0 ee ed =F =" GOVERNMENT = INDIA DEPARTMENT OF ARCHAEOLOGY CENTRAL ARCHAOLOGICAL a LIBRARY | | D.G.A. 79 , GIPN—54—2D. G. Arch. N. D /56.-—25-9-58-—1,00.000. ~ "यक नी = ¥ + ५ + भ" “ | y y y ey IE! ad GA 2 Ad Yerys fa, . = च ॐअ. $ eve rte, | * + ¥ ry wv „~ ---* y 9“ ॥ क छि + ¥ ^ । + ¥ ~ | ey, eee ०५४ ७१४१४ vey Yer | $ # न. ey? गि 1111114. yey ® f , कषे हेष. सर्षिे ~ ehh TT PV र रर aerate RN सरभस ^ - - i etre te १ ५ ०५५. 4 ३ खु r के क ह $ ऋ लि ^ ae ५ AS > ~ " क भ कै ऋ-के के. $. ४, रो x Ar Ae ५,६.९६ | $ ५५ ह # ^ +^ : ~ AY * Cems AK RRR क. ५.९ ९ anal रेके ^ ५५५ स venta“ Ant ९7 mat 4 ^^. +» ^^ A AA | ५५. > १.४ ९०१५१११ ५१... * ‰ # + padre. म, TY ghee ^“ ^ ~. +... [01 8 4.५.६.4१६4 ¢ ^ 64 | "ARAM ASASAMABAAAA Ay A १५ g 4454 ANNA G4 क ^ | [व 1 a A ॥ ^^ 44५4५५५५ ३५३५१, न ह जे द्व अ LK BIBLIOTHECA INDICA: £~ A Collection Of Oriental Works PUBLISED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. ~ नै ~+ aera Fs roo) ^ र ~~ * 4 vr New Series, Nos. 1180 € 1188. 1 पूः GOBHILIYA GRIHYA SUTRA; WITH A COMMENTARY BY THE EDITOR. ( Thoroughly revised} EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRA KANTA TARKALANKARA (ERE GENER A! Po, Weise ' ^ - (॥ {5 (11029 HO ae CALCUTT VHrrayRare oe 1908 ५. ५. ‰‰५^६० | गोमिलगद्यसचम | iz ६4 my | ~ eg 1 ४. f कै * , व ke BH i *, Wey ~ ‰ | ty 3 : J a 3 mee § ee वि rt ४ , रः ५. | 4 + का म क + "=^ a! ह re ८. - & ५ @ ` AeA IAAI aA SAMAR AST: क्तमाष्यस हितम्‌ | ata परिशोधितं afcafda परिव्यक्त परिवडितञ्च। ( दितौयभागरुपम्‌ दितौयसंस्करणम्‌ . ) STA aye nt al सियातिकसोसाष्त्याख्यसमाजानामनुमत्या व्ययेन च ` कलिकाताराज्ञघान्यां नं २७, चोषेस सेन- स्यन्त सुद्वितम्‌ । ॥ शाकाः १८२० ॥ BP गे भिलोयं VACA | ठतीयप्रपाठकरे प्रथमा खर्डिका। [, ४ + 1) 10011 ॐ Ta सामेराध | एवन्तावत्‌ fedta प्रणाटक्े शिष्यजिन्नासान्‌रोघादिवाहमैवा- दितः qafaar गर्भाधानाय पनयनान्तः संस्कारकलापः सूतितः | भअयेदटामोमुपनयनान्तसंस्कारसंस्सतेन व्रह्यचारिखा गुरौ वसता साङ्गो वेदटोऽधिगन्तव्यः। तथाच भनुः । ""क्रतोपनयनस्यास्य व्रतादेशनमिचयते | ब्रह्मणो ग्रहणञ्चैव क्रमेण विधिपूवकम्‌ | इति , “अनेन क्रमयोगेन dearer दिजः शनैः । गुरौ वसन्‌ सञ्चिनुयाद्‌ ब्रह्माधिममिकन्तपः'” | द्तिच। तथा चोक्तम्‌ “संस्कारस्य तदथत्वादिद्यायां पुरुष- श्युतिः"-इति। अतस्तस्य प्रतिपिपादयिषया तावदिदसमुपक्रमते, — अथातः षोडशे वष गोदानम्‌ ॥ १॥ ्रथ-शब्दः पूरव प्रलतजन्मकालानुकषंणाधंः। श्रय ,-जश्रकाला- दारभ्य Tet ae गोदानम्‌ , न पुनरानन्तयाद्‌ पनयनक्रा लात्‌- Gobhiliya Grihya Sutra, lot. If. (ब. 1. 2 गमोभिलोयं [ उप्र. १. } sfai धवा “गभोदिसह्या व््राणाम्‌"-इति सूत्रान्तराट्‌- गभकाल एवायणशब्द्‌ेन परासश्यते | तेनोपनयनवदिदमपि गर्भा- वधि मणन्ैव Met ay स्यात्‌ । दतियादेः कालविश्ेषद्योत- नार्थो वा ्रधशब्दो aula: | कथन्नाम? ब्राह्मणस्य पोडये aq गोदानम्‌ , क्षत्ियस्य हाविंशे , वैश्यस्य चतुव्विंे ,- इति । AMA मनोः स्मरणम्‌ | (केशान्तः षोडशे वषे ब्राह्मणस्य विधौयते | राजन्यबन्धोद्दा विंशे aye इाधिके ततः"? | इति । swam aa) यस्मात्‌ ,- “aera fast वेदमन्यत्र कुरुते श्रमम्‌ 1 स जोवन्रेव शूद्रत्वमाशु गच्छति सान्वयः? 1 दूत्सेवमारिष्मरणादु वेदाध्ययनमवश्यं कत्तव्यम्‌ । यस्माच्च ,- “तपो विशेषैविविषैव्रतैख विधिदरेशितैः। वेदः छत्‌सोऽधिगन्तव्यः सरहस्यो दिजन्मना? | शूत्यादिवचनाद्‌ व्रताचरणपूव कत्वं तदध्ययनस्य । अतः एतस्मात्‌ कारणात्‌ , षोडशे वष गोदानं नाम ad कर्तव्यम्‌ । गावः कैथा; दौयन्ते खण्डयन्तेऽस्मित्रिति गोदानमिति are नामधेयम्‌ । ततश्च, इतः पूवंमुपात्तस्यो पनयनव्रतस्यायमवधिः-- इत्यवगम्यते | एवच्च , बराह्मणस्याष्टवाषि कमुपनयनव्रतं भवति, कषत्रियस्यैकादशवार्षिकम्‌ , वैश्यस्य दादशवाषिकम्‌ ,-इति सिद्धयति । “श्रह्मवच्चस कामस्य काय्यं विप्रस्य cea । wm वलाधिनः षष्टे ैश्यस्येदहार्थिनोऽषटमे | [रप्र १. | VORA. | | इत्येतस्मिश्च पत्ते त्राह्मणस्यैकादश्वाषिंकम्‌, सतियवैश्यथोख घोडशवापि कमुपनयनत्रतम्‌ । उपनयनकालातिपाते तु ai न्युनतरमपि,-- इत्यवगन्तव्यम्‌ । न्यु नतर पकतेऽप्यन्ततोऽष्टो दिनानि aq करणोयम्‌ | तथाच WATT: | “समामासा अहोरावासुल्या ब्राह्मणचोदिताः | सावितमष्टभिर्बषेः कायं मासैदिनेञ्च वा?! इति । सावित्रसुपनयनतव्रतम्‌ । तदानोमेव साविचौप्रवचनस्योपदे- Wad तथाच पुरुषशक्तिभोलटेशकालवयोऽवसखा विषेण काल- व्यवस्था प्रतिपत्तव्या ।. अन्ये are: । यतः-नाचरिष्यन्तं संवदव्छरमुपनवत्‌ः-इति संव- स्छरमाजव्रताचरणस्याव्यन्तमावश्यत्वं qafagia, अतः कारणात्‌ संवत्स त्रताचरशत्‌ WARING Wei, षोड़गवर्षो- पनौतष्य च संवत्सरव्रताचरणानुरोधात्‌ परतोऽपि Teme गोदानं कत्तव्यम्‌ | तस्माब्रायमवश्यं कालनियमः ,--षोड्णे वषं मोदानम्‌-इति। एवं त्तत्ियवेश्ययोरपि द्रष्टव्यम्‌-श्ति। तदसङ्गतम्‌ ¦ पूर्वाटाद्तच्य््यासंग्रहविरोधात्‌। नाचरिष्यन्तं संवत्सरमुपनयेत्‌'-- इति गादानादिव्रतविषथमिति तवेव TTA: । तत्र तावदुपनयनत्रतं सावित्रा अरध्ययनाथं सावित्रं सहप्रवचन- चाख्यायते । उपनयनव्रतसमकालमेव सा विचौप्रवचनो पदेशात्‌ | मोदानादौनि व्रतानि देवपर्व्वादीनां बैदानामध्ययनाधीनि भनु- प्रवचनौयानि चोचन्ते | WATT व्रतानां पादेव AAS TATA ~ गोभिलोयं [३प. १ख. 1 प्रवचनस्योपरेशत्‌ । गुङैतावना कालेन ब्रह्मचारिणं शौचाचा- रादिकं श्ित्तयेत्‌। तथाच मनुः | “sqata गुरुः शिष्यं शिक्तयेच्चछौ चमादितः । श्राचारमनििकाययच्च सन्धयो पासनभेवच” । इति ॥०॥१॥०॥ चडाकरणेन केशान्तकरणं व्या्यातम्‌ tt 2 ॥ गोदानव्रत यत्‌ केशान्तकरणं के्णनामन्तकरणशं विनाशकरणं छेटनमिव्येतत्‌ | तत्‌ चडाकरशेन पूर्वोक्तेन व्याख्यातं कथितम्‌- दूति केशान्तकरणे «aga अतिदिश्यन्ते! तेनात्रापि शिरोऽभितः पश्चाह्धागकेशानां कपुश्णिकाकपुच्छलाख्यानां चूडा करणोक्तरौत्या छेदनं WAG! एवद्योपनयनव्रतान्ते ब्रह्म चारिणः कियन्तमपि कालं वपनं न aaa) अन्यधा पिच्छूलौभिः सह कपुष्णिकाकपुच्छलग्रहणच्छेदनादि कत्‌ मशकं स्यात्‌ । तथाच कर््प्रदोपः। “वपनं नास्य कत्तव्यमन्वाक्‌ गोटानिकाद्वतात्‌ | व्रतिनो वत्सरं यावत्‌ प्रण्मासानिति aaa: | दति une Hanon TAMAS ATU MM AIT प्राप्ते विशेषोऽभिघोयते — AMAT केशान्तान्‌ कारयते ॥ 3 AWA खयमेव केथान्तान्‌ कारयते न माता। कथन्नाम? [3¥.%q. | BVA | ¥ चडाकरशे तावत्‌ माता Farag लत्वो पविशति , तथागतच्च तमन्यः संस्करोति । Frac’ तु न बह्मचारो मातुरष्गतो भवति । श्रक्कमारत्वे नायुक्त्वात्‌। gage चेदानोमस्य्वखा- नात्‌ । स खल्वयं स्वयमेव कारयते न मातेल्ययमथः । व वा- चडाकरणे कुशलोकारयन्ति--इति बहवचनाद्‌ वापनन्मत्त- दनियम उक्रः। केशान्तकरशे तु ब्रह्मचारिणः खयमेव वापन- क्रिया नियम्यते wo ano | waq विशेषः ,- सव्वाण्यङ्लो मानि ATA ॥ 8 ॥ संहारो विनाशोवपनमित्यनथान्तरम्‌ । ऋज्वन्यत्‌ ॥ on ४ ॥ ° ॥ अयमपि fara: ,- गो भिधनं दक्तिणा बराह्मणस्य ॥ ५ tt मिथुनं स््नोपंसो॥०॥५॥ ON अभ्वमिथुनं चत्रियख॥ € ॥ दचिणा ue weno अविमिथनं are ॥ ऽ ॥ दक्तिणा--इ्त्येव । गरविर्मषः॥०॥७॥ ° ॥ Tada सव्वंषाम्‌ ॥ ८॥ amacfamat श्रलामे ata वा सर्वषां ब्राह्मश्ादोनां दक्षिणा भवति । efau चेयमाचाययस्यैव म ब्रह्मणः । कस्मात्‌ ? तस्येवोपनयनकेशान्तकर णादि कर्म्मोपदेणात्‌ | कश््रमूल्यत्वाच्चास्याः | वच्यति चाचायः,-- ““आच्छादयेनद्ररमिल्येके"- ति । “आ चा- सकाशे वाचं विषजेत,-वरं ददामौति , गोमिथनं दक्तिणा”- द्रति गणद्यान्तरे चाचाय्यारैव केणान्तकरणदल्तिणादानावगतेः | ब्रह्मणसु प्रणंपात्ादिका दक्षिणा स्यात्‌ । fuscia ब्रह्मचारिणः प्रावरणादिवद्गोमिधुनादेनोसम्भवः-- इति द्रष्टव्यम्‌ Wo WT ०॥ अयमप्यपरो fara: ,- अजः केश्रप्रतियाहाय॥<॥ केशान्‌. यः. प्रतिग्णह्वाति. वपनाधम्‌ , स खल्वयं केशप्रतिग्राद्धो- quae नापितो waa) ad कर्ममूल्यमजो देषः । wag भत त्रोष्यादिपातरक्ृसरासादनं न स्यात्‌, तेषां मूल्या्थतवात्‌ इह च मूल्यान्तरस्यापदेणात्‌ | अत गोदानव्रताङ्गस्य ara. करखकम््मणः परिसमासिः tone nog लाघवाथंमिदानों गोदानादौनां सव्वंषामेव व्रतानां साधारणां धरिभाषां वक्त मारभते,- उपनयनेनेवोपनयनं व्याख्यातम्‌ ॥ १० ॥ उपनयनेनेव पूर्व्वोक्तिन उवनयनं गोदानादिव्रताङ् व्याख्यातं कथितम्‌ ॥०॥ १० ॥ ° ॥ तवापि कञ्चिदिशेषमाह ,- [3a १ख. | VILA | ख न fasted वासी नियुक्तम्‌ ॥ ११॥ दह गोदानादिव्रताङ्गोपनयने पुनरहतं वासो न नियुक्तं न निय- मितम्‌- इति नियमे wa अनियमश्चोद्यतै। तेन पूवस्मिब्रप- नयनेऽदतस्य वाससो निग्रमोऽवमम्यते॥०॥११॥ ° ॥ नालङ्ारः ॥ १२॥ su नियुक्तः ॥ ० ॥ १२॥ ° ॥ नाचरिष्यन्तध्‌ संबत्सरमुपनयेत्‌ ॥ १३॥ संवत्सरमपि यो न व्रतं चरिष्यति तं नोपनयेदिव्याचाय्यखायें नियमञ्चोदते। ब्रह्मचारिणोऽप्यथात्रियमः सिध्यति स खल्वयं नियमो गमोटानिकणएवोपनयने स्यात्‌ । कुतः ? ्रत्र॑वोपद्‌शात्‌। तस्मात्‌ संवव्छरमपि व्रतंयो न चरिष्यति, तस्यापि प्राचोनमुप- नयनं भवति | Ta त्वाहुः । प्रकरणादट्‌वेतस्मिन्नुपनयने प्रापे पुनरेपनयनग्रहणं सामान्यायम्‌। तस्मात्‌ प्राचौनेऽप्युपनयनेऽयं नियमः । तेन यस्यापि घोडे aq उपनयनं , तस्यापि संवत्छरत्रतचरणात्‌ परत उपरिष्टा- दयि षोडशादर्षाहीदानं स्यात्‌, नतु षोडश णव वर्षे- इति ale VA परतो वच्यमाणा अण् war: सामन्यगोचरा एव-इति। नैतदेवम्‌ } 'उपनयेत्‌'- इत्नुक्ती वाक्वाधस्येवाघटनात्‌ । अरन्यथा- {भिधाने wage निषेधस्यालाभात्‌ । अतिक्रम्याभिधानाच्। समा मासा अहीराताः'--इन्युदाहतख्द्यासङ्गहवचनेन प्राचौने उपनयने विशेषस्याभिधानाच ततैतस्याप्रघसं : । सोऽयमुपनयतिः e गोभिल [39.27 खं. | सन्निहितं मोदानिकादिकमेवो पनयनमभिधत्ते न प्राचौनसिति। व्यक्तिवचने: खल्वयम्‌ । व्यक्तिवचनानाख् सब्रिहितव्यक्तिपरत्व- मानेयीन्याये सिद्दान्तितम्‌ । तत्‌ कुत वानेन सामान्यपरिग्रहः शक्यते वक्तम्‌ | परतो वच्यमाणानामादेश्ानां यथा प्राचोनेऽप्यु- पनयनेऽभिनिषेश्ः , तथाऽमिहितमस्माभिः ,-- ‘arena oe प्रयच्छन्‌ वाचयतिः--दत्यवे | परत्तदच्यामः ॥ ° ॥ १३२५० ॥ वार्चञ्चास्ये दण्डं प्रयच्छन्नादिश्ति ॥ १४ ॥ RAG: | दण्डं प्रयच्छन्‌-दत्यन्‌ द्यते क्रमाथम्‌ । कथं नाम १ ee प्रकषण यच्छत्रेवादिशति, न तु विलम्बेत- CUT. | दरण्डमन्तवाचनात्‌ परतः GSM Asst: । कुतः ? meaty, दण्डः प्रयच्छन्नित्येतावतेव निव्वाडे graced निर्दे सामान्यात्‌ पूर्व्वो्स्मारणाथम्‌ । तेन प्राचोनेऽप्यु पनयने दण्डप्रदानात्‌ परममौ sien भवन्ति। तस्मात्‌ सामान्य घञ््लममौषामिति सिदम्‌ ॥०॥ १४ ॥ ० ॥ ते ween: इादशभिः सूतेरभिधोयन्ते ,- AANA भवान्यतराधम्म चरणात्‌ ॥ १५ ॥ ana निघ्नं आयत्तः- श्त्यनथाोन्तरम्‌ । अधन््चरवााटन्ेवा- चाथस्याधौनो wal श्रचन्भ्रसंयुक्माच्यस्यादरेशमपि माकार्षो- fT hon १५॥ °॥ क्रोधानते ABA ॥ १६ ॥ WAI सूतम्‌ ॥ ० ॥ १६॥॥ ० ॥ [302 ख.] VVTAA | = a ग यनम्‌ ॥ 29 Il वञ्ञय-- इती दमितः प्रेतिसर्वत्रानुष्लनीयम्‌ । fad व्यवायः सश्भवद्लयनयान्तरम्‌ oo WH १७॥ ° ॥ उपरि शय्याम्‌ ॥ १८ ॥ उपरि शय्याम्‌ WINN उच्चतरं शय्यां वर्व्जय। तथाच मनुः । “Td शच्यासनच्चास्य सव्वेटा गुरुखन्निधोः" | efai रएवंवा- उपरि Geral शय्यां asa) तदनेनाघोभूमावेव शया कन्त चयेत्यु पदिश्ति ! तदप्याह मनुः । ‘gaia मेक चयामधःग्य्यां गुरोहितम्‌ | पा समावत्तनात्‌ कयात्‌ क्रतो पनयनो दिजः'' | sfane nu १८॥ ° ॥ को भौलबगन्धाञ्जनानि॥ १६ ॥ कौशौलवं कत्यमोतवादिक्रम्‌। गन्धो टोमलयजः । अन्ननम- च्णोर्यहीयते। एतानि asa) aaa मनुः । अभ्यङ्मच्नच्चाच्णोरुपानच्छतधारणम्‌ । कामं क्रोधच्च लोभच्च नत्तनं गौतवादनम्‌' | स्ति ॥०॥ १६ ॥ ० ॥ सानम्‌ ॥ २० ॥ वज्जय | सुखा्धल्लानस्यायं प्रतिषेधो न वैधद्न। तेन aay र % गेभिलौयं [३.१ ख. 1 कर्तव्यमेव । तथाच सुत्रान्तरम्‌। “ATA Areata: श्रायात्‌” -इति । “कालदयमभिषेका म्निकायकरणम्‌'-इति चेवमादि। वच्यति aaa निल्यघम्प षु ,--“'डदकोपस्पगं नप्रातरभिवादाः” fai waar ama गात्रोत्सादनादिकमभेवानेन निषिध्यते नतु स्रानसिति वोदव्यम्‌। कुतः? “MU दण्ड़वन्मज्जनम्‌ ~ इति सूत्रान्तरात्‌। तथाच कन्डप्रदोपः\ “a गाचोत्छादनं कुच्यादनापरदि कथञ्चन | जलक्रौोडामलङ्ारं व्रतो दण्डदवाश्वेत्‌” । दति ॥०॥२०॥०॥ अवलेखनदृन्तप्र्ालनप्रादप्रत्षलनानि ॥ २१॥ वञ्जय । sated कड्तिकादिना शिरसः , भूमेव्वां निष््रयो- जनम्‌ | दन्तप्रच्चालनं दन्तानां प्रकषण चालनं दन्तधावनं- पतकाष्ठादिना टन्तघषं णमिल्येतत्‌ | पादप्रक्षालनम्‌ - उदत्तन- पूर्व्वकं qara यत्‌ क्रियते। पादेन वा पादस्य प्र्तालनं वणनोयम्‌। “grea नाक्रमेत्‌ पारम्‌"? इति स्मरणात्‌ ॥०॥२१॥०॥ द रकत्यम्‌ ॥ ₹२॥ aaa) पास्तिकोऽयं सुरक्रत्य प्रतिषेधो वोचव्यः। कतः १ “afrg’ वपनं कायमाल्नानाद्रदह्यचा रिरणम्‌ | श्र शवौरविमोत्तायं Agua न Bsaa” । इति walt सरशिखिविपनस्योपरेशात्‌ | “वपनं नास्य कत्त व्यमर्व्वाक्‌ गोदानिकाद्रतात्‌ | व्रतिनोवव्सरं यावत्‌ षर्मासानिति गौतमः: | (3a. ta. ] सद्यदतम्‌ | १९ afe च वपनावगतेः। स खल्वयमाचायस्याख्यष्टोऽभिप्रायः परिशिष्टक्षता wetad: । तथाच गोतमस्‌ । “qwafza- श्खिजटाथच-दइति। मनुरपि स्मरति) ''मुर्डो वा जटिलो वा स्यादथवा स्याच्छिखानटःः | बति । अधवा । स्ुरक्त्यप्रतिषेधान्र्डन विधानाच्च qed कन्त - व्यमेव , तटन्धत्‌ क्षुरजत्यम्‌ अङ्गलोमसंहारादिकं न कक्तंव्य- भित्ययं सूत्रार्थः wa लाइः। क्ुरकन्धप्रतिषेधान्मुरडनविधा- ` नाच aaa मुण्डनं युक्ताम्‌ ,--इति ॥ ०॥२२॥ ° ॥ मधुमासे ॥ २२॥ AAT ॥*॥२२॥ ° ॥ गोयुक्ता रोहणम्‌ ॥ २8४ ॥ WARY शकटाटरारोहणं वञ्जय ॥ ° ॥ २४ ॥ ° ॥ अन्तग्राम उपानहोरधारणम्‌ ॥ २५॥ अन्तःगब्दो मध्यवचनः। अन्तर्ग्रामे ग्राममध्ये , उपानहौ प्रसिद्धे , ART वञ्जय। ग्राममध्ये उपानद्ारणं माकार्षीरित्य्ः ॥ ० ॥२१॥ ° ॥ वहतवाद्रह्मचारिध्ाणं प्रतेकमुपदेये ग्रन्यमोरवं मन्धमानः खल्वाचार्यय लाघवाधमिदसुपदिश्ति ,- खयमिन्द्रियमोचन मिति ॥ २६ ॥ सखयमपतमना कामतः - दत्येतत्‌ ¦ शन्द्रियमोचनम्‌। इद्दरियाखि १२ गोिलौयं ३१. १ ख. 1 Maraaaren प्रसिद्धानि तैषां मोचनं मोच्यं--प्रतिषिद- खगो चरक खनिवारणबु बया प्रवत्तनम्‌--इति यावत्‌) वत्‌ वच्जंव | तदभेनेतदुक्तं भवति। नाचा्थ्यनिन्दां शृणयात्‌"-इति प्रति- fagt ब्ह्मचारौ न केवलं तामेव कामतो न waar, पितु qa ततृखवणमेव न स्यात्‌ तत्र जिष्ेत्‌ | तथाच मनुः | ‘qaaa परौवादो निन्दा वाऽपि wae वै। कणँ ae पिधातव्यौ गन्तव्यं वा ततोऽन्यतः । दूति एवं चक्तरारीन्यपि परस्तौ प्रर्णादययं प्रहत्तानि निवत्त - येत्‌ । तदप्याह सएव) “Lay जनवाद परिवादं assay | स्तो णाद्च प्रेंत्तणालम्भमुपघातं परस्य चः । दति। waa ,— eufafeamat कामतो रेतःस्कन्दनं ata. wafa ,- “ay faa aga fest: शक्रमकामतः। श्ञालाऽकंमचयित्वा fa: geinfaad जपेत्‌ | दूत्यकामतोऽपि taeda मनुना निषिदम्‌। तधाप्येतदधि- कदोषकरं त्रतहानिकरं वा वणनोयम्‌। यस्छान्मनुरेवाइ। “एकः शयोत सवत्र न रेतः स्कन्दयेत्‌ कचित्‌ | कामादि स्कन्दयन्‌ रेतो हिनस्ति ब्रतमाक्रनः' | द्रति । इतिकरणमादेशपरिसमाष्य्यंम्‌ ॥ ० ॥ २६॥ ०॥ ददानो सन्यानपि त्रतधरानुषदिश्रति, — [३पर, १ ख. | र्य तम्‌ | tz मेखलाधारणमभेच वय्यदण्डधारणसमिदाधानो- दकोपस्यंशनप्रातरभिवादा Taq निलधर्म्माः ॥२७॥ मेखलायाः--विशेषानुपटेात्‌ पूर्व्योक्नलच्षणाया धारणम्‌ | तथाच ममुः । “aq यस्य विदहतं wi यत्‌ ad ata भेखला । यो दण्डो aq क्सनं तत्तदस्य व्रतेष्वपि" | ति away मैचचरणम्‌-- वेटयन्नादिमतां wig i मैत चय्या- इति पाठे व्यक्त एवार्थः तदाह मनुः । वेदयन्गेरहोनानां प्रशस्तानां Wag | ब्रह्म चाय्याहरे त्तं Way: प्रयतोऽन्वहम्‌ | गुरोः कुले न faa न ज्रातिकुलव्धुषु । सलाम त्न्धगीदानां ga ga विवन्नयेत्‌ | सवं वाऽपि चरेद्रामं पूर्वोक्तानामसम्भवे | नियम्य प्रयतोवाचमभिशस्तांस्त॒ वज्जयेत्‌?ः | इति । तस्मात्‌,--भ्रतापि पूर्वोक्तोपनयनवत्षतख्धस्यैव ब्रह्मचारिणौ Haat न स्थानान्तरं गतख्य- इत्यसङ्गतं वचनम्‌ । दण्डधार शं दण्डस्य पूर्वोक्षलच्णस्य धारणम्‌ । समिदाधानमधस्तादयास्या- तम्‌ । उदकोपस्मयनं Bay) तच्च सायंप्रातदण्डवदाञ्जवनम्‌ | वच्यति ware: “ag सायं प्रातरुटकोपस्म्नम्‌-इति। काल्यायनोऽप्याह । “Aat cweargaq’—sfa । प्रातरभिवादः पादग्रहणं गुरारिव्येतत्‌। तच ,- ९४ गोभिलौयं [३१.१९ wd “व्यत्यस्तपाणिना कायमुपसंग्रहणं गुरोः | सव्येन सव्यः wat efuta तु दक्षिणः" | इति) "उस्ानाभ्याञच्च हस्ताभ्यां पादावद्य मद्‌ WANT | efaw दचिणिनैव सव्यं सव्येन पीडयेत्‌” | इति चैवमादिश्मत्यन्तरो्तप्रकारेण करणीयम्‌ । अ्रभिवादन्‌- विधिरपि aaa एवादर्भेयः। यथा मनु: | (“अभिवादात्‌ ut विप्रो ज्यायांस्मभिवादयन्‌ | अरसोनामादहमस्मोति खं नाम परिकोत्तयेत्‌”। इति | “भोः शब्दं कौत्तयेदन्ते खस्य नाम्नोऽभिवादने | नाम्नां खरूपभावो fe मोमाव ऋषिभिः खतः” । ति च) च्येष्टमभिवादयन्‌ विप्रः अ्रभिवादात्‌-पादग्रहणात्‌ः परम. अमुकनामादहमस्मि-इति सं नाम कौत्तयेत्‌, भरन्ते च भोःणब्दम्‌--इति वचनयोरथः । तेन पादग्रहसानन्तरं श्रसुक- नामाहमस्ि भोः- दति कथयेत्‌ । यच्च ,-भ्रभिवादये अमुक शन्पाहमख्ि भोः - easy अभिवादनं कत्तव्यम्‌- इति रघु- नन्दनादौनां मतम्‌ | तदसङ्गतम्‌! अभिवादयथे-इव्य्ञेखे प्रमाणा- भावात्‌ । अभिवादात्‌ परम्‌"- इत्यादिना णट्ग्रहणाटनन्तरभेव नामकौत्त नस्योपदेशाच्च | यदपि,--अ्रभिवादात्‌ परम्‌--श्त्यस्य ्रभिवादय-इति शब्टोच्चारणात्‌ परम्‌ - इति व्याख्यानम.। तदप्यसङ्कतम. | प्रमाणाभावात्‌ । AAs | ुतिलन्चण- C23, (a) रद्य चम्‌ | १५ विषये च afd ज्यायसौमवोचाम। सा खख्ियं वना व्याख्या तामेव यदृच्छापरिकल्िता भवेत्‌ , नतु सुनेरनुमता। सुनि- वचनञ्चोपरुष्य यदच्छया पंरिकल्यनं तेषामप्यनुचितमेव। `भरसावहग्मीः-- इत्यामनोनामादिशेत्‌””-- इलयेवमादिस्मृत्यन्तरे- ष्वपि अभिवादनवाक्छे, अरभिवादये--इति पदप्रयोमो नानु- शिष्यते। मिताच्तरादटौपकलिकादिष्वपि अभिवादये ति प्रयोगो- न दृश्यते | भ्रभिवादयन्‌-इति तु वत्तमानसामोप्यं वत्त मानवदुप- eu: । एतच्च भवताऽपि वाच्यम. । हेतये वा शता वणनौयः। ततश्चाभिवादनस्य नामकौत्त नहेतुत्ववचनात्‌ हेतोश्च पूवं व्तित्नि- यमात्‌ अभिवादात्‌ परमित्यस्यास्मदुक्तमेव व्याख्यानमादरणौोयम । यच्च॒ मोतमसूत्रम्‌-- “aaa प्रोच्यायमहमित्यभिवाटोऽन्नसमः- वाये इति । तदन्नाभिवादनविषयत्वादेव न प्राज्नाभिवाद्न- विषयम. । अतएव मनुना,पि, - नामधेयस्य ये केचिदभिवादं न जानते) तान्‌ प्रान्नोऽहमिति ब्रूयात्‌ fea: सवास्तयेवच”” | इत्यन्नाभिवादटे भोः शब्दो नाभिहितः। ततस अमुकोऽयमहम्‌-- दूत्बन्नाभिवादनप्रयोगः। इटं गोतमसूत्रं कंचित्‌ कल्यनाकुशले- राङ्लीक्षत्य पटितम्‌-- खनाम प्रोयाहमभिवादये इत्यभिव- tq —sfa 1 तदनाकरम्‌ । यच्चापरसुक्तम्‌ ,- मनुवचने नामशब्दस्य नामविशेषाथलात्‌ अमिवादनवाक्ये नामशब्टोक्षेखोऽप्रमाणः- इति तदप्ययुक्घम्‌ । १६ मोभिलौयं [३ प्रण १.) स्वं नाम- दति नामश्चब्दस्य नामविशेषाथेलेऽपि, भसोनामाइम्‌- efa नामणब्दस्यानन्यप्रयोजनलात्‌ । अन्यथा नामशब्दस्य दिस ञ्च।रणानुपपत्तेः। करण्ठतश्वाभिघानात्‌ । पसौीनामादमस्मि- efa-_ud खं नाम कौत्तयेत्‌--इति कण्ठत एव नामशन्दस्मा- प्य ख्जेखोऽनुशि्यते । aara किञ्चिदेतत्‌ | परलमतिप्रसङ्गन । सतरशेषमिदानीं वर्णयामहे) एते भेखलाधारणादमरोऽभि- वादान्ताः faarwart ग्रहरदहरन॒ेयाः-- इत्ययः । धन्धरपदी- wera aawaa नित्यधर्मः न पुनयावव्जोवमनुष्टेयाः-- इत्यवगम्यते | इतिकरखाटन्येऽपि,-- “नित्यं qrat शुचिः कुरययादेवपि पिढतपणम्‌”” । द्त्येवमादयः सत्यन्तरोक्ता WA: GTR ॥ ० ॥२७॥ ° ॥ कानि पुनस्तानि व्रतानि येषां गोदानप्रसङेनाय साधारणधर्म प्रदेशः १ कियन्तच्च कालं कत्तव्यानि १ उच्यते, गोदानिकन्रातिकादिव्यव्रतो पनिषदज्येष्टठसामिकाः संवत्सराः ॥ Re ॥ ऋजरक्षरार्धः। ननु "नाचरिष्यन्तं संवत्सरमुपनयेत्‌'-- इत्यनेन गतार्थत्वात्‌ किमर्थमत्र मोदानग्रदणम. १ टृष्टान्ता्घेम्‌--इनि qu) कथन्नाम १ यथा wefan adres , तधा तेष्वपि स्यात्‌ - इति । श्रथवा । नाचरिष्यन्तम्‌-- इत्यनेन सव तैव संवस्सर- aa ma गोदानादौनां परिगणना क्रियते; सुखावबोधाथम्‌ , भआदराधम. महानासिकव्रतस्य कालविग्ेषयोतनाथ॑च्च--दतिन किश्चिदमु चितम.) aa, उपनयनव्रतन्तावत्‌ सावित्या अध्यय {arr | RVUGAA | १ नाधसुक्तम्‌। गोदानव्रतमाग्नेवैन्द्रपावमानानां देवपर्वणाम्‌ , व्रातिकव्रतमारख्यकस्य शक्रियवउजस्य,्रादित्यत्रतं शक्रियाणाम्‌ , ञ्ज पनिषदत्रतसुपनिषद्वाद्मणष्य , च्येष्ठसामिकव्रतमाज्वदोहानाम- ध्ययनाथेम्‌--इति बोद्धव्यम्‌ ag, “चत्वारि बेदव्रतानिः-इति मीतमेन पुरुषसंसकारमध्ये पाठात्‌ कथममौषामध्ययनाथतमु- चते? aq aya: | “anfangfafaaaaa विधिरेशितेः। वेदः कतस्रोऽधिगन्तव्यः सरहस्यो दिजम्मना'' । इति मनुनाऽध्ययनार्धल्स्याप्यमोषासुपदेश्यात्‌ | तस्मात्‌ , पुरुषार्था नामेव सतामेषां संयोगणथक्लन्यायेनाध्ययनार्धत्वमध्ययनायानाभमेव वा पुर्षाथत्वमादरणीयम्‌ ॥०॥२८॥ ° ॥ पुनरपि साधारणधम्यब्ुपदिश्ति,- तेषु सायं प्रातरुटकोपस्प शनम्‌ ॥ २९ ॥ व्याख्यातोऽच्तरा्थः। सायं प्रातः- इति गुणविधानायमुदकोप- स््रथनमिति विहितमनूयते ,--इति बोद्धव्यम्‌ | पूव॑मुटकोस्पथनं कतम्‌ व्रपुरौषस्य मूत्पुरोषलिपाङ्गस्य वा प्रौ चसम्पद्ययंम्‌ , अयन्तु aafafa:—efa केचित्‌ ॥ ०॥२९॥ ° ॥ आदियत्रतन्तु न Ata ॥ २० ॥ एकै शाखिन भादिल्यव्रतं न चरन्ति । तुशब्दो विशेषद्योतनाधः । (क ~ + ^ कः पुनरसौ ९ उच्यते । येषां किल शाखिनामारण्यकैऽन्तभूतानि ufmatfa व्यस्तानि पठ्यन्ते, ते तावदादिल्यत्रतं न चरन्ति। क अ x qe मोभिलैर्यं faa \ ख.] Raa १ भ्रारख्यकाध्ययनेनेव तेषामधोतलात. | येषान्त॒ पुनः कोधमादौनामारण्यकात. vata शक्रियाणि cad, ते खल शक्रियाणामध्ययनार्थमादिल्यव्रतं चरम्ति। स wed fafa anfaner: तुशब्देन द्योत्यते io NW २० ॥ ° ॥ खे पुनरादित्यत्रतं चरन्ति, तेषां विग्ेषधन्ध्ानुपदिशति ,- ये चरन्लयेकवाससो भवन्ति ॥ ३१ ॥ ञे शाखिनश्रन्छादटित्यत्रतं मे खल्वे कवाससो भवन्ति । एकमेव वासो येषां त दमे एकवाससः । श्रधरोयभेकमेव तेषां वासः , न पुनरत्र यमजिनमपौत्यथेः ॥ ० ॥ ३१ ॥ ° ॥ अादिव्ञ्च नान्तद्‌ं धतेऽन्यज्न दक्चशर णामभ्याम्‌ ॥२२॥ aa: प्रसिद्धः । शरणं avai ठउच्तशरणाभ्चामन्धतादित्य नान्त- दधते नाचवारयन्ति नाच्छादयन्ति--इत्येतत्‌ । &? ये at न्त्या दित्यत्रतम. । णवमुत्तरत्रापि । तथाच , बत्तशरणयोग्कायां वञ्जयित्वा ग्रोभघन््रततैरप्यादित्यत्रतचारिभिग्डतादिना नादित्यो- ऽन्तर्धातव्यः- इत्यथः ॥ ० ॥ २२ ॥ ० ॥ ॥ ५ 1, नापोऽभ्यवयन्त्युड्‌ जानुभ्यामगुरप्रयुक्ताः ॥ २२॥ जानुभ्या मरै" श्प उदकं नाभ्यवयन्ति नावतरन्ति। किं नित्यव- डेव नावतरन्ति१ ai किन्तहिं १ उच्यते, श्रगुर्प्रयुक्लाः | गुङूभिः प्रयुक्ताः गुरप्रयुक्ाः & न भवन्ति --इत्यगुरप्रयुक्ञाः | faa. te.) TWA | १६ अगुरृप्रयुक्ताः ख स्वादित्यव्रतचारिणो जानुभ्यामूदैमपोः नाभ्यव- यन्ति। गुर्प्रयुक्तासु तदभ्यवयन्तोऽपि न प्रत्वायभाजो भवन्ति,- दूति गुव्वान्नया दोषाभावं दशयति । ननु न्राचाव्याधौनोभवान्यताधर्मचरणात्‌"--दतिद्युक्तम्‌ | तत्‌ कथमाचाय्यप्रयुक्ो TT चरेत्‌ ? उच्यते । भरगुर्प्रयुक्ता जानु- भ्याम्‌ चै मपोनाभ्यवयन्ति CIR गम्यत Wada यत्‌ गुरप्रयुक्ञा- अभ्यवयन्ति-इतिः तस्माददोषः! अपिच) नैवात्र fafa दिधौयते निषिद्धयते वा, fate , ये खला दित्यत्रतं चरन्ति ते किलैवं कुव्वन्ति न च कुर्व्वन्ति squat) तस्मरादधचरण्थद्धा- गन्धोऽपि नास्ति । अन्धे are: । 'वस्याल्पोदोषस्तमाचार्ययादेशचेन कुव्वेतामधन्भसंयोगो नास्तीत्युक्तं भवतिः- इति won २२ ॥ ° a इति महामहोपाध्यायराधाकान्तसिद्वान्तवागी शभद्ाचार्य्या- मजो चन्द्रकान्तत्कालङ्कारस्य कतौ गोभिलीवग्द्यसूत्भाष्य ठतीयप्रपाठकख प्रथमा खण्डिका wo 1 ॥ + # eee Re मोभिलोय [3प. २ख. | गोभिलोयगद्यसवे ठतोयप्रपाटक्ते fearat ate | श्रादिल्यत्रतात्‌ं परमध्ययनक्रमान्माहानास्िकेन व्रतेन भवितव्यम्‌ । सो पनिषदटज्येशसामिकव्रतयोस॒ कालादौनां सामान्यात्‌ लाघ वार्थः प्रासद्धिक एवास्मिन्‌ करभे उपन्यासः) महानाज्िकत्रतस्य तु कालक्रियाकलापयो्वैर्च्यात्‌ न ततोपन्यासः छतः) ate: दानीं खे क्रमे एधगुदिश्ति,- दादश महानान्निकाः संवत्सरा नव षट्‌ चय इति विकलः *॥ १॥ महहानास्नीना मध्ययनाघाी महानाज्िकाः दादश संवत्सरा भवन्ति) मदहानामीनामध्यायनाथं दादश संवत्छरानभिव्याप्य व्रतं कत्तव्य * भङ़भाष्ये तावद्‌व्र छचदयं कल्पितम्‌ । aa, “दाद मदा- नाश्निका, संवत्छराः'- द्येक, "नव षट्‌ चय इति विकल्यः'- ईति चापरं aa कलितम्‌ । प्ररन्तु णवं aad “दादश महानाज्जिका; संव- त्राः - इत्यनेन विकल्यस्य संवन्धः ATA सम्यादनौयो भवेत्‌ 1 waa मन्यमानेन मया प्रथमसंस्करणे "दादश मद्धानाश्निकाः saat, “नव घट्यः" शति षिकल्यः'- इति खचचयं कल्पितमासोत्‌ । certs, ति faery’ watery खत्स्य कसिंचिदपि खतमन्धेऽदशे नात aratat नेतादृशौ ग्रोलौति विभावयता मिलितमेकमेव सूचमङ्गः aug भिव्रालोचयता data qa’ लिखितम्‌ । सवदर्घ्या- ते नात्र कोऽपि दोष cf faufaa fates | 1३, २ख.] गद्यम्‌ | २९ fama: | पक्ञान्तरमाह । नव षट्‌ व्रयो वा महानान्निका; सं वत्सरा भवन्ति । इत्येतेषां चतुणां पक्षाणां विकल्पो diz: । स खल्वयं बिक ल्योनेच्छिकः, टोषाषटकग्रासात्‌ । किन्तु व्यवसितः | कथन्नाम १९ पुरुषशक्रिशोलकालवयोऽवस्थाविशेषापेक्या एतै विकल्पा भवन्ति । अथवा । पूवपूवंकल्येषु aaa फल- भूयस्त्वं कल्यनोयम्‌ aaa कन्मप्रदौपः। “qa स्यात्‌ कछच्छभूयस्त्वं ्रेयसोऽपि मनौषिशः । ` श्रूयस्व Fad त्र HMI शयो दयवाप्यतेः | दति । एवच्च सवान्‌ पुरुषान्‌ प्रत्यविशेष्रेणामी विकल्या भवन्ति न तु पुरुषशत्तयाद्यपेत्तया- इति सिध्यति । afeig पत्ते qa प्रत्येक वाशब्दा FAA SSM: | कथत्राम ? दादशवा aq ar षट्‌ वा चयो वा weratfaur: संवत्सरा भवन्ति-इति ॥ ०॥ १ ॥ ° i सं वत्सरमध्येके ॥ 2 म॑वत्सरमातमपि महानान्िकव्रतभेके आचार्यं मन्यन्ते तदिद्‌. मेकोयं मतमाचाय्यस्याप्यनुमतमिति प्रतिपद्यामहे! कस्मात्‌ कारणात्‌ १ संवत्सरपक्तस्य धन्मविशेषोपदेशणात्‌। र्द्यासंग्रहेः प्यु कम्‌ | “श्राचाय्योनुमतं वाक्चभेकोयं गद्यते कचित्‌ | प्रोषाणि चेव वाक्यानि अआचर्य्यो न प्रप्रंसतिःः। दति ॥०॥२॥ ०॥ २९ मोभिलौय [३प्र. २८] व्रतन्तु भूयः ॥ ३॥ ANS: पूर्वेषां पक्षाणां व्यवच्छेदाथः। कथन्नाम ९ संवत्सरमात- पत्ते ad भूयो बहतर भवति न gas ag । किमनेनोक्तं भवति ? एतदनेनोक्तं भवति । येऽप्यव्राजियता wat वच्छन्ते,--“अनियमो- वा कष्णसथानासनपन्यमकेषु""- इति , तेऽपि वाधिकव्रतचरव्यायकष नियमेनानुष्ठेयाः , प्रूवषु तु पत्तेष्वनियम एव-इति । तुशब्दो विशेषार्था ar; संवत्छरनव्रतचय्ापक्ते विश्चेषेण faaka वदुतरं aa भवति- इत्यत्रापि पूव॑वदेवार्थः । अन्येतु तु शब्दं Sat मन्य- माना वणं यन्ति,-- यस्मात्‌ ““तिषठेदिवा, आसौत नक्तम्‌" --इत्येव- मादिविषमघन्भ्रवच्छात्‌ दुरनुषटेयं बहकालमेतद्तं , तस्मात्‌ संव- त्रमात्रसनुश्यम्‌--दत्येकेषां मतम्‌--इति॥०॥३॥०॥ fa a एव कञ्चित्‌ संवत्सर पक्तेऽप्यधिरक्रियते १ न! कस्तद ? उच्यते | प्व शवे च्छ तामहानास्नाः ॥ ४ ॥ qa :--बहवचनात्‌ पितादिभिः fafa: पुरुषैः, यथोक्घत्रतचर्य्या- पू ¢^ . tm 0 वक माचाव्येस्यानुगमनं Rafsaerarnsaaafatar: शता शेदभ्रवन , तटा खल्वसौ संवत्सरपक्तेऽप्यधिक्रियते , न य एव कश्चित्‌ nous tog अथापि रोरुकिबराद्मशं भवति ॥ ५॥ अय एतस्मिन्‌ महानाज्िकव्रतविषये रौरुकिन्राह्मणमपि भवति, -- व्रतचव्याप्रोचना्थैम । (आमामान्तं सूत्रम्‌) ॥०॥५॥ ° ॥ [39 8a} रद्यम्‌वम्‌ | ९३ कुमारान्‌ हस्म वे मातरः पाययमाना As we | ह वे--इ्यनर्थकावैतिष्ःर्थकौ वा निपातौ । कुमारान्‌ उर्सङ्क- गतान्‌ स्तनन्धयान्‌ , स्तन्यं पाययमाना मातरः area gafaan faa) स्म--दइत्ययमपि वाऽनर्थक एव निपातः ne we on WaltA gaat व्रतं पारयिष्णवीो भवतति yon हे पुतकाः, शकरोणां महानास्नौनामध्ययनाये यदेतद्रतम , तस्य पारयिष्णवः समापयितारो भवत युयम.। अनया अस्मदाशिषा महानाचिकत्रतष्य पारं गन्तुः समथा भवत,-- इत्यथः । इतिः MAUNA: ॥ ० ॥७॥०॥ weal महानान्निकव्रतघर्रानाह ,- ताखनु सवनसुदकोपस्यशनम्‌ ॥ ८ ॥ arg matty विषये--महानामिकव्रते--श्त्येतत्‌ | तासु watty अधोयमानामु--इति afar श्रनुसवनम्‌--सवनमनु aatt- £ 0 $ 9 ४५ छत्यानुसवनम--विसन्यभिव्यधः | salud खानं कत्तव्यम ॥ ०१८ ॥ ° ॥ नानुपस्पुश्च भोजनं प्रातः ॥ € ॥ TAU अस्नात्वा प्रातर्भोजनं न Haar, प्रातःश्ब्टो दिवाव- चनः । Vanguard पुनरुच्यते ,--अनुपस्पश्य प्रातर्भोजने दो- षातिशयप्रक्ना पनार्थमुपस्पश्स्यावश्यकत्वो पदेभाथच्च won ete ॥ सायसुपस्पुश्चाभोजनमासमिदाघधानात्‌ ॥ १०॥ 22 गोभिलैयं [३प,.२ख. 1 उपस्पृश्य स्नात्वा w सभिटाधानात. समिदाधानपय्यन्तं सायमभो- जनं कन्त व्यम्‌ | सायं शब्दो रात्रिपरः॥०॥१०॥ ०॥ कष्य वसतः ॥ ११ ॥ ay भेचकं वस्तं यस्य सोऽयं कष्णवस्तः, भवेत्‌--इति सूत्र NTA Won ११॥ ° ॥ AMAT ॥ १२॥ भवेत्‌ । केनाप्य पायेनं ॥ १२ आचार्य्याधौनः ॥ १३ ॥ भवेत. । sata पुनरुच्यते, अतिश्येनाचाखघोनंत्वप्रन्नापनाः यम. RIAA ९ व्रतक्याप्याचाय्याविरोघेनेव HUA , माट- पिढशचरूषाऽप्याचायानिषृटेन न कत्तव्या--दति । तथाच मनुः । “a चानिखष्टो गुरुणा खान्‌ गुरूनभिवादयेत्‌" | इति । भ्रथवा । भ्रधन्भ्रचरणादन्यताचार्व्याधौोनलं FARA, इड पुनरधन्धसंयुक्तस्याप्याचाय्योटेशस्य परिपालनमनुखिष्यते--श्तिन किञचिदनुचितम.। ्राच्खेनानिखष्टो ब्रह्मचारी खान्‌ गुरून्‌ नाभिवादयेत्‌--इत्यपि gada गताथमितिबोदव्यम । अतएव मनुना गुरो वस्तो ब्रह्मचारिणः सामान्यत एव तदभिहितम, ॥०॥ १२॥ ° ॥ अपन्यदाये ॥ १४॥ पन्थानं दात्‌ शौोलमस्येति creat स न भवतीव्यपन्यदायी भवेत्‌ । येषामपि ,-- [३प्र.२ख.| णयखचम्‌ | ५५ चक्रिणो anatase रोगिणो भारिणः सख्याः । Bana च रान्नश्च पन्था देयो वरस्य चः) दूत्य वमादिखत्यन्तरेषु पथोदानमुपदिष्टं, तेषामपि प्या न देयः- इत्यथ : ॥ ° ॥ ६४ ॥ > ॥ तपसौ ॥ १५॥ भवेत्‌ । व्रतस्यापि तपस्वत्‌ पुनस्पादानं त्रतव्यतिरिक्मन्यदण्यु- पवासादिकन्तपः कुादिलेवमथम्‌ । श्रथवा । ^'्तपौ विशेषे स्वि विभ व्र तैश्च विधिरेशितेः" । efa मनुना व्रततपसोभंदेनोपन्धासात्‌ AMA व्याख्यास्यामः | तपसी --चान्द्रायणादितपो विशेषवान्‌ , sfeadaarfequaat- वित्रैषवान्‌ वा भवेत्‌--इति । यद्यप्येतदपि,- ""सत्नियम्येन्द्रियग्रामं तयोद्धाथेमा मनः”? | दूति मनुना , “खयमिन्द्ियमोचनम्‌-इत्याचार्ययेण च गुरौ- वसतो agafia: सामान्यतोऽभिहितम्‌ , तथाप्यत्र पुनर्पादानं व्यतिरेक टोषातिशयाधं त्रतवैगुखयाधं वा ॥ ० ॥ १५॥ ° ॥ fasfeat ॥ १६ tt दिवा अनि , तिरेत्‌ erqaget भवेत्‌ नोपविेत्‌ न च पय- येत्‌ - अन्त सम्योपासनादेभित्ताचय्यातश्च ॥ ° ॥ १६ ॥ ° ॥ Waa नक्तम्‌ ॥ १७॥ न्तं रात्रौ, wala र्पविश्रित्‌ न wate न वा तिष्ठेत्‌ ॥*॥१७॥।०। ४ Mawes [३ qo 2@.| qufa च नोपसर्पच्छन्नम्‌ ॥ १८ ॥ वर्ष॑ति uma, ea मनुष्यैराच्छादितं ग्टहादिकमित्येतत्‌ | नाप- सर्पेत्‌ न॒ गच्छेत्‌ न प्रविशेदिति यावत्‌ । कियन्तं कालम्‌ ? यावन्न वर्पापशमः । कुतः १ वषंति,- इति वत्त मानवदुपरेशात्‌ | स्मौ निया गहाय पसर्पणप्रतिषेधात्‌ हत्तमूलमुपसपतो- (पि न दोषः-इति वणयन्ति। चशब्द्‌ादषेणसन्भरावनायामपि सडोपसर्पणं निषिध्यते, अथवा amerefa च वायौ नो पसर्पे च्छन्नभिति Tea, wzwerafeag वेत्यपि न निष्क्रमेत्‌) कस्मात्‌ ? नोपसपेदितिकरण्ात्‌ । वडहिरवसखतख्ं खल्वेतत्‌ सम्भवति । न च warfare प्रमाणं पश्चामः। अन्ये पुनरध्याडाररसिका व्याचक्तते,--वषेति निष्करामेत्‌ , न पुनः प्रविज्ेत्‌-इति॥ ० ॥ १८॥०॥ वषन्त बरु यादापः Mae दति ॥ १९ ॥ waa वा अहनि रातो वा यस्मिन्‌ कस्मिं्ित्‌ काले ane usa त्रुयात्‌ - आपः way इति waa सोऽयं वषस्य MTA RASA ARIUS: स्यात्‌ । तावतैव WAITS क्तत्वात्‌ t न तु सन्सतवघं सौनःपुन्धयेन मन्तासि प्रमाणाभावात्‌ | उस्रमन्वदय पाटोऽप्यनेनेव व्याख्यातः । प्राह | वषन्तमिति वत्त मानवदुपदरेशात्‌ यावदषं चैनःपुन्येन मन््रपाठोऽवगम्यते। waa वषति च नोपसपंत्रच्छम्‌"--इत्यय- [33.2]. TIAA | २७ मपि निषेधोवधप्रारश्न एव स्यात्‌ परतस्तु च्छन्रोपसर्पशेऽपि न दोषः स्यात्‌-इति। उच्यते। नैतदेवम्‌ । वत्तमानवद्पदे- asta “तिष्ठन्तं ua ॑प्रयजतिः-इत्यादिवदव्ापि सक्लदेवानु- sit वखंयितुमुचितम्‌ । ‘aaa क्ते aa: शास्रार्थः इति न्यायात्‌ । अन्यथा तिष्ठन्तमिति वत्तंमानोपरैेशात्‌ प्रयाजस्या afe: स्यात्‌ । वंति च नोपसपे च्छन्रम्‌”- इत्यत सपमीनिरेश- त्तस्य निषेधरूपलाञ्च यावत्‌कालभाविल्वम्‌ । कलच्ञाधिकरण- न्यायात. ¦! तस्माद्‌ यघोक्तएवाधः ॥ = MLE ॥ ° ॥ विदयोतमानं ब्रूयादेवएद्पराः खलु wal भवन्तीति ॥ २० ॥ ऋज्वथम्‌ Wow Roel WAIT ब्रूयान्परह्यामहान्‌ घोष इति ॥ ९१॥ स्तनयन्तं गज्जन्तम्‌ ॥ ०॥२१॥०॥ न सवन्तोमतिक्रामेदनुपस्पशन्‌ ॥ २२॥ सखवन्तीं निन्नगामनुपस्पयन्‌ SAAR | वत्तंमानसामीप्ये वन्न- मानवद्पटेणः । नातिक्रामेत्‌ । सखवन्तौमतिक्रमिष्यन्‌ ararsfa- क्रामेदित्यधः। तथाच सरणम्‌ | “qa पितुन्‌ देवान्‌ नदौपारन्तु न व्रजेत्‌” । दूति तदनेन खानमप्यधात्‌ सिद्धयति aa, 'स्लालानवच नदीं तरेत्‌" इति वचनान्तरम्‌, तदस्मच्छाखिव्यतिरिक्र fanaa | श्य गोभिलौयं [Ra Ree} WT) प्रमाणस्योभयथा दणनात्‌ वत्त मानसामीप्यमप्युभयधेव व्याख्येयम्‌ । सोऽयं विकल्पः ,-क्नाल्ला वा सखवन्तोमतिक्रामेत्‌ , भतिक्रम्य वेनां तत्रैव च्रायात्‌-इति॥०॥२२॥५०॥ न नावमारोडेत्‌ ॥ ₹३॥ WAI सूतम्‌ ॥ ०॥२७॥०॥ प्राणसटशये तूपस्पृश्यारोहेत्‌ ॥ २४ ॥ नावारोहणमङुव्वेतभोरव्याघ्रादिभिः प्राणसे शये --नावारोडणम- न्तरंण सरवन्त्वतिक्रमे प्राणसंशये सम्भाव्यमाने वा,--उपस्परश्य खात्वा नावमारोदेत्‌ | तु--दत्यनधको निपातः ॥ ० WRB No ॥ तथा प्रत्यवरुद्ध \ २५ ॥ प्र्यवरुद्य नावोऽवतौय्ये , तथैव उपस्पृशेत्‌ ख्रायादित्यर्थ; ॥ „ ॥ २५॥ ० ॥ कस्मात्‌ पुनः कारणात्‌ तिषवणोपस्मर्णादयो aes नोदकाश्चया- एव wal महानाज्िकाव्रते विधीयन्ते १ उच्यते | उदकसाधवो हि महानाम्रा इति y २६ ॥ हिशब्दो यस्मादर्थे । इतिः प्राकाश्ये), उदकं साघु wis यासाम्‌ , उदकंष॒ विषये area: कुशला feat वा यास्ताः खल्विमा उ द्गसाधवे SERIA: RAM | यख्मान्महानाखरय उदकसाधव- इति प्रसिद्दं , तस्मात्तटौयव्रते बाडइल्येनोंदकाश्चयाणां धर्माणां दधानं युक्मित्यभिप्रायः॥ ०॥२६॥ ० ॥ (39. रेख. | TUAAA । ९४ AMRIT महानान्रास्तस्मात्तदोयत्रतमाचरतः फलमपि तदनुरूपमेव भवति,-इत्याह,- एवं खलु चरतः कामवर्षौ पज्जन्यो भवति ॥ २७ ॥ खस्वित्यनर्कोनिपातः । रखवसुक्त प्रकारेण व्रतं चरतः, पज्जन्यः इन्द्रः, कामवर्पीं भवति । काम्यन्ते दति कामाः, तान्‌ वितं Wa यस्य स खल्वयं aaa waa i यत्‌ किञ्चिदसौ कामयते तत्तत्‌ waar वषति सम्प्ादयतौव्य्थः | WAT) पञ्जंन्यशब्दो- मेघवचनः | यतर यत्र यदायदा वा रसौ वषं कामयत, aa aa तदा तदा भेषोवषेति- इति वाक्च; ॥ ० ॥ २७॥ ° ॥ अथेदानौं नियमवाइूल्यात्‌ दुरनुष्टेयतवं व्रतस्य मन्यमानः परम- दयालः खल्वाचायः केषु चिर ष्वनियमसुपदिश्ति,- अनियमो वा ऊष्णष्यानासनप्न्धभक्तेषु ॥ २८ ॥ छष्णवस्तं , दिवा ऊर्दावस्थानं , रात्रौ आसनमुपवेशनम्‌ , पथोऽ- प्रदानं, कष्णभक्षम्‌ --इत्येतषु अनियमो निवमाभावो वा। विकल्पेनामीषामनुष्टानमित्वथः ॥ ० ॥ रर ॥ ° ॥ रुना महानान्नीनां श्रावणकालसुपदिदि्ुरिदमाह — aaa चरितै सो्रौयामनुगाप्येत्‌ ॥ २८ ॥ तीये व्रतभागे चरिते, - व्रतस्य ठतौये भाग चीखें सतौत्यथं: | श्तोतीयाभेका मजुगा पयेत्‌ ब्रह्मचारिणे Bragerava: ॥०॥२८॥०४ ३० गोभिलौवः [३ष. २ख., } एवमि तरे Tata ॥ ३०॥ ण्वमनेन प्रकारण इतरे अपरे अपि हे स्तोजोये अनुगापये- दित्यनुवर्तते | तथाच व्रतस्य एकस्मिन्‌ ठतोयभागे चौणं एकाम्‌, अपरस्मिन्‌ aaa चोरे अपराम्‌ , अन्यस्छिन्‌ ढतौयमागी चीरं चान्यां स्तोतौीयामनुगापयेदिव्यथेः ॥०॥ २० tel सर्व्वावाऽन्तं सव्वस्य ॥ ३१॥ सन्ध्य AAW वा सर्व्वः Wala: युगपदेवानगापयेत्‌ ॥ ० ॥ ३१ ॥ ° ॥ VATA कालमनिधाय प्रकारमाह,- उपोषिताय संमोलितायानुगाप्येत्‌ ॥ ३९ ॥ वाग्यतो न qata निरात्रमद्ोरात्री वा-इति वच्छमाशेन विधिना उपोषिताय क्रतोपवासाय, datfaara परिणडान्षाय ब्रह्मचारिणे अनुगापयेत्‌ Wo ॥२२॥ ०॥ . श्र ५१५, * £ १ कथं पुनब्रह्चारिणोऽचणोः परिणहनं HUN? ATA | क८समपां पुरयित्वा wales: Ret इस्ताव- वधाय प्रद्तिणमाचा्योऽहतेन वसनेन ufcaga ॥ 33 ॥ कंसं कांस्यभाजनं अपां पूरयित्वा , अहबदईयित्वा , स््वोषधीः Ral स्वश्च ता ओषधयश्च at: सव्वोषधौः ,— L309 २यख. | गह्यखवम्‌ | ३१ न्रोहयः शालयो सुद्रा गोधृमाः सषेपास्तिलाः । यवाश्चौषधयः सप्त विपदोघ्नन्ति धारिताः”, इति क्मव्रदौपोक्रलक्षणः ateret: सप्त, क्रत्वा, —suferatq कंसखितास्वेवाप्षु सथापयित्वा , ताखेव सर्वो षधिमिश्राखप्षु इस्ताववधाय ब्रह्मचारिणो हस्तौ निमज्य , प्रद- fay यथा भवति am अहतेन वसनेन ब्रह्मचारिणोऽज्तिणो आचाय्यः परिणद्ेत्‌ परिवष्टयेत्‌ । एवन्तावत्‌ निमनहस्तः परि- Waal वाग्यतो ब्रह्मचारो अरण्ये तिरात्महोराच वा उपव- सेत्‌ । तत उपोषिताय वाम्यताय तथैव निमम्नदस्ताय परिणदा- ara ब्रह्मचारिणे अरण्य एवाचार्ययोऽनुगाप्रयेत्‌। अयन्तावदेकः पत्तः ॥ ० ॥ ३२ ॥ ० ॥ अयश्चापरः पत्तः - परिणडनान्त वाऽनु गापयेत्‌ ॥ ३४ ॥ परिणहनस्यान्ते भवसामे तदनन्तरभित्ये तत्‌ | पूवंत्राप्येतदविश्चेषात्‌ परिणहनान्त एवेति व्याख्येयम्‌ । तदानीमेव वा sama | एतस्िन्नरपि wa वाग्यताय fanaa परिखचाक्षाय अरण्य एवानुमापनं भवति , किन्तु अ्ननुपोषिताय ,--इत्येतावानेव fa- शेषः । ततश्चात्र UA अननगापनात्‌ पश्चादुपोषणशं प्रत्य॑तव्यम्‌ | इस्तोन्मज्जनोल्या नचंक्रमणानि तु स्लानसम्योपासनमूतपुरोषकरण- मन्तरेण न कत्तव्यानि। परिणडनसखंससत ततापि न कर्तव्य एव । तथा चोक्गम्‌ ¦ “a eqasamaia are स्नानादिकं विना) प्रल्तिसतब्रहनलत्यागस्तत्ापि न भवेत्‌ कचित्‌" | इति ॥०॥२३४॥ ° ॥ यदि उपोषितायानगापनं यदिवा अनुषोषिताय, उभवयधा,प्युपं वासोऽसत्येव | श्रतस्तददिधिमाइ ,- परिणो वाग्यतो न भुन्चौत चिराच्रमहोरात्रौ वा ॥ २५॥ तथैव निमम्नहस्तः feat वाग्यतो ब्रह्मचारी अरण्ये नि- वसन्‌ चिर्ं-तौणयहोराच्रणि न भुक्लोत। तिरात्राशक्तौ अहोरात्रो वा न yatta. sea राचिश्च ग्रहोराची-अहो- राचमित्यथः। Waar उपोषितायानुगापनपक्ते अन्‌ गापनात्‌ प्रवसुपवासः,-"उपोषिताय संमोलितायान गापयेत्‌"- इत्यनेनैव प्राप्तः | तस्मादनु पोषितायानुगापनपत्त एवान्‌ गापनात्‌ परसु- पवासविधायकभेतत्‌ सूतं वण्नोयम्‌ । ्रस्यामपि वर्णनायां प्राक्रनोऽप्यपवासः विराज्रमहोराचं वा वो्व्यः। wena? श्रसप्मादेव दश्रनात्‌। ate निवखन्‌- दति कुतो व्याख्यायत ? उत्तरसूत्रानसारात्‌ ॥ ° ॥ २५ ॥ °॥ यदि व्याघ्रादिभयादरण्यं च्रिरात्रमहोराचं वा निवस्तं न शक्यते, तदा किं कत्तं व्यम्‌ १ sad | अप्िवाऽरण्ये तिषदाऽस्तमयात्‌ ॥ ३६ ॥ [RR a. | गद्यमत्रम्‌ | ३३ अपिवा अधवा, रास्तमयात्‌ श्रा भ्रस्तंमयात्‌--भ्रस्तमयपय्यन्त- मित्येतत्‌ । तावन्तः कालभरण्यं fata रात्रौ तु ग्राम एव ॥ ० ॥ २६ ॥ ° ॥ भ्वोभुतेऽरण्येऽग्निमुपसमाधाय व्याद्तिभिहत्वाऽचै- न मबेक्येत्‌ ॥ ३७ ॥ | va: यनागतदिने भते, प्रभाते sa —ezag: | अरण्ये अभ्निसुप- समाघधाय,-इ्युक्ताथम्‌ । प्रक्तत्वादरण्छे प्रापे पुनररण्यग्रहणं ग्राम- निवासपक्तेऽप्यरस्यं गतव वे तत्‌ कन कत्त व्यमि्येवमर्थम्‌ । व्यादृतिभि- दत्वा, द्रष्यानादेशादाज्येन,- इत्यथः | इला,--इत्यवचने भना- देणात्‌ पुरस्तचेापरिष्टाच्च होमः प्रप्रीति, sat इत्वा- इत्यक्तम्‌ | व्याहृतिभि रितिवचनं maa | waa? व्याहृतिभिरहत्वेव एनमवेचंयेत्‌ , न तु तन्वस्षमापनमपि क्षला,- इति i एवमेके । व्याद्तिभिरितिवचनं परिसंख्यानाथम्‌ । तेन ल्िप्रहोमः स्यात्‌ । एवमपरे | WAM: पूर्वमकताधः | होमानन्तरमध पूवप्रकतभेनं ब्रह्म चारिशं wager । wave ्रानन्तय्धार्घोवा । तद- awa: । व्याहृतिभिदत्वा sa भ्रक्िपरिण्हनमोचनानन्तरमेन- मवेत्तयेत्‌- इति ॥ ° ॥ २७५ °॥ किमवेक्तयेत्‌ १ तदाद — अग्निमाज्यमादिल्यं ब्रह्माणमनडवाहमन्रमपो- दधोति॥ इट ॥ ५ ३8 मोभिलैत्यं feyra@l saataya शयेत्‌ । भग्यादयः afaar: । ब्रह्माणं विप्रम्‌ । ब्राह्म समितिपाटे व्यक्त एवाथः । श्रसमासकरणात्‌ एक्‌ परथगवे्चणम्‌ ॥ ० WRT HOT किन्तु लौ मवे्तयेत्‌ १ न । कथन्सहिं ?-- सखरभिव्यस्यं ज्यो तिरभिव्यख्यमिति ॥ ३< ॥ खरभिव्यख्यमित्यनेन मन्तरेण | मनदेव ARTIS वोदव्यः। कुतः ? परतोऽखख वाग्विस्षगस्ूवणादिदानौीमपि वाग्यतल्लावगतैः। प्रति- दयंनं मन्तावत्तिर्व्याख्याता ॥ ° ॥ ३६ ॥ °॥ किं सक्लदवेक्षयेत्‌ १ a. faafe १- एवं fa: सर्व्वाणि ॥ ge tt एवमनेन प्रकारेण प्रत्येकेनेत्यथः। सर्वानि अग््यादरीनि विर येत्‌ । प्रथमेन ata तित्वं बोदव्यम्‌ । सवीणि- इत्येतावति aa मिलितानामम््यारीनामके्तणमप्याशद्नीत क्िदित्येवं शब्दनिद शः क्रियते। wad, स्वाणि- शति शक्यमवक्तम्‌ , एवमित्येतावतेव तम्‌ , waar. उच्यते! एवं चरिः--दइत्येतावति ad afafea- तरस्य मन्तस्येवेवमा परामशोश्न्तस्येव fa: पाठोऽवे्तणन्तु सल्- देव ,- इत्यपि waamer कदाचित्‌ कस्यचिदिति तां निर- सितं सर्वाणौत्याद । सर्वाणौ त्यनेनाग्यादौनामवगमात्‌ प्रत्यासत्या तदन्विताया एवावेक्चणक्रियाया वाराभिधानं लिरिव्यनेन स्यात्‌, म मम्सपाठक्रिथायाः॥०॥४०॥०॥ a 4 त Tas = tla ee to rea, २ खः] गद्यश्चम्‌ | ay शान्ति कत्वा गुरुमभिषादयते॥ 8? i शान्तिं लत्वा,- इति सिद्धमपि पुनरशष्यते mara तेन वाम देव्यगानान्तमिदानोमाचायः कुर्य्यात्‌ । तदनन्तरं ब्रह्मचारी गुर्‌- मभिवादयते ¦ व्थाख्यातः क्राव्र्या्धः पूर्वापरीमावमावम्‌ । waa | ब्रह्मचारौ सखयमेव शान्तिं कला गुरुमभिवादयते। सेयं शान्तित्रनापवगविहिता। भतएवानन्तरं दल्िण्ासूवण- सुपपद्यते ! स्धालौपाकादयश्च व्रतान्तकनत्तव्या एव । Wala वा शन्तिरिह विश्नीयते,- इति न किञ्चिदनुचितम्‌'॥ ° use non योऽयं गुरोरभिवादः — ‘ ase वाग्विसगः 11 ४२॥ परस्य ब्रह्मवारिणः परि्हनात्‌ प्रभृति वाग्यतस्यासौनस्य ॥ ०॥ ४२ ॥ °"॥ अनडवान्‌ RSA वासो AT इति दक्विणाः॥.४३॥ अनड्वान्‌ बलवद: । कंसः कांस्यभाजनम्‌ | एतच्ानडतृतरि- धावुक्नतवा्तगमृ ल्यरूपमिच्छन्ति । वासो वक्षनम्‌ । इदमपि पूववत्‌ । वरो मौः। तथा चोक्घम्‌ | "(मौ व्विखिष्टतमा विप्रैव्वटेष्वपि fanaa | न्‌. ततोऽन्यदरं TAMAR AL उश्यते” | 3d गोनिलोये [34 २ख.] दति) इत्येता महानाज्ििकत्रते चायस्य efam भवन्ति Non ४२ ॥ ° ॥ faa एव स्तोतोयाः, दक्षिणाञेमाश्चतस्र उपदिश्यन्ते) कए पनरतर गतिः १ उद्यतं । WIR विकल्पः ॥ 88 ॥ प्रथमे द्रव्यदये विकल्यो gear: | तस्मात्‌ प्रथमायां स्तोत्रौषायां श्ुतायामनडान्‌ कंसो का efau, दिनीयायां वासः, ठतौषार्यां वरः-- इति । सेयं मतिः hon ४४ ॥ ° ॥ अआच्छादयेङुरुभिद्येके ॥ ४५ it महानाज्निकव्रतदच्तिणाप्रसावात्‌ प्रासङ्गिकमिदसमुच्यते। येषां ब्रता- नां त्रातिकोपनिषदिकादित्वानामन्ते दक्िणा न सूचिता, सेषु गुर- माच्छादयेत्‌ प्रो शयेत्‌ | यावता वसुना गुः प्रीयते , तावदल्य- ` मपि किचित्‌ दक्तिणा भवति-डइव्येके ्राचाव्या मन्बन्तं । wae ग्रहणम्‌ , "तत्‌ प्रमाणं वादरायणख्" इति वत्‌ एकानाचार्ग्यान्‌ gafaq arti मतं पय्युदसितुम्‌। तदिदभेकीयं मतमाचार्यं स्याप्यनुमतं Wey । तथा चोक्घम्‌ | “Sai व्रतानानन्तेषु द्तिणा नाभिधीयते | वरस्तत्र भवेदानमपिवाऽच्छादयेह्‌ रम्‌" | इति । warefa कारणात्‌ उपनयनत्रतान्तेऽपि Mia दिशा [8 2a! TIAA | ३७ ara | श्रन्ये तु,-महामाजिकव्रत एव यथोक्षदटच्िणाया wait सूत्रमिदं योजयन्ति ॥ ° ॥ ४५ ॥ ° ॥ प्रासङ्किकमभिधाय महानाज्िकव्रतशेषमेवानुसरति,- US: ्थालौपाकम्तद जुदहयाटचणसाम यजामड- इशछेतयर््चा सदसस्पतिमह तमिति वोभाभ्यां वा॥४६॥ न्द्रो रेवता aw सोऽयमैन्द्रः, खालोपाकः। तस्य जुहयादेका- माहतिमिव्यर्धः । तस्येत्यवयवलक्तणा ost) तेन सवं तत्वं न RAIMA) केन मन्वेण जुहुयात्‌ ? ऋचं साम यजामहे-श्त्ये- लया Wal | सदसस्पतिम्‌ -इव्येतयावा। उभाभ्यांवा च्राभ्या- सृगभ्यां मिलिताभ्यासिल्यथः ॥ ० ॥ ४६॥ ° ॥ तदिदमन्यत्राप्यतिर्शिति ,-- अनुप्रवचनोयेष्वेवम्‌ ॥ BO tl अनु पश्चात्‌ त्रतान्ते- इत्येतत्‌ । प्रवचनं प्रक्षतग्रन्धश्रावणं येषु व्रतेषु क्रियते, तानि खल्विमान्नुप्रयचनौयानि गोदानादौनि व्रतानि भख्यन्ते । तेषु अनुप्रवचनोयेष सव्वेष्वेव व्रतेषु , एवम्‌-- अन्ते Te: शालौपाकस्तघ्य जुद्धथादित्यतिदिश्यते। सव्वेेति पराचौन- मत्रापि daa मध्यपटठिनसखय विशेषाभावात्‌ । अनुप्रवचनौये- ष्विलिकरणाच्च उपनयनव्रतान्ते न भवति Te: ख्ालोपाकः। कुतः १ तस्य सदप्रवचनीयत्वात्‌।, faa तदन्ते arfaaae- भेवतोत्यवोचाम ou ४७॥ ° | Saal सकनव्रतान्तमेवाधिक्लत्य किञ्िदुपदिणति,- $x गोभिल [३प्र. २ख.} सबव्वज्राचारिषं तदशकं तेनारात्छमुपागामितिः मन्त विशेषः ॥ ४८ i सवत्र सर्वेषु व्रतान्तेषु | इति,- भयं, मन््विथेषः क्ष्यः । कः पुनरसौ ? saad यव चरिष्यामिः--ष्ति पदं, aa चारि षम्‌ः--इति पदं away, अचाषम्‌'--इति पाठान्तरम्‌ । एवं यच तच्छकेयम्‌ः--इति पदं, aa 'तदशकम्‌'-- इति , aa 'तेनदयासम्‌'--इतिषदं, तत्र 'तेनारात्‌सम्‌ः-- इलि, aa ‘sa fa’ --इति पदं aa 'उपामाम्‌ः-- इति । सवेत्र,- इति करणादुप- नयनव्रतान्तेऽप्ययं fate: स्यात्‌ । कुतः १ सवं ्रग्रहणस्तैवमथ- लात्‌ | WIM तदनर्थकं स्यात्‌ । अनुप्रवचनोयेषु--इति खल्घः- नुवत्तंत एव । तस्मात्‌ सह ग्वचनोयस्यापि dae ada. ग्रहणम्‌ | | स खल्वयं होमख होमात्‌ परतः खिष्टक्ब्ोमाच् पूवं स्यात्‌ | कसमात्‌ १ AVA परतः सूत्रशात.। प्राक्‌ facHa w- वापः--इति वचनाच | द्व्या नुपदेशा दाज्यदरव्यकश्च स्थात्‌ । aa ब्रह्मचारिणां saa aA वचनाभावात्‌ खवाहान्तानामपि ोमदैवत-इत्यादौनां होमादशनात्‌ -दइति सरलावंनम्‌ । तदसङ्गतम्‌ | जपेऽपि वचनाभावख्या विशेषात्‌ । “wa व्रतपते इवि दत्वा"-- इति gaa होमकरणतया सूतितानां मन्ताणां अचारिष- भित्यादिपदोदमावसूत्रेन होमस्यावगतेश्च । त्रतारश्भे होमवत्‌ व्रतसमाप्तावपि होमस्य व्णयितुमुचितत्वा्च । एवञ्च, समवत्तं न- मध्ये एतद्धोमाभिधान भवदेवस्यासङ्गतम्‌ । कुतः? त्रतान्त- [ इष. २ ख. | गद्यम्‌ | ३६ विहितल्वारस्य । WR समावत्तनस्य | व्रतश्चरिष्यामौ- ma, 0 त्यादेत्रेतारम्चकत्ववत्‌ व्रतमचारिषमित्यादैरपि त्रतसमाधकतया तस्ये वान्तताया वक्तमुचितलवाश्च ॥ ० ॥ ४८ ॥ ० ॥ आम्नेयेऽज Bee मेषो गोः पावमाने waefaar: ॥ 8 ॥ waa देवगर्वणि श्राविते अरजो दल्िणा ्राचाय्यस्य te देव- पर्वखि श्राविते Aa: । पावमाने देवपवंखि श्राविते गौः। एव मेता: पव॑दक्तिणा; ,-पवणामध्ययनायं दक्तिणाः पवदच्लणाः Sat) सामय्याद्रोदाननव्रतान्ते एतादल्िशा भवन्ति, भध सुखावबोधाधं waar: प्रदश्यते। उपनयनव्रतान्ते सावित्र खसः | चरषोमात्‌ परतः खिष्टक्षतख प्राक्‌ अमे व्रतपते त्रतमचा- रिषमित्या दिविश्चेषसुक्षा पञ्चभि न्तैराज्येन होमः! कन्भ्रसमापो मटच्ति्ा | नान्दीमुखशाइम्‌ । कग्ान्तकरणम्‌ । Meas पुन- ङपनयनम्‌ | व्रतान्ते Waa TAMA देवपवंणां समस्तानां सागराच्चाश्रावण्म्‌ | शन्द्र्सः। तस्य च यथोक्तरौत्या होमः । अत्रापि प्राक्‌ favaa:, wa व्रतपते व्रतमचारिषमिल्यादि qaawia: | ami भरजगीभेषद्तिणादानम्‌ । पुननान्दोसुखखादम्‌ | arfa- aI पुनरुपनयनम्‌ । उसरोत्तरव्रतचयाकाले पवपूवव्रतान्त- श्चा वितस्याध्ययनम्‌ । एवं सवषु व्रतेषु दरश्व्यम्‌ ॥०॥४< ॥ ° ॥ अवसिता प्रासङ्गिकीकधा । महानान्िकत्रतश्चैषमेवेदानोमनु- व्षौमहे ,- go ग) लयं [ इ प्र. २ खे.) प्रेत्या चाय्य८ सपरिषत्कं भोजयेत्‌ ॥ ५. ॥ TAT अरण्यात्‌ प्रत्यागत्य, Waa भोजयेत्‌ । मिभेकाकिनभेव १ न । सपरिषत्कम्‌ । ay परिषदा वत्तते--इति सपरिषत्कस्तम्‌-- fawatafeafaaa: । सपषेत्मिति पाठेऽपि aGara: wien सब्रह्मचारिण्योपस्मेतान्‌ ॥ ५१॥ समानं तुल्य awed ब्रह्मणो भदस्याध्ययनायं त्रताचरणं येषां, त- ॥ १०० गोभिलौय [३ष. ५ख. | भटरमिल्येतां ब्थावाचं परिहरेत्‌ ॥ ge ॥ भद्रः कल्याणमित्यन्थान्तरम्‌ | भद्रमिल्येतामेवश्मुतां ठयावाचम्‌ saat वाणीं परिहरेत्‌। तां a atfeaa:: किमनेनोक्तं भवति 2 एतदनेनोक्तं भवति । “ange ब्रूयात्‌ FA ATS fafa ब्रूयात्‌” — इति, “श्भद्र भद्रमिति" इति चंवमादिवच- alee भदरवदनं केंषाञ्धिटाचायाणामनुमतम्‌ | तदेतब्मनागपि मिष्यावचनादिभ्यता आचार्येण प्रतिषिध्यते,--भद्रमित्येतां ठथा- वाचं परिहरेत्‌" इति । भद्रं खलु भद्रशब्टौ यथाथेवचनः स्यात्‌ । Tue तु भद्रशब्दो aia भवत्ययधार्थोऽगरतं मिष्येव्येकोऽधः | तस्मादेतत्‌ परिहरेत्‌ ,---द्त्याचायस्य मनम्‌ । कस्मात्‌ कार- शात्‌ १ अनद्रुतवदटनटदोषप्रसङ्गात्‌। यथाथ वाद्धनसे fe सत्य- माचक्षते। तदेव वक्तव्यम्‌ । अभद्रः भद्रमिति वदतस्त्वन्यदचि मनसि चान्यत्‌ स्यात्‌ प्रसंशानिन्दावचनपक्तनिलिष्ठताचेवमादेः । तथाच स्मरणम्‌ | “सत्यं ब्रूयात्‌ प्रियं ब्रूयाच्र ब्रूयात्‌ सत्यमप्रियम्‌ । fuaay add ब्रूयादेष wa: सनातनः" | sfa ‘Cranifafa qa awa arpafa च । प्रशंसानिन्दनं हेषात्‌ aaa विशिष्यते | इति चवमादि॥०॥१८॥ ० ॥ सतो यद्द्र तदेव — भद्रमिति भूयात्‌ ॥ Veo ll [३प्र, ५ख.] गद्यखचम्‌ | १०१ भद्रभिल्येवमादिना wena ब्रूयात्‌ , भद्रमिल्येव वा ब्रूयात्‌ ¦ तदाद Aq: | ‘az भद्रमिति ब्रूयाह्द्रमित्येव वा वरेत्‌” । दूति । भद्रं भद्रवदनस्यार्थत एव सितात्‌ यत्‌ पुनभद्रमिति करोति, तद्योधयति ;- भद्रमेव भद्रमिति तब्रूधान्ाभद्रम्‌-- इति । तस्मात्‌ समीची नसुक्तमाचाय्ये ण,--भद्रमित्येतां हथावाचं परिहरेत्‌- इति 1 अन्ये त्वेवं वर्णयन्ति | भद्र कल्याणम्‌ | भद्र- fafa ब्रूयात्‌ , न तु परुषवचनेन । अनेने तदयंयति। सत्यम प्यप्रियं न वक्तव्यमितिः॥०॥२०॥ ° ॥ ददनं चातकान्‌ विभजते — aaa Fa: खातका भवन्ति ॥ ९१॥ aq तस्मिम्‌ प्रक्षतव्रते एते AMAT: त्रयः BART भवन धिकारिणः Wo WAV He ॥ & पुनस्ते ! उच्यते ,- वियास्ञातको ब्रतद्लातको विद्यात्रतस्लातक इति ॥ ॥ २२ ॥ saa aa aaa नामतो निदिं्टाः। यः खल्षापत्‌कल्पत्वात्‌ यथोक्तकालानां व्रतानां सम्यगनुष्टानमक्षला , ग्रहणा न्तिकमेव वा-इति वचनाद्ृणान्तिकेनव ब्रह्मचर्येण वेदमधोत्य arta, सोयं fanaa, | यश्च, यथोक्तकालिकानि व्रतान्धनुहाय १०९ गोभिलौय [डेप्र. ५ ख. ] वेदन्तु समग्रमनघोल्येव alfa, स खल्वयं व्रतस्नातकः | यः पुन- यथे.क्रकालिकानि व्रतान्यनुडाय वेदमपि समग्रमधीत्य स्नाति, रसो विद्याव्रतस्नातकः | तथाच हारीतः 1 “a: समाप्य वेदमस- माप्य व्रतानि समावत्तते स विद्याञ्लातकः। यः समाप्य व्रतान्यस- माप्य वेदं समावत्तते स व्रतल्नातकः। उभयं समाप्य समावक्तते a: स विद्याव्रत्नातकः- दति | यान्नक्लक्वोऽप्याइ | विदं व्रतानिवा पारं नौत्वा द्भवमेव वा" | द्ति। न्ये तु, - "नियमेनाधोतं वीयवत्षरं wafa — ॥# १० ॥ ० tt तेन च चङ्णा — अग्नि यजेत पषगभमिन्द्रमोश्वरम्‌ ॥ ११॥ यजेत Tay प्रत्येकमन्वयः! अखमासकरणं निव्वापदोमयोः ए्रधक्तप्रन्नापनाधम्‌ । पूष्णोऽप्यतर तशख्डलचर्रेव भवति । कस्मात्‌ 2 ्रमोन्द्रे्बरसामान्यात्‌ । तथाचोक्तम्‌-- “सखयप्यटन्तकः go एटमतति सदा चरम्‌ | अमनोन्द्रेलरसामान्यात्‌ तख्डलोऽत्र विधौयते" | इति ॥९॥११॥०॥ . BAUTST Ii १९२॥ VATA । AM पूजा --गलश््क्गादावाभर प्रदानेन कवस- दानादिना च सत्कारो WAT कत्तव्यः॥०॥१२॥ ०॥ प्रसङ्गात्‌ भूयसा aware गोयन्नविध्यतिदशेनेवाश्चयक्नमप्युप- दिशति,- क ~ A गो यन्न वाग्वयन्नो व्याख्यातः ॥ १३॥ ऋजुस्छराशंः स खल्वग्रमश्डयन्नो विद्यमनाप्वेनाश्वपुष्टिकामेन्‌ कत्तेव्यः, न येन केनचित्‌, नाप्यश्वमुत्याद्य,- इति गोदव्यम्‌ | पफायसचङ्ष्ठा पृव्वेउटताग्न्यादग्रो ATM: we V2 vel अयं पुनरत्र विशेषः ,- ११८ मोभिलीय [३प्र. ६ ख. यमवसणौ देवतानामन्नाधिको ॥ १8४ ॥ टेवतानाभिति सम्बन्धूलक्षणा षष्टी । अत्राखयन्नं गोयन्ननिदिं- ्ट[नां देवतानां यमवरूणो अधिकौ। यमः पञ्चमी वरणः षष्ठः | अत्रापि qaaq vata निव्वापो होमश्च! ऋषभपुजास्थाने चाखपूजा वोदव्या ॥ ० ॥ १४॥ ° ॥ प्रासङ्धिकमभिधायेदानीं पुनर्गोज्नशेषमेवाह,- गस्पैरभ्यच्तणं गवां ग घेरब्य॒च्णं गवाम्‌ ॥ १५ ॥ सायमामतानां गवां गन्धोदकंरभ्युक्तणमाभिसुख्येनोच्तणं सेचनं कर्तव्यम्‌ | दिव्यैचनमादरार्थम्‌ । अथवा। दिव्यैचनादुगोयक्नएव गवामभ्य च णम्‌-- इत्यवगम्यते | तस्मादश्वयन्नेऽयं विशेषो नास्ति । अपिच । गोयन्नस्य कियतीौमाठतं सूत्रयित्वा, अरप्रवयन्नमभिधाय, पश्चादपि waned सुत्रयत्राचाव्यः,-पृव्वेसूतिताभमेव गो- यन्नस्याठतमग्बथन्नेऽतिदिशति न सूतयिष्यमाणशमपि-इत्यवधा- wa अन्था सव्वाभेव मोयन्नस्याहतं सचयिला परस्ताटेवाश्व- aa तामतिदिशेत्‌। तस्मात्‌ क्रममेदकरणादवगच्छामः,- अश्वयन्नेऽश्लानामभ्युक्तणं नासि - इति । अन्धे तु--भ्रखयन्न- ईप्यश्बानां गन्धे रभ्य ्षणमिच्छन्ति । ननु प्रकरणथेषेऽप्यत मोयन्नाश्रवयन्नयोः काली न श्रुयते, अतस्तयोः कः कालः १- इति वक्तव्यम्‌ । उचयते कालान्तरा quem परिभाषासिद्ध एवोदगयनादिः कालोऽनयोमं विष्यति | श्रथवा । तन्चान्तरविघधानानुसारात्‌ मागपालोदिनें Maat नीरा- जनदिने चाश्वयज्न; स्यात्‌, तथाच कन्प्रदोपः। | ३. ६ख. | TIAA | ११९. "पारिभाषिक एव स्यात्‌ कालो गोवाजियन्नयीः | अन्यस्यानुपदेशात्त, सखस्त रारोद्णस्य च । अधवा AAAS कालो मोयन्नकम््णः | नौ राजमेऽह्ि चग्रवानामिति तन्त्रान्तरे fafa,” | cfai मागपालौदिनच्च सुखरात्यनन्तरा प्रतिपत्‌ । कुतः ? तदधिकारे ,- “ततोऽपराह्नसमये daa दिगि भारत)! MIMI प्रबभ्रोयात्‌ AS Wass पादपे | इति पुराणवचनात्‌ | नौराजने च कालविकल्याः श्रुयन्ते । तथा च वराहमिहिरः, "'इाद्श्यामटम्या कात्तिंकश्क्पचस्य पञ्चदश्यां ar रा श्वयुजे वा कुय्या- न्नोराजनसंत्नितां शन्तिम्‌' | sft ion १५॥ °॥ दति महामदहोपाध्याघराघाकान्तसिडान्तवागो शभटाचाया- तमजसखौचन्द्रकान्ततकालङ्गरस्य कतौ Malaga ठतोयप्रपाठकद्य षष्टो खरिका ॥ ° ॥ गोमिलोयद्यसत्र खतोयपपाठटक Banat खष्िका) गनि ज शि अथातः ्रवणाकम्॥ १॥ games: प्रकरणाम्तरोपन्यासांयः। खवेणाक्,- दति कच्यणो- नामघेधम्‌ । वर्तिष्यते, - इति qaite: 1 अतः्ब्दो Bea: । धस्ाराहितासिरेभिः खवणाकश्दिमि्दवादौनयजमानः अम रादीन्‌ faced निराक्ततिरिति चाख्यायते, अतः-एलश््मात्‌ कारणात्‌ वणाकम्मादिकमिदानौं वक्तव्यमित्यभिप्रायः। त्तथा चोकम्‌ | "“यस्त्वाधायामिमालस्याष्ेवादोत्रैभिरिषटवान्‌ | निराकत्तीऽमरादौीनां a विन्नेयो निराक्षतिः'ः। दति ॥०॥१॥ ० ॥ तदिदं शअ्वणाकश्य,- पौणमास्यां क्त्यम्‌ ॥ २ ॥ पोकमरास्यां wai, कल्यं करक्मोयम्‌ । त्राव्याम्‌- इति कुतो. लभ्यते समाख्यासामथ्यादित्याह । अवणाकन्म- इति समाश्याने शयमाणे Want मासः खल्नागच्छति हदयम्‌ आगच्छति चेत्‌ , न युज्यते विना कारगमुत्स्रगरम्‌। एतस्मात्‌ कारणात [३प्र. ऽखे.] गरद्धयष्चैम्‌ 3 २९९ Magi पोखमास्यामेतत्‌ करणौयम्‌ । खद्यान्तरवचनाच्च , तथाच ग्डह्यान्तरम्‌ “Wra: खंवसाकन्य' “arawi drev- मास्याम्‌?-षश्ति॥०॥२॥०॥ कथं कक्षव्बम्‌ ? तदभिधोयते, - परस्ताच्छालायां उपलिप्य श्रालेाम्नेरम्नि प्रफयन्ति॥ ॥ २ ॥ पुरस्तादग्रतो न gaat fe, श्रालाया भरग्यागारस्य, ( गोमयादिना ) उपलिप्य, तत्र शालामेरनिनि प्रण्यन्ति लत्तणा- दिभिः स्थापयन्ति) बहवचनादनियतः कत्त शालानेरित्व- चयवलक्णा Asli तैन, शालामनेरेकदेशं प्रयन्ति म सव्यम्‌ ॥ HoH Quon अभितञ्चताय्य॒ पलिम्पन्ति॥ ४ ॥ प्रज्ञतचत्‌ प्रणोतस्यानेरभितः--दइतेतञ्च चत्वारि शानानि डप लिम्मन्ति। adam: non Be a fa fafeqrar किन्ति १ vat — प्रतिदिशम्‌ wy tt fen fen प्रति उपल्िभ्पन्ति॥०॥१५॥ * ॥ कियन्तं टेणमुपलिम्पन्ति १ तदभिधोयते,- साधिके प्रक्रमे ॥ ६॥ iq १९९ । गोजिलीयं [३ 9. अधिक्रेन ay वन्ते माने साधिकै- स्तोकाधिके wad) प्रक्रमे-- “geaarqefaarafaue: प्रक्रमः स्मतः । aa कणि asa aa त्वध्वय्यचोदित्तः"' | camaae, उपलिम्मन्ति , उपलेपनक्रियाऽघारतवविवक्षया सप्त- मोनिर्टेय;॥०॥५॥६॥०॥ अग्नो कपालमाधाय TAB यवमुष्टिं शव्ल- व्यनुप्दटहन्‌ ॥ ७ ॥ प्रकतेऽनो कपालमाघाय। wa, भमनाविति शक्यमवक्तम्‌ ? प्रक्तः खर्वग्निरिव्यसौ गम्येत । नेष दोषः । यतोऽभित उप- लिप्तखयानानां सत्रिहिततरत्वात्‌ aaa कपालाधानमप्याशङ्यैत- afafefa afsomdaenfaare । कपालम्‌ - "कपालं खन्‌मयं पात्रं चक्राघटितसुच्यते | भासुरं चक्रघटितं 23 Ga च वर्जयेत्‌” | चत्युज्ञलखणम्‌ , wal wae श्रम्नेसपरि क्त्वा, anata यवानां afe waa, किं gaye भनुपद्न्‌ | भदहबि- स्यथः | उपैत्ययमुपसमगः ॥ ० ॥ ७ ॥ ° ॥ पञ्चाद्गनेमलुखलं ट५इयित्वाऽवडन्तुहे चम्‌ ॥ ८ ॥ प्रकतस्यागनेः wagaged दुंहयिला ददौक्लत्य--निश्चलौ कलये येतत्‌ | प्रहतान्‌ WEI यवान्‌ aa खापयित्वा सुसलेन yey वदवडन्ति, - सकनिष्यच्यधंम्‌। करतरनियमः। किं ware isa, ow] VIS म्‌ । ARs weaq । ज्त्वा--इति शेषः 1 क्रिवाविश्चेषणं वा ¦ eq: एथ aya. “fafax gaara’ —efa स्मरणात्‌ | तथाच, Bera यवानां GAY AAT एथक्‌ क्त्वा अदद्न्ति॥ ० ॥द८॥६०४.. सुक्ततान्‌ VA कलवा चमस Wa मुप णापिधाय fazarfa nen सुक्ततान्‌ शभान्‌ सुविदितान्‌ at, amy Har, चमसे वान- श्त्या त विशेषे, चअोप्य- भ्रा sa सम्यक्‌ खापयित्वा, सपश यथोक्तलच्येन भरपिधाय आच्छाद्य, निदधाति खापयति। कच्िन्‌ १ wae. कस्मात्‌ १ “sefad चमखदव्योवा- द्ायः- इत्या दिवच्छमाणसूताथेपयालोचनात्‌ ॥ ०॥९५०॥ दलि गणपञ्चिमे अन्तरेण सञ्चरः ॥ १०॥ अन्तरेख-गब्टो मध्ववचनः। तद्योगात्‌ दक्तिण्पचिभमे-द्ति fedtat । zfauafaa ये दं स्थाने उपलिपे, ते न्तरेण तयो- अध्यप्ररेशः,-- इत्येतत्‌ । सोऽयं Wat: ;--सच्रत्यनेनेति स्चरो- ममनाममनमाम इत्यथः । स खल्वथं वखमशोपयोमौ विधिरिहैव ब्रघङ्गादुक्षः | एतावद्धि कत्तव्यम्‌ ॥ ° ॥ १०॥ ° ॥ अस्तमिते चमसटर्व्याषादायः सपञ्चातिप्रणौत- arg व्रजति ॥ ११॥ अस्तमिते सवितरि, चमस्दव्यौ are भादाय aviar, भ्रति- १२४ गोभिलौय [इप्र, ७ ख. ? ब्रणोतस्य,-अतिरपसगः स खस्य प्रणोत एवामिरतिप्रणीतो- भते | तन्वान्तरप्रसिद्धो वा । एवं fe तन्वान्तरकाराः स्मरन्ति। ^ज्ग्निसुपसमाधाय तस्यैकमुरमुक प्राक दक्तिणा प्रणयेत्‌ — a sufu प्रतिमुञ्चमाना असुराः सन्तः खधयषएचरन्ति पुरापुरो- निपुरो ये भवन्यनिष्टाज्नोकात्‌ प्रणुटात्स्मादिति, सोऽग्निरति- प्रणतो भवति--इति । तदस्य अतिप्र्ीतस्य अमेः, we समीपं व्रजति सद्यरेण गच्छति + wens: समो पवचनः Woo Wee Hen गत्वा च,- सूपं सक्तनावपति AAR चोद्कमादन्ते॥ १२॥ ga चमसे स्थापितान्‌ aaq इदानीं स्ये आवपति fa: facta, QAI च उदकं दत्ते wats wo weritic ii aay,-— aay संहो तान्‌ दर्व्या सक्तून्‌ AA पृव्व उप- fea उदकं निनोय वलिं निवपति; a: प्राच्यां दिशि सपराज एष ते बलिरिति ॥ १३ ॥ कतिपयान्‌ waq cat वलिहर्या सल्लदेकवारं संग्टदीतान्‌ कत्वा, सञच्चरेण प्रदक्िणं गत्वा उपविश्य ga उपलिषे,-- gaat यत्‌ खानसुपलिपे तस्मिन्‌, उदकं चमसस्य fatty निषिच्य, बलिं निवपति इरति,--यः प्राच्यां fefa— KA मन्सेण ॥०॥१२॥ ०॥ [३ष्र. ऽखं. | गद्यम्‌ चम्‌ | २९५ उपनिनयन्य पाट शेषं यथा बलिं न प्रबच्यतोति ॥१४॥ उपशब्दः समीपवचनः | उप समौपै बलेः, निनयति निषिच्चति fafaufa,- इत्येतत्‌ । किं निनयति १ sat चमसखखानां शेषमवशिष्टम्‌ । कथं निनयति १ यथा बलिं न प्रवच्यतौति। यथा येन प्रकारेण निचिक्तमुदकं बलि न प्रवच्यति न स्थानान्तरं प्रापयिष्यति, इति तथा निनयतीत्यथेः ॥ ° ॥ १४ ॥ ° ॥ सव्यं बाहमन्वाच्य चमसदजवभ्यच्य प्रताप्येवं efawd प्रतीच्येवमुदौचौ यथालिङ्गमव्यावन्तमानः ॥ ॥ १५ ॥ “सव्यं agua’ लच्छी लत्य-- वामपाश्वं मेत्यधः । “्रादत्य,- तजैव सितः परिचय । यत्र खल्नावत्तं नसुपदिश्यते, aa प्रायेण तत्‌- स्थानख्ितस्यैव परिवत्तंनमभिप्रेयते ;- “अनं प्रदक्िणमावत्त- यति इत्येवमादौ । ग्रन्धे तु वश यन्ति,-- सव्यं वाहमन्वाह्रत्य, --ग्रप्रादक्तिख्येनालि' गत्वा" इति । (चमसद्यों अभ्युच्य',- समासकरगात्‌ तन्तेग वोद केनाभिषिच्, तन्तेरौव naa seal श्रताप्य ‘gay saa प्रकारंण,- सत्‌ संग्होतान्‌-द्त्यादिप्रकारै- खेत्येतत्‌ । ‘efaw’ efauai दिशि बलिं निवपति । णवं प्रती याभेवमुटीच्याम्‌ । दक्तिणाः-दइत्याटौ wala पूव्वैस्वणः | qa fara यो मन्तो afar:, तेनैव मन्तरेण तस्यां दिशि बलिं निवपति । ‘at दक्षिणस्यां दिशि सपरोज एष ते बलिः", "य; प्रतीच्यां दिशि, ‘a उदोच्ां दिशि,-दइति मन्तविशेषः ९२५ मोभिलीयः [इप, ऽख.} saa: | wary दिशि बलि निवपति तदभिमुख एव स्यात्‌| तथा चोक्रम्‌। “यस्यां fefa बलि" दद्यात्‌ तमेवाभिमुखो दिशम्‌ | AIU HAT भवेत्‌ न्यञ्चकन्य न UMN” | sfa1 ‘senadara:’ | विशेषेणाव्तंनमकुव्वैन्‌ — सव्यं arg मन्वाव्त्य- इति यदुक्तं, afettaqgqeaaq—caa: | faaara- मप्यावत्तनं न शक्यते प्रतिषेदम्‌ । fa कारणम्‌ १ ag तास बलिनिवपने त्षन्मखलत्वविधानम्‌ । भतो विशैषेणावत्तनं प्रति- पिषेधयिषुराचायः (अव्यावत्तमानः-दत्याह। तस्मात्‌ प्रती- gaggia? न कत्तव्यम्‌ तथैव qeafeaaufe aq भूत्वा बलिनिवपनं कुयात्‌ । व्यावक्तनप्रतिषिधादेव ag नलरभाविनोरभ्य॒क्षणप्रतापनयोरपि प्रतिषैधोऽवगम्यते। aaa, ‘ed दच्िणाः- इति सूतितम्‌ । दिणावलौ खस्वा वत्तं न।भ्य- ्णप्रतापनानि सूत्रितत्वादेव प्राश्रवन्ति, तदथं पुनः रवं afer’ -- इत्येवं शब्दोऽनतिप्रयोजन एव स्यात्‌ । तस्मात्‌ , एवं द्रण -- त्यत्र ावत्तनाभ्युक्प्रतापर्ना afta पूर्वोक्तम्‌ एवं” शब्द्‌ ea: -इत्यकाभेनापि वाच्यम्‌ । तक्छामान्यात्‌ एवं प्रतीचोः एवमुदरीचीः- इत्यनयोरप्ये वं शब्दयोः स एवार्थो वणं नीयः | तस्मात्‌, Wading चषणप्रतापनातिरिकस्यैव ‘aa’ शब्दे नाति- देशात्‌ प्रतीच्दौचौवल्योरावत्तनाभ्युत्तणप्रतापनानि न कत्त व्यानि भवन्ति, wad श्रव्यावन्तं मानःः-इत्यनर्धकं, तदति- रिक्रस्येव "एवं" शब्दे ना तिरेश। दयावत्तं नस्याप्रसक्तेः | उश्यते | भव्या- [sa ७ ख. ] ग्यम्‌व्रम्‌ | १२७ वत्त मानः,- दति विथेषेणावक्षनं प्रतिषैधत्राच)यसतत्त eae तवानुगं faanranran नमनयोरपि बल्योरनुजानाति, सोऽयम्‌ '्रव्यावत्त ala, Tareas: पूव्वैमुपपादितोऽस्माभिः । अन्ये तु, Saya मानः ,--दइति करणाद्‌ wan awa प्रतिषे धादभ्यु- wana: सव्वेत्रैव करणम्‌ इच्छन्ति ॥ ० ॥ १५॥ ० ॥ सुपण शेषमग्नाबोप्यानतिप्रयौतखाङ व्रजति ॥ १६॥ शेषं बलिशेषं सूर्पेण sal भ्रोप्य,--्ा उष्य प्रलिप्य । मन्तानुप- देणात्‌ व्याद्ृतित्रयप्रयोगेन,--इत्यथेः | कुत एतत्‌ ? “qa मन्त्रा न विद्यन्ते व्याहृतो स्तत्र योजयेत्‌ | AMI MAINED मन्तात्‌ RU समाचरत्‌?" | इति ग्ण्यासग्रहवचनात्‌ | एवमेके अपरे तु मन्यन्ते -——“Azara- पट्‌ेशादमन्तरकम्‌--इति । बलिगेषस्य प्रतिपस्तिः खल्वसो ¦ प्रतिपन्नो च मन्ान्वयो न प्रयोजनवान्‌--इति तेषामाशयः । हश्यते तु वैश्वटेवादिशेषस्य प्रतिपादने बलिदहरणादो aaa: | wana तत्र शेषः प्रतिपाश्यते इति चेत्‌ । कणएवमाह नेदमथं- कम्मरति। निःसन्टेद्ायामपि प्रतिपन्नो खिष्टक्तदादौ तत्रभवन्तो- मन्तं प्रयुक्ते, सन्देहे च व्यादृतिप्रयोगे न किञिद्ोयते। तदेवं क्त्वा, ्रनतिप्रणौतस्याईइ व्रजति प्रणौतम्‌--दइति aia निहा । प्रणीतं प्रण्यनमतिक्रान्तोऽतिप्रणोतः, तथाविधो a भवतीत्यनतिप्रष्षैतः प्रक्षतोऽनिभख्यते । प्रज्लतस्य खल्वमेः चरि- ग्रहार्थम्‌ भ्रनतिप्रणोतस्य--इत्याह । भ्रम्यागारे खल्वन्योऽप्यम्नि- रस्ति। अथवा । अतिप्रणोतस्तन््रान्तरप्रसिडो व्याख्यातः, ख १ द गो भिलौय [३पर. ७ खै.) न मवतीव्यनलतिप्रष्मीतः। तदस्याम्नेरडं समोपं व्रजति सञ्चर मार्गेखेत्य्थंः॥ ० ॥ १६ uo गत्वा च,-- पश्चादग्नर्भमौ न्यञ्च्रौ प्राणौ प्रतिष्ठाय नमः पथिव्या इत्येतं मन्तं जपति ॥ १७ ॥ प्रह्णतस्यामेः पश्चात्‌ wal अधोमुखो पाणौ wet, भूमौ प्रति- ाप्य,-- “efad वामतो बवाद्यमावमाभिसमुखमेवच | करं करस्य कुर्व्वीत करणे न्यञ्चक्मणः'। इति कन्यप्रदरीपोक्प्रक।रेण संस्थाप्य, नमः एथिव्ये,--इत्येतं मन्तं जपति । एतम्‌"-- इति खरवणंसम्पादनाथंम्‌ । (मन्बम्‌ः--दति wa दृशे यत्‌ प्रायञ्चित्तं, तस्य wey. अन्याप्रतिषेधाथं वा एतं मन्तमिति वचनम्‌ । कथं ATA? अन्योऽप्येतत्कम्भ कव्व तेतं मन्वभेवग्भ तमेव जपति न युनरूहेत,-- इत्यभिप्रायः । कथं पुनरन्यस्य कन्करणशपत्ते ऊदस्याशङ़ग ? उच्यते “नमः परथिव्यै guia faa ते अन्ते रिषामः"--इत्यस्मद्रता विभक्तिमन्वे पव्वते | तस्मात्‌ , VIS क्मकरणपचे अहमप्याशड्ोत afy- ऋन्दमतिरिति afatraatsa प्रयन्नः॥ ० ॥ 2७9 ॥ ° ॥ प्रदोषे पायसञ्चरूः ॥ १८ ॥ रात्रेः प्रथमो यामः प्रदोषः Hara? प्रदोष्पञ्धिमौ यामौ —-Sfa, तत्रापि प्रदोषशनब्दपयोगात्‌ तस्िन्‌ प्रदोषे, पयसि ५ {रप्र 9@. | य्द्यखतम्‌) १२६४. भवः पाथसः , चरः खलोपाकः, कत्तव्यः--दइति वाक्वतेषः | एवच्च, सन्योपासनसायंहोमबलिक्माणि कत्वा ata Ruy: t कुतः ? तस्त्कालातिपाते प्रायश्चित्तोपटेयात्‌ । एवम: प्रदोष WE WoW lS Hod तख BEATA ; खवणाय विष्शञेऽग्नये प्रजापते विश्वेभ्यो दबेभ्यः खाहेति ॥ १< ॥ तस्य,--इत्यवयवलक्षषा षष्ठौ । तस्य पायसस्य चरोज यात्‌ , श्रवणाय खाडहा,--शत्यादिना मन्तेण प्रत्येकम्‌ 1 सोऽयं खाहाशब्दः प्रत्ये मभिसम्बन्यते | तथा aay | “Aa खाहाकारः-- षूति। किमधं तहिं पुनरिह arenas: १ उच्यते, मन्तत्राह्यणशोक्तानां मन्ताणां विनियोगस्य वक्तमारब्घत्वात्‌ रस्ति तेषां बुद्यारूटत्वम्‌। अतस्तेषाभमेव मन्वशब्दाथत्वान्तएव मन्त्राः खाहाकारान्ताः w:--safa स्याटाशद्मा कदाचित्‌ कस्यचि- ऋन्दसमतेरिति तन्निरासाथेमिह सखाहाशब्दमपठदाचायः | मन्ता: खल्वेते मन्तब्राहमणे न पव्यन्ते। भ्रथवा। Wray, --इत्यादिचतुर्थो विभक्तौ नासुदेश्यतामा बरपरत्वमभ्युपेत्य तन्तरेसापि होमं afsemgiai wa: खाहाशब्दयोगेनेवैताश्तुर्थोविभ- कयः,--इति प्र्नापनाथमिह स्वाहाकारः परटितः। शरवो adafana: | fawares: प्रमिडाः । अ्रसमासकरणमपि निव्वाप- दोमयीः परथक्कप्रश्चापनाथंमेव केचित्‌ पुनर ,--एकामाइति- faq निव्वापमिच्छन्ति तदसङ्गतम्‌ । पूर्व्वाक्तयुकतेः। समखया- भिधानखेवं स्यात्‌ क्प्रदौपोऽपि-- १७ tee miata [३ पर. o@ 1 “Carat वा प्रदोषे य: HUTA तथैवच | कथमेतेषु निर्वापाः ! कथच्चैव Bela: १ देवतासञ्या we निव्वापांशच एक्‌ एयक | तृष्णीं fata एह्लौयाद्ोमश्वापि एथक्‌ एक्‌” | इति maw प्रदोषेऽपि waa waa निव्कापं होमच्चाह ॥ ह ० ॥ १८६ ॥ ० ॥ MR MARIAM AF ॥ २० ॥ अन्यत्‌ सव्वं स्थाली पाकावता साली पाकरौत्या कुर्यात्‌ । श्रध, ^“एषोऽत we इविराइतिषु न्यायः इति परिभाषाप्राप्ठत्वा- टेतदटवाश्थम्‌ ? नैष टोषः। परिसद्यानाथलात्‌ । कथं नाम ? ोमादन्यरेव खालौपाकाठता Faq, wa तु “awer faay’--sfa योऽयं विकल्य उक्तः, सोऽत्र न भवति । तस्मात्‌ सक्तदेव FRAY) कन्धक्रमप्रज्नापनायं वा वचनं वर्शनीयम्‌ | कथं नाम १ श्धालोपाकाह्ठता अन्यत्‌ कर्मशेषं समाप्य ace. माणसूुल्ोक्े कश्य क्षत्वा परस्तात्‌ परिभाषासिदं वामटेव्यमानं कुात्‌--इति | एतस्य खल्वसूत्रणे वच्यमाणसूबोक्तं क्म प्रधान- होमानन्तरमेव का स्यात्‌ वामदेव्यगानात्‌ परतो वा खात्‌) परमाथतसतु, Wa चरो्बंहुदैवतत्वादवघात एव होमः प्राप्रोति) aa चाज्यभामौ अवदानध्मशथ न भवति) wara वचनादा- SMM भ्रवदानधम्यश इह नाप्यते । कथं ज्ञायते १ wards घुत्रस्मरशात्‌ | तथाच WHAT: | Fey, o@.] TIAA | 834 "स्ालोपाकाहताऽन्यत्त्‌ यत्र deat निपात्यते | तताज्यभागो saa सुचमास्तौ्व्यावदययति'” | इति । सोऽयमस्याथः । एवसुत्तरत्रापि वर्शनीयम्‌ # ० ॥२०॥०४ उत्तरतोऽग्नेदभस्तम्बएसमूलं प्रतिष्ठाप्य सोमोरा- aed wea जपति याएसन्धाएसमघत्तेति च ॥ de It समूल स्लसदितं द्मस्तम्बं guy प्रकतस्याम्नेरुत्तरतः प्रतिष्ठाप्य ,--श्राख्युखकर च्चा नादेशे'"--इव्यस्मतसूत्रकारवचनात्‌ प्रागयं खापयित्वा, सोमोराजेति यां सन्धासिति च मन्दं जपति । “ad मन्वम्‌'”- इति व्याख्यातम्‌ । set वामदेव्य मानम्‌) केचित्‌ अत्र cde कुशसंख्यामिच्छन्ति) तदसद्ध- तम्‌। RAY? “यन्नवासतुनि सुथ्याच्च स्तम्बे द्मवटौ तथा । दभसद्ा न विहिता विष्टरास्तरशेष्वपि'ः 1 ति कममप्रदौपवचनात्‌॥ ०६२९१५०६ प्वस्ततोऽच्तसक्तन्‌ कारयित्वा नवे पाचऽपिधाय निदधाति ॥ २२॥ श्वः भागासिनि दिने,--तखां पोणंमासोशव्वेथा प्रभातायां qar- faaaq ततः, प्रात्होमानन्तरम्‌ । अथवा । ततः,--श्ति लाव्वविभक्तिकस्तसिः। adam, भक्ततसन्रम्‌ wear यवाः १६२९ गोभिलौयं [sa ७ख.1 तेषां aay कारवित्वा, ने पाते कत्वा पात्रान्तरेण भरपिधायं स्थगयित्वा, निदधाति ze ापयंति । कास्यितवा,- इति वच- नात्‌ कर्तंरनियमः ॥ ०॥२२॥ ° ॥ ay सक्तभिः,- अहरहस्ष्णौं बलोन्‌ हरेत्‌ सायं प्राम्बोमादायः STAT: ॥ २३ ॥ अहरहः प्रत्य, पूर्व्वोक्तान्‌ वलन. हरेत्‌ । तूष्णोभिति वाग्‌- व्यापारप्रतिषेधान्मनसा aaqaaaa: । waar तृष्णोमिति करणादमन्तकभेवैतान्‌ ana हरेत्‌ । तृष्णोमिति वाग्‌यमन- नियमाय न मन्तोचारणप्रतिषेधाधम्‌-- द्रति केचित्‌ । कस्मिन्‌ काले वलोन_ हरेत्‌ ? सायम्‌ ,-्रस्तमयादृदधेम्‌ । प्राक्‌ ga होमात्‌ । ननु होमात्‌ yaaa बलिहरणं पुरस्तात्‌ सूत्रितं तत्‌ किमिति प्राम्घोमादिति क्रियते ? उचते) waar भश्च! होममप्यहरहरदयति | इतरथा, बलीन. हरेदिति ac णात्‌ होमो न स्यात्‌-इति afaengia: कियन्तं कालं बलोन_ हरेत्‌ ? अग्रहायस्याः,--्रा आग्रहायश्याः, भाग्रहा- यणो पोमासी पयन्तम्‌ | अत्र बलिहरणडहोमयोरभिधानात्‌ अहरहः प्रयोगे बलिशेषस्य waa ल्त एपूव्वकमम्निस्थापनच्च न स्यात्‌ , चमसदर्व्योः प्रताप नाथमुल्मुकन्तु प्रत्यहमप्यासादयेत्‌ । नमः पएथिव्ये--श्त्येमदपि UIA परत्यं नेव भवति । तथा चोक्ञम्‌ । [ay ७ ख.] TIAA | १३३ “Cafanua इदवनमन्निप्रणयननम्तथा | WAT न भवेयातासमुल्मुकञ्च भवत्‌ सदाः | दूति । “mana न स्ववदा? इतिच ॥०॥२३२॥०॥ दूति महामदोपाष्यायराधाकान्तसिद्धान्तवागोजभट्ाचाथ- मजो चन्द्रकान्ततकांलङ्ारस्य कतो मोभिलोयग्यद्यसूत्रभाष्ये छतोवप्रपाठकस्य सप्तमो खण्डिका ॥ ° ॥ गोभिलौय-णद्धसवे SAAIVISR ALA WEA | Sa श्रव णाकन्धर | अथेद नौ मा्वयुजौ AN प्रस्त यत॑, — आश्वयुज्यां पौणंमाखां पृषातके पायसश्वर्रोद्रः॥ १॥ saga अश्विनी नन्तं, तद्युक्ता पौणमासौ ्रा्वयुजी । तस्यां पौर्णमास्याम्‌ | आश्लयुजी ग्रहणम्‌ अख्िनीनन्ततरसम्बन्धदारेण श्रा श्िनपौणंमासीप्रन्नाप्नायम्‌। पौणंमासीग्रहणं पौणमास्याः प्रा धान्यख्यापनाथम्‌ | तेन, नक्त ्रालामेऽपि अराख्िनपौ णमास्याभेव कत्त व्यम्‌ । भज्यसं युक्तं पयो दधि वा एषातकमित्युच्ते | तस्मिन्‌ पृषातक-सप्षमीनिर्देशात्‌ वच्यमाणावेक्तणाययथं समासादिते सतीत्यर्थ ater: रदो टेवताऽस्येति रौद्धः, पायसः- पयसि WAIT: कत्त व्यः | तचैतत्‌ पयः पृषातकादन्यदेव स्यात्‌ 1 तथाच HUTT: | “qq] वदाज्यसंयुक्त तत्‌ एषातकसुचते | DAR, ATA क्तव्यः assy,” । sfai «wea ला,- इति निव्वीपः। amanfeargq waa होमकाले BTU: खापनीयम्‌ । तथाच WHAT: | “दधि afaa संयुत प्रोक्तोष्टेष garam: | होमकाले तु तस्याग्ने: स्यानसुत्तरपूत्वतः” | दति ॥०॥१॥०॥ [3v¥.c@] VITA | १३५ तख जुहुयादा नो सिन्नावसुयेति # प्रथमां मान- स्तोक इति featara ॥ ₹॥ तेस्ेत्यवयवलक्तणा षष्ठौ | तस्य पायसस्य चरोरेकदें जुहुयात्‌ । भानो मित्रावरुषैति Sareea प्रथमामादतिं जुह्यात्‌ | भा न wma इति tera हितीयामाहइति जुह्यात्‌ ननु सै चावासण्यचचा कथं होमः सूत्रयते १ waaay: खल्वयं रौद्रः afaa: 1 adaa दविनिंरूप्य ware इथते,- इति युक्तम्‌ । उक्तश्च,-- “निरूप्य इ विरन्यस्मा saya न fe Baa” | इति। mae किल मन्तस्य सित्रावरुणयोदंवतात्वं farrea- गम्यते | नैष ae: | अुतैबंलवच्वात्‌ | रौद्रः- इति Far तावत्‌ द्रस्य देवतात्वमवगम्यते, लिङ्गाच्च मित्रावरुण्योः, दुन्बलच्च तेलिंङ्म्‌ । तस्मात्‌ “ten गाद पत्यसुपतिषटेत'”- इति वदि- हापि sen fag बाधितव्यं भवति श्रोकमपि उदादरन्ति। “तद्धितेन aaa वा मन्लिङ्खन चेष्यते | टेवतासङ्गतिस्तत्र दुब्बनलन्तु परं परम्‌" | sfai पाठक्रमादेवाहइत्यो; प्रथमदितौयत्वसिद्ेः पुनः प्रथमादि- ग्रहणम्‌ ,--अरनयोरेवादुत्यो ्रोरभिसम्बन्धग्रन्नापनाथ्म्‌ | तेन, प्रथमदहितीये एव चव्वोदतौ | याञ्चान्धा आदुनयो वच्यन्ते, ताः सव्व एवाज्याहतयः | तथा च कञ्मप्ररोपः। ee ee ee ee ee = जाः = च ----ाऋा----------- ee ee ऋ 11 ऋणो =, [क rr "रेषो + आगो faafa पथर्मां-श्ति पाठान्तरम्‌) १३६ wifatta [auc] “प्ाश्वयुल्यां तथा aa वासुकश््रणि याज्निकाः। यन्ना्थतच्चवेत्तारो होममेवं ward | दे पच्च इं क्रभेणेता हविराहतयः स्मृताः | Tar आज्येन होतव्या इति कात्यायनोऽत्रवोत्‌” | इति ॥०॥२॥०॥ गोनामभिश्च पथक्‌ काम्यासौल्येतत्प्रषतिभिः a ३॥ गवां नामानि गोनामानि। aataafaa काम्यासि,--इत्ये- ततुप्र्तिभिरष्टाभिः, gaa नाना, भष्टावाज्याइनीज्‌ इयात्‌ । गोनामानि च,- “काम्या प्रिया च इव्या च Ser रन्ता सरखतो। महौ fagat चान्रया च गोनामानि fagequr:” । ति ग्ड्यसंग्रहोक्तानि। "चकारा असिशब्दस्याध्याहारार्थाः”-- इति ग्डद्यासंग्रहभाष्ये टदौल्तितः। यद्यपि नवेव मोनामानिं gaged, तथापि अघ्रयानान्ना होमो नास्तोत्यष्टावेवादतयो भवन्ति। एतदिति करणाच्ैवम्भूतैरेव होमः, न चतुर्थीं प्रयोक्तव्या । तथाच HAST: | “sfasl® न प्रयुच्छयादोनामस्ु asa | चतुर्धोमन्नपा इत्येतद्रीनाज्ि a fe waz” | sfai एवञ्च, काम्यासि खाहा,- इत्येवमादिकः प्रयोगः fast- भवति। wa किचचिद्क्तव्यमस्ति काम्या प्रिया gan श्ति नामतयान्ते श्रसिशब्दोऽध्यादाच्यः। अन्यानि च नामानि संबोधनान्तानि प्रयोक्तव्यानि । wae awa, कचित्‌ असि-गब्ट्‌्याष्याहारः कचिच् संबोधनविभक्वन्तता,--दति। नमु [av ca. | रद्य सूचम्‌। ९३ सव्वे्ैव “असिः शब्द्स्याध्याहारो वा श्यात्‌ संमोधनविभक्य- न्तता वेति ga वणंयितुम्‌ | नेष दोषः RAY? aware तथेव परितल्ात्‌ | तथाच aa समामनन्ति | “काम्यासि परियासि इव्यासोड रन्ते सरति महि विद्युते रतानि नेऽप्रय नामानिः--दइति) aq विग्ुते इत्यनन्तर' एतानि तव नामानोत्यभिधानादष्टावेव परिभाषिकानि गोनामानि भवन्ति भअन्रयाश्ब्ट्स्तु योगेन तत प्रयुक्तः | श्रहननीया Gaal । Wawa कात्यायनेन गोनामदहोभे अघ्रपाग्ब्देन होमोनास्ि इत्यक्तम्‌ भाचाय्यपुतेण तु अन्ना waa गवि प्रयोगदप्नात्‌ तस्ापि गोनामत्वमभिदहितम्‌ । तस्माद्‌ यधघाप्रितैरव खादहाकारान्तैर्गोनामभमिरष्टावादतयो दोत- व्या; । भदट्रभाष्येऽपिं तथेष लिखितम्‌ ॥०॥२॥ ° ॥ स्ालोौपाकावताऽन्यत्‌ ॥ ४ ॥ छतभाष्यं सवम्‌ ॥०॥४॥०॥ पषातकं प्रदच्तियमभ्नि पथ्याणोय ब्राह्मणानवेच- यित्वा खयमवेचतेत ; तचत्त ट वहितं पुरसाच्छकसुच- रत्‌ पश्येम शरदः शतं TAA शरदः शतमिति ॥५॥ पम्निप्राद्तिख्येन पृषवातकमानीय ब्राह्मशानवेचयिला खयमवे- चेत,-तच्वत्तुरिति aaa, सामान्येनाभिधानात्‌ ब्राह्मणाना- १८ १३६ गोभिल्लीय fay. ८.) मपि मन्तो मवति, न पुमरानन्तय्यातिरेकात्‌ यंजमानश्येव | तधा चोक्तम्‌ | "षा तकप्रे ्तणयोनंवस्य इह विषस्तथा | शिष्टस्य प्राशने मन्वस्तश्र सव्वैऽधिकारिणः”? | ति । यदि ga: कस्माचधित्‌ कारणात्‌ केऽथि ब्राह्मणस्तदा सन्निदहितानस्यः, तदा खधमेव एषातकमवेचेत | तथा चोक्तम्‌ | 'ब्राह्शानामसान्निध्ये खयमेव waaay | अवेचेद विषः शेषं नवयन्नेऽपि भक्षयेत्‌” | ति ॥०॥५॥ ° ॥ ब्रह्मशान्‌ भोजयित्वा खयं Yat जातुषान्मयोन्‌ सर्व्वोषधिमिश्रानाव्रौरन्‌ STATA ॥ ९ ॥ ब्राह्यशान्‌ ,--बहंवचनात्‌ fanaa, भोजयिता, खय Fair । अध, “शअपवर्मऽभिरूपभोजनं यथाशक्ति"? -¶्ति सिदत्वादेतद- वाम्‌ १ उचते भ्रत्यन्ताशक्ताव्यस्मिन. wate वयाणामा- बश्यकत्वाथमिदसुतम्‌ ¦ भक्तौ खंखषेवास्यापि ब्राह्मणस्य भोजनं प्रग्नीति, यंथाशक्तयु पदेशात्‌ । afacert ब्राह्मणान्‌ भोजवि- ला,-दत्याह । मेतत्‌ युक्तम्‌ । कस्मात्‌ ९ अरशक्मीपदेशात्‌। यो- fe वोन. भोजयितुः न शक्रीर्ति, wa aa तदुपदिश्चेत ! अशक्योपदे्ः खच्व प्रमाणमेव Wai नच care थाख्जमप्र- भणं कशषयितुसुचितम्‌, E39, =@: J WITT! WE. भयर भ्राह । wmafen,— अपाज्छवापरिषात्‌ ॥ १५॥ अवदानानासुपरि्टार्दपामभिखीर्यति सुवेखव | चथब्दो$भि १४४ गोभिलीय - [aaca@.] घारव्यापारश्चारणाथंः। एवशब्दो यासामयामुपस्तरणं aa, तासामेवापामभिघार्णकरणशार्थः॥ ०॥ १५॥ ey एवं BENG पाणो Har, असए८खादं fafttzera: भेव इति ॥ १६ ॥ श्रसंखादं सम्यगास्ीदनं यथा न भवति, तथां निगिरेत wa- येत्‌ , भद्रान्नः खेय इति मन्वेण । अरसंस्वाटमिति कुव्बन. दन्ते र- चव्वयित्वा निगरणसुपदि शति । कियन्मातमप्याख।दटनं न शक्यते प्रतिषेदम्‌ इति खल्वसंखादसित्याह ¦ fa कारणम्‌ १? निग- रसपक्तेऽपि तखावज्ननोयल्म. ॥ ०॥ १६॥ ° ॥ एवं fn eon wanamitiaar ten faaitad निगिरेत्‌। प्रथमेन ate fad TAA ॥ ° ॥ १७ ॥ ० ॥ तूष्णं Aqua ॥ १८ ॥ चतुथं निगरणं तृष्णीं कु्व्यादमन्वकमित्यथं; । अयमेव fata: | उपस्तरणादिकं सव्येमवापि gerade भवति ॥ ०॥ १८ ॥ ०॥ भूय एवावदाय ॥ १९ ॥ wa एव पुनरपि चरोरवदाय निगिरेत्‌। भूयः पुनरपि चरो रवदायेव--इति वा वणंनौयम्‌ । तञ्मादुपस्तरणममिघारणच्चाच्र न भवति । दतरथा खखवदायेति पुनव्यैवनमनधकमेव स्यात्‌ | सोऽयभेवशब्दोऽस्यार्थ॑स्योपोरलको भवति ॥ ° ॥ १९ ॥ ०॥ By ८ ख. | रद वम्‌ | १६१५ AANA सधखादयेरन्‌ ॥ Qe tt aa तस्मिन्नगरे काममिच्छ्या संसखवादयेरन्‌। सेयं प्रायनेति- RAMA सर्ग्वषामेव स्यात्‌ i कमश्मात्‌ ! ““पुषातकप्रे च णयोनवस्य इविषस्तथा । शिष्टस्य प्राशने मनस्तत्र सरव्वऽधिकारिणःःः। ufa वचनात्‌ Bo Woh on आचान्तोदकाः RAMANA ofae setait- व्नुलोमममोसौति ॥ २१॥ श्राचान्तोदकाः सुखं शिरोऽङ्ानि,--बाहुजठरादौनि च भ्रभि- aie Witz । बडइवचनात्‌ सव्व । इतिशब्दः चशब्दाथंः समु- चये। कथमभिगशेरन्‌ !? भनुलोमम्‌। बोन्नामनुकूलं यथा भवति तथा भ्रभिर्शेरन्‌। केन मन्वेण १? अ्रमोऽसि,-दति मन्तेण । श्रव्राद। श्राचान्सोद्काः- इति किमधेमु्यते, aq निगरणाद्च्छ्ष्टा एव Wa कथमनाचान्तोदकाः कश्य वा करिष्यन्ति ad वा पठिधन्ति १? उचते अवाचान्तोदकाः- दूति कुर्व्वन्‌ बोधयति; यतव्राचमनं न चोद्यते,- ततरोच्छिष्टत्वभेव न भवति, यथा प्राणानिह व्रसोमभक्तणादो । तथाचोक्तं ष्डद्मा- संग्रहे । "मधुपक तथा सोमे भस प्राणडतोषु च | भनुच्छिषटटो मवेद्िप्रो यथा षेददिदो fag: । १&. १४६ प्तेभिलोवं ३. ८.1 प्राणादुतिषु aay मधुपक aaa a) परास्यहोमेषु wag atfest भवति fes:” | इति इदमिदानीं सन्दिद्यते। किमभिमभनमन्वः प्रत्यवयव- मावत्त॑ते भ्राहोखित्‌ aaea भवति ? इति । प्रत्यवयवमावत्तं ते,-- इति ga: | कस्मात्‌ ? अ्रवयवमेदात्‌ । भेदे मन्वाहस्तिः”- इति च सूत्रकारवचनात्‌ । प्रतिशब्टकरणाच । प्रत्यभिस्शेरन्‌- efa प्रतिशब्दं gaara: प्रत्यवयवं समन्तकमभिमशनं दण यति । भ्रन्यथा खल्बनथक एव प्रतिश्चब्दो भवेत्‌ ॥०॥२१॥ ०५ ्रा्वयुजो प्रस्तावात्‌ त्रीदीनधिक्लत्य नवयन्नः सूचितः 1 ateat- हि शरदि पच्यन्ते तस्मात्‌ व्रौहियन्न एवायम्‌ । इदानौमन्य- 'व्राप्येतस्यातिदेषः क्रियते, — एतयेबादता श्यामाकयवानाम्‌ ॥ २२॥ एतया तौदियन्नोक्तयेवाह्ता रीत्या श्यामाकयवानामपि yaa- प्राश्ननादिकं Fala । एवशब्दः करखरकम््णोऽतिरदेशा्थः । श्या- माका यवाश्च शस्यमेदाः। way शलियन्नोऽस्माकं नावश्यकः | कस्मात्‌ ? अस्मटाचायंखानुपदेशात्‌ 1 शयामाकयन्नश्च wwA- धिनो 4 भवति, किन्तु वंखानसस्यैव। कस्मात्‌ १? तस्य ग्राम्य प्रतिषेधात। तथा चोक्तम्‌ । “श्ररदसन्धयोः केचिन्रवयन्न' प्रचक्षते | धान्धपाकवशादन्ये श्वामाको वनिनः स्मतः? | इति । एतस्माञ्र लिङ्गात्‌ सरदि त्रौरहिंयन्नः, वसन्ते च यवयन्जः i ee रणद्य्वम्‌ः। १.४७ कर्तव्यः | Wean व्रौ हियवाभ्यां शरदसम्तयोयजेत, saraa- व॑नौ वषश, Maeda पुरातनेव्वो--दइति च ब्राह्मणं भवति । wquuaag fata नवयन्न' भक्षणोयाः । aa तदबुप- देशात्‌ । तथाच WHAT: | "इक्षवः सव्वखल्वाखच कोटवा ATT: BY | अक्लताग्रयणा Wear येषां नोक्ता इविगु णः"? | इति । गोधुमादिष्वपि नास्येव नियमः । कस्मात्‌ ? अमुपरेशम- टेव । तदप्यदहस Ua | “नवयन्ञेऽधिकारस्थाः श्यामाक atwat यवाः । नाञ्रौया न च इत्वैवमन्येष्वनियमः स्यतः” | ति ! aa एव श्यामाकयवयोरेव मक्तणमन्तः सूतयिष्यते ॥ ° ॥ ॥ २२ ॥ ON अयमत्र fata:,— अग्निः प्राश्नातु प्रथम इति श्यामाकानाम्‌ ॥ २३ ॥ अम्निः प्रा्ातु,-इति श्यामाकानां दविरुच्छिषटशेषप्राश्नमन्वः | सव्वेमन्यत्‌ पूत्यैवदेव बोदव्यम्‌ ॥ ०.॥ २३॥ ०॥ एतमुत्वं मधना संयुतं यवमिति यवानाम्‌ ॥ ge ॥ एतसुत्यमिति यवानां इविसरच्छिश्शेषप्राशनमन्तः । समानमन्धत्‌ | 'तच्रापि पौणंमासेनेष्टा द्मज्ञत्ला WAT नवयन्नो न क्तव्यः |. खतः १ १४८ गोभिलीयं sy. tg.) “कस्मिन्‌ arate तत कम्मान्यत्तायते यतः" | इति वचनात्‌" इति शिष्टाः! पौणंमासादं दर्णान्तं खर्वि द- मकै कन्य ॥०॥२४॥०॥ दति महामदहोपाष्यायराधाकान्तसिदान्तवागोश्रभटाचाया- जयो चन््रकान्ततकालद्मरस्य wat गोभिलोयग्य्छ्यसूत्रभाखे ठतौवप्रपाटकस्य wear खण्डिका ॥ ०५ गोभिलोय-ण्द्यसवे ठटतोयपपाठके नवमो खण्डिका) आग्रहायण्यां बलिहरणम्‌ ॥ १ ॥ गरे इ!(यनमस्येव्यग्रहायणो मार्गभौषः, तस्येयं stat भग्र Saw, wai बलिहरणं क्षव्यमिति सूत्रशेषः ॥०॥१॥ ०४ तत्‌ श्रावयेनेव व्याख्यातम्‌ ॥ २॥ तत्‌ ्राग्रहायणौबलिदणं श्रावणेनेव वलिदरणेन व्याश्यातम्‌- sfa कत्ल्रकम्प्रातिटेणः। तस्मादवतापि, पुरस्ताच्छालाया उप- लेपनम्‌--षत्येवमादि- सक्तविधानान्तमङ्कि क्रत्वा, भ्रस्तमिते सवि- तरि ada रीत्या बलिहरणं ada । ननु एतस्योपरितनेः स्तैः qain कर्ममरोपदेशात्‌ इदमपि gate एव तस्मादादितः करि यताम्‌ १ न,--दत्यु चते | उपन्धासमावत्वादखय । कालोऽपि fe तदौय एव चोदकात्‌ प्राप्रोति । भानुमानिकं खश्छस्य yaw. कालत्वं चिकल्पयिषितम्‌। तच्च चोदकं वाधित्वा सेद नाह नौति । तस्मात्‌ ` शावणोवलिदरणवत्‌ इदमपि बलिदरणमस्त मयात्‌ परत एव करणौयम्‌ । ओवण्ेनेव,-ष्त्ययमेवकारोऽपि भस्याथेस्योपोदलको भवति ॥ ०॥२॥ ० ॥ परयमनत्र॒विेषः,- १५० गोभिलौय [ayes] नमः पृथिव्या cad मन्तं म जपति ॥ ३॥ HAA सूत्रम्‌ ॥०॥३॥ ०॥ अथ vale एव प्रातराहुतिंहूलवा दर्भान्‌ शमो Rca फलवतीमपामाग शिरोषमेतान्याहारयिता | तूष्णौ मक्ततसक्तनामग्नौ क्त्वा ब्राह्मणान्‌ खस्ति- aga: Fant: प्रदक्तिणमनग्न्यागारात्‌ प्रति घूम शातयन्‌ गहाननुपरोयात्‌ ॥ ४ ॥ maga इत्वा भ्रधानन्तरं gain एव॒ दभाहरणादिकं ऊु- दिति व्यत्यासेन योजनोयम्‌। सिद्धाऽपि प्रातराइतिः ga चते wana) कथं नाम ? प्रातराहतिं Yaa दभाहर- शादि, न पुनरौपवसथिकसखर्डिलो पलेपनादिकमपि कला, इति । कथं पुनरेवं wad, ननु प्रातरादति इत्वा wa स्थण्डि लोपलेपनादिकमपि क्ला,--इव्येवमपि शक्यं वखंयितुम्‌ १ सत्यं wai, तघ्रापि नैवं वते, कस्मात्‌ कारणात्‌ १ यस्मादस्यां बर्नायामादौ क्तमपि खर्डिलो पलेषनमासादितमप्यानज्यादिकं पश्चात्‌ धमथातनबेलायामुपखद्येत दुष्येत च। तच्चानिष्टम्‌ ,। aay पूर्वमेव वख्नामाद्वियामहे | दभादयः प्रसिद्ाः। बवोरणा,-वीरण इति यः कथ्यते) फलवती,-- वद्या; MAYAN QT | तथा Way | "सफला azar फलवत्यभिधोयतेःः । {[3yew.] गद्यश्छत्रम्‌ | १५१ sf । तान्येतानि दभांदोनि षट्‌ कनचिदाद्ारयिता। अन्स्थाहत्त्‌रभावे च सखयमप्याद्त्य तूष्ण? प्रजायतिं मनसा ध्यायत्रित्यथः। एवमेके । तृष्णी ममन्रकम्‌ । एवमपरे | तदव- भगवन्तो बरूमिदेवाः प्रमाणम्‌ । श्क्ततसक्गुनाम्‌' अवयवलन्षणेयं षष्ठौ । यवसक्ुनामेकदेश्ं दक्तिणरस्तेनादाय म्नौ" कछला प्रप्य, ब्राह्मणान्‌" वदहुवचनात्‌ वतिप्रथतोन्‌ ‘“afeare’ खस्ति वाचयित्वा ( तेभ्यः सखस्तिवाचनिकं किञ्चित्‌ दत्वा ) "एतेः" aad: , सश्धारः- सम्थ्ियन्ते इति सश्रारास्तेः,-एकतो- छेद मीदिभिरित्येतत्‌ । ‘aefaw’ यथा मवति तथा, ्रन्धा- गारात्‌ प्रतिः अनिष्ण्हादारम्य, हपटलादिसलगं शुम (शातयन्‌ सव्यान्‌ wer’ अनुः ल्तौक्लत्य, ‘aft’ सव्वैतो- भावेन, इयात्‌ गच्छेत्‌ | अक्षतसक्तुनाम्‌ ,- दति वौरणात्‌ दभाोदौनामःहरणा नन्तरं अक्ततसक्तव उत्पादयितव्याः, ततस्तेषाभेकदेशमग्नो करोति. -- दूति वोडइव्यम्‌ | न खख्नुत्पादितानामकत्ततसक्नां शक्रोत्यमों क्तुम्‌ | AMMA अक्षतसक्वः । ननु वर्षाखहरह- बलिदहरणाथं ये अक्ततसक्तवः स्थापिताः, तच्छषाणां प्रतिपत्ति- fia aq? नखात्‌ कुतः? यतो न खल्वप्रकततानामस- शब्द्ितिनां ufaafe: शक्या वश्ंयितुम्‌ । wafaararq । नि- त्यानित्यसं योगविरोधाच्च । नित्यं खखेतदग्नौ करणम्‌ । भनित्यञ्च बलिग्ेषः। न चानयोः संयोगः सम्भवति | तस्मादुत्पादयितवब्या- एवाच्तसक्तवः । एवमेके | रपर राइ) वर्षाखहरशबलिहरणायं ये भरष्ठतसक्तवः १५६ गोभिलीव [३ ष. ६ ख. सयापिताः, तच्छेषाणां प्रतिपरस्िरेवेयम्‌ ,--इति। नच faar- नित्यसंयोगविरोधः शङ्नीयः। श्रस्यापि नित्यत्वे प्रमाणा- भावात्‌ न खलु शेषाणं प्रतिपत्िरियभमित्यख्यां वणंनायाम्‌ अस्य नित्यत्वं शक्यते वक्तम्‌ । न चात्रान्यत्‌ किमपि vary पश्यामः । स्याटेतत्‌ । श्रप्रकतानामसंश्ब्द्तिनामसत्रिहितानां कथं ्रसत्िहिता- खाक्ततसक्रवः। कथम्‌ १ इव्म्‌ । ये खल्वत्ततसक्तवो वषा- स्वहरहन्प्रलिषरणाथं सापितास्तंरेव aaa बल- यो इत्तव्याः,- इति खितम्‌ । रएवच्चास्येव तेषां कियन्मातमपि yada सज्िहितलच्चाग्रहायखया । तथाच सत्यकिच्ित्करमसंश्- ब्दितत्वम्‌ । अपि च। अस्िन्‌ शस्ते “पानव्यापच्च तदत्‌” दूत्या दिवत्‌ व्यवहितस्याप्यभिसम्बन्धः आचाय्यस्यानुमतः। कथं न्नायते ? आचायपु्रवचनात्‌ । तथाच खद्यास्ग्रहः। प्रतिप्तिव्वणयते १ उच्यते | नात्यन्तमप्रज्लता “पुनर्क्तमतिक्रान्तं ay सिं हावलोकितम्‌ | गोभिलेये न wef aa ज्ञास्यन्ति मोभिलम्‌'। द्रति । त्मादसत्रिहितानामप्यसतु सम्बन्धः । तत्र ga: नित्य VHA मोतभमेनाग्रहायणौो कम्मणः पुसषसंस्कारमध्ये पटितत्व। चास्य निल्यलावगतेरेतदच्ततसक्तृनामम्नौ करणमनिल्य- मित्यसमोचोनं वचनम्‌ । तस्मात्‌ Yala एवाथ आदरणीयः ॥ ॥ ० ॥8॥ ० ॥ उत्सृजेत्‌ RAITT सम्भारान्‌ WY [2y.e&@. | reas | १५३ अथः प्रयोजनम्‌ | तच्च धुमशातनलक््णम्‌। कतोऽर्यो यैः, तान्‌ सम्भारान्‌ दभादौन्‌ उत्सृजत्‌ । अर्थात्‌ प्राप्तस्याप्य॒ त्सस्य वचन- मानन्तव्यायम्‌ । कथं नाम १ धुमशातनानन्तरक्षए एवोत्सजत्‌ a qqafa we धारयेत्‌-इति॥०॥५॥०॥ एतस्मिन्‌ क्रमे भ्रोपवसथिकं खर्डिलो पलेपनादि कला,- जातशिलासु मणिकं प्रतिष्ठाप्रयति बास्तोष्पत- दइल्येतेन दकेन Waa ॥ ६ ॥ जात्शिला `, -- वना विसिकतागश्रड्ाः स्मता जातशिलासु ताः” | दूत्युक्तलक्षणाः | तासु, बहवचनात्‌ विप्र्ेतिषु, मणिकमलिल्लञरं महद्‌ दकभार्डमित्येतत्‌ । प्रतिष्ठापयति खापयति । वास्तोष्पते, --इत्येतस्यां ऋचि गोयमानेन दिकेन साग्ना- स्न प्रज्लतयैव ऋचा सदह वन्तं मानेन,--दष्यधः । दकेन साना ऋचा चेति यावत्‌! ननु, एतेन-- इति शक्यमवक्तुम्‌ , अथोच्यते,-- कारणं वक्तव्यम्‌ १ क्रमाथेभित्याहइ । feta सर्चंन-इत्येतावल्युचमाने a wmaa—fa दिकात्‌ पुरस्ताटक्‌ स्यात्‌ १? श्राहोखि- द्परिष्टात्‌ १ उतादहोमध्ये १ अथवा प्रतिसाम ? यहा स॒त्रन्या- ादुभयतः १- इति | तदेतन्निराषाथमाचायः एतेन - इत्या | एतेन एवश्भृतेन यथाक्रमोपन्यस्ते नेत्ययः । तेन, get दिकमु- खाट पञ्चाटचसुच्ारयेत्‌ ॥*॥६॥ ° ॥ ९० १५४ गोभिलीयं [३प्र., £ ख. दाव दकुम्भो मणिकं आसिञ्चेत्‌ समन्यायन्तीव्येत- यच्चा uo i द्रौ seagul gat प्रतिष्ठापिते मणिके आरसिखेत्‌ समन्या- यन्ति,-द्व्येतया ऋचा । ऋकग्रहथं सामप्रतिषेधार्थम्‌ । wa प्रतिकु्भम्‌ wmafaatean । कस्मात्‌ ९ “भेदे मन्ताहत्तिः"- इति सूत्रणात्‌ । तथा चोक्तम्‌ । “afaqaad पठेत्‌ः-इति। सोऽयं मशशिकसस्कारः। wag, “afwarer ग्टह्लोयात्‌-- इति यदुक्तं, तदेतस्मात्‌ संस्छताग्मणिकाद्गहंणोयम्‌ । यच्च, उद- धानस्य बलिर णमुक्त, तदप्येतस्येवेति बोदव्यम्‌ | sae सन्दिद्यते। waaay यदि मणिको ay विनष्टो वा भवति, तदा किभेतावन्तं कालमपैच्य पुनराग्रहा- यख्यामागतायाभेव मणिकान्तरं संस्रणोयम्‌, उत यदैव विपद्यते तदै वान्यदाद्कत्य १- इनि । तदेव, - इति ब्रूमः । कसमात्‌ १ असय कर्रार्थत्वात्‌। तावन्तं कालं मणिकाभावे fe aay. नाभिनिष्यत्तिः स्यात्‌ , BETA TRU भवेत्‌ । तथा चोक्तम्‌ । "न्न विमष्टो मणिक: शिलानाओे aga च | AST संसार््यो नापेचैेदाग्रहायरौम्‌"” | “fa, यदि पुनरन्यस्यामाग्रहायख्छामागतायामपि पूत्वैसंस्कत- शव मणिक est awd, तदोदङुभ्भासेचनमान्ं ada | wa: १ [प्रः खः] गद्यसूचम्‌ | १५४६. ““टृटुञेटाग्रहायण्थामादत्तावपि WUT: | qa waqefaaq afaqaead पटेत्‌" | इति वचनात्‌ ॥ oo nono ॥ प्रदोषे पायसश्चरुः ॥ ८ ॥ श्राग्रहायखया मित्येव । श्राग्रहायण्ये ता जुष्टं निव्वेपामि,-इति fain: । कुतः ९ डटेवतान्तरस्यानु पदेशात्‌ awe चाव्यकत्रसिङ्ग- लात्‌ Wat एवाग्रहायख्यादेवतात्वस्य कल्पयितुमुचितत्वात्‌ 1 “श्नान्ञातेषु तथादेशम्‌ः?-- इत्यग्रे QIU tot Sho ॥ तख जुह्यात्‌ प्रथमा इनच्य॒ वाससेति ॥ € ॥ व्या ख्यातप्रायमेतत्‌ tho We oy BATA पाकावताऽन्यत्‌ ॥. १० ॥ RANT सुतम्‌ Wo i to lo पश्चादमनर्वहिषि न्यज्चौ पाणौ प्रतिष्ठाप्य प्रतित्तव- इत्ये ता, व्याद्ृतौजं पति ॥ ११ i wat: पञ्िमतः afefa कुशोपरि न्धञ्चौ भ्रधोमुखो पाणो पूर्व्वोक्त- प्रकारेश प्रतिष्ठाप्य, afawa इत्येताः प्रतिशब्दा व्यादृतौजं पति | Meat सुत्यथंम्‌ । शरताग्रहायशौोकश्मणः परिसमासिः वामदेव्यभिदानों गातव्यम्‌ । यदि कंचित्‌ wafeq खवणाकन्ध न क्तं, तदा तैराग्रहायश्छां बलयो न इत्तव्राः, waa. पव्ववदेव.करणोयम्‌ । तथा चोक्ञम्‌ । १५६ गोभिलौव [syea] ‘mamay लुप्तञ्ेत्‌ कथित्‌ सूतकाटिना । श्राग्रहायणिकं कुयादइ लिवल्ं मयेषतः'› | दति ॥ ०॥ ११॥ ° ॥ अथेदानीं खस्तरारोहणं प्रस्तुयते,- प्ादभ्नेः खस्तरमासारयेत्‌ ॥ १२॥ ऋजुरत्तराथः। ows किञ्िदकरव्यमस्ति। पश्चादमेरिति करण मग्न्यागारनियमाथम.। तेन, ्रन्न्यागार एव खस्तरास्तरणं कत्तव्यम.। एवच्च, अन्यु पदेशस्यान्यार्थत्वादद्ोमकोऽयम्‌- इति केचित्‌ प॒सवनादिवत्त्‌ अयमपि सहोमक एव स्यात्‌-इति aot) प्राग्बसन्तादुदगयने यत. GWA पूत्वमन्वाहार््ं- are कत्वा सायं बलिदहरणान्ते नित्यकर्मणि कते, खस्तरास्तरणं HIGH । तथा च ्द्यान्तरम्‌ | प्राग्बसन्तादुदगयने पुरे ऽद्धि सायं खस्तरमुदगग्रमास्तौय्यः"-- इत्यादि | अस्मद छ्यकारपरिभाषा- सिदमुदगयनादिमाचं वा खस्तरारोदणस्य कालः स्यात्‌ । केचि- त, --'ऊद्े Baa स्यात्‌"- इति वचनमालोचनमातेण पश्यन्तः, आग्रहायख्यङ्गलं खस्तरारोहणशस्य मन्यमानाः, ततैवा- वसरे ख स्तरास्तरणम-- इच्छन्ति | तदसङ्गतम्‌ । जद मित्येनेना- ग्रहायखा ऊचैत्माव्रस्यावगमात. | “पारिभाषिक एव स्यात कालो मोवाजियन्नयोः । भन्यस्यानुपदेशात्त, खस्तरारोद णस्य च”? । इति परिश्टिविचनविरोधाच vo nh १२॥ ° ॥ [sq & a] गद्य चम्‌ | ११५७ उदगगेस्त गः STARA: ॥ १२॥ सखस्तरमास्तारयेदिति व्चते॥०॥१२॥०॥ उदकप्रवणम्‌ ॥ १४॥ खत्तरस्थां दिशि क्रमनिमनं सखस्तरमास्तारयेत्‌ ॥०॥ १४॥ I तस्मिन्नहतान्यास्तरणान्यास्तौष्य दक्चिणतो णह- पतिस्पविश्ति।॥ १५॥ तस्मिन्‌ खस्तरे अहतान्यखर््डितानि आस्तरणानि कम्बनलादौीनि wma, द्तिणतः-खस्तरस्य efad भागी, ग्यहपतिरुपविशति ॥ ० ॥ १५॥ °॥ AQ चोत्तरतः,- अनन्तरा अवरे यथाज्येष्ठम्‌ ॥ १६ ॥ अवरे कनिष्ठाः, अनन्तराः अव्यवदहिताः सन्तो यथाज्येष्ठं न्येष्ठा- नुक्रमेणोपविश्न्ति। योयो ज्येष्ठः स सख ग्टहपतेरनन्तरो यथा स्या दित्यं; | एवं वा,- अनन्तरा अव्यवहिताः--एकपाकोपजौविनः ATI LAAT | तदेवश्भृता wat यथाज्ये्टमुपविशन्ति ॥ ° ॥ १६॥ ° ॥ तेषामप्यस्षरतः,- अनन्तराश्च भाव्याः सजाताः ॥ १७॥ अनन्तराः — CAAA । भव्या; रहपतिप्रथनोनां पठः १५८ गोभिलौयं [ 39. खः]: सजाताः सापत्या उपविशन्ति जातमयत्यम्‌ । aa: उपवेशन-. क्रम विश्ेषद्योतनार्धः। कथं नाम १? येन क्रमेण ग्टहपतिप्रखतय- उपविष्टाः, तैनैव क्रमेण तेषां भायां अप्यपविशेयुः । wae. न्यपि खस्याः खस्या मातुरत्सङ्ग उत्तरतो वा उपविशेयुःः- इति 1. TAA , AA यथाज्येढसुपवेशनं न स्यात्‌ १ मामवतु, का नो- Sita: | अथवा । Vata वयसा wai ठदत्वस्मरणात्‌ पतोनाच्च यथाज्येष्ठसुपवे शनात्‌ भाय्याणां खख पतिक्रभेणो पवेणने ग्रधा- sasaata कथञ्धिदनुग्््यत एव । परमाथतस्तु, सजातानां मारय्याणासुपवेशनं Baal नात यथाज्येष्ठसुपवे शनमनु- जानातीत्यवगम्यते। एतदथं चशब्द प्रयुक्तवान्‌ । भायाः पुनः सापत्या उपविशन्ति, न पुनरव्रापि यथाच्येष्ठल्लनियमः,- शल्य fauna: । न खल्लेवमपत्यानां यथानज्येष्ठमुपवे शनं सम्भवति । अन्धे पुनरतापि यथाज्येष्ठमुपवेशनमिच्छन्ति ॥ ० ॥ १७ ॥ ° ॥ समुपविष्टेषु weufa: खस्तरे न्यञ्चौ पाणौ प्रति- राप्य योना पुथिवि नो भवैद्येताख्चं जपति ॥ १८॥ समुपविशेष,- सम्यक्‌ प्राञ्च खेषु उपविष्टेषु सत्‌खित्यथंः। क- स्मात्‌ १ प्राङ्मखकरणच्चानादेओे"- दति सूतकारवचनात्‌। स्प््टमन्यत्‌। एतामिति खरवणरंसम्पादनाथं छन्दो विन्नानार्ध- मविलोपाथं्च। कथं नाम ९ रएताभेवम्भूतां शेतिकरणाभेव जपतीति san खख्ितिकरणविलोपमपि कश्चिदाशष्टीत ॥. ॥ ०॥ १८ ॥ ° ॥ {३ प्र, ६ख. | Tea | १५६ समाप्चायाप संविशन्ति दतिणेः पाश्वः ॥ १६ ॥ समाप्तायाभेव ऋचि efad: ung: संविशन्ति खप्न्ति। afa- aq GMT ॥०॥ १९ ॥०॥ एवं जिरभ्यात्ममाहच्य ॥ २० ॥ स्वमनेन प्रकारे णए- दत्तिणपा प्व मैत्यथः | अ्रनन्तरो्तं संवे शनभेव न तु खस्तरास्तरणमपोति द्रष्टव्यम्‌ । विराहच्य चिःक्षत्वोऽभ्यस्य | किम विशेषेणैव १ न। कन्ति ? अभ्यासम्‌ ! भात्मनो we पतैराभिसुख्ये न,--आत्मन Weiss: । कथं नाम ? येनैव क्रमेणोपविष्टटाः तैनैव RAW संवेशनं तिरावत्तयेयुःः- इति) प्रथमेन aed तितम्‌ oh Ro uw © I सखस्ययनानि प्रयुज्य यथाज्ञानम्‌ ॥ २१ tt स्छसूययनानि अप्रतिरथादौनि यथाक्नानं प्रयुज्य--यो यत्‌ जानाति स ATA ॥०॥२१॥ ०॥ अरिष्ट सामसंयोगमेके ॥ २२॥ अरिष्टं अरिष्टवर्गाख्यः सामसंयोमं--सामसमुदायं ““अरबोध्यम्नि- afeatufafa हश्त्यादिकं प्रयुज्य इत्येके आचार्या मन्यन्ते ॥ ० ॥२२॥ ०॥ अप BUI यथाथम्‌ ॥ 23 ॥ पप उट्कमुपस्णश्य efata पाणिना we, यथाघमिति कर्मणः धरिसमापिं दशयति । तेन वामदेव्यगानमिदानीं स्यात्‌ अन्ये १६० गोभिलौयं [३ष. £ ख. तु,-खसत्ययनात्‌ परत एव वामदेव्यगानमिच्छन्ति। यथाथं- मिति.-इदानों कमणः परिसमाप्तलात्‌ यस्य यदभिप्रेतं सतत्‌ FAT, न तु तत्रैवावस्ाननियमः,- दति aged च । weud: किल बहवः पक्ता: सखस्तर शयने ग्रन्धान्तरे पव्यन्ते । सख यदि सद्यःपत्तमाश्रयेत्‌ , तदा खस्तरादुलथाय अभिप्रेते शयनान्तरे शयोत । अथान्यपक्माखयेत्त हि तत्रैव सखपेत्‌ । तथा चोक्तम्‌ । Coy खस्तरशायी स्याम्मासमदमथापि वा । सप्तराच तिराचवाणकावासयणववा)। ae मन्तप्रयोगः Ararat नियम्यते | नादइतास्तरणद्चैव न पाश्वंच्चापि cfaay” | दूति प्रथमाया राेर्दैमन्यासु रातिषु खस्तरशयने qaqa मुत्तरश्लोकोक्तोविशेषोद्रष्टव्यः ॥ ° ॥ २२॥ ० ॥ दति मदामहोपाध्यायराधाकान्तसिदान्तवागोशभटाचाया- मजखोचन्द्रकान्ततकालङ्ारस्य क्रतो गोभिलोयणग्रद्यसूव्रभाषये दतोयप्रपाठकस्य नवमी afar io ॥ iifrata-agaa ष्ट तोयपपाठके दश्रमो खटख्िका। ee wiertaeaae प्रस्तृयते,-- ACH राचरिदेवता॥ १॥ अष्टका,-~दइत्ये कवचनमधिकाराथम्‌ । उपरिष्टाटषटकावद्त्वस्यो- पटेशात्‌ । तथच, या काचिदष्टका वच्यमाणा सा सर्व्वा रािदेवता प्रत्येतव्या, न घुनरानन्तव्यादपुपाष्टकेव । राल्नि- दवता यस्थाः सेयं राविदेवता azar, कत्तव्या,--इति सूत्र Wwe tenor सा खल्वयमष्टका,- पुष्टिकम्मा ॥ २॥ ufe: aa फलमस्या इति gfeaat पटटिक्म- इति पठे पश्ये aw पुटिकम्भ i तदिदमष्टकाकग् पुष्टये भवतीति त्ै- वाथ; । Wel ननु, पररस्तादप्यष्टकाटेवताः सूत्रयिष्न्ते, तत्‌ किमिति पुटिकश्मा,-इति मध्ये qafaar राविदेवतायाः aa- यिष्वमाणानाच्च टेवतानां व्यवायः feats उच्ते। अष्टका रातिदेवता,--इति निच्विजैषितमषटकाकर्मपदिश्य, पुशटिकन्धा, षति परतः Faq नित्यत्वमस्यादश्रयति। ad नाम? रातिदेवता तावदष्टका कर्तव्या, पुष्टिः फलमप्यस्या एव भवति, न २६९ १६२ गोभिलीयं ३१. १०७.) पुनः पटटिकाम एवाष्टकाखधिक्रियते,-दति। कथं sad ! कत्तव्यचोदनायां फलायवरात्‌ । अ्रधिकारवेलायां तदनुपदेशच । यदि qatar पु्िकन््रा,- इति कुर्य्यात्‌ , तहि ufsea- न्यायेन afafeaat युश्फिलमेव कामयमानस्तामधिकरोति, --इत्यपि कस्यविदाश्ड्ा स्यात्‌ । सा माभूदिति खल्वाचाय्येः scar राचिदेवता पुशटिकन्मा,-इकि व्यत्यासेन प्रयुङ्के। काम्य- तेवाषटटकानां Fal न स्यात्‌ १ व्यत्यासेन फलवादामानात्रिव्यत्ा- वगतेरिति ब्रूमः। नित्यप्रकरणे चोपदेशात्‌ । नित्यानां हिं श्रवणा कर््रादीनां प्रकरणे ्र्टका उपदिश्यते। तस्मात्‌ साऽपि नित्या ufaquefa i तथा नौतमेनापि नित्यानामेव पुरुष- संस्काराणां मध्ये,--““अर्टकापाव्वयेणखादइखावखयाग्रहायणौचे वया- श्वयुजो'-- इत्यष्टक सतिता | क्मप्रदौपोऽप्याह । "संस्काराः Fae स्मव्यन्ते मोतमादिभिः। अतोऽषटकादयः कार्याः सव्वं कालक्रमोदिताः' | दूति । suamea सरव्वषामविशेषेण करणे सिद्धे पुनः करणोप- देशोऽवश्यंकरणमेव वोधयति। अरष्टकादिप्रक्रमे तदकरणे दोष- श्वणाञ्च। तथा चोक्तम्‌, ““यसू्बाघायाग्निमालस्यादेवादौत्रैभिरिषटवान्‌ | निराकत्तीऽमरादौीनां स विज्ञेयो facrafa:” षदति। तस्मादष्टका faafa सिद्धम्‌ i अवाद । यदि नामाष्टका नित्या, afe gfeaanifa कथं भवति १ उ्यते। wa नाम नित्या, काम्याऽपि भविष्यति । कस्मात्‌ ? फलो पदेशस्वाथवच्तोप- पत्तेः । यदा । फलवाद एवायमष्टकां स्तोति, न पुनः फलमप्य- Cea १० ख.] गह्यदतम्‌ । Tas amiufema । fa कारणम्‌ १९ उभयविधाने area: | पाठा न्तरेऽपि “serhaqer”’ - इत्यादिवत्‌ waned बोदइव्यम्‌। अधवा । नित्यत्वेऽप्यानुषङ्धिःकमेव पुष्टिफलं भविष्यति । “faafmat तधा चन्दे छनुषङ्फलां खुतिम्‌?ः | दूति स्मरणात्‌ । «Waa समस्ता एव रेवता उपदिश्य परत एव पुशिकस्मा--इति कुलो न afaaqe परत एव वच्यामः। Wa लाहुः,-- “तथात्वे पुटिकश्म चतुर्टको हेमन्तः, - इत्यु ्तर- सूत्रेरी कसूत्रताशद् स्यात्‌, अतस्तथा न क्तम्‌'--दईति॥ ° 4 a zo आग्नेयो प्रावा प्राज्ञापत्यतदेवता वै ्वदे वीति देवताविचाराः॥ ३ ॥ अगनेरिथममेयौ | प्रतल्वादष्टकेति सम्बध्यके। पितृणाभियं पित्रया। प्रजापतेरियं प्राजापत्या ऋतवो वसन्तादय, ते देवता यस्याः सेयसतटेवता विश्वेदेवाः स्व्वेटेवाः, तेषामियं वेश्वटेवी । वाशब्दः प्रत्येकममभिसम्बध्यते। आगेयो at faar ar प्राजापत्या वा ऋतुदटैवता वा बैश्ठदेवौवा| इति. एते देवता- विचारा भवन्ति | द्दमिदानौं सन्दिह्यते। किं पश्पोत्तणनिव्वापहोभेष्वेत- दिकष्योक्तानां टेवतानां मध्यादिष्छया अन्यतमस्या श्रभि- aay कत्तव्यम्‌ १ आआदहोखित्‌ सर्वासाम्‌ १ उताहो मेकस्या- अपि? दति। नैकस्या अपि,--इति ga. किदेवताका सद्रटटका१ न खखररेवताका भवितुमहति। उच्यते, न, १६४ गो भिलीय [३१ं, १०. ] वयमदैवताकामष्टक माचच्छहे, राचिदेवताकान्तु ब्रूमहे | कस्मात्‌ पनः कारणात सतीष्वेतरिकल्योक्ताखन्याखयि देवतासु राति- देवतेवा्टकाऽभ्यु पगम्यते १ सूत्रप्रमाश्यादिव्याह। टका wf देवता,-- इति खरा चार्येण खूतितम्‌ 1 तत्‌प्रामाश्यात्‌ रातिदेवता अष्टका अभ्युपगम्यते । ननु, आमयो पितवा वा,--इत्येतदप्याचा- यस्यैव सूत्रम्‌ ? सत्यमाचाय्यस्ये व सूत्रभेतत्‌ , किन्तु नैतत्‌ देवता- विधानां परन्तु परमत्तोपन्धासार्थंम्‌। कथं पुनरवगम्यते,-- परमतोपन्यासाधंमेतदिति । TY यथाऽवगम्यते । अष्टका राति. दटेवता,-- इति देवतामषटकायाः aafaat, पुष्टिकन्ा,--इतिच फलवादटम्‌ , श्राजेयीत्यादिकं सूत्रयत्राचार्यंः परमतमेतदिति eq- यति। तदिदमयं पु्िकन्धा,--इति मध्ये सूतितम्‌। अन्यथा देवतोपदेशानां मध्ये फलवादटोपन्यासोऽनुचित एव स्यात्‌ | यञ्च,--उतस्रेण Bau सहैकसूत्रताशद्भा-निरासाथं मध्य एव फलवाटोपन्यासः,--इति वणिंतम्‌। तदपि नातीव समीची- नम्‌ । कस्मात्‌ १ तदाशडूमया अकिञ्चित्‌करत्वात्‌ | एकसूत्रताया- मपि त्षतेरभावाच्च। तस्मात्‌ , अष्टका राविदेवता yfearar,—— इत्यनेन खमतमभिघाय आआेयोत्यादिना परमतमादस्ितम्‌-- इत्यादरणोयम्‌ | WA SAR कमतपरतयैवेतासां टेदतानामु- पन्यासो दश्यते | तथाच ग्यान्तरम्‌ । “At SH वैश्वदेवीं qaa- ्मेयोमेके xa प्राजापत्याभेके राजरिटेवतामेके # # ऋतुदेवता- मेके पिट दृवतामेके"--दइति। तस्मादेता देवसा नेकस्याभिमताः रपि aaa देवता एकंकस्याचा््यस्य । aa, “राज्निदेवताभेके" --शत्येतदस्मदाचाखमतस्योपन्यासः,- इति बोद्धव्यम्‌ waa [६.१० ख. | गरद्यखतम्‌ | १६५ पाचारण, agar रातिदेवता'-इति सूत्रयित्वा, “इति देवताविचाराः षति सवितं a देवताविकल्याः--इति। एतासां देवतानां खाभिमतलतवे तु, “नव षट्‌ तय इति विकल्पः” --इ तिवत्‌ “देवता विकल्पाः”, -- इत्येव क्यात्‌ | तस्मात्‌,-टेवता- विचारा wad, न पुनरेता देवता भवन्ति। देवता लस्माभिर- क्त व,--अष्टका रातिदटेवता,--दति । सीऽयमाचायस्याभिप्रायः | टेषता विचारप्रकार्च बुदिमद्धिरूहनौयः । ग्रन्थगोरवभयादुपार- भ्य तेऽस्माभिः | aq मन्तलिङ्गमगन्यादौनामस्ति, न तदेवताश्चुतिचोदितां रातिं वाधितुमौष्टे। दुबलं हि fas श्युतेरिति खल्ववोचाम। यथा च, मन्वलिङ्धावगताऽपि देवता afeafaeat टेवतवा बाध्यते, ata टेवताशब्द्शिष्टयाऽपि बाधिष्यते। न्यायखा- विशेषात्‌, अन्धे तु मन्यन्ते,--“्रन्यतरस्या देवताया अभि- सन्धानं AAA) कुलः १ मध्वमाष्टकायाम्‌ , अनावभग्निः,-- इति मन्तलिङ्गविरोघात्‌ । तस्मात्‌ , सर्व्वासामभिसन्धानं कन्त युक्तम्‌ । शअरलापि यत्र॒ मन्तान्तरेण होमः, aa होमकाल मन्तदेवतामेवाभिध्यायेत. । तयैव तत्राभिष्यातया भकतिसाह- चय्यात. wal अप्येकदा देवता अभिध्याता इष्टदाश्च भवन्ति? --ति॥०॥२॥०॥ कियत्यः पुनर्टका भवन्ति ? उचअते,- चतुग्टकोहेमन्तः ताः सर्व्वाः समाधसाञ्चिकी- ९६६ मो भिलौयः Esa. to ख. घंदिति कोत्‌सः * ॥ 8 ॥ चतसरोऽ्टका यस्मिन्‌, सोऽयं चतुरषटको हेमन्तः तुविशेषः । तदिदं चातुसंवत्सराभिप्रायं सूतम्‌ । एतदुक्तं भवति । हेमन्त मासचतुषटये चतसरोऽष्टका भवन्ति,--इति । ताः सव्वाधतसखो- saat: समांसाः मांससदहिता्िकीर्षेत्‌ कत्त मिच्छेल । चिकौ- aa ,--इति गुरुकरणं ऊनाप्य॒ पायेन मांससम्पस्ति' कत्तं मिच्छे- fequtmay । इति,--ग्रनन्तरोक्त,--चतसरोऽष्टकाः-- द्रति, तासु सर्व्वासु मांसम्‌--इति च , HAMM alae ब्राचार्य्यो- मन्यते ot Bo | चाष्टक इत्यीङ्गाहमानिः ny तिखोऽदटटका यस्मिन्‌ , सोऽयं areal हेमन्तः,--इत्यौद्राहमानि- Taal मन्यते। उद्राहमानस्यापत्यमोदहहमानि; ॥०॥५॥०॥ यथोद्राहमानिराचार्य्यो मन्धते,-- तथा गीतमवाकखण्डौ ॥ € ॥ प्राचाथ्यावपि addi vay, श्रोद्राहमानिगौतमवाकखण्डी- नामाचाखाणामनुमतस्यष्टकपक् एवास्मदाचार्वयस्याप्यभिप्रेतः-- ee न a भ-का वा-क शा-भा ee # अत्र भट्भाये चतुरको हेमन्तः" इति ‘at, सर्वाः समाश्सा- ख्चिकौषेदितिकौैतसःः- र्ति व्रहयं कल्पितम्‌ व्वतुरश्कपन्तस्यापि कौत॒सौयत्वात्‌ भटभाष्यौयसुत्तरखत' (ताः सर्व्वा; समारसाश्िकोर्धेतः-- ‘sfa कोतसः'- द्रति a feu wea खचत्रयं कल्ितमासौन्मया पथम- Vere | way बयाणामेकद्तकत्तमेवोचितं पश्यता तैव छतम्‌ ¦ {३ पर. १० ख, ] TIAA | १६७ इत्यवगच्छामः। कस्मात्‌ १ तिसणाभेव परतः कन््रंपटेशात्‌ । प्रसिंख पचे मध्यमाष्टकैव समांसा RUA | WNIT? प्रथमा- मतिक्रम्य मध्यमायामेव agate) इतरयोद्रव्यान्तरोपदे- शाच। एवमेतस्मिन्‌ पके अन्वष्टक्यमपि मध्यमायाभमेव भवति, Raa कारणत. १ तस्याषटकासंज्नपितपश्साध्यतल्ात. । भध्य- माष्टकायाभमेव च पशसं ज्नपनोपदेशात्‌ । तथाच वच्यति,-- वामं सकष्यन्वट्टक्याय निदध्यात्‌'"--इति) तथा चोक्तम्‌ | ‘cage मध्यमायामिति गोभिलगौतमो । वाकंखण्िख्च, सर्व्वासु alae मेनेऽषटकासु च" | ति । वचनस्य खल्वे तस्योक्तन्य!यम्रूलतया त्यटकपत्त एव मोभि- लाचय्यंस्यानुमतः,-- इति, WRT कात्यायनः स्पशट्याञ्चकार । कौत्सस्य पुनराचाय्यस्य मते सर्व्वीसामेवा्टकानां समासत्वात्‌ सव्व. तैवान्वश्क्य' सम्मवति,--दति द्रष्टव्यम्‌ । aera चतुर्थ्या श्र्टकायाः कर्म्रासूवणात्‌ AITHIA एवादरषोयः | चतुरष्टक- uag कौत्सानुमतोऽपि बहभिव्विरोधाद्‌परोदव्यः, अधाच वाक्यायविद्धिरभिदहितम्‌ | '्रह्यानां यो विघातः स्यात्‌ स बाधो बहुभिः Wa: प्राणसम्मित इत्यादि वाशिष्ठं बाधित यथा । विरोधो यत्र वाक्यानां प्रामाण्यं तत भूयसाम्‌ । तुल्यप्रमाणसच््वे तु न्याय एव प्रवत्तं कः" | इलति॥०॥ £ ॥ 2 ॥ अथेदानीं तिख्ोऽटकाः RATE माद, Léc गोभिलीयं [३ प. १०. 1 योऽह मायहायग्यासलामिग्राष्टमौ ताभपूपाष्टके alada ॥ © ॥ TATA: Weary परतो या aaa कष्णपत्तौया अष्टमी | तमिख्राटमी,- इति केचित्‌ पठन्ति, तच्ापि स एवाथः। लां श्रपुपाटका,-- इति भ्राचकच्तते कथयन्ति Ararat: | ada मपूपविधानादपूपाष्टका भण्यते, तथा म्ध्यमाऽपि मांसविधाना- न्मांसाषटका, अन्तिमाऽपि शाकविघानात्‌ शाकाषटकोच्यते,-इति द्रष्टव्यम्‌ । अ्रधेवम्‌ ,--्रपूपविधानादेवाभिधाने सिदे अपूपाष्टके- त्याचक्तते",--इत्येतदवाच्म्‌ १ उच्यते, एवन्तदह्िं गुणार्थोऽय- मनुवादो भविष्यति। कथं नाम? ब्राद्मणमोजनाथमप्यपूपाः कत्त॑व्याः,--इति i एवच्च, ्रटकाविहितमन्यदपि यत्‌ क्म-- श्वादं, azaga: करणोयमिति सिष्यति। तथाच पुराणेषु Baa । ''शआदयाऽपूषैः सटा AAT मांसैरन्या भवेत्‌ सदा | शाकी; काव्यां ढतौया स्यादेष द्रव्यमतो विधिः" | ति ॥ ० nono ॥ AA पाकावता तण्डुलानुपस्कत्य चरु८खपयति ॥ ८ ॥ खालोपाकरोत्या पूर्व्वोक्तया, तर लानुपस्छत्य daa ay अरप- यति॥०॥घ८॥ ° ॥ {३ प्र.१० ख. } श्यसूतम्‌ | १९४ अष्टौ चापूपान्‌ कपालेऽपरिवन्तयन्‌ ॥ € ॥ अटसद्याकान्‌ AAs | तथा चोक्तम्‌ | श्रेयम्बकं करतलमपूपा मण्डकाः AAT: । पालाशा गोलकाशचेव लोच्‌ णंञ्च watz” | द्ति। कपाले,- "कपालं सन्‌मय ua चक्राघरितसुच्यते | Mgt चक्रधटितं रवै Ga च वच्जयेत्‌"" | दूत्यक्तलक्षथे, भ्रपरिवत्तयन्‌ परिवत्तनमङ्ुव्वन्‌ । चशब्दात्‌ खप- यति,-- इत्यनुषज्यते ॥ ०॥९॥ ° ॥ fatafada कपाले अष्टावपूपान्‌ खपयति१न। कथ म्तद्ि १ saa — एककपालान्‌ ॥ १० ॥ एके ककपालान्‌- इत्ययः, तथाच, एकैकस्मिन्‌ कपाले एकंकं- मपूपं खपयति। कथं wat? सूवारम्भस्याथवच्वादिन्बाह। कपाले,- दल्येतावन्याव्रसूवणादप्यविशेषादेकस्मिनत्रेव कपालभ विष्यति, fa सूतान्तरारम्भेश ? तस्मात्‌ सूत्रान्तरारश्भादव- गच्छछामः,-एकंकस्मिन्‌ कपाले एकं कस्वापूपस्य शपणम्‌ - इति । ननु, afatorq @ atfa वा कपालान्यपि agate ! प्राप्रवन्तु नाम, तावताऽप्येकस्मिन्‌ कपाले क्रियत एव, क्रियते चेत.-- त्रैव क्रियताम्‌ , अलं कपालान्तरकल्पनया ? तस्मादेकं क- कपालान्‌--इत्यस्मदुक्तैव THAT | तथा चोक्तम्‌ | ९२ १७० गोभिल [३प्र, १० ख. granu कुर्व्वीत अपूपानटकाविधौः? । दति ॥ ० ॥१०॥ ० ॥ कापालप्रसङ्गात्‌ पुरोडाणधन््राणशामपि प्रसङ्गः कञिदाशङ्ोत, भरत- स्तन्निषेधा्नाह,-- अमन्तानियोद्धाहमानिः॥ ११ ॥ भमन्तान्‌ मन्रहितानष्टावपूपानित्यौद्राहमानिराचार्ययो मन्यते ॥ ॥ ° # १३२॥ ° ॥ श्रपूपानां प्रमाशेमैव कपानानामपि प्रमाणं सेव्छति,--इत्यमि- प्राथेशापूषानामेव प्रमाणसुषदिशति,- चे यम्बकप्रमाशान्‌ ॥ १२॥ अष्टावपूषान्‌ खपयति, - इति सम्बध्यते । चैयम्बकप्रमाणान्‌ aAT- तलप्रमा णान्‌--दइत्यथेः | तथा aay “Aaa करतलम्‌'- इति । एतस्य प्रुनरसम्भवे ग्टश्चासंग्रोक्तं प्रमाणमपि दव्यम्‌ 1 -लधाच खद्यामग्रहः | “qqufere: कार््यचतुर्णमु्षरोऽपि at | कपालस्य प्रमाणेन श्रपूधानष्टकाविधौ) aqua पाणितलाव्‌ कपालं याज्ञिका विदुः | पृथक्‌-कपालान्‌ Hala श्रपूपानटका विधौ” । शति॥०॥ १२॥ ° ॥ (३१.१० ख. TUT | १७द्‌ गरृतानभिघार्य्योदगुडाख प्रत्यभिघारयेत्‌ ॥ १३॥. खलान्‌ पक्तानपूपान्‌ छतेनाभिघारय्यं भ्रनेरुत्तरतोऽवताग्यं पुन धंतेनाभिघायेत्‌ । कपालानां स्थालोपाकधघम््रानतिदटेयादटेवं afa- तम्‌ | एवञ्च, यावदूकत्वात्‌ नावाभिघारणे पविषान्तदहिंतत्वमपै- चितम्‌ चरौ तु खालोपाकघन्म्ातिदेणाटेवेतानि प्राप्रुवन्ति। वैक्तत्वात्‌ यावदइवनमेव माभूदित्याशङ्या वा वचनम्‌ ॥ ° ॥ ॥ १३॥॥ ° ५ स्थालपाकावताऽवदाय चरोश्चापृपानाञ्चाष्टकायं खाईडेति जुहोति ॥ १४ ॥ श्या लोपाकधम्प'ण चरोख भपूपानाच् स्वेषां एथक्‌ wanes ava waiefa तन्वेसेव जुहोति। भत्र सन्दिद्यते। fa चरोरपूपानाच्च GAA मध्येभ्योऽवदाय ततः Tate भ्योऽवद्यति ! ्रहोखिरेकंकस्व मन्यत्‌ Taletaraea पुनरपरापरस्य तथैवा- वद्यति ९ एककस्य मध्यात्‌ पुव्वोद्ाच्चावदाय पुनरपरापरस्यापि लयैवाव्यति,- इति प्रतिपञ्चामदहे । कस्मात्‌ १ चरोखापुपानाञ्च, षति चशब्द्दयकरणात्‌ । प्रत्येकं WRIA प्रत्येकमेव तावत्‌ थोक्तावद्‌ानमवमम्यते अवगम्यते चेत्‌ , न युज्यते विना कारण- सुत्रम्‌ ¦ अन्यधा चरोरपुपानाच्च,- इति कुर्यात्‌ won १४ tied स्थालौ पा काव्‌ ताऽन्यत्‌ ॥ १५ ॥ छतभाष्यभेतत्‌ | WATTS TT: परिसमासिः ॥०॥ 24 Her. १७२ गोभिलौय [ इप्र. १० ख. अथेदानां मांसाषटकाप्रकरणं प्रस्त॒यते,-- cat 6 + AA उह मष्टम्यां गौः ॥ १६ ॥ नैषौ पोषौ पौणमासौ | तस्या ऊद्ध-- तस्याः परस्यामष्टम्यां मौ. दालब्धव्या,-इति सुत्रशेषः॥ ० ॥ १६॥ ० ॥ कथमालश्चव्या ? उच्यते,-- ताठसन्िवेलासमोषं पएरसादग्नरवस्थाप्योपखि- तायां जुहूयात्‌--यत्यशवः प्रध्यायतेति ॥ eon tats: सन्ध्रिव सन्धिवेला । सा चाथात्‌ Gara Tea, न पञ्चिमा। उपैव सन्धिवेलाशब्दायः,-- इति केचित्‌, तस्याः सन्धिवेलायाः समोपं “कालाध्वनोरत्यन्तसंयोगे'”- इति fe. aati सव्रिधावित्यथयः। परस्तात्‌ caret दिश्य, तां गां Tag wage खापयिला, उपस्ितायामागतायां afay- वेलायां, aq पशवः,-- इत्यनेन मन्ेण ARIA दव्यानुप- टेणाटाज्येन | सुकेण चायं होमः स्वात्‌ । एतदुक्तं भवति । afa- वेलाया भ्रल्यत्वात्‌ तदानीं होतुं तस्याः समोप्रमेवाभ्नेः पुत्वैतो- गामवस्थापयति, तत आगतायां सुन्धिवेलायां yeifa,— इति, ननु, उपखितायां गवि जुह्यात्‌ , - इत्ययमेव सम्बन्धः कस्मा- त्र वण्यते १ विरोधादित्याहइ। कथंनाम? यदि नामोपख्ि- तायामेव गवि इवते, न तद्यमः पुरस्तास्तामवस्थाप्य जुहोति, watt: पुरस्तास्तामवखाप्य जुहोति, व्यत्त तद्धि तस्यासुपखिता- [sa. %c@, | VAAAA | १७३ यामेव न qelfa—afa q रमेः पुरस्तादवस्थापितायामितिः satfa स्यात्‌ ,- -नेयसुपखितिरवस्थानाइव्यते । यत्‌ खल्वव- खा पनं “पुर स्तादमनेर वस्थाप्य'- इत्यनेन सूतितं, aa याऽव्खितिः सेवोपखितायामिव्यनेन परार्श्यते । न,-- इत्युच्यते । कस्मात्‌ न--इत्यच्यते?९ णु, यथा न--इत्युच्यते। यदि नाम aqafafa: पराखश्येत, न्‌ूनमवस्ितायामिल्यकरिष्यत्‌ । तद- करणाचावगच्छामः,-- नात्र संवावखितिः पराख्श्यते,--इति, न ख॒ल्ववस्थितिमभिप्रयत्रपखितायासिति च कुव्वेत्राचार्य्योऽखाकं प्रतीतिं खगयति,--इति युक्तमध्य पगन्तुम्‌ | आनधक्चद्धैवमाप- दयेत । पुरस्तादग्नेरवस्थाप्य जुहुयात्‌,- इति छ्यभिप्रेतम्‌ | तस्मात्‌, सन्धिवेलायासुपखितायाम्‌- इत्यस्मदुक्त एवाथ आदर शेयः | शब्दस्यवणमात्रात्‌ खल्वयमेवार्थोऽवगम्यते | ्रवगम्यते चेत्‌, a युज्यते परित्यक्तम्‌ । अतएव, सख्धिवेलासमोपं मोरवस्थायनं सन्धिवेलायासुपख्ितायां डहोमायम्‌ । सथ्िवेलासमोपम्‌ ,- CAA प्रातराहत्यनन्तरपरतया aware तदेवानथकं खात्‌ | परिभाषाबलादेव तत्प्राप्तेः नापि सखिवेलास्रमोपभित्यनेनाच्- स्येनेतदवगम्यते । तस्मान्न किचिदेतत्‌। कञ्चिदिद्‌ं सूत्रम्‌-उपसितायां गवि,-श्त्यन्यया व्याख्याय, ब््प्रकारं वणंयाञ्चकार! “aq, अवस्थाप्य - इत्युक्ता, पुनसुप- खितायामिति कस्मादुच्यते ? अता) अस्य होमस्य पशुप स्थापनेन सहा तिसम्बन्धा्थंम्‌ । पश्वभावे खालौोपाकं कुरन्वोत,- इत्यस्मिन्‌ पन्ते निद्त्तिरेव स्यात्‌! प्रोत्षणपव्यम्निकरणमन््ौ तु ख्धालोपाकग्र्ेऽप्यविरोध्रान्‌ पठनोयौ) श्रथवा। भराज्यसंस्कार- | १७४ मोभिक्लेय [ 9. to खः] प्रतिषेषार्थम्‌ उपद्धितायासिति पुनव्व्वनम्‌ । कथत्रान ? उपरस्ितायां ज्ुहयादेव, न तावदाज्यः संस्कययात्‌ ,- दति । अथवा । ्रसाटनौोये रास्ादिते कर्मणः क्ताक्ततप्रत्यवेक्तण- क्तरि ब्रह्मणि चोपविष्टे तन्नापि होमस्य प्रास्रललात्‌ तथा मा- भूदित्छानयायथं पुनन्वचनम्‌। तेन किम्‌ १ उपखितायामन- न्तरभेव जुहुयाटेव, न तावत्‌ किञ्चिदपि कुयात्‌" -- इति ॥ ° ॥ ॥ २७ ॥ ० ll इत्वा चानुमन्तयरेतानु ला माता मन्यतामिति ॥१८॥ eal, भनुत्वा माता-इति aaa गामनुमन्तयेत,--श्रना- fama स्पृशन्‌) तथाचोक्तम्‌ | स्थृगन्रनामिकामग्रेण क्चिवालोकयन्नपि । शरनुमन्णोयं सव्वैत्र स्व्वदैवानुमन्तयेत्‌"ः | द्ति। चतुष्यथप्रतिमन्तणादौ अवलोकयन्निति संबन्धनौयम्‌ । यो- wary । प्रतिमन्रणमभिमन्वणमनुमन्रणमिति खल्वनर्थान्तरम्‌ | ुत्वा,--इति वचनं इत्वेवानुमन्येत न तु तन्तसमापनमपि कत्वा, - द्त्येवमथम्‌ | चशब्टश्च यवभिश्रोदकादौीनामासादनार्थः। तेन,--यवमिखमुदक, ufad, qt, शाखाविश्ाखे पलाशकारटे, afe:, oa, aie, समिधो, qa:,— seq? । gat 2a. 2q@. ] weyaay t REY तावदुपाष्टका, Weal अष्टका, नवमी चान्दष्टकेतिभश्यते । तथाच अन्वष्टकायां भवम्‌ अन्कटक्वम्‌ ,- इति समास्छाबलात्‌ सरन्शखे- चटका wage कदटाचिदटापातेन प्रत्तिभायात. कस्यचित्‌ । सेयमधिकाशङ्धा | तच्विरासाथं asaya Wt ०४ Sta ATS शरपरण्वः-एकरन्तरिते wefa वा ware ada: तिथि- afeadsa विकल्पः,- इति नवम्यामन्वष्टक्ववाटिनः। fer वा दिनस्बराहइःः--अरशक्तावयं विकल्यः,- इति ॥ ०५२१०६४ अथेदानोम्‌ wave aa faagque— दशिणपुव्वेऽष्टमदेशे परिवारयन्ति ॥ ३ aan दच्तिणपूव्वं ्रटमदेगे उभयदिगटमभागे,--भागेय्यामि- स्येतत्‌ । परिवारयन्ति, सब्बतोभावेनच्छादयन्ति कटादिभिः विचित्‌ स्थानम्‌ बहवचनादनियतः कत्ता ४०५३५०४. कथं परिवारयन्ति ! saa, — तथाऽऽयतम्‌ ॥ ४१ सथेति दच्िणपूव्वाटमदेओेभण्यते | efaugatcataad यथा भवति, तथा परिवारयन्ति । भ्रायतसमाया मोरैष्यं भित्यनर्थाम्तरम्‌ । परिततस्योसरादटस्तिखारैयोरुपरि्टात्‌ कर्मनो पदेशात्‌ fae. qaizaen दच्िगोत्तरायतमेव स्थानं afta. भवतो व्वणङ्का- १६६ गोभिलीयं [8 प्र, reel निरासाय (सयाऽयतम्‌'- दति चखूत्रयाच्चकार । तस्मात्‌ › प्रक तत्वादत्िणपूव्क्राणायते भविष्यति किं aaa ,- दइत्यसज्त वचनम्‌ ॥ wou sno il तधामुखेः AAA KY It यदच्यमाशं ah, तत्‌ ange: दचिणपूरव्वा्टमदेशाभिमुखेः wa acuta) लाघवार्थमक्रैतत्‌ सतितम्‌। aaa Bat fe efauygaicaeugqe दिति सूत्रयितव्यं भवति wo WY Nel faaquftfad ma परिवारयन्ति 2 उच्यत,-- चतुरवराद्धाान्‌ प्रक्रमान्‌ NEN चत्वारोऽवरादर्याः fare येषां, लान्‌ चतुरवराद्यान्‌ प्रक्रमान्‌ परिवारयन्ति! तदस्यातिक्रान्ततरेण सत्रेण संबन्धो बोद्धव्यः | Nhe: अवणशाकश्चख्येव व्याख्यातः । vasa भवति । सव्वनिक्तष्टोः $यं पत्तः ;--यच्तुशां amare परिवारणम्‌ ,--इति) इच्छया पुनरधिकमपि परिवारयन्ति wo RAN ०॥ तस्य खलु परिठतस्य,-- पञ्चाद्‌ पसज्छारः॥ ऽ ॥ पश्चात्‌ ufaafefa उपसघ्चारः ada: | उपसञ्चरत्यननत्युप- सश्चारो इारसमुच्यते॥०॥७॥०॥ उत्तराद्ध परिवितख wad ्त्वाऽभ्नि प्रणयन्ति Well su. .@] गद्यम्‌ | ९६७ uftare armen gata waudwa कम्म कला अनिनं प्रणयन्ति । ववचनात्‌ कत्तरनियमः। एवच्चात्र यावदुक्- arate नि्ठ्तिरवमम्यते। तथाच wea: | “qaran fart च ब्रह्माणं नो पकल्ययेत्‌ | सायं प्रातश्च होमेषु तथेव बलिकग्सु"° | षति । इदभिदानौं सन्दिह्यते किमेतदजिप्रणयनं suatfaar प्रा्खेन करणोयम्‌ , उत प्राचोनावौतिना दक्तिण्पूव्वाटमदिन्नु- खेन १--दइति । उपवोतिना प्राङ्युखेन,--इति ब्रूमः । कस्मात्‌ ? ^" लकत्तणाठदटेषा सव्वं तः” इलि सत्वैत्र-ग्रणेन व्धास्यवगमात्‌ | इह च, AAW छत्वा,--इति वचनस्यैवमथलात्‌ | अन्यथा qa- जििप्रणयने way प्रा ्भेवेति पुनव्वेचनमनथकमेव स्यात्‌ | तस्मात्‌, aay रेखानां प्राम्गतल्वानुरोधात्‌ तत्र॒ प्राद्ुखकरणावधार- wma, अत्रापि wag एव कुव्ांदित्यवगच्छछामः। एवच्च, यथा अन्यत्र लक्तणसमुपवो तिना क्रियते, तथा अताप्यखिन्‌ war श्य पवीतिनैव भवितव्यम्‌ । उपरिष्टात्‌ Gara: — aa He प्रासीनावीतिनाः- दति gag , भ्रधस्तात्‌ किचित्‌ at प्राचौ- नावीतिना, किच्िदुपरवीतिना, किच्िचोभयधेव कत्तव्यमिलयु- प्रदिशति | एतचोपरिष्टाटेव व्याख्यास्यामः | श्रतएव कर्प्रदौ पः | “efay पातयेच्नानु देवान्‌ परिचरन्‌ खदा | पातयेदितरन्नानु पितृन्‌ परिचरन्रपि" ! दूति स्मरति तदिदं वचनम्‌ ,--पिटकम्मान्तःपाल्यपि देवपरि- चरणं दस्तिणजानुधातेन, एवं टै वकम्मान्तगंतमपि पिढपरिचरणं दनरजामुपातेन करणौयम्‌ ,- TANF! कथ Wade? सदा wa a भिलीयं [8प्र, २ख७.] शब्दस्येवमथत्वात्‌। एवञ्च, जानुपातवदु पवौ तिलप्राचीनावीति- ania तथैव वणयितुसुचितम्‌ 1 कस्मात्‌ ? कारणस्या विभरेषात्‌ t ala faa टेवमाचश्षते नैरुक्ताः ॥०॥८॥ ० ॥ पश्चादग्नेरुलुखलं द८हयित्वा waa संख्हौतं त्रौ हिसुष्टिमवहन्ति सव्योत्तराभ्यां पाणिभ्याम्‌ ॥ < ॥ उतर शष्ट उपरितनवचनः। सव्यः arfequa दल्तिणयाक्षरो- ययोः ure: , ताविमो सव्योत्तरौ, ताभ्यां सव्योभ्षराभ्यां पाणिभ्यां सुषलेनावहन्ति । उक्नाथं मन्यत्‌ । सक्रत्‌ संग्णहो तमिति वचनात्‌ अनुनिव्वापयोरत्र निहस्िमिच्छन्ति । त्रीदिग्रहशं इ विरन्तरप्रतिषेधाथम्‌ | aaa सक्लतसंग्टहौतस्य मुरिमावस्य ग्रहणम्‌ waned, तथापि तथा wWetara_ यथा होमस्य चिश्ानाच्चाभिनिहठत्तिः स्यात्‌ । aa? दम्या इ हणस्य |, पतणएवाचायपुतेण,- ““चतुमशिश्चसः कार्व्यश्चतुर्णीसुत्तरोऽपि ar’ | इति सामान्यत एवोपदिष्टम्‌ । तदिदं इविर्निव्वैपणानिकं प्राचौ- नावोतो दकिण्पूव्वा्टमदिक्न खः कुर्य्यात्‌ । कुतः ? पित्रालात्‌ + कस्मात्‌ पुनः कारणात्‌ सत्यपि देवतानां साधारण्ये पित्रयत्वभेव इ विषः कथ्यते ? प्राधान्धादित्याह। पितृणां खल्वत्र wafer प्राधान्यमवगम्यते। तस्मात्‌ पित्रयममिदं भवितुमडति। प्रधानवशाशि नियमो aufaqafaa: । aa: पुनरत्र पितृणामेव प्राघान्धमव- मम्यते न देवतानामपि ? तथामुखैः छत्यमिति वचनात्‌--इति ब्रूम: ।श्रपिच । इविषः waren, सव्योन्न तभ्यां पार्ग्याम- 18. 2G] मद्यंख्चम्‌ः Ree aeaarg , aaa फलौकरणात्‌ , वधा मासाभिघाराः पिण्डा- भवन्ति तथा मांसच्छेदनात , प्रसव्यसुटायवनात्‌ , faves. दासनात्‌ ,-इ्येवमादिभिरुपदेशशतेः पितृणाभेवाव प्राघान्यम- वगम्यते | मनुरपि स्मरति, ‘Sanaa दिजातीनां fuera विशिष्यते । देवं हि पिढठकाव्याणां पूव्वैमाप्यायनं aay” | इति । तस्मात्‌ पितृणामेव प्राघान्धम्‌ । एतच्चोपरिष्टात्तत्र ay सफ़ टौभविष्यति | : इटमिदानौं सन्दिद्यते । किमत fuararq पिटभ्यस््वा qe निव्वेपामि,- इति मन्तेण निव्मैपशम्‌ , ध्राडोखित्‌ यावदुङ्कत्वाद- मन्तकम्‌ , उताहो आचाय्येपुतपरिभाषाबलात्‌ angfafaa- येन १ -इति । fama qe’ निव्वैपाभि,- दति मन््ेण,- दति ब्रूमः । कस्मात्‌ 2 WHat तथा दनात्‌ ¦ लिङ्गाच्च | aeat- कारणो म-विचारश्चोक्षे खख्वेतस्याथैस्य लिङसुपलभ्यते । तथाच HUST: “श्रपसव्येन वा arat दसिशाभिमुखेन qt निरुप्य इविरन्धस्मा Wari न fe इयते | sfa; एतस्मात्‌ लिङ्गात्‌ मन्तवदुग्रदशमवगम्यते। fray fata: खल्वस्य हविषः डतु तयोपन्यसख्यते i aad सति are- स्योनो पपद्यते | तथाच पुराणशस्मरणम्‌ | “afaary निव्यैषेत्‌ पितरम aa वा णस्यसुष्िभिः। पिदभ्यो निव्वपामोति सव्यं दच्चिषतोन्यसेत्‌"' | दति ॥०॥९॥ ०५ २०० गो भिलमैषं [ 8 भ्य, २.1 यदा वितुषाः खः॥ ee Ui यदा afaq काले वितुषाः विगततुषाः wag: ॥ ° ॥ gone ॥ 7 तदा,- सकछलदैव सुफलौक्कतान्‌ Falla ॥ ११॥ सक्तटेकवारभेव, सुफलोक्षतान्‌- सुशब्दः शोभनवचनः , शोभनं यथा भवति तथा फलीक्ञतान्‌ निष्यन्नीक्तान्‌ तण्ड लान्‌ कुर्व्वीत yaaa खल्ववघातेन awa निष्यन्नाः । ददानौन्तु शोभनं निष्यन्नौकरणमुपदिश्यते 1 तेन प्रच्छटनमिदानीं कुर्व्वीत । कब कापनयनं वा फलौोकरणसुचखते सुफलोक्षतानपनोतसमस्तक- qatar: ॥ ०॥ ११॥ ° ॥ अथामुद्राच THAN मादसपेभौ मवक्लव्य नवाया सृनायामणुशग्छेदयेत्‌ ॥ १२॥ भथशब्द WAM: । भध, तर्डलप्रक्तालभानन्रम्‌ । waaay सक्तदटेव स्यात्‌ । हविषः पित्रालात्‌ । व्यवहितस्यापि qa afar श्रमुमादित्यनेन aad: | Wage: gaa Matar । MAW YoarRary atarearat निहितात्‌ सक्थः, WIR क्तोखरश्च, मांस्पेशों,-मांसपेशो ufaa, at भवक्छत्य अवच्छिव्य, नवायां सूनायां,- सूना नाम areaa: urafaste:, तस्यां सूनायां भ्रणुशः Ga BAT कत्वा छेदयेत्‌ wot १२ Weil few xa. | द्यस्‌ चम्‌, ९०४ कथं छेदयेत्‌ १ उच्यते, - यथा माएसाभिघाराः पिण्डा भविष्यन्तौति ॥ १३॥ यथान प्रकारण मांसाभिधाराः मासव्यनच्नाः fawt भवि- चन्ति, इति तथा छेदयेत्‌ ॥ ° ॥ १२॥ ° ॥ तन्ित्रेवाम्नो खपयल्योटनचरुञ्च मासचरुञ्च पथडःमे्च णाभ्यां प्रसन्यसुद्‌ायुवन्‌ ॥ १४ ॥ प्रसव्यं श्रग्रदच्िणम्‌ ¦ कतभाव्यमन्यत्‌ | श्रवापि, मांसाभावै पायसः स्यात्‌ तदिदसुक्तमस्ाभिरधस्ताटृव, “श्रोदनव्यच््ना- घन्तु'- इत्यादिना io | १४॥ ° ॥ श्रतावभिघाय्य fader न प्रलयभिधारयेत्‌ ॥ १५॥ efau दस्िणस्याम्‌ । गतमन्यत्‌ ॥ ° ॥ १५ ॥ ° ॥ efaure परिहतख fore: कष्‌: खानयेत्‌ पूर्व्वो पक्रमाः॥ १६॥ रितस्य खानस्य efane दक्तिणांशे, faa: विसं ख्याकाः ` कषः केनचित्‌ खानयेत्‌ । अन्यस्य पुनरसश्चवे खयमपि खनेत्‌ । कर्ष्नाम श्रवटो ua इत्यनर्थान्तरम्‌ aaa ? पूर्वोप- क्रमाः । पू्यै सां दिश्य पक्रमो यासां ताः, तथाविधाः, इत्यथः । तथाच, पूर्य खां दिश्युपक्रम्य पथिमायां दिभि खननं समापनो ९६ Ree उिभिलीये Tea ३.) यम्‌ । पितरपल्ात्‌ प्रसव्यखननमित्यभिप्रायः । seat) उपक्रम्यते, इत्युपक्रमः । पूर्व्वा कषूरपक्रमो यासां कषणा, ताः तथोक्ताः । तथाभूताः खानयेत्‌ । का पुनः yal? या Gera: युरतः क्रियते । एतदुको भवति । प्रथमतः पूववा कषु खानयेत्‌ , ततो मध्यमां, तत उत्तमाम्‌ ,--इति | तथा चोक्तम्‌ ¦ पुरतो याऽऽमनः AG: सा पूव्वां परिकौक्यं ते । मध्यमा दश्िणेनाश्यास्तद्चिणत Saar’ | इति) तथाच, इमाः कर्ष्वा efaqder भवन्ति । खननच्ा- qa WEA करणोयम्‌। सच,- “ea खादिरः प्रोक्तो रजतेन विभूषितः | णड खेवोपवेशश्च दादशाङ्गल इष्यते" । इति क्धप्रदौपोक्तलच्चणः॥ ° ॥ १९॥ ° ॥ कौडभौः कपः खानयेत्‌ ? उच्यते,-- प्रादेशायामाश्चवरङ्लपृ्वौस्तथाऽवखाताः ॥ १७ A प्रादेशायामाः प्रादेशदौघाः। vam) धन््वचनः। चतुरङ्गलं धरय यासां, ताः चतुरद्लणष्थ्वीः। प्रथु wa परिणाहः,- इत्येतत्‌ | तथा चतुरङ्गलं श्रवखातं यासां, ताः तधाऽवखाताः । विशेषमाह करमप्रदोपः। "वाजम्निदिद्मुखान्तास्ताः कायाः Tate AAT: | तोच्णाय्रा यवमध्याञ्च मध्ये नावदवोत्‌किरेत्‌ | धति Won eyo ॥ fea2a. ] रुह्यसूतम्‌ | Ros yaa: wat परसताज्ञचणं छत्वाऽग्नं प्रणयन्ति ॥ १८ ॥ agra: 1 श्चापि, लक्तणग्रहणस्य पूर्वोक्तमेव प्रयोजनं बोदव्यम्‌ । ब्ुवचनात्‌ HATTA: ॥०॥श८॥ ° ॥ afqea विशेषमद,- अपरेण AT: पर्याहृत्य TTT निदध्यात्‌ ॥ १९ ॥ अपरया अदुरवत्तिन्या दिश, इत्यं रएुणपप्रत्ययान्तोऽयमप- रेणशब्दः तद्योगात्‌ कषूंरिति ददितीया । तथाच, अयमथः । कपुणामदूरवत्ति न्या ufgaa fem, अनिनं परथाहत्य सब्धतो- WinME aay निदध्यात्‌ ॥ ° ॥१९॥०॥ स दाच्छिन्न दर्मसुष्टिएस्त णोति ॥ २० ॥ wifesd भ्रा सम्यक्‌ ,-उपमरुले च्छिन्नं arafe’, सक्लदेकवारं स्त॒ शोति,--पशादाऽऽस्तोय--इव्यक्तया रोत्या ; प्रकतखामे- शतुर्दित्ञ) aa, wifwafafa वचनस्याधेवच््वाथसुपमूललुनला- वगमात्‌ तस्य च पित्रथल्वात्‌ प्राचोनावोतिनैतत्‌ कन्तव्यम्‌,-इत्यः वगम्यते ॥०॥२०॥ ° ॥ AVY ॥ २१॥ स्तणोति,- इत्यनुवत्तते ॥ ०॥२१॥०॥ किमनिधमेन १. न ¦ कचथन्तहि १-- २०४ गोनि लौं [४्प्र, रख. पवो पक्रमाः ॥ २९ ॥ वया ख्यातोऽत्तराथः । अत किच्चिदतव्यमस्ति । कणां स्तरणं ead दक्तिणपूव्वाषटमदिगगैः at: दत्तिषान्तादारभ्य करणो यम्‌ । तदाह करयप्रदोपः। “erat: Ga: कायं कुशं स्तरणं घनैः । दचिणान्तात्तदगेसु faaad परिस्तरेत' | sf इदमिदानीं सन्दिह्यते किमभितः कषृणां स्तरणं कत्तव्यम्‌ ? अहोखिन्मष्यतः १-इति। अनिवदभितः.- दति ब्रूमः कुतः? अभ्निस्तरणशसममिग्याहारेणोपदेशात्तघाऽवगतैः। अमेः gafaa एव स्तरणमिति तावन्निव्विवादम्‌ । तत्सामान्यात्‌ equate तवैव स्तरणमित्ययमर्थोऽस्माकमागच्छनि हृदयम्‌ । प्रागच्छति चेत , न युज्यते विना कारणसुन्सष्ट्म्‌ । लेखाकरणो- wate) wget मध्यतः किल लेखाकरणं वच्यामः। तदु- पपत्तये च भ्रभितः wae स्तरणमिति प्रतिपद्यामहे । न खलु कुथः स्त तानां aaa मध्यतो लेखा कर्तं शक्यते। war पुन- रेतदविदांसो भाषन्ते,-स्तरणशमिदं कणां मध्यतः करणौयम्‌ , -- दति ॥०॥२२॥०॥ पञ्चात्‌ ALU खस्तरमास्तारयेत्‌ ॥ २३ ॥ व्याख्यातप्रायमेतत. ॥ ०॥२२॥ ०॥ केन ?-- दक्िणायेः कुशः ॥ ९४ ॥ ४१. २. । WUE I १०५ WHT सूत्रम्‌ ॥ ° ॥२४॥ ० ॥ HET खस्तरमास्तारयेत १- दल्िणाप्रवणम्‌ ॥ २५ ॥ इदमपि व्याख्यातप्रायमेव॥*॥२५॥ ° # वषौञ्चोपदध्यात्‌ ॥ २६ ॥ हषौ नाम काष्ठमयो दादशाङ्गलपरिमित ्रासनविशेषः , उपवेश- याख्यायते। avy उपदध्यात्‌ सापयेत्‌ चशब्दः Baty सम्बन्धकरणाथंः) तेन, सखस्तरोपरि sat उपधानम्‌ ,- इति afaq , चशब्दात्‌ sare खस्तरस्योप समोपे षौ दध्यात्‌ । अतएव परतः खस्तरोपरि दरव्याणामासादनं सूत्रयिष्यते। भरस्या- अपि सखस्तरोप्येवासादने weafa ततेवासूत्रयिष्यत्‌ , waa at स्पष्टां "तवः ग्रहणमरकरिष्यदाचाय्यंः। तदकरणादवगच्छामः,- नास्याः खस्तरोपय्यांसादनम्‌ ,-इति। एवमपरे । तदत्र भग- वन्तोभूमिदेवाः प्रमाणम्‌ । उपदध्यादिति वचनादुपधानमेवास्याः कत्तव्यमदृष्टायं, न पुनरूपवेशनाधं तटासादनमिति नारायणो- पाध्यायप्रथतयः Wo ॥ RE to ॥ TAG भद्रन्लयेककशः TA ASAT ॥ ₹७॥ ` मत.--इत्यतिक्रान्तस्य खस्तरस्य परामर्शो न ga) कथं saa? “at सव्वमासाय''--इति परिशिष्टकारवचनात्‌ | २०६ गोभिलौयं [8 प्र, २ ख. तत्र खस्तरे वच्यमाणानि carga: wei | कथमाह- रन्ति? श्रम सव्यं वाहमनु। अखै - इत्यत्र “qua चतुर्थो वक्तव्या" इति वचनात्‌ षष्ठयर्थे चतुथों । अरस्य यजमानस्य सव्यं aye अनु लच्छौढत्य,-श्रप्रादक्तिख्ये नेत्यर्थः | अथवा । अरखे,- efa area चतु्धों । अस्म यजमानाय, अन्ये शिष्यादय आ्रआह- Ufa | समानमन्यत्‌ | अन्यस्य पुनरसन्भवे BAMA ॥ ° ५ ॥ २७ ॥ ° ॥ कानि पुनस्तानि eau: उच्यते,- चसस्थाल्यौ At Hod calqenfafa ॥ ३८ ॥ ओटनचर्मांसचरुसहिति gata चरुखाण्यो आहरन्ति । एव- स॒त्तरत्ापि । इदतिकार-करणात्‌ अन्येषामप्यच्ननपिष्डुलौयव- faaqanuatat येषासुपरिश्टादिनियोगः सूत्रयिष्यते, इड चासा. दनं कण्ठतो नोक्तं, तानि चासादयन्ति॥०॥२८॥०॥ पतौ वहिषि शिलां निधाय wat पिनि ॥ ३ ॥ ख गरं चन्ट्नादिगन्धदरव्यम्‌ । तथा चोक्तम्‌ । ‘wut सुरभि ज्यं चन्दनादि विलेपनम्‌” | इति । MCAT Wot not तखाञ्चेवाञ्चनं निष्ठष्य faa दभप्िञ्चुलोरञ्चयति WIA ॥ २०॥ [४ प. @. J ITAA २०७ तस्यामेव शिलायाम्‌ —uarcefefa निहतायां, चशब्दात्‌ waa पल्ली, wad fags विशेषेण घषंयित्वा । निघषणो- पदेशात्‌ Wares सोवोराच्नमभिप्रेतमित्यवगच्छामः | कुत्तः? CATS घषंणानुपपत्तेः। तथा चोक्तम्‌ | ““सौवौराञ्ननमिव्युक्तं पिज्ञलोनां यदञ्ननम्‌' | दूति । तैनैवाञ्जनेन fae: चिसंख्याकाः, दभपिज्ञलौः पू्व्वोक्त- लक्षणाः , श्रञ्जयति awaafa पललो। fa यथेच्छम्‌ ९ at कथन्ति १ सव्यन्तराः । विश्चेषेणान्तरमवकाथोव्यन्तरं तत्‌- सहिताः सव्यन्तराः । शवाविष्छलाकावरदिति यावत्‌ । waar i सव्यशब्दो नानावचनः। तेन, नानाऽन्तराः,ः- इति gala एवाथः ॥ ०॥२०॥०॥ तेलज्चो पकल्पयेत्‌ ॥ ३१ ॥ चशब्दात्‌ BAT wai तदस्यातिक्रान्तेन खस्तरेण सम्बन्धो- बोदव्यः॥०॥२१॥ ०॥ | चौ मदशाञ्च ॥ ३९॥ पतसोसूज्रदभशाञ्च BAT एवोपकल्ययेत्‌ ॥ ० ॥ ३२॥ ०॥ शुचौ देशे ब्राह्म णाननिन्यानयुग्भानुदडय खानुपवेश्य ॥ ३३ ॥ शचौ पवि, देशे- गोमयेनो पलेपिते । केथ' ज्ञायते ! “gfe देशं विविक्तञ्च गोमयेनोप्रलेपयेत्‌' | २०८ गो भिशीयं [ay 2 ख. षति मनुस्मर्णात. । ब्राह्मणान्‌, ब्राहणग्रहष्णात. कत्रियादिप्रति- aa: । अनिन्यान्‌ ,--जिन्याः fareret:, ते न भवन्तौत्यनिन्याः, तान्‌ अनिन्धयान्‌ । अरयुग्मान्‌ विषमसंख्याकान्‌ ,- बहुवचनात्‌ family, Seay उपवेश्य । उपवेशनच्चामौषां कषृणां दचि- णतः स्यात । एवं खल्वग्रतो ब्राह्मणानां कधूपिर्डा भविष्यन्ति | sefacrnt सन्दिद्यते। किमत्र asada ब्राह्मणएमुपवेश- येत. , उत यावदुक्तलवान्त १- इति । aa, अ्रविधानादिह वंश्वदेव- स्मैवाभावः,- षति केचित । तदसङ्गतम्‌ । कस्मात. १ वेषखदेव- पूव्वेसयैव श्रादस्य शास्त्रान्तरे विधानात. । तथाच Aq: । “तेषा मारक्षभूतन्तु ड वं yor नियोजयेत. । र्तांसि fe विलुम्पन्ति खादइमारत्तवत्जितम्‌* | दूति । “च्रातान्‌ शचौनाचान्तान्‌ प्राञ्खानुपवेश्य ठैवे युग्मान- युग्मान्‌ यथाशक्ति foar’—sfa , “cage” खाद कुर्वोत- इति चास्मदौये arene) यावदुक्ते क्रियमाशे तुब्राह्मणाना- सुप्वेशनमाचं स्यात्‌ न भोजनम्‌ । न चेवमिष्यते । इष्यत एवेति चेत्‌ । न । कुतः ? “हरिपृत्त षु युम्मानाशायेत्‌"--इति farut- पटेशादत्ायुग्मानां ब्राद्मणानामाशनावगतेः । “योवा तैषां arw- शानामुच्छिष्टभाक्‌ स्यात्‌ इति च लिङ्गात्‌ । तस्मात्‌ ,-खाइ- कल्पस्यापे्तितत्वात --वैश्वदेवाथे' युग्मान्‌ ब्राह्मणान्‌ प्रास्खानु- uaa ततः पिदठत्राह्मणनुपकवेशयेत —x«fa सिषान्तः । तथाच RAITT: | “स्वस्तरे सव्यैमासाद यथावदु पयुन्यते | देवपूव्वन्ततः Wea: शचिरारमेत.? | [8 प्र. २ख. | रेद्देखत्रम्‌ | Sok इति किमयं afe वैश्वदरेवस्यासूचरणम्‌ ? उच्यते) प्रधानस्य पिषटयश्नस्य Gat ace’ वैश्वटेवमसुत्रितमपि प्राप्यत एवेति मन्ध- मानः खल्वाचार्य्यो aa वंश्वरेवं सूत्रयाञ्चकारति शिष्यते, अथवा । अनिन्धयनित्यनेन areata सूचयन्‌ टेवञ्चात्ा- सू्रयन्‌ दैषे ब्राह्मणपरीक्षा नास्तीति दशयति । तथाच मनुः । Cg न परौक्चेत दवे क्रि wafad | faar a क्रि ma atta प्रयज्नतः'। efane nu Raneon दर्भान्‌ प्रदाय ॥ 38 I दभानासनेषु द्व! AM चाख्मदोयं खादइकल्प-सुत्रम्‌ । “आस- नेषु रेमानास्तीच्य'ः-- ईति । भादिशब्दोऽव्र लुप्रवत्‌ द्रष्टव्यः । तेनं SUA पर्व्वन्तान्‌ प्रदाय--श्रष्यपय्यन्तं कन्ध कत्वा,--शत्येतत्‌ | तथाच AAAS: | ‘qanamiad afasa यथोदितम्‌ | Ral way nay उक्तं cafanicay” | Sf pon anon scare fara ददाति पितुर्नाम aetars साबेतन्तं तिलोदकं ये चाज्ञं त्वामनु याश्च लमनु तस्मे ते खिति ॥ ३५ ॥ Sea ge यस्य तदृदकपूरन्वं तिलोदकं तिलंमिश्मुदकं ददाति । एतदुक्तं भवनि । प्रथमं केवलमुदकं दक्वा ततस्िलमिखमुदकं 29 २९१४ गोभिलौयं (eu. २७ ददाति -इति। कैन मन्वेश ददाति † waaae तिलोद्क- भिव्यनेन मन्बेण। fa ware sat—caafaq मन्वस्थाने सम्बोधन विभक्तया faqaia wear उच्ार्व्येति प्राच्चः। नैतत्‌ समो चोनम्‌ 1 कस्मात्‌ ? ‘faqata wetar—afa नामग्रहणसुपदिश्य शरसा तन्ते"--श्त्यसा वित्यस्य पुनरुपटे गस्याधवच्यो पपत्तेः | न fe असोः- इत्यव ‘faqaia गट्द्येत्वाः- इत्यस्यां वशनायां किचित्‌ प्रमाणमस्ि। “ज्रसाविति नाम wzefa’——efa काव्यायन- aq प्रमाणमिति चेत्‌ न। "पितुर्नाम ग्रीवा -इत्यस्यानध- कत्वापत्ते:। गस्वान्तरपरिभाषायाश्च शास्ान्तरेऽनुपयोगात्‌ । तस्मात्‌ । "एतत्ते" इति ‘ag ते'- इति च दयं यधा प्रयु न्यते, तथा असुकशम्मब्रसावेतत्त इति इयमेव प्रयोक्तव्यं भवत्यटष्टाथम्‌ | प्रत्यस्तोपखिंतेनादःपदार्थेन arta समं पितुर मेदवुदार्थचचेत्यादरग्णैयम्‌ | “नामग्रहनवचनमेकरेशोत्वौीसनाभिप्रायम्‌ । तेन गोता- देरप्यन्नेखः''-- इति achat तथा aac ्लानसूतरपरि- शिष्टम्‌ | ‘Ni श्वरान्तं waa गोव्रस्याक्चय्यकम्मणि | Taq aug प्रोक्तः aati एवं न ayia: aaa पितः we पिता त्पगकब्यैणि। 'पितुरत्तव्यकाले तु aut एवं न सुद्यति। शन्मन्रध्यादिके कायं wat तपणकश्धणि। शभ्मणोऽक्षग्यकाले तु कर्ता एवं न मुद्यति"ः | इति। इदञ्च तिलोदकदानं पाठेष्वेव war न ब्राद्मणदस्तेषु | [sy. 2@.] स्यखवम्‌ | ४१४ कस्मात्‌ १ “पात्रेषु उक्तं ददयात्िलोदकम्‌“-इति वचनात्‌ । तिलोदकदानपातञ्च- “SACU @ पात्रेण ag दश्ात्िलोदटकम्‌ ।. पितरस्तस्य नाश्रन्ति दशवषाणि पश्च a FAA AMAA YE खन्‌मयं. ख तम्‌ | तरेव vaulted श्थाद्यादि दविक स्तम्‌” 7 eanaad बोडव्यम्‌ । we किमानन्तव्यात्‌ तिलोदकभेव aay ददाति, उत केवललोदकमपि ?-इति.। तिलोदकमेव,-- इति ब्रूमः । कस्मात्‌ ? ्रानन्तय्यादेवः तथाच कञप्रदीपः। ` “तूष्णीं एथगपो दयाग्मन्तेण तु तिलोदकम्‌” | | itn ०॥३२५ ५०१ अप उपस्प॒श्ये वमेवेतर ये; ॥. ३६ ॥: अप उदकं, SUBM WE, एवभेव तृष्णोमुदकदानपूव्वैकं मन्तरेण तिलोदकदानं, इतरयोः पिवामदप्रपितामदयोः, नाम ग्टहोला कर्तव्यम्‌ | तिलोदकदटानाच्च परतो गन्धोटकम्नपि मन्ते पाते taq दद्यात्‌ । तथा चोक्तम्‌ । “qual एथगपो caraay तु तिलोदकम्‌ | गन्धोदकच्च ear सज्िकक्रमेण q” | aff अतच, "गन्धोदकञ्च'-इति चकारं कुव्वेन्‌ मन्धोदक- स्यापि, तिलो दकवत्‌ wae aay दानं बोधयति । “अस्मित्रक- सरे तिलगन्धोदकेः aT पुरणं aH. उप्रयोगसूववनेः १६१ गो धिलौयं [eq २ख.] जमायतया पश्चात्‌ सूवयिष्ति-इति नारायशोपाध्यायाः ॥ ॥ ० ॥ se thon तथा TATA ॥ ३७ ॥ तथा तैनैव प्रकारेण--नामग्रहण्पृव्वेकं मन्लोचचा रशेनेत्यथः | गन्धान्‌-- बहुवचनात्‌ गन्धादीन्‌ , ददाति । दानच्चामोषां ब्राह्मण Sarda न पातेषु । कस्मात. । गन्धान्‌ ब्राह्मणसात्‌ क्त्वा पुष्पाख्युतुभवानि च | ध पञ्चवानुपूर्वाण भग्नो कुयथादतः परम्‌” । इति कम्मप्रदोपवचनात्‌ ॥ ° ॥ २७ ॥ ° ॥ अग्नौ करिष्यामौल्यामन्तरणय्‌ होष्यतः ॥ ३८ ॥ viva: होमं करिष्यतो यजमानख ‘sa करिष्यामिः-- इत्यामन्तरं कत्तव्यम्‌। ननु, saad करोति,-- दति वक्तव्ये fauna होतः —-afa विभक्वतिक्रमः क्रियते? sea । आमन्तणं करोति,--इत्यक्ते गन्धादिप्रदानादनन्तरमेव भ्राम- ag स्यात्‌ शहोष्यतः,- -इतितु gaa होमं करिष्यत पव ्रामन्तरणं न गन्धादिप्रदानाव्‌ परत एव,--इत्यपदशति। तेन, मध्ये अन्यदपि किञ्चित्‌ ay अस्ति,--दइत्यवमच्छामः। किं तत्‌ ? भूमिभ्रो घनमण्डलकरणादि 1 तदिदमषं होष्यतः.--इ्ति विभ- क्य तिक्रमः क्रियते । wae) “Nat gales: परम्‌ःः- इति वचनान्रात्रास्मित्रवसरे भूमिशाधनादि) एवमपरे । तदव्र भग- वन्तो भूमिदेवाः प्रमाणम्‌ | 9१. 2a. ] WeAAa | २९३ तदिदममन्शं wag ब्रह्मणानां सक्षदेव खात्‌ , प्रधान BAIA) Raq? “aga wag ufpaga wala स्वान्‌ वा-इति Garatiq ॥ ०॥ ३८॥ ° ॥ aq ब्राहमचैः,- कुव्वित्यक्ते aoe चद्‌ समवदाय मेक्षणेनोपघातं जुयात्‌--खाहा सोमाय पिद्टमतद़तिपृव्वाए स्वाहाऽग्नये कव्यवाहनाय इत्युत्तराम्‌ ॥ BE ॥ नजुरतच्तराथः। श्रत किञचिदक्षव्यमस्ि यथानिेशभेवैष हामः क्तव्यः, न TAMA BAT: TAHT: | UTA, खाहा- कारेण Far wary सोमाय fasad—<«nfe wats: समापनोयः। ॐकार प्रत्येकं Harel न करणोयः। तथाच HAST: | ‘rei Fala चावान्ते न चेव Yearefa: । साहा कारेण इत्वा ऽमनो TAA समापयेत्‌" । द्रति । ‘Aga Raraa एथगादिषु कुतचित्‌ । श्रन्धेषाञ्ाविक्लष्टानां कालेनाचमनादिनाः?ः | sfa ai ware, निदेशसामध्यादेव पूर्व्वात्तरत्वे सिदद, पुव्वाम्‌-- इति, उत्तराम्‌--दइति च, वचनमनधेकम्‌ । अरधोखते, कारणं वक्तव्यम्‌ । sat, “aaa च सोमाय च जुहोति दत्यध्वय्येशाखादिषु देवता विपञासः श्रुयते, तज्रिरासाथमाचा््यः “gay? “उत्तराम्‌ -- इत्याद | २१४ गोभिनौर्य fea. २खः} इदमिदानीं सन्दिद्यते। किमयममनोकरशहामः प्राचौना- वौ तिना क्त्यः, अादहोखिदुपवौतिना, उताहो अनियमेन ?-- दति। अनियमेन,--द्त्याह। कस्मात्‌ १ इतः परं प्राचौ- नवोतिना क्तत्योपदेशात्‌। इतः परं खल्वाचाव्यः प्राचौनावो- तिना क्तत्यमुपदिशन्‌ अवाग्नौकरण्ोमे प्राचौीनावीतित्वोपवो- तिल्योरनियमं दश्यति। तथाच want: | ““जअनोकरणडहोमश्च कत्तव्य उपवोतिना t magia देवेभ्या जुहोतौ ति्रुतिश्ुते; | WIT वा कार्य्यो दज्तिणाभिमुखेन च। निरुप्य इ विरन्यस्मा aaa न डि saa” | दति । तथाच waa । “अम्नोकरणहोमे प्राचौनावोतौ भूत्वा safe: “a sera @ दतो जुहोति टैेवेभ्यःः--इ्ति च माध्यन्द्िनिये ब्राह्मणे | “अमिमान्‌ fata get ae वा शस्यसुष्टिभिः । पिढभ्यो निव्यैपामौति सव्वं efauat न्यसेत्‌" | ति च मात्स्ये पुराणे तस्मादुभयस्वरसादिकल्पः,- इति परिः faved: कात्यायनस्याभिप्रायः । तस्मात्‌ ,-ऊहं प्रचौनावीति- लो पदेशात्‌ अ्रम्नोकरणहाभे प्राचोनावोतिलोपवोतित्वयोरनियमः, --इति सूत्रकारस्याभिप्रायोऽखष्टः परिशििक्तता wetaa:,— दति मटनारायणशूलपाणिरघनन्दनादिमतमादरणोयम्‌ | यच्च॒ वणितम्‌ ,--येषान्तिख्ल राहतो saa, येषां चाग्निः पूञ्वेमिज्बते, qatar मनाः, तहिषयं प्राचौना- वौतितम्‌ । येषान्तु दं wet, सोमश्च ya इयते, खाहाका Esa. va] VOR | २१५ रान्सा् मन्ता, तेषासुपकोतित्वम्‌ । श्रथोधकवोतो सोमं पिठि- मन्तममिने कव्यवाइनच्च यजेत, प्राचीनावीती चेत्‌ ufei gar, खाहास्थाने खधापदञ्च eur जुहोति?- दति सूव्रान्तरात्‌”-- इति । तदसङ्गतम्‌ । THEW सोमपृव्वाइतिदइयस्यैव सूत्रणात्‌ | अस्मत्परिशिशकारणेव eta पक्षयोः खड स्तितत्वाञ्च । afta । च्रगन्य! द्यादति त्रयपक्षएवोपवौतिल्वं ead: तथाच मतस्य- पुराणे,-- Cat: सोमयमाभ्याञ्च कुय्यादाप्यायनं बुधः” | इत्यभिप्राय, — ““वन्नो पवी तौ fasa ततः पय्युक्तणादिकम्‌ । प्राचौनावौतिना कार्यमतः सव्य विजानता? ° द्न्यक्लम्‌ । श्रादिपदादोम उक्तः ,-इति वाचस्मतिमियाः। तथा वैसिरीयशाखायामापस्तम्बस्‌त्रम्‌ । “अथ पुनरुपवेतो दसिषख्जान्वाच्य भेत्तयनोपस्तौग्य तेनावदायाभिघायओ सोमाय पिढमते स्वधानम इति दच्तिणम्नो जुहोति, यमायाङ्गिरसे aura इति दितौयाम्‌ , saa कव्यवाहनाय खधानम- दति ठतीयाम?-- इति । तथा सांख्यायनसूत्रम.। “efere ware यन्नोपवीतो प्रागासमेनो Fata जुहोति waa काव्यवाइनायः”--इत्यादि। तस्मात्‌, सुत्रान्तराणि तत्तच्छा- fanaa प्राचौनाव्येतित्वादिकमुपदिशन्ति नास्माकम. । यदपि शौनकवचनम-- ‘areata होमे तु भवेदूयज्नोपवोतवान्‌ | २१६ गो भिलीयं | sy. १ खं. ¡ तेतं प्रागसनये इत्वा पश्चात. सोमाय Baa” । द्ति। तदपि बह्चवि्यम्‌ । तथाचाश्चलायनकल्पचूत्रम.। “प्राचौनावौतीष्मुण्समाधाय मेत्तपिनावदायावदानसम्मदा जुहु यात्‌ सोमाय पिढमते स्वघधानमोऽम्नये कव्यवाहनाय खंधानम- दरति, स्वाहाकारेण वाऽनिनं पुव्वं यज्नोपवोतौ-इति। परिशिष्ट यवचनदइयस्य व्यवद्ि तविषयतवं गोभिलोयानामम्नो- करणदोमे उपवीतित्च्च परिश्ि्टप्रकाशकारः प्राह । तदपिनं समौचोनम्‌। न खलु व्यवस्थायां करमपि प्रमाणशसुपलभामहे | शाखान्तर विषयत्वादंचनान्तराणाम्‌ | न खल्वत्र Baar परिशिष्ट कारेण दितिा। कल्यते, -इति चेत. , यदटच्छोपनता खल्ियं कल्पना, नतु प्रमाणोपेता) एवं खल्वपहस्तितेव शास्- amie स्यात.) अस्मत्‌परिशिष्टः खल्वेतत. कात्यायनक्ततं कन्प्रदौपाख्यम | कथं ज्ञायते? श्रष्येटसम्प्रदायप्रसिहेः। प्रतएव च्छन्दोगपरिशिषटटमित्याख्यायते । भवानपि नात्र विप्र तिपद्यते । एवञ्च, अस्षाकमेवेष विकल्पः काव्यायनेनोपद्दि्टः-- त्यकामेनापि वक्तव्यम । न खल्वस्मत्‌परिशिष्टं शाखान्तरषां विधिरचितोवणंयितुम. । अख्मदृ्धह्यकारेण परतः प्राचौनावीतित्वोपदेणात्‌ waar करणोभे उपवौ तित्वं दशितम. ,--दति ब्रुवाणो वाचस्मतिरपि श्रनाटेयवागेव। कुतः १ परतः प्राचौनावोतित्वोपदेणस्य पुरतो- नित्यवदुपवौ तिल्लाभिप्रायकले प्रमाणाभावात. । तस्यानियममात्र- परलाया एव परिशिष्टक्लता स्पष्टो क्लतलाच्च परि शिषटटवचने सव्या- पसभ्ययो{्विकल्य; —- ~ अप उपस्प्रश्यवमेवेतरयोः ॥ २५ ॥ क्रतभाष्यमेतत्‌ ॥ ०2 ॥२५॥ ° ॥ सेनेव पाणिनोदपातरं गृहत्वाऽवसलवि पि- ण्डान्‌ प्ररि षिजञ्चेटूज्जं बहन्तौरिति ॥ २६॥ RATAN: | अतर Yq "एवभेवेतरयोः"--दत्यकरणात्‌ पिण्डान्‌--इति बडइवचनाच aata aaqura तन्‌ पिर्डान्‌ ufefagqa—efa बोदव्यम्‌ | seq परिषेचनम्‌- शगन्धादौन्‌ fafataut तत अाचामयेत्‌ दिजान्‌'' | दूत्यादि,- “qrarg प्रतिप्रोक्ते सव्वोखेव दिजोसमेः । ufaaiafeara पिण्डान्‌ सिच्चेदुत्तानपाव्रक्रत्‌"`। २३० wats feu se. } दत्यन्तकन्धप्रदो पोक्त-कन्भक्रमेख करणोयम्‌ | TaRR 1 यावद्क्ष- ल्ादत्र Raq: BARA न AWA: | एवमपरे । एत- faaa क्रमे,- (युग्मा नेव सख स्तिवाच्यानङ्गःगरषणं सटा । कत्वा wey विप्रस्य प्रणम्यानुव्रजन्ततः'” | sfa करडप्ररोपाय्‌क्तम्‌-- "विश्वेदेवाः Waanfafa 23 वाच- faar पिश्डपात्राणि चालयित्वा यथाशक्ति दल्िणां ददात्‌” इति ादकन्याद्यत्ताञ्च कम्म FATT ॥०॥२६॥०॥ मध्यमं पिण्ड पत्री प्वकामा प्राश्नौयादाधत् पितरो गभमिति॥ २७॥ RATATAT: 1 सातु भोजनकाले wena न qgatafaas- क्रमे,-इति द्रव्यम्‌ । मन्तश्च पतिः पठति। wena? ‘ate पुरुषः स्वात्‌'-- इति मन्त्रलिङ्गात. ॥ ०॥२७॥ ० ॥ योवा तषा ब्राह्मशानामुच्छिष्टभाक ल्यात्‌ ॥ २८॥ उच्छिष्टशब्दोऽत्र yaaa aq मोजनपावाविष्ट- वचनः । यः तेषां ब्राह्मणानां उच्छिष्टमाक्‌-उच्छिषटः भजते,-- परत्यु च्छि्टभाक्‌ -उच्छिषटमजनाहः, ख्यात्‌, स ‘aeitadq— इत्यनुषज्यते । किं miata ? तेषामुच््छि्टम्‌ । कुतः १ cafea- त्वात्‌ । वाशब्दः समुचये | भ्रयमपि खभोजनकाल एव प्रा्रीयात्‌ | कः पनस्तेषामुच्छिषटभाक्‌ ! यजमानादिः,--दताह | कचात्‌ ! i893 %.] गद्यसे चम्‌ | २३१ ‘Rafaealem ara भुञ्जत एति क्चमात्‌ | तथां WAM । “cefaunqae भुञ्जीत विदढसेदितम्‌ | दति । तथा देवलः | “निह पिदमेषे तु दीपं प्रच्छाय पारखिना। भाचम्य पाणौ Ta wala शेषेण भोजयेत्‌ | ततो wifaa yas खान्‌ त्यानपि भोजयेत. | पञ्चात्‌ BIT wat च अरादश्ेषसुटाहरत्‌"” | ति | तैस्िरौीयश्चाखायामापस्तम्बसूवम्‌ | “waa: समवदाय ग्रा- सावरादैमश्रोयाद्‌ यथोक्षम्‌- इति । भ्रव भूरिद्रव्य-क्ञत्खवाचि- सत्यैशब्दा्नियमोऽयमट्टाघेः,--इत्वाचचते। Mata उदाहरन्ति | ‘mig क्षलातु यः Rt नाचमश्राति aed: | लोभाश्रोडाद्यादाऽपि aa तव्रिष्फलं uaa’ । sfa i “पित्रामाप्रेयं ada प्राशितं नेवाप्राशितच्छ भवति"इति, “उपवासो यदा faa: me नैमित्तिकं भवेत्‌ | उपवासं तदा कुथ्धादाघ्राय पिदढसेवितम्‌” । षति च च्रुतिद्मतौ निवममवममयतः। भावचार्य्योऽपि शश्राख्रौयात्‌'” -- ति प्रशबष्टेनतदटेव द्यति सेयसुच्छिष्टश्च प्रतिपत्तिः । भ्रतो- यतोच्छिष्ट' न जिष्यते, तत्र नेष नियमः । प्रतिपत्तेः प्रतिपाच्छा- प्रयो जनकत्वात्‌ | यत्‌ पुनवंमवचनम्‌- ‘ore मोज्यं तथा a यत्‌ किञ्चित्‌ पच्यते टे । न भोक्तव्यं पितृणान्तदनिवेद्य कथच्चन' | २३२ गोभिलौयं [-४१. 3@. | ्ति। यश्च शङ्वचनम्‌ - कीन कमि, oF, “afaifaq पच्यते गहे wer भोज्यमथापिवा। अनिवेद्य न मुज्ञोत fawn qaqa” | इति । तत्‌ खाद्ाथपाकादन्यदपि यक्किञ्चिद्‌ varus we पथ्यते, तदपि पितृणां निवेदये व भोक्षव्यम्‌--इत्युपदिशति । न ga: are शेषातिरिकस्य भोजनं निषेधति । कथं ज्ञायते १ भ्रनयोरेव खाद- पोषव्यतिरिक्रस्यापि पितणां निवेद भोजनोपदेशात. | afatea --इति, ग्हे- इति च करणाच्चैवमवगच्छामः। अतरएव पिर्डमूले -- पिण्डा न्तिके निषेदनसुपदिश्यते, न तु तैनैव पिर्डदानं ब्राह्मण भोजने वा | प्राह । कुतः पुनरियमवधारणा ;—fawAe निवेदनं a ब्राह्मण्भोजनाथंम्‌-इति। aq, येषां fawerara_ परतो- ब्राह्मणभोजनं, तेषां त्राह्मशभोजनाथम्पि पिण्डमुले निवेदनं aar- वति । उच्यते। सत्यं aaafai नतु तेषामयसुपरेशः । कषां afe १ येषां ब्राद्मणभोजनात्‌ परतः पिण्डदानं, तेषाम्‌- इति Ga: | कस्मात्‌ कारणात्‌ ? “उच्छिष्टसत्रिधो काय्यं पिर्डनित्वपणं ga.” | “fa तेनेव ब्राह्मणभाजनात्‌ परतः पिण्ड दानो पदेशात्‌ | शङ्कव च- नस्य तु gale हसं हितायामेवं पश्यामः,- 'पङ्किविदामनो गेहे wer वाऽभच्यमेव ar” | इति, तदा व्यक्त एवायमर्थो--यः; qaanfasfia: | कुतः १ भभव्छम पि yaa: पि्डसूल्े निवे दनो पदेशात्‌ । ““शङ्गवचन' न (४ प्र, ३ खं. 1 य्द्यङखम्‌।. २१३ ख डेतरभोजनव्यावत्तकं, किन्तु afafea—sfa अओादार्थतेन विशेषणोयम्‌ । अन्यथा ओाहप्रतिषिदद्रव्याणां waa न.स्यात्‌ । तेन अ्राहार्थपक्तं यत्‌, तददक्ला न भोक्ताव्यम्‌- इति ae” --द्ति वचनतात्पमपयालोचयतो रघुनन्दनस्य कल्पनान्तु नाभिनन्दामहे । प्रमाणाभावात्‌ | युक्तेचाकिच्ित्करत्वात्‌। भिन्नौ खल्वेतो पटार्थौ- यत्‌ fawaa निवेदनं, यच्च खादावशिष्टम्‌ , ईति । अलमसदावेशेन | प्रलतमनुसरामः। कचित्‌ पुनरन्यथेमं ग्रन्धं वणयाच्चकार,+-- “at वा तेषां are- णानाम्‌?-इत्यादिम्‌। “a: तेषां ब्राद्मणानामुच्छिष्टं भजते, तसोच्छिश्टभाजो AAAS पुत्रपोतादेः vat wan’ पिण्डं प्राश्नीयात्‌ इति । aaa, ज्रातिप्रश्लोनामपि तदुच्छिटभाक्‌- त्वात्‌ तेषामपि vat: प्राञ्जन्तु । न चेवमिष्यतै। तस्मान्न किचि- देतत्‌ not rz non अभन्नो TA इविषो जातवेदा इ र्मुकमङि- रभ्य॒च्छ -॥ RE ॥ उष्मुकं efaue कषणा खितम्‌ । खि्टमन्यत्‌ ॥ ° ॥२८॥ ° ॥ eee पातारि NAT प्रयतिहारयेत्‌ Il 3° ararfa चरस्थास्थारीनि ware fafesa, प्रलतिहारयेत्‌-केम- fan शिष्यादिना श्रानयेत्‌ । waa स्वयमपि इरेत्‌ | प्रतिशब्द ze Pay mi fastta [33.34]. करणात्‌ at यत्रौतमासौत्‌, तेनैव aq शारयेत्‌ i अतिशन्दो- ऽसम्प्रतित्तेपाथः । तेन कालविलम्बमङुव्बैन्‌ डारयेत्‌--शत्यर्धः । “afitervaq’—sfa केचित. पठन्ति पात्राणि ag प्र्ति- हारयेत. ? ‘ea’ यथा भवति, तथा प्रत्यतिह्ारयेत्‌। इन्दः प्रत्ताखय,- इति वा वशनौयम्‌ von ३२० ॥ ° ॥ अध्य पिण्डान्‌ सादयेत्‌ ॥ ३१॥ उदके पिर्डान्‌ निचिपेत. । पिर्डान्‌-- इ ति agaqa’ saute, दयोरेवावशिषटटलात्‌ iva: प्राशनस्यानियतल्वास्दभावपत्ताभि- प्रायं वा वशनौयम्‌ | wat पुनरेतद विदांसो भाषन्ते,--““पिरडान्‌ —sfa बदुवचनं षट्पिण्डखादइविषयम्‌ः?-- इति no ॥ २३१ nor प्रणीते वाऽम्नौ ॥ ३९ ॥ "पिष्डाम्‌ सादयेत्‌"- दत्यनुवत्तते ॥ ० ॥ ३२ ॥ ° ti AISA वा भोजयेत्‌ ॥२३३॥ पिण्डान्‌- इत्येव Wo Hazon गवे वा SATA ॥ ३४॥ पिर्डानेव । इदमिदानीं विचायते किमत्र मातादिश्राहं माता- महादिरादच्चास्ति, उत यावदुक्तत्वान ?-दइति। न,-इति ब्रूमः । कुतः ? यावदुक्रत्वादेव । यो षिच्छाद' खसल्वस्माकमवसान- दिनव्यतिरेकैख एथक्‌ नास्ति । तथाच कर्मप्रदीपः । (8 प्र, ३ ख.] BOTA | २२५ “a योपिद्धः waa दद्या दवसानदिनाहते | सखभत्तपिष्डमाताभ्यस्तृभिरासां यतः खता । दूति । वचनबलान्त्‌ कचित्‌ क्रियते । तदप्याह, स एव । ‘na: प्रथमतः faw fata पुतिकासुतः | दितोयन्तु पितुस्तस्यास्तु तोयच्च पितुः पितुः" | इति । "मातुः सपिरडोकरणं पितामह्या खडोदितम्‌?ः | इति च। न च परशास्रमप्यादत्तु शक्यते खथास्ो परोधप्रसङ्गात्‌ । तस्मात्‌ , मातरादिश्राहं तावदत्र न कन्तव्यभेव । मातामहादि- GAIA न करणौयम्‌ | तथाच RAIS श्राह । ““कषूंसमन्वितं Bat तथाऽऽद्ं चादषोरगम्‌ | प्रत्यान्दिकच्च, शेषेषु पिण्डाः a: षडिति खितिः" | इति । vara पितरादिन्रयाषाभेवात्र (दम्‌ -इति सिम्‌ no ॥ # ३४ ॥ ° ॥ अथेदानीमनेनेव Beata खादान्तराण्यपि व्याख्यातानि,- sfa मनसि कत्वा, वद्धा दिषु तावत्‌ afafenuquiefeque,—- ह दिपृत्तषु युम्मानाशयेत्‌ ॥ ३५ ॥ Cafe: पुरुषसंस्कारः”?,-- इति wena । पूत्तम्‌- “वापीकूपतडागादि देवतायतनानि च) अन्नप्रटानमारामाः पृत्तमित्यभिधौयते""। दूत्याय क्रलक्तणम्‌ | तेषु, पिवर्थमपि युग्मान्‌ ब्राह्मणान्‌ भोजयेत्‌ । अस्मादपि लिङ्गात्‌ AACA ब्राद्मणभोजनमवगस्यते ॥०॥ ३५ von २३९ गो भिलोव [४प्र, ३ ख. ] प्रदकतिणमुपचारः ॥ ३६ ॥ प्रदज्तिणं यथा भवति, तथा दभासनादिक उपचारः, कन्त॑व्यः-- इति aaita: । “हदिपूरत्तंष”--इत्यनुवत्तते ॥ ० ॥ २३६ ॥ ° ॥ => 0 यवं स्िलाधः ॥ ३७ ॥ तिलैर्योऽथेः प्रयोजनं क्रियते, स ad: कत्तव्यः। वदिपूत्तष,-- इत्येव । सोऽयं aqua: ओादविधिः ¡ विस्तरतस्त्‌, ware वाशिष्ठं च कल्पे द्रष्टव्यः | अरादमन्ताञ्च परिसंख्यानाद्‌ पलब्धव्याः | श्रतएव WHAT कात्यायनेनोक्तम्‌ | एष खाइविधिः area उक्तः संचेपतो मया |} ये विदन्ति न guia खादक््सु ते क्रचित्‌ इद शास्तञ्च way परिसंख्यानभेवच | afasiay यी dea are ae Faz” | इलि । इदमिदानीं सन्दिद्यते। किं त्राह्मणभोजनमन प्रधानम्‌, आहाखित्‌ पिण्डदानम्‌ , उताहो उभयम्‌ १- इति । are । शेषेण पिण्डदानविधानाव्‌ foward प्रतिपसिरेव; कस्मादियं विचारणा > उच्यते। wana शेषः प्रतिपाद्यते, तथापि नासौ प्रतिपतिः | बलिहरणे ओेषख प्रतिपादनेऽपि न तत्‌ प्रतिपत्तिः,- इति यथा । किं कारणम्‌ ? भ्रथकश्मणि तस प्रतिपादनात्‌ कथं ज्ञायते > फलायवादोपपत्ते; | तच्च तल तवर serena: विनाऽपि [sy.3a@.] रु्यस्‌ चम्‌ | २२७ Ri पिर्डदानदगनाञ्च | a? पिर्डपिदयन्नादो । ब्राह्मसभो जनस्य wana ne शेषः प्रतिपादयिष्यते, ब्राह्मणभोजनयस्य पुरस्तादपि कषात्‌ पिण्डदानविधानाज्चैवमवगच्छामः। तस्मात्‌ ,--भ्रथ- कस्मेवासौ, न प्रतिपत्तिः। ततैव च शेषः प्रतिपाद्यते । waar | प्रतिपच्यथकग्ध पिण्डदानं स्यात्‌ , न प्रतिपस्िरेव । तस्मात्‌ ,- भवति विचारणैषा | तत्र, उभयं प्रधानम्‌ -इति भटरनारायणप्रतयो मन्यन्ते श्लोकानपि उदादरन्ति। “ura पिर्डदानस्य कीचिटाहमनोषिणः | गयादौ पिण्डमात्रस्य दीयमानस्य दशनात्‌ | Zar च पिर्डदानस्य केवलस्य विधानतः | भोष्रस्य ददतः पिर्डान्‌ दस्तोल्ानस््तेरपि । भोजनस्य प्रधानत्वं वदन्त्यन्ये महषयः | ब्राहमणानां परीत्तायां महायल्नप्रदशनात्‌ | म इ!फलविभर्ैव पंक्तिपावनभोजनात्‌ | ्रपांक्त भोजनादातुर्महानथंप्रद्ंनात्‌ ॥ प्रामखाडइ विधानस्य विना पिण्ड क्रिया विषे: । तदालम्याप्यनध्यायविघधानखवणशादपि। मतदेघसुपादाय मम त्वेतत्‌ हदि स्थितम्‌ । प्राघान्यसुभयोय॑स्मात्‌ तस्मादेष समुच्चयः” | cfa1 तद्भे Mat; whales ठतोवप्रपाठकखान्तिमे awe पव्यन्ते। कचित्‌ fedtaaqut विहाय । तस्ादस्माकं aqua आदरणीयः । अत्र च, निमित्ततो ब्राह्मणभोजन २३८ गोभिलशौयं [४प्र, ३ ख. ] पिरदानस्य चाननुष्ठानेऽपि }`उभयोः प्राधान्यं नानुपपन्रम्‌ | भ्रसोमयाजिपक्ते दधिपयोयागवत्‌ । फलग्युतिश्चोभयवाप्यस्ति | ब्राह्मणभोजनं प्रधानं पिर्डदानमङ्गम्‌- इति शूलपाणिप्रश्तवः | | ्रब्रोत्सगः प्रधानम्‌ -इति वाचस्मतिमिख्रादरयः । स्मरन्तिच। ‘mre क्त्वा Waa त्वराक्रोधविवल्जितः | उष्ण॒मन्न' दिजातिभ्यः wear प्रतिपादयेत्‌? | इति । Wa Gamat Were प्रयुक्तम्‌! तथा स्मृत्यन्तरम्‌ | Galt wana पयो द धिष्ठता न्वतम्‌ | meal दीयते यस्मात्‌, aa are fanaa” | दति । afaai नित्यश्रादादौ तावत्‌ पिश्डनिषेधोऽवगम्यते। स च प्राप्तस्यैव भवति । प्रामिश्चतिदेशणटरेव। स खल्वङ्ानामेवन प्रधानस्य | कस्मात्‌ १ उपकारकलत्वेनैवातिरेशस्य सप्तमाध्याये सिद्वान्तितल्ात्‌ | तस्मात्‌ पिर्डदानमङ्गमेव । अङ्गु फलयुति- aia एव । केवल पिरडदानविधिसु अङ्गभूतपिणर्डदानात्‌ कश्चा- न्तरभेव । प्रकरणाधिकरणन्यायात्‌ ,--इति आ्रादविवेकः। दूट्‌न्तिह वक्तव्यम्‌ | “मासमम्निहोचं जुद्तिः?- इति कुश्डपा- यिनामयने यथा अग्निहोतरवत्‌ जुद्रति,- इति वचनव्यक्त्या aa- मिकस्यामिदहोतस्य war अतिदिश्यन्ते ; प्रधानख होमो-योऽग्नये च प्रजापतये च,- इति, यथा वा “sfger यजतः द्रत्येवमादी भअव्यक्तयजतो, Waar इव प्रधाना अपि यजतयः प्रदिश्यन्ते, तयोः रूपान्तराभावात्‌ | तदइदश्रापि स्यात्‌ । ्रानर्धक्यात्‌ fe प्रधा- नस्यानतिदेश उक्ल; । न Gan शक्यते वक्तम्‌ | अध मन्यसे,-- नासी प्रधानस्यातिदेशः। ae तहि १ भङ्ग wai प्रधानं wea जुहोतिना यजतिना च विदितं, द्रव्य देवते पुनरङ्ग एवातिदिश्येपे, अङ्गान्तरवत्‌- इति । wale प्रक्रतेऽपि चदइचोदनया प्रधानं विहितम्‌-दइति न प्रधानस्याति- देणः, अपितु अङ्मेव--इतिकत्तब्यताकलापः प्रदिश्यताम्‌ । agafe faweaa fata: क्रियते? इतिकत्तव्यतानिषै- धाभिप्रायतया,--इति wer नायं पिर्डदानस्य fata, पितु तदितिकक्षव्यताया एव । तस्याञ्च निषेधात्‌ fawisia म दीयते। उनत्तरषेदेनिषेधात्‌ वैश्वदेवे सुनासीरौये चयथा न afta: प्रणोयते, azz । शरपिच। कस्मात्‌ कारणाद्भयीोः wary पिर्डटानस्य निषेधो न घटते ,- इति तावदसौ प्रष्टव्यः स यदि ब्रयात्‌ ;-प्रातेरभावात्‌-इति। तं प्रति ब्रूयात्‌ ; — विष्य- न्तेन प्रमेरभकेऽपि विध्यादितः arfaweta । कतः खाचपदस्यैवैवमच्यात्‌ । तत, विष्यादितः प्राप्तः पिर्डः प्रति- पिध्यमानस्तदितरकरणभेव प्रयोजयति । सोऽयं पच्युदासो- न निषेधः! यथा, wae cag ,- इत्यत्र, ब्युम्यादिप्रतिषेधात्‌ तदितरत्‌ सब्धैखम्ः, तथैवात्रापि पिषश्डेतरत्‌ अदमयः,- द्रति न किञिदनुचितम्‌, एतेन “are afawa कत्वाः-- इत्या दिवचनान्यपि व्याख्या- तानि | मोहषन्धायात. खल्वे वमुच्यते प्रशंसाम्‌ । तदेवमादिवचनः- Sfearanruage न बुदिमद्धिस्नमितव्यम्‌ । यत. पुनरङ्गभूत चिश्डदानादितरदेव anit प्रधानं पिष्डदानम्‌-दइति वखितम्‌ । २४० गो fasta [४, ३ ख. |] तत vera । तस्य अदइत्मिष्यतेन वा ?--दइति। यदि तावत्‌ प्रथमः पत्तः, तदा विफलः प्रयासः । पिर्डटानस्यापि खादता भ्य पगमात्‌ । कर न्तरवचनानुपपत्तिञ्च स्यात्‌ । सति ब्राह्मण भोजने पिरडदानमङ्गम्‌ , असति प्रधानम्‌ ,- इति aatfa,— दति चेत्‌ नैतत्‌ प्रमाणोपेतं न्रवोषि। कस्मात्‌ १ रूपभेदा- भावात्‌ । यदेव खल्वस्य रूपमङ्गस्य तदेव प्रधानस्यापि, दति सति ब्राह्मणभोजने ag, विपरौतमन्यथा,--इत्यत विभेषडतु- नास्ति | फलश्युतैसभयच्राप्य विषेण कशेषस्य दुष्करत्वात्‌ | पपि wi एतावताऽपि खादशब्दाभिधेयत्वमस्थाभ्यु पमच्छ- त्येव भवान्‌ ,- इति असलतीव ब्राह्मणभोजने, सत्यपि तस्मिन्‌ प्राघान्यभेवास्य अभ्यु पगम्यताम्‌ , क्रतसदेजरतौयेन | कुतचिदेकस्य कु तचिश्ान्यस्य प्राधान्ये पुनरभ्यु पगसम्यमाने VARGAS कल्प- नौयं स्यात्‌ | तचान्याय्यम्‌ । उत्तर इनि चेन्राचायविरोधात्‌। इतिचेत्‌ पश्यसि,- Sut: पत्तः तहि समाखयिष्यते,--इति 1 एतदपि न पारयसि ! कस्मात्‌ १ आचायविरोधात्‌ 1 “aq खादम्‌“ द्रति) सूत्यत्ना. aa: पिर्डपिटयन्नस्यापि श्रादत्वमुपदिशति 1 विरुध्यते खरवे- तद्धवताम्‌ । पिश्डप्रधानो fea: 1 aaa, पिर्डमन्तरेशेव ब्रह्मणभोजनमन्तरेणापि Mesa नैतदेकतरस्िश्रेव aa चोद्यितव्यं भवति; इयोः समानलात्‌ -इति सन्तोष्टव्यम्‌ , समुचय पक्षः खल्वेवमुपोदलितो भवति । यस्तु, ब्राह्मणशमोजन- मातं प्रधानमाह, स कथं पिर्डदानमात्रस्य gaa समथयितुं शच्छति,- इति न विद्यः । [ews अं, | SUT ag | २४६ यदपि शहवचनसुपन्धस्तं -- खाद ला प्रयन्नेनः- इत्यादि, . सोऽयं केवला्रोस्गे ओादइपदप्रयोगः,--इति वखिंतच्च । तदप्य सङ्गतम्‌ | कस्मात्‌ ? भोजयेदथवाऽप्येकं ब्राह्मणं ufedraay” | ufa i “sfeavafad काय्यं fawfasad qa:” | दति च ब्राह्मणभोजनं पिर्डनिव्वेपणच्छाभिधाय, पञ्चात्‌ तदहइचनार- रात्‌ | तदनेनायमपि ससुं्चयपचमुपोदलयति,-- इत्यवगच्छामः | तस्मात्‌ पोव्वापयपराम्ाभावादन्नोत्सगे wee प्रयुक्तमिति भना न्तिर्दभूव | तथा चोक्तम्‌ 1 “पोव्वोपय्याोपराख्टः शब्दोऽन्धां कसते मतिम्‌ | इति । यच्च पुलस्यवचनसुपदशिं तम्‌--“सं खतं व्यच्छनाग्यान्रम्‌ः- इत्यादि i तस्यापि,-अडवया वस्मादत्राच्रं टोयते- तस्मादिदं कश्य अदमित्यु यते,-- इति वचनव्यक्या भ्रव्रटानादतिरिक्रमपि किञचि- दवमम्यत एव । तदिदम्‌ ,--““संन्नायाम्‌'?- इति वा, “aa कतम्‌'?--इति वा, “aaen’—efa वा भवति । जयादित्यन्तु “श्वु ादिभ्य उपसह्यानम्‌"--त्यभिधाय, चुडा प्रयोजनमस्य चौडम्‌, खदा प्रयोजनमस्य--खाद्वम्‌--इत्य दाजहार । रघु AVA पुलस्यवचनमालोचनमात्रेण पश्यन्‌ Axa War- Sari तत्‌ शआरादमिति बैदिकप्रयोगाधौनयोमिकम--श्ति वर्चयाद्चकार | तदसङ्गतम्‌ । कुतः ? तदभिप्रेतस्य योगाथस्छा- शब्दत्वात्‌ | न खलु ACA अन्रादर्दानम TAWA: त्रादशष्दा- at २४२ मोभिभौयं [४ष.३ख. | दवगम्यते। न खलु दामां तडि तसुपदिशन्धाचाय्याः । वसुतसु पलस्यवचनं खसरूबेतत्‌ , दौयते इति कश्मरि तिङः प्रयोगात्‌ टीयमानस्यातरस्य zaeaay, न तन्रदानस्येति कस्य केनाभि- संबन्धः | दशितञ्चास्माभिः पिण्डपिदढयन्नस्यापि ओआडइत्वमाचाय- स्यानुमतम्‌ | तदपि a waaaq । यच्च ,- “sea भोजयेत्‌ are frwaag fasta” | इति वचनम. । aa Wea Wewe: प्रयुक्षः। यदपि,- “aaa यटा gare विधिन्नः sree: सुतः । तेनाग्नो करणं कुयात्‌ पिर्डां स्ते नैव faq” | इति वाक्यम्‌ । तत्रापि, तेनामनौकरणम --इति ॐतुत्रेनोपादा- नम्‌ , यतस्तेनाग्नोकरणम., अतस्तेनैव पिण्डदानम- इति AMT: 1 भ्रग्नौकरणशषेण पिरडदानम-इत्ययवमन्र 2q: | तदिदं वाक्वम. ,— “STaaTS यदा कुयात्‌ पिण्डदानं कथं तदा | VEY wala पिर्ड दद्यात. तिलैः az’ | द्तेतत्पक्षाननुज्ञानाथम। प्रथमीदिष्टस्यैव at area ‘fawi- स्तेनेव निवपेत्‌ः- इति पथायान्तरेश परिकीर्तनम्‌ । पिर्ड- निवेपर्स्येव शरादपदा्ललादित्यभिप्रायः। तथा मनुः । सह पिर्डक्रियायान्तु क्लतायामसख waa: । अनसैवात्तता काय्यं पिखनिन्वेपणं सुतैः"? | ्ति। न च, पिर्डनिव्वपणं पितरे दानम्‌- ईति रघुनन्दनव्याख्यानं gan --इति area) वधाश्रुताथपरित्यागे मानाभावात्‌ | 8 प, ३ ख. ] र्द्दच्रम्‌) २४३ अस्य,-- दति करणाच पिर्डदानस्यैवावगतेः। पिचुदेश्यकदानमात- स्यैव तदितिकर्तव्यता पत्ते । “a निन्वेषति.यः पिर्डम "?--द्रति, “foals शहर ः?--इति, पिण्डः eared इरत्‌- इति, “fag पिर्डः प्रवत्तं ते--इति, “पिण्डोदकनक्रियाइतोः”-- दति, "नरकसयाश्च ठप्यन्ति पिण्डेदत्तेः?-इति चैवमादिष्ठु शतशः पिण्डदानस्य प्राघान्यावगमाच् | ‘qa faaud aa पिण्डां स्तां स्त दनन्तरम्‌” | इति परतस्तेनैव पिरडनिन्वपणस्यो पसंहा राच्चैवमवगच्छछामः । उप- संहारः खल्वयं आआद्प्रकरण्णेषे दश्यत । तस्मात्‌ ,--पिर्डप्रदा- नस्यैवायसुपसंहारो न Weert: ,--दरत्यपि न waa वक्तम.। अपिच । पिण्डदान श्व पिर्डनिव्वपणपदं प्रय॒ क्ष- वान्‌ मनुः,--दत्यवगच्छामः। कथं, HAT? WY पुर RATATAT, ,- “atg तस्छादवि;ःओेषात्‌ पिण्डान्‌ कत्वा समाहितः । श्रीट्‌केनेव विधिना faatefamqe:” | दति । परस्तादपि,-- ““पिर्ड निव्वै पण केचित्‌ पुरस्तादेव gaa” | sfa,—fawnera एव पिर्डनिव्वपण्पदप्रयोगो दश्यते ufos | कस्यचित्‌ पिर्डदानम्‌, कस्य चच ब्राह्मणभोजनं प्रधानम्‌--दत्यतो- fe कारणात ससुचयपत्तः प्रादुभवति । तत्‌ किमत्र करिष्यन्ति अन्यतरप्राघान्धावे दकानि वचनानि | स खल्वयमलङ्ारः ससु्य- पनस्य न दोषः | तस्मात. तत्तदाक्यप्यालोचनया क्रचित्‌ ९४४ at fratia [४.३ ख. ] faw: प्रधानम. ,--यथा गयापिषश्पिदयन्नादौ । क्षचित्‌ ब्राह्मणभोजनम. ,-धथा निल्यथ्ाहयादौ । waa तविशेषादुभयं प्रधानम । यथा सपिण्डोकरादौ। sag fa विद्रे ॥ ॥ ० ॥ २ॐ॥ ० ll दूति महामहोपाध्यायराधाकान्तसिश्ान्तवागोशभल्यचायथा- सजथोचन्द्रकान्ततकालङ्गारस्य कतौ गोभिलोयग्ण्द्यसूत्भाष्ये चतुथप्रपाठटकस्य ठतोया खर्डिका समाप्ता ॥ ° ॥ गोभिलोय-रुद्यसते चचतुथेपरपाठके चतुधौं खण्छिका | nn कि ie प्रथेदानौ प्रसङ्गाज्ञाघवा चच अन्व्टक्य विधिं frefoeast ऽप्यतिदिश- व्राड,- अन्वष्टक्यश्यालपे पाकेन पिर्डपिदठयन्ञो व्याख्यातः ॥ १॥ परन्वटक्यक््मरि यः areata: विहितः, तेनैव विधिना पिष्ड- पिद्टयन्नो व्याख्यातः । नगु, अन्वषटक्येन,--इति awe किमयम्‌ अन्बष्टक्यस्थालो पाकेन.- इति स्थाली पाकग्रहणं क्रियते १ मास- चरुनिहच्यर्धमित्याष्ट | कथं नाम ? अन्व्टक्येने तिङ्घते स्थालौ- पाको मांसचसचेतिदयमेव प्राप्यते, तत्र यत्‌ पुनः स्थालौपाक- गरहणं करोति, तद्दोधयति मांसचररतर नास्तोति । तद्धि पिढयन्नः-- इति वक्तव्ये fawfoaaw:,——sfa कथं चिर्डग्रणं क्रियते ? उश्यते । पिषटयन्नःः-- दति छते खख्षन्वा- eraizrafa अयमतिदेश: स्यात्‌ । स चानिष्टः | पिण्ड पिद- TAN तत्रातिदेणत्‌ । एतस्मात्‌ कारणात्‌ पिष्डपिटयन्नः, इति सूतितम्‌ । saat पिश्डग्रहशं कुव्यैब्रेतस्य faite विण्हप्रधानतां दयति । कथं ava? fasta यव पितर- दृश्यन्ते सोऽयं पिर्डपिटवन्नः 1 तथाच निगमः | श््राहितामेः ९४६ गोभिष (8. 8 ख. ] faaga fata, afa वा ब्राह्मणान्‌ भोजयेत्‌” इति fow- स्यासम्वे ब्राह्मणभोजनसुपदिशति ॥ ०॥१॥ ०॥ अरतिरेशवशात्रवम्याभमेव माभूदित्यतः कालान्तरविधानाथंमिदः- माइ । एवं aq | कः पुनः fawfuaast aa,—asanaqearerataraa व्या- ख्यातः, कोवा तस्य कालः १ उच्यते | अमावखाया तत्‌ खादम्‌ ॥ 2 ॥ तत्‌ पिण्डपिटयन्नाख्यं खादममावस्यायां कस्व्यमिति GaN: | sfafet पिर्डपिटयन्न कथं तत्र wanea:——sfa vena: सूतं पूवं द्रष्टव्यम्‌ ॥ ०॥२॥ ° ॥ भमावस्याप्रसद्गदाह,-- दूतरदन्वाहाय्यम्‌ ॥ ३॥ eatzut ददितीयमिवयर्थः। अनु पश्ादाह्धियते,--इत्यन्वाहायं नाम wean कत्तंव्यमित्यनुवत्तते। कस्य पशात्‌ 2 पिर्डपिढयच्चपिण्डानां, तस्येव वा,--इति gai कस्मात्‌ ? उपखितल्रात्‌ ¦ wa va यपिणर्डान्वाहाव्यकम्‌--इत्याख्यायते | तथाच ग्द्यान्तरम्‌ | “यत्‌ Ae कश्मणामादौ या चान्ते दक्षिणा भवेत्‌ | श्रमावाख्यां दितौयं यदन्वाहाय्ये तदु अते | इत्वमावद्ायां feta अादस्मान्वादाय्यत्वं स्मरति नच, [ue] VUAAA | , 289 “पिण्डानां मासिकं खादमन्बाहाव्यं विदुबृधाः” | दति सरणात्‌ पिष्डानां पितुषामन्वाहाय्यं मारेकढसिजन कां यत्त- मयेति तत्त कारोक्तं युक्तमिति वाच्यम्‌ । कैवलान्वाहाय्यषदे तद- ंस्यासम्धवात्‌ | TAMIA । पूर््वोक्तग्ह्यान्तरविरोधाच् | प्रकरशच्चैवसुपरध्येत | तस्मादनम्नेरमावस्याख्राइं नान्वाहाव्य- मित्यादरण्णेयम्‌ । तदत्र ब्राह्मणभोजनं पिर्डदानच्च षसां कत्तव्यम्‌ । तथाच ग्टद्यान्तरम्‌ । “aad faw car प्रदाय ब्राह्मणान्‌ भोजयित्वा तथैवभेतेभ्यो मातुञ्च पिढभ्यस्वीं स्रौ न्‌ पिण्डा नवने निज्य निदध्यात्‌” —sfai श्रत, मध्यमं fowa—sfa पिर्डपिढठयन्नविषयम्‌ । ब्राह्मणान्‌ भोजयिला,--इत्यादिकमन्ाहाव्यखादपरम्‌ । एतेभ्यः, --इति पिर्डपिटयन्नोपान्नाः खपितरः पराख्श्यन्ते! Tay, fawfaarst श्रयाणाभेव पिण्डदानं स्यात्‌ । तथाच कन्म प्रटोपः | “कषंसमन्वितं मुक्ता तथाऽऽदयं खाइषोडशम्‌ | ^. प्रत्याड्दिकच्च, शेषेषु fuwr: स्यु: षडिति fufa:” ॥ ofa i aay पिण्ड पिटयज्नेऽप्यस्ति ॥ ०॥३२॥ ° ॥ सक्षत्‌ Hida छतं मामस्त.--इत्येतदथमाह,-- मासौनम्‌ ॥ ४ ॥ मासि मासि क्रियते,--इति मासोनम्‌। अधिकारात्‌ ओादद्य- मपि, न पुनरानन्सर््यातिरेकात्‌ अन्वाष्टायमेव ॥ ०॥४॥ ° ॥ २४८ म मिल्लौय [3a ४ खं, | समाप्ता प्रासङ्गिको कथा । प्रकतमघुनोच्ते,-- दलिणाग्नो इविषः सथस्करणम्‌ ॥ ५ ॥ अतिरङेशस्वरसादाहितामेरपि शलाग्नावेव माभूदित्येतदथमिद- मुच्यते । यो गाहपत्यादानौय प्रणीयते, सोऽयं द्तिणाग्निः । ऋज्वन्यत्‌ ॥ ०॥५॥ ० ॥ = ततश्चवातिप्रणयः॥ ६ ॥ ततस्तश्छादसिश्वाग्नेरेवाम्निमुदधत्य भ्रतिप्रणयः पूर््वोक्षलक्षणः कत्तं व्यः । चशब्दात्‌ होमोऽपि ata BTA ॥०॥६॥ ° ॥ ष्रालाम्नावनाहितागम्नेः ॥ ७ ॥ अनाहितामेः aaa: maa इविषः संस्करणं होम कन्त व्यम्‌ । श्रतिप्रणयश्च तस्मादेव स्यात्‌ | ननु, एतदटवाचय' शालामिः खख्छेतदधं एव । उच्यते । दत्तिणामेरुपरेशादनाहितामेः faw- पिद्धग्रन्न एव a स्यादित्यपि aeafaener wren: | ्रतस्त्निरासाथमेतदुच्यते ॥ ०॥७॥ eo ॥ एवन्तावत्‌ आ्आहिताग्निशालाग्न्योर्यो fata: स सूत्रितः, भरयेदानी- सुभयसाधारणणौं इतिकर्तव्यतां वक्तसुपक्रमते । एव वा-- fa aq एव अन्ष्टक्यप्रकारः सुवित विधेषव्यतिरेकख पिर्ड- पद्यन्ते स्यात्‌ ? एवं खलु प्राप्तम्‌ | ठव प्राप्ते इदटमारभ्यते-- [8 प्र. $ @.] रद्यब्वम्‌ | २४४ एका कषः ॥ ८ ॥ कत्तव्या,--दति gate: 1 fren तिसृणां प्रा्षल्रादेकषेलयु- ष्यते। सा ख॒ुख्वियं efaua स्यात्‌ । कस्मात्‌ ९ भन्वष्टक्यकम्धणि ाम्नेय्यभिसुखौनां कपुषामामेग्यभिसुखैः कुशः स्तरणदर्शनात्‌ , ew च दस्तिणागरैः qa: परिस्तरणोप्रदेात. wet भ्रपि उच्यते । सत्यं शक्यते वणयितं , कल्यनामौरवा पत्तेखु न तधा वश्यंते। माङ्निकत्वाच्चातमनो युम्मानामेव वख्यितुसुचितत्वात्‌ | ROE wre [ ४, ५ख. | युम्मानि किल माङ्गलिकानि भवन्ति; “afaqws युम्सानाश- येत्‌"--इ्त्यादिदयनात्‌॥ ०५२१४. qasafa पञ्चच: ॥ २२ ॥ पञ्चानामृचां समाहारः Way!) aw द्व ,--श्त्येवमादिकः पचचर्श्थोऽधिक्ञतो बेदितव्यः ॥ ० ॥२२॥ ° ॥ afar प्रथमं पाधिवं aay ॥ २३॥ तस्मिन्‌ भधिक्लते ced, तदिषये,-- इत्यथः । प्रथममदयं क्छ पायिवम्‌ । पृथिव्यं क्रियते,--इति पार्धिवम्‌--प्रामसेताद्यथम्‌ --श्त्यथः । वत्तिष्यते--इति gata: ॥*॥२२॥५० ॥ अमासमभुक्ता ॥ २४ tt कुर्यात्‌ ,--लति gaits: 1 अस्मात्‌ विशेषोपदेशात्‌ अतं सामान्यस्य पुरश्चरणस्य तिराचाभोजनादेनिहत्तिरिति ae व्यम्‌ ॥ ० ॥२४॥ ° | अगक्तौ वा पेयामन्यतरं कालम्‌ ॥ २१५ ॥ अद्ेमासाभोजनस GSA प्रक्षतमडइमासं व्याप्य पेयां वा पोत्वा पाचिवं कम्म कुव्यात्‌ । “tar खाकणाऽच्छमण्योः"'-- दरत्ाभिघामिकाः। किं सायम्‌ १? न! 'भन्धतरं कालम्‌" । प्रातर्व्वा साकं वा,--इत्यनियमः॥ ०॥२५॥ ° ॥ lsaue. ] TILA | 29S यतात्मानं UTI ॥ २६ ॥ यत्र यस्मिन्‌ काले Gai fata ,--तस्मिन्‌ काले भ्रातानमाव्र- aati परिपश्येत--दपणादावितिवाक्शेषः। aq वा.-- aa यस्यां पैयायामाल्ानं परिपश्येत्‌ , तांपेयां पौला,--दति gatai पैयामनेन विशिनष्टि ॥ ०५४२६ ॥०॥ एतद्‌तमड मासव्रतेषु ॥ २७॥ यत्र यत्राहमासत्रतसुपरेच्यने , तत्र॒ तत्र,--““्राचितगतकामोऽद- मापत्रतः"--दइत्येवमादो , एतत्‌ अनन्तरोक्तं ad बोदव्यम्‌ ॥ ॥०॥२७॥ ० ॥ भ्रासङ्गिकमभिघाय wer wad पाथिवं क््ाह,- पोणमासखा८राचादविदासिनि se नाभिमाज- मवगाद्याचततण्डुलान्गन्तेष्वास्येन जुहयात्‌-खाह- ASH ॥ २८ ॥ waar राचरो,--ष्त्यतिरोदिताथेम्‌। “fae: गोषः, स यस्य छदस्यास्ति स विदासौ, अविदासो ग्रोञरऽप्यक्तोणजन्तः, —raa: | afaq अदिटासिनि इदेः- इति केचित्‌ । ora Yay ARS ग्डद्यासग्रद्े। “ma ufwana च वारिणा परिसंठतम्‌ | ufazifad छदं faaimren aire विद्‌: । Sot wy firette [sa ue. ] ति । तदेतस्िन्‌ श्रविदासिनि टे, aifaara नाभिपरिमितम्‌ उदकम्‌ WAN भवलौय, भक्तततण्डलान्‌--भ्र्षता यवाख तण्डलाद्च तान्‌-यवभिखान्‌ व्रैैहितखलान्‌ ,--¶्त्यथः। wWa- तानां यवानां तखलान्‌ ,--दव्यन्धे ! wat पुनर्‌ ्रत्षतशब्दन नण्डलानेव विशेषयन्ति ;-भच्तानखरिडितान्‌ तरलान्‌ ,-- इति । तदेतदुभयमप्यसङ्गतम्‌। कस्मात्‌ ? “गो वादहनसुद्रपशखस्तिकम्भसखपि fay जलद्ोमे च मिखाभ्यां दष्याभ्यां होम cua | रति वचनात्‌ | तस्मात्‌ adie एवाथः! तानिमानक्षत- AWA WIA AAA पञ्चानाखचामवसानेष West मुखेन जुहुयात. खादेत्यचाय्यं 1 Fa जुह्यात्‌ ? sem जलै, पनम्निकत्वादस्मिन्‌ होमे शवाहाकारविलोपं क्चिदाशद्ोत मन्द्‌ मतिरिति खल्वाचाय्यः खाहेति सूतयाञ्चकार। तस्मात्‌ , ATET- कारावस्ान एव होमोऽयं स्यात. । ऋगन्तेषु,-- इति afe किम- धम्‌ प्रत्येकं ऋटगवसानेष होमप्रज्ञापनाधमित्याहइ। wera खस्वेकं वातिः पञ्चर्चन स्यादित्यपि क्िदाशङ्घोत। waa, अनग्निकत्वात्‌ यावदुक्तमेव कत्तव्यमिति द्रष्टव्यम्‌ ॥ ° ॥२८॥०॥ अथापरम्‌ ॥ २८ ॥ sume: पूर््वाक्षत्रिरा्ाभोजनाद्यानन्तर्वयाधः । पूव्येप्रक्ञतप्च- अीनुसन्धानायः वा । wa एतस्िन्नेव cay भ्रपरं अन्यत कन्ध, वज्िच्यते,-- दरति quay: he ॥२८॥ °॥ तदपरं wa अभिधोयतै, भा खर्डिका परिसमाप्तेः ,-- {su ५ख.] TWA | २७६ प्रथमयाऽऽदिलसपतिषेत भोगक्ामोऽघपति- चन्तव्विं षये सिद्धाव्यर्थः ॥ ३० ॥ भरतस्य पञ्चचस्य प्रथमया ऋचा,-- ठच्च इव पक्स्ति्ठति,-- इत्मादिकयेत्येतत्‌ wfeuqufasa भाराधयेव्‌।, उपस्थान- चेदम्‌ ,-- "“तदसंसक्तपाण्णि्व्वा पएकपादरपादपि। कुग्यात्‌ क्रताच््न चिव्वीऽपि ऊदवाडरथापिवाःः । इति कञ्मप्रदौपोक्ञप्रकारेण करणीयम्‌ । कः उपतिेत १ भोग- कामः" । भोगे कामयते,- इति भोगकामः। कस्मिन्‌ प्रदेशे उप- तिष्ठेत ? भ्रधपलिचक्तुव्विषये 1 यस्नादथपतेः सकाशात्‌ भोमं कामयते, aad: चन्लुव्यिषये चन्र्भोचरे uti. एवं wa खलस्य, ‘faurfa’ “nay प्रयोजनम्‌ ॥ ० ॥ ३२० ॥ ° ॥ दितौययाऽऽदिल्ये परिविष्यमाणेऽचततण्डलान्‌ जुहयात्‌ वडइत्यन्नखस्त्ययनकामः ॥ २१ ॥ पटं चायते,- इति पतं वाहनमाचच्छहे | हहत्‌ शब्दो महद चनः | हहत्‌ च तत. पत्रञ्धेति हदत्पतरं इसत्य खादिक पुखते । तेषां aeq- यनमारोग्वं क।म॑यते, --इति हत्व त्रखस्त्ययनकामः --प्रजजतस्य पच्चचचस्य दितौयया ऋचा,--ऋतं wa प्रतिष्ठितम्‌ ,--शयेव- मादिकयेत्येतत्‌ । wifes सवितरि परिविष्यमाणे, waa- तण्डलान्‌ FEMA ,--ष्त्यक्ताथेम्‌ ! परिवेषः परिधिरित्यनर्था- ९० गो भिल्ली [8 प. ५. | न्तरम्‌ । यतर खेल्ादित्यस्य किरणाः aaa मर्डनौभरूताः तस्य परितो मालाभाः wae, सोऽयमादित्यस्य परिवेषःः- इत्या चस्ते । तथा चोक्तम्‌ । "वातेन मर्डलोभूताः सूर्याचन्द्रमसोः कराः | मालाभा व्योजि तन्वन्त: परिवेषाः प्रकौसिंताः'ः। ति । तदिदमुपरिषटाद्त्तम्‌ | चलिप्रहोममचेच्छन्ति २१ ढतौयया चन्द्रमसि तिलतष्डलान्‌ लुद्र पशुखस्त्य- यनकामः॥ ३२॥ wary पञ्चचवेस्य ठतीयया ऋचा,--भपभिभागोऽसि,- श्व्याटि- कयेतयेत्तत. । चन्द्रमसि परि विष्यमाशै तिलतब्ड लाम्‌ जुहयादित्व- जु वत्तते। तिलतण्ड्नलान्‌ ,- इति, भक्तततश्डलान्‌ ,— «fa वदृव्याख्येयम्‌ । को FRA? क्ुद्रपशखस्त्ययनकामः। च्ुद्र सश्शब्देनाजाविकाय्यु ते | CAAT YAM ॥ ० ॥ ३२॥ ° ॥ चतुथ्याऽऽदियमुपस्थाया्थान्‌ प्रति पद्येत खस्त्य- थवानागच्छति ॥ ३३ ॥ WHA पञ्च्चस्य qe कूचा,--कोश दव gat वना, war दिकधेव्येतत. । yaaa भ्रादिव्यसुपस्याय, अधान्‌ प्रति लक्तौ- कत्य, तान्‌ साघधयितुमिति यावत. । पद्येत गच्छेत्‌ अर्थान्‌ प्रष- खेल, इति प्राठेऽपि, भधान. साधयितुमिति पूर्वोक्त ward: 1 [2a 4G.) WUT | २८१ णवं गच्छन्‌ GAT गन्ता, खस्यधथवानागच्छति | यमथंमभिखन्धाव गच्छति, vert खस्तिमांश्चागच्छति ग्टहम्‌ ॥ on ARNO | पञ्चम्याऽऽदिलयमुपस्ाय रुहान्‌ प्रपद्येत, सस्ति रहानागच्छति aia णहानागच्छति ॥ ३४ It WHA पच्चर्च॑स्य पञ्चम्या ऋचा,--्राकाशस्येष भाकाशः,- द्त्यादिकथेव्येतत्‌ | तदनया ऋचा पूव्वेवदादित्यसुपस्ाय wey प्रति लक्तीङ्ञत्य प्रपदयोत गच्छेत्‌ ,--प्रवासखः,- इति वाक्यशेषः । waar) wera परित्यज्य प्रपद्येत गच्छेत्‌ प्रवसेदिव्यथः। wea प्रपद्येत,- ति पाठे, ग्टहात. सकाशात. wada,—sfa सं wad: | wi प्रपद्यमानः खल्वयं afe aya यथा भवति तथा ग्ण्डानामच्छति। दिव्यैचनं पञ्चच्चाधिकारसमािप्रन्ना- UAHA ॥ ° ॥ १४ ॥ ° ॥ दूति महामहो पाध्यायराघाकान्तसिदान्तवा गौ ्भट्वाचाथा- तजसोचन्द्रकान्ततकालङ्वारस्य कतौ गोभिलौयग्डद्मसूव्रभाष्वे चतुथंप्रपाठकस्य पश्चमौ खण्डिका समाप्ता ॥ o i ३६ गोभिलौय-गद्यसवे चतुथपपराठरे wet wheat nnn कि ae मूरिदिनकाममारं निलयं प्रयुञ्चौत ॥ १॥ भूरिश्ययं मन्तप्रतोकः । भूरिल्यादिकमनकाममारं मन्तं मित्यमह रह; Agel) अनकाममारशब्देन, “Ha: Woy सू इव इथे” इत्यादिको मन्तो भयते । कुतः १ योगात्‌ प्रसिदेश्च , योगस्तावत्‌ | मरणं मारः, काम इच्छा) कामेन मारो यस्मात्‌ सोऽयं काममारः, सन भवतोत्यकाममारः। न अकाममारोन- काममारः। इच्छयेव मरणं यस्म्रादित्यथंः 1 प्रसिदिशाध्येटसम्प्रदा- यागता वोदव्या॥ ° WV न केवलमिच्छयेव मरणमस्माग्मन्तात्‌ सम्पद्यते, भपितु यः aaa मन्रमडइरहः प्रयुङ्कः, तस्थ,- न पापरोगान्नाभिचारादइयम्‌ ॥ २॥ पापरोगः कुष्ठराजयच्छादिः । भ्रभिचारः श्येनसन्दं शादिः। तस्मात्‌ भय न भवति ne HR ey अलच्समौ निर्णोदः ॥ २॥ अनच्छः प्रसिद्धा । तस्या निर्णणरो निर्हासे नाशकः,- इत्येतत्‌ | कः TALS ? वच्यमाणो होमः ॥ *॥३॥ ०॥ [४्प्र,६ख.] TOIT | | शचं स खल्वथमलच्मोनिर्णदो होमः,- यजनौयप्रयोगः ॥ 8 ॥ यजनीयेऽहनि प्रयो गोऽनुष्टानं यस्य,-- सोऽयं यजनौयप्रयोगः । यन्ञदिने क्तव्यः ,--इत्यथः 1 यजनौयप्रयोगलादुपवसथएवावं पुरश्चरणं स्यात्‌ | यद्यपि यजनौयप्रयोमोऽयं, तथापि तदौयचर्णा न करणीयः, किन्तु द्रव्यानादेशादाञ्येनेव स्यात्‌ | पर We: यजनौयस्य प्रयोगोऽनुष्ठानं यख alba यजनोयप्रयोमः। नः GaSe यजनौयप्रयोगलवं विन्नातं येनाय मनुवादः स्यात्‌, किन्तु भविन्नातं विघोयते। तेन, यज्ञनोयवत्‌ प्रयोगः--इत्यथः सिद्धोभवति। तस्मात्‌ धन्प्रदेगोऽयम्‌ । “उपोष् तु यजनीयप्रयोगेषु"-इति afaa उपवासोऽव प्रदिश्चते। कथं पुनरसति वतिप्रत्यये aaa: शक्योऽवगन्तुम्‌ ? शक्य; ,--दइ्याइ । कथम्‌ १९ यजनौयशब्दोऽयं aaa सम्बहः तत्‌खहचरितं उपवा सधम" शक्रोति लक्षणया गमयितुम्‌ । शक्रोति चेद्रमयित्‌, परदेष्टमपि शक्रोति। एवं खल्वन्तरेणापि वतिप्रतययं वत्य; शक्योऽवगन्तुम्‌ | TSANG: सप्तमाध्याय प्रपञ्चितः , तत्रेवानु- समन्धेयः॥०॥४॥ ०॥ अथेदानीमलक्सौ निर्णदो इहामोऽभिघौयते,- मूर्ञाधिम इसल्येकंकया ॥ ५॥ मूर्खो धिमे,- इत्यादिकोऽष्चौऽवाभिप्रेतो twa: । तासां खख- Rts मोभिज्लौय [ea ६ ख. | टानागथाभैकं कया ऋचा TRA अआइतिर्हातव्या । अलच्छ्ौ- निणोदः,--इत्येकवचनात्‌ सब्वोभिरेकेवाषतिः स्यादित्यपि कटा- faamer सात्‌ कस्यचिग्मन्दमपिः, भतंस्तत्रिरासायमाचाय- एकं कयेत्याष्ट ॥ ०॥५॥ ° ॥ fa मन्साणामध्ययनक्रमेणव अष्टावाहूतयो होतव्याः? न) murat 2 at तिरखोति सप्तमौ ne i या तिरञ्चौत्यनया ऋचा सप्तमो भाहतिर््ोतव्या । सेयमक्‌ प्रदे शान्तरपटितेति द्र्टव्यम्‌। तदेवमष्टचचस्य षड्भि ग्मि: पाठक्रमात्‌ षडातोहत्वा, या तिरश्चौत्यनया ऋचा प्रदेशान्तरपरिपटितया सप्तम्यादुति्होतव्या। fea तावदतिनियुक्रैवाषटच्चस्य सप्तमो Ria च॥०॥६॥०॥ तदनन्तरम्‌ ,-- वामटेव्यच्च: ॥ ७ ॥ वामदेवो नाम ऋषिः, तदौया wa: वामदेव्यञ्चः। भ्रथवा। वामदेव्यं नामसाम, तत्‌ यासु wy गीयते ता वामरेव्यर्चः। "कयानश्चित्र भ्राग्रूवत्‌"-इतित्युचो भच्यन्ते । तासामप्येककयव ऋचा VA: AY, नतु त्यचेनेव। कुतः? एकंकया,- दत्य मुवत्तनात्‌ । तदिदमुपरिष्टात्‌ स्पष्टो करिष्यामः ॥ ० none i एतदनन्तरच्च — {४१. ¢@. | र्द्यसूचम्‌) केष भमडाव्यहत्चवश्च ॥ ट Ii महाव्याहृतयो भूराद्यास्तिखः। तासामप्येकं कया एकंका भरषति- हातव्या wet Shon प्रजापत FTHAAAT Ile ॥ प्रजायते न त्वदित्यष्टचस्याष्टम्या ऋचा उत्तमा sar श्रादतिर्ह- तव्या) तदेवमष्टचस्याष्टम्या ऋचो विनियोगः सूतितः। पादह! WY, उस्तमा,--इत्येतद्वाच्यं पाठक्रमादेवेतस्या उश्मलसिद्दः, श्रथोच्यते,- कारणं वक्तव्यम्‌ ? उच्यते) Tel उक्षमत्ववचना- दूपोत्माऽपि काचिदाडइुतिविन्नायते। का पुनस्पोत्तमा नामा- इतिरभिप्रेता ? Ty येयमष्टचस्य सप्तमौ ऋक्‌- अपेहि त्वम्‌ , - इत्यादिका साम्प्रतमप्यविनियुक्गीव feat, सेयसुपोत्तमा शत्य- वगच्छामः। कस्मात्‌ कारणात्‌ १ aa विनियोगान्तरानवगतेः, उपस्थिततलाच्च | तदटेवमष्टचस्य क्रमपरिपटिताः “परिवाधं यजा- महे इत्येवमन्ताः षट्‌ ऋचः, प्रदेश्यान्तरपटिता या facat- व्येका, वामटेव्यच्चस्तिस्रः , महाव्याद्रतयस्तिखः । एवन्तावत्‌ व्रयोदशाहइययो भवन्ति ¦ अपेहि तमिति चतुदशो। प्रजापतेन तदिति पञ्चदशो बोशव्या । तथा चोक्तम्‌ | “"विहारो वामटेव्यचां व्याहृतीनां तथेवच | TASMAN WA स्यादटपेडि चतुदशोःः॥ इति ॥ otc ite jj Rug गोभिज्लौ्यं [४ष.६ख.] पव्थवसितोऽलच्छौनिर्णोदः । श्रधेदानीं कर्कान्तरं वक्तमारभते,- यशोऽहं भवामोति यशस्काम wifzaqufaga पूव्वाह्हमध्यन्दिनापराह्षु ॥ ee i यशोऽदं भवामीति पञ्चचऽत्राभिप्रे तः | तेनादित्यमुपतिष्ेत। कः १ यशस्कामः | यशः कामयतेयः, सोऽय यशस्कामः। कस्मिन्‌ काले? पूव्वाह्मध्यन्दिनापराद्ेषु। तिषष्वपि सन्थासु,-- Ty!) कुतः १ परतः सन्धिवेलयोः पूर्व्वाह्णापराहपदप्रयोग- दशनात्‌ | एवञ्च, निल्योपस्थानादनन्तरमेतदपस्थानं स्यात्‌ | यथा- yaa एव सम्यक्‌ इति केचित्‌ ॥ ०॥१०॥०॥ fa यधापटरितेनेव पञ्चर्चन १ ai कथन्ति > प्रातग्ह्णस्येति सन्नामयन्‌ ॥ ११॥ प्रातरह्वस्य,-- इति Aaa सन्रामयन्‌ , सम्यक्‌-- यथालिङ्गं, नामयन्‌ परिणमयन्‌-जहं कुव्वेन्नित्यर्थः। एतदुक्तं भवति । Mea तेजसः,- इत्येतस्मिन्‌ मन्त्रस्थाने --मध्यन्दिनिख्य तेजसः, इति मध्यन्दिने, WIR तेजसः,--इत्यपराह्नं , as कुथ्यादिति॥०॥११॥ ०॥ HA ATATE —— सन्विवेलयोरुपश्यानटखस्ययनमादिलयनावमिल- द्यन्त तवाऽऽदिवयानुदियासमिति पूर्वाह्न, प्रतिति- न्त त्वाऽऽ{दलानुप्रतिष्ठासमिव्यपराह्लं ॥ १२ ॥ ^ [3a eu. | गद्यसत्रम्‌ ¦ २८७ समन्धिविलयोः प्रातः सायमित्येतत्‌ । soar कत्तव्यमिति सूत्- Ae: । केन १ रादित्य नावमित्यमया भतुष्टभा यजुहयसहितया । कस्य उपस्थानम्‌ ? श्रादित्यस्य । कथं sad १ अधिकारात्‌ | aafasia किमथपुनरि दसुपसखानम्‌ ? awa! ofa aga श्रयति गच्छति प्राप्रोव्यनेनेति खस्ययनम्‌-मङ्लफलक- faa: । किं दयोरपि सन्ययोरविशेषेण यज्ुहं यस्याभिनिषवेशः 2 a, किन्तर्दि! उदयन्तं ता,--इत्येतद्‌यल्ः gous विनियोक्त- व्यम्‌ | ufafased ला,--इत्येतद्‌यन्लुरपराह्न प्रयोक्तव्यम्‌ ! तथा a, लिङ्गवणादनयोष्विनियोगः,- इत्यभिप्रायः wen १२ nen क APALATE ,- श्राचितशतकामोऽहमासव्रतस्तामिखादौी atfe- का्सौीदनं ब्राह्मणान्‌ भोजयित्वा ॥ १३॥ पराचितशब्देन शकटो भणयते । कुतः ? “आचितं शकट ATE” षति qaqa) शतशब्दो वहइत्ववचनः, कुतः? नेघण्टुके काण्डे ‘ad 'सहखंः-- इति बहनामसु पाठात्‌ । shears शतं कामयते.--दइत्याचितश्रतकामः | यद्यप्याचितशब्देन शकटो- भण्यते, तथाप्यत्र शाकटो भारः ;--तावत्‌ परिमितं सुवण- मिदानभिप्रे तसित्यवगच्छामः कस्मात्‌ ? शकटमाव्रस्यानति- प्रयोजनत्वात्‌ । तावति सुव्णंऽप्याचितशब्दस्य सङतितत्वाच्च। तथा AA “"सुवणविस्तौ Zara कुरुविस्वसु तत्पले | रथ गोभिलौयं [४१५.-६ख. | तुला feat पलशतं भारः स्याह शतिखंला | भ्रावितो दश भाराः-स्यः शाकटो भार afar” | sfai अपर रह । “श्राचितशब्देनात् बहपशुधनधान्यमामनः mwa तथा हि चरिता्घत्वादाचितानाम्‌"- इति । स ख॒ल्वय- माचितशतकामोऽदमासत्रतः सन्‌ .—qataa विधिना atard ad क्तला,-दत्येतत्‌ 1 afay एव ताभिखः तामिश्रस aw- पक्षस्य, wel प्रतिपदीत्यथः । च्रौदिकांसौदमं ब्राह्मणान्‌ भोज- faa । atea: प्रसिदहाः । कांसशब्देन द्रोण्परिमाणं awa | कस्मात्‌ ? “द्रोणः स्यात्‌ कांसमानकः'-- इति वचनात्‌ । त्रीडी- णां aid त्रौहिकांसं, त्रोहिकांसस्य मोदनो भक्तः ब्रीहिकांसौटनः, तं त्रोहिकांसौदनं ब्राह्मणान्‌ भोजयित्वा | स्माह । त्रोहिकांसस्य , त्रौहिकांसयोः, त्रीदहिकांसानाम्‌, —ेकवचनसंयोगाच्च रएकलवेनै व विग्रहमाचच्छे। त्रोहिकांसौदनमिल्येकवचनै शुयमाशे खल्वे कलत्वमागच्छति दयम. , भागच्छति चेत्‌ ,--न युज्यते विना कारणमुत्‌सरश्टम. । उत्तरत्रापि, (तस्य',--इत्येकवचनसंयो- ta त्रौहिकांसस्य परामशचेवमवगच्छामः। अपि च। fea- बहंत्वाभ्यां विग्रहे त्राद्मण्वहत्वं स्यात्‌ तचानिशट्म. । कस्मात्‌ कारणात्‌ ? खाद तस्य दोषदण्नात्‌। कारणस्य चाविशेषात्‌ । तथा च मनुः, “सत्क्रियां देशकालौ च द्रव्यं ब्राह्मणसम्यदः। पञ्चैतान्‌ विस्तरो इन्ति तस्ात्रे हेत विस्तरम.”2 ॥ [sy दख. ] TTT | bce इति। तस्मात्‌ , सतिक्रियाशयनुरोधादनव्राप्येकवचनेनेव विब्रहः —- इूत्यादरणोयम. ॥०॥१९॥०॥ ata ब्राह्मणान्‌ भोजयिल्वा,-- तख कणानपरासु afagarg प्रयगयामाननि- tae चतुष्ययेऽग्निमुपसमाधायादिल्यमभिसमुखो- चुहयाट्‌-भलाय ATH WAIT खाडति ॥ १४॥ तथ्य प्रकषतस्य atfeniag, कणान्‌ ,- “कम्बु काश HUTT फलौकरण्कक्शाः'' । दत्यक्षलकणान्‌ | PEA ,-- दति सम्बन्धः | ते खश्विमे कशाः तुषाः,- इत्याचक्षते ।! अपरासु सज्धिवेलासु भस्तमयसन््यासु,- इत्यर्थः | बडवचनात्‌ तामिखपक्मभिव्याप्य सर्व्वाखेवास्तमय- सन्ध्यासु Wa होमः स्यत्‌, न पुनः प्रतिप्द्येव,-द्ति द्रष्टव्यम्‌ । प्रत्यक्‌ पञ्चिमायां दिशि, चतुष्यथे,- दति सम्बन्धः। प्रामात्‌ निवासभूतात्‌ निष्क्रम्य fata गलावा। aque: प्रसिद्धः । तिन्‌ uf उपसमाधाय यथोक्तेन विधिना, भादित्यमभिसुख्खः, --भाभिसुख्येनादित्यमुखः , प्रत्यक खः ,--दइत्येतत्‌ । “भलाय eer’? “ama खाङहा?-श्त्येताभ्यां यलुभ्या पथक्‌ YE यात्‌ । “अनिसुपसमाधाय ,-- दति वचनात्‌ चिप्रहोमोऽयम्‌ । कथं ara? भम्निमुपसमाधायैव Gea, न सव्वामप्याहतं कत्वा,-ष्ति॥ ० ॥ १४॥ ° ॥ एतयैवावताऽपरौ तामिश्रौ ॥ १५ ॥ 39 ९६८ गीभिलये [ey ६ ख, | एतयैवानन्तरयैवाता रीत्या भ्रपरावपि ताभिसनौ छष्णपन्लावभि- व्याप्य sag सभ्धिवेलासु जुदधात्‌। इदमिटानों सन्दिद्यते। एतया,- इति fa ब्राह्मणभोजने; परामभेः, भाडहोखिदटश्मास- व्रवादेः?,-दइति। त्राह्मणभोजनादेः ,- इत्याह । कस्मात्‌ ९ भ्राहता,- इति करणात्‌ । न खखद्चमासव्रतमातत्‌ । कतुधन्धः खल्वेतत्‌ । कथं wad? “आ्आचितथयतकामोऽदेमासव्रतः?- इति कत॑विशेषणतयोपन्धासात्‌ | तस्म्राददैमासत्रतस्य न OTA: ¦ अपि qi awa aay अ्राठत्तिरिदोपदिश्यते। wad च aufe सक्तदेब व्रतमन्धतोपदिष्टम्‌ —faangararay प्रयम- wing’ —saa । तदिहापि वण्यितुमुचितम्‌ । अपर wei तामिखान्तरेषु ब्रह्मचारो स्यात्‌ —xrfa व्रतान्तरोषदेशान्नाडईमासत्रतस्य परामशः | इतरया अदैमासव्रता- देव नद्य चयस्य AAA तदवाच्यं स्यात्‌ -श्ति। तदपिन समोचौोनम्‌ | कुतः ? अदैमासव्रते ब्रह्म चयस्य पूव्वेमाचार्ययेणा- नुपदेश्यात्‌ । प्रथमताभमिखरे तदिन प्राप्रोति away? मा प्रापत्‌ , कानो हानिः | अ्रदमासत्रतस्य पुरञ्चरणरूपतया तवापि न तावतेव प्रथमताभिशखे ब्रह्मचयस्य प्रा्तिः। यथा तु प्रघभमेऽपि ताभिश्च प्राप्रोति ब्रह्मचव्यं, तथा परतो वं यिष्याम; ॥०॥१५॥०॥ ताभिश्रान्तरेषु AMAT खादासमापनादासमा- पनात्‌ ॥ १६ ॥ WRIT मध्यवचनः । ताभिखप्चयोरन्तरे मध्ये यान्यहानि, [४्प, ६९. ] WHIT | BEY तानि तामिश्रान्तरारि। पूष्वापरयोस्ताभिखयोनिंदंशात्‌ तम्भध्य- पतितानि शक्तपतच्चदिनान्यपि सन्दंशपतितन्यायेन wg) वेषु अहःसु ब्रह्मचारौ मैथुनवल्नों, स्यात्‌ भवेत्‌ | भासमापनात्‌ AwT- समा पनपव्धन्तम्‌ | क्मसमापनदिनस्य तामिश्रान्तरतेऽपि क्- समापनात्‌ प्ररतो न aa ब्रह्मचयनियमः,- दलेतदधम्‌ ;- 'प्रासमापनात्‌ः--द्त्याहइ | यद्यपि, पव्वैलेन तवापि मैथुन- निषेधोऽख्येव , तथापि निमित्ताम्तरप्रयुक्खख तख कम्पमोङ्गत्वं नास्ति ,- इत्यभिप्रायः | एव वा,- तामिश्राणामन्तरे मध्ये याश्धहानि, तानि afar, ag लाभिग्रान्तरेषु WET ब्रह्मचारो स्यात्‌ । वडवचनात्‌ प्रचभेऽपि तामि ब्रह्मचय्यं प्राप्रोति) तामिखान्तरेषु कर्म्म पटेयाश्तदन्तः- पातिष शुक्तपचाष्वहःसु AWA न स्यात्‌ ,-शत्याश्ङ्ायामाइ ; --भ्रासमापनात्‌ ,- fa कन्समापनप्ययन्तमित्य्थंः । fee- चनं प्रकरणशखरि्डिकयोः समाश्यथमादरा्धंद्च ie ॥१६॥ ° ॥ दूति महामहोपाध्यायराघाकान्तसिद्धान्तवागोशमभटहाचाया- ज ग्रीचन्द्रकान्ततकालडूमरस्य क्तौ गोभिलोयग्डद्यदच्वभाष्ये चतुचप्रपाठकस्य षष्ठो खण्डिका समाप्ता ॥ ° ॥ Tifratta-waaa नतुथेप्रपाढके सप्तमो afeat: { ए कै VAS प्रकरणान्तरमारभते,- वसानं जोषयेत * ॥ १॥ अवस्यन्ति निवखग्यस्मिन्‌ ,--दत्यवसानं aera भूखानमिहाभिः- प्रेतम्‌ , न गहमेव । कथं ज्ञायते? सम लोमथम्‌'-इत्यादि- विशेषणानां साम्यात्‌ । (तत्रावस्ानं प्रागृदारम्‌ः--द्रत्यादिद्व- णोपपत्तेश्च | तदिदमवसानं जोषयेत,--जुषो प्रोतिषेवनयोः- दूति स्मरणात्‌ सेवेत, परिण्टद्ोयादिव्येतत्‌ ॥०॥१॥०॥ अवसानमिदानीं fafaafe,—aaienfa: खतेः,- समं लोमश्मविभरधशि॥२॥ aa समानम्‌ ,--अनिमोश्रतभमित्ययथं; |) लोमशम्‌ । लोमानीव कोमलानि aufa यत विद्यन्ते, तदिदं लोमशमिव्युच्यते। भथ ati ‘aufy भूभेर्लोमानिः- इति वचनात्‌ यथाखुत एवाथः | भविसरंगशि। aa क्वस्य वेश्मनो नदीतीरमैदहक्तपातमतङ्गजादि- fafasamt विनाशो न सन्भाव्यते, तदिटमविख्ंशि। “saat जोषयेतः,--इति aad सम्बध्यते ॥ ०॥२॥ ° ॥ * लोषयेत्‌ ,- इति पाठान्तरम्‌ | [४्प्र. जख.) ण्य चम्‌ | ९६३ प्राच्य SETA AT AAT: प्रवत्तरन्‌ ॥ ३॥ ATS: ATMS: 1 Sela: उदद्लख्यः । वाशब्दो विकल्पार्थः । ay यश्िन्‌ खाने, भापः caw Ty ,-- प्रकषण Maal वक्तेरन्‌ नतु fata) cata खभावतो गच्छेयुः, मतु प्रयब्राग्तरेण, o P a yea $ क --द्ति वा वणनौयम्‌ । ‘sama जोषयेत" इत्यनेन सम्बध्यते | यच्छछब्दोऽयमुक्तरवाक्यगतः साम्यात्‌ FAs तच्छब्दं नापे- चते । एवसुत्तरत्रापि द्रष्टव्यम्‌ ye ॥*२॥ ° I अत्तौ रिण्योऽकण्टका भकटुका यन्नौषधयः स्युः ॥ ॥ 8 ॥ सशोरमिव We gett नियासो wad, wht विद्यते यासां ताः तोरिष्यः, ता न भवन्तोत्यक्तोरिष्यः ,-भकादिभ्यो भिनाः,- इत्येतत्‌ । अकण्टकाः, कण्टकरडिताः,--मदनादिभ्योऽन्याः। अकटकाः। कटुकाः RSYUYR:, ता म भवन्तौत्यकटुकाः निम्बादिभ्यो frat: 1 कटुस्तिक्तम्‌ । तदेवश्भुता woul यत्र यस्मिन्‌ स्थाने, ख्यः खभावतो भवेयुः ॥०॥४॥०॥ MCI ATHWS ॥ ५॥ गौराः शक्तवर्णीः पांसवो रेणवो afaa, तत्‌ गोरपांसू ब्राह्मणस्य, भवसानम्‌ ,--द्रति खमस्बरध्यते॥०॥५॥ ° ॥ 4 लोहितपाटस aaa i ६॥ अवसानम्‌ ॥ ०॥६॥ ९॥ २६४ ai fasta [em o@..] AMUSY वेश्यस्य ॥ ७ ॥ परयसानम्‌ ,--श्त्येव॥०॥ॐ॥ ° ॥ | aafvarai विरेषमभिघाय , भ्रधेदानौं सामाग्येनावसानं विशि ate,— स्िराघातमेकवण मशुष्कमनषरममरुपरिहिनम- किलिनम्‌ ॥ ८ ॥ यो्भिरभिहन्धमानं यन्न विदौ यते, तत्‌ खिराघातम्‌ । एकवण - मभिन्नरवणम्‌। यत्नोत्पद्यमाना भोषधयो न शुष्यन्ति, तदश्ष्कम्‌ | यत्रो बौजं न प्ररोहति, तदूषरमिरिणमित्यनधाोन्तरम्‌ । तत्र भवतौल्यनुषरम्‌ | यत्र दूरं खनङ्धिरल्यमेवोदकमुपलभ्यते, त्र रिव्य॒श्यते। तथा चोक्तम्‌ | “श्वौ पसुत्रतसाख्यातं शादा चेवेष्टका स्मता । किलिनं सजलं प्रोक्तं दूरखातोदको मरुः” | इति । weer सव्वैतो षैशितं यत्‌ स्यानं तस्मरुपरिहितम्‌। तत्‌ न भवतोत्यमरपरिडहितम्‌ । किलिनं, सजलं खानम्‌ । तत्‌ न भवतोत्यकिलिनम्‌ ॥ ०॥८॥ ° ॥ पनरपि विशेषेणावसानं विशिनष्ि- तिभिः aa: — दभ सम्मितं बद्मवच्चं सकामख।॥ < ॥ AWARE व्याख्यातम्‌ | तत्‌कामसख, दर्मसन्धिनम्‌- दमः बुर; सम्यक्‌ मोयते wat परिच्छिद्यते वा यत्‌, तथाविधं, -दर्भयुक्त- L3a. ऽ चै.) र्द्यसूत्रम्‌ | ९६५ मित्येतत्‌ । तथा च ग्टद्यान्तरम्‌ । यस्मिन्‌ कुशवोरणप्रभूतम्‌?”-- दति । वास्तुविद्या विद्धिरप्यभिडह्ितम्‌ | "कुशयुक्ता Waar SAAMI क्रमेण AY” । fa. केचित्‌ पुनरेतदविदांसो भाषन्ते--दमसभश्मितं कुभ्- जिग्धितम्‌ः--इति॥ ० ॥९॥ ° ॥ वृहन्तरोवलकामख ॥ १, ॥ हत्तखे वारणशरादिभिः सन्तं यक्तम्‌ ne ee non खदु ढेः पशुकाम | ११॥ दुढ रेद्‌ व्वोदिभिः । afwafafa वत्तंते। सेयं faa, यथाक्रमं त्राह्मणसचतियवेश्यानामवसानस्य वशेषणाथ । कथं NAR? तथैव ब्रह्मवचस-वल-पशणकामनानामाश्ञस्येनोपपक्तेः । यथा चोक्तम्‌ | “FATA शरबडला SAAMI RAT महो । भनुवणं हदिकरी मधुरकषायास्तकटुका चः“ | दूति ॥०॥१९१॥ °॥ श्ादासम्म्रितम्‌ ॥ १९॥ शादा,--ति, इटकामा इः | कस्मात्‌ ! देणान्तरप्रसिषेः । “गादा २६६ m fasta (४१, om. | tear qar’—sxfataqara । तया सम्मितं तुषं -चतुरसर- मित्यथेः | भत, सम्मितम्‌--इति क्रियते, पूव्वेस्मात्‌ सख्ितथब्दा- देतस्य सम्मितश्ब्दस्या्चमेदप्रन्नापनाथंम. ॥०॥ CR wer मरण्डलदौप्रसम्मितं at i १३॥ मणडलं वत्तलम_। रौ पशबष्दे नोब्रतसुच्यते । कतः ? “हो पञु्रत- माश्यातम 2"--द्ति वचनात्‌ । away तत्‌ दो पञ्चेति मणडल- Sid, aqafad तदाकारम । वाशब्दो विकश्पाधंः। सम्मित- शब्दः YA ॥ ०॥ १३॥ ° ॥ यव वा WA: खयं खाताः सव्धतोऽमिमुखाः सुः ॥ १४ ॥ यत॒ यस्मिन्‌ wit at, War भ्रवटाः, खयं खाताः--मतु क्त तिमाः, uaa: सव्वासु fey fafey षं, afar इतरेत- राभिसुखाः, स्युः await waa: । एतदनेनोक्तं भवति । सब्वैत- उच्छ्रितं मध्यतश्च किचिव्वि्नम. ,--दति aq किल दिशां विदिशाष्च विचारणा नाभिप्रेयते, तत्र “सर्व्वतः-- दति करोत्या- चाय्यः। तथाच ग्टद्मासंग्रहः | “दिशाञ्च षिदिभाद्चैव aa ara विचारणा | सव्वेतस्तत्र शब्दोऽयं विधियो निपात्यते" | sfai एवंवा,-- सन्वेतोऽभिसु्ठाःः--भामिसुख्ये न सष्वदिगविदिष्नुषाः। एतदन- [8 प्र, तं.) गद्यखचम्‌,।. Lig नोक्तं भवति । aad: fafecayq , भभितञ् सेतम्‌ । aa- वावटानां सव्वैतोऽभिसुखत्वसम्भवात्‌ । इयमपि विषूचो यथाक्रमं बरा ह्मणक्षत्रियबेश्यानामवसामस्य विगेवणशार्था,- इति afaq । भा मान्धेनावसानस्मम विशेषणाथो,- इत्यपरे ॥ ° ॥ १४॥ ° ॥ तच्नावसानं प्राग्ारं यश्स्कामो बलकामः कुर्व्वोत ॥ १५॥ तंव तस्मिन्‌ खाने | भवस्यन्दयस्मिन्‌ ,--इत्यवसानं WE प्रागृ्ारं Hala | कः ? यशस्कामो बलकामः | AMAT वा, वलकामो- वा,--इत्यथः । तदत्र, “खादिरे anifa, पालाश्ने बघ्नाति, रोदहि- aa बघ्नाति, -दइतिवदिकल्पो tear: | कस्मात्‌ १ कामशेष्टा- भ्यासात्‌ । यदि पुनरुभयकामोऽभिप्रेतः स्यात्‌, तडि वशोबलकामः, —tfa कुयात्‌, अलं कामशनब्दाभ्याखेन | तस्मात्‌ ,कामशब्दाभ्या- सादटवगच्छामः-विकल्योऽयम्‌ ,- इति ॥ ० ॥ १५ ॥ °॥ उदग्‌दार पुत्रपशकामः॥ १६ ॥ तत्रावसानं कुर्व्बोत,--इत्यनुवत्तते ॥ ° ॥ १९॥ ° a दलिणादार सव्वकामः ॥ १७ ॥ efauer< दत्तिणा नाम दिक्‌, तदृदारम्‌,-भ्रवसानं gata, --दूत्यमुवर्तत एव । सन्बैकामः,- इति, यत्‌ किञ्चित्‌ यशोवला- दिकं कामयते, तत्‌ सन्वैमेतस््ाद्गवतौत्यथ; ॥ ° ॥ १७ ॥ ० | 3G २६८ मोभिलौमं [४ प्र, om. | न NATIT कुर््वोत ॥ १८॥ पञिमहारमवछानं A Raa ॥०५१८॥ °॥ अनुदारञ्च ॥ १९ ॥ भनु पश्चात्‌ हारं यस्य, तदलुष्ारमवसानं न Fala । चकारो म कुर्व्वतित्यनुषङ्गार्थः । किमनेनोक्तं मवति ? णएतदनेनोक्तं भवति । य्हा्रनायिमुखमेव wet करणोयं न तु atucdaa,— दूति । waar. भनुद्दारमित्यनेन feat ze निषिध्यते । wa नाम! संसुखदारं ्श्ाद्दारच्च ay न करणोयम्‌ , इति ev te he i WEEITA ॥ २० ॥ अनुदारमषसानं न कूर्व्वोत,--दत्यनुवत्तते | WIAA AMAA हारं aa, तथाविधमवसानं नकुर्व्वोँति। मन्धग्णहदाराभिमुखं ग्डइद्ारं न कर्व्वोत,-- इत्येतत्‌ । तथा च वासतुविद्याविद्धिसक्नम्‌ । Corman: कट मभिच्यन्तकोणवेषेश्च | ae वासतुदारं विद्मनाक्रान्तमन्धेख'” | चति ॥०॥2॥ ^ ॥ तथा च ग्हदारं कुयात्‌ :-- यथा न संलोको ल्यात्‌ ॥ २१॥ यचा येन प्रकारेख EUR समन््योयाशय-होम-मोजमादिक्ियां [#च, ऽ ख. 1 THIN | ३४६. wan ग्टइपतिनं पतित-श्-चरडालादौनां संलोक्मै-बालोकमैं ष्यात्‌ भवेत्‌ । सलोकि'- इति wis, ग्टइमध्यगतं धनादिकं यशा न वहिःखितसख जनस्य संलोकि, अपाशोकममम्यं खात्‌, - इति वशनोयम्‌ ॥०॥२१॥०॥ वर्जयेत्‌ THA IAT we दचितस्था | न्यगोधमपरादे Ais AU AIATMATA ॥ V2 bt Wal जटी पकंटोत्यनथान्तरम्‌ 1 न्यग्रोधो az: । अपरः पञ्चिमः। ACHAT ॥ ०॥२२॥ ० ॥ किं पुनरेतैरेताश्रु दिच्छवख्ितेमंवति ! cea — अभ्वत्यादम्निमयं विद्यात्‌ रच्चादत्रूयात्‌ प्रमायुकान्‌ । AIT BAG १ोड़ामच्यामयसुदुम्बरात्‌ ॥ 23 ॥ पश्लयात्‌ -पूव्यैतः fama | भ्रशात्‌- दक्षिणतः खितात्‌ । प्र मायुकान्‌ ,--प्रकषेण SANA ,अल्पायुषः,-- इत्येतत्‌ । माड्ुकः, इति निघण्टौ इखनामसु चतुथं पदम्‌ | प्रमायुकान्‌ प्रक्षष्ट- पित्तान्‌ —-sfa केचित्‌ । न्यग्रोधात्‌--पश्चिमतःखितात्‌ | भ्रश्छा- मयम्िरोगम्‌ 1 उदुम्बरादुत्तरतः fear ॥ ° ॥२२॥ ° ॥ दित्यटेवतोऽ्वव्यः त्तो यमदेवत: | AAA वारुणो AA: ATAU उदुम्बरः ॥ २४ ॥ ऋलुरच्राथैः। TA यमदेवत, -षव्यत्रैकाक्ठरन्युनतायामयपि aq छन्टोभङ्गदोषश्चोदयितव्यो भवति । भवति चात्र ब्राह्म ३०५ गोभिलौयं [ey om] शम्‌ । “न दयेकस्मादत्तरादिराधयन्तिः"- इति । देवताकौन्तन-' मुत्तरम्‌ we ht ARNON | यदि पुनः पूव्वादिष्वश्छययादय पेत्चायामाइ,- तानखस्थानखान्‌ कुव्वौंत ॥ २५॥ तदा किं Ferg १,--इत्य- $ wy ॐ तानश्वयादौन्‌ पूर्वा दिष्ववस्यितान्‌ भ्रखश्यानखान्‌ कुर्व्वीत | खेषु qaiag स्थानेषु तिखन्ति,- इति Waray, न खखानखाः waa, तथाविधान्‌ Fala । यथा तै खसानेषु qaifey न तिष्टन्ति, तथा कुब्यादिति यावत्‌ । तथाकरणच्च च्छेदनादुदर- गादा बोदव्यम्‌ | तत्र चोन्तरसूतोक्तो fatty gear: | | “तान्‌ खस्थानस्थान्‌ कुव्वों तः? इति पाटे, amazes aay सेषु स्थानेषु सितान्‌ gqaifefa व्याख्येयम्‌ । यस्मात्‌ yalfewafeiawafey अग्निभियादिकं, खस्थान- खििरैष्वप्यभ्युदयः, aaa खस्थानखितान. कुर्व्वीत,-- खेषु wing रोपयेदिल्यथः ¦ आह ¦ कानि पुनरमीषां खष्यानानि! पूव्वेविपरौतानि,--इति ब्रूमः । कस्मात्‌ ! वासुविद्याविदां वच- नात्‌ । तथा चोक्तम्‌ | “याम्या दष्वशभफला- जातास्तरवः प्रददिशेनैते। उदगादिषु प्रशस्ताः घर्ष बटो द्‌म्बराष्वव्याः”? | ति, [४१. o@. | TTA | ३०९. “भवनस्य वटः ya जातः स्यात्‌ साञ्वेकाभिकः। उटृम्बरस्तथा याम्ये वारुणे पिप्पलः शभः | yaaa धन्यो विपरौतो विपब्धये'" । दति चेवमादि॥०॥२५॥ ° ॥ यदा खले तानश्वलथा दी नुद्रेत्‌ STAT, तदा तदोषशान्त्यथम्‌,- एताश्चैव saat अभियजेत ॥ ९६ ॥ एता अनन्तरोक्ता saat अभियजेत | एवशब्दात्‌ य Taqaty च्छेदयेदा तस्यैव देवतामभियजेत, न पुनः wat: | चशब्दः ूर्व्वोक्तकल्येन सम्बन्धकरणाथः। सम्बन्धकरणस्य प्रयोजनम्‌ ,- यदा खल्िमे waar: क्रियन्ते, तदेवायं कल्पो यथा स्यात्‌, -दइति। वक्ते चैवं सम्बन्धक्ररणे, एवशब्दः पूर्व्वोक्तप्रकारेण विथेषबोधको gear: | अथवा । चशब्दः च्छेदनपके मनृक्तप्राय- शित्तान्तरानुसन्धानार्थः | कधं नाम? एता देवताश्च अ्रभियजेत, Haq जपेत्‌ ,-इति i तथाच मनुः | '"फलदानाञ्च FU छेदने नप्यरृक्गतम्‌ | गुल्यवल्बीलतानाच gfaarara atquray”’ | एति 1 कल्पान्तरसमुच्याथमपि ane वणंयन्ति। कथं नाम ? यदि तानखसानस्यान्‌ न FA , तदा,-- “feaig यदिन तरूस्तान्‌ तदन्तरे पूजितान्‌ वपेदन्यान्‌ | पुत्रागाशणोकारि्ट- वकुलपनसान्‌ WAIT | Ro? m fata (sa. 0g. | इति वाशुविद्याविदुक्तं कुर्यत्‌ ,- इति afed कल्यान्तरं we zea समुचीयते,-- इति मन्यन्ते ॥०१५२६॥ * ॥ मध्येऽग्निमुपसमाधाय क्रष्णया गवा यजेत ॥ २७ ॥ मघ्ये vate गडदस्याभ्यन्तरे, न तदथपरिग्डदौताया भूमेः | कधं saa? स्निडहितपरित्यागे व्यवदहितपरिग्रहे च कारणविशेषस्या- भावात्‌ “qa: प्रोढपदेग्डहेऽमिं प्रतिष्टाप्य-इतिचसाम- विधाने ब्राह्मे दथंनात्‌। अग्निम्‌ उपसमाधाय,- इत्यक्तम्‌ | HUI क्ष्णवर्णया गवा यजेत सेयं स्नोगवो भरभिप्रेता,-- दत्यवगच्छामः। कस्मात्‌ कारणात्‌ १ कछष्णया,--इति स््रोलिङ्ग जिद शात्‌ ॥*॥२७॥ ° ॥ अजेन वा श्वेतेन ॥ VS ॥ ~ ° 2 ¢ ° यजेत,- इत्यनुवत्षते | ऋलजुरच्चराथः। वाशब्दाद्‌ गोरभावै सत्ययं कल्पो MTT ॥ ° ॥२८॥ ° ॥ fai केवलया गवा † Rata वा अजेन ? न। कथन्ति १,-- सपायसाभ्याम्‌ ॥ RE ॥ पयसि मवश्चसः पायसः; । तत्‌सहिताभ्यां गोऽजाभ्यां यधालाभ- AMAT यजेत | लाघवं चिकोषंः खव्वाचायः, सपायसाभ्याम्‌ , --ष्ति सूत्रयाच्चकार, न पुनर्गाऽजयोः साहित्यप्रतिपिपादयि- षया । कथं Maat? श्रजैन वा,--दति वाश्चब्देन तयो्विंकल्प- प्रतिपादनात्‌ ॥०॥२९॥ ०४ MAA चालामे,-- {a9 जख. ] द्यसत्म्‌ | २०३ पायसेन AT i Be Il Rata यजेत । तदव, ayaa जिवापे च, वास्तोष्पतये ला,-- afa टेवतानिदंशः स्यात्‌ । कुतः ? समाख्यामात्‌ | दवदेवत्यलात्‌ 'जातवेदोवपया गच्छ garq’——afa वपाहोममन्तः स्यात्‌ । केवलपायषघपचे तु, वपायां अभावात्‌ वपादहोमष्य लोप एव स्यात्‌ | अवदानानि aa aqenaaeafa: कुतः ९ वामसक्लिक्ो- द्ोरतापवादामावात्‌ ॥०॥२०॥ °) लतश्च प्रह्ञतिवत्‌ पायसरमांसचरू्‌ खपयिला,-- वसामाज्यं AGM पायसमिति संय॒य॥ se I वसाम्‌ ,--दइति ूतावदानमांसयुषमादहूः । afe aera भवति । ते खलु मांसे निगच्छन्तौ वसा asus सिन्रोभवति न पृथगुपलम्यते। भाइ । एतस्मात्‌ लिङ्गात्‌ पृल्वेभेव वसां एथ- गुदरिष्यामः १ Asada कुतः? कल्पनागोरवापत्तेः | प्रमाण्विेषस्य चाभावात्‌ । तस्मात्‌ , चरुदयस्येव खव्णमातादव- गतेरन्धयधोपपन्रं fag न चव्वेतन्तरमनुमापयति,--श्त्याख्ेयम्‌ | श्यते खखन्यतापि तत्‌ सम्बन्धात्ताच्छब्दयम्‌ ;--दण्डयोगादृण्डः पुरषः --श्त्येवमादौ वहनम्‌ | ganufacrat awa । wed व्याख्यातम्‌ । मांसं पश्लवदा- नमांसम्‌ । पायसं पूर्वोक्तम्‌ । (इति! एतानि चलादि, स्युय,-- न्यु भिश्वे,?--दति रणात्‌ सम्यक्‌ मिखयिला | कर्बीक्रमस्‌,--भरवदानानि पायस श्रपयिलवा, कंसेऽवदान- ३०४ गोभिलौय (gy. om, | रसमवासिश्य, सवस्तरेऽवदानानि ज्त्वा, नवायां दखनायामशु- शम्द्ेदयिला, कंसपाचे arava, वस्ादिभिः ay संमिखयेत्‌ , --ष्ति॥०॥३१॥ °॥ ततख,-- अष्टशतं VA FAT ॥ ३९॥ भटटग्टहोतं गटहोत्वा Meal Weld क्रला,-- इत्येतत्‌ | WAT weed wear? संभिखितात्‌ ,- इत्याह । कुतः १ fas UY तदर्थत्वात्‌ । पूव्वं च तथैव ewaiqi wad, मध्यात्‌ gaiwifeta प्राक्ततो wat निवत्तते। कस्मात्‌ ? वैक्ततस्य विशे- घो पदेश स्याधथवच्च।त्‌ । गूष्ामपि नात कश्चिद्दिशेष;। एवमेके | अरन्ये त्वाहः,-- “सन्नो तस्य wage fa: ग्रहणात्‌ षड्वदा- नानि भवन्ति, apg waaay दिः ्रहणम्‌- तेन usa भवन्ति, पुरस्ताचोपरिष्टाच्चान्यस्य, एवमष्ट्टहीतं भवति इति । तदत्र भगवन्तो भूमिदेवाः प्रमाणम्‌ । भव- दानखानमवापि प्रत्यच््येत्‌ । कुतः ! “परत्यनक्यवदानखानानिः? --इत्यविशेषेणोपदेशात्‌ । ane च कारणविशेषस्याभावात्‌ । ॥ ° ॥ ३२ ॥ ० ॥ जुह्यात्‌ ,- इति सामान्यत.उक्तम्‌, wert ततैव विशेषो- ऽभिधोयते,-- वास्तोष्पत इति प्रथमा ॥ ३३ ॥ [ 8 ध, 9 @. ] द्यस्‌ चम्‌ | ३० वौ स्तोष्यते,--इति मन्ते प्रथमा श्राइतिर्डातव्या । wa किचि- SUVA | परस्तात्‌ ATMA: Wo ॥ ३२॥ ° ॥ वामटेव्यञ्ं; ॥ ३४ ॥ faa: । ताभिः fre श्रादूतयो होतव्याः te ॥ ३४ ॥ ° ॥ महाव्याहृतयः ॥ ३५ ॥ faq एंव । ताभिरपि fae एवाइतयो होतव्याः ॥०॥ ३५ ॥०॥ प्रजापतय इल्यत्तमा ॥ ३६ ॥ प्रजापतये खाहा --इत्यनेन AVI उत्तमा अन्ता आआदुतिर्हातव्धा | wie । निदे थवलादेव प्रथमोत्तमलतवे fat, प्रथमा,-- इति उत्तमा, —efa चावाच्यमिति चेत्‌ । न। भअर्धवच्लात्‌। कः पुनरथ; १ उश्यते । wast प्रथमोत्तंमलमभिदधोनः खल्वनयोरेवादत्योर भामाभिसम्बन्धं ज्नापयत्याचायः, न सव्वासामाइतोनाम्‌ | तस्मात्‌, "वामटेव्य्चः (महाव्याहृतयः इत्यन्तरालसनत्रिताः षडाडइतयं- Wada स्यः, न चरस्णा। तथा चोक्तम्‌ I “आश्वयुज्यां तथा Bal यन्नकन्मखि यान्निकाः । यच्चाधंतच्च॑वेत्तासे Baad waa | = पञ्च हे MATA हविराहुतयः Gar: | Har राज्येन होतव्या इति काल्यायनोऽत्रवौत्‌” । eft dana) रघुनन्दनादयस्त्े तदजानन्तः wal एव चर्बाहतीरिष्छन्ति | तदशास्म्‌ | aa हे एव चव्वीडतो we- ३६ Rg मोभिलौयं [४१. शख. | ग्टदहोतेन मवतः | शन्तरालवत्तिंन्यः षडान्याद्ुतयस्तु सक्लट्‌- weladafa ॥ ° ॥ ३६ ॥ * ॥ हत्वा दश बलौन्‌ हरेत्‌ ॥ ३७ ॥ ऋलुरक्तराधः | भ्रमिधानादटेव caer gar,—saazae- fafa चेत्‌ । a1 सम्वन्धकरणाथत्वात्‌ । इत्वा,-इति पुनव्यैचनं खलु होमवबलिहर्णयोः wasnt! सम्बन्धकरणस्य च प्रयोजनम्‌ ,--होमशेषेखेव वलिदहरणं यथा स्यात्‌ ,-इति। भथ वा | इत्वा,--दत्येतदवचने, प्राक्‌ favaa आवापः इति aa- णात्‌ उपन्यासक्रमाचच खिष्टक्चोमादव्वागेव बलिहरणम्‌ ,--दत्यपि कदटाचिदाशद्का स्यात्‌ कस्यचिदिति, इल्वा,-इत्थाद। कथं नाम? खिष्टकदादिकमपि इला बलोन्‌ इरेत्‌ ,--इति। wa are: । “कम्रा पवगविहितं वामदेव्यगानमिदानीं माभूदित्यतः, हुत्वा,--इति वचनम्‌ । कथं नाम ९ इत्वा बलौन्‌ Stq ततो- वामदेव्यं मायेत्‌ःः- इति । ननु, दश,--इत्यपि अ्रनधकम्‌ , दशानाभेवोपरिष्टाद्पदेशात्‌ भन्तर णाप्ये तहचनं, बलौनां दशलं लभ्यत एव । उच्यते । “gr ्यूदीवाचीभ्योऽहरहनित्यप्रयोगः”-- इति सूत्रयिष्यमाण्त्वादस्िन्‌ कश्चि भ्रनित्यत्वमपि तेषां कञ्चिदाशद्धोत। भतस्तत्निरासाथं दश, — ॥ ४२॥ °॥ दति महामहोपाध्यायराधाकान्तसिद्ान्तवागौ शमटाचाया- मजश्रोचन्द्रकान्ततकालद्ारस्य कतौ गोभिलौोयग्द्मस्त्रभाण्ये चतुथ प्रपाठकस्य सप्तमी खण्डिका समाप्ता No J गोभिलोय-गुद्यसवे चतुधप्रपाठके Beat wheat | TAU TSSURTAML AA UM TIATSHBT Ite Ul व्याख्याते खवणाग्रहायणौकश्मणो | तलयोः BAT:, weary यवान्‌ शिष्ट्ा,--अ्वशिष्टान्‌ war उव्वैरितान्‌ कत्वा, -- इत्येतत्‌ । wana —sfa वचनादासादितानां यवानां मध्यात्‌ yaaa भज्जनादवशनेषः क्तव्यः, न भज्जनात्‌ परतः | कतः १ भनक्त तत्वात्तेषाम्‌ | तथा चोक्तम्‌ | “saa यवाः प्रोक्ता wer घाना भवन्ति ते” | efa. शिष्ा-इति करणाच, एतत्ममकरणाथंमन्षतानाम- aaa: करणोयः, न तु यदि दवादकच्तनाः शिष्यन्ते, तदेवेतसख्छ कर्मणः करणम्‌ ,--इत्य॒ पदिशति neue ie tt We वोदङ्‌ वा गरामान्निष्क्रसम्य चतुष्यधेऽग्निमुप- समाधाय इये राक इःयेककयाऽञ्जलिना जुद्ु- यात्‌ ॥ २॥ MAS वा उदक्लुखो वा गरामाच्रिष्करम्य fara सत्निवानाति- Zag निष्क्रमखस्यैष नियमो न चतुष्ययसख । चतुष्पथः प्रसिद्धः । तस्मिन्‌ “्रग्निमुपसमाधायः--इ्यक्ताधम्‌ । इये रके, -द्ति तस ऋचोऽभिप्रेताः । ताक्षामेकेकया ऋचा, भच््नलिना--व्याको- Bo ३१४ गोभिलौयं (gy. ट्ख. | शक्तेन ufueta जुहुयात्‌ ;--प्रक्तानचंतान्‌ । अथ, अभिनि सुपसमाधाय,--दइत्येतदवाच्म्‌ ; ननु जुहोतिचीदनया aetaq प्राप्रोति। न,--इत्याह । कस्मात्‌ ? यस्मादग्निसुपसमाधाय,- -इत्येतदवचने चतुष्यधे खल्वसौ होमः स्यात्‌ उदकडदवाच्तततण्डु- लानाम्‌ | तस्माटेतदुचते | च्िप्रहोमन्यायेन खल्वयं होमः स्यात्‌ | aga चागिनिसुपसमाधायेवुच्यते। कथं नाम ? अग्नि सुपसमाधायव जुहुयात्‌ न तु परिसखमूदहनादिकमपि Tar, --दति॥०॥२॥ ० ॥ Wea वसुवन पधौल्यडमुदौकमाणो देव- जनेभ्यः ॥ ३ ॥ प्राङ्‌ प्राद्धखः, sama अमेः सकाशात्‌ कतिचित्‌ पदानि wari वसुवन ufa—xfa agar विरभ्यस्तेन,- इत्यथः | कुलः १ UMAMAAHW AIA यजुषः पाठात्‌ । AA उपरिष्टात्‌ | उदोत्षमाणः अद्ैमवलों कयन्‌, देवजनेभ्यः देवजनानु- दिश्य । प्रक्रतानामनक्षतानमच्नलिसुत्मजेत्‌ ,- इति सूतरशेषः। "'उद्वैम्‌"- इति पदस्योत्र्गेण संबन्धोन तु Tata । कथं wat? उदीत्तमाणः,-- इति उदुपसर्गेखैव तदवगतेरनथकल्वापत्तेः | दूद्मिदानीं सन्दिह्यते। वसुवन एधि-इत्येतद्यज्ुः किसुत्‌- क्रमेन संबध्यते, श्राहोखिद्दोतच्षशेन, उताद्टो sary १- इति । उतक्रमणेन,- इति केचित. । तदसङ्गतम्‌ । कस्मात. ? यस्मारेवं लति भ्रत्ततबलिरमन््रकः स्यात. । तच्चानिष्टम्‌ । “gaat म्‌ [ 8 प्र, दख. 1 रद्यसूव्रम्‌ | ६१५ निरव; इति सऋअमरणात.। अव्यक्तस्य प्रधानसंबन्धसिद्धान्तो- इप्येवमुपरुष्येत | अतएव, उदौत्तशेन daa: —xafa नाद्धिया- az, अपरे तु,-देवजनेभ्यः,- इति चतुधौनिदं शादयमेव नम- स्कारान्तो वलिमन्तः,--इति मन्यमानाः ,--वसुवन रधौति मन्तस्योत्क्रमणेन संबन्धृम्‌ इच्छन्ति! तदषप्यसुन्द्रम्‌ । कस्मात. कारणात ९ इतिकरणाभावात । एवं खल्भिप्रेयमाणे, “इन्द्रा येति पुरस्तात्‌"? इत्येवमादिवत. , टैवजनेभ्यः,-- इत्यत्रापि इतिः क्रियेत तदकरणादवगच्छामः,--नायं वबलिमन्वः,--इति। AARITRUAGT यजुषः संबन्धः । तथा चोक्तम्‌ | | Cag’ वख्ितिमन्त्ेण दे वेभ्योऽस्येत. यवाच्ञ लिम्‌ । तथेतरजनेभ्यञख प्राञ्चमन्यद्‌ यथाविधिः" दूति ¦ उत्क्रसणमुदौक्णच्च दयमपि मन्तानुपदटेणादु व्याहृतियोगेन स्यात । qutfafa केचित्‌ । अद्रा ननु भ्रागेयमिदं ay: “ayaa एधि'- इतिं । तथाचागनेयेन यज्ञुषा टे वजनेभ्यो बलिदींयते इत्यनु पपननमिव प्रति- ८ ५५ भाति। नायं दोषः । “Get गादहपत्यसुपतिष्टेतः' — इतिवदचना- दुपपतिसम्भवात. | तथा चोक्तम्‌ | “किमिव हि वचनं न gare, नास्ति वचनस्यातिभारः'-दइति। अपिच) टेवजनाथमम्ने- रष्येषितत्नात. ना तानु पपरस्िशङ्काऽवसरः। अयं खल्वां मन्तस्य । afafa घननाम । वन सम्भक्तौ । ड अमे, लमस्मिन्‌ aaa वसु- वनः घनसं विभागगीलः एधि भव । योऽवमत्षतवलिमया saz, a विभज्य यथायोग्यं tance: प्रापय इति । प्रसि छने वाना इृव्यप्रापकल्वम्‌ | तस्मात. सव्वेभुपप्यते ॥ ०॥२॥ ° ॥ ३११ गोभिलौव {श्प. रख. ] तिथ्यङङतरजनेभ्योऽर््वाड्कक्तमाणः ॥ 8 ॥ fade facatd aa भवति, तथा,--इति क्रिया तिग्रेषणभेतत्‌ | saat “प्राच्चमन्यद्‌ aaifafa’—sfa वचनात प्राञ्चमेतं वलिं हरेत. । ततश्च एवं व्याख्यायते | fase तिरञ्चौनः सन्‌ , इतरज- नेभ्यः श्र्ततान्न लिमुत्ृजेत. । प्रकतेन वसुन एधौत्यनेन मन्त्रेण | किमविशेषेण > न। कथन्तडहिं १ अव्वाङ्पेच्चमाणः। अघो- (अ ~ ऽवलो कथयन्‌ । TAS अधोमुखः , अवेक्षमाणो afatqy ,— दूति वा वणनोयम्‌ ॥०॥ 8 ॥ ° ॥ अनवेत्तमागः प्रे व्याक्षतान्‌ प्राश्नौयात ॥ ५॥ नवेत्तमा णोऽनवलाकयन्‌ | अनपेक्षमाणशः,- इति पाठेऽपि, अपे त्ययमुपस्गः,--इति स एवाधः। किमनवेच्तमाणः ? प्रलतान्‌ बलिदिग्दटेशान्‌ । प्रत्येत्य पुनरागत्य। किम्‌ ? अग्निसमीपे TH 1 कुतः ९? प्रक्षतत्वात. । प्रतिशनब्दस्लरसाच्च | wAaTa ,-- प्रक्तान्‌ होमवबल्योरवशिष्टान. इत्यर्थः । प्राश्नीयात्‌ सुन्लौत। एवच्च न सरव्वेषा मच्ततानां होमवल्योवि नियोगः स्यात्‌ ॥०॥ ५।॥०॥ fata एव प्राञ्ौयात ? न। (क. =~ उपितेरमाखेः सह ॥ ६ ॥ उपेतः समौपमागतेरमात्वैः सह मिलित्वा । { भमात्वशब्देन पुतेभ्नाद्यप्रश्नयो Vy उच्यन्ते! aaa भवति। यावदयं [४प्र,दख.) द्यम्‌ चम्‌ | ३१७ zefamen जुहोति वलिद्चोत्सृज्याग्िसमोपं प्रयेति, तावदमाव्या HAA समीपमागच्छेयुः ---येन तेः सादैमक्तत- प्रा्नमस्योपपद्यते ,--इति। स खल्वयमथः उपेतपदसखरसा- दवगम्यते॥०॥&॥ ° ॥ काम्येन खल्वेतेन aa भवितव्यम्‌ । fa पुनरस्मिन्‌ aaa छते फलं स्यात्‌ १ तदुचते ,- खस्त्ययनम्‌ ॥ ऽ ॥ व्या ख्यातोऽत्तरार्थः। तदिदं HIV: फलवचनपरं सुतं न वामरेव्य- गानविधानाधम्‌ | अनथंकत्वापत्तेः । परिभाषाप्राप्तं वामटेव्यगानं खल्वन्तर्णप्येतदइचनमिदानीं कत्तव्य भवति ! उत्तरतः कर्ममा न्तरसूत्रणादिदटानौभेतस्य कञ्मणौऽप्रवगावगमात्‌ | WaT श्राह | करा पवर्गविदितं वामदेव्यगानमिह सस्ययनम्‌-- इति ॥०॥७॥०॥ वशङ्गमौ शङ्केति पृथगाहृती व्रौडियवहोमीौ प्रयुञ्चौत wou वशङ्गमो,-इति मन्तेण, शङ्य,--दइति मन्तरेण च, प्रथक्‌ नाना भ्रात ययोः, तौ एथगाइतौ व्री दियवद्ोमौ प्रयुच्ीत कुर्यात्‌ t ननु, एथगाइतो,--इत्येतदवायं ; मन्तयोः एधगुषन्धासात्‌ atfe- यवहोमो, - इति दिवचनाच होमयोहिंलावगतेः । न- इत्याह | कस्मात्‌ ? यस्मात्‌ एतदटवचने त्री हियवयो हन्दबलादितरेतरयोगाव- गतेमिं लितयोत्री हियवयोर्हमः स्यात्‌ । तस्माटेकंकमन्तेरी कै कस्य Sts गोभिलय [8प. दख.) Slag पथगाहइती,-- इति वचनम्‌! तदच द्रव्यप्रथक्ता दाहत्योः पथक्तमित्यसुमयं प्रन्नापयितुः थगाडइतीः- इत्याह । एवच्च, वशङ्गमाविति मन्तरेण त्रौहिहोमः, शङ्घेत्यमेन च यवहोमः स्यात्‌ । तथा चोक्तम्‌ । ‘augatfata ateta ugafa यवांस्तथा । असावित्यत्र नामोक्ता जुहयात्‌ च्तिप्रहामवत्‌"” ॥ दूति । अस्माइचनात्‌ स्िप्रहोमोऽयम्‌ । जाह । असौ,-- इत्येतस्मिन्‌ aif नाम उक्ता जुहुयात्‌ ,-- इत्यक्तम्‌ । न ज्ञायते; कस्य नाम्नो वचनम्‌ १-- इति । तहक्तव्यम्‌ । उच्यते॥०॥८॥०॥ यखात्मनि प्रसादमिच्छत्तस्मे ॥ < ॥ यस्य,-- अविशेषात्‌ far: पुरुषस्य वा, aia afaq विषये, प्रसादं प्रसत्रतामिच्छेत्‌ अभिलषति, ad, तस्य, नाम उक्ता, —efa संवन्धः । "तस्यै aay इतिवत्‌ (तस्मै- इति च्छान्दस्या प्रक्रियया षष्ठयर्थे चतुधों । श्रपर आह । तस्मै--दइति ताद्य चतुर्थी । यस्यात्मनि प्रसादमिच्छेत्तदयं तसुदिश्य त्रीडहियवदहोमौ ugata—sfa गतेन संबन्धः अनवाऽपि वचनव्यक्त्या तस्यैव नाम्नो वचनम्‌ .—sfa मन्यते । तं प्रसादयितुम्‌-इत्यस्यामपि वणनायां गतेनेवास्य मबन्धो दश्व्यः,--इति॥०॥<॥ ° a किमस्य त्रौ हियवदहोमस्य aaa प्रयोगः १ न,- निव्यप्रयोगः॥ १० tl [snr@] गद्यम्‌ चम्‌, ३१४ नित्यमहरहः प्रयोगः--ग्रथादाप्रसादात्‌ प्रत मनुष्टानम्‌ ॥०॥ १०॥ A ~ © एकान्तर््या यामह मासत्रते दे कम्मण ॥ ११॥ “agat gat मनसा प्रपद्ये?” दइत्यादिकाखचमेकाक्तय्या माच- He) कस्मात्‌ १ तस्या इदटानों क्रमप्राप्तलात्‌। प्रसिदेश्च । प्रसिडिवौजच्च ,--“यस्यास्त एकमत्तरम्‌”- दति मन्वणं: । तदस्याभेकाकूखायाख्चि चत्वारि कमणि aafaufai तेषां मध्यात्‌ इं क्णो waa स्याताम्‌ के पुनद कश्मर अचे मासत्रते स्याताम्‌ ? आयुष्कामग्रामकामकन्ब णौ, इति AA: | कथं ज्ञायते? अनयोविण्िद्टिफनलकलत्वात्‌ | साध्यानुगुणत्ाच साधनस्य । तथा चोक्तम्‌ । चत्वारि चे काचय्यायां aafa फलमेदतः। तत्रादईमासब्रतता न दितलीयचतुधयोः' | दरति । fattraquarg पारिभाषिकव्रततैव स्यात्‌ ,--विशेष- स्यानुपदेशात्‌ —sfa द्रष्टव्यम्‌ ॥०॥११॥ ०॥ तानि चत्वारि कब्माणि सपरिकरमिदानौमभिधीयन्ते-अर्टमिः सूतेः,- पौयमा Tat खदिर णङ्णतं जुहयादायुः- कामः ॥ १२॥ पौणमास्यां रात्ौ,--इत्यु्ाथंम्‌ | खदिरः प्रसिदः। तन्मया र्वः कौलकाः-खदिरशङ्वः | तेषां खदिरशद्कःनां यतम्‌ ,-- ३२० गो भिलौयं [suc] (WANS: सं ख्यावचनः)- जुह्यात्‌ , प्रक्ततया एकान्षव्यया ऋचा, ्िप्रहोमन्यायेन,-- इत्यथः । aga प्रकतिधम्मानुरोधात्‌ समित्‌- प्रमाणाः समिज्ञक्षणयुक्ताञ्च कत्तंव्याः। तथा चोक्तम्‌ । “सत्वचः UTI: काय्यास्तोच्णाग्रा वोतकण्टकाः | सभिल्लक्षणसंयुक्राः सूचोतुच्यस्तथधाऽऽयसाः'ः | दति। को जुहवात्‌ ! भायुःकामः। आआयुजोवितं कामयते यः, सोऽयमायुःकामः। कस्य आयुःकामः? अविभ्रेषादातमनः पुचा- दनां ani कथं पुनः “शास्वटेशितं फलमनुष्ातरिः- इति faa सिद्वान्ते पुतादोनामप्यायुःकामयमानोऽधिकरोति,--इति awa ९ ब्रद्ा कन््तल्वादित्याद। wa खल्विदं ग्ण्ह्याणमपि फलजनकं भवितुमर्हति, Ahad यजमानस्यैव । Weis पुत्रादयः। न खल्वसौ यजमानोऽन्तरेषं तान्‌ सखमेवाभ्युदयं कामयमानो भवति निहतः । तच्नारललात्तस्य । तथाच गगह्यासं ग्रहः | “पल्लयः Jalsa कन्याश्च जनिष्याश्चापर Far: | Wel दति समाख्याताः यजमानस्य दायकाः | तेषां संस्वारयोरीन शान्तिकख्मक्रियास्रु च | प्राचार्यविहितः कल्यस्तस्माद्‌ wat इति सितिः” ॥ चति ॥ ०] १२॥ ०॥ आयसान्‌ बधकामः॥ १३॥ भयो लोहम्‌ । तद्भवान्‌ Waray TEA --प्रक्ञतलाच्छतप्तश्या- कान्‌, प्रकतेनैव विधिना qear । कः ? वधकामः। इननं [3a च्ख.] THT Ay | ३९९ बधः,- इत्यनन्तरम्‌ । तं कामयते यः, सोऽयं वधकामः। कस्य बधकामः 2 शवचु्ामथात्‌ । न fe कञ्चिदासनोवधं कामयते॥ ° ॥ १२॥ ०॥ अथापरम्‌ ॥ १४ ॥ अथशब्दः--बधकामकर्मणा व्यवहितस्यापि पूव्येप्रकतस्यादैमास- त्रतस्यानुसन्धा नार्थः | अधैमासत्रते F कश्यणो,- इत्युक्तम्‌ ¦ तचंक- मायुःकामस्योक्तम्‌ । भ्रधापरमपि भरैमासव्रतं aw Waa! वत्तिष्यते.- इत्यथः ॥ ०॥१४॥०॥ Me वोदङ्‌ वा Tafa चतुष्पथे पव्वते वाऽऽरण्यैर्गोमयेः : खणख्डिलं प्रताप्यापोद्याङ्ारान्‌ मन्तं मनसाऽनुद्रल् सपिराख्येन जुह्यात्‌ ॥ १५॥ श्राङ वोदङ्‌ वा ग्रामात्रिक्रम्य',-द्त्युक्षाथेम्‌ । “aqua qaqa वा" चतुष्पथपव्धैती प्रसिद्धौ । तयोरन्यतरसिन्‌ । “aT waa ग्राम्यैः, “Maa? —a दास्भिः, Safa’ लोदपात्र, प्रताप्य प्रकर्ेणातिश्यं तापयिला, तस्मात्‌ खण्छिलात्‌ “अ्रङ्ाराम्‌' अभ्नि- मयान्‌ , We Woe, "मन्व" प्रकतभेकाक्तय्यामन्तं, (मनसा छदट्येन, sage’ waqa, ‘efi: vd, ‘aa’ gaa, ‘aga’ । ga year? प्रतक्षे खण्डिले ,--इत्याह । कुतः १ प्रज्ञतत्वात्‌ । लुदहोतिचोदनाबल!दपोट्‌ ष्वेवाङ्गारेषु Et म: १, -इति चेत्‌! नैतदेवम्‌। . कस्मात्‌ ! यस्रादेवंसति ४१ १२२ गोनिनौयं [ey.cu.] खर्डिल प्रता पनो परेशोऽनथंकंः खात्‌ । भपोहनोपटेशेन चाङ्गा- राणां खर्डिल-प्रतापनमा ताधतया कम््ानङ्गत्रोवमतेः । ` एवच, प्रनमिकलादव्र farsrawat 4 स्यात्‌, किन्तु उदर्कदोमवत्‌ यावदुक्तमेव स्यात्‌ ,--इति द्रष्टव्यम्‌ । अत्र च, सखर्डिलप्रतापनादो यद्यपि मन्तो नोपदिश्यते, aaifa न व्याद्ृतिप्रयोगः, किन्तु quits करणोयम्‌। तथा च WaT: | “ama मुखेनैव होमे fara तथा । Meat प्रयोक्तव्या मुखे नाणु च लक्षणम्‌"? | fan ०॥ १५ ° ॥ तस्माच्च सपिरादुत्याम - ITA दादश यामाः ॥ १६॥ wa भवन्ति) फरोविधिरयं न फलार्थवादः। aad waa? काम्यानां श्रुयमाणफलत्वस् राविसतन्धायेन वणं यितुसुचितलात्‌ | तस्मात्‌ ग्रामकामस्यात्राधिकारः॥ ० nee to | धमे ्रावरायाः ॥ १७॥ हत्या मच्वलन्त्यां केवले YA जायमाने त्रयवरादैयाः ग्रामाः Tar भवन्ति । भ्रवराश्चैयशब्टो हौनवचनः। aatsatrem: हीना येषां तै aman: भवरादयशब्दे नैतत्‌ दयति, धु मप्रमाखाल्पल- Weanai फलास्यत्ववहतवं मवति, परन्तु न्यु नकल्येऽपि तयो ग्रामाः सम्परयन्ते,--दति । रपरे तु मन्यन्ते -ज्वालादौक्ितारतम्बेनापि फलतारतम्बं भवति,--इति॥०॥१७॥ ०१ fea. रख. ] दशर चम्‌ ।. ३२९ अमोघं कम्दयाचच्षते ॥ १८॥ इटं ग्रामकामक् wad भअव्यथेमिति भाचच्चते कथयन्ति area: | भमोघवचमेनेतदहययति,- यदि sara न भवति, धूमोऽपि न जायते, तथापि नैवेदं ae मोघं भवति, ्रपितु कियदपि ग्डक्तेवादिकं फलमस्य स्वादेव,- इति । कुतः ९ अमोघवचनस्यैवमथत्वात्‌ ॥ ०॥ १८॥ ° ॥ दत्यविक्छिक्तिकामो हरितगोमयान्‌ सायं प्रातजद्- यात्‌ ॥ १६ ॥ छस्तिवं तनमुपजीवनमित्यनर्थान्तरम. । भविच्छित्तिरविच्छेदः- अविच्यतिरित्येतत्‌ । दत्ते र विच्छित्तिः वत्य विच्कि्तिः। तां काम- यते,- इति ह्य विच्छित्तिक्तमः । sre: कतमा पुनरिह ठत्ति- दभिप्रेता ? यिलोच्डादिरूपा,--द्रति ब्रूमः | कुतः ? लसा एव ब्राह्मणा दि्वसितया प्रसंथनात्‌। तथाच afaqauma स्मरति भगवानतिः। “aig agisfafed: संखिता aa विनः | बहमानमिह प्राप्य प्रयान्ति परमां गतिम.“ | दति मनुरपि। “GAVE भूतामामल्यद्रोडेण वा FA: | या afeai समाखाय विप्रो जौकेदनापदि.।' यान्रामात्रप्रसिद्यथं खे: क्मभिरगदितेः। .. १९४ गोभिलीयं [४प. ८ख. | wana शरीरस्य ` कुर्व्वीत धनसञ्चयम्‌ | क्र ताखताभ्यां Naa सतेन Wada वा | सत्याद्रताभ्यामपि वा न तत्या कटाचनःः। धूति । Ca लोकतव्रस' aaa हन्तिदेतोः area | afagiranat gai जोवेद्राद्मणजो विकाम्‌"' । दति च। तस्मात्‌ ,--युक्ता श्रभ्यु दथहेनोः शदाया वत्ते रविच्छित्ि- कामना । भपर आह । ठस्तिशब्देन अुतिस्मरतिविहितकश्मानुष्टान- मुच्यते | कतः ? ‘nastanfafaai afa’ यसत्वनुतिष्ति | aatssaiaa विधिना स परं aw विन्दते" । दूति स्मरणात्‌ | मनुवचनाच्च । “एषोदिता eee ठत्तिरविप्रस्य शाश्वती | स्रातकत्रतकल्पश्च सल्लश्डिकरः Ya” | दूति । तदसङ्गतम्‌ । कुतः १ ठत्तिशब्दस्येदमथ्या प्रसिहेः। स हि जौवनोपायमाह,- इति स्मृतिषु प्रसिदम्‌ । यदपि अआअरणम्‌-- 'धयावन्नौवमविच्छित्राम्‌'?-- इत्यादि, तदपि भखदुक्तामेव ठति स्तौति तस्या अपि wera । न भवदुक्ताम्‌ । भरप्रसिददेरेव । मनुरपि चतुर्थेऽध्याये प्रधममस्मदुपवशितां हिं, परतसु ख्ञातक- व्रतमभिधय, प्रकरणेपे “एषोदिता ग्णहस्धस्यः?-- इत्यादिना यथाक्रमं तदुभयमेवो पसंदरति,-- इत्यवगच्छामः | कथम. १ उप- क्रमो पसंहारयोरेकाथलोपपत्तेः | अन्वया खख सावन्धदु पक्रम्यान्ध- दु पसंरत्रनवधेयवचनः स्यात्‌ | भवत्परिकख्िताया्च ठत्तेरा- fey ट्च. ] गद्यम्‌ नम्‌ | BOY खमान्तरसाधारण्यात्‌ गहखमा तपरं मनुवचनं पौष्येत। a खस्ेकौव ठ्तिरनेकसाधार्णा एकस्य प्रणश्यते नापरस्येति किञ्चित्‌ कारणमत्र शक्यमु्मे सतितुम्‌। तस्मादख्मदुक्ल एवार्था विद्द्भिरादरणोयः | स खल्वयं ठ्य विच्छिक्िकामः,- शरितगोमयान्‌ सायं प्रात- ज्यात्‌ | प्रक्ततेनेकाच्चयामन्तेण vara क्तिप्रहोमन्यायेन स्यत्‌ इरिताञ्च ते गोमयाश्च,- इति इरितगोमयाः, तान्‌- इरितगोमयान्‌ 1. a: खलु गोमयैः सङः ले प्रदेये हरितानि aura प्रणस्तान्य॒त्पद्यन्ते, तान. किल गीमयान. इरितमोमयान. भ्राच- aii ते खल्वाद्रा इदाभिप्रेयम्ते। कथं wat? aaa तद््रसिद्ेः 1 हरितगोमयेनोपलिम्मतोतिवत्‌ । श्रष्पुषोमानाम चमसखाञ्चात्वालदेशेऽह्िः पूर्णाः, तेषु हरितानि ठरानि प्रास्तानि मवन्ति-- इत्यत्र हरितद्णशब्दः सूत्रकारे णाप्येवमेव व्याख्यातः | श्रष्वयथवोऽपि arenaa aufa aa प्रसिपन्ति। तस्माद्ययोक्त एवाथः | इरितगोमयान —-sfa बहवचनं सायंप्रातराठच्यपे्म्‌ | श्राहुतेरादत्यपे ्तमेव कुतो न स्यात्‌ १-- इतिचेत्‌ । न । एकमन्ता- पिकारात्‌ । अ्रभ्यासस्यामुपटेशाच्च । तस्मात्‌ ,--एकंवेयमाइतिः सायंकाले प्रातःकाले च डोतव्या। सा efeaargia:, सायं --सायमादतेः पुरस्तात्‌ स्यात्‌ । प्रातश्च प्रातराहइतेः पर- स्तात्‌! कस्मात्‌ १ सायंप्रातर्होमयोरव्यवायोपपन्तेः । एवं खच्ध- व्यवायः सायंप्रातर्हौमयोरपपश्चते) इतरथा व्यवायः स्यत्‌ । ख चानिष्टः wa: 7 २२६ ` गोभिलैयं [४१, टख.7? (८ नेकस्मिन्‌ ware तते aia तायते यतः» + इति वचनात्‌ । wa, एवमपि प्रादुष्करण्डो मयोरव्यवायः स्यादेव + स्याटेव | भ्रनन्धगतिकल्वात्‌ 1 किं पुनरत्र कारणम्‌ ? ;--प्रादुष्क- रणहोमयोव्यवाय आखयितव्यो न सायंप्रातर्डोमयोः —efa । उच्यते । भराखयिष्ामः प्रादुष्करण्डोमयोर्व्यवायम्‌ , भनाश्रयन्तः सायंप्रातहोँमयोव्यवायं करिष्यामः। नच गुणस्य yaad उय- पादयितं प्रधानयोव्येवायः ya आाखयितुम्‌ । तस्मात्‌ ,-यघोक्- Hay | स खल्वयं होमो वषासु प्रत्यहं करणीयः । कुतः १ aaa इरितगोमयोपपत्तेः । तथा चीक्तम्‌ । “सायं होमस्य पुरतः परस्तात्‌ प्रातराहतेः। भाद्रं ANY BRING was गोमयाइतिम्‌” | ति! एवन्तावदटेकाक्तथ्यायां चत्वारि कश्राखभिदहितानि ॥०॥१९८॥ मन्त्रान्तरविनियोगं fag: कञ्मान्तरभिदानीं वक्लमारभते,- चरिराच्रोपोषितः पण्यहोमं जु हुयादिदमहमिमं विष्रवकम्मांशमिति ॥ २० ॥ विराब्ोपोषितः,--वयुक्ताथम्‌ । "काम्येषु तिरावाभीजनम्‌"- इति सिद्वा देतदवाच्म्‌ ,- ¶ति चेत्‌ । न । सद्मेव gaze | fanaa? भ्रादरार्थम.। saat) नियमार्थमेतइविष्यति.- व्रिरातोपोषित wa awed जुहुयात्‌ -- इति किमतः > एतदतो भवति,-- जोरि वा भक्तानिः- इतेतत्‌ पचान्तरमि न भवति.-- दति) {[yacw] TUTAA | ३२७ पर्य विक्रेयद्रव्यं wad । प्याय होमः परहोमः | तम-- uaa, ईदमहम. ,- इति मन्तेण क्तिप्रहोमन्यायेन जुदु- यात्‌। श्राह) केन द्रव्येण FRAT ९ द्रव्यानादेशादाज्येन । एव- aR) उत्रसूत्रदथनात्‌ पश्यावयवेन ¡ एवमपरे । येषां wer- नामवयवहोमाद्‌ विनाशः ,--यथा afutaretara_, तेषा- माच्येन, येषां पुनरवयवशोमादपि न विनाशः,--यधा धान्या- दौनाम., तेषामवयवेनेव शोमः। एवमन्ये किं पुनरत्र युक्तम. ? अन्तिमः पत्तः Lae! कुतः १? उत्तरसूत्ात्‌। सविनागोपपत्तेश्च । न fe पणयसम्पदे क्रियमाणोदहोमः पणविना- णाय भवितु युक्तः a fe वरघाताय कन्धामुदाच्यन्ति। भाचाथसतु पश्ावयवेनेव होमसुपटेच्यति । पश्यशन्दो वद्वावपि प्रयुज्यते ,-- इति auraa ग्रहणमिच्छन्ति एका चेयमादतिः । GHA प्रयोमः॥*॥२०॥ ° ॥ NAAT AT ॥ २१॥ वाससः पर्यस्य aay emaafe gy, yataa fafwar non arnet गोर्बालान्‌ ॥ V2 I गोः पर्यस्य बालान्‌ लाङ्गललोमानि, ygaiferqada ॥ ॥*०॥५२२॥०॥ Bx wifadta [ey.c@,] एषमितरेभ्यः पर्येभ्यः ॥ 23 I CAL: UU: सकाशात्‌ , Ways जुडयात्‌ । भव पर्यद्ोमक््मणः परिखमातिः। adage ane: पण्यमेव कल्पयितव्यं भवति । कुतः १ उपसखितलात्‌। पशयषहोमभिति वचनाच्च ॥*॥२३२॥०॥ पूणं होमो यजनौयप्रयोगः ॥ २४ ॥ quad यशसे जुदोमिः--इति प्रूणशब्दो पलत्तितेन मन्त्रे होमः पूणद्ोमः। करत्त॑व्यः,- इति gate! स खल्वयं quetat- यजनोयप्रयोगमो भवति। व्याख्यातमेतत्‌! स चाय होमः aware: प्रतिपदि प्रातर्होमादूष्ैः पक्तादिहोमाचार्वाक्‌ स्यात्‌ । भमावस्यायाः प्रतिपदि तु पक्तादिहोमादूरम्‌--बरति Seay । Kagawa करणोयः । दरव्यानुपटेथात्‌ | एका qaarefa: ल्तिप्रहोमन्धायेन खात्‌ एवसुत्तरन्रापि ॥ ॥ ° ॥ २४ ॥ ° ॥ इन्द्रामवदादिति च॥ २५॥ श्न्द्रामवदास्षमोवःः--ष्ति aay q glial यजनौयप्रयोगः ॥०॥२५॥०॥ अनयोः खलु यजनोयप्रयोगाइव्योमष्यात्‌ ,-- यशस्कामः पृव्वाए सहायकाम उत्तराम्‌ ॥ २६ ॥ [पर o@. | CITT | BRE यशस्कामः पूत्वा माइतिं जुदयात्‌ । सडहायकाम swacrargfe SEIT he ॥ २६॥ ° ॥ दति महामहोपाध्यायराधाकान्तसिद्दान्तक्षागोशमडाचाया- व्मजश्रोचन्द्रकान्ततकालद्मरस्य कतो मोभिलीयग्टन्नघतभाण्ये चतुथप्रपाठकसय अष्टमो खण्छिका समाप्ता॥०॥ ve गोभिलोय-रद्मते € = o~ ्तुथप्रधाठटके नवमो खरिका, पुसषाधिपलयकामोऽष्टरावमसुक्ता ॥ १॥ परषाणामाधिपव्यं सेनापत्यादिकं कामयते --दरति पुरुषाधिपत्य- कामः। अ्टरातम्‌ ,--ष््टो अहोरात्राणि, अमुक्ता उपोष्य ॥ ॥ ०॥ १॥ ० ॥ WAU खुवचमसेष्मानुपकल्पयित्वा ॥ २ ॥ उदुम्बरस्येतान्‌ भ्रोदुम्बरान्‌ । तान्‌ खल्विमान्‌ वार््तानेव न तैज- सान्‌ ,--इत्यवगच्छामः। कथम्‌ ? ata सलैकधोगनिदंशात्‌ t सुवचससेष्माः व्याख्याताः 1 तान्‌ उपकल्ययिता,.--उपकल्यय सम््रद्य,--इल्येतत्‌ ! WAM प्रणी ताथंम्‌ । इष्माना- मुपकल्यनम्‌--श्राज्यतन्तेण होमप्रन्नापनाथम्‌। कथं ज्ञायते १ एवं खल्वमौषासुप्रकल्यनं eva भवति) sae geeda- मेषां कन्यनोयं wei a चतदुचितम्‌ ,--सम्भवति 2b WT ॥०॥२॥ ० ॥ Me वोदङ्‌ वा गरामाननिष्करम्य चतुष्पयेऽग्निमुप- समाघाय॥३॥ WANT सूत्रम्‌ ॥०॥३॥०॥ [४प्र,६ख. | TUT | ६३१ अज्यमादिलयमभिमुखो जुहुयात्‌ ;-अन्न वा एकच्छन्द यधश्रो्व्वां एषेति च ॥ ४ ॥ अ्आदित्यमभिभुखः,--आभिमुख्येनादित्यमुखः, wa वा,-इति मन्तेण, खोव्वा,- इति aay च, aI जुहुयात्‌! एथद्न्- इयनिदरशः,--प्राहतिदयायः | आदिव्यमभिसुखः,- इति वच- नात्‌ प्रातराइत्यनन्तरमेव होमोऽयं करणोयः,- इत्यवगच्छामः । कथं क्षता? एवं खल्लादित्याभिम्रुखता प्राद्खखता च wid: सम्पव्यते। तथाच सति, न कस्यापि शास्तस्य उपरोधो भवि- ष्यति। इतरथा प्राञ्खशास्ं वा उपरोद्छते, आदित्याभि- सुखास्त वा। तच्चानिष्टम्‌ | ननु, अज्यम्‌--इति किमर्थम्‌ ? अन्येन होमायम्‌ । ननु, वचनेऽपि तदेव प्राप्रोति? प्राप्नाति। aaaa तहिं! न,-- इत्युच्यते । कस्मात्‌ ? यस्मात्‌ अज्य्मित्यवचने अनादेशवलात्‌ तत्‌ प्राप्रोति, वचनेऽपि आदेश्बलात्‌ तदेव wafer तत्‌ किमत्र चोद्यम्‌ १-दति न खल्वधिगच्छामि। रादेशे खल्वेतत्‌ वचनमाज्यघ्य प्रापकं भवति, अनादेशे चान्यदचनम्‌ । अनादेशे प्रापक तु वचनमवष्टभ्य , आदृशवचनमाक्तिपति भवान्‌ । न चेतदुचितम्‌ । आचार्येच्छाघीनलादादेणानादेणयोः। ` अथ, प्रयोजनान्तरमन्तरेण न ते परितोषः ;- शु, तदपि । आज्यमित्यवचने मन्तलिद्धादन्नेन होममपि afgeinela कदा- faq ,-इति इमामधिकामाश्ङ्धां निरसितुम्‌ ,-आच्यम्‌ ,-- cama: सूत्रयाञ्चकार-इति faad अपर श्राह सपनि ३६२ गो भिन्ञौयं (sy.e@.} wa दधि पयो यवागूं ar — एक कम्म्यां वगते । अन्यधा षठसखभिधानारेव ढतौयलप्रा्ेस्त तोयामिति वचनमनधकं स्यात्‌ | तस्मात्‌ ,--संख्यावचनादटैककम्म्यं प्रतिपादयन्‌ पूर्व्वक्लधन्म- संग्बन्धमवत्रापि दगंयति,--दत्याख्ेयम्‌ । gee fe संख्ये यानाभमेकसं ख्याभिसंबन्धोऽसति बाधके वाक्यतात्‌ पय्य विडधिरिष्यते ॥ ॥०॥५॥ ° ॥ गोष्ठे पशुकामः ॥ ६ ॥ NS गवामावासे, अनिमुपसमाधाय प्रक्षतामादुतिं जुद्दयात्‌ । कः पष्कामः। पश्शब्टेन गोरेवाभिप्रेयते कथं Bad १ [sa ea] COTA | | ६३ गोष्ठं ,-- दति तस्येव छदयागतत्वात्‌ , तत्‌ परित्यागे च कारण- विशेषाभावात्‌ । पश्ुशब्ट्‌नाविश्ेषात्‌ गोभमेषमहिषादय उच्यन्ते, --इति केचित्‌ | इटमिदानों सन्दिहते किं acatarefaad पश्कामस्य गोष्टे उपदिष्यते, उताहा अनन्तरा ठतोयेवादुतिः १,- इति । भनन्तरा टतौयेव,--इति ब्रूमः । कस्मात्‌ १ भ्ानन्तयातिरे कात्‌ । भभ्यासानुपदेणाच्च । तस्मात्‌ ,-ठढतौयाम्‌ ,- इत्यनुवत्तते — दति बोदव्यम्‌ । अपर we) श्रषिशेषात्‌ उभरत्रापि, मन्त्रत्रय- स्वानुठसिद नाच क्लत्खरभेवादुतितयमिदोपदिश्यते,- इति । Saud होमः पुरषाधिपत्यकामस्यैव सतः पशकामस्य गोष्टे उपदिश्यते, दश्पौषंमासयाजिन एव सतः ayaa गोदोडेन प्रणयनोपदेशः,- दति यथा । कथं ज्ञायते ? तस्येवाचि- कारात्‌ | ठतोयाम्‌ ,--इत्यनुवत्तमेनेककम्म्येप्रतिपत्तेख 1 गों पश्कामः--इत्येतावन्मात्ं ulead, a तु किञ्चिदपि कन्तव्यसुपदिश्यते । भवितव्यन्तु तन | तस्मात्‌ ,--आनन्त- व्यातिरेकात्‌ लतौयामादतिं जुह्यात्‌ ,--इत्यनुषन्ननी यम्‌ | तस्मात्‌ ,--येयं aata sels: केवलं पुरुषःधिपत्यकामस्य ग्रामे उपदिष्टा, सेव तस्व पशुकामस्य सतः गोष्ठे उपदिश्यते,-- इति fauna | तस्मादधिक्षताधिकारोऽवसुपदेशः॥०॥६&॥ ०॥ विदूयमाने चोवरम्‌ ॥ ७ ॥ विदरयमाने,-- “टु दु उपतापे --इति सरणात्‌ विशेषे उपतप्य- २३४ ` गोभिलैय [४पर, ६्ख. | माने। कस्मिन्‌ ? गोष्ठं । कथं ज्ञायते ? अ्रधिकारात्‌। सप्तमौ- निद शाच्च | एतदनेनोकं भवति । गोष्ठे. अमिसुपसमाधायैव होमो- न क्तव्यः किन्तु अग्निसुपसमाधायापि तावत्‌ प्रतौक्तणोयं ;-- यावद्रोष्ठसुपतप्यमानं भवति । तत उपतप्यमाने सति गो होमः करणौयः,--इति । अपरे पुनभाषन्ते--“गोष्ठस्योपतापासम्भवात्‌ गोष्टसंवन्धादोषु उपतप्यमानासु- इति दरष्टव्यम्‌?”--इति तदेवं fagama mB चीवरं gqenq, sf aaa 'सम्पतकामो qefa—sfa मन्तलिङ्गाचतटरेवं प्रतिपत्तव्यम्‌ । चौ वरश्ब्दन aes मुच्यते । कुतः १ “लौदचणच्च dat” --इति वचनात्‌ । aca चौवरविघानादाज्यस्य faafa: स्यात्‌ | एूर्व्वोक्रधम्ममंबन्धसतु अ्रव्रापि स्यादेव 1 तत्सम्बन्धेनेवोपदेशात्‌ । या खल्वियं ठतो याऽऽतिराज्येन Wa स्यात्‌ , सेव पश्कामस्य सतः चोवरेण गोष्ठं भवति,--दति खल्ववोचाम। अत्र पुरुषाधिपत्य- कामकम्मषोऽपवमः। न्यः पुनरन्ययमं We वणयाच्चकार,-- गोष्ठ waa: — श्त्यादिम्‌ । “पशुकामो mes ठतोयामाज्याहुतिं ज्ुदयात्‌ | पश कामः ,-इति निरपेत्तरवग्णात्‌ अधिङ्ताधिकारे च प्रमाणा- भावात्‌ aaa पशुकामस्य Vals, न पुरषाधिपन्यकामस्मैव सत; पशुकामस्य,- इति तस्मात्‌, पुरुषाधिपत्यकामकख्मषः earache | एवच्च, अत्र अ्टरात्रोपोषणं नस्यात्‌, न वा उदुम्बरसुवादि,-- इति । कश््ान्तरमाडइ । “विदुयमाने चौवरम्‌' । गोष्ठस्यपतापासश्वात्‌ गोष्संबन्धाद्रोषु उपतप्यमानास्र चीवरं लोहच णं yeaa) इदमपिकग्रान्तरम्‌। क्प्रहोमश्चायम्‌ | [च्‌ £ @.] TAA | ३२५ एतेषां तयाणामपि aaa aM प्रयोगादेव Wat स्यात्‌ | कुतः ? पअभ्यासामुपदेशात्‌ः--इति॥०॥७॥०॥ VIIa कश्मान्तरमाह,-- प्रतिभवेऽघ्वनि वस््रदशानां carta वक्नौत॥८॥ भयमेव प्रतिभयम्‌ । प्रतिरूपस्मः 1 प्रकषवाचौ वा। तेन, var षेण भयं प्रतिभयम्‌ ,- इत्यथः | Waal प्रत्यासन्नं भयं प्रति- भयम्‌ । भष्वनि प्रथि, प्रतिभये,--प्रत्यासत्रे भयहेतौ सति,-- इत्ये तत्‌ | वस्वदशानाम्‌ ,--वस्वं वासः, अविशेषादघरीयसुत्तरौयनच् सखकोयमेव Wad तस्य दशानां gaily ,--बदुवचनात्‌ aida, ala) अत्रं वा एकच्छन्द्स्यम्‌ ,--इत्येतत्‌प्रतिभि- स्तिखभिक्म्मिः । कुतः ? एतासामेव प्रज्ञत्वात्‌ । मन्रान्तरा- AUNT AMIE आनन्तयातिरेकात्‌ टठतौययैव स्यात्‌ १ उच्यते ¦ “खाहाकारान्ताभिः"- इति वच्यमाणसूत्रात्‌ frafata ख्यात्‌ , न पुनरानन्तय्यातिरेकात्‌ ठतौीयवयैव । अतिक्रान्तसंबन्ध- स्याप्याचाय्यस्यनुमनलात्‌ ॥ ° uF to ॥ स्वाससोदशाऽभावे कथम. १ sya —- उपेय वसनवतः ॥ < ॥ वखनवतः,-दशायुक्तवस्रनवतः , वस्रदशानां ग्रखीन्‌ ayia’,—— दत्यनुवत्तते। कि war? उपेव्य। उप,-समौपम., श्ला- Tat , नतु AAR | दयमपरा सूवदययोजना,-- ३३६ गोभिलौय [४प. १ सख. 1 ्रष्वनि पथि, प्रतिभये सति, vacua Wa waa awa, प्रक्तताभिच्छेम्मिः। किमान वस्तदश्ानाम्‌ १ ai ae afe १ (उपैत्य वसनवतः? | वसनवतः सह गन्तुः कस्यचित्‌ , वस्वदशानां ग्रन्यौन्‌ ania fai wat? sta. एवं वा,--श्रतिभयेऽध्वनि वस्तदशानां aaa ayia’ 1 भ्रथा- Zima: | न केवलमावबमन एव । किं afe १ उपैत्य वसनवतः' । चशब्टोऽत्र FAA द्रष्टव्यः | वसनवतः,-- इति च इदितोयाबडवच- नान्तं पदम्‌ । तदयमधः | वसन वतञ्चैकसा्थगन्तन्‌ सदहायानुपेत्व तेषामपि वस्वदशानां ग्रोन. ants ne tee ॥ खाहाकारान्ताभिः॥ १०॥ प्रक्तताभिक्छमििः। अहोमकल्त्‌ aa: स्नाददाकारविलोपं मा प्रशाङ्गेत्‌ ——sfa खादाकारान्ताभिः-- इत्याह ॥०॥ १० wet fa gatfaa_aafa aa फलं भवति ? उच्यते,-- सद्टायानाञ्च खस्त्ययनम्‌ ॥ ११ ॥ सहायानां Waa: सद गन्तु, चशब्दादामनश्च, afa मङ्गलं तस्यायनं प्रा्तिः,-भयनिहस्तिरित्येतत्‌। तस्या एवाभिप्रे तत्वेन मङ्गलरूपत्वात्‌ । भवति,- इति सूत्रशेषः। अभिप्रेताथंसिदिर्वा सखस्तिशब्दे नोच्यते तस्यायनं प्रापकभेतत्‌ कन्म,--दइत्ययमघं- स्तदानों aunty: | लदिदमुपरिष्टादैक्तं वेदितव्यम्‌ । wrerfa- TARAS ॥ ° ॥ ११॥ ° ॥ [४ प्र,६ ख. ] रुह्यसू चम्‌ | ६९७ आचितसहसरकामोऽचतसक्ता ह तिसडसं जुहहु- यात्‌ ॥ १२॥ भाचितशतकामः,इत्येतद्याख्यानेनेव , अाचितसदखकामः,- दूत्येतदपि व्याख्यातम्‌ । अक्ततेयं वै निष्पन्नाः सक्तवोऽच्ततसक्तवः, तैषामाहतिसखहसर' च्िप्रदोमन्यायेन Wea ,— अन्नं at एक- च्छन्दस्यम्‌- इत्येतामिक्छम्मि;ः। कुतः १ एलासामेवप्रक्रतल्वात्‌ । Hea ASNT | qa किञथ्चिदक्व्यमस्ि आहतिसदस्र हो तव्यसुपदिश्यते, ऋचश्च aa fra: करणतयोचन्ते, तत्‌ कथमयं होमः स्यारिति तावत्‌ सन्दिद्यते। fa तिरणाख्चामनुरोघधात्‌ ओआहतिसरखस्य तिरभ्यासः ade, आदोखित्‌ तिभिरेव जरम्भिरेकेका आड तिहतव्या, उताहो अइतिसहखं तिधा विभज्य ऋक्‌ रयेण होतव्यम्‌ १ इति i तत्र न तावदाखः Ua | कुतः १ गुणानु- Yaa प्रघानाभ्यासस्यायुक्गलात्‌। आदहतिसदस्रमिति संख्यावच- नाच्च । नापि falar) कस्मात्‌ १ wane एवच होम निव्वीदसामधष्योत्‌ | तथात्वे खल्वन्त्याया एव ऋचः व्यवायाभावेन्‌ करणशत्वापच्या WT: ऋचो; करणत्वाभावप्रसङ्वाच 1 तस्मात्‌ , पारिशेष्यात्‌ ठतोषः पत्तो ज्यायान्‌ । तस्मात्‌, भदतिसदहख तिधा विभज्य प्रथमया ऋचा तस्य प्रथमं भागम्‌, दितौयया ऋचा fama भागम्‌ , ठतौयया च ऋचा ठतोयं भागं जुडइयात्‌ — इति) oa, एवमपि अन्त्या एका आदति; शिष्यते, कतमया ४३ Rar मो भली [ 8 घ्र. ४५. पनः ऋचा असौ होतव्या ? भरादयया,- दति त्रूमः। कस्मात्‌ ? मालान्यायेन पुनरपि तस्या एव उपस्ितत्वात्‌ | तधा TAA । "सक्ता इतिसडसखञ्च yaaa कौत्ति तम्‌ । तिधाऽम्यासेन तत्‌ कुथादाद्यमन्ताऽऽइतिमवेत्‌” | ्ति॥ ० ॥ १२॥ ० ॥ पशुकामो वत्घमिथुनयोः पुरोषद्तिसडसं जुहु- | यात्‌ ॥ १३ ॥ पशून्‌ कामयते ,-इति पशुकामः स Gea छहत्‌पश्कामः इत्यवगच्छामः | कुतः १ YFRIDAA: इत्बुत्तरत Baa | वत्सश्च वत्सा च वन्छमिथनसुच्यते। कथं sad? faqs शब्दस्य इन्दवा चित्वात्‌। तयोः वत्छमिधुनयोः , gtr शताम्‌ भादुतयः-पुरौषाइतयः, तेषां aes जुइयात्‌ । wa वा एकच्छन्दस्यम्‌--इत्येवमादिभिक्मिमिः । कुतः १ एतासामेव WHAT | मन््रान्तरानुपद्‌शाच्) इदमिदानीं षन्दिद्यते । fa यदेव यदैव धुरोषं सम्पद्यते, तदैव ज्ुयात्‌ | उत पव्येव सव्य ytd day एकस्मिन्नेव पूव्वाह्नं श्राइुतिसदखं जुष्धयाद्‌ १--इति । एकस्िन्नेव Gale, — ॥ एवमह यिढठषुपतिष्ठमानेषु खल्वयम हणौयः,-- इद्महमिमां vai विराज्मन्नादयायाधितिष्ठामीति प्रतितिषटटमानो जपेत्‌.॥ 2 ॥ nfafasara: अत्ैस्तिखन्‌ , इदमहमिति aa जपेत्‌ । भर्थात्‌ जपानन्तरमासने उपविशेत्‌ ad ज्ञायते? ‘seq ्रासनम्‌, प्रधितिष्टामि,- इति मन्तलिङ्गात्‌ | समस्तमन्ताखानं किमथम्‌ 2 निराकाङ्गत्वाथमहमसुक इति नामादेगो नास्तीति प्रन्नापनार्थम्‌ | समाम्नायप्रन्नापनाथंञ्च॥०॥२॥ ° | कुत प्रतितिष्टमानो जपेत्‌ ? A 6 यचनमह विष्यन्तः खः ॥ ३ ॥ यत्र यस्मिन्‌ प्रदेशे, एनमर्णौयमड यिष्यन्तः--्रदयितुमिच्छम्सः Si भवेयुः गद्या: | बहुवचनं व्याख्यातम्‌ 1 aa प्रदेये ufafas- मानो जपेत्‌ non ener [8 प्र, १० ख. ] TILA | ३४५ यदा बाऽहवेयुः ॥ ४ ॥ यदा यस्मिन्‌ काले, अरहयेयुरहणं कत्त मारभेरन्‌ । वदवचनं ger वत्‌। तदा वा प्रतितिष्टमानो जपेत्‌ ,- इति गतेन सवन्धः। न्‌ तु श्रंणकन्तंषु कार्ययान्तरग्यासक्ञेषु प्रत्यु पश नसमनन्तवमेवेति । एवं वा- वाशब्दः तुशब्दार्थः! यदा पुनरेनमहयेयुस्तद। विष्टरादीनि बेदये- दन्‌ ,--इत्यनागतेनाभिघ्ंबन्धो वणनोयः;॥०॥४॥०॥ भरथेदानो महं णविधिविवक्तषयेदमाडइ ,-- विष्टरपायार्ष्वाचमनौ य मध पर्कानि केकशसम्विख्लि्े- दयेरन्‌ ॥ ५॥ विष्टरः ,-- "्रदह्मविष्टरयोश्चापि ae? aqufad | eat vega लम्बकेगशस विष्टरः, afafag भवेद्रद्या ? कतिभिविष्टरः qa: | UMS: HLA तदेन तु fast” | इति भाचायपुतेण wade MaMa: काल्यायनेन तु कच्च neta — ‘agaigfa सुश्याच We दमवटो Aa | दभ॑संख्या न विहिता fagtrercaafa” | fa विष्टरे दभसंख्या fafaar । पदनयोविं कल्यः,--पञ्चाशदर्देवा ४४ age wrfareita [8% १ ख. 1 कुरविं्टरः सयात्‌ , भ्रसंख्यातैर्वा,- इति 1 कथं ज्ञायते १ दयो- रेवा्मदाचाभ्यामनुशिष्टलात्‌ भ्रनन्यगतेवचनात्‌ | सम्भवे WaT शदर्दैरसम्भवे पुनरपरिमितैरपि कुशरविष्टरो भवति,--इति नारा- यणोपाध्यायाः 1 रघुनन्दनस्तु दभसंसख्यावचनमाचायपुत्रस्येव्येतद- जानानः कात्यायनवचनविरोधात्‌ agai शाख्यन्तरौोयभितिवखं याञ्चकार । अन्यदपि दभवटु प्रसङ्गात्‌ Gata व्याख्यातम्‌ । स खल्वयं विष्टरः एको वा स्यात्‌ दौ वा,--इत्यनियमः | कथं waa? दो चेत्‌ः--इति वच्यमाणसूत्रपसख्ालोचनात्‌ | पायम्‌-पादप्रक्षालनाथंसुटकम्‌ | तथाच लाख्यनसु्रम्‌ | “aa- तदादइरन्ति,-- विष्टरं पादप्रक्षालनम्‌ अर््य॑म्‌ ्राचमनोयं मधुपक- मितिः--दइति ! gramwaaq । “अदयिष्न्त आआहरन्ति,-- विष्टरौ पाद्यमष्यंम्‌'?-इत्यादि । “विष्टरः पाद्यमध्य माचमनौयं मघु- ual मौरित्येतेषां fafataa वेदयन्तेः-इति च ख्ह्यान्तरम्‌ । ""पाटदाथंमुदकं पाद्यं केवलं जलमेव तत्‌ | तस्तेजसेन aay शङ्क्नापि निवेदयेत्‌" | efa च स्मयते पुराणेषु | तस्मात्‌ ,--"पाद्यम'- इत्येवमेव प्रयोगो- भटनारायणादयनुमत आदरणौयः | यच्च भवदेवभटेन "पाद्याः"-- ति लिखितम्‌ , यदपि सरलायाम्‌-"पाद्याः?,--इति प्रयोगमभि- धाय, पादयाः--इति श्रपसंबन्धात्‌ स्तीबहइवचनम. ,--इति afa- तम्‌ । तदसङ्गतम । कुतः १? भस्मच्छास्ते पाद्यमिति निदशात्‌ । न खलु वौक्षणविधौ मन्ते च अपः'-- इति दप्नादव्रापि तधा कल्यनायां किञ्चित्‌ प्रमाणमस्ति । तस्माद्यथोक्त एव प्रयोगः । wag -- Psa tog. ] VOT | ३८७ “"दध्यत्ततसुमनस श्रापञ्चेति चतुष्टयम्‌ | अध्य एष प्रदातव्यो we ये अध्याहाः ख्यताः । दध्यत्ततसुमनसो wa सिदा्थका यवाः | पानोयज्चैव दर्भा अष्टाङ्गो WA saa” | इति खटद्नाखंग्रहोक्तलक्षणम्‌ । “स खल्वयमष्य: कांखपात्रेणा द्‌ शोयस्याच्नसौ निनेतव्यः। कस्मात्‌ ! “कांस्ये नैवा हं णौयस्य निनयेदध्य मच्ञलौ'ः | दति वचनात्‌ | आ्राचमनौयम्‌--्राचमनार्थसुदकम्‌ | मघुपकंः,- 'सपिषा मधुना दश्ना भर्चयेदहयन्‌ सदा \ ऋ पिप्रोक्तेन विधिना मधुपकण याज्ञिकः, कंसे त्रितयमासिच कंसेन परिसंतम्‌ | परिञितेषु देयः स्या्मधुपकं इति ध्रुवम्‌” । efa | दधनि पयसि वाऽथवा aaa ay दयान्मधुपकमेतटाहः । दधिमधुसलिलेषु सक्तवः yana fafsaraayg aa: | दूति च ग्टद्यासंग्रहोक्तलत्षणः aed emai खश्ाखापरि- भाषितश्तुविधो मधुपर्को भवति ;—aftdyety, दधनि ay, पयसि मधु, aaa मधु च,-इति। aa प्रथमो दितीयश्च ayaa: कंसः कंसपरिदठतश्च भवति! चिषटयोः पुनज नियमः प्रथमे मधुपक तावत्‌ “ae तितयमाशिच्यः"-- ३४८ मोभिलौके [ ४प्र. १० ख. | इत्यादिना तदमिधानात्‌ ) यथा खल्वभिक्रमणं प्रयाजमातस्येवाङ्गं नानुयाजादौनाम्‌ , तददतापि स्थात्‌ 1 दितोयें मधुपक त्वाह HUAI कात्यायनः! ““साचतं सुमनायुक्तञ्ुदक दधिसयुतम्‌ । ष्यं दथिमधुभ्याच्च मधुपर्को विधौयते, कास्येनेवाडणोयस्य निनयेदष्यमच्लो | कांस्यापिधानं ata मधुपक समर्पयेत्‌?" | इति | तदव प्रधमस्चोकेनाष्य' मधुपकञ्च परिभाष्य दितौयश्चोकेन यथाक्रमः तयोरपंश्प्रकारमाइ। सोऽयं मघुपकशब्दः प्रथमन्नो- alana मधुपक पराख्शति। न aay) कथं aaa? “प्रक्षत- प्रत्ययश्च न्धाय्यः"-इति शास््रतात्‌पय्यविदां सिद्धान्तात्‌ 1 इत- रधा प्रक्ततहानाप्रकतप्रक्रिया प्रसङ्गात्‌) नच तत WATT पश्यामः) रघुनन्दनस्‌ छन्दो गोऽप्येतदजानानः,- "साक्षतं सुमनोयुक्त उदकं दधिमिञितम्‌। अध्य, दधिमधुभ्याश्च मधुपर्को विधोयते" | afa वचनं लिखित्वा, 'दधिमधुमातेण मघुपकाभिधानं gar- सश्चवपरम्‌'--इति परिकल्पय, ततस्ते गोभिलः'--दत्यभिधाय “‘qyqa efuaquaafafed कांस्ये कांस्येन इति पारस्कर agaayq ,-- “पिहितं कांस्यस्थम्‌"--इत्याकुलोक्लत्य लिखित्वा, पूत्पैवचने पातानुपदेभात्‌ कांस्यपाचरं विनाऽपि मधुपकां दौयते ति वपयाञ्चकार। णथगमीषां मधुपकाोणामेकवि्ेषसछान्यता- wan: किमधमेतावान्‌ प्रयासः,- इति न विद्यः। पूव्वेवचने (ea. १५० ख.] पद्यखचम्‌, ३४६. पाज्रानुपटेशादिति यदुक्तं, तदपि तत्‌परवचनानवलानेन । ofa चव | waaal एतेन ayaa च्ह्यान्तरकाराः स्मरन्ति, स तु मन्यते,--छतासमभ्े दधिमधुमातेण मघुपकः ,--इति किमत्र qa.) तथाच चद्यान्तरम्‌ 1 “दधनि marta सपिकौ मधष्वलामे”--दइति। विस्तरतश्चेतत्‌ गद्यासंग्रहभष्ये TAWA: | afaafang कल्पस्ूत्रहत्तौ मधुना पको दधि पयः Aas ar मधघुपकः-- इति ददितौयादिप्रकार्रयमेवोक्तवन्तः। Saquaif- दशधमधुयुक्तम्‌?--इति ज्रुवाणो भहनारायणो fede मघुपक- मात्रमेवादगिंतवान्‌ | सूत्रयेषमिदानीं वण्यामडह । तानेतान्‌ विष्टरादोन्‌ मघुपकाो- न्तान्‌ द्रव्यविशेषान्‌ एकं कशः waa तिस्िरुचाव्य, वेदयेरन्‌ -निबेदयेरन. ,--दइत्यल्यत्वादहयितुः we प्रथमं सूत्रितम्‌ । वे दयेरन -न्नापयेयुः--इति केचित्‌ । निवेदनच्च दच्हस्तेनादाय HAA | कतं रङ्गस्योपदेशाभावे तस्यैव करस्य कम्दपारगत्वात्‌ | तथा aay | “qatafemd यत्र HUF न चोच्यते । दक्तिणस्तते विज्ञेय; कश्णां पारगः करः” । दलि | तस्पात्‌ ,--विष्टरनिवेदने उत्तानदस्ताभ्याम्‌--इ्त्यसङ्ता कल्पना भवदटेवभद्रस्य । सुखाववबोधायं प्रयोगः प्रदश्यते। विष्टरो- विष्टरे विष्टरः, पाद्यं पाद्यं पाद्यम्‌ , अध्यमश्यमध्यम्‌ , अ्राचमनोयः म(चमनोयमाचमनीयम्‌, मधुपक मधुपर्क मघुपकः प्रतिच्टद्य- ताम्‌- पति asad ate समापयेत्‌ । कुतः ! तथा प्रसिद्धेः । ३५० गोभिलौयं [eu te खः] Raa । विष्टरदयपक्ते दिवचनान्तेन प्रयोगः,-इति भहृनाराय- सोपाध्यायाः | पृथङ्‌ निवेदनम्‌ ,-इति भवदेवभट्ः ॥०॥ ५ wo श्रयेदानौमरंणौयकगमविधिर्वक्तव्यः। स खल्लहयित्रा ew विष्ट रादिकं--विष्टरं प्रतिण्ह्वामि,- इत्यादिना wets । कथं gaa? योग्यत्वात्‌ । प्रसिद्धेश्च । भष्यमश्ुपकयोसु विशेषं वच्यामः। स ख॒ल्वयमदं णीयः fact wetat—— या ओषधौरिल्यदज्चं विष्टरमास्तोय्याष्युपविरेत्‌ tt le ॥ या श्रोषधीः.--ष्त्यनया ऋचा उदचमुत्तराग्रं विष्टरमास्तौयय, विष्टरम्‌ अधि लच््मोक्षत्य ्रासनस्योपरि safatq क्र आस्तोय्य ? चासने कथं ज्ञायते १ “तामद्यमसिन्रासनेःः--इति मन्ति गत्‌ | स खल्वयं मन्व: विष्टरस्यासनास्तरणे विनियुक्तः | कुतः ? उपवेशनस्य gana सिदत्वात्‌ , इति व्याख्यातारः ॥०॥ € ॥०॥ at चेत्‌ पृथग्गभ्याम्‌ ॥ ७ ॥ चेत्‌ यदि, दौ विष्टरौ aefaar दत्तौ स्याताम्‌, तदा थक्‌-- नाना, कऋम्भ्याम्‌--या ब्रोषधो रित्येलाभ्यामित्यथः । भरास्तोय्याध्य- ufata ,--दत्यनुवत्तते | Ried मन्तव्राह्मणादवगन्तव्यम्‌ | अरत, waa—efa करणात्‌ निवेदनं युगपदवगम्यते। चेत्‌ ,-दइति करणाच्च नातौव इयोरावश्यकत्वम्‌ ,--इति॥०॥७॥ ° ॥ { शप्र. १०ख. | गद्य चम्‌ | ३५१ किं दितीयमपि विष्टरमविश्ेषेणासन carta उयपय्युपविथेत्‌ ? न । किन्तह्कि १-- पाट्योरन्यम ॥८॥ अन्यमपरम्‌-दितोयं विष्टरम्‌, या ओषधोरितिमन्तेण पादयो- रधस्ताटाम्तीर््यध्यपविशेदित्यथेः। पादयोरध ard उपरि पादो qUl कुर्य्यात्‌ ,-इति भट्मा्यसरलते॥ ०॥८॥०॥ यतोदटेवोरिलयपः प्र्तेत॥<॥ यतो देवीः,--इत्यनेन AU, अपः,--पादप्र्तषालनायमुदकम्‌- पादययमिन्येतत्‌ | Aaa अदणौयः ॥०॥९॥ ०°॥ तेनोदकेन खल्वयमदहगौयः,- सव्यं पाद्‌ मवनेनिज इति सव्य पाद प्र्तालयेत्‌ , द्जिणं पादमवनेनिज इति efad पादं प्र्षालयेत्‌ Neen सव्यं पादम्‌ .--इति मन्वेण सव्यं वामं, पादं प्र्तालयेत्‌ । Naa gata व्याख्यातः । प्र्लालयेत्‌ ,--इति क्रियाभ्यासः ; निद्‌म्‌- क्रमेण पादयोः प्र्तालनाधं; | अन्यथा उदकस॑खतानुरोधात्‌ दिशं NaS ततः सन्यस्य aM स्यात्‌ । तद्वानिष्टम्‌ । पठन्ति च) ३५२ गो भिलौय [४१.१० खं. | “पादं waraafem दक्षिणं प्रथमं सदा| WEY वामं प्रथमं सामबेदी तथा बधः" | afa | सामगः क्षालयेत्‌ सव्यमादावन्यसु efarn” | afa चैवमादि॥०॥१०॥ °॥ र्व्वमन्यमपरमन्यमिल्युभौ शेषेण ॥ ११॥ qaaafafa मन्तेण उभौ wel शेषेणवशिष्टेनोदकेन war- aaq—uewa: | सत्रिकर्षातिश्यादस्तिणस्मैव पादस्य wads स्यात्‌ - इति तच्िरासार्थम--उभौ,- इत्याह । ae) We मन्यभिव्युमौो शेषेण, दति awa, पूव्वैमन्धमपरमन्धमित्यमौ शेषेण, दति शुरुकरणं क्िमधेम्‌ ? wafatoraa_,—sfa qa) कथं नाम? रएकंकपाद्प्रत्तालने यस्य ged प्रक्षालन यस्य च पञ्चात्‌, उभयपादप्रक्ञालनपक्ेऽपि ada ya तस्यैवं च पश्चात्‌ प्र्तालनम --इति । तदेतत्‌ क्रम विशेषसूचनाय gat- परत्वानुकौत्तनमिति बोदव्यम्‌ । मन्ते च पूव्वेशब्दोऽग्रिमवाचौ पपरशब्द्‌ः पञ्च दचनः | तथाच अग्िमप्रत्तालितमन्यं सव्यं पश्ात्‌ प्र्तालितमन्यं दक्तिष््चोभो पादाववाननिज gada क्रमेण प्रत्तालया्भि,--इति मन्तलिङ्गादपि स एव क्रमोऽवगम्यते। अ्रत- व उद्रक्सस्यतानुरोधादिह प्रथमं दस्तिशं प्र्षाल्य ततः सव्यं प्रचालयेदित्ययमपि पत्तो मन्तलिङ्गविरोधादेवोपेक्षणीयः | मन्त- लिज्ञस्चनायमेव पूव्यैमन्यमपरमन्यम्‌'- इति मन्तप्रतीकस्यो- पादानम्‌ Pot ee tot [8 ¥.%°@.] गद्यम्‌ ३३५ - ©, अन्रख राष्टिरसौ्यष्यं प्रतिरल्ञोयान्‌ ॥ १९॥ अन्तस्य राद्िरसि.--इत्यनेन मन्वे अध्यं यथोक्तलक्षणं प्रतिग््ह्मी- यात्‌ Aaa Belaq wet: | wa प्रतिग्टह्वामि,-इत्यष्यः प्रतिग्टह्योयादित्यसङ्गतेषा कल्यना भवदटेवभस्दय | ‘Afazgtata’ - इत्यस्य waa zeta शिरसि दद्याद्‌ -दति रघुनन्दन व्याख्यानेऽपि प्रमाणं न पश्यामः । मन्वानुपदेगत्‌ व्याद्तिभिरेव शिरस्यष्य' दव्यात्‌ --इतितुस्यात्‌॥०॥१२॥०॥ यभोऽसौलयाचमनोयमाचामेत्‌ ॥ १३५ यशोसि ,-इति मन्तेणाचमनोयमाचमनाथसुदकम्‌ , waaay सम्यक्‌ WAIT ,-भडशौयः | भाचामेत्‌ ,-इति करणात्‌ ,- aitaaqea सत्तयेत्‌, अथ यथोक्तेन विधिना इन्द्रियाख्छपस्पगेत्‌, -- इत्यवगच्छामः । (तच VR भक्तयित्वा दिस्तुष्णां भच- येत्‌ः- इति भटभाष्यम्‌ He HER HON ANA यभोसौति मधप प्रतिर्ह्णीयात्‌ ॥ १8४॥ यशसो यशोसि.- इत्यनेन मन्तेण मधुपकमहंणौयः प्रतिग्टद्नौ- यात्‌ । अपरे पुनरेतदविदांसो भाषन्ते,-मधघुपकं प्रतिग्णहामौति ayaa प्रतिग्डह्वीयात्‌ —sfa ॥०॥ १४॥ °॥ तस्य खल्व स मधुपकस्य — ४५ ३४४ . wmfadter [sa.x%a. | ama भक्तोसि महसो भक्तोसि thiafa रियं मयि धेहोति fa: पिबेत्‌ ॥ १५॥ यशसो. watfa,—saanifear मन्चेण, तिः- वारत्रयं fua- ददंणीयः। WE | VARMA किमर्थम्‌ १ उच्यते। मन्ते wameg fa: पाठत्‌ fa: पानविघानाच मक्तगनब्दान्तरेवं मन्वा- aad: पानं स्यात्‌ vata कदाचिदाशड्धगा स्यात्‌ कस्यचिन्मन्द- मतेः । ` अतस्तन्निरासाथं मन्तान्तेन पानप्रतिपादनाधम्‌ , समा- म्नायप्रन्नापनाथच्च. समस्तमन्ताम्नानम्‌ 1 तस्मात्‌, Aaa मन्ान्तेनैव पानम्‌ । येषःन्तु धियो भक्ोसि- इति मन्तपाठः, तेषां मन्वावयवेरेव पानं स्यात्‌ । तथा च छन्दोगण्ण्द्यान्तरम्‌ । "मधुपक fa: पिबेद्‌ यशसो महसः faa इति, तृष्णं waa” इति । तदतः, मन्वप्रतोको पादानात्‌ प्रतौकैरेव पानमवमम्यते | धौमचतोसि'- इति खल्स्मच्छाखायां मन्तपाठः | ६इदमिदानौमन्र सन्दिद्यते। fai प्रतिपानं मन्ताहस्िः, उत सक्ल्मन्तेण पानत्रयम्‌ !-इति | सक्षन्मन्तप्रयोगः,- दति केचित्‌ | कुतः ९ “Vasa raw सकछलन्मन्तवाचनं क्षत्वा,””-इति वच- नात्‌ । तदमङ्गतम्‌ । कस्मात्‌ १ ate: gate: waa भवेति । नं हि यदेवादिनः पिबति, परस्तादपि तदेव पिबति, इत्यप्रमत्तः शक्रोति वदितुम्‌ । तस्मादस्यन्र द्रग्यमेदः। sata quifafa करणाच्चातर प्रतिपानं मन्ताहस्तिमवगच्छामः । श्राह । मध्ये तहि आचमनं प्राप्रोति १९ अन्ययोच्छि्टः*.कथं feta वतोयच्च पानं करिष्यति, aad ar afsafa ठते, उत्तरत [8 प. to @.] सश्यख चम्‌ | २५५ भाचान्तोदकाय,-दति करणादटिहोच्छिष्टतेव न भवतोल्यवम eta: | तस्मात्‌ , प्राणामिनिदो्रवत. सोमभक्तणवच भरक्षताचमनस्येव मन्त पाठः स्यात्‌ । तथाच WHAT: | “Ayah तथा MA Wy प्राणाडतोषु च । अनुच्छ्टो भवेद्िप्रो यधा वेदविदो विदुः | प्राणाहतिषु सोमेषु मधुपकं तथेवच ! प्रास्यद्ोमेषु way नोच्छिष्टो भवति दिजः"! इति । इटमपरं fet: मधुपकंसख पिवति-चोदना तावदुप- लभ्यते, मन्वे च मत्तशब्दस्ुतिः। aa, fa wad पातव्यम्‌ x भ्राहोखित. दस्तेन भत्तयितन्यम्‌ १- इति । aa केचिदाहुः | मन्तलिद्गगात. प्रसिदेशच इस्तेनं भकच्तयितव्यम्‌ | पििबति-चादना तु भोजनधन्स्य पृव्वापरदहिराचमनादेनिदच्यथरतयाऽप्य॒ पपद्यते, -इति। अपरे ब्रुवन्ति, मन्ताणामविधायकल्वात प्रसिदेखा- नैकान्तिकत्वात. विधिबलोयस्त्वाच्च पातेण पातव्यम्‌ ,-इति। अन्ये तु मन्यन्ते। मघुसंयोगात. द्रवश्चेन्मघुपकः स्यात्‌ , तदा UAT पातव्यम्‌ अध दघ्नः काडिन्धात्‌ पानानुपप(त्तिः, प्रागेव q aaa, तदा हस्तेन भच्तयितव्यम्‌-दइति | तदत्र भगः वन्तो भूमिदेवाः प्रकाणम्‌ ॥ ० ॥ १५॥ ° ॥ quit Saar ॥ १६ ॥ मधुपकस्य पिवेत ॥०॥१६॥०॥ २५६ गो भिक्लैयं fey १० ख] भूय एवाभिपाय AF बराह्णाव TATA ॥ VS Ul भूयः--पुनरपि, एवकारकरणात्‌ ,--तूष्छोमेव, भ्रभिपाय च्राभि- मुख्येन पौत्वा, शेषवशिष्टं ब्राह्मणाय दद्यात.। तच्च पुत्राय fasia ar, न पुनरविशरेषेण यस्मै कस्मैचित्‌ । कथं ज्ञायते ? “उच्छिष्टः कस्यचिन्न पातव्यं नापि दातव्यम्‌'”--दति शास्त्लान्तरे aya उच्छिष्टटानस्य श्रन्योच्छिष्टमत्तणस्य च निषेघ्नात. 1 qaia च्छि्टमोजनन्तु प्रसिद्धमेव । तथा स्मृत्यन्तरम्‌ । “नोच्छिष्ट कस्यचिदृद्याटन्यत्र जायायुत्रशिषेभ्यः--इति। वरश्िडिऽप्याह। ““उच्छिष्टिमगुरोरभोज्यम्‌”--इति। तदभावे पुनरन्राह्मणायापि दयात्‌, तच्च अद्भिःसंप्रोच्य,- इति विशेषः। तथाच द्रया यणचुत्रम्‌ । 'तदभावेऽङ्धिः सम्प्रोच्य।त्राह्मणायः'--इति | aaa यनोऽप्येवमेव सूतयाञ्चकार॥ ० ॥ १७॥ ° ॥ आचान्तोदकाय गीरिति नापितभ्ठि्रुयात्‌ ॥ १८ ॥ भआचान्तोदकाय अरहणौयाय | ताद्य चतुर्थीं, क्रियाग्रहणात्‌ ar | भआचान्तोदकमहंणोयमुहिश्य ,--दति वा वणंनौयम्‌ । नापितो- गौरिति तिवारत्रयं ब्रूयात्‌ । आचान्तोदकय,--इति yeaa sam दीतयति । कथे नाम? यथा खल्वहणोयः णोति, aaa Tay ,-इलि | एवं खल्व (चान्तोटका्थंला कथनस्य aaa aa तु वययन्ति। श्राचान्तोटकाय्र,-दति aaa चतुर्थी) तेन, wed भाचान्तादके gatas’, [ ४१. tea] रष्यमूचम्‌ | ६३५७ —sfa ¦ मधुपककभक्तणे उच्छिष्टता न प्राप्रोति,- इति Garay आचान्तोद्‌काय ,--दत्यादह। तेन, इतः प्व मास्त्येवाचसमनम्‌ ॥ ० ॥ १९ ॥ ° tt नापितेन तिगौँरित्यक्ते खल्बयमडणौयः , तमेव नापितम्‌ ,- मुच्च गां aware fea’ मेऽभिधेहोति तं जद्यमुष्य चोभयोरुत्स॒ज गा मत्त्‌ ठणानि परिवतूद्क- मिति ब्रूयात्‌ ॥ १६ ॥ मुच्च गामिति मन्तं ब्रूयात्‌ | आद | समस्तमन्वा्ानं किमथम्‌ ? समान्नायप्रन्नापनार्थम्‌ | एवमेव AAA पाठायच्च। तेन, मै,-- sary निराकाङ्त्ायं न नामप्रयोगः। तेन, असुष्य,--इन््य- ae एव स्थात्‌ ,- इति कचित्‌ । ते खलुः ‘As fara at fa’ sa, दूति-कारं किमिति a लिखितवन्तः, -इति near: | तस्मात्‌ , “अमुष्य -पदस्थाने तावदरहयितुनीमादेणः कत्तव्यः। कुतः ९ अदट्‌ःपदस्थाने नामादेणस्य प्रसिदत्वात्‌ । समस्तमन्तास्नानं ‘aife’ 'श्रसुष्यः- इति पदयोरन्तरा शब्दा न्त राध्याहा र शङ्का नित्यम्‌ । अन्यथा, मम विष्णुदसस्य च,-- इत्येवं प्रयोगः स्यात्‌ । तचा- युक्तम्‌ । भेऽभिधेहोति मे--शब्देन तदथसिदेः'"-- इति के चत्‌ । तेषामपि तदुक्तयचैव युका अ्रध्याहारशह्धाया BUM: समस्त aad किमर्थमिति a fat 1 मेऽभिधेहोति,-- इत्यत इतिकरणं किमर्थम्‌ ? परस्तान्मन्तपदस्य रूपान्तरतवप्रज्नापना- dq प्रामितिशन्द्रचेपात्‌ यथ।पठितानामेव मन्त पदानां प्रयो. ३५ मोभिलीःयं [saw] Tey | तेन, “असुष्व'-परस्थाने ames: स्यात्‌ । afe (तम्‌ --इ्न्यात्रापि स्यात्‌ १ नैष ae: इतिकरणात्‌ प्राक्तनेन (दित म्तम्‌'--इति पटेन तस्य सम्बन्धात्‌ । तख्मादियभेवावधारणा ---समस्तमन्वाजान समामनायप्रन्ना- पनार्थ॑म्‌ । मध्ये इतिकारकरणं ततः प्राक्तनस्य मन्वभागस्य यधा- AAS, पराचीनस्य AAW पदस्य स्थाने नामादेशस्च- TH) अन्यस्य पराचोनत्वेऽपि न नामादटेशः, प्रमाणाभावात्‌ | नाप्यध्याहारः, समस्तमन्त्राम्ानात्‌ः-इति। तथा च छन्दोम wera | “ayifenaqaada qa mfaaqa चेत्य हंयितु्नीम qarq’— ध) ॥ ,\) ) wal ४१ be! book that is moe ह) 5 = > द ९ Department of Archaeology