UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
WILLIAM H. DONNER COLLECTION
purchased from
a gift by
THE DONNER CANADIAN FOUNDATION
BIBLIOTHECA INDICA
A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS
PUBLISHED BY THE
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.
NEW SERIES, No. 127, 1142, 1178, 1195.
GADADHARA-PADDHATI
DVITIYA KHANDAH
ACWARASHAIRAD.
GADADHARA’ RAJAGURU
EDITED BY PANDIT SADASIVA MISRA. PU
(Vor il} लन
LLL ^
Gaicutta:
PRINTED BY UPENDRA NATHA CHAKRAVARTI, AT THE SANSKRIT PRESS AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET,
1908.
| ध) 28 1967
i, S <१४।११ oF TOR
MATAR आचारसारः। Gada © ~ ©; ^ NAV ~ । 1
दितोयखण्डः | श्री गदाधरराजगुसप्रणोतः |
एसियारीकसोसाद्टोनाभिकायाः सभायाः
अनुमत्या
ओपुरुषोत्तमचे् निवासिना
परि श्डतभीसदटाशिवमिश्रेण
सस्त |
कलिकाता-राजधान्यां श्रीउपेन्द्रनायचक्रवत्तिना संस्तयन्ते न) एसियाटोकमसोखाद्रटोनामिकया सभया प्रकाशितच।
a ES
१९.८८ AVES: |
PREFACE.
In these days of elaborate enquiry and learned research our Sanskrit lore which was gradually sinking into dark oblivion, is now coming to light through the liberal patro- nage of Government and arduous efforts of many private individuals. We are 11011 indebted to the Asiatic Society which has done incalculable good in this direetion and if the Society continues working for some years to come all our Sanskrit Shastras are likely to be revived, About 25 years ago Dr. Rajendra Lal Mittra L, L. D.C. 1. 7. deputated one of the travelling Pandits of the Society, Pandit Ramnath Tarkaratna to visit Orissa for collecting Sanskrit works, Again in 1894, the Society engaged Pandit Benod Behari Bhattacharjya for the same purpose. IT had the honour and pleasure of accompanying the learned Pandit in his travel and did all J could to help him in collecting many invaluable works which the Society had not found else where, Ilence my connection with the Society and my acquiantance with their worthy Phylologi-
eal Secretrry, Mahamahopddhyaya Haraprasad Sastri through whose kindness, I was honeured with the work of
editing Gadudharpadhati, a big Smmiti_ code of excelent | merit written by Gadadhar Rajguru, The entire work । divided into five parts viz, Achér Sar, Dana Sar, Sudin S4r, Brata Sar and Kala Sar has already been printed and published by the Asiatic Society, The present volume now printed and published is Achfr Sar. Kala Sar deals
et ee et. म अ ee ~ ~ ---
with the determination of the appropriate and auspicious
time for the performance of several rites and ceremonies which form the daily religious duties of a devout Brahmin, For what is Hindu life but a routine of religious practices duly observed in right moment and in right order, Achar Sar deals with the several religious rites as well as the manner in which one should take his meals, sleep etc. during a day 1. 6. 24 hours. The arrangement of their subjects is strictly logical, their language chaste, and style lucid, A superficial reader will, I dare say, bear testimony to the vast erudition and rare originality of their author, Gadadhar Padhati is not certainly a very ancient work, Its author lived not more than 170 years ago. We learn from the work itself and from the geneology of his
* ad कौ शिक-वाजपेयि-तुलसोवं शात् seufasar- च्रौियन्वक्षतः स राययुरुरित्यासोत् वटान्याय्रणोः| पुरः शारद्राजपेयमसखञद् विदान् SCHUM नाथस्रौीमद्िषो-गुरुहलभराभिख्योऽप्रजो AAA ॥ देद्ान्तादिसमस्तशास्निलयो नोलाम्बराख्योऽचुज- स्तय्य स्म्रार्त व रोऽतिटेवविद भूत्स हत्य विद्या खंवः | सदेयाकरणय् aifafaga: खरोनौलशेलेशितु- मञ्चस्तानखखोत्सुवानवयवस्तोलरं च योऽवरयतन् ॥ धोरेणान् सखवितोणदायितमहासत्शासनेपूत्तमान् सं स्याप्याध्वरिखणो विधाय धघनटप्रख्यान् हिजांस्तान् {uta | प्राज्यं प्राप चतुमूखादिकमहायन्नेषु सन्तोषयन् विप्रादौनपि राजसयज्नितं atfafst at aq: i यो नीनाम्बरराजगुव्वेभिधया ख्यातः सितौ Aree: छष्णास्य ्तितिपेञ्रेभपतिना शिष्येख सम््ानितः। मौव णो डुचतुषटयाच्युतप्दाम्भोजाङ्ङष्णातप- arta हिपचामरप्रष्टतिभिश्ात्मोयचिङ्गेः परेः ॥
family that the author was the son of Nilamber Rajguru, the precepter of Harakrushna Dey, a king of the Gajapati Dynasty * of Orissa, who reigned from 1714 to 1718 A. D. Ilis uncle Ialadhar Rajguru received from the said king grant of land, a very lagre Brahmin village about 4 miles off Puri, called Harekrushnapur, His mother Janaki 1s said to be an accomplished lady of very high repute,
In Conclusion, I beg leave to observe that Gadadhar- padhati is the last and best known Smriti for recognising and regulating the manners and customs of the Hindus in Orissa, Of all the local Smritis used in Orissa this work is mostly accepted and is considered to be of highest authority. The object of the Society in publishing this valuable work will be fulfilled if it help the Hindus in solving the social problems of the Hindu life. I must express my gratefulness to the Raja of Khalikota in the Gaujam district for his kindness in supplying me from his library with a copy of Achar S4r which I could not get elsewhere.
यज्वा AACA Bart sia wal दृत्पख्डित-
स्तं नोलाम्बरनामकं च पितर ्रोजानकीं मातरम् नत्वा राजगुरुगटाधरसुधोस्तं कानलसाराभिधं
न्धं प्रारभते विलोक्य यमिमं निःसंशयाः स्वजनाः ॥
* Gajapati is the same as the Ganga Dynasty. The founder of this dynasty was Chauraganza Dev who was a native of Orrissa and is represented as the son of Gokarneswar near Mahendra Hills in the southern part of Orissa.—Vide Madala Panji of the Puri Jaganath Temple and Gangavansamcharita, a historical drama in Sanskrit.
गदाधरपदतौ अआचारसारः।
CO la ~
स्ोगरेशाय AA: | अ्रगशेषवरणणशखम धम्र्यं शरौोरिमाचस्य च शोघ्रसुक्तये | निजालये यो पुरुषोत्तमाद्वये दधदयु दारुमयं महः खये ॥ रचितजननिकायाभोष्टदानकदक्तः पयतु विमलायाः सानुकम्मः HSA: | समृ तिनिकरगभोराम्भो धिमध्य थैरला- नयनकछतिविधाने नूलयल्ञेऽन्तरायम् ॥ aud कौशिकवाजपेयि-तुलसो वंश्याद् छहत्पर्डितात् नोतिगयन्यक्लतः स रायगुरुरित्यत्ाधिकारौ gat: । YA, शरदवाजपेयम खद् जातो हरेकष्णभ्रू- नाययोमह्िषौगुरुडलधराभिख्योऽग्रजो WIAA ॥ वेदान्तादिसमस्तशस्व निलयो नोलाम्बराख्यो ऽनुज- स्तस्य स्म्ा्सवरोऽतिदैवविदभूत्मादहित्यविद्याणवः |
(१) रायगुरूरित्यासाहटान्यायणौः।
2 गदाधरपदतो
सद्हेयाकरणश्च नोतिनिपुणः खोनोलगैज्तेशितु- मञ्चस्रानसुखो त्सवानवयवस्तोतं च योऽवणेयत् ॥ धोरेशान् खवितौ रदापितमहासच्छासनेषुत्तमान् संसाप्याष्वरिणो विधाय घनदप्रख्यान् दिजांस्तान् व्यधात् | प्राज्य प्राप चतुमखादिकमहायज्नषु सन्तोषयन् विप्रादौनपि राजस्यजनितं यौधिष्ठिरं यो यशः ॥ यो नौलास्बरराजगुव्वैभिधया ख्यातः faat ओो हरे- करष्फाख्य-ल्ितिपेश्वरेभपतिना श्ष्यिण सम्प्रा नितः | सौवर््णोडचतुष्टयाच्यतपदाम्भोजाङ्गकष्णातप- त्राणेन दिपचामरप्रथतिभिथ्ातौयचिङ्ैः परैः ॥ यज्वा Tata यमेष्वर इति श्चात्रा दहत्पण्डित- स्तं नोलाम्वरनामकं कृपगुसं तातं WY जानकीं । नत्वा राजगुरुगदाधरसुधोराचारसाराभिधम् ग्रन्थं प्रारभते विलोक्य यमिमं निःसंशयाः asia: | दह खलु विष्णवाराघनमेव परमपुरुषाधंस्तचच आचारवत एव सिध्यतोति, ब्ाचारसराराभिधो ग्रन्थः प्रारभ्यते ।
विष्ण॒पुराणे,--
वर्ण खमाचारवता पुरुषेण परः पुमान् |
विष्णुराराध्यते पन्था नान्य स्तत्तोषकारकः ॥ अत्र वरणयखमाचारस्य कालोपजोवनमेन प्रहत्तत्रात् आदौ कालो निरूप्यते! सच कालो ददिविघः। निव्योजन्यञखति। aa
अआ्आचारसारः। 2
कालकालापरनामा $श्वर एव fara: | तथा च afada- WATT नारायणोये।
सर्वे निमेषा afat faara: पुरुषादधि |
कला HEU ASA अ्रहोरातय सवेश: ॥
Walaa कतवः संवत्सराश्च' कल्पिताः 1 इति कूग्यपुराणेऽपि,--
अनादिरेष भगवान् कालोऽनन्तोऽचवः परः |
AINA BABA सवत्मत्वान् महेष्वरः | तया aaa,—
परं aw a warts वासुदेवोऽपि WET: |
कालेनेव च खज्यन्त स एव ग्रसते Ya ॥ afaa “स fang विश्वेदात्मा योऽभिन्नः कानलकालोऽगुणो सवविव्यः प्रधानं aan इति । निर्गुणः स्सारमौहङ्टितिठन्ध- हेतुरिति | ज्यो तिःगास्व,--
भ्रूतानामन्तक्लकालः कालोऽन्यः कलनात्मकः | तम्मात् जन्य कालस्य वासुदेवादौनामपि AAAS कालः परमेश्वरः | तस्य wana Maar तन्निरूपणम् | तया च स्मरति |
सर्वषु कालेषु ममस्तटेरे ष्व पकार्ययेषु AAT: |
स्वे; स्वरूपैभगवाननादिममास्त् माङ्गल्य विठय दरिः ॥
(१) मवन्सुराश् Rarer दति |
8 गदाषरपद्तौ
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपोयज्नक्रियादिकम्। न्यूनं सम्पृणतां याति सद्यो बन्दे तमच्युतम् ॥ इति । परमेश्वरस्य faved कथं तस्य स्मरण्मित्याकां ्षाया- माह | नित्यो जन्य कालो दौ तयोरादयः परेश्वरः । सोऽवाङमनसगम्योऽपि Set भक्तानुकम्पया ॥ इति वाश्ष्टठरामायणे कालखरूपं यथा,- ayaa: खौमान् कुण्डलो क बचाज्वितः । ऋतुषर्कमयोदारवक्षषट्कसर्मान्वतः ॥ मासद्ादश्कोदामभुजदादश्कोद्भटः | स्वासारसमया Tal ठतः किङ्करसेनया ॥ इत्यादि यद्यप्यस्ति, तथापि भक्तानुजिष्टच्या खोक्षतनानामूत्ते- स्तस्य नानामूत्तिस्मरणम् | | तथा च भगवन्नौतायाम्,-- योयो ai at तनुं भक्तः खदवाडिंतुमिच्छति । तस्य तस्याचलां Wei तामेव विदधाम्यहम् ॥ स तया अद्या जुक्लस्तस्याराधनमो हते | लभते च ततः कामान् मयेव विहितान् हितान् ॥ यजन्त सालिका देवान् यक्तरक्तांसि राजसाः | प्रतान् PANU ga यजन्ते तामसा जनाः ॥ इति aa एव ल।केऽप्यायिददागोपालं सर्वेऽपि खच्छया एककां टेवता-
सुपासते। तथा च मायाया afta ईश्वरात्मकत्वात् |
अ्रचारसारः। ५
नानाविघगक्रिमयो सा जनयति कालतच्वमेवादी |
भाविभवद्भुतमयं कलयति जगदेष कालोऽतः ॥ इति भोजराजशेवागमसंग्रहवचनेऽपि कालस्य मायाकाय्यंत्व सङ्क च्छते | Wa BRU मयप्रत्ययः | आरब कर्मन्तऽपि $श्वर- स्मरणं | qs सम्पण तां या चित्यक्तेः | award भगवन्न तायाम् |
यत्करोषि यदस्नासि यज्जुहोषि ददासि यत् |
यत्तपस्यसि कौन्तेय तत् कुरुष्व मदप॑णम् || इति | पूबेवदच्रापि च यो यां देवतामुपास्त, स aa सम्पयेचन्र क्चिदिरोधः। देवोप्रूजादौ तथा शिष्टानां समाचारा |
नित्वकालजन्यकालोत्पत्तिमादह मनुः |
कालं कालविभक्तौय नक्षत्राणि ग्रहांस्तथा,
afe ससंञ्ने चेवेमां खष्टुमिच्छन्निमाः प्रजाः ॥ इति । afaq पूवेमुदाहृतेव । तत्र जन्यकालेषु निभेषादिपरादगेन्तेषु संवत्सरः प्रधानं, अरन्ये गुण्भरूताः। “सोऽकामयत दितोयो मम आत्मा जायेतेति मनसा वाचं मिघुनध्ं समभवत्तदेतामायितः संवत्सरोऽभवत्” इति यतेः |
एवं नानासमसुव्यानाः कालाः संवत्सरा यितः |
अणगञ्च Hey सव समवयन्ति तम् ॥ इति स्मृत | कालस्य जन्यत्वपन्ने चिरचिप्रप्रत्ययोपाधिददारेण कलयति आआल्ति- पति इत्यधेः । एवं सामान्यविग्रेषकालौ निरूपितौ । संवत्सर रादि- कालविशषास्तत्कत्यानि च wast कालसारे द्रष्टव्यानि। प्रकतमनुमरामः। तत्रादौ वणनिरूपणम् |
६ गदाधरपद्तौ
ब्रह्मक्तवियविट्शृदरा Fat स्त्वाद्यास्वयो fest: |
इति यद्यपि याज्नवल्कयादिभिञ्त्वारो aut विभक्ताः, तथापि “नन्द्ान्ताः क्षत्रिया गताः” इत्यादिवचनात् यथाकथञित्समाधा- नेऽपि क्षत्रियाणां वेश्यानाच्च वहुपुरुषौ यशृद्रसम्बन्धेनैव शूद्रत्वादटेव त्राह्मणशृद्रावैव वणौ कलौ । यद्यपि ब्रद्मचारिग्टहि-वानप्रस्ध- भिन्ञुरूपाथल्वार ्रायमास्तथापि “देवरेण सुतोत्पत्तिवानप्रस्था- यमग्रहः" इत्याययुक्ता “कलौ युगे त्विमान् watq बज्याना- guatfau”’ इति सारसंग्रहवचनात् तब्रह्मचारिग्टहस्यसन्यासि- रूपास्तय एव आखमाः कलौ | तत्रा यमध्यस्ररूपं निरूप्यते ॥
“आदो गुरौ वसेत् । दितोवमागुषो भागं क्लदारो we वसेत् । वने वसेग्मव्रजेत्” । इति विधिचतुष्टयम् । तत् यथाग्नि- नादधोतेति विधिविद्िताधानजन्यात्म निष्ठसंसकारः आ्रहिताग्नित्वं स॒ च प्रणान्ताग्नरपि तिषति। तत् संस्कारवन्तमेवाधिक्षत्य आदिताग्निर्नादरतं वदेत् इत्यादयो wat: | एवं गुरौ वसेदिति विधिवशद् गुरौ वद्छामोति यः सङ्कल्पः, asada एव व्रह्मचारित्वम् | तमधित्यावकौ शेप्वादयो धम्म विधौयन्ते | तस्यावधिः समावत्तेनम् | एवं दारकरणोत्तरं we वद्छामौति यः सङ्कल्प; तज्जन्यसंस्कारविशेप एव मादेख्याम् । अत एव पन्लोमरणेऽपि संस्कारमाद् ग्य्दस्य इति तस्य ग्रदस्थधम्धाधि- कारः faq पलौसहायसाध्यकश्मखेवानधिकारः 1 तस्य
— = SS ~ ---- ~ = ~~
(१) संस्कारवत््वात् 1
ATATCaTL | ©
चावधिवेनप्रस्थायमपरिग्रहः। एवं वने वद्स्यामोति यः सङ्ल्य- स्तञ्जन्यसंस्कारविशेष एव॒ वनस्थत्वमिति तहन्तमेवाधिक्छत्य अरफालक्ष्टाश्नो इुरेतस्त्वादयो wat विधौोयन्ते इति weaaa- स्यानधिकार एव | एतेन वानप्रस्यायमो नाम वनवासादयो ध्मा एवेति afafafad, तचिरस्तमेषेत्यनुसन्धयम् | एवं प्रत्रजि- ष्यासि, इति यः सङ्कल्पः, तज्जनन्यसंस्कारविगेष एव पारित्रज्यम् | तहन्तमेवाधिक्लव्य यतिघम्माः । तद्यथा |
सिदमन्नं ग्टद्स्थाय वानप्रस्याय गोरसम् |
यतये काञ्चनं दत्वा नरकं प्रतिपद्यते ॥ इत्यादौ नामव्यवस्था BWA! स्रातकस्यापि gas वसलोऽव- कौ णंप्राय्ित्तापत्तेः | समावत्तनानन्तरं तु दारकरग्पय्यन्तमना- समित्रम् | तस्येव तव्रैवानायमे वास इति उपपातकित्वम् |
“carr न तिष्ठत दिनमेकमपि fea.” | इति दच्चोक्िरपि तत्परेव। तस्य तु उपनयनात् पूवमिव केषुचित्कश्मसु खातक घम्प्रव्वधिकारः।
दत्यायमस्ररूपनिरूपणम् | तत्र रटहखधरम््रस्तदितरधम्मा खास्मत्कते संस्कारसारे सवि.
शेषतया द्रष्टव्याः | Taser तु प्रत्यत्षविधानात् ग्हस्स्यत्यु्तवता च मौतमेन Tee प्रत्यचययुतिसिदत्वसुक्तायमान्तरारां ATT त्वेन दौवल्यसुक्तम् | तन्नित्याचारो लिख्यते । तव्राचारप्रशंसा | पराशरः, चतुस्पमपि वखानामाचारो धर्मपालनम् |
आ्रचारणभ्वष्टदेहानां MATA: पराद्युखः |
1
ट Testa eat
आचाराल्लभते द्यायुराचाराटोष्ठिताः AST: | च्राचारादनमाप्रोति द्याचारो हन्त्यलक्षणम् ॥ आचारात् पूज्यते लोक आचारात् यश AAT | आचारो SARA आचारात् कुलवान् भवेत् ॥ दुराचारो हि पुरुषो लोके भवति fafa: | दुःखभागो च सततं व्याधितोऽल्यायुरेव च ॥ कुत्सितश्च सदा लोके विप्रो afafaafera: | आचारदहोनः पुरुषो दोनो होनां गतिं लमेत् | मनुः,--आचारः परमो WH: Aa: ATA एव च । तस्मादस्मिन् समायुक्तो fra स्यादात्मवान् दिजः ॥ आचाराद् विच्युतो विप्रो न वेदफलमश्चते। आचारेण तु संयुक्तः सम्पृरुफलभाग् भवेत्! ॥ एवमाचारतो दृष्टा धममस्य सुनयो मतिम् | सवस्य तपसो म्रूनमाचारं जगदुः परम् ॥ आचारस्यापि कममूलत्वात् कश्मप्रशंसा | माव्छे,-- ज्ञानयो गसदस््रादि aaa: प्रशस्यते | कश्मयोगोद्वं ज्नानं तस्मात् तत् परमं पदम् ॥ RAMAN ब्रह्म न च AAAH AT; | तस्मात् कम््नियुक्तात्ा aa प्राप्रोति शश्बतम् ॥
(१) ga: |
ATATLATT, |
तथा,-- देवानाच्च मनुष्याणां पितणां चैव सवेदा | afa करोति बहुनां कश कुवंन् ययोदितम् ॥ सामान्येनाह मनुः,-- यद् यत्यरवशं HA तत् तद् येन ASAT | यद्यदात्मवशं कश्य तत्तत् सेवेत aaa: ॥ स्व परवशं दुःखं सवेमात्मवशं सुखम् | एतत् विद्यात् समासेन लक्षणं सुखदुःखयोः ॥ TRU कुवंतोऽस्य स्यात् परितोषोऽन्तरात्मनः | तप्रयन्नेन कुर्वीत विपरोतं तु वजयेत् ॥ यत्क्र कुवंत इति शास्र विसदमित्यधः | agaq fated कमम निन्दितच्च समाश्रयन्" | अनिग्रहाचेन्द्रियाणां नरः पतनरख्च्छति ॥ इति तदुक्तेः | भास्वविरुडव्वपवाद् उक्तो यान्नवल््केयन । HAW मनसा वाचा यललाडम्प्रं समाचरेत् | Tear लोकविर्िष्टं waar तु ॥ अतएव पुखपापवियेकवचने विश्वासितः | यमाच्यीः क्रियमाणं हि शंसन्त्यागमवेदिभिः। स wat वं विगदन्ति तसधम्ं प्रचन्नते ॥
sinaatefa: क्रियमाणमिति सम्बन्धः| इति
(१) ममाचरन् |
१० गदाधरपदतो
तच,- उपनोय गुरुः शिष्यं महाव्याह्ृतिपूव कम् | वेदमध्यापयेदेनं शो चा चारां ख शच्येत् ॥ इति यान्नवत्कयोक्तेः गुरुशिच्या wae: कमानुष्टानम् | aa घञ्प्रमाणानि मनुराह, — वेदोऽखिलो धञमरूलं स्मतिशोले च तदिदाम् । ATA साधूनामात्मनस्तुष्टिरेव च ॥ तथा,-- खु तिस्मृत्य॒चितं' धम्प्रमनु तिष्ठन् हि मानवः । इह कोत्तिमवाप्रोति परेत्य चानुत्तमं सुखम् ॥ ` तथा च मनुयान्नवल्कगौ,-- तिसु वेदो विक्नयो wang बे स्मृतिः । ते सर्वार्थेष्वमौ मास्य ताभ्यां wat हि frail ॥ योऽवमन्येत ते qt हेतुणखाखयादिजः | स साधुभिवदिष्कार्ययो नास्िको वेदनिन्दकः ॥ तधा च मनुः,- अधकाभेष्वसक्तानां ward विधोयते | धम्यं जिज्ञासमानानां प्रमाणं परमं खुतिः॥ सुतिदेधं तु यत्र स्यात् तच ध्मावुभौ स्मृतौ ॥ उभावपि हि at wal सम्यगुक्तौ मनोषिभिः॥
(१) शर्युद्तम् |
आचारसारः। ११
उदितेऽनुदिते चेव समयाध्युषिते तघा ।
सवथा aaa यन्न sata वैदिको ata: | यथा,-- यस्मिन् ea a राचारः पारम्पय्धक्रमागतः।
वणानां सान्तरालानां स सदाचार उच्यते | ऋग्यजुःसामायवरूपय्यतुविधो वेदः । अखिलः साङ्गः । अङ्गानि तु|
frat कल्यो व्याकरणं निरु छन्द एव च ।
ज्य तिः शस्व वेदानां षडङ्गानि प्रचक्षत ॥ 'कल्यपटदेन स्मृतिः मन्वादौनां घ्मशास्वम् | याज्ञवल्कयः, -
वक्तारो धम्मशास्वाणां मनुरविष्णु्यमोऽङ्किराः |
व शिष्ठदटत्षसंवत्तगातातपपराशराः ॥
अ्रपस्तम्बा शनोव्यासाः कात्यायनचदस्पतो |
maa: शङ्लिख्ितौ हार तोऽदिरहं तथा ॥ ae याज्ञवल्कय; | अयं तु अष्टादशस्मृुतिवकम्योऽभ्यध्िकः। अष्टादशस्मृ तिवत् मव्ररतध््मणास्वं श्रध्येतव्यमित्यथेः। तथा उपाष्टादशस्मुतिक्षतः | तच गह्गपस्तम्वाभ्यां प्रचेता उक्तः| तत maga | देवनल-सुमन्तु-जमिनि-जमदग्नि-प्रजापति-विश्वामि च- पैटोनसि-पितामद-बौधायन-कागनय-जावाल-च्वन-मरोचि- कश्यप-नारद-दक्नाः। एत षट्लि भत् |
ह -_—-« = = =-=
(१) कल्यपटेन कल्याः कात्यायन नाद्यायनार्दि Gata च रटद्धन्ते।
१२ गद्ाधरपडतौ
मन्वादिस्मतयो यास्तु षट्त्रिंशत् परिकौत्तिताः | द्रति भविष्यपुराणोक्तः। योगियान्नवल्कया-छहन्मनु- दश्णता- तप-प्रथ्तोनि तरेव लतानि एतत्-व्यतिरिक्ता याः स्मृतय- उपलभ्यन्त श्ि्टपरिग्टहोताः शएनःग फ-शएनःपुच्छ-काष्णजिनि- ` व्याघ्र-कग्व-जातूक ण-लोगाक्ति-व्याघ्रपाद-गगे-गाम्ये-नाडोजङ्ख पुलस्त्य -पुलदह-खगु-गौ तम-शौन क- यन्नपावे-वै जवाप-शाव्वायन- WITH AAA WITH MMA AAT TAIT ता-स्तासा- मपि तथा स्मुत्यन्तरेषु चत्यनेन भविष्यपुराण एव परिगरणितानि | wat ख॒ति-स्मृुति-प्रत्यत्तदृटनिषेधव्यतिरिक्तनिषेधपरिपालनं सखभावक्ततम्। यथा भोजनव्यतिरेकेण मया उदकं न पेय्मित्यादि। Cazares याज्ञवल्कयनो क्तम् |
“सम्यक् सङ्कल्पजः कामो wagaiad स्मृतम्” इति |
सम्थक् सङ्गस्पयजः काम इति aya निहठत्तसङ्ल्यः। तज्जन्यकामो नित्रत्तौच्छा | यत्त॒ भारते ।
अद्रोहः सवेभ्रूतानामित्यादि शौललक्षणम् | यच हारोतेनोक्तम् । ब्राह्मणता, देवपिढभक्ततत्यादि तत् सवसुप- लक्षणमित्यवधयम् | सतां शष्टानामाचारः खुतिस्मरतिप्रतयन्ञ- दृटव्यतिरिकतघम्मानुषानम् । यथा कङ्कण बन्धनादि । श्राततु- fea विकल्पविषये । यथा
मभाष्टमेऽ्टन वाब्दे ब्राद्मणएस्योपनायनम् | इत्यादौ sana नियाभिका। fant निःेषैण प्रकाशङ्गतः |
~ त्य © Q उदिते इत्वादि दृष्टान्तः । सूव्येनक्षत्रवजितः कालः, समयाध्युषितः
ATSTLaTT: | १२
अरुणकिरणवान् कान उदितः । प्रविरलतारकोऽनुदितः कालः, तत्र परस्मरविरुदकालयवणेऽपि waar विकल्येन यन्नोऽग्निहोमः © ~ दिते ४ वैदिक
Wadd | “उदिते होतव्य” भित्यादिवाक्चं तिः | जावालिः, —
खु तिस्मुतिविरोधे च युतिरेव बलोयसौ |
अविरोधे सदा काय्यं ard वेदिकवत्सदा ॥ तुल्यव्लयोः Fat: Hara विरोध गौतमः। “तुल्यवनलविरोध विकल्प” इति | यानज्ञदल्काः:.--
पुराण-न्याय-मोमां सा-घश्चणास्वाङ्मियिताः |
वेदाः खानानि विद्यानां wae च चतुद ॥ मनुः,-
~ ^ ~^ न्धवेयेरि ~ ~
agaet धनुवदो गान्धवे्ेति ते az: |
्रथशास्तं चतुधं तु विद्या were स्मृताः । अ्रथणास्वम्, नौ तिशस्तरम् | भविष्यपुराण,--
अष्टादश पुराणानि रामस्य चरितं तवा |
विच्छुधमीणि शास्त्राणि frayata भारत |
© ~ क 9
काशि पञ्चमो Sst यन्महाभारतं स्मृतम् |
= S = न.
मोरा धमा राजेन्द्र मानवोक्ता मरीपते॥
जयेति नाम एतेषां प्रवदन्ति मनोपिखः;।
विष्णुधर्मोत्तरं ॒विष्णुधमस्य मेद इति न पथक् निर्दिष्टम्,
१४ गदाधरपदतौ
भविष्यपुराणे तथा स्मृत्यन्तरेषु चेत्यनेन विष्णुरहस्यशरिवरहस्यादि - कम् | पारस्करादिगह्यस्त्राणि पञ्चरात्राणि च परिग्टद्ौतानि। “tat सूताणि” दति areas: | तत् स्मृत्यन्तरे श्लोक इति प्रामाणिकानां लिखनं प्रमाणम् |
प्रतिकञ्जुकरूपेण पूवेशास्त्राथगो चरम् |
यदन्यत् कुरूते तस्य धमं प्रत्यप्रमाणता ॥ इति भट्राचाथादिभिरुक्रल्रात् पौरुषं स्मुत्विक्वसदश्ं वाक्या न्तरं स्मुतिवाक्यपय्ालो चनात् पूवं न प्रमाणं ततः परं प्रमाणमेव । यथा कालमाधवोयकारिकादि | यो गियान्ञवक्यः,--
साह्य योगः AAW वेदाः पाशपतं तथा |
अरतिप्रमाणान्येतानि हेतुभिने विरोधयेत् ॥
साइयस्य वक्ता कपिलः परमधिः स उच्यते।
हिरण्यगर्भो योगस्य वक्ता नान्यः पुरातनः ॥
पञ्चरात्रस्य त्सस्य वक्ता नारायणः Wag | यच्च॒ Weta: साह्य-योग-पञ्चरा्-शक्य-निग्रन्य इत्या- युदादत्याप्रमाणमध्य गणितं तद्द विरोधोपक्रमात् उद विरुड- वामाचारादिपरं पञ्चरात्रपरमेव। साइययो गस्य तु वेधं सा निषेध- प्रतिषेधप्रतिपादनांरेन उ्दविरोधादेव तदङ्ग" AIAN | ॐकाराधिकारे योगियान्नवल्कयः,--
(१) तदंे।
श्राचारसारः। १५
पञ्चराते खितो ह्येष भगवदाचकः स्मतः ।
पञ्चराचायेकुशलो माठचक्रविशरदः ॥ स भेत् साधकखष्ठ दति पञ्चरात्रस्य प्रामाण्यमुकतवानिति asin तस्याप्रामारयम् । वरादहपुराणे,--
Tal तु मम शास्त्रं वे शास्मन्यत्' प्रभाषते । तथा,-- मम शस्तं वहिष्वुत्य ware यः प्रपदते॥ इति भागवतापराधे गणितं लच््मोधरेः। मम शास्त्रं मदुक्तं पञ्च- ue णास्रमिति व्याख्यातं स्मृतिप्रामा्यप्रसङ्गं भट्टाचार्यः । एतन सासुद्रिकवास्तुविद्यादि व्याख्यातमिति वास्तुविद्या प्रामाण्यम् |
RIEU वासुविद्यारूपघटनागमप्रामा्यमुक्तम् । तेन
हयभोषमयसंग्रहादिघटनाशास्ाणि data अपि प्रपच्च- सारशारटादिमन्ागमाथ्र पञ्चराव्रत्वेन मद्ाजनपरियुताः, as देशोयाविगोताचारविषयाः प्रमाणान्येव | पुराणानि यथा,--
avel Ure awd च भवं भागवतं तथा |
तथान्यत् नारदोयच्च माकंण्डयं च सप्तमम् ॥
आग्नेयमष्टमञ्धेव भविष्यं नवमं स्मृतम् |
दशमं ब्रह्मवेवत्तं लेङ्गमेकादगं स्मृतम् |
— ~ = - -- `
(१) मम शास्त्राखि शास्त्रमन्यत् | (२) महाजनपरिग्टहोताः।
१६ गद्ाधरपदतो
वाराहं दादश्चैव TATRA चयोदशम् | चतुदंशं वामनच्च ald पञ्चदशं स्मृतम् | माद्छच्च गार्ड्ञ्ैव ब्रह्माण्डञ्च ततः परम् | तथा,--~ नन्दाया यच ASA कास्तिकेयेन वस्ते | नान्दोपुराणं तल्लोके नन्दएख्यमिति चोच्यते ॥ तच स्कान्देकटेशः | यत्र शाम्बं yong भविष्यऽपि कथानकम् । प्रो चते तत् yaaian श्याम्बमेव सुनित्रतः ॥ एवमादित्यसंन्ना च त्रैव पच्यते तथा! | अष्टाद शेभ्यस्तु “AAT पुराणं यत्त॒ श्यते | विजानोध्वं सुनिग्रेष्ठा स्तदेतेभ्यो विनिगेतम् ॥ यथा कालिकापुराणदोति लच््मोधरः। तेन भगवत्या इदं भागवतं कालिकापुराणमिति ये वदन्ति ते निरस्ताः यदपरं प्रसिद्भागवतभिन्नं पुराणन्तरं भागवतं शङ्कन्ते, यच वायुपुराण- टेवोपुराणादि तदप्येतेषु अन्तगेतम् । ` भविष्योत्तरं भविष्यपुराण- WHEN: | कूमपुराणे, उपपुराणन्यष्टाद णोक्तानि | अन्यान्युपपुराणणनि मुनिभिः कल्वितानिः वे। अष्टादशपुराणानि खुत्वा संक्तेपतो दिज ॥
-9 a — न्क
(१) परि वाप्यते | (२) Da | (र) कथितानि
अआचारमारः। 29
saat afmaq: नारमिंहं, नन्दिपुराणं, शिवधमाख्यं, दुर्वसःपुराणं तदष्टादथोपपुराणान्तगतमेव | न्यायपदं न्याय- वेगेषिकपरम् | मोमांसापदेन पूर्वोत्तरमोमांसे। धमगास्तादी- न्युक्तानि | मनुः- अनाम्नातेषु wag कथं स्यादिति चडइवेत् | a शिष्टा ब्राह्मणा ब्रूयुः स धमः स्यादशङ्कितः ॥ धर्मेणाराधितो ag वेदः सपरिवृंहणः | ते शिष्टा ब्राह्मणा ज्या युतिप्रत्यक्तहतवः' ॥ दशावरा वा परिषद् यं धमं परिकल्पयेत् | बहभावापि ठत्तस्या तं धमं न विचालयेत् | एकोऽपि वेदविदमं यं व्यवस्यदिचक्तणः ॥ स विन्नयः परो धर्मो नान्नानासुदितोऽयुतेः। प्रत्य्षमनुमानच्च wey विविधागमः॥ ad सुविदितं काय्यं धमश्डिमभोष्ठता ॥ तवा,-- आं धर्मो पदेशच्च वेद शास्तराविरोधिना | यस्त केणानुसंधत्ते स॒ Wa वेद नेतरः ॥ तर्क्तीऽत्र मोमांसा | तया Ta: ,— SH कन्य क्रमो Atal a कालः aa Ua fF | fearara दिता्थीय cay खयमनत्रवोत् ॥
~~~ ` ``
(२) Baa |
Qu गदाधरपडलौ
wae कत्तव्यं यहिजन दिनै दिने ।
तत्सवं सम्प्रवच्छामि दिजानासुपकारकम् |
उदयास्तमयं यावत् न विप्रः चखणिको भवेत् |
निव्येनेमित्तिवर्युक्ः काम्येान्यैरगर्हितैः |
wa aa परित्यज्य यटन्यत् कुरुते दिजः |
अज्ञानादथवा लोभात् स तेन पतितो भवेत् ॥ तथा.-
दिवसस्याद्यभागे तु aa तस्योपदिश्यत |
दितोये च ठतोये च चतुर्थे पञ्चमे तथा |
षष्टे च समे चैव ATA च एथक् पथक् |
विभागीष्वषु aera तव्मवच्छयाम्यशेषतः ॥
नैमित्तिकानि कार्य्याणि निपतन्ति यदा यदा |
तदा तदा तु कायाणि न कालस विधौयते ॥ यत उक्तं कन्डमन्वादिभिः। क्रमकालावपि नोक्तावैव। ततो दत्तः, कालं क्रमं च सखथमव्रवोत् | “दिवसस्याव्यभागी तु” इत्या- दिना, तदच्यमाणकन्धणां क्रमो विधौयते | “हितीये च तधा भागी वेदाभ्यासो विधोयते” इत्यादौ वच्यमारुवचनै; क्रमवतां खरूपमव- गम्यते । वच्यमाणवचनेः कालविधिरपि। नित्यक्चणामषटधा- विभारीनेव काल sa “नेमित्तिकेषु कार्येषु न कालस विधोयते" इति न ay कालनियमः । तत्तत्यतनायैवः तषां
(१) काम्येषु | (2) पतन एव|
अ्चारसारः। १९
करणं । aa दिवसस्यादयभाग इति वचनात्। उदयास्तमयं यावदिति वचनाच दिवमस्येवाष्टधा विभागः। नतूषःकाल- प्रटोषप्रवे्रनाष्टघा विभागः | WER लोकयात्रा तु वहिःसन्ध्या ततः परम् ॥
इति अष्टमभागानन्तरं Bag उक्तः। प्रातर्लयाय कत्तव्टमिति वचनेन सवेषामेवादादेव प्रतिज्ञानात्,
“उषःकाले तु संप्राप्त शौचं aa विधोयते" इति उवःकालादिषु कन्यविधानं प्रतिन्नातमित्यवधेयम् | एवं च सति “qaed श्वान इति अष्टधाभागभित्राया राचः कम्म कथनमपि सङ्गतम् । तेन दिवसस्यायभाग इत्यत्र दिवसश्ब्दा- ऽजहत्स्बनायलक्षणया उषः कालादि प्रदोषपय्येन्तपर दरति कषां चिन्मतं निरस्तम् |
aa fafadiena विदितं awa नमित्तिकम्। तन्मध्ये
नियतनिमित्तकं यत्तच्िव्यसुच्यते । “यावज्नोवमग्निहोतं जुहुयात्” “अहरः सन्ध्यामुपासौोत इत्यादि नित्यं नियतनिमिरहतवात् | एवममावास्यायादजन्माद्टम्ये कादश त्रतादौनि+नित्यानि । wat watt ततर तत्र वच्यन्ते | ततर संग्रह कारिका,--
नित्यं सदा यावदायु वोँप्ायोगः फलायुतिः।
प्रत्यवायोऽनु कल्यञ्चत्यष्टौ नित्यत्वोधकाः ॥ ग्टृदाडे क्ामवत्या यजत, रविसंक्रमणे स्नायात्, इत्यादौनि
नेमिल्तिकानि अनियतनिमित्तत्वात् |
२० गदाधरपदतौ
भविष्यपुराणे,--
फलं विनाप्यनुषानं नित्यानामिष्तं स्फुटम् |
काम्यानां Baas तु टोषपाताथमेव' तु ॥
नैमित्तिकानां करणे तिविधं कञ्मणां फलम् |
aa केचिदुपात्तस्य दुरितस्य wad ॥
अनुत्पत्तिं तथा चान्ये प्रत्यवायस्य मन्यते |
नित्यक्रियां ara अनुसङ्गफलायुतिम्? ॥ फलं विना सखर्गीदिकाम्यफलं विना। विद्यमानादियन्नानां यथा ada नैमित्तिकानामप्यच नेमित्तिकपदं निमित्तविदितल्- साम्यात्रित्यनेमित्तिकोभयपरम्। चयं केचिदुपात्तस्येति उपात्तद्- रित्य एव फलम् | गौतमः,--
अशक्तौ मनसाप्येनमाचारमनुपालयेत् | सामर््येतु.-
प्रभुः प्रथमकल्पस्य योऽनुकल्यऽनुवत्तते |
न संपारयिकं तस्य दुम॑तेवि यते फलम् ॥ दति न्यायात्र फलं न वा प्रत्यवायपरिहार इति मर्डनाचायाः |
मुख्यकाले यदावश्यं कश्म कर्तु न शक्ते |
गौ एकालेऽपि कत्तव्यं गौणोऽप्यतादृमो मतः ॥
--==------ः ~ -----~--~ ~~~ - ~ a eee
(१) दोषघाताथमेव = | (२) Mgrfyuarafay |
ATATCATT | ss
Wa काम्येऽद्नहानौ तु यस्तुपेत्य न यथाथं करोति, श्रसमासौ विरमेत् तव्रागनयो विधिघ्ान्द्रायणं चेति! । काले प्रारन्धस्य दे वात्कालातिक्रमेऽकालेऽपि समापनम् । काम्येष्वेवाधिकारिता | यो गियान्नवल्कय:,--
अज्ञानादथवा मोहात् प्रयवेताध्वरेषु Aq |
स्मरणादेव तदिष्णोः संपूणं स्यादिति स्मुतिः॥ स्कान्दे, -- यस्य Wa च नामोक्त्या तपोयज्नक्रियादिषु |
A 0 $ uit at सम्पृणतां याति सद्यो बन्दे तमच्युतम् ॥
अनन्यच,-- वेदोदितानां नित्यानां aaa समतिक्रमे | स्नातकव्रतलोपे च प्रायञ्ित्तमभोजनम् ॥ ददं सामान्यतः |
यच यत्र fanag तच तच च वच्यते aa नित्वकम्प्रणां नानाफत्सम्बन्धऽपि सर्व्वेऽविशेषादिति जेमि- नोययोगसिदधाधिकरणन्यायेन एकस्मिन् प्रयोगे एकमेव फलम् | निव्यकाम्यकम्भणोः, काम्ये छते faaaafed स्यात् इति न्यायेन मल्देवानु्ानम् | TAHT प्रणवोचार णं यथाह, आपम्तम्बः,--
तम्मादो मिव्युदाहत्य यन्नदानतपःक्रियाः |
प्रवत्तन्ते विधानोक्ताः सततं ब्रह्मवादिनाम् ॥
22 गदाधरपडतौ
चिमाचस्तु प्रयोक्तव्यः कम्प्रारम्धेषु Tsai | faa: सादा कर्त्तव्या मातास्तच्चाधं चिन्तकः ॥ देवावादन कालेषु श्रुतं Fala संशयः | तदचनं कालनिरूणे लिखितम् । aa राचैखतुधे प्रहरे शयना- . दुल्ानम् | तत्रादौ नारायणं नमस्कू्यीत् | वामन पुराणे,- सत्वमङ्गलमङ्गल्यं वरेण्यं वरदं शिवम् । नारायणं नमस्छत्य सव्वैकम््णि कारयेत् ॥ पविः पञिचोवा Tarra: | अन्यत, यथाशक्िक्तेरङ्गरपि नित्यं प्रसिध्यति | सव्वीङ्गानां तु संपत्तौ काम्येष्ववाधिकारिता। नमोऽस्त प्रियदत्ताये तव चेति दिने दिने ॥ भ्रूमिमाक्रम्यते प्रातः शयनादुयितश्च यः | स सव्यकामलप्तात्मा सुखं याति यमालयम् ॥ इति मन्तं पटित्वा शव्यायां vara wal पादौ न्यसेत् | “राविवासः परित्यज्य गुरं तवेव चिन्तयेदिति व्रद्मवेवर्तोक्तख्च ववखान्तरं परिधाय लालादि wear पाद्प्र्ता- लनाचमनादिश्ुदिं विदध्यात् | तदनन्तरम्,- अरन्नानतिमिरान्धस्य ज्ञानास्ञनश्लाकया | चत्तुसन्मोलितं येन तस्मे ओ्रोगुरवे नमः |
(१) देवताह्खानकालं तु|
अआ्चारसारः।
J A
इति पठित्वा मनसा qe नमस्क््यपेत् | अपवित्रः पवित्रोवा सर्वावस्थां गतोऽपि वा | यः स्मरेत्प्डरो काक्तं सवाद्याभ्यन्तरः शुचि waa: विष्णुस्मरशेनैव शुचित्वं संपाद्य वखान्तरपरिधानं विनापि नामकोत्तनं कुन्ति | शयनादुयितो यस्तु कोत्तयेन्मधुख्टनम् । कोत्तनात्तस्य पापानि AAAI: | इति वचनान्मधसदननामकौत्तनं कुर्यत् | यदुत्ाहादिकं कम्य awa प्रेरितो हरे | करिष्यामि तदान्नायामिति विज्ञापनं मम ॥ साघु वासाधु वा कमं यद् यदाचरितं मम। dad भगवन् विष्णो ग्टहाणाराधनं परम् | प्रातः प्रबोधितो विष्णो हषोकेशेन वत्या | यद् यक्कारयसोशन तत्करोमि तवान्नया ॥ तलोक्यचतन्यमयादिदेव योनाव विष्णो, भगवन् प्रसोद् | प्रातः aqara तव प्रियां संसारयात्मनुवत्तविष्ये ॥ संसारयात्रामनुवत्तमानं
तवान्नया यौ दरहरेऽन्तरात्मन् ।
(१) तम्|
28 TSTILTTAT
स्पर्बातिरस्कारकलिप्रमाद- भयानि मां नाभिभवन्तु भ्रमन् ॥ जानामि vat aa मे प्रहत्ति- जनाम्यधम्धं न च मे frat: | केनापि देवेन हदि स्थितेन यथा नियुक्तोऽस्मि तथा करिष्ये ॥ दति करिष्यमाणसवकमंणां भगवत्समपेरम् | <a; — प्रटोषपशिमो यामौ वैदाभ्यासेन तो नयेत् | इति वाक्यादेदोऽभ्यसनोयः। Ma Feu बुध्येत waa चानुचिन्तयेत् | चिन्तयेत् कायक्लेशांश्च वेदतत्वाथेभेव च ॥ ब्राह्म सुत्तं रातेः पञ्चिमो याम इति स्मृतिरननरमालायाम् | तथाचाङ्किराः,- उत्याय ufaa याभे रात्रराचम्य चोदकमिव्यादि। रात्र सुरोययामस्य सुहत्तौ यस्तु तोयकः | स ब्राह्म इति विज्नयो विहितः anata ॥ इति ANAM पक्तान्तरम् | विष्णुपुराणे, ब्राह्म सुहत्तं स्वस्थ च मानसे मतिमात्रृप | विशुइशिन्तयेदश्ममथं तद विरोधिनम् ॥ अपोडया तयोः कामम्। इति aa किञिदेदाभ्यासस्यानु-
अआ्आचारमारः। २५
छानायं wataatara सोपायान् परस्पराविरोधेन विचिन्त्य वेदतच्वाधेस्य ब्रह्मणो ध्यानं काय्येम् | अतएव ब्रह्मणोऽयं ध्यानौ- पयिक इति ब्राह्मसंक्ञा। निराकारध्यानाश्क्तस्य विष्णोध्यनम् | शक्तेन योगाभ्यासोऽपि AT: | इज्याचारदटमाहिंसाज्नानस्वाध्यायकम्यणाम् | aa तु परमो धर्मो यदयोगेनात्मदश्नम् | दति यान्नवल्कयोक्तः,-- सततं कौत्तयन्तो मां यजन्तय SAAT | नमस्यन्त मां भक्तया नित्ययुक्ता उपासते ॥ दति भगवदुक्तः | यत्रामकौत्तेनं पुंसां विलायनमनुत्तमम् | aaa षपापानां धातूनामिव पावकः ॥ दति विष्णुपुराणोक्ते्च | तथा,-- यस्ि्यस्तम तिन याति नरकं स्वर्गोऽपि यच्चिन्तने | fawt aa निवेशितात्ममनसो ब्राह्मोऽपि लोकोऽल्पकः | afa चतसि a: सितो "नु सुधियां पुंसां ददात्यन्वदम् । fa fad ace प्रयाति विलयं तत्रा ते कौत्तिते ॥ विष्णुधर्मोत्तरे, ध्यायन् कते यजन् यज्नेस्वे तायां दापरेऽचयन् |
यदाप्नोति तदाप्रोति कलौ संक के गवम् ॥
(?) स्वितोऽमब्वधियाम् |
२६ गद्ाधरपदतौ
विष्णुधम्ब,-- नामसंकोन्तनं विष्णोः ज्तुद्रसबलितादिषु' | a: करोति महाभाग तस्य तुष्यति ama: ॥ कले दोँषनिध्रै राजन्नस्ति wat महान् गुणः | कनैत्तनादेव RUA सुक्तबन्धः परं वित् ॥ विष्णुपुराणे,-- अवशेनापि यव्राज्नि aifea सवपातकैः। यमान् विमुच्यते सद्यः सिंहतस्तं मृगेरिव ॥ क्विच । सांकैत्यं पारिहास्यं वा स्तोभं हेलनमेव वा। वैकुण्ठनामग्रहणमगे षाघद्टरं विदुः ॥ तेन भक्तिखदा तिरेकेणापि नामकोत्तनमातादेव पापक्तयः | यावज्जौवं प्रणवमथवा व्याहर्दटरौदरोयं AT | याजुर्व॑दयं वसतिमथवा भ्वारणस्यां विदध्यात् ॥ Wal लज्जां कलिकलुषमलच्छद कानोरयेदा | विष्णोनीमान्यनिशमस्तप्रासिरेषा चतुधा ॥ दूति, ईरयेदुच्चारथेत्। wa नामकौोत्तनस्य सुक्तिेतुलं AUIS ज्ञानोत्पादकत्वन | चक्रायुधस्य नामानि सदा सर्वत्र कौ त्तेयेत् |
नाशौचं कोत्तमे तस्य स पविचकरो यतः ॥
(१) च्षुघाप्रसूखलिताद्पु | (२) वाराणस्याम् |
अ्आचारसारः। ॐ
दूति वचनात् | अभौ चऽपि नामकौत्तनम् | नारसिंह,- इति संकोत्तिते विष्णोनीरकंभेक्तिपूव्वेकम् | नारक्यो यातनाः सव्वीस्तेषां, नष्टाञ्च ATAU ॥ ्रत्यन्ताशचौनां नारकिनामपि अ्रधिकारः | यहा करसिंहकल्ये,-- यदि स्याटशचिस्तत्र स्मरेन्मन्वं न seta | मनो हि सव्वजन्तुनां सवदैव शएचि स्मृतम् | लेपाद्यभौच सूतकादौ चैवेति Bae | aaa नाश चिर्देवधि- पिढनामानि नतूचरेदिति लेपाशौचविषयम् । तथा च, “सब्याडहोनोऽशचिनित्यमनडः सव्वं कसु” इत्युक्तदीषप्रसङ्गो ऽपि नास्ति | aioe चिन्तयेदिष्णं भोजने च जनादनम् | शयने पद्यनाभच्च aaa च प्रजापतिम् ॥ संग्रामे चक्रिणं टेवं प्रवासे च विविक्रमम् | नारायणं तनुत्यागे योधर प्रियसङ्कमे ॥ Say स्मर गो विन्दं विपत्तौ मधसरदनम् । कानने नरसिंदं तु पत्वतं रघुनन्दनम् ॥ जलमध्ये वराहं च पावके जलशायिनम् | मायासु वामनं Sa सव्वकार्ये च माघवम् ॥ दति षोड़श नामानि प्रातरुव्याय य: पठेत् |
© Q ~ न me मव्वकाय्येमवाप्रोनि विष्णुलोकं सम गच्छत ॥
ae गदाधरपदतौ
एवमादोनां तत्काल विधानादेव नाभौचदोषः | तन्ना स्ति Has लोके वाचं मानसमेव च। न क्तोयते कलौ यत्तु गोविन्दनामकोत्तनात् ॥ सक्तदुचारयेद्यसत॒ जगत्नाधति हेलया | ब्रह्महत्या दिपापेभ्यो सुच्यते नात्र AT: ॥ जगत्रायेति cara कौत्तविष्यन्ति ये नराः । अपराधशतं तेषां afaa ata संशयः ॥ एवमादौनि विष्णुनामानि बहुकौत्तनोयानि तथा यो देवो यस्येष्टः स तत्रामकौत्तेनरखषिकौत्तंनमपि qaiq | ब्राह्म Fea बुध्येत स्मरेदेववरारषौनिव्युक्तः । तदिस्तरभयान्न लिख्यते । तदेव नामकौत्तनरूपाणि स्नानसन्ध्यादयधिकारसंपादना- ATAU Wagar कत्तव्यानि। यानि तु स्तोच- रूपाणि जपरूपाणि at yaaa कत्तव्यत्वन विहितान्यपि तानि च्नातोऽधिकारौ भवति देवे पेत च कर्मणि । सन््याहोनो- ऽश्ुचिनित्यमित्यादिवाक्यात् सन्ध्योत्तरकायाणि । उलानानन्तरमात्रकन्तुतर तु लेपाशौचापनयनवस्वपरिवत्तनादि- व्यवघानस्यापि दौोषत्वापत्तः | न हि ताटटशसन्द् ह्यु दासाय ष्ट सवनो येन' यजेरव्रित्यादि, कालाभौचाद्यनादरेणानन्तयमाद्रियते ॥
ne ~ क्न —- ~ ~“ ~~ ee क
(१) सन्दहनिरासाय एषाहवनोयेन |
TA प्रातःकाक्ते दणनीयादश्नौयानि।
कात्यायनः,-- पापिष्ठं दुभेगां म्यं नग्नसुत्कृत्तनामिकम् । प्रातरु्याय यः पश्येत्तत्कलेरुपसक्षणम् ॥ afar सुभगाङ्गाञ्च ्रग्निमिग्निचितं aat प्रातरुल्याय यः पश्चदापदङ्खयः स प्रसुच्यते ॥ HAVANA यो मत्यः संस्पृदवां तं दधि । सषपां च प्रियङ्गञ्च कल्मषात् स प्रमुच्यते | प्रातरुल्यायेति वचनात् स्पशं उषसि स्वानादयनपकेति कचित् | वम्तृतस्तु स्नानादि शद्यनन्तरं AAA | AMAT टगेनात् | एतदस्प्रत्पितामद-छष्णइद्त्पख्डितमहापात्रक्रते नोतिरला करे लिखितमनुसन्धयम् | विष्णुपुराणे,-- प्रभाते Aad होमे प्रस्रावे दन्तधावने सानभोजनजप्येषु मौनं WATTHAT | कर्मनो पगुक्तपटनोयवाच्यव्यतिरिक्रश्ब्दालुच्वारणं ALATA: | मौ नकालमाहाचाव्यः,-- मख्ययोरुभयोजप्ये भोजने दन्तधावने | पिटकाव्यं च देवे च तथा स्रूतरपुरोषयोः। ततः कल्यं ममुल्याय कुयानमे वं नर श्वर |
नकऋत्यामिषुविन्नेपमतोत्वाप्यधिकं भुवः ॥
२० गदाधरपद्वतौ
aa विड्सिगः । मित्रोऽपाने समाथित इति वाक्यात् । wa
देणएकालनियमः पुरुषार्थोऽपि नित्यकश्मध्यपाठात्, दुरितच्य- फलकः न, परिसंख्यातदोषदुषटत्वात्। अतएव aca, —
सदंवोद्खः प्रातः सायाद्के दक्जिणासुखः ।
famaqasifad सन्ध्यासु परिवजयेत् ॥ दति सन्याकाले निषेधः waa) एवं चान्यकालेकरणि दोषभावः | सस्यायामप्यावैगे काय्यैम् । स्यानाचवैव मलाशु्रता- इति शब्दाशयाख्यस्ानचयुतस्यावे गकर त्वे नाशौचापाद कत्वात् | नाशुचिः «awafa तिष्ठेदिति शौचस्य विधेयत्वेनावेगे सति सन््यायामुत्सगस्य विहितत्वान्न निषेधविषयत्वम् | आपस्तम्बः दूरा- दवस्थाने मूचपुरोषे कुयात् efaut दिशं गतवति शेषः । अस्तमिते वदि्राममारादवस्याने सूतपुरौषै जयेत् । ्ारादूरे । मनुः,- ।
तिरस्कत्योचरित्काष्ठं पतं ae ठणानि च ।
नियम्य प्रयतो वाचं संवोताङ्गोऽवगुख्ठितः ॥ विष्णुपुराणे अयज्ञोयेस्तु रैरित्यादि |
दिवा Waly TUAW STAT: ।
qaraagug च wat च दक्तिणसुखः ॥
हारोतः,--त्राणस्ये वेष्टयित्ला astd ग्रोवादामासज्य
efauargaia कमर्डलमाधायोव्सगं कुयात् । घ्राणस्य ष्टम वस्त्रादिना | संख्यानवदहवः वद्येकवस्त्रो वज्ञोपवोतं कं दला,
एतना उत्तरोयनियमः। मेहनोत्सगरवुमो |
अ्रचारखारः।
au Pa)
ara gua .— WRIA ASAT VAAYSAA वा |
AWA Aaa OT अ्रन्तदय वसुन्धराम् |
यमः,- प्रत्यञ्म्तु TAH ATE WITS: | semay wats निशायां cfg: ॥ अरत्रयं व्यवस्य |
टेवलवचनात् चतिसुह्धत्तीतकप्रातःमायं कानलयो दन्निणामुख- त्वम् । यमस्मुतैः तिसु त्तादूडं पूव्वाह्घटि काये प्रत्यङःसुखत्वम् | पूव्वाह्नतिसु् त्धोघटि काये प्राङ्मुखत्वम् । रातौ दक्तिण्ण- सुखत्वमित्यादि 1 यान्नवल्कयः,- न प्रत्यग्न्यकगोमोमवाखम्भः स्वोहिजन्नः। एतेषामुत्सर्गोऽभिमुखवज्यः | यमः, प्रतपस्थानमेव च | मनुः, छायायामन्धकारे वा रात्रावहनि वा दिजः | यथासुखमुखः कु्यी््राणवाधभयेषुं च ॥ न qa पि कुर्वीत न भस्मनि न गोव्रजे | न फालक्लष्टे न जले न चित्यां न च पवते ॥ न जौणटेवायतने न वल््मोके कदाचन |
ससत्वषु च गर्तेषु न च गच्छन्रपि fam: |
32 TZTaTT Tay
गमननिषधात् प्रह्वस्यापि निषेधः, उपविष्ट एव कुर्या दिव्यथेः | न नरौतोरमासाद्य न च पवेतमस्तके । पुनः पव्बतमस्तकनिषेधो दोषातिगयायेः,
टेवलः,- ATT HIATUS IATA away | अग्नौकाम्ये TANT वा विस्मृतं न समाचरेत् ॥ चैत्यो ग्रामप्रसिदो वचः, काम्यः कमनोयप्रषेणः | यमः,--
ध
पल्वलानि तडागानि नदौप्रसखवणानि च | न च गोमयभस्मानि फालक्षष्टं च वञंयेत् ॥ तुषाङ्ारकपालानि देवतायतनानि च। राजमागेशमशानानि चेतराणि च खलानि च ॥ उपर्द। न सेवेत छायां दृश्यं चतुष्यथम् | za शोभितम् | उदकं चोदकान्तं च पन्थानं परिवजंयेत् | वजयेत् ठन्तम्रूलानि रचैत्यश्वभ्चविलानि च ॥ राजमागचतुष्पथनिषेधो दोषातिश्या यः | हारोतः,-- न चत्ररोपहारयोमूतरपुरोषे कुयात् | न तीर्थेन शस्यपू्णे न यज्ञभूमौ यज्ञोयानां दच्षणामधस्तात्। तोधं जलावतरणमागेः | वशिष्ठः, Naa णदलोपजोव्यङ्ायासु |
ATATTATT. | ३१
mea हरितस्िग्धो भूप्ररेशः,' खां छायां प्रतौति रषः | नोषरे न पराशचौ तथा नाकाशे आका ्रहालिकादौ। यथाकाशः स्मृतो भोमस्तस्मान्नासंहते कचित् | कुर्यान्मूत्रं gas वा न wala qua च | दति वायुपुराणवचनादसं्रतटेण एव आकाशः | आपस्तम्बः,- स्वाञ्च न मेहेत, न सोपानत्को स्रू्पुरोष कुर्यात्, at छायां प्रतोति शेषः | विष्णुपुराणे,-- उत्सर्गे वे पुरौषस्य qa च विसजने। तिष्टेत्नातिचिरात्ः तत्र न च किञ्िदुटोरयेत् | यमः,-न पश्येदात्मनः TA | zu aa निरोन्ेत orate ब्राह्यणांम्तय्रा | एतच्च भो चानन्तरं,-- दृष्टलान शचि नित्यमद्धिः प्राणानुपस्पृगेत् | गात्राणि चेव watt नाभिं पाणितनेन तु ॥ इति अशुचेः | सर्यादििटगने मनुना प्रायचित्तस्योक्तत्रात्, कामलतोऽधिक- प्रा्यित्तम् | नैनाभ्यङ्गं AAT वान्ते मधुन Bafa | Aaa नरः कत्वा पञ्चगव्येन शद्धाति ॥
दति faret: |
(1) भ्रभागः। (>) च्रातिचिरम् |
38 गद्ाघरपद्लौ |
शौचम् । यान्नवस्काः,--
गहोतरिग्र्लोखाय सद्भिरभ्य तेजं लैः |
गन्धलेपच्तयकरं शौचं कुयौदतन्तितः ॥ टेवलः,--
AR AMACH A प्रसखरावोचारयोः खयम् | श्रन्यतोपविश्य शौचं क्व्यीदित्यथेः, शिश्धारणं बामहस्तेनेव, wufacfad हस्तमित्यादयुकतेः। हारोतः,-
गुदं MEU प्रख्जोत शष्ककाषटनवा। श्रापस्तम्बः, अश्मानं लोद्रमाद्रौषधोन् वनस्मतोन् gaiaifeea मूतर पुरोषयोः भोधनं वजंयेत् । गौतमेन, पंन निषे णं निषिदम्। व्यासः,-ब्रश्मशूलफलाङ्गारेरन्ममज्यात्रास्थिव हषा ।
एवं शष्ककाषटन गुदमाजनं, तदभावे, अ्रश्मशूलफलाङ्गारासि- कुशाद्रीषधिवनस्पतिदुर्बालोषव्यतिरिक्तेन द्रव्येण, तदभावे Aiea गुद माजन | लोष्टस्य विदितनिषेधात् faa: | तराह्य,--उडलोदकमादाय खत्तिकां चैव वाग्यतः। उदङ्मुखो दिवा कु््याद्राचौ चेदक्तिणामुखः | य्रहरन् खत्तिकां विप्रः कूलात्ससिकतात्तधा । नाखुक्तष्टात्न बल्मोकात्र HATA च कटंमात् ॥ न मा्गन्नोषराज्ेव गौचज्िष्टात्परस्य च ।
ATATCTAaTT, | ay
कुया दित्यत्र भौचमित्यधः' | विष्णुपुराण, -ख्टन्तजलात्तया, शोचावश्ष््टां शोचाधंन दद्यात् लेपसम्भवाम्। अन्तःप्राखवपन्नांः च हलोत्खातां च पाधिंव ॥ शातातपः,-चौ SH q संग्राह्या शकंराख विवजिताः।
रक्ता गौरास्तया खता खत्तिकास्िविधाः wan: |
न मदं नोदकं चापि famat नच maa
न Waa wets च ग्टह्लोयाद्ुदिमान्ररः॥
agfgnugiat तु fren, अष्टाङ्गलानि खानित्वा saty ख्दं ततः। वामहस्तनाधःभौचं BAZ |
तथाच firet:,—
धय्मविदक्तिणं हस्तमघःजगोच न याजयेत् |
तवैव वामहस्तेन ANSE न शोधयेत् ॥ परं तु वालुकामयादिदेशे सवथा खत्तिकाऽसम्भवे शौोचन्तोपापन्तौ गुण्लोपन मुख्यस्य चति--
यस्मिन् देशे च यत्तोयं या भूमिय च afaata | मन्वाद्युक्यनुरोधाच्च aaa खृत्िकामाचं ग्राह्यम् | मनुः,-- एकालिङ्ग ge तिसखस्तया वामकरे दग |
उभयो; WA दातव्या we: शदिमभोसता |
————————— ~
2) शति शषः | (>) Wai प्रागवपन्बाम् |
२६ गदाधरपडतौ
प्ङ्कः,-- तिखम्तु खत्तिका cat कत्वा नखविशाधनं | zai— senefantal तु प्रथमा खत्तिका भवेत् | दितोया च तीया च तदद्धीदंप्रमाणतः ॥ लिङ्गेऽप्यतर समाख्याता चिपवीँ yard यया । आदरीमलकमानेन we गातविशोधनम् ॥ इति शेषखूत्तिकापरिमाणं तावन्मातम् | दचः.-- न्युनाधिकं न Hua शौचं द्धिमभोष्सता | एतल्ञेपापगम एव | लेपानपगमे तु देवलः,-- यावत्साध्विति मन्येत तावत् शौचं विधोयते | प्रमाणं भौचसहयाया न श््टिरनुमन्यते ॥ एवमन्यान्यपि वचनानि समाधेयानि | any दक्तः,-- एकालिङ्ग तु सन्ये चिरुभयोमृहयं स्मृतम् | मूवशोचं समाख्यातं शक्र तु हिगुणं स्मृतम् ॥ सव्ये वामे त्रिः | उभयोहस्तयोः | अत्र पादयोरनुक्रावपि पून्मैवत् त्रयं चयम् | एतावन्मूत्ोत्सगेशौ चप्रमाणनि । तदपे्तया शुक्रो तसग- शौचं दिगुणम् | मनुः,-- एतत् शौचं weurai दिगुणं ब्रह्मचारिणाम् | विण तु वनस्थानां यतीनां स्याचतुगृणम् ॥ दन्तः,-- यदुक्तं तु दिवाशौचमदं रात्री विधौयते)
MATa aes स्यात् aes तु पथि स्मृतम् ॥
ATATTATT | २७
आतुरोऽत्र जलसंसगवदिष्णरोगो, एतददिर्मृचोत्सगनि मित्त, विर्मूतलेप तु खज्जलाभ्यां शदिः, न सह्यानियमः' | aaa मनुः.-- विर्मृ्ो सगे शुदं सदाय्यीदेयमधथेवत् | देहिकानां मलानाञ्च शुदिषु हादश्स्वपि | तथा, -- वसाशक्रमख्द्ल्नामूच्रविय् कण विट्-नखाः | स्र साग्ुदृषिकास्वदो wend करणां मलाः ॥ wai MAT चतेषां शदिरुकता मनोषिभिः | सृहारिण तु पूवषामितरेषां तु वारिणा ॥ इति वाक्यात्माचारः। a4 विशेषः यमेनोक्तः,-- मूत्र faa: पादयोस्तु हस्तयो स्तिख एवच | ae: पञ्चदशामेष्ये दस्ताटोनां विश्रषतः ॥ एतदात्मोयम्रूचादिस्पशेगौचमुदाहतम्ः | देवलः,-- देशकालं AMAA: द्रव्यं द्रव्यप्रयोजनम् | उपसख्िता*मवस्थाच्च जात्वा शौचं प्रकल्पयेत् ॥
(१) पादयोद ग्टद्ोत्वा च | (२) उत्स॒गकालादन्यत्र परकायेतु कथ्यते | परसय शोणितस्पशेरेतोवि रमूल्रजे तथा ॥ चतुखीमपि वणानां हालिंगन्म्तिकाः Gar: | ig) उपप त्ति |
Ne गदाघरपदतौ
यस्मिन् देशे छतं शौचं afta तत्त् Wadd | न afeg भवेत्तस्य afaat यो न शोधयेत् ॥ त्रह्मवेवत्त,- न यावदुपनोयन्ते दिजाः शृद्रास्तथाङ्ना; | गन्धलेपक्तय करं तेषां शौचं विधोयते ॥ न सड्ग्रानियम इत्यथः | विरम लो ्सर्गाथेसुपविष्टस्य तदकरणे हदपराशरः,-- उपविश्य तु विस्मृतं कत्तुरस्तं न विन्दते | स Hazes F स्वस्य शौचस्य सवेदा | अत्ोदुतोदकासम्भवऽनुदधुतेनापि। शिष्टाः,-- gateagaarty यदि निजन्तुकं जलम् । वितस्तिमातं सन्त्यज्य Fara शौचं जलाश्यात् ॥ क्र चिच,--अ्ररत्िमातरं सन्त्यज्य कुया दारि खनुडते | सिषाऽग्नावशचिद्रव्यं तथेवाम्भसि वा पुनः ॥ मासमात्रं कुर्यादिति गुरुदोषाज्नले शौचोदकपरिहाराय यत्न; काय्य, खरखमयकम र्डलुसम्भवेऽप्येतत्र कास्यं | हारोतः,-- तिसुभिः पादौ प्रकाल्य गोमयेन Her कमण्डलुं परिर्ज्य पूव्यैवदुपस्छश्य आदित्यं सोममभ्निं वोत । we fafaat,— | आचम्य ईशान मनसा ध्यायेत्, ईशनोऽत्र सर्वेशो विष्णुः
स्मृत्वा विष्ण मनातनसिति वा)
आ्आचारमारः। २८
व्रह्मवेवत्त,--
छत्वा शौ चमिदं विप्रो सुखं प्रक्षालयेत् Tat: | मेघातिधिः,-्राकारनिमित्तः,-कमण्डलु शब्दो न जातिनिसित्तः, तेन सुवगरजततास््रादिनिमित्तकानां कमश्डन्नां तत्तञ्नातौय- शदिः काव्या, atata:, विष्णुस्मरणं विण्मृत्रशक्रभौचादु नाचमनाङ्ग, सोमादिवोत्तणं यथासम्भवं, इति शौचम् ।
अघधाचमनम् |
देवनः, शो चनलक्षणमिव्याहमृदम्भोगोमयादिभिः। लेपे Ae च गन्ध च व्यपक्षष्टे सुदूरतः । पश्चादाचमनं वापि strata वच्यते विधिः ॥ गोमयेन शरोरोपघाते wfeaten, एतेन आचमनान्तरमेव क्रा तालक्षणं शौचं भवति। टेवलः+--प्रथमं urge: चित्वा पादौ प्रत्तालयेत् शनेः | उदद्स्वो वा caw पेटके दच्निणामुखः ॥ टेवकम्प्ीङ्गाचमनाङ्ग पादप्रक्षालने प्राञ्चुखत्वसुदद्ु खल्व वा पि्राच- AAS पाट् प्र्नालनें टज्िणासुखत्वं' at) प्रत्यकपादावनेजन- मिति ्रापस्तम्बोयं श्राचमनायेक्रियमाण्व्यतिरिक्रविषयम् | तथा,--इत्येवमद्धिराजानु प्रक्षाल्य चरणौ TAA | हस्तो चामणिवन्धाभ्यां पञ्चादामोत संयतः | शिखा agi afaar निरिक्त वाससौ भ्रम ॥
() ATS at
६० गटाघधरपद्तौ
तुष्णीं भूत्वा समाधाय नोदच्छत्र विलोकयन् | उद्रच्छछन् उत्तिष्ठन् विलोकयन् fen दति wea: | न गच्छन्न शयानश्च न चलन्र परान् BN । न हसन् नवमात्मानं' न वोक्तयन् न लोकयन् ॥ कम्पमानः eR त्यात्ानं हृदयं बोक्तयत्निति ara णिच् | कशन्रोविसधःकायमस्पृशन् धरणोमपि | अधातः प्रघमात्तोथोदृस्तिषणचिः पिदेत् समम् अणब्द्मनवस््रावसवदिजान्वः वुद्धदम् ॥ प्रयमात्तोर्थादाद्यादित्यघः। दिस्ततोऽङ्ष्टमूलेन परि ख्ज्यात्ततो सुखम् | AMES न Twat परिसज्यात् कथञ्चन ॥ आपस्तम्बः, — तिष्ठन् WHT वा नाचामेत् | मरोचि,:--भुक्तामनस्थोऽप्याचामेन्नान्यकान्ञे कदाचन | व्यासः.--शिरः aaa aw at मुक्तकक्षशिखोऽपि ar | FRAT पाटयोः शौचमाचान्तोऽप्य्चिभेवेत् ॥ तधा विना यज्ञोपवोतेनेव्यादि | मोपानोक्तो जलस्थो वा सुक्तके्ोऽपि वा नरः| उष्णोषवानाचामेदस्तरेणावेख्च वा शिरः |
a ५ ~~~ ee ~> ~: ae —
A ° ~ (१) न हसन् नवाकलयन्नात्मानं न विनोकयन् ) आखाक्नलयन् कम्पमानः | (२) कम्पमानः आत्मानम् | iQ) अवद्धियन्यवहुद्रम् | ’ ~
ATATTATT: | ४१ गौतमः,--
वाग्यतो हदयं स्मृष्यंस्िश्चतुवाप आचमेत् |
faaqafa भावश्द्धयपक्तया, हृदटयगामिनो रपः | भविष्ये, समौ च चरणौ Har तथा बहशिखो वरप |
घनाङ्गलिकरं क्त्वा एकाग्रः सुममादहितः। नारसिंहे,-
efat तु at wat गोक णक तिवत् पुनः |
चि; पिकेहोक्तितं लोयमास्यं fe: परिसाजयेत् | भरडइाजः,--लोवं Wear दक्िणिन तु,
सुक्लाङ्गषछकनिष्टे तु भखाचमनं चरत् |
दन् ~ dagen दिः प्रख्ज्यात्ततो सुखम् | संयताभिस्विशिः पूवमास्य' aaquand | आपम्तम्बः,-
faust परिख्जदिल्येके। waguaiifefaa । दक्तिणन पाणिनि सव्यं प्रोच्य पादौ शिरञ्वन्द्रियाणि उपस्परुणत्, पादौ fata प्रोन्नयेदिल्यन्वयः। सक्लदुपस्परगेदोष्ाविति सम्बन्धः | ग्रोम्यर्शानन्तरं, टक्तः,-
अह्न प्रदेशिन्या प्राणं पय्ाटनन्तरम् ।
अ्ङनछानायिकाभ्यां AAA: योते पुनः एनः ॥
) पृष्वेमप णव |
Mh
५२ गदटाधरपडलौ
नाभिं कनिष्टङ्गष्ठाभ्यं हदयं तु aaa वे । मव्वपभिस्तु शिरः carers चाग्रेण संस्पृरेत् ॥ प्रदेभिनौ, तजनो । नाभिस्गेनानन्तरं व्यासः,-- यनरप्च AURA, हृदयस्यर्ण न्तरं चाालम्भा दुद कस्पमशनम् | vfaa,—aguiges att ससुत जति मानवः | वारुकिप्रसुखाद्रागान् तन प्रौरणति पाधिव ॥ विटाः, -तावन्नोपस्य॒शदिद्यान् यावत् सव्येन संस्युशेत् । मनुः, त्राद्चेपरण विप्रस्तो्धेन नित्यकालमुपस्थरेत् ॥ कायतरेदेशिकाभ्यां वा न पैवयण कदाचन | कायत्रदेशिकाभ्यां वेति उत्तरं, arama ब्रशादिदोषसच्वे बोध्यम् | अपः पाणिनखस्छषटटाः पिवेदाचामति fea: 1 सुरापानेन तत्तृल्यभमित्येवखषिरव्रवोत् ॥ दति वचनान्रखस्पगपरिदहारः कायः, दद्च्छङ्नेक्तेन्द्रियस्यभनं नास्मदेगे आद्वियते। कमर्डलुस्यगेनं सोमतो्येनेति हारौ तवचना- दुडलोदकेन कमण्डलोगुहोतेनाचमने सोमतौर्थाख्येन Aas, कसमर्डलुशब्टय संस्यानवचन इत्युक्त, तेन तास््रपाव्रादिभ्योऽपि TEN तधा मन्तव्यम् | अतएव afa:,— | कांस्यनायसपात्रेण त्पुसोसकपित्तनैः |
आचान्तः गतज्लत्वोऽपि नेव डिमवाभ्रुयात् ॥
ATAITalT, | 33
कांस्यादिपात्राणामाकार्ण कमण्डनुत्वन प्रसङ्ग निषधः | अन्यथा प्रसङ्गाभावात् |
भ्राचामेदित्यनुत्तत्तौ गङ्गलिखिता,--उदहतपरिपूताभिरद्धिर- वेकिताभि'रवुददाभिः शृद्राश्च्येकपाणयावजिताभिनाचामेत्, परिपूताभिरिति अ्रपद्रव्यनिरासेन, अवत्तिताभिरिति feat | रातौ तु यमः,-- रातराववेक्िते नेव श्रुदिसक्ता मनोपिभिः' अआपस्तम्बः,-
भ्रूमिगताखप्खाचम्य प्रयतो भवति। प्रयत अआ्रचामेत्। एतन MANE BAA न Vised: | वशि्िः,- तस्मादुदकपाणिभ्यां परिखज्य कमर्डन्तं ।
क्त्वा चावश्यकाय्याणि आचामेत् प्रयतस्ततः। पय्येग्निकरणं द्य तन्मनुराद प्रजापतिः| | ततः कमण्डलोः | ब्रापस्तम्बः,--न वपधारासखाचमेत्, तथा प्रदरोदक्ते, तप्ताभिश्चाकारणणात् प्रदरः स्वयं दोर्ण भूभागः, कार शात् व्या धिव्यतिगेकण | श्रातुराणां स Tats, — उदकनातुराणान्तु तथोष्णेनोष्णपायिनाम् |
वशिः,-- ।
प्रदरादपि श्रापस्तदपणसम्बन्धाः स्युन वणरसदुष्टा याः स्य॒रश्भागमाः |
a) wafafaatiargezifa: |
38 गदाधरपदतो
(=)
ौोधायनः, पादप्रच्यलनोच्छषेण नाचामेत्, यदाच भूमा सखावयित्वाचामेत्, ्रपस्तम्बः, -- नागनुप्रदकशेषेण धा कमाण कुर्यत् । आचामेदा पाणि- dasa नाचामेत्, अग्निपयंक्षणार्थोपात्तजलगओेषेण | | याज्ञवल्कयः, - त्कण्ठ तालुगाभिसत॒ यथासहःर AAT: | gaia च शूद्रश्च सक्तत्-स्युष्टाभिरन्ततः ॥ अन्तत इति ्रोष्ठप्रान्ते | हत्पादानां परिमाणमाहोशनाः,-माषमञ्जनमाता हृदयङ्गमा भवतोति | | ब्राह्य,- स्वोशृद्राधिकारे,-क्ालनाच Asa: | शूद्राधिकारे Wan: ,-aTaAae पादप्रक्तालनभेवै देवलः,-- tatqanatia भोजनेऽष्वपरिखमे | परौ चभेवं विध प्रोक्तमिह चान्यत्र वत्तते ॥ भौचमकाचमनं, उकतत्यञ्चकातिरिक्तनिमित्ते किञ्िदङ्गरडित- मप्याचमनं सगुणं भवति, केवलं शिरःकर्ठ प्रवर णमु ताक चशिख- सयन्नोपवोतत्रपादभौ चानामावश्चकतवं, उक्तपच्चनिमित्ते सर्वाङ्ा- दरः | अन्यतर Wal रात्प्रामपि एतद चनात् किञ्िदङ्रहितानुष्टाने- ऽप्यवेगुखम् । अयाचमननिमित्तानि।
आचमनं तिविधं gerd नमित्तिकापरसंज्नं gaa कर्माङ्गं चति |
अआअआवचारमार.। ४५
ala, —qa श्रसपरित्यागे धोत वा afaa afa | अववगोस्य संन्तापे GY वा टन्तधावने॥ आचम्य प्रयतो WAT ततः शुद्धो भवेन्नरः | ata ata | रववः चार्डालादि;। हारोतः, रध्यामाक्रम्य छतमूत्रपूरोषोभोच्यन् वा पाणिपादं VATS वाचामेत् | asifa:, savin स्वस्यं उत्सुज्याचम्य प्रयतो भवति, fa: wave चतं टेश, तं देशं उच्छिष्टादिलिप्तम्। बौधायनः,-- tat विस्य परिधायोपस्पुरत् | वायुपुराण, निष्ठो विते तथाऽभ्यङ्गे तथा पादावसेचने । . Sieve च सम्भाधादश्च्यप्रयतस्य AT | सन्द्हेषु च Ray शाखां मुक्ता तथेव च ॥ विना यज्ञोपवोतेन नित्यमेवसुपस्पशत् | सन्दहे Baad Ad a वा, ब्राचमननिसित्तंन वति च, तथा,-- उच्छिष्टस्य च dey ewe वान्त्ववासिनाम् | मनुः,-- अरध्येष्यमाणशा चमेत् | आपस्तम्बः, श्चावातपर्य न्तावोष्टौ SOMA । ग्यावातपय- न्तावन्ामकौ, यमः,- उन्तर्ययोद कमाचम्य Waa उपस्युशेत् | sta जलान्निष्क्रम्य, wader जन्ते प्रविश्य, नोत्तरेदनुपस्एश्,
उत्तरत् AAT |
४६ गदाघधरपद्तौ
देवलः,-- यदम्भः शौ चनिम॑क्तं चितिं प्राप्य विनश्यति | प्रत्ाल्याश्चिलिप्तं च wet wa विश्यति ॥ भौ चनि्क' भौ चस्यानादन्यतर गतम् | सम्ब्तेः,--चमगैरं Tra Itt Tat नटभेव च । एतान् स्प्रष्टा नरो मोदादाचामेत् प्रयतोऽपि aq ॥ ्रपस्तम्बः,-- सिंदहाणिकाद्यालम्भे लोहितस्य केशानामगम्नेमंवां ब्राह्मणस्य faqs महापथं TAWA चोपस्पर्याप्रयतच् मनुष्यं नोतिं च परिधायोपस्शेत् ag वा शछदोषिं भुमिं वा, अमेध्य चतुविधम् | देवलः,--दूषितं वज्नितं दुष्टं कश्मलच्धेति लिङ्किनाम् | चतु विधममेध्यं स्यात् wea व्याख्यायते पुनः ॥ शच्यप्यशुवचि सस्ण्ष् द्रव्यं दूषितसमुच्यतें | अरभवच्याभोज्यापेयानि बजितानि' प्रचत्तते ॥ त्यक्ताः पतितचाण्डाला ग्रामदुक्ुटसूकरौ । ग्वा च नित्यं विवज्यैः स्युः षड़ते घन्तः समाः ॥
सब्रणएः सूतिका सूतोमत्तोन्मत्तरजस्लाः
—
सख तवन्धुरशुदश्च ATTTATS खकालतः॥ नेवाओ्ुविप्रुषः केश निरस्तं नखलोम च। आदरं चमर रगिलयेतत् दुष्टरा इमेनोषिणः |
(१) वजिंतानीद् aaa |
अआचारमसारः | ४७
मानुषास्थि शव विष्ठारेतोमूतात्तंवानि च|
कुणपः yafaaad कश्मलं समुदाह्तम् |
दूषितं प्रोक्षणेनापि शदिर्क्ता विधानतः
दुष्टे माज्जनसंस्कारः कश्मले सव्वधा WAT ॥ लेपापकधेग्णादिभिः । यथोक्तः gk संस्यश्नमाचमननिमित्तं सत्रणशोऽत्र कुष्ठभगन्द्रादिरोगयुक्तः। न त्ततत्रणादियुक्तः इति बहवः | सूतो प्रसवकारयितो | मत्तो मादकभक्रणेन | उन्मत्तः उन्मादरोगो, खतवन्युमृतकाशौचो। एषां यथोक्ते प्प स्म्नमाचमननिमित्तम् |
दन्तलग्नाधिकारे देवलः,--
न तच बहुशः कुयद्यल्नमुदरण पुनः |
भवेदशौचमत्यधं टणवेधादट्त्रणेि AF |
रुधिरस्य सुखप्रवेशे ब्रत्यन्तागौचात्। टेवलः,--
ततः शरोरय्ो तेभ्यो मलनिस्यन्द विसखवात् |
aaretat waa स्याद शुदिषिगेषतः ॥ तथा,--
गौचनलच्मित्या इरमदग्मोगोमयादिभिः।
aUae च गन्धे च व्यपक्लषटे सुदूरतः ॥
पञश्चादाचमनं चेति tara कथ्यते विधिः| शरोरयोचेभ्यः शरोरच्छिद्रेभ्यः, aa दादगश्विधं gatas, निःस्यन्टोलालादिः, तयोत्सखिवः स्थानाच्चननम्, अन्राटोनां
yt गदाधरपदतौ
प्रवेणो Hast, तेन भोजनादावश्डराचमनेनो पोष्यते, तत शदा्थीचमननिमित्तानि स्लीयविर्मूत्ररेतसामुत्स गेस्यशंनच्च । अरौ चजलतदाद्रभूस्भीनं, चतुविंधामेध्यस्यशनम्।' निर्लोौमोष्ठादि- देशस्यशनम्, उच्छि्टव्रा द्य णस्पशेनम्, बुदिपू्यैकातिकतद्रनिः खे - मानुषाख्िस्गनम् | चाण्डाला दि खष्टस्यावुचिपूव्यैकस्प शनम्, अरमेध्यलिपप्रदेशस्य लिः- प्रल्ालनपूव्वेकम्, आचमननिमित्तम्, अख्िसच्चयनोद्खं रोदनम्, जलाश्यप्रेणो तरणे भुक्षमाचवमनम्, चरडालोदक्यास्तकोपति- तशवतत्स्ष्टदगेनम्, रथ्वाकदंमस्शंनम्, परकोयदादशविधम - लस्यमशनम्, भासकाकवलाकावानरमाजीरखरोष्रश्वसूकरकुक्कट - वराहवेलनिरेजकरज क च्लत्व्याधवौव्ततेललत्सराविक्रयिनट- नपुसक वेष्यानां स्पभेनम् | नाभेरू करौ Fal यदङ्गमुपदन्यते | qa स्नानमधस्तात्त क्ालनेनेव शुध्यति, इति, वचनादुत्तमा्ग स्नानमधिकम् | एवं च, एभियं दङ्गसंस्ष्टं शिरो वज दिजातिषु |
दत्यचर शिरःपदं नाभ्युद्भागपरमेव | तथाचमनं कतं न afa que, आचमननिमित्तंन वेति सन्देश, एतानि शद्धयार्थाचमन निमित्तानि
(१) चुतं, सेप्रमत्यागः, भोजनपाने, चरडालाद्िभाषणसिथ्याभाष्रणपरुषभाषण- निद्रा दनधावनवस्त्रपरिवत्तनरण्याक्रमस्णानि। दाद्शमलानां खस्या ना त्प्रच्यवनम् | मालुपेतरनिःस्तैहपञ्चनखास्थिस्यगेनम् । पञ्चन खास्थिस्नेहस्पभेनम् ।
ATATTaTT. | ye
aq पुरुषाघीचमननिमित्तानि, यरमक्लतविक्रतण्वासः, ब्राह्मण
स्यगनम्, अग्निस्पभेनम्, aaa, लोष््रादिरहितस्य हस्तस्य efat प्रत्ययमः, पादक्तालनं, गिखावन्धनं, नो विय्र॑सनं, वस्त- परिघान, यन्नोपवबोतवहिःकरणं, स्नानं, भोजनारन्भः |
उच्छिष्टदोषरदितताम्बूलादिमत्तणं, शयनारब्भः, उ्मगाना- क्रमण, ग्रभ्यद्धः, श्मशानाक्रमणं, अभ्यङ्गस्याशचिकरत्व मानाभावाटेवात्राचामनं Gena: । श्मशानाक्रम णं ना शुडिकरम् | मद्धाभारत,-
न च मेध्यतरं किञ्चित् wantatics विदयत। इति। एतेषु निमित्तवाचमनस्योपात्तदु रितत्यः फलम् | क्रियाङ्गाचमनं सामान्यतः |
क्रियाञ्च कुरुत मोहादनाचम्यह नास्तिकः। इति, वायुपुराणोक्तं, विग्रपतच, प्राणस्यायमनं क्रत्वा आचमेत् प्रयतो-
ऽपि afaanat मब्यान्तगतप्राणायामस्य निमित्तत्वम् |
तच्छमारमंदितायाम् ,-- ञ्रच्चवित्वा मद्रेगानमनाचम्य क्रियान्तरम् | quad किल्िषमाप्रोति सत्यमोष्वरभापिनम् | तथा, ्रादित्यच्च गणाध्यन्नं चेत पानलच्र पाञ्वतोम् | ्राराध्याचमनं ara सुधिया कश्मसिदये।
>)
५० गदाधरपदतो
agfaat च निम््ाल्यमेतेषां तिदशधिप। सय श्राचमनं कायं कम्प्रान्तरविशुद्ये ॥ इत्यादौ क्माङ्गचमनम् | तथा,- खाइ पिर्डदानादौ कर्द्गमाचमनम् | अतणएव Gee दकिणा- सुख इति पादगप्र्तालने दिद्युखनियम उक्तः। शएद्यरथाचमनभेव RATA न एथकम्म्ाङ्गमाचमनम्।
अघ दिराचमननिमित्तानि। याज्ञवच्छ्यः--
सात्वा ural Ba Fa भुक्ते रष्योपसपणे |
्राचान्तः पुनराचम्य वासोऽन्यत् परिधाय च॥ आपस्तम्बः । भोच्छमाणस्तु प्रयतोऽपि दिराचाभेत्। दिः परिख्जेत्। सललदुपस्पेत् | भोजनपूरव्वाचमने दिः परिमाञ्ेन- नियमः! अन्यत्र दिस्वि्बा । ओष्टसखरशेनमातरं wad! अन्यतर सकछलचिर्वा | कलिलकासशखा सरष्याचत्वरष्मशनाक्रान्तेष्वाचान्तः पुनराचामेत् । कलिलं कठिनं, aw, खासोव्यायामादि काले fana:, चत्वरं भ्रूतादोनां बलिदानस्थानम् |
णङलिखितौ, मूतरपुरोषष्टोवनारिषु शुक्तवाक्याभिधाने पुन-
रुपस्पत्। शुक्तं परुषं आदिपदं शक्तो सगस्याप्युपलक्तणम् | दिराचमनाधिकारे वशिष्ठः, ओष्ठौ daa च तथा यत्र स्या- तामलोमकौै, खानं पानं Qs खापः । भोजनान्तः, रण्योपसपणं,
अ्आचारसारः। ५९
वस्वयरिधापनं, भोजनारम्ः, कठिनश्नष्माल्यागः, कासः, विक्षत- श्वासः, चत्वराक्रमण, श्मशनाक्रमणं मूचपुरोपोत्गः, छोवन, परुषवाक्याभिधानं, शक्रो सगः, इत्यष्टादशददिराचमननि मित्तानि | Wala नैमित्तिके च यथासम्भवं, दिराचमनेऽपि सकटेवे न्द्रियस्यभनं ara a fe: | दिराचमनेऽपि सर्व्वोपितल्लादिविचारः geraq | ्रयाचम नानुकल्यः, आपस्तम्बः, खप्रे 'सव्वथी सिंहाणिकाखा- aaa लोहितस्य केशानां अग्नेगेवां ब्राह्मणस्य स्ियाश्रालम्भे महापथं waa चोपसश्याप्रयतमानुषम् । नोव च परिधाय अरप उपस्पृशेत् | age a सक्तोषधिं भूमिं वा उक्तनिमित्तष्वाचमनासम्भदे आद्रंगोमयस्शेनम् | तदभावे आद्रंटणस्पेनम् । तदसम्भवे भरस्प्रगनम् । परागरः,-
aa faciad चेव cafe तथा aa |
पतितानाच्च aand द्तिणं यवणं wid ॥
प्रभासादोनि तोर्थानि गङ्गायाः सरितस्तथा |
विप्रस्य दचिणे कणे सन्तोति मनुरत्रवोत् ॥
आदित्योवरुणः सोमोवायुरग्निस्तथेव च |
विप्रस्य दक्तिणे कणं नित्यं तिष्ठन्ति Saar: ॥ तदाक्यगेषात् सव्वत्राचमननिमित्ते दक्तिणएकगेस्मथनमनु कल्पः |
१ वयौ |
५२ गदाधरपदतो
एषु च निमित्तषु अवश्यमनुकल्य इति वाक्डान्तरेण च आचमन- waa विधानात्। टन्तश्चिष्टे चाचमनविष्यभावात् aac मुख्यम् | माकंर्डेयमुराण, —
क्षत्रा fasta वासय परिधायाचमेत् बुधः)
कुरव्यादाचमनं UH गोधष्ठस्याकंटगैनम् ॥
कव्व तालम्भनं वापि दक्िणयवणस्य तु ।
अरविव्यमाने पूर््वोक्तेरुत्तरप्रा्तिरिष्यते ॥ तुत् निष्टोवनवस्वपरिधानेषु प्रथमकल्य आचमनं, तदसम्भवे गोण्ष्ठस्मशनम् | तस्याप्यसन्भवे सयधदशनम्। तदसम्भवेऽपि टतन्निणकशेस्पगेनम् | |
aa fasta ef परिधानेऽश्रुपातने |
UY एषु नाचाभेयक्िणं खवखं GAT ॥- इति रल्ञाकरलिखितवाक्यात् HAAS एषु कणस्य शनं FS: कल्यः | स्मत्यन्तरे,--
ग्ध वै दक्तिणे कां नासिकायां Sana: |
उभावपि च avant तत््षणादेव शुद्धयति ॥
एतदुक्तनिमित्तादन्यताचमनानुकल्यरूपम् |
अ्रथाचमनापवादः। ग्रतय्ङ्किरमौ, मधृपक च सोमे च aw प्राण्णडतिषु च) ५ॐ
न ~ ~ a] A afer भवद्धिप्रो यथातव्वे चनं ता ॥
ATAITAaTT, | ¥2
aafeafa प्राणादतिसादचव्यीदापोगानपरमिति लच््ोधरः | तदन्यजलपाने त्वाचमनम् | शातातपः.-- टन्तलग्ने फले मूले Was तथव च । aaa चक्तुटण्ड च नोच्छिष्टो भवति दिजः ॥ फले Fane कटु तिक्तकषायादौ, अत्र शद्धाधेमाचमनं afer | नेमित्तिकं स्यादेव । अतएव Wet, परस्युषटताम्बूलभक्ण तद वसाने'नाचमनं च दुराचार इत्याहः | गौतमः, zafae दन्तधावनादन्यच जिद्वाभिम्भशनात् प्राक् gatas | चतेरास्यास्राववत् निगिरन्रेव तच्छुचिः। अन्यत जिह्वामभेनात् यावज्निह्वया दन्त्यो तत्मेदो नोपलभ्यते. इत्यथः । मत्यजिदाभिमषणे यावत्र यवते तावच््छचिरिव्येके मन्यन्त | चुतेरास्यास्ाववत् लालावत् निगिरत्रव तच्छचिः।" अ्राचान्तस्य यदवशिष्यतं मुखं टन्तलग्नातिरिक्रमपि तदपि fafacaa शुदिरित्वघः। पैटोनमिः, भ्रूमिगता विन्दवः पराख्टाः प्रूताः, विप्रः दाः, दिरोमक्किननेष्वाचामेत् | faa: ब्राचमनविन्दवः, पराखष्टाः
({) तदटवमानानाचमनम।
=) देवलः भोजने टन्नलग्नानि निद्ेत्याचमनं चरेत् | cane ei au मन्टेत टन्तवत् |
afae:—a श्रसखगतोलेपः अद्यविरिव्यधः। यद्धा्यनमृखे अआचान्तस्याव- शिष्ट निगिरन्नेव तच्छ्चिः।
५४ गदाधरपदतौ
सृष्टाः, पूताः न प्रत्ययहेतवः, अङ्गपतिता अपि रोमदयाद्रंभाव- मापादयितुं समां एवाचमननिमित्तं भवति | याज्ञवल्कयः,- मुखजा विप्र षोभेध्यास्तथाचमनविन्द्वः | Wy चास्यगतं cafes लङ्का ततः gra: ॥ सुखविप्रषः-स्चमविन्द्वः, श्मश्रु चास्यप्रविष्टमुच्छषटं न करोति, दन्तसक्तं चात्रादिकं सख्रयभेव च्युतं त्यक्ता एचिभेवति, wad demand तथाच पूव्वोक्तनिगिरणमनेन fanaa इति विज्ञानेश्वर: | मनुः,-- | स्पृशन्ति विन्दवः पादौ य ्राचामयतः परान् | भूमिगास्त समा ज्ञेया न तेरप्रयतोभवेत् ॥ अन्याचमनाधं जलं ददतोयेऽम्ब॒विन्दवः पादौ स्यृशन्ति ते शद- भरूगतेनाम्बुना तुल्या इति कूल्ुकभट्ः | विस्तरस्तु अस्मतवोते शदिसारे च द्रष्टव्यः | छहस्मतिः,-- प्रचरत्रन्रपानेषु यदोच्छिष्टमुपस्प रेत् | भूमौ निधाय तद्रव्यमाचान्तः प्रचरेत्युनः॥ अर णयेऽनुदके रात्रौ चोरव्याघ्राकुले पथि । कत्वा Fagus तु द्रव्यहस्तो न gata ॥ शोचं तु प्रथमं कुयात् पादौ प्र्ालयेत्ततः | उप्रस्फृष्य तदभ्य॒च्य wate शएचितामियात् ॥
अ्चारसार. | a0
aq:,— उच्छ्ष्टिन तु संस्पृष्टो द्रव्यहस्तः कथञ्चन | अनिधायंव तदृद्रव्यमाचान्तः शुचितामियात् || एतदन्र्यच्नादिव्यतिरिक्रद्रव्यविगेषमिति विश्वरूपः | इत्या- चमनप्र करणम् | अथ दन्तघावनम् | नरसिंहपुराण,-- सुखे पय्यैषिते नित्यं भवल्यप्रयतो नरः | तस््ाच्छष्कमयाद्रं वा भक्षयेत् दन्तधावनम् | खदिरश्च कदस्वश्च ALAA ISAT । fafaslaqusy आस्ननिम्बौ aaa च | अपामार्ग विल्वश्च अकंथोदुम्बरस्तथा | नारदः,- एते प्रशस्ताः कथिता टन्तधावनकम््णि ॥ ठन्तकाष्टस्य वच्यामि समासेन प्रशस्तताम् | आस्रपलाश्विल्वानामपामागेशिरोषयोः । वदरस्य कदम्बस्य करवोरकरस््नयोः ॥ सर्व्वे कण्टकिनः gut: atferg anfaa: | कंटुतिक्तकषायाद्या धनारोग्यसुखप्रदाः | अष्टाङ्गलन मानेन तम्रमाणमिहोचते | प्राटे्मात्रमघवा तेन दन्तान् विशोधयेत् ॥ अत भक्तयेदिति भक्तणधश्चप्रापस्रयं तेनायन्तयोर्दिराचमनम् | आचमनस्य WANTS भोजनप्रकरणलेख्यम् |
५६ गदाधरपडनो
काल्यायनः,-- नारदादयुक्रवाक्तयमष्टाङूलमपाटितम् | सत्वचं दन्तकाष्ठं स्यात्तदग्रण प्रधापयेत् ॥ sara नेच ware विभूता समाहितः | परिजप्य च Aad भक्तये दन्तधावनम् ॥ आयुवेलं amas: प्रजायश्वसूनि च । FAUT च मेधाञ्च तन्नो धि area ॥
इति काष्टाभिमन्तणम् | विष्णुः,-- न दक्िणापराशासुखः | SERS: WAS वा वटाशनाकंखटिर- करच्ञ-करवोरसर्जारि-मेदापामागमालतो ककुभ'्विल्वानान्यतमं कषायं कटुतिक्तं वा कनोनिकास्योल्यं aye हादशाङ्कलं, WANA च यतवाक् भक्तयेदन्तधावनम् | ` हारोतः,-- काले पःलाशको fea aida fara कहक्तनिर्गण्डो शिखरो - वैणुवजं प्रक्तमासकवदटरोकरच््रशम्यश्नकानो्येके) दधिलय- ह रितक्याश्वकणेशलाश्नकानोत्ययरे | विल्वखदिरास्रपालाश- शिरोषापामार्गाणमन्यतममनाद्रम् । नातिशुष्क नातिख्थूल- मपोधिताग्रं अनोष्ठग्रनयु्रदञ्ुखो वा वाग्यत आसौ नोदन्तकाष्ठ yaad | काले उषःकाले तिल्वकः fasta: शाकतठक्तः
=e a ~ _ ~~ ~ क =
(१) वकुलकुरूविन्दानामन्यतमम् |
अआआचारसारः) 49
शागवन इति fae: । शिखणर्डो मयुरशिखा । दधिल्यः कपिलः, एके अपरे, इत्युभयत्रापि बजंयित्वेति शेषः, पालाशः आम्रातक- हक्तः, wg सदाच्छत्रं ततोऽन्यदनाद्रं अपोधिताग्रमोषच्चुणिता- ग्रम्, अनोष्टग्र्यि, दन्तधावनकाले त्रोसमोपग्रन्यिरहितम् | विष्णुः, न पलाशं दन्तधावनं स्यात् |
न श्चेमातकारिष्टविभोतकधघवधन्धनवच्नितम् |
न कोविदारशमोपोलुपिप्यलेङ्द गुग्गुलुः ॥
न वन्धुकनिर्गुण्डो शिगरतिल्यतिन्दुकः | न पारिभद्राज्िकामोचकशान्मलोषण्वज्यम्, मधुरं ate नोद्व- wah न शुषिरं न पूतिगन्धं, न पिच्छं, दन्तकाष्ठं, भक्तये दित्यथेः | धन्यनः,. धमनः, पोलुः, गुडफनले, पारिभद्रः, पालघुया- इति प्रसमिडः। | wWaeat, —
Tara ear तालो च केतको |
खजुरं नारिकेलं च सेते ढणराजकाः ॥
SUA न कुय्य दन्तधावनम् |
इष्टकानोट्रपाषागैनेखैरङ्गलिभिस्तथा ॥
मुक्ता चानाभिकाङ्ग्टौ वज्जेयेदन्तधावनम् | श्रव्ये क्तौरकण्टकितिक्तकटुकषाया रपि निषिदास्तषां विहित- निषेधे विकल्यापत्तः पव्युदामाव्रतिनिधिवेनाप्यपादानम् |
्रामनं Wad यानं पादुके टन्तधावनम् |
वरज्जयेद्धतिकामम्तु पानागं नित्यमात्मवान् ॥ इति--
।
भयः गद्राघरपद्चतो
वाक्यात्षायक्लोरिणोऽप्यस्य न प्रतिनिधित्रमपि।
महाभारते, WATS हस्तो पादौ च Fay सुलमाहितः।
टक्तिणं वाइमुदत्य लत्वा जान्वन्तरालतः ॥
तोरिणोहत्तगुल्मादा भक्तयेदन्तधावनम् |
त्याज्यं सपत्रमन्ञातमूडशष्कं च पाटितम् ॥
त्रग्विदोनं ग्रस्िसुखं तथा पालाशं शपम् |
ऋजु वितस्तिमात्रं च कोटादिभिरदूषितम् ॥ पारस्करः,-- दटन्तप्र्तालनादोनि नित्यमपि, ब्रन्नाद्यायेति मन्वः, तेन दन्त घावनाङ्ग, परिजप्य च मन्वेति काल्यायनोक्तौ काष्ठ संस्कारत्वेन मन्वजपविधिरिति भित्राथेलादनयोः समुच्चयः age यशो- वच्च इत्यादिमन्तलिखितः |
अन्नाद्याय BAY सोमोराजाय ATA |
समे सुखं प्रमाज्यंतं यशसा च वलेन च ॥ इति पारस्करमोच्ोमन्त इतिद्यं पठनोयम् । विष्णः,--
FATS ASAT तच्जद्यात्शचौ देशे प्रयत्नतः | भारत--पतितेऽभिसुखे सम्यग्भोज्यमाप्रोत्यभोष्षितम् ॥
रेष्वय्यभङ्गमाप्रोति faa तदश्च मुवि | नरसिंहपुराणे- |
प्रतिपदशेषष्ठौषु नवम्यां चैव सत्तमाः ॥
दन्तानां काष्ठमयो गोददहत्यासप्तमं कुलम् |
अचारमारः | |
महाभारत,-- ~ a £ ~ भक्नयेत् गास्वदृष्टानि पव्वसखपि च asad ॥ तानि विष्छुपुराणे-- तुदेश्यटमो = A Le चतुदृश्यष्टमो da अमावास्या च पूणिमा। पव्वाखतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरिव च ॥ स्मत्यन्तरे - G ag जख्दिने चेव विवाह qaefaa | व्रत चवोपवारे च AA दन्तघावनम् ॥ न भक्तयेदन्तकाष्ठमे काद श्यां नरेखर |
ग्रादित्वदिवसे चव तम्माटेनोमदद्ववेत् ॥
तथाच-- यादादिभोजनोात्तरदन्तधावनस्य सुखाघट्न्तधावनस्यापि निपेधो भोगत्वात् |
मवभोगविवजित इति वचनात् |
व्रतापवासदटिवसे खादित्वा दन्तघावनम् |
MIAN: WAN: पूता अपः प्राश्य विशुद्धयति॥
अत्र म्रङ्गवेगुखयेऽपि way: नित्यकम््रान्तर वद्र क्रिक्लताङनहानऽपि- फलोदयात्, काठान्तरेण जिद्नोन्नेखः, तोयगण्डुषवद्णो सुख- कानने, ठन्तकाष्प्रत्यस्नातत्वन awa सकछदेवाभिमन्त र,
द्रादशगर्डपाणामकमाध्रनत्वात्,
६० गदाघरपदतो
पेटोनसिः,-
अलाभ वा fate वा काष्ठानां दन्तघावनम् |
awa वा विश्डन fadtad समाचरेत् ॥ स्मृव्यन्तरे,--
कुहषष्टोनेवभ्यां वे पक्षादौ दन्तधावनम्
पर्णेरन्यद काष्ठेस्तु fadiaw: wea हि ॥ व्यामः, `
अलाभ टन्तकाष्ानां निषिद्धायां तथा तिथौ |
aut दादशगण्ड्षेवि दध्यादन्तघावनम् ॥' एवमादिषु पणेगण्टुषयोवि कल्पः, परणपक्तेणोहः, तस्यापि sas ad, अतणएवास्मदेशे WAS MAU दन्तघधावनसमाचारः, निषिददिनेऽप्यदुष्टलात्, गण्डूषकरणएपक्े, धान्यमसोत्यत्र रतसेमां समसौतिवत् बहजलगण्डुष TYE: काय्यः, सुसुच्छोरग्निहोत्रा यनु छानवत्, आयुरादिमन्तोक्कामनारहितस्यापि मन्दः पठनौयः । विष्णुपुराणे, -
सखाचान्तय् ततः FATA केणप्रसाघनम् |
आदशच्ञनमाङ्गलयदूव्या दालम्भनानि च ॥ टेवोपुराणे,--
aaa निषेवेत टन्तघावनपूव्बकम् |
(a) न रात्रिवासः स्लायार्ट्ति agias ताबत् बसान्तरपरिधानसक्रम। तत पुरौषौत्गेगौचानन्तर वस्तान्नरपरिधानेनैव चिताम् |
ATAITATT: | € 2
मनुः-- aa प्रसाधनं चैव दन्तधावनमच््ननम् | Gare एव Fala Saas पूजनम् ॥ aaa सौवोराञ्जनमिति aa, वेदयशणास्वोक्रमन्ननग्रहणच्च,
स्रातकधम्मत्वात्रित्यम् |
दति टन्तधावनप्रकरणम् |
अथ प्रातःस्नानम् |
न राच्चिवासः स्रायादिति ब्रह्माण्ड यदस्तान्तरपरिधानमुक्त तत् ore AD 0 पुरोषोत्सगशौ चानन्तरवस्तान्तरपरिधानेनेव चरिताथम् | विष्णुः,- प्रातःखाग्यारुण्किरणग्रस्तां प्राचोमवलोक्य स्नायात् ।
कात्यायनः |
यथाऽहनि तथा प्रातनित्यं स्नायादटनातुरः |
टन्तान् UAH नद्यादौ We चेत्तद मन्ववत् |
श्रल्यला होम कालस्य बहुत्वात् BARAT: |
प्रातन तनुयात् सानं होमलोपो fanfea: |
नो क 0 ~ ~ यथाहनोति मध्या्कस्नानेऽतिकन्तव्यतातिदेशः, दन्तान् warata टन्तधावनस्य प्रायत्याघत्वात्रन्तधावनानन्तय्य प्रातःस्नानस्योक्त, अनातुरः स्रानवदिष्णुरोगरह्ितः, we चेदिति तत्प्रातःस््ानं उपञ्चवादिना we क्रियते चेत् तदा स्नानाङ्गमन्वरहितस्रानम्, अन्तजलजपमन्वस्तु तोयकुख्धे नाभिषिच्मानस्यापि स्यादेव, aa युक्तिरग्र वाच्या | दक्तः,--
~ कोख
लानलाखेदसमाकोणः शयनादुलितः पुमान् |
अत्यन्तमलिनः कायो नवदिद्रसमन्वितः ॥
aaaa दिवारात्रौ प्रातःस््रानं विश्णेधनम् ।
अस्नात्वा नाचरेत्कम areas कञ्चन ॥
अआचारसारः। £3
प्रातःस्नानं प्रगसन्ति SVIZTAT TUF | सव्यैमहति शदात्मा प्रातःस्रायो जपादिकम् ॥ Ze मलापनयनदहारा शरोरश्दिः, wee नित्याचरणात्पापकच्तयः, विष्णुः,-- स्रातोऽधिकारो भवति 2a tar च aware | पवित्राणां तथा जाप्ये दाने च fafuaifed 1 aaa: कालकर्णो च cay दुव्विचिन्तितम् | maui नश्यन्तोति च धारणा | याम्यं हि यातनादुःखं प्रातःसखायो न पश्यति । निव्यस्नानेन gad येऽपि पापक्लतो जनाः ॥ कान्तकर्णौ दुःसहदुरिता वालविधवा वा, दुव्विचिन्तितं खानिष्ट- चिन्तने, अन्प्राव्ेणए उद्धतानुडु तसाधारणेन, व्यासः,-- प्रातः AAU: स्नानं होमायं तददिघोयते | सन्मात्र 'विधिनिष्याद्यं wars तत्सुविस्तरम् | sara विस्तराभावस्याधेवादत्वानिरम्नरपि प्रातः म॑न्ेपविधिः। एवं प्रातरुक्र संन्ेपविधिमेध्याङ्ऽप्यशक्तस्य | णवं काम्येऽपि ata स्रानादौ संक्तेपविधिरनुकल्यः | ्रनुकल्पस्याप्यतिदटृशात्, काम्ये तु विशेषः शक्तस्य प्रातः संत्तेपेण करणेन न फलं, frag शक्तावपि dage faa प्रत्यवा-
याभाव एव, न पापक्षयरूपं फलम् ।
१, ब्टन्यन्लर्विपनिष्माद्म
£3 गदाधरपदतो
प्रभुः प्रथम कल्पस्य योऽनुकल्पे waa | ° © क © क न साम्परायिकं तस्य gadfaad फलमित्यभिधानात्, तथाच स्मृतिः,-- [र > aay वद्कितप्तन तथव परवारिणा। शरोर शुदिष्विन्नया न तु स्नानफलं लभेत् ॥ यो गियाज्ञपवल्काः,-- उषस्युषसि यत् स्नानं सन्ध्यायामुदिते रवी | प्राजापल्येन तत्तुल्यं महापातकनाशनम् ॥ उषसि अरुणोदये, सन््यायां सूर्योदयात् प्राक् एवच्च उदिते रवा वित्यनुकल्पः | शङ्कः,-- faa नैमित्तिकं काम्यं क्रियाङ्गं मलकषेणम् | क्रियाखानं तथा षष्ठं षोद्ाखानं प्रकोत्तितम् ॥ अल्रातस्तु पुमान्नादहों जम्यागििहवनादिषु ¦ प्रातःखानं तदथन्तु नित्यस्नानं प्रकौत्तिंतम् | ्रापस्तस्बः,-- नित्यं नैमित्तिकं काम्यं fafad खानमिष्यते | तपणन्तु भवेत्तच अ्रङ्त्वेन तु निचितम् ॥ दति वचनाबरित्ययोः प्रातःखानमध्याह्स्रानयोः काम्यतोर्थादि- [ 0 € ala च सखानाङ्गतपणम् | न तु -क्रियाङ्गमलापकषणद्लानयोः, स्रानटेणादिविचारोमाध्याङ्किकस्रानप्रकरणे लेख्यः, परक्तततडागी
सप्तपिर्डानुदधत्य जनं प्रविशेत् |
अआचाग्मारः। ६५
कूपतड्ागातिरिक्रपरल्तजनाश्ये पञ्च afar, परल तकूपे पिर चयं, केषाञ्धिन्मते जलङुम्भतयमातोदरणं, सेतुजले पि ण्ड - त्रयं, कुम्भतयोदइरगञ्च, इत्यादयपि तत्र लेख्यम् | बोधायनः, श्मशानमापाटेवग्णहं गोष्ठं यच च व्राह्मणाः, AMAA पादौ नान्तःप्रवेषटव्यम् । तयात्रिः, पादौ प्र्नालयेदिति | इदमनुदु तस्ाना्ग, सरानाद्ग- तपणच्च अङ्गत्वादेव BANAT कर्तव्यम् | तदमम्भवात्तत्पूब्चं पञ्चाहा कत्तव्यम् | तच साक्तिवचनाभावात् स्नानसमनन्तरभेव काय्येम् | faq स्नानस्य कश्मीधिकारसम्पादकत्वमपूव्वदारकं, sag तपणादङ्गरुहितात् Aa स्रानमात्रात्, तन सम्याधिकार-
मिद्धवं स्नानं तपैणं च कार्य्यम् |
स्मरन्ति रलमालायाम्,-- Tay प्रयतः Ysa BIA प्रातः समाचरेत्, स्नात्वा मंतपयेदिदान् wala पिद्टगणा स्तथा ॥ आचम्य प्रयतो नित्यं पुनराचम्य वाग्यतः संमाज्यं मन्देरिल्याददिना तपणानन्तरं सन्याकरणस्य वाचनिक त्वात् | इदञ्च स्रानाङ्गतपेणं गिरः खरातस्यैव, मञ्राङद्गजन्तसंयो गस्त्ैव स्नानशब्दाथेत्मिति वच्यते | AMA माकंण्डेयपुराणे,-- शिबः स्नातस्तु gata टेवं पेचामथापि aq)
3
६६ गदाधरपडतौ
यत्त वामनपुराणे त्वा शिरःस्रानमयाङ्गिकं वा संतप्यं तोयेन पितृन् मनुष्यानिति, तदनुवादिलाच्छिरःखानपत्त संतर्प्यव्यवं परम् | जावालः, ATACHTT — नाद्रेमेकं च वसनं परिदध्यात् कथञ्चन | पद्मपुराण,-- यनुदृतेश्तैवी जलेः स्नानं समाचरेत् | na प्रकल्पयेद् विदान् मूलमन्तेण मन्तवित् ॥ नमो नारायणायेति मूलमन्व उदाहतः | दभपाणिसु विधिना arate: प्रयतः चिः ॥ चतुह स्समायुक्तं चतुरखं समन्ततः | प्रकल्य{1 वाहवयेननङ्गामेभिमंन्चे विं चक्षणः ॥ विष्णोः पादप्रसूतासि वेव्णवो विष्णुपूजिता | पाहि नसत्वनस स्तस्मादाजन्ममरणन्तकात् ॥ fae: कोख्योऽईकोटो च तोधीनां वायुरत्रवोत् | दिवि भुव्यन्तरोक्ते च तानि ते सन्ति जावि ॥ नन्दिनोव्येव ते नाम देवेषु नलिनोति च। नन्दा wat च सुभगा विश्वकायासि वासिता ॥ विद्याधरो सुप्रसन्ना तथा लोकप्रसादिनो'।
अम्बा च arseat चेव शान्ता शन्तिप्रदरायिनौ |
(१) लोकनिवासिनो। (२) WAT |
QO
RATATAT: | ६
एतानि पुणवनामानि स्नानकाले प्रकौत्तयेत् |
भवेत् afafeat तत्र गङ्गा चरिपथगामिनौ |
सप्तवाराभिजप्तन करसंपुटयो जितम् |
मू ई कु्याज्जलं भूयस्वियतुः पच्च सप्त वा |
स्नानं Faraz aga तु विधानतः
अश्वक्रान्त रथक्रान्ते विष्णुक्रान्तं वसुन्धरे |
सृत्तिके हर म पापं यन्मया दुष्कुतं छतम् ।
उद्तासि वराहेण ANA ग्रतवाहना |
नमस्त सन्वनलोकानां प्रभवारिणि सुत्रते ॥ इति Hat AAA गङ्केऽत्रागच्ेत्यावाहनम् | Ay ATA a wylated, न नदौषु नदीं anifefa निषेधात् |
विस्तरस्तु माध्याह्किकस्नानप्रकरणे लेख्यः 1 aa विधिवदिक- मन्वरहितत्वात् सव्यवणंसाधारणः सं्तिप्त्च। awe faz मध्याल्किकस्रानपरत्वेऽपि अ्रनुकल्यरूपत्वमेव, तेन प्रातःस्नाने CARA समकल्यत्वाब्रानुवादरूपता | एवच्च ase fanaa स्रानणब्टाघत्वं, किन्तु मव्पराङ्ग-
जलसंयोग एव स्नानम्, अनुदुतरुदुतेर्वति एकस्य स्ानपद- स्यानुदुतपन्न मज्ननपरत्वेन मुख्यतलसुचुतपत्त गौणत्वमिति विगा- धात् । तन सन्वाङ्गजनलमंयोग एव स्रानणब्दाघयः, ग्रन्तजलजपर्- तोवङुम्य नाभिषिच्यमानस्य स्यादेव । अनुदुतपत्त vaat च जने नाभिप्रमाल मन्तपृरव्यकसिति ब्राह्मयवचनान्नाभिमात्जन
स्नानम् |
=> गद्ाघरप्रदतो
मन्तपमाह योगो याज्नवल्कयः,--
स्रानमन्तजन्तञ्चेव माजनाचमने तथा |
जलाभिमन्तणं चेव awe परिकल्यनम् ॥
aan चिराहत्तेन नित्यशः |
अन्यान् वा वारुणान् मन्तान् कामतः सम्प्रयोजयेत् ॥ पृजचप्रतिपन्रपदा्थीनुवादेन मन््विधानात् पाटक्रमादयथक्रमो वस- वत्तर इति न्यायाच्च yea एव क्रमः । तथाच तौर्थावाहन- जलानलम्भनान्तजलजपमञ्जनानि षट् |
असामर््वात्र Farad, तत्रायं विधिरच्यते | इति प्रथमतोऽभिधाय नित्यश्च इत्यभिधानात् प्रातःखराने नित्यं संन्तेपविधिन्ध्याङ् विस्तरासामर्धये सत्येवेति वाक्याथेः, तेन निरम्नेरपि प्रातः सक्तेपविधिरिति सिम् |
विराद्त्ताघमषणसरान विधि साध्या ङ्किके लेख्यः । श्रन्यवारुण-
waaay अत्र षड्वारुणपत्तो लिख्यते । afta जलेन देदच्वलनं, wer तिःपादप्रक्लालनं, आचमनं, वस्वदयधारणं, पविच्रोपग्रहधारणं शखायन्नोपवोतानुसन्धानं जले प्रवेशः | उद्तोदक पन्ते प्रादु खतया उदद््खतया वोपवे शनं, तिमातप्रणवो- चारम् । इमं म इति मन्तस्य प्रजापतिः ऋषिः arate: वर्णो gaat alararea विनियोगः | (इमंमे awa श्युधौ इहव- मद्या च खलय AT ATT WAR” अनेन तौथीवाहनम् । तचा यामौति aaa प्रजापतिः wfafaeq छन्दः वरुणो देवता जनाभिमन्तण विनियोगः। त्वा यामि ब्रह्मणण वन्यमानः;
AVAITaTT | ६५
तदाशास्ते यजमानो इविभिः अहेलमानो वरणे वोध्य कण समान ATA: WATS | अनेन मन्तेण जलस्यावत्तनरूपमभिमन्णम् |
उरुहोति मन्वस्य, Dunn ऋषिः, faguw<:, वरुणाद्वता जनतपाने, विनियोगः,
sa हि राजा वर्णश्चकार
सव्याय पन्था मनवे! तवाडउ |
्रपदे पादाप्रतिधातवेक
रुपवक्ता हदयाविधिःचित् ॥ aaa जलपानं, दिराचमनम्। योऽव्वन्तमित्यस्य मन्स्य, प्रजापतिः ऋषिः, गायतौकन्दः, वरुणोटेवता माजने विनियोगः. यो ऽव्वेन्तं जिघाधसति तमभ्युःमिति वरुणः, परो मत्तः परसा । अनन माजनम् | घान इत्यस्य मन्वस्य, प्रजापतिःकषिः सुच्चत्यन्तं यजुः, वदाहरिति गायत्रीछन्दः, वरुणोटेवता, अरन्तजेलजपे दिनियागः, धाम्नोधाम्नो वर्ण स्ततावरण नासु |
यदाहइुर्नया वरुणेति शपामहे ततौ वरुण नसुच्ध, अनन
aa निमज्जय जपः | उदुत्तममित्यस्य मन्तस्य, शनः फक्छपिः, विष्टपच्छन्दः, वरुणोदेवला, ale विनियोगः | उदुत्तमं वरुण्पाग-
म छदवाधमं विमध्वसध्यघाय, अ्रघावयमादिव्य ब्रते तवानागसो-
(9) aa | (9) विध | (३) तमभ्यमोति।
59 गद्ाधरपदतौ
ऽदितये स्याम, इति मज्जनम् । विष्णुस्मरणं सव्वैसखानेषु । aa
प्रवाहाभिसुखस्य प्रवाहाभावे सू्यभिमुखस्य। aa जलएव
faat माध्याह्किक वच्छमाणविधिना वस्निष्पोडनान्तं arary- Os |
तपणं यद्यपि utd, तथापि, सन््याहोमकालविलस्बशङ्या
संलेपतपणम् |
तघाच ब्रह्माण्डपुराणे,-- सात्वा तु विधिवप्रातहं्यात् तौनुद् काच्नलोन् | सव्येन चोपवोतेन मन्ते णानेन मन्तवित् | आआत्रह्मस्तम्बपय्यन्तं जगदे त्राचरम् | मया दत्तेन तोयेन टप्यत्वेतचतुविधमि ति ॥ दमं मन्तं vata पटित्वा देवतोर्धेन सव्यस्य जलाच्नलितय- दानम् | स्नानानन्तरं पेटोनसिः, ब्रन्तरुद क-त्राचान्तोऽन्दरेव शदो भवति, afeeca आचान्तोवदिरेव get भवतोति तस्मादन्तरेकं वहिरेकञ्च क्रत्वा पादमाचामेत्, पङ्कः, अनेन विधिना ala Way स्रानवाससा। परिवल्तितवासाखत्तौधतौरसुपस्परगेदिति | स्रानाङ्गतपणादौ स्रानवस्वस्य न परित्यागः। विष्णुः, सोष्णौषे धौते वाससो वि्यात् नाङ्गभ्यस्तोयसुदरेत् | अत्र उष्णोषधारणं गशिरोजलनिणेजनाधं, तथाच द्रौ णपव्वेणि युधिष्ठिर स्नाने | राजदंसनिभं श्ाघ्यसुष्णीपं शियिलापितम् | जलन्तश्रनिभमित्तं वे Ivara ages |
अआचारसारः। 22
तनाङ्गभ्य इति शिरोभिन्नाङ्गविषयं, हारौतः, atat न गात्र मवसख्ज्यात्, एतच्च स्रानाङ्गम् | तथा,-- स्रातोऽङ्गानि aaa पाणिना at न माज्येदिति वस्पाणयो ae विशेष णएत्वाद विवक्ता, तेन वचरान्तरेणापि प्रकागान्तरेग्ण वा AIBA BAITS नाधः | यत्त,--
स्तन माज्जिते गाते स्रानवस्तेण afd |
शुनोच्छिष्टं भवेद्रातं पुनः स्नानेन शडातोति ॥ तद्रीगादिनाऽसदिष्णोरयप्रापे wea स्रानवखहस्तनिषेधपरम्, इति weer) अतः स्रानाक्गानि, बौधायनः, `न नग्नः स्रायात् । स्नानाधिकारे जावालः,--
नाद्रमेकञ्च वसनं परिदध्यात् कथञ्चन | तथाच,- नग्नः कोपोनवासा वा fearar: साति यो az: |
वथा ज्ञानफलं तस्य निराशः पिदृदेवताः 1 इति अधोवसखदित्वे बोध्यम् शङ्लिखितौ, अनग्रनननग्नः स्नायात्, AY मेहनोदषणं कात् न पाटन पाणिना वोदक- मभिहन्यात् न सखवन्तौं छथातिक्रमेदनवसिच्य, ग्रभेष्योदकं परि हरेत्, अल्योदके न स्नायात्, न ससुद्रोदकमवगाहेत | अनश्नन् ताम्बूलादि कमभक्षयन् ब्रायादिव्ययः, सेदनं aaa, अङ्ग. Was उद्षेणं जले न Gata, अनवसिचय, त्पणमकत्वा,
नदो मतिक्रम्य न गच्छत्) एनच AMAA EEA, रभेध्यो-
82 गदाघरपदतौ
दकपरिह्ारः। सव्वेजलकार्खेषु नास्पोदके स्नायात्, प्रभूतो क- संभवे | समसुद्रोदकं नावगाहेत न बहुतरं गच्छत् | योगौ याज्ञवल्कयः | पादटेन पाणिना वापि यच्च वस्वण चोद् कम् | न wala च वाधेत न च प्र्तोभयेत्तथा ॥ न Far कस्यचित् wei कम्मण मनसा गिरा। आचरत्रभिषेकं तु कर्मी्यन्यानि नाचरेत् ॥ अन्यानि gatatfa पादघातप्रखतिपरपोडापथचन्तानि नाचरे दिति लच््ोधरः। एतदपि स्नानाङ्गम् | देवलः,- न नदौषु नदी व्रूयात् पञ्बेते न च पव्नेतम् | नान्यं प्रणस्येत् तचस्थस्तीर्धेष्वायतेनेषु च ॥ तथा, न चत्वरोपह्ारथोः स्नायात्, चत्वरं पच्यादिबलिदान- स्यानं, SUIT: दारसमोपम् | बोधायनः,- घ्मशा नमापो SITE WS यत्र च ब्राह्मणाः | FUATS पादौ नान्तः प्रवेष्टव्यम् तथा चिः पादौ प्रक्षालयेदिति इद्मनुडुतस्नानाङ्गम् | विच्शुः-न सखरानवणकयोरमं प्रयच्छ दन्यत्र देवगुरुत्रा द्यशेभ्यः | ala सख्रानसाधनं कुणादि, वेकं, सुगच्िद्रव्यम्
उदकस्य प्रदानाधं स्रानणटीं न पौडयेत् |
श्राचारसादः। 53
योगो याज्ञवल्कयः,-- यावदवान्रषौं्ैव fade न anda | | 1 तावन्न पौड्येदष्रं येन खातो नचोदके ॥ येन Fay BAUM तदं न पौड्येत् | एतदपि स्नानप्रकरण्णत्तदङ्गम् | नारसिंह,-- नद्यां waa च ख्रायात् प्रतिस्रोतः खितोदिजः | तङ्गादिषु तोयेषु प्रत्यकं स्नानमाचरेत् | योगौ वान्नवल्कयः,-- नरादापः प्रसूता बे तेन नारा इति स्मृताः | Waa तस्य ताः GR तेन नारायणः स्मृतः ॥ . यो fe त्रतानां तपसां वमस्य नियमस्य च | भोक्ता च THAIN यो योगो ध्येय एव च ॥ स्मरेन्नारायणं देवं सलरानादिषु च aay | प्रायचित्तेषु सर्व्वेषु दुव्कुतान्सुच्यते पुमान् |i प्रमादात् Haat कम्र प्रच्यवेताध्वरेषु यत् | ace तद्िष्णोः ward स्यादिति स्मृतिः | एवञ्च सव्वस्रानाङ्गभ्वंशे प्रायथित्तमिदं, विरेषेणा्राभिधानात्, द्न्यकश्मभ्चंरेऽपि वाक्यसंयोगात् | यत्त, बौधायनः, amy सतः प्रयमनं विद्यते, न वाससः cad aed, यद्युपरुदाः स्युरेतेनोपतिष्ठते, नमोऽग्नयेःऽम्यु मते नम इन्द्राय नमो THATA नमो वारुण्ये नमोऽद्भयः। प्रयमणं १ @
७ गदाधरपदतो
स्वनं, वासः पल्ललनं वासो मलक्तालनं, उपस्पशनं देहमलच्तालनम् | अज्ञानाद् यदि प्रवनादिभिरेभिराप उपर्दाःस्यः, तदेतत् क्रियत- say, इति ज्नानकालौनान्याङ्गानि | स्रानासाम््यं योगो वाज्ञवल्कयः,- FATAA WC कालशक्त्या यपक्षया | मन्वसखानादयः सप्त केचिदिच्छन्ति Gea: 1 अआपोदिष्ठति वे मातरं खदालम्भसु पाथिवम् । आग्नेयं भस्मना स्नानं वायव्य" गोरजः स्मृतम् | यत्त, सा उपवर्षेण स्नानं ag दिव्यमुच्यते। वारुण्च्यावगहन्तु मानस विष्णुचिन्तनम् | कालदोषादसामध्यात् सव्वं तुल्यफलं Bay | मानस प्रवरं ara केचिदिच्छन्ति सूरयः | आबमतीयप्रशंसायां व्यारेन गदितं यथा ॥ श्रापोडिष्ठेति माज्ननमन्वोपलक्षणम्। सवव तुल्यफलमिति। यद्यपि वास्णं मुख्य, मन्वस्नानादिकमपि तदसम्भवे तत्वाय्यकारिला- तल्यफलम् । आत्तो प्र ॑सायाम् । आत्मा नरोसङ्मपुखखतोया सत्यह्ृदा भौोलतटा cata: | तत्रावगाहं कुर् राजपुच न वारिणा दधति चान्तरात्मा it दूति व्यासवाक्यम्, तेनेतदाक्यशेषादत्रह्माकारान्तःकरणरूप- निराकारविष्णुचिन्तनं मानस, - साकारविन्तनं acaa | वणिष्ठः,--खख्ितं पुरडरोकात्तं मन्मूत्तिं प्रभुं स्मरेत् । तत्पादोदकधाराच्च निपतन्तं aaa |
ATATTaTT. | oy
चिन्तयेद्रह्मरन्प्रण ufanat खिकां तनुम् | तया संक्षालयेत्सव्वे मन्तर्देदगतं मलम् ॥ इदं स्रानवरं मन्तस्रानाच्छतगुणं स्पृतम् | एवच्च मानसं सर्व्वोत्कष्टमिति, तदसम्भवेऽनुकल्पान्तरं, aa ब्राह्मापरनामकं AAAI, यथा योगो याज्ञवल्कय ः,-- शत्र आपस्तु द्रुपदा अपोदिष्टाघमषणम् | एतेखतुभिकऋङमन्वेमन्तस्रानसु दाहतम् | अथ wider यथा, अङ्गप्रोच्छनादि कत्वा गङ्गाख्त्तिकादिनः सन्वाङ्गलेपनम् | ततर मन्वः,- ग्रनेनेव वराहेण SHAS aCe | कष्णेनाक्तिष्टकाय्यण चक्रहस्तेन विष्णुना i धरणि त्वं महाभागे भूमिस्त्वं धनुरव्यये | लोकानां धरणि त्वं हि ahaa हर पातकम् ॥ मनसा कमणा वाचा बरद वारिजेच्रे | त्याहतेन शापेन जोवामस्त्वत््रसादतः ॥ aq मन्तो यद्यपि यज्नवरादृदंष्रोदुतखदालग्ध स्मृतः तथाप्यव्रालि- देशेन vada | वराददंष्राभिन्नाया घराया afaat fea: | मन्वेणानेन aifaaaqafs पापात् प्रसुचते॥ अयुमान् वन्तवान् धन्यः युत्पौ तप्रतिषिनः | क्रमाद्ववि दिवं प्राप्य कश्चान्त मोदते सुररिति॥
Sys गद्ाधरपदतो
काम्यो यो ख्टाल्ः, स सन्ध्योत्तरं काव्यः । आग्नय यथा, as भस्मना कायैम् | तत्र सुख्यं गार पत्यभस्म, तदभावे स्मात्तंभस्म, तदभावे पञ्चन्रह्मसाधकं भस्म | न सव्वेधा लीकिकम् । एवं denied न तु ate कथच्चनेति निषेधात् ¦ Haag | | आग्नेयम गिनिलिङ्गेन Aart स्रानमाचरेत् | वायव्यं वायुलिङ्गेन दिव्यं सौरेण eager | afa वाक्च--भस्मल्लाने AVATAR: | afaat दिवः ककुत्पतिः एथिव्या अयमपारेताछसि जिन्वतोत्यनेन wars भस्मसंयोगः ae) श्रथ वायव्यं, गोखुरोदतरजसा वायुप्रचलितेन सव्वाङ्ग संयोगः | | तत्र मन्तः,- वातो बावो मनोवा गन्धन्वी; सपविंशतिः। तेऽग्रस्मयुच्ञ स्तस्मिन् जवमादघुः ॥ रथ feat, तच्च अनश्रहरष्टौ निरावरणस्यावस्थानम् । aa कत्तिकादिविषमपय्यी शयुम्मर्तेषु दिगगजोज्भितं गद्गाजलमिति बुद्धिः ara, रोदिणयादिषु युग्मनक्ततेषु सयधरश्िभिरानोतं गङ्गाजलमिति afe: काय्यं | उदुत्यं जातवेदसं देवं वदन्ति केतवः दशे विश्वाय स्व्यं इति मन्तमुखाय्ये अनश्चतरष्टिमध्ये निरावरणणोऽवतिष्ठते | अध मानमस््रान, विष्णुपदं यद्यपि शद्चै तन्ये लाच्णिकमेव नद्माप्यविद्योपदितव्यापकत्वगुणपुरस्कारेण ब्रह्मण्येव मुख्यं, माकरारे-
श्राचारमारः। 9७
ऽपि मौणमेवेति, साकारनिराकारयोः गौण्त्वाविर्र्पऽप्यात्तोध- प्रशंसायां व्यासेन गदितं यधेतिवाक्यरेषात् | तेन निराकारस्यैव व्यासवाक्ये कौत्तेनात् ब्रह्माकारान्तःकरण- afata मुख्यं मानस स्नानं, तदसम्भवे चतुभजाद्याकारविशि्टस्य स्मरणं तस्येव स्वरूपमिति यदा अविद्याकल्पितव्यापकत्वगुण- विशि्टचेतन्यमेव सुख्या्थत्वादधययमिति | यत्त॒ आकाशस्थमन्तमू त्ति विष्णुध्यानयपृव्वेकं तत्ादगलिता- aan ब्रह्मरन्प्रणान्तः प्रविष्टां विचिन्त्य तेन सब्पटेहत्तालन- चिन्तनं तन्मन्वोपासकानां मानसस्रानम् | जावालः, - ्रश्रिरस्कं भवेत् खानं सानाशक्तौ तु क्मणाम् | आर्द्रेण वाससा वापि माच््ेनं दैहिकं विदुः ॥ . इति स्ानदयम् | तथा,-- नाभेरधः प्रविश्याषु कटि प्रकाल्य ware: । जलाद्रकपटेनाङ्ग गो घनं कापिलं विदुः ॥ एतदपि शिरःखानासम्भवे, एतदसम्भवेऽद्गप्रोच्छनं कुव्वन्ति, इमान्यपि लालाखेदादिलेपाप्रायत्यनिहरणायथेत्वेन प्रातःस्नाना- शक्तौ अनुकल्यरूपाणोति वोध्यम् । इति प्रातःस्नानं साङ्गः
निरूपितम् |
aq बस्वपरिघानम् |
याज्ञवल्कयः,--
aad वाससो धौते अक्तिन्ने परिधाय च!
अभावे धौतवस्वस्य शण्चौमाविकानि च ॥
कुतपं यो गपट्ं वा दिवासा येन जायते । धौतं कापास, शणसूचभवं शा, अतसोभवं सोमम् । गौतमः, वासांसि शणन्तौमवोरकुतपाः सर्व्वेषां, कापीसं वाविक्लतं काषाय- aah धायं ब्राह्मणस्य । ait autfefafaa, कुतपः पाव्यैतोय- चछागरोमनिस्मितः, कषायस्य निषेधो वच्यते। आपस्तम्बः, राविकं साव्ैवणिकम्
मनुः,-- न जोणंमलवदासा भवेच विभवे सति । जावालिः,- नाद्रमेकच्च वसनं परिदध्यात् कथञ्चन | तधा Ud वज्जंयेत्, तदम्यसम्भवे धौतं सदा ग्राह्यमिति वच्यते । तथाच, शुक्तं खयं ्षालितं wa ale परिदध्यात्, aq,
अधोनाभ्यां उपरि जान्ाच्छादयोत इति वचनान्रातोन्यूनमिति, किञ्िटाधिक्ये न ea: |
वामे षष्ठे तधा नाभौ कचचवयसुदाहतम् |
fafa: कत्ते; परोधत्ते यो विप्रः स शएचिः स्मृतः ॥
आचारसारः। ७€
तेन वेष्टितवस्तस्य WARM एष्ट, मध्यं वामकय्यां, प्राकाप्रान्तं नाभो, वस्तं टृहान्तराके प्रवेशयेत्, एतदेवोक्तम् | परिदध्याद् वदहिःकच्तानिवद्धा द्यासुरो भवेत्, एकदटेणवह्िभवे- ऽपि दोषः, पव्वे सदृशं वस्तं उत्तरोयच् कुर्य्यात् । उत्तरौ यवस्तच्च समाख्यया उत्तराद्गाच्छादकं, तदेकटेश्च्छछादनेऽप्यविर्दमेव | आपस्तम्बः, नाधोवस्त्ेकदेगेनोत्तराद्गः च्छादयेत्, प्रतिनिधित्वेन प्राप्तस्यापि निषेधः | यत्तु we, एकञ्चेत् पूव्वेस्येवोत्तरवसखं च्छादयोतेति त्स मावन्ते- नाङ्गमेव, तेन वस्वासम्भवे प्रतिनिधिरूपेण चौमाजिनवल्कलादि- ग्रहणम् | अत्र च आपस्तंम्बः,- देवागारे AAAS गवाद्धोष्टे तथाऽष्वरे | सन्ययोरुभयोः ayaga गुरुसन्निधौ ॥ अग्न्यगारे विवाहे च खाध्याये भोजने तथा | उदरेट् दक्तिणं पाणिं ब्राह्मणानाञ्च सन्निधो i इति उनत्तरोयवखस्यापि यज्ञो पवोतवद्धारणम् । तथा च सव्येऽगे उत्तरोयं निधाय दक्षिणं are उत्तरोयाददहिः gatas: | खादन्चापसव्यं वासो यज्ञोपवोते aafa fuar नियमः, दवेऽर्था- देव सव्ये धारणं, अ्न्यकम्मस्वनियमः। भातातपः,-- सव्यादंशत्पररिभ्ष्ट afeen घताम्बरम् |
एकवस्तं विजानोयादंवे foar च कश्णोति॥
ce गद्रघरपदतो
fagieaer wait उत्तरोयधारण्म् । नित्यसुत्तरोयं are: काय्यमपिवा, सतरभेवोत्तरोयाथ इति aaa atta विहितं त्रापि! यज्ञोपवोते दे धाय्ये MAMTA HAT | ठतोयद्चोत्तरौयार्थे वस््रालाभे तदिष्यते ॥ इति,
वचनाद विरोधात यन्नोपवोतलन्नणोपेतं सूतरसुत्तरोयं प्रल्यामा- तत्वेन धायम् । तस्य यज्ञोपवोतत्वात्यागेनेव वस्ववत्कायकारि- ara वखमन्तेणाभिमन्वखं, किन्तु यज्ञोपवोतमन्तेण,
होमदेवाचनावासु क्रियासवाचमने तधा t
नेकवखः प्रवर्तेत दिजो वाचनिके जपे॥ इति, qa यत्र॒ एकवखनिन्दाकल्पितविधिना ददितौयवस्वमुत्तरोयं कमाङ्गत्वन विधोयते तव्कार्ययेऽपि यज्ञोपवोतं विधौयते |
एवच्च, न भावाद शनेऽग्नौयातरैकवासा न संस्थित इति भोजना.
दावपि तथैव बोध्यम् । तस्मात् नित्यधारणं पापच्यरूपफलं, कर्मोपकारथेति तस्यति बोध्यम् । यस्तु,
नेकवासा जपेन्मन्छं बद्वस्वाकुलोऽपि न। इति न वासोभिः सहाजखमिति जपस्लानकालयोबडइवखनिषिधः, aa वखान्तरसत्वऽपि यज्ञोपवोतस्य वस्वत्वाभावानत्र बहुवखलत्वदोषः | निष्योड्य स्रानवस्रमित्यादौी aa एकवस्प्रतोतावपि होम- देवाचनादयाखिति areata सखानेऽप्युत्तरौयं विदहितभेषेति न कञ्िदोपः। तच वस्तस्य नवत्वे अभिमन्य दध्यात् |
गदाधरपडतो ८१
aa परिधानमन्तो वधा,-- परिधास्ये amare etarqara जरदष्टि wa Taq जोवामि शरदः सुवच रायस्मोषमभिमंव्ययिष्ये ॥ पूव्वेटते मन्ाभावः, नवत्वे उत्तरोयमन्तो यथा,-- यशमा मा यावाष्थिवो यशसेन्द्रा हस्तो | amt भगश्च मा facamniar प्रतिपदयताम् || नवोष्णौोषमन्तो यघा,-- yar सुवासाः परिवोत ara उ ara भवति जायमानः। तं घोराः स कवय उन्रयन्ति खाध्यायो मनसा देवयन्तः ॥ इति वस्वधारणम् | वस््रपरिधानानन्तरं योगि-यानज्नवल्कयः,-- प्र्ताल्योरु खदाद्धिय eel Ware व aq | स्नात्वा dey वासोऽन्यं HA संगोधयेन् खदा | उर् जंघाक्लालनं वारुणस्रान गुटजनलससगगोधनाघरम् ॥ तश्रा च पराशरः, ग्रपवित्रोक्लत त तु कोपौोनयुतवारिण्ण, कोपोनतोऽपानतशपरतन वारिणेति लच्छोधरव्याख्या | तत्र वस्ता टोनां ग्राह्यलाग्राद्यत्वं तच्छदधिश्च विचायते | नरनिंहपुराणे,--न taquad वासो न aay प्रणस्यत । saa अधघानाभ्या उपरि जान्वाच्छदयोतेति यत्रमाणणाद्धिकां Aa नोत्तरोयाऽधोवाममोः fae कुर्य्यात्, न गराच्िवामो दिवा परिदध्यात्, रात्रिवासःपटेन गयनकान्ोनवस्वम् |
अ,
= मटाघरपडद्तौ
महाभारत, — अन्यदेव Vasa शयनोये सदेव होति) तथा सञ्यैरागान् वाससि एरिवज्जयेत्, कष्णच्च खाभाविकम् | तघा, —
alata यटा वस्तं व्राह्मणोऽङ्गषु घारयेत् | अहोरात्रोषितो भूत्वा पञ्चगव्येन yerfa ॥
a 9 ¢
नोनोरत्ां परोधाय भुक्ता साना कस्तथा |
ud तु व्रतं कुय्यच्छिच्वा गुल्मलतास्तथा ॥ सनार्हकश्च चर्डालादिस्छृष्टः, नोलवासोधारणेऽधिकदोष इत्यथे; |
स्मृत्यन्तरे, -
नग्न; काषायवासाः स्यात् नग्नः कपोनवानपि |
नग्नो दिगुरवासाः स्यात्रमनशादैपरटस्तथा ॥-
अकक्तोऽनुश्षरोयश्च नग्नो वर्ज्यो विवस्ववत् ॥ ब्रह्माण्ड, —
पिढ्टेवाचने होमे कुव्धात्कवार्पीसमं शुकम् ॥
ala वा वल्कलं वापि न कौशेयं कदाचन ॥
नोत्तरोयमधः कुर्याद्रा चिवासो दिने तथा ।
ह ©, न
न राचिवाससा सरायाद्रात्चं नोन्राजयेत्तथा ॥ बौधायनः,-- |
काषायवासाः कुरुतं जपदहोमप्रतिग्रहान् |
न तदेवगमं भवति, हव्ये कव्ये तथा हविः ॥
स्चारसारः। ८३
व्राद्य,-- प्रत्यहं क्षालयेदासो देवे faarsta aarfin | इति पूव्वे्ठते केवलाम्बुक्तालनेन शदिः । प्रत्यहमिति gare विषयमेवेति aay) अन्यधा एकस्य वस्वस्य बहुवारं परिधान arad faatfa शदिः स्यात् । नचष्टापत्तिः नाप्ररालितमिति- शस्वेण तत्रिषेधात् | asda च, नाप्रक्तालितं gered वासौ विश्टयात् । इति वाक्यं यत्र टहस्धन्यप्रकरगे sata aaa वस्रहयपरिधानं विहितं, तस्मात् क्षालने कम्भाङ्गमेव। अन्यथा फलकल्यनमौरवापत्तिः। तेन शोतवारणाद्य्धे वस्ान्तरे नायं नियम इति प्राचोनाः। वस्तुतस्तु yeauftfed वासः vara विश्यादिति वचनान्तरे परिहितपदादधोवस्तपरमेव क्षालनम्) एतत्समानाथत्वात् पृव्वैठतमित्यपि अ्रघोवस्वपरम् | तेनो त्तरोरस्य न प्रत्यहं क्षालनम् । एवमुत्तरोयस्य सौवनेऽप्यदोषः नग्नः स्यृत- पटस्तयेति नग्नपदटोपादानाद घोवस्वस्येव सौवने दोघधः। Adal नवोत्तरोयस्य सोवनमाचारो न विरुदः। faa जौण वस्तस्य अ्रधोवस्वोत्तरोयसाधारखयन निषेधात् attra सोवनमनु- चितम् | महाभारत,-- स्वयं धौतेन ada: क्रियाः aat विपरिता) a निरणजकधौतेन नाडहतन कदाचन ॥
इति स्वपौतस्य aaigaa विधौ निर्णृजञकधातस्य प्रसद्धा-
भावात् नन्रिवेधोनिल्वानुवादम्तत्यथः। न च प्रतिनिधित्वेन प्राप्तस्य
८४ गद्ाघरपद्धतौ
निषधः, वाक्यमेदापत्तः। नापि पुरुषा्येवखधारणे निषेधः, वा्चभेदादेव | कारूहस्तः सदा शचिरिति दोषाभावाच | ~ ५ = ~ © > e = केवलं रजकघौतवस्वपरिधामेन कन्यव्गुखं युचादिघौीत इव सखघौतत्राभावान्राधमः | यत्त भदः, रजकधौतं गहभारूटृवसपरिधानमध्ये गणितं 6 © ~ ५. तद्द् भस्यश्दोषमभिप्रेत्य, गदभस्यास्प््यत्वात् | नचासप्श्यस्प्रशने a = e ~ पुरुषस्येव दोषो न वखस्य ति वाच्यं aawraiiewmraay पुरुषवदेव दुष्टत्वो क्षः | तदुक्तं HE: ,—— पुरुषस्य सचेलस्य ala यस्माददिधोयते। तस्मात् पुरुषवद्खं न गवाश्वादिवन्मतमिति ॥ केवलं म्रूचपुरोषादिलेपात्रलेपानु च्छ्षटिलेपान् व्रते wana प्र्ाल्याचम्य प्रयतो भवतोति अ्रापस्तम्बवचनादन्रपदस्य सूच परोषपदसाह चर्ययष्णभोज्यान्नपरत्वा दरजकान्नलिप्तं धौतं न ग्राह्यम् |
वसादौ नामल्योपघाते दटेवलः,-
म्रौ णेकौशेयङ्तपपट्ृत्तौ मदुकूलकाः |
अल्पशौचा भवन्त्येते शोषणप्रोत्षणादिभिः ॥
( त = : र —— पटमवरांश्पट्र, सख्रौोफलरं एपट्ं इति याज्ञवल्कयोकैः, कौडेयपदेन प्प्राक्तः, पट्रोपादानस्य ददि रुकत्वापंत्त च | चौमपदस्याप्युपलक्तणं, समानयोनितात् | पुनःसोऽपि।
र (9 = धि का अत्यन्त मलिनं पूव्वमह्धिः an fanaa |
्आचारमारः। ८५
हदहस्पतिः,-- वस्त्वेदलचम्मदेः शुदिः प्रक्षालनं स्मृतम् | अतिदृष्टस्य तन्मातरं त्वजव्छिच्वातु Sea | टेवन्तः,-- तान्येवामेध्यलिप्तानि क्षालयेत् साधकः स्वकः | धान्यकल्कैसत फलजे रमेः च्षारानुगरपि ॥ तानि arauifearfa | fay: ,— अत्यन्तोपडतं सच aaa यन्न विरज्यते तच्छिन्यात् | fazt.,— तदतरिम्मील्यसंस्पृषटटवखाणणां ल्षारवारिण | ट्ेवन्तः,-- तूलिकासुपधानच्च रक्तपुष्परास्बरं AAT | भोषयित्नातपरे किचित् करैः समाज्नयेन्मडः ॥ cara वारिण प्रोच्य नियुद्ञोत aarafa | तान्यप्यतिमलिष्टानि यथावत्पमरिगोधयेत् ॥ quiafafa हरिद्रारक्तस्य उपलक्षणम् | रागद्रव्यारि प्राक्तितानि Galatta शङ्ब चनात् | एतच रागनोपभयात्, Wada माच्नि्- रागादौ amaaafa विज्ञानेखराद्यः। कापीसतन्तुक्लतं aa दुक्ून्तादिगब्दवाच्यम् | कौशेयं छमिकोभोलयं तसरिपट्ादि | मोषं अरविन्ोमक्षतं कम्बलादि। agus वल्कन्तन्तुक्ततम् | अरलमो- तन्तुङ्लतं aia तदेणन्तरोयमिति विज्ञा: | यान्नवल्कयाः,-- मोषरोदकगोमूचंः शुदयल्याविककौगशिकम् |
मयोफनरं्रपटः arfaz: HAVAAT ॥
ue गदाघरपदतो |
=
उपरख्त्तिकासदहितन गोनरूतेणोटकेन वा इव्यथः । बहवचनं पध्ादप्युदकप्रास्रथेम् । ane बिल्वम् । उशनाः, UZTSY Werte, कौशेयानां मौरसषप- RGA | | याज्ञवल्कयः, NCAT: चौमं शद तो त्यनुवत्तेते। गौरः aqui: | च्तौमवदटेव शाणस्य समयो नितवाच्छुद्धिरिति fast नेष्वरादटयः | नववसमर्डस्पशं afd समाचारप्रमाणकमिति प्राचोनाः | अङ्किराः,-- शौचं arate वाप्यकंन्टूनाच्च cata: | रेतःस्पृष्टं शवस्ण्ृ्टमधि कच्च प्रदुष्यति | श्यनाशनयानानि Taras च यानि तु। वखाखयेतानि vata संहितानि प्रचत्तते ॥ रोमाणानि कम्बलादोनि संहितानि शयनाशनयानानि च वाखाददिभिः शएद्यतोति रुद्रधरः। पूर्व्वोपसुक्तमपि अआासनादिवखं वायुदिभिः शडतौत्यवगम्यते, अन्यथा ूर्व्वोक्तशचोनां वैयय्यं स्यात् | तथा शव्यावस्त्रस्याककिरणादिभिः द्धिः, स्वापएव नान्यकब्यरि | सृिकाश्तधौतन रालिवासो न शुडयतोति शास्वात् | अन्यदेव भवैद्वस्वमित्यादि महाभारतोक्तौ शएयनकालौ नवख- यथेष्टाचारवस्रयोः कश्मर निषेधा । परकौोयवखपरिधानविषये
गोतमः, निर्ज्यादगक्तौ |
ATATTATT: | ८८७
ata, सव्वं विण्म्त्शक्रौ्च दूषितच्च खदम्बुभिरिति उक्तत्वात्
RATATAT सज्जलाभ्यामपि पटटादौनां शदिः । नलो रक्तवस्तनिपेधेऽपवादमाह, स्मृत्यन्तरे |
कम्बले Uae च नोलोरागो न दुष्यति |
स्तो णां क्रो डायसंभोगे शयनौये aga च ॥
खो्ठता शयने निलो ब्राह्मणस्य न दुष्यति |
कृपस्य ae) वेश्यस्य पव्वेवजं न दुष्यति ॥
प्रसङ्गचस्मवालयोरपि शडिलिंख्यते | चेलवच्म णो शदिः,
कछष्णाजिनानां वालेवां वालानां खद्धिरग्भसा। काश्यपः,
ट्तोनां रज्ञनात् शधिः । हति; चद्चकोषः, cat काषायदरवयेण शोधनम् | गद्यपरिण्ष्टि,--
दभाः छष्णाजिनं मन्वा ब्राह्मणा इविरग्नय; |
्रयातयामान्यतानि नियोज्यानि ga: qa: | चश्मग्रहणं तददिकाराणां वरत्रादौनासुपन्तक्षणमिलि विज्ञानैण्वरा | एवं सब्वापि fanfay uafantstafa उपरिष्टादधोःप्यव- गन्तव्यम् | इति amrfexfs:
यज्ञोपवोतस्या वश्य कत्वं तत्प्रकारथ लिख्यत, कात्यायनः,--
सटोपवोतिना भाव्यं सदा aginwa तु |
विशिखो व्यु पवोनय् यत् कगोति न तत् क्लम् | 4fa:,—
यज्ञोपवौलोत्वे वाधौ येनाध्यापयेद् याजयेद् यजेच ।
cc गदाधरपड़तो
मनुः, -- कापीसमुपवोतं स्याद्िप्रस्योदं तं तित् | चरिता afaaaa तस्यकोग्रन्थिरिष्यते॥ कात्यायनः,-- Bq q चरितं काथं तन्तुतयमधोतम् | faad Wiad स्याचिष्वता ग्रज्यिना युतम् ॥ Beant च नाभ्यां च ud afe<a कटिम्। यज्ञापवोतं तदुज्ञयं नातिङ्कखं नचो च्छितम् | वामछत्तं fagd क्रत्वा, cfawiad नवगुणं कुव्यीत्, तदेव च विराहत्तं' चौपवोतं वामस्कन्धे छतं नाभिष्ष्ठवंशयोदतं यथा | कटिपथ्धन्तं प्राप्रोति तावत्परिमाणं areata: | आपस्तम्बः, उपासने गुरूणां हदानामतिथोनां होमे जप्ये aaa भोजने आचमनेः च यज्नोपवोतो स्यात् | निगमपरिशिष्टि, वामस्कन्धे यन्नोपवोतं देवे प्राचोनाबोतोति इतरया पिदवन्न नाभ्यादिकर्ावमक्तमभिचारे निवोतं आण - Tate ग्राभ्यधर््ेषु। कर्टपदं ल्ण्या स्कन्धपरं, दिस्कन्धावसक्त इत्यधेः । ग्राम्यघर्मो मेथुनम् । गोभिलः टक्तिणवाहुसुदुत्य सब्यऽश प्रतिष्ठापयति, दरिं क्तमवलम्बं भवति, एवं यज्ञोपवौतो भवति सव्यं बाइसुखत्य शिरोऽवधाय दक्िणेऽश प्रतिष्ठापयति सव्यं कक्षमवलम्बं भवति | एवं प्राचीनावोतौो भवति |
१) लिसरम्। (>) खाध्याये |
आआचारसार्ः। GE
aq: — निवोतो कर्ठमज्ने | ब्रह्माण्ड, — यन्नोपवोते हे धाय यौते ara च करमणि । ल तोयसुत्तरोयार्थेऽप्यभावे' परि कल्ययेत् ॥ उपाकश्मणि जन्मत च्छति चेव विशेषतः| गुणच्छेदे विवाहे च नुतनत्वं प्रकश्पयेत् | नोपवोतं शिरः Gala च नाभौ प्रधारयेत् | aaa न Hala a हि कायाददहिनयेत् ॥ मलापकषणे तैले मैथुने पिटकम्णि | अत्र कुव्याददहिनयं नान्यकरेत्यत्रवोन्म॒निः ॥ नवयज्नोपवोतधारणे ब्रह्मो पनिषदुक्तमन्वः,-- यज्ञोपवोतं परमं पवितं semua यत्सदहृजं पुरस्तात् | आयुष्यमग्रं् प्रतिसुच्च sa यज्नोपवोतं बलमस्तु तेजः ॥ अयं aay एथगुत्तरीयायेढतोययन्नो पवोतग्रहणेऽपीति उत्तरोय- वस््रधारणप्रस्तावे उक्त, तस्य sata fad mand काय्यम् । मनुः,- मेखनामजिनं दर्डसुपवोतं कमण्डलुम् | aq प्रास्य विनष्टानि ग्टङ्ोतान्यानि मन्ववत् ॥
ee च ----~ - ~~ ------- 9 >
(१) वस्त्राभावे तदिष्यते |
(44
fie गदाधरपद्तोौ
तस्माच्यक्घस्य पुरातनस्य जले faa: काय्यः। तथा, मैखलाद ण्डा- क Q [| जिनादयवघाते AAT इत्वा यथाथ सुपेयात् | श्रवघातः पादमागण
निःसरणं, तयो च ऋटकचयं तुभ्यन्तामङ्भिरः
FAUT: —
aw व्रतपत इति waaay’ | इति यज्नोपवौतविधिः |
(१) अने ब्रतया इति ्टक्ब्रयम् |
अध तिलकधाग्गम् |
स्रातशतिलकं हद्यं नित्यं कुव्याददिशंपत | प्रियङ्गचन्दनाभ्यां वा विल्बेन तगरेण वा ॥
तथा,-- अशुदिवौप्यनाचारः पापं वा यदि चिन्तयेत् | शुचिरेव भवेन्नित्यसद्पुर्डाङ्ितो नरः |
तथा च शौचसम्पादकत्वेन सव्यक ग्धाङ्गफलवच्छात्पुरुषायेम् | यच्छरौरं मनुष्याणा म्र पुण्डविवजिं लम् | द्रष्टव्यं नैव afafaq श्मणानसषटगं हि तत् ॥ अडपुर्डाकिं तो faa ब्रह्मलोके महोयते ।
सामान्यतस्तु, उत्तसोमध्वमोरोनयतुस्विद्रङ्गलेः क्रमात् + व्निटोपाक्षतिः काया aquatafawat ¦ पद्यस्य सुकुलाकारं कुसुदस्योत्पलस्य च ॥
अथवा, ललाटे दण्डवत् कुय्यात् हदये कमलाक्तिम् | वेणुपव्रा तिं वाद्धोः कुर्यादन्यत्र दौपवत् |
दूत्याकाराणि |
तथा,-- गङ्गाखत्तिकया चेव स्नात्वा कुय्यौल्ञलामकम् |
चन्दनेन wer वापि qa” ललामकम् | लन्ाटकर्ठद्भदा द्रोः सव्यकल्मषनागनम् | AAs वासुदेवाख्यं कण्ट विव्छुमयाव्ययम् ॥
waa aifaag च वाद्धाुदि तथाच्युतम् ॥
९२ गद्ाघरपद्तौ
पाद्म -- अद्धपुण्ड दिजः कुबात् कत्रियाणां तथव च । वैश्यादौनां तथा विप्रः शूद्धादेमस्डलाक्षति ॥ महाभारते, - जाहवोतोरसम्भूतां we get विभक्ति यः । विभक्तिं रूपं सोऽकंस्य तमोनाशय केवलम् ॥ विष्णुधम््,- तुंलसौ काष्ठसम्भुतचन्दनेन विलेपनम् | Aa — चन्दनं घृपशषश्च सव्वेपापापद्धारकम् | तइपोपयुक्ताग्निभसम तद्वाय्यम् | एतदपि तिनलकरूपत्वऽप्य- विरोघधात्तिलकार्थे ग्राह्यम् | स्कान्दे, - योधारयेद्ारवतो समुद्भवां सदा पवित्रां कलिकद्छषापद्ां | नित्यं ललाट हरिमन्तसंयुतां यमं न पश्येद्यदि aay: ॥ ग्रहा न हिंसन्ति न रत्तसां गणा यत्ताः पिशाचोरगभ्रूतदानवाः। यस्यान्तकाक्ते खग गोपीचन्दनं वाह्वोललाटे हदि मस्तके च ॥ प्रयाति लोकं कमलालयाप्रभोः स वालघातो यदि ब्रह्महा नरः | योषत्तिकां दारवतोससुद्धवां करे समादाय ललाटपटके ॥ करोति नित्यं तनुशदिहेतोः क्रियाफलं कोटिगुणं लमेत a: | क्रियाविद्धौनं यदि मन्वजितं अद्वाविहहौनं यदि भक्तिवजितम् | aal ललाट यदि गोपौोचन्दनं करोति awa सदाक्तयं वुघाः। सत्यतपाः, गोमतोतोरसम्भूतां गोपौ देहससुद्धवाम् ॥
ad मूच वहेद्यस्तु सर्वपाप प्रमुच्यते |
ATAITAIT: | £3
तुलसी प्रक्रमे,-
तन्खदाचरितं gw ललाटे सव्यसिदिदम् ॥
सुसुक्लुसतु सदा कुयाग्मरटे शिन्या यथाक्रमम् |
सव्वोन् कामानभिलषन् सदानामिकया बुघ; | इति वाक्यद शेनाग्मरेशिन्या अनामिकया वा ग्राह्यम् | यदि आसां खत्तिकानां Waa एकोकरणन तिलकधघारणं तदा न कञिद्विरोधः।
पादाक्षतिं हरेः gw धारये च्छद्र संयुतम् |
स याति awa खानं anche सुदुलभम् |
नासिकाम्रूलमारभ्य केशान्तं धारयेदुधः |
मध्ये fag aa क्त्वा वैष्णवो विष्णुलोकभाक् ॥ इदं तु वेशवेन काय्यं गोटोदहनवत् फलाथम्। टोपश्िखादाकारम्तु चमसवन्नित्यः। तच ललाटे सश्िद्रपादाकारोऽन्यत्र दोपश्िखा- दाकार एवमेव समाचारः! साम्ये तु,
ललाटे Aner विदान्नारायण्मघोदरे |
माधवं हदये चेव गोविन्दं HUAI ॥
उदरे efay ona fawa नम उच्यत |
aa AeA तु Mis मधुसूदनम् ॥
तिविक्रमं कणपा्बं वामे Hal तु वामनम् |
खरौ धरं APA वामे हषोकेशं तु करके ॥
पृष्ठतः पद्मनाभं तु दामोदरं ककुदयपि।
नच्छ्मीं वन्नःस्थन्ते eal वासुदेवं च aafa 1
४ गदाधरपदतोौ
नामानि दादशेतानि नमस्कारयुतानि च | प्रयुज्ञौत हरिं ध्याल्ला वासुदेवेति सूदेनि ॥ cad विदहितख्यानमन्ताणि । अव्यन्ताशक्तौ,- ललाटे वासुदेवाख्यं कण्डे खो पुरुषोत्तमम् । नाभौ नारायणं स्मृता सन्वेपापैः प्रमुच्यते ॥ एवं,-- नारायणायुधर्युक्तं कल्वामानं कलौ युगे । कुर्ते पुखकमांणि मेरुतुल्यानि तानि तु॥ चक्रा्किततनुभूत्वा यः ATS कुरुते नरः | awd प्रतिग्यह्याति गयायां च गदाधरः | इति सव्वं कश्चानुष्ठाने फलातिण्याधं शद्चक्रादिधारखं अङ्गभूतं, वचनान्तरात् gaara च । तथाच स्मृतिः,- नारायणायुधेनित्यं भूषितो यस्य विग्रहः । पापको प्रयुक्तस्य तस्य किं कुरुते यमः ॥ ` aq निषधवचनं पठति,-- एकजातेरयं wat न दिजातेः कथञ्चन | इति तत्र एकजातैः शूदरस्यायं ध्श्चक्रादिधारणमिव्यधेः | दिजातिपदमच ्षत्वेश्यपरं, तथा च न त्त्रवेश्ययोखक्रादि- चिद्कधारणं, ब्राह्मणानां तु तद्चारणस्य विहितत्वात् | तथाच, उपवोतादिवद्वाथाः शडन्वक्रादयः सदा | व्राह्मणस्य fangu वैष्णवस्य च तद्वेत् ॥ चक्राद्धिलतनुविप्रो wa यस्य च वेश्मनि । इति |
ATATTATL | cg
तन्न खनं च-- विलिखेद्दटेवचिद्वानि तुलसौगोपिकाख्दा। दूति वचनात् तुलसोखत्तिकया गो पोचन्दनेन वा । कत्वा काष्ठमयान् बिम्बान् छष्णचिङ्केय चिद्धितम् | यथ्ाङ्गयति ward तत्समो नास्ति वेष्णवः | य्,-- Te चक्रञ्च यः HAMAS! काष्णायसेन च । स qeaete: कावः सव्वेस्मात् दिजकन्णः ॥ अत्र काष्णायससाहचग्यान्मुत्पदं fant, तेन क्त्वा काष्ठमयं विम्बमिति विदहितकाष्ठमयविम्बाभावे प्रतिनिधित्वन area: सन्मयलोद विम्बयो निषेधः | तेन तामस्त्रादौनां प्रतिनिधित्लन करणे न eta: | दक्षिणे qant fawtfaware सुदशरेनम् | सव्ये शंखन्तु वि्यादेवं ब्रह्मविदो fag: ॥ meat छते पद्ये प्रत्यहं दक्िणे करे ॥ वामे गदाधरथक्र वासुदव: स्वयम्भवेत् ॥ इति वचनादुभयत उभयं धायं, न च faa, एका्ेन्नानात् | acs चिद्धितं यस्य नारायणकरायुषेः। वैष्णवत्वं ad तस्य पापं न प्रविगेडुदि | इति asqigsta धारणम् । तत्र मन्वः, पाञ्चजन्य निजध्वानष्वम्तपातकसद्धय |
वाहि मां पापिनं घोरं संमारार्णवपातनम् ॥
९.६ गद्ाघरपदतौ
सुदशन निजज्यो तिष्व स्तपातकसञ्चय | । अक्ञानान्धस्य मे नित्यं विष्णोर्मागं wes ॥ संसारभयभौतानां यो गिनामभयङ्करः | पद्मदस्तन यो देवो AANA नमाम्यहम् ॥ ‘ ब्रह्माण्डभुवनारम्भम्तूनस्तम्भगद्7धर | | कौमोदको At यस्य तं नमामि गदाधरम् ॥
अघ सष्णसुद्रा,-- कष्णनामाङ्किता Fer अरषटटात्तरसमन्िता। भंखादयैरायुधर्यज्ञा स्वरे रौप्यमयौ तथा ॥ यस्य va: करे faa तत्समो नास्ति वैष्णवः | छष्णमुद्रा प्रयुक्त करोति पिटदेवतम् | नित्यं नैमित्तिकं काम्यं ad’ भवति चाक्तयम् । UW सुखमालोक्य कुय्यीत्तिलकधारणम् ॥ `
सन्धरथा SER न पश्येत्, aa प्रायञित्तस्योक्तत्ात्। इति तिलकः
धारणम् ॥
अथ मालाधारणम् |
ward धारयेन्नित्यं सन््यादिषु च क्स्, Taga भूत्वा यद् यत्क्र च वैदिकम् | करोति जपो मादि aaa निष्फलं भवेत् | इति | wang cnet नित्यम् | fret: — पुण्यानां परमं gw पवित पापनाग्रनम् । रुद्राक्षधारणं खष्टमिदलोके परच च ॥ मूर्खो वाऽप्यन्यजातो वा युक्तो वा सवेपातकेः | wart धारयेद्यस्तु स tal नात्र WNT: | इति wage: संयोगणयकत्वन्यायेन काम्यं च । धारणखानम् | हस्त वादौ तथा कणं Tala Ale धारयेत् | अवध्यः सव्वेभरूतानां सद्रवदिचरेट् भुवि i मव्यैपापविनिर्मुक्तः स गच्छति परां गतिम् | यज्ञो पवोतस्यानं च विप्राणां धारणं हितम् । दशकोटिगुणं पुण्यं धारणाल्लभते जपे । अच विप्राणां यज्ञोपवौोतस्थाने धारणं जपाययं, चतुदृशन्तिटि- गुणफनलरूपकाम्यफलायेम्। तेन पुरुषा्ैधारगे' ज पेऽप्युक्तकामनां
विना धारणं न यनज्नोपवोतस्थाननियमः।
१ कम्प्रानरङ्ःवाररे |
१२
श्ट गद्ाघरपड़तो
अते विशेषः,-- यावत् पोड्श्वक्तान्तमे कवक्तादितः खिताः | टुल्लेभस्त्व क वक्षस्तु AWAIT षोडश ॥ त्रिचतुःपञ्चसुखाः सुलभाः शेषाश्च मध्यमाः | एकवक्तः शिवः सात्ताद्रद्मदहत्यां व्यपोहति ॥ भक्तरन्धनकालते तु UTE स्थाप्यते यदि । अगिनिस्तम्भस्तदा नृनमेकव क्तस्य TATA | स्रोतसि प्रतिस्रोतश्च स च याति सुमु: | स च यावच्छरोरस्यस्तावन्मृल्यने वाधते ॥ दिवक्ती गोवधं दन्याचिवक्तः wlad तथा । adage नरवधं मोचयेत्रात संशयः ॥ अगम्यागमनच्छेव AWAY च UAV | Fut Aaa: पञ्चवक्तस्य धारणात् ॥ षड ववं का्तिक्रेयस्तु धारयेद् किणे भुजे । ब्रह्महत्यादिभिः पापेर्मच्यते नात्र संशयः ॥ AAMAS महापातकनाशनम् | जोवेदषशतं "साग्रमष्टवक्घस्य धारणात् ॥ नश्यन्ति सव्यघापानि न fag: gatas | aaa ANAS घारणं सुक्तिदं मतम् | लक्तको टि सदसच्च ब्रह्महत्यां करोति यः ॥
८ ama — = a
(१) स्ट |
अआआचास्सारः। <€ <.
ama दहते Tit START धारण्णत् | तथेकादशवक्तस्य श्खिायामेद धारणात् ॥ सव्वं दुष्टाश्च नश्यन्ति वाजिमेघसहस् कम् | तथा हाद शवक्स्य RWEN द धारणात् ॥ न चैवाग्निभियं तस्य न च व्याधिः प्रवन्तते। गोमेघधफलसोभाग्ये हिंसापापत्यस्तया ॥ तच्चयोद शवक्रस्य क ण्ठदेगे च धारग्णत् | सव्यकश्जफलावासिः AAT ॥ वक्तं चतुद् शं. तस्य! yaa प्राप्यते यदि | धारयेत् सततं सूद सव्वेपापप्रणाणनम् ॥ अमन्वघारणदेषां FU एते valfaar: | समन्तं धारयेद्यस्तु फलं Ta न शणक्यतं ॥ एवञ्चामन्तधारणेऽप्युक्तफलसिदिः | यत्तु, विना ava यो धत्त स याति नरकं ध्रुवम् । इति तत्समन्वकविधिप्ररो चनाधममन्वकनिन्दारूपमेव, उदितहोम- प्रशंसायमनुदितनिन्दा वथा | प्रात; प्रातरदरतं ते वदन्ति पुरोदया जुह्वति येऽग्निहोचम् | दति । तदुक्तं न fe निन्दा निन्यं निन्दितुं प्रवर्तते रपि तदि qe स्तोतुम् | अमन्वधारणेऽपि प्रतिढा काया । सा चवं,--
(१) यख्य |
१०० गदाघरपद्तो |
पञ्चाख्तं पञ्चगव्यमघोरख तधा मनुः | एते; प्रतिष्ठा fete धारयेत्त जपेच्च तान् ॥ अघोरमन्ते ण पञ्चाखतपच्चगव्याभ्यां स्नापयित्वा धारयेत्, जपेऽत्त- मालां वा ुर्व्यादित्यथः । समन्तकधारणपन्ते, हं, को, मित्यादि मन्तोऽन्यत द्रट्व्यः। तथा,- रुद्रा्तान् awe दश्नपरिमितान् मस्तके विंशतौ इ षट्षट् HUTCH करयुगलगतान् दादश इाद्शेव | वाद्वोरिन्दोः कलाभिः एथगभिगदिता द्यकमेकं शिखायां वक्तस्यष्टाधिकं य: कलयति शतकं स सख्यं aaa: ॥
अध पद्यान्नघारगम् |
तद पिकम््द्गं पुरुषाथच्च | तथाच शिः, cara धारयेत्रित्यं विशेषेण जपादिषु | अश्वमेधफलं प्राप्य विव्णुलोके महोयते ॥ ये शङ चक्रप रिचिद्धितवाहम्बूलाः कर्णण'वसक्तसरसोरुहवोजमालाः | ये बा ललाटफलकोल्लसदटू डं पुख्डा- स्ते वेष्णवा सुवनमाश् पविच्रयन्ति ॥ AA घातोफलधारणं,-- धाज्रोफलक्लतां मालां aw वहति मानवः सोऽश्वमेधायुतं पुण्यं यामे यामे लभेन्नरः ॥ इति वचनात् फलाथेमेव ।
१) HUI |
अघ तुलसौमालाधागणञ् |
अत्र fet, तुलसोकाष्टमालायाः भूषितः पुखमा चरेत् ¦ पितुं देवतानाच्च छतं कोटिगुणं भवेत् ॥ दूति वचनाद् ua क्रापि धारणं aay शिरसि बाहौ च धारणं फलाधम् । तुलसौ काष्टसम्भूतं शोषे बाहौ च भ्रूषरम् | वहते यस्तु वे मर्त्यो देहे तस्य सदा हरिः ॥ इतिवचनात् तच विष्णवे समप्ये धायम् | fata केशवे मालां तुलसो काषटसम्भवाम् | वहते यो नरो नित्यं तस्य वे नास्ति पातकम् ॥ तथा,-- तुलसौकाष्टमालां तु AW लग्नां बहेत्त॒ यः | अश्चिव्वाप्यनाचारो मामेवेति न शंसय; ॥ स्कान्द च,- तुलसौकाष्ठसम्भूता माला धाय्या मया सदेति । STRUT प्रतिज्ञानात् वेष्णवे नावश्यं धाथ | अधारणे च दोषः- धारयन्ति न ये मालां तुलसो का्टसम्भवाम् | नरकान्न निवत्तन्ते दग्धाः कोपाग्निना हरेः |
अय विष्णुनिम्म्ाल्यधारणम् |
तदपि घम्माचरणे फलाथेम् | यः क्रत्वा तुलसोपतरं गिरसा विष्णुतत्परः | करोति धश्चकाव्यणि फलमाप्राति चाक्तयम् ॥ इति वचनात्, gaurd च फलगयवणात् | fagafs स्थितं पुष्य शिरमा यो वहन्नरः। ग्रपयंधितपापः स्याद् यावद्युगचतुष्टवम् ॥ विष्णोरङ्गात्परिच्ष्टं मालतोकुसुमं खग | यो धारयति शिरसा waa लेत् ॥ यस्य नाभिखितं पुष्यं सुखे शिरसि कण्योः | तुलसौ सम्भवं नित्यं Aare म खय किम् ॥ तुलसौदलमालां तु छष्णोत्तौ णां aa यः। Ua पवेऽष्वमेधानां दशानां लभतं फलम् ॥ अहोरात्रे खितं यस्य तुलसोदलसम्भवम् | लिप्यत न स पापेन पद्यपत्रसिवाम्भसा ॥ इति वचनात् अद्ोराचधारणे म्पूतरुरौोपकाल्ेऽपि धाय्यम् | दरो णाजपचर' योदरच्पव्रं सूद न धारयेत् | न च fara चाक्रामेत्तदोजं न च AAA | स्कान्दे च, fame गिरसा धाय्यं acti सादरं मया इति वेष्णव प्रतिज्ञा निखनात्तनावभ्यं धाय्यम् |
अय शिस्ठावन्धनम् | कात्यायनः,-- सदो पवोतिना भाव्यं सदा वद्शिखिन तु। विशिखो व्युपवौतश्च यत्करोति न त्तम् ॥ इति शिखावन्धनं क म्राङ्गम् | अतएव काल्यायनः,--
aia वइशिखोत्यनुवादः। एवच afa,— गङ्गायां भास्करे Sq मातापितरो मृतेऽहनि | Awa चोपवासश्च सव्वेतोर्येष्वयं विधिः 1 वञ्जयित्वा गयाक्ते्ं विशलां विरजां तथा । इत्यतापि frat सुर्डनम् |
अतएव कात्यायनः,--
कैशश्मयु वपते वाऽशिखमिति | सव्वैदेशेष्वेवभेव समाचारः | afad खां वज्ञयिलेथेः । अतएव नो चकणनखश्मयुः | aA कैशनखश्मश्ुरिति मनुयाज्वल्की। सखातकधर्त्वेन कैशनोच- aa वपने कत्तव्ये | शिखावञ्जमभिल्येव काय्येम् | क्लुमेत्यचर कल्पनं रेदनमिति मेधातिथिः |
यत्त SAT, quay धार्यतामग्रमा भवति सन्ततिरित्यत्र अवनं काम्य, व्रह्म चय्यी दिष्ववपनं तत्रोक्तैः |
तिथिविगेषादौ क्तौरनिषेघः |
ATATCTaTT, |
agurataq: — घष्टपर्टमो अमावस्या उमे पत्त Aqew | एषु सन्निहितं पापं तेले मांसे भगी GT ॥ वामनपुराण,-- | चौर च्च रिक्तासु परिवज्जयेत् | तथा ait शुक्रो वज्यंम् ॥ तथा चौरं विश्णखासु अभिजित वज्येम् | टेव कार्ये foarte रवेरशपरिचये | MACHT न कुर्व्वीत THATS न जन्मभे ॥
१४
aa सुवगकुशादिधारणम् |
लधृहारोतः,--जपरे होमे तथा दाने arene पिढतपंशे । अशृन्यन्तु कारं FAA FAITHS: कुशैः ॥ ख णरोप्यवहत्वम वयवापे्तम् | FT खतो बहत्वम्। वाक्यान्त यात् हस्तदयगतत्वाच्च | Wa न खणमनग्रग धारयेदिति पर्युदासादग्र Hwa सरं कम्प्ङ्गम्। BATA लङ्गवेगुखयं नाधः | कालिकापुराणे, — wae तु इना च कश्च यत्कुरुते नरः | ्रचरेत्तस्य तत्पापं वज्र लेपं भविष्यति ॥ अनामिकायां ata दकिणएस्य कारस्य च । तेन ब्रनाभिकाव्यतिरिकस् धारणे" तस्य गौरवं वदुप्रायचित्ताप- ata भवति । शभे रोकमे च कुण्डले इति मनूकङ्ण्डलदयधार- म् | वहिमल्यं धारयेटन्यत्र wana इति वश्िष्टोक्तस्रातक - धश्चरुक्ममालाधारसं, गुरुणाऽनुज्ञातोऽलङ्ाराटोन् ग्ह्ोयात् | यथां चतानि व््ियादिति हारोतीक्तः। पापाचरणकाले afteray | अनामिकायाः प्रथमं प्व ata पूरयेदिति वाक्य- टभेनाग्रथमपव्वेस्थाने BME BAA | तथा,--तञनो रूप्यसंयुक्ता Sagat तनाभिका । इति- वाक्यात्ससाचाराच तज्जन्या .रजतधारणम् |
सव्वालङ्धारधारणे मन्तः, यथा, अलङ्करणमसि wat अलङ्करणं भे
-__-—
भ्रूयादिति, नवरत्रयुक्तसुद्धिकाधारणं काभ्यमेषेति न लिखितम् |
({) देवात् पापकणे।
अथ कुशधारयं, तदिचारश्च। कात्यायनः, हरिता यज्निया cat: पोतकाः पाञ्चयज्जियाः | aqat: पिढदे वत्याः कल्माषा वै्वटेविकाः ॥ Sat प्रचरणोयाः स्यः कुष्ण clara वहिषः | दभा; पविन्नमि्युक्तमतः सन्ध्यादिकम्धस ॥ यज्नोयाः दर्णदियज्नार्थाः पाञ्चवज्ञोयाः पञ्चयज्ञायीः, कल्मषाः, कछष्णपाण्डराः, eur वा वटहिषिवदास्तरणादि कुशं दोषल विधैस्तदन्यव्र प्रचररऽनुष्ठानें सवाः यच aafanke दभविशेषा हरितादयो विहिताः | अरत: सन्ध्यादिकश्यसु दभमातं पवि यथोक्तलचणं सस्या- प्रकरणे उक्तम् । तत, | सव्यः सोपग्रहः कार्य्यो दक्षिणः सपवित्रकः। इति काल्यायनोयाभिधानात् तथाविघकुगशमातं ग्राद्यमित्यथः, ्रादिपदेन यज्ञ पित्पव्यतिरि क्का णि, SAG अरलोन्यूनलं, aaa तदधिकल्वं खादतु गोकरमात्रलं BAGH | गोकणेदीघहरिताः ATS साग्राः सम्ूलकाः। दति वायुपुराणत्,- । अत प्रतिपनव्वं लुनातोति ga: पिचपरव्यतिरिक्तं सनाभिदलग्रहण, पिचाऽष्युपस्रूलोच्छेदितं भवतौति पिर्डपिद्टयन्न च महापिटयज्ञ च शुतेवाजसनेविनां मरूलसमोप feaw awd, waae पित्ता
ग्रहणं शाखान्तरोयविपयम् |
१०८ गदाघरपडतौ
श््टाः,-- अनन्तण्यनादूडं न पटठेत्सपतमं क्रतुम् । छेदनं वदि रिष्यानां नारोहेचमेपादुके ॥ नकारः, काकाक्तिगोलकन्यायेन उभयत्रापि अन्वेति । तत्नापवादमाह, मरोचिः,-- मासे नभस्यमावास्या तस्यां दर्भोचयोमतः। ्रयातयामास्त cur विनियोज्याः पुनःपुनः ॥ नभस्यामावास्या क्ष्णपत्तादिमासाभिप्रायेण, अचर केदिता अ्रयात- यमा इत्युक्तः रिसवापमध्येऽन्यतिथौ शछेदिता यातयामा इत्युक्त भवति | अत्र कचित्, हरिश्यनमष्ये छेदननिषेधस्यातिक्रमे किमनिद्ट- फलमित्याकां क्षायां तब्र॒छेदितानां यातयामल्वं दौषः कल्पयते, भाद्रामावास्याद्ित्रानामयातयामल्वविधानसामध्वीत् | अतएवास्महशे चातुर्मास्यचिन्रकुशेः सदय एव ay Haha न दिनान्तरे । श््टिः,- संग्रहादत्सरं यावत्शदिः स्या दिष्पवदहिषाम् | अतःपरं न ग्यह्लोयाद्यन्नादौ जपकस्रि ॥ ग्टह्यपरिशिष्टं,- दभाः छष्णाजिनं मन्वा ब्राह्यणा इ विरग्नयः। अरयातयामान्येतानि नियोज्यानि पुनः पुनः ॥ ये त॒ पिण्डास्तता ent येः छतं पितर्पणम् | ्रमेष्याश्चिलिप्ता ये तेषां व्यामो विधौयके ॥
ATAITaTL | ९
लघ॒हारोतः,-- चितौ दर्भाः पथि cut ये दमा asafag | स्तरणासनपिर्डेषु षट् कुशान् परिवज्जंयेत् | मूत्ोच्छि् स्तता ये च तेषां त्यागो विधोयते | श्टिाः,-वल्मोकोदकच्छायासु भूसिदग्धाख्ये कुशाः | शद्रोत्पाटितगोन्ञणण अाभ्मुताच्छदिता नखे; | ब्रह्मयन्ने च ये दभा ये दभः पिटकम्णि | ते त्याज्या इत्यथः । दभमाव्रस्यायातयामल्वोक्ती तवायमपवादः | लघुदहारोतः,-- नोविमध्ये चये cut awaa चये feat: | पविवरांस्तान्विजानोयाद्यथा कायस्तथा कुशः ॥ तेन सन्ध्यादि्टतस्य पविचोपग्रदाटर्हयोौमादौ विनियोरी अन्यतर उपयुक्तरूपनिरिषटिकविनियोगो नवेति सिदम् । कात्यायनः,- अनन्तगभिणं साग्रं कौशं दिदलभेव च। wena fara पवितं यत्र कुत्रचित् | चतुदेभपिच्ञलोरूपं पवितं, पच्रत्रयेण पवि्रभित्यादि सन्ध सन्द्ग्धप्रमाणशकमनाटतच | यन्तु पराशरः,-- ala दाने जपे हमे टेवे पितरम च कमणि मव्यापसव्यौ RAAT सपवित्र करौ दिजः |
११० गटाघरपडती
तत् यत्र क्रश्चणि कुशसुष्टिधारणेऽनिनव्धादस्तदकुश्वटोः कन्तव्य- तायां सव्येऽपि पवित्रलच्षण्लचितकुश्डयेन वटुकरणपरं वोध्यम् | तथा च, भोजने ade प्रोक्तमेवमाचमने स्मृतम् । इति वटुपरं, तेन ग्रस्िय्यस्य पवित्रस्य न तेनाचमनञ्चरेदिति निषेधो व्रह्म ग्र्यिविषयः | न मुज्ञोयान्रचाचाभेद्रद्मग्रन्यौ करे fea । इति निपेघात् । fret: — संत्यज्य set मागं ब्रह्ममागविनिगेतम्। सकत्प्रदच्िणोक्लत्य 'पवित्रमभिधोयते ॥ zaladt भवद्रह्मा वामावत्तसु विष्टरः | इति प्रन्यिमागेदयम्। अचर wafefa वचनाद्गद्मग्रन्यिरूपता नास्ति। feava हि ब्रह्मग्रय्यिप्रसिडिः, तेन ब्रह्मय्रन्यिव्यतिरिक्त- ग्रभ्यियुक्तपविव्रहयं सन्ध्याटिव्यतिरिक्तक्माङ्गः वट् रूपमविरुचम् | यत्त, उभाभ्यामपि पाणिभ्यां विप्र्दभपवित्रकी | धारणौोयी waa व्रह्मग्रयिसमन्वितौ ॥ इति। तत्, त्रह्मयन्न जपे होमे awafa: विघौयते। इति विधो aa ब्रह्मग्रन्यिरित्यपेक्तायां हस्तदयपदित्रयोः ब्रह्मग्रन्यिः परमिति न कुशणवटुरूपेण सञ्वाङ्गपविचरे ब्रह्मग्रख्िप्रसङ्गः | इति । शिष्टाः,-- अनामिकायाः प्रथमं पञ्च aU पूरयेत् | fama दभसंयुक्तं काय्यं विप्रेण नित्यशः ॥
(१) पाविन् | (२) aqatafatyacfafa |
अचारमारः | १६९
्रग्रपव्वस्धित cu तपःसिदधिः सदेव fe | मध्ये चैव प्रजाकामो मूले सव्वेसाधकम्॥ इति qa धारणपक्तः सव्वीटतः | कात्यायनः,- सव्ये पाणौ कुशान् AAT कुय्यादाचमनक्रियाम् | सव्यः मोपग्रहः कार्य्यो दकतिणः सपवित्रकः |
इति सख्योपक्रमाभिदहितत्वात् सन्ध्याङ्गमेव | तच्रायमथः |
अन्यत्र मव्यपाणावपि पवितं सन्ध्यायां तु सव्ये पाणौ वहवः कुष्णाएव | अतएव तस्य विवरणं सव्यः सोपग्रह इति |
उप समोपे wa माज्जनाद्यथेमिति उपग्रहाः, तेन वदुकुश- धारणं zeae | दक्तिणः aufaaa इति दक्िणे वहुकुशनित्- त्यथ पुनञ्परचने, अत्र यद्यपि ब्रह्मयज्नजपद्ामेषु ब्रह्मग्रन्यियुक्त- पवित्रस्य विशेषविधिः |
तथापि, दभाः पवित्रमिल्युक्षमतः सन््यादिकम््सु। इत्यत्र सामान्यतः अआरादिशब्दोपादानाद्रह्मयन्नादिष्वपि ब्रह्मग्रन्यियुक्तं पविव्रदयं पविच्रोपग्रहरूपञ्च तुल्यवन्त्वादंकल्यिकमेव । तेन afa विनापि पवित्रोपग्रहाभ्यां ब्रह्मयज्नाव्यवगुख्ये, केवलं ब्रह्मयज्नजपहोमव्यतिरिक्तन ग्रन्यिप्रसङ्गः।
अशून्यं तु करं कुयात् सुवणेरजतेः कुीः। इति वचनात् करदइयकुष्धारणस्य FATA |
arTaaasha व्यासः,-- वामहस्तस्िते cu दक्षिणे नोदकं पिवेत् | रक्रपानममर Fa प्रायथित्तोयत fea ॥ दति वचनात्
११२ गदाघरपद्वलतौ
केबलं वामदहस्तगते कुशे न जलपानं काच्यम् | उभयत्र स्थिते cu समाचामति यो feat | सोमपानसमं Fa भक्तं यज्ञफलं तथा ॥ इति तस्येव वचनात्, समाचारा ग्रन्यिरहितकुश्धारणं मध्यमानामिकयोः। यत्त काल्यायनसूत्रम्, साज्ये ₹स्तेकसाध्ये कश्चणि वैदोप- ग्रहः, अन्यत्र सोपग्रहः, कुभोरसत्सु । इति, असत्सु वेदस्फषु कुगोप्रग्रहविधिः। इदं पुरुषाधेमपि कुशधारणम् | कुशहस्तः सदा तिष्ठेद् ब्राह्मणो carafe: | इति वचनात्] धारथेदित्यनुहत्तौ मनुः,-- यन्नोपवोतं ay शुभे रौक्मे च Hwa | अचर वदः कुशसुष्टिः, तद्रह्मयज्नादाविन्दरियोपस्थथेनं दभ रित्यादयुपयो गाधं, तेन वामहस्ते कुशसुष्टिः पुरुषाधधारणे |
क
इति कुशविचारः |
AT Akay | योगो वाज्ञवल्काः,-- अतःपरं प्रवच्यामि सन्योपासननिणयम् | अ्रहोरात्क्लतात्पापाट्यामुपास्य WHA | दक्तः,-सश्याहोनोऽचिनित्वमनर; सवेकस्मसु | यदन्यत् FRI HY A तस्य फलमग्ुते ॥ हारोतः,- पूततां Hadi सनन्नत्रामुपक्रम्य यथाविधि | गायत्रो मभ्यसेदिदान् यावदादित्यदभेनम् ॥ याज्ञवल्कय ः-- यावन्तोऽस्यां fanaa: afar atfant दिजाः तेषां fe पावनाय सन्या WET सखयम्भुवा ॥ मन्या येन न विक्नाता सस्या नेवाभ्युपासिता। Arad स शूद्रत्वं खतः wat चाभिजायते ॥ न तिष्ठति तु यः पूव्वासुपास्ते न च पञिमाम् | म शूद्रवददिष्काच्यः सव्वस्मादूदिजकग्प्रणः ॥ सन्ध्यां नोपासते विप्राः कथन्त ब्राह्मणा; स्मृताः | कामं तान् घाश्मिको राजा Weng योजयेत् | याज्ञवल्कय गातातपौ,-- Wey MAA मन्या गोह शनगुणा स्मृता | नदोपु शतसादस्रा अनन्ता गिवसन्निधौ |
९५
११४ गदटाधरपडतौ
aga मद्यगन्धच्च दिवा मेधुनमेव च ॥ प॒नाति हषलस्यात्रं वहिः सन्ध्याभ्युपासिता । प्रतौ एकगुणफला | योगौ याज्ञवल्कयः,-- वखिद्छासौ तु सततं दिवसानां यथाक्रमम् i सन््यासुहृत्तमालं हि सदौ तु सा स्मृता ॥ तथा, सन्धौ सन्ध्यासुपासोत नास्ते नोदिते रवौ | बो घायनः,-- श्रनागतां तुयः पूत्वां नातिक्रान्तां तु पञिमाम्। सन्ध्यां नोपासते विप्राः कथन्ते ब्राह्मणः स्मृता; ॥ सन््यात्रयं तु wae दिजनात्मविदा सद? | ब्रह्माण्ड,-- एतत् सन्ध्यात्रयं प्रोक्तं ब्राह्मणे चाप्यधिष्ठितम् | नासि यस्यादरस्ततर न स ब्राह्मण उच्यतं॥ योगो याज्ञवल्कयः,-- a waar at तु गायतो feat भूत्वा प्रतिष्ठिता) मन्ध्या उपासिता येन विष्णुस्तन् उपासितः ॥ तथा स एव,-- तिंशत्कोव्यस्तं विख्याताः सन्दा नाम राच्साः। प्राद्रवन्ति सद्स्त्रांशमुद यन्तं दिने दिने Il अदन्यदनि ते नित्यं सय्येसिच्छन्ति खादितुम् । ग्रथ सव्यस्य तेवां च युद्धमा सोल्सुदासणम् ॥
आचारमारः। ११५
तना देवगणाः सव्व ऋषयश्च तपोधनाः |
सस्येति तसुपासोनाः ufaafa महञ्जनलम् ॥
ॐकार ब्रह्मसंयुक्तं गायता चाभिमन्वितम् |
तेन द्यन्ति ते देव्या वजुभूतेन वारिण ॥
कराभ्यां तोयमादाय aaa चाभिर्मन्वितम् |
आदित्याभिमुखस्तिष्ठन् fa: च्िपेव्सन्ययो हयो; ॥
मध्याङ् तु wanda क्ेपणोयं fearfafu: |
तं aa सन्ध्येति उपासोना जलं प्रक्तिपन्ति ॥
AMAA देवानां ब्रह्मादौनाच्च संगमः ।
सनिः सव्वेसुराण्णां च सन्या तेन उदाहृता ॥
गरौयसो तु भूतानां तस्मात् vat aafs सा पलो पिढजननां ब्रह्म णस्तनु; सन्या |
सन्धित तु परे aan fant गुणबोधिनिः।
प्रधानपुरुषातोतं सन्धिते सन्धिरुच्त | सन्येति तमुपासौना इति यदुक्तं तस्यायं शेषः। परे am अविद्याजौवभिन्ने निर्गुणे प्रपञ्चहौने गुणवोधिनि जनवगेस्य सा्तिणि परमात्मनि ब्रह्मवुद्धया afad, yaa प्रसुतलरादादित्य- awa एवंविघपरमात्मवुद्धया सन्धिते, सन्धिः सन्धिश्ब्दार्थः। aia मव्वमाक्तिणं निष्पृपच्चं ब्रह्माहमिति ज्ञात्वा तदेव सूख- मक्डलात्म कमिति बुदिः काव्या, एवं सन्ध्यागब्द्ाधे; |
अतएवोक्तम् |
मन्याचयरं तु wae दिजनान्विद्रा wet |
११६ गद्ाधरपडतो
अ्रातसमविद्ा ब्रद्यातमक्यज्नानवतति। एवच्चा्ञलिप्र्तेपकाले तथा ध्वानं क्यम् ॥ e © ८. ud waar, तादृश्ष्यानसहितोऽच्नलिप्ररक्तेपः, गायलतो- जयपश्चेति इयं प्रधानम् । पूव्यां सन्ध्यां जप॑स्तिष्टेदिल्यादिना
जपऽपि सन्ध्याशब्द प्रयोगात् ।
तधा, तच प्रधमम्- त्रघमपेण् ऋरपिच्छन्दोऽनुष्टप्तधैव च । देव ताभावहत्तं तु हयमेधनियोजनम् ॥ यथाऽश्वमेधः क्रतुराट् सव्वेपापापनोदकः + तथाऽघमषेणं Ga सव्धैपापापनोदकम् ॥ सिन्धुदौपं भवेदाषं गायती He एव च | आपस्तु देवतं प्रोक्तं विनियोगासत॒ asta ॥ ` सव्य पावनं कश्य चाविद्धानासुदाहतम् | कोकिलो राजपुत्र दपदायाषसु चते ॥ अनुष्टुभं भवेच्छन्द AI तु देवतम् | सौतामणामवश्यस्राने च विनियुज्च च | gual नाम सा देवी यजुर्वेदे प्रतिष्ठिता । sama चि रादच्य सुच्यते ब्रह्महत्यया ॥ सन्ध्यासुपासतें यद्य द्यधावत्तां निबोधत | दैष्णनाभिमुखो भूत्वा शचिः प्रयतमानसः ॥ आचान्तः पुनराचामेटतभिद्यभिमन्चा च।
अआआच।९सारः। ११७
क^प्ययायनः,-- aad वारिणात्मानं परिक्तिप्य समन्ततः। शिरसो माज्ननं Gata aT: सोद कविन्द्भिः |
पुन्यो गो याज्ञवल्कयः,-- fauaen तु सावित्रं प्रणवं व्याह तिस्तया | माज्ेनच्च तथा क्त्वा आ्रपोदष्ठति माज्जयेत् ॥ साख्चंतु प्रचिप्य ag ars g विक्तिपित् ¦ अघोभागविखूष्टाभिरसुर, यान्ति संक्षयम् ॥ WAM AMARA ऊङ् संमाज्जंनाद्व३त् । अघमपणसक्तन ASA कारयेत्ततः ॥ शत्र आपस्तु दुपदा कामतः संप्रयोजयेत् |
शत्र इति armada काम्यमपिकायम् |
नर सिहपुराण,-- zug दभपाणिः सन् प्राद्खः सुसमाहितः | प्राणायामास्तु कुवीत यध(विधि समाहितः ॥ तत्राचासनमन्स्य मेरठ क्ट पिम्यतः | सुतनलं' छन्द cam यो कूर्मो टेवतासने ॥ विनियोग इत्यथः, एचि लवेत्यासनःनन्तरं प्राधनं सावितिक- atearta कायम् |
(१) 1 |
११८ गद्ाधरपदतो
संवत्तः,-- आ कारस्य कधित्रेद्या देवोऽग्निस्तस्य कथ्यते | गायच्रौ च भवेच्छन्दो नियोगः सव्व कम्मसु ॥
खं 'ब्रद्मव्यादित्राह्मणम् | व्याहतोन।च् सतनाख्पिशेव प्रजापतिः| गायच्चप्र्णिगनुद्टुप्च हहतो पङ्क्तिरेव च । तिष्टुप् च जगतो चैव छन्दास्येतानि सप वे ॥ अनवा युस्तथा dat हहस्मरतिरपाम्प्तिः | seq विखदेवाश्च देवताः ससुदाहताः। प्राणस्यायमने wa विनियोग उदाहतः ॥
fifa ऋम्बेदादिव्यादिन्राह्मर, स्मृतान्यचर-- विश्वामित्र ऋषिः सर्य टेवताऽग्निसुखं तथा | छन्दस्तथा च गायतो प्राणायामे नियोजनम् ॥ भ्रूमिरन्तरोक्तं हौरित्यादि ब्राह्मणम् | अस्य प्रजापतिर्पिः शिरसो यजुरप्यथ। व्रह्माग्निवायुसूध्याग्च देवताः ससुदाहताः। प्राणस्यायमने चेव विनियोग उदाहतः ॥
सशिरस्कान् चिः पठदित्यादि ब्राह्मण,
वशिष्टाङ्किरसोवाचस्तिवोधायनास्तधा | सव्याहृतिं सप्रणवां गायत्रं शिरसा सह |
(१) argarte | (२) स च्छन्दसा विना||
(३) तरशिणाङ्किरो वानस्पति।
ग्राचारसारः | ११९
ति:ःपटद्ायतप्राणः प्राणायामः म उच्यत ॥ कात्यायनः,--
्रूरादयास्िख एवता महाव्याहतयोऽव्यव्राः |
aaa: सत्यै गायतो च गिरस्तया |
श्रापोज्योतिरसोऽरतं ब्रह्मभ्ूभवःस्वरिति गिरः ॥ प्रतिप्रलौकं प्रणवसुचारयेदन्त च शिरमः, प्रतिप्रतोकं प्रतिमा व्याहतौत्यथः |
सप्तव्याहृतिभिः साद दगो कारमसमायुतम् |
शिरसा सहितां cat प्राण्णयामे नियोजयेत् ॥
पूरकः कुम्भको रेच; प्राणायाम खिनलत्तणम् |
रेचको दक्िणिनोक्तः पूरकं वामत्रत् |
नासयाक्लष्य यदायो रोधः पूरक उच्यत |
कुम्भा निखन्तनिशखवासो quad रचकः ॥
नाभौ विष्णुं चतुर्वाहं श्यामं हदि चतुर्मुखम् |
AAS रक्तगौराङ्गं ललाटे DAA ॥
पूरकादिषु मंचिन्त् तषु सावुज्चमाव्रजत्।
वायुपूरग्णदिसोकव्याघ्रं नसिकाधारणं, यथा,
अङ्गृहानामिकाभ्याञ्च कनिछाद्कुलिनापि च।
प्राणावामजपं कुचान्मध्यमां तज्जनं विना ॥ इति दक्तिरनामापोडनमङ्गठटन पूरक, ESA दन्निगनामापौोड़न- aa अनाभिकाकनिहाभ्यां वामनासापौड्नद्ध कुम्भके, वाम
नासापोडनमनामिकाक निाभ्यां चक |
१२० गद्ाधरपदतौ
व्यासः,- आदानं Tagan वायोस्विस्विः समभ्यसेत् | इति पूरकादि्यं विवारमभ्यसेदित्यथेः | योगो यान्नवल्कयः,-- तिविधं केचिदिच्छन्ति तथेव नवधा at) नवधा पूरकादितिरभ्यासेन, समाचारस्तु न नवधापक्तस्य किन्तु चरिविघपक् स्यैव | विष्णुपुराणे,-- प्राणाख्यमनिलं वश्यमभ्यासात् Fad च यत् | प्राणायामः स विज्ञेयः सवौजोऽवोज एवच ॥ ` जपध्यानोपेतः सवोजः, तद्रहोतीऽवोजः, सन्ध्यायां सवोज एव, AAA प्राणरोधभङ्घप्रसद्गान्मानसः, “शब्दाथचिन्तनाभ्यासः स उक्तो मानसो जप sae.” अथेचिन्तनं प्रणवव्याहृतिगायत्रौ शिरसां ब्रह्यालानुसन्धानमेव | यगो यान्नदल्यः,-- | सावित्रयाथेव Wala ज्ञात्वा चैव qa | तस्यां यदुक्तं चोपास्य AMAIA कल्यते ॥ तच्छब्देन तु यच्छब्द बोदव्यः सततं वुधैः | उदाहृते तु यच्छब्दे तच्छब्दः स्यादुदाहतः ॥ देवस्य सवितुयंच भगमन्तगेतं विभुः | व्रह्मवादिन wargate सोऽस्य Wats | चिन्तयामो वयं wait धियौ यो नः प्रचोदयात्
ATATTaTT, |
ध्रधकाममोत्तेषु afeata: पुनः पुनः । वुदधर्योधयिता यञ्च नित्यात्ा पुरुषो विराय् ॥ सवितुस्तं वरेण्य तु सत्यधश्माणमोष्वरं | हिरख्यवरं पुरुषं ध्यायेतं विष्णुसन्नितम् ॥ भ्राजते दोप्यते यस्माद् जगटन्ते दहत्यपि | भ्राजते खेन रूपेण तस्म्ादुभगे इति स्मतः ॥ Zima योतते यस्मात् क्रोडते योतते fefa | तस्मादेव इति प्रोक्तः स्तुयते सबव्वदैवतेः |
स वेत्ता सव्वैभावानां सन्वभावांय् सूयते | शयनात्मालनाचचैव सविता तेन चोच्यते ॥ वरेण्यं aqua तु" जन्मसंसारभोरुभिः। श्रादिव्यान्तगेतं भगे: स्तुयते वे मुसुत्त॒भिः ॥ जन्मखल्युविनाशाय दुःखस्य विविघस्य च | ध्यानेन पुरुषो यथ द्रष्टव्यः सूय्धमर्डले ॥
प्रारस्यायमनं क्त्वा आचमेग्मण्तोऽपि सन् |
Ag
उपस्पृगेत्ततः पथ्ान्मन्ते णनन wafad |
अरन्तय्रति' way गुहायां विश्तोसुखः |
लवं यज्ञस्त्वं वषट्कार भ्रापोज्योतो रसोऽख्तम् |
बाजसनेयिनामयमेव मन्तः,
(१) वरेरयं वरणोयं aS | (२) च रसि।
१६
ॐ:
१२२ गदाधरपदतो
ATTICA, प्राणानायम्य संप्रोच्य ठचनाब्दं वन तु । आपोद्धिष्टत्यादिनैत्यधैः। योगो याज्ञवल्कयः,-- ्रापः पारो; ममादाय fa: पटद्रुपटासचम् | asa सूद्धि विन्यस्य सव्वपापैः प्रमुच्यते ॥ एवज्ञालातु मन्तारं प्रयोगं च यधघाविधि। सन््यामुपासते यददिति वाक्येन सन्ध्याङ्गत्वावगमात्फलगुतेरघ- वादलं, “समुद्धत्योदकां पार्योजंमा तिद्र॑पदां fatfefa” व्यासोक्तंञ्च | | काल्यायनः,- -करेणोदुत्य सलिलं घ्राणमासज्य तत्र च । जपेदनायतासुवा चिः सकछदाघमपेणम् ॥ उल्यायाकीं प्रतिप्रोहेचिकेणज्ञलिमम्भसः | |
व — Gene गिः
, चिकेण प्रणवव्या द तिगायतरपात्मकेन | योगो याज्ञवल्कयः,-- कराभ्यां तोयमादाय गायत्रा चाभिमन्वय च। ्ादित्याभिमुखस्तिष्ठन् तिःक्रिपेत्सन््ययोदयोः ॥ | aa सावं प्रातरस्नलित्रयं तच प्रत्यच्लि मन्तपाटः। मध्याह्न लेक रवास्नलिरति व्यवसा, अद्छलिप्ररेपकाले PAAR, तप््रकारय जपकाले वक्तव्यः| ्रदक्िं प्रक्राम्यश्न्ति पापमानमपघुन्वति, असावादित्यो ब्रह्मेति
जक = ~
(१) प्रक्रमि)
्राचार्मारः | १२३
सखुतरनेन प्रदक्िणावत्तनं तत्रोयन्तमम्तंयान्तमिति तैत्तिरोयय्ति- वाक्यरेषान्ध्वाद्कप्रटक्जिरे असावादित्यो ब्रह्मेति पटनोयम् | AQIS VHT योगो याज्ञवल्कय ः,-- ्रथोपविष्टेदादिल्यम् डं पुष्पान्वितं जलम् | प्रक्तिप्योदयसुदुल्यं faa तच्च्तुरिव्यपि ॥ हमः एविषटेतानि पावनानि शएभानि च | एतज्जपेद् aS: खयं ata समाहितः ॥ गायत्रा च यथाशक्ति चोपस्थाय दिवाकरम् | सायं प्रातरुपस्यानं कुय्यात्माञ्नलिरानतः ॥ ऊद्धैवादुम्तु wars इति वाख्यदशनात्समाचारात्तयैव कायम् । काल्यायनः,-- ` sea Fad तचन्तुरुपस्थाय दिवाकरम् | वाक्गमनःक्मजं पापं सवमेव व्यपोहति ॥ नारसिऽहऽपि,- उदुत्यं च जपेन्मन्वं fad तचन्लुरित्यपि | काल्यायनः- तचिचमुदहयेनाथ उपतिष्ठदनन्तरम् | मश्यादयेऽप्वुपस्ानमेतदादुखनोपिणः | wars उदये वापि विश्वाडादौच्छया जपत् | तदमंसक्कपाण्णिवा एकपादाङईपादपि ॥ कुर्या तकछ्लतान्ञनलि्बपि ऊद्धवाहरयापि वा |
ति qa Wayne भम्यलग्नेकपादा भूगिल-
228 गदाघरपदतो
पादाद्धां वा सूखमुपतिष्ठत्, तचिचसुदयेनाथ इत्यत तचित्रखदये- नेति कं्िदयाख्यातं, तत् कल्प्रतरुविरोघाद नादेयम् | ततो maa छष्यादिकं स्मरेत् | स्मृत्यन्तरे-- विश्वामित्र कपि च्छन्दो गायत्रो सविता तथा । टेवतोपनये जप्ये गायत्या योग उच्यते ॥ सोऽहमस्मोति afeu न्यासं कुर्य्यात्कराङ्गयोः | न्यासेन रहितं कर ad weft TAT: | Sua qua: खश ग्रायत्याख पदचयम् । अङ्गः ्ादिक्रभेरेव कुय्धात्करतलदयम् ॥ हन्मस्तक श्खावन्ध्रनेतास्तेषु च विन्यसेत् |
अघ ध्यानम् | योगौ याज्ञवल्काः,-- gaat सख्या तु गायत्रो सावित्रो मध्यमा स्मृता | या भवेत्पश्िमा सन्ध्या सा विज्ञेया सरस्तो ॥ रक्ता भवति गायलौ सावित्री खेतवरिका | AM AAA न्या सन््यातयमुदाद्रतम् ॥ तस्याः संप्रदायसिदं खरूपम् । वालां विद्यात्त् गायतं तोक्तणां चतुराननाम् | रक्राम्बरदयोपेतामकसूचरधरां तथा tt कमण्डलुधरं टेवीं हंसबाहनसं सिताम् | ब्रह्माणीं ब्रह्मदेवत्या ब्रह्मलोकनिसिनोम् ॥ मन्वेणावाहयेत् विदानायान्तीं सूय्यमण्डलात्
aa मध्याह्ृ'सन्ायां atfaat दिजसत्तमः ॥ युवतीं शुक्कवग्ण च चारुरूपां चतुभजाम् | शुक्तवासोदयोपेतां ताक्तकन्धरसंखिताम् ॥ ग्वकगदापद्मधारि णीं विष्णुदे वताम् |
विष्णुलोकनिवासिनौ्मायान्तीं खव्येमण्डलात् एवं पथिमसन्यायां ठदावस्छां सरस्वतोम् |
कछष्णाद्गं कष्णवसनां छपारूढां विलोचनाम् ॥
(?) मध्यमसन्ध्यायाम् | (>) [निनामरन्तोम |
१२६ गद् धत्पदतो
उमरुतिशूनरस्तां च WEI रुद्रदेवताम् | कंलासनिलयां टेवोमायान्तौं सूम णर्डलात् |i एवं सश्यातये क्रमेण ध्यानं Fala, अस्ताम्य aa: सटेति साकारध्वानम् | यत्त, योगो यान्नवल्कयः,-- ॐकारं पूव्वेसुचाय Waa च | गायती प्रणवं चान्त जपे दे वसुटा्टतम् | इति warded तत्सच्ध्येतरजपविप्रयम् | ueatfaud तु पुनः स एवाद्,-- . ॐकारं पूव्वैसुचाय्ये भूभुवःसखस्तघेव च । गायतोच्च ततः पश्चात् सन्ध्वाकाज्ते जपेचिकम् | तधा,-- एतद क्तरमेतां च जपन्वयाहतिपूव्विकाम् | सन्ध्ययोर्भयो विप्रो केदपुखन युज्यते ॥ इति वचनात्सन्याकाले नान्ते ऊकारः काय्यः। याज्ञवल्कयः,-- संख्यां प्राक् प्रातरेषेह तिष्ेदास्यदश्नात् | जपत्रित्यनुषज्यते | तेन सूर्य्योदायावधि जपः पृव्वसंन्या, तेन सूर्योदयात् ged जपममाप्नौ प्रधानकदेगलोपाप्रल्यवाय एव | तत्काले कञ्मान्तरेऽप्यनधिकारः, सन्ध्याहोनोऽशचिरिल्युकत- न्यायात् | यत्त, AWA Weay शतमष्टोत्तरं जपेत् | वानप्रस्यो यत्व सहस्राटधिक्रं जपेत् ॥
अचास्तारः | १२.
तदपि स््यादयावधित्वःपरित्यागेनेव। aa सू्योंदयप्न्त गतसमािस्तथार्पव्यम् | सर्य्योदये ग्रतसुदयोत्तरमपि समाप aa, आख्िनेऽसमापे सूर््योदयेऽप्याखिनसमा पिवत्, देवाच्छत- समाप्तौ स्यीनुदये Nagata: काय्य, सू्योंदयात्प॒व्चम् आश्िनममाप्तौ सूक्ताइत्तिवत् |
दभरौना च या सन्ध्या aera विनोदकम् |
असंख्यातन्तु AAG awd निष्फलं भवत् ॥ इति वचनात् संख्या अवश्यं काय्या |
सागनेसतु watery होमविधःएनात् प्रातःसरानमन्ययो-
रधिकारसम्पाद कत्वेन शयाने योकामस्येति अस्णोदयात्पून्वं qaqa sty न दोपः । न चव काले कतायाः सथ्ध्यांयाः पुनः करणम् | न fe सोमान्त छता सायमाहतिः पुनः खकाले क्रियते, नापि होम्रसमाश्यनन्तरं उदटयपययन्तं पुनगायतौोजपः कायः, साङ्गसन््याकस्मा निष्यत्तौो होमाधिकारसम्पादकसन्ध्या- पूत्चैस्यानुत्पन्नत्वन होमाधिकाराभावप्रसक्तः, यद्यपि जप णब्दाधेयोचिन्तनसुक्तं, तघ्रापि जपगब्ट्वलाच्छव्दचिन्तनमेव प्रधानम् |
अथं चिन्तनं त्वङ्कमेव । Bae मनसा मन्तं fest नेव चालयेत् । नोचैजपं दिजः कुय्यद्नायत्रपासु विशेषतः ॥ | इति गायतोव्यतिरिक्रवाचिको जपोऽल्यफलः, TAA: सव्यैधा न वाचिकः | तदेतत्सव्वं जपनिरूपणे वक्तव्यम् | aa विशेषः- प्रातरुत्तानपाणिः arate समपाणिकः | अधोसुखकरः सायं वस््राहतकरो जपेत् ॥ सन्नमालाभावे अङ्कलिभिजपः कायः | स्मृत्यन्तर,-- कम््मणा मनसा वाचा GAA कतभेनसः | उत्तिष्ठन् qadunai प्राणयामैर्व्यपोहति ॥ इति । तिष्टतः प्राणायामतयम् | एतत्सन्याकम््कालातिक्रम शद्धायां जलमध्येऽपि कायम् | जसे चाद्रवाससो नियमः। सावितोजपस्त खले कायः | नोदकसथो जपेब्िदान् साविचौं वेदमातरम् । इति वचनात् खसे चाद्रवासोध्निषेघः सामान्यशस्म् | गायतोजपस्य we निषेधो विशेष, इति ata परिहायम् । न प्रातनं प्रदोषो वा सन््याकालो विपद्यते | मुख्यकालोऽनु कल्यश्च सन्नेस्मिन् कमणि स्मृतः ॥
(i) उ स--।
अ्राचारमारः। १२९
इति छदमनुवचनात् विसुहत्तामकः प्रातः कालोऽनुकल्यः, सायं faqed, मर्डनादिभि; सजातौोयकर्रन्तर कानलपय्न्तं गौण- स्योक्तत्वान्मध्याद्कसन्ध्यापययन्तं मौणकालस्य निणोँतत्वऽपि सामा- न्येनाभ्यनुज्ञानादिगशेषो हि विशिष्यत इति न्यायेन विमुह्धत्तं व्याप्य निर्दोषत्व, age फलाल्यतवं, मध्याङ्कसन्ध्वाकानादूं लोपणएव | त्रयच्चविशेषः | प्राक् पव्यंदयतः सन््यासुपासोत यथाविधि | उदिते तु जलं Tal गायत्रा दग मन्वितम् ॥ इति वचनात् दशवारजपजलपानरूपसुटयनमित्तिकं सन्ध्याया- अधिकमङ्गम् | एतदपि भ्रदैप्रहरपय्यन्तं, अंप्रहरानन्तरन्तु TAT एतत्प्रायचित्तं कार्यम् | तथ्ाच,-- वामाइ मागत WA तथाचास्तसुपागते | विप्रः पदितसन्ध्यः स्यात् स्नात्वा सन्ध्यां समाचरेत् ॥ यामादईमागते दिवा अ्रस्तमनादूटञ्च यामादमागते रात्राविति सम्बन्धः, सायंमन््याणाः प्रातःसन््यापयन्तं गौणकालत्वेऽपि विमु ततद् इं वेगुखाधिक्यात् फलाल्पत्वम् | मध्याङ्कमन्यायास्,- TATA मस्या माध्वाङ्किकोस्म्ता। इति। दक्षवचनादि शषाभ्यनुज्नानादोषाभावः। दग्रज्लत्ः पिवेदापो गायत्रा यादमुग्दिजः। ततः सच्यामुपामोत शुद्धयते तद नन्तरम् ॥
29
१३० गदाधरपदती
इति श्रादभोजनप्राय्ित्तं न तु सब्वाङ्ग, तदभावे सन्ध्या वैगुण्यम् | सन्ध्योपासनदहानौ च नित्ययाद्ं विलुप्य च । WAY ATH शए्वहायत्यासतं aad ॥ एतद्गौ णका लेऽप्यकरणे प्रायधित्तम् | ध सायमतिक्रमे राचुप्रपवासः, प्रातरतिक्रमे दिवोपवास इति प्रायचित्तम् | | मनुः, WAM दोधैसब्यत्वादोधमायुरवाघ्रयुः । दौघसन््यत्रमुदयानन्तरं जपस्य दौोकालव्याप्तया | स्पृत्वन्तरे,-- arate वरट् देवि arat ब्रह्मवादिनि। गायति छन्दसां मातः खयं ब्रह्माप्यवाप्यतु ॥ द्त्याह्वानं विसर्गोऽपि नमस्िति च तच्छणु । उत्तरे शिखरे जाते wet पर्मतवासिनि ॥ ब्रह्मणा समनुज्ञाते गच्छ देवि यधासुखम् | दूत्यावाहनविसगमन्तावुक्तौ | व्यासः,-- ears इति प्रातः सायं चैवाग्नये नमः | अनग्िमान् ब्रह्मचारो प्रदयादुदकोच््लिम् ॥ दरति जलाच्नलिदानम् | समाचारात् प्रजापतये दितोयाज्ञलिम् | SINT नमःश्ब्दस्थाने समाचारादेव।
अ्आचारसारः। १२१
श्नग्निमिानित्यविर्पोपादानादुत्सव्राग्नरपि | एवं सूर्योदयानन्तरं हंसः शचिषदिति समाचारात् सूयाचं दयादिति केचित् | वसुतद्,-
यावत्र दौयते चार्घौ भास्कराय महात्मने |
aaa पूजये दिष्ण श्रं वा सुरेश्वरम् ॥ दति ब्राह्मवचनादिहित एव Gare: |
प्रातःकाले च Aas नमस्कुय्यीद्वाकरम् | इति वचनात्, नमः सविते इति aan सूर्यं नमस्कयीत् | साग्निकसु गायचीजपानन्तरं हेमं दत्वा पयात् eats
Zaid | विष्णुपुराणे,-
सरव्मकान्सुपस्ानं सन्ध्ययोः पाथिदष्यते |
रन्यत्र सूतकागौ चविश्रमातुरभोतितः ॥ अतर सूतकख्तकागौवे पर्युदासः, विश्रमातुरभयेषु यदयप्राप्म- करणं aq दोषाभाव उच्यते, ब्रत fawarerafa सम्भवे कत्तव्यम् ।
विश्मो भयं विनापि argc | तस्म्रादष्टाचरं Hal मदर्वव्रैतकर्पितेः। सश््याकाने तु जप्तव्यं गतं चात्मविश्ुइये ॥ इति)
` -----------~--= ~
(4 तल् |
१२२ गदाधरपदतो
तया नरसिहोपासकस्य,- दशमां stad नारसिंहं च सन्ययोः | सव्यैरोगविनिसुक्तः शतं ante जवति ॥ एतद्दथानन्तरं अघे दानोत्तरं काय्यै, काम्यं नित्यस्य वाधकमिति सूर््योदयात्पूव्वं कामिति केचित्तत्र, aarti यानि कर्माणि स्तोत्पाटादोन्युक्षानि तेषामप्यत्र करणप्रसङ्गात्, AMISH कलवा © €+ [ सूग्याघं ट्वा श्रष्टात्तरजपः कार्ययो न विलम्बेन |
अथ aaaraata: |
ईशानाभिमुखमुपविश्य efause पविच॑ val वामहस्ते कुणसुष्ट var दिराचमेत्, इन्दरियस्यगेनं त्रिमातरप्रणवोचारणम् | विष्णुः-- अपवित्रः पपिव्रो वा स्वावस्थां गतोऽपि ar | यः स्मरेत् पुण्डरो काक्तं स वाद्याभ्यन्तरः शचि; ॥ दति नारायणस्मरणं Hal HASTA TAT | यथा--शत्र AT धन्वन्याः Wa: सन्तु AUT.” । शत्रः समुद्वियापःः Waa: सन्तु कूप्याः ॥ द्रुपदादिव सुमु चानः faa: सातो मलादिव, पूतं पवित्रेण वारवमापः Tareq मनसः | त्रापोहिठामयो भुवस्तान ऊजं दघातनः | महेरणाय waa यो a: शिवतमो रमः ॥ तस्य भाजयत हनः, उग्रतौरिव मातरः | तस्मा ARIANA वस्य क्षयाय जिन्वध, आपो जनयथा चनः, ऋतच्च सत्वं चाभिद्वात्तपमोऽध्यजायत, ततो रात्रमजायत, aa: ससुद्रोऽणवः ससुद्रादण्वाद धिमंवत्सरोऽजायत, बरहोराच्राणि
विदधदिश्वस्य मिषतो वशो सूव्याचन्द्रमसौ धाता यथा qaa- # a— | (>) ATTA: | (2) ससुद्रयरापः। (3 वो- |
228 गदाधरपदतो
तिं रो “~ 9 १ कल्ययदिवच्च gat चान्तरोक्तमथो खः, इति चतुष्टयेन माज्नरूपं मन्तस्रानं, एतस्य AAA स्रानानुकल्यत्ेन यथाकथञिननि-
वीहादष्यादिकं न कुव्बेन्ति तदभावे ware, नतु फलवादः, एतदच्यते |
रथ सथ््याङ्गभ्रूतजलचलुकपानं यथा, अरचमषणसूक्तस्य, TIA ऋषिः, अनुष्टप् छन्दः, waar दैवतं, अशष्वमेधावग्टधे विनियोगः, कतं च सत्व चाभिदात्तपसो इत्यादिना दरि स्त्टतं जलचलुकमभिमन्ता पिबेत्, दिराचमनं इन्द्रिय स्मशनान्तं वारिणा @eaed, ब्रह्मणे नम इति समाचारादत वदन्ति, ॐ भूर्मुवः, खः, तत्सवितुवरेष्य' भर्गो देवस्य Mate धियो at a: प्रचोदयात्, इति बिवारसुचाय्थय सजलविन्दुभिः FUT: एकवारमाच्ेनम्। |
श्रापोदिष्ठति मन्स्य, fasta ऋषिः, गायत्रो छन्दः ्रापो- देवता, माज्जने विनियोगः, ता उपरजतोव्यादि ब्राह्मणं, ्रापौ- दिष्ेवयादि भाजयते हन इत्यन्तेन सान GTM जलविन्दु- सेकः, उशतिरित्यादि चन इत्यन्तेन साङर्दन शिरसि माज्ज॑नम् | yaad अरघमपणसूतस्य ऋष्यादिकं wat तच्च सत्यमिति सूक्तेन माज्नं, शत्र इति मन्स्य, प्रजापतिः ऋषिः, अनुष्टप् छन्दः, रापो Saat, asia विनियोगः |
ॐ शत्र आप इत्यादि सन्तु कूप्या इत्यन्तन माज्ज॑नं, दुपदादि-
(१) ufaata | (> द्विराचामेत् |
्राचारमारः। १२५
"वेति aaa, कोकिलो राजपुत्र पिः अनुष्टुप् छन्दः आपो देवता सौ बामखवग्ये विनियोगः, अ्रवग्टधमिद्धा यजन्तोत्यादि ब्राह्मणं, दुपदादित्यादिना मान्जनम्, आसनं fataa quan आस्तोव्य खम्तिकपद्मायन्यतमेन श्रामनेनो पवेशनम् |
आआसनमन्वस्य, Haze ऋषिः, सुतनोः छन्दः, wet. देवता, area विनियोगः, tf तया vat लोका देवि a fagat vat, तवं च धारयमां देवि पविदमासनं कुरु, इति प्रानं, ॐकारस्य ब्रह्मा ऋषिः, गायत्रो छन्दः, अरग्निदवता, सव्यैकन्मारग्भे विनियोगः |
खं ब्रह्मेत्यादि ब्राह्मणं, सप्तव्याहृतोनां प्रजापतिः कपिः, aaa fang टप्वद तो पको *तिटुप॒ज गत्य च्छन्दं सि अर frat चदस्य तिवरुणेन्द्र विश्वदेवा देवताः प्राणायामे विनियागः, ॐ भ्रूरिति कटकवेदादित्यादि ब्राह्मणं ma: विश्वामित्र ऋषिः, गायत्रो छन्द्ः, सविता देवता अग्निर॑खमुपनयनें विनियोगः |
afacattd हौरित्यादिव्राह्मणं, fara: प्रजापतिः ऋषिः यजुः, ब्रह्मा ग्निवावुमू्व्या देवताः, प्राणायामे विनियोगः, मगिर स्का स्विः पटेदित्यादि ब्राह्मणं, wat निर्मौँल्य वागयमनं कत्वा दक्तिणनामापुटं टनिषङ्गहन नोरन््रं छत्रा वामनासापुटे ATE वानुषूरणकाले।
(१) दूषदराद्िति |
(2) gata | 2) ufz |
१२६ गदाधरपद्वतो
SL, ॐमुवः, ॐ खः, ॐमहः, ॐजनः, ॐतपः, SAA, ऊतव्सवितुव्वैरेख्ं ait टेवस्य घोमहि धियो यो नः प्रचोदयात्, ऊॐन्रापोज्यो तिष्रसोऽखतं ब्रह्म wus: खरोम् इति मन्तं मनसा AM MECH AACA म ्ाथेचिन्तनं, awe लक्षणाभ्यां ब्रह्म लच्यित्रा खात्नस्तेनामेदो वाक्यायेः, afag- जगत्कारणस्य देवस्य दौप्तामकस्य जडव्याहत्तचैतन्यामकस्य खरूपं gam, भ्राजत इति खप्रकाशमिव्यथेः, राहोः शिर इति- qzaz षष्ठो, तस्माहेवभर्गयोरेक्यमि त्यथः, पुनः कोत्तनात्, वरेशं प्राथेनीयमानन्दरूपमिव्यथे; ।
य: सविता नोऽस्माकं धियः बुचिष्ठत्तोः प्रचोदयात् प्रेरयेत् | धन्माधेकाममोकतेषु तं घोमहि, atta चिन्तयामः ated aam, ॐकारवाच्यपरिपूगाचित्खरूपं भ्रूरादिसघलो कातकं, ऊमित्यादौनां विशेषणतेन aaa, quelat तच्राध्यस्तत्वेन तदरूपं, आपो जलं ज्योतिरग्नादि तेजः रसः wat aad वावाकाशरूपं, अर तभूतदयच् ब्रह्मैव, तथा ब्रह्म ददत्, यद- fafca किमपि नास्तीत्यधैः, ga: कौदृशं waa: खः ।
सत्ररजस्तमोमयब्रह्मविष्णुशिवात्कम् | ॐसिव्यखर्डरूपपरामषीय, तथाचात्र भगेटेववरेखपदभूरादिपदः सखप्रकागविटानन्दखरूपलक्षणसुक्ता, सवितुः पदश्िरोमन्तेस्तरस्य- लक्षणं, जगत्कारणत्वं प्रपञ्चाधिष्टानलं da, धोमहोतिपदेन
(१) च्ोतो।
ATATaTT, | १२७
बरद्यजोवयोरेक्यमुक्तम्, अ्रन्तिमोद्धारेण अखण्डरूपवाकराधः उक्तः । ततो नाभिमध्वस्यनोलोत्पलश्या म चतुभजविष्ध्यानं, एवमेक वारं पूरकं छत्वा कनिष्ठानासिकाभ्यां वामनासापुदं alti लला अङ्गेन दक्तनासापुटं नौरश्रं कत्वा गुदमूलाकुच्चनापानवायु- quia पून्ववहशप्रणवसक्तव्याहतिगायत्रीशिरसां एकवारजपेन सम्पुमीकुम्भवदवस्थानं, मन्त्रा थेत्रद्मजोवेकयचिन्तनं Yara, हृदये रक्रगौराङ्गचतुर्मखध्यानञ्च, कुम्भकं स्थिरोकत्य दच्तिणाङ्गष्त्यागेन दन्तनासापुटेन वायुविरेचनं शनैः शनेः पूव्यवदहशप्रणवसप्त- व्याहृतिगायतौशिरसां एकवारजपो मन्वायेजौवन्रहीक्यानु- सन्धानम् । ललाटे शुदस्फटि कसङ्गाश्पारूढ्मदेखरध्यानच्च एष रेचकः,
णव प्राणायामत्रयं छला--
अनन्तःयरसि भरतेषु गुहायां विश्वतो मुखः |
त्वं यज्ञस्त्वं वषट् कार ्रापोज्योतो रसोऽख्तम् ॥ इति सक्लदाचमनं, च्रापोदिढठति maaan सगिरस्कदेहप्रोक्तणं ममाचारादटविरोधाच arta, पाणखोज्जं लमादाय द्रुपदां चिरा- aq तज्जस्य शिरसि au: causa जलचलुकं ग्तवा नासायां संयोज्य श्रघमपंणसूक्तस्य सक्तञ्जपः, गायतो वाला विनेचा aqua CHIT रक्तावस्वदयोपेता ब्रह्माणो हंसवाहना
ग्रन्नसरूवरकमर्डलुहम्ता त्रह्मलोक्रादागत्य waawa प्रविष्टा,
१२८ गदाघधरपडतो
waa पूव्सन्ध्येति ध्यानं, ver aarfaqd प्रणवव्याहति- गायतौभिजलाच्नलिच्रयप्रक्तेपः | masta मन्वपाठः, असावादित्यो ब्रह्मेति प्रदक्तिणव्तनम्, ्रथोपस्थानं प्राज्ञलिरानतः Taig | उदित्यमिति मन्तस्य, प्रसर! षिः, गायतो छन्दः, Gal देवता अग्निष्टोमे सूर्ययोपसखानं विनियोगः | सौरिभ्याखग्भ्यामित्यादि ब्राह्मणं, उदुत्यं waded देवं वहन्ति केतवः, en विशाय au, चिचमितिमन्तस्य, कौत्स ऋषिः, तिष्टुपन्दः, सूर््योटेवता, सूर्य्यो पस्थाने विनियोगः | अथापरं चतुगृहोतमाज्यं होत्रा जुदहोतोत्यादि-- ब्रह्मणं, fad देवानामुदगादनोकं चक्लमिल्स्य वर्णस्यागनेः आप्राद्यावा ufaal अन्तरौक्तं Gal आत्मा जगतस्तस्युषञच, उदय- fafa मन्त्रस्य, प्रस्कण्व षिः, अनुष्टुप्छन्दः, सूर्यो देवता, सोत्ामरखवश्ेधे विनियोगः | तपना वं तम इत्यादि ब्राह्मणं, उदयं तम सस्फ़रिस्वः पश्यन्ति उत्तरं, देवं Saat सूयमगन्मज्योतिरत्तमम् | तचन्तुरिति aaa, दध्याङ्गाथव्वेण ऋषिः, उण्णिकछन्दः, सूर्य्यो देवता, सूर्ग्योपस्ाने विनियोगः; तक्षद वहितं पुरस्ताच्छक्र- FA, पश्येम शरदः शतं, जोवेम शरदः शतं शणयाम: शरदः
शतं, इत्युपस्यानम् |
जक ~~ _ a a = —— ` ~ = - men = = ~ A A A
(१) प्रस्करणय | (२) देवत्रा सयमगमन्द्र।
AG Ag: |
गायत्राः विश्वामित्र afa:, गायत्रो छन्दः, सविता टेवता, गायत्रा जपकर्मारन्ये विनियोगः। सोऽहमस्मोति आदित्य मरडलात्मकात्रह्माभिनद्रत्रेन जौवब्रह्मणो रेक्यचिन्तनम् | ॐ मूः WE Baal नमः, SYA: तज्नं नोभ्यां As, a मध्यमाभ्यां वषट्, ॐतत्सवितुव्वरेखं अनामिकाभ्यां हं, ॐभर्गो टेवस्य धौमहि कनिष्ठाभ्यां बौषट्, ॐधियो यो नः प्रचोदयात् करतलकरष्रटा- भ्यामस्वाय फट्, SY हृदयाय नमः, ॐभुवः शिरसे खाहा, ea शिखाय वषट्, ॐ तत्सवितुव्वैरेख्यं कवचाय हं, ॐभर्गो देवस्य धोमहि नेचाभ्यां वौषट्, ॐध्यो यो नः प्रचोदयात् करतलकरण्रष्ठाभ्यां AMT फट्, एती कराद्गन्यासौ, पृव्वैवद्- गायत्रं ध्यायेत् । गायक्ा्ध्यानामामध्ाटेव साकारध्यानमाचरन्ति। यथा, wa: सदा सवितुश्मण्डलमध्यवन्तौ नारायणः सरसिजासनसनि- विष्टः, केयूरवान् मकरकुण्डलवान् किरोटो हारो हिररमयवपुदंत- LETH | अतर गदापद्ययो रुपन्न्नणं तन TE चक्रगदापद्मयुक्तभुजचतुष्टय- इत्याद; । आयाहि वरद् टेवि arat ब्रह्मवादिनि Mata छन्दसां मातः खयं ब्रह्माप्यवाप्यतु |
इति गायतोमाद्य जपः । उत्तानपाणिरन्नमालया ग्रह्गलिभिनव्यी
१४० गद्ाधरपद्वतो
गणनया, ॐ Wa सख्स्तव्सवितुव्वरेयं भर्गो देवस्य धौमहि धियोयो नः प्रचोदयात्, इति सूर्ग्योदयपयन्तं शतमष्टोत्तरं जपत्, साग्निकस्तु होमकालानुरोधेन अ्रष्टोत्तरशतमष्टाविंशति- मष्टादश वा जपेत् | AUN वच्यमाणरोत्या कुर्यत्, जपसमाप्तौ जनलचलुकं weal प्रण्वव्याहृतिगायतौ रुचाय. उत्तरे शिखरे जाते wi पव्यैतवासिनि । ब्रह्मणण समनुज्ञाते गच्छ देवि यथा सुखम् | इति पठिता, ॐ नमो ब्रह्मदेवाय गोव्राद्मणदिताय च । जगदिताय aura गोविन्दाय नमोनमः ॥ ्राकाशत्यतितं तोयं यथा गच्छति सागरम् | सव्वटेवनमस्कारः And प्रति गच्छति | केशवं प्रतिगच्छ, के शवं प्रतिगच्छ । ॐ नमो नम इत्युक्ता गायत्रे नमोऽस्तु गायति खस्थानं गच्छति विस्जेनं', तथेव तिष्ठन् प्राणायामत्रयं Gata, ॐ Gata खाहा, ॐ प्रजापतये arer इति निरगेज्जंलाज्नलिदयदानम् | aay अतेव वच्यमाररोत्या होमः, सूर्योदयानन्तरं हंसः- शविषदित्यस्य aaa, गोतमपुत्नो वामदेव ऋषिः, जगती-
छन्दः, सूर्यो रेवता, सूथाघेदाने विनियोगः, ॐ हंसः शविषदसु-
(१) गायति «ent गच्छतित्सच्छनम्. गायति खस्यानं गन्द्रेति सज्जनम् |
ATAWaT: | १४९१
रन्तरोक्सदोता वेदिषदतियिदंरोणसन्रुषदरसटटतसदयोमसटव्जा- गोजा ऋतजा अद्रिजा wa aed, दति सूर्व्याघटानं, गङ्ग aura गच्छेति तोघ विसज्जनमिति' केचिव्कव्व॑न्ति। नमः सवित्रे जगदक- चत्तपे जगब्प्रसूतिखितिनागश्ेतवे त्योमयाय तरिगुणात्धारिणे विरच्चिनारायणगाङ्रात्मने नम इति aa anata, विष्णुः |
इति सन्ध्याप्रकरणम् |
द्ानधर््धे,--वरुणं वायुमादिव्यं पञ्जन्यं जातवेदसम् | खाणु स्कन्धं तया लच््मौं विष्णु ब्रह्माणमेव च ॥ वाचस्पतिं चन्द्रमसमापः gat सरखतोम् | सततं ये नमस्यन्ति तात्रमस्याम्यहं प्रभो ॥ इति नारदोक्तरेतात्रमस्कुग्यात्, विष्णुः, कलसन्ध्यो पासनश्च ga गुव्वभिवादनं कुय्यीत् | ब्रह्मा ण्ड,--अभिवःदन गोलस्य fad हदो पसेवितम् | चत्वावस्येव वदन्ते आयुः प्रज्ञा यशो धनम् ॥ ग्र तितिःभेगवान् वि्णु्व्वाद याध्मो ति शद्रः । wat at पूजितौ तन यः करोल्यभिवाटनम् ॥ तघा,-- यो भावयति यः सूत येन वियोपदिश्चत | ज्ये्ठभ्चाता च भत्ता च UVa गुरवः स्मृताः 1
----------- ` -
=-=
(?) तोश्चविसज्जनमपि | (२) afafea
(२) स्कन्द्म। ४ ताद्रायामोति शद्रः)
१४२ गद्ाघधरपडतो
तेषामादयाः स्यः; पूज्यास्तषां माता च पूजिता | तथा,-- उपाध्यायः पिता ज्येष्ठौ राता चैव महोपतिः। अन्ये च, ज्यष्टशलपुराणादि'वाचकनज्ञानतपोददवन्धुज्येष्ठप्रत्रजि- azifaar:, दोकितञ्च सोमक्रयोत्तरकालम् | लः ~ भ्वातुभाीरय्यो पसंग्राद्या सवग्णीऽहन्यदन्यपि | fama तूपसंग्राह्या ज्ञातिसम्बन्धयोषितः ॥ मातुभगिन्यां मातु ज्यायस्या खसय्येपि | माढवदुत्तिमातिषटेन्माता ताभ्यो गरोयसौ | चाभिवाद्याः faa: wal Gat मातरमेव च। गुरुपलौ च युवतिनाभिवायेह पादयोः ॥ मातुलांश्च frente खश्टरा कृविजो गुरून् | असावहमिति ब्रूयात्प्रल्युयाय यवोयसः ॥ तेन ज्यष्टभ्योऽभिवादनम्, कनिष्ठेभ्यो मान्यभ्यः प्रल्युयानम् | मान्याओैवेकदस्तन कनिष्ठं नाभि केवलम् ॥ ्यान्नवल्कयः,- विद्याकश्चवयोबन्धुवित्तेमगन्या यघाक्रमम् |
एतैः प्रभूतैः शूद्रोऽपि वाके मानमरति ॥
(१) गणा y (२) मन्याञ् FAITH: |
ग्राचारसारः | १४२
वाईक मित्यत्र नवत्यधिकवयः | तच्राभिवादनक्रमः, मनुः,-- wins कौत्तयेदन्त स्वस्य नाम्नोऽभिवादने | aTat खरूपभावो हि भोभाव ऋषिभिः aa: | भोभावो भोश्रब्दः, असुकश्ाद्ं भो ग्रभिवादयामोति वाच्यम् | aat,— मातुलः शखश्रस्वाता मातामहपितामहौ | वगेज्येढः पिष्टव्य्च Taq गुरवः स्मता; | माता मातामहो Tat पिलठमाता सोदरो | say: पितामहो ज्येष्ठौ घातौ च गुरुवःस्ियः | व्यत्यस्तपाणिना काय्यसुपसंग्रहणं गुरोः | सव्येन सव्यः Weal दक्िणेन तु दक्तिणः | तघा,-- पुरस्तिष्ठन् cfad are योत्रसमं प्रसाग्याज्नलिं बद्ध प्रतारं सखनामोचाय्याहं भो अ्रभिवादयामोति वदन् त्राद्मणो- ऽभिवादयेत् | waren विगेषः, aoe, दक्षिणं वादं योतरसमं प्रमाय्य ब्राह्म णोऽभिवादयेत् | उरःममं राजन्यो मध्वममं वेष्यो नोचः शूद्रो प्राज्जलिरिति। तथा-- श्रभिवादयेत् मव्यैनास्ना वरिवो राजन्यवैष्वौ च न नाम्ना
मातरमाचायां् एकर,
१४४ गद्ाधरपदतो
बौधायनः -अ्रसावदंमो इति Ta dasa मनःसमाधानाधे- मधस्ताज्जान्वोः पद्भ्याम् | गोतमः,-- पादोपसंग्रहणम्, समवायोऽन्वहम् | अभिगम्यतु विप्रोष्यः। fay:,— जन्मप्रशति यत्किञ्चित् चेतसा पुख्यमज्जितम् । aad निषफलं याति एकहस्ताभिवादनात्॥ ्रजाक्णेन विदांसं यतिं संपुटपाणिना | qa wana कनिष्टं नाभिवादयेत् ॥ कवलम्,-- | ज्यायानपि कनोयां सं सन्याकालेऽभिवादयेत् | विना श्यं च पुत्रञ्च दौहित दुहितुः पतिम् ॥ तस्मरात्,-- wel यदि नमस्कुयाकनिष्टाय तयोः पुनः | जन्मप्रथति यत्युखयमायु्ेव प्रणश्यति ॥
इति संन्ध्याकालेतरविषयम् |
प्रत्यभिवादने मनुः,- ayaa भव सौम्येति वाचो विप्रोऽभिवादने | TATA ATS वाच्यः पव्वाक्षरः श्रुतः | गन्प्रोन्तस्य AAT "गर्मापद माका रान्तस्य र तत्वम् ।
` ` ~~~ - ~
---- ~~~.
(१) WayWeH HITE |
अआअचारमारः। १
स हि नकारान्तण््पदस्य नकारात् Wea पाणिनिः,-- वाक्यस्य टेः प्रत उदात्त इत्यपक्रम्य प्रत्यभिवादटेऽशृदर- इति प्रत्यभिवादने शृद्रविषयेऽन्त्स्रस्व प्रतत्मुदात्ततवं चोक्तत्वात् |
वशि्ठः--
सच््यक्षरमप्रग्डद्ममायवभावं च प्रतिपद्यत इति fia: |
चकारात् मूतः Qa: wee alfa mem श्रुतानानचेव परे नान्यत्र, तेनाप्रसद्यसन्धयक्नरस्य नामान्त चाय् राव् इतिस्यात्, एकारंकार्योराय् इति ब्रोकारीकारयोराव् इति aqua भव सौम्य Us, आयुष्मान् भव सौम्य विष्णा उः gad उदात्तत्वञ्च, अरस्य मतं TU विहाव नामान्यस्वरप्न तत्वम् ।
युनन्वणिष्ठः,--
सखम्तोति ब्राह्मणे व्रूया दायुमानिति राजनि |
वद्ैतामिति aa तु ne लारोग्यभेवच | यमः, - यत्सुखं fag लोकेषु व्याधिव्यसनवव्नितम् |
ata wa खिताः कामाः सा खम्तोत्यभिगद्दिता। खम्तोति प्रत्यभिवादनं art वैकल्िकम् | व्रह्मार्डपुराण्-- ्रभिवाद् कत ag न करोत्यभिवादनम् | अशिषं कुरत यस्तु म याति नरकं प्रवम् |
तस्मात् पृव्वाभिवादटौ स्याचण्डानस्यापि wataq |
(१) म्रतोनाम्त्राऽन्ते ष्टे नान्यन् | (>) छराऽय | (2) विष्णाऽव|
13
१४६ गदाधरपदडतो
Tay विषः, आपस्तम्बः--, warm पाणो dey आशिष आशास्त, पाणिग्रहणपव्यकं प्रत्यभिवादनं, अन्येषां नामोच्ारणमावम् | प्र्यभिवादनानन्तरं मनुयमौ, ` व्राह्मणं कुशलं Tea त्तत्रवन्धुमनामयम् | awa Aa समागम्य शूद्रमारोग्यमेव च | शट प्रति अआरोग्यवचनस्य fatzaata प्रागाहारादुषलमभिभाषै- तेति हारोतनिषेधस्याप्रवन्तिः | आपस्तम्बः, -नासम्भाव्य खोतियं पथि ब्रजदरण्ये च स्यम् | afaafagi दन्ति वैश्यो त्ति चतुय गम् ॥ इन्त्येक विंशतियुगं शूद्रो ब्राह्मरणमन्रुवन् | वियुगं चिपुरुषं हन्ति नरके पातयति | AJAY सम्भाषणमङुव्येन्' | ag अङ्किराः,-प्रणासमगते शूद्रे खस्ति कुव्व॑न्ति ये fest: । शूद्रोऽपि नरकं याति ब्राह्मणस्तदनन्तरम् ॥ तदाशोव्वाद माचोपलक्तणम् | यमः-त्रभिवादे तु यः पूव्बमाश्िषिं न प्रयच्छति | यदुष्कुतं भवेत्तस्य TATA प्रपद्यते ॥ तस्मात् पूव्वाभिभाषौ स्याच्चण्डालस्यापि wafaq | सुरां पिवेति वक्तव्यमेवं wat ने लुष्यते॥
॥
्राचारमारः। १४७
श्रव पू्व्वाभिभाषो तु कायन्तरात् Gay अवश्यं कत्तव्यमित्यथः, नतु अ्रभिवादनात् Ga! श्रमः काय्यः। ठदस्पतिः,-- जपयन्नजलस्यं च समितपुष्यङुणानलान् | उदपा चाव्यरमच्यात्नं वहन्तं नाभिवादयेत् ॥ ब्रह्माणड,-समित्प॒ष्पकुशा यम्ब तिनाक्षतत्पाणिकम् | जपं होमं च कुर्वाणं कद् चिन्राभिवादयेत् ॥ शातातपः,-- पाषण्डं पतितं ata महापातकिनं श्टम् | सोपानत्क' sad च नाभिवाटेत्कघंचन ॥ धावन्तं च प्रमत्तं च AAA तथा | सुञ्नानमाचमादच्च नास्तिकं नाभिवादयेत् | वमन्तं जम्भ माणं च कुव्वन्तं दन्तधावनम् | अव्यक्कशिरसं चैव स्नातं नवाभिवादटयेत् ॥ ठदस्पतिः,- sent सूतिकां नारौ want ब्रह्मघातिनोम् | अभिवाद्य feat माहादद्ोराच्रेण शदधयमति ॥ मनुः,-- यो न केच्यभिवादस्य विप्रः प्रत्यभिवादनम् | नाभिवाद्यः स विदुषा यथा शूद्रस्तथैव सः॥
_ ~~ ~ न=
(१) gafafa aH ara: |
१४८ गदाघरपदतौ
आपस्तस्वः,-- विवमगताया गुरवे नाभिवाद्यम् | wales नाभिवादयेत्, तथा,-- प्रयलायाप्रयतो न प्रल्यभिवादयेत्। न च वेष्टितशिरा अवहितपारिवर अभिवादयेत् ॥ अवहितपाणिवस्त्वन्तरासक्रपाणिः। शङ्लिखिती, नोदकम्भोऽभिवादयेत्, उदकुग्धयुक्त इत्यथः | तथाच, न भच्यञ्चरन् पुष्याज्यपाणिवऽश्एचिनं जपन् न देवपि- काव्यं Faq | जपकाले गुव्धादिनमस्कारस्य विहितत्वातरिषेध- स्तद्न्यदिषयः | ब्रह्मा णड, — देवालये सभामध्ये यन्न WATS च। नमस्कारं प्रङव्वोत प्रत्येकं नाभिवादयेत् | परिषन्मध्ये प्रत्येकं नमस्कारो निषिदः, समुदाये न स्यादेव | खारोतः,-- नान्येन कछतप्रणामोऽन्यमभिवादयेत् | ‘qaqa गुव्वीदिभ्यो पदोपसंग्रहरूपमभिवादनम् ॥ अन्येभ्यो मान्येभ्यो नमस्कारमाचं, नमस्कारस्य वदाच्ञलेः प्रह्धोभावो नमःश्ब्टोचारणं च।
णमप्रहत्वे शब्दे इति स्मरणात्,
(१) न्र् च। (२) दूति नमस्करणात्।
अ्रचारसार.। १०५
अभिवादयो AAAI: पादयोवन्य एव चेति. शातातपेन एधग्वय- पटेशात्पादयोवन्दनं दर्डवत्प्रणामः | नमस्कारेऽपि सोपानत्कादिपयुदासोऽभिवादयविशषपयु-
दासञ्च। aay विशेषः,--
TURAN AWAITS नमस्कत्तेव्यम् | भविष्ये,--
व्राह्मणं दशवपेच्च श्रतवपेच्च भूमिपम् |
पितापुत्रौ विजानोयाद्राद्म णसु तयो: पिता ॥
ब्राह्मणः सव्बवस्षानां खस्ति कुर्यादिति aha: |
यदि विप्रः प्रमादेन शूद्रमप्यभिवादथेत् ॥ |
afuara दश विप्रांस्ततः amqad |
wae कनिष्टो यो मोहात् खस्तिवाचं करोति वे॥
ज्येष्ठस्य हरते wa दुष्कतं शतधा कतम् | त्रापस्तम्बः,-
चिवषपूव्व; योत्रियोऽभिवादनमहति | faqusas इत्यथः, अतोऽल्पकाले ज्येष्ठत्वेन नमस्कारे न दापो न फलम् |
कनिष्ाभिवादनें दोपः,
गुव्वादोनां ज्नातिसम्बन्धिवान्धवानां मह्ृत्तनापि ज्येष्टत्वेऽभिवाद्यलव नमस्कावतच्च |
दति नमस्काराददिविधिः।
१५० गदाधरपडतौ
aa,— इमं मदति दाभ्यासुदकपाचर UGA च। सोपानत्को ZH TATA न वदन् कचित् ॥ aay पादौ ware दिराचम्य we गतः। विसन्ध्यं वाग्यतो वारि शस््माटत्य' शोधयेत् ॥ भार्डोपचारिभुगदद्रव्यान् सपरितारकान्+। ` वह्धपघातसम्भूतो दोष उत्पद्यते We ॥ श्यते च ध्वहिस्तोवैः शन्दयथंच् तदिष्यते |
इति वचनात् | तेनोदकेन सब्वद्रव्यप्रो चणम् | पाद् प्र्तालनाभावे वस्रपरिधाने च गहप्रवेशे दोषो ब्रह्म
वेवत्ते,-- विना पादौ च vara सख्राला विशति मन्दिरम् | तस्य स्नानादिकं नष्टं जपदहोमादिकञच्च यत् ॥ परिधाय खिग्धवस्तं ग्टहचेग्मरविगेदट्ग्यडो |
रुष्टा लच्सो गृहाद्याति शापं द्वा सुदारुणम् ॥
(१) गुप्रमाद्टुत्य | (२) सपरिचारकान् | (२) तह हिस्तोयेः |
aq अग्निहोवविधिः।
होमं वेतानिके Hat स्मात्तं कुय्यां दिचकच्णः। waa शुतिमूलत्वात् स्मात्तं केचित् पुरा fag: a यत्त,-- 9 ।
च्रावसथ्यमनाटत्य त्रेतायां यः प्रवत्तते | च्रनाहिताग्निभवति परिवित्तिश्च जायते|
दति तदाघधानपरमेव,-- सूर्व्ऽस्तगैलमप्राप्े पट्तिंशचिभिरङ्नलेः | प्रादुष्करणमग्नोनां प्रातर्भासाञ्च दशने ॥ दति प्रकाश्मातर एवाग्निहोतारम्भः | तथा च तत्काले Bett काव्यं, बाजसनेयिनां होमस्य अनु- fea विध्ानाक्रांरभोाजिन्यायेन यौतस्यानुदितदहोम एव नियतः | उदितं जुदहोतौति स्मृत्यन्तरे | प्रयमास्तमये पय्युदयच्च खगेकाम्यणवाने यकामस्य | मनुः,-- उदितेऽनुदिते चेव समयाध्यपिते तया । सन्या वत्तते यज्ञ इतौयं वेदिकी ata: a छन्दा गपरिशि्ट,-- Ua: षोडगके भाग ग्रहनन्तचभ्रूषिते। कालं aafed जानन् होमं कुग्यादिचत्तणः ॥
१५२ गदाधरपडतो
तथा प्रभातसमये AY नक्ततरमर्ड ले । रविर््यावत्र दृश्येत समयाध्युषितच्च तत् ॥ | रेखामाचञ्च हृष्येत रश्मिभि समन्वितम् | उदितन्तं विजानोयात्ततर Ha प्रकल्ययेत् ॥ WIZE tfaaiaa fet fret न गच्छति | तावद्योमविधिः gent नान्यौ afeadifaara ॥ यावत् सम्यग्विभाव्यन्ते नभस्युक्ताणि सव्यतः | न च लोहित्यमभ्येति तावत्सायच्च इयते | अत स्मृतिः, नार्निहो वात्परो wat नाग्निहोत्रात्परन्तपः | नागिनहोतचात्परं खेयो नाग्निहोचात्परा गतिः ॥ इत्या यग्निहो चं फलम् | तत खयं वा जुहयादष्वुव्वंति विकल्यः, तत madara, तदभावे खयं होमः, उपवसथे नियमः दशेपौरमासदिने' स्रयमेव जुदयादिव्यधः | स्वयं होमे फलं यत्तदन्यहोभे न विदयते इति स्मात्तविषयः, सायं wate गाहपत्याहवनोयस्योदरणमात्रभ्सुदित- मनस्तमितानुदितयोः |
(१) दशपरणमासपूर्व्यद्नि। (२) गाह्प्त्याहवनोयसखोद्धर एमनस्तमि तानुटितयोः।
ATATCATL. | १५२
विहितकालावाक्श्वान्या प्रातो मानुष्टाने न पुनः क्रिया | सायं होमे तु भ्रान्त्या प्राक्कालात् कते काले पुनः त्रिया | अन्यत्र, -रजोनोहारधूमाश्रणाखाद्यन्तरिते रवो | सन्ध्यासुदिश्य जृहवयादु तमस्य न लुप्यते ॥ होमौयद्रव्याणि यथा, पयसा प्रणुकामः सखगकामो वा, यवाग्वा ग्रामकामः, तण्डलेवंलकामः, दक्रेन्दरियकामः, घतेन तेजस्कामः, एतानि संयोगषटथक्कन नित्यानि च। पयोदधिववागू सपिरोदनतर्डलाः | सोमो मांसं तथा तेलमापद्ैव दरव = | तत्र पयोहोमप्रारक्यं Gata गम्यते | पयसौदधं va प्रतिष्ठितं aay देषेभ्योऽननं प्रयच्छति । स्मति्,-- पयस्यन्तदितं विश्वं पश्यन्नेवं पयो नरः । "एकमेव तदाटत्य जगदात्मानमश्ुते | यदहरेव जुहोति तदहः युनमृल्यमपजयतोति चुतरेकाहनापि सायं प्रातः प्रयोगेण फलसिद्धिः | “स वे सायं प्रात ज॒दोतो"ति युतः, “सावयमादि प्रातरन्तमेकं aw paad |”
इति स्मृतेश्च सायं waa aaa ।
0 - a a ee
(१) WHAT तद्राहृ्य |
(>) सायं प्रातरभ्यस्तमेक कम्प्र |
॥
=< +
गदाघरपद्तो
दरव्यं देर AAA HAT कालस्तु शासनम् | सायं यत्खोकतं सब्ब प्रातस्तदनुवर्त॑ते ॥ नेव कन्या न युवतौ नाल्यविद्यो न वालिशः ।
खोता स्याटरमिनिदहोतस्य नाततो नसंस्सतस्तधा ॥
यय Gaeta: |
aa 2a: — सन््वाकश्चावसानेत् खयं होमो विधोयते, खयं होमे फलं यत्तदन्यहोमे न विद्यत ॥ ऋत्विक् पुत्रो गुरुश्वाता भागिमेयोऽव विट्पतिः | एतेरेव इतं यत्त तहतं स्वयमेव तु ॥ विट्पतिजीमाता, एवं च MITA म्वयंकरणं मुख्यं, तदसम्धवे- ऽन्येन करणं, कामं Waa पलो जु्यात्लायम्प्रातर्होमयोरिति गोभिनलवचनादुवजमानाभावे wan ata अधिकारः। शौनकः, — पाशिग्रहणादिष्छद्यं परिचरेत् पलयापि कुमाय्यन्तेवासौ वेति, कचन्तराभावें कुमाय च्रप्यधिकारः। । च्रनुपनोतस्य च्रालिज्यानधिकारेऽपि वैदिकमन्तरपदशून्यत्वा- तदधिकारः। रम्य टम्प्योर्होतव्यं afaafear | वजम्रान प्रवासे Tall CASA ANAT अन्यस्य होमकरणम् | पुराम्तमवाप्रादुव्क् द अस्तमित जुद्यात् | i पुरोदयाप्रादुव्कत्य sfeasafed at प्रातरादतिः। प्राटुव्करणवनलाया अनुगुप्ता AT आहरेत् | मरणिकाद्ा। इ विषान्नौ जुद्दयात्व तम्याक्तस्य वा | Fad AAANA Wiss कलवा जवात् |
पयो दधि यवाम् वा पारस्करः,
१५६ गदाधरपद्तौ
दध्ना awwadfa, aval: Lal दमां ब्रह्मग्रयिसमन्विताः | SUAAAAT: प्रोक्ता Afar tfenwag tt पाणाडइ तिदद णपव्वैपूरिका, दरव्यादिना चेत् सुवमाचपूरिका। देवेन alaa च इयते विः, सखङ्ारिणि सखचिषि पावके च ॥ योऽनचिंषि ada च्यङ्कारिणि च मानवः | मन्दाग्निरामयावो च दरिद्रः सोऽभिजायते॥
करोषाग्नौ स ज॒हयाद् विष'स्तन्यं करोति a:
इतयु्ञत्वात्काष्ठाघानं AMAA | हीमं करोति at विप्रसुलसो क!वद्किषु ! शतक्रतुसमं पुख होता तत्फलमाप्रुयात् ॥ मुखेनेव धभमेटमिनिं सुखादेषोऽध्यजायत |
नामनं सुखेनेति तु यज्लौकिके योजयन्ति तत् ॥
समिधश्च पलाशाशाश्वल्यन्य ग्रोधश्चत्तवेकङ्तोद्वाः | काश्मर्य दुम्बरो aga! सरलस्तथा ॥ प्ल देवदारु खदिरखति याज्जिकाः। सभित्पुष्यकुशदोनि तराह्मणः खयमाहरेत् ॥
_ arene oe — ~
(9) विश्न ।
अ्रचारसारः। १५७
नाङ्कष्ठादधिका ara ससित्खूलतया कचित् | प्रारेगान्नाधिका नोना न तधा स्यादिणाखिका॥ न वियुक्ता wat चेव न सकोटा न पाटिताः। प्रागग्राः समिधो टेया एतत्योतकम््सखपि ॥ ana होमेषु देवतामुद्दिश्य द्रव्यत्यागो मानससंकल्पो यजमाने- नेव कायः | तथाच द्व्य,-इदमिति निदिश्य चतुध्यन्तरेवतापदसुाय | सखत्वनिठत्तिसंकल्यः काय्य, ऋत्िक्कन्तं लप्ेऽपि प्रेपसम कालं यजमानेनेव BTA: | त्यागस्य खल्निहतिरूपस्य परेण कन्तंमशक्यलात् | न ममेति शब्दोच्वारणमापस्तव्वानां ज्ञानविशेषोत्मादनाय । तदुच्चारणं विनापि ज्ञानविशेषोपपत्तौ न तचादरः। aa त्यागः van afa कायः, साधारणस्य द्रव्यस्य एकेन त्यक्त मशक्यत्वात्, ध Wa च कामे च नातिचरितव्य इति विवाहकाल एव द्रव्यसाधारणं प्रतिपादयते। तथा च पलना ्रतुमतिमातेए तत्कन्तेकत्वसम्भवात् त्यागो- पपत्तिः, तथा च पलो च ददातोति दोयमानमनुजानातौति व्याख्यातं, तथा च प्रोपिते यजमाने प्रायरित्ताइतोनां मन्वान्तं प्रचेपसमकालं तेन कत्तुम शक्यत्वात् UALS त्यागः काव्यैः । यज्ञमानस्य श्रनुन्नादानेन तत्त्याग कम्मसादखम् | श्रतएवोक्त,--नि्निप्याग्निं खदारेषु परिकल्यावििजन्तया |
~ 0 [नी a 9 प्रवसेत् काय्यवान् विप्रो ada न चिरं कचित् ॥
१५८ गदाघधरपद्तौ
तथा मनसा 'नमित्तिकं aa प्रवसब्राप्यतन्वितः। उपदिश्य शुचिः gat वयाकालमुपाचरेत् ।
दूति प्रवासे कश्यानुसन्धानं यजमानस्य पलाय भवति |
ATA यजमानः प्रोषितः पलुमदक्या चदश्निहोन्रादि अकछत- मेव स्यात् |
न च, दयोरप्यसमद्तं तु इतमप्यहतं भवेदिति वचनान क श्मसिदिः। परिकल्याव्विजं तथत्यमेन असमक्तहोमस्याप्यनु- ज्ञानात् |
तामवरुध्य यजेतेति रजखलां fag कम्मं चरणात् पल्ञयान्ववै-
चणाभावेऽपि क्मसाद्गुखम्। तत्र स्वो चाविगेषादिति सूतितल्रात् van अपि aaa फलभागितं, न च व्यासज्यहत्ति- aaa दयोरपि फनभागित्वात् | |
पलो waded यजमानो विष्णुक्रमगणत् क्रम इति दम्मत्योः सहाधिकारः।
तथाच WA वसानावाभौयातासिति लिङ्गमुपपद्यते खग- कामो यजेतेत्यादौ खगकामसुदिश्य यागविधानादुदेश्यविशेषणस्य ब्रहेकत्ववदविवक्तितत्वात् daa न विवक्छिते प्रश्ना यजतेत्यादौ पशोरेव यागकरण्त्वेन विधानादुपादेयविरेषणत्देन पुस्त्व कत्वे विवच्चिते इति वैषम्यम्, अन्ये तु एकत्वं पुसत्वाव सखम्,
पुंसः afeatae वारयति न तु खिवाः |
(1) मैत्यक्रम् ।
अचारसार. | १५८
श्रतएब स्वियामेकत्वान्वयाभावेन अनेकस््ो कत्तकलत्मप्येकस्मिन् प्रयोगे, एवच्च यदा यजमानः प्रोषितोऽशौचं णोति तदा पलो ग्ट --
ओदादिकं करोति, तथा खादं सगुणमेव, पला ग्टरऽगोच- यवे तत्सम्बन्धेन पाकस्य CATA ASAT |
यजमानस्तं पञ्चाद्ायत्ौजपरुपं वेष्देवलोपप्रायञिन्तं Fata |
यादञ्चाभशौ चान्ते, एवच्च वहपलौकस्य, “ज्येष्ठा चेट्ग्निसंयुक्ता- गच्छत्वन्या यथारुचि” इत्य क्तत्ात् अन्यासां पिटग्टहममनमनुद्धातं, val: प्रवासे युनराधानकश्यविधानमेकपलोकपरम्। स्तोणां सोभाग्यतो ae विव्ययेव दिजन्मनामिन्युक्तलवात्” ज्ये्ठलमपि न ज्ये ्ठभाव्यापरम् | |
तथा,-- तत्र शक्ततरा पश्यादासामन्यतमा तु वा, उपेतानामन्यतमा गच्छेदग्निं न कामतः | इति वचनादाधानकालख्ितानामेव या शक्ता सैवाम्नोन् परि-
चरेत्, एवच्च बदपलोकस्य एकस्या ग्निहोचसत्निधाने अन्यस्याः प्रवासे न दोषाय)
केवनं प्रवसेत्काययवान् विप्र इति स्वोणां साक्तात् प्रवासानुक्ते प्रवसन् Wael वा वेष्वानया यजेतेति प्राक्प्रवासादागत्य वे्वा- नरौ काव्य, पर्व्वीतिक्रमे कच्छा, एवञ्च यजमानस्य ‘aaa
क -- rt न भ
(!) न्रे |
१६० गदाधरपदतौ
न विरसितिवचनाद्दथाचिरप्रवासयोरिष्टिः। पव्वातिक्रमे
छ च्छा दच्च,
आदहितानेर्यजमानस्य भार्यान्तरपरिग्रहे पुनरन्वारम्भणोयानु- छानम् | Hag Tay वापि क्लतसोमोऽघवा दिजः । ्रक्लताधानसोभेज्यां पलौमेवानुवत्तंयेत् ॥
न च “धश्प्रजासंपने दारे नान्यां Fala, अन्यतराभावे Fata,
प्रागच््याप्रैया"दिति वचनादग्न्याधेयादूहं दिवाहनिषेधः, परि
GAIT: |
किन्तु विवाहोत्तरमग्याधेयं कुव्यीदिल्यथैः, तथो क्ं,--सदारोऽपि पुनदाीरान् कथंचित्कारणन्तरात्। य इच्छंदागिनिमान् कत्तु कं हीमोऽस्य विधोयते ॥ THAT खेऽग्ना३व भवेदोमो लौकिके न कथञ्चन ॥ इति | दादयिल्लाग्निहोत्रण faa हत्तिमतौं पतिः | स्रादरेद्विधिवद्दारानग्निंशैवा विलम्बयन् ॥
Dal यजमाननारेन पन्ना अाघानप्रसकतिः । “त्रग्निहोच्ातिपत्तावाहृतिं जुहुयात् मनोज्योतिरिति। प्राणावामश्लमेकरात्रात्, आषष्टिराता्तिखोरातो रुपवरेत् |
अरत ऊष मासं वत्सरं प्राजापत्यम् |
ee - -- ---- rrr pr eet teeth a
(१) sfasiatfand arefaa |
ATATTATT LER
संबत्सरोत्सत्रे चाग्निहोतरे चान्द्रायणं कत्वा युनराधानम् अचाप्याहतिपूव्यैकं काव्यम् । अत्र॒ संवत्सरोत्सन्ने पुनराधान- विधिनात् क्रियसमाणाग्नावगिहोत्लोप एव तत् | अरणिसत्व इति केचित्, अरणरप्युत् सं | अग्निहोत्यपविध्यामिनं ब्राह्मणः araaitea: | चान्द्रायणं चरेन्मासं वोरदत्यासमो हि a: 1 स्मात्तौग्न्युत्सर्गे तु,-- योऽग्निं त्यजति नास्तिक्यात् प्राजापत्यञ्चरेत्त॒ सः | होमदयात्यये द शषौ णंमासात्ययेऽपि च | पनरेवाग्निमादध्यादिति भागवश्णसनम् ॥ संवत्सरं होमदयात्यय इति केचित्, अग्निदहोमातिपन्ती प्राय्ित्तसद्वावात्। इदच् मध्ये भोजने सति यदातु होमकाले होमाशक्तौ TESA । तदा यावद्दिनं Ware: | तावदिनमभच्नानः स्थित्वा aa waidia vada aH | दशेपौणमःसात्यये च प्रन्नातेध्यातिपत्तौ पथिकददिधा- नात् तदसम्भव एवेदं पुनराधानम् | दशं वा पौणेमासं वा विलुप्योभयभेव वा । एकस्मिन् क्च्छपाटेन दयोरडन श्यति | एतत् यौतपरभेव, होमलोपे च, पक्तादिकगूलोपे waza | श्रहयमानेऽन्ंश्च' नयेतकालं समादहितः।
~ ~~~ ` -- ` ~ ण
(१) MBAATA SAAT |
१६२ गदाघरपदती
संपन्न च यधा aa waa तदिद्धोचयते ॥
्राइतोः. परिसंख्याय पात्रे लत्वाडइतोः WHA |
तन्वेणए विधिवद्ुत्रा एतदेवापरा इतिः ॥ रयं अलिक्रान्तहोमप्रकारोऽविग्रेषात् खौतस्सा्तोभयपरः, जसाय- मा हतेः प्रातराद्तिनाल्येति, त्राप्रातराद्तैः सायमाहतिरि तिः, आआपौखेमासादृर्णो नाव्येति आदगश्पत्पौरमास इति | सुख्यकाला- सम्भवे गौणकाले कर्तव्यः |
एवमा गाभियागोयपून्बकालाद धस्तनः ।
सख कालादुत्तरो गौणः कालः सव्वैस्य HAT ॥ दत्युत्कत्वात्, प्रातर्हाम दरश्थ्यो स्तत्काला तिक्रमे प्रारब्धस्य समाप- नोयत्वात् अनादेशण्प्रायचित्तपूव्वे fear) तत्र देष्टः कालान्तरे करणेऽपि कात्यायनमते पियन्नस्य. इध्यङ्गल्ात्कालान्तरेऽपि aya क्रिया, जेमिनिमते तु दम एव ततुक्रिया । aa त्वकरणे-
ऽक्रियं व
———— ee
(१) अड्छताः ।
(२) थक् |
(२) अपि |
(४) araatsfaataifa | (५) पिर्डपिटबन्ञस्य |
अय umziatafa: |
ऋ षिभिवेहधा दृष्ट मापतकालेषु asa: |
विधानं canine gfe सम्यक् सुयाक्निक ॥
चतुदश चतुर््राद्यः सक्लदुत्रयनं aa: |
एका afaaadia: सकृदेव निमाज्नेनम् |
aqua eeugenyan भयेत्॥ इति |
questa wa पश्चाद्विवाखं तु यदा भवेत् |
अत HE A wae Rare तु यथाविधि ॥
्आहितासनेः प्रवास्विधि;। खयसुद्धरणम् | “नथ प्रजां मे पारी"ति areca, “शंस्य पशून TET’ fa ्रहवनोयस्य | “way fod मे पाहीति दक्तिष्णग्नेः, उपस्थाय गमने, वाग्विसच्जनं, प्रवासे यथाकालं याजमानं, afta ATA, टेवतोदशेन द्रव्यव्यागः |
मन्वेणागन्यपखापनं, प्रवसनकाले विद्ाराभिसुखोऽच्न्युप-
स्थानमन्वा नुचरेदिव्यापस्तम्बवचनात्, garaged, दभेषौ ण- मासयो रुदरणादिसर्व्व पदानु सन्धानं, ब्रतयग्रहणं प्रादुखस्य, प्रयाजानुमन्णं, देवता vfea द्रव्यत्यागः, “afacat’fa जपः, पूरीपा््रहणं, दचतिग्णवत्तनम्, प्रागमनं, व्रतविसगेः, एवं चातुर्मास्यदिदैवादसन्रिधाने बोडव्यं, न काम्येषु, दवाद्मवासोप सखानमक्त्वा गमने, “Tea मन् तत्र सन्तं त्वाग्न Bel वाचा
aaa वा faufa |
१६४ गदाघधरपद्वतो
तसे मा सान्तं मा प्रहासोर्ज्बोतिष्रा वेष्डानरेणोपतिष्ठते 1” दत्धाण्लायनोक्तमुपद्यानं कत्वा याजमानं यथोक्तम् |
प्रबेशविधिः,-मल्या वागयमनं, समित्पािर्जरुदेवतादिसन्नि- धिमव्यगल्वाऽगन्यागारे प्रविश्य vee ्राहवनोयोपस्यानम् |
‘ma विश्ववेदसमस्मभ्यं वसुवित्तमम्, अग्न सस्त्राडभिद्युख- मभिसदह आयच्छस,” TeV, ^न्रयमग्निगहपतिगर ह- पत्यः प्रजाया वसुवित्तमः, अगे गटहपतेऽभिदयुम्रमभिसह अराय Ea, Channa, णाखान्तरोयमन्तेण,-
“अयमभ्निः पुरिष्यो रथिमान् पुष्टिवद्वनः, अग्ने पुरोव्याभि- दुम्रमभिसह wae” aa उपविश्य areata समिध- माधाय SY प्रज्वाल्य ततेव WaT, एवं गाह पत्ये दकिणशाम्नौ च ।
तूष्णीं गादेपत्यसुपस्याय शंस्योपस्ानं ततो दचिणाग्न्यु- स्यानम् । अगन्रागारात्रिष्कुम्य eRe, “wer मा विभोत मा वैपष्वम्नूजं fara एमसि |
aa विभ्वदः सुमनाः सुमेधा werafa मनसा मोदमानः। येषामध्येति प्रवसन् एषु सौमनसो ay: |
ष्टहानुपद्वयामरहे ते नो जानन्तु जानतः | उपहता इह गावः SURAT श्रजावयः | अथोऽन्नस्य कोलाल BURA WEY नः” ॥ तनो ग्य्हप्रवेशः, तत्रमन्तः,- “Sarg वः mea प्रपद्ये शिवं शग्मं शंयोः शंयोः 1”
© © लत यर स्सात्तप॒त्रदगनजपादटि |
अचारसारः। १६५
“स्रङ्ाद गत् सम्भवसि हृदयादधिजायसे | आता वै पुत्रनामासि स जोव शरदः शतम् WW” Tae म्ूदानमवजिघ्रति,
प्रजापतेष्टा दिङ्ारेणावजिघ्रामि सहस््रायुषाऽसु कट् वश्म्प्न् स जोव शरदः शतम् |
गवां @t हिकारेणावजिघ्रामि सदखायुषा असुकटेवशम्धन् स जोव शरदः गतम् ।
fa: दंक्षिणेऽस्यकणं जपति |
“अंसे tafe मघवन्रजोपितिन्द्ररायो विश्ववारस्य भूरेः, अस्म शतं शरदो जोवसे धा |
असे वीरान् श्वत इन्द्र शिमिन् ।” वामकणं,--
“इन्द्र Sofa द्रविणानि af चित्तं दत्तस्य सुभगत्वमस्म, पोषं रयोणामरिद्टिं तनूनां खाद्वानं वाचः सुदिनत्वमह्नाम् 1" td प्रतिपुत्रं दभेनादिजपान्तम् |
दुहितृणां gat सू्दावधघ्राणम् । तददिने warmafead काम शः |
अच firet:,— प्रवद्छामोत्वुपस्थाय वद्धिं न प्रवसेद्ूयदि | ओआगत्योपख्ितिं तच प्राह कोषातको युतिः ॥ अरयाग्निहोव्रप्रातःप्रयोगः, तच ्रध्यनुकनत्तंकपचे, उदयात् प्राक्
चिमात्रप्रणवमुच्ाय यजमान satfa ब्रूयात् | 9 ॥
१६६ गद्ाधरपदतौ |
ततोऽध्वयदक्तिणया दाराग्न्यागारं प्रविश्य, गाहपत्याटाहवनोयं दक्षिणाग्निं चोदरेत् | खयं करणपक्ते नोदरणं Fu, यजमानस्यैव प्रवेशोद्धरण, तत आहवनोयखरे, कृष्णः, गोमयं, वज्र उदकं, इत्यतेषासुपकल्पनं, awa विभिः कुशैः प्रदकिणं परिसमूहनं, उत्तरदेशे Ga, ततो गोमथेन तिःप्रदक्िणसुपलेपनं वच्रेण seated तिरु खनं यथोल्लिखितं उइल्योत्तरदेशे पांप्रतेपः। तिरभ्युच्तणं, एवं दक्िणाग्निखरेऽपि पञ्चभरूसंस्कारः | ततो गारं पत्यस्य पश्चादुपविश्य तस्मरादेकदेशमुदुत्य ॥ आदहवनोयखरं प्रति नयने, ततः प्राद्ुख उपविम्य पश्ात्मलो- हस्ताभ्यामभिमुखमग्निस्ापनं, प्रत्यागत्य प॒नगाहपत्यादम््यु- git, टक्तिणाग्निसिरं प्रति नौत्वा तत्पश्चात् meq उपविश्य दच्छिणाम्निखरे पूव्धवदभ्निस्थापनं, यजमानस्य गाहपत्यदच्ति- णाग्न्योरन्तरां गत्वा गारुपत्ं प्रददिणोक्लत्वाथाहवनोयं chau: Hs उपवेशने, गार पत्यनै क्छ ते var उपवेशनं, “हष्टिरसि aa मे पाप्मानच् सत्येन मयि व्रतमिति" यजमानस्य जलपानं,
वाग्यमनं दिराचमनम् |
TITRA |
गाहपत्यमुत्तरेण send पात्मसादनम् |
aa ud तु यजमानस्याप्यत्रावसानं, HH, HAT: Ara: Watt, आवज्योतनटणद्यं, सुवः, aA, एका समित्, भक्तण- पातरौ, fae: समिधः, अपरेणादवनौयं कूचेनिधानम् |
तदुपरि कुशानामादवनोयस्य चिभिस्िभिः aa: urgent: परिस्तरणं, ततो गाहपत्यदकङिणागन्योः AAT परिस्तरणम् |
areca परिससुच्म गाहपत्यपर्खंत्तणं, ततो दद्धिणाग्नेः, गाहे पत्यादादहवनोयं यावदुदकधारानिनयनं, आहवनोयपय्ुत्त णं, दोहनपातोमादाय गोसमोपं गत्वा शृद्रभिन्नेन दोहनं, दोहन- प्रति होमपव्येन्तं वाग्यमः, पूर्व्वणहवनौयमानौय दक्तिणत- उत्तरतोऽङ्गाराणि निरुद्य गा पत्येऽधिययण्म् |
तण्डुलस्य हो मौयत्वे ्राहवनोयदचिणेनानयनं, तादेः पूव्व- रैव, णेन दुग्धस्यावज्यो तनं, जलसेकः, पुनरवज्यो तनं, उत्तर- तख्िरूदासनं, तणर्डलादेरधिययणाद्यभावः |
खकखुवप्रतपनं, seni, पाणिनि eaters, उन्नया- alfa प्रश्नः, यजमानस्ति्ठन् ॐ उत्रयेति वदेत् |
सवेष खुचि वारचतुष्टयग्रहणं, सुग्द्र्डोपरि समिधं दक्वा गाद पत्यादाहवनौयं प्रतिगमनं, सुखमाचर vat मध्ये नाभि पय्येन्तं
न क ~ ® o~ © bro fag नोत्ला पुनर्मखमावरे धरत्वोपपरगनं sie जान्वाच्^सूय्येज्यो ० ।
यि किक
(१) ऋवद्योतनम् |
१६८ गदाधरपद्तीौ |
ला वाुमतीं प्राणवतीं @at खर्गायोपदधामि भाखतीं इति समिदाटानम्।
इष्य प्रदो होमः, सूर्थ्याज्योतिर्ज्योतिः सूः खाडेति quart होमः, इदं सूग्याय इति त्यागः, qa निधाय माहेपत्याकेक्तणं, तूष्णीं उत्तराहतिः, qattaat श्रूयसो, इदं प्रजापतये इति याजमानम् |
सुचि भ्रूयिष्ठं गेषयित्वा qa दिः प्रकम्प aa निधानं सुग- ग्रोपमाज्जनं, नमो देवेभ्य इति खुवाग्रे न्युलपाणिना निमाच्नैन- सुत्तरे an पिटभ्य इति दक्तिणएतः उत्तानपाणिना निमाजनम् । उदकोपस्मशेनं, स्थाल्याः सवेण areua होमः, इह gfe ए॒ष्टिपतिदघाल्िह प्रजा रमयतु प्रजापतिः, अग्ने खपतये रयिमते पुष्टिपतये खाद्य” इति, इदं अग्नये ग्टहपतये रयिमते प्॒टिपतये quit दितौयं, इदं प्रजापतये याजनं, “श्रगनयेऽत्रादायात् पतये atefa |
दक्िणागनौ” au, इदमग्नयेऽत्रादायात्रपतये,
तृष्णौं दितोयं, खु चमादायानामिकया प्राशनं दिराचमनम् |
पुनः सुचि ग्टहीतलानामिकया प्राश्य दिराचमनम् | शेषं भक्तषएपात्रवां AAT ततस्थस्य लेहनम् |
सुचि जलं छत्वा “देवान् जिन्वेति” सरुगग्रेण जलसेकः, “पितृन् जिन्वेति” दक्षिणतः, सपर्षीन् जिन्वेति" ऊद्ुमुत्ेपणं, चतुधं कूचस्थाने निषिञ्चति |
अग्नये ufaatfad ater, एधिव्यां wad ज॒होमि खाहा,
AVAITHIT: | १६८
gaa अमतं जुहोमि arm इति। कूच माहवनोयस्य पञ्चातृक्त्वा, qaqa: प्रतिकूचं निधानम् । “समिदसि समिदो asa ‘fefefe, aera oe दिद्यासमिति areca समिदाधानं, ततो faunal, ततो areata, यजमानस्य पयोद्ोमपक्ते वात्सप्रेणोपख्ानं यथो वेकल्िकं, “भू भवः खः सुप्रजाः प्रजभिः° yard, सुवोरो att: सुपोषः पोषे रिति" आद- वनोयोपस्यानं, ततोऽनेन arcadia, तू णोमादवनोयमुप- खाय तदभिमुखं तत्समोपे उपवेशनं, गाह पत्यसमोपे शएयनमासनं वा, waatareua wa ततोदक्तिणाभ्निं तत आहवनौय- Tyan, नाचोदक्षधारा, यजमानस्य “विद्युदसि वि मे पापसानं जद्यपोऽवग्थमभ्युपेमि मयि सलं गोपुमे aa” मिति जलभक्त ण, दिराचमनम् | वाग्िसगेः,
गाहपत्वं प्रदक्षिणो कव्याग्न्योरन्तराले निष्कुमणम् |
Feu सभ्यसमोपे उपवे गनं माध्यंदिनयुव्या ॥ इन्द्रायाहवनोयागनये सवाहा, नलायान्वाहाव्यपचनाग्नये नमः, यमाय गाहपत्याग्नये नमः, अन्रत्लोगमनाव सभ्याग्नये नमः, असत् पांमवाय नमः--
(१) प्रतप्य |
(>) टदीदिद्धि।
(2) दो ।
(४) प्रजाभिः स्याम् | (५ नमः|
A SS
१७० गदाधरपदतोौ
~~
इति पञ्चमन्तराहवनोयगाह पत्यदच्निणग्निसभ्याग्नौनां उबुत- भस्रनसोपस्थानं, भस्मसमोपे उपवेशनं, “Carat Bacay जपेन्यन्दानि”ति वचनात् waa sare, न साय- aquaria नमस्छूल्लो पविशेत्तथा' प्रातरिति हारोत- वचनात् वयाणामम्नीनां उपयानं प्र दक्तिणनमस्कारः?। `
(१) आप्रातररिसि। (२) प्रदस्तिणनमस्कारो च |
अघ TAS: |
seas यजमानः खयमेव आावसव्याग्निसमोपै उपविश्य, मखिकाख्येऽग्निरद कार्या्जलपातरे पय्युपितं जलं वदहिरष्कुत्य | “ॐ श्रापौ रेवतो aan fe व खः क्रतुद्ध भद्रं विशयाख्तच्च, रायश्च स खपत्यस्य wat: सरसो तद्ग्टणते वयोऽघात्^इत्यल्यी - cag, श्रापोदिष्ठल्यादि amine यथाचन दइत्यन्ताभिस्ति खभिः aia: शेषं पूरयेत्, एतस्णिकाधानकन्ध निरग्निकेनापि- कायं, जपयोग्युद कसंस्कारमाताघत्वात्, AATT WH णला- कच्ानन्तरमेतदुक्तम् | तेन शलाक तत्सव्धसाधारणमेवेतदिति, चरतः, ग्टहे वसन् ऋचा We कत्वा खणेकुणोट कम्, sea मणिकात्तोयं तेनाभ्युच्तणएमाचरेत् | Tatas जपेन्मन्वान् गायनौ वेदमःतरम् ॥ अभ्यु्येत् स्मरन् विष्णुं युर्डरो काक्मचय॒तम् | ata fiat: | । तत आसादनं, उपयमनकुगणस्तिखः समिधः, मणिकोदकं तख्डलाः इत्यासाद्य उपयमनङुग्ानादाय समिधोऽभ्याधाय मखि- काञ्चिः cares दाद् शपव्वपूरं तर्डुलानादाय, Gala खाहा, इदं aad, प्रजापतये aret इदं प्रजापतये, इति त्यागः, पत्नौ पुत्रकामा! पृ्वा़तिं जुद्ोति मन्तः ।
जा सा ------ााः
(१) GRR |
१७२ गदाधरपदतो
quiat मित्रावरुणौ युमांसावख्िनावुभौ | प॒माजिन्द्र वायु पुमान् संवत्तेतां मयि ॥ ga: aret दितोयां यजमान एव । इदं भिवावरुणभ्याम- खिभ्यामिन्द्राय वायवे, इदं प्रजापतये, समाचाराहटचं वाच- भित्यध्यायपाटठेन् शन्तिकरणम् |
अध भस्प्रधारणञ्च होमान्त।
कल्वाग्निकाय्यं यः कुब्धाल्ललाटे तिलकं रुप । सव्वेपापविनिर्मक्तः सुरलोके महीयते ॥ तथा,-- सितेन भस्मना काय्यं ललाटे च विपुर कम् | तधा,-- दिनभेकंतु यो भस्म समन्तं धारयेत्ररः। सोऽग्निष्टोमफलं देवो लभते नात्र संश्रयः ॥ आयुष्कामो नरो राजन् WARTAA वा पुनः | faai वे धारथेद्-भस्म मोक्तकामो च वा पुनः॥ त्रिकालमपि यो fad यावज्जीवं तु धारेत् wa मोत्तो भवेत्तस्य सत्यमेतन्मयोदितम् ॥ eat, — सितेन भस्मना qaraaz यः fagwag | तस्म नारायणो Sq: प्रदद्यात् परमं पदम् ॥ faye न खदा काय्यं भस्मना नोदपुख्ड कम् । चन्दनेनोभयं कु््याटेवमाह प्रजापतिः ॥ ऊद्वपु्डोपरि त्रिपुण्ड काम्, - eye विपुर्डं वा कुर्यादु भयमेववा | Sere faye स्याचिपुर्डं नोद्धपुर्ट्कम् ॥ तथा,-- मध्वाङ्कलिचये व सखदक्तिणकरस्य तु |
TSE FS Pals सजलमस्मना |
१७४ गदाधरपदतो
मध्यमानाभिकाक्कष्ेलंलाटे भस्मना सतः | स तिपुर्डो भवेत् शस्तो महापातकनाशनः ॥ दति ललाटे तज्जैन्यङ्क्ठयोविं कल्यः | यत्तु+--यतिः साव्वाङ्धिकं स्नानमापादतलमस्तकम् | WEE: पुरुषाकारैः खानं कुवातिपुण्डकेः ॥
दति, तद्धस्मख्रानविषयम् |
aa,— Ha wa feat सुख्यं ara गौणं प्रकौत्तितम् | * =e ~ -शूद्रहस्तस्थितं भस्म दिजातिनव धारयेत् | धारथेयुहिजास्तिथक् fag भस्मना सदा ॥ पारस्करः,
WAT ललाटे Wawa saa हदि कश्यपस्य allay, इति तिलककरणम् | प्रतिपा समाचारात्, angufata wa दिजेस्तिव्यक्तिपुखडकम् t धायं Wa दिजयेष्ठ धामिकेर्वेदपार गैः ॥ aaa कुत्स एव मन्तः "प्रयोक्तसुचिलो न खण्डशः | भविष्यपुराण, उमे सन्ध्ये च यो विप्रो मौनमास्ते समाहितः दिव्यवषसद्सं तु ब्रह्मलोके मरौयते ॥
(१) प्रयोक्तबयः न खर्डशः |
ATIATTaTL | १७१५ उदयात् प्राक् तनो सन्ध्या ' घटि कादयमुचयते |
area fafa भ्रस्तादुपरि भासतः ॥
दति मौनादिविषयं, सन्ध्या मुहृत्तमात्रमिति प्रकरणात् सन्ष्याकम््मपरम्, ।
(१) घटिकात्रयष् च्यते | (२) सन्ध्याकम्यमालपरम् |
अघ AGENT: |
योगो याज्नवल्काः,-- गेष्वे कगुणं जप्यं नद्यां तु विगुखं स्मृतम् । गवां गोष दशगुणमग्न्यागारे दशाधिकम् ॥ fasaa पुणखतोधं देवताया सत्निधौ | सहस्रशतकोरोनामनन्तं विष्णुसन्निधौ ॥
पञ्चरात,-- yaad aint गुहापनव्मैतमस्तकम् | तोथप्रदेएः सिन्धो संगमः पावनं वनम् ॥ उद्यानानि विविक्तानि विल्वसरूलं तटे गिरेः | तुलसो काननं me छरषशृन्यः शिवालयः ॥ अश्वल्ामलकोमरूलं MUA जलमध्यतः | देवतायतनं कूलं समुद्रस्य निजं ग्टहम् ॥ गुरूणां सन्निधानं च चित्तेकाग्रस्यलं तथा |
आसनानि पञ्चराच,-- सन्धसिदय array मोक्सिद्धय खगाजिनम् | वस्तासनं रोगहरं वेचजं यो विवद्धैनम् | कौश्यं पुष्टिदं wa काम्बलं दुःखमो चनम् | अभिचारे awat रहं वश्यादिकम्परणि॥ न्तिके धवलं प्रोत्तं चितकं सव्वकन्धसु |
स्तम्भनं WAY स्यान्मारणे माहिषं तथा |
तया,
गदाधरपदतौ १७७
Aaa तथोचाटे Bes वण्वकम्मणि | विदेषै जाम्बुकं प्रोक्तं Waataea शान्तिके ॥ ` वस्तामनें च दारिद्र दौभाग्ये टारुजासनं | धरण्यां दुःखसम्भूति; पाषाणे व्याधिसन्भवः ॥ aurea यशोदहानिः पल्लवे चित्तविभ्रमः | इषटकायामथाधिः स्यादेतत् साधारणे जपे ॥ कुशाजिनाम्बरेण्णाट्य चतुरखं समंततः | एकदस्तं द्िद्धस्तं वा चतुरङ्लसुन्रतम् ॥
खस्तिकं पद्मकः at सिचं चेति चतुष्टयम् | जपे प्रशस्तमित्युक्तमासनं सुनिसत्तमेः ॥ जान्र्वारन्तरं सम्यक् HAT पाद् तलेऽन्तरे | ऋजुकायः संसासोनः खस्तिकं तदुदाहृतम् f चरणाग्रे निघायोरुबुलयोरपरि सितः i ्रोजामनसंयोमो fara: संयतन्द्रियः i एकपाद मधे कस्मिन्, विन्यस्योरुिं संखितः | दतरस्िंस्तथा चोरो वोरांङनमुटाद्तम् | मेद्रादुपरि fafa सव्यं गुरफं तथोपरि । यलफान्तरञ्च निच्तिष्य लिडासनमुटाहेतम् ॥
As
अथय अन्नमाला।
योगो यान्नयदल्कु; ।
सछफटिकेन्द्रा ्तसद्राक्तः पूतंजोवससुदधवेः |
अक्षमाला प्रकन्तव्या प्रणस्ताद्यत्तरोत्तरा ।
कोव्यादिका भवेददिरच्माला जपादापदिषु ।
जपस्य क्रियमाणस्य ATES: परः परः ।
स्फरि कापेत्तया इन्द्रा क्ते कोटिगुणं फलम् ।
रद्रात्ते इल्द्राक्तादर्वद गुणमित्यादिरूपेण । तथा,--
अभावे लक्तमालायाः कुशग्रन्य्राथ पाणिना | शिवपुराणे, -
IEA जप्रसंख्यानमेकमेव गुणं स्तम् |
रेखयाष्टगुखुं वियय्रतूपूतं जोवेदशाधिकम् a
Tae स्याच्छंखमालाभिः प्रवाल सदस्रकम् |
स्फएटिकदशसाईसखं मौ कि केलंच्षसु च्यते ॥
पद्मातैदणलक्तन्तु सौ दरं को टिरुचते |
QIAN च रुद्राक्तेरनन्तशुखितं भवेत् |
ग्न्यत् च, चतुवेर्गप्तये पद्माच्तमएला waa व अणिमा-
TA वा मोक्ताय च, सव्वैकामाष्षये र्द्राराणि ara च, फाटिकौ मौक्तिको च माला राज्यदा सौभाग्यदाः च, पूत॑जोव- माला Yael च, ACTA पापत्तयो Atay, भ्ररिषटरूपमासौ शान्तिके 1
अ्राचारमारः। TSE
QUANTA मव्वं कामदा, प्रवालमानला धनलाभाय । सुक्राभिथ योः, ंखैवा यशः, ta विभूतिः अते प्रमाणवाक्यानि विस्तरभयान्न लिखितानि | तथा,--
मेधां Ta तथा तेजोलिष्पुभिस्ताख््रकेण तु । अष्टात्तरे विरेषः, कुण्वन्पे विप्रः, पूत॑ंजोवेव्वेश्यः, caret: ae | नारसिंहे, कोरिभकेतत् wera: |
वैणवे तुलमोमाला गजदन्तेग रे श्वरे |
रद्राच्तेख्िपुरायाः, सारस्वते पद्मगैः श्रवालेर्की, गदंमाखन- राण्णं दन्तेराभिचारिके, नोलसारखते मह्ांखैः, स्वेत WAT दिभिर्माच्ताय।
mean मन्सिदिः, अयत च कोवादिका छदिरिति याज्ञवल्कोयं गुणफलम् |
अरविरुदसखग पापक्तयादिफलानां ateafana, wa कामन fea व्यवस्ितानां न बदिः, ae: मजातोयापन्नल्वात् | भविष्यपुराण,
मव्वासामन्नमालानां जप वत्फनलमुचतं | तत् फलं गतमादेयं जपेनाङ्गलिपन्पभिः |
Tad सव्वं सङ्गलामन्वपरं तग्रकरणष्दित्याहः, अभावं ae मालायाः HMA पाणिनेत्यनुकल्यविघानात् |
me), शद्धः |
१८० गदट्ाधरप्रदती
अलतराङ्लिजपादष्टगुणोरेखाभिज॒प, इति पाणिजप्रो. दधा । रेखा- षट aa पल्वेपरमेव-। | `. ` ..-.-.* क अनासिकायामध्यादि मध्यादधःकमेण तु... तज्जन्या आदिपनव्धान्तमक्तमाला प्रकर्तितेति समत्य्तरात् 14. रेखासु नैव सर्व्वासु न मध्यमादयपव्वैणोरिति रेशशानिपैधाच। तेनाङ्गलिभिरविरेषात्पञ्चभिगणनं पन्मैभिर्व्वययथोक्तं मध्यमादय user मेर्ः । तथा, - ५. । श agaa वियुद्ौत किञ्खित्सद्धो चयेत्तलमिति वचेनादङ्कलोनां fata संपादय प्रव्वगंणना काम्या | , ~ ज + ` aera विशेषः, एकवक्तीस्िवक्तं् चतुव्धेलीख पञ्चभिः | षड्वकतीव्वाघ कत्तव्यं TAT वज्नयेत् ॥ . अनुलोमषिलोमस्येचिन्दयुखाठक्राच्तरेः । `. सविन्दुकः साष्टवर्भेः छष्णया व॒णंमालया ॥ प्रत्येकं वणयु्धन्वाः aut: स्युः चिप्रसिदिदाः । अत्तसालाग्रथनं, कछतनित्यक्रियः, यथोक्तान्यद्ाणि कौटादिदोष- रहितानि नातिख्ुललशानि agate कपिलानि त्तानि ट्ानि ककटसंयुताजि, अ्टोत्तरणवान्युत्तममाना् शतादमितानि awa तददईमितानि कनोयसे, wine चिंश्त्। - Was पञ्चविंशतिः, अभिचारे पोडश । ` yeas लप्तठिं एति, चतुःपञ्ाशता काम्बकम््मसि |
अआचारसारः। १८१
्रष्टोत्तरणतेः aafafe: ) कचि, शतं वाथ ATE वा सव्वसाधारणे जपे | एतानि संपादय, aay, स्व्वासामक्तमालानां सूतं कार्पासिकं स्मृतम् । Ta AW तथा रक्तं णन्तिवश्याभिचारके ॥ पद्मसूतरं wea id कापीसिकं तु वा। दिजस््रोनिश्ितं सतं विगुणं तिगुणोक्लतम् ॥ दति aa संपाद्य पञ्चगव्य: सूतं अर्षा प्रक्षाल्य नवभिः ्रखलय- पचैजिर््िते पद्माकारे wa स्थापयेत् प्रणवं शक्तिवौजं माटकां aa मणिषु च. विन्यसेत्. . सूलमन्त्रेण सूम णिषु निजेष्टटेवस्य पूजनम् | तेनेव तिलसपिषा होमः | होमाशक्तौ दिगुणो जपः। ततो ग्रयनम् । मुखे सुखं तु संयोज्य पुच्छे पुच्छं तु द्रोजयेत् । एकेकमणिमधष्ये तु anufa प्रकल्येत् ॥ इत्येवंरूपेण, ` MAMAN काया यदा सपांक्षतिः शुभा 1 तत्षजातोयमेकं तु मेरुत्न प्रकल्पयेत् ॥ कालोत्तरे तु, मेरो नाक्तमाला वा HUM च प्रयत्नरतः | भवेत् गतगुणं FO न cat मेरुलङ्घने ॥ आराम्नयेऽपि,- समेरु' मेरुहोनं वा जप्यमन्चं तु कारयेत् |
ee
अधात्मालाप्रतिष्टा |
fata पञ्चराचं वां पञ्चगव्येऽधिवासनम् । शएभदिने पञ्चगव्येन प्रोच्य गन्धतोयेन प्रोक्तणम् । शुभपातरऽवस्थाप्य, कवबचनाऽवगुण्ड धनुसुद्रयाऽख्तोक्लत्याऽखेण रत्तणम् | | मूलमन्वस्याक्मालायां न्यासः, तेनैव ततेष्टदेवपूजनं तिल- सपिभ्यौ होमः, होमाशक्तौ जपः,- तत्तसारसंहिताया,-- niasTanaay गचाविद्यासु च aT आलिख्य ata तु रजसा मण्डलं भुवि | पद्ममध्ये तु चालिख्य परूज्यास्यापरि विन्यसेत्.॥ wae रजतं वान्यदिपुनं पातमुत्तमम् । अन्यत्तास्राटदि,-- Way aa aw तेन च usar क्रिया भवेत् । यच ade या देवता awa सन्ववच्यमाणक्रिया | AAU पूरयेत् पाचं शालितख्डलकौः YH: | अस्योपरि लिखेत् पद्ममष्टपतं सकरिकम् ॥ amas तु पताणि uquay विन्यसेत् | नि खितपद्ना टपतेऽप्यष्ठावखलयपवाणोत्यथे; ! ततप॒नगन्धपुष्पायेः पूज्य THAT च्यत |
= = अर wee कि "सुनो अ क 09
(१) य्टख्वतम् |
अ्वारसार,। १८३
पञ्चरल्नानि Fa वा werd ततो न्यसेत् | VIA सून्मन्तेण पुनः TAHA च ॥ संपूज्य मूनमन्तेण तत्छन्यासन्तु कारयेत् | प्रति््रन्यि 'प्रतिम्रणोन् fara वेकशोऽपिवा॥ स्न् wast कुथात् तच्छन्यासोऽवमौ रितः | पुन: पञ्चोपचारेण शज्यसुदर we च 1 अक्षमालां मेमाटदयाद्काघाधमोक्तदाम् । qq तत्तदेवतासुद्रः:, अरतारप्याधिवासप्रहत्तिः, तद्दिधिः, चिदिनं शचचरदिनं षा पञ्चगव्य ऽधिवास्य Guiza विः सस्त बाय: संकल्पः | उपलि चतुरखमध्ये यथोक्तं wi लिखित्वा पद्माय नम- इति धूचित्ला agai slaw रजतं तदभावे ताम्ब्रादिषातर aa शा्निरक्ड ~ Ganga शानितण्डुलोपरि सकणिकमटदलपडं fafa तत्यद्मपत्रव्वष्टावश्वयपतणि विन्यस्य ary पद्माय नम इति गन्धपुष्यायैः पञ्चभिः संपूज्य पञ्चरत्नं सुवं वा विन्यस्य तदुपय्त्त- aa flare’ शद्धोदकेन च HAT तत्र सूलमन्वेणेषटदेवं संपूज्य प्रतिग्रन्यि प्रत्यञ्च wm aafaal सूलमन्त जघ aa युनरिष्टदेवं पञ्चोपचारेः संपूज्य sae: प्रदभयेत्, ततोऽच्न-
(9: प्रतमिणि | (>) स्वाम्तिवाचमकल्पः, (ह पञ्चगव्येन Wares नच AH |
[> eee
श८्४ गद्एधरपडतो
मालां गुरुदस्त दत्वा गुरुदत्तां ग्होयात्, णन्तिकरण्मद्िष्टरा- वधारणच्च | wa तु विशेषः,- |
चालयेत् पच्चगव्येन सव्योजातेन Ware: ! ` चन्दनागुरुगन्धायैवमदेषेन घषयेन् ॥ धूपवेत्तामघोरेण लेपयेत् पुरुषेण तु । मन्वयेत् पञ्चमेनेव waa तु शतं शतम् ॥ मेरु पञ्चभेनेव wea च मन्तयेत् । इति ।
श्रच,- जोर सचे पुनः सत्र ग्रता च शतं जपेत्। `; नवे सूते तथा att awa जप उच्यते ॥ जपान्यकालले तां मालां पूजयित्वा तु गोपयेत् । अक्तमालाञ् सुद्राञ्च गुरोरपि न दशेयेत् ॥ प्रमादात् पतिते हस्तात् शतमष्टोत्तरं जपेत् 1. ` . तघा AWA गन्धवारिणा चलनम् | Taal शतं WaT AA स्थापनम् । `.
अश्वि तीर्घोदकेन चालनं, afer खशः ।
iui हस्ते न कारयेत्, WEG पुनः संस्कारः]. . , आकारे खापनं कुय्यादुयदिष्टेत्परमां गतिम् । ` : श्रङ््टेन जपेज्नाप्यमन्येरह लिभिः सह .॥ `` ` अन्याद्गःलयः तज्जं नोवजिता इति प्रपञ्चसारात् | * `
` ---- -~~- ~ eet - - ८ -- अ - -==------*-~ ~ ` -~ a ~ र्यो (cmt 9 विक ^ - "अक = > ~न = me ee 5
)
(१) fey ` „ क @
WTATTATT | १८४५
्रतएव,-- तव्नेनबङ्गहयोगीन जपं Fore वाचिकम् | वाक्किजपस्वहपोचचाटनादिगतस्य तच्जनोयोगो.ऽङ्गम् | कचिच, TRAST AA विद्ठषोचाटन जपेत् । इति स्फुटं वरक्यम् | तथा,-- श्रङ्छस्यामसमाव्वां चालवेन्मध्यमाग्रतः ! तज्जग्या न OHA yest गणनाक्रमः ॥ Val Pal तयाक्लष्टौ मध्यमायां जपेत् सुधीः | प्रनार्मिकाङ्कु्टयोगात् स्तम्भन, कनिष्ाङ्कयोगान्मारणे | तथा,-- TARE SAH जप्यं FITT मानसम् | मध्यमाङ्ग्ठमाक्रम्य जपं कुादुपां एकम् ॥
7%
अरघ जपसषाघारणधन्म्ाः |
नरसिंहपुराण,- य "उद्नो चसखरितैः स्पष्टशब्टवद रेः | मन्वसुचारयेदवरतं WS: स वाचिकः ॥ शनेरुचखारयेन्मन्वमोषटोष्ठौ प्रचालयेत् | fafa खयं विद्यादुपांश्ः स जपः स्मृतः ॥ धिया यदक्षरयेखा ATE पटात्पदम् | शब्दा योचिन्तनाभ्यासः स उक्तो मानसो जपः ॥ याणां जपयज्ञानां खेयान्स्यादुत्तरोत्तरः | आब्द चिन्तनं जपः, अथचिन्तनं तदङ्गम् | मानसं देधमुक्ं पुरञखचरणचन्द्रिकायाम् | जिद्यया चिन्तयेन्मन्ं मनसा HITT वा | योगो याज्ञवल्कयः,- उपांणजपयुक्स्य संख्या शतगु णं भवेत् | सदसो मानसः प्रोक्तो यस्माद् ध्यानसमो हि सः॥ gaa,— उच्चेजपादिगिष्टः स्यादुपां शद शमिगुखः | जिष्हाजपः शतगुणः साहसो मानसः स्मृतः ॥ एवच्च सति,-मानसः सिदिकामेसत पुष्टिकामेरपां शूकः । वाचिको मारणे चैव प्रशस्तो जप ईरितः॥
डति प्रणस्तपरं* न Bawa |
a ण तानन
(१) aga | (२) प्राश्सत्यपरम् |
ATAITaTT: | १
योगो ATHASAT: ,—
aa, —
न dma विद्सन् न पाश्वमवलोकयन् | 'नापासितो न जल्पं न प्राव्रतशिरास्तथा ॥ न पदा पदमाक्रम्य न चैव हि तथा करौ। नचाममादहितमना न च संयावयन् जपेत् ॥ तिष्ट्ेदौचमाणोऽकं जपं Gata समाहितः | अन्यथा WPA कुग्यादच्यमाणक्रभेण तु | प्रादु लेषु कुशेव्वेवमासोनः खातने शभे ॥ ध्यायेत्त मनसा मन्तं जिच्वीष्टौ न तु चालयेत् ।
न कम्पयेच्छिरोग्रोवं Caras प्रकाशयेत् ॥
स्तोशद्र पतितां येव रासभं च रजखनाम् | जपकाते न भाषेत व्रतद्दोमादिकेषु च ॥ तुष्णौमासोत च जपं्ार्डालपतितादि कान् | षा तान् TAIT स्नाता पुनजंपेत् ॥ आचम्य प्रयतो faa पेदशचिदशने |
सौरान् Wears यथोत्साद्ं पावमानोख शक्तितः ॥ यदि वाग्धमनोपः स्यात् व्रतादिषु HAGA | व्याहरेद्ैणवं ad स्म्ररेटुवा विष्णुमव्ययम् it
(१) नब्राखितो।
as गदाघधरपद्तौ
गुह्यका waar: feat रस्ति प्रसभं भघात् | एकान्तेषु शभे SR तस्माज्लप्यं समाचरेत् |
अङ्गिराः, adam तु यज्जप्तं awa निष्फलं Haq । दति--जपसाधारणधन्ाः |
टष्यादि श्र विचारः |
छन्दोऽनुक्रमणयाम्,- न्दो दैवतमाषेच्च fasta यक्कििज्जप- होमादिकं करोति, तस्य फलखश्रते, तथा RATA मन्ताणां
देवला वेटितव्या |
योगौ याज्ञवल्कयः, ara mea cae विनियो गस्तयेव च | वेदितव्यं प्रयतेन ब्राह्मणेन fanaa: ॥ अविदित्वा तु यः कुचयाद््यजनाध्यापनं जपम् | छोममन्तजलादौनि तस्य चाल्यफलं भवेत् ॥ यापयत खाणगतं खयं चापि प्रमोयते | यातयामानि छन्दांसि भवन्त्यल्पफलानि च ॥
१ ~ ~ > ४५ + ~ ¢ 4 तन छन्दोदवताषविनियोगमाचक्नानें AIG न तु फला- नुत्पत्तिः, खाणगतेरापत्तिः, प्रमोतत्वच्चाघेवादमाते,
ऋपिर्गरुत्वाच्छिरसेव धाव्धं छन्दोऽक्षरत्वाद्रेसनागलं स्यात् |
धिवा वमन्तव्यतया सदेव हदि प्रविटटामनुदेवताःनु। इति प्रपञ्चमारवाक्यम्य प्रखानान्तरत्वऽपि समाचारादष्यादिस्मरणकाल शिरमि सुख afe च हस्तन्यासः।
a —-_ ————
(2) तेन च्छ्टोटेवतापविनियोगमाल्नन्ताने संपूण फलं तदन्तानेऽल्यफनं, नतु फलानुत्पत्तिः | (२ मबुटूवताव॒,
१९० गदाघरपदतो
यत्त॒ ततेव,-- यस्त॒ जानाति तत्वेन आं छन्द ख दैवतम् | विनियोगं ब्राह्मणं च मन्ायेन्नञानमेव च ॥ इति ब्राह्मणमन्ताथज्ञानयोरपि न्नानमुपयो गिववेनोक्तम् |
तत्, श्रियं च aad सोऽत्र घम्ममायुश्च विन्दति । दिव्यं वषसदहस्र' तु aera ऋषिभिः सद ॥ संतिष्ठते तु a: सां TAMAS जायते । इति फलविशेषाथेमेव, यद्यपि ऋष्यादिज्ञानम् क्रियारूपफलसाघनाय नाखथमपेच्तते | तदुक्त,-
श्रात्मना द्यक्रियारूपेगु रैरायियते क्रिया । इति । तथा, रवं पञ्चविधं योगं जपकाले' द्यनुस्मरेत् | WA चान्तजले योगे खाध्याये याजने तथा ॥ इति । फलाथस्यापि ऋष्यादिपच्चयोगन्नानस्य जमप्यादिकालणएव कालः, तद्यथा, यो हष्टिकामो योऽत्रायकामो यः खगकामः।
स सौरेण स्तुभ्विदितेति, क्रियारूपस्यापि सौरभस्य फल- साघधनायाय्रयानपेत्तणेऽपि वाक्योपात्तसोमाङ्गस॒तिकालोनस्य फल- साघनतवम् | तत्र,-- येन यदृषिणा zefafs: प्राप्ता च येन a |
मन्तेण तस्य तग्रोक्त्षेभा वस्तदाषेकम् ॥
(१) SATS | (२) wafaafa |
ATAITATL. | १९९१
eal गायव्रप्रायत्तर विन्यासः, यं मन्ः प्राधान्येन वदति सा Saal | विनियोगसत्,-- GUHA AANA मन्वाः HAG एव च। अनेनेदन्तु anal विनियोगः स उच्यते ॥ इति वचनात्, प्रसुते योते स्मात्तं वा arate विनियोगः, नच पुराकल्प दति वचनात्, योतविनियोगस्यव स्मार््तेऽपि स्मरणं, स्मात्तविनियोगस्यापि quae समुत्पत्रतात्, अनादित्वाविशेषात्। यत्तु aaa वचनम्,-- श्र्वमेधाऽवश्थे विनियोगस्य कथ्यते, इति तदुदाहरण्मात- प्रदशनपरं, afe ee सत्यदृ्टकल्यना, इति केचित् ।. वद्वस्तु सन््योपक्रमे, तेत्तिरोयग्युतिगतगायत्रयादिकष्यादिकथने उपनयनं विनियोग इति वचनाच्छ्ौतविनियोग एव विनियोग sare: | fan यत्त॒ मन्तस्य समुत्पत्तिः प्रयोजनम् । अधिष्ठानं ofa aa ब्राह्मणञ्च विधौयते | निरुक्तं निव्यचनं, अधिष्ठानं, आयः, Umaga वाक्च व्राह्मणं, एतजन्ञानमदटटाथं मन्ाधन्नानं लिङ्गादेव wats यो गियान्ञवल्कावचनस्यान्यपरत्वऽपि। अविदित्वा तु मन्ताधं afafeq wa नाचरेत्, इति स्मृत्यन्तरात्, न च Atanas मन्दाधिकरणोक्तनौत्या Waa ज्नानोपयोगो न स्प्रात्तक्मखखपि, यथाकथच्चित्कग्धस्मारकत्व
सव्व wand, गशत्रोदेवोरित्यस्य शननिपूजायां विनियोग
१९२ गदाघरपदतो
नेरस्म्ार कल्वेऽपि पूजाया फलश्गन्तिप्रकाशकत्वन कश्स््रारकत्व- सम्भवात् | तेन मव्वाथाज्ञाने TTR स्यादेव | यच्च, याज्ञिकाः पठन्ति, sata’ लने तथा fee साब्राय्ये मान्ति तथा । पञथान्मन्वाः प्रयोक्तव्या मन्वा यज्नाथैसाधकाः॥ इति । नेतावता मन्ाणामदृष्टायता किन्तु दृष्टार्थानां क्रियाणां खनना- दोनां कायस्य पूञयनिर्ृत्तत्वेऽपि कियदप्यंण्न सिषं कर्तं इदानीं क्रिया तच मन्छस्य टृषट्टायेतेव | क्रियायाश्च fasta ata नियमादृष्टसिद्धयथं चनरनुष्ानयिःति | अथ प्रथमभागल्लव्वं, तत aia दध्यचताच्जलिदानादि लिखितं तत्काम्यमिति नित्यां नाचरन्ति । विद्छुपुराणे,- खाचान्तश्च ततः कुग्यीदुरमङ्गलवो क्षणम् | यरा दर्णणन्ञनमाद्गल्यदूव्वा यालम्भनानि च ॥ गुरवः पिढमाटविव्याप्रदजच्येष्ठभ्चातरथ | मङ्गलान्यह नारदः, - लोकोऽस्मिन् सङ्गलान्यष्टौ ब्राह्मणो मौह ताशनः । हिरण्यं सयिरादिल्य रापो राजा तथाष्टमः ॥ एतानि सततं पश्येत्रसस्येटचेयेच यः |
nzfat च कुर्वत तथास्यायुने होयते ॥
ae ee er SS ----~ "-- es = न
(१) खादे।
ATATTATT: | १८३
aaa सोबोराञ्जनादि agua दूव्वादोनि, gat दधि सपिरथोदङुग्धं Ta सवत्सां ami सुवणम् | मद्रोमयं सम्तिकमत्ततानि लाजा ay ब्राह्मणकन्यका् | श्वेतानि पुष्पाणि तथाशनिं च इताशनं चन्दनमकविम्बम् ॥ ्रश्वत्यठक्तं च समालभेत, श्रादिव्यस्यालम्भनासंभवाद्यथासभव- मिति बोध्यम् | ब्रह्माण्ड, — दपणे वावा पथ्ये्नच्मोवांस्तु भवेत्ररः । तथा तव ATH च, स्वमात्मानं Ba पश्येद्यदोच्छखिरजोवितम् | एनत्सञ्धाधिकारिकं काम्यमपि gore काय्येमित्यस्मत्पिता- महक्ञ्णदहत्पर्डितपरहापावैर्मी तिरनब्नाकरे लिखितम् | ब्रह्माण्ड,-- श्रग्निचित्कपिनला anat राजा भित्तुमदोदधिः। दृष्टमात्रा: yaad तम्मरात्पश्यत्त नित्यशः ॥ तथा,-- निजायुवईनायैव तिलगोरोचना au: | ्रखण्डाक्षतटूर्वीष्टौ व्टह्लोयात्शिरसि ध्रुवम् ॥ मनुः,-- मङ्नलाचारयुक्रानां नित्यं च प्रयतात्मनाम् |
जपतां जुह्वतां चेव विनिपातो न विद्यत ॥
~ - === ~ -- ee
(१) य tea |
१९४ गद् धरपद्तो
यषां स्तोत्राणां दिसस्यं मन्ध्याहये वा प्रातर्वा सूर्योदये वा पाठः, तेषां प्रथमभाग एव पठनम् | शारदातिलके,-- दिमदस्नाधिका मन्ताः खण्डशः शतधा क्ताः | ज्नातव्याः स्तोतरूपास्ते मन्ता एते यधा fear: ॥ इति दिसहस्राधिकाक्तराणां स्तोतरूपत्वसुक्तम्। दति, स्तोत्रागणामपि यदपि मन्वत्वोक्तेः yracateafe तथापि “feavafaal aa: aaa न सिध्यतो” ति सलछ्लच्नपमान्रभेव पुश्चरणं, एकदन्तं महाकायमि"व्यादि गशशनामदादशकानां येषां कालो aaa दिसष्टखात्तरत्वाभाषेन स्तोवपरिभाषा- भावादुक्तनियमाभावात् GATS एव पाठ; |
एवं, “ANA महादेवं स्तोष्यऽहन्तं विनायकमि"व्यादौच्छा- कूक्तविनायकस्त॒तिः | ,
“सूर्योदये यः सुसमाहितः पठेत् सुपुतच्तलाभं waagarag”’- aa, ^सूर्वयोऽयमा भगस्त्वष्टा” इत्यादि warren aait- दये पाठः!
“विकत्तनो विवच््रं्ेत्या"दि शाम्बपुराणोयस्य सुरय॑स्तवराजस्य सन्ध्यादयकालः स्फुट एव |
प्रधमं च महादेवमिल्यादि स्कन्दपुराणोयश्िवनामदादश्कस्य कालः HZ, Wa नामविश्ेषण्त्वेन प्रथमाम्तानामेव नपंस-
क लिङ्गत्वम् |
तन साकांत्तत्वाभावेन च नमामोत्यध्याहारो न कायः,
ATATTaTT: | १८५
saa’ and विष्णुमित्यादिनामाष्टके ब्रह्मपुराणौये we एव कालः, श्रत्रापि पून्वेवत्रपुसकनिङ्त्वम् | हरिमिति छान्दसोऽनुस्वारः। एवमन्यान्यपि वेष्णवगवस्तोत्राणि पठनोयानि | शिष्टाः.-- गोतानामसदस्र च स्तवराजो ह्यनुस्मृतिः | Waar चैव छष्णस्यातोव दुक्ञभम् | ्न्यत्,-- खित्वा भिचा जगत्सव्वमुषित्वा च चराचरम् | पापौैलिप्यते नैव गोताध्यायो कथञ्चन ॥ गोता सुगोता कत्तव्या किमन्ये: श्णसविस्तरेः | गोताध्यायं पठेद्यस्तु श्लोकं AATAT वा ॥ भवपाशविनिर्म॑क्तो याति विष्णोः परं पदम् | आराब्रह्मस्तम्भपयन्तं जगत्तसिं करोति यः ॥ वि्वरूपक्षताध्याययं विभ्यति यः पटठब्ररः | विभरूतिष्विश्वरूपञ्च weg तथैव च ॥ दये यस्य ana तस्य afafeat हरिः! स्तोच्ाणां परमं स्तोचं विष्णोनामसदस्रकम् ॥ सहखनामतुल्यं fe पावनं नेव दश्यते | अ्श्टादशपुराणानां ATAATAAT ॥
—_ ee ~ ee ie ee
;) ओअजितस)
१८६ गद्ाधरपडतौ
मयोदुत्य समाख्यातमेतन्नामसहस्रकम् |
न शक्रोति यदा faa पठितं स्तवपञ्चकम् ॥
तदा नामसदवन्तु पठनोयं कलौ सदा | एवं,-- भक्तिमान् यः सदोलयायेति naga:
प्रातरूलयाय नित्यं पठनोयम्,
विष्णोनोमसहखराख्यं पुराणेषु प्रतिष्ठितम् |
यो at: पठते नित्यं विकालं केशवालये |
शिवालये पठेदापि तुलसोवनसत्रिधौ |
नरो सुक्तिमवाप्रोति प्रसादाचक्रपाणिनिः॥ याइमाङ्गल्ययात्रोत्सवादिषु ग्रहपोडादिषु च एतत्पाटस्यावश्य कत्वं, काम्यत्वच्च वदहृपुराणेषु एतत्फलग्युतो च fasfafa विस्तरभया- दाक्यानि न लिख्यन्ते |
यत्त केचित्.--
नमो भगवते वासुदेवाय सव्बलोकगुरषे इत्यादि पठन्ति, तदचनानां महाभारतोयत्वाभावान्नेव पठनमिति वहवः । तथाच, हरिवंशोक्त- ्राय्यीस्तवं प्रवच्यामोत्यादि अरार्व्यस्तवोऽपि पठनोयः स्तवराजश्च शान्तिपव्वराजधर््े, आरिराधयिपुर्विष्णुमित्यादि भोषोकतर्तेयं, अव्यक्तं trad विष्णुमित्याद्यनुस्मृतिः गजन्दरमोक्तणएच्च faa, ॐ नमो म्ुलप्रकतये इत्यादिना नारदोयपञ्चरात्रोकतं gaat दिशि चाग्नये इत्यादि नरसिंहकवचमपि sald, ये त्वामार्ययेति टूर्गति इत्यादि विष्णुपुराणौयाय्यास्तवस्य दौ कालो स्फुटौ |
तथाहि मद्धाभारत भगवद्वचनम् |
भ्राचास्सारः। १८७
खद्वावाननुसूयश ण्यादपियो नरः | सोऽपि मुक्तः भान् लोकान् प्राप्रयादित्यक्तमों्ताथिनः शरदिदहारा मुक्तिफलम् | शुभलोकाथिनः शुभलोकप्राघिः, सोऽपोत्य पिश्ब्टायोऽधोते तस्य मोक्ञादिकं सिद्धमेव, महा- भारतोयमिदं ena fad विशुरित्यादि सव्वेप्रहरणायुध द्रत्यन्तम् | ततर वैशम्पायन उवाच, खुतवेत्यादि न ते यान्ति पराभवमित्यन्तमवश्यं पठनोयम् | माकर्डयपुरारे,-- ॐ सूय्येतनय इत्यारभ्य सावरिभविता मनुरित्यन्तस्य way पाठः, मम सब्रिधिकारकमिति मुक्किफलजनकलत्वात् | aq स्तवस्य यत्कामनाविशेषेषु शन्त्यादिषु च पठनं, तदेतत् स्तोत्र कल्पादिषु च fasta, अ्रत्ावेष्टिन्यायेन एकटेगस्यापि फलसम्बन्धः | जन्मनां प्रादुभावानां कोत्तनं तदप्रतिपादको ग्रः । तं पापं हरति श्रारोग्यज्च प्रयच्छति युदचरितखवणं शतरभयं नाशयति, स्तुतयः युताः quafa प्रयच्छति | प्रादुभोवग्रवणं पापानि नाश्यति। एतददिपये विस्तरस्तु अ्रस्रत्वितामदकष्णठद त्पिरडतमदहापा चकत नो तिरल्नाकमे द्रष्टव्यः, यद्यप्यत्र प्रातःकानलादिनावधाग्यतं तथापि टेवकाग्थस्य wag gure: परि कोत्तित दति नरमिंहपुराणात् gate पाटो ara: |
नक्रं स्तोतपरु पूजितसिति प्रञ्ररात्वचनात्रक्तंपाटऽपि नित्य
१९८ गदाधरपडतौ
सिद्धिर विका, कास्यं तु Gate एव, wa केचित् येषां प्रातिः खिककालिकविशेषो नास्ति तत्परमेतदचनमिति aaa, gate कदाचिदपठने सब्नेस्तोचपाठसाधारखयेन नक्तकालस्य' प्राशस्त्योक्तः,-- विशशुपुराणोयनमस्ये सव्वैभूतानां इत्यादिलच्छोस्तवोऽपि पठनोयः | card येषु चवेष Wey योस्ववो मुने | अनच्छः कलाधारा न तष्वास्ते कदादन॥ इति war भिघधानात्,- न विषं विषमिव्यादुः ame विषमुच्यते | विषमे काकिनं हन्ति ब्रह्मं पुच्रपौचिकम् ॥ इति तथा,- व्याधितस्य कटयथस्य ऋणग्रस्तस्य सव्वदा | स्सोजितस्य च मूर्खस्य मरणान्तं हि सूतकम् ॥ इति । तया,- णानां चानपक्रिया इति च अशक्य णापकरणशङ्कस्य क््मानधिकारस्मरणात् ऋणणोधनाधं मङ्गलस्तोत्रादोनि पठ- नोयानि, एवं फलमपच्य अन्यान्यपि स्तोत्राणि पठितव्यानि, इति स्तात्रप्रकरणम् | श्रथ देवग्टहसंमाञ्जनादिदेवका्यीकि, Rana aqua हन्याद्रीं ययोदितां इति वशहपुराण्वचनात्तत कल्यप्रश्लिकालः, एवं क्ते तु सब्यादिकम्मसमाचरेत्, इति, यत् टेवकवाटोहाटनादिरेवकाय्यीनन्तरं सश्ध्योक्ता, ageta-
(2) ASTRA IRA | (२) कश्रोषम् |
भ्रार्चारसार; | १९५
भगवतदटोक्षाणां, स्मात्तोनां सन्याया ज्रधिकारमम्पादकत्वात् AM AAA रुत्तरमेव | aa यमः,--देवमाल्यापनयनं टेवागारसमूहनम् | स्नापनं सव्पटेवानां ‘ema ममं स्मृतम् ॥ ANA कवाटोष्ठाटनदोपचञ्वालनदन्तधावनसुखप्र्नालनमासल्यदान- VATA AAA AIA दत्तनस्नान -गन्धचन्दनागुरकपं र-कुड्म- तालइन्तमयू रव्य जनयुष्यवस्तालङ्ारदानानि सव्वेदेवानां कार्याणि) विस्तरस्तु पश्चादच्यते,-- प्रातः स्नात्वा विभृत्वा छतसस्याजपस्ततः | यथोक्तन्यस्तमन्वः सत्रष्टोत्तरसहस्र कम् || स प्राणायामका कुरव्यत्तदर्थकाग्रमानसः | एवमेव तथा सावं नित्यमेष विधिः स्मृतः॥ निव्यजपेन aqua: सव्वकामावासिश्, — प्राणायामश्च, रेचनं दक्िणनाक्तं पूरणं वामतश्चरेत् | जपारभ्भ विधिज्ञयो fauttag daa ii एवं प्रातः प्रणवजपः काय्यः, तथाच, प्रणवमन्तस्य, प्रजापतिः ऋषिः, गायत्रो छन्दः, ATH देवता, प्रणवजपे विनियोगः, a: शरङ्गष्ठाभ्यां नमः, भुवः तजेनोभ्यां खाहा, स्वः मध्यमाभ्यां वषट्, महः अनामिकाभ्यां ड्, जनः कनिष्ठाभ्यां वौषट्, तपः wear फट,
इत्यङ्गन्यासः, भूः हृदयाय नमः, भुवः fara ares, सखः शिखायै
(१) गोपरदानसमम् |
ate जकन = ~= + ---~ - --- ~~~ --
२०० गदाधरपद्चतो
वषट्, महः RAGA हु, जनः नैताभ्यां वौषट्, तपः अस्राय फट्, इति करन्यासः | प्रणयेन सव्वशरोरे व्यापकन्यासः, एवं ATTA, अङ्ष्टादिकनिष्ठान्तषु करये युगपन्यासः, रकारं प्रथमे cafe, उकारं fend, मकारं तोये, सव्वङकलिव्यापवां प्रणवं न्यसेत्, अकारं नाभो, उकारं Efe, मकारं Ale | wary प्रणवम्, - शरोरं प्रणवं ध्यात्वा तन्मध्ये परमातानम् विचिन्तय ब्रह्मकवचेन aed परिबन्धयेत् ॥ WOU As हृदयायनमः, भुवः वायुने शिरसे Tel, खः- waa शिखाय वषट्, yaa: खतरे ह्यासने कवचाय इ, सोमा- तमने AAA वोषट्, सत्यातने Tara फट्, व्याद्तिव्रयेण दिम्- बन्धनं, एतद्र ह्मकवच, ध्यान, विष्णुः भाखत्किरोटाङ्गदबलयगलाकल्यहारोदराङ्कि- खोणोभ्रूषं सवत्तोमणिमिकरमदहाकुण्डलामर्डिताङ्ग, हस्तोवयचक्रशह्नम्बजगदममलं पौ तकौशेववासो,' वियोतद्धाससुयद्दिनकरसदटशं पद्मसंस्थं नमानि ॥ ततः प्रणवजपः । दति प्रण्वजपविधिः।
ee
१) कोशेयमाशा |
AQ ARIAT |
प्रातः प्रातः ससुलयाय क्षतसन्ध्यजपः शुचिः |
जपेदष्टसहस्रं वे नित्य एष विधिः स्मृतः ॥
यो मासं हापरे भक्तया पूजयन् लभते फलम् |
नमो ATTA A तत्कलौ लभते फलम् ॥
अष्टात्तरो महामन्ः सव्वपापदहरः परः |
सर्व्वेषां विष्णुखन्ाणां राजत्वन प्रतिष्ठितः ॥ कल्यतरौ अरष्टात्तरविधाने,
जपेत् ave नियतं श्चिमूत्वा समाहितः | are, — |
aziat fe aman ये जपन्ति दिजोत्तमाः |
तान् दृष्टा ब्रह्महा शष्येत्त यतो विष्णवः खयम् 1 अरस्य च वेदिकलत्वात्र सिदादिचिन्ता, न वा दोक्तानियमः, नवा पुर्चरणनियमः, तथाच नारायणोपनिषत्, आवोधोपनिषच्चप्रमाण,
प्रपच्चसार,--
ऋषिरस्य मनोः साध्यनारायण इतोरितः।
छन्द्म्तु देवो गायतो परमात्मा च देवता ॥
ग्रथ क्रुदमहावोर दिमदृस्रपदोद कः |
उल्कजांतियुतेः कुयात् पच्चाद्ानि मनोः क्रमात् ॥
श्रष्टाचरेण व्यस्तन HASH Bat: |
सद्रच्छिरिःशिखावमंनेत्राम्बोटरपृ्ठके |
aa
Zee गदाघधरपदतीौ
तघा,-- अष्टाक्तरनारायणमन्तस्य, साध्यनारायण ऋषिः, देवौ गायतौ- HX, परमामा Saat, अ्टाक्तरनाराणयमन्तस्य जपे विनियोगः, ॐ AMARA AS WEBI नमः, ॐ महोल्काय ATT तज्नंनौभ्यां lel, ॐ AUST खाहा मध्यमाभ्यां वषट्, ॐ दुपकाय AS अनामिकाभ्या ह, ॐ सदसखोल्काय खाषहा करतलकरणृष्ठाभ्यां Weta फट् । इति करन्यासः । एवमङ्गन्यासः, हृदयाय नमः, face खाहा, fears वषट्, waar दु, अस्राय फट्, इति विशेषः, ध्यानं,- satan किरोटान्वितमकरलसतकुग्डलं दोिराज-- HAL कौसुभाभाश्वलरुचिरहारं सपौ ताम्बर । नानारनरांशभिन्राभरणशतयुतं खौधराञ्चिषटपाणेम्, वन्दे टोः शदुःचक्राम्बु'रुहगदममलं विश्ववन्द्यं मुकुन्दम् | ॐ नमो नारायणायेति अ्रष्टात्तरमन्वः, नमो नारायणयेति- मन्तेकशरणा बयमितिवचनात् | मन््ाथः,-- wae: सव्वशक्तिश्च TAA सव्यैगो Wa: | जगञ्जन््रसखितिष्वं सरेतुरेष मदेश्वरः ॥
एवमेव wate मन्तो नारायणः सदेति सुरेराचाथरोत्या- स्नातव्यम् |
(3) चक्राम्नज |
ATAITAT | २०३
तस्याथः,-- ब्रह्मलोका नुग्रहाधें ग्टदहौ तदेषो नारायणस्तस्ष नमस्कार इति | प्रपञ्चलारे, तारः शक्ययैतया निर्दिष्टः सोऽहमयैकः, पूरण, ATT: प्रतिषेधार्थं मोकारथायमधेको भवति, सलिलानलपवनधराः क्रमेण नारायणाच्राः प्रोक्ताः, चरमे च सुविभक्तयथ' दभितः स्तटथाी्े |
ag जलतेजोवायुष्ष्वपात्कः प्रपञ्चो नास्ति aise ब्रह्म वाहमित्यथैः, TAIN कल्पाद्यतुसारेण कायः |
दत्यष्टात्षरानुविधानम् |
[ऋ ` ` गी
ay दितौोयभागकरयम्।
रचः,
fang च तथा भागे वेदाभ्यासो विधौयते |
वेदस्लोकरणं ya विचारोऽभ्यसनं जपः |
aga चैव शिष्येभ्यो वेदाभ्यासो हि पञ्चधा |
समित्पुष्यकुशादौनां स कालः ससुदा्टतः | उपाद्ानस्येति विगेषः, वेदखोकरणं षेदाध्ययने, तद्रूपः प्रथमो- वेदाभ्यासः |
————
(१) पविभङ्तिष्यचम् |
२०४ Neat say
यान्नवर्काः,-- यज्ञानां तपसां चेव शुभानां चैव HATTA | वेद एव दिजातोनां निःखेयसकरः परः ॥ वेदविचारो मोमांसाध्ययनं, तद्रूपो दितीयो वेदाभ्यासः | aga,— WH प्रमोयमाण तु वेदेन करुणात्ना' | इति क्तव्यताभागं Matar पूरयिष्यति ॥ लघुव्यासः,-- यथा पश्भारवादहो न भारफलमभ्ुते । दिजस्तथा क्नानहोनो न वैदफलमसरुते ॥ Ja गरोयः सर्वेभ्यो वित्तादिभ्यो न संश्रयः । gate चक्रिरे धमं योऽनुचानो स नो महान् ॥ समुचितं स्तोकमपि gant विशिथते। शुतमच्र मोमांसा, अनूचानः साङ्गप्रवचनाध्यायौ अथेज्ञान- वानिति यावत् इति waite, तेन शिक्तादौनां षडद्धाना- मध्ययनं निय, बेदम्रूलल्वात् स्मृतोनामपि | मनुः, अज्ञेभ्यो ahaa: ser ग्रस्िभ्यो धारिणो वराः । धारिभ्यो ज्ञानिनः ae ज्ञानिभ्योऽध्यवसायिनः॥ अध्यवसायिनोऽष्येतारः,
(त
(१?) करणात्मना | (२) अतुषातारः।
ATATCaTT | ९०५
मनुः,- वुदिष्ठडहिकराण्याशु धन्यानि च हितानि a) नित्यं शास्ताणखवेक्तेत निगमां व वैदिकान् ॥ बुदिष्ठहिकराणि वेशिषिकन्यायादौनि, धन्यानि नोतिश्ास्ाणि, वेदिका निगमानिधेर्टप्रभृतयः | तथधा,-- ay धर्मोपदेशं च वेदशस्वा विरोधिना यस्तकंणानुसन्धत्ते स धमं वेद नेतरः 1 वेदाधंन्नानाय विचारान्तःपातिन्यायायध्ययनं शङलिखितौ,- न बैदमधोल्य नान्यां विद्यामधोयोत, अन्यत्र वेदाङ्गस्मृतिभ्य इति। श्रथाभ्यासरूपस्ततोयो वेदाभ्यासः । अभ्यसनं अभ्यासो गुण- नाकः, पारायणजपत्रह्मयन्नादि सिदिहेतुर्वेदधारणएफलाधं क्रिय- माण श्रानुसङ्िकपापक्तयाटिफलश्च | यान्नवल्काः,-- वेदाभ्यासरतं Wea महायन्नक्रियारतम् | न ranted’ तु पापानि महापातकजान्यपि ॥ मनुः, - श्रनभ्यासेन वेदानामाचारस्य च वजनात् | आलस्याटव्रदोपाच्च सत्यविप्रान् जिघांसति ॥
ननु वच्यमाणब्रह्मयन्नकरगनापि mae चारिताध्यमन्तु
22
(१) aay |
२०६ गदाधरपदतौ
इति चेब्र, धारणेऽभ्यासस्य साघधनलवादारणं विना ब्रह्मयन्नाभा- वात्, किं च ब्रह्मयन्नस्य प्रातो मानन्तरं तपे कात्मूब्वं वेश्वदेवाव-
साने वा तैत्तिरोयग्युत्या रात्रौ वा विधानेन कालभेदात् |
अथ जपरूपश्चतु्घो ३दाभ्यासः। मनुः,- वेदभेवजपेत्निव्यं यथाकालमतन्वितः | तं Ware: परं धम्ममुपधर्मोऽन्य saa ॥ इत्यादि Taran मलं भुक्ते जपो पूयशोणितिमिति जावास्यादयुक्त टौषवचनेन विहितस्य जपस्य नायं कालः | अङ्ृघतुधभागे तु मुख्या भवति मध्यमा | निल्यलादन्यकालेऽपि सानुष्ठया सखशक्तितः ॥ दूति ब्रह्मण्डपुराणोक्तेस्तस्य माध्याङ्किककखणि safe डनानन्तरं विहितस्य ब्रह्मयन्नरूपस्य जपस्य नायं कालः, किं तु पापक्तयफलकस्यायमेव दितौयभागः कालः, तथा. aggartfe- काम्यस्याऽपि, तत्रादौ प्रणवस्य कान्तिकसचिदानन्दब्रह्मपरस्य जपः सन्धैपापन्चयदाराऽन्तःकरणश्युदयापादनेन मोच्तफलः काय्य । तथाच यजुविधाने,-- ततः परमोंकारकल्यं व्याख्यास्याम इत्यादि |
ततोऽस्य सन्धं वेदा अ्रधोता भवन्तोति च॥
आचारसारः) २०७
योगो वान्नवल्कयः,-- प्रणवो fe परं ब्रह्म तज्जपः सव्वेपापडहा । ॐकारायुतमभ्यस्य acsa विशुध्यति ॥ यत्तदा दशसादसखरं जपमन्वह माचरेत् | तस्य दादशभिमसेः परं ब्रह्म WATTS ॥ शचिर्वाऽप्यश्टचिर्वापि प्रणवं यो जपत्सदा | लिप्यते न स पापेन -पद्मपत्रमि वाम्भसा ॥ ्रङ्धिराः,-- प्रणवादयास्तथा वेदाः प्रणवे पयपस्िताः | area प्रणवे सवंमभ्यस्येत्रणवं ततः | प्रणवे नित्ययुक्तस्य व्याहतिषु च सपसु | चिपदायां च गायत्रयां न भयं विद्यते क्षचित् ॥ योगो यान्नवल्काः,-- ्रदृष्टविग्रहो देवो भावग्राद्यो,मनोमयः | तस्योद्धारस्म्तं नाम तेनाइतः प्रसोदति ॥ स च maaan दिविधः,- प्रण वभूमुवस्ररिति व्याद्ृतितवयुक्ततव्सवितुरित्यादि विपदा गायत्रौत्येकः प्रकारः | स एव waurg इति सप्रमाणं प्राक् लिखितम् | सप्तव्याद्ृतिदशप्रणवशिरःसाददित्येन दितोयः | गहः,-- इति पविव्राख्यभिदितान्येतेभ्यः सावित्रो विशिष्यत,
२०८ गदाधरपद्तौ
नाघमषंणादित्यादि च, ऊकारस्य प्रणवाख्या | oy, ॐमुवः, Sa, SAE, ॐजनः, ॐतपः, ॐसत्यं इति महाव्याहतयः,- रापो ज्योतिरसोऽख्तं ब्रह्मभरूभुवखरोम् | अत्र च भवति ata, —
सव्याहृतिं सप्रणवां गायती शिरसा सद | a जपन्ति सदा तेषां न भयं विदयते कचित् ॥ ॥ VARA तु सा देवो दिनपापप्रणाशिनो । सहसरजसा सा देवो पातकेभ्यः प्रमोचिनो ॥ दशसाहस्रजाप्येन सव्वैपातकनाशिनो | सुवणेस्तयक्द्िप्रो ब्रह्महा गुरुतल्पगः ॥ quay विश्ष्यन्ति लक्तजापान्र संशयः | प्राणायामचयं AS कल्यं कल्पं समाहितः.॥ रहो रा्क्लतात्पापात्तत्त्षणादेव मुच्यते | सव्याहृतिसप्रणवाः प्राणायामास्तु षोड़श ॥ अपि भ्वुखनं मासात्पुनन्यहरहः कताः | aa गायत्रपधिकारात् सबव्याहतिशिरिःसहितदश्प्रणवयुक्त- गायकाः प्राणायामः प्रतोयते |
तथा,-- हस्तत्राणप्रदा Sal पततां नरका णवे | तस्मात्ताममभ्यशेनिल्यं ब्राह्मणो हदये शुचिः ॥
श्राचारसार. | २.०८
गायत्रोजप्यनिरतं दव्यकव्येषु योजयेत् | तस्मित्र तिष्ठते पापमदिन्दुरिव पुष्करे ॥ सावितीजप्यनिरतः स्वगेमाप्रोत्यनुत्तमम् | साविचौजप्यनिरतो मोत्तोपायच्च विन्दति ॥ तत्र न भवं विद्यते इत्यत्र नरकभयं संसारभयं नास्तौत्ययः, SAH; प्रकारः | मनुयमौ, ॐकारपूव्विकास्तिखो महाव्याद्तयोऽव्ययाः | विपदा चेव गायतो fara ब्रह्मणो मुखम् ॥ योऽधौकेऽहन्यदन्येतां चोणि वघाणखतन्वितः | म ब्रह्मपरमभ्येति वायुभूतः खमूर्तिमान् ॥ वायुभूतो नलिङ्गशरौरनिष्टः, खमूत्तिमाना काशव्यापो, पुनर्य॑मः.-- गायत्रयासु परं नास्ति मौनात् सत्यं विशिष्यते) areata eat शतमध्यां दशावराम् | गायत्रीं तु जपेवित्यं सव्वपापप्रणशिनौम् | गायत्रौच्धेव वेदां तुलथाऽतोलयत्प्रभुः ॥ ठकतथतुरो वेदाः साङ्गाय सपटक्रमाः॥ एकतय्ेव गायचो तुल्यरूपातुमा AAT | तव प्रण॒वव्याहृतिचयस्रहितगायत्रोजपकथनात् | प्रणवाद्यतिसंसद्ां जपेदपाद्तिभिः मदा | गायत्रीं waar इति वंकन्पपरमेव | २७
२१० गदाधरपदइलौ
mat प्रणवोऽस्मिन् पन्ते वेकल्पिकः | ममुः,- सहस््रक्रत्वस्त्वभ्यस्य afetafam दिजः |
महतोऽप्येनसो मासात्वन्त वा fe विमुच्यते i sq यदापि वदिर्हशविश््टिजपविधानाव्र खष्टग्रामादौनां
सामान्यदटेणानामिद प्रसदः |
ww a ae तथापि श्रसम्भवे श्रप्राघ्रतब्ट्हकटेश जपमाचरस्सि शिष्टाः |
यागौ याज्नवल्कायः,--
Sacra विराहत्ता STATA सदा | anteat yaad दशभिः प्रापयेदिवम् ॥ विश्ावत्तेन सा eat नयते डौशखरालयम् | अष्टोत्तरशतं AIT तरते भवसागरात् ॥ सर्व्वषामेव पापानां सङ्करे समुपस्थिते | दशसाहाखिकोऽभ्यासो aaa: शोधनं परमिति ॥ यच at च संकोणमात्ानं मन्यते दिजः | aa aa तिलं्होमो गायता जप एव च ॥ वायुभक्तो दिवा तिषठेदरातीं नोराष्ु eres | Wa सहस्र गायत्राः शुदिन्रद्यवधाहते ॥ शतेन गायचया स्नायात् शतमन्तजंले जपेत् | श्रपः शतेन पौत्वा तु सव्यपापैः प्रमुच्यते ॥
्ाचारमारः) २१२
तथा, -- गोघ्नो FOS ATA ब्रह्महा Waa: | WIE BUH च यथय विप्रः सुरां पिवेत् ॥ गायत्रयाः शतसषस्रेण जप्येन तु भवेत् शविः | एवं याश्नवल्छोयजपप्रयोगाणां व्याहतित्रयविशिष्टगायच्रीजप- विषयत्वं, adalat प्रणवयुक्तगायतच्रो विषयत्वं, ये प्रयोगा- एतदन्यतर लिङ्शृन्धास्तच इयोः कन्पयोव्विकल्यः | यथा,-- सचघषामेव पापानां सङ्करे समुपस्थिते दशणसाहसिकोऽभ्यासो गायत्राः शोधनं महत् ॥ गायत्राः शतसादस्नो जपो नक्ताशनो few | वहिःखरातस्य त्चेव स्न्दधकल््रषनाशनः | दशायुतानि wat च हविष्यागो स मुक्तिभाक्.॥ गायत्रयास्तु जपन् कोटि ब्रह्महत्यां व्यपोहति | नलक्तजप्याद्रायक्रयास्तुं सुरापानात् TAA ॥ पनाति aunt गायकाः लक्तसपघततिः | गायत्रा AAA तु AAA गुरुलन्पगः | रच्च गुणविशेषात् फलविशेषः | वापक्तयेऽप्यनुवन्धभटादिशवः | लया यज्ञुव्विधान, अथातो गायत्रौकन्यं व्याद्यास्यामः, ama gun स्थण्डिलमुपलिप्य कृगरेषुपविद्रौ द्यावाण्रयिष्योः
मन्धिमोक्माणो जपत् |
२१२ गदाघरपडतो
sarge गायल्मं जपेत्, यावत्कालं यथाविद्याकालं, afaquaataa चतुब्विंश्त्याज्याद्तिसदस्राणि जुद्धयात् तत्सवितुरिति, समारहोमो दशायुतानि sar सन्वेपापैः प्रसु- च्यते, अचोङ्ारपूव्वैगायच्ौमाचस्य जपः |
न व्याहृतिप्रषेशेन, यावत्कालं यथाविद्याकालमिति सिध्यथे- जपपुरश्चरर एषः ।
श्रहोरात्रोपोषितः सादहखिकं होमं समाचरेत्, तिरच- पोषितो दशसाहसखिकमित्यादि वच्यमाणकालावदछिन्रजपकल्य- नम् । सत्पमन्वाणां gatas लक्तमयुतं ava यतमिति सिध्यपेच्ता काय्यमल्युपक्रमे विधानादुग्राद्यम् |
तधा, -
स्तौशूद्रसस्भाषणवच्जितरातमयुतं wat faut भवति, दितीयं विद्यार्थो, ठतौयमासेम्यकामः, चतुथं पुत्रकामः, पञ्चमं धनकामः, षष्ठं प्राणकामः, सप्तमं सोभाग्यकामः, AeA ATHT- वजं सर्वे aut वशोभवन्ति, नवमेन mast सुरूपां पश्यति, द श- मेन ब्रह्मलोकमवाप्रोति । ward: काम्यहोमः, दूव्वामायुस्कामः, पशूनासुपघाते कुशान् जुयात् ज्वरापगतये तु आम्नसमिघो जुहयात्, खदिरमन्रादयकामस्य, अरपामागमधेकामस्य, पद्यानि खोकामस्य, aang कन्यार्थं, अकामिलाज्यद्टोमात् परं व्रह्मा धिगच्छति |
पराप्य देशच्च amg दिजः सामथ्यमेव च ।
CHIE ब्रह्मकू्वागो एकाडमेकभत्त्षत् ॥
प्रचारसार, | २१२
एकाह ब्राद्धणात्रागो गायत्रोजपमा चरेत् |
शतं स्नात्वा तु Waa: शतमन्तजले जपेत् ॥
अपः शतेन पोत्वा च सव्वपापैः प्रमुच्यते |
WAI RAWA ब्रह्महा गुरुतल्पगः |
woe tae च यख विप्रः सुरां पिवेत्!
श्रयाज्यं याजयित्वा तु छत्वान्यदपि पातकम् ॥
न सोदेत् ufaweara: एथिवोमपि सागरम् |
ये च कैचिद्ग्रहा दुःस्था: सौम्यास्ते स्युः न संशयः | feata विदार्धत्यादिषु समुचयोऽयु तदयमित्यथेः, एवं ठटतोयादिषु, शतं खात्वा तु Waa इत्यत्र गायत्रौकरणख्रान शतं वाक्याधेः |
योगौ यान्नवल्कयः,-- ऋण्विधाने, गतेन गायत्राः स्रायादिति शतसंख्यक गायतो-
जपकरणशकमेव स््रानमिति कन्य्भदः।
तन इयोर्यावत् चुततिकनत्तव्यतायोगेनानु ष्ठानम् | WAI न्यासः, AHAB, प्रथमं प्रणवन्यासः, रकारं नाभौ, उकारं हदि, मकारं afs विन्यस्य ब्रह्मरूपतयाकधष्यानम् | व्याद्तिन्यामः ।
भ्रूः पादयोः, भुवः जानुनि, सखः कल्यां, नाभिदेगे महः,
जनलोकं हदव, तपः HWE, भ्रललाटमध्य सत्यं । गायत्रयत्तरन्यामः |
OES तया YAR जानुनोज ङ्यो स्तघा |
Rata aay Ulat नाभौ Aaa च ॥
228 गदाधरपदतौ
जठरे स्तने च हदये क रह वक्त च तालुके! |
ate चक्षि भ्वुमध्ये ललाटे पूव्वेके मुखे ॥
यास्ये च पञ्िमे चैव उत्तरे च यथाक्रमम् |
्रन्तिमं afe विन्यस्य परं ब्रह्म स उच्यते ॥ qaqa शिरसः पूव्वेभागः, एवमन्यत् |
aq शिरोमन्वन्यासः |
We वक्षसि ah च समोके हृदये तधा । पायौ नाभ्यां ललाटे च नवमं afe विन्य सेत् ॥ समोकं awe इति केचित् गले पृष्ठं समोकं वा। ce न्यासचतुष्कं च सल्न्रास्यति यो नरः 5 सव्वपापविनिर्मक्तो ब्रह्मसायुज्यरच्छति ॥ अत्तरदट्वताः, श्रमनिर्वायुस्तथा सूर्य्यो विष्णुयेमो वरुणश्च | हदहस्पतिश्चपजन्य Tel गन्धव एव च | पूषा मित्रावरुणौ च त्वा च वसवस्तथा | मरुतः सोमोऽङ्किराश्च विश्वदेवास्तथाशिनौ ॥
(१) ata fa | (२) चक्तभ्यृवोमध्ये ९१
३, faa |
श्राचारसार्ः। २११५
प्रजापतिश्च zara सरुद्रव्रह्मविष्णवः। जपकाले तु संयोज्य' तेवां सायुज्यतां व्रजेत् ॥ न्धासचतुष्कमत्तरटेवताचिन्तनं च काम्यमिति वदन्ति) ५ ~ यज॒विधाने,-- ग्रथ रत्ताधं विदाङ्गान्युखन्ते, मन्ाणाभिषलत्वत्यादिनाः खं ब्रद्मान्तानां, शिवसङ्ल्पो हृदयं, पुरुषसूक्तं गिरः, उत्तरनारायणं शिखा, श्रप्रतिरथं कवचं, शरतर्द्रोयमस्तं, शतरुद्रोयं सद्राध्याय- एव काम्यानां, वयं सोभेत्यनुवाकथोतेति रुट्राङ्गऽधिकस्य विधानात् । तथा प्रकारान्तरं, मनो ज्योतिः wea, श्रवोध्यम्निः शिरः, asi दिवः faa, मर्माणि ते कवचं, मानस्तोकेऽस्तं, तथा प्रणवो भूरभवःस्वरिति ख्द्यदयादोनिः, ऊहृदयाय नमः, भू; जिर- ~ * 3 © से स्वाहा, भुवः शिखाय वषट्, सखः कवचाय ड, ऊभूभुवः खः WEG फट् । © ~ = न~ x uaa यजु वि धानोक्तप्रयागेषु नित्यमन्यत्र बेकल्पिकम् | गायत्ोमधिक्लत्य तु योगो यान्नवल्काः,-- [के © प्रणवोभ्रूभृवः सवरित्यङ्गानि हृदयाय नमः | दिषावच्ये ततः पश्चादाषं wea देवतमिति | 0 ~ न~ दिधात्वत्तिव्यस्तसमस्तरूपक, समस्त नास्तमित्यथः |
--~न ~ -=---- ~~~ -- --- =-= व -- = ----~ ~ er ey
(१) afar | (2) मन्त्या णामोचेतेत्याटि ना) (3) qgeaietia
२१६ गदटाधरपद्तौ
तथा,-- तातारमिन्दर, तन्नो अग्न, सुगन्रुपन्यां, Waa तत्वायामि | आआनोनियुभिः, वयं सोम, तमोशानं. अस्मे रुद्रा, स्योना- ण़थिवो्येततसंपुटं जपकाले होमकाले tat प्राच्यादिषु Garg | योगो वाज्ञवल्काः,-- प्रणवादन्तसंरुद्धो जपो व्याहृतिभिः ae | प्रणवव्याद्ृतिभिः सादं खाहान्तं होमक्श्रणि ॥ प्रतिलोमं प्रयोक्तव्या फट् कारान्ताभिचारिक | तेन सश्याव्यतिरिक्रजपे प्रणवा दयन्तत्वं अ्रत्ावादह्य यजुषानेन तेजोऽसोति विघानत इति यान्ञवल्कयपाटेऽपि ओजोऽसोत्यारि मन्त एव तेत्तिरोयसिद्लो ग्राह्यः, विसज्जनमन्त्ोऽपि ततेवोक्तः, सन्ध्यास्थानेः दभितौ, area विसजयेदिति वचनादित्यत्
नमस्कारपूव्वेता विदिता | तथा,-- = € [० = WAIT समुद्दिष्टा कौशयवसना तथा | = > 0 ~ A A 9 A प्वतविसलेपनेः पष्परलंकारख wfoar ii ्रादित्यमर्डलान्तस्ा ब्रह्मलोकख्िताधवा | अक्तसूत्रधरा देवो पद्मासनगता एमेति ध्यानमावश्यकं, अ्रधाध्यापनरूपः पञ्चमो वेदाभ्यासः, दक्तवचने तदान वेददानं
© अध्यापनमिव्यघः।
~~~ ~ ` ^ जक ~ ~~ ~~~
१) ARATE | (२) ea |
eee
आचारसारः | २१७
यद्यपि, अध्यापनमष्ययन यजनं याजन तधा |
दानं प्रतिग्रहसेव षट्कश्भाश्यग्रज्नः ॥
Tag aaa तोणि कम्माणि जोविका।
याजनाध्यापने चेव विशुद्धाच्च प्रतिग्रहः ॥ इति । ्रध्यापनस्य जोविकात्वसुक्गं न ध्मजनकत्वम् |
तधा,-- शुञ्ूषाविद्यान्तरप्रामिप्रत्युपकारादिकामनया क्रियमाणस्य wa
जनकत्वे मानाभावः, तथापि aan टृष्टफलाभिसन्धानमन्तरेण परोपकारवुद्धया क्रियमाणस्याध्यापनस्य ब्रह्मलोकादिफला्थतवं बोध्यं तत्र पुत्ाध्यापनं नित्यम् | तधा,-- तस्रात्य॒त्रमनुशिष्टं लो कमा, तस्मादेनमनुशासतोति शतैः | याज्ञवल्कयः,-- तन्नो द्रोही मेधावी शविः कल्याण सूचकः | अध्याप्याः AYMARA धन्मतस्तविमे ॥ aaa; परोपकारन्नाता, setet प्रसिधः, ofa: पातकादिः रहितः, HATTA, शुभलत्तण युक्तः | सा धुर्धान्धिकः, शक्तो वेदात्तरग्रहणधारणे | श्राप्नो दितेषो, खः aatat न्नात्यादिः। तथा वित्तदः खेच्छया न तु TERA, मनुः, च्राचायपुतः शयुषुज्ञानदो धाञ्चिकः Tha: | श्क्तोऽघेदाता खः साधुरध्याप्या दश Waa: | = (4
२१८ गदाधरपड्तौ
saat विद्यान्तरदाता। तधा,-- विद्यादानेन सुमति ब्रह्मलोके Wea | विद्यादानास्परं दानं चेलोष्येऽपि न विद्यते ॥ तथान्यतः, - तो खादरतिदानानि गावः wat सरखतोव्यादिषचनत् विद्यान्तरदानमपि acne काम्यमिति भ्ध्यापनान्तगंतमेव | वडस्पतिः- एवं दग्डादिकर्यज्ं ama तनयं पिता | वेदमध्यापयेद् यन्नाच्छास्तं मन्वादिकं तथा ॥ aq; — भाग्यो gaa दासथ शिष्यो भ्राता च Met | प्राप्तापराधास्याज्याः स्यु रज्वा वैएदलेन वा ॥ अत्र शिष्टाः,- alla योऽननुन्नातः परस्मात्मठतो दिजः | aman संयुक्तः स याति नरकं भ्रुवम् ॥ यख खुल्लान्यतः शास संस्कार प्राप्य वा शुभम् | अन्यस्य जनयेलोत्तिं गुरोः स ब्दा AAG ॥ दूति हितोयभागक्षत्यं |
aq ठतोयभागकछ्लत्यम् |
तोये चेव भागे तु पोष्ववर्गायैसाधनम् | माता पिता गुरुभाया प्रजा दौनः समायितः॥ श्रभ्यागतोऽतिधियाग्निः पोष्यवग sere: | ज्नातिवेन्धुजेनः लोणस्तथानाधः समायितः | waite wage पोष्थवग उदाहृतः ॥ न्नानविदुभूप्रदाः पुण्याः सवं पुण्याः fatter: ॥ भविष्यपुराग,-- भास्करायतनाभ्यासे यत्तोयं ‘gaara: खितम् | ख्यगङ्खति fasa तत्र खात्वा दिवं ब्रजेत् | शरिवलिद्गसमोपस्धं यत्तोयं पुरतः स्थितम् | शिव गङ्गति तदृन्नयं तत्र स्नात्वा दिवं व्रजेत् § aa विगरेषोपादानात् क्ल्िमस्यापि जलस्य aang शिवगङ्गात्वं च, Va जलसामोप्यं पुरस्त्वं च | ARTES — तत्र क्रतुशतं GW नदो यद्रौत्तरायतं | तदा शतगुणं प्रोक्तं ofa शिवसंत्रिधौ ॥ [
(१ परतः feaq |
२२० गदाघरपदतौ
योगौ यान्नवल्कयः,- तिरात्फलदा नयो याः काथिदससुद्रगाः। समुद्रगास॒ wate मासस्य सरितां ata: i एव, टेवा'खिंशत्सदखं जलधिगतनदोखानमन्योन्यतुल्यम् i शिष्टाः,- नदोख्रानमवाप्रोति Bla: SF जलाशये | वाइखातं जल AAT AFTATARATAATT ॥ अत नदयादोनां संयोगण्धकल्न्यायेन गुणसम्बन्धः, भायका- रमते तस्मिंस्तु वत्तमाने तदायितकामोऽपि saad इति नोल्या प्रातःसरानेऽपि मध्याङ्ल्रानोक्तानां ATS ahaa गुणफलसम्बन्धः, ali चाक्ञचिम इति नदानुवादो न क्तिमनिषेधः, श्रतएव खकारितेतु न विरोध इति लच््ोधरः | अतएव भूमिष्टसुदुतात् पुणखमिति कतिमाक्लत्रिमसाधा- रण्येन माकंण्डयादिभिसक्तम् | याज्ञवल्कयः, - wad विद्यमाने वा उदके सुमनोहरे | arenes दिजः स्नायात्रदौं चोतृङज्य afaa | ama नदयादौ वह्दकसम्भवे श्रल्मोदके न GTA | एवं अक्लतिमसम्भवे कतिमे न स्नानम् |
Pe = -----
(१) 2a fanayad |
अचारसारः। २९२९१
विष्णुः,- परनिपानेषु न स्रायादाचरेदा पञ्चपिर्डानुदुत्यापि | आपदि जलान्तरासम्भवे-- मनुः,-
परकौयनिपानेषु न Aaa कदाचन|
निपानकरत्तः rare दुष्कृतांशेन लिप्यते ॥ योगो याज्ञवल्कयः, -
परकौयनिपानेषु यदि सायात् कदाचन |
सप्त पिण्डान् AYA ततः सानं समाचरेत् ॥ शंखलिखितो,--
खायात्तङागोद कनिपानकूपेषु |
सप्र पञ्च तीन् पिण्डान् see देवपितं स्तपं येत् | वौधायनः,--
खवन्तष्वनिरुदासु तरयो aut दिजातयः |
प्रातरुलयाय Fale टेवपि पि तपैणम् |
निरुबासु न कव्व रत्रंशभाक् तच सेतुछत् |
तस्मात् परक्ततात् सेतून् कूपांश्च परि वज्जयेत् ॥
Bea वा alg पिण्डान् कुय्यांदापतसु नो सदा |
निरुदयासु तु खत्पिण्डांस्तीस्तलोनस्वुघटास्तथा ॥ Fad व्यवस्था,--
परक्तततडारीषु सप्पिर्डोदरणं, कूपतडागातिरिक्तपरक्षत-
जन्ता शये पच्मत्पिर्डोदर णम् |
२२२ गदाघधरपदतो
परक्ततकूपेषु पिण्ड तरयोचर णं प्रवदहसेतुकरणास्नलाधिक्यं यत्र aa सत्पिण्डत्रयोदर णं अ्रम्बुचटचरयोहरणच्च | अत च,- aa fame स्तेखतुभिधैनु रुष्यते । एकधन्वादितूयोन्तं कूपमानसुदाहतम् ॥ शतधन्वन्तरा वापो युष्करिणो चतुर्गुणा | सहस्रेण तडागः स्यादयुतेन तु सागरः ॥ ६ व्यक्त लक्षणाः कूपादयः, WAY परक्ततेषु उत्ङ्ष्ेष्वनुत्खृषटेषु च निषेधपिण्डोरण | पिर्डोद्र णं विधायत्वाह योगो याज्ञवल्कयः, TATA तु यः कुयात् परकोयजलाशये । वधा Slane तस्य कन्तः पापेन लिप्यते ॥ तथाच पिर्डोदरणाभावे सखानवंगुखयात् पुरुषदोषाज्च तद्भय- समाघानाधं «fowl, केवलं जलान्तरासम्भवे परक्ततजले वेधसख्नानकरणेन न स्नानफलं न वा पुरुषदोषपरिहारः | faq शरोरशबिः, प्रत्यवायपरिष्दारख स्यादेव, स्नातस्य वङ्कितपव्यादुक्तेः, एवं संक्रान्तिग्रहणादिनेमित्तिकल्नाने वोध्य, ARMTHMAT जलान्तरासम्भवे श्रवैगुष्यभेव | Aa Sawa: fatarq परक्षपेऽपि स्रानखरूपनि्व्वदादवैगुर्यमेव | यरुषायैनिषेधातिक्रमे दोषः स्यादेव, aeaaeraret विक्रयादिना परकौये wa नदोसेतुभक्कादिना परभूमौ गत्तं जाते an परकौयनिनभूमौ वर्पोदकपूणल्वे च जलस्य च पर कौयत्वेऽपि
आ्रचार्खार.) RRR
परक्षतत्वाभावाव्र पिण्डोदरणं, श्रतएव araw afeana aaa परषारिणेत्यत्र परवारिपदस्य परवारिक्षविममक्षविमं च परेणो- पाज्जितमिति लच्छोधरव्याख्यानाव्र पिण्डोडरणम् | TUS: प्रत्यवायपरिद्ारख स्याताम् | पत्र केचिग्माचोनाः,- परकोयपदस्याजदल्नक्षणया निपानकनत्तुपरसम्बन्धिपरत्वं भवेत्, WANT WHAT न्याय्यत्वात् यत्क्रोतं परिग्णहोतं वा तत्रापि न निपेधपिर्डोडरण दूति | योगो यान्नवल्काः,-- न UTE स्वागता यापो नयाः प्रघमवेगिताः | पर्तोभिता केनापि are तोर्धदिनिःखताः ॥ प्रयमवेगितानिषैधः शष्कनटोविषय इति लच््मो धरः, wet far: इस्तिमदिषादिना, तौर्घादिनिःखतास्तोर्यी दिच्छिव्रास्तौ्धगत- त्वनाप्रत्यभिन्नायमानाः | कात्यायनः,--
maga यावणादि सव्व नदयो रजखलाः | तासु खानं न कुर्व्वीत वञ्जयित्वा समुद्रगाः । षमुद्रगाः सात्ताग्मत्यभिन्नायमानससुदर प्रवेशः, यव्यो मासः। यत्त्,--भागोरथो च कालिन्दौ wet च सरस्वतो | विशोका च वितस्ता च गौतमो कछष्णवेणिका ॥ तुङ्गभद्रा भोमरध्या तापौ चैव पयोष्णिका । Siew महानदः पापिनः पावयन्ति याः ॥
२२४ गंदाधरपडती
इति वचनात् ससुद्रगापदं दादशथमहानटौपरमिति तत्र । समु- दरगमापदस्य प्रसिदयोगत्यागेनाप्रसिडरुचि कल्पनायां मानाभावात् | तथा,- | आदौ ककंटके नयः सवी Ta WHAM: | fafed तु चतुर्थेऽङ्क शुदा स्युजोङ्कवो यथा ॥ ति पठन्ति aa गङ्गाया दृष्टान्ततयोपादानान्यधानुपपक्या नित्य- शबत्वं सूचितम् । गङ्ग च यमुनाचैव श्रत्तजाता सरखतो | रजसा नाभिभ्रूयन्त ये चान्ये नदसन्ञकाः ॥ ब्रजाता Wad, कुरुचेतसख्िता सरखतो | नदाः शोणनदादयः। काल्यायनः,- उपाकशरणि चोत्सगे aaa तथेव च | चन्द्रसूर्यग्रहे चेव रजोटोषो न विद्यते ॥ जलान्तरासंभवे न रजोटोष इति कालादशेकारः | अतएव न दुषयेत्तोरवासिनामिति मदनपारिजातष्टता स्मृतिरपि तत्परेव, तेन विशेषविधानादवेगुख्यम् | व्याघ्रपादः,-- qua कूपवापोनामन्यनापि समुदुते | रजोदुष्टेऽपि पयसि ग्राम्यभोगो न दुष्यति i श्रन्यनापि घटादिना,-
अन्त्यजः खानिताः कूपास्तडागा वाप्य एव च |
अ्आचारसारः। RAY,
^एषु स्नाता च पोता च प्राजापत्यं समाचरे" दित्यापस्तम्बोय- निषेधस्य पुरुषायवत्वेऽपि परल्लतव्रन खानवेगुणखमप्यस्ति | जनान्तरासम्भवे न स्रानफलं प्रत्यवायपरिह्ारः स्यादेव, पुरुषां प्रायथित्तं च काय्यं । नेल, -- न स्रानमाचरेहुक्ता नातुरो न महानिशि) न वासोभिः सद्ाजसं नाविज्ञाते जलाशये | कतभोजनस्य यदटच्छास्राननिषघः, निव्यस्रानस्य ATATATAT चण्डालादिसख्भनिमित्तकस्यावभ्यकत्तव्यत्वादिति मेधातिचिः। एवमातुरस्य मदहानिशायां अनवरतं च लौकिकमेव निषिडम्। अविन्ञातत्वं aaa fafeafaqaaa च 1 जावालिः,- तयोदश्यां टतोवायां दशम्यां च विशेषतः शृद्रविट्चचरियाः ATA नाचरेयुः कथंचन ॥ शूद्रादोनां यथाक्रमं रागप्राप्तस्य | शाः -दश्मो नवमौ चैव ठतोया च तयोदशो | प्रतिपच fanaa स्रानमन्वं विवजंयेत् ॥ दादण्चां AUT GA स्नातव्यं कथं चन) दशं Gla न Hala मातापिचोसु staat: न वजयं aa वज्यं तत्रिमित्तान्तरसम्भवे। न स्रायादुत्सवेऽतोते माङ्गल्यादिनिहच्य च ॥ अनुत्रज्य FEIT gafaazeaan: | २९
२९६ गदाघरपद्तौ |
भरणं पोष्यवभेस्य प्रशस्तं खगेसाधनम् | नरकं Tish तस्य तस्मादयतेन संभरेत् ॥ स जोवति पुमानेको वहु भिर्योऽनुजोव्यते | जोवन्तोऽपि BATH युरुषाः खोदरम्भराः ॥ | yaaa धनाजनं, दनः समायितः न तु daa, आथिती- ऽपि अभ्यागतः, सम्बन्धो ग्रामान्तरादागतः, ज्ञातिः freaar, वन्धुमाटवन्धुः, जनः आत्मजनः, waa: पिव्रादिपोषकरहितः, अत्र माच्राद्न्न्यन्तानां aerate गर्हितेनाप्युपायेन पोषणौ- यल, ज्ञात्यादौनां सम्भवे न गितन पोषम् | गुरून् त्यां घोज्निरौषंत्रचिष्यन् देवतातिथीन् | सव्यतः प्रतिग्णह्लोयात्र तु eaqaa ततः ॥ इति- मनुवचनात्,-- नतु ठष्येत् प्राण्यातामाचं Fates । aat,— aed ज्ञातिमासाययो ज्ञातिरवसौदति। सौदता यत्लतं पापं तेन पापेन लिप्यते ॥ इति माकश्डयपुराणाच, ज्ञातिसमानत्वात् माठवन्धादौनामपि सम्भे पोष्यवगेत्वम वगम्यते, अतएव गुर्वादरौनामपि प्रकारान्तरेण व्रत्िसम्भवे न dread | गुरुषु त्वभ्यतीतेषु विना वा awe वसन् | aaa हत्तिसिद्यथं ग्ह्लोयात् साधुतः सदा ॥ इति, नै विना वाः we aafafa तेषां प्रकारान्तरेण वत्तिसिद्धाविति-
अआचारसारः। २२७
भावः, aaa घनप्रतिग्रहविचारादयश्चवच्यन्ते, इति दतोवभाग-
HAA | अध चतुधभागक्लल्म् ¦ ब्रह्मयाण्ड,-- ASAI तु सुख्यं भवति मध्यमम् | तेन नित्यं सदा खानं कत्तव्यच्च गहायितेः ॥ दच्ः,- faa नेमित्तिकं काम्यं fafa area | तेषां मध्ये तु यत्रिव्यं तत्पुनभिद्यते विधा ॥ मनलापकषणं वाद्ये AIT जले स्मृतम् । सन्ध्वाद्नानसुभाभ्यां तु WAST: प्रकौत्तिताः ॥ गह्ः,--
“मलापकषणं नाम BARE ya,” इति नित्यस्रानम्वे मनलापकषेणसरानस्य गणनादस्य निरवकाशेन गटहस्य कलात् तदिरुदस्य ब्रह्मचारि धग्मंस्याभ्यद्गनिपेधस्यान तिदेशः | तवाच,--
तेलाभ्यज्गं च ताम्बुलं मांसं कास्थे च भोजनम् ।
amar यतियैव विधवा परिवज्नयेत् ॥ इति वचनाद्ुहखस्याभ्यद्गो न निषिद्ः तेलाभ्यङ्गस्य सव्वंदा निपिदते- अष्टम्यादितिधि विरेषनिपेधस्य वेयथ्य प्रसङ्ग; |
२२८ गदाधरपडदतो |
विण्णुपुराण,- चतुरदष्य्टमौ चैव अमावास्या च पूखिमा । पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरेव च ॥ तेलस्वौ मांसभोगो च पड्धसतेषु पव्वैसु | विर्मुतभोजनं नाम प्रयाति नरका प ॥ ग्रगेषपन्बैसखेतेषु तस्मात् संयमितेनेरेः | भाव्यं सच्छास्ववेटेज्याटानजप्यपरेः सटा ॥ वसुनो ब्रह्माण्डपुराणे,- श्ेवातद्रं ad पित्तं छतसुच्ते | अतस्तेलेन Basi ब्राह्मणेन स गुषहापुनरिति विधिः qe: | अत तेलपदस्य तिलभवन्नेहे मुख्यता, सार्षपादौ च काल्यायनौयस्य तेलप्रत्ययानु शासनस्य महाभाव्यकता गौणप्रयोगेण प्रत्या ख्यानात्सा- पपेरण्डखेदादौ सुख्यतैलत्ाभावान्न तेलनिषेषे तत्निषेधः + तथाच प्रचेताः,- तेलाभ्यङ्ग निषेधे च तिलतलं निषिध्यते | तस्मात्मकतेलं गन्धतेलं साषपं युष्मवासितम् ॥ वज्याङष्वप्यदुष्टं स्याद्रव्यान्तरयुतं तथा | इत्यादि वाक्येषु साषपपदो पादानं, पक्रतैलाभ्यनुज्नायां SVU | ud बामनपुराणौोये चित्राहस्त खवणर्तेषु तेलमिति निषेधेऽपि वोध्यं । | दश्णतातपः,- Alana कुलं हन्ति तेलग्रहण्मष्टमो ॥
(१) सद्ा पुनरिति fafa: we: |
आचारसारः। २२९ बमः,- आसप्तमं कुलं दन्ति शिरोऽभ्यङ्गचतुदंशो ॥ तथा,- षष्टोषु तेलं मलमष्टमोषु | इत्यादौ टोषातिश्याल्ु हमातनिपेधः | वामनपुराणे,-- नन्दासु नाभ्यङ्गमुपाचरेच, varia सन्बस्रेह- निषेधः, नन्दाः, प्रतिपत्षष्ठाकादश्यः | यत तंलोपभोगस्तत्रमक्णस्यापि निषेधः | तथापि साषेपादितैललतपूपादेा न निपेधः। qatagqa:,— | ana तेलसंस्पम् दिष्टा भाया विनश्यतौ त्वच तलस्य भक्तण- मपि निषिद्धम् | areruface ast az frat fafa तधा । तेलेनाभ्यच्येदुयस्तु चतुभिः परिरौयते ॥ चतुभिरायुःप्रन्नायणशोवनेः, तेन चतुर्यीनिवम्योरपि निषेधः । पिदखराड प्रगे खाने दादश्यकादाशोषु च) सुराखरानसमं aad तस्मात्तेलं विवजयेत् ॥ प्रगे प्रातःकाले | MES. — उपोषितस्य afaa: छत्तकेशस्य arf: |
तावच्छो स्ति प्रोता यावत्तं न संस्पृगेत् ॥
२३० गदाघधरपदती |
बह्मारपुराणे,- i
हत्तापकोत्तिंमरणं wHATaag च ।
दारिद्रय सव्वकामाधिरभ्यङ्ग भास्करादिषु ॥ इति
रविकुजगुरुश्क्रवारेष्वपि निषेघः।
समाचार स्तोणामेव वारवजेनविचारो न पुंसाम् |
यत्तु चिन्तामणै,-
पञ्चमो दशमौ चेव पूणम च त्रयोदशी |
एकादशो दितौया च दयोरपि च wa: ॥
अभ्यङ्गस्रानपानायोर्योऽत्र तेलं निभैवते ।
चतुणां तस्य ठद्िः स्याइनापत्यवलायुषां ॥ पूरिमायामपि धनादिकामस्व विधिवलात्रिषेधाभावः, निषेधस्तु निष्कामस्य, aa चिचादिनक्तत्रयोगेऽपि बिहितलादेव न दोषः, पव्वेणि तु विशेषमां सभक्तवत् | तथाच शिष्टाः पठन्ति,--
दशम्यां तेलमस्यृष्टा यः स्रायादविचच्तणः |
चत्वारि तस्य नश्यन्ति Ag: प्रज्ञा यशोवलम् ॥ तदुपासनमाते नित्यत्रतसिद्धया काम्यत्रतानुष्टानाभावे बोध्यं । देवलः,- जिरोऽभ्यङ्गावशेषैण तेनाङ्गं विक्तेपयेत्। नेति सम्बन्धः, शिरः- arate gata तैलमित्वधेः, तिथिनच्त्रयोस्तेलादिनिषेधस् तदयािमात्र एव, fatug निहच्याव्म कालम तमपेचते इति
aa: | =
' आचारसारः। २३२१
संक्रान्तो तु तदवच्छित्राहोराचे, संक्रान्तिसिमयस्याति- GMa दु लं्तत्वात्तदवच्छिन्राहोरात्रस्येव ग्रहणात् । अ्रतोताना- गते ga इत्यादि वचनानां तु दानविषयत्वमेव न तेलस्तोमांस- वजन विषयत्वम् । पण्यं नाम विहितविधिग्य इति निषेधस्य guaran | aaa च तिलैः स्नानं पूरं व्यासोऽत्रवोन्मनिरिति वचना तिषिधाभावाचर fanfare सनव्वेदिने न दोषः | यत्त॒ चिन्तामणौ, | तधा सप्षम्यमावास्यासंक्रान्तिग्रहणषु च । धनपुत्र कलत्रा्थो तिलपिष्टं न daa ॥ इति, तधा सव्वेदा ल्रानविधिपुंखतावाक्यवलाद्नपुवरकामस्य काम्यो- निषेधः | यत्त,-- प्रतिपद्यनपत्यस्य दितोयायामपनलो कः | दशम्यामधनं सव्वं दन्ति तत्र चयोदभो | तदारोग्यल्लानविषये राजमात्तण्डे उपसं हारात्तत्परमेव, सव्पैदा पुखतावचनादव | शिष्टाः पठन्ति,- यकामः WAST स्नानं कुर््यादामलकंदिंजः। तुष्यत्यामनकँव्विष्णुरेकादश्यां विशेषतः ॥ गङ्गाल्नानाधिका धात्रो प्रोक्ता माधववासरे।
fama नेव जायन्ते धाचोस्रानेन वे टृणाम् ॥
२३२ गदाधरपद्वती |
अचर fang: ,— नवम्यां दगसप्तम्यां संक्रान्तौ रविवासरे | चन्द्रसर्ययोपरागे च स्रानमामलकंसूयजेत् ॥ एतच खो कामनाभावैऽवगन्तव्यं,-- | seq मलापकषंणस्रानस्यावश्यकन्तव्यत्वात् तेलनिषेधदिने तिलपिष्टेनामलकपिष्टेन बहिरुष्ुतोदकेन मलापकषेणस्रानं कला माष्याह्िकस्लानारम्ः कायः | चतुर्थे च तथा भागे Alaa BATH | तिलपुष्पकुशणदोनि सानच्चाक्षत्िमे जले ॥ तच स्रानदेणः, मनुः, नटोषु देवखातेषु तडागेषु सरःसु च। ald समाचरन्नित्यं गत्त प्रस्रवणेषु च ॥ दटेवखातत्वं भुवनैण्वरे विन्दुदूटादौ, तडागः सहसखघन्वन्तरमितः, सदखेण तडागः स्यादिति- वचनात् | सरांसि इन्द्रद्युम्रात्सोदप्रथ्तोनि, गत्तीग्छन्दोगपरिशिष्ट, धनुःसदस्राणखषटौच गतिथासखां न विद्यते | न तः नदौशब्दवहा aa: परिकौत्तिताः ॥ इति, शङ्ः,-- सरःसु देवखातेषु aay च नदोषु च । स्रानमेव क्रिया यस्मात् स्नानं FRA स्मतम् ॥
ATAITATT | २२
amaa क्रियेति मधष्याह्कस्रानस्य पोटास्रानें क्रियापदवाच्यल्ा- दित्यथेः | माकंण्डेयः,-- भूमिष्ठसुबुतात्प॒खयं ततः WAITS | ततोऽपि सारसं पुण्यं ततः पुण्यं नदोजलम् ॥ Me तोयं ततः पुण्यं महानव्यग्बु पावनम् | ततस्ततोऽपि WHT पुखं पुणखस्ततोऽम्बुधिः | महानद्यनन्तरं, साधपरिग्टहोतमिति, गड़ः,-- सर्ववे प्रसवणः, अतर सुखायेसखरानस्येव निषधो न तटष्टाघस्य । तदुक्त, | भो गाय क्रियते यत्त सानं याटच्छिकं नरः । afafag दशम्यादौ fad नंनित्तिकं न तु | ्रापस्तम्बः,-- ` शिरोमज्जनमष्ु वजयेदस्तमिते च सानम् | प्रातःखानप्रकरणे नित्यं नेमित्तिकमित्यादिनित्यस््रानं प्रकौत्तित- मित्यन्तं लिखितम् | तदनन्तरं शहः, चरण्डालचितिवूपादि Bet स्नातां रजसखनाम् | सख्ानार्रस्तु वदा स्नाति स्नानं नैमित्तिकं fe aq | प॒ष्यज्नानादिकं यत्तु दे वन्नविधिचोदितम् ॥ ३०
228 गदाघरपद्वतौ ।
तद्धि काम्यं समुदिष्टं ना कामस्तग्रयोजयेत् |
जमु कामः पवित्राखच यिष्यन् देवतापितुन् ॥
ar समाचरेदयस्तु क्रियाङ्गं तत्प्रकौत्तितं |
मलापकषणं नाम स्रानमभ्य FIT ॥
सरित्सु देवखातेषु Asay aa च ।
स्रानमेव क्रिया यस्मात् स्रानात्युखफलं स्मृतं ॥ इति तत, "प्रातःस्नानं निल्यक्षतं, मष्यान्हस्ानं चोच्यते, क्रियास्लानं ATAU चोच्यते, कमाङ्गखानं तत्कमाङ्गखानं लच्छाद्यङ्गतच्रिवण- स्रानादोल्युक्तम् |
मलापकषस्रानं मलक्तयरेतुलात्रादृ्टाथं । नारेतिकन्तव्यता-
पच्या, युष्यखानादि काम्यस्नानमपि दष्टाध॑त्वादेव नेति कत्तव्यता- ad, ag तो दिषु ater तददृष्टाथलादितिकत्तव्यतापेक्तं सत् प्रातःस्रानवदाचनिकातिटेणशभावेऽपि चोदनालिङ्ातिदेशे- aq मध्वान्सानघरमन् खल्लाति ।
तथा ब्राद्य,-
(> ~, © ~ ह © aa
कत्वाग्रादंदिकमन्तरभिषेकं च माजनमित्यादि wagata-
fagend, यत्त, ग्रहोपरागसंक्रान््लभ्ययोगादौ नैमित्तिकं Git तदप्यदृ्टलवादेव तोधेखानवत्सधमकं ।
(१) तत्र प्रातःस्नानं नित्यकं मध्यान्हस्नानं चोच्यते)
अाचारसारः। २३१५
तयाच,-- १ © Q ~ + एवमादिकाम्ये ब्रद्यपुराणोयतपंणविधिः सधमकत्व लिङ्ग, € ry [| ~ 0 यत्त चर्डालादिष्गननिमित्तं ar तत्र नेतिकत्तव्यता, तथाच,-- अजौर्णेऽभ्युदिते वान्ते श्मश्रुकमेणि मैने । १.९. ञं ~r $ वि धरोयते ~ Say CHAU सानमाच॑ विधौयते ॥ अजोखेऽभ्युदितेऽशदोद्ारादिनाभिग्यक्रे, एतद्चीतरकालसख्रान- Waa «waa सानमावमदष्टार्थेति- कन्तव्यतारदहितं | आपस्तम्बः, अरस्युश्यस्पशने वान्ते ्रगरुपाते AT भग | aid नैमित्तिकं काय्यं देवपित्र्विवर्जितं ॥ इति, नित्यं नेमित्तिकं काम्यं fafad ल्लाननिष्यते। aut तु भवेत्तव अङ्गत्वेन विनि्ितं॥ इति, ब्रह्म पुराणविहितस्य तपणस्याभावेनादष््टायेतिकरव्यतामा हत्त वोधयति | तथाच योगो याज्ञवल्कयः, तुःणौमेवाबगाडैत यदा ments: पुमान् । आचम्य प्रयतः पञ्चात् ata विधिवदाचरेत् ॥
जा ~ कक
~~ © “AR yo १) Say दुवलस्सगे स्नानमात्रं विधीयते। (२) शरोरग्रुद्धिकत्वात् |
२३६ गदाधरपदतो |
दह मध्याद्धस्नानप्रकरणावाघाय स्नानं विधिवदाचरेदिति मध्याङ्क- ख्रानानुवादः, तुष्णोमेवावगाडहेतेत्येतावददिधोयते, अनुवादप्रयोजन- चा टचेमन्वादयुद्धारणानधिकारात् स्मगंननिमित्तस्रानस्य मध्याङ्- सानेन सह तन्दानुष्टानं नास्तोति ज्ञापकं, अतएव प्रातः सानस्यापि टदष्टादृ्टकरत्वन शरौरश्ष्ययत्वान्माघवेश्खादि- काम्यखानं न प्रातःस्नानेन सह तन्तेणानुषेयं भवतोति केवलं सन्धातः Waa Vanes तदिस्तरसतु वेश खमासल्लत्ये काल- सारे द्रष्टव्यः, तस्माचण्डालादिस्पशननिमित्तशष्यथखराने धन्धा- Gar, नात्र नद्यादिनियमः, उदुतेनानुदुतेन वा स्व्वौङ्जलयोग- रूपस्रानपटदाथानुष्टानरूपमातरभमेव, एवंमलापकषंशे काम्यपुष्पा"दि- टृष्टाधस्रानें च वोध्यम् । तथाच शहुः,--
faa नेमितिकं काम्यं क्रियाङ्गं मलकषंणम् |
तौ्भावषेऽपि कत्तेव्यसुष्णोदकपरोदके ॥ इति, एवं कर्म््राङ्गस्रानस्याटृष्टाधत्वेऽपि aa तपण विध्यभावलिङ्गन न स्रानेतिकत्तव्यतानिर्दणः |
ब्रह्मार्ड तु,- ad जन्मनि संक्रान्तौ ग्रहणे Tea: | गरसपृश्यस्यशने चेव न स्नायादुष्णवारिणा ॥
अचर व्याधिहदयाश्ङ्गया वष्यादिकालदोषेण जलाशयगमनासामर्थ्ये
(१) पुष्यादि-
ATATTAaTT | २२७
सब्वाङ्गसंयोगच्मजलासम्भवे वा मन्स्नानादयोऽनुकल्याः, प्रातः- खानं विधायान्ते च, एष वो विहितः wae: स्नानस्य परमो विधिः| गुणाश्च तस्याचरण टोषास्तस्यानिपेवणे ॥ इत्युपसंहृत्य,-- TAA शरोरस्य कालशक्यायपेत्षया | मन्वस्रानादटयः सप्त केषिदिच्छन्ति सूरयः ॥ दति स्रानानुकल्यविधः प्रातःस्रानवन्माध्याद्किकस्रानेप्यऽविशे- षात् WaT: | सन्ध्याप्रकरणे च, उभ aa च स्रातव्यमिव्युक्ता, कालदोषादसामध्यात् न शक्रोति यदा BAT | तदा ज्ञात्वा ऋषिभ्यस्तु waders ated ॥ इति AAA AZT खानफलेऽनुकल्यत्वनो तौ | अप्रायत्वे समुत्पन्ने स्नानमेव समाचरेत् | दति चर्डालादिस्पर्े स्नानमेव, तत्र निष्कः, कमसाद्गुखं स्नानेन माज्जनादयनुकल्येन वा, श्रप्रायत्वनिह्रत्तिम्तु सख्रानाटेव, लाला- दिलेपाश्द्यौ खानेन क्षान्तादिना aT | यो गियान्नवल्कोये,-- अग्भोऽवगाडनं खानं विदितं साव्यवणि कम् | मन््रवत् प्रोक्चणं वापि fearatat विशिष्यते ॥ arma शुचिः qaifeaa चिमन्दस्नानादि नाऽपोति लच्छो- धरः, काम्यनेमित्तिकखराने तु नानुकश्पप्रहत्तिः, तव्राप्रायत्व-
२२८ गद्ाधरपडतो |
निमित्तान्युचयन्ते, गौत'मः पतितचण्डालसूतिको द क्याशवस्ट- aid सचेलोट को पस्मशनात् gat भवति | अचर उपस्मशनं ald aaa इति लिङ्गात्, अच तु स्ृष्टिपरं शवस्प्ृष्टिपर मिल्येके, अन्ये वेकपदोपात्तलादविशेषात् waa सम्बन्ध इत्याहुः, अतर वत्तमानचण्डालस्यृष्टस्य स्र्भमे ara] अतोतचर्डालादिसखभेस्यालतसरानस्य ALA तु- शतातपः,--
अशुचिं संस्पशेदयस्तु एक एवस दुष्यति।
तं Weal न Sata सञ्बेद्रव्येष्वयं विधिः ॥ देवलः,--
उपस्पष्याशचि्ण्ष्टं cata वापि मानवः।
तथेव इस्तौ पादौ च प्रक्ताल्याचम्य शुष्यति ii चण्डालः wae दवितीयः, तत्खष्टसयर्भी टतीयः, अतः- अतौतचण्डालस्पशस्य feat यदाचमनं तदाकामतः, कामतस्तु तत्रापि खानमेव, |
तत्स्फृषटिनं waa स्नानं तस्य विधोयते |
ऊङमा चमनं प्रोकं द्रव्याणां Wad तथा ॥ इति, स्मृत्यन्तरादित्याहः, शवस्छृष्टस्पशं त्रकाम तोऽपि सानं, दोषगुरुत्वा
(१) नतु पूत्रेषा Baca तु वारिणा। (२) दरूष्यति। (९) दूष्येत ।
आआचारसारः। २३९
दित्ववधेयं, गुरुत्वं च॒ वच्यमाणच्यवनस्मृतो एयक् निर्देशात्, शवस्यृष्टशब्दस्य तत्रातो तणवस् गनद व्यपरत्वात् | बोधायनः, चण्डालेन सहाध्वगमने सचलेसखरानम् | तेन सदेक कार्ववेणाध्वगमनं, aq छायां खपाकस्य ब्राह्मणोऽप्यधितिहति | सचलो जलमाघ्रुल् छतं प्राण्य विशुध्यति | ्रापस्तम्बः, एकशखां खमारूट्शथर्डालादिभवेद्यदि | व्राद्मणशस्तत्र निवसन् स्नानेन शुचितामियात् i एकशखाग्रहणमेकावयवाययुपलक्ण, अनकोदा्यं दारुशिले भ्रूमिसमे इति वचनादनंकपुरुषवाद्याववविपरं, चण्डालं पतितं चैव दूरतः परिवजेयेत् | गोवालव्यजनादवाक् सचनो जलमाविगेदव्यन्तसातनिष्ये स्नानम् | तेन, युगं च दियुगं चव चिगुगं च चतुर्युगम् | चर्डालपतितोदक्यास्तिकानामधः क्रमादिति युगादिदेगणपरि- हारोक्तावपि तन््ध्वगमनं न खराननिमित्तं। पड्गोव्यङ्गलयुगं | पराशरः,-- चत्यक्तितियुप्ण्डानः मोमविक्रय । एतास्तु ब्राह्मणः सृष्टा सचैलो जनमा विभेत् ॥ चितियृपयोः कमसमापौ and स्राननिमित्तं। वात्तिकेतु, कममध्येवेधस्यगभित्रस्पगे स्रानभिव्युक्तम् | वनः, स्नानं प्रतधूम- देवद्रव्यो पर्ज1 विनं |
२४० गदाधरपदती |
ग्रामयाजिनं चितिकाष्ठं, मदं मदयभाण्डम् | सख्रेहमनुष्यास्थिरएवस्णष्टं मदपातकिनं वं BEI सचेसलमम्भोऽव- गाह्य उत्तोय्योग्निमुपस्णरेत् | गायतरप्र्टणतं जपेत्, तं प्राश्य पुनःस्राल्ला दिराचमेत् । इदं कामक्लतेऽभ्यस्तेऽग्नुरपस्मशेनादि कमधिकम् | देवद्रव्योपजोवो, देवतायै दत्तस्य हिर ण्यादेरपद्ारेण जोवति यः |
तथा,- देवाचेनपरो विप्रो वित्तार्थी बत्सरत्रयम् | असौ देवलको नाम हव्यकव्येषु गहिंतः ॥ We देवलकं चेव सवासा जलमाविशत् | कालिकापुराणे,
ae रुद्रस्य निमयं सवासा aga: एचिः, इदं वेधनिर्माल्य- य्रहणव्यतिरिक्तपरम् | स्मतिः,- ~. ५ ॐ शेवान् UIPAATA WEI बेडालत्रतनास्तिकान् | fame दिजान् शृद्रान् सचेलो जलमाविशेत् ॥ शेवपाशपतपदं वामग्ैवपाश्पतपरं | योगो यान्नवल्कयाः,-पाश्पतस्य AAT: | कौर, | अन्यानि चेव शास्ताणि लोके संमोहनानि च | विदवादविर्डानि मयेव कथितानि च॥
अ्रचारसार,। २६१
“aa पाशुपतं शेवं efat चैव मैरवं” इतिपरमाणस्य gaa निदे णात् | मनुः,- अनुनग्येयः प्रेतं ज्ञातिमज्ञातिमेव art | स्नात्वा सचेलं writes तं प्राश्य विशुध्यति ॥ शुदा त्वनु त्तौ, विष्णुः, aaa हि प्रेतस्य वान्धवेः सदाश्ुपातं Hal ala, श्रक्रतेऽख्िसंचयने सवेलघ्नानेन | मावोष्डयपुरा रे,-- अभोज्यखूतिकाषर्डमाजाराख्वङुकुटाः | पतिता विडइचर्डालसतदहारा ्चधम्मवित् ॥ WIA शयति सखरानादुदक्याग्रामशूकरौ ॥ ` श्रत माजौरपदं स्थिरख्ित माज्जीरपरम् | माञ्जीरचंक्रमे शुचि रिति स्मुत्यन्तराचंक्रमणे माचज्जारस्पर्श न सानम्) श्राखुपदं कुक टपदसमभिव्याहाराद्राम्बाखुपरम् | एवं माजारमूषिकागनण्य्वुविगप्रपो नित्यं मेध्या इति। माजरमूषिकस्यगे कमे कुञन्रयः सेत् | विशुष्यत्युपवासेन पुनः कष्टौ ण चैव हि ॥ ्रारखङकटवरादस्रगे खानं, स्मृत्यन्तरात् GAZA खानं |
अत fanuare शातातपः-
(?) TATA | २१
२४२ गदाघधरपडतौ |
रजकथमकारख व्याघजालोपजोवकौ |
चेलनिर्णेजकथचैव नटः भेलूषकस्तथा ॥
सुखे भगस्तथा वेश्या वनिता waauat |
चक्रो ध्वजौ वदगातौ ग्राम्यकुक्टशूकरौ ॥
एभियंदद्गं due शिरोवजं दिजएतिषु ।
तोयेन क्षालनं Rat चान्तः शुचितामियात् | शिरोवजमिति शिरःपदं करव्यतिरिक्षमानाभ्युद्खभागपरमिव्युक्त- मेव, WA खकुकटवराहाणामत्यन्तामेष्यलादकामतोऽघमाङ्गस्यशं श्राचमनं, HAAG AAA |
विष्णुपुराण, उदक्यासूतिकाश्न््यावसायिखतदारस्पभं स्नाला
दादशवारखद्रदणं Aad वमने चेत्युक्तं | व्यासः,--
भासवानरमाजारखरोष्ाणां VAT तथा |
शरूकाराणाममेष्यं च स्पृष्टा स्नायात् IaH ॥ लघुदहारोतः,-
प्ल विष्ठां काकविष्टां च कंकग्टध्रनरस्य च।
अ्रधोच्छिष्टस्तु daa स चलो जलम विशेत् ॥ नरविदष्ठा परकोया च, अधोच्छिष्टः, मूतपुरोषशक्रोत्सर्गेणाश्ुबः | शरतः,--
-रथ्याकदमतोयेन पावनाद् येन वाप्यथ |
MASE नरः खट; सयः सानेन शएदाति |
आ्रचारसार.) ABR
ave, — उच्छिषटेनाथ विप्रेण विप्रः स्मृष्टसतु तादृशः | उभौ स्नानं HAA: सय wa समादितौ॥ तधा,--
पलाण्डलश्नस्मगे AAT नक्तं समाचरेत् | सनुः- वान्तो fata: स्नात्वा तु ्टतप्रागनमाचरेत् श्राचामेदेव Yas ara मेथुनिनं स्मृतम् ॥ Was वान्त इत्यध, तेन स्यो वान्ते ्राचमनमातं, Aaa ऋतौ | व्राह्य,-- मानुषाख्ितु tq दग्धं सस्नेहमेव aT | स्रायाहां dang सव्यं पण्येदिष्णुमनु स्मरेत् ॥ मानुषाखखिग्रद्णमभच्यपच्चनखास्िपरम् | खुत्यन्तरसम्बादात्, देवल ः,-- मानुषाखिवसां विष्ठामात्तेवं qataat | मज्जानं शोशितं वापि परस्य यदि dang | सख्रात्वापर्ज्य लेपादोनाचम्य स ्चिभवेत् | तान्येव स्वानि संस््य पूतः स्यात्परिमाञ्नात्॥ क्षालनात्। fay:,— ` नामेरधस्ताव्मवाहषु aaa: सुराभिमदी- | वौपहतो ama ace wars तदेनसः! शुदिभवति ॥
$e ऋ ~ ` - -- ~~ `~ ` ——
(१?) azarqerasfa |
288 NZTATAGAT ।
FARMIEA तदङ्गं DUG: प्रकाल्य स्रानेन। चक्तु्य॒पहते उपोष्य Ala पञ्चगव्येन शद्धो भवति | द ्नोपदहतथ्, WASSER, अत्यन्तोपदतः | ARTETA: स्युष्टः, अ्रङ्धिराः,- इन्द्रियेषु प्रविष्टं स्यादभेध्यं यदि किंचित् | सुखेऽपि daa गतं तत्र सानं विशोधनम् ॥ विशोधनं इन्द्रियसुखप्र्ालनं स्नानं च काय्यं | हारोतः,-स्रातः दधो भवति अजौवान्तश्मखुकमायोनिपश- दिवामेथुनगमने च । सुसुन्तुः,--अनुदकम्बूत्रपुरोषकरणे, नखकेशरुधिरप्राश्ने सद्यः स्रानं छतकुण्डिरण्योद क प्राशनम् | लघुपस्तम्बः,-- यदिष्टितं काकवलाकिकाभ्यामभेध्यलिपच्च भवेच्छरोरम् | श्रोत्रे सुखेन प्रविगन्तु सम्यक् स्नानेन लेपोपहतस्य शुद्धिः ॥ काकवबलाकिकाभ्यां यस्योपरि fast छता तत् शरोरमभेध्य- fad खानेन डति | अोतसुखप्रवेभो गुरुप्रायथित्तं, अत्र पादट्ेतराड़न ्मणानस्पग- सम्बत्सरपय्यन्तं fanaa ad स्मृत्यन्तरात्, कछष्णा- जिनदानग्रादिसखं ara, Temi दिजो राजन् चितियूपसमो fe a | इति युपसाम्यन निन्दनात्, ग्रामयाजकस्य स्ये लानं स्मृत्य-
ATATaTT | २४१५
न्तरात्, चिताधम aT च, पुत्जन्मस्नाननिरित्तं वन्धुमरणच्च, ग्रहषमुक्तयोरपि च्राननिमित्ततव, यत्त॒ चर्डालादिस्यं gana जपेत्, महाव्याहृतिभिः सपा- ज्याइतोजुहयादिति तत्तामतोऽभ्यासे, समृत्यन्तरेऽखिचयनात् पूव्वैमावान्धवरोदने BSNS शिः, qe विरावेण, पराशथरः- श्रस्तङ्गते यदा स्ये चण्डालपतितं fas | सूतिकां स्णशतयैव कथं शदिभ विष्यति | स्नानमाचमनं प्रोत्तं दिवोडतजलेन च। दिवोचताभावे तु.-- जातवेदाः सुवण सोममागस्तयेव च | ब्राह्यणानुमतेनेव Wa array शुद्धयति | श्रग्निश्वणेकाशानां UH स्ष्टा ब्राह्मणानुज्ञया AAYTA TAT दिव्यथेः | a हेतुमाह, “्राचान्तमनुगत्तच् fafa ara न विद्यते" | श्रनुगत्तं भूमिष्ठजले ar, ्राचान्तमाचमनच्च fafa a विद्यत- इत्ययः | अवापवादः,- अधोवायुसमुत्सगं प्रहासेऽचरतभाषणे। मञ्नीरम्पषिकस्यगे wae क्रोधमम्भवे ॥
निमित्तेष्वेषु aay कम्य Fara: Ia |
२४६ गदाघधरपडतौ |
श््िः,-
विष्णुलयसमोपस्थान् विष्णुरेवाथेमागतान् |
चरण्डालपुकशान् al WET A स्नानमाचरेत् ॥ इदञ्चोत्सवादौ वहजनसङ्कले,--
ala विवाहे यातायां संग्रामे टेशविञ्नवे |
मगरे ग्रामदाहे च Bee न दुष्यति i स्यृष्टमस्यष्टमिति स्युष्टास्यु्ट,
आचारपल्लवे,-
कुण्डे ay frame नौकायां गजक्षयोः |
संग्रामे संक्रमे चेव ANT न विदाते। सत
वाक्प्रशस्तं चिरातोतमनेकान्तरितं लघु | शडमित्यथेः, चिरातोतं उच्छिष्टभार्डखपरादिकं az मार्गा. fea न ana स्नाननिमित्तम् | अनेकपरम्यरया चर्डालादिस्शनं न खराननिमित्तं, एकान्त- रिते खानमिल्युक्तमेव, लघु उच्छ्िष्टात्रवाष्यतत्स्यृ्टमारुतास्पुश्या- ग्निधूमादिकं नाशम् ।
तथा, — मक्तिकासन्तति्धारा, सन्ततिः सन्तन्यमानं लणादि धारा,
जनत्तोरष्टतादेः पाव्ादधः पतति तलेऽभेष्यसंस्यष्टाऽपि पात्रं नरं वानदूषयति।
श्राचारसारः। २४७
तथा,-- पादुके वापि गद्लोयादस्पृश्यस्पभेवारणे | तथा,-- सप्तरात्रोषितां विष्ठां वशिष्ठः प्राह खत्तिकां । दइदञ्चाप्रत्यभिन्नायमाने गन्धाद्यभावे च वोध्यम् ॥ तथा,-- रष्याकदमतोयानि नावः पन्यास्तुणानि च| मारुतेनेव शुद्धयन्ति पक्रष्टकचितानि च ॥ तथा,-- पादौ शचो ब्राह्मणानां इति, ver wey कामत wan शडरपवादः, इत्यादि वाक्यानां च्राचारोपष्टम्भान्महाजनपरि- Tea प्रामाखं, इति नेयित्तिकस्रानादि |
अथय TADS: | faq: ,— भूमिष्ठमुदकं we विष्णा यत्र maz | श्रव्यापतं चदमेध्यन तच्ददाकागसंस्थितम् । यान्नवल्कयः,--
शुचि गोढसिलत्तोयं प्रकतिस्यं aetna | Walaa रूप्ररमान्तरमना पत्रं, मदो गतं शदभूरूमिगतम् | अआका- शसमपि waaay शडदमाचमनादम् ।
दिवा aainfumd रात्रौ न्तचरमासतेः।
सनध्ययो रप्युभाभ्याञ्च पवित्रं सव्वदा जनम् ॥
२४८ गदाधरपद्तो ।
इति यमवचनमनुपद्तविषयम् | देवलः,- उता अपि शुष्यन्ति शदेः पाते; सुदता: | एकरात्रोषिता आपसत्याज्याः wet अपि खयम् ॥ पर्य्यषिते हारोतः,-- सुराधानेतु यो भुक्ते अपः पर्युषिता; पिवेत् । - शङ्कपुष्परा विपक्रेन तहं चोरेण वत्तयेत् ॥ विष्णादिपादोदकं पथ्युषितं अ्रपि are प्रसादल्वात् | पादोदकच्च fannie नवेव्यच्च विशेषतः ॥ प्रसाद इत्युक्तत्वात्,-- तस्य एकराचत्यादि वाक्येन नाप्यशुद्िः। किन्तु,- अ्तौणाञ्येव गोपानादापः शदिकराः स्मृताः । इति सामान्यतो यत्शएदिकरत्वं तत्रेव प्युषितपर्ययदासो न काया- न्तरे, नापि यज्ञपातरप्रोचणाधंजलवत् संस्कारविशेषाधानश्दि- हेतुत्वेऽपि, एवं न नक्तोदकयुष्पादेरचेनस्रानमिव्यत इत्यनेनापि देवाचंनस्रानयौरेव पय्युषितजलनिषेधो न aa | एतेन पथयुषितजलपानेऽपि दोषाभावो दथित इति प्राचीनाः, ag विष्णुपादोदकं मू कल्यसुल्याय धारयेदिति वचनात् पादोदकस्य कल्ये ग्रहणविधा नात् पय्युषितस्मैव कल्ये सम्भवादेक- रात्रोषिताः इति निषिधस्याप्रहत्तिः, यत्त नक्तैत्यादिना देवपूजा- देवल्लानयोरेव पय्यषितजलनिषेधो न खस्य स्ानादाविति, तन्न,
अआचारसारः। ve
टेवस्याच्चनपटेनैव स्राननिपेधस्य खःस्रानपरलौचित्वादिति, aq सम्यगिति प्रतोमः, एतदाक्यस्य केवनदेवदिषयलात्, यदि खानस्य विवक्ना स्यात्तहि उदकबस्ानयोः पौर्वापथविपरव्वासो न संगच्छत, आदपदोपाटानमष्यसंगतं स्यात्, टेवविपयत्रे तु आदयपटेन चन्द्नादटेः परिग्रहः। माघखानेऽपि राविजलस्य वाच- निकला । ween ददद्वाण्डसितपव्यपितजलेन स्रानपान- व्यवहारदश्नाचति | वज्यं पयुषितं पुष्यं वज्यं पर्युषितं जलम् । न वन्यं जाहवोतोयं न ast तुलसो दलम् ॥ इति ब्रह्मार्डपुराणोक्तः, TAT न पय्युपितलस्य दोषः | विष्णुपादोदकेऽपि न, विष्ण॒पादोदकं मूरति वाक्यात् 1: माघन्नाने तु, नारदो वपुराणे,- सरितामप्यभावे तु नवङुमभस्ितं जलम् । वायुना ताडितं रात्रौ गद्गास्रानसमं विदुः | इति प्युषितत्वाभावः | स्मृत्यन्तर, — कालं मेघोदकं ग्राह्यं asa तिदिनमेव च। WHA दशरात्रं स्यात्ततः शुडिर्विधौयते॥ अरजा गावो afeag ब्राह्मणो च प्रसूतिका |
दशरात्रेण gata भूमिं च नवोदकम् ॥
$$
(१) स्नानपरत्वौचित्याद्िति। २२
२५० गदाघरपडतौ ) वराह्न,--
नवखातजलं दशराचण श्यति, अङ्गिराः
चार्डालपरिग्टहोतं च योऽकज्ञानादुदकं पित् ।
तस्य दिं विजानोयात् प्राजापव्येन नित्यशः ॥
एतदन्यजखाभि कतदु पभो गसं Bee विषयम् | आपस्तम्बः, —
अन्त्यज; खानिताः कूपा WSN वाप्य एव वा ।
एषु स्नात्वा च पोता च प्राजापत्यं समाचरेत् ॥
स्ते च्छादोनां जलं पोत्वा पुष्करिखोा wecfa वा t
जानुटघरं श्चि ज्ेयमधस्ताद चि स्मृतम् | जानुदघ्रादधस्तात् स्तेच्छजलाशयोऽष्बः । एतदप्यापदि, अन्य- जक्ततेऽपि तड़ागादौ संपकाभावे agqe वा आपदि ‘sat न्तरासम्भवे वचनादि दोषः | | तथाच शणतातपः,--
ग्रन््येरपि छते कूपे सेतौ वाप्यादिकै तधा । तत्र स्रात्वा च Gat च प्रायञित्तं न विदयते ॥ स्मत्यन्तर,-- वापोकूपतड्ागेष॒ दूषितेषु सरस्य च । BET वे कुम्भशतं पञ्चगव्येन शष्यति ॥
(१ स््टष्ट। (३) जलान्तरासम्भरवे न वचनादि टोषः।
प्चारसारः। ९८
श्रापस्तम्बः,-- sortase a fae shart मयमेवच । एभिश्च दूषिते चेव कुम्भानां एतसुदरेत् ५
इदमल्यो पह तिदिषयम् |
पराशरः,-- कूपेषु" पतितं दृष्टा wag मकरम् | ्रस्िदम्म्ादिपतनात् पोत्वासेध्या ह्यपो दिजः ॥ नारं तु कुणपं काकं विड् वरां खरोष्योः | गावयं सौप्रतोकञ्च aia TES" तथा ॥ वेयाघ्रमाक्नं संहं वा कूपेषु यदि asa | तडागस्यैव दुष्टस्य पौतं स्यादुदकं यदि ॥ विप्रः शष्येचिरा वेण afsag दिनदयात् | एकाहेनापि वेश्वसतु शूद्रो नक्तेन शुष्यति ॥
अत्यन्तोपघातविषये तु विष्णः.--
सतपच्चनखाल्कुपादत्यन्तोपदहतोद कम् |
योता तिराचसमुपवसेत् |
युनविष्णुः,- खतपञ्चनखाव्कूपादत्यन्तो पहतात्तथा | Wd: समुदरेवसवाः गेषं वस्त्ेए शोषयेत् ॥ वङ्किप्रज्वालनं wal कूपे पक काचिते | पञ्चगव्यं न्वसेत्पयान्रवतोयं समुद्दरेत् |
~ rr et ater eens ee न्न @&
२५२ गद 7एधरपद्तो |
जलाशयेषु सर्व्वेषु स्थावरेषु area's | कूपवत्कथिता शुदिमहतस॒ च न दूषणम् | अतएव न दुष्यतोव्यनुद्ठत्तौ नापो सरूचपुरोषाभ्यामिति याज्ञवल्कीयं महाजलाशयपरम् | परा शरः,-- नदो वेगेन gaa aa लेपो न विद्यते | देवलः,- कश्मलाशचियुक्तानि तौथेतः परिवज्ज॑येत् | कमलं wate, तथाच जलावतरणं शवाद्यश्चियोगादश्दं Gare जलावतरणन्तराज्जलं ग्राह्यमित्यधेः | कप्रमलानि देवलेन परिभाषितानि। मानुषाखिभिराविष्टारेतलोसूचात्तेवानि च । कुणपः पूयमिव्येतत्कश्मलं समुदाहृतम् ॥ यमः,- प्रपामरखये घटकं च कूपे द्रौखां जलं कोषगतास्तधापः | ऋतेऽपि शूद्रात्तदपैयमारापदतो भूमिगता: पिबेत्त ॥ प्रपां पानोयशलाखजलम् | घट कोऽत्र कूपादौ सवंसाधारण्जलो SLAIN कल शादि तज्जलं, At काष्टाञ्नुवादिनौ निपानमित्यथः Ae, कोषञ्चन्धपुटः | शद्रा तेऽपि दिजखामिकमपि श्रपादिजलमित्यधः। आपद्त- इति मरुदटेश्यानां श्टिनामपि विपत्तौ तत्पानसमाचारः |
=
(१) चरेषच| ५१
अआचारसारः) Tak शातातपः,-- | मद्यभाण्डोद कपाने कदिनं टतप्रा्रन -- महोरात्रं च । | शनो च्छ्स्िता रापो यदि कञित्यिवेदट्ृदिजः। शंखपुष्धाविपक्रन ard atta वत्तयेत् ॥ स्ता च्छिषटजलपानेऽप्येवं हारोतः, पराशरेण 'भाण्डिस्िताभोज्या- ATAU ब्रह्मङूर्चोपवास उक्तः, तदचनं वच्यते, तथाचास्मटोवयशदिसारमंग्रहकारिकाः । निजेन रूपेण रसेन युक्तं गोटसियोग्यं एचि शभू खम् । व्योमख्ितं शहमरतेव दैवं गोतपकं चाचमनोयमस् | अप्यहतं वारि ¶दिवमुक्तं शदेन पात्रेण समुद्धते चेत् ॥ विशदमव्यम्बु द्याने! तो पितं भवेचेत्र हि afenea | गो पानमं त्तो णसम्. गाऽन्यदप्येकरातच्रो पितमम्बु पेयम् ॥ aay योग्यं तु ष््यानटेवाभिपेकपूजादिषु नेति वरदाः । गंगाजल पव्युषितेऽपि शुद्धि विष्णुादिपादोदक एवमाहुः ॥ असम्भवे waaay माघे AA वाताहतमाददौत | त्रपहोत्तरं प्राहपि Hadid शबरं द गाहोत्तरतोऽन्य कालम् ॥ टगखदहःखेव गतेषु नोरं शुं भवेन्रुतनखातजातम् | जान्वादिदच्राम्भसि पुष्करिखादौ रेतुकूपङ्दवापिकादौ॥ अन्तये: छतऽप्यापदि वान्यनोराभावेन दोपम्तदसङ्ग Ta | aay कूपादि जलाशयेषु दोपेऽल्यविष्ादि कयोगरूपे ॥
` (१) भार्डस्विता-
२५४ गदाधरपड्तो |
शताम्ब कुम्भो तिपूव्वे कच्च गव्य प्रणिक्ेपण्तो विशुद्धिः |
qu यदा पञ्चनखस्य wa: प्रभूतमदयास्विङ्ादियोगः ॥
VE aa जलमंशकेन प्रोञ्छया क्तिपेत्तच च पञ्चगव्यम् |
पक्ष्टकासंघिते fang: कूपेऽनलज्वालनमेव भूयः ॥
चराचरेष्वम्बषु शद्धिरेवं महत्सु दोषो न जलाशयेषु |
ष्यन्ति नद्यः खलु वेगवलत्यो वेगेऽपि दुष्यन्ति मलोपलिपाः ॥
जलावतारे यदि fazware: पातोऽन्यतो्थच्नलमाददौत ।
जलाणयाभ्या सगसत्रपातात्रिपानतश्च्युटाव्रपायाः ॥ द्त्तं हिजेनापि जलं न पेयं मरौ विपत्तौ क्तितिगन्तु पेयम् |
इति safe: ६
प्रातलिखितविधिना माध्याङ्किकसताः Fala, waar च्रघमषणिन कुर्य्यात्, तद्यथा, अ्रघमषप्रूचाभस्य, अघम ऋपिः, अनुष्टुप्छन्दः, भावह्वतं देवतं, aid समुचोगः, wa ` चेत्यादि afta वारतयमुक्ता तोधावार afaa जज्ञे गंगादि- शब्दे नावाहनम्, पुनरघमषणं तिवारसुचाथ जलावत्तनरूपं जलाभिमन्वणम्, पुनस्िवारसुच्चाय्य जलचसुकपानं दिराचमनं, पुनस्िवारपाठेन माजनम्, जले मज्जनं विवारमघमषेणएजपः, उड तस्नान अन्तज्ंपकाले जलकुम्भेनाभिषेचनं यावत्पाठः, ततेाऽ- घमषणं fa; पटित्वा मज्जनम् | विष्णुस्मरणं, उदु तस्रानमन्वः,-
शक्ती सत्यां कात्यायनोयविध्यादिना सायात् | was तत्सुविस्तरमिल्य्नत्ात्, काल्यायनोय-या ज्ञवल्कोय-
१२५
अ्रचारसारः। २५५
शङ्लोय-बौधायतनोय-वाशिष्ठानां पञ्चानां विधयोऽस्मत्छते सरान-
न ~ सारे द्रष्टव्यः, प्राातःसख्रानोक्तानि स्लानाङ्गानि तदगुख विष्णुस्मरणं mafad, . क्त रोत्याचमनवस्वपरिधानतिलकमालाकुश्णटि- ग्रहण,
‘ara म नित्यं gatefeniad |
प्रियङ्कः चन्द् नाभ्याञ्च बिल्वेन तगरेण च | दति भविष्यपुराणव चनात् नावमूत्तिंकाय्रहणमिति केचित् । ककाचार्यासु सभाचारादङ्मूत्तिकाग्रहणम् इत्याहः, ततः WIT प्रातःसन्ध्यावत्, तदनन्तरोपस्धानें विशेषः, उद्यं उदुत्यं चितं aay: हंसः शएचिषदिव्ये तेरुपस्थानं क्त्वा गायव्रया ऋव्यादिस्मरणं, मन्त प्रदक्तिणोलत्य अङ्गन्यासः, MINA gras, Ba: सदेति ध्यानम् । वथोक्ताथेज्ञाने
+ \ fara तिखकपाणिना madi: शतमष्टोत्तरं अष्टादश वा
Fe + ९
[
ara: | ततो गायवरुगपस्यानपूवकं पूववत् गायतो faa ।
ततः पुनरुव्यानं वा, योगो यान्नवल्काः,--
विश्वाड^त्यनुवाक्येन सूक्तेन पुरुषस्य च शिवसङ्ल्पन तथा मण्डल त्राद्यणेन च ॥ दिवाकोत्तञ्च सौरे मन्वेरन्येय afm: | जपयन्नो हि कत्तव्यः सन्धषेदप्रणी तकः; ॥ पवि्तैच्िविधेखान्यैगृद्मोपनिषदा तदा |
अध्यात्विदया विविधा जप्तव्या जपसिद्धये ॥
(१) स्लातद्यवर्यनं हद्यं नित्यं कु््यांदिगांपते | त,
२५६ गद्ाधरपद्तो |
aq ब्रह्मयन्नं स एवा, पविः uefa wares नमस्छव्योपविश्य Arf | zig दर्भपाणिः स्थात् प्राञ्खस्तं कताः पच्चलिः ॥ सखाध्यायन्तु यथाशक्ति ब्रह्मयन्नाधमाचौव Tq । आकरणादानखाग्राच्च परमं तप्यते तपलाः; ॥ य: खम्बापि दिजोऽघोतं खाध्यायं न्त्शिक्तितोऽन्वहं | आदावारभ्य बदन्तु स्रात्वोपय्य॑परिंध. क्रमात् ॥ यदधोतेऽन्वदं शक्या स खाध्याय ब्रटदति स्मृतः । द्भपाणिः पवितोपग्रहव्यतिरिकर्वादरभ्रयदस्तः | श्रापस्तम्बः;- - ॑ तस्य विधिरक्ततप्रातराश seme गत्वा प्रातः शचौ SR अघोयोत॥ ६ सेत्तिसियय्ुतो ब्रह्मयन्नेन यच्छ aT: प्रायां दिशि ग्रामाद्- गच्छति देना serait प्रागुदिव्यां ५ बोदित आदिल्ये दक्छिणत- उपवोत्युपविश्य हस्ताववनिज्य ति राचाभदिः परिख्ज्य सक्लदुप-
स्पृश्य शिरथन्तुपो नासिके ओते लभ्य तिराचामते न
ऋकप्राणोति यदिः परिख्जति त् {= स॒ aq सललदुप-
anfa तेन सामानि यत् सव्यं पाकि पादौ प्रोक्ति यच््छिरथन्तुषो- नासिक्ष योते हदयमालभ्यते तेनाथ बाङ्किरसौ ब्राह्मणानितिहास- य॒राणानि कल्यान् गाघानारायणंसः' प्रोणाति,
| ॥
(१) उदोच्यां aifea- | (2) नाराशंसोः प्रोणाति।
` ग्व [= ` न
—_
च
प्राचारसारः। २५७
दभाणां महदुपस्तोर्ययोपसं Ral प्राडममसोनः खाध्यायमपोयौत, तथा aaa, दकिणेत्तरी पारिप्रादौ war सपविच्रावाचा'मति- प्रतिपाेते तदं agqaal विदां प्रत्येष वाचौ तत्परमक््रं, यथा- भू भ॑वःसखररित्याह तदै वाचः सत्यं यदे वाचः सत्यं तग्ायुङ्कञाऽय सा विचरं तिर्या पश्यो fast नवानं सवित्रा यिय: | प्रसविता स्ियभेवप्रोत्यथौ प्रन्नातदेवप्रतिपदा छन्दासि प्रतिपद्यते, प्रये मनसौ स्राध्यायसघोयोत दिवानक्तं Fa = UTS WAST AKG वल उत वाचो्तिठन्मुतत्र विन्मूत्ासोनः उत- शयानोऽघोयौतेव खाध्यायं aval पूर्योभवति य ud विदान् सखाध्यायमधोते, नमोदव्रह्मशे नमोऽगनये नमः, षथिव्ये नमः, श्रोषधोम्यो नमोवाचे नसो वनस्पतये नमोविष्णवे हते.करोसि मध्यंदिने प्रबलमधोयोत, तधा नमोनब्रह्मणए इति प्ररिधानो्यां
(| facets, उपस्यु्य ग्टहानेति ततो यक्किच्चिददासोति सा
दचिणा, अत्र ग्रामे मनसाध्यायोतेत्यत्रेति विशेषः, अरस्य उच्चं
| रित्यनुवादः रातौ मनसा वाचा वेति विकल्पः, रातिरपि ब्रह्म
GAS एकः कालः, शेषं प्रयोगकाले व्याख्यास्यामः |
कात्यायनः, स चा्वीक्तपणत्वाययः TATST प्रातराहतैः। वेश्वदेवावनान्यतोक्तषनिमित्तकादिति ॥
कालेतय, राताबेकः कालः Baw | (१) सप्विन्रलाचमति। (र) -न्येतोक्त- | RR
RYT गदाधरपडतौ |
यान्नवल्कयः,- वेदाथवत्पुराणानि रेतिहासानि शक्तितः | जपयज्ञायंसिद्धधं विद्यां चाध्यासिकां जपेत् ॥ र्वं ॑वेदाध्ययनाश्क्तौ ब्रह्मयज्ञ जपन् सूं पौरुषं चिन्तयन् हरिमिति तावन्नाव्स्य जपः। | अन्यच, अनुष्टुप् विष्टु गायनौ fara स्याच्छ तात्तरा | शताच्तरान् THT चतुर्वेदफलं लभत् ॥ यान्नवल्कयः,-- सोंकरा चतुराव्रत्ता विनज्नया सा शताक्षरा । THAT समाहत्य चतुर्वेदफलं लमेत्॥ बौोधायनः,- प्रणवो व्याहृतयः, सावितोत्येते ब्रह्मयन्ना श्रद्दरदत्रीद्यणं किल्िषात्पावयन्ति | आपस्तम्बः, qua: खः सत्यं तपः खडया जुहोमि इत्यतेनेवास्य तदहः साध्याय; समापो भवति, आधवेणौयतापनौयच्रुतौ, यः प्रणवमधोते स सवेमधोते |
ATATCaTT,: | २५९
अय तपंणविचारः |
यातातपः,-- तपणं तु एचः कुय¶त्प्रत्हं स्नातको दिजः | देवेभ्य ऋषिभ्य थ पिटभ्य् यथाक्रमं ॥ श्चिमेन्तस्रानादिनापीति लच््मोधरः, एवं प्रधानतया तपणसुक्तम् प्रत्वहमिति वचनान्रि्यं ।
काल्यायनः,--
छायां यथेच्छेच्छरदा उपात्तः पयः पिपासुः क्षुधितो यथात्र । वालो जनित्रीं जननो च वालं योषित्पुमांसं पुरुषथ योषितम् ॥
तथा स्वणि भ्रूतानि स्थावराणि चराणि च | विप्रादुद्कमिच्छन्ति aa द्युद् ककाङ्िणः ॥ तस्मात् सदैव कत्तव्य कुं महतेनसा | युज्यते ब्राह्मणः कुवन् सवेमेतददिभत्ति हि ॥ Baus टेवपिपिटतपेणमम्भसख एव Fea! परिवस्ति- aaa a Maa रसुत्तौ ध,-- पाद्च,-- टवान् ब्रह्मक्षौन् सवान् तपेयेदत्नतोदकैः। यदा यवो- द्कैः, यवाद्विम्तपेयेदे वानिति कात्वायनोक्तेः | उगना,-
~ [ © OA a afzafau: क्ष्णकरापायवामा वा दटेवपिपिलतपणं
HATA |
२६० गदाधरपदतौ |
शहः,-- स्नातः छं तज पो"ऽन्तजीनुरुदस्ुखश्च | दिव्येन Aaa देवानुदकेन तपेयेत् । तथा,- विना रूप्यसुवणेन विना atafada art | विना cia wag पितुं नोपतिष्ठते ॥ सुवणेरजताभ्यां तु UPA TAIT वा | दत्तमक्षयतां याति पितृणां तु तिलोदकम् ॥ शङ्लिखितौ,- शने काचिते पितु स्तपयेत् | शङ्कः,-- सौदणेपातरेण राजतौदुम्बरेणए वा शङ्नाऽप्युदकं, पितो anq दव्यादिति सीवणपात्रादौनां तदभावे तत्वौलकानां च संयो गणयक्त्वन्यायेन नित्यत्वं nwa च, तत्पाचेणपि <a यथा faaala जलसंयोगो मदेत्तथा देयमिव्यथः | हैमेन सह यदत्तं चौरेण समधुना तधा | तदप्यक्तयतां याति पितरं तु तिलोदकमिति ॥ ayaa न नित्यत्वम् | याज्ञवल्कयः,-- wag aud gag पितृणां तु तिलाग्भसा |
(१) जप्यो- |
्राचारसारः। २६९
मरोचिः,- सुक्तदस्तं न दातव्यं न सुद्रां तत्र दश्येत् | श्रन्यत, वामदस्ते तिलान् दत्वा जलमध्ये तु तपेयेत् | सुद्रा तज्जंन्यङ्ष्ठसंयोग इति लच्छोधरः | योगौ याज्ञवल्कयः,-- aged प्रसिच्चदे तिलान् सं मिश्रयेज्जलम् | अतोऽन्यथा तु aaa तिला ग्राह्या विचक्षण; ॥ वामहस्त AWATAT अपि ग्राह्याः | कूपादुदतजलपच्े पात्रान्तरे जलं पूरयित्वा तत तिलान् ufaa तत्र wa aut पाचेण Fata) पात्राभावे प्रथमं वामकरमध्ये तिलान् cat पश्चाज्जलं खदोत्वा तपैयेदित्यवेः । aga. न faa: कुव्यीदेवतापितपैणं, इति स्मृतेरुवादौ' न स्थापयेत् | रोमकूपैष्ववस्थाप्य तिलान् यस्तपेयेत् पितृन् ॥ तर्खितास्तेन सव्व नः रुधिरेण मलेन चेति परागरवचनात् स्रो माङ्गव्वपि न स्थापयेत् | तिलसंख्या नियमे मानाभावः, तयाचासस्वे कपिच्नलाधि- करणन्यायेन fraa चरितायेतवम् | faa: सपाष्टभिकपि इति विष्णुपुराणौयस्य यादप्रत्यास्नात-
तणपरत्वात्र तस्येद प्रसङ्गः |
(1) उर्व्यादौ- | (२) wag |
२६२ गदाधरषपडलौ |
मरोचिः,- तिलानामप्यभावै तु सुवररजतान्वितम् । ` तदभावे निषिच्चेत्' etary वाप्यथ ॥ पिदटखाइं रवौ शक्रे सप्तम्यां निभि wag: | संक्रान्त्यां जन्मदि वसे न कु््यपत्तिलतपैणम् ॥ तत्तापवादः,-
अयने विषुवे चैव ग्रहणे चनद्रसूधयोः | sorry चोत्सर्गे युगादौ पिढवासरे | रविशक्रदिने वापि न दु्येत्तिलतपणम् | ala fafafan? च गङ्गायां प्रेतपक्लके ॥ निषिरेऽपि दिने कुर्यात्तं तिलमियितं | तथाच frases निषेधो युगाखयन विषुव ताहप्रेतपक्तव्यति- रिक्त विषयः | रविश्क्रदिने निषेधः, सव्वापवादव्यतिरिक्तविषयः, aaa निषेधस्तो येव्यतिरिक्तः | ate तिधिविे चेत्युक्ते; । सन्ध्यारातिनिषेधेऽपवादाभावः। सक्रान्तिनिषेधोऽयनविषुवगङ्गाप्रेतपक्तव्यतिदिक्तविषयः | जन्म- दिवसनिषेधो गङ्गाप्रेतपत्तव्यतिरिलविषय दति विक्कः | तथाचाषटकान्वष्टकामावास्याकाम्यखादेषु तिलतर्षणं न का
(१) तद्भावे fafaga दततेर्मन्त्ेष्य वाप्यथ |
आचासारः। २६३
fafa फलितं केवलं निपिददिनेष्वपि यादप्रतिनिधितिलतपणं काय्यम् | तथा,-- दशं खात्वा fuawa दयात् छष्णतिलोदकम् | wa च विधिवदद्यात् सन्ततिस्तेन aga ॥ इति वचनात् सन्ततिदडिकामोऽमावास्यायामपि समुदितानि खानतिलतपणयाइानि कुर्यत् | वौघायनः,- पूतः पञ्चभिन्रह्ययज्नेरभिरेवास्य देवतास्तपयति, प्रणएवव्याहतित्रय- गायतवयः TY ब्रह्मयन्ना तदुत्तरम् | पुनर्बोधायनः,- | नाद्रैवासा नैकवासो दैवानि कम्माखपसञ्चरेत् fuente चेत्येकंषाम् | गङ्ः,- नोदकेषु न पात्रेषु A MET नकपाणिनिा। नोपतिष्ठति तत्तोयं यत्र भ्रमौ प्रदौयतं॥ शडः,-- उदकेनोदकं कुयात् पिभ्यश्च कदाचन, एवञ्च वाक्यविरोषै वाधविकल्यव्यवस्थानां परे वन्ोयांस इति न्यायेन व्यवसा एवो चिता | तघाच,--
दन) ~ = 9 „~ नवादितौग्ख्येन we स्थित्वा नद्यादौ aq
२६४ गदाधरपद्तौ ।
क्रियमारे जले जलप्रकेपः क्तव्यः, र्हादाबुदुतोदकैन तपे स्यल एव, जलमध्ये AUT जल एव । अतएव azata:,— भूमी यदापो दौयन्ते दाता चेव Ta सितः । था तदोयते ala नोपतिष्ठति कंस्य चित् ॥ तथा,- च्रसंस्छतप्रमोतानां wa दद्याज्जलान्ञलिमिति अविशषादस्न- निष्योडनादि तोयं जलस्ेन Waa वा सल एव देयम् | तथा,-- प्रादेणमातसुदत्य सलिलं सलिले सिपेत् | ब्रह्मयन्नानन्तरं योगो यान्नवल्काः,-- ततः सन्तपयेदेवान्-कूषोन् पिदटगरस्तथा | ब्रह्माणं quad ges विष्णं रुद्रं प्रजापतिम् ॥ देवां च्छन्दासि वेदां ऋषौ खेव सनातनान् । "चाय्या YUMA गन्धव्वानितरांस्तथा ॥ amar सावयवं टेवोरप्सरसस्तथा | तथा देवानुगान्नागान् सागरान् पव्व॑तानपि ॥ सरितोऽथ मनुष्यां aa रक्तासि cafe | पिशाचांख सुपणा भूतान्यथ पगुस्तथा ॥ वनष्तीं्ौषधोश्च भूतग्रामं चतुबििधम् । श्रन्वारव्षन सव्येन पाणिना दक्षिशेन तु ॥
“+~ ________{______
(१) पाढान्तरम् आचाय्ींचेव गन्बग्बीनाचाय्यनितरांस्या।
श्रचवारसार, |
agafafa सेकव्यंनास्रातु प्रणवादिना। VIM पूव्वेवन्मन्ते रास्तोय्ये च VATA कुशान् ॥ प्रागग्रेषु सुरान् सम्यक् दकिणाग्रेषु वे पितुन् | सव्यं जानु तदाङ्च्य पाणिभ्यां दक्तिणासुखः ॥ तज्िङ्गस्तपयेन्मन्वैः wear पिट गणांस्तथा | मातामहं सततं खदया तपयेदुधः ॥ प्राचोनावोव्युदक प्रसिच्चेदे तिलाज्वितम् | aged ufade तिलान् सम्िखयेज्जले | ततोऽन्यथा तु सव्येन तिला ग्राह्या faufaa: ॥ efau पिटतोर्थेन जलं fagaarfafa | zfataa wetara पिढतौयैसमौपतः ॥ तिलानामप्यभावे तु सुवणेरजतान्वितम् | तदभावे fafagy दभमन्ेण वाप्यथ | कव्यवालं ad सोमं यममयमणं तधा | अग्निष्वात्तान् watts तथा वदिषदः पितन् ॥ यदि स्याज्जोवत्पिटकः एतान् दिव्यपित् स्तथा । येभ्यो वापि पिता दद्यात्तेभ्यो वापि प्रदापयेत् ॥ एतां वच्यमाणांय प्रमोतपिद्टको दिजः। वसून् र्दरांस्तथादित्यात्रमस्कारस्वधान्वितान् ॥ एते सव्वैस्य पितर एव्वायत्ता्च मानुषाः |
भाचाय्यां् पितन् aia पिलप्रश्ति नामतः ।
३४
२६५
२.६६ गद्ाघरप्चतौ |
nay देयसुदकं पितुष प्रोतिवद्वनम् । उदटोरतामङ्गोरस अयन्तुनोजि'सित्यपि ॥ fons afa ये चेह मधुवाता इति स्त्युचम् । पितुन् ध्यायन् ufase जपन्मन्त्ान् यथाविधि ॥ दप्यध्वमिति च faa ततः प्राच्ञलिरानतः। नमो व दति Hat च ततो मातामदान् सखोन् ॥ तप्येदाढरशंस्याधं wa परममास्थितः | माता माष्वसा चैव मातुलानौो पिढष्वसा ॥ दुहिता च खसा चैव शिष्यल्तिंकज्नातिवान्धवाः । नामगोचसखधाकारेस्त॒प्याः* ALITA: ॥ सवरभ्यो जलं दव्यान्नासवणे कथञ्धन। पूजं खपितरस्तप्यषः पश्वादन्यां खच aaa ॥ नास्तिक्यभावायश्चैतान् न तपेयति वै सुतः । पिवन्ति देहनिखावं पितरोऽस्य जलाथिनः॥ भत्र पिटमभ्य इत्यत्र यजुस्तयमेको मन्तः | पिटभ्यः स्वघायिभ्य इत्यादि पितरः शन्दष्वमित्यन्तमिति वोध्यम् । स्मात्तकशमणि परादिना gate इतिगख्रौववन्मन्त- परिच्छेटहेत्वदशनात् कणिकापरिच्छेदस्य स्मात्तविनियोगा्ै- त्वात् | ततः सन्तपैयेदोवाद्षोन् यपिद्गण्णंस्तयेत्यत्र ऋषितपेषं मनुष्यतपरं पद्मपुराणोयं खचितं, तेन सन कादितपेणवत्, (0) -नोक्किमिव्यपि । (२) त्वचं | (१) तथ्या; |
ाचारसारः। २६७
मरोचिमत्रयङ्किरसौ पुलस्त्यं पुलहं क्रतुम् । प्रचेतसं वशिष्ठ्च wa नारदमेव च। एतेन सनकादि मरोच्ादि aud यान्नवल्क1ानुक्ञत्वादैकल्पिक- fafa निरस्तं इति कंचित् । aaa सनकादित्पणं मरौच्ादितपण्च्च faa कःयमिति। aga: कात्यायनेन ततो निवोति मनुष्यान् । सनकच्च WATY Talay सनातनम् | कपिलच्चासुरश्चेव वोट पञ्चशिखन्तथा ॥ इति सनकादय एवोक्ताः,-- ततः सनकाटौनामेव तपं नित्यं, यदुक्तं सनकादौनां यान्न- वल्छाानुक्तमि ति- aa | । ततः सन्तपेयेदेवारषोन् पिटठगणांस्तथेति संकेपेणोक्ता ब्रह्मादौनां तपणं वदता aa पथात् ब्रह्माटीनुपवीती तु देवतीर्थेन तपेयेत् | निवोतो कायतो्धन मनुष्यान् सनकादिकान्, इति सनका- दय एव श्ोताः, तथाचारोऽप्यव्यादृतप्रसर एव, किच्च पद्म युराणविधिः शूद्रविषय इति afaead, पुराणानि इत्याचाय्य- विशेषणं, पुराणाचाय्यनिति कात्यायनोयसम्बादात्, त्रा गन्ध- व्वचाय्यानिति, एवमितराचाय्थानिति, सावयवमिति सम्बत्सर विशेषणम् | दिव्यान् मनुष्यानिति कात्यायनोयमम्बाद्ात् मनुष्ये दिष्य- विओेषं देयं, चतुच्विध इति भरूतग्रामविशेषणं uma gan
ह गद्ाधरपडतौ |
कमणि युराणाचार्थ्यन् aaa इतराचर्य्यानिति तपेणशद्ेवतानिर्दणदटेकत्र निर्णीतः | शास्त्रार्थोऽन्यच तथेति न्यायाच्च तधैव fawa: | अन्वारव्पेनेति वामहस्तेन वाहसखशसमाचारः ॥ पलाशशाखया पशमन्वारभते इत्वा वा समन्वारभेरन्रिव्यादौ OCALA SATAN STAT । awatfafa टपिघातोः परस्मैपदित्वेऽपि aafe are समात्मनेपदम्, अतएवाग्रे टप्यष्नमिति च faa इति बडइत्वापेक्तस्य बदहवचनस्या क्तिः | तथा च सव्वधा भावेन प्रयोगः, ब्रह्मा टप्यतासिति कल्य तरुकारोऽपि, तथा कका चार्य्योऽपि, एवं देवास्॒प्यन्तामित्यादिषु ALY बहुवच नान्त प्रयोगः HUT: | aa सनकादितपशे पिढतपेशे च मन्तः, प्रल्च्ञलि च्रभ्यसनौयः, एकस्येव सोमयागस्य शिन्द्रवायवादित्यादिग्रहाघोना- भ्यासवत्, AA त्यागो मनोमात्रव्यापारो न शब्दरूप इति वहवः, शब्दरूप इति नव्याः | विरपः प्रीणनार्थाय देवानामपवच्जं नात्! । पितृणाच्च यथान्यायं सक्लच्चापि प्रजापतेः ॥ इति विष्णुपुराणे तिलोक्तावपि,- एकेकमच्नलिं Sar gi दौ च सनकादयः रन्ति frailty स्वियेवोकमचन्नलिम् ॥ इति
"~~~ ~~~
(१) हदेवातामप्वजयेत् |
भाचारसारः। २९८९
वचनात् टेवतर्पणे सक्लस्षमाचारः।
तथा,-- न सक्कद्रतिपद्येत मातणां पिटवत्तथा । तचा मातामहानां च AMAA सक्त्सकछलत् ॥
श्रावाह्य पूव्ववन्मन्वैरिति यान्नवल्कयसंहितायामुक्तत्वात् याद प्रकरणोक्ता AAT: |
ततो' fasta: | खाद ब्राह्मणएटेवपित्रावादहनम् | इह देवे प्रागग्रास्त॒तङ्कशत्ये देवावादनम् |
टेवतपंशानन्तरं तत् कुणशत्रयसुत्तराग्रं कत्वा सनकादया- वाहनम् | पिते तु सनकादितपणानन्तरं तत् कुश्चयं दक्षिणाग्रं लत्वा वाहनम् | ` नलन्यत्कुग चयम् । जले तपरे तु यदि प्रवादहा- दिनास्तरणासम्भवस्तदा गुणलोपे तु मुख्यं स्यादिति नोत्या यथाकथश्चित् कुशान् यत्र Aha कत्वा AAAI जले जलप्रक्तेपः |
याइवदवर अनुज्ञातभावान्र सव्वधावाहनप्र्रः |
निवीती च भवेत्त इति देवोत्तरं मनुष्यतपणार्थम् | न नोवौतित्म्, —
मरौच्यादि तपेयेऽपि नौव तित्वम्" | पाच्च,--
नोवोतो तु भवेत्त इत्युपक्रम्य सनकादोनां मरोच्यादौनां च तपेणमुक्का अपसव्ये ततः क्त्वेति पिट तपंरेऽपसव्यतोक्तेः |
नम
(१) अव्र (>) भीवोतच्े | (2) नोवीतल्ं |
2७० गदाधरपदतौ |
तेत्तिरोय्रुतियन्नो पवोतप्रकरणे,- अजिनं वासो वा दक्षिणत उपवोत्यदच्िणं बाहमुदरतेऽबधन्त सव्यमिति यज्नोपवोतं विपरोतं प्राचोनावोतं मानुषमिति | sa faqdafafa दकतिणतोऽओेऽवधत्त सव्यसुदरते एवमप- सव्यं भवतीत्युक्तं, संवोतं कण्पाश्वंदयलग्नं तच मानुषमित्यथेः । यथा यज्ञोपवीतं तु धायते च दिजोत्तमैः। तत्र संघाते यस्मादुत्तराच्छादनं YF ॥ इति वचनात् उत्तरोयवस्वस्यापि निवीतत्मपि काय्येम् । VATA ्राइप्रकरणे ्रपसव्यं वासो यन्नोपवोते कतेव्युक्तम् | दच्तिशेनेव welatfefa वचनाज्जनलाच्नलिपूरणं दक्िण- हस्तपिठरीर्थ॑दरा पाते पाणावपि ग्रहणे तेनैव, waa TTA । ऋलुदभश्च दैवं स्यात् कायं मानुष्यकं तथा | qamfaccig पितृणां तपणं qafaaa दँवसागुषयोः
ऋजवः कुशाः पिच दिगुणोक्ता मोटकरूपाः
Wag तपंयेदेवान् मनुष्यान् कुशणमध्यतः
faq's कुशणसूूलाग्रे रिति व्यवखा मन्तव्या ॥ श्रग्निष्वात्तानित्यादिषु fay पितृनिति सम्बध्यते | कात्यायनोक्तं यमतपेणं सामवेदिनां तच्च जोवत्पिटकस्यापि | यदि स्याज्जोवत्पिढटक इति यमतपेणानन्तरं काल्यायनोक्तेः | यत्तु जौवत्मिटकस्य माटमरणे माटतपंणसमाचारः |
येभ्यो वापि पिता दद्यात्तेभ्यो वापि प्रदापयेत् |
श्तयक्ञपितामहादितपणपक्षा खयशेनेति केचित् ।
अअचारसारः। २.७१
वस्तुतस्तु पिलसंस्कारकत्वात् पितामहादितपणमक्तत्वाऽपि पुच्चेण मातुः तपेणं क्रियते | पितामदादौनां पिता कतेन तपेणेन तस्सिदः |
अत्र, न जोवत्मिटकः कछष्णैस्तिनेस्तपणमाचरेदिति नात तिलतपण्णम् | तया,--
जोवत्पिढकस्य तास््रपा्रमपि निषिदम् | तघथाच स्मृत्यन्तरे,--
गयायामं' HRATE तिलेस्ताम्ब्ेख तपणम् | न जोवत्मिढटकः Fata Hag पटहा भवेत् ॥ इति
नमस्कारस्वधान्वितानिति वस्वादितपेणमातविषयम् । a कव्य- वालनत्तादिविषयम् | व्यवायैनं भित्रवाक्यत्वात्। टप्यतामिति सेकव्यमिति विगेषोपादानात् |
भाचाय्याखरेति चकारेण वस्वादिवन्रमस्कारखधान्वितत्वमति दिग्यते। तद्वत् पितुनिव्यतापि खानिति पिल्विशेषणम् | पिट- प्रश्तिनामत इति पिदप्रख्लोनि पदानि नाम चेलोति इन्दः
ततस्त॒तोयाथं तसिलप्रत्ययः । तथाचास्मरत्पिताऽसुकशमेति- प्रयोगः | नामगोत्रसखधाकारेरिति योगियान्नवल्कावचनाद् गोत वाचकपदोचारणम् |
नामगो वरसख्धाकारेरिति पयाद्युक्तमपि' गोत्रपदं विभेषणत्वा-
(9) शाङ्खं (९) पश्चाटुक्रमपि।
२७२ गदाधरपदतौ |
दादौ प्रयुज्यते, "नासण्होतविशेषणात् fana बवुदिरिति न्यायात् विशेषणस्य पूञ्ैपाठसिद्धेः। पिद्प्रश्तिपदस्य नामा- समासात् oye निर्देशः, अचर सन्ततिर्मोत्जननङुलानोति पर्यायपाठात् पुच्तपोत्तपरम्परा MANTA: |
पुच्तपौच्चपरम्प्ररामातं चाविश््टिमिति विशषलाभाय तदादि- भूतेन कुशिकादिना ऋषि णावच्छित्रं Tamers: | यदप्यनादि- संस्कारे खश्यादयभावपक्तेऽनादिपरुषसम्भवस्तथापि कौशिकस्य ये पिरादयः Ga ये च तत्पुच्तादयोऽवाञ्चः सवं कौशिकेन गे,च।- न्तरेभ्यो aaa: कोौशिकोपलद्ितपुत्तगोत्तपरम्मरामातलेन गो चश्ब्दाभिेयाः |
एवं च गोत्रश्ब्दस्य परम्परारूपधवाचित्रात्तदग्पं विणिष्ट- व्यक्रिलाभाय सगोत्र इति तैनावच्छद कपुरुष समा नपुच्तपौचपरम्प्- राक इति विश्रेषणविश्रेष्यभावात् कौशिकसगोत्र इति निर्देशः | अतएव, सगोत्रां मातुरप्येके नेच्छन््य दाह कम्भ, ्रसगोता च या पितुरिति स्मृतिषु निशः | यत्तु,--
अरसुकासुकगोचैतत्तभ्यमस्तु सधा नम इति त्राह्मणवचनं तदश्मवाचिगोतपदस्य व्यक्तौ लक्षणया सिध्यति, aad प्रयोगे तु लक्षणाया अ्रयुकलत्लात्र सकारं विद्ाय प्रयोग saan: |
देशान्तरोयासतु, मष्यपदलोपिसमासं कला सकाररदित- प्रयोगमपि समादधते
ee a SP नन
(१) नाग्टद्ोतविश्रेष त् | (२) fanergfefcfa |
nee = =
च्राचास्मार्ः | 203
यमः.- श्र टेव विप्रस्य aa राजाच BATA: |
Tat SUA वेश्यस्य cla: शूद्रस्य कारयेत् ॥
तथाच,- ब्राह्मणस्य नामान्त शन्धपदप्रयोगो देवपदप्रयोगो afa-
विकन्पः, एवं क्षत्रिये राजा aa वश्ये गुप्तो दच्च दति। Nia AMI a वब्धान्तं च्चिवस्य वे। वेश्यस्य TATA दासान्तं शूद्रजन्मनः ॥
इति वाक्यान्तरात्, इति केचित्, बस्तुतस्तु॒ ब्राह्मणानां युरुषनास्नः गद्धान्तत्वं स्तौनासो-
टेवाता'न्तत्वम् |
तथाच,-- अमुकश्म्प्रा असुकटेवोतिप्रयोगः, एवं BARAT WAM
ws इति च्त्रियस्य, अ्रसुकगुप्त असुका दत्तीतिःदेश्यस्य, सुक दामो असुका दासोव्येव शूद्रस्य इति व्यवस्यति वदामः | यत्त॒ श्रसुकदासगस््ा इति प्रयुज्यते aa दास इति दान-
पात्रत्रमूचिका लोकिको संज्ञान शस्चोया। दासो Wal दानपाते इति विश्वप्रकाशदिकोषात्, एवं कर- ~ Aor [| , एवच्च सलि acanafa
धररवादिसंन्नाः कुलविगघेषु Far: ` (२) अक्रा दत्तेति | .
(१) देव्यन्तत्वं | ५.
२.७४ गदाधरपदतौ।
प्रयुज्यते तेषां tama लौकिकसंज्ञात्वमिति न कञ्चिददिसेधः, पितन् wrafafa पुञ्बृष्टरूपेण | अटृष्टेव्वपि युचादिसारूप्यण | लप्यष्वसिति च fad इति बहुवचनप्रयोगात् पिद्टपितामद- प्रपितामदास्तुप्यध्वमिदं जलं तेभ्यः खधा नम इति अ््ञलि- चयं दातव्यमिति च शब्दा पृव्येनवाच्नलिभिः eye: । नमो व इति जष्ठा च ततो मातामहान् सखौनिति नमो व- दूत्यादि aura वः पितरो नम इत्यन्तस्य जय एव I न षड्च््लिकरणं,-- तथाच,- नमो व इत्य्नलिं करोतीति ओादइस्ते wales नमस्काररूपलात् पुटाञ्ञलिमिति | खाद्प्रकरणे,-- षट॒कत्वो नमस्कारोतोति Baty, तत्र जपानन्तरं मात- महादितपेणं ततो मातामहानिति वचनात् | विष्णुपुराणे,-- wala तत्पित्रे afaa च समाहितः | दव्यात्पितरमण AAA कास्यं चान्यच्छ्णुस मे ॥ माले WATT तन्मात्रे गुरुप तथा कृप | गुरवे मातुलादोनां लिग्घभिताय भूसुज॥ इति मातामहानन्तरललोक्ते्ति मातामदतपणणनन्तरं काम्यं मावादितपेसं कामिति केचित्, न किञ्चिदेतत् |
अचारषारः। अ),
पिके पितामदाभ्याञच्च माते दद्यात्ततो जलम् |
पितामद्योस्ततो दयात्-मातामदकुलं ततः ॥ मरोचिः,--
faqui तपरं gad मातां तदनन्तरम् ।
पित्रा दिचयपनोनां मुख्यं Sa ततो जनम् ॥
~ © “~ तता मातामद्ानाञच्च क्रम एषतु ATT |
गमोभिनलः,-
ata पिटतस्वौन् माढतः, एवं याज्ञवल्कोयकात्यायनोययो- रनुक्तावपि अ्रविरोधान्माठटतपनम् |
पिद्तपणानन्तरं नित्यमेव काथं, अतएव मावर्गतपेणं नित्यं स्मृत्यन्तरादिति कल्मतरुकारेणाप्युक्तम् |
मातामदहानन्तरं मातादितपणं कल्यतरुकारेण लिखितमिति यत् कंचिदुक्तं तदपि न किञ्चित् |
तन याज्नवल्कोयानुक्तत्वेऽपि fad urea कन्तेव्यमिति पञ्चादिचारितंनतु मातामदहादयनन्तरं काय्यमिति लिखितम् |
विष्णुपुरःणवचने ara इति यदुत तदिमाटपरं प्रमात्र इति Maa मातामहाय तत्पित्रे च समाहित इति प्रमातामह- हदप्रमातामदयोः मत्रिहितत्वेन वुदिस्यत्वात्तन्मात्र इत्यव प्रमातामहोतरदप्रमातामद्योः परामशः |
>. =
एकवचनं छान्द्मं जाद्याभिप्रायेण वा, नयथा व्याख्यातं
२७६& गदाधरपदइतौ |
प्रमातामहभा्यी। तन््नातापितामहस्य gfewartfararas- माता इतिः तत्तव्वेप्रमाढपटेन पितामह्याः परमं विहस्य व्यक्तनिगमनाविरदात् aad saa मातामद्दिना व्यदवह्ित- लात्पितामहस्य पराम मरभावात् सव्मघाप्वस्ङ्तसि ति सारविद्धि- विभाव्यम्, एतेन तेरन्यद्यदुक्तिजालं छतं तत् पूतिङ्काख्डायित- | सिति मन्तव्यम् ।
येनास्य पितरे याता येन याताः पितामहाः ।
तेन गच्छेत् सतां मागं तेन गच्छस्तरिष्यति ॥ दरति मनुवचनाच परम्पराप्राप्रो माटतपेणानन्तरं मातामद- तपेणसमाचारः WAIT न त्याज्यः, विष्लुपुराण्वचनस्य स्म॒ल्य- पेक्षया दुबलत्वसित्यपि केचित्, अरत पितामद्यदिजोवने खान् पितुनिति देवतातनाभिघानात्
पिता यस्य तु त्तः स्याज्नोदेदाऽपि पितामहः ।`
पितुः aaa data कौत्तयेत् प्रपितामहसमिति वचना- हदप्रपितामहादियोगेन चौनवतपयेत् । माठजौवनेन पिता मद्यादितपणम् |
न जोवन्तमतिदवयादिति निषधे जोवन्तमिति पुंस्त्वस्थोदेष्य-
विगेषण्त्वेनाविवक्तितत्रात्, पितामहौजौवने माठमाततपेशं, पिता यस्य तु वत्तः स्यादिति प्रतिप्रसवाभाकेन न जोवन्तमति
दद्यादिति निकिधप्रतत्तः | मातामर जोवति प्रमातामहादिपुरुष-
न्न ~~~ I A
(9) -faarasarat दति तन््रादपदटेन पितामह्याः waar निगमना- विरद्छान्।
ATSITaTT. | 2909
तरवत्णं, यदि स्याज्जोवत्पिटक रएतानेवेतिवत् तपण निषेधा- भावात् |
पितरो यत्न पूज्यन्ते aa मातामहा sulfa नियमवचनात्, बहनां प्रापे तपणोत्पत्तिवाक्ये मातामहाय सततमिति माता- महपदटोपस्थापितमालपितादिवगस्य agen: |
aaa नमशब्दादियोगः, नमस्कारखधान्वितानिति वचनात् | तत्र क्रमः,--
पिढमामाता परहवगतपणानन्तरं विमाटपिटव्यज्येष्ठ- श्रात्रादिखवंशानां पल्लौनां gamit च एककाच्नलितर्पणं तत्- पुचवाभावेन काव्यम् |
विष्णुस्मतौ आदौ wantat इति सामान्याकारेणोक्ते, च्येष्ठादिक्रमेण काव्यं, मातामहादौनां warelat च aud > ~ ~ वकं कत्वात् क्रियेत चेत् |
यथायङ्वं वथ्राप्रकाणशमिति ग्ोक्तः |
Wea सत्वां नामस्मरणमनतिक्रम्य AAA |
तत्र aq क्रमवाक्यानि पठन्ति तानि परस्परविरोधात्रादर-
at (१.0) ¢ [थि ५ ~ शोयानि। सवतपसानन्तरं विष्णुपुराणे, इदं चापि ateq दद्यादा खेच्छया कृप, देवाः सुरास्तथा यत्ना इत्यादि कथनात् | अन्ते तत्तपणं पिठधमेण, तदाक्यानि पती लेख्यानि । जपे- दम्ब ददययादिति aad जलं दद्यादिव्यथः। इदं सवं स्नानाङ्ग- € ~
तपकशेऽपि |
लाच विष्णुः,--
२७८ गदाधरपद्तौ |
ततः सम्बन्धिबान्धवाः ततः gee, एवं नित्यज्लायौ भवतोति स्मृत्यन्तरोक्तानां सर्वषां तपणं स्रानाङ्गमिल्युक्तं भवति | याज्नवल्काः,-- वस्वनिष्योडितं तोयं स्रातस्योच्छ्ष्टिभागिनां) भागधेयं ofa: प्राह तस्मा तिष्योड़येत् खले ॥ अन्नप्रकरणात्तस्य अपसव्येन SAT | तथा,--अरसंस्कतप्रमोतानां इत्यादि । wana प्रदातव्या wefeaat विशये ॥ दति वचनाचय'शोधनपूव्ेकं निष्योडनम् | aa मन्तपदतौ लेख्यः | एतच्च प्रतिपत्तिकमोपि खिषटलद्- AMAT त्यागा शेनादृषटायच्च । तेन स्वान्या सरानवस्रस्य yet faulted नागे atsaa- aay वा aut जलान्तरेणासंस्तानुदिश्य जलं देयम् । स्रातस्येति वाक्येन प्रकरणं वाधित्वाऽस्य स्रानाङ्गत्म्। तेन तपणर हिते क्रियाङ्गसखानेऽपौदं प्रवत्तत इति केचित्तत्र, स्नान- पदस्य प्रकतमाष्याह्किकस्रानपरत्वात्। अथ जपयन्नविचारः, afaat प्रत्य ब्रह्माण्ड,-- अद्ृथतुधेभागी तु Fat भवति मध्यमा | निव्यत्वादन्यकालतेऽपि सानुष्टेया खशक्तितः ॥
सा सावित्रौ, अतएवास्य नित्यलम् |
(१) fa—}
्राचारसारः। २७९ यान्नवल्कराः,-- qiefaat ततः पञ्चाज्जपं कुयात् सुविम्तरम् |
विष्णुपुराणे,-
जपो पूयशोणितमिति यो नित्यजप उक्तस्तस्यायं काल- fafa: |
याज्ञवल्कय तपणात् पूञ्चमादावारभ्येव्यादिना ब्रह्मयज्ञ Far तपेणान्ते पुनजपं कुय्यादिति विधानात्रास्य जपयज्ञस्य
ब्रह्मयज्नतवं, fe च मनुना स्रातकप्रकरण ऋपियन्नपदेन ब्रह्म ange सन्ध्या जपादिकं च यक् ata कयितम् | शङ्ः,- नाघमषणात्परमन्तजलजपो न व्याहृतिभ्यः परं होमो न सावित्राः परं mq इति जपसामान्यमुदिश्य masta विहितवान् | तस्मात् FRIAS जपस्यायं कानः न चास्य जपयन्नस्य BATES शङ्नौयम् | तपणस्य सखानवस््रजलप्रतिपच्यन्तत्रात्, अतएव ब्रह्मा विष्णादिप्रूजनं न स्रानाङ्गं न at तपणाङ्ग, तोयंविसजनं तु armies, तदादायेव खानविधिरेव इति कात्यायनस्यान्त उपसंहारात् |
मरसिंपुराण,-- ५
२८० गद्ाधरपदडतो |
ततोऽधं भानवे दयात्तिलपुष्यजलान्वितम् | sag सूइ'्पयन्तं हंसः शुचिषदित्यपि ॥ दंसः शुचिषदिति भानवेऽघं दयादिति सम्बन्धः| प्रधानक्रियान्यस्याभ्यन्तहितत्वात् | पाड,- आचम्य विधिवत् सम्यमालिखेत्पद्ममग्रतः। अरकताभिः सुपुष्याभिः सतिलार्णचन्दनैः ॥ अध्य दयात् प्रयतेन सूय्येनामानुकीत्तनेः | नमस्त विष्णुरूपाय प्रभाकर नसोऽखते। इत्यन्तो नम- Mita: पतौ लेख्यः | एवं qa नमस्कत्य चिः कत्वा च प्रदङिणम् | दिजं गां काञ्चनं wer ततो विष्णुग्ह asa | qaqa दयादिति पर्न्बखान्वयः | सूधनामानुकोत्तनैः | एवं wa नमस्छव्येति परेणान्वयः;। तेनाव्यदानानन्तरं नमस्ते विष्णुरूपायेत्यादिना सूयनमस्कारः। yefauad चाघदानाङ्गम् | याज्ञवल्कयः,-- निष्योदडय खानवसं तु आचम्य प्रयतः ata: | देवानामचनं ङर््यादह्यादोनाममत्सरः ॥
(१) wig | (२) दष्टा ।
क
आचारसारः। २८१
त्राह्यावेष्णवरैदरेस साविचेर्मेववारुरैः | तल्लिङ्केस्तपयेन्मन्दैः स्वन् देवान् समादितः॥ QA प्रणवपूकंतु दैवतं तु समादितः। नमस्कारेण युष्या विन्यसेत्तु wa धक् ॥ आवाहनादिकं HH यत्त नोक्तं मया far | BM प्रणवेनैव कत्तव्य चक्रपाणिनः ददात् पुरुनसक्रेन यः GRIT Wa aq श्रितं स्याजगदिदं तेन सव्वैचराचरम् | fayqaat च रुद्रश्च विष्णर्देवो दिवाकरः | तस्मात् USA नान्यमहं मन्ये जनादंनात् । साविता दद्ाबुपादि यथाशक्ति समाहितः॥ णवं सम्पूज्य देवेशं णं ध्याता निरच्ननम् | ततोऽवलोकयेद कं हंसः श्चिषदिल्युचा ॥
स याति ब्रह्मणः सद्य ATAAATAAT J यः| अदृश्यमस्थेति मन्वेरुपस्थाय दिवाकरम् ॥ सम्बचसेति पाणिभ्यां तोयेन विजेन्मुखम् । स्वयम्भुरित्य पाय सूव्यस्येति प्रदकिणम् ॥ Waa तु नमस्कुव्यादिशो दिग्देवता अपि | ब्रह्य णेऽग्नये एचिव्ये ध््ोषधोभ्यस्तयेव च ॥ वाचे च वाचस्पतये विष्णवे महतं तथा |
[ A [ अ a तभ्य देवताभ्य नमस्काराद व AAA ||
(१) अओपधिभ्यः।
२६
QTR | गदाधरपद्चतौ |
TU नमस्येतक् मणशस्त्वन्ते वे CARAT |
नमोऽद्धयोऽपां पतये वारुणाय नमो नमः ॥
THAT ऽपो नमसछत्यावनौ देवांश्च नामवत् |
SCAT: प्रवदहत धाम्नो VIA च ॥
विमोचनञ्च nae आ्राप्यायखति ते जपेत् |
टेवगातु विद इति कत्वा जप्यनिवेदनम् ॥
प्रच्याल्य तोधेदेशं तु गत्वा खं घर्माचरेत् |
व्रह्मविष्णुमहेश्वरा एवेकंन तलिङ्गमन्वेए पूज्याः | सविता- मितो aquatiata च। उपादटेयबहतलस्य विवच्ितत्वात् तलिङ्खत्रह्यादिदेवताप्रकाशन-
सम्बन्पैः, ब्रह्मादौनां मूर्तिध्यानं Gal तलिङ्गमन्वसुचाय्यं प्रणवेन नामान्युक्का ॐ ब्रह्मणे नम इत्यवं पथक् waa पुष्पं विन्यसेत्, जले च्िपिदिति पूजाप्रकारः पुष्पदानमातेशेत्यधेः | विष्णुपूनायां विशेषः, प्रणवेनावाहनादि पुरुषखक्तन समस्तेन Guest, समस्तस्य AIA Bai, तेन afeed विष्णुस्मृतिगतं प्रत्येकस्य पुष्यदानसाधनत्वमत्र न ग्राह्यं, उदकदानं पुष्पाभावे, गायता woreda कम, निर्जनं निष्यृपचचव्रह्म, aa नियुक्तान् पुरुषान् ब्र्मपुरुषे नारायशेनाभिष्टौ इति war मन्तगतपुरुषपदस्य नारायण्परत्वन व्याख्यानात् मन्तलिङ्कस्यापि नारायण्परत्वात् विरुदस्मृ तिगतयुरुषोत्तम नर सिं द विष्णुचक्रपाणि- पदानां प्ूजावाल्चा्ुतनामप्यनादरः। नरसिंहपुराणे,--
प्राचारसारः। २८१
ध्येयः सदेति नारायणष्वानसुक्तं एवं नारायणाय पुष्पं ददा- नोति प्रयोगः, अतएव प्राचौनपडतौ तथेव लिखनं, समाचारो- ऽप्येवं, दिशः प्रायादिकाः, रिम्देवता इन्द्रादयाः, दिग्भ्यो नमः, दिग्देवताभ्यो नम इति वहवः | खवनो ANT टेवनमस्कारः, नामवत्, ऋग्वेदाय नम इत्येवं क्रमेण, अप्यायस्व इति cat गातुविद इति निवेदनम् | भ्रनेन जपेन परमात्मा मे प्रोयतःमिव्यवं रूपेख | पय मध्याहसन्यापदतिः,- तत प्रमाणं प्रातःसन््यायां लिखितम् । तवर विशेषः,-- गायत्रया जला्नलिप्र्ेप एक एव | aa पुष्यमिखवणनियमः,- जलाचखलिप्रचेपकाले सावित्नोष्यानम् | तदुयथा,-- सावित्रौ वेणवो चतुमुजा शहन्चक्रगदापद्मधारिणी युवतिः शक्ञवणां शुक्तवस्तदयोपेता गरुडमारुद्य विष्णुलो कादागत्य qa- awa प्रविष्टेति ध्यानं, तेजोऽसोत्यावाडनम् | gad प्रदस्तिरं mar sey उदित्यं faa aaa: दसः शचिषदित्येतेरूपसख्ानं कत्वा naan ऋष्यादिस्मरणम् | कराङ्न्यासो,-- सावित्रयादिपूव्मवद्यानं ध्येयः सदेति वा ध्यानं यथोक्ञाथे- ध्याननियमेन तिकपाणिना गतमष्टोत्तरं ्र्टादश वा गायच्रौ-
२८४ गदाधरपद्तोौ |
© ९ जपः काव्यः, ततो गायचुपसख्यानपूव्वकं पृञ्मैवद्रायत्रौ- विसच्जेनम् | 0 a € अथोपस्थानादितपणपदतिः, ऊडुबाहोः सय्यांभिसुखस्य 9 ५ Oras ©
उपस्थानं, असंसक्तपाश्णिरित्यादि प्रातवत्, विश्वाडत्यनुवाकस्य, aay षिः, विश्वाइखहतो न्दः, उदुत्यं पावक, यव्या waa, गायत्रयास्तिखः, तं प्रलया | जगतो च्छन्दः, अयं वेनि देवानां, आन इलाभिस्तिखस्िषटुभः, तररिव्विंश्व; पददिकच ~ A 2 © ~ री g हं maar तत् aqua तन्मित्रस्य इद face,’ वरान्, वय॑खवसा यायन्त इवेति zea |
अद्या देवा ्रा्ष्ेति दे तिष्टुभौ, अतर तं प्रलधा।
अयं वेनि देवानामिति wad, प्रतोकोकम् पूव्वाम्मातं स्मारितम् |
लोकं Bat sag विश्डा इतिवत्, एवं सप्तद शचौ भवति,
A ~ 9 € प्रथमं विभ्नाडिव्यनुवाकः, faateavatuag सोमं मध्यायुदध- दयङ्पता afagd, वातयुतो यो अभिरक्षन्तु त्मना प्रजा; Wot अपुरुषा विराजति
उदुत्यं जातवेदसं देवं वहन्ति केतवः, दषे विश्वाय स॒य्य, येनापावकचन्तुषा YIU जना चनु |
लवं वर्णं पश्यसि |
देव्या WAY जअसतघ्रघेन GAA, मध्यायकं समं जाथे, तं प्रलथा पूव्यैया विष्डधेमथा ज्येष्ठतातिं वर्हिषद खविंदं, प्रती-
(१) यदटदहिकच्वहे नायव्यै| (२) तत्दहव्यंख तच्जनितख हे विष्ु्रभौ |
आचारसारः। २८१
aa जिनं टोदसे धुनि arg जयन्त मनुया सुवदसे, श्रयं वेन- चोदयत् एृष्णिग्भाज्योतिजंरायुरजसोविमाने, इममगाप सङ्गमे सूव्धस्य fay न विश्रामतिमोरियन्ति।
fad टेवाना सुदकादनौकं चत्तुमितस्य वरुणस्याग्नः |
्राप्राद्यावा Baal अरन्तरोक्तं सूव्य ATAT WMATA ॥
ara इलाभिव्विदषे सुशस्तिविश्वानरः सविता टेव एतु |
श्रपियथा युवानो मत्सथानो विश्वं जगदभिपित्वे मनोषा। यददययकच्च aay qem अभिसय्यः, सव्वं तदिन्द्र ते वभे, avfufan दशतोज्योतिष्कदसि aa, विष्व मा arta रोचनं, ततस्य fad तन्महिलं मध्वा adifaaay सच्नभार, यदेतयुक्तदरित सधस्थादादा ली वासस्तनुतेऽसि मस्मे | तन्मित्रस्य वरुणस्याभिचत्ते CANS कण द तदो रुपस्ये | |
अनन्त मन्ददटषदस्यपाजःः क्रष्णमन्ददरितः aac वर्म हां असि सग्येवलादित्य मदसि, महस्तेसतो महिमागनिस्य- तेऽद्य देवमहांसि । वटुय्यं सदसा महा असि सत्रा देवमा afa, महादेवानामस्य्यः पुरोहितो विसु्यातिरदाभः।
खायन्त इव सव्ये विग्ेदिन्द्रस्य भक्ततः, वसूनि जाते जन- मान ओजसा प्रतिभागं न दौधिम। अदा देवा उदिता aa
निरथहसः पिषतानि wend, तत्रोमितोवर्णोमामहन्ता
(१?) पाणिः (२) मद्णनाम- (३) ज्योप |
२८६ गदाधरपदतौ |
मदितिः सिन्धुः एरथिवौ wae: | आक्तष्णेन रजसा वत्तमानी faanaaad aug हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन् ।
ॐ पुरुष सूक्तमन्तस्य, नारायणक्षिः, पञ्चदशाचीऽनुष्टप्- छन्दः । पषोउश्चीविष्टुप् च्छन्दः | जगदोजं पुरुषो देवता, पुरुष- मेधे विनियोगः, पुरुषोऽहं नारायणो कामयतेत्यादि ब्राह्मणं |
ॐ सदस्र गोष पुरुषः सह खातः सदृखपात् |
स भ्वूमिं aaa: स्पष्टात्यतिष्ट् शाङ््लम् ॥ परुष एवेदं wal यदलं यच्च भाव्यं, उताखतल्स्येानो यदत्र नातिरोहति, एतावानस्य महिमातो जाया पुरषः ।
पादोऽस्य विश्वा भूतानि तिपादस्याख्तं fefa |
चिपादृड उदेत्पुरुषः पादोऽस्येदाभवत्पुनः ॥ ततो विश्वङ् क्रव्यक्लामत्साश्रनानशने रभि, ततो विराल.जायत, वियजोऽधिपरूरुषः |
स जातोऽत्यरिच्त पश्चात् भरमिमयोपुरः।
तस्माद् यन्नात्सव्वेहुतः Tad एषदाज्यं YUMA वायव्या नारणाग्राम्यायथे, तस्साद् यन्नात्सबहत रुचः सामानि जजिरे, छन्दासि afat तस्माद् यजुस्तस्शदटजायत। तन्मे मनः शिव- सङ्ल्यमसतु, येनेदं भूतं भवनं भविष्यत् परिग्टहौतमदतेन aa, येन यज्ञस्तायते सप्तहोता तन्धे मनः शवसङ्कल्यमसतु, यस्मिन्रुचः सामयनुषि यस्मिन् प्रतिष्ठिता रथनाभाविवाराः । यस्मिर्धखित्तं सव्वंमोतं प्रजानां ag मनः शिवसङ्ल्यमसु। सुसारथिरस्या
ATALAIT: | २८७
निवचन्मनुष्यात्रेनौयते भिषुभिव्वाजिन दरव, छृव्रतिष्ठं acai जविष्ठं aa मनः शिवसङ्ल्यमम्तु |
मण्डलब्राह्मण, -- विनियोज्यत्वेन मन्तकाय्यं करणान्नन्वलामेन ऋष्यादिस्मरणं, प्रजापति क्षिः, यजुः सूर्योदेवता सूर्यो पस्थाने विनियोगः, यदटेत- qua तपति तन्महदुक्तं अर्चः way लोकोथ यदेतदतिदौप्यते awed तानि सामानि ससास््ां लोकोयय एष एतद स्मिन् aes युरुषः सोऽग्नस्तानि यजूषि स यजुषां लोकः सेषा aaa लोकविद्यया तपतोति ara ते पश्यन्तौ acfai य रखष- एव waa: एष तस्मिन् मण्डले पुरुयैवमण्तं यददचिरदीप्यते तस्मान् सल्युनिञ्वियते wa ह्यस्तस्मादून दृश्यते faa सन्वैतो- faa परितत्तो wat पुसा विवसख्तोत्येतस्मिज्िमण्डल एतस्य qaaiafa तदेष श्लोको भवति, तयोव एतयोरुभयो रेतस्य चाशिष एतस्य च पुरुषस्यतन्मण्डनं प्रतिष्ठा तस्मान्महदु कथं परस्मेनश सन्रेदेतां प्रतिष्ठां चिन्रदा saaty इस प्रतिष्ठां ज्नततयो aaa awa श सति तस्मादुकथगसं भूयिष्टं परि- चक्षते प्रतिा च्छिन्नो fe भवतोत्यघोद्वतम् |
अथा यन्न यदटेतन्मण्डलं यदटृतन्मरण्डलं य तस्मादश्वा अजायन्त एके AMAT: |
गावो इ जन्निरे तस्मात्तस्माज्जनाता AAA: | तं यज्नं वहिपि प्रोच्न् ged जातमग्रतः ॥
तेन Sar भ्रजायन्त साध्या WAG ये |
Rae गद्घरपदतीौ |
यत्पुरुषं व्यदधुः कतिधा व्यकल्पयन्, मुखं किमस्यासि fa बाह किमूरू पादा उच्येते! ब्राह्मणोऽस्य सुखमासोद्ाह् राजन्यः क्षतः, उरू तदस्य ASW: पदधा शूद्रौ अजायत | चन्द्रमा मनसो जातश्चतर्तोः Wal अजायत | खोतचादायुख प्राणः सुखाद् ग्निरजायत ॥ नाभ्या आसौदन्तरोक्तं MU यौः समवन्तत । ` पद्यां भूमिदिशः खोत्रात्तथालोकान् श्रकल्मयन्, यत्पुर्षैण हविषा cal यन्न मतन्वत | । वसन्तोऽस्यासोटाज्यं Tia इष्यः शरद्विः। सप्तास्यासन् परिधयस्िः सप्त समिधक्षता ॥ Sala AT तन्वाना AINA पुरुषं पश्म् | aa यन्नमजयन्त देवास्तानि धमण प्रथमान्यासन् तेहनाकां महिमानः सचन्त यत्र पूर्व्वं साध्याः सन्ति देवाः | यज्नाग्रत इत्यस्य vena, प्रजापतिक्छषिः, तिष्टुपच्छन्दः,
५९
मनोदेवता सूर््योपस्थाने विनियोगः, ॐ यज्जाग्रतो दूरसुरेति देवं तदुसुप्तस्य तथेवेति, दूरं गमं ज्योतिषां ज्योतिरेकं तन्मे मनः शिवसंकल्यमस् | येन कमाखपसो मनोषिणो यन्ने awa वितधेषु wet: | qaqa यत्तमन्तः प्रजानां तन्मनः शिवसंकल्पमस्तु | यत् प्रज्ञान ्सूट्चेतो ति ज्योतिरन्तरख्तं प्रजासु | यस्माननुते किञ्चन कन्य कुरुते तन्मे मनः शिवसंकल्यमस्तु ।
(१) प्राणास्| (२) ब्धतचेतो- |
ATATTaTL, | 2
न पत्यय waa यदेत ae तत्पुव्करपणंमापोद्येतामापः पुष्करपणेमथ स एष तस्मिन् awa पुरुषोऽयमेव भ्सत्योऽयसः हिरण्मयः पुरुषः, तदेवेतचययं सयः -स्मृत्येहोपै भेतद् यन्न. स्यैवानुसरः खामूडसुपक्नामति atanafa तस्सादग्बिनाद्वियेत परिहतमम््ूतद्चेषु “तटा भवति ल्यु एवाधि यज्ञं, अधाध्यासं यदेतन्मख्डलं तपति ययेषरुकन इदं तत्णक्ञमं waa aza- efadiad यच्चैतत् पुष्कगपरमिदं तत्रष्णमच्न्रय aug एतस्मि्पर्डले पुरुषो यदैष हिररमयः पुरुषोऽग्रमेव स योऽयं दकिणे यत्पुरुषः | य एष एव लोकं “एरितामेब ससर्वाऽग्निरभि- संपयते, तस्ये तन्मियुनं योऽय ॐ सव्येयन्पुरुवोइुंदरलत्वे तदात्मनो यन्मियुनं यदा वे सहमिथुनै नायसर्वीऽल्त् खतावैतदत्ते दे भवतो. न्द fe सिधुनं प्रजननं amie ania wa उपधौयते तस््रादु चाभ्यां चितिं प्रण्यन्ति, सएष एवेन्द्रो योऽयं दकिखेयन् य॒रुषोयोऽयमन््राणौ ताभ्यां देवा एतां विघुतिमकविन्नासिकां तस्म्ाज्जायाया अन्तेनासिवादोय्यवान् वास्माज्जायतें वीय्यैवन्त- Bea जनयन्ति यस्या अन्तेनाद्धाति।
तदेत देवत्रत राजन्य -ववौ मनुष्याणा Aquat गोपयन्ति
ति)
[ QO SNe तस्मा दुतेषु वोव्यवान् जायते खतवाकावयस्ा्ं सातिप्रस्येनं न
(?) यण एतन् | (५) ग्ट-
(२) मयोऽय- (६) युवा; (३) gaged aque (७) हहे लोकं- ४ eet wata- | (ट) Agqpate
29
२९० गदाघरपद्तौ |
जनयति तौ हदयस्याकाशं wate मिधनोभवतस्तौ यदा मिथुनस्यान्तं गच्छतोऽघ Faq युरुषः सखपिति acai ह ad मानुषस्य मिध्रुनस्यान्तं गला समिति भव इति देवर द्ये तन्मिघ॒नं Waa आनन्द तस्मादेवं वित्स्वपां लोका हते एव तदेव ते भिघ॒ने प्रियेण धाम्ना सम्बद्ेयति तस्मादु स्वपन्तं धरेण वन- वोधवेत्रेतदेते देवते भि य॒नोभवन्त्यो हिनसानोति तस्मादुहेतत् सुष्टगुणश्चेप्माणसिव सुखं wad एव ada ते ta: faye: तस्मादटरतः स इट् सवं एव सम्भवति यदिदं किंच, स एष एव aya एष तस्मिन्मर्डले पुरुषो aa दरिखेयन्पुरुषः तस्य ह्येतस्य हृद्ये पादावतिह्य तौ तौ ₹हेतदाच्छत्रो क्रामति यन्मनो क्रामत्यथ तत् पुरुषो fast तम्मादुदेत्रेतमा इरा च्छैदि तस्यते षड़ एव प्राण एषहोमाः सवौ; प्रजाः प्रणयति awa प्राणाः सखास्यदाख्ठ पित्यधंनभेते प्राणः सखा रपि यन्ति तस्मात् सखापोयखाप्यग्रोहः सवेत स्वप्रनुत्या wad परोपरोत्षका aifeear: |
स एतेः al a कस्यानवेदमनसा सङ्ल्ययति a वाचान्नस्य रसं विजानाति न प्राणेन गन्धं विजानाति न चक्तुषा पश्यन्ति न Bat खणोत्येवछ दयते तदापिता भवन्ति स एष एकः सन्घ्रजा- सु बहधा व्याविष्टः तस्मादेकासति लोकं पएरणाति सवेमग्निमनु- विभत्यथ यदेक एव तस्मादेका, तदाहुरेको खल्युविभना इत्येक agaafa अ्रन्रूधादद्ेहासावसूतर तेनेकोथ यदिह प्रजासु बहधा व्यादिष्टस्तेनो रवः, तदा दुरन्तिके ख्ल्यु दुरात्यन्तिकः दूरे चेति
AIAITAT, | २८१
छ्यत्रुयायदहाय मिहाष्वासं तनान्तिकेथ यदस्य 'वमुत्र तेनोदूरे, तदेष Aial भवति अन्ये भाव्यययितो रसानां arataa इति यदेतन्मण्डलं तपति तदन्नरमघना एष UAW गुरु श्रसोभासं एतस्मिन्नरनेपयितो भातोत्वधिदेवत, अरघाध्यात्सिदमेव शरोरमन्न- मयो यां दचिणे यन्पुरुषस्येता स एतस्मित्रन्नेपयितो भाति, तमेतम ग्निरित्यष्वयव उपासते यज्ुरिल्येषद्ौद्ययः सवं युनक्ति सामेति छन्दोगा एतस्िन्वोदयः सव्व समानमुकथमिति वह्प- एषहोद सवसुखयापयति यान्तरिति यन्तविद एतेन होट, सवे ad विषमिति सर्पा स्पा इति aufae उजति द्टेवायिरिति "मनुष्यमायेत्यसुराः स्वधेति पितरो cana इति ट्वजनपटोरूप- fafa गन्धवागन्ध इत्यष्सरसस्तं यथायथोपासते azat भवति "तदेत्वत्वावतितस्मादटेनमेनंः रएवंवित्सवेरेवैतेरुपासोत सव इत- दवति way ह नमेतदुत्वावति |
म॒ णव तषटकोऽग्निर्चो वाययुरेकास्यस्येकातव्यं कांश्गगपद्- धातिरूक्म एव तस्या अयतनमय यां यजुषा पुरुष एव तस्या आयतनमथघया साम्ना पुष्करपणेमेव तस्या अयतनमेवं ara: ते एवेते उभे एष च रुक्म एतच पुष्करपर्णमेतं पुरुषमपौत उमे
ह्यत्रा सेनावरपोत wad wees स एष एव way एष
es
(१) aga | (५) agmiaarafa | (2) देवारयिति i ६ तख्मार्नसेवं faq- | (2) मनुष्व - | (3 दयक्रासेयजरप)त |
8) तत्तटेवभवति |
RER गदाघग्पदती |
afeaws gan घथायं टदिणे aaqgqay: स एष एवं विदि stat भवति स यदेवं विदस््राह्लोका रौल्वधेतमभे ्रसमानमभि- संसवन्ति dad भवति wafearer भवति इतिमर्डल- ब्राह्मणं, दिवाकतौणः, शतसद्रौयः शएतेरिति लरमौधरः, नमस्त- इति faeui प्रजायति च्छषिः, males, दयोरनुष्टुपष्छन्दः, रुद्रो टेवत, सयोपस्याने विनियोगः |
नमस्ते रुद्रमन्यव उतोत इषे नमः, वाहइुभ्यासुतते नमः, याते wg िवातनुरघौरसा पापकाशिनौ, तया नस्तन्वशन्त मया गिरिगन्ताभिचाकसिदहो, याभिवुं गिरिशन्तदस्ते विभष्येऽस्तवे, शिवां fafcaat we मां feat: पुरुषं जगत् ।
सौराः.--
परभैिप्रजापति षिः, दयोरनुष्टएढतोयस्य विराट् आदित्यो देवता, aac विनियोगः, कदाचनस्तरोरसि- नेन्द्रसश्च सिदाषएषे, उपौपेत्र मघवन् भरूयद्न्रुतेदानं देवस्य च्छते अादित्येभ्यस्दा |
कदाचन प्रयच्छस्युमे निभासि जन्सनो, हरोयादित्यसवनन्त- "दुद्द्िग्रमातस्ामषतं दिव्या बादित्येभ्यसू्वा।
यज्नोटेवानां प्रत्येति सुन्नामादित्यभवता ख्गयन्तः, आवो- वाचि सुम्रतोवहत्या eu होचिद्रशावरिवोविभरासद्ादिव्येभ्यसत्वा, अघमषेणप्क्तनो पस्थानम् |
~ ~ =-= ~~~ ~ ~~ -- --
(१) मात- |
ATATCTATT | RoR
ग्टदह्मो पनिषत्,--
qufad पूर्णापूणंसुच्यते।
पूणस्य पूरमादाय परूणभेवावशिष्यते |
ॐ खं ब्रह्मण्यं पुराणं वायुरमितिहस्माह कौरव्यायणोपुत्रो वेदोऽयं ब्राह्मण विदुर्वदेनेन यदेदि तव्यम् |
असम्भवे मण्डलत्राह्मणान्तं, Beat विश्ाडत्यनुवाक- aay aaa, ‘aa प्रदक्िणएमाघ्रत्य नमस्छत्योपवे गनं श्रासन्- Wy प्रागग्रेषु दर्भप, प्राङ्खत्वेन सव्यतयोपवौत परामशः, दस्त योस्तोयेन set, तिराचमनं अङ्क्टूलेन ओ्टयो मज्जनं, मो योरेवाङ्ल्यग्रैः HATTA, उदकेन वामपाखिना wat, पाद- Ma प्रोक्षणं, शिर थन्तुदेयनासिकादययोत्रहयानां हस्तेन UIA, पवित्रलक्नणोपेतकुशत्रयेणए इन्द्रियस्पेनं, तदेव पावनं, पच्चदग- मात्राभिः प्रणवेन प्राणायामत्रयं, दकिण्जानृपरि पवित्रोपग्रह- व्यतिरिक्रपवित्रलन्नणोपे तकुशत्रययुक्राच्ञलिधारणं, प्रणवसुचाय्य- व्याह तिचयोचारणम् |
गायत्राः पादानां व्यस्तानां उद्धारण, पुनः TAA: पाद- इयरूपमदईैचमुचाय्ये टतोयपादोच्वारणम् |
ततः आद्यावारभ्य मन्वसंहितायाः प्रथमम् |
अध्वायाध्यायक्रमेण | अनुवाकानुवाकक्रमेण ati प्रति
REY गदाधरपद्तो |
fet यावत्समास्ि पाठः। aaaart ब्राह्मशसंहितायाः अध्वायाध्यायक्रमेण व्राह्मणक्रमौ यावत्समासि पाठः|
अशक्तौ कणिकाक्रमेण वा, एवमेकां शाखां समाप्य यस्या - नेकवेदाध्ययनं तस्यापरस्य वेदस्येवमेव क्रमेण समापनम् | पश्चादाथवपुराणेतिहासाङ्गानां यथाक्रमेण समापनम् | एवं यावद्धिदिनैरेतेषां समासि; पनरादावारभ्य aefaad waa यावज्जौवमभ्यासः। ANAT गायत्रोमाचं, प्रणवमातरं वा, फल- विरेषाधिनः पुरुषसक्रस्य जपनियमः। a, भुवः, खः, Aa, तपः, खद्धायां, जुहो मोव्ये तावन्मात्रं वा, अशक्तौ सवेबेदफलाथिंनः, सोंकारचतुराठत्तिगायत्रोजपः, व्यम्बकजातदेदा गायतो रूपशता- AU जपो वा काम्यः, एवं ब्रह्मयज्ञं HAI अन्ते घरुतप्रणवोचारणं, ॐ नमो ब्रह्मणि, नमसत्वग्नये, नमः ufaa, नमो ओषधीभ्यो, नमो वाचे, नमो वाच्मतये, नमो विष्णवे ava करोमौति विजपः, इति तेत्तिरोयख्रुत्यनुसारेण ब्रह्मयज्नविधिः। अस्य प्रत्यत्तद्युतिगतप्रकारान्तरं न गद्यते स्मृत्युक्तत्वात् |
ATATCATL. | REY
aq तपगविधिः |
प्रागग्रकुशचयास्तरणं, fagzar स इत्यस्य aaa, “एच्छ- मह क्षिः, गायतोछन्द्ः, विश्वेदेवा देवताः, ब्रह्माटौनामावाहने विनियोगः। विण्वेदेवा स आगत शृणुताम इमं Fa, एवं वहिनिषौदत, इत्यक्ततपुष्याभ्यां ब्रह्मादयो विश्वेदेवा अत्रागच्छते- त्यावाहनं, अक्षतानि dala, विश्वेदेवाः खणतेमं इत्यस्य AAS सुहोत्र ऋषिः, विष्टुपए्छन्दः, fasstar देवताः, जपे विनियोगः, विश्वदेवाः णतम चवंमे ये अन्तरोक्ते च उपदाविष्ट, येऽग्नि- जिह्वा उतवायजचा ्रासव्यास्मिन् वहिपिमादयष्वं इति जपः ।
दक्तिणजानुपातनं, उदद्ु खत्वं, ऋजुकुशचयस्य दक्निण हस्तेन तपेणाधं TEA, वामहस्तेन chanel, ॐ ब्रह्मा ठप्यरता, दति अङ्ष्टसरलरूपव्रह्मतौर्घेन अ्रक्ततयुक्तजनेयवाभिवा प्राटेय- मात्रसुडत्य जले जलप्रन्ेपेण सछद्रह्मतपणं, इदं ब्रह्मणे मनसा त्यागं कुर्य्यात्, एवं सवत्र, एवं ॐ विष्णुस्तुष्यतां, इव्यङ्गल्यय-
~ ~
रूपेण देवतोर्धन सक्तत्तपयेत् |
सद्रस्तप्यतां इति gaaq, ॐ प्रजापरतिस्तुप्यतां इति कनि्ामुन्करूपेष प्रजापतितोर्घन aac |
दतः प्रति दैवतम देवतोर्यन aad काव्यं, टेवास्तुष्यन्तां छब्दांमिदटथ्यन्तां, वैदास्तुष्यन्तां,कवयस्तुष्यन्तां, सनातनास्तप्यन्ता,
पुराणाचाव्वीम्तव्यन्तां, गन्धर्वाचाख्यास्तुप्यन्तां, इतराचाथा-
ह == = = ee ee
५१ OI
२९६ गदाधरपदतो |
Waa, सम्वत्सरः सावयवस्तुप्यता, FA स्तुप्यन्तां, AULA स्त॒ष्यन्तां, रेवानु गास्तुष्यन्तां, नागास्तुप्यन्तां, ॐ सागरास्तुष्यन्तां, ॐ पवेतास्तुप्यन्तां, ॐ मनु्यास्तुप्यन्तां, यक्तास्तुप्यन्तां, tifa agai, ॐ सुपणस्तुव्यन्तां, भूतानि टप्यन्तां, पगवस्तुप्यन्त, वनस्पतयस्तुप्यन्तां, ॐ ओषधघयस्तुष्यन्ता, ॐ भूतग्रामचतुर्विध- स्तप्यर्ता,
स्थलस्य समोपे चेज्जले TAWA, Wa चेदुदुतोदकेन 'चावादहनस्थानकुरेषु तास्रादिपात्ादिखेषु जे स्सेऽपि वा ।
ततो यन्ञसूतोत्तरोये करावसक्त क्त्वा टेवावाहनं कुशतय- quud छत्वा दक्तहस्तस्ितकुश्तयमष्यस्य तोयाभिसुखं yar उदद्खः VARIA: सप्त मनुष्या च्रतागच्छत इति अ्रावाद्य सव्यान्वारव्धे TARA WTA सनकादोनां प्रत्येकं
५४
वार्यं aud, ॐ सनवास्तुप्यतां, ॐ सनन्दस्त॒प्यतां, ॐ सनातनस्तुव्यतां, ॐ कपिलस्तुप्यतां, ॐ ब्रासुरिस्त॒ष्यतां, ॐ algae, ॐ पञ्च शि खस्तुष्यताम् |
अचर सव्वैत्रापि मानस wim, ततो यज्ञोपवोतोत्तरोये अपसव्ये कछला दचल्तिणभिसुष्ठः सव्यं जानु wal निपात्य aa टेवावादनं Waa eau क्रत्वा तिलपुष्पमाद यात् |
ॐ उगन्त इत्यस्य मन्तस्य, शह ऋषिः, विष्टुपच्छन्दः, पितरो देवता, आवाहने विनिधोगः। ॐ उशन्तस्त्वा निघोमद्युणन्तः-
(१) स्यलस्यस्य तोरसमोपे चेज्जले चेदइतोट्देन स्थले सम्भवे चावादन- स्थानङगेपु तास््रगात्ादिस्येषु जले स्थलेऽपि at |
आचारमारः) REO
समिधोमदहि। snana आवह पितृन् हविधेऽत्तवै इति पटित्वा कथ्यवालननलादयो दिव्यपितरोऽत्रागच्छत |
वसवो रुद्रा ्रादिव्या AMAA च्रचागच्छत, श्रसुकसगोत्रा- अस्मत्पिटपितामदप्रपितामदहा अरमुकासुकासुकशद्माण WaAT- गच्छत, अ्रमुकसगोत्रा अस्मन्ाटठपितामहोप्रपितामद्यः असुका सुकामुका देव्यः अत्रागच्छत, अमुकसगोता भ्रस्मन्मातामद्- प्रमातामह-छदप्रमातामहा असुकामुकासुकशमाणः अ्रतागच्छत इति आवाहयेत्, असाम्यं सामान्यतः पितरो अन्रागच्छत- इति आवाहयेत्, जोवत्िटटको वस्वादिददप्रमातामदहान्तानामा- वादनं न कुयात्, केवलं मातरि तायां मालपितामदहौप्रपिता- मह्य अरचरागच्छत इति विषदः पितर इत्यनन्तरं श्रावाहयेत् तिलविकिरणं, आयान्तुन इत्यस्य aaa, ङ ऋपिः, तिष्टुप्- छन्दः, पितरो देवता जप विनियोगः |
आआयन्तुनः पितरः सोम्यासोऽग्निवान्तापयिभिर्देवयानेः
afaq यन्न खधयामदन्तोऽधिन्नुवन्तु तेवन्तरम्मान् |
इति जपः, रजतादिताखरादिपाचाभावै रजतादिकोलकयुते- atafaat वा, केवनलाञ्जलिना वा aut, तपेणसाधनटन्तदस्त- स्ितकुगव्रयस्य दिगुणेक्रत्य कुगदिदनेन मोटककरणम् |
कु गस्बनाग्रयोजने प्रवेशाय सव्यहस्ते कुशमध्यधारणम् |
पतोधन पात्रे जलपृरणं, ट्तिणद्स्तन अङ्क तजंनौरूप- सुद्रां परिद्धत्य waaay तिनव्र्ेपः।
पद्ध | DE
२८
२८८ गटाधरपडतौ |
शद्धाञ्जलिना wet yaaa दक्तिण्स्तेन तिलानादाय वामहस्ते Hal Tad, उदुतोदकेन पन्ने भूमिष्टजलपूण- पात्रे तिनान् ufag aaa सतिलजनलगय्रहणं जोवत्विट- कस्य तिलतप्रणणाभावः, कव्यनानलनलाटौनां प्रत्येकं वारत्रयं तरपं, ॐ कव्यवालनलस्तप्यतां, इति गोखङ्गमातसुदुत्य पि- aaa जलं हिपेत् | व्यामो मानसः ।
ॐ सोमस्तुन्यतां, ॐ यमम्तुष्यतां, ॐ अयमा ठष्यतां, ॐ अरग्निवात्ताः पितरम्तप्यन्तां, ॐ सोमपा; पितरस्त॒प्बन्तां, ॐ afeaz: पितरस्त॒प्यन्तां, एतावज्जौवत्पिट कः gate |
पितरि जवति मातरि ख्तायां मापितामहोनां aquaaa, प्रपितामहो ततः प्रमौोतपिकस्याधिकं, ॐ वसव- quae जलं तेभ्यः खघानमः, इति fuedaa मोख्ङ्ग- माचमुहुत्य वारत्रयम् |
anata सर्वेषां प्रत्येकं वारत्रयं तपेणं, ॐ UAT प्यन्ता-
५५
मिदं जलं तेभ्यः सधा नमः, ॐ आदिल्यास्तप्यन्तां इदं जलं तेभ्यः स्रधा नमः; ॐ अआचायग्धास्तप्यन्तां इदं जलं तेभ्यः खधा नमः |
अनर मन्वादौ प्रण्वोचारणं, नामविशेषरणगोतादौ च।
aq पित्रादितपेणं, उदौरतामित्यस्य waa, प्रजापति- ऋषिः तिष्टुपछन्दः, पितरो देवताः, foeauit विनियोगः, ॐ उदौरतामवर उत्परास उन्मध्यमाः पितरः सोम्यासः |
अमय दईयुरत्रकारुतन्नास्तेनोऽवन्तु पितरो हवेषु इति पटला
अ्राचारसारः। २९०.
अपमुक्णोत्ोऽस्मत्पिता असुकटेवग्मा टबप्यतामिदं जलं aw खधा नमः, इति प्रथमाञ्जलिं दद्यात् ।
अङ्गिरस इत्यस्य waa, अद्भिरा ऋषिः, विष्टुप्छन्दः, पितरो देवताः, पितपणे विनियोगः, अद्िरसोनः पितरो ऽनवम्वा WAMU गवः सोम्यासः, तषां वयं सुमतोयज्ञियाना- मपि भद्रे सौमनसे स्यामः, अमुकसगोचोऽस्मत्पिता च्रसुकदटेवश्मा लष्यतामिदं जलं तस्मे खधा नमः, इति दितौयाञ्जलिं दद्यात् | maga इत्यस्य मन्लस्य, we ऋषिः, त्ष्टुएछन्दः पितरो देवता; पिढतपखे विनियोगः, ॐ मधुवाता ऋतायते मघृत्तरन्तु साधवः, माष्वौनः सन्तोषधोः।
alata इति अस्म्रानित्यन्तं पटित्वा अरसुकसगोचो ऽस्मत् पिता चअसुकदटेवणमं टप्यनामिदं जलं तस्मे सखधानमः, इति लतोधाञ्ञलिं दद्यात्, प्रत्यद्न लि मानसस्त्यागः |
जजंमित्यस्य मन्तस्य, प्रजापति ऋषिः, यजुःपितरोदेवताः, पितामहतपणे विनियोगः, ॐ अजं वहन्तौरगतं तं पयःकौ लानं परिखुतं, सखधाखतपयतमे पितृन्, ॐ अ्रसुकसगो लोऽस्त्पिता- महोऽमुकदेवशमा प्यतामिदं जलं तस्मे खधानमः, इतिप्रघ्रमा- चछ लिद्ानं, त्यागः सवत्र मानसः |
ॐ पिभ्य इत्यस्य aay, प्रजापति चपि, यजुः पितरौ. देवताः पितामदहतपले विनियोगः, ॐ fuew: खधायचिस्य; सखधा- नमः, पितामहेभ्यः aaa: खधानमः, प्रपितामङभ्यः
स्वाधाथिभ्यः स्वधानमः, अचरन् पिनरोऽमौमदृन्त पितरोऽति-
Doo गदाधरपदडतो |
aa पितरोपितरः शन्धध्वं, असुकसगोल्रोऽस्मत्पितामदहो- ऽसुकदेवगमा ठष्यतामिदं जलं तस्मै खधानमः, इति दितौया- स्नलिदानम् |
येचेह इत्यस्य मन्वस्य, प्रजापति ऋषिः, तिष्टुपृक्छन्दः, पितरो देवताः पितामदहतपणे विनियोगः, ॐ Gas पितरो येचनेद यांश्च विद्यया | उच न प्रविद्च, तवं aa यति ते जातवेदः स्वधाभिः यज्ञं wad जुषस्व, ॐ अ्रमुकसगोचोऽस्मत्पितामहो ऽमुकदटेवशर्मा auafad जलं तस्मे खधानमः, इति aalar ख लिदानम् |
ॐ मधुवाता इत्यस्य aay, गौतम ऋषिः, गाय तोछन्द्ः विश्वटेवा देवताः, प्रपितामहतपेरे विनियोगः |
ॐ मधुवाता कताय ते मधु क्षरन्ति "साधवः, anata: 'सन्तोषधोः, अरसुकसगोत्ोऽस्मत्पितामहोऽसुकदेवशम टलप्यता- भिदं जलं तस्मै खधानमः, इति प्रथमाच्ञलि-दानम् |
मघुनक्तमित्यस्य aaa, गोतम ऋषिः, गायतौहछन्दः, faw- देवा देवताः प्रपितामहतपणे विनियोगः, ॐ मधुनक्तमुतोषसो- मधुमत्माधिवं रजः, मधुयौरसुनः पिता, असुकसगो त्ोऽस्मत्- प्रपितामदहोऽसुकटेवशम टम्यतामिदं जलं तस्मै खधानमः, इति दितौयाञ्नलिदानम् |
ॐ मधुमां न इत्यस्य aaa, गौतम ऋषिः, गायचोन्द्ः,
विश्वेदेवा देवताः, प्रपितामहतपेरे विनियोगः |
—— ~ -
(१) सिन्धवः | | : (2) (२) सन्त्योषधीः।
भ्राचारसारः। 302
ॐ मधुमान्नो वनस्पतिमधुमां wy wa, माध्वोगांवो भवन्तु नः, असुकसगोत्रोऽस्मग्रपितामहो असुकटेवशमां टप्यता- fad जलं तस्मे खधानमः, इति ठतीयान्नलिदानम् |
अ्रमुकसगोतास्मत्पिटपितामदहप्रपितामदहा अ्रमुकासुकामुक- देवशम णस्तप्यष्वमिदं जलं gue स्वधानमः, इति मन्तं प्रत्ज्ञलि पटित्वा अच्ञलिच्यदानं, पितामहे जोवति प्रपिता- महे पितामदस्म्बन्धिमन्ताः।
एवमन्यदृद्यं,--
ॐ नमोव इत्यस्य म चस्य, प्रजापति क्षपिः, ay, faact- देवताः जपे विनियोगः, ॐ नमोवः पितरो 'शुमायनमो वः पितरस्तपसे नमोवः पितरो asia ae नमोवः पितरो रसाय, नमो वः पितरो घोराय मन्यवे ward a: पितरो नमः, इति कता लिजपेत्, “ga: षटकत्वो नमस्व यात् |
अरय माटतपेणं,--
अमुकसगो त्ाऽम्मन्ाताऽमुकादटेवो ल्प्यतामिदं जलं तस्ये सखरधानमः, tfauaafa पटित्वा wafaad ददात्, एवं असुकसगोतराऽस्मत्पितामरी aadfad जन्तं तस्ये सखधानमः इति vata पटित्वा अ्रच्ञलित्यं दद्यात्, असुकसगोत्राऽस्म- afaaant लप्यतामिदं जलं तस्ये स्रधानमः इति प्रत्यच्ञलि
पटित्वा अरञ्जलिवयं ददात् |
(१) शोषाय | (२) न षट त्वो नमः Fala |
३०२ गदाघरपडतौ |
अघ समातामहादितपंखम् |
असुकसगोचोऽस्मन्मातामटोऽसुकदटेवशमा auafad जलं aa खघानमः, इति प्रत्यज्नलि पटित्वा अच््ञलित्रयं दद्यात् | अमुकसगोतोऽस्मग्रमातामहोऽसुकदेवशमां ठप्यतामिदं जलं aw सखधानमः, दति प्रत्यज्ललि पटित्वा अस्नलित्रयं cara, अ्रसुकसगोतोऽस्मद् वदप्रमातामहहोऽसुकटेवशमां ठप्यतामिदं जलं तस्मे warn, इति प्रत्यच्धलि पटित्वा अच्ञलित्रयं card | ततो ज्ये्मात्रारौनां तत्पु्ाभा्ै ATA । यथा,- असुकसगोचाऽस्मट्ज्ये्ठमाताऽसुकादेवौ टष्यतामिदं जलं aw सखधानमः, दत्येकवारं aut, एवं कनिष्ठ मात्रादौ नास्रह्यम् | देवा सुरास्तथायन्ना नागागन्धबराक्साः। पिभाचा गुह्यकाः सिद्वा: कुार्डास्तरवः खगाः ॥ जलेचरा MPAA ABABA जन्तवः | ठिभेते प्रयान्त्याशु मदृत्तेनाम्बुनाऽख्िलाः ॥ दति पिटतोर्घेन जलाच्नलिदानम् | एते च प्रेतभाव गता इति बुद्धा तपणम् | तधा,- नरकेषु समस्तेषु यातनासु च ये सिताः | तेषामाप्याययायेतदोयते सलिलं मया ॥ इत्येकाज्ञलिः,--
आचारसारः। २०३
तथा,-- ये बान्धवा अवान्धवा अन्यजन्मनि बान्धवाः। ते afaafaat यान्तु ये चास्मत्तोयकांसिणः ॥ दत्यकाञ्नलिदानं--
ततः स्रानवस्वे मूत्तिकां त्रिवारं दत्वा wand समा- चारादास्तरणकुश्त्रयं तपणकुशतयं च एकीकत्य भूमौ data तत्र सानवस् निष्योडनम् | ये चास्माकं कुले जाता अपुत्रा गोचिणो war: | ते Wag मया दत्तं वस्वनिष्मोड्तोदकम् ॥ इति मन्वेण,-- स्रानाभाकैऽपि एतञ्जलाखलिदानमचरव | निष्योडनकाने चासंस्कतप्रमोतानां वुद्धौ करणं ततो यन्नो- पवौतो भूत्वा GAA: सक्त दाचमेत् | अ य जपयज्नः-- * > गायत्रा छष्यादिकां wat यथा गक्तिगायतोजपः, अस्य शक्तो 0 दोन + सत्यामघमपगणदोनां जपः | (= es जपविधिस्तद्माशोक्ताः। अरघ सूव्याव्ये-- श्रग्रतस्ताम्ब्रादिपातेऽद्दनलपञ्चं लिखित्वा तिलतर्डनलरक्त- चन्दनयुक्तजलपातचं wat केवलजनपूरितपावं गोलवा ऋष्यादिम्मरणपू्धकं हंस; शुचिषदिल्युचा aera पात्तसुखाप्य
qa wat नमः, इति लिखितपद्यऽाम्वुप्रनेपः, facets
३०४ गदाघरपडतौो |
निधाय, aa: सविचे जगदेक चन्ञुप जगब्रसूतिखितिनाशदेतवे,
चयोमयाय चतिगुणाव्धारिणे विरञिनारायणशङ्रात्मने नमः, इति नमस्कग्यीत्, चिः प्रदङिणं gata । अथ तपणोत्तरकश,- तत ब्रह्मपूजा,-
ब्रह्माणं चतुवेक्तंरक्तवणंकमरण्डलुख क् dasa ध्यात्वा हिरख्यगभ इत्यस्य waa, प्रजापति ऋषिः, विष्टुप्छन्दः, हिरखगभों देवता, ब्रह्मप्रूजायां विनियोगः |
हिरण्यगभः समवत्तताग्रे भूतस्य जातः पतिरेक आसीत् |
सदाधार एयिवीं वासुतेमां तस्मे टेवाय हविषा विधेम ॥ इतिजले पुष्यप्रक्तेपः, नात्ावाहनादि, पुष्मदानरूपेव पूजा | विष्णपूजायां विगेषः-- यथा,--
प्रणएवमन्वस्य, प्रजापति ऋषिः, देवो गायतोन्दः परमात्ा देवता, विष्णुपूजाकश्चणि विनियोगः, प्रणवेनाध्यैसंस्कारः, जले नाराघयणमावादयामि नारायण अचरागच्छति जलन ध्येयः सटेति ध्यात्वा ्रावाहनं, नारायणाय नमः, नारायणाय गन्धो नमः, इति aaa गन्धदानं, पुरुषसक्रस्य ऋष्यादिस्मरणम् |
पूजाया विनियोग इति विगेषः |
ॐ ave Daas साध्याः सन्तु देवा इत्यन्तं सूक्तमुचाय्ये
(१) सस्ुवाच्ततस्छत्रहस्त- |
त्राचारसारः) २०५
नारायणाय पुष्यं दटामोति gues, ग्रसम्भवे तदथेमपि जन- दानं, गायत्रा ऋष्यादि Wal गायत्ौसुचाय्ये नारायणाय धूपः aefa धूपदानं, गायतौसुच्वाव्य नारायणायेति eto: खाहेति दोपदानम् |
MAA Aaa नारायणाय alia खाहेति नेवेयदाने, माच- मनं, गायवोमुचाय नारायणाय नमः इति पुष्पाञ्नलित्यदानं, गायनौसु्वाय्ये नारायणाय नमः Geld गच्छेलि हृदयकमले na इति चिन्तनं, इदं सव्वं जलेनेव निर्वाहयेत्, सम्भवे पुष्पेण, Tat सत्यां सर्वोपचारान् Alaa, तदन्ते निरज्ञनव्रद्मत्वेन
ध्यानं इति विच्णुपूजा |
अथय म्द्रपूजा |
नमस्त इत्यस्य मन्तस्य, अघोर ऋषिः, गायतोन्दः रुद्रौ देवता, सद्रप्रूजायां विनियोगः |
रुद्र षं रूट् YASH Ya शक्तवाससं ध्यात्वा नमस्ते रट मन्यव उतोत इषवे नमः, वाहभ्यासुतते नमः इत्युचाव्य wala
नम इति जले पुष्पं दद्यात्, WHA जलदानं, इयमेव UY |
अथ सूव्यपृजा | देव सवितरित्यस्य aaa, नारायण ऋपिः, ag: सविता
देवला, सूवपूजावां विनिवोगः। २८
30g गदाधरपडतो |
टेव सवितः प्रसुवयन्न प्रसुवयनज्नपतिं भगाय दिव्यो गन्धर्व केतपः' Haat: पुनातु वाचस्मतिर्वाचं नः खदतु | गायत्राः विश्वामित्र कपिः, गाय्रौहछन्दः, सविता देवता, पूजायां विनियोगः) | ततो गायतौं पठेत्, विश्वानित्यस्य मन्वस्य, नारायण- ऋषिः, गायतोन्दः, सविता देवता, पूजायां विनियोगः, विश्वानि देव सवित दुरितानि परासुव, नाभिद्रं aa area, इति मन्वयं पटित्वा aa रकं दिभुजं पद्महस्तं ध्याता सविते नमः, इति जले पुष्पं जलं वा ददात्, इति qaqa ।
अथ मिवपूजा |
दण्डहस्तं मदिषवादहनं कछष्णवणं fad oat, -मि ब्रस्येत्यस्य aaa, प्रजापति ऋषिः, गावयतोषन्द्ः, मितो देवता, faa- पूजायां विनियोगः,
fara "षेणोध्ठतो Mae मानरे, द्युम्नं fad स्तवस्तमं, मित इत्यस्य मन्तस्य, प्रजापति क्षिः, यजुः, faat देवता, मितप्रूजायां विनियोगः |
मितो "न ufe सुमित्रधा इन्द्रस्य रुमाविशदक्तिणं उशन्रुशतसरः स्यो नः स्योनम् |
~-- ~~ ~ ~ ~ ~~ -- ~ ~ ~~ -- ~ - ~~~ ~~~ ~= -
(१) केतवः | (२) तपण | (३) faa न ute |
श्राचारसारः। २०७
त इत्यस्य aaa, प्रजापति ऋषिः, यजः, मित्री देवता भित्रपूजायां विनियोगः |
ते दुंहमामित्यस्य मा चक्षषा सव्वाणि भूलानि समोक्तणं, भितरस्याहं न waar सव्वाणि भूतानि wala, इति मन्त्रव quia मित्राय नमः, इति जले पुष्पं जलं च्तिपेत् । इति
मितपूजा |
अथ वरुगपृजा ।
TRIG पाशहस्तं मकरवादनं वरुणं ध्यात्वा दमं मे वर्ण तत्वा- यामि उरुं इति मन्तः तस्य यस्य ऋष्यादिस्मरणं nal मन्तचय- मुचा वरूणाय नम इति wa पुष्पं जलं वा च्िपेत्। दति वरुणपूजा |
हंसः, शुचिषदिति सूयावलोकनम् |
अट मस्येति waa, प्रजापति ऋषिः, made, सूर्यो cam, सूर्योपस्घाने विनियोगः |
श्र यमस्य केतवो विरस्मयो जनां Ae |
भ्राजन्तो अग्नयो यया |
इति सरर्याभिमुखस्य ऊद्धं वाहो रवस्थानं, संवच॑सेत्यस्य मन्तस्य, प्रजापति ऋषिः, fazume:, त्वष्टा टेवता, मुखविमाजनें विनियोगः, dase पयसो संतनूभिरगन्महिमनसामंगिवेन, व्ष्टसुदन्तो विदधातु रायोनुमाष्टितन्बोवदि्टम् | aaa तोयेन
२०८ TZTATATA |
पाणिभ्यां सुखविमाजनम् । aruftae मन्दस्य, प्रजापति- ऋषिः, यजुः, सूर्यो gaat, उपस्थाने विनियोगः ।
सखयम्भुरसि अेष्टोरश्मिवर्चोदा असिवर्चो मे देहि।
सूखस्याहतमन्वावत्त, अनेन सूर्योपसखानम् |
सूवस्यत्यस्य aaa, प्रजापति ऋषिः, aay, सूयय देवता, प्रदक्िरे विनियोगः | सूब्धस्या्रतमन्वावत्तं, अनेन प्रदकिषणम् | उपविष्य दिग्भ्यो नम इति दिङ्नमस्कारः। दिम्देवताभ्यो नम- इति दिग्देवतानमस्कारः, नमो ब्रह्मण इति नयस्सत्य जला- स्न लिदानम् |
एवमग्नये नमः, wise नमः, जीषधौभ्यो नमः, वाचे नमः, वाचस्मतये नमः, विष्णवे नमः, महते नमः, एतेभ्यो नमस्छत्य प्रत्येकं जलाच्नलिदानं, ala च तौयेदेशक्तालने, नमो ऽद्विभ्यो अपाम्मतये वरूणाय नमो नमः, इति जलनमस्कारः |
अत्र ani शिरः कत्वा वैदनमस्कारः, ऋम्बेदाय नमः, यज्वेदाय नमः सामतेदाय नमः, अथवदेदाय नमः |
Ta इत्यस्य waa, परमेष्ठ ऋषिः, अनुषटुपछछन्दः, वरूणो रेवता, तौथेविसजने विनियोगः 1
इदमापः प्रवहत afafsettd मयि, यद्ाहमभिदुद्रोह यद्वाशेप्र उताढ्रतम् |
धासन इत्यस्य मन्तस्य, प्रजापति क्षिः, धामो धासन इति
~~ ee ~ ~ ~= —
(१) परमेषिप्रजापति पिः
अआचारसारः\ Bod
aq: यदाडरघ्र इति गायत्रौछन्दः, वरूणो देवता, atafaama विनियोगः | धाम्नो धाम््रोराजयध्स्ततो वरुण नो FA] यदटाहुरध्रगा वरुणेति शपामहे ततो वरुण नो Aq | nF aera गच्छेति तोथविसजनं, एवमावाहितस्य तिर्ा- न्तरस्यापि विसजनं, आप्यायखेत्यस्य uaa, प्रजापति ऋषिः गायतोहछन्दः, सोमो देवता, जपे विनियोगः, अ्राप्यायख् समेतु ते fama: सोमद्ष्ा,' भवावाजस्य सङ्गते, दति en जपेत्, देवागातुविद इत्यस्य aaa, प्रजापति ऋपिः, यजुः, गातुविदो देवता, जपसमपणे विनियोगः | देवागातु सिदो गातु मित्वा गातु faa, मनसम्बतद्मंः टेववन्न GET वातेधाः, अनेन जपेन परमात्मा विष्णुः प्रोयतामिति जपनिकेदनं, एवं स्नात्वा wea, araifsa- क्मीनन्तरम् | याज्ञवल्काः,- nate तोधदेवौर तु Tal सं धर्ममाचरेत् | तथा, यवन्त्यादिष्वव्राचम्य सोपानत्को BAS |
्राचान्तः सोदकुम्भम्तु aaa “rata सः ॥
(१) विष्ण | (२) 2a q | (२) दटानसुम्पतत।
२१० गदाघरपडतो |
तेनोदकेन द्रव्याणि प्रोच्याचम्य पुनग |
ततः कमाणि कुर्वीत fast वै यानि कानिच | द्रव्याणि पूजापञ्चयज्नोपयुक्तानि,--
पाल्ादिरहितं तोयमुदलतं सव्यपाणिना ।
न तेन प्रोत्तणं कुग्या'द स्लनिष्योडनेन च ॥
शातातपः,--
नाघोवस्तैकटेगेन शदयथमप आहरेत् |
यदानोतं तु सव्येन प्रोत्तयेदक्तिणेन तु अरत Wats, पूजापञ्चयन्नभोजनाथेमोटृशमैव जलमित्यव- गन्तव्य,
विष्णुपुराणे, तपणानन्तरं ततो weed कुर्य्यादभोष्ट-
सुपूजनम् |
जलाभिषकपुष्याणां धृपादीनां निवेदनः । पद्यपुराणे,--
दिजङ्गां काञ्चनं wer ततो विष्ुग्टहं asia ॥
आ खयेषु ततः पूज्यः प्रतिमां वापि पूजयेत् t नरसिंहपुराणे,--
जले देवं नमस्कृत्य ततो Weaa: पुनः |
विधिना पुरुषसूक्तस्य ततो fay aaa ॥ एवमाचान्तपून्बं विष्णुपूजायां कतायामपि पुरुषसूक्रन Aas पूजा ्रावश्यको नित्यवददिधानात् |
(१) -द्भिष्टपरूजनं जलाभिषर कपुष्पा णां वस्त निष्मोडनेन च |
ATAITATL | २११
तचाच fret: ,—
wag पूजयेदिष्णुः पञ्चरात्रविघानतः। Aas पूजयेदिदान् विष्णुपुरुषस् क्तकः | पुरुषसूक्यान्नवल्कोय कल्पे | चतुरख्रपुरं छत्वा चतुदारि विभूषितम् | तन्मध्ये विलिखेत् पद्मं कणिकाकेशरान्वितम् | प्रणवेन फटन्तेन करौ संगोधयेत्ततः। दिन्धनं ततः कुव दिधिवद तगो धनम् | प्रणवं श्चतसुचाय्ये aici सञ्धित्य निदंेत् । तन्मध्ये तू्रन््रेण मरुता शोषयेत्ततः ॥ निदेदेदग्निवोजेन प्वावयेदारुणिन च | एकाणंवमपय्यन्तं' भावयेत्सचराचरम् | ततोऽक्डं AAA शुदकाञ्चनसप्रभम् ॥ वारुणेन तु सिन्य तन्मध्ये पूजयेइरिम् ॥ फुन्नारविन्दबदनं पौतनिख्लवाससम् | पङ्कजासनमध्यस्छं शदजाम्बुनदप्रमम् ॥ केयुरकटकोपेतं हारकुण्डलमण्डितम् | मगशङ्चक्रं सुम्मरं मुकुटाद्युपशोभितम्।
afar जोवमात्मानं तं हृदिस्थं विचिन्तयेत् ॥
(१) टज्ञागानवमपच्यन्तं |
२
गदाधरपद्तौ |
सोऽहमस्मोत्यभदेन चिन्तयिलात्म'पूजनम् । क्त्वा सुद्रात्रयं vat Fatatafauraa: ॥ Wald aera दहितोयां दक्िणे करे । aatat वामपादे तु चतुर्थी" दक्तिरे तथा ॥ पञ्चमीं वामजानौ तु षष्ठौ वे दक्षिणे न्यसेत् | सप्तमौ aaa तु दक्िणस्यां तथा्टमोम् ॥ नवमों नाभिदेशे तु cual हृदये न्यसेत् एकादशं AWE दादशों वामवादुके ॥ चयोदभीं efat च मुखे चैव चतुदंशौम् | अच्णोः पञ्चदशं चेव षोडशीं मूड विन्यसेत् ॥ एवं न्यासविधिं छत्वा पञ्चात्पातस्य शोधनम् | HAT क्षषलयेदिष्णोगायच्ा जलपूरणएम् ॥ गन्धादि द्वा दशधा वोजं तु प्रणवं न्यसेत् | मन्वन्यासं ततः कला Wadd मण्डलान्तिकम् अवगुण ततोऽस्वेण TEAS प्रदशयेत् | Seq खो धरं देवं गन्धा यै मन सेव्यजेत् | पूजयेदासनं तत्र क्रमादाधारशक्तितः | आधारशक्तिं Ha च अनन्तं fafaawagq ॥ aa FAS वैराग्यमेष्वव्येमपि कोणतः |
पूव्वैतोऽधर्मज्ञानमवेराग्यमनेष्वरम् |
o— --------------- aed
(१) चिन्तयित्वा सप्रूजनम् |
्राचारसारः) २१३
संपूज्याऽष्टटनं पद्ममकसोमाग्निमण्डलम् |
sama संपूज्य मध्ये तु पुरुषं यजेत् |
ध्येयः मदा सवितुख्मर्डलमध्यवर््तो, नारायणः सरसिजामन- सद्धिविष्टः केयुरवान् मकरङुरडलवान् किरोटो हारौ हिरण्मयः
वपु तगङ्चक्रः |
प्राद्यया वाहयेदेवं GAAS: प्रदशयत् |
एतावन्तो प्रिया विष्णोवन्दनोयास्त् भो feat: |
एतावदभेयेत्तिखः HARTA भवत् |
दितौययासनं द द्यात्पाद्यं दद्यात्तृुतौयया |
wee विन्यसेद्वं aaa पुरुषस्य तु
चतुष्योघं ततो दद्यात्पञ्चम्याचमनोयकम् ॥
षष्ठया खानं प्रकुर्वोत सप्तम्यां पौतवाससौ |
यज्ञोपवोतमष्टम्यां नवम्यां गन्धमेव च |
पुष्यं दद्यादहगम्यां तु एकादश्यां तु धूपकम् |
दादश्यां दोपदानं स्यातच्तयोटश्यां निवेदनम् |
gad स्राननेवेदयवस्तरेणचमनं भवेत् |
गर्गं Aad च नारदं गुरुमेव च |
aaa: परूजयेदिदान् मध्ये लोकेशपद्मयोः |
इन्द्रमग्निं यमं चव Awa वरुणं तथा |
वायुं कुबेरमोगशानमनन्तं परमेहिनम् |
ary feq ततोऽख््राणि नामभिः प्रणवादिभिः॥ Bo
२१४ गद्ह्धरपद्तौ |
© Go ~ aaa: पूजयेदिद्ान् तत्सवं wud स्थितम् । देवं प्रणववोजेन संपूल्याच्ञलिभिस्तिभिः | जपेदष्टोत्तरशतं तत्रमोऽन्तं ततो feat: 1 गुद्ातिगुद्यगोप्ता लं ग्टहाणास्मत्कुतं जपम् ॥ सिदिभवतु मे टेव लम्मसादादधोच्तज। एवं निवेद्य विधिवज्नपं योपुरुषोत्तमे ॥ ^. © ~
षडचं पुरतो Hal ऊद्व॑मन्यत्ततो जपेत् | विष्वकूरेनं aan प्रणेनेव पूजयेत् | गन्धपुष्पादिभिः aw टंष्टिणं घौरदभिनम्। aqeniafa Hard पञ्चदश्या प्रटदिणम् | क्रत्वा SIA पुरतः प्रणमेदण्डवत् fact । ध्यायेन्मर्डलमध्यस्यं सकलं निष्कलं हदि ॥
€ न [ऋ ~ अच्छिद्रिमवधाव्यान्ते ania ततो वदेत् । - संहृत्य मण्डलाद्वं षोडश्या प्रणवं पटेत् ॥ नासाकषेणयोगेन हदि संस्थापयेत् TAA । आदित्यवरं पुरुषं पुण्डरो कनिमेक्तणम् ॥ भकतिखिग्धेन मनसा ध्यायेत् पापहरं हरिम् । Raga चतुव ' श्न्चक्रगदाधरम् ॥ ~ ~ Q ~ योवा ध्यायेदिभूत्ययमाप्रोति वसुमिष्टितम् |
अचर वोजं ufaa निदंहेदिति asi agate यं सिन्य ~~ ON 6 मरुता Tada इति सम्बन्धः, facefefa वच्यमाणवद्िदाहस्य
श्ोषणसाध्यतल्दरशनाय प्रथममुपात्तं faew शोषयेदित्यधंः |
आचारसारः। २११५
मध्यादूहुरन्परणिति जोवमात्ानं gfew विचिन्तयेदिति aa माणत्वानध्यात्हन्मध्यात् BATA Bea std दादशान्तं नयेदिति aaa: |
निदेहेदित्यत्र निण्येदिति पाठ साटमेव जोवनयनचिन्तनम् | रमिति अग्निवोजं, वं वारुखसवोजं सोऽदहमस्मोति विष्णुरहमसो- त्यथः, Wate waa मेदचिन्तनमेव मानसपूजाया- वच्यमाणत्वात्. सुद्रा्यसत्र विष्णोरसाधारणं यौवत्तकौस्तुभवेन- तेयसुद्रारूपम् ।
एतावन्तः प्रियाविष्णो रिति वच्यमाणल्ात् |
एवं त्छप्ागरसंह्तोद्ं सवटेवसाधारणं अ्नलिवन्दिनो नामकमुद्रात्रयं नातरोपादेयम् |
कुर्याब्यासं विधानं तु इति माटकान्यासकेश्यवादिन्यास- भावनाचतुषटवरूपन्यासाः तन्चान्तरोक्ताः सूचिताः, पूजाङ्गमन्व- न्यासमादह । `
आ्राद्याख्तं न्यसेदाम इत्यादिना fawiniasifa गायत्री- छन्दसो ama मन्तस्तदिष्णोरितिग्राद्यगन्धादित्यादिश्रब्टेन गन्ध पुष्याक्नतयवकुगा ग्रतिलखतसषपदूवाः, मन्तन्यासं ततो क्त्वेति उक्तस्य दगधा प्रणवजपस्यानुवादः, पूर्वाक्तविष्णुगायतो वा Wea: |
पूजाङ्गपुरुषस्कमन्तो वा, प्रोच्येन्मर्डलान्तिकमिति, अरघ- म॑म्करारस्यात्र कतस्य टदृष्टाघत्वादयथेक्रमेण पाटक्रमवाधामरोत्तये-
न ख्डनान्तिकमिति गङ्कमुद्रादगनानन्तरं मम्बध्यत, aq awe
२१६ गदाधरपदतौ |
लिखितपद्यं॑तत्परन्तं द्रव्यजातं सवेमधं dea प्रोच्येदिति सब्बन्धः, पूजयेदासनं adfa aa मानसपरूजायां, आधारादि- क्रमेणसनपूजा काय्य |
अर्थादाद्यप्रूजायामप्यनेनैवं विधिना आआसनपरूजेति गम्यते | आसनं पूजयेदिति तत्रापि सम्बन्धात् |
आवाहयेदिति हदये विष्णु ध्यात्वा नासाद्ारेणावाहनम् |
नासाप्रदशेनो दासनस्य वच्यमाण्त्वात्, आसनपादयदानानन्तरं खदटृेहवदादयाख्तं न्यसेदाम इत्यादिक्रमेण न्यासः
लोकेश्पद्ययोरिति कणिकायां लोकेशो विष्णुः तदाद दलानि, तयोमध्य इत्यथः, तेन cage शक्रादयः, ततोऽस्राणि तदनन्तरं दलमध्येऽस्राणि वच्रादोनि arg feg पूजयेदिति सम्बन्धः |
ase WAT ऊडुमन्वजपेदिति स्तोतानन्तरं सहखनामादि जपेदित्यधेः, मध्याह्न गोपालप्रूजायां ध्याने विशेषः |
दन्यं aug विकसितकरविन्दाभमिन्दोवरात्तम् | गोगोपोढठन्दवोजं जितरिपुनिवदहं कुन्दमन्दारभासम् | नोलग्रोवाग्रपिच्छाकलनसुविलसत्कुन्तलं भानुमन्तम् |
ट्वं Marat तं यजतु च दिनशो Awaaz रमये |
ततो weufa: कुर्यादभोष्टसुरपूजन, इल्युक्तत्वादस्मिन् काले- ऽभोष्टरदेवतानां पक्ाननेन पूजा विशेषविधिना काय्यं ज्रसम्भवे
क € © > “~ © पञ्चोपचारपूजादिनाऽपि पाकस्य सवाधलादश्वदेवापूवमपि-
ATATTATT. | 329
aaqfafana दोषाभावात्, वेश्वदेवात्युवमपि "यदि भोजनं दोषाभावात्, यत्त॒ पञ्चमभागे बैश्वदेवाधं भूतवाचनुक्तं Tew देवाङ्गमिति न कथिदिरोधः, पूजानन्तरं वेश्वदेवसमाचारथ् fas एव इति चतुधेभागक्लत्यम् |
अध पञ्चमभागक्ल्यन् |
दत्तः,--
पञ्चमे च तथा भागे संविभागो यधादतः |
दटेवपिटठमनुष्याणां कोटानां चोपदिश्यते ॥ यथाहंतो यथायोग्यं, मतुः,--
पञ्चसना VEU Yat पेषिखयपस्करः |
कर्डनो चोदकुम्भश्च वध्यन्ते यास्तु वादयन् ॥
प्रासां क्रमेण सर्व्वासां निव्कृत्यथं मपिभिः ।
aaa महायन्नाः प्रत्यहं ग्टहमेधिनां |
अध्यापनं aan: पिदयज्नय तपणम् |
होमो देवो वलिर्भौतो कृयन्नोऽतिधिपूजनम् |
पञ्चेतान् यो Astana हापयति शक्तितः |
स ग्देऽपि वसत्रित्वं ania लिप्यते।
याः सूना वादयन् अतिक्रामन् विप्र दति शेषः ॥
वध्वते युज्यते पापेनेति शेषः |
(१) चति भोजने दोषाभाव्रात् |
३१८ गदाघरपडतो |
छन्दोगपरिश्ट,--
ate वा पिटयन्नः स्यात्पिव्मो वलिरधापिवा |
यञ्च खुतिजपः प्रोक्तो ब्रह्मयज्ञः स उच्यते॥ अधष्यापनस्य ब्रह्मयज्ञत्,--
वेकल्यिकं, रच सम्भवे समुच्चयः, ्रसम्भवे विकल्यः |
तपणयाद्वलोनां चयाणं सति सम्भवे पिठयन्नत्म् |
वलिदाननिव्यश्रादाशक्तस्य तपण्माचेण पिलयज्ञसिदिः |
यदेव तपयेलद्भिः पितुन् साला दिजोत्तमः |
तेनेव सुव्वमाप्रो ति पिटयन्नक्रियाफलम् ॥ इति मनुवचनात्,-
निव्यखादाश्क्तस्य वलिदानमातचरे पिटयन्नसिदिः॥ पित्रमोवलिरथापि वेत्युक्ते, अत्यन्ताशक्तस्य तु गोतमः, Zafae- मनुष्यभूतभिपूजकः, नित्यः «rata: पिढभ्यश्चोदकदानं यघोत्साहमन्यत् दति, ब्रह्मयज्ञतपणाभ्याच्च anfafeare, अर ऋषिपूजति ब्रह्मयज्ञः,
भ्रूतप्ूजा वलिपरूजा मनुष्यपूजा afafagat एतषां निव्यत्वा-
दु पात्तदुरितक्यफलं, तद्युरितं चात्र सूनाजन्यं, तदभावे दुरिता- न्तरक्तय Faq | देश्वटेवविचारः, शातातपः,--
alten वेदिक वापि हतोच््छिष्टे जले चितौ ¦
वग्वदेवस्तु कत्तव्य: पञ्चसूनापलुत्तये |
्राचारसारः। २१९
इतोच्छ्टि इति अमििहोत्रादयनन्तरं अपठक्तकमालौकिक- इत्यक्गरूपाहवनोयादौ, जले चितो चाग्निसापनाङ्गपरिसमूहना- दयभावः | अत्र शिष्टाः
पचनाग्निं न गह्लोयात्परवेश्मनि जातुचित् |
AMAA तु यः कुव्याटग्निदस्य तु तत्फलम् ॥
तस्माचुल्लो गतं वद्धिं न garg विनाशनम् ।
तदिनाशओे मथित्वा तु खोल्ियागारतोऽपिवा ॥ मी तस्मात्ताग्निरदितस्य तु मनुः,--
वैवाददिकेऽग्नौ gata wea यथाविधि |
पञ्चयज्नञविधानञ्च' पंक्तिगाम्बाहिकों ग्टहो ॥
अत्र अग्निदो जुहोति यवागुं पचतोत्यत्र यवागुपाकस्या- दृष्ट कल्यनाभयेनाग्निद्ोत्राघत्वत् ग्हयाग्न्याधारान्वाददिकपावक- स्यापि पञ्चयज्नायलं, ara; ware पाकेऽपि न tu: | तथाङ्किराः,-
miata निवपेदन्रं लौकिके वाऽपि निल्यशः।
यस्मिन्नेव uted तस्मिन् होमो विधोयते ॥ गालाग्निरावसष्यः, समारोपेऽपि न Stu: |
पचनं यदि कुवत प्रवसन्रग्निमान् दिजः |
समारोपे कते चाग्नौ aaed तु लौकिके |
(१) पञ्चयन्नतविधाम चाम्बाह्धिकं र्टद्ोपक्रिपाकम्।
२२० ATTA | काल्यायनः- # >^ ws © सायं प्रातवश्वटेवः कत्तव्यो बलिकश् च।
अनञ्रतापि सततमन्यथा किल्िषौ भवेत् ॥
एव — प्रातरहमं ततः HAT VATA इ ताशनात् | शेषं महानसे HAT aa पाकं समाचरेत् ॥ aa विशेषः, -
WEA यदि संखज्येत् संरूष्टमुपशमयेत् | असंख्ष्टंजागरयेटेष ध्यः सनातनः ॥
GHIA: MTA अग्न्यन्तरं संसगे त्यागः काय्यं TAT ।
कात्यायनः, भरतं प्रवाचयेत्पलों यदयसत्रिहिता भवेत् |
महानसेऽत्रं च यावत्सवणान्तां प्रवाचयेत् ॥
£ प्रणवाद्यपि वा कुय्यात् काल्यायनवचो यथा । सखामो सिद्मन्नं भो इत्यादिरूपेण cal वाचयेत् ॥ पलभावेऽन्यां पाककव, vat अन्या वा यदि भूतमिति aa न
शक्तोति तदा ॐमिति सम्मतिं सूचयेदिव्धेः | चिष्टाः-- आ्रआद्रामलकमानेन कुयादोमवबलिं तथा ।
वेश्वदेवाधिकारे विष्णुः, aaa: -पाकात् समुदुत्य 'जुडयात्,
ततर देवयजनः |
[कक SE पररीिरणिणिगीणिीगणरयेरयीविपिी पं
(१) जुह्धयात् |
्रचारसारः) २२१
विष्णुपुरारे,- aU मिनिहो वच्च कुव्योप्राकाब्रह्मणे ततः | प्रजापतिं wafers दयादाहुतिमादरात्॥ TAIRA; कश्यपायाध ततोऽनुमतये क्रमात् | ways जलेन रादौ wut कलवेत्यधेः, अग्निहोचपदेनात ब्रह्मादिदोमो Vad wal RIAA, अनेन पय्युद्धणशमात- विधानेन होमसामान्चेतिकत्तव्यता निवच्यते | पारस्करः,-- अथातः पञ्चमहायज्ञा वेश्वदेवाटन्ात् TATA’ खाहा कार्यात्, ब्रह्म प्रजापतये TRA: कश्यपायानुमतये, वेग्ददेवादब्रादिति, वैश्वदेवसम्बन्धित्वेन क्ुमादन्रादित्यथः, तेन वेग्वदेवाथैः -पाकः, अतएव वलिद्रणादिकमपि, वश्वद्ेवपदच्च होमक्मणो नाम-
८
धेयम् ।
अघ भूतयन्नः |
वेश्वदटेवदहोमानन्तरं fay) ततोऽन्रशेषेण वलिमुपाहरेत् | तेन होमगेषद्रव्येनैव वल्िन ग्ुवधेण, ख्िषटकदत्रप्रयुक्तद्रव्यो- परजौ वित्वात्, नचेवं aan वा जिनयागवल्लोपप्रसङ्गः, निल्येनादृष्ट- सिद द्रव्यान्तरान्नेपात्। पदपां शनाओे पां न्तरेण यु पाच्ननवत्।
कात्यायनः, पिर्डवत्पथिमा प्रतिपत्तिः |
(१) च्य | Be
२२२ गद्ाघधरपदतो 1
तथा,-- AGU नम sad वलिदानं विधीयते 1 वलिदानप्रदानाथं नमस्कारः कतो यतः Il खाहाकारनमस्कारवषट्कारा दिवौकसाम् । सखाहाकारः पितृणां तु हन्तकारो TU ततः ॥ सखधाकारेण निवेपेत्पिचै वलिमतः सदा | ACHR नमस्कारैः Bat नेति गोतमः | नचापराद्म वलयो भवन्ति महामाजीरखवण्प्रमासात् | एकत्र चेत् Adal भवन्ति इतरेतरसंसक्ताख, पिणडवदिति पिण्डानां यथा पञ्चिमा प्रतिपत्तिरणिनिक्ेपादिका एवं वलोनामपि | विड़ालकणप्रमणान्यना बलयो न भवन्ति इति केचित् । TAC अआद्रामलकमानेनेति वचनादाद्रामलकप्रमाणा एव वलय इति | आपस्तम्धः,-- वलोनां तस्य तस्य STB संस्कारः | "हस्तेन परिज्यावोध्य न्युप्य परिषेचनम् ॥ तस्य तस्यति वोप्ावलात्तन्तेणए न स्थानसंस्कारः | न्युप्य निवापं क्त्वा परिपेचनम् ॥ गोभिलः,- सक्रदपो निनोय वलिं निंटष्थात्सक्लटन्ततः |
(१) हस्तेन पररिष्टज्यानेच्य न्युप्य परिषेचनम् |
श्राचारसारः। २२२
परिषिदेटेके कम्बा, एवं च सब्पवनोनां खादावन्ते च wae परिषेचनं, प्रत्येकं वादावन्ते च इति विकल्पः | परिमाजनादि तु प्रत्येकमेव न तन्वेण | तथाचापस्तम्बः, AHA परिषेचनम् | ततस्तोवसुपादाय तेषामाचमनाय व । स्थानेषु farators arat gfe देवताम् | एतच्च नामकौत्तनं परिपेचनाङ्गम् ॥ पारस्करः,- परिहरणं yaquen मरिके त्रन् | पजेन्यायाभ्यः' एथिव्ये, घाते विधात्रे च दायययोः ॥ प्रतिदिशं वायवे, दिशंच मध्ये ala व्रह्मणे qatar aaa, विश्वेभ्यो देवेभ्यो विश्वेभ्य भूतेभ्यो उत्तरतः | sae भ्रतानाञ्चपतये परं उत्तरतः, पिम्यः सखधानम इति efana: old निज्योत्तरापरस्यां दिशि निनयेत् iat तत्त इति गटहान्तरऽपि, efam चोटकं दद्यात् वच्छेतत्त इति वदन् SAT ब्राह्मणाय प्रयच्छन्त दति | यथाह भिन्ुकानतिथीँ यैव संविभजरन् ॥ AAS WI वयाहमय्रोयुः, पान्गहपतिः पल्ली च yal वा weata:, पृत्वमतिचिभ्योऽख्योवादिति युतरिति।
ग्रासप्रमाणा भिन्ना स्यादयं ग्रासचतुषटटयम् ॥
(१) -टभ्यः।
२२४ | गदाधरपदतीौ |
au चतुर्गुणं प्राइन्तकारं दिजोत्तमा इति विष्णुपुराणीयं अरग्रहन्तकारयोलच्णम् | वालज्येष्ठा इत्यादि dara: क्रियते, wet खहभवाः पुत्रादयः वालज्येष्टो येषां ते तथा, बालानन्तरमभरौयुरित्यथः अतिधि- भोजनानन्तरं wee: पती च यद्धच्ञीयातामिति एकः पत्तः, पला; yaad वा खदपतिरित्यपरः, adiagal अतिधिभ्य इत्य- तानन्तरमपि गेषः, ae इष्टमन्रमस्रोयादिति ककाचाय्यीः, स्वाहत्रादिषटमिति हरिहरभाष्यम्। तथाच पाटदहय, विष्णुपुराणे, ततोऽन्यदन्नमादाय भूमिभागी wal पनः | द याद् गेषभ्रूतेभ्यः खच्छया तु समाहितः ॥ zal मनुष्याः una इत्यादि मन्वा लिखिताः।
तच खेच्छयेति काम्यल्लोक्तेनं निव्करणसमचारः |
aa,— ष्व चाण्डाल विदङ्ानां भुवि द द्ात्ततो AT: | aqeatata वलिदरणो पयुक्तव्यतिरिक्तम् ॥ स्मृत्यन्तर F—
Wa भूमौ खचाण्डालवायरसेभ्यश्च निच्तिपेत् |
तथाच एतानुदिण्यात्रत्यागमावं न चाख्डालादिखोकरण-.
© + न~ o~ ~ Uae तेन तद्योग्यस्ाने प्रघेपमात्म् |
श्राचारसारः। २२५
afae:,— खोत्रियायाग्रं cat ब्रह्मचारितश्चानन्तरं पिढभ्यो दयात् इद् च उलिकम््ीन्तगतम् | एतदनन्तरमेव afatta सम्भावयेदिति पारस्करवचनात् | मनुः,-
भिक्तामप्युदपात्रं at सत्क्त्य विधिपूव्वेकम् |
वेदतच्चावे विदुषे ब्राद्मणायोपपादयेत् | तथा,--
नश्यन्ति इव्यकव्यानि नराणां विजानताम् |
भस्मोभूतेषु विप्रेषु मोादत्तानि दाढभिः॥
विद्यातपःसस्दषु इतं विप्रसुखादिषु।
निस्तारयति eat तं avaza fafa | वमः,-
aqaa भित्तवे भिन्नां वः प्रयच्छति मानवः |
गोप्रादनसमं पुखं तस्याह भगवान् यमः ॥ इति भ्रूतयन्नः, णंखलिखितौ, गोदोहमात्रं कालमन्वाकां्तेद- तिचिः, योत्ियो बेदव्रतौ afauat afea: समानदठत्तिर्योऽभ्या- गच्छेत्तस्मिन् काले इति)
तस्मिन् काले" वलिदानकाले aia, एकश्राखाध्यायो,
यतिधमां यतिः, नेहिको नेषटिकव्रह्मचारो, समानदठत्तिसुलख- जोवनोपायः |
(१) तख्खिन्ृकाल ्रलिद्ानानन्तरकाले।
२२६ गदटाघरपदतो |
अथ पिदयन्ननिव्यश्राद्वम् |
मनुशतातपौ,- VFA प्रथमे,--
दयाददरहः खादसन्रायेनौदकेन AT |
पयोस्बरुलफलेवापि faa: प्रौतिमाहरन् ॥
अप्येक माशयेद्िप्रं पितं पाकयच्जियम् ।
न येवाताशयेत् कच्चि देष्वटेवं प्रति दिजम् ॥ माव्छे,--
faa तावत् प्रवच्यासि श्रघवादहनवच्जितम् |
अदैवं तदिजानोयात् पावें पवस सृतम् ॥ काल्यायनः,--
अप्येकमाशयेदिप्रं पियक्ञायसिदये |
ged नास्ति चेदन्यो भोक्ता भोज्यमथापि वात
अप्युदुत्य यथाशक्ति किंचिदन्नं यथाविधि।
पिदभ्यश्च मनुष्येभ्यो ददादहरहो दिजः ॥
fos इदमिव्युह्ला खधाकारेणए कारयेत् |
हन्तकारं मनुष्येभ्यस्तदन्ते frase: |
वहुषु काव्येषु एकेनेव fara areata ब्राह्यणदयापेच्छा,
मनुष्येभ्य इति सनकादिभ्यः, मनुष्येभ्यो निबेल्याप्त्रं हन्तेव्युत् ख्जे-
दिति स्मृलन्तरात्, इदञ्च नित्ययराद्वाङ्गं तग्रकरणात्, नित्य-
(१) वाक्येषर | (२) निषत्यान्नम् |
्राचारसारः। २२७
ओआइमदैवं स्यान्मनुष्येः सह Maa दति स्मृत्यन्तराच, अप्युदुत्त तयक्रनाव ब्राह्म णापेत्ता, समाचारथैवमेव, हन्तकारं षोडगग्रास- परिमितमव्रम् | शि्टाः,- aifaa: पाणिनेवार्घो देयोत्सर्गोऽक्तयस्तया | सखधावाचनमित्येतत्नित्य याचे चतुदटटयम् ॥ wat नात्र यराडेतिकन्तव्यतान्तरातिदेगः, तेन निमन्वणादययभावः। याद्ौयदरव्यनियमस्याप्यभावः, प्रमाणाभावात् | आपस्तम्बः, - यस्य चाग्नौ न क्रियते यस्य ai a दौयते, न aaa यस्ये तिभोज्यस्य | | विष्णुः,- चत्र ददात्तत्रा्रोयात्, भोज्यमात्रस्य नित्ययाइदेयतेनोकते- महिषो रादेरप्यत्र परिग्रहः, उपटेशतिदेशाभावन अत्र तदज- नाप्रसक्तय, Tata मांसभोज्यमपि टय, देवान्पिन् समभ्यच्य खादन्मासं न दौोपभाक् इति मनुना निल्ययाद्ाभि प्रायेण भोज्यताभ्यनुज्नानात् | विशेषतः afaa,— मांसमत्र तया are गह यचोपमाधितमिति। यत्त.--
>
टद्याददरदः याइमन्रादययनोद्केन Ar
२२८ गदाधरपद्तौ |
पयोम्ूलं फले्वापि मां सवजंमदेवतमिति, तदुदाहतमांस- दानपरवचनविरोधादानप्रसख्विषयम् |
काम्यमांसवजनं सङ्कल्य कत्तविषयं वा, न तु सवेविषयम् | तथाच पाव्वणघम्मनतिदटेशेऽपि ।
तच्च षट्पुरुषं wa पिशर्डपात्रविवजिंतम् |
यच पूज्यास्तु पितरस्तत्र मातामहा अपि इति वचनान्तरात्, पितरो aa पूज्यन्ते तच मातामहा aft |
अविशेषेण ade विशेषात्ररकं व्रजेदिति छष्यखङ्गो क्ताना-
रभ्यवादाच्।
aat,— पिता yea दिजकरे सुखे you पितामहः | प्रपितामदहस्तु Age AW मातामहः स्मृतः | | प्रमातामहस्तु हृदये द्वो नाभौ प्रतिष्ठितः | AMSA TU प्रत्येकं देवतात्वम् । तेन amare इदं for इत्यादि प्रयोक्तव्य,
पिभ्य इद मिन्यक्ता खधाकारेणए चाचयेत् इति काल्यायन- वचनं, अष्यंस्वधावाचनविषयं, एवं च षटपुरुषात्कं मां सादिसदितं एकमेव ut केचित् कुव्वैन्ति, afta पित्रादिविपुरुषामक- मेवं मातामद्ादितिपुरुषात्कं चान्यत्पत्रमितिपतदयं कुव्वेन्ति, भिन्नयोः पच्रदयकरणेऽपि,
अआ्आचारसारः। २२८
पितरो aa पूज्यन्त तच मातामहा fa इति वचनस्य न विरोध इति समादधते च, वह्ृवस्तु मांसरदहितं पथक् प्रथक् पत्रहयं Hal मांसयुक्तं षट् पुरुषात्मकं च पत्रभेकं कुवन्ति |
मांसवजमद्वतमिति वचनानुरोधेन पथक् एथक् पवहयं, मांसमन्नं तया ग्राह्यमित्यादिवचनानुरोधेन पट्पुरुपात्मकमेकं पतभिति व्यवसाया gad, इति aa ङुन्ाचारव्यवख्धेव ग्राह्या बलिदानेऽपि न इहविष्यात्ननियमः |
सुतिस्मृतिसमापन्रं टेवद्रव्यगुणणन्वितम् | देवताये saree प्रोकतितं शिष्टभोजनम् ।
इति शङ्लिखिताभ्या दविष्यमांसाटेरपि टेवद्रव्यद्दन
्रभ्यनुक्ञातत्वात् । `
यदन्राः पुरुषा राजन् Acar: पिदृदेवताः दति वचनाच प्रोचितमिति यथाविहितभोजनानुवादटेन अरधिक- प्रोत्तणविधिपरः, तस्मात् एचि: परिमिताहारः meee मत्वशुदिरिति ्रापस्तम्बवचनात् हविष्यभोजनं सलशुधधं काम्यं, एवमन्यदपि Taq |
aa कत्तेदिचारः | विष्णुपुराणे-- प्रतं पिद्टत्वमापन्ने सपिण्डोकरणादनु | क्रियन्ते वाः क्रियाः सवाः प्रोचन्ते ताद्रपोत्तराः ॥
(१) दूति शद्धलिखिताभ्यां विष्यमाषमांसारेरपि टैवद्रव्यत्वेन अभ्यदुन्ना- तत्वात् |
BR
२२० गदाघधरपडती |
तथा प॒त्रायैरेव चोत्तरा इति तत्रेवानुक्रान्तानां पुत्रपौवश्वाढ- सन्ततिदौहिततदन्वयानां HUGS AST प्रेतसंस्कारप्रायपाठात् त्रेतसंस्कारत्वेऽपि पिहव्यादौनामपताण्णं श्राटसन्तव्यादयः aa- एव fas Fale |
एवं पितरि wa पितामहे च जोवति, पितामहस्य तु, aa: स्याज्जिवेदापि पितामहः ।
पितुः खनाम data कौत्तयेत् प्रपितामहमिति विष्णुपुराणवचनाहदप्रपितामहप्रवेशेन सां, तिपुरुषनियमस्य प्रमाणत्वात् | तथाच काल्यायनः,-
ata ata पिण्डान् विभज्य दद्यात् इति । ua पितरि पितामङई च wa प्रपितामहे जोवति दद्प्रपितामहप्रवेशेन खाइम् । |
एतद चनस्यैव मानत्वात्, एवं मातामहे silafa प्रमाता- मदहादिचरयसुदिश्य खादम् |
पितते aa पूज्यन्ते ततर मातामहा अपौति चिपुरुषनियम- स्यैव मानत्वात्, एवं मातामहप्रमातामदयोमुतयोवृदरमातामहे Safa अतिषदप्रमातामदप्रवेशेन wea) णवं मातामह wai प्रमातामह जोवति अ्रतिददप्रमातामद्प्रवेशपुरुषवय- खादम् । ू |
मातामहानामप्येवं we कु्यदिचक्तए इति विष्णुस्मृति वचनात् पित्ादित्यग्रादप्रकरणणधौतानारव्धविहितसवाङ्गानाम-
्राचारसारः। २२१
तिदेशसिदौ, तयाणासुदकं काय्यं विषु पिण्डः प्रवत्तते इत्यस्यैव प्रमाणत्वात् | एतङऽटेवकमे जौवत्पिटकेणापि नित्यश्राइवजं काय्य, fratafag काथः | खादस्यव निषिडत्वात्, न जोवन्तमतिदयात् इति प्रत्यन्त स्मृत्या निष्रेधात्, तत्र केचित् । यत्तु विष्णुवचनम् । जौवति पितरि येभ्यः स दद्यात्तभ्यः। पितरि पितामहे द जौवति येभ्यः पितामहो दद्यात् । पित्रादिव्रये जौवति नेव कुव्यीदिति। तथा-- येभ्यो वापि पिता दद्यात्तेभ्यो वापि प्रदापयेदिति aaa साग्निकविषयम् | न जोवत्पिटकः ae कुर्ययादग्निखते दिजः | येभ्यो वापि पिता दद्यात्तेभ्यो cata साग्निकः॥ इति सुमन्तुवचनात् | तस्यापि satan इति aa न जौवन्तमतिददयादिति प्रत्यत्तश्रुतिविरोधात्। तथा-- स पितुः पिक्लव्येषु अधिकारो न faa | दति विब्णुच्तिविरोधाच्च | सपिटकस्य तु सान्नेरपि न सवधा नित्ययाइसमाचारः। प्रमोतपिद्टकस्यापि मातामदादित्य- जोवनेन नित्ययाइकरणं, पित्रादितये जोवति नेव qaifea-
स्यातिदेयात् । एतद खटदेवादि कं पिटपुताचादोनाम विभक्ताना-
२२२ गदटाघरपदती |
aaa करणे सर्वेषां प्रल्यवायपरिहारात् wa: थक् पथक् न काच्यम् | एकपाके निवसतां पिटदेवददिजाचंनम् |
एकां भवेददिभक्तानां तदेव स्याने WE ॥ इति वचनात् ॥ मानवे विभागप्रकरणे--
ज्येष्ठ एव तु BRA पिर॑ घनमशेषतः | शेषास्तमुपजौषवेरन् यथेव पितरं तथा tt एवं सडह वसेयुव Vara धमेकाङ््या |
gay हि asa घम॑स्तस्मादर्म्या प्रथक् क्रियाः ॥
इति, तघाच विभागाभावे वैष्वद्वादोनां aa करणं सिदध, पितरो यत्र पूज्यन्ते तत्र सतामद्य अपोति गौतसीोक्तेमातामदहादिखादइस्य पिढख्रादाधोनलात् अविभक्रसपलश्ातृणामेकेन षाटूपुरुषिके AS छते ATT BAMA पुनः पचान्तरं काय्यम् । एवं ट्णीटिष्वपि नोध्वम् | Am > _ न ~ oY qaifagaa, वेष्वदेवस्यापि एकपावै निवसतामिति वचन- त ति
वलाद्यदि एकलत्रमङ्गोकतव्यं, तदा अविभक्तानां देवाच्नादोनामपि न alae स्याद विङगेषादिति |
a किञिदेतत्। एकपाकस्ितानां पाके एकपूजाया एव समाचारात् । प्रवादे ग्टहान्तरावस्याने वाऽप्यविभक्ताः।
waa ura सति पृथग्बेष्ठदिवं कुवन्ति, aa TAR | पाकस्य
वेष्वदेवे निमित्तलापाद्कवचनाभावात् |.
च्राचारसारः। २२२
लो किक वैदिके वापि इतोच्छिष्टे जले चितो | वेश्वटेवस्त क्तव्यः पष्चसूनापनुत्तये ॥ दति शातातपादुक्तौ प्रञ्चसूनाटोषस्येव तत्निसित्तत्वमिति एक- पाके इत्यादि वचनादेकपाकेन तत्करणे टोषनिठत्तेने एथकरणम् | ग्टहसखधर्मोकतानां पूजादौनां परथकरणं तु यथा कथञचित्रिवा- इयति, न पकद्रव्येरैव कुर्वन्त्यविभक्ताः | अथ यदि गहस्रामौ अ्रनुपनौोतः स्यात्तदा पञ्चयज्नात्र FATA | तथाच षष्ठे जमिनिः रपि at वेदतुल्ल्ादुपायेन प्रवत्तरत्रिति। स्मृतीनां वेदतुल्यत्वादुपायेन उपनयनादृ ई स्मात्तधमः प्रवर्त रत्नित्यथैः। तथाच जेमिनिना स्मात्तकमेमात्रे उपनोताधिकार- प्रतिपादनात् | अत्र केचित्, सम्बत्तन तु ततः पञ्चमहायज्ञा निति उदाहानन्तरं पञ्चयन्ना उक्ताः, अनुपनौतोऽपि कुर्वीत मन्वत् पेढमेधिकम् | यदसौ HATS: स्यादयदि न स्यासिवत्सरः ॥ इति सुमन्तुवचनम् | नाभिव्यादहरयेदृह्य सखधानिनयनाहते इति मनुवचनाच सपिर्डोकरणान्तप्रेतसंस्कारपरम् । मनुना तु, एतच्वानुपनो तोऽपि कुर्यात् सर्वषु पवेखिति यदुक्तं तद्पि दर्गादियाद्वानन्तरपरं, पावणयराद्वानन्तरं तदचनस्योक्त- तरात् । इति, वस्तुतस्तु पारस्करः | समावत्तनमुक्ता ।
(१) उप्रानयन।
२२४ गदाधरपदती |
अधात. पञ्चमहायन्नाः |
अथ समावत्तनानन्तरं पञ्चमहायज्ञेष्वधिकारः ततो हेतोः, पच्चसंख्यका मदहायन्नशब्दवाच्याः कमेविशेषा इत्यादि, तथा च समावत्तनानन्तरं उद्वाहेऽनुदाहेऽपि पञ्चयन्नकर णसुचितम् |
गह्यसूत्ात् स्मतेदुवेललात् सम्बत्तवचनमनादेयम् |
यद्वा, समावत्तनानन्तरि तविवादपक्शखयण्परं at तत् । अनुपनोतस्य तु सवथा a पञ्चयज्ञाधिकारः। faa तु उपटेणातिदेशयोरभावाद करणं, एतदेश्वटेवकमं feat aaa च aaa | faa alaa न हते ala ब्राह्मणः कचिदिति aaa: । अत्र यदपि पारस्करस्तरादिषु सनकाद्यनन्तरं अतिधि- भोजनदानमुक्तं हरिहरभाष्ये च यच्वल्यनन्तरं wifes उक्ताः, तथापि, निल्य्रादानन्तरं, ततोऽतिधौन् भोजयेत् Bate खेयां स- मानुपूरेति वशिषटोकतेरेव निल्य यरादानन्तरं अतिधिव्राद्यणभ्यो-
दानसमाचारः। तथा,--
ततोऽन्यदन्नमादायेति विष्णुपुराणवचनमन्यदन्रमिति बलि- हरणोपयुक्रात्रादन्यात्नेन खसखपचवायसवलोनां करणप्रसक्तो तदलिपाद्ादन्यपातरे श्वादिवल्ययेमन्रं स्थापयित्वाऽतिधिव्राद्यण- नन्तरं श्वादिवलिदानसमाचारः।
तन्न विष्णुपुराणे,
व चार्ड़ालविदङ्भमनां भुवि दयात्ततो नरः |
्राचास्सारः। २२५
LAM एतेषां मन्ता नोक्ताः | तस्मात्, Wal नमः, खपचेभ्यो नमः, वायसेभ्यो नमः, इति स्नामचतुष्यन्ता एव मन्वा: आहताः | यस्तु वायुपुराणे रन्द्रवारुणवायव्या इति मन्वः। यश्च शवानौ दौ श्यामशवलादिमन्थ्च तयोगयायाद VRATA ताभ्यां दान- समाचारः | युक्तं चेतत्, वायुपुराणोयमन्वाणां AAAS एवोपयुक्तत्वात् | श्वभ्यो नमः इत्यादि वहवचनप्रयोगस्तु विष्णुपुराणे वदहुवचन- स्योक्तत्वात् | अत्रं भूमौ श्व चाण्डालवायसेभ्यश्च निचिपेत् इति स्मृते | शनां च पतितानां च खपचां पापरोगिणम् ` वायसानां क्रमौ णाच शनकेनिवपेद् भुवि | इति बडवचनस्य मनुनोक्तताच। वहस्मृतिषु सखपचवायसानां उक्तत्वात् पतितादौनां न वल्करणएसमाचारः ।
अथ गोग्रासदानम् | aq काम्यं भविच्यपुराणे,-
SMe ledge यः प्रदयाद्वाङ्किकम् |
कपिलादानस्य फलं प्राप्रयात्रात्र संगयः ॥
दूटं च स्गोपरगोसाधारणम् ।
भ
२२६ गदाधरपद्तौ |
महाभारते, 'परगोसंप्रदानकं TIA दानान्तरम् | ,यथा-
घासमुष्टिं परगवे सान्नं दद्यात्त यः सदा |
श्रत्वा BIAS स्वर्गलोकं स गच्छति | एवं गोग्रासदानस्य AAA सवेषां तत्करणसमाचारः |
अतिथिभ्यो टानविचारः। विष्णुपुराणे,-
ततो गोदोदमाचं वे कालं प्राप्रयात्रात्र संशयः । अतिधिग्रहणार्थाय agg वा यथेच्छया | | अ्रतिधिं तत्र amd पूजयेत् खागतादिना॥ तथासनप्रदानेन प्रियप्रश्नोत्तरेण च । गच्छतश्ानुपातेन प्रौ तिमुत्पादयेत् wet ॥ ्रन्नातकुलनामानमन्यतः समुपागतम् | पूजयेदतिथिं सम्यक् एकग्रामनिवासिनम् |i अकिञ्चनमसम्बन्धिमन्यदटेणदुपागतम् | असम्पृज्यातियिं Yad भोक्तुकामो व्रजत्यधः | स्वाध्यायगोतचरणमप्रष्टा च तया कुलम् | हिरख गभवुद्धा तं मन्ये अभ्यागतं wet ॥
(१) TOMA यक् VAR टानान्तरम् | (२) तिषद्गहाङ्गणे |
अआआचारसार,। २२७
तधा,-- श्रतिधियस्य भग्नाशो ग्हाद्यात्यन्यतो सुखः । स aw ead द्वा पुर्यमादाय गच्छति ॥ धाता प्रजापतिः शक्रो बद्धिवसुगणोऽयमा | प्रविश्यातियिभेदेते waa वे नराधिप | तस्मादतिचिपरूजायां यतेत सततं नरः । स केवलमधघं you यो you afafa विनः i मनुः,- संप्राप्रायाप्यतिथये प्रदयादासनोदके | a4 चेव यथाशक्ति प्रदद्याट्-विधिपूवंकम् ॥ अग्निं हत्वा विधानेन यत् पुख्यफलमय्रते | तेन तुल्यं विशिष्टं वा ब्राह्मणे तपिंते फलम् ॥ तथा,--
aufa भूमिरुदकं वाक्चतुर्यो च सता | एतान्यपि सतां गेहे नोच्छ्दयन्ते कदाचन ॥
तवा,-
विप्रपादोदकल्तित्रा यावत्तिष्ठति afeat | तावत् पुष्करपात्रेण पिवन्ति पितरो जलम् ॥
agfafaat 1 यथा प्रणो तश्चाप्रणौतश्ाग्निदेवतं, एवं विददांथ्ा विद्वांश्च ब्राह्मणः पूज्य एव सर्वषां, aa हि ब्राह्मणो न भुक्ते तद्तमम्नावडइतमेवेव्यादि |
BR
RRS TZTATTTAT |
तथा,- | वयो वित्तविद्यातपःसंपन्नाय पादयमरष्याचमनोयमन्रविरेषां् तस्मे दद्यात्, सहासौत, प्रदोषेऽनुज्ञाप्य wala, yer प्रतिबुध्येत, प्रखितमनुत्रजेत्, विद्योदयानारामवापोतडागदेवग्टहमहाङ्द- स्थाननदौनामन्यतरस्मिन् प्रदक्िणं कुयात्, वाचमुत्सृज्य पुन दर्शयेति, विद्यादोनामन्यतरस्मिन् स्थाने पुनदंशयेति, वाचसुत्- खज्य प्रदक्षिणी कुर्या दिव्यः | हारोतः,- = अतिथिशेदागच्छेदयतिवेखानसः समानदत्तिः खातको वा तस्य खागतमध्यं पाद्यमाचमनोयं च प्रदाय या्चोषध्यः सन्ति ताश्चोपहरेत्, ठकं प्रयान्तमनु विष्णुक्रमान् क्रामति, मोदन्ते पितरः प्रपितामहाः) | तेनानुन्नातो faada, वकेचे दिधिवत्परिचरणं, अक्त- विवादोऽत्र स्नातकः, ग्टह्य: समानठत्तिः, विष्णक्रमादि fa- विष्णव्यक्रस्त इत्यादि मन्रकरणकप्ादन्यासा यज्ञाङ्गरूपाः, Ud च काम्याः | आपस्तम्बः, — यानवन्तमायानात्, यावन्रानुजानोयादितरं, श्रप्रतिभायां सोमनो निवर्तत, इतरं यानरदि तमित्यथः | दक्तः,-- ` ` | मनशक्र्मुखं वाचं सौम्यं दद्याचचतुषटयम् t श्रभ्यल्यानमिहागच्छः पून्वालापः प्रियान्वित: ॥
ATATTATL | २२९
उपासनमनुव्रज्या काय्यांखेतानि aaa: | तथा,--
पादशौचं तयाऽभ्यङ्माययः ययनं तथा |
aad चाथिने देयं एतान्यपि सदा Be | गुरौ विशेषमादापस्तम्बः, वेदाचार्य्योऽभ्यागच्छेत्, तमभिसुखो- ऽभ्यागम्य उपसंगद्य न वोभत्समानमुदटकसुपस्परशेत्, पुरस्छत्यो- पस्ाप्य ययो पदेशं पूजयेदासने शयने भच्यभोज्ये वाससि संनिहिते हौनतरप्रत्तिः, तिष्ठन् सव्येन पाणिनानुग्द्याचाय्येमाचामयेटन्यम् वासमुदेतं सवानासनचंक्रम णस्मितेष्वनुचिको्पत्, संनिहिते qa- gaa वा वान्तकर्मोचिर्भीषादहासनिष्टोवनदन्तनिोवनसिंहन- भरत्नेपणताडननिष्टाटोनि |
दारे प्रजायां चोपस्यशेनं भाषा वियम्भपून्वीः परिवर्जयेत्,
वाक्येन वाक्चप्रतिघ्रातमाचाव्यस्य वजयेत्, येयसां च, wwe पादा वितिशेषः, न वोभत्समानमिति aad पादस्पशं छणाम- कुवन् पादौ प्रकालयेत्, पुरस्कत्य सत्कुत् मान्येनोपखाप्य मदौयम् aafafa निषेय ames यथागास्तं, संनिहिते गुरौ fagar- चाय्येमाचामयेन्नोपविष्टः सव्येन पारणिनानुग्डद्धय टन्नजनपातं वामपाणौ AAT ्राचामवेत्, अनुचिकौर्पत्, 'त्राचायेस्य स्रानादि HATA, संनिहिते गुरौ मरूत्रादि वजयेत्, दारे प्रजायां चोप-
= चि क
(१) आचाग्यस्य स्लानाद्यनन्तर स्नानादि कुयात् |
२8० गटाधरपडती |
and, अङ्गपरिष्वङ्गः, Saat च विंद्यातपःसख्बानां गुस- वटातिच्यमित्यथेः | यतौ विरेषः। दत्तः,-- santa यत्पापं wea तु संचितम् | क नि्माजेयति तत्सवभेकरात्ोषितो यतिः ॥ आश्रमे तु afaae विखाम्यति सुह्त्तकम् | fa तस्यान्येन धर्मेण wana हि स स्मृतः ॥ मनुः,-- यत् पुखफलमप्रोति गां cut विधिवद्गुरौ | तत् पुण्यफलमप्रोति frat cat च भिक्तवे | पाद्म,-- यः पाच्परूरणं भिक्तां यतिभ्यः सम्प्रयच्छति | विसुक्तः सवेपापेभ्यो नासौ दुमतिमाप्रयात् | यतिदहस्ते जलं दत्वा मैच्यं द्वा YAMA | asa मेरुणा तुल्यं तज्जलं सागरोपमम् || यतियंस्य डे भुक्ते तस्य भुक्ते हरिः खयम् | नारसिंह,- अरक्ते वेश्वटेवे तु fray wear | sea दैश्वदेवाथं भिक्तां दत्वा विसजयेत् | वैग्बदेवकतं दोषं wat भिक्तव्येपोहति । न तु भिन्लुक्तं दोषं वैश्वदेवो व्यपोहति ॥
्राचारसारः। २४१ मनुः,- श्रप्रणोयोऽतिधिः सायं aatel wean | काले प्राप्तस्त्वकाले वा AMARA WE वसेत् ॥ न वे खयं तदग्रोयान्रातिधिं यत्र भोजयेत् |
तथा,-
श्रासनावसथी शय्यामनुव्रज्यासुपासनम् | उत्तमेषृत्तमान् कुव्थाडोने Tit TA समम् |
तघधा,-- न ब्राह्मणस्य त्वतियिगृहे राजन्य उच्यते | AMINE सखा चेव ज्ञातयो गुरुरेव च ॥ यदि ततिथिधर्मण त्तचियो ग्णहमात्रजत् | yaaa तु विप्रेषु कामं तमपि भोजयेत् ॥ वैश्यशूद्रावपि प्राप्तौ कुटम्बेऽतियिघधमिणौ | भोजयेत् सह WARM Aid संप्रयोजयन् ॥ ्रापस्तम्बः,- | शृद्रमभ्यागतं wate नियुज्यात् | Aa दद्यात्, दासा वा राजकङ्कुलादाहत्यातियिवत् शूद्र पूजयेयुः | इति, एतन कन्मकरणं विना शूद्राय खयं न दद्यादित्यधेः | | श्ातातपः-
अन्योऽन्यं गुरवो विप्रा ब्रन्योऽन्यातिथयः स्मृता; |
२४२ गदाधरपडतौ | तथा,-
faat वा पुष्कलं वापि हन्तकारमधापि वा। असम्भवे सदा दद्याद्दपात्मथापि वा ॥ ग्रासमात्रा भवेद्धि पुष्कलं च चतुगुणम् | ष्कलानि च चत्वारि हन्तकारं विदुवंधाः |
agi
पाषण्डिनो विकर्मस्थान् वैडालब्रतिकान् शठान् |
हैतुकान् वकदन्तीं वाद्मात्रेणापि area ॥ पाषण्डिनो वेदवाद्मशस्वरताः, विकन्धरस्ाः खाखमधमेहौनाः, वैडालव्रतिकाः, धमेष्वजो खदा Fa इत्यादिरूपेण तदुक्ताः, Wat: व्याजेन धरकारिणः, Sqat वेदविर्दतकनिष्टाः, वकत्तयः, अधोटटिनेकलतिकः सखाथेसाधनतत्र इत्येवं ATA ।
ब्राद्ये--
देवैजिता दैत्या एव पाषण्डि इत्युपक्रम्य ।
नित्यं सत्पुरुषं कुयादेतेष्वभ्यधिकां दयाम् ॥ gaged जगदेतदिच्चाय नमोऽस्तु varafa ada |
द याचान्नं सवगतं च विष्णं प्रणम्य वे दादश्वणंमातम्।
ॐ नमो भगवते वासुदेवायेति दाटशक्तरमन्तमुखाय्थय wand
विष्णुम् प्रणम्य नमोऽसु धमायेति वदन् पाषण्डिभ्योऽप्यतं cafe: |
श्राचारसारः। २४२
यमः-- तिथिपर्वोव्सवाः सवं त्यक्ता येन महात्मना | सोऽतिधिः सवभूतानां ओेषानभ्यागतान् विदुः ॥ amt यतिन'करात्रं निवसवरच्यतेऽतिधिः। पवाख्यमावास्यादोनि, उत्सवा faareran, एतेन werar- लोलुपा TAA: | aafay: शातातपञचच-- एकरात्न्तु fraaafafaatat: स्मृतः| afaa हि खितियस्मात्तस्ाटतिधिरुचयते | 'नैकायमि णमतियिं विग्रं साङ्गतिकं तया | उपस्थितं ze विद्यात् भार्य्या यत्राग्नयोऽपि वा ॥ परिदासादिभिः सर्वेः ara: साद्गतिकः, एतौ काले प्राप्तावपि नातिघो, हितोयदिनादयवखितातिथोनां सत्कारः काम्यः श्रापस्तम्बोयादौ द्रष्टव्यः | अपस्तम्बः,- aw? भुच्ौ तानवथिष्यातियिभ्यः। पराग्ररः,-- अचिन्तितिमिनाह्तं देणकानल उपसख्ितम् | afafa तं विज्ानौयाव्रातियिः पूदमागतः॥ `
(१) वे | (२) ARIAT |
288 गदाघरपदती |
gure faa: areal दूराध्वानसुपागतम् । ` तं पूजयेग्रयलेन सोऽतिधिः स्मगेसंक्रमः ॥ tat भार््यादिभिः सहितः, कालो वेश्वदेवान्तः | शातातपः,- प्रियो at यदिवा Fan Aa: पण्डितिणएव वा। qed तु dara सोऽतिथिः खगंसंक्रमः॥ दद्च्च यथोक्तातिष्यलामेऽनुकल्परूपेण | वशिष्टः,-- चर्डालपतितकायसेभ्यो भूमो fatata 1 यमः,-- येषामनन्रतिथि विप्राणं व्रजते गात् | ते वे खरत्वमुष्रत्मश्वत्वसुपपेदिरे ॥ तथा,-- afafa aa वै ग्रामे भिक्षमाण यतस्ततः | ओते निरशनस्ततर ब्रह्महत्या विधौयते ॥ दूत्यादयो वहवो गुण दोषारेतेषु तेषु प्रोक्ता द्रष्टव्याः, विस्तर भयादि रम्यते | सखभोजनानन्तरम तिष्यागमने विरेषमाद- मनुः,-- वेश्वदेवे तु निवत्ते यदन्योऽतिधिरात्रजेत् | तस्याप्यन्नं यथाशक्ति प्रदद्यान्न बलिं eta ॥
ATATATT: | २४१५ AN aN ९ ~ oN ~ वेश्वदेवे सवाथात्रपाके निवृत्ते कतप्रयोजने | यथाशक्तौ ति पक्ता शक्यनु रूपेणेत्यधंः ॥ बलिहरणं देवयज्ञ पिटययज्ञयोरप्यपलच्णम् | © परुषाथस्य बलिहरणस्य कसतत्वात्माकनिमित्तकत्वाभावाच | अनेनेव लिङ्गेन अहरहः क्रियमाणस्यापि वैश्वदेवस्य संयोग- wad पाकनिमित्तकत्वमप्यसतु, तथाच वहषुदाहृतवा केषु aya टेवसम्बन्धखरवणमिति प्रतिभाति | तत्र,-
पाकस्याङ्गत्रेन तत्सम्बन्धोक्तेलिङ्गमा तस्यासाधकत्वात् ।
अथ टेवयज्ञादिपदतिः।
तत्र प्रथमप्रयोगी awd चतुष्टयाघेकां माटपूजापूवकभेकभेव आआभ्यदयिकश्राइं कायम् | गणेश क्रियमाणे तु मातुं पूजनं THz | दूति कात्यायनोकतैः, fesse पलो शरूतभिति खामिनेत्रयात्। तदभावेऽन्याऽपि पाकक्चौं aqyand विराट् तन्माख्याहोति प्रतिवदेत्खामो | सारिनिकः खामो भ्रावसष्यसमोपे प्राञ्ख उपविरेत् | मरिकिस्योत्तरत आवसध्याग्नेः ufqanen एकं मण्डलं
(रि | # 0 _ e चरणेन कला ब्र्मादियच्छान्तानां बल्यथमेकपातरे अन्नं खाप- ४४
३४१ गदाधरपडतौ |
येत् । तदु त्तरतः सनकाव्यधेभेकपातेऽत्रादिकं ब्रद्मादिबलिपाचा- efaua: पिवादिवयामेकपातेऽत्रादिकम् । amafaq मातामहादिचया्धभमेकपातेऽन्रादिकं, एतयोमध्यदेशे षटपुरुषाय- मेकपातेऽत्रादिकं, सनकादिपातात्यूवैस्मिन् अतिथिब्राह्यणथे- मेकपाचेऽत्रादिकम् |
एतयोमध्ये खादिवल्यथभेकपाविऽन्नं स्थापयेत् । अनग्निकसत यत्र कुताप्येकमेव पातं खापयेत्। अनग्निकास्तु तत्रोपविश्य, Hdd, गोमयं, उद कपा, पुनः कुण्तयं, इति पावाणयासाद्य प्रथमङ्गगतयेण wa: तिः परिसमूह्य गोमयोदकेन faqufaa दितीयङथत्येण तिरुक्लिख्य तां ad fa: प्ाकसंससुदधत्य तेनोदकेन चिरभ्युच्य इति पञ्चभरूसंस्कारान् छत्वा । पाकसाधन- लौकिकाग्निमानोय स्थापयेत् । दत्तिण्जान्ं शमौ निपाल्य- मरिकोदकेन लौकिकोदकेन asm: waa | दक्तिणदस्तेन ब्रह्मादिपात्रादन्रमादाय, ॐ ब्रह्मणे स्वाहा इत्यग्नौ जुह्यात्, इद ब्रह्मणे इति त्यागः। एवं ॐ प्रजापतये खाहा इदं .प्रजा- पतये, ॐ Wasa खाहा इदं Tare, ॐ कश्यपाय स्वाहा इदं कश्यपाय, ॐ अनुमतये खाहा इदमनुमतये अग्न्यसम्भवे ara जलं स्थापयिता तत्र ब्रद्मादिपनच्चाइतोर्जुंडयात् | इति देवयज्ञः |
STATCaTe: | २४७ अथ भूतयन्नः |
वच्यमाणवबलिदेभे waa प्रत्येकं माजनमुपलेपनं च वेकल्िक्म् | वलिदःनात् पृ waa वलिदेशे जलदानम् |
सवत्र वलोनां समाप्तौ वा प्रतिबलि वा पूर्वापरजलदानम् |
इतशेषेणान्नेन वलयः! मणिकस्य समौपे दत्तिणतः किच्चिदेशं त्यक्ता भ्रमौ प्राकसंस्थम् । ॐ पजन्याय खाहा इदं पजन्याय | |
ॐ अद्यो नमः: इदमः | ॐ पृथिव्यै नमः ददं एथिव्ये । इति efaufefu मध्ये स्थानं स्थापयित्वा दक्तिणएदिग्दारशणाखा- समोपयोः प्राक्संस्म् |
ॐ धाते नमः, इदं धात्रे, ॐ विधात्रे नमः, ददं विधाचे। ud बलिदयं ततः प्राचयादिक्रमेण प्राग्दक्षिणेन agi” वायुवलिचतुषटयम् | ्
aga —
ॐ वायवे नमः, ददं aaa इति प्रायां दिशि, ततः ॐ वायवे नमः इति efaafefa, एवं पञ्िमोत्तरयोः इदं वायक sfa ada aia | ततो वायुवलोनासुत्तरदेभेषु ॐ urs दिशे नमः इदं प्राच fen, ॐ दक्तिणाये fen नमः, इदं दक्षिणायै दिश, ॐ प्रतीच्यै fen नमः, इदं vata fer, ॐ very fen नमः इदमुदोचे fen, ततः पजन्यादिसमोपोत्तरतः प्राक्- संख्यं afaad, ॐ ब्रह्मणे नसः, ददं ब्रह्मणे, ॐ qatar
२४८ गदाघरपदइतो |
नमः, TAMA, ॐ Gala नमः, इदं waa, तदलि- त्रयस्योत्तरतः प्राक्संस्थं नलिदयं, ॐ विश्वेभ्यो देवेभ्यो नमः, इदं विश्वेभ्यो देवेभ्यः," दति त्यागं च कुच्यात् । पनयेक्नोपवीती बलिपात्प्र्लनजलं welal यच्छे तत्त fatiad नमः: | इति ब्रह्मबलिदानात्तोणे बलिं दयात् | इदं aa इति त्यागं च कुर्यत् |
अध पिटयन्नः |
ततः कण्डलग्नयज्नोपवोत Vea कुशाच्तजलान्यादाय ॐ सनकादाः सम मनुष्या इदमन्रादिकं यथाविभागं FHA इन्त इति ओत् | "ऋ | इदं सनकादिसप्रमनुष्येभ्य इति त्यागं Fatqi ततो दक्िणामुखोऽपसव्यो भूत्वा वामजानं भूमौ निपाल्य दिशुणौ- कछतकुश्तिलजलान्यादाय श्रसुकसगोत्राः अस्मत्पिढपितामह- प्रपितामहा. अ्रमुकासुकामुकश्मणः इदमन्नादिकं यथाविभागं युष्मभ्यं Wat नमः| इति waa ।
(१) aif fray भूतेभ्यो नमः ददं विश्वेभ्यश्च भूतेभ्यः, टतयोरूत्तरतः प्राक्- सस्यं बलिहयम् । ओं उषसे नमः दरटृखषसे, ओं भूतानां च पतये नमः दृट् Way पतये, ततो बह्मवलिद्ल्तिणतोऽपसव्यो war रृच्िणसखः सन्, at पिदभ्यः स्वधानमः दूति बलिं cara, दरदं पिहभ्यः दति afar: |
(२) यच््छणे- |
अ्राचारसारः। २४९
द्टमस्पत्पिते श्रसुकदेवशमणे, इदमस्मत्ितामहाय अमुक- देवशमणे इदमस्मद्रपितामदहाय असुकदेवशमंणे इति त्यागं कु यथात् |
'इद्मस्मन्मातामदहाय असुकशमेणे, इटमस्मद्ममातामदाय अमुकश्मणे, इदमस्मदृदप्रमातामहाय असुकशमरे, इति त्यागं FAA, इदं षटपुरुषात्मकभेकं पत्रम् । तद्यथा,-- 5
अ्रसुकसगोतर श्रस्मच्येष्ठपिटव्य असुकशमन् wafer तुभ्यं खधानमः, इति पिटिघर्भेणोत् जेत्, त्यागं च Fata |
¢
अथ मनुष्ययन्नः । ततो यन्नोपवोतौ कुशाक्ततजलान्यादाय अ्रतिधिव्राह्मणेभ्यो- नमः, इत्वत्जेत्, इदमतिधित्राह्यणेभ्य इति त्यागं garg, इति मनुष्ययज्ञः, ततः श्वादियोग्यस्थाने जलं पातयित्वा ग्वादिवलिपात्रादत्रमादाय इदं खभ्यो नम इति बलिं दयात्,
(१) तथेव अखुकसगोत्राऽसन््ातामद्धप्रातामद्टद्धप्रमातामद्ाः अञ्चकारक- NAY: दूटमच्नादि्कं यथाविभागं युष्मभ्यं खधा नमः द्त्युत्ष्टजेत्, दति पल्रहयं, ay असुकसगोनाखत्पिदटटपितामद्ृप्रपितामद्ायसुकासुकशमांणः असुकसगोल्ा- ऽख्रन्द्मातामद्धप्रमातामद्टटडप्रमातामद्धाः असुकासुकशगमाणः दद्मच्राद््कं यथा- विभागं युष्मभ्यं aura: स्ति पूववत् waa, xeunfaa अमुकथममणे द्ट्मस्रलितामहाय अषटकशमणे दूटृमस्मत्मपितामहाय BPAITHT |
२५० गदाधरपषतौ |
ददं श्वभ्यः इति त्यागं Fara, एवं खपवेभ्यो नमः इदं खपचेभ्यः, एवं वायसभ्यो नमः इदं वायसेभ्यः इति यज्नचतुष्टयम् +
ततः काम्यगोग्रासदानं, यथाशक्ति अरतिथिभोजनं
इति पञ्चमभाग पञ्चमहा यन्न प्रकरणम् ।
अथ भोजनविधिः ।
पञ्चमे चत्याद्यनन्तरम् | संविभागं ततः AAT VIG: शेषभुगभवेत् |i मनुः,-- भुक्तवत्सु तु विप्रेषु खेषु way चैव fer yatarat ततः पञ्चादवणिष्टंतु दम्भतो॥ `. देवाद्रषो नित्यादि च,- ए" तथा,-- अधं स कवलं मुङ्कत यः पचत्यालकारणात् | तथा,-- विघसाशो भवेन्नित्यं नित्यच्चाख्तभोजनः। विघसं त्येष तु यज्नशेषमयाख्तम् ॥ सूतकादौ पञ्चयज्नाकरणऽपि, aan भवेवित्यं विघसा- शौति वा पुनरिति यमवचनात्, शत्यगेषभोजनेनापि प्रत्यवाय परिद्ारः।
आआचारसारः। २५१
[न ह
याज्ञवल्काः,- बालसखवासिनोहदगभि ण्यातुरकन्यका; | संभोज्यातिथित्यांञ्च दम्पत्योः ओेषभो जनम् ॥ तधा,-- भोजयेचागतान् काले सखिसम्बन्धिवान्धवान् | स्ववासिनो विवाहिता पिदग्टहस्थिता कन्या ॥ मनुविष्णु च, - स्ववासिनी garcia रोगिणीं गभिणीं तधा । श्रतिथिभ्योऽग्र waar भोजयेदविचारयन् ॥ तथाचातिथिभ्वः प्राक् बालादिभोजनं एतेषां मोजनं खभोजन- समानम् | | - "कनी तथाच माकंर्डयः,-- ‘ कुटुम्बिनो भोजनोयाः aad भोजने सति 1 alae न्नातिमासाद्य यो च्नातिरवसौदति । सोदता aqad पापं तेन पापेन लिप्यते | । यत्ते स्मृत्यन्तरे वालादिभोजनात् प्राक् अतियिभोजनमुकतं तद तिथिभोजनसुत्ययेम् | श्रामानन्तपयेत्यथाव्रियतोऽयाग्रतः शुचि; | स्वो शूद्रं भोजयेत्पथचादेष wr: सनातन; ॥ इति वचनात् गभिणौव्यतिरिक्तस्तौणां सखपतीप्रमुखान पश्चा stad पूर्वो वा गटहपतिरिति पारम्करसूत्रं व्याख्यातमनु- सन्पेयम् |
२५२ गदाधरपदतौ |
aq श्रुत्यन्तरेऽतिथिभोजनात् प्राक् खभोजनसुकतं ae श्वा- नरोपासकानां इति fad, सखभोजनाग्राक् यदत्रसुक्तम् तत्काम्यमिति न नित्यमध्ये लिखितम् | | मनुः,- a“ सायं प्रातर्दिजातोनामश्नं gfaaifear | नान्तरा भोजनं कु्यीट गिनिष्ोचसमो विधिः ॥ .. ga waa दिनपञ्चमभागः "पञ्चमे च तथा ATT | सायं शब्देन रात्रैः ARIST | : सुनिभिर्हिंरणनं wai विप्राणां सद्मवासिनाम् t नित्यमद्कि तमखिन्यां साप्रहरयामतः, इति कात्यायनो क्तेः । विष्णुः,- | न ठतीयमथाग्रीयान्रापध्यच्च कथञ्चन । ` नातिप्रग नातिसायं न सायं प्रातराशितः ॥ . ` अतिप्रगीऽतिप्रातः, नातिप्रगे नातिसायमिति गौणत्वेन प्रा्षयो- निषेधः, आशितः सर्वतोभावेन SA न रात्र भु्नीतेल्यथेः । ` तथाच पुनविष्णः-- नाभ्रोयाचाजोरे ASU न मध्याह्न न सन्ययीोः | मनुः,-- नासरोयाव्सन्धिवेलायां, . (१) पञ्चमे च aur aia संविभागो ययाहेतः # तया,.- संविभागं ततः क्त्वा VES: शेषभुक् भवेत् ॥ इति Tala: |
STATTAIT | २५२
विष्णुः, प्रवसितथाग्निदोत्रौ यदाग्निहोवं हतं मन्येत, यदा इतं मन्येत वैश्वदेवमपि, निरग्निरपि वेगण्वदेवमित्यथं; |
वौधायनः,-
अन्तरा प्रातराश्च सायमाशं तथेव च ।
सदोपवासो भवति यो न भुङक्ते कदाचन |
प्राणाग्निहोत्रमन्वां ञ्च frag भोजने जपेत् |
तरेताग्निहोममन्तांसत द्रव्याभावे यथा जपेत् |
स एवमाचरन् संस्तु ब्रह्मभ्रूयाय कल्यते ॥ केवलं एकादश्युपवासादिषु प्राणाहुतेरपि भोजनात्कत्वादेव निषेधः, भोजनासम्भये प्राणाइतिप्रकरणे वोधायनेन स एव- महर: सायं प्रातजंहयादङ्धिवी सायमिति wat भोजनाभवैं जलेनापि तत्करणस्योक्तत्वात् तस्य भोजनात्कलत्रसिडधः, afte कादिलतीयभोजनेऽपि श्रापो्ानादि काय्यं,
आपोश्रानेनोपरिष्टादघस्ताच विजानता |
अनग्नमख्तं चेव काय्येमन्रं दिजन्मनेति, यान्नवल्को यापो शानक्रियायां भोज्यस्य RUA संस्काररूपत्वन तम्महत्तेः,
afas:,— अ्रनङ्ान् व्रद्मचारो च ्राहिताग्निद् ते aT: | अग्न्त एव सिध्यन्ति नास्ति सिदिरनग्रताम् i
Wa AMG, यत्राहितान्न्युद्गेन उपवासः प्राययित्तं ४५
र ५४ गदाधरपदतौ | विधोयते तदेतस्य कामिति) agasa निषेधः काम्योपवास विषयः ॥
एकादभोजन्माष्टम्यादिष्वपि नित्येषु सागम्नेरप्युपवासः, fre:
क्रियत दति न नित्यविषयः। अतएव, WEA ब्रह्मचारो च Asay तपश्चरेत् | प्राणाग्निहोत्रलोपैन अवक णो भवेत्त सः ॥ अन्यतः प्रायित्तलात्, प्रायथित्त तु ata विधानमिति वौधायनवचनेऽपि weaud चेताग्न्याहितागिनि खहस्थपरम् |
अथ नेवेदयभक्तणविचारः |.
शिष्टाः,-- अनुच्छिष्टात्रखु्टात्ं ग्रासं ग्रासाद्ंमेव AT | विष्णो निवेदितान्रं यो नित्यं HF स सुक्तिभाक् ॥ षड् भिमसो पवासै ख यत्फलं परिकौत्तिंतम् । विष्णो निंषैदितान्नेन qe तद्भच्ञतां कलौ ॥ दूति विष्णुनेवेयमवश्यं भच्यं पञ्चप्राणाडइत्यनन्तरमेव । तथा,-- aaa तु fagerd qatar च्य मन्वित् | fayyafafa ध्यात्वा away विशेषतः ॥
ग्राचारसारः) २५५
श्रलामे परकौयपूजानेबेव्यालामे । विष्णुमुक्त चिन्तनस्य नैवेदयभक्तणकाय्यो पत्तिः | अत॒ उच्छिषट्टहोतात्रलोभणटदोतसख्ष्टात्रयोः प्युदासनञ्- समासः, तेन देवात्तथा भक्षणे न दोषो न फलं, भोजन- मध्येऽकस्मादानोते wa विष्णुभुक्तचिन्तनम् | अनिषेय हरेः किचित् समभ्नोयान्र पावनम् PMR प्रहत्तं तन्मनसाऽपि समयचयेत् ॥ इति वचनात्,-- | प्रायशो न' महाविष्णो aed करोति a: | प्राणाग्िहवनं चेव तेन लोका जितास्वयः ॥ इति वचनादापोशानाग्राक् विच्णुमुक्षत्व चिन्तनम् | प्राणानां जयादत्रमनिदेदितमन्वहम् ॥ auta हि महाप्राणा अनिवैदितभोजना इति वचनात्- faafemaa कुव्वन्ति श्ि्टाः,-- ` | ब्राह्मे, देवाभ्यङ्गष्टताधिकार,- amiga विप्रेभ्यो वेष्णवं च प्रदौयते ॥ रुद्राङ्लग्नमग्नो च दरेत्सवं च तत्क्ष्णात् | fares देवेभ्यो यत्तदोनेषु निक्तिपेत् ॥ श्ष्टिभ्यो ब्रह्मविष्णुशिवव्यतिरिक्तभ्यो देवेभ्यो यदुदत- म्रङ्गलग्नमित्ववः |
(१) नेवेद्धेन |
२५१ गदाधरपद्तौ |
तत्रैव नेवेदययाधिकारे,-
fanaa तदेयं ब्रह्मणि यत्निवेदितम् |
वैष्णवं सात्वतेभ्यश्च भस्माङ्गेभ्यय्च शाम्भवम् ॥
सौरं ama: शाव्येभ्यस्तायिने afaafeaa |
स्तलोभ्यखापि तु aed माटभ्यो यन्निवेदितम् ॥
faze देवेभ्यो यत्तदोनेषु fafatq 1
सात्रतो विष्णुस्तस्येमे सात्वता swan: ॥
नतु उपनयनसंस्काररहितदेश्यजन्यसंस्वारजातिः |
ब्राह्ये,-
ब्राह्मणः GAMA विष्णोरायाच्च WAT: |
संविभज्याश्च दायादा व्रात्याः सात्रतजातयः॥ ATA: लतकादगौतव्रताः,- atau विष्णोरादयसुत्तिरूपाः, सात्वता विष्णो्दयादरूपाः, उभये पूज्या उक्ताः,
देवोपुरारे विष्णुपूजायां, विष्णुभागवतेः सदेति भागवतानां
नियुक्तत्वात् भागवता एव सात्रतपदेनाभिधोयन्ते। तथाच यस्य यत्यृजायां विनियोगस्तनेवे्यस्य प्रतिपत्तिः, पाशपतसिदान्ते शिवस्य, पाशात्यप्रसिदेषु मागधत्राह्मणेषु wre, शाक्येषु तायिपरनामकेषु वुदस्य, प्रतिपत्तेः संस्काररूपत्वात्तस्य च भच्यार्थो वा ga समत्रादित्यधिकरणे भच्यद्रव्यस्य पुरुषे समपेणे NANA प्रतिपत्तिरिति निर्णोतम् |
(१) सोरमाग्नेभ्यः|
ATATCaTT | २५७
तथाच देवनिषैदितद्रव्यसखोकारे न प्रतिग्रहदोषः | नेषेदय- प्रतिपत्तेरपि पूजाङ्गत्वन खिष्टकदत्तस्य स्वौ कारपूव्यकदानत्वेऽपि पूजाप्राधान्यात्तत्स्वोकारो यजनान्तगत एवेति Haq | पाञ्चरातिकपूजाया देवताये प्रकल्यनमात्रे सिदत्वाटेवदत्त- ्वाभावेऽपि स्म्ात्तेपूजायामिव विप्रेभ्यसत्लय atafafa faux वेरूप्याय भक्तणस्व प्रतिपत्तिरिति वोध्यम् | यत्त, मनुविष्णुयमस्म्तिषु देवान्नानि हवींषि च, देवाधं हविरिति यान्नवल्कावचनम् | स्थालोपाकानूदेश्यानि वजये दित्यापस्तम्बौयवचनं च श्रभच्य- प्रकरणे उक्तं, ततर देवात्रपदेन देवताघपदेन च अनृदेश्यपदेन च नैषेदयाघसुपकन्ितस्य द्रव्यस्य नेवेदयदानात् प्राकभच्णे दोषा- भिधानपरमिति स्वर्व्याख्यातं, यथा दविषो होमाव्राक्, अतएव हारोतयमो, वलयो पहारा्च हवो पि चरवस्तथा, fafanga भोक्तव्या व्रतमस्य न qua इति | व्रतप्रकरणे HAAAAT:, उपहार ब्दस्य नेवेयवचनल्ात्, एवं, चरवयोपद्ारा् भ॑च्यमुक्तमयाचितम् | एतान्यनुब्रतान्याइः यस्तानि जपकश््मणौति वोध्यम् ॥ तेनान्यदत्तनेवेव्यस्य भक्षणे न दोषः, sa विणं फनं स्यादेव, सखपूजाद तनवे यस्य भक्षणं स्वपूजावेगुखापादकल्वात्र कत्तव्य, अतएव परदत्तनवैद्यालामे स्वभोग्यस्य विष्णुपभोगविन्तनं नवे द्य- फलाथमित्युक्त, इत्येवं पूजाधिकारिदत्तनवेद्यस्य भच्यत्वोक्तावपि
२५८ गदाधरपदतौ |
अन्यदत्तभक्तणे पूजावेगुण्यरूपाधम्भस्याल्पत्वेन नैबैवयभक्तणे फल- AAA WAT फलमेवेति सखपूजानेवे यभक्तएसमाचारोऽपि संगच्छते । | । यत्त, न चैतत् खयमश्रोयाद्यदिष्णोन निवेदितम् । तश्राऽपराधमध्ये वरादपुराणे, अनिवेदि तभक्तणएमिति गणितं च, तदुभयं यज्नातौयं ‘asada न भोज्यमिद्येवं परं, गण्होतवेष्णवदौत्तस्य तु विष्णो निवेद्यं age सुनिभिर्भोज्य- gus, अन्यदेवनिवेदयं तु भुक्ता चान्द्रायणं चरेत् | मगधाधिकारे भविष्यपुराणे, — पूजयित्वा तु ते ष्देवान् नेवेद्यं प्राष्य वा विभो | यान्ति ते परमं स्थानं aa Sat दिवाकरः ॥ तथाच मागधानां सूय्यनेवेद्यं Wel, ब्राह्मणानामेव ब्रह्मनेवेदयं भच्यं, न vata निवेद्यात्रं गणानां च शिवस्य च| | दुगाया वासुदेवस्य नोच्छिष्टसतु afasaa ॥ इति वचनादणनेवेद्यं शिवनैवेद्यं च सर्वेषां भच्छम् | यत्तु श्यो गणब्दोये,- | पत्रं पुष्यं फलं तोयं अन्नं पानं महौषधम् । अनिवेद्य न भोक्तव्यं यदाचानुपकल्पितम् ॥
(१) नद्त्त- (2) न भव्यम् | (x) तदहेवान् | । (४) योगथिवोये,
श्राचारसारः। २५९
इति तच्छिवभक्तस्यैव, ओोपुरुषो त्तमे यो जगन्राथनेवदये न स्पशपयुपितत्वदूरगमनादिदोषा नापि लोभप्रयुक्तर्ष्टात्रभ्तण- दोषाश्च! ब्रह्मवेवत्ते,--
जगत्रायस्य नेवेदयं मद्दापातकनाशनम् |
भत्तणात् फलमाप्रोति कपिलाकोटिदानजम् ॥ ब्रह्मार्डपुराणे,--
afaafeaad तु चैने यौपुरुषोत्तमे |
मोहादश्राति यो मत्य; स नरः खपचाधमः। वि्णुयामले,-- `
यक्किचचिदन्नणादेव सुक्तिमाप्रोति दुलभम् |
पतितादिभिञ्च dare नास्ति दोषोऽत्र भक्षणे ॥ तच्वयामले,--
तस्योपभुक्तदानन नरः TIM ADA |
नास्ति aaa राजेन्द्र Wereefaaaag ॥
यस्य संस्णृटमाचेण यान््यमेष्या; पवित्रताम् | हद दिष्णुपुरारे,-
नैवेद्यं जगदोशस्य अन्रपानादिकं च यत् । `
भच्याभच्यविचारम्त aif तद्भक्षणे fea ॥
agafafaart fe यथा विण्णुम्तव्रेव तत् |
विकारं ये प्रकुबन्ति भक्तरेऽत्र दिजातयः॥
२६० गदाधरपदती |
कुष्व्याधिसमायुक्ताः पुव्दारविवजिंताः।
निरयं यान्तिते विप्रा यस्म्ात्रावत्तते पुनः ॥ ब्रद्मवेवत्तं, -
कुकुरस्य मुखादषटं nes यदि जायते।
दृन्द्रादोनां तु aga भाग्यतो यदि लभ्यते॥ भविष्यपुराणे,
अन्त्यवरीरहीनवर्णैः सद्करप्रभवेरपि |
Be AINA YR सवां घनाशनम् ॥ गार्ड्पुराणे,--
न कालनियमो विप्रा ad चान्द्रायणे तथा|
प्रा्षमातेण भुक्लोत यटोच्छन्मोक्तमात्मनः ॥ भगवदाक्यं,--
ये नाश्नन्ति ममान्नंतु ख्णृष्टाखृष्टविवेकतः।
तान् श्वंणयामि संपद्भो ew तेभ्यो ददाम्यहम् ॥ lee, —
नाभिमानं प्रकुर्वीत विष्णोनिमगल्यभक्षणे |
भक्त्वा लोभावकौतुकादा ्तुधासंगमनेऽपि ar |
्रकरठं ufad तड पुनाति सकलांघसः।
शुष्क पयु षितं वापि नौतं वा दूरदेथतः ॥ aa,—
यधा तथोपभुक्तं तत्सवेपापापनोदनम् |
न विक्रयः क्रयो वापि प्र्स्तस्तस्य भो दिजाः॥
च्रचारसारः। २६१
निमाल्य' जगदौशस्य नाशित्वाऽख्रामि किञ्चन |
इति सत्यप्रतिज्ञो यः प्रत्यहं तच्च भक्तयेत् ॥
सव्वपापविनिर्मुक्तः शदान्तःकरणो नरः |
स शुदं वेष्णवं स्थानं क्रमाद्याति न संशयः ॥ यः areata हरिभुक्रशेषं दद्यात् सुभक्त्या पिढदेवतानाम् | तेनेव पिर्डांच तिलेविमियानाकोटिकल्यं पितरः gaan । भविष्यपुराण,-- । जगन्नाथस्य नैवेद्यं भक्तया च पिदेवताः। संतप्य यः खयं भुक्ते सोऽश्वमेधफलं लभेत् | इत्यादि,
[
अन्यानि तु विस्तरभयात्र लिख्यन्ते,-- | | शौ भुवनेश्वरचेते तु, तत्रवैवयं यलतः dow, इति शिव- पुराणादिवचनालिङ्गराजनेवेदयं भच्यमैव,
तथा a लिङ्क भूवनेश्वर इत्यादि, विस्तरस्तु अस्मत्क्ते शिमारे द्रष्टव्यः|
अथ भोज्यक्रमः। देवलः,-- स्नाता प्राच्य पादौ च खग्गन्धालंक्लतः शुचि; । पञ्चयन्नावग्िष्टंतु यो wa मोऽखतागनः। दति स्रग्गन्धमाल्धारणं faa, तद्गद्योक्त विधिनेति केचित्, दन्तधावनादौनि नित्वमपौति पारस्करवचनात् | ४६
२६२ गदाधरपदती 1
विष्णुपुराणे,--
प्रणस्तरल्रपाणिसतु wala प्रयतो wee | तथा,--
प्राङ्मखोऽव्रानि ata Taal वाग्यतः एचि; ॥
AURA गारुडादरौनि, TYE: करचरणवदनाद्रः ्रापस्तम्बः,-- । |
भोच्यमार्स्तु प्रयतोऽपि दिराचमेत्,
दिः परि जेत्, पंक्रावाचमने दोषमभिधाय । . ब्राद्मे,-
तस्मादद्दिरुपस्ृश्य खाचान्तः प्रविशेद् ष्ट |
sufaad समे स्थाने शचौ शच्एसम न्विते ॥ वौघायनः,-
संस्छते शचौ 2a, dead वस्ादिना वेष्टते इत्यथः ॥ पवित्रप्रकरणे पराशरः,-- . |
भोजने ade प्रोक्तमिति वटुकधारणं प्रा | मनुः,- una न भृन्लोत इति, ठतौययज्ञोपवोतेनापि उत्तरोयधारणं भवतोति GIy न उत्तरोवधारणसमाचारः, देबलः,- |
पराञ्युखोऽत्रानि भुक्नौत शविः पौठाधिितः।
एतेन वस््रचमीदाासनान्तरनिठततिः ॥
आचारसारः। २६२ ata,— पादाभ्यां धरणीं गत्वा पादेनेकेन वा पुनः! ave ,— चतुरखं तिकोणं वा वत्तलं चाईचन्द्रकम् ॥ कत्तव्यमानुपूरव्यंण ब्राह्मणादिषु मण्डलम् | AGAR समाचाराच्छुक्तचूरणम् | | खादइप्रकरणे व्राद्ये,-- मण्डलानि च काय्याणि नैवारैथुणकैः Ta: । गौरमूत्तिकया वापि प्रणौतेनाय भस्मना ॥ पाषाणचुणसंकोणमाहतं तत्र वर्जयेत् | प॒नन्रद्ये,- | पाेप्वथनुरूपेषु, अयनुरूपेषु विभवातुर्ूपेण सवण रजतपित्तलादिरूपेषु,
विष्णपुराणे,--
भूमौ पातं प्रतिष्ठाप्य ॐकारेण च संस्पृशेत्, - - मनुः,-
पूजयेदशनं नित्यमयाच्चेनम कुत्सयन् |
दष्टा दयेग्रसोदेच ्रभिनन्देच सवेश: ॥
पूजनं नमस्कारः, अकुत्सनमनिन्दा, दपः काचिकः, प्रसादो
मानसः, अभिनन्दनं वचमा,
aa दद्रा प्रणम्यादौ Arata: कथयेत्ततः |
३६४ गद्ाधरपडतौ |
अस्माकं नित्वमस्त्ेतदिति भक्तवाऽथ बन्दयेत् | - अनं विष्णः स्वयं प्राह नित्यमेव जनाटनः ॥ प्राणाथं मां सदा ध्यायेत् स मां संपूजयेत् सदा । वामेन पाणिना पातं खडौत्वा भूमिसंस्थितम् । तेजोऽसोति stead प्रणनेदखतं च यत् ॥ aq यद्यपि बामपाण्निपि पात्रघारणसुक्तम् | तथापि, आपस्तम्बो विकल्पमाद, नापजोहौत सव्येन पाणिनि सुञ्, अपजोरौत Aas, da कपदिभाव्यं, प्रथमं पाचरधारण- सुपक्रान्तं चेत्र त्यागः, waa Waa न धाव्यमिति | तथाच TA, वामपाणिना घारणपत्तस्य न समाचारः | तदभावात्तेजोऽसौ ति मन्वपटनस्याप्यभावः ॥ aarafe छतेनाभिघारणम् | शिश्टाः, ~ धर्यराजचिचगुप्ताभ्यां द्यात्िष्डदयं भुवि। quar नमः, चिचरगुप्ाय नमः, इति मन्त इत्ययः ॥ वलिकर्त्वात्रमःशब्दप्रयोगः। ala ,— आपोशानं च welaMAAaAs च यत् ॥ अ्रखृतोपस्तरण्मसोति विष्णोरत्रमयस्य च। हस्तेन लंघयेत्रान्नं Wend कदाचन ॥ खादहान्तोऽयं मन्तः दितीयापोशानवाक्ये खाहान्तप्रयोगदभेनात्, एतदपोशानोदक विष्ुपारोदकादि पातयित्वा पिवन्ति fae: |
्राचारसारः। २६५
नेवेयप्राश्ननादौ तु दिव्यपादोदकाडइतिः|
होतव्या Astral तु सखेन पाणिसुवेणतु। दति वचनं च पठन्ति, तथा,-
पाटोदकसमायुक्तं तुलगोदलमिधितम् |
भुक्वा भुक्ता इरेभृततं हत्याको टिविनाशनम् ॥ भुक्तं हरेरुच्छिष्टात्रमित्ययः।
योगो याज्ञवल्कयः,-
प्राणो व्यानस्तथापानः समानोदान एव च |
ॐकारपूर्वेः खादन्तः पञ्च दद्यात्तथाहतोः ॥ इति वाक्यं प्रणवखादान्तमन्कथनाथं, नतु क्रमम् | तत्र क्रमः, As
प्राणायेति ततस्तस्य प्रघमा द्वाहुतिस्ततः |
अपानाय दितोया च व्यानायेति च तत्परा ॥
उदानाय चतुर्थौ स्यात्मानायेति प्द्धमो.1 waa क्रमो-
गद्यते, तथा हारोतस्मती, सर्वान् प्राणान् प्रौ शेतेत्वत् प्राणापानो- दानसमानानां ग्रहणमिति क्रमो लच््ौधरेण द शितः, वौधायनौ- येऽप्ययमेव क्रमः| aa,—
्राद्रामलकमानेन कुर्य्यादोमवलिं तया |
प्राणाहतिविधानं च we गातविगोधनम् ॥
इति दग्नादुक्रपरिमाणान्नं ग्राद्यम् ।
विष्णुपुराणे,
२६६ गदटाधरपदती 1
सवेकामप्रदा नित्यं तिलकैऽनामिका स्मृता | प्राणाइत्िविधौ सेव विन्नेयाङ्कष्टयोगतः ॥ इति वचनादनामिकाङ्कष्टाभ्यां ग्रहणं, अनेन स्तीकता च निर्दिश्यते, अनाभिकाङ्कष्ठयोगेन यावहृद्यत इति जयखरामि- व्याख्यानात् । | विब्णुपुराण,- | प्रच्चग्रासान्महामौनो प्राणादययाप्ययनाय तत् । ष्व निवर्णोभयशब्दनिवत्तिः, निगिरेदिति हारौतोक्तेदंन्तसंलग्नं न कायम् 1 a) पञ्चाइतोसतु जुडयाव््रलयाग्निनिभे तथा, इति ब्रह्मप॒राण- ्रलयाग्निनिभत्वेन जठराग्निध्यानं, आहत्यादिशब्दप्रयोगादाम- रूपत्वाप्राणादुदेशेन त्यागः, इति प्राणायेव्यादि am, स च मानसर एव, ATS भोज्यसंस्कारतवं, तथा सति रात्रौ भोजनाभावे तज्ञोपः स्यात्, नच तथा,- ग्टहस्यो ब्रह्मचारो च Asay तपश्चरेत् । प्राणाग्निहो लोपेन अवकीर्णे भवेन्तुसः ॥ aaa, प्रायशित्तात्, प्राय्ित्ते तु तदेव विधानमिति वीधायन- वचनात्, पञ्चग्रासानन्तरं प्रथमं विष्णुनेवेदयभक्षणं, तच्च ada परकीयं, तदभावे निर्णोते तु ्रापोशनाग्माक् विश्णुभक्तचिन्तनं, एवं पञ्चगरासनैवेयजलपानादि मिलित्वा दा तिंशद्वासभोजनम् | अष्टो ग्रासा ade दशरणयनिवासिनाम् | tifang गस्ानाममितं ब्रद्मचारिणामिति वचनात् i
STATA: | २६७ देवलः,-- ष
न भुक्नोता्ठतं नित्यं weet भोजनं BAZ | पवित्रमथ हृद्यं च सपि राहुरघा पदम् ॥
कामक्रोधलोभमोदहानपद्त्य BAH Aaa, गब्दमङ्ुवन् प्राग्रोयात् न पिख्डगेषं पात्रपामुत्ख्जेत्, भोजनमध्ये उपख्ितस्य द्रव्यस्य
मनसा विष्णुप्रभक्तचिन्तनम् |
यत्च कस्मात् प्रहत्तिं च मनसाऽपि समचयेदिति वचनात् | चिष्टाः,-
भुक्ता शेषं समादाय अवघ्राय faugfa | aaa AHA मन्तेणानेन Gafaq ॥ रौरवे पुष्ठनिलये पद्मावंदनिवासिनाम् । प्राणिनां सवभूतानामकय्यसुपतिष्ठताम् ॥ आपोशानं यथा पूवं पश्चादपि सकत्तथा | अ्रसृतापिधानमसि खारहेति aga पिवेत् ॥ ` अदं पिवति aeons त्यजति भूमिषु । पिवन्ति पितरस्तस्य ये चान्ये भरूमिदटेवताः | हस्तं ware awe य: पिवेद विचन्तणः |
ea देवं च पित्र च आत्मा ३ तेन पातितः | आपोशाने तु चरमे Weld यः पयः पिवेत् | सपवित्रकरेणेतद्रक्पानसमं भवेत् |
२९८ गदाधरपदतो |
तथा,- - अवगुख्डित उच्छिष्टो 'मेधातुरो नाभिभाषेत | aig ज्योतींषि ahaa नोच्छिष्टः कुतविदजेत् ॥ भक्ता चामेद्ययोक्तन विधानेन समादितः | शोधयेन्मुखदस्तौ च खदद्खिषेषरेरपि ॥ भकपाचर नाचामेत्, पादापसेचनोच्छिष्ट प्रक्तिपेत्र ग्टहाङ्णे । दन्तोच्छिष्टं Tat शएचिः,-- | भोजने दन्तलग्नानि निहव्याचमनं चरेत् | यस्तु गण्डुषसमये तजन्या दन्तधावनम् ॥ कुर्बौतात्यन्तपूतात्मा पतते नरके FT त्राद्ये,-- विप्रस्त्वेवसुपस्छृष्य पाणयडषटे च दच्िणे | हस्ताभ्यां विधिवदवयान्मन्ववच्चावनेजनम् ॥ अङ्छमातः पुरुषोऽङ्गषटं च समाचितः । णः सवस्य जगतः प्रभुः प्राणान्तविश्वभुक् ॥ हस्तयो घर्पणजलेन चक्तुम¶जनं,-- शर्यातिं च सुकन्यां च व्यजनं शक्रमण्िनौ । भोजनान्ते स्मरेद्यस्तु तस्य aya wefan `: सधुमांसतिलसंरृष्टभकूणनिसित्तमप्य॒पस्प्रेनम् |
(१) मेध्यातुरो- |
अ्चारसारः। २६८
ममुः,-
खाम्बुभिः समुपस्य॒ शेस्, पाण्योरूडयोर्धारणम् ॥ तयाचापस्तम्बः,-- भाचम्योडुपाणिधीरथेदा प्रोदकाभावात्, wavtenafaate- पन्तमित्वथः, तदनन्तरं Yaa करप्रोच्छनम् | विष्णुपुराणे,--
भुक्तवा सम्यगथाचम्य WAS SATS वा |
भाचान्तः पुनराचामेत् पाणौ प्रच्याल्य मूलतः ॥
सस्व प्रशान्तचित्तय क्ताशनपरिग्रदः |
भभोषटदेवतानां च कुर्वीत स्मरणं ततः ॥
wart चेवाद्र॑पाणिस्तु यस्तिठेद विचच्षणएः |
चत्वारि तस्य नश्यन्ति भायुः प्रज्ञा यभो वलम् ॥
मा करेण करं सात्तान्नाजयेन्ना च AAU |
सन्प्राज्यं ATE जानुं च गोप्रदानफलं AAT |
लधघधा ऋं भाचान्तोऽप्य शु चिस्तावद्यावत् पाच्रमगु्ठतम् | उदतेऽप्य श्ुचिस्तावद्यावदोन्मृज्यते मदौ ॥ पापस्तम्बः,-
qa भुज्यते तत्समूडनं निहत्यावोन्नतं देशम् 1 भमातेभ्योऽव्रं संक्तष्याभिसंयित्योत्तरतः ॥ शुचौ en an निनयेदेवं arg fad भवति, aged पतिता-
89
२७० गदाधरपदतौ ।
त्रादिवदह्धिःकरणं सम्प्राजन्या, निरैरणं पातस्य अरवोक्तणं समा- चारादोमयोदकं दत्वा लेपनं, ममाताणि पाचाणि।
=, अ वेद्यशास्ते,-- ane कुम्भकं चाशनिं च वड़वानलम् | महारपरिणामाय संस्मरेयु वकोदरम् ॥ विष्णुपुराण,-
अगस्तिरग्निवडवानलख भुक्तं ममान्नं जरय त्वशेषम् |
सुखं च भे तत्परिणामसम्भवं aati च ममास टेहे॥ विष्णः समस्तेन्द्रियदेददेदौ प्रधानभूतो भगवान् यथैकः । सत्येन तेनान्नमजेषभेतदारोग्यदं मे परिणाममेत् ॥ विष्णुरत्ता यथेवाच्रं परिणामश्च वे यघा |.
सत्येन तेन मे भुक्तं जोय्यतलत्रमिदं तथा ॥
TIA Bea परिमाज्य तथोदरम् । अनायासप्रधानामि कुयात्कर्माखतन्द्रितः ॥
हारोतः,- पश्चात्पलो शेषं वलिं हरेत्, पाकभार्डशिषेनेति जयस्वामो | दरति भोजनक्रमः, AI भोजनप्रकारः । भापस्तम्बः,--
यावद्रासं ग्रासं न स्कन्दयन् छकत्स्रग्रासं ग्रसेत् सहाङ्ष्ठम् || यावद्रासं याषद्रसितं शक्यं,
प्राचारसारः। २०१ ब्राह्य,- सव्वैुलिभिवाग्रोयान्रायधूयेकारं कचित् | क्यात् Aaa नतु Tarfasefe | जठरं पूरयेददमनेभामं जलेन च । वायोः सं चरणाय चतुधमवयेषयेत् ।
तथा,-- यस्तु पाणितले भक्ते यस्तु फ्त्कारसंयुतम् | प्रखताङ्गलिभियेश्च तस्य गोमांसव् तत् ॥ नाजौ भोजनं कुय्याव्छाचच afaqyfaa: | तथा,-
अनव्रजन्मकालुष्यं दुःपंत्तिं च न कुत्सयेत् |
ग्रासगेषं न चाग्रोयात्पौ तथेपं पिवैन्न तु I
शाकमूलफलेच्छादि दन्तच्छेदेन NAAT |
संचयेन्रान्रमन्नेन न fad पाचसचितम् ॥
तया न fatated नोच्छिष्टस्तु कचिद्रजेत् |
न wig खशिरो विप्रः सोच्छिषटेनेव पाणिना |
तिलकल्कं जलं चोरं दधि नौद्रष्टतानि च॥
न त्यजेददैजग्धानि सकघुं यैव ATTA । अत्र न्ौद्रग्रहणं यादमधुपकयोरेव, अन्यत्र भोजनस्य निषेधात्, यदा शृद्रसाधारगत्वेनोक्तं, waa पूपादिना पात्रे विचिप्तमन्ं न रागोकुगधादित्यथेः |
विष्णुः, wheel छतमाददययात्,
३७२ MATATTTAL ।
विष्णुपुराण- अग्नोयात्तन्मना Bal Ga तु मधुरं रसम् । लवणाम्लौ तथा मध्ये कटुतिक्लादिकं ततः ॥ wed रुषोऽश्नोयान्मध्ये च कठिनाशनः | अन्ते पुनद्रेवाभौ च वलारोग्ये न सुचति॥
वौधायनः,-- स्व्पभिक्तापूपकन्दफलम्बलमां तानां saat ॥
कन्दपदेन सूरणादटि, सरलानि मूलकादोनि। हारोतः, नान्यमभिभाषमाणोऽओरौवःत् ॥
वष्दस्पतिः,- न स्णृशेदामदस्तेन सुदख्नानोऽन्नं कदाचन |
न पादौ न शिरो वस्तिं न पदा भाजनं SRG I
मौोतमः,- न रातौ Woe सन्मभेव द्रव्यं नाद्यादिव्य्थंः |
वौधायनः,- नाति सुहितोऽखतापिधानमसौवत्यपः पौ त्यादि" |
मवुः,- अनारोग्यमनायुष्यमखग्धं चातिभोजनम् | चतु;षथ्या पले; शुदे; HE प्रस्थ दतुटयम् |
(१) व्यैः |
पाचारलारः। २७९ एतावद्यसु fafate कुण्डाभो-पतत्यधः | इति कुण्डाशित्रमति- fafaw | तव्राभिमुख्यं, विष्णुपुराणे,--
विश्रुचवदनः प्रोतो भु््नोत न विदिङ्मुखः |
MASA वापि न चेवाव्रमनादरः॥ मनुः,-
रायुष्यं प्रापु खो भुक्ते यशस्यं दचिणामुखः। Wa सत्यं यन्न वा,- एवच्च, asia नैवेद च दच्तिणासुखो न च प्रतोचोमभि- भोजनोयभिति दचिणापिमाभिसमुखत्वनिषेघो निष्कामस्य |
प॒शिकामाधिकारे भापस्तम्बः, वाग्यतो दचिणामुखो
wuld, wage त्वेवंमुखस्य मातुरुपदिगतोति, एवं च सति निष्कामस्य माठरडहितस्य न दकिणासुखत्वं, कितु पुरिकामस्य यशस्कामस्य वा, जीवन्माठकस्य तु सवधा न दच्तिणासुखत्वमिति, जोवत्पिढकस्यापि changed निषिदम् । । तयाच,--
समास्रानं Taare दच्िणमुखभोजनम् | न जौवत्पिढकः कुयौत्कुते च पिदा भवेत् ॥ इति वचनात्,
298 गदाधरपदतीौ | . अथ निषिददेणाः |
भापस्तम्बः,- न चावागुभुक्नौत तथा प्रासादे Rawal, प्रासादे प्रासादस्योपरि,. RAIA पाषाणमय्यादौ waaay कल्ितभूमौ | aT, —
दस्यश्वरथयानोष्ट प्रासादस्थो A भक्तयेत् t
श्मशानाम्यन्तरगतो टेवालयगतोऽपि वा ॥
शयनस्थो न Ustad न पाणिस्थं न चासने |
नाद्रेवासा ABA न वाऽयन्नोपवीतवान् ॥
न प्रसारितपादस्तु पादारोपितपाणिमान् |
नावसक्धिकसंखख न च पयङ्किकास्थितः॥
न वेषटितशिराथ्ापि नोत्सङ्गे क्तभोजनः ।
नेकवखो CLAD सोपानतः सपादुकः॥
न चर्मोपरिसंस्ख चमंवैष्टितपाश्वान् | विष्णुपुराणे--
चासन्दो सखिते पात्रे न weet ata, rat वैचादि- निञ्िता) weg रथ्यादौ |
विष्णुः,-
ATHATAIAAT सां नाकाशे न तथोलितः।
बहनां प्रर्माणानां नकस्मिन् वदवस्तथा ॥
ATSICaTTL: | २७५.
शन्यागारे वद्धिग्णे देवागारे तयेव च |
पाकागेऽनाघ्ठतदेओे एकस्मिन् Raat इत्यधेः | उशनाः,
USA न भुष्लोत न चोत्तानः कथञ्चन | मनुः,
एकवस्त्रो न Yala कवाटमपिघाय च)
श्रमो चानन्तरोक्षत्य भिन्रपाते न चाशनम् |
WRT UAW RIAA, भासनाभाषे AT |
तथा
3
माहारसुपमुच््ोत तिष्ठन् गच्छन् हसत्रपि |
खग्रामे ग्रामतो वापि सत्रिक्रषटे खते सति।॥
न YMA घोमात्राधम्य' शोककारणात् | aa खग्रामोणे, ग्रामतः afane सच्धिक्षटग्रामोषे |
यान्नवर्कयः, न भायधादगनेऽग्नोयात्रेनां वोचेत चाग्रतौम् || श्युतिः, ARIANA भन्ते ना्नीयादवीय्यवान् द्यस्य Yat जायते |
वोधवन्तसुदसा, जनयन्ति यस्या भन्ते नाश्रातोति। तेन विष्णुख्मतौ भा्येया सां सत्रिधावित्यथ; i
ee च ~ > ee =
(१) भसि) (2) -सुदट्यासा|
१२७४ गदाधरपत्तौ |
एवं ब्राह्मण्या भाय्यया are afagala चाध्वनोति ब्राह्म वचनमपि सन्निधिपरं न लेकत्रभोजमपरम् | केवलं aa विवाह कालविषयेऽपवाद माष अरङ्किराः,- ब्राह्मण्या सदह योऽश्रौयादुच्छ्टि' वापि किंचित । न ततर दोषं मन्यन्ते सव्व एव मनोषिणः ॥ विष्णुः, मन गोत्राद्मणोपरोक्धेऽगरोयान्र जव्यसने | वमः, watfa यो त्यजनस्य मध्ये सष्टात्रमेकोरसग्डश्नुबुहिः। ata: कटाचैरभिवोच्यमाणो व्यक्तं विषं हालदलं स भुक्ते । हारोतः, न क्रो नान्यमना नाभिभाषमाणोऽग्रोयात्, न शिंशरूनभस्सयन् नाप्रदाय प्रे्तमाणेभ्यः, साभिलाषमोत्तमाणेभ्यो बालादन्येभ्यो- $पौव्यथेः | ATH, अप्येकपंक्या नाश्नीयात् HIT: खजनेरपि । भस्मस्तम्मजलदारमागेः Ufa च भेदयेत् Il तथा,- पञ्चग्रासांसतु ware कचिदेष्मनि सङ्कटे | पाचरसुद्धत्य शेषं तु भलयेत् सां कराद्गयात् ॥
~ ~
(१) ब्राह्मण्या सह यो dawg hee वापि किचित् |
ATATCTaTT | २७७
पित्ते कमणि मु्ञानो भूमौ पात्रं न चालयेत् | पञ्चग्रासोत्तरमपि पंक्तिदोषन्नाने पात्रसुत्तोल्य सखयमनुलखाय उपविश्च गत्वा स्थानान्तरे भोजनं काम्, fear न गन्तव्यं पश्चात् प्राय्ित्तं काय्यं, इति निषिइदेशदि |
अथ निषिद्ासनम् |
ट्वलः,-
न भित्रासनगतो न शयनगतः | wa fa: ,—
é
लोहवद्धं च दग्धं च वजयेदासनं वुधः ॥ तथा,-
अध्यास्य NAA यानमासनं पादुके तथा |
पालाशस्य fers चिरा तु व्रतो भवेत् |
अथ पावम् |
्रदुम्बरथमसः सुवरनाभिः प्रशस्तो न चान्येनापि भोक्तव्यं, प्रमस्तो भोजन इति शेषः, अन्येन सखस्य पुत्ादिनापि तच भोजने तदात्मनो योग्यानोत्ययै; | वि च,
करे कपट के चेव आयसे तास्रभाजने।
wat भिन्न दुष्येत लिप्यन्ते weafun: | ४८
३७८ गदाघरपद्तो |
दूति तास्बपाच्रनिषधः
सुवर्दनाभितास््रपातरव्यतिरिकपरः, अथवा आपस्तम्बोयतास्रपात- विधिः; yfearaa, पुशटिकामान् विना निषधः, इति केचित्, वस्तुतो न तास्रपातरे भक्तणसमाचारः, शिष्टाः,-
अखलयवटपत्ेषु कुम्भोतिन्दकपत्रयोः |
वराग्वलया्कीपत्रेष्विति वा पाटः ॥ कौोविदारकपिेषु vat चान्द्रायणं चरेत्, को विदारकदम्बेष्विति वा UIs: |
पलएश्यपद्मपवेषु wel भुक्वीन्दवं चरेत् |
ब्रह्मचारियतोनां च चान्द्रायणफलं AAT ॥
प्रशस्तपतेष्वपि पृष्ठभागो निषि: |
पतरषषठे तुयो ua पञ्चगव्यं समाचरेदिति, वचनात् | भोजनाधिकारे विष्णः, न भित्रभाजने Tag न भूवि न पाणौ, अत्र सुवर्गरजतशङ्शएक्तिस्फटिकानां भिन्नमभिन्नमितिवचनात् gautfeatay भङ्गेऽपि न दोषः, हारोतः,- नाधिश्यनासने चाओ्रोयात्, न काष्णीयसे न waa न भित्राव- कौं, अधिशयने खटोपरि अ्रध्यासने पौटोपरि चान्नं खाप यित्वा न भ्रुद्लतेत्यथेः, अ्वको्णे शूद्रादिकते भोजने, भ्र पाषाणपात्रस्य निषेघाभावात्ततर भोजने दोषाभावः,
एकणए्वतुयो भक्ते fans कांस्यभाजने |
च्राचारसारः। ३७६
चत्वारि तस्य वदन्तं wg: wat यशो वलं इति कांस्यपात्रभोजनं काम्य,
कांस्यपात्रे न wala न पद्मवटपत्रयोः, इति वैष्णवाधिकारे नारदौयपच्चरा ्रवचनात्कास्यं वैष्णवस्य त्याज्यभेव, इति पातर- विचारः |
तत्र परिवेषणविचारः, भविष्ये,--
श्रायसेन तु पारण यदटन्रसुपदोयते, भोक्ता विष्ठासमं भुके दाता च नरकं व्रजेत् |
परिवेषकस्य उच्छ्टिभोजनस्य्गं wal तदत्रादिकं निधायाचम्य _ पनः परिवेषणम्, अ्रत्रादिभिन्नद्रग्ये तु AGAMA परिवेषणम् | भराचमनप्रकरण प्रमाणं लिखितं, उच्छिष्टशृद्रस्य्े तु ATH,
उच्छ्छिनितु शूद्रेण daz: परिवेषकः |
satay यक्किंचिद्द्यात्तच् न भक्तयेत् |
एकेन पाणिनि दत्तं शूद्रदत्तं न भक्तयेत् |
छतं तलं च लवणं पानौयं पायसं तया ॥
frat च इदस्तदत्तायान ग्राह्या कुतचित् कचित्
पराशरः,-
माच्तिकं aud शाकं गोरसं लवणं छतम् | हस्तदत्तानि wan gq दिनमेकमभोजनम् ॥ WARES J यो भुक्त पानोयं वा faafes: | अहोरात्रोषितो भूत्वा wquata शुष्यति |
३८० गदाघधरपदतो |
अतएव भोजनस्थाने पत्रपातनादिकं जलपातस्थापनं च सच्छूद्र रपिन क्रियत इति समाचारः,
चार्डालपतितोदक्यावाक्यं खुला दिजोत्तमः।
भक्ते तु Weald तु दिनमेकमभोजनम् ॥
deat न विषमं दद्यान्न aaa च दापयेत् |
कच्छं दादशराकरेण मुच्यते कम्प्रणस्ततः ॥
अथ ताम्बुलादिभक्षणविचारः ।
दत्तः,-- भुक्ता तु सुखमाखाय तदन्नं परिणामयेत्। afa,— अन्नरपरिणामशथ् वेव्यशास्वे ताग्बूलखदिरकरसु कजातिफल- लवङ्गाटौ नां चवेणादिल्युक्तमनुसन्धेयम् ॥ शिष्रा्च,-- भोजनानन्तरं विणोरर्पितं तुलभशोदलम् | ufad पापराशिच्रं महापातकनाशनम् ॥ Yat तु सुखमास्थाय तदन्नं परिणमयेत्। भूयोऽप्याचम्य RIA ततस्ताम्बूलभक्तणम् ॥ अताचमनकथनं भोजनौत्तरदिराचमनानुवादल्वेन, ताग्बूल- भक्तणस्य भोजनत्वाभावेन नापि भोजनपूव्मैविदहिताचमनप्रसङ्गः, अतएव प्राद्युखोऽब्रानि भुज्ञौतेत्यत्चात्रग्रहणताम्बूलभक्षणाटौ
आचारसारः। २८१
न दिङ्नियम इति कल्पतरुकारः, भट्टाचा्ययेरपि ga नाचमनं लिखितं, ताम्बूलभक्तणावसनाचमनमपि दुराचारत्बेन च लिखितम्, तथाच विष्णुः,-- चवे नित्यमाचामे च्युता ताम्बुलचवणम् | तथा,- ताम्बूले Tyas च नोच्छिष्टो भवति दिजः | aa: युष्यदंलेमृलेस्तुणकाष्ठमयै स्तया | सुगन्धिभिस्तयान्येख नोच्छिष्ट भवति दिजः। खजूरतालकन्दं च खणालं पद्मकेशरम् ॥ नारिकेलं केशर' च नोच्छिष्टं मनुरव्रवोत्। ताम्बूलं च कषायं च सवं च जलसम्भवम् ॥ मधुपर्कं च सोम॑ च Aaya तथा कवित् | अन्यत,-- ताम्बुले च फले चेव भुक्तस्रहावशिष्टके | टन्तलग्नस्य dan नोच्छिष्ट भवति दिजः | yaad मुखादिषु, दन्तलग्नस्प्ो जिया । तथा मूलेऽपि न,- दन्दलगने फले सूले was तयेव चेति वचनात् | कषायं खदिरहरोतक्यादि, जलसम्भवं खङ्गाटकादि॥
अत्र खदिरस्य शृद्रादिग्हपक्स्यापि समाचारात् HAW, एवं
----~---~ - ~ -
eg > a . = a
(१) कथर् |
३८२ गदाधरपडतो |
खिन्रस्यापि पूगफलधघान्यहरिद्रामरिचादेरपि, पक्षस्य स्पशंदीष- तदभावयोः समाचारेक प्रमाणत्वात्,
fazer: ,—
adauraaiaa दरिद्राणां तथेव च | तथा पूगफलानां च खित्रदोषो न विद्यते ॥
एतत् खदिरस्य We च aed परिणा मयेदिति वचनात्तास्बूल- सह चरिततया भच्छत्विधेने Siang, yatetat खिन्रलदोषा- भावः, शष्कतायाभेव, ATMA स्यादेव दोषः, शष्के त्वयव- संयोगमेदरूपपक्तत्व निठत्तः,
श्रथवाऽकठिनद्रव्ये अग्निना सम्यगवयवसंयोगविगेषः, पाकः, न चेवं पूगादौ, waua fad तदुच्यते न पक्रमिति,
पक्मेव तु URE cea खिन्नम् |
तथेव समाचारात्, खदिरस्य शृद्रपकवेऽपि शूद्रोपडतमन्रमभोज्य- fafa श्रत्रादावेवाभच्यत्वोक्तैः, खदिरे तु पाककाज्ते पैयत्वलेद्य- त्योरेवाभावान्राभच्ता |
एवं चूणस्यापि, यथा काष्ठे ear भस्मोभूते न काष्ठत्वं तथा qq नास्थितवम् |'
किन्तु भस्मलभेव, तेन चृणेस्य नाभक्तता, AIR भस्माप्यभच्यं, निषेधाभावात्, केवलं--,
(१) यथया कारु Fa भस्मभूते we न wed तधा aw नाखित्वम् |
स्चारसारः। २८३ प्राख्ङ्गमामिषं चूं चोरं गव्येतरं तथा | aifad च मधु प्रोक्तं कांस्यभोजनमामिषम् | श्रामिषं स॒न्दरोशाकं चमपानोयमामिषम्।
दति वाक्यदशेनात् व्रतिब्रह्मचार्य्यादो नां ्रभच्यम् | तथा चास्मत्कु तदि सार संग्रह कारिकाः--
faqacint खदिरे हरिद्रामरोचपूगादिफलेषु धान्ये | नाप्यस्ति तेषःमशणनं तु शूद्रैः UT समाचारकतं afer | शद्रा दिसंस्यशनदुष्टतायां faay पूगादिषु नेति चोक्तम् । जानोत तच्चछोषण एव धोरा शोषणे तत्र विगानसत्वात् ॥ यद्वाऽग्निना योऽकठिनेषु सम्यक् सवाङ्गयोगः स हि पाक उक्तः, पूगादिके यत् सन विदयते तु खित्रत्रमस्पशेनदुषटता तत् ॥ ्रत्रंतु शूद्रौपदहितं न भव्यमिल्युक्तितः स्यात् खदिरं fe भच्यम्। qeifefa: पक्रमपोति छदा नह्यत्रमध्ये खदिरं प्रविष्टम् | at तु ताम्बलगतं fe we तस्या स्िजत्वेऽपि च भस्मता यत् । परं तु प्राण्यङ्गजताप्रयुक्तामिषत्वतस्तद् तिभिन भच्यम् ॥ श्रत ॒ताम्बृलादौनां उच्छ्षटत्वाभावेऽपि भच्षणनिमित्तं
दिराचमनं काय्वम् |
सुषा Fal च भुक्ता च निहिव्योक्ताऽरतानि च।
पोत्वाऽपोऽध्येव्यमाणश्च ्राचामेन्प्रयतोऽपि सन् ॥ दति मनुवचनात्। उच्छिष्टस्पयादिप्रतिप्रसवाथत्वादनुच्छि्ट-
वचनस्य सायकत्वम् |
३८४ गदाधरपडतौ |
तथाच हदस्यतिः,- उच्छ्टिनान्यविप्रण विप्रः weg तादृशः | उभौ Bla प्रकुरुतः सद्य एव समाहितो | नोच्छिष्टसतु कविद्रजेत् इत्यादिकमेव ताम्बूलभक्षणादौ नास्ति | यत्तु Waa: परस्परताम्बूलभक्तणं दुराचारत्वेनोक्तं तन्नो- fare स्पगदोषमभिप्रेत्य | किन्तु,- YA तु विप्रस्य सवरस्पगशेनं यदि | masa स एचिभूत्वा प्राणायामेन शयति | दति भच्यकालेऽन्नस्मशनमात्रस्याशुडहिकरत्मभिप्रेत्य दुराचारतवे- नोक्तम् | | न Wastaava: | किन्तु भोजने निमित्ते gaara: ।
तेनाचामनं ताम्बूलभक्रेऽपि स्यादेव |
अधयाभच्याणि |
विष्वामितः,- जातिक्रियासखभावदुषटतासस्सं सगे दृष्टं सुहृदे ख्यं च न NAAT | एतदुपलक्तणं अ्रभच्याणामद्टविधत्वात् | तथाच,-- | जातिदुष्टं क्रियादुष्टं कालाखयविदूषितम् | संसगरसदुष्टं च YEA खभावतः |
आचारसारः। २८५
इति भविष्यपुराणे qeaafafa भावद्षटसुच्यते। चिकित्सा qeca इत्यादि वच्यमाणनिरुक्तः वाग्दुषटमपि qeautata वच्यते | ततादौ जातिदुष्टानि भविष्ये,-- लशनं Daa चेव पलार्डं कवकानि च | वात्ताकुं नालिकालावुमुपेयाज्जा तिदूषितम् ॥ waa लशनसटशः कन्द विशेषः, उत्तरापये प्रसि इति लच््ो- धरः, waa 'गजरस्तयेति निरक्तपाठटात् प्थिमप्रसिदः पलाण्डु- विशेष इत्येके न तु शक्राशनम्। तच पर्यायाभावात्, तत्त मादकल्रादभच्यमिति केचित्, waar लशुनप्रभेदौ इति केचित्! कवकञ्चैत्यवरत्तस्थितं पिण्डोपमं कुमुद कलिकाकति ङत्राकसटशं शक्त शिधिलावयवम् | तथाच ब्राह्ये,-- मधुकटभकत्राणणं चिश्रोपस्यासुरस्य च| विष्णुना दन्यमानानां यन्मदः पतितं भुवि॥ पिर्डोपमं तु aaa कवक चेत्यसत्रिभम् | Hal छत्रसटटगं देत्यटेह ससुद्धवम् ॥ श्च वात्ताकुपदटेन श्वेतवात्ताकुः |
GAGE RATA कुम्भार्डच्च न भक्तवेत्, इति टेवसव चनात्,
(2) -CHATSHAT | ४८
२८६ गदाघधरपदतीौ |
तथा,-- वात्तीकुकुम्भोत्यादि यम वचनेऽपि बोध्यम् | aq वात्तङ्णब्दोऽस्ति त्याज्यं हरिभिच्छतेत्यादावपिं वोध्यम् । समाच7रोऽप्येवभेव, नालिका कलम्बिका, कुम्भाण्डो दाडिम सद्टशः, फलपिरेषः, कुम्भारडनिषैधे चल्नणाफलं निषिदमिति स्मतिरल्मालायां व्याख्यातम् | अभच्यप्रकरशे, यच्चान्यत् परि चक्ते इति श्रापस्तम्ब वचनात्, fanugastafasata शि्टविगोतं न भ्यं, तथा चल्लणफलम- wafafa निबन्धक्लतः | यमः,-- भूमिजं asi वापि छताकं भक्यन्ति ये । awuizara विजानीयाद् ब्रह्मवादिषु गदितान् | दूति दयोरपि कच्राकंयोनिषेधः । ब्राद्य-- राजमाषाः स्थयुलमुद्नास्तया वत्सकवासकी। Ha, शतपुष्या्च कुसुम्भं ञ्रोनिकेतनम् ॥ शस्यान्येतान्यभच्याणि न च देयानि कस्यचित् | aat,— val तु ्षारलवणं faust J AGA | राजमाषाः पथिमदेगप्रसिदधाः, Magar, वासकः प्रसिदः, शत- यष्याः सौप इति प्रसिधः, क्षारलवणमुषरमू त्तिकाप्रभवलवणम् |
(नन (१) WAX: शतपुष्पाख FoR चखि केवलम् |
्रचारसारः। २८७ भविष्य,-- WEA CURVY प्रत्यत्षलवणञ्च यत् | मूत्तिकाभक्तणशद्धेव तुल्यं गो मांसभक्तणम् | प्रत्यत्तलवणं अन्रव्यव्ञनादिसंस्कारप्रवेशमन्तरेण साक्ताटेव केदल- भच्यमाणलव णम् | प्रचताः,-- सल्ञो्टखादनेऽदहोरा्रमभोजनाच्छहिः।
विन्नानेशखरष्टता स्मृतिः,
GUA AHA facia THAT | तथाऽकालप्ररूटानि पुष्पाणि च फलानि च। विकारवच्च यक्िचित्तत् प्रयनेन asa | न्ताको वात्ताकिखटशः, फलविरेषो हरितः । पाके रक्तं इति watt, कवु केवुकम् । aq — अभच्याणि दिजातोनाममेव्यप्रभवानि a | लोहितान् छक्ननियासान् व्र यन प्रभवां स्तथा ॥ गेलं गव्यच्च Gad प्रयतेन विवजेयेत् । भ्रमेध्वप्रभवानि विष्टाजातानि तण्डलोयकादोनि ॥ aet,—
वौजानि गुदमागनिगतानि विष्टामध्यगतानि यानि ad जनयन्ति तानि।
sca गद्ाधरपदतो |
aa— सेतच्रविष्टाक्रान्तभूमिजानामपि अआस्रहक्तादोनां फलपुष्पे ग्राह्य t तधा वौघायनः- ्रमेध्येषु च ये जाता वचाः पुष्पफलोपगाः | तेषामपि न दुष्यन्ति युष्पाणि च फलानिच ॥ पुष्पफलोपगा इति विगशेषणादहपुष्पफला Aaa AT a _q agamatea इति मेधातिथिः, तथा च afeuaaraar- दोनां पुष्पफले ata, fara व्रत्तनिगेतकटिनरसास्ते aa feaauiael न wan, यथा नारिकेल्चादिषु, aa fex- कपूरादिषु न दोषडति लक्मोधरः, aad eed, तव्मभवासु निर्यासा लोहिता aaa, पुननिर्दे पात्, Tat खल् यो लोहितो- यथा व्रश्चनान्नियसति तस्य नाशं काममन्नस्येति तेत्तिरौययुते | शेलुः श्ेमातकः, TE आल् इति प्रसिदः' । दुग्धप्रकरणे ह्ारोतः, मा न Gad भवतोति ॥ तथा च नवप्रसूताया गोः ML मासपयन्तं अ्रभच्यम् | अनिदशाया गोः क्ोरमिति मनुवचनं तु अत्यन्तापददिषयमिति- वोध्य, तथा यद्ग्निसंयोगात् कठिनं भवति aera तदाऽभच्छम् | भापस्तम्बः-- भक्तयेद्यदि ald तु प्रमादाद्राद्मणः GAT |
चान्द्रायणेन शदिः स्यादापस्तस्बोऽव्रवोन्सुनिः ॥
(१) AY ओल् afa afay: | :
अचिारसारः। रे
aat,— तथा कौलालोषधोनां च कौलालो सुरा। तदधं स्थापिता WAT श्रप्योषधयोऽभच्याः ॥ गोतमः- उडतस्ेहविलयपिख्याकमयितप्रकलतोनि नाद्यात् विलयो- waa’ | षट्त्रिं गन्मते,- - षणपुष्पं शान्मलिं च करनिमयितं दधि। वद्िर्वेदिपुरोडाशं जग्ध नाद्यादहनिशम् ॥ उशनाः, कुसुम्भं नालिकाशाकं arava पोतिकं तथा | भक्तयन् पति तस्त स्यादपि वेदान्तगो दिजः | पोतिकं, as इति प्रसिदं, वात्ताः ्वतवात्तीकुसक्त एव, ग्राप- स्तम्बेन नवपल्नवस्य पैटोनसिना स्मात्तकनाम्नो ठ्तस्य अ्रभच्य- त्वसुक्तम् | वमः,-- wan शिग्र कञ्चेव खख खुण्डं कवकं तथा | एतेषां भक्षणं क्रत्वा प्राजापत्यं समाचरेत् ॥ Wat, wie, अतएव faguanw महदिगानं, शङ्क लिखिताभ्यां कर च्चकुम्भोभक्तणं घनकत्राकमभन्नणच्च fated, कुमो विल्वफलसटटश्यं फलमरखे प्रसिदम् |
(१) san aefoaa पिण्याक ्रकति नाद्यात् |
२९० गदाधरपशती |
घनद्ताको मेघसमयोत्पत्रः कव कः | टेवलः,-
न वोजान्युपयुक्नोत रोगोत्पत्तिखते दिजः |
फलान्येषामनन्तानि वोजानां हि विनाशयेत् ॥ वौजानि कुभाण्डवोजानीति लच्छ्ोधरः, तस्यायमाशयः, यद्यपि सुद्रादौनि धान्यादौन्यप्यङ्रयोग्यानि तथापि तेषां भक्तः रानुज्ञानात् यान्येव कुभाण्डवोजादौनि विशेषतो भच्यत्वेन- नोक्तानि ।
'श्रन्यान्यपि यदाङ्करजननयोग्यानि तदा न wala, कोमल- तदयोग्यानि चेदच्याणि, सुदधान्यादौन्यपि श्रङ्ःरजननयोग्यानि तदथं एथकक्षत्य रक्तानि न भच्याणौल्येके |
ब्राह्मे, -- । पिप्पलो निकर्नानि कुम्मोराणि वटानि च। मातुलङ्गानि gata पनसोदुम्बराणि च॥ framaraa चैव कोविदारारि चैव fet श्रध तिक्तकपिल्यानि शेलक्षेसातकानि च ॥ विभोतकानि च तधा न भच्याणि फलानि तु। अनलच््मोस्तेषु SAY FET दुर्वाससा यतः ॥ वनवासव्रतं Halted तम्प्राशनाद्दिज | लताभिवेषठिताये च गृलदमरागहहलग् ये ॥
(१) तान्धपि- |
श्राचारसारः। DE?
भूतप्रेतपिश्राचेख पक्िभिये च संयिताः।
faq गोभाज्ञनस्येव भेदः, ततर पनसस्य भक्नणसमाचारात् fay- देयत्वा्च पनमाम्बहरोतकौति इविष्यप्रकरणोक्तत्वाच्च पनस- निषेधो भूप्रोतफलकदाक्िणात्यप्रसिदपनसजातिपर एव दति निवन्धङ्लतः, मातुलङ्गोदुम्बर्नच्षफलानां विष्णुदेयत्वादइष्यल्वेऽप्य- लच्छो करत्वात् वजंनमुचितम् |
यथा.--
टौ $ © ^ दधिसकथफलादौनां भच्याणामपि रात्रावलच््ो क रत्वादजनं ॥ तथा च विष्णुः,-
a दिवाधानाः, न tat तिलसम्बन्धः, न दधिसक्थु-
कोकिदारवटपिप्यलशाकम् | देवलः,- दिवापि दधिधानासु रात्रौ च दधिसक्यषु| Aaa तथालच्छौ नित्यमेव कतालया ॥ ब्राद्य,-- अपि प्रयाणसमये wat न प्राशयेदधि। मधुपकंप्रदानं तु वजयित्वा तु कामतः। यद्यपि विष्णुम्मतौ नाभच्यनेवेद्याये इति निषिदद्रव्याणां नेषेदे- पर्मुदासः क्तो न तु वराद्पुराणोक्तनेषेदयद्रव्याणएं शिष्टमच्यता
कथिता, तथा सति वाक्यभेदापत्तेः |
२८२ गदाधरपद्ती ।
तथापि,- स्मतिग्रुतिसमापन्नं टेवद्रव्यगुणान्वितम् | देवताये waren प्रो तितं शिष्टभोजनम् ॥ इति शङ्लिखितस्मतो टेवनेवेदयद्रव्यसादृश्यलिङ्गासत्वोलाटविष्णादि- नवे देऽभक्षणसम्भावनाऽपि नास्ति | एवच्च,-- वराहो क्तनबेद्यद्रव्याणि WAT | तानि पूजाप्रकरणे लिखितानि, यद्यपि क्मविपाकससुचये,--
aga Fargas तालच्चाश्राति यो दिजः ।
स वातरोगो भवति लच्छचान्द्रायणच्चरेत् |i इति
वर्जनादजनं प्राप्तं तथा तालफलानि चेति विष्णुदेयत्वाद्गच्ण- समाचारः, तालफलप्रतिषेधवाक्यानाञ्च कल्पतर्कारेण नाहटत- attefa केचित् |
aaa तु we तत्रिषेधवाक्वानामसन्मृललात् |
मूलकस्य Furs चेति वाराहे मूलकशाकस्य विष्णुनेवेय- देयलरात्, “मूलकं दौघमेव चेति वायुपुराणे श्राददेयत्वात् |
atta दे च मूलके इति मनुवचने खान्तहिजस्य स्तेयापवादेन भच्यत्वाभ्यनुक्ञानत् | सवदेशौयाविमौतभक्लणएसमाचाराच |
कथञ्ित्रिषेधवाक्यानां प्रामाखसन्देहेऽपि वाकालोन पिशर्ड- मूलकरक्तमूलकपरत्वो पपत्तेस्तदजंनं अनादरणौयम्,
इति केचित् ।
ATATCTATT, | २८९२
वस्तुतस्तु, माघोपक्रमे स्कान्द,-- मातृणां देवतानाच् मूलकं नेव दापयेत् | द्द्ननरकमाप्रोति yata ब्राह्मणो यदि॥ ब्राह्मणो HAH भुक्ता चरेचखान्द्रायणं व्रतम् | अनन्यथा याति नरकं ad faz qe एव हि ॥ वजनोयं प्रयतेन मूलकं यदिवागममिति, माघ मूलका निपिदम् | अतएव, - योऽचयेन्माधवं सूदो भक्तयिलाऽच्र मूलकम् | अपराधशतं तेन कतं भवति वासवेति वाक्यस्य प्रामाख- सन्दे हेऽपि माषे विणोर्माघ्वनामकलान्माघपरत्वमेव, श्राषाट्श्क्तेकादभ्यादिचातुर्मास्यत्रतोपक्रमे स्कन्दपुराणनतेव- मादहात्मा,-- पटोलं स्रूलकद्चेव वात्ताकुख्च न भक्तयेदिति। तत्रापि
धि, Lon ~, e AARIAA, तथाच अन्येषु सप्तसु मासेषु म्रुलकं UVa |
अथ quate | ay:,— अनिटेगाया गोः नौरमीष्रमेकणफन्तथा ।
आविकं afaratené विवत्सायाय गोः az: | ५०
२९४ गदाधरपद्तो ।
आरण्यानां च सर्वेषां खगाणां महिषौ विना । At चैव बज्जगीनि स्वश्टक्तानि चेव हि ॥ अनिदंशाया; प्रसवदिनादारभ्य दश्दिनानपक्रान्ताया; | इदच्चात्यन्तापददिषयमिति प्रागुक्तम् | मासोत्तरं दोहनं सम्यगिल्यप्युक्तं, तत्रापि विशेषमाह-- इहारौतः,- हौ मासी पालयेदत्छं anata दिस्तनं दुहेत् | aqa तिस्तनं दुद्याद्यधान्यायं यथाबलम् ॥ एकशफा wea, आविकं Haat, सन्धिनो या ऋतुमतो घषमिच्छति, विवत्सा, वव्सरहिता, आरष्डषगाः, रुरुषषताद्यः, wa सौरमनिर्दभायाः सूतके anaes, स्यन्दिनोयमस्- सन्धिनोनाञ्च, स्यन्दिनौ वत्सं विना प्रसुता, यम्ुख्यमलापत्या,
अजामदहिष्यो; सूतकं दशदिनपव्यन्तम् |
तथाच यमः,-- अजा गावो महिष्यश्च ब्राह्मणौ च प्रसूतिका | दशराचेण शयन्ति भूमिष्ठच्च नवोदकम् ॥ चौ रनिषेधं va बौधायनः, विवत्साऽन्यवत्सेन दुग्धा | हारोतः,- न सृतवत्सायाः शोकाभिभ्रुतल्नात् | a निरिक्तायाः aeata, fafeatar निःरेषदुग्धायाः, ad प्रत्यवशेषस्य असत्वादि त्यथः |
आचारसारः। २९५
आ्आपस्तम्बः,-- : अपेयं नयोदकं पयः | निषेधप्रकरणे विष्णुः, अ्रमेष्यसुजशेति | तथाच विष्ठासुजो गोः चोरं अपेयम् । त्तोराणि यान्यभच्याणि तदिकाराशने ga | सप्चरातं Ad कु द्यदेतत्परिकौत्तितम् ॥ त्राद्ये,-- BATA ट तात्फनं पेयुषमयवापि गोः । सगुडं मरिचाक्तञ्च तथा va धितं पयः ॥ सगुडं मरो चाक्ष्च पुषितं पयोऽप्यभच्यमिल्यघः | भविषये,- कपिलायाः पिवैच्छद्रो नरके स विपच्यते | sang पिवन् विप्रो विप्रः स्यादन्यथा पशः ॥ विज्नानेश्वरोये,-- ्तियञ्चापि saat वेश्यः शूद्रौऽथवा पुनः| यः पिषेत्कपिलाचीरं न ततोऽन्योऽस्यपुखल्रत् ॥
२९८६ गदाधरपडदतौ | अध मासानि।
aa पत्तिप्रश्तयः |
मतुः,- क्रव्यादः शकुनोन् Tata तथा ग्रामनिवासिनः | अनिदिष्टाञचैकणशफान् fefeug विवजयेत् ॥ कलविङ्क ad हंसं चक्राङ्गः ग्रामकुद्टम् | सारसं रज्नुदालच्च दाव्युहं शुकसारिके ॥ प्त्युदान् जलपादांश्च कोयषठिनखविष्किरान् | निमज्जतश्च मव्छाटान् सौनं बस्गुरमेव च ॥ वकञ्येव बलाकच्च काकोलं खच्नरोटकम् |
मत्छादान् विडवराहां शच मल्यानेव च सवशः |
क्रव्यादो मांसाशिनो खुप्रादोन् ग्रामवासिनः, पारावतादौन्, रजन् दालः, काष्टककः, दाल्यूहः डाहक इति सिद्धः, प्रल्युदा ये चच्चा- wag प्रत्यय भक्तयन्ति, जलपादा अवादयः, नखविष्किण- नखेविकौय्ये ये भक्तयन्ति, faasn wate मद्गुरप्रथतयः, सौनं सुनास्ानभवं मांसं, वलगुरं शष्कमांसं, काकोलो द्रोणएकाकः, ART नक्रादयः, सवशः सवेप्रकारेण |
देवलः,-
बलाक सदाव्युदङ्गराजकचिचकाः । उलुकाकुररिश्येनग्टप्रकुकुटवायसाः |
ATATCaTTE | 2 2
चकोरः कोकिलो रक्तकुल्िसश्चासमुद्रकौ | कङ्सारवशौभासः' शतपतश्चवङ्गमाः ॥ sain वहिः क्रौञ्चथक्रवाक; शिलोमुखः | पारावतकपोतौ च श्रभच्याः पक्षिणः स्मृताः | अङ्गराज धृम्याटः, धनद्छाया दति प्रसिदः, चित्रकः चिच्रकपोतः, कङ्ो लोहितपचः। भ्या इत्यनुघठत्तौ वौघायनः,- पक्िणस्तित्तिरिकपोतकपिच्नललाबट्टणमयू रवारणवद्ं णाः पच्च विष्किराः | शङः,-- तित्तिरच्च wary wang कपिच्लम् | वार्दीणं संवत्तकच्च WATATS यमः सदा ॥
एवमुक्तानामपि पत्तिणां ब्राह्मणा मांसं न भन्नयन्त्येव |
अथ Na: |
afag: — ay तु विवदन्ते, ग्राम्यशूकरे च, खद्गग्राम्यशूकरयोर्मनोना-
मपि विवादासल्ान्यःभक्तणसमाचारः।
(१) vate |
(२) -विबाद्सत्वाद् भ्णसमाचारः।
३९ ट गदाधरपदतौ | ब्राद्ये,- © ee “~, पशोश्च मार्गमाणस्य न मांसं ग्रादहयेहिजः । पृष्ठमांसं nana शष्कमांसमधापिवा ॥ भूमेरन्तरितं कत्वा खृद्वि्ाच्छादितं च यत् | पक्रमां स रखृजंषन्तु प्रयल्लात्तत् भक्षयेत् ॥ एतेन भौमोष्मपक्षद्रव्यमातरमभच्यं, इति निवन्धक्षतः | मांसे तु विशेषः, भरूम्यामन्तरगतं इति पटित्वा wat गभं पक्षमिति व्याख्यानात् wa धूमपकमपि ऋजपपकसुकं, अहिः तागनेरस्य yaa fate: प्रायित्तविशेषायं इति क करचाय्याः | मनुः,-- न भक्तयेटेकचरानज्नातां ञ्च खगदिजान् | भच्येष्यपि समुदिष्टान् सवान् पञ्चनखा स्तथा ॥ “~, “~, ९ एकचरा एकाकिनः प्रायेण खभावतो यें चरन्ति सपादयः। श्रभच्यप्रकरणे ATMA, — पञ्चनखानां गोधाकच्छपश्वाविच्छल्यखड्शगपूतिशवजं, शल्यको fas इति सिः, पूतिभो हिमवति प्रसि इति कपदि- भाष्यम् | मनुः,- श्वाविधं शल्यकं गोधां खद्नकूमे एशां स्तथा | भच्यान् पञ्चनखेष्बाइरतुष्रशचैकतोद तः ॥ एकतोदत एकदन्तान्,
आआचारसारः। २९९
महाभारते,- अजङ्गव्यञ्च यन्मासं मायुरच्च विवजयेत् | हारोतः,-- ग्राम्यारण्वानां waa, यथाजकेपमदिपदरि ण खद्गसत- घषतरुष्यन्यदुःमहारखनिवासिनश्च वारहां स्तथा शशकश्रल्य क से- धागोधाकूमवत्तिकतित्तिरिमयुरवार्दीणएसलावकङकुकट क पिच््लान्, सशल्कान् ARIANA Add रुरुवहशखद्धो खगः, eal ख्दुखृद्गो गोधा इति प्रसदः, aE, सम्बरसटशः ayifea: सेधा सलिलवत्तीं | पेठोनसिः,- ग्रामारखया्तुदेणए, गौरविरजोऽश्वोऽखतरो गदंभोमनुष्ययेति aa ग्राम्याः पशवः मदहिषवानरप्निखरोरखुपरुरुषपतशखगाथति- सप्तारण्या; पशवः |
अघ मल्दयाः। मनुयमौ,-- यो वस्य मांसमग्राति स तन्मांसाद saa | 0 $ ~~ Qi मव्यादः सवमां साद स्तम्मान्मत्छान् विवजयेत् ॥ वमः,-- € रो सि 8 अभव्या मकरसपसरोखुपमदमयुरकमिकनक्रककटकगिशु-
माराः, यें चान्ये हयकणंकाः, ये चान्देऽगश्ल्कला ARI उभय-
६०० गदाधरपदतीौ |
कास्थाः, सर्पोऽवर SBA, सरोखपोऽत जलौका; महुजंलकाकः, मणुरोऽतर aMEM aad, किकः aed! मत्यः उभयतोसुखाः | पुनयमः,- मवान् सकलान् वेदाध्यायौ च awaq, व्ैवरिकोऽ वेदाध्यायो | मनुः,- पाटौनरोहितावादयौ नियुक्तौ हव्यकव्ययोः | usta सिंहतुर्डा खच सशल्कायैव सवशः ॥ हव्यकव्ययो नियुक्तौ रायौ ्रादनोयाबिव्यधंः, Wat इव्यनुठत्तौ बौधायनः, qa सहखदंश्चिनिविमोवर्मानोहच्छिरसः 'खतिचोमशफरो- लोहितराजोवाः | AWA इत्यनुहत्तौ गौोतमः,- मल्छाश्च विक्षताः, च्रत्रास्मग्रपितामडहलछष्णघ्ठहत्पणख्डिताः, ्राकारविक्षता wafanara saat इति । तथाच लवण्जल- प्रभवचिङ्टकानां अणजलत्वाभावाल्जन्म aaafafa न आदे देवत्वम् | मब्छधानामर्डजत्व मनुराह,- अण्डजाः पक्तिणः सपा नक्रा; सर्पा; सकच्छपाः | यानि चैवंप्रकाराणि सखलजान्यौदटकानिच॥ इति।
(१) स्मतिचिम-।
अऋअचारसारः। » ° अथ मंसभन्तगणवजनविधिः |
जनतुः,-- एतदुक्तं दिजातोनां भच्याभच्यमगेषतः | मांसस्यातः प्रवच्छामि विधिं भत्तण्वजने | प्रोक्तं भक्तयेन्मामं ब्राह्मणानाञ्च काम्यया | यथाविधि नियुक्त प्राणानामेव चात्यये ॥ प्राणस्यान्नमिदं सव्वं प्रजापतिरकल्पयत् 1 जङ्गमं स्थावरं चेव सव्वं प्राणस्य भोजनम् ॥ चराणामन्नमचरा दंट्िणाद्धाप्यदंट्टिणः। SERIA सहस्तानां शूराणाञ्ैव भोरवः॥ नात्ता दु्यत्यदन्राद्यान् प्राणिनोऽदन्वहन्यपि | धात्रैव खटा द्याया प्राणिनोऽत्तार एव च यज्ञाय जग्धिमसस्यत्येष देवो विधिः स्मृतः ॥ अतोऽन्यथा प्रठत्तिसतु wae विधिरुच्यते। AIM स्वयम्बाऽप्युत्पादयय परोपदतमेव वा ।
= 1 शाञ्च च देवान् पिृं्याच्चयित्वा खादन्मासं न दुष्यति॥
एतदुक्तं दिजातौनामिति पूर्व्वोक्रभच्याभच्ययोत्राह्मणादितया- धिककयनं शूद्रव्युदामायम् ॥ तन लसुनादिभन्षणेन दोषः, तन््ध्वपतितण्डकाकादटिभ्नणं तु महाजनविगानादौपावद, अतो वच्यमाणमांसवञ्जनविघानं न
Bor गदाधरपडतो 1
चातुवखुसाधरणं, वजनेऽत्र'विधिः भ्सूर्यानिचणवत्सद्ल्य रूपः, परो्तितं यज्नाघं मन्व: Tend, CATA पशून् मन्तैरित्यादि वाक्य- शेषात्, ब्राह्मणानां काम्ययेति, यदा ब्राह्मणः किञ्चित्रलये कम् कामयन्ते त्या मासं भोक्तव्यमिति तदा तेषा्िच्चछ्या एकवारं भक्तयतो न दोषः, सक्लटृत्राह्मणएकाम्ययेति AAA) प्राणाना- मेव चात्यय इति, रोगेण अन्नाभावेन वा यदा मांसभकस्षणव्यति- रेकेण वा प्राणात्ययः सम्भाव्यते तदा मांसं भच्यमित्यधः, ठषाभेव पूर्वोक्तानां agate: प्राणस्याद्रभित्यादयः, वराहहरिणादयः, दंष्िणो व्याघ्रादयः, AEM मनुष्यादयः, अहस्ता मद्छादयः, जण्धिभक्तणं, सखयसुत्पायेति कतियविषयः | तथाच महाभारते,-
चतियाणच्च यो दुष्टो विधिस्तमपि मे ण ।
वर्य णोपाजितं मांसं यथाखादं न दुष्यति ॥ `
आरण्याः सव्बैदेवत्याः प्रोक्ताः AI खगाः |
अगस्त्येन पुरा राजन् खगया येन युज्यते |
नात्मानमपरित्याज्या सगय नाम विद्यते॥
समतामुपसङ्गम्य भूतं हन्येत वा नवा | क्रोत्वा खयम्बेत्य- नेन च देवपिवरचनपून्धके मांसभक्षणे दोषाभावः प्रदशितः।
यत्त॒ मांसवच्जनात् फलवणं तदप्येतमकारमां सवज्जन-
भक्तणएविषयं न नियुक्ताटि विषयं तत्ाकरणे दोषशुतेः |
(१) वजनेऽल्मविधिः | (>) स्य्यान) त णयवत्- |
भ्राचारसारः | Boz यमः,- vasa fad मांसं सक्लद्राद्मण काम्यया | देवे नियुक्ताः ae वा नियभे तु farsa ॥ नियमे मांसवञ्जनव्रते छते सति, एतच प्रो्तितातिरिकरैः wate सम्बध्यते, wifad तु न सम्बध्यते, प्रत्यक्तश्चुतिविरोघात्, एव- मन्यतापि। मांसभत्तणाभ्यनुज्ञाते स्मत्यन्तरोक्तं वलव्रामाखविषयं fasta नियमे तु विवज्जयेदिति सम्बन्धनोयम् ॥ पटोनसिः,-- चाद तु मांसमश्रोयात्तयाऽतिथिनिमित्तके | यो नाग्राति, यावन्ति पशरोमाणि तावन्नरकख्च्छति। याद निमन्तिते इति गेषः, अतिचधिनिमित्तक्े अरतिष्यधं यदुपात्तं तद तियोनां भच्यमित्ययः |
यमः,- ्रामनज्वितम्तु यः याहे दवे मांसं समुतरुजेत् | यावन्ति पशुरोमाणि तावन्नरकमश्रुते ॥ हारोतशातातपौ,-
dfaag खगव्येन विधिना समुपाज्ितं | areata प्रंसन्ति सिंहव्याघ्रहतच्च यत् | न प्रशंसन्ति वे राद वच मन्दविवज्ितम् ॥
सगव्यन ्खेटेन विधिना, atadisa सिंदाटेरन्ये पशवः |
४ ०४ गदाधरपडती |
्रापस्तम्बः,-- हिंसार्घेनासिना च्छित सांसमभोज्यम् । प्राणिवधा्थैभेव यत्निचितं तेन यच्छिन्नं पाकाधेङ्गतं, असिग्रहण- सुपलक्तणम् | मनुः,-- नादययादविधिना aid विधिज्ञो नाव्विहिजः। जग्धा ह्यविधिना मांसस््रेल् तेर द्यतेऽवशः ॥ मांसभरत्तयताऽमुवर यस्य मांसमिहाद्ययहम् | एतन्मांसस्य मांसलं प्रवटन्ति मनोषिणः ॥ हारोतः,- vafaal g यो मांसमदधिः गौचं समाचरेत् | हसन्ति देवतास्तस्य ana: शचिद शिनः ॥ मनुः.- अनुमन्ता विशसिता निहन्ता क्रयविक्रयौ | AAA चोपहत्ता च खादाकयथाष्टघातकाः ॥ यमः,-- यस्तु खादति मांसानि प्राणिनां जौवितेषिणां | हतानाञ्च खतानाञ्च यथा हन्ता तथेव सः ॥ अनुमन्ता विशसिता freer क्रयविक्रयो | चातकः षट् समाख्याता भोक्ता तत्र तु सप्तमः ॥ वसा तेषां सकाशात्त् उपभो क्ताऽतिरि च्यते |
RATT AWA पादः पादो भोक्तारस्च्छति ॥
श्राचारसारः। ४०५
घातक ANd पादः पादखच्छन्त्यतस्वयः।
यदि तत्खाटको न स्याहातको न तथा भवेत् |
खादको घातकः क्रेता तयस्तुल्या न संशयः |
न Wa जायते मांसं न च ठन्लात्ररोहति ॥
घोरं प्राणिवधं क्त्वा तस्मान्मां सं विवजयेत् |
यस्त॒ खादति मांसानि ब्राह्यणो वेद् वित्तया ॥
स पच्यते निरालम्बे नरके तेन कमणा |
यम्तु भक्षयते मांसं विधिं fear पिशाचवत् |
म लोकेऽप्रियतां याति व्याधिभिेव Tera | यान्नवल्काः,--
सर्वान् कामानवाप्नोति हयमेधफलं तथा |
wesfa निवसन् विप्रो मुनिमां सस्य वजनात् | ब्राद्य,--
भक्षयिता तु मांसानि cara मांसविजिताः।
तेषां ब्रह्मपुरे वासो निश्चलो नात्र संणयः॥ मदाभारते,-
चतुरो वापिकान् मासान् यो मांसं परिवजयेत् |
चत्वारि भद्रार्याप्नोति कौत्तिमायुयेशोवलम् ॥
अथवा मासमप्येकं सव्वमासमभकन्यन् |
श्रतोत्य सव्वदुःखानि सुखो जोवेत्रिरामयः॥
मामन्तु कौमुदं पत्तं वजितं सवेराजभिः।
UTS कौमुदं मासं ततस्ते ANAT: |
8 ०६ गदाधरपडतौ |
ब्रह्मलोके च तिष्ठन्ति ज्वलमानाः यियाहताः |
उपास्य मानाः याताः, उपास्यमाना गन्धवंः स्तौसहस्रसमन्विताः ॥
कौमुदः कात्तिको मासः
वहस्तिः,-
रोगार्तोऽभ्यधितो वापि यो मांसं नाच्यलोलुपः । फलं प्राप्रोत्ययलेन सोऽशखमेधशतस्य तु | मदं मांसं मेथुनच्च भूतानां लालनं स्मृतम् | | तदेव विधिना कुञ्चन खगे प्राप्नोति मानवः ॥
अथ पशुहिंसाविधिप्रतिषेधी |
मनुः,- TMA ब्राह्मरोवध्याः प्रशस्ता खगपत्तिणः | खलत्यानाञ्चेव दच्यधेमगसत्यो छ्याचरत्युरा | aaa इति दृष्टा्ेम् । प्रणस्ता मच्यत्रेन fafecr, शत्यानां saa प्रकारान्तरेण रसत्यभरणासम्भवे | मनुः,- कव्या तपश् सद्ग कुधात्पिष्टपश्न्तथा | नत्वेव तु amt हन्तु पश्मिच्छत्कथञ्न ॥
आआचारसार्ः। ४8०
WAIT WHA तं, सङ्ग लोकाचारप्राप्तौ सत्यां, यज्ञादौ पशु- aang, Aa छतं पिष्टं कुथा दित्यथेः |
अघ मदानि।
मनुहारो तयमाः,- सुरावे मलमन्नानां पासा च मलमुच्यते तस्माद्वाह्मणराजन्यो aay न सुरां fra ! Met Tet च anal च विन्नेया विविधा ga | यधैवेका तथा Waal न पातव्या दिजोत्तमैः ॥ यत्तरक्ञःपिशाचानां मदं मांसं सुरासवम् | तद्राद्मणेन नात्तव्यं टवानामद्मता दविः) अ्रभेष्ये दा wane वेदिकं वाप्युदाहरेत् | श्रकाय्येमन्यत्कु्याच ब्राह्मणो मद्यमोदहितः॥ यस्य कायगतं ब्रह्म मदयेनाप्राव्यते AAT | तस्य व्यपैति ब्राह्मणं wed च नियच्छति ॥ एतेन जातोफनादेरप्यधिकभक्तणे मादकत्वान्मयप्राय्ित्ते, गक्रा सनमहिफेनच्च मादकत्वादिगोतमेव | यथा एका मुरा सव्वन पेया तया त्रिविधा ब्राह्मणेन पेया, तथा पेषटौ सुख्यमुरा, ata महदापातकत्वादकामतो दादश वापिकं गौडोमदयपाने कच्छातिकच्छे gard yada
मयतवेनेव निषेधात् । fafaar सुरेति तयोरपि ब्राह्मणं प्रति
got गदाधरपदतौ |
सुरापानसमानदोषल्रेन YIU गौणत्वात् । गौणत्वं च गोडीमाध्वोप्रश्लयेकादश्मद्गणनोत्तरं eet तु Yaa qaqa स्मृतमिति पौलस्त्येन पेश्चामेव सुराशब्दप्रयोगात् | वज्येप्रकरणे गौतमः,-- मद्यं निव्यं ब्राह्मणः तेनानुपनोतस्यापि अनृढायाः कन्याया- रपि मदयमातनिषेधः, जातिपुरब्कारेण निषेधात्) तथाच स्मृत्यन्तरे, - सुरापाननिषधसतु sara इति खितिरिति | वशिष्ठो दशमव्यान्याह | माधूकमेचवं Ze कौलं खाच्जरपानसम् | खृद्ौकारसमाध्वोकं मैरेयं नारिकेलजम् ॥ अभेध्यानि exatfa मद्यानि ब्राह्मणस्य तु | राजन्यशैव व्यच wer saa दुष्यतः॥ ` माधूकं मघुकपुष्योद्धवं, इनक्ुरसभवमेक्चवं zy: कपिलयसदटः, काश्मौरदेशप्रसिदस्तइवं टाङ्, कौलं कोलफलजं, erat खच्जूर- aust तत्फलजच, एवं पानसं, BEAT STAT तद्रसजं मदोका- रसं, माध्वौवं मधुसन्धानजं, ata धातुकौपुष्यगुडधान्यसहित- fafa area वाचस्पतिः | पौलस्त्यो FISTS, — पानं AAR SIH तालमेच्तवम् | मधूलं सौरमारिषटं ata नारिकेलजम् ॥
(१) स्पष्टावेननतु gua: |
ATATCATT | Bok
समानानि विजानौयान्मदयान्येकादभेव तु| दादशन्तु सुरामद्यं सब्वषामधमं स्मृतम् ॥ एतेषां Waa मयलादल्यमप्यभच्यं, न मांसभक्तणे AM न मद- इति कवियवेष्यविषयम् | कामादपि हि राजन्यो वेश्यो वापि समाहितः faaai ay aaa न cia किञ्चिटच्छतः॥ इति यमवचनात् | किन्त तयोः शूद्रस्यापि oct सुरा निषिद्धैव | एवच्च मेतारणयां तथा ad श्रुती भच्यमुटाहतमिति हस्तिवचनमपि ऋ्चियवेश्यविषयम् | मयमूत्पुरोषाणां wat नास्ति कथचन | दोषाश्चापञ्चमादरषात् ga पितोः सुद्ृद्गुरोरिति कुमारवचन- मपि न ब्राह्मणविषयं, तदिषयत्वे वा दौषाल्यत्परं, अन्यत् स्वं प्रायञ्चित्तप्रकरण विवेचनोयम् |
इति जातिदुष्टान्यभच्याणि |
nd
4R
४१० मद्ाधरपडलो |
अथ क्रियादु्टानि।
न भक्तये ल्क्रियादुष्टं यद्दृष्टं पतितैः एथक् । वशिष्ठः,-- उच्छिषटमगारोरभोज्यं खमुच्छिष्टसुच्छिष्टोपदतं वसनकोटो- qzaq अत्र गुरुपदं पिटज्यष्टभ्नाटपरम् | पितुर्जये्ठस्य च स्वातुरुच्छिषटं भोज्यं, धम्मविप्रतिपत्ता- वभोज्यमिल्यापस्तम्बचनात्, पिटज्येष्टश्राठभिनत्रगुरोरप्यच्छिष्ट- मभोज्यं तयोरपि ध््चविप्रतिपत्तावधाश्धिकलत्वे न भोज्यम् । मातापिच्ोरथोच्छिष्टं बालो सुच्छन्सुखोभवेदिति ब्राह्मण वचनं च्रनुपनोतपरं, तथेवाचारद शनात् | स्वमुच्चछिष्टं भुक्ता anand त्यक्तपात्रथं, उच्छिष्टोपदतं उच्छििनापि कालान्तरेण मितं, वसनोपहतं परिहितवस्त्- स्फ़टम् | शदुःः,-- शूद्रोच्छिष्टाथने मासं aaa तथा faq: | चरियस्य तु सप्ताहं ब्राह्मणस्य amt sag ॥ सोच्च्छिद्टागशने चान्द्रायणम् | ATU: | | श्रन्द्यानां भुक्तशेषन्तु भक्तयित्वा दिजातयः | चान्द्रं ASE ASE व्रह्म क्चविश्णसम्बिधिः॥
जआ्चारसार,) ४११
अङ्धिराः,- चाण्डालपतितादौोनासुच्छिष्टात्रस्य way | चान्द्रायणञ्चरेद्िप्रः त्ततः सान्तपमच्रेत् ॥ षड रातरञ्च तिरातरच्च वण्योरनुपूञ्धशः | घट् fanaa —— दौपोच्छिष्टन्तु यत्तेलं रातौ रध्याद्तच्च यत् | TUF तथोच्छिष्टं भक्ता नक्तेन शध्यति ॥ वडगयातातपः,-- पोतग़ेषन्तु यत्तोयं भाजने सुखनिःखतम् | श्रभोज्यं तहिजातोनां भुक्ता चान्द्रायण्श्चरेत् |i सुमन्तुः,-- । | ्षुतवचोऽभिहतं ्वभिराघ्रातं ufaa चात्रमभोनज्यमन्यच दहिरण्ोदकौः wz, यस्यात्रस्य निकटे aa छतं यस्य वा निकटे व चनसुवारितं तत्क्तवचोऽभिदहतं, प्रतितं खभिरेव, एतेषूपघातेषु- हिरख्यमियजनलमेकः गोधकः, AAA भोजने गावव््टोत्तर- NAAT: | मनुः,- मत्तक्रदातुराणां च न भुच्ोत कदाचन | कगशकौटावपनब्रच्च पदा We a कामतः॥ ्ताघ्रा'वेतिलच्चेव Hazy | पतचिग्वावनोट्् शुना सम्यृटमेव च॥
{{† “Saigt- |
४१२ गदाधरपदतो |
याज्ञवल्कय :,-- उदक्या सृष्टसंटष्टपवायात्रच्च वजेयेत्, dee चुधाथिनः के सन्ति aed भज्वताभिति घोषरेन दत्तं, प्य्यायाननं, ब्राह्मणानां ददच्छद्रः शूद्रान्नं ब्राह्मणो ददत् इत्यादिरूपम् |
तघा,--
अभोज्यं ब्राह्मणस्यान्नं aaa निमन्तितम् |
तथेव तषलस्यान्नं ब्राह्मन निमन्वितम् ॥
विड़ालकाकाखूच्छष्टं जग्धाऽष्वनकुलस्य च |
केशकौ टावपन्नञ्च faders सुवचलाम् |
कश्यपः, -
गदहभो द्राखोच्छिटभोजने त्रिरात्रम् | विष्णु,-
मोरुच्छिषटप्रागने दिनमेकं उपोषितः, पञ्चगव्यं पिवेत् । शङ्ः,--
काकोच्छ्टं गवाघ्रातं UAT पकं व्रतो भवेत्,
SHAT; —
विड़वराहग्टभ्रश्येनङुक्ुटभासकंकवकश्गाणामुच्छि्ट प्राशने TARA | यमः,--
काककुकुटसस्ष्टमभोज्यम् ।. ्रापस्तम्बः,- -
श्रप्रयतोपदहतमन्रस्य "प्रयत तत्वभोज्यम् |
ATATCTaTT, | ४१२
अग्नावधिखयणादिना Ue कत्वा भोज्यं भवति, एतच्चाप्रयतत्वात् ब्राह्मणादिरूष्ट विषयम् | तथा,-- प्रयतेन शूद्रेण Bea, स्मेयाऽभोज्यमित्ययेः | तथा,-- अनरद्धिः समानपंक्वां, श्रभोज्यमित्ययेः | भच्ञानेषु यदि कथिदुयायान्रं प्रयच्छत् | एकपंक्तौ afaqaia यदि watfewt दद्यादितरेषामत्रम- भोज्यम् । तया,-- मुञ्ञानेष्वड yay कथिदाचामति तदन्येषामत्रममोज्यम् | aat,— कुत्सयित्वा यदन्यदत्तं, विषं veaarfeat इत्यधेः | तथा,-- मनुष्वैरवघ्रातं, प्रयलादित्यघः। तथा,-- अभेष्वैरवध्रातं, गदभादिभिरित्ययेः | न रजस्या SA TAA A MAA, न मलवाससा नापरया हारा यदत्तं, न दहिःपक्तं, मनलवाससाऽमेष्यवस््या परस्रामिक- aud, रजस्वलादिभिदेत्तमनं न भोज्यमिव्यवेः, aware
(?) यत् प्रयत |
828 गदाधरपद्तो |
शरतिधिभोजनसमुख्यदारं विना दारान्तरं, fea सिदमेवानरं यदि पुनः पच्यते दोषत्यागाय, यत्तु धान्यं fed तच्छछोषणेन धान्यमेव जातं, तस्य खिन्नता धान्ये गुणसम्पादनाथो, न लोदना्े । तेन तण्डुलद शायामेवमन्राथं पाक इति दिःपक्षता | एवम्,- मरोचहरिद्रादावपि," अरतएवावत्तिंतदुग्धस्यः पुनः कालान्त- रेण ute दिःपक्रता, पृष्यैपाकेन दुग्धस्य सिदत्वात्, अआमित्ता दशायां तस्य पुनः पाकेऽपि प्व्वेपाकस्यामिक्तासाघधकला- arava दिःपक्ता, wd तदिकाराणां लडुकादिसाधकलत्वा- भावानत्र लडकादेदिःपकता | मोतमः,-- थाव्राचमनोलयानव्यपेतानि उल्मृष्टमखरामिकं, sat खाय- मा बपक्तं, उल्यानव्यपेतं यवरादैमुक्ते उल्ानं एवं यत्राचमनं agE- मन्रमभोज्यम् | आपस्तम्बः,-- नापकोयमन्रमम्रोयात्तथाऽन्यरसानाममांसमधुलवकानि परिहाय। शङ्लिखितौ, भोतरुदितक्रन्दितक्ञुतावधूताव्रानि वच्येत्, ` ्ुतग्किक्तितवान्, Taye, साधुल्यक्तः। परागशरः,-- एकपंक्युपविष्टानां विप्राणं. सहभोजने | यद्येकोऽपि aad ेषमनत्रं न भोजयेत् ॥
(१) -इरिद्रादेरपि। (२) ऋवत्तितच्छ |
अ्चारसार,। ४१५
क्रतुः,-- यस्तु भुक्ते दिजः पंक्यासुच्छष्टायां कदाचन) अहोरात्रोषितो भूत्वा पञ्चगव्येन ध्यति ॥ ब्राह्म, — शूद्रभुक्तावश्िष्टंतु नाद्याद्वाण्डस्ितं ate | भिब्रभार्डगतं तहम्मुखवातोपशामितम् ॥ उच्छष्पक्रमखिषटमवलित'मसंसूतम् | श्रापस्तम्बः,-- ऋणिकः प्रत्यपविष्टाय चानश्रन् परिवेशयते तावन्तं कालं, उत्तमणों यदि धनग्रहणायेमनन्रतुपविशति तावत्कालं दयौर त्रम- भोज्यम् | भविष्ये,-- उपक्तेपणधर््ेण Ys यः पचेत्ररः। अभोज्यं तद्बेदन्रंस च शूद्रः पुरोहितः। उपक्तेपणधस्मः Wena सत्येव ब्राह्मणसद्मनि पाकः शूद्रस्य काय्यायमर् | ब्राह्य,-- का क्रियास्मितिदं कस्य दोयत किमनेन वा) saat दौयते यच्च तत्राद्यं विस्मयान्वितम् |
(१) -मवनलोदट्-।
४१६ गदाधरपद्वती |
भच्यन्त्भच्यवाक्येन दत्तं नायं कथञ्चन | न भुज्यतेत्यनुदठत्तौ मनुः,- sara सूतिकान्नं च पर्याचान्तमनिदशम् | पर्याचान्तं यस्यान्नस्य सत्रिघावाचमनं कतम् ॥ यमः,- vata प्रेतसुदिष्य शचिनाऽपि दत्तम् | सूतिकामुटिश्य पकं सूतिकान्नम् | शङ्ः,-- ` ऋलजप्रपकतं भुक्ता च fatia तु व्रती भवेत्, तल्लच्णं Gaga | घौम्यः,- Amica च सोमे च सोमन्तोत्रयने यथा | MAME नवखाड HAT चान्द्रायण््रेत् ॥ ब्रह्मो टनमाघानाद्गभूतच्यातुःप्रा्यम् | aq चत्वार ऋत्विजः प्राश्नन्तोति विधिः, सोभमेऽग्निषोमोय- uaa, Banda यजमानस्य we भोक्तव्यमिति खुतेः, क्रौतराजको भोज्यात्र sameawgfauafeuar, क्रोतो राजा सोमो येनेति समासः। | आपस्तम्बः, aaa वा निदिं टे भोक्तव्यम् | awa यावद्रव्यं Wafad, तावद्रव्ये थक् कतेऽवण्ि्टरौसि- ara भोज्यमित्यथेः | एतदप्यापददिषयमेव |
आ्रचारसारः। 8१७
भरदाजः,- अतिघो तिष्ठति हारि ao: urafea a feat: | रुधिरं तडवेदारि पत्वा चान्द्रायणच्चरेत् | एवं ्राइद्रव्यमपि क्रियादुष्टम् | विष्णुः,- प्राजापत्यं नवश्राडे पादोनच्ादयमासिके 1 aufaa ace तु पाटोनच्च दिमासिके॥ षट॒चिं्न्मते,-- पाटोनं लच्छसुदिष्टं षरमासे तु तथाब्दिके | तिराचञ्चान्यमारुेषु was चदहः स्मृतम् | we भुक्वा तु पाव्वंणश्राद्े प्राणायामान् षडाचरेत् । उपवासस्िमासादिवत्सरान्ते प्रकौत्तिंतः॥ प्राणायामतयं छद्ावदहोराचं सपिण्डने | दिगुणं afaaare तिगुणं वैश्यभोजने ॥ साक्ताचचतुगुणं ह्येतत् स्मृतं शूद्रस्य भोजने | उशनाः, ema: पिवेदापो गायता यादभुक्दिजः। ततः सन्व्वामुपासोत शुध्येत तदनन्तरं इति अनुक्तप्राय- ित्तय्यादविषयम् | षट्चिगन््रते,-- MAAS UATE प्राजापत्यच्च Fact | ५२
BEG गदाधरपद्तौ |
WIAA TAIAaATy |
unas यम्रावित्तसुक्तं तत्स्थानापनामश्राद्धे तस्यां स्यादित्यथ: | ब्राद्ये,-- योगः पिढत्रयोटण्यां ङुज्रच्छायसंन्नकः | भवेन््मघासं स्थिते च शशिन्यकं aca ॥ सूतके खतके चैव TAMARA: | छायायां कुज्ञरस्याथ Wal चान्द्रायणञ्चरेत् ॥ पिढपदेन मघानन्तवं, अत्र पूव्यैनिदिटगजछ्ायायोग चन्द्र सूर्योपरागे च यत् यादं तच्राभोजनमित्यधेः, पूव्बेयोगनिदभ- स्यानन्याधत्वात्, छायायां ङु्ञरस्येति, गवामयनादिपदवट- समस्तस्यापि कुच्नरद्टायेति एकं योगनाम, व्यत्ययनिदह शसतु- च्छन्दसः | अङद्धिराः,-- santa संस्कारे वालस्यान्नस्य भोजने | असपिर्डेन भोक्तव्यं सशणानान्ते विशेषतः ॥ अत्रभोजने कश्ाङ्गब्राद्मणभोजने, सपिण्डानां भोजने न ia: | म णानान्ते पिटभमेधकम णि | तथा,-
निहत्ते TEETH तु प्राङ्नाम करणत्ततः |
ATATaTT | ४१९
चरेत्सान्तपनं Ya जातकम््रणि चेव हि। ततोऽन्यत्र तु संस्कारे उपवासः प्रकौत्तितः॥ मनुः,-- नायोत्ियतते यन्न ग्रामयाजितते तथा । feat क्तौवेन च इते भुच््लोत ब्राह्मणः कचित् ॥ अख्रोियतते अ्र्रोचियल्विजे, एवं ग्रामयाजकलिविजे स्तिया laa च aes कते तदुग्टहे न भोक्तव्यं, समासमाभ्यां विषमं समञ्च टोयमानमभोज्चम् । हारोतः,- परमाब्रक्शरशांललोमांससंयावापूपान्नं पाचयेदातमार्थे, श्ललो सुद्वादिचुखसिद्धा सतिला eum, संवावो wate चूणसिद्-उत्कलिकोति सिः | अत्र वाज्ञवल्कोकसुपवासतयं स्मृतम् | 4fa:— a= वे स्राला भित, एतदनापदि। अनापदि चरेदम्तुसिददां fuat we aafafa वचनात् | यमः,-- एकाक खष्टम्राति वञ्चवित्वा सुषटव्सुतान् | रौरवे नरके घोरे GIN: पात्यते नरः ॥
तच Tama RIE:
२० गदाधरपदतौ | सम्बत्तेः,- aqua fanaa ystara पिवेत्तथा। गायतरगरष्टसहसखच्च जपेतस्राता समाहितः ॥ ala स्राननिमित्तेऽभ्यङ्गगादावित्यभियुक्ञाः | गः ~~ नोलोरक्तं परिधाय भुक्ता खानाहकस्तथा | विरावन्तु व्रतं कुथाच्ित्वा गुल्मलतास्तथा ॥ जलादिषौतशेषपानमपि क्रियादृष्टं, अरत ल्ारणपूव्वेकं पानं, तत्र प्रमाणञ्च लेखनोयम् |
sta क्रियादुटान्यभव्याणि,--
अध कालदृ्टानि |
भविष्ये, - Has तु विज्ञेयं ह्यस्तनं चिरसंखितम्। दधिभच्छविकारां ख मधुवजं तदिष्यते ॥ छ स्तनमेकरात्यन्तरितं शअरन्नादिकं तथा चिरसंख्ितं अनेकं दिनान्तरितं, तथा मच्यविकारा विक्ततमच्याणौत्यथैः, काल- दुष्टानौव्यघेः, एवं पय्युषितदोषरहितमपि दध्यादिकं विकत- रसगन्धं wa भच्यनित्यथंः, ay पुनन वजनौयमिव्य्थैः | शह्ः,--
0 : ° नो = cafad भुक्ता facta व्रतो भवेत्, तत्रापवादः,
अ्रचारसारः। ५२१
तथाच-- यान्नवल्कयः,-- aa uated भोज्यं स्नेहाक्तं चिरसंस्थितम् | weer अपि गोधूमयवगोरसविक्रियाः ॥ यमः,-- AQ करम्भ धाना वटकसकघवः। शाकं मांसं च प्रूपं च सूपं क्षशरमेव च ॥ यवागं पायसं चेव यच्चान्यत् संयुतम् | aad पर्यषितं भोज्यं शक्तं च परिवजयेत् ॥ agat गोधूमपिष्ठकविशेषाः, att दधिमियसक्धुः घाना- अष्ठयवा APA वा, वटकं स्वनाम्ना प्रसिदं, सक्थवो - ख्ठयव- चुनि धान्यचुणनि च, उभयत प्रसिदेः, पूपाः पुलिका इति प्रसिडाः, कुगरस्तिलसुद्ाभ्यां सह सिद ब्रोदनः, पायसं परमान्नं, मन्यस्य सकथ॒विकारात्सकथग्रहणिन ग्रहणम् | चरके,-- सकघवो छतसंमियाः शोतवारिपरिज्चताः | नातिसान्द्रा न चाव्यच्छ मन्यमिव्यभिधोयते॥ एतान्येव पव्यषितत्वन रसान्तरमापद्यन्ते यदि तदा न भच्याणो- aa ga परिवजयेदिति दिनान्तरे प्राचेणणन्यरसापत्तेः शुक्तग्रहणं रसान्तरमात्रतऽप्यभच्यत्वात् | गह लिखिती,--
न पय्युपितमन्त्र रामांशुक ्राङ्वटधिगुडगोधूमयवपिष्टक-
४२२ गद्ाघधरपडतो |
विकारेभ्यः, रागांश्का सुद्दाडिममांसाय्या अंशुकगालिताः प्रलेद्याः, AISA. खादम््रकटुप्रायवस्त्वाव्याः HIB एव | श्रापस्तम्बः,--
पर्युषितं वज्यसुक्का, फाणितषथक्तर्डुलशाकोषधिवनस्पति- फलम्बूलवजं, फाणितं पाकजन्य दत्तुरसविकारः, एथक्तर्डुला- अष्टनिष्यादिताश्िपिटका इति प्रसिद्धाः, चुडा इति प्रसिडाः।
पथयुषितापवादे मनुः, हविः शेषं च सव्वेतः, एतच्च WaT रितदहविःशेषादि |
गोतमः,-
पयुषितममच्यमां समधुशाकादिवजै, पयुषितमभच्यमित्यथैः | न भक्तयेदित्यनुत्तौ हारोतः, न प्यषितमन्यचर गुड्पिष्टक- गीर'सषपना रिकैलस्तेहा दिग्र हणम् |
न भक्तयेदित्यनुठत्तौ सुमन्तुः, पय्थेषितं ya: सिचं wat तु त्विदमाचरेत्, aaa पुनः पच्यते, aqua: कदलोफलादि दिनान्तरे पुनः पच्यते तस्य हितोय एव दिने पाकनि्वाद्यत् न दिःपकता |
एवं यदामिन्नापिष्टकादिकं दिनान्तरे getter संस्यते मांसादिवा प्रथमदिनेऽसिदावखपाकं दिनान्तरे पच्यते तस्य दितोय एव दिने पाकस्य संपूणत्ात् न दिःपक्षता, एतच्च यद्धच्य- लेनाभ्यनुन्नातं पय्युषितं तदपि दिःपक्रमभच्यमिन्युक्त,
EL LS
(१ तेल्ञाद्याभिक्यात् तेलादोत्यादिशब्देन सपः |
अचारसार.) ४२९२
चातुमस्ये निषिडानि शिष्टाः पठन्ति।
कलिङ्ानि asta sara सितानि च। निष्यावान् राजमाषांश्च सुप्त Sa तु भक्षयन् ॥ सप्तजम््राजिंतं FU द्यते नाच संशयः | कलिङ्गानि चक्लणाफलानि, ufsa कलिङ्गपदटेन प्रसिदः, अरस्याभच्यत्वेऽपि चातुमास्ये दोषभूयस््वम् | चातुमास्ये,-- पटोन्नं मूलकं चेव वार्ताकं च न भक्तयेत् | यानि कानि च पापानि ब्रह्महत्यादिकानि च॥ ea अत्रमायित्व तिष्टन्ति संप्राप्ते इरिवासरे | नभःलष्णाष्टमों प्राप्य usd ये दिजाधमाः॥ तया,- तेलोक्यसम्धवं पापं मुच्नन्त्येव न संशयः | तथ्ा,-- azui च चतुदश्यां दिवा wad चरेत् | एकादश्यां दिवा रात्री am चेवान्यपवसु ॥ aquaria संक्रान्तिपौणमास्यमावास्याः। तत्र॒ संक्रमे संक्रमोपलक्तिताहोराते रात्रिभोजननिपेध इति
सम्प्रदायविदः, एवं तेलाभ्यङ्गमां सवजनकामोपवासादटेरपि संज्रा-
828 गदाधरपडतौ |
न्युपलक्िताहोरात्रं कालः, अन्यत तु तिष्यवच्छित्रराविदिवस- ग्रहणं, एवं Gag मांसमपि कालदुष्टम् | वामनपुराणे,- जयासु मांसं, ठतोयाष्टमौतयोदश्यो जया | तथा,-- कुजे मांसं भोमवारे च, तथा, “मूले सग भद्रपदे च मांसं" एवमादिषु मांसभोजने स्रातकत्रतलोपादुपवासः, एवं ग्रहणात् qa तत्काले ग्रस्तास्तमने च सूथचन्द्रदशेनपय्येन्तं AMAIA, एवममावस्यायां परान्नं arta तद्रातौ च नाञ्रौयात्, इत्यादि सवं कालदुष्ट, तत्र प्रमाणं तग्मकरणे लेख्यम् | विष्णुः,- न ual तिलसम्बन्धः, न दधिसक्थुकोविदारवटपिषप्पलशाकम् | टेवलः,- दिवा दधिखयधानासु रातौ च दधिसक्य॒षु। से मातके तथाऽलच्छी नित्यभेव कतालया ॥ तराद्मे,- रपि प्रयाणसमये रातो न प्राश्येदधि | मधुपकंप्रदानं तु वजयित्वा तु कामतः ॥ ्रापस्तम्बः,-- दास्या वा नक्तमाद्तं, अ्रभोज्यमित्यथः।
qa aa रात्रौ प्रे्याहतमिति मौतमवचनमपि दासोपरम्।
अआरचारसारः। ४२५
तथा रात्रौ रघ्याहृतमपि न भोज्यं, अनुक्तप्राययित्तेषु प्राणायाम- शतं, गायत्रटसदखं वा, इति कालदुष्टान्यभच्याणि |
क ————$———
अधाश्यदृष्टानि ।
तानि यद्यपि भविष्ये विशिष्य नोक्तानि तथापि जातिक्रिया- रसामेध्यसंसगभावस्वभावदोपरहितानि द्रव्यखामिदोषैण दुष्टानि तानि werd | आपस्तम्बः,-- तयाणां वीनां क्षत्रियप्रशतोनां समाठत्तेन भोक्तव्यम् | WAST ब्राह्मणस्य भोक्तव्यं, कारणादभोज्य' यच्राप्राय्ित्तं कश सेवते, प्रत्या भोज्यमिल्यस्य व्याख्या यत्राप्रायचित्तं aay प्रायचित्त- व्यतिरिक्तं नित्यनेमित्तिकं क्म सेवते। ava, — wat पवेणि वैश्यानामग्रौयान्मङ्गले गवामिति राजात्रभोजना- नुन्ना पवविषया वैश्यस्य गोमङ्लविषया | यनव्रोद्य,-- गोभरूमिरब्रलाभाघं स॒ शूद्रस्य टदे सटेति Maca गवादिनलाभकामनया WAITS ग्राह्यम् । मनुः,- नाद्याच्छद्रस्य Gara विद्ानयादिनो दिजः! श्राददौतामभमेवाम्मादहत्तावेकरात्रकम् | ५४
४२६ गद्ाधरपदतोौ |
अयाहिनो नित्यश्रादइमकुव्वैतः, अखादिन इत्युद्येश्यविशेषणत्वा- दविवत्तितं, खादिनोऽपि पक्तात्रमनापद्यग्राद्यमैव |
अच्त्तावापदि,- यमदहारौतजमदग्निपेटोनसयः,--
ब्राह्मणान्रं afaara sara शौद्रमेव च । at at योनिमवाप्रोति yard यस्यवे खतः॥ Ya Fal मरणे हारोतःः- सवे खरत्वमुद्रत्मवशत्वद्चाधिगच्छति। वशिष्ठः,- शूद्रात्रपरिपुष्टाङ्गो ह्यधोयानोऽपि नित्यशः । | gaa वापि जपन् वापि गतिं पूवां न गच्छति ॥ शूद्रान्नेन तु मुक्तेन aaa योऽधिगच्छति | यस्यात्र तस्य ते yal न च Asal भवेत् ॥ अङ्गः, षरम7सान् यो दिजो yeu शृद्रस्यान्रं विगहहितम् | स च जोवन् भवेच्छद्रो खतः शवा चाभिजायते ॥ तस्मात् प्रथस्तशूदरस्याप्यामात्रभो जनं मरणसत्रिधाने asd एवं षरमासपय्यन्तं भोजनमपि । हारोतः,- Haein खेहपकं पायसं दधिसक्थवः। एतान्यशूद्रात्रभुजो भोज्यानि मनुरत्रवोत् ॥ `
अआचारसारः। ४२७
कन्दु पटेनाग्निसानवा चिनाग्निलच्छते, तेन वाद्यजलनिरपेत्त- याग्निमावेण पकं लाजादि कन्दुपकमुच्यते, एवं वाद्यजलनेर- पेच्येण केवल्तादिपक्तं सखेहपक्रमुचयते, पायसं पयोविकारो न परमात्रम् | तथाचाङ्किराः.-
गोरसच्चैव सक्थं aa पिछाकमेव च |
श्रपूपान् HAA Maas पयसा क्तम् | श्रपूपा गोधूमविकाराः, एवं शखसत्वेऽपि गोधूमविकारस्य जल- निरपेक्तमोरषमात्रपक्तस्य कन्दुपकवच्छद्रगाद्राद्यत्वोक्तावपि समाचारविरोधादजंनं asad विगानच्च, एवं लवणवाद्यजल- निरपेरसरेहपकम्ूलं कन्दाटेरपि wat अस्मदेशे विगानं सरद्पक्र- फलमूलकन्दाटौ वाद्मजलभावेऽपि पाककाले तत्तन्निःख्तजलस्य 'सत्वाभावात्, अ्रन्येषां गोरसाटोनां wad निवि गानमेव |
एवच्च,
MUM कन्दुणालायां तेलयन्तेषु यन्तयोः |
अमोमांसानि भौचानि Sty राजकुलेषु च॥ इति शातातपवचनेऽशौचापवादोऽपि यथाचारं wea, मरोचा- दौनां खिन्नानां श्रपि शदरसखर्गऽपि परिग्रहस्य समाचारंकमूनल- पाकदोषरहितत्वेऽप्यत्रलान्मरणए काले वजन, तस्मात्खिव्रतण्डला- lat मरणकाले वर्जनम् |
(१) स्वात्
४२८ गदाधरपदतोौ |
यथा यतस्ततोऽप्यापः शुदं यान्ति नदौ गताम् | शूट्रादिप्रग्टहेऽप्यत्रं प्रविष्टं च तथा श्चि, इत्यङ्किरोवचनं शद्राप्रतिग्रहलब्धविषयम् |
तधा च परागरः-
तावद्वति शूद्रान्नं यावन्न wufa दिजः | दिजातिकरसंलग्नं सवं तत्र विरुध्यते ॥ यमः,-- यथा जलं निगमनेऽप्यपियं नटो गतं तत् पुनरेव पेयम् | तथाऽब्रपानं विधिपूवसागतं दिजातिहस्तान्तरितं विशदम् ॥ एतेन ब्राह्यं भोजयासोति बुद्धया यदि we आमान्नं ददाति तद्यदि पक्ता ब्राह्मणो YER तदा शृद्रात्रभोजनं तदेव मरण- कासे वज्यं, आमद्रव्यविधिना चेदृदाति तद्यदि पक्षा yeh तदा प्रतिग्रहदटोष एव न तु शृद्रात्रभोजित्रदोषः, प्रतिग्रहलब्धं भक्ता मरणेऽपि न शूद्रजन्मलाभ इति लच्छोधरस्वरसः, प्रशस्त- get निन्यशूदढा अप्रतिग्राद्यात्राश्च प्रतिग्रहप्रकरणे aad | यो खहोत्वा विवाहाग्निं गस्य इति मन्यते | अत्रं तस्य न भोक्तव्यं हयापाको हि स स्मृतः॥ तदत्रागने J,—
प्राणायासं चिरभ्यस्य तं प्राश्य विश्ध्यतोति च | तथा सतकाद्यभौचान्रादि नागौयात्, एतब्रमाणमशोचप्रकरणे लेख्यम् |
आचारसारः। ४२९ अरङ्किराः,-- ्रन्त्यावसायिनामत्रमभ्रोयादुयदि मानवः। यतिचान्द्रायणं कु्याच्ान्द्रायण्मयापि वा ॥
"चण्डाल क्तव क्षत्ता सूतवदटेहकौ तथा |
मागधोयो गवौ चैव सर्वेऽप्यन्त्यावसायिनः॥ विष्णुः,- awa भुक्ता fata fas मुक्ता परात्रम्। वशिष्ठ पुनरुपनयनमधिकं, पेटोनसिः,- परिवित्तिपरिविटानविडप्रजनानां रुधिरमन्रं, अभोज्य faa: | वौधायनः,- ्रवलिप्तस्य सूखस्य दुवृत्तस्य च TUG | श्रव्रस्य यदधानस्य यो सुङक्तं ब्रह्महा तु सः
शडइनलिखितो,- परपाकनित्तस्य परपाकरतस्य च | श्रपरस्य च yaa हिजयान्द्रायणच्चरेत् ॥ wet aif समारोप्य पञ्चयन्नात्र कारयेत्
परपाकनिदत्तोऽमौ मुनिभिः परिकीत्तितः।
ee ध ~ ष धि -- = =
(१) SUSTaR ya |
४३० गदाघधरपदतो।
पच्च यन्नान् खयं Hat परात्रमुपजौवति | सततं प्रातरुलयाय परपाकरतस्तु सः ॥
ग हस्यधर्महत्तोऽसौ ददाति परिवजिंतः। ऋषिभिर्मतलन्नेरपरः परिकोत्तितः ॥
यान्नवल्कयः,-- परपाकरुचिन स्यादनिन्या मन्वणाहते | तत्रापवादः,- yaa मातुलान्रं च ANA तथेव च । पितुः पुत्रस्य sara न पराव्रमिति स्मृतम् | यत्त॒ वौधायनः,-- श्वश्एरान्नंतु यो भुङ्क्त स भुङ्क्ते एथिवोमलमिति । तद्दितश्वशरघनोपजोवनपरम् | श्वशरान्नस्य ठत्तिः स्यादिगस्तेन्यं करोति य इति महाभारत वचनात् | एतेनासक्िनं काय्यं | यान्नवसक्यः,-- afay agar च पक्ात्रस्लासिनावुभौ | ANTS न भोक्तव्यं YR VRIATAtA ॥ भरदाजः,-- पत्ते वा यदि at मासे यस्य avatar देवताः | ya दुरातनस्तस्य दि जशान्दरायणच्चरेत् ॥
श्राचारसारः। ४२१ अआदित्यपुराण,-
विष्णं जामातरं मन्ये तस्य मन्यं न कारयेत् |
श्रप्रजायां दुहितरि नाग्रोयात्तस्य वे BF ॥
ब्रह्मदेये विशेषेण दवलोटे सदेव हि |
Mag Was चैव Halas समागमम् ॥ श्र दैवब्रह्मविधिना दत्तायाः सुतायाः खशरसम्बन्धन भत्त- सम्बन्धेन वा यदुग्टहं aa तत्स्वामिकस्यात्रस्य भोजने महान् दोषः, आ्राषौदिविवाहेऽपौयान् दोषः, गान्धवेराक्तसयोनं दोषः, दुहितरि शृतायां age भोजने न दोषः, प्रजापदस्यापत्यमाच- वाचकत्वेऽपि यजमानप्रजासंख्यत्रयम्बकदविःकरम्भपात्रादौ पुरा
पत्यग्रहणादिद्टापि तद्ग्रहणं, दुहितरि सत्यां जामाठनागेऽपि पितुगृहे न भोजनं, तद्वदे परकौयात्रभोजने न दोषः ।
पापस्तम्वः-
वलादासौक्तता ये च स्तेच्छचर्डालदस्य॒भिः | श्रशुभङ्गारिताः कमे गवादिप्राणिदिंसनम् | उच्छि्टमाज्जनच्चेव तथोच्छिष्टस्य भोजनम् | खरोद्विड् वराह्ाणामामिषस्य च भोजनम् ॥ तत् स््रौणाच्च तथासङ्गस्ताभि् सदहभोजनम् | मासोपिते हिजातौ तु प्राजापव्वं विशोधनम् | चान्द्रायणं a@ifearad: पराकस्त्वयवा wad |
चान्द्रायणं पराकश्च चरेत् aaqactaa: |
४३२ गदाधरपडदतौ |
सम्बत्रोषिते शूद्रे Aras यावकं पिबेत् |
मासमात्रोषितः शद्रः कच्छपादटेन दयति |
ऊं waa प्राय्ित्तं दिजोत्तमैः |
सम्बत्सरेखिभिथेव तद्भावं सोऽधिगच्छति ॥ अनुक्तप्रायच्ित्तनिराचारनिषिद्धाचरिटग्टहान्रभोजने, षट्तिंश- नमते,
निराचारस्य विप्रस्य निषिदाचरणस्य च ।
aa भुक्ता दिजः कुयथादिनभेकमभोजनम् ॥
इत्याख्रयभूताख्यप्रतिग्रहोटदोषद्ृष्टानि।
aq daira |
भविष्ये,-- सुरालसुनसंखुष्टं पेयुषादिसमन्वितम् | संसगेदुष्टमे तदि शूद्रो च्छिषटवदा चरेत् ॥ मद्यभार्डसखितशवोपहतजलादि च संसगेद्ष्टम् | तव्रमाणं wage लिखितं, रवं गोघ्रातकेशकोटादिपात- दूषितात्रादि संसगदुष्टं, anata ्रन्रादिश्द्लौ लेख्यम् । पराशरः, भार्डख्ितमभोज्यानामपः Tat परयोदंधि | वरह्मकूर्चोपवासख्च योज्यं कर्मास्य निष्कतिः ॥ शूद्रस्य नोपवासस्तु दिनेनेकेन qufa |
श्राचारसारः। ४३२ स्प्रत्यन्तर,-- नारिकेलोदकं कांस्य मधु ata च संस्ितम्। गोरसं तास््रपात्रसं मदयतुल्यं wa विना॥ सम्बत्तः,-- शूद्राणां भाजने भुक्ता भुक्ता वा भित्रभाजने, अहोराचोषितो भूत्वा पञच्चगव्यन शुष्यति ॥ fay: ,— । खडारिकुसुमादींख फलकन्देज्ञस्रूलकान् । विणब्बूत्दूषितान् भुक्ता AAAS समाचरेत् ॥ सन्निकष्टेऽदमेव स्यात्कुच्छं स्यात् शदिशीधनम्। अत aaa श्रमेध्यावयवस्य साक्लात् प्रत्यभिज्ञाने तदमेध्यभक्णे mafad
~ ० 0 अवयवप्रवेशशद्धायामुक्तानि प्रायधित्तानि। इति संसगदुष्टात्र- भच्याणि |
अध रमदुष्टानि। भविष्ये,-- wage विकारादि रसस्येति प्रकौोत्तितम् | पायसक्तौरपूपादि तस्मिन्नेव दिने यथा ॥ दिनान्तरितस्य कालस्य ezata तस्मिन् दिने वदि द्रव्या- न्तरावोगेनाम्तं भवति | तदा रमटुष्टमुच्यतं। आदिपदेन गुड- युक्तदुग्धदध्वादिकं पय्य॒पितप्रपानकादिकरं च रसदुष्टम्। इदं ५१५
828 गदाधरपडतौ |
aq दिनान्तरितभमेव दृष्टमिति समाचारः wa शुक्तादिकं रस- दुष्टम् | तग्ममाणमामात्रादि शौ लेख्यम् |
दति रसद्ष्टान्यभच्याणि |
अथ सहृक्ञेखाख्यानि परनामकानि भावदुष्टानि |
अविष्ये,- । fafafaat gq हृदये यस्मित्रने प्रजायते| weed तु विज्ञेयमिति, विचिकित्सा संशयः, सा च fafaur अभच्छद्रव्यसादश्येन यत्राभच्यभ्वान्तिभिवति, आहार्य्यीसेषो at aa संशयदेतुसादश्यसलात्सं श्यौ भवतोति, अनाश्यसंषितं' waa यथा भेकादिसटटशफलमूलादि यथा पुरोषादिसदशं, feata- प्रकारस्तु अभच्यसंसगंसंशयः | । काकादयुपघातसंश्यो वा अत्रखामिदोषसं्यो वा, ठतोय- प्रकारसु fasta द्रव्ये भच्यं वा भुक्तमभच्यं वा सुक्तमिति daa: | पराशरः,- वाग्दुष्टं भावदुषटञ्च भोजने vragfad | मुक्ता तु ब्राह्मणः पश्चात्रिरातेरेव qafa | amecfafa वचसाऽपि संशण्यजनकलत्वात् सद्टलेखत्वेन संग्होतं, शएदमपि agai यदि क्िददतोदमभच्यमिति तदा वाग्दुष्ट सुते, वाग्दुष्टपदेन साटृश्यातिरिक्ताभच्य संशण्यहतु मातं dud |
(१) संशितं।
्आचारमारः। BBY ata; ,— शङ्गा सथाने समुत्पत्रे श्रभोज्यं wae | aerate aaa तां मे निगदतः खरु ॥ अक्तारलवणाखच्तां ude सुवचंलाम् | तिराचं Wey वा ब्राह्मणः पयसा az ॥ पलाश पद्मपत्राणि कुथान् VARTA | काययित्वा पिषेदम्भस्िरात्रेणेव ष्यति ॥ सहस्रपरमां cat शतमध्यां दशावराम् | गायत्रीं वा जपेत्रित्यं महापातकनागिनोम् ॥ सम्बत्सरस्येकम पि चरेत्कच्छं समाहितः | AMAYARETS ज्ञातस्य तु विशेषतः ॥
इति भावदुष्टान्यभच्याणि |
अध खभावदुष्टानि |
भविष्ये,- पूव्वे वाक्यस्य शेषः, पुरोषन्तु खभावतः, पुरोषपदं शारोर- मलो पलक्तणम् | मनुः,- अज्ञानात् wea fama सुरासंखृष्टमेव च | पनः सं्कारमदन्ति तयो aut दिजातयः ॥
४२६ गदाधरपडतौ ।
विष्णुः,- मद्यानां प्राणने चान्द्रायणम् | वसाशुक्रमखद्मज्जामरूतविट्कणं fara: | सेष्मायुदूषिका सखेदो sent Tut मलाः ti agatha शवं fast tat मूचात्तवं वसा | स्वेदायुदूषिका Aa मद्यं चामेध्यसुचखते | दत्यादिषु चान्द्रायणं पुनः संस्कार, श्लविड़ वरादग्डश्रश्येनङकट- ष्यामभासवककाककङ्सगाणां मूतरपूरोषप्राणने तप्तल्च्छ, सखभावदुष्टेषु छदनं छदं नासम्भवे च विरात्र wus वा उपोष्य निःपुरोषाभावः काय्य |
दति सखभावदुषटान्यभच्यारि |
अथय अष्टविधभच्याणि |
सुमन्तुः,-- लशुनपलाशकुम्भोनवखादस्तिकामधघुमांसमूचरेतोऽमेध्यभत्तणे qfe सम्मातानवनयेदुपवासश्च, एतान्येव व्याधितस्य भिषक्- क्रियायामनिषिद्धानि भवन्ति यानि चान्यान्येवं प्रकाराणेति। aa यद्यपि aaa रात्मानं गोपायेदिति विधिनाऽनन्सौषध- व्याधिनिद्वच्यधं विहितस्याप्यभच्यस्याप्यौषधस्याग्नौषोमौयहिं साव- चरिषेधविपयत्ायो गात् परथगवचनमनथेकं, तथापि,
्आचारसारः। ४२७
HAT येन केनापि Beat दारुणेन वा |
उडइरेदौनमात्मानं समर्थो दानम चरेत्" ॥
way प्रथमं तावगप्रायित्तात्मको भवेत् |
ततस्तन विगश्रुस्य फलार्योऽन्यो भविष्यति ॥ इति न्यायेन waa Brana गोपायेदिव्यस्य न्यायप्राप्तानुवादात् | येषां व्याधिनाशप्राणात्ययादौ विरेषानुज्ञा नास्ति तेषामल्पदोषत्वं aa विगेषानुज्ञा तच दोषलेशस्याभावाव्र प्रायित्त, तत्रापि महापातकहेतुसुरापानादेः प्राणात्ययादावपि त्याज्यतेव, न च यानि चान्यान्येवं प्रकाराणोति सुमन्तुवचनात् सुरापानस्यापि व्याधितस्य भिषक्क्रियायां factaat किं न स्यादिति वाचं, एवंप्रकारश्ब्देन महापातकडेतुव्यतिरिक्ाभच्याणामेवोक्तत्वात्, अन्यया ACTA; |
दइत्यषटट वि धान्यभवच्याणि |
अथ षष्ठसप्तमभागक्षव्यम् | दक्तः,--
दतिद्ासपुराणणभ्यां wanna नयेत्, इतिहासो महा- भारतं, पुराणान्यष्टादगश तथोपपुराणान्य्टादश, तत्निगेतं नन्दि- पराणनरसिंहपुराणादि, विष्णुघ्सौरघम्मविष्णुशिवसूय्यरद-
स्यानि रामायणच् |
~क --- ~ -- न
(2) धममाचरेन् |
४२८ गद्ाधरपदतौ |
विष्णुधर््ोत्तरादीनि च, एतच्च नित्यवद्दिधानादेदाथंज्ञानोपायत्वेन नित्यमेव कन्तव्यम् | aga ,— इतिदासपुराणाभ्यां वेदं समुपवृंहयेत् | विभेत्यल्यात् खुतादेटो ममायं प्रहरिष्यति ॥ इति । परतएवाच्र इतिद्धासपुराणपदं बेदा्थन्नानो पयो गिशास्वोपलच्ण- fafa | मत वुदिषठदिकराणयाश् धन्यानि च हितानि च। नित्यं णा स्रा ण्यवेक्ञेत निगमां यैव वैदिकान् ॥ ` वुडिहदिकराणि न्यायवेशेषिकसांख्यशास्ताणि, धन्यानि नोति- शास्ताणि हितानि वैद शणास्ताणि, निगमान् वैदिकान् निघण्ट- प्रभ्तोन् | याज्ञवल्कयाः,- वैदायानधिगच्छेव शास्वाणि विविधानि च, विविधानि पातस्नलपञ्च रात्रपाश्पतादोनि | साख्यं योगः पञ्चराचं वेदाः awa तथा । अतिप्रमाणान्येतानि हेतुभिन विरोधयेत् ॥
इति याज्नञवल्कयनेवोक्तेः,- एवं मन्वादिधग्मशास्रावेत्तणस्याप्ययमेव कालः | सायं प्रातस्तवा रात्रौ Afar णोति यः ॥
ATSATTAIT: | ४३९
त्तोतिकत्तव्य € ~ 0 भविष्यपुराणाद्युक्ततिकत्तव्यता च काम्यरवदणविषयानतु वेदाध-
ज्नानोपयो गिपुराणाद्यवेत्तणे, पुराणणदोनि पूव्वेसुक्तानि।
दति षष्ठसप्मभागक्षत्यम् |
अधाष्टमभागक्तव्यम् |
क अष्टमे MARIA F वह्दिःसन्ध्या ततः परम् | लोकयात्रा wey व्ययचिन्ताधनाज्जेनप्रकारान्वेषणच् सुहदादि- गगम नञ्च, लोकयावान्तगेतत्वादै यशसा दयवेक्षणएमिहेव | उदयास्तमयं यावत्र विप्रः चणिको भवेदिति दस्षवचनान्नोक- यातराभावै पुराणशशास्वावेत्तणाध्यापनविष्णुशिवदूगनामकौत्त- नादि कमिहापि कत्तव्यम् |
इत्यषटमभागक्लत्वम् | इत्यष्टघाविभक्तदिवसक्त्यानि |
अध सायसन्ध्या।
यदपि वदहिःसनध्या ततः परमित्यनेन अस्तमनानन्तरमेव- सन्येति प्रतिभाति तथापि अआतारोदयात्सायमदास्तमित- भास्करामिति व्यासवचनाददास्तमिते सब्ध्यारग्धः। उपास्य ufaai सन्ध्यां इल्वाऽग्निस्तानुपास्य च। wa: परितो wat मातिटप्याथ संवित् ॥
४४० गद्ाधरपद्तौ |
इति यान्नवल्कवचनात्,--
योचाग्निमांसु, सूर्येऽस्तगेलमप्राप्े षट्तिशद्विस्तथाऽङ्कलेः, इत्युकतकाले, seta यजमानो व्रूयात् सायं प्रातरग्निहोत्र इति कात्यायनवचनात्, Way प्रति उदरेति wo: ।
स्यं होमपक्ते प्रेषाभावः, उद्दरणं,उपासनस्यापि प्रादुष्करणं, ततोऽ स्त मिते सव्यं सन्ध्यारम्भः |
aaa: सन्ध्योपासनविधिं व्याख्यास्याम इल्युपक्रम्य मन्त ala नोधायनेनोक्तमिति मन्तस्लानमटदृ्टा्े सखराननिमित्ताभावे- ऽपि सायं सन्ध्यायां कायम् |
याज्ञवल्कय |, — प्राणानायम्य संप्रोच्य त्वुचेनादेवतेन' तु । जपन्रासोत सावित्रीं प्रत्यगातारकोदयात् ॥
qua पञ्चिमासुखः, तता्ञलिदटानकाले पश्चिमा सन्ध्या avant HUI छदा छष्णवस्तरा ठषारूट़ा चिलोचना दिभुजा डम्बर विणुलदस्ता रुद्राणौ geal सूयमर्डलादायान्तौ कैलास निलया इति गायच्रोष्यानम् |
प्र्यङ्मुखत्वेन यथारूपां सरसखतीं ध्याला यद्वा ध्येयः सदेत्यादि wial बहुनक्तचदशनपयन्तं weand दश वा गाय्रौजपः उपविश्य कायः |
उत्थाय प्रत्यङमुखस्य इमं मे वरुण *तत्रायामौति इाभ्यां राचेरुपस्थानम् ।
(१) -लचेन टेवतेन च| (2) तंत्वायामीति-।
्राचारसार'। ४४१
उपविश्य समाचारत् अग्नये Bret प्रजापतये खाति जलाश्ञलिदयदानम् | अन्यत्सवं प्रातःसन्ध्वावत्, दैवाद्ययोक्षकाक्ते सन्ध्याया असम्भवे मरातस्तनामरदोषादा सन््याकालो विभियत इति हदमनुवचनात् प्रथमप्रहरमध्ये करणं, साग्निकस्य विशेषत; | यावत् सम्यङ्न भाव्यन्ते Aware सवतः | न च लोहितमत्येति तावत् सायं च ह्यते॥ इति होमकालात् प्राक् ATTA Fata, गारईपत्यं प्रदत्तिरी- सत्य यज्ञमान उपविगेत् | अन्नर्ज्यो तिषं तला वायुमती प्रणमती, aay खर्गायोपदध्यामि भाखतीं, इति मन्तेणा दवनोये समिधमादध्यात्, अन्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः खाडेति प्रथमाहतिं ज॒ इयात्, wae समिदाधानं, धरापर्ययुक्तणं च, fa: प्रातवत् | स्मात्तहोमे, way स्वाहेति प्रथमाहतिः, शेषं प्रातर्छम- वत्,“सायंप्रादर्वखदेवः क त्तव्यो वलि कम चे"ति वचनात् पक्वान्नेन तच्डुलादिद्रव्यान्तरेण वा वंश्वदेव्ोमो वलिहरणं च यथोक्त, यत्तु सायं त्वन्नस्य fare पलयमन्तं वलिं हरेदिति तद्वज- मानस्य ऋत्विजां चासन्निघाने वोध्यम् | ्रप्रणोद्योऽतिधिः सायं ate गटहमागते। satafaqat च काव्या, इत्वाऽग्नींस्तानुपास्ये चेव्युक्रग्नोना- मुपस्यानं प्रदल्ति्टावत्तनं प्रणामः | तच प्रदोषे aaa रिवलिङ्गदगेनं काचम् |
ys
४४२ गदाधरपडतौ ।
तिकालं नो प्रपण्यन्ति सुखं छष्णस्य नित्यशः | न तेषां यनराहत्तिविष्णुलो कात् कथञ्चन ॥
क A e @ . द्यकतेविष्णालयं WAT दशनं कास्यम् |
प्ररो न हरिं पश्येत् इल्युक्तेः तद नन्तरं काव्यम् | प्रदोषो-
cada न तु दर्भने चतुच्यादिप्रदोषो are: | चतु्थोसप्तमो- चयोदभीप्रदोषवाक्ेषु अध्ययनस्य निषिदल्वात्, तब््रमाणं लेख्यं, यत्त॒ सा रातिः सवेकमप्नौ महेशाराधनं विनेति पठन्ति, aurarasta न atafafafane ufafand विदहितकमसु बाधकलत्रम् । नापि,
दिवोदितं तु यत्कर्म कदाचिदतिवत्तते।
रातौ प्रथमयामे q कत्तव्यमविशङ्कितरित्यत वाधकत्म् | नापि विकालविहितपूजाजपदहोमादौ विहितप्रतिषषधे विकल्पा पत्तः। कर्मप्रकरणेऽस्य areata रएतादृशराच्रिव्यतिरिकत पूजादिकं काय्यमिति न पयुंदासोऽपि
नापि,
सर्वकालमुपस्थानं सन्ध्ययोः पाथिवेष्यते |
अन्यतर सूलकाभौ चविभ्रमातुरभोतितः इति aaa ia) दैदणवाक्याभावात् तेनाध्ययननितैघस्येवायमनुवादः, सर्वकर्मन्नौ सर्वविद्याध्यायनकमप्नीव्यधेः। ध्या या प्रतिष्ठिता मूर्ततिस्तश्यास्िकालमचन"मिति तच्छसारसंहितावचनात् प्रति- शितस्बदेव पूजा कव्या, गोपालपुजायां ध्याने विशेषः ।
अचारसारः। ४४२
विक्रान्तध्वस्तव्रैरित्रणमजितसुपास्तावनोभारमादे-' रावीतं, नारदादयेरनिभिरनुदिनं तत्वनिर्णीतहेतोः | ~ ¢^ $ + ~ was निमलं तं निरूपममजरं पृजयेनौलभासम्, मन्तो विश्वोदयस्ित्यपहरण्परं मुक्तिदं वासुदेवम् 1 हारोतः,-
तरिसन्यमवस्कन्ददेवाचनजपदोमष्याननियमानुष्टानं दटृ-
ana चिसन्यनियमिनां पामा ओौयते, तपो भूयस्तव सुपेति, ब्रह्म प्रकाशतां गच्छति, अवस्कव्रं wasted, देवाचनादिनियमाः axe प्रकाशतां यातोत्ययः। जपः प्रणवस्य, ध्यानं निराकारं साकारंच, Bag नित्य Ta | +
व्रदोषपयिमौ यामौ वेदाभ्यासेन तौ नयेत् |
यामदयं शयानो हि ब्रह्मभूयाय कल्यते ॥
afaaa प्रयुन्ञानस्तस्मिनरेव प्रलीयते ।
तस्मिन् प्रदोषपञ्िमयामे प्रयुच्लानो वेदं पठन् तस्मिन्नेव पर ब्रह्मणि लोयते, इति वचनाद्वेदाभ्यासः ATH, अतर प्रदीष- पथिमयामयोः कमन्तरविधानादावश्यककर्मान्तरव्यतिरिक्त- काले वेदाभ्यास इति भोजनमपि प्रथमप्रहररूपे प्रदोषे, साई- प्रहरयामत इति वामदयं Wala इत्यस्य सङ्ाचकत्वेन प्रटोषा-
(१) -माया- | 2) Tuna |
४४४ गद्ाधरपदतौ |
सम्भवे बोध्यं, तेन पूजानन्तरं कियत्कालं वेदाभ्यासः। तचा सम्भवे तदूडुवटिकादयं यावत् | asa भोजननिषिधात् |
महानिशा g विन्नेया मध्वमं घटिकात्रयम् |
दति वाक्यस्य सन्मृलत्वेऽपि warts निषेधायोग्यलवेन तदुभयपाण्लंकालग्रहणेन मद्धानिशायां भोजनविगानं, अतएव qa शशिनि vata यदि न स्यान्महानिा इति fay दश्यते, एवं नक्तं सैवान्यपर्वखिति अमावास्यासंक्रान्तिपौीख्मासौोसु नक्त भोजनं निपिदम् |
न सायं प्रातराशित इति वचनाद्दिवा पूर्णदरस्यःन रातौ भोजनं, तदा जलेन प्राणाइतिस्तन्मन्तजपो Jaa, भोजनधग्बः पूव्वैवत् |
रातौ भीोजनकालेतु यदा टोपो विनश्यति!
पाणिभ्यां पातमादाय भास्करं मनसा स्मरेत् ||
ततो ett पुनद तच्छषं भोजयेत्ररः |
टधिसकघुधाना तिलसम्बन्ध दास्याहृतानि बजयेत् ॥ विल्वफलमपि खोकाभेन नादं, न cat cid विना, तेन चन्द्रा लोकादिसल्रेऽपि दोप श्रावश्यकः, दति रातिभोजनप्रकरणम् |
ATATCTaTT, | ४४५
अध शयनम् | दत्तः, यामदहयं शयानस्य ब्रह्मभूयाय कल्पते | TAA मध्यमौ यामौ हतशेषं हविश्च यत् ॥ भुज्ञानय्च शयानख ब्राह्मणो नावसोदति । अचर याणां वर्णनां gad प्रजागरणमिति शद्लिखितवचनम् प्रथमयामपरम् | नारदः गङ्कख,--नाद्रपाटः सुप्यात्रोत्तरापरशिराः, न नग्नो नानुवेशं नाकाशे A पलाश्शयने न पञच्चदारुकछते न 'गडग्नक्तते न विद्युदुग्धक्ते। न भिन्ने afaqe न घटसिक्तदुमजे न भ्मशनशन्यालय- देवतायतनेषु, न चपलमव्ये न धनधान्यगोगुरुहताशसुराणासुपरि, नोच्छिष्ट न दिवा aaa सन्ध्यायां न भस्मनि | eH न चाशुचौ AS न च पव्बतमस्तक। अपरः पञ्चिमप्रदेणः, वंगो ग्हमूंन्यखेणोसन्नकदौघकाष्ठ तस्याधस्तात्तदेष्यीनु कारेण दन्तं काष्ठं Aaa, पञ्चदारुक्षते पञ्च- जातोयकाषछकछते, चपलोऽत व्यसनो, आद्र देगे श्यनादौ च
(१) न राजभग्नलते- | (२) नच जनमध्ये न भनधान्यगोतु गुरुचताशसुराणा सुपर।
BBE गद्7धरपदतो |
कचित्त्, एकदरुमे यशो दक्दयनिग्मितञ्च धन्यतरः, विभिराः © e ban) e त्मजवदिकरशतुभिरपि ana, पञ्चवनस्प्रतिरचिते पञ्चतय याति यः ओते, षट्सपराष्टतरूणां arated च कुलक्षयः | अन्येन च संयुक्ता तिन्दुको शिंशपा च शुभफलदा |
न यौोपर्ण्णेतरुचटिता न टेवदारुक्रचिता च | हारोतः,-
aga नाश्मपोटोपघाने न तिव्येगुदकप्र्यक्शिराः, न नग्नो नाण्चिर्नीच्छिष्टो न प्री नोचैनिंशयां भाषेत, wT quam, त्िथक्भिरा विदिक्शिराः । गह्लिखितो, न fastrrezrat नान्धवर्णपसेवितायां अनभ्युच्छ, न भूतप ग्रहायतनेषु न मशानदक्तच्छायासु न पव्वैणि न रभसोत्सवे वा, अनभ्युच्य waa, इद मापदि, शदयन्तरं TATA gate. प्रकरणे लेख्यं, cafe परवप्रतिपत्सन्धौ, रभसो सवे युतजन्मा दुल्वे, उशनाः, न तेलेनाभ्यक्र शिराः खपेत्, न दारेण प्रवित्, नारौचतितः कग्णचग् णि सुप्यात्, कष्णचम्म AUST, Aq शयनं fafad न तूपवेशनम् | fxzt:,— खग्ट्डे प्राक्शिराः शेते खग्टहे दक्िणाशिराः। प्र्यकशिराः प्रवाशेतु न कदाचिदुदक्शिराः॥ SHAVES सखाचान्तः शयने Tat | कसिं पद्मनाभच्च शयनं संस्मरेत्सदा ॥
न्राचारसारः। ४४७
सर्पाणां AWA इमं मन्तमुदौोरयेत् |
न्मटाये नमः प्रातनमदायै नमो fafa |
नमोऽस न्दे तुभ्यं ताहि at विषसपतः।
सर्पापसपं भद्रन्ते गच्छ सपे वनान्तरम् ॥
जनमेजयस्य यज्ञान्ते ्रास्तिक्यवचनं AT |
आस्तिक्यवचनं स्मृत्वा यः सपो न निवत्तते ॥
naa भिदयते सूद्व भिरिव्रहतो यथा |
ATT माधवथेव मुचुकुन्दो ALTA: |
कफल्यो सुनिरास्तिक्यः पञ्चते सुखशायिकाः।
हनूमानच्ननासनुरित्यादिस्तोतपटनच् ॥ साग्निकस्य तु दर्भपौषीमासयोः कात्यायनेन, आदवनोयग्टह- व्याधः, mae वा, इति यत् afad तत् खटुगयन- निपेघपरं न तु वस्वादास्तरणनिषधपरम्।
जायाया अल्ङ्ारग्रहणादिवेगः। तथाचापस्तम्बः,--
सदा fanrai दारान् vaagata, इति अचर सदेव्यक्तेरुप- भोगाभाकेऽपि वेगः काय्येः ।
४४८ गटाधरपदतो |
aq शयनपद्तिः।
रात्िप्रथमयामानन्तरं यथोक्तशणयने शयानो eau जायाया द्तिणांकेन Bey नीत्वा हदयस्यशनं कुर्य्यात्, तत्र मन्तः, यत्ते सुषोमे हदयं दिवि चन्द्रमसि faaa | |
वेदाहं तन्मां विदयात्ण्येम शरदः शतं जोवेम शरदः शतं, श्रृणुयाम शरदः शतं, इति एवम्तुगमनेऽद्रतुगमनेऽपि एवमत- अहमिति पारस्करद्त्रात्, ततः सम्भोगः, ऋतौ तु सम्भोगात् पूर्व योनिस्पशेनं गोभिलोक्तम् |
aa मन्तः, विशशुर्योनिं कल्पयतु ष्टा रूपाणि विध्गतु |
्सिच्चत्ु प्रजापतिर्डाता गर्म दधातु, गर्भे चेदि शिनोवासी- गभं धेहि एथुष्टुके, nad अशनौ देवावाधत्तां पुष्कर सखजौ, इति सम्भोगानन्तरखतौ श्क्रगोणितलेख्यं war स्रात्ाञ्छरतौ तु अचमनमाच्रं कत्वा एधक्शव्यायां शयनम् |
तथाचापस्तमभः,-
wat च सन्निपातोदटारेणानुब्रतमन्तरालेऽपि दार एव व्राह्मणवचनाचच संवेशनं स्तौवाससेव सन्निपातः स्यात्, यावत्सत्रि- पातं च सहशय्या ततो नाना, उदकोपस्यशनमपि वा ल्ेषान् प्रसाल्याचम्य प्रोक्तणमङ्गानां, इति, सत्रिपातः संयोगः, अनुव्रतं पवाीदिवजनरूपत्रतमनुगम्येत्यथः, अन्तरा लेऽद्तौ, ब्राह्मणएवचनात् विज्नायते दोन्द्रसत्वाष्मित्यादिवच्यमाणषेदभागविगेषोक्ैः Stara: ahaa, ततो नानासम्भोगानन्तरं एथग॒भूतौ स्याताम् |
ATATTATL, | ४४८
उदकस्पशनं खानं, एतदतो, अनृतौ तु WaT, वेद्य गास्वेऽपि,-- feat at यदिवा रात्रौ यत्कालं मयनं व्रजेत् । अनन्तरं प्रखपतो बलवं प्रसोटतः॥ यद्यपि दिवा aad निषिदं तथाप्येतब्दाक्यस्य निपेधमुलवष्य तदाचरणवतोऽन्नस्य पथ्योपटृेशकत्वाद विराधः तथाच वबशातातपः,-- ऋतौ तु गभेशङ्धित्वात् सानं मेघुनिनः स्मृतम् | Adal तु सदा काय्यं शौचं मूतपुरौषवत् 1 मिधनोभरूय तया सदह सव्व न श्योत, सव्वां रातिमिति- शेषः | | । याज्ञवल्कयः सोऽपि | दाबेतावश्चो स्यातां carat शयनद्गतौ | शयनादुलिता नारो शचः स्याद चिः gar ॥ जायायाः शुचित्वं ज्ञानप्रो्तणबव्यतिगेकेणापि, सखपतो जाग्रतो वा, खयं रेतःस्कन्दने हहदार र्यके यूयते, सुप्तस्य वा जाग्रतो वा रेतः स्कन्दति तदभिरुष्येदतु वा मन्वयेत, यन््ऽदयय रेतः एथिवो- मस्कत्सोट्यटौषधोरप्यलसद्यदपः, इदमहन्तदरेत आदद पुनम afafed yaaa: पुनभगः पुनरग्निर्दिष्णया यथासानं कल्यन्ता- मित्वनामिकाङ्कढाभ्यामन्तरेण स्तनो वा wat face t दूति, तथाच रेतःस्कन्दने गोचाचमने लल्ला यन्मेऽद्य रेत इत्यादि कन्यन्ताभित्यनेन मन््ेण रेतसो cua तदभिमशनं, सनयो- ५.9
४५० मदाघरपडतो |
ca] ~ © C . CA ° wait मध्ये frais, Ferd तु मनसा पठनरूपमनुमन्त ण, इति व्यवसितो विकल्पः, विज्नानेखरोये तु दरतो दशेना- दश्रनयोरपि अनुमन्णपक्तो लिखितः, तदनन्तरं ख्दादिः क्षालनं ्राचमनंच, इति शयनपदतिः।
तत्र टतु विचारः | मनुः,-- ऋतुकालभिगामो स्यातस्वदारनिरतः सदा | © 4, AX. पव्यवजं ब्रजेचनां तद्रतो रतिकाम्यया ॥ ऋतुः स्वाभाविकः स्वौणां रातयः षोडशः स्मृताः | >, तासामायाश्चतस्लस निन्दितिकादशे च या॥ agent च शेषाः स्यः प्रशस्ता दश रात्रयः। युग्मासु Yat जायन्त स्वियोऽयुम्मासु रातिषु ॥ ~ TT * ~ Qa ४ तस्मादुयुग्मेषु gant संविशेदटात्तवे स्यम् | युमान् पुंसोऽधिके शुक्र स्वौ भवेद धिके स्वियाः ॥ समेऽपुमान् पुंस्ियौ वा क्तौणेऽल्ये च विपययः। निन्याखष्टसु चान्यासु स्ियो रातिषु aaa | व्रह्म चार्य्यव भवति यच तत्राश्रमे वसन् | ate . 0 ऋतुः MIT गभधारण्योग्यावखा, तदु पलत्तितः काल WIAA, तच्राभिगम एव ad यस्य स तुकालाभिगामो | व्रते इति सूत्रेण aaa णिनिः, पव्वेवज्जमित्यु तावन्तो च, * © wari तु पूणिमामावास्याऽष्टमौचतुदृशोसंक्रान्तय इति पूर्व्व मुक्तानि, भाथा रतिकाम्यया भाग्या सुरतकामनया निमित्त
ATATTATT. | ४५९१
6 > ; भूतया, तद्वाय्यागमनमेव aad यस्य स तथोक्तः, ऋतावृतौ a
भाय्याकामनायां न दोष TAA: | तथाच याज्ञवल्कयः, यथाकामो भवेद्ापि स्तोणां वरमनुस्मरन् | स्तोवरथ वेट्,
विज्नायते डोन्द्रसत्वाष्टं fama हत्वा पापग्णदोतमातमानम- मन्यत, स्वा भूतान्यभ्याक्रोणन् श्वूणदत्निति |
स fag उपधावदस्य मे qua acta प्रतिखह्लोतेति, ता saaq fa नोऽभूदिति, सोजत्रवौदरं हणौष्वमिति।.
ता अन्रुवन् ऋतौ प्रजा विवामह इति, काममाविलजनितोः सम्भवाम दति, तथेति ताः प्रतिजग्डद्ः, आदिजनितोरिति तोसुन् |
पुव्रजन्मपय्येन्तं कामसम्भवाम, अ्रस्मदिच्छ्या पुरुषसम्भोगं लभेमहोति यावत्, युत्रजन्ानन्तरं पुतान्तरजननमपेच्य यथा- कामित्रमिति ज्यम् |
एवं स्वोकामनायां व्यभिचारगङ्ानिहत्तयेऽद्रतावपि aaa मावश्चकम् | युग्माखिल्यादौ युतिः; युग्माखल्पो भवत्यान्तवम- युग्माखाप्यायते तस्मादासु क्रमात्पु्रा दुहितरश्च जायन्ते इति, समे स्वोपुगोणितनुक्र समेऽपुमान् नप्रंसकः।
(१) युम्मसनोभवत्राभिवस् |
४१२ गदटाधरपदतौ |
तथाच यमः,- युगपद््यत्र aca विद्यात्तव नपुंसकमिति, शक्रथोणितिसाम्य- पंस्ियो वा तादृश्यवमलं वा | युनयमः,- वदि सभ्ोगकाले तु पुरुषो रागसोहितः। हिधा समुत्स॒जेच्छत्रं यमलं तत्र जायते ॥ अर्थात् शुक्राधिक्ये दिधोत्से स्तोयुगलमित्यधः। att निःसारे we परिमाणतो न्यूने च विपयययो गभानुत्पत्तिः | | निन्दासु आद्चतुषटयेकादभौतयोदभौरूपासु षटसु । अन्यासु अनिन्द्या अष्टसु अर्थाटनिन्यद् शराचिमध्ये युग्माख- युग्मासु अष्टसु वज्जयन् रातिदयमेव गच्छत्रित्यधैः | ब्रह्मचाय्ें ब्रह्म चथफलभागित्यथेः। यत्र॒ तवाखमे गादंख्येऽपौत्यथेः | स्तोवरसत्वेऽपि ब्रह्मचर्खफलकामस्यारती न गमनशङ्केत्यथेः। ` यान्नवल्कोये तु विरेषः,- षोडशं निशः स्वोणान्तासु युग्मासु संविशेत् । ब्रह्मचार्येव पव्वाखादयाश्चतसखस्त वज्जयन् ॥ एवं गच्छन् fad चामां मघां मूलाच्च वज्जयेत् । खख इन्दौ सक्लत्यत्रं WAG जनयेत् युमान् ॥ च्तामां रजसलाव्रतेरहष्यलघुपराहारादिभिशचाल्यवलामिव्यथेः | मघां सरूलाञ्चेति award, सखस्य इन्दौ बलवति चन्द्रे, एतचान्य- शभ ग्रहो पलक्तणं, एतग्रथमन्तुनिरूपरे वाचम् | पोड्ण्रातिमध्ये wufsaqed वज्ज, अ्रवशि्टासु दादशसु
्रचारसारः। BAR
रात्रिषु पञ्चमसप्तमनवमेकादश्तयोद शपञ्चदशरूपा अ्रयुग्मरात्रय- सत्याज्याः, ्रवशिष्टासु षटसु रातिषु पव्वाणि व्यक्ता aya विशिष्टः gal भवति। एकस्यां रायां सकछटेव गमनं न दिस्िरेवं सति ब्रह्मचय्फलभागित्यथः । अच्रायुगमरावित्यागो नाध्महेतुः किन्तु पुत्ोत्यादनाधे एव, पब्वेल्यागस्तु अधम्महेतु- तयेवेति ज्यम् । यद्यपि वामनपुराणे, पूर्णासु योपित्परिवज्जनौया, पूर्ण पञ्चमोदशमोपञ्चदश्यः, तथा वधेन योषामिति बुधवारो निषिदः, यो षिन्मघाक्रत्िकासूत्तरासु च, इति नक्तताणि | वाराहे,
षष्ष्टमो अमावास्या उमे UA चतुद्भी |
aaa न च सेवेत दादशोद्ध मम प्रियाम् ॥ इति षष्ठो हादशौ च निपिद्े। चतुध्येा danas विष्णुलोक- प्रािफलकत्वाकाम्यं न नित्यम्। wag asa यमोक्यादिषु यो विेषनिपषैधः स दोपातिश्यायं इति तदचनानि न लिखितानि। |
तिधिवारनन्तरेषु निषेधा; सन्तिते च प्रयमत्तावेव।
दक्तिणदिञ्चुखगमनच्चाप्वभिनवासु नारोपु । व्ययमपि शस्यफलानां न बुधा बुधवासरे कुब्युरिव्यादि वचनान्त- ud वडहनिपेधपरिपालने सङ्गमस्य निविपयत्वापत्तय प्व वज्जनन्तु wana, aaa तिथिनन्नत्रयोर्मयनादिनिचेध-
स्तत्तत्तिव्यादिव्याधिसमय एव AAR, संक्रान्तौ तु तदव-
४५४ गदाधरपद्तौ |
च्छिव्राहोरात्रे इति पूरव्वमुक्लम् । चतुथेदिवसरात्रौ सङ्गमस्य मानवोयायुक्तिषु निषिदत्वेऽपि “atat चतुधंदिवसे रातौ गच्छदिचक्तणः,” इति महाभारते । चतुर्येऽह्ि ज्ञातायां युग्मासु वा गभाधानवदुपेतो ब्राह्मणो गभं सन्दधातोति हारोतोये। चतुथाग्रशटव्युत्तरोत्तराः प्रजानिःखेयसाथेमिति आरापस्तम्बोये । चतुथरातौ विहितत्वात् रातौ aqet पुत्रः स्यादल्मायुगंण- वज्जित इति दोषसदिष्णुतवैव चतुथेरा्रौ सङ्गमाचारः सङ्गच्छते | केवलं प्रथमन्तावेव चतुर्थरातिनिषेधो दृश्यते | तथाच षोडशरा्ोणां फलानि |
रात्रौ Vai पुतः स्यादल्यायुर्गुणवच्जितः ।
पञ्चम्यां यु्रिणो नारो षष्ठयां gag मध्यमः ॥
सप्तम्याम प्रजा योषिदष्टम्यामोश्रः सुतः |
नवम्यां YAN नारौ दशम्यां प्रवरः पुमान् ॥
एकादण्यामधन्या स्वो इादणश्यां पुरुषोत्तमः |
त्रयोदश्यां सपापा al ध््मसङ्करकारिणौ |
धर्मध्वजो ‘MAHA आत्मवेदटौ दृढव्रतः |
प्रजायते Age गुणोैरन्वितः सुतः |
जायन्ते पञ्चदश्यान्तु वद्पुत्रा पतिव्रता ।
विदान् लक्णसम्मूणेः सत्यवादौ जितेन्द्रियः ॥
(१) सतकश्च-।
श्राचारसारः। ४५१५ र्यः सव्वेभूतानां षोडश्यां जायते सुतः । इति, MAA: | टेवलः,-- अतोधगमनात् पसस्तोधंसंगुहनात् स्तिया; | उभयोर मलोपः स्याहषेण च विगेषतः | यौगपद्ये च तोयानां विवादः क्रमशो भवेत् | रक्षणायमपुत्राणां ग्रहणं क्रमोऽपि ar i षेण ऋतो पुसोऽगमने Sau सविया ऋतुगोपने च महान् दोषः, aaty ऋतुमतोषु अपुत्रा प्रथमं गन्तव्या । wate पुच्तिणोषु वा ऋतुप्राथम्येन, ऋतुसमानकालत्वे च विवाहक्रमेण गमनभित्ययेः | =, — ऋतुस्रातांतु at भायां afaat नोपगच्छति | घोरायां ब्रह्महव्यायां पच्यते Ata WNT: | भाय्याखतुसुखे यस्तु सव्रिधौ नोपगच्छति | पितरस्तस्य तं मासन्तस्मिन् रेतसि गेरते॥ वोधायनः,-- ऋतौ नोपेति यो भावयामनरती यश्च गच्छति, तुल्यमाहस्तयोदषिमयोनो aq सिञ्चति ॥ ऋतावगलाऽढ्रतौी गमनेऽयं दोषो न तु छतुगमनानन्तरमन्रतु- गमने, स््रोवरेण !तस्यादुष्टत्ात् |
(१) तस्य इदटलात्।
४५६ गटाघधरपदतौ | टेवलः,- यः खदारावरतुख्रातान् BE: सन्रोपगच्छति | भनूणहत्यामवाप्नोति mare विनश्यति ॥ एवं चास्य चन्द्रायणादिगुरुप्रायशित्तारलेन “ऋतु न गच्छद्वायां यः सोऽपि लच्छादैमाचरे"दिति az- स्यत्युक्तिरदेयान्तरस्यविषया | अयखतुकालविधिरपूव्येविधिः, युचोत्मादनफलं प्रत्यप्राप्तस्य तहमनस्य शसेण विधानात्, नियमविधैस॒ amg, yates ऋतुगमनस्य पा्तिकप्रापतरभावात् । विज्ञानेश्वरेसतु नियम, दति यदुक्तं तत्यतनोत्पादनस्य नित्याच ्तुगमनमपि faafaata- प्रायेण इति बोध्यम् । नापि परिसंख्या, रतुगमनस्य पुचोत्पादनं प्रति प्राप्त रभावात् । । तथाच,-- विधिरत्यन्तमप्राप्ौ नियमः प्राक्िके सति। aq चान्यत्र च ural परिसंख्येति area ॥ एवच्च ऋतुगमनं सन्ध्यावन्द्नादिवत्रिल्म्, दिरातिमातगमनं पुरुषार्था ब्रह्मचयफलाथेत्वात्, तेन फलकामनाविरहे निषिद- वजं॒युग्मसबव्बरातिगमनं yaaa काय्यै, एकस्यां रातौ एकवारमिति च पुत्ोत्मादनविधिशेषलात्र saa पुरुषाथेः तेन॒ aly ऋतुमतोषु सक्तत्सक्लद्रमनमेकरातावप्यविरदं, प्रकटतुगसननिषेधश्च स्तोकामनाविरहे, स्लोकामनावां तु तत्रा-
आचारसारः। ४५७
प्यभिगमनं fad उत्पत्रपुवरस्य तु न तुकालगमननियमः। ऋतुकालाभिगामौ स्याद्यदि gat न जायते, इति alata: उत्प तरैकपुत्रस्य तु स्तौकामनाविरहे छतावगमने न दोषः । स्तौ कामनाया ऋतावकरतावपि गमनं नित्यमेव, अतएव बड- पल्लोकस्यै कस्यां पुचोत्पादनेऽपि अन्यस्याः सकामनिवमादहताव- गमने दोषः । UTM बहवः पुरा यद्येकोऽपि गयां व्रजत् | यजेत वाऽण्वमेषेन नोलं वा हषमुतमृजेत् ॥ इत्युक्तेः पुत्रवतः पुचान्तरोत्मादनं काम्यम् | तस्य टतौ गमनं काम्यमेव | न मांसभक्तरे दोषो न मदे न च aaa, इति मनूक्ञे । एवं दुदहिटकामनाधमयुग्मराविगमनमपि काम्यमेव | यदातु जातकादिवशेन युत्रोत्पच्यभावनिश्चयो ^दौहितस्य- सुखं ष्टा किमघमनु्तससो"त्युक् fem दौदहिवदारा श्राद्रख- मिच्छत्तदा दृदिटजननाथमयुग्मराल्रिगमनमपि नित्यमेव । पुत्रोत्पादनविधौ संस्कारविधौ वा पुंस्त्वस्योदेश्यविशेषण्त्वनाविव- क्तितत्वात्, अतएव पुराणेषु दत्तकछचिमादिषु 'दुहिततुकल्पः waa, यदा कुन्तिभोजेन खसुता कुन्तुशूरनामरे याद्वाय TUT | ag fear: पुरुषो स्रहेनेकां तु पश्यति |
(१?) टत्तस्िमाटदुह्धित्राचुकल्यः। ५८
४ गदाधरपदतो |
तेन पापेन लिष्येऽदहं aad नागमे gafefa वाराडोक्तौ समटष्टिलमुत्ता तत्सेहवयेन सत्कारतारतम्य विषयम् |
aint सोभाग्यतो जेष्टमिति काल्यायनोक्या aa कन्त- सुचितत्वात्, faa ऋतुसत्र स्वोकामनायां सप्ततिवषंस्यापि पुरुषस्य ऋतावद्तौ खौ गमनेऽधिकारः |
तघाच FET. ,— ad वे पोडणाद्षात्सपत्याः परतोऽपि at । आयुष्कामो नरः स्तोभिः संयोगकुर्तुमहंति ॥
इति wignauied षोड़शस्विनेत्यथः, तथाच षोडशवर्षादूड aa- तिवषपय्यन्तं स्लोगमनेऽधिकार इत्यथः | ननु “हितोयमायुषो- भागं कतदारो WE वेदि "त्युक्ता पञ्चाणदषपय्येन्तमेव गादख्यो- लेस्तदूडं गहस्थधम््ममध्यपतितस््ौगमनस्वापि निषेधः प्रतत द्रति चेत्, न । ।
weuy यदटापश्येदलोपलितमात्नः |
अपत्यस्येव चापल्यं तदारण्यं समाखयेदित्ति wast अव्यव- स्थितकालबलौपलितपौतोत्पत्यवधित्वेन aera: । एवं चतुर्विं शतिवषावधिकस्यःयुःप्रथमभागस्य ब्रह्म चय्येकालत्वेनोक्ता- वपि तन्मध्ये सम्पुणवेदकशाखस्य सरातकतवेन पञ्चदश चतु्श- वर्षादौ विवाहे पञ्चविंश्तिवषत्पूल्वरृतावभिगमनस्याशाखोयलवा पत्ते | |
तथाच ugineuiggata wrarifaa ऋतुगमनं न fauna |
को ns
अआचारसारः)। ४५८
कूम पराण,- उदासोनः aang wea दिविधो aa: | कटम्बभरणे "सक्तः साधकोऽसौ Wet भवेत् ॥ ऋणानि agua त्यक्ता भाय्याग्टहादि कम् | एकाक ag विचरेद्दासोनः स atfaa: इति ग्टदस्थस्येव दै विध्यो क्तः | ब्रह्मन्नानच्च गटहस्यस्यापि काय्यंम् 1 तथाच मनुः,-- यथोक्तान्यपि कमार परिदाय दिजोत्तमः। आत्मज्ञाने च सक्तः स्याद दाभ्यासे च यल्लवान् |! याज्ञवल्कयः,- aq न्यायागतधनस्तत्वनि्ोऽतिविप्रियः। WARM च ग्टहस्थोऽपोद सुच्यते ॥ दति गटहस्थत्वापरित्यागेन atarfaantiara: | किच्च,-- विरक्तः प्रत्रजेदिदान् सरक्तम्तु गहे वसेत् | सरक्तः प्रत्रजेन्मूटो नरकं प्रतिपद्यते ॥ तया,-- श्रनधोत्य fem वेदमनुत्पाय तथात्मजान् |
श्रनिष्टा विधिवद्यन्नर्मोत्तमिच्छन् व्रजत्यधः ॥
४६० गदाधरपदतौ |
इति सरकस्य पुन्नोत्पादनं विना सब्याशेऽप्यनधिकारः, यावज्जोव- afazia जुहुयादिति fatrara पाकिकाग्निसमारोपवदान- TAA सरक्ततं प्रत्यनवकाशः |
qay दारात्रि्तिप्य बनं गच्छेत्सटेव वा |
प्राजापत्यं निरूप्येष्टिं सन्वेवेदस्य दक्षिणाम् ॥
AAA समारोप्य व्राह्मणः प्रत्रजेद्ग्डात् | इति स्मृत्या यावज्जोवययुतेवीधो न युक्तः, तेन ऋणापकरणमन्त- tw पुरुषमेधं विना न वनवासः सन्यासो वा, विरक्तस्य तु वनोभ्रुत्वा प्रव्रजेत् ॥
यदहरेव विरजेत्तदहरेव प्रत्रजेदिति war यावज्जौवस्खोचेन सन्यास इति | agg ब्रह्म सम्पद्यत इत्यपि विरक्तविषयं, पञ्चाशदषाटृ हं वैराग्यस्य प्रायिकलात्, तेन पञ्चाशदषादड सरकस्य वानप्रस्थ- waa ऊडरेतसत्वमिति न वक्तं शक्यम् । किञ्च, कलौ वानप्रस्याखमो निभिः, तस्मात् स्वोकामनायां पञ्चा- शदषादृडंमपि स्वोसङ्मेऽधिकारः | मनुः,--
रजसाभिघ्चुतां ATT नरस्य ह्युपगच्छतः |
प्रज्ञा तेजो वलं चच्चुरायु्ैव प्रहोयते॥ एतचिरात्रषिषयं, अशुद्ध दिवशेष्िति sania: | प्रधमेऽदनि चारण्डालोति वच्यमाणब्रह्मार्डो तेय |
श्राचारसारः। ४६१ ब्रह्माण्ड,-- ऋतावभिगमः शस्तः खपलयामवनोपते | gatara एमे काले खियो युग्मासु रातिषु ॥ नस्रातां तु faa गच्छत्रातुरां न रजखलाम् । नाप्रशस्तां न कुपितां नानिष्टां न च गुच्िणोम् | नादत्तिणां नान्यकामां नाकामां नान्ययोषितम् | ्ञत्क्तामामतिभुक्तां वा fag चेभिगृगोर्यतः ॥ ala: Suave arated: क्षुधितोऽपि वा) सकामः सानुराग व्यवायं पुरुषो AaAzq | नोपैयादित्यधिकारे शङ्लिखिती, न मलिनां नाशक्ञां ar wat नाभ्यक्तः न रोगात्तां न रोगात्तः। न होनाङ्गं नाधिकाङ्गों aaa च वयोऽधिकाम् | नोपेयाहभिकौं नारौ दो्धमायुर्जिंजो विषुः | रोगोऽ सम्भोगवदनी यः, वयोऽधिका उपरतरजस्का | वशि्ः,- न मलवदहाससा सह संविशन्नरजस्लया नायोग्यया, मल- वदाससाऽमेध्यलिप्तवस्वया, श्रयोग्ययाऽप्राप्तयीवनया | गौतमः,-
न कन्यां शिष्येत रिरंसयेति aac:
(१) पृब्रामन्टच्व- |
SER गदाधरपदतौ |
qa: शहःलिखितौ,-
न दिवा मेधनं व्रजेत्, ala अल्यवोयीदि वा प्रस्यन्तेऽल्या- युषश्च तस्ादेतदजयेग्रजाकामः पितणां नोह वे तन्तुं छिन्द्यात्, प्रतिसिदमेथुनेनेत्यथंः |
तथा,--
न खां Yat A Val नामन्वितः ware a aat न Sfa- तञ्च, दौक्तितत्रमवश्रयेष्टिपय्यन्तं, न टेवायतनश्मशानशून्यालयेषु, न तत्तमूले, न दिवा न सन्ययोः।
वशिष्ठः,- ऋतुकालाभिगामो स्यात्पव्वेवजं Betty नातो्थं उपेयात् । अतोधं योनिभिन्नं। अथाप्युदाहरन्ति | यस्तु पाण्ष्डिहोताया आस्ये Gala मेधुनम् । पिवन्ति पितरस्तस्य तन्मासं रेतसो भुजः ॥
वौधायनः,--
~ A ag पाण््िहोताया are गच्छति मेथुनम् | तस्येह निष्कुतिनास्तोल्ेवमाह प्रजापति; ॥
श्च निष्कत्यभावेन महापातकप्रायचित्तेन शिः ।
एतच्च रेतःसेकपन्तं, स्याञ्च व्यवाये तोथेगमने wa निवन्तत इति धञ्मानधिकारः, at तस्या रेतोमूतरप्राणनें
चान्द्रायणं पुनः संस्कार प्रायशित्तम्! रेतःसेका्पन्बं यः प॒नत्राह्मणो धम्मपलौमुखे मैथुनं Fad स प्राजापत्येन Dafa,
आचारसारः। BER
देशकालावखा-मेधनेष्वपत्यगत-टोष-ख वणाद पल्योत्ादनाङ्गत्वम् | केषाच्चित्संयोगणटयक्त्वेन पुरुषाथत्च्च |
अथ रजस्वलाधम्याः |
तत्र वशिषठः,-- न दिवा खप्यात्, न मांसमग्रोयात् न ग्रहान् aaa, न इसेत्र किञ्चिदाचरेत् | नाच्लिना fuaa aifeara- सेनवा। न किञ्चित्कुय्याद्ग्टहलेपनाद्यपि। लोहितायसेन ताम्रेण, astafa:,— मलवदहासो धारयमाणा नोपमानज्नंयेत्, AAAs धारयेत्, न गन्धान् सेवेत न विभ्रूषयोत, नामिन स्परत् | हारोतः,- Taal चेदधःश्योत, न च देवकाययहुर््यात्, भूमौ AMAA सत्पात्रे पाणौ चागरोयात्। देव काय्यनिषैधः पूजोपकरणस्याप्यनवेन्तणमित्यथैः ATU समयःपातम् | तेत्तिरौययुतिः,- या मलवदाससं स्रवन्ति यस्ततो जायते सोऽभिशस्तो MAT तस्यं स्तेनो याम्प्राचौं तस्ये क्रोतमुखोऽप्रगल्भो या
४६४ गदाधरपडइतो |
साति तस्ये aq मारको याङ्ग तस्ये दुख सख्या प्रलिख्यते तस्ये खलतिरपमारौ याऽङ् तस्ये काणो यादतो धावते aw ष्यावदन्तः। या नश्चानि निक्लत्तते तस्ये क्लीवः) या रजः ख्व्नति तस्या उद्रन्धुकः, या पणन पिवति तस्या उन्मादकः। या wa पिवति तस्यै wa: |
foal रातौव्रतञ्चरेदच्नलिना वा पिवेदेव waa वा पारेण प्रायं गोपोथायेति, awafr aad कुव्यैन्ति, अरणे यां सग्धवतोत्यन्वयः, तस्ये इति षष्ठयर्थे चतुथं, तस्यास्तेन: युच्च इत्यथः, पराचीं ग्रामाददिगेतां सम्भवन्तीत्यन्वयः होतसुखो लच्जाकलसुखः, ्रपगल्भोऽप्रगलभः, या स्नाति तत्युचो जलचर मद्छादिमारकः, प्रतिलेखनं भ्रमेः, aat वामनहस्तः एवं त्रता- चरणाभावे प्रजावेगुणयाद्रतं प्रजारक्ताधे काय्यं इत्यथैः |
हदारखके,--
अहं कंसेन पिवेदहतवाससा ननां हषलो न ठषनल्युपहन्यात् faud श्राष्रयुरिति, हषलो हषलोति शूद्रशृद्रीखशनं निषिद्धं, qawad, मलवदाससं यशस्िनोमभिक्रम्योपमन्तयते, इन्द्रियेण ते यशसा आदधामोति, सा च तदभिमन्बणं नाङ्गोकरोति स्थानल्यागादिना, 'एनादस्तेनानमस्यामन्तयते, इन्दियेण ते रेतसा रेत ्राददाल्यभिपरः।
(१) एनादस्ते मनसा Aaa |
अआअआचारसारः। ५४६५
एवं faust व्रतधारणम्, ब्रह्माण्ड,--
पटाच्चछादनसंयुक्ता गटहाभ्यन्तरमा विशेत् |
न कस्यविन्छुखमपि द्रष्टुम भवेत्त सा |
रम्भापत्रेण चाश्नोयादन्नरमामिषवच्जितम् |
न fears aa: fafaa सुबेशप्रधारिणौ ॥
प्रथमेऽहनि चाण्डालो feats ब्रह्मघातिनी |
ata रजको प्रोक्ता चतुर्घेऽहनि शुष्यति |
पञ्चमेऽहनि पाकाय संशुदा नात्र dT: |
यावलसू््योंदयो न Ula रटन्तोह पक्षिणः ॥
तावत्कालं समारभ्य स्रायात्सुविमले जसे |
सुप्रसव्रमनाः साध्व चतुर्थऽहनि शोभना |
पटाच्छादितसव्वाङ्गगा ध्यायन् विष्णं प्रजापतिम् |
न कस्यचित् सुखं पश्यन् स्रायात्ुविमले जले ॥
अन्ल्यजातिसुखं eet टृष्टान्वप्राणिनामपि |
यदि गभधरा कन्या सूते gay कुस्तितम् |
तया चतुथदिवसे यौतकन्चखधिकारो भन्तेपादसम्बाहनादौ
च। अपत्यगतदोषसदिष्णोयतुर्घऽपि सम्भोगः। पञ्चमेऽहनि स्मात्तकर््मण्धिकारः सम्भोगे चेति | सन्धमिदमस्मत्छते कालसारे सप्रमाणं लिखितम् | |
५८
४६६ गद्ाधरपद्तो | अथ TAMA अस्प्श्यस्पर्णादौ प्रायधित्तम् |
agutataq:, — sean सतिका वापि अन्त्यं संस्पृशेद्यदि | तिरातरेरैव शुध्येत इति शातातपोऽत्रवोत् ॥ रजखला यदा WET चर्डालान्यश्ववायसः | तावत्ति्ेनिराद्ारा स्नात्वा कालेन Varta | waa तु ते नार्व्यावन्योऽन्धं स्पृशतो ate t सवरं पञ्चगव्यन्तु ब्रह्मकूचमतःपरम् ॥
© ब्रह्म कूच खरूपमाह जावालिः;ः-
अदहोराच्रोषितो भूत्वा पौणमास्यां विशेषतः | पञ्चगव्यं पिैग्मातत्रेह्यकूचेविधिः स्मृतः ॥ चतुरईभौसुपोष्याथ पौरीमास्यां समाचरेदिति हदातातपोक्तेः | वहस्पतिः,- पतितान््यस्पाकेन ABST स्तो रजखला | तान्यहानि व्यतिक्रम्य प्रायश्चित्तं समाचरेत् ॥ qaasfs चिरातन्तु दितोये हमेव च। aud ठतोयेऽद्कि वतुं नक्तमाचरेत् ॥ शुना गोच््छषटटया YETI संसष्टान्लयदमा चरत् । Aaa Salasts परतो नक्तमाचरेत् ॥ वरिष्ठः. -
BE रजखलेऽन्योऽन्यं Wis त्वेकभत्तुके |
अआचारमारः। ४६७
कामादकामतो वापि सद्यः alata शडयतः | माकण्डये तु सवणेस्य स्पशंऽपि स्रानमातसुक्तम् 1 चह द शिष्ठः,-- स्पष्ट रजस लेऽन्योऽन्चं ब्राह्मणो शृद्रजाऽपि च। HPT शयते पृत्वा शद्रा दानेन शुडयति | ह दिष्णुः,- रजस्वलां हौनवणीं WH तावब्राश्रोयादुयावन्र Wel भवेत् । सवणामधिकां We स्रात्वा सुश्ष्यति। . स्मन्यन्तरे,-- रजसखनला तु भुज्ञाना ्वान्यजादोन् स्पृशेद्यदि 1 गोम्ूत्रयावकाहारा षड़ातेण fagarfa ॥ ALA काञ्चनं दव्यादुविप्रम्यो वापि भोजनम् । माकंण्डयः,-- हिजान् कथचिदुच्छष्टान् रजस्वला स्तो wheats | TUBE ata मूर्दाच्छिष्टेऽत्रयहङ्किपेत् | कनौ नत्रियवेश्ययारभावात् waanfaaa न लिखितः॥ carseat ad fant च भोजयेदिति ठदस्पदुक्तेः, पुरुषस्य aguad न fear) gat च दुग्धादोनि aay गाम्वाद वगन्तव्यानि । प्रजासुत्पादयेदीणधमन्वसंयोगनेति वौधा- aaa: पसः feat त्रपि वेद्यणस्बायुक्तान्यौषधानि wate ।
मन्त्रादिप्रयोगाय स्मृतिपुराणायुक्राः काव्याः! युत्चप्रदव्रत-
get NETATAZAT |
दानादौन्यपि का््यांणि । काम्यत्वात् agate न fafaat | इति नित्याहोरातरक्षल्याचारः |
अथ प्रसङ्गात् प्रथमरजोविचारः।
ज्योतिःणस्े,-- `
सूर्यन्दुभौ मवधजोवल्िताकिवारे ।
स्तोणर्तौ फलमिदं प्रथमप्रहत्तौ |
व्याध्यज्विता पतिहिता मरणं Fata |
TIAMAT बहुसुता रहिता च भाग्ये; ॥ इति वारफलम् |
AWAY TH AAAs रोगयुक्तता |
सौभाग्यं wate Al: स्यात्यतिव्याधिकारिता।
quai सुसुतप्रा्षिमुतवत्सात्वमेव च । ।
स्वेरिणौत्वं पुच्रधनप्रािश्च्चलवुदिता |
सत्यु म्तिथिष्वमातेपु पूणिमायां तु सम्पदः |
इति तिथिफलम् |
सुताथसन्पमदद्भोगयुक्ता सौभाग्यभौला प्रियवादिनौ a स्यादख्िभे वेगवतो wad लन्यप्रसक्ता खलु दुभगा च ॥ मातद्गिनोनां च बलिप्रत्ता fastagar दहने पुरन्धौ । परोपकर्ती सुतसौख्ययुक्ता धनान्िता स्यात्मलासनरते ॥ सौभाग्यसौख्यातिसुणो लयुक्ता धनान्विता yuadt Ware । दुष्टा विषठत्ता पतिविप्रयुक्ता व्ययोज्छिता शङ्करतारकायाम् ॥
ATAITAT: | BEE
मायाविनो सम्प्रविकौणंकामा स्यादन्धकौ पापरताऽदितौ च। सा्वो गुणाव्या सुतवित्तयुक्ता पतिप्रिया वाक्पतिभेऽङ्गना स्यात् वेधव्यङग्ेगवलो च कन्या वियोगिनौ स्यात्पवनाशनरच | सौभाग्यसौख्यातिसुशौलयुक्ता रजो वियोगो वहृदुःखयो गः |
© ^€ * भत्तवियोगसत्वथवा मघायां,-- स्यादुभगा दुखचरिताऽयैदोना प्रच्छतरपापा भगदेवतायाम् | घनान्विता चाधयुताऽयमक्ते सुतान्विता स्याप्मरियवाददिनी च ॥ साध्वो गुणाच्चा सुतवित्तयुक्ता सटामजा waaay करभे । भोगान्िता ख्यातिवतो सुशोला चित्रासु साध्वौ गुणवित्तयुक्ता॥ स्वातौ Bure पतिवल्लभा स्यादिन्द्राम्निमे पुत्रवतो Fara | > ^~ स Hay सोभाग्यवतो सुपुच्चाऽभोष्टायेसम्पत्तियुता च कन्या ॥ तेजस्िनो पुचवतौ च साध्वी घनाज्िता चार्थवती च शक्र । मूले सतो भत्तेपरायणा स्यात् प्रभान्विता Peat च कन्या वियो गदुःखा विधवा दरिद्रा स्यादुविनोता कुलटा जलन | मौख्यान्िता yaadt गुणाय्या कुलदयानन्दकरो च विश्व ॥
© © परते 71 ~ mA धम्माथकामात्जगोलयुक्ता सम्मलिसौभाग्यवतो हरमे | भोगान्विता वित्तवतो च कन्या धनान्विता स्यादसुमे Beat | इष्टान्विता पुचवतो धनाव्या सुखान्विता स्याच्छततारकायाम्। नौचा कुत्ता मलिनाऽप्रिवम्बदा निःखाऽतिदुःखा खनु पूव्मेभाद्रमे॥ स्यादुत्तरायां घनघान्ययुक्ता प्रतापिनौ भोगवती gaat | पौष्णे तु चारित्रवतौ च साध्यो द्रव्यान्विता स्यात् पतिवल्लभा च ॥
द्रति नक्ततरफलम् |
४७० गदाघरपडतौ |
विपून्धासु सपमासान्मघाग्न्योः पञ्चमासकम् | याम्येन्द्रयो टेश शिवसपंयो वत्सरं त्यजेत् ॥ दूति गण्डपुष्पनिणेयः + छत्तिकारौनि watfa दिच्चष्टसु लिखेद्ुधः | चत्वारि feq ऋक्षाणि arty वि तयं लिखेत् | afaaniafa ऋक्ताणि feg war च संलिखेत् | fafea alfa wanfa अभिजिच्छरवणोत्तराः । यर्वन्या सुभगा चैव fagart yfaat तथा ॥ विधवा aaa वेण्या चेति क्रमात् फलम् | adalat तु गणना स्यादतः कत्तिकादितः ॥ दूति रजयक्रम् । अजे दरिद्रा गवि areata धनान्विता सौख्यवतो युगे । कुलदयानन्दकरो चतुर्थे wanafa: किल सिंहलग्ने ॥ aE wane विलग्ने घनान्विता लग्नगते तु लामे। असौ विलग्ने कुलटाऽतिपापा चापाख्यलग्ने व्यभिचारिणौ स्यात्। ai प्रिया स्याज्जनहषिणौ च कुलदयानन्दकला' घटाख्ये । मच्छ विलमने व्यभिचारिणी च लग्ने फलं त्वादयरजःप्रहत्तौ ॥ दति लम्नफलम् | दारिद्रय मेषमासे स्यादष गोधनपुषटयः। सौभाग्यं मिथ॒ने चैव कर्कटे सुखमारयात् ॥
(१) at]
अआचारसारः। BO?
सिंहे wavafa: स्यात् कन्ये कन्या न संगयः। तुले धनान्विता नारो त्रिके कुलटा भवेत् ॥ धनुषि चञ्चला नारो मकरे सुखमप्रयात्। Ha बहसुला साच Ala वेगवतो waa | दति मासफलम् | कुतिधिकुलिकवेलापापगर्व्वादयानाम् | दुरितस्डचरदृे वेष्टती पातविच्योः ॥ मदननिधनरागौ पापदृ्टेऽथ युक्तो व्वश्भमिलितपुष्पं faty ल्यु वरस्य ॥ पातो व्यतोपातः,- प्रत्यरौ जन्मनक्तते विपत्तारे निरंभके | ग्रादौ रजसि नारोणां भत्तेरोगो धनक्षयः ॥ अष्टमस्य निशानाथे भक्तुनिधनतारके | यदि स्यात् प्रथमं पुष्यं तस्य wa विनिदि शेत् ॥ दति कुतिष्यादिफलम् | GUI: शुभं aa: Tats प्रोतिवडनम् । WATS सुखसौभाग्यं पराह्न पुरचारिणो 1 सायाङ् FSU स्यात् सन्यायां गणिका सदा। gaa भवेदन्या विधवा waaay ॥ निशान्ते सुखसोभाग्व रात्रावेवं फलं लेत् |
sfa प्रातरादिफलम् |
४७२ गटाधरपदतौ |
Tu स्याच्छतवस्तणए रोगिणो च कुवाससा | नौोलाम्बरधरा नारो विधवा पुष्पयोगतः ॥ मलाम्बरधरा नारो दरिद्रा स्याद्रजस्रला। भोगिनो पोतवस्वा स्याचिचवस्ा पतिप्रिया ॥ अशुभा जोणेवस्ता स्याच्छक्लवस्ता पतिव्रता | MAI राजपल्लो नववस्वा सुखप्रदा Ii दूति परिधानवस्फलम् | पुष्यं दृष्टं निन्दिते भे यदि स्याच्छान्तिं कुवादङ्गनानाच्च पूववम् । तत्संयो गं वल्लभा वज्जेयेयुय वद् भूयो दश्यते शस्तमे तत् ॥ इति वचनात् पुनः शुभदिने ge fata: are: | तघयाच,- पापासंयुतमध्यगेषु दिनलल्लग्नचपाखासमिषु, तद्ययनेष्वश्टभोज्कितेषु विकुजे दद्र विपापे एमे, सदुयुक्तेषु तिकोणएकर् क विघुष्वायतिषष्ठाज्विते, पापे युम्मनिशणसु गण्डसमये पुश्डितः AFA: | अश्िनोमघमूलानां तिस्रो गण्डाद्यनाडिकाः | अन्ते पौष्णोरगीन्द्राणां पञ्चैव यवना जगुः ॥ तत्र प्रयमरत्तौ स्रानदिने निषेकदिने च नारिकेलपक्रकदलो- शकरालाजादिकं Wie ददातोति समाचारः। अत्रे पानं फलं Aa गन्धपुष्पाणि चैव हि। दव्याद्राद्यण्पलोम्य इति ब्रह्माण्डोक्तेः | तवर प्रथमत्तुदोषशन्तये होमः कायः,
आचारसारः। ४७३
तथाच, दूव्वीतिलाज्येजुहयात्सहस्रं गायचौमन्ेण तदुक्त दोषे । इति । दूव्वातिलदहोमयो्हभमे हस्तस्य साधनत्वं आज्यह्ोमे स्रुवस्य साधनत्वमिति समुचयहोमस्यासम्भवात् षट्चिंशदधिकशततय- होमे प्रत्येकद्रव्यसम्बन्धेन अ्रष्टोत्तरसहसखदहोमः सिध्यति | सदसख- भशतहोमादिषु अष्टोत्तरत्वस्य नियतत्वात् | ननु दन्दसमासात्ससु- चयपत्त एव प्राप्रोतोति चेत्, न । fuaaaca प्रति atfea- स्याप्युपपत्तेः | केचित्त्,- नक्तततिथिवारेषु क्षतपुष्यं च दुष्यति। हो मङ्य्याच गायत्रा वारदोपै तिघावपि ॥ कुगेराज्ये चाष्टशतं दूव्याभिद् तथैव च | तिनराज्येन gaifudiagatia wa दिने ॥
न्तत्रदोषगान्त्यधं प्रत्येकन्तु सहस्रकम् |
तथा गतव्यवस्ा,--
वारदोषव्यपोनाये माज्यमियितानां द्ख्वाणमष्टोत्तरगत- ea: | नक्तचटोपे आनज्यमियितकुशानामष्टोत्तरगतदहोमः। लग्नदोपे आाज्यगुक्त तिनाट्टोत्तरगतदहोमः | दति व्यवसखामाहः | ननु अशृद्राधिकरणे स्वोशृद्रयोव्वदिकमन् खाधिकारा- भावस्य निर्णौतत्वाच्छद्रस्य गायक्रौमन्तकरणकदोमस्य TAT कत्तव्यच्वाभावेन दोषशान्तिः कथमिति aq) उचखते,-- 22
४ ७४ गदाघधरपदतो |
योगस्य डेमकरणस्य च धान्यभिन्दुः, पाङ्् तस्डलमणिस्तिथिवारयोध | तारावलाय लवणन्यध ATAUA- द्याहिजाय कनकं एचिनाड्कायाम् ॥ efa सामान्यष्णन्तिः arat इति केचित् | aq तस्तु सब्परदोषशन्त्विध यथाशक्ति हेमदानमेव प्रत्येकं कास्यम् | सन्धदोषोपशमनं Fae प्रकौ्तितमिलयक्तेः | aq afaga शूद्रेण ब्राह्मणग्रतिनिषिद्दारा गायतोहोमः काय्य इति तथा सति ब्राह्यणारा यागादिष्बधिकारोऽप्य- निर्वाथः स्यात् । इति, सन्धया न ताचारो दश्यते, ब्रह्मार्डोक्त- होमस्य armada waa क्रियते तस्यान्शभदिनेऽपि fafeaata निषेकदिननियमः। निषेककम््मणि त्दिश्रादाभावः, विवादहादिः HAA य उक्तो गर्भाधानं GIA TA चान्ते | विवादहादावेकभेवात Fara Ble नादौ TAT: स्यादिति छन्दोगपरिजिष्टोक्तेः | त्रदिशादाभावान्माठपूजावसोद्धारायुष्यसन्दजपानामप्यभावः । तत्पूर्व्वापरभावस्य नियमात्, ननु राजब्डहादिषु श्ष्टेरपि afeaig कुतः काय्यमति चेत् | उच्यते,--
अस्मत्पितामदहलछष्णल्रदत्पर्डितमहापाठेस्त नोतिरलाकरे
आ्रचारसारः। ४७१
नान्दोञुखग्राइस्य autaa विहितप्रतिपिद्त्वादिकल्य इति तत्करणपक्तोऽपि सङ्गच्छत दति समादघुः। वस्त॒ aq afs- यादाभावेऽपि, निषेककाले wa च सोमन्तोत्रयने तथा | a पुंसवने चेव यां कमाङ्गमेव चेति | विष्णुपुरा णोक्तः,--
तथा भविष्योकतैथ् Has ae ।
aay ददिक्तमिति पारस्करोकेवदिखाडेतिकत्तव्यता । अतएव हरिहरभाष्यपदत्तौ माटपूजापून्बेकं स्वयमाभ्यदयिकं छत्वेतयुक्तम् |
श्ष्टिव्राह्मणानाच्च सोमादिष्वपि कश्ाद्गखादकम्ध्णः समा- चाराभावान्रात्रापि तत्करणमिति fasta: 1 निषेकदिने प्रात- नित्यज्लत्यानन्तरं गण्पत्यादिपूजा |
“स्वस्ति वाच्यः faa गच्छदिति ब्राद्मीक्तेः सखस्तिवाचन- मत्रावश्यकम् । anata खस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु इत्यादि वाक्यम् ! TATUM TATA, तु “गभाीघानेषु सर्व्वेषु ब्राह्मः णान् भोजयेदगेति ata: कश्याङ्कद्णभोजनमावश्चकम् | इति प्रथमत्तनिणयः ।
यौोनिलाम्बरनामराजगुरुराख्यातो दरेऊष्णमभ्बू-
ATAMANAATA उदभूद्योयायजुकः Gr: |
खीौमान् राजगुरुगदाधरसुधोस्तस्यात्जः कौ्िको-
ग्रन्यं संगशयनागकं रचितवानाचारमाराभिधम् ॥ इति।
i
अआचारसारध्तप्रमाणग्रन्धाना गरन्यक्रताञ्च अनुक्रमणी |
अग्निपुराणं १८१। श्रङ्धिराः २४, ५२,८६,१४६,१८८,२००,२४४,२५०,२१९,२७६, ४११,४१८,४२६,४२७,४२८,४२९ |
अच्रिः ५२।
अभियुक्ताः ४२०।
चायः २९।
प्राचार पल्लवः २४६ ।
aracam श्रुतिः ११६।
्रदित्वपुराणं ४२३१।
्रापस्तस्बः २१, २०, २२,४०.,४१,४२,४४,४५.,४६,५०,६४, ७९, १४२, १४९, १४८. १४८,२२१५.,२२२.,२२५.,२२८,२५०.,२५१, २५६; २५८, ZAR VRE, VASE, VIS, VHC, VBR, AER, २६४, REE, 290,293 208, FOS ASE BSS BCS, ४०४१ ४१०, ४१२.,४१४.४१५.,४१६.४२२.४२४.,४२१,४४७,४४८,४५४ ।
उश्रानाः SE, AYE POY ATC, VLR, BLO Vs |
aaa «2 ।
ऋष्यग्यृद्गः 225 |
or 7
कपरिभाष्यं 265 |
MATA, RAY, RET ROB BRB, RET 1
कम्मविपाकसञुच्यः 222 1
कल्पतर्ः वा कल्पतर्कारः १२४,२०१,२६८.२७५,२८१,२९२ ।
काग्वपाटः esi
कात्यायन सूच ११२।
कएत्यायनः RE, ५६,६२.,८७,८८,१०४,१०७,१०९.,१११, ११७ ११८, ARR, १२२,२२४,२५२.,२५०., VIE REV, AVE, AVE, २२०,२२९१.,२२९.२२८.२२०,२०५.,२३५२ ०००
कारसारः २२६.,४६५ ।
कालमाघवोयकारिका १४।
कालादग्ेकारः २२४ |
कालिकापुराणं os Ao |
कालोत्तरं १८१।
काश्यपः ८७,४१२ ।
कुमारः yok
GARE: ५४ ।
HATTA R, १०, VSS, ARGO, BAO Sue ।
AWATA पण्डितिमदापाचः १९२,१९ ७,४००,४७४ |
क्रतुः ११५।
गरुडपुराण २२८.,२६० |
ग्य परिशिष्टं ८७,१०८ ।
ee. )
ग्टह्य TF 29,228 ।
गणह्योपनिषद् २८२ |
गोभिलः च८८,२७५,३२२,४४द ।
गौतमः १२, २०,२४,४१.४४,५२.८६,१४४.२३८, २२२, २७२.
२८९,४००,४०८,४१४.४२२,४२४,४६१ I
चरकं ४२१)
चिन्तामणिः 225 2821
चवनः २३२९ |
छन्दोम परिशिष्टं १५१,२२२,२३१८,४७४ |
जमदग्निः gre
HASTA ३६६,२७० |
जावालिः १२,६६,७१,७०,७८,२२५.,६६६ ।
जमिनिः 225 |
ज्योतिः शस्तं २,४६२ ।
तच्वयामल्तं २५८ |
तत्वसार संहिता 8९,१८२,४४२ I
तेत्तरौय युतिः Avs, RO ROY Ver yea |
तेत्तरौयशाखा नारायणोयं 2 |
SAL 9, 29,2 4,82, 88,2, EO, V LR, VRE, VAY, RB, २१९, २.०, २ १५,२२८,२४०,२८०,४२७,४२८,४४३,४४५ ।
IAA, १०४,१४६१ ।
देवलः २१,३२.२४,२९१२०,२८,४९,४०,७२,८४,८५,२२०, ABE,
a,
२४२, २४८, VAR, REL, VER, REO, ROO, AOU REP, २९१, २८.६,४२४,४५५,४५६,४६ |
दटेवोपुराणं €०,२५६ |
धौम्बः ४१६ |
नव्याः २४८,२६८ |
नरसिंहपुराणं AO BLA US, OB, FPR LO VAR WOE, १८६. 2&9, AGE, ATR, FV0, ABO |
नारदः ५५,१४१,१८२.,४४१५ ।
नारदौय पञ्चरातं १७६.,२७९ |
नारटौयपुराणं २४८ |
नारायणोपनिषद् 2021
निवन्धक्षत् २८६.,२< १,२८ ८ |
निरुकं ३८५ ।
नोतिरब्नाकरः १८२,१९७, ४७४ |
चछ सिंह कल्पः २७ ।
पद्यपुराणं € €,८२,२० १,२५८.२६ ६,२६८,२८०,२१०,२४० |
पराशरः, ऽ, ५१,८१,१०८.२२८,२४५.२५१,२५२; AAR, २६१, २४२.२७९.,४१४,४२८.,४२२.,४२४ |
urfufa: १४५ । |
पारस्करः ५८,१७४,२२१,२२२,२२५.,२२२,२२४,२६ १,४७५ |
पारस्कर सत्र ४४८।
THAT याज्नवल्कौय कल्यः 222 1
rh)
पैटोनसिः ५२,६०,७०,२८९,२८९,४०२,४२६,४२९.,४६२ ।
पौलस्त्यः ४०८ ।
प्रचेताः २२८,२८७।
प्रपच्चसारः १८९.,२०१,२०२ |
प्राचोनाः ८२,८६,२२२,२४८ |
वडमनुः १२८,४४१ |
दश्ातातपः १०५.२२८,४११,४४९,४६६ |
डाः ४५८ ।
हदडपाराशरः २८)
बदस्यतिः ५४,. ८५, १४७, २१८, २६४, २७२२८४१४ ०६.४०५ BYE BEE BEY | F
छददारण्यकं ४४८,४६४ |
avefme: ४६७ ।
छददिष्णुः ४६७ ।
बददिष्णुपाणम् २५९ |
नोधायनः ४५,६४,७१,०२,७२,८२,११४,१४४,२२१.,२२८.२१य्द २९ २,२५२,२६२,२६१५,२६ ६,२०२,२८८, २८४, REV, ४००, ४२८,४२०,४४०,४५५,४६२,४६७ | - ची
ब्रह्मपुराणम् २४,४४,४१५.,५७,८२,८७, १२१, २२४, २२५, RGR, २५०,२४२,२५५,२६२.,२६४,२६६, २६८, २०९१, २७४२-६, २७८,२८५., २८६१२५८ ०,२८.५, BES GOL GLY, ४ १२४२४,
BAY, BOY | ४. # ना
सक
re |
ब्रह्मदेवत्त पुराणम् २२,२८,२८,१५०.,२५९.,२६० |
ब्रह्माण्डपुराणम् अ०,८२,८८,११४,१४१.१४५,१४०१ CBG, १५२, २०६,२१९, RRO, २२८,२२०,२२६,२४९,२७८, BUC Bee, BEL, BEX, BOR |
ब्रह्मोपाणिषिद् ce |
व्राह्मणः Slo Bss |
भगवन्नोता ४,५.२१ |
भटः ५२,८४ ।
भटाचाय्येः १४,१५.२८१,२८४ |
भरदाजः ४१,४१७,४२० |
भविष्यपुराणम् १२,१२,१४,२०,४१,१४९., VOB, YO, २१९ २५५, VRS, PYG REO, २६१, BOE, २८५.२८७.,२८५,४१०, ४१५ ४२०,४२५,४२२,४२४,४२५,४७५ |
भाष्यकारः AR |
AWAIT: २०,१२९ ।
मद्छपुराणम् ८,२२६ |
मदनपारिजातः २२४।
मनुः ५,८,९,१०,१२.१७,१८,२०,२१,२२.२५.२६, २७, ४५, ५४, ५५,६१,७८, ८८,८९,९०,१०४, COE, LER LR, LER LBR, १४४,१४६,१४७,१५१, CER, ROB, २०१,२०६, ROE, RL, २१०२१८,२२१,२२५,२२६,२२२,२४१, २४३, २७६, RE, २१०,२१८,२१९.२२५५ २२.६, २२७५२२२, ३३२.२२४,२२५,
>)
Bee 296,288,882, २४४, BAe 20 २५.२.२५) RER, REC, ROR, OT, ROW ATR ATO, २८८, २८२, २८६, RET QEL G00, 802%, BOR, ४०६, VON BZ, ४१६,४१९ BRR, BRY, FRY, BAT, GUo BUF BYO BUS, Bye Bo |
मरोचिः ४०,१०८.२६१,२६२.,२७५ ।
महाभारतम् १२,४८,५८,५८.,८२,८२,८६.,८२,१९ €, BRE, REC, ४०२,४०५,४२०,४५४ |
माकंश्डेयः २२०,२२२,२५१,४९७ |
माकण्डयपुराणम् ५२,६४,१८७,२२६.२४१ |
autfata: १०४,२८्८।
यज्ञव्विधानम् २०६,२११,२१५ |
यमः ११,२१,३२., २२२ ०,४५,१४५,१४६,१८०.,२०९,२२९,२४८, २५२,२७२,२२.५.,२४२,२४४,२५०,२७६, २८६; २८८, २८४, २९९ ,४००.,४०२ ४०२,४०४,४०७,४ ०८, ४१२, ४१६, BRE, ४२१,४२६,४२८,४५२,४५२,४५५ |
यान्नवल्का; ६,१०,१२१,१२,१२,१४.,२१,२५.२१.२०४,४४.५०, ५४, व २०, 9Y 95,52 SY 58,208, १२२ १२६ Piers OURS 229,220, २४७; २५२; २५८, २९९ REO, VEC, ROUROT ROWE, २८०, Rod, Bo, RYO ROU, BOY SLR BLE, BRU, BAA, BFS ४२८, SRE, ४५१, ४५२; ४५८ |
यान्नपाश्वः ४७५ |
Pom s} #
SIGART: १८२ |
aang वा योगगिवोयम् ३५८ |
योगियान्ञवल्काः ११३,११४,११७,१२०,१२२,१२२; १२५, VRE, QOE LOT १८६११८७, १८९, २०७, २१०,२१३.२१५.२१६ २२०,२२१,२२२, २२३, २३५, २२७,२४०,२५१५,२६०,२६४; २६५,२७१ |
रल्लाकरः YR!
रलमाला ६५।
राजमात्तर्डः २२१ ।
र्द्रधरः; ८६ |
नच्छोधरः १५,१६,६१,७२,२०४,२२०, २२२, २२७, २५९.,२८२, २५२,२६५.,२८२,२८०,२८८,३८ ५,४२८.४६ १ ।
AGA: २०४। ` ¢
लघुहारोतः १०६,१०८।,२४४ | । 9
घुापस्तम्बः 288 |
लिङ्गपुराणम् Rey |
वराहपुराणम् QU, RAS, BEL, REV, BAR BYE |
afers: 22,82,98,22E, 28%, २२५२२३४, ३४४, २५२, २८०, BoT BLO BRE, BAY BEL, BER, BER BRE |
वाचस्पतिः get |
. वामनपुराणम् २२,६४,१०५,२२८,२२९१४२४,४५२ । वायुपुराणम् २१,२२,२५,४९,१०७,२२५.२९२॥ `
वातिकम् २३८ |
वाशि रामायणम् ४।
fast: ८५।
विज्नानेशखरः ५४,८१,८६,८७,२८७,४५६ |
विज्नानेश्वरोयम् २८५,४५० |
विश्वामित्रः 2,258 ।
विष्णुः ५६,५७,५८,६२,६२७०,७२,८५,१२२,१४१, १४४, २४१, ०५९, 99,829, BAC, RAS ARLE, FSR, VAC, २४२, २५.२,२५०,२०१.,२०२,२०६,२०८,२८ १, २८१, ४१२; 8 १७,४१०,४२४,४२९,४३२२,४२६ |
विष्णुधर्मरात्तरं १२.२५.२९.८२ |
विष्णुपुराणं २,२४,२५,२९,२९,२०,२५.५९.,६०,१२०,१२१,१८२, वि, 6, NEM, R98, २०५१९०६, VIO, AVE, २१०, २२१, २२४, २२८,२२०,२२४,२२५,२२६,२६२,२ ६२, २६५, २६६,२ €<, २७०,२०२,२०२,२७०४,४७५ \
विच्णुवामनलं २५८ |
विष्यति 222,222, 294,222 |
वेदयशास्तं €१.२३७०,२८०,४४८,४६७ |
व्याघ्रपाद; २२४ |
व्यासः २४, ४०, ४२,६०,६२,०४,१११,१२०,१२२,६२०, VBR, ४३२८ |
WH: वा शङ्लिखितौ २३६, २८,९२,५०.६४.७०,७१, ७२, SR,
ग्व
# १० |
TH, १२१, १४८,२०५,२०७,२२१,२२७, २२२, २२२, २२६, ABR, REO,RER ROW ROO ROE AAW ARE, BRE, २२७, BVO BLB VLE, BRo, BRP, BRE, BBY BRE, BEL BER ।
WEI yor |
शातातपः २५.५२,७८,११२,१४७,२२८,२४१,२५०,२५२, २५९, २१०,२१८,२२९.२२२,२४१,२४२,२४४,४०२,४२७।
प्रारदातिलकं १९४ ।
शासं ८६ |
शिवपुराणं १७८,१८४,३६१ |
श्ट: १२, २२, २५,२८,४२,८५,८७,१०१,१०२, १०८, Loe, ११०, १६५.,१७१, PEARLS RRO RA AIPA, २०६; २११, २१९,२२०.२२०१२५४,२५५,२६४, २६७, VOT, २८०, STR, BAR, VBE, BBE, BOs | |
WHEAT: «4B AAR, VEL |
शदिसार संग्रहकारिका 252 |
WITH: १५१५।
MAAATSTAT ३९२ |
सुति; AT वेदः २,५,१२,८७,१०७,१२२,१५२,२७४,२८२, ROY, ४१६.,४१९.,४५१,४६ ० |
घट चिंशन्मतं २८९,४११,४१७,४२२ |
संग्रहकारिका १९।
सम्प्रदायविदः ४२३२)
संस्कारसार्ः ॐ)
सत्यतपाः <२।
सम्बत्तः ४६,११८,२३२३.४२०,४३२ ।
ALGAE: ६।
सुमन्तुः >४४.,२२१,२२२,४११.,४२२.४२६,४२ |
स्कन्दपुराण २१,८२,१०२,१०२,३६०,२९२,४२७ |
स्रानसारः २५५।
FATA, ५, ४२,६,८४,१५२,१५२.२२०,२४०,२४६,२९१. VOR, २७,२२१,२२५,२९०, २००१४६० |
स्मतिरन्नमाला २४.२८६ |
स्मृत्यन्तरं ५७, ५९, ६०,८२,८७,१२४,१२८,१२०, १५१, १८०, १९१, २२८,२४१,२४२.,२४४.२४१५,२ ४८, २५०, २७१, २७५, २७८,२२४,२२६,२२०,२५१,४०२,४०८.४२२.,४६< |
हरिदहरभाष्यं २२४.,२२४,४७५ |
BUCA, १२, २०,२२,२४,२८,५९,१०६,११२,१४८.२४४,२४८, २५२, २२८, AYO JEY VEE FIO AVE २७८१२८८, AC, २८९, HOR GOR VIO SLE, BR, BRE, BBR, ४४६, ४५४,
४६२।
आचारसारस्य विषयानुक्रमणो |
- अकामतः गवस्णृष्टस्यश सानम् ग्रत्तमाला
अन्नमालालक्षणम् अक्तमानाग्रथनम् अत्तमालाग्रहणाधं सूचम् र्षमालाप्रति्ा अक्तरटेवताः
afadtafafa: अ्ङ्गसतिनैस्तपण निपरेधः अङ्गलिजपविधिः श्रह्गल्यादिजपे फलम् अजोर्गणदौ सख्रानमात्र कथनम् यरतिधिभ्योदानविचारः
अतिथिविशेषाचने फनलाधिकयकयनम्
अतौतचण्डएनादि Wea aI
प्रा्यित्तवित्िः «
gs
२२८ १७८ १८० १८१ १८१ १८२ २१४ १५१ २६१ ९८५ १७८. २२५ २२६ २२८
२२८
१ प SS “Nee
अधोवायुादिषु प्राय्ित्तविचारः
अध्यापनरूपः पञ्चमोवेदाभ्यासः
PATH
अनभिवादयलन्नणम्
अ्रनाखरमित्वलक्षणम् `“
अरनुदकमूत्रपुरोषकरणे नखादिप्राश्ने च प्राय्ित्तम् अनुदित निण्यः
अतुपनोतदिजशूद्रस्तोभौचनिणयः
अरनुपनोतस्य वेश्वटेवकरण विचारः अन््यजादिक्लतकूपादौ स्रानपाने प्राय्ित्तम् अन्वष्टका दिदे तिलतपेणाभावः “` अन्वारश्भरशब्दाथं विचारः
अन्वारेदणदरौ अभिवादननिषेधः .
arate अष्टविधानि
अभिवादनक्रमः vee vee vee ज्ञताभिवादनस्य शूद्रस्य ्रशौोन्वादाकरणे दोषः अभिवादय ज्येष्ठलक्तणम्
aaa चतुव्विधम् |
अभेष्ये दद्द्रियप्रविष्टे प्रायशित्तम् ``. vee अष्टधाविभक्त दिवसक्षत्यानां varia: अष्टधाविभागे प्रातःकत्यनिर्यः .“" 1k
्र्टमभागल्लत्यम् अ्रटटविधानामभच्याणां समासि ्रष्टात्तरजपविधिः ग्रससुद्रगानदो-स्रानफलम्
IT श्राग्नेयस्रानम् आचमननिणयः आचमनस्यते विध्यात् तिविधाचमनकथनम् अचमनानुकल्यः .* coe ्आचमनापवादः .** श्राचारनिरूपणम् आचार प्रशसा vee आचारस्य कञ्ममूतत्वात्कग् प्रशंसा ... आ्आतुरपथिकानां शौचनिणयः
श्रारखङकुकुटवरादस्मगं GUAT च स्नानम्
्राय्रमधम्मसखरूपनिरूपणम् ्रखयदुष्टान्यभच्याणि अआआसनप्रमाणम् "'"
उ उच्छ्ष्टिविप्रस्य तादटगविप्रस्मशं प्राथयित्तम् उत्तरोयवम्तम् ve
पृष्ठ
४२९ ४२७ २०१ २२०
उत्तरोयमन्वः sae ae z ८१ उत्तरोयधारण्प्रदेशः ` `` ee see ८० उत्तरोयवस्वस्यापि निवोतलादि कथनम् „~. २७० उदक्यादिस्पणं प्रायञ्चित्तम् ~" ee २४२् उदितनिणयः ४ oe ९१. १५२ उड़ तस्राने मन्तः ... oo च २५४ उदडुतखराने माज्ननप्रकारविेषः ˆ“ ` २५४ उदतोदकतपेणविषिः vee ~^" २६१ उपस्थानादि तपणपदतिः ee surmaiat नरौनां रजोदोषाभावविचारः + २२४ उपानहादिभिरदैषितवाप्यादि शुद्धिविचारः ““ , २५१ उपोषित-त्रति-कत्तितकेण-तैलस्यगे दोषकथनम् `" २२९ उष्णोषमन्तः ` क vee vue ८१ ऋ ऋतौ मैथुनो सरे प्रायचित्तनिणयः La ०. २४२ ऋष्यादिस्मरणएविचारः vee a १८८ ए एकवक्तसद्रात्षपरोत्ता «°° “` ट्ट एकवक्तादिरुद्रात्तधारणे फलम् ˆ. ve éc एकवसेणए जपहोमादि कश्मनिषेधः 03 ८० `
एकदहस्ताभिवादनलिपेधः vee vee १४४
ॐकारकल्यविचारः
का करादौ रुद्रा्तश्ारण VET कनि्टस्य BITS दोषः RAHA प्राययित्त कथनं
कञ्मनित्यतलक्षणम्
HATA asian जलस्पशादिना शुद्धिः
कश्मलादिल्तणम् क्मलादियुक्ततोधाश्डिः
काकाददिभिः सखोपरि अमेध्ये छते प्रायशित्तं काकाव्यमेध्यस्य aga wan गुरुप्राययित्तं कापिलस्रानं ...
काम्यल्नान लक्षणं
कालदुषटटान्य भच्याणि ---
aaah कथनं
कुर्डादौ स्पण्गंस्पमशं विचारः
कुश विचारः
कूपाद् Aaa
कूपादिषु सुतपञच्चनखेषु तघां शडिविचारः
कूपादिपतित-नरशरोरविक्छिन्र-जलपायिनां-शडििविचारः
qT
क्रचिमजले तोधावाहन प्रकारः कष्णाजिन दानग्राहि an प्राययित्तं ana पट्रवस्वाटोनां मेद कथनं क्रियादिस्रानलचणं क्रियाङ्गचमनं क्रियादुषटान्य भच्यारि ate मध्वादि युक्त तपणफलं
ग् गखश्दाटशनाम पटनकालः गण्डयुष्य निण्यः गन्तं AAA Maal कल्यव्याख्यानं गायतोन्यासः गोतापटन कालः गुव्वभिवादनं गुरु विचारः गुरुमङ्कल द्रव्यद शनं ग्टहस्यस्याभ्यङ्गविधिः
ग्टडे टेवाचनं
रहे पुरुषस्क विधिना नारायणप्रूजाविधिः
गोग्रास दानं
ष्ट
२५४ २४४ Gy | ९२४ ९
४१०
२६०
223 ४० २३२२ २९७ २१२ १९५ १४१ १४१-१४३ १९२ २२७ २१० २१० २३५
ग्रामयाजकस्पशं प्रायथित्तम् ग्राम्याख स्ये प्रायधित्तं
च चरण्डालच्छायाधिष्ठाने ब्राह्मणस्य सचलस्रानाटिकथनं चण्डाल पतित-गोवाल व्यजनस्यात्यन्त सान्निष्ये खानं चर्डाला दिस्पपरनिमित्तं wera नदयादि नियमः चर्डालादि परिग्टहोत जलपाने प्राययित्तं चर्डालारूटे कशाखाख्ितौ ब्राह्मणस्य सानं चर्डालेन सहाध्वगमने सचेल स्नानं चण्डि कास्तोत्रपठनकालः vee ree चतुर्थोनवम्योरपि तेलग्रहणनिपरेधः चतुृष्यादिषु तेलादिग्रहणे दोषः चिति quat: कम्र समासौ ana aA fafad, कर्ममध्ये quay भिन्रसखगं ar faatfe anay निषध्रेऽपि qageufaaic: चेत्यत्रक्षादिस्पगं सचेल ala
क्छ छचाक दय UAT ब्रह्मदत्या दोषः
ज जपदेणाः
जप्रयन्न विचारः
पृष्ठ २४४
२४१
पठे जपसाधारण TART, ve se १८६ जपस्य जपसमपणस्य Wea: ve sf ३०९ जलचलुकपान विधिः nee vee २५४ जलनमस्कार मन्तः ... ae ae 20% जल मज्जन प्रकारः ... „°. ~.“ २५४ जलमध्ये तपरणविधिः .. क A २५९ जलमध्यतपेणे आवाहनङ्रुशस्थापनं oe २६९ जल दिः क a ve २४७ जलान्तरासम्भवे रजोदोषाभावविचारः ०० RG जलानां शदाशदधो प्रमाण्वाक्यानि ne २५२ जलाभिमन्तणं क vs -“ . २५४ जलाशयात् ग्ट्हागमनप्रकारः ... vee १५० जक्ते शिरोमज्ननराविस्नानयो निषेधः ~“. २३२ जातिदुष्टानामभच्याणां समापनं न ४०९ जाह्कवो जलतुलस्योः पय्युषितत्वविचारः or २४९ जोणवस्व परिधान fata: ~. ^ ot जोवत्पिलकतपणविचारः ८ an २७० जौ वत्पिटकस्य कछष्णतिलतास््रपा्ेस्तपणनिषेधः २७१ जोवत् पिकस्य endl निमित्तमन्तरा स्राननिपेघविचारः „०५ रः २२५
ज्ञात्यन्नाति-प्रेतानुगमने प्रायधित्तं ... + २४१
ज्यायसां कनोयसो नमस्कारविचारः ‘sy
तडागसरो AAT
तत्काल चण्डाल Wea खानं ...
तपण विचारः
तपणविधिः
तपस्य नित्यता =...
तपणस्यद्भानादित्रकयनं
तपणस्याकरणे टोषः
तपेकाले सुद्रादगनं
quay टम प्रमाणकथनं 16८ a
तपे तिलसहयादिचारः
aay ख णरौप्यादययभावे दोपः
तपे fusdiaa पाचेण पाणावपि जन्तग्रहणं तपणमात्र जलस्य जनलात्खलादा उदुती प्रमानं aut प्रागुत्तरटत्तिणाग्रेयु तत्तत्कुभेषु RAT देवादोनामावद्टनं
तपरे जलमध्यखितस्य sana विचारः
© ~ = : तपणे गटहादिपु sea wa प्र्तप विचारः
© म~ ~ eg तपगे नद्यादि तोरस्थस्य तज्ज gag विचारः...
Ow ~ न~ तपण जनलख्ितस्य स्थने जलप्रत्तपनिपेधः
पृष्ठ
२४४
ae
तपणक्रमोक्तपुराणादि पदानां विशेषण विचारः २६७ तपे णेनाद्रवासेत्यादयुदनन्तेत्यादिवाक्यानां व्यवखा २६२ तपरे अरसंस्छतप्रमोतानां वस्तनिष्योड़तिजलदानविचारः reg तप्रणोत्तरकश्यविधिः ... tes ०. २०४ तास्रपात्नादिना तपण्विधिः .-" ee २६१ ताम्बूलचव्वेएनिमित्ताचमनम् | ... २८१-३८२ तास्वलादि भत्तणविचारः ve ध. ८० ताम्बूले उच्छ्ष्टिविचारः ves ५ हि तिथिविशेषे त्तौरनिषेघः ~". “+ ` १०५ तिथिनत्ततरयोस्तत्तदयासिमात्र एव तलनिषेधः .“ २३२० तिल्लकधारणप्रकरणम् ee er
तिलकस्याक्लतिः ˆ“ ` "*" 0 £2
faaagunnaaiefata: + ee २६२ faafaza सन्वदाखरानं विधिवचनात् se 222 तिलाभावे तपणविचारः nk त २६२ तीर्घविसज्नमन्वः ,.. | .. च २०८ तुलसोमालाघारणम् “` ee es १०२ टतोयभागक्लत्यम् “` ~. 7 २१८ तेत्तरोयशाखोक्तब्रह्मयज्नविधि समापनम् oe २९४ तेलग्रहणे कत्तेव्यत्विचारः oe "^" ARG
तेलपदस्येव तिलभवन्नेहपरत् कथनम् ” QRS
तेलपदस्य सापपादौ गोणत्राचतुरभौष्वपि तद्रदणविधि
तलनिषपधदिने तिलामलकपिष्टेन
मलापकषंणस्रानं ततो मध्याङ्कस्रानम् तलाभ्यङ्गादौ मूत्रपुरोपो तगं पञ्चगव्येन शदिः तेलोपभो गनिपेधात्तलभक्तषणस्यापि निषेधः चयोदण्यादो शृद्रादोनां सख्राननिषेधः ्रिकतच्तलत्तणम्
ट्
द गसस्रेहमानुघाखस्िस्पगशं प्राययित्तम् दन्तधावन प्रकरणम् ,.* दशदिग्द्वतानमस्कारः दिगादि नमस्कारमन्तः दिवसस्याटधाविभागनिणयः दिवसे नित्यनमित्तिक क्यनिणयः दिव्यस्नानम् देवखातलक्तणम् टेवग्टमम््ाज्जेनादि देवकार्याणि ... टेवयन्नादि पडतिः टेवलकनलक्षणम् देवलकस्यगं प्राययित्तम् देवादि तपेणक्रमविचारः
ue AAs
RRR 22
२२८ २२५
€.
२४२ ५५ 253
206
देवादि तपणविधिः
Zarfeaat जलाच लिविचारः
देवाचनादौ पय्युपितजलनिषधविचारः देवालयसभादौ समुदायत्वेन नमस्कारो न प्रत्येकम् डादशमहानयः
दितोयभागकल्त्यम्
दिराचमनम्
धञ्यप्रमाण कथनम्
धश्मस्सरूपनिरूपणम् ....
धालोपिष्टेः स्रानविचारः
धातौपिष्टेनवम्यादौ Baa Blahdy: TAHA मालाधारणम् ०९. ज
नदोनां रजखलाकालविचारः
नद्ानोतजलेन WF द्रव्यप्रोत्तणम् ... ~" नयादो वहदकसम्भवे कतिमस्नाननिपैधः
नन्दासु WARE ATH:
नमस्कार लक्तणम् `` च
नाम कोत्तननिण्यः .. a ie
नारायण AU - ee
ue
२५९ Ree R85 १४८ RRR २०३
नित्वकालनिणयः
नित्यकानात्जन्यकालोत्पत्तिः
नित्यनेमित्तिककाम्य aaa नित्यस्रानस्य तेविध्वम् निव्याहोरात्रक्लत्यविचार समापनम्
नेमित्तिक स्नानलक्तषणम्
— नवेदाभक्षण विचारः
पक्तहोमविधिः
पञ्चधावेदाभ्यामविचारः पञ्चमभागकत्यम्
CAAA पञ्चमदहायनज्ञप्रकरण समापनम् पञ्चमहायन्नलक्षणएम्
पञ्चमदायज्ञफनम्
पतितादिस्गशने मचनलस्रानम् पद्मात्तमानलाधारणम् . “`
पच्चंपित sagt: विचारः
परक्षत निपानादि ब्नानविचारः परङ्लतजलाशये पिर्डाद्तिं विना ala दोपः .., ated तङागादििषु fuwteta कथनं परिधान वस्व aa: ... one
£ © परिवत्तितवासमस्तपणविधिः bs |
ufcana विचारः
पलार ADAH प्रायचित्त निखेय: पशु fear विधिप्रतिषेधौ पादेतराङ्गन श्मशानस्य च आसम्बत्- सरनित्यकम्भाकारिस्पशं प्राययित्तं पितामहो waa alaara aud पितामद्यदि aaa faarfe aaa पितामहादि तपेख विचारः
पिद यकज्ञविधिः
faaan नित्यय्ाडं
पिठयादादिषु तैल यह निषेधः पिटश्रादादौ तिलतणाभावः
पिचादितपष्ेऽपसव्यत्वकथनं
कि $ कि 0 e पित्रादि तपणानन्तरं विमाटपिव्यादितपशं
युरोष दशने प्रायित्तं पुरोपोत्छग निखयः पुरोपोत्स्ग निभरेैधनिणयः
पुरुषाथाचमनं
पूर्विमायामपि धनादिकामस्य तंलग्रहणविधिः ....
पोष्यवगे aaa
पोष्यवग पोडने दोषः ve
कि
चष्ट
२७९ २४३ ४ ०६.
२४४ २७६ २७६ २७४ 285 २२६ २२९ २६२ २६९ २७७ RR
२०
२१
४८
२२० २१९ २२६
पोष्ववगभरणस्य ya तत्फलं च
प्रणव जपविधिः
छतप्रणामस्य शूद्रस्य सखस्तिकरण दोषः प्रतिपदादिषु ब्रज्ञानादपि तेलग्रहरे दोष कथनं प्रतिपदादौ तिलपिष्टनिपेधस्याराग्यस्नानविषयत्वं प्रत्यभिवादन विचारः
प्रत्य भिवादनानन्तरं कुगलाटि प्रय्विचारः प्रत्यभिवादनानभिज्न नमस्कार निपेधः
प्रथम VTA
प्रयमत्त॒निणेय समापनं
yaaa शान्तिविचारः
प्रयमरजो विचारः
प्रथम रजमि वारतियिनन्त्रफलं
प्रथम रजसि जन््मनत्तत्ादिपफन्े ..*
प्रथम रजसि प्रातरादिफन्त
yaa रजसि लग्नमासकुतिधिफलं
waa रजसि परिधान वस्वफनतं
प्रथमवेगित-प्र्ोभित-तोघ्ेविनिःखत नदौनां-जलामग्राद्मल-
विचारः प्रापे कत्तव्यानि
प्रपादि जनानां विपत्तौ enfang पानममाचारः
@ ew )
ae प्रपादि जलानां ae विना विपत्तौ अग्राह्यतं “` २५२ प्रसिद्वस््ाणि vee त - ot प्रातःकाक्ते दर्भनोयादशनौयानि ... ध. २९. प्रातःस्रान one els न ६२ प्रातःस्रानप्र्यसा ˆ vee ५ ६२ प्रातःखरान विधिनाघमषेणेन वा मध्याह्ृस्रान करणं २५४ प्रेतधुमादेः कामतः स्प शऽभ्यस्ते प्रायथित्तं । a २४० FAAS UT सचेलमम्भोऽवगाहनमगिनिसखशनादिकं २४०
व व्रह्मचारित्वाददि लच्ण कथनं 4 क = ब्रह्मचारियति वानप्रस्यशौ चनि णयः af २६ ्रह्मचारियतिविधवानां तैलाभ्यक्गादिनिषेधः .. २२७ ब्रह्यपूजाविधिः ^ sae Ae २०४ ब्रह्मयज्ञविधिः ves क “` २५६-२९४ ब्रह्मादिपरूजा तन्सन्वाख्च व ` - २८० ब्रह्मादितपेशे एकवचनस्य देवतपसे बहुवचनस्य च प्रयोगः २६८ ब्रह्मादौ नां waa जलाच्नलिदानं .. ve ३०८ भ
भगवति asad सम्पण-निणयः ... vee 22 भस्मधारण oe + ie १७०
Walaa प्रायथित्तं | 4 ४२
भ्रूतयज्नविचारः भ्रूतयन्नविधिः भूमिष्टादिजलेषु उड तजन्तापेत्तया पुखाधिक्य कथनं भोजनटेगः भोजननिषिडटेषः भोजनविधिः भोजनपातविचारः भोजनकाले आ्भिमुख्यविचारः भोजनमष्येऽकस्मादन्रादिप्राप्ौ fauyna चिन्तनं भोजनानन्तय्यादौ aafars: भोजने निषिदासनं VIHA: भोज्यक्रमे भोजनप्रकारः भौमस्नावर qa मक्तिकादोनामस्पृष्यस्यगं दोषाभावः मङ्गलद्रव्यदशनं मङ्न्द्रव्य स्वरूपं मण्डल ब्राह्मण विचारः मदयभाण्डटोदकपाने प्रायथित्तं
मध्याहसन्व्या विचारः `
पृष्ठ
af २४७ २२२ २६२ ३७४ Rc 399 २०२ २५५. २२५ 399 २६१ २७०
OF
२४६ १८२ १८२ २८७ २५२ २५५
मध्याङ् सानविचारः...
सध्याद्ृस्रानविधिः
Was सनस््यापदतिः ---
मष्याद्सन््यानन्तरं जप्तव्यकथनं
मध्याह्कसन्ध्यो पाने विशेषः
मध्वाद्धखराने तोधावाहनप्रकारः मध्याङ्स्रानाङ्वेगुखे प्राय थित्तं
मध्याह्कजपे हस्तसख्ितिः मध्याङ्कतिलकवणकप्रकारः
Wats पूर्व्वौक्तरोत्याचमनादिः
WAS गोपालप्रूजाध्यानं
मनुष्ययन्नविधिः
मनुष्यमरौच्यादितपेणे निवो तिल
मन्तस्रान
मलापकषणदि तिविधस्नान wat
माघे catia स्ानविचारः
मातामहे जोवति प्रमातामहादि पुरुषतयतपेणं मालजोवने मातामहादि तपंणविचारः माट-मातामह-तत्पत्नौ तपरे जलाच्नलिविचारः मातादोनां गहितेनाप्युपायेन पोषणे दोषाभावः
माधष्याङ्किक arena:
यी >
पृष्ठ माध्याह्किक कम्मानन्तरं ग्दागमनप्रकारः ... २१० मानसस्रान Re oS mae ७& मानस ख्रानदेविध्यं ... Ae ~“. 99 मांसमव्छयभक्तणवि चारः vee vee 2a माञ्जनप्रकारः ee ०५. ०५५ २५४ मालाधारणप्रकरणं .* क +,“ (3 ~ मितरषूजाविधिः vee ०१८ ४. २०६ सूतशौचनिणयः ... ae ee २६ स्रूवशोचापेक्या yaar दिगुणं शोचं -** | ३६ सतपञ्चनख-नटोशडिविचारः क 06 २५२ मधुने प्रायञ्ित्तं -. „ ~“. २४२ सौननिणयः ^ ye > २८
य यज्नोपवोतप्रकारः ^. 7 ee ८७ यज्ञोपवोतस्यावश्यकत्वविचारः + oe at याव्रादौ स्र्ास्गविचारः vee vs २४६ र
रजकादिभिः शिरोव्यतिरिकाङ्गस्पगं शुदिविचारः.. २४२ रजस्वनाधन्प्ाः „°. ह ve ४६२ रजखनलाया Waa प्राययित्तम् vee ४६६
रजयकनिणयः . ध क Boe
रथ्यादोनां शदिविचारः
रच्याकदमतोयेन ASE WN प्राययित्तम्
~
रविवारादिषु तेलग्रहण समाचारः स्तोराभमेव नपुंसाम्
रसदुष्टान्य भच्याणि राचोभोजन विचारः रालौभौ चनिणयः रुद्रपूजा विधिः रुद्राक्षमाला धारणम् .. रुद्राकधारण स्थानम् `
RSTAATATATABT a लच््ोस्तो बपटनकालः व वन्दन MATA
वज्जपारेषु तिलभवातिरिक्त तेलग्रणएविचारः © वणनिरूपणम् वषाकालभेघोद कस्याकालमेघोदकस्य च एदिविचारः qauga विधिः ˆ ves वस्वपरिध्ान प्रकरणम्... वस्तपरिधान प्रदेशः “` ee ote
वस्वादि शदिविचारः ---
१९ द
ऊट
छ
rr tp tae क ०
वस्वारौनां ग्राह्यत्वाग्राह्यलविचारः -- वाक्प्रगस्तादौ स्रानविचारः alanaqigquaag प्रायदित्त विधिः वायव्य स्रानम् विन्मृत्रलेप श्डिनिणयः विन्तोर्गायेसुपविष्टस्य तदकरणे परौ चनिखयः - विनायकस्तोत्रपठटनकाल्ः विप्रस्याज्नानान् शृद्राभिवादने प्रायचित्तम् विप्रादौनां नामान्ते शादि प्रयोगः fama विष्णुप्रूजा anata ` `` विश्णुपूजाविशेषः विष्णुनिम्भाल्यघारणम् ... विष्छ॒नामाट्रक पठनकालः विष्णोःसदहस्रनाम पटनकालः विष्णादि दटेबपादोदकादोनां पय्युपितत्रविचारः. . दद् नमस्कारः वष्टितशिरस्त्वाद्दिना दृवादितपणनिषेधः वेधनिस्माल्यग्रदणव्यतिरि क्र ahaa सचेलस्रानम् वेश्वदेत विवारः वश्वटवाध्िकारिणः
| ४
( २२ )
भ्रा गह्चक्रादि धारणम् `. शडःचक्रदयस्य धारण्क्रमः शङ्चक्रधारण मन्वः ्ङ्कतपेणविचारः
णयनविचारः
प्रयनपडतिः
भयनपदतो कतु विचारः शव्योल्ानप्रकार निणयः
शिखावन्यनम्
शिरोऽभ्यङ्गगावशेष तलेन ्रङ्गाभ्यद्निषेधः
शिरोमन्वन्यासः
शिवगङ्गालत्तणम्
शिवदादशनामस्ोत्र पठनकालः गेवोत्तरपिम वादिनो acter फलम् Cafes जलपाने प्राय्ित्तम् शुयथेमाचमनम्
watauga:
खादाभावे तम्मतिनिधि तिलतपेणम् खोमहाप्रसाद भक्तणम् ,. काकादोनां विडादिस्य्गे प्रायधित्तम्
२६० Bs ४४८ ४५० व
१०४
२३०
"२१४
२१९ १८९४ २१९ २५२ ४१५
२४
२६२ २५९ AIX
(B22 )
ue vaifers विधिः ३४९ श्वादौोनामकामतः कामतो वाधमाङ्गस्पे प्राययित्तम् २४२ ष षष्ठ सप्तमभागक्षत्यम् - ४२७ षष्टो चतुद wifey सेहमातनिषेधः |. २२८ स संक्रान्तौ तदवच्छिन्राहोराचे तेलादिनिषेध विचारः २२१ संसगदुष्टान्यभच्याणिि ४३२ सगोतपदनिरुकतिः २७२ सनकादितपेशे पिहतपेरे प्रत्यच्जलिमन्वाभ्यां- anata निण्यः = सनकादौनां तपणवादः २६७ सन्ध्याप्रकरणम् ११३ सन््यानन्तरं टेवतानमस्कारः १४१ aaa तेलभक्तणशस्यापि निषेधः २२९ सप्तम्यादौ तिलपिष्टनिपेधसतु धनादिकामस्येव २३१ सप्तरात्रोषितविष्ठाया अरप्रभिन्नायमानायाः शुदिविचारः २४७ समयाष्युषितनिण्यः १५२ ससुद्रस्रानफलम् समुद्रस्य पुख तरतच्च न सब्वतपणानन्तरं जपविचारः २७७ सद्ृज्ञेखापरनामकानि भावदुष्टान्य भच्याणि ४२४
(र) 1
तासा कतन्यानि :--
मायंसन्ध्याविचारः
साषपादितेलक्लतपूपादौ न भक्षण निपेधः
Sua विचारः
सुवणेकुशादि धारणम्...
GAIT AAT
सूथ्याघेदान विधिः
aaa विचारः
सूर््यांपस्ान विधिः
सूर््यावलोकन मन्व; ... सूथ्यप्रदक्तिण मन्व;
स्व्यपूजा विधिः
सूय्यनामाषट्टएत USAR: सूय्यस्तवराज पठनकालः
स्व्यास्त चर्डालादिस्पशं प्रायचित्तम् स्फटिकादिमालासु विभिन्र-फलनिणयः खक्षत-जलाश्य स्रानफलम् ee aurageig भक्ताणि.*`
auqray auusfa विशेषः
ख णपात्र तकौलकानाच्च निल्यलादिः खण्¶दिपाततपेय फलम्
।
BL Gadadhara, Rajguru 1. Gadadhara-paddhatau R5G3
1904
Vel
॥_ अ eS | tke,
PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY