पञ्चाभिषडभिः रूपभेदात्‌ विद्याभेदोा वालिच्छन्देमयेः तथा रेतान्यना वा ग्राह्याः ब्छान्दाग्ये तत्सहिता वाजिनामिति प्राणविद्यामेदः, कारीरिवाक्धा- ध्ययने तेत्तिरीयकारगं wal मेाजनं धर्मविशेधा नान्येषां, ITA कोषाच्धिदु पाध्यावायैमुदकादहरगं घमा नान्यां, अखखमेधाध्यवनेऽष्या- सानयनं amfaeq नान्येषां, न च तान्येव कारीयादोनि कमपि धमविश्ेषघ मपेच्तन्ते नापेच्न्ते चेति ga, अता धम॑विष्टेषाच्छखा- न्तरे कमभेद: श्ङ्कितस्तयाचापि मुणकाध्ययने aaileza शिर्ख- 2 Q

८४६ रलेप्रभाभासिते। | ख ०द।पा oR |

यकं वाजसनेयकं कथमक FIM aH शाचायनकमिल्येवमादि, तथा रूपभेदोऽपि कमंमेदस्य प्रतिपादकः प्रसिद्धः वेश्च देव्याऽऽमिच्ा वाजिभ्य वाजिनम्‌ः दृत्येवमादिषु, अस्ति चाच रूपभेदः, तद्या कोदिच्छाखिनः पञ्चाश्रिविद्यायां षष्टमपरम- ्रिमामनन्ति, Sut पनः aga पठन्ति, तथा प्राणखंवादा- दिषु केचिदूनान्‌ वागादीनामनन्ति कंचिद्धिकान्‌, तथा धम॑विग्रषाऽपि क्ममेदस्य प्रतिपादक च्राशङ्कितः काया-

ङ्ारपाच्रधारणरूपं ad नान्येषामिति विद्याभेदः स्यात्‌, पनरुक्तिर- wre: | समिधो यजति ततूनपातं यजतिः इति यजव्यभ्यास;त्‌ पया- जानां भेद उक्तस्तथा श्रखान्तरोऽभ्यासादिद्याभेदः, अदिपदाचिन्दा- दिग्रदः, प्रातः gated a वदन्ति पुरोदयाच्लङ्ृति ये$भिदहाचम्‌ः इत्यनदितद्ामस्य यदुदिते wa प्रातञडयात्‌ 'वयातिये प्रदताय शरून्यायावसथायाहायें इरुन्ति तादृगेव तत्‌" इव्युदितद्धामस्य च नि- ATA AHS, खकस्येवेदितेऽनदिते वान्‌ष्छानायोागात्‌, तथोादितान्‌- दितद्दामातिकमक्षतप्ायस्ित्तादप्यःग्रदहाचभेदः ्रङ्कितः, ca fart पायच्ित्ते वेद!न्तविद्यासु न विद्येते इति नाद्ाह्येते, यया सवेश्ण- खाविह्ितस्य कमे aid कतुं वाईशक्तेभदस्तथा स्व॑वेद्‌ान्ताथ्यय- नज्ञानाद्यश्क्तेस्तत्तदेदान्तविद्याभेदः स्यात्‌, तथा एएखानां सवासा- मेकरूपा समाक्षिनाच्यते किन्तु कस्याख्ित्‌ कचित्‌ कमणि warfaca: समाक्षिवचनभेदात्‌ प्रतिश्णखं wave: शङ्कितः, तथा कस्यचिदेदा- न्तम्यो इर सा वात्ये समाप्तिः कस्यचिदन्यचेति विद्याभेदः, अन्धा थद्‌ शंन- मथवादस्तद्भेदात्‌ कमभेदवद्िद्याभेद रति पूवपच्तसुचोक्ता हेतवे दशिताक्ते कचित्‌ सिडान्ते पृवेपच्े चाचापयृज्यन्त इति तयाशब्दा- न्तराभ्याससह्यागणप्क्रियानामधेवानि कमभेदकानि, aa नामधेयं गे रूपमभ्यासखेति चयं व्याख्यातं, wie जङयाददिति vafa- प्रव्दभेदन धात्वयमेदात्‌ तदवच्छित्रिभावनाख्यकमंभेद BRAGA

[ख ०३।पा ०३ | पा ङ्रब्रद्यखचभाय्ये। ८४७

fey, अस्ति चात्र धमविशेषः यथाऽऽयवंणिकानां fatraaa द्रति, एवं पनरक्तादयो भेद्देतवे यथास्वे वेदान्तान्तरेषु याजयितव्याः, तस्मात प्रतिवेदान्तं विज्ञानभेद दति। एवं प्राप्ते aH: सवैवेद्‌ान्तप्रत्ययानि विज्ञानानि तस्िन तस्मिन्‌ वेद्‌ान्हे तानि तान्येव भवितुमडन्ति qagizarafan- षात्‌। श्रादिय्रदणेन शखान्तराधिकरणसिद्धान्तखचादिता अभेद देतव TU, संयोागरूपचोादनाख्याविररेषारि त्यः | यथेकस्मिन्न्नि दाच शाखाभेदऽपि परुषप्रयत्नः तादृश एव चा- दयते ज॒ज्यादिति। एवं या इ वे च्येष्ठच्च ey वेद्‌! इति वाज- सनेचिनां, ङन्दोगानाच्च तादृश्येव Wea, प्रयाजनसंयोागेाऽष्य- विशिष्ट एव च्च्य ey सानां भवतिः इति । रूपमप्यभयच

वे दोापास्तद्धव्यादि ब्द भेदात्‌ विद्याभेदः,.तिख खङतीजदाति'रति स- ह्या कमभेद वद्दायुप्राणाद्धा संवगाविति feaagar संवगंविद्याभेद्‌ स्यात्‌, निव्याभिदाचप्रकरुणात्‌, प्रकरणान्तरे कुण्डपायिनामयने .मा- समभ्मिद्ाचं जङ्कतिः इति खतमभरिद्ाचं प्रकरणान्तरस्थत्वात्‌ कमन्त- रमिति सिद्धान्तितं तथा च वेदान्तभद प्रकरग्भेदादुपास्तिभिद इति wana: | सिडान्तयति | cafafa | सववद्‌ान्तः प्रतीयन्त रति सर्व॑वेदान्तप्रत्ययानि तविहितानीव्यघेः। उक्तनामादिभिस्सिदहाचा- दिकमंणां परतिश्णखं भदे प्राप्तं एखान्तराधिकरुणसिद्धान्तसचं ‘wai वासंयोागरूपचोाद्‌ नाख्याविशेषात्‌) इति तच चोाद्नाविधायकः न्द्‌ खादितः प्रयत्ना वा, तस्याः अविष्टेषमाद | ययेकस्मििति | cag त्वचं हामाएवच्छि्िप्रयतिकयवदुपाल्तिपयनेक्यमित्यर्थः। यथा sao. मणकप्राणविद्या सवश्ाखाखेका तया पञ्चाभ्िविद्याप्येका waar. मा दविष्ेषात्‌, तवान्यापि विद्या भित्नत्याद। रवं पच्चास्रीति। wa- २2

Ege रन्नप्रभामासिते। | [Hod Ores |

तदेव विज्ञानस्य यदुत च्येष्त्रेष्ठादिगणविशेषणाचितं www, यथा च द्रव्यदेवते यामस्य रूपं एवं विज्ञेयं रूपं विज्ञानस्य तेन fe axuad समास्यापि सेव म्राणविदेति, तस्मात स्वैवेद्‌ान्त- प्रत्ययलं विज्ञानानां एवं पञ्चाश्चिदिद्यादेखानरविद्याशण्डिल्य- विदेत्येवमादिषु सोजयितव्यं। येतु नामरूपादयोा मेददेला- भासास्ति प्रचघम एव काण्डे न नाद्वा स्यादचाद्‌नाभिधानलात्‌ः इत्यारभ्य परिहताः, इदापि क्डिदिशदसाश्चङ्य परिदरति॥

भेद्‌ाकेति SS ral

स्यादेतत्‌ सववेदान्तप्रत्ययतं विज्ञानानां गुणभेदान्नोपप- qa. तथा fe वाजसनेयिनः पञ्चायिविद्यां प्रस्तुत्य ष्ठमपर-

च्तदेतूलिराचष्टे। ये तिति | काठकमित्यादिनान्ना कमभेद न यक्तः, कुतः अचाद्नाभिधानत्वात्‌ काटठकादिष्व्यानां ग्रख्नामतया कम. वाचित्वाभावादता भिच्रनामकष्राखाग्रस्यभेदेऽपि afefed कमेक- मेव, खन्त्परूपभद्‌ऽपि न कमक्यविराघी, चघमविरेषस्वध्ययनाङ््‌ न a- माङ़मता न कमं HR ए्रखाभद्‌ पुनरूक्तिरसिडधा, निन्द्‌एन्याचेद- waa न भेदकत्वं तत्तदिधिस्ततिमाचत्वात्‌ बङ्खाष्ययना श- क्तावपि खप्राखानक्तविश्टेषम्यापेच्तितस्यान्यता ग्रदसम्भवादशएक्तिरमे- दिका रकस्सित्रपि कमणयङ्गत्वेात्पादिना पायश्छित्तं सम्भवति रवं समा- सिवचनभेदोऽप्यप्रयोजक Rad कमा भेदप्रमाणप्राबल्ये मेद हेतवः परि- इता इत्यथः । ate एए वान्त्‌रन्यायेनेव ana द्विदेक्यसिद्धः पन. रुक्तिरित्यत are | इदहापीति॥

रूपस्यात्पत्तिश्््त्वं fata wait वेदेद्यादुपासनोत्यत्ति- विधिखपच्चाग्न्यादिरूप्रभेदादुपासनाभेदः स्यादामिच्तवाजिनरूपमे-

| ख ०३२।५ा ०३ | प्रा र ब्रद्धय ख चभाष्ये। ८५९

मचिमामनन्ति 'तस्याद्रिरेवाच्चिभंवतिःदत्यादिना) क्न्दागास्तुतं नामनन्ति पञ्चसद्खेव च उपसंदरन्ति “Aa ey एतानेवं प- चाग्नीन्‌ az ofa येषाद्च wat sha येषाञ्च athe तेषां कथय- स॒भयेषामेका विद्योपपद्ेत, न चाच गणा पसं हारः शक्यते प्रत्येतु पञ्चसद्याविरोघात्‌ | तया प्राणसंवादे अटादन्यांश्चतुरः प्रा णान्‌ वाक्‌ चच्तःओचमनांखिङन्दोगा आमनन्ति वाजसनेयि- नस्तु पञ्चममष्यामनन्ति ‘Tat वै प्रजापतिः प्रजायते इ प्रजया पद्ररुभियं एवं az’ दति | चावाणाद्दापमेद्‌ाख aqaer मवति वेद्यभेदा विद्याभेद द्र्व्यदेवताभेदादिव यागस्येति चेत्‌, नेष दाषः, यत एक्खामपि विद्याचामेवंजातीयके गणएमेद्‌ उप- पद्यते | यदपि षषटखा्रेरुपसंदारो न सम्भवति तयापि युप्रण्ट- तनां पञ्चानामप्नीनां उभयच प्रत्यभिज्ञायमानलात्‌ न विद्या- भेदा भमवितुमर्दति, a fe पषाडभिग्रदणाग्रदणयोारतिराता भि द्यते । पए्यतेऽपि च षषठाऽञ्चिष्डन्दगेः ‘a प्रेतं दिष्टमितेऽ-

दात्‌ कमभेदवदित्यधिकाशङ्गानिरासार्थत्वात्‌ न यपनरुह्वमस्याधि- करणस्येति मलत्वाश्ङ्धां व्याचष्टे स्यादिवयादिना। अस्य एथकप्ण स्त. त्वात्‌ कमन्यायानां मानसविद्यासु विना at Tamar पुनरुक्ति गन्धोऽपि नास्तीति मन्तव्यं । नन तस्य ग्टतस्य दादहार्थमभिरन्येष्टि- गतः वषा यः प्रसिद्धवदाजिभिरुक्तः स छान्द्‌ग्ये उपसंहायंडति a रूपभेदस्तयाद् | न चातेति। अस्तु प्रजननगणवता रेतसा वाजि- नामावापन्डन्दागानाच्च तस्वोाद्ापस्ततः किमिव्यत are | खआवापरैति, च्छान्दाग्ये घर ग्न्यभावमङ्ेव्याल्प रूपभेदा न विद्यक्यविरोघधीति परि- इरुति। नव इ्व्यादिना। खङ्कार वजति। पच्यतेऽपरीति। दताऽसा- ल्लोका लाकान्तरः प्रेतं गतं ऋतवेोऽप्नये इरन्तीयथंः। नन्‌ ा-

८५० रलप्रभाभासिते। [अ०२।पा ०३ |

qa एव इदरन्ति' इति । वाजसनेयिनस्तु साम्पादिकंषु पञ्च- सखद्रिष्वनदत्तायाः समिद्धुमादिकच्पनाचा निदत्त 'तस्यार्ि- रराश्चिभेवति समित्‌ समित्‌ दृत्यादि समामनन्ति स नित्यान्‌- ATT: | ्रयाप्यपासनाथं एष वादस्तथापिस गणः शक्यते कन्दा- AIMED | न चाच पञ्चस्खाविरोध ्राशद्धयः,साम्पादिका- ग्यभिप्राया येषा aqua नित्यानवादग्छता न विधिसमवा- यिनोत्यदोषः । एवं प्राणएसंवाद्‌ादि व्वप्यधिकस गणस्येतर ाप- संदारोा न विरूध्यते। न चावापेदापभेद्‌ादेद्यभेदरो विद्याभे- दखाश्द्धाः कस्यचिदेद्यांशस्यावापाद्ापयारपि ग्यसादेद्यवे- दिचारभेदावगमात्‌, aareafaqaa tl

खाध्यायस्य तथात्वेन डि समाचारेऽधिकाराच रुरव तन्नियमः ॥ ३॥

यदष्यक्तमायवेणिकानां विद्यां प्रति भिरोत्रताद्यपेचणाद्‌-

mS SS

न्दग्येऽ्िमाकरं श्रुतं वाजिभिस्त समिदादिविग्रेषः पदयते इति रूप- मेद स्तद्‌ वस्थस्तचाद | वाज सनेयिनस्विति | षा यरेस्तद्धि रोधस्य चान- वादमाचत्वेनानुपास्यत्वात्‌ UAT Tare: उभयचेति न रूप. भेद cau) सविर्रेषस्य agian रूपभेद इ व्याह | अथा- पीति | Guat मद्चानामन्नीनां खभित्वसम्परत्तिविधिनेवाथीत्‌ पञ्चत्वं सम्प्रत्तिकल्पिताप्नोनां सिद्धमन्‌ुद्यते न ध्येयत्वेन विधीयत cau: | छन्दोगेवाजिष्णलास्यं रेत उपरसंदतवयमिव्यक्वाऽनुपसं दारे. ऽपिन विद्याभेद xare! नचावापेति।

स्वं रूपमेदोा न विद्यामेदक व्यक्ता धमविेषेाऽपि न भेदकं

[अ०३।पा०द्‌ | WIE ब्रद्यरचभाष्ये | ८५१

नयेषां च तदनपेच्तएाद्विदामेद दूति, तत्मत्युच्यते। erases धमा न विद्यायाः, कथमिदमवगम्यते यतस्तयाल्ेन खाध्याच- WHAT समाचार वेदत्रतापदेशपर ग्रन्थे आयवणिका दद्‌मपि वेद ब्रतवेन समाख्यातमिति समामनन्ति | नतद चीणेत्रताऽधीते दति चाधिङकतविषयद्‌तच्छब्दादथध्ययनशब्दाच खापनिषर्‌ध्य- यनधमं एवैष दति निधोयंते। नन्‌ च ^तेषामेवेतां ब्रह्मविद्यां वदेच्छिरोत्रतं विधिवद्यैस्तु चणम्‌ दति ब्र्मविद्यासंयेगश्रव- णादेकेव सर्वच ब्रह्मविद्येति सङ्ोयतेष धर्मः, न, तचाणेतामिति प्रलृतपरामभात्‌ waaay ब्रह्मविद्याया गन्धविशेषापेक्षमिति ग्रन्थविगरेषसं याग्येवेष धर्म; | सरव तन्नियम दति निदशननि- दशः यथा Watt: STAT: सत्त सयादयः शतादनपर्यन्ता वेदान्तरोदि तत्रेतान्यनभिसम्बन्धाद्‌ाथवेणादि तेकारन्यभिसम्ब- न्धाचायर्वणिकानामेव निवम्यन्ते तथायमपि धमः खाध्याय- विशेषसम्बन्धात्‌ तत्रैव नियम्देत, तस्मादप्यनवद्यं fagad I Fare | खाध्यायस्येति | गोाद्‌ानवदध्ययनाङ्गत्वेन श्िरोव्रतमाथवणि- कानां @a fafed न faaisfaad: | अधिकाराचेति व्याचष्टे) Fy * ~ oe, =

नेतदिति। Zagqad मण्डकमननण्ितएरत्रता ACI atuta =fa खतेमण्डकाध्ययनाङ्मव frcmafaay: |) aa विद्याङ्गल्नापि इद्‌ qa खतमिति wea! afafa) सवणशाखासर ब्रद्यविद्येकेव चेदिद्या- संयत्तं व्रतमपि सवच सम्बध्येत | नच सम्बध्यत डति विद्याभेद इत्ययंः। प्ररतग्र्वाच्तच्छव्दबलाद्रद्धपरकाग्रकग्रग्यपरोा ब्रद्यविद्या- ge इति ufcucfa | नेति | तस्य श्िरव्रतसम्य सण्डकाध्ययनं नियम ray acafefa द्ण़ननिद्ण़्रः| सराः war अखथवणः खष््च

उदित रखको($भिरेकध्सिन्नया प्रसिद्धसतस्मित्रमा काया इति वया निवम्यन्त तथेत्य; |

८५२ रनप्रभाभासिते। ` [० ३।पा०द]]

दशंयति च ।। ४॥

दशयति च वेदोऽपि विद्यैकलं, सव॑वेद्‌ान्तेषु वेदैकलेप- देशात्‌ “सवं वेदा चत्यद मा मनन्ति" दूति, aaa THe AE त्यक्ये मोमां सन्त waaay एतं मदाव्रते कन्दो गाः' इति, तया मद्वयं वच्रमु्यतम्‌ इति कटके) उक्तस्येश्चरगुणस्य भयदरेतुत्वस्य तैन्तिरोयकं भेददश्ननिन्दायै परामश दूश्यते "यदा Way एतस्िन्नद र मन्तरं कुरुते अथ तस्य भयं भवति त्वेव भयं विदुषोाऽमन्वानसखयः इति । तया वाजषनेयके म्रादेश- माचसम्पादितसख arate छान्दोग्ये सिद्धवदुपादानं “यस्ते तमेवं प्रादेशमाचमभिविमानमात्मानं वेख्ानरमपास्तेः इति, तथा सववेद्‌ान्तप्रत्ययतेनान्यत्र विदितानामुक्यादीनामन्यचो- पासनविधानायोपाद्‌ानात्‌ प्राघदशंनन्याचेनापासनानामपि सववेद्‌ान्तप्रत्ययल्सिद्धिः॥ |

faq वेदेक्छेन निगगनब्रद्यविद्यक्यं aamfaeuatfa, aafafe-

पाठात्‌ सगग्विद्यानामपि सवशाखाखक्यसिद्धिरित्याद Saale: | anata चति | सगुणमप्यक वद्चयवद्यद्ष्यतीव्याद | तयेति। fag श्राखान्तसोक्तपदायस्य प्रखान्तरे सिदधवतपरामर्शे faaw ewa- त्याह | तथा महद्ुयमित्यादिना। रष नर रखुतस्मिच्चदयेऽल्यमप्य- न्तर मेद यदा यदा पश्यत्यथ तदा तस्य संसारभयं भवति, TF तस्मा- fecal नरस्य भेददश्रितन्तदेव aa भयङ्करः भवति, ब्रद्येवा हमिव्य- मन्वानस्येव्यथः। प्रादएएमाचमपास्तङ्ति सिद्धवदुपाद्‌ानं वेश्वानर- विद्येक्यं दष्रायतीन्यादहइ | तथेति | fay way वेदान्तेष्‌क्यादीनां परती. यमानत्वेन इहेतुनतदवगम्यते अन्यचोक्तानां तेघामन्यत्रपास्यथमपा- दानमिति, ततस्तदुपास्तोनामपि सववेदान्तप्रमाणकत्वेनक्वं बाडधल्येन सिथ्यताोद्यादह। vaca | त्र द्यपि ये चवदुक्या-देवियैक्यनित्यथंः ॥

[ ख ०३।पा ०३ ] प्र द्र ब्रद्ध सच भ्ये | ८५३

9 क Ca, ६ ४ के “~, उपसंदहारे1ऽथाभेद्‌ादिधिशेषवत्‌ समाने च ॥५॥ इदः प्रयोजनस्चम्‌। स्विते चेवं सर्वदेदान्तप्रत्ययते विज्ञानानामन्यचादितानां विज्ञानगणानामन्यतच्ापि समाने विज्ञाने उपसंदारा भव- ति, अथामेदात्‌। य एव fe तेषां गणानामेकचाथा विशिष्टविन्ञानापकारः स एवान्यचापि, उभयचापि fe ae- =>. ~~ \ was वेकं विज्ञानं तस्मादुपसंदारः विधिभ्षवत्‌, चया विधि- ~ + + [4 AA न £ १५ शेषाणामग्निराचाटिधमाणां तददेकमद्िददाचादि कमं सव- चत्यथामेद्‌ादुपसंदार एवमिदापि। यदि fe विज्ञानमेदोा भवेत्‌ तना विज्ञानान्तरनिबद्ध्‌लाहुणानां yafafaafaar- + ~ ~ > १ (१ वाभावाचन स्यादुपसंद्ार्‌ः; विन्ञानकलवे तु नवमिति। awa च प्रयोजनखचश्छ प्रपञ्चः खवामेदादित्यारभ्य ufaafa ii

सर्वश्राखासु विदेक्चचिन्तायाः wears |) उप्रसंद्ार इति। ए. wae समानविद्यायां शता गुणा यथाश्रुति व्यवस्थिता उत णकचा- श्रता इतरश्राखात उपसंहतव्या डति सन्द रे विदेक्वेऽपि तच ast क्तैरव गणेविद्यापकारुसिद्धेः एखाभेदेन गणा दयवस्िता {ति प्तः, तच विद्यक्वचिन्तानेष्फल्यमिति फलसिडन्तत्वेन aa aig | fad dafear | vara गुखविनाभावार्‌तच्छाखाश्था विद्या णखान्तरोक्त- तदिद्यागणवती तदभिन्नत्वात्‌ तदिद्यावदिव्यनुमानाडिद्यक्ये गुणापसं- दारसिद्धिरिव्यथः। प्रधानक्यं तदुपकारकाणामङ्गानामपसंहारे STT- न्तमा | fafunuafeta | उक्तमेव अतिरेकमुखेनादइ | यदि दीति। न चाप्नेववागावरुद्धानां गणानां ततोाऽभिन्ने सयं पाक्षिवदिद्यान्तरख- गणानां विद्यन्तस्प्राक्षिः किन स्यादिव्यत are | yadtfa | vafe- गुणानां विकारे ufasar विद्यानान्तु प्रखतिविद्तिभावासिद्धेनं त- aitafcau: | नवमिति गणानुपसंद्ारो Faw: | उत्तर खूुचाणाम- नेन सूचेण Taam वारयति | weafle |

oR

cg रनपभाभासिते। [अ०्द।पा०द्‌]

अन्थथात्व शन्दादि ति चेन्नाविशेषात्‌ । ६ ॥

वाजसनेयकं ^ते इ देवा ऊचन्ताखुरान्‌ यज्ञ VHA यामेतिते इ ara न उद्गायेति तथा दति, प्रक्रम्य वागा- दोन्‌ प्राणानासुरपाश्मविद्धूलेन निन्दा मृस्यप्राणपरि ग्रहः प्यते रथ देममासन्यं प्राणमूचुस्लं न उद्गायेति तथेति तेभ्य एष प्राण उद्‌ गायत्‌" Tia तथा areas 'तददवा उद्गीयमा- जद्ुरननेनानभिभविव्यामः' इति waaay प्राणानाखरपा- ufagas निन्दिता तथेव मुख्यप्राएपरि ग्रहः पद्यते “aa ea एवायं मुख्यः प्राणएस्तमन्नोयमपासाञ्चक्रिरे' इति । उभयत्रापि च *प्राएप्रशसया प्राणएविद्याविधिरष्यवसीयते। तच संशयः कि-

पुव चादनाद्यदिशेषादुत्सगतो विद्येक्यम्तं तस्यापवाद्‌ वक्तुमाह | अन्ययात्वमिति | aa वाजिनामुदरौयत्रा्चणं छन्दागानामदूरी ana. यच्च विषयमा | बवाजेत्यादिना। (ते इ दवाः सात्विकडत्तयः पाणा अन्धान्यमुचुन्तेदानीमस्मिन पन्ते उद्रीयेनेाद्ाचेण कमणा रजस्तमा- टत्तिरूपान्‌ गुणनतीत्य fad गच्छामः" इति ते चेवं निदेषमद्ीध- कतारमपास्यं निधारवितुं क्तसरूवादाः प्रथमं वाच्यं wae भवं Way मखमध्यसयं प्राणमपास्यं fautfcaaa Tay: | तचान्योान्याभि- भवातमकयद्धे प्ररत्तवन्तस्वमादूाचं ai खोकुविति तया त्वया्तं ad तया घाणचच्तःश्राचमनांस्यपि कामेनासुरपाण्ना ग्रस्तानोति fafaar व्यासन्धस्प्रागं दवाः पववदुदूोयमादहतवन्तः, अनेनादूौयेनतानघुरान्‌ जयेमेत्यथः। भेद्‌ाभेदभानाग्यां संए्रयमादइ। तचेति | अच पूवाधिकरण- सिदान्तन्धायेनादूैयविद्यति संद्क्यन विद्यक्मिति uqaa मिथो गगापसद्धारः फलं, सिद्धान्ते संद्धक्येऽपि विद्यंक्यापवाद्‌ादनपस्हार स्तिःरवंयच्रपुवन्ायेन Gana: तच्ापवादिको सङ्गतिरिति मन्तं,

* प्रारेति sala वधेर पु" नाल्ि।

[ ख ०३।पा ०३ ] शा इर त्रद्यरूचभाच्छे | ९८५५

मच विद्याभेदः सखादाराखित्‌ विद्यैकलमिति, किन्तावत्‌ प्रापनं < 9९ स ° ~ = e ~ पूवण न्यायेन fagaafafa । नन्‌ न युक्तं विद्येकल्वं प्रक्रमभे- दात्‌, waar दि प्रक्रमन्ते वाजसनेयिनः अन्यथा छन्दोगाः ‘aa ug दति वाजसनेयिन उद्ीयस्य aeda प्राणएमा- मनन्ति, छन्दोगा BRAVE तम॒द्गौयम्‌पासाच्चक्रिरे इति तत्कथं fagad स्यादिति चेत्‌! नेष दोषः, न द्येतावता विशे विद्यैकल्रमपगच्छति अविशेषस्याऽपि agate प्रतीय. मानलात्‌। तथा दि देवाखुरसङ्गामापक्रमलं च्रसुरात्ययाभि- प्राय उद्गीयापन्यासवागादिसङ्गीतेनं तन्निन्दया म॒ख्यप्राणव्य- पाञ्रयः, तद्रीयाचासुरविष्ंखनमभ्मग्टसष्रनिदशंनेनेत्येवं वद- वाऽया उभयचाष्यविशिष्टाः प्रतीयन्ते। वाजसनेयकेऽपि चादौ यसामानाधिकरण्यं प्राणस्य श्रतं एष उ वा उद्गोयः' इति, अ ह > > (> १ तस्मा च्छान्दाग्येऽपि aca लत्तयितवयं, तस्माच्च fagaafata ॥

ख त्रस्थसिडान्तिशङ्ाभागः व्याच | नन्‌ न युक्तमिति | सम्पणादूनेय- कमकता प्राणा वाजिनामपास्यः, SRA कट शब्दात्‌ च्छन्दागा नान्त्‌ - Stalqaq ॐकारः प्राण्टश्छोपास्यः, efadacacagiataay- ay पाण्मदूोयमिति कमंरूपत्वष्ब्दात्‌, तथा कटटकमणारूपारयया- Helse ययोारन्ययात्वं भेद डति ng, उद्रोयत्वनति <कारत्वे- नत्ययः | अन्न्यरूपभदोा न विद्यक्विरःचीव्यक्तन्यायेन Gaya परद- रति | नघ इति असुरजवयाभिप्ायः असुरजयायसंवाद्‌ः, यथा स्थानं पराप्य लाद विध्वंसते तथा परागं दन्त॒मागता असुरास्तम्य वीयेण खयमेव aa रति अयतमुभयचेव्धयंः | अन्तपरूपभेदमङ्ोखत्यापि वि- gana साऽपि नासत्या । वाजेति | उदूरोधम्ूपत्वेन प्राणस्योभयच खतत्वाद्‌कच खतं कटत्दमप्यभवच उद्धयभित्ययंः॥

=

oe 2

८५६ रन्नप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०३ |

नवा प्रकर णएभेद्‌।त्‌ परेएवरोयस््ादि वत्‌ ॥ 9 ॥

नवा विद्येकत्रमच न्यायं, विद्याभेद एवाचन्याच्ः, कस्मात्‌ प्रकरणमभेद्‌ात्‌, प्रक्रमभेदादित्यथैः। तया fe इद प्रक्रमभेदोा दश्यते छान्दोग्ये तावत्‌ “च्रामिव्येतदचरमद्गोथमपासोते' इति, VARTA Fl उपास्यं प्रस्तुत्य रसखतमादिगृणाप- व्याख्यानञ्च तच छवा “रय खल्वेतस्येवा रस्ये पव्याख्यानं waa’ दति, पुनरपि तमेवेङ्गौयावयवमेाङ्ारमनुवल्यं देवाखरास्या- यिकाद्वारेण तं प्राणमद्गीथमुपासाञ्चक्रिरे tare । तंच यदद्धो यशनब्देन सकला भक्तिरभिप्रेयेत तस्याञ्च कताद्भातलिक्‌ तत॒ उपक्रमख्योापरुध्येत, WAV च प्रसज्येत, उपक्रमतन्तरेस चेकस्मिन्‌ वाक्ये उपसंदारेण भवितव्यं, तस्मादत्र तावद्‌- द्रोयावयवे ॐकारे प्राणदुद्टिरुपदिश्यते। वाजसनेयके a

बड्विरूद्वरू्पभेदात्‌ न विद्ेक्छमिति सिद्धान्तयति । न ठेति। अच्तर विशिनद्धि। उद्यीघभिति। तदवयवमिव्यथंः। एथिव्यादिरसानां रस- तम ऊकारः, aife wefefefa गणनक्ता गरणवन्यो ङ्कारे प्राणटद्ि- विधानाचाख्याविक sedate | रुसतमेति | नन्‌ वाजि वा कवेकवाक्य- ala न्दा ग्यापक्रमस्थमुदूधीधपद्‌ सम्पुणंसामभक्तिपरमस्त, पाणमु- द्रीथमिव्यचाप्युदूयकता प्राण उपास्य डति व्याख्यायतामिव्यत are! aa यद्युदरी येति। डकारोपाख्यपकमभङ्ग उदरौ यपदे कटः लच्तणा चेति ced wifeau: | ननु सिदान्तेऽपि तत्यदेऽवववलच्तणा Sarat तता वर॑ AS MIAMI श्चव्यन्तरानु ग्रहात्‌ तया चोापसंह्ारे कटप्रा- शोपा स्तनिखखयादुपक्रमेऽपि तन्निश्चय इष्यत are, उपक्रमेति। सन्दि- mae दवि वाक्यष्रषात्‌ निखोयते। वयोक्ताः शकरा सयचाञ्चन.

[ख ०३।पा ०३ | प्राङ्रब्रद्य ङच्भाष्ये | ८५ॐ

उद्गोथशब्देना वयदग्रदणकारणाभावात्‌ सकलेव भक्तिरावेद्यते त्वं न उद्वायेत्यपि तस्याः कताद्गातविक sway निरूप्यत दति प्रस्थानान्तरं । यदपि तचेद्गौयसामानाधिकरणयं प्राणस्य तद्यद्गादलेनैव दिदभंयिषितश्छ प्राणस्य स्वत्मलभ्रतिपाद्‌- नार्थमिति न विद्येकत्वमावदति, खकलभक्तिषिषय एव च तचा- aging दति ead) न च प्राणस्योद्नाटलमसमवेन देतुना परित्यज्येत उन्नोयभाववद्‌द्वाटभावस्योपासनाथवेने पदि श्वमा-

व्यसन्दे दे तेजा तमिति शेषाज्िखयः, इद तूपक्रमेऽच्तर्स्येोपास्यत्वं निखित, तत्छमानाधिकर्णेद्योयपदस्यावयवलच्तणा विनिखितेति प्रा- णमदूययमित्यपसंद्ारस्तरका्थतया नेय Tay! Ta Brera PRE उपास्य उक्तः LILA T प्राण इत्यपास्यभदादिद्याभेद इत्याद वाजति। यदुक्तं वाजिशखतावपि पाणस्येादूौयरूपत्वश्चतेरूपास्यक्यसिति तद्‌ घयति। यद्पीत्यादिना। तचोदूौघडउपास्यतया ata: कन्तद्ष्टत्व किन्तदरौयत्वमव वाजिशिरपि ग्राद्यमिव्येक्यमाग्द्भाद्। नचेति। स Saal प्रारस्योपाख्य रति यदुक्त बडतरायाविश्षाडि विद्यक्यमिति तचा | न चति। CHAIR प्राख उपास्याऽन्यचोद्ार इव्यन्तर- ङ्ापास्यरूपभदे स्पष्टे सति वह्िरङ्गायवाद्‌साभ्यमाचेग नापासनेक्यं यक्तमिव्ययः। वाक्छसाम्यमाचरेणयक्यं Ta दृषएन्तमाद्ं | तथा- हीति | ‘faat aad प्रजया पश्ुमिवद्धंयति व्याद्धयत्यस्य Hey यस्य इविनिंरुप्तं पुरस्ताचन्द्रमा अभ्युदेति चेधा aware विभजेद्ये म- Wal स्युस्तानम्रये Ts पुरोडाष्मष्टाकपालं Fata ख्यविषास्तानि- नराय gate eee प्राणि्ास्तान्‌ विष्णवे शिपिविदाय wa wea’ इव्यभ्यदयवक्यं | GUTS: यस्य यजमानस्य चतुद्‌श्यामेवामा वास्याभ्वा. न्या दषकमायं प्रत्तस्य परस्तात्‌ wa इविस्तण्डलदधिपयोारूपं fa- aH द्ष्रद्‌वताभ्या$ग्न्यादिभ्यः arid चन््रमाख पखादभ्यदति तमे. तं यजमानं कालव्यत्ययापराधात्‌ तदव fear दविः प्रयाजादिनद्ध-

८५८ रल्नप्रभाभासितं। [अ ०३।पा ०३

नत्वात्‌ प्राणवोयरेव Brass कमं कराति इति नास्यस- wa: | तथा च तवैव श्रावितं “ava च द्येवस प्राणेन चाद- गायत्‌" दति न च विवर्ितायभेदे गम्यमाने वाक्यच्छायानु- सारमाचरेण समाना्थलमध्यवसातुं यक्तं, तथा भ्युद यवाक्चे पप्रटकामवाक्ये च शचेघा तण्डुलान्‌ विभजेत्‌, प्रका मवाक्ये चयं मध्यमाः स्यस्तानद्मये दात्रे परोडाशमष्टाकपालं कुयात्‌ इत्या- दिनिदेगशसाम्येऽ्युपक्रमभेदाद्‌भ्युद्‌यवाक्ये दवतापनयेऽष्यवसि- तः, प्रकामवाक्ये तु यागविधिः तथेदा्यपक्रमभेद्‌ाद्‌ विद्या- Hz, परोावरोयस्वादिवत्‌। यथा परेमात्मदृश्वष्याससाम्येऽपि “आकाश देवेभ्यो ज्यायानाकाशः परायणं सएष परोवरौयान्‌

यति वियोजयति श्रतं चास्य वद्धवति यस्मात्‌ कालसरान्तिमान्‌ यज- मानः, ये मध्यमाद्भिवेन चधा warmer दध्यादिसहिता निरू- nea विभजेदग्न्यादिभ्यो वियोजयेद्ियेोज्य च दाटत्वादिगशका- गन्यादिग्या दश्रद्‌ वभिन्नेभ्या निवपेदिति cua दधनि स्थवि्टतण्डल- चरु श्रतं qufaguafaay: | खच कालापसादघं द्वान्तस्यक्तं षा- यञ्ित्तरू्पं <utga कम विधीयत इति प्राप्ते तण्डलच्रेधात्वाद्यन्‌- वारेन विभजेदिति wlan: प्रछतदेववियोागेन त्ित्रेव दश्॑कम॑णि दवतान्तरसम्बन्धमाचविधानं न कमेान्तरमिति fegifad, रखवम- भ्यद्‌यव्‌ाक्ये कालापरधनापक्रमाद्‌षणकमरघेव हविषः पृवदोवताभ्यो- ऽपनया वियोागे<ष्यवसितः, पञुकामवक्येतु यद्यपि ये खयविषास्तान- aq प्रणयतेऽद्ाकपाल निवपद्यं मध्यमास्तान्‌ विष्णवे शिपिविष्टाय सुते चरं ये च्तदिरास्तानिन्धाय प्रदाचे दधंश्रूमिति निद शा<भ्युदय वाक्ये समाऽस्ति, तयापियः पशुकामः स्यात्‌ सोाऽमावस्यामिष्र वत्छा- नपाकुय{द्ति निद्यंद्‌ष्कमं समाप्य Vacs वत्सापाकरगणविध्य- पक्रमात्‌ पश्कामस्य वागन्तरविधिरव नाभ्यदयवाक्येनायक्यसि{त

[ख ०३।पा ०२|| षार ब्रद्यरूच भाष्ये | cue

THI: स एषाऽनन्तः' दति परोवरीयस्वादिगणविश्ि्टमद्नी- यापासनं अच्छादित्यगतदिरण्यम्मश्रलादिगणविशिण्टाद्नीया- पासनाङ्धन्नं, न चेतरोतरगणापसंदार एकस्यामपि शाखाया, तद्च्छाखान्तर स्ेष्वप्येवंजातोचकषूपासनेच्विति ॥

aaa ASMA तु तद्पि॥ = 11

अरयाच्येत संज्ञेकलादिदयकलमच न्याव्यं wxafatquaar- gat संज्ञेति, तदपि नोपपद्यते, उक्तं Wad नवा प्रकरणभेदात्‌ परोवरौयस्वादिवदिति, तदेव चाच न्याययतर, श्रुत्य्तरानुगतं दि तत्‌, संज्ैकलं तु श्रत्यचरवाद्यमद्गोयशब्दमाचगप्रचोगात्‌ ला- किकैव्यवदटंभिरुप चयते । अस्ति चेतत्‌ संज्ञेकलवं प्रसिद्धभेदेव्वपि परोवरौोयस्ाद्युपासनेषृद्गोयविद्येति । तया प्रसिद्धूभेदानामपि च्रद्िदातरद््पूणमासादौनां काठककग्नन्धपरिपठितानां *का- टकसंज्ञेकलवं दृश्यते तयेदापि भविय्यति। यच तु नात्ति कञि-

तथा प्रहतेऽपि fens न विद्येक्यप्रयोजकमित्ययंः | वत्सान पावुयौ- न्माटदणएत <MIMe नयेदि्ययः। GAH टद्ान्तं Bras i परा- वरीयस्वादिवददिति | पर रति सकारान्तं परस्तात्‌ परश्चासा वरा$च वरतर इति परोावरोयानिन्येकं पद| अनन्तख ATRIA: परमात्मा न दृद्मलम्बनत्वादु द्री यस्तयेोक्त इव्यथः! आखाकाण्त्मना fecumy- परूघात्मना चेादूरोयेपाल्तिसाम्येऽपि विद्यामेदवदिदहापि He cay: |

quam पवपच्तवोजमद्धाव् दूषयति। Wala इति | उपास्यरूप- भदादिद्यानानात्व ASH तच्छयच्रानुगत बलवत्‌, सन्ञातु पारुषेयी दुबलत्ययः। duet कमक्यव्यभिचारि dary) uta चेति। fa

~प " fi प * काटककंकसंज्नतलवमिति qe |

<° रल्लप्रभामासित। [घ ०३।पा०र.

देवंजातीयको मेदरतुस्तच भवतु संज्ञेकलादिद्येकलं यथा संव- गविद्यादिषु॥ SAA VAS ॥ ९ ॥

“तओमित्येतदक्तरमडोयमुपासोतः दइत्यत्रात्तरद्गीयशब्दयेाः सामानाचिकरण्ठे शरूयमाणेऽध्यासापवादेकलविशेषणएपक्ताणं प्र- तिभानात्‌ कतमेऽत्र Vat न्याय्यः स्यादिति विचारः। तचाध्णसा नाम दयोावैस्तुनारनिवतिंतावामेवान्यतरबद्धावन्यतरबद्धिरष्य- स्यतेयसि्नितरनवुद्धिरध्यस्यते च्रनुवतत एव तङ्धिंल्द्ुद्धिरध्यस्ता, दतरवृद्धावपि यथा नानि ब्रह्मवुद्धो *अष्यस्तायामप्यनुवतेत एव नामबद्धिनं ब्रद्यवुद्धया निवर्त्यते। यथा वा प्रतिमादिषु fa- ष््वादि वृद्धाध्याख एवमिदाप्यत्तर उद्नौयवुद्धिरथ्यसा उत उद्गीथे वाऽच्तरबृद्धिरिति। अपवादे नाम यच atafaaufa q4- निविष्टायां faaragt निशितायां पश्चाद्‌ पजाचमाना यथाथा बुद्धिः पृवंनिविष्टाया faaragfiafaat भवति, यथा देहे द्िवसक्घाते अ्रात्मवद्धिरात्मन्येवात्मवुद्या पश्चाद्भाविन्या “aw

aw सर्वचराप्रमाणमेव Aare | यच fala | सति बाधके संेक्य- मपि मानं वथा संवगंविदयेति daw सवंश्खासु तदिद्येकयं, तथा पच्चागन्यादिवियेव्व{मिव्या चसु दणिितमित्ययंः॥

Mey समन्चसं सामानाधिकरणं विषयीलछत्य सं ष्यमा | ॐमि- त्येतदिति अध्यासादिपदाथोान्‌ व्याचष्टे | तचाध्यास xatfeat | बडि- पूवकाभेदारोपोऽष्यासः, TAMAS, CaS वास्तवाभेदः, विष्रेधणशं व्यावतेकमिति विवेकः। परव॑मृद्याटकमत्सकेद्रीयावयवत्वमोङ्गास्ख

त ॥ LS * अध्यस्यमानाधामिति que |

[ख०३।पा ०३|| प्रा ङ्गरब्रद्धस्चभाष्ये। ८६१

मसि" इत्यनया यथार्यवृद्या निवत्येते, यथया वा दिग्भ्रान्ति बद्धिदिग्यायाण्च्वद्या निवत्येते एवमि दाप्यत्तरवृद्धो ज्गोधनुद्धि- ्निवत्येत उद्गोथवद्धा वाऽत्तरवृद्धिः, एकलन्त्‌ च्रलरोद्रीय- शब्द यारन तिरि क्रा्थटत्िलं, यथा दिजेातत्तमेा ब्राह्मणे wfa- देव इति । fated पुनः सववेदव्यापिनः ऽ“ भित्येतस्वा चरस्य ग्रदणमप्रसङ्गे ओद्भाचविषयस्य समपणं, यथया नलं यदुत्पलं तद्‌ानयेति, wafaeragian य ॐकारस्तमुपासोतेति, एव- मेतस्सिन्‌ सामानाधिकरण्यवाक्ये विष्डश्यमाणे एते vat: प्रति- भान्ति, तचान्यतमनिधौरणे कारणाभावाद्निधोारणप्राप्नाविद्‌- मच्यते। aay ससच्रेसमिति । weed तुश्व्दस्याननि- वेशो पर पक्तचयव्याव्तनप्रयोाजनः। तदिद चयः Wat: सावद्या दति aces विशेषण पत्त waar निरवद्य त्यु पाद्‌।चते, तता ध्यासे तावत्‌ या दद्धिरितरताध्यस्यते ASV WIV aa प्रसज्येत GAY PIA! श्रयत एव फलं “्रापयिता द वे का- मानां भवतीत्यादि" इति चेत्‌, न, तस्वान्यफलल्ात्‌। *आ्रघ्यादि-

ध्येयस्य fanaa fasqane ध्येयभेद्‌ादिद्याभेदः सिद्धान्तितःसन युक्तं इव्यात्तेपसङ्गव्या पुवपकच्तयति | तेति | यच Wau पुवात्तसि- डान्तासिडिः फलं सिद्धान्ते तत्सिद्धिरिति मत्वा सिद्धान्तसूचं grag | चष्राब्द्‌ इत्यादिना। पच्तचवस्य दुष्टत्वं प्रतिन्ञायाध्यासपक्ते Saas तच्राध्यास इति। यस्योद्री यस्य बुद्धिरोङ्कारेऽध्यस्यते तद्ाचक्द्रीय- श्व्ट्‌स्योङ्कारो लच्तणा स्यात्‌ तद्रुद्धिविषयत्वगुणपरत्वात्‌ तथा सम्बन्धा- safes: कल्यनीयः, प्रतीकोपास्तेः way कल्यमिति गर्वं स्यादि- व्यथः फलं न कलयमिति शङ्कते | श्रूयत इति | आध्यादीति ऊकार

we ee ——- i ~ - ~ = ~ ` = `

* game lfa वधं०। 9 8

TER रल्लप्रभाभासिते। [अ०३।घा ०३]

दृष्टिफलं fe तत्‌, नोद्गोयाध्यासफलं | अपवादेऽपि समानः फलाभावः। भिच्याज्ञाननिदत्तिः फलमिति चेत्‌, न, WRITE पयागानवगमात्‌। न च कद्‌ाचिदण्टोाङ्ारादोङ्ारबृद्धिनिव- तंते उद्गोधादेाद्गौयवुद्धिः। न चेदं वाक्यं वस्तुतच्चप्रतिपादनपर उपासनविधिपरलात | नाष्येकत्पक्तः सङ्च्छते, निष्ययेाजनं दि तदा शब्ददयाद्धारणं स्यात, एकनेव विवल्तिताथसमपणात्‌, न च दहाचविषये वाऽऽघ्वयंउविषये वाऽत्तर ॐकार शब्द वाच्यं उदीयप्रसिद्धिरम्ति, नापि सकलायां सान्नादितोयायां भक्ता- वद्ीयशब्दवाच्यायामोाद्धारणव्द्प्रथिद्ध्ः, येनानतिरिक्रा्थता स्यात्‌ । परिगशेषादिशेषणएपक्तः परिग्टद्यते, व्याप्तेः सवेवेदसा- धारणात्‌ सवव्याप्यकत्तरमिद मा प्रसन्ञीत्यत उद्रोयशब्देनाच्षरं विशिष्यते, कथं नामोद्नोधावयवश्चत अकारो waa दति) नन्वस्मिननपि ud समाना लक्षणा उद्नो यशब्द स्या वयव*ल क्षणा थ-

aife सम्टाद्धरिति, ‘a उपास्ते स कामानाग्राति' इति श्रुतं फलं नाध्यासस्येव्यः। उदूरोथोङ्गारयारन्यतरब्व्यान्यतरबद्यपवादमङ्गेछ- व्यान्यतरमि्याब{डनिदत्तिवेफल्यमत्तं सम््र्यन्यतरबद्धेरभ्रान्तित्वा- amaze इत्याह । नच कदाचिदपीति। मान्तिखेत्‌ निवततनतु निवतत इव्यम्नन्तिरि्थेः। किञ्च तत्वबोाधकादाक्याद्भ्‌न्त्यपवादो भवति नेह वाक्यं तत्वपरत्वमिव्यादइ | न चेति| घटकुम्भश्ब्द्योारिवा- डगर !द्रूयषप्ब्द्य( पयायत्वपत्त cuafa, नापीति । पयायत्वमपि नास्ति xare) a चेति। परिश््दधिविशेषणपत्ते खच योजयति। व्याप्तरिति | छमि्च्तरमप्रासोत रत्यक्तं सववेदव्याप्याङ्भार इदापा- स्ता प्रसज्येत तच्िरासायमद्रोघाववयवत्वं fanaa समञ्जसमित्यः|

* लच्तणात्वादिति qe ate |

i ~ ———.

[aeaigres | UFCAAMEAAUT | ८६३

त्वात्‌। सत्यमेवमेतत्‌, लक्षणायामपितु सन्निकष॑विप्रकर्षौ भवत एव, अध्यासपकते द्यथा न्तरवुद्धिरथान्तरे fafaaa इति विप्रृष्टा auut, विशेषणपक्ते तवययविवचनेन शब्देनावयव समपयत दति सन्निक्ष्टा WaT) समृदायेषु fe प्रत्ता: शब्दा अवयवेष्वपि वतमाना दृष्टाः परग्रामादिषु) Hay व्याप्रहेतारो*मित्येत- स्या द्वो घमित्ये तदि षणमिति समञ्समेतन्निर वद्यमित्ययंः 1

स वाभेद्‌ादन्यचेमे ॥ १०॥

वाजसनेयिनां कन्दोगानाच्च प्राणसंवादे त्रेष्ठटवगणा जितस्य प्राणस्यापास्यतलमक्तं वागाद््योऽपि aa वरिष्ठलाद्गुणान्िता उक्ताः, ते च WUT: प्राणे पनः प्रत्यपिंताः "यद्वा ae afaer- sfa लं तद्सिष्टाऽसिः दत्यादिना। अन्येषामपि तु शाखिनां

ayaa तद्रदिविषयत्वगणयोागरूपः सम्बन्धः कल्य इति विप्रकषटा लच्तणा, अवयवलच्तणा तु सच्िकष्टा अखवयवावयविसम्बन्धस्य कप्त त्वात्‌, पटावयव दग्धे पटो दग्धडति लोके प्रयागा | नामाद्‌ा ब्रह्य शरब्ट्स्य anal ब्रद्यब द्धि ग्राद्यत्वग णलच्तणाऽ$खिता तच प्रतीको पास्ते- विव च्तितत्वात्‌, इ तु प्रतीका पासति विधिकल्यने आण्यादिगुणकोङ्कारे प्राण्टद्धिविधाने च वाक्यभेदः स्यात्‌, अतः सवेवेदव्याप्याङ्ारनि- रासेनेाङ्गरे प्राण्टट्िविधानायं विशेषणमेव समञ्जसं कल्पनाला- घवदिति सिद्ध ॥

सवाभमेदादन्यतरेमे | विषयं aa सम्मतमयमाह। वाजसनेयिनामिति, वाचा afeue गग, वाग्मिनः सुखवासदग्रनात, चच्तघः प्रतिदा गण चच्ष्वतः पादप्रतिष्ाद्‌श्नात्‌ | खाच सम्परद्‌गणकं अवणत्‌ सवाथ aad: | मनच्यायतनत्व गणं तस्य ठत्तिदारा सवभ ग्याख्मवत्वात 1 a

* छ(भित्येतट्‌ च रमित्येतस्याद्गोथमित्येतदि ति ave | os. 2

८९४ रनप्रभाभासिते। [ च ०३।पा ०३ |

कोषीतकिप्रखटतौनं audrey अयाते निःखेयसाद्‌ानमेता वे देवता aeaaa विवदमानाः. दत्येवच््नातीयकेषु प्राणस्य gaan नलिमे वरख्ष्ठलादयेा गृणा vat: | aa संशयः किमेते वसखिष्टलादयोा गणः क्चिदुक्ता अन्य्ाष्यस्येरनुत ना- wtfafai aa प्राप्तं तावन्नास्येरन्िति। कुतः, एवंशब्द्‌- yaaa) *न्तथा एवं विद्धान्‌ प्राणे निःओेयसं विदिलाः दति डि तच adduea aq aq निवेद्यते, एवंशब्दशच सन्निहितावलम्बना न शाखान्तरपरिपठितमेवच््ातौयकं गृण- जातं शक्रोति निवेदयतु, तस्मात्‌ खप्रकरणद्यैरोव गणेनिं- राकाङ्घतरमित्येवं wey प्रत्या, अस्येरन्निमे गणाः क्षचिदुक्ता वसिष्टलाद्‌चेऽन्यचापि, कुतः सवाभेदात्‌) wiaa fe तद्‌वैक प्राणएविन्नञानमभिन्नं प्रत्यभिज्ञायते प्राणसुवादादिसारूष्यात्‌,

च गुणाः प्राणस्य sey. निखिद्य वागादिभिस्तस्मित्रपि ता इति ्- खादयसम्मताऽयः| विषयमाह |) चन्येषामिद्यादिना | निभ्खेयसस्य Bg न्धिरण vaya स्व्यधः। दवता वागाद्‌योाऽ$दहश्रेयसे खखायेव्ययः। रवंश्ब्द्‌च््रश्गगकप्राणप्रत्यभिज्ञानाच संएयमाइ। तचति | गणानामनपसंह्ारापसद्ाराववपवात्तर्पच्तयोाः फलं Set यत्वविषगणद्‌ह्कारस्य सववद्‌व्याप्तिव्यारक्षिवत प्रक्नतगणमाचम्ाद- कवश्ाब्द्ाच्छाखान्तरगुणव्यारटत्तिरिति दृष्टान्तेन पूवपच्तयति। as प्राप्तमिति | यथा वागादिभ्यः प्राण्खष्यं सिडमयो ताय र्वं Bawa वद्धानपास्त सप्राण ष्यं विदित्वा wieat set भवति डति Ba: | रखुवंजातीयकविद्यक्यात्‌ प्राप्तमाथिकं वसिशत्वादिगणजातमेवंशब्दोा न ग्रर्धाति सतावल्बित्वादिति प्राप्न सिडान्तयति। अस्येरच्निति।

*aarfe wa qed दूति me चुर । अथा तया य एवमिति तु clara” |

[अ ०२।पा०द्‌] प्रा ङ्रब्रद्मसचभा्ये | ८६५

च्रभेदे च विज्ञानस्य कथयमिमे गणा; क्चिदुक्रा अन्यच नास्ये रन्‌। नन्वेवं्रब्दस्तत्र तच भेदेनेवज्ञातौयकं गणजातं वेद्य- त्वाय समपंयति Tam, अचेाच्यते। द्यपि कोाषोतकित्राह्यण- गतेनैवंशब्देन वाजसनेचिब्रादह्मणगतं गणएजातमसंशब्दितिम- सन्निदितत्वात्‌, तथापि afeaa विन्ञाने वाजसनेचित्राद्य- णगतेद्ध वंशब्देन adufeafafa न परशाखागतमप्यभिन- विज्ञानाववद्धं गणजातं खशाखागतादिशिव्यते। न चैवं सति ्रतदानिरश्रतकल्यना वा भवति, एकस्यामपि दि शाखायां श्रता WUT: श्रुता एव waa भवन्ति गृणएवतेा भेदाभावात्‌ | नदि देवदत्तः शायादिगृणलेन खदेभे प्रसिद्धो देशान्तरगत- सदस्यैर विभावितियंदिगणाऽप्यतद्भुण भवति, यथा च aa परि चयविशेषादशान्तरोऽपि देवदत्तगणा विभावयन्ते एवम- भियो गविग्रेषाच्छाखान्तरेऽप्युपास्या गणाः शाखान्तरऽप्यस्येरन्‌ | तस्मादेकम्रघधानसब्बद्भूा घमा एकचाप्युच्यमानाः सवेचेवेापसं- हतव्या दति ॥

वाजसन धिव्राद्यणे arena वसिखत्वादिगणजातस्य प्रागवि- द्यासम्बन्धः fag: सव विद्या काषीतकिखता प्रत्यभिन्ञायते, तथाच गणानां गण्विनाभावनायतः प्राप्तानामपि अअतगणरविराघात्‌ a- Sq श्तमायच्च गणजातं ywauri स्निह्ितत्वाविष्ेात काषी तकिगतनवष्रब्दन परगग्टश्यन्त इत्याद | aguas काषीतकिख् तिष्यः प्राण वसिरत्वा{दिगणकः खेप्राणवत्‌ | वाजिश्रतिख्यप्राणवदि- व्यख्चतगणानम।(ने सति शतडानिनास्ति अवविराधादित्यक्तं स्यख्यति। न चवं सति डति । ऋअपरिगणिता अपि गश खता रखवेत्यचट्द्ान्त- Ale) न होति | फलितमाद | तस्माटददिति॥

ह

८६ रन्नप्रभाभासिते। [ अ ०३।पा ०३ |

आनन्दादयः प्रधानस्य 11 ११॥

ब्रह्मसखरूपप्रतिपादनपराखु अजतिष्वानन्द्खूपलं विज्ञान- घनत्वं wanad सवात्मकत्मि्येवंजातीयका ब्रह्मता war: क [चित्‌ केचित्‌ श्रूयन्ते तेपु संशयः किमानन्दादये agquar यावन्ता यच श्रुयन्ते तावन्त एव तच प्रतिपत्तव्याः किंवा ua सवंचेति । तच यया च्रतिविभागं घमंप्रतिपत्ता yrarar- सिदमुच्यते, AAAI: प्रधानख ब्रह्मणे धमाः सवं सर्वत प्रतिपत्तव्ाः, कस्मात्‌ सवाभेद्‌द्‌व। सर्वच दि तदेवेक प्रधानं faral ब्रह्म न भिद्यते। तस्मात्‌ सावेतिकलं ब्रह्मधमाणं ते- नेव पूवधिकरणेादितेन देवद्‌ त्शेयादिनिदशेनेन। नन्वेवं

आनन्दादयः प्रधानस्य | ATR ेयस्येकयात्‌ निविंरेघत्वाच संशय ale तेषु dua इति पुवपच्ते सव्यादिपदानपसंहारादथानव- धारणं, सिडान्ते तवधार्णमिति wa प्राणस्य सविष्रषत्वाद्यक्तः श- खान्तरोयवसिरृत्वाद्यपसद्वारः, ब्रद्यणस्त निविष्घत्वात खण्ाखागत.- पकत्तरेव प्रमितिसिडव्धयः पदान्तर पसंहार इति प्रत्यद्‌ा्रणेन ug पचतः सिद्धान्तमाह । इदमिति | अनन्दत्वसत्यत्वज्ञानत्वादिसामा- न्यानि ब्रद्यणि कल्पिता घमास्तषां सवशवासूपसंदह्ारोा नाम तदाच. कानन्दादिपदानामेकवाक्वतयोाचारणं आनन्दः सन्धं ज्ञानमनन्तं we स्ुड्धमद्वयमात्सेति तानि च समानाधिकरणानि पदानि विरूद्धघधम- aga सवाधिष्ानभ्चूतामेकामखण्डवयत्तिं लच्तवन्ति। न चैकेनैव yea लच्छसिद्धेः पदान्तरं qufafa वाचं, cafea ue विसाधाभावेन लच्तणानवतारात्‌ | यद्यपि पद्दपेऽपि लच्तणाऽवतरति तथाप्यानन्दा aah दुःखत्वाल्यत्वभ्नान्तिनि रासे व्यसनत्वजडत्वादिभ्वमेा भवेत्‌ अत- स्तन्निरासा्यं स्यक्ञानादिपदानि प्रयाक्तव्यानि। नच भमस्यानव-

[अ ०३।पा०३ | LIF CATE AAT | ८६७

सति प्रियभिरस्वाद्‌ योऽपि yar: सरवे सवच सङ्धोयरन्‌, तथा fe तैत्तिरोयके आनन्दमयमात्मानं प्रक्रम्यास्नायते ‘aw प्रियमेव शिरो मादो दचिणः पत्तः प्रमाद उत्तरः पत्तः आनन्द आत्मा ब्रह्म पच्छ प्रतिष्ठाः इति, अत उत्तरं पठति॥

परियश स्ताद्यप्राधिरुपचयापचये हि भेद्‌ ॥ १९॥

प्रियशिरस्वादीनां धमाणां तैत्तिरीयके ्राम्नातानां ना- waa wife: यत्कारणं प्रियं मादः प्रमाद श्रानन्द इत्येते परस्परापेत्तया भोाक्तन्तरापेत्तया भवापचितार्पाचतरूपा उप- लभ्यन्ते, उपचयःपचये च सति भेदे सम्भवतः, निभद्‌न्त TY "एकमेवादितोयम्‌' दत्यादिश्रतिभ्यः। न चेते प्रियशिरस्वादयोा AQUA. amused दत्युपदि मस्माभिः शच्रानन्द्‌मयो- Satay’ इत्यत [वेण दख ०९।९।९२] aie च परस्मिन्‌ ब्रह्मणि चित्तावतारोापायमाच्रलेनेते परिकरूयन्तेन Tega, aay सुतरामन्यचाप्राच्धिः प्रियभशिरस्ादौनां) ब्र्मधमांस््वेतान्‌ Har

धित्वादाक्वमयं पयंवलसितं स्यादिति वाचं, सचिदानन्दात्मकं सवंघम- श्रन्यमदयमविकल््ं ब्रह्माहमिति विष्टेषदश्रने सवैम्रमनिरासात्‌। तच विष्घदरश॑नं चावद्धिः पदेभेवति तावन्ति पदान्धुपसंदहतंव्यानीति भावः|

रद्ध क्या देदानन्द्त्वादिधम्मणां सवच प्राक्भिस्तद्िं सग्‌णब्रद्यविद्या- गतघर्मप्रालिरपि सादिति शङ्ानिरासाथें खतं व्याचष्टे tafe | पच्चदश्रनषखं fod तद्ातादिना मोदस्तस्य विद्याद्यतिश्ये प्रमद्‌ इत्येवं तार तम्बवन्तोा धममास्लद्रये ज्ञेये न प्राप्रवन्ति तषामब्रद्यखरूपाणां ब्रह्य ानानपयागादिति भावः। तेषां aquad चासिद्धमित्याह। न

* चापति ade |

८६८ रनप्रभाभासिते। [अ.दे।पा०३।

न्यायमाचसिद्‌माचायेण दशितं प्रियशिरस्वाद्यप्राध्चिरिति,सच न्याया ऽन्येषु निखितेषु बरह्मधसवूपासनायोपदिश्वमानेषु नेतव्यः सम्पद्धूामल्वादिषुसत्यकामल्ादिषुच। तेषु डि सत्यष्यपाखनब्रह्मण waa प्रक्रमभेद्‌ादुपासनभेदे सति नान्योन्यधमौाणामन्योन्य पराक्तिः, यथा Ve भायं एकं नपतिमुपासाते Waar SAU, AA चे पास्येकलतवेऽष्यु पासनभदे घमंव्यवस्या च भवति एवभिद्दापीति। उपवितापचितगणलं दि सति भेद्‌व्यवदार सगणे ब्रह्म्छपपद्यते न निगणे परस्मिन्‌ ब्रह्मणि, wat न सत्य- कामत्वादीनां घमाणां कचिच्छरृतानां aaa प्रा्चिरित्य्थः॥ इतरे तथंसामान्यात्‌ । ९३ ॥

Tat ल्ानन्दाद्योा धमाः प्रद्यखरूपप्रतिपादनायैच्य- माना ्रथंसामान्यात्‌ प्रतिपाद्यस्य ब्रह्मणा घलिंण एकत्वात्‌ सवं सर्वच प्रतोयेरन्निति वैषम्ये, प्रतिपत्तिमाचम्रयाजना डित द्ति॥

चेत इति | wate चित्ताबतारोपायत्वे$पि तेषां ofa: स्यादित्या. Sle | रखवमपीति। यन्ञेयत्वादघां न ज्ञेये ब्रद्यणि ufafeae: | किमयं तदि दचभिव्यत are | ब्रद्धधमांस्िति | ब्रद्धधमोा निति Gat चिन्ताफलमादइ | स चेति । Ba वाद्यघमाणामनृपयेगाद प्रा्षिरिति न्यायात्‌ सम्द्धामत्वादोनामप्राप्िरिति Gt व्याख्येयमिव्ययः। च्ाना- नुपयोगेऽपि ध्याने तेषां धमाणामुपयो गादिव्याग्रद्धाद | तेषु wife | ध्यानविधिपरतन्च्ाणां घमाणां वथाविधि अयवस्छेत्यथः॥

सम्पदामत्वादिधर्मेभ्य चानन्द्ादीनां वैषम्यं ानेापवेागित्वादि- ave | इतरे fafa ॥

[ख ०३।पा ०२] LIF CAM AAS | ८६९

आध्यानाय प्रयोजनाभावात्‌ ॥ १४ ॥

काठके पते ‘sherawat द्यथा अथयेभ्यख पर मनः” LAITY परूषान्न पर्‌ किञ्चित्‌साकाष्ठासापरा गतिः, दति। तच संशयः किमिमे सवं एवाथादयस्ततस्ततः परलेन प्रति- पाद्यन्ते उत एर्ष एवेभ्यः सवभ्यः परः प्रतिपाद्यत दति। aa तावत्‌ सवैषामेवेषां परत्वेन प्रतिपादनमिति भवति मतिः। तथा fe श्रूयते (दद्‌मस्मात्‌ परभिदमस्म्ात्‌ परम्‌'इति। ननु बड्कव्व- ay परत्वेन प्रतिपिपादयिषितेषु वाक्यभेदः स्यात्‌| नेष देषः, वाक्यबह्तोपपन्ते;ः | aaa दयेतानि वाक्यानि प्रभवन्ति बह्धनथयोान परलोपेतान्‌ प्रतिपादयितुं, तस्मात्‌ प्रत्येकमेषां परलम्रतिपादनमित्येवं प्राने ब्रूमः, परुष एभ्यः सवेभ्यः परः प्रतिपाद्यत दृति ama प्रत्येकमेषां परलप्रतिपाद्नं, कसमात्‌ प्रयोजनाभावात्‌ नदोतरषु aaa प्रतिपन्नेषु किञ्चित्‌ प्रयो- जनं दृ छते श्रूयते वा, पुर्षे विन्या दि्ग्यः परस्मिन्‌ सवानर्थ-

सत्यज्ञानानन्दात्मब्रद्यणब्दाः पञ्च॒ सर्व॑चापसंद्तव्या इति fas च्ाध्यानाय वाक्यभेदभेदानवधारणत्‌ सशयमाह। तचति। Taua वाक्यभेदादिद्याभेदः सिद्धान्ते वाक्यक्याह्िद्येक्िति We | प्‌वचत्रद्धय- खभावानामानन्दाद्‌नामपसंदहायाणां ब्रद्धकज्ानफलापायत्वमक्त अच त्वत्रद्यभावस्यायादिपर्त्वस्यान॒पसंहाथं स्याद्पायत्वमुच्यत रत्येकफल- कत्वं सङ्गतिः तत्तत्परत्वविशिदत्वेनाथादीनामपवंतया परतिपाद्यानां a- दात्‌ वाक्यभदानद्‌ाष डति Vana: | ‘Sa छचसिदडन्तं ufaara | ale Sq व्याचष्ट | परुष रवति | फलवत्त्वं सत्यप्‌वत्वात्‌ परुषस्यव प्रा अन्येन पएतिपाद्यत्व अफलाघयादोनां परत्व तु awa EAT: |

> 2

ia) 9 चि रल्नप्रभागभासिते। [अ ०६।पा०३]]

ब्रातातोते प्रतिपन्ने दृश्यते प्रयोजनं मोाच्चसिद्धिः। तथा च अति; निचय तं श्त्यमुखात्‌ प्रम॒च्यते' Tia अपि च पर- 3

प्रतिषेधेन काष्ठादिशब्देन च पुरूषविषयचमाद रं द भयन्‌ पुरूष-

प्रतिपनत्तयर्थव पूवापरप्रवाद्ाक्तिरिति द्यति। आध्यानायेति।.

अरष्यानपवैकाय सम्यग्द् शं नायेत्यर्यः। सम्बग्द्‌रशनाथेमेव डीदा- ध्यानमृपदिण्ते न लाध्यानमेव सप्रधानं ॥

आत्मशब्द ॥ ९५ ॥

Tay परुष प्रतिपत््र्थवेयमिन्ियादि प्रवा दाकर, यत्कारणए-

“एष Bay शतेषु गृढाऽऽत्मा न प्रकाशते,

दृश्यते लग्यया Get खच्छया खच्छदशिभिः' ॥ दति-

Wad परूषमात्रोत्या इ। अतञ्खानात्मलवमितरेषां faafaa- मिति गम्यते, तस्येव च दुर्विज्ञानतां सुस्ठतमतिगम्यतां च दभ॑यति, तदिज्ञानायेव च "यच्छेदा डयृनसी प्राज्ञः" दत्याध्यानं विद धाति। agreed अनमानिकमण्टेकेषामित्यतर [dome UB] एवमनेकप्रकार आश्यातिशयः श्रतेः परुषे ल च्यते

faq 'परुषान्र uc किचितसा काष्टाः डति वेदः परनिधेधलिङ्क 4 सवंबाधावधिल्वलिङ्धेन च TAG तात्पयं दश्यन्‌ पुवस्मात्‌ पवस्मादपर-.

स्यापरस्य पर्त्वाक्तिस्तदयति द्यति care | खपि uta) खथा- द्‌ोनामक्तिसाध्यानाय तत्तत्मरत्वध्यानपवक पुरुषद्ष्रनायव। खत प्रयोजनाभावादिति aa याजयति | आध्यानायेति॥ च्यात्मत्वादलिङ्ख परुष खव प्रतिपाद्य डव्याद। खात्मण़ब्दाचेति। fay ‘afeai: परमं पद्‌" "पुरुषान्न पर किचित्‌, ब्युपक्रमापसंह्ार-

|

[oR UTR | पराङ्कर ब्रह AAA | ८७१

नेतरेषु | श्रपि च साऽघ्वनः पारमाप्नोति afar: परमं पदम्‌" इत्युक्ते fancy: पार विष्णा: परमं पदमित्यस्या- माकाङक्ायामिद्धियाद्यनक्रमणात्‌ परमपद्‌प्रतिपत्यथे एवा- यमायास दत्यवसौोयत॥

आत्मण्दोतिरितरवद्‌ रात्‌ ॥ १६ ॥

ेतरोयक श्रुयते “WAT A TAH एवाग्र WANs नान्यत्‌ किञ्चन मिषत्‌ सदैतलाकान्नु जादति स दर्भल्लोकानखज- ताम्भा मरौचौमर खापः, दत्यादि । तच संशयः किं पर एवात्मा दरदात्मशब्देनाभिलष्यते उतान्यः कखिदिति। किं तावत्‌ प्राप्न परमान्मरदात्मणब्दाभिलययो भवितुमदतीति | कस्मात्‌, वाक्या- न्वयद्थनात्‌ | ननु वाक्यान्वयः सुतरां परमात्मविषय दृश्यते रा गृत्पत्तेरात्यैकलावधारणात्‌ ईैचणपूवंकखष्ूलवचनाच। नत्यु-

यारकरत्प्यात्‌ क्वप्तत्वद्‌कपरुषपरत्वनकवाक्छत्वानिखखयं ala वाक्य- भेदफलभदकल्पना न यक्तागोारवादित्याद | अयि चति | च्ात्मग्रट ही तिः | मिषत्‌ बलत्‌ | Tatars | अम्भ इति अम्भः खगः, मरी चयोऽन्तरिच्लाकः, मरो मव्यलाकः, खापः पाताललोाक इत्ययः | चछात्मग्रब्ट्स्य ब्रद्यणि खचात्सनि च प्रयोगात्‌ संग्यमादह | asta | पच पवपच्ते वाक्चस्य सूचापास्तिपस्त्वात्‌ पसत्रद्यघधमाणामानन्द्‌ा- द्‌]नाम्तरयकोऽनपसंहारंः, सिद्धान्ते ब्रद्यपर्त्वादुपसंदहार्‌ इति फलं परुघवाक्याद्धेदप्रसङ्गादथौदिवाक्यानां नायादिप्रतिपादकत्वमिन्यक्तं त- ददिदहापि प्रजापतेरेता देवा इति पवस्मात्‌ प्रजापतिवाक्वाद्धदपस- Slat वा इत्यादिवाक्यस्य न qaucafafa दषान्तेन पृवप्च्त- यति | न परमात्मत्यादिना। वाक्वस्य प्रजापता तात्पयदष्नादिव्ययः|

पु वपच्तमात्िप्य लाकखद्टुत्वलिङ्गात्‌ प्रजाप्रता GAIT CATT | OT 2

स त cor रन्रप्रभाभासिते। [ख ०३।पा०२ |

च्यते लाकर्षटिवचनात, परमात्मनि fe खष्टरि परिग्टद्यमाणे सद्दाग्टतरष्टिरादो वक्तव्या लोाक्टष्टिस्वि डादावच्यते, Wary मदाश्डतसन्निव्शविशेषाः। तथा चाम्भःप्रखतीन्‌ लाकल्वेनेव facia ‘azisan परेण दिवम्‌" इत्यादिना लेक्षि परमेश्यराधिष्ठितेनापरेण कंनविदीश्धरेण क्रियत इति ञति- रत्योरुपलभ्यते। तथा fe afadafa त्यैठेद मय चासीत्‌ परूषविधः' इत्याद्या । रतिर पि-

स वे शरीरी प्रथमः सवे पर्ष उच्यते,

aifeaar a walat Ala समवतंतः॥ इति।

रेतरेयिणाऽपि शचथाता रेतसः खष्टिः प्रजापते रेता देवाः

Ta पुवेस्मिन्‌ प्रकरणे प्रजापतिकटंकां विचिचां खृष्िमाम- न्ति। ्रात्मभव्देाऽपि तस्मिन्‌ प्रय॒ज्यमाने दृश्यते "त्रात्मैवेद मय Maiq परुषविधः' Taal एकलावधारणमपि प्रागत्पत्तेः खविकारापेत्तम्पपद्यते। ईचतएमपि तस चेतनल्राभ्यपगमादुप-

नज्वित्यादिना। लाकारख्वमहाभतानीयत खा | लाकाखेति। लाक- New मद्ाभतेय्वरून्त्वात्‌ ian रव लाकाः। निवचनाेत्याह। aul ufa| Bal acidiacary xfa दचयित्वाखयमेव खतिव्ाचष्छे uta fea, fea: परस्तादिति,| प्रतिष्ितचन््राऽम्भसा AAT aT लाकं azar: Bafta, मरीचयः एयिवी, मरा Bra अधस्तात्ता ary xfs नन लाकर्ट्रपौखराद्‌ वास्त Aare | Safa | qaataar नरा- कारः, Beat ferns: arian: qqaAeaday: | waa लाकानामिद्ययः | प्रकरगादपि tines प्रजापतिरित्यादह | Tac. िगेाऽपीति। ta: कायमिति यावत्‌ | ब्रद्मललिङ्ानि प्रजापता योाज- यति। अत्मग्रब्दाऽपीव्यादिना। किञ्च प्रजाः wet ताः प्रति ara

[Sos lYTos | प्रर ब्रह्य ख चभष्ये। ८०

पन्नं । APG qa गामानयत्‌ ताग्याऽश्वमानयत्‌ ताभ्यः परुष- मानयत्‌ ता्ाघ्रवन्‌ THAR TAT IAT यान्‌ व्यपारविशेषोा ला- किकेषु विश्नेषवत्सात्मसु प्रसिद्ध दृदान॒गम्यते। तस्मात्‌ विशेष aa कखिदिदात्मा स्यादित्येवं प्राप्त नरूमः, पर एवात्मेदा- HUA गद्यते इतरवत्‌, ययेतरेषु Beaty (तस्मादा एत- स्मादात्मनच्राकाशः सम्भूतः" दृत्येवमादिषु परस्यात्मनो ग्रहणं, यथा चेतरस्मिन्‌ लोकिकात्मश््दप्रयोगे प्रत्यगात्मैव मुख्य ्रा- त्मश्ब्देन गद्यते तयेद्ापिभवितुमर्दति। यत्तु “आात्यरैवेदमय असीत्‌" Taare पुरुषविध दृत्येवमादि विशेषणान्तरं शर यते भवेत्‌ तच्च विशेषवत आत्मानो YEU, अतर पनः परमात्म- ग्रहएानुगणमेव विश्रेषणमपत्तरमुपलमभ्यते स fda aay ea’ इति “स इमान्नाकानष्टजत' इत्येवमादि । aaa aaa qeufafa न्याय्यं ॥ अन्वयादिति चेत्‌ स्याद्‌ वधारणात्‌ 11 १७॥

वाक्यान्वयद्भ्नात्‌ न परमात्मयदहणमिति पनर्यदुक्तं तत्परि- तव्यमिति, चरचोाच्यते। खाद्वधारणएादिति। भवेदुपपन्नं पर-

गामानयल्लाकखष्ा तथाऽखमानयत्‌ तास्त गवाश्प्राष्यान SHLAA: FRANCE Urata ता WAT Cat H इति। BIW Bayer aaae: प्रजापतित्वे लिङ्गमित्याह | अपि चेति। sawey चि- द्‌ात्मनि म॒ख्यग्रादइवबाधकाभावादुत्तरस्येच्तणादरनृदरूलत्वात्‌ परमा- त्मग्रहणमिति सिद्धान्तयति | रण्वं ora fa) मदाभूतद्द्िपूवेकं लाकानरटजतेति श्रतिव्याख्येयेति भावः॥

पूवपच्वीजमनृद्य दूषयति । अन्वयादिति। ‘ara at इदमेक

८७४ रुलप्रभाभासिते। [ष्घ ०२।पा ०३]

मात्मन इद यणं, कस्माद्‌ वघारणात्‌। परमात्यग्रदणं fe प्रा- गत्पत्तेरादीकलावधारणमाच्समवकच्पते, अन्यया नासं तत परिकसख्प्येत साकष्टिवचनं तु अत्य न्तर प्रसिद्ध मदाग्त- खण्यन्तर मिति योजयिग्यामि, यथा 'तन्तेजेाऽषटजत, दृत्येतच्छरु- त्यन्तरप्रसिद्धवियदायुच्नन्तरमित्ययूयुजं एवमिद्ापि) 4 व्यन्तर प्रसिद्धो दि समानविषयो fate: भुत्यन्तरेषुपसंदतेव्यो भवति। चाऽयं खपारविशेषानगमस्ताग्योा गामानयदित्यादिः साऽपि विवचिताथावधारणानगण्येनेव ग्रहीतव्यः, न दयं a कलः कथाप्रवन्धा विदित दूति शक्यते वक्तं, तत्प्रतिपत्तौ पर- षा्याभावात्‌, ब्रह्मात्मलं faz faafad तया म्भःप्रटतीनां लोकानां लोकपालानां चान्यादीरनां ष्टं frst करणानि करणायतनच्च wot उपदिश्यस एव wal कथं fae aga स्यादिति वीच ददं शरीरं प्रविवेेति दशयति “स एतमेव सोमानं विदार्यैतया दारा प्रपद्यतः इति। पनस “यदि

र्वाग्रखसोत्‌ः डति ‘wars त्र्यः रति चोापक्रमोापसंहारस्यात्मब्रद्यख्- तिभ्यामेकत्वावधारणात, प्रवेप्रादिलिङ्गखख लाकखष्टत्वाटि लिङ््‌बाशेन प्रत्यगब्रद्ध ग्राह्यमिति भावः | स परमेखखरः। रखतमव सोमान विदायं fed Hal | खतया ब्रद्धरन्धूृख्य दारा | fegtatus: परविद्धवानित्यथः। मां faat afe वागाद्भिः खखव्यापारः aa, wu az a a Efe aucry विचार्य खयमेतमेव एटाधधितमात्मानं Aa ततमं व्याप्ततममप- श्यत्‌ | तकार लापः छान्दसः, परज्ञा चिदात्मा | Fa नीयतेऽनेनेति निथा- मकं यस्व तत्‌ wad चिदात्मनियम्यमित्ययः। उक्तव्याख्याने गुणेा- पसंहास्स्यस्फटत्वात्‌ न वादसङ्गतिरिति waa व्याख्यान्तरमाइ।

[ख ०द।पा ०३] प्रा कर ब्रद्धयरचभाय्ये। TOY

वाचाभिव्याहतं यदि प्राणेनाभिप्राणितम्‌" इत्येवमादिना करण- व्यापारविवेचनपृवकं “अरय कोाऽदम्‌' दृति वोच्छ सख एतमेव परूष ब्रह्मततममपणश्यत्‌, दति ब्रह्मात्मत्दशंनमवधारयति । तथेापरिषटादपि “एष aay दनः" इत्यादिना समस्तं भेदजातं सद मदाण्टतेरनक्रम्य “सवं तत्‌ wad प्रज्ञाने प्रतिष्ठितं म्रज्ञानेचा WH: प्रज्ञा प्रतिष्ठा प्रज्ञानं ब्रह्य इति agr- त्मलदश्नमेवावघारयति, तस्मारिदात्यग्टदीतिरित्यनपवादं। HITT याजना, श्रात्मग्टदी{तरितरवद्‌त्तरात्‌। वाजसनेयके कतम आराद्मेति याऽयं विज्ञानमयः wig दयदयन्तच्यातिः परुषः" इत्यात्म एब्दे न पक्रम्य तस्येव सवेसङ्गविमक्तलप्रतिपादनेन ब्रह्मात्मतामवधारयति, तथा द्युपसंदरति सवा एष मदानज अ्रत्माऽजरोाऽमरोऽष्टताऽभयेो A’ sla छान्दोग्ये तु सदेव सेग्येदमग्र आमीद्‌कमेवाद्वितीयम्‌" इत्यन्तरेणेवात्मशब्द मुप- क्रम्य उदक स त्राता तत्चमसि' इति ताद्7व्यम्‌पदिशति । तच ing, quad किमनयेारान्रानदाः wa ्रतुस्याथंलव वेति । aqeruafafa तावत्‌ प्राप्रं अरतुल्यलाद्‌ाख्नानयोाः, न

अपरेति | उदकं उपसंहारः सच्छब्दस्यात्मानात्मसाधारणयात्‌ संग्रय- ale | cata । पृ वपत्ते सत्तासामान्ये ब्रद्यात्मत्वसम्पदु पालिः छान्दोग्ये वाजिश्ता निगुणविद्येति भदान्मियोागुणानुपसंहारः सिद्धान्ते g- uaa निगणविद्येक्यादुपसंदह्ार इति फलभेदः पदानां जाता श क्ति- ग्रहात्‌ सच्छब्द्‌ाऽपि सत्वजातिवाचीद्यपक्रमस्य निखितायत्वाद संजात- विर्ध्यपक्रमबलेन ताद्‌ाम्म्यापद्‌णः सम्परत्तिपरतया नेय इति पव- पच्तनिव्कषः | wast वाक्छक्याद्थादिपरत्वं त्यक्ता विद्यक्ममक्तडदतु Sanaa जत्यात्वाचिभ्यां उपक्रममभेदादक्यभद्‌ सति विद्या-

cag र ल्प्रभाभासिते | | अ०्दे।पा० 2 |

द्यास्नानवेषन्ये emda य॒न्तं प्रतिपत्तुं आस्नानतन्ल्रलाद- यंपरिग्रदस्य। वाजसनेयके चात्यणश्ब्दापक्रमादात्मतच्चोपदरेश दति गम्यते, छान्दोग्ये ह्वपक्रमविपयंचाद्‌पदेशविपयंयः। ननु च कन्टोगानामष्यस्ति GH ACIS TEA, सत्यमृक्रम्‌प- क्रमतन्त्ेत्वा दुपसंदारसय न ताद्‌ाव्यसम्पत्तिः सेति मन्यते, तथा Wass | च्रात्मग्टद्ीतिःसदवसेन्येदमय्र आसोत्‌" Taal छन्दोगानामपि भवितुमदति इतरवत्‌, यथा “aaa Bra’ दत्य । वाजसनेयिनामात्मग्टदौतिस्तयेव | RATA, SAMA ता- दाव्योपदेशात्‌। अन्वयादिति चेत्‌ स्याद्‌ वधारणात्‌। यदुक्तं उप- क्रमान्वयात्‌ उपक्रमे चात्मशब्दख्वणाभावात्‌ नात्मग्रदीतिरिति तस्य कः परिद्ार दति देत, साऽभिधीयते स्वादवधघारणादिति। भवेद पपन्नेदात्मग्टदोतिः श्रवधारणात्‌, तया fe Aaryd श्रतं भवति aad मतमविज्ञातं विज्ञातम्‌ इति एकविज्ञानेन सतेविज्ञानमवधायं तत्‌सम्यिपाद्‌ यिषया सदेवेत्याद, तचचात्म- weet सत्यां सन्पद्यते, अन्यया हि asd मस्य WaT ast

—

मेद्‌ इति प्रत्यद्‌ादइरणसडतिः। न aime जातिवाचकः आत्मव्य- WAM Sarasa किन्त सवेान्तरवस्तवाचकः कल्ितजातिवाचित्वे- ऽप्पक्रममदःस्फट खव सत्तात्मत्वयोाभदादिति मन्तयं। fagraafa तयेव्यादिना | उपक्रमान्वयाद्ति उपक्रमाघीनत्वादुपसंदहारस्येत्ययः। CHIU सत्पदनात्मग्टद्]ता सत्यां aaa care) तच्चेति। सदेकमेवेव्यवधारणं, अनेन जीवेनात्मन इति सद्ेवताकटका जीवस्या- AULA परामशः, सुत्त जीवः Butawat भवति, इति कथनं भूय ख्व मा भगवान्‌ विच्ञापयलिति परिचोदना) सदितिपदेन

[अ ०३।पा ०३ | षङ त्रद्य ख चभावष्ये | <89

^विज्ञायत इति नेव सवैविज्ञानं aata तथा प्रागत्त्तेरेक तलावधारणं Wag चात्मग्ब्टेन परामशः, खापावस्थायां च तत्खभावसम्पत्तिकथनं परिचोदनापूवेकञ्च पनः पनः ‘aw मसि" इत्यवधारणएमिति च सवेमेतत्‌ ताद्‌ाव्यप्रतिपाद्नाया- मेवावकल्यते न ताद्‌ाव्यसम्पादनायां। न चातेापक्रमतन्त- तापन्यासा न्याय्यः, न quae श्रात्मतलसद्यीतनमनात्मलस- Sat वास्ति, सामान्यापक्रमख a वाक्यरेषगतेन विशेषेण विरुध्यते विशेषा काङ्चिलात्‌ सामान्यस्य, सच्छन्दाथाऽपि च ययालाच्यमानो न मुख्याद्‌ात्मनोऽन्यः सम्भवति, अरताऽन्यख वस्तुजातस्वारम्भणश््दादिगम्याऽनतलेएपपन्तेः आन्नानवेषम्यमपि नावश्यमथवेषम्यमावहदति, आदर WA पाचमादरेव्यादिव्वथं- साम्येऽपि तद श्नात्‌ | तस्मादेवंजातोयकेषु. वाक्येषु प्रतिपादन- प्रकारभेरेऽपि प्रतिपाद्याथाभेद्‌ इति fag ॥

सत्ताश्रय उच्यते न जातिमात्रं, कटवाचिशट पत्य यान्तत्वात्‌। तथा चाप- FA सत्ताश्नयसामन्यक्ता RAIA इत्याकांच्तायां वाक्वश्रषादात्मे(त निच्छयत इत्याद | न चे(त। सच्छब्दस्यात्मसाधारणमपेत्याक्तं तदपि नास्ति अात्मपद्वत्‌ सत्पदस्य व्यक्तिवाचित्वात्‌ यक्त बाधायेग्घा चिदात्सैवेति न वाजिकन्द्‌ गवोारूपकमवेघम्यमि्यादइ । सच्छब्द ति | वेषम्बमपेव्याप्याह | अम्नानतति | asad त्वमस्य तद्‌ यप्यन्तस्य aay प्रतिपग्दनं च्छान्देग्यवाक्य तु तद्यस्य waaay प्रति- पादननमिति प्रकार्भेरेऽपि वाक्वार्यैक्याद्िदयैक्चमिति फलितमाह | व स्मादिति |

* विज्ञात दूति वधेर का Ge |

qn &

cod

— रत प्रभाभासिति। | अ ०३।पा०२।

कायाख्यानाद पुव ॥ ९८ ॥

Hell वाजंसनेयिनश् प्राणसंवादे श्ादिमयादं प्राण- Wiad AAA AVIA वास आमनन्ति अनन्तरं च छन्दोगा saat (तस्मादा एतदशिष्यन्तः प्रस्ताच्चापरिष्टादद्धिः ufezufa दइति। वाजसनेयिनखा मनन्ति ‘afsatea: ्राचिया अरगिय्यन्त आाचामन्यशित्वा दाचामन्ति एतमेव तद्नमनग्ं | वन्ता मन्यन्ते तस्मादेवविद्श्िव्यन्नाचामेद्‌शित्वां चाचामेदेतमेव तद्‌नमनभ्मं Bra’ दति तचाचमनमनय्रताचिन्तनं च प्राणस्य प्रतीयते। तत्‌ किमुभयमपि विधीयते उताचमनमेवेातानभ्म-

कारयाख्यानादपवं। 'मेकिमन्नं fa ava xfa प्राणेनणडावागाद्‌य Su: यदिद fa ara आरकमिभ्यस्तत्तऽन्रमापा वासः इति सवं प्ाणिभिभज्यमानं यदिदं प्रसिद्धं खादिपयन्तमन्न तत्‌ प्राणस्य aaa ay खआच्छादनमित्यपासकोन चिन्तनोयमिव्यथेः। एएखादयऽप्यविश्- वख्रतिमक्ता विष्टेषखतिभेदमादह | अनन्तर चति | THAT प्राण- वस्यत्वादद्िष्यन्तेाऽशएनं कुवंन्तः श्राचियारखुतत्‌ कुवन्ति किं तत्‌, भेज- नात wa Be चाचामन्ति दति यत्‌ acts: प्राण परिद्‌ध्याच्छा- द्‌ यन्होव्यथः। पवात्तराखप्रनसम्बन्धिनोष्वष् प्राणवासस््चिन्तनरूप- aanargia कायमिति ara: | तत तस्मात, इति उक्ताय यथया पव विद्दासाईग्रनात प्राक Swe चाचामन्तरतम्वान प्राणं तत्तनाचमनना- नस्ममाच्छादितं gaat मन्यन्ते चिन्तयन्ति, तस्मादेवंविदिदानीन्तना- ऽप्यपासक ud कुवादिति वाजिश्चय्थैः। अरोभयोर्प्यपु वत्वात्‌ संश- वमा । तत्किमिति | सन्दिग्धतदुपकमस्य वाक्चष्ेषात्‌ निणयवदा- चामन्तिञ्ति पदस्य विधित्वसन्देदहे च्याचामेदिति बाक्यशेषादिधि- त्वनिगव इति दृद्ान्तसंगव्या yauaare | किंतावदिति। wa साघनाणसनाङ्विधिविचारात्‌ प्राद्‌सङ्तिबाथ्या। पृवेपच्च प्राणवि.

[ ख ० ₹।पा ०२ | प्रा इर ब्रह्य चभ) ष्ये | Oe

ताचिन्तनमेवेति fasted | किं तावत्‌ प्राप्रमुभयमपि विधीयते इति । कुतः उभयस्या्वगम्यमानल्वात्‌। उभयमपि चेतदपूरव- लादिष्यदे, wy वाचमनमेव विधौयते, fawer fe तस्मिन्‌ विधिविभक्तिः, तस्माद्‌वंविद्‌शिव्यन्नाचामेदशिल्ा चाचामेदिति तस्येव स्तुत्यय॑मनद्यतासङ्घोतनमित्येवं प्राप्रे AA) नाचमनस्य विधेयलमुपपद्यते, कायाख्यानात्‌, प्राप्तमेव Vis कायवेनाच- मनं प्रायत्या्थे खतिप्रसिद्ध मन्वाख्यायते। नज्वियं ्रतिस्तस्याः wand स्यात्‌, नेत्युच्यते विषयनानालात्‌ । सामान्यविषया fe रतिः परूपमाचरम्बद्धं प्रायत्यायंमाचमनं प्रापयति, शरतिस्त॒ प्राणविद्याप्रकरणएपटिता तदिषयमेवाचमनं विदधती विदध्यात्‌। न च भिन्नविषययोाः श्रतिरन्येमूलमूलिभावेऽव- कल्यते, नचेयं तिः प्राणविद्यासंयाग्यपूवमा चमनं विधास्यति दृति शक्यमाश्रयितु, पूवस्येव पूरुषम चसंयेागिन आचमनस्येह प्रत्यभिज्ञायमानलात्‌, अतएवच नोाभयविधघानं, उभयविधानें च वाक्यं भिद्येत। तस्मात्‌ प्राप्रमेवाभ्रिभिषतामभितवताञ्च

A ee

द्याङ्त्वेनापवाचमनं विहदितमन्यचपसदहतव्यमिति फल सिद्धान्ते तस्याविधेयत्वात नाङत्वेनापसंहार रति faaa: | suataura वाक्वभेद्‌ः स्छादित्यरूच्या पक्तान्तरमादह | wu वेति । प्रशस्तं हो द. माचमनं वस्माद्नन प्राणमनन्नं मन्यन्त इति स्ततिः। प्रसिद्धान्‌वाद्‌- नाप्रसिडधं विघेवमिति न्यायेन सिडान्तयति। खवमिति।| प्रयतस्य प. यलवता भावः प्रायत्यं खुद्धिस्तदयमिद्यथः। MU AW कायत्वेन विहितं सक्लकरमाङ्तया प्राप्ताचमनानवाद्‌ नापवमनम्नताध्धानमव विधीयत डति Gara: | स्नातमाचमनं रत्या नानद्यते fH aaat

© £

Gto रलप्रभाभासिते। [ च्च ०२।पा ०२।

उभयत आचमनमनृद्य “एतमेव तद्नग्मं वन्ता मन्यन्ते' इति प्राणस्यानद्मताकरणसङ्धः ल्योऽनेन वाक्येनाचमनोयाखश् प्राण- विद्या सम्बन्धि तेना पूव उपदिश्यते । न चायमनद्रतावाद्‌ राच- मनस्वत्य्थं इति wa आचमनस्याविघेयलात्‌, खयच्चानद्म- तासङ्कल्स्य विघेयतम्रतीतेः। न चैवं सल्टेकस्याचमनस्यभयाथं- ताभ्यपगता भवति, प्रायत्याथता परि धाना यंता चेति क्रियान्त- चान्द + नकत्‌ क्रियान्तरमेव दया चमनं नाम प्रायत्यार्थं परूष- स्याभ्युपगम्यते, तदीयासु लषु वासःसङ्धल्यनं नाम क्रियान्तर- मेव परिधानां प्राणस्याभ्युपगम्यत दूत्यनवद्धं | रपि च यदिद्‌ किं waa आशकुनिभ्य safe श्राकोटपतङ्गभ्यस्तन्ते- safafa’ aa तावन्न सवान्नाग्यवदारयोद्यत दति शक्यते वक्त, WAIANAE, सवन्त॒प्राणस्यान्नमितीयमनदृष्टिञो- द्यते | तत्सादचयाच्वापा वास इत्यचापि नापामाचमनं चाद्यते, प्रसिद्धा खेवाचमनोयाखष् परिधानदृष्िञ्चाद्यत दति amt

sat विहितं स्त्यानद्यत इति usa नन्विति | खतिसूमत्यारनयोनं मलमलिभावः भिन्नविषयत्वादिति परिदरति। afai fest नित्य quae Tara सुतिः। अखाचमनान्तर विधिमुपेद्य मलम लित्वं नि- रस्तं सम्मति fafucfas इत्याह | नचेयं safafefa | wa रवति च्छाचमनविध्यभावादवेत्ययः। AQ प्रारवासस्त्वध्यानाख्यः Aya: प्ारविद्याङ्त्वेन विधीयत cate, तस्मादिति खयञ्ेति प्‌व- त्वादि व्यधेः | ayy विनियुक्तस्याचमनस्य प्राणवच्छादनाथेत्वं fa- रूद्धममित्याण़्द्खाद। न चेवं adifa | खाचमनस्याच्छादनाथत्वम- fazfauu:| किञ्च य्या पुवंवाक्ये प्राणस्याद्नध्यानमङ्क वित तथाच ara विधौयते, अन्यधयाचमनविधा waa ध्यानविश्चि-

[Bogates | प्रा ङर त्र्य खचभाष्ये। ८८१

न द्यधवेशसं सम्भवति | ala चाचामन्तीति वत॑मानापदेशिला- न्नायं शब्दा विधिक्तमः। नन मन्यन्त इत्यापि समानं वतेमाना- पदेशत्वं, सत्यमेव तत्‌, अवश्यंविधयेलमन्यतर स्मिन्‌ वासःकाया- ख्यानात्‌ wit वासःसङ्कल्पनमेवापूवै विधीयते नाचमनं पूवे वद्धि तदित्युपपादितं। चदय्यक्तं विस्पष्टा चाचमने विधिविभक्ति रिति, तदपि एू3वच््ेनेवा चमनस्य प्रत्युक्त, चअतणएवाचमनस्वावि- धित्सितत्वादेतमेव तदनमनम्मं कूवन्ता मन्यन्त इत्यत्रेव काएवाः पयंवस्यन्ति नामनन्ति तस्माद वंविदित्यादि। तस्मात माध्य- न्दिनानामपि पाटे ज्राचमनानुवाद्‌न*एदंविद्‌ामेव प्रकतप्राण- वासाविधिववं विधीयत दृति प्रतिपत्तव्यं योऽष्ययमम्दपगमः क्रचिदाचमनं ! विधोयते कचिद्धासोाविज्ञानमिति साऽपि न

रुत्तरच fanfafufcagand स्यादित्याह। अपि चेति भक्तये- दिति शब्टाभावात खाद्यत्रस्य सवस्य मनव्येणापासकेन भोक्तमष्क्व- त्वाच्च न पूववाक्ये क्रियाविधिरस्त्यिथंः। इतञखाचमनमच न विधेरि are | अपि चेति। अनम्र मन्यन्त इत्यत्र वासस्वध्ानमपि न विधेयं दाषसाम्यादिति aga! नज्विति। उभयोरप्यनवाद्‌त्वे वेफल्या- दवश्यमकानवादनकं विधेयं तच विधय वासोाध्यानमेव बवासःकाय- स्यानम्रत्वस्याख्यानादपुवत्वाच्च इति समाघानायंः। पृववदिति war प्राप्तमित्ययः। अचामदिति a विधिः किन्त विष्णरुपांस्ु यदव्य इति वदनुवाद्‌ इत्य लिङ्मादह। अत रख्वति | तस्माद्‌ वंविद्‌शिष्य- च्राचामेदशित्वा चाचामेदिति वाक्यस्याविधित्वे कार्वेरपठनं लिङ्‌. faau:| तदङ्क पाठबलान्माध्यन्दिनि आचमनवविधिरिति कस्यचि. vada निराकरोति योऽपोति॥

# एवविच्लमेवेति ae ale Sto} † विधौयतासिति ate ade ।

TTR रल्नप्रभाभास्िते। [He ३।पा ०३ |

माधु, BAT वास दृल्यादि्काया वाक्चप्रद्रततेः सव॑त्रेवेकरूष्यात्‌। तसप्रादासा विन्ञानमेवेद विधीयते नाचमनसिति न्याय्यं ॥

समान एवच्चाभेदात्‌॥ १९ ॥

वाजसनेयिशाखायामचिर दये शाण्डिल्यनामाङ्किता विद्या विज्ञाता, तच AUT: श्रुयन्ते “स अ्रत्मानमुपासोत मनोमयं प्रा- णश्रोरं भारूपम्‌ THATS | तस्यामेव शाखायां ृडदा- TWH पनः पद्यते मनामयाऽच BRIT HT सत्य स्तस्ि्न्तदहद्‌ यं यथया न्ोदीदीा चवा वास एष सर्वदेशानः सवस्याधिपतिः सवं faz प्रशास्ति यदिदं fas vial aa सशयः, किमियमेका विद्याऽन्चिरदस्यदृददारण्कयागणापसंदारञ्च Ga {Ta fag गणानपसंदारखखेति। fa तावत्‌ प्राप्तं विद्याऽभेर्‌ा गणव्यव्ा चेति.क्तः चैनर्त्यप्रसङ्गात्‌। भिन्नासु fe शाखाखध्येटवेदिटभ- दात्‌ चैनरुत्वपरिदारमालाच्य विर्यकतल्मध्यवसाच एक चाति- रिक्ता गणा TATA wa ग्राणसंवाद्‌ादि स्वित्यक्त। एक- स्या पनः ग्राखायामय्येटवेदिदटभेदाभावादश्क्यपरिदारं पान-

a Se

समानः। रवच्चाभेदात्‌ प्रण्िल्येन CUT तद्वान्ना$ङ्गिता ऋन्तद्द॑द्ये ब्रीद्या{दिवत्‌ aa तिषतीव्यय | अभ्यासप्रत्यभिन्ञानाभ्य) संएयमह | तचेति। गणानपसंदासापसंदारा पूवात्तस्पकच्तवाः फल पवच प्राप्ता चमनानवाद्‌नानस्रताध्यानविधिरुक्तः इद त्वकश्मखावा विप्ररष्टद श- सख्यवाकययारेकस्य विधित्वमन्यस्यानु वाद्‌त्वमिव्यानच्यात्‌ द्यार्पिवि- द्या{वि्धित्रनि ति प्रत्यदाइस्णेन पूवपच्तयति। [कि तावदिति] यत्यनरुक्ती

[अ०ट।या०द। शा ्सतब्रद्यरूचभाष्ये | ८८३

ema विप्रछुष्ठदेणरेका विद्या भवितुमदति। न चाचैक- waa विद्याविधानाथं अपर गएविधानाथ॑सिति विभागः सम्भवति | तद्‌ द्यतिरि क्रा एव गणा TAT sata चास्नायेरन्‌, असमाना; समाना च्रपि तु उभयचान्नायन्ते मनामयवा- देयः, तस्मान्नान्यान्यगृणणपसंदार Tad प्राते gue, यया fa- alg शाखासु fagqad गणेापसं हारश्च भवति एवमेकस्यामपि शाखायां भवितुमद॑ति उपास्याभेद्‌ात्‌, तदेव दि ब्रह्म मनेमय- तलादिगणकमुभयच्राप्युपास्यमभिनं प्रत्यभिजानोमदे, उपाख्यच्च रूपं विद्यायाः नच विद्यमाने रूपाभेदे विद्याभेदमध्यवसातु शक्तः, नापि विद्याऽभेदे गृणव्यवस्थानं | ननु पानर्त्वप्रसङ्गात्‌ विद्यामेदोऽष्यवसितः, tad च्रथविभागेपपन्तेः, एकं Ararat विद्याविधाना्थं रपर गृणएविधानाे दतिन किञिन्नोापप- द्यते। नन्वेवं सति यद्पटितमश्मिरदस्ये तद्‌व geet ys पटि- तव्यं स एष सवेसशानः' इत्यादि | यन्त॒ पठितमेव मनामयलादि aq पटितव्यै, aq दोषः | तद्वलेनेव प्ररेणान्तरपटितविद्या-

तदिद्यान्तरमिति न ath: प्राग्पच्चाग्न्यादि विद्यासु यिचारादिव्या- द्य Waa qaufacfasanfaare | यथा fuatfefa | यथा- Sasa कमणि विधिः, "दघ्ना जुद्दातिः डति वाक्ये गुणविधिस्त- uae न विद्याभेद cage) न चातरेकमिति। उक्तगणानां पुन- रुक्तिरेया स्यात्‌ अताऽभ्यासादिद्याभेदः प्रयाजमेदवदिति भावः, उक्त- गुणाक्तिन cat कतिपवगुणविश्ष्टिपास्याभेदपत्यभिज्ञानार्थत्ाद्त उपास्यरूपाभेदात्‌ भिनच्रश्लठाखिव समानष्रालायामपि विदेकमिति

चह रलप्रभाभासिते। [ख ०३।पा०द्‌ |

प्रत्यभिज्ञानात्‌ | समानगणाद्भानेन दि विप्ररृष्टदेशां शाण्डिल्य- विद्यां प्रत्यभिन्ञाष्य तस्यामोशानवत्ाद्युपदि श्यते, अन्यथा हि कथं तस्यामयं गणएविधिरभिधोचते । रपि चाप्रा्ांशेपदशे- नाथैवति वाक्ये aaa प्रार्घांशपरामभशंस्य नित्यानुवादतया- प्यपपद्यमानल्वात्‌, न तद्वलेन प्रत्यभिज्ञ पेक्तितुं शक्यते | तस्मा- za समानायामपि शाखायां fadad गुणेपसंहारशे्युप- ua Il सम्बन्धाद्‌ वमन्यचापि ॥ Be

इदद्‌ारण्टकं “सन्त्य ब्रह्म" द्त्युपक्रम्य “AYA VaR स श्रादित्यो य एष तस्मिन्मण्डले परुषो यायं दक्षिणेऽचन्‌ परुषः दलति तस्यैव सत्यस्य ब्रह्मणाऽधिदैवतमध्यात्मञ्चायतनविशेष- मपदिश्य व्यारृतिशरीरलं च सम्पाद्य द उपनिषद्‌ावृपदिश्येते,

~ > e os ° तस्यो पनिषद्‌ हरित्यधिदेवतं, तस्येपनिषद्‌ दमित्यध्यात्यं i तच dua: किमविभागेनेवेोभे श्रण्यपनिषदावभयनानुसन्धातव्य

fazraaa योाजयति। वयेति सोचखकारोऽप्य्था व्याख्यातः | यच बद्वा गणाः wares प्रधानविधिरुन्यच तदनुवादेन गुणविधिरिति निखयादभ्निरस्ये प्रधानविधिवदुत्तसरच aufafafefa ara: | सम्बन्धाद्‌ वमन्यचापि। सद्धतचयं व्यद्वाय्वाकाप्रत्मक, सत्य परोाच्त- भ तात्मकं हिर्ण्गभासख्यं ब्रद्मापक्रम्य, तदुक्त यत्छत व्यं तत्‌ स योऽसा- वादिन्यः fa मण्डलं न तच स्याने परुषः करुणात्मकः स रवाध्यात्मम- त्तिस्थानस्य इव्यपदिश्य तस्य भूरिति (met aa इति aie: खरिति पादाविति व्याकृलतिरू्पं एएरीोरकमक्ताद्दे उपनिषद्‌ रहस्यदवता- नामन उपदिश्यते तस्यादित्यमण्डल सखयस्याद रिति नाम प्रकाष्रकत्वात्‌

[ख०३।पा ०३] WF CAS AANA | ८८५

Sa विभागेनेकादधिदवतसेकाथ्यात्ममिति। तच खुचणेवापक्रमत यथा wifwufsgrat विभागेनाप्यधोतायां गणेापसंहार सक्तः एव मन्यचाप्ेवंजातोयके विषये भवितुमददति एकविद्या- भि सम्बन्धात्‌, एका दोयं मत्यविद्याऽधिदेवमाध्यात्मं चाघोता उपक्रमाभेदात्‌ व्यतिषक्तपाठाच, कथं तस्यामदिता घमस्त्या- | मेव न स्यात्‌, चो gray कशिदनुगमादिराचारश्चादितः सङ्गामगते अररण्यगते च तुलखयवद्‌व भवत । तस्मादु मयारप्ुप- निषदर्‌भयच प्रार्रिरिति, एवं प्राप्रे प्रतिविधत्ते।

न वा विशषात्‌॥ २१ ॥

नेवेाभयेरुभयच्र प्राञ्चः, कस््मादिशेषात्‌, उपाखनस्थानवि- शेषोापनिवन्धादित्ययंः कथं खानविशेषो पनिवन्य दति, vad

तस्याल्तिस्थस्यादमिति नाम प्रुक्तादिति दः नामदयं विषयस्तच ना. fat: सव्या ख्यस्य ब्रह्मण रखकत्वात्‌ स्थानभेदोक्तेख संए्यमादह | तचेति। पवपच्त प्रतिस्थानं नमदयानष्ानं feed यया अखन्येकंकनाम।न- छानमिति फल। टषरान्तसङ्गत्या पवपच्तख्चं व्याचष्टे। यथ्ेति। यथया विद्यक्णदुपसंहार उक्तः रखवमन्यत्राप्येकविद्यावामपसंहासो भवितु- मदत इत्ययः। सद्य त्रद्धयत्यपक्रमाभदस्तावेतावच्यादिवत्यपरुषावन्योा न्यस्मिन्‌ प्रतिष्िता, खदित्यरप्सीनाश्चच्तषि चच्घखादिव्ये प्रतिदान. दिति व्यतिषक्तपाठे faa: संद्येषपाठनस्ताभ्यां विदक्यसिड्धिः, विदयक्येऽपि कि स्यात aware) कथमिति । विद्यक्छे$धि स्थानभेदादुपनिषदोर- सङ्करः स्यादिव्याणश्ड्गं दृद्ान्तेन परिहरति । यो दयोति।

नामेक्यात्‌ THER युक्तः, तया चाल्तिस्याऽद रिति नामवान्‌ स्-

ब्रद्यत्वादादिव्यस्थाइरिलिनामवदिति wa सिडान्तद्धूचं योजयति, 9 +

cud रस्लप्रभाभासिते। [अ०३।पा०३] |

"य एष एत सिन्मण्डले wy इति छाधिदैविकं परुषं nae तस्यो पनिषद्‌ रिति श्रावयति योऽयं chewy परुषः" दूति चाध्यात्मिकं पुरुषं प्रकृत्य तस्य पनिषद दमिति तस्येति चेतत्‌ सन्निदितालम्बनं सर्वनाम तस्म्ादायतनविशेषव्यपाश्रयेरषवेते

उपनिषद्‌ावपदिश्येते कुत उभयेोरुभयच्र Ufa | AAR एवा- यमधिदैवतमध्यात्मञ्च पुरुषः, एकस्यैव सत्यस्य ब्रह्मण wWe- तनदयप्रतिपाद्‌नात्‌। सत्यमेवमेतत्‌, एकस्याऽपि तलवस्थाविशे- पापादानर्मवापनिषद्धिशेषोापदेशात्‌ तदवस्थस्येव सा भवितुम- ईति। अस्ति चायं दृष्टान्तः सत्याचायंखरूपानपाये यदा- चायंस्यासोनस्यानवतेनमक्तं न तत्तिष्ठतेा भवति, यच्च तिष्ठत BA न तद्‌ासोनस्येति। ग्रामारण्छयास्वाचायखद्पानपायात्‌ तत्छरूपानवद्भूस्य च धर्मस्य ग्रामारणरूतविशेषाभावादुभयच तुल्यवद्धाव दत्यदृष्टान्तः सः तस्नाद्रुवस्याऽनयोरुपनिषदोाः॥

द्‌ शयति च ॥ ९९२ ॥

अपि चेवंजातीयकानां धमाणां व्यवस्ितिलिङ्द शनं

न वेति। नान्नारुपासनस्थानविविद्ट सम्बन्धित्वादि चयंः। तस्योपनिषद्‌ ह- | cufafa च वाक्यदयेन तच्छन्दपरग्रस््याः सञ्चिहितस्थानविश््दधियोा परूषयोनामसम्बन्धपरेणापसंद्दारानमानं बाध्यमिति भावः। fana- क्यान्नामसह्र इत्याशङ्य wraved विश्िद्परुषभदात्‌ नामबयव- स्थामाद् | नन्च्त्यादिना। fafuzanay टदान्तमादइ। अस्तीति।

[तदृष्ान्तस्य सखरूपसम्बन्धित्वात्‌ विशिष्ट wa vad टष्न्त्त्वं| aif इत्याद । ग्रामेति॥

[ख ०२।पा ०२ ] परा इर ब्रद्य खच भाव्ये | अ

भवति ^तस्येतस्य तदेव रूपं यदमुग्य रूपं यावसम्ग्यगेष्णै ता WaT यन्नाम तन्नामः cial तस्यैतस्य तदेव रूपं यदम्‌ब्य रूपं कयमस्य लिङ्गत्वं तदुच्यते, अ्रच्यादित्यस्थानमेदभिनान्‌ धमा- नन्यान्यस्मिन्ननुपरुदायान्‌ पण्यन्निदातिदेशेनादित्यपरूषगतान्‌ रूपादीनक्िपरुष उपसं दरति “तस्यतस्य तदेव रूपम्‌" दत्यादि- ना। agigafaa एवते उपनिषद्‌ाविति निणंयः ॥

VAYAMA चातः ॥ २९ ॥

"ब्रह्मज्येष्ठ वीया सम्भृतानि ब्रह्मा ज्येष्ठं दिवमाततान' Tala राणायनीयानां खिलेषु वीयंसम्भतिद्यनिवेशप्रषडतया ब्रह्मणा विश्रूतयः vam) तेषामेव चेापनिषदि शण्डिल्यविद्याप्र- तया ब्रह्य विद्याः पद्यन्ते, arg ब्रह्यविद्यासु ता ब्रह्मविग्तय उप- संद्धियेरन्‌ न वेति विचारणायां ब्रह्मसष्वन्धादुपसंदारप्राप्री पठति, aalfagatfanwaar विग्तयः शाण्डिन्यविद्याप्र- fay ना पसंहतेव्याः, अतएव चायतनविशरेषयागात्‌ i तथा fe

उक्तनामव्वस्थायामतिदेषटा fagfaars | cuafa चेति | fa- दये वचा द वोापसं हारसिद्धावतिदेष्या su wa तस्मादकविद्यायामपि wianeataumat विनातिदोप्मनपसंहार इति fas |

सम्भतिद्यव्याप्यपि dia: | ASAI VS कारण येषां तानि aa- suita, निलापन्रान्द्सः, वीरि पराक्रमविष्रेषा आआकाण़त्पा- eatca:, alfa aw वौयाशणिसम्भतानि fafagq सम्बद्धानि, सवनि- यन्तः कायं विघ्रकतुरसतत्वात्‌ | तच व्ये ब्रद्धयाग्र दवयद्यत्पत्तःप्रगव दिवं खगमाततान व्याप्तवत्‌ सदा सवव्यापकमित्ययः। सवप्रायम्य Tul

5 ॐ 4

— रलप्रभाभासिते, [०३।प7 ०३]

शाण्ड़च्यविद्यायां द्‌ यायतनलं ब्रह्मण उक्तं ‘UT अआात्यान्त- चेदयः दृति तद्वदेव ददरविद्यायाम्पि ‘cet ww वेश्म द्‌ दरोऽस्मिन्नन्तर BAC Tia उपकाश्लविद्यायान्त्‌ चरच्छा- yaaa "य एषेाऽच्णि प॒रूषो दृ श्यतेः tia एवं तच त तत्त- द्‌ाध्याल्यिकमायतनमेतासखु विद्यासु प्रतोयते, अधिदैविक्यस्ेता fazaa: wafagaifaxwaa:, तासां ga एतासु aifa: | नन्वेताखप्याधिद्‌ विक्या fazaa: waa व्यायान दिवा ज्या- QUART TAM एष उ एव भामनोरेष fe weg way भाति यावान्‌ वायमाकाशस्तावानषोाऽन्तद्दय BAIT GH अस्मिन्‌ द्यावाष्टयिवी अन्तरेव समादिते' दत्येवमाद्याः। सन्ति वान्या ्यतनविणेपदीना रपि ब्रह्मविदा: षोडश्नकलाद्याः, सत्यमेवेतत्‌ तथाप्यत्र विद्यते विशेषः सम्भृत्याद्यनपसंहारडेत्‌ः,

नदत्वमिति वाक्यश्षस्या गणाः प्रभवतिपदग्राद्याः। खिलेणिति विधिनिषघग्रून्यवाक्वेय्विव्य्थः। त्रद्धसम्बन्धादिद्याभेदभानाच संश. यमाह । ताखिति | अनारुभ्याघीतव्रह्मविभरतीनां ब्रद्यसम्बन्धेन सवं त्रद्यविद्ाम प्र्यभिन्ञानादुपरूदार इति पर्वपच्तः। सिद्धान्तमाह | सम्मतोति| सम्भतिख gatas सम्भतिद्यव्याप्नि तदपि सवच नाप. संहतव्यमपनिघदमारिवि व्यवसखयापकविष््षयोागादिति सूचयोाजना। च्याध्यान्मिकायतनविष्घयक्तविद्यास्थाधिदेविक्रविभतवीनां प्रत्यभिन्ञा- न हेत्वभावात्‌ न प्राभिरिव्यक्तं sa wed | गन्वताखिति खधिद्‌- विकत्वसान्याद्‌ाध्यान्मिकायतनद्धीनत्वसाम्याद्वा तत्तदिद्धयासु सम्भृव्या- दीनां प्राक्षिरिति wera: | उक्तदहेलुद्यं न गणप्रापकमधिदेतिक- विद्यानां शएणखि्ल्यददरादीनां आखवतनदीनविद्यानाञ्च मिघोागुगसा- हयंप्रसङ्गात्‌, तस्मात्‌ वातिप्रयसमानगयावि{शषटेःपास्यरूपैव्यं विदयैक्य-

[ अख ०३।पा ०३] प्रा ङर ब्रद्यदचभाष्ये| CUE

समानगृणास्नानेन fe प्रत्युपस्थापिताखु विप्ररष्टदेशाखपि विद्यासु विग्रृष्टदेश्रगणणा उपसंद्धियेरननिति युक्तः सम्ृत्या- zag शण्ड़लद्रादिवाक्यगोाचराश्च गणः परस्परव्यादन्त- स्वरूपत्वात्‌ न प्रदेशान्तरवतिं विद्या प्रत्युपस्यापनक्तसाः । न च ब्रह्मसम्बन्धमाचेण प्रदेभान्तरवतिविद्याप्रत्युपस्यापनसच्यते, वि- द्याभेदेऽपि तद्‌ पपत्तेः, एकमपि ब्रह्म विग्डतिभेदोरनेकंरनेक- aie इति fafa, परोवरौीयस्वादिवद्धेददशनात्‌। त- स्मात्‌ वोयंसम्भृत्यादौनां शाण्डिच्यविद्यादिष्वन्‌पमंदार दति॥

परूषविद्यायामिव चेतरेषमनान्नानात्‌ ॥ २४॥।।

अस्ति ताण्डिनां पेङ्गिनाञ्च रदस्यत्राह्यणे परुषविद्या, तत्र परूषेा यन्नः afar, तद्‌यमायुस्तेधा पिभज्य सवनचयं कल्तितं, अरशिशिषादोनि च दीक्तादिभावेन कल्यितानि, अन्ये

मावददरणपास्िदेतुसदभावात्‌ न प्राप्तिरिति परिदरति। सत्यमित्या- feat); खानर्वविशद्धिभेदात्‌ नाग्नयवस्थावत्‌ सम्भव्यादिगणविशििष्टस्य ब्रद्यणः एएएक्डिल्यादिविद्यात्तगणविश्द्िव्रद्यणख सिया भेदन रूप्‌. मदत सम्भव्यादौगां नापसदहार इत्यक्तन्यायातिदोश्त्वाद्स्यन सगव्या- द्यपेच्त यय कस्मिच्चदूोये परावरीयस््वादिगणापास्त(दिर्ष्सश्चत्वाद्य- प्रस्तिमि दत्ते agateata ब्रद्यणि विद्याभद्‌ पपत्तेः ब्रद्धप्रयभिक्ञान गुणप्रायिकेव्याद। परोवरीयस््ादिवदिति। तस्मात्‌ सम्भु्यादिगुण- विरिद्विद्यान्तरपिधि{रिति fag |

परूषविद्यायां चन्द्‌ ग्यस्थां विद्यामाइ | अस्तीति | ‘Teel वा aq. aw वाजि wafanta वधाणि तत्मतःसवनमय यानि चतुशखत्वारि-

८६० रल्नप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०दे |

च yaaa समधिगताश्चाशोमन्ल्प्रयोगादयः। तैत्तिरी- यका रपि कञ्चित्‌ परूषयन्ञं कल्ययन्ति (तस्येव विदूषो चनज्ञ- स्वात्मा यजमानः BRET पल्ली" दत्येतेनानुवाकन | aa संशयः किभितरचेक्ताः पुरुषयज्ञस्य ware तेत्तिरीयकषूपसं ea a: किंवा नोपसंहतव्या द्ति। प॒र्ुषयनज्ञलाविशषादुपसंदारप्रा्ता- वा च्छद Alsat इति, कस्मात तद्रुपप्रत्यभिज्ञानाभा- वात्‌ । तद्‌ादाचायैः परुषविद्यायामिवेति | चथेकषां शाखिनां ताण्डिनां Ufgat च परूषविद्यायामान्नानं नेवमितरोषां ते- न्तिरीयाणामान्नरानमस्ति, तेषां रीतरविलक्तएमेव यन्ञस- म्पादनं Gua, पल्लोयजमानवेदवेदिवर्दियपाज्यपग्युलिगाद्य- amauta | यदपि सवनसन्पाद्नं तद्‌्पोतरविलक्तणमेव “य- त्सायं प्रातमं्यन्दिनिद्च तानि सवनानि tfa i यदपि किञ्ि- न्मरणावग्डयत्ादिसामान्यं तदष्यन्योयस्ाद्भूयसा वेैलकत्छेना- भिग्डयमानं न प्रत्यभिज्ञापनचमं। न च alates परुषस्य

प्रद्घणि तन्माध्यन्द्िनिं सवनमथ वान्यद्ाचत्वारिंशदषणि तत्तृतीयं सवनम्‌'डति qa सवनचयं कल्पितं,.स यद्‌ शिशिषति afa- mata यत्‌ न cad ता dia खथ यदश्नाति यत्पिव्रति यद्रमते ता उपसदः अय यद्धसति यच्जच्तति यन्मेथुनं चरति तानि स्ततशस्रा- fa qq यत्तपोदानादि सा द्च्तिणा मरुणमेवावभ्टथयः वस्लादिरूपा मे प्राणा ee Banga वावदाय॒रनुसन्तनतेः eat, 'अच्ितप्तस्य स्ततमसि प्राणं संणितिमसिः इति मन्तचयप्रयोगः | पेडश्धिकरश्रत- वघजीविव्वं फलमिति afta) aay श्ाखान्तसोयपरुषविद्यामाद। तत्तिरीयका ङ्ति। awa विदुषा anata ष्याः समानाधिकरणय-

— ——

[ऋख०३।पा ०३ | VIF CAMARA | ८९१

यज्ञत्वं म्यते विदुषा यज्ञस्येति दिन चेते समानाधिकरणे gaa विद्ानेव यो यनज्ञस्तस्येति । न fe परुषस्य am यज्ञतमस्ति व्यधिकरणे aq षष्ठी विदुषो ये यज्ञस्तस्येति । भवति fe ae षस्य मुख्यो यज्ञसम्बन्धः, सत्याञ्च गते aw एवाथ च्राञ्रयितव्यो न भाक्तः ATA यजमान दति च यजमानल्वं पुर्षस्य निनर- वन्‌ वेयधिकरण्येनेवास्य यज्ञसम्बन्धं atafai पि च तदैवं विदुष" दति सिद्धवदनुवादशरेता सत्यां परुषस्य यनज्ञभावमा- त्मारोनाञ्च यजमानादिभावं प्रतिपित्समानस्य वाक्यभेदः स्यात्‌ । अपि च ससन्यासामात्मविद्यां पुरस्तादुपदिष्टानन्तर्‌ः तच्खेवेविदुष दत्याद्यनक्रमणं पश्यन्तः Gane एवेष आम्नायो न aaa दूति प्रतीमः। तथा चैकमेव फलं उभयोारणष्यनवाक-

वयधिकरुण्णानिखयात्‌ संण़यमाद | तचति ¦ उपसंहारानपसंदहारा- वेव ma| पृवचासाघारगगगप्रत्यभिक्ञानाभावात सम्भव्याद्‌ा वि- Que उक्तः इद त्वसाधार्णावभ्ययगगणविश्िद्ध्परुषयतन्तरूपेक्यपत्य. सिज्ञानात्‌ विद्यश्चमिति प्रत्यङहर्णेन प्राप्रे सिदडधान्तयति। ने(पसंद- तव्या इति | (तस्येवविदुषोा यक्ञ॒म्यात्मा यजमानः खडा ual णसेरमि ध्रमरोा वद्लामानि afeafe: शिखि द्यं au: कामः अज्यंमन्ध् पञ्चुस्तपोाऽगम्रदरमः शमवता दच्तिणा वाग्घाता पाण उद्राता wat. ध्वयंमला aa इति बडतरघमवेलच्तणप्रात्‌ न रूप क्यपरत्यभिद्ेत्यर्थः| वेद्‌; quate: शमयिता दमा दच्तिण्यन्वयः। fay were चिधा- विभक्तायुषि सवनत्वकल्यना aa तु सायङ्कालादायिति वेरूप्यमाद्। यद्पीति। यन्मरणं तद्वभ्ययो यद्रमते तदुपसद्‌ इति तित्तिरिखते सारूप्यमपि भातोव्यत आदह | यदपि किञ्चिदिति। गताश्योश्वतु व्पात्चसारू्प्यादिद सारूप्यं नक्यप्रयाजकमित्ययः। fag wre

céR स्नप्रभाभासित। [अ ०२।पा०३]

यारुपलभामरे ब्रह्मणा मदिमानमाप्राति, दति दतरेषा-

न््वनन्यशेषः परुषविद्यान्नायः। च्रायरभिदृद्धिफलेा दयसे

"एष इ पोाडश्वषश्तं जोवतीति a wa वेदः दति समभिव्या- चारात्‌ | तस्माच्छाखान्तराधीतानां पुरूषविद्याधमाणामाशो- म॑न्त्रादौनामप्रा्िस्तेन्तिरी यके ॥

वेधाद्यथेभेद्‌।त्‌ ॥ PY अस्याथवंणिकानामुपनिषद्‌ारम्भे मन्तसमान्नायः ay प्र- विध्य इदयं प्रविष्य धमनीः भप्रटज्य शिरोाऽभिप्रज्य चिघा fag- a दत्यारिः। स ताण्डिनां ‘ea सवितः प्रसुव ana’ tare:

प॒रूषयच्तयेारेक्छं खतं पचतु मेद इति वेरूप्यान्तरमाद॥ न चेति | यद्यपि निषाद्खपतिन्यायेन सामानाधिकरखय wade तथाप्य. पसिदक्यकल्यनागेस्वाद्यज्तम्यात्मेति भदोक्तेरेकस्येव यनज्ञत्वयजमा- नत्वविराघादात्मविदो at aa प्रसिद्धस्तस्येत वेयधिकरण्यमेव युक्तं किच्च विदतसम्बन्धियज्ञरूपविग्ोष्यानुवारेन विददङ्गैरङ्गसम्प- दिधावेकवःक्वता प्रतीयते तस्यां wat विष्रेष्यस्याङ्गनां च एयगिवि- धिवादिनस्तव वाक्यभेददोघः स्यादिव्धः। fag स्यादिभ्यो ara rae च यदिति सन्धासमक्ता wa: सर्वमिदं जगदियेवं तमात्मानं नात्वा भयाऽवग्ययमपखाति विदानिति संन्धासाध्यायात्मविद्यां परस्तात प्राजापत्यान्‌ वाके उपदिगश्यानन्तरानुवाकं तस्यवविदुष इव्युक्कात्मम- विद्यानुवादन प्रसंशाधत्वेन तच्छघतया यज्ञसम्प्रत्तिः क्रियते फले- Aa, eat तु खतन्लविद्याविधिरितव्यादह। अपि च ससं. न्यासामिति | चिन्ताफलमद | तस्मादिति॥

वेधाद्य्थमेदात्‌। दवतामभिचारकती प्राथयते। सव॑मिति। हे देव- ते मिपोः aaag प्रविध्य विदास्य विष्टेषतश्च हदयं fut va:

* प्र्रञ्नति वधं” का०।

[ख ०३।४।०३ | षाङ्करत्रद्यदचभाय्ये। ८९३

शाचखायनिनां श्रेताण्धा दरितनीलाऽसिः दत्यादिः। कठानां तै- ्िरोयकाणणं च ‘nat सिचः शं वरुणः" tafe वाजसन fa- नान्तृपनिषदारम्मे प्रवग्येत्राह्मणं पद्यते ‘eat इ वै ad fate: इत्यादिः । कोषोतकिनामग्ययिष्टोमन्राद्यणं ‘ag वा afy- eral ब्रह्मैव तद्‌ दजह्मणेव ते ब्रह्मो पयन्ति तेऽग्टतलमा्रुवन्ति य एतद्‌ दरूपसंयन्तोति किमिमे सवे प्रविध्य" इत्यादया aaa: प्रवग्थादौनि च कमाणि विद्याद्धपसंदधियेरन्‌ किं वा नोाप- ंद्धियेर निति मोमांसामदं | fa तावत्‌ नः प्रतिभाति उप- aut एवेपां विद्याखिति । ga, विदागप्रधानानामुपनिष- Salat समोपे पाठात्‌ । नन्वेषां विद्यार्थतया विधानं नाप- लभामदे। वाढं, *श्रनुपलभ्यमाना ala लन॒मास्यामरे सन्नि-

= £ =

धिसामथ्यात्‌, न fe सन्निधेरथंवक््वे सम्भवत्यकस्माद्‌सावना-

क-म

शराः yeaa Sica शिरखखाभिता नाश्य, ca विधा विएक्ता fa दिद भवतु मे शचरित्यथंः। दे <a सवितः aa safes प्रसुव निवंतयेत्यथंः। Samar श्वेता वस्येन्रस्सत्वं हइटिरितटणवन्नोला- Stay: | नोऽस्माकं सुखकरा भवत्वित्य्थः। whys aaa स यस्मिन्नदनि क्रियते act aq तस्माय तदहःसाध्यं कमापय- न्यन॒तिष्न्ति ते ब्रद्यणेव साधनेन ब्रद्योपयन्ति ते च कमेणाग्टतत्वमा- घ्रवन्तोति योजना | मन्लादिधु तन्नदुपनिषदिद्याण्ेषत्वे प्रमाणभावा- भावाभ्यां dugqare | किमिति। फलं पुवेवत्‌ । नन्‌ तेषां waa मानाभावा्ापसंद्ार डति wea, नन्वेषामिति। मन्ताद्‌यस्त- त्तद्धिद्याण्ेाः फलवदिद्यासन्निहितत्वात्तेत्तिसीयकगतपुरुष यच्वदिति aaa | वामिति । तवा च टरष्ान्तसङ्ः{तः सिद्धान्तिपत्ते। स. वित्वे व्ववाधक्रमादइ। न difa) अफलमन्तादौनां फलवच्छेषत्व-

~ ~~ न~~ क~ ~ आ वा र ९ e * qaqeanalal sla Fe ate ॥

oY

cc 8 र्ल्नप्रभाभासिते | | ख ०३।पा ० ३

afad am: नन्‌ नैषां मन्लाणां विद्याविषयं किञ्चित्‌ साम्य पश्यामः, कथं च प्रवग्थादौनि nara चअन्यार्थतवेनेव विनि- य॒क्तानि सन्ति विद्याथलेनापि म्रतिपदयेमदि इति नैष दोषः, सामथ्यं तावन्मन्ाणां विद्यापिषयमपि किञ्चित्‌ शक्यं कल्प- यितुं, दयादिसङ्ीतनात्‌। ददयादीनि fe प्रायेणापास- नेष्वायतनादरिभावेनापदिष्टानि तद्रारेण च दयं प्रविष्ये- तयेवंजातीयकानां मन्त्राणं उपपन्नमुपासनाङ्गलं । दृ षटञचा- पासनेष्वपि मन्लविनियोागः शदिः प्रपद्येऽमनामुना मनाः इत्येव- मादिः। तथा प्रवग्यादीनां कमणामन्यच्ापि विनियक्तानां सतामविरुद्धा विद्यासु विनियोागा वाजपेय cq छृदस्यतिस- वस्ेव्येवं प्राप्रे ब्रूमः, नेषामुपसंद्ारो विद्याखिति। कस्मात्‌, वेधा दयमेद्‌ात्‌। इदयं प्रविष्येत्यवंजातौचकानां fe aarat

aud सन्निघेरथेवनत्वं तत्सम्भवे सत्यकस्मादथःन्यतसेनासौ atafy- cata नड युक्तं rau: | anus त्कसमाद्धेतुं faatsaraur नाखयितुं नहि यक्त xau:! नन मन्ताणां विद्यासमवेता च॑प्रका- प्रनसामशच्याभावान्न विद्याष्ेषत्वसिति wed | नन्विति पुरस्तादुप- सदां प्रवग्यणापचरन्तोति वाक्येन प्रवग्यस्य कतुणेषत्वं खतं, खभिद्धा- मादेख तत्तदाक्येन खगाद्यथत्मता न विद्याथत्वसित्याद।| कथं चति।

aint विद्यासमवेतद्दयनाद्यादि प्रकाण्कत्वमस्तोत्याह | नैष इति, उपास्तिघ मन्लप्रयागः क्रापिन ee इत्यत व्याह | टद्खेति। पचस्य QUAY Bary चलाक्यस्य कोश्त्वेनापास्ििरुक्ता तच पितुरयं प्राथनामन्तः। तचामुनेति Yaw चिणाम ग्रहति अमुना Waa aE भूर्तीमममच्च प्रपद्येनमे पुच्वियोगः स्यादिव्यर्थः। तत्तदाक्येनान्यच विनियुक्तानामपि कमणां सच्चिधिना विद्यासु विनियोगे न विरुध्यत

[ऋअ०३।पा०द्‌. ४ इर व्रद्य खचभाष्ये | ८९१

येऽयाः हद यवेधदये भिन्नाः, भ्रनभिसम्बद्धास्त उपनिवद्‌- दिताभिविंद्याभिः न तेषां ताभिः day सामथ्यैमल्ि। नन हद चश्येापासनेव्वप्यपयोागात्‌ तद्भारक उपासनसम्बन्धं उपन्यस्तः | नेत्युच्यते, दद यमा चसद्धीतेनरेवमपयागः कथञ्खिदुतप्रच्छेत, न च हद यमाचमन BAIS हदयं प्रविध्य watt: *प्रदञ्येह्येव- जातोयकोा fea सकला मनाया विद्याभिरभिसम्बध्यते ar- भिचारिकविषयेो Gass: । तस्ाद्‌ाभिदारिकण कर्मणा wa प्रविध्येत्यस्य मन्तस्याभिखम्वन्धः | तथा ‘ea सवितः प्रसुव aH’

=-=

इत्यच ट द्ान्तमाद | वाजपेय इति| ब्रद्यवच॑सक्ामेा खदस्पमरतिसपेन वजेतेति वाक्चेन तब्रद्यवचसफले विनियुक्तस्यापि ceufaaae वा- जपेयेनेष्रा डहस्पतिसवेन यजेतेति वाजपेयप्रकरणस्थवाक्चेन वाज- पेयात्तराङ्गतया विजियोागवदविराध स्व्यर्थः| यद्येकेन ama प्रकरणान्तरस्यद्दस्प्रतिसवसय प्रत्यभिज्ञानमङ्त्वविधानच्च कत्तमयक्तं वाक्यमेद प्रसङ्गद्ता मासाभिदहाचवत कमान्तरमेव खदस्पमतिसवाख्य- agaat विधीयत इति विनियुक्तष्य विजियोग इति भट्रुगुरुतन्त- दय सिद्धं, तथापि यथा निव्याञिदाचस्याश्वमेधप्रकरये वाग्यतसयैतां राचिममिदेच जहातीति नाम्ना प्र्यभिन्ता, यथावा दश्पणेमास- विक्तीषावाज्यभागा यजतीव्यकस्मिन वाक्ये प्रछतिस्थाज्यभागयो प्रदन प्रव्यभिद्वानं वक्येन fama तथाचापि ददस्पमतिसवपद्‌न पत्यमिन्ञानं वाक्येनाङ्ताविधानं किंन स्यात्‌, न च साध्यभावं विघायकाख्यातपरतन्त्ंनाम पद्‌ न सिद्धकमंप्रत्यभिन्नाच्तममिति ais सिदधस्याप्यङ्गतवा पनः साध्यत्वसम्भवेऽन्यधासिडाख्यातस्येव परसि- डायकानामपारतन्त्योपपत्तेः। न चवं सति कुणपायिसचे$प्यङ्गत्ेन निव्याम्रदहाचस्येव fafa: स्यादिति वाचं, इद्त्वात्‌। न च uaa. facta: SULA बलीयस्ात्‌ | पवतन्स्य खतन्परतन्तभावना-

कय

# gaaifa वधं Ate | ¥ 2

८1

“eg casita | [ख०२।०३ |

इत्यस्य यनज्न॒प्रस्वलिङ्गलात्‌ यज्ञेन कमंणाभिमस्वन्धः, तद्धि शेष सम्बन्धस्ठ प्रमाणान्तरादनसतंव्यः | एवमन्येषामपि Aa ut agifafaga कषाञ्चिदचनेन कषाद्धित्‌ waa ेत्येवमयान्तरेषु विनियुक्तानां रदस्यपटितानामपि सतां न सन्निधिमाच्ण विद्याशेषलेापपत्तिः, दुबला fe सन्निधिः

मेदे तात्पवाच, तस्मादोकस्येव ददस्पतिनामकस्य धात्वर्थस्य ब्रद्य- वचसे विनियुक्तस्यापि वाजपेयाङ्गतया विनियोग इति भगवत्या दतात्पयंमस्ति। विनियक्तस्य विनियोगे सव॑सम्मतमदाहरणं स्ादि- aca तस्य कता विनियक्तस्य वीयादिफलेऽपि विनियागात्‌ | तथा मन्लकमणामन्यच विनियक्तानां विद्याश्घत्वसिति पप्तं {रुडान्त- यति | नेषामित्यादिना। विद्यासु दयादि सम्बन्धेऽपि वेधाद्यथा- नमसम्बन्धात्छद्टमन्तायानामभिचारदिसम्बन्धललिङ्गन स्चिघधवली- यसा आअभिचाराद्‌ावेव मन्त्राणां विनियोग cay: | देव सवितः प्रसुवः इति प्रदच्तिणतोाऽभ्मिं पुच्तेदिति वाक्याद्‌भ्मिषयुच्तणे .स!विचं जद्दाति कममणः परस्तात्‌ सवनेजुदाति' ति वाक्चादाजपेये कमविश्- षसम्बन्धोऽस्य मन्लस्येवयाह | तदिशषेति | उक्तन्यायं Bara डव्यादिस्व- fafeufa | खवमन्येषामिति | परमाणन्तरं प्रकरणादिकं ननु लिङ्ग- दिभिरन्यच विनियुक्तानामपि सन्निधिना विद्याखयपि विनियेागर्लवि- रोधादिव्यक्तं ताइ । दुबला होति। समवाये समानविषयत्वेन इये विसे, परस्य Tae, Fa: अयविप्रकषात्‌, खाचंबेाधने परस्य पवं- व्यवधानेन yeutcau: | अयमाप्रायः waa विनियाक्तसय निरा argacaga विनियागाविरू्ध ख्व परन्त्‌ विनियाजकप्रमागया समवबलत्वे$न्यतरविनियोागत्वायागादगव्याकाङ्खात्पादनेन विनियुक्त विनियोगः खीक्रौयते "यया खादिरो युपो भवति खादिरं वीयकामस्य av gay’ इति arava mat विनियुततास्य खादिरत्वस्य वीय॑फने विनियागः। aa प्रमाणये।रुतुल्यत्वं तच न खं]क्रियते प्रबलप्रमागेन्‌ दुबलविनियागबधात्‌। यया 'कदाचनस्तरीरसिनेन्रम्य खसि इत्यस्याः

[ ख ०३।पा०३्‌ | परा र नद्य खचभाष्टो। ८८९७

अत्यादिग्य tam प्रथमे तन्ते “श्रतिलिङ्गवाक्यप्रकरणएस्थानस- मास्यानां समवाये पारदौर्वच्यम्यविप्रकषौात्‌, Tas) तथा कम॑णामपि प्रवग्यैदोनामन्यतर विनियक्तानां न fagrigar- पपत्तिः, न दयषां विद्यादिभिः सदेकाथ्यं किञ्चिदस्ति वाज- पेये तु हृदस्पतिसवस्य wy विनियोागान्तर्‌ वाजपेयेन हद- स्पतिसदेन यजतः इत्यपि देकाऽयं प्रवग्यः WATT बलोयसा

ऋचः रेन्रगादंपद्यमृपतिखत इति दतीयाविभक्तिः श्रुयान्यनिरपे- च्या गदेप्यापस्थानष्रेषत्वबाधिका र्न्रपकाप्रनसामश्यरूपलिङ्कप्राप्त- मिन््रष्ेषत्वं बाध्यते लिङ्गादि न साच्ताच्छेषत्वं बाधयति किन्त्विन्धः प्रकाण्माचं करालि तेन च लिङ्कनानेन मन्त्रेण इन्द्र soma इति आतिः कल्पनया, तया प्रोषत्वविरोध इति तिव्यवधानेन प्रष- aaa fay भटिति खायनाधकश्चुत्या बाध्यं, तथा faga वाक्यं बाध्यं यथया Asana सदनं करामि तस्य धारया सुवेषं कल्पया. मि तस्मिन्‌ सीदाम्यग्टते प्रति त्रीद्ीणां मेव सुमनस्यमान इति मन्त- WTA प्यकं सदनकरये पराडाग्सादने च तत्मकाण्नसामथ्- लिङ्गेन श्तिद्वारा विनियोगे सति प्रतीतमेकवाक्यत्वं बाध्यते, तस्य Kesh मन्ते सद्नकर्णप्रकाशनसामथ्ये पुसोडाश्णसादनप्रकाशएन- सामथ्ये च लिङ्ग कल्पयित्वा आअतिकल्पनयोभयच acsaafafa- amas दाभ्यं लिङ्गखतिभ्यां gaya sangafeaqutis- Sia दुबललत्वात्‌ | न च सामथ्यं न क्यमिति वाच्य, असमथस्य विजियागायोगात्‌, अत ख्व गङ्गापदस्य तीरमेादघविनियोागे लच्तणा- SU सामथ्यं कल्यते तया वाक्येन प्रकरणं बाध्यं यया साङ्प्रकरगा- स्नातद्ादशेपसदां दाद्‌श्णदीनस्येति वाक्चेनादीनाङ्गत्वमे(धकेन प्रक र्णाप्राप्तसदङ्गत्वबाघादुत्कषः प्रधानस्वाङ्गकाङ्ार्पं प्रकरगं तस्या- ङप्रधानवाक्येक्रवाक्तासामथ्यश्रतिभिः कल््यमानाभिः warafafa- प गप्रमिता वयवधानेनःक्सामथ्यशखद्योादयोाः कल्यक्रवाक्ाद्‌न॑लत्वात।

८६८ रन्प्रभाभासिते। | अ ०३।पा०द्‌ |

प्रमाणेनान्यत्र विनियुक्त न दुबेलप्रमाणेनान्यचापि विनि- यागसदति, च्रग्टद्यमाणएविशेषले दि प्रमाणएयोरोतदेवं ख्यात्‌, न तु बलवदबलवताः प्रमाणयारणग्यद्यमाणविश्रषता सस्मवति, बलवद्‌ बलवन्ताविशेषादरेव तस्मादेवंजातीयकानां aay कमणां वा न सन्निधिपाठमात्ेण विद्यारेषल्लमाशङ्धःतव्यं, च्रष्यानवचनत्ादिधम॑सामान्यात्‌ तु सन्निधिपाठ दति a- WITS I

तथा परक्षरणेन सच्रिधिबःध्यः| यथया राजद्यप्रकरणे तद्‌न्तगंताभि- घेचनीयाख्यरामयागविशषसन्निधिपाटठे प्राप्तं युनःश्रेफाख्यानादर- भिखेचनी यश्ेषत्वं बाधित्वा छ्त्लराजखयण्ेघत्वमापादितं सद्धिधेः पकरणादिकल्यकत्वेन क्त॒प्तप्रकरणात्‌ दुबलत्वात्‌ तथा सद्विधिना समाख्या बाध्यते | तचा हि पारोडागश्रिकसमाख्याके काण्डं आग्नय पराडाप्रादिकमणां कमेण मन्ता MAA द्धिपयारूपसान्नाय्य afaul ‘aur दव्यापकमणःः रति am आम्नातस्तच समाख्याबलं- नास्य मन्लस्य परोडापए्पाचसुन्धनण्घत्वं पाप्तं स्चिधिना बाधित्वा साच्चाखपाचम्रुन्धनग्ेषत्वमापाद्यत | परोाडाणशसम्बन्धिकराण्ड पोखडा- श्रकमिति यारुषसमाख्यायाः कण्डान्तगतमन्स्य परोडाशसब्बन्ध- सामान्यबोाधकत्वेऽपि शषष्ेभावरूपविनियोागबाधकत्वे सच्चिध्या- quaaa दुबलत्वादिति ca विराधे सति अ्तिबाधिक्ेव समा- ख्या बाध्यव मध्यस्यानान्ट चतुणां पवंबाच्यत्वं परबाधकत्वं पर- बा घत्वच्ेति शतिलिङ्खचाचः। तस्माल्िङ्गादिनान्यच् विनियक्तानां मन््ाणां दुबलसल्चिधिना न विद्यासु विनिवाग इति fag) तथा कमणामिति कमणां विद्यापकारत्वे तानिः सदेकफलत्वे मान किचित्‌ नास्ति sau: | अपि dame | ननु ate वेद्‌ादिवाक्वाना- मपनिषद्भिः ae पाठस्य का गतिस्तामाद | आर्ग्छेति। तस्माद. धादिमन्लकमाणां विद्याखखनुपसंद्ार इति fas i

[ ख ०३।पा०३ | परा ङ्धर ब्रद्धय द चभाष्ये | ८९९

दाने द्र पायनशब्द शेषत्वात्‌ कुणच्छन्दःस्तुत्यप- गानवत्‌ तदुक्तं ॥ VF ॥

रस्ति ताण्डिनां श्रुतिः ‘ay ca रोमाशि विधूय पापं Wx द्व रादामखात्‌ तु प्रमुच्य WAT शरीरमङतं छतात्मा ब्रह्मलेाकमभिसम्भवामिः दति। तथायवंणिकानां ‘act विद्यान्‌ gaurd विधूय निरञ्जनः परमं साम्बमुपेति' इति। तया णा- खछायनिनः पठन्ति ‘aa gal दायमुपयन्ति खुद्द: सरघुरुत्यां दिषन्तः पापरृत्याम्‌' दूति aaa कौषौतकिनः “aq सुङतद्‌- ष्कते विर्धुनुते aw प्रियाः ज्ञातयः सुकृतमु पयन्यग्रिवा दुस्कृतम्‌ ट्ति। तदिद कचित्‌ खुरुतदुष्कतयेदान श्रूयते क्र चित्तयोरव विभागेन प्रियेरम्रियेश्चे पायनं कचित्तभयमपि दानमुपायनच्च) तद्यचेाभयं यते तत्र तावत्‌ न किञ्चिदक्तवदयमस्ति यत्राणपा- यनमेव श्रूयते न दानं तत्राप्ययौदेव दानं सन्निपतत्यन्येरात्मो- यवो; सुकतदुय्क्‌तयेरूपयमानयोारावश्वकलात्‌ तद्भानस्य |

दाने Te | ययाञश्चो स्जायुक्तानि जीण्योमाणि war निमंलोा भवति तथाहमपि पापं विघुय कृतात्मा निमलीौक्तचित्तः सन्‌ यथा राङग्र्त्न्ा राङमृखात्‌ प्रमुख Us भवति तथा शरीरं yer त्यक्ता देदाभिमानान्मुक्तः सच्रछतं कूट स्थं ब्रह्मात्मकं लाकं अभि aaa सम्भवामोत्यथः | चया नद्यः समृद्धं घाप्य नामरूपे व्यजन्ति तथा वि- दानिव्ययेः | निरञ्जनः ae, ard ब्रह्य, तस्य ग्टतस्य विदुषः, दायं धनं, तत्तेन विद्याबलेन Gagan ्जतीव्ययैः। उपायनं ग्रहणं तस्य त्यःगपूवकत्वात्‌, अक्तयोग्रं इणायेगाच्यागोऽयादायःएति | यत्र तु

९०० रलेप्रभाभासिते। [ अ ०३ ।पा ०३ |

यत्रतु Waka yaa न aurad तचेापायनं सन्निपतेद्ान वेति विचिकित्सायामस्रवणएात्‌ सन्निपातः विद्यान्तर्‌गे चरता च प्राखान्तरौोयस्य Haug | त्रपि चात्मक्टकं Cars Haas परकटंकं द्वपायनं तचारसत्यावश्यकभावे कथं दानेनापा- यनमारपित, तस्नादसननिपाता दानावपायनस्तेत्यस्यां wat पठति। दानादिति। wat aaet कंवलायामपि wa- माणायामुपायनं सन्निपतितुमरंति तच्छंबलात्‌, दानणशब्द- शषा द्युपायनणशब्दः समधिगतः कौषोतकिरदस्ये। aga केवलदानशब्दश्रवणेऽष्ुपायनानदछत्तिः। YemAyauta fa- द्यान्तरगाचरत्वाद्नावश््रकत्वाचासन्निपात इति। तदुच्यते, भवेदषा व्यवस्थेक्तियद्यनष्ट यं किञ्चिद्‌न्यत्र श्रतमन्यत्र निनोष्येत, न विद्‌ दानमृपायनं वाऽनष्टेयत्ेन सङ्कत्यंते, विद्या स्त्ये

त्याग ख्व Ba: तच हानोपायनयेाः सदभावस्यावश्यकत्वानावश्यक- त्वाभ्यां daar, यच fafa) wa पुवपत्ते खतिप्रकधासिडि सिद्धान्ते afatefita aa) यद्यपि चखाचवण्ञन्यानिग्‌रविद्या्या कमेद्ानमव Ba नापायनं तयापि काषोतकिश्चता पथ्यङ्कखसगुगत्रद्य- विद्यायामपायनं अखतमचापसत्तव्यमिव्यारद्धयु विद्याभद्‌न्नापसहार save विद्यान्तरति। fag यथा मन्तकमणामनावश्यकत्वादिद्या- खनपसंद्ार उक्तः तया परेरुपाद्‌ानं {विनापि हानसम्भवनापादा- नस्यावप्यकत्वान्न प्राप्तिरिति दृद्ान्तसङ्कग्या प्राप्तं सिडधान्तयति | हाना faaifeat | staan waa हानरब्द्‌नापत्ितत्वाडिति eave: | च्शरामदृद्टान्तेन विधूतयेाः पुखपापयोः परच्रावस्थान- सापेच्तत्वात्‌ परेरूपादानं वाचमिति भावः। विद्याभेद गुणान्‌ पसंद्धार ata व्यवस्थाऽनषनविषवान सतति विवय वाइ | तदुच्यते इति, मन्यते

[ख ०३।पा ०३ | ष्रााङ्करब्रद्यखचभाय्ये। ९०९

तनयाः सद्धोतनं इत्यं महाभागा विद्या sages वि- दुषः सुरतदुव्कते संसारकारणन्छते विधूयेते, ते चास्य खुद- feya fafata इदति। सत्ययं चास्मिन्‌ agar हाना- नन्तरभावितल्रेनोपायनस्य क्रचिच्छरुतलाद्‌न्यच्रापि दानश्च॒ता- वृपायनानदत्तिं मन्यते स्तुतिप्रकषंलाभाय। प्रसिद्धा चाथे- वादर्‌ान्तरापेत्ता अथंवाद्‌ान्तरप्रटत्तिः एकविंशा वा दूताऽमा- वादित्यः" इत्येवमादिषु कथं दीदेकविंशताऽऽदित्यसखाभिधो- येत अ्रनपेच्यमाणेऽथवादान्तर द्धादश मासाः पञ्चतेवस्वय Ta लाका असावादित्य एकविंशः" दल्येतस्िन्‌। तथा शचिष्ुभो भवतः

खचकारः इत्य्थः। नन्‌ श्रुतदानार्यवादेनापि स्ततिसिद्धान्तेः कि- मथैमुपायनवाद्‌ खानोयते aware! स्ततिप्रकषेलाभायेति। नन्वर्थ- वादस्य विधिना सम्बन्धः प्रसिद्धा ना्वादान्तरेणेव्यत are | प्रसिद्धा चति | इता भलाकादित्यथः। इमन्तणश्रिरयोारेक्यात पञ्चुत्तंवः| यज्ञस्य पुरुषरूपकल्यनया सद्धियत्वाय (ATU wad इत्यत्तं बङ्कच- maa, तच चिद्टुभन्न्दामाचत्वात्‌ कथमिद्दियत्वकल्यने्याकाङ्कायां यजवीाक्यं Galaga RGU: | नन्वमूतयोाः पुण्यपापयोः उपाद्‌ानस्या- सम्भवादनपसहार इत्यत चाद विद्यास्तत्ययाचेति | विदल्चिष्योारव तयोः फलं परे प्राप्रवन्ति विद्यासामथ्यादिद्धपयन्तिपदोनेाचत इत्य यः| नन्वन्यनिखछकमणेा रुन्यच फलसच्चारः कथं । नन्‌ वचनबलादिति चेत्‌, न, फलमु पयन्तति श्रतेः । न च यथा Vaadsrey fueg फलं तथाचेति वाच्यं, यस्य फलमद्दिश्य यत्‌ कमं विदितं तस्य न फलमिति न्यायेन पितणां टष्यदेष्ोन छतकमणे चधिकरणकलत्वेऽपि विदुषः क- मकालेऽन ददि ्व्यधिकर्ण्फलायेगात्‌ | fy विदुषे देहपाते कर्मणे$- ama यावज्जोवं विदत्‌ सेवकस्य तदषिणे वा फलं स्यादित्यत are | नातो वाभिनिवेख्वयमिति। विदत्छेवादेषाभ्यां विद््चिषपुखपापे तुल्ये

© Z

९०२ रलप्रभाभासिते। [अ०२।प०३

सेन्दियलाच' इत्येवमादिषु वादेष्वपि ‘shee वे चिष्टुभम्‌' इत्ये वमाद्य्थवादान्तरापेक्षा दृश्यते विद्यास्तुत्ययंवाच्वास्यापायन- वादस्य कथमन्यदोये सुरतदुष्कते अन्येरभ्यपेयेते इति नातो- वाभिनिवेष्टव्यं। उपायनशब्दशेषत्वादिति च शब्द्शब्दं समु चारयन्‌ स्तुत्यथमेव दानादपायनानदत्तिं खचयति, गृण- पसं दार विवक्चा्यां द्युपायनाथस्येव हानावन॒टत्तिं ब्रूयात्‌ । तस्मात्‌ गणेपसंदारविचारमप्रसङ्गेन GOI दारप्रकारद्शना- मिदं Bal कुशाच्छन्दःस्छल्यपगानवदिद्युपमेपाद्ानं | तद्य- gi urafaat ‘quar वानसपत्याःखतामा ura’ दत्यद्मिन्निगमे कशानामविशेषेणं वनस्तियोनिवश्चवणे भाच्ाचनिनां sre-

पखपापे सेवकदेविणाजयेते जातयोः फलतः खीकारः। उपायनमिति पटिद्ारस्य सुलभत्वादनपोह Tay: | उपायनादः सततित्व लिङ्गमाह, उपायनति) उपायनविवतच्ताया उपायनस्यवापसदार खूचकासोा न्रयादतः ब्दस्य वदन सतति खचयति इत्य यः| विद्याविचारात्मकपाद्‌ सतति विचारस्य का agfafcaad are, तस्मादति ए़णखान्तरस्था. fava: एखान्तरेऽपि ग्राद्य aa द छान्तमादह | कुष्यति | कुष्ण TET- ZUi स्ताचगणनायाः एलाकादारूमय्यः, भोाकुए्ण ययं वानव्यत्याः वन- ख्यमडहाखच्ता वनस्पतिः agua Wat इव्यभताययमापातमां रच्षतेति यजमानप्राथेना | खच ता इति खो{लङ्निद्‌शद्‌दुम्बयं rf भाष्या शएलाक्रासु कुणणरब्द्स्य स्वत्व मन्तव्यं दभविधयवस्य न स्त्रीत्वं, wat कुण़मित्यनणए्ासनात्‌ | LCST BUS | वया चेति । न चाच्तराणि न्दा सि खासुराणयन्धािनि रवानि तवां क्चिच्छन्दा- fuaqa इउत्यचाविष्रघपराप्ता पेङकिवाक्यादिष्ेषग्रह इ्वधर्यः| सतति fazarfa | ययेति | अतर चे घडा ग्रदस्याङ्गभतं GIS कद्‌ति न्दे गारद्‌}नामाकाङ्गायामदयसमयाविष्टं wa षाडश्रिनः साचमि-

[ऋअ०३.पा०३| प ङ्स ब्रह्मरूच भाष्ये | ९०३

म्बराः कशा. इति विशेषवचनाददुम्बयः कुशा arava | यथा च क्रचिदवासुरच्छन्द्सामविशेषेण पैवापयंप्र॑सङ "देव च्छन्दसि पूविः इति पेञ्ान्नायात्‌ प्रतीयते। यथाच पोाड- शिक्ताते केषाञ्चित्‌ कालाव्षिषप्राप्री (समयाध्युषिते खये दूत्याद्धाभिश्रुतेः कालविेषप्रतोतिः | यथेव चाविशेषेणापगानं कंचित समामनन्ति विशेषेण भाल्लविनोा यथेतेषु कुशादिषु श्रत्यन्तर गतविशेषान्वयः एवं दानावष्युपायनान्य इत्यथः । च्रत्यन्तरछृतं fe विशेषं श्रत्यन्तरोऽनभ्युप गच्छतः सवेचेव विक- ल्यः स्यात्‌ स चान्याय्यः सत्यां गता। तदुक्तं दाद्‌श्लन्त्यां “aia

त्याचंख्चतेः कालविषेषग्र ह इत्ययः चाधीयत Latur | उप- गानं विभजते। यथयेति। ‘“efan उपगायन्तिः इ्त्यविष्ेषश्चतेः नाघ्वयरुपगायतिः इति अव्यन्तरादष्ववभिन्ना ऋटलल्िज उपमायण्ति इत्ययः। नन कुप्ररद्वाक्वानामपि किमिति विेषसखव्यन्तरेक- वाक्चताऽभ्यपगम्यते तचादइ | व्यन्तर हतं हीति। सामान्यविष्ेषयेरे- कवाक्रूपायां गता सत्यां aaNet क्रत्वा नाध्वयरिति निषेघा- द्‌ वि्घञआ्तश्वाच्वयरुपनयति wad सवच विकल्पा न wa: त्रीहि aqua विकल्पे आशित zau:| विकल्पस्यान्धाय्यत्वमद्टराष- दुष्त्वात्‌। तथा दि यदि त्रीडिवाक्माख्ीयते तदा यववाक्वस्येद्धप्रा- mwa, asada, कदाचित्‌ यववाक्वाश्चयशास- क्तप्रामाखखीकारः, खीरुतप्रामा व्याग श्चेत्येकस्मिन्‌ च व वाक्ये चत्वा - रा दोषा भवन्ति, ca त्रीडिवाक्येऽपि चत्वारो दोषाः इति, रवं दुद््विकल्यपरिद्ाराय fuamergaicfa रखकवाक्चता जमिनि- सम्मते्याद | तदुक्तमिति च्योतिष्धोमप्रकर्णे ‘Afaa न जातिः ति खतं 'यावचव्जीवमनरिहचं जयात्‌" इति चान्यच्च खतं, aa यदि न द्]त्ितवाक्छं होामप्रतिषेधकं खात्‌ तदा कत्वयेत्वात्‌ निषेोा$न- .

GZ +

८०४ रल्नप्रभाभासिते, [ ख ०३।प१०द]

तु वाक्यगेषलादि तर पयदासः स्यात्‌ प्रतिषेधे विकल्पः स्यात्‌ दति। श्रयवेताखेव विधूननश्रतिष्वेतेनेव खचेरेतचिन्तयि- तव्यं किम्नेन विधुननवचनेन सुकतद्‌स्क्तयादानमभिधो- यते fa वाऽथान्तरभिति। aad प्रापयितव्यं न हानं fay ननमभिधोयते, धन्‌ कम्पन दति सरणात्‌, aaa ष्वजा- ग्राणोति च वायुना चाचमानेषु ध्वजाग्रेषु प्रयोगदशनात्‌। तस्माचालनं विधूननमभिधौयत। चालनन्त्‌ सुकूतदुष्ठुतयाः क[्चत्कालं फलप्रतिवन्धनादिल्येवं प्रापय्य प्रतिवक्तव्यं, इा-

eu, यावल्नीवविधिना दमा वानुष्ेय इति विकल्पः स्यात्‌, स चा- न्याय्यः | aft तु यावल्नोववाक्छं प्रति न faa एरेषत्वा्नकारः इतरपयुदासाथेकः स्यादोच्तितान्यलच्तकः स्यात्‌ न हदामप्रतिषेधकः, तस्माद दीत्िति wast जड्यादित्येकवःक्यतति न दीत्िताधिकर- गसिदधान्तदध चार्थः | अच भगवत्पादैः खचमेव पठितं, faa पयुद्‌ा- साधिकरण्सिदधान्तखचं अपितु वाक्चष्रषस्यान्याय्यत्वादिकल्पविधान- anew स्यात्‌" इति fad) aaa: ufsafaaa तचिन्तयं, खचा- यस्त यन्नमाचे ये यजामदे डति प्रयेाक्तव्यसिति खतं, नानुयाजेषु ये यजा मद्ङ्करःतोत्यपि दतं, तच नकारस्य निषेधकत्वेऽप्यतिराचे षेडशिग्र- इणाग्रदहण्यारिविानूयाजेत्रु यज्ञत्वाविश्रघात्‌ stm निषेधात्‌ न प्रयोक्तव्यमिति fama: स्यात्‌, तस्मात्‌ न्याय्यत्वात्‌ ये यजामहविे- रेव नानूयाजवक्य^कद्‌ श: स्यात्‌, पयुदासद्च्या विधिवाक्य्रोषः स्या- दिति यावत्‌| तथा चानूयाजसभित्नेवुं यागेषु ये यजाम इति var. क्तवयमि्येकवक्यतेति वणकान्तरम ह । waar इति। da विधू ननकर्मदहानि{र्ति सिदढधवतकछव्य उपावनापसंहार उक्तः wa सैव साध्यत इति मेदः | उभवच लच्तणसःम्यात्‌ संशयमादइ। fafafa | विधननख fe पंलदवयमश्वरोमादिपु टद पूवखभावात्‌ चुतिरन्यच

[ख ०३।पा०३ | TIF CAMARA | & ०५

नावेदेष॒ विधूननगब्दाऽनुवतिंतुमदति उपायनश्रव्दशेषलात्‌, न fe परपरिग्र्डतयोारप्रदीण्योः सुक्कतदुब्कुतयोाः पर- रुपायनं सम्भर्वति। यद्यपौद्‌ं परकोययाः सुरकूतदुष्कतयोः परोरुपायनं नाच्नसं सम्भावयते तथापि तत्सङ्धोतनात्‌ तावत्‌ तद्‌ानगुण्धेन दानमेव विधूननं नामेति नितं waa | कचिद्पि चेद्‌ विध्रूननसन्निधावृपायनं यमाणं कुशाछन्द्‌ः- स्तत्युपगानवद्धिधूननश्रृत्या सर्वं चाप्वपेच्छमाणं सार्वन्िकं fad- यकारणं सम्पाद्यते। न च चालनं ्वजाय्रवत्‌ खुरृतदुष्कत-

संक्रान्तिखेति तच संक्रान्तिरूपदानिलंच्तणीया किच्चायतिरिति सं- प्रयाथंः। wa विघूननश््दस्य aaa मृख्याथं इति तावतसर्व- सम्मतं | यच्वामृतयोाः पुणखपापयोनं सम्भवति अतस्तयोार्यः खभावः फलदाटटव्वरणक्तिस्ततश्चालनं विद्यया प्रतिबन्धात्‌ युतिः सा लच्तणोया न ानिरमृतयोर न्यव संक्रान््ययेगादन्यसापेच्ततवाचेति पुवंपत्ता्ः। सिडधान्तयति | ानावेवति । यदि चुतिमाचं wal तद्‌पयन्ति इत्य afad स्यात्‌| न च aa दुनातेरूपायनश्व्द्साल्निध्यं तच ानि- aga न केवलधनोतेदानिखान्यच विदुषः सेवकादोा तुल्यकर्मसंकरा न्तिरिति नासम्भव इति वाचं, कोवलध॒नातेरपि रख्याथासम्भवेना- न्यच लच्छतया बद स्यद्ानिलच्तणाया ख्व युक्तत्वादिति wma: | उपा- यनस्यामुख्यत्वा्न कापि इानिलच्तणावी जत्वमिति शङ्कित्वा gage पयोः फलतः खीकारात्मकमपायनं हानिं त्विनानुपपन्नं सल्लच्तण- निणायकमिति परिदर्ति | यद्यपीद्यादिना। वान्यत्र श्रतं अदुम्बर्‌- त्वादिकं कुष्दिनिणायकं तथेदमुपायनं विशूननस्य इानत्वनिच्वाय- कामित्याद | क्चिद्पीति। विधूननं स॒ख्यं किमिति area तचाद| न चेति । तयापि हानं कथं aaa इत्याणश्द्धय मुख्यसम्बन्धादित्याद। च्यश्वखेति | watt: सम्बन्धलच्तणावीजरूपा रुद्धा qua पटः fafenfa | wa cata | विधुयेति पद card wana acter.

९६ र्लप्रभाभासिते। [ ख०३।पा ०३ |

dag wrafa श्रद्रव्यत्ात्‌। wag रोमाणि विधुन्वानः त्यजन्‌ रजः सदेव तेन रोाम्यपि turfs शातयति। “अश्च द्व रोमाणि विधूय पापम्‌! इति चत्राह्मणं । अनेकाधंवाभ्यू- पगमाच्च धानां न सरश्विरोधः) तदुक्तमिति area i

साम्पराये ततव्याभावात्‌ तथा TA ॥ २७ ॥

देवयानेन पया wage ब्रह्याभिप्रशितस्य व्यघ्वनि qaa- दुष्ठतवियागं काषौतकिनः पयङ्विद्यायामामनन्ति ख एतं देवयानं पन्धानमापद्या्चिलाकमागच्छतिः TAA स श्रा- गच्छति विरजां नदीं at मनश्वात्येति तत्‌ सुकूतद्‌- व्कुते विधृनते' इति । तत्‌ किं यथया yd ्ष्वन्येव fa- यागवचनं प्रतिपत्तव्यं श्रादाखिदादावेव देदादपसप्णेः दति विचारणायां श्रुतिप्रामा्छात्‌ यथाग्रतग्रतिपन्तिप्रसक्ती पठति, साम्पराये दति खाम्पराये गमन एव देदादपष्पण इद विद्यासामथ्यात्‌ खुरृतदुष्क्तद्ानं भवति इति प्रतिजानोते।

न्तिकेऽपि हानलच्तकमित्यथेः | यदा ानवाचकमेवात्त नच YT ama इति घातुपाठविरोधस्तस्येपलच्त एत्वा यत्वा दि त्याह | waafa | प्राखान्तरमुपायनं विधुननस्य इानत्वनिखावकमियच जेमिजिद्त्रं तदुत्रामिति wetland व्याख्यातमिव्ययः | ख्वं विधुननस्य इानि- alae: कवलहानावपायनापसंद्ार इति सिद्धम्‌ |

साम्प्रराये। अन्ये ध्वनि Qua gata विघ्ूननस्य हानत्वमपजीवय हानस्य नदौतरणानन्तयखतरच् इव रामा इत्यादा sean प्राक्रालत्वख्र॒तेख संग़यमाद | तक्कि{मि[ति। ब्रद्यलाकमागमध्ये fac-

[अ ०३।पा ०३] प्र] कर ब्रह्य सच भाष्ये € ०७

VG व्याचष्टे, ततेव्याभावादिति। न fe विदुषः सम्परेतस्य विद्यया ब्रह्य प्रे्यलाऽन्तराले सुकतदुष्कताभ्यां किञ्चित्‌ प्राप्त व्यमस्ति यदथं कतिचित्‌ त्षणानच्चौणे तेकस्प्येयातां, विद्यावि- रुद्धफलत्वात्‌ तु विद्यासामयन तयोः क्षयः, स च यदैव fa- द्याफलाभिम्‌खो तदव भवितुमदंति। तस्पात्‌ प्रागेव wae सुकुतदुष्तच्यः पञ्चात्‌ पद्यते । तया छन्येऽपि शाखिनः ता- fsa: शाच्छायनिनख प्रागवखायामेव सुकतद्‌ष्कतदानि- समामनन्ति ‘ay ca रोमाणि विधूय पापम्‌ दति (तख प॒न्ला- दायम॒पयन्ति Gee: aaa fara: पापक्त्याम्‌' दति च॥

न्दत उभयाविरेएधात्‌ ॥ ८ ॥

यदि च देदाद्परत्रस्य दवयानन पथा प्रखितख्वाद्धंपय खुछृतदुच्कु तक्येाऽग्युपगम्येत ततः पतिते देहे यमनियमविद्या-

जाख्यनदौमव्धेति “aq सुकृतदु व्कुते विधुनुतः' इव्यच तदिति सवेना- aya तनत्ययतया सच्चिहितनद्‌ौतरणस्य कमद्धानिद्ेतुत्वोक्तर दपं Raa डति पवपच्तः। तच विद्यायाः कम्च्तवद्ेतुत्ासिद्धिः पव॑. पत्ते, fasta तल्बिद्धिरिति मत्वा सिद्धान्तयति | साम्पराय इति मरणात्‌ प्रारियथः। सम्परेतस्य ग्टतस्य कद्धित्कालं award फला- भावाद्‌वयानमागेप्रवश्णवोागाचादावेव WA इत्ययः wasarfd- द्याया मध्ये मागसत्वाचेत्याद। विद्याविरूद्ेति | नदीतर णानन्तरपा- oa बध्यः खयविराघादिव्याद। तस््ादिति। तदिति सवनाम्नापि प्रकछतविद्यवाचखत डति भावः।

किञ्च स्टतस्व न्दता वथाक्तामं विद्यानुष्ानानुपपत्तेरुभयेोरवि- द्याकमच्तययाः Bal Cantera विरुध्यते | किञ्च सति sag हेता

८०९८ रलप्भाभासिते | [os ।पा०३ |

भ्यामात्मकस्य ख॒कतदुष्कतच्यदताः पुरुषप्रयन सयेच्छाताऽनुष्ठा- नानुपपन्तेरनुपपन्तिरेव तद्धेतुकस्य सुतदुव्क्‌ तत्तयस्य स्यात्‌, तस्मात्‌ पूवमेव साधकावस्थायां छन्द्ताऽनुष्टानं तस्य खात्‌, away सुरतदुष्कतदानमिति zea, एवं निमिन्तने- faraway aytafcfa i

गतेरथेवत्वसुभवथाऽन्यथा FS विरेएधः 11 ₹९ ॥

र चित्‌ पुण्यपापद्ानसन्निधो देवयानः पन्या; श्रुयते क्वचित्‌ न। aa संशयः किं दानावविशेषेरीव देवयानः पन्थाः सन्निपतेत्‌ उत विभागेन कचित सन्निपतेत्‌ कविनेति, यथा ता- वद्धानावविश्रेषेणेवापायनानु ्तिरक्रा एवं दे वया नानुटत्ति- रपि भवितुमररतोत्यस्वां प्राप्रावाचक््दे | गते; देवयानस्य पथा- ऽ्थवत्वं उभययाविभागेन भवितुमदंति, क्बिदथवती गतिः afagfa नाविशेषेण, च्रन्यथा य विशेषे रैवेतस्याङ्गतावङ्गोक्रि- यमाणायां विरोधः स्वात्‌ “पष्पापे विधूय निरञ्जनः परमं

न कार्य[िलम्ब इति न्यायापेतताण््यादिश्रुतिविराधस्तव स्यादस्मत्‌- ua त्विराध xare| छन्दत इति) तस्मात्‌ कमदइानस्य विद्या फलत्वात्‌ केवलदहानावुपावनोापसं हारो विद्यास्तत इति fas ॥ गतेरथंवन्त्वं) कचित्‌ सगणविद्यायां मागः waa निग्णविद्यायां न waa, तच हानसल्चिधा ang खतत्वादनपच्तितत्वा् सश्र यद ष्न्तसंगत्या पवपत्तमाद्ध। यथया तावदिति उपायनवत्‌ माग- स्यापि afaa चअतत्वात सवंचोापसंदह्ार xau:| aa निगणवि- दाऽपि मृक्चथं मागपेच्ता Wand, सिद्धान्ते त्वनपच्तति WA | VAT

[ख ०३।पा ०३|| शाङ्गर ब्रह्म चभाष्ये | ९०९

साम्बमपैति" इत्यस्यां wat देशान्तरप्रापणो गतिविर्ष्येत, कथे fe निरञ्नोाऽगन्ता Sut गच्छेत्‌ गन्तव्यं च परमं साम्ये नदेशान्तरप्राघ्यायत्तमित्यानथक्यमेवाच गतेमन्या- Hz |

उपपन्नस्तच्नक्षणा्थापलमेसाकवत्‌ ॥ ३० ॥

उपपन्नखायमुभययाभावः कचिदथवतो गति: afwafa, तल्लकणायापलब्धेः। गतेः कारणता We: पयंद्धःविद्यारिषु सगुणेषूपासनेषुपलग्यते, तच fe पयाद्कारोदणं पय॑ङ्स्येन ब्र- Qu सद संवदनं विशिष्टगन्धादिप्रा्भिशेव्येवमादि बडदेशा- न्तर प्राघ्यायन्तं फलं श्रूयते, तच्राथेवती गतिः न तु सम्यम्द्शने तल्नक्णायापलध्िरस्ति। न दयात्येकल्दभिंनामाप्तकामाना- fata दग्धाशेषक्तेणवीजानामारभागक माशयच्पणएव्यिरे- केणापेचितव्यं किञ्चिदस्ति तचानर्यिंका गतिः, लाकवद्दैष विभागे द्रष्टव्यः, चथालाकं ग्रामप्राप्री देशान्तरप्रापणः पन्था HUA नारोाग्यप्राप्रावेवमिदापोति। यस्तं विभागं चतु- यंऽष्याये निपृणतरम्‌पपाद्‌ यिव्यामः॥

दिव्यवद्ितवस्तप्रात्ती मार्गस्यापेच्तेतिन्यायारृग्टहीतश्रु तिविरोघात्‌ नाः पसंहार xfa सिद्धान्तः निसर्ञ्चनाऽसङ्ः, सभ्यं AT I नन्‌ तर्हिं सगृणविद्यायामयि मागा वयं इत्यत आइ | उपपन्न इति) सा गतिलेच्तणं कारणं यस्यास्य स तन्ञच्तणाथः॥ 6 A

६१० रनप्रभाभासिते। | ख ०३।पा०३्‌ |

अनियमः सवारामविरि1धः शब्दान्‌ मानाभ्यां 11 82 ॥

सगणासु विद्यासु गतिरथवती न निगणाचां परमात्स- विद्यायामिद्यकनं। स्गणास्पि विद्यासु कासुचिद्गतिः श्रुयते "यथया qagfagrat पञ्चाश्रिविद्यायामुपकोाशलविद्यायां द्‌द- रविद्यायांः दति नान्यासु ‘aur मधुविद्यायां शाण्डिल्यवि- दायां सोडशकलविद्यायां saracfagrar इति, तच संशयः किं aredat गतिः अयते तास्वेव नियस्येतेातानियमेन सवाभिरेतरैवंजा तोचकाभि्विंद्याभिः सम्ब्येतेति। fa तावत्‌ प्राप्न नियम इति। यचेव श्रयते aaa भवितुमदति प्रकरणस्य

नियामकत्वात्‌ यद्यन्यत्र शूयमाणएापि गतिविद्यान्तरं गच्छत्‌

अत्यादीनां प्रामाण्यं दीयेत, सवस्य सवाथेलप्रसङ्गात्‌। ata \3

afaaa: सवासां || खच्ाप्यलिरादिमागःं wa विषयस्तच feat. विषरेघप्रकरणद्‌ वि्रघयतेख dua पवपच्तमाद्ध। fe तावदिति सगयनिगण{वद्यासु मागस्य मावाभाववयवख्ावत सगणाखपि व्यव- स्थेति दृष्धान्तन प्राप्ता सिद्धान्ते व्यवस्थापवादात्‌ सङ्तिनियमाऽनियम उभयच फलं | नियमं प्रकरगमद्वा पनरा क्तं लिङ्मादह। अपि चेति रकचोाक्तगदरन्यच प्राप्ता Vaafaayut स्यादित्यथः सिडान्तयति। सवासामिति) ऋभ्यद्‌याब्रद्धयलाकः। अ्यविप्रषखयत्यादिना पकरग्बाद्ोा ae इत्याद] नघ ईति। तच खितानां ayy ra पञ्चा- म्रीज्वदुयं चामी BW खड्धातप raya आद्धातपडपलल्तितं ag ध्यायन्ति ते$चिघामसिसम्भवन्तोव्यन्वयुः| नन खड्धातपोमाचञख- तेस्ताभ्यामेव अचिंरा{दगमन स्यात्‌ न व्खानरादिविब्याण्रोल्ानामिति ष्ाङ्तं | aa पनरिति। अविदुषां गतिनिषेघाचऋडडातपःशब्द्‌ाभ्यां सत्साध्यत्रद्यविद्यानलच्तणति परिद्धरति | नघ द्‌ाषङ्ति। तत्‌ ब्रह्म

[ख.३।पा०रे| प्रा ङ्सव्रद्यद्चभ ष्ये | ९११

चाचिरादिकेकेव गतिरूपकाशलविद्यायां पञ्चाभ्चिविद्यायां च तुलयवत्‌ प्यते, तत्सवाथव्वेऽनथैकं पनवेचनं स्यात्‌। ATA जियम इत्येवं प्राप्ते पठति । अनियम दूति) सवासामेवाभ्बदय- प्रा्चिफलानांसगणानां विद्यानामविश्रेषेशेव देवयानाख्या गति- भवितुमदंति | नन्वनियमाभ्यपगमे प्रकरणएविरोध उक्तः, ने- षाऽस्ति विरोधः, शब्दानमानाग्वां श्रुतिरूतिभ्यामित्ययः । तथा fe श्रतिः "तद्य इत्थं विदुः" इति पञ्चाभ्चिविद्यावतां देवयानं पन्धानमवतारयन्ती श्ये चेमेऽरण्ये श्रद्धां तप दत्युपासतेः दूति विद्यान्तरशेलानामपि watfafaarfafs: समानमागतां गमयति, कथं पनरवगम्यते विद्यान्तर भ्रौलानामियं गतिश्च॒ति- रिति। नन श्रद्धातपःपरायणानामेव सात्‌ तन्माचश्रवण्णत्‌ | नेष दोषः, न दि केवलाभ्यां श्रद्धातणाभ्यामन्तरेण विद्यादल- मेषा गति लग्यते-

विद्यया ATIC ela यच कामाः परागताः

न तच दल्तिणा यन्ति नाविद्यां सस्तपख्िनः॥ दति-

श्रत्यन्तरात्‌। तस्मादिद ्रद्धातपेगग्धां विद्यान्तरोापलक्षं।

लाकस्थानं, परागताः परादत्ताः, कामकेोधदोषान सन्तीति यावत्‌| द्‌ ्तिणाः केवलकमिणस्तपखिनेऽप्यविद्वांसा न गच्छन्ति इत्यथः Wa णादाषद्धीनं aware! वाजसनेिनस्तिति | किच्च विद्याकमंल- च्णमार्गदयमनद्ानामघागतिश्तेः वेखानरादुपासकानामचिरादि- मागंप्राप्षिर्ित्यादइ | यथय यणरण्ताविति। cee: सपः। {कच्च afta SACs: BA VWI उत्तरायणं तच प्रयाता गच्छन्त AG ब्रह्य विदो जनाः" उव्यविश्षेणेापासकानामचिंरादिगतिमु क पसं दारस्मृतश्व Ga 2

dam र्लप्रभाभासित | [चख०्द।पा०|

वाजसनेयिनस्तु पद्चाद्धिविद्याधिकारेऽधीयतं ‘a एवमेतद्धिदुयं चामी ATG agi सत्यमुपासते' दति, तच श्रद्धालवे ये सत्यं ब्रह्मोपासत दति व्याख्येयं, सत्य भब्द सख ब्रह्मप्छसङ्तत्‌ म्रयुक्तत्वात्‌ | cgifufaafact चेत्थेवित्तयेवेापात्तलदात्‌ विद्यान्तरपराय- णानामेवेदमुपाद्‌ानं न्याय्यं । श्रय य एता पन्थान न विदुस्ते कीटाः पतङ्गा यदिदं cays’ इति च भागेदय- श्रष्ठानां कष्ामघोगतिं ममयन्तौ देवयानपियाणचेरेवै- तामन्तभोवयति तचापि विद्यादिशेवादेरषां देवयान प्रतिपत्तिः, रतिर पि- |

‘WHAM गती Wa जगतः waa Aa |

एकया यात्यनाटत्तिमन्यया Aaa पनः° ॥ दूति ।

यत्पनदवयानखख पयोऽचिरादेदिरात्नानं उपकेाशलवि-

यायां पञ्चाग्रिविद्यायाच्च तदुभयतचराणन्‌ चिन्तना, तस्माद- नियमः॥

तेषां aaifafcats | afafefa |) Sa गतिरचिराटद्का, Amr मादिका, जगता fauna funds, Lad घते सम्मते, तचंकया खु- ल्या पनरारल्िवजनाचं ब्रद्धय गच्छति, अन्यया खग गत्वापनरावाति इत्ययः। पनरुक्तिदोषं दूषयति | यत्पुनरिति। aa aa मागञ्चति- cae मार्मचिन्तनाधे, प्रकरणेन away विद्याङ्गत्वावगमात्‌। तया च वच्यति दख चकारः (तच्छेषगत्यनस्मतियागाचचः डि । येषांन Bat मागत माग्ध्यानं विनापि विद्यासामण्येात्‌ माग लच्तन्त इति जापनाथा पुनरुक्तिरिव्यथः। तस्मात्‌ सवापासनायु घ्रतीकभिन्राख सिसादिप्रात्निरिति fax |

[ ख ०३े।पा०३ | परा ङस ब्रह्य खचभाष्ये । ERR

यावद्‌ धिकारमवस्थितिराधिकारिकाणां ॥ ३९ ॥

विदुषे वतंमानदेदपातानन्तरं देदान्तरमुत्पद्यते न वेति चिन्यते। ननु विद्यायाः साघनश्तायाः सम्बन्तो केवत्यनि- aa: स्यान्न वेति नेयं चिन्तापपद्यते। न fe पाकसाघन- सम्यन्तावादनो भवेत्‌ न वेति विन्ता सम्भवति, नापि सुच्ा- नस्तय्येत्‌ न वेति fama उपपन्ना fad चिन्ता, ब्रह्मविद्‌ा- मपि केषाञ्चित्‌ दतिदास्पुराणएयोदे दान्तरोत्य्तिदर्शनात्‌। तथा दयपान्तरतमाः नाम वेदाचायः पुराणएविं विष्णुनियो गात्‌ कलिद्धापरयोाः war छष्णद्रेपायनः सम्बश्चूवेति सरणं वसिषटञ्च ब्रह्मणि मानसः vu: सन्निमिशापाद्‌पगतपुवद्‌ दहः पनन्रह्मादेशात्‌ मिचादरणाभ्यां wazafa । रग्बादौनामपि ब्रह्मण एव मानसानां पच्चाणां वारुणे यज्ञे पुनरुत्पत्तिः स्ते | सनत्क्‌मारोऽपि ब्रह्मण एव सानसः TH: खयं रुद्ररायवरप्र- दानात्‌ स्कन्द्लेन WIAA | एवमेव दक्तनारदप्रष्डतोना- मपि भ्यसो द्‌दान्तरोात्पस्तिकया तेन तेन निमित्तेन भवति

यावदधिकारं) निर्गुखविद्यायां गतिया मुक्तिफलत्वात्‌, सगणवि- द्याञ्च सवेचा्वती ब्रह्यलाकफलत्वादिति व्यवस्था Hal, सान युक्ता, तक््वज्ञानिनामपि इतिदासादो युनजंन्मदश्टनेन ज्ञानस्य afaw- लत्वाभावादित्याच्तेपात्‌ सङ्गतिः, ज्ञानिनां पनजन्नदण्रनं संष्यवीजं भाष्ये दशितं । पुर्वपत्ते ज्ानान्मुकतिशतीनां चानस्तुतिमाचत्वेन ज्ञानस्य मक्तिफलत्वाभावे सति ब्रद्यलाकपफलत्वाविप्रोघादचिर्दिमागापसंह्ा- रः पालं, सिद्धान्ते तुक्तवयवस्थासिदिरिति विबेकः। श्रुतावपीति, aur.

९१४ रनप्रभाभासिते। [अ०३।पा०३]

Wat | श्रताठपि मन्ताथैवादयोः प्रायेणेोपलच्छते। ते च कचित्‌ पतिते पृवदेहे देहान्तरमाददते कचित्त fea एव तस्मिन्‌ येगेश्यंवशादनेकदे दाद्‌ानन्यायेन, Wa चेते समधि- गतसकलवेदाथाः स्र्यन्ते। तदेतेषां दे दान्तरोत्य्तिद शनात्‌ wi ब्रह्मविद्यायाः पातिकं मेात्तदेतुवमदेत॒ुत्वं वेत्यत उन्तर- सच्यते। न, तेषामपान्तर तमःप्रष्टतोनां वेद्प्रवतनादिषु लाक- स्ितिरेतुव्वधिकारषु नियुक्तानां च्रधिकारतन्ललात्‌ fea: | यथासा भगवान्‌ सविता सदस्यगपयन्तं जगतोाऽधिकारं च- frat तदवसाने उद्‌ यास्तमयवजिंते कंवच्यमन्‌भवति, “wa तत GE उदेत्य नेवादेता नास्तमेतैकल एव मध्ये स्थाता'दति yan यथा च वतमाना ब्रह्मविदः प्रारञ्भोगक्तये कव्यमनुभवन्ति ‘aw तावदेव fat यावत्‌ न विमेच्छेऽथ ame’ दति श्रुतेः | एवमपान्तरतमःप्रग्टतसाऽपोश्चराः परमेश्वरेण तेषु तेव्वधि-

तियेमंघेतिमन्चे इन्द्रस्य सेषजन्मोपलभ्यते | वसि उवंश्ोपत्तो जात GAA वङ्कचाथवाद्‌ इत्यथः | Daw मत्त हेतुत्वं नेति सिडान्त- यति | ते चेति। पाच्तिकमिव्यापाततः अदहेतुत्वमेवेति युवपच्तः | लाकव्यवस्थासु खामित्वमधिकारः, तत्प्रापकं wea यावदस्ति तावत्‌ कालं ज] वन्म॒क्तेत्वेनाधिकारिकाणमवध्थितिः, प्रारव्यच्तये प्रतिबन्धका- भावात्‌ विदेदकेवल्यमिव्यच amare | अथेति | च्य प्रारव्यच्तया- amt | तत Be: fara: केवलः ब्रद्धखरूपः सन्‌ उदव्योदरम्य ददं व्यक्ति यावत्‌। रकल ख्व अदितयः, मध्ये उदासौनात्म- खरूपे तिष्टतीद्य्थः | ननु ्ःनिनामयि जन्मान्तस्द्धेत्‌ कथंमुक्ति- स्वति Be) सहतप्ररत्त[मति) यद्‌ -न्ञानिनां प्रास्व्यातिरिक्त

[ख ०३।पा०द। शाङ्ग सत्रद्मसचभाष्ये | ९१५

कारेषु नियक्ताः सन्तः सत्यपि सम्यग्द्‌ शने कवस्छदेतावत्तीए- कमणा यावद्धिकारमवतिष्ठन्ते तदवसाने चापटज्यन्त दत्य- विरुद्धं । सछतप्रटत्तमेव fe तेऽधिकारफलद्‌ानाय कमाशय- मतिवादयन्तः खातन्त्येण गरृहादिव ग्टदान्तरमन्यमन्यं दें सञ्चरन्तः सखाधिकारनिवंतनाचापरिमृषितरूटतय एव दे द्वियप्रुतिवशिलात्‌ निमाय देहान्‌ यगपत््रमेण वाधिति- न्ति) न चेते जातिस्मरा इत्युच्यते, ‘a एव ते' इति खतिग्र- fag: । यथा (सुलभा ब्रह्मवादिनी जनकेन विवदितुकामा व्युदस्य खं देदंजानकं देदमाविश् ag तेन पश्चात्तं खमावि- aw ईति स्यते । यदि quem सरुप्रटृत्ते कमणि कमान्तर्‌ं दे दान्तरारम्भकारणमाविभेवेत्‌ ततेऽन्यदप्यदग्धवोजं कमा- न्तर तद्देव प्रसज्येतेति ब्रह्मविद्यायाः wafer मेात्तहेतुवम- देतुलवं वा शद्धोत, न वियमाशङ्खा यक्ता, ज्ञानात्‌ कम॑वीजद्‌ा- दस्य अतिर्रतिप्रसिद्धलात्‌ । तथा fe afa:—

भिद्यते द यग्रज्यिच्छिद्यन्ते सवसंश्याः।

waa चास्य कमणि afar दृष्टे परावरः ॥ दइति- 'खतिलम्मे wut विप्रमोत्तः fa चैवमाद्या । खतिरपि-

RA जन्मान्तरं स्यात्‌ तदा AAAs: स्यात्‌ नेतद्‌ स्ति किन्त बडजन्मफलाय सकछ्दुद्धत Tea ते च्तपयन्ति, जन्मय्द्णे$पि ल्ानयोागवलानच्न Wala प्रारव्यसमाप्रा aga इत्ययः ज्ञानिनां जन्मान्तरस्य पूवजन्मद्ेतुप्रारुव्याघौोनतायामलुप्तस्ममतित्वं, या Wat- तिदस्त्व सति कमान्तराघधोनजन्मान्तरवान्‌ Banwafefa व्याप्त निषु व्यापक्राभावात्‌ विश्िङ्द्ाप्यामावसिद्धिः। aa avi

९१६ रल्लप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०द |

'यथेधांसि समिद्धो ऽप्भिभंखसात्‌ जरु तेऽजन ।

ज्ञानानि: सवेकमाणि भस्मसात्‌ कुरुते aur ॥ दति-

'वोजान्यगन्यपदग्धानि न रोदन्ति यथा पनः |

ज्ञानदग्धेस्तया ACA सम्पद्यते पनः ॥ इति-

चैवमाद्या) नचाविद्यादिक्तंशदाडे सति क्तंशवोजस्य कमीा-

श्र यसेकरेशद्‌ा द एकदे शप्रो दखेत्युपपद्यते, न हाद्िद्‌ग्धस्य ्ालिवीजसेकदेशग्ररादा TMA | प्रटत्तफलस्य तु क्माशयस्य स॒क्रषोरिव वेगक्तयात्‌ निदत्िः ‘aw तावदेव fara’ इति भरीरपातन्तेपकरणात्‌। तस्माद्‌पपन्ना यावदधिकारमाधिका- रिकाणमवख्ितिः, न च ज्ञानफलस्यानेकान्तिकता। तथा च श्रतिरविशिणेव सवेषां ज्ञानान्मात्तं दशयति ‘adr देवानां प्रत्यवुध्वत स एव तद्भवन्तं तथा मनुब्याणाम्‌' fat ज्ञानान्तरेषु चे्योादि फलेष्वासक्ताः स्यम॑दर्षयः ते पञ्चारे यंचयदशनेन fafaat: परमात्ज्ञाने परिनिष्ठाय aaa ययुरित्युपपद्यते |

जातिसमरताद्‌ लप्तसमतित्वमन्ययासिद्धमित्यत आह । न चेत इति। तथा च तेषामजातिस्मस्त्वरू्पविष्रघणे सति विष््ष्याभावादोव विशिाभावसिदिस्विधः। पूवंदहनामप्रत्वभिज्ञानद्धीनाः परुतन्ता साभिमाना जातिस्मराः, अधिकारिकास्तपवेनामानः खतन्त्ला fac भमाना इति aaa) तेन जनकन सह, बद्धा विवादः ज्ञात्वे्यधः। face: प्रारव्सातिरिक्तकमाभावान्नवत्वमिति समयमुपपाद्यति। यदि wage इव्यादिना। च्तिखयुक्ताथं युक्तिमप्याद्। न चाविद्या इति, विद्यया क्तेशदाद्ात्‌ तत्कार्यकर्मच्तयश्ेत्‌ ate प्रारब्धस्य कथं खितिसत-

[ख ०३।पा०द] ` प्रा ङ्रब्रद्य खचभ्ये। € १७

"ब्रह्मण सह ते सवं संप्राप प्रतिसच्चुरे | परस्यान्ते छतात्मानः प्रविशन्ति पर पदः॥ दति- स्मरणात्‌ । प्रत्यच््फलताच ज्ञानस्य फरविरदाशद्खान्‌-

पपन्तिः। कर्मफले fe खगादावनभवानारूढे स्यादपि कदा- चिद्‌ाश्ङ्ा भवेद्धा नवेति, नभवारूटन्तु ज्ञानफलं “यत्सा चा- दपरोक्ताद्रद्य' इतिश्रुतेः, तत्वमसि" दति च सिद्धूवदुपदेभात्‌। न डि "तत्वमसि cae aware: ad सता भविव्यसि इत्येवं शक्यः परिणेतुं ^तद्धेतत्‌ पश्यन्‌ ऋषिवामदेवः प्रति- पेदेऽदं मनरभवं ख्ख" इति सम्यम्द्शेनकालमेव तत्फलं सवा- waa दशंयति । तस्नादैकान्तिको विदुषः कैवल्यसिद्धिः॥

अस्लरधियां SIA सामान्यतद्धावाभ्यामेप- Wedd Ashe । ३२ ॥

वाजमनेयक श्रूयते ‘agazat गामि ब्राह्यणा चअभिव-

चाद | प्रडत्तफलस्येति। विदूषेा रहपातावधिशखतेसर्नुभवाच ar. नस्यावर्काज्ञानांशटविवतेकस्य प्रार्ब्यविच्तेपस्थिवयनक्ूला्ानांशनि- ` वतनसामच्याभावसिद्धेभागेनेव परारव्यच्तय इति भावः। रानिना- मधिकारित्वं कथमित्याश्द्ध ज्ञानात्‌ प्राहतापासनादिवश्ादित्याड। ्ञानान्तरेषु चेति । प्रतिसच्चरो मदाप्रलयः, परस्य इिरगभस्य, पयि कारान्ते साच्तात्‌ छतात्माने मुच्यन्ते इत्य यः। ब्रद्धभावफलस्याऽपि भावित्वमाशद्खया तत्तमसीति खतिबाधमाद। नहीति | तस्मात्‌ नि- गुणविद्यावां मागानुपसंहार रति सिद्धम्‌|

अच्तरधियां। अच्राच्तरब्रद्धप्रमापका farmer विववाः, तेषु

6 ॐ

९१८ रननप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०३ |

दन््यस्यूलमनणठद्रखमदी्ेः इत्यादि | तथाथर्वणे waa श्रय परा यया तदचरमधिगम्बते VATA VAT द्य मगेचमवणंम्‌? safe) तथेवान्यचापि विशेषनिराकरणद्धारेणाचरं पर ब्रह्य श्राव्यते, aa कचित्‌ afacfatcar विशेषाः प्रतिषिध्यन्ते, तासां विगरेषप्रतिषेधवद्धोनां fa सवासां aaa प्रा्चिरुत अव- स्येति संशये श्रुतिविभागात्‌ व्थवस्याप्रात्तावृच्यते, अक्तरधियस्तु विशेषप्रतिषेधवृद्भयः सवाः सर्वत्ावरोद्धूव्याः, सामान्यतद्धा- वाभ्यां । समाना fe aaa विशषनिराकरणरूपा ब्रह्धाप्रतिषा- दनप्रकार्‌ः, तदव च डि सवच प्रतिपाद्यं ब्रह्माभिननं प्रत्यभि- ज्ञायते, aa किमित्यन्यच छता बृद्धुयोाऽन्यच 7 Gl तयाचं

यच यावन्तः अतास्तच तावतामणेषदेतनिषेधकत्वं सम्भवासम्भवाभ्यां संप्रयमाद। तासामिति | यथा निगणविद्यायां मागस्यानर्पेत्तित- त्वादनुपसंद्वारस्तया श्ुतनिषेध्ानामुपलच्तणतया सवदेतनिषेधस- म्भवाच्छाखान्तसेोयनिषेघणशब्दानामन्पे्तितत्वादनपसंहार डति दष न्तेन पवपत्तः, तच लाघव फलं feared तु दाषदयाभावःफलं। agi fe वदि खतश्ब्दस्श्तनिषेधा लच्छन्तेतद्‌ा लच्तणदाषः, यदि न ama तदा सवदतनिषघासिद्धेविषएषप्रमित्यभावदोष इति विवेकः। aac धमिणि दत ठि पधि ये{त्तरधिवस्तद्धेतवः शब्दा इति ` यावत्‌, तासामवसरोध उपसंहार इति खचयोजना। शेधिब्रद्यणः सव॑प्राखासु भावात्‌ तव्मभितेः समानत्वाच्छेषाणामुपसंदार इति चेत्‌ तद्दि न्यायसाम्यात्‌ पुनरुक्तिताद्वस्नित्यत wre) विष्रेषप्रपञ्चायं डति | खानन्दादौनां खरूपत्वादस्तूपस दारः निषेधानामनात्त्वादा- नन्त्याचान्‌पसंद्दार KAUR at तेषामनात्मल्ऽपि fafa- णरघत्रद्दाप्[सब्यार्यत्ाद्‌ विद्यातज्जनिघेधत्वेन wdoefasa निर्येच्ता

| *रे।पा०द] प्ाङ्करब्रहारचभाष्य। ELE

आनन्दादयः VATA’ TAS [Fo He 31812 व्याख्यात। aa fafueatfu विशेषणानि चिन्तितानि ce प्रतिषेघरूपाणि इति विशेषप्रपञ्चा्थख्ायं चिन्ताभेदः। श्रपसद्‌वदिति नि- दशनं | यथा यामदग्देऽदोने पुरोडाशिनीषूपसत्ु चेदि- तासु परोाडाशप्रदानमन्तराणां “AVAL वेरष्वरम्‌" इत्ये वमादौोनामद्नाटवेदेत्यन्नानामष्यष्वयुभिरभिसम्बन्धो भवति, अध्वयकटेकल्वात्‌ परोडाशग्रदानखय, प्रधानतन्त्रलाच्ाङ्गानां, एवमि दाप्यक्तर तन्लत्वात्‌ तद्िशेषणएानां यच क्चिदषत्पन्ना- नामत्तरए सवेचाभिसम्बन्ध TH | तदुक्तं प्रथमे काण्डे "गणमुख्यव्यतिक्रमे तद यलान्मृख्येन वेदसंयोगः" [ so To] Tas i | |

Wal A वाक्यस्था aa faduneaiaayga खतनिषचघवाक्यंकवाक्य- तयापसह्ार डति tual यक्तेत्ययः।| अन्यच BAVA अन्यस िसम्बन्धे दृष्टन्तं व्याचष्टे । यर्घोति | aa xfs पुद्धिकामश्वतृराचण यजत canny fafeat saclaat छता Hach Beas कतुस्तस्मिन परोडाश्िन्य उपसदा भवन्ति इति पुरोडाशसाध्या दद्यः तेत्तिरोयके विहिताः, तासामध्वर्यकटंकत्वात्‌ सामवेदोत्पनन- मन्लागान्तासु विनियोागादघ्वयणव प्रयोगा नादूयचत्यधः। वद्‌वग्‌- णस्य दाच अध्वर च कमास्रस्लत रवेत्यग्न्यामन्तण aqy | उत्प त्तिविधिगणः पफलापेच्तत्वादुत्पन्नरय फले विनियागर्विशधिमेख्यः सफल-

त | तथा च मन्ाणमदूटत्वे वेद्‌त्यन्नत्वादुद्याचा प्रयोगः विनि- दयोागविधिनाच्वयणा प्रयोग इतिति गगम्ख्ययोव्यतिक्रमं विरोधं सति AGA बलीयसा मन्लात्मकवेद्‌स्याध्वयणा संयागत उत्पत्तविनियागा-

यत्वादिति afafaaare: | 0 ह 2

६२० रलप्रभाभासिति। [ ख ०३।पा ०३ | इय द्‌ामननात्‌ ॥ BB ॥

‘ST सुपणा सयजा सखाया समानं Za परिषसखजाते। तयोारन्यः पिप्पलं खादत्यनखन्नन्यो अरभिचाकशोतिः॥ द्त्यध्यात्माधिकारे मन्तरमाथवेणिकाः श्चेताश्चतराख्च usta |

तथा HST:— "तं पिबन्त सुरतस्य लाके wet प्रविष्टौ परमे पराद्य । कायातपे ब्रह्मविदे वदन्ति पञ्चाग्नयो ये च चिणाचिकंताः॥ इति। किमत्र fadaaaa विद्यानानात्वमिति संशयः। किं तावत्‌ ald विद्यानानात्वमिति। कुतः, विशंषदशनात्‌। दा खुपरणेत्यत्र द्येकस्य dad दृश्यते, एकस्य WAG | wa पिवन्तावित्यच द्रभयेारपि aad दृश्यते तदेयं रूपं भिद्य- मानं विद्यां भिन्द्यादित्येवे प्रापे ्रवोति, विद्यैकत्रमिति। कुतः, यतः उभयारष्ेतयोाम्न्त्यारियत्तापरि च्छिन्नं दिवेपेतं वेद्य-

यद्यपि ण्वरभव्ये वारयन्तीयादिसाम्नामर्चेःखरकसामवद्‌त्पन्नत्वा- दा च्ानाङ्गत्वेनादःखरप्यागः (यच व विदान्वारवतीयं गायति यज्ञा- यज्ञीयं गायति बामदेव्यं गायतिः इव्याघान तेषां विनियोगविधिना यावुषेण यातुषस्यापांखुखरस्य saa इति गणम्ख्ययाविरोाघे waa. तत[विनियागायत्वान्मख्यविनियागबलेन साम्नां यजवद्खरसयोाग डति खच व्धाख्यात, तथापि न्धायसम्यादापसदमन्त्लाः सखूचविषयत्वेनादा- eat भ्व्यविराघः॥

इवदामननात्‌। मन्दयेऽपि प्रतिपादनप्रकारभेदात्‌ जिन्नासेकय- भानाच daa | किमचति। ऋतपानवाक्छे अच्तर wa यत्प रम्‌ इति गणाः Bar, gaat न ऋत्वादयस्तेषां मियोाऽनप-

[ख०द।पा०३] प्राङ्करब्रद्यरूचभाष्ये | ९२९

रूपमभिन्नमामनन्ति। नन्‌ दशिता रूपभेदः, नेत्युच्यते “उभा- वप्येतोा wat जोवदितोयमीश्रं प्रतिपाद्यते नाथान्तर, ‘aT खपणा' दूत्य च तावत्‌“अनख्न्नन्योऽभिचाकशीति" दत्यशनाया- ala: परमात्सा प्रतिपाद्यते, वाक्यशेषेऽपि च सएव प्रतिपाद्यमानो दृश्यते जष्टं यदा पश्यत्यन्यमोशम्‌' इति । “छतं पिबन्ता" दत्य त॒ जीवे पिवत्यशनायाद्यतीतः परमात्मापि तत्ादचयात्‌ कच्रिन्यायेन पिबति दत्युपचय॑ते; परमात्मप्रकरणं waa, “अन्यच धमाद्‌न्यचाघधमात्‌' इत्युपक्रमात्‌ तद्धिषय एवाचापि वाक्यशेषो भवति "चः सेतुरोजानानामचरं ब्रह्म यत्परम्‌ दति ‘aet प्रविष्टावात्मानेोा fe इत्यत्र चेतत्‌ प्रपञितं। तस्मात्‌ नास्ति वेद्यभेद्‌: तस्माच विद्यैकतवं। ofa च चिष्वप्येतेषु वेदान्तेषु पोवापचालाचने परमात्मविद्यैवावगम्यते ताद्‌ व्टविवक्तयेव जोवापाद्‌ानं नायान्तर्‌विवक्षया, न च परमात्मविद्यायां भेद्‌ाभेद्विचार्‌ावतारोऽस्ति इत्यक्त | तस्मात्‌ प्रपञ्चा एतेष प्रयोगः, तस्ममाचाधिकधमापसंदार दति॥

aut इति पवपतच्तफलं, fasta तूपसंसारे ब्रद्यखरूपवाक्यायक्वा- दुपसंद्ार डति विवेकः। wa वेद्यं विद्यक्यात्‌ ख्तर{घिवामृपसंद (र

QW वद्यभेदाभ्नापसंदहार इति प्रद्युदाहइरणेन YAU | नन्वेवं गुद्ा- धिकरणे निरस्तदडति चेत्‌, सत्यं, किन्तु पिवेत्पदस्यमुक्याथत्ायखतः कल्पनया च पानछ्याखययोरङ्गिजीवे पिबन्तो ग्राह्यो, सपण तु जी वेखरविव्यधिकाशङ्गायां मन््दयेऽपि दिवचनश्रब्द्‌साम्ादोात्प- त्तिकदित्वविश््टितया तुल्यवस्तदयं प्रत्यभिज्ञानस्य बाधकाभावात्‌ प्रकरणानुप्रदाच जीवानुवाद्‌नासंसासित्रद्मणि मन्लदयं तात्प्यमिति पपच्चाय(मद्‌ चमति भावः॥

ERR रन्नप्रभाभासिते। [ ख ०द|पा०द्‌ |

अन्तराभरतय्ामवत्‌ खात्मनः ॥ BY. ॥ 'यत्साक्तादपरोक्ताद्रद्य य श्रात्मा स्वोन्तरः' इत्येवं fe: उषस्तिकदा ल प्रमयोर्नैरन्तय॑णए वाजसनेयिनः समामनन्ति। aq संशयः, विदयेकलवं वा स्याद्धिद्यानानात्वे वेति। किं तावत्‌ ard विद्यानानात्वं दूति, कुतः, अभ्याससामथ्यात्‌ | अन्यथा छन्यूना- तिरिक्ताथं दिराख्रानमनथैकमेव खात्‌ | तस्मात्‌ यथाभ्यासात्‌ कर्मभेदः एवमभ्यासात्‌ faqs इत्येवं ws ware, अन्तरा- सानाविशेषात्‌ खात्म्मना विद्येकलमिति। स्वेान्तरो fe खा- त्मोभयच्राप्यविशिष्टः vag प्रत्युच्यते च । न डि दावात्मा- नावेकस्मिन्‌ SS MATT सम्भवतः, AZT दयेकस्याच्नसं सवा- न्तरत्वं कल्प्येत, एकस्य तु श्तग्रामवन्नेव सवान्तरलतवं स्यात्‌, यथा पञ्चण्टतसमू दे दरे ्रथिव्या AISA: WAY तेजा- ऽन्तर मिति सत्यप्यापेच्धिके सवीान्तरत्वे नेव मुख्यं सवान्तरतव भवति तथेदापि इत्यथः । अथवा ग्रतग्रामवदिति श्रुत्यन्तर

eee ener nen enn serene eee EER,

च्छन्तराभतग्रामवत्‌ खात्मनः। घटादिकं चिदिषयत्वेनापरोत्, aq तु सात्तादविषयत्वेनापरोच्तसिति, प्रथमाय पञ्चमी | अच खता- वात्मघमाऽपसाच्तत्वं TAWA, ब्रद्यधमः सवान्तरत्वमान्न्धक्तं, तेन Utila Zula मन्तव्यं, तन्मे याचच्ेत्यघषस्तिप्रञ्रे याक्ञवस्कोयेन पराणा- दिपरकोाऽदश्छ्रादिसाच्तो प्रतिपादितः। तयेव “यदव साच्तादपसाच्त- FQ AAA सवेान्तरस्तन्म BAA इति कडहालप्रञ्श्रनायाद्यतोत पतिपादितः। तच ब्राद्यण्दयेऽपि प्र्ाद्यभ्यासात्‌ सवीन्तरत्वप्रत्यभि- Sale WIG aaa aM विद्येव, र तु ATMA asta ऋअभ्यासादिद्यामेदः, यजव्यभ्यासात्‌ प्रयाजभेदवदिति प्रत्युदादइर्णेन

[ख ०२।पा ०३ | षरा र त्र्य चभाष्ये | ६२३

निदभंयति यथया “एका देवः सवेश्चतेषु गढ: सवव्यापौ सवं-

waaay इत्यस्मिन मन्ते समस्तेषु श्तयामेष्वेक एव सवा-

न्तर Ba आम्नायते, एवमनयोारपि त्राह्मण्योारित्यथः। ~ = ee

तस्मादेद्यकत्वादिदेकत्वं ॥

अन्यथा भेद्‌नुपपत्िरिति चेन्नपदेश्णन्तर दत्‌ ॥ Se ॥

श्रय यदुक्तमनभ्युपगम्यमाने विद्याभेद त्रास्नानभेदान्‌- पप्तिरिति तत्परि तव्यं, श्राव्यते नायं दोषः, उपदशा- न्तरवदुपपन्तेः। यथया ताण्डिनाम्‌पनिषदि qe प्रपाठके “स wat तत्वमसि श्वेतकेतो" दति नवरुलेऽपख पदेशेन विद्याभेदा भवति एवमिददापि भविव्यति । कथञ्चन नवज्ञव उपदशं वि- द्याभेद भवति, उपक्रमापसंदाराभ्यामेकाथ्यावगमात्‌, wa. एव मा भगवान्‌ विज्ञापयतु?दूति चेकस्येवारथस्छ oa: पनः प्रति पिपाद्‌यिषितवेनो पक्तेपाद्‌ाशङ्कान्तरनिराकरणेन चासछद्प- द्‌ शापपन्तेः, एवसिदापि प्रस्मरूपामेद्‌ात्‌। च्रताऽन्यदर्‌तंम्‌' इति च परिसमाद्यविशरेषादुपक्रमापसंदहारोा तावदेका्यविषये दृ- Wa | यदव साच्तादपरोत्ताद्रह्यःदति दितोयेऽपि wa एवकार

पव पत्तः, aa सिया धमान्पसंह्ारः फल, सिद्धान्ते तूपस्हार डति विवकः| दयाः सवान्तरत्वानपपत्या तावद्ाद्ण्यारकवस्तपरत्व fas) तथा च वेद्येक्यात्‌ निगणविद्यक्येन विवाद्‌ः॥

न्यया | नन विद्येक्याङ्गोकारे अखभ्यासानपपत्तिरिति wa) उचते स रवबाभ्यासः HaHa Bt निस्थकः, इ तूषल्तिब्राद्यणाक्तात्मन

ERB रनप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०३]

WIAA: पूवप्रस्नगतमेवाथमत्तरचारूव्यमाणं दशयति | पूव fay ब्राह्मये कायकारणएव्यतिरिक्रस्यात्यनः asta: कथ्यते, Buty तद्यैवाश्नायादिसंसारधमातोतलं विशेषः कथ्यते दत्येकायेतापपल्तिः। तस्मारेका विद्येति॥

aaa विशिंषन्ति Parad ॥ ३७ ॥

क 9 ॐ AR NR NA A श, Ne. । हि ५

तद्याऽद साऽसा SSA मादम्‌ दृत्येतरयिणः श्रादित्यपरषं प्रसत्य समामनन्ति, तया जावालाः ‘a वा aeafa भगवो न + ॐ . “~ = देवते ्रदंवेलमसि'दति। तच संशयः, किमिद व्यिदारेणेाभ- यरूपा मतिः उत कत॑व्या एकरूपा वेति। एकरूपेवेति तावद्‌ इ, न्यचात्मन ईश्वरणेकलं मक्षाऽन्यत्‌ किञ्चित्‌ चिन्तयितव्यमस्ति, यदि <a चिन्तयितव्मविेषः परिकल्प्येत, संसारिणएख यरा- त्मलमोश्रस्य च संसायात्मतलमिति aa संसारिणस्तावदोश्व- Wad उत्कषा भवेत्‌, Tarte g संसायात्मले निकषः छतः स्यात्‌, तस्माद करूष्यमेव मतेः, वयतिदाराद्धायस्तावदेकलदृटी-

रखवाशनायाद्युत्यन्नरूपविप्रोषकथयनायत्वादम्यासाऽन्ययासिदा न fa- द्याभेदक इति समदायायैः।

व्यतिद्धारः। sitavafaar विषटेषणविशेष्यभावो afer, तस्य mamta, उत्वुरृटट्िनिृषटे छता पफलवतीति न्यायाच्च संश्ये जीवे स्खरत्वमतिरेव काया sata, व्यतिदार्श्चतिस्त तस्या खव दएोकरणाथत्वनाम्धासवदन्यथासिद्धति दृष्टान्तेन पृवपच्तः| as लाघवं फलं सिद्धान्ते तु wadawfafa विवेकः| ए्कंनेव त्वम- चमस्मीव्युचारणेनकमतः छतत्वाद्‌ दं त्मसिडति cat स्यादिव्यधः।

[ ख ०३।पा ०३ | LIF रब्रद्यरचभष्ये। ९२५

करणायंदृत्येवं प्राप्त ATS, Blase: | ्रयमाध्यानायानायते इतरवत्‌, यथेतरे गणाः सवात्मलप्रखतय च्राध्यानायान्नायन्ते तदत्‌। तथा fe विशिंषन्ति समाख्नातार उभयेाचारणन 'त्मरमस्यदञ्च तमसः दति तचाभयरूपायां मता कतंया- यामयवद्धवति, अन्यया Vis विग्रिषेणाभयान्नानमनर्यकं स्यात्‌, एकनेव कृतत्वात्‌ | नन भयास्नानस्याथ विशेषे परिकस्प्यमाने द्‌व- तायाः संसायात्मत्वापत्तेनिंकषंः प्रसन्येतेत्युक्तं | नेष देषः, रैका- व्यस्येवानेन प्रकारएणनचिन््यमानल्ात्‌ | नन्वेवं सतिस एवै कत्वदृटोकार्‌ Wiad, न वयमेकलदृटोकारं वारयामः किं afe व्यतिद्ारेणेव fae मतिः कतव्या वचनप्रामाण्यात्‌, नेकरूपेत्येतावद्पपादयामः, फलतस्तेकत्वमपि दृढोभवति। यथा ध्यानायेऽपि सत्यकामल्वादिगृणापदेभे तङ्कुणक द्रः प्रसिध्यति तदत्‌। तस्मादयमाध्यातयो व्तिद्ारः समाने च विषये उपसंहतव्य इति॥

== --~-- ~~ -- = = = ~ च्व = ~ -- ~ ~ न - -- न ~ न ---, = -- च

उक्तदोघं स्मारयति | नन्विति। सन्दिग्धेऽथन्यावः सावकाशः, इद तु श्यतत्वादम्देान्यात्मत्वं ध्येयं, ब्रद्यणि मनोामवत्वादिवत्‌ जीवात्मत्वस्य ध्यानाच आरोापेऽपि निकर्षघरसक्वभावादिति परिदरति। नेष दोष डति | ब्रद्यणि निकषं इत्वा जोवतादाम्यध्याने मदुक्तमेवागतमिति aga | नन्वेवमिति | मतददिरूपत्वं त्वदनुक्तमस्ाभिरुचते ध्यानपर वाक्चमिदमेकत्वन्त॒ मानान्तराविरोाधात्‌ सिध्यति। ward) न qufafa | अद्ग्रददेपास्तिष्वयं व्यतिद्धार उपसंहरतय ras |

तस्मादिति | 6 0

९२६ रुल्लप्रभाभासित। [ख ०६।पा०३]

सेव डि VENTA: ॥ इट ॥

सयो faq asad प्रथमजं वेद्‌ सत्त्यं aE’ इत्यादिना वाजसनेयकं सत्यविद्यां सनामात्तरोपासनां विघायानन्तरमा- स्नायते तद्यत्‌ तत्सत्यमसेा स aifeat य एष एतस्िन्मण्डले परुषो यश्चायं दकिणेऽन्‌ पुरुषः" इत्यादि । तत संशयः, किदं एते सत्यविद्ये किं anata दे इति तावत्‌ are, भेदन fe फल- सम्बन्धा भवति (जयतोमज्ञेकान्‌" इति परस्तात्‌, “न्ति पा- प्रानं जाति च इत्युपरिष्टात्‌, प्रृताकषणं त्र पास्येकत्वा दित्येवं Wa Aa) एकवेयं. सत्यविदयेति। कुतः, तद्यत्‌ तन्छत्यम्‌" दूति पररताकर्षणात्‌ । ननु विद्यामेदेऽपि प्रहृताकर्ष॑णमुपास्वेकलादुप-

संव fe सव्यादयः। सयः कथ्िद्धिकारी मद्द्यापकं aq परुषं भ्रातिकषु प्रयमजमेतत्‌ सच त्यच्चेति सत्यं aq डिरुणगभाख्यं वेदोापास्तं तस्य लाकजयः फलमिव्यथः। सत्यमिति नम्रं सत्‌ व्यमिति, तच प्रयमाक्तमच्तरं सत्यं, मध्यस्थमच्चरमम्टतं, उभ यतः सत्येन संपटितत्वात्‌ सत्यपायमेव भवतीति नमात्तरोपा. सना सव्यविद्याङ्त्वनाक्ता। यत पवप्रछतं द्याख्यं तत संप्रत्यक्त- यद्धेत्यादगणकं, सा.सावादित्यमण्डलेऽच्तिि च परुषस्तस्याहरि- त्यद्धमिति च नामदयन्लानात्‌ Gaga: फलमिव्यथः। अच पुवा- UCB फलभद्श्तेः प्रछताकषणच संप्रयमादहइ। तचेति। Taga गणानां व्यवस्ययानणानं, सिद्धान्ते त्नरानेक्वमिति we | यथा जीवणयेारन्याऽन्धात्मत्वं प्रतिखतिभदात्‌ वेरूप्यमक्त, तथाच पलथयत्िभिदरात विद्याभेद इति दृदन्तेन पृवपच्तयति | € =fa | {वप्राप्यव्रद्धयमाचाकषणमयक्तं, तद्यत्तदिति सवनामभिः पवात्तगणवि- fre aa अरष्यादिव्यारत्तिस्याना{द्गुणविघानात्‌, तथा च वा- wmieq वविद्धक्य{सिद्धिटरिति सिद्धान्तयति | रक्वेति । यथा ददडर-

[अ०₹.पा०दे| प्रा ङ्र ब्रद्यसूचभाय्ये | ERS

पद्यत tam, taza यच fe विखष्टात्‌ कारणान्तरादि- द्याभेदः प्रतोयते तजेतदेवं स्यात्‌, wa त्रभयथासम्भवे तद्यत्‌ तत्सत्यमिति waaay पूठ्विद्यासब्बद्धमेव सत्यम्‌त्तर चा- व्यत दत्येकविद्यालनिश्चयः। यत्पुनरुक्तं फलान्तरश्रवणएणत्‌ विद्यान्तरमिति। अचाच्यते, तस्यपनिषद्‌दरदसिति चाङ्ा- न्तरोापदेशस्य स्तावकत्वमिदं फलन्तरश्रवणएमित्यदोाषः | अपि चार्थवाद्‌ादेव फले कल्पयि तव्ये सति विद्यैकले दावयदेषु श्रूय- माणानि बह्टन्यपि फलान्यवयविन्यामव विद्यायामुपसंहतं- व्यानि भवन्ति, तसात्‌ सेवेयमेका सत्यविद्या तेन तेन विशेषेणा- पेताऽऽश्नायत इत्यतः सवे एव सत्यादयो गणा एकस्मिन्‌ प्रयोगे उपसंदतव्याः । कं चित्‌ पनरस्मिन्‌ छते दरदं वाजसनेयकमच्या- दित्यपरुषविषयं वाक्यं, छान्दोग्ये च त्रय य एषोऽन्तरादित्ये हिरण्मयः परुषो दु श्यतेऽय य एषोऽन्तरक्षिणि परुषो दृ श्यतेः

शाण्डिल्य विद्य यो त्र द्येक्यप्र्यभिक्ञानमाचं तथाच Fare | नेतदिति। कारणान्तर परकरणभदाद्क। णवं विद्याभद्‌;ऽप्यतदुपासकन्ञानं स्यात्‌ अच तूभवयासम्भवे विद्येक्यनानात्वस्फय सत्यमिव्यपास्यरूपेक्यच्ानात विद्यक्यनिखय sacar: | असत्यपवादकारणे रूपक्वात्‌ fagara सगसिढिन a फलभेदापवाद्‌ः। अङ्ग फलश्चतेः तिमाचतवा wa. भेदासिद्धिरिव्याद। यत्यनरस्व्यादिना | किञ्च॒ aa प्रघानविधाकवेवं- काम डति फलं दत, तच प्रघानफलनवाङ्कानां फलाकाङ्ानिदटत्तेर्‌ ङ फलगयतेः स्ततिमाचलत्वं, ङ्ह तु प्रयमजं सत्यं ब्रद्यति acta vera विद्याविधिष्यत्वं लाकजवयफलस्याभ्यपत्यास्माभिनामरूपाङ्गस्य फलते स्ततित्वमक्तं | वस्ततस्त प्रधानविधावप्ययकामपद्‌(भावादा चिसच-

न्यायेन फलं कल्यनीये सति प्रधने तदङ्ग वा यत्किञ्चित्‌ फलं श्तं pie 2

EXT र ल्प्रभाभासित। [ ०३।पा० 3 |

दत्युदा त्य सेवेयमच्यादित्यपुरुषविषचा विद्यो भयन्चैकंति aa सत्टादिगृणान्‌ वाजसनेयिभ्यः छन्दो गानाम॒पसं दायोन्द्मन्यन्ते, तन्न साधु Gaga | छान्दोग्ये दि कम॑सम्बन्धिनीयमङ्गीयव्यपा- खया विद्या विज्ञायते, तच द्यादिमध्यावमानेषु कमंसम्बन्धिचि- कानि भवन्ति इवमेवगञ्मिः aa’ दूत्युपक्रमे "तस्य क्‌ च साम च iat तस्मात्‌ उङ्ञोयःः इति मध्ये ‘aud विद्धान्‌ साम गायति" दत्युपसंदारे, नेवं वाजसनेयफे किञ्चित्‌ कम॑सम्ब्ि चिन्कमस्ति,तच प्रक्रमभेद्‌ात्‌ विद्याभेद सति गणएव्यवस्यैव युक्तेति॥

कामादौतरच तच चायतनादिभ्यः।। Be I

‘aq यदिदमस्मिन्‌ ब्रह्मपर ददर पण्डरौकं SF TET ऽस्मिन्नन्राकाशः' दति प्रस्तुत्य Real अधीयते ‘Uy ्रात्मा- ऽपदतपास्ना विजरो विग्डल्युविशेोका विजिचल्छाऽपिपासः सत्य- कामः maga, इत्यादि, तथा वाजसनेयिनः सवा एष

न~~ ~~ ~

तस्य सव॑स्यापि द्धतत्वाविषरेषाल्नातेट्टिफलन्यायेन समुचित्येक प्रधानफ- लत्वकल्यनात्‌ फलभेदाऽसिडध care | अपि चेति । aa योजयति। तस्मादिति | रकदश्व्याख्यामद्भ्‌ावय दूषयति | कचिदिव्यादिना। च्छान्दोग्ये कमाङ्ाद्रीये Cecwuaaefefcaa लिङ्गमाह | तत्रेति | एयिव्यग्न्यात्मना दृष्टे ऋक्सामे Wa, तस्माटक्‌ सामगेव्णतात्‌, पुरुष उदूोय सन्येवंविद्ानुदराता कमफलसम्टद्किसमयं इति yaw) सत्यविद्या तुन क्माङ्ासितेव्याद्। नेवमिति। अङ्गविद्यान्तः खतन्त- हिर ग्यगभविद्यायामभेदाऽच WHEE FaU: |

RlAaTLATS सगुणनिगरुणविद्ययोः Bar सत्यकामादयोा वश्ित्वादय- BUM fay उप्रसंहतव्या न FAI TAY फलभावाभावाभ्यां aes

[ख०३।पा०३ | WIE CAMAANIA | ९२९

महानज आत्मा योऽयं विद्धानमयः प्राणेषु य एषोाऽन्तद्दंदय अकाशस्तस्मिञ्ते सवस्य वशो दरत्यादि, तच fagad पर स्पर- गृणोपयोगख्च किंवा नेति संशये विद्यैकलमिति, तेद मुच्यते | कामारीति। सत्यकामादौत्यथः) यथा देवदत्ता दत्तः सल- भामा urafa चदेतच्छान्दग्ये हद्‌ याकाश्रस्य सत्यकामत्वा- दिगणजातमुएलभ्यते तदितर वाजसनेयकं सवा एष मदा- नज अत्मा" दत्य सम्बध्येत । यच्च वाजसनेयक वभिलाद्युपलभ्यते तदपौतरच क्ान्दाग्ये एष ASIANA? Taya सम्बध्येत, कुतः, आयतनादिसामान्यात्‌ समानं दयुभवचाऽपि इद्‌ यमा- यतनं समानश वेद्य sat: समान्य तस्य Fas लकासम्भेद- प्रयोजनमित्येवमादि ब्तरं सामान्यं Fwd | नन विशेषोऽपि दृश्यते कान्दोग्ये हद्याकाशस्य WHA वाजसनेयके लाकाश- स्थस्य ब्रह्मणः, टूति। न, द्‌ इर उत्तरेभ्यः दत्य च [वे०खु०९।२।१४] का न्दे ग्येऽप्या का श शब्दं Agaa प्रतिष्टापितलात्‌ | waza वि- aa विशेषःसगणण fe ब्रह्मविद्या area उपदिश्यते “aa a द्दात्मानमनविद्य व्रजन्त्येतांश्च सत्यान्‌ कामान्‌' दत्यात्मवत्‌

सत्यविद्यावा रकत्वादरगसाङ्कयऽप्यच विद्ययोः सगुणनिगुंणरूपभेदेन मेदात्‌ निगणविद्यायां गुणोपसंद्ास्स्य फलाभावाचचनुपसंदार डति वद्धिरेव प्राप्ते सिद्धान्तयति | तदमिव्यादिना। wd विद्याभेद ae क्यं गणापसंद्धारस्तचादह | गण्वतस्विति| भित्रविद्यास्थानामपि गण- नामायतनादद्साम्यन निगणस्यले asa स्तत्ययम्पसद्ारोा aM, ज्ञानस्ततिप्रकधंणस्याकाङ्ितत्वात्‌, यच काचित्‌ टृष्गुणेः aa कतु

९२० रलप्रभाभासिते। [च्छ०र।पा ०]

कामानामपि वेद्यव्श्चरवणात्‌, वाजसनेयके तु निगृणमेव परं ब्रह्मो पदि खमानं gad श्रत Gg विमेक्तायैव ब्रद्यसङ्गा wa परुषः" दृत्यादिप्रस्नप्रतिवचनखमन्यात्‌, वशग्रिवादि तु तत्तत्‌- स्तुत्यथेमेव wd वाजसनेचकं सङ्गील्येते। तथा चोपरिष्टात्‌ सएष नेति नेत्यात्माः इत्यादिना निग णमेव ब्रह्मो पसंदरति। गुणवतस्तु ब्रह्मण एकल्वाद्ग्डतिप्रद्शनायायं गणापसंदारः खचिता नोापासनायेति दरष्यम्‌।

्राद्‌ रादलेपः॥ ४०॥

कान्देग्ेवरेश्धानरविद्यां प्रहृत्य श्रूयते ^तदयद्धक्तं ्रथममा- गच्छ न्तद्धामीयं खयां प्रथमामाङ्ति ज्यात्‌ तां जुह्यात्‌ प्राणाय खादाः दति तच पञ्च प्राणङ्तया विहिताः, तासु च परस्तादग्मिदाचशब्दः vem: य एतद्‌ वंविद्वानद्निदेा चं जातिः दूति, "यये क्षधिता बाला मातरं पचंपासते | एवं सवार श्टतान्यग्िदाचमपासतेः॥ इति च। तवेदः विचार्यते किं मोजनलापे ara: प्राणाञ्चिदाचस्या-

याग्यत्वात्‌। यद्यपि सगगणस्यसत्यकामादिषुं निगुग्ख्यगणा Baal tq तयापि नोापसंदहारोात्तेव यश्य निगगस्तावकत्वेन खतग्णानामन्य्राप्य- ध्येयत्वमिति शङ्भानिरासेनान्तभावदाष्ययतादिव्यनवद्यं॥ DIUM: | BA यद्क्ताभ्रिदहचश्व्द्ाभ्यां सप्रयमाद | तचद्‌ विचायत डति। वेश्वानरापासकनातियिभाजनात्‌ प्राक्‌ कायत्वेन विद्यामिप्राणमिद्ेचविचःरात्‌ पादसङ्गतिः। Tang भाजनलेपऽपि

[ख ०३।पा ०३) षा र ब्रह्य ख च भाष्य | EBL

ताज्ञापः दति, ‘agen’ दति भक्तागमनसयोागात्‌, भक्तागम- नस्य च माजनार्थवात्‌ माजनलपे लापः प्राणा्भिदाचस्येति, एवं wa a लप्येत इति तावद्‌द्ः कस्मात्‌ आदरात्‌ | तथाहि वैश्धानरविद्यावामेव जावालानां तिः पूतरऽतिथिग्याऽज्नीयात्‌ यथा वै खयमदधताऽग्निदातवं we जुह्याद्‌वं aq’ इत्य तिचिभेाजनस्य प्राथम्यं fant खामिभाजनं प्रथमं प्राप- यन्तो प्राणाद्मिदाचे आदर करोाति। या fea प्रायम्यलेापं दते नतरां सा प्राथम्यवताऽभ्चिदाचस्य Ard सरेतेति मन्यते | नन मोजनाथैभक्तागमनसंयागात्‌ भाजनलेापे लोपः प्रापि- तः। न, aw द्र वयविशरेषविघधानायलात्‌। प्रारुतेऽग्िदाच पयः- प्रतनं gat नियतत्वादि दाप्यग्निदेचशन्दात्‌ कौण्ड- पायिनामयनवत्‌ agua सत्यां भक्तद्रव्यकतागणविशेष- विधानाथैमिद्‌ वाक्यं तदयद्धक्तमिति, wat गणलेपे चनमुख्य- aaa प्राप्रे भाजनलेपेऽप्यद्धिरन्येन वा द्रखेनाविर्‌ द्धन प्रति- निधानन्यायेन प्राणाभ्चिदाचस्यानुष्टानमित्यत उत्तरं पठति॥

द्रव्यान्तरेण प्रागाभिददाचानण्ानं, सिद्धान्ते vata cfa Ge: | नन agatafa ama भाजनाल्तिप्तभक्तमनदय तद्धामीयमिति दाम संयागविदधानाद्‌ाच्तेपभोजननलापे तदा भक्ताशखितद्मलाप इति सि- डान्ती शङ्कत | तद्यदिति। निगरुणस्यापास्तिलापऽपि स्तव्ययग्‌णस्य- यात्‌ भाजनलोपेऽपि प्राणाम्नद्दाचस्वादरेण स्ततिनिवादहायेमलोप रति दृष्टान्तेन पुवपत्तद्धचेण ufewefa | cd प्राप्त इति। र्वं तदिति खयं प्राणान्रिहाचमछृत्वातिथीनां तत्करण्मित्य यः|

९२२ र ल्प्रभाभा{सिते | [ ख ०३।पा ०३ |

उरपखतेऽतस्तद चनात्‌ |! 82 1)

उपस्थिते भोजने च्रतस्तस्मादव भोाजनद्रव्यात्‌ प्रथमापनि- पतितात्‌ प्राणा्चिदाचं निवेतंयितव्यं, कस्मात्‌ तदचनात्‌। तथा fe 'तद्यद्धक्तं प्रयममागच्छत्‌ तद्धामोयम्‌' दति faga- द्क्तोपनिपातपरामशेन पराथद्रवयसाध्यतां प्राणङ्तोनां fa- दधाति, ता अप्रयेाजकलच्तणापन्नाः सत्यः कथं भाजनलेापे द्रव्यान्तरं प्रतिनिधापयेयः। न चाच प्रारृतामिदाचधमंप्रा- भिरस्ति, कुण्डपायिनामयने fe मासमग्मिदाचं जहति" दति विष्यृदटशगतेाऽग्मिदे चशब्द स्तदद्धावं विधापयदिति युक्ता ag- मंप्रा्धिः, Te पुनरथंवाद्‌ गतेाऽथिदचशब्दे न तदद्धावं वि- धापयितुमदंति | तद्धमप्रातती चाभ्युपगस्यमानायामम्नुद्धर-

Sa स्मारयित्वा ufewefa| न चेव्यादिना। यथा कुण्डपाथिसच- गते मासाभम्रिद्चे चअनिहाचश्ब्दाद्धणमिव्यसिददाचधमाणां पया व्यादौीनां outage प्राणडतीष्वभिद्धचषव्दात्‌ पयोद्रव्या- दौनामत्छगतः OAT सत्यां भाजनायभक्तद्रवयविधिनापवादर्‌ः छतः, व्यता भक्तविधेरपवादार्यत्वात्‌ भोजनलापे भक्ताख्यगुणस्याङ्स्य ला- पऽपि waaay लोपः, खपवादाभावे उत्सगप्राप्रपयञ्ादि- ना तम्य निव्पत्तिसम्भवादिति प्राप्तमिव्यथेः | 'गुणलेापेन मुख्यस्य" इति जेमिनिख्चं। आधाने सन्ति पवमानेष्टयस्तचास्मये पवमानाय पुरोा- डाप्रमद्ाकपालं faqifefa निवापः खतस्तदङ्गत्वेनाजिदहेचदवन्या दवींधि निवंपेदिति दष्ंपुण॑मासास्यप्रहतो विदिताननिदहौचहव- न्धतिद््रेन प्रा्या आधानकाले चाभिदाचराभावात्‌ तस्या गुगग्छताया ले।पेऽपि मलयस्य निवापस्य न ay rad: | आरव्यनिव्यादिकमणा- ऽवष्यान्‌ र यत्वाच्छरतद्रयालाभे प्रतिनिहितद्रवयेणापि कमं कतेव्यमिति।

[ख०इ।पा०द] WF CAM रच भाव्ये | €33

णादयोाऽपि प्राप्येरन्‌, a चास्ति सम्भवः अन्दुद्रणं ताव- द्धामाधिकरणभावाय, न चायमग्नै Vira: माजनार्थतावया- घातप्रसङ्गात्‌, भाजनाय पनौतद्र्‌व्यसम्बन्धाच्वास्य एवैष Vea: | तया च जावालग्रुतिः पूतवाऽतियिग्याऽस्नोयात्‌' इति च्रास्याघा- रामेवेमां दामनिदट्॑तिं दशयति । श्रत एव चेदापि arar- दिकान्येवाञ्चिदाचाङ्गानि दभयति" डर एव उेदिखामानि वर्हि दयं VICI मनोाऽन्वादायंपचन आस्यमादवनियःः दति | वेदिश्रतिश्वाच खण्डिलिमातरपलक्षणाया द्रषटया, म॒ख्या्चि- दाते वेद्यभावात्‌ तदङ्गानाच्चेद सग्पिपादयिषितलात्‌ भो- जनेनेव च छतकालेन संयोागान्नाग्मिदाचकालावरोधसम्भवः, एवमन्येऽष्यपस्यानादयो धमाः केचित्‌ कथयञ्चिदिर्भ्यन्ते।

प्रतिनिचिन्यायः। सिडधान्तयति। उपस्थित इति | तदचनादिलति, तद्धा- मीयमिति तच्छब्देन Misa सिदभक्तमाशखित्य दहामविधानादि. au: | सिद्धवदभक्तोपनिपातः प्रसतभक्तागमनं, तस्य तच्छब्देन परा- am aau: | याथित्य विहिताडतीनामाशखयलेपे लाप tq a Rar न्तराच्तेषकत्वं, यथा वातुप्रयुक्ताप्रणयनाशितस्य गोादरादइनस् कतु- लापे लापोान त्वाखयान्तरप्रयाजकत्वं तयति फललितमद। ता इति। यदुक्तमभिद्धाचश्व्दात्‌ व्यान्तरप्राक्निरिति aware | न asta agiat नित्याभिदाचसाटश्यं Bacay स्ततित्वेनापयत्तेरि- त्ययः । चमेपापकत्वे दाषमाद | तद्धर्मप्रापता चेति | अत खवेति तद्ध- म॑घ्राश्यभावादेवेव्यर्थः। प्राप्ता सम्पादनं टया स्यादिति भावः। मुख्यासि- हाचाङ्गानि सम्पायन्ते चत्‌ कथं तदनङ्कः वेदिरच सम्पाद्यते Wate | वेदि युतिेति । मुख्यायिदहाचन्याप्टुडरुणवत्‌ सायंप्रातःकालदयस्या- fa a urfatcare, भेाजनेनेति। उपष्यानपरिस्नरणाद्‌ योऽप्यग्न्य. 0 7

९३७ रन्नप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०३]

तसात्‌ VITAE एवते मन्त्र व्यदेवतासं योगात्‌ पञ्च दामा निव॑र्तयितव्याः | य्वादरदशंनवचनं तत्त RAAT प्राथम्य fanaa, न दय स्ति वचनस्यातिभारः। न ल्नेनास्य नित्यता WA दशयित, तसात AHA Gig एव प्राण्चिदाच- स्येति ui

तन्निधारणानियमस्तद्‌ टः एथग्च्यप्रतिबन्धः फलं |! ४२ ॥ सन्ति क्माङ्गव्यपाञ्याणि विज्ञानानि “च्ामित्येतद त्तर- मद्रौथमुपासोतःद्रत्येवमादौनि,किन्तानि नित्यान्येव स्यः कमसु पणमयीलादि वत्‌ उतानित्यानि गेदादनादिवदिति विदा- रचामः। किं तावत्‌ ata नित्यानीति। ga: प्रयोगवचन परियात, अनारभ्याधीतान्यपि खतान्यद्धोयादिद्रारेण क्रतु

alata न प्राप्रवन्ति इत्याद) खुबमिति। यस्मात्‌ तदडमप्राष्यभाव- ABM भेजनन्रवयेणव हम स्व्यपसंद्ारं पाणाय खादह्ा इत्या- zat मताः नन खासिभाजनस्यात्तरकालत्वं श्चव्यादिरविह्ितं कथं पवाऽति्विभ्योऽरीयादिति वचनन aya तचा । न ह्यस्तीति। उपासकान्यखामिविषवमत्तरकालत्वेविघानमिव्ययः। न तिति gre- WAGGA: | प्ागापासकस्य प्राप्तभेजनप्रायम्याचतयाद्‌रस्यान्य- यात्सिद्धा फलितमाह | तस्मादिति।

तच्चिश्वार्णा। उभया टद्ान्तदण्रनात्‌ Gare | किन्तानीति। यथाऽनारुभ्याधीतपगंमयीत्वं जुङदारा कल्ङ्तया कमसु नित्यं प्रयु ज्यते, तथाङ्गाखितापासनान्धुद्योयादिदारुऽङ्तया नित्यानि उत क्रत्व Saal प्रणयनाखयोा गेादादइनसंयागः पशुफलायत्वाद्‌निन्यत्वेन यथा प्रयुज्यते यथा वा पश्बङ्गवुपाश्रयं वेव्लत्वमच्नाद्यफलत्वादनित्यं तथा

[ख ०२।पा ० | श ङस व्रह्म खच भाषे | ९२

सम्बन्धात्‌ क्रतुप्रयोगवचनेनाङ्गान्तरवत्‌ Ta | wat सववाक्येषु फलश्रवणं 'च्रापयिता = a Htarai भवतिःदत्यादि, तद्तमानापदेशरूपल्राद यवाद माचं श्रपापञ्चोकश्रवण्णदिवत्‌ न फल प्रधानं, तस्मात्‌ यथा यस्य पणमयी जद्धभेवति न स पापं aa wufa’ इत्येवमादीनामप्रकरणपटितानामपि जह्ा- दिदारेण क्रतुप्रवेणात्‌ खप्रकरणपठितवन्नित्यता, एवमुन्नोयाद्यु- पासनानामपोल्येवं ATA aa: | तन्निधारणानियम दति, ara तान्यङ्गोथादिकमैगुणयाया वयनिघारणानि ‘waa आप्तिः सण्ट- fae: प्राण आदित्यः*दृ्येवमादोनि नेतानि नित्यवत्‌ कमसु नियन्येरन्‌, कुतः, dee: 1 तया दयनियतल्मेवेवंजा तौचकानां

कर्मसम्ट्यादिफलकत्वादुपासनान्यनङ्गतवेनानिवयानोति संश्याथंः, पूवं. पत्ते उपासनानां पयेागनित्यत्वं, {सिद्धान्ते त्वनित्यत्वमिति wade: | अनित्यमाजनाश्रवप्राणाभिदेाचस्यानिव्यत्वं निरूप्य कमाङापा्तौनां निव्धत्वमिति प्रद्युदादहरण्टष्टान्तेन पूवेपकच्तमादहइ। fa तावदिति) उपासनानि कमोाङ्ानि फलत्वे सति कमाङ्गास्ितत्वात्‌ पणेत्वादिवत्‌, तथा चाङ्गतया प्रयोगविधिना नि्येन प्रयुज्येत डति प्राप्ते सिडन्त- Ga Bus | वानीादिना। उदूरोधादवः कमणां गणाः अङ्गानि agi ame स्सतमत्वा{द्कं तचचिधास्णान्युपासनानि यानि तानि कर्मसु नित्यपणंमयीत्वादिवन्न नियभ्येरल्ि्वयः। wat कर्माङ़त्वे तद्धी- नस्याविदुघः कम न स्यादङ्गलेापात्‌, तस्मादविदुषोऽपि कम॑कटत्व. सतिलिङ्गर कत्वानुमानबाध cate तदष्टेरिति। तस्यानिवमस्व euatfzau: | तां चद्‌विद्ान्‌ sagt पातव्यं पतिष्यतीति चाक्रावगेनलिवंजामाच्तितत्वादनुपासकानामपि कमपयोगोऽस्तीव्याह। प्रस्तावादोति | उपास्तीनां कमंफलात्‌ waa Wasa कमो ङत्वमि- are, अपि चेति। तेनामि्यत्तरेण यश्वेतदक्तरमेवं रसतमतवादि. 6 7? £

६३९ | रन्रपभाभासिते। [ख ०३।पा ०३ |

दशेति श्रुतिः तेनोभौ क्गुरुता यश्चैतदेवं वेद्‌ ag न वेद्‌ दत्यविदुषोाऽपि ज्रियाभ्यनुज्ञानात्‌ प्रस्तावादिदेवताविज्ञानवि- हीनानामपि प्रस्तेचादोनां याजनाध्यवमानद््नात्‌ प्रस्तातुया देवता AWAIT ताञ्चेदविद्धान्‌ werafa ताञ्चेदवि- दानज्गास्यसि ताञ्चेदविद्यान्‌ प्रतिदरिष्यसिःदति। श्रपि चैवं जातीयकस्य कव्याय विज्ञानख षयभेव कर्मणः फल- मपलभ्यते, कमंफलसिद्ाप्रतिवन्धः तत्सष्डद्ध रतिभ्रयविशेषः कित्‌ (तेनोभे कुरुता यञ्चेतदवं वेद चथ नवेद नानातु विद्या चाविद्या च यदेव विद्यया करोति अरद्धयेपनिषदा तदेव वी्यवन्तरं भवतिः इति। aa नाना विति विददविडतप्रयोा- गयोः प्रयक्करणात्‌ वोयवन्तरमिति च तरपृप्रत्ययप्रयागात्‌

रूपेण वेदो पाते यञ न वेद तावुभौ कर्म Fea खव यद्यपि तचापि तु विद्याविद्ययोानानात्वं fuanue | दष्टं हि मणिविक्रये च्ानान्ञानाग्यां वणिग्द्रयावर्योः फलवैघम्छं, तस्राद्यदेव कमं विद्ययेद्ीयाद्युपास््या खड वा{स्तित्वबुद्धोपनिषदा र्इस्यदेवताध्यानेन करोति तदेव कम फलातिष्यवदिव्ययः। कमणो वीयखवक्वं नाम फलवत्त्वं विद्याद्यीन- स्यापि गम्यमानं विद्याया खनङ्गत्वे लिङ्गमिति ara: | नान्निला- कादिदट्छापासनेषु कमसम्यद्यतिरिक्तलाकादिफलश्ुतख नाङ्गत्वमि- are, तयेति । wa विदुषे कल्पन्ते भागय समथा भवन्ति WATE लाकाः Blea अधस्तनाखेत्ययः तया fs aware इति फ लस्तेरचयवादमाचत्वे स्तततिलच्तणा स्यात, सा न सक्ता, मख्यतया फलपरत्वसम्भवात्‌ | प्रयाजान्‌याजकमणान्तु प्रकरणाद्‌ प्दङ्त्वफला- लाभात्‌ म्नाट्व्याभिश्रतिफलश्चतेरगत्या स्ततिलच्तकत्वं, द्यपि पणंम- यौलादौोनएमङ्त्वबेाघकं प्रकरगां नात्ति तथापि तेषु qa: स्तुतित्वे,

[अ०द।पा ० | पा ङ्कसन्रद्यदचभाय्ये | ९३७

विद्याविदहीनमपि aa वीर्यवदिति गम्यते, तद्धानित्यले विद्याया उपपद्यते, नित्यत्वे तु कथं तद्धिदीनं कमं वोयवद्भ्यनज्ञायत, सटाङ्गापसंदारे fe वी्यवत्‌ क्ति खिति: । तथा लेाकसामा- न्यादिषु प्रतिनियतानि प्रत्युपासनं फलानि fread कल्पन्ते SIH लाका ASIBISTAD Taaaaifa | न चेदं फलश्रव- एमथवाद्‌ माच युक्तं प्रतिपत्तु, तथा दि wars आपद्येत, फले- पदेगे तु मख्यवाद्‌पपत्तिः, प्रयाजादिषु लितिकतेव्यताका ङ्गस्य करता; प्रछुतलातत्तादश्य शति युक्तं फलश्रुतेरथवाद्‌ववं, तथा- ऽनारभ्याधोतेव्वपि पणमयोलवादिषु, न दि पणनयीौवादीनाम- क्रियात्मकानामाश्रयमन्तरेण HAIMA SIAM, गाद्‌ादना- दौनां fe प्रकतापप्रण्यनाद्याश्रयलाभादुपपन्नः फलविधिः, तथा वैल्वादौनामपि प्ररतयूपाद्याश्रयलाभादुपपन्नः veal,

तेषामक्रियात्वे कियासम्बन्धं विना फलद्ेतुत्वानपपत्तेरतस्तेषां फला क्रिवाप्तितत्वात्‌ कता जङपक्रतिद्व्याकाङ्कितत्वात्‌ परमयो ज॒ड- रित्यादिवाक्येनव प्रकछतियव्यापकेण sea सधिह्कितक्रत्वङ्त्वसिडध- युक्त फलशखछतेरथयवादत्वमिति भावः। अक्िवात्मकगादोनादेरपि फलग्य॒तिस्यवादः स्यादत याह | गेादोदनादीनां इोति। बदाऽपः- प्रणयनेन पशुकामस्य सता गादौादनेन ब्रद्धयवचसकामस्य कास्येनेति फलाधविधिरेव नार्थवादः, गादोाहनादेः कत्वनाकाङ्कितत्वेनाङ्गलाभा- वात्‌, चमसेन निराकोाङ्कक्रिवासम्बन्धितवा खफलवबाधकत्वसम्भवात्‌ | त्वा खाद्रत्वन निराकाङ्कक्रत्वङ्गय्‌पमाश्िय वल्वमन्नाद्यकामस्य खा- दिर वीव्यकामस्येति watafafucara: | पणमयोत्वादिषुं फलविधि कि न स्यादत ate! न त्विति | रख्व॑विधोा यूपादिस्तज्चिराकाङ्क Raa: | ASCqiay cad are | वाक्येनेति wet प्रतिः इत्ा-

९३८ रल्रप्रभाभासिते। [ख ०३।पा०३]

नतु पणमयीलादिषव्वेवंविघः कखिदाश्रयः प्रकताऽस्ति, वा- aaa तु जह्ाद्याश्रयतां विवकच्ित्वा फले च विधिं विवक्षिता वा्यभेद्‌; स्वात्‌, उपासनानान्त्‌ क्रिचात्मकतात्‌ वि्िष्टवि- घानोपपन्तरुङ्गोयाद्याञ्रयाणएणं फलविधानं न विरुध्यते, तस्मात्‌ यथया क्रवाश्रयाष्छपि गेदहनादीनि फलसंयेामाद्‌नित्यान्येव- मङ्गोथाद्यपासनान्यपि दूति द्रष्टव्यम्‌। अत एव च कन्द्धत-

कारा नेवंजातीवकान्यृपासनानि क्रतुषु कल्पयाञ्चत्रुः ॥ प्रदानवदेव तदुक्तम्‌ Il ४३॥

वाजसनेयके "वदि स्याम्येवाडमिति awed’ इत्यचाध्यात््मं

* nn yy eae EN ४.4 वागादौोनां प्राणः श्रष्टाऽवधारितेाऽधिदवमग्न्यादोनां वायुः| तथा कान्दोग्येष्वायुवाव संवगेः"दृत्यत्राधिद वमग्न्यादौनां वायुः संवगाऽदधारितः “ATA वाव संवगः इत्यतच्ाध्यात्मं वागादीनां प्राणः | तच due, किं ष्रयग्नेमै वायुप्राणावृपगन्तयेा सखा-

पे च्विकत्वादनेनेव वाक्येन कत्वङ्तया जुङप्रछतिजव्यसम्बन्धे विधेयः पञ्चान्निराकाङ्कं asaya तस्येव vata: caw फलसं योगे विधे डति वाक्वमेद इत्ययः। परता दिवेलच्तणयमपासनानामादइं | उपा- सनानां त्विति। खयं चित्वादिकविशििष्ध्त्वेन विधधानापपत्तिरित्यर्यः। तस्मादिति अङ्गत्वावेदकमानाभावादिव्ययथः। अयत wafa Bayer. देवेव्यर्यः। तस्मादङ्गपासछभावेऽपि कम(धिकार इति सिदं॥ प्रदानवदेव ASH | वायप्राण्योाभंदाभेद वाक्याभ्यां संश्यमाद। तचेति | अस्त aaa तत्सम्बन्धापास्तीनाच्च फलभेदाल्नित्यत्वानि- GACY! प्रचोगभेदः, इहतु वायुप्राणयोः खरूपभेद्‌एत्‌ तत्‌ सखरूप-

[ख ०३।पा ०२ | प्राङ्क ब्रद्यरचभा्ये | ९३९

तामताप्रयग्वेति। श्रषथगिति तावत्‌ प्रां, तत्वाभेदात्‌, न |- भिन्ने ad एयगनचिन्तनं ara दश्यतिच श्रुतिरध्यात्म- afugaayg wad “्रभिवाग्भ्रला म॒खं प्राविशत्‌" इत्यारभ्य । तया ‘Ha Ud सवं एव ममाः सवऽनन्ताः' दइत्याध्याल्सिकानं प्राणानामाधिद्‌विकों विग्तिमात्मभ्चतां दशंयति। तथान्यचापि तच तचाध्यात्ममधिदेवच्च TEU तच्वाभेदद्‌र्शनं भवति । क- fae धयः प्राणः स वायुः" इति विस्छष्टमेव are, प्राणएञ्चैकोक- रोाति। तयेादाहतेऽपि वाजसनेयित्राद्यणे 'यतखादेति ea’ दत्यस्सिन्नपसंद्ार्नाके भ्राणादा एष उदेति प्राणेऽस्तमति'दति प्राणेनेवेा पसं दरन्नेकलं द्‌ शयति "तस्माद्‌ कमेव ब्रतञ्चरेत्‌ प्रा्या- चेवापान्याचख' दति च प्राणएव्रतेमैवैकेनेपसंदरन्नेतदेव द्रटयति।

नानानना कण

प्राभिलच्तसफतेव्याच ध्यानप्रयोारेक्वमिति परवपच्तवति | अएथगिति। a(aqin va eae ‘ara: oat Hat नासिके प्राविशत!इत्यभेद TWadtay: | ‘aaqsiefa aw az’ डति प्रश्रे खूचात्मकवायवाय्ं

वाय॒स्थाने प्राणः। qaane तयोादग््यतीव्यादह। aufa| fay यदि वायप्राणयाः एयक विधान स्यात्‌ ate ध्यानाङ्गत्रतभेदोाऽपि स्यात दह तु प्राणापाननिसाधात्मकव्रतेक्यश्चतेध्पानेकमिव्याद्। तस्मा दति, त्रतक्यस्य प्रण्त्तत्वाद्त्ययः। किच्च वायप्रागा सखगा we- नापक्रम्य पर्तादाक्यण्षं संवगभद्‌क्यय्ृतः प्रयागेक्यभित्यादइ। त्थेति। मद्धात्मनः इति दितीयाबडवचनं। चतुरखखतुःसह्याकान aaa. दकचन्द्रानपरांख वाकरचन्नःखाचमनोरू्पानेकोा देवः, कः प्रजापति

जगार जीणवानपसंद्तवानिव्ययः। न ब्रवीति vefafs Ra: | वथा {म्रदा जदा तः डइत्यत्यन्नाभिद्ाचस्यकस्यव दधितण्डलादिगरखभदन सावप्रातःकालभद्‌न प्रवागभेदस्तथा अघ्नाद्‌ाभवतियव रवं वेद्‌" इत्य्‌

६8० र ननप्रभाभासिते। [ अ०र।पा. 3 |

तया छान्द ग्येऽपि पर स्तान्मदात्यनश्तुरोा देव UH: कः सा जगार इत्येकमेव day गमयति न त्रवीत्येक एकेषाञ्चतुणे संवगाऽपरोऽपरेषां, तस्माद एयद्कामुपगमनस्येत्येवं प्राप ब्रूमः | wuss वायुप्रालवुपगन्तव्याविति, कस्मात्‌ FANGS ATA | T- ष्यानाथा द्यवमध्यात्माधिदैवविभागेापरेशः सेाऽसत्याध्यान- एथद्केऽनथैक एव स्यात्‌ । ननूक्तं मषयगन विन्तनं तत्वामेद्‌ादिति, नेष दषः, तच्वाभेदेऽष्यवस्याभेदादुपदश्मेद्‌वशेनान चिन्तन भे- द्‌पपत्तेः | श्षाकोपन्याखस्य च तक्वाभेद्‌ाभिप्रायेणाष्यपपद्यमा-

पादि तथ्येयभेदनिराकरणएसामध्याभावात्‌ | "स यथेषां प्राणानां मध्यमः प्राण एवमेतासां देवतानां वायुः" इति चापमानोपमेयकरणएणात्‌ | एतेन AAI व्याख्यातः | एक- सेव व्रतमिति दैवकारो वागादित्रतनिवतंनेन प्राणव्रतग्रति- पत्त्यथैः, भद्यत्रतानि fe वागादीन्यक्तानि तानि wa: अमे wade’ इति wa: न वायुत्रतिदट्त्यथेः। अयाता ब्रतमी-

asia संवगविद्याया रखकत्वे,प्यत्पत्रणि्वायप्राणाख्यगगभद्‌ात्‌ प aye इव्यत्यचं सिडधान्तयति। एयगवति तावारुतादा संवग इत्यपास्यमेदवाक्वस्य प्रयोगभदपर्त्वादाक्याद्‌ेव भेद्‌सिह्धरसि्त्यथंः। प॒वंपच्यक्तमनद्य प्रत्याह | ननक्तमिव्याद्ना। उपास्यतया प्रघानभूत- संवगेगणविण्िद्धिपास्भेदवक्यविराघादरनपास्यवायतत्वक्यवचनं न प्रयागेक्छप्रापकमिति Ala: | सखूयख्याद्‌ यास्तमययवावाय्वघोनत्वात्तद्‌भदा- भिप्रायेण प्राणावृक्ता। तताऽध्यात्माधिद्‌वावस्याभदनाक्तम्य WIHT निरासे ‘qaaeta’ इति waz न श्त्तिरित्यादह | Bafa!) खसा- ag लिङ्गमाह | समर्थेति | स्ञोकेपन्यासवदृतेक्योपन्या सऽपि तत््वा- भेद्ाभिप्रायेणेव्यादह। खतेनेति। नन्वेवकाराद्वायुव्रतनिदतचैः प्राण

[ख ०द।पा ०द्‌ | श्ङ्गरब्र्यसचभाय्ये | <४१

मासाः दृति प्रस्तुत्य तुल्यवद्वायप्राणयारभग्रत्रतलस्य नि धारित- लात्‌ । “एकमेव ब्रतञ्चरत्‌' दति Bra ‘Aart एतस्यै Taare सायज्यं सलाकतां जयति' दति वायप्राक्षिं फलं व्रवन्‌ वायुत्रत- मनिवतितं दशंयति,+दवता wa वायुः स्यात्‌ च्रपरिच्छिननात्म- लस्य प्रेश्ितवात्‌, परस्तात्‌ प्रयोगाच, 'सेषानस्तमिता दवता य- ायः'दूति। aver At ar war Sr संवर्भीा वायुरेव देवेषु प्राणः प्राणेषु" ईति भेदन व्यपदिशति ते वा एते पञ्चान्ये ayia दश सन्तस्तत्छतम्‌'द्ति च भेदेनेवेापसंदरति, तस्मात्‌ एटथगेवा- पगमनं, प्रदानवत्‌ यथा न्द्राय राज्ञे परोडाशमेकादशकपा- लमिद्धियाधिराजायेद्धाय खराज्ञे' दत्यस्यां चिपरोडाशिन्या-

VARI ध्येयो भातोत्यत Bie | रखकमेवेति। वदनदश्ंनादौनि वाक्‌- चच्तरादीनां व्रतानि अरमरूपग्ट्युना भप्नानीयुक्का प्राणस्याभस्नत्रततवं निदधारितं, तथा ज्वलनतापादीन्यग्न्यादिव्यादोनां व्रतानि भस्नानी त्यक्का वायोारभसनत्रतत्वं निधारितं, 'स यथेषां प्राणानां waa: प्राण स्थिरत्रत रखवमेतासां देवतानां बवायम्ाचन्ति Wal देवता न वायु सघाऽनस्तमिता दवता यदायः! इति अतेः, Bat भसम्मव्रतनिरासाथय रखव- कारान वायत्रतनिदत्ययं cay: | Baar लिङ्माद्। रखकमिति। उकारखाथः, तेन व्रतेन वायाः सायज्यं समानटदहत्वं Barna” जयतीव्यथः। नन्वच qa खतेत्यचादह। देवतेति। तस्मात तत्वाभदद्च्छ्रा त्रतक्यमिति fea, सम्मति Warm एयगपदण्र faa- णाति। तयातावाडति। साच Sera Blas! yeraafefa | चयः Testa: अस्याः सन्तीति चिपरडाण्िनीषटिस्तस्यां fa ae प्रदानमत भेदेनेति Ber पवपच्त्माद्' agqaifafa| सवषां देवानामाभिम्ख्येन प्रापयन्‌ ufacagta गाति, अच्छं वटकार वटकाराख्यदेवभागमिव्ययः। यद्वा सवद्वाय य॒गपद्‌वदान काय- नित्यच दतुस्थं वटकारमिति। अव्यथत्वायेव्यथ fe खकाथमवद्‌ाते

== ~= ~

# द्‌ वतेत्यचेति que Are | 6 &

९४२ रनप्रभाभासिते। [ अ ०३।पा०३ |

fani .सवैषामभियमयन्नवद्यत्यच्छं वर्‌कार्‌म्‌' इत्यते वचना- दिन्रामेदाच सदप्रदानाश्ङ्धायां राजादिगणभेदात्‌ याज्या- नवाक्वाखत्यासविधानाच यथान्यासमेव SAAT Ba प्रदान- gum भवति, एवं तच्वाभेद्‌ऽपि आध्येयांशण्यक्ताद्‌ाध्यान- VAM aA: | तदुक्तं BEG (नानावा दवता एयगज्ञानात्‌' दृति [जैन्ख०]। तच तु द्रवदेवताभेदात्‌ वागभेदऽपि विद्यते Fafay विद्याभेरोऽस्ि उपक्रमेापसंडहाराभ्यामध्या- त्मा धिदेवापदेशव्वेकविद्याविधानप्रतीदेः, विदेक्वेऽपि वध्या व्याधि दैवभेद्‌ात प्रठत्तिभेदो भवति, अरद्चिदाच इव सायंप्रातः- कालभेद्‌ादित्यभिप्रेत्य म्रदानवदिल्युक्तम्‌॥

द विधि एषो योागनद्ेतया cut स्यादिति भावः। Te सदहावद्‌न- श्तेदवक्याच पराडाप्ानां सहप्रचप प्राप्त एयकपच्तेप इति सि. Braare | राजेति | राजाधिरुजखराजगण्भेदरन विशि्दिद्‌वता- ` भेदादित्ययः किच्चाघ्वयणा यजति yaad हाचौीयोा मन्तः wad सा याज्या, waafe इति प्रेषानन्तरमन्ः पराऽन वाक्येति भद्‌ाऽस्ि तचास्यामिद्धा प्रचमपराडाग्प्रदाने वा Hal याज्या सा दितीयप्रद्‌ाने पयाऽनवाक्वा,यवाचपूवमनवाक्वा सा पञशात्‌ याज्यंति वत्यासमन्वा- हेति war विद्ानात्‌, ययाख्ति sauwanafaats | वाच्येति | सङ्घा SAAR | वाश्ब्दाऽवधारण,नागेवद्‌वता खाजादिगणभेदेन मेदागमादिति ars: | टृष्ान्तेदेवताभेदात्‌ कमभेदवत्‌ विद्याभेद स्यात्‌ इत्यत ऋद्ध । तच्च fafa) कमात्पत्तिवाकस्थदवताभेदः Haas हेतुः, इद Baar भवतिय रवं वेदेद्युत्पत्तावेकत्वेन ज्ञान- विद्यायाः पात्‌ छतवायुप्राणभेदा न भेदकः, खग्रद्याचस्येव द्रध्या- दिद्रव्यमेद इत्यर्थः| afe कनां़ेन प्रदानस्य दृद्धान्तत्वमित्यत आह | विद्यक्वेऽपौति | BAWTHST दवताभदः प्रयागभदश्चव्यश्नाय टदृद्न्त KQqU: |

[ख.रे।पा०३। श्रा ङ्करव्रद्मख्चभाय्ये | ९४३

लिङ्गभयस्त्वात्‌ तद्धि बलीयस्तदपि ॥ ४४ It

वाजसनेयिनो ऽग्रिरदखे नेव वाद्दमयेसद्‌ासीत्‌' दत्यस्िन्‌ ब्राह्मणे मनोाऽधिहत्याघीयते षर्‌ चिंशतं खख खपश्यद1त्यम- नोऽ्नोनकौान्‌ मनामयान्नयितः' varie, तथेव ‘arfaa: प्राणचितश्ल्षञ्चितः श्रो चचितः कभ॑वितेऽभ्रिचितः' दतिष्टय- amarante साम्पादिकान, तेषु संशयः किमेते मनञिद्‌ा- दयः क्रियानप्रवेगिनः तच्छंषश्ता उत खतन्लाः कवलवि- amar इति। aa प्रकरणात्‌ क्रियानुप्रवेशे प्राप्ने Briar तावत्‌ प्रतिजानोते, लिङ्गश्ठयस्वादिति। शवांसि fe लिङ्गा- aay ag केवलविद्यात्मकत्रमेषामपेद्लयन्ति Pa

लिङ्गश्यस्लात्‌। उत्पत्तेः wa ce सवं नैव सदासीत्नाप्यसदिव्यपकम्य मनशखद्िमक्ता ‘aa आखात्मानमेच्तत तीच्छएपवकमस्ीनपण्यतः डति मनोाऽधिकव्य पठन्ति ray: | परुषायषः क्लप्त्रतवषान्तगतः षट- चिशतसदखर्डहाराचरवच्छित्रितया मनारत्तोनामसह्ुमयानामपि घट चिंए्तसदइखत्वं | अभिर्दकात्वेन कल्पिताभिमनसव सम्पादिता gual मनख्ितस्तानकान्‌ पृज्यान्मनामयान्मनारत्तिषु सम्पादिता- नात्मनः खमस्य सम्बन्धित्वेन मनाऽपग्रयत, तया वाकप्राणदयाऽपि खख ङत्तिरूपानम्रीनपश्यलिव्याद। तयति। पाणा षाण, कमन्द्रियेण हस्ता - दिना चितः कमचितः, यभ्िचितस्छुकपुवकाञखपि चयनप्रकर्णःज्लोप्ता तेऽग्रयः क्त्वया उत प्राघधान्यन्नापकलिङ्गादिश्रूयस्वात्‌ Wagar वेति सं़्रयमादइ | त्विति | कवलविद्यात्समकाः fratien {विना भावना मया FAY: || रखकप्रयागासम्भवाद्ायप्राणयोरपि पयागभटोऽ$स्त, TE तु मनश्िदाद्यम्नोनां प्रकरणात कमाङ्त्नकप्रयागत्वमिति प्रापय्य सि-

डान्तमुपकमते | तच्चे्याद्निा। पुवपच्ते भावनाग्नोनां क्रत्वङ्गत्वमि sae ai © ८ 2

£88 रलप्रभाभासिते। | ख ०३।पा०३।

"तद्यत्‌ fagatfa शतानि मनसा सङ्धल्ययन्ति तेषामेव सा छतिरिति तान्‌ देतानेवंविदे सव॑दा सवाणि wats चिन्व- न्यपि सखपतेः दति चैवंजातीयकानि। तद्धि लिङ्क प्रकरणाद्- लयः, तदप्यक्तं पूवसिन्‌ काण्डे श्रुतिलिङ्गवाक्यप्रकरणस्थान- समास्यानां समवाये पारदैव॑ंल्यमथंविप्रकषोत्‌'दूति (Fe Ge JI

पूवेविकल्पः प्रकरणात्‌ स्यात्‌ क्रियामा- नसवत्‌ | BY

नेतद्क्तं खतन्तरा एतेऽग्मयेऽनन्यश्ेषण्डता दृति wae fa- यामयस्याग्नेः प्रकरणात्‌ तदधिषय एवायं विकल्पविशेषोापद्‌शः स्यान्न Waa | AT प्रकरणाललिङ्गं बलयः; सत्यमेव तत्‌, लिङ्गमपि लेदेजातीचकं न प्रकरणात्‌ बलोया भवति, अन्याथे-

{[कियासिना विकल्पः समयो वास्त सिडान्ते परुषाथत्वमिति फलं तच स्व॑प्राणिमगरज्तििमया सद्‌ाग्रयःखीयन्त इति ष्यानदाष्यं सति सर्वभ्तानि यत्किंचित्‌ मनसा agate तेषामेवामीनां सा लति करणमिव्येकं fay, क्रियाङ्स्य यत्किखित्‌करणन fagenatfcars | aafefa | रण्वंविदे खपते जाग्रतेऽपि तदौयाम्रीन्‌ भूतानि सवदा चिन्वन्ति इति fagrat, क्रियाङ्गख्य चोादितकालानष्टेयस्य सदा सर्वेरनष्ोयमानत्वायोगादिव्ययः | षट चिं शतसह खत्व सदया प्यनङ्गत्वे fas खवंजातोयकपदेनाक्तं।

रवं सिद्धान्तमुपक्रम्य युवंपच्तयति। पुर्वेति। पृवंस्येटकाभिरनिं चिनुत came aus तिविद्धकाभमिरिति सच्धिदितस्यायं विकल्पवि- Rien: सट्भल्पमयत्वाद्यप्रकारभेदोापदेष्रः क्रिवाभिवत्‌ साङ्कल्पि- काप्रये<प्यङ्गमिति यावत्‌, किं विधिवाक्वख्यं लिङ्क vacates:

[ ख ०रे।पा०३ पा इर ब्रद्यरचभाष्ये। ९४१५

qua Wad साम्पादिकाग्निप्रशंमारूपलात्‌। श्रन्यार्थ॑द्‌ शंन- च्चास्त्यामन्यस्यां Wet गुणएवादेनाप्युपपद्यमानं न प्रकरणं बाधितुमव्सदते। तस्मात्‌ सम्पादिका श्रणेतेऽग्रयः प्रकरणात्‌ क्रियानुप्रवेशिन एव स्यः, मानसवत्‌, यथा दादशराचस्य दश- मेऽहन्यविवाक्ये एथिव्या पाचेण wary समस्य प्रजापतये देवताये गटह्यमाणस्य ग्रदणासादनददवनादरणापड्कानभक्तणानि मानसान्येव grad, स च मानसाऽपि ग्रदकल्यः करिया- प्रकरणात्‌ क्रियाशष एव भवति, एवमयमध्यर्िकल् इत्ययः ॥

अयंवादस्यं वा$$द्यमङ्गोकरोति | सव्यभिति। न इदितीय care लि- ङ्मिति | मानस्याभ्िपिध्ययाथवादसख्थलिङ्ानां खा्॑प्रापकानामभा- वात्‌ दोर्ब॑ल्यमिव्य्ः। खचस्यक्रियापदः चाचष्टे, तस्मादिति। नन्‌ चक्रियारूपास्नोनां ध्यानमयानां कथं क्रियाङ्गत्वं तचा | मानसव- दिति | दाद्‌श्णदस्यन्त्याददय व्यक्ता मध्यस्थदशराचस्येव साचादि्पु प्रछतित्व, तडधमाणामेव तष्वतिदेणात्तस्य मध्यद्नानषख्यस्य सद्‌ाच- रनद्छोयमानत्वात्‌, दराचस्य दश्रमेऽदन्यथोदेकाद्‌ एे;हनि मानस- ग्रहः Bad, अनया त्वा पारेण wax रसया प्राजापत्यं मनोय wetfa इति अनया रसया एथिव्या पारेण wax त्वा प्रजापति- दवताकं मनेग्रहं Waa डति ग्रः सोमरसः, मनसा रसत्वेत भा- वितमध्ववुग्टेह्टाति sae: | अत tafast ध्यायितया विविधवा- व्वेचारणाभावाद्‌विवाक्संच्ता | HE: प्राप्या ग्रहणं नाम सामपाच- VU, WEI खस्याने स्यापनमासादनं, सामस्य होमो waa BARA, आइरणं शेषभच्तणायत्विजां मियोऽनच्ञाकर्णमुपङ्णानंः, तते भच्तणमित्येतानि aaa: | सच मानसा ग्रह दाद्‌. दाद्‌इरन्तरे खतन्मित्याण्ङ्खा दादप्रादइसंज्ाविरोाधात्‌ नादरन्तरं किन्त प्रकरणाद्‌विवाव्चस्याङ्गमिति सिद्धान्तमादइ। स dfs) कल्पः AMAA: |

९४६ रनप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा ०३ |

अतिट्‌शच ॥ ४६ ॥ अतिदेगश्येषामद्नौनां क्रियानप्रवेशम्‌पादलयति वट विंशत्‌ ससखाद्रयाऽकौ स्ेषामेकंक एव तावान्‌ यावानसे Va,’ Tha सति fe षमान्येऽतिदेशः yaad aay एूवैणेषटकाचितेन क्रि- यानप्रदेशिनाऽच्चिना साम्यादिकानद्मीनतिदिशन्‌ क्रियानुप्रते- मेवेषां द्ोातचति ॥ विद्येव तु निधारणात्‌ 11 ४७॥ au: ud व्यावतंयति। विद्यात्मका एवते खतन्ला मनशिदादयेोऽग्रयः स्यः न क्रियाशेषश्ताः, तथा fe नि्धी- रयति^ते देते विद्याचित एवः दति "विद्यया दवेत wafae- खिता भवन्तिः इति a दशनाच्च |] ४८ ॥ दृश्यते चेषां aia लिङ्ग तत्पुरस्ता दूर्भिंतं लिङ्गण्डयस्वात्‌' Tas [वे°द्ध०३।२।४४]। नन लिङ्गमप्यसत्या मन्यस्यां प्रा्ता- वसाघकं कस्यचिद्‌ थस्येत्यपास्य तत््रकरणएसामथ्यात्‌ क्रिया- शेषतमध्यवसितमिति, अत उत्तर पठति I

के चिक्वच भाष्ये quia विहछछतिपरः, तचापि दशमे$हन्य- विवाक्वसंज्ञके मानसग्रस्यातिद्‌णप्राप्ततयाङ्त्वादित्याडः | मनख्ि- दादौोनां क्रियाङ्त्वे प्रकरगमक्रा fagare | अतिरेशश्खेति | क्रिया- ङत्वसाट्रष्यादतिदश TAU: |

fasraate| विद्येति ॥

ति लिङ्वाक्येः प्रकरणं बाध्यमिति qaqa: |

[ eosjutos | प्र त्रद्यखचभाष्ये। €

श्रत्यादि बलोयस्ला न बाधः ॥ ४९ ॥

नेवं प्रकरणसामथ्यात्‌ क्रियागरेषत्मध्यवसाय खातन्दयृप्त वाधितव्यः, श्ुत्यादिवलोयखवात्‌ । बलोवांसि fe प्रकरणात्‌ ्रतिलिङ्गवाक्यानीति खितं श्रुतिलिङ्गखचे, तानि चेह सखातन्तय- ug साधयन्ति दृ श्यन्ते, कथं, श्रुतिस्तावत्‌ ‘A Za विद्याचित Ua’ इति, तथा लिङ्गं सव॑दा सवाणि watts चिन्वन््यपि खपतेः दूति, तथा वाक्यमपि "विद्यया ईैवेत एवंविदखिता uate दति, "विद्याचित uv दूति fe सावधारणेयं श्रुतिः क्रियानप्वेशेऽ- मोषामग्यपगम्यमाने बाधिता स्वात्‌ । नन्ववाद्यसाघनलाभिप्रा- यमिद्‌ मवधारणं भविखति । नेत्युच्यते, तद्भिप्रायतायां fe विद्याचित इतीयता विद्याखरूपसङ्गीर्तनेनेव कतलाद नर्थक- मिद्‌ मवधारणं भवेत्‌, खरूपमेव दयेषामवाद्यसाघनत्वमिति | श्रवाद्यसाघधनत्वेऽपि मानसग्रहवत्‌ क्रियानप्रवेशशङ्धायां afag- तिफल मवधारणएमयवत्‌ भविष्यति | तथा 'खपते जायते देवं- विदे सवदा सवाणि श्रतान्येतानम्नोन्‌ चिन्वन्ति दति सातत्यद्‌- शनमेतेषां खातन्त्येलेव कन्प्ते। चया arenes वाकप्राणमये शरग्िदातर प्राणं तदा वाचि जाति वाचे तद्‌ प्राणे जहाति

तचावधार्णग्रुतेरन्ययासिद्धिं wea) नन्ववाद्येति। विद्याचित इतिपदनवावाद्यसाधनत्वस्य लब्त्वादवधारगं वथमिव्याइ। नेति, afe कथयमस्याथवत्वं aate| अवाद्छेति | लिङः gata) तये. ति। अम्मीनां सवंकालव्यापित्वेनानङ्त्वे erate | aura | तदा ध्यानकाल KAU | दामे वया सातवब्यमचयते तत्तदम्मीनां सात. व्यद्‌नमित्यन्वयः। यदुक्तमयवादस्यत्वाल्लिङ्ग दुबंलमिति तच सर्वदा

९४८ रल्रपभामालसिते। [ख ०३।पा ०३ |

Tal उच्यते “एते Baw Had श्रातो WIE Wy सततं जदाति' इति। तदत्‌ क्रियानुप्रवेशे तु क्रियाप्रयागखा- ऽस्पकालल्ात्‌ न सातत्येनेषां प्रयोगः कल्येत। न चेद्म्थं- वाद्‌ मामिति न्यायं, यच fe fawar विधायका लिङ्गादि- रुपलभ्यते यक्तं तच सद्धोतनमाचस्याथेवादत्वं, इद तु faa- एटविष्यन्तरानुपलमेः स्ङ्धीतनादेवेषां विज्ञानानां विधानं कल्यनोयं, तच यथासङ्लोतेनमेव कल्पयितु शक्यत दति सा- तत्यदशनात्‌ तयाश्वूतमेव Heya, aay सामण्थादेषां खा- तन्त्यसिद्धिः। एतेन ‘aga किञ्चमानि शतानि मनसा age यन्ति तेषामेव सा afay इत्यादि वचाख्यातं। तथा वाक्व मपि "एवंविदेः दति प॒रुपविशेषसम्बन्ध मेवेषामा चक्ताणं न क्रतु- सम्बन्धं Aq । तस्मात्‌ Baya एव ज्यायानिति ॥

AAA GA प्रज्ञान्तरए्रथक्तवत्‌ दृष्टश्च तदुक्तं || ५०॥ TAY प्रकरणमपण्टद्य खातन्त्य मनथिद्‌ादौीनां प्रतिप aa यत्कियावयवान्मनच्रादिव्यापारेष्वन॒वध्रानि (ते मनसेवा-

धीयन्त मनसेवाचोयन्त मनसेव ग्रा WIA मनसाऽस्तवन्‌

(Ev

सवभतानि यदयमसमीन्‌ चिन्वन्ति डति भ्यायेदिव्यप्‌वायतया fafu- कल्पनात्‌, तया विधिवाक्यष्यत्वा {ज्ञिङ् प्रकरणाद्रलवदित्यादइ। न चद्‌ - सित्याद्ना । caafa विधित्वेनेद्यः| वाक्यं विङणाति। awafa |

anu मनोरत्तिषु कियाङ्ानां योजनमन्‌बन्धः wart क्रिवते तदन्यथानुपपच्याप्यमोनां Ted waa seal सिद्धत्वेन सम्प

[अ ०३।पा ०३] पा ङ ब्रा रूचभष्ये। € €

मनसाशंसन्‌ "यत्किञ्चित्‌ यज्ञे कमं क्रियते afafaa यज्ञीयं कमंमनततेवतेषु awa aay मनखित्स॒ मनामयमक्रियत' इत्या- दिना सम्पतफला Weare, न च प्रत्यक्षाः क्रियावयवाः सन्तः सम्पद्‌ लिष्छितव्याः । न चातेङ्गीथाद्युपासनवत्‌ क्रिया- yaaa तदनप्रवेशिवमाशङ्धितव्यं श्रतिवेरूष्यात्‌, न Wa क्रियाङ्गं किञ्चिदादाय तस्म्िनदा नामाध्यसितव्यमिति वदति, षटच्चिंशतन्त्‌ सदखाणि मनेठृत्तिभेद्‌ानादाय dafya ग्रदा- aq कल्ययति पुरुषयज्ञादिवत्‌। सद्या चेयं पुरुषायुषस्यादःखु दृष्टा सती तत्सम्बन्धिनीषु मनाटत्तिव्वारोष्यत दति द्रष्टव्यं, एवमनुबन्धात्‌ way मनखिदादौोनां। आदिशन्दाद्‌ति- देशाद्यपि यथासम्भवं योजयितव्यं, तथा fe ^तेषामेकंक एव

दनानपपत्तरि त्याह | इतखेत्यादिना। तेखस्नवः, Bata तेषामाधानं मनसव कुयादित्य्यः| कालस्यावच्छदस्य नियमाद्‌चौयन्त इरटकाश्चंतव्या Fay: | De पाचाणि, खस्तवन्‌ उदूातारः wat BLA इातारः परःसन्ति, किं aeml यत्किचित्‌ यन्न कमारादुपकारकं Gale यज्ञ्‌- खनरत्पातादकच्च तत्सवं मनामयं कुयादिति sau: ठत्तिस्वसमिध्यानस्य क्रियानङ्‌त्वेऽप्यदू चध्यानक्रियाङ्ाशितत्वं स्याच्नेव्याद् | न चाचोादूयेये- ति । ऋखङ्गावबद्धश्चतिताऽस्याः श्रतवरूप्यस्फटयति। न हीति। अनङ्ग- sy साङ्गकतुसम्पाद्न पुरुषस्य यच्ञत्वध्यानवक्वं खतन्तमत्ययः। अनादराथाऽतिदष्ो न भवति किन्त विकल्पा saa aie, न चति | खकस्मिन्‌ आत्मनि परोच्तसाघधनयेाविकल्ये भवति यया त्रीहि- यवयोारचर तु क्रिवाप्नेष्यानाम्रीनां साध्यभ्रेदात्‌ न विकल्प इत्यथैः अत पव समृचयेोऽपि face: यदुक्तं करिवाङ्गत्वसामान्येनातिर्‌ श xfa तव्रेव्याद। यत्तु डति। खच ब्वचनाधंमाहइ | खत्यादीनि Ufa |

* यत्किञ्चित्‌ यज्ञे aa क्रियत tin वध पु नाल्ि। 6 7

eye रलप्रभाभासिते। [अ०३।पा ०द्‌ |

तावान्‌ यावानस aay इति क्रियामयस्याग्रेमा दादे ज्ञान- जयानामेकंकस्यातिदिशन्‌ क्रियायामनादरं द्शंचति। न च सत्येव कियासम्बन्धे विकल्पः पूवणोत्तरेषामिति शक्यते वक्तुं । न fe येन व्ापारणादवनोयधारणादिना पूर्व; क्रियाया उप- करोति तेनात्र उपकतुं शक्तवन्ति। यत्त पुवपरेऽप्यतिदेश उपाद्लक can सति fe सामान्येऽतिद्‌शः yada द्रति, तद्‌- सखतपक्तेऽप्यश्चिलसामान्येनातिदेशसम्भवात्‌ प्रत्युक्तं। अस्ति डि साम्पादिकानामध्य्नोनामश्मिलमिति। श्रत्यादोनि च कार- wifa दशितानि। एवमनबन्धादिभ्यः *कारणेभ्यः aay मनश्िद्‌ादोनां WAUATTAMIAA, यया प्रज्ञान्तराणि श- ण्डिल्यविद्याप्र्तीनि ea खेनानुवन्धेनानुबध्यमानानि षय-

ge a SS PT a Ss i SoS SSS

अनवबन्धातिद्शश्तिलिङ्गवाक्येभ्य cay | wafaay इति ta: | aafacieiat खातन्त्यं क्रियाप्रकर्णादुत्कवषः स्यादित्याश््यास इद rare दृष्खेति। caren चिन्तितं [माघ० Seo न्यायमाला° १९१९।४६।२२] "राजा खाराज्यकामा राजसयेन asia’ इति परक व्यावेद्धिनाम काचिदिद्िरान्नातषए। 'खाम्रेयोऽद्ाकपाला हिरणं दच्तिणा, बाहस्परत्यञ्रूरिति थ्वी दच्तिणा, र्न्द्रमेकादष्कपाल- want द्च्तिणाः इति, तस्यां वणभेदन प्रयोगभेदः अयते ‘afe ब्रह्मणा यजत बादस्पत्यं मध्ये निघायाङलिमाङ्ति ङत्वाभिघार- येत वदि वश्या वेखदवं we ay निदध्यात्‌ यदि राजन्यस्तदन्नमि- त्याय्ययन्ध परा may नादस्य wa faqufeaqy: | wad यादिचरुषु अङ्गानां aaa प्रयागो भाति ay निधानलिङ्ात्‌ प्रयो- गभेदमध्ये निधागायोगादेतयाच्नाद्यकामं याजयेदित्येकवचनाच, स च तन्लप्रयोगा राजखयक्रतु वाद्यायामव्राद्यकामवगचयकट्टंकायामेवा- वेषो जेयः नतु कत्वन्तगंतायां | aq feast नियामकं कत्वथाया-

* acu दूति वधेर प° wife |

[ख -३।प। ०६] १ द्धःर ब्रह्य भाष्ये | ९५१

गेव कर्मभ्यः प्रज्ञान्तरेभ्टश्च waarfu भवन्येवमिति। दृष्ट खावेष्टेः राजखयप्रकरणपटितायाः प्रकरणादुत्कर्षः, वणंच- यान॒बन्धाद्राजयज्ञलाच्च राजूयस्य। तदुक्त प्रथमे काण्ड कत्वयायामिति चेत्‌ न वणंचयसंयागात्‌' दृति [Homo] Nl

न WATE न fe लाकापत्तिः 11 ५९॥ yom मानसवदिति तप्मत्युयते, न मानसग्रदसामान्या- दपि मनखिदादीनां feared कल्य, पुवाक्तेभ्यः Bathe देतुभ्यः केवलपरुषाथलापलब्धेः, न fe किञ्चित्‌ कस्यचित्‌ केनचित्‌ सामान्यं न सम्भवति, न च तावता यया @ Gaz निवतेते श्टत्युवत्‌, यथया सवा एष एव aay एष एतस्िन्‌ मण्डले परुषः" दति "अद्मर aq.’ इति चान्यादित्यपुरूषयोाः समानेऽपि श्छल्युभन्दप्रयोगे नाव्यन्तसाम्यापन्तिः, चथा च “असे

मप्यवेटौ aa प्रयोगः fa a स्यादिति aa) न, वणंचयसंयुक्तायां काम्यायामेव अङ़तन्लेकयसाधकस्य मध्ये निधानादिलिङ्गस्य सत्वादता लिङ्कवचनाम्धां aaa सति ददिरण्यादिका मिलितकेव द्च्तिणा Sal, न्यया प्रयोगक्यायोागात्‌ | राजमाच्रकट कक्रत्वन्तगतद्ा तु वणचयसंयोागामभावात ay निघधानादिलिङ्क नास्ति, तत तन्ल्ेक्य- साघकाभावाद्‌च्तिणामेदन तन्तमेद स्व्यङ्गानामारृत्तिरेव aetata GATT: |

चच चकप्योगलिङ्गसय AAUVTIGaad काम्या च सम्भव वद्‌- तानेन eau aye: क्रत्वयट्टिविलच्तणत्वात्‌ ऋतुप्रकरणादुत्कषे इति afad स चोत्कषा यक्त ख्व, राजमाचकटकरजसयकरता वर्गच्यकरटकंष्टरन्तभावासागादिति fad, तया मनख्िदादौना-

aaa इति भावः। र्वं इष्टान्तं विघटयति । न सामान्यादिति) 6 ¥ 2

EUR रल्नप्रभाभासिते। | च्छ ०२।पा ° ३।

वाव लोाकोऽभ्चिगातमास्यादित्य एव समित्‌" दत्यच न समिदा- दिसामान्याज्ञोकस्याऽग्मिभावापत्तिस्तदत्‌ ॥ परेण च शन्दस्य तादिष्यं भ्रयस्वात्वनृबन्धः ॥ ५९ ॥ परस्तादपि श्रयं वाव लाक एषोाऽग्रिखितःः इत्येतस्िन्‌ अ्रनन्तरे ब्राह्मणे तादिष्ये कवलविद्याविधिलं शब्दस्य प्रयोजनं लभ्यते न ब्रद्ध्‌कमङ्गविधिलं, aa fe— विद्यया तदारोदन्ति यच कामाः परागताः न तच efaur यन्ति नातिद्‌ांसस्तपखिनःः ॥ द्त्यनेन Aaa कवलं कमं निन्दन्‌ विद्याच्च प्रशंसने तद्‌शयति, तथा परस्तादपि 'यदेतन्मण्डलं *नयति' इत्यस्मिन्‌ ब्राह्मणे विद्या प्रधानलमेव wad “सेाऽष्टतेा भवति श्डल्युवंखा- त्मा भवतिः इति विद्याफलेनेवापसंदारात्‌ न कम॑प्रधानता, तत्छामान्यादिदापि तथावं। शयांसस्लग्यवयवाः सम्पाद- यितव्या विद्यायामित्येतस्मात्‌ च कारणाद्‌श्िनानवबध्यते विद्या न RAPA तस्मात्‌ मनथिद्ादोनां कवलविद्यात्मकत- सिद्धिः ॥

कत्व यंत्वपरुषा येत्ववेघम्येऽपि मानख्यत्वसामान्धं न विरुध्यते विषमया- रपि साम्यदश्नादिव्यथः।

किच्च पवात्तसत्राद्यण्योः खतन्तर विद्याविधानात्‌ तन्मध्यस्थस्याऽपि ब्राद्यणस्य खतन्विद्याविधिपरत्वमिव्याद्। परेण चेति। faasat लाकटृष्धिविधानं खतन्लमुत्तरत् गम्यते पूवं मण्डलयुरुघापास्ि- स्तत्सा चिथ्यान्मध्येऽपि मानस्याम्रयः खतन्ल्ा rau: | तहि करियाभ्िना सह पाठः किमयमित्यत ate । भयांसस्िति।

~=

* नयतौत्यस्य स्थाने तपतोति वधण्पुरपाठः।

[छ ०२।पा ०३] प्राङ्रब्रह्मरवभाप्ये | ९५३

एक आत्मनः TOT भावात्‌ Ys II

दद देदव्यतिरिक्रस्यात्मनः सद्लावः समश्यते बन्धमाच्ा- धिकारसिद्धूये। न सति देदव्यतिरिक्तं श्रात्मनि परलाक- HARTA उपपद्येरन्‌ कस्य वा ब्रह्मात्मलमुपदिश्वेत | नन शास्तप्रमख एव प्रथमे पाद्‌ शस्तफलापभेगयेाग्यस्य दे दइव्यति- रिक्स्यात्मनोाऽस्तित्वमुक्तं | सत्यमुक्तं भाव्यहता न तु तचात्मा- ऽस्तिले खचमस्ि दृद तु खयमेव चक्रता तद्‌स्तिवमाक्तेप- प॒रःसरं प्रतिष्ठापितं। दत Walaa शवरस्तामिना प्रमाणएलकच्तणे वणितम्‌ । अत एव च भगवतापवधघंण प्रथमे तन्ते an स्तिलाभिधानप्रसक्रा शारीरके वच्छाम इत्युद्धारः Bai | TE चेदं चादनालक्षणेषुपासनेषु विचायंमाणेष्वात्मस्िलं विचायते कत्रशास्तशेषत्वप्रदशनाय। अपि च पूवेसिन्रधि-

मनख्िदादीनां पुरुषाथत्वमुक्तं तदयुक्तं देहातिरिक्तपुरुषाभावादि- त्याच्िपति | खक चात्मनः Tee भावात । सिदधान्तफलमाइ। बन्धेति। पुवंपच्ते तु परलाकाथकमसु मेाच्ताथविद्यायां च प्रत्तिरिति व्यतिरेकमखेन फलमाह | awefa «fa, यतिरिक्तात्मतिचारस्य पवेतन्ले क्तत्वात्‌ पानरूक्तमिव्याश्द्धया तचत्यविचारस्याऽपि स्दमेव aa मलं जमिनिख्चाभावादतः क्रं पूनरुक्तिरिद्यादइ। नन wre त्यादिना। 'यनच्ञायुधा यजमानः an लाकमेतिः इत्यादिवाक्यस्य भोाक्तरभावादप्रामाख्यप्राप्तावित र्वारुष्य भोक्तविचारः छत cay ठृत्तिकास्वचनं लिङ्गमाद। खत रखवेति | तच खूचाभावादेके्ययैः। उद्धार उपरमः। अस्याधिकरणस्यासिन्‌ we प्रसङ्गसङ्गतिरिव्याह। xe चेति। च्यामद्िकफलापासनानिगयप्रसङ्गन तद्येद्वितात्मा- स्तित्वम॒च्ते cau) «aa सिद्धवत्‌छव्य प्रयमद्धन्ऽयशब्देनाधि-

९५४ रल्नप्रभाभासिते। [ चच ०३। परा ०३ |

करणे प्रकरणात्कषाग्यपगमेन मनखिदादौनां परूषाथैतवं वणितं, काऽस परूषो यदथा एते मनखिदाद्‌ च इत्यस्यां प्रसक्ता- विदं देदख्तिरिक्रख्ात्मनाऽस्तित्रम॒च्यते तदस्िलाक्तेपायञ्चे- ug छत, आरआ्तेपपूविका डि परिहारोक्तिविवक्तितेऽथं स्यु णानिखननन्यायेन दृढां बुद्धिम॒त्पादयेदिति। wan देद- माचात्मदभशिना लाकायतिका देदव्यतिरिक्तस्यात्यमनाऽभावं मन्यमाना; समस्तव्यस्तेषु वाद्येषु एरथिव्यादिष्वदष्टमपि चेतन्यं शरौराकारपरिणएतेषु way सादिति सम्भावयन्तः तेभ्यञ्चे aa मद्‌ शक्रिवद्धिज्ञानं चेतन्यविशिष्टः कायः परूष दति चाङ्गः, न स्वगंगमनायापवगगमनाय वा समयी देदव्यतिरिक्त आत्मा- ऽस्ति amd चेतन्यं देह स्यात्‌ Se एव तु चेतनश्चात्मा चेति प्रतिजानते देतुञ्चाचच्तते, शरीरे भावादिति। यद्धि afaa सति भवत्यसति च न भवति तद्ध्‌मल्ेनाध्यवसोयते वथाद्भि- घमीावेष्ण्यप्रकागओे, प्राणचेष्टा चैतन्यसपरत्यादयश्ात्मधमलेनाभि- मता च्रात्मवाद्नां, तेऽष्यन्तरेव fe उपलभ्यमाना बडिश्चा-

कार] चिन्तितस्तस्मादिदमधिकर्णं सवंश्रास््राङ्गमिति wraasta- माङ | छत्खेति | अाच्तपलच्तणाम वान्तरसङ््तिमादइ। अपि afa | द्‌ दातिर्क्ति smite न वेति वादि विप्रतिपत्तेः संश्रये uqua- माद | wan डति | यद्यपि समस्तघ मिलितेष nae चतन्यन CU तक्नाद्‌कुम्भस्य ज्षानाभावाद्य्तघु तु नासेव ray) विददा- व्कभूतेषु स्यादिति तेभ्यो yaaa सम्भावयन्ता मद्‌ ए ्तिवदि- alt सकद्खातजं तदिश्िख्सङ्ग!त अात्से्याङरित्यन्वयः। यथा माद्‌क- aay ताम्ब्‌लपचादिष प्रद्येकमदृदापि मद्‌ए्क्किस्तत्‌सङ्खाताज्नायते तददिव्यथः। नन ow: खयं न चेतनः घटवद्धातिकत्वात्‌ किन्त

[अ ०३।पा ०] TIF CAMARA | ६५१

नपलभ्यमाना afag देदव्यतिरिक्ते धर्मिणि देदधमा एव भवितमररन्ति। तख्माद व्यतिरेके देडाद्‌ात्मन दत्येवं प्राप्ने AAA

*व्यतिरेकसतद्खावाभावित्वान्न रपलय्िवत्‌ ॥ ye ti

नत्वेतद्स्ति यदुक्रमव्यतिरको देदादात्मन दूति व्यतिरोक एवास्य देदाद्धवितुमदति तद्धावाभाविलात्‌, यदि fe Sears भावात्‌ देदघमंलमात्मघमाणणं मन्येत तता द्‌ दभावेऽप्यभावाद्‌- तद्धुर्मतमेषां किंन मन्येत देदध्मवेलक्तप्यात्‌, ये दि देदधमा रूपाद्‌ यस्ते Wate भवन्त्‌ प्राणचेष्टाद्यस्तु सत्यपि दें war- वस्थायां न भवन्ति, देदधमाश्च रूपादयः परेरप्पलभ्यन्ते न लात्मधमीञ्चैतन्यरूत्याद यः । अपि च सति arate Maca स्यायामेषां भावः शक्यते निखेतुं न तसत्यभावः, पतितेऽपि कदाचिदर्स्मिन्‌ दद देदान्तरसञ्चारेणात्मघधमः अनवतेरन,संगश-

चेतनः कित्‌ खगादिभेक्ताऽस्ि तत्साञ्चिष्यात्‌ देदस्य vaafaua इत्यत अद । नसखगति॥

मनव्योऽदं जानामीति Sew Aes प्रत्यत्तत्वाद्‌ाममघर्मत्वेन प्रसिद्धानां धमाणां देदएन्वयव्यतिरेकानुभवात्‌ तदन्यात्मनि प्रत्ता भा वाद्‌ प्र्यत्तस्य अप्रामाणिकत्वादद् णखवात्मेति प्राप्ते खूचस्थ-नत्विति- पदन सिद्धान्तं प्रतिजानीते । न त्वेतदिति। अनुमानस्य तावत्‌ प्रामा- णम निच्छ ताप्यास्येयमन्यया व्वदारासिद्धेः। न दयनागतपाकाद्‌ा- विद्धसाघधनतानमिति विना a प्रवत्तिः सम्भवति | तयाचक्ञानादयोा द्‌हव्यतिरिक्ताखयाः द्‌ दइसत्वे;प्यसत्वात्‌ वयतरस्कणद्‌दहरू्पादिवदि त्या | व्यतिरेक cafe | नचाद्‌ा शयामद्‌दस्य पश्चात्‌ रूपान्तरे व्यभिचारः, गुणत्व साम्बाव्याप्यजाग्यवच्छेदेन wang विव च्ितत्वात्‌,

[वाक व क" 1 रीण शि

* afatca <fa वध॑०।

cud रत्न प्रभाभासिते। [ख ०३।पा ०३||

यमातणापि परपक्तः प्रतिषिध्यते। किमात्मकञ्च पनरिदं चैतन्य मन्यते यस्य श्तेभ्य उत्यत्तिमिच्छन्ति दति परः पयंनयोा- क्तव्यः, न डि श्तचतुष्टयव्यतिरकंण लोकायतिकाः किञ्चित्‌ ad *प्रतियन्ति । यदन॒भवनं श्तभेतिकानां तच्चैतन्यमिति ठेत्‌, afe विषयत्वात्‌ तेषां न 1तद्धूम॑लमभ्नुवीत सात्मनि क्रि याविर्‌धात्‌, न fae: सन खात्मानं ददति, a fe az: fafaa: सन्‌ खम्कन्धमधिरोच्छति, न fe गतमैीतिक- धमण सता चैतन्येन श्तमेोतिकानि विषयीक्रियेरन्‌, a fe रूपादिभिः खं रूपं पररूपं वा विषयोक्रियते, विषयोक्रियन्ते तु बाद्याध्याल्सिकानि न्तभमैतिकानि चैतन्येन अतश्च ययेवास्या तमैातिकविषयाया उपलब्ेभोवेाऽभ्धृप गम्यते एवं

ट्‌ हेऽवस्थित सदा रूपत्वावच्किन्नमस्त्येव, ज्ञानत्वावच्छछिन्नन्त नास्तीति न ज्ञानं द्‌हधमः| किञ्च रतेन ददगुणाः परस्टृश्यत्वादित्याह। <¥- चघमाञ्ति | किञ्च दहव्तिरकं तेषामभावस्य सन्द्ग्धत्वात्‌ न द्‌दड- धमत्वनिखय sare, अपि चेति। न चानपलम्भात्‌ तेषामभाव- निञ्चयस्तवानुपलब्धेरमानत्वात्‌, तद्धमात्मनोा द्‌ हान्तरप्रास्याप्यनुपल- म्भोपपत्तेश्वेति भावः उपलस्पिवदिति खचस्थं पद व्याख्यातुम्‌ पकरमते। किमात्मकमिति। तत्‌ fa भृतातिरिक्त तत्वमृत रूपादिवत्‌

ia, नाद्यः, अपसिडान्तादित्यक्का दितीयमाग्रद्ख निषेधयति | यद्‌नभवनमिव्याटद्‌ना। ददात्मकभतानां way प्रति विषयत्वात क्ट. कमविरोाद्न विषयस्य कटत्वायोगात्‌ न श्चूतकट्टकत्वं चेतन्यस्येव्य- ui) fay ज्ञानस्य Haya रूपादि वज्जाद्यापत्तेनं तद्धमत्वमिव्याह | नदीति | फलितं सचपद्‌ाथमाइ | wana | या दृह्ातिरिक्तास- चपापलन्धिः स waa चेंदनिव्यः स्यादुपलब्धेर्निद्यत्वादित्यत ATE | निद्यत्व चति | vo: mcfa vu): Mcalia सवच स्फतर्भद्‌ात्‌ नित्यत्व

* प्रतिपद्‌ यन्तोति quo | + aagufata aye |

[ ऋ ‹ ₹।पा०३। एः ey सल्वग्ग्य) ; ८५७

व्यतिरेकोाऽप्यस्यास्तेग्याऽभ्यपगन्तव्यः, उपलस्िखरूप एव च नः Wa इत्यात्मने देदव्यतिरिक्रलं नित्यवच्च उपलबरेकरूष्यात्‌, 'अहमिद मद्रा ्तम्‌ः दति चावस्थान्तरयोागेऽपि *उपलश्धुलेन प्रत्यभिज्ञानात्‌ रत्या GIT खच यन्तक्तं शरोर AAT RTT धमं उपलभ्िरिति तद्णितेन प्रकारेण प्रत्युक्तं ¦ aft waa प्रदीपादिपूपकरणेषूपलस्थिभवति mag न भवति, न चेता- वता प्रदीपादिध्म एवापलयिर्भवति, एवच्च सति दे दभावे sumfadafa असति चन भवतिदतिन Seva भवितुम- हंति, उपकरणत्वमातरेलापि प्रदीपादिवत्‌ देहापयेगापपत्तेः न चात्यन्तं देदस्यापलब्भावपयेागेा दृश्यते, निखष्टेऽपि यस्मिन्‌ देदे GE नानाविधोापलसिदभनात्‌ | तस्मादनवद्यं देदव्यति- रिक्रस्यात्मनाऽस्तित्ं ॥

विघयोपरागनाफरेतु AMAA EGU: | खवमात्मा दद्ाद्धित्न yu- afacuatcuaiasfzcan, किञ्च जाग्रतखघ्रयेद्‌ हभदेऽप्यात्मकतव- परत्यभिन्ञानादात्मभेदे च अन्धानभते अन्यस्य स्मतीच्छानपपत्तः। ay सत्यादिमानात्मा cutfga care | wefafa |) निर्स्तमप्यधिका- fafumataacfa | aaafafa, उपनलब्येद्‌इहान्वयब्यतिर्का न दहधम्त्वसाघकोा afafanaa अन्यथासिद्धि त्यधिकमादह। अधि च ति | उपलव्धिमाचे cum निमित्तत्वमप्यसिद्धमित्यादइ। न चात्यन्त fafa खप्रापलब्धिन cana cua विनापि भावाद्च्त्वदत aq तन्वभावेऽपि खबप्रवद्यागिनां भोग खचक्रदच्यति। जग्रदुप- लब्धेद्‌ इजत्वमस्तौव्यन्तमियुक्त, तस्मादुक्तानमानान्‌ग्रदह]तान्मम Wet रमिति भदानुभवाददं way ददखभेदन्ञानं भ्रम xaqqducia | तस्ादिति।

* उपलब्धिचेनेति म०। 1 स्तिदेदेद्ति ate वधेर ।

éys : रनप्रभाभासिते, [oxi Utes |

=

ङ वबडगस्तु न शाखासु इ प्रतिवेट्‌म्‌ | yy il

समाप्ता प्रासद्गिकोचं कथया, सस्य॒ति प्रछतासेवानवतामदहे। शरामिल्येतदत्तरसद्रीयम्‌ृपासोत By पञ्चविधे सामापा- सीत उक्थमुक्छभिति वै प्रजा वदन्ति तदिद्‌ मेवेक्थमियमेव ofan च्रं ara Gta एषोऽरिश्ितः इत्येवमाद्या घे उद्गोया- दिकमीज्मववद्भा;ः प्रत्ययाः प्रतिवेदं शाखाभेदेषु विहिताः ते तच्छाखागतेष्ठेदेङ्गोयादिणु wae qual सठेशाखागते- fafa fave: प्रतिश्खच्च खरादिभेद्‌ादङ्गोथादिभदमादा- याचमपन्यासखः। किं तावत्‌ wad खशाखागतव्वेवेङ्नोथादिषु विधौचेरदल्िति। ga:, सन्निधानात्‌ “उङ्गोयमफासोतः इति fe खामान्यविदिताना विभ्रेषाका्ायां afangaa खश खा- गतेन विशेषेखाकादचानिदटत्तेः तद्तिलक्गनेन शाखान्तर- विह्ितविभेषोपादाने कारणं नास्ति, तस्रात्‌ प्रतिशखे व्यव-

BEATS | उद्रोधावयवेङ्कारे प्राण्टद्धिः ‘afwat हिङ्गसोऽनिः प्रस्तावे ऽन्तटित्तमद्राधं आआदिव्वः प्रतिद्ारे द्योार्निंधनम्‌' इति fest. रादिपञ्चविघे ata tha fete: samme एथिवी- द्धिः उदकाचिताग्ना लाकट्ष्िसिव्येवं- कममाङ्गाखितेःपास्तयश्ेति ताद्‌द्यैयादिसाघधारणन््त्या fanaafatuar च ana: | AAgT- चादीनां सवणशााखेकत्वःदुपासयः सवचेति विद्यक्व{दिश्यें कथं aus: इत्यत Bie | ulawiegia | यथा द्‌हात्सनाभद्‌ाद्‌ात्मघमा र्दे न रुम्भवन्ति तथा प्रतिवेदमद्रौधादौना भिन्नत्वादकस्मिन्‌ वेद्‌ वितेद्योधाद्यपषान्तयवा वेद्‌ान्तरस्थोदूरोथादिषुं न सम्भवन्ति इति दृष्टान्तेन पृवपच्तयति। खष्(्टेति | उद्रीयमुपासीतेदि व्िधिवा-

[ ख ०३।पा ०२] रा ङस ब्रद्यस्च भाषे | ८१९

स्येति, एवं प्रासे ब्रनोति “श्रङ्गाववद्धासतः इति। तुशब्दः waa व्यावतेयति, नैते प्रतिवेदं wana व्यवतिष्ठेरन्‌ अपितु सवेशाखाखनवतरन्‌, कुतः, उद्गोयादिश्रत्यविरेपात्‌, खणशा- खायवस्वायां द्युङ्नोयमुपासोतेति सामान्यश्रुतिर्‌विशेषप्रटत्ता सतो सन्निघानवभेन विशेषे व्यवस्थाष्यमाना पीडिता स्वात्‌, नं चेतत्‌ न्याय्यं, सन्निधानाद्धि श्रतिवंलोयसो, न च सामान्याञ्चचः प्रत्यये नापपद्यते। तस्मात्‌ खराद्भिदे सत्यष्यद्गो थवा द्यवि- शेषात्‌ स््नाखागतष्वेयोन्नोशादिवेवंजातो यकाः प्रत्ययाः Tl

मन्तादि वदाऽविरेाधः ॥ ५६ ॥

यवा data विरोध ्राश्द्धितव्यः कथमन्यशाखागतेष- द्वीयादिव्वन्यशाखार्विहइिताः प्रत्यया भवेयरिति, सन्लादिवद्‌- विरोघापपत्तेः। तथा दि मन्त्राणां कमणां गणानाञ्च शाखा- न्तरोत्यन्नानामपि शाखान्तर Baye दूश्यते, येषामपि fe शाखिनां कुटरुरसि TEMA नान्नातः, तेषानप्यसा

क्ट स्थेदूोयत्वसा मान्यस्य व्यक्तयपच्तत्वात्‌ खण्ाखास्रिहितव्यकिग्रद त्ययः | सामान्यश्रुतेः स्रिहितव्यक्तिग्रहाख्यसद्धेचस्तच कतव्यः वच वयक्तिमाचग्रहा नोपपद्यत, यथा खुक्तां गामानयेयच गोयुतेः संचि- हितग्ुक्ञव्यक्तिपरतवा सङ्काचः, व्यच चानुपपत्यभावात्‌ व्यक्तिमाच- रुम्बन्धसामान्यमुपास्यमिति सिद्धान्तयति | खवमिब्यादिना।

पुवं श्राखान्तरविहहितापान्तीनां शखान्तरस्याङ्सग्बन्धे वः प्रतीता विरोधस्तमङ्नैढत्य सम्बन्ध उक्ताः सम्प्रति विराधरखव नालस्ि, ए्ाखान्तर- विहिताङ्गानां एाखान्तरस्याङ्किसम्बन्धवदुक्तसम्बन्धयापपत्तेः। यद्यपि यज.

व{दनांकुक्कटाऽसीति मन्ब(<स्ति,कुटरुरसीोति ना्त्ि,तयापि तण्डलपे- 6 G2

६९० रलप्रभाभासिते। [ख ०३।पा०३ |

विनियोगे दृश्यते कुच््टोाऽसि' दत्य्मानमादत्तेकुटरुरसि'द्ति वेति । येषामपि च समिदादयः प्रयाजा नामान्तातास्तेषामपि तेषु गणविधिरान्नायते +'तवे वै प्रयाजाः समानच दातव्ाः दति) तथा येषामपि शच्रजाऽगीषोामोयः' दति जातिविशेषोपरेशोा नास्ति तेषामपि तददिशेषविषयो मन्तदणं उपलभ्यते "छागस्य वपाया मेदसेाऽनव्रूदिः इति। तथा वेद्‌ान्तरोत्यन्नानामपि ्नरवदाचं वेरश्धरमः इत्यादिमन्त्राणां वेदान्तरे परिग्रदा दृष्टः । तथा वङ्कुचपटितस्य EAU धया जात एव प्रथमो मनखान्‌ इत्यस्य “Waa सजनोयं शस्यम्‌ इत्यच परियद्दा दृष्टः । त्नात्‌ ययाञ्रयाणां कमोङ्गानां सवचान्‌ टृत्तिरेवमा- अितानामसपि प्रत्ययानासित्यविरोाघः ॥

घणा याद ने मन्तदयस्य विकल्पेन विनियोगात्‌ साऽपि प्रात्रोतीव्यथैः। सूचस्यादिपदोापात्तकर्मणामद्‌ाहरणमाद | येषामिति | मेचायगी- यानामिव्यथंः। ₹हेमन्तशशि{शरयारोक्टाटतवः पञ्च तदत्‌ पद्धसह्याकाः प्रयाजाः, समान तुल्यकमंस्यले, हातव्या इति पञ्चत्वगुणविधानात्‌ गृ{नः ष्खान्तरर्विइिताः सम्बध्यन्त इति भावः। गुणमद्‌ाहरति। तया येधा्मिति। यजव{दनामम्रोधामीयः oa: wat नाज डति ज्.तवि्षस्तघापि प्रषमन्लनलङ्ाज्नातविष्ेषसङ्गह इत्यथः। aa. WaT. इ.्गन्तरमादह। त्यत | सामवेदस्यानां वजवद परि- यद श्व्य्यः। तथेति स जनास इन्रः इत्यनेनापलच्तितं क्तं सज- नयं तस्य यवजघाध्वयकटकप्रयागे wea टद्सित्यथः। या जाता बाल Ta प्रयमा गणः खषा मनखान्‌ विवेकवान सडन््र wafaur S जनासा जना डति Baw: |

र्न ~ > ~ * Maal STATA समानमन्तदातया दति Fe |

[ अ ०₹।पा ०३] परा ङ्रब्रद्धयर्चभाव्ये | ९६९

भूम्नः AAA ज्यायस्त्वं "तथा दि द्‌ शयति ॥ ५७ ॥

"प्राचोनशाल च्रपमन्यवः' दत्यस्यामाख्यायिका्यां व्यस्तस्य समस्तस्य च AAT Saad श्रयते यस्तापासनं तावत्‌ श्रा पमन्यवकं लमात्मानमपास्से' इति, "दिवमेव भगवे राजन्ति ति दावा्ैष F सुतेजा श्रात्मा FAA यं लमात्मानमुपास्े इत्यादि, तया समस्तापासनमपि "तस्य इवा एतस्यात्मनो वैशा- नरस्य Hea सुजेताश्चविश्ररूपः प्राणः एयम्बत्मात्मा सन्देदा ana वस्तिरेव रयिः ufaaa ure इत्यादि, aa संश्यः किमिदहाभवयाुपासनं स्यात्‌ व्यस्तस्य समस्तस्य Wa समस्त- सयेवेति, किं तावत utd प्रत्यवयवं, सुतेजःप्रष्टतिषु sare दति क्रियापद्‌ श्रवणात्‌, तस्मात्‌ "तव सुतं प्रसुतमासुतं कुले दृश्यते दृत्याद्फलभेद्‌ श्रवणा gauges स्यरिति प्राप्त, तताऽभिघोयते, WA: पदायापचयात्मकस्य समस्तस्य वेश्चान- रोपासनस्व ज्या यस्तं प्राधान्येन afer वाक्ये ‘fasted भवि-

ye क्रतुवत्‌ | दयुलेाकादिषु प्रत्येकं Garey वय्तापा{स्तः इ यजु- auifa: समसतापास्तिरिति भेदः, याख्यायिका पवमेव व्याख्याता, अभवच विधिफलवोाः अवगाद्‌कवाक्यत्वापपत्तेश् संयमाद्‌ | तचे. fal "सव इिस्दयाद्वःस्व्यच[वन०ख्‌०३।३।२८] तद्यत्‌ सत्यमिति प्रल- ताकघार्‌ विद्यक्वमुक्त तद्द्‌चक्यदत्वभावाद्रूता यत्वं मत्वा पवंचोादूधेया- feqai सद्रिधिब्ाधेनादरौधाद्यपास्तीनां सवष्राखाखपसंदारवद्यस्ता- पान्तीनां विधिश्रुतेः फलश्नवणस्य च समस्तापाक्तिसत्निधिप्राप्तं सतत्य्थत्व

^ तया चेति aye का, + विववितलमिति ae |

९९२ र्ननप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा ०३]

त॒मर्दति नप्रत्येकमवयवेापासनानामपि, क्रतुवत्‌, यथा क्रतुषु दशंपृणमासम्रष्टतिपु सामसेन साङ्गप्रधानप्रयोग Wat विव- च्यते न व्यस्तानामपि प्रयोगः प्रचाजादीनां नाप्टेकद्‌ेशा- ्गयक्तस्य प्रधानस्य तद्वत्‌| कुत एतद्भूमैव ज्यायानिति, तथा fe अ्रति्ेश्नो ज्यायस्तं दशयति एकवाक्यलावगमात्‌, एकं ददं वाक्यं वेश्ानरविद्याविषयं पैवापर्चाल्लेचनात्‌ म्रतीयते, तया दि म्राचीनशणलम्रतय उदट्‌ालकावसानाः षट्‌ ऋषये वेश्वानरविद्यायां परिनिष्टठामप्रतिपद्यमाना श्रश्पतिं and राजानमनग्याजम्ः" दत्युपक्रम्येक TH CIS दयप्र तोनामेकंकं श्रावयित्वा ‘Agr au staat दति ware’ इत्यादिना मृद्धादिभावं तेषां fagurta | ‘ast ते व्यपतिष्यत्‌ wat नागमिष्यः इत्यादिना च व्यस्तापाखनमपवद्ति। way व्यस्तापामनं Bae समस्तोपासनमेवानवत्य “a सवेषु WAY day way खवव्वात्मखन्नमत्ति' दति भ्माश्रचमेव फलं दश यति । यन्त प्रत्येकं खुतेजःम्रष्टतिषु फलभेद ग्रवणं, तदेवं सत्यङ्ग- फलानि प्रधान एवाभ्यचिनोति tia gua) +तथोापास्

बाधित्वा afedaatafa पवपच्तमादडइ | प्रत्यवयवमिति। फलानत्ता qaqiucuatatsedg फलं मन्तव्यं। सुत खण्डितं, सामत्रव्यस्यव IF तत्वमासमन्तात्‌ सुतत्वमवस्याभेदः सामयागसम्परत्तिस्तव कुलं दृश्यत ति यावत, Bimal वश्ानरस्य मघव सुतेजा इति वाक्प्रकर- णाभ्यां व्यसतापास्तीनां समस्तापास्यन्तभावन प्रयाजदष्रवदकप्रयागत्व fas प्रधानतदङ्फन्तानां खयवाद्गतानामकप्रघानफलतयवापसद्ा गत वा्चभेदा न यक्त इति fauna: | रुकद्‌{शव्याख्यामन्‌द्य

(र र NL क्च त-न = =-=

* Taga «fa He |

[ख०३।पा०३२। WIFCAUMSAA | ९६

इत्यपि प्रत्यवयवमाख्यातञ्रवणं पराभिप्रायानुवादाथं न ख- स्तापासनविधानाथं, तस्मात्‌ समस्तापासनपत्त एव श्रेयानिति। क चित्वच समस्तापासनपक्तं ज्यायांसस्यरतिष्टाप्य ज्यायस्ववचना- देव किल व्यस्तापासनपक्तमपि खचकारोऽनमन्यत दूति कल्य. चन्ति, तदयक्त, एकवाक्यावगता सत्यां वाक्यमेद्‌ कल्पन स्वान्या- य्वत्वात्‌, “agi a व्यपपिग्यत्‌ दति चेवमादिनिन्द्ावचनवि- रोधात्‌, खट चा पसं दार समस्तेपासनावगमे तद्भावस्य पूवप वक्तमशक्यत्वात्‌, HAG च ज्यायस्ेवचनस्य प्रमाणवत्वाभि- प्रायेणप्यपपद्यमानल्रात्‌ ॥

नाना इब्दादिभेद्‌ तत्‌ Ul ५८॥

पवंस्मिन्नधिकरणे सत्यामपि सुतेजःप्रडतीनां फलभेद्‌- Bat समस्तापासनं ज्याय Tam, wa प्राप्ता afgraray च faazdanaatts समस्योापा्भिव्यन्त इति। रपि च नेव वेद्याभेदे विद्यामेदोा fantd waa, वेद्यं fe ed विद्यायाः द्र व्यदैवतमिव यागस्, वेद्यद्चैक want ्रुतिनानालेऽष्यवगम्यते

zaata | केचिदिति | यद्यभययापासनं सिद्ान्तस्तह्ि व्यस्तापासन- मेवेति पवपन्ना वक्तव्यः, सच न सम्भवतीव्याद् | स्पष्टे च(ति। कथं afe aa ज्यायच्लं।क्तिस्तचाद) साचस्यति। व्यस्तापास्तोनामप्रा- माणिकत्वद्यातनाय acacia arg: |

नानाणव्यादिभेद्‌ात्‌। wifteatfeaaiagat नाना च, तथा संवगादिप्राणविद्यका नानाचेति रू्पक्चभावाभावाभ्यां GUT टदान्त- ayat पृवंपद्दमाद। पुवस्सिन्निति। रूयेक्याच्च विदयेकाभित्यादइ।

९६० रलप्रभाभासिते। Romie

‘AAA, VIVIVIT: FAB GY AW Wala: सत्यसङ््‌ल्यः' द्त्येवमादिषु, तया एक एव प्राणः प्राणा वाव संवगः प्राणा aq BBY आषटश्च प्राणा इ पिता प्राणा ara’ इत्येवमादिषु वेद्येकलत्वा विद्येकलं a4, श्रतिनानालमप्यस्िन्‌ प्ते गृणान्तर- परलात्‌ नानथकं, तस्मात्‌ खपरशाखाविडहितमेकवेद्यव्यपाश्रयं गणजातमृपसं हतैव्यं विद्याका द्छयायेव्येव प्राप्ते प्रतिपद्यते, नाने- fai वेद्याभेदेऽघेवंजातौयिका विद्या भिन्ना भवितुमदंन्ति, कुतः शब्दादिभेदात्‌, भवति fe शब्दभेदो धेदापासीत a

॥

कतुं Gad’ इत्येवमादिः, शब्दभेद कर्मभेदरेतु; समधिगतः

क

परस्तात्‌ शब्दान्तर कमभेद: कतान॒बन्धलादिति । च्रादि-

अधि चेति | विदेक्छं चेदेकश्रुयुक्तविद्यावाः श्चुयन्तरेऽप्युक्िरये- व्यत are) श्ुतिनानात्मपोति। पूवपच्तफलमाइ। तस्मादिति | सिद्धन्तेतु गुणानुपसंद्वार इति मत्वा चं याजयति वेद्याभेदे- ऽपोति। aa भिद्नभावाथवाचकणश्न्दः wernt यथा यजति ददाति जुद्धोति इति तस्मिन्‌ शब्दभेदे कमेश्व्द्तिविध्ययभावनाया भेदा यक्लस्तस्याः छतानबन्धतद्धेदेन खीलछर्तावषयत्वाद्धावाथभेदा- दिति यावत्‌| vad तु वेदोापासोतेव्यादिशएब्दाथंपास्तेयागद्‌ान- हामवत्‌ खता भेदाभावात्‌ सिद्धगणकब्रद्यण ण्कत्वेन विषयताऽपिं भेदाभावात्‌ कथमुपास्तिभिद इति wea | नन्विति। wa दतर प्रब्द भेद्‌ऽभ्युच्यमाचतयेाक्तः, विद्यानानात्वे सम्यक्‌ देतवस्तादि पदा- पात्तगुणदय खव, तथा fe सिद्धस्यापि गुणस्य कायान्वयितया कायं- त्वमस्ति। यथा तारुण्यादिगुणानां क्रयण्भावनान्वयितया कार्यत्वं तयोाल्िततव्रकर कषुत्मत्तिशिरुपास्तिभावनान्वयितया साध्येत गु- गेविंश्दितयोापास्रूपमेदादुपासनाभेदः | यथा ख्चचामरादि- गणभेदेन रुाजापास्तिभेदः ययावाऽऽमिच्तावाजिनगणभेदन वाग-

[ख ०२।पा०३ | श्ाङ्कसब्रद्य ख चभाय्ये । < ९५

यदणात्‌ गुणाद्योाऽपि यथासम्भवे भेद हेतवे येाजयितवाः। नन वेदेत्यादिषु शब्दभेद एवावगम्यते न यजति इत्यादिवदथं- भेदः सवेंषामेवेषां मनोदटत्य्यतलाभेदाद्यान्तरासम्भवाच तत्कथं शब्दभेदात्‌ विद्यामेद्‌ दति। नेष दाषः, मनादटत्यय॑ला- भेदेऽप्यनबन्धभेदात्‌ विद्याभद्‌7पपन्तेः | एकस्याऽपि दीश्चरस्या- greg प्रति प्रकरणं व्यादटत्ता गणाः श्यन्ते तथेकस्याऽपि प्राणस्य AF तत्रापास्यस्याभद्‌ऽप्यन्यादृक्‌ गणेाऽन्यत्रेपासित- तच्ाऽन्यादृक्‌ गृणशखान्यतेत्येवमन्‌बन्धभेद्‌ात्‌ *विधिभेदे सति विद्याभदो विन्नाचते। न चाचेका विद्याविधिरितरे गणएवि- घय दति शक्यं am, विनिगमनदेतलभावात्‌ च्रनेकलाच प्रति प्रकरणं गृणानां प्राप्रविद्यान॒वाद्‌न गणविधानानुपपत्तेः। न aft पत्ते समानाः सन्तः सत्यकामलाद्यो गणा च्रस- छच्छ्रावयितव्याः। प्रतिप्रकरणं चदङ्ामेनेदमपासितव्यमि- दङ्ामेन चेदमिति नैराकाट्धयावगमात्‌ नेकवाक्यताप्तिः। न चाच त्ैश्धानरविद्यायामिव समस्तचाद्नाऽपरास्ति aaa

भेदस्तदत्‌, तथा प्रतिविद्यं फलं संयोगभेदाद्‌दरष्रारिडिल्यादिसमा- mazes डति समाधत्ते । नेष दोघ इत्यादिना । यदुक्तं Bfa- नानात्वं गणान्तरविध्यर्थमिति तद्नेयाद। न चाचेक xf) fay पराप्तविद्यान वादेनाप्राप्तानेकगुणविधाने वाक्यभेदः स्यादि्याइ। अने. कत्वाद्धेति | किञ्च विदक्पच्ते गुणानां पनरक्तिरेया। नच प्रद्यभि- नाधो ब्रद्यक्यादेव तत्छिदधेः, विद्यानानात्वपत्ते तु गुणानामपारतः सा mare | न चा्मिन्‌ पत्त ड्ति। फलभेद्‌ाचेादनेन्याभावात्‌

ce a

कण

[रि

* aque दूति ae |

९६९ रल्तप्रभाभासिते। [ख ०३।पा०३ |

#

। ~, = EAN ¢ NAA प्रतिप्रकरणवरतीँन्यवयवेपासनानि ्लेकवाक्यतां aa: | वेद्यै कत्निमित्ते च fagaa aaa निरङ्ुगेप्रतिज्ञायमाने रमस्त- गणापसंदारोऽशक्यः प्रतिज्ञायेत, तस्मात्‌ Ped, नानाश

=~ ~~ = = a ex ब्दादिभेदादिति। fad चेतस्मिन्नधिकरणे सवेवद्‌न्तप्रत्यय- मित्यादि द्रष्टव्यम्‌ ॥

विकल्पाऽविशिष्टफललत्वात्‌ ॥ ५९ ॥

स्थिते विद्याभेद विचायते, किमासामिच्छया समयो विक- ल्पे वा स्वादथवा विकल्प एव नियमेनेलि, तच स्थितत्वात्‌ ताठत्‌ विद्यादस्य न सम्‌खयनियमे किञ्चित्‌ कारणएमस्ति। ननु भिन्नानामप्यभ्चिद्द चदशपूणंमासादीनां समृचयनियमे दृ श्व- ~ A ~ द॑ ॐ ॐ + 4 ते। नेष दोषः, नित्यताञ्तिदिं aa कारणं, नेवं विद्यानां काचित्‌ नित्यताश्रतिरस्ति, तस्मात्‌ न समच्यनियमः, नापि

a LE eV

adriana विद्या नानेव्यादइ। प्रतिप्रकरणच्चेद्यादिना। दहरथ्यातुः सवेषु लेकेषु कामचारो मवति वेश्वानसर्थ्याता सवंचान्च- भच्तीखादिफलभद cau) aa विद्यानानात्वे fas wareeat- दिविद्या प्रतिवेद्‌ान्तमेकाऽनेका वेति चिन्तोचिता तत्कवथमादो सा छतेत्यत आद | स्थिते चेति। विद्यानानालाधिकस्णं पादादावेव सङ्गतं चच प्रासद्किकमिति Ura: |

विकल्पः | विद्यानां खरूपमु वाऽनु ानपकारोाऽच निरूप्यत इ्युप- जोव्यत्वसङ्तिमादइ | fea xfa) विद्यास्िविधाः अदहग्रहास्तटस्या च्पङ्गखिताखेति | तचाहग्रह विद्याष्ठ यथाकाम्यविकल्पयोा विद्यानाना- aaa संग्रयमादइ | किमिति। gaud ययेच्छमनष्टानमित्यनि- यमः सिद्धान्ते विकल्येनानुानमिति नियम efa पलमदः। तचानि-

[ ख ०३।पा ०३ | प्रा ङ्कर ब्रद्यखचभाष्ये। ९९७

विकन्यनियमः विद्यान्तराधिकृतस्य विद्यान्तराप्रतिषेधात्‌। पारिशब्यात्‌ भ्यायाकाम्यमापद्यते। नन्वविश्षटफलल्वादा्मां विकल्पा न्याखः,तया दि.मनोामयः WIWITNT: H AE GT AY सत्यकामः सत्यसङ्धल्यःः दृत्येवमाद्यास्तच्वदोश्रलप्राञ्निफ- ला Waal नेष दाषः, समानगफलेव्वपि खमादिसाघनेषु कम॑सु यायाकाम्यद्श्नात्‌। तस्मात्‌ यायाकाग्यप्राघ्नावच्यते विकल्प एवासां भवितुमहति न सम॒चयः। कस्मात्‌ श्रविशिष्ट- फलात्‌) अविशिष्टं यासां फलमपास्यविषयसाक्तात्‌करण- मेकन रापासनन Wand उपाखविषये Sacre दि- तोयमनथकं । अपि Wea एव साक्षात्‌करणस्य, समुद्य- पन्ते चित्त वित्तेपदेतुलात्‌। सात्तातकरणसाध्यञ्च विद्याफलं दशयन्ति waa: यख स्यादद्धा न विचिकित्सास्तिः इति दवा wal दवानस्येतिः दत्येवमाद्याः। सतय "सद्‌ा तद्धाव- भाविताः इत्येवमाद्याः तस्माद्विश्िष्टफलानां विद्यानामन्य- यमं साधधयति। aa स्ितत्वादिव्यादिना। र्कपरोडाशफलत्वाद्यथा ब्रीहि वववोविंकन्स्तथा विकल्यनियम खवासां विद्यानां न्यायः, तुल्य- फलत्वात्‌ | नच फलम्‌यस्त्वायिनः काम्यकमसमचयाऽपिदटष्ट्‌ zfa वाच्यं इग्रसाच्तात्कारात्‌ पर फलमभद्‌प्यासामहग्रहापास्तीनां सात्तात्‌- कार त्सकपफेलस्य तुल्यात्‌, तस्य WAIAIG AMA: क्द्यमाव्‌- चित्त विच्छपकतया तद्‌विद्याक्लतत्वाचेति सिडान्तभाव्याघः। सातु WAAC इत्यत Bre | साच्तात्करणसाध्यच्चेति | यस्य पुंसः, Her

खरोाऽदमिति सात्तात्कारः स्यादिचिकिव्छा च ath अदमी- छरा न वेति तस्यवच्र्प्राप्तिरि्यथः। जीवन्नेव भावनया caaq

eR Pe क pee

९६८ स्लप्रभाभासिते। [अ ०द।घा ०द्‌]

तमामादाय तत्परः स्यात्‌ यावदुपास्यविषयसाक्तात्क्रणेन *"ततफलप्रात्निरिति॥ काम्यास्तु यथाकामं समुचियेर न्न वा Tae भावात्‌ ॥ ९० ॥

'ज्विशिष्टुफललतात्‌' इत्यस्य प्रत्युदादरणं,याखु पनः काम्यासु विद्यासु ‘a a एतमेव वायुं दिशां वत्सं वेद न wuts रोदिति सया नाम aM यावन्नान्नो गतं तत्रास्य ।काम- चारोा भवतिः दति चेवमाद्यासु क्रियावद्‌दु्टेनात्मनात्मोयं तत्तत्‌ फलं साधयन्तीपु सात्तात्‌करणएापेत्ता नास्तिता यथा- कामं समृचोयेरन्न वा समुच्चीयेरन्‌ पूवेदेवभावात्‌, पृवेस्वा- विशिष्टफललात्‌ आदित्यस्य विकल्यद्ेतारभावात्‌ ॥

अङ्गषु यथाश्रयभावः 11 ६९ ॥ कमोङ्गेषु उद्गोयादिष ये श्राञ्चिताः प्रत्ययाः वेदचय- विदिताः कि ते समुच्चीयेरन्‌ fa वा यथाकामं स्छरिति

साचच्तात्कुत्य द्‌ दपातेत्तरकालं देवत्वं खाम्रोति इति अु्यन्तराथेः। ्द्ग्रदाणामनृषानप्रकारमपसंहरति।| तस्मादिति॥

RAG | तटस्छापासतयाच विषयस्तासु किं विकल्प उत यथाकामं अनुष्ानमिति पूववत्‌ dud सन्य पास्तित्वाविग्रोषाददंग्र विकल्प डति प्राप्तावयवाधं सिडान्तयति। afafaefa: सयः afaead वायुमेवाङ्गत्वेन कल्पितानां feat वत्सं Score नासो पुचमरगनिमित्ं रोदनं रोदिति wad faa जोवतपुचा भवतीव्ययंः। अहंग्रह- Suivi सात्तात्कारद्वारत्वमुपाधिरिति भावः॥ सम्प्रत्यङ्गावबद्धापास्तीनामनुषानक्रमं वक्तं पुवेपच्तयति | अङ्गेषु इति।

* ततफलं प्राप्तमिति वधं । + यथा कामचार दति He |

[ च ०३।पा ०३ | प्रा इर ब्रह्य खच भाष्ये | ९८६९

GQ यथाश्रयभाव TAS | यथेषामाश्रयाः स्ताचाद्‌यः Baa भवन्त्येव प्रत्यया Bly, आ्आाञ्नयतन्ललात्‌ प्रल्ययानां॥

शिष्टेश्च ॥ ee II यथा चाश्रया; स्ताचाद्‌ यस्तिषु वेदेषु fra एवमा- खिता अपि प्रत्ययाः नोापदेशकताऽपि कञिदिगेषोऽङ्गानां तद्‌ाश्रयाणाच्च प्रत्ययानामित्यथः॥

समाहारात्‌ ॥ ६३ ॥

‘VSIA ashy श्दुरुद्गोतमनसमादरतिः दति चप्रण- वेद्गोयेकल्वविज्ञानमादाव्टादुद्नाता खकमेण्यत्पन्नं चतं दाचात कमणः प्रतिसमाद्‌्धाति इति saat वेदान्तरोदितस्व प्रत्य-

ऋङ्ास्ितत्वात्‌ aura संश्रयमाद। किमिति। यथा करत्वनृष््ानें तदाञ्िताङ्गानां समचिव्यानखाननियमस्तयाङ्ानुष्ाने तदाितापा- स्तोनां afaaa डति सूचाधः। ननु तच्चिधास्णानियम इत्यचाङ्ग- खितानां गादोादनवदनङ्गत्वमक्तंतत्‌ कथमनङ्ानामङ्त्वसमुखयं शङ्ध- तेव्युच्ते। अङ्ान्यनुषापयन्‌ प्रयोगविधियद्यपासनानि नान्‌षापयेत्‌ तदहि तेषां तदाखितत्वं वथंमिति मन्वानस्य शङ्केति भावः॥

afe गेादोदहनस्यापि समुच्चयः स्यादित्यत we, शट्टेशेति। fate: शासनं विधानमिति aaa विहितत्वाविषेषात्‌ सम्‌चयोा- ऽङ्ग वदिव्ययः। मादोहनस्यतु नानृद्धाननियमः, चमसष्थाने fafea- त्वात्‌ तच्रियमे चमसविधिवेवर्यीत्‌, उपासनानां तु न कस्य चिदङ्स्य wia विितत्वमिति समुचयनियमेन विरूष्यत इति Ata: |

सम्ऋये fay, समाद्ारादिति। ग्वेदिनां यः प्रणवः स साम- afeataqiay’ डति grag प्रणवोादूरीययोरक्यध्यानविधिरल्ति, तस्य

* दुरुद्धौथमिति सा०।

€ ७° रुनेप्रभाभासिते। [च्छ ०३।पा०३ |

यस्य वेद्‌ान्तरोादितपद्‌ाथेसम्बन्धमामान्यात्‌ सववेद्‌ादितग्रत्य- यापसद्ार खचयतोति लिक्रद्‌ शनम्‌ ॥

गुणसाधारण्यग्ुतेश्च ।। ६४ ॥

विद्यागण्च्च विद्याश्रयं सन्तमोद्खारं वेदयसाधारणं श्रावयति, तेनेयं जयीविद्या वतेते “ज्ानित्याश्रावयत्येोभिति शंसत्यामिन्युद्नायतिः इति । ततञखाञ्रयसाधारण्वाद्‌ाञितसा- धारण्छमिति लिङ्गदशनमेव। wa वा गणसाधारण्यश्रते- ia) यदीमे कमंगणा उद्गोयादयः सवे सवप्रयोगसाधारणा न स्यन स्यात्‌ ततस्तद्‌ाश्रयाणां प्रत्ययानां सभावः, ते ARI यादयः Barsurfeut प्रयोगवचनेन संवे सवंप्रयागसाधा- रणाः BYU, ततञ्याश्रयसदभावात्‌ प्रत्ययसदभावद्ति॥

फलाथवादोदाटषदनादिद्यादिः| दातुः शसनस्थलवादिना हाटषद्‌न- Wea Waa aad, saat खरादिप्रमादात मदमप्यदूोयं सम्यक्‌ Hala हादटष्रसनादनसमादइरत्येव facia Reraa किल, wa मानप्रणवेन खीयोाद्रौोयस्येक्यध्यानबलादित्यघंः। ततः किं aware | sfa aafafa | सामवेदयस्थाद्रोयध्यानस्य ऋग्वेदोक्तपणवसम्बन्धा यो दृष्टः स ख्वाङ्गानां सववेद्ान्तविद्धितापाल्तिसमुचये fag प्रणवरूप- पद्ाथस्योपास्तोनाञ्च वेदान्तरोाक्तत्वसादृश्यात्‌ वेदान्तसरोक्ताङ्सम्बन्ध- स्यापि समानत्वादित्ययंः॥

ऊकारस्य ध्येयस्य साधारण्यादपि तदाजखितध्यानानां aafaar- asa गम्यत इति लिङ्ान्तरमाह। गेति | तेनोङ्कारेण, वेदचयोक्त कमं प्रवतेत KAU | अन्वयमुखेनेएक्तमेवायं यतिरेकताऽपि Bay | अथय वेति॥

[ च ०३।पा०३ | परा इर ब्रद्य AAI | ९७१

न वा तत्स॒दभावाश्रुतेः॥ ६५॥

न वेति पक्तव्यावतंनम्‌। न यथयाश्रयभाव आ्र्िताना- सपासनानां भवितुमदति। कतः, तत्सदमावाश्रतेः, aut fe चिवेदीविडितानामङ्गानां स्ताचादौोनां सद्भावः श्रूयते ‘qe वा welal चमसं वोन्नीय स्ताचमपाकरोतिस्त॒तमनशंसतिप्रस्तातः सामगाचददातरोतत्‌ यज' दत्यादिना, नेवमृपासनानां सदभाव- तिर स्ति। ननु प्रयोगवचन *+एवासां सद्भावं प्रापयति नेति ब्रूमः, पुर्षायलादुपासनानां, प्रयोगवचनो हिक्रवथानामन्नो- थादोनां सहभावं प्रापयति, उद्गोथादयुपासनानि तु RAFT श्रयाण्वपि गेादहनादिवत्‌ परूषा्थानोत्यवेाचाम ट यग्ब्यप्रति- बन्धः फलमः' इत्यच [वेण चांशः २।३।४२] । aaa चा पदेशा- अरयो विशेषाऽङ्गानां तद्‌ालम्बनानां चोापासनानां यदेकेषां क्रल- थमेकषां पुरुषाथतमिति | परञ्च लिङ्गदवमकारणमपासनसद- भावस ्रतिन्यायाभावात्‌। न चप्रतिप्रयोागमाश्नयकाद्छ्यप- रुहाराद्‌ाच्रितानामपि तथात्वं विज्ञातुं शक्यते, अतत्‌प्रय॒क्तला-

निरिक्षक णमि च क 1

फलच्छाया अनियमादुपास्यनियम रखवम॒क्तः, अङ्वत्‌ समखयनि- यमे मानाभावादिति [सिद्धान्तयति | नवेति। प्रयोगविधिः wy साङ्प्रधानानृषाननियामकः न त्वनङ्गानां संग्राहकं इत्याह । नेति aa sta | विमतापास्तवः कति न समुचित्यानष्ेया भिन्रफलत्वाद्चेरो- इनवदिति भावः | श्ष्यिशचिद्यत्तं निरस्यति। अयमेवेति। समदा रादूगसाधार्णश्चुतेचेदयक्तं लङ़दयमयि मानान्तराप्रापतस्य द्योतकं न खयं साधकं अयवादस्प्रत्वादित्याइ। परच्चेति। गणसाधारुणाय

क रि

=

१ + उः ५ मे एवष दूति सा०।

EO रननप्रभाभास्तिते। [ख ०३।पा०द्‌]

द्पासनानां, च्राश्रयतन्लाष्छपि द्यपासनानि काममाञख्याभावे भाद्वन्त लाञ्जयमदभावे सहभावनियममदन्ति तत्दभावा- श्रुतेरेव | तस्मात्‌ चथाकाममेवोपाखनान्यनष्टोयेरन्‌ ॥

दशना ॥ Ce ॥ दशयति च श्रतिरसदभावं प्रत्ययानां “एवंविद्ध्‌ वै ब्रह्मा यज्ञं यजमानं wary छलिजाऽभिरक्ततिः दति) सव॑प्रत्ययापसंदहार fe ‘aa सवेविद्‌ः› दतिन विज्ञानवता ब्रह्मणा परिपाल्यत्- faatat asia | तस्मात्‌ यथाकामम्‌पासनानां समुच्चयो

विकल्पा वेति ॥ #॥

दति ओमच्छारोरकमीोमांसाभास्े ओमच्छङ्रभगवत्या- दछतेा दतीयखयाध्यायस्य Sala: पाद्‌ः॥ #॥

aaw दितीयां याख्यां दूषयति। नचेति । तत्‌प्रयुक्तत्वाभावे तदा- सितत्वं कथमित्यत आद) आखख्येति। इदमव तषां अङ्गाखितत्वं यद्‌ इगभावे सत्यसत््वं न त्वङ्व्यापकत्वमिति॥

किञ्च विदुषां ब्रद्यण्येषाम्टत्िजां पाल्यत्ववचनान्न सवेापास्तोनां सहप्रयोग सत्याद | दशंनाच्ेति। ऋग्वेदादिविह्हिताङ्लापे बा- ह ति दामप्रायश्खित्तादि विच्ञानवक््वमे वं विक्त ब्रह्मण ray: |

डति खोमत्पर्मदसपरित्राजकाचायं खीगाविन्दानन्दभगवत्ाद- क्रतो ए़सीरकव्याख्यायां भाख्यरननप्रभायां टतोयाध्यायस्य cata: WIS: je |

ॐ परमात्मने नमः | के TRIS: शब्दादिति वाद्‌ रायणः ॥ १ ॥ 3 १ प्रयेदानोमापनिषदमात्यज्ञानं किमधिकारिदारेणख कर्म ष्येवानुप्रविश्ति श्रादाखित्‌ खतन्लमेव परुषायंसाघनं भवति इति मोमांसमानः सिद्धान्तेनेव तावदुपक्रमते 'पुरुषाथीऽतः' दति। aa: अस्मात्‌ वेद्‌ान्तविदितादात्मज्ञानात्‌ खतन्ात्‌

खाद्ष्रयुस्तकोऽयं दती याध्यायस्यान्तिमः पाद्‌(ऽर्नप्रभाभासितेा वतेते, कबलटीकापस्तकान्तरेऽप्येतर्‌ एटा नाति, सत रामेतत्पाद विशदे. करणायंमानन्द्‌रगरि्क्ितटोकव परिग्टद्ीता ततस्ध्ाननिवेश्ििता च |

——-9- 05 G3 00 —-—— ey) oN a स स्स्यद्य Aq: |

कमाङ्सङ्किविदाक्तिप्रसङ्ात्‌ ब्रद्धच्वानस्य aagearmey परि. इरति waar इति। परापसब्रद्यविद्यानां गणेापसंहारोह््या परिमाणमवधघय्यतासा कमानपच्ताणामव परूषाघसादघनत्वमवसर- प्राप्ता निरूप्यते, तच कमानपेच्ताणाममघां का नामेतिकतव्यता, नदि तां विना कारणतेत्याण्ङ्ु Bales: खवणादयः naicay विद्यो. त्पत्यपयोगिन्य इतिकतच्यता निरूप्यन्ते, तदभिप्रे्याह। अथेति | manawa विना न विद्याभदाभेद्‌ा,नवचता विना गणापसंहासय- नपसंद्दारा, तन प्रागेव विद्यानां vausqa fad प्रयममापनिषद्‌ं पात्मज्ानमधिक्त्य वदि विप्रतिपतच्या एसयम'दह | अर्पनिषदमिति। चनेन चात्सन्नानवि्रघगन प्रस्त्रयतिसङ्गतरुचखते, सिद्धे फलवत्त्वे सखतन्वमेवेदं फलवदिति साधनाद्‌ष्यायपादसङ्तिः। पवपच्ये सम- ष्टय पत्त {स {इः, {सिद्धान्ते कवलस्य Wiaw केवल्यस्य साघनतंति मत्वा पवपकच्तमग्रो द्ष्रयन्‌ खदा सिदान्तमादइ। सिडान्तेनति। euai

6 1

€ ऽ रल्लप्रभाभासिते। [च्च ०३।पा ०९ |

परुषाथः सिष्यतीति वाद्रायणशच्राचा्यौा मन्यते, कुत एत- दवगम्यते, शब्दादित्याइ। तथा fe तरति शाकमात्मवित्‌ सयो इ a तत्परं aq वेद्‌ awa भवति ब्रह्मविदाप्राति परं त्राचार्यवान्‌ पुरूषो वेद्‌ तस्य तावदेव fat यावन्न faar- Esa सम्यत्छ दूति "य च्रात्माऽपदतपाप्मा'दल्यापक्रम्य स Baty लाकानाभरति सवांख॒ कामान्‌ यस्तमात्मानमन्‌विद्य विजा- नाति आरत्या वा at द्रष्टव्यः इति चापक्रम्य “एतावदरे खल्वम्टतत्वं" इत्येवंजातीयका अ्रतिविद्यायाः केवलायाः पुरू षाथंरेतुलं आ्रावयति। अयाच्रपरः प्रत्यवतिष्ठते॥

शेषत्वात्‌ पुरुषाथवादेा यथान्येष्विति जेमनिः॥ २॥ कटेलेनात्मनः कमगेषलात्‌ तदिज्ञानमपि रौद्रो णादिवत्‌ विषयद्वारेण क्भसम्बन्ध्यवेत्यतस्तस्मिन्नवगत प्रयोजने

प्रतिज्ञां योजयति । अस्मादिति। तच प्रमाणं एच्छति | कुत इति, खचावववेनात्तरमाद | waifearefa | प्रमाणं fazatfe | तथा Viant<at | सगुगब्रद्यज्ञानस्यापि खातन््येण पुमयेदेतुतेति aa तद्विषयां afaare | व srafa) जिगुणविषयं वाक्यान्तरमाइ | wiafa । saafag विद्याफलयोाः साध्यसाधनत्वं न भातीत्याश्द्ख तयारेकपुरुषसम्बन्धसामण्यारेव तद्धी Camas | केकलाया Efe | पुवपच्तमवतारवति। अथेति । सिद्धान्तात्यनन्तंरमात्मज्ञाने विषये फलखखतिमधिरृत्य मीमांसकश्ेाद्वतीवयथः।

पुरुषाथवाद्‌ सत्यच्ाथंग्रहणं तन्तरेगेपात्तं, तेन पुरुषायंवादोाऽधं- वाद्‌ इति द्व्य | aa BAERS eter प्रयोगविधिना दे-

[ख siqieg | प्र [इर तब्रह्मसहचभाष्य। ७१५

आत्मज्ञाने या फलश्रतिः साऽर्थवाद्‌ दति जेमिनिराचायी मन्यते। यथान्येषु द्रव्यसंसकारकमंसु यस्य पणमयी जह भवति न स पापं ara प्रणति यदङ्ग wala भ्राटव्यस्य SH यत्‌ प्रयाजानुयाजा इज्यन्ते वम वा एतत्‌ यज्ञस्य क्रियते कम यजमानस्य. भरादव्याभिग्त्येः इत्येवंजातोयका फलश्रति- TAUNTS | कथं पनरस्यानारभ्याघोतस्ात्मनज्ञानस्य प्रक- रणादौोनामन्यतमेनापि देतुना विना क्रतुप्रवेणश आ्राश्ङ्ाते। कटंदारोण तदिज्ञानस्य वाक्यात्‌ क्रतु सम्बन्धः दति चेत्‌, न, वाक्यविनियागानपपन्तेः। अव्यभिचारिणा fe कनचित्‌ दार णानारभ्याघोतानामपि वाक्यनिमित्तः क्रतुसम्बन्धाऽवकल्पते

मादोयमानकमाङ्गकचा्यणण्रास्तरसिडत्वात्‌ यजमानसंक्कताराञ्जनादि- वदति मत्वा एघत्वादिव्येतद्याचष्धे। कटट॑त्वेनेति | aves प्रयोगवि- धिनाऽऽदेयं साध्यफलाक्तिग्यून्यत्वे सति कमाङ्गाखयणात्‌ पणंमयीत्वा- दिवदिति yam: | खतन््फलस्य कथं प्राच्तणादिवत्‌ कमङ्गतेत्याश्क्क परुषां वाद्‌ इत्यम्याथमादइ | इव्त इति वेदायजिन्ञासायां तत्वनिणयायें संश्वादिप्रतिभासो गुरोरग्रे fran दश्रंनोयः, गुरूणा च dfatida तत्वमाविषव्कर्णीयमिति faeraie enfag जेमिनि- ग्रहणं न प्रतिपत्ततया fram तदयोगात्‌ | पलश्चतेरथवाद्‌त्वे सूचितं दृष्टान्तं are |, यद्येत पणमयीव्ये वजमानस्याञ्ञनादि- संस्कारे प्रयाजादिकम्सु च कमेण फन्खतीरादइ। यस्येद्यादिना। साच फलश्चुतिनं फलपरा फलवतक्रत्वथेत्वात्‌ Wales: फलप्रोषत्वा- योगादतः सा्थवाद्‌ wafa पगंमयोत्वाधिकर्णे समथितं, तथात्म- ज्ञानेऽपि फलश्चतिगर्यवाद रव स्वादिव्याद। तद्वदिति । विनियो. जकमानाभावात्‌ आत्मधियोऽनङ्त्वात्‌ तच फलखतिनाथवाद्‌ इति aga; कथमिति प्करणाद्ना कत्वसम्बन्धेऽपि ज॒ह्दारा पग॑- G12

€ <& रलप्रभाभासिते | ¡ च्छ ०३।षा ˆ 8 |

क्ता तु व्यभिचारि द्वारं लैकिकवेदिककर्मसाघारण्याल, तसखान्न तद्भारेणात्य्मज्ञानस्य क्रतुसम्बन्धसिरद्धिरिति। न, व्यति- रेकविन्ञानस्य चैदिकंभ्यः कमंभ्याऽन्यचान्पयोागात्‌, न fe देदव्यतिरिक्तात्मविन्ञानं लाकिकंषु कमखपयज्यते, स्वया दृष्टायप्रदृत््यपपन्तेः, वेदिकषुतु देदपातात्तरकालफलेषु देद- व्यतिरिक्तात्मदिन्ञानमन्तरेण प्रन्तिनापप्दयत इ्युपयज्यते afatafanla | नन्वपदहतपाश्रलादिविशेषणाद्‌संसायीात्म- विषचमेपनिषदं दर्शनं न प्रटरत्यङ्गं स्यात्‌। न, प्रियादिमंख-

ANA वाक्यात्‌ क्रतुसम्बन्धवद्‌ात्मधियोाऽपि HS eel वेद्‌ान्तवाक्वात बातुसङतिरिति पव॑वाद्यादह | asta) सिद्धान्ती cuafa, «fa | aeq fazaita | अव्यभिच्ारिणति | जद्वद्‌ात्मज्ञाने कचरवाव्यभि- चारि दार मित्याण्द्धयाद। क्तत | तस्य वभिचारित्वे aaaig | तस्मादिति | किंददा{तिरिक्तात्मन्ञानस्य कमेङ्त्वं वनियाजकाभा. -

त॒ निरस्यते क्रि्वापदतपाप्रल्ादिविरेयिता संसाय्य।त्म[विषयाप- {म घट्‌ क्तानम्यरति कल्यां पठ्वादो दूषयति | नेति। तस्य विषय. दारा त्व्वनप्रवष्रात a Haga {नषेध wasfaau: | लाकिक- कम्णाऽपि ane वदिककमेवत्‌ कदटद्वारेणातिसिक्तन्नानापेच्तेति कर्तः साधारणयमत्याश्रङ्घाद। न होति सवंथेति व्तिरेकन्ञाना- ्ानयेारित्यथंः। तहि वेदिकान्यपि कमागि कमत्वादितसर्वन्न afa- रेकन्ञानापेत्ताणीव्यारएद्धयाह। वेदिकेष्विति। काररयादिनिडन्यथें eee विषषणं | इितोयमालम्बते | नन्विति। अनुपयोागित्वात्‌ विरोाधित्वाच्च तस्य न कत्वङ्तति भावः। ऋत्वपेच्तितं रूप इित्वान्यद्‌- विर्व च्तितमित्याद नेत्य्द्ना | जायादीनामात्मा्त्वेन प्रिवत्वमुक्का wala zea ria वदता जा्या{द्ना भाग्येन सूचितस्य स्सारिणा भाक्तरव दद्व्यत्वामद्, भाक्त ज्ञानन्च कम्खपयुक्तमता भात्यतिरिक्र- Amey न Brafaagu:; ऋअपइतपापुत्वादविश्षणस्य भाक्तय्य-

[Segiures | WIE CAAAIN | ९७७

चितस्य संसारिण एवात्मना द्रषटव्यलापदेशात्‌, भ्रपदतपाश्र- लादि विशरेषणन्त्‌ yay भविखूति। नन aa aa प्रसाधित- मेतदधिकमसंसारि Re जगत्कारणं, तदेव संखारिण आत्मनः पारमाथ्किं सखरूपमुपनिषत्मृपदिश्डत इति। सत्यं प्रसाधितं तस्येव तु स्थुणानिखननवत्‌ फलद्वारोणाक्तेपप्रतिसमाधाने क्रि येते दाच्छाय॥

आचार द्‌ शनात्‌ ॥ ३॥

‘HART BATS बह्नदक्तिणिन यज्ञनेजे 'यच्छमाणे त्रै भग- वन्तेाऽदमस्मि' इत्येवमादीनि ब्रह्मविदामपि अन्यपरेषु वाक्येषु कमंसम्बन्धद्शेनानि भवन्ति तयेाद्‌ालकादीनामपि प॒चान्‌-

यक्तात्वादतिरिक्तमात्मरूपमदव्यमिव्याशद्खाह। खपहतेति | जन्मादि. खचमारभ्य TA तचाप्रपञ्चब्रह्यात्मपर्ता वद्‌ान्तानामुक्ता तत्‌ कथ- मपडइतपाद्रतलाद्कीनस्य woud शङ्कते । नन्विति अधिक- fafa fanumeinfgd देतं वारयति | तदेवेति | संसारिणाऽसंसा- सोंखररूपमिति व्याहति प्रत्यादह | पारमाधिकमिति। ta प्रमाणं पुवाक्तं खचयति। उपनिषत्छिति। TWaumay aad) wa- मिव्यादिना | फलद्ारेगेत्यात्मन्ञानं वेदान्तानां तत्‌ way वेति विचारेणेव्य्यः। सायितस्येवा्तेपसमाधिभ्वां साधनस्य फलमा | agrata ॥

fag जनकादोनां विद्यया ae कमाचरगदनात्र Fag विन्या माच्तद्ेतुरतः Baas विद्यायाः खातन््याभावेन कमीङ्गत्वे fag faery | अचारोति। चं Maes) जनका ela | विदेहानाम- धिपतिजेनकोा नाम राजा बङ्दच्तिणसंज्ञेन यचेनाश्वमेसेन वा बद्ध. दच्िगायुक्तेन पुरा कटाचिदौजे यागं छतवान्‌ | कैकेयस्य रान्ञा

Ox cauaiaifad | [ ०३।पा०४]

शामनादिदर्भनात्‌ गारर्थसम्बन्धाऽवगम्यते। केवलात्‌ चेत ज्ञानात्‌ पर्षाथसिद्धिः स्यात्‌ किमथमनेकायाससमन्वितानि कमणि ते Ge, अके चेन्मधु विन्देत किमथ पर्वतं जजेत्‌ द्रति न्यायात्‌ ॥

THA ॥ ४॥ यदेव विद्यया कराति श्रद्धयोपनिषदा तदेव वौयवत्तर भवतिः दति च कमगशरेषत्वश्चवणएणत्‌ विद्यायाः न कवलाया; परुषा थद तुलं ॥ समन्वारम्भणात्‌ ॥ ५॥ विद्याकमणो समन्वारभेतेः दति च विद्याकमंणाः Rata सादित्यदशनात्‌ न arava विद्यायाः ॥

ब्रद्यविदा arate) यच्छमाग इति। विद्यायिनः समागतान्‌ प्राचीनष्लादीन भगवन्त इति सम्गाध्यादं यच्छमाणेाऽस्मि aaa कतिचित्‌ दिनान्यासघ्वमिति सजेक्तवानिव्ययः। उक्तवाक्यानि विद्या- [नि न कमा्ानो्याण्ङ्धाद। अन्यति। इत ब्रह्यविदामस्ति कार्मसङ्{त{रित्याद्। तथेति। अआदपदन यासया्वल्वयादिसंग्रदः, इदितोयेन भायखानष्रासनाद्योा Raw) कम ad faatgca कचि fanaa विद्याशक्तरुपङवायेागात्‌ Rats सा मृक्तेदतुरसित्याश- gis) कंवलादिति। अल्पायासमुपायं {दत्वा न काऽपि मदायासं तमान्ियेत इत्य ला[किकन्यायमाद। अक चेदिति। समीपवचना- SHUM |

न केवलं विद्याया लिङ्ादोव कर्माङ्गत्वं, किन्त THATCH ATE | afefa | साधं fazatfa | यद्वेति ॥

Kal a qa विद्या पमधदहेतुरित्याद | समन्वारुम्भणादिति।

[ख ०३।पा ०४ | शाङ्ग र ब्रह्म खचभाष्ये। EOE

azar विधानात्‌ ॥ € ॥

‘ a ~ ध ६ =. €

्राचायक्ुलात्‌ वेद्मघोत्य ययाविधानं गराः कमाति- शेषेणाभिसमाटत्य Fla प्रु देशे खाध्यायमधोयानः' दति ॐ + ~ eC [चे 5 च्वजातोयका अतिः समस्तवदाथविज्ञानवतः कमाधिकारं दशयति तस्मादपि न विज्ञानस्य स्वा तन्येण फलदेतुलवं। नन्व- चाघोल्येत्यष्ययनमाचं दस्य श्रुयते नाथेविज्ञानं। नैष दाषः, दृष्टायलात्‌ | वेदाध्ययनमथावबेाघपयंन्तमिति fad

नियमाच्च ॥ ७ ॥

‘qaqae कमाणि जिजीविषेच्छतं समाः। एवं तयि नान्ययेताऽस्ति न कमं लिप्यते avn इति-

aa fazurfa, तमिव्यादिना। तं परलाकं aaa विद्याकमणी समनुगच्छत इति यावत्‌| द्‌खातन्त्ये लिङ़गन्तरमाद। तदत इति| तद्याकरोाति। चखाचा- af; तस्य कुलं ग्टदमपनयनं Bat तत्‌ प्राश्यनन्तरं ATE: aya. ey aa विधावातिश़षेण fees कालेन यथाविधानं पविच्पाणित्व- पराद्यखत्वादिविधानमनतिक्रम्य वेदमघीव्यानन्तरमभिसमाद्य aa- विसगे Gat wees कुट्म्बे गाद्ंस्ये fwa: zat रेरे खाभ्या- वाथ्यवनं कुवन्‌ कमान्तराणि च विहितानि च यथाश्क्ति कुवौाणे ब्रद्यलाकमभिसूम्यद्यत aU: | अध्ययनश्ब्दस्य यधाखतमथें ग्रहीत्वा aga | नन्विति। अध्ययनविधेरवघातादिविधिवद्‌षटाथत्वाद चाव. वाधान्ता चापासोऽस्तीति प्रथमे aa समर्धिंतभमित्यादं | नेत्यादिना ।॥ सतख न खतन्ला विद्या पुमध॑द्ेतुरित्याह | नियमाचेति। निवमं विभजते | qafafa | ee SE शतं समाः एतसह्याकान्‌ संवत्सरान्‌

ése रन्नप्रभाभासिते। [ख ०३।पा ०६]

Q. $ न्ह ` ~ तथा ‘Uae जरामयं ast यद्द्िदाचं जरया वा दयेवास्मान्‌ मच्यते Baga वाः दत्येवंजातीयकान्नियमाद्पि क॑शेषलमेव विद्याया दत्येवं ura प्रतिविधत्ते i

अधिकेपद्‌ शान्तु वाद रायणस्येवं ASTANA ॥ ८ ॥

त॒शब्दात्‌ wat विपरिवतते। यदुक्तं श्रेषतरात्‌ परूषाथेवादः' दूति [वे°ख०२।४।२] तन्नो पपद्यते। कस्मात्‌, अधिकापदेशात्‌। यदि Sarasa भारोरः कता भाक्ता च शरोरमाचव्यलिर- कण वेदान्तेषुपदिष्टः स्वात्‌ तते वणितेन प्रकारेण फलश्रुतेरथं- aa, अधिकन्त॒ शारीरादात्मनेाऽसंसारोश्वरः कटेलादि- संसारधर्मरदिताऽपदतपाश्रलादि विशेषण; परमात्मा aqa-

जिजीविषेत्‌ तत्कमाणि कुवंन्नेेति नियमविधिः, खवन्त्वयि नरे वत॑- माने सत्यसखुभं कर्म न लिप्यते, तेन त्वं न लिप्यसे इति यावत्‌ | तख प्रकारादन्यया प्रकारान्तरः नास्ति यता न कमलेपः wifeay: | नियमान्तरमादइ। तयेति | जरामथं जसामरणावधिकं | तदेव विशदयति | जस्येति। श्रव्यादिभिरात्मधियः feg Rage तत्फ- लेनेव फालवत्वमिव्युपसं द तु[मतीद्यक्तं। पुवपत्तमनूद्य सिद्धान्तयति | watafa |

aa याजयति | qu=ifefa) पच्तविपरि वतमानमेव पच्तमनृद्य anata, यदिति। अनुपपत्तिददेतुं प्रखपुवेकमाह। कस्मादिति, अधिकोापरेशं afacaat दर॑यति। यदौोति। यः कता कमाङ् नासो वेद्‌ान्तवेद्या यच्च AD ASG न तत्कमाङ्मतत्तजनच्ञानस्य कुतः Waar कुतस्तरां फलश्तेरथयेवादतेत्यथः | ब्रद्याव्मधीनं कतुप्रयागविधिना- पादया तदिसाधित्वादादौयमानादितदहामविरोष्यनुदितद्ामवदिति

[Weg Utes | WITHA AA | ९८१

नापददिश्यते वेदान्तेषु | न च तदज्ञानं कमणां प्रवर्तकं भवति प्रत्यत तत्कमप्यच्छिनत्तीति वच्यति 'उपमदञ्चः इत्यत्र [वे०ख०३।४।१९६]) तस्मात्‌ “परूषाथाऽतः शब्दात्‌" दति [वे०्ख्‌०२।४।२]) aad भगवता वादरायणस्य तत्तव तिष्ठति a शरेषत्प्रष्डतिभिर॑लाभारेखालयितंः wea) तया fe तमधिकं शारीरादीश्वरमात्समानं «ea yaa: "यः सवैज्ञः सर्ववित्‌ भीषास्माद्वातः पवते भीषोदेति ae: 'मदृद्धयं agqaga ‘wae वा अचरस्य प्रशासने गार्गिः azada वबद्धस्यां प्रजायेयेति तन्तेजाऽखजत' दृत्येवमाद्याः। यत्तु प्रियादिसंद्चितख संसारिण एवात्मना वेदययतयानुक- घेणं “त्रात्मनस्तु कामाय सवे प्रियं भवतिः ‘ata वा az द्रष्टव्यः ‘a: प्राणेन प्राणितिसत आरत्या सवान्तरोा य एषोा- sfafu परुषो दृ श्वते" इत्युपक्रम्य ‘wavs ते शयेऽनुया- ख्यास्यामिः दति चेवमादि, तदपि ‘ae मदता waz fa:-

` ~ et 1

ware । प्र्युतेति | वादरायण्सयेव्यादि व्याचष्ट | तस्मादिति | उक्ता- aay कतुष्रषत्वायागत्तच्छब्दायेः | अधिकोापद्‌शएसिद्धिमा ग्र ङ्ख तदष्रनादित्वनेन yare! तया दीति। कत्वपेच्ततं रूपं हिता- न्यदात्मरूपमनिरमिद्यक्त तत्राह | यत्विति | Mima कामाय द्यपक्र- म्यात्मा at we द्ध्वयङडति वाक्च॑ ब्रद्धयोपदिदित्तायां स्यामेव ब्रद्धा- त्मेक्षाभिप्रावमित्यच्र वाक्यग्रेवमाद। अस्येति । यः प्रारेनेव्यादिवा- क्वमप्येक्वपरं इत्यच् ane दश्ंयति। योा$शएनायेलति। य war ऽच्तिणीव्यादिवाक्छमपि तयेव्यस्मित्रच शेषानुगुग्यमा हइ | परमिति। Sa एषेः संसारिण यदधिकं aq तस्येपदिदिच्ता्यां wads HEM जीवस्याव्यन्तमेदाभावधिया बद््यादिवाक्यमिति क्रत्नप्तित-

G dz

६८२ रल्नप्रभाभासिते। [Soa ures |

afandad aswel यजवदः" वेाऽशनायापिपासे शाकं Are जरां खटल्य॒मल्येति परं ज्योतिरूपसम्पद्य खेन रूपेणाभिनिष्य- द्यते स उत्तमः प॒रूषः" द्त्येवमादिभिवीक्वगेषेः सत्यामेवाधि- कोापदिदिक्ायां नाव्यन्तभेदाभिप्रायमित्यविरोाधः, पारमे- खरमेव दि शारीरस्य पारमाथिकं खरूपस्‌पाधिकतन्त॒ शा- td "त्वमसि नान्याऽताऽल्ति rev दत्येवमादिश्रतिग्यः। £ = ~ . aagaa विम्तरोणास्माभिः परस्तात्‌ तच तत fauta tl

Cie Teed ewe (lc ॥

यदुक्तमाचारदशेनात्‌ कमशेषा वित्य व्रूमः, ठल्य- माचारदभंनमक्मगरेषतेऽपि विद्यायाः। तथा fe श्रतिभवति “एतद्ध aa afeata आङ्कषयः कारयेवाः किमया वय- मध्मेयामदे किमया वयं चच्छामहे wag a वेतत्‌ पूवे वि- [आ Do. SS . क मात्मरूपं वेदान्तेषु faafaafaquna न afaa विरोधोऽस्तीति येजना | कुता जीवब्रद्धक्यं faut विराधादित्याश्ङ्ख ताच्विका विरा- घा नास्तोत्याद | पारमेखरमिति | पातिभासिकस्त्‌ विराधस्तात्विका- मदाविसेद्ौतति aare | उपाधीति। जीवस्य ahaa, रूपं ब्रह्मे Jaa wiadacare, avafafal सम्पदादिविवयं तक््मादि- वाक्यं न वस्तविषयमित्याश्द्घाद्। aqufa | qin लिङ्गदणशनं प्रत्याह | तुल्यन्त्वति | BHAA खचमूत्तरत्वन योजयति यदिव्यादिना। cae विद्यायाः न Waa ary | याज्ञव ल्केति | आादिष्ब्देन Bales BW) कथं तेषामकम्मेनिषतव aare रखतावदिति। उभवया लिङ्द्श्ने GIANG परकीय. सिद्धानामन्य्था{सद्धिं वक्तमारभते। aft चेति। तच्च वच्छमाण

[Se Rules | प्रा ङ्र ब्र्ारचभाष्ये | ९८३

atatsfaeta न जदवाश्चक्रिरो एतं वे तमात्मानं विदिला बराह्मण; पचेषणायाश्च वित्तेषणायाश्च wager द्यु gray faa चरन्ति दत्येवंजातोयका। यान्ञवल्या- दीनामपि ब्रह्मविदामकमनिष्ठलं दश्यते “एतावदरे खल्वस्द- तल मिति Stal यान्ञवसवयः प्रवत्राजः दत्येवमादि मतिभ्वः | अपिच ध्यच्यमाणा इ वै भगवन्ताऽदमस्िः caafagda वेश्धानरविद्यादिषयं, सम्भवति च सेपाधिकायां ब्रह्मविद्यायां कमंसादित्यद्श॑नं न aay कमीाङ्गवमस्ति प्रकरणाद्यभा- वात्‌ । यत्‌ VARA "तच्छ्रुतेः" दत्य ब्रूमः॥

असावेचिकी | १०॥

"यदेव विद्यया करोति इत्येषा अतिन सवेविद्याविषया प्रछतविद्याभिसम्बन्धात्‌, प्रता चेद्नोयविद्या श्ामित्येतद्‌- त्रमुद्गीथमपासोतः Tas [are]

इत्यादिलिङ्द्‌्रंनस्यान्यथासिद्धिमाद्ध। agama र्ति | तचापि विद्यात्वान्न कमंसादित्यमन्यया ब्रद्धयविद्यायामपि तत्मरसङ्ादित्याश- Ere | सम्भवतीति । af वेखानरविद्याया न खातन्त्येण फलवत्त्वं कम ङ्त्वाङ्गोकारात्तचादह। न त्विति। येघाच्च बरद्यविदामयि ad ट प्रयते, न तत्तेषां कम तद्धि चोाद्नालच्तगं तेषाच्वाद्ममा{सिमाना- भावे च चोद्नाभावात्‌ कथयद्चिदन्‌वत्तंमानमपि तदाभासमाचमिति भावः। परोक्ता खतिमनृद्य तदुत्तस्त्वेन सूचमवतारयति | यदिति। तद्विभजते यवदेवेति | विद्याशब्दस्य सामान्यपिघयस्य विशेषा. aga प्राकरणिकविषेघेण चरिताथंत्वादिति देतुमादइ। परल तति | अात्मधि यस्या त्वं vars) प्रता चेति। 0 2

९८8 रलप्रभामासिते। [च्घ०्द्‌।घा०४|

विभागः शतवत्‌ । १९ ॥

यद्यष्यक्तं ‘a विद्याकमणौ समन्वारभेते' इत्येतत्‌ समन्वा- रम्भउचनमखातन्त्ये विद्याया लिङ्गमिति तत्‌ प्रत्युच्यते, विभा- गाऽच द्रष्ट्व्यः विद्या wai पुरषं खमन्वारभते कमान्यमिति शतवत्‌, यथया waarwt दौोचतामिल्युक्ते विभज्य दीयते पञ्चाशदेकस्मे पञ्चाशद्परस्मै तदत्‌ नचेदं समन्वारम्भवचनं स॒म्त॒विषयं ‘fa a कामयमानः" दति संषारिबिषयलेापसं- हारात्‌, “BY अकामयमानः" इति YAH: एयगपक्रमात्‌। तच संसारि विषया विद्या विदिता प्रतिषिद्धा च परिग्टद्यते विशेशाभावात्‌, कमापि विहितं प्रतिषिद्धूच्च यथाप्राप्तानु- वादिलात्‌। एवं सत्यविभागेनापोद्‌ं समन्वारम्भवचनमवक- wai adrian ‘agat विधानात्‌" इत्यत wat wefan

a Pg a eo ee

परकीयं लिङ्गन्तर guafa, विभाग tia चाद्यमन्‌द्यात्तर- त्वन Ga व्याचष्े। aguiaiteat | सामान्यश्नता कथं विभाग स्यात्तच सटृदख्न्तमाइ। एतवदिति | समन्वारम्भवचनख aaa- विषयत्वं उपेत्य कमसादिव्येन तल्लिङ्गं विभागादिदयक्तं, इदानीम- ममत्तविघयत्वादविभागोऽपि न caufaagre | न चेति। तस्या ममत्तविषयत्वे देत्वन्तरमाइ | Bufa| ससारिविषये तं विद्ये्या- दिवाक्चे विद्याण्ब्दायमाद। तचेति। उदूयौधादिविषवा विता विद्या ufafast च नयस््लीदशटनादिरूपा। तथाभतकमसाहचय्धा- दपि autfaua fagure, कमापोति। saa वाक्येऽपि विद्या कमकारविष्रषापाद्‌ने BVAATW | aula | उक्ताथवाक्यस्य संसारि- विघयत्वे फलितमाह | रखवमिति । लिङ्गान्तरमनृद्य खचमादत्ते| चेत | यचेतद्‌ क्तमित्यर्थः |

[ख ०३।पा०४] णाङ्र व्रह्म चभाय्ये | ९८५

स्रध्ययनमाचवनः ॥ १९॥

श्राचायेकूलात्‌ वेदमधीत्य इत्यत्राष्यवनमाचस्य श्रवणाद्‌ - ष्ययनमाचवत एव कमविधिरित्यश्यवस्यामः। नन्वेवं सत्यविद्- त्वादनयिकारः HAG प्रसज्येत | नेष दोषः, न वयमध्ययन- प्रभवं कमावबोाधनमधिकारकारणं वारयामः किं तद्ध प- निषद् मात्मन्ञानं खातन्देणेव प्रयोजनवत्‌ प्रतोयमानं न कमाधिकारकारणएतां प्रतिपद्यत इत्येतावत्‌ प्रतिपादयामः, यथया च न क्रलन्तरज्ञानं क्रत्न्तराधिकारिणापेच्यते एव- मेतदपि geatafa acum नियमा इति च्रचाभि- धोयते॥

नाविश्षात्‌ ॥ १३॥

"कु वन्नेवेह कमाणि जिजीविषेत्‌" इत्येवमादिषु नियमश्रव- णेषु न विदुष दति विशेषोऽस्ति चरविशेषेण नियमविघानात्‌ ॥

aa विडकाति। खाचायंति। माचग्रदगेनायंन्ञानमाचं यवच्छि- afafa मन्वानः aga) नन्विति। अिदत्वात्‌ विद्यादहीनतल्ादिति वावत्‌ | माचग्रहणमाव्मच्नानापेत्तं न कम्मावबेाधापेत्तं इव्याद| नेव्यादिना। वेदायत्वादात्मनः तजच्ञानमपि कमावबेाषघवदधिकारे.- ऽपे त्तितव्यमिव्याशङ्खाद | यथेति | पवे्धचव्याख्यासमाप्तावितिश्ब्दः| लिद़ान्तरमनद्य खचान्तरमादत्ते | यदपीति |

अविदद्िषयं नियमविधानमिति gras | कुवंल्निति।

ecg रन्प्रभाभासित | [ख ०३।पा ०४ |

$ £ स्तुतयऽनुमतिवा 11 १४ Ui

'कूवन्नेदेद कमारि'इत्यचापरो विशेष च्राख्यायते, was प्रकरणसामथ्यात्‌ विद्धानेव qatafa सम्बध्यते, तथापि विद्या- स्तुतये कमान॒ज्ञानमेतत्‌ द्रष्टव्ये, नन कम लिप्यते at’ इति fe वच्छति | एतदुक्तं भवति चावज्जीवं कमं कुवत्यपि परुषे fafa a कमं लेपाय भवति विद्यासामथ्यादिति। तदेवं विद्या स्यते |

+ ष कामकारेण चके | १५ ॥

रपि <a विद्धांसः प्रत्यरीरूतविद्याफलाः खन्तस्तद्‌ वष्ट- Aig फलान्तरसाधनेषु प्रजादिषु प्रयाजनाभावे पराग्डशन्ति, कामकारेणेति। ufaiafa बाजसनेयिनां ‘wag ख वे तत्‌ ud विद्धांसः प्रजां न कामयन्ते किं प्रजया करिब्यामेा येषां

विद्वद्विषयत्वमपेव्य परिहारान्तरमाह | waa sfa wa तरि प्रकरणमभसममिति मत्वा aa विभजते। qaaafa | विशेषमेव faucafa | waif | wad कमोानन्नानमित्यच वाक्वष्ेषवमन- वूलयति | नेति। तथापि कथं wlaware । खुतदिति। र्वं aa कुर्वत्यपि त्वयि नेता ब्र्मभावात्‌ विद्यागम्यादन्यया संसारापत्ति- रस्ति यतान aa लिप्यते डति योजनां ग्दीतोपसंहरति। तदे- वमिति 4

पर्वपर्ते हेतूनेवमुन्मथ्य Gia हेत्वन्तरमाइ | कामेति | डत विद्याया न कमाङ्तेति चकारायमाद। अयि चेति। खेच्छातः कमसाधनप्रजादिव्यागलिङ्गादपि विद्यायाः खातन्त्यृमिति इदेत्वन्तरमेव सफारयति। wa इति| येषां नेाऽस्माकमयमपरोाच्तः सन्रात्माऽयं

[ च ०३।पा ०४|| शा डर ब्रद्य सच भाष्ये | —

नोऽयमात्माऽयं ata’ दति। रनुभवारूढमेव च विद्याफलं न क्रियाफलवत्‌ कालान्तरभावोत्यसछृर्‌ वेदितं, ्रताऽपि न विद्यायाः कमशेषलं नापि तदिषयायाः फलश्रुतेरयथायेलं शक्यमाञ्रयतु il

BITRE A ॥ १६ I

श्रपि च कमाधिकारदेतोाः क्रियाकारकफललक्षणस्य qa- स्त्य प्रपञ्चस्याविद्यातस्य विद्यासामण्यात्‌ खरूपोापमदमा- मनन्ति यच लस्य edna तत्‌ कन कं पश्येत्‌ तत्‌ केन कं जिघ्रेत्‌ इत्यादिना वेदान्तादितात्मज्ञानपूविकान्तु कमाधिकारसिद्धिं प्रत्याभासानस्य कमाधिकारोच्छि्तिरोव प्रसज्येत, तस्माद्पि.खातन् विद्यायाः ॥

a न EO a Rae ee a ee

लो कः Waa फलन्ते वयं fa प्रजया करिष्याम इति निख्िव्याभि- safe न Saag aU: | माच्तस्यादटृषटफलत्वात्‌ कथंम्‌्लोत्वनिख- यात्‌ प्रजादिव्यागसिदधिस्तचाद | अनुभवेति । ब्रद्धधीनं करतुप्रयोग- विधिना देया कत्वङ्गसम्बन्धित्वेऽपि फलान्तरयोागित्वात्‌ गादोादहन- - वदिति amare) अताऽपोति।

चअधिकापदेष्दिव्यचात्मनो$शनावाद्यव्ययात्‌ asta कमाङ्मि- त्यक्तमिदानौीमशषक्रियादिविभागापमद्‌कलत्वादपि न कमङ्मित्याद। उपमदच्चेति। xagimdia कमाङ्मिति चकाराथमादह। अपि चेति । देत्न्तरं सारयति | wala, विद्यासाम््यीत्‌ sagas फलितमाद | पंदान्तेति । खत्मच्ानस्यादीयमानक्रत्वङ्कविरोधिते फलितं निगमयति तस्मादिति॥

& एषठ रलप्रभाभमासिते | च्य ३।प ०४ |

ऊद्धरेतःसु च Tes हि ॥ VO |}

HEA चाश्रमेषु विद्या श्रुयते, न च तच कमीङ्गलं विद्याया उपपद्यते कमाभावात्‌, न wfuerareifa वैदि- कानि कमाणि तेषां सन्ति। स्यादेतत्‌ ऊद्धरोतस ्रा्मान श्रुयन्ते ag इति तदपि नास्ति तेऽपि fe वैदिकेषु शब्देव्वव- गम्यन्ते चयो YAMA: धये चेमेऽरण्ये खद्धातप इल्यपासतेः "तपः रद्ध ये दयपवसन्त्यर छे,-एतमेव प्रतराजिने। लोकमिच्छन्तः म्रत्रजन्ति, "ब्रह्म चयाद्‌व vasa दत्येवमादिपु | प्रतिपननाम्रति- पन्नगादर्यानामप्राकतानपाङ्तणानाञ्चेद्धंरतस्वं श्र तिरूखति- भ्रसिद्धं तस्मादपि खातन्त्यु विद्याया दति ॥ |

विद्याखातन््यृ इेत्वन्तरमा इ | secafetR, विद्याकर्मणी ना- Sifgad सिया व्यतिरोकित्वादटतुगमननेणिकव्रतवद्िति मत्वा योाज- यति। ऊद्धव्यादिना। तथापि कथं कमाङ्तवं विद्याया ब्यासेध्यतं qare i नचेति i तघामपि सानादिकमास्तोत्याग्द्भाद। न दीति। नाधितानुटत्वा aqegiasta वदिकाम्रिहाचाद्यभावात्‌ कत्वङ्गता च्ञानस्येत्यथः। we हीति सूचागयवव्यादत्यामागङ्ामाह | स्या- दिति | खचावयवेनोात्तरमाह। तद्पीति। कमानधिहछतान्धादि- विषय पास्त्राज्य{मित्याणद्धय(दह। प्रतिप्चति। ऋयणापाकर्णं श्ति- खूतिभ्यां प्र इ स्थस्यवपाक्तणचयस्यवाद्छरेतःप्न्द्तिमयनासमाचाया- पलच्तितं पास्त्रार्ज्यामव्याशक्लादहइ। अपाल्लतति। साच्तादिधिश्चति- विरोेऽयवादखतिस्मव्याबाध्यतेत्यभिपेवयेक्तं। तीति | खतिब्रद्य- चयादव प्रब्रजेदित्यद्या दशिता, स्मतिस्त यस्याखमविकल्पमेके ब्रवते यमिच्छेत्‌ तमावण्दित्याद्योादाद्ाया। ऊदधरेतःखाखयमेष विद्याया लिद्धा कफलितमादइ | तस्मादिति। तस्याः खातन्यं केवलायाः सिद्धा ata: फलितति aafadiag |

[अ०२।पा०४] WF CAB खच भाष्ये | €घ्&

परामश जेमिनिरॐादना चापवद्ति दि ॥ १८ ॥

"चया धमस्कन्धाः'दत्यादयोा ये शब्दा ऊद्धंरेतसामाभ्रमार्णं सद्धावायोादाहइताः न ते तत््रतिपादनाय प्रभवन्ति, यतः परा- मशमेषु शब्देव्वाश्रमान्तराणं जेमिनिराचा्था मन्यते न विधि, कुतः, न द्यच लिडादोनामन्यतमखेदनाणशब्दाऽस्ि 1 अरथा- न्तरपरतवञचेतेषां प्रत्येकरूपलभ्यते, चयो धर्मस्कन्धा इत्यत ता वद्यज्ञाऽष्ययनं दानमिति प्रथमः, तप एव दित्यः, aE चाय्या MARAT ठतीयोाऽत्यन्तमात्मानमाचा्यंकुलेऽवसा दयन्‌ सवे एते पृण्छलाका भवन्तोति परामशपूवैकमा- खअमाणामनात्यन्तिकफललं सद्धोत्यात्यन्तिकफलतया ब्रह्मसं- स्थता aad ब्रह्मसंस्याऽग्टतलमेति' दति नन्‌ परामभओऽपा-

यवाधिकरणावान्तर्दचणाच्तेपलच्तणां सङ्गति विवच्यन्नात्तिपति | quanfafa ; अद्धरेतःष्व्दितं पास्त्रज्यं नानष्ेयमनषखछय वति स्नान्तिप्रमारम्‌ लत्वाभ्यां सन्देहे Vauaata | चय xf | अचर ए- स््ोयसम्यगज्ञानस्यान्तरङ्साधनप्रसङ्गादनष्ट्यमच्यत डति स्फटा पा- afeasfa: | पवपच्ते पारित्रजकं विद्याप्रसिद्धेविग्नमल्वात्तस्याः न खातर्न्युसििः, सिद्धान्ते तस्यास्तत्र प्रामाणिकत्वात्‌ तत्सिद्धिरिति qaqa परामशः जमिनिरिति व्याख्याय इत्वाकाङ्ायामचोाद्नेति इतुत्वेन ae, कुत इति। पषा प्रपिद्िभाग इतिवत कल्यतां विधिरिव्याण्द्धयु ब्रद्यसख्यतादिविधिपस्त्वात्‌ वाक्चजातस्य नवमिति चणब्टााचमाद। अखान्तरेति। तच ब्रह्मसंद्यतादिविधिपस्त्वं चय इत्यादिवाक्यम्य साधयति | चय इत्यादिना | Baa विहितस्यान्यच यरामणष्रदन्यचव विधिकल्पनादिदेव कल्पना लघ्वाव्याश्रङ्कते। नन्वि.

ति। परामश्रस्यानुवादाख्यस्य पुरावाद्‌एपेच्त्वात्‌ TWIT. OL

&€० रन्न प्रभाभासिते। [अ ०३।पा०९]

रमा गम्यन्ते एव, सत्यं गम्यन्ते, ₹खत्याचाराभ्यान्त्‌ तेषां प्रसिद्धिन wae: श्रुतेः, अतश्च प्रत्यक्तश्रुतिविरोषे सत्य- नादरणीयास्त भविय्यन््यनधिरुतविषया ati नन्‌ गारंख्- मपि सदहेवेाद्धंरेताभिः पराश्ठष्टं यन्ञाऽध्ययनं दानमिति प्रथम दति, सत्यमेवं तथापियो zee प्रत्येवार्िदाचादोनां कम॑णां विधानात्‌ afaufagaa तदर्ित्वं, तस्मात्‌ wae एवायं परामश न चादनाथंः। अपि चापवद्ति डि प्रत्यक्षा खुतिराश्रमान्तरं ‘acer वा एष देवानां योऽभ्चिमुद्धाखयते आचाय्यीय प्रियं घनमादत्य प्रजातन्तुं मा व्यवच्छेसौीनाप- चस्य लाकाऽस्तति तत्‌ सवं पश्वा fag.’ इत्येवमाद्या। तथा "ये चेमेऽरण्ये श्रद्धातप इत्युपासते aus ये द्युपवसन््यरण्यः

faastacifa | सत्यमिति | afe तदिषयश्तेरन्धचाखितत्नात्‌ गार्वित्याण्द्ाद। सतोति। तयोारपि अतिमलत्वात विधियक्त- सखतिकल्पनादिद्धव तत्‌कल्यने लाघवमिव्याणशद्भयादह | wasfa) प्रत्यत्तश्यतिया वज्ज वादिश्वतिः | निरालम्बनत्वात्‌ कथमपि सालम्बनतवं वक्तमिति कल्पनान्तरमादह। अनधिक्तेति। Banca नित्यादि- कमेसखनधिकतास्तहदिघया खाखमान्तरससतयस्तदाचाराखेत्यथः। खा- खमान्तराणां quawsfa गादस्थयवत्‌ प्रामाणिकत्वसिद्धरनषुयतेति wea! नन्विति परगमण्रसाभ्यमङ्गोकराति। सत्यमिति। afe प्रामाणिकत्वे नानष्यत्वमपि qa wifes न परामशमा्ात्‌ गादस्सिह्िस्पि तु प्रव्यत्तश्तिविधानादिति famaare | तथा- पोति | गादस्ण्यमेकमेव खातमिति स्थिते ब्रद्धयसंस्तास्तत्ययमव चय डत्याद्याखमान्तरवचनमिन्यपसंहइरति | तस्मादिति | निन्द्यमानत्वात्‌ चाश्रमान्तस्मननद्टेयमित्याद् | पि चेति | तच खचावयवं योज-

| च ०३।पा ०९ | श ङ्गसत्रद्यङचभाष्ये | ९९१

दति च द्‌वयानोापदेभा नाश्रमान्तरोापदेशः। afar श्रमान्तराभिधानं (तप एव fadtay’ इत्येवमादिषु तया एतमेव waist लाकमिच्छन्तः प्रव्रजन्ति दूति साकसंस्तवा- ऽयं न पारित्राज्यविधिः। नन ब्रह्मचर्यादेव प्रब्रजेदिति fa- स्पष्टमिदं sae पारिब्राज्वविधानं जावालानां | सत्यमेवमेतः जनपेच्छ वेतां ज्रतिमयं विचार दतिद्रष्ट्ं॥

अनुष्ठेयं वाद्‌ रायणः AIAG ॥ १९ ॥

्रनृष्टेयमाश्रमान्तरं वादरायण WIA मन्यते, वेदेषु अरवणादश्रिदाचादीनाञ्चावश्चानष्टेयलात्तदिरोाघादनधिरूता- नष्टेयमाश्रमान्तरमिति at मतिं निराकरोति गादंख्य-

पा योयो धका

यति | खपवदतीति | तच चय इव्यादिवाक्यस्यान्याधंत्वमुक्ता वाक्या न्तरस्यापि तददेवाथान्तर्परत्वमाद | तयेति | ते तिरजाममिस- म्भवन्ति खच्दारेण ते विरजाः प्रयान्तीति वाक्यष्ेवादेवयानाक्ति- परं तदित्यथः | ाञअमवाचकश्ब्दाभावाचा्यीन्तरपरत्वमिव्यादइ | सन्दिग्धं चेति | प्रत्रजन्तीव्याख्मवाचिशब्ददषटेरनद्ेयं पारित्राज्यं came | तथेति। cd विश््ाऽयमात्मलाका येनेदं साच्तात्‌- कुतुंमिच्छन्ता दुरनदेयामपि प्रव्रज्यां कुवेन्तोति तिनं तदिवयो विधिवेत्तमानापदप्दिव्यथः। पृवपच्तमाल्तिपति। नन्विति | प्र्यत्त्‌- विधानमङ्गेकरोति। सद्यमिति। afe wauaifafafcaiag arene विधानमिति aa चिन्त यमिग्यादह | अनपेच्छेति | सिडधान्तदधचमवताय्यं व्याकरोति अखनदयमिति। पवेपच्तमन- भाव्य तच्चिरासप्रतिन्लां विदटणाति। वेद xfa | तच प्रत्रप॒वकं हेतु- ae! aa इति। तस्यात्तराथमाद। समाना द्ोति। तस्येव ar G6 L2

६८ र रलप्भाभासित | | ०३।प०९६ |

वद्‌ वाश्रमानम्तरमनिच्छता प्रतिपत्तव्यमिति मन्यमानः। कतः, साम्यश्रतेः, समाना fe गारंख्येनाश्रमान्तरस्य परामशश्रुति- कुःश्यते "चये YAMA’ इत्याद्या, यथेदं शरत्यन्तर विदितमेव गार्द॑स्थये पराश्टष्टमेवमाश्रमान्तरमपोलि प्रतिपत्तव्यं, यथा च शास्ान्तरप्राप्रयारेव निवोतप्राचोनावोतयाः परामश उप- वोतकरिधिपरो ava, तस्मात्‌ ठुल्यमनष्टेयतं गाहख्येनाश्र- मान्तरस्य ¦ तथा (एतमेव प्रव्राजिनो लाकमि्छन्तः प्रत्रज- fer इत्यस्य वेदान॒वचनादिभिः समभिव्यादारः “ये चेमेऽरण्ये श्रद्धातप इत्युपासते इत्यस्य च पञ्चाग्निविद्यया | यन्तक्तं "तप एव fama’ दत्यादिष्वा्रमान्तराभिधानं सन्दिग्धमिति |

त्प यमाह | ययेति | चये धमंखखन्धा इत्यचोाद्धरेतसः आखमा त्यन्तरसिद्धा र्व vue रतद्दाक्वपराग्रष्टत्वात्‌ गादइस्थवदि- त्यथः | wane विधिपवकत्वे दृष्टान्तमाह) ययेति। जिवोतं मनष्याणं प्राचीनावीतं पिद्टणामुपवोतं द्‌वानामुपव्ययते देवलच्यमेवं तत्‌ कुरूत डव्यचोपवीतविधिपरे वाक्ये विध्यन्तरसिद्धयोरेव निवीत- प्राचीनावीतयायया yaw तथाच्रापीत्यत्तसा्थः। निवीतं मनु- स्याामित्यादिदण्पणमासयोः खतं, तचापवीतं विधीयत खवेतरयो- स्त विधिरयवादोा केति सशय सत्यपवायंलाभात्‌ मनवष्यश्ब्द्स्यच मनयस्यप्राघान्यवादित्वादातिथ्ये कमणि निवीतं faa च प्राचीनावीत- मिति प्राप्ते मनष्याणां क्रियाख साकय्याय करहलभ्विवसत्रघारशणस्य वा द्‌ हाद्धवबन्धनस्य at निवोतस्य प्राप्तत्वात्‌ प्राचौनावोतस्य च पिद्टयन्ञु वाक्यान्तरेण प्रापतेस्तदनुवादेन निवीतमिव्यादिः उपवीतं स्तलोतुमथेवाद्‌ः इति प्राच्यां मीमांसायां fed, तथेव परामश्गश्तावपि चय rari गाद्देस्वद्‌ाखमान्तरमपि विद्ितमेवान्यच uciewa aw fae: anifead: | araqafanaare | तस्मादिति | चय इदयचाखमा-

[अ०३।पा ०8 | WECAAT AAAS | ९९५३

नेष ठोषः, निशख्यकारणसद्धावात्‌। जया धम॑सकन्धा दति दि सन्धितं प्रतिज्ञातं न च यन्ञादया wala घमा उत्य- ्तिभिन्नाः सन्ताऽन्यत्ाश्रमसम्बन्धात्‌ चिलेऽन्तभावयितुं शव्य- न्ते। तच यज्ञादिलिङ्धा ग्टद्ाश्रम एको धर्मस्कन्धा निदिष्टः, ब्रह्मचारोति च स्पष्ट ्राश्रमनिदशः तप इत्यपि काऽन्यस्तपः- प्रधानादाथ्रमाद्भनस्कन्धाऽभ्युपगम्येत “ये Wisc’ sia चा- र्घलिङ्गात्‌ श्रद्भातपेगभ्यामाश्रमग्टदीतिः। तस्मात्‌ परामश- ऽप्यनष्टेयमाग्रमान्तरं ॥

विधिना धारणवत्‌ ।। २० ॥

विधिवायमा्रमान्तरस्यन पर्‌ामशमातरं। ननु विधिला-

न्तरस्य गादंस्थ्येन साम्यश्चतिरुक्ता सम्मति पासित्राज्यवाक्ये ay: तिमा | तयेति । अस्येति पास्त्राज्योक्तिः वि्ेयसाहिव्यादस्यापि विशेयतेव्य्थः। वाक्ान्तरेऽपि साम्यश्चतिमादइ। ये चेति। अस्येति वानपस्योक्तिः। विद्ेयपञ्चाभ्िविद्यया तस्य सद्धाक्तिरस्ति तेन तद्दोव वानप्रसख्यमनृषटेयमिययः। पराक्तिमुद्धा् sare) यच्िव्यादिना। किं तचिखयकर्णं तदाद । चयडति | wane समहवाचिकल- ऽपि तित्वप्रतिच्वा स्यादिव्याणक्खयाद। न चेति| यजेत दद्यादि्ादु- afufafufuat सन्ता बद्वा चमा नाखमसम्बन्धमन्तरटेण चित्वेऽ- न्तभावयितुं WMT) BMA: स्कन्धण्ब्दा न स्याच्च स्यात्तत यज्ञादीनां faa तेषां अधिकत्वादतः स्कन्धण्ब्दस्य समृद्ाययोागात्‌ चित्वमेव स्कन्धानामाखमत्वनिश्ायकमिव्ययंः। कथं ate तेषामा- gaat विभागस्तचादइ! तच्रेति । वाक्यान्तरेऽपि निश्चायकं द्‌ण्र- यति। ये चेति। परोक्तं निरस्य खमतमुपसंहरुति। तस्मादिति॥

परामशमुपेव्यानु रे यत्वमुक्तमिद्‌ानीं विधिरेवायमिव्याद। विधि-

६९४ रनप्रभाभासिते,। [ख ०३।पा ०8]

भ्युपगमे एकवाक्चताप्रतीतिरुपरध्येत प्रतोयते चातेकवाक्यता प्यलोकफलास्तयो धमसकन्धाः त्रह्मसंस्ता व्ग्टतल्रफलेति | सत्यमेतत्‌, सतीमपि लेकवाक्यताप्रतोतिं परित्यज्य विधिरेवा- भ्युपगन्तव्यः, अपृठत्वादिध्यन्तरस्यादशनात्‌ विस्यष्टाच्चाश्रमान्त- THAT गुणवाद कल्यनयेकवाक्यलप्रयोजनानुपपन्ते ; धार णए- वत्‌, यथा “श्रचस्तात्‌ समिधं धारयन्ननद्रदेदुपरि fe Tawa घारयति दत्यच सत्याम्यघाघारणेनेकवाक्यताप्रतीतै विधी- यत एवापरिधारणमपूवंलात्‌ | तथा चोक्तं शेषलक्षणे ‘fa-

वति | ufant विभजते विधिरिति | स्मव्याचारयाराखमचतुरय- निविद्य ग्वान्तित्वायोगात मलकल्पनायां विधियक्तवाक्यकल्यनात लघीयः चय इत्यादिष्वाञ्जमविधिकल्पममिति भावः। अल्यफलत्वे- नाखमचयनिन्दया तब्रद्यसंख्यतासततेरेकवाक्यत्वनि यात्‌ तद्धङ्ेनाचा- खमविधिकल्यनमयुक्तमिति wea; नन्वति | ख्कवाकताधीरेव कथं तचा | प्रतीयते चति । रकवाक्चत्वसम्भेवे ager न यक्तिमानित्य- ङ्गक राति | सत्यमिति खाखमाणं प्वसिद्धेरभावात ततपरामशनं स्ततेरयोागाद्‌कवाक्यतवाचायक्तत्यादह। सतोमपीति। किञ्च विधि- यक्तवाक्यान्तरकल्यनायामाखमान्तराणां विहितत्ापगमाप्रसक्चा ख- पच्तदानात्‌ तत्कल्पनादिदवाभीोष्टे वाक्ये विधिमाचकल्पना यक्त॑व्याडइ। विष्यन्तसरस्येति | किञ्च मख्यमाशखमान्तस्प्रत्ययन्त्यक्ता सततिलच्तणेक- वाक्यत्वकल्पनायोागात वाक्वभेदन fafycaafaare, faaer- afa । रकवाक्यतान्ञानेऽपि ततव्यागेनापवा्यविश्चा Szraare | धारणावदिति।| मह्ापिटयच्चे दिद्धगता्िदाच च Ba वाक्वमू- द्ाइरति | अधसतादिति। उदाइहर्गव्याख्योपयेागित्वेन वाक्यस्या- भोर्मयमादइ। चरेति । प्रकृते कमविणेखे खचि प्रच्िप्तं हविरा- इवनोयं प्रतिपदा नीयते तदा पिचे Ba तस्य इविषोऽधस्तात्‌ समिधं धास्यत्रनद्रवेदित्यत्राघाधारणस्य विदितत्वादुपरि दीति तच्छेषाम्‌-

[चख ०३।पा ०४] WF रब्रद्धा खच भाष्ये | ९९५

fay धारणेऽपूठेलात्‌' इति, तददि दाषाग्रमपरासशंश्रुतिवि- धिरवेति sega. यद्‌ापि परामश एवायमाश्रमान्तराणां तदापिनब्रह्मसंस्यता तावन्संस्तवमामष्याद्‌ वश्वविघेयाऽभ्यपगन्तव्या। साच किं चतुष्वाश्रमेषु यख्य कस्यचिदादाखित्‌ परिव्राजक wafa विवेक्तव्यं, यदि च ब्रह्मदाव्योन्तेव्वाश्रमेषु पराद्टश्यमा- नषु परिब्राजकोाऽपि पराग्ष्टस्ततखवुखाम्प्ाश्रमाणणं परा- सटष्टलाविशेषाद्नास्रमिलान्‌पपत्तेश्च यः कखिचतुव्वाश्रसेषु ब्र-

वादतया तदेकवाव्यलसिडावप्युपरिष्टात्‌ समिडारगस्यापूर्वलरात्‌ देवे हाने वाक्वभेदः कत्वा afedtaa दत्यथंः। उक्तेऽ्यं afd सूच. सुदाहरति। तयेति । उपरि डि देवेभ्य धारयतीव्यवोपरि धारणं विदीयते न वेति aes धारयतीति वत्तमानापरशदुपरि दीति हिश्व्दश्रतेश्वापरि समिधः प्रापे हंविषश्वाभ्यदिंतन्रव्यत्वेन येन केना- BCAA खग्‌दण्डे समिधमुपसग्टद्यानदवतोति वाव्यान्तरप्राप्त- सनिन्नियमनात्‌ अनुवादो न विधिरिति पाप्ते खगदण्डे सभमिघमप- सग्रटह्येति हविषः पागदोएसमिद्धारणस्य प्राप्तत्वेऽपि तस्मादुपरि तड्धारण्स्य adda हिशब्दं पञ्चमलकारेण विधिरेवायमिव्याह। fafufeafa | carmel दादान्तिकमादह। तददिति | परामण्र पच्तमेवावलम्व्याखमाणं परामणऽपि पारिव्राज्यस्य fafuczar- ऽन्या स्त्य योग्रादित्याद | acts | ब्रद्यसंस्थता यावत्‌ waa afe- धीयत इति न्यायात्‌ विधेयत्वेऽपि पास्त्राज्यस्य fa स्थादित्याश ङ्क acu विचारमवतास्यति। सा चेति | पत्तदयस्य निर्वोजत्वात्‌ नेदः विचाग्यमिव्याश्ङ्खा विचाखंश्चतो परसित्राजकोाऽपि weet a ata विकल्याद्यमनु्य प्रयमपक्तवयाक्षिमाद। यदीति। cree. त्वाविष्ेवाच waaay यः कश्चित्‌ ब्रद्धसंस्यो भविष्यतीति सम्ब- न्धः | ब्रद्यसंस्ोऽनाख्रमी. कस्मात्‌ न स्यादित्याशद्घानाखमित्वस्य नि. न््यमानत्वादिव्याद | अनाञ्रभित्वेति। दितीयमनूय aaganth.

९९६ रनप्रभाभासिते। [segues]

waa भविव्यति ay न परार्टष्टस्ततः uftfswara: परित्राडेव away tia सेत्छति, तच तपःशब्देन वैखानस- भ्रादिणा qty: परित्राडपीति केचित्‌, तद्‌ युक्तं, न fe सत्यां गता वानप्रस्थविशेषणेन परित्राजकोः ग्रदणमर्रति यथाच तब्रह्मचारिग्रडमेधिनावसाधारणेनेवस्वेन सवेन विशेषणेन विशेषितावेवं भिक्तवेखानसावपोति aa । तपञ्चासाधारणेा धमा वानप्रस्थानां कायक्तेग्प्रधानलान्तपःशब्दस्य तच रूढेः, भक्तास्तु धर्म दृन्द्रियसंयमादिलच्षणेा नेव तपःशब्देनाभि- aud, Wea च प्रसिद्धा आश्रमास्िवेन waa इत्य न्याय्यं । अपि च भेदव्यपदेशेाऽत् भवति “चय एते WERTH भाजः एकाऽखटतलभाक्‌ इति | यक्त च व्यपदेशाऽवकल्यते,

माह | अथेति । waar सम्भावनया विचारारम्भमृक्ता युवंप्त- ae । तेति | परित्राजकस्यापि यमनियमादितपःसम्भवादिव्यर्यः| अआशखमाणामेककष्टो ऽसाधारणधमेरूपदश्रनायोापकमस्तदनसारेगोप- संद्ारस्य य॒क्तत्वात्तपःश्ब्देन नोाभयग्रदणमिति दूषयति | तदि- ति। किं afe युक्तं तदाह |, यथेति। wate तपःशब्दार्थः त- ave) तप्रथ्ेति। तषां ततप्रधानत्वेऽपि तपःशब्दस्य साधारं faa स्यात्तचाह | तपःशब्द्स्येति | तस्य ARIS रुचेरन्यच तदभा- वात्तेन वानप्रस्थ रव wea vay | ad afe परित्राजक- धमपि तपः प्रयोगस्तत्राद् | fudifeafe | इतच्छ ud परि- awa नोक्त cate: चतुषटेनेति। न fe प्रसिद्धसंख्याभेदष संख्यान्तराक्तिर्युक्त्यः | एयगुक्तिसामथाद्पि प्रछताश्रमचयाति- frail adda इबया | अपि चेति | भेदवययपदेष्टेऽपि कथं एधक्‌- त्वं तचाद्। एयकत्वे चेति । सवं रुते पुण्यलेका व्च faacti परगट खेत्तस्य ब्रद्मसंष्यत्वाभावात्‌ अम्टतत्वमवेति न Twa

[ ख ०३।४ा ०४ | षरा ङ्रतब्रद्यस्चभाष्ये। ६९७

न दछ्येवम्भवति देवदत्तयज्ञदत्ता मन्दप्रज्ञावन्यतरस्तुतयोमंहा- Ne म ~ द श्‌ - प्रज्ञ दरति, भवति ad देवदत्तयज्ञदत्तो मन्दप्रज्ञा विष्णमि- चस्तु aware दति। तस्मात्‌ ua चय आरार््रमिणः पुष्यलोाक- भाजः परिभिव्यमाणः परित्राडष्टतलभाक्‌। कथं Way. GIR योगात्‌ प्रवत्तमानः way aaa परिव्राजक एवावतिष्टेत, VWI वाश्रममाचाद्‌च्टतलप्राप्रज्ञानान- © क ~ e यक्यप्रसङ्ग दूति। sated) ब्रह्मसंस्थद्तिदिब्रह्मणि परि- समास्रिरनन्यव्यापारतारूपं तन्निष्टल्मभिधोयते, तच चयाणा- माश्रमाणणं न सुम्मवति खाश्रमविदितकम्मोननष्ठाने प्रत्यवाय- श्रवणात्‌, परि त्राजकस्य तु सवंकमेर्च्य(सात्‌ प्रत्यवायो न संम- वति अ्रननष्ठाननिमित्तः। श्मदमादिस्ठु तदोयो धमा ब्रह्म संम्थताया उपाद्लक्रा न विरोधी) ब्रह्मनिष्ठलमेव fe तस्य

fatiata च तपःशब्देन भित्तारपि ad aad युक्तमेव रति प्रछतानां कात्खंन परामणशात्‌ तसमात्‌ Weil एयक्‌त्वमेवेत्यर्थः। अटथ कत्वे भेदोक्तिर्यक्तेत्यच्र टदृदान्तमाद | नदीति wana तु तदुक्तिर्यततेयाह | भवतीति। न चावस्थामेदापेच्तया दरन्तदाद्ध- न्तिकयेः fafs: खणएकत्वेऽपि वाचं, सति कम्मित्वे मन्दप्रज्गत्वे च ब्रद्यसंस्यताया मदाप्र्नत्वस्य चायोगात्‌ एयकत्वभोव्यादिति मत्वोप- संहरति तस्मादिति। किमेष ब्रद्यसंस्यष्रब्दा योगिकोरूढठा वेति विकल्याद्ेन परित्राजकमाचविषयतेति wea | कथमिति | fe- तीयं निराद। रूपएीति। योगिकत्वमुपेव्य ufescfa अचेति, यथोक्तं ब्रद्धसंस्यत्वमन्येषां अपि सिथ्यतीखाग्द्खएदइ। तच्ेति। तुल्यं सन्रयासिनेाऽपि तस्याख्चमकमाननु्ाने षत्यवायित्वं तत्‌ कुतोऽस्य ब्रह्य सं ख्त्वं तचरा | परित्राजकसयेति । तस्यापि एमदमाद्यन्‌षेयमिति 6 M

९९८ रल्नप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा०४ |

शमद्‌मादयुपटदितं सखाश्रमविदहितं कमं, यज्ञादि चेतरेषां ‘agfamad च तस्य प्रत्यवायः तथा च न्यास दति ब्रह्मा ब्रह्मा fe परः att fe sav (तानि वा एतान्यवराणि तपांसि न्यास एवात्यरेचयत्‌ वेद्‌ान्तविज्ञानसुनिञ्िताथाः सब्र्यासयोागाद्यतयः WIT: इत्याद्याः Bay, रूतयश्च 'तद्ुद्धयस्तदात्मान सन्निष्ठा स्तत्परायणाः' इत्याद्या ब्रह्मसंस्यस्य

कुता ब्रद्यसंस्थतेव्याश्ङ्याद। मेति । तच देतुः, ब्रद्येति। Ware- ब्र द्य संस्थताङ्त्वात्र तदिरोधितेव्यथंः| ग्टदस्थादीनामपि ब्रद्धसंस्थत्वा- fatrga asafafed कमेत्याश्द्धादह। aafa | तानि fe रा- गाद्याच्िप्तानि, न च रागादिमतां ब्रद्यसंस्थतति भावः। शमदमाचयु- पतं ब्रद्यनिखत्वमेव सन्यासिनः खाखमकमन्यक्तं, तदकरणे तस्य प्रत्यवायित्वं त्वम्पदाथविवकायवेति wafcate , afefa! चका- रादितरघामपि तत्तदाश्नमकमातिक्रमे प्रत्यवाधित्वमकुवंन्‌ विहितं कमत्यादिस्मतिरपि aad | सन्यासिनः सवंकमत्यागेन ब्रद्यसंस्यत्व- मेव खाखमकमत्यच amar | तया चेति । न्यासः सन्यासो aata स्तयते | तच हेतुमाद | Aa हीति | fecuuar fe अ्ुतिस्मु तिषु पराऽभीष्टः, तथापि कयं सन्यासस्तदातसमकस्तदाद) परो wPifa | तस्य परत्व हेतुः, ब्रद्येति | तद्धी हतुत्वात्‌ पथा यस्मात्‌ रुष सब्र्यास- स्तस्मात्‌ ब्रद्धी्यधंः। तस्य परत्वंस्फोास्यति। तानीति। पूवाक्तानि सत्यादीलनि प्रसिद्धानि तानि ज्ञानद्लीनान्यवराणयेतानि तपांसि fra- दत्वहइतुत्वात्‌ न्यास रुवेभ्योऽतिरिक्तः Bel ब्रह्मसंस्थतादाराग्टतत्व- देतुलादित्यर्थः। तस्य क्मान्तराभावे वाक्चान्तरमादइ। वेदान्तेति | खुद्धन्‌द्धयोा विरक्ताः सच्यासयोागात्‌ वेदान्तविन्ञानेन afafearar: | ama इति वचनात्‌ कमान्तराभावः सनर्यासिनां भातीव्यथैः। "न कमणा न प्रजया" इत्याद्या भूयस्यः yaaa सन्तीति वक्तुमादि- ue | तस्मिन्‌ ब्रह्मणि afeaat येषां ते तथा। तदव ब्रद्यात्मा खरूपं येषां ते तदात्मानः। aaa fasta स्ितिमादइ। afaat इति।

[ ख ०२।पा ०8 | पा इर ब्रद्मदखचभाष्ये | Edd

कमाभावं दशंयन्ति। aaa परित्राजकस्याश्रममाचादग्ड- तव्प्राप्नेन्चानानथक्यप्रसङ्ग इत्येषोऽपि दोषा नावतरति। त- देवं परामश्ऽपोतरेषामाश्रमाणां पारिव्राज्यं तावद्रह्यसंस्थता- GI लभ्यत एव । अनपच्छेव जावालश्रतिमाश्रमान्तरवि- घायिनीमयमाचायेण विचारः प्रव्तितः, विद्यते एव ला- श्रमान्तरविधिश॒तिः was “AMV समाण्य wet भवेत्‌ गरदो WA वनी भवेत्‌ वनोग्ूल्ला प्रत्रजेत्‌ यदि वेतरथा ब्रद्म- चयोादेव WAH WISI वनाद्वा! Tha) नचेयं ्रतिरनधि- छुतविषया शक्या am, अविशेषश्रवणणात्‌ प्रयग्विघानादचानधि-

विषयान्तरपराग्टण्यं व्यावत्तयति। तदिति । 'यथाक्तान्यपि कमणि परिदाय! इव्यादिस्मतिसंग्रदहायमादिपदं। उक्तखतिस्मतितात्पययमादइ। Fala | Faery पस्त्राजके रूछ्मिपव्यापसदहरति। तस्मा- fefa | यथा ग्दस्यणष्रब्दस्य यागिकत्वे सत्यतिप्रसङ्परिदहारावा- खमविष्रषे रूएत्वेऽपि न गाहस्थयमाजात्‌ पुणयलाकप्राप्तिः किन्तु ययोक्ता{्रद्धोचादिकर्णात्‌ तथा परित्राजकस्यापि ब्रद्धयसंस्थस्य वा- क्वार्य॑साच्तात्कारद्वारेणेव मख्यमन्टतत्वमिति कुता चानान॑क्यमि- ay:| रख्वमेकदो{शमतं प्रत्याल्याय ब्रद्यसंस्थशन्दस्य परित्राजक- विषयत्वे fad संस्तवसामर्यात्‌ ब्रद्यसंस्यत्वं पासित्राज्यमितरपरा- aasfa विधेयमिति परमप्रछतमपसंदरति | तदेवमिति। fara. बद्धिविकाश्थे परामशंश्रतिमाञित्य कत्वा चिन्तया | विचार छत्वा चिन्तामद्भाटयति। अनपेच्छेति | यदि वेतसेति aqua ख्ित- सयव Ula गादस्थयवराग्यं दवयागात्‌ यदि स्यादित्यथः। यत्त्व नधिक्लतान्धादिविषवः सन्यासः स्यादिति wate | नचेति afa- परेश्च तरसति बाधके न विष्रषसङ्ाचमदइतीत्यथः। cage वाक्त नानधिकृतविषयमिव्यादइ)। एय{गति। अनधिक्लतानां सन्र्यासस्येति 6 ४ 2

६००० रलप्रभाभासिते, [ च ०दे।घा ०8९]

रतानां | श्रथ पनरव बत्रतो वाऽत्रतीवा क्लञातकोा वाऽक्ञातके areafarafaat वाः इत्यादिना ब्रह्मज्ञानपरिपाका कत्वा पारिव्राज्यस्य नानधिक्रतविषयलवं, aa दशयति ‘ay परि- wz faawarat मुण्डाऽपरिग्रदः प्ऱचिरद्रोदी Hare ब्रह्म wary भवतिः दति। तस्मात्‌ सिद्धा ऊद्खरेतस चाश्रमाः, सिद्धच्चोद्धरोतःसु विधानादिद्यायाः खातन्त्यृभिति ॥

स्तुतिमाचुपाद्‌ानादिति चेन्नापृवत्वात्‌ ॥ २९९ ॥

स एष रसानां रसतमः परमः पराद्याऽष्टमे यदुद्गीयः द्यमेवर्गद्िः साम ae वाव लाक warsfafya: तदिद-

जियो ~ ~~~

TE: | व्रती गोदानादिवेद्‌त्रतवान्‌, अव्रती तद्विपरीतः | खातकोा wa- कुलनित्तिरूपः लानानन्तरमपि गुरुश्ुखषापरः, तदिपसोताऽखात- कः | उत्स॒त्राभरिमटतभायः पवमवाभिपरिग्रहर{इितावा परित्रजेदिति कमाधिकारप्रतिपल्िहोनानामपि सन्यासस्य wana वाक्वमनधि- छतिषयमित्ययः। सल्यास्विधेरनधिकछताविषयत्वे इदत्वन्तर माइ | Hata | अवणादिदारा सनच्यासस्य ब्रद्मज्ञानदा्छाथत्वं पकरणादि. सिद्धं तेन समर्य॑सेवाधिकारस्तसिलित्यर्थः। पारिव्राज्यस्य ब्रद्मधो- agiua तिं प्रमाणयति । तच्चेति | ब्रह्मभूयाय तत्छाच्तात्‌का- tay | अन्तगमिताधिकस्णा्यमपसुदहरति। तस्मादिति । प्रा माणिकत्वं तचच्छब्दायः। तषां परमितत्वे$पि प्रछते fa जातमित्या- Ty प्रयमाधिकरणाथं निगमयति | सिद्धेति | अनष्ेयसाम्यञ्चतेराश्रमान्तरमनृषेयतया विधयभिव्युक्तं, सम्प्रति रसतमत्वादौीनामङ्गाखितत्वेनेयमेव जुडरिग्यादिस्ततितुल्यतया wa- यंत्वमिव्याश्ङ्खय vara, स्ततीति। अधिकरणस्य विषयं वदन्‌ बा- क्यानि पठति। सडति। ‘cut भूतानां एथिवी ca: एयिव्या खापो-

[अ०३।पा ०४] WIFCAGT AA | Reet

मेवेाक्यमियमेव एथिवो' [erege] इत्येवंजातीयका; श्तयः किमद्रोथादिस्ठत्यथौ आदाखिदुपासनविभ्य्थी दृत्यस्सिन्‌ संशये Baa इति युक्त, wR कमोङ्गान्युपादाय Waar, यया ‘ada vlad जृह्रादित्यः Ha: खलाक Beate,’ दूत्याद्या जद्वादिस्त॒त्यथास्तददिति च्न्नेत्याद । न wfa- माचमासां श्रुतीनां प्रयोजनं युक्त, च्रपृवलात्‌, विध्यथंतायां

ऽपामोषधय ओआषयधोनां परुषः परुषस्य वाग्‌ वाच BRA साम साम्न Saal रसः इत्यपकरम्य श्रयत ‘awa carat ufyaretai सा- मान्यानां भतघत्तरत्तसर्सार्त्वेनाक्तानामतिष्रयत्वन सारा रसतमः परमः प्ररमात्मप्रतीकत्वात्‌ परस्य ब्रद्यणाऽद स्थान तददहतीति पराद्धं पसब्रद्यवदुपास्य Tau: | एथिव्याद्यपच्तयाऽद्मः कासा यदुद्ूोथा य SHG छकार इवयथः। उदूोचाद्यङ्गावबद्धखतीरधिह्व्य पणमयी त्वादावङ्सम्बन्धे विध्यपलस्धेस्तथाविधेऽपि खगा लाकं इत्यादो स्तव्य. पलब्धेख संएयमादह | किमिति। अङ्ावबद्धानामपि बद्धीनां afa- त्वाभावात्‌ विदघेवतया aaa पुरुषायंद्ेतुत्वे सत्यमनङ्गात्मधियः सखतन्ततया फ लवत्वम पनिषदुत्पन्नायाः fa aaufaqaca पादादि संगतिः। पवपच्ते स्ततित्वादङ्धीष्वनषानाक्ि्धः सिडान्तं तासां विधेयत्वात्‌ ततरसिह्धिरित्यद्ोकरछव्य सप्रायमनद्य प्वपतच्त्यति | इव्यस्मि- fafa, विमताः प्रत्ययाः Waa: RAFAT उत्छदटपदायाध्यासप्र- त्ययरूपत्वात्‌ खगा लाक खादवनीय इत्यादिप्रत्ययवदित्यथः। ज॒ड- र्यिमेव एथिदीति स्तयते quays नयनगतः सन्रादित्य इति खाहव- नीयोाऽन्मिः खगलाक इतिवत्‌ स्ततिर्वेत्ययः। स्ततिकल्यनात विधि- कल्यनमेव युक्तमनुष्ानफोलाभावादिति परिहर्ति। नेत्यादिना विमताः प्रत्ययाः न Haga Taal क्रत्वन्तरवदिव्याह। नेति | विमता धियो न कमाङ्गस्ततयो विशिर्फलसम्बन्धित्दात्‌ सम्म- aafeary | विधीति। ‘ary च्तेपिष्टा' ङ्व्यादिवदुद्रीधादि्रुतीनां

१००२ रन्पभाभासित | [च ०३।पा ०४]

य पवा विदिता भवति, स्तत्ययैतायां लरानथंच्यमेव स्वात्‌, विधायकस्य fe शब्दस्य वाक्यशेषभावं प्रतिपद्यमाना स्त॒ति- रुपय॒ज्यत Tam, “विधिना त्वेकवाक्यवात्‌ Sawa विधोनां स्यरित्यत्र [मीमांसा] प्रद्‌ शान्तरविदितानां द्वद्गोयादौीनाभिचं प्रदेशान्तरपरिता स्त॒तिवीाक्यरेषभावमप्रतिपद्यमानाऽन्थिंकेव स्यात्‌, इयमेव जह्ृरित्यादि तु विधिसन्निधावेवान्नातभिति वेषम्यं | तस्म्ादिष्य्था एव॑जातोचकाः Bae: ॥

भावशब्दा ॥ २९ ॥

'उद्गोयमुपासोत सामेपासोताहमक्यमस्मिः इति lars] विद्यादित्यादयञ्च विखष्टा विधिशब्दाः श्रयन्ते, तेच स्तुति- माचप्रयोजनता्यां यादन्येरन्‌। तथा च न्यायविद्‌ cy,

स्तत्य त्वेऽपि amicuad न स्यादिव्याशङ्भयादह। विघ्ावकस्येति। au तहि विधघायकश्ब्दग्राषत्वेन वादूोयादिथ्तीनामपि सावकतया- ऽथेवादत्वं तच वाच्यं, किमदूरौयादिप्रत्ययेरुदू)यादि{वधिःसतयतेकिवा तदुपास्तिविधिरिति विकस्याद्यं दूषयति | प्रद्‌ श्न्तरेति। उद्रौ- यादिविघेः कमप्रकरणस्यत्वेन व्यवधानान्न तेनाद्रीयादिश्चतीनामेक- वाक्यता | विमता धियो न कम्माङ्स्ततयोऽतत्मकरणस्यत्वात्‌ क्रत्वन्त- cafafa ara: | Weta दृष्ान्तं विघटयत | इयमेवेति। अनुमा- aaaque fanaafa) aatiefa i

न तीयः, उपास्यविषयापंणेन विध्यन्ववयोगे लच्तणया स्तव्य धत्वा येगादिव्याद्। भावेति । सच्निहितविधेविंषयापंरेनाथवतत्वे रुसत-

[ख०३।पा०९] प्रा ङ्गर ब्रद्मखचभाष्ये | . wer

‘quia क्रियेत awa भवेत्‌ स्यादिति पञ्चमं,

एतत्‌ स्वात्‌ सर्ववेदेषु नियतं विधिलक्षणम्‌" ॥ इति । लिडाद्यथा विधिरिति मन्यमानास्त एवं स्मरन्ति प्रति- प्रकरणच्च.फलानि श्राव्यन्ते च्रापयिता दवे कामानां भवति एष दयेव AAMAS "कल्पन्ते VA लाका ऊद्ध खादर Wy दत्येवमादौनि। तस्मादणपासनविधानाथौ उद्नौथादि- Waa: ॥

मादिवाद्ानां सम्भवति तदीयस्ततिपस्त्मयपि तचायुक्तं स्तृ्यपेच्तया विषया पणस्यान्तर Fala तच कम ङ्गस्तति परत्व नेति किम्‌ वक्तव्यमिति Hala Buse) satufafa, निमन्तणादिष्वपि लिङडादिसमरणात्‌ कथमपास्मतेत्यादिश्रब्दस्य विधिपरतेव्याणश्द्खयाह।| तथा चेति। घातू- नामनेकत्वेऽपि SAMA भु सत्तायां awa भुवीति चीनेव धातून्‌ भावनासामान्यवाचिनः सवव्याश्ययमदाहरति। कुयादिति। ar- च्िप्तकष्टका भावना कुय्यादिन्यक्ता सवाल्िप्तकमिका जियेतेत्यदादहता सव कत्तव्यमिति घात्वयापसजंनमभ्‌ताऽसिह्ितेति भावः मवेदिव्यचामि भयत भवितव्यमिव्यदादाय्य, भवतेरस्तश्काथ्यऽपि प्राघ्याद्यथे भवतिं दृष्टा wunfeacizefa | स्यादिति| यथयापुवमदादइरगमिदहापि AQ | पाठक्रममनरत्य पञ्चममिव्यक्त | रतद्धात्वनगतप्रद्ययः सवेभा- वनानगतः श्रेयःसाधनत्वरूपा fafuaga a gq प्रति urd प्रति vad च भावनाभेदोऽस्तीति Aare | tafefa | कथं afe निमन्त्णा- fea लिडाद्िस्मर्णं मियोाविरेधादि्ाशटद्कोत्छर्गता वेदे विधिपर लिङडादयेाऽपवादादन्ययात्वमि्निपरेव्यादइ। लिडादीति। sxturfe- gaa स्तव्य यत्व(भावे इदेत्वन्तरञ्चकार सचितमादइ। प्रतीति। फल- भेदञ्वणमृपसंहरति | तस्मादिति। पुवात्तापुवत््वादिसम्‌ चया मपीव्य॒क्तं ॥

१००४ रल्नप्रभाभासिते। [च्छ०६।पा०४]

पारिसवाथा इति चेन्न विशेषितत्वात्‌ ॥ २३॥

‘qq द याज्ञवस्क्यस्य द्व भायं वश्च वतुरभतरेयो च कात्या यनो चः प्रत्ना इवे दैवादासिरिन्द्रस्य प्रियं धामापज- गाम" (जानभ्रुतिद पौचायणः श्रद्धादेवे FESTA THAN असः दुत्येवमादिषु वेदान्तपटितेष्वाख्यानेषु संशयः fafa- मानि पारिक्षवप्रयोगायान्यादाखित्‌ सुनिदितविद्याप्रतिपत्य- यानोति। पारिक्षवा्ी द्मा आद्यानश्रतयः, चाख्यानसामा-

____(_~

उद्धे यादिश्चतेरुपा स्तिविघयापकरत्वं ज्यया रसतमव्वार्रिल्युक्त, च्छधनाऽख्यानानामपि विद्यास्ततेः earn पारिक्ञवष्षत्वं ज्याये[ऽनु- दानावसानयोागादिव्याण्ङ् परिदहरति। पारिक्ष्वेति। विषयोक्ति- पर्दकमाख्यानत्वसःम्यात विद्यासच्निघेख संप्रायमादह। येत्यादि | पारिक्चवप्रयोाग्या aTargay पच्रामाव्यपरिखताय ca पारिज्ञवमा- quia नानाविद्याख्यानकथनं fated, अच चोापनिषदूताख्या- नानां तादार्निरासेन aa तच स्चिद्ितखतन्तपुरुषायदेतुविद्या- त्वसम्थनात पाद्‌ादिसङ्गतिः। प्वेपत्ते प्रयागष्रघत्वात्‌ आआख्यानाना वेद्‌ान्तगतानामपि तद्भावात्‌ विद्याप्ाघान्यासिडिः सिडान्त विश guia उपलिषद्‌ाख्यानानां यवच्छदात तेघाम्प्रयागणेषत्वात्‌ विद्या- quaafatetcfa Sad प्वपच्तयति | पारिक्र्वेति। गरूश्िख्य समाचारप्रदशनेन बद्धिसोकयदारा च विद्याश्षत्वं सामथ्यलिङ- दि संसिद्धमिव्याश्द्य पाक्चवश्चतिविरेाधे लिङ्मप्रयाजकमित्यादइ। च्छा ख्यानत | 'यस्याश्िने शस्यमाने खय ऽभ्यदियादपि सवा दाएतयीं रनब्रयातः इति सवासाम्टचामस्सिन्‌ ग्रदप्रासने पूवंखत्या विनियु- त्तानामपि प्रातिखिकविनियोागवद्‌ाख्यानानां पारिक्नव पारज्ञवमाच- च्तोतेति चादितानामेतेन faga स्िघवा विद्यायां विनियमः स्यात्‌ rang प्रातिखिकविनियागस्य समद्‌यवि{नियोागस्य च Alda

[०३।पा०४| श्रा ङ्कर ब्रद्य खच भ्ये | १००५

न्यादाख्यानप्रयो गस्य च पारिक्षवे चादितलात्‌, ततश्च विद्या- म्रधानल्वं वेदान्तानां न स्यात्‌, मन्लवत्‌प्रयोगशेषत्वादिति चेत्‌ तन्न, कस्मात्‌ विशेषितलात्‌। *aat fe पारिस्षवमाचक्चीतः दूति fe प्रत्य "मनर्वेवखता राजाः दत्येवमादरोनि कानिचि- देवाख्यानानि aa fava च्राख्यानसामान्यात्‌ चेत्‌ सवै- ग्टदौतिः स्याद्‌नयंकमेवेदं विशेषणं भवेत्‌, तस्मान्न पारिख्- वाया एता ्राख्यानञ्चुतचः ॥

तुल्यत्वात्‌ Vas च तदभावात्‌ मेवमिव्याङ | ततच्ेति | खाख्यानानां परयोमसि त्वेऽपि सवधां वेदान्तानां अतच्छैषत्वात्‌ wai विद्याप्रधा- नत्मित्याशद्खरड | मन्लवदितिं । ‘caw ar इत्यादिमन्ते कस्यचि. देवपद्स्य समवेतार्यतया प्रयोगशवत्वे सिद्धे तदेकवाक्यतया पदान्त रागामपि तच्छंषत्वमिद्धं तयाख्यानानां प्रयोगष्रोषत्वे तदकवाक्यत्वेन स्वापनिषदां तच्छषत्वान्न विद्याप्रधानतेव्ययः। सामान्यते विंशेषोत्ा तत्परत्वान्न तया लिङ्ादिबााऽस्तोति सिडान्तयति। तन्नेव्यादिना। aaa प्रथमेऽहनि 'मनववखता राजा" इत्याह, featasela यमे qaqa.’ इति, टतोये$दहइनि ‘qua च्पादित्यःः इत्याद्याख्यानविष्ेषा वाक्यशेषे ्तास्तद्लात्‌ उपक्रमस्य BPG Wa; न चोापक्रमस्यसवं- ष्ब्टादुपसंद्ारस्यविष्षाक्तिरुपलच्तणायति वाचं, आदा सवाखया- ख्यानानि पारिक्ञवे wadiwat पारिक्षवमाचन्तंतेति च विधाय मनववखत इत्यादि प्तं तच पनविधघानं वाक्वशघस्याख्यानमध्यख कतिपवप्योगमाचेणेपस्म वावत्तयितुमित्ययवानिति मला {सिडान्तं fazutta | पारिक्षवमिति। यत््वाख्यानसामान्यात्‌ पारिकज्ञवाधोा दमा तय इति तचाद। खस्यानेति। विष्ेषणफलं निगमयति। तस्मादिति।॥

* तथा दौति awe atta |

१००६ रनप्रभाभासिते। [चख०द।पा ०९.

> ~ तथा चकवाक्यतेपबन्धात्‌॥ २९ ॥

रसति च पारिञ्चवाथते श्राख्यानानां सननिहितविद्या- प्रतिपाद्नापयेागितेव न्याया एकवाक्यतेापबन्धनात्‌, तथा fe तच ततर सन्निदिताभिविंद्याभिरेकवाक्यता दृश्यते, प्ररोचनोा- पयागात्‌ प्रतिपत्तिसोकब्यैपयेागाच्, *मैतेयोब्राद्यणे तावत्‌ ‘ = 3 as NN Bical वा At zea’ दत्याद्यया विद्ययेकवाक्यता दृश्यते, म्रातदनेऽपि श्राणऽसि प्रज्ञात्मा इत्याद्यवा, (जानञ्रतिःः दत्यचापि ववायुवाव संवगः इत्याद्या यथा च सख ्रात्मना वपामुदखिदत्‌" इत्येवमादौोनां कमञ्चतिगतानामाख्यानानां सन्निदितविधिस्तुत्यथेता तदत, तस्मान्न पारिस्षवाथंं ॥

अरत एव चाग्रोन्धनाद्यनपेत्ता | २५॥

“पुरुषाथाऽतः शब्दात्‌" [व° ख०२।४।९] इत्येतद्यावदितमपि

ate कुचाख्यानान्दुपयुक्तानोत्याश्षद्धय विशेघणश्चव्या सर्वश्चतेा भ- सावां निबाधः सन्निधिविद्याखवेापनिषद्‌ाख्यानानि विनियज्चौते- are) तथा ata) aay facarfa | असतोति। ख्कवाक्यताप- सम्बन्धं fauna! aut इति प्रराचनमनरागजननं। afate- तानिविंद्यामिसाख्यानानामेकवाक्यताप्रतीतिमदादहरति। मेतेयीति। ऋपाख्यानत्वेऽपि पारिक्ञवाचत्वाद्‌शनाच न ताद्थ्ं प्रकछताख्यानानाभि- त्याद् । वथेति। उद्खिदुडतवान्‌ इदामायेति यावत्‌| चतिलिङ्क- सच्िधिभिविद्यायत्वे fag फ{लतमपसंहरति। तस्मादिति।

कथानां fagmad दशते कमणामयपि तदहि तच्छवत्वं तन्देषत्वा- भावेऽपि wifeaing, प्ररङ्गागतं विचारं परिसमाप्य पुरुषाथा- धिकरण्स्य quate, अत डति। ब्रह्मविद्या aia कमाणीति

* संचेयब्रद्यण दूति वधे°।

[ ख *द।पा ०४ | पर [क्र ब्रद्धयस्चभाष्यं | ० eS

सम्भरवादत दूति पराण्टश्यते, Wa एव च विद्यायाः परूषाय- = ४७ ¢ २ ~ देतुत्वादग्नौन्धनादोन्याञख्रमकमाणि विद्यया खाथयसिद्धा नापे कितव्या नोत्या द्यस्येवाधिकरणस्य फलमपसं दरत्यधिकविवच्तया ॥

सवापेत्ता च यज्ञादि गुतेर वत्‌ ।। २९ ॥

ददमिदानोञ्चिन््यते किं विद्याया अत्यन्तमेवानपेत्ता्रम- कमणामतास्ति काविदपेचेति, तत्रात एवाप्मीन्धनादौन्या-

कत्तव्यत्वेनापेच्छते न वेति वादि विपतिपत्तः सन्देदे aaa इति विवि. दिषावां विनियुक्तयच्छादीनां विघयसेोन्दथ्यंलम्धायां तस्यामनन्वयात्‌ तद्विषयन्ञान साध्यमेच्तान्वयस्य यक्तात्वादपेच्छतेति पर्वपत्त ‘ara: पचतिः इत्य पाकसाघनज्वालाजनककाषानां पाकहेतुत्वदश्रनात ज्ानेच्छाजनकन्तःकरणश्युद्धदहतुत्वेन Gaeta ज्ानेच्छा हेतुत्व सिद्धे Hae माच्तान्वयच यद्धनव्याद्करणविभक्तिमङ्ात्‌ पारम्पय्थेस्ये- बापेयत्वात्‌ नापेच्छ दति सिद्धान्तः। रखुतद्भिप्रे्य afafeaeta:- ष्रब्दपरसण्रयोग्यष्याभावादतःपदानपपत्तिमाश्द्य सूचात्तराणि यो. जयति| weary इति i चखाद्याधिकसर्णे यथया विद्यायाः खातन्त्येण पमयदहेतुत्वमक्तं तच तथवानद्यते, तथा चाम्रेयादिव्वदप्रनात न परुषायदतुत्वं कमापत्ताविराघीति face | न चाच पादादिसङ्ति.- वक्तव्या, प्रयमाधिकरुणस्येव ततफलविषयस्य तस्याः सुगमत्वात फलमपि पृवात्तरपत्तयास्तदद्‌वेत्यभिप्र्याहइ। श्षाद्यसेति। खार्थ- सिद्धावेव्रानयपकत्ता aq खसिद्धा तच तदपेत्तारतीयनन्तराधिकरये निद्द्टमुपसदहार इति तत्‌ फलमाइ। wfuata |

ब्रद्य विद्या खफले न RATA प्रमात्वात्‌ सम्मतवदिव्यक्तं, तदि त. स्यात्पत्तावपि तद पेच्ता प्रमात्वात्‌ तदद्‌ वेव्याशद्कादइ | सवति। अधिक. विवच्तयद्यक्त व्यक्तोकुवन्‌ ब्रद्धयविद्यामधिक्व्य पबाधिकरणन्यायात

विविदिषाश्चतख anaate| दरमति। खच च खतन््रपरषार्य. © N 2

१००८ cantata | [ख ०३२।पा ०४

श्रमकमाणि विद्यायाः quae wigs इत्येवमत्यन्तमे- वानपेक्तायां प्राप्ताचामिदमु्यते, eater चेति waa च विद्या सवाखाश्रमकमाणि नात्यन्तसनपेकेव। ननु विद्ध भिदं बनमपेचते चाश्रमकमौारसि विद्या vied चेति । नेति aa: उत्पन्ना fe विद्या फलसिद्धं प्रति न किञ्िदन्यदपे- छते उत्पत्तिं प्रति ated, ga: यज्ञादिश्तेः) तथा fe आति; (तमेतं वेदानुवचनेन ब्राह्यणा विविदिषन्ति यज्ञेन दानेन तपसाऽनाशकनः दति यज्ञादीनां विद्यासाधनभावं दर्भयति, विविदिषासंयेगाद्ेषामुत्प्तिसाघनभावेऽबसोचते। ‘qq यत यज्ञ Tad ब्रह्मचय्यमेव ad’ इत्यच च

=त्वोपनिषदात्मन्नानेोत्पत्ते यन्ञादीनां wate विविदिषावा- क्याय विनियोागोक्तंरस्ति पाद्ादिसङ्तिः। vaya यज्ञादीनां विच्लानान्वये तत्‌फलेऽपि ततप्रसत्तया सम्‌चयसििः, सिद्धान्ते परम्ब- रया तेषां ्ानान्वयेऽपि तत्‌फलान्वये Pana तदसिद्या ara- wa तत्तदधेतु तासिद्धिरि व्यङ्ग्य पृवेपच्तयति। तच्ेति | sutra. धिया मानमात्रायतत्वात्‌ प्रामाणिकन्ञानस्य भानद्ेतुषु Wa AAT द्यभावेनानदयादष्रानात्‌ केवलव्यतिरेकाभावे च वच्ञादीनां डहेतुत्व- कल्यनायागात्‌ विविदिषाश्तेख वत्तमानापदज्रित्वात्‌ विनियाजक- लायोागात्‌ ज्ञानस्य“ फलवद्त्पत्तावपि नान्वयस्तेषामिति भावः। fa- विदिषावाक्ये वत्तमानापद्‌ परोऽपि "यस्य पणमयी इव्यादाविवापुवंत्वात्‌ पञ्मलकारेग ब्रद्यानृभवकामोा यन्ञादौनि कुग्यादिति विध्युपगमा- दागमम्य केवलव्यतिरेकानपेच्तत्वात्‌ विघयसेन्दय्यलभ्यायाभिच्छायां साच्ताट्न्वयायागात्‌ Wana ज्ञाने यन्ञान्वयसिदधेयन्नेनेयाटिकरण- स्त्या च तघामिष्यमाणापरत्तघधोसाधनत्वद्र्ेक्लानस्य च मानायत्त- तवा सानात्‌ वच्नाद्यसाध्यत्वेऽपि वेधां चित्तखद्या प्रत्यकप्रवणतामु-

[अ -३पा०९] प्रा ङ्रतब्रद्य रचभाय्ये | १००९

विद्यासाघनश्तस्य ब्रह्मच्यंस्य यज्ञादिभिः संस्तवादज्ञादी- नामपि साधनभावः च्यते, “सवे वेदा यत्‌ पदमामनन्ति तपांसि स्वाणि च यददन्ति यदिच्छन्तो aqua चरन्ति तत्ते पदं संग्रदेए aay दृत्येवमाद्या च अतिराञ्रमकमंणणं विद्यास्ाघनभावे खचयति। warts,

कषायपक्तिः कमाणि ara परमा गतिः,

कषाये Hla: VA ततो ज्ञानं प्रवन्ततेः॥ दत्येवमादया श्रखवदिति योाग्यतानिदशंनं, चथा येाग्यता- वशेनाश्चा न लाङ्गलाकषणे युज्यते रयचय्धायान्त्‌ यज्यते

त्पाद्यापरोत्तज्ञाने पय्यवसानात्‌ पारम्पय्यऽपि "पचति nae’ इतिवत करणविभक्तिसम्भवात्‌ Saul Baw कमापेच्तास्तीति सिडान्तय- fa) xefata | खपातेन पुवापस्विराघप्रतौतिं aga | नन्विति | विभागोक्या sare) नेतीति। उक्तवयवस्थायां प्रश्नपूर्वकं हेतु ave, कुत इति। देतु विटणाति। तचा दोति। aaa विविदिघषा- सयागा वन्ञाद्‌ोनां चायते, यद्‌ तस्यां विषयस्ान्दय्यलभ्यायां तषामन्व्‌- यायोागात्‌ इष्यमाणे ानेऽन्वयोऽभ्युपगम्यते afs ज्ञानस्य मानाघीन- त्वात्‌ कमणां तचान्दयासिडधेः तव्यागेन cane ara किमन्वयोा नेष्यते तत्राह | विविदिषेति। मे च्तदहेतुत्वकल्पनायां ‘areas: छतेन इदादिविराधात्‌ परम्परवापि हेतुत्वे बाघाभावात्‌ बुद्धखुद्या तदु- त्यत्तावेवान्वयो यच्ञादीनानिव्ययः। aafesafefa वाक्वन्तर- मपि ग्रहीतव्य्सिव्यादह। अथेति। तच यच्ञादीनां ज्ञानसाघधनत्वे विज्ञानं लिङ्गमाह | अत्रेति | asa लिङ्गान्तरमादइ। ad इति, परम्परया कमणां घोदहतुत्वे सतिमपि द्ष्रयति। सतिरिति। va- ताविव फलेऽपि ज्ञानस्य कमापच्ता किंन स्यादित्ाग्रद्धा दष्टान्तमा- मादाय व्याकराति | च्ख्वदित्यादिना॥

१०९१० रन्नप्रभाभासिते,। [ख०३े।पा०४]

एवमाश्रमकमाणि विद्यया फलसिद्धा नापेच्छन्ते उत्यत्तो ल्पे च्यन्ते इति॥

णम द्‌ माद्युपेतः स्यात्तथापि तु तदिधेस्तद्‌ क्गतया तेषामवश्यानुष्टेयलात्‌ ॥ २७ ॥

यदि afgaaa न यज्ञादौनां विद्यासाघनभावेा न्याः विध्यभावात्‌, ‘asa विविदिषन्ति *द्त्येवमादिका fe afa- रनवाद्खरूपा विद्यास्ततिपरा न यज्ञादि विधिपरा, इत्थं महाभागा विद्या यत्‌ यनज्ञादिभिरेवेतामवाप्रमिच्छन्तोति, तथापि तु शमदमादयुपेतः स्वाद्विद्यार्थो तस्ादेवंविच्छान्ता दान्त उपरतस्ितिचतः समाहिते लाऽऽत्मन्येवात्मानं पश्चतिः

SUA वहिरङ्मक्ता तचेवान्तरङ्रपदिश्रति। शएमादीति। तच व्ावच्याण्रडमामाद। यदौीति। विद्यास्तावकत्वेनापि सम्भवत्यय॑वक्तव वत्तमानताभङ्न वपिधिकल्पनमयक्तं वाक्वभेदप्रसङ्गदतः शब्द्माच- लभ्या विद्येति भावः। रण्वं तवाभिप्रायेऽपि इेत्न्तरमवश्यमनष्ेयं न waa विद्येति खचयाजनया परिहरति तथापोति। विविददिषावाक्छतुल्यतया ्रमादिवाक्यस्य नास्ति विधिपरतेति शङ्क- ते। नन्विति | यस्माद्‌वमात्मानं विदित्वा पापेन कमणा न लिप्यते तस्मादेवं विद्यार्थी एमाद्यपेता wet विचरेदिति गम्यते विधिरिव्या- द | नेतोति। विध्यभावे तत्‌प्रशसावेय्यादुक्तविधिसिद्धिरित्यर्थः। काणवपाठे विधिम॒क्रा माध्यन्दिनिपाठे विध्यभावश्ङ्भापि नास्तीत्याह | पश्येदिति चेति | विधिफलमादइ | तस्मादिति | यन्ञादीनामसाधनत्व- TEAM SICA साधनान्तसरापेच्तात्तयेदानीं तदसाधनत्वशङ्गापि न युत्तोत्याइ। Battie, उक्तं स्मारयित्वा परिहरति नन्वि

—

* द्र्येवन्नातोयका fe च्रतिरथेवाद्‌खद्पेति ae? का०।

[ख ०३।पा ०8] पराङ्गरब्रद्यङचभाष्ये। १०११

दति विद्यासाघधनत्वेन शमदमादोनां विधानात्‌, विहिताना- च्चावश्यानष्टेयतलात्‌। ननचापि श्मादयुपेता wat पश्यतोति वन्तंमानापदेश उपलभ्यते न विधिः। नेति aa, तस्मादि- ति म्रकतप्रश्सापरिग्रदादिधिवप्रतीतेः, पश्येदिति च माध्य- न्दिना विस्पष्टमेव विधिमघीयते, तस्माद्यज्ञाद्यनपेत्तायामपि शमा दीन्यपेकितच्यानि। *यज्ञादीन्यपि ल्पेकितव्यानि यज्ञा दि- mata) ननूक्तं "यज्ञादिभिविविदिषन्ति' इत्यत्र न विधिर्‌ पलभ्यत इति। सत्यमुक्तं, तथापि लपृवलात्‌ संयोगस्य विधिः परिकल्प्यते, न We यज्ञादीनां विविदिषासम्बन्धः पूवे प्राक्त येनानूद्येत। (तस्मात्‌ पूषा प्रषिष्टभागोऽद्‌न्तका wha’ एवमादिषु चाश्रुतविधिकेष्वपि वाक्येव्वपूवेलाददिधिं परिक ura पेषणं विकते प्रतोयेतेत्यादिविचारः प्रथमे तन्ते vata aii तथा wim विधिवा धारणवत्‌ इति (Sea?) सतिष्वपि

त्यादिना संयागस्याप्‌ ववक्वमव स्पख्यति। न हीति। इत्यपि महावाक्यरनखानयोग्यापृवायविधिरवान्तरवाक्येन क्रियते a तच वा- क्यभंदा दषः इत्य पवतन्तसम्मतिमाद | तस्मादिति। दण्पण- मास्याः खत तस्मात्‌ way’ सत्यादि | तच um: परपदधद्रव्यसम्बन्ध सामासिकः| नच पषा दवता प्द्धभाग जयं दष्रपणमासयारस्ि तेन तद्‌कवाक्यतःयागात्‌ कालचयास्पद्धयव्यद्‌ेवतासम्बन्धस्याविना- भावन यागविध्यपस्थापकत्वात्‌ व्यवदह्ारसिड्धये विधिपदमध्यादव्य प्रकरणादुत्कध्ण पषेद्प्रन fuguia: कत्तव्य डति विकलता सम्बन्ध पं पेषणं विकृत प्रतीये ता चोदना saat [somo aaa विचारित cae: | आअवान्तरवाक्यमद्न Gaaaty Mina fafufcare | aut

+ तथा यज्ञेति वधेर का०। † विविदिषासंयाग दूति ade |

१०१२ रल्नप्रभाभासिते। [ख ०३।पा ०४]

भगवन्नोताद्यासु अनभिसन्धाय फलमनषितानि anes सम॒क्ाज्ञोनसाघनानि भवन्तोति प्रपञ्चितं, तस्नाद्यज्ञादौीनि शमादीनि Vaasa सवा्छेवाश्रमकमाणि विद्योात्यन्ताव- पक्तितव्यानि । तचाष्येव॑ंविदिति व्िद्याखंयोागात्‌ प्रत्यासन्नानि विद्यासाघनानि शमादीनि विविदिषाख्यागान्त बाद्यानोत- राणि यज्ञारीनोति बिवेक्व्यं ॥

सवन्नान्‌मतिश्च प्राणात्यये तदशनात्‌ ॥ BE ॥

प्राणसंवादे Bad छन्दोगानां न इ वा एवंविदि किञ्चना- aa भवतिः इति, तया वाजसनेयिनां न दवा अस्यानन्नं जग्धं भवति नानन्नं प्रतिग्यद्येतं"दति सवमस्यादनोचमेव waaay: | किमिदं स्वान्नानज्ञानं शमादिवद्विद्याङ्गं विधीयते उत

चेति | स्मव्यनसारेणाप्यवान्तर वाक्यस्य विघायकत्वं बाच्यमिव्याह। स्मतिख्विति। कमणां च्ानोत्पत्तिेतुत्वे खतिसमृतिन्यायसिद्धं फलित- माद | तस्मादिति | यद्धादौोनामयपि खतिस्मतिन्यायभ्याऽनषरयत्वे ए मा- lat तेभ्याऽविष्रोषाभावात्‌ वा्वहिद्यादवमविशषणानुषानं स्यादि. व्यार दाद | तचापौति॥

यच्ञादीनां श्रमाद्‌ौोनाञ्च विद्यासद्धिहितानां audit तत्‌- प्रसङ्गात्‌ विदयासन्िध्युक्तसवोन्नाभ्यन्‌्ानस्यापि विद्याशेषतामाश््ध gare | aatata | प्राणविदः सवाघ्नानु ज्ञानं विषयं वक्त प्रखाद- gai यतिमादह । प्राणेति। जग्धं भत्त्ितं। विषयवाक्यायं संग्रटह्ाति। सवंमिति। अप्‌वत्वादिधियतेञख anaare | fafafa | तच प्राण- विद्यायाः खतन्लपरुघाथच्ञानापयक्तायाः Way सवात्रानद्धानकी त्तनमिति कथनात पादादिसङ्तिः। पवपच्ते प्राणतिद्‌ भच्याभच्छ- विभागासिद्धिः, सिद्धान्ते विदुषेाऽविदुषश्चानापदि afafatefa

| ख ०३।पा ०४ | शाङ्ग र ब्रह्म रच भाष्ये | १८९

way सङ्धीत्य॑त्‌ दति संशये विधिरिति तावत्‌ ara, तथा fe प्रटत्तिविशषकर उपदेशा भवति, awa: प्राणविद्यासननिधा- नात्तदङ्गलेनयं नियमनिदटत्तिरूपदि श्यते । नन्वेवं सति भ- च्याभच्छविभागगास्त्व्याघातः स्यात्‌| AT दोषः, सामान्य- विशेषभावाद्वाघोपपत्तेः। यथा प्राणिदिंसाप्रतिषेधस्य पप्र संज्ञपनविधिना बाधः, यथा चनन काञ्चन परिदरेत्तद्रतम्‌' इत्यनेन वामद्‌ वयविद्याविषयेण श्वंस्यपरिदारवचनन सामा न्यविषयं गम्यागम्यविभागश्ास्तं बाध्यते, एवमनेनापि प्राण- विद्याविषयेण सवान्नभच्एवचनेन warfare बाध्येतेत्येवं प्राप्ने ब्रूमः, नेद्‌ सवीन्नानुज्ञानं विधीयत दति, न aa विधायकः शब्द उपलभ्यते ‘a दवा एवंविदि किञ्चनानन्नं

मन्वानः संप्रयमनद्य पवपच्तयति | इतोति | विधिपत्तेऽनषटानविशष- लाभं हेतुमाद। तचा etfa; सवाच्रानन्ञान खतन्लमव विधोयता- faaiug सचिधिविराधान्मवमिव्याद् | अत इति | सवात्रात्तत्वं प्राणविद्याङ्कः da त्किं ‘a nag Vad इत्यादि wie विरुध्यतति uga| नन्विति | प्रारविदतिरिक्छविषयं तदिति facry ufowefa | नेत्यादिना | उयपत्तिमेव कमंविषयदृद्टान्तेनादादइर्ति। वथेति। aaa विद्याविषयं दरद्टान्तमाद | यचा चेति | 'यदुपमन्तयते स डि- इरः इत्यादिना म्राम्यव्यापास्गतचेष्टाम हिङ्ारादिदटृद्धिविह्िता, सा वामदेव्यविद्या तचापमन्णं सङ्केतकर्णं टष्टन्तयार्यं दाद- faa योजयति रखुवमिति। विविदिषावाक्ये वत्तमानापद्‌ण्े$प्य- पवत्वात्‌ पश्मलकाराङड्गेकारेण विधिकल्यनावत्‌ न देत्यादा वत्त मानाप्वत्वात्‌ विधिरिति मतमनद्य खचाददिरव सिडान्तमाइह। wafafa | तच दइतुमाइ। नइह]ति। यस्य पणमयी त्यादाविव वन्त 60

१०९९ रुत्नप्रभाभासिते। [च ०३।पा०४]]

भवति' दति वतंमानापदेशात्‌, न चासत्यामपि विधिप्रतीते प्रन्तिविग्रेषकरत्वलाभेनेव विधिरभ्धपगन्तुं शक्यते) रपि च खादिमय्याद्‌ं प्राणसखान्नमित्युक्तेदमच्यते “नेवंविदि किञ्चिद- aq भवतिः दति, न चश्चादिमय्यादमन्नं मनय्यदेदेनापभानं शक्यते, शक्यते तु प्राणस्यान्नमिदं सवेमिति विविन्तयितु, तस्मात्‌ प्राणान्नविज्ञानप्रभंसायाऽयमयवादोा न सवीान्नान्‌-

ज्ञानविधिः। तद्‌ शयति सवेान्नानमतिख्च प्राणात्यवे' दति।

एतदुक्तं भवति प्राणात्यय एव fe परस्यामापदि सवेमन्‌- मदनीयलेनाभ्यनन्ञायते तदशनात्‌, तया दि श्रुतिञाक्रा- यणस्य षेः कष्टायामवस्थायामभच्छभचणे veld दशयति ‘ATTY कुरुषु इत्यस्मिन्‌ ब्राह्मणे चाक्रायणः किल ऋषिरापद्नत cea खामिखादितान्‌ कुल्माषांखखाद्‌ानृपानन्त

मानापदेषेऽपि कल्यो fafufiaimgiy | न चेति । सामान्यविधि- बाधकत्वं -शतविष्ेघविधेरिद्टं विशेषकल्यना सामान्यविधिना बाध्या कल्पनाया विरोाधाभावापेच्तत्वादित्यथंः। इत स्तत्यर्थमेवेदं वचो न fafafcare | अपिचेति । ‘ara: च्ाशएकुनिभ्यः खकोटपत- ऊेभ्यस्तत्तेऽव्रम्‌, इति आवणाद्‌णक्यविषयोा विधिने सम्भवतीत्याह । न चेति | afe वचनवेयण्यं मि्याश्ध सवै प्राणस्याच्रमिति ada. न्मेवमि शच्या इ | wad त्विति | उक्ताय सूचमादत्ते। तदिति | aca राणि व्याकरोति | रखुतदिति। मटच्यो्नयः पाषाण्टद्यो THAT चतुद पच्िविशेवा वा तेहंतेषु कुरुषु त दे शस्थसस्येध्विति वावत्‌। wren. विकाथमाद | चाक्रायण डति। सदि दुभिच्तेजाते जाययाऽनपजात- पयेधरादिस््लीयन्चनया ae देशान्तर प्रतिचक्रमे स कदाचित्‌ इभ्य- यामे निवसन्‌ Kaa Sete खामिभेजितानदंभच्ितान्‌

[ख०३।पा ०8] शाङ्र ब्रद्मखचभाय्ये | १०११४

तदीयमच्छिष्टदोाषात्‌ प्रत्याचचक्ते, कारणञ्चाचावाच “A ar अरजोविष्यमिमानखाद्न्‌' दृति (कामा म उदपानम्‌' दति च पनस तरेद्यस्तानेव सखपरोच्छिष्टपय्यपितान्‌ MITT भत्त- aaa’ ofa तदेतद्‌ च्छिष्टाच्छिष्टपव्यषितमभक्षणं दशयन््याः श्रतेराशयातिश्योा AYA प्रणात्ययप्रसङ्गे प्राणसन्धारणाया- भच्यमपि भक्तयितव्मिति, खस्थावसायान्ःे aq awa विद्यावतापीत्यनपानप्रत्याख्यानाद्गम्यते, तस्माद्थवादोा न इ वा एवंविदि" इत्येवमादिः ॥ अवाधाच ॥ Re tt

एवञ्च सत्यादारग्रणद्ध स्वष्टद्धिरित्येवमादि भच्याभच्छ- विभागशास्मवाधितं afaafa i

कुल्माषान्‌ कुल्छितान्‌ माषान्‌ भक्तितवानि्यथेः। अनृपानं wea सत्यच्छिष्टंमे पीतं स्यादिति प्रतिषिध्य किमेतेऽप्युच्छिद्छा नेति ylang कारणद्चानुपाननिवेधे कथितवान्‌ care | अनुपानन्त्विति। कुल्मा- aaa भच्छन्ते जीवनमेव मे न स्यात्‌ कामः खेच्छतामे तडागादिषु उद्कपानं भविष्यतीव्ययंः। खयं खादित्वा fsa जायाथंमाजदहार तया च भदटंखभावन्ञया निद्ितानत्तरदिने प्रातरेव ufaaarfa- त्यदह। पनखेति | कुल्माषभच्तगश्यतेरभिप्रायमादइ। तदिति। अन. पाननिषेधञ्चतेस्तात्पग्यमाहइ | खस्येति | सवात्रभच्तणस्य face rat. भावे फलितमादइ। तस्मादिति |

तस्यायवादत्वे देत्वन्तरमाइ | अबाधाचेति। सामान्यशास्नवि- cia न कल्प्यः विणशघविधि{रयक्तं, अधना सामान्यष्ासततं दप्रंयनं खच याजयति रवश्चति। खद्ावस्थायां waarmee सतीति यावत्‌ ॥

602

१०९९ रन्रप्रभाभासितं। [ख०३। प्रा ०४

अपि च सयते ॥ ३० | अपि च आपदि स्वीन्रभकचणएमपि स्मयते विद्षेाऽविदु- षञ्ाविश्षेण | 'जीवितात्ययमापन्नो याऽनमत्ति यतस्ततः। लिप्यते न स पापेन पद्मपचमिवाम्भरखाः॥ दति) तथा ‘ay नित्यं ब्राह्मणः Brae arquerurarfa_gy: BUI सुरापाः BAG भवन्त्यभच्छभक्तणात्‌ः दति च स्मयते वजंनमनन्स् ॥ शब्द याताऽकामकार [1 २१॥ weg प्रतिषेधकः कामकारनिदत्निप्रयोजनः कठानां संहितायां wad “AMRIT: सुरां न पिवेत्‌ दति, साऽपि ‘a ear एवंविदि" दत्यस्याथेवाद्‌लादुपपन्तरो भवति, तस्मादेवंजातीयका wearer न विधय दति॥

खापद्‌ वस्थायामभच्यभक्तणानच्लाने wa सवादयति। अपीति स्मतिरपि विद्दिषयत्याणद्ादद। अयि चति | सुरापानमवस्थादये- ऽपि न काययेमित्याद | तयेति । ब्राह्यणा वजयदिति शेषः| जीवि- तात्ययस्मत्या सुरापि तदत्यये पातयच्यत्याण््भादह। सुरापस्येति उष्णां gtfafa wa: | उष्णामसितप्तामिति यावत्‌ | मरणान्तिकप्ायञित्त- zewmaag sty सान पातब्येत्ययंः। TAB Al सदा न पेयेव्याइ | परापा इति | aa देतुरुभच्छयेति | मद्यमिव्यादिस्मतेस्तात्पग्येमादइ | वजंनमिति |

स्मतिप्रामाग्याय तन्मलखलतिमादइ | weaia | तस्मात्‌ ब्राह्यणस्य सुरापस्य मरणन्तिकप्रायश्ित्तद्‌प्भाद्ति यावत्‌। जतनिषेघस्य प्रछतापयागमाद | साऽपौोति। खतिस्मतिसिदधमयमपसंदइरन्‌ अतः शब्द चाचष्टे | तस््ादिति॥

[we autos | प्रा कर ब्रद्य खच भ्ये | १९०१७

विददितत्वाचचाग्रमकमापि ॥ ae i

'सवापेत्ता चः [तेण्खु०२।४।२६)] दत्यचाश्रमकम॑णां वि- द्यासाघनत्मवधारितं, दद्‌ानोन्त किमममृकारण्याश्रममाच- निष्ठस्य विद्यामकामयमानस्य तान्यनष्टेयान्यतादय नेति चि- न्यते, तच (तमेतं ेदानुवचनेन ब्राह्मणा विविदिषन्ति दूत्यादिनाऽऽश्रमक्मणणं विद्यासाघधनवेन fafsaatfagra- निच्छ्तः फलान्तरं कामयमानस्य नित्यान्यननष्टयानि, aa तस्याष्यनष्टेयानि न awe विद्यासाघनलं नित्यानित्यसंये ग- विरोधादित्यस्यां wat पठति च्राश्रममाचनिष्ठस्वाप्मुमुक्ताः कत्तव्यान्येव नित्यानि कमाणि “यावचञ्नोवम्चिदाचं asta दत्याद्ना विहितलात्‌ । न fe वचनस्यातिभारोा नाम

aaa: ष्स्तान्तरविरोे wlafcaa, णवं विद्याथंतात्ति- यज्ञादीनां स्ततिनिव्यत्वश्चतिविरोाधादिव्याशङ्खया दह | विह्हितत्वाचेति। gafeaa सम्बन्धमाद | सवोापेकच्तेति | व्यिदाचादिकमाणधिदत्य विदितत्वादिनियुक्तविनियोगायोगाच संप्रयमादह। इदानोन्त्विति। तचाभचिद्ाचादीनामुभययालात्या खतन्तपमर्थंहेतुग्रास््नाव्यात्मविये- पायोपवकनात्‌ पादादिसङ्गतिः। पृवंपच्तं विद्याद्ेतुतोक्तैः स्ततित्वात्‌ विविदिषावाक्यस्य विर्ब्तिताचत्वासि्डिः, सिद्धान्ते योागएथकत्व- न्यायात्‌ कमणामुभयत्वसम्भवात्‌ ततसिद्धिरित्यभिप्रे्य पवंपत्तमाद। त्ति | वावच्जीवश्वतस्ममच्तास्पि तान्यनष्वानोव्याशद्ादइ। Wa- fa, विविदिषाग्य॒तेविद्यासयोागोाऽपि तेषामवष्यम्भावीव्यागश्द्खयाह। fadfa | अआ वश्यकत्वाभावत्‌ विद्ाकामनायाः काम्यतया HAUT. मनावश्यकत्वं नित्यतया चावश्यकत्वमित्येकचेवावश्यकत्वानावश्यकत्व faag म्यातामतेा विद्यापायत्वोक्तिः श्रतिरेवे्य्थः। fasraaaa- ' वताच्य दयाकरोति | अस्यामिति | नित्यतया विदितानां faardaar

९०१८ रन्न प्रभाभासिते। [अ ०२।पा०४।

~ om SS e ~ ४ कञथिद्स्ति। रय दुक्तं नेवं सति विद्यासाघनलमेषां खा-. दित्यत उत्तर पठटति।

सुदकारित्वेन च ॥ २३ ॥

विद्यासदकारौणि देतानि स्यः fafeaatea (तमेतं वेदान्‌- वचनेन sgt विविदिषन्ति इत्यादिना । तदुक्तं खवापे्ता च यज्ञादिश्रतेरश्वत्‌' दति [वे०ख०२।४।२६] न चेदं विद्या- सहकारिलवचनमाञ्रमकमंणणं प्रयाजादिवत्‌ विद्याफलविषयं मन्तव्ये च्रविधिलत्तणएवादिद्यायाः आ्रसाष्यलाच विद्याफलस्य। विधिलचणं fe साधनं दशपृणमासादि खगंफलसिषाधयिषया सचकारिसाधनान्तरमाकाङ्खृते नैवं विद्या। तया ara ‘aa एव चाग्नौन्धनाद्यनपेन्ताः दति [ao द्ध ° aside] | तस्मा दुत्यत्ति-

विधानं गेस्वादयक्तमित्याशद्ाद | न दीति । उक्तमनुद्योत्तरत्वेन सूचमवतारयति। अथेत्यादिना |

नित्यत्वेऽपि विद्यासंयक्तत्वमभिदाचादौीनां fafeanieccafafa व्याचष्टे । विद्यति | वि्वि{दिघासंयोगमाचमच aa कुता विद्यासंयक्तत्वं तचा | तदुक्तमिति | सदहकारित्वोत्चा फलं प्र्येवोापकारित्वमाचाया- wie कमणामिव्याण्द्धाद। न चेति| ए्सतौयमन्दयव्यतिरेकसिदधं चा- पकारकत्वं न चाचोाभयमस्तीग्यादइ। असाध्यत्वादिति। खविधिलच्तगत्वं यतिरेकाद्हरणेन प्रपञ्चयति | विधीति | खङ्गभावस्य यादकय्दण- पवेकत्वादिधग्रादहकत्वात्‌ विहितं दश्पुणमासादि प्रयाजादिभिग्रा- इकम्टद]तर्ङ्यनज्यते नविहिता विद्यत्यथः, तथापि कथमसाथ्यफ- aaa विद्यायां कम्णामन्वयराद्िव्यं As | तया चति । कथं तदि सदहकारित्ववचनं तदाद | तस्मादिति। ae पुचभीरं वहति गद भोतिवत्‌ कमसु सत्खेव विद्या खकाय्याव ब्याप्रियत calhasa सह-

[ ख ०३।पा ०६] षा ङ्स ब्रह्म रचभाष्ये | „

aaa एवेषां सदकारित्ववाचेा युक्तिः) न चाच नित्यानित्य संचागविरोघध stag, कमामेदेऽपि संयागभेदात्‌। नित्या wa: संयोगा यावज्जीवादि वाक्यकल्पिता न तस्य विद्याफलं, अरनित्यस्वपरः संयागः "तमेतं वेदानवचनेन ब्राह्मणा विवि- feat’ दत्यादि वाक्यकल्ितः, तस्य विद्याफलं यथा एक- स्यापि wary नित्येन daa maya अनित्येन संयागेन एरूषाथता च तदत्‌ ॥

सवथापि त एवोभयलिङ्गात्‌ | ३४॥ सव॑याप्याञ्रमघर्मलपत्ते विद्यासदकारिलपत्तं च त॒ एवा- च्रिदाचादयोा धमा अनुषटेयाः, त एवेत्यवधारयन्नाचाच्यः किं निवन्तंयति, कमंभेदाशङ्कामिति च्रूमः। यथा कुण्डपा-

कारित्वक्तिरिव्यथैः। परोक्तमुद्‌ भाव्य vate । न चेति। संयोगभेद्‌ विशदयति | नव्ये दीति। तुल्यबलश्चतिदयेन vata सम्बन्धविधिः संयोगभेदः तस्मादुभवययात्वमविरूडभित्ययंः। waa quad सं- येःगएयक्कमित्यचेतचिन्तितमिद्युदाद्स्णेन दर्शंयति । वयेति | Fatt वाखादिसरावा giant at xaat नित्यः संयोगस्तेन कत्वस्य खा- दिरत्वस्य खादिरं Fanaa: संयोगाऽनिव्यस्तेन प॒रुषायंतत्ये- कम्य खादिरत्वस्योभयायेत्वे Paw saw कम॑ंखभेदेऽपि संयोागमेद्‌ादुभवचात्वमित्ययंः॥

ननु प्रकरणान्तर स्येभ्या fama fuss कमाणि विविदिषा- वाक्ये विद्यासंयुक्ततया विधीयन्ते प्रकरुणभेदस्य भेद्कत्वात्‌ तत्‌ कथं तस्योभवत्वं तचादहइ। सवंचति। प्रतिज्ञां व्याचष्टे । सवंयापोति। खवकारव्यावच्यं WEA euafa त caaifa | मेदणशङ्ानिटत्तिं a- तिरेकटद्न्तेन wtata | ययेति । कुणपायिनामयनगतानमिदाचस्य प्करणभद्‌ात्‌ प्रसिडधाम्रिद्ाचात्‌ कमोान्तस्‌त्ववत्‌ विविदिषन्तीति

१०२० रन्नपभाभासिते। [अ ०द।पा०४]

यिनामयन (मासमभ्मिदेाचं जक्कति' इत्य च नित्यादभ्चिदाचात्‌ कमान्तरमपदिग्यते Talay कमभेद्‌ऽस्तोत्य्थः। क्तः उभय- लिङ्गात्‌ अ्रतिलिङ्गात्‌ खतिखिङ्गा च | श्रुतिलिङ्ग तावत्‌ (तमेतं वेदानुवचनेन ब्राह्मणा विविदिषन्ति दति चिद्धवदुत्यन्नरूपा- wa यज्ञादीनि विविदिषायां विनियुङ्कंन ज॒ङ्ति दत्यादि्- CAA 9 ^~ ~ ८ ॥ वद्‌ पूवभेन्वां रूपमत्पादयतोति | सूतिलिङ्गमपि (श्रनाथितः ° © © न कमफलं कायः क्म करोतियः इति विन्ञातकन्तेव्यताकमेव

¢ ~ ©, € ~ ~ = 9 ° कम विद्योत्यत्यथं दशयति। ada श्रटाचल्ारिगशत्यरकारा Xd

द्त्याद्या चसंस्कारप्रसिद्धवदिकषु aug adwae विद्या- , त्पत्तिमभिप्रेत्य war भवति, तस्मात्‌ साध्विद्‌मभेद्‌ावधारणं ॥

विद्यासंयुक्ततया विह्दितानामपि कर्मणां प्रकरणामेदादोव कमीन्तर- arygiat ctr ज॒कतीति हामविधिश्तेमासाख्यकालस्य चान्‌- पादयत्वेनाविधेयत्वादच्रिहाचशब्द्स्य चाख्यातपारतन्त्युदाख्यातस्य च ada: सर््िदितरूपवत्‌ aa दहित्वा यवदितनेयमिकाननिडाचपराम- शित्वायोागादाख्याता्वाचिनोऽभिद्धचश्ब्दस्यापि कमान्तरविषयत्व- मेवेति युक्तं | विविदिषायामेव विधिश्चवणात्‌ प्रसिद्धानामेव यन्ञा- etat यज्ञादिष्ब्देरनवादात्‌ विद्यासंयोगमाचं विधीयते तेषामिति न कमान्तरतेत्ययंः। उक्तमेवाथं प्रश्नद्वारा Sasa स्फारयति | कुत इत्यादीना | प्रसिदधकमसु संस्वारत्वप्रसि्धिर्पि तेषां चित्तमलनि- रासेन ज्ञानोात्पत्तावुपकारुकत्वमावेदयन्तौ RAT खचयती्याइ। gata) गभाधानादयः सदधमंचारिणोसंयोागान्ताः चतुदश, पच्च मदायन्ञाः, सप्त सोमसंस्थाः, सप्त इविःसंस्याः, सप्त पाकसस्याः, खन- aa संहिताध्ययनं, प्रायणं कम, TT SRA, 2 fea, भसमस्मूहन, च्यस्थिस्चयनं, खाडानोग्यद्धेव्येवमषटाचत्वारिण्त्ंसकाराः] कमभेद. ष्रङ्ायागे फलितमाह | तस्सादिति॥

[ख*३।पा ०8 | पङ्कर ब्रह्य च भाष्य | १०२१

अनभिभवच्च द्‌ शयति ॥ ३५ ॥

सदकारितवस्येवेतद्पोाद्लकं लिङ्दर्भनं च्रनभिभवञ्च दशं- यति श॒तित्रैह्यचग्यादिसाघधनसम्पन्नसख रागादिभिः केशैः "एष Gia न नश्यति यं ब्रह्मचय्ये णानविन्दते' दत्यादिना, aar- द्यज्ञादीन्याश्रमकमाणि च भवन्ति विद्यासहकारोणि चेति faa il “ अन्तरा चापि ठु ATS ॥ २९ ॥

विधुरादौोनां दव्यादिसम्पद्ररहितानाद्चान्यतमाञ्रमप्रति- पत्तिदयीनानामन्तरालवतिनां fa faqrarafaattisfa किंवा नास्तोति awa नास्तोति तावत्‌ ard, च्राश्चमकमे्णा विद्याहेतुलावधारणात्‌ आश्रमकमीसम्भवादचेतेषामित्येवं प्राप

निव्यानि कमाणि खतः पुखलोाकावाप्षिफलान्यपि ज्ञानकामेनानु- शितानि क्ञानायानीग्यक्तं इदानीं ब्रह्मचय्ादौीनामाश्चमकमेणां क्तेशएत- नूकरगेन विद्योदये देतुते्यच fayare | चनभिभवद्धेति | खचस्य तात्प्याक्तिपवंकमच्तराथं कथयति | सदहकारित्वस्येति | उभयविष्य- धौनमयेमपसंदइर्ति | तस्मादिति।

अआख्रमकमंणां विदयापायते स्यनाश्नमकर्मणां नवमिति मन्वानं sare | अन्तरेति | अनाश्रमिणा विधुरादौन्‌ विषयीदछव्य तेषां कर्मिंत्वप्रसिद्धेनिंन्दाप्रसिदधेख संप्रयमाद। विरति | अचानाखम- कमगामक्तविद्यादतुत्वोत्चा पादादिसङ्तिः। पुवेपच्ते यया fauca- मेणा विद्यादेतुत्वासिदधिः तथबाश्रमकमणामपि विद्यादेतुत्वासिद्धिः। सिद्धान्तं त्वाश्ममित्वस्य ज्यायस््वात्‌ कमंणं तत्सिद्धिरिति मन्वानः

संश्वमनृद्य पुवंपच्तमाह। नास्तोद्यादिना। विविदिषावाक्ये यन्ना 6 F

१९०२२ रन्नप्रभाभासित | [ च ०३े|पा० |

, ~ ~ £ ~ TTA, अन्तरा चापि तु, अ्रनाश्रमिवेनान्तराले वतमानाऽपि | विद्यायामधिक्रियते, कतः ages, *रोद्धवाचक्रवीप्रखतीनामे- वम्भूतानामपि ब्र्युवित्वशवुट्टुपलम्धेः ॥

चे अपि च स्मयते ॥ ३७ I © a ४४ ~ ~ e | संवतंप्रतीनाञ्च नग्रचयादियोगाद्‌नपेक्िताश्रमकमण- | मपि मदायोगिलं स्मयते इतिद्ासे। नन लिङ्गमिदं afa- रटतिद् भनम्‌ पन्यस्तं कानु खलु प्रा्चिरिति साऽभिधौयते ॥ विशेषानुयदश्च !। हे८ II

तेषामपि विधुरादीनामविरुद्धः पृरुषमा चसम्बन्धिभिजे- |

दिषु saat करणविभक्तिश्रुतेराश्चमकमाभावेऽपि वणेमाचचमाणां दानादीनां सम्भवात विधरादौोनामपि विद्याधिकारः स्यादिव्याणङ्खय केवलवण्धमाणां विद्यासाघघनत्वे सत्याप्मकमणं वयश्याद्‌नाखमि- णामनधिकारोा fagraifaars | आअशख्मेति। अनाखमकमेणां न faareqafa पवपच्तमनद्य सिद्धान्तयति । cafafa | प्रतिज्ञां ar- करति | अनाश्मित्वेनेति। aeefeta gigas) cafe |

शतीं zig fae waidtata दशयति | अपोति | खति- समतिभ्यां fas सिदधान्तेऽनन्तरखचनिरस्यञ्चादयमादइ | नज्विति। जन्मान्तरक्षताद्पि कमणा CHI विद्यासम्भवात्‌ वणापाधावुक्तात्‌ | कमणा विद्यव्यच शखुतिस्मुव्यारनियामकत्वात्‌ नियामकान्तरं वक्तव्य | मिव्यधः; आखाखमघमाभावेऽपि qayatanacanedia विद्योारेष्य- तोति खचरेण समाधत्ते! सेति |

चछविरद्धेर नाश्रमित्वाविराधिभिरिति यावत। अत खव परुषमाच. सम्बन्धिभिस्व्युक्तं | खाश्चमधमश्रून्यानां जपादिष्वपि श्रूादिवच्राधि-

णी a गिरिका ` ----~->

* रे क्तेति aque |

[ख ०३।पा०९] प्ाङ्करत्रद्यरूचभाय्ये | ९०२६

पोपवासदेवताराधनादिभिधंमंविगेषैरनथदहा विद्यायाः सम- वति । aura खतिः-

'जण्येनेव तु खंसिष्येद्राद्यणा नात awa: | कुय्याद्न्यन्न वा FAA ब्राह्मण उच्यतेः॥ दत्यसम्भवादाश्रमकमंलाऽपि जपेऽधिकार दशयति। जन्मान्त- रानष्ठितेरपि चाश्रमकमंभिः सम्भवत्येव विद्याया अनग्रदः।

तथाच ख्तिः-

'अनेकजन्म्रसंसिद्ध स्तता याति पराङ्गतिः। इति जन्म्रान्तरसञ्धितानपि संस्कार विशेषानुग्रहोटन्‌ विद्याया दशयति । दृष्टाथा च विद्या प्रतिषेधाभावमात्रेणाप्र्थिनमयि- करोति ्रवणादिषु, तस्म्मादिधरादौनामष्यधिकारोा न fax- ध्यते ॥

निन निनो

AlLISMAA AS | तथा चेति | aa fas भवः सवंभताद्िसकोा दयावानिव्यथः। fay नयामिकफलषु कमंखानन्तयस्याचादितत्वाद- निवतकालत्वे नैवागिककमाभावेऽप्यामद्धिकरेव Ratatat भविष्य. तति खचस्य व्ाख्यान्तरमाइ। जन्मान्तरति। जन्मान्तरे afaq- कमणां विद्यानुग्राहइकत्वं मानमाह । तथा चेति| अनेकषु जन्म सद्धतसंस्कारः सिद्धः सम्यग्घोपषरिपाकवानिव्ययः | यथाऽस्मिन जन्मन्यघोत्वेदा घमजिन्नासाधिकारी, awafeaq जन्मन्याखम- धमरुत्पादितविविदिधा विद्याधिकार wifeaingiy| carafe

अविद्यानदत्तेंष्टफलत्वात्‌ निवमापेच्ताभावात्‌ विघातकनिषेधस्या- भावमाचरेण तच पुरुषस्व प्टत्तिरित्ययः। ्रतिस्मृतिन्धायसिडमयथे-

मपसंदरति | तस्मादिति॥ 6 p 2

१०२७ रुन्नप्रभाभासिते। [च्छ ०३।पा०४.

अतस्तिनरज्ज्याये लिङ्गा ॥ ३८ ॥ रतस्वन्तरालवतित्वादितरद्‌ा्मवतिंलवं ज्यायो विद्या- साधनं sfaufadguara श्रुतिलिङ्गाच "तेनेति ब्रह्मवित्‌ quad तैजसश्च' दति । “aaa न तिष्ठेत दिनमेकमपि दिजः संवत्सरमनाश्रमी faa aMaagtey दति च सख{ति- fayta il

तद्धतस्य त्‌ Maga जामिनेरपि नियमातद्रूपा- भावेभ्यः ॥ Be ॥

सन्त्र तस आश्रमाः इति स्थापितं, तांस्तु प्राप्तस्य कथयञ्ि- त्ततः प्रच्युतिरस्ति नास्ति वेति संश्रयः, पूवेधमखनुष्ठानचिकी- var रागादिवशेन वा प्रच्छताऽपि स्वात्‌ विशेषाभावादित्येवं

वणापाघावुक्तधममाचादपि विद्योत्यद्यते चेदाश्रमित्वमनथैकमि- aug | wafefa 1 विद्यावाख्िराचिर्व्यक्तिहेतुतयाखमि- त्वानाखनित्वयोविष्रेषान्न वेयश्यंमिति मत्वा awe, अत इति साधनोापचयादचिरण विद्यादहेतुत्वं ज्यायस्ं। खाश्चमित्वस्य ज्या- यस्ते खतिस्मत्यन॒ग्रदीतत्वं हेतुमाह | Bata) Bat परखछृत्ववि- प्रघणलिङ्ाच खषमाखमित्वमिव्यादह। अतोति | तेन ज्ञानमागण qafacta गच्छति aa प्राप्रोति, सच प्रे खाञखमोक्तं कमे करो- तीति पण्रछदुचयते | तजसि परमात्मन्धात्मत्वेन वतत इति तजसस्तच प॒ णल्लत्वविष़षणाद्‌ाश्रमितवं ब्रद्यप्राप्िदतुतया अष्टं fesfaad: | चअाश्रमित्वस्य 20 wale लिङ्गमनवूलयति । नाख्रमीति।

व्यनाखमिणां कमापि विद्ादेतुश्वेदारूएयति, तस्य पृवौश्चमप्राप्तस्य धीपुवकं प्रचतस्य कमं किम वाच्यमिव्याश्द्खाद। तद्ध तस्येति |) इत्ता- नुवाद्‌न विषयं खचयति। सन्तीति। तानाञख्मान्‌ प्राप्तस्य dud

[ च ०३।पा ०४ प्रा दर ब्रह्य खच भाष्ये | १०२५

Wa उच्यते, तद्भूतस्य तु प्रतिपन्नाद्धरेताभावस्य न कथय्ि- दप्यतद्धावा न ततः प्रच्य॒तिः स्यात्‌, कुतः, नियमातद्रुषाभा- वेभ्यः, तथा fe अत्यन्तमात्मानमाचायकुलेऽवसादयन्निति श्ररण्भियादिति पदन्तता न पुनरयादित्युपनिषदिति-- 'च्राचायंणाभ्यननज्नातश्युतुणाभेकमाअमं | अआविमात्तात शरीरस्य सोाऽनतिष्ठद्यथापिधिः॥ दृति चेवंजातीयका नियमः प्रच्यत्यभावं दशयति। यथा च ्रह्मचयं समाप्य wet भवेत्‌ ब्रह्मचयादेव प्रत्रजेत्‌' दति चैवमादौन्यारोदरूपाणि वचांस्येपलभ्यन्ते नेवं प्रत्य- वरोादरूपाणि, न चेवमाचाराः fwar विद्यन्ते । यन्त॒ पृवघम॑सनुष्ठानचिकोषंया प्रत्यवरोदणएमिति, तदसत्‌, श्रेयान्‌

प्रच्युतस्य कमविषयस्तत्‌ fa विद्याद्ेतुने वेति संशयं सिद्धवत्छत्य तद्धे- qare | तास्विति | कथचिब्रागादुद्रेकादिव्ययंः। सा मानवती न वेति विमशथः| ऊद्धरेतसां बद्धिपृवप्रच्यतानां aa यथाक्तविद्या-

देतु नद्यत्तया पादादिसङ्गतिः। पुवपत्तेपुवाक्ताखमित्श्श्ासिविः,सि- aia प्रच्तरपामाणिकत्वात्‌ तत्सिद्धिरिति dag पवपत्तयति। पवति। पृवा्मोाक्तयागादिधमेः सुखेन श्क्छाऽनष्छातुमिति तविं Heat रागद्ेषवश्न च प्रत्यवखाद्धाऽपि प्रामाणिकः स्यात, तथा चानाश्मि कम निन्द्तिमिपि यथया विद्यासाघनमक्तं, तथा पत्यवरू्- स्वापि कम विद्याहेतुराखमावरोद्धाऽनुणेव्तदारोाहावरोइय्यरन्य- तरत्वात्‌ तदारुइवदिद्यवराइस्य पामाणिकत्वादि्यथंः। सिडान्त- खचमवतायं व्याकरोाति। रखवमिति। sacra yew पवायम- प्रा्िरप्रामाणिकीव्यच प्रपुवकं देतुचयमादइ। कुत xfa) तच fa- यम graze, तया हौति। अर्णखमित्यकान्तापलल्तितमद्धंरेतस्ं तदियात्‌ गच्छेदिति, पद Wea MAMI अरण्ान्न पनरियात पननागच्छत्‌ न प्रवद्यराददिव्यपनिषब्दम्यमित्ययः। स्मातमपि fa-

९.२६ रनेप्रभाभासिते। [अ ०३।पा ०४ |

सधम विगृणः परधमात्‌ खनतात्‌ दति स्मरणात्‌, न्यायाच् at fed ufa विधोचतेसतस्यधमानतुयो येन खनष्टातु शक्यते, चादनालचणलाद्भूमेखख। न च रागादिवशात्‌ प्रच्युतिः, नियमशास््रस्य alae जेमिनरपोत्यपिश्ब्देन जैमिनि- वादरायणयोारचसंप्रतिपत्तिं शास्ति प्रतिपत्तिद्‌ाब्ैीय॥

न चाधिकारिकमपि पतनानुमानान्तद्‌ योगात्‌ ॥ ४१॥

यदि नैष्ठिको ब्रह्मचारी प्रमाद्‌ाद्‌वकी्थैत किं तस्य ब्रह्म चायवकोर्णी नेतं गदंभमालमेतः इत्येतत्‌ प्राचखित्तं खा- दुत नेति। नेत्युच्यते, यदप्यधिकारलचणे निर्णीतं प्रायश्चित्तं

यमं कथयति। आचार्यरेति। उक्तनियमतात्पयंमाद। wafafa | अतद्पमप्रत्यवसरोाद व्याकरोाति। यथा चेति। अभावं fwerarer- भावं WAS | नचेति। परोक्तमनमानमनद्य स्तिविराघेन दूष- afa) यच््िति। इतखानमानमयक्तमि्यादह। न्यायाचखति। वत्त रागादिवप्रत प्रत्यवरोाहइणमिति aate | नचेति। तता न पनि. त्यादि faaamie | अवग्रिष्टः aarqad grag) जंमिनेरिति। safe प्रामाणिकप्रच्ये्यभावोक्तिः | उभवयसम््मतिपत्तिफलमाइ | प्रतिपत्तीति॥

पत्य वरोाहणमश्रास्त्रीयमिद्यक्तं, सम्प्रति प्रमादात्‌ verre प्राय- खित्तमस्तोति वक्तं पुवपत्तमादहइ | न चेति। Bataal digaga- agua विषयस्तघां fa नास्ति strafed उतास्तीति प्रायञ्चित्ता- भावस्मतेमदहापातकेष्वनक्तखख anaare | यदौति। प्रमादादिव्यधी पवेच्तब्रद्यचयाणमवोाद्धरेतसां प्ायख्ित्तचिन्तेयसिति द्यातयति। अवकोयत याना रेतः fagecanta याना fan रेता वस्यास्तीव्यव- कणु | प्रमादाचच्येतव्रह्मचयाणामूद्धरतसां छत प्रायख्ित्तानां कम वि-

[ख ०३।पा ०8 | एङ ब्रह्य ङचभाष्ये | १०२७

अवकोणिपप्रएुशख्च तदद्‌ाधानस्वाप्राप्रकाललादिलि तदपि न नैष्ठिकस्य भवितुमरति। किं कारणं, ‘ATES नैष्ठिकं धमं यस्तु प्रच्यवते पनः। प्रायञ्ित्तं न पश्वामि येन wud स आत्मदा | दूत्यप्रतिसमाधेयपतनस्मरणात्‌ इ्न्निशिरस दव प्रतिक्रिया- नपपन्नेः। उपकुवाणएस्य तु तादृक्‌्पतनस्मरणाभावादुपपद्यते तत्‌ प्रायश्चित्तं ॥

दयाद्ेतुरि ुत्रवा पादादिसङ्तिः। पुवंपच्ते प्रमादिनामृद्धरेतसामाव्य- न्तिकादधःपातात्‌ पमथासिद्धिः, सिद्धान्ते तेषामपि प्रायश्ित्तेन पतनसमाघानात्‌ तल्शिद्धिर्त्यपव्य पृवंपत्तरूचमवताय योजयति, उचत डति । तदव aera निघधारितं प्ायख्ित्तमदाइरति | अव- की्णति। ब्रद्मचायवकीणेंदयच पश्बुदहामायमाघानं ace, किं वा लाकिकेष्वेवा{स्रिपु तत्कम॑ति सन्दे पवाधिकरणे यदाहवनीये जदहाति तेन सूवाईस्याभीषटः प्रोता भवतीव्यादहवनीयस्य सवद्माचत्वाद्‌ादव- नीये तावदुपनवनदामा कावा डति प्रापय्य जातय चाऽम्रीनादधीतेति क्त दारस्याग्न्याधानविधानादुपनयनकाले दाराभावाद्‌ाधानस्याप्राप्त- कालत्वात्‌ चाद वनीयाभावात्‌ लेकिकाभिषु उपनयनद्ामा xfs रा- डान्तिते, ब्रद्यचारो यया$वकोर्णी सेव तस्य भाया स्यात तताऽग्न्या- धानलमित्यधिकश्रङ्कं निराकतुमतिदग्णधिकरणमवकीशिपस्बुश्ेति। व्ापनयनकालं लाक्रिकाम्रा इामस्तथावकीणिपश्रुख aaq Stag) Bata परन्नीपस्ग्रदेत्तरकालतयवा पृवंप्रा्यभावादितरस्याञ् पर- परसिग्रदश्चूतावा भाय्यात्वकल्पनया$ऽघाने मानाभावादिव्य्ः। यद्‌. धिकारन्च्तणे निर्णतमधिकारिकं प्रायख्ित्तं तदपि नेष्िकस्य भवितु नातीति सम्बन्धः| प्र्रपवकरं दहेतुमाद। किमिद्यादिना। ifs.

aate प्रावद्ित्तवचनं तब्रद्धयचारित्वाविष्ेषादुपकुवाणस्यापि ae- यामात्‌ तचादइ | उपति | aizfuayfaaaraaattfa: |

१०२८ रननप्रभाभासिते। [ख ०३।पा ०४

उपपृवमपि त्वेकं भावमशनवत्तदुक्तं । ४९ ॥

| |

अपि वेके आचाया उपपातकमेतैतदिति मन्यन्ते यत्नैष्ठि-

कस्य ALTIUS MSG aqua fawaa न तन्महापातकं भवति गर्‌ तन्त्या दि पु मदापातकंष्वपरिगणनात्‌। तस्मादुप कुवीाणवन्नेषठिकस्यापि प्रायित्तभावमिच्छन्ति ब्रह्मचारिला- विशेषादवकोणित्वाविशेषाच अशनवत्‌, यथा ब्रह्मचारिणा मधुमांसाशने त्रतलापः एनः संस्कार दैवमिति । ये हि प्राय खित्ताभावमिच्छन्ति न तेषां मूलमुपलभ्यते, ये तु भावनमिच्छ- न्ति तेषां ब्रह्मचायेवकौणीँत्येतद्‌ विशेषश्रवणं adi तस्मा Rial यक्रतरः। तदुक्तं प्रमाएलचणे, समा विप्रतिपत्तिः खात्‌ waar वा तन्निमित्तलात्‌' इति । प्रायशित्ताभावस्मर न्त्व

सिडधान्तयति | उपप्‌वमिति | उपपदं Ws यस्य पतनस्य तदुप- पर्वमिति याकरोाति। अपि fafa | प्रायखित्ताभाव वयावत्तयितुमयों ति umm | रवकारयमाह | नेति। नणिकत्रतलापस्यापपातकत्वेपि प्रायख्खित्तसत्वे किञ्चातमित्याणद्भा उपपातकसामान्यप्रायखित्त स्या- दिति खचावयवं दयाकुवंन्नाद् | तस्मादिति | उक्तमथ टृद्ान्तमवता्यं weafa | अणनवदिति। प्रायञित्तं न पश्यामीति वणात्‌ कथं तद्धावधोरिव्यारक्लाद। ये vfs) watea नास्तीति समरणा- भावात्‌ न पश्यामीति दशनाभावमाच्रस्मरणादि व्यथः | भाववादिना- मपितुल्या मुलानुपलव्धिरित्याण्द्खादह। ये त्विति! aq न पश्यामीति

रस्य प्रायख्ित्तनिषेधाघेत्मनमाय तद्‌र्यखतिकल्यनात्‌ तदि- Ve सामान्यतया प्रायखित्तसत्ता नाभ्यपगम्यते तचा | तस्मादि- fa) यावद्‌णनाभावसमरणस्य प्रायखित्तनिषेधायत्वकल्पनया तद्य- श्रतिरनुमीयते तावदतिश्रेषटच्या प्रायश्ित्तं श्चतिगमयतीति न Gar

[अ ०३।पा ०४ | पराङ्रतब्रद्यरूचभा्ये | १०९९

सति यन्नभारवे।त्याद्‌नार्थमिति व्ाख्यातव्यं। एवं भिक्तवे- खानसयारपि aang Sarde aap दादशराचञ्चरिता.

"~ ~ "~ ~~~ ~~~

प्रायञखित्ताभावधीरिति भावः। sasy यववरादाधिकरणसम्मति- माह | तदुक्तमिति। यवमयचखरूवाराद्धी उपानद्धाविद्यच्र यववराद- meri परियङ्छव्णशकुनिग्रहा वा दीघश्रकश्रूकसग्रह्य वेति सन्दे Suquaary | समति। कंचिद्ौोघश्रूके यवशब्द vega, प्रियङ्कघु चापरे, वरदण्न्दमपि ae कचिदाडः, छष्णशकुना चान्ये, तेन प्रयोगसाम्यात्‌ समा तुल्या विकल्पेन प्रतिपत्तिः स्यादिव्यथः। fast. न्तमाइ | MIM aia | वाशब्दः पत्तव्यारृत्ययः। या एएासम्‌ला धीः सेव याद्या प्स्लरनिमित्तत्वात तदधमाददिन्नानस्य, Way यदाच Sages maf Baa wears acre यावोा- ऽनघावन्तिः डति च यववराश्व्द्याद्‌घेश्रूकश्यकरविषयत्वं, तस्मात्‌ घीसाम्याभावात्‌ विकल्पासिद्धेया एस्रमला प्रसिहिः सेव ग्राह्येति प्रथमेऽध्याये fas, तथाचापि एएस्तमलत्वात प्रायश्ित्ताभावसिद.- स्ततसत्वं यक्तमिव्ययः, प्रायशख्ित्तं न पश्यामि इति समते, तहि का गतिस्तचाद | प्रायशखित्तेति । ca सति सामान्यश्चगया पायञ्ित्तसनत्तवे निखिते सतीव्यथः। यदि कथलि्ेशिकस्य ब्रद्यचयं लप्येत acta giafad gwd, तन नष्िकन aaa यलवता भाव्यमिति तद्धि घवस्य यन्नस्याप्रमादन सदा कायतारू्प गारवमत्पादयितु प्रायच्चित्ता- भावस्मर णमित्यथः। afea fe दशितन्यायसितसर्यार{तिदिण्ति। wafafa | विशषताऽपि प्रायखित्तविस्तयार त्ति प्रामादिक त्रतलापं प्रायञ्ित्तमिव्यादह । वानप्रस् इति। Stare ब्रतलोपें प्रमादता AGIAN; GH चरित्वा महाकच्ते वज्टण्काण््टं देशं वर्दधयेदिति सम्बन्धः| दद्धं विशिनष्ि। seats) दिनच्रयमेकवारुमोजनं, दिनत्रयं राचिभोाजन, दिनच्रयमयाचितं, दिनचयमपवासकरणमि्येवं- रूपनित्ययः | पारित्राजकेऽपि प्रमादता aaa तुख्यं ARABS. नित्याद्‌ । भिच्तृरिति। सोमस्य augaia तदिदृद्धिमनादव्य मदहाकत्तं वड्वेदिव्याह | सामेति | © Q

१०३० रन्नपभाभासिते। [अ०२)पा ०8.

e ea e ~ मदाकनत्तं agaq, भिच्चवानप्रस्यवत्‌ सेामदद्धिवेजं खशास्ल- संस्कार श्यव्येवमादि प्राय्चित्तस्ररणएमनखतव्यं ॥

वदिसतुभयथापि Bacay ॥ ४ ॥

यद्य्ध॑रोतसां खाअमेग्यः प्रच्यवनं महापातकं, वदि वाप पातकम॒भययापि शिष्टेस्ते वदि: कव्याः | “आरूढे नैष्ठिकं धमे यस्तु प्रच्यवते पुनः। प्रायञित्तंन पश्यामि येन eas wae’ tt इति

'सवेपापप्रसक्ताऽपि थ्यायल्चिमिषमयतं | पुनःस Tat भवति पङ्भिपावनणरण्व च॥ मनोवाक्कायजान्‌ दोषान्‌ ज्ञानोात्यांख GAA | way ददति योगाभरिस्त॒लराशिमिवानलः। उपप्रातेषु Gag Wang awa च | प्रविश्य रजनीपाद्‌ Tears समाचरेत्‌ | निव्यमेवतु कुवत प्राणायामांस्त्‌ षोडश अपि sued मासात्‌ पुनन््यहर दहः HA’ I व्यादि पस्सत्राजकविषयं wie तेनाभिहितः Gera ध्यानादि सच ada fuqdare | auefa | Betas प्रमादच्युत- ब्रद्यच याणां सत प्रायञ्त्तानां अधिकारोाऽल्ि विद्यायामिति ara 3 छ तप्रायखित्तानामपि तेषां श्दधियवदहायत्वमादहइ | afefeafa | छतप्रायख्ित्तः सह शाचार रूपं कम॑ विषयस्तत्‌ fa विद्याङ्गं किंवा नेति संशये प्रागक्तप्रायश्चिततेरेव तेषां यवद्धाय॑तासिद्धेरङ्गमिति प्राते सिद्धान्तमाह | वदौति। प्रतिज्ञायमक्ता Gaede व्याकरोाति। are रू इत्यादिना | दुखरिताचरस्गकछतमेना लाकदयेऽपि कतुरश्चुद्धिमा- दधाति, तच प्रायखित्तन लोकद्वयेऽपि कस्यचिदश्रुद्धिरपनीयते कस्य- {चत्त पारलेकिकागुडरपाक्रियते रेदिक्ाखद्धिरन॒वर्तते। sa fe

[ea utes | WIFCAM SANA | १०३९

'अआरूढपतितं विप्रं aware विनिःषतं |

Bag रुमिदण्टच्च Wer चान्द्रायणं चरत्‌" ॥ ईति चेवमादिनिन्दातिश्यख्तिभ्यः शिष्टाचारा) न डि यन्ञा- ध्ययनविवाददादीनि a: सदाचरन्ति frat: i

सखामिनः फलश्रतेरित्याचेयः ॥ ४४ ॥

शरङ्गेषूपासनेषु संग्यः किन्तानि यजभमानकमाणि च्रादा- fagfandifu, किन्तावत्‌ प्रापतं. यजमानकमाणोति, करतः

"बालघ्नांख कछतघ्रांशख विखुडढानपि waa: | ष्रारणागतन्तख स्तोहन्तञख न संवदेतः | इति

तयेहाप्यारूएा नणिकमित्यादिस्मतललिङ्ादाचाराच परलाकाुद्धे- रपनीतत्वेपि अव्यवदह्ायत्वावगमानत्र तव्यवदहाररू्पाचारस्य fear इत्वं, तद्‌ वम॒क्राचार्स्याक्तविद्यानङ्त्वाभिधानात्‌ safsat पादादि- गङ्तिः। Yau बालघ्रानिव्यादिस्मतिवियाघः, fear arama. fafa ura: 1

अन्यस्मिन्‌ wunitcf तन व्वदासादन्यस्य त्वपकारवदन्यस्मिन उपास्तिकतरि तेन ववदहारात्‌ फललच्तणोपकारमन्ययजमानस्य द्‌- यन्‌ पवपच्तवति। स्वामिन इति। कमाङ्सङ्गान्यपासनानि वि- घवास्तेघभयकरट त्वधिया संश्यमादहइ। खङ्धचिति | शस््रीयाङ्ासि- तापाक्तीनां खतन््रफलानाम्टत्िककटटकत्वेपि यजमानगमिफल- त्वोक्तोरल्ि प्रादादिसङ्गतिः। पवंपत्ते कर्ट॑त्भेोक्रलयोारैकालिकर.- witefs, सिद्धान्ते प्रकृतस्य कतुरखातन््यात्‌ तस्य यजमानाधौन- त्वात्तत्‌कट त्वमपि तद्घीननमिव्यकाधिकस्ण्यस्याविरुद्तेति सिडधवत.

aq प्रञ्पुवक पृवपद्तमाड | किमिति। aa Sq प्रग्रदारा ew. 0 Q2

ah ls रल्नप्रभाभासिते। totic

फलश्रतेः। फलं हि श्रूयते 'वषति era avafa इ Wasa विद्वान got पञ्चविधं सामापास्तेः इत्यादि [ereye] 1 तच सखासिगामि न्यायं तस्य ag प्रयागे, अधिक्तवाद्‌धिक्ताधि- कारलाददेवंजातीयकख। फलञ्च कतेयंपासनानां श्रूयते "वषं- त्यये य उपास्ते दत्यादि [arse] | ननु खलिजाऽपि फलं SU BAA वा यजमानाय वाऽयं कामं कामयते तमागा- यतोति। न, तस्य वाचनिकत्वात्‌ | तस्मात्‌ खामिन एवं फलवन्सपासनेषु कटंलमित्यात्ेय Aye मन्यते॥

आरविज्यमिल्येडुलेमिस्तस्म डि परि क्रीयते ॥ ४५॥

नेतद्स्ति खामिकमाण्युपासनानीति, ऋविक्‌कमाण्धेतानि

यति | कुत इति। फलश्चुतिमेव विश्दयति। फलं दीति | तमपि फलम्दत्विग्गतं faa wnat) तद्ेति। wa देतुः। तस्येति । उदू थाद्यपास्तिविधीनां प्राप्तोद्‌षनत्वात्‌ कत्वधिकास्णि खव प्राप्ते स्तस्येवे। देएनयागात्‌ तदास्ितापास्तीनां Wereaqefuaarfyar- रित्वात्‌ कत्वधयिकारिण ख्व गादोाहनपालवतः विद्याफलेन सङ्गति- fcare| afunafa | तयापि ay उपास्तानां याजेमानत्वं TATE | qagta | wnea फलितत्वमपि यजमानस्य नस्यात्‌ ACAHIA- त्वयोारकाशिकस्ण्यादित्ययः। यजमानगामि wafaaqa afar aga | नन्विति | उत्छगता याजमानं फलं वचनात्‌ क्चिदपवाद्‌ः स्यादि व्याद् | न, तस्येति | वाचनिकापवादाभावे qaufafafcan- संहरति | तस्मादिति॥

अङ्ापास्तोनां याजमानत्वात्‌ न खतन्तफलतेति win सिडान्त- यति | आर्त्विज्यमिति | तच प्रतिज्ञां विभजते। नतदिति। खन्य-

| ख ०३।पा०६। प्रा ङ्स ब्रह्य CAA | ९०३३

to i (किर च =, -— e = aftargarfaqraa मन्यते, fa कारणं, aw fe agra कणं wan परिक्रौयते, तत्‌प्रयोागान्तःपातोनि चोाद्नो- थाद्युपासनानि श्रधिकताधिकारलात्‌ । तस्माङ्गाद्‌ादनादि-

€ ~ € one _ ~

कमनियमवदेव खलिग्‌भिनिंव॑तरन्‌ । तथा चन्तं इ वको

च्छ = दाल्भ्यो विदाञ्चकार सद नेमिषौयाणामन्नाता wT Ta- qietenat विज्ञानस्य दभ्रयति। aan HAAG फलं श्रूयत इति, नेष दाषः, परार्थवादृविजोऽन्यत्र वचनात्‌ फलसम्बन्धानु पपत्तेः ॥

र Faq ॥ ४६ ॥

यां वै काञ्चन यज्ञे whan आगिषिमाशास्त दूति यज-

मानायेव तामाशासत इति दावाचेति aware देवंविदुद्राता

ब्रूयात्‌ कंते काममागायानि' दूति [ares] चलिकटंकख

कटं कत्वे कथमन्यस्य फलमिति usa | fa कारणमिति खचावय- वेनात्तर माइ | तस्मे हीति | ऋत्विजा यजमानेन खगामिने फलाय क्रो तत्वान्रान्‌पपत्तिरिव्यथः। खाङ्कमायं कितत्वेऽपि थ्यानायमक्रीत- त्वात्‌ कथम्‌ पास्लोनाम्टलिक्‌कमेत्वं तचाद् । तदिति। अङ्पासतोना- मध्िकछ्छताधिक्रारित्वे फलितमाह] तस्मादिति। तासाग्टत्विककटटेत्वे श्रोतं लिङ्गमादइ] तया चेति aagtarey प्रणवं प्राणादिदटष्ि- विशिष्टं वका नामत दल्भास्याप्रत्यं दारभ्य विदाच्चकार विदितवान्‌ विदित्वा च नेमिघौयाणां सचिवाणमद्राताऽऽसीदवघः। पवपत्त- वोजमन वदति | यत्विति ¦ उत्सगता याजमानत्वे$पि फलस्य वचन. दपवादोा यच नेव तचात्सगस्थितिरिव्यक्तमित्याद। नत्यादिना॥ इतञ्ोपास्तोनां ऋ त्विक्‌कटटत्वं वजमानफलगामित्वं Gare | अते. चेति । उत्छगतः श्रतिलिङ्गच सिद्मयमुपसंहरति। तस्मादिति,

१०२९ रुलप्रभाभासिते। [ख ०२।पा ०४]

विज्ञानस्य यजमानगाभि फलं दशयति, तस्ादङ्ापासनाना- aufamaatafs: i

¢ f ष =, सो e = सदहकायन्तर विधिः परेण ठतोयं तदत विध्या- [दिवत्‌ ॥ Bo Mt

AMEE: पाण्डित्यं निर्विद्य aaa तिष्ठासेत्‌ FAY पाण्डित्यञ्च निविद्याथ म॒निरमानच्च मोनञ्च निविद्याय ar- wu: इति हृदद्‌ार यके श्रूयते, aa संशयः मानं विधीचतेन वेति। न विघोयत इति तावत्‌ प्राप्न, बाल्येन तिष्टासेदित्यचैव

सिदे चोपास्तीनां टत्विक्‌कटंत्वे तल्चिधार्खानियमन्धायेन खतन्त्- फलत्वसिद्धरिति भावः॥

विदुरप्र्टतीनां मन्दधिकारिणां घोसाधनोाक्तिप्रसङ्ेनाङ्ापासन- मधमधीसाधनमेवं निधायं पनरुतत्तममध्यमधोसाधनं वक्तमारभते। सदह कायंन्तरेति | विषयवाक्वमदादइरति | तस्मादिति | यस्मात्‌ पूवं ब्राद्यणा विदित्वाईऽत्मनमेव रखषणाभ्या gory भिच्ताचयं चरन्ति स तस्मात्‌ खघ॒नातनेाऽपि ब्राद्यणः पाखडिव्यं पण्डाऽध्ययनजा ब्रद्यब दि - aia परितः तस्य aa पाण्ड्यं वणं तच्चिविद्य निश्चयेन लब्ध्वा बाल्येन ज्ञानवलभावेन यक्िताऽसम्भावनानिरससरूपमननेन खुद्धधो- aa वा तिष्ासेत स्थातुमिच्छेत | उक्तदाष्याथं बाल्यं चेत्यादिरनवादः, अवणमननानन्तरं मनिमननण्ोला निदिध्यासनपरः स्यान्मानात्‌ न्ध दार्यं पाण्डित्यं wad च निदिध्यासन निश्चयेन लब्धा उक्तहतु- चयस्य ब्रद्यधीदेतुत्वात्‌ ब्रद्धादहमिव्यवगच्छतीति ब्राद्मणः साच्तात्‌कछत- ब्रद्य भवतीग्यर्थः। aa अतं मानं fanaa मेनश्न्दस्य fas पासत्राज्ये साध्ये च ज्ञानाभ्यास yates: सप्रायमादइ। aafa| निरूपाधिविद्यान्तरङ्गसादघनमाःनविधिसाधनात्‌ पादादिसङ्गतिः। पूव-

[ ख ०३।पा०४] प्रा ङ्स ब्रह्य रचभाध्ये | १०३५

विधेरवसितलात्‌। न ay म॒निरित्यच विधायिका विभक्तिरूप- लभ्यते, तस्ादयमनुवादा युक्रः। कुतः प्रापिरिति चेत्‌ मृनि- ~ ह ख [| हि, 9 sf e पण््डितशब्द याज्ञानायंवात्‌, पाण्डित्यं निविद्येत्येव urd ara 5 — vA £ अपिच श्रमानच्च ag निविद्याय ब्राह्मण casa तावद्‌ त्रा- awa न विधौयते, प्रागेव प्राप्नवात्‌, away argu दति प्रशंसावादः, तथेवाथ मनिरित्यपि भवितुमरंति aarafaz- शल्ादिव्येवं प्राते qa, सदकायंन्तरविधिरिति। विद्यासद- कारिणा मानस्य वबाद्यपाण्डित्यवदिधिरेवा्रितव्यः चरपूरव-

[4

पत्ते मोनस्यानरेयत्वासिद्धिः, सिद्धान्ते तस्यानुष्टेयत्वसिद्धिरि ति मत्व तं दहेत्यादिवाक्यप्रषादङ्गापासनरम्टात्वक्षमेतिवत अथय aru इति विधि्ीनवाक्यपष्रघादटय मनिरि्यघोऽपि न fafufcfa पवपत्तय- ति | नेव्यादिना। नन बाल्येनेत्यपकमे विधिशतेर्भनेऽपि विधिरर्त नेत्याह | बल्येनेतति | तदवापपादर्यति। नदति यद्यचापि fau- यत्वं तहिं विधिः श्रूयेत बाल्यवन्न च खयते अतः खातव्यत्वे स्यश्चवणा- feuarafatstead: | तहिं नैीनवाक्यश्य का गतिरस्ति तचा | तस्मादिति | अनधिगतस्यानवादायोागादन्यच विष्यनुपलब्येविधिरे- वायमिति शङ्कते । aa इति। पाण्डि्यविधानादोेव मानमपि fad तस्येव मानत्ादित्याद्। adifa | मनिशब्द्‌ स्य भित्तवचनत्वेपि तस्या- न्यच विद्ानादचानवाद्‌ wafa मत्वा मानस्य afauaa दत्वन्तरमा- ह | ala चति | खकवाक्यतानरोाधात मानवाक्यपि न fafufcay: | यदा पाख्िव्यत मानस्य प्राप्िस्तदा विघोयमानबल्यस्यव्य waa, af पाण्डित्य खर्प ज्ञानं किन्त बाल्ये$ःनणितेऽनन्तरं मननापरपयायं पाण्डित्यं Aad स्यात्‌, तस्मात बाल्य पशस्तं, यदा मानस्यात्तमाश्मस्य वि. QUAM अनवाद स्तदा बाल्यमाचानषानवानत्तमाखमित्वेन स्तय- त इति व्यक्ता स्ततिरितिमत्वाद। तस्मादिति। बाल्यपाणिव्यातिरि. क्तस्य मानस्याविध्वत्ात नतत ममत्तारनद्ुयमिति प्राप्तं पत्तमनद्य

९०३६ रन्रपभ7भासिते। [ख ०३।पा०४ |

ala) ननु पाण्डित्यरन्देनेव मोनस्यावगतलमृक्तं, नेष दोषः, सनिशव्दस्य ज्ञानातिशयाथवान््ननान्मुनिरिति च ara सम्भवात्‌ “मनीनामव्यदं व्याखः' दति च प्रयोगदशंनात्‌। नन्‌ मनिशव्द उत्तमाश्रमवचनेाऽपि दृश्वते "गादख्य माचायङ्कुलं नैनं वानप्रख्यम्‌' Tas | न, "वाल्मीकि मुनिपङ्गवः' इत्यादिषु व्यभिचारद्शंनात्‌, दतराश्रमसन्निधानाच, पारिशेव्यात्‌ तचा- नमाश्रमोापाद्‌ानं, ज्लञानप्रधानवादुत्तमा्रमख। तस्राद्ाल्य- पाण्डित्यापेक्तवया emafae ara ज्ञानातिश्यरूपं विधीयते, यत्त॒ ave एव विधेः पयंवसानमिति, तथाव्यपूतवानुनिलश्य विधेयत्वमाग्रोयते, मनिः स्यादिति निवेद्नीयलनिदेशादपि समानस्य वाद्यपाण्डित्यवदिघेयलाश्रयणं, तद्रता विद्यावतः सच्या-

सिद्धान्तमाह | खवमिति | अपूवेत्वमसिद्धमिति श्ङ्गते। नन्विति। पणडितश्रब्दस्य ्ानमाचार्यत्वात्‌ मुनिशब्दस्य तदतिश्यगामित्वात्‌ अर्थमेदात्र पारिडित्यशनब्देन मुनिशब्दस्य प्राश्य्यतेत्यादहइ | न्येत्यादिना। द्ध प्रयगाभावे कथं तदयेत्वं TAS) मनीनामिति | आखाश्रमेऽभि यगद्‌एंनात्‌ अनियतक्ञानातिष्रयवाचित्वं, तस्य चाचाविशधानादनु- वादत्वमेवेति शङ्कते । नन्विति | उत्तमाखमे म॒निश्ब्दाऽसाधारणः साधारणे वेति fared vate | नेति | असाधारणत्वं aa नेकार्यत्ववोगात्‌ अयक्तमिव्यभिपेव्य प्रयागस्य अन्यथासिद्धिमादइ। xacfa | मनस्यापवत्वमपपाद्य टतोवमिति पद्‌ व्याकुवन्‌ फलित- are | तस्मादिति | वाक्यभदप्रसङ्गात्‌ रकचव विधिरसित्यक्तं aare | यत्त्विति | उपरिधारुणवत्‌ मानं वाक्यभेदेन विधेयमिव्यचव हेत्व न्तरमाद। निर्वेदनीये fata, कस्येदं मेनं विद्यासदइकारितवा विधीयते aarve | तद्वत ङडति। विष्रघणघ्रापकं uefa कथमिति।

| ख ०३।पा ° 8 | परार ब्रद्धयख्‌चभाष्ये | १,०२७

सिनः । कथं विद्यावतः waft दृत्यवगम्यते तद्धिकारात्‌ रात्मानं विदिता पुचादयेषणाभ्या व्यत्थायाय भिक्षाचर्यं चर- fa’ दति, ननु सति विद्यावच््े प्राप्नोत्येव तच विद्यातिश्यः far मोनविधिना इत्यत are पक्तेणेति । एतदुक्त भवति यस्मिन्‌ पत्ते भेददशनप्रावच्यान्न प्राप्रोति तस्मिन्नेष विधिरिति। विध्यादिवत्‌ यया 'दशपृणमासाग्यां खगकामेा asta’ दुत्येवजा- man विध्यादौ सदकारिलेना*ऽन्याघानादिकमङ्गजातं fad यते एवमविधि प्रधानेऽप्यस्मिन्‌ विद्यावाक्ये मैोनविधिरित्यथैः। एवं बाच्यादि विशिष्टे केवस्ाश्रमे श्रतिसिद्धे विद्यमाने कस्मा-

प्रकरणं agate! afefa पत्तेणेति पद्‌ श्रङ्ात्तरत्वेनावतारयति। नज्विव्यादिना | ब्रद्धयव पव्यगदयं वस्त देतं सवंमविद्यामयसिति णा waa सिं तत्सात्तात्कारसाधनाभ्यासं खयं खव पृरुषस्योन्म्‌- ख्यादनथको विधिरिति wifes सन््यासप्रकसर्णात्‌ तद्धर्मस्य खवणाद्‌ः सात्तात्कार हेतुभावस्याप्‌ वत्वादेषटव्यस्तदविधिरिति समाधिः विद्या- वन्तमधिकारिविश्ेषं प्रति विधेरानथेक्वमयक्तमिव्याश्द्या विद्यावत ata विद्यातिश्ययुक्ती नायते किन्तु विद्यादयाय तदुपायाभ्यासे ya- ततः, तेनास्य wa कदाचिद्धेददण्रनं प्राप्रा्यता विशघेरयवत्तेति aa- पदाथ विद्णेोति। wafefa | अतच्चिषटवाक्यस्य तददिशधायकत्वे टदा न्तमा | विध्याद्वदिति। तदव व्याचष्टे। यथयेति। अादिर्मख्यं प्रधान, विदधरदिविध्यादिदश्पणमासविधिः, सभिद्‌ादिसत विध्यन्तस्त- चाश्चतविधिकेऽपि विधिरखयोयते cau: | टदान्तस्यमयं दाद्धान्तिके याजयति | ख्वमिति। बाल्यादिप्रधानसन््यासा यद्यनद्ेयस्तद्िं a स्मात्‌ गादस्यनापसंदइरुति। Btatefa | अनन्तर ख्‌चव्यावन्यमाद्। रखुवभिति। ग्टडिणेापसंहारेऽपि कवल्याखमस्य किञ्जातमिव्याण्ङ्घाना-

ae ee eee

* ऋअग्रन्धनेति aus are | GR

९०३८ रनप्रभाभासिते। [ख ०६।पा०४)

च्छान्दोग्ये गडिरापसंदारः 'अमिसमाद्रत्य रम्ब इत्यत, तेन quieras तदविषयमादरं दशयतोत्यत उत्तरं पठति॥ छत्स्तभावात्‌ तु गरडिणापसं दारः ॥ ४८ ॥

तुशब्द विशेषणार्थः, waqurase विशिष्यते, azar यासानि fe बह्न्याश्रमकमाणि यज्ञादीनि तं प्रति कतेव्य- तयोापदिष्टानि आश्रमान्तरकमाणि च यथासम्भवमदिसेन््रि- यसंयमादौनि तस्याऽपि विद्यन्त, तस्मात्‌ एृदमेधिनोपसंदारो न विरूध्यते॥

मैनवदितरे षामप्युपदेश्णत्‌ ॥ ४९ ॥

यथा मैनं गादंख्यच्चेतावाञ्रमोा ्जतिसम्मतावेवमितरा- वपि वानप्रखगरुकुलवासा | दशिता fe पुरस्तात्‌ श्रुतिः ‘ay एव दितोये ब्रह्मचायाचायकूलवासी Sala.’ इत्याद्या |

स्थाविषयत्वं प्राप्तमित्याद । तेनेति | बङ्लायाससाध्यकमबाङ्ल्यात्‌ तनेपसंहासा न तेनेव समापनादिव्याद। wa डति ॥

aad व्याचष्टे | qu इति । नन यथा एदिणा यज्ञादीनि कतब्य- त्वेन उक्तानि तयाऽ$खमान्तराणामपि करणसंयमादौोनि कमेान्तराख- च्यन्ते, तथा च aise faraway) अश्रमान्तरति | ग्टहमेधि- नि विषे सिद्धे फलितमाइ | तस्मादिति

मैनं गादेस्थमित्याश्रमद्याक्तरितराश्रमाभावश्ङ्गा कस्यचिद्भवेत्‌ तच्चिरासा्चमाह | मैनवदिति | कथं तयोः afar तचा । दशि- तेति। खुतिमत््वाविश्रेषे afsaare | तस्मादिति। इतरेषामिति बद्त्या गादंस्खस्यापि wat नतु सिद्धवत्‌ उपन्यास इत्याश- @ig । इतरेषामिति | गायचः, त्राद्धः, प्राजापव्यः, ब्रहन्‌ इति तब्रद्य- चारो चतुविंधः। ग्ररदस्याऽपि ames, शएलीनटत्तिः; aac,

[अ०दे।पा०४| शरा ङ्कर ब्रह्म्‌ चभाव्ये | १०३८

तस्माचतुणामष्याश्रमाणामपदेशाविशरेषात्‌ Awad विकल्य- स मद्धयाभ्यां प्रतिपत्तिः, इतरेषामिति इयाराश्रमयेोबेड्व- चनं टत्तिभेद्‌ापेक्तयानष्टानभेदापेत्तया वेति द्रव्म्‌ ॥

अनाविष्कुवन्नन्वयात्‌ ॥ Yo ॥

"तस्मात्‌ ब्राह्मणः पाण्डित्यं निविद्य वाच्येन तिष्ठासेत्‌ दति UAHA BAA! तच बालस्य भावः HH ar वाच्यमिति तद्धिते सति बालभावस्य वयोविशेषस्येच्छया सम्पादयितु- मशक्यत्वात्‌ यथोापपादे मूत्पृरोषल्वादिबालचरितमन्तगंता वा

चारसन्र्यासी xf चतुविधः। वानघ्स्थस्छ वेखानसोादुम्बरनालखिल्य- फेनपपरभेरेखतुविंधः। तथा परित्राडपि कुटीचकबहृदकदसपरम- इसप्रभेद्‌ खतुवघ डति BIST परभद्‌ास्तावदाश्रमास्तत्तद्धमविशषयक्ताः अतिस्मतिप्रसिद्धास्ततेा ब्रद्यचार्िि aang चानणछाटभेदमन- खछानभदः ase salad गादस्थमपेच्छ, तसय प्ागेवासन्दिग्धत्वे- नाक्तत्ादित्यथः॥

बाल्यस्य विधेयत्वमपेत्यावान्तरवाक्यभेदन मोनमपि विधेयत्वात्‌ मुमुच्तणा कायमिन्युक्तमिदानीं किन्तत्‌ बाल्यमिति dararare | अनाविव्कुव॑न्निति। wagada ad बाल्यं विषयत्वेनादाहइरति | तस्मादिति तच बाल्ये विषये dua इति सम्बन्धः| संग्रयकारग- माह | बलस्येति । afe बालभाव वयोाविशषोाऽपि कल्यतामिद्या- TE तदग्रे Saas, बालेति | तद्धितयुव्या uf<fee बाद्यमा- faa संप्रयममिनयति। ययेति, बाल्यश्ब्दाथविवेचनेन खतन्त- पमथंदहेतुविद्यान्तरगतस्यवाचापि निरूपणात्‌ पादादिसङ्गतिः| पवं- पत्ते तिदन्मचत्वाद्यपि विदुषोाऽनष्टेयं सिध्यति, सिडान्ते बाल्यस्या- प्रूएन्द्रियत्वादिरूपभा वश्ुडधरनुष्छेयत्वात्‌ न विदुषा यथेष्धचेद्धा-

सिद्धिरिति मत्वा प्र्मपुवकं qaqaare | किन्तावदिति। चरणं 6R 2

१०५० रल्प्रभाभासिते। [ख ०३।पा ०४

भावविप्रदद्धिदमदपंप्ररूटेन्द्रियत्वादिरद्ितता वा बाल्ये सखा- दिति संशयः, किं तावत्‌ प्राप्तं कामचारवादभक्तता यथोाप- पादमूत्परौपल्रञ्च Wagar लेक बाख्यमिति agua यक्तं । नन्‌ पतितलादिदोषप्रा्ेनं युक्तं कामचारताद्याचरणं न विद्यावतः सद्यासिना वचनसामथ्थादषनिदत्तेः पष्ररदिंसा- दि स्विवेत्येवं प्रासरेऽभिधीयते। न, वचनस्य गत्यन्तरसम्भवात्‌। ्रविर्द्धे दयन्यस्मिन्‌ बाल्यशब्दामिलष्ये लभ्यमाने न विध्यन्तर्‌- व्याचातकल्यना युक्ता प्रधानोपकाराय चाङ्गं विधोचते ज्ञा- नान्यासख प्रधानमिद यतोनामनष्टेयं, नच सकलायां बाल-

4 ~~~ निन 9

चारा वद्नं वादा HAN YAM कामतो यस्स तया तस्य भाव- WU | TUNIS यचासम्भवं, यच कापि ad पुरीषं चास्येति war. स्तस्य भावस्तं । तच लोकप्रसिद्धं देतुमाद | प्रसिडेति । wreat- न्तर विरोधादयक्तमुक्तविधबाल्यस्य लिधेयत्वमिति wed | नन्विति | aifznea श्द्गद्धा ग्रद्यते। सामान्यणस्तसल्ञचा विष्टेवविधेः स्या{दत्याद | नेव्या{द्ना। समानविेविषेषविधिना asia eure. ary | पञ्िति। विदुषो यथयेद्धचेद्टायामपि न दोषेति प्राप्न मनद्य सिद्धान्तमाह | शखवमिति। विदुषो wieder न विधवा षरास्त्रान्तरविराधादिति प्रतिजानीते नेति। सामान्यश्णस््रसोक्तः agiat awa तिषासेदिति aware | वचनस्येति, सासान्यपटत्तविधिशास््राविरुडेऽथं सम्भवति तदिरूदधार्थकल्यनाया- गात्‌ न कामचारादि विधेय{मन्य॒क्तमेव व्नक्ति। अविरुद्धे wifey तश्च कामचारादि न व्रिधेयमिव्याद। प्रधानेति। किन्तत्‌ प्रधानं यदङ्त्वेन बाल्यादि विधीयते cere न्ञानेति। उक्तप्रघानापकारि- त्वाभावात्‌ न कामचारादि विधेयमिद्युक्तं तदिराधित्वाच्चं तद्‌विध्ेव- fame नर्चोति। किन्ति विधेयं बाल्यं acre; तस्मादति,

[अ०३।पा०४ प्राद्र ब्रद्मसूचभाय्ये। १०४९

चयायामङ्गोक्रियमाणायां ज्ञानाग्यासः सम्भावयते, तस्मादा- matt भावविशेषो बालस्याप्ररूढ़द्धियलाद्रिद बाच्यमाश्रौ- यते। ace aatfamafafa | ज्ञानाध्ययनधघामिंकत्ा- दिभिरात्मानमविख्यापयन्‌ दम्भदपोादिरदिता भवेत्‌ चथा बालाऽप्ररूटेन्दरियतया न परेव्वात्मानमाविष्कतुमीदते तदत्‌ | एवं यस्य वाक्यस्य *प्रधानेपकाययानगम उपपद्यते, तथा ~ * ॐ चाक्र खूतिकारः।

"यन्न सन्तं नचासन्तं नाश्रुतं न IVA |

न सुटन्तंन दुदत्तं वेद्‌ ayaa ATAU: I

गरढधमाञ्ितो विद्धान्‌, अज्ञातचरितं चरेत्‌।

AAA जडवचाऽपि मूकवच HUY

व ४ थ,

'अव्यक्रलिङ्घाऽव्यक्त चरः इति चेवमादि ॥

हेति प्रकत वाव्याक्तिः। उक्तेऽथं सूचमादाय योजयति। तदारेति। . कथं यथात्तीऽयं बाल्यश्रब्दः प्रय॒ज्यते cate) यथेति | अन्वयादिति uz वाकरोति | aa होति | अप्ररूटेच्धरियत्वादिरूपभावग्ुद्धिलच्तण- बाल्यस्य प्रघानापकारित्वे मानमादइ। तथा चैति | कुलनत्वप्रकटनं ad, तद्देणरोत्यमसन्त, WEY ज्ञान राइित्यमख्तत्वं, तदेपरःेगयं बङ्धश्चतत्वै, सदाचारनिरतत्वं wand, दुराचारनिषत्वं gaia इति We: | तत्किमिदानीं ब्रह्मवेाग्यस्य मुमच्योनास्येव fata खन- चेयं तचाद। Uefa) चच्तरिन्द्रियधार वश्यं निरसितुं अन्धवदि- aa) रसनादिपार वश्यं निरम्यति। जडर्वदिति। ज्लानेन्धिवपार- पश्ं परिव्य कमन्िवपारपश्य परिहरति | मृकवदिति | धम॑ध्वजि- त्वाप्रकट नमव्यक्तलिङ्त्वं, तदेवं म॒मुचारुपगरतसवेंद्धिवस्य अवणादि- परस्य माच्तसाधनं तत्वद्धानं अवश्यम्भावीति ara:

— ----- _ — क न

2 प्रधानापकाग्रल्वानुमम दूति que are |

९०४२ रलप्रभाभासिते। [च्०३।पा ०४ |

रेहिकमप्यप्रस्ततप्रतिबन्े तदशनात्‌ ॥ ५९॥

सवापेत्ता च यज्ञादिश्रतेरित्यत प्मारभाचावच fagrat- धनमवधारितं तत्फलं विद्या सिथ्यन्ती fafaza जन्मनि सि- ष्यति उत कद्ाचिदमूचरापोति चिन्त्यते, किं तावत्‌ प्राप्न द देवेति | किं कारणं, श्रवणादिपूविका fe विद्या न च कञ्थिद्‌- aa विद्या मे जायताभित्यभिसन्धाय यवणादिषु yard, समान एव तु anata विद्याजन्ाभिसन्धाय तेषु प्रवतेमानो दुश्यते। यन्ञादीन्यपि अ्रवणादिद्धारेणेव विद्यां जनयन्ति प्रमाणएजन्य-

बाल्यान्तमचखावचं विद्यादतुमक्का तत्फलं विद्याजन्मकालं निर्ू- qafa| tfeafafa | उक्तद्ेत्वघधोनधीजन्मविषये कारोयादिफलें चिचादिफले चाभयोपलब्धेछेत्तानुवादपूवक संश्यमादह। Bafa | खअवणादिसामम्रीप्रतिबन्धग्रन्या विश्दधीप्रसवभुभिरिल्यक्तरच पादा- fasta: | पवेपच्ते खवणादीनां विद्यापायत्वजियमासि्िः, सि- Bra प्रतिबन्धाभावापेच्तया तेषां त्चियमसिद्धरित्यपेत्य परञ्नपृवक- मेद्दिकत्वनियमं पवपच्तमाद। किमिति । फलचेविध्यापलब्धेा afa- यमे नास्ति देतुरिति aga | किमिति। तच कारणमा | खवशा- दीति | चिकच्तादिवदमृचापि धीडेतुत्वं Bam: स्ादित्याश्ङ्खााड। न चेति| कथं afe तेषु प्रत्तिरि व्याश तेषां कारीेयादितुल्यत्- माद | समान xfa| अअवणादोनां चच्तेरादिवत्तद्धोसाधनत्वात्‌ का- लान्तरीयकुम्भेपलम्भाय चक्तरुन्मीलनाभाववत्‌ जन्भान्तरौयविदायै वणादिषु gamete उपलभ्यमानसंसारदुःखनिढत्तये च fa- द्यासाधनत्वात्‌ कारीयोादिवत्तल्यजन्मन्धेव विद्ाजन्मेत्यथंः। यन्ञा- दौनां जन्मान्तरीयफलानां धीदहेतुत्वस्य विविदिषावाक्योयत्वान्नन्मा- न्त < धौजन्मे्याश्ङ्चादइ। यन्नेति | तेषां diag अवणादिघट कलात्‌

| ख ०३।पा ०४] WPL AAAI | १०४३

लादिद्यायाः। तस्मादौडिकमेव विद्याजन्मेत्येवं प्राप्रे वदामः, tren विद्याजन्य भवति रसति प्रस्त॒तप्रतिबन्धे दति। एत- em भवति यद्‌ा प्रक्रान्तस्य विद्यासाधनस्य कित्‌ प्रतिबन्धा a क्रियते उपस्थितविपाकन कम॑न्तरेण तदेहैव विद्या ‘squad, यदा तु खल प्रतिबन्धः क्रियते तद्‌ाऽमृचेति | उप- स्यितविपाकत्रञ्च कमणा द्‌शकालनिमित्तापनिपाताद्धवति। यानि चैकस्य कभभणा विपाचकानि देशकालनिमित्तानि न तान्येवान्यस्यापौति नियन्तुं शक्यते यता विर्द्ध्‌फलान्यपि कसाणि भवन्ति, शास्मप्यस्य कमण इदः फलमिन्येतावति पयवसितं न दश्कालनिमित्तविशेषमपि सद्धोतयति। साघ-

घटि तेषु धियावश्यम्भाव्यमि्येडिकत्वनियम cae: | अवणदीनां कारीोयादितुल्यत्वे फलितमाह | तस्मादिति | खवणादिषु छतेष्वपि न aeq धीः स्यात्‌ तेषामतदुपायतेवेति पराप्तमनूद्य चिचावद्‌नियत.- फलधीौ साधनमिति fagraare | खवसिति। छतेष्वपि खवणादिषु कदाचिद्िद्या नात्पद्यते चेत्तद्धि तेषां तदुपाय्रत्वमनियतं स्यादिव्याश- द्याह । रखतदिति। छतेख्वपि खवणादिषु aa विद्यानुद्ये कारोया- द्विव प्रतिबन्धो at पोव्कल्याभावोा वा तेषां कल्पनोयः, प्रतिबन्ध- Sia fe सामग्री काय Sat चेतावता तद्धेतुतहतिरिव्यथंः। उप- स्ितविपाकखवणादिविरोधात्‌ कमण wa प्रतिबन्धमाशङ्खयाादड। उपच्ितेति । तेरेव देश्दिभिविद्यार्थमेव आअवणादिकमे किमितिन विपच्यते तचा | वानीति।. Sse कर्मणा Waray” च खव- णाद्‌दश्कालनिमित्तेकरूप्याभावे Sqare | यत डति। कर्मणा खव- णादौनां प्रतिबन्धं तेभ्य विद्योत्पत्तेरादिग्स््रं व्याहन्येतेत्याशङ्काएद् | niefafa | तयापि कमेण रव पतिबन्धकत्वं न श्रवणादोनामिति कुता नियमस्तचाह | साधनति। ate विद्याभावे कारोयोादिवत्‌

नाना ----ााणयककणदोाोद

* विपच्यत दूति ate quo.

९०४७ रल्नप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा०९ |

नवीर्यविशेपाच्चतोद्धिया fe कस्यचित्‌ शक्ति राविभंवतोति तत्‌- प्रतिबद्धा परस्य तिष्ठति । न चाविशेषेण विद्यायामभिसन्धि- न॑त्यद्येत Teas at मे विद्या जायतामित्यभिखन्धेनिरङ्कुश- लात्‌। अवणादिद्ारोणापि विद्योत्पद्यमाना प्रतिबन्धत्तवापे- येवे त्पद्यते। तथा च श्रतिः दुवैघवमात्यना द शंयति-

"श्रवणायापि बङ्कभिया न लभ्यः

प्रटएवन्तेाऽपि वद्वा यन्न faz: |

BIQal वक्ता कुशलोऽस्य लब्धा

आखया ज्ञाता कुग्लानणग्िष्टः॥ दति, गभ॑स्य एव च वामदेवः प्रतिपेदे ब्रद्यभावमिति वदन्तो

परतिबन्धादि सत््वकल्यनेन धिव आअमस्मिकत्कल्पनमयुक्तमिद्ेव मे विद्या स्यादिव्यभिसन्धिदृष्धेरिति cate | न चेति। दृश्यमानसंसार- दुःखस्यानेकजन्मगामित्वं जानता यदा कदाचिदनयेनिवुत्तिः स्यादि- त्भिसन्धेः साघधनसामण्यौनुसारेण सम्भावितत्वादित्याद। खभिस- न्धेरिति। यत्तु ्रवणादीनां चच्ृखादिवदुूफलर्त्वामिति तवाद | खव- णादीति। तेषां विधानाददृद्टदारापि साधनत्वमवघातवद्‌वगतं यज्ञा- दीनामनियतफनलनां न साधनत्वविधेश्च विद्योत्यत्तेरनियतत्वमिव्यथेः | यत्त ज्ञानादीनां चघटकत्वात्‌ घटित्घ खवणादिषु विद्याऽवश्म्भावि- नीति, aa प्रतिबन्धसत््वम्य ओआतलिङ्सिदधत्वान्मेवमित्याह। तथा चेति| आत्मनः अवणमपि दुष्करं बद्कनामिव्यादइ। आअवणायति। कथयच्चन gansta तत्‌फलक्ञानं दुलंभमित्याद | eu aft) तच डेतुः। wwe इति | ययावदस्यात्मना वक्ताऽऽखया.द्धतवत्‌ कञिदव सम्भवति सम्यगाचायसिद्धावपि तच्छत्वा लब्ध्वा साच्तात्कताऽस्याश्चय- स्तिषटतु साच्तात्कारः वुष्लेनाचायणानु शिपि शास्त्रात्‌ परात्तता ्ताता.<प्याखखयं vagy: | सम्त्यामद्िकत्वे धिया लिङ्गमाह | THe

[ख ०२।पा ०8 | एणा डर ब्रह्य च भाष्ये | १०९५

जन्मान्तरसखितात्‌ साधनादपि जन्मान्तरे fara दशयति का ~ ९. ॥ + + क

न डि गभस्थर्वेहिकं किञ्चित्‌ साधनं सम्भावयते । सतावपि अप्राय येोागसंसिद्धं कांगतिंषरृष्ण गच्छति" दत्यव्जंनेन WET भगवान्‌ वासुदेवः ‘a fe कल्याणएछत्‌ कथित्‌ दुग॑तिं तात गच्छि" Teal VARY पण्यलाकम्रा्िं साधकुले सम्भति- च्चाभिधाय, च्रनन्तरं (तच तं बुद्धिसंयोगं लभते पृवैदैदिकम्‌ दत्यादिना च्रनेकजन््रसंसिद्धस्ततायाति परां गतिम्‌" इत्यन्ते ॐ न € क ~~ 9

नतदेव दशयति । तस्नाद्‌दिकमामुद्धिकं वाविद्याजन्य प्रति- बन्धे यापेत्तयति खितं ॥

एवं स॒क्तिफलानियमसतद्‌ वस्थावधृतेसद्व- TTA: ॥ ५९॥

यथा मुम॒क्ताविद्यासाघनावलब्िनः साघधनवोयविथेषात्‌ विद्यालच्णे फले ेदिकामञ्मिकफलत्वछृतेा विशेषप्रतिनियमे दृष्टः, एवं मुक्रिलच्णेऽपत्कषापकषकतः कखिद्दिगेषप्रतिनि-

sfa| कयानुपपच्या अखतिरिममथं enafa तच्राद। नदीति, जन्मान्तर सद्धित साधनं जन्मान्तरेऽपि धिवं साघयतीव्यच समृतिमाद। समताविति | अवणादौना पालव्कस्येऽपि खतस्मतिलिङ्त्‌ प्ादिफल- चचादिवद्‌नियतकालत्वसिदधेनानकान्तिकपलत्वं तषामिव्यपसंदहरति। तस्माद्ति। विद्यारूपे फले कालेत्कघापकषछतोा विष्टेघनियमे दर्शितः, सम्मति विद्याफलमोाच्ते कस्यचिदपि वि्ेवनियमस्याभावं दश्णवति। रवमिति। विद्याफलं मक्तिविघवः, सा किं विद्यावदुत्कषघंपकर्घङ्कतविरेववतीं © 8

Loe? रन्नप्रभाभासित | | ऋ ०३ पा ०४ |

यमः स्ादित्याशद्ाद। एवं मुक्रिफलानियम दति। न खल मक्तिफले कञिदेवम्भूता विगेषप्रतिनिचम चाश्रद्धितव्यः, कुतः, तद्‌वस्थावष्टतेः। मुत्यवस्था fe स्वेद न्तेव्वेक रूपेवाव- धार्यते, ब्रह्मैव दि मुक्तवम्या, न च ब्रह्मणिाऽनेकाकारयेोगा- sfa एकलिङ्ग वावधारणात्‌ ्रस्थुलमनण, स एष नेति नेत्या- त्मा" "यच नान्यत्‌ पश्यति ब्रह्मेवेदमम्टतं परस्तात्‌ दृद सवं ALAA सवा एष महानज आत्माऽजरोाऽमरोऽग्दताऽभम- या ब्रह्म यत्र लस्य सवेमात्मैवाश्डत्‌ तत्केन कम्पश्येत्‌ इत्यादि

fe व नेति फलस्येभययादटद्टेः संशये प्रछतविद्याफलस्य प्रसङ्गता निरतिशयता ureifeasfa: | पवपत्ते माच्तस्य कमसाध्यतया परुषायाधिकरणसि्धिः, सिद्धान्ते तस्य ज्ञानेक्वसाध्यत्वात्‌ ततसि- डिरिव्भिप्रे्य पवपच्तमादह। यथ्ति। मक्तिरुपचयापचयवतो फल- त्वात्‌ विद्यएवदित्यनमानात्‌ तस्याः कमसाध्यत्वाधिगमात्‌ पुरुषाथाधिकः- स्णत्वमयुक्तमित्याश्द्खु [सधान्तमवताय प्रतिज्ञां विभजते। न खल्वि- ति। उक्तेऽनमाने जायति कथमा्ङ्धानिर्वकाण्नोति शङ्कते | कुत Efe) मक्तिखरूपत्रद्यकरूप्यावधार ण्रास्तरविराधात्‌ नानृमेति मत्वा ख- चरावयवमाद्‌ाय MIS | तदवस्थेति। मक्तिनौाम काचिद्वस्या वि- द्यते चत अदितीयत्वविराघधादवस्यात्वात्‌ जाग्रदवख्ावत असावपि निृत्तिमती स्यादिव्याश्द्धादइ | तब्रह्मवति। कथमेतावता मक्तंरुत्कषं- छतविष्रघरहिव्यमिव्याणशद्भयाहइ। नचति। न स्यानताऽपीव्यधिक- रणे निविष्रषत्वमख्यलादिगुव्या ब्रह्मणा निरूपितमिति स्नास्यति wala | इतश मूक्ते(नरतिष्रयत्वमित्याह। aig चेति। काष्टोापच- यापचयाभ्यां ज्वालापचयापचयदटद्टेरन्तरङ्वद्िरङ्तदभ्यासादिसा- धनापचयापचयाभ्छां विद्यापचयापचयसम्भवात्‌ ana मुक्तावपि ता सयातामिव्याशद्धया tant स्फ़ारयति। न विद्येति faaa ar tamat खसाध्य्ऽपि कय्खदति्यमःदध्थादिव्याणशङ्कादह। तद्धोति।

| ख ०३।पा ०४ | TIF CAMAAW® | १९०९७

श्रतिभ्यः। श्रपि च विद्यासाधनं सखवोयंविशेषात्‌ खफल एव विद्यायां कञ्चिद्तिशयमारुज्येत्‌ न विद्याफले मक्ता तद्य- साध्यं नित्यसिद्धखभावग्तमेव विद्ययाधिगम्यत इत्यमल्द्‌- वादिश्म। न च तस्यामघुक्षनिकषीत्मकेाऽतिशय उपपद्यते, निङ्ष्टाया विद्याललाभावात्‌, sada fe विद्या भवति, तस्मात्‌ तस्याञ्चिराचिरोत्य्िखरूपा विशेषो भवेत नत मनौ afy- द तिशयसम्भवाऽस्ति। विद्याभेदाभावादपि तत्फलभेदनियमा- भावः कमफलवत्‌, न डदि मक्तिमाघनग्धताया विद्यायाः कम- wifaa भेदोऽस्ि। wag तु विद्यासु (मनेामयः प्राणश OT इत्याद्याखु गुणावापेद्धापवशात्‌ Wega. सत्यामुप- पद्ये यथाखं फलभेद्नियमः कमंफलवत्‌। तथा च लिङ्ग- दशनं “तं यथा यथोपासते तदेव भवतिः इति नेवं निगणायां

afe ममच्तणां विद्यार्थिनां प्ररत्यान्यक्यं aate । विद्ययेति। तस्यामतिशएयमासित्य मक्ता नातिण्याऽस्ती्यक्तमिदानीं विद्यापि मा- चत हेतु तत्व सात्तात्कार लच्तणाऽतिश्यवतोव्याद | न ala) कयं तदि पु वाधिकर्े विद्याया fara दशितस्तचाद | तस्मादिति | मुक्तावपि ats menisfanat भविष्यति तचाद | न fafa) विद्यात्प्तिना- न्तरीयद्‌त्वनाविद्यानिवत्तिरूपाया मक्तेरावश्यकत्वादिव्ययः| मक्त निविग्राघत्वे हेत्वन्तरमाह | विद्यति | र्करूपत्वाद्‌ात्मनस्तद्‌ाकारवि- द्यावां विशेषाभावाद्नेकरू्पं फलात्पादकत्वायोगात्‌ aqme विष्रघा- fafafcuu: | विद्यायां मेदाभावं प्रपञ्चयति । न wifa |) खग. विद्यावत्‌ विद्यात्वादात्मविद्यायां भेदः स्यादिव्याण्रङ्भया विघयभेदात तच भेदेऽपि ais विषवभद्‌ाऽस्तोत्याह | सगुणाखिति | तच फलभेद ar नमाह | तया चेति | दाद्न्तिके विष्रोघमाह। नेवमिति | av विद्याविेे गृखणाभावे स्मतिमाइ | तथा चेति | कस्यचित्‌ निगणवि- 65 2

१०९८ र लप्रभाभासिते। [ ख ०३।पा ०४

विद्यायां, गणाभावात्‌ । तया च afa न fe गतिरधि- atfa कस्यचित्‌ सति fe गणे प्रवदन्यदुल्यताम्‌' इति। तद्‌ वस्यावष्टतेस्तद वस्थाव्टतेरिति पद्‌ागभ्यासेाऽध्यायपरिखमास्तिं द्योतयति ॥

दति ओ्ओशरोरकमोमांसाभाये ओमच्छङ्रभगवत्याद्‌- AA हतीचाध्यायस्य चतुथः WT |

Salar ala: समाप्तः

दयावतः परुषस्य गतिः wafafa यावत्‌ । तच नूनाधिकभावा- भावे देतुमादइ। सति दीति पुनरुक्तोरथवत्वमादइ। तदवस्धेति | तदेवं मत्तोनिरतिश््यत्वात्‌ न कमसाध्यतेति युक्तं पुरुषाथाधिकर्ण- fata aa:

sft sigurefeennacaeaaaal श्रीरकभावष्यया- ख्याने ती याध्यायस्य WI: Ue ॥

च्छव्य वच समाप्तः |

ॐ परमात्मने Aa: | RA AaSfACAATISMA ॥ ९॥

ठतोयेऽध्याये परापरासखु विद्यासु साघधनाश्रयोा विचारः प्रा येणात्यगात्‌, BAY चतुरयैऽध्याये फलाश्रय श्रागमिय्यति, प्रस. ङ्ागतच्चान्यद्पि किञ्चित्‌ चिन्तयिय्यते, wad तावत्‌ afa- भिखिदधिकरणेः साधनाग्रयविचारविगरेषमेवानसरामः। श्रा- त्मा a at द्रष्टव्यः Saat amar निदिध्यासितव्यः (तमेव धोरो विन्नायप्रज्ञांकु्शंतः.साऽन्वेष्टव्यः स विजिनज्ञासितव्ः'दति चेवमादिश्रवणेषु संशयः, किं wang: कर्तव्य आ्आराखिदा-

ॐ रामचन््राय Aa: |

यज्‌जएनाज्नोवतो मुक्तिरुत्कान्तिगतिवव्निता | लभ्यते तत्परं HE रामनामाल्सि निभयं। 2 |

ॐ । च्या तिर सकृद पद ्रात्‌ | साधनं निरूप्य फलं निरूप्यत इवय - ध्यावचेदतुफलभावं सङ्गतिमाह | तीव इति। फलपसङगनत्कृा न्ति रचिरादिमागख विचारा cate) प्रसङ्केति। पूवं arated व्यक्तं सन्रयासादि साधनं चिन्तितं, समरति फलाथापत्तिगम्यमावच्या- दिकं मघाद्चेषािकरणात्‌ प्राक्‌ चिन्त्यते, तदारभ्य जीवन्मतिस्तते fz-

१०५० रन्न प्रभाभासिते। [Hoa ator |

aufa, fa तावत्‌ प्राप्रं सरप्रत्ययः स्यात्‌ प्रयाजादिवत्‌, ता- वता Way Bayard, च्रगूयमाणायां यान्ता क्रियमा- णएायामशास्ताथंः BAT भवेत्‌ । नन्वसरृदुपदेशा उद्‌ादताः ‘Baar मन्तव्या निदिध्यासितव्यः इत्यादयः! एवमपि याव- च्छब्दमावतयेत्‌ wawat सछन्मननं wafafeurargia नातिरिक्तं सरुदुपदेगेषु तु वेद उपासीतेत्यादिव्वनादत्ति- रित्येवं प्राप्रे ब्रूमः, प्रत्ययादृत्तिः कतव्या । कुतः, असरद्‌- पदेशात्‌ | “यातव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्यः" इत्येवंजातीयका ्यसरुदुपदेशः yaad ख चयति | ननक्तं यावच्छब्दमे-

तीयपाद उत्कारन्तिस्ततोयं अधचिंरादिमागस्य गन्तव्यस्य च निण्य- खतुयं न्नानापासनयोः फलनिगण्य डति पाद्‌ाथविवेकः। अाद्या- धिकर्णस्य खवणादिसाघनं िषयमनद्य देधानष्छानद्‌ नात्‌ संशय- माद | अत्मा वा इति | खातात्मधौसाघभफलिचारात्मकत्वात्‌ सवाधिकरणानां खतिशसराध्यायसङतयः उक्तास्तत्तत्पादाथसम्बन्धात तत्तत्पाद सङ्गतः, ata वि्घाभाववत्‌ खवणद्‌ावावत्िविशषोा ना- स्तीति द द्ान्तलच्तणावान्तरसङ्त्या पवपत्तमाद। fa तावदिति BA Vaud खवणादःप्रयाजवदददाथेत्वात्‌ सकछदनदखानफलं,सिदधान्ते त्ववघ्ातवत दृष्ाथत्वात्‌ यावत्‌फलमावत्तिरिति we: |) खसछदुप- द्‌ ए्रान्ययानपपत्या साधनदत्ता Nay तात्पयमिति शङ ते | नन्वस- afefa | अवगादीनां समुचयसिद्धायत्वेनासकछ्दुक्तेरन्यायापपत्तेना- वत्त तात्मथमिद्याद | ख्वमपीति | सगुणसात्तात्कारसाधनेखप्य- नावृत्तिमाहइ। सछृदिति। यदप्यसकछृदुःपदेष् आवुत्तिसमुचयये- रन्धतसर्खचकत्वेनान्यथासिड्धः, तथापि दष्टे सम्भवत्यदटृष्टमाचकल्य- नान्‌ पपत्तः शवगाद्‌राव्तिदारा सात्तात्कवारफलस्य षडजादोा दण्ट त्वादसछदुरक्तिरावत्तिं खइचयति | टदछाघत्वादिति। न्यायानग्रदादि-

| ख ०४।पा ०१ | WIFLABMSANI | Your

वावतयेन्नाधिकमिति। न, द्शनप्य॑वसानलत्वादेषां | दभेनपय॑- वसानानि fe ्रवणएणदीन्यावत्यमानानि दृषटायानि भवन्ति, यथाऽवचातादीनि तण्डलादि निष्यत्तिपयवसानानि तद्त्‌ ala waren निदिध्यासनं चेत्येन्तणीतादृत्ति गेव क्रियाऽभमिधो- यते। तथा डि लोकं गरुमपास्ते राजानमुपास्त दति च यस्तात्ययंण गृवादगोननुवतते स एवमृच्यते। तथा ध्यायति प्रषितनाया पतिमिति या निरन्तरस्मरणएण पतिं प्रतिसोत्कण्डा सेवमभिधोयते। विद्युपास्येोश्चं वेदान्तेषु, व्यतिकरेण प्रयोगे gud, कचिदिदिनेापक्रम्येपास्तिनापसंदरति, यथा "्यस्तदटेद यत्‌ सवेद स मयेतदुक्तः' दत्य “ATA एतां भगवो देवतां शाधियांदृवतामपास्से' दति। कचिच्ोापास्तिनापक्रम्य विदि- नापसंहरति चया BAT AMAA’ waa भाति च तपति

त्याह] न दष्रनप्रयवसानत्वादिति। ध्यानस्य त्वावत्तवदापासीतेति We Baad न केवलायिकत्वमिव्याद)। चपि चेतति । wequifea- प्रब्ट्स्यावत्तिवाचित्वं तथापि वेदतिश्ब्दाक्तवदनष्वदहग्रहषघ कचयमा- qiufataicaa are) विदुपास्याखखति | शब्दयारकाथत्वम्‌दा- इरति । afafefa |) a tal यदेद्‌ तत्‌ पाणतत््वं रक्वादन्योऽपि यव कचिद्‌ तत्फलं सवा‡न्तभवतत्यतदुक्तं इव्थं मयोत्क्ष्त्वेन सरक्त Zsa: रति दंस प्रति इसान्तरवचनं, AMA TH गत्वावाच जानखलतिः;

भगव cai cafafeat दवतां मेऽनश्धि मद्यमपदिष्रेद्य्थंः| wa सगणनिगगसाच्तात्कारसाघनस्यावत्तिः खाती wufast च Sst Yai, अवणमननयोास्वसरदुपद्‌ णाद्‌ चस्द्धवावु्तिरिति विष्रषः| च्छ दिव्यस्येकस्यवाद्रीये सम्पाद्योपास्षनात्‌ मम त्वमेक रव पच्चोऽसीति

१०५२ रल्नप्रभाभासिते। [अ०४।पा ०१]

च कत्था Ua ब्रह्मवच॑सेन य एवं aq’ इति। तस्मात्‌ ष दुपदेशेष्वप्याठत्तिसिद्धिः | अ्रसङृदुपदे स्वान्तः ख चकः ॥ लिङ्गा । St

लिङ्गमपि प्रत्ययादत्तिं प्रत्याययति। तथा fe उद्नीयवि- ज्ञानं प्रस्तुत्य चादित्यं उन्ञोयः (Rey?) इत्येतद्‌ कप॒च्चतादा- quay ‘wate पयावतयात्‌ः इति [ere ge] रश्िबज्लव- विज्ञानं बजपच्चताये विदधत्‌ fagaa प्रत्यादनं दशंचति, तस्मात्‌ तत्छामान्यातुं सवेप्रत्ययेव्वा इ न्तिसिद्धिः । अचरा इ भवतु नाम साध्यफलेषु WIM: तेव्वाट्रत्तिसाध्यस्यातिशयस्य सम्मवात्‌। यस्तु परब्रह्मविषयः प्रत्यया नित्यश वुद्ध्‌म॒क्तख- भावमवात्मग्तं at ay *eauyafa तच faaurafatefa | सरुच्छ्रते ब्रह्मात्मलप्रतोत्यनु पपत्तेरटत्यभ्येपगम इति चेत्‌, न

aati: प्मृवाच अतसं तथा aaa: किन्त aga रष्सीनादि- AZ पयावतेव तान्‌ एथगावत॑यखव्यथः। TAGs: |

aq पयाव्तिशब्टात्‌ सिद्धवदुदूोयध्यानस्यावल्िरुक्ता तता ष्यानल्सामान्यात्‌ फलपयन्तत्वसामान्यात्‌ वा fagia सवच आवण. मननध्यानेव्वावुत्तिसिद्धिरिव्यादइ। लिङ्गाच्वेति। रवं तावत्‌ गुण- निर्गुगसाच्तात्कारसाधनेष्वावुत्तिरुक्ता तच सगणध्यानाद्‌राव्तिम- Siaa निगरखवणादिस्वाव्‌ तिमा ्तिपति | खचादेत्यादिना। ara निगुसाच्तत्कास्जनने Wa न वा, चाद्ये सङृत्श्रुतवाक्छात्‌ सा- च्तात्कारसिद्धेरावुरत्तिरयेव्युक्रा दितीवं शङ्कते | सङदिति। awa स्यावुत्तावपि फलानुपपत्तिरि व्याह | नेति । तयापीति खते<शक्तस्य यक्तिसादिव्यात्‌ शक्तावपीव्ययः। वाक्यक्तिभ्यां waa जात-

न ~ ~ AEE ST यनः

* समपंयतोति ave का०।

[ख०४।पा ०९] WE CAWAAATS | १०५३

्राटृत्तावपि तदन्‌पपत्तेः। यदि fe (तत्वमसि दत्येवंजा- तोचक वाक्यं सरुच्छ्रयमाणं ब्रह्मात्मवग्रतीतिं नोत्पादयेत्‌ ततस्तदेव चावतमानस॒त्यादयिय्यति दृति का प्रत्याशा स्यात्‌ | sara न केवलं वाक्यं कञ्िदथं साक्तातकतै शक्तात्यता युत्यपेक्तं वाक्यमनुभावयिच्यति ब्रह्मात्मचसितिः तयाघाट्त्या- नथश्चमेव, साऽपि fe युक्तिः सकतप्रटत्तेव खमथंमनुभाव- यिष्यति । च्रयापि स्वात्‌ च्या वाक्येन च सासान्यविषयमेव विज्ञानं क्रियते न विशेषविषयं, यथाऽस्ि मे दये प्रटूल- मित्यत वाक्यात्‌ गाच्रकम्पादिलिङ्गाच श्टूलसद्धावसामान्य- मेव परः प्रतिपद्यते न विभेषमनुभवति, यथा स एव श्टूली विशेषानभवश्चाविद्याया निवलंकः तदथोाृत्तिरिति चत्‌, न, असकदपि aaa क्रियमाणे विशेषविज्ञानेत्पत्यसम्भवात्‌, न हि सछृत्‌प्रयुक्तान्यां शास्तयक्तिभ्यामनवगता विशेषः wa- छलाऽपि प्रयज्यमानाभ्यामवगन्त्‌ शक्यते, तस्माल्‌ यदि शास्त- यक्किभ्यां विशेषः प्रतिपाद्येत यदि वा सामान्यभेवेाभययापि

ऽप्यपरेत्तज्ञानाचमावत्तिरि ति wea | अथापि स्यादिति। तयाः पसान्त- च्षानदेतुत्वखाभाव्यात्‌ यआवुत्तावि न साच्तात्कारः स्यादिति पटिहर- fa) नसक्दपीति। वदि तयोः साक्तात्कारसामश्यं वदि वा परोत्त- ज्ञानसामथ्यं उभवया याद्च्यनपेत्तेव्याहइ। तस्मादिति। प्रमाद वेचिच- त्वादप्यादृत्यनियम cae | नचति। प्रमेवस्वानंषरत्वाचच तथेत्याह | अपि चेति| दविधा दयधिकासी स्यात्‌ कित्‌ जन्मान्तर भ्यासात्‌ नि-

र्स्तसमस्तासम्भावनादिप्रतिबन्धः afaa प्रतिबन्धवानिति। War छ 1

१०५8 स्न्नप्रभाभासिते। [ ख ०8 |पा०९ ]

स्छत्‌प्रटृत्ते एव ते खकायं द्रत इत्याटृत्यनपयागः। नच महत्‌प्रयक्त went कस्यचिदप्यन॒भवं नात्यादयत इति wad नियन्तु, विविचप्रज्ञत्वात्‌ प्रतिपन्तृर्णं । अपि चानेकां- शापेते लैकिकं पदाय सामान्यविश्गेषवति एकोनावधानेनै- कसंशमवधारयत्यपरेणापरमिति भ्स्यादप्यभ्याशोपयोगा यथा दौीचप्रपाटक्यदणादिषु न तु निविशरेषे ब्रह्मणि सामान्यर- दिते चेतन्यमात्रात्सके प्रमेोत्यत्तावभ्यासापे्ता रक्तेति। अतरा- च्यते, भवेद्‌ादत्यानथ॑क्यं तं प्रति यस्त्वमसि दूति waema

ब्रह्मात्मलमनभवितु WE ay न शक्ताति तं म्रत्छपयु- ज्यत एवात्तिः, तया fe ङान्दे गे 'तच््वमसि श्चेतकताः दत्युष- दिश्य Wa Ua aT भगवान्‌ विज्ञापयतु" दूति पनः पुनः परि- सोाद्यमानस्तत्तद्‌ाशङ्ाकारणं निराङत्य aaafa दूत्येवासञ्ज- द्पदि्रति।तथाचश्रातब्योा amar निदिष्यासितव्यःइत्यादि दर्शितं । qm Vaya रेत्‌ तत्वमसिवाक्धं खमथमन- भावयितुं न शक्राति ततः श्चावत्यमानसपि नेव श्च्यतीति।

--------- - ताता कामा —_—_—_—_— --- - = -- ee ee नाक

प्रत्याटत्तरानयंक्यमिष्ट, fediaw तु प्रतिबन्धनिरासाय aciafa aad, अचाच्यते rf) saa: प्रतिबन्धनिरासाथंत्वे fag- are) तथा vifal यथा वडजादिखरभेदसाच्तात्कारशरक्तमपि खाचमभ्यासमपेच्तते तथा ब्र्यात्मसाच्तात्कार श्तं वाक्यं तदपेच्त- मित्यनुभवमास्ित्यादइ। न fe दृष्टेऽनुपपन्नं नामति। तत््व॑पद्‌- aaa दुबाघधत्वादन्ञानप्रयुक्तसंश्रयादिपतिबन्धसम्भवात्‌ तद्धंसाय अवु्तिरेद्दयेति वायलच्यविवेकयुवंकमादइ | ate चेव्यादिना।

He ~ ^ # स्याद्‌प्यादृत्युपधाग इति ari

(Seeger | ्राङ्गरब्रद्ध EATS | १०५१

नेष देषः, नदि दृष्टेऽनुपपन्नं नाम, gua fe सर्च्छरुतात्‌ वाक्यात्‌ मन्द्प्रतीतं वाक्याथेमावतयन्तस्तन्तद्‌ाभासव्यदासेन सम्यक्‌ प्रतिपद्यमानाः। च्रपि च तत्वमसोत्येतदाक्यं sada तत्पद्‌ाथेभावमाच्ष्टे, तत्पदेन च प्ररुतं सत्‌ wala जगते जन्मादिकारणमभिधीयते, सत्ये ज्ञानमनन्तं ब्रह्मः ‘faara- मानन्दं ब्रह्मः “अदृष्ट zu श्रविज्ञातं fame श्रजं ्रजर- ममरमस्थूलमनणद्धसखमदी चम्‌” ट्त्यादि शास्त प्रसिद्धं । aar- जादि श्ब्देजेन्यादयो भावविकाराः निवतिंताः, अस्यलादि- णब्दे स्य स्येच्याद्योा द्र यधमाः, विज्ञानादिण्ब्देख चेतन्यप्र- AMAA, एष व्याट्ृत्तसवसंसारधमंकाऽन्‌मवात्मके त्रह्यसंज्ञकस्तत्पद्‌ाथा वेदान्ताभिचक्रानां प्रसिद्धूसया लंपद्‌ा- याऽपि WIAA द्रष्टा माता ददाद्‌ारभ्य प्रत्यगात्मतया सम्भाव्यमानख्ेतन्यपयन्ततेनावधारितः। तच येषामेता पदा- यावज्ञानघंगश्रयविपर्ययप्रतिवद्धौ तेषां तच्रमसीत्येतदाक्ये खां प्रमां नेत्वादयितुं शक्तोति पद्ाथन्ञानपूवैकलात्‌ वाक्याथ ज्ञानस्येत्य तस्तान्‌ Wigs: पद्‌ाथविवेकप्रयोजनः शास्य भ्वासः। यद्यपि च प्रतिपत्तव्य श्रात्मा निर्रस्तयापि अध्या-

a - ee न ~ -- =-= ~~ ee — -------*

यदुक्तमनंश्त्वात्‌ परसेवस्वावुत्यानथंक्यमिति तच्ाह। यद्यपीति।

आअआरापितांशनिरासाव न मदद नेचधिवं cae युक्त Kae |

qa सति कयमभ्यासनिवमः प्रमाणज्नानस्याभ्वासायागात्‌

alfaa: अवणाद्िनिवमावागाच् उत्त me) तत्त्विति SUNT

प्रागेव श्रवणदिव्यापार्{नवमनंक्रिर्त cay: | अधिकं ufegaa- 6272

१०४६ रन्नप्रभाभासिते। | ख ०8 ।पा०१

रोपितं तद्धिन agua देदेद्धियमने।दृद्धिविषयदेद्नादि- लक्षणं तचेकनावधघानेनैकमंश्मदादति अपरेणापरमिति ख- ज्यते aa क्रमवती प्रतिपत्तिः, aw पवरूपमेवात्दयप्रतिपन्ते

येषां पननिपणमतीनां नाज्ञानसंशयविपचयलचखः पद्‌ाथबि- षयः प्रतिबन्धेाऽल्ति ते शक्तुवन्ति सलछ्लद्क्तमेव तच्वमसिवाक्याथै मनुभवितुमिति तान्‌ प्रत्याद्च्यानथंक्यसिष्टमेव, सछदुत्पस्नैव यात्य्प्रतिपल्िर विद्यां जिवतयति दति नाच कञ्चिदपि क्रमा- ऽभ्युपगम्यते | सत्यमेवं युज्येत यदि aufsed प्रतिपत्तिभेवेत्‌, बलवतो ह्यात्मना दुःखिलादिप्रतिपन्तिः, अता न दुःखि- लाद्यभावं कञ्चित्‌ प्रतिपद्यत इति wai न, दोदाद्यभिमान- वत्‌ दुःखिलाद्यभिमानस्य नसिच्छाभिमानलेपपन्तेः। wad fe देरेङिदयमाने दद्यमाने चाऽदं fay za इति च faar- भिमानो दृष्टः, तया वाद्यतरव्वपि पच्चमिचादिषु सन्त्यमा- नेषु च्रहमेव सन्तथ्ये दत्यध्यारोपे दृष्टः, तथा =: feargfuar- नाऽपि सयात्‌ देदादिवदेव चैतन्याददिरुपलभ्यमानलात्‌ दुःखि- त्वादौोनां.सुपुप्तादिषु Wars: Law तु सुपुपरेऽप्यन इत्ति

मनुवदति | येषामिति | अधिकं wea | सत्यमिति | दुःखित्व प्रद्यत्त- विसाघात्‌ वाक्याद्‌क्यद्धीनादेति इत्यथः; प्रत्यच्तस्य मान्तित्वादवि- राध RATS | नेत्यादिना | दुःखादयो नात्मधमाः दृश्यत्वात्‌ दोहादि

वत्‌, नाप्यात्मखरूपाः खर्म सत्यप्यनन वत्ित्वात वतिरेकंण चेतन्य- वदिव्यथः। निदुःखचिदात्मनि दुःखादि{घयोा ब्न्तित्वात्‌ वाक्वाथा- नुभवा न विरूध्यत इत्याद । तस्मादिति अनभवे जातेऽप्यावत्त्याद्य- wei क्िनस्यादिव्यत are न चवमिति | रतिः कामः खात्मक्ताम-

[Se sjatea | प्रा ङ्रत्रद्यरचभाष्ये | १०५७

मामनन्ति ‘ag तन्न पश्यति पश्यन्‌ वै तन्न पश्चति' इत्यादिना, तसात्‌ सवद ;खविमुक्तंकचेतन्यात्मकेाऽदमित्येष ्रात्मानुभवः। a चेवमात्मानमन॒भवतः किञ्चिदन्यत्‌ इत्यमवभिष्यते। तया चरतिः ‘fa ana करिव्यामो येषां नाऽचमात्माऽयं लाकः' दत्यात्मविदः कतंव्याभावं दश्यति। wfatfa—

'यस्वात्मर तिरेव स्याद्‌ात्मटत्तख Alaa: |

आत्मन्येव च खन्तष्टस्तस्य कायं न विद्यतेः ॥ इति । यस्य तु नैषाऽनुभवे द्रागिव जायते तं ्रत्यनुभवाथं एवा- टृत्यभ्यपगमः | तत्रापि न तक्वतमसिवाक्यायीात्‌ प्रच्यावादत्तौ yadda, न fe वरघाताय कन्यामदादयन्ति। नियुक्तख चास्मिन्नधिञ्ताऽदं कता मयेदं कतंव्यमित्यवण्यं ब्रह्मप्रत्यय- विपरोतप्रत्यय उत्पद्यते यस्तु खयमेव मन्दमतिरप्रतिभा- नात्‌ वाक्याथ जिदासेत्‌ तद्धैतस्िन्नेव वाक्या ख्थिरोकार ्रात्यादिवात्ता युत्वाऽभ्य्पेयत, तस्मात्‌ परब्रह्मविषयेऽपि प्रत्यये तदुपायोापदेशेव्वादटत्तिसिद्धिः॥

तया टक्षिविंघयः cama: तेन aa खात्मानन्दानभवः इति मेदः । नन्वावन्ता यागात्‌ vafaarar तथा च नियक्तत्बद्धे- रकचात्मघीन स्यादित्यत अद | तचापौीति। अावन्यभ्यपगमेऽप्यकता- इमित्यन भवात्‌ प्रच्याव्य गरूरन्योा वा नियागात्‌ न प्रवत्यदुक्तदाषा- दित्यर्थः कथं ate प्रवत्तिरित्यत ate, यस्विति | अप्रतिमान दसम्भावनादिनित्ययः। श्िष्यबद्यनसारेण सखातव्यादिवचानिः g- धानश्द्ययमावच्चाद्‌ा प्रवत्व{दित्ययः॥

१०४५८ रन्प्रभाभासिते। [च्च ०।पा ०१ |

आत्मेति द्पगच्छन्ति य्रादयन्ति च ॥ २ ॥

यः शास्ताक्रविगेषणएः परमत्या स fa aefafa गदी- तव्यः fa वा मदन्य दति तावद्धिचारयति। कथं पुनरात्मशब्दे प्रत्यगात्मविषयेञ्जयमाणे संश्व दति | उच्यते, अयमात्मरब्दा मख्य: शक्यतेऽभ्युपगन्तुं सति जोवे्रयेारभेद सम्भवे, TATA T गणाऽयमभ्यपगन्तव्य दृति मन्यते । किं तावत्‌ प्राप्तं नामिति WE, न दयपदतपाद्मलादिगणा विपरोतगुएलेन शक्यते avid, व्पिरोतगणा वाऽपदतपाघ्नलादिगणल्वेन, अ्रपदत- पा्मलादिगणञ्च परमेश्वरः, तद्िपरौीतगणस्तु शारौरः, ईश्- रस्य च संसायात्य्रवे ईश्वराभावप्रसङ्गः, ततः शास््ानथक्यं | संसारिशाऽपोश्वरात्मवेऽधिकाचभावात्‌ शास्तान्थक्यमेव प्र त्यत्तादिविराघख। अन्यलेऽपि ताद्‌ाव्यदशनं Wala कतव्य, प्रतिमादिष्विव विष्एवादिदशनमिति चेत्‌, काममेवं भवतु न तु संसारिण ay *+चआत्सेश्चरभाव इल्येतावन्नः प्रापचितव्य- मित्येवं WH Ba । श्रा्मेत्येव परमेश्वरः प्रतिपत्तव्यः, तथा

व्ात्मेति तूपगच्छन्ति ग्रहयन्तिच। wae ध्यानादरावत्तिरुक्ता तामपजीव्य तत्वानां ध्यानावत्तिकाले किमदं त्रद्धयेति wag उत मतखामीखर दव्यक्वभदमानाभ्यां संग़यमादइ। य इति | Wel दोरप्रमितडव्याद्‌ावयमात्मातब्रद्धत्यादिखतिभिरक्यनिणयात्‌ संगशचमा- त्तिपति | क्यमिति | भेदश्रुव्यनुग्रहात्‌ भेद्‌प्रत्यत्तादिप्राघान्यमालम्य संश्रय rate | उच्यत इति। मेदश्रुतीनां गोगत्वमुख्यत्वे yaaa फलं, यद्यप्ययं प्र्यच्तादिविसाधाद्यभेदपरिद्धारा दितीयाध्यायसङ्गत-

भक न ~

* Maat Talla qe का०।

गो कि जके ऋ eee coe See a

[og late | WFCAAM AAAS | १०५९

दि परमेश्वरप्रक्रियायां जाबाला श्रात्मलेमैवैनमपगच्छन्ति “तव वा अहमस्मि भगवा देवते ae 8 तमसि faa’ ईइति। aar- ऽन्येऽपि “रहं ब्रह्मास्मि" दलत्येवमादय ्राद्मलापगमा FAM: | Wala चात्ममलनेवेश्वर वेद्‌ान्तवाक्यानि'"एषत आत्मा सवा- न्तर एष त आत्मान्तयाम्यश्डतस्तत्‌ सत्यं स आत्मा तत्वमसि द्त्येवमादीनि। यदुक्त प्रतोकदश्नमिदः विष्ण॒प्रतिमान्यायेन भविव्यति दति । तदयुक्तं, गाणल्वप्रसङ्गात्‌ वाक्यवेरूष्याच। aa fe प्रतोकदुष्टिरभिप्रेयते waca तच वचनं भवति यथा मना ब्रह्मत्यादित्यो ag’ इत्यादि। इड पनस्वमद- मख्यदद्च त्वमसोत्याद, wa: परतोकश्रुतिवेरूष्याद्‌मेदप्रति- पत्तिभददृश्छपवाद्‌ाचच। तयादि ‘wy चेाऽन्यां देवतामृपा- स्तेऽन्याऽसावन्याऽदमस्मि'दृति न सवेद war: स र्टत्युमान्नेोति य दद नानेव पश्यति स्वन्तं परादाचोऽन्यवात्मनः सव वेद्‌" इत्येवमाद्या श्वस श्रतिभेददशनमपवदति। यन्तं न विरद्धू- गृणयेरन्यान्यात्मलसस्मव इति । नायं दोषः, विरद्भ्‌गण-

स्तचयाप्यक्यशतरविरुडत्वनिशखयस्य समाघधावन्तरङ्गत्वादिद सङ्तिः। विरूड्धयार क्यटट्िर{सद्धेव्यादह | नद[मिति। faa किमोखरस्य जीवमाचत्वमक्यं जीवस्येखरमाचत्वं वेति विकल्य क्रमेण दूषयति, rare चेत्यादिना | रखकत्व्तिप्रामाणयायेक्यध्यानं कार्यमिति wy. ते | चन्यत्वेऽपीति | खकत्वध्यानमस्मतदृष्टमेव। रकत्वन्तं नास्त्या | काममिति | खभेद्खुतीनां फलवद्पूवायतात्पयण गाणल्वायागाद्‌ भेद- खतोनां कल्त्ितभेदानवादित्वात प्र्यच्तादरपि तदिषयत्वात विम्ब. प्रतिविम्बयारिव विरूद्धधमाणां मिथ्यात्वात्‌ मख्यमेकछमिति सिडा- auld | खवनिव्यादिना | Racy जीवत्वं न प्रतिपाद्यं येनेश्वराभाव

१९०६० रलप्रभाभासिते। [ख०४।पा०९|

ताया मिश्वालोपपत्तेः। यत्पुनरुक्तं ईश्वराभावप्रसङ्ग दति। तदसत्‌, शास्तप्रामाण्यादनम्चपगमाच | न दौश्वरस्य संसाथोत्म्मलवं प्रतिपाद्यते दत्यभ्युपगच्छामः fa afe संसारिणः संसारि- त्ाठादनेश्वरात्मलं प्रतिपिपदयिषितमिति, एवं च सत्यदेते- ्रस्यापदतपाभ्मलादिगणता,विपरीतगृणएता तु fave faa- ति व्यवतिष्ठते | यद्णक्रमधिकाय॑भावः प्रत्यत्तादिविरोधश्चेति। तद्‌प्यसत्‌, प्राक्‌ प्रबोधात्‌ संसारिल्वाभ्युपगमात्‌ तदिषयत्वा् प्रत्यक्तादिव्यवद्धारस्य। यच तवस्य ‘Asawa तत्केन कम्य- wae’ इत्यादिना fe प्रबोधे प्रत्यत्ताद्यभावं दयति, प्रत्य्ताद्च- भावे रतेरप्वभावप्रसङ्ग Tia चत्‌,न,दइष्टत्वात्‌, च्च पिताऽपिता भवति' दूति Wan "वेदा saat’ इति वचनादि्यत एवा- साभि: अतेरप्यभावः WITT कख पुनर्‌यमप्रवेध इति We पृच्छसि aa a दति वदामः नन्वदमीखर एदाक्तः शत्या VTA प्रतिबद्धाऽसि atte कस्यविद्‌प्रदोधः। योऽपि fugit

स्यात्‌ किन्तु जीवेखरत्वं | न चेवमधिकायंभावः रुकत्वप्रनोाधात्‌ प्राग धिकारिभदाङ्ोकारादिव्याह। यत्यनरुक्तमित्यादिना। वेदसन्यत्वश्च- दालः श्रङ्कते। प्रयत्ताद्यभाव डति वणषु कमखरयारभावादुपलब्पध्व- निख्ययारावापे वाच्स्तया चारोापितकमखरविशिदटवगात्मकवेदस्य मिथ्यात्वं cat, वादिनां सत्यताग्रदइस्वविद्याविज्टम्भित इति वेद्‌- स्यत्वाभावे न दोष rare ने(ति | चविद्यामातिपति। कस्येति, qafasa waa तस्याः सिद्धत्वाद्‌ाच्तेपानपपत्तिरित्यादह | afe- ति qaraaaata Uatefcfa ata: | aasifua मयि agqa- slafafa wera | नन्विति |) अभेद्द्वानात्‌ प्राक्‌ चिन्माच॑सख aaat-

| च्छ ०8 (Ute? | TIF CHA AAs | ९०६२.

कंिदविद्यया किलात्मनः सदधितोयलाददतानुपपत्तिरिति SSAA प्रत्य॒कर स्तस्मादत्यन्येवेश्छरे मना Tura I

न alana हि i ४॥

मना ब्रद्मोत्युपासीतेत्यध्यात्ममयाधिदेवतमाकाओे ब्रह्मः [का०।३।१८] दूति, तया रादित्य ब्रद्यत्यादेशः [wre aig] शस या नाम ब्रह्मत्युपास्तेः [का०।७।५)] दृल्येवमा- दिषु प्रतीकापासनेषु संशयः, किन्तेष्वप्यात्मयरदः कत॑व्यो न वेति। fa तावत प्राप्तं तेष्वप्यात्म रद एव यक्तः, HATA, ब्रह्मणः श्रतिष्वात्मत्ेन प्रसिद्धूतात्‌ । प्रतीकानामपि ब्रह्मविकारत्वात्‌ ब्रह्मते warmed tad प्राप्रे qa) न प्रतोकेष्वात्म- मतिं वध्रोयात्‌, न fea उपासकः प्रतोकानि व्यस्तान्यात्मलेना- कलयेत्‌। यत्पनब्रह्यविकारत्वात्‌ प्रतीकानां ब्रह्मलं ततश्खात्म-

ज्ानाश्चयत्वमनभवसिद्धाक्ानस्यापलापायोगात्‌ | ज्ञाने त्वनिवौचखस्य तसय बाधान्नाञ्रवापेत्तेत्यादइ | यद्येवमिति । अनिवोाचयतवे दोषान्तर- मपि निर्स्तमिग्याह | योऽपौति॥

न पतीकेन fe a | उभयया ज्ञानसम्भवात्‌ संप्रयः, यथा ब्रद्यणय- मेद सक््वादच्॑ग्रदह उक्तः रवं पतीकेव्वपि ब्रद्यविकारितय जीवा- भिनच्नव्रद्याभिच्नत्वात्‌ जीवामेदसत्वेनादग्राहः कार्यं इति दद्धान्तेन पुवपत्तः | अच प्रतोकापास्तीनामद्ंग्रद्यापास्तिभिरविशेवः | सिद्धान्ते तु विशेषसिडिरिति फलं। रखुतदारम्याधिकरणचयम्य प्रासङ्किकी पाद्‌- स ङ्तिः। ब्रद्दोक्यभ्यानप्रसङ्गागतत्वादिति fata: | fat पतोकेष्वात्मत्वा- ANIMES उत वस्ततः, जीवाभेदसत््वात्‌ नाद्य Tare | न डि स ड्ति। नानुभवति sau | दितीयमप्यसिद्या दूषयति | aaa. रिल्यादिना। विकारस्य AGU Pea बायेनेक्यं वाच्यं yaaa चोपाल्तिविधिनं स्यादित्यथः। किञ्च कटत्वाद्यबायेना--

6 ए

१६०६२ रल्नप्रभाभासिते। [च०8।पा०९

लमिति। तदसत्‌, प्रतोकाभावप्रसङ्गात्‌। विकारखरूपापमदेन fe नामा{दिजातस्य ageaaafsa भति, खरूणापमद च नामादीर्नां कुतः प्रतीकवमाद्ययदा वा, न च ब्रह्मण AT- त्मलात्‌ ब्रह्मद्ष्पुपदेरष्वात्मदृष्टिः Ae, कटेलाद्यनिराक- रणात्‌, कटादि सवेसंसारघमनिराकरणेन दि ब्रह्मस श्रात्म- लापदेशस्तदनिराकरण्न चेापासनाविघानं, अतखापासकस्य प्रतीकैः समलादात्रग्रदा नापपद्यते, न fe र्चकसखस्तिकयोारि- तरेतरात्मलमस्ति, सुवणत्मनेव तु ब्रह्मात्मलवेनेकवे प्रतोका- भावप्रसद्गलवाचाम | अता न प्रतोकंष्वात्यदृष्िः क्रियते।॥

ARIE ERAT ॥ ५॥

तेय्येवादादरणेषु अन्यः ave, किमादित्यादिदृष्टये ब्रह्म यथध्यसितव्याः fa वा ब्र्यदृषिरादित्यादि ष्विति | कुतः संशयः, सामानाधिकरण्ये कारणानवधारणात्‌ | अच हि ब्रह्मशब्दस्या-

माल्तिविधिपत्तिवाच्बाधे तदयोगात्‌ | तथा च बाधमूलब्रद्येक्य- चानं द्ारीत्य प्रतीकेव्वदंग्रद्ेापास्िकल्यना न युक्ता, बाधवि- राादित्याद्। नच ब्रह्मण इति। खता जोवप्रतीकयोः खरूप- भेदाद्‌ म्रद विध्यश्नवणाच्च नाद्हंग्रह इति फललितमादइ। अतश्चेति । यथया रुचकखल्तिकयेः सुवणात्मनेव्येपि मियोऽनेक्छं तथा जीवप्ती- कयोः ्रद्यात्मनक्येऽपि भदः समः। यदि च धमिंव्यतिरेकेणतयोारभाव- निश्चयात्‌ वस्लेक्यं तदापासनाच्छेद उक्त CAT: |

त्रद्यदृण्टिरुत्कघात्‌ | खकविषयत्वं सङ्गतिः। प्रसपूवेकं संश्रयवीज- माद | कुत डत्या{दिना | सामानाधिकरण्ये श्रत तच Waa, Fa- विकारयागेवाखयरिवाभदायागात्‌, नापि प्रछतिविकारभावनिब-

[ख०४।पा ०९) शङ्कर त्रद्यूचभाय्ये | ९६२

दित्यादिणब्देः सामानाधिकरण्यम्‌पलभ्यते, श्रादिल्यो ब्रह्म प्राणे ब्रह्म fuga इत्यादिसमानविभक्तिनिदेणात्‌। न चा- चाच्जसं सामानाधिकरण्यमवकल्यते, अथोान्तरवचनलतात्‌ ब्रद्या- दित्यादिशब्दानां, न दहिभवतिगोरश्च दति खामानाधिकरण्षं। ननु प्रकतिविकारभावात्‌ ब्रह्यादित्यादौोनां ्टच्छरार्वादवत्‌ सामानाधिकरण्यं ara, नेत्युच्यते, विकार प्रविलय qa प्रकति- सामानाधिकरण्यात्‌ स्यात्‌, ततश्च प्रतौकाभावप्रसङ्गमवोाचामः पर मात्म वाक्यच्चेद्‌ My स्यात्‌, ततच्योपासनाधिकारो बा- Wa, परिमितविकारोापादनच्च व्यं । तस्मात्‌ ब्राह्यणा ऽिर्वैख्ा- नर दत्यादिवद्न्यतरचान्यतरद्च्यथ्यासे सतिक्तं किदृष्टिरष्यख- तामिति संशयः, तचानियमः, नियमकारिणः शास्तस्याभा- वादित्येवं wid अथयवाऽऽदित्यादिदृ्टय एव ब्रह्मि aaa cada ud । एवं इि आदित्यादिदुष्टिभित्रद्योपासनच्च फल- वदिति शास्मयादा । तस्मात्‌ न ब्रह्मदृष्टिरादित्यादि ख्वित्येवें ma aa: | ब्रह्मदृष्टिरेवादित्यादिषु स्वादिति | कस्मात्‌, उत्क- षात्‌, एवमत्कषेणादित्यादये दृष्टा मवन्दुक्छषटदृष्टेस्तेष्वध्यासात्‌।

नधन, वाक्यस्य विक्रारवादघधेन ब्रद्यपरत्वापातात्‌। न चेद्धापत्तिनौाम ब्रद्येदयुपासौतेति विधिश्तिविखोधात्‌, परिमितनामग्रहगार्येक्या- पाताच। ब्रह्मपरत्वे wd aafa angers परिश़रेषादध्यास ख्व॒ सामानाथधिकरणकारगं, अध्यासे च नियामक्राभावात्‌ संय ray: | उत्वुरटनिछद्येनिछरमप्य॒पास्वं फलवक््वादिति न्यायो नि- aaa दत्यरुचरादइ। अथय वेति खच विकारटृद्टिभिर्रद्चापास्ति- fate: फलं, सिद्धान्ते तु fantcesiagy उपास्यत्वे निकार्दघात्तै 6u 2

९०६8 रल्रप्रभाभासिते, [ख०8।पा०९]

तथा च लेकिको न्यायोाऽनगता भवति, vervefete निरृष्टे- safaaafa लाकिका न्यायः! यथा राजदुष्टिः चत्तरि, स चानगन्तव्यो fava प्रत्यवायग्रसङ्गात्‌। न fe waefe- परिग्टहीते राजा निकषं नीयमानः Faq स्यात्‌ । ननु शा- स्तप्रामाखादनाशङ्गनीयोऽच प्रत्यवायप्रसङ्गः, नच लौकिकेन न्यायेन शास्तोया दृष्टिनिंयन्तु, यक्तेति । aaa, निद्धारिते शास्तायं एतदेवं स्यात, afew तु तस्मिन्‌ तन्निणंयं प्रति लोकिकोाऽपि न्याय श्राश्रोयमाणो न विरूध्यते,तेन चात्कष्टदुख- ध्यास शास्रायेऽवघधायंमाणे निष्टदृटिमथ्यस्य प्रत्यवेयादिति fa- aq प्रायम्याच्ादित्यादिशनब्दानां मुख्या्थ॑तमविरोधात्‌ गरी तव्यं । तैः खायंदृत्तिभिरवरद्धायां बद्धा पञ्चादवतरते ब्रह्म शब्दस्य ABs सामानाधिकरण्यासम्भवात्‌ ब्रह्मद ष्टि विधानार्थतेवावलिष्टते | श्द्तिपरलादपि ब्रह्मशब्द स्यैष एवाय न्याय्यः। तथा fe ब्रह्मेत्यादेशः ब्रह्मत्यपासोत ब्रद्चेल्युपास्त

sfa च सव॑त्रेतिपरं ब्रह्मणन्दम्‌चारयति ष्द्धांसादित्यादि-

शब्दान्‌ (aay यथा शक्तिकां रजतमिति प्रत्येतीत्यच प्रफुक्ति-

सत्यां फलवत््वास्द्धिविकार र्वात्कष्टब्रद्टश्छ्रोपास्या इति wa | किञ्च ला{किकन्धायाविरुडायसम्भवे विरूद्धायान ग्राह्यः, प्रत्यवायप्रस-

, किच्च प्रथमय्यतानामादिव्यादिपदानामसङ्ञातवविराधितया मु- ख्यार्धत्वग्रद्ा Wer, wus च टद्िलच्तणाग्रहः, तथा चादि- Mal AMZ इत्येव वाक्यां इत्याद । प्राथम्ाच्ेति।

aqua दटखार्धते हेत्वन्तरमाह | इति परत्वादिति। इतिशब्द्‌-.

ि प NON . शिस्स्कः शब्दः समभिव्यादतक्रिवालच्तक इति लोके प्रसिद्धभित्ययः |

- ----~^~~ - - ` - el

* दूतिशब्देति ay |

— ——

[ख०8।पा०९ | WF CAMA भाव्ये | १०६५

वचन एव ब्रक्तिकाशब्दः, रजतशब्दस्त॒ रजतप्रतोतिलक्षणाथः yaaa fe केवलं रजतमिति नतु aa रजतमस्ि, एव- मचःप्यादित्यादीन्‌ sala प्रतीयादिति wea वाक्यशेषोऽपि च दितोचानिदेगेनादित्यादीनेवापाल्तिक्रियया व्ाष्यमानान्‌ दशयति स य एतदेवं विद्दानादित्यं ब्रह्मैत्युपास्ते' ( का ०।२।१९ | ‘at ary aque [are] "यः सङ्कल्पं agar [are | इति । यन्नक्तं॒ब्रह्योपासनमेवाचादरणोवं फलवत्वायेति, तद यक्त, उक्तेन न्यायेनादि त्यादनामेवापाखयत्वावगमात्‌ | फलन््तिश्याद्युपासन दवादित्याद्युपासनेऽपि aga दास्यति सवाध्यक्तत्वएत्‌ | aftagad, (फलं अत Bud: इत्यच [३० ख०।३।२।२८]। TETAS ब्रह्मण उपासयलं यत्मतीकंषु तद्श्चध्यारोापणं प्रतिमादिष्विव विष्णवादौनां ॥

आदित्यादि मतयश्चाङ्ग उपपत्तेः ॥ ६ ॥

‘q valet तपति तम्नोयमुपासोतः [का०।९।२] (लेकेषु पञ्चविधं सामापासोतेः (ro aie] वाचि सप्तविधं सामेपा-

दितीवाश्तश्वादिव्यादीनामेवेापास्तिकमेत्वमित्याद। वाक्वप्रघाऽपीं fa; उत्कद्टमवोापास्यसिति न्यायमक्तमनवदति | वत्तकमिति। fe- mata खअतिभ्यां लाकिकन्यायाचोक्तन्यायवबाध xare, afefa | ब्रह्य णाऽन्‌पासयत्वे कथं फलद्‌ाटत्वं ase! फलन्त्विति। fay aa eu विकारस्योत्कर्घंः तस्य ब्रद्यणेाऽप्युपासनाविष्टेवणत्वेऽप्युपास्यत्वं चास्तीत्याह | Kensie |

afar, एथियग्न्यन्तसीत्तादिव्द्युसङ्गघरु aay इिकारप्रसा- वद्रौयप्रतोदारनिघधनर्प्रः WAN साम, acatfefefa उपद्रव

१०६६ र्ल्नप्रभाभासिते, [अ ०8।पा०९]

सीत [का०।२।८] (द्यमेवग॑िः सामः [का०।६।९) दत्य वमादिश्वङ्गावरुद्धेषूपासनेषु खशयः, किमादित्यादिषु उद्गी- थादिदृष्टया विधीयन्ते fa वेद्धीथादिष्वादित्यादिद्ृष्टय दति, तचानियमः नियमकारणाभावादिति wii न यच amu दव कस्यचिद्‌त्कषतिगेषेाऽवधायंते | ब्रह्म fe समस्त- जगत्कारणत्वाद्‌पदतपाश्नवादिगणयोगाच्चादित्यादिभ्य उक्छ- मिति शक्यतेऽवधारयतु, न वादिल्येङ़्ीयादौनां विकार- ताविशेषात्‌ किञ्चिद्‌ त्कषंविशेषावधारणएमस्ति | अरयवा निय- मेनेवेाद्नौयारिमतय अआदित्यादिषव्वध्यस्येरन्‌ | कस्मात्‌, कमा- MHA Maat, BATA फलम्रा्षिप्रसिद्धेरङ्ोयादिम- तिभिरूपास्यमाना आदित्यादयः HAHA: सन्तः BAVAAT भविव्यन्ति। तथा च 'दयमेवर्ग्िः सामः दत्य (तदेतद्‌ तस्या- was सामः [का०।६।९] दत्युकशब्देन षरथिवों निदिशति, सामशब्देनाश्रं, तच्च एवन कटंक्सामदुष्टिचिकीौषौयामवक-

sfa च भक्तिदयातिकेः aria सामेति He: | अच विशटेषाज्ञानात्‌ ang: | पुव॑वदुत्वघानवधारुणाद्‌नियम इति प्रदयुदादइरुणन पुवपत्त- माद्। aafa, सिडरूपादिव्यादिभ्यः कमर्पोदूयोघादौोनां फल- सच्िक्घयात्कषोात ब्रद्धयवद्धिणशषणत्वनियम इति दृष्टान्तेन मखं पवपच्तमादह। अथ वेति | तत्तत्पच्तसिद्स्वपुवत्तरपच्तफल मन्तव्य | faaiasaaigefetcaa तष्वजङ्गवाचिपद्प्रयोाग लिङ्गमाद। तथा चेयमेवेति | तदतदग्न्याख्यं साम cant एिवीरूपायाग्टचष्यएट- sufcfwafaau:, ऋचि सामवत्‌ एशिव्यामन्निदटश्यत, अतः सा- म्यात्‌ ufaaaita सामेति ध्यानं विदितं, तच यद्‌ चटक्‌सामा- aaa कमङ्गये(ः एयिव्यभ्रिदृष्िः स्यात्‌, तदा एि्यग्न्युकसा-

[अ०४.पा०९] ए ङ्स ब्रद्य SAAT | ९०६७

ल्पते, न ऋक्सामयोः ए्यिव्यञ्चिदृष्टिचिकोषायां । waft रा- जदृष्टिकरणाद्राजग्ब्दसुपचयंते न राजनि same: | अपिच 'लाकषु पञ्चविधं सामापासीतः [का०।२।२) दत्यधिकरणनि- देशाल्लकषु सामाध्यसितव्यं दति प्रतीयते| “एतद्भायचं प्राणेषु प्रोतम्‌" [का०।२।७)] दूति देतदुभ्रयति 1 प्रथमनिर्दिं्टेषु चादित्यादिषु चरमनिरिष्टं ब्रह्माध्यस्तं आदित्यो ब्रह्मोत्या- दशः" [क्ा०।२।९९८ ] इत्यादिषु। प्रयमनिर्दिष्टाञ्च एयिव्या- दयख्रमनिर्दिष्ा दिकारादरयः श्एथिवी fearty [are IIR] इत्यादिश्रुतिषु । अताऽनङ्गेव्वादित्यादिषु चङ्गमति- केप rea प्राप्ते ब्रूमः । श्रादित्यादिमतच एवाङ्गषुद्धौ- यादिषु प्रतिच््यिरन्‌। कुतः, उपपत्तेः। उपपद्यते Wa- मपूवसन्निकपाद्‌ादित्यादिमतिभिः संस्किचमाणेषुङ्ञोथादि पु क्मसम्टद्धिः। "यदेव विद्यया atifa अद्धयेपनिषद्‌ा तदेव वो च॑वन्तर भवतिः [का०्ड०] इति च विद्याया; कर्मसण्टद्ध-

मपद्प्रयोगा न स्यादिव्यच द॒द्ान्तमादइ। wuatifa | अतः पयो- गान्ययानपपत्या एयिवयग्न्याः टक्‌समदटृह्धिरित्यथः। विषयसप्तम्या चेवमवेद्याह। अपि चेति। गायच्रसंज्ञं साम | fay पूवाधिकर्ण- सिदान्तन्यायेनाप्येवमित्यादइ | saat | अनङ्गबुद्याङ्गान्यपास्यानीति सिद्धान्तयति ¦ cafafa | उपास्तौनां fe कामसम्टडिः फलं श्रुयते, साच ताभिरङ्गेषु संस्कियमाणेषु उपपद्यते, ङ्गानां सण्टद्यान्‌ कूलपरछलत- कमापवजनकत्वादिव्ययंः। नन यचापान्तोनां प्रकछतकमापवंसन्चि- AUF फलं खतं, तच फलापपत्तये अङ्ानानयपाम्यत्वं भवतु तद्नयच्तलाकादिफनलघु वृपासनघु कथयमपस्यविवेक. डति wea] भवत्विति। वथा खतन्वपश्ुफलस्वापि गादोइनस्य अङ्कदारापेच्तयेव

Logs रलरप्रभागासिते। [Be 8|पा० |

Saat दशंयति। भवतु क्मसष्टद्धिफलेष्वेवं, खतन््फलेषु तु कथं श्य एतदेवं विद्वान्‌ wae पञ्चविधं सामोपास्ते [क्ा०डर] दत्यादिषु, तेष्वप्यधिरुताधिकारात्‌ प्ररृतापूवसन्निकषंणेव फल- कल्पना यक्ता, गोाद्‌ादनादिनियमवत्‌ फलात्मकताचादित्या- दीनामद्गीयादिग्यः कमीत्मकभ्य उत्कं पपन्तिः। च्रादित्यादि- प्रा्तिलक्तणं saad शिव्यते श्रुतिषु। अपि च "ॐ मित्येतदकचरम्‌- दगीयमुपासोत खल्वेतस्येवाचतरस्यापव्याख्यानं भवति' [Erie] दति चेोद्गोथमेवेापास्यलेनापक्रम्यादित्यादिमतीविद्धाति। a नकं उद्गीयादिमतिभिरुपास्यमाना ्रादित्यादयः HRW Wal फलं करि्यन्तोति। तद यक्तं, खयमेवोपासनस्य कमेलात्‌ फलव- त्वो पपन्तेः,आदित्यादिभावेनापि च दृ श्वमानानाम॒ङ्गौयादोनां कमेत्सकलानपायात्‌ | तदेतद्‌ तखाण्टच्यध्यृढं सामः इति त॒ लाक्षणिक एष प्रथिव्यन्योछकमसामशन्द प्रयोगः) लक्तंणा च यथा-

फलमिष्टं aga लाकिकादिफलंघपासनेपष्वपि कमापवोङ्दारेव फल- कल्पना Tal | कमाधिकङ्तस्येवाङ्ासितापासनेष्वधिकारादरताईङ्गनामे- वापास्यत्वमिति समाधत्ते! तेष्वपीति | उत्कवघानवधार्णाद्नियम इत्यत निरस्यति | फलात्मेति | उपक्रमवलाचाङ्मपास्यमित्याइ। अपि चेति। रसतमत्वादिगणाद्यपसह्यानमिव्ययेः। दितीयं wud दूषयति | यत्तक्तमित्यादिना। कमभय कमात्मकत्व प्राप्यव्ययेः। सिडाऽऽदि्ाद्या- त्मना कमणां टदा कमत्वदहानिः स्यादित्यत अइ । अआदित्यादिभावें नेति प्रयोागानुपपत्तिमुक्ता निरस्यति। तद्‌ तदिति। लच्तणाबीजं सम्ब- ware | saat चेति। गङ्गायां घोष rae सल्िक्रटसंयागसम्ब- aa तीरलच्तणा, अभिमाणएवक casa अभ्मिनिषटसुचित्वादिगुणवत्- रूपपरम्प्ररासम्बन्धेन लच्तणा दृष्टा, तथा चाच ऋटक्‌सामयोः एथि- afaziguasfa ऋक्सामपद्‌ाभ्यां खवाच्यायं उद्यताख्यपरुम्परा-

[ख०४।पा०९ | WIFCA ARAM | १०६९

सम्भवं सन्निरुषटेन fanaga वा खार्थसम्बन्धन yada | तच यद्यपि चकमामयाः एथिव्यश्चिदुष्िचिकोषा तथापि प्रसि- येकसामयेोभेदेनानकोतेनात्‌ प्रयिन्धाश्च सन्निधा- नात्‌ तचारेवेष कसामगब्दप्रयोगः.क्माममम्बन्धादिति निश्ौयते। चन्तशब्दाऽपि fe क्ुतथित्‌ कारणाद्राजानमृप- auq निवारयितु wed) (दयमवक्‌' इति च यथाक्तरन्या- मम्डच एउ प्रथिवोत्वमवधारयति। vfaat fe wasauTa- माणे ट्यग्दगेवेत्यक्तरन्यासः स्यात्‌ य ud विद्धान्‌ साम गायतिः [का*-उ० दति चाङ्गाभ्रयमेव विज्ञानम॒पसंदरति न प्रयिव्याद्या- श्रयं। तया ‘wiany पञ्चविधं arararaya’ (ares? jefa यद्यपि सप्नमोनिदिष्टा लाकास्तयापि aaa ते ्रभ्यच्येरन्‌, दितीया-

सम्बन्धेन एयिव्यभ्मिलच्तणा यक्ता इत्यथः। नन प्रतीकवाचिपदस्य ध्येये BY लच्तणान युक्ता, Aq राजन्यप्रयागादिति शङ्कते | तच. यद्यपीति। तथापि ऋऋटकसामसम्बन्धात्‌ एथिव्यग्न्यास्वेतस्याम्यचखध्यए सामत्येव ऋकसामपदप्रयोग इत्यन्वयः| नन्‌ AIG TAZA Haq wad तचरा । प्रसिद्धयारिति। तस्मादटृच्यष्यए सामेति aaa एटयगत्तीस्तद्‌तस्यामिव्यच्ापि तयाग्रदहे waa: स्यात्‌, wa: vat काभदद्छरा एथिवयग्न्धाः प्रतीजसल्ञिघधानात्‌ त्योारव प्रतीकपद्‌. प्रयोगः कुतस्तदभेदद्‌ाच््ाये्यंः। तहं चत्तशब्दाऽपि राजनि स्यादि व्यत अह । alata) स्ितपरयोगस्य निमित्तं किमपि ary aq निमित्तमस्ति डति प्रयोग aay xfa भावः| चत्ता खतः, तस्य काथं रयचयादि यदा राजेव करोति तदा WYN राजन्यप्यस्ति इत्य. acy: | ऋगाद्‌ावव एयिव्याददर्िः saa हेत्वन्तरमाद्। इय. fafa | सत्त्वा लोक्रानामपास्यत्वमुक्तं निरस्यति | तथा Sakata | सामात्मना लेकानपासंतेति दितीवासप्तम्योभङ्स्वया ara wat वर्‌ लाकात्मना AAU data सप्तमीभङ्गमाच इत्यर्थः| waafa रक. 6x

९०७० र्नप्रभाभासिते, [ख०६।पा ०९||

निदेशेन सान्न उपास्यतावगमात | सामनि fe लाकेष्वध्यस्यमा- नेषु साम सोकात्मनोापासितं भवति, अन्यया पनलाकाः सा- मात्मनापासिताः By एतेन “एतद्गायतं प्राणेषु saw [का०।२।१९१] इत्यादि व्याख्यातं, यचापि qe दितीया- निदेशः ‘ay खल्वममादित्यं सप्तविधं सामापासौत' [ere ।२।९] इति तत्रापि समस्तस्य खल सान्न उपासनं साधुः दति तु पञ्चविधस्य ‘ay सप्रविधस्यः [द्‌ा०।२।७] ईति च सान्न एवेापास्यत्वापक्रमात्‌ तस्सिन्नेवादित्याध्यासः। एतस्मा- देव च सान्न उपास्यलावगमात्‌ एयिवौ दिङ्कारःः [ate २।७] दत्यादिनिदेशविप्यंयेऽपि दिङ्ारादिष्वेव शथिव्या- दिदृष्टिः। तस्ाद्नङ्गाश्रया च्रादित्यादिमतयेाऽङ्गषुङ्गोथा- fey किष्येरन्निति सिद्धम्‌ i

AAA सम्भवात्‌ ॥ ७॥ कमाङ्गसम्बन्धिषु तावदुपासनेषु कमेतन्ललान्नाषनादि चिन्ता नापि सम्यग्द्‌ शने, वस्तुतन््तरात्‌ ज्ञानस्य इतरेषु त्रूपासनेषु

विभक्िभङ्लाघवन प्ाणत्मना गायचं सामोापास्यसमिति बाख्यातमि- वयर्यः| aq विभक्तसाम्ये कथं निणयस्तचाह । यचापीति। aa उपासन साध्विद्युपक्रम्य ufaat हिङ्कार इत्यादिना हिङ्कारादिपच्चा- वयवस्य साम्न उपासनं उक्ता इति तु पञ्चविधस्योपासनमिन्यपसं- त्य, अयेति सप्तविधस्य सान्न उपासनं प्रकम्य प्रपञ्चितमतः सान्न रखवेपास्यत्वमित्ययः | aa प्राथम्यात्‌ एयिव्याद्‌रूपास्यत्मिति त- are | खुतस््ादेवेति | यद्यपि दङ्कारोदेशेन एथिवीत्वविधेरुदेश्यस्य प्रयमनिर्देप्रोा वाचस्तथा न्यायबलात्‌ प्रत्यया ग्राह्य TAA: |

वमग उट्थितेनापविद्धेन वानेकधानुखानदश्रंनात्‌ संशयः, कमाङ्गा-

[ख०४।पा०१) शा ङ्ग ब्रह्य सच भाष्ये | BSR,

किमनियमेन तिष्ठन्नासोनः warat वा प्रवतंतात नियमेनासोन एवेति चिन्तयति । तच मानसवादुपासनस्यानियमः शरोर- स्थितेरित्येवं urs व्रवोति, ्रासोन एवापासोतेति कतः, सम्भ- वात्‌ | उपासनं नाम समानप्रत्ययप्रवादकरणं, न च तद्गच्छत धावता वा सम्भवति, गत्यादीनां चित्तविक्तेपकरत्वात्‌ | तिष्ठता- ऽपि देदधारणे व्याप्त wat a amaafatiauaaaafa | शयानखाप्यकस्मादरेव निद्र याऽभिश्डयते, श्रासोनसय वेवंजातो- यक ्ठयान्दोाषः सुपरिदर इति सम्भवति तस्योपासनम्‌॥ ध्यानाच्च ॥ ८ ॥ अपि च ध्यायत्ययं एष यत्‌ समानप्रत्यचप्रवादहकरणं, ष्यायतिश्च प्रशिथिलाङ्गचष्टेषु ufafeas ष्टिस्वेकविषयातिप्रचि- त्तेषुपचयंमाणे दृश्यते, ध्यायति वको ध्यायति प्रषितबन्धृरि- त्यासोनस्यानायासा भवति। *तस्मादथादासोनकमं उपासनम्‌॥ अचलत्वच्चापच््य | « 1 अ्रपिचश््यायतीवष्यिवो'दूत्यच एयिव्यादिष्वचलवमेवापेच्छ ध्यायतिवाद्‌ा भवति, तच्च लिङ्गमुपासनस्यासीनकम॑तवे ॥

शितापासनानामासननियमानपेच्तणानामनुषानप्रकार उक्तस्तदद्‌- ङ्ानायितेपासनेष्वप्यनिवम इति पुवेपच्तयति । तचेति | अचासना- भ्यासासिड्धिः, सिद्धान्ते तु मनाद्‌दयाभिन्नत्वेऽपि देदइचाञ्चस्ये मनसोा- SIME अनुभवसिद्धत्वात्‌ मनाव्यापारेवुपासनेषु देदद्यैयी ्मा- सननिवमापेच्तेति फलभेदः | तिष्टत उल्ितस्य॥

किच्च ध्यातार आसीना Tae ध्यावतिशब्दादत्वात्‌ वकादिव- feare | ष्यानाचेति।

ee `

* तस्ाद्प्यारीनति ae | 6x 2

६०७२ रन्नप्रभाभासिते। [ऋअ०।पा ०९ |

सरन्ति च | Yo स्मरन्त्यपि च शिष्टा उपासनाङ्गलेनासनं ‘set देशे प्रति- घ्रापय स्थिरमासनमात्मनः दत्यादना। Ba एव च पदमुकादौ- मामासनविश्षाणामुपदेशे यागशास्ते) न Cy यचेकायता तचाविशेषात्‌ ॥ 22 ॥ दिग्देशकालेषु संशयः, किमस्ति कशिन्नियमा नास्ति वेति। ~ (> ~ = £ प्रायेण चैदिकेष्वारम्भेषु दिगादिनियमदशंनात्‌ स्यादिद्ापि afafqua दति यस्य afad varie | दिग्देशकालेव्वथल- au ua नियमः, यैवास्य दिशि देशे ata वा मनसः ar- क्थ लेकाग्रता भवति तचरडापासोत, प्राचोदिक्ण्वद्धप्राचौन- प्रवणादिवत्‌ दिश्रेषाश्रवणादेकाग्रताया surat: सव॑चावि- शेषात्‌ । नन्‌ विशेषमपि कचिदामनन्ति- "समे Wer शकरा वद्धिवालका- विवर्जिते शब्द जलाञ्रयादिसिः। अचेव ओतं दद्ान्तमादइ। खचनलत्वच्चेति ॥ बाह्यस्य WUC वाऽऽसनस्य स्मरात्‌ नियम इत्याद | स्मरन्ति चेति | यचकाग्रता aa विष्रषात्‌ तेष्वेवाङ्गनाखितापासनेषु प्राच्यादि- दिशि तीधादिदेषे प्रदोषादिकाले नियमेऽस्तिन वेव्यभययारूम्भ-

वात्‌ संशयः, खुकविघयत्वं सङ्गतिरुपास्तीनां विहितत्वात्‌ यागादि .

दस्ति दिगा{दनियमङ्पि gauge: | aa दिगदिष्वादरः फलं, सि- द्धान्ते त्वनादरः। ध्येये चित्तकाग्युस्य प्राधान्यात्‌ प्रधानाच्िपतदेश्णदिग्र- ष्ट गस्योचि त्वादि विवेकः Quaam wata रेकाग्यफललिङक वे. au) प्राचीनप्रवणे प्राण्देष्रे faq वैचदेवं कुर्वादितिवद्च i<aifefanat न sad खतेाऽनुमानमप्रयाजकमिति wa | विष

[See ater | शा ङ्स त्रद्य द चभाष्ये | १०७द्‌

मनोाऽनकरूले नतु wear

*गद्धानिवाताश्रयणे प्रयोजयत्‌" दूति। †सत्यमस्तयेवजातोयका नियमः, सति लेतस्िंस्तद्नतेषु विशेषेषु ्रनियम दति सुदद्ूला आचायं WaT (मनाऽनक्रूले' दूति kon ~ ९ ~ जन ४ चेषा ओतियचरेकाग्रता ‡तत्रवत्येतद्‌व द्शयति॥

आप्रायणात्‌ AAG हि SBA ॥ VW I

siafa: सवापासनेष्वादतव्येति खितमाद्ेऽधिकरणे, तच

यानि तावत्‌ सम्यग्द्शंनायान्येपासनानि तान्यवघातादिवत्‌ का- यंपयंवसानानोति ज्ञातमेवेषामादरत्तिपरिमाणं, न दि सम्य- wide कायं निष्पन्ने यन्नान्तरं किल्चिच्छासितुं शक्यं, अनि- योाच्यब्रह्मात्मलप्रतीतेः शास्तस्याविषयलात्‌, यानि पुनरभ्यु- दयफलानि aaa चिन्ता, fa कियन्तञ्ित्कालं प्रत्ययमाव- [प ~ ८ 9 2 > त्यापरमद्‌त यावज्जीवमावत्येदिति। किं तावत्‌ vid किय- न्तद्धित्कालं प्रत्ययमभ्यस्यात्सजेत्‌, आअदरत्तिविशिष्टस्योपासन-

घाश्चवणमलसिडधमिति wed) ननु विष्ेषमपोति | एकारः aut वाणाः। जलाख्यवजनं प्रीतनिढनत्यथें। waist awa: | वाचनिकं समदेपादनियममङगोलछव्य चित्तेकाग्धर्डधेषु देशदिगतेषु प्राचीनप्रव- गत्वादिष्वनाद्र fa Began Guazufenfa |

देशाद्याग्र डे चित्तविच्तेषात्‌ समाधिभङ्गः स्यात्‌ स माभुदिति wr प्रा्रणत्‌ व्यर्बइितनास्य सम्बन्यमाद | srafafefa | अनि. याज्य ब्रद्यण्यात्मत्वप्रतिपत्तिवस्य तस्य विदुष cay: | अदग्रदहा- पासनेव्वन्‌ष्ानस्याभवयाटृष्टेः sagas | यानि पनरिति। यधा दिगाद्{यमस्य विधेरनद्रस्तददामस्णमपास्यादत्तः अविधानाद्‌-

* गृद्धानिवाताथ्रयरन याजधेदिति वधं | † उच्यत सत्यमिति २०। ~~ A ४ t तचत्येतावदेरवेति aque |

१०७४ रनपरभाभासिते। [ख०8।पा०९]

WUT siaifead प्राप्न ब्रमः। आप्रायाणादेवावतेयेत्‌ प्रत्ययं, अन्त्यप्रत्ययवशादद्षटफलम्रात्तैः कमाण्यपि fe जन््ा- न्तरोापभोग्ये फलमारभमाणानि तदनरूपं भावनाविज्ञानं

प्रायणकाले श्राचिपन्ति, (सविज्ञान भवति सविन्ञानमेवा- | न्ववक्रामति यचित्तस्तेनेष प्राणमायाति प्राणस्तेजसा यक्त: सदा- ¦ त्मना यथासङ्कल्ितं लाकं नयतिः इति चेवमादिश्रुतिभ्ः, | दणजलायृकानिदरशंनाच्च, प्रत्यवास्वेते Beart मुक्ता कि- मन्यत्‌ प्रायणएकाले भावनाविनज्ञानमपेत्तेरन्‌। तस्माद्ये प्रतिप- ्व्यफलभावनात्मकाः प्रत्ययास्तेष्वाप्रायणद्‌ादत्तिः। तया च श्रतिः “स यावत्क्रतुरस्माज्ञाकात्‌ प्रेति" इति प्रायणएका- लेऽपि प्रत्ययान्तं दशयति । तिर पि-

‘aa aft स्मरन्‌ भावं त्यजत्यन्ते कलेवरम्‌ |

तं तमेवेति कैन्तेय सद्‌ा तद्धावभावितः॥ दति

नियम इति पुवपत्तः। मर्णपयन्तमादरृत्तिरिति सिडान्तयति। खवमिति। उपास्तीनां कर्मणाच्चान्त्यकाले प्राप्तव्यफलमुतिदासा फल. हेतुत्वे मानमाह | सविज्ञान इति । भावनामयं विज्ञानं फलस्ारण- न्तेन सहितः सविच्ाना विज्ञानं सफरितफलं सविन्ञ(नमित्यचैः। | यदस्मिन्‌ लोके चित्तं सङ्गल्याऽस्येति यचित्तस्तेन सङ्कल्पितेन सद फल. स्फ च्य॑नन्तरः मनः प्राणे लयते xfs वावत्‌। तेज उपादानं, अत्मा जीवः।' जलनेकादृद्ान्तग्ुतेश्च भाविफलस्पंतिरस्ति इत्ययः अच्िदमन्य- . फलविन्नानं कमंगामिवादृद्दारोपास्तीनां ततः कुत आमरणमा- afufcaa wate, प्रत्ययास्विति। = तया aeufasfatara fan, नत्वटृदटदारकमन्यदपेत्ितंः सर्वभावानामेव खसमानजातीयदारानपेच्ततया प्रद्ययानां प्रत्यया.

व तास्ति सत्यक |||

* स॒ यावतक्रतुरयमस्मादिति ae:

[ख०४।पा०१ प्रा इर ब्रद्यरूच भव्ये | १०७१

"प्रयाणकाले मनसाऽचलेन" [भग्गो०] दति qi “साऽन्तवे- लायामेतत्‌ चयं प्रतिपद्येत इति च मरणएवेलायां कतव्यशेषं ्रवयति॥ तदधिगम उन्तरपृवाधयेर स्चेषविनाशे ATS UTA ॥ VS ॥

गतस्ततो चशषः, अथेदानीं ब्रहाविद्याफलं प्रति चिन्ता प्रजायते, ब्रद्माधिगमे सति तदिपरीतफलं दुरितं daa नवा aaa दरति da. किंतावत्‌ प्राप्तं फलायलात्‌ कमंणः फलमदत्वा न सम्भाव्यते चयः । फलदायिनी Wea शक्तिः अत्या समधिगता। यदि तदन्तरेणेव फलोापमोागमपद्टयेत श्रतिः कद्‌- यंता स्यात्‌ स्मरन्ति च"न fe nari Maar [मन्भाग]द्‌ति। नन्वेवं सति प्रायसिन्तापरेशाऽन्कः प्राप्नाति नेष दाषः, प्रायञ्िन्तानां नैमित्तिकलरा पपन्तेग्छंदद्‌ादेच्यादिवत्‌ । च्रपिच प्रायञिन्तानां दाषसंयागेन विधानात्‌ भवेदपि दाषक्तपणाथता, waa ब्रह्मविद्याया विधानमस्ि। नन्वनभ्युपगम्यमाने ब्रह्मविदः क म॑च्तये तत्फलस्यावश्वभाक्तव्यलादनिमाकचः स्यात्‌ । नेत्युच्यते, देभकालनिमित्तापे ata: कमफलवद्धविय्यति। तस्मात्‌ न

= ~

न्तरापच्तायेोगात्‌, RAW टृद्दारान्यधीफलत्वानपपनत्तेः अदद दार्कल्पनेति भावः| WWI उपासक Taw | ufaaafa, अच्यु- तमसि, प्राणसंसितमसि, इति मन्चयं मरणकाले$पि स्रेदिव्यर्थः। यथयापासकानां wast कतव्यमल्तिन तथात्मविदामिति कर्म॑ च्यलच्तणां जौवन्मक्तिमादइ | तदधिगम इति, लानसाधनेघु फला- fata फलाध्यायेऽपि साघनविचारः छतः, सम्मति फलाध्यायस्था

१०७६ रलप्रभाभासिते। [ ख ०8।पा ०९]

बरह्मविद्याधिगमे दुरितनित्तिरित्येवं प्राप्त aa: | तदधिगमे। त्रह्यायधिगमे सत्यु त्तर पुवाचयोरद्चेषविनाभ भवतः, उत्तरस्या- au, पृवस्व विनाशः | कसमात्‌, तद्चपदे शात्‌ । तया fe ब्रह्म- विद्याप्रक्रियायां सम्भाव्यमानमम्बन्धस्या गामिनो दुरितस्यानभि- सम्बन्धं विदुषो व्यपदिगति यथा पुष्करपलाश star a fa- व्यन्त एवमेदंविदि पापं कमं न faad fai तथा विनाश मपि पूरवौपचितस्य दुरितस्य व्यपदिशति 'तद्ययेषोकाद्रलमग्र प्रतं प्रदूयतिवं दास्य स्वे पाप्मानः प्रदूयन्तेः दति। अयमपर्‌ः क म॑चयव्यपदेश भवति |

"भिद्यते दयग्नज्िखिद्यन्ते सवसंशयाः |

चीयन्ते चास्य कसाणि तस्मिन्‌ दृष्टे aera sia | यदुक्तमन॒पमुक्तफलस्य कर्मणः त्तयकल्यनायां शास्रकद्‌ थनं स्यादिति, नैषदोषः, न डदि वयं कमणः फलद्‌ायिनीं शक्ति- स्वजानोमटरे, विद्यत एव सा, सातु विद्यादिना कारणान्तरेण प्रतिवध्यत दति वदामः शक्तिसद्धावसमाचे च शासं व्याप्रियेत, न प्रतिबन्धः प्रतिबन्धयारपि। न fe aa daa इल्येतदपि

क

—— ee

प चिन्ता कियत इत्याह । गत इति। कमणां फालान्तत्वशास्त्रात्‌ च्ा- न नाप्रयत्वशस््राच dua, पुवपच्ते ज्ञाननाऽपि सच्धितपापभोागा- नन्तरं म्॒निः, सिदधन्तेतु ज्ञानसमकालं पापनाप्राच्नीवन्मक्तिरिति फलं न डि स्यादिव्यादिन्षिधखत्या दुरितादृदटस्य दुःखदायिनी ufmcfyna 'नाभक्तं चीयते aa’ डति च स्मरन्ति। फलान्तमव पाप

न मध्यं नश्यतीति पव॑पन्तः] नन्‌ तहिं तन्नाशाय प्रायश्त्तविधिनं ,

स्यादिति aay न, यथा wifes निमित्ते सति ‘Hay च्तामवते परेाडाप्रमष्ाकपालं निवपेत्‌" इति इट्िविधिस्तदद््‌ाषं ta-

VE

[ख०९।पा०र] प्राङ्कर ब्रह्य र चभाय्ये | ९०७७

सरणमेत्सगिंकंनडिभोगादृतेकर्मचीयतेतदर्थलादिति,द्ग्यत एव प्रायखित्तादिना दुरितस्य aan स्वे पाप्मानं तरति तरति न्द्मदत्यां योऽ्मेधेन यजते य उ चैनमेवं वेद्‌' इत्यादिः afa- सरएतिभ्यः | ana नेमित्तिकानि प्रायखित्तानि भविष्यन्ति tia | तदसत्‌, दोषकशूयोागेन चदाद्यमानानामेषां दोाष*निङ्धति- BAVA फलान्तरकल्पनानुपपन्तेः। यत्पुनरोतदक्तं न प्रायञचि- त्वद षक्तयादेशेन विद्याविधानमसीति। wa aA: | सगुणासु aafearg faga ua विधानं, तासु च वाक्यशेषे Baars: पापनिदटृत्तिञ्च विद्यावत उच्यते, तयोख्खाविवक्ताकारणं ना- waa: पाश्मप्रहाणपृवकश्रयंप्राप्तिस्तासां फलमिति fa यते । निगणायान्त्‌ विद्धायां यद्यपि विधानं नास्ति तथाप्य कचत्मतवेधात्‌ कमप्रदादसिद्धिः। was दति चामाभिपु

fanaa सति प्रायख्ित्तविधेद्‌वनाश्एधंत्वासिदधः| नने विषम उप- न्यासः, TH Weezy सिद्धत्वादयोग्यत्वाच फलतया निनमित्तमाचत्वं दोघवान्‌ प्रायञ्ित्तं वुयोादित्यच तु मलिनः स्रायादितिवदोषपदस्य निदृत्तिदारा फलकारत्वसम्भवात्‌ (तरति ब्रह्य ददव्यां योऽश्मेघेन यजते इति परायञ्ित्तात्‌ पापनित्तिख्ुतेखायुक्तं प्ायश्ित्तस्य गैमित्िकत्व- मित्या इ | च्यपि चेति । जानसय दोषनाशयतया विधानं नात्ति चौय. न्ते चास्य कमणि" डव्यादेानस्तावकमाचत्वादित्यर्थः। कर्मभोागानन्तरः दश्कालान्तर मोाच्ता भविष्यति श्ास््रप्रमाणादि्याद। Faw, डति ज्ञानात्‌ कमच्तयस्यापुवत्वान्मानान्तसावरुद्धत्वा्च तत्परा- नेकवाक्चानां स्तावक्त्वायागात्‌ तस्याल्तित्वमिति सिडधान्तयति | ख्व मित्यादिना पापक्रिवाता पुदान्‌त्पत्तिरद्धेषः। सगणव्रद्यविद्यायां व्यपदे एमुक्ता निगुगायान्तमादइ। अयमपर इति । Tata दूषयति,

Ee - ~ --- = * द्‌षनिघातफनेति वधेर Ayo |

€ श

१०७९८ रनप्रभाभासिते। [अ०४।पा ०९]

कर्मसु कर्टवमेव न प्रतिपद्यते ब्रह्मविदिति दशंयति। अति" कान्तेषु तु खद्यपि भिच्याज्ञानात्‌ aed प्रतिपेद्‌ इव तथापि

विद्यासाम््ीत्‌ निथ्याज्ञाननिद्त्तेस्तान्यपि प्रलोयन्त Tare, `

विनाश्र दति । पूवप्रसिद्धकटंलभेक्तुलखरूपविपरोतं fe चिष्व- पि कालेष्वकर्टलाभेक्तलखरूपं ब्रह्मा हमस्मि नेतः wala कती भाक्ता वाऽदमासं नेदानीं नपि ufaafa काले दति ब्रह्म विद वगच्छति। एदमेव च माच्त उपपद्यते, अन्यथा दनादि- कालप्रटत्तानां कमणां याभावे मोच्ताभावः स्वात्‌ । नच देशकालनिमित्तापेक्ता are: क्मफलवत्‌ भवितुमदंति, अनि- त्यवप्रसङ्गात्‌ परोाचलान॒पपत्तेख ज्ञानफलस्य | तस्मात्‌ ब्रह्मा- fama दुरितक्तय दति खितम्‌॥

इ तरस्याप्येवमसंद्धेषः पाते तु ॥ १४॥

पूवेस्मिन्नधिकरणे बन्धर तारघस्य खाभाविकस्याशेषविनार

यदुक्तमिव्यादिना। विधिनिषेधश्स्ं नाभुक्तं च्तीयते' सत्यादि, afag कर्मणः BINA प्रमागतः शक्तस्याऽपि qafsa नाण्णङ्गोकारेण ष्रासवियोच इत्यथः तक्चक्तानमात्मन्यप्षदुरितनाण्क तन्म्‌लाष्णा- सबाधकत्वात्‌ खप्रदुरितम्‌लकट्त्वाध्यासबाधकजाग्रद्रोधवदि व्याह | तथाप्यकचात्मनाधादिति। श्च॒तायमेव युक्तया vata aaa इति, म लाध्यासानत्पत्चेः UWIAA, AAMT तदना इत्यथः | खध्यासा- भावे विददनभवमाद। पवि | मेत्तण्णस्ननलाच ्ञानात क्म- च्तयसिद्धरि व्या | रखवमेवेति। ज्ञानात्‌ कमच्तये Baggy: | भेत्तस्य कर्मफलसाम्यमुक्तं निरस्यति। न चेति।

सतसरस्याऽपितु | अतिदेश्त्वात्‌ न सङ््याद्पेच्ता, Waa पृं

[ख०8।पा ०१] प्र इर त्र्य खच भाष्य | १०७९६

ज्ञाननिमित्ती शास्तव्यपदे शान्निरूपिते, we पुनः शास्ती- यल्ात्‌ wae ्ञानेनाविरोध दत्याशद्ख तन्निराकरणाय एवाधिकरणन्ायात्तिरे शः क्रियते | इतर स्याऽपि पुण्धसय HA एवमघवद संञ्ेषा विनाशख ज्ञानवता भवतः। कुतः, तस्याऽपि स्पलदेतुत्रेन ज्ञानफलप्रतिवन्धिलप्रसङ्गात्‌। "उभे उ देवेष एतेन तरति' इत्यादिश्रुतिषु दुष्ठुतवत्सु कतस्याऽपि प्रणा- शव्यपदेशात्‌ अकचत्मवोाघधनिमिन्तस्य च कम॑चयस्य सुरुत- दुष्क तचोस्हल्यलात्‌ ‘daa wea कमाणि' इति चाविशेष- ञरतेः। यचापि केवल एव पाञ्रशब्दः पद्यते तत्रापि तेनेव पण्यमप्याकलि तमिति द्रष्टव्ये, ज्ञानापच्तया निरुष्टफललात्‌ | श्रस्ति च श्रते पण्येऽपि पाग्मशब्दः नेनं सेतुमदाराते तरतः" दत्य सद SHAT सुरुतमण्यनुक्रम्य सवं पाम्मानेाऽते aaa दूत्य विशेषेणेव प्रकृतेषु पाप्रब्दप्रयोगात्‌ | पाते विति। ठ॒श- व्दाऽवधारणाथंः एवं धमाघधरमयाबंन्धदवे विंद्याखामय्यार्‌ स्रेष- विनाशसिद्धरवश्य्भाविनी faga: शरोरपाते मुक्तिरित्यव- धारयति॥

च्तीयते न वेति पुर्ववत्‌ wes ज्ञानं न TWAIN शास्त्रीयत्वात्‌ पखयवदित्यधिकाणश्ङ्कामुक्रातिदेशं व्याचष्टे धमस्येत्यादिना। ज्ञानं परणयनाशकं तन्म्रलाविद्याघातित्वादिति न्यायोपेतागमबाधितं अनु- मानमिति भावः। ननु च्तीयन्ते चेत्यवि्रेवच्रतिः पापविषया सवं- arg तरति इति विश्षश्वतेरित्यत are) यच्रापि केवल इति। याएपपुखयच्तययरएधिकरणद्रयस्य फलमाद | प्राते तिति |

6 x2

१०८० रन्रप्रभाभासितं। [ख०8।पा०९]

ऊ) AACA एव तु पूव तद्‌ वधेः ॥१५॥

पूवयारधिकरणएयोज्ञाननिमित्तः सुरतदुव्कुतयाविनाशे- ऽवघारितः, स किमविश्षेणारञ्काययारनारञखकायंयाखु भव- त्युत विशेषेणानारकार्ययेरवेति विचायंते। तच "उभे उ देवेष एतेन तरतिः इत्येवमादि श्रुतिव्वविशेषश्रवणाद्‌ विशेषेणैव ऋय Tas WA प्रत्या | अनारव्धकायं एव fafa, अप्रदत्ते फले एव पूवे जन्मान्तरसञ्चिते अस्मिन्नपि च जन्मनि प्राक्‌ ज्ञाना- त्पत्तेः सखिते खुरुतद्‌च्कृते ज्ञानाधिगमात्‌ wed नला- THAT साभिमुक्तफले याग्यामेतत्‌ ब्रह्मज्ञानायतनं जन्म नि- fad कुत एतत्‌, (तस्य तावदेव fat यावन्न विमेाच्छे' इति शरीरपातावधिकरणात्‌ Wath, इतरथा fe ज्ञानाद्‌ शेषकम॑द्ये सति स्ितिदेल्भावात्‌ ज्ञानप्राष्यनन्तरमेव केममस्ुवोत तच शरौरपातप्रतोचां नाचक्तोत। ननु वस्हु- बलेनेवायमकचात्मवोधः कमाणि चषपयन्‌ कथं कानिचित्‌ चपयेत्‌ कानिचिचोपेक्तेत, न fe समानेऽग्रिवोजसम्पकं केषा- चि दीजशक्तिः Maa कंषाञ्चिन्न daa दति शक्यमङ्गोकर्त-

च्नारव्यकार्ये खव तु| उक्तकर्मच्तयं विषयीकषत्य च्तीयन्ते चेत्य- विरेषश्रुतेस्तस्य तावदेव चिरमिति saa संश्यमाहइ। Waar रिति | जीवन्मुत्तयसिद्धिस्तत्सिदिचखेव्युभयच फलं, यपुवसिडान्तन्धा- येन पृ व॑पत्तप्राी उह्लीत्छगंतः कम॑च्ततिः प्रारव्यान्यकमेविषयेत्यय- a सिद्धान्तयति । र्वमिति। सामिशब्दोऽद्ं वाचकः, प्रारव्धा- aaa विम॒च्यते तावानेव विलम्बः, asia ay wage fa चरु au: | feuraratufagta avafaet aaqaeastai देदधास्ण-

[ख०९।पा ०१ प्राङ्गरतब्रद्य SANS | Gert

fafa । उच्यते, न arazaryarcsarad कर्माशयं ज्ञाना- त्प्तिरूपपद्यते, aia त्त तस्मिन्‌ कुलाल चक्रवत्‌ प्रट॒त्तवेग- स्वाऽन्तराले प्रतिबन्धासम्भवाद्धवति वेगक्तयप्रतिपालनं, अक- चत्मलवेघोऽपि fe मिथ्ाज्ञानबाधनेन कमोण्युच्छिनत्ति, वाधितमपि मिथ्याज्ञानं दिचन्द्रादिज्ञानवत्‌ संस्कारवशात्‌ कञ्चित्कालमनुवतेत ual पि चनेवात् विवदितच्ं ब्रह्मविदः कञ्चित्कालं wt भियते न भ्रियत इति। कथं दयेकस्य ख- हद प्रत्ययं Aaa देदधारणच्चापरोणए wate शक्येत | afawfay च स्ितप्रज्ञलक्तणनिदे शेनेतदेव निरुच्यते। त- सादनारञ्चकाययोारेव सखुरृतदुष्कतयोविं्यासासथ्यात्‌ aq दूति निण्यः ॥

ह ¢ > £ अधिदाचादि तु तत्कायायव तद्‌शनात्‌ | १६ ॥

पण्यस्दा्यक्ञेषविना शयेर घन्यायाऽतिदि ष्टः, सोऽतिरेणः स- वंपृण्धविषय cana प्रतिवक्ति, श्रग्निदाचादि विति। g- शब्द आशङ्गामपनदति। यन्नित्यं कमं वेदिकमद्मिदोचादि

सान ~~

ख तिस्मतिलिङ्गाच प्रारव्धक्रमणस्तत्वज्ञानं प्रति दहेतुत्वेनापजीयत्वाचं प्राबल्य सिडधस्तत् ति बद्धं aaa तरत्सिद्यथं अविद्यां प्रः विच्तेपप्रात्तयाख्यं विहायावरकाविद्यांशर्‌ नाप्रयतौ्याद | उच्यत न तावदिति। fad- पकाविद्यालेश ख्व्‌ तत्सस्कारः। faa प्रति जी वन्मक्तो खानभव- माद । atu च aafa |

अभ्रिदहेचादि ¢ | fad नेमित्तिकं ad ज्ञानात्‌ नश्यति न वेति सन्देहे उभे amu तसर्ति इव्यविष्ेषश्चतेनेश्यती याग ङ्घयोतरस्याऽ- पौ्क्तातिदेश्सख निब्ाद्यतिरिक्तकाग्यपुण्रविषयत्वेनाचापवाद्‌ं सि-

QoeR स्न्नप्रभाभासिते। [्०६।पा०९१]

तत्तत्कायायैव भवति ज्ञानस्य यत्कायंन्तदेवासय का्मित्यर्थः।

कुतः, "तमेतं वेदानवचनेन ब्राह्मणा विविदिषन्ति यज्ञेन दानेन दत्यादिदश॑नात्‌ | ननु ज्ञानकमंणोविलचणएकायंलात्‌ कर्यैकलान॒पपन्तिः। नैष दाषः, ज्वरमरणकाय॑यारपि दधि- विषचेगंडमन्वसंयुक्तवे1सत्षिष्टिकायंद्‌ नात्‌, तद्त्‌ कमणा-

ऽपि ज्ञानसंयक्तस्य मेात्तका यले पपत्तेः । नन्वनारग्या Ara: HYAY कर्मकाचंलम॒च्यते । नेष दोषः, ्रारादुपकारकलात्‌

कर्मणः | Blawg दि प्रापकं waa प्रणाद्या मोाक्तकारणएमि- युपचयते | अत एव चातिक्रान्तविषयमेतत्‌ कार्यकलाभिधानं | न fe ब्रह्मविद चआागाम्यिदाचादि सम्भवति, अनियेानज्य- न्रह्मात्मवप्रतिपत्तेः शस्तस्याविषयलात्‌। सगणासखुतु विद्यासु

क्टलानतिदटत्तेः सम्भवत्यागाम्यप्चिदाचादि | तस्याऽपि निर- | भिस्सिनः कायान्तराभावात्‌ वेदविद्यासङ्गत्युपपन्तिः । किं | विषयं पनरि द मक्ेषविनाशव चनः कि विषयं वा वेद विनियेग- |

वचनमेकेषां शाखिनां (तख gat द्‌ाचमप्न्ति खुद: साधु- wat दिषन्तः पापल्लत्याम्‌' इत्यत उत्तर पठति॥

7न्तयति | पण्यस्येव्यादिना | अच Wana aay नित्याद्यनखाना--

fafa: पङ्कचालनन्यावात्‌, सिद्धान्ते तु ज्ञानोत्मत्ययत्वात्‌ ata-. द्धि {रिति विवेकः | अच भाष्ये इानकमणाः साच्तादोककायत्वं परमते-. नक्रा साच्तात्यारम्मयोभ्यां Fraga खमतमृक्तमिति मन्तव्यम्‌ || अत wate ज्ञानादरद्धं कमाभावात्‌ पुवेकमेविषयमित्यथैः। नि-. quart कमेसादिव्यं efi प्रति Ara लाङ्गलेनेव दशितं, सम्प्रति सगणविद्यापस्त्वेन खचस्थाञ्जस्यमादइ | सगण खिति | Sac. ead ग्टह्ाति | किनिव्यादिना।

[sojaute’ | शाङ्कसत्रद्मरूचभाष्ये | ९०८२

अतेऽन्धाऽपि QATAR ॥ १७ ॥

श्रताऽ्चिराचादेनिंत्यात्‌ कमणाऽन्यापि स्ति साधुरुत्या या फलममिसन्धाय क्रियते, तस्या एष विनियोग उक्त एकेषां शाखिनां सुहृदः साधुकृत्यामुपयन्ति" इति । तस्या एव चेद्‌ मचवददस्येषविनाशनिरूपणम्‌, दतर स्यःप्येवमसंशेषः दति । तया ` एवंजा तो वकस्य काम्यस्य कर्मणा विद्यां प्रनपकारकले स~ म्यलिपन्तिरुभयारपि जेमिनिवादरायणएयोाराचायंयोाः॥

यदव विद्ययेति डि ॥ १८ i

खुसमधिगतमेतदनन्तराधिकरणे नित्यम्चिदाचादिकं कमं FAST मेत्प्रयोजनोदेेन रूतमृपात्तदुरितक्षयदेतुलद्या- रेण aanfgartuat प्रतिपद्यमानं मेत्तप्रयाजनव्रद्माधि- nafafanaa ब्रह्मविद्यया सदेककायें भवति दइति। तचा- ऽग्रिदो चादि कमैङ्गव्यपाश्रयविद्यासंयुक्तं कंवलच्चास्ति। TU facta यजति य एवं विद्धान्‌ जुदेतिय एवं विदाज्छंखषति यः एवं विद्धानद्गायति तस्नादेवेविद्‌मेव ब्रह्माणं कूर्वोत तेनोभे कुरूतः यद्येतदेवं वेद यञ्च न वेदः [ङा] इत्यादिवचनेभ्या विद्यासंयक्तं कंवलमप्यस्ति। तचरदं विचायते किं विद्यासंयक्तमे- वाग्मिदाचादिकं कमं ममक्ताविद्यादेतुवेन तया vena प्रतिपद्यते न केवलं उत विद्यासंयक्तं कंवलद्चाविश्षेणेति।

= ऋ-न ~ ~

यत्मारब्धादन्यत्‌ काम्यं परं पापञ्च तदेव विदत्‌स॒द्ददिषतेः खस- मानजातीयं कम जनयति खयच्च च्लानान्रश्यति इति ara: |

यदेव विद्ययेति fe | उक्तनिव्यादिकं विषयमृपजीय सबीजं संशय- wal पुव॑पच्तमादइ। विद्यासंयुक्तमेवेति | खच पूवप कम ङे पाल्ि-

१०८४ र्त्तप्रभाभासिते। [अ ०४।पा०९१]

ङतः संश्रयः, (तमेतमात्मानं asa विविदिषन्तिः दति यनज्ञा- दौनामबिशेषेणएात्मवेदनाङ्गलेन श्रवणात्‌, विद्यासंयुक्तस्य चा्चि- दाचादेविंशिष्टवावगमात्‌। +किं तावत्‌ utd, विद्यासंयुक्तमेव कमाश्चिदोचाद्यात्यविद्याशषल्वं प्रतिपद्यते न विद्याविद्धीनं fa- दयो पेत विश््टलावगमात्‌ विद्याविदीनात्‌, "यद्‌ इरेव जाति तद दः पनश्डेल्यमपजयति एवंविद्धान्‌' इत्यादि श्रुतिभ्यः,

"वद्धा UAT यया पाथं कमेबन्धं प्रहास्यसि।

दूरेण wat कमं वद्धियेगाद्धनञ्ञयः॥ [We ate] saifewmfaayg इत्येव प्रापे प्रतिपद्यते । चदेव विद्ययेति fe सत्यमेतत्‌ विद्यासंयक्तं कमोग्रिदात्रादिकं विद्याविदीनात्‌ कर्मणाऽभ्निदाचादेविश्ष्िं विद्वानिव ब्राह्मणा विद्याविदीनात्‌ ब्राह्मणात्‌, तथापि नात्यन्तमनपेक्तं विद्यारदितं warsfy- दाचादिकं, कस्मात्‌ तमेतमात्मानं यज्ञेन विविदिषन्ति इत्य- चाविगरेषेणाग्निद चादंविद्यादेतुतेन yaata नन्‌ विद्यासंयु- क्तस्याऽग्िदाचादेर्दिद्याविद्धीनात्‌ विशिष्टिलावगमात्‌ व्रिद्यावि- दोनमग्रिदाचाद्यात्मविद्यादेत्‌लेनानपेक्मेवेति यक्तं । नैतदेवं, विद्याषद्ायस्याग्मिदाचादेर्विद्यानिसिन्तेन सामश्यातिश्येन योा- गाद्‌ात्मज्ञानं प्रति कञश्ित्‌ कारणलातिशया भविष्यति न तथा

Sanaa चाना्ंत्वासिद्धिः, सिद्वान्ते तत्सिखिरिति भेदः| भवतु

{विद्यातिशिद्धस्य nam ज्ञानं प्रति श्ीघ्रकारित्वाख्यः afeefanat € aN ~ > ° =

विद्यासाम्यात्‌ | नेतावता केवलस्य daa विविदिषाश्रुतिवियधात्‌।

* विं तावदित्यादि विशिष्टलावगमादिः्यन्तं सुद्ितादशपुस्लकयोभेमपतितम्‌ |

[च०8।पा०१ शाङ्गसब्र्मसखचभाय्ये | १०८५

विद्या विद्ये नस्येति am कल्पयितु, न तु ‘ana विविदिषन्ति इत्य विशेषे णात्मन्ञानाङ्गतवेन ग्रतस्याञ्चिदाचादेरनङ्गलं शक्यम- wane | तया हि यतिः यदेव विद्यया करोति श्रद्धयोप- निषदा तदव वीय॑वत्तरं मवतिः दति विद्यास यक्तस्य क म॑णो- ऽचिदाचादेवींयवत्तरत्वाभिधानेन ware प्रति क्चिदतिशयं samt विद्याविद्धीनस्य तस्व तत्मरयोजनं प्रति वीर्यवत्तं दशंयति। कर्मणश्च aad तत्‌ यत्‌ सप्रयोजनसाधन- सत्वं | awa विद्यासंयक्तं नित्यमथ्िदाचादि विद्याविद्ीन- चोभयमपि waar arvana इह जन्मनि जना न्तरे च प्राक्‌ ज्ञानेात्पत्तेः छृतं यत्‌ तत्‌ यथासामथय ब्रह्मा धिगमप्रतिबन्धकारणेपात्तदुरितच्तवद्ेवुद्वारेण ब्रद्माधिगम- कारणत्वं प्रतिपद्यमानः अ्रवणमननश्रद्धाध्यानतात्ययीादयन्तर ज्ग- कारणापेत्तं ब्रह्मविद्यया weaara भवतोति faa ॥

भोगेन वितर रपयित्वा सम्यद्यते ॥ १८ ॥

अनारव्धकार्ययाः पुण्छपापयाविद्यासामध्यात्‌ क्य उक्तः, Tat लारब्धका्ें पण्यपापे उपभागेन चपयिला ब्रह्म सम्ब-

न्क न ~ ~~ ~~ ---~-~-

| जक

न च तच Bat यज्ञादिश्टव्दानां विदयोापेतकर्मपरतया estat युक्तः | fe यतः | चदेव विद्यया" इति ota: केवलस्यापि वीचंवक््वं गमयति इति सिडान्तम्रखायः॥ भोगेन त्वितरे च्पयित्वा सम्पद्यते | तत्चविदच विषयः, स किं पार. व्यच्चयानन्तरः संसरद्युत नेति निमित्तभावाभावाभ्यां संशये सिडान्त- म॒पक्रमते। अनार्येति अनारव्यकमेणः AMG कथं च्व ©, 2

Vor रुलप्रभाभासिते। [च ०४।घा०९६]

ga, “तस्य तावदेव चिरं यावन्नं विमेाच्छये रथ सन्यत्छे' इतिं ‘qqa सन्‌ agate दति चैवमादि ्ुतिभ्यः। ननु सत्यपि सम्ब- wut यथा प्राग्देदपाताद्धेददभनं िचन्द्रदशेनन्यायेनान्‌- ठत्तमेवं पञ्चादण्यनवतेत। न, निमित्ताभावात्‌ । उपभाग- शेषच्चपणं दि तचान॒टत्तिनिमित्तं, न च aguas fafy- दस्ि। नन्वपरः कमाश्योाऽभिनवमुपभेागमारश्यते। न, A द्‌ ग्धबीजत्वात्‌। faarararasal fe कमान्तरं देदपाते उपभ्रागान्तरमारभते, तच्च मिथ्याज्ञानं *सम्यगृन्नानेन दग्ध- मित्यतः साष्वेतद्‌ रब्कायंक्ये विदुषः कंवल्यमवश्वम्भावोति॥

दूति ओमच्छारीरकमीमांसाभासे ओ्रोमच्छङ्करभगवत्पा- THAT चतुथाध्यायसख प्रथमः VT ‰॥

इव्याकाङ्ायामस्योल्यानात्‌ agi: | पृ वपच्ते विदेदकैवल्यासिद्धिः सिद्धान्ते तत्सिद्धिरिति de: | दहपातात्तरमयपि तत्त्ववित्‌ संसरति ससारयाग्यत्वात्‌ यथा ददहपातात्‌ Tafaaatcaifyncaesiaa पुवपच्तमादइ। नन्विति | भोागनिमित्तकमाभावादेत्वसिद्धिः। यत्त ated कमान्तरं aa निमित्तंफलस्य, दग्धमूलत्वात्‌। Slama fs AU: कमणस्तत्‌फलस्य च मलं | ATA योगशास्त्रे ‘ANAT: कमाशय सति मूले तद्दिपाकःः इति ad, मूलं ानाननिना दग्धमिति कुतः पन संसारः तस्मादहपाते कवल्यमिति faza |

इति ओीमत्यरमदहसपरसित्राजकाचायं खीगेाविन्द्‌ानन्दभगवत्पाद्‌- = ‘ + Bal भाव्यस्न्नप्रभायां चदुयस्याध्यायर प्रथमः पादः॥ ६ ॥

५ सन्यग्द्‌ ए 1 नति Tao Hie |

ॐ परमात्मने नमः | वाडूयनसि ट्‌ शनाच्छब्दाच ॥ ९ ॥

gure विद्यासु फलप्राप्रये देवयानः पन्थानमवता- रचिच्यन प्रथमं तावत्‌ यथाशास्तमत्कान्तिक्रममाचषटे, समा- ना fe विद्धद्‌विदषोरत्कान्तिरिति वच्छति। च्रस्ति प्रायण विषया श्रतिः “we सोम्य पर्षस्य प्रयता वाद्धनसि सम्पद्यते मनः we प्राणस्तेजसि तेजः परस्यां देवतायाः sfai कि- मिद वाच एव ठत्तिमल्या मनसि सम्पन्तिरुच्यते, va वाग्‌- gutta विषयः तच वागेव तावन्मनसि सम्पद्त इति प्रप्र, तथा fe श्रतिर्नुग्टदयोता भवति, दतरथा WIT स्यात्‌, श्रतिलकच्षणाविशये च श्रुतिन्याय्या न लक्तणा, तस्ादाच

ॐ ब्रह्मण नमः

agate दशनात्‌ शब्दाच्च | च्नानफलेत्यनन्तरमुपासनफलं ब्रद्यलाकस्थं वक्तव्यं तचाचिंरादिमागप्राप्यं, मागप्ाभिखेत्कान्ति- साध्या, तस्मादुपास्तिफ लाच्िप्त्कान्तिपादस्यास्यध्यायसङ्तिः | TH चास्य पवपाद्‌ानन्तवं ज्ञानपलेक्चनन्तरः वक्तव्यो पास्तिफलनाचत्तिप्तत्वात्‌ इत्याद । अयति । दानिन डवापासकस्याप्यत्कान्तिनिव्यत ars | समानेति | विद्ानपासकः, तस्यान॒पासकवद्‌त्कान्तिरस्ि, अज्ञत्वा

दिति awa cau: | प्रवता शसिवमाणस्ये्यथः। वाकपद्‌स्य करणभाव- © 2 2

१०८८ र्न प्रभाभासिते। [ Bos ute |

एवायं मनसि प्रविलव wad प्रापे नमः, वागृटत्तिमनसि सम्द्यत दूति। कथं वागदरल्तिरिति व्याख्यायते, यावता वाद्यन- सीत्येवमाचार्यः पठति 1 सत्यमेतत्‌, vfeafa तु परस्तात्‌ ‘afa- भागो वचनात्‌" [वे०ख०।४।२।९६। ] इति । तस्मादच टत्तयुपशम- ald faafeafafa गम्यते 1 तच्च प्रलयविवक्तायान्त्‌ सवेचैवावि- भागसाम्यात्‌ किं aaa विशिंव्यादविभाग इति तस्माद्‌ त्येपसं दा रविवक्षायां anata: wad द्यते, मने टत्ता- ववख्ितायामित्यथः | कस्मात्‌ दशनात्‌, दृश्यते fe वाग्‌- त्तेः पू्वमुपसंदारो मनेोटत्ता विद्यमानायां नुवाच एव टत्तिमत्या मनस्यपसंदारः केनचिदपि द्रष्टु शक्यते, ननु श्ुतिसामथ्यादाच एवां मनखष्ययो युक्त TA | नेत्या द, ्रतत्प्रक्ृतिलात्‌। यस fe यत उत्प्तिस्तस्य aa लयो Bar ग्ददौोव शरावस्य। न च मनसा वागृत्पद्यत दति किञ्चन प्रमाणमस्ति | दत्यद्धवाभिभवेा लप्ररतिसमाश्रयावपि ¢- wil पायथिवेभ्यो दन्धनेभ्यस्तेजसस्या्र त्तिरुद्गवति we

~~ — st -य क क फ) रि

=

व्यतत्पत्तिभ्यां ACMAS AVA AA संश्रयः, Ways करणानां खरूप- लयात्‌ म्तमाच्स्य afa:, festa g संसारसिद्धः| अनुपादानं मनसि बवाचस्तत्वतलयायागन वयापारमान्ापश्रमाद्ति विवकः। खूचे- ठत्तिपदाथ्यादहारः कथमिति nq | कथमिति | उत्तरच fe खचरत तत्त्विद्‌ इन्िवाणां खरूपलयं वच्यति तद्रलादिदहाध्याद्वार उचितः वअन्नस्याऽपि इच्ियलयसाम्ये वच्छयमागविश्रघोक्चयोागादिति समा- we | प्रतावेव विकारलय इति न्यायविरुद्धाथंख्ुतिस्पिननत्रूते इति सिद्धान्तयति। खतत्‌प्ररतित्वादिति | न्यायस्य निस्वकाशता-

[अ०९।या०२] परा ङ्सतब्रद्यरूचभाष्ये । १०८९

चापशाम्यति। कथं afar wa शब्दा agile सम्पद्यत इत्यत श्राह, शब्दा ेति। श्ब्दोऽप्यस्मिन्‌ isan, ट्त इत्तिमतारभेदापचारादित्यथः।॥

अत एव च VATA ॥ २॥

"तस्मा दुपशान्ततेजा; पनभंवमिद्धियेमनखि सन्पद्यमानेः' इत्यचाविशेषेण सवैषामेवेद्ियाणां मनसि सम्पत्तिः Baa, तच्राष्यत एव वाच दव चकच्रादीनामपि aida मनस्यव- सखिते उत्तिलापदशनात तच्प्रलयास्म्मवाच्छब्दापपत्तेख ठृत्तिदारेणेव स्वाणोद्धियाणि मनोऽनवतन्ते। सवेषां कर्‌- णानां मनस्य॒पसंदाराविशेषे सति वाचः प्रयक्ग्रदणं वा- Pale सम्यद्यत इत्युद्‌ादरणानुरोधेन I

तन्मनः प्राण उत्तरात्‌ ॥२॥ समधिगतमेतत्‌ वाद्धनसि सम्पद्यते" saa टरत्तिसम्प्ति- faadfa । श्रय यदुत्तरं वाक्यं (मनः प्राणः? दृति किन-

दलो वस्तं शब्दस्य तूक्किवागिति gam लच्तणया वा सावकाशत्वमिति द्यातयितु एब्दाच्चदक्तम्‌ |

वाचक न्यायं चच्तुरादिष्वतिदिशएति,+अत र्वेति। उपश्रान्तदे होष्णय- त्तस्मादुत्क्मणाद्‌ धं पनभवं प्रतिपद्यत इति Bau: | इन्द्रियशब्दस्य तिष्यस्य दत्तिपरतयेपपत्तेः सवंन्ियदत्तिलयखेदि सदिं वाद्य नसि इति एयक, aa किमर्थमित्यत खाइ सवंघां करणाना- fafa |

THA प्राण उत्तरात्‌ वाच्छक्रमादथक्रमाच्रायिकरणक्रमः श्चति-

१०९ ० रल्नपभाभालिते | [अ०४।पा ०२]

चापि afaanfata faafaat उत टल्तिमत्सन्यत्तिरिति विचिकित्सायां टृत्तिमत्सम्पत्तिरेवाचेति wi, श्रत्यनुग्रदात्‌ तत्रति पपत्तेश्च । तथा दि “अन्नमयं डि साम्य मन च्रापा- मयः प्राण teats मन आमनन्ति अव्‌यानिच्च म्राण- agian? दृति श्रतिः! way यन्नः प्राणे प्र- लोयते BARI तदण्रु प्रलीयते wa fe मन चापश प्राणः प्रजतिविकाराभेदादिव्येवं प्राप्रे Ball तदप्यात्सटद्यीतबा- दयेद्धियद्रत्ति मने इत्तिद्ारणेव we प्रलोयत इल्युत्तराद्‌ वाक्याद्‌ वगन्तव्यं | तथा दि सुपुष्रोममन्ताश्च प्राणन्तः परि- स्पन्द्ात्मिकायामवखितायां मनोटत्तौनामुपशमा swat न च मनसः सखरूपाप्ययः प्राणे सम्भवति, wanafaaras नन afid मनसः प्राणम्रतिलं। नैतत्‌ सार, नहीदृभेन प्रणालिकन तप्ररृुतिलेन मनः प्राणे सम्पत्तमरति । एवमपि Wa मनः सम्पद्येत WT चान्न ष्वेव च प्राणः न दयेतस्ि- afq पत्ते प्राणभावपरिणताभ्धाऽद्धो मना जायत दति fa- चयन प्रमाणमस्ति | तस्मान्न मनसः प्राणे खरूपाप्ययः। g-

न्यावाभ्वां संश्यप॒वं प्रबलन्धायविरोधादागिति श्वतेबाधः छतः, डद त्वबात्मक प्राणस्य ख च्नात्मकमनःप्रसतित्वेन gaat विकारलय इति न्या- यानग्रद्ात्‌ मननश्ुतिबोध्येति पूवपक्तफलं पुववत्‌, सिद्धान्तस्ब- aur प्रछतिविक्धतिभावेऽपि न तद्विकार्योाः पाणमनसेोात्तद्भ्‌ावोा हिमघटयारपि तद्धावप्रसङ्ादतेा न्यायतरिरोधात्‌ पूववत्‌ faa. ध्येति विवेकः | ात्मग्द्ीता बाद्येन्रिवदृत्तयो येन तत्तया लीनेद्िय- alan मनेाऽपि ङत्तिलयेनेव प्राणे aaa इत्ययः | रवमपोति। ie

[ख ०९।पा०२्‌] प्रा इर ब्रह्य ख चभाय्ये | ९०६१

त्यप्ययेऽपि शब्दाऽवकल्यते टृरत्तिटृत्तिमतारभेद्‌ापचारादिति दशितं ॥

~ न

ख[ऽव्यतच्त तद्पगमादिभ्यः || 8 ||

सखितमेतद्यस्य यते नोत्पत्तिस्तस्य तस्मिन्‌ इत्तिलयोा न खरूपलय इति, इदमिदानों प्राणस्तेजसीोत्यतच चिन्त्यते, fa यथाश्चति प्राणस्य तेजस्येव gaat: किंवा देरेद्धिय- पञ्नराध्यक्ते जीवे दति। तच _श्रतेरनतिशद्धयलात्‌ प्राणस्य तेजस्येव auf: स्यात्‌ च्रश्नतकल्यनाया च्रन्याय्यलादित्येवं प्राप्न म्रतिपद्यते, सेाऽध्यत्त दति। स प्रतः प्राणाऽध्यक्तेऽविद्याकमं- एवंप्रज्ञो पाधिक विज्ञानात्मन्यवतिष्ठते तत्रधाना प्राणएटत्ति- भवति THU | हुतः तदुपगमादिगभ्यः। एवमेवेममात्मान- मन्तकाले सवं प्राणा अभिसमायन्ति यत्रेतदृद्धाच्छासो भवति दति fe श्रत्यन्तरमध्यत्तापगामिनः सवान्‌ प्राणानविशेषेण द्श्रयति। विशेषेण च (तमुत्क्रामन्तं प्राणेाऽनुत्क्रामति' इति पञ्च-

शस्यावविकारत्वपच्तेऽपि इत्यथैः aarfefa प्राणस्य सात्तान्मनः. पक्ति कत्वाभावान्मनःशब्देा afi लच्तयती्ययः॥

साऽध्यच्ते तदुपगमादिभ्यः उक्तान्यायसिद्धं प्राखम्याऽपि उत्तिलथमप- जीवय शप्राणत्तेजसिः इति शुतेरूपगमादिश्वत्तेख संश्यस्क्ता जीवे लयं विनापि उपगमादिसन्भवड्ति पुवंपच्तयति | श्थितमिव्यादिना। खच तेजःश्न्द्स्य मख्यत्वं, {सान्ते तु भूतपह्ितजीवलच्तकत्वमिति मत्वा- aa योजयति। सप्रह्लत इत्यादिना | ज्ञानकमवासनापािक eae: | dala प्रति प्राणानाम्पगमनानुगमनावष्यानखतिभ्य इति हेत्वर्थः । यथा याचेच्छाबन्तं राजानं भूग्या उप्रगच्छन्तयेवमेव परलेकं जिग-

१०९२ रद्वप्रभाभसिते। [अ ०९।ा ०२ |

त्तेः प्राणस्याध्यक्तानुगाभितां दशयति, तदनु टत्तितां चेत- रेषां प्राणमनूत्कामन्तं सवं प्राणा अनूल्लामन्ति इति । खवि- ज्ञाना भवतिः tf चाध्यत्तस्यान्ततिज्ञानवन्लप्रदशंनेन afa- नरपीतकरणग्रामस्य Wea गमयति। ननु भ्राण- स्तेजसि" इति श्रूयते कथं प्राणाऽध्यत्त इत्यधिकः वापः क्रियते । नेष दोषः | अध्यक्चप्रधानलादुत्करमणा दिव्यवदहारस AMAT- गतस्यापि च विशेषस्यापेक्तणोयलात्‌। कथं तहिं प्राणस्तेजसि

द्तिञ्चतिरित्यत are ॥ क ने ¢ + wast श्तेः YA

स प्राणएसंय॒क्ताऽध्यत्तः तेजः सड चरि तेषु way दे हबोजग्डतेषु खच्छेष्ववतिष्ठते दृत्यवगन्तव्यं श्राणएस्तेजसि' इत्यतः श्रुतेः | ननु चेयं श्रतिः प्राणस्य तेजसि स्थितिं दशयति न प्राणसंयुक्तस्या- fay जीवं सर्वं प्राणा खाभिर्‌स्येनायान्तीदयुपगमः शतः, तमुत्कान्तमि- aquad खतं | जीवे प्राणावस्थानञुतिमाद। संविज्ञान डति | जी- वस्य प्राप्तद्यफलावगमाय fe विन्ञानसादिव्यश्त्या सृख्यप्राणसहित- करणानां जीवे स्थिटिभातीत्ययंः। यद्यपि प्राणस्य तेजस्यखवधधानेन लयः खअतस्तयाप्यभयश्चव्यनग्रहाय पाणा जीवं लीयत, जीवार च तदुपाधिषु तेजच्ादिभूतषु स्ति Fay: | स्पटीकरुणायद्चं peita | कथं तह्िदति।नचलयं विनापि जीवं प्रद्यपगमादिसम्भ- वात्‌ तेजःश्रतिर्मुख्याऽस्लिति वाचं, जीवं sate प्राणस्य नियापार- aa स्ितरेवाच लयत्वाद्‌ति ata: |

Hay । जी वस्वितिः किबलाद्याख्यायत Tang "साध्य [qo स०४।२।४] इति सूचोद्‌ाइतयतिबलादिव्याद। नन्वित्यादि्निा। ee क त

* भतप तच्छरतरिति Hoel

[Bes lOreR | परा इर ब्रह्मच भाव्ये | १०९३

ध्यच्तस्य । नेष दाषः | WSs दत्यध्यच्तस्याप्यन्तराल उपसड्या- तत्वात्‌। योऽपि fe saraatt गत्वा मथरायाः पाटलि- पत्तं रजति साऽपि श्न्नात्‌ पाटलिपत्तं यातीति शक्यते वदितुं, तस्मात्‌ प्राणस्तेजसि दति प्राणएसंयक्रस्याऽध्य चखेवेतत्तेजः ष द- चरि तेषु श्दतेव्ववस्थानं | कथं तेजःसद चरितेषु waa | यावतेकमेव तेजः wad प्राणस्तेजसि Taya ATE ॥

नेकसिन्‌ द शंयो डि ॥ € ॥ aafaaa तेजसि शरोरान्तरप्रे्ावेलायां जोवाऽवति- छते कार्यस्य शरोरस्यानेकात्मकलद्‌ शनात्‌, द्‌भ॑यतञ्ैतमथं प्रख्प्रतिवचने श्रापः GENIE, इति तद्याख्यातं च्यात्मक- arm ्वयस््ात्‌' इत्य च (ae) | चरृतिरूतो aay द्शंयतः। तिः ्थिवीमय श्रापोमयो वायुमय श्राकाश्मयस्तेजेा मयः” दत्याद्या | तिरपि- ‘guar माचा विनाशिन्यो दणाधोनान्त्‌ याः War: | ताभिः सार्धमिदं सवे सम्भवत्यनुपूवशः' ॥ LAT ०९।२७.। TOT ननु चापसंहतेषु दागादिषु करणेषु शरीरान्तर-

प्राणस्य जीवद्वारा BAIA! टृद्ान्तमादह | योऽपि हीति। खलददा cag पञ्चीरुतभतान्यावश्चकानोति स्दत्यधिकरणे व्याख्यात॥

अण्यः aan, मीयन्त इति ara परिच्छिन्नाः, sara afta, दधानां पञ्चानां भृतानां qua इति यावत्‌ | जीवस्य भूताश्चयतवं कम(खयत्वखतिविरूद्धमिव्याष््द्धा कमनिमित्त- त्वनाखयः, vata तु दृद्ापाद्‌ानत्वेनेत्यभयमविरूडढमिद्यादइ| ननु चेत्यादिना ता याच्वव्क्ाक्तभागा वज्नीवाघारम्‌चवु्तत्कमति

7A

१०९ ¢ रन्नप्रभामासिते। [So gator |

पेावेलायां (क्रायन्तद्‌ा परुषा wafer इत्युपक्रम्य श्रत्यन्तरं कमीञ्चचतां निरूपयति ते इ यदूचतुः कमं देव तद्‌चतुः अथ द यत्‌ प्रभ्रभंखतु; कम देव तत्‌ प्रशगंसतुः इति) ततेाच्यते। तच कमप्रयुक्रस्य यदातिग्रदसंज्ञक खद्दर यदविषयात्मकसय बन्ध- नस्य ्रटृन्तिरिति aaa AT, दरद पनग्डैतापाद्‌ानादेहा- न्तरोत्यत्तिरिति श्ताश्चयलमक्म्‌ । प्रशंसाशब्दादपि तच प्रा धान्यमाचं कमणः प्रदशितं नव्वाश्रयान्तरं निवारितं aare- fatter: i

समाना WCSIAATSAS TANT ॥ ७ ॥

सेयम्त्क्रान्तिः कि विददविदुषोः समाना fa वा विग्ेष- वति दति। विश्यानानां fatuafa दति तावत्‌ ata ग्ता्रयविशिष्टा Wat पनभवाय च श्तान्याश्रौयन्ते, न च विदुषः vada: सम्भवति, ‘saad fe विद्धानन्ध्रुते" इति afar1 तस्माद्‌ विदुष एवेषोत्करान्तिः। नन विद्याप्रकरणे समप्नानात्‌ विदुष एवेषा भवेत्‌ । न, खापादिवत्‌ चथा-

श्चतेवंचनं, रण्वं बादयेन्धियाणां मनल्ि प्रधमं रत्तिलियलाभाव्‌ तता aaa wat लयः प्ाणवृत्तेभूतापदितजीवे लयः इद्युत्करान्तिययव- स्थाता ॥

सा च सवप्राणिषु तुल्ये | समाना चानुपोष्य। परुषस्य प्रय ता वाद्युनसि इत्यविशटेवश्रतेविद्ययाऽग्टतमद्त इति Yaa संशय- माद । safata | विशयानानां सान्द्हानानामत्यघधः। yaad सगु गब्रद्यविद सस्बन्धितलमूत्रान्ते विष्रषः सध्यते | तताऽनुत्कान्त

[ख०४।पा०र्‌] एराङ्ध-र ब्रद्ध रच भाश्ये | १०९

£

प्रात्नानकोतनात्‌। ware "यत्रेतत्पुरुषः खपिति नाम अभि- fasfa नाम पिपासति नामः दति च स्वप्राणिसाधारसां एव BINT ASAI, विद्याप्रकरणेऽपि प्रतिपिपाद्‌- यिषितवस्तुप्रतिपादनानुग्छेन, न तु विदुषी विशेषवन्ता विधिक्छन्ते, एतमियमणुत्रान्तिमंदाजन गतेकानुकोत्यैते, यस्यां परस्यां देवतायां परुषस्य प्रयतस्तेजः सम्पद्यते स आत्मा auafa दति प्रतिपादयितु, प्रतिषिद्धा चेषा face: | तस्माद्‌ विदुष waa प्राप नरूमः। समाना चषोत्रान्तिः agate इत्याद्या विदद विदुषोाराषव्युपक्रमात्‌ भवितुमरहंति, अविशेषश्रवणात्‌। श्रविद्वान्‌ देदवबोज्श्तानि ग्तदखन्माण्ा- चित्य कमंप्रयक्तो देदग्रइणएमनुभवितु संसरति, विरांस्ु ज्ञान- प्रकाशितं माच्तं नाडोदारमाश्रयते तदतदाल्यपक्रमादिद्यु- क्तम्‌ । नन्वम्टततवं विदुषा mwa नच aww तच Gal श्ताश्रयत्वं ल्युपक्रमा वेति । ्रचाच्यते, BAVA चेदम्‌, श्रद्‌ रध्वाऽत्यन्तमविद्यादीन्‌ क्शानऽपरविद्यासामश्ादापेचिक-

उपासका म॒क्तिमस्रत इति फलं, सिद्धान्ते तूत्कान्ते ब्रद्मलाकभागोति WIE: | पृवंषच्तमाच्िप्य समाधत्ते | ननु दिद्ेत्यादिना। विद्यया- seatata अति्निं्जणविषया परा न तस्य प्राणा उकत्करामन्तीति प्रति घेधोाऽपि afeaa: | wa: सगगविद्‌ऽप्यन्ञस्येवात्कान्तिरिति सिडा- न्तयति। रख्वमिति | खटतिमगंस्तस्येपक्रमोाऽचिःप्रापिह्ततंः पाक्तना Sonia तत उपासको मद्धंन्यनाडीदाराऽचिरदिमाग षा- श्राति नान्य डति fama: | यत्त ददहरापासकस्याम्टतत्व खत ˆतयाडमा-

यन्नम्टतत्वमेति' इति तद्‌ापेच्िकमेव न मख्य “यं कामं कामयत साऽस्य (i ee

१०९६ रत्न प्रभाभासिते। [च्छ०8।पा०२्‌]

Hada Wad, सम्भवति तच Baa ताश्रयलच्च । न fe निराश्रया प्राणानां गतिरूपपद्यते। तस्माददेषः॥ तद्‌ पोतेः संसारव्यपद्णत्‌ |) ८ ॥

“तेजः परस्यां देवतायाम्‌ TAA प्रकरणएसामथ्यात्‌, ATA प्रकतं तेजः ated सप्राणं सकरणयग्रामं भ्रतान्तरसदितं म्रयतः पुसः परस्यां देवतायां सम्पद्यत waaem भवति। HST watts सम्पत्तिः स्यादिति चिन्त्यते। तचात्यन्तिक एव तावत्‌ सखरूपप्रविलय दति प्राप्त, तप्प्रकृतिलोपपत्तेः। सवस्य दि जनिमता वस्वुजातस्य प्रुतिः परा देवतेति प्रतिष्ठापितं, तस्मादात्यन्तिकोचमविभागापत्तिरित्येवे wa ब्रूमः । तत्तेज रादि Bae ओरचादिकरणाश्रयग्दतमापीतेरासंसारमेाक्तार सम्यग्‌ ज्ञाननिमित्तादवतिष्टते।

'येानिमन्ये प्रपद्यन्ते शरोरल्ाय Zfea: |

स्थाएमन्येऽन संयन्ति यथाकमं तथाञ्चतं'॥ [भगण दूत्यादि संसारव्यपदशात्‌। अन्यथा fe wa: प्रायणसमय एवोा- पाधिगप्रत्यस्तमयादत्यन्तं ay सम्पद्येत, तच विधिशासतं चान-

सङ्कल्यादेव समत्तिटति' डति मगखवणादिव्याइ। waa चेद- fafa | उषद्‌ादइ इति धातारिद्‌ः रूपम्‌।

तदापीतेः। पुवादादतेत्कान्तिवाक्यण्रोषं gre लिङ्ाञखययच्च- भूतानां किमात्यन्तिको ब्रह्मणि लयः उतानाव्यन्तिक इति, लयस्यो- भयथा Tay सं्रयमाद। Mlewt पुनरियमिति। पुवंचापेच्िकं चम्ट तत्वमिद्यक्तं तदयुक्तं carana सक्तिः, युवपत्ते$गटतमाचस

[ख०९।पा०२] प्ाङ्कर ब्रह्म रच भव्ये | १०९७

यकं स्यात, विद्याशास्तद्ध । सिाज्ञाननिमित्तख बन्धो न सम्यगन्ञानादुते विखंसितुमदति। तस्मात amafaas[a सुषु- िप्रलयवत्‌ बोजभावावशेषवेषा सतसम्पत्तिः ॥

खच्दं * प्रमाणतश्च FATT ।। ९ ॥ तच्वेतरग्तसदितं तेजा जोवस्यास्माच्छरौरात्‌ yasa श्रयन्तं Gara: परिमाणतख aa भवितुमदति | aur fe नाडीनिक्रमणएश्रवणादिग्याऽख saa तत्र तन॒लात्‌ AQUI: खच्छलाच्ाप्रतोघातेापपत्तिः। अत एव च Seay पाश्वदयेनंपलभ्यते ॥ नपमद्‌नातः ॥ १० ॥ त्रत एव च खच्मवान्नाख स्थूलश्रोरस्यापमदेन दाडादि- निमित्तनेतरत्‌ खष्छणरोरमपन्टदयते ।

\ म HVA चोपपन्तरेष GAT 11 ११॥ श्रस्येव च खक्प्रशरीरखेष Va यमेतस्मिन्‌ जीवच्छरीरे संस्शेनाण्णिमानं विजानन्ति auth सतावस्थायामवस्यि-

atafats:, सिडधान्ते तु कमविद्याशास्त्रबलात्‌ सावश्ेषलयसिदधि- रिति विवेकः॥ नन लिङ्ात्मकस्य तेजसः कथ खच्छतमनाडोद्ारा गतिः कुता वा कनचिन्मत्तन प्रतिधाता नस्ति Hal al न दृश्यत र्त्यत याह, aatafa | प्रमाणसाद्स्यादूतिर नद्ध ATA RUF स्यखास्थत्वा दपरतिघातानुप- afafcay: |

* प्रमाणएतस्तयेति qu |

१०९ < रन्नप्रभाभासिते। [ च०४।पा ०र्‌ ]

तेऽपि देद विद्यमानेष्वपि चरूपादिषुदेदगण्षु नोश्नापलभ्यते ज,दद्‌वस्थायामेव त्ूपलभ्यते इत्यत उपपदते प्रसिद्धश्रीरव्य- तिरिक्घव्यपाश्रय एवेष wala । तथा च तिः “उष्ण एव ज- विखज्कछोता मरिव्यन्‌' दति॥

प्रतिषेधादिति चेन्न MALTA | VWI

‘gaa gaia इत्यते विशेषणा दात्यन्तिकऽग्टतले गनल्य॒- त्कान्त्यारमावेाऽभ्यपगतः, तचाऽपि केनचित्कारणेनात्रान्तिमा- शद्ध प्रतिषेधति शचयाकामयमाना याऽकामोा निष्काम च्रौ- प्रकाम च्रात्मकामेा न तख प्राणा उत्क्रामन्ति aga सन्‌ ब्रह्माप्येति दति | अतः परविद्यापिषयात्‌ प्रतिषेधात्‌ ने UT- ब्रह्मविदा ददात्‌ प्राणानामृत्क्रान्तिरस्ति दतिः Vara | यतः शारौरादातव्यन एषः उक्करान्तिप्रतिषेधः प्राणानां नः WU, कथमवमम्यतें “नः तमात्‌ प्राणा उत्कालन्ति' ofa, शाखान्तर पञ्चमग्रयोगात्‌ | सम्बन्धसामान्यविषंयाः fe ष्ठो शाखान्तरगतया पञ्चम्या मभ्वन्धविशेषे व्यवस्थाप्यते तसमा

लिङ्सद्धावे चेाष्णलिङ्कानुमानमाद। अस्येव चेति |

प्रतिषेधादिति Ga ्ररीरात्‌। पूवेमनुधोव्येतिपदेन दग्धाशेव- are निगणज्ञानिन saree: खचितस्तस्याचाच्िंष्य समा- धानाद्यर्वहितेनास्य सङ्तिरित्याइ | अम्टतत्वं चेति | सकामस्य संसा- Tat faa मक्तिपकरगाथाऽच शव्दः, यात्मका मत्वात्‌ | पु गानन्दात्मविक्त्वादाप्तकामः पाप्तपरमानन्द्‌ः अता निष्कामः खन- भिवयक्तान्तस्वासनात्सककामश्रन्यस्तस्माद्‌कामः यक्तवह्िष्कामरह्ितः

[अर।४पा ०२|| ष्राहूरब्रद्धसूचभाख्ये| १०९८९

दिति च प्राधान्वाद्‌ग्यद्‌ यनिःश्रेवक्वाधिकूते ददी सम्बध्यते न देषः । नन तदाद्खिकभ्षेर्जोवात्‌ प्राणा उत्क्रामन्ति सदेव तेन भवन्ति" tau: | समप्राणस्य च प्रवता भवत्युत्करा न्तिदे - दादित्येवं प्राप्रे प्रत्युच्यते ॥ खषा Bast ॥ ९३॥

नैतदस्ति यदुक्तं परब्रहमाविदाऽपि देदादस््यत्करान्तिः प्रति- षेधस्य देद्यपादानलादिति। यता देदापादान एवेात्कान्ति- प्रतिषेध एकषां समान्नाद्रणं WE उपलभ्यते तया दयात- भागप्रश्ने न्नायं परुषो म्रियते तद्‌ स्मात्‌ प्राणाः उत्कामन्त्या- देखिन्नेति' इत्यत नेति Wary याज्ञवल्वयः Tamra परिषद्य न तद्धयमनक्ान्तेषु प्राणेषु त इत्यस्या मा शङ्ाया- मचेव समवलोयन्त इति प्रविलयं प्राणानां प्रतिज्ञाय afe- द्ये "स उच्छयत्याश्यायत्याप्माता wa: भतः दति सशब्द परा- ग्टदख प्रज्नतसछात्क्रान््यदधेर्च्छयनादरोनि समामनन्ति fea

ददशा येाऽकामयमानस्तस्येव्यन्वयः | निन उत्वान्तिरल्ति न वेति पद्चमोवरोरुतिभ्यां सन्देहे सिडान्तिश्ङ्ानिरासपूवंकं yaow- यति | नेद्यादिना।

AMAA तावत्‌ तस्येति स्वनाम्ना vad ज्ञानिनं पराख्टष्य सम्ब- चसामान्यमुक्त तच माध्यन्द्िनिष्खावां तस्मादिव्यपादानलतरूपवि- Le उक्तो ग्राद्यस्तधा च जीवात्‌ प्राणेत्कूान्तिप्रतिषेधो भाति न ददात्‌ तच्छब्देन देद्स्यान्‌ च्रोक्तस्मात्‌ wages इति ज्ञान- वरग्यथेमिति युवंपच्तफलं, सिद्धान्ते aerate | Wet wife | अच पुरुषश्ब्दवाच्े te wnefaarmafuwed | . सश्न्द्‌- WET wade युरुवस्योाच्छयनादिधमक्रसखय जीवत्वावोगादि-

११०० रन्नप्रभाभासित। [च्०४।पा०२]

चैतानि wa देहिनः, तत्सामान्यात्‌ न तस्मात्‌ प्राणा उत्का Waa समवलोयन्तेः इत्यचाष्यभेदोापचारेण देदापादानय्ये- वोत्करमणस्य प्रतिषेधा यद्यपि प्राघान्यं दिनि ईति व्याख्येयं येषां पञ्चमोपाठः। aera षष्टीपाठसतषां विदत्‌सम्बस्धि- न्यत्क्रान्तिः प्रतिषिध्यत दति प्राप्ात्करान्तिप्रतिषेधाथेलादस्य वाक्यस्य देदापाद्‌ानेव सा प्रतिषिद्धा भवति देदादुत्करान्तिः प्राप्ता न देडिनः। अपि च “Waar वा BEI वाञन्येभ्य वा WITT MMA AA म्राणाऽन॒त्रामति प्राणमनुत्करामन्तं सवं प्राणा च्रनृत्करामन्ति इत्येवमविद्रद्िषयेषु सप्रपञ्चमुत्कर- मणं संसारगमनच्च द्भ्यिला ‘ofa 7 कामयमानः* इल्युपसं- त्याऽविदत्‌कथयां च्याकामयमानःः इति यपदिश्य fata यदि तद्िषयेऽप्यत्करान्तिमेव प्रापयेदसमञ्जस एव व्यवदशः स्यात्‌ । तस्माद विदटदिषये प्राप्येगयत्करान्त्येो विददिषये प्रति-

[कक णगि nn

ag: । उच्छयति बाद्यवायुपृरुणाद्डंते, argrafa चखाजंभेरीवच्छन्दं ALM: | येषां पञ्चमी पाठकस्तेषां यद्यपि देहिनः प्राधान्यं तथापि टे दह्िनारभेदात तस्मादिति दहं Uti तद्‌पादान रख्वोात्का- {न्तिप्रतिषेध इति व्याख्येयं । तत्छामान्यादुक्तश्चत्यास्य पादस्येकायत्वा- दिति साजना। इदानीं AWA SUIT alg | Farad षषोपाढ डति सम्बन्धविररेघाकाङ्कायां मोक्ता प्राणानां HaAwacaafarars- चेव पाण्मयोा antag: इति vasa ग्राह्यः न प्राखान्तरस्थ- मपाद्‌ानत्वं DIS जीवादुत्कान्तेस्पाप्तयाः प्रतिषेधायेगादता वि- दत सम्बज्धिप्राणानां उत्कन्त्यपादानाप्तायाच्त्तखावाम्‌द्ा वद्यक्तद- प्रद्रा खव ग्राद्याःतघाचायमथः तस्य विदुषा भागापकरगात्मका प्राणाः Sagem नेत्कामन्ति xfs, cag sim न्तिनिषेधाधत्व

[ख ०8।पा०्‌ | शा ङ्क रद्ध खचभाय्ये | ११०१

षेध दत्येवमेव व्याख्येयं व्यपदेशाथव्वाय । न च ब्रह्मविदः सर्वगतब्रह्यात्यश्धतस्य प्रत्तौणकामक्मण उत्कान्तिगतिवापपद्यते निमित्ताभावात्‌ ‘aa ब्रह्म aaa’ इति चेवंजातोयकाः WAG गत्युत्कान्तयोरभावं खचयन्ति॥

सयते च| WI

MUGS च मदाभारते गल्यत्ान्तयोरभावः।

"सदश्च तात्यग्तस्य सम्यग्डतानि पश्यतः |

देवा अपि मागे मृद्यन््यपदस्य पदैषिणः ॥ दति । ननु गतिरपि ब्रह्मविदः wad ‘aa: किल वैयासकिर्मुम्‌- तुरादित्यमण्डलमभिप्रतस्छे पिता चानगम्याहता at दूति ufaxara दति । न, सशरोरस्येवायं यागवलेन विशिष्टरेशप्रा- fagaa: titre इति द्रष्ट, सवग्डतदु श्वलादयुपन्यासात्‌, TOIT गच्छन्तं सवष्डतानि ee शक्तयः । तया च त्रै वे पसंहतम्‌।

‘HW मार्ताच्छरौघ्रां गतिं छृलाऽन्तरिचगः |

दशयिला प्रभावं सं स्व॑श्रतगतेाऽभवत्‌'॥ इति |

वाक्यस्येति स्वै चतुरखं। अपि चेति wed | सम्मात्मभावेन भतानि पष्रयतः अपदस्य प्राप्यपदरहइ्ितस्य ucfaa <q aly माग मदयन्ति माग न जानन्ति तदभावादिति स्मतियाजना। स्मत्यन्तर- faury aga, नन गतिस्पोति। सगख्विद्याबलेनषा गतिरिति परिहरति | सष्ररौरस्येति | नन्‌ ate (तयोद्धमायद्नम्टतत्वमेति', ‘ सवनान्‌ aa गमवति' इव्यादिश्रुतीनां का afaware | रतीति ।

न्क

4 6)

१६०२ रलप्रभाभ(सिते। [ Hee YToR |

तस्म्रादभावः परब्रह्मविदा aaa: | गतिश्रुतीनान्तु वि- घ्यमपरिष्टाद्ाख्यास्यामः ॥

च तानि परे तथा BTS । १५ ॥

तानि पनः प्राणएश्न्दोदितानोद्धियाणि तानि च पर न्रदह्धविद स्तस्मिनेव परस्मिन्नात्मनि प्रलोयन्ते। कस्मात्‌, तथा aie श्रतिः, "एवमेवा परिद्रष्टुरिमाः षाडश कलाः परू षायणाः परुषं प्राप्यास्तं गच्छन्ति' दति । नन गताः कलाः

^~ ~A पञ्चदश प्रतिष्ठाः दति विददधिषचेवापरा अरतिः परस्मादा- त्यनोाऽन्यचाऽपि कलानां प्रलयमादस्म। न, सा खल व्यवडा- waar पायिवाद्याः कलाः परथिवयादीरेव खप्रतीरपि- यन्ति दति दतरा तु विद्त्‌प्रतिपत््यपत्ता Hal कलाजातं = A ~

परन्रह्मविदोा Aa saga sa) तस्माद्‌द्‌ाषः॥

तानि परे तथा wie, waa alataaga विदत्कलानां घणादौीनामचव लय उक्तः तमुपजीव्य स fa तत्तत्कलाप्रछतिषु एयि- वादिषु स्यादुत परमाब्नीति खतिदयद्‌श्नात्‌ ama: ary: | as साच्तात्‌ saat विकारलय इति न्यायानग्टह्ीतया “गताः काला इति Bar पृवपतच्तमग्रं acatet सिडधान्तमादइ। तानीति। वथा नद्यः समदं प्राप्य saa रवमेवास्य परितः सवच ब्रह्यदररिमा प्राणश्द्धाद्याः पुरुषायणाः पुरुषे कल्पिताः पुरुषमेव छेयं पाप्य लयं गच्छन्ति इत्यथः मनःप्राणयोरेकीकरणेन कालानां पञ्चद्‌ षत्वं | प्रतिष्छा डति दितीयाबडवचनं। खस्य प्रछतीः एथिदयाद्याः caw: | वस्तगत्या विद्तद्रश्छा परमात्मनि कलालयेऽपि लाकट्ख््रा प्रतिष्ासु लयाक्तिरविरुद्धा, तया च कलाखप्रछतिषु विलाप्य ताभिः सद पुरुषे लीयन्ते इति तिदयतात्पयं । :

[ख०९।पा०२ | WIFCAAT AAS: | १०३

अविभागो वचनात्‌ ॥ १९ ॥ स॒ पुनविद्‌ुषः कलाप्रलयः किमितरेषामिव सावशेषो भवत्यादाखिननिरवशेष इति i तच प्रलयसामान्याच्छत्यव-

शेषताप्रसक्ता व्रवोति च्रविभागापत्तिरेवेति। कुतः, वचनात्‌ | तथा fe कलाप्रलयमुक्रा वक्ते भिद्येते तासां नामरूपे पर्ष saa प्राच्यते स एषेऽकलेऽग्डला भवतिः दति । च्रविद्या- निमित्तानाञ्च कलानां न विद्यानिमित्ते प्रलये सावशेषतेापप- न्तिः तस्माद्विभाग एवेति॥

तद्‌क्ाऽयज्चलनं AAMT विद्यासामथ्यात्‌ तच्छषगल्यनृससुतियेगाच्च ददन द्यतः प्रताधिकया ॥ ९७ ॥

समाप्रा प्रासङ्गिको परविद्यागता चिन्ता, सम्पति लपरविः- दयाविषयामेव चिन्तामनुवतेयति । समाना चाषल्युपक्रमादि- दद विदुषोरुत्करान्तिरित्युक्तं तमिद्‌ानों ward दशंयति।

अविभागे वचनात्‌। उक्तलयमुपजीव्य लयस्व देधादण्रनात्‌ संश्रय ae स पनरिति। amfafseufafesauaa फलं, waar मलकारगे ग्रत्यात्समना fafa पनजन्मयेग्यतति aaa) विमतः war. लयः सावप्रोघः कलालयत्वान्न सुषुन्षिवदिति पूवयच्तः | विमते निरव- षषः विद्याछतत्वात्‌ cat विद्यया सपलयवदिति वुक्तपेतखया सि- डान्तयति | ब्रवीतीति | नामरूपं एत्यात्मके अपि भिद्येते rad: } दोाकेऽग्रज्चलनं | रटतमागस्यापरक्रमा नाडीप्रवेश्नियमस्तं वक्त खचभागव्याल्याद्वारा अधिकरुणविषयमाइ | तस्येति । स मुमूषट 7B 2

१९०४ रल्नप्रभाभासिते। [Bos ।पा ०२]

"तस्यापसंदतव्ागादिकलापखेाखिक्रसिषता विज्ञानात्मन चाक प्रयतनं CTU स एतास्तजोामाचाः समभ्याददानो इदयमेवा- न्ववक्रामति' (ates?) दति aa तद गज्वलनं, तत्पूविका चकलु रादिसख्ानापादाना चोल्रान्तिः श्रुयते "तस्य saa इद यस्यायं म्रयोतते तेन प्रद्यातेनेष ara निक्रामति चचा वा मूधा वाऽन्येभ्यो वा शरीरदेभओेभ्यःः दति। सा किमनियमेनैव विद्ध- दविदुषाभंवति ्रयास्ति कञ्िदिदुषो व्शिषनियम दति विचिकित्सायां श्रत्यविशेषादनियमप्राघ्चावाचष्टे। समानेऽपि दि विद्वद्‌विदुषेोददयाय्प्र्योातने तत््रकाश्ितद्वारलरे च मृध स्थानाद्‌व विदान्‌ निच्रामति सखानान्तरेभ्यस्ितरे। कुतः विद्यासाम््यात्‌ । यदि विद्ानपौतरवद्यतः कुतखिदददेशा- emanate लेकं लभेत तच्रानर्थिकंव विद्या ara, तच्छषगत्यनरूतियागाच | विद्याशेषण्ठता च मूद्न्यनाड- सम्बद्धा गतिरन॒श्ोलयितव्या विद्याविश्रेषेषु विदिता तामग्च- सयंस्तयेव प्रतिष्ठते दति चक्तम्‌ । तस्माद्धदयालयेन ब्रह्मणा

aaa इद्चियाणि तस्य हदयसटाग्रं नाडीमुखं तस्य ज्वलनं भाविफलस्फरगं प्रद्योतनाख्यच्चच्चदेो वे्यनिमयश्चतेरतयो्दमायलिति विशेषञ्च॒तेख सशयः, क्रिम॒पासकोाऽप्यनपासकवत्‌ येन केनचिदूारेण निगच्छति उत मद्धन्यनाद्यवेति, अच पवपक्ते विद्याक्लतातिश्या- fafe:, सिद्धान्ते afafetcta fade: | वचनाद्‌विभागवद्‌ नियम डति प्राप्रे सिदडान्तयति Brae रति येन कनचिन्मागण निग. तस्याऽपि ब्रद्यलाकप्राप्ता विद्याशवत्बेन मागानस्मतिविध्ेः केवला. टृदायत्व स्यादताऽन्वहहं Wang मागण गमन watafa aia: | हाद wa Tease नानाविधा अन्या नाद्या अन्येवाभिव्ययः। छषुन्ना-

[ख ०8।पा ०२] प्रा ङ्स ब्रह्य चभाष्ये | ११०५

समपासितेनानुगरहोतसद्धावमापन्ना विद्धान्‌ ag waa Tat-

सिक्या शतादतिरिक्या एकशततमया नाद्या निक्रामति

द्तराभिरितरे। aut fe wefagt प्रकुत्य समामनन्ति, शशतद्चैका च हद्‌ यस्य नाद्यस्तासां मूद्धानमभिनिःखतेका । तयेद्धंमा यन्नऽम्टतत्मेति विव्वङ्न्या उत्क्रमणे vate दति!

रष्सयनृसारो ॥ १८ ॥

af +'द दरोऽस्मिनन्तराकाश' इति दादविद्या श्रय यदि- दमस्मिन्‌ ब्रह्मपुरे Tet USCS aw’ इत्युपक्रम्य fatear तत्प्रक्रियायां ‘Ay या एता हदयस्य arg?’ इत्युपक्रम्य सप्रपञ्चं नाडीरग्सिसम्बन्धमक्तात्तं “GY यचेतद्‌ स्माच्छरीरादुत्कराम- त्यचेतीरेव रम्मिभिरूद्धमाक्रमतेः fai waar तयेोद्धं मायननऽग्टतल्रमेतिः इति। तस्मात्‌ शताधिकया नाद्या निक्रा- मन्‌ carat निक्रामतोति गम्यते, तत्‌ किमविशे षे णेवाद- नि wat वा सियमाणस्य रण्सयनसारिलमादाखिद्‌ दन्येवेति

ख्या नाडी wea निर्गता दच्तिगतालुकराधत्तननासिकामध्यमि- त्तिदारा ब्रद्यरन्धं प्राप्ता स्यैरप्सिभिरेकीकता वब्रद्मलोकमागं उपा- सकस्येति सितम्‌ ॥

CLITA | प्रकरणष्रोधनपूवंकमुपासवस्य र्रम्यनुसारित्वं वि- Baars | अस्तीव्यादिना | अथय प्रारब्यान्ते खतदुत्कमगं यथा स्यादथ तदा Waeq नाडीसम्बन्धेर{सिभिरत्कामतोत्यथंः। अच सम्बन्धस्य कालविष्रोषाश्चवणाद्ाचौ रप्म्यभावाच संणएवमादह। तत्किमिति। प्वत्तनाडीसम्बद्र ली नामचापजीव्यत्वात्‌ asta: | wags साचा

~न ना का

~ an € * ददराऽस्िब्रन्तराकाश दति quo atte!

Lod रलप्रभाभास्तिते। [अ०४।पा०र्‌ |

संशये सत्यविशेषश्रवएाद्‌ विगेषेणेव तावद्रशय॒नसारौति प्रति- ज्ञायते ॥

निशि नेति चेन्न सम्बन्धस्य यावददभावित्वात्‌ द्‌ शयति च ॥ १९ ॥

sata नाडीर श्सिसम्बन्ध इत्य नि way स्याद्र सवुन्‌- सारिलंराचोा तु Fas a स्यात्‌, नाडोरभ्मिसम्न्धविच्छेदा- दिति चेत्‌, न, नाडोरश्सिसम्बन्धस्य यावददभाविलात्‌, चाव- देदभावो दि भिराकिरणसम्पकंः। दृश्यति Saad शतिः श्रमस्नादादित्यात्‌ प्रतायन्ते ता AS नाडोषु SAT ATT TST: प्रतायन्ते ता अरमुश्िननादिल्ये wat’ दति । निदाघ समये च निगशाखपि किरणान्‌ टन्तिरुपलभ्यते, प्रतापादिकाय- दशनात्‌) स्ताकानदरत्तेस्ठु दुलंच्यलग्टलन्तररजनीषु what faa दुदिनेषु। ‘aetaaxtar विदधाति" इति चैतदेव दशयति । यदिच रातौ प्रेते विनैव रभ्मवुनसारेणाङ्धं aT

zag र्भ्सिप्राप्यथं दगदयप्रतीच्वाऽस्ति, सिडान्ते नातीति मत्वा fasta पतिजानीते | खविश्घेणेति॥

पुवपच्तवीजमुपन्यस्य दूषवति। निश्रोव्यादिना। शिरा are: प्रजायन्ते विस्तता भवन्ति Sa: सम्बद्धाः। Bae रात्रो सत्वे युक्तिमाह | निदाघेति | तहिं हमन्तादि राचिष्वोष्ण्योपलच्षिः स्यादित्यत आद । स्ताकेति | सविता राचावप्यहरदधातीति धार- गाभिधानं स्ताकरप्म्यन्‌दत्यभिप्रायमेवेत्यथः। किच्च ale साचे म्रतस्य tad विनेवोद्धंगतिः सात्‌ तदा रुभ्सिश्तेदिवाग्टत- विषयतया सङ्भाचः स्यादूद्धगव्यभावे च विद्यायामप्रट्तिः स्यात्‌,

[अ०९।पा०२्‌] प्राद्धरव्रद्धदधचभाष्ये | ११०७

क्रमेत र ष्मयनसारानथक्यं भवेत्‌ । नद्येतदिगिव्याधोयते यो दिवा मेति सरण्णीनपेच्छोद्धमाक्रमते यस्तु UIST साऽनपेच्छे वेति। wa तु faarafa राचिप्रायणाऽपराधमाच्रेण नोद्धं क्रमेत Ulsan विद्येति श्रप्रढत्तिरेव तां खात्‌, Za- कालानियमात्‌ | warty राचावुपरताऽदरागममदीक्तेत। अहरा गमेऽप्यस्य कद्‌ाविद रग्िसम्बन्धादं शरीरं स्यात्‌, पाव- कादिसम्यकात्‌। “स यावत्‌ चि्येन्मनस्तावद्‌ादित्यं गच्छति दरति च afatadiat दशंयति। तस्माद्‌ विशेषेणेवेदं राचि- fad रश्मयुनसारिलं॥

अतश्चायनेऽपि THAT 11 २०॥

"अत एवेादौच्तानपपन्तेः, शच्रपाच्तिकफललाच विद्याया श्रनियतकाललाच ग्टव्योाद्तिणायनेऽपि faaqarar fa- दान्‌ प्राघ्रात्येव विद्याफलम्‌। उन्तरायणमरणप्राशस्तयप्रसि- र्भी शरस्य च प्रतीच्ादथनात्‌ "च्रापूयमाणपक्ताद्यान्‌ ST E- तिमामान्तान्‌' इति च श्रतेरपेक्ितव्यम्‌न्तरायणमितौमामा-

न च प्रतीच्तयाद्धगतिरसितति वाचं, रप्रम्यदयात्‌ WIS Bers प्रतीत्ता- वेयश्ापाताद्‌ प्रतीच्तखयतिविराघाच। तस्मात यदा कद्‌ाचित्‌ म्रतस्य र{सिप्राप्या भटिति ब्रद्मलाकपाप्िरिति faga |

wq द्च्तिणायशे wat विदान्‌ विद्याफलमाप्राति न वेति विद्याया नित्यवतफलशतेरुत्तरायणप्राण्स्यशास््राच Bese पवाक्त- हतूनतिदिशत | अतशखायने$पि cham) पवपक्तमाग्रद्भापनदति।

* aq uq चपेचानुपति Wo का०।

९१०८ रल्नप्रभाभासिते। [ ख०8।पा०र|

शद्धामनेन खतेएणापनद्ति। प्राशक्छयप्रसिद्धिरविददिषया। Wa ल्ूत्तरायणप्रतिपालनमाचारपरिपालनाथं पिद्प्रसा- द लब्यखच्छन्दश्टल्युताख्यापनाधंच्च। श्चतेस्वथं वच्छति श्राति- वादिकास्तविङ्गात्‌" दति। ननु च-

‘aq ala वनादृत्तिमादठन्तिञ्चेव योगिनः

प्रयाता यान्ति तं कालं वच्छामि भरतषेभः॥ दति- प्राधान्येना पक्रम्याऽ<दरादिकालविशेषः रतावनाट़रत्तये निय- तः, कथं War cfaurad वा मअ्चाताऽनाद्रत्ति arat- दिति अ्रचाच्यते॥

यागिनः प्रति च MAA सतं चेते ॥ २९ ॥

यागिनः प्रति चायमदरादिकालविनियोागाऽनादृत्तये

सयते Wa चेते Baa a Fra अता विषयभेदात्‌ प्रमाद विग्रेषाच ate स्मार्तस्य कालविनियोागख rag fa- ज्ञानेष्ववतारः। ननु-

उत्तरायणेत्यादि ना | यन्ञानामुत्तरायणे दवान्मरणच्चेत्‌ प्रश्स्तमि्यभि- ज्ञासिवन्दनरू्पाचार्परिपालनायथं भीष्मस्य प्रतीच्छान्‌ षण्मासानिति ख तिस्तत्तरायणद्‌वतापरति वच्यते | तथाच दवतायाः सद्‌ा सत्वात्‌ विद्यया दर्तिणवनकालेऽपि तत्राप्तिरविरूद्धेति भावः। स्मतिबलात्‌ कालप्राघान्यं WEA! ननु चेति |

श्रोतददराद्यपासकस्यास्माभिः कालानपेचाक्ता, स्मात्तयोगिनान्त कालापेच्ता सूता बध्यत इव्यविराधमादहइ। attra इति। यागी द्‌इराद्यपास्क रव waa fa न सटादित्यत sie) Bra चेति भगवद्‌सराघधनबद्याऽनद्ितं कम यागः नासतः कमफल कायं HH ALA a | सस्न्यासीच यागोचःडति WA घारणापू FR (HAE -

[अ ०४।पा ०२] प्राङ्क CASAS | १९०९

अशरिज्यातिर दः Wa: षण्मासा उत्तरायनं।

धूमे राचिस्तया छृष्णः षएसासा share’ | मनु° ] दति च श्रातावेव देवयानपिदयाणेा प्रत्यभिज्ञायेते रतावपोति। उच्यते। तं कालं ava इति wat कालप्रतिन्नानात्‌ विरोधमाश्द्यायं परिद्ार wm) यदा पनः सुतावपि अन्याद्या देवता एवातिवादिक्ये गह्यन्ते तदान क्िदिरोाघ द्ति॥ |

दति शओ्रीमच्छारीरकमीमांसाभाखे श्रीमच्छङ्ःरभगवत्‌-

पादक्ता चतुथाध्यावदखय दितोचः पादः॥

१1

त्वान्‌भवः साह्यं, दन्ियाणीन्दियार्थेवु वतन्त इति धास्यन्‌› इति wa! नन्‌ श्तिस्मुवयभिन्रायत्वमयुत्तं प्रत्यभिन्ञाविरोधादिति ny | नन्वभिरिलि | काला्रह्हिणं प्रति सिन्नायत्वमक्तं। यदि तु जाताय- प्रत्यभिज्ञया AINA द्‌वतापर स्तद््यकाश्येमवेति समाध्ययः | तस्मात विद्यासामथ्यात्‌ सवंदव दिद्धंगतस्य उपासकस्य फलप्रा्भिरिति सिद्धम ॥* ॥

e ~ pa इति ओीमत्यरमदंसपरित्राजकाचायं खोगाविन्द्‌ानन्दकछता शआ्रीम- च्छारोरकमोमासायाख्यायां भाष्यरल्नप्रभायां चतुचाध्यायस हितः Ute: fl ° |

-----------~ ELE LO I क भरण ~~ ` निनय किण

अम्‌ परमात्मने A | WL ee अचिरादिना तत्प्रथितेः 112 |

आष्त्युपक्रमात्‌ समानोत्कुन्तिरित्युक्त | तिष्ठ श्रुत्य न्तर- व्वनेकधा शरूयते | नाडो रश्सिसम्बन्धेनैका “अयेतेरोव रश्िभिरद्धं क्रमते" दति च्र्सिरादि केका *"तेऽचिषमभिसम्भवन्त्यचिषा- sev ofa) ‘a एतं देवयानं पन्धानमापद्याभ्िलाकमागच्छतिः दूत्यन्या । "यद्‌ वे पुरषोऽखंक्ञोकात्‌ प्रेति स वायुमागच्छति दृत्यपरा।खर्यद्वारण ते विरजाः प्रयान्ति" इति चापरा। तच सं- यः, किं परस्पर भिन्ना एताः aaa: किंवेकैवानेकदविषणेति, तच wid तावद्भिन्ना waat: aaa इति, भिन्‌प्रकरणएख्यित-

ER ---------~----~--~-~-~--~-- ~

ॐ FAM नमः|

रवं उत्कान्ति निरूप्य तत्साध्यं मागें waag निरूपयितुं पाद्‌- मारभते। अचिंरादिना तत््रथितेः। इत्तानुवादपूवंकमाद्याधिकरणस्य विषयं amare | खारूतीति | विस्जा विरजसः निष्पापा इत्यर्थः| खअतिविप्रतिपकच्या सणश्यः। va यदा कदाचिन्मतस्याऽपि फलप्राप्िरुक्ता तद्वत येन केनचिन्मागण गतिरिति पवेपच्तफलं विकल्पः, सिडधान्ते माग क्विति विवकः। उपासनाभद्‌त्‌ Awa Waray मागाशां भेदः, canara | fag मागभद्‌ सत्यस्ादयं मागस्वस्या प्रापक

जायो

# तेऽवि रभौति ave ate |

[अ०8।पा०द्‌] LIF CAA EATS | ia:

alfeaiareatgars) अपिच ्रथेतेरोव रश्मिभिः" दत्यवधा- रणमचिराद्यपेच्तायामुपरुध्येत, लररावचनच्च ea ख यावत्‌ कियेन्मनस्तावदादित्यङ्गच्छतिः दति) तस्मादन्योन्यभिन्ना एवते पन्थान tad प्रापरेऽभिदषरद्े। श्रवचिरादिनेति। स्वा ब्रह्म मरेशरचिंरादिनेवाध्वना रतीति प्रतिजानौमदे | कुतः, तत्‌- प्रथितेः। प्रथिता चेष मागः सवेषां विदुषां | तथादि warfa- विद्याप्रकरणेशये चामो ave agi aquaria’ sia विद्यान्तर- Whaaagfecrfar तिः yaa | खादेतत्‌ ary विद्यासु न atfesfaaaa ताखेवेयमविरादिकापतिष्टता, ag a- न्यान्या श्रायते तासु किम्चिराद्या्रयणमिति। अताच्यतेः भवेदेतदेवं यद्यत्यन्तभिन्ना एवैताः तयः स्यः, UHI aT खति- रनेकविगेषणा ब्रह्मलेकप्रतिपादनो कचित्‌ कनविदिभे- षणेनापलचितेति वद्‌ासः, सवचेकदेप्रत्यभिज्ञानादितर- तरविशेषएविशेव्यभावेापपत्तेः। प्रकरणभेदेऽपि तु fadaa भवतोतरेतर्‌ विशेषरापखंहार्वङ्नतिविक्नेषणएानामयप्युपसंदारः |

Ne € ॥ स a, Ny इति ya A aT cay: | उपासनाभद्‌ऽप्युपास्यव्रद्धयक्यवत्‌ माम- व्यं अविरुद्धमिति सिद्धान्तयति | खवमिति। aw मागेस्य प्रसिद्धत्वा- दिति Gaz: | ये चे्यवि्रेषश्रतिर्ृतगतिविव्याविषघयेति मागभेदः mga | स्यादतदिति। Tawa मांस्यानेकान्यगन्यादीनि विश्षणानी- aa लाघवात्‌ न मागेभेदः प्रत्भिज्ञानाचंति BAIT: | गन्तयेक्चं विद्योति। तथादीति। परावत दोधायुषे हिर्णगभस्य, परा eae: समाः संवत्सरा वसन्ति कायं ब्रद्यणा a जितिः ada जयः afe- ath: तां लभत इत्ययः | रुवं गन्तव्येक्यवत्‌ पत्यभि्ाया Ain

7¢2

१११२ रन्नप्रभाभासिते। [ख०४।पा०द्‌]

विद्यामेदटेऽपि गत्येकदं शप्रत्यभिज्ञानाद्गन्तव्याभेद्‌ाच Ws wal तथादि ते तेषु ब्रह्मलेाकेषु पराः परावत वर्षन्ति तस्मिन्‌ aufa शाश्वती; wan, at at ब्रह्मणो जितियो व्यष्टिस्तां जिति जयति at व्यष्टिं aya, तद्य ad ब्रह्मलेाकं रद्य चयेणएानुविन्द्‌- ति'दति [कौ०्ड] च तच तच तदैकं फलं ब्रह्मलेा क प्रा्चिल- णं प्रद्‌ श्यैते। चश्छतेरेवेत्यवधारणएमविराद्याश्रयरेन स्वादिति) नेष दोषः, रश्छिप्राततिपरत्यादस्य। न द्येक एव शब्दा TRIG म्रापयितुमर्दति, च्रविरादींख व्यावन्तयितु | तस्माद्र haa खवायमवधायते दति द्रष्टयं। लरावचनं विरा द्यपे्ताया- मपि क्ेष्यायैलान्नोपरुष्यते यथा निमिषमात्रेणाचागस्वत इति। पिच ‘uaa: vara कतरण च नेति मामेदयभ्ष्टानां ae ततीयं खानमाचचारा पिल्यारव्यतिरिक्रमेकमेव रेव यानमविरादिपवाणं पन्धानं प्रययति। wuatfa afc दिशरुतै मागेपवाणि, श्रल्योयांसि aaa, श्वसाञ्चानग्ये- नाल्पोयसाञ्च नयनं न्याय्यसित्यताऽपि अरविरादिना तत्‌- ufaaftam ॥

"णि = a -- ---=----~--~ - ~

निखयात्‌ प्रकरणभेदेऽप्रयोजक ROH Wane त्वरावचनयो- Cm (१ rn ~ afaate | यत्विव्यादिना। राचा स्परटरप्म्यभावात्‌ विदुषो cw7at- Pay ©+ क, © ~. UGA तघ्निरासायं रखवकारो नान्यवयाडन््यर्धः। यथा arfamara [जक € = as > विलम्बस्तरया अचिरादोा नेति त्वरावचनोपपत्तिररियर्धः। Aaa लिङ्माद् | वपि चेति। सखुभमा्गबाड्गल्ये टतीयद्यानोाक्तिनं स्या- = = स me = चिं r~ (को = क r~ दिति भावः। उत्तरमागक्ये<प्यचिरादिनेति विशेषणे a हेतुरित्यत चअ | भूयासीत॥

[He BUT | प्रार्‌ ब्रद्धा च भ'!ष्ये। CLLR

वाय मन्दाद्‌ विशेषविशेषाभ्यां ॥ २ ॥

कन पुनः सन्निदेशविशेषेण गतिविशरेषाणामितरोतरविश- षणएविशेव्यभाव इति तदेतत्‌ सुदद्धूवाऽऽचाया ग्रययति। ‘a एतं देवयानं पन्धानमापद्याश्रिलाकमा गच्छति स वायुलोकं ख वरूण्लाकं स टन्द्रलेाक्रं स प्रजापतिलाकं स Heya’ दति fue] कौषितकिनां देवयानः पन्धाः aaa) तचा्चिरभ्भि- लाकश्ब्दी तावदेका्थी ज्वलनवचनलादिति नाच सन्निवेशक्रमः कञथ्िदन्वेष्टव्यः, वायुस्वचिरादि वत्मन्यश्र॒तः कतमस्मिन्‌ स्थाने सन्निवेशयितव्य इति । vad, "तेऽचिषमभिसद्धदन्ति अविंषोा- ऽदरहह श्रापूयंमाणएपच्तमापूय माएपक्ताद्यान्‌ षड़्दङ्ति मासां- स्तान्‌ मासेभ्यः संवत्सरं संवत्छरादादित्यम्‌"[कोा०उ०]दरत्यच संव- त्छरात्‌ पराञ्चमादित्यादवाच्चं वायमभिसम्भवन्ति, कस्मात्‌ ्रवि- शेवविभेषाभ्यां । तथाडि “स वायलाकम'दत्यचाविशेषापदिष्टसख वायाः श्रत्यन्तरे विश्रेषोपदेणे दृश्यते "खद्‌ वै परषोऽखाक्ञे-

----= ` -- = ~ - = ~

SH माग॑सयेक्यमृपजोवय पुर्वक्रममाद्ध। aaa) अर्चिरादि. ग्वस्मादयलनन्तर इति. क्रमेण fatwa उच्यते इत्यधिकर्णस्य तात्यधंमक्ता fatuware | स cafafa | अचागन्यनन्तरः पठिते वायु- विषयः स fa अचिरात्मकाघ्नेरनन्तरः उत संवत्सरात्‌ पर इति पाठादच्छमाणविरेषखतेशख संशये सिदधान्तमेवोपक्रमते | उच्यत इति, पुरुषः उपासकोऽख्माल्लोकादेदात्‌ घेति निर्गच्छति तस्मे प्राप्ताय Te. घाय स ages खात्मनि विजिद्धीते दं करोति, तेन वायुदन्तेन रथचक्रच्छिदरतुल्येन दारणेद्धमाटित्यं गच्छति डति wad: | इदानीं

१९१९8 रल्लपभाभसिते। [अ०९।पा०द्‌]

कात्‌ प्रेति स वायुमागच्छति aa सतत्र विजिदीते यथा रय- चक्रस्य खण्डेन ewe च्राक्रमते स आदित्यमागच्छति, इति [का °]। एतस्राद्‌ादित्यादायोः पवद भरनादिशेषादब्दादि- त्यनयोरन्तराले वायुनिवेशवितव्यः। कस्मात्‌ WITH: परलदश- नाद्विशेषाद दिषोऽनन्तरं वायन निवेश्यते। नेषोऽस्ति विशेष इतिं वदामः | ननूद्‌ादता श्रुतिः स एतं द्‌वयानं पन्धानमापद्या- ्िलाकमागच्छति स वायलाकम्‌' इति। उच्यते, केवलाऽच पाठः पावापर्यणावस्थिता नाच क्रमवचनः कञिच्छन्दाऽस्ति) पदाथापद्‌शनमाचं wa क्रियते “एतच्चेतञ्च स गच्छति इति। TATA पनवाय॒प्रत्तेन रथचक्रमाचेण fete आक्रम्यादि- त्यमा गच्छतीत्यवगम्यते VA: | तस्मात्‌ दक्तमविशेषविशेषाभ्या- मिति । वाजसनेयिनस्तु ‘area देवलाकं देवलाकादादित्यं' दति समामनन्ति, तत्रादित्यानन्तयाच देवलोाकाद्वाचमभि- सम्भवेयः। वायुमन्दादिति तु कान्देग्यश्रत्यपेक्चयाक्तं। का- न्दा ग्यदाजसनेयकयेस्वेकच देवलका न विद्यते परच संवत्स॒रः,

Sy ie SPSS

Teuaars| कस्मात पनरिति। पाठबलादचिषोाऽनन्तसोा वायरित्यथेः। काघोतकिनां waar, न क्र्मविष्षवाचो किच्छ ब्दाऽ{स्ति। कारवा- नान्त तनेत्यद्ध डति च एब्दाभ्यां कमन्दियात्‌ पाठबाघ इति सिडधा-

tu: | स्वचिरादिमाग छान्द ग्यस्ये सवत्सरपाठयारन्द्ात्‌ परत्वं वाजिखतिष्येतु संवत्सरस्याश्चतः TIAA परा वादृसित्यत Are | वाजेति | afe देवलाकादायुमिति ea स्यादिद्यत are! वायुम- व्दादिति त्विति | संवत्सरस्य मासावववित्वात्‌ मासानन्तयं Pawar परा देवलाकस्ततः प्ररो वानुवायोाः पर wifea ala Biase कमेः-

[अ०४.पा०३। UFCAG AAT | ९९११

तच श्रतिदयप्रत्ययाद्‌भावण्युभयच afaaar, तत्रापि माससम्ब- न्धात्‌ संवत्सरः ya: पञ्िमेा देवलोाक इति विवेक्तव्यं ॥

तडितेऽधिवरूणः सम्बन्धात्‌ ॥ २३ ॥

श्रादित्याचन््रमसं waar विद्युत" इत्यस्या विद्युत उपरि- Bia वरूणलाकमित्ययं वरुणः सम्बध्यते! अस्ति fe सम्बन्धा विद्युदरूुणयोाः | “यदा fe विशाला विद्युतस्तोत्रस्तनितनिचंषाः जीमूतेादरेषु म्रनृत्यन्ति अथाप; प्रपतन्ति विद्योतते wa- यति वधिष्यति वाः दरति च॑ ब्राह्मणं, श्रपाञ्चाधिपतिवैरुण दति श्रुतिरतिप्रसिद्धिः। वरूणएााधोद्धप्रजापतौो स्थानान्त राभावात्‌ पाठसामथ्याच्चागन्तुकत्वादपि वरुणादीनामन्त एव निवेशः । वेशेषिकस्थानाभावात्‌ विद्युच्चान्त्याऽचिरादे वर्त्मनि ॥

निष्पन्नः। तेनेति ढतोयाखुया वायोारादिव्यपुवेतवावगमादिति, as तु वायुपदं दवलोकपूवंकवायुपरमिति स्थितं ।

र्वं कोषीतकिभिरग्न्यनन्तरः पठितस्य वायोः स्थानमक्ता वाय्वन- न्तर पठितस्य वरुणस्याचिंरादिमाग स्थानमाह | तडिता$धिवरूणः सम्बन्धात्‌ | पटिति वरूणादिमागपर्वत्वेन सम्बध्यते न वेति सन्दे देऽचि- घोऽदहरित्यादि पच्चम्याऽचिंरादोनां क्रमेण मा्मपवतया विरूडत्वादा- योरिव स्यानविण़रेवस्रव्यभावादलब्धष्यानोा वरूणादिनं सम्बध्यत इति सिडान्तमादइ | आदित्यादिति। अपां विद्युत्वायत्वेन सम्बन्धे मान- माह | विद्योतत डति | वरूणस्याबदारा विद्य॒त्‌सम्बन्धादागन्तकाना- मन्ते निविष्ट इति न्याया विदयुदानन्तये सति य्थापाठमिन्रप्रज- पत्योः कम RAG |

ह

९,९९.६ रलप्रभाभासिते। [खख ०8।पा०द्‌]

Saale ART |

तेष्वेवाचिरादिषु संशयः, किमेतानि मागंचिद्धान्यत माग- ग्डसयाऽथयवा TAT गन्तृणाभिति | तत्र मागंलच्ण्डता अचिरादय इति तावत्‌ प्राप्तं, ततखरूपलादुपदेशसख। यथा हि कञिज्ञके ग्रामं नगरं वा प्रतिष्टायमानेऽनशिग्यते गच्छैत- wad गिरिं तते ward तते नदीं aat ara ततेानगरं वा प्राप्यसि द्ति। एवमिदाप्यिंधोऽदर क आ पू्य॑माणएपक्- मित्याद 1 यवा भागश्मय एता दति adi तथा डि लाकशब्दे नाग्न्यादीनपवन्नाति च्रद्चिज्लाकमागच्छति' इत्यादि | wang प्राणिनां भागायतनेषु भाते मनुखलाकः पि- Salat देवलकः इति च। तथा च ब्राह्मणं "श्रदाराचेषु तेषु aay च्यन्ते इत्यादि । aarvatfaafeat अचिराद- यः । अचेतनलत्वादपि एतेषामातिवादिकत्वानु पप्तिः। चेत- ना दि लाके राजनियुक्ताः परुषाः दुगेषु मागेव्वतिवाद्या- नतिवादयन्ति इत्येवं ata aa: 1 च्रातिवादिका wad भवि-

प्ण यकव

रखवमचिरादौनां कमं निरूप्य खरूपं निरूपयति | अातिवादिकस्त- fasta | चिङनिद्‌ साम्यात्‌ ले!कश्रव्ट्‌ाननेटत्वलिङ्गाख संश्रयः खाद्य. Gaga पवपच्तः अचिंरादयो विद्यदन्ताखेतनानतारुख्ामानवपुरुषेण नेचा सद पठितत्वादिति सिद्धान्तयति। cafaatieat | यचा- खअत्घमानवस्यास्त aca नाचिंरदौोनामिति श्द्तं। तदचनमिति। परुषस्यामान वरत्वं नदत्वञ्चे्यभयपसरत्वे वाक्यभेदः स्यःदताऽचिंरादिपद्‌- TATE Tq मानवाः Waa प्रकरणबलात्‌ विद्युदनन्तर मानवस्य नेतु

[अख ०४।पा ०३ | शाङ्करः ब्रद्यदतभाष्य | >

quia । कुतः तल्लिङ्गात्‌ । तथा हि “चन्रमणे विद्युतं तत्‌ पुरुषोऽमानवः स एतान्‌ ब्रह्म गमयति' दति सिद्धवद्गमयिटलं € . ‘ ; दश्यति। *यावदटचनं वाचनिकमिति न्यायात्‌, aqua afe- षयमेतापक्ीणमिति चेत्‌, न, प्राप्रमानवत्रनिदृत्तिमाचपरत्वा- दिशेषणस्य। यद्यचिरादिषु परुषा गमयितारः प्राप्तास्ते च ~ ५ Q, ~ मानवास्तता यक्तं तन्नित्यं पुरुषविशेषणममानव दति, * [> ~ नन लिङ्माचमगमक न्यायाभावात्‌ । नष avg: il

उभयव्यामोादात्‌ Aas tt YW!

ये तावदर्चिरादिमागेगास्ते देदवियोगात्‌ संपिण्डितक- TUBA दत्यखतन्ाः अ्रचिरादोनामप्यचतनलाद्‌सखातच्यं द्त्यताऽकिराद्यभिमानिनखेतनादेवताविवेषा अतिवाचायां नियुक्ता दूति गम्यते। लोकेऽपि fe मत्तमुच्छितादयः खपि- ण्डितिकरणयामाः परप्रयुक्रवत्मोना भवन्ति शच्रनवख्ित- त्वादष्यच्िरादोनां न मागंलक्षणलोपपत्तिः। oa fe राच प्रेतस्यादःसखरूपाभिसम्मव उपपद्यते। न च प्रतिपालनमस्ति दूत्यक्रमधस्तात्‌। Yala देवतात्मना नायं दोषो भवति,

LL A

WIA प्रकरणप्राप्तनेटत्वान्‌ वादेनामानवत्वमनेकमेव प्रतिपाद्यत इति वक्तव्यमित्याह | नेति। नेद प्रकरणानङ्गोकारे मानवः पुरुषा गमय- तोति वाक्यं भिद्येत अमानवत्वं नेटत्वस्याप्यप्राप्तरिति भावः। नटत्वा- नवादलिङ्स्यानग्राहकन्धायपरः aa neifa | नन्विति॥ qgaaqaisaaat रखवाचिराद्य्ः तहिं मागतद्रन्लारूभयारपि चधामादादज्ञत्वादूद्धगततिन स्यादतः खय प्रलयग्रन्यञतनान्तरेण नेय

* यावदिन्यादि न्याययादि-व्यन्तं वधे° पु नालि। 7D

१११८ रलप्रभाभासिते। [ऋ ०४।पा ०]

च्रचिरादिशब्दता चेषामचिराद्यभिमानादुपपद्यते। ग्रचिषोा- ऽहः इत्यादि निदे एसा तिवाडिकववेऽपि न विर्ष्यते । श्रचिषा देत॒नाऽदरभिसम्भर्वान्ति ङ्का देतु नाऽऽपूयमाणपक्तमिति | तया च लेाकप्रसिद्धेव्वष्यातियाचिकेष्वेदेजातोयक उपदशा दश्यते गच्छ तमित बलवमाणं तता जयसिंदं ततः कृष्ण ग्रं इति afq wand "तेऽचिषमभिसम्भवन्तिः इति सम्बन्धमाचसक्तं न सम्बन्ध विभेषः afyga | उपसंदारे तु ‘a एतान्‌ ब्रह्म गमयतिः दति सम्बन्धविशषाऽतिवाद्यातिवादकलचण उक्तः, तेन स एवापक्रमेऽपोति निधो्यंते। संपिण्डितकरणग्रामलादेव च गन्तणां न तच भागसम्भवः। TATA अनुपमुज्ञानेष्वपि aay गमयितुं शक्यते अन्येषां तक्लाकवासिनां भागग्धमि- ad) अताऽ्चिखामिकं लाकं प्राप्तऽग्रिनाऽतिवाद्यते ara- aifaa लाकं प्राप्ता वायनेति योजयितव्यं। कथं पनराति- वाहिकल्वपक्ते वरूणादिषु तत्‌सम्भवः, विद्युता दयधिवरूणाद्‌ य उपचिक्नाः। विद्य॒तश्चानन्तरमाब्रहमप्रापैरमानवस्यैव पुरुषस्य गमयिटलं ञ्चतमित्यत उत्तर पठति॥

दित लाकिकन्यायानग्रहानसिद्धर्नढत्वसिदडसरुक्तलिङ्न्यायापेतमिति खचायः। पवपनच्तदयं दूषयति अनवस्थितत्वादिव्यादिना। अचिंर- हराद्‌)नार्माद्स्त्वादान्यादा RAD प्रतोच्ता नासतोद्यक्तत्वाचन माग fared Hie वा, द्‌वतात्वं त्वस्िरत्वदाषा नास्तीत्यथः। यत्तप- द्‌ खारस्याचिङ्कत्वं भातीति तचा अचिषोाऽदरिति। faxa- नटत्वसप्रायाच वाक्यप्राघाच्चिण्य इत्याद । अपि चेति। यदुक्तं लाक- शरब्दद्ध्‌ाग्यत्वमिति adate | संभिख्डितेति | aearac wera | au vafcfa |

[ अ ०९।या ०३] प्रा ङ्करत्रद्मरूचभष्णे | ९१६९

न = वेद्यतेनेव ततस्तच्छतेः।। ६ ॥

तते चिद्युदभिसमभवनादृ द्धं, विद्युद्‌ नन्तरवर्तिंनैवामानवेन परूषेण वरूणलेाकादिष्वतिवाद्यमाना ब्रह्मलोकं गच्छन्ति दूत्यवगन्तव्यं, "तान्‌ वेद्युतान्‌ परुषाऽमानवः' "स एतान्‌ ब्रह्म लोकं गमयति! दति तस्यैव गमयिदवश्रतेः। वरूणद यस्तु तसै वाप्रतिबन्धकरणेन साहाव्यानुष्टानेन वा कनविदनग्रादकाः द्त्यवगन्तव्यम्‌। तस्मात्‌ खक्तमातिवादिका देवतात्मानोाऽचि- tea: इति॥

कायं वादरिरस्य गल्यपपत्तेः ॥ ७ ॥

स एतान्‌ aq गमयतिः इत्यत विचिकित्छते, कि कार्य- मपर ag गमयति आदाखित्‌ परमेवाविकृतं we ब्रह्मेति । कुतः संशयः, ब्रह्मशब्द प्रयोगात्‌ गतिश्तेश्च । तच कायमेव सगुणमपरं ब्रह्म नयत्येतानमानवः परुषः इति वाद्रिरा- चाय मन्यते। कुतः WU गत्युपपत्तेः | wa fe कायब्रह्मणेा गन्तव्यत्वमपपद्यते प्रदशलात्‌, न तु परस्मिन्‌ ब्रह्मणि गन्तु

मानवा विद्यक्लाकमागता वद्यतस्तनत्यथः। Bat q वद्यताल्लञा- कादिव्यथः। ख्या वरुणादनां नटढत्वाभावरप्यनग्राहकत्वन मागान्त- भाव दति Ata: |

= र Q, [| €. ~

रवं मागे निरूप्य गन्तव्यं चिन्तयति | काये वादरिरस्य गद्यपपत्तः। yeaa गन्तयमिति wana मागस्य मक्तचयता कायब्रद्धयति fasts भागा्तेति मल्ला प्रथमं सिडान्तमादइ। तच कायेमवेति। सवगत.

॥ ## 2

१९२० रन्नप्रभाभासिते। [अ०३।पा०३।

गन्तव्यं गतिवाऽवकन्यते सवेगतल्वात्‌ प्रत्यगात्मा ग- न्ता ॥ विंशंषितत्वाच्च ।। ८ ॥

"ब्रह्मलाकान्‌ गमयति ते तेषु ब्रह्मलाकंषु पराः परावता वमन्ति" इति saat विशेषितलात्‌ कायब्रह्म विषयेव गति- रित्यवगम्यते। a fe वङ्वचनेन विशेषणं ahaa ब्रह्मण्यव- RMA | कायं त्वस्छामेरोपपन्तेः सम्भवति बज्कवचनं | लाक- रतिरपि विकारगाचरायामेव सन्निवेशविशिष्टायां भोागग्ड- AaB, गणो न्यत्र ‘aga लाक एष sale’ दृत्यादिषु। अधिकरणाधिकलतव्यनिदेंशाऽपि परस्मिन्‌ ब्रह्मणि arse: स्यात्‌, तस्मात्‌ कायविषयमेवेदं नयनम्‌ । नन कायंविषयेऽपि ब्रह्य शब्दा नोपपद्यते समस्तस्य हि जगता जन्मादिकारणं ब्रद्यति प्रतिष्टापितमित्यचेा चते |

^ सामोप्यान्त्‌ ATS ॥ ९ ॥

स्यापि प्रदेश्रान्तरविश्िद्धत्वेनाकाशस्य गन्तव्यत्वं टद, AWE पत्य- ala कथमपि गन्तव्यतेव्ययंः | ब्रह्य लेाकेख्िति बडवचनलेकशब्द्ाधारसप्तमीश्चतिभिर्गन्तव्यस्य UHI IAS न परः गन्तवयमिव्याह | farfeaarsfa | पर. ब्रह्मणि maa लाकश्चतिरित्यथैः। नपुंसकब्रह्मशब्देन कारगवाचिना कायं लच्छते गन्तयत्वन्यायेपेतबवचनादनेकश्चन्य- ane न चानाढ्त्तिलिङ्गात्‌ we गन्तयता, क्रममुक्चा लिङ स्यान्ययासिद्धेरिति ata: | (* खामीप्यादिति, कायाव्यय डति च उखचदयं स्पटटत्वाञ्च Brea |]

[ ख ०४।पा०्दे | प्रा ङर ब्रद्मसचभाष्ये | URL

QU RIVETS: | परनब्रह्मखमोयादपरस्य aguafaafy ब्रह्मशब्दप्रयोगा a farsa परमेव fe aa विश्रद्धोपाधिसम्बन्धात्‌ कचित्‌ कैखिदिकारधर्मैमनोमय- लादिभिरूपासनायापदिश्थमानमपरमिति fata | ननु का- यप्राप्नावनाद्त्िश्रवणं wad न डि परस्मात्‌ ब्रह्मणिऽन्य कचित्‌ नित्यता सम्भवति । दशयति च टवयानेन पया प्रसखि- तानामनादटन्तिं “एतेन प्रतिपद्यमाना इमं मानवमावतें नाव- avd’ दूति। "तेषामिद न पनराटृत्तिरस्ति तयोद्धंमायन्न्टत- त्रमेतोति, dai aa न्रूमः॥

HAA तदध्यक्तेण सातः परमभि- धानात्‌ ॥ १०॥

कायंत्रह्मलेाकप्रलयप्रत्यपस्ाने सति ततेवेोत्यन्नसम्बग्‌- दशनाः सन्तस्तदध्यक्ेण दिरछगभंण vera: परं परिष्रद्धं विष्णोः at पदं प्रतिपद्यन्त दूति, tet क्रमम॒क्रिरनाटत्या- दिशरुत्यमिधानेग्याऽभ्युपगन्तवया । न यज्ञस्यैव गतिपूविका पर- प्रातिः समवति दृल्युपपादितम्‌।॥

aA ॥ 21

~ न £ “~ रखातरप्येतमयमनजाना{ति--

प्रतिसद्धरो मद्धाप्रलयः, तस्मिन्‌ प्रापे परस्य हिरणगर्भस्यान्ते स- मद्यिलिङ्ण्रोररूपलिकासावसाने ब्रद्यलाकनिवासिनः क्तात्मानः

११२२ रल्नप्रभाभासिते। [अ०४।पा०द्‌ |

"ब्रह्मणा सद ते सवं dura प्रतिसञ्चरे । परस्यान्ते कृतात्मानः प्रविशन्ति at पदः ॥ इति। तस्मात्‌ कायंब्रह्मदिषया गतिः yaa दूति सिद्धान्तः। कः € ॥ ~ ६ Q. ध पुनः पृवेपक्तमाशद्खायं सिद्धान्तः प्रतिष्ठापितः कायं वाद्रिः दृत्यादिनेति, स Teal BWavalqyswa |

परं जेमिनिमुख्यतयात्‌ | १९ ॥

जेमिनिदयाचायः “स एतान्‌ ब्रह्म गमयतिः दृत्यच परमेव aq प्रापयति इति मन्यते क्रुतः मुख्यत्वात्‌ । wt इहि ब्रह्य ब्रह्मशब्दस्य म॒ख्यमालम्नं गाणमपरं। मुख्यगाण्योञ् मुच्य संप्रत्य भवति ॥

दशना ॥ VS

"तये द्मायन्नऽम्दतलमेतिः इति च गतिपृव॑कं चर्टतलं दशंयति। च्रम्टतलञ्च परस्मिन्‌ ब्रह्मण्छपपद्यते न काये, विना- शित्वात्‌ कायस्य । “श्रय यचान्यत्‌ पश्यति aca ana इति

= =~ ~ वचनात्‌ | परविषयेव चेषा गतिः कठवक्लोषु प्यते, a fe

खु द्ध धिवस्तचेत्पन्न सम्यग्धियः सवं ब्रद्मणा मचयमानेन सद्ध परः पदः प्रविशन्तीति योजना| ud सिदधान्तसुक्ता तेन निरु्तपु वंपच्तमाइ | कः पुनरित्यादिना। , दहरविद्यायां कठटवल्लोषु परब्रद्यप्रकर्णे च तवोद्धंमावञ्चिति गतिद्‌शिता। र्वं ब्रद्य्॒यम्टतत्वलिङ्गाभ्यां प्रकरणाच परविषया afafcaa,

| ख ०९।पा ०३ | पराङगग ब्रह्मद चभाष्ये | ११२३

तच विद्यान्तरप्रक्रमाऽस्ति ‘saa धमादन्यताघमात्‌' इति

पर रेव ब्रह्मणः प्रक्रान्तवात्‌॥

न च कायं प्रतिपत्यभिसन्धिः।। 231

पि च प्रजापतेः सभां aw प्रपद्येः दति, नायं का्यंविषयः प्रतिपत्चभिसन्िः। 'नामरूपयानिवेडिता ते यदन्तरा axe इति कायविलक्तणस्य Wea ब्रह्मणः प्ररुतलात्‌ “यशेऽदं भवामि ब्राह्मणानाम्‌" दूति च सवेत्मलेनापक्रमात्‌ ‘a तस्य प्रतिमास्ति यस्य नाम मददययशः' इति च परखैव ब्रह्मणे चग- नामलम्रसिद्धैः। मा चेयं वेश्म प्रतिपत्ति गैतिपूरविका चा ere fa- द्यायामुदिता तद्‌ पराजिता utgu: प्रभुविमितं हिरण्मयम्‌" Saal पदरपि च गत्यथंवान्म्रागोपेत्तताऽवसोयते। तस्मात्‌ परब्रहमविषया गतिश्रतय दति Garant । तावेतौ दै पक्ता वाचायंण दिता । गत्युपपत्यादिभिरेकः, म॒ख्यलादिभिर- परः | तत्र गत्युपपत्याद्‌चः प्रभवन्ति मुख्यवारीनाभावयितुं

संप्रति प्रजापतेः सभां am प्राप्नुयामिति उपासकस्य मरणकाले का येप्रा्निसङ्कल्यश्चतेनं ut गन्त्मिति wet निरसस्यति। न च कायं इति। परस्य प्रतत्वात्‌ यश्पदस्य परमात्मनामत्वप्रसिद्धा वशःपद्‌ नात्मोक्तियंप्र चात्मा ब्राद्यणानामद्ं भवामि, तथा cat ant fant ax इति सावाव्यलिङ्गाच परप्रात्तिसङ्कल्य wata- faqu: | ase वेग्स प्रतिपत्तीच्छा पसब्रद्यविवया तथापि सा aa गतिपूविका स्यादित्यत are) सा चेति। तच aaa विद्याविदोनेव पराजिता पुरुस्ति ब्रह्मणि fecumie तेनेव gua विसितं निमितं हिरण्मयं वेष्मास्ति तत प्रतिपद्यते |

११२४ रत्न प्रभाभासिते। | अख०।पा०३्‌ |

न तु मुख्यलादयो गत्युपपक्यादौन्‌ care एव सिद्धान्ता व्याख्यातः, दितीयस्तु ud पत्तः | नद्यमत्यपि waa म॒ख्यसे- aye ग्रहएसिति कञिदान्ञापयिता विद्यते, परविद्याप्रक- रणेऽपि च ततस्ुत्यथं विद्यान्तराश्रयगत्यनुकोर्तनमुपपद्यते “वि- AEM उत्करमणे भवन्तिः इतिवत्‌ । प्रजापतेः सभां वेश प्रतिपद्य दति तु पूवैवाक्यविच्छदेन कायऽपि प्रतिपतत्यभिषखुखिनं fag- ध्यते । सगणेऽपि ब्रह्मणि च खवोत््मवकोतेनं “सवकमा स्वेकामः' दूत्यादिवत्‌ awa तस्म्राद्परविषया एव गतिश्चतयः। कंचित्‌ पुनः पूवीणि yausearfu भवन्ति उत्तराणि fa द्धान्तखत्राणत्येतां वयवस्या मनुर्ध्यमानाः परविषया एव गति- शती: प्रतिष्ठापयन्ति! तद्नपपर्न, गन्तव्यलान्‌ पपत्तत्रेह्यणः, 'यत्‌ सवगतं सवान्तरं सवत्मकच्च परं ब्रह्मः “्राकाशवत्‌ सवं-

विद्वानिति ददस्विद्यावां गतिपूिका वेष्मप्राप्तिरुक्ता तेन पर- saute वे प्सप्रतिपत्तिण्न्दसामान्यादूतिपुवेकत्वं तस्याः सिष्यती- त्य्थः। किच्च पद गताविति धातुपाठात्‌ वेश्म प्रपद्ये rae arat- Tat widiare | पदेरपौति। पृवेपच्तमुपसंहरुति। तस्मादिति चाद्य खव सिद्धान्तपकत्त इरति रएीकर््तमपक्रमते। ताविति । ब्रद्धयश्णव्द- मख्यत्वादिदेतूनामाभासलं सटयति | न हीति । गन्तेव्यत्वस्य ब्रह्य atatafa बङ्वचनाद्‌ः सङ्ल्यादव गन्धादिद्बभागश्चतश् पर ब्रद्धयणसम्भवान्मस्याथयेयाग डत्ययः | यद्यप्येतद्व सत्यकाम wey yey aqait<afag प्रयागसाम्याद्‌ ACN GHIA BEAT मख्य ख्व तथापि पणं ucfmnaaatufacfanaaeay” लाभाद्‌- परतब्रद्यण्यम ख्य cagiaafata मन्तं । यदुक्त कठटवह्लीधु प्रकरुय- बलादिति परविषधेति तच्राह। परति यधा विद्यासंबद्धसुषुन्ना

| ख ०8।पा०३ | श्रा ङ्रब्रद्यचमभःयस्ये | १९१२५

गत॒ नित्यः 'यत्साक्तादपरोत्ताद्रह्मः “ABTA सवान्तरः "श्रात्मेवेदं सवे ब्रह्मोवेदं fag वरिष्ठम्‌" दृत्यादि श्रतिनिधौरित- fave, तस्य गन्तव्यता न कदाचिदप्छपपद्यते। afe गतमेव गम्येत, अरन्य यन्यङ्गच्छति इति प्रसिद्धं WH! ननु लाकं गतस्याऽपि गन्तव्यता दोशान्तरषिशिषटेसखय दृष्टा, यथया पएरयिवोख एव ufaat देशन्तरदारेण गच्छति autsamasfa बा- लस्य कालान्तरविशिष्टं ase खात्मग्दतमेव गन्तव्यं Tz, तदत्‌ ब्रह्मणाऽपि स्वंशत्वपेतलात्‌ कथञ्चित्‌ गन्तदयता स्या- दिति। न, प्रतिषिद्धुसवेविश्षवाद्र्‌ ह्मणः । “निष्कलं निष्क्रियं श्रान्तं निरवद्यं निरञ्जनम्‌ः श्रद्युलमनण्वद्खमज मदी, "स बाद्याभ्यन्तरो WAY सवा एष महानज आ्रात्माऽजरोऽ- मरोऽम्टताऽभयो ag’ 'सएषनेति नेतिः इत्यादिश्रतिरूति- न्यायेष्य न देश्कालादिविगेषयागः परमात्मनः कल्पयितुं शक्यते, येन श्दप्रद्‌शवयेाऽवस्यान्यायेनास्य गन्तव्यता स्यात्‌ | wage प्रदेशावस्थादि विशेषयोागाद्‌ पपद्यते दशकाल-

eS SS

SOU तदसम्बन्धनाद्यन्तरकीतैतं | तथा पर्विद्यास्तत्यथं तत्रकर्‌- णेप्यपर्विद्याश्रय इति कीतनं युज्यते, गतिं विनापि fe परविद्या निरतिष्यफला तस्यान्वप्ररविद्याफलगतिसाध्यमन्तभवति इति स्तति- लाभादित्यथः | यदप्युक्तं पराभिसङ्कल्पाऽपि प्ररत्तपर्विघय इति तन्नेत्याह । प्रजापतेरिति प्रजापतिसभावश्मश्चतिभिस्तत्‌सद्कातक- वाकेन च प्रकरणं ate, यष्राऽहमिति wae तूपासनायमपर- ब्रह्मण्यपि यन्यत इन्ययः। खपत्तम्‌क्रा परमतं दूषयति। कोचिदि- व्यादिना। सवंगतस्य खात्मभूतस्यापि ब्रद्मणः Pacem देष्ण- 7

११२६ रल्नप्रभाभसित। [ऋअ०४।पा० ह |

विशिष्टा गन्तव्यता । जगदुत्य्तिखितिप्रलयदेतुवश्ुतेरनेक- शक्तित्वं ब्रह्मण दति चेत्‌) नः विशेषनिराकरणश्रतोनामनन्याथे- लात्‌ । उत्पत्यादिश्रतीनामपि समानमनन्याथंलमिति चेत्‌ । न, तासामेकतवप्रतिपाद्‌नपरत्वात्‌ | खदादिदुष्टान्तेदिं सते ब्रह्मण एकस्य सत्यलं विकारस्य चानुतलवं प्रतिपाद यच्छास्ं नेत्य त्यादिपरं ufaquefa | कस्मात्‌ पनरुत्यत्यादिश्रतीनां वि- शेषनिराकरणश्र तिशेषलवं न पुनरितरभ्रेषल्मितरासानभिति। उच्यते, विशेषनिराकरणश्रतीनां निराकाद्ायलात्‌। न द्या- aa एकत्रनित्यलग्टद्धलाद्ययवगता सत्यां wa: कचिदाका- Baad पुरुपाथंसमा्िवेद्यात्पत्तेः | (तच का मोदः कः शाक एकत्वमन पश्यतः* “Mad वे जनक प्रा्ताऽसि' “विद्धान्‌ न बिभेति gay नः ‘Ud इ वावन तपति किमहं साधु नाकरवं

hr Rp Re geht pS Sth i SS sai SS SS SS pS

न्तरेण तत्कालात्‌ कालान्तरेण fafesaat गन्तव्यं स्यादिति एटथिवी- वयोटद्धान्ताभ्यां wea) नन्विति । यलं fava प्राप्तत्वमनन्धत्वं, अ- वस्यातद्तारमेदात खात्मभतत्वं। नन Va nagar प्राप्तयोरपि टृ ष्रान्तरकालान्तरविश्िदध्त्वेन wag तयागन्तभिन्नत्वात्‌, aque गन्त भद्रस्य कथं गन्तव्यत्वं asta) सवण्क्तिङ्ति। या प्राप्ताभ सा गन्तव्या यच्च waa <tc arann इति कुतः प्राप्तस्य गन्तव्ता quasi कालान्तरेऽभिर्यक्तिमाच नागन्तव्यत्वमिति वस्त गतिः, asiaz विशिदधभिवयसागन्तव्यतां परब्रद्यणा दएकाल्वणि- छाभावात्‌ कच्चिद्‌ पि गन्तव्यतेत्यादह | नेत्यादिना | अनादिमत्‌ परं ब्रह्य इत्याद्या स्मतिद्टष्यविशषव्य cin कल्पितत्वाद्‌ टगात्ममना निविंश- fadfa न्यायः | सगणमिवत्रद्धय सूचात्मापेत्तया पर aaa, निविंरेषन्त नास््यवति श्ङ्कते। नगदुत्पत्तौति। fe निविशषस्यासत््वं माना

[ ख ०४।पा ०दे | 9 र ब्रह्य खच भाष्ये | १९२०

किमदं पापमकरवम्‌' इत्यादिश्रुतिभ्वः। ada च विदुषां qa नभवादिद्शेनात्‌ विकारानुताभिसन्च्यपवादाच ‘wat: स ग्टत्युमाभ्नोति ace नानेव gaa’ दति। अता न विशेष- निराकरणएश्रतीनामन्यशेषत्वमवगन्तुं शक्यं । न वमुत्पत्यादिश्रु- तीनां निराकाङ्काथंप्रतिपाद्नसामथ्येमस्ति, प्रत्यचचन्तु तासा- मन्यायत्वं समनगन्यते। तथा fe 'ततरैतच्छङ्गमृत्पतितं साम्य विजानीहि नेदममूलं भविच्यति' इत्युपन्यस्योदके सत एव एकस्य जगन्दरूलस्व॒विज्ञेयलं दश्यति। ‘aat at द्मानि warts जाचन्ते येन जातानि जीवन्ति यत्‌ waafudfanfar तदि- fanaa age दति च। एवमत्यत्यादिभ्रुतोनामेकात्याव- TAILS नानेकशक्तियागे ब्रह्मणः, BAY गन्तयल्ानुप- पन्ति: । (न तस्य प्राणा उत्क्रामन्ति awa सन्‌ ब्रह्माप्येति, दति च परस्मिन्‌ ब्रह्मणि गतिं निवारयति। तद्याख्यातं Qa देकेषाम्‌' दत्य ब । गतिकल्यनायाञ्च गन्ता stat गन्त- स्य ब्रद्मणाऽवयवे विकारोऽन्या वा ततः सात्‌ अत्यन्तताद्‌ा- त्वे गमनानपपन्तेः। यद्येवं ततः किं Ba! उच्यते यद्येक-

न ~

दे शस्तेनेकदेशिनेा नित्यप्रान्नलात्‌ न पुनब्रह्मगमनमुपपद्यते।

भावात्‌ सविशटेषश्रुतिविरोधाद्ा नाद care । नेति | दितीयं शङ्कते। उत्पत्यादोति। सविषेषश्चतीनां निविशेषश्रुतिशेषत्वात्‌ न विरोध इत्याद | नेति। निविश्टेवश्चतीनामेव सविशेषत्वं किं न स्यादि व्ादइ | . | ^ = ~ ~ -~ कस्मादिति । तासां aw पालवत्त्वेन faciargata शेषिता विशष- श्रुतीनां त्वेफलत्वात्‌ निषेध्य विष्रोषसमपंणादिद्ासेण शघत्वं फलवत्‌ सत्रिधावफलं तदङ्मिति maar) उच्यत इ्यादिना। न 7 E2

१९२८ रल्नप्रभाभासिते। [ Be 8}पा०३)

एकदे शेकदेशिलकन्पना च aguaqa, निरवयवलम्र- fag: । विकार पक्लेऽपयेतत्त॒च्छं, विकारेणापि विकारिणेा fa- त्यप्राप्तत्वात्‌। न fe घटो ग्टद्‌ात्मतां परित्यज्यावतिष्टठते, परि- त्यागेऽभावप्रा्नैः। विकारावयवपक्चयोश्च तदतः खिरलात्‌ ब्रह्मणः संसारगमनमप्यनवल्लुप्तं | च्यान्य एव Wat ब्रह्मणः खोऽणव्यापौ मध्यमपरिमाणे वा भवितुमरंति। व्यापिले गम- नानुपपत्तिः। मध्यमपरिमाणत्वे चानित्यतल्प्रसङ्गः । अणल्ेऽपि रल्शरोरवेद नानुपपत्तिः | प्रतिषिद्धे चाणल्मध्यमपरिमा- एत्वे विस्तरण पुरस्तात्‌ । Wee जीवस्य (तत्वमसि दरत्यादिशास्तरवाधप्रसङ्गः। विकारावयवपकच्तयारपि समाना दाषः। विकारावयवयास्तद्ताऽनन्यल्ाददेष दति चेत्‌। न, मख्येकला नपपन्तेः | सर्वेषु चैतेषु पकेव्वनिमचतप्रसङ्गः संसा- यात्मलानिटत्तेः। निदत्त वा खरूपनागशप्रसङ्गः ब्रह्मात्म- त्वानभ्युपगमात्‌ । यत्त॒ कं्चिज्जल्यते नित्यनेमित्तिकानि कमाणनष्टो यन्ते प्रत्यवायानत्पत्तये, काम्यानि प्रतिषिद्धानि च परिदधियन्ते खगनरकानवाप्रये, सांप्रतदेदापभाग्यानि च

कवल न्यायात्‌ waa किन्त खव्याऽपोव्यादह | प्रत्यतच्तन्त्िति | aa म्‌ल- कारणं ब्र्मयमरघ्रेतत्‌ FE जगदात्मकं कायमत्पन्नमिद्यपक्रम्य तेन asa सन्मलमन्विच्छत्यपसंहारेो सत खव देयत्वमक्तं Bley तया तेत्ति- रोयकऽपि जगन्नन्माद्यनवादोनब्रद्यण रव saa दशितमतः efe- श्तीनां खत्येव निविष्रेषधीष्ेषता भातीव्य्चैः | रवं ब्रह्मणा fafa- waar न गन्तव्यमिति फलितमाद | रुवमिति। स्पष्टनिषेधाच् परस्य न गन्तव्यतनत्याद | न तस्येति | रवं गन्तव्यालाचनयः गतिं निरस्य

[०९।पा०३। णर ङ्ग ब्रह्य रचभाय्ये | ११२९

कमाण्यपभेागेनेव चण्यन्ते दति, अता वर्तमा नदे हपाता दद्धं द्‌- हान्तर प्रतिसन्धानकारणाभावात्‌ खरूपावस्थानलक्षणं Hawi विनापि ब्रह्यात्मतयैवंटत्तस्य सेव्छति दति। तदसत्‌, प्रमा- णाभावात्‌ | नद्येतत्‌ शास्तेण केनचित्‌ प्रतिपादितं, मेषां <a समाचरेत्‌ दति। खमनोषया त्वेतत्‌ afad यस्मात्‌ कमनिमित्तः संसारस्तस्मात्‌ निमित्ताभावात्‌ न भविष्यति द्ति। न चेतत्‌ anfad wad निमित्ताभावस्य दुञ्ञान- त्वात्‌। बहनि कमणि जात्यन्तरस{ितानि दृष्टानिष्टविपा- कान्येककस्य जन्ताः सम्भाव्यन्ते ast विरुद्धफलानां युगप- द्ुपभेगासम्भवात्‌ कानिचिल्लवधधावसराणोदं saa निभिंमते कानिचित्त॒ देशकालनिमित्त प्रतोक्ाण्थासत दरत्यतस्तेषामव- शिष्टानां सांप्रतेनापभोगेन च्पणासम्भवात्‌ न ययावणिति- चरितस्यापि वतेमानदेदपाते देदान्तरनिमित्ताभावः शक्यते निखेतु कमंशषसद्धावसिद्ध श्च i ‘ay इड रमणीयचरणाः ततः ww दइत्यादिश्रतिस्तिभ्यः। स्यादेतत्‌ नित्यनेमित्तिकानि

गन्तालाचनयापि निस्स्ति। गतिकल्यनायां चेत्यादिना भेदाभेदोन दो कल्पाव्यन्तभेदस्ततीयः कल्यः | नन्वव्यन्ताभेद कल्पः किमिति नेक्त- wate | अव्यन्तेति | कल्यचये किं दूषणमिति एच्छ ति। यद्येवमिति | कल्य द येऽपि cratmcars | विकारावयवपक्तयेोश्वेति | विकाराव- यवसरू्पजोवविश््द्धिस्य ब्रद्यणः स्थिरत्वात्‌ जीवानां गव्यागतो न स्यातां | नद्य चलाति्ूलपाषाणस्थयेःमेग्डकपा घाणावय वयोखलन मस्ति Cau: | चस्माकन्त्व ज्ञानात्‌ कल्तितापधिभिगत्यागतिविभ्वम इति भावः। ढ- तीयकल्पमनु द्य विकल्य दूषयति | अथेव्यादिना | -अभेदश्चतिविरोध-

११३० रलप्रभाभासिते। [अ०४।पा ०३]

तेषां क्तेपकाणि भविव्यन्ति दति। aa, विरोधाभावात्‌ । सति fe विराधे च्ेयकत्तेपकभावा भवति न च जन्ान्तरसञ्ि- तानां gua नित्यनेभित्तकैरस्ति षिरोाघः, श्ररद्धिरूपला- विशरेषात्‌। दुरितानां anfgeuarq स्ति fe fata भवतु क्ेपणं। न तु तावता देडान्तरनिमित्ताभावसिद्धिः। सुरतनिमित्तलोपपन्तेः दुखरितस्याप्यशेषक्तपणानवगमात्‌ | नच नित्यनेमित्तिकान्ष्टानात्‌ प्रत्यवायानेत्पत्तिमात्तं न पन: फलान्तरोत्य्तिरिति प्रमाणमस्ति फलनन्तरस्याष्यनु- निष्यादिनः सम्भवात्‌। सरति द्यापस्तम्बः। त्यया “aa फलार्थ निमिते कायागन्धावनुत्पदयेते एवं wy चर्यमाण- मया अ्रनत्पद्चन्तेः इति । नचासति सम्बम्द्शंने सवात्मना काम्य- प्रतिषिद्धवजनं जन्द्प्रायणान्तराले केनचित्‌ प्रतिज्ञातं wae, सुनिपृणानामपि छष्ापराघद्‌ शनात्‌ । सं शयितव्यं तु भवति तथापि निमित्ताभावस्य दुन्ञोनलमेव। न चानभ्युपगम्यमाने WAI ब्रह्मात्मते कटंवभेक्रवखभावस्यात्मनः केव्छमा- काङ्घयितुं शक्यं श्रग््येष्ण्यवत्‌ खभावस्वापरिदायंलात्‌। खा-

र्प्रा दषा मम नास्ति डति भेदवाद्याह | विकारावयवयोारिति। fa- चरयोस्भेदो Sai a var विरोधादिति ufewefa | नेति। faq पच्तचयमप्ययुक्त संसारित्वस्य तात्तिकजीवभावस्य नाः जीवखरूप- नाश्रप्रसङ्गात्‌ | नचास्माभिरिव.त्वेया aqme जीवस्य ताल्िकरूप- मङ्गोकृतं यदस्य संसारना़टाऽपि न alae | सवय्विति | ननु किं aaa संसाराभावः किल Ara a च कमाभावमःचेण dala इति कमजडानां मतमद्धाव्य निस्स्यति। यच्िव्यादिना। तदिति

[ अ०।४पा ०३] ण्राङ्गरःतब्रद्यख्चभाष्ये | १९१३१

देतत्‌, कलभेक्तलवं का्यमनर्यौा न तच्छक्तिः तेन शत्यवस्थाने- ऽपि कार्यपरिद्ारादुपपनना ara दति। तच्च न शक्तिः, *तद्भावे कायप्रसवस्य दुनिंवारल्वात्‌ | तथापि खात्‌ न केवला शक्तिः कायंमारभतेऽनपेच्छान्यानि निमित्तान्यत एकाकिनो सा fe- तापि नापराध्यति इति। aaa, निमित्तानामपि शक्ति लच्षएेन सम्बन्धेन नित्यसम्बद्धूलात्‌। तस्मात्‌ कटेतभोक्तलख- भावे सत्यात्यन्यसत्यां विद्यागम्यायां ब्रह्यात्मतायां न कथद्चुन मेल्प्रत्याशाऽस्ति। अरतिश्च (नान्यः पन्धा विद्यतेऽयनाच' इति ज्ञानादन्यं Agari वारयति। परसू्मादनन्यल्े$पि जीवस्य सवंव्यवद्भारलापप्रसङ्गः, प्रत्यक्तादिप्रमाणाप्रटृत्तेरिति चेत्‌ । न, भ्राक्प्रनोधात्‌ खभ्रव्यवदारवत्‌ तदुपपत्तेः। Wey” यच fe दै तमिव भवति तदितर इतर पश्यतिः इत्यादिनाऽप्रवृद्धू विषये ्रतयक्तादि व्यवद्ारमक्ता पनः प्रवृद्ध विषये "यत्र लस्य सव॑ंमात्मै- aad तत्‌ केन कं पश्येत्‌, त्यादिना तद्भावं दश्रयति। तदेवं पर ब्रह्मविदा गन्तव्यादि विज्ञानस्य बाधितलात्‌ न कथञ्चन गतिरूपपाद् यितु शक्या । किंविषयाः पुनगेतिश्रुतय दति। रवं त्त, मेत्तदेतुरि्सिन्‌ अथं मानाभावादित्यथेः। तकं रण्व मानमिद्यत खाइ । न चतत्‌ तकंयितुमिति। नन्‌ तवाप्येतत्‌ तकं- माचमेकस्सिन्‌ जन्मन्यनेकविरूड्धफालानां कमणां भोागायागादस्वव- श्ट aa जन्मान्तरस्य निमित्तमिव्याश्द्भय॒ तन्मानमादहइ। कर्म॑प्रष- सद्धावसिद्िश्वेति | सन्त्वनारव्यफलानि quota तेषां faar-

द्यनृष्ानेन Wala न जन्मान्तरमिति श्ङ्कते। स्यादेतदिति। पुण्येन पखस्य न नाशः अविराधादन्यधाऽतिप्रसङ्गात्‌ पपस्यापि सवेत्मना

ee

* ugia दति वकण ।

ए र्ल्नप्रभाभासिते | | Be 8।पा० ३ |

उच्यते। सगणविद्याविषया भविव्यन्ति। तथा fe क्रचित्‌ पञ्चाग्िविद्यां waa गतिरुच्यते कचित्‌ प्व॑ङ्कविद्यां कचित्‌ वेश्धानरविद्यां। यचापि aq yaa गतिरच्यते यथा प्राणा ब्रह्म कं ब्रह्म खं ब्रह्मः दति श्रय यदिदमस्मिन्‌ ब्रह्मपरे cet पण्डरोकं aw इति तत्रापि च वामनौलादिभिः सल्यकामा- fafay at: सगणस्येवेापास्यलात्‌ सम्भवति गतिः, न कचित्‌ परनब्रह्मविषया गतिः ्रायते। तद्यथा गतिप्रतिषेधः आवितः ‘a तख प्राण saat’ दृति ब्रह्मविद्‌ाभ्रोति परम्‌ इत्या- दिषु त॒ सत्यघाग्रोतेर्गत्यर्यत्वे वणिते न न्यायेन देशान्तरप्रा्य सम्भवात्‌ खरूपप्रतिप्तिरेवेयमविद्याध्यारोपितनामरूपम्रपञ्च- भ्रविलयापेत्याऽभिघौयते । ‘aga सन्‌ agrfa इत्या- दि च द्रषटव्यम्‌। रपि च परविषया गतिच्ाख्यायमाना प्ररोचनायवा स्यादनुचिन्तनायवा, तच प्ररोचनं तावत्‌ ब्रह्म

~ ` === - - ~ ~ --

पग्छ नाश्यत्वे मानं नास्तोति सद्धितपु पापाभ्यां जन्मान्तरं दुवारमि- त्याह | तच्चेत्यादिना | करियमाणमित्यादिनापि जन्म स्यात्‌, कमणा पि- लाक इव्यवि ष तेः, सूते चेत्या ह । न च निद्येति । प्र्यवायनिरासाथ निव्याद्याचारे सत्यनु पञ्चात्‌ फलान्तरं निष्पद्यत KasA दृष्टान्तः। तत्‌

ययेति निमित्ते अराप्पिते सति xau:| तयापि काम्यादिकमसत्ता- ` निखयेा नास्त are | संश्रयितव्यन्त्विति | ज्ञानं विना देहपाते Area wafa निखयालाभात्‌ aad च्ततिरिति भावः ब्रद्भिन्नस्य जीवस्य कट॑त्वादिखभावस्य मोाच्तस्यापि न amare | न dia) कटत्वा- feed कायं न खभावः किन्त तच्छक्तिरिति wea | स्यादरेतदिति। कायंगम्यायाः Ta: कायस्यासत्घतान॒त्पादे स्यमयुक्तं अतः शक्तिस्तव तद्िषयस्य क्ायस्याद्ददोशकालादिनिमित्तानाश्चात्मनां शक्तिदारा नि-

[अ०९|पा ०३] शाङ्ग ्रह्म BANS | ९९१३३

विदो न vam क्रियते खस्वेदयेनेवाव्वदितेन विद्यासम- पितेन खाख्येन afag: | नच नित्यसिद्धनिःश्रेयसनिवेदन- स्याराध्यफलस्य विज्ञानस्य गत्यन॒चिन्तने काविदष्यपेत्तापपद्यते, तस्मादपरविषयेव गतिः । तच परापरब्रह्मविवेकानवधारणे- नापरस्मिन्‌ ब्रह्मणि प्रवतंमाना गतिश्रुतयः परस्मिन्त्यारोषन्ते। किं डे ब्रह्मणी परमपरञ्चेति। वाटं Fi ‘was सत्यकाम पर- चापरञ्च ब्रह्म यदोङ्कारः" दृरत्यादिदशंनात्‌। किं पनः पर ब्रह्म किमपरं दइति। उच्यते, यचाविद्याकूतनामरूपादि विशेष- प्रतिषेधेन च्छला दि शब्दे ब्रह्य व्यपदि शते तत्परं । तदेव यच ना- मरूपादि विशेषेण केनचित्‌ विशिष्टमुपासनायेपदि श्यते “मनो- मयः प्राणशरीरो भारूपः इत्यादि शन्देस्तद परं। नन्वेवं सत्यद्वि- तोचश्रतिरूपरुष्येत | न, अविद्याकचतनामरूपापाधिकतया परि- इतत्वात्‌। तख लपरब्रह्मोपासनसख away श्रूयमाणं “स यदि पिदलाककामा भवतिः इत्यादिजगद्‌श्वय॑लचणं संसार- गो चरमेव फलं भवति, ्ननिवतितलादविद्यायाः। तस्य च देश- त्यसम्बन्धत्वान्मोत्तो न स्वादिति ufewefa | तद्ेव्यादिना। मात्तसि- यथै जीवस्य ब्रद्यत्वाङ्गोकारे संसारानपपत्तिमाश्द्यान्ञानादुपप- faaaqacal स्मारयति। परस्मादिद्यादिना। प्रासङ्गिकं परित्य परमं प्रलतमपसंहरति। तदवमिति। नन परविद्याथामप्याप्राति- पदेन गतिः श्चतेव्यत ख | ब्रद्यविद्‌ाभ्नातीति | Faas गतेनं परविषवत्वमिश्याद। सधि चति | अन्‌ चन्तनपच्त GaSe | नच नित्यसिद्धेप्ति। कथं afte ataa पर[{विषयत्वं Ta wala चाण ङ्ख म्र््येत्याद् | तत्र परापरेति । waqaa *#निवेदनस्यासाध्यफलस्य

नो जा = कि

* निवद्‌ नस्येन्यादिः अन वधारणेनेत्यन्तः पाठः वच प° नाल्लि। 9 ¢

११२8 रन्नप्रभाभासिते। [च ०९।पा०३]

म

वशेषा वबद्भूतलात्‌ AIA गमन मविरुद्धम्‌ | सवंगतलेऽपि चा- त्न sativa घटादि गमने बद्याद्पाधिगमनें गमनप्रसि- द्धिरित्यवादिश्म ‘agquattaia (ace) cea Aaa कायं arafiy इत्येष एव ae: fea: ‘at Sfafay (aca?) afa च पल्तान्तर्‌्प्रतिपाद्‌नमाचम्रदणनं प्रज्ञाविकाणनायेति द्रषटव्यम्‌॥ अप्रतौकालम्बनान्नयतोति वाद्‌ रायण उभय्‌- याऽद्‌षात्‌ ततक्रत्‌ख ॥ WU

ख्ितमेतत्‌ कायंविषया मतिनं परविषयेति ! इदमिदानीं सन्द द्यते, किं सवान्‌ विकारालम्बनानऽविषेशेणेवामानवः पु- रुषः प्रापयति ब्रह्मलाकमुत कांखिद्‌वेति। किं तावत्‌ प्रानं. संदेषा मवेषां विदुषामन्य्र परस्मात्‌ ब्रह्मणि गतिः Brat तया fe नियमः सवासाम्‌' इत्यचाविभेषेणेवेषा विद्यान्तर- स्ववतारितेव्येवं प्राप्रे प्रत्याद। चअप्रतौकालम्वनानिति। म्रतो-

गत्यनु चिन्तने काचिदपेच्छापपदयेत तस्मादपस्विषया गतिः। तच परापसव्रद्यविवेकानवधारणे परापसब्रद्यविभागं वदन्नपरब्रद्मणि गतेरयंवत््वमाद्। किं दे ड्त्यादिना | यापिना जोवस्य कथं गति. Wale | सवंगतत्वेऽपीति |

रवं गन्तव्यं निरूप्य गन्तुन्निधास्यति | wagatata | 'स wa- नान्‌ aa गमयतिः cafatand: तत्कतुन्यायाच्च संशय- are, इदमिति अनियमाधिकस्णे तत््वविदोाऽन्यव सवापास- कानां मागापसंद्दार उक्तः, दानीमप्रतीकोापासकानामेव मागा न सवषां विकारापासकानामिद्यभयचया भवोक्ता watafacy स्यात्‌, तस्मादु पासकमाचस्योत्तरमागसिद्धिरिति yauaud, सि-

* प्रतिमानति वघ के०।

[Be BUT? | WFCAVMAANT | ११३२५

कालम्बनान वजयिला सवानन्यान्‌ विकारालम्बनाननयति ब्रह्मलोकमिति वाद्रायणाचाया मन्यते। न देवमभयथा- भावाम्दपगमे कथित्‌ दोाषाऽस्ति। च्रनियमन्यायस प्रतोकव्य- तिरिकरैव्वणुपासनेषुपपन्तेः | तत्र तुखास्योभययाभावस्य सम- यका दतुद्र्ट्यः। यादि ब्रह्मक्रतुः स बाद्धयमैश्वव्य॑मासीोदे- दिति fama ‘ad यया यथापासते aga wafer दूति श्रतेः । नतु wiley ब्रह्मक्रतुलमस्ि प्रतीकप्रघानत्वादुपासनसख्य। नन्वनत्रद्युक्रतुमानपि ब्रह्म गच्छतोति श्रूयते, यथया पञ्चाभ्भि- विद्यायां ख एनान्‌ ब्रह्म गमयति इति । भवतु यच्रैवमादत्य- वाद उपलभ्यते तद्भावे लोत्समिंकेन तत्‌क्रतुन्यायेन ब्रह्म क्रत्नामेव तत्‌ प्रा्िनेतरेषामिति मन्यते ॥

~ €

विशेषच्च दशर्यति ॥ ve ॥ नामादिषु प्रतीकेपाषनेषु पुवसम्ात्‌ पृव॑स्म्ात्‌ फलविशेषम्‌- त्रस्मिनत्तरसिन्नपासने दशंयतियावन्नान्नो गतं तत्चाख यया-

ee

डान्ते तूभयथाभावसिडिः। अदोषादिति ae पदच्छेदः, अवि- साघधाटदिव्यथः। अनियमः agaifata खच सवण्रब्दस्य प्रतीकापास- कान्यपरत्वादिति भावः। यद्यपि प्रतीकध्यायिनां पिदटयाण्डटतीय- ख्यानयोरपनेष्ाद्न्चिरादिमागण वाचत्तयापि तेषां विद्यत्प्यन्तमेव गमनमस्त न ब्रद्धयप्राप्िब्रद्यकत्‌त्वाभावात्‌ | या यत्‌ ध्यायति स aar- प्रति रति fe ततक्रतुन्यायः staat, प्रतीकेषु च नामादिषु yay AGU गुणत्वात्‌, न ब्रद्यध्यावित्मस्ति। अस्य च न्यायस्य पञ्चामरिविद्यायामादव्यवादात्‌ प्र्च्तवचनाद्राघ xe इति aa-

ALBA: | ¢ ८.4

९९२६ रलप्रभाभासिते। [ख ०९।पा०इ्‌]

कामचारो भवति वाग्बावनानना WaT Basra गतं तचास्य यथयाकामचारा भवति मनो वाव वाचो श्यः इत्यादिना, स चायं फलविशेषः प्रतीकतन््लादुपासनानामुपपद्यते, AP aaa तु ब्रह्मणाऽविशिष्टलात्‌ कथं फलविशेषः खात्‌ | तस्मान =~ प्रतौकालम्बनानासितरेस्तुख्फललत्मिति॥

दूति शओ्रीमच्छारोरकमी्मांसाभायसे ओओमच्छङ्रभगवत्पा- दकता चतुथाश्यायखदठतीयः पादः॥ ‰#॥

faq प्रतोकतारतम्येन फलतारतम्यश्चतेनं परतीकध्यायिनां ब्रद्ध- ufafcare | fatuaia | तस्मादसति वचने ब्रद्धध्यायिन खव ब्रद्ध- गन्तारः इति सिद्धम्‌॥

स्ति खीमत्पर्मद्ंसपरित्राजकाचायं ओीगाविन्दानन्दभगवत्पाद- छता भाव्यर्लप्रभायां चतुधाध्यायस्य sata: are VE

ॐ परमात्मने A |

en $) oe

सम्पाद्याविभावः स्वेनशब्दात्‌ ॥ ९ I

"एवमेवैष संप्रसादोऽस्माच्छरोरात्‌ मुत्याय परं च्याति- रुपसम्पद्य खेन रूपेणाभिनिष्यद्यतेः दूति श्रूयते) aa संश्रयः, किं देवलाकाद्युपभोगस्थानेखिवागन्तुकन . केनविद्धिशेषेणा- भिनिष्यद्यते श्रादेखिदात्ममाचेणेति। किन्तावत्‌ प्रापनं UAT AT aa TAH A केनचिद्रुपेणाभिनिषयत्िः स्यात्‌, माचस्यापि फललप्रसिद्धः, अभिनिष्पद्यत दति चात्पस्तिपय्था- यलात्‌। खरूपमाचरेण चेदभिनिष्प्तिः पृवाखवसखाखु @e- पानपायादिभाव्येत। तस्मादिशेषेण कंनचिदभिनिष्यद्यत waa प्राने AA, कं वलेनेवात्मना विभवति न धमान्तरेणेति।

ॐ FAM नमः |

पवंपादे ब्रद्याप्रासकानां कायब्रद्यप्रा्भिरुक्ता,सम्मति तेवामेख्यविएएष ब्राद्यलकिकं पादस्यात्तर्धन प्रपच्चयिष्यत्राद्‌ावरभ्यादितपरविद्या- पप्तं निवि षव्र द्धभावमाद |) सम्पद्याविभावः सखेनश्न्दात्‌ | निगुण- विद्याफलवाक्यम्‌द्‌ा त्य Buy खौयागन्तु करूपखात्मरूपवाचित्वा - ग्यां duaate | खवमिति। युवपत्ते araw खगादविष्टेषः, सिः न्ते विशेष इति फलं, aa Fiat Ga फलत्वात्‌ खगंवदिति

Chae रल्प्रभाभासिते। [खख०९।पा०४]

कुतः खेन रुपेणिनिष्यद्यते दति, खशब्दात्‌, अन्यथा fe खण्ब्देन विशेषणमनवक्तप्तं स्यात्‌ । नन्वात्मीचाभिप्रायः ख- wet भवि्यति। न, तस्यावचनीयलात । येनैव दि केन- विद्धुपेणाभिनिष्यदयते तस्धेवात्मीयलापत्तेः सखेनेति विभे- षणमनथकं स्यात्‌ | Wawa waa केवले- नेवात्मरूपेणाभिनिष्यदयते नागन्त्केनापररूपेणापोति । कः पनविशेषः पूव्वो खवस्थाखिद च खरूपानपायसाग्ये सति इत्यतः ATE ॥

मुक्तः प्रतिज्ञानात्‌ ॥ ₹॥

याऽतराभिनिष्यद्यत Tem: स पव्ववन्धविनिमुक्तः we >] ~ € क्‌ ~ नवात्ममनाऽवतिष्ठत पुत्पचान्धेा भवत्यपि रोदितीव विनाश मेवापौता भवतीति च अवस्यातच्रयकसलपितेनात्मना इत्ययं विशेषः, कथं पनरवगम्बते म॒क्ताऽयमिदानीं भवतीति, प्रतिज्ञानादित्याद। तथादि ‘waza ते श्याऽनव्याख्याखामिः दत्यवस्थातच्रयदोाषविद्यीनमात्मानं व्याख्येयलेन प्रतिज्ञाय ‘a-

[कररष्यि ममा eee

न्यावापेतयाऽभिनिष्त्तिखुवया पूवपच्तमादह | किमिव्यादिना। qe. श्तिबाधितान्यायः खभिनिष्पत्ति् साच्तात्कारठल्यभिपायो बन्धध्वंस जन्मन्रोपचारिकयेवेति मत्वा सिडान्तयति | -ख्वमिति। Aree फलत्वेन प्रातागन्तकत्वनिरासाथः az इति युक्तं खोयवाचित्वे$न- कानुवादः स्यादिव्यः। erat ग्रह्ाति। कः पुनरिति। जागरिते दयान्यादिदेहधमवान्‌ भवति Ga I wa xa कन faa अपिच पुच्चादिनाशणद्रोदितीव्‌ भवति, ayn वु विशेषाच्ञानादि-

[moe |पा० 8 | WIS CAG Aaa | ९९२९

शरोर वाव सन्तं न प्रियाग्रिये quay’ दूति चोपन्यख “सखेन रूपेणाभिनिष्यद्यते स उत्तमः wen’ इति चोापसंहरति। तथाऽऽख्यायिकोापक्रमेऽपि य आत्माऽपदतपाप्राः इत्यादिम्‌- क्रात्मविषयमेव प्रतिज्ञानं । फलत्वसिद्धिरपि माक्तस्य बन्धन- निदत्तिमाचापेक्ता नापू पजनापेच्ता । यद्‌ ष्यभिनिष्यद्यत दति उत्प ्तिपययलं तदपि प्रववस्थापेक्तं, यथा रोागनिदत्ताव- रोगेाऽभिनिष्यद्यत दति तदत्‌ । तस्माददोषः ॥

आत्मा प्रकरणात्‌ ॥ ३॥

कथं UAHA इत्युच्यते यावता परं ज्योतिरूपसम्यद्य' दति कार्यगाचरमेवेनं आवयति। च्यातिःश्ब्दस्य मैतिकनज्योति- पिरूढलात्‌। न चानतिदत्तो विकारविषयात्‌ कञिद्धिमुक्ता भवितमर्दति विकारस्यातलप्रसिद्धेरिति। नेष दाषः । यत श्रात्मैवाच च्योतिःशरब्देनावेद्यते प्रकरणात्‌ | "य च्रात्माऽपदत- पाश्मा विरजे विग्टत्यः" इति प्रकृते परस्िन्नात्मनि नाकस्मात्‌ भतिकं aifa: शव्यं aed, प्रकतद्दान्यप्रकछतप्रक्रियाप्रसङ्गात्‌ | ज्या तिः: शब्द स्वात्मन्यपि दृश्यते ‘aga ज्योतिषां ज्योतिः, इति। भरपञ्चितञ्चैतत्‌ च्योाति्दशंनात्‌" (ब्रन्ख०) Taq I

नष्ट इवेति, बन्धदश्णयां कलघथितात्मना तिति, ata तु विगलिता. खिलदुःखः परितः प्रद्यातमान्पूुणानन्द्‌ात्मनावतिषटत इति मदान्‌ विशेष cau: | कार्यगाचरुमिति कायप्राप्तमित्ययः |

काथं unit am किं न स्यादित्यत are) न चानति- au इति।

ar" रलेप्रभाभासिते। [ख०४।पा ०४

अविभागेन दृष्टलात्‌ I ४ ॥

पर ज्योतिरूपसम्पद्य wa रूपेणाभिनिष्यद्यते यः a fa परस्माद्‌ात्मनः wana भवति उताविभागेनेवावतिष्ठत इति Raat “ख तच पंतिः इत्यधिकरणाधिकतव्यनिदे शात्‌ “ज्या- तिरूपसम्पद्यः इति च कठकमनिदेशद्धंदनेवावस्थानमिति यस्य मतिस्तं व्यृत्याद्‌ यति । च्रविभक्त एव परेणात्मना मुक्नो- ऽवतिष्ठते | ga: दृष्टलात्‌ । तथा दि "तत्वमसि, ‘ag ब्रह्मासि ‘aa नान्यत्‌ पश्यति! न तु तत्‌ इितोवमस्तिः (तताऽन्यद्धिभक्त यत्‌ way दृत्येवमादोनि वाक्यान्यविभागेनेव परमात्मानं दश्रयन्ति। यथयादशंनमेव च फलं युक्तं ॒तत्क्रतुन्याचात्‌ । 'यथाद्‌कं श्रद्ध श्रणद्धमासिक्तं arcadia भवतिः “एवं मनेवि- जानतः “चात्मा भवति गातमः दति चेवसादौोनि *मुक्तखरूप- निकूपणएपराणि वाक्यान्यविभागमेव दशयन्ति नदौसमद्रा- fefacuatfa च। भेद निदे शस्॑भदेऽपुपचयते। “स भगवः कस्मिन्‌ प्रतिष्ठितः दरति खे मदिन्नि' दति "श्रात्मरतिरात्म- क्रोडः" दूति चेवमादिदशंनात्‌ ॥ |

अविभागेन tara, खरूपस्थितमुक्तमुपजीव्य वादिविवादात्‌ ब्रद्मभेदाभेदसं प्ये स्ययन्तभेदं पूवेपच्तमुका सिद्धान्तमाह | य- स्येति ॥

—_—_ enema —_

नः मक्तिखकत्पेति qq? का० |

| ख०९।पा०९.| प्ाङ्रन्रद्धयखचभाय्य | १६१६४१

= A ब्राह्मेण जमिनिर्पन्यासा- fore yt

स्थितमेतत्‌ खेन रूपेण इत्य चात्ममाचखरूपेणाभिनिष्ययते नागन्तकनापररूपेणेति | धुना तु तदिशेषव्सुत्ायाम- भिधघोयते। खमस्य रूपं ब्राह्ममपदतपाप्रलादि सत्यसङल्प- त्वावसानं तथा Wana waytay तेन सखेन रूपेणभिनि- mad इति जैभिनिराचा्था मन्यते। कुतः, उपन्यासादिभ्- स्थालावगमात्‌। तथा fe “qe आत्मापदतपाभ्रा' दत्यादिना "सत्यकामः सत्यषङ्ल्यःः दत्येवमन्तेनोापन्यासेनेवमात्मकतामा- त्मने बेधेवति। तथा स तच पयति जचन्‌ क्रोडन रममाणः दूत्यैश्यरूप मावेद यति | "तस्य सवषु लोकेषु कामचारो भवतिः दूति च “सर्वज्ञः aut’ दत्यादिव्यपदेशाद्यैवसपपन्ना भवि- व्यन्ति दइति॥

atau जमिनिः। sa ब्रह्मखरूपमपजीव्य स किं स्येन सवंन्ञत्वादिधमण युक्तस्तिषटति उत धमस्य शद ङव द न्ता सत्त्वात्‌ चिन्माचात्मना तिति fa वा वस्ततख्िन्माचोाऽपि जीवान्तस्यव- Sten कल्यितसवे्त्वादिमानिति मुनिविप्रतिपत्तेः dug wary पू वंपच्तमाह | अधृनेव्यादिना । तत्तत्पच्तसिद्धिरेव we Fea | सोऽन्वयः इति विध्यर्थं sem, य वच्यात्मे्यादिरूपन्यासश- व्दार्थः| आदिपदात्‌ विधियपदेश््रहः। तचान्ञातन्ञापको विधि- Sa । तया स तचेति। asa इव्यादिस्त व्पदेष्टा$्यं हि aren: विध्यभावान्रापि विधिः सिडवल्िदरश्णदित्य्यः।

7D

१९१४२ रन्नप्रभाःभासिते। [ ख ०४।पा ०४]

चिति तन्माचेए acinar SSR ॥ € ।

यद्यप्पदतपाप्रवाद्येा भेदेनैव yar निदिंःश्वन्ते तथापि शब्द विकल्पजा एवैते, पाप्रादिनिठत्तिमाचं fe aa aa, चैतन्यमेव aura: खद्पसिति तन््ाचेण खरूपेणाभिनि- म्यन्तिर्य्ञा । तथा च श्रुतिः “एवं वा अ्ररोऽयमात्माऽनन्तरोऽ- नाद्यः छत्रः प्रज्ञानघनः' इत्येवंजाती यकानुग्रद्योता भविष्यति । सत्यकामलादवस्त॒ यद्यपि वस्तुखरूपेएेव धमा उच्यन्ते सत्याः कामा अस्येति तथाणपाधिस्न्धाधीनलात्‌ तेषां न चैतन्य वत्‌ खरूपत्सम्भवः श्रनेकाकारलप्रतिषेधात्‌। प्रतिषिद्धं fe ब्रह्मणाऽनेकाकारलवंन स्यानतेाऽपि परस्याभयलिङ्गम्‌' [aa] दत्यचच) चरत एव च जक्तणादिसङ्घोतनमपि दुःखाभावमाचाभि- wa स्तुत्य्थमात्मरतिरित्यादिवत्‌। न डि मुख्यान्येव रतिक्री- डामिथ॒नान्यात्मनिमित्तानि शक्यन्ते वणेयितु, दितीयविषय- त्वात्‌ तेषां तस्मात निरस्ताशेषप्रपञ्चेन प्रसन्नेनाव्यपदेश्येन बेाधात्मनाऽभिनिष्पद्यते इत्यै डलामिरा चाच मन्यते ॥

र मकस नत स त्वं

सत्यत्वादिधमाणां सत्यत्वं दूषयद्र्न्तासत्यपच्तमाहइ। fafa तन्मातरेणेति। चितिच्वेतन्यं, शब्द ज्नानात्‌ ये वि कल्येाऽसन्‌ पत्यवस्तज्जाः अत्यन्तमसन्त इति वावत्‌ | SURNAME भावधमीाणान्तु सत्वमित्याश्द्घा तेघामप्यापाधिकत्वात्‌ wanfaare | सत्यका मेति । fears aa जच्तशादिखतिः कयं तचाह। खत रण्व चेति | सर्वघधमनषेघाद्‌वेत्ध्यः।

।

।

[ख ०8।या ०8 | शा ङ्सतब्रद्य AAA | ९१४२

एवमप्युपन्धासान्‌ पूवभावाद्‌ विरोषं वाद्‌ रायणः ॥ ७॥

एवमपि पारभायिकचेतन्यमाचसखरूपाभ्यपगमेऽपि वयव- इारापेचया पृवेस्याष्युपन्यासादिभ्येऽवगतस्य aA Wager स्याप्रत्याख्यानाद विरोधं बादरायण श्राचाया मन्यते ॥

सद्ूल्पादेव तु तच्छतः | ८ ॥ दादविद्यायां श्रूयते सख यदि पिटलोककामेा भवति

सङ्कल्यादेवास्य पितरः समत्तिष्ठन्तिः दृत्यादि । aa संशयः किं सङ्कल्प एव केवलः पिचादिषमल्थानदेतुरुत निमित्ता

पा नन ननम मिन ~~~ ---- LL LO I A Setar

धमाणां सव्यत्वमन्यन्तासत्यतच्चेति पत्तदयमक्तम्‌। Beawarai सवंन्ञत्वादिश्चतिव्यवदारयाख बाधापाताद्‌तस्ततीयपतच्तः श्रेयानिति fasraafa | रवमपीति | खच केचित्‌ मदयन्ति खखण्डचिन्माच- ज्ञानात्‌ मक्तस्याच्तानाभावात्‌ कुत खान्ञानिकधमयाग इति, a ca बोघनोयाः, ये Satya wa चिदात्मनि aa जीवान्तर्येवद्कि- यन्ते इरति। नच म्‌लाविद्येक्यात्‌ तच्चारे कुग जीवान्तरमिति वाचं न व्य तच्नाष्ं जोवान्तरे Bawle aa: किन्त तदशएनाशनाप्णरव्धा- व्यात्मिकशरीर्दयाभिमानिना मूक्तावश्ंतसोापाधिका जीवा व्यवद- तौर इति acta) afe नानाविद्यापच्त ख्व कुता नादीयते जीवभे- दस्यावश्यकत्वादिति चेत्‌, न , प्रतिनानात्वं प्रतिजीवं sagas इत्या- दयप्रामाणिकानेका्रीस्वादिति सर्वरृद्धसम्मत र्कविद्यापत्त ण्व श्रेयान्‌, अंश्रमेदेन च बन्धमृक्तिवये वस्थितेति Fu: |

र्वं परव्रिद्याफलमक्तमिदानीं अखपर्विद्याफलं प्रपद्चयति। सङ्ग- HMA तु AMA] ख्वकाररू1वेगान्ययेगव्यवच्छेद साधा रणात्‌

7 2

१९४४ रलपरभाभासितं। [अ०४।पा ०४ |

न्तरर्सादित दति। aa सत्यपि सङ्धःल्पाद्वेति Baw लेाकवत्‌ निमित्तान्तरापेच्व युक्ता यथया लाकंऽख्मद्‌ादीनां सङ्कल्पात्‌ गमनादिग्यश्च eae: पिचादिसम्पत्तिभवल्येवं मुक्रस्याऽपि स्यात्‌ एवं दृष्टविपरौतं न कल्पितं भविव्यति। सङ्ल्या- देवेति @ रान्न दव सङ्ल्पितायसिद्धिकरीं साधनान्तरसा- मगों सुलभाम्पेच्छयाच्यते। न च खङ्कल्यमाचखषमत्थानाः पि- चादयो मनारयविजुम्मितवचञ्चलत्वात्‌ पष्कलं भागं समपं- fad पय्याभ्रुयरित्येवं प्रात Fal सङ्कल्पादेव तु कवलात्‌ पिद्रादिसमत्यानमिति । कुतः, aaa: | .सङ्ल्पादेवास्य पि- तरः समुत्तिष्ठन्ति' इत्यादिका fe भ्रुतिनिमित्तान्तरापेच्ायां nga निमित्तान्तरमण्तु यदि सङ्धल्यानुविधाय्येव ard, भवतु, नतु प्रयन्नान्तरसम्पाद्यं निमित्तान्तरमिब्यते। प्राक्‌ तत्सम्य ते वेग्ध्यसद्ध ल्यल प्रसङ्गात्‌ | न च श्रतिगम्येऽथं लोकवदिति सामान्यत दृष्टं क्रमते। सङद्धःस्यवलादेव चेषां यावत्‌ प्रयोजनं खयेव्यापपन्तिः प्रा्ृतसडःल्पविलच्षएलान््म र सङ लयस्य ॥

माना न ननन -----

स्प्रयः, ब्रद्यलावंगतस्यापासकस्य सङ्कल्य यनान्तरसापेच्तः, भोागसा- मग्रीसङ्कल्यत्वादसमदादिसङ्कल्यवत्‌। न चेवकारविरोाघधः सङ्कल्पेन सा- मगा ये गव्यवच्छेदेन सालभ्याधैत्वात्‌, यलानङ्गकारे भोगप fafsafa Wana: | अच लाकटन्तानुसरणं फलं, सिद्धान्ते तु विद्याबलेन सङ्कल्पस्येव भेगपुद्धिकरत्वसिद्िरिति He: | किच्च यदि भागसङ्कल्पानन्तरमपि यल्नान्तरसाध्यनिमित्तापेत्ता स्यात्‌ afe नि- मित्तप्रापैः प्राक्‌ जातसङ्कल्पस्य waa स्यात्‌ भोगविलम्बात्‌ ततः सत्यसङ्कल्पशुतेनं यल्नान्त सा पे्तेत्या इ | निमित्तान्तरमपि त्विति |

ख०४।पा०४| परा ङ्गर ब्रद्मखचभाष्ये | ११४५

अत एव चानन्याधिर्पतिः ॥ < ॥ रत॒ एव चावन्ध्यसङ्ःल्पवादनन्याधिपतिरविद्ान्‌ भवति, नास्यान्याऽधिपतिभवति इत्यथैः। न fe प्राक्ृताऽपि सङ्धल्य- यन्नन्यसखानमिकत्वमात्मनः सत्यां गता सद्धःल्पयति। ख्रतिखे- तत्‌ द श्यति श्रय य द्द श्रात्मानमनविद्य व्रजन्येतांञ्च सत्यान्‌ कामान तेषां स्वेषु लाकषु कामचारो भवतिः ofa ii

अभावं वाद्‌ रिराद देवं ॥ १० 11

'सङ्ल्पादेवास्य पितरः समुत्तिष्टन्ति' इत्यतः श्रतेमंनस्ता- वत्‌ सखङ्कल्यखाघनं fag, शरीरेद्धियाणि पुनः प्रापेश्व्॑स्य विदुषः सन्तिन सन्तीति समीच्छते 1 तच वाद्रिस्तावद्‌ा चायः शरोरसख्येद्धियाणएञ्चाभावं महीवमानस्य विदुषा मन्यते। AAA, एवं WTAE: (मनसैतान्‌ कामान्‌ Wat रमते ब्रह्मलेके" दति यदि मनसा witty विदरेत्‌ मनसेति व्शिषणं न स्यात्‌ । तस्मादभावः शरौरेद्धियाणां ATS I

भावं जेमिनिरविकल्यामननात्‌ ॥ ११ ॥

जैमिनिराचाया मनोावच्छरोरस्यापि सेन्द्रियस्य भावं ami

नन्वीखराघोनस्य विदुषः कथय सङ्कल्पमाचात्‌ भागसद्धिस्तचादइ | अत vata, eacua ख्व विदुचाविभूत इति न सङ्कल्यभङ इति ara: | ख्वकारवत्‌ मनसेतिविशेषणेनान्ययोगव्यवच्छदात्‌ देहाद्यभाव इति पुवपच्तयति। अभावं वादरिराह Ga | Barta वादिविवादात्‌

CUsed रन्नपभाभसिते। [छ ०४।पा ०४ |

प्रति मन्यते, यतः स एकधा भवति faut भवति इत्यादिना- ऽनेकघाभावविकल्यमामनन्ति। न दनक विघधता विना शरोरभे- देनाच्जसी ara यद्यपि निगेणायां श्मविद्यायामयमनेकधा- भावे विकल्पः पद्यते तथापि विद्यमानमेवेद सगणावस्थाया नैशे ग्टमविद्यास्वतये सङ्खोत्येत इत्यतः सगृणविद्याफलभावेनोा- पतिष्टत इत्युच्यते ॥

दाद्‌ शदवदुभयविधं वाद्‌ रायणाऽतः ॥ VP I

वाद्रायणः पुनराचायाऽत एवेभयलिङ्गश्रतिदशनादु- भयविधलतवं साधु मन्यते, यदा सशरौरतां सङ्ल्ययति at सशरीरो भवति यदि वश्रौरतान्तदा AUT: sia सत्य सद्धःल्पत्वा त्‌ स ङ ल्पर्वेचिच्या च | द्वाद शादवत्‌, यथा द्वादशाहः सचमदहीनश्च भवति उभयलिङ्गश्तिदशनात्‌ एवमिद- मपोति॥

तन्वभावे सन्ध्यवदुपपद्यते ॥ १३॥

यदा तु सेद्धियस्य श्रोरस्याभावस्तदा यथा सन्ध्ये Ala

संप्यः, तच देदादया न सन्त्येव सदा सन्त्येवेति च पत्तदयं पू वपत्तः, कालभेद्‌नेच्छया सन्तिन सन्ति चेति सिद्धान्तपत्ता ase, फलन्त तत्तच्छरतमुख्यत्वमि ति विवेकः ॥१०।९११॥

दाद्‌ ष्रादवदिति। awafagia: रखवमपयन्ति स्व्यपायिचोदनाम- म्यत्वतद्वाद्‌ शशादस्य Aaa, त सतेति चोापयन्तोति वाचदितत्वं

[ख०8|पा०४] षार ब्रह्य खच भाष्ये | १९६७ `

शरीरेद्धियविषयव्वविद्यमानेष्वुपलयिमातच्रा एव पिचादि- कामा भवन्त्येवं मेोक्तेऽपि स्यः, एवं तदु पपद्यते ॥

भावे SHASTA! १४ ॥

~ क ९ ~ भावे पुनस्तनोायया जागरिते विद्यमाना एव पिचादिका- मा भवन्त्येवं मक्तस्याण्येपपद्यन्ते ।

प्रदौपवद्‌ वेशस्तथा fe दशयति ॥ १५॥

"भावं जेमिनिविंकल्यामननात्‌' [sao] दत्य सशरीरलं ane aa चिधाभावादिष्वनेकशरीरमग किं निरात्मकानि शरोराणि दारुयन्त्रवत्‌ waa feat सात्मकानि अस्मदादि शरीरवदिति भवति Nat) तचात्ममनसेभदानपपन्तेरेकेण श्ररोरेण यागादितराणि निरात्मकानीोव्येवं प्राप्रे प्रतिपद्यते, प्रदीपवदावेश् इति। यथया प्रदोप एकोाऽनकमप्रदीपभावमापद्यते

सक्तलच्तणमिति स्थितं, तया दाद श्ादहेन प्रजाकामं धाजयेदिति यज- तिचोदनाद्शनात्‌ नियतकट्टकत्वावगमेन दबिराचादिवद्‌दीनत्वच्चे- AUN ॥ ९३ ॥ ९४ । पदीपवद्‌ावेएः| सङ्कल्पमाचात्‌ निमितदेदइानपजोवय तषभयघादण्र

नात संयमा | भावति अनादि्लिङ्गएएरीरस्यकस्मित्ेव शरीर भावात्‌ निमितानेकदेदेषु diate: पु दपच्तफलं, सिन्ते afa- रिति मत्वा aa व्याचष्े। यथेत्यादिना स रकधा विधा पञ्चेत्यादि श्रुत्या विदुष खवानेकधाभाव उक्तः facia atest नापि चिन्माचः लिङ्ापडितात्मा नच तस्य लिङ्गभेद्‌ विनाऽनेकत्वं सम्भवति। चतः श्चुतिवलादेकस्येवानादिलिङ्गस्य लाकदेदेषु Gata मेद Tea:

११४८ र्लप्रभाभासिते। [ ख०8।पा ०४.

विकारशक्रियेागात्‌ एवमेकेऽपि सन्‌ विद्वान श्रय॑योगाद नेक- भावमापद्य aatfu श्रीराण्याविशति। क्तः, aut दशं- यति शस्रमेकस्यानेकभावं, स एकधा भवति faut भवति पञ्चधा wae इत्यादि | नेतदूारुचन्ले पमाभ्युपगमेऽ वकल्पते नापि जोवान्तरावेशे न च नलिरात्मकानां शरीराणां watt: सम्भवति यच्वात्ममनसेभेंद्‌ानपपत्तेरनेकशरीौरयोगाभम्भव दति। नेष दोषः, एकमनेऽनटृत्तोनि समनस्कान्येवापराणि शरीराणि सत्यसद्धल्पलात्‌ खच्छति, श्ष्टेषु च तेषुपाधिभे- द्‌ादात्मनाऽपि मेटनाधिष्ठटलं योच्यते, एषैव च योगशा- स्तेषु योागिनामनेकश्ररौरयोगप्रक्रिया, कथं पनमुक्तस्यानेकश-

यद्यपि मूलप्दीपस्य व्यन्तरे षुत्पन्नदीपानां चाव्न्तभेदोाऽस्ति लि- ङस्य तु ददभेदरता Hel न खतः, खता ल्लिङ्भेदेन तदुपहितजीव- मेदात्‌ अनु सन्धानानु पपत्तेः, खागन्त॒कानेकष् TATA वाद्‌ापाताच, तथापि प्रदीपत्वजायेक्छेन व्यक्तिव्वेकयारापात्‌ टदटान्तदाद्धान्तिकयोः साम्यं ब्रव तया च यथा प्रदीपोऽनेकवतिषु प्रविशति र्वं विद्याघो- गबलात्‌ विद्या तु लिङ्गस्य व्यापित्वादनकटदेद्धेषु युगपदावेश् इति asa: | विदुपोऽनेकधात्वं wana न घटते rate) नेतदिति। rag सात्मकत्वमित्याद। न च निरात्मकानामिति। यदनादि मन रखकददस्यं तदनुसारोणि देदान्तरस्थानि मनांसि भवन्ति तदव. स्थानां तच्धिवम्यत्वसम्भवादि्यच योगशास्त्र सम्मतिमादइ | रखुधैवेति । निमाणचित्तान्यस्मितामाचरात्‌ प्रत्तिभेदे प्रयोजकं चित्तमेकमनेके- घामिति भगवत्पतञ्जलिना खचितं । योागिनाऽनभिमानमाचाल्चिमास- चित्तानि निमाणद्‌ देषु भवन्ति, तेषां जियामकमनादिचित्तमिद्यथंः। उत्तर दधचव्यावन्येशरङ्गामाच। कथं पुनरिति। सलिलवत्‌ सलिलः, खच्छ इत्यथः |

| अ ०४।पा०९| एङ्कसब्रद्मसचभाष्ये | १९४९

रौरावेशादिलक्णमेशखयं मभ्य पगम्यते यावता ‘aq केन कं विजानोयात्‌ नतुतरद्ितीयमस्ि तताऽन्यदिभक्त यदिजानोयात्‌ सलिल एका द्रष्टा ear भवति" दत्येवंजातौयका ञ्रतिविंशेष- विज्ञानं वारयतीौत्यत उत्तरं पठति)

खाप्ययसपत्योरन्यतरापेच्माविष्कतं हि ॥ १६॥

खाप्ययः सुषुप्र, ‘anlar भवति तस्माद्‌नं खपितोत्याच- av दति wa | सम्पत्तिः कवल्यं, ब्रह्मैव सन्‌ त्रह्याणेतिः दति Wai तयारन्यतरामवस्थामपेच्यैतदधिभेषसं ज्ञाभावव चनं कचित्‌ सुषुप्तावस्यामपेच्छोच्यते कचित्‌ कैवल्ावस्यां । कथमवगम्यते, यतस्तचेव तद्‌्धिकारवशादाविष्कुतं, “एतेभ्य wi: समत्थाय तान्येवानुविनश्धति न प्रेत्य daha ay तस्य सवंमात्मेवाश्चत्‌ यत्र सुप्ता न कञ्चन कामं कामयते न कञ्चन aE पश्यतिः इत्यादि श्रुतिभ्यः | -सगुणएविद्याविपाकस्यानन््ेतत्‌ खगादि वद- वस्यान्तरं VAIS य॑म॒पवर्य॑ते तस्माद दाषः ॥ || ~

नतु तद्टितीयमस्तोति क्रचित्‌ एषुप्िमधिकछ्याक्त "तत्‌ केन कम्‌" Far दि क्षचिन्मक्ति प्ररयाक्तंःणवं विश्णषन्ञानाभाववचनं सुु्षिमत्तयन्यत- AGA सगणेपासकस्य भेगोक्ता न विरुध्यते भिच्रविषयत्वादित्याह। साप्ययेति । तचव Bar, तद्धिकार्वश्रात्‌ छषुष्यादिप्रकरुणवलात्‌, उक्तवचनानामन्यतर1पेच्तत्वमाविव्कुतं, fe यतः खताऽवगम्यत इत्यर्थः| चच समत्यानादि वाक्य मु्तिविषयं यच्च qu इति सुप्तिविषयमिति

विभागः। 7 E

११५० रलेप्रभाभासिते। [च्छ०४।पा०४)]

HASTA प्रकरणणद स॒न्निदितत्वाख ti १७॥

ये सगणएव्रह््मोपासनात्‌ सदेव मनसेश्वरसायनज्यं ब्रजन्ति कि- wat निरवग्रदमेशखय्यं भवत्यादाखित्‌ सावग्रडमिति daa: | किन्तावत्‌ प्राप्तं निरङ्कभमेवेषामेश्वय्यं भवितुमदति, श्चाप्नोति स्वाराज्यं ‘aasa देवा वलिमावदन्तिः तेषां स्वषु लेकेषु कामचारा भवतिः इत्यादिश्चतिभ्बः । इत्ये we पठति। जगद्भापारवजंमिति । जगदुत्पत्यादि यापारं वजंयिलाऽन्यद्‌- णिमादात्यकमैशचव्य सुक्तानाम्भवितुमर्दति, जगद्यापारस्तु नि- त्यसिद्धसैवेश्रस्य | कुतः, तस्य तच प्रकततल्वादसन्निडितलाचेत- रेषां । पर एव दीश्रो जगद्यापारेऽधिज्कतः तमेव प्रज्त्योत्‌- पत््याद्युपदेशानित्यशब्दनिवन्धनलाच | तद्‌न्वेषबणएविजिन्ञासन- ूर्वकमितरेषामादि मदै थ श्रुयते, तेना सन्निडितास्ते जगह्या- पारे समनखकत्वादेव चेषामनेकमत्ये कखचित्‌ सित्यभि- प्रायः कस्यचित्‌ संदाराभिप्राय दृल्येव॑विरोधाऽपि कदा-

जगद्यापारवजं। wrasse जगतखश्छरादि- व्यतिस्क्तिविषयत्वेनाचापवाद्‌ात्‌ सङ्गतिः, उभयथा दनात्‌ GNA: | Race पवपच्तफल, सिद्धान्ततु विद्यायोशिनामीश्वरनियम्य- त्वाद्‌ कस्य नित्यसिद्धस्येखरस्येव जगत्‌कटत्वसिह्धिरिति विवेकः। परलयात्‌ सग्समयं यस्य॑च्तण्युवं कट त्वं Bat vad तस्यव जियन्तुत्वा- दिजंगद्यापारः। नदयपासकानां ददं विनेच्तणं सम्भवति किच्चेश्वरस्य निद्यसिद्धतवात्‌ शब्दकस्मधिगम्यत्वाज्जगत्‌खष्टत्वं यक्तं, न तु तत्मसा- दलब्बसद्धीगं जीवानामि्याद | नित्यशब्द्निबन्यनत्वाचेति। fag

[ ख ०४।ा ०8 | ए इर ब्रद्धय रच भाष्ये Rar

faq स्यात्‌ । अथ कस्यचित्‌ सङ्न्पमन्वन्यस्य wa THAI: Wawa, ततः परमेश्चराहततन्लत्मेवेतरषामिति व्यवतिष्ठते ॥ > अ 4 = रि शट प्र्त्तापदणदिति चेन्नाधिकारिकमण्ड- न लस्थाक्तः ॥ WE ॥ ॥ अय यदुक्तं शच्राप्रोति खाराव्यम्‌' दत्यादिप्रत्यक्तपद्‌- शान्निरवग्रदमैश्वगयं विदुषां न्याय्यमिति तत्‌ परिदन्तेवयं, श्रचाच्यते | नायं दाषः, आधिकारिकमण्डलष्छोक्तेः। आधि- कारिका यः सविलमण्डलादिषु विश्रेवायतनेषु व्यवस्थितः परमेश्वर स्तदा यन्तवे खाराच्चप्रा्धिरुच्यते यत्‌ कारणएम- amt श्राप्राति मनसस्पतिमित्याद। या fe सवंमनसा- म्पतिः पूवसिद्ध Sate प्राप्नोति | एतदुक्तं भवति, तदनुसा- रेण चानन्तरं वाकपतिश्वचष्यतिः ओ्राचपतिर्विंज्ञानपति- श्च wader) एवमन्यत्रापि यथासम्भवं नित्यसिद्ध श्चरा- यत्त मेवेतरेषामेश््थे योजयितव्यं ॥ विदुषां समप्राधान्य मियो विरोधः, रकं प्र्न्येषां गुणत्वे त्वेक वेर इत्याद | समनस्कत्वादिति॥ त अधिकारे नियोजयत्याटदित्यादीनिव्याधिकाटिकः, स चासा मण्ड- TY तस्य प्राप्यलेक्तेरि त्यथः | मनसखति; सखयमण्डलान्तःस्थः पर- मात्मा (तत्‌ सवितुव॑रेरं fuat at न प्रचादयात्‌' इति Ba: | तथा च यदि पव निरङ्कएं खाराज्यमक्तं स्यात्‌ ate सश्वस्स्याग्रं प्राप्यता न ब्रयादता भागे Bass न जगन्नन्मादिय्विति भावः| वाक्‌

पतित्नदिकमपीश्राघीनमित्याद | तदनसारणति। उक्तन्याय काम

चा रादि वाक्येष्वतिदिए़्ति रवमिति॥ ५ @2

९९१५२ रन्नप्रभाभासिते। [ Bos, tog ]

विकारावत्नि च तथादि सितिमा ॥ Le ॥

विकाराव्येपि च नित्यमन्नं पारमेश्वरं रूपं न केवलं विकारमाचगेाचरं सविटमण्डलाद्यधिष्टानं 1 तथा दस्य दिरू-

at स्ितिमादान्नायः (तावानस्य महिमा तताज्यायांख परुषः ˆ

पदाऽस्य सवा शतानि चिपादसयाम्टतं दिवि" इत्येवमादिः, नच तन्निविकारं रूपमितरालम्बनाः प्रा्रुवन्तीति शक्यं वक्त, श्रततक्रतुलान्तेषां | way ययैव feed परमेश्वरे faad रू- पमनवाष्य सगुण एवावतिष्ठते एवं सगुणेऽपि निरवयदमेश्च- Waray सावग्रद एवावतिष्ठत दति द्रष्टव्यं ॥

oe = द्‌ शयतश्रवं प्र्यत्तानुमाने || २० ॥

दशयतु विकारावन्तिवं परस्य ज्योतिषः ्रतिस्मृतो न तच wart भाति न चनद्रतारकंनेमा विद्युतो भान्ति कुतेऽचमशिः' दति, "न agiaaa aa न शशाद्खा न पावकः दति a aed विकाराव्तिव्वं परख व्योतिषः प्रसिद्ध मित्यभिप्रायः॥

जगद्यापार उपास्कप्राप्यः तदुपास्यनिषूत्वात्‌ सङ्कल्प सिद्धादि वदि- व्याश द्यो पास्यस्यनिरुणखरू्पे वय भिचारमादह | विकारावत्तिं चेति ॥

निगुण्खरूपे प्रमाणमाद्। दश्रयतश्ेति। यथा च्ानाभावाल्ञिगगं न प्राप्तं तथा ध्यानाभावाच्जगत्‌खषयुत्वादि न प्राप्यते। व्यानाभावख विध्यमावादिति ara: |

[अ०९।पा०९] परार ब्रद्यचभाष्ये। ११५३

भागमाचसाम्यलिङ्गाच ॥ २९॥

दूतश्च न निरङ्कशं विकारालम्बनानाभैश्धणे यस््राद्धागमा- चमेषामनादिसिद्धेनेश्वरेण समानमिति अयते (तमादापा वे खल्‌ भोयन्ते ara इति, “स यथैतां देवतां स्वाि ग्तान्यवन्ति एवं देवविद्‌ सवाणि श्तान्यवन्ति तेना एत- स्ये देवताये सायज्यं सलाकतान्नयति' दृत्यादिभेद्वयपदेशलिङ्गे- भ्यः। नन्वेवं सति सातिश्यलादन्तवत्वमेश्य्यैस्य स्यात्तत Bua प्रसज्येतेत्यत उत्तरं भगवान्‌ वाद्‌ रायणा- ata: पठति॥

AAS LAS: शब्दात्‌ ॥ २९ It

नाडीरश्सिसमन्वितेनासिरादिपवंणा देवयानेन पथा ये ब्रह्मला कं शास्ताक्तविशषणं गच्छन्ति, ufsasty दवै WATT

तमृपासकं ब्रद्मलाकगतमादह दिरस्खगभः (मया खल्विमा अपो अग्डतरूपा मीयन्ते भुज्यन्ते न चाप्यसा लाकोाऽग्दतादकलच्तणः' इत्य- a | श्रुत्यन्तरमादहइ। स ययेति | मोगसामग्ये स दृष्टान्ता यथेत्य्ः | तेने FAVA: | सलाकतामपीव्यन्वयः। सायुज्यं समानदेदत्व क्रमेण afaat । प्रस््रसमाक्षिं खचयन्‌ want पूजयति | भगवा- निति | भगवत्त्वं wana | सूचद्वारा श्िव्याणामाचारे स्थापनात्‌ Walaa | वादरायगपदन वदरिकाश्रमवासोाक्या निव्यसवंज्ञस्य परमगरसोनौारायण्स्य प्रसादद्योतनात्तत्‌प्रणीतश्रस्तरं निरवद्यतामु- द्योतयति |

सगुणविद्यायाः सातिष्यफलत्वेऽपि तता निगुणविद्ययाऽनट्तिरि- व्याह | wah: ्व्दादनाढत्निः शब्दात्‌ | ये ब्रद्मलेएकं गच्छन्तिते तं

११५४ रल्प्रभाभासिते,। [अ ०8।४१ ०४]

»

St ब्रह्मलाकं edautfaat दिवि afaaradig सरो afaaaa: सोमसवना afeaqacifsar wager यद्धि प्रभुविमितं fecmd am चञ्चानेकधामन्लाथेवादादिप्रद- गेषु प्रपच्यते तंते प्राप्य न चनद्रलोकादिवत्‌ वियुक्तभेागा श्रा वन्तेन्ते। कुतः, "तयाद्ख मायन्नऽम्टतवं' दूति, ‘ast न प॒न- रान्ति: "एतेन प्रतिपद्यमाना दमं मानवमावन्तं नावत॑न्ते “ब्रह्मलाकमभिसम्पद्यते न च पुनरावन्ततेः इत्यादि शब्देभ्यः | अन्तवत्वेऽपि वैश्वय्य॑स्य यथाऽनाङृ न्ति स्तया वणितं 'कायोत्यये तदष्यकेण सद्ातःपरम्‌" [Hose ] दत्य | सम्यग्ट्‌ धन विष्वस्त- तमसान्तु नित्यसिद्धनिवाणएपरायणानां सिद्धेवानाइत्तिः । त-

प्राप्य नावतेन्ते डति सम्बन्धः लाकं वि्ठिनष्टि। यस्मिन्निति | casera एथिवीलाकात्‌ टतीयस्यां दिवि ये ब्रद्यलाकस्त स्मिन्नर इति ख इति चार्णवतुख्ये सुधाङृदाविव्थैः। रेरमन्रमयं, मदीयं मदकरं सरः, सामसवनः अम्टतवर्घौ, यद्यपि तेषासिद्ध नपुनरारत्तिरिमं मान- वमिति च श्रुतिखिदेममितिविशेषणादस्िन्‌ कल्पे ब्रह्मलाकगतानां कल्पान्तरे अदृत्तिभैति, तथापीश्वरेापास्तिं विना पञ्चाभिविद्याशखमे- धटएत्रद्यचर्यादिसाधने्ये गतास्तेषां तत्वच्ञाननियमाभावाद्‌ाडत्तिः Qa, FT CSCS RCI गतास्तेषां सगुणविद्याफलच्तयेऽपि निर वग्रदेखरानय्रहाल्तव्यात्मज्ञानान्मुक्तिरिति नियम इत्यभिपेव्याह। ्न्तवत््वेपि fata | नन्वच्र खूचक्रता सगणविदामेवानाढल्तिक्रम उक्ता न faiatact तच को देतुरस्व्यिाशद्ध auiaiefangiaraiteare | सम्यगिति | तदाश्यणनति गणिदामाव्तिपाप्ता सम्यदूणनाखयण- नेवानावत्तिः साधिता, अतः aa ख्व सम्यग्द्प्रिनामावत्तिष्ङ्ा नेति faa वाचखमिव्यथंः। यचाध्यावसमात्िस्तच पदमाचस्याभ्यासा दशितः इह खचररोवाभ्यासात्‌ प्रस्समाप्िद्याव्यत cas | Batata शब्दा feta | Ud qa A वद्‌ान्तप्रमाणकत्वमवधारवियतु

[अ०४पा ०४] णा ङ्र बरद्यसूचभाष्ये | ९९५५

दाञ्रवणेनेव fe सगणएश्रणानामप्यनाटत्तिसिद्धिरिति। अना- dim. णब्दादनादठत्तिः शब्दादिति खचाभ्यासः शास्त्रपरि- watfa दश्वति॥

दति ओमच्छारोरकमोमांसाभाये यरोमत्परमदसपरित्रा- जकाचाय्यं ओ्रीमङ्धाविन्द्भगवत्पृज्यपादभिष्य ग्रोमच्छङ्रभग- वत्पूज्यपाद HAT चतु्ाध्यायस्छ चतुः पादः VATA: |

समाप्रमिदं ब्रह्ममीमांसाशास्तं शङ्करभायययुतम्‌।

वाक्यायज्ञाने स्स॒तितकादिसवंपकारविरोधः परितः, साधनसम्प- , तिश्च दशिता, तस्मादिदेकादिसाधनसम्पत्नस्य ्रवणाद्यावुत्तिनिरस्त- समस्तप्रतिबन्धस्याखण्डात्मसंनोधात्‌ समु लबन्धध्वंसे सव्या विभूतनि- ष्कल्का नन्त ख प्रका एच द्‌ानन्दात्मनावसानमिति सिद | नानाविघग्रखजातं वीच सम्यग्ययामति। प्रारोर कस्य भाष्यस्य क्ता वबाख्यासतां AE | BAIA जगत्याच्ती सवंकत्ता CATT: | Wasa द्‌षोाऽष््ड्यः Wea द्यवेतिष्यसनात्‌ | वच स्यच््णख पाच करतलयगले कोस्तभाभां द्याञ्च, सीतां केादण्डदीच्मभयवर्युतां वीच रमाङ्गसङ्गः | खस्याः क्र स्यादितीयं हदि कतमनना भाष्यरन्नप्रभाऽऽयो, खात्मानन्देकलब्धा रघवरचरणाम्भेजयुग्मं प्रपन्ना॥

इति खीमत्परमदंसपरित्राजक्ाचाय ओीमद्रपालसरखतीप्‌ज्य- पादश्िष्य ओोगाविन्दानन्दभगवत्कता एएरीर्कमोमासायाख्यायां मा- ष्यरलप्रभायां चतुयाध्यायस्य WAG: पादः समाप्तः ॥

समाप्तखखाय WH |

ॐ aaa |

व्यासाधिकरणमाला |

भारस्तीतो चंता |

LO >

प्रथमाध्याये प्रथमपाद्‌:--अन्‌क्रमणिका |

प्रणस्य परमात्मानं ओ्रीविद्यातौयेरूपिणं | वैयासिकन्याचमाला Ba: संग्टद्यते Hz Ur || ॐ ॥ AINA: सुमनसः सवापानामुपकमे। यं नत्वा aan we नमामि गजाननं | पारि सितस्य ग्रयस्याविघ्नेन परिसमाप्तये, प्रचयगमनाय श्ाचा- रपरिपालनाय च विश्िद्धद्‌वतातत्वं गरुमत्यपाधियन्तं qaqa यरं प्रतिजानीते, प्रणम्येत्यादिना | बयासनोाक्ता वयासिको, वद्‌ान्तवाक्या. थनिगयकःन्यधिकर्णानि न्यायाः, तघामनुक्रमेणग्रयनं माला। यद्य- प्येषा सूचभाष्यकारादिभिः प्रपिता तथापि खचादौनामतिप्रज्न- विषयत्वात्‌ सन्द बुद्यनुग्रहाय YALA माला Be संगद्यते | अचेक- मधिकरणं पञ्चावयव, विषयः wee: सङ्गतिः Taam: सिद्धन्तश्वेति पद्धावयवाः | 2 |

एको विषचमन्दे दपूव॑पकावभासकः | ञ्चा कोाऽपरसठ सिद्धान्तवादो, सङ्गतयःस्फटाः॥२॥

तघामवयवानां संग्रदप्रकार द्वति, ca xfa रकरयाधिकर- गस्य सम्रादका ST RIA, तयोाराद्यश्चाकस्य पवाद्धन दाववयवोा ay- ad, उत्तराद्धनेकः, दिती यश्चोकन चंकः। यद्यपि सङ्गव्याख्य रकाऽव- यवः श्ष्यते तथापि प्र्यधिकरणं न एयक्‌ संग्रद्ीतये भवति, qa- दया त्यन्नस्य परुषस्य खयमेवोादितुं शक्यत्वात्‌ ॥ २॥

B

2 व्यासाधिकरणमाला। [अ ०१।पा०९|

षरा स्तेऽध्याये तथा पादे न्यायसङ्गतयस्िधा। शास्त्रादि विषये ज्ञाते तत्तत्ङ्गतिरूद्यतां ॥ Fu

सङ्तिं विभज्य युत्पादयति, स्त्र इति शएस्परतिपाद्यं खध्याय- प्रतिपाद्यं पादप्रतिपाद्यच्चाथमवगम्य शस्त्र सङ्तिरध्यायसङ्तिः पाद- agfaata foe: सङ्गतय Bled शक्यन्ते॥ ३॥

Wiest ब्रह्यविचाराख्यमध्यायाः स्यञ्चतुविघाः । समन्वयाविरोये दे साधनञ्च फलं तथा Bi

+ (स =

शा स्त प्रतिपाद्यं saurasfanay दशयति, श स्रमिति | सवषां

वेदान्तवाक्यानां Hata तात्पयंण पयंवसानं प्रथमेनाध्यायेन प्रतिपाद्यते,

दितीयेन सम्भावितविसाघः परिछ्ियते, टतीयेन विद्यासाधननिणेयः, aqua विद्याफलनिणैय इत्येते खध्यायानामथोा इति ॥ ४ ॥

समन्वये स्ष्टलिङ्गमस्यष्टलेऽप्युपासयगं | wai wary चिन्तयं पादेव्वनुक्रमात्‌ WY ॥

तच प्रथमाध्यायगतपादाचोन्‌ विभजते, समन्वय इति। स्पष्टत्रह्म- लिङ्गयुततं वाक्यजातं प्रथमपादे चिन्त्यं, तद्यथा “अन्तस्तमापरे शात्‌? FAA सावंच्यसावात्म्यसवेपापद्दरत्वादिकंब्रद्यगाऽसाघधारणतया WS- fe) ष्यस्प्रद्ब्रद्यलिङ्त्वे सति उपास्यविषयं वाक्वजातं feata- यारे fad, तद्यथा प्रथमाधिकरणविषयश्णण्डिल्येपास्तिवाक्छे मनोा- मयत्वप्रणश्रारीरत्वादिकं auf sau जीवस्य च साधारणत्वा- CME ब्रद्लिङ्गं। टतीयपादे तु अस्पषटलिङ्त्वे सति ज्ञेयव्रह्मविषयं वाक्यजातं चिन्त्यं, तद्यया प्रथमाधिकरणे मुण्डकगतब्रद्धयात्मत्ववा क्ये दयुरयि्यन्तरोत्तादयोतत्वं खूचात्मनः पस्त्रद्यणख साधारणत्वादस्पष्टं gatas | यद्यपि द्ितीयपादे कठव्रह््यादिगतब्रद्यतक््तवाक्यानि विचारितानि, दतीयपादे तु ददरापासनवाक्यं विचारितं, तथा- प्यवान्तरसङद्तिलाभमेन तद्विचारस्य प्रासङ्गिकत्वात्‌ न पादाथयोः साङ्कया पत्तिः, इत्यं पादचयेण वाक्यविचारः समापितः। चतुथेपादे- नादव्यक्तपदमजापदच्वेव्येवमादि सन्दिग्ध पदः चिन्त्यं ॥१५॥

[ख०९।पा०९। व्ासाधिकरणमाला। र

दितोये स्प्रतितकाभ्यामविरोघेाऽन्यदुष्टता | श्तभोक्त य॒तेलिङ्गशरतेरष्यविरद्धता॥ ६ ॥

दितीयाध्यायगतपादाथोान्‌ विभजते, fedta इति । प्रथमपाद्‌ साह्ययागकाणादादि सतिभिः स्यादि प्रयक्ततकख विराघो वेदान्त समन्वयस्य परितः | दितीयपादे साह्लादिमतानां cea <n | eatauie Wanna पञ्चमद्ाभ्रतश्चतीनां परस्पर विराधः परित उत्तरभागेण जोवश्चतीनां। wauute लिङ्गशसीरश्चतीनां विराध

परिहारः ¢ ॥

ठ तोये विरतिस्त्लम्पदाथंपरिशाधनं। गणे पसं इतिज्ञाने वदहिरङ्गादि साधनं ॥ ७ ॥

टतोयाध्यायगतपादायान्‌ विभजते, तीव इति। प्रथमपादे जी- वस्य परलाकगमनागमने विचायं वैराग्यं frefud दितीवपाद्‌ पवभागेण त्वपदाथेः प्राधितः, उत्तरभागेणतु aaa: | eataure सगणविद्याम्ु गणेपसंदहारोा निरूपितः, fara ब्रद्यणि अपनरूक्त- पद्‌ापसंहास्श्च।| चतुधेपादो च निगगणक्षानस्य वह्िरङ्गसाधनभूता- न्याख्मयच्ादीनि अन्तरङ्साधनभूतानि शएमद्मच्रवणमनन्निदि- ष्थासनाद्ौजि च निरूपितर्न॥ ७ ॥

चतुथं जीवतो मक्तिरुतक्रान्तिगतिरुत्तरा | ब्रह्य प्राक्घिब्रह्मलाकाविति पाद्‌ाथसंग्रदः ॥ ८ i

चलुथाध्यायगतपादाथान्‌ विभजति, चतुथं इति| प्रथमपादे saat aga निगरणं उपासनया सगुणं वा ब्रह्य VAI जीवतः पाप- पणयलेपवि नाशएलच्तणा aufacfufeat | दिती यपादे सिवमाणस्यो- त्कान्तिप्रकारो दरितिः। ल्तोवयपादरे सगणव्रद्यविदरो म्टतस्यात्तर- गाऽभिडितः। quale पवभागग निगुब्रद्यविद्‌ा विद्‌दकव- ल्यमल्तिरुक्ता. उत्तरभागेण सगणब्रद्यधिदोा ब्रद्यलाकदल्ितिनिरूपि-

at; Ud पादाः AEs: | < | np 2

3 वयासाधिकरणमाला | | छ ०९।पा०९]

afeat सङ्गतोस्िखस्तयाऽवान्तरसङ्कति। ऊदेदारेपदृष्टान्तप्रत्येदादरणाद्कां Ui €

aaa श्रास्त्राध्यायपादप्रतिपाद्या Bur, fi तत इत्यत Bre, strata) तद्‌यथा रंत्त्यधिकरणे ‘aeaa’ इति वाक्छं प्रधानपरं ब्रद्यपरः वेति विचायते, तस्य विचारस्य ब्रह्य सम्बन्धित्वात्‌ ब्रद्ध विचार - प्रस्तर सङ्कतिः। aa ब्रद्यणि तात्ययवदिति निणंयात्‌ समन्ववाध्याय- सङ्तिः। equa चेतनब्रद्यणेाऽसाधारणत्वेन स्परटलिङ्गत्वात्‌ प्रथ- मपादे ayia, ct सवव्वप्यधिकरण्ख यथायोग्यं सङ्कतिचितयं Seid) अवान्तरसङ्तिस्त अनेकधा विभज्यते, अात्तेपसङ्गतिः द ्ान्तसङ्गतिः परल्यदादहरणसङ्गतिः प्रासङ्गिकी सङ्गतिरित्येवमादिः। सेयं खवान्तरसङ्गतिः qaatifed शक्यते ॥ < ॥

पूवन्यायस्य सिद्धान्तयुक्त aq परे नये। qaqa afay तचाच्तेपादि याजयेत्‌।॥ ९ ॥

ताः खत्पादवति, पवन्धायस्येति | तद्‌ वया प्रथमाधिकरणे ब्रद्यविचा- र प्रास्रमारम्भणीोयमिति सिदान्तः, तच युक्तिः ब्रह्मणः सण्दिग्धत्वा- दिति | हदितीग्राधिकरणस्य जगन्नन्मादि ब्रह्य लच्तगं न भवतोति पव- पत्तः, तच य क्तिः जन्मादेच्जगचिरूत्वादति | तद्‌भयमवलाक्व तयोरा- च्तेपस डति याजयेत्‌ ¦ सन्द्ग्धत्वात्‌ aa विचायमित्यक्तं, जन्माद्‌रन्य- fagaa ब्रह्मणा sama ata aaa नासि कुतस्तस्य सन्दिगधत्व विचावत्वञ्चेव्यातच्तपसङ्गतिः। दद्टान्तप्रत्युदाइरणसङ्गतो चाच याज- faq wad, यथा सन्दिग्धत्वेन देतुना ब्रह्मणा विचा्यंत्वं तधा जन्मा- देरन्यनित्वेन देतुना saat लकच्तणं नास्तीति दषान्तसङ्कतिः। यथा पिचायत्वे हेतुरस्ति न तथा लच्तणसद्भ्‌ावे हेतुं पश्यामः इति प्रत्यद्‌ादरणसङ्तिः। ते रते टृद्ान्तपत्यदादरणसङ्ती सवच was पुवाधिकरगसिद्धान्ते तदुत्तराधिकरणपूवपतच्तदहतुमत्वसाम्यस्यात्त- राधिकरणसिद्धान्ते हेतुभ्पून्यत्ववेलत्तणयस्य च मन्दर प्यत्मे च्तितुं ए क्य-

| खआच्तपसङ्तिययायाग्यमन्नया। weatyat सङ्तिरुदाङ्कि

[ख ०१।पा०९|] वयासाधिकरणमाला। ५

यते, दोवताधिकर णस्याधिकारविचारपर्त्वात्‌ समन्वयाध्याये ेय- ब्रह्य वाक्च विषये ढतीयपाद्‌ च सङ्व्यभावेऽपि बद्धिस्यावान्तरसङ्ति- cafe, तथाहि पुवाधिकर्णे अङ्गरूमाचवाक्यस्य ब्रद्मपरवाक्छत्वात्‌ APSHA FAUT मनुष्यद यापेचं मनुष्यािकासर्त्वात्‌ स्तस्य ram, तत्मसङ्घेन देवताधिकारा बदिस्यः, सेयं प्रासङ्गिकी सङ्गतिः। ava न्यायसङ्ति््यत्यादिता, nett प्रत्यधिकर्णमवयवचतुद्टयं छवा काभ्यां PIT | re

अथातो ब्रद्यजिच्ञासा।॥९१॥ ब्रद्यद्टचं। पयमाध्यायस्य प्रथमपाद प्रथमाधिकरणमारचयति। © । विचायं विचायेवाब्रह्माऽध्यासानिरूपणणत्‌ ? | रसन्देदाफलत्वाभ्यां न विचारं तदंति ॥ च्रध्यासाऽदबुद्धिसिद्धाऽसङ्ग ब्रह्म ्रतोरितम्‌ । क ` ~ Q. oe सन्दे हान्दमक्तिभावाच विचायं AB वेदरतः॥९॥ जन्माद्यस्य यतः | २॥ aa प्रथमाध्यायस्य प्रथमपाद दितीया्िकरणमारचयति,। लच्णं ब्रह्मणा नास्ति fa वास्ति? नहि विद्यते। Wale रन्यनिष्टतल्वात्‌, सत्यादेयाप्रसिद्धितः॥ ब्रह्मनिष्ठं कारणत्वं VAR ख म्‌मुजङ्गवत्‌। लाकिकानोव सत्यादोन्यखण्डं लक्षयन्ति fen et षा स््रयेानित्वात्‌ | ३॥ Bs |

प्रयमाध्यायस्य प्रथमपाद ट तीयाघिकरणस्य प्रथमवगकमारचयति।

व्ासाधिकरणमाला। [ ष्य ०९।पा ०१]

न फटे ब्रह्म वेदस्य fH वा कटं? न कटे तत्‌। “विरूपनित्यया वा चेत्येवं नित्य लकौ त्तनात्‌ i कटं, निश्सितात्‌ युक्तेनित्यवं पूवसाम्यतः | सवावभासि वेदस्य कलात्‌ सवेविद्धुवेत्‌ ॥ ३ ॥।

प्रथमाध्यायस्य प्रथमपःदे दटतौयाधिकरणस्य fede वकमा |

श्रस्त्यन्यमेय ताऽप्यस्य किं वा वेदकमेयता ? | चटवत्‌सिद्धुवस्तुत्वात्‌ ब्रह्मान्येनापि मौयते॥ रूपलिङ्धादिरादित्यानास् मान्तरयोाग्यता। 'तन्त्पनिषदे'त्यादा प्रोक्ता वेदेकमेयता।। २॥।

तत्त॒ समन्वयात्‌ ॥ 8॥ खच । प्रथमाध्यायस्य प्रथमपाद चतु धौाधिकरणस्य प्रथमवणकमादह |

वेदान्ताः कटंदवादिपरा ब्रह्मपरा Ba? | च्रनष्टानापयोागिलात्‌ कचादिप्रतिपादिकाः।, भिन्नप्रकरणालिङ्गषर्‌काचब्रह्मवोाधकाः | सति प्रयोजनेऽनथदानेऽनष्ठानताऽचकि। ४॥ प्रथमाध्यायस्य प्रथमपादे चतुथीधिकरणस्य दितीयं वणकमाइ | प्रतिपत्तिं विधिव्छन्ति ब्रह्यण्यवसिता उत? | waa ते विधातारो मननादेञ्च कोत्तनात्‌ ॥

[HeViarer | व्यासाधिकरणमाला। ©

नाकटठ तन्त्ेऽस्ि विधिः, शास्तत्वं श्रंसनाद्‌ पि, HAAS: पराबाधात्‌ ब्रह्मण्छवसितास्ततः ॥ ४॥ EAAAIMS ॥ ५ | गोणचेन्नात्शब्दात्‌॥ ¢ ॥ तत्रिस्य मेच्तेपद्‌-

प्रात्‌ ॥ ७ ॥ दहदेयत्वावचनाच॥८॥ खाप्ययात्‌॥€॥ गतिसामान्यात्‌ ॥ १२० | BASS Vl खच ।

प्रथमाध्यायस्य परयमपादे पञ्चमाधिकरणमारचयति। AUN कः ° ~ ~ "तद्‌ त्ततेतिः वाक्येन प्रधानं AR] ATA ? | ज्ञानक्रियाशक्तिमच्वात्‌ प्रधानं सवकारणं। दै त्तणाचेतनं ब्रह्म, क्रियाज्ञान तु मायया, प्रात्मणब्दात्यतादाव्ये प्रधानस्य विराधिनो।॥५॥ चखानन्द्मयाऽभ्यासात्‌ || १२॥ विकार ब्दात्रेति चेन्न प्राचयोत्‌ ॥१३॥ तड्धेतुयपदेएच ॥ १४ ॥ नेतरोऽन पपत्तेः | ११५ ॥ मान्तवशिंकमेव च

MAG ॥ १६ | भेदव्यपद्‌शएच ॥ YO | कामाच नान्‌मानापेत्ता ॥ १८॥ तस्मित्रस्य च तद्योगं aif ॥ १९ ॥ खचरं |

प्रथमाध्यायस्य प्रथमपादे षराधिकरणमेकदशमितमारचयति,। संसारी ब्रह्म वाऽऽनन्दमयः? संसायं भवेत्‌ | विकाराथमयरणशब्दात्‌, प्रियाद्यवयवेाक्रितः। PABST ब्रह्माऽऽनन्द्‌ मये AIA | प्राच्या मयर्‌णब्द्‌ः, प्रियाद्याः स्दरुपाधिगाः॥ < i

प्रथमाध्यायस्य प्रथमपादे खमतानुसारण षष्टाधिकरणमारचवति।

तके

व्यासाधिकस्णमाला। | Be १|पा 2 | |

SAF खप्रधानं वा ? श्रद्यपुच्छमिति' gat स्वाद्‌ानन्दमयस्वाङ्ग, पच्छऽङ्गलप्रसिद्धितः॥ लाङ्गलासम्भवाद्‌ च USAT TAIT | श्रानन्द्मयजीोवेाऽसिन्नाभिताऽतः प्रघानता i < I अन्तस्तद्धमापटएत्‌ | Re | मेदव्यपदेशचान्यः | २९॥ BA

पयमाध्यायस्य प्रथमपाद सप्तमाधिकरणमारचयति।

दरयो देवतात्मा किं वाऽ परमेश्वरः | म्याद्‌ाघाररूपाक्तदवतात्यैव, AAT: ॥ सावा्यात्‌ सवेदुरितरादित्याखेश्चरो मतः | मयाद्‌ाद्या उपास्ययंमोशेऽपि स्यरुपाधिगाः ॥ ७ ॥

च्पाकारस्तह्तिङ्गात्‌ ॥ २२॥ Sz

पथमाध्यायस्य Taye अष्छमाघिकरणमास्चयति।

‘grain दति दावाचेष्त्यचयखं Ay Asa = WEY तच रूढत्वात्‌, वाय्वाद्‌; सच्जनाद्पि i साकाशजगदुत्यत्तिदेतुवात्‌ भ्रोतरूढडितः। एवकारादिनाचाचतब्रह्वाकाशभबल्द्ितं। =|

BHATT WIM! | २३ | SA |

पथमाध्यायस्य प्रथमपाद नवमाद्िकरणमारचयति।

खेय्था वाय॒रौभा वा प्राणः प्रस्तावदवता?। वायर्भवेत्‌, तच Bat श्तमारद्धियक्यात्‌॥

[अ ०१।पा ०९ व्ासाधिक्ररणमाला | €

सद्धाचाऽक्तपरत्वे स्यात्‌ सवेश्टतलयश्रतेः। अआकाशशव्टवत प्राणएश्रब्दस्तेनेशवाचकः॥< ॥

ज्यातिश्वरणाभिधानात्‌ ॥ २४ ॥ च्छन्दाऽभिधानाच्नेति चेत्र तथा चेताऽपणनिगदात्तयाहि दशन ॥२५॥ भूतादिपादव्यपद्‌श्णपपत्तखव ॥ २६ ॥ उपद्ष्भदाङ्खति चत्नाभयस्मिन्नविराघात्‌ ॥२७॥ खच |

पथमाध्यायस्य प्रथमपादे द्एमाधिकरणमारचयति।

कायं ज्यातिरत we “ज्योतिर्दीष्यतः ca: ? | agusafay: कायं, तेजा लिङ्गबलाद पि i चतुष्यात्‌ प्रकतं ब्रह्म चच्छन्देनान॒वन्तते |

च्येतिः स्यात्‌ भासक ब्रह्मः लिङ्गन्तूपाधियेागतः | ९० ॥

पराणस्तथागमात्‌ | २८॥ न वक्तुरात्मोपद्‌ शादिति चेदध्यात्मसम्ब- AWA UPA ॥ २९ ॥ एएस्रटृश्रा तूपदेश्े वामदे ववत्‌॥ ३० ॥ जीव - मख्यप्राणलिङ्गात्नेति चेन्नापासाचेविथ्यादाखितत्वादिहतद्योगात्‌। २९ ॥ सच | इति प्रथमाध्यायस्य परथमपादर्‌ः॥ ५८ |

प्रथमाध्यायस्य प्रथमाद्‌ खुकाद्‌शाधिकरणमारचयति।

“प्राणाऽस्मो"्यच वाख्िद्धजोवनब्रह्मसु संशयः | aut लिङ्गसद्धावात्‌ पूवेपचस्वनिणयः ॥ ब्रद्यलाऽने कलिङ्गान तानि सिद्भान्यनन्यया। अन्येषामन्ययासिद्धेव्यत्पाद्यं ब्रह्म, नेतरत्‌ ॥ ९९ ॥

दति प्रचमाध्यायसय प्रयमः पादः ॥ we |

श व्यासाधिकरणमाना [अ०९।पा०र्‌]

सवच प्रसिद्धोपदेशात्‌ ॥१॥ विवत्तितगुणेपपत्ते ॥ २॥ खनुप- WAG न WIT: |_| कमकटवयपदेश्ाच ॥ ४ ॥ ब्द विशेषात्‌ ॥५॥ सतख ॥ ¢ ॥ च्भेकोकस््ात्तद्य पदेश्च नेति चेन्न निचाव्यत्वादेवं a- | aqa ॥ © | सम्भागप्राक्िर्ति wa FRAN lo Sa

प्रथमाध्यायस्य टितौयपाद्‌ प्रधयमाधिकरणमारच्यति HATHASS शारीर TMT वाः प्राणमानसे। हद यश्ित्यणोयस््े जोवे Wea जोवगाः ॥ भ्रामवाक्यगतं ब्रह तद्धितादिरपेचते, प्राणादियेागखिन्तायेखिन्त्यं त्र्य प्रसिद्धितः ui अत्ता चराचरग्रहणात्‌ | < ॥ प्रकरणाच्च ॥ to | चं | प्रयमाध्यायस्य इितीयपाद्‌ दितीयालिकरणमारचयति। जीदाऽ्चिरोओ वाऽत्तास्यादट्‌? चरादये जोव दृव्यतां । 'खादत्तौति' अ्तेवंद्िवाभ्निरनाद इत्यदः ॥ ब्रह्मचचादिजगता भोज्यलात्‌ स्यादि श्रः | ईणग्रञ्रात्तरत्वाच् संदारस्तस्य चात्तता।२॥ = € = गद्ाम्प्विष्टावात्माना fe तद््ष्रनात्‌ ॥ १९ ॥ विशंषणाच॥१२॥ Ga | प्रयमाध्यायस्य दितीयपाद्‌ द तीयाधिकरणमारचयति। गदास्पविषटै घोजोवेा जीवेश वा हदिख्थिते ?। ~ an न छायातपाख्यदृष्टान्तात्‌ धोजीवो स्ता faagqur i

[ख ०१।पा०२ | व्यासाधिकरणमाला। ॥ >

Po a = e ~ =~ पिवन्ताविलिः चेतन्यदयं Maat aa: | ~ (4 घ॒ दच्छयानमुपलब्धोा स्वादलच्णम्‌पाधितः। २ ॥ अन्तर उपपत्तेः ॥ १३ ॥ स्थानादिव्यपदेग्राच॥१९४॥ सुखविशि-

दमभिधानादेव च॥९५॥ तापनिषत्कगत्यभिधानाच | १६॥ अन- वस्थितेरसम्भवाच नेतरः ॥ १७ ॥ खचरं |

ष प्यमाध्यायस्य दितीयपाद्‌ चतुथाधिकरणमारचयति,

छायाजोवेा, देवते वा?८५सै arsfafa gran’ | अ्धारद्ृश्यतात्येशादन्येषु fay कञ्चन i

कं खं ब्रह्म यदुक्तं प्राक्‌ तदवाचिण्णुपास्वते। वामनोवादि नाऽन्येषु नाम्टतल्ादिसम्भवः ।॥ ॥

अन्तयाम्ययिद्‌वादिषु तद्धमव्यपदश्रात्‌ ॥१८॥. नच स्मात्तमतद्ध-

माभिलापात्‌ ॥ १९ || एसीरश्वाभयेऽपि fe भेदननमघीयते | Re ll aaa |

प्रथमाच्यायस्य fedtaure पञ्चमाधिकरणमारचयति | प्रधानं sta CAT वा काऽन्तयामी जगत्‌ प्रति?। कारणत्वात्‌ प्रधानं स्याज्जोवा वा कम॑ण ATA | HARA BAST AMAT य TAT द्रष्वादेनं प्रधानं न जोवेाऽपि fram wi अदट्श्यत्वादिगणको Vala! | २९॥ विग्रेषणभेदव्यपद्‌शए(भ्वाच्ध ने.

aN ~ GET ॥२२॥ SBATAATaTSA ॥ RB CAE | “ec

१२ व्यासाञिकरणमाला | [ च ०९।पा०र्‌]

प्रथमाध्यायस्य दितोयपादे घङ्ासिकरणमारचयति।

भ्तयोानिः प्रधानंवा जीवा वा यदि वेश्चर्‌ः?।

श्राया पत्तावुपाद्‌ाननिित्तताभिधानतः॥

क € €

Sart Wadia: स्यात्‌, खवज्ञलादिकोतनात्‌॥

दिव्यादयुक्रेन जीवः स्यात्‌, न प्रधानं भिदोक्तितः॥€॥

वेखानरः साधारणद्रब्दविष्ेवात ॥ २४ | सयंमाणमनमानं स्वा-

दिति ॥ २५ 0 ,ब्दादिभ्याऽन्तः प्रतिखानान्नेति चेन्न तचा दृच्छपद्‌एाद्‌- सम्भवात्‌ परुषमपि चनमघावत ॥२६॥ अतणख्वनद्‌वताभ्चूतच्च॥२७॥ साच्तादप्यिरोधं जमिनिः॥ acy अभिव्यक्तरित्याष्मरश्यः | २९ ॥

अनस्मतवाद्‌रिः॥२०॥ सम्पत्तेरिति जमिनिस्तया fe दशयति ॥ ३९१॥ अआमर्नन्ति चनमस्मिन्‌॥ ३२ ॥ चम्‌

इति प्रथमाध्यायस्य fedtaure: || *|॥

प्रथमाध्यावस्य दितीयपाद्‌ सप्तमाधिकरणमारचयति। ~ Ty ~ = N वश्वानर: काचग्दतद्‌ वजीवेखरषु कः?। वेश्ानरात्मशनब्दाभ्यामोश्चरान्येष कखन ॥ agalfeyala ब्रह्मशब्दाचेश्यर Tad | ~ a < EN वश्ानरात्मश्ब्दा atfaataisfa वाचका 9 11

दति प्रथमाध्यायस्य दितोयपाद्‌ः। * 1

[अ ०१।पा०३।] व्यासाधिकरणमाला। aR

टम्बाद्यायतनं खश्ब्दात्‌॥ ९॥ BRICIATT AA ॥२॥ नान्‌ मानमतच्छन्दात्‌॥२॥ MMA y ४ | भेदव्यपदेप्रात्‌॥ ५॥ प्रकर्णात्‌। ॥ ६ ॥ स्थिव्यदनाभ्याच्च | ७ ॥ BAA |

प्रयमाध्यायस्य ढतीयपादे प्रयमाधिकस्णमारचयति। खच प्रधानं VAR दयुम्बाद्यायतनं भवेत्‌ । अतिरखतिप्रसिद्ग्यां भोक्तुलाचेश्ररोतरः॥ नादा GUAM IA न भोक्ता BATA: | ब्रह्माप्रकरणादोशः सवेन्ञत्ादितस्तथा।॥ १॥

“— ~ भूमा सम्मसादादध्यपदेशात्‌ | ८॥ घमापपत्तख ॥ ९ ॥ BAA

प्र्यमाध्यायस्य टतीयपाद्‌ इ तीयाधिकरणमारचवति।

मा प्राणः परेशो वा? प्रपनपरह्युक्िदजनात्‌। अन॒वल्यातिवादिलं ग्डमेकेवायरोवसः॥ विच्छिदयष fafa प्राणं सत्यस्यापक्रमात्तया। मदापक्रम च्रात्मोक्तेरीभेाऽयं, दैतवारणात्‌। २ ॥ अच्तरमखरान्त्ठतेः ॥ १० ॥ सा च WATER | १९ ॥ अन्यभाव. व्याढन्तेख ॥ १२॥ GAA!

प्रयमाध्यायस्य टढतीयपादं

द तीयाप्िकर्णमारचयति। त्तरं प्रणवः किंवा ag? लाकेऽक्तराभिधा, वं प्रसिद्धा, तेनाच प्रणवः स्यादपास्तय |

१४ व्यासाध्िकरखमाला। [अ ०१।पा०३ |

AQAA Tata, सुवेधमनिषेघधतः | शासनात्‌ द्रष्टुतादेख्च ब्रह्मैवाचरमुच्यते। 3 il दच्ततिकम्वययपदेग्रात्‌ सः॥१२॥ SAA

प्रथमाध्यायस्य टतीवपाद्‌ चतुयाधिकरणमारचयति।

चिमाचप्रणवे ध्येयमपरं ब्रह्मवा परम्‌?

ब्रद्मलाकफलाप्यादोरपरं ब्रह्य Wad i

ई्चितयेो जीवघनात्‌ परस्तत्‌प्रत्यभिज्ञया।

भवेत्‌ ध्येयं पर ब्रह्म" क्रमसुक्तिः फलिग्यति i ४ i

TSC उत्तरेभ्यः॥ १४॥ गतिशब्द्ाभ्यां तथा fe ez लिङ्ञ्च ॥ ९५॥

gaa मदिन्नाऽस्यास्मिन्नपलब्येः ॥ १६॥ प्रसिदेखख | १७ ॥ ईतरपराम- प्रात्‌ स दति चेन्नासम्भवात्‌ | १८॥ SAA!

प्रथमाध्यायस्य eataute पञ्चमाधिकरणमास्चयति।

ददरः aT वियल्नीवा Ae वा ?ऽऽकाशशब्द्तः। वियत्‌ स्याद्‌ थवाऽ्यल्रतेर्व्नोविा भविव्यति ॥ वाद्याकाशपमानेन द्यु्ठम्यादि समादितेः। अ्रात्माऽपदतपाभ्नलात्‌ PARTS परेश्रः।॥ ५ ॥ उत्तराद्धेदाविभृतखरूपस्त्‌ ॥ Vell HAGA परापश्रः॥ Re | अल्प श्रुतेरिति चेत्तदुक्तम्‌ ॥ २९॥ GAA!

पयमाध्यायस्य दटतीयपाद agifuncaaicaafa |

[ ख ०१।पा ०३] व्ासाधिकरणमाला | ९५

यः प्रजापतिविद्यायां स fa जोवाऽथवेश्रः?। जाग्रत्छश्नसुषधघेक्तस्तद्वान्‌ जीव Tei: i ‘SIMIAN Ala’ प्रक्रम्यन्ते म GAA | पमानिल्युक्त GSA जाग्रदाद्यञबद्धये॥ € 1

च्छन्‌ छते स्तस्य च ॥ २२ ॥ अपि च सयते ॥ २२ ॥ BAA

प्रथमाध्यायस्य टतीयपादे सप्तमाधिक्ररणमारचय ति

न तत्र सूखा भातीति तेजेऽन्तरमतापि faa? तेजाऽभिभावकत्वेन तेजोऽन्तर मिदं मदत्‌ ॥ चित्‌ स्वात्‌, खयाद्यभास्यवात्‌ तादृक्तेजोप्रसिद्धितः। Balad परताभानात्‌ तद्भासा चान्यभासनात्‌ ।॥७॥ णरब्दारेव प्रमितः॥ २४ ॥ द्यपेच्तया तु मनुव्याधिकार्त्वात्‌ ॥ २५ | सचम्‌। प्रथमाध्यायस्य टतीयपाद्‌ं अष्माधिकर्णमारचयति। ‘APSA’ जवः WISIAT वा?ऽल्यप्रमाणतः। देहमध्ये faaaa जोव भवितुमदति॥ waded जवे नार्यताऽसाविद्देश्यरः। ग्यितिप्रमाणे Sasha wt दयस्यापलधितः।।८॥

तदु पष्यैपि वाद्रावणः सम्भवात्‌॥ RE ॥ विरोधः कम्णोति चेन्ना- ने कप्रातिपत्तर्दप्रनात्‌ | २७ ॥ प्रब्द दति Waa: प्रभवात. षत्यच्तान्‌-

शद्‌ व्यासाभिकरणमाला | [अ ०९।पा०२]]

मानाभ्यां yes Bava च नित्यत्वं ॥ ec | समाननामरूपत्वाचा- ठत्तावप्यविरादघा दष्एनात्‌ May ॥३०॥ मध्वादिस्वसम्भवादनधिकार्‌ जेमिनिः॥३९॥ satfata भावा ॥ ३२ ॥ भा वस्त॒ वाद्‌ रायणेाऽस्विति॥ ॥ २२ ॥ AAA!

प्रथमाध्यायस्य cata नवमाधिकरणमारचयति, नाधिक्रियन्ते विद्यायां दवाः किंवाऽधिकारिणः?। विदेदलेन सामय्यंदानेनेषामधिक्रिया i अरविरद्धा्थवादादिमन््ाद्‌ द हसत्चतः। अ्रयिंलादेख सोालभ्यादवाद्या धिकारिणः € ॥ AN तद्नादरखवशणात्‌ तद्‌ वणात्‌ Bua हि ॥ ३४ ॥ च्तचि- ~ = न = ° यत्वगत खात्तरच चचरथन लिङ्गात्‌ || २५ | संस्कारपरामश्ात्‌ तद्‌-

भावाभिलापाच ॥ ३६ | तदभावनिधोस्णे च प्रटत्तेः॥ ३७ | अवणा- ध्ययनाय प्रतिषेधात्‌ Bas ॥ RS ॥ BAA!

प्रथमाध्यायस्य दटतोयपाद्‌ द्‌प्रमाधिकरणमारचयति।

कि

श्ट द्रो ऽधिक्रियते वेद विद्यायामयवा न fe? च्रचैवणिंकदेवाद्या इव श्रुद्रोऽधिकारवान्‌ ॥ दवाः खयंभातवेदाः, WHISMAAIAATA | ~ १ कि पे = en नाधिकारो अता, स्नात तधिकारोान वायते।९०॥

कम्पनात्‌ || ३९ ॥ PAA!

प्रथमाध्यायस्य Talay रख्कराद्‌प्राधिकर्णमार्चवति|

[ख ०९।पा ०३ | व्ासाधिकरणमाला, १७

जगत्कम्यनछत्‌ प्राणाऽशनिवायरूते शरः? | अरशनिभयदरेतुलात्‌, वायुवा देहचालनात्‌ I वेद्नार्म्टतवेाक्तेरौशाऽन्तयामिरूपतः | भयदतुञ्चालनन्त्‌ सवशक्तियुतलतः ॥ ९९ ॥

ज्यातिदःप्रनात्‌॥ go | SAA प्रथमाध्यायस्य टतीयप्राद्‌ दादप्राधिकरणमारचयति। परं च्योतिष्ु SAA मण्डलं ब्रह्म वा भवेत्‌? | “सखम॒त्थायापसन्पदे'ल्युक्वा स्ाद्रविमेण्डलम्‌ ॥ सम्यानं लम्बदाथप्रुद्धिवाक्याथंबेाधनम्‌। सम्पत्तिरुतमवेक्तेन्रेहय स्यादकसिसाचितः॥९२॥ आकाश्यऽ्यान्तरत्वादिवयपदशणत्‌ ॥ ee ll CIA

प्रयमाध्यायद्य टतोयपाद्‌ चयोद्‌शएधिकरणमारचयति,

विद्धा ब्रह्म वाऽऽकाओे वे नामेति' श्रुतं, वियत्‌ ।

पअवकाशप्रघानेन सवेनिवादकततः॥

निंवटलं निचन्तुलं चे तन्यस्येव तत्‌ ततः |

ब्रह्म WISI च ¶्रह्मात्मेत्यादि'शच्दतः॥९२॥ खुत्वा ज्योभंदेन ॥ ४२ ॥ पत्या दि शब्देभ्यः ॥ ४३ ॥ WABI

इति प्रथमाध्यायस्य टतोचपादः॥ ०॥

aa श

१८ वययासाधिकर्णमाला | [च्छ ०१।पा ०४ |

प्रथमाध्यायस्य टतीयप्राद

चतुद्‌शएएधिकरणमारचयति | स्यादिन्ञानमये जीवे ब्रह्य वा? जीव द्यते) श्रादिमध्यावसानेषु संसार प्रतिपादनात्‌ ॥ विविच्य लोाकसंसिद्धं जीव प्राणाद्युपाधितः। ब्रह्मतवमन्यताऽप्रात्ं FTAA AW नेतरत्‌ ॥९४॥

दूति प्रथमाध्यायस्य दतोयपाद्‌ः॥ ° ॥

अनुमानिकमप्येवोषामिति da शरीर रूपक विन्यस्त ही तेद श - यति ॥ १॥ SHAY ASAT | २॥ तदधीनत्वादर्थवत्‌ ॥ RW देय- त्वावचनाच्च lel वदतीति चेन्न प्राक्ता fe प्रकरणात्‌ ॥५॥ Waar. मेव चेवमुपन्यासः VAR ९ ॥ मदद I Ol BAA

प्रथमाध्यायस्य चतु्पाद्‌ प्रयमाधिकरणमारचयति। ‘aed: परमव्यक्तः प्रघानमथयवा वपुः । प्रधानं साद्यशास्ताक्रतत्वाना प्रत्य[भज्ञया॥ श्रतायप्रत्यभिन्ञानात्‌ परिश्रेषाच तद्पः ।

चमसवद्विरेषात्‌ ys ज्योतिरुपक्रमातु तथा द्यधीयत Ta ॥ € ॥ कल्यनेापदे शच मध्वादिवद्‌विरोाधः॥ co | SAA

प्रथमाध्यायस्य WITS दितोयाध्िकर्णमास्चयति।

BAA कारणावस्थामव्यक्ताख्यां तद्‌ दति ii ९॥

[ ऋ०१।पा ०४ व्यासाधिकरणमाला | १९

अजा fe साट्खुप्ररुतिस्तेजाऽबनाल्मिकाऽयवा?। रजच्रादो लाडहितादिलच्येऽसोा साह्यशास्तगा ॥ लोहिताद प्रत्यभिज्ञा तेजेाऽबन्नात्मलक्णाम्‌। प्रतिं गमयेत्‌ श्रातो मजाक्ञु्िमेधुलवत्‌ ॥ २ ॥

न सष्कोापसमग्रहादपि नानाभावादतिरेकाच॥१९१॥ प्राणादया.वा- च्यष्एतात्‌ ॥ २२ ॥ ज्यातिषेकषामस्यन्नं || १३२ ॥ चम्‌

प्रथमाध्यायस्य चतुधंपाद्‌ द तीयाधिकरणमार्चयति.। पञ्च पञ्चजनाः साद्यतच्लान्यादा ्रुतीरिताः। प्राणाद्याः ? साह्यतच्चानि, पञ्चविशतिभाखनात्‌ ॥ न पञ्चविंशतेभानमात्माकाशातिरेकतः। संज्ञा TYAN AI प्राणाद्याः संज्ञिनः BAT Ue कारणत्वेन चाकाशादिषु वथायपदिद्धक्तेः॥९४॥ समाकयात- ॥ ९५ ॥ Baz! प्रथमाध्यायस्य WATS चतुयाधिकर्गमास्चयति। समन्वये जगद्येानोा न GAT युज्यतेऽयवा ? | न यक्ता, वेदवाक्येषु परस्परवरोधतः॥ सर्ग॑क्रमविवादेऽपि नामे wate विद्यते। अरव्याज्ञतमसत ATA PASAT कारणे Aa i ४॥ जग दाचित्वात्‌ ॥ ९९ ॥ जीव्रमृखप्राणलिङ्गान्नति चत्तद्याख्यातं ॥ V9 |

अन्धा यन्त जेमिनिः प्रस्रयाख्यानाभ्यामपि चेवमकं | १८ ॥ खचम्‌। 2 7

२० यासाधिकरणमाला | [चअ०१।पा ०४ |

प्रथमाध्यायस्य चंतुथपादे पद्धमाधिकरणमारचयति।

परूषाणान्त्‌ कः कता प्राणजोवपरात्मखु ? । “कर्मति' चलने प्राणा, जीवेाऽपूवें faafad i AUIS कर्मशब्दः पुंमाचविनिदत्तये।

ama परमात्मैव न ्टषावादिता ततः॥५॥

वाक्यान्वयात्‌ | १९ ॥ प्रति्ासिदेलिङ्माप्सरश्यः ॥ २० ॥ उत्कर. मिष्यत र्वम्भावादिव्योडुलामिः | २९ ॥ अवस्थितेरिति arma: ॥ २२ ॥ चम्‌ |

प्रथमाध्यायस्य WTS घरूाधिकरणमारचयति |

‘AA द्रष्टव्यः इत्युक्तः संसारी वा परेश्चरः?। संसारी, पतिजायादिभोागप्रोत्याऽखय चनात्‌ ॥ च्र्टतलमुपक्रम्य तद्‌ न्तेऽप्यपसं हतम्‌ | संसारिणएमनद्यातः परशत्वं विधोयते lie i

परछतिख् प्रतिन्ञादृष्ानुखाधात्‌ | २३ ॥ अभिध्येपदे प्राच ॥ २४ | साच्ताचाभयान्नानात्‌॥ २५ | BIHAR परिणामात्‌ ॥ २६ ॥ योानिख fe गीयते |. २७ | खचम्‌ |

प्रथमाध्यायस्य चतु्यपादे सप्तमाधिकर्णमारचयति। निमित्तमेव ब्रह्म स्ादुपादानन्च वेक्तणात्‌?। कुलालवन्निभित्तं तत्‌, नापादानंणश्ठद्‌ादिवत्‌॥

॥

[ख०२।पा०१] व्ासाधिकरणमाला | २१

‘as स्याम्‌ दत्युपाद्‌ानभावोाऽपि wa Shag: | एकडा Vay तस्मात्‌ ब्रह्मो भवात्मकं ॥ ७ ॥

~ NY

€ रतन सव व्याख्याता वयाख्याताः।॥ Ae | BAA |

इति प्रयमाखायस्य चतुथः पादः॥०।

प्रथमाध्यायस्य Wate अषटमाशिकर्णमास्चयति।

अणवाद्‌रपि देतुलं श्तं ब्रह्मण एव वा?। वरधानादिदृष्टान्तादण्ठादेरपि तत्‌ श्रतं॥ प्रएन्याएा दिष्वेकवृद्धा सवबुद्धनं यज्यते । सयनह्मण्पि धानाद्यास्तते ABA कारणम्‌ ॥ ८ ॥

दूति प्रयमाथ्यायस्य चतुथंः YT Wo i

सम्य नवकाश्दाघपसङ्ग सति चेत्नान्यस्म्यन वकाश्द्‌षप्रसङ्गात्‌॥ Vl इतरेषाद्चानुपन्ब्धेः॥२॥ खचम्‌।

दितीयाध्यायस्य प्रथमपादे प्रथमाधिकरणमारचयति |

साद्य रूढत्याऽस्ति सद्धाचान वा वेद्समन्वये?।

YH वेद्‌; सावकाशः सङ्काच्योऽनवकागशया॥ म्रत्यचश्रुतिमूलाभिसन्वादि रतिभिः रतिः i

AAA कापिली बाध्या न सद्घाचाऽनया ततः ॥९॥

RR व्यासाधिकरणमाला | [अ०२।पा०९]

ख्तेन योगः TAR | sl BAA! दितीयाध्यायस्य प्रथमपादे दितीयाधिकर्णमारचयति। ये गसप्रत्याऽस्ति agrer नवा? योगे fe वैदिकः। तत्वज्ञान पयुक्तं ततः सङ्कुच्यते तया li प्रमाऽपि यागे तात्पयाद्‌तात्पयनसा प्रमा, प्रवेदिके प्रधानाद्‌ावसद्धचस्तयाऽप्यतः।। २।। न विलच्तणत्वादस्य तथात्वच्च शब्दात्‌ ॥ 8 ॥ अभिमानिवयपद्‌ स्त विष्ेवान्‌ गतिभ्यां ॥ ५॥ दृश्यतेतु॥६॥ असदिति चेन्न प्रतिषेधमाच- = . त्वात्‌ ॥ Ol पीता तदत्‌ प्रसङ्गगद्समञ्जस।<॥ नतु टद्न्तभा-

वात्‌॥ € ॥ खपत्दोषाच॥ १० ॥ तको प्रतिषानादप्यन्यथानुमेयमिति च्रेवमप्यविमोच्परसङ्गः | १९ ॥ खचम्‌ ।

दितीयाध्यायस्य प्रथमपाद

परथमाधिकरणमारचयति। वैलच्ताख्यतकण बाध्यतेऽय न वाध्यते ? | बाध्यते, साम्यनियमात्‌ कायंकारणवस्तुनाः | aaziat समलेऽपि दृष्टं टश्िककशयेोः | सखकारणेन GIR AHTATA न बाधकः ॥ ३ ॥

रुतेन श्िदापरिग्रहा खपि याद्याताः॥ १२॥ र्चम्‌ ।

इितोयाव्यायख प्रथमपादे चतु याधिकरणमारचयति।

aS परमाण्वादि मतेन वा ? यतः पट; | f rn ~~ a = न्यूनतन्तुाभरारन्धा FATSAT बाध्यते AA: 11

[च्च ०२।घा ०२ | व्यासाधिकर्णमाला। RR

fugatsta सतिस्यक्ता शिष्टल्यक्रमतं किम्‌ । नाता बाधो विवत्ते तु न्यूनलनियमेा नडि।। ४॥

भेक्तापत्तेरविभागच्चेत्‌ स्थाज्ञोकवत्‌ ॥ १३ ॥ CAA दितीयाध्यायस्य प्रथमपाद पञ्चमाधिकरणमार्चयति। Wed बाध्यते ना वा? Brassica: | म्रत्यत्तादिप्रमासिद्धा भेदाऽसावन्यबाघकः॥ तरङ्गफेणभेदऽपि समद्रोऽभेद TAA | ~~ ~ nn “Ae भोक्तभेग्खविभेद्‌ऽपि ब्रह्माद्तं तथाऽस्तु तत्‌॥ ५॥ तद नन्यत्वमारम्भगष्रब्दादिभ्यः ॥ ९४ ॥ भावे चापलब्येः ॥ ry | सत्ताचावरस्य | १६ ॥ असद्यपदेष्णत्नेति चेन्न घमेन्तरेण aaa ॥ १७ ॥ TR शव्दान्तराच ॥ १८ ॥ पटवच्च ॥ १९ | यथाच gra. दि॥२०॥ SRA दितीयाध्यायस्य प्रथमपादे

घष्ाधिकरर्णमास्चयति | भेदामेरा तालिका सता यदिवा व्यवद्ारिकौ?। समद्राद्‌ाविव तयाबधाभावेन तालिको॥ बाधिते श्रतियुक्तिभ्यां तावेता यवदारिकी। कार्यस्य कारणारेदाददेतं Ha तालिकं॥ ६ i

इतस्व्यपटेष्रादिताकरणादिदोाघप्रसक्तिः॥ २९॥ अधिकन्तु भेद- निर्देशात्‌ | २२॥ Baas तदनु पपत्तिः। २३ ॥ BAA

दितीयाश्यायस्य प्रथमपादे सप्तमा्िकरणमारचयति।

२४ यासाधिकरणमाला | [ख ०२।पा०९|

डहिताक्रियादिः wrat वा? Maras प्रपश्यतः जोवादितक्रिया खायो स्यादषा afte युज्यते ॥ अवस्तुजोवखंसारस्तेन नास्ति मस त्ततिः।

दति पश्यत देशस्य न हिताहितभागिता॥ 9 1

उपसंदहारदणष्रनात्रेति Ga त्तोरवद्धि॥२४॥ देवादिवदपि लाक ॥ २५ ॥ र्चम्‌ |

दितीयाध्यायस्य परथमप द अङमाधिकरणमारचयति| न सम्भवेत्‌ Basar रष्टिरेका दितीयतः? । नानाजातीयकायाणएं HATS A सम्भवि॥ दतं तत्ता ब्रह्मः तचचाविद्यासदायवत्‌ | नानाकायंकर, कार्यक्रमाऽविद्याखशक्तिभिः।॥८॥ छत्सप्रसति्चिरवयवत्वशब्दकोपो वा ॥ २९ | Baa शब्दमूलत्वात्‌ ॥ २७ ॥ व्यात्मनि चेवं विचित्रा ह्हि॥ २८ ॥ खपच्दोषाच ॥ RE | GAA |

दितीयाध्यायस्य प्रथमपाद्‌ नवमाधिकरणमारचयति

न युक्ता युज्यते वाख परिणामे? न चन्यते।

का त्ख्य द्र द्यनित्यतापतेरंणात्‌ सावयवं waa मायाभिवेद्धरूपलं न काद्छ्यान्नापि भागतः। यक्ताऽनवयवस्यापि परिणएामोाऽत्र मायिकः < i

सवापेता च तदशनात्‌ | ao | विकरणत्वात्नेति चेत्तदुक्तं lar | Gaz | 7

[अ ०२।पा ०९] वयासाधिकरणमाला। २५

दि तोयाध्याथस्य प्रथमपादे दषएमाधिकरणमारचयति। नाशरीरस्य मायाऽस्ति यदिवाऽस्ति? न विद्यते । ये fe मायाविना लाके a सवंऽपि श्रौरिणः॥ बाह्ये gaa Vat मायया कायंकारिता। तेऽपि Ze मायेव APUG प्रमाणतः ॥ ९० ॥

न प्रयोजनवक््वात्‌॥ ३२ ॥ लेाकवत्त TARTS ॥ ३३ | GA | दिती याध्यायस्य प्रथमपाद रकाद्राधिकरणमार्चयति।

ठच्राऽखष्टाऽयवा खषा? नखष्टा, फलवाञ्छने।

ASA: स्याट्‌, ऽवाज्चछायामृन््रत्तनरतुच्यता ॥

लीलाश्वासटयाचेष्टा aafew फलं यतः |

WAH ATA, तस्मात्‌ SAGA जेत्‌ NW I वेषम्यनेषटणयेन सापेच्तत्वात्‌ तथा हि द्रायति ॥३४॥ न कमा-

विभागादिति चेत्रानादित्वात्‌ | ३५ ॥ Sut चाप्युपलभ्यते च॥ ॥ ३६ ॥ खच |

दितीयाध्यायस्य प्रथमपादे दाद्‌ धिकरणमारचयति | वैषभ्याद्यापतेन्नो वा? सुखदुःखे AHA: | जन्‌ विषम ईशः स्यान्‌ निघृणञ्ो पसं दरन्‌ ॥ भाष्छनषितधमोदि मपेच्छेशः vada | नाते वेषम्यनेचृष्ये, SATA न WATT Ne I

E

२६ वयासाधिकरणमाला | [अ०र।पा०२्‌]

सवंधमापपत्तेञख || ३७ ॥ AS

इति हितीयाध्यायस्य guage: || ॐ& |

दितीयाश्यायस्य प्रथमपादे चयोदष्धिकस्णमारचयति। नास्ति vafaar यदा निगंणस्याऽस्ति? arf at | ग्टद्‌ादेः सगुणएस्येव प्रकुतिलेा पलम्बनात्‌ ॥ भ्रमाधिष्ठानताऽस्ाभिः प्रकृतिवमुपेयते। fartsafe जात्यादो BIKE प्ररतिस्ततः ॥ १३॥

दति ददितौयाध्यायस्य प्रयमपादः।। ei

र चनानपपत्तेशख्च नानुमानं ॥१॥ प्रटन्तेश्च ॥ २॥ पयेऽम्बुवचेत्तचा- ऽपि॥द॥ वतिरेकानवस्थितेश्वानपेच्यत्वात्‌ ॥ ४॥ च्यन्यचाभावाच् नद्टणाद्दिवत्‌ | y | अभ्यृपगमेऽप्ययाभावात्‌॥ ¢ ॥ पुरुषाश्मवदिति चेत्तथापि ॥ ७ ॥ अङ्कित्वानु पत्तेश्च ॥ ८ ॥ अन्यथानुमिता च शक्ति वियागात्‌ ॥ € | विप्रतिषेघाचासमञ्चसं ॥ १० | सूचम्‌ |

दिती याध्यायस्य दितीयपादे पमरथमाधिकरगमारचयति।

प्रधानं जगतादतुनं वा? Wa घटादयः,

्रन्विताः सुखदुःखाद्ेयेता देतुरते भवेत्‌ ॥

न SOU, याग्धरचनाप्रटृत्यादरसमभवात्‌।

सुखाद्या BAC ATT घटाद्यास्तु, कुताऽन्वयः।।१।।

[ऋअ०२।पा०र्‌ | व्यासाधिकरणमाला। २७

मददौघेवद्वा कखपरि मण्डलाभ्यां ॥ १९ ॥ स चम्‌।

दितीयाध्यायस्य हितीयपाद दितोयाधिकरणमारचयति।

नास्ति काणाददृष्टान्तः किं वास््यसद्शेद्धवे?। नालति, Wa: IZ: wWara तन्तारेव दि जायते u भ्रण इणकमत्पन्नमनणेाः परिमण्डलात्‌। अदोघात्‌ ह्मणकादौधें qua तन्निदशनम्‌ ue i उभययापि न RATAUTHTT: || Ww || समवायाग्युपगमाच्च सा- म्यादनवस्थितेः ॥ १३ ॥ नित्यमेव च भावात्‌ ॥ १९४ ॥ रूपादिमत्वाच

विपयेये दशनात्‌ ॥ १५ | उभयया च दोषात्‌ ॥१९॥ अपरिग्रदाचा- त्घन्तम नपेच्ता || १७ || aaa |

दितीवाध्यायस्य दितीयपादे ट तीयाधिकरणमार्चयति।

जनयन्ति ANAT वा संयुक्ताः परमाणवः ? | ्राद्यकमजसंयागात्‌ इ्मणकादिक्रमाज्जननिः॥ सनिमित्ता निमित्तादिविकल्येष्वाद्यकमणः। असम्भवादसंयोागे जनयन्ति नते जगत्‌ । ३॥

समदाय SHAT TAS तदप्राक्षिः॥ Ys | इतरेतर्परद्ययत्वादिति चेत्नात्मत्तिमाचनिभमित्तत्वात्‌ ॥ १९ ॥ उत्तरोत्पादे च पूवनिरोधात्‌ ॥ २० ॥ असति प्रतिच्वापसोध्ा वैौगपद्यमन्यया ॥ २९ | प्रतिसंस्याऽप्र- तिसंख्यानिरोधापा्निर विच्छेदात्‌ ॥ २२ ॥ उभयथा च दोषात्‌ | RB | MAT wats | २४॥ अनुसमुतेख ॥ २५॥ नासतेऽदृर्त्वात्‌ ॥ २६ ॥ उदासीनानामपि चेवं सिः ॥ २७ | TAA) ४ 2

२८ वचासाधिकर्णमाला | [च्च ०२।पा०२]

दितीयाध्यायस्य दितीयपाद चतुथाधिकर्णमार्चयति। ॐ ॐ oil समुद्ाचावुभो GATATAT AT?ST SAM: | एकाऽपरः सन्धदेतुरित्येवं युज्यते इयं i सिर चेतनरादित्यात्‌ खयञ्चारेतनलतः। न सन्धानामणुनां वा समुदायोऽत्र युज्यते।। ४ ॥ नाभाव उपलब्धेः | २८ | वेधम्याच्च न खप्रादिवत्‌ | Re ॥ न भा-

वेाऽन्‌पलब्धेः ॥ ३० | WATS | २९ ॥ सवंथानुपपत्तेख ॥ ३२ | स॒म्‌ ।

दिती याध्यायस्य दितीयपादे पञ्चमाधिकरणमारचयति।

विज्ञानखकन्धमाचलं युज्यते वा न युज्यते,

यज्यते, खभ्रदृ ्टान्तात्‌, THA वदारतः ॥ FAI VAI बाद्याथस्हपलभ्यते |

‘afeag’ दति तेऽणक्तिनाऽते धोरथरूपभाक्‌॥ ५ ॥

नैकस्िन्नसम्मवात्‌ || BB ॥ TIAMAT | 88 |! न च WaT arcufaerar विकारादिम्यः |) ३५ || ष्छन्यावस्थितेखेभयनित्यत्ाद-

विश्रेषः || ३६ || सुचम्‌ | दितीयाध्यायस्य दितोयपाद्‌ घाभचिकरणमारचयति। सिद्धिः सप्रपदायोानां सप्तभङ्गोनयान्नवाः। साघकन्यायसद्भावात्‌ तेषां सिद्धो faaga i

[अण्र।पाश्र| वासाधिकर्णमाला। RE

wafer सदस्वादि विरुद्धप्रतिपादनात्‌। पन्यायः सत्तभङ्गो,न च जोवस्य षाश्ता। ६ it पत्यरसामञ्ञस्यात्‌ || ३७ || सम्बन्धानुपपत्तेख || २८ ॥ ऋधिषखाना-

नृपपत्तेश्च || ३९ ॥ कर णवचेन्न भोगादिभ्यः ॥४०॥ खन्तवत््तमसरवं ज्ञता वा॥ ४९॥ सूत्रम्‌!

दितीयाध्यायस्य दितीयपाद्‌ सप्तमाधिकस्णमारचयति।

तरस्येश्वरवाद्‌ यः स युक्राऽय न यज्यते ? | युक्तः, कुलालदृष्टान्तान्‌ नियन्तृलस्य सम्भवात्‌ i न युक्ता, विषमलादिदोाषाडेदिक ईश्वरे, Maia aya त्याज्यं श्रतिविरोधतः॥ ७ ॥ उत्पत्यसम्भवात्‌ || ४२॥ न च कन्तुः करणं || 0g || विक्ञानादि- भावे वा तदप्रतिषेधः || 8४ ॥ वि प्रतिषेधाच ॥ ४१५ 1) सुचम्‌ । डति हितीयाध्यायस्य दितीयपादः॥ * 1

दितीयाध्यावस्य दितीयपाद च्य्माधिकरणमारचयति।

जोवेात्पत्यादिकं पाञ्चराचाक्तं युच्तेन aT? | युक्त, नारायणव्युहतत्समाराधनादिवत्‌ ॥ यच्छता मविरुद्धाऽशा जोवेत्यत्तिने युज्यते । उत्पन्नस्य विनाशिते कतनागश्राद रोषतः॥ = ॥

इति दितोयाध्यायस्य द्वितोयपादरः ॥ #॥

३० यासाधिकरणमाला। [ख०रे।पा०३|]

fi AN न विवदश्चतेः॥९॥ Sf Tl गाखरसम्भवात्‌ ys ॥ श- ~ TF 1-8 ॥ स्याचकस्य ब्रह्मशब्द वत्‌ la प्रतिज्तादइानिरव्यति- रेकाच्छब्देभ्यः || € || यावदिकारन्तु विभागे लोकवत्‌ ॥ ७॥ gaa

दितीयाध्यायस्य टतीयपादे प्रथमाधिकरणमारचयति।

व्योम नित्यं जायते वा? देतुचयविवजंनात्‌।.

जनिश्रतेश्च award नित्यं ara, न जायते ॥

एकन्ञानात्‌ सवनुद्धेविभक्तवाज्जनिश्रुतेः।

faad कारणेकल्ात्‌ ब्रह्मणे वाम जाचते।॥९॥ Uda मातरिखा BSA |S ॥ FAA |

दितीयाध्यायस्य टतीयपाद दितोयाधिकस्णमारचयति।

वायु्नित्यो जायते वा? कान्देग्येऽजन्मकोतंनात |

"सेषाऽनस्तमिता देवतेत्युक्तेनं च जायते ॥

्त्यन्तरोापसंहारात्‌ गेाण्छन स्तमयञ्चुतिः।

वियद्रन्नायते वायः, खरूपं ब्रह्म कारणम्‌ | २॥ व्रसम्भवन्तु सतोऽनुपपत्तेः || € ।। GAA |

दितीवाध्यायस्य टतीयपाद्‌

द्टतीवधिकरणमास्चयति। सद्भद्यजायतेना वा? कारणेन जायते।. यत्कारणं जाचते तत्‌ वियद्वाव्वाद्या यथया।, अरसताऽकारणत्वेन खादीनां सत उद्धवात्‌। व्याप्नेरजादि वाक्येन बाधात्‌ सन्नेव WGA i! ३॥

[अ .२।पा ०३ वयासाधिकर्णमाला | ३९

तेजाऽतस्त याद्या इ ॥ Yo ॥ AAAI दितीयाथ्यायस्य दतोयपाद्‌ चतुयाधिकरणमारचयति। ब्रह्मणा जायते afeararar agdaara "तत्तजाऽखजतेःत्यक्त ब्रह्मणे जायतेऽनलः I वायार्चिर्‌' दति शरुत्या yaya कवाक्यतः | बरह्मणे वायुरूपतवमा पन्नादभ्निषम्भवः । ४ ॥

BUT 1 ११ ॥ सूचम्‌ । दितीयाध्यायस्य टतीयपादे पच्चमाधिकरणमास्चयति।

न्रदह्मणेाऽपां जन्म किं वा ac? नाग्नेजलाद्धवः। विरद्धलात्‌, NCAA AYU: सवकारणएात्‌ ॥ 'अदरेरापः' दति wat ब्रह्मणा बह्लुपाधिकात्‌। aut जनिर्विराधस्त्‌ खच्छयोनीग्रिनीरयोाः Wy i

एथिव्यधिकाररूपश्ब्दान्तरेभ्यः ॥ १२ || सूचम्‌ । दितीवाध्यायस्य टतीयपाद्‌ घष्टाधिकरणमारचयति |

"ता अरन्नमखजन्तेति BARA यवादिकम्‌। `

ufgat वा? यवाद्येव, लाकऽन्नत्प्रसिद्धितः।।

ग्ताधिकारात्‌ BUA रूपस्य अवणाद् पि।

तथाऽद्य: एथिवोलयुक्ररननं एथ्वऽन्नहतुतः ॥ € ॥

२२ व्यासाधिकस्णमाला। [०२।पा ०३]

तदभिध्यानादेव तु तल्लिङ्गात्‌ सः ॥ ९३ ll SAA दि तीयाध्यायस्य टतीयपादे सप्तमाधिकस्णमास्चयति। वामाद्याः कायंकतारो HB AT तदुपाधिक?। ‘qrar araataarsfay cea: खादिकटंता ॥। "ईश्रोाऽन्तयंमयतोःत्यक्तेय मादुपाधिकं । ag वाखवादिदेतुः स्यात्‌ तेजञ्रादीचणादमि॥ © ॥ विपर्यथेणतु करमोाऽत उपपद्यते च|| १४ || AAI दितीयाध्यायस्य टतौयपादे ऋद्टमाधिकर्णमा रचयति afamat wa ज्ञेया विपरौतक्रमेएऽयवा?। HA कल्प्याद्वर तेन लये खृष्टिक्रमोा भवेत्‌ ॥ देतावसति कार्यस्य न सत्वं यज्यते ततः। sfgafafa चाक्ततवात्‌ विपरोतक्रमेा लये ॥ ८॥ व्यन्तरा विन्नानमनसो कमेण तचल्िङ्गादिति चेत्राविशेषात्‌ |) ९५ I! सचम्‌ | oN ~

दितीयाध्यायस्य cataue नवमाधिकरणमारचयति

किमकरक्रमभङ्गाऽस्ि प्राणाद्येनास्ति वा? ऽस्ति fe प्राणाचमनसां ब्रह्मवियतामेध्य दैरणात्‌॥

प्राणाद्या मीतिका श्डतेष्वन्तश्धंताः FAR क्रमं । नच्छन्यता न भङ्गाऽस्ति प्रणादा न क्रमः ख्रतः।॥ <।।

[ ख ०२।पा ०३ | वास्ाधिकरणमाला | रद्‌

चराचरव्यपाश्रयसत्‌ स्यात्तद्यपदेश्टे भाक्त्तद्भवभावित्वात्‌ |! १६ ॥ mote

दितौयाध्यायस्य टतोयपादे द्‌ ण्माधिकरणमारचयति। जीवस्य जन्ममरणे वपषा वा?५ऽत्यनोा fe a "जाते ATW इत्युक्तेजा तकमा दि तस्तया ग 2N = —s AN — सख्ये ते वपुषो, भाक्तं जीवस्येते wow fe 'जातकमं च लाकाक्रिजीवापेतेति' शास्तः।९०॥ नात्माऽखतेनिव्यत्वाच ताभ्यः || AO || TAA

दितीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ ख्काद्‌़ाधिकरणमारचयति।

कल्यादा ब्रह्मणि Mat वियद्त्‌ जायते 7 at? | we: प्रागदयलेोक्रजायते विष्य लिङ्गवत्‌ i बरह्मादयं जातवृद्धो जोवलेन विशेत्‌ खयं ।

श्र पाधिकं जोवजन््, frat वस्तुतः Ba ve hi

SUT ख्व ॥ १८ ॥ सुचम्‌ |

दिती याध्यावस्य टतीयपाद्‌ दादष्धिकरणमारचयति। च्रचिद्रपोऽय fax at जीवे ?ऽचिद्रप Twa | a चिदभावात्‌ सुषु्धादो जाग्रचिन्मनसा कता ॥ ~ ~ ” = ~ ब्रह्मलादेव चिद्रुपञ्चित्‌ Bat न लुष्यते । yy ~ ८ 9 ~ दैतादृष्टिदेतलेपात्‌ “a fe द्रष्टुर' इति WA Rt

~

a8 व्यासाधिक्ररणमाला। [अ०२।पा०३ |

उत्कान्तिगत्यागतीनां | ९९ ॥ खात्मना चोत्तस्याः॥२०॥ नाणर- amafcfa चेत्रेतराधिकारात्‌॥२९॥ खश्ब्दान्मानाभ्याञ्च || २२॥ पविरोाधश्छन्द नवत्‌ ॥ २३ ॥ ्वख्िति वशष्यादिति चेन्नाभ्युपगमाड- दि feu re गुणदा लाकवत्‌॥२५॥ व्तिरका गन्धवत्‌ | Re तथा च दश्यति॥२७॥ एथगपद्‌श्णत्‌ ॥२८॥ तद्ण्सारत्वात तु तद्यपदशः प्राज्ञवत्‌ || २९ यावदावमभावित्ा्च न दाषस्तद्‌श- नात्‌ |) 30) परंस््वादि वतत्वस्य सताऽभिव्यक्तियोागात्‌ ॥ ३९ y trary. लब्ध्यनुप्रलसििप्रसङ्गाऽन्यतरनियमे वाऽन्यथा ॥ ३२ ॥ Zaz

दितीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ चये द्‌प्राधिकरणमारचयति। जोवेाऽणः सवेगेा वा स्याट्‌,? (एषेऽणर्‌! इति वाक्यतः, उत्कान्तिगत्यागमनश्रवणादाणरव सः ॥ साभासबद्यणलेन तद्पाधिवताऽणता। iS N ५9 जो वस्य WIAA खते ब्रह्मलतः BAA ॥ 2 ॥ Hal ए्ास्त्रा्थवत्वात्‌ | 33 | विद्धारोापदेशात्‌ ॥ ३४ ॥ उपादा- नात्‌ ॥ ३१ | व्यपदष्णच क्रियायां न चेत्धिदश्विपयेयः।॥ ३९ ॥ उप-

लब्थिवद्नियमः॥ ३७ ॥ श्र क्तिषिपययात्‌ | ३८॥ समाध्यभावाच | ३९ | खचम्‌।

दितीयाभ्यायस्य टतीयपादे चतुदंए्धिकरणमारचयति। ~ e e { £ जोवाऽकताऽयवा कता? “धियः कटलसम्भवात्‌ | जोवकटंतया कि स्याद्‌" Tats: साद्यमानिनः॥ करणलान्न धोः कर्ज, यागश्रवणलाकिकाः। व्ापारान विना कचा, तस्मात्‌ जोवस्य Rear iy vil

[ख ०२।पा ८३ |] वयासाधिकरणमाला। Ry

ययाच GABAA ॥ go | GAA दितीवाध्यायस्य ठतीयपादे पच्चद्राधिकरगमारचयति। aed वास्तवं far at कल्पितं? वास्तवं भवेत्‌ । 'यजेते"त्या दि शास्तेण सिद्ध स्यावाधितलतः ॥ ्रसङ्गा SV fa तद्वाधात्‌ स्फटिक THAT AA | ्रध्यस्तं धो चक्तुरादिकरणेपाधिसननिधेः॥९५॥

UIT तच्छतः ॥ ४९॥ छतप्रयनापेच्तस्त विदितप्रतिषिदावेव्ी- दिभ्यः॥४२॥ सुच ।

दितोयाध्यायस्य टतीयपार्‌ घाडप्राधिकरणमारचयति।

hes ~ rN

प्रवत्तकाऽसय रागादिरोभे वा? रागतः Br |

दृष्टा VAT, वेषम्यमोशस प्रेरणे भवेत्‌ ॥

शस्येषु ष्टिवन्नीवेव्वीशस्याविषयलत्तः |

रागाऽन्तयाम्यधीनाऽत CATS प्रवन्तंकः ॥ १६ ॥ BU नानाव्यपद्‌शादन्यथा चापि दासकितवादित्वमधौयत रक ॥४३॥ मन्तवणाच | ४४ | अपि च स्मयंते॥ ey ॥ प्रकाश्ादिवन्नवं परः| ४६॥ सरन्तिच॥ son अनच्ापरिदहारा द इसम्बन्धात्‌ नज्यातिरादिवत ॥ ४८ ॥ असन्ततेखाव्यतिकरः | ४९ ॥ BATA रण्व च| yo) अट

दानियमात्‌ ॥ ५९ || चखभिसन्धादिव्वपि चेवं ॥ ५२॥ प्रदेशादिति चे ब्रान्तभावात्‌ ॥ ५द॥ खच ।

इति दितौयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ः॥ *॥

|

३६ व्यासाधिकरणमाला | [ख०र।पा०४ |

दितीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ सप्तदशधिकरणमारचयति।

किं जीवेश्वरसाङ्ये वस्था वा? श्ुतिद्रयात्‌। च्रभेदभेद विषयात्‌ area न faaraa ॥ "दंगाऽवच्छिन् चाभासः इत्येोपाधिककल्पनेः। जीवेशयो व्यवस्था स्यात्‌ जोवानाच्च परस्पर Ul ९७॥

दूति दितीयाध्यायख दतोयपादः। % 1

तथा प्राणाः WR गओखसम्भवात्‌॥ २॥ ATARI | | तत्‌पूवकत्वाद्राचः॥ ४॥ BAA |

दिती याध्यायस्य wwe परथमाधिकरणमारचयति। किमिद्धियाण्घनादीनि ख्ज्यन्ते वा परात्मना?। Be: प्रागरषिनानतेषां सद्धावाक्रेरनादिता॥ e vag ~ एकबुद्या सवबुद्धे भातिकलाज्ननि श्रतेः । उत्पद्यन्ते, ऽय सद्भावः प्रागवान्तरखृष्टितः 11 ९॥

= = ON = =, स, + सप्तगते विप्रेधि तत्वा च ॥ ५ ॥ इ रताद यस्त॒ स्थितेऽतेए AT yey चम्‌ ।

दितीयध्यायस्य wwe दितीयाधिकस्णमारचयति।

= 6 9 „ ॐ ग्रे सत्रकाद्श वाच्ताणि ‘aq प्राणाः दूति Bi: 0 ~ ~ ~ सप्त waging faxg च विशेषणात्‌॥

[ख ०२।पा ०४|| वासाधिकर्णमाला। २७

९ ~ nN AMIGA दस्ताद्‌रपि वेदे स्मोरणएणत्‌ | ज्ञेयान्येकाद शाख्यानि तत्तत्कवायानसारतः।। २।, अणवश्च ॥ ऽ | BAA दितीयाध्यायस्य wwe दटतीयाधिकरणमारच्यति। व्यापोन्यण्नि वात्ताणि? साद्या व्यापिलमूचिर | ठत्तिलाभस्तत्र aa ददे कमेवशाद्भवेत्‌ 11 देदस्यदटत्तिमद्धा गेष्वेवा त्तं समाप्यतां | उत्कान्यादिश्रतेस्तानि णनि स्युरदशनात्‌३॥ खेषटख ॥ ८॥ Ba!

दिती याध्यायस्य चतुथपादट चतु याधिकरणमारचयति।

मख्य प्राणः Biafra वा? न जायते। ‘arse’ दरति प्राणचेष्टा प्राक्‌ Be: Bad यतः 1 श्रानीदिति ब्रह्मसच्चंप्राक्तं वातनिषेधनात्‌। एतस्मा ज्जायते प्राण इत्य॒क्तरेष जायते ॥ ४॥

न वायुक्रिये यगु पद्‌ शत्‌ ॥ € | चच्तुरादि वत्त ततस शिरा faq: || १० || अकरणत्वाच्च न दाषस्तथाद्ि दशयति।। १९ | पञ्च- ठत्तिमनावद्‌ व्यपदिश्यते | १२॥ GAA |

दितीयाध्यायस्य चतुचपाद्‌ पञ्चमाधिकरणमारचयति।

वायवाऽचचक्रिया वाऽन्यो वा प्राणः? श्रतिताऽनिलः | wat ee AN सामान्येद्दरियदत्तिवा साह्ेरवमदौरणात्‌॥

ac व्यासाधिकरणमप्ला | [ ख ०२,पा ०४]

भाति प्राणे वायुने'तिमेदोक्रेरेकताश्रुतिः। वायुतत््वेन सामान्यदत्तिवाक्तेव्वताऽन्यता ॥ ५ ॥

अश || १३ || QAA|

दिती वाध्यायस्य चतुथेपादे षणाधिकरणमास्चयति।

प्राणाऽयं faye वा? fay: खात्‌, ञुव्युपक्रमे |

दिर ण्थगभपयेन्तं wage समेाक्तितः॥ समष्टियष्टिरूपेण विग्डतेवाधिदैविकौ | च्राध्यात्मिकोाऽल्पः प्राणः स्याददृश्यख्च wares il € i

ज्यातिराद्यधिद्धानन्त॒ तदामननात्‌|| Ys |] प्राणवता शब्दात्‌ ॥ १५ || तस्य च निव्यत्वात्‌ ॥ १६ ॥ खचं |

दितीयाध्यायस्य चतुथपाद्‌ सप्तमाधिकरणमारचयति, GAA SAAT वा वागाद्याः स्यः? खतन्त्रता | नोाचेद्ागारद्जेा भोागोादेवानां स्यान्न Wa अतमन्यादितन्ललं भागोऽग्ादेसु ahaa: देवदेदेषु सिद्धलात्‌ Mal YF खकमंणा। 9 ॥ त इन्रियाणि तद्यपदेशदन्यच Beta ॥ १७ । BSAA | १८ | =~ e वलच्तण्ात्‌ || १९ ॥ GA |

दितोयाध्यायस्य चतुथेपाद्‌ चऋअट्माधिकररशमारतच्यति |

| छ ०२।पा ०8 | व्यासाधिकरणमाला | + >

प्राणस्य इत्तयाऽच्ताि प्राणात्‌ तत्वान्तराणि वा? | तद्र IAA प्राणनाम्नोाक्तताचदत्तयः | ख्रमाश्रमादिभेदोक्तगाणे तद्रुषनामनौ । श्रालाचकत्वेनान्यानि प्राणा नेताऽक्तदेदयोाः i Si

सं ज्ञामृत्तिज्लृभिस्त चिदत्‌कुवेत उपदेशात्‌ ॥ २० ॥ मांसादि wa

ययाश्रब्द्मितस्याञख ॥२९॥ वेशष्यात्त तद्वादस्तद्वादः || २२॥ सूच्‌ ।

इति दितीयाध्यायस्य चतुयेपाद्‌ः ॥ >€ |

दितीयाभ्यायस्य चतुथेपाद्‌ नवमाधिकस्णमार्चयति|

नामरूपव्याकरणे जीवः कताऽयवेश्वरः ? 1 “अनेन जोवेने"त्युक्तेवयाकन्ता जीव TAA ॥ जीवान्वयः प्रवेशेन सन्निधेः सवेस््ज॑ने | | जीवाऽशक्तः, शक्र ईश, उत्तमाक्तिस्ववे्तितुः ie u-

sfa दितीयाध्यायस्य चतुर्थपादः ti % ॥

तदन्तर प्रतिपरता tefa सम्परिष्वक्तः प्रश्ननिरूपणाभ्यां | ९। AMARA तु WAT ॥२॥ प्राणगतेख।॥इ३। अग्न्यादिगति- खतेरिति चेन्न VATA | ४॥ प्रथमेऽखवणादितिचेत्रतारख्व द्य waa wun अं तत्वादिति चेत्रेष्टादिकारिणां प्रतोतः॥६॥ भाक्तं बाईनात्सविक््वात्‌ aut fe दणयति॥ ७॥ aaa |

दरतोयाध्यायस्य प्रथमपादे प्रथमाधिकरणमारचयति।

a व्यासाधिकरणमाला। [ख ०३।पा०९ |

aafeat वेष्टिता वा waa: पमान्‌ व्रजेत्‌ ? wWalal सुलभत्वेन यात्यवेष्टित एवसः ॥ बीजानां दुलंभत्रेन निराघारेद््ियागतेः | पञ्चमाङ्तियक्रश्च जोवस्तेर्याति वेष्टितः ॥ ९॥

छतात्ययेऽनणएयवान्‌ टदखस्मतिभ्यां यथेदमनेवद्॥८॥ wear- दिति चेत्नापलच्तणाथति काष्णोजिनिः ॥€॥ अानयेक्यमिति चेन्न तदपेच्तत्वात्‌ ॥ Lo | PANTERA Tafa तु arate: aq खचं।

व्टतीयाध्यायसय प्रघमपाद्‌ दितीयाधिकररमारचयति।

खगावरोदो चोणानुशयः सानुशयाऽयवा?। 'यावतसम्पातःवचनात्‌ क्षोणानृश्य TAA ।। जातमात्रस्य मोागिल्ादैकभवये fata: चरणश्रतितः सानशयः कम॑न्तरैरयं॥२॥

अनिदधादिकार्णिमपि च श्रुत ॥ १२ ॥ संयमने त्वनुभूयेतरषा- मारोदहावरोद्ि तदूरतिदशंनात्‌ ॥ १३ ॥ स्मरन्ति च॥१४ ॥ aus Sai ११५ pasate च तद्यापाराद्‌विरोधः १६॥ विद्याकमणारिति तु VAAN. न ट तीये wags: pec) सूमयतेऽपि च लोक ॥ ९१९ ॥ दश्टनाच ॥९०॥ टतीयशन्दावराधः संश्कजस्य | ॥ २९ ॥ AAA | दती याध्यायस्य प्रथमपाद टतोयाधिकरणमारचयति।

चन्द्र याति नवा पापौ? ‘a aa’ दति वाक्यतः | पद्चुमाडतिलाभायं भोागाभावेऽपि याद्यसा॥ भ गायेमेव गमनमाङतिव्यभिचारिणणी । सतेति: सुकृतिनां are पापिगतिः Bat Rt

[अ०३।पा ०१ व्यास्ाधिकरणमाला। By

खाभावयाप्तिरुपपत्तः | 22 | @AA | दतोयाध्यायस्य प्रथमपाद चतुयाधिकरणमारचयति। वियद्‌ादिखरूपल् तव्साम्यंवा? ऽवरोदिणः। 'वायश्टेले'त्यादिवाक्यात्तत्तद्धावं प्रपद्यते॥ खवत्‌ Bal वायवशा युक्ता धूमादि भिभवेत्‌ | अन्यस्ान्यखरूपतवं न मुख्यमपपद्यते ॥ ४ ॥

नातिचिरेण विग्रेषात्‌ | २२ | SAA) ठतो याध्यायस्य प्रथमपादे पञ्चमाधिकरुणमारचयति। Marie: प्राभििलम्बेन लरया वा?ऽवरोदति। aatfaaa एव ata, नियामकविवनज्चंनात्‌।। दुःखं ब्रीद्यादिनियाणएमिति aa विशेषितं, विलम्बस्तेन पूवैतर त्रराथादवसोयते। ५॥ अन्याधिदिते पुव॑वदभिलापात्‌॥ xe) wasfafa Fa wera ॥ २५॥ रो तःसिग्योगेाऽय ॥ २६ | योनेः शरीर ॥ २७ ॥ र्चम्‌ |

इति टतीोयाध्यायसय प्रयमः पादः॥ ॐ६॥

तीयाध्यायस्य प्रथमपादे घषाधिकरणमारचयति।

बरौद्यादो जन्म तेषां खात्‌ संदवेषोा ar? जनिभवेत्‌। "जायन्त दति मुस्यलात्‌ पश्टदिमादिपापतः।

५२ व्ासाधिकरणमाला | [eA aT ०२ |

वेधान्ने पापसंष्ेषः, कमंव्या एत्यनक्ितः | =~ > — विप्राद्‌ मुख्यजना चरसव्याषटतिः Bar i € i

दति ढतीयाष्यायख प्रथमः YTS: Ul *

[री शी

सन्ये खृद्टिरादह fe ॥ १॥ निर्मातारं Ga Tareas ॥ २॥ AT यामाचन्तु कात्ल्नएनभियक्तखरूपत्वात्‌ ॥ २॥ Bua fe Bact add च तदिदः॥8॥ पराभिध्यानात्त fatifed तता दस न्धविपर्ययोा ॥ ५॥ देहयोः गादा सोऽपि ॥ ६ ॥ BAA

दतोयाध्यायस्य दितीयपाद्‌

परथमाधिकरणमारचर्यति। सत्या मिश्याऽयवा खम्नषटषिः? सत्या, RATT | जाग्रदेभाविश्ििलादीशरेणेव fafsar i देशकाला द्यनोाचित्यात्‌ वाधितलाचसा wat |

= _ च्रभावेक्नेदेतमाचसाम्याञ्जीवामवादतः।) ९॥ तदभावो नाडीषु तच्छरतेरात्मनि च ॥ ७ ॥ अतः एनाधोईस्मात्‌ ॥ <॥ Qua |

Zajaraiae ह्दितीयपादे

दितोयाश्चिकरणमारचर्यति। नाडोपुरीतद्भह्याणि विक ख्प्यन्ते सुषुप्तये | समुदितानि *वेकाथ्यात्‌ विकस््यन्ते यवादिवत्‌॥ ममख्ितानि नाडोभिरूपसख्यष्य परौोतति । Swag yaw, विकल्पे वषटदोषता । २ ॥

create ee कि A = -- ------ ~= ~ ~ ~ ~ - नन ee ee ee

# वा? + रक।य्यादिति पद्‌च्छद्‌ः।

[ ख ०३।ा ०२ वासाधिकंर्णमाला | ६२

सणख्वतु कमेनुस्ूमतिशब्दविधिभ्यः॥<€॥ BAA

ठतीयाध्यायस्य द्दितीयपादे दतीयाधिकरणमारचयति।

यः कोाऽष्नियमेनाच Tad GI Ua वा?। (द्‌ । चे a ~ ~ उद बिन्दुरिवाशक्तेनयन्तं काऽपि बुध्यते 1 कमे विद्यापरिच्छदाददविन्दुविल्तणएः। स एव बुध्यते" भास्तात्तदुपाधेः पुनभंवात्‌ ॥ २॥ eG ~

मग्ध; सम्पत्तिः परि ्रेषात्‌ ॥ १० | खचम्‌ |

द ती याध्यायस्य दितीयपाद चतुथाधिकरणसारचयति।

9 ~\e ऊ + ~ ~ fRAAT जाग्रदाद्‌ा किंवाऽवस्थान्तरो भवेत्‌?। अन्यावस्था न प्रसिद्धा तेनेका जाग्रदादिषु ॥

न जाग्रत्खश्रयेा रका, दैताभानानन सुप्रता। मखादि विक्षत स्तेनावस्थाऽन्या लोकश्चष्मता। 8 |

न ख्यानताऽपि पर्स्यभवलिङ्क सवच हि॥ en न भेदादिति चेत्र पद्येकमतद्चनात्‌॥ १२॥ पि चंवमकरं॥ ९३॥ अरूपवदेव हिं तच्रघ्ानललात्‌ ॥ ९९8 ॥ पकागवचखाकवयथ्यात्‌ | wi अह च तन्मा ॥ २६ ॥ erate चायो अपि सवतं ॥ १७ ॥ अत खव चोपमा सूर्यं. कादिवत्‌॥१८॥ अम्बवद्ग्रदगणात्‌ तुन तथात्वं ॥ ve | रडि्वास- भाक्मन्तभावादुभयसामञ्चस्यादेवं ॥ Ro | TLATY RUIN GAA

zatargiae दितीयपाद्‌ पच्चमाधिकरणमारचयति।

ब्रह्म किंरूपि वाऽरूपि भवेन्नोरूपमेव वा?।

दिविधश्रतिमद्धावाद्रद्य स्याद्‌ भवात्मकं ॥ 2 &

8४ व्यासाध्िकंरणमाला | [च ०३।पा०्२ |

नोरूपमेव वेदान्तैः प्रतिपा द्यमपूवंतः। रपं ल्नूद्यते भ्नान्तमभयलं विरुध्यते ।॥ ४ ॥ पतते तावन््वं fe प्रतिषेधति तते ब्रवीति च भृयः॥ २२॥ तदब्य- क्तमादह fe ॥ २३॥ अपि संराधने प्रत्यतच्तानमानाभ्यां॥२४॥ पका- प्रादि वच्वावैशेष्यं प्रकाश कर्मरयभ्यासात | २१५॥ अताऽनन्तेन तथा fe fas ॥ २६ ॥ उभवव्यपद त्वह कुग्डलवत्‌ | RO ॥ प्रकाए्ाख- यवदा तेजस्ात्‌ ॥ २्८॥ युवेवदा॥२९॥ प्रतिषेधाच्च ॥३०॥ aaa | दती वाध्यायस्य दितीयपादे घषमधिकरणमारचयति। ब्रह्माऽपि नेति नेतौःति निषिद्धमथयवा नडि?। दिरत्या ब्रह्मजगती निषिध्यते उभे aft i वोष्ेयमितिशब्दाक्ता सव॑दुश्यनिषिद्धये। अनिद aquayg aaa शिव्यतेऽवधिः।॥ ६ ॥ परमतः सेतून्मानसम्बन्धभेदव्यपद्‌ Tw: | ३९ ॥ सामान्यात्‌ तु ॥ ३२ ॥ THA: पादवत्‌ ॥ इ ॥ स्थानविशेषात्‌ परकाश्दिवत्‌॥ २४ ॥

उपपत्तेः | ३५ ॥ तयान्यरप्रतषे धात्‌ ॥ ३९६ ॥ अनेन सव॑मतत्वमाया- ष्रव्द्ादिभ्यः॥ ३७ ॥ SAA!

न द्तीयाध्यायस्य दितीयपाद्‌ सप्तमाधिकरणमारचयति,

असयन्यद्रद्यणानोा वा विद्यते? ब्रह्मणाऽधिकं | सेतुल्वान्मानवत्वाच WARIS TAWA: ॥ धारणात्‌ सेतुतेन्मानमुपास््े भेदसङ्गती | उपाथ्यद्धवनाशाभ्यां नान्यद्न्यनिषेधतः॥ ७॥

[ अ ०३।पा०२ | व्यासाधिकरणमाला | ४५

फलमत उपपत्तेः | ३८ ॥ खतत्वाश्च ॥ ३९ ॥ धमं जेमिनिरत णव €. => = ~ ॥ ४० ॥ Ya तु वादरायणे ABTS Ma ॥ ४१९ ॥ BAA

इति टतीषाध्यायस्य fedia: पादः॥ ॐ ।॥

दतीयाध्यायस्य हदितीयपाद्‌ अद्माधिकरण्मारचयति| Hua फलदः यद्वा कमावाचित ईश्वरः, Aaa AT SIT HAW: फलद्‌ाठता Ih अचेतनात्‌ फलादखूतेः शास्ीयात्‌ पूजितेश्वरात्‌ । कालान्तरे फलात्प त्तेनापूव॑परि कल्पना | ८ ॥

दूति eatararae दितोयः are: i *#॥

सवंवदान्तप्र्ययं चेदनाद्यविण्रेषात्‌ | | भेदात्रेति चेन्नैकस्यामयि ॥ २॥ खाध्यायस्य तथात्वेन fe समाचारे$धिकारा सरव afz- यमः॥ ३॥ दशयति च॥8॥ Saal

टतीयाध्यायस तोयपाद प्रथमाधिकर्णमार्चयति। सववेद व्वनेकत्वमुपास्तेर थवेकता ? | ्रनेकलं, काथुमादिनामधमविभेदतः॥ विधिषूपफलेकलादेकल्वं नाम न aa । शिरोात्रताख्यधम॑स्त खाध्याये स्यान्न वेदने।॥९॥

उपसंदाराऽयाभेदादिधिषेषवत्‌ समाने च ॥ ५॥ BAA!

Be यास्ाधिकरणसाला | [Hautes |

दतीयाध्यायस्य टतीयपादे दितीयाधिकरणमारचयति।

एक पास्तावनादहा्या श्रादायीा वा गणाः श्रते | अनुक्तत्वाद ना डाय उपकारः श्रुतेमणे; ॥ श्रतलादन्यश्ाखायामादाया श्रद्चिहाचदत्‌। विशिष्टविदयोपकारः खशाखोक्रगरेः समः॥२॥

अन्यथात्वं शब्दादिति चेन्नाविष्ेवात्‌ ॥€॥ नवा पकरणमेदात्‌ परावसपैयस्वादिवत्‌ jou संज्ञातश्चेत्‌ तदुक्तमलस्तितु तदपि icy Raa | लतीयाध्यायस्य ट्दीयपाद्‌ दतमेयािकर्णमारचयति। एका भिन्नाऽयवेद्नोथविद्या कन्दा म्यकाखयाः? | एका स्यान्नामसामान्यात्‌ संग्रामादिसमलतः।॥ उद्ोयावयवेङ्गार उद्भवा तेल्युभयेभिद्‌ा | वेद्यभेदेऽ्यवाद्‌ादिसाम्यमाचा प्रयाजकं ॥ ३॥ MAS समञ्जसं ॥ € ॥ खचम्‌ | ढतोयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ चतु धाधिकरणमारचयति। किमथध्यासाऽचवा बाध tag वाऽय विशब्यता?। Halas awa नियतं देलभावतः ॥ वेदेषु व्याघ्र BIST Bates विशिष्यते, PAA फलं HY सन्निकृष्टा एलच्णा ॥ ४ ॥

सवामेदाद्‌न्यतेमे॥ १० || BAA

[oR UTR | व्यास्ताधिकरणमाला | go

ढतोयाध्यायस्य ढतीयपादे पद्धमाधघिकरणमारचयति।

वशिष्ठलाद्यनादार्यमादायं *तरेवमित्यतः। SRSA परामशादनाहायंमनक्तितः॥ प्राणद्धारोण बुद्धिस्थं वशिष्ठलादि नेतरत्‌। "एवं "शब्द परामश्याग्यमा दाचमिव्यते॥ ५॥

aS आनन्दादयः प्रधानस्य ॥१९॥ प्ियशिर्स्वाद्यपाक्िरुपचयापचया fe मेद ॥ १२॥ इतरे त्वथ॑सामान्धात्‌॥ १३॥ र्चम्‌ |

दतो याध्यायस्य SaaS घष्टाशिकरणमारचयति |

नाऽदा्याउतवा दायी भानन्दाद्या अरनाहतिः। ङ # ~ वामनौमत्यकामादर्‌रिवेतेषां qafaa: i विधौयमानघमणां aaa wie यथाविधि प्रतिपन्निफलानान्तु सवशाखासु संहतिः॥ ई ॥

ऋखध्यानाय प्रयोजनाभावात्‌ ॥ १४ ॥ आखत्मश्ब्दाच ॥ १५ ॥ VAI

ट तीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ सप्तमाधघ्िकरणमारचयति,

सवौ परम्पराऽत्तादेज्ञया WAY एव वा ।

ज्ञेया, सवोश्रतलेन वाक्यानि waata fe ॥ Gay: WIM AVIA: AAT मदान्‌ | agra warsaieag एकः पुमां स्ततः ॥ ७ ॥

simwetfafcacae meta ॥ १६॥ अन्वयादिति चेत्‌ स्यादव- चार्खणात्‌ | AO AAA |

—_— क क

#* वा? ~+ aga दूत्यत दूति wows: |

४८ यासाधिकरणमाला | [अ०द।पा०२।

ट ती याध्यायस्य ट तीवयपादे अद्टमाधिकरणमारचयति।

‘RIM at इदम्‌" दत्यच विराट्‌ स्यादयवेश्वरः? |

श्रतारूष्टेनखरः स्यात्‌, गवाद्यानयनादिरार्‌॥

श्रतापसंहतेरोशः स्वाददेतावधारणात्‌।

ayaa गवादयुकित्रह्यात्मलं विवक्तितं us i कायोख्यानादयुवे ॥ १९८ ॥ BAA टतीयाध्यायस्य टतीयपादे नवमाधिकरणमारचयति

दये वंस्न्यद्‌ कं वा काएवच्छान्दाखषष्ठयोाःः ।

उभयत प्रयग्बस्तु, सद्‌त्मभ्याम॒पक्रमात्‌ ॥

साधारणेाऽयं सच्छब्दः “AMAT त्वम्‌ TAMA: |

वाक्यगेषादात्मवाचो तस्मादस्तेकमेतयोाः।॥ < ॥

समान रवच्धाभेदात्‌ || LE || खचम्‌।

व्तोयाध्यायस्य टतोयपाद्‌ दप्रमाधिकरणमारचयति

च्रनग्रवद्याचमने विधेय वृद्धिरेव वाः |

उभे अपि विधेयेते, दयार yaaa: ॥

रुगतेरा चमनं WH, प्रायत्यथेमनूद्य तत्‌ |

पअनद्रतामतिः प्रणविदेाऽपवा विधोयते ॥ ९० ॥

सम्बन्धारदवमन्यचापि॥२०॥ नवा विशेषात्‌ | २९॥ दशयति च ॥ २२॥ चम्‌ |

[ख०३।पा ०३ व्ासाधिकरणमाला। ४९

— टतो वाध्यायस्य टतीवपाद्‌ र्कादप्रािकरणमारचयति।

शाण्डिल्यविद्याकाणलानां दिविधेकविधाऽयवा ? | दिरुक्ररोकशाखायां दैविध्यमिति गम्यते

एका मनामयलादिप्रत्यभिन्ञानता भवेत्‌ | विद्याया विधिरेकच स्यादन्यत्र गुणे विधिः ॥९१॥

सम्भृतिदयु्ाघ्यपि चातः | २३॥ SAA |

ढतीयाध्यायस्य टतीयपादे दाद्‌प्राधिकरणमारचयति। संहारः सयाद्वावस्था वा ना्नारदरदस्विति?, fagaaa det: स्याद,ऽध्यात्माधिदेवयोाः i "तच्यापनिषदट्‌ दत्येवंभिन्नस्यानलकोत्त नात्‌ | ख्ितासोनगूपास्यारिव नान्नोव्येवख्ितिः ॥ ९२ ॥

परुषविद्यायामिव चेतरेवामनान्नानात्‌ ॥ २४ ॥ BAA

ट तीवाध्यायसख्य eataure चयादणश्ाधिकर्गमास्चयति। श्रादाया वा नवा तच सं्टत्यादिवश्तयः?।. रा दाया, APART शाण्डिल्याद्‌ाववारणात्‌।। असाचारणधमाणणं प्रत्यभिज्ञाऽच्र area: | HAS ब्रह्ममाचसम्बन्धाऽतिप्रसच्नकः ।। eB ॥

वेधाद्यर्यभेद्‌ात ॥ २५ ॥ खचम्‌ |

yo व्यासाधिकरणमाला। [अ०३।पा०३ |

द ती याध्यायस्य दटतौोयपाद चतुद शाधिकरणमारचयति, पुविद्यैका विभिन्नावा तैत्तिरौचकताण्डिनिः? । मरणावग्डयतलादिसाम्यादरकति गम्यते}, बह्धना रूपभेदेन किञ्चित्‌ साम्यस्य areata | न विद्यैक्यं, ata ब्रह्मविद्या प्रशंसनात्‌ ॥ ९४ ॥ हाने तूपायनश्न्द्एरेषत्वात्‌ कुश्णच्छन्द्‌ःस्तु्यपगानवत्‌ तदुक्त ॥ रद्‌ ॥ SAA! =, वट तीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ पञ्चद एएएधिकर्णमारचयति। वेद्यमन्लप्रवग्ादि विद्याङ्गमयवा नतु? | विद्यासन्निधिपाटेन विद्याङ्गं मन्लतकमणो ti fasaiaa मन््ाणं वाक्येनापि च कमणां | विनियोगात्‌ सन्निधिस्तु बाध्योऽता नाङ्गता qari Val साम्पराये तर्तव्याभावात्‌ तथा चन्ये ॥ २७ ॥ Bad उभयाविरेा- धात्‌ ॥ र< ॥ AAAI दतीवाध्यायस्य द्रतौयपारः षाड्णधिकरणमारचयति। € ~ उपायनमनादहायं दानाव्‌ afwaasyar ? अरश्रतलाद्नाक्तेपादिद्याभेद्‌ाच नाहतिः।॥ विद्याभेदोऽप्ययंवाद्‌ greta: स्तुतिसाम्यतः। दानस्य प्रत्यभिन्ञानादेकविंशादिवादवत्‌॥९६॥

[Seigutes | व्यासाधिकसर्णमाला। ५१

ढतीयाध्यायस्य हतीयपादे घाडष्ाधिकरणस्य दितीयवणकमाद।

विधूननं चालनं खाद्धानं वा चालनं भवेत्‌? ।

०५ = ॥ ~A £ “द्‌ धूयन्ते MAA? AST चालनदशनात्‌॥ STARA भवेद्वाक्यशरेषेऽन्यापायनश्रवात्‌। e ५ 0 € कत्ता न द्यपरित्यक्तमन्यं खौकन्तमरति ॥ ve ii

द तोयाध्याय्स्य टतीयपाद्‌

सोडश्एधिकरणस ट तीयवणकमाद | BHAI ATMA यदि वा मरणात्प॒रा। sowie विरजां ama? तथा कौाषौतकिञ्चतेः॥ कमंप्राप्यफलाभावात्‌ मध्ये साघनवन्नंनात्‌। ताण्डिश्रतेः पुरा त्यागे, वाध्यः कोषीतकिक्रमः॥९९॥

गतेर य॑वक््वमभय घाऽन्यया fe विरोधः | २९ '॥ उपपन्नस्त ज्ञ च्तणा - ष्व at यापलबव्यलाकवत्‌ || Be || SAA

द्र तोयाध्यायस्य टतीयपाद्‌

सप्तद प्ाधिकरणमारचयति।

~ ~ ह £ = ख पास्िवेोघयेामागः समा यदा व्यवस्धितः?। सम एवेत्तरो मागं एतयोः कमंदानवत्‌॥ देशान्तरफलग्राघ्ये यक्ता मागं उपाल्िपु। च्रारोाग्यवद्वाघधफलं तेन माग व्वस्ितः ॥ १७ ॥

अनियमः सवोासामविरोधः शव्दानमानाभ्यां ॥ ३९॥ BAA nu 2

५२ व्यासाधिक्रगमासः: [ ख ०३।पा०३।

दतीयाश्यायस्य दतीयपादे avifanituncaaicwafa | ४५ > 2 a वि्‌ मागः RAGA सवापास्तिषु वा भवेत्‌? | Basa प्रकरणात्‌, दिःपाठाऽसय ठचाऽन्यया I

प्राक्ता विद्यान्तरे मागा ‘a चमः दति वाक्यतः। तेन ary प्रकरणं, दिःपारटञिन्तनाय fener i

यावदधिकारमवरखितिरधिकारिकाणं॥ ३२॥ Baa

द तीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ ऊनविंप्रधिकसर्णमारचयति। न्रह्मतत्वविद्‌ां ata: पाको नियताऽथवा?। पाकिक्यःऽपान्तरतमप्रर्डतेजन्मकौ त्तेनात्‌ ॥ नानादेदापभोक्रवयमोशापास्िफलं बधाः । सृक्राधिकारपुरूषा aad निवता ततः ॥ ९ ॥

aqifuat त्ववरोधः सामान्यतद्भ्‌वाभ्यामेोपसदवत्‌ तदुक्तम्‌ ॥ ३३ ॥ खचम्‌ ।

तीयाध्यायस्यटतीयपाद्‌ fauifuncuaicaafa |

निषेधानामसंहारः संहारा ar? नसंहतिः। श्रानन्दादिवद्‌ात्मलं aut सम्भाव्यते aa: ii WAAAY AAT निषेधानां समा aq: | श्रात्मलक्तएता ARIS दाक्ायाशरपसंइतिः ।॥ Re ॥ ¦

स्यदामननत्‌॥ Re | AAA

[ख ०३।पा ०३ | व्यासाधिकरणमाला। ua

त्तीयाध्यायस्य टतीयपाटे रख्कविश्ाधिकरणमारचयति।

"पिबन्ता दा सुपर्णःति दे विद्ये quam: ? | भाक्ता, मेाक्तमेक्ताराविति fag उमे Tai

ॐ ~ ~ 253 . g = पिवन्ता भोक्तभोाक्तारा विल्युक्त {इदि समन्वय | दयता प्रत्यभिज्ञानात्‌ विद्येका मन््योादयोाः। RV

चन्तरा भूतग्रामवत्‌ खात्मनः॥ २१ ॥ अन्यथा भेदानुपपत्तिरिति Faas न्तर वत्‌ ॥ ३९ ॥ BAA!

तीयाध्यायस्य टतीवपादे दाविंश्राधिकरणमारचयति। विद्याभेदाऽय विद्यैक्यं स्यादुषस्तकदेालयेाः ? | समानस्य टिरान्रानादिद्याभेदरः प्रतोयते। खवान्तरलम्‌भयेानस्ति विद्येकता ततः | शङ्का विगरेषनल्ये द्िःपाठम्‌ "तत्वमसोतिवत्‌।। RR

व्यतिद्धारोा विशिषिन्ति इतसर्वत्‌ || ३७ ॥ Gaza

द्रतीयाध्यायस्य टतीवपादे चयेाविंष्धिकसर्णमारचयति। व्यतिद्ारे खात्मरव्यारकधा dea feu | aQuizauwe ciara व्तिदारगोः॥ ठेक्येऽपि ufaertrar धीटिघेशस्य जोवता | aaa वाचनिको मून्तिवद्‌ाच्छेमार्थिंकं uke i

व्यासासिकरणमाला। [ऋ ०३।पा ०३]

a सव fe सत्यादयः॥२३८॥ SAA |

ट तौवाध्यायस्य ढतीयपाट्‌ चतुविंशएधिकरुणमारचयति।

दे सत्यविद्येएका वा यत्तरव्यादिवाक्ययोाः? | BANISH लाकजयात्‌ पापरतः एयक्‌ ॥ ग्रहताकरषबणादेका पापघातारऽङ्गधीफलं |

BUA SAA मुख्यो युक्ताऽधिकृतिकल्यकः ॥ २४ Ui

कामादौीतस्च तच चायतनादिभ्यः ३६ ॥ AAAI रतीयाध्यायस्य टवीयपादे पञ्चविण्एधिकरणमारचयति।

संहतिः संहतिवा व्ोानोदंदरदाद॑याः?,

उपास्यनज्ञेयभेदेन तङ्गुणएानामसंहतिः ॥\

उपास्ते कविदन्यच स्तुतये वाऽस्तु संहतिः |

ददराकाश आत्मैव द्‌ाकाशाऽपि नेतरः । २५ |,

वदरादलापः॥ go | उपस्ितेऽतस्तदचनात्‌ ॥ ४२ | खचम्‌।

दतीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ षडविंश्ाधिकरणमारचयलति।

प्यते लप्यते वा प्राणाडतिरभेजने।

~ ~N ©+ नि (क प्पते,ऽतिथयेः पूव सुच््ोतेत्याद्रोाक्तितः।।

ce ™

सुज्यथान्नोपजीविवात्तज्ञपे लाप दष्यते।

ad \9 न ख ५9

~~, e

गुक्तिपक्ते पृवसुक्तावाद्‌रोाऽप्युपपद्यते॥ Re I

[च्छ ०३। परा ०२] व्यासाधिकरणमाला | yy

तत्निधास्णानियमस्तद्‌्टः एथग्घ्य प्रतिबन्धः फलं || ४२॥ BAA

द तीवाध्ायस्य टतीयपाद्‌ सप्तविंणाधिकरणमारचयति।

नित्या अङ्गावबद्धाः स्यः कम॑खनियता उत? | पणंवत्‌ क्रतुसम्बन्धो वाक्यान्नित्यास्तता मताः ॥ एयक्फलश्रतेर्नेता नित्या गेदे7दनादि वत्‌। ‘SHI कुरुतः THA कभापास्यनपासिनाः ॥ eo | प्रदानवदेव तदुक्तम्‌ ॥ ४२॥ SAA द तीयाध्यायस्य ट तीवपाद्‌

अद्ाविंश्एधिकस्णमार्चयति। एकौरृत्य एथग्‌ वा स्याद्‌ वायप्राणान्‌चिन्तनं ? | तत्वाभेदात्तयारोकोकरणेनानचिन्तनं ॥ अवस्याभेदतेऽष्यात्ममधिदेवं TARA | प्रयोगमेदरोा राजादि गणकंन्द्रप्रदानवत्‌॥२८॥

लिङ्गभ्‌यस्वात्‌ तद्ध बलीयस्तदपि ॥ ४8 | पवविकल्यः प्रकरणात स्यात्‌ क्रिया मानसवत्‌ |i ४५॥ अतिदण्च॥४६॥ विद्व तु निघा- स्णात्‌॥ ४७ ॥ दप्रानाचचच ॥ ४८ ॥ ख्यादिबलीयस्वाच न बाधः॥ ve अनु बन्धादिभ्यः प्रज्ञान्तरुएटधक्कषवत्‌ ट्ख तदुक्त ॥५०॥ न सामान्या- दप्युपलब्धेम्टेद्यवत्‌ न द्धि लोकापत्तिः ॥५९॥ परेण चश्रब्द्स्य afer भूयस्वात्वनुबन्धः | ५२॥ खचम्‌ |

द तीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ खकानचिश्धिकरणमारचयति।

कमशेषा; खतन्ता वा मनित्रमृखाद्मयः | कमंभओेषाः, प्रकरणात्‌ लिङ्गन्त्वन्याथेद्‌ शनं |

५६ व्यासाधिकरणमाला | [ च्छ ०३।पा०३]

sad विधिगालिङ्गादेव श्त्या च वाक्यतः । बाध्यं प्रकरणं तस्मात्‌ खतन्तं वद्िचिन्तन ॥ Re ॥

रक Baa WTS भावात्‌ | ५३॥ वतिरेकस्तद्धावाभावित्वान्च तूपलस्िवत्‌ us ll खचम्‌,

लटतैयाध्यायस्य तीयपादे चिणशाधिकरणमारचयति।

आत्मा देदस्तदन्यो वा? चैतन्यं मद्‌ शक्तिवत्‌ | ग्रतमेलनजं TE नान्यचात्मा वपस्ततः॥ ग्रतापलस्धिग्दतेभ्ये विभिन्नाविषयिलतः। सैवात्मा मैतिकाददाद्न्याऽसे परलाकभाक्‌ ll Rell अङ्गावबद्धास्त न wey fe प्रतिवेदम्‌ ॥ ५५ ॥ मन्त्रादि वदाऽबि- सराघः॥ ५६॥ चम्‌ द तीयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ रकचिप्धिकरणमारचयति। उक्थादिघीः खशाखाङ्गष्वेवान्यचरापि वा भवेत्‌? | सान्निध्यात्‌ खखश्राखाङ्गष्वेवासे व्यवतिष्ठते । ~ ° =~ ~ उक्था दीयादिसामान्यं तत्तच्छब्दः प्रतीयते | शत्या च सननिधेवोधस्तताऽन्यत्रापि Ber ॥ २९॥

भूम्नः करतुवत्‌ ज्यायसं तया हि द्रायति ॥ ५७ ॥ चम्‌

दतीयाध्यायस्य टलतीयपादे दाचिण्ाधिकरणमारचयति।

[अ०३।पा ०२] व्ासाधिकरणमाला | ५७

~A °

ध्येये aaqratinishs ध्यातव्यः Haws एव वा? । चङ्गेषूपास्तिफलयेरक्तेरस््यंगशधोरपि ॥ उपक्रमावसानाभ्यां समस्तस्टेव चिन्तनं |

अङ्धापास्तिफले स्तुतये प्रत्येका पास्तिनिन्दनात्‌ ॥ २२॥

नानाष्ब्दादिभेदात्‌ ॥ ५८॥ खचम्‌।

द तीयाध्यायस्य टतौयपाद्‌ चयस्तिंप्ाधिकर्णमारचयति। ` 1 न भिन्ना उत भिद्यन्ते श्ण्डिल्यद्‌दरादयःः। समस्तापासनश्रेष्टयात्‌ ब्रह्ठौक्याद्‌ प्यमिन्नता ॥ छत्स्ो पास्तेरशक्यलाद्‌ गणे नंह्यष्टयक्‌लतः | द्दरादौनि भिद्यन्ते saa प्रयगपक्रमात्‌॥ ३२३॥

वि कल्पा$वि शफ लत्वात्‌ ॥ ५९ | FAA | टतीयाध्यायस्य टतीयपादे चतुखस्लि्धिकरणमारचयति। अदं ग्रहेव्वनियमे विकल्पे नियमेाऽयवा। नियामकस्याभावेन याथयाकामस्यं प्रतोयता॥ श््रसाचात्छतेव्वेकविद्ययेव प्रसिद्धितः, छ्रन्यानयक्यविक्तेयै fama नियामक ॥ ३४ ॥

ATU यथाकामं समुचीयेरत्र वा पृव॑देत्वभावात्‌॥६०॥ as |

ती याध्यायस्य citar पञ्चचिश्धिकर्णमासर्चयति।

US वयासाधिकरणमाला। [ख .३।पा ०४ |

प्रतीकंषु विकल्पः स्याद्‌ याथाकाम्टेन वा मितिः? | * ~, AN =~ 9 च्रदंग्रदेख्विवेतेषु सा ्तातृर्त्ये fanaa ॥ "देवे श्वे'तिवन्नाच कावित्‌ arataaet fafa: | याथाकाम्यमताऽमोषां समचयविकल्पयेा; ॥ ९५ ॥ अङ्गेषु ययाश्चयभावः॥ ९१ ॥ शरटेख ॥ ६२ ॥ समाहारात्‌ ॥ ६३ |

गुणसाधारण्श्चतेख ॥ ६8 ॥ न वा तत्‌ सहभावाञतेः ॥ cy i दश्रनाच ed | @AA!

इति टतीवाध्यायस्य टतीयपादः॥ ॐ |

ट तोयाध्यायस्य टतीयपादे

षट चिशधिकरणमारचयति। समचयोऽङ्गवद्धेषु यायाकाम्वेन वा मितिः? | समृचितलादङ्गानां तदद्भषु समयः ॥ "गरदं गरदा स्ताचस्यारम' दत्यादिवनडि | श्रुयते सहभावेाऽचर चायाकाम्ये तता भवेत्‌ ॥ ३६ ॥

दति ठतोयाध्यायस्य टतीयपादः। 1

परूघाया$तः शब्दादिति बादरायणः ॥ १ ॥ Rasta प॒रूषा॑वा- दो यथाऽन्येखिति जेमिनिः॥ २॥ आचारदश्र॑नात्‌ ॥ २॥ तच्छरतेः | ॥ ४॥ समन्वारम्भणात्‌ wl तद्ता विधानात्‌ ॥६॥ नियमाच् ॥ ७ ॥ व्धिकापद्‌शात्त॒ वादरायणस्यवं तदशनात्‌ ॥ ८॥ Gana दष्रानं॥€ | असावचिकीौ॥१०॥ विभागः शतवत्‌ ॥ १९१ ॥ ध्यय नमातच्रवतः॥ @ Il नाविशेषात्‌ ॥ १३ ॥ स्ततयेऽनमतिवो ॥ १४ |

4

[०टे।पा०९ व्ासाधिकर्खलमाला। ५९

~ Aw ९ i € ~ कामकारेण UTA | Wi उप्रमदच्च।॥१६॥ BsRcTA wae fe ॥ १७ ॥ सचम्‌ ।

ट ती वाध्यायस्य चतुधंपादे प्रयमाधिकरणमारचयति। क्रलयंमात्मविनज्ञानं खतन्लं वा?ऽऽत्मनोा aa | द्‌दातिरेकमनज्ञावा A Fala क्रतुगं aa: tt [> en ट £ नादतघोः HAG दन्ति प्रत्यत WH AT | आचारो लाकसंय्रादी GAT ब्रह्मधीस्ततः॥९॥ परामश जेमिनिस्चोदना चापवदति Fey as | waa वाद रायणः Braga: ॥ १९ ॥ विधिवा धार्णवत्‌ ॥२०॥ सूचम्‌। तती याध्यायस्य Aue दितोयाधघिकरणमारचयति। नास््यू्धरोताः fa वास्ति ? नास्यसावविधानतः | वोरघाते विधेः क्तुप्रावन्यपाद्कादिगा सममतिः |! wauefaa: afaatcersafaat wet | अन्धाद्‌; एयगुक्तलात्‌ खस्थानां aa fafa: uz त॒ तोयाश्यायस्य चतुधपाद्‌ दितीयाधिकरणस्य द्वितीयं वशेकमारचयति। लेाककाम्याञ्रमो ब्रह्यनिष्ठामर्दति वा नवा?। यथावकाशं AWA ज्ञातुमरत्यवारणात्‌ ॥ अनन्यचित्तता ब्रह्मनिष्ठाऽमा कम॑टे कथं |

कमत्यामी तता ब्रह्मनिष्ठामर्दति नेतर; uz ti 9.

९० व्यासातिकरणमाला | [च०द।पा०४|

सलतिमाचमुपादानादिति चेन्नापु वत्वात्‌ ॥ २९ ॥ भावश्न्दाच ॥ २२॥ qr

टतीयाथ्यायस्य wayne टतीोयाशिकरणमारचयति।

स्ताच॑रसतमलादि We at गृणएवणनात्‌ ? | 'जह्रादित्य' इत्यादाविव कमीङ्गसंक्लतिः॥ भिननप्रकरणस्यत्ान्नाङ्गविष्येकवाक्यता | 'उपासोतेति' विध्यक्तध्ययं रसतमादिकं॥द॥ © = षिन ॐ ए पारिक्ञवाथा इति चेन्न विशषितत्वात ॥२२॥ तधा चेकवाक्ताप्‌- बन्धात्‌ ॥ २९ ॥ BAI SAAMI चतुथर्‌ चतुधाधिकरणमारचयति। पारिल्यवायेमाख्यानं किंवा faqrafa:? wa: | ज्यायोाऽनष्टानशेषलें तेन पारिल्पवार्थता ॥ AQ ~ NN ७ ~ मनुववखते राजे'त्येवं त विशेषणात्‌ । =~ tn अच विद्यंकवाक्यत्वभावादिदास्तुतिभवेत्‌ ti 8 i BI LT चाप्रीन्धनाद्यनपेच्ता॥२५॥ GAA) तुतीयाध्यायस्य चतुयपादे पञ्चमाधिकरणमारचयति। BAA: WA कमापेक्तानोा वा Waa ? | श्रङ्गिनेाऽङ्गष्वपेचायाः प्रयाजादिषु ciara Il अरविद्यातमसेष्वंस्ता दृष्टं दि ज्ञानदौोपयाः | ॐ म * ० Ly Nf: नेरपच्छयं तताऽचापि विद्या कमानपे्तिणो॥ ५ ॥

[ख ०३।पा०४। व्ासाधिकरणमाला, ६१

aaa च यक्ञादिग्रुतेर वत्‌ ॥ रद्‌ | शमदमादुपेतः स्यात्त. चापि तु तदिधेसदङ्तया तेषामवश्यानृष्ेयत्वात्‌ || २७ ॥ FAA |

ततोयाध्यायस् चतुर्थपाद षषायिकस्णमारचयति | उत्‌पन्तावनपेक्तेयम्‌त कमा पचते ? | फले यथाऽनपेक्ेवमुत्‌ पत्तावनपेचता ॥ यज्ञ शान््यादि सापेत्तं विद्याजन्प्र श्रुतिद्यात्‌ | द लेऽनपे्तितेाऽप्यश्वा रथे यद्द्पेच्छते ॥ ई ॥

सवीात्रानुमतिख प्राणाद्यये तद्ष्नात्‌ ॥ Xs || BIAS |i RE | खपरि च Gad | Re ॥ शब्द खाताऽकामकारे ॥ ३९ ॥ सुचम्‌ । ट तीयाध्यायस्य चतुयंपाद सप्तमाधिकरणमारचयलि सवाशननविधिः प्राणएविदाऽनज्ञाऽयवाऽऽपदि ? | en £ [षे । rn ayaa सदान्नभुक्तिध्यातुविधौोयते ॥ ्ाद्यनभाजना शक्तेः शास्ता भेज्यवारण। अ्रापदि प्राणरक्ता्थमेवानन्ञायतेऽखिलं ॥ ७ ॥ विह्हितत्वाचाश्मकमापि॥ ३२ ॥ सदकारित्वेन च| ag ॥ सवे-

थापि त र्वोाभयतल्तिङकात्‌ ॥ २४ ॥ ्नभिभवच्च दशयति । Qu | सृचम्‌ ।

ढतीयाध्यायस्य चतुथपादे ° agatuncuatcaata

विद्याशैमाश्रमाथञ्च दिःप्रचोगाऽयवा सकृत्‌: | प्रयोजनविभमेर्‌न प्रयोगाऽपि विभिद्यते

६२ व्यासाधिकरणमाला। [ ष्य ०३।पा ०४||

श्राद्धानसुत्वा Sia: स्यादिद्यायनाश्रमस्तया। परनित्यनित्यसंयाग उक्रिभ्यां खादिरे मतः ॥ cit

अन्तरा चापि तु aes ३९ ॥ अपि च सयते ॥ २७ ॥ विश. धानुग्रदख् || as |i अतस्ितरज्जन्य(ये लिङ्गाच || ३९ ॥ BA

टतीयाध्यायस्य quate नवमाधिकरणमारचयति नास्यनाश्रमितेा ज्ञानमस्ति वा? नैव विद्यते | धो प्रुद्यथा ्रमिलस्य ज्ञानदेतारभावतः।॥ असेव, सवसम्बन्धिजपादेखित्त्रणद्धितः। श्रता fe विद्या रेक्षादेराश्रमे वतिश्रुद्धता॥ <i

~ aN bes ~ तद्धतस्य तु नातद्धावा जंमिनेरुपि नियमात्तनूपाभावेभ्यः॥ ve | qaa |

तृतीयाध्यायस्य चतुयेपाद द्‌ प्रमाधिकरणमासर्चयति।

अरवरोहाऽसयाश्रमिणां नवा? रागात्‌, स विद्यते। पवंधम॑श्रद्धया वा चथारो र स्तथेच्छिकः ॥ रागस्यातिनिषिद्ध्‌लादिडितस्येव uaa: | आरोादनियमेात्यादेनावरोाडाऽस्यशास्तः॥ १० ॥ |

नचाधिकारिकमपि पतनानमानात्तदयोगात्‌ ॥ ४९ ॥ .उघपूवेमपि त्वेकं भावमश्नवत्तदुत्तो॥ ४२॥ BAA |

ततीयाध्यायस्य aqua wate एधिकरण्मास्यवति,

[अ ०३।पा ०8|| व्यासाधिकरणमाला। ६२

भ्रष्ठाद्धरतसा नास्ति प्रायखित्तमयासि at? | अद्भ॑नोाक्तनास्येव व्रतिने AeA: WT ॥ उपपातकमेवेतत्‌ व्रतिने मधुमां सवत्‌ | प्रायञिन्ताच्च संस्कारात्‌ प्ररद्धियल्नपरं वचः १९॥

बद्दस्तभययापि सतराचाराच॥४३॥ सूचम्‌।

तृतीयाध्यायस्य WAITS दादएएधिकरणमारचयति। न ~ ~ न we: श्ि्टरूपादर्‌ यसयाज्या वा दाषदानितःः। उपादेयोाऽन्यया Kis: प्रायथित्तक्ताद़्रया॥ arafaa चष्रदुद्धिः स्यात्ततः fourier a | प्रायित्तादृष्टिवा क्याद्‌ प्रदद्धि स्वे rented ॥ ९२ ॥

खामिनः फलश्चतेरिवातेयः॥ 88 ॥ अआतिज्यमिवयेडलोमिस्तसस fe परिक्रोयते ॥ ४५ ॥ Bas ed | चम्‌ । ततीयाध्यायस्य चतुथेपाद चयोदष्धिकरणमारचयति।

: ९१५ ayaa याजमानमाचिन्यं वा? यतः we | ध्यातुरेव श्रुत, तस्माद्‌ याजमानमुपासनं 1 श्रूयाद्‌ वंविदुम्द्‌ाते त्यालिज्यलं स्फष्टं श्रतं | क्रतल्वा दूलिजस्तेन ad खामिकृतं Wadi ९३ ॥

सह कार्यन्तरविधिः waa ततीयं agar विध्यादिवत्‌ || ४७ ॥ छ-

त्खभावात्‌ तु गरटहिणपसंदारः॥ ४८॥ मानवद्तिरषामप्युपद्‌ष्णात्‌ ॥ ६८ ॥ खचम्‌।

६9

g

व्यासाधिकरणमाला। [अ०२।पा ०४)

ततीयाध्यायस्य चतुचंपादे चतुद्‌श्धिकरणमारचयति। च्रविघेयं विधेयं वा ara? तन्न विधीयते, ard पाण्डित्यते मैनं, ज्ञनदाच्युभवं Ba: | निरन्तरज्ञानलनिष्ठा मैनं पाण्डित्यतः vag | विधेयं त्द्धेरदुष्िप्राबस्ये तनिदत्तये ॥ ९४ ॥

अनाविष्कवन्नन्वयात्‌। ५०॥ BAF | तृतोयाध्यायस्य चतुधेषादे पच्चदण्ाधिकरणमारचयति।

[| ~ < क~~ बाद वयः कामचारो धीश्ुद्धिवाः प्रसिद्धितः, वयस्स्याविचेयते कामचारोःऽस्ु नेतरत्‌ J मननयख्यो पयुक्तत्वा द्धा ang वि वक्िता । ्रत्यन्तानुपयागिलादिरुद्धलाच नदय ॥ ९५ ॥

रे हि कमप्यप्रस्तत प्रतिबन्धे तद्‌ नात्‌ | ५१॥ Baz! तृतीयाध्यायस्छ Wwe घाडष्राधिकरणमारचयति।

gua नियतं ज्ञानं पालिकं वा? निवम्यते |

तयाभिषुन्भेय॑न्ञादिः aur विविदिषाजनेा ॥

रसति प्रतिवन्धेऽच ज्ञानं जन्म्रान्तरऽन्यया।

'श्रवणाये'त्यादिशास््राद्ामदेवेाद्धवादपि ॥ re ॥

रवं स्तिफलानिवमन्तदवस्थावष्टतेस्तदवश्यावष्टतेः || ५२॥ BAI

‘|

[अ०९।पा०९] वयासाधिकर्णमाला। ६५

तृतीयाध्यायस्य चतु्पाद सप्तदशधिकरणमारचयति।

मुक्तिः सातिभ्रया नावा? फलवाद्रद्यलोकवत्‌। e nN (>.

स्वगवत्‌ फलभेदन Bia: सातिशयेव fe EN £ ५ °

aaa सक्तिन ब्रह्म कचित्‌ सातिशयं श्रतं।

अरत एकविधा मुक्तिवेधसेा मनुजस्य वा ॥ vo ॥

दति ठतीयाध्यावस्य चतुयंपादः। |,

पाटत्तिरसकछदुपद्‌एत्‌ | १॥ लिङ्ाच॥२॥ aaa

चतुयाध्यायस्य प्रथमपादे परयमाधिकरणमारचयति।

श्रवणद्याः सकत्काया ATARI वा? WaT, यतः।

शास्ता थैस्तावता सिध्येत्‌ प्रयाजादौ waaaa ॥

Hawa द्रनान्तास्ते तण्डुलान्तावघातवत्‌ |

Sosa सम्भवत्ययं नादृष्टं कल्यते वधेः ॥ ch

अात्मेति तूपगच्छन्ति ग्राहयन्ति च ॥२॥ Baal चतु चाध्यायस्य प्रथमपाद दितीयाधिकरणमारचयति।

STAT खात्मतया ब्रह्म य्राद्यमात्मतयाऽयवाः।

अन्यवेन विजानीयादुःख्यद्‌:खिविरोाधतः ॥

Sarfuar विरोघोाऽत ात्समलेनेव waar |

REMI मदावाक्यैः WAY यादयन्ति च॥२॥

K

व्यासाधिकरणमाला। [ख०४।पा०९ |

न प्रतीकेन fe a8 | aaa | |

चतु ध्यायस्य प्रथमपाद ती य्यिकरणमारचयति। |

प्रतौकेऽदन्दष्िरस्तिन वाः ब्रह्माविभेदतः MATA HAT ARSC दन्द्‌ष्टिरिव्यते ॥ | प्रतीकलोपासकल्रदानिन्रहीक्यवोक्तणे | अवीच्तणे तु भिन्नलानास्यदन्दश्टियाग्यता॥द॥

त्रद्यटृष्टिरुत्कषात्‌ ॥ ५ ॥ SAA

चतु थैध्यायस्य प्रथमपाद

चतु धाधिकरणमारचयति। किमन्यघोन्रद्यणि स्याद न्यस्मिन्‌ aged? | अन्यदृ्छोापासनोयं ब्रह्मा फलदलतः॥ उत्करषंतिपरत्वाभ्यां age ्याऽन्यचिन्तनं । Aaa फलं दत्ते ब्रह्म ति्याद्युपास्िवत्‌॥ ४॥

खादिव्यादिमतयख्ाङ उपपत्ते ॥ ६ | BAA चतुधाध्यायस्य प्रथमपाद पञ्चमाधिकरणमारचयति। अ्रदित्याद्‌ावङ्कदश्िरङ्गं रव्यादिधीरुतः। नात्कप ब्रह्मजवेन दयोास्तेनेच्छिको मतिः॥ ्रादित्यादिधियाङ्कानां संस्कारे कर्मणः फले। राज्यतेऽतिशयस्तस्माद्‌ ङ्गव्वकादि दृष्टयः ॥ ५ ॥

[अ ०४।पा०९ | व्यास्ाधिकरगमाला। qe

खासीनः सम्भवात्‌ ॥ऽ॥ ध्यानाच्च ॥८॥ अचलत्वच्चापेच्तं॥<€ | स्मरन्तिच॥१०॥ खचम्‌ |

चतुथाध्यायस्य प्रथमपाद घषूाधिकरणमारचयवति। नास्ल्यासनस्य नियम उपास्तावत विद्यते । न दे हस्यितिसापेक्तं मनोऽता नियमा a fe I ~ Acts श्रयनोत्यानगमनेविकेपस्वानिवारणात्‌। घोसमाघानदेतुवात्‌ परिभिग्यत ्रासनं॥ ६ ॥

ॐ ~ यचकाग्रता तचाविशषात्‌ ॥ १९१ ॥ EAA |

चतु याध्यायस्य प्रथमपाद सप्तमाधिकंरणमार्चयति।

दिग्देशकालनियमे विद्यते ऽय न विद्यतेः। विद्यते, वैदिकवेन कम॑सेतस्व द्‌ शनात्‌ ॥ एकायस्याविशेषेण दिगादिनं नियम्यते। “मनो ऽनक्रल' TWA Be देश्रभाषणं॥ © I चाप्रवाणात्तचापि fe se 1 tz l AAA | चतु थाध्यायस्य परथमपादे अद्माधिकस्णमारचयति। उपास्तोनां यावदिच्छमाटर्तिःखाद्‌ताऽऽ्टति ? | उपासत्य्ाभििष्यत्तेयावदि च्छं न aut श्रन््यप्रत्ययते AA भाव्यतस्ततप्रसिद्धये।

च्राग्टत्यावन्तनं न्याय्यं सद्‌ा तद्‌ भाववाक्यतः॥ ८॥ 2K

gc व्यासाधिकरणमाला। [ अ ०४|पा०९१ |

तदभिगम उत्तरपु वोघयोरदेवविनाश्ण तद्यपदे शत्‌ ॥ AV BAI

चतुथाध्यायस्य प्रथमपाद्‌ नवमाधिकरणमारचयति,

ज्ञानिनः पापलेपाऽस्ति नास्ति वाऽनपभगतः?।

नाशः दूति way घोषाल्चोपाऽस्य विद्यते॥

€ (2९ ~ अकचात्मधिया agafeaa न feud | चद्धेषना शावण्यक्तावङ्ग घोषस्त साथेकः। < ॥

डतर स्याप्येवमसंद्धेषः पाते तु ॥ १४ ॥ SAA

चतु चाध्यौयस्य प्रथमपादे द्ष्माधिकरणमारच्यति।

पण्छेन लिप्यते ना वा? लिष्यते, sa श्रतत्वतः | ङ = ox क = म

न दिभ्रोतेन Wea ओतं ज्ञानं विरुध्यते ॥।

ACW वस्ठुसामथ्यात्‌ समानः पुण्यपापयोः,

श्रुतं पणणं पापतया तरणय षम श्रतं ॥ १९० ॥

HALHATA TI J Ya ATAU: | wd सूचम्‌। चतुधाध्यायस्य VIRUS रखकादष्ाधिकरणमारचयति।

Hite] AAT AT ar? सिते दव नश्यतः

SUIAUHSAARINT सदृशा GA

WIS eUa संसारथ्रतरनुभवाद्पि।

द्पुचक्रादिदृष्टान्तात्‌ नैवारमये विनश्चतः। ९९ ॥

[अ०४।पा०९. वयासाधिकरणमाला। qe

चअभिदहाचादि तु तत्कायायेव setae ॥ १६॥ अतेऽन्यापि द्येके- AHA: | १७ ॥ BAA |

चतुधाध्यायस्य प्रयमपाद्‌

दाद्‌प्धिकरणमारचयति। नश्येन्नोवाऽग्िदाचादि faa कमं? विनश्यति, । यतेऽयं वस्तुमदिमा न क्रचित्‌ प्रतिदन्यते॥ अनवक्तफलांशस्य ATMA न नश्यति | विद्यायामुपयुक्तवाद्धाव्यक्ेपस्तु काम्यवत्‌॥ ९२ ॥

यदेव विद्ययेति डि ॥ १८ ॥ Gaal

चतु याध्यायस्य प्रथमपादे चयोदशाधिकर्णमारचयति,

किमङ्गा पास्तिसंयुक्रमेव विद्यो पयोग्य॒त ? । कवलद्च प्रशस्तत्वात्‌ सोपास्येवेोपयुज्यते ii "कवलं वीग्यवदि दयासंयुक्तं वीर्यवत्तरः ।

दति श्रतेस्तारतम्बादुभयं ज्ञानसाधनं ॥ ९३॥ भागेन fart च्तपयित्वा सम्पद्यते ॥ १९ ॥ AAA

इति चतुधाध्यायस्य प्रथमपादः ॥ >ः।

चतुथाध्यायस्य प्रथमपादे चतुद्‌ शाधिकरणमारचयति |

वङ्जन्दप्रदार्पयुक्तानां नास््तास्ति मुक्‌? | विद्याल्लोपे ad कमं फलद, तेन नास्ति मुक्‌ ॥

७० व्यासाधिकरणमाला| [ ख ०8।पा ०९ |

आरब्धं भाजयेदेवन तु विद्यां विलोपयेत्‌ । सुपरबद्धवदद्धेशतादवख्यात्‌ Fal AAR VB Ui

दति चतुथा्यायस्य Wats: 1% ॥

ाद्मनसि दश्रंनाच्छब्दाच | ९॥ WILT च सवानु ॥२॥ GA

चतुधाध्यावस्य दितोयपादे प्रथमाधिकरणमारचयति वागादरौोनां खरूपेण TT वा मानसे लयः, श्रतिवाञ्चनसी'त्याद खरूपे विलयस्ततः ॥ ॥ = a. =< न लोयते ऽनुपादान कायं SHAG लोयते। वङ्किद्त्तेजंले शान्तेवा कशब्द इन्तिल चकः ॥ ९ ॥ तन्मनः प्राण उत्तरात्‌ ॥३॥ SAA! चतुथाध्यायस्य दितोयपाद द्दितीयाधिकर्णमारचयति। मनः प्राणे खयं AW a लोयेत खयं aa? | कारणान्नादकद्यारा प्राणा Baa: प्रति॥ ~ ~ € = साचात्‌ Weal लोयेत कायं प्राणादिकनतु, गणः प्राणादिका देतुस्तता टत्तिलया faa: २॥ ~ = ~ ba a agua तदुप्रगमादिभ्यः॥ ४॥ भूतेषु agd: ray नेकस्मिन्‌ दण्रयताद्धि॥ई॥ चम्‌ ।

चतु धाध्यायस्य दितीयपाद्‌ टतीचाश्िकरणमारचयति।

| ख ०8।पा०२] वयासाधिकरणमाला | SY

अररेश्धतेषु जोवे at Wal? way, awpa: | ५.9 स प्राणएस्तेजसो^त्याद नतु जोव दति क्रचित्‌ i "एवमेवेममात्मानं प्रणा aa fa च आतेः। ~ AN € ~~ न जोवे लोला HEAT VAY लोयते॥२॥

समाना चाद्व्यपक्रमादग्टतत्वच्चानुपोाव्य॥७॥ GAA |

€ 2 चतुयाध्यायस्य दितीवपाद्‌ चतुधाधिकरणमारचयति।

ज्ञान्यज्ञोत्कान्तिरसमासमावा? ALE a Gar | araaaiveqe फलस्य विषमततः i त्राटल्युपक्रमं जन्् वत्तमानमतः समा |

पञ्चात्त फलवेषम्याद समेत्कान्तिर तयाः ॥ ४ ॥

तदापीतः संसारयपद्‌ष्एत्‌॥८॥ EW प्रमाणञ्च तयापलब्धेः ~ ban > भ ल ° ॥ € ॥ नापमद्‌नातः॥ १०॥ WAT चोपपत्तरेष SAT ॥ १९ ॥ खच |

चतुथाध्यावस्य दितीवपाद पच्चद्‌एधिकरणमारचयति।

खरूपेणाय gat वाश्चूतानां विलयः परः, SEIT लयो यक्त: खापाद्‌ाने परात्मनि। ्रात्मज्ञस्य ayesha saa तल्लयः | न रेत्‌ कस्यापि Mae न MIT AAT कचित्‌॥५॥ प्रतिषेधादिति चेन्न श्ारोरात्‌॥१२॥ स्प्र्ोा GAT ॥ १३ | Waa च ॥ १४ ॥ र्चम्‌ |

चतुखाध्यायस्य हितोवपाद्‌ षषायिकरणमारचयति,

७र

वयासाधिकरणमाला। [अ ०8।पा०२]

fa जोवादयवा Sera प्राणोत्कान्तिनिवायंतेः। जोवाज्निवारणं aM, HAT दाऽन्यथा सद्‌ा I ४ तप्ताण्सजलवदहदे प्राणानां विलयः रतः | उच्छयत्यच देदाऽता Sera सा विनिवायंते। ६॥

तानि परे TUTSTE | १५ ॥ SAA!

चतुथाध्यायस्य दितीयपादे सप्तदणाधिकरणमारचयलति।

ज्ञस्य वागादयः खखदेता सोना: परेऽयवाः। "गताः कलाः इति अत्या खस्देतुषु तल्लयः ॥ नद्य्िलयसाग्याक्तंविददटष्या लयः WT अन्यदृष्टिपर्‌ Wet गता इत्यायुद्‌ादतं॥ ७ ॥

अविभागो वचनात्‌ ॥ १६ ॥ BAA!

चतुथाध्यायस्य हितीयपाद्‌ ऋअर्माधिकस्णमारचयति।

aaa: शक्तिशेषेण नि५शेषेणायवाऽऽत्मनि ः। शक्निशेषेण य॒क्ताऽसावन्ञानिष्वेतदीत्तणात्‌ ॥ नामरूपविभेदाक्र निः;गेषेरोव daz: ।

Asi जन्म्ान्तराथन्त शक्तिशेषलमियते ॥ ८ ॥

= = * ~ g ~~ तदोकोऽग्रज्वलनं तत्रकाश्ितिदारोा विद्यासामश्यात्‌ तच्छषगतान्‌सम्‌

तियेगाच हादनुण्टदीतः एताधिकया ॥ १७ ॥ TAY

चतु षाश्ायस्य दितीयपदे नवमाधिकरलमारचवति।

[अ ०४।पा ०२ | व्यासाधिकरणमाला | ०३

विशेषो विशेषो वा स्यादुत्कान्तेरुपासितु; ?। हत््र्यातनसाम्धाक्तैर्‌ विशेषोऽन्यनिगेमात्‌ ॥

€ __ स > ™~ मृद्धन्ययेव नाद्याऽसा ब्रजेन्नाडोविचिन्तनात्‌ | विद्यासामथ्यतखापि विश षोऽस्यन्यद्‌ शनात्‌ ॥ <€ ॥

प्रम्यनसारो।॥९८॥ निशि नेति चेत्न सम्बन्धस्य यावद्‌दभावित्वात £ दर्श्यति File ll सुचम्‌।

चतुथोध्यायस्य दितीयपाद्‌ दप्रमाधिकर्णमारचयति, अन्येव war ti atfa निश्वपिवा निशि? | खयरभ्मेरभावेन श्टताऽदन्येव यातितं i यावद दं रश्मिनाद्योयक्ता ara areata | देददादात्‌ भ्रूतलाच रग्ीन्नि्पि वाव्यसा॥९० ॥ gasiaasfa दचत्तिणे।॥२०॥ यागिनः प्रति च स्मर्यते स्मात चेते ॥ २९ ॥ BAA ति चतुथाध्यायस्य हितीयपादःः ॥ # |

चतु याध्यायस्य दितीयपादे र्काद्श्राधिकरणमारचयति।

gaa द्ल्तिणेष्टवा घोफलं नैत्यरेति ar? नेत्युत्तरायणाष्वोक्ेरभ परस्यापि प्रतीकच्णात्‌ | ्रतिवाडिकदेवेक्तेवंर्‌स्याल्ये प्रतीक्तणात्‌ | फलेकान्याच विद्याया; फलं प्राज्नोद्युपासकः ॥ १९ ॥ दति चतु याध्यावस्य दितीचः पादः ॥ % ॥

L

७४ व्ासाधिकरणमाला। [०8।पा ०३ |

£ = afacifeat ततप्रथितेः॥९॥ SAA चतुयोाध्यायस्य ठतीयपाद्‌ प्रथमाधिकरणमारचयति

नानाविधे ब्रह्मलाकमाभौा यद्वाचिंरादिकः 2 | नानाविधः सयादिद्यासु वणंनादन्यथान्यया ॥ एक एवादिंरादिः खान्नानाश्रत्यक्तपवंकः | यतः पञ्चाग्मिविद्यायां विद्यान्तरवतां Bat uy ॥ वायुमन्दाद विषेषविष्रेषाभ्यां | २॥ सुच्‌ | चतु योाध्यायस्य टतीयपाद्‌ दितीयाधिकरणमारचयति। सन्निवेशयितुं वाय॒रचाशक्योऽय शक्यते ? | न शक्यो वायुलाकख्य श्रुतक्रमविवजनात्‌ i वा यच्छिद्रादिनिष्कुम्यस ्रादित्यं व्रजेदिति, श्रतेरवग्रवेवायुदे वलाकस्ततेाऽणघः॥ २ ॥ तडिताऽधि वरुणः सम्बन्धात्‌ ॥ ३ ॥ स्‌चम्‌।

चतुथाध्यायस्य दितीयपादे टतीयािकस्यमारचयति।

वरूणादेः सन्निवेशे नास्ति तचाय विद्यते ? | नास्ति, वायारिषैतस्य व्यवस्धाश्रत्यभावतः॥ विद्य॒व्छम्बसविदष्ि्यनीर स्याधिपतिलतः |

वरूणो faqawe तत इन्द्रप्रजापती ll 3 tt

याति वाहदिकस्तल्िङ्गात्‌ ॥ ४॥ उभयव्यामादात्‌ तत्छिडः॥५॥ 3 AS Ps वेद्यतेनेव AAWRA | € ॥ TAA]

~~

[अ०8४।पा०३्‌ | व्यासाधिकरणमाला | oy

aquraay टतीयपादं चतुथाधिकरणमारचयति |

मागंचिद्धं भागभ्रवा नेतारो वाच्िंरादयः?। आद्यौ स्यातां, मागेचिद्धसारूप्याक्ञोकशब्दतः।

“अन्ते गमयतोःत्यक्तेनेतारस्तेषु VET: |

निदेशेऽस्य waren तन्निवासिजनान्‌ प्रति॥४॥

कायें वादरिरस्य गत्युपपत्तेः ॥ ७॥ विष्टेधितत्वाच॥८<॥ सामो- प्यात्त AQIS: ॥ < | कायोत्यये तदध्यच्तेण सातः परमभिधानात्‌ ॥ १० ॥ Mazi १९१ ॥ पर जमिनिसख्यतात्‌॥ १२ ॥ SLATS | २२॥ न च काय प्रतिपच्यमिसन्धिः॥९४॥ Baa

चतुधाध्यायस्य टतीयपाद्‌ पञ्चमाधिकरणमारचयति।

परं ब्रह्माथवा कायंमुदद्यागंण गम्यते, मख्यलादम्टतलोक्तं गम्यते परमेव AA I कायेंसयात्‌, गतियेाग्यलात्‌ परसिंस्तदसम्भवात्‌ | सामीष्याद्रद्यमणशब्दोक्तिरग्टतलंक्रमाद्धवेत्‌ YU

खप्रतीकालम्बनान्नयतौति वादरायण उभवयथाऽदोषात्‌ तत्‌क्रतुख ॥ १५ ॥ विशेषच्च दशयति ॥ १६ ॥ सुचम्‌।

इति चतुधाध्यायस्य Sata: Ure: || ॐ I चतुयाध्यायस्य टतीयपाद्‌ घषाधिकरणमारचयति।

प्रतीकापासकान्‌ ब्रह्मलोकं नयतिवा नवा, अरविशेषश्रुतेरेतान्‌ ब्र्मोपासकवन्नयेत्‌ |

od व्यासासिकरणमाला | [ Hos|Utos |

AQMAITHTAA प्रतोकादंफलश्रवात्‌। न तन्नयति पञ्चाश्चिविदो नयति तच्छ्रुतेः ॥ £ 11 ५.9

दति चतुयाध्यायस्य ठतोयपादः ॥ ¥ ॥

सम्पाद्याविभावः खेनद्रव्दात्‌ | ९॥ AM: प्रतिदानात्‌ ॥२॥ AT- त्मा प्रकरणात्‌ | २॥ सूचम्‌।

चतुथाध्यायस्य चतुर्थपादे पथमाधिकरणमारचयति

नाकवन्नृतनं म॒क्तिरूपं यद्वा पुरातनं?) ्रभिनिष्यत्तिवचनात्‌ फललाद्‌पिनूतन॥ “खेन रूपेणेति" वाक्ये WIAA परतनं । ्राविभावेा ऽभिनिष्पत्तिः फलद्चाज्ञानदानितः ॥९॥ अविभागेन इद्त्वात्‌ ॥8॥ सुचम्‌। चतुथे ध्यायस्य wate दितीयाधिकरणमारचयति। मक्ररूपाद्रद्य भिन्नमभिन्नं वाऽय भिद्यते? | "सम्पद्य च्यातिरित्येवं कमकटंभिदराक्रितः॥ अभिनिष्यन्नरूपस्य “स उत्तमः पमानितिः। ब्रह्मलाक्तरभिननं तद्‌ भेदोक्तिरुपचारतः।॥ २॥ aaa जेमिनिरुपन्यासादिभ्यः॥१५॥ चिति तन्माजेण तदात्मक-

त्वादिव्योडलामिः॥ €॥ रखवमप्यन्यासात्‌ पूर्वभावादवियायं वादरा- यणः ॥ ७ | सृचम्‌ |

[ च ०४।पा०४ | Qrafyncmarat | 99

चतुथाध्यायस्य चतुथेपादे दतीयाधिकशर्णमारचयति। करमेण यगपदटाऽख सविशेषाविशेषके ? | विरुद्धलात्‌ कालभद्‌ाइ्ावष्या भ्रतये स्तय; ॥ सक्राम॒क्तदृगेभेदाट्ावस्था सम्भवे सति। अवरुद्धं योगपद्यमश्चतं क्रमकल्यनं ॥ ३

सङ्कल्पादेव तु As) Ba za चानन्याधिपतिः॥€। सचम्‌ | @५ चतु धाध्यायस्य चदु्थपाद्‌ चतुधाधिकसर्णमार्चयति | Wwe वाद्यो दतु: HKU Va aT? | AM ATRIA YS AAT SISA लोकवत्‌ ॥ खंद्कल्पादव पितर" इति अ्चत्यावधारणात्‌। WHT एव देतुः स्यादवेषम्याद्धान॒चिन्तनात्‌ || gi

e = 6 a = (५ aug वादरिरुद् दयेवं॥१०॥ भावं जंमिनिविकल्पामननात्‌ ॥ १९ ॥ दाद शदवदुभयविधं वादरायणोाऽतः॥१२॥ तन्वभावे स- न्यवदुपपद्यते ॥ १३ ॥ भावे जायदत्‌ ॥ ९६४ ॥ सुचम्‌

चतुर्थाध्यायस्य चतुर्थपाद पञ्चमाधिकरणमास्चयति। ~. aN =~ ~ [से व्यवस्थितार्बेच्छका वा भावाभावा तनायंतः? | विरुद्धौ तेन पंमेद्‌ादुमी खातां यवखिति ॥ एकस्िन्नरपि पं सेतावेच्छ क कालमेद तः । अविरोधात्‌ खप्रजाग्रद्धोगवद्‌ युज्यते द्विधा ५॥

७८ व्ासाधिकस्णमाला। [ख ०४।पा०६]}

प्रदीपवदवेशस्तथाहि दशयति ॥ १५॥ खाप्ययसंपन्योरन्यतरा- पेत माविव्वुतं डि ॥९६॥ aaa

चतु थाध्यायस्य WANS

बाधिकर्णमारघयति। निरात्मनाऽनेकदेदाः सात्मका वा? निरात्मकः ्रमेदाद्‌ात्ममनसेारेकस्मिन्नेव वन्तंनात्‌ ॥ एकस्मान््रनसेाऽन्यानि मनांसि स्यः प्रदौपवत्‌ | ्रात्ममिस्तद्‌ वच्छिनेः सात्मकाः स्यस्विधेत्यतः।\ ६ ॥

जगद्यापारवजं प्रकरणादसन्चिदितत्वाच् | १७ ॥ प्रत्यत्तापद प्रादि- ति चेन्राधिकारिकमण्डलस्याक्तेः॥ १८॥ विकारावत्तिं च तथाहि सितिमा ॥ १९ ॥ दर्यतच्ेवं yaaa eo | मेगमाच साम्यलिङ्गाच ॥ २९॥ Basia: इव्दादनारत्तिः शब्दात्‌ ॥ RR Il सूनम्‌।

ष

रति चतु्ाध्यायस्य चतुथपादः | Si

चतुथैध्यायस्य चतुघपादे सप्तमाधिकरणमारचयति। जगतखष्टुलमस्येषां यागिनामथ नास्ति वा ? | “रसि खाराज्वमाप्नोतीः BHAGAT ॥ सपष्ठावप्ररतलेन agar नास्ति योगिनां, सखाराज्यमोशेा भोगाय ददे मक्तिच्च विद्यया ॥ ७॥ दति चतुधध्यायस्य चतुथ पादे ॥ *॥

चतु याध्यायः समाप्तः | समाप्तश्चायं DY: |

—— 0 Oe

1 [111 11.11111||. RARE 111 4 11 14 11111 ११११ {14111 11111111. 11/11] १११।।।।१ TULL

HUD u tht ive 11111 11111111111।11|11111111||/11 11.111, 11 . ५ 1111111 11111 11111१8 iH ^ नीर + TT} १११११११ ॥1॥११।१।१।।।।॥। + ~ bibs nnn TO

iT tf १001 | {|||}, 11111111. | । ॥११) १११११040 141१04 11 11 ५ | 11111 ob | pt "11117711 ।111||.,. 11 © 11.111 ||| ‘} 1111110 TTL yr १।१।१। (१११११११1 1 1 11111111}

+

1११1 | |॥4॥॥॥1॥११1॥। | : "11111. 11111171 7

(1.11... 11111111 11171111 11777170 ॥.,..... 1.1... । , 1111111. (11111 11111111 11111111 1111111 : TTT ET 11111111 .1||| 1 #। 11|| ||| |1|, १११११११११११ ११५११११ । । 1१ ॥ 1११ ११।१।५१११) क| ||| (| 11 1 {{1॥१११३११।०।१११। 141, (||| 111 । ||| ।१॥। 1 11111111} ॥१।१।।१।१।।१।।१।१॥ 1111111. 1111 11111111. 111 1111111 |11 11 1)1111 || 11:11 11. 1 (1{१११११२।१११११५। १1111111} 111।|।.;;.;}1111111111111111111111111111111 १३११ 11111.1141}1}1111/111/111111:111111/1}1 it 8१११८१११. १ PEL 111 १7. 7) ee र

Brahmasutram nama Veda-—

ntadarsenam

Bedareyana PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

४५:83: 1863 i2

B 132

५ 600 ६0 ६। 80 Cl 6 2 31 504 41/15 AVE 39॥४४५ (0

॥१1॥७॥\५/00 LV 11