NEE १८८ OE SL द ~ ~ ~ A 8

BIBLIOTHECA INDICA;

Cotzecrion Or Orrentat Works" PUBLISHED BY THE ४ ;

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL

NEW SERIES, No 1204,

Oy R-WILLIAMJONES}

WHATS: |

( छन्दोगपरिशिष्टापरनामभरेयः । )

~ WD + ५ KARMAPRADIPA OR CHAN DOGA-PARISISPA WITH THE COMMENTARY CALLED PARISIBTA PRAK ASA OF ‘ MAHA WAHOPADHYAYA N ARAVANOPADHYAYA

BDIThD BY MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKAT ANKARA TOGE THER ERS 6 COMMENTARY BY HIMSELF CALLED PRABHA .

rascicunns 1

[प्प (न

PRINTED BY UPENDRANATITA CHAKRAVARTE AT THE SANSKRIT OREBS,

ND PUBLISHED BY 111४. ASIATIC SOCIETY OF BENGAL, 57, PARK STREET,

1909. ध ex क ।

वाका VEL AY DE DY POD DW BY DL PY IDDY PBS

Se ERE BEE PLISESZEDS ROPRBSSS 0S PL PSPS Drips PSS

iS zt क HAA: | प्रघमरप्रपाटङ प्रधमः वग्डः |

नमः सामव्रदाय)।

BAM INA नमः: |

परि शिदप्रकाग्रस्यानुक्रर्मोणका।

यस्माज्ञा जयति चुतिम्मृतिमयी यत्माटपा्ोमयो- घश्च: कंखिदपास्यते सुक्लतिभिगङ्गत्यभिस्यां गतः ।

सं ज्योति्मयमन्तसद्उतमग्छततं पुरस्कवते

मन्तः, पातु जगचतुर्मुगवगिरामधरः म टेव हरिः ॥ १॥ दृद जगति बरन्दितिपादरा; सदा ate: पवित्रजन्मानः। वसुधासुघामुजः कनि नाभूवन्‌ कान्तिविन्नीयाः ॥ र ५ चतिमरति तपामन्वय मामपोध्रो

समजनि परनोपनज्छन्दमां Seat: 1

अनभतम fe विप्राच्छामनं तानवाटीं

afes भजति पूजामुत्तरा येन गदा ॥३॥ तम्बाचतुधस्वग्ं प्पिशराचस्वग्डं तश्राच at ऊनाजा ।

" दिजवणद्िकमपर निःखतमनष्ठष्गनस्थानम्‌ ॥ ४॥

* बाप Sal, दरद ख पुस्तक UIT: |

रे क्प्रदोपः।

Dl- tz AW भूवलयपावनहेतुरेकः ॥ खत विधौ सततनिरलघोप्रसारः। प्राक्‌ पूजितो विबुधसंसदि waar नामानुरूपचरितः परितोषसूनुः ॥ “ ॥ तस्मादजायत सदायतनं गुणानां भद्रश्वरो निखिनकोविदबन्द नौघर; | मध्ये सतां स्थितिमतां प्रघमाभिघयः मेवाभिषिन््ृदयः पदयो्मुरारेः ॥ ६ ५ तस्माद्रदाधर इति दिजचक्रवर्ती गाजप्रतिग्रहपराद्युखमानसऽमूत्‌ | पुखयानि कैवनमहनिशमज्जयन्‌ यः "श्रान्तथिराय समयङ्गमयाम्बभूव ॥ ७ ॥ तस््ाहूपितमाच्धिभूमिवनयः गिष्योपगिष्यत्रजे- विदन्मौलिरभ्रूदुमापतिरिति प्राभाकरग्रामणौः। च्यापानाज्जयपानतः स ददि महायादं प्रभूतं AST दानञ्चाथिगगणागनाटहृदयः प्रतयग्रहोत्पुखवान्‌ ॥ र तस्यानुजः 4" सुक्लतवानय छतमवस्बदल्तिणो वहुधा | उदियाय गोननामा गुरुरिव तन्व पुराणज्ञः ॥ € ॥ प्रश्वदिश्वजनौोन £ निमलगुणि भूनोकवाचस्पतो प्र्कत्वोत्तिसरित्रवाहनिबह्प्र्लालितागासुखे |

+ aging, इतिक पुस्तके पाटः। ¦ विप्रजनीन, दरति ख पुस्तकं पाठः) ¡ तस्यात्मजः, दरति ख FRA UTIs: |

प्र, १्ख. | कमरप्रदोपः। 2

यस्मिन्‌ कष्णपदेकनलोनष्टदये घमाधिकारास्पदं

faare दिजमन्दिराख्धिवमन्‌ निधूतदोषाः faa: ween जातस्ततः स्मृतिपुरागविटामुपास्य--

विद्यः प्रभाकरमतस्यितिनगकौत्तिः |

aa: सतां सदसि सित्रजनेषु च यो-

नारायणः सततक्लष्णपरायणात्मा ॥ ११ ॥ ह.न्नग्प्रिशिष्टस्य मवार्यानो करे तवे |

परिभगिष्टप्रकाग्राख्यय्क्रे तमप x Maat ॥

प्रभाया अनुक्रमगिका। यम्मात्‌ Wad यतः मव्वं यस्मिन्‌ सव्वं प्रनोयते। यच्च मव्वगतं Wa तन्मह: ममुपास्मर ॥., प्रत्युदव्युविष्वस्तये ट्‌ र्डिराजमहं भज | विश्वेणमव्रपूणणञ्च वन्द्‌ बोधविहडइय ॥ मपि गोभिनाचाय्यं काल्यायनखपिं तथा । परिगिष्टप्रतार प्रणमामि प्रयत्नतः ॥ पि्ोगृरूणामद्ो् प्रणमामि मुदम्‌: । यत्कृ पालेगमातरेण मम वोधघनवोदयः ॥ कन्दागपरिगिष्टस्य काव्यायनलतरियम्‌ |

न bf = cr = व्याख्या कम्मप्रदोपस्य waren क्रियत मवा॥

५

नन्व. दलि क पस्तकं पद्‌ ।

8 HAUS: | [ ew. ६्ख. |

अधाऽतो गोभिलोक्तानामन्येषाञ्चैव HAUT | अम्पष्टानां विधिं सम्यग्टगयिष्ये प्रदौ पवत्‌ ॥ १ ॥

परिशिष्टप्रकाशः।

Wa वेटाध्ययनान्तरं ग्टहस्थायमप्रवेशोन्मुखस्य माणवकस्य माभिनलोक्तानामाघानादिष्टद्यकश्चग्णमन्येषाच्च मन्वायुक्तकणाः मस्पष्टानाम्‌ | †

“आसीन Ae! wat वा नियमो यत azn.” । saat सम्धगनुष्ठानं दगविष्य। प्रदौपवत्‌। यथा प्रदोपो- ऽस्थष्टानि द्रव्याणि स्पष्रौकराति तथाऽहमपि अ्रस्षटस्पष्टौ करणात्‌ प्ररोपतुल्य इति ग्रन्थकारस्य प्रदोपतुन्यता, ग्रन्थस्य वा। अतः शब्दो हत्वं | यस्म्रादस्यष्टानि गाभिनाद्युक्तकन्माणि, तस्माद्‌ - व्यक्तौ करोमि । अन्यथा विगुणग्हस्थ कन्प्ानुष्ठानात्‌; माणवकः प्रत्यवायो भवत्‌ |

wares मङ्गलार्थोऽपि । तथाचोक्तम्‌ |

“अॐकारथाघणशब्दय हावेतौ ब्रह्मणः पुरा।

awe भित्वा fafaatat तन aig fant

प्रभा) इह खलु तत्रभवान्‌ कात्यायनः हन्दोगकत्तव्यानां wa. शां TUBA स्ष्टोकरणाश्रं रुन्दोगपरिशि्टापरनामधयं कमेप्ररोपाख्यसिमं ग्रन्यं रचयाञ्चकार। तस्ययमन्पग्रन्था afa-

+ भम्द्मालुशातात्‌.- दत ख पुखकी पाठ. |

| शप्र. ee, | क्धप्रदोपः। ५

रारभ्यते। व्याचिख्यासितस्य क््मप्रटोपस्यायमादिमः श्लोकः mara इत्यादिः ।

तत्राघशब्द्‌ आर्बयग्रन्यस्यादौ प्रयुज्यते | Zar च मङ्गलप्रयो- जनोभवति | अ्रानन्तरययीर्थो वा । वैदाध्ययनान्तरमिति तत्रार्थः । अतःशब्दा हत्थे; । यस्मात्‌ गोाभिनोक्तानि कानिचित्‌ we- कर््माख्यस्यष्टानि, क च सर्व्वाणि छन्दोगकत्तव्यागि aaa गोभिकलेनोक्तानि, अत एतस्मात्‌ कारणात्‌ । वेदाष्ययना- नन्तरं णुड्स्थायमं प्रविविक्ञुणा कन्दो गन्रह्मचारिणा ्टद्यकरम््रीदि- परिजनानां गह्यादिकमध्येतच्यम्‌ । तत्र चास्पष्टानामन्येषाच् कैन्दोगकर्तव्टानां aan विधौ सम्यगप्रदर्भिते amt मम्यक्‌ परिज्ञानाभारेन कममणां FT, ayaa: स्यात्‌ । तस्मात्‌ गाभिनोक्तानामन्येषाञ्च गोभिनौयकन्तव्यानामस्यष्टानां विधिं प्रदौ पवत्‌ सम्यग्‌ दगयिष्ये । यथा wat अस्ष्टानि वस्तनि wala: सम्यग दशयति, तददित्वयः।

aa च गोभिनाक्तानां कममणां छन्द्‌ागकत्तव्यत्वस्याविवादात्‌ अन्यान्यपि कञ्माणि छन्दोगकत्तव्यान्यवति विज्ञायत |

. “प्रसिद्धस्य सान्निध्ये योऽप्रमिडाथ उच्यत |

स सत्रिघानमामय्यात्तज्नात)योऽवगम्यत'' ॥ sfa न्यायात्‌ । afaarg: 1,

“saat विप्रयोग areaa विरोधिना।

श्रध; प्रकरणं fay nee afafu: |

कश्प्रटोपः। | em. १. |

त + ©$ wey विहतं काय्यं तन्तुबयमधोहतम्‌ | विहतं चोपवीतं स्यात्तस्मै को ग्रिरिष्यते ॥ 2 ॥

“मामष्यमोवितौ देशः कानो व्यक्तिः सखरादयः। णब्दायस्यानवच्छदटे विगरषम्मतिरतवः" ॥ इति। ब्र्येढमम्प्रदायप्रसिदि्तमर्थमुपोद्रलयति। अध्यता- रोहि ग्रन्थमिमं छन्दागपरिगि्टमिन्याचत्तते | निबन्धारयेवम्‌ | यश्चा खल्वग्राप्राये fafad दृष्टा भवेटयममग्रा इति मतिः, तश्रा “~ - is] [र र fa) io, waasfa छन्दागकत्तव्यप्राये पटितं कन्दोगकत्तव्यमेतदिलि धोर्टेति। उटेलि चत्‌, न युज्यत विना कारणमुत्सष्टम्‌ | aaa न्यायः। “प्राय वचनाच्च" इति। तस्मात्‌ कन्दाग- 0 [भ - f ae 5 कत्तव्यकश्मप्रवाहमध्व afafyzaq aaiufes, तदपि कन्दोगकत्तव्यमिष्यवधाय्त। ama wafaq परम्म कम्मप्रवाहे छन्दागकत्तव्ये मति amaufed किञ्चित्‌ war कम्प्रादवाद्जरतोगरन्यायेन कन्टागानां न भविष्यति भविष्यति तु कृन्दागनरपार्मिति कुनाऽयममदावगण्र इति a weafy

गच्छाभि॥ 2 il

परिग्ि्टप्रकागः। यन्नोपवौ तिना आआचान्तोटकन कछत्यमिति गोभिननोक्ता, पुन यक्नापवोतं कुरुते सूत्रं वस्वं वा अरपि"वा कुशरज्जुमवेत्युक्रम्‌ । maa anual सत्रमित्यनावन्मात्रमुक्तम्‌ । गुणर्त्रिमराद्यभि-

घानन तदव व्यक्त)ोकगाति।

| शप्र, १. | RUST: | 9

वामावरत्तवनितसूत्रत्रयं विगुणोढत्य टत्तिणावन्तेवनितं RIAA । एवं नव तन्तवः | तटेव विमरमुपवोतं स्यात्‌ । तस्य च विमरस्यंको afadfafafead | तच सं कार्पामं ata च ब्राह्मणस्य |

ama मनुः, — "कार्पाममुप्रव।तं aifeneigad faaq i WIAA TM व्यस्थाविकसूत्रकम्‌ ॥ जाघायनः, -

“gist सौतं fafeaad यक्नोपवोतमानाप्नःः | aii कमि Sis aavazaatfensa मातरे कापासम्‌ । fafaad नवगुणं fantinafaaa: 1 “aaa faaa:” इति aa: |

यच्च टेवनवचनम्‌ | “HOTA ANAT AAS द्वम्‌ | मदा मग्भवता धा्यमुपवानं faarfata:” a दति। amagaiama उत्तरात्तरविधायकम्‌ । तथा. “यनज्नापवोतं gata atin नवतन्तवः। una afar लन्तुिगुणम्तिगुणाऽयवा" ॥ दिगुण इति विसगामम्भरय दिमरमित्यद्रः। यच्च पर्ठौनमिवचनम्‌ ॥ " “कापाममुपवाते पट्‌तन्तु faad ब्राद्धणम्य. Aa गाजन्यस्य,

अविकं वेश्यस्य" । तदपि नवतन्त्मम्भव्र तन्तुपट्‌क विधत्त।

c कम्धप्रदोपः। [ श्र. em. |

तरितं लिमरमित्यथः । अथवा नवगुणं विसरदयेन षट्तन्तुक- मिव्यघः। did अ्रतमौभवम्‌ | एतन, “उपवौोतमयुग्मसरं विषमतन्तुकम्‌” इति गह्यपरिगिि्टोक्तमपि स्पष्टोक्षतम्‌ । एतच्च सूत्रमगोपवोतधारणं aaa तथाच निगमपरिशिष्टम्‌ | ^“वाममा यन्नोपवोतानि कुर्य्यात्‌ तदभावे faaat सूत्रेण कुणमुच्रबानगररज्जुभिर्वा'। वानोऽत्र गोकऋनो देवनलवचनात्‌ | अतच कुशणरगोवानादिषु गुणत्रिमरादिनियमो नास्ति। aa एव तत्रियमोपदेणात्‌ । श्रवघातादयम्त्‌ त्रोदिध्मलात्‌ aay कारियवष्वपि कन्नव्याः। wa तु गुणत्िमिरादिकं यज्ञाप- वोतान्तगतं न तु agai पुगोडाणादिकं तु न यागपदा्धं- निविष्टं किंतु द्रव्यमात्रम्‌। अन्यथा प्रघानस्यातिटेगाभावात्‌ श्रनतिटेणापत्तः । , अन्य त्वाहः,--यज्नोपवौतानोत्यत्तरौये मणं तइर्यविन्यामप्रायथमिति॥२॥

प्रभा।

यन्नोपवोतं कुरूते aa वस्त्र वा अपिवा कुशरज्मेवति

गोभिनपूत्र सूत्रं यन्नोपवोतं कुरुत इत्यतावन्माश्रमुक्तम्‌ । तदेव

गुणसरादयभिधानन स्पष्टयति । faaggaafafa । तरिगुणं कतवा

Heya काय्यं, तन्तु्य्रमध।त्रतं वित्ततच्च काग्यम्‌| wa गुण-

रयस्य तिगुणोौकरणन नव तन्तवः*मम्बद्यन्त। तथाच गद्या संग्रहः |

"यज्ञोपवालं कुर्वीत सूरण नवतान्तवम्‌" |

0

, शप्र. १. | कर्प्रदोपः।

दति । ऊदई्रतनक्षगमाह मग्रदकारः। “कर्ण दल्तिगेनोड' aaa विगुणोक्तलम्‌ | वलितं मानवः सूत्रं mea Hla स्मृतम्‌" ॥

sfai wea वित्रतं काग्यमिलि पाटःऽप्ययमनवाध;। वामावत्त- चलितं सूत्रत्रयं त्रिगुण क्त्य cfaniadad कामिति परिगि्ट WATT: |

aza व्रिमरमुपवोनं स्यात्‌ । उपवोतमेव यज्नमम्बन्धात्‌ यज्ञापवौलमिव्य्‌ यते । नम्य कोग्रन्यिग्ष्यते छन्दागाचाच्य; । कचित्‌ faa vata ग्रन्थिं कुव्वन्ति। एकंु्िस्त्विनिन aay afazfaar) यजान्यदिगुणितं पट्‌तन्तुकञ्चापवनमुक्तम्‌ । तच्छ न्दागनरपरम्‌ | गाग्वान्तरसरत्रकारत्वात्तपाम्‌। णवं ATT पादानात्‌ तम्य च काप्राम प्रसिदः कापाममुप्रवोतं छन्दोगा नाम । ण्वमाचा्ख्ण Ha am वा इत्यभिधानात्‌ स्रत्राभाव awa विधानावगतः वस्वाभाव Safaaiaafu कृन्टागतरपरं aaa |

अत्र aafq मन्यामपि व्राद्धोनवहन्ताति गुनी alfearer कारिणि य्रवःप्यवघातादयः क्रियन्त, तथापि य्रज्ञापव्रातकाय्थ- कारिणि वम्बाद्ा न वित्रतादिनियमः। वित्रनादगरज्ञाप्रवौन पदा्रान्तनि विषटत्वन यज्ञापव।लधस्मत्वाभावात्‌ अन्यत्र तदप्रमक्तः। पवघ्रानाद्रौनां त्रोडधिपदार््रान्तनिवि्टत्राभावन atfeaaara अरवघानादिविधौा atfeaza त्राद्धिव्रागावान्तगापृज्चमाधनम्य

नन्यमागत्वाच्च यव तदाचरणां FRAT i x ti

=

ge कश्भ्रटौपः। [ em. श्व. |

yearn च नाभ्याञ्च wa यदिन्दते कटिम्‌ | तद्गाव्यमुपवीतं Marae: न चोच्छितम्‌ ॥ २॥

परि ग््टप्रकाशः।

दद्रानीं दे्यमुप्रवोनस्याद। ्रषटवेणनाभ्योडृतं मत्‌ यक्तटिपश्चन्तं म्बत, तदुपवीोनं धारयेन्‌ | नातोऽधिक नम्बमानं नापि ag fad इस्वमितियावत्‌। एतञ्च गोभिनोयानाम्‌ । अन्यषां तु,

“स्तनादृ्ुमघोनभनत्रे कर्तव्यं कथञ्चन" | दरति देवननोक्त प्रमाणमिति । “यज्नोपवोलमानाभः" इति dur यनाक्रव्याव्यतव व्यवस्था। Banya च यनज्ञापवोते wears

तश्राच afin: - - ^स्रानकानां fe नित्यं म्यादन्तवामम्त्रोत्तरम्‌ |

यज्नोपवोत दं यष्टिः मोदकथ HATE” ॥ ३ ॥

प्रभा। उपवोनम्य परिमाणमाद। ged चति। यदृपवौनं ys- वंग नाभ्याञ्चष्टतं सत्‌ कटिं विन्दत ana करटिपय्यन्तं लम्बत द्त्यलत्‌ । तदृपतीतं wed न पृनरनो नम्बं नाप्युच्रितं ga मित्यघ्ः। परिमिाणान्तरमाह गाभिनपुच्ा weds | “म्तनादृद्धमधानाभन कत्तव्य कथञ्चन । म्तनादूङ fad इत्ति अ्रघोनाभम्तपःत्तयः' ॥

* नातिनम्ब. sfa wan GMa पाठ |

jem एव. | कश्रप्रदोपः। ११

सदो पवी तिना भाव्यं मदा वहगिखन च। विगिष्बोव्युपवीतश्च यत्कगोति न तत्क्तम्‌ ॥ ४ ॥

sf) यत्‌ ग्रदुपक्रम्य पठिनं तत्त्तवाङ्गमिलि न्यायात्‌ न चो च््रितिमिति कात्यायनोयो निप्रधम्तदूक्तकन्प carfafafana, न BMA HT) एवं AAT नाभरधःकरणनिधधरम्तदुक्त ua aasfufafana, न कात्यायनाके a इति द्रष्टव्यम्‌| तदनयोः परिमाणयोविकन्पः | कुन: ! दयोग्व स्वणामोक्ततवात्‌ | यच्च, गाभिनपुच्वचनमविदुषा नागायणोपाध्वायन,

° “म्तनादूदमधोनामन ada कथचन ।

दति Zaara परिमाणं गोभिनोयव्यतिरिक्रिषयमिन्युकम्‌।

तद्रनादगणायम्‌ ॥२॥

परिगिष्टप्रकाणः।

कर्म्रङ्त्वं गरन्नापवोतस्य, ` यज्नञाप्रवोलिना अआआचान्ताक्रन wera,” afa सूत्रात्‌ । ` लयाच क्यकानमात्र धारणं नान्येति WA ATATE |

adaataqaa बडचृडन च भवितव्यम्‌ , ण्ठेन फ्रिरवावन्दापरवान धारणया पुरपायनाक्रा। ललयाधारस प्रयताय; । पुरुपाय्तया मदा धारणात्‌ HATA fo aa: fe कम््माद्रता नाम्न्य- amare | विगिस्व इत्यादि । एिग्वापवानग्ड्धिनन यनक क्रतं, न

aman) विगुणल्लन फनामाधकरलादिव्यभिप्राय्रः । कवन

१२ RATS: | | शप्र, १ख, |

qaqa fe दवात्कश्मकानेऽधारनऽपि कश्प्ाविगुणमेव पुरुषम् प्रत्यवायो स्यात्‌ । कर्माङ्गत्वे तु नेवम्‌ । तदा च विगुणक्रतु- aaa यम्मायधित्तं तत्कत्तव्यमिति कम्धाद्गत्वोपदेणप्रयोजनम्‌ | waa दधिवाद्धिगादिवत्‌ क्रतुपुरुपाथतयोभयाथतया BTA AAT उपवौतस्यत्यक्म्‌ । श्रतएव —

“पिबतो मेद्लग्ापि भुच्रताऽनुपवौीतिनः।

प्राणायामं विधावेडं नवकं वियुनं > क्रमात ॥ इत्यन्यत्रापि व्यक्तमुक्तं धारणम्‌ । अतएव धनाजननियमभ्य qaqa तदति ्षमेण कष्याद्यज्नितधनेन क्रतुनिष्यन्तिरविगुरतव परुषम्त्‌ लिवमानिक्रमात्‌ wafadtaa fafa इत्यनन -व ग्रसत्यामपि frat गिखात्रन्धाभाव कम्मवगुखयं नतु मत्या

मेवत्यकम्‌ ॥.४॥

प्रभा | यज्ञापरवोतसम्य कन््राङ्गत्वं "यन्नापव।निनाचान्तादकरन Aaa” sfa गोभिनमूतरेणाक्तम्‌ | org कमकानादन्यत्र लस्य धारणं न प्राप्रोति, तत्राह । मदापवोतिनति। मज्वदा उपवौलनिना मन्दा चहप्रिवन च पुरुपग भगितव्यम्‌ । waa यज्ञापर्वतधारणम्य गिकावन्धनम्य च पृरुपाधरलाक्ता। aaa विपय्यये waar: स्यात्‌ । तत्‌ कि पुरुपाययाः गिष्वावन्धनापव)नधारगमारवज्नी

नोयलया कश्चकानेःप्यनुत्र्तिरिति नयाः कश्माश्रतत्यागद्ाया

1}

am faagd दनि ग पुस्करं पाट. |

| en. ew. | कञ्मप्रटोपः। १२

are. विग्रिस्व दृत्यादि। श्रवइरगशिसखोनुपर्व)तो ख यत्‌ कम्म करोति, तत्‌ क्लं न भवति। विगुणतया मम्यक्‌ फनाजनः ward न तत्‌ कनमिलि निन्दावादः। Gals पुरुषार्लयोक्लयोः शिष्वाचन्यापव्रीनधारणयोरुत्तराइं व्यलिरक निन्टाग्रवादमखन aaiaadiafafa इत्यस्य विगिस्वावन्यन sam: कन्पात । अन्ध्रा GaAs न स्यात | वदग्रितरनव्यत्र बद्ाय्ाः गिग्वाया उपस्यितत्वात्‌ ast faa वा fafa दृति ग्िखा प्राह्टन परार्ग्यत। एतन विगिख इत्यननासत्यामपि गिव्वायां fanaa HMA न तु मल्ामल्नि परिग्ि्टप्रका गर्क्तमभङ्गतम्‌ । aaa कश्याङ्गतया गिग्वाचन्धयनवत्‌ गिकाऽपि विधालव्यलि वा्यमद्याप्रदात। तदत्र पुरुपाश्रयार्व मताः गिस्वावन्धनापवोनधाग्णयाः मंयागणटश्यत्वन्धायन HAIR न तु aaa गरज्नापतरोनं धाश्चमित्युक्तम । म्मालकानान्तु यज्ञा पवानदयं घाश्ममिव्याङ विषः |

"स््रातकानां fe निन्य area त्तरम्‌ |

यन्नापनीत द्रष्टः मादकथय RAMA: ॥ ढति। पुरुयाद्रस्यव यज्ञाप्ोनधारणभ्य Hala विधानान्‌ तत्राप्यतैव गतिः। स्मरन्ति च।

` ग्रज्नापवात इ वार्यन्योनम्मात्तपु HAF |

ठनोगयञ्चात्तरोयाथं aaa afeaa |

एनि॥&६॥

१४ कश्चप्रदोपः। [ शप्र, १ख. |

विः प्राश्यापो दिरुन्प्रज्य मुखमतानुपम्पश्रत्‌ | । 0 . आस्यनासातिक गां छ afaaa fats मकान्‌ ॥५॥

परिश््टप्रकाग्ः|

्रचान्तोदकषन क्यमिति माभि नोक्माचमनमव्यक्तं व्यनक्ति | चारल्नयमपः WHET NAIA! मन्तगप्रकपय कर्मकरगकन्त प्रकर्षात्‌ | तत्र क्मकर्पोऽनुष्णत्वाकनलत्वावृददलहृदयगामिल्वादिः- रूपः । RAMA क्लतपार्णिपादभौचत्वामौोनलप्रान्नुषवलवादि- wa) करणप्रकययथात ब्राह्मतोयत्वादिः। एवमपा भत्तयित्वा स॒र्वं वागदयमू दं नामस्थान मानयेत्‌ । न त्वनामक्र। पुनराचमन ऽनवस्थाप्रसङ़गत्‌ | लग्राच परिग्िष्टम्‌ । “arated: पुनगाचामत्‌ | aa परिधायोष्ठौ dey यत्रानामका" | माज्जनं WEB aaa, लिख्विष्यमागदच वचनात्‌ | एतन “उद्रगम्नरुत्मप्य VA पाणो पादौ चोपविश्य तिराचामेत्‌ fe: परिमरजोत पादावभ्युच्य शिरऽभ्यत्तयेत्‌' इति नौमि ननाक्तम्‌ वारद््माज्जनं मुम्वस्य वारत्रयभक्षणमपां स्फटोर.तम्‌ |

sa च उदगद्मरुलसृघ्यलि कम््ाङ्गाचमनमेव वारत्रयमित्यु- क्म्‌ । ततय “faaqat wa arama”. इति aaa खारचतुष्रयमाचमनमट्टाघ्रकर्स्‌ व्यवस्थितमिति यत्कटिदुक्ष तवविरस्तम । श्राचान्तोद्कन कर्त्यमिनि कम्द्ाङ्गम्येवाचमनम्य genmecag इत्यादिना विवचनात्‌ | ततय fa: प्राशिता यदि

wzaima wafer तदा agafa उदूभिर्क्ता व्यवस्था| मभाव-

| शप्र. श्व, | कश्मप्रदोपः। १५

आग पेत्तयेलि कल्पतरूक्रा व्यवस्था । “इन्द्रियाण्यद्धिः WTA afant नासिक कर्णीविति यद्यन््मांस्यं स्यात्‌ acts: सेत्‌ sam गोभिनन । तदव्यक्तं व्यक्रोकराति। एतानि वच्यमाणानि ममोपरि wna न तु तत्तत्स्थान । ममनत्वात्‌ | ब्रास्यादोनां समासे- नकपटेनोपादान तषां मोपमज्जनस्पृगलिमम्बन्याधं, नाभ्यादोनाज् प्रयकममासेनोापादानंस्पगतिमात्रसम्बन्धाधम्‌ ¦ अयं AAT SAT eam दत्यद्नौनियमोऽपि स एव aie: | तथ्राहि दत्तः -

‘gaaa विधानेन ara: शुचितामियात्‌ |

years पाणौ पादा च fa: पिवदम्ब्‌ gif” ॥ श्रनन वद्यमागन।

‘aaa दिः प्रमृज्यात्ततो मुखम्‌ ।

ava तिद्धभिः पूव मास्यमेवमुपम्क त्‌" | aa daa तनः प्रमज्याद्वित्ययः। एवमिति Hawa: |

“aywa प्रटगिन्या घ्रागम्पद्यादनन्तरम्‌ |

शरद्ष्टानामिकाभ्याच्च AQ पुनःपुनः ॥

नाभिं कनिष्ठाङ्गषन दयं तृ Aaa व।

मर्वाभिम्तु शिरः carers चाग्रण TT ॥ तिरटभिः पूवमाम्यं स्मष्टाऽङकष्टपरदरशिनम्यां पयात्‌ घ्राणं, WaT चक्षुपौ यात्र पुनःपनरि्यधः॥५॥

"Wat

"अचान्तादकन क्त्यम्‌ fa गाभिनाक्रमाचमनं व्यक्तो.

करोति विः प्राश्यति।

१६ क्शप्रटोपः। | शप्र. १.

वारत्रयमुदकं भक्षयित्वा वारदयं सुखसुग्मज्य वल्यमाणान्‌ मुख- चन्ञुनामिकाकर्णान्‌ नाभिवत्तःस्नलगिरोऽ aia say | एतन “sfenrafs: danefant नासिकं कणणविति" इति गोभिनल- सरमुपन्याममात्रपरं न क्रमपरमिति स्यष्टोक्लतम्‌ । दूतिशब्ट्‌- faafaaisaa प्रदणिनः। यद्यपि ^विराचामेत्‌ दि; ofrasita पाटरावभ्युच्य गिराऽभ्यत्तयत्‌” इति गोभिनस्रचे fe: परिमाकना- नन्तरं इन्द्रियस्र्गाच पूवं पादगिरोऽभ्य्तणमुक्घम्‌ । तथापि तस्य wavelet तत्रोक्रम | कस्याचिदवस्थायां तटन्तरणाप्याचमन- fame वा ।

0 = ~ ¢^ माज्जनादावद्निनियमो eam दशितः । wart

“अनन विधानन arate, शुचितामियात्‌ |

ware पाणो पादा च fa: पिवदम्ब्‌ aifaaq ॥

सत्रत्याद्गषटमूनन दिः प्रखज्यात्ततामुख्वम्‌ |

संहत्य faut: पृत्वमास्यमवमुपरस्प्रगत्‌ ॥

APTA प्रदगिन्धाघ्रागं पश्चादनन्तरम्‌ |

शरद्ष्टाना्मिकाभ्याञ्च aaa पुनः पृनः॥

नाभिं कनिष्ठाङ्गषएन हृदयन्तु aaa a |

सव्वाभिश्र गिरः पय्राञाह चाग्रण संस्पृश्‌ ॥ sfa कचित्‌ क्षचित्‌ क्परटौप vaafmaant वचनान्यलानि पनयन्त । मंत्यत्यनन AA मनतं Hal मनामकस्थानं MEA | अन्यया —

| शप्र. शख. | कग्चप्रटोपः। १७

(~

प्रभा। “sata: पुनराचामेहामो विपरिधाय a | MIST Haya च तथा यत्र स्यातामनामक"” ॥ sfa वगिहनानोमकोष्टम्यत्रं आचमनविघानेन तदनवस्थापा- तात्‌ । न चैनत्‌ परकौयत्वादनाचरणोयमिनि वाच्यम्‌ । AAT कश्य परकोयत्वानु पत्तः । स्म्युक्लमपि स्वगाम्तविरुहं नाचर- यमेव । न चात्र तथ्रा। अपिच, दत्तः किन स्मृतिकागामां परिभिष्टकारकन्पय sfa नवात्र किमपि गशङ्किनव्यं भवति) तयाच SAMA AA — . ˆ “उक्तं aa maT नोक्तान कानौ मुनिभि; waa: |

दिजानान्तु हितार्थाय cay स्वयमव्रनीत्‌" ॥

wfa न कानम्तन ua fe -sfa दिनौयचटण पाठान्तरम्‌ । शरचमन fang waaay TAMA Haya: | qanitanaifes a लिग्विनः। waaay च वारत्रयं जञनपान विधानात्‌, “faaqal wa araraa” sf गातमसतरं गोभिनोयव्यतिरिक्रविषयम्‌ ¦ यत्त उपस्यृशदिति वचनात्‌ shear. wd समायै aA न TMA मसमनत्वात्‌ इति नाबायणौ- पाध्यायनाक्ञम्‌ | तदमङ्गनम्‌ । “दन्द्रियाण्यभिः मंम्पृरात्‌” इति गाभिनप्‌त्रविराधात्‌ । ममरनत्वऽपि वचनात्‌ स्यं ZITAT. नुपपत्तः । मामान्धस्य विशनरपरत्वापपत्तः । ` देडाञ्चव यला. मनाः” -- शति म्पूतटडदयुतानामेव मनत्वन टृषम्धिताना मन्वा भावाच्च । भ्राम्यादौनां ममामेनेकपटेनापादानं तषां drama.

ट

gt कशमप्रदोपः। | शप्र. em. |

यचोपदिश्यते कर्म WATE न तृच्यते | दल्निणस्तच fasta: HAUT पारगः AT ॥ £ ॥

परिशिष्टप्रकाशः। अ्रचमनादिकश्राङ्भप्रसङ्गादन्यदपि माधारणमङ्गमाद — यतर स्मृत्यादौ कञ्च कत्तव्यत्नोच्यते कर्तः पुनः Tai fet वादं aaa | aa दक्िणपाणि;ः कर्माङ्गतया ज्ञातव्यः। यस्मादमौ माङ्गकश्मनिष्यादकतया aia) aaa तु विगुणं कर्ति। एतन गोभिनक्रकश्षसु वलिदानहोमादिषु अ्रन्याक्रषु च अनुप fecnagianug अ्ङ्कविगरेषनियमेनानुष्ठानं स्फटौक्तम्‌ ॥ ९;

प्रभा)

स्पृणलिमम्बन्याधं, anata एथ्रक्ममासेनोपादानं स्फत्रतिमात मम्बन्धाधमिग्यपि तस्य कल्पनामात्रं प्रमागाभावादनुपादेयम्‌ । कुत्रचित्‌ मोपमगम्य कुत्रचिचोपमगं विहाय धातुमावस्य मप्ब्यय न क्तापि टृटचरः। वचनविरोधदैवमवच्जनोयः स्यात्‌ | तस्मादुपरव्युपमर्गा घात्वयमनुवत्तत। अतएव केनापि मुनिना dawnt च नष fandisfufea: uy i

अदानं गोभिनानुक्रमतणए्वास्य्टं कञ्चित्‌ fafuqufenfa कर्म्रोपदिग्यते दत्यादिभिस्िभिः। य्रतत्‌ कत्तव्यमिति कर्मोप- दिश्यते कर्सुस््ङ्गविशेषः सव्यो दक्षिणो वा नोत. तत्र हाम वलिङरणणादौ कमणां पारगामो सन्वकस्मकरणममर्घोदित्तिणः करा

विज्ञय; ¦ तत्र दत्तिणः करः कश्मणां पा(रगोविक्नयद्लि वाऽयः॥६॥

[ शप्र. te. | कश्चप्रदोपः। १६

यच दिङ्नियमो नास्ति जपहोमादिक्भसु | तिखम्तच दिशः प्रोक्ता Tat सौम्याऽप्रगाजिताः not आसीन we: wat वा नियमो यत्र नटः । तदासौनन कर्तव्यं न wea न तिष्ठता॥ ८ ॥

परिथ्िष्टप्रकाशः।

प्रपरमपि माधारणमङडमा-- यत्र॒ जप।दिकर््रोक्ि, ag aaa fefanaqaafarat aim, तत्र wat उत्तरा Umatfa तिस्रो. feat मुनिभि Vat: ॥ 9 ॥

यत्र उपविष्ट उ्िनोऽवननपून्वकायः कुग्यादिव्यनाटणो sfaqat नास्ति लचर््खोपिविष्टन कन्तव्यम्‌ | , नापद्यपि aKa

उल्यितन कन्तव्यमित्यथ्ः॥ ८ ॥

प्रभा।

श्रपम्रपि माधारणमङ्मादह - यत्र दिङ्नियमो नाम्तौनि। यत्र कर्मणि दिडनियमो नाम्ति कर्तुदिग्‌विशरपमुष्ता नोक्ता, तवरन मौम्याःपराजिता faatfent मुनिभिः wat; ज्या इलि पाट saa can. तय्राचेनामां दिगमन्यतमटिङ्मुष्वना कर्नर्वोडव्या। Tet प्राची, सौम्या उत्ता, श्रपराजिना एनो! तथा

ग्टद्रासंग्रडः-

२० HAAS: | [ शप्र. १ख. |

गीरौ पद्मा शची मेधा साविवौ विजया जया | दवसेना स्वधा AST मातरो लोकमातरः ॥ (क) ॥ घ्रतिः पु्टिस्तथा तु्टिरात्मर्‌वतया सह । गगणगाधिका War sat पृज्याश्चतुर्ईश ॥ (सव) ॥

प्रभा। “प्रक्रम तथादाह Ha खिष्टकते aati यस्यां दिगि विधिं प्रादम्तामादरपराजिताम्‌" ॥ दति॥७॥ | ्रामोन दति। यम्मिन्‌ कर्मणि आमीन उडुः wet दा कु्व्यादित्यताहृणो नियमो नोक्तः, तत्‌ कच wate ana न waa a वा तिष्ठता । आमौन उपविष्टः । ऊर्होदग्डवत्‌ fea: | ्हठोऽवनतपू्कायः। निष्ठता दण्डवत्‌ स्थितेन ॥ र ॥ प्रसङ्ग1दनच्यमाणापमोगिनं afazrars मरौ पद्चति हाभ्याम्‌ -

Tuma AT WAIT AAT हदावाधानादौ पूजनया; । चत गरव्येपादानात्‌ मातरा नाकमातर इलि मर्व्वानां विग्रषणम्‌ | णता मातरो नौकमातर TUT) छदो पूज्याय den इति पाठ मातरौ लाकमालर इति स्वतन्त्रं दरेवताहयम्‌ | afer WA द्यं RAY YAR Eva कमनाकरग कन्दोगपरिगिष्ट ara निख्वितिताद्‌ व्यास्यातलाच्चाम््ाभिव्याख्यालम्‌ | नाराय.

पाध्यायेनतु नतत्‌ पटिनंन वा व्याख्यातम्‌ ॥ क, ,स्व ॥

[ श्र, शस्व. | कमप्रटोपः। २१

कर्मादिषु च aay मातरः सगगाधिपाः। gata: प्रयन्नन पृजिताः पजयन्ति ताः ॥ < ॥ प्रतिमासु च शुभ्रामु लिखिताः वा पटादिषु। अपि वाऽक्ततपुञ्चषु नेऽदीश पृथग्विधैः ॥ १. ॥

परिगशिष्टप्रकाशः। अपरमपि साधारणं कम्प्राङ्माङ्‌ - मत्वदिककम््ारश्चात्पुन्बं गणपतिममता गीर्य्यादिमातरः प्रयव्रलो- भकतिग्डाभ्यां पूजयितव्याः। पूजाफनमाङ।. ताः पूजिताः पृजाकत्तारमभ्युदयमम्पादनन प्रीणयन्ति ॥ < ॥ पृजास्थानानि तदुप्करणानि चाह--

ufaanfaq mata रजतस्फटिकादिमय)षु । शडास्विनि पार.

प्रभा)

न फवनं दौ, किन्ति, कश््मादिषु afa way च कञ्माद्िषु गणाधिपसंहिना मंच्यादिमातरः प्रयत्रन भक्रियरद्धातिगयन पृजनाोयाः। gfaarar मालरः पृजयितारे प्रजयन्ति sage. मम्पादनन प्रायन्ति यतः, अतः पृजनाया दृति पृजाफननवादः। सब्बष्वित्यस्यापवादा वन्यत | तदनन, मत्वाण्यवान्ताङ्ाय्यवम्त्‌ाति MaMa HAN ग्रदन्वााव्यखादहमुक्तं तन््ाठपृजादििपृन्चक करणाग्मिति स्पष्टौक्रलम्‌ ॥ <.॥

gamit fanuare प्रलिमाम्बिलति। शुश्वासु स्फटिक

> श्िखिल्या - दूतिप्रादटरानरम्‌।

met कश्चप्रदोपः) | शप्र. शख

RIAA वसोर्धागं स्रधा waa तु । कारयेत्‌ पञ्चधार। वा नातिलम्बां न चोच्छ्रिताम्‌ ॥११।

परिश्िष्टप्रकागशः।

ऽप्ययमेवायः। अयं मुख्य कन्य | श्रनुकन्यमाड । पटादिष्वित्यादि; | avafafaat वा श्रापत्कन्यमाद्ध) -यवपुच््नष्वपि वा । मातग; पूजनोया इत्यनुषङ्गः । faizatia नानाविेगन्धपुष्यधृषदोपः पायममोदकापूपकादिभिः 1 चकारो भक्तिखदासमुच्चये॥ १०॥

तदटनन्तरश्च --

भित्तिमंमक्तां एतन मप्तधागां बदृष्टतामम्भवे पञ्चधारं, वमाचदि- राजस्य तदुष्रगप्रत्रतेन मम्बधिनी, नातिदौषां नातिङस्बां वा Fa! -वमोय मर्वोकवप्रवत्तकत्तन मङ्गनरतुतवात्‌ विवाद पत्रजन्मादिमङ्ने पूजा gala | वमोरम्नरवा॥ ११॥

प्रभा | रजतादिनिश्धितासु प्रतिमासु मातरः पूजनीया इत्यनुषज्यत। पटादिषु anafafaatfafam वा मातरः पूजनोयाः। ग्रधवा, अत्ततपृच््ेषु यवपुख्ेषु मातरः पूजनोयाः। “MAAR यवाः प्रक्षाः" saa.) प््ग्विघनानाविैनवेदयीनिवदनोगैगन्धपुष्य- धुपादिभिविविपैभण्ये् मातरः पूजनोयाः॥ १०॥ मादट्पूजानन्तरं यत्‌ कत्तव्य तदाद, कुद्यन्यग्नामिति। भित्िसंसक्षां anu पञ्चधागं वा नातिनीचां नातिङम्वां नतत्युच्छितां मालिदोप्रां च, वमा्दिराजस्याग्बरवा, तदुदृगेन

शप्र. १. | कश्चप्रदोपः। २३

आयुष्यारि च शान्धं जघ तव समाहितः | षड्भ्यः पिटभ्यस्तदनु ग्राइदानमुपक्रमत्‌ ॥ १२ ॥

परिग्िष्टप्रकाशः। श्रायुपरे हितानि भ्रमङ्ननाशाय wari aa amit माठपूजावसुघाराऽऽयुष्यजपभ्योःनन्तरं पित्ादिभ्या मातामहादि- wa तिभ्यः यहादानमारभेत। एतञ्च डग्राइं वेदिककम्मस्वादौ HAMA | तदङ्क च । तथाच शानातपः-- “नानिष्वातु पितुन्‌ are कम वेदिकम]रमेत्‌”। भर्ववष्यपुराणश्च - “fanaa सोमे च मोमन्तोव्रयन AAT | Bi पुमवन्‌ चैव यादं HAF HTT ॥ एतच वदिककम्प्रमात्रापनन्षणम्‌ | फनवत्सविधावफनं प्रभा | प्रत्तत्वात्‌ लत्संबन्धिनोमित्यनत्‌, रतन धागां कारयत्‌ कुयात्‌ | aifaat णिच्‌ ॥ ११॥ वमोधागय्राः करणान्तरं HMA WIA ) रायु व्याणि mig हितानि प्रायुठृहिक्गाणि, श्रा नाभद्राः maT saifeqafa इति मदनपागिजिातः। तानि च afaaa Treat पद्यन्त। गान्त्ययममङ्गननागायं aalfwatfafan चित्तः aa कमश््रादौ war, तदनु तदनन्तरं use: faaw:

faaifew: विभ्यः मातामहादिभ्यय त्रिभ्यः याडइटानमारमन।

२४ कर्प्रटोपः। | शप्र, व, ।

परिशिष्टप्रका्ः। aegfafa न्यायस्याविगशषात्‌ । लोकिक्रेतु कमणि न वदि कस्य ग्रादगस्याङ्गता। किन्तु ame निमित्तमात्रम्‌ । निमित्तानन्तरञ्च नेमित्तिकम्‌। wa: पुत्रजन्माद्युत्तरकानमेव सूश्यग्रहादिनिमित्तकश्राइवत्‌ afeatsfafa सितम्‌ | श्रतएव माकण्डयपुराणम्‌ - “नेमित्िकमधो वच्य ग्राइमभ्युदयासमकम्‌ | पुत्रजन्मनि तत्काय्यं जातकग््मसमं नरः" ॥ एतदपि पतमुखद गनाद्युपनन्ताघम्‌ । अनुपाटेयलाप्रघान त्वयोरविश्रषात्‌ । एतन मर्वाण्यवान्वाद्राय्य वन्तीति सदाक्तमन्वा- ायपदं माठपूजादिभ्योऽन्वाह्कियमाणत्वात्‌ दठद्िग्रादपर{मति स्पष्ट}कछलम्‌ | अतएव, “यच्क्रादं RATA या चान्त दक्षिणा भवेत्‌ | श्रमावास्यां हितोयं यदन्वाद्ाय्यं तदुच्यत ` ॥

दति गद्मान्तरम्‌ । पिग्डपिठगरन्नरूपग्रादात्‌ feata खाद

WaT | ति ~^ ~ न~ ~ at sat तदनु इति निदहणो avant) ara पुनरक्तिरागडूनोया। aafangat वा। at नाम? कनायुष्थजपस्यव याइदान- ऽचिकारो न त्क्लतायुष्यजपस्यति । ` TEI इन्युपादानात्‌ छन्दा- गानां wares नास्ति । वन्यतिच--

"न याषिड्ः ganzaqrzaarafzare |

| प्र. श्व, | कश्मप्रदोपः। २५

परिश्ि्टप्रकाशः। ।

सत्ये; । तथा च गोभिलः। *अन्वष्टक्यस्यानौपाकैन fag. पिटयन्नो sea | अ्रमावास्यायरात्तच्छरादमितरटन्वाहाय्ं मामौनम्‌" | afesare च पितृणान्राद।सुम्बवगरदणविग्रिष्टानां टेवनाल्वम्‌ | तथा विष्णुपुराणम्‌ -

“कन्यापुतविवाह च wan नववग्मनः।

armani बानानां चडाकम।दिक तद्रा ॥

मोमन्तोव्रयन wa yalfequend |

नान्दौमुखं पिटगगमच्चयेत्‌ प्रयता zat" ॥ ब्रह्मपुराणम्‌ --

maaan मङ्गल्यवलि we |

जन््न्यथ्ापनयन विवाद पुत्रकम्य च | ।

पितृतब्रान्दौम॒स्वाव्राम तपदय्यद्िधिपत्यैकम्‌" |

गोभिननापि, नान्दौमुस्वाः पितरः utamifafa ईव

वाचयित्वा नान्दौमुखभ्यः faa: पितामङभ्यः प्रप्रिनामरभ्यः].

wa | sfa. faaa दलि fasazey aafinezam ufzqrata aantafaatieaiiay: | aa यजमरानपिच्रादरानां, ननु. "पिना faararaa aya प्रपिनामद; | त्रयो wyqar wa पितरः परिकारत्तिनाः ॥

भविष्यपुराण, ofa @ aah Oz. | fuwfuaraw ifgaawag: हृत ग्व पुमा Us |

8

२९ RUST: | | शप्र. eta, परिग्िष्रप्रकाशः। मातामहःप्रमानामह-हदप्रमातामहभ्य्च प्रोयन्तामि्युक्तम्‌ ।

यद्यपि, -- “पिता faaragaa axa प्रपितामहः | त्रयो द्यरुमृग्वा wa प्रिलर: परिक) त्तिता;। तम्य: पृत्म्रतराये च प्रजावन्तः सुखेैधिता;॥ ततु नान्दौोमुस्वा नान्दौ aatsfefa कथ्यत") ला, “a wy: पितामहादृद्धं त स्युवरान्टौमुखवास्त्िति | प्रमत्रमुग्वमंन्नाम्न्‌ मङ्गनोया TAR त | लि त्रद्यपुरागवचनात्‌ -प्रमव्रमग्बनारूप्ं नान्द।म्‌खत्वं प्रपितामदपिवादरौनां वयाणामेव। यम्युः पिनानद्ादूदमित्य-

वापि पितामहपदं प्रपिनामदहपगम्‌ | तभ्य: gaat य च

प्रभा,

तभ्य पृत्वेलराय च प्रजावन्तः सुखे धिनाः। ततु नान्दौमुखवा art aafafifa कथ्यत ॥ RAMANA AR माद्गन्यवति Ta | जन्मन्यधापनय्रन विवाङ yawns च ॥ पितृब्ान्दौमुखान्‌ नाम नप्चदिधिपूच्कम्‌" |

इलि ब्रह्मपुराणवचनात्‌ प्रपितामदहपितादोनां wen वच्यति 4a

| शप्र. १. | HAUT: | 39

परिग्रिष्टप्रकाशः।

दत्यतदगरेनात्‌ | तल तामेव ठदिग्राइ देवतात्वं युक्तम्‌ । लथ्ापि wer: fas: दति यज्ञमानपिलषणामव प्रतौतदवतात्व युकम्‌ । तथाच --

"म्व पिदटभ्यः पिता cara सुनमंसम्कारकश्मसु" |

दति स्यष्टलवोक्रम्‌ । स्वपदस्य प्रपितामदपि्रादिव्यावत्तक aaa माध्रकत्वात्‌ । तथा, नान्टमुग्वाः पितरः प्रोयन्तामिति पिनामहाः प्रपिलामदामातामहाय प्रोयन्तामिति कात्यायनः वचनत, नान्दौोमुचभ्यः faa: पितामरम्यः प्रपितामरभ्यः "मातामरम्यः प्रमानामरभ्यः वदप्रमातामङम्यय्र प्रायन्तामिति गाभिनम्रत्र च, यजमानस्यव पित्रादयः aafanzara मानामदममभिव्यादारानच्र गम्यन्त । नान्दौमुग्वनम च तषाञवा प्रभा।

"स्वप्रि्भ्यः पिता दद्यात्‌ मुनमंम्कारकमप्रम | दनति। स्वपटञ्चाच प्रपितामदपितरा(दिव्यावत्तकतयव माग्रकम। अन्यय्राःनग्रकत्वापत्तः। faa पितराद्रोनां नान्दोमुग्वित्रापण विगिष्टानामवाव देवतात्वम्‌ । यादकन्प, नान्दामुस्वाः पिन द्व्या निरगात्‌ | एवं Aaa ना्दमुखभ्यः प्िटभ्यः पिना azw इन्यादि fagnia |

“नान्दौमुग्व विवाद च प्रप्रितामदपृत्यकम्‌ ।

वाक्यमुचागयरिदानन्धतर fuagaaa” ॥

sfa चछरददग्ि्टाक्रवाकारचनापि माभिनायानां न भवि;

3 कश्चप्रटोपः। | शप्र श्व. |

परिगिष्टप्रकाशः। गोपात्‌ मागवक्स्यवागिनित्वम्‌ । मङ्गल्ये च विवाहपुत्रजकारौ ्रश्रुमुख्वानाममाङ्गलिकानां य्राइमव्रिघो ्रारोपादपि माङ्गलिक नान्दोमुग्बणब्देन fafedt युक्तः। अतएवामाङ्गनिक-कपानादि- ग्रब्धवाये waza अरपङ्गनपग्द्ाराय भगानादिशब्दं ओो- काभन्नानादिवाचक भगपदयुक्तं मुनयः UAT! एवमायुख- मन्वजपाऽपि गान््थ॑मुपपत्रो भविष्यति । श्रतएव-- “पटेत्‌ छन्दांमि aa सखम्तिसूक्तं शुभं तथा" |

दति ब्रह्मपुगाणऽपि aera सूक्रजपोपदेश एवमुपपव्रा- भविष्यति। कचितत्यम्य च कविदारोपात्‌ ata वाम्तवं` नान्दोमुख्वत्वं amy दगितम्‌ ।

कवचित्त्‌ णार्वाविगरेषव्यवस्थिलो ब्रह्मपुराण: पत्त इत्याद: ।

प्रभा।

मत्वं एतत्‌ ग्राइकन्पभाय्यादौ विवचिलमम्म्ाभिम्त्ेवानुमन्धयम्‌। ग्रन्यगारवभयाट्िन नायत। यच्चोक्तं नागाय्गापाध्याचन, स्त जनकानां टेवनात्रावगतम्तपाममवारापण नान्द्‌)मुस्वत्वं मागण. वकस्याग्नित्ववत्‌। माङ्गलिक विवाहादावमाङ्गलिकानामणगरु- मुगवानामारापणाऽपि माङ्गनिकनान्दौमुग्बपटेन fat मुक्तः | अतपएवामाङ्गनिऊकपरानादधिगन्वाय ब्रमङ्गनपरिद्धाराय wet पादपि यौकरामन्नानादिवाचकमगपदयुक्तं भगाना{दिशब्दं मुनयः wad) क्रचित्‌ मन्वस्यैवान्यतारोपान्‌ अ्रारोपाश्रसव वास्तवं

नान्दोमुखत्वं ब्रह्मपुराण दगिलम्‌,- इनि। रेवं कन्यना गमनोया।

शप्र, शख. | RAST: | २८

वग्िष्ठाक्ताविधिः acat द्रष्टव्याऽच निरर्मिषः। अत; परं प्रवच्यामि विष इह या भव्रत्‌ ॥ १३ ॥ प्रधमः We: |

परिशि्टप्रकषणः। जोवत्पित्रादित्रयव्यवस्थित दृत्यपर। तदयुक्तम्‌ । स्वपिटभ्यः पिता दद्यादिव्यस्सिन्‌ वचन पि्रभाव एव सुनस्य छदिग्रादावधा नात्‌। faq जीवत्सु नैवेति विष्णुना पात्वेणय्याइनिपधात्‌ | तद्दिक्ततित्वात्‌ च बहिग्राइस्यति | यनएवागापितं ननान्दोमुग्वत्वम्‌, श्र्तएव, -- ^मातामदम्ययय Aa नान्द्‌)वक्तभ्य एव च" । sfa ब्रह्मपुराण मालामदानामपि नान्द।मुस्वत्वमुक्तम्‌ । तथा कात्यायनन AST AT: पिनरः प्रौगयन्तामित्यादिना, गाभिनन च. नान्द।मुवभ्यः faa: इत्यादिना मानामदानामपि नान्दा मुष्वत्वमुकम्‌ ॥ १२॥ कया प्रियाख्या ais कत्तव्यमित्याद - afnea क्रान्द्‌ग्यग्टद्यपरिग््टि य; पाव्वणविधिसुक्रः माऽत प्रभा। वचनाग्र््ववं न भवनि। कुतः: ब्रह्मपुराराव्रदप्रपिनामहादरीनां नान्दौमुखमंन्नामभिधाय कञ्मस्ययाभ्युदयिक्र त्यादिना परत म्तवामव ग्राइ़ापटरेगात्तय्ाविधकन्पनानुपपत्तः॥ १२ ॥

अ्रन्वाषग्ययादइम्यिकत्तव्यनां वक्तमुपक्रमत वरग््धाक्त sfc |

२० RTT: | [शप्र ए,

परिगिष्टप्रकाशः। aa ग्रानिषपरयुदामेन द्रष्टव्यः | अ्रतीऽनन्तरं afastarhe tata are fanat भवेत्‌. तं मम्यग्वच्यामि | मधु चात्र दातव्यम्‌ एव “nad टधिमध्वक्तं वदराणि यवांस्तथा | मिगरौक्लनानि चत्वारि पिण्डान्‌ योफनमवरिभान्‌"॥

दति ब्रह्मपुगाणवचनात्‌ ॥ १२॥

WAR: |

प्रभा। यादकन्प afnea cats यो विधिसक्तः, भ छत्स्राविधि गामिषप्रशयुदासनास्मिन्‌ are azar | च्रम्मिन्‌ aie तम्माद्दित्र at fanut भवत्‌, तं fanoaa: परं प्रकषण कथयिष्यामि asa: faa वग्िष्ठप्रणौत इति लव्रभवना भट्रनारायणम्य मतं ama अन्योऽपि प्रातमन्चितनानित्यवमौदिका विषः कश्प्रदोपादाग्ष्रा् य्रादकन्पादुपनखव्यः इति गाभिनभाय तनाक्रत्वात्‌ । अ्रलामिपयग्यदासन alma क्रत्स्बम्य fai रतिदणात्‌ मधुनापि saat प्रतौयत । कनौ तावत्र भवनि “SAAT मापशयव याड मांसं श्रा मधु| दृवराच्च सुनात्पत्तिः कना og विवज्जयत्‌ ॥ sfa WANT निगमवचनात्‌ ॥ १३॥

gfa waa: waz: |

हितीयः are: |

प्रातगमन्वितान्‌ विप्रान्‌ युग्मानुभयतम्तग्रा | waa कुशान्दयाटजुनव हि पाणिना ॥ १॥

परिग्िष्टप्रकागः। वितरम्‌ - प्र्मघरिकात्रय Walaa युग्मव्राह्मणान्‌ | दव पित्र च नथा पाव्बणवत्‌ TATA देव॒ seme faa उपवण्य

कजुनव HMA PUTAS TATA ॥ १॥

Wut!

प्रतिन्नातं fangars orafefa प्रानगमन्चिनान्‌ युग्मान्‌ ब्राह्मणान्‌ उभयनः टेवप्रन्न पिद्टपत्न च लथ्रा पाव्वगव्रटव देव प्रारमुग्वान्‌ प्रित चादडमुम्वानुपवग्य। कजुनवावक्रमौव नम्तन कृशान्‌ दद्यात्‌ | पाव्वण राड पृव्वद्नि तदव ब्राह्मण निमन्तणमुक्रम्‌ । wa aq पृच्छदिन निमन्वणं नभवति । किन्तु arsfea प्रातः । एवं पाव्वग्य पित्रा ब्रगग्मा ब्राह्मणा उक्राः, aa q तत्रापि गरुग्माः। पाञ्चण faaataa टानमुक्रम। श्रव

तु ऋजुना इम्तन टेवनौययनन्य्रः॥ १॥

३२ कश्चप्रटोपः। | शप्र, २ख. ,

हरिता यन्निया cat: daar: पाकयन्नियाः। ममृनाः पिद वत्याः कन्प्ाषा वेश्वरे विकाः ॥ २॥

परिग्िषटप्रकागः। FMA दद्यादिव्यक्तेचाटगाः FA. कब्माङ्गभूताम्तानाह--

दणीदिगरन्नाग्रा हरिताः, पञ्चयज्ना्ाः पौतवरणणः, पिद्टदवत- maar: waar, विश्वदेवग्राद्ार्याम्तिनिकापैताः। कुणा sara इति nat कल्यापायैव देविका दरति कन्पतस्पाटः।

तद्धा च व्यङ्ग wary: | Wag प्रनङ्गाद्यन्नाद्यधा अव्यक्ता; mat

WHT |

gma eafefa vaya यग्मिन्‌ arate arent: कुशा. भवन्ति azie हरिता इति। इरिता दभा emtfeantet: | पीतवर्णा दभाः पाकयज्ञाः | fageaa दर्भाः ममूना मून- afeat: 1 पिकमणि wget say) विष्ठदेवार्था दभाः कण्ह्ाषाम्तिनिकोपेनाः KYAT दति यावत्‌। RMIT देविका दति नच््मौधरः पठनि। agian wat) ननु क दम पाकयज्ञा नाम › तत्र व्याख्यानारो विवदन्तं । कचिदाद्‌ः। पाकाङ्कयरन्ना इति । पञ्चयन्ना इत्यक । प्रशम्तयज्ञा इत्यन्य | want इत्यपर । देवयन्नादय इति कचित्‌ । वयंतुत्रमः। एकाग्नाौ ये यन्नाम्त GRAM | कस्मात्‌ › “पाक्यन्ना षत्याचत्तत एकाग्नौ awa” दति सृत्रकारवचनात्‌॥२॥

| शप्र, २स्व, | कश्रप्रटौपः। दरे

हर्ता वै मपिञ्चुनाः शुष्काः fer: समाहिताः | रतनिमावा; प्रमागन प्ह्ितीधग मंम्कताः॥२॥

परिग्टप्रकागः। वित्रर्घानां बण्पररिमाणादाम्याड मपिच्नाः प्राटशमात्ाद्रणुकान्यनरशगपुष्यमन्ञरोमदिनाः. म्यनपत्राः, कामनाः, ममाद्धिना; ननम्तता वि्निसप्रणणः, छत मुद्रिदम्तप्रमागा;, fasting: fu कश्चग्युपादट्या दनि षः । रलिप्रमाणना च पिग्दास्तर्णाघ्रानामव। आमना अप्वव्गाद्य्रानान्त्‌ गाकमप्राणलता | लश्राच वामपुरागाम ` ग्लिप्रमाणा, neat व प्ि्नाग्रन स्म्कनाः। SURAT चा नना प्रम्तराद्र कुशा मनाः, 7 ॥ बद्यपुराष "हिताय सप्ला, स्रिणाः पषा समानाः | गाकगदघ्राम्ब्‌ कुमा; HATSPAL HAA ॥ प्िलनोयन दयाय zal प्यामाक्रमव च। HIN कृणावल्वजाय यान्य ताक्तागामरणाः ॥

मान्नाय गानाय पडदभाः परिकाततिनाःः ॥

प्रा | डरिना दति | इगिति; दर्दिणा; मर्पिज्ञनाः मज्नराम्िनाः Alar at! पुष्टाः waa. | सिरधाः कामन्ना अककणा sha

कै" नम) , OOF TYUMBUZ |

4

28 कश्चप्रदोपः। [ शप्र. रख. |

farsi य स्तुतादर्माम्तर्पंगायं तथैव च ।

लौदणारोमश्ा इति वल्षजानां विग्रषणम्‌ । तन, तषामनामे शूक- तरण्रारगोयवत्वजसुतवननलसुगढवजं मवर्णानोति गोभिनोक्ञन तद्यलिरिक्रवल्वजानां निषेधो awa) गोकगपरिमाणञ्च. म्राटेणलालगोकणा दृत्यभिधानकोपे प्रतिपादितम्‌ । सुख्यकु्ा- भाषे दूर्वादोनां ग्रहणम्‌ | तदभावे सव्वटणानोति गोभिनेनोक- त्वात्‌ । अतएव, कुशाभावे yng काशं gar वा दद्यादिति विष्णु; ॥ २॥

त्याज्यान्‌ कुगानाड — पिण्डास्तरणये कुशाः, ये च तप्रेणाघं, चख yaaa कत, तेषां त्यागः कत्तव्यः। त कर्मसु न gsr tag: अन्धऽपि ये त्याज्याम्तान्‌ WIE लघहारौतः —

प्रभा |

यावत्‌ । समाहिता निर्दषाः इतम्तताऽविचिप्तपत्रा वा| रन्निमात्राः aayferent रन्तिः. तत्परिमाणाः। fase ama AHA | त इमे दभाः fuaHaf बोडइव्याः॥२॥

त्याज्यान्‌ दर्भानाड पिर्डाथेमिति। पिर्डदानाय॑ये दभाः स्तलाः. पिद्धलपणाधं ये खह्ोताः । ध्रतरित्युपनक्षप ata । ayazuqaafaaa पुमा fas कते, तषां wast दर्भाणां

| ew. रख. | कश्मप्रदोपः। aX

परिशिष्टप्रकागः। "चितौ पथिचये cal ये दभायन्नभूमिषु। स्तरण्णमनपिण्डषु षटकुशान्‌ परिविज्लयेत्‌ ॥ नोवौमध्ये तु ये zal awaa चये कताः। पपित्रांस्तान्िजानोयाद्यरा कायम्तया कुशाः ॥ एतच्च ते; कत चेत्यस्यापवादकं — “पिण्डा थे म्तुनादभी 7: छतं पिदतपणम्‌ | सूतोच्छ्टि्टताये च तषां त्यागो वियतः ॥ इत्यतदनन्तरं aE alates इत्युक्तवत्‌ । त्याज्यन्यति

प्रभा।

त्यागा विधीयत) सैव ते wag वि{नयोल्या इत्यथः। नम्‌ पिण्डा स्तृनानां दर्भाणां पिढतपणायं wetarara त्याज्यत्व तषु पिण्डदानं a: पिदतपगञ्च न स्यात्‌ । नघ द्रापः, Ame म्तृनानां farsa, BATA तपणाधत्वम्य चानुपपक्लः | aaa ay दर्मषु fowwerd au पिदतप्णं क्तं तषां कस्मा न्तग्पु त्याज्यत्मुत, न तन्तत्क्मस्वपि त्याज्यत्वमुच्यत । AAT सलि दषु पिण्डदानस्य eu: पिदढलपणस्य den, vata म्यात्‌ । एलस््ाद्वगम्यत, एकर विनिगुक्ञानामपि दर्भाणामन्यतर विनिग्रागाऽम्तौलि। तथाच ब्ष्रपरिग््टिम्‌--

दभः करष्णाजिनं मन्त्रा ब्राह्मणा fata: |

श्रयानयामान्यनानि नियोज्यानि पुनः पुनः tt

२६ कश्मप्रदोपः। [ शप्र. ava, |

परिश्ि्टप्रकाशः। frat विनियुक्ता रपि विनियोनज्याः। तथाच ग्द्यपरि- ग्ि्टम्‌- “zat: कृष्णाजिनं मन्वा ब्राह्यणा इविरम्नयः | ्रयातयामान्येतानि नियोज्यानि पुनःपुनः” ॥ दति । maa alt, aq यव भवति तदयातयामं सवी कायत्षमभिति यावत्‌ । अव मरोचयनौ fang: — “मासे नभस्यमावस्या तम्यां दर्भोच्चयामतः। ्रयानयामाम्त दभा विनियोज्याः पुनःपुनः” ॥ इलि॥ &॥ WUT | दति । aif: "मास नभस्यमावस्या तम्यां ठभचया AA: | waa aT दभा विनियाज्याः पुनः पुनः ॥ दति। णतस्माहचनात्‌ यावगामावस्यायामादह्तानामव दर्भाणासयालय्ामनया पुनः पृनटिनिवाज्यत्वमिति वरमम््रता व्यवम्धा afad ग्ट्रप्ररिग्िटरवचनात्‌ मामान्यत एव eur. सग्रालय्रामत्वम्‌ | मरौचिवचनन्त्‌ - "कदाचिव्राग्दिदान्‌ प्रसप्त ANT कुशान्‌ | wats तु ममुदृत्य परऽङनि विवज्जयेत्‌ ॥ दत्यस्यापवाटकमित्यादुः। नघुद्ारौतस्त्वन्यषामपि कष।चि eu परिवजजनमादह। नटूय्ा -

प्र. २ख. | कश्मप्रटोपः। 29

efamt पातयज््ानु दवान्‌ परिचरन्‌ सदा। पालयदितरच्लानु पितुन्‌ पर्चिरन्नपि॥५॥

परिग्िष्टप्रकाणशः। विग्रेषान्तरमाद - पाचन विकी fats देवान्‌ परिचरन्‌ दत्तिगजानुपालनं कुयात्‌ । पितुन्‌ पृनम्तद्रथेशराइकरण परिचरन्‌ वामं जानु पातये

fafa nun

प्रभा। “चिता दभाः पथि दभावे दभा यज्ञभृमिषु। म्तरणामनपिण्डषु षड दभान्‌ परिवज्ञयेत्‌" ॥ sfa| तश्रा awa “पिण्डाय wat दर्भा: aA faaaoma | qaifsreuar a च त्यागम्तपां विधाय | नोवाोमध्व चये दभा ब्रह्मसच चय ध्रनाः। पविन्रांम्तान्‌ विजानोयात्‌ यथा aaa HT. | इति। a: wa पिटतपगमित्यमिधानात्‌ यर्देवताद्धितप्रणं छतं नै; पिदनपणकर१ त्वदोषः। alata चनि वचनं सृता च्छिष्टता ये चेत्यम्यापवादकम्‌ | मूव्ाच्छिटधता य was मृताच्छिष्टप्रनप चति कृचिन्‌ ais: ng i द्तिणमिति। apa दैवं aa कृत्वन्‌ दत्तिणं जानु

पातयेत्‌ भूमा स्थाप्रयत्‌ | fost क्म कुवन्‌ मव्यं जानु पातयन्‌ |

२८ Rae: | | शप्र. रख. ।

निपातो न हि सव्यस्य जानुनो विद्यत क्रचित्‌ | सदा परिचरदक्तया पितुनप्यच देववत्‌ ॥ € ॥ faa इति दत्तषु उपकेश्य कुशेषु तान्‌ | गोचनामभिरामन्वा पितृनघ्ये प्रदापयेत्‌ ॥ ७ ॥

परिग््टप्रकाशः। ma वामजानुपाननं कचिद्रपि नास्ति! fa तहि, fara देववत्‌ परिचरेत्‌, मद्रा य्रावत््रयोगमिव्यधः ॥ ६ ॥ पूच्मामने कुगदानमक्र, तत्पितृनुददिश्य दानव्यं न ब्राह्मणा- नित्या --

इति --ऋलजुनेव fe पागिनेव्युक्प्रकारण, पिढभ्यो दन्तेषु

प्रभा। सदाशब्दन यपिलकर्मान्तःपातिनि दैवकश्मण्यपि दक्षिणजान्‌ पातलमुपदिशलि ॥ ५॥

प्रासङ्कमभिधाय प्रकनमाङ् निपात sfa) wafa परा चोन पूत्वत्ाप्यनुज्यत। भ्रत्ाभ्युदयिकम्रार कवचिदपि पिद. awafa मव्यजानुपाता न ada) किन्तु श्रत्र पितृनपि uma टेववत्‌ परिचर्त्‌) पिठक्मापि दक्िणजानुपातनात् कत्तव्यमित्यथेः। सदेति प्रयागपरिममासिपर्यम्तमेवं कर्तव्य मित्यपदिगति॥ ६॥

ब्राह्मणानुपवेश्य ऋशजुनव पाणिना कुशान्‌ दद्यादिव्यक्म्‌।

` शप्र. रख. | RATT: | २९ परिशिषरप्रकागः।

ang, तान्‌ ब्राह्मणानुपवेश्य मोतनाममिः सम्बोध्य पितृनघय मन्रापातम्यजनादि दापयेत्‌ दद्यादित्यथेः। तन सम्बोधनान्तन

मोत्रनामनो sara इत्यक्त भवलि ॥ ऽ ॥

प्रभा। कगदानप्रकारमाह faa दइति। aay faa: स्वधत्यनन अत्रतु नमःपदादिना दत्तषु FRY नान्‌ AB MIATA गानः नामभिः पितुनामन्वय संबाध्य aw प्रदापयेत्‌ दद्यात्‌ । स्वाधरं तिद । पितृणां बहत्वात्‌ मात्रनामभिरिलि बहुवचनम्‌ | पित्रादि मवन्धिपदो्रग्वमग्रहाय्यं ati तदत्र faa शति दत्तषु इति सूम्यष्रमभिधानात्‌ कुशदटानमतिक्रम्याच्यदाने गातनामभिगमन्त्र सापदेगाज faa इत्यननेव कुशा देया नात्र गात्रनामभिग- मन्वणम्‌ । तथाच व्यामः

caqat चामन fad ana च faataa |

प्रथमा तपण प्राकता मेवुदिमपर जगुः ॥

sla नित्यमामनदान चनुर्घमिाद। तदिदं वाक्य क्रान्दोगां

नामप्यादरणौयम । तषां fe तपत प्रथम उनु शयत मम्बडिषान्य याम्‌ । यत्त नाराय्काणाभ्यायेन व्याख्यातम्‌ sfa waa fe पा{िना दृनयक्तप्रकारग पिढभ्यो दत्तषु any sfai नदमङ्ग- नम्‌ । दतिशष्टस्यानय कलत्वापत्तः । faa इत्यम्य चानलिप्रया-

जननानत्तः। पिढभ्यो fe are दोग्रत। त्यागवाक्छप्रकारापः

४० maT: | [ प्र. रेख. i

प्रभा। ` देशपरत्व लस्य न किमप्यनधेकम्‌। यथधाग्रुतार्धेपरिलया , मानाभावाच्च । शब्दस्य खवणमात्रात्‌ योऽर्थोऽवगम्यत स ZA ऽवगम्यते इति fe शास््रतात्पव्यविदो वदन्ति। स चार्थो न युज्यत विना कारगमुत्‌सष्टुम्‌ | युत्नवक्वात्‌ | एतन, इति इत्यनन गोरनामभिरामन्ता इति प्रक्रस्यभानप्रकारण पिटभ्या- दत्तषु any दरति awaadi व्याख्यानमप्यमङ्गतं वैदित्यम्‌। इतिशब्दस्य प्रक्रस्यमानप्ररामशकत्वस्याटष्टचरत्वाच्च। तग्रा स्रानमूत्रपरिश््टिम्‌ - “गाते स्वरान्तं aay गालस्यान्नय्यक्रणि | May तपण via: कत्त एवं न Auta ll waza पितः प्रोक्तं पिता तपणक्मणि । पितुरत्यकान च कर्ता od न aaa गरमत्र्व्यादिक्र कायं शर्म तर्पगकर्मणि | TAN SAARI च कर्त्ता एवं न सुदति" | sfa1 तदत्र गम्मत्रष्यादिकं काय्यं इव्युपमंहतत्वात्‌ पूवथचनदयोक्तम्य मन्वत पदस्यापि water काव्यं मत त्यधेपय्वसानादष्यदानात्‌ पूं कुशासनदान गोत्रादयु्निखो- नाम्तोल्युक्तं भवति । मामान्यम्य fanaatatay स्थिलभव | aed faa दूति दत्तषु इत्यस्य य्रा्रुतायपरित्यागनाचिष्टाघ्रा- MIATA न HAM प्रमाणाभावः, किन्तु प्रमागविराधा- ऽपौत्यवध्रयम्‌ ॥ ७ ॥

| शप्र, रष्व. | क्प्रटोपः। Be

नाचापमव्यकरगं न fad तौधमिष्यते। urarat पुरणादौनि देनैव हि कारथेत्‌ ॥ ८॥

परिगिष्टप्रकाशः। विशेषान्तरमाद--

पाञ्णवत्‌ ara प्राचौनापौलित्वक्ररणं नच पितर तीं जन- गप्रादिदानाय मुनिभिरिष्यति। किं तहि, aaa जनेन पूरण, आद्टिशव्टात्तवैव गन्यादिदानं, बदूुवचनादव्रात्गीदि यावदेव पितरं कश्च, देषनेव तीर्न कुर्यात्‌ | एवकारः,

न्नान्टौमस्वानां gata प्राज्न; पिष्डोटकक्रियाम्‌ |

प्राजापल्न dias यच्च किञ्चित्रजापतः" ॥ दरति ARMS GT TT AAT ATTA | उपवनित्वमः प्यत्र HAAR | यरा ब्रह्मपुगणम्‌

“fanaa aa विकिश्त््रशर्म्ताद्य तथा यवान्‌ +

मन्यं ग्रह्नापवोतौतु न HA ्रपमव्यकम ॥

कारय्दित्याद्िप्रयोजकनिर्टगम्न्‌ परापटरण्पत्त्न्यद्रारा $पि पात्व

प्रभा। नाजलि। पाववदपमव्यकरणां पिर॑ ताचश्चात्ाभ्यदयिक सुनिभिनष्यत | ayaa जनेन गन्धादिना च पर्णम्‌, aifensizaefa मत्यं पिदक्तनय baka लीन कुर्यात्‌ । श्रपमव्यकरणनिधधात्‌ उपतरीतिनव ag aritufafa पय्थब- स्यलि। ast च ब्रह्मपुराणम्‌ - é

BR कश्प्रदोपः। [ शप्र. रख. |

ज्येष्ठो ्तरकरान्‌ युग्मान्‌ कराग्राऽग्रपविवकान्‌ | क्रत्वा ऽष्यं सम्प्रदातव्यं नेकेकस्याच दौयते ॥ < ॥

परिगिष्टप्रकाशः।

वत्‌ वदिग्राइं करव्यं नैक) दिष्टवत्‌ स्तयं कत्तव्यतानियम इत्येतदधः। तथाऽत न वामोपचारः किन्तु दसिणोपचारः। यथा गातातपः--

“gals देविकं काय्यं याहमभ्युटयाथकम्‌ |

सव्येन चोपवीतन WANA Waar’ ॥ aaa दक्तिणोपचारण | श्रतएव arama | “त्रथाभ्युदयिकं ne famqaae:” | ग।भिनयाद्ध “अथाभ्युदयिकं याइ युग्मा- नाशयेत्‌ । प्रदसिगमुपचादः" sfa cu

अवदान पाव्वणात्‌ विशेषमाह --

युग्मान्‌ पिब्राह्मणान्‌ ज्यष्टोत्तरकरान्‌ ज्येष्ठस्य प्रधमोपेगितस्य

प्रभा | “तिना aa विकिरेत्‌ प्रशस्तां चच तथा यवान्‌ | wa यन्नोपवोतोतु न कु्थादपमव्यकम्‌" ॥ ब्त \ saa— "सदा परिचरदक्धा पितुनप्यत देववत्‌" | ्ति। भअम्ब्रादवगम्यते नात्र वामोपचारः कर्तव्यः किन्तु दक्तिणोपचार xfa | तथा च area: | “ग्राभ्युदयिके खाच गुग्मानाशयेत्‌ प्रद्षिणसमुपचारः" इति ॥ र ॥

[ शप्र. रख. | कर््प्रदोपः। ४३

परिण्ष्टिप्रकाशः। कर उपरि येषां ते तधा, कराये पवित्राग्रं येषां ते कराग्राऽगर- पवित्रकाः | तांस्तथाविधान्‌ कत्वा श्रापाव्रस्यजनपुष्यादि तस्ते दातव्यम्‌ । नतु यथा oat एकस्य पिल्राह्मणस्य हस्ते, तथा पितामहस्य, तथाऽपरख प्रपितामह clad तथाऽचति ॥ < ॥ WaT |

ग्रष्ठस्य उत्तरः उपरि faa: करो येषां, ज्येष्ठस्य करोपरि करो- येषामिति ari येषां करोपरि ज्येष्ठस्य कर इत्युभयत्रापि तुल्योऽधः। अन्येषां ब्राह्मणां करस्योपरि ज्येष्ठस्य at: स्थापयितव्य इति तात्पच्म्‌ । कराग्राग्रपवित्रकान्‌, कगाग्र शअ्रग्रपविव्रं पवित्रां यषां, तथाविधान्‌ ase दातव्यम्‌ | अताभ्युदयिके एककस्य ब्राह्मणस्य इस्त न aaa) main fe “qanaana ददाति” दति asad पित्रादिप्रत्यक- ब्राह्म णदम्तःघरे दानमुक्नम्‌ | Wa तथा न कत्तव्यम्‌ | किन्तु पिह. पितामहप्रपितामहत्राह्मणानां करान्‌ fafaara क्त्वा तदुपरि अरव्यदानं कत्तव्यमित्ययमतर fang: | ज्यष्ठात्तरकगरान्‌ THT तिन्यपक्रमात्‌ ARRAS SAA TATE लया प्रतीतः 1 Aq ज्यष्ठात्तरकरान्‌ युग्मानित्यतन वह्ननां युग्मानां ज्यष्टात्तग- करत्वन भात्‌ नैककम्यात्र Tal इत्यन्रकं स्यात्‌ । तम्मादय- मेवात faa: | कगग्राग्रपवित्रकत्वन्त्‌ न fang इति पाव ऽप्यनदविणिष्टम्‌ | यद्यपि पावन कगाग्राग्रपविद्रकर्त्वं न विदि, aqiaaa लिङ्गन नत्र तद्िधिरनुमानव्यः | यथाहुः —

४४ wane: | [ शप्र, रख. ]

अनन्तगर्भिगं साग्रं कौशं हिदलमेव च। प्रादरणमानं fara पवित्रं यव कुवचित्‌ ॥ १० ॥

परिगि्टप्रकाशः। पवितं व्याकराति-- कृशस्य पत्रहयं अन्तगभशून्यं साग्रं प्रादेणप्रमाणं aga पतितं Fa, नतु WAI श्रषापा्रमाते॥ १०॥

प्रभा। “fagizta विधिज्ञयो cay विकिर यथा" |

ज्येष्टोत्तरकरत्वन्तु तत्र न शक्यमनुमातुम्‌ | “एकंकस्तकोकन ददानि" इत्यनन विरोधात्‌ । किञ्च aay दल्िणाग्रत्वमपि पवित्राणां न विदितं, किन्तु aa कुशानां दक्तिणाग्राणां टानदश- नात्‌ पवित्नाणामपि तश्रा दानं कन्यनोयमिति भवतां fasten: । एवच्चान्तरङ्त्ादभ्युटयिके दृष्टं कगाग्राग्रपवित्रकत्वमव कल्पय ताम्‌) faadt दशनादपि मत्यामाकाङ्कायां प्रकतौ कल्प. नाया दृष्टत्वात्‌ । विक्लता मत्र षाडगत्विजां गागतदल्तिगागय्रा विभागस्याभिघानात्‌ प्रकतौ ज्यातिष्टोमे अनुक्रोऽपि षोडगल्विजां द्ाद्शरगलगोदक्तिणातिभागोा यथा कन्त. तघेवात्रापि कन्य यितुसुचितसित्यम्तु fa famine ॥

कराग्राग्रपवित्रकानित्युक्तम्‌ | तते fa नाभ ufaafaa. qe aaanfanfafa | अ्रनत्तगभिश्मिति मलर्धय- इनप्रत्यवः। ब्र्त्रत्तङकगान्तररद्धितमप्रमहिनं प्राद्रगपररिमाण

प्र. रख. | RAST: | ४५

एतदेव fe पिञ्जुल्यालच्षणं समुदाहृतम्‌ | MUA UIA यत्तदध्ये तावदेव तु ॥ ११॥

परिशिष्टप्रकाशः। ‘aa मौमन्तमूङ्मुवयति भूरिति दभेपिज्ञूनोभिरेव प्रथममित्यत, अन्यत्र च चूडाकरण, 'एकविंगतिदेभ पिष्छुलय इति सूतोक्तदभ- fag ्रपि एतदेव waaay | तत एव विषः प्रादेशमात्रे पवित्रे कुस्ते इति सूत्रोक्रमाज्योत्पवनाधं यत्यवित्रं, तदप्यतावक्संख्यमेव न तु दिवचननिर्हणात्‌ दिदनदयरूपम्‌ | दवचनं तु कुशजातिवचनस्य पवित्रगब्टस्य दनहये प्रयोगात्‌ ॥११॥

WaT | कुगदनदयं aaa पवित्रं fanaa | यत्र कुतचिदित्यनन व्याष्य-

वगतः यत्र यत्र प्रवित्रगष्टः प्रयुज्यत, aa aaraaat area. saa भवति ॥ १०॥

waza रौति । fagert श्रपि एलटेव न्तगं मुनिभिक्टा- तम्‌ | पवित्रपिसलयो {कारय | एतन, wa मामन्तमू् मुवयति भूरिति दभपिन्जुनीभिर्व प्र्रममित्यादि मौमन्तकगण- प्रकरणायगोाभिनसूते, तथा seat, 'एकविंगशतिदभपिन्नृन्य- इति सूत्र च यः fagaine: प्रयुक्म्तम्यायः स्यष्टोक्ततः। अज्यस्यात्पवनाधं यत्‌ पवितं, तदव्यनत्परिमागमेव नानोऽधि कम्‌ । एतन, ^लतएव afea: प्रारेयमाज पवित्र कुरत दति गाभिनसूत्र पवित्र दति दिवचननिदगऽपि न aa वग््टदि- दनरूपपवितस्य fed प्र्यनग्यम्‌ । तयात्व प्रादेशमात्र इत्यस्या

४६ manera: | [ em. रेख. ]

एतव्ममागामेवैके कौशौमेवाद्रमञ्चरोम्‌ |

शष्कां वा शगकुसुमां fayet परिचचते ॥१२॥ पिचामन्तानुद्रवणेः आत्मालम्भे अञ्च ग | अधोवायुसमुत्सगे प्रहासेऽ्तभाषगे ॥ १३ ॥

परिश््टिप्रकाशः। एके पूज्याः प्रादेगप्रमाणामेव कुगमयीं ्रद्र॑मश्रीं wat वा भरषटपुष्यां पिन्ञलोमाइः । sag 'हरितावे सपिश्ञुना "वयत ग्राह्या, saa तु ufaaeaafa ॥ १२॥ पिज्रयमन्चोज्चारणे, amet विहिते हृदयस्य्शं, aaa तस्यैव

प्रभा।

नर्थकत्वापत्तः। aa तु पविवरशव्दस्य पवित्रघटकदल्ते नक्ता sam भवति । तत्र दनलनलक्तणा तु, पवित्रे खो वेष्व्यावित्यादि- aa तथा दनात्‌ । पविवरभिल्येकवचनन्तु अ्रच्छद्रिण पविते गत्यादिमन्वे एक चनप्रयोगादितिभावः। सौत्रः पवित्रशब्दः कुशजातिमात्रवचनोवा॥ een

एतव्ममागामिति । अन्य aaa: प्रादेगप्रमाणां कौमार मञ्जरीं wai वा argent पिन्लुनोमादः | द्यश्च हरिता ध सपिश्जला aa ग्राह्या इति नुराय॒णोपाध्यायाः ॥ १२॥

पित्रामचच्चेति | arsitfa च । पिव्रयमन्तरस्यानुद्रवणि aq-

# पित्रयमन््ानुरणो, दरति क Gee urs: | + ाक्लानम्पःपमसण, एति ख yae पाठः|

jem. रख. J कशीप्रदौपः। ४७

मार्ज्नारसमुषिकस्पशे WHE क्रोधसम्मषे । निमित्तष्वेषु स्वेषु कम कुर्वन्नपः TTA ॥१४॥ हितीयः खण्डः |

परिशि्टप्रकाशः। यन्नाटौ विदिते, भ्रधोवायुसमुत्गे नोडमुद्रारे, मरति हसे नतु स्मिते । श्राक्र्टे परुषभाषरे, क्रो धोत्पत्तौ भाषणं विनापि मनसा, एतेषु निमित्तेषु waa कर्मकरणकाले जनं WHA न लाचा- मेत्‌ । अन्यत्रिगदव्याख्यातम्‌ | पित्रामन्ानुद्रव्ं इत्युपलक्षणम्‌ | अतएव योगियाज्नवल्कयः-- °^रौद्रपित्रयासुरा्मन्त्ास्तथाचेवाभिचारिकान्‌। व्याष्त्यालभ्य BATT WT: gusazraty ॥१२॥।१४॥

दितोयः aew ॥ २ ॥

WaT | avg) faaraarect इति पाठेऽपि aware: । WATAAT हदयस्य | श्रालनाऽमू त्त्वात्‌ स्थानिना स्थानं was श्रध aay चण्डानलादिदशने। weed दति पाठे Waa हृदयस्यैव अलम्भोऽप्लषणच् दरदयस्य यक्नाटौ afefed afafafa परिः जिष्टप्रकाशः।

्रधोवायुममुकर्गं नोद्गारे । awa उश्चस्य न स्मित। anita मूषिकस्य च स्प्थं। ame इति भाव fast)

yc कग्प्रदोपः। | शप्र. रख. |

प्रभा। पक्षभाषग | क्रोधमम्भवे परुषभाषणं विनापि । एषु निमित्तषु, aafafa करग[दन्येष्वध्येवंविधेषु निमित्तेषु mag कक

FAM जनं स्छृशत्‌ न त्वाचाभेत्‌ | यदाह योगियान्नवल्कयः--

^रौद्रपित्रयासुरान्मन्तांस्तथाचेवाभिचारिकान्‌ | व्याहृत्यानभ्य AAA: खष्टाऽन्यदाचरत्‌” |

sfan १२॥ १४॥

इति हितौयः ware: |

तीयः Mg: |

—— Ce -----~

अक्रिया विविधा प्रोक्ता fasts: aerarfrara | अक्रिया च परोक्ता a ढतोया चाऽयथा क्रिया ॥ १॥ ANAT AAA a परशाखाश्यन्तु यः | कर्तुमिति दुमधा मोघं तत्तस्य चटितम्‌ ॥ २ ॥ परिशिष्टप्रकाशः। अकरणं परशास्वोक्षकरणं विङितेतरप्रकारेण- क्रमान्तरादिना करणं, विविधैव कञ्मणामक्रिया, निष्‌फनतात्‌ ॥ १॥ waa विशेषमाह -- स्वगाखोक्तग्राद्वादिकमुलृज्य पारशाखिकं स्वशाखोक्लविपरोतं यः कर्तुमिच्छति शाभ्लौयन्ञानविपरोतज्ञानवान्‌ । तस्य यत्कृतं तत्रिष्फनम्‌ ॥ २॥ 7 प्रभा। कुशामनाघयदानादौ ग्राइतिकत्त्यतायां प्रायः मब्वश्वा- चा्यगन्योऽन्यश् प्रकार, उप्रदिष्टः। म च तर्येव कत्तव्यो- न त्वन्ये; । ware त्वन्योक्तकगगमक्रिय वत्या अ्रक्रियेलि। कर करणगोनानां कश्चण्यधिङुव्वाणानां त्रिविधा चक्रिया मुनिभिः कथिता, अ्रकरगां पराक्तकरणभग्र्राकरण्ञ्चलि। अगरधाकगगञ्च पौ्बीप्विपयासेनानष्टानम्‌ ॥ १ ॥

स्वगाखाशयमिनि। यमस्तावत्‌ स्वश्ाग्वाक्रस्य प्रयागस्यान्तरा-

9

५० कर्मप्रटोपः। [ शप्र. ३ख. |

यत्रान्नातं खणाग्ायां परोक्तमबिरोधि यत्‌ ५ । विहह्विम्तदनुष्ेयमग्निहो रादि कम्भवत्‌ ॥ ३ ॥

परिशिषटप्रकागः। स्व्ार्वायां यत्‌ नोक्तं परशाखोक्तं, यथा छन्दोगानां याजुरवेदिक- मग्निहोत्रम्‌। यदा स्वगाोक्रस्याका्कापूरकत्वेन BETA वा अविर।धि। ग्या मनुनोक्तद्य-- “मेग्वम्नामजिनन्दग्डमुपवौतं AAW AT | aa ura विनष्टानि खह्लोतान्यानि मन्तवत्‌" ॥

इत्यस्य WAHT गद्यान्तरे मन्वाभिघानं तदग्मन्नः कर्तव्यमेव । पौराणिकादितु माधारणत्वात्र पारक्यमिति तदपि

प्रभा)

तग परोक्रमनुतिष्ठति। तस्य तावदमावक्रियव्युक्म्‌ । ay नर्दबुद: खगासा्रयं प्रयोगमुलसृज्य यहाजाद्यादिना परशाखा- aa प्रयोगं चिकरौषैलि, तस्य यत्‌ ad तत्रिष्फलम्‌ । तस्यति भैषिको ost. तुशब्देन पूञ्छम्म्रादस्य भेदं प्रन्नापयति॥२॥

यत्रास्नातमिति। यत्‌ स्वगाखायां ward, तत्परोक्तमपि विह{्िरनु्यं यदि स्वगास्वय्रा न विर्ष्यत। तत्र दृष्टान्तः afadrafensatefa 1 अग्निहोत्रं faa च्छन्दोगभारायां नाम्नायते, किन्तु च्छन्दोगेरप्यध्वग्युगास्वापरिपठितं तदनु्टोयते |

अत्र किञिदक्तव्यमस्ति। प्रधमश्नोके तावत्‌ परोक्लकरमः

` प्रारक्यमव्रिरोधि aq दरति. परोक्तमिसोतिच, सरतिचप्राटौ।

¡ श्र, 3%, | कश्चप्रदोपः। ५९१

परिशिष्टप्रकागः। स्वगाखोक्रादधिकमनुषयमेव | यथा देवताभ्य इति मन्तजपादि। aa ब्टद्यपरिश्टाक्तम्‌ । ‘qual वा खण्टह्मोक्तं यस्य कग प्रकं\त्ितम्‌) तस्य तावति शस्त्ार्थ कत सव्वैः छताभवेत्‌" ॥ तत्साधारणानां परोक्ञानाच्च नावश्यमनुष्टानसित्यवपगम्‌। नतु स्तग्टह्योक्तमात्रमेवानुष्टेयमिति aaa: | गष्यानुक्तानां समाधार-

सानां उपदटेशान्थक्यापत्तेः । ण्णखान्तराधिकरण विराघधाञ्च ॥ ३ ॥

| WaT |

मक्रियेत्युक्तम्‌ | दिनोयश्नाकेन स्वशाम्बोक्तं प्रयोगमुपच्य पर ्ाम्बाक्तप्रयोगस्यानष्टानं निपिदम्‌ । ठनायेनतु यत्‌ स्वग़राखावां araa, श्रविरुडं तत्‌ परोक्तमप्यनरेयमित्युपटिष्टम्‌ । aa स्वगाखाश्रयमित्यनन स्वगराम्वाक्तप्रय्यागप्ररित्यारन परणाम्बाक प्रयागानुढानस्य निन्दिनित्वात्‌ परोक्ता चत्यनन स्वणाम्ताक्प्रयागा नुष्ठानकाले परोक्तस्यानुष्टानमक्रियत्युयते । एवच्च स्वगाम्बाक्तम्य प्रयागस्यान्तगाऽन्तगा पराक्तानुष्टानं न कत्तर्व्यामिलि ABT | अन्यधाऽनयेकत्वापत्तः। ABS स्वगास्तोक्गप्रयोागस्यान्तरारऽन्तरा परगाम्ताकस्यानुष्टानं May न शक्यत निपदुम्‌ । वाद AMWAY तणां तषाभेकंकषामव कर््रापरदेणात्‌ । Faz ष्वधुप्रतिभि्च fafwantfafa: ऋ त्विग्निय॑ज्ननिष्यत्तः । Aaa होता वषट्‌ करोति अ्र्व्रजहाति BRAT चीद्ायनीव्वादिक

aa aa विहितम्‌ । aay प्ररिग्रिष्यात्‌ स्वग्टद्ाक्तप्रयागस्या

५२ कश्प्रदोपः। [ प्र. श्ख, |

प्रभा |

न्तराऽन्तरा परोक्ञस्यानुष्टानमक्रियोक्षमिति वक्घव्यम्‌ । तथाच argue नोलाम्बरतं गण्यपरिग्ि्टम्‌-

“प्रयोगणशाच््ं wae न समुच्लोयत परेः |

प्रयोगशास्तताहानेरनारम् विधानतः ॥

बह्वल्पं वा खब्टद्नोक्तं यस्य कर्य प्रकौत्तितम्‌ |

तस्य तावति शास्वा कत्‌ सत्वः HAT भवेत्‌ ॥

शीतेषु aaa aaa यथोचितम्‌ |

ATA साधारणां तषु ग्राह्यं यातेषु कर्मसु" ॥ sfa) तधा ग्ष्ामंग्रहः--

“श्रामतन्तेषु wala तत्‌ कुत्‌ पारतन्तिकम्‌ |

विशेषाः खलु सामान्या ये चोक्ता वेदवाहदिभिः॥

ऊनो वाऽतिरिक्घोवा यः सखग्ास्वाल्लमाचभेत्‌ |

तन सन्तनुयात्‌ यन्न न Fata पारलन्विकम्‌ ॥

यः स्वशाखोक्तमुन्य परशाखोक्षमा चरेत्‌ |

श्रप्रमाणम्षिं क्त्वा dist तमसि मञ्लति"” ॥ इ्ति। तदिदं तत्रभवतो गोभिनलपुव्रस्य वचनच्रयं कालत्यायन- ममानाधेम्‌ | Aa प्रथमववनं यन्राज्रालमित्यनेन, दितौयवचनं परोक्षा चेत्यनेन, ठतोयवचनं सखगशाखाग्रयमुलमज्यत्यनेन समाना aa afa are: —

“प्रयोगः सूत्रकारोक्तो न समुश्चयमर्रति।

ममुच्चये यनस्तस्य न निष्यत्तिर्न च क्रमः" ॥

few. रेव. | HRT | ५३

प्रभा | दति। न च परोक्रगुणागुपसंहारे शाखान्तराधिकरणन्याय विरोध दति वायम्‌ । तत्रायस्य स्रौतविषयत्वात्‌। वाचनिके- sa न्यायानवताराच्च। किञ्च नास्नोऽभैटेऽपि यधामम्धवं रूपभेदा दिभ्यः तस्य तस्य कर्म्रान्तरत्वभेषेति Fa कस्य गुणोपसंहार: | न fe कश््रीम्तरे कश््रौन्तरगुणानामुपमंहारः शस्वानुमतः। अतएव-- ^नेकृस्मिन्‌ कर्मणि तते कर््ान्यस्नायते यतः" ।

इत्यनेन Gata: सामान्ययो; विगेषोक्ञाभ्यां ताभ्यां कर्मान्तरत्वं wads वच्छति। यश्च एगाणोक्तं माधारणं, तत्‌ यद्यपिन पारक्यं, तथापि खशाम्वोक्रप्रयोगे न तस्य AMIRI: | तम्य waaay कम््ान्तरे च कर््ान्तरगुणानामुपमंडारा योगात्‌ yatawafcine ्रनारश्चविधानादन्यगुद्यादेः ममु- चयनिषधाच्च। किन्तु स्वशास्तोक्तप्रयोगानुषछानानन्सरं फनभुय- wufasen तस्याप्यनुषठानं भरदित्यपि वैश्यदेववलिकम््णोः म्बयमेव वच्यति । warcarfaara: ममुचचयेऽप्यषेव गतिः । तेषा- HABA फनलमभूुयस्त्वम ननुष्ठानऽपि गद्योक्षमातस्यामुृष्ठानात्‌ फन. fafa: | तथाचोक्तं, awed वा स्वग्टद्योक्कमित्यादि। मटन पारिजातःप्युक्म्‌ | wana स्वग्टश्रोक्तमात्मेव करोति तावत्व तस्य शास््ा्सिडसक्घत्वात्‌, इति । तस्मात्‌ गतेषु पारशाख्िकं कर्तव्यं, ग्द्मोक्ञेषु तत्र॒ कन्तव्यम्‌। भ्रनारभ्य fafea ग्णह्ोक्तऽपि प्रथोगे कर्त्तव्यं, परमेषामकरगाऽपि

५४ कश्चप्रदोपः। | शप्र, रेख. |

प्रहत्तमन्यधा कुष्यायदिमोहात्कधञ्चन | यतम्तदन्यधाभूतं ततएव समापयत्‌ ॥ ४ ॥

परिशिष्टप्रकाशः। दवादयथा क्रियायां यत्कर्तव्यं, तदाद -- qa Wital THN, करणे HATTA क्रमान्यत्वेन FAA | तत्न य््ात्पदा्यपीदारभ्य THAT IAT ATA ततएवारभ्य पुनय॑थोक्त- प्रकारेण FAT! यथा गात्रं गन्धदानयोः क्रमान्यत्रनानुष्टाने- SHAT करगकाते न्नातयाम्तत WTA पुनरनुष्ठानम्‌ ॥४॥

प्रभा । व्टद्मोक्तमात्रकरणात्‌ फनमिद्धिः, श्रनारभ्यविहितानां करणे तु फनालिगयः;। मामान्यम्त प्रयोगः म्तशास्तोक्तप्रयोगात्‌ प्ररत sara ada) तत्रापि फलभूमा बाडव्यः॥२॥ ae HAT देवादन्यधाकरने यत्‌ कव्यं, तदभिधोयत uaafafa wits कमर मोहात्‌ कथञ्चन यदान्यया कुयात्‌, तद्रा, ममास्त यद्धि जानोयादिति परतः कगणादसमाप्त ante WATT तस्यान्यथा करणस्य ज्ञान AMT पदा्घादारभ्य तत्‌ HUTA भूते, तस्मादेव UTI तत्‌ कन समापयेत्‌ न तपक्रमादटारभ्य। अन्यधाकरणमत्राकरगां पौर्व्वापय्यविपय्ययेग करणश्च) यथा याइ कुणामनदानादौनां कस्यचिदकरण क्रमविपर्यपसिन वा करण प्रधाननिष्यत्तः Ge WIA यस्मात्‌

पदाचेदारम्यान्यध्रा करणं व्रततं, तस्मात्‌ पदा्दारभ्य

` शप्र. am, | RAST | ५५

Wat पृनम्तत्‌ करणोयम्‌ । यथा वा पोड्गशश्रादानां कस्याप्यकरणे मपिर्डौकरगत्‌ Yat ATMA यत्‌ WIS न क्तं तस््रादारभ्य पुनः करणोयम्‌ । मासमाध्यद्भपौगमामवत्‌ महसखरमंवल्सरमत्रा- feaq संवत्रमाध्यं षोडगश्राइमप्यकं way) तज्चतदाद्यग्राइ- नापक्रम्यते सपिक्डोकरगेन च समाप्यत। द्भपाणमामाटि- वटेवानकदिनमम्पादययः प्रयोगोऽपि awa णव |

यच्च॒ तत्चकछलड्रुक्त, क्रमरूपाङ्गानुरोप्रन प्रघानोभूतयादया न्तराणामादत्तरयुक्घत्वात्‌ यत्‌ पतितं asa कन्तश्यमिलि। तजि न्धम्‌ । श्रनन्यगवचनात्‌ । वाचनिक चार्थं न्धायानवतारात्‌ | तथ्राचोक्रम्‌ । किमिव fe वचनंन कुर्य्यात्‌ नास्ति वचनस्याति- भार दूति। यच्वापगमुकरम्‌। प्रहत्तमन्यध्रा कुर्य्यादिति वचनं प्रचागमध्य एव सुकरत्वन बोध्यमिति। तदपि प्रमाणविग्रषा- भावात्‌ सुकरत्वम्य चाकिञ्चित्करत्वात्‌ कल्पनामात्रम्‌ । नच लावताऽपि निम्तारः। षाडगग्रादानामेककब््मत्वात्‌ संवत्सम. AANA तत्रयोगस्याप्यकतवात्‌ | फनजनकापूर्न्ेक्यात्‌ कमणो ऽप्यैक्यमिनि । तुल्यकत्ताणां षोडगग्रादानामेकतमामिदौ प्रघाना- qalfasentgaafela च ैश्वोक्तम्‌ । णरत्काने महापूजै त्यक्रवचन श्ुतरेकप्रयागमाध्यत्वनकक््मनापवब्रक्रियाकनापजन्यम्य वाक्यार्थीभूतनियोगस्येक्यावत्र प्रत्यकं ARAM AEM: कलिकापृञ्यजनकत्वादन्द्रदध्यादियागवदिति चोक्त दुर्गसव प्रकर । तम्ब्रात्‌ Aaa fa पोडशग्राइमेकमेव कम्म प्रयोमय

५६ कश्वप्रदोपः। श्र. इख. |

~ EN rt tae यदि जानौयान््येतदयथाक्लतम्‌ | तावदेव पुनः qataafa: सवं कन्यणः ॥ ५ ॥

परिगिष्टप्रकाग्रः |

अन्यथा RAY प्रयोगमष्यऽन्नाने यत्कर्तव्यं तदाड - समामे WaT छतेऽन्यथधाकरगज्ञान मति यत्पदार््रान्यधाकरणं जातं तन्नेव यथोक्लक्रभेण पुनः FAW न तत wey wa कश्काण्डम्‌ । एतच्च पुनरनुष्ठानमविनम्ब सुकरत्वे च कर्तव्यम्‌| यत्र तु विनलम्बोदूःकगत्वं च तत्र विन्णुस्मरणमेव न त्वाठ्तिः। यथाऽक्लोत्समेस्याव्रस्य ब्राह्मगोर्भाजने पुनरब्रान्तरोत्पाटनोत्सरगं | अन्यध्राब्राह्मणोपगोघमहत्वबाधापत्तरिति॥ ५॥

प्रभा | awa इति सपिर्डोकरणात्‌ yet कस्याप्यकरणम्ममरणे तदादिख्राइानां पुनः कर्णं न nei व,रर्ितुमित्याम्तां विस्तरः ॥ ४॥

समाप्ति इति। कम्मण: ममाप्ानन्तरमन्यथा करगन्नान यदन्यधा क्षतं तावन्मात्रमेव करणोयं, नतु तदारभ्य सव्वं HAT- व्तनोयम्‌ | श्रसमापे कश्मण्यन्यथा करणस्मरणे तु क्तस्याप्या- हत्तिरनेनाऽपि दशिला। saat करणश्चात्राकरणमभेव न तु क्रमविपर्यासेन करणगमपि। प्रधानस्य निष्पन्रत्व क्रमविपर्याम-

+ द्रव्यम्‌, - दरति कग पृस्लक्मो पाठः|

i शप्र. ae. | कश्चप्रटौपः। ,. ५७

प्रधानस्याक्रिया यत्र साङ्गं तत्कियते पुनः । तदङ्स्याक्रियायान्तु नास्तिनं च तत्किया ven

परिगि्टप्रकाशः। इदानीं देवादक्रियायां यक्वत्तव्यं तदाद -- प्रधानस्य कमणो गन्धादिदानादेयत्नाकरण उतगेश्च तदङ्गभरूतः RAMA पुनरद्गानुष्ठानस हितं तत्क कर्तव्यम्‌ । WATAG तूर्गस्याकरणे प्रधानस्य छलस्य नाह्ततिनाप्यङ्गानुष्टानम्‌ । किन्तु तत्समाधानाध्रेम्‌ - . * “श्रज्नानात्‌ यदिवा माह्ाग्र्वताध्वरषु aq | स्मरणादेव तदिष्णोः wat स्यादिति श्रुतिः" ॥

इलि योगियाज्ञवल्कोक्रमनुष्टयम्‌ । एवं ममास प्रयोग अन्यधा-

Tart स्यएकिश्ित्करत्वात्‌ । ga: कुर्य्यादिति पुनःण्ष्टो दशाहान्त पुनः क्रियेत्याद्रिवत्‌ wana 1

यरा नायक्लतमेमन्ता प्रस्रयत कदटाचन।

अङ निधाय तं वानं पुनः मंम्कारमरलि"॥ इत्यादिवत्‌ प्रतिप्रमवावद्ातका ar iy il

aramiaatusfa fanaa प्रधानस्यति। यताङ्कमाज्ं

कतं प्रधानन्तु न क्षतं gaiwafed प्रधानं पुनः करणीयम्‌ । यत्र तु प्रधानमात्रं कतं न ay, तवाङ्कानुगोधन साङ्गस्य प्रधानम्ब atafaa वा तावच््रात्रस्याङ्गस्य करणम्‌ । एतदचनाबे-

भ कर्मप्रदोपः! | शप्र. रेख. !

मधुमध्विति waa विजंपोऽणितुमिच्छताम्‌ | गायवानन्तरं सोऽत मधुमन्तविवज्जितः ॥ ७ ॥

परिभ्ि्टप्रकाशः। करगनज्ञानऽप्यतदटेव ममाघानमिति । श्रन्येतु तदङ्स्य माङ्गप्रधान- प्रयौगाद्भस्य उपवोतित्वाटेरकरण न माद्गप्रधानस्य aaatata: नाप्युपवोतिल्वादेः करणं, किन्तु विशुस्प्रणमेव प्राय्ित्त- म्रित्याद्‌ः ॥ ६ ॥ वमिष्टाक्राटपरान्‌ बहून्‌ विशषानाद्‌--

वनिष्टोक्तपावण भाक्तमिच्छतां याव्यत्वन afar गायत्राः पशचाङवोयो मधुमरध्विलिचिज्जंपो मधुवातति मन्वमह्ितः, सोऽत्र ama विना पठनौयः। एवश्च भोजनकाने मन्तः पटनौयणएव

पूर्वकाले निषेधात्‌ uo ॥

प्रभा । पर्य्यालोचनया पृन्परवचन श्रन्यथाकरणमकरगपय्यवसितमित्यव- गम्यते । किन्तु लत कमणः aaa विशुम्म्रणं कर्तव्यम्‌ | “अज्ञानाद्‌ यदिवा मोहात्‌ प्रचवताध्वर्षु aq | स्मरणादेव तदिष्णोः aga स्यादिति युतिः ॥ इति योगियान्नवल्कगोक्तः ॥ € ॥ प्रासङ्किकमभिधाय वग्रष्ठाक्तपाव्व॑णादाभ्युदयिक् विग्राष्रानः are मधघुमध्विनोति । श्रश्तुिमिच्छतामिति dara ast | aa वश्रिष्टोक्तपाव्वण dtafaseat ब्राह्मणानां चआ्रान्यतया

| शप्र. रेख. | Hae: | ५८

न aaa aie कदाचित्पिटसंहिताम्‌ | qa एव जपः BT: मोमसामादिकः शुभः ॥ ८ ॥

परिश्िष्प्रकागः। yaray, यदा उ fanufa: दत्याद्दिपिलमंदहिताजपो यस्तत्र विद्धितः, सोऽत्र न wae) किन्तु लतस्थानेऽन्य एव मीम मामादिजपोमङ्गल्यः काथय इति। aad काल्यायनः

पिच्रयमन्वज्नं जप डइलि॥प८॥

^ WAT | गायत्रानन्तरं मधुवातति ऋक्त्रयजपानन्तरं मध्विति व्िजपा सो fafea:, मोऽत मधुमन्वविवर्जितः ava | भधुमश्ित्यत् प्रमं AIS मथधुद्रव्यपरम्‌ । तथाच मधुद्रव्यप्रका्रकस्य मधुः र्स्य aa यम्तिजप इति बद्ति। amar प्रथमं मधुपद मधुवानल्यादिककचयपपम्‌ | न^ठनम्‌क्रानामाद्िग्रहणन विधिरनाटेश" इति सूत्रकारवचनात्‌ | fealty मधुपदश्च स्वरूपपग्म््‌) WAT AY च विजघ्ा इत्यकम्यव मधु neem तिजपाभिधानात्‌ । aaa मधुवाननि ऋक्तयजप seit न ada) अणितुसिच्छतासमिलि करणात्‌ भाजन पन्वकान एव मघुमन्वत्नपानिपिध्यत। भाजनक्रानादा तु म कत्तव्य एव ॥ 9 ॥

न चागश्रत्स्िलि। yay ary faadfearaat

re Hauer: | [ em. रख. |

TAI प्रकारोऽन्नस्य तिलवद्‌यवत्तधा | उच्छिषटसव्रिधी सोऽ ang विपरीतक; ॥ € ॥

परि ग्िष्टप्रकाशः।

पावणे उच्छिष्टमत्रिधो aniami यदन्रविकरणं लिलयुक्घं, aca बिपरोतं aa: पृन्ममित्यथः। तथा, स प्रकरोऽत्र यववद्यवयुक्ग यथा स्यात्‌ तथा ATA: ॥ < ॥

प्रभा |

यस्तत्र विद्धिः, माऽत्र कदाचिदपि न ade. किन्तु तलश्मादन्य एव UT: मोमसामादिजपः कत्तव्यः। पिद्टमंहिता च “यहा उ पिशपतिः सनाद ग्रज्त्रमो मदन्तश्यभिविष्ठमकांत्‌- aqz: कनिक्रन्तोति इ एषा पित्रा नाम महिता" इति मामविघानत्राद्यणाक्ता वादइव्या। सोमसामानि च च्छन्दस्या. चके समास््रातासु तषा पवस्व धारया इत्यादिकासु बङ्कोषु wy गोयमानानि बहृन्येव Tama पठितानि ॥ र ॥

यस्तव्रति। पाञ्बण aay army उच्छिटसव्रिधौ faa- वत्‌ यधा भवति तथा योरत्रप्रकरा विहितः, सोऽ विपरोतकः यववदूयथा भवति तथा कत्तव्य । वरपरोत्यञ्चात्र देवती्प्रागग्र- ऊुशाद्ियोगात्‌ श्रठस्षषु ब्राह्मण्षु HE) अव्रप्रकरोऽत्र विक्रिरणसम्निदग्धापिर्डदानमसिति यदुच्यत ॥ < ॥

| ew. रख. | wane: | ६१

सम्यत्रमितिदप्राःस्यप्रश्रस्धाने विधौयते | सुसम्यन्रमितिप्रोक्ते शेषमन्नच्चिवेदयेत्‌ ॥ १० ॥

परिशिष्टप्रकाशः।

पाणे ठप्ताःखति यः प्रश्रः, तत्‌स्थाने सम्पन्रसिति वक्तव्यम्‌ | प्रशरानत्तरं सुमम्पत्रसिति ब्राह्ममैः प्राक्त अरषमव्रमप्यम्तोति ्राह्मलमभ्यो निवेदयेत्‌ । तथाच कात्यायनः - मम्पत्रमिति

ठप्िप्रग्रः॥ १०॥

प्रभा। ^ ` मम्पत्रमितौलति। wat cat स्थ इति योऽयं प्रग्रस्तस्य स्थाने श्रच सम्पत्रमिति wat वि्धौयति क्रियते । कत्तव्य इति यावत्‌ | ब्राह्ममो: सुसम्मत्रमित्युत्तर कथित शषमव्रं तान्‌ ज्ञापयेत्‌ । कथं ज्ञापयेत्‌ ? उच्यत। wane: किं क्रियतामिति प्र्टव्यम्‌ । ay इष्टः महापभुज्यतामिति वक्तव्यम्‌ । तथाच च्न्दोगापगस्त्रम्‌ | “आवमत्रमनुज्ञाप्याव्रशषः किं क्रियता- मिष्टः मह्ापभुज्यलामिति"” इति । इति जअनन प्रकार्णान्‌- न्नाप्यत्यध्रः । यत्त॒ nuad क देयमिति पृच्छत्‌ । इष्ट्याः ziaaifafa प्रतिवचनम्‌ । “स तानाह पुनः no a टृयच्चात्रमित्यपि। seat द।यतामत्दिति मप्रवदन्ति त" ॥ दलि ब्रह्मपुराग(दिति तत््वकछदिसक्रम्‌ । तदयुक्तम्‌ । ब्रह्मपुलाण

वचनस्याद्धिवराहसनग्राद्रप्रयागविषग्रत्वात्‌। छन्दागानां खः

€२ HATE: | [ श्र, रेव, |

प्रागमरष्वथ SAT आदयमामन्ता YA | अपः क्तिषिन्पूलदेशऽवनेनिच्छेति fateren: ॥११॥

परिशि्प्रकाण्रः। आद्यं पितरं warez इव मम्बाघनान्तनामगात्राभ्यां निदिण्य yalay म्तरणकुगरषु qazn ग्रवननिच्छति तिलग्डिता a:

fata । अत्र च प्रागग्रना निम्तिनिता च वमिष्टोक्तादिगेषः॥११॥

प्रभा। शाग्वामटेऽन्यश्रोपटेणान्च। न fe तत्परित्यारनादिवगङक्रत- गयाद्प्र्रागविषयं ्रह्मपुराणवाक्यमादटन्तंमृचितम्‌ | शषभोजन- सैवं यजमानस्य न स्यात्‌. ब्रह्मपुरात शषम्यष्टभ्या eta: | तथाच weatfefatia: ) गशषमन्रमम्तौति ब्राह्मण्यो निवेदये- दिति नागय्णापाध्वायव्याख्यानमपि प्रमाणशृन्यम्‌ ॥ १०॥ पितरा warez | तत्र पि्डदानन पितृणामुप्रभोगो- भवतोति पिण्डदाने वक्घमुपक्रमत प्रागग्रष्विति। same. faire AAA: | ब्राद्मणप्रत्यत्तरपिर्डपि्टयन्ञातिदग- प्राप्षरवाकरणादयनन्तरमित्यय्ः। wed पितरं अघराप्रदानाक्रवत्‌ मंय?धनान्तगाद्वाद्िभिरामन्ता त्रवननिच्व्यक्ता पिग्डप्रदानाध- मास्तुतषु पूर््वाग्रषु ary aera तिनरद्ितमुदकं fata जिम्तिना इत्युक्तः अपां सगरवत्वमबगम्यत | यव्रस्तिन्ताय इति

वचनात्‌ ॥ ११॥

` शप्र, २ेख. | कश्चप्रटोपः। ६

दितीयञ्च ठतीयञ्च मध्यदेगाग्ररेणयोः | मातामहप्रश्तौँस्तु एतषामव वामतः ॥ १२॥ मवग्भादान्नमुदत्य व्यञ्चनरूपमिच्य च ।

संयोज्य यवककन्धुदधिमिः प्राङमुखम्ततः ॥१२॥

परिग्ि्प्रकाणः। {तोयं पितामदम। ठतोतं प्रपितामनम। अआ्रादावदामन्ता + iv = रि ६ न~ ~ aimgmat मध्याग्रयोमुनवदपा fafafeaq एतषाभमव त्रयाणा वामतोदल्तिणस्यां दिशि. am टत्तिणोपचाराभर्वति A, आर्म्ताणकुगरषु प्रागय्रषु AAAs etal मूनमध्याग्रदेणषु प्रञ्वदपा विनिल्तित्‌ ॥ १२॥ तदनन्तरञ्च

मवम्प्ाग्रज्लतादत्रादन्रं ग्डात्वाव्यन्ननरश्िगरयित्वा यववदगदधिभिः

प्रभा।

fedivafa facta fuatad aata प्रपिलामद्ं gaa Waal अवननिच्छद्ुजाग्य WIAA आाम्तृनकुशानां मध्यटेतर agen च fafa रपः न्िपदित्यनुषनज्यत। णतषामव पित्रा दानां त्रयाणां वामतो efamen festa: पिण्डप्रदानाय मावाह्ितानां पित्रादोनां प्रत्यद्ुग्त्वस्य1 चित्यात्‌ । vay मति प्ररक्िणमुपचारः AMAT | मातामह्प्रथलान्‌ मातामश्प्रमानाः मङव्रदप्रमातामदान्‌ पृञ्छवदामन्त्ात्यादि पूरव्वातिमनुवत्तत ॥१२॥

पिग्डदानप्रकारमाद सस्मरादिति sata) मव्वम्मात्‌

६४ कश्चप्रटोपः। | शप्र, ३. |

अवनेजनवत्पिण्डान्‌ दत्वा विल्वप्रमागकान्‌ | तत्पाचत्नालमेनाथ पुनरप्यवनेजयेत्‌ ॥ १४ ॥ तोयः wae: |

परिशि््टप्रकाशः। सयोजय wg al fanaa षट्‌ पिण्डान्‌ क्लत्वाऽवनेजनवदत्व पिण्डपातप्र्तालनजनलेन पुनरवनजयेत्‌ । अरत Alaa त्नाश्वनायनोक्लम्‌ श्राभ्युदयिके युग्मा ब्राह्मणाः मनुना; दर्भाः WAST: उदश्ुखादव्यादिति उदश्मुखल्वं बाध्यम्‌ ॥ १२ ॥ १४॥

afa aala: खण्ड; |

WAT खाद्धाधदव्रादित्यधैः। श षमन्रं निवेदयेटित्यनेन तथ्ैवावगतः। सन्धत्वमाधिकारिकमिति सिद्धान्तात्‌ |

“मव्वस्मात्‌ प्रक्रताटव्रात्‌ पिक्डान्‌ मधुलिनलान्वितान्‌" | दति पान्वेणे दशनाच्च । प्रकषनादब्रादव्रसुदुत्य पाव्ान्तम कत्वा व्यज्जनेरपसिच्य सिग्रयित्वा यवककन्दृदधिभिः संयोज्य प्राश्ुखो विल्वपरिमितान्‌ पिण्डान्‌ श्रवनजनवत्‌ ट्वा पिण्ड पाज्रप्र्षानन- जलेन पुनरवन जयेत्‌ | ककन्धृवदरम्‌ । प्रसिडमन्धत्‌ । waa जनवदित्यनन मूलमध्याग्रदेशषु पिण्डटानसुक्षम्‌ । भ्रवनजये दित्युक्ेग्ताप्यवभेनिच्छतिप्रयोगः ॥ १२॥ १४॥ दति ठतौयः स्वण्डः |

चतुधः खण्डः ।

ee क 0 =

उत्तरोत्तरदानन पिग्डानामुत्तरोत्तरः। मव्रेदघश्चाचरगादघोऽधः ASAT We i तद्ाच्छराइषु aay हदिमत्खितरेषु च | मूलमध्याग्रदगषु somata निवपेत्‌ ॥ २॥

परिगिष्टप्रकाशः। मूनािक्रमेगण पिक्डटानं स्ताति- पिण्डानां मूनादिक्रभेण उपर्युपरि दानन दाता उपयुपरि भवति ऊङ्कगतिभामौो भवतौति म्तुतिः। विपरोतदानन .त्धोगनिः खादकम्मसु भवति॥ १॥ तस््रादुहिखाहष्वन्येषु च पावणादिषु मूनादटिक्रमेण ईपन्नग्नां् पिण्डाव्रिवपटिति॥२१

प्रभा। मूनादिक्रमेण पिण्डदानस्य फनवादमन्वयव्यलिरकाभ्यामाह उत्तरोत्तरति। याद्क्यणि मूनादिक्रमेणोपर्यपरि प्रदेश पिक्डानां दानन दातार््ुहोदिगतिभवति । श्रग्रादिक्रमेणाधा- semen पिण्डानां टानम दाताऽप्यधोधोगतिभवति ॥ १९॥ मूनलादिक्रभेण पिर्डटानमुपमंहग्ति तख््रादिति। यस्मादेवं, तस्मात्‌ हहिमततु दतरेषु cry च सर्वेषु TRG पिण्डदानाध-

<

६६ कश्प्रदोपः। [ शप्र. ४्ख. |

marta: fatal तत आचामयेदिजान्‌ । अन्यचाप्यष एव स्यादयवादिरदहितो विधिः ॥ ३ ॥ दक्तिगाश्रवग देशे दक्तिगाभिमुग्वस्य च | efamay दभ॑षु एषोऽन्यर विधिः स्मतः ॥५॥

परिण्टप्रकाशः।

पिक्डष्वमन्कं गन्धपुष्मादौनपयित्वा ब्राह्मणाचमनं कारयेत्‌ । एष एव पिण्डदानविधिः अन्यत्रापि पावेणादढा यवदेवतीर्थोपवोत- दक्तिणोपचारशृन्यः स्यात्‌ ॥ २॥

न कवनं यवादिरह्धितः

दत्तिणाप्नवे, न तहाविव प्राचोनप्नवे दत्तिणामुखस्य दातुनं mga) दक्तिणाग्रषु zig न प्रागग्रेषु । एष पिण्डदानविधिः पावणादौ सुनिभिः aa दति॥े॥

प्रभा।

मास्तुतक्तशानां मून्मव्याग्रप्रदेशेषु अल्पनग्नान्‌ पिण्डान्‌ दयात्‌ । ठडिगशास्यमानं AFAR ॥ २॥

गन्धादोनिति । पिण्डष्वमन्तकं गन्धादोन्‌ fa:fata । ततः राडभोकुब्राह्मणानाचामयेत्‌ | लेपघ्षगप्रत्ताननादिभिर्मुखदम्त- शोधनं कारयेत्‌ । अन्यत्र पान्बणेऽपि यवादिरहित एष एव विधिः स्यात्‌ । यवादीव्यादिपदात्‌ देवतोर्घोपबोतिलप्रास्॒खत्व- दक्तिणजानुपातदस्िणोपचारपरिग्रः ॥ ३ ॥

efaumaa इति efaufaa देशे दक्तिणाभिमुखस्य

| शप्र. ख. | RATT: | ६७

अथाग्रभूमिमासिश्चत्सुसंप्रो्नितमस्त्विति | श्वा आपः सन्तिति च garages च yn सौमनस्यमस्त्विति च पुष्पदानमनन्तरम्‌ | अच्ततञ्चाणिषटञ्चास्तु waar प्रतिपादयत्‌ ॥ ६ ॥

परिश्ि््टिप्रकागः। आचमनानन्तरं ब्राह्मणाग्रभूमिं सुसंप्रोत्तितमस्त्विति प्रोत्तयेत्‌। faat ्रापडत्यादिना युम्मानव नेकं उदकन हस्त ्रमिच्चत्‌ ॥५॥ मौमनस्यति हस्ते पुष्यदानं कुयात्‌ | अनन्नरमत्ततमित्या

few यवान्‌ दद्यात्‌ ॥ ६ ॥

WaT | at: ठक्िणाग्रषु कुगेषु एष पिर्दानविधिः अन्यत्र धान्ेणाद स्मृता मुनिभिः॥ ४॥

अयलि। तब्राह्मणानामाचमनानन्तरं तषामग्रमि सुम प्राक्तितिमस्तवित्वननामिश्चत्‌ । उदकनति वन्यमाणसमनुषज्यत। frat आप इत्यनन युग्मानव ब्राह्मणान्‌ न HA, उटकना- मिच्वत्‌ । इस्त दति गष: ॥ ५॥

मामनस्यमिति। मंमनस्यमित्यादिना ब्राह्मणद्म्त पुष्प दानं कुर्य्यात्‌ । तदनन्तरमत्ततञ्चल्यादिनाव्राद्मगहम्त यवान्‌ दद्यात्‌ | अत्नना AAT | AAA यवाः प्राक्रा Sam: दापयेदिति aa fra) ग्वयमगक्रावन्यदारा;पि ह्राद

कत्तव्यमिति प्रन्नापनाभिप्रायेणवा॥९॥

gc RATT: | [ em. ४ख. |

WAAAY अर्ध्यदटानवदिष्यते। ष्व faa dena न चतुर्थ्या कदाचन ॥ ७॥

परिगिष्टप्रकाशः। श्रधेयजलदानवत्‌ ज्येष्टोत्तरकरयुग्मब्राह्मणकरे प्रत्येकं कुर्यादित्यघः | किन्तु तन्रामगोत्रान्तोच्चारितषष्यैव कुयात्‌ न कदाचिदपि aqufa षश्यैव नित्यमिति गोत्रनामान्त संवुि- स्थाने unl fawa न aqui कटाचनति aw त सखधरति चतुर्धोनिषेधक{मित्यपुनसक्तिः। अत्र गोभिलोयः-- “Gta स्वरान्तं सर्वत्र गोतरस्या्त्यकमगि | गोस्तु तपण प्रोक्तः कर्ता णवं न Aula | aaaa पितः प्राक्त: पिला तपणकमणि। faqraaeta तु waa टसिमिच्छता' ॥ तथा — “yaaifen काय्यं शर्मा तपणकमणि ।

श्रमणोऽत्षय्यदान तृ fai दत्तमत्तयम्‌" ॥ ७॥

प्रभा।

्रत्तथ्यति। अत्तथ्योदकटानं पुनगघ्यदटानवदिष्यत। war दानवदित्यनन चज्यष्ठात्तरकरत्वमात्स्याल्टिशः पयवस्यति। wala इत्यनुषल्यत, तनात्तव्यमम्तु इति प्रयोगः | अतरएठतद- नन्तरं, प्रा्नासु प्रतिप्राक्र दत्यादिकमान्ञस्यनापपल्छयत।

= A . > iv ~ - . i azagizaca fad aia काच्यमिल्यनेन गात्रसंवन्धनान््रां

[en ४ख. | कश्चप्रदोपः। ६९

WaT | यष्ठाम्ततामभिधत्ते। तनार्घपरदानवदित्यतिदेशेन गोतसंबन्धनामनां मंबोघनविभक्तयन्तताऽत्र न भवति | उपदेशेनातिरदेशवाधात्‌ । शर- मयवरहिषा कुशमयवहिवधवत्‌ | तथाच सानसूत्रपरिशिष्टम्‌--

“गोत्रं स्वरान्तं wa गोचस्याक्षय्यकम्प्रणि |

WAY तपण प्रोक्तः कत्ता एवं न मुह्यति ॥

aaaa पितः ata पिता तपणक््मणि ।

पितुरक्षय्यकालं तु waa ठटपिमिच्छता॥

TRAM es कायं ररा AUTH ALT | : maT AaAa तु पितृणां दत्तदत्तयम्‌" ॥ sfai aaa विदित्वाऽतिख्त्य॒मेति नान्यः पन्था विद्यत रनाय sfa महश्वरस्तयम्बक एव नापरः इति चैवमादिवत्‌ षष्यवत्यव- कारव्यवच्छ्दयं दशयति न aqer कदाचनति। मोऽयं विहितप्रतिषेधः । विहितं केषाञ्ित्‌ aye श्रस्योद कदानम्‌ | तथाच स्मरन्ति

“नान्दौमु वेभ्यखाक्षव्यं faa szafeafa” | इति। तदनन निषिध्यत ) aaratma “fafeanfaautar” sf यत्तु नारायणोपाध्यायैम्‌क्षम्‌ | wera नित्यमित्यनन गोतनामान्ते सम्बुरिस्थान षष्ठीं विधत्त, न wqut azraafa तस्ते त खध्रति चतुर्थोनिषेघकमित्यपुनरक्लिरिति। लदमङ्गतम्‌ | त इति que: सम्बोध्यमानाधवाचित्वात्‌ षष्ठाानि्दश नस्या भमरमवेताघतया प्रसक्यभावन नि्रघानुपपन्तः। न शयप्रसक्ं

Qe कशप्ररोपः। [ em. ४ख, |

nary प्रतिप्रोकते ates दिजोत्तमैः | पविचान्हितान्‌ पिग्डान्‌ fas eatatatsaNag ॥८॥

परिशिषटप्रकाशः। श्रनन्तरच्च-- सुसंप्रोचितमस्त्ितया्या सु पञ्चसु प्राधैनासु ब्राह्मररसतु सन्ति-

Wat | निषिध्यते नित्यानुवादम्त स्यात्‌। यच्च॒ aTaRAT AAA |

WANK न चतुष्था कदाचनत्यननये चात्र त्वति मन्वस्य निवेतरेन भ्रप्तथ्योदकषदानेतरत्र aaa ये चात्र afa मन्तः पठनोय- दूति waa) अन्यथा अ्रन्तव्योदकटाने aaa ward निषेधो न anmafa तत्तत्‌स्ाने विशिष्य गोभिनस्य तन्मन्ोप- देशस्तु प्रदभक द्ति। लदयुक्गम्‌ | श्रक्त्योदकदानें Aaa प्रसक्गेद्ितत्वात्‌ | न चतुरध्यत्यस्य विहितप्रतिघधरूपत्वस्योक- त्वाच्च । तस्मात्रायं ये चात्र त्वति ave निषेधः। किन्तु कषाच्िदभिमतायाय्तुच्या एवेति कथमनन waa ये चात्र त्वति मन्त्रो stat इति श्यते ana येन गोभिनलस्य विशिष्योपः Qn. प्रदशक्रः स्यात्‌। Wale ये चात्र afa मन््ापदेभात्‌ प्षय्योदकदटाने अघाटानवदित्यतिदेगाच्च प्रक्षस्य तक्मन्तस्य निषधोऽप्युपपदययतणएवति कथमननानुपदिषस्लऽपि तग्नन्ता- ज्ञाप्यत इति न खल्व {धगच्छामि । fate चतत्‌ य्राइकल्पभा्य विवेचितमस्माभिरिल्युपारम्यत ॥ ७ ॥

प्राधनाखिनि । सुम॑प्रोस्ितमम् इत्यादि कासु पञ्चसु प्राधनासु

[ शप्र, ४ख. | कश्मप्रदोपः। १

परि शिष्टप्रकाशः। त्यादि उत्तरे प्रोक्तं स्वधावाचनस्थानेऽघापात्रौयपविवाच्छादि- तान्‌ पिण्डान्‌ नान्दोमुखेभ्यः fos: प्रोयन्तामित्यक्ञा सिञ्चत्‌ | अनन्तरं न्युलोक्षतं पात्रमुत्तानं कत्वा युग्मानवेत्यादि- = [अ [ वच्यमाणं Faia गोभिनभाष्यक्तता तु, सुसंप्रोत्ितमस्वि- त्यादि म्बघधावाचनान्तं क्त्वा कछलोत्तानपातरः तपत्प्रविज्राणि पिण्डानामुपरि दत्वा पिर्डानूज्नं वहन्तोरिति faufefa

व्याख्यातम्‌ ॥ र ॥

प्रभा) । यंथायथमम्तु सन्त्विति ब्राह्म; प्रत्युत्तरे कत पवित्रव्यवषितान्‌ पिण्डान्‌ न्युज्ञपात्रमुत्तानं क्त्वा मिश्चत्‌ । यत्तु पिण्डमेचनानन्तरं नयुजपातमुत्तानं कत्वा वच्यमागं कुर्यादिति नारायणोपाध्यायेन व्याख्यानम्‌ । तदसमोचोनम्‌ । यथ्रागुता्थपरित्यागशग साना- भावात्‌ । मौमांमाभाव्यकारणापि शब्दस्य यवणमाव्रात्‌ atsut- ऽवगम्यतं म शुत्याऽवगम्यत vam । न च युतिः परित्यज युक्ता । agate महनारायणनापि उत्तानपावक्तटिति परिपेचनकन्नु- विग्रषणत्यैव व्याख्यातम्‌ । wala TART उत्तानपात्र- करदिति aargaenarq परिषिचनकन्तुविग्रषणतया मटन reread तद्गोभिलश्राङ्स्‌त्रानवनाकनन। लथाच परिपेचन सूव्रानन्तरं गोभिनः। उत्तानं पात्रं क्रत्वा यथ्याणशक्िदल्िणां ददयादिति।

तच AA: | WITHA तावत्‌ त्वकारोक्षपाठा न दश्यत |

OR RAAT: | | शप्र, व. |

wat |

तत्र॒ wad cat, खधानिनयनोये धारां zag वहन्तो रित्युत्तानं पात्रं wat विश्वे देवाः प्रोयन्तामिति देवे वाचयित्वा पिर्डपात्राणि चालयित्वा यथाशक्ि efant दद्यात्‌ इति | व्याख्यातथानयेवानुपू्मया ग्रन्ोऽयं भाष्यक्लहधिः | aa तावत्‌ उत्तानं पात्रं wat इति मध्यपठितस्य विशेषाभावात्‌ पून्धसूव्प्रतौकत्वमपि शक्यते aa परसूतरप्रतीकत्वमपि। प्रयोग- स्योभयथा दर्शनात्‌ । तथाहि श्रभ्यु दिते शर्य देवदत्तः प्रातराशं yen चंक्रमणं क्त्वा मध्यन्दिने स्रात्वा वाससौ परिधायापूपान्‌ भक्यति इत्यत्र यदि अभ्युदित स्यं देददत्तः प्रथमं धंक्रमणं करोति ततः प्रातराशं we तदा चक्रमणं Bafa gorda वाक्यस्य प्रतीकं विपये च परस्य। प्रयुक्ते चैवं सुनयः रवनजनदानप्रत्यवनजनषु नामग्राहसित्याटौा। तदटेवसमुभयधा प्रयोगदभनादुत्तानं पात्रं कव्यत्यस्य परसूतरप्रतौकतायां न प्रमाणम्‌ । अत्रभवतः कात्यायनस्य AAA पर्सूतप्रोकत्वमेव तस्य निंतव्यम्‌ भवति । यथागरुताधेपरित्यागञ्चानुचित दृत्यक्त- मादावेव। स खल्षम्पष्टानां aan विधिं सम्यग दर्भयिष्य दूति प्रतिज्ञातवान्‌ । तदलं मान्यानामुपरि कटाक्तपातन। पवितरान्तहितानित्यभिधानात्‌ यपिष्डानामन्तर्धानाधं पवित्र- सुत्पादयित्यम्‌ । यस्त्वर््योयप विव्ररन्तघानवर्णनम्‌ | तद सङ्गतम्‌ | विनियुक्षविनियोगे मानाभावात्‌ । अन्यधा पिष्डदानाधं रखा- करणमपि aaa पवित्र स्यात्‌ ॥८॥

[ शप्र. व. | कश्मप्रदोपः। ७३

युग्मानेव सखस्तिवाच्यानङ्गष्टग्रहगं सदा | कत्वा धुर्यस्य विप्रस प्रगम्यानुत्रज्ञत्ततः ॥ < ॥

परिग्रष्टप्रकाशः। युग्मानव aa दक्तिणादानेन स्वस्तिवाच्य, धयस्य पंक्तिमूदैन्यस्य ब्राह्मणस्यानङ्कष्ट पाणिग्रहणं क्त्वा प्रणम्य तताऽनुगच््त्‌ | Waa zfaut graraaarfe | तथा ब्रह्मपुराणम्‌

“दरात्तामनकमूनानि यवां faazaa |

तान्येव दल्तिणा्थन्त्‌ दद्यादिप्रषु सवदा" ॥

मूनमा्दरकाद्धि faaeaa याद्ष्विति। छदा च गोभिनौये- wie न कत्तव्यम्‌ । न योापिद्धयः gaveatfefa sera वचनाद्राभिलनानक्तत्वाच्च । अन्यत्‌ कत्तव्य्मव । तथाच ग्राता- तपः -- “areas तु yd ara पितृणां तदनन्तरम्‌ । तता मातामहानां च AST याइत्रयं सम्मतम्‌ ॥ जिष्वप्यतषु युग्माम्त भाजयद्राद्मणान्‌ शुचिः ।

yefari तु wala प्रदेदयादवपृञ्बकम्‌" ॥

प्रभा। युग्मानपति । युग्मानव aaa टस्िणादटानन स्वम्तिवा्य भुश्यस्य पंक्तिमूदन्यस्य ब्राद्मणस्यानङ्गष्ठप्राणिग्रहणं क्त्वा प्रणम्य

१०

७४ कश्रप्रदोपः। [ eu. ४ख, |

vy श्रादविधि; Aca उक्तः संच्नेपतो मया | य विदन्ति न quis ग्राद्क्मसु ते कवित्‌ ॥१०॥

परिश्ष्टिप्रकाशः। ~ N २१ दति अनेन च माश्राइस्यापि सदवत्वाभिधानात्‌ ast > On माटग्राइमदेवमिति aafaeaa, तब्रिरस्तम्‌ । यत्त॒ माकण्डय पुराणम्‌-- “avazafavia तु कचिदिच्छन्ति मानवाः” | गृति । तच्छाखिविशेषव्यव स्थितम्‌ | wavs लघुहारौतः - ` “MAS तु युग्मः स्यात्‌ aed प्राङ्मुखः VAR” | tfanen sudatia —

एष; प्रतः यादविधि; अ्रल्यग्रन्धन मया are Sa ये दमं श्ाडविचिं जानन्ति याडइक्रियाविषयेषु न भ्राम्यन्ति ॥ १०॥

Wart लाननुगच्छेत्‌ | श्राइकरत्ता efant दद्यात्‌ ब्राह्मणाय खस्तौति aafefa सस्तिवाच्येत्यस्याधः ॥ < ॥

एष दूति । रएषोऽनन्तरोक्तः are एव गराइविधिरन्यन ग्रन्थेन मया कथितः। ये खल्विमं यादविधिं जानन्ति ते श्राइ- कसु कचिदपि न are प्राप्रवन्ति॥ १०५

| प्र. ४ख. | कन्मप्रटोपः। ७१५

इदं शास्वञ्च way परिसंप्यानमेवच | वसिष्टोक्तञ्च यो ae स णां वेद नतरः ॥ ११॥

इति चतुधः खगडः | परिशिष्टप्रकाशः! qantas aaa स्ताति-- seam mid, ae गाभिनोक्त, परिमंख्वानाख्यद्च ग्न्य स्वनामप्रसिद्धं, afasia कान्दोग्बग्टह्यनामकं, या जानाति म

ae जानोत ata इति ery © qaqa: रवण्ड; ॥

War |

sefafa. ve मदुक्षं गास्तं, गोभिलाक्तं गद्यं, Ufa स्बनामप्रसिदं अ्रादमन्ावादनादिप्रतिपादकं, afasta गाद कन्यञ्च यो जगन्ति म are जानाति ननरा नाक्तग्रन्चतुष्कान-

भिन्नः ॥ ११॥

[श दति चलुध्ः वरण्डः ।

पञ्चमः wats: |

Sek Ce ~° ~~

wae यानि कर्म्माणि क्रियेरन्‌ कब्यकारिभिः। प्रतियोगं नेव Watat: BEATA ॥ १॥

परिग्िष्रप्रकाशः। कम्भादिपु च aay ATA यादं चत्युक्तम्‌ । तत्र कषु famayq विररषमाद-- यानि कश्माणि aaa ga: ga: प्रतिदिनं प्रतिमामं ४ न (७ DAs - प्रनिवत्मरं च क्रियन्त । यावश्याग्राद्ायश्याद)नि वण्वदेवबन्ति- क््मटर्शपौगमामादौनिच। तषु प्रथमप्रयाग णव AIS माठ

पूजा च न दितोयादिप्रयोगष्वपि ॥ १॥

प्रभा | aay कश््ाट्षु माट्पृजा aaa) तत्र विषमा

saafefa: यानि कर्माणि वण्वटेववलिकस्मचन्द्रदशनसख्रवणा-

कर्प्ादरीनि wana प्रतिदिनं प्रतिमासं प्रतिवषञ्ध पुन: पुनः

क्रियन्ते, तषु प्रथमप्रयाग एव माढपूजा श्रादञ्च कत्तव्यं न प्रतिप्रयोगम्‌ । सन्दंगपतितयोवमोर्धारापातनायुष्यमन्वजपयार- Wid व्यवस्था । दक्रपौगमामा तु प्रतिमामकत्तव्यस्य BATT न युक्तसुदाहरणम्‌ । तयोः प्रथक्‌ याडाभावस्य वच्यमाण्त्वात्‌ | व्वदेवबनिकम््रणो त्वनग्नरपिस्तः॥ १॥

| प्र, ५. | कप्रदोपः। 99

आधान होमयोश्चैव वैभ्वदेषे तयेवच | बलिकर्मणि en च पीगमासे तथेवच ॥ २ ॥ नवयन्न च यन्नन्नावदन्देवं मनौषिगः | एकमव भवेच्छराबमतपु न पृथक्‌ पृथक्‌ ॥ ३ ॥

परिगिष्टप्रकाशः। असक्षत्‌ क्रियमागमध्य होमादिनवयन्नान्तषु विद्राषमाह-- श्राधाने श्रग्याधाने, मायंप्रातर्हामादिनवयन्नान्तषु कर्मसु, न ean प्रतियोगं प्रतिकन्यापि are a कर्तव्यम्‌ | किं त्वाधानादी RAAT Wasa छतं भवेत्‌ । एवं चान्येषु यावश्यादिषु प्रति- क्म गरादमिल्युक्तं भवति | नवयन्न आ्रग्रयशष्टिः। शेषं सुगमम्‌ | एवं ज्योतिष्टामपशुयागादिकमपि य प्रत्यब्दं कुतव्यन्ति, तरपि प्रमप्रयोग एव प्रतिकन्मादा aie कत्तव्यम्‌। अमक्तदिति

वचनात्‌ ॥२॥२॥

War |

अमक्लत्‌ क्रियामाणषु प्रतिप्रयागं aie areifa fanaqar कुत्रचित्‌ ufaaaisfoa are नाम्ताति विग्रषान्तरमाड आधान sfa द्वाभ्याम्‌ । शअरन्न्या्रानमायंप्रातर्होमवश्वदटेवर्बानिकग्मदग पोणमामनषयक्ञषषु विषये यन्नन्ना मनि णवं वटन्ति। fai वदन्ति? तदुच्यत। एतेषु कम्मस्वक्मव ATE भवत्‌ न पर्यक्‌ एक्‌ प्रतिकन्मादौ। एवच्चाग््याधानादौ याद क्तत सायंप्रात

हमद मन्वतरव we ad भवदिल्यक्तं भवति॥२॥२॥

ङ्प कश्चप्रदोपः। [ em. ५ख. |

नाषटकासु भवेच्छराहं न श्रा Walaa | न सोष्यन्तीजातकगप्रीषितागतकम्यसु ॥ ४॥

परिश्रिष्टप्रकाशः। क्््ादिवित्येतस्यापवादमाह--

श्रषटकाकसु fay यादं न भवेत्पावणादिग्रादे च। आसन्न प्रसवायाः सुखप्रमवाधं विहिते सोष्यन्तोहामेचया तिरथौत्यादि- waa data i alfeaat पेषयेत्तयैवाघरता यया ast द्तिणस्य पाणेरङ्करनोपकनिष्ठिकया चाङ्गल्याभिमग्णह्य कुमारस्य fart निश्मारि इयमान्नदमिति सूषोक्तजातक्मणि। विप्रोष्य ज्येष्टस्य पवस्य उभाभ्यां पाणिभ्यां qe परिगण्य जपत्‌ । अङ्ादङ्कात्स- araaifa | पशूनां at हिङ्कारेणाभिजिघ्रामोत्यभिघ्राय यथाधम्‌ | एवभेवापरेषाम्‌ । यथाज्यं यथ्ोपनम्भं वा स्वियास्तुष्णों सूरन्यभिन्राणमिति सूतरोक्घप्रोषितागतपिटकत्तव्यकश्मसु ग्रां नष्यत afafa: is

प्रभा।

fatoravary नाष्टकास्विति) wutay तिष्वषटकायागषु, ITE SATA पिण्डपिटयन्तान्वाहाच्यादो WHITH, आमब्रप्रसवायाः सुखप्रसवाधं wufafer सोष्न्तोष्धामे, जातकश््मणि, प्राषिता- गतक््मणि oy प्रवामादागतस्य faq: पुत्रादिमूङाभिघ्रागरूपे wuts एव, WIT न भवेत्‌। सर्व्वाख्यवान्वाहायवन्तौति weary तषु wid खां प्रतिषिध्यत | ४॥

[ शप्र. भख. | RAAT: | ७€

विवाहादि; करगगोय उक्ती-

गर्भाधानं शुश्रुम यस्य चान्ते । विवाहादाबैकमेवाव कुर्य्यात्‌

ग्रां नादी कर्माणः WNT: स्यात्‌ ॥ ५॥

परिग््टप्रकाशः। fare wifes) दचिणेन पाणिना उपस्थमभिस्छत्‌ विष्णोः fifa कन्पयलिव्येतयर्चा गभं afe सिनिवानलोति च दति ata WATS चान्त यस्थ कब्मगणस्य चनुरघदोमसमगनीय- चरदामग्टदप्रवणयानारादणचतुष्यथामन्रणाक्तभक्रममाघानायडो- मादिरूपस्य श्रुतवन्तः HWA Hae विवाद्ादा एकमेव aig कुर्यात्‌ न प्रतिकर्टौ | एकनेव BAA WEA मर्वाण्य-

तानि श्राइवन्ति भवन्तोनि ॥ ५॥

WUT |

faarerfefefa 1 विवाद आदिरस्य कञ्मगगस्य, यम्य RHINE WTA युतवन्तावयं, whaq faarsifeaa ग विवादस्यादौ एकमेव यां कुर्य्यात्‌ प्रतिकश्मादा we न स्यात्‌ तथाच ममणगनायचरुङामयानाराहणात्तभङ्गममा- घानाधङ्ामचतुष्यथामन्तणादिषु चतुर्थोद्रामान्तषु विवादा aqna aie कर्तव्यं न प्रतिकर््ादौ | गर्भाधान तु कन्तव्यमव |

feu न~ ^ नस्य गणादहिभूततवान्‌ | यस्य चेति चस्वर्थ गभाधानस्य गणान्त-

८० कश्चप्रदोपः। [ शप्र. भख. |

wat | भूनलव व्यवच्छिनत्ति । wy यस्य चान्ते इति वचनभङ्भयापि तस्य गगाहह्िभूतत्वमवगम्यते | गणस्यान्ते गर्भाधानं शयते न त्वेतत्‌ गणान्तगतमित्यभिप्रायः। Arar पन्त इतिवत्‌ । ay AANA गणस्यावयवाथ; दणान्तः पट दतिवत्‌ । aatama surat स्यात्‌ । ततग्र विश्रषणोपनक्षणसन्देह विग्रषण्त्वन ग्रहणं न्याय्यमिति त्छछद्धिरुक्तम्‌ | त चिन्त्यम्‌ । वैयधिकरण्यन fatmiq | काममन्त भवेयातामिति, तस्यान्त साविच्र्रुरिति चवमाददिवदन्तशब्स्यावमानाघताऽवगतः। न द्धि काम्य मामान्य सश्वदेवबन्तिक्णो नित्यविर्रषोक्तवेश्वदेववलिकग््रणो- रवयवा, किन्तु तयोरवमान भवतः। एवं मार्चित्रञख्रन व्रतान्तगतः किन्तु त्रतावमान क्रियत। तथात्रापि गर्भाधानं न गगान्तगतं किन्तु गणावमाने गुते | स्मृत्यधमन्दहे Marat मंवाटादटेवाधनिणयस्य तषामन्यषां चानुमतत्वाच्च | कत्यन्तर च दभीधानें यादमुक्तम्‌ `

^“निषककाने सोमे च मौभन्तात्रयन तथा)

Wi पंमवने चेव रां HEAT” ॥

इव्यवमादो | यद व्यक्तम्‌, एतद चनं छन्दारातरपरमिति । तदपि चिन्त्यम्‌ । प्रमाणाभावात्‌ । दतरतराश्रयप्रसङ्ाचच। सिदे श्तदचनस्य छन्दोगेतरपरत्व ब्रन्तशद्दोऽवयवार्थो भवेत्‌ तस्तं स्येतदचनस्य छन्दोगतरपरत्वमिति ॥ ५॥

| प्र. ५ख. | RAST: | ce

प्रदोषे श्राडमेकं स्याद्रोनिष्कालप्रवेशयोः | न राह युज्यते करतः प्रथमे पु्टिकमगि ॥ ६ ॥

परिगिषटप्रकाशः। गाः प्रकाल्यमाना ब्रनुमन्येत इमा मे विश्वतो ater इति प्रत्या nat इप्रा मघुमनोमह्यमिति गोनिःसारणप्रवेशनयोः सूत्रोक्षयोः प्रचणाद प्रदोषे ae aaa भवेत्‌ । न च निष्कानलनेऽपि पृथगिति । पुष्टिकामः प्रथमजातस्य वत्सस्य TGA: TWAT {जिद्यया लनाटसुलिष्या fafata गवां च्रप्मामोति, प्टिकाम एव मुप्रजालासु निशायां गोष्टेऽग्निसुपसमाधाय विलयनं जयात्‌ मंप्रहणमंग्टद्ाणति, पुष्टिकाम va सम्प्रजातास्वदम्बरणासिना वस्षमि्ुनयोनक्तं कराती पटिकश्मतये aia प्रथम प॒ष्टिकश्मणि ग्यां AM न युक्तम्‌ । अपरपुष्टिकन्महये ग्रा

कर्तव्यं भवतीति we ॥

प्रभा।

प्रदोष इति । गाः प्रकान्यमाना अनुमन्तयेतमा मे विष्वतो- ata इति, प्रत्यागता इमा मधुमन)मश्चसिति इति गाभिमन गवां निष्काननप्र्शावुक्गी | तयोः प्रदा प्रवण एकं यादं कां a निष्काननऽपि। पुर्टिकामः प्र्मजातम्य वत्सस्य IT: प्रनेहनाज्िहया लनाटमु खिद निगिरत्‌ गवां quratfa, giz काम एव मम्प्रजानासु निगायां गाष्टऽग्निसुपममाधाय विनयन जुदयात्‌ म॑ग्रहणमग्टदाशति | पुषटिकामणएव सप्रजातास्दुम्बरणा

११

ष्र्‌ कश्चप्रटोपः। | शप्र. ५. |

हलाभियोगादिषु तु षट्‌षु Fey पृथक्‌ पृथक्‌ | ` प्रतिप्रयोगमन्येषामादाषेकं तु कारयेत्‌ ॥ ७ ॥

परिशिष्टप्रकाशः।

्रधातोदनाभियोगः। Fa aaa स्थानोपाकं यपयित्वा ताभ्यो देवताभ्यो जुह्यात्‌ । इन्द्राय AAR: पञ्जन्यायाशन्यै भगाय मीलामाशामरड़ामनघां च यजत। एता एव देवताः सोतायन्नसखनलयन्नप्रवपणप्रनवनपययणष्विति सतोक्तषु हनलाभि- योगादिषु षट्सु एवौककर्माटौ VIR एक्‌, एकंककश्मणः प्रति- प्रयागं च ATE कुर्यत्‌ | अन्येषां नवयन्नग्रावगोक्माद्‌)नामादा- वकं aaa) नतु प्रतिप्रयोगम्‌। हनाभियोगो इनस्याभि मुख्येन योजनं कथ्यारम्भ इत्यथः । मौतायन्नः पक्षषु धान्येषु कष्टत्नतरमध्य | सनयज्न; खले । warm बोजवपनम्‌ । प्रनवनं

घान्यक्ेदनम्‌ | TAA घान्यानां स्वनाह्दानयनम्‌ ॥ ७ ॥

Wat | सिना वत्समिधुनयोनक्तगां करोति aa एवाग्र स्ियाभुवनममि सादस्रसिति। इति गोाभिनेन गवां पु्टिकग्मतयमुक्तम्‌ । aa waa यदिदं पुष्टिकर प्रथमजातस्य वत्सस्य प्राङमातुः प्रलेहनात्‌ जिह्वया लनाटसु्िद्य निगरगर्ूपं, तत्र यादं कर्त न युज्यत | खाइकरणोपयुक्रकानामम्भवादिति भावः॥ € ॥ शृन्ाभियोगादष्विति | ब्रथातो हलाभियोगः पुण्ये aaa स्थालोपाकं श्पयिलताभ्यो देवताभ्यो जुहयादिन्द्राय मर्यः

| शप्र. ue. | aware: | ८२

हषहत्यचक्तुदरपशखस्त्यथं परिविश्यतो gaat: कममणो ये तु तयोः ate न विदयते ॥ ८॥

परिश््टिप्रकाशः। हत्त इवेति पञ्चच इति प्रकत, दितोयया आदित्य परिविभ्य- मानेऽत्तततण्डनान्‌ FRAY हहत्पतरखसत्ययनकामः | ललोयया चन्द्रमसि लिनलतग्डनान्‌ क्तद्रपशुस्वस्यथनकाम इति सूत्राभ्यां परिविशति सूर्यं ₹सत्यवादिव्दाह नस्वस्त्ययना ध, चन्द्र परिविशति अजमेषादिनुद्रपशस्वस्त्ययनाधं हामाख्यक्मदयमुक्तम्‌ | तयोः

ओाइव्राम्तोति॥ ८॥

WaT | पर्जन्यायागन्यै भगाग्र AATATMTATSTAAAY aaa एला एव Saat. मौनायज्ञरवनयन्नप्रवपगप्रनवनपथयगवषु इति गाभिना- ay दइनाभियोगादिषु षटसु कम्प्रसु पथक्‌ पथक्‌ प्रलिकम््ादा Me कुर्य्यात्‌ । न कवने प्रथक्‌ TAR, किन्तु तषां हनाभि- ्ोगादोनां oat प्रतिप्रयोगश्च are Fay Waal यवणाकर्रादानां प्रतिप्रयोगं न यादं किन्तु प्रथमप्रयाग एकं याहं कुर्य्यादिव्युकस्येवानुवादः गिष्यागामव्यामादाघः॥ ५॥

हरदत्पत्रति । पत्रं वाहनमित्यन्घ्ान्तगम्‌ | रहत्‌ प्रं हस्त्य valfe 1 स्ुदरपश्ुरजाव्यादिः। अयमयः। हत्त इवति cae: safuna दितौीययाऽऽदित्य ufefarmaiasaaaeaty] जु

यादृबरहत्य तरखम्त्यग्रनकामः दटनौयया चन्द्रममि तिनतण्डलान्‌

uy HATS: | [ शप्र. ५ख. |

न द्शाग्रन्धिक्षे नैव विषवदष्टक्मगि | क्रमिदष्टविकित्मायां नैव vay विदयते ॥ € ॥

परिश्टिप्रकाशः | अरपरमपवादमाद--

प्रतिभयेऽष्वनि वस्तदशानां vata बक्नोतोपेत्य वमनवतः ATT कारान्ताभिरित्यनेन aan वत्मनि तस्करादिभयेष्वव्रं वा एक- छन्दस्यमित्यादिक्कत्रयेण प्रक्षतन स्वाहान्तेन दशासु ग्रयितरय वन्धनमुक्तम्‌। तथा, मार्मेषो्मा मरिष्यमोति विषवला दष्टमन्वि रभ्य॒चन्‌ जयेत्‌ । हतम्त श्रविणा क्रिमिरिति क्रिमिमन्तं देण मभ्य्॒तन्‌ जपेदिति सूत्राभ्यां विपचिकित्सा चोक्ता। तटेतषु कमसु, एतदनन्तरोक्तषु अर्हगोयल्विगादौनां पाद्याघयविषटगमघु- पकदानादिषु, न यराडमम्तोति॥ € ॥

प्रभा । तुद्रपशस्वकत्ययनकाम इति सूत्राभ्यां गोभिनन परिविश्यमानयोः सूर्ग्याचन्द्रममो्ययाक्षमं द्हत्पत्रत्तद्रपशस्वस्त्ययनाधं ये कश्मणो विहिते, तयोः खाइ नास्ति। पविव्रेगश,

“वातन मर्डनलोभूताः सूधाचन्द्रममोः कराः |

mana व्योज्नि दृश्यन्त परिवेशः स उच्यत ॥ द्त्युक्तलक्षण; ॥ ठ ॥

न दशाग्रन्यिके इति। प्रतिभयेऽध्वनि तस्वदशानां ग्रन्थोन्‌

ayia sta वमनवतः स्वाष्टाकारान्ताभिः महायानाञ्च BWIA

, शप्र. ५, | HUST: | cy

गगशः क्रियमागषु माढठभ्यः GAA AA | सक्तदैव भवषेच्छाद्मादी न पृथगादिषु ॥ १० ॥

परिशि्टप्रकाशः। गणशः समुदायेन क्रियमाणषु माभ्यः पूजा सवेदा aaza| यथा, यजनोयेऽहनि नित्य नवयज्नवास्तृशमनगोयन्ना्ब- aay समुदायेन क्रियमारषु wef तेषु गादौ एकमेव, न

कद्मसंख्यानुसारण खादान्यपि तावत्संख्यानौति ॥ १० ॥

प्रभा।

wiatfa मोभिनोक्ते वम्बदशानां यन्थिवन्धन, तथा मा awa मरिष्यमौति पिषवता दष्टम हरभ्यत्तन्‌ जपेत्‌ इति गोभिनाक्त विवता दष्टस्य कमणि, aat werd अत्रिणा क्रिमिरिति क्रिमिमन्तं देणमद्धिरभ्यक्तन्‌ जपेत्‌ पशूनाञ्चचिकौषंदपराह् मोला- नोष्टमाह्त्य बद्धायमं निदध्यात्‌ तस्य GTR Tafa: परि farq जपिदिति तनवाक्तायां क्रिसिदष्टस्य चिरकिल्ायां, एवं लदनन्तरं तनवोक्तषु WENA पाद्या्यप्रदानादषु यादं नाम्ति॥ € ॥

गणश fai गणशब्दः मंघवचनः। एकदिने क्रियमान- ष्वनकषु way, यथा यजनोयटिन नवयन्नवाम्तुयन्नगायन्न।ज्व- यज्नषु क्रियमाणेषु, भ्रन्येष्वन्यवंविध्रषु, गणस्यादौ मादपृजनं याश्च wags भवतिन तु गणान्तगतानां WATT प्रत्कमादी TAR VAR माठपूजनं WAT कत्तव्यम्‌ 1 १०॥

४

cE कर्प्रदोपः। [ शप्र. भख. |

qa यव UAE AA तव A AAT: | प्रासङ्कमिदं प्रोक्तमतः प्रकतसुच्यते ॥ ११॥ पञ्चमः गडः |

परिगशिष्टप्रकाशः। पूज्या इति शेषः । कर्मादिष्वित्यतनेव ठैदिककर्मादौ यहदि्रादं तत्र पूजोपक्रमे माटपूजोक्ता, इटानाों पु्रजग्ममुखदनादयन्तऽपि awry ततापि मादयपूजैति aa यत्र इत्यननोक्तमित्यपुन रुक्तिः। प्रामङ्गिकमिटं प्रोक्रमतःप्रकतमुच्यत, इति। sé याड मादपूजनं च aa यवक्रतमाधानं anagfasqaaa: परं प्रक्रतमाधानमुखतष्ति॥ ११॥

प्रभा।

aq यज्रलि। यत्र यत्र ae भवति aa aaa मालरः पूजनोयाः। तदनन यत्राष्टकादौ are न भवति aq माद पूजापिन naam भवति। वमोर्घारापातनायु्यमन्रजपयो- रपि तत्राकरणं पू्यमेव व्यवस्थापितमस्माभिः | माटपूजादिकं, खाइविधिः, aa विशषः, aafana खराहादिनिष॑ध्चत्यतत्‌ aa सर्व्वाणयवान्वाहाय्यवन्तोति गोभिनस्‌त्रस्यष्टोकरणप्रसङ्गनो- क्म्‌ । अतः परं प्रक्रलमग्न्याधानमुखत॥ ११॥

afa पञ्चमः aw: |

ener --

आधानकाला ये प्रोक्तास्तथा याश्चाग्नियोनयः। तदाश्रयोऽग्निमादध्यादग्निमानग्रजो यदि ॥ १॥ दागधिगमनाधाने यः कुर्याद ग्रजाग्िमः परिवेत्ता स विनयः परिवित्तिस्तु gas: ॥ २॥

ति परिगिष्टप्रकाशः। ` mart वैदमधोत्यान््यां ममिधमभ्याधास्यन्‌ | जायाया-

वा" पाणिं fagaq, इत्यादिना येऽग्याधानकाना उक्ताः, याख व्श्यकुनादम्बरोषादइत्याटिनाऽग्नियोनय चक्ताम्तदनुरुष्यागन्याधानं Fara (` य्थयजञाऽर्निमानिति ॥ १॥

VAM तु WBA दाषमाड ज्यष्टभ्नातुरग्रकानवर््ती at विवादाग्याघान कुयात्‌ म परिवेत्ता विज्नया vasa परि वित्िरिति॥२॥

WUT |

araraarn इति। गाभिनलन, ब्रह्मचार) वटमधीत्यान्तयां ममिघमभ्याधास्यव्रित्यादिना ये ्राधानकाना उक्ताः, वशभ्यकुना- दाम्बरोषादाऽग्निम!द्त्याभ्यादष्यादिनाच या अग्नियानय उक्ताः, नदाग्रयः सब्र्न्याधानं कुर्य्यात्‌ यदयग्रज1ऽम्निमान्‌ भवति| तदन- नाग्रजस्यानग्निमच्चऽनुजनाग्न्याधानं न काथमि्युक्ग भवति ॥१॥

अग्रजस्यानग्निमत्वऽनुजनानग्न्याघधान क्रत fa स्यात्‌ ?

ac BAIS: | [ शप्र. ew. |

परिवित्तिपरिष्ित्तारीः नरकं गच्छतो ध्रुवम्‌ | अचीगा प्रायश्चित्ती atp पादोनफलभागिनौ ॥ ३ ॥

परिशि्टप्रकाशः। तथाच को दोष FATS — तौ पूरबा्होक्तौ ्रक्लतप्राय्ित्तौ इतरोपपातकफलस्य पाटो. नफलस्य भागिनौ । ^परिवित्तिताऽनुजन परिवेदनमेव च” । दति मनुना उप्रपातकगण इयमिदं ufsafafa ॥२॥

WaT | तदार दाराधिगमनति। दाराधिगमनं faate: | arate: मग्न्याधानम्‌ | ज्रग्रजेन विवाह अ्रग्न्याधान चाक्षतं याऽनुजः विवाहमग्न्याधानं च कराति, स परिवेत्ता श्रग्रजस्तु परिवित्ति fara: wu aq लावत्‌, कम्तत्र दोष carary परिवित्तौति। gate मलतिरोहिताथम्‌ । तयोनरकगमनस्य भ्रुवत्वसुपपादयन्राह श्रपि य i, aintgrafaatfata | छतप्ाचित्तावपि ती पादोनं नरकफनं भजेते इति तयोनक्रगमनं भ्रवमित्यघः। aa wafer कते तेनेव पापनाशात्‌ कथं पादोनफनलभागितति वाच्यम्‌ । WAT ग्तथैचनात्‌ । तदुक्तम्‌ । किमिव fe वचनं न कुय्यौव्रास्ति

» परि विसिः परिबत्ताख, इरति पाठान्तरम। i अपि चीर्षाप्राय्िसो, बति कग पुस्तके पाटः

am. €ख. | wart: | ce

SUTATAAARATUTAT SST T | वैग्यातिसक्तपतितशदरतुल्यातिरोगिगः ॥ ४॥ जडम्‌ कान्धवधिरकुजञवामनदुःणट कान्‌ | अतिद्रदानभाग्ीश्च क्रषिसक्तान्रुषस्य च ॥ ५॥ धनच्द्वप्रसक्ताश्च कामतः कारिगस्तथा। कुलटोन्मत्तचौर परिषिन्दन्न दुष्यति ॥ ६ ॥ | परिशिष्टप्रकाशः। = याहे ज्येष्ठ परिवेदनदोषो नास्ति तमाह —: ata: षडविधः। aaa देवलः — “वण्डको वातजः षण्ड; पण्डः क्तौवो नपमकम्‌ | कौनकदयति षडधाऽयं क्तोवभेटा विभाषितः ॥' । प्रभा। वचनस्यातितार इति । afar श्रचोणेप्रायधित्ताविति पिला ग्रजमप्रायथित्तौ Al इनगोपपालकापेत्तया पादाननरकफनस्य भागिनी | "परि वि्तिताऽनुजन परिवेदनमेव a” | दति मनुना उपपानकं तदुभया; पाठात्तदप्र्तयंव पादोनत्स्य anfaqafararfears: 1 रपि चौमंप्राययित्ताविति पाटस्येव मन्यव मूलपुस्तक्रषु दृष्टत्वात्‌ म णव पादो व्याख्यातौ waft: wv २॥ यागेषु अग्रजष्वक्रतविवादष्दक्तताग्याधानषु चानुजस्य १२

९० HAIN: | | शप्र, ev,

परिशिष्टप्रकाशः।

तषां स्तौतुन्यवाकचेष्टः स्तोमा पण्डको भवेत्‌ |

पुमान्‌ कला खनिङ्गानि पश्वाद्धिन्यात्तधैवच ॥

स्तो च पुंभावसास्थाय्र पुरुषाचारवदुगुणण |

वातजो नाम षण्डः स्यात्‌ स्तोषर्ड} वापि नामतः ॥

अम्बिद्धोऽघ षण्ड; स्यात्पग्डम्तु श्लानमहनः |

अभिध्या पुमान्‌ क्रीवा नष्टरता नपुंसकम्‌ ॥

सकनक इति प्रोक्तोयः wearers: स्तियम्‌ ।

अन्यम मह संयोज्य प्चात्तामेव सेवत” ॥ पमान्‌ कत्वत्यादेर्यमधः। यः पुमान्‌ निङ्गान्तराणि क्त्वा स्वलिङ्गं भिन्यात्‌, म वातज्नोनाम षण्डः दरति संवन्धः । waa दा्तिणाव्यप्र मिदं विडप्रजननत्वमुकम्‌ ! तथा, या स्तौ गोत पुरुष चिह्म स्तान्तरमभिगच्छछलि, साऽपि वातजानाम षर्डः | तथा स एव स्तचण्डनानापि । तधा, अमश्चिङ्गाऽपि वातजः पण्डः स्याद्रिति संबन्धः| एतन तिप्रकारो वातजः पण्ड इत्युक्तम्‌ I ग्लानमेदनानिवि कालिङ्गः) warn Asan: | agra:

fe परणोपभुज्यमान। मोन्मादम्ताभेव मवत, म कं।नक इति।

प्रभा। विवादान्याधानकरण न पर्षिदनदषम्तानाड टेगान्तरम्यति तिभिः। देणान्तस््थादान्‌ sera, परिशिन्न्‌ न द्ष्यनील्य-

fqam संवन्धः | टदेगान्तरमाड उदमनु; -

प्र. ee, | RHI: | ६१

परिगिष्टप्रकाणशः।

एकषटषणान्‌ एकस्यामेव स्तियां रतिसक्तान्‌ । श्रसहोदरा- | व्रमातयाः। एकमाटजाता अपि faafoear: न महोदराः अतएव भीमस्य हिडिम्बापरिणयने न परितरेदनदोष दति मनु व्रत्तिकारः | शृद्रतुल्योदास्यादिहठत्तिः। अ्रतएव,--

^गोरक्चकान्‌ वाज्िजकान्‌ तथा कारुकुौनवान्‌ |

्रष्यान्‌ वार्दुपिकां दैव विप्रान्‌ शूद्रवदाचरेत्‌” ॥ दति मनुः) FW काणः | सव्यक्रियासु aaa इत्यपरे | ग्रमार््याः जाम्तनिषिदभाय्थामम्बन्धाः रष्टिकब्रह्मचारिवानप्रस्य- faaa.) नृपस्य च anata मम्बन्धः। कामतः कारिणौ यथ्ष्टाचरणगरीनाः। कुनान्दटन्ति,- इति कुनटाः पुरकुनाटन mar इति यावत्‌ 1 उन्मत्तपौरानितिपाठ पारः प्रष्याद्िभावन पुरवामौ । केरानिति पार कका विषमणोनः। nd ana । एनान्‌ परिविन्दन्‌ एतपु ब्रकलदाराग्निमंया्गपु दाराग्निमयागं

qq) न दोषभाक्‌ भवनाति॥ ६५

प्रभा। “oe aageat यत्र मिरिवा व्यवधायक; | वाचो aa विभिदयन्त तद्टशान्तग्मुखत ॥ देशनामनटोभ्रटान्निकटापि भवन्त्‌ यत्‌ | त्त्‌ Sqrat ula स्वरमेव AIT +

दणरात्रण वा वात्ता यते न ग्रत SAAC ।

स्र manera: | [ शप्र. ईव. |

प्रभा)

Maas कात्यायनः--

“a aa फनिलं यस्य fast am निमन्नति। भेद्रं चोखादश्क्राभ्यां Ba ala: म उच्यत 4 Noa cr a is at ~ aa टवलेन asia नारटेन च चतुदश्रविधाः वभेदा- अभिहितः, ग्रन्यमौरवभयाव्रेद प्रदभिताः। THT एकाण्डः ~ = eo पण्डविगेष इति ग्ढाकरः। रागप्रद्दघ्रषन इति चतुवग चिन्तामणिः ।, एकस्यामेव feat रतिशक्त इति परिशिष्ट प्रकाशः श्रमदोदगः avtetfuar 1 एकमाठटजाता afa भित्रपिहका न महादराः। अतएव भौमस्य fefearfan? म परिपेदनटोष दति मनृत्तिः। वेग्यातिमक्तो वेप्रयायामति- शयेन aa: पतितो महापातकादिना। शृद्रतुल्यमाह aq: व्प्मचिन्तामणौ ईेवनः-- “अ्रनुपासितमन्ध्या ये नित्यमस्रातभोजनाः। नष्टणौ चाः पतन्त्यत शूद्रतुल्या waa” ॥

श्रतिरोगो श्रप्रतिसम।धरयरागयुक्तः। जड़ो विकनान्तःकरणः

हितादितावघारणान्नम इति मितात्तरा। जड़ाऽत्तमः aaa. fe ^ on ए [

प्रत्त दरति मावदाचाध्याः | अ्रप्राज्नाधरल्ऽपि फलतो a faite: |

मूको वर्णोचारणाममथः। अ्रव्यदधिरौ alas) ga पृष्ठभागे

मांसादि विगशेषघणात्यन्तविक्षतदेहः। वामनो Sai) खोडको-

भग्नचरणदय इति Bare: ुर्ठकानिति 01s कुरो-

[ om. (ल. | कश्मप्रदोपः। ९८२

प्रभा। aH | कुण्डो ऽकश्चष्यमूयो रिति मेदिन्युक्तः | काण sfa परिशिष्टप्रकाशः। सव्यक्रियालस इति शृनपाणिरघुनन्दनौ | कुण्ठो मन्दः क्रियासु यः इति, मूदृल्यापटुनि्भाग्या इति चामरोकतेः। क्रियास्वपटुरिति ana: | surat: शास्तरनिषिद- भार्ययासंबन्धाः नैशिकब्रह्मचारिवागप्रस्यसंन्ामायमिणः। वृष. स्येति शेषिकौ ost: चकारेण सक्तानित्यवगम्यते। धन. वदिप्रसक्लाः धनदौ प्रकर्षण मक्ताः। कामतोऽकारिकः स्वच्छयैव नित्यं विवादमकु्व्बीणा दूति हभाद्रिः। खच्छयेव ‘faarerfaeet इति माधवाचायः | नारायणोपाध्यायशून- पाजिरघुनन्दनेम्तु कामतः कारिण इति पठितम्‌ कामतः कारिणो यथेष्टाचरणशोना इति नारायणोपाध्यायाः। यौत सम्ात्तनिरपेत्तप्वच्छन्द्व्यवहार्णि इति शूनपाणिरघुनन्दनौ | कुदकः परवश्चनाय वरघ्रोटूयोगपर इति रमाद्रिः। waz माधवोयेऽपि तधैव पाठः| नारावणापाध्यायन तु कुनट इति परठिनं परकुलाटनगोनल इति व्याख्यातञ्च। म च can इति रघुनन्टनः। चौरानित्यत पौरानिति पाठे प्रष्यादिभावेन पुरनिवामौ पुरप्रष्योदत्यथः। करान्‌ इति पाटे करो विषम- ma: | स्पष्टमन्यत्‌ । ufefaefaaa परलन्तणाधैत्वात्‌ aaa featar| तथाच एनान्‌ wala विन्दन्‌ cay श्रग्रजषु भ्रक्लत- दाराग्निहोत्रमंयोगषु दाराम्निहात्रमंयागं aay न दाषमाम्‌-

भवतोत्यधः॥ ६ ॥

८४ कश्चप्रदौपः। [ शप्र, ६. `

धनवाईषिकं TART ककं तथा |

प्रोषितञ्च प्रतीक्षेत वर्षवयमपि त्वरन्‌ ॥ ७॥

परिग्ष्ट प्रकाशः | वादुषिकादयश्चलवारोऽग्रजाः समावर्तनानन्तरं दाराग्नि. परिग्रहे त्वरया युक्तेनापि वर्षत्रयं प्रतोकन्षणौयाः। ततश्च यत्यु चश्वाके एनान्‌ परिविन्दत्र galas, तदर्षत्यादूह मिति बोदव्यम्‌ | ७ ॥ [र प्रभा। naif कचिद्विगषमाह धनवार्हुषिकमिति । धघनवाुपिकं

राजसेवकं कछपिमक्तं टेणान्तरगतञ्चाय्रजं दाराग्निरोतम्योग त्वरावानपि कनिष्ठो वर्षत्रयं प्रतौन्तैत। एतान्‌ परिविन्दन्‌ न qaaifa aga तदष्रयाटू मित्यनेन विशेषितम्‌ । धन्य वाहैषिको धनवाुषिकः । संबन्धलक्तणा षष्टो । वा्ैषिकय, -

“समर्यं घनमुदत्य aera यः प्रयच्छति ।

aa वार्षिको नाम ब्रह्मवादिषु गदितः" ॥

षति स्मृत्या व्याख्यातः |

“यस्तु निन्दत्‌ परं जोवन्‌ प्रग॑सत्यासनो गुणान्‌ |

सवै व।६ुषिको नाम aang गहितः" ॥

षति fama franca sez धनवाईुषिकमित्युक्म्‌ | वधन्रयमपि atfafa कुत्मता त्वराया wala भधिककानप्रतौ. णं सूचिनम्‌ । तच स्मत्यत्तगादवगत्तव्यम्‌ ou

em, ६ख. | कश्चप्रदोपः। २५

प्रोषितं यय्ृगवानमब्दादितिः समाचरेत्‌ | आगते च gaara पादं aaa चरत्‌ ॥ ८॥

परिशिष्टप्रकाशः। प्रोषित विषमा । प्रोषितमग्ग्वानम्‌ । प्रत्ययव्यत्ययेना- गूध्माणमित्यथः। यदयब्दादूरमिति समाचरेत्‌ परिविन्दत्‌, तवाऽगते तस्मिन्‌ तच्छद्ाथं परिरैदनप्रायथित्तस्य पादं FAT ब्रन्दाटन्वनागमने टोषाभावणएव । areata तु

गुमा णविषया । तत्रागतपि दोषाभाव दूति ws ॥

प्रभा। प्रापिते fangiatare प्रापितमिति। waa प्रत्यय- व्यव्ययेनागुयमाणसिव्यधः। wimg इति बन्ाकरमग्मतः परः| प्रोषितस्याग्रजस्य वात्ता्रवणाभाव वद्यण्दादू्ं कनौयान्‌ टारागिनिहोत्रसंयोगं करोति, नदा ममागते sae तत्पापशशं परिवेदनप्रायथित्तस्य पादं कुयात्‌ । अनागमन Beta एव । एवच्च प्रोपितश्य तरबदप्रतोत्तगं यूयमाणविषयमिति पय्येवस्यति | प्रच च ययन्दादृङ समाचरदित्यनुवाटलिङ्गाहिधिरनुमातव्यः। चतुरवत्तं पञ्चावत्तं वा gaia इति, यद्युभयं चिकौपदीत्र्चव amawafa चैवमादिवत्‌। यथाद्‌ः- “fagizfa fafusat दषु विकिरौो aa’ | दश्यत च, यदि ब्राह्मणो aaa बाहम्यत्यं मध्य faataryfaat.

॥ amigg. दूति पादटानरम।

९९ क्प्रदोपः। [ शप्र, ६, .

AAW प्राग्गतायास्तु प्रमागं दादशाङ्लम्‌ | तन्पूलसक्ता योदौचौ तस्या एवं नवोत्तरम्‌ ॥९॥

परिगिष्टप्रकाशः।

`प्रागुदक्‌ श्रवणं देशं समं वा परिसमू्योपलिष्य मध्यतः

प्राचीं लेग्वामु्जिस्य उदोचीौं च deat पश्ान्मध्ये प्राचोस्तिख- ~ =< a ¢ CM >>| 9. 20 A

siaanaaq । aamaca aaafa सूत्र लन्तगमुक्तं, तक्ञेखा- परिमाणान्तराभिधानेन स्मष्टोकरोति। या प्रथमा प्रागया लेखा aan परिमाणं द्ादशाद्गनं, त्मूननग्ना योत्तराग्रा aa aA दादशाङ्गनमिव प्रमाणम्‌ | एकविंगव्यङ्कल- मित्ययैः॥ ९ ॥

प्रभा। इतिं इत्वाऽभिघाग्येत्‌ यदि राजन्य te afe वेश्यो वैश्ठदेवम्‌-- इति मयदिकादपि वाक्यात्‌ क्रतोविधानम्‌ nc प्रागुदकूप्रवमं en ममं वा प्ररिमसूद्रोपनिप्य मध्यतः प्राचीं warqiaeiziat च संदतां पञ्चात्‌ मध्य प्राचीम्तिखर उद्लिख्या- Way नक्षणाहदेषा सञ्पेतरत्यननाधानप्रसङ्गन गोभिनेन लक्तण- सुक्तम्‌ । तत्‌ स्मष्टौकराति लक्षण इति हाभ्याम्‌ aay येयं प्रथमा प्राग्गला TAT तस्याः प्रमाणं दादशाङ्गनलम्‌ । तन्मृननम्ना या उदग्गना Tal तस्या नोत्तरं नवाङ्कनाधिकां एवं दादशाङ्कलं प्रमाणं, एकविंशल्यङ्गनमित्यध; ॥ < |

en व. | WAIST: | ९७

उदग्गतायाः संलम्नाः शषाः प्रादेणमाचिकाः | स्टसप्राङ्लांस्यक्तौ HAST समुच्धिषित्‌॥ १०॥

परिणिष्टप्रकाश्ः। उक्रयोरवश्टा यास्िखः sara उदौचां रेखायां dat: मपषमप्ताङ्गलान्तराः प्रादेशप्रमाणाः कुशनव समुल्निखेदिति। कुशनेति सव्वाभिः; संबध्यते ॥ १०॥ WUT | उद्माताया दरति। शषा अ्रवशि्रास्तिस्रो रेखा उदग्बतायाः संलग्नाः प्रादेशपरिमायाः ARANETA: बुग्रानैव मम्‌. ब्रिखेत्‌ । कुशनवत्यादि aaifa: vara: संवध्यन्त | मर्व्वामां रषानामुन्नस्वनं ऊुशनव काय्यमित्य्रः। अ्रयन्तावटेकः प्रकारः। प्रकारान्तरमुकत wifaagan way । तदूयघा --- “aan तत्‌ प्रवच्मि प्रमाणं ठवनञ्च यत्‌" | इत्यभिधायानतिदूर, ^प्राकूक्रता पार्धिव ज्या आग्नय चाप्युदक्‌ स्मृता । प्राजापत्या चरेनद्रौ च मौमो च प्राक्‌ कता खाता" ॥ ofa | “arfaat चैव माम a ta द दादणाङ्गने। एकविंशतिगाग्नयो meiner उम स्मत ॥ वड्ङ्न्तान्तराः कार्या श्राग्नयोसंहिताम्तु ताः । पाध्िवायाम्त्‌ गेवायाम्तिसखम्ता उत्तरात्तगाः”॥

१३

ec कश्चप्रटोपः। | प्र, व,

मानक्रियायामुक्तायामनुक्ते मानकत्तरि। मानक्तयजमानः स्याहिदुषामेष निश्चयः॥ ११॥ पुग्यसवादधौताग्निं स हि aa: प्रणस्यत | Wag ae यत्तस्य काम्येस्तत्‌ नोयते शमम्‌ ॥ १२॥ परिश्ि्टप्रकाशः। मानपरिभाषामाह-- निगदव्याख्यातम्‌ | लतघ्ाङ्गनादिमानं यजमानाङ्गनेनति सिडम्‌ ॥ ११॥ । पेग्यकुनादा श्रम्बरोषादत्यादिसूत्रणाग्नियानयो बहव उक्ताः | WaT | । दरति। अन्त च,--

“ay लेग्बविधि; प्राकता wary aay | ARIAT: काय्य Tara: सुममाडहिताः॥ एतानि त्वतो ज्ञाता ्याकश्ाणि कारयेत्‌" ॥

दति च। तदनयोः प्रकारयोविकन्यः। दयोरव स्वगास्तोक्त लवात्‌ ॥ १०॥

अङ्गलिमानादिकं कस्य ग्रहोतव्यमित्यपन्नायां मानपरि- भाषामादह मानक्रियायामिति। मानमेव क्रिया मानक्रिया। सा galal मानकर्ता तु नोक्तः, तत्र यजमानो AAA स्यादिवष विदुषां fara: ॥ ११॥

पुण्थमेवति । गोभिनेन वैश्यकुनादयो बहवोऽग्नियोनय-

| शप्र, ee, | कश्मप्रदोपः। ८९

| परिश्िष्टप्रकागः। au, रपि asc मधिल्वाऽभ्यादध्यात्‌। पुखस्त्ेवानर्ईको ` भवतौति GANTT: पुण्य इत्यक्तम्‌ । ततम्तमेवादध्यात्‌ । हि यस्मात्तं श्रारणेयः सर्व्वः प्रगस्यत। पुण्यालिगयहतुत्वात्‌ | ग्रन्वादितऽम्नो ॐ निर्व्वाणि पुनराधानयोनेः खाधोनत्वाच्च । यैव fe प्रघमाधान योनिः सैव पुनराधानेऽपि। वेश्यकुनादीनां तु यानित्व न स्वाधोनतिति न urine तषाम्‌ । तधा BRITA | पून्ववानुगतेऽग्नो योनिः | स्वयं च वच्यति,-- “पूर्वव योनिः पूर्वाह्‌ पुनराघानकर्मणि"।

इति। नन्वमावपि कऋडिमाधननत्र भवति, ग्रनर्ईुको भवनो युक्तः | वश्यङुनाद्याहतम्त्‌ ऋडिमाघनम्‌ । ग्रतः म णव प्रणम्तो रः । तथाच खश्ान्तरम्‌ । ब्ाद्यनङुनाहद्यव्चमकामो ऽग्निमाद्त्यादघौन गाजन्याटाजावौोयकामो वैप्यात्युततपशकामो ऽस्बरोषाइनधघान्यकामस्त्वागगयं पुण्यकोपकाम दति | तत्राह | aaa यत्तस्यारगयस्य Aa, कड्मभिब्रह्मवचमादिमाधन स्तदाधारः 4 if नौयत Hae Bharata | श्रत चाधानं wag ममन्वकमग्निस्थापनम्‌। न afr निर्मन्यनम्‌ । वश्यकुनाद्या्ते तटमम्भवात्‌ | WSEAS दधात-

्रारोपणवाचितात्‌ ॥ १२॥

, अनुगतग्नो दूति क पस्तकं पाठः| । आरणेयाग्नि(निष्डोमेः, ए्तिखगपुमक्या, प्राड्‌ |

१०० HATE: | | शप्र. ६ख. |

यस्य दत्ता भवैत्कन्या वाचा Baa केनचित्‌ | सोऽन्यां समिधमाधास्यत्रादधौतेव नान्यथा ॥ १३॥

परिश्ि्टप्रकाशः। ब्रह्मचारो वेदमधोत्यान्त्यां समिघधमभ्याधास्यन्‌ इत्यनेन सूत्रेण सायं प्रातविदहितसमिदाघानेन ब्रह्मचारिणा sear पिमा ममिद्रह्मचय्यसमाप्षिसमये यस्मिन्रम्नावाधातव्या तमादध्यादिल्य-

wai. तच विगशरषमाद,--

7 7 <= ava Jey: FUER = ea ieee oo i eas gle te

प्रभा।

sar: | afa वान्यं मयिलाऽभ्यादध्यात्‌ युण्यसत्ववानदैकामवतो.- त्यारणेयस्य पुण्यत्वमुक्तम्‌ । तत्रोयत । प॒खयञवाग्निमादघोत । यस्मात्‌ स सव्व; UTI । पुण्यातिश्यर तलात्‌ | तथाच श्द्या- न्तरम्‌ । आरशयमुरुपुणखकोषकाम दति । eave पुनगाधान कत्तव्य पृव्ववाग्नियानिराखयितव्या भवतौति वच्यत। aa खाधोनयमग्नियोनिरिलि प्रशस्ता। श्रन्धासान्त॒ वैग्यकुला- दौनामग्नियानोनां पराघधानत्वादप्राशस्यम्‌ । यत्तु WAR aT दूत्यननारणयस्य ऋडजिनकत्वं नास्तोल्युक्तम्‌, तत्त॒ तत्र wa: काम्यैरहमः शमं नोयते । एतदुक्तं भवति । सत्यमारणयस्याधान- खडि न जनयति, किन्त्वाहित ब्रारणेयेऽग्नो ऋडिकामनया wavin: facia तदाधातुर्भवत्यवति ॥ १२॥

व्रह्मचारी उदमध)ल्यान््यां समिधमभ्याधास्यन्नित्यादिना

| शप्र. em. | कश्चप्रदोपः। १०१

अनूटेव तु सा कन्या पञ्चत्वं यदि गच्छति | न तथा AMAA तैनेवान्यां AACE ॥ १४ ॥ `

परिशिष्टिप्रकाशः। यस्य केनचित्कन्यादात्रा AAA वाचा कन्या दन्ता भषेत्‌,

म एवान्यममिदाधानं करिष्यब्रादधौत नान्यथेति ॥ १२॥ सा यदयक्घलपाणिग्रहलेव विनाशं याति, तथा सत्यस्य ग्टहोतागनेराहिताग्निताव्रतस्य वाग्दत्ताया ब्रदाह न ala: | fa afe तनैवाग्निना अन्यां समुदरेत्‌ ॥ १४॥'

WaT | बरह्मच्यपरिसमापिसमवेऽन्त्यममिदाधानाथमम्न्ाधानं गोभिले- ataq तत्र विग्षमाह यस्यति । यस्यति संबन्धलक्षणा षो । केनचित्‌ कन्यादाता यस्मे कन्धा मत्येन वाचा TUT भवत्‌, म एष अन्त्यां ममिधमाघास्यव्रग्निमादधौत। नान्यथा न तथा विधवाग्दानाभावं । तथात्व सम।वत्तनात्‌ परं कटिति कन्याया- aaa कचित्‌ कालमनाख्रम) स्यादिति भावः॥ १२॥

अनुटेवेति। यद्यक्घतविवाषहैव मा कन्धा स्तरियते, त्रा मत्यस्याहिनामेतव्रतनोपो न भवलि। तनवाग्निनाऽन्यां कन्या सुहरेत्‌ । एतनाहितेनाग्निना वाग्दत्ताया दाना न कत्तव्य इत्यक भवति। तथा करण श्याङधिताग्निताव्रतमस्य qari तनवान्धां

aqesfefa चानुपपन्नं स्यान्‌ ॥ ?५॥

१०२ कश्मप्रदोपः। [ em. em. |

अथ चन्न लभतान्यां याचमानोऽपि कन्यकाम्‌ | तमग्निमात्मसात्‌ Heat fad सख्ादुत्तराश्रमी ॥ १५॥

षष्टः Wigs: |

परिशिष्टप्रकाशः | यदि चान्यां कन्यां प्राधयत्रपि न प्राप्रोति। aaa arat दंवादिविवाहव्यलिग्केण याखापूत्काप्रगस्तविवाहेनापि गार wm यतनौयमिव्युक्तम्‌ । तदाऽऽदहिताग्निः प्राजापत्यष्टिं क्तवा तमग्निमालन्यारोप्य wid चतुर्था्रमो स्यादिति॥ १५॥

प्रभा। (3 fi © + ५ « aa चेदिति। यदि प्रा्यमानोऽप्यन्यां कन्यां न लभत; तदा तमार्तिमग्निमावममात्‌ कला प्राजापल्यष्टिविधिना श्राल्मनि समारोप्याविनम्बन चतु्थाखमो aaa याचमानो.

ऽपौत्यनन ब्राह्मयादिप्रण्म्तविवाहामम्भवे या्रापून्मकाप्रगम्त- विवाहनापि गटहस्याग्रमप्रवेगाय यतितव्यमिव्युक्तम्‌ ॥ १५॥

दरति as: wae: |

Aga ats: |

~+ ^ ~ = = -~

aa यः णमीगभः प्रशस्तो वोसमुद्धवः |

तस्य या प्राङमुग्वौ शास्वा योदौचौ योद्धगाऽपि वा ॥१॥ अरगिस्तन््रयी प्रोक्ता तन्प्रयो चोत्तरारणिः। मारवहारवं चाचमोविलोःः च प्रणस्यते॥ २ ॥

परिग्ि्टिप्रकागः।

आरनेयस्य AIA ARATE — मध्यभूभौा यः गमोग्माष्वव्योजातः, तस्य या प्राग्रग्रा Satay Beat वा omar, तन्मयौ अ्ररगिरुत्तरारगिद्य गाम्बाक्ता। माग्युक्तर्वदिरादिदारुभवं मन्यनटणडकूपं चावतं

= © iss न ल चात्रोडूयन्वणायकाष्टरूपा wast च प्रगम्ता भवतोति ॥१।२॥

प्रभा |

NTMI मन्यनप्रकारं वक्तं प्रथमं मन्यनयन्तघ्रटकमरण्या- दिकमाद अश्वयोय इति दाभ्याम्‌ | wae लक्षणं वन्यत । परवित्रभूमौ जानो a: जमौगर्भोऽष्व्यः, लम्य प्राङ्मृषव) उदक्‌ गता ऊदह्गता वा या WAL, स्रध्ररारणिङत्तगाणिथ aaa

* atfaat, दूति पाठान्तरम्‌ | TT UT |

१०४ HUST: | | शप्र. om,

संसक्तमुलो यः शम्या शमीगर्भः स उच्यते । अलाभे त्वशमीगर्भादादृगरेद विलम्बितः ॥ २ ॥ aqfiunfarger 2a षडपि पार्धवम्‌ | चत्वार उच्छयोमानमरण्यो; परिकीर्तितम्‌ ॥४॥

परिशिष्टप्रकाणः।

mata व्याकरोति। शम्या मह qa यस्य मम्यक्‌ लग्न- मेकोभूतं, म गमोगर्मोऽभिधोयत । aca ब्रण्वल्यान्तरादपि विनलम्बरहितोऽरण्याहरणं कुर्यात्‌ ॥ २ ॥

अरगिदहयपरिमागमाद---

USER: Wad पृथुत्वं प्रस्तार इति यावत्‌ । उच्छाय

| प्रभा। । मुनिभिः कथिता। चात्रमोविलो च मारयुक्तखदिरादिका्ठ- निर्मितं मुनिभिः प्रणस्यत। चात्रं नाम aaa, चातोभाग- नियन्वणाथः काष्ठविररष भ्रोविनलो॥ १॥२॥

seat शमोगभस्य लक्षणमाह संमक्तमून इति । यस्याश्व- व्यस्य मूलं शम्या सह संसक्गं सम्यग लग्नं, साऽष्वत्यः शमौ गभः कथ्यते | ्रमोगभस्याश्वयस्यानामे पुनरशमो गभी दप्यरणि मा इरेत्‌। wae च मुख्यस्येति न्यायादित्यभिप्रायः । शमौगर्भस्यान्वषणया कालविनलम्बा न कत्तव्य ति वक्घमविलम्बित cama ॥ २॥

भ्रण्यादोनां परिमाणमाह चतुविंगतिरिति हाभ्याम्‌। चतुर्विशतिसंष्याका weet ब्ह्ष्टाङ्ुना भ्ररण्योदेष्यं॑दीर्घता-

| शप्र, ऽव. | कश्चप्रदोपः। १०५

अष्टाङ्कलः प्रमन्यः स्ाच्चावं स्याद्‌ दाद शाङ्लम्‌ | ्ओोविली दादश्रैव स्यादेतन्प्रन्यनयन्तकम्‌ ॥ ५॥ परिशिष्टप्रकाशः। saat चत्वारोंरगुष्ठाः। अ्रण्योरेतप्रमाणुं कात्स्रंन कथितम्‌ । na सुगमम्‌ ॥ ४॥ चात्रगभस्थो मन्यनाधेः काष्टविगरेषः aaa, मोऽषरा्नः

स्यात्‌ । एतदरण्यादिचतुष्टयं waa aaa यन्त इत्यथः । ng निगदव्याख्यातम्‌ ॥ ५॥

प्रभा) परिमाणमित्यधः | षड्ङ्कलास्तया; पाथवं एथुतवं, तत्परिमाणमिति

यावत्‌ । चत्वारोऽङ्कना श्ररण्योरुक्करय उच्चतापर्मिाणमित्यतत्‌ । तदेवमरण्याः परिमाणं मव्वलोभावन कथितम्‌ ॥४॥ अष्टाङ्गन दति । चाततमध्यस्धो मन्यनाध्रः काष्टविशरषः प्रमन्य-

इत्युत । स ववल्ष्टाहृनलपरिमाणः स्यात्‌ । चात्रमाविनौ च हादशगाङ्कलपरिमागं स्यात्‌ । एतत्‌ सव्वं मिलितं यधाविन्यम्तं amare दनि wat मन्थनयन्तकमिति am कन्‌। गाभिनपुत्रणाप्यवञेव मन्यनय्रन्बमुक्म्‌ । कवलनमगस्वाटौघरतायां श्रन्यदपि परिमागदयमुक्तम्‌) तथाच TATE: -

“श्राण्वल्योन्तु णमौगभामरणीं कुर्वत मात्तराम्‌ |

ऊरुटौघौ tfaeta चलुविग्राद्ुनां तथाः ॥ दटृति। खादर वध्राति पाना बध्नाति राहितक बध्नातीति वदमोषां विकन्ा बादव्यः॥ ५॥

१४

१०६ HATS: | | प्र. ow, |

अङ््टाङ्गलिमानं तु यच यवोपदिश्यते।

0 : fa तच aq हत्पव्वग्रन्िभिमिनुयाव्मदा ॥ & ॥ गोवालेः णगसंमि ्रैम्बिहदत्तमनं शुकम्‌ | व्यामप्रमायां 4 स्यात्ममथ्यस्तन पावकः ॥ ७ ॥

परिण््टिप्रकागः। यत्च यत्र अ्ुएमानमेतावदद्ग निमानमेतव्त्तव्यमुच्यते, तत aaaee यद्रन्यिख्ानं wafad तेन मानं Ader Fara wen रणसंमियरगोावानम्विगुणं ane अंशुकगङ्धितं fama हस्तदयःतियगन्तरमानं नेत्रं रन्जुभवेत्‌ । तन नचरणाग्नि

n mS मन्यनोयः ॥ ७ ॥

प्रभा।

अङ्गति । घरहत्पव्यैग्रन्यिभिः मध्यरस्वाभिः। निगदव्याख्यात- मन्यत्‌ ॥ ६ ॥

मन्यनसाधनं नत्रमादे गोत्ानैरिति। गकमंमिवरर्मोवाने- aa स्यादिति संबन्धः । नतं रज्जुः aad विशिनष्टि faafeat- fear) fara विगुणं, ad वर्तनं, ्रनंशुकं भ्रंशुरहितम्‌ । अंशवस्तन्तूनां सतद्रा अवयवा;। व्यामप्रमाणं विस्तुतसहस्त- वाडहयतिय्येगन्तरानं व्याम saa तत्परिमाणम्‌ । तेन aro प्रकरपेणाग्निमन्यनोयः ॥ ७ ॥

1 ष्वर्स्तबा्हय. दरति स पुस्तकं पाठः|

| शप्र, जव. | Raye: | ००७

सूबच्तिकणवक्तागि कन्धरा चापि पञ्चमी । अङ्कष्ठमावाण्ये तानि BF वन्न उच्यते ॥ ८ ॥ अद्ष्टमात्रं हृदयं चाङ्ष्टमुदरं स्मृतम्‌ | एकाङ्गष्टा कटिज्ञया et वम्तिहा तु गुह्यकम्‌ ॥ < ॥ ऊरू AF च परादौ च चतुम्बाकं यथाक्रमम्‌ | अरग्यवयवाद्धेते alfa: परिकीर्तिताः ॥ १० ॥ | परिश्ष्टप्रकाशः। ATR तन्मानच्चाह -- कन्धरा ग्रौवा, वन्नोग्रोवाहृदययो्मष्यम्‌ । एतच्च मूनादारभ्य मानम्‌ । वत्तदार्वादौनां तत्रैव मानस्य आत्समिकत्वात्‌। ad निग र्व्याख्यातम्‌ ॥ ८ ॥ । वसम्तिनाभरघाभागः । qaqa इलि यावत्‌ । रपं गमम्‌॥<॥ उर्जङ्गापादटं यथाक्रमं AqTE BATES AIBA | TATRA प्रभा। श्ररण्यवध्वं तत्पगि्मिाणच्चाद asratfa fafa aa Haq कन्धरा ग्रौवा | Wares यया मध्यं वत्तः । मुगममन्यत्‌ । एनच मूनादारभ्य मानं, ठत्तदाव्वादानां aya मानस्थीतमिकः व्वादिति नारायगापाध्यायाः we ॥ अङ्ग्ठमात्रमिति। दा अ्गष्टा। एवमुत्तरतः; वस्तिमाम-

रपाभागः। स्पष्टमन्यत्‌ ॥<॥ उकः जङ्‌ चनि। उक जङ्ग पादो चलत्यनानि ग्रध्राक्रम

got RAAT: | [ शप्र. ow, |

aqazatata प्रोक्तं देवयोनिस्तु aaa | तस्यां योजायते ais: स कल्धागक्तटच्यते i271

परिशि्प्रकणण्ः |

वयवायन्नव्यवहारिभिः का््यनोक्ता इति चतुर्विंगतेरङ्षठानां विभागः । हिशब्टोऽवधारणे ॥ १० ॥

ast age गुद्यमित्यभिहितं तद वानासुत्पत्तिख्थानम्‌ | श्रतस्तस्यां योनौ योऽग्निजायत सोऽभ्युटयकारौ उच्यत | तस्मात्त

. € © मन्यनं कायम्‌) एतनदधमेव चाङ्गविभागकथनम्‌ ॥ ११॥

प्रभा। चतुरङष्त्ाङ्क्टकाङ्क्परिमितानि भवन्ति मोऽयं चतुविश त्यङ्गष्टानां विभागः। एत अ्ररण्यवयवा याज्निकौः सव्वेलोभावन निश्चयेन कथिताः ॥ १०॥ मगखनस्थानमाद यत्तदिति। यत्तदिति मव्वनामहयेन प्रसिहिमवयोतयति। यद्रद्यमिति कथितं, मा टेवस्याग्नर्या निर्त्पत्तिस्थानसुच्त । सेति विधेयप्राधान्यविवन्तया स्वौत्वन fata: | तस्यां मन्यनन योाऽग्निरुत्पदयत, स कल्याणक्लदभ्युटय कारोति मुनिभिः कथ्यत । गोाभिनपुचस्त्वाह-- “मूनादष्टाङ्गनमुसृज्य लौनि तौणि च पाश्चयोः i देवयानि: स विक्ञेयस्तत्र मध्यो FATA: ॥ AMSA UR TAA हादशाङ्गनलम्‌ | देवयोनि; स विन्नयस्तत्र मध्या हतागशनः" ॥

[ श्र. ऽख. | कर्प्रटोपः। १०९

अन्यच मथ्यते यत्त तद्रोगभयमाप्रुयात्‌ « | प्रथमे मन्यने दष नियमोनोत्तरेषु च ॥ १२॥ उत्तरारगिनिष्पन्नः परमन्यः सर्वदा भेत्‌ | योनिसङ्रदोषेग युज्यते द्यन्यमन्यक्नत्‌ ॥ १२ ॥

परिशिष्टप्रकाशः। यत्युनरन्यतर waa तस्माडनो रोगभयं प्राप्रोति। श्रयं दोषः प्रधमाम्याधानमन्यन दितौयादिषु पुननति॥ १२॥ प्रमन्योयः WAR: स उत्तरारणेः काष्ठ्कनमुदुत्य Tay पूरणं निष्यादितः। मव्वैदा दितौयाधानादिष्वपि भवेत्‌। gama दोषमाह fe यस्मादन्यतः award योनिमङ्कर-

दौपैण पापेन संबध्यत ॥ १२॥

प्रभा। sla. तत्र प्रधमवचनेन que टेवयोनित्वं भङ्गयन्तरेणोक्घम्‌ | दितौयवचनेन तु तत्मन्धरिति fata: | सायं विकन्यः॥ ११॥ awafa) यदिति मन्यनक्रियाविग्रषणम्‌ । यत्‌ gaa योनेरन्यतर aaa, तस्म्ादतो to प्राप्राति मन्यनकर्ता। प्रयश्च नियमः प्रथमाघाने aad क्रियत तत्रव, न पुनराधान कत्तव्य दिनोयादिमन्यनेषु ॥ १२॥ sziat प्रमग्यनिर्माण विशेषमाड उत्तरागणीति। उत्तर.

wer a afer a CMa. दति पाठाशनरम।

११० AAW: | [ श्र. o@,

met सश्ुषिग चैव घुणाङ्गी स्फुटिता तथा | न हिता यजमानानामरगिर्त्रोत्तिरारणिः ॥ १४ ॥ सप्तमः खडः |

परिशिष्टप्रका्ः। सशुषिरा सरन्धरा । घुषाङ्गो घुणादिना विशौर्णावयवा । ओं निगदव्याख्यातम्‌ ॥ १४ ॥

सप्तमः खण्डः |

प्रभा | रणे: सकागात्‌ काष्टकलमुदुत्य तेन प्रमन्यो निष्पन्नो भवेत्‌ । waa दितोयाद्ाघानेष्वपि | अन्धेन काष्ठेन प्रमन्यकरणे टोष- माह योनोति। मन्यः प्रमन्यः। यस्मनादटन्यन काष्ठेन TAMA यो निसङ्करटोषिण युज्यते, तस्मात्‌ सर्व्वदंवोत्तरारणिनिष्यत्रः प्रमन्यो भवेत्‌ इति qearetaca हेतुवचनमुत्तदाकैम्‌ ॥ १२॥ भ्ररण्योविगेषमाद ब्राद्रति। सश्षिरा सच्छद्रा। घुणः कोट विशेषः । स श्रङ्ग यस्याः सा घुणाङ्गो। स्पष्टमन्यत्‌ ॥ १४॥

ति ana: खण्डः |

अश्मः Ms: |

परिधायाहतं वासः प्राहत्य च यधाविधि | विश्टयाव्माङ्मुखोयन्वमाहता वन्यमागया ॥ १॥

परिशिष्टप्रकाशः।

aaa परिधाय उत्तरोयं च क्रत्वा पूर्बाभिमुग्ोयन्ं चात्ौ- बिन््ादि वच्यमाणपरिपाखा निष्यौडयेत्‌ । यथादिधोत्यनन,--

“परिधानाददहिः an निवडा श्यामुरौो भवत्‌ ।

wa कर्मणि विदद्धिवच्जनोया प्रयत्रत;" | दति योगियाज्ञव्कोक्रपरिधानविधिः।

“मव्यादंमात्परिश्चष्टः कटिदेशे एटताम्बरः।

एकवम्तन्तु तं विद्यात्‌ देवे पित्रे च वज्जयेत्‌” ॥

ति शातातपोक्तोत्तरोयधारणविधिख fatwa इति nen

प्रभा। real मन्धनप्रकारमाह परिधायेति। अहतं यन्वनिरमु्ं वमिति यावत्‌ । वामः परिधाय waa च उत्तगौयमपि वधाय । यथ्ाविधोत्यभयत्र संबध्यते । ततश्च परिधान उत्तरौय- 7 a “gfcuratefe: कच्ता faaat watt भवत्‌। war कर्मणि fagfsaaraiat प्रयत्नतः” ॥

११२ क्प्रदोपः। | श्प स्व. |

चाचवुपरे प्रथन्धाग्रं me क्रत्वा विचक्षणः | कछत्वोत्तराग्रामरगिं तदुघ्रमुपरि न्यसेत्‌ ॥ र ॥ SATS HAHA AA ASTI | विष्टभ्य धारयदन्तं निष्कम्पं प्रयतः शुचिः ॥ २॥

परिशिष्टप्रकाशः। WaT प्रमन्याग्रं रन्प्रपूरणेन निश्चलं क्त्वा प्रमथनाभिन्नः उत्तराग्रामरगिं क्त्वा तश्चातमूडस्ितमरख्युपरि न्यसेत्‌ ॥ २ ॥ चातोदस्यनोदणङ्कगिरमि अओओविनीमुत्तराग्रामारोप्य गाद्‌ पोड़यित्वा ओंविनोनिःपीडनंन निधनं कत्वा एकवित्तः कताच- मनादिर्शारयेत्‌ ॥ ३ ॥

Wut sfa “सव्यादमात्‌ परिश्चष्टः कटिदेशे ताम्बर: | एकवस्तं तु तं विद्यात्‌ 2a पितरम च वज्जयेत्‌" ॥

षति चवमादिस्मृतयन्तरोाक्ता विधिरनुमरणीय saa भवति | एवग्भलो भूत्वा प्राङ्मुखः मन्‌ वल्यमाणया परिपाच्वा मन्यनयन्तं धारयत्‌ ॥ eu

araqu दूलि। विचक्षणो मन्धनप्रकाराभिन्नः चात्रस्य मूलं प्रमन्यस्याग्रं रन्प्रपूरणन निखनं क्त्वा श्ररणिमुत्तगाग्रां क्त्वा दण्डवत्‌ ऊरईखखितं aa श्ररणरूपरि स्थापयत्‌ ॥ २ ॥

चात्रोर्चति। चातरस्याड यत्‌ कौलकं arene: तदग्रसखिता-

प्र. प्ण. ] कश्रप्रटोपः | ११२

विरुदेष्टयाऽथ AAT AAT VATA AT |

ya RASTA प्राच्यग्नः aT च्युतिः ॥ ४॥ नकयाऽपि विना कार्यमाधानं भायया fast: | aad तदिजानौयात्मर्वा नान्वारभन्ति यत्‌ ॥ ५॥

परि{ग्प्रकागः। रवोक्तगोजानरच््वा wad वारतरयमुपर्ुपरिक्रमेण वेष्टयित्वा aqaeat पल्ली प्राच्यान्दिश्यरग्यन्त मध्रत्‌। यथा प्राग्दे्र श्रम्ने- निःमरणं भवेत्‌ ॥ ४॥ | म्वा; पन्नो यदाधानं नत्राकपगनानुकृनाः मन्या न fast

zafea Azad ज्ञातव्यं चिगुणत्वात्‌ । TYG निगदव्याख्यातम्‌ ॥५॥

wat | मुदगग्रामोविनीं कत्वा fazwifaea me पोड़्यित्वा वा यन्त निष्कम्पं ama nf. कताचमनादिः प्रयतः waaay तद्रत- fan इति यावत्‌ । यन्त॑ धारयत्‌ ॥ > ॥ चिसद्घ्यानि। अध्रानन्तयं नतण पू्ववोक्तनत्तषन नाते उपथयुपरिक्रमेण वारत्रयं वेष्टयित्वा म्रहतवमना ual Wa अगण्यन्त मन्यत्‌ । श्ररिपृत्यान्त मन्यनस्य प्रयाजनमाह प्राचौति। अग्नयुपरलिरनिःसरण प्रा प्राकरप्ररेगगता AAT भवेत्‌ नथा मन्यत्‌ । प्राचि इति मप्रम्यन्तपाटे्पर AAA: ॥ ४॥ haardifa ) यजमानस्य यावत्या wat: मल्ि नामा

१५

gee wayela: ! [ श्प्र. प्व. |

वगंज्चैष्यन Talla: सवर्णाभिश्च जन््रतः। का्यमनिच्युतेगभिः साध्वीभिर्मन्यनं पृथक्‌ ॥६। नात्र wai नियुद्चीत न द्रोहदेषकारिणीम्‌ | AMAA नान्येन पंसा च सह सङ्गताम्‌ ॥५॥

परििष्टप्रकाथः।

प्रथमं ब्राह्म्या, तदनु क्षत्रियया saa यथा व्चष्ठम्‌ श्रमवर्ाभिः, aang जन्नज्चष्टाक्रमेणाग्निनिःमरम्‌ं यावत्र भवति तावल्सत्मोभिः gama काय्येम्‌ ॥ € ॥

अत्राधान शूद्रां भायां न fagata अ्रशृद्रापि प्राण

mary ।

मेकयाऽपि भाय्येया विना आधानं न कां, मर्व्वाभिरव कायय- मिव्यथंः। सर्व्वा यजमानभार्य्या waa न qafa चत्‌, तदाधाने कछतमध्यक्रतं विजानोयात्‌ | तस्माटेकयापि भायया विना श्राधानं न कव्यमिल्यधः। अन्वारग्धा नाम नताकषेणेन ABARAT ॥ ५॥

aa विश्चेषमाङ वगज्ये्टएनति। मवर्णणमवगीब्म्तौमचे वण्च्येष्ठयन ताभिमेन्यनं कोय्यम्‌ । प्रथमं ब्राह्मण्या तदनु क्षत्रियया तदनु aaa: | BATAAN जन्मज्येष्टक्रमेण मन्यन काय्यम्‌ । उलक्रमेणाभिः angi, स्तौभिरग्निनिःमरणपरयन्तं प्ङ्मन्यनं AAA Wg 0

arafa | watfanaa faatfearafa yet न नियुज्गोन।

an. ष्व. | कशचप्रदोपः। ११५

ततः TATA पश्चादासामन्यतमाऽपि या | उपितानां चान्यतमा vate निकामतः ॥ ८ ॥ जातस्य Gat क्त्वा तं प्रणीय समिध्य च। आधाय समिधच्चेव ब्रह्मागमुपवेणयेत्‌ ॥ < ॥ परिशिष्टप्रकाशः। विरोघकारिणौ देषकारिणौ ब्राज्ञार्घातिनो नियोगघमणापि पुरुषान्तरसङ्गता नाधान नियोज्या । इतरा तु afaaafa uo 4 ततः सर्वभिमथन क्त पञ्चादासाभमेव aaanatnt या श्रत्यन्तबनलवती उपनोतानां च वैवणिकानामन्यतम।पि, ग्रमन- aad wae अरग्निनिष्यत्तिं यावत्कुयीत्‌ ॥ ८ ॥ Mamata शवोतनग्वनादिरुपं कत्वा तत्र स्थानेऽम्नि

प्रवेश्य समिधं प्रलिध्य ब्रद्मोपवेगनं कुर्यात्‌ ॥ <€ ॥

प्रभा। सथा द्रोदकारिणीं इेषकारिणीं आज्ञामम्पाटनमकुव्वंतीं waa पुंसा arara न नियुन्ञोत । git जिघांमा, दषः प्रमदः ion तत दति । उकक्रभेण मञ्ाभिर्मन्यन aa पयात्‌ भ्रामामन्यः तमा उपेतानासुपनोनानां तेवणिकानामन्यनमा या गक्ञतमा अतिशयेन बलवती श्रसवर्णा सवण बा मा ययष्टमग्निं मन्यव्‌ | अम्निनि;ःमरणपय्यन्तं मन्यनं कुर्य्याद्ित्ययः ॥ ८ ॥ जातस्यति। जातस्येति संबन्धनत्नणा षष्ठा । we जान

११६ कश्मप्रदोपः। [ शप्र. स्ख. |]

[भ . 9 ततः gute इत्वा सब तन्तसमन्विताम्‌ | गान्दयायन्नवास्त्वन्त AMT वाससी तथा eet

परिरिष्टप्रकाणः | ब्रह्मो पवेशनानन्तरं सवधानतिकत्तव्यतायुक्तां पूग्णद्तिं क्त्वा टभजुटिकाहामान्त ब्रह्मण गां वामादयच्च दद्यादिति॥ १०॥

प्रभा। निरते मतोत्यथः। रग्वोलेस्वनादिरुपं ama नक्तणमंज्नकं aa wal तमग्निं तत्र प्रणोय मर्मिध्य प्रज्वाल्य समिधञ्चाधाय ब्रह्मोपवग्रनं कारयत्‌ | ममिदाघानानन्तरं ब्रह्मोपवेगनमिल्या- धान एवायं wa! ततरेवाभिधानात्‌। अन्यत्तु क्मक्रमो ग्टद्यासंग्रह गाभिनपुचगोक्रः। यथा - “लेखनभ्य॒त्तण कत्वा निहितःऽग्ना ममिद्रदत्‌ | तता भूमिग्रहं कत्वा कुग्यात्‌ परिममूहनम्‌ ॥ व्रह्माणमुपमङ्ल्पा चसरुग्रपणमारमभत्‌' ॥

दति ॥<८॥

तत इति । तक्मितिकत्तव्यता । ततो ब्रह्मोपवगनानन्तरं मर्व्बाभिराधानतिकत्तव्यताभिः महितां guisfa इत्वा weiter. यन्नवास्तुनामककश्मणो;न्त ब्रह्मण गां वाससो च दद्यात्‌ ॥ १२॥

ˆ न्या. दरति प्रादात्तरम्‌।

“once. | कश्मप्रदोपः। ११७

होमपाचमनादेगे ZAZA खुवः स्मृतः | पागिरवेतरख्ंस्त्‌ सुचा चान इयते ॥ ११॥ खादिरोवाऽथ पार्गोवा दिवितम्तिः aa: स्तः | STATA ATA त्तस्तु प्रग्रहस्तयोः ॥१२॥ परिरि्टकाशः। कताधानस्य नामाविधद्ामप्रसक्ती waa तत्परिभाषामाद- ZAZA आदत्यावारपात्रानुपटेत्रा मुनिभिः aa. स्मतः । दरवनगदतौा पात्रान्तगानुपटरेश पाणिर्नेव दातव्य | उभयतव्रवान्‌- uy Aer viat न ara इनि। जुहरिति ममाख्यावनात्‌ gar अपि वैकन्पकङोममाघनल्ग्ङ्ानिरामाधं eat चात्र न BAA TIAA ॥ ११॥ ; गोभिनोक्तं ai स्ुचच्च म्यष्टौकराति। ग्वदिरमयः पनाग प्रभा | क्ताधानस्य यजमानस्य नित्यनेमित्तिकानानाविधा हामा- विद्धिताः। तत्र परिभाषां तावदाङ्‌ दामपाव्रमिति। कामः माधनपात्रस्यानादटेग द्रवद्रव्य fafa qatar स्मरता मुनिभि;। gagaratfagq विपि पाणिरिव हामपात्रम्‌ | भवर पात्रानादटेग सूचा न Bit) Bata waa इति वत्तनात्‌ याञ्जिकमभ्प्रदाय्यागनोाऽयमथेः waa भवति। सुक्‌ Rita नधीन्तरम्‌ ॥ ११॥ सुवं gay नत्तय्ति स्वाद्धिर इति। पणः oat)

११८ करप्रदोपः। [ ew. प्ख. |

सुवा प्रागवत्‌ खातं हाङ्ष्टं परिमण्डलम्‌ | Sar WAI खातं सनिर्वाहं षड़ंगुलम्‌ ॥१३॥

परि शिष्टप्रकाशः |

मयो वा वितस्तिदयमानः खवः स्मृतः। जुह्र्बाद्प्रमाणा Asa wewatafafa व्युत्पा प्रग्रहो दण्डः। A aa सुचोवर्तुलोबोडव्यः ॥ १२ ॥

सुवाग्रे नामारन्धवन्मष्यस्यितमय्यदम्‌ श्ङ्गछदयमितं वर्तुलं विनं ज्यम्‌ । जहासत स्वातं शरावाक्तनि निःगेषदवनमाघनतया निवीदपदवा्यप्रणानोसहितं षडङ्गनं जानोयात्‌ ॥ १२॥

प्रभा। वितस्तिददादगाङ्गनम्‌ | वितस्तिदयपरिमितः खादिरः पानाशो- वा सुवः wa: लुहर्बादप्रमाणा वेदितव्या । तयोः qaqa: wana अस्मदिति प्रग्रहो धारणदर्डः at वर्तनः fasra: ॥ १२॥

qara इति | GaAs यत्‌ खातं, तत्‌ घ्राणवत्‌ ABET परिमितं परिमण्डलं वर्तुलं way प्राणवदित्यनन यथा नासारन्धहयं मध्यसखितमरव्यादं, तथा सुवाग्रखित खातमपि aufaanare कर्तव्यमिल्युपदिगति। जुह्वाः खातं षडब्रुन परिमितं भराववत्‌ कव्यम्‌ । त्तु सनिर्वाहं प्रणानोसहितम्‌ | सा fe निःओेषदवनमाधननया निवीदपदेनोष्यते ॥ १२ ॥

श्र, त्ख. | MATT: | ११९

तेषां WAM: कुशैः कार्यः TARAS ARIAT । प्रतापनञ्च लिप्रानां प्रत्ताल्योशेन वारिणा ॥१४॥ प्राञ्चं प्राञ्चमुदगमेदगयं समौपतः। तत्तथाऽऽसादयेद्‌ द्रव्यं aaa विनियुज्यते ney परिशिष्टप्रकागः। _ तषां व्यक्किभेदादह्नां पून्यभिमुखं माज्जेनं कुभेः काय्यम्‌ । gatfe जञेपवतान्तु तेषासुष्णेन जनेन प्रत्षाननपून्ेमग्नौ प्रता पनं क्यम्‌ | सम्प्रमागे इति वा पाटः ॥ १४ ॥ , सुवस्रगादिद्रव्यमुपयो गमव्रिधिक्रमेण स्व्तमोपदेगष्वे कस्मात्‌ - yaaa ततः qaaufaad क्रमेगाग्नसत्तरतः TACT

स्थाप्रयेत्‌ ॥ १५ ॥

wat

तेषामिति व्यक्िमेदाहदवचनमन्यषामपि यज्ञपात्राणां due ar) yeaa हातुमिच्छता तषां ram: पूर्व्वाभि- Ra कुपः मम्प्रमागः HAR THAT माज्जनं कारम्‌ | agar इलि पाटे am: प्रयोगः। श्राज्यादिनिक्तानां तषामग्नी प्रतापनश्च काव्यम्‌ । किं क्रत्वा? BNA जनन WATT ॥ १४॥

प्राञ्च प्राश्चमिति। भ्रम्नरुत्तरस्यां दिशि aafadt विनि- योगक्रमेण पू््बपृन्यक्रमेण dard द्रव्यमामादयेत्‌ । यस्य प्रथमं विनिग्रोगः तत्‌ प्रथममामादयेत्‌, यस्य तदनु विनियोगः

१२० RAST! 1 [ Qu, ष्व 7

aa दन्वमनारे कहोतिष्ठ frvaa | मन्दस्य रेवतायाश्च प्रजापरतिरितिख्ितिः॥ १६॥

परिश्ि्टप्रकागः।

होमेषु डहोतव्यानुपदरेग राज्यं द्रव्यं होतव्यं विधोयते। आन्यं गव्यमिति पाटान्तगम्‌। मन्वदेवतयोश्वानुपटेभे प्रजापतिर्देवता मन्चोऽपि प्रजापतिः, प्रजापतये खारहत्यधेः। अन्येतु, समस्तां व्याष्ृतिं प्राजापत्यं मन्मादुः। तत्र च मन्ते प्रजापतिशब्द- प्रयागात्‌ मन्तमयो देवत तिव्यक्तम्‌ | तश्रा योगियान्नव स्कः |

“यस्य यस्य तु aaa उरिष्टायातु Zaat |

तदाकारं भवत्तस्य टेवत्वं टेवतोचयत" ॥ १६ ॥

प्रभा | तत्‌ aa: परमि्येवं रोत्या णवस्मात्‌ पूञ्छमपरं ततोऽपि प्च मवररमियवं क्रमेणामादयदित्युक्तं भवति। पुर)डाशकपानन तुषानुपवपतौव्यच्र यथा भविष्यता पुराडाग्रन कपानस्य निदेश स्तथाऽत्रापि भविष्यताऽग्निनात्तरस्या दिशा निदणो area | कुतः? "भूमेः समूहनं कत्वा गामयनोपलिप्य च। FATA: स्थाप्य aat कुर्व्यादुदट्‌मुगौम्‌"”॥ इति ग्ह्ासंग्रह भूमिनपनानन्तरमेव द्रव्यामादनाभि- घानात्‌ ॥ १५॥ अज्यमिति। हामेषु हविषोाऽनादेश्न srs दोममाधन-

[ श्र. स्ख. | RATT: १२१

नाङ्गष्टादधिका ग्राह्या समित्‌ स्थूलतया क्रचित्‌ | न वियुक्ता त्वचा चेव न BAST न पाटिता ॥ १७॥

परिशिष्टप्रकाशः। ममिधमाधायानुपर्यु्नेदिसतोकां afad प्ररिमाणादिनियमेन व्य्रकर्गोति। अद्गष्टाधिकस्थना कचिदपि ania ममित्र

ग्रहातव्या | तदूनातु खौन्यन AAT । परं सुगमम्‌ ॥ Vo Wl

Wut | Ac न~ ~ == दरव्यमाचाय्य; क्रियत । Way टृवतायाश्चानादरग प्रजापतिरिति गुलिराह। यद्यपि धातुम्बरूपः्थं भ्रलिपाविधिं शाब्दिकः स्मरन्ति, तथापि इतिकत्तव्यनाविधरयजतेः पृज्यवच्मिति FAA ainzfafa अवमादिपार्मरप्रयागदगनाद्‌ भावेऽपि तस्य f 6 >^ वधि्मन्तव्यः । अतएव न्याय्याचाव्यरपि, -- ^म्वमापवर्मय्रामागमामनन्ति मन) पिकः | यदुपाम्तिममावत्र परमात्मा निरूप्यत ॥ इति प्रयुक्तम्‌ ॥ १६ ॥ समिधमाधायानुपययन्य इति गोभिनसतराक्तां ममिध व्यक्तो. करानि नादात sata द्धामपु इलि faxraar ऽति च प्रददयमुत्तरद्चाकम्यमनाययन्वलि। wT aT AZ Bla त्वा विनिर्मुक्ता aizafaar Canifom सस्त nyfa-. fa slay विज्ञानना न ग्रदानव्या।) APB 7, न

fafagt neon

~~ am

१२२ RATT: | [ एप्र. ow, |

प्रादेशान्नाधिका नोना न तथा स्यादिशखिका | न सपर्णां न निवोर्यां होमेषु च विजानता ॥ १८॥ परादेणदयमिष्मस्य प्रमागं परिकीर्तितम्‌ | एवंविधाः स्थुरेषेह समिधः सर्वकर्मसु ॥ १८ ॥

परिशिष्टप्रकाशः। eur समिद्रादेणादधिका न्यूना वा, तथा विविधशाखा- युक्ता, सपत्रा, घुणादिन्ुन्तया ऽतिजोगण, को म विषये विजानता aa अन्ये तु विशाखा विनिगतशाखा, am विशखिकेत्यादः ॥ १८ ॥ ्रथेष्यानुपकल्पयते खादिरान्‌ पालाशान्‌ वा इति qatar

निष्यान्‌ स्पष्टोकरोति। gale निगदव्याख्यातम्‌ । यदपि सत्र

प्रभा । प्रादेभादिति। gan प्रादेणपरिमाणादधिका न्यूना च, fafaumarqar, waafeat, घुणादिन्ुसखतया faatat च, afagq विजानता होमेषु न ग्राह्या । ग्टष्रामंग्रहः-- “MATT चैव न स्ना ब्रणाखा चापनानिनो। Bata नाधिका न्युनाः समिधः सव्यकामदाः'” ॥ दूति ॥ १८ ॥ श्रथेष्पानुपकनल्पयते खादिरान्‌ पालाशान्‌ वा इति गोभिन-

सूतोक्तानि्मान्‌ स्पष्टयति प्रादेणशदयमिति दाभ्यम्‌ । प्रादेश्दय-

¡ प्र. स्ख. | करप्ररोपः। १२२

ममिधोऽ्टादशेष्पमस्य प्रवदन्ति atom: |

दृं च पीगमासे च क्रियाखन्यासु विंशतिम्‌ ॥२०॥ समिदादिषु होमेषु मन्वदैवतवञ्जिता | पुरम्ताच्चोपर्षटाचच इन्धनाथं समिद्वेत्‌ ॥ २१॥

परिश्ि्टप्रकाशः। अश्र्यानिनि दर्भपो्णमामो प्रक्ल्योक्तम्‌, तलथापोर wy aang प्रादेगदयमानाः इष्याख्याः समिधाभवेयुः | समिध sfa मन्रानिङ्गाटेव इष्ानामप्यग्निसमिन्धनाथत्वमियुकतं भवति ॥१९॥ घाममिधां महगयामाड | निगदव्याख्यातम्‌ ॥ २० ॥ ब्रह्मचारिणो aa मायं प्रालः समिच्ोमम्ततः प्रश्ति way प्रभा। fanaa wat कथितं पूत्याचा्यंः। यद्यपि गोभिनेन दभ. पौर्ममासोपक्रमे vat उक्ताः, नध्रापि एवंविधाः ममिघ इषया; दह WIRY सव्वकर्ममसु भवयुरेव ॥ १८ ॥ समिध इलि | दग्पोणमामयोः saa ममिधः श्रष्टाटश- संख्यां, अन्यासु क्रियासु विग्रतिम्ां मनीषिणः कथयन्ति! eaqufa सम्बन्धनक्तषणा वा at) तदाच श्रष्टादगविंशति- ne} मंख्ये्रवचना तत्र च afay दति मामानाधिकरण्यना- न्वति ॥ २० ॥ समिदादिषु इति । ब्रह्मचारिणो यत्‌ सायंप्रातः समिदा- धानमुक्ग, तदिद्‌ ममित्पदन wae | समिदटादिषु सर्व्वेषु Flag

१२४ HUET | [ em. cee, |

sarsaurraaa sfarryiag YA: | यत्र चास्य निहत्तिः स्यात्तत्‌ स्पष्टो करवाण्यहम्‌ ॥२२॥ अङ्हामसमित्तत्भोष्यन्याप्यषु कर्मसु | (3 ॐ 0 + न~ १ यषाश्चतदुषयुकं तेषु तल्महतषु च ॥ र२॥ परिगशि्टप्रकाशः। Hay टेवलामन्वाभ्यां रदिताऽग्निसिमिन्धनाया प्राटेगमाता या समिदुका, मा हामात्पूवं पथा भरत्‌ ॥२१॥ चरुपुरा डाप्रादिरुपदविरादतिपु इष्मोऽप्यग्निसिमिन्यनाथ एव प्रादेगहयमातमसिन्मुनिभिः ar) यतोऽ्रमपि समिन्यनार्घोः sala देवतादत्रन anata इति अचरापि मन्वद्‌वतयारभावः। wala देवतायाग्चलिवचनानवकाशः ॥ २२ ॥

APSA: Huta विहिताम्तपु अन्यस्य

प्रभा। Wa ge uaa अ्रग्निमिमिन्धनायरं मन्दटेवनाभ्यां रिता qatar समिद्‌ Wad | WAT WANT इत्यथः ॥२६॥ satsuifa) efatrefay अविगपात्‌ चर्व्वाज्यादिद्धामषु qaliaaamn दृद्माऽपि wat ममिन्यनार्रेव wa: pat. aa) अरग्नरधाघ्मवति करगात्‌ अत्रापि मन्ता देवता च aman भवति। ay Way sae निहत्तिभवत्तटनं स्पष्टोकरामि ॥ २२॥ Aa WW न क्तव्यः तदेव स्पष्टोकराति श्रह्रदामति

| शप्र. प्व. | HATE: | १२५

अरन्नभङ्ादिविपरटि जलदहामादिकग्मगि। सीमाहतिषु सर्व्वासु नैतप्विष्या विधीयते ween अष्टमः WT: |

परिगि्टप्रकाशः।

मामन्तात्रयनादेः प्रघानवात्‌ । तथा दिविधा डोमाम्तन्होमाः fangiara याज्निकप्रसिडाः। तत्र सिप्रहोमाः fad इयन्त दति व्युत्पच्या मायंप्रातरहामादयः। तन्वद्धामाय्च परिममृशन- वरिःम्तरणादयङ्गविम्तारयुक्ताः। aa ये ममिदविष्काम्तन्तहामाः, यञ्च Hanada सायन्तोहामः, येषां च वेष्वटेवमायप्रातर्ोमा- टौनामेनदिष्माख्यं द्रव्यं पथाटधष्यानुपकन्पयत इत्यनेन BATT, तषु amzing च fausiay इध्मस्य निरव ्तििवेदिति॥ २२॥

ASA यानन वर्ण नयनं ग्टह्याक्तम | नत्रा्भङ्गऽनडद्‌ विमात्त यानविपयामरेऽन्यासु am यक्षवागिनिं इरन्ति नमेवाप- aaa are fa far at अन्यन्‌ दरव्यमाद्त्य ग्रकतचिदभिय्िय- दत्याज्यगप्रणाभ्यच्नदिति सत्रेणात्तभङ्काद्धियानविप्रदि तव्माधा- नाधं यादामाविहितः, यथ पाणमान्यां गात्रावविदामिनि टे

Wal |

arama | ये किन मामन्तान्ववनचडाकबणाद्धिकश्माद्गमृनाः सोमाः, य ममिडविष्काम्तन्चद्धामाः, ग्रथ श्रामव्रप्रमवाया वध्वाः सुगप्रमवाद्यं माष्यन्तीङामः, Ary वण्वदरेवमागरप्रानरमादाना-

मुपि परग्म्तात्‌ पएतदिप्मास्यं द्रव्यं, ब्रधष्मानुपकन्पयत, दति

१२६ Hare: | [ शप्र, स्ख. |

परिश्ि्टप्रकाशः। नानिमात्रमवमाद्म अक्षततण्डलान्‌ ऋगन्तेष्वास्येन जुह्यात्‌ स्वाहैत्यदके इत्यनेन aan मुखेन यवमिश्रतण्डनलानां दत्त इतत्यादिप्च्चस्य प्रथमया ऋचा भूमिकामस्य जलहोम उक्तः | aa सोमरमाइतयम्ताच्विष्यविधिने भवति । श्रक्तो रथावयव वितः) चत्र द्दविधिनिवत्तिरित्यमिदधता पथुदामोऽयमिय्‌- क्म्‌ । न तु निषरेधविधिः। येनाक्षभङ्कादिविषये विहित- निषिधलत्वादिश्मविकस्यः स्यादित्यापाद्यम्‌ | जनङोमादोत्यादि- पदेन पदव्मचित्याधारोमानां ग्रहणम्‌ | तथा च सुतिः | ue जोति वर्मनि जुहोतौति | स्मृति्च, -

न्सौ किक्घे परेदिके वापि हतोच्छिरे जने सितौ । वैश्वदेव कर्तव्यः पञ्चस्‌ूनापनुत्तये” ॥

sfa ॥२४॥

अमः खण्डः |

प्रभा)

सूत्रण गोभिलेनोाक्र, तषु amengy श्रन्यष्वपि fanwiag | fefaur, किल हामा या्निकप्रसिहाः, तन्वदामाः ल्िप्र- शामाख। ये fara wat. परिसमूङहनवहिरास्तरणायङ्गविस्तार- युजञास्ते तन्बस्येतिकततव्यताकनापस्य योगात्‌ तन्बहोमा द्यु

war ये च तयाविधाङ्गविस्तारयुक्षा न भवन्ति, axe सायंप्रात

| शप्र. स्ख. | manera: | १२७

WaT |

fiares: fad इयन्ते इति व्युत्पा सिप्रहोमाः कथ्यन्ते तथा, waaay नदविमोक्ते यानविपर्ययासेऽन्यासु चापल्सु यभेवाग्नं हरन्ति तभेवोपसमाधाय व्याहतिभिदुलाऽन्यद्रव्यमाद्तय य कते facfufaa शत्याज्यगेषेणाभ्य्चेत्‌ इति गोभिलसू्ेण ब्र भङ्गनखविमोक्षादिविपदि तत्समाधानाधं योहोमो विहितः, यख पौर्णमास्यां रात्रावविदासिनि कदे नाभिमातमवगाश्यासषत- away ऋगन्तेष्वास्येन Bea स्वारत्युदके इति गोभिलः सूत्रेण जनदोम उक्तः, श्रादिपदात्‌ यख पदषनह्ोमः, तधा, याः सोमरसाहतयः, मर्व्व्वसषु होमेषु याच्चिकंरिष्मोन faa |

ऊत्यातिष्विति पाठे ्रभिचाराइतिष्वित्यथः ॥ २२॥२४॥

इति wea. खण्डः |

नवमः खण्डः |

---५- « <~ pe De

सूय,स्तगैलमप्रापे षट॒विंशङ्गिगथाङ्लेः | प्रादुष्करणमग्नौनां प्रातर्भासाञ्च दशने ॥ १॥ परिश्िष्टप्रकाशः। प॒राऽम्तमयादग्निं प्रादुष्कुत्याम्तमित मायमादतिं जुदयात्‌ | पुरोदयात्रातः प्रादुष्कुत्यादितऽनुदिति वा प्रातगद्ुतिन्नुदयादिति सूत्र श्रग्नः प्रादुष्करणमुक्तम्‌) तत्र प्रादुष्क्रणकान्स्य उत्तरोऽवधि- रम्तमयादयरूपो Baus । yaaa स्यष्टयति | भासान्दशन सूयरश्मिनाहिते प्राण्दिग्भाग इत्यथः । गेषं

सुगमम्‌ ॥ १॥

WUT |

पराऽम्तमयादग्निं प्रादुष्कुत्यास्तमित मायमादतिं Beara qtizara प्रातः प्रादुष्कुन्योद्धितऽनुदित वा प्रागादि Gear दलि गाभिनसूचरणाग्नः प्रादुष्करणकानः मायंप्रातर्हामकान- शाक्तः । AX प्रादुष्कगणकानय्रारुत्तराऽवधिरम्तमयरुप उदग्र waa ae ua; तयो; प्र्छमवधिमखष्टं स्पष्टयति सूर्यं इति। aa षट्‌विंगरह्धिरङ्कनरस्ताचनमप्राप्त सति सायमम्नोनां प्रादु ष्करकाम्‌ । भासां ATMA ena मति प्रातरग्नोनां प्रादु TRINA: | सोऽयं पूर्व्वोऽवधिः। ब्रग्नोनामिति बदवचनात्‌ जलाग्निप्रादुष्करणकरान्ाःप्ययमवेति TESTA ॥ १॥

Fam. १ख. | कश्चप्रदोपः I १५२

प्रभा |

सा चोपास्या देवता awa तथाच तेत्तिरोयाः समामनन्ति | "उदयन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिष्यायन्‌ gaa ब्राह्मणो विहान्‌ aad भद्रमश्रुते ्रसावादित्यो ब्रह्मेति ayia सन्‌ ब्रह्माप्यतिय- ud वेद” दति । प्राणायामादिकं कुर्व्वन्‌ आदित्यमभिष्यायन्‌ cam: । wat क्रोशन्ति दति वदत्रादित्यशब्देनादित्यमण्डन- मध्यवर्ती परमातमा भण्यते । स्थानेन स्थानिनो नक्षणात्‌ । गायरत्र्थीनुगमाच्च । स्मरन्ति च, -

“atfea ब्रह्म इत्येषा fast ह्युपनिषत्स्वपि | छान्दोग्य हदारण्य त्र त्तिरोये तयेवच" " इति। “प्रणवव्याद्तिभ्याञ्ध maa विलयन च। उपास्यं परम ब्रह्म आसा aa प्रतिष्ठितः ॥ sfa चेवमादि। नघा, -

“a भिबां प्रतिपद्यन गायत्मँ बरह्मणा मड ।

मोऽहमम्मोत्युपामौन विधिना यन कनचित्‌'' |

sfai “कारा भगवान्‌ विष्णः" दृत्याद्धिवदाचखवाचकया बमदादिव्यभिप्रायः। मायब्रौप्रतिपाद्यः HATS TTA: परमेरोऽश्मस्मो ति, प्रत्गाकपरमाकनरमदवुदापामोत- त्वधः ॥ १॥

१५४ कश्प्रदोपः। [ रप्र. १, ।

स्य पाणी कुशान्‌ क्रत्वा कछर्यादाचमनक्रियाम्‌ | स्वाः प्रचरगोयाः स्थः कुणादौर्घाश्च वर्हिषः ॥२॥ दर्भाः प्रविचमिलयुज्ञमतः सन्ध्यादि कम्डगि।

सव्यः सोपग्रहः कार्यो fam: सपवि्रकः si

परिशिष्टप्रकाशः।

मश्याप्रहत्तः प्रथमं वामहम्त कुशान्‌ कत्वा श्राचमनानुष्टानं कुर्यात्‌ । यतो Far कुशाः पाव्वंणपञ्चयज्नादिकर्रीनुष्ठानाहाः, alata wend वर्हिपो भवन्ति, zat एव श्रनन्त्गभिणमित्यादि- aan पवितरमि्युक्तम्‌ । अतम्तदवस्थापन्रानां मवेकश्चसूपयोगात्‌ मश्यादिकम्मस्वपि वामः करो बदतरकुशमद्भितः, द्तिगश्च पाणिः पवित्रकुशमहितः काश्य इति। wa तु यतः कुशविगेषाणां तत्तकश्रसु विनियोगो न मनयादिकश्यसु। wa: सन्ध्यादिकन्- स्बवस्धाविग्रषशन्याः कुशा; पवित्रमिल्युक्ञमिति व्याचक्तते nian

प्रभा।

मन्ध्यापासनविधिमाह सव्य पाणाविति। वामहम्त कुशान्‌ weal ्राचमनं Fata) प्रमङ्गात्‌ कुशान्‌ विशिनष्टि ङस्वा- षति मान । Sat: कुणः प्रचरणौोयाः पाञ्णपञ्चयन्नाटि- aaa: eal: कुशा afeq: स्तरणार्या waa: | यतस्तत्तत्कश्मख्य वस्था विग्ेषविगर षिता; am विदिताः, wa: सन्ष्यादिकश्मख्यवस्थाधिगशपरदिताः कुशाः ufasfaa पूर्वा चाश्यः। नात्र पवित्रपरदेन अ्रनन्तार्भिणं साम्रमिति परिभाषितं

[ रप्र, शख. | कश्मप्ररोपः। १५५

Talat: वारिगात्मानं परित्तिष्य समन्तत; | भिरसोमा्जनं gata कुजैः सोदकविन्दुभिः॥५॥

परिगिष्टप्रकागः।

श्राचमनान्ते Wala जनेन 3ष्टयित्वा tar कार्यानि रषः, हः a © fi - Ce 8

श्रनन्तरं qistafagafed: framers कुयादिनि ॥ ४॥

प्रभा। पवितं ग्रह्णोयं, किन्तवस्थाविग्रषशन्यं anatafaaa: | सव्यो वामः करः मापग्रहो बदतरकुशयुक्रः, ट्तिणणानन्तराक्त पवित्रसहितः काथ्यः॥२॥२॥ रत्तयेदिति। ममन्ततो वारिणा परिष्व श्रात्मानं Taya | नागायणोपाध्वाप्रैन तु tart इति पठितम्‌। arena aiid जनेन परिषेश्य car काति व्याख्यान । अनन्तरं जनविन्दु महितः am: शिरसा मानं कुर्य्यात्‌ । watfea ण्व ASAIN प्राणायामा परमाचमनानन्तरं तदनुप्रदगान सन्ध्यासूव्र चेदानां तद्रनुपटगात्‌ प्राणाय्रामात्‌ पगमाचमना नत्तरं तदृपटरेगाच्तद्र्यानुमागादिदरानीं वा मस्यासरत्रानुमारातं प्राणायामात्‌ परमाचमनानन्तरं वा मानं क्राय्यम्‌ AIS fan. दयारव स्वगाम्वत्वात्‌ faerie साभ्या anata) केचित्‌ किन ग्ट इदान मव किच्च मस्यासृचरक्त RAIA म।ज्नमाचरन्ता दृश्यन्त । WAV मुत्राधिनाकाग

Tata रति Gta H |

१५६ कश्चप्रदोपः। [ रप्र. ew, |

प्रगवोभूर्भुवःखश्च साविच्रौ च तीयिका | अब्दे वतस्तृचश्चैव चतुर्थः दति माच्जनम्‌ ॥ ५॥

ufcfnenarm: | माज्ननमन्वमाद —

कारो भुगादिव्याहतिचयं sata च गायत्री चतुर्थं ्रापो- दि्त्यादिक्छकत्रयमितौदं माज्जनक्रियाकरणमित्यर्घः ॥ ५॥ War | नो af दिभिरिदानोभमेव माघवाचाय्यप्रश्तिभिम्तु सन्ध्वासूत्रोक्लक्रम एव ec. area लिखितम्‌. ॥ 8 ॥ माज्नमन्सानाह प्रणव इति। तत्र तावत्‌ प्रणव एको-

मार्ज्जनमन्व; । व्याहृतित्रयमपरः | गायत्री चान्यः । अबदरवत्य- मापो fesraat ya इत्यादि ऋक्त्रयमपरो मन्व: । ठनौयिका

adafafa पय्यवम्यति । श्रतएव,--

“aad माज्ननं कुर्यत्‌ पादान्ते वा समाहतः |

श्रापाद्िष्टाचुगचा काय्यं माक्नन्तु कुशोदकं: ॥

प्रलिप्रणवसंयुक्गं न्िप्ूइि पटे पटे ।

ATARI SAAT HABA मतमोदटशम्‌” ॥ दति स्मृत्यन्तरे aia बहवः HUT उक्ताः। तत लृगचस्यान्त afa च्छन्द्‌।गविषयं, स्वणास्वानुग्रहात्‌ ॥५॥

A ~ न भ Hagia way aay, इरन पाठानग्म।

रप्र. १ख. | कर््प्रदोपः। १५०

भूरायास्तिख एवैता महाव्याहतयोऽव्ययाः | महच् नस्तपः सल्यं गायत्री शिरसा सह ॥ € ॥ आपोज्योतीरसोऽख्तं ब्रह्म भूर्भुवःस्वरिति शिवः । प्रतिप्रतौकं प्रगवमुच्चारयेटन्ते च शिरसः ॥ 9 ॥ एता एतां सामन तचेभिर्ह शभिः सह | चिजपेदायतप्रागः प्रागायामः स उच्यत ॥ ८ ॥

परिग्िष्रप्रकाशः। अनन्तरं प्राणायाममाइ-- भू्भवःस्वरित्यिता एव मान्ननोक्ताः अ्रव्ययमुक्िफनत्वादव्यया महा

प्रभा | श्रधेदानीं प्राणायामं वक्त लग्मन््ानाङ भूराद्या इति। ूर्भुवःस्वरित्येनाम्तिसर एव महाव्याहृतयोऽव्ययफनत्वादव्ययाः | पहगादिचतुष्कमपि व्याहृनय wai yaaa Rae: मत्यमिति सप व्याहृतय इनि मश्ध्यासूत्रात्‌ | गायत्र गिरय ॥६॥ किमिदं गिरो नाम? ate श्रापोज्योतौरि्ति। णषु पर्यवयवमादौ, fara श्रादावन्ते च प्रणवमुद्रौगयेत्‌ । तग्राच मपतानां व्याहृतीनामादा AA प्रणवाः, गायत्रा श्रादौा चकः | nia ्रादावन्त चति मिलित्वा en प्रणवा भवन्ति ॥ ०॥ म्प्रति प्राणायामम्‌ एना इति। णताः मप व्याह्नीः

+ नायन्नीच विरमा इतिक TAH Us|

१५८ HAUSA: | [ रप्र. em.)

परिणिषटप्रकाशः। व्याहृनयस्तिसखरोमदरादि चतुष्टयं च, तत्सवितुरिति गायतो च, तथा ्रापोज्योतिरित्यादि fae: | एलस्मिन्‌ समुदाये प्रत्यवयवमादा ऊकागसुच्वारयेत्‌। ततोभूरादिव्याद्ृतिससकादौ सप्त प्रणवाः. maar चैकं, शिरमश्रादावन्ते च हयमिव्येवं दश प्रणवाः। एताः AR व्याद्तोः एतां मायतनोमनेन शिरसा महर aafasnia, wa, ay निरहप्राणस्तिजपेत्‌। स प्राणायाम उच्यत ॥६॥७॥८॥ प्रभा।

एतां गायत्रीं waa गिरमा मह, तथा एभिर्दगरभिः प्रणवे: ay, हनरमितपराणः त्रिजपेत्‌। सोऽयं प्राणायामः कथ्यते। यद्यपि प्राणायामशब्दः प्राणस्यायमनमभिघातुमरति, तथापि तस॑वन्धा - सलपोऽपि प्राणायामः कथ्यत । प्राणायामः स उच्यत इत्यभि धानात्‌ प्राणायामपदार्घाऽव्र परिभाष्यत। न त्वयं तत्कत्तेञ्यता- बोधको विधिः। a q “ud तौन्‌ क्त्वा an वा dey वाचामेत्‌” । ईनि मसन्धयासूतरादुपनखव्यः। तथाच प्राणायाम चयमवश्यं कत्तव्यम्‌ | स्मरन्ति च।

"प्राक्‌कूञेषु ततः स्थित्वा दर्भषु च ममाहितः।

प्राणायामत्रयं क्रत्वा ध्यायेत्‌ waarfafa gia.” ॥ इति।

प्प्राणायामव्रयं काय्यं सन्ध्यासु च तिरष्वपि" । इलि चैवमादि अदनम्‌ ॥ ८ ॥

रप्र. १ख. | कश्मप्रदोपः। १५९

ata सलिलं प्रागमासज्य तत्र च । जपेदनायतासुर्वा fa: सक्लदाऽघमर्षगम्‌ ॥ ८ ॥ sara प्रति प्रोरत्‌ विकेगाञ्जलिममभसः | उच्चिचमित्युग्‌दयन चोपतिष्टदनन्तरम्‌ ॥ १० ॥

परिशिष्ट प्रकाशः | अनन्तरञ्च -— हस्तेन जनमुदत्य त्र घ्राणमपयित्वा ऋनस्चत्यादयघमषगां निर्डप्राणोऽनिर्हप्राणोवा सक्ष्वा जपेदिति ॥ < ॥ श्रनन्तरच्च-- उथितोभूत्वा प्रणवव्याहृतिमावित्रयालकेन तिकण सूर््याभ्रिरुसं aargfa faa । भ्रनन्तरम्‌ sga fad टेवानामिति ऋग्‌

दयन चोपमस्थानं PATA १० ॥

प्रभा)

कर्णति। टकस्िण्कम्तन जननमुदुत्य तस्मिन्‌ जन नामिकां म्नगयित्वा अ्नियसितप्राणो नियमितप्राणा वा वारत्रयमकवाबं वा ऋतश्च मत्यञ्चत्यादरिक्क्‌त्रयासकमघ्मधगसूक्तं जपत्‌ ॥ < ॥ उव्यायेलि। sfaat भूत्वा प्रणवव्याद्धतिगायत्रााकमकन faan जनलाज्ञनिमादित्य प्रति सिपेत्‌ । मय्यासूतर श्र्रनितय- प्रत्तपाभिधानादत चाञ्जनिमित्यकव्रचनसंयागादनयोविकण्पः।

अस्ननित्रयं वा va ar sata faafefa i

१६२ HAST: | [ रप्र, श, ,

सन्ध्यादयेऽप्युपस्यानमेतदाइक्मनोषिगः। मध्ये ae उपर्यस्य विभराडादौच्छया जपेत्‌ ॥११॥ । परिथिषप्राश्रः। पूर्वां निगदव्याख्यातम्‌ । wares प्रातःस्यायाश्च विश्ाड्‌- हद दित्यनुवाकं fraaga मण्डलब्राह्मणं पुरुषस च दच्छया जपेत्‌ न त्ववश्यमिति॥ ११॥ प्रभा। “कराभ्यां तोगरमादाय maa चाभिमन्तितम्‌ |

अदित्याभिमुखम्तिष्ठन्‌ विरू मन्योः fata ॥

मव्याङ्क तु सक्लटेवं Baty दिजातिभिः” । via व्यामवचनोक्ञा व्यवस्था तु गाभिनौयव्यतिरिक्तविषया। aa सामान्यत एवाच््रलिमित्यभिधानात्‌ | सूर्ययोपस्थान ars विग्रषाभिघधानेनास्य सामान्यविषयत्रावगतश्च | तदनन्तरं उदुत्यं जातवेदसमिति faa देवानामिति च ऋग्दयेनादित्यस्योपस्थामं कुर्यात्‌ । अत्रप्युल्यायेति वत्तते ॥ १० ॥

मश््यादयेऽपोति। प्रातःसायंसन्ययोरवमुपस्थानं मनोषिणा-

वदन्ति WH मध्य मध्याङ्मन्यायान्तु ब्रस्योपस्थानस्योपरि पात्‌ faars हश्दित्यादिकं दशतिसमासिपय्छन्तं इच्छया जपेत्‌ | एवमेव पाठः AAG दृश्यत | नारायणो पाध्यायेन तु मध्य ae उदये चति पठितं, मध्याह्प्रातःमश्यायान्तु इति व्याख्यातञ्च | तञ्खिम्तनोयम्‌ । सन्याहयेऽप्यवमुपस्थानमित्यनुपपन्तः ॥ ११ ॥

* Bas दति पाठान्तरम्‌ |

रप्र १ख. | कश्प्रदोपः। १६१

तदसर्सक्तपाणिर्वा एकपाद ईइपादपि | कुर्यात्कुताञ्जलिर्वापि ऊडवादग्थापि वा ॥ १२ ॥ यव Maya यसो ऽपि मनौषिगः | भूयस्त्वं ब्रवत तव कछच्छराच्छयो दयवाप्यते ॥ १२॥

परिणि्टप्रकाणशः। aq उपयानं भूम्यलग्नगुन्फ्रलनभागा मू मिष्टकचरणो भूमिष्ठाब- चरणोऽपि वा कुर्यात्‌ । TA सुगमम्‌ ॥ १२॥ गुरुनघुप्रयासमाध्यानां कं विकन्प इत्यत | प्रयामबाहु-

न्यात्‌ फनभूयम्त्वमिति । ब्रत्तगार्यो निगदव्याख्यात दति ॥ ean

प्रभा। afefa | भरूम्यनग्नगुन्फननभागौ वा भरूमिनग्नकचर्णो वा भृलिनम्नचरगार्ड वा तदुपस्थानं कुर्य्यात्‌ । लत्ापि कताञ्जनिवा ऊ चादवा कुर्य्यात्‌ । अत्र मन्ध्यातरय्प्रक्रम कनान््ननिव ऊर- aegata तुन्यवरहिकन्पाभिधानात्‌ - नमायंप्रातरुपस्थानं कुयात्‌ प्राञ्ञललिराननः। ऊवाद्य मध्याह्न त्रा सखस्य दनात्‌ ॥ इनि डारोताक्ता व्यवस्था गाभिनोयव्यलिरिक्रव्पिग्रा ॥ १२॥ लघुगुरुप्रयाममाध्यानाममंमक्तपाणितादनां विकन्पमुपपा यति यत्रेलि। यत्र प्रयामभूयस्त्वं तत्र द्रयमाऽपि wr मनोधपिणो ब्रुवत | aa eq: छच्छरादिलि। यमात्‌ WATT

RR

१६२ Rarely: | [ रेप्र. 07, |

faseizamaat मध्यमामपि शक्तितः | aatarseatataat saat पृव्वचिकं जपन्‌ ॥१५॥

परिशिष्टप्रकाशः।

अनन्तरच्च-

पां deat प्रणवमहाव्याहृतिमावित्नरूपतिकं जत्रा उदरात्‌ मूर्व्योदयपथन्तं तिष्ठत्‌ । उचितौ भवदित्यथः। मध्वमामपि सस्यं य्राणक्ति fat जपम्िष्टठत्‌ । पञ्चिमान्त रा उड्दयान्त्तत्रदगेनपय्यन्त जपन्रामौत उपविष्टः स्यात्‌ पू्ीमित्यादिददितौयाऽत्यन्तमंयोाग तन मन्यारन्धः पूर्वो जपस्या- afafefa सिम्‌ ॥ १४॥

tan

प्रभा। त्रेय: प्राप्यत तम्मात्‌ प्रयामभूयस्त्वात्‌ यमो भूयस्त्वं युक्ञमिति भावः । भूयस्त्वं ASA । ययः श्रभ्युटयम्‌ | १३॥ ति्टदिति। पच्ामित्यादौ मर्तराव्यन्तमयागे दितौया। qai मस्यां पूञ्चनिकं प्रणवमदाव्याहृलिगायतं।रूप्रं जपन्‌ AT उदय्ननात्‌ सूर्योदयपव्यन्तं तिष्ठदुख्िनो भवत्‌ । प्रातःमस्यायाः सुल्यिनः मन्‌ सूर्ग्योदयपय्यन्तं प्रणवमह्ाव्याह्तियुक्ता गायत्रो जपिदित्यघ;। एवमनग्रऽपि। मध्यमामपि मन्यां पून्छविकं जपन्‌ गक्तित उत्ति्टत्‌ । wat alata । अन्त्या मन्ध्यां

पूविकं जपन्‌ AT SSA नक्तत्रोदयपश्यन्तमासत उपविष्टा भवत्‌ |

रप्र. १ख. | wT: | १९३

एतत्सन्याचयं प्रोक्तं ब्राद्मग्वं यत तिष्ठति, | यस्य नास्यादरस्ततच न स ATT उच्यते ॥ १५॥

परिशिष्टप्रकाणशः। एतत्‌ सन्यात्रयं कात्छरानोक्तं auld ब्राह्मण्यम्‌ । गेषं

निगदव्याख्यातम्‌ ॥ १५ ॥

WaT | “प्रणवं पृमुच्चाय भूर्ुवस्वम्ततः परम्‌ | Maal प्रणवश्चान्त जपणएवमुदाष्नः" ॥ * sfa योगियान्नवल्कयवचनं गोभिनौयव्यतिरिक्रविपयम्‌ | “प्रणवो भूर्भुवः सथ सावित्र च टनौयिका"। षति पून्ममभिधानादत्र च पृूत्ल्रिकमिव्युक्तत्वाद्‌ गाभिनौयाना- मन्ते प्रणवकन्यनानुपपत्तः। न चान्ते प्रणवप्रयोगपि प्रणवत्वन हयारक्यादविसदमिलि तत्वकाराक्तं yafafa वाच्यम । रन्त प्रणवस्य पृज्मनुक्रत्वन पृ्त्िकमिन्यनुपपत्तः। तावतापि व्यक्तोनां चतुष्कनया fatten) प्रत्चचिकमित्यनन हि पूर्नां व्यक्तितयभवाक्तमिति ध्यम्‌ । मन्यासूत्रऽपि ध्यान युक्तमावत्तयदांपत्यां गायतरमिल्युक्रम्‌ ॥ १५॥ उपसंहरति एतद्धिलि। aa मन्ध्यात्रय ब्राद्मग्यमधिषठिनं तदेतत्‌ मख्यात्रयं WHAM, AA मन्यात्रय यस्यादरा नाम्ति मब्राह्मणा न कथ्यत मुनिभिः॥ १५॥

+ gafufyan. इनि पाटान्नगम्‌ |

१६४ RATS: | [ रप्र. शख

मश्यालोपस्य AHA AMTAMA, यः सदा| तं दोषानोपसपंन्ति वैनतेयमिवोरगाः ॥ १६ ॥

Raa. ats: |

खानं मन्यां च स्ताति-- निगदव्याख्यातम्‌ ॥ १६ ॥

प्रधमः खण्डः |

प्रभा।

मन्ध्यानोपादिति। चकितः भोतः। मन््यानोपस्य चा- कर्ता, इति पाठे waa | गर्तवन्तं गरम्‌ । उरगाः सर्पाः । अ्तिराहिताधमन्यत्‌ ॥ १६ ॥

इति प्रथमः खण्डः |

* सन्ध्यानोपाञ् चकितः. इरति पाठान्तरम्‌।

facta: ware: | वेदमादित आरभ्य शक्तितोऽहग्हञ्जपित्‌ । उपतिष्टेत्ततो शद्रमर्वाग्वा वेदिकाज्नपात्‌ ॥ १॥

परिशिषटप्रकाणः। qaqa यथाहनि तथा प्रातरित्यभिधानाच्च खानकरत्तव्यता सूचिता, तदनन्तरं च स्मृत्यन्तरपव्धानोचनया मध्य aE उदये च एतत्सन््यात्रयं प्रोक्तमित्यनन च मन्ध्याक्ता, तदनन्तरं MANIA जपयन्नमादह-- । ऋगादिरूपं वेदं प्रघ्रमकाण्डिकाया आरभ्य ware तददादिरूपं यथाशक्ति wad जित्‌ | ततो रुद्रमन्ते रुद्रं प्रकाणयेत्‌ । रपू तिष्ठतेः प्रकाणनार्धत्वात्‌ | उपान्मन्करगे इत्यनन सूत्रणाकनपद- विधानात्‌। जपयन्नात्प वा स्द्रमुपतिष्ठत। रद्रापस्यानमन्तय, — “ऋतं मत्यं परं ब्रह्म yea कष्णपिङ्गनम्‌ | agfay विकरूप्रात्तं fared नमा नमः" ॥१॥ प्रभा। age जपयन्नमाह वेदमिति । आदित sim प्रय यथाशक्ति ३दं जपत्‌ । वेदजपादनन्तरं पृव्य॑वारुट्रमृपतिषठत। द्रपस्थान च, - “ga मत्यं परं ब्रह्म gad कष्णिङ्धनम्‌ | aafay विरूपाक्तं विश्वरूपं नमा नमः॥

इति मम्प्रदायागता मन्तः ॥ १॥

१९६ RAAT: | [aw रेख ¦

यवाह्विन्तप॑यदे वान्‌ सतिलाभिः पितृनयः, | नामान्ते तपयामीति आदावोमिति च ATA ॥ २ ॥ | परिशिष्प्रकाणः। अनन्तरं च तर्पणं क्रमप्राप्तभाद। श्रयञ्च क्रमो गोभिनोय- व्यतिरिक्तानां वाजमनयिप्रश्तौनां, गोभिनोयानां तु त्पंणोत्तर-

मेव जपयन्नविधानम्‌ । श्रतएव गोभिनलन नमो ब्रह्मण इत्युपजाय चत्यवमन्तेनाग्निम्ुप्यतु इति च देवांम्तपेयेदपमव्येन पाणिना राणायनौी टौ कव्यवानादयो दिव्या यमांश्राधातौयांस्तोन्‌ पितः वोन्‌ साढनः तीन्‌ vata पिठतर्पणं सनकादय निवीत. fafa मनुष्यधश्य इति तपणमुक्घा, उपस्थानं गायत्ष्टशताटौन्‌ war दत्यादिना यथाग्रक्चदरहन्रह्मयन्न इति गोभिनौय इत्यन्तेन तपणानन्तरं aman sai गोभिनोौयेनापि।

“श्राप्नवन तु संप्राप्ते तपं तटनन्तरम्‌ ।

गायतं च जपेत्मयात्म्वाध्यायं चैव शक्रिः" ॥

प्रभा। aa aqumare यवाह्भिरिति। यवमहिता ्रापा यवाप-

षति मध्यपदनापो ममामः। यवमहिताभिरद्ि्दवान्‌, तिन- afeafurfs: पिनुन्‌ लपयेत्‌ । तपणवाकमाह नामान्ते इति | तपलौयानां नाम्नोऽन्ते तर्पय्यासोति wer च आमिति ब्रुवन्‌ तपयत्‌ | एवच्च ॐ ब्रह्माणं तपय्राम)त्यादिरूपं तपगणवाक्यमुक्त भवति ॥२॥

* afaafg: प्तुनपि, दति ख पुस्तकं az: |

| गप्र रेख. | कश्प्रदोपः। १६७

ब्रह्मां विष्णं द्रं प्रजापतिं दान्‌ इन्दांसि दवान्‌ BONA पुरागाचार््यान्‌ संबत्मरं सावयवम्‌ | दवीरप्सरसो देवानुगान्‌ नागान्‌ सागरान्‌ पर्वतान्‌ नगान्‌ सग्ति दिव्यान्‌ मनुष्यानितगान्‌ यत्तान्‌ taifa सुपर्णान्‌ पिणाचान्‌ पृथिवौमोषधीं पन्‌ वनप्पतीन्‌ भूतग्रामं चतुविधमिवपवौती ॥ ३ ॥

परिग्ि्टप्रकागः। fi is! “ °C १ a इति तपणानन्तरमेव जपय्रन्न va! अ्रतण्व aamafq नत होभिनौयानाम्‌ | मनुव्याणां तर्पगं कुशमप्येनाञ्जनिदयेन च। तलथधाग्निपुराणम्‌ | “प्रागग्रषु atid मनुष्यांयेव मध्यतः | fada cfamtag एकदितिजनाच्ननौन्‌" | मयवाभिद्धिवान्‌ सनिनाभिथ पितृम्तष॑यत्‌ । र्पणौय- नामान्त तपयामि नामादौ च ॐमिति ब्रुवन्‌ । तन अब्रह्माणा ©: © न न~ ~ लपयामिलि तपगवाक्यप्रयाग sat भवनोति॥>२॥ त्पणौयानाद -

yaa चतुविधमित्युपवानौति, तप्रयद्िति na: | २ ॥

War | Cr f; <, ^ तपणयानाङ्‌ ब्रह्माणमिन्यादिना । दृन्युपवानाति, एतानुप

lat मन्‌ तपयेदित्यवयः। aa मकदिव्युत्तरवाक्यरू.मत्रापि

१६८ HANI: | [ रप्र, रख. ]

अथ प्राचीनावीती । यमं यमपुुषं कव्यवानं नलं; सोमं यममर्थमगं aa) अगनिष्वात्तान्‌ सोम- पान्‌ वहिषदः AHA AAT ॥ ४ ॥

अथ स्वान्‌ पितुन्‌ मातामहादौनिति प्रतिपुरुष- मभ्यसेत्‌ Wy.

परिशि्रप्रकाशः।

अतापि तर्पयेदिति no: us i पितुन्‌ मातामहहादटौन्‌ तौनित्यक्नतपण्वाक्यन तप्येत्‌ ।

प्रतिपुरुषञ्च तपणस्य त्रिरभ्यासः कत्तव्य: Wy

WaT | लिद्ावनोकिलन्यायेनानु षञ्ननौयम्‌ । तनेतान्‌ wR WaT तपेत्‌ ॥ २ ॥

श्रग्रप्राचोनावौताति। अनन्तरं प्राचौनावौती भूत्वा यमा- दौन्‌ सक्त्‌ मक्षत्‌ तप्येत्‌ ॥ ४ ॥

अथ स्वानिलि। waar प्राचौनावोत्यव स्वान्‌ अरामो. यान्‌ पिष्टपिनामहप्रपितामदान्‌ मालामद्रप्रमातामहव्रदः प्रमातामहां् तर्पयेत्‌ । wa च प्रतिपुरुषमभ्यमत्‌ तपेणम्‌। अनिति afafeaaa बुदधयारोद्ात्‌ प्रतिपुरुषं वाग्त्रयमभ्यामः

क्तव्यः ॥ ५ ॥

+ कन्थबाडनन, Lia पाडान्तरम्‌। | STATA. दूति पाठन्तरम्‌।

{ रप्र. रख. |] क्प्रदौपः। १९९८ ज्ये ्टभाटठष्व शुर पिढव्यमातुलां श्च मातामहपिद-

amt च॥ € ॥ q चान्ये मत्त उदकमहन्ति त।म्त८यामील्ययम- वसानाञ्जलिः ॥ ७ ॥ अचर AAT: | क्रायां यथक्छच्छगदातपातः परयः पिप्रामुः न्ुधितोत्तुमन्नम्‌ | परिग्िष्टप्रकाशः |

अचापि तर्पयेदिति Ha: ue ॥

अन््याख्जलिरित्यर्थः। अत्रकवचनाटेक एवानज्ञनिः॥9॥ प्रभा। ज्यति । ज्यष्टश्वावा्दींय तपेयेत्‌ । य चान्य इत्य्मव

सानान््ननिरन्त्याञ्नलिः। तदिदं agua प्रधानं पिदयरज्नरुपम्‌ |

खानसूतरे waaay, तत्‌ aE) तत्त्‌ ब्रह्मयन्नात्‌ I

मतत्त जपयन्नाटनन्तरसमिलि न विराधः; प्ररनद्यतत्‌ waza

gia we ou

तपण स्यावश्यकत्वप्रज्ञाप्रगाय राकानुद्टादराति अत्र Ava

sfat

२२

१७० कप्रदोपः। [ 23, २ख, ]

वालोजनिकरीं जननौ च बालं

योषित्पुमांसं पुरुषश्च योषाम्‌ ॥ ८ ॥ तधा सर्वाणि मृतानि स्यावगागि चरगि च। विग्रादुदकमिच्छन्ति सर्वऽभ्युद्यकाद्गिगः+ ॥ < ॥

परिगशिष्टप्रकागः।

a4 ala इत्यननात् स्मुतिरिलिवत्‌ स्मृतिविशेषाभिधानम्‌ । सवं तपैणौयास्तपणक्‌ त्तुरभ्यदयमि च्छन्ति | HG सुव्यक्तम्‌ ॥ ८ ॥ < ॥

प्रभा)

क्रोयासमिति । afaatfata कछान्दमाऽयं प्रयोगः | जनयितौ- faa: । निगदव्याख्यानमन्यत्‌ ॥ = ॥

aafa | यथाऽयं दृष्टान्तः, तथा स्थावराणि चराणि च aatin भूतानि तिप्रादुकरसिच्छन्ति। game: प्राणिवचनः। fe ama म प्रः सव्वपामभ्युटयस्य WAT) मर्व्वऽ्युटय- काङ्किण sfa पाटे aa विप्रम्याभ्युदयमिच्छन्ति इति व्याख्य- यम्‌ । व्यत्ययात्‌ Faq wa eRe इति पाठे यभ्मात्‌ aq उदककाङ्किणम्तम्म्रात्‌ चिप्रादुदकमि्छन्ति इलि naa

संनम्य: | अतापि पमा fagm: पञ्चवदनाय; ॥ < ॥

* सथ्भ्युद्यर म. दनि पाठानरम्‌।

[ रप्र, रख. ] कर्मप्ररोपः। १७१

तस्मात्‌ सदैव कर्तव्यमवुवंन्‌ महतेनसा |

युज्यते ब्राह्मणः कुर्वन्‌ विप्वमेतदिभत्तिं हि ॥१०॥

अल्पत्वान्नोमकालश्य TEA AAR ATM: |

प्रात्र॑ तनुयात्‌ खानं ₹हौमलोपो हि afea: ue en द्वितीयः wag: |

परिग्िष्टप्रकाग्रः।

यम्म्ादुटकमिच्छन्ति लम्मादिघानच्छाजनितप्रत्यवा्भिया ager नियमेन तपमणं काश्यम्‌ । एतदेव व्यक्तमाह । ब्राह्मणो. ऽकुवन्‌ महता पापेन निप्यत यस्मात्‌ qgaaafest पुष्णाति, श्रतोऽकरण प्रत्यवायः ॥ १० ॥

यथाःदनि तथा प्रानरित्यनन मध्याद्कस्रानवददिम्तरण प्रातः स्नानं aaa तत्विरग्नग्व afar प्रातःसरानं न विम्तारयत्‌ | {किन्तु न्नपि कुशात्‌ । WATT योागियाज्नवल्कषयनकतः | तीथ परिकन्यनजनाभिमन्वगणाचम नमा ज्ननान्तज्ननजपसरान। न्यघ्रमपण-

aaa लिरातरत्तनत्यवंरूपः। तघ्राच,

प्रभा | यम्म्ादेवं, तम्म्ादिति। तम््ाद्राद्म्न मद्व aut कन्त- न्यम्‌ | लपगणमकुञ्वन्‌ ब्राह्म महता पाचन युज्यत । कृष्ठन्‌ qavaa विश्वं विभर््तीति meagre: १५॥ अन्पत्वादिति। प्रातद्धामिकानम्यान्पत्वात्‌ BARAT

YOR कश्चप्रदोपः। [ रेप्र. रख. |

परिशिष्टप्रकाशः |

“स्रानमन्तजलें चैव माजनाचमनें तथा |

जनाभिमन्णं चैव dive परिकल्पनम्‌ ॥

्रघम्रषगसूक्तेन facaaa नित्यशः|

स्रानाचरणमरित्यतत्‌ ममुदिष्टं महासभिः' | हेतूमाह। होमक्ानम्यान्यत्वात्‌ Banat बहत्वात्‌ विस्तारे होमकानातिक्रमात्‌ यम्मादोमनोपो भवेत्‌, मस च गर्हितः, AMA AG FATT) ननु waa प्रातःकाले aad होमम्तदितहोमिनामुदयानन्तरमिति स्रानविम्तारेऽपि न दामकानातिक्रमः। तम्माटनुदितदौमविषयमेवेदं वचनमिति युक्तम्‌ । न्ष, उदितदहोमिनामय्युदयात्यज्वमग्निवितरणं विहि तम्‌ । aaa गाभिनः। पुरादयाग्रातः प्रादुष्कुत्योद्रितऽनुदितिवा प्रातगडतिं जुदयादिति। aa, wange रविर्यावद्धित्यनेः नान्प एव हामकान उक्रः। fata च नद्यादौ स्नानं विहितम्‌ । aaa सख्रानविम्तरण नद्यादित ्रागमनन च म्चमिदं qafefa नम्यापि स्रानमंत्तपः। णवं

“gaat सन्ध्यां मनत्तत्ामुपक्रम्य यथाविधि |

is ~ iy गायतेोममभ्यमेत्तावद्यावदरादित्यदगनम्‌ ॥

प्रभा। वहत्वात्‌ प्रानःखरानं न विम्ताग्येत्‌। स्नानस्य विस्तार fe Fia-

कानाल्यय्ात्‌ FANT: स्यात्‌ । मच fangm निन्दित; । नदत्र

रप्र. रख. | wane: | १७३

परिशिष्टप्रकाशः। पन्यां सन्ध्यां जपंम्ति्त्‌ सावितरौमार्कद नात्‌ | ufaat तु समासोनः सम्यग्टक्तविभावनात्‌"” ॥ मज्योतिर्व्योतिषां दर्भनादिल्यादिनरमिंहपुराणमनुगौतमादिभि- aqm, तत्निरग्निविषयं द्रष्टव्यमिति ॥ ११॥ दितोयः wary: |

प्रभा |

परातःखानविम्तारनिधैधात्‌ daa ard कत्तव्यसिव्युक्तं भवति | संनेपस्रानविधि्--

भस्रानमन्तजनश्चैव ate प्रिकन्पनम्‌ |

जनाभिमन््रणञ्चैव माज्लनाचमन तथा ॥

श्रघमपेगसूक्रन चिराघ्रत्तन नित्यगः।

स्रानाचरगमित्येतत्‌ ममृदिष्टं महाकसभिः"॥ दति स्मुत्यन्तरादुपनग्ध्यः | ोमनोपभयन प्रातःस्रानविस्तागस्य निपरधात्‌ यथ्ाऽहनि तया प्रातग्त्यितिदेणोऽग्रीवविरग्निविषय- इत्युक्तं भवति । एवं तुन्न्याय्ात्‌ तिष्ठदौदयनात्‌ पृज्बामिव्यादप-

देगोऽपि निरग्निविषयः प्रत्यतव्यः॥ ११॥

sfa हिनौयग्वग्डुः |

ठतीयः TUS: | ete पञ्चानामय सचरागां महतामुच्यते विधिः । afegr सततं विप्रः पराप्रयात्‌ सद्म शाप्वतम्‌ ॥\॥

परिश्िप्रकाशः।

त गान्तस््रानानन्तर क्रमप्राप्रान्‌ पञ्चयन्नानाह-- अथय खानानन्तरं पञ्चानां मङ्ायन्नानामनुष्ठानसुच्यत। azaiztq मततं विप्रः पूजयित्वा स्थिरं स्थानं ब्रह्मनोकालकं `प्राप्नोति। तथा ब्रह्मपुगाण | “grag ब्राह्मणानां स्मृतं स्थानं क्रियावताम्‌” | vfa नित्य चानुषद्भिफनमस्तौत्युक्तं भविष्यपुराण | “नित्यक्रियां तथा चान्यऽनुषङ्गफनां गतिम्‌" ।

इति ॥ १॥

प्रमा | पञ्चानामिति अधेटानों पञ्चानां महतां warm विधि- रुत यैः सतः सततमिष्टा ब्राह्मणः; शाश्वतं स्थानं प्राप्रोति। स्मरन्ति च, “प्राजापत्यं ब्राह्मणानां स्मृतं सथानं क्रियावताम्‌" | ष्ति॥ १॥

रप्र. ३. | कशचप्रदोपः। १७१५

देवभूतविदग्रह्ममन्युष्याणामनुक्रमात्‌ । महासत्रागि जानौयात्तएव हि महामा; ॥ २ ॥ अध्यापनं AMAT: पिद्टयन्नस्तु तपणम्‌ | होमोदैवो बलिभातो चयन्नो;तिथिपृजनम्‌ ॥ ३ ॥

परिग्ि्टिप्रकाशः। पञ्चानां टेवतामाह - ¦ ्रनुक्रमादच्यमाणानि। ava महामखवा इति मंज्नञाविधिपगम्‌। रषं निगदव्याख्यातम्‌ ॥ २॥ अध्यापनं ब्रह्मदेवनो यज्ञः । एवं पिलठयन्नाटावपि बोडइव्यम ।

„देवा भात इति ane ठेवतत्यनन विहिता टेवलातडतिः॥ ३ ॥

War |

टेवभ्रूतति । अनुक्रमादच्यमाणानि मद्धामव्राणि Zarciat डानौयात्‌ । यानि महामत्राणि तएव मद्ामस्वा ARTS: | रिधरयप्राधान्यविवत्तया dat faen: | तथाच देवय्र्नः भुतयन्नः पिग्रज्नो ब्रह्मयज्ञा मनुष्ययन्नय्लि wean भवन्ति ॥ > ॥

तानेव पञ्चयन्नान्‌ वित्रणाति श्रष्यापनमिलि। दैवाभौल sfa टेवतार्थं लहितः | निगदव्याख्यातमन्यत्‌ । प्िटयज्ञमने aunfafa agugza मव्रिहितं aa तपगं पगामष्यत। व्यक्गिवचनानां सत्रिहितव्यक्रिपरत्वसम्य अआआम्नयोन्धा्य मिहान्तितत्वान्‌ । स्वाङ्ग

तपणमुपेच्य परोक्ततपगपरिग्रष्म्यान्धाय्यताश्च॥२॥

१७६ कश्मप्रदोषः। [ रप्र, रेल, J

are वा पिटयन्नः स्यात्पिवीो बलिरथापि ar | यश्च श्रुतिजपः प्रोक्तो ब्रह्मयज्ञः स उच्यते ॥ ४ ॥

परिशि्टप्रकाणः। are नित्यम्‌ । एतन त्रयाणां पिदयज्ञत्वादसम्भवे एकेनापि aaa पिद्यज्ञक्रियानिष्यत्तः प्रत्यवायः परिहृतो भवति। तथाच मनुः- “यदेव तपयत्यद्विः पितुन्‌ राला दिजोत्तमः। तनव सबमाप्रोति पिटयन्नक्रियाफलम्‌” ॥ समुच्चयेन तु तयाणामुपटेशः सम्भव बोडव्यः। यच्च Yad Fear. . दित श्रारभ्य इत्यनन शुतिजपं उक्तः, साऽपि ब्रह्मयन्न saa | पूवं तस्य amas इति मन्ना नोक्ता, संवेदानों विधोयते। एतन दौ ब्रह्मयन्नावित्युक्तं भवति। watfa मन्मवामभ्भवाभ्यां विकल्प aqua पिटयन्नवद्रष्टव्यौ । मटभाष तु-- "गुरावध्ययनं Faq गुगरुषादि यदाचरेत्‌ | म मवा ब्रह्मयज्ञः स्यात्तत्तपः परमुच्त"॥ दूति वचनद्रदणार््रीष्ययनमपि ब्रह्मयन्न इत्युक्तम्‌ ॥ ४॥

प्रभा।

arg वेति) यादं नित्यग्राद्म्‌ | पित्रो बलिरिति। aia बनिकश्चणि faait बलिर्दयत, मवा पिद्टयन्नः स्यात्‌ । aed कन्दागानां स्गास्वापदिष्टस्तिविधः fasadt भवति, ग्राहं तर्पणं faatiafaafa | तदत्र कस्याख्िदवस्धायां भ्रमोषां एकेनापि

[ प्र. €्ख. | कन्प्रदोपः। १२९

eazy रविर्याबदह्धिरि हित्वा न गच्छति | तावद्वोमविधिः पुण्योनान्योऽभ्युदितशोमिनाम्‌ ॥२॥

परिश््िप्रकाशः। afeasafed वा प्रातराहतिं जुहयादिति oferta: aaa: | भवोत्तरमवधिं व्यक्षोकरोति। भूमिं हित्वा हस्तपरिमितदेगादुपरिदेशं सूर्योयावव्र गच्छति तावत्कालं Waar प्रशस्तम्‌ । भ्रभ्युदितषशोमिनां नान्य- arta: प्रशस्तः । अभ्युदित इत्यभिशब्दस्य प्रवैलोभावाधस्य ` उपादानालमयंसूर्योदयद्ेने उदितहोमो न ववर्ोदिताविति- वेदितव्यम्‌ । एतस्य कालस्य प्राणस्त्याभिधानादसश्षेऽन्योऽपि , काल दति सूचितः। तथाच सूत्रम्‌ | भरासायमाइतः प्रातरादति- नात्यति भाप्रातराहतेः सायमाइतिरिति ॥२॥

WaT | उदितेऽनुदिते वा प्रातराइतिं जुहयादिति सूजोक्षस्यादित-

शोमस्योस्सरमरवधिं स्य्टोकरोति हस्तादिति। रविद्दय्रगिरि परित्यज्य यावत्‌ हस्तादूहं न गच्छति, तावदब्युदितहोमिनाम्‌: feawtfaat शोमविधिः gut न त्वन्धः पुष्यः | भुवं feafa पाठान्तरम्‌ । शभ्युदितद्ोमिनामित्यभिरपमगः धात्वधमेवानु- ava) सोऽयमु्तरोऽवधिः। पूव्धमवधिमाह गद्यामंग्रडः --

“रेखामाव्रन्तु दृश्यत रण्मिभिख समन्वितम्‌ |

wea तं fanaa कु्ाहिवकस्षणः"” ॥

१9

१२० HAAS: | [ em. ew, |

यावत्‌ सम्यङ्‌ न भाव्यन्ते नभस्युचचागि स्वतः । न च लीदहित्यमापरेति तावत्यायञ्च इयते ॥ २ ॥

परिशिष्टप्रकाशः।

अस्तमिते मायमादतिं जुहुयादिति aata तत्रोत्तरमवधिं व्यक्तीकरोति |

यावत्सम्यग्दिवि नक्षत्राणि नोपनलभ्यन्ते सर्वाणि aati

न स्थूलानि, waaay न नश्यति । तावन्सायं होमस्य कानः

GUE) अताप्यसम्भवऽन्योऽपि श्राप्रातरादतरिति सूतोक्तः कानः म्‌चितः॥२॥

प्रभा।

aq wafer इत्वभिगशब्दस्य सव्पतोभावा्स्योपादानात्‌ मम्परणसुव्यमण्डलदशने उदितहोमो नाडदितादाविति नारा- यणापाध्यायेनोक्तम्‌ । तदेतद चनानवन्ोकनन । पुण्य दृत्यपा- दानाशमुख्याऽयं कानः । अतिपाते तु प्रायथित्तं कत्वा कालान्तर होतव्यम्‌ । तथाच गाभिनसूत्रम्‌ | ्रासायमादतः प्रातरादति्ना- afa ब्राप्रातराहतः साय्माहतिः इति ॥२॥

श्र्तमित मायमादतिं जुदू्ादिति सूत्रोक्रमायमाद्‌तिकाल- स्योत्तरावधिं स्पष्टयति यावदिति। avant aay प्रदेशेषु नस्षत्ाणि सम्यक्‌ नोपलभ्यन्ते न च सन्ध्यारागः मम्यगपगच्छति, तावत्‌ सायं waa याञ्जिकः। श्रापैति श्रा श्रपैति॥२॥

[ Qh. <ख, | wareta: t 222

गजोनोहारधूमाभरहत्ाय्ान्तरिते रदौ ।

सब्धयामुदिग्य जुहयाद्रतमस्य न लुप्यते ॥ # ॥ न वुर्य्यात्निप्रहोमषु fea: परिसिमृहनम्‌ | वेरूपाक्ञ्च न जपेत्मपदञ्च विवर्जधत्‌ ॥ ५ ॥

परिग्िष्टप्रकागः।

उदयास्तमयादणने THAME --

पांशप्रभतिभिराच्छादितं सूय सन्याकानमकनय BEATA | एवमप्यस्य मायंप्ातरहोम नियमरूपव्रतनोपो न भवतौति ॥ ४ ॥

fansiay होटमात्रसाध्येषु अब्रह्मकपु मायं प्रातः staat हामादिषु, ब्राह्मण इमं म्ताममहत इत्यादिममन्रकप{रिममृहनं । न कुर्य्यात्‌ । विरूपात्तप्रपदजपौ च त्यजत्‌ । प्रपदद्य तप्र तजय ग्रहा च ङयत्यादिमन्तः। तथाच ग्द्यान्तरम्‌, —

“एकमाध्यष्ववह्िःसु न म्यात्परिसमृदनम्‌ |

नादगामादनञ्चव िप्रहामा हित मताः ॥

प्रभा।

र्ररुदयास्तमययोरदणन यत्‌ कत्तव्य, तदाद रजानाडाः रति। पांशभिदहधिमर्सघवृत्ता्ेय रवावाच्छाद्रिति मति मस्यां मन्याकानसुदिश्याकनय्य FEI | एवं जुद्नीऽस्य मायप्रात

stant नियमा न लुप्यत us a अयदानौं लिप्रहमषु विषमा न कुय्यादिति। सिप्र

१२२ कश्प्रदोपः। [ mew. |

परिशिष्टप्रकाशः।

द्ति। aq सायं प्रातविहितसषिप्रहोम एव भग्निसुपसमाधाय- परिसमृष्चेत्यादिना सूत्रेण परिसम्बूहनमुक्षम्‌ । सत्यम्‌ । किन्तु तदमन्तकं विक्तिक्तावयवानामेकौकरणमात्रसुक्गम्‌ | श्रयतु स-

मन्कस्य प्रतिषेध इत्यविरोधः ॥ yn

प्रभा।

इयन्त दति fauviat: सायप्रातर्होमादयः। तेषु स्िप्रङोमेषु

"दमं etafafa eee परिममूरेत्‌ £ति गोभिनसूनोहलं समन्वकं

परिममूहनं दिजो न कुर्य्यात्‌ । au गोभिलेन “अग्निमुपसमा-

धाय परिममूद्य “दति सूत्रेण सायंप्रातर्हमे परिसमूहनमुक्,

तदमन््कं वि्तिप्तानामगन्यवयवानामेकोकरगमावरमिति न विरोधः । तथाच ग्टद्यान्तरम्‌,--

“ए क्रमाध्यष्ववहिःसु न स्यात्‌ परिसमूहनम्‌ | नोदगासादनञ्चेव fanwiar हितेस्मताः” ॥ एकसाध्यख्िति वचनात्‌ सायंप्रातर्होमादिचिप्रहामेषु ब्रह्मस्थापन-

मपि न कर्तव्यम्‌ । तथाच ग्श्यासंग्रहः,- “राकाग्नौ fasas च ब्रह्माणं नोपकस्येत्‌ | सायं प्रातख Way तथेव वलिकश्यसु” | = Z Pa (Oy तथा, सिप्रहोभेषु वरूपाल्प्रपदो च न जपेत्‌ । तो च, ABUTS: पुरम्तादोमानां ' काम्येषु a प्रपदः "इति मोभिलसुतोकतो । तजर विरूपाक्षगण्दयुक्घः भूर्भुवः खरोम्‌ मरान्तमालानं प्रपद्ये fre

[ शप्र, <. | कश्मप्रदोपः। १३३ पयु्चणन्तु सर्व कर्तव्यमदितेन्विति | अन्ते च वामदेव्यस्य गानमित्यधवा विधा ॥ ६ ॥ 'अशोमकेष्वपि भवेयायोक्तं चन्द्रदशने | वामदेव्यं wae बल्यमे वेप्रवदे विकते ॥ ७ ॥

परिशिष्टप्रकाशः |

Tata च वामदेव्यगानं ata सिप्रटामेष्वपि कुर्य्यात्‌ । saat गानाशक्तो विधा कया न शत्यादि पठेत्‌। गान्या दचस्विधेति वा पाठः । तदा व्यक्षएवाथेः । शेषं TAMA ॥ ९ ॥

होमरहितेष्वपि कर्मसु वामदेव्यं भवेत्‌। यथा, WENA

प्रभा। पाक्तोऽमोत्यादिको मन्तो प्ैरूपास्षः । प्रपदम्तु तपश्च तजघत्या- दिको aa) यद्यपि काम्येष्वत ऊद्ंमित्युपक्रम्याभिधानात्‌ काम्येषु प्रपदभरूपाजपो विहितः नित्वाखमे सायंपरानरमिादयः, तथापि सोष्यन्तोषोमादिवत्‌ काम्यस्वापि सिप्रोमस्य सम्भवात्‌ wa aa दति सूत्रण नि््येष्वपि तस्य ema afaaut- नानुपपन्नः ॥ ५॥

पर्युलणन्तिति । aha चिप्रहोमेष्वपि भदिनभ्नुमन्यस्व दत्यादिमन्देक garad, wala वामदेव्यगानश्च Cc । waafa गानाशक्नो यासु WY वामदेव्यं गयत, AWA: faut पठनोयाः । मानं qarewferifa पाठ व्यक एवायम; ॥ ६ ॥

अरोमक्ञष्वपोति। हामरहितेरष्वपि क्रसु वामदेव्य

१२४ Rae | [ शप्र, ew.)

यान्यधः स्तरणाम्नानान्न तेषु WTA भवेत्‌ | एककाय्थाथेसाध्यतवात्यगिधीनपि वर्जयेत्‌ ॥ ८ |

परिशि्टप्रकाशः ।

निः करमणे उक्तम्‌ + तथा] ममुदायेन क्रियमाणेषु कमसु गणान्त वामदेव्यम्‌ । न त्वेकककश्चान्ते पञ्चयन्नान्तगतवेष्वदेविकनहोम च यदामदेव्यन्तदष्यन्तेन तु दोमानन्तरमेव भवेदिति ॥ ७ ॥

अग्निमुपसमाधाय कुः समन्त ` परिमस्तणुयादितिस्तरेणोप- टेगात्पव्ं यानि मायं wastaretfa गोभिनलोक्ञानि, तषु स्तरगत्राम्ति। तथा तषु परिधौनपि स्तरणवैकल्पिकान्‌ — परिधोनप्यक कुब्बन्तोव्यक्तान्‌ त्यजत्‌ । रेतुमाद। Tara wife: यथा स्तरणस्य हामरूपकार्व्याध॑कत्वात्‌ श्रग्निवष्टनं साध्यम्‌, तधा परिघोनामपि । ्रतस्तुल्यकायतात्‌ परिधीनामपि

नि्रत्तिरिलति। अध्वा हामाधकलामकत्तुमात्रमाध्यत्वेन लिप्र-

प्रभा। गानं भवेत्‌ । तत्र निदनं, यथोक्तं चन्द्रदणने sha | यथा चन्द्र दशन निष्कम उक्तमित्यथः तथा, गणेषु संघशः क्रियमाणषु TART HAY, गणस्यान्तं एकं वामदेव्यगानं भवत्‌ न प्रति HUT | एवं पञ्चयन्नान्तगतवरैश्बरेवहामस्यान्तं यदामदेव्यगानं, तत्‌ बलिकश्मणोऽन्त भवत्‌, नतु वैश्वदेवशोमस्यान्त एव ॥ ७ ॥ यान्यध इति । अग्निमुपसमाधाय कुशैः समन्तं परिस्तृ णएयात्‌ दति aan गोभिलेन यत्परिस्तरणमुपदिष्ट, तस्मादधः yor

। शप्र. दख. | कर्प्रदोपः | १२५

वर्हः प्थुक्तगञ्चैव वामदेव्यजपस्तथा | क्रत्याइतिषु सर्व्वासु चिकमतन्न विदयते ॥ < ॥ हविष्येषु यवामुख्यास्तदनु Alea: स्पृताः | माषकोट्रवमौरादौन्‌ सर्वालामऽपि THAT ॥१०॥

परिशिष्टप्रकाशः।

हामल्वात्‌ स्तरणपरिभ्योनिंहत्तिरिति। ग्रतएकमाध्यष्ववदहः fafa शद्यान्तरम्‌ ॥ ८ ॥

अभिचारदहोभेप सर्व्वेषु aferfefaa नाम्ति। श्रता न कत्तव्यमिति॥ < ॥

अथ हविष्यस्याब्रस्याग्नौी जुदयात्‌, - इति ana हविष्यं > स्पष्टयति ।

ह विष्यमप्ये यवा; wer: प्राधमिककन्पा इत्यथः । लटमन्सरं

प्रभा |

यानि मायंप्ातरामादौनि गोाभिनेनाक्तानि, ay स्तगण न भवति न कायमित्यथः। तथा “परधोनप्यक कु्बेन्ति इति गाभिन aatata परिधोनयपि ag वज्जयेत्‌ | तव्रदत्‌ः. एककाग्यायमाध्यः त्वादिति यथा स्तरणस्य दामकाययधं परिवष्टन माध्वं, तया परिधोनामपि । wa: स्तरणवत्‌ परिधोनपि वज्छयत॥ र ॥

वह्िररिति। वद्धिःस्तरणं, caret अरदिनऽनुमन्यस्व इत्यादि म श यदुङ्ग वामदेव्यजपय, एनच्यं मन्वष्वभिचारङामपु नाम्ति॥८॥

aq सविष्यस्यान्नस्याग्नो जु्यादिलि गाभिनम्‌जाकं विष्यं

१२९ कश्मप्रदोपः। [ शप्र, ew, |

पाण्याङतिर्हादशपर्वपूरिका कंसादिना चेत्‌ खुवपुरमाज्रिका।

दैषेन तीयेन च इयते हविः स्ङ्गारिणि खर्चिंषि तच्च पावक ॥ ११॥

परिशिष्टप्रकाशः। ufearen: wat भ्रागुकल्पिका इति यावत्‌ । माषकोद्रव- गोरसर्षपादोन्‌ सुहकलायगोधूमादयभावेऽपि वकयेत्‌ । एतेन मुदादयः श्रापव्कल्पिका wan भवति । श्रादिपदेन राजमाषा- दौनां ग्रहणम्‌ । गोभिलभाष्यक्लता तु, कोरादौनिति पठितं ‹ व्याख्यातञ्च कोरोवव्बट इति ॥ १० ॥

अक्गम्ोनां दादगपर्व्वाणि यया gaat तावत्परिमाणा पाश्याइतिः कार्य्या । हविष्याभाक्ै दधिपयोयवागूभियदा

प्रभा। व्यक्लोकरोति हविष्येषु इति । इविष्येषु मध्ये यवाः त्रष्टा, awa: तदनु AMET. अनुकल्पा wae. atfe: शरत्पक्षधान्यम्‌ | सव्वषामलाभेऽपि माषादोन्‌ वच्येत्‌ । माषः समोधान्धविश षः | कोद्रवः कोरदूषः। गोरः श्वेतसषपः। श्रादिपदात्‌ राज- माषादीनां ग्रहणम्‌ । कोरादोनिति पाठे कोरोवव्वटः। एवच्च माषादिनिषेधात्‌ मुद्वादय अापत्कल्पा cam भवति ॥ १० ॥ पाण्याइतिरिति । भङ्कलौनां हादश्पर्व्वाणि यावता पूयन्ते तावत्परिमाणा arerefa: कव्या । “ae वा चर्खाश्था वा

ome, | क्मप्रदोपः। १३७ परिश्ि्टप्रकाशः |

gaa कंसेन चरुस्थाल्या सुवण वे वेति सूवरोक्षकसादिक मादत्यधिकरकम्‌ । मा चाहतिः स्ुवपूरपरिमाणा । मव्वेएव च होमोटेवतीो्धन हविभस्मतापादकाङ्ारयुक्तेऽनिनिहानःऽग्नी ara afar रमादिना चदित्यपपाटः। इविबाधारपाणि माहचय्यविरोधात्‌ | यच्च गद्यव्यामवचनम्‌; । SAARI RTE waa ETL हषचक्राघ्ारेणोत्तानाङ्गष्ाङ्ग{निदयायरपवेमातं रपू Agata । तद्गोभिनौयेतरविषयं, afer: विषयम्‌ |

“श्राद्ममलकमानन कुर्य्यादोमदविबनेन्‌ |

प्राणादतिवनलिच्चेव az गात्रविशोधनीम्‌" ॥

दत्यतस्याप्यपव व्यवस्था | ११॥

Wut |

aan वैं वा" इति गोभिनलमूत्ानुमार्ण यदि कमादिना ह्यत, लदा सुवपूरपरिमाणा श्राइतिभर्वाति । waa zaa aaa vfagaa । तञ्च wad शोभनाङ्गारयुक्ञ चविपोभन्बनापाटकाः ्गारयुक् दति यावत्‌ । स्व्चिषि गाभना्चिगुक्त श्रमना काव्यम्‌ ।

परिमागान्तरं गोभिन)यव्यलिरिक्कविपयम्‌ ॥ ११॥

= गर्गन्यामवजनम्‌. दति eGR UT |

१ a

aac कर्प्रटोपः। [ em. em,

योऽनचिंषि जुहोत्यग्नौ व्यङ्गारिणि च मानवः। मन्दाग्निगामयथावी च size स जायते॥ १२॥ तश्मात्‌ समिज होतव्यं नासमिहे कदाचन | आरोग्यमिकच्छताऽऽयुश्च त्रियमालयन्तिकौं तथा ॥१३॥ asia इते चैव पाणिसूपस्फादारमिःः |

न कुर्य्यादमिघमनं न कुय्याद्यजनादिना ॥ १५ ॥

परिगि्टप्रकाशः | उक्राङ्गारा्िःशृन्ये ग्नौ aetfa यो मानवः, सदौौषरोगो जायत |) HG सुगमम्‌ ॥ १२॥

a ham afag wa मन्दागनित्वादिपर्डिारः क त्वारोग्यादयः सातिश्यसम्मत्तयोऽपि wad इत्यारोग्यमिच्छत त्यादिनाक्तम्‌ ॥ १२॥

रोतुमिच्छन्‌ हते चाग्नौ उदीपनं पास्यादिभिनं कुयात्‌)

` प्रभा।

योऽनचिषौति) योमानवः afar fanart चाग्नौ जुहाति, म मन्दाग्निः, ्रन्येरध्यामयैरोनीर्युक्तः, दरिद्रय भवलि॥१२॥

amifefa | यम्मारेवं, तम्मरात्‌ ब्रात्यन्तिकं प्राराग्यं भ्रायुः धियञ्चच्छता समिद awl होतव्यं, श्रममिड amt कदाचिदपि न दोतव्यसिति निन्दातिगयाधेसुक्रम्‌ ॥ १३॥

जुहषंख्ति । WAI पुरम्तात्‌ परम्ताज्च MMs BRIT

४

पाश्िष्डपस्य दारुभिः. इति क aR पाठ. |

शप्र. <ख. | क्चप्रदोपः। १२८

मुखनेव धमेदगिनं मुखााषोऽध्यजायत | नानि qaafa च यल्लौकिके योजयन्ति तत्‌ ॥१५॥

नवमः ats. |

परिगिष्टप्रकणशः | mer aga यज्ञपातरविशरषः। व्यजनादिनेत्यादिपटं वस्तादि ग्रदगाथम्‌ ॥ १४॥ Ra तहि धमेदित्यत ATE ।

मुखेनैव ज्वानयेत्‌ । fF यस्मादेषोऽग्निमुग्वादध्यजायत | ama पुरुषसूक्तम्‌ मुखादग्निरजायतति। aaifa जगन: ABA जन्मन; | उत्तमाङ्गमुखस्थानत्वात्‌ । wa नाग्निं मुरदनाप्रधमे ) fajaaad, तज्ञ किकेऽग्नौ योजयन्ति नतु AeA sfa i १५॥ नवम; GMS: |

प्रभा।

दिभिने काय्यं न कुर्यात्‌ । म्फ, ग्वद्धाकार)यन्नपातरविग्रपः। क्षमिदमन्यत्‌ । णवं व्यजनादिना ्रग्निधिमनंन कुर्य्यात्‌ । कुर्रा ar व्यजनादिना इति पाठे जनाना श्रग्निधमनं विधौयत) अव्रभेव पाटो AST पुम्तकेषु EAA | नाराय्रणापाध्यायचन मु न कुर्य्यात्‌ व्यजनादिना इति पठितम्‌ i te

gaan दति) एक BATT मुवनाग्नि धर्मन्ति) नाग गरणोपाध्या्ेन तु aaa धमदग्निमिलि पटिनम्‌। मचे

नाग्निभमने हनुः मुष्वादति। यन्मादेपाऽग्नः प्रजाप्रतम्‌ग्वा

१४० Ras: | [ शप्र, ea, |

War | दजायत, तस्मात्‌ सुखेनागिनिं धमन्ति। तथाच तार्य ब्राह्मण । माऽकामयन aw खृजयेति स yaaca विह्ठतमखूजत नं गायतोकन्दोऽन्वदज्यताग्निदवता ब्राह्मणो मनुष्यो वमन्तऋत्‌ wad faaq स्तोमानां मुखं गायतो च्छन्दसामगिनिदेवलानां व्राह्मग।मनुष्याणां वसन्तकतुनां तस्मात्‌ ब्राह्मणोमुखन als करोति qad fe ee इति । मुखादटग्निथ वायुश्च इति 4 पौरष सक्त | Faq जालस्याग्नेमुखन धमनं युक्तमित्यभिप्रायः। यत्त॒, Faq Farag एष सस्छतोऽग्निरजायत इति तच्वक्षद्विव्याख्यातं, तदूक्घग्रुत्यनवनोकनेन |

यच्च नाग्निं मुखनोपधमेत्‌ इति सुखेनाग्निधमनस्य निषधः waa, an नाकिकाग्निधमनविषये य।जयन्ति। न त्वाधान- मंम्कताग्निघमन विषये म निषधः प्रवत्तत। लाकिकश्ाग्नि राधानमंन्कृलादन्य इति वचस्पतिमिग्रप्रशतयः। aay | आधानसंस््तान््युपक्रमे एतदटभिघानन तथा प्रतोतः |

“afar नमघयादौ होमे सत्मैत्र ने।किकः'' |

दलि नामाधेयारौ डोमाधिकरुणस्याप्यग्नर्लोकिकगब्टन पगा मर्गा ॥ १५॥

षति नवमखग्डः |

द्‌ प्रामः are: |

eee A Bee =f

wa

यथाहनि तथा प्रातर्नि्यं ्लायादनातुरः दन्तान्‌ HAT नयादौ TF चत्तदमन्ववत्‌ ॥ १ ॥

परिगिष्टप्रकागः। परिभाषया गोभिनलोक्घप्रातर्होमादिकं स्पष्टोक्लत्यानुक्तं प्रातः स्रानमाद- श्ररोगोऽहनि साने या परिपाटी aga प्रातः ward नदी देवख।तप्रखवणादिषु खरायादन्तान्‌ जलेन uaa यदित, ग्टहे सख्राति तदा खानाङ्मन्तशुन्यमाप्रवनमातरं शरौरणुदयधं HATA | तथाच दत्तः, “अत्यन्तमलिनः कायोनवच्छिद्रममन्विनः। waaa दिवारात्रौ प्रातःस््रानं विशोधनम्‌ ॥ कंद्यन्ति fe सुषुप्तस्य इन्द्रियाणि स्रवस्सि च। अङ्गानि ममतां यान्ति उत्तमान्यघमानि च> ॥

WUT | स्रानग्रन्य मध्याङब्रानमवाक् a A प्रातःस्नानं, afeztat- मभिघत्त यथ्राऽडनोति। यम्य aaa रागघ्रहिभवति माऽता-

तृरपटेनाखयत। म न भवनौत्यनातुरः। माऽयमनातुगा

१४२ कश्चप्रदोपः। | शप्र. om, |

नारदायुक्तवार्तयश्मशाङ्लमपाटितम्‌ | सत्वचं ठन्तकाषटं स्यात्तदयेश प्रधावयेत्‌ ॥ २ ॥

परिशि्प्रकाश्रः। waar प्रशंसन्ति टृष्टादृष्टकैरं fe तत्‌ । मवमहति warat प्रातःस्रायौ जपादिकम्‌” ॥ ee मनापकषगमदृष्टं शुचित्वम्‌ ॥ १॥ दन्तप्रक्षालने दन्तकाष्ठेन दन्तणोधनपूञ्यकमिल्याह -- ATTAIN यदन्तकाष्ं तस्याग्रेण टन्तान्‌ शोधयेत्‌ | Te सुगमम्‌ । तथाच नारदगिक्ता।

( WHT |

दन्तान्‌ ware यथा feaa तश्रा प्रातःकाले नद्यादौ नित्यं aaa) we चेत्‌ तत्‌ स्नानं क्रियते, तदा तत्‌ स्नानं मन्वन्र भवति श्रमत्कमित्यघः। प्रातरिव्यर्णोदयकालपरम्‌ | प्रातःखराथ्यरुणकिरणग्रस्तां प्राचौोमवनोक्य स्रायादिति fama: | “qaet घटिकाः प्रातररुणोदय उच्यत | यतोनां खानकानोऽयं APIA MET, स्मतः" । sfa aaa यथाऽहनि तथा प्रातरित्यनेन प्रालःसतरानेसप्यदः- @iaaat प्रदिश्यन्त। नदयादाविति आदिपदेन टेवखात- प्रखवणादोनां ग्रहणम्‌ We

TAHA AMMAN | तच्च प्र्षाननं CAAA दन्तानां

+ वाकश्च. इति ङ् पुरक UIT. |

प्र. १०्ख. | HUTS | १४३

परिशिष्टप्रकाशः। °श्ाख्तैलागशविसवानामपामागेगिरोषयोः | वाग्यतः प्रातरुलयाय भक्षयेद्‌ दन्तधावनम्‌ ॥ खदिरश्च कटम्बख् करवौरकरञ्जयोः। सर्वे कण्टकिनः पुष्या; क्तौ रिण विग्षतः' > ॥ Ga Waa: | TAT चास्य विष्णुक्ता । लधाहि,-

“कनोन्यग्रसमस्थोल्धं AHS हादगाङ्गनलम्‌ |

प्रातस्व्याय यतवाक्‌ भत्तयेद्‌ दन्तघावनम्‌” ॥

मृचमग्रस्थाने दनितम्‌ । दादशाङ्गुलविधि्च गोभिनोयव्यति

रिक्रानाम्‌ | तषामनेनेवाष्टाङ्कलविधानात्‌ ॥ २॥ :

~> 3 = ~~~ += ॐ ॐ ---

प्रभा | गोधनपून्धकमित्याङ नारदाद्यक्ञेति । नारदायुक्घवरत्प्रमवमपा टितं त्वचा afwd were दन्तकाष्ठं म्यात्‌ । तस्य कान्य अग्रप्रदेयेन दन्तान्‌ WHAM शोधयेत्‌ । नारदः - “आस््ररेलागशविखछानामपामागेगिरौषयीः |

वाग्यतः प्रातरुत्याय भक्तयेदन्तघावनम्‌ ॥

दिर कदम्ब कववोरकरन्नयाः।

aa कशटकिनः पुरा; क्तौ दिणय ग्रगम्तिनिः' ॥

aan आ्ाम्बातक; | श्रादिपदात्‌,---

यग{सखिनः दूतक GRR TIS |

१४४ . कश्चप्रटौपः। [ ew. gow, |

उत्याय Aa WATT शचिभूत्वा समाहितः परिजप्य च मन्तेग AMIE दन्तघावनम्‌ ॥ ३ ॥

परिगिष्टप्रकाशः। यथा दन्तकाष्ठं भक्षयेत्तदाइ-- " ~ € ग्याया उल्याया्तिणौ प्रक्ताखाचमनेन एचिभूत्वा एकचित्तो. मन्ेणाभिमन्वम cage काष्ठं भक्षयेत्‌ । भक्तयेदिति पूर्व्वो त्तरकानलयोभक्तणधर्माचमनातिदेभात्‌ गौणम ग्नि त्रशब्द्‌ वत्‌॥२॥

प्रभा। “faa कषायं कटुकं सुगन्धि कग्टकान्वितम्‌ | त्िरौणां ठत्तगु््ानां भक्तयेदन्तधावनम्‌"” ॥ इलि। “खदिरश्च कदम्बख करच््ञख तथा वटः | तिन्तिडी @ygey श्रास्रनिम्बौी तेवच ॥ OTH aT श्रक्ोडम्बरस्तथा । एत une: कथिता दन्तधावनकभ््सु" ॥ इति चवमादिम्मृन्तरोक्स्यापि परिग्रहः ॥२॥ उल्यायेति | शय्याया Sara Aqsa प्रक्षाल्य ्चमनेन शचि. भूत्वा TUATHA मन्तरेण दन्तधावनं भक्षयेत्‌ | Wa दन्तकाष्टसय वम्तृतो न भक्षणं किन्तु तेन दन्तणगोधनमेव । तन कुर्डपायिना- मयनेऽग्निङोवगब्दवदत्र भक्िप्रयोगोा गौणः तदरातिदेग्राधः।

तन भोजनवदतरापि पुरस्तात्‌ परस्ताच्च दिराचमनं कत्तव्यम्‌ ॥२॥

few. १०्ख. | MATS: | १४५

अआयुवलं यशोवचः प्रजाः पशुवसूनि च ।

ब्रह्म VAY मेधाञ्च त्वन्नो धेहि वनस्पते ॥४॥ यव्यहयप्भश्रावणादि मर्व्वानयोरजस्वलाः | तासु लानं न Hala वजयित्वा समुद्रगाः ॥५॥

परिश्िष्टप्रकाशः। मन्तमाड,-- नद्यरदौ स्रायादित्यस्यापवादमाद | खावणदिमामदयं सत्मानद्यः ममुद्रगेलरा AYR! अतम्तासु न स्रायात्‌। AST मासः। यव्यामामाः स्वमेकः संवस्सब इतति शतपथश्युतेः। समुद्रगाः ATA नतु परम्पग्याऽपि तथा मति मव्वामामेव AMAIA पर्युदामानुपपत्तः । श्रतएव aq | "यथा नटौनदाः wa समुद्र यान्ति संस्थितिम्‌ | इति ॥४॥५॥ WaT | मत्रमाड अ्रायुव्वैलमिति॥ ४॥ ager सखायादित्युक्क, नस्यापवादमाङ गव्यमिति) यव्यामामाः स्वभकः संवत्सर sfa युतः यव्यणष्टेा मामवचनः। श्रत्यन्तसंयाग दतोया । ग्राव्णा मामदथ HAA गज स्वना भवन्ति, समुद्रगानद)दज्रय्िता । ATA रजम्वनासु नद्धमु स्नानं न कुर्व्वीत) Wa च ममुद्रगा इव्यनन मात्रात्‌ म्द = + raga, दूति पाटान्र्म।

१८

१४६ कश्चप्रदोपः। | श्र, gow, |

धनुःसहखाण्यष्टौ च गतिर्यासां न वियते | न ता नदौशब्दवहा गर्तास्ते परिकीित्तिताः ॥६॥ परिशिष्टप्रकाशः। a नटोनलक्षशमाड- यामामपां घनुःमहस्नाष्टकपरिमितदटेणपय्येन्तं गमनं नाम्ति प्रभा। _ गामिनोनामेव ग्रहणं, न तु परम्परया समुद्रगामिनीनामपि। aaa सव्मीमाभेव नदीनां तथात्वात्‌ वल्नयिला समुद्रगा- दूत्यनुपपत्तः |, यदाद मनुः-- “यथा नदीनदाः सव्वं समद्र यान्ति dfefag” | दति । स्मरन्ति a “गङ्गा च यमुना चैव ब्नत्षजाता areal | रजसा नाभिभूयन्त ये चान्ये नदमंक्नकाः” ॥ sfay “ag wagal पुण्या यमुना च सरस्वती | ्रन्तगेलरजोयोारी wae aa निगमन" ॥ sfa चेवमादि। wa च तासु शृत्यधिकरणत्वन निर्हशात्‌ जनाम्तरासम्भवे उद्ुततन्जलेन aa न fafasfafa प्रतीयते । अतएव व्याघ्रपादः-- “अभावे कूपवापौनामन्यनापि ayaa | रजोदुष्टऽपि पयसि ग्रामभोगो न दुष्यति” ॥ ५॥ नदटोलत्तणमाह धनुःमहस््राणोति | यासामपां WET UA ay.

fem. १०्ख. | कश्प्रदोपः। १४७

उपाकम्गि Sead प्रेतस्राने तवैवच | © EN ~ = चन्द्र सूय्य ग्रहे चंव रजोदटोषो न विदयते you

परिग्िष्टप्रकाशः।

नता नदोगब्दवाचाः किन्तु गर्तास्त मववमुनिभिरुङ्ञा fa) धनुःपरिमाणं इम्तचतुष्टग्म्‌ । तथाच विुधर्ममौत्तर प्रधम काण्डम्‌ |

“हादशाङ्गनिकः भङ्कस्तहयञ्च शयः aA: ।

तच्तुष्कं धनुः प्राक्त ATT घनुःमदस्रकः'॥ शरयादहम्तः ॥ ६ ॥ + यव्यदयस्यापवादमाद,-- उपाकश्मादिषु रजोदोषो नास्ति ॥ ७ ॥

Wat | alfa, कानाध्वनोरत्यन्तमयोगी इत्यनन हिनीया । गनिरनान्ति, ता मापो नरीणब्टवाच्या न भयन्ति। त गत्ता मुनिभिः कवयिता; । विघ्रयप्राघान्यविवन्नयात इति dat निदृणः। धनुः परिमाणमाड विष्णुधर्म्त्तरप्रयमकाण्ट्रम्‌

"दादशाङ्गलिकः NE: ACTA णयः AA: I तच्चतुष्क धनुः WR RINT UPAR!” | € ॥ नदना रजादाषस्यापवादमाद sorHRaT A | SOTA, प्रोष्ठपद्यां हम्तनोपाकरणमिनि गाभिनाक्तम । उत्गः, तचोमुक जन्ति sfa गाभिनसूवरक्रण्व। प्रसिहमन्यत्‌ । -उपाकरप्रादिषु

TAZA ATI WOU

१४८ wae: | [ शप्र. tom. |

वेदाग्छन्टासि सर्व्वाणि ब्रह्माद्याश्च दिवीकसः | जलार्थिनोऽध पितरो मरौच्यादयास्तथर्षयः ॥ ८ ॥ उपाकर्मणि Seat सानां ब्रह्मवादिनः | यियासुननुगच्छन्ति संहृष्टाद्यशरोरिगः ॥ < ॥ समागमस्तु यवेषां तान्य वहवोमलाः | नून८सवं चयं यान्ति किमुतेकं नदौग्जः ॥ १५ ॥ परिगिष्ट्काशः र ₹हेतुमवरिगदमाह-- उपाकश्चणि चोकं च ara गच्छलोवेदाभ्येतृन्‌ ऋषि- देवाद्या उक्ता जनाथिनः संहृष्टा Besa ्रनु गच्छन्ति । लया चतषां यत्र ACtHA समवायस्तत्र गुरुतराएव ब्रह्महत्या- दयो बहवोटाषाः area नाभं यान्ति किसुतैकं लघु च नदोरज दति ॥ ८॥<॥१०॥

प्रभा ।

TAHA च रजोदाषाभाव हतुवत्रिगदमाद् वेदा- दूति तिभिः। कऋग्वदादयावदाः गायक्रयादोनि सर्व्वाणि एक विंशतिग्छन्दांमि ब्रह्मादगरोटेवाः पितरः मरोच्यादय कऋषयय जनायिनः मन्तः मम्यक्‌ हषगुक्ता ्रहभ्या भूत्वा उपाकर्मणि उत्सर्गं aaa गन्तुमिच्छन्‌ वदाध्यतृन्‌ अनुगच्छन्ति । यत

Fe x तत्र. SFA पाठान्तरम)

[ em. १०्ख. | HAAS: | १४९

ऋषौणां सिच्यमानानामन्तरालं समाग्रिताः | संपिवेयुः शगोरण पषन्प्क्तजलच्छटाः ॥ ११ ॥ विद्यादौन्‌ ब्राह्मणः कामान्‌ पुवादौत्रा््यपि wars | अआमुग्िकाण्यपि सुषोन्याप्रुयात्‌ स न मंगयः ॥१२॥

परिश््टप्रकाशः। न केवनं रजोदोषनागशः किन्तु, - उच्चे ऋषोनभिषिच्चन्तौलि वचनात्‌ मिच्मानानामषौणां मध्यमाचितः सेककतुममुटायमुक्रजनच्छटा यः गरौरण प्रतीके. दराह्मणः, म विद्याधनादोन्‌ कामाब्रायपि प्रतीच्छन्तो प॒त्रमौाभा- ग्धादौन्‌ स्थिरान्‌ लभत इति wa न मन्दः काथः॥११॥१२॥ [प WHT | नदौजलले एषां वेदादोनां समागमः तत्र War मव्वं ब्रह्महन्यादया- बहवो दोषाः निचितं नाशं यान्ति, aa एकं नदौरजः नाशं यालोति किमु वक्नव्यम्‌ ce nee ti ऋषोगामिति। उपाकर्मणि saa च, उच्चः ऋषानभि- faaq दरति वचनात्‌ oe: ऋषौणामभिपक, क्तव्यः । तत्रच मिच्मानानां wait want मध्यं श्रायितः यः कित्‌ पग्मुक्जनच्छटाः मेकक्तममृदायमक्तान्‌ जलकणान्‌ शबत्रण प्रनौच्छत्‌ Weta, म ब्राह्मणः faite कामानाप्रययात्‌ योषिदपि प्रवान्‌ चिग्स्थाविनः yet कामानाघ्रुयात नात

ANT: HVA: | 29 ॥ ५२॥

१५० क्प्रदोपः। [ शप्र. gow. |

अशुच्यशुचिना दत्तमामरस्च्छकलादिना |

अनिगतद्णाहास्तु प्रेतारच्नापसि मुञ्चते ॥ १३ ॥

खधुन्यम्भःसमानि स्थुः सर्व्वाग्यम्भापसि भूतले |

कृूपस्थान्यपि सोमाकंग्रहगो नार GMA: ॥ १४ ॥ SMAI: |

परिगिष्टप्रकाशः। प्रतखाने रजोदोषाभावे हेतुमन्रिगदमाद-- अशुचिना । मृतकाशौोचवताऽपक्रसन्मयकपानकादिना दत्तं जनं दाठपा्रयोरशुचित्वाटशुच्यव यावदशाहसमापित्र भवति ATMA । तस्माद्रतख्रान तपणपयन्ते नदौरजो न दाषाय। watatfa प्रतप्रमङ्गादुक्तम्‌ | एतनाममृच्छकलेनापि पिण्डादौ जनलदानेन दोष इत्युक्तम्‌ ॥ १३॥

परेतान रजादाषाभावे इतुवत्रिगदमाह अश्च्यशुचिना sfa1 श्रषचिना सतकाशोचवता अपक्षमत्कपानादिना दन्त, अतएव श्रशुचि जनं श्रनिगतदणाहाः प्रेता yea | wana दृष्टान्ताथेम्‌ । यनो मरणावधिदशाङपयन्तं प्रता wats जलमेव Waa अतः Tae तपगपर्य॑न्त THT नाम्तो- त्यथः ॥ १२ ॥

चन्दरसूर्यग्रहे रजोदाषाभावे हइतुवव्रिगदमाह GYAN:

[ शप्र. १०. | कश्मप्रदोपः। १५१

परिशष्टप्रकष्रः | ग्रहषी गङ्गाजनसलमानि। तस्माद्रहगऽपि रजोदोषाभावः। गेषं

सुव्यक्तम्‌ ॥ १४५॥ दमः खण्डः |

दति महामहोपाध्याययोनारायगक्नत परिग्िष्टप्रकाश्ा प्रथमः प्रपाठक; समाप्तः ॥

प्रभा। ममानोति। चन्द्रसूयग्रहणे ufasifa सव्ाणि saifa: जलानि कूपखितान्यपि गङ्गाजननतुल्यानि भवन्ति sat न ay गजोदोष इत्यभिप्रायः । भूमिष्टठजनानां गङ्गाजनसमत्ववचनात्‌

उडुलजलानां न तथात्वम्‌ ॥ १४॥

दति ena: wate: |

दूति महामहोापाध्यायग्रोचन्द्रकान्ततकानङ्कारविगरचितायां कम्मप्रदोपप्रभायां प्रधमः प्रपाटकः।

अथ हितीयः प्रपाठकः |

प्रथमः ग्वण्ड; |

अत ऊर प्रवच्यामि सब्ध्योपासनिकं विधिम्‌ | अनर्हः WT विप्रः सम्याहौनो यतः स्मतः ॥ १॥

परिश्िष््रप्रकाशः। प्रातःस्रानानन्तरं प्रातःसन्फामाष - श्रत: प्रातः ख्रानानन्तरं AAT TAA Sa HATA वश्यासि। यस्मात्सन्ध्याहोनो ब्राह्मणः watt नित्यनमित्तिकादोनामन- धिकारोति मुनिभिः स्मृतः ॥ १॥

प्रमा i ser) मश्योपासनविधिं वक्षमुपक्रमत wa ऊद्ैमिनि। यसमात्‌ सख्योपासनरदहितो ब्राह्मणः कश्मख्लनधिकारो, तस्मात्‌ प्रातःख्रानादनन्तरं सख्योपामनबिधिं प्रकर्षेण वच्यामि। उत्तर घाकयगता यच्छष्टः साम्यात्‌ yaa तच्छब्टापादानं AAG | WA चोपास्या टेवता मन्ध्याच्ते। “METH: सन्ध्या- सुपामोतः' दूति ga: । “सन्धौ सम्यामुपामोत इति स्मृतश्च ।

रप्र, रेख. | wae TT: | १७७

परिगिष्टप्रकाशः।

य: श्ुतिजपरूपो ब्रह्मयज्ञः स पिटयज्नात्पन्वं HT | ब्रत एव तदनन्तरं यवाह्धिरित्यादिना तपणमुक्तम्‌। पादा प्रातग- safcfa ्रष्टघाविभक्रदिनस्य हितोयभागी दन्तोक्तःप्यापनाको-

ब्रह्मन्न; काय्य; । तथाच दत्तः | .

War |

aaa प्रत्यवाय; परिहृतो भवति, समुच्चयेन मव्वघां ATI मति aaa Faq | यथेति । वदमादित श्रारभ्य इत्यनन यः युतिज्नपः qaqa, म वा ब्रह्मयन्न उच्यत | तदेवं छन्दागानां AMAR fa स्वशास्वापरिभाषितो fefaut भवति, अध्यापनं ग्रुलिजपञ्चति। HUT GF, ‹ गुरावध्ययनं Faq शुगुषादि यदा चर्त्‌ । म मर्व्वा ब्रह्मयज्ञः स्यात्‌ ATT: परमुच्यत" ॥ इलि वचनात्‌ गुरारध्ययनं नदानौन्तनगुरुशएगरपादिकञ्च बरह्मयन्न इत्युलम्‌। व्यवस्था चामा yaimfent शव. सेया॥४॥ स चाव्धागिति। स च श्ुनिजपरपौ aman: पणात्‌

RR

gos कर्मप्रदोपः। [ रर. रेस]

परिशिष्प्रकाशः।

“eMa तु ततो भाग वेदाभ्यासो विधीयते।

बेदस्ोकरणं gat विचारोभ्यसनं जपः।

तद्ानश्चैव शिष्येभ्यो बैदाभ्यासो हि पञ्चधा" ॥ पैखरेवावसाने वा वामदेव्यजपरूपो ब्रह्मयन्नः A! नच वामदेव्यजपस्य कश्याङ्गत्वात्‌ न प्रधानन्रह्मयन्नरूपतति वायम्‌ | तप॑णवत्‌ सम्भवात्‌ । अतएव दधिखदिरादेः magenta सरुषायतया प्राधान्यम्‌ । अतएव वस्यन्ते वामदेव्य गानान्तिको- यो जपः म aman इति भटभाष्यम्‌। वाकार व्यवसित विकल्यपरो ब्रह्मयन्नस्येते aafaar कानलाविभिव्रविषया-

प्रभा। gai कर्तव्यः प्रातर्होमात्‌ पञचादा वैष्वदेवावसाने व? कत्तव्य इृतयुकञकानत्रयरूपनिमित्तात्‌ Waa न कत्तव्य इत्यादराथंमुक्तम्‌ | बेखटदेवावमान तु योऽयं ब्रह्मयन्नः स बलिकग् aaa Ara: | aqua वैश्वदेविके इति वचनात्‌ । स चायं awa: वामदेव्य गानरूपद्रति केचित्‌ । वामदेव्यगानरूपोऽन्यञ्च ्रुतिजप इत्यपरे | asa awawa aa: काना; अनियमेन भवन्ति। war तु वाशब्दस्य व्यवस्थावाचित्वमङ्गकुव्षन्तः ary ga शुतिजपः, प्रातर्होमात्परमध्यापनं, वैशखदेवावसाने तु वामदेव्यगानमिति वदन्ति। दक्वचनमप्युदादरन्ति,--

“femla तु तथा भागी वेदाभ्यासो विधोयते |

रप्र, रेख. | arate: | १७९

परिशिष्टप्रकाशः |

saa.) इति कालरूपनिमित्ततितयं विना न ब्रह्मयज्नः ar | Wa च कालोपदेशादेव नियमे fax aq नान्यत्रेति नियमाभिघानं, तस्यायमभिप्रायः। ब्रह्मयन्नस्य नित्यत्वात्‌ कालस्य च ara नित्ये च किञ्चि्यागेनाप्यनुष्ठानात्‌ अनियमे प्राप्ते निमित्तत्रन कालस्याधिकारिविग्रेषणल्वादितराङ्ग- वरल ष्यात्‌ तहयतिरेकेणानधिकारप्रत्यभिन्नानात्र निल्यप्रयोगाक्तेप- sfan yu

watt aeaiatt gad विचारोऽभ्यमनं जपः। तदानच्चैव शिष्येभ्यः वेदाभ्यासो fe पञ्चधा” ॥ sft, aa किचिदक्षव्यमस्ति। पिठयज्नम्त तपणमिति सवो्मेव तपणं ग्यते दयुक्तमादावेव |, म॒ areata तपणात्‌ कार्य vasa स्वोक्घस्थैव पिद्टयन्नरूपम्य तपणस्य परिग्रहः t परकततप्रत्ययश्च न्याय्य इति शाम्बतात्य्यविदां वचनात्‌ । मव्रिितै बुदिरन्तरङ्गति न्यायात्‌ | श्राम्नयोन्यायाच। तव्रह्मयन्नादिमाह- य््यौश्चैतदेवं प्रतिपत्तव्यम्‌ | तच्चैतदन्याृणमेव aad प्रधानं पिद्टयक्तरूपं ब्रह्मयन्नानन्तरं कर््तव्यमलोक्म्‌ । सखानग्न्ये aarenaa तर्पणं खानाङ्ग सूर्योपस्थानादनन्तरं ATU TAMA | तदनन्तरं गायत्रौजपो ब्रह्मयन्नय तत्रोक्तः। उभयन्रव प्रकरणात्‌ प्राघान्यमङ्गत्वद्च aire प्रतिपत्तव्यम्‌ । तथा स्रानसत्रपरि-

शिष्टम्‌ ।

१८०. कमप्रदोपः। [ र्प्र, aw प्रभा |

“meat तु संप्रा AIT तदनन्तरम्‌ | गायतोञ्च जपेत्‌ पथात्‌ खाध्यायञ्चेव शक्तितः ॥ आश्रवने तु संप्राप्ते गायत्रीं जपतः पुरा।

तदत्र आ्राश्चवने लित्युपक्रमात्‌ स्नानमेव धा भवेदिव्युपसंहागाच्च स्रानाङ्गतपणादनन्तरमेव गायतरीजपो awaafa शिष्यते । तस्मात्‌ Baty तर्पणं awa yet, पियन्नरूपं प्रधानः त्पणन्तु aman परं कर्णौयमित्यविरोधः। एतनैतदिषय. ` मदमपर्ययानोचयता नारायणो पाध्यायेन तत्वकाारेण च ब्रह्मयज्ना- दनन्तरं art वाजसनयिनामिति यदुक्तं, तदसङ्गतं वेदितव्यम्‌ | क्ृन्टौगपरग्िष्टस्य च्छन्दागलरपरत्वकल्पनस्यान्याय्यत्वाच्च | यच्चा- परमुक्तं AAAI, खानाङ्गतपगं प्रधानतपैणस्य प्रक्लतोभूत्तम्‌ | तेन लस्यापि स्रानाङ्गतपगकान्नतवति। तदप्ययुक्तम्‌ । दयोः सपरिकगाभिदहितयोः प्रक्षतिविकारभावकस्पनानुपपत्तः। म चार्वाक तपणात्‌ ata दति कानविधानन कानान्तरकन्पना- नुपपत्तञख्च । विम्तरण चतत्‌ asx ग्द्मसत्रभाष्य विचारितम स्माभिस्तत्रव तत्‌ द्रष्टव्यम्‌ । wa तावत्‌ युतिजपरूपा ब्रह्मयन्न- म्तपणादर्व्वाक्‌ काय TINA! स्रानग्रनये तु स्रानाङ्गतपेणात्‌ परतः सामजपरूपा away उक्त दति कस्य कनाभिसंवन्य दत्य

प्यनुसन्धयम्‌ ॥ ५॥

` रप्र. रेख. | कश्चप्रदोपः। १८१

अप्येकमाशयेदिप्रं पिटयन्नाथसि दये |

अदेवन्नास्ति चेदन्यो भोक्ता भोज्यमधापि वा ॥६॥ maga यथाशक्ति किञ्चिदन्नं यथाविधि | प्रिढभ्योऽथ मनुष्येभ्यो द दाद हग्हर्दिंज ॥ ७ ॥

परिगिष्टप्रकाणशः।

नित्यख्रादवे ब्राद्मणत्रयामम्भवे THR तदाद --

एकमपि विप्रं बह्ृनाममम्भवे wed वण्वटेवययाडरङिं भाजयेत्‌ । fasefafase । न तु तपणतरनिभ्यामेव पिठयन्ना- निष्पत्र दति mama: स्यात्‌| म चातिधरन्यो भोजयितव्यः ।.

तग्रा बलिद्रानानन्तरं विष्णुपुराणम --

प्रभा | अय्यकमिति। यद्यपरो ब्राह्मणो भोक्ता न saad, afe ar अनकाताद्यगटसिपर््यप्रं भोज्ये द्रव्यं न विदाने. तदा पिद्धयन्नम्य याऽ: वितुणां afm, afasa ण्कमयि ब्राह्मणं भाजयत। uafaata ब्राह्म नित्यां कुर्ादिव्यथ;। तच्च नित्यया sqqarfed कव्यम्‌ । पिदय्ञायमिदय दत्यननलदुक्तं भर्वात, agufqatafaeataa पिढयज्नं ad न मन्यत । किन्तु मति aaa meagan कुर्व्वातिति। ताभ्यां faaanfanfay

कस्याद्धिटेवावस्धाय्रां भवति i € ॥ श्रप्युदुत्यति। भाक्ुरनाभाद्गोज्यन्यापग्या्तवाहा यद्यक-

१८२ कश्प्रदौपः। [ रप्र, रेख. ]

परिशिष्टप्रकाशः |

“तती Meteara हि कालं तिष्टेदृहाङ्गने । श्रतिथिग्रहणार्थाय तदू वा यथेच्छया ॥ श्रतिधिं ततर संप्राप पूजयेत्‌ खागतादिना। हिरख्यगभवुद्धया तं मन्येताभ्यागतं wet” ॥ एतदनन्तरं चोक्षं TAT | “faad चापरं विप्रमेकमप्याशयेवुप | aed विदिताचारसम्भूतिं पाशचवभरिकम्‌ | अपरमतिथेरन्यम्‌ । अतिथेरविदिताौरसम्भूतित्वात्‌ चाच ` पात्त्वाभावात्‌ | श्रतणएवातिष्याधिकारे देवलः — “न च्छद्र त्रचरणं Bras देश्जन्मनो | भिक्षितो ब्राह्मणेरत्रं दद्यादेवावि चारयन्‌” | ति । पराशरः-- “न षएच्छेद्रोव्रचरणं खाध्यायं जग चेव हि, afad भावयेत्तस्मिन्‌ व्यासः खयमुपागतः” ॥ तथा यमः-- "देशं गोत्रं कुलं विद्ामनत्राधं यो निेदयेत्‌ | वैवस्वतेषु way वान्ताशौ स निर्यत” |

WaT | स्मिन्रपि ब्राह्मणे नित्यश्राइकरणं न सम्भवति, तदा पक्षादब्रात्‌

, सप्र, शख. |] क्छप्रदोपः। १८३ परिशिष्टप्रकाशः।

यदि ल्प्येकोऽप्यन्यस्तदेश्यो नास्ति aria, भोज्यं वा ्राह्मणदयढक्तये पर्य्यात्रास्ति, तदा स्थाल्या भ्रवसुदत्य पिटभ्यो- aqua सनकादिभ्योऽतिथिदिजे दद्यात्‌ । उभयो; ग्रां कुर्या दित्यधः । एतेन मनुष्याणां नित्यया नास्तीति aya, waite निरस्तम्‌ । अतएव कार्ष्णाजिनिः |

दभोदैवासने TATA तु पाणौ कदाचन |

पिटरेवमनुष्याणाभेवं afafe शाश्वतो” ॥

“नित्यां पितृणां च मनुष्ये; सह मीयत” | दति ब्रह्मपुराणम्‌ । तथाच eT) श्राकोयामभोष्टां,. देवतामुद्दिश्य are खमतिधिं भोजयेत्‌ Aqua इति । मनुष्य खाद ब्राह्यणस्य Wee यजमानस्य गरादभोक्षब्राह्मण- सश््ुखावस्थानस्य भ्रौखर्गिंकत्वात्‌ न्यायप्रासमैव पविमाभि- मुखत्वम्‌ । तथाच सामवेदौयषड्‌ विंशब्राह्मणम्‌ | AAAI वा एषा दिक्‌ या प्रतीचीति। तथा ज्योतिष्टोमे ययते । प्राचो देवा श्रभजन्त दक्षिणां पितरः प्रतोचीं मनुष्याः Barat WHIT: अपरेषामुटौचीं मनुष्या इति । श्रतिष्यभावे भोज्यामन्भवे at मिचतादिकं दद्यात्‌ । तेनापि पिढयद्ननिष्यसिभवति | तथाच

शातातपः |

प्रभा । यथाथल्लि fafaranqges पितृन्‌ ayia दिव्यान्‌ मनकादौ-

१८४ कर्प्रदोपः ! [ RW, रेष, ]

fama इदमिदयुक्ला खधाकारमुदौरयेत्‌ | हन्तकारं मनुष्यभ्यस्तदन्ते निनयेदपः ॥ ८ ॥

परिजिषटमरकाथः | । “fat वा पुष्कलं वापि दन्तकारमधापि at | अमम्भवे सदा दद्यादुदपातमथापिवा॥ ग्रासमाव्रा भवैद्धित्ता पुष्कनं तु चतुर्गुणम्‌ | ष्कलानि तु चत्वारि हन्तकारं विदुर्बुधाः” ॥ इति। विष्णुपुरगाण्च- "दद्याच्च भिन्नात्रितयं परित्राडब्रह्मचारिणे | दूच्छया च नरा दद्यादिभवे सत्यवारितम्‌ ॥ saasfaaa: प्रोक्ताः प्रागुक्ता भिक्षवञ्च ये। चतुरः पूजयेव्रेतान्‌ दृयज्ञर्णात्‌ प्रसुच्यते” | दति। zarafa चकारः पूर्न्नोक्तातिथिभोजनेन aqua: | सच सम्भवे मति। sauna तु भित्तादानमारमव शातातप- वचनादिति॥€॥७॥ यथ्राविधौति qaqa विधिमाह। पिढभ्य ददमित्युक्ता

WaT I afea यधाविधि vad ब्राह्मण दद्यात्‌ । अ्रस्मादवगम्यत सनकाः

दौनामपि नित्यख्राहमम्तोलि | स्मरन्ति a “नित्यग्राइमदेवं MAID: सद Maa” | इति non

यथाविधोत्य्ञम्‌ । aaa विधिमाह पिदभ्य «fa | तदन्त

[ रप्र, इख. | कर्प्रटोपः | Sty परिशि््टिप्रकाशः।

तदन्ते खधाशब्टमुच्चारयेत्‌ | मनुष्येभ्य द्दमव्रमित्यक्काऽन्ते इन्त

शब्दम्‌ । तदन्ते चापः faa अव्रोतर्गाथमिनि। यदा

त्वत्तिधेरन्यो ब्राह्मणऽस्ति तदा पाव्वगतिकत्तव्यतयैव बाधित तरया ATS कत्तव्यम्‌ । तथाच मह पुराणम्‌ -

“नित्यं तावत्‌ प्रवच्यामि अ्र्घावाहनवज्नितम्‌ | श्रदेवं तदिजानोयात्‌ grat cag स्मृतम्‌" ॥ sfa) लघुहारौतः--

“fastened स्याटघपिण्डरादिवज्जिनम्‌”।

एतच नित्यग्रादं षस्पाम्‌ | “gaa भोजयेदिप्रं षणामप्यन्वहं ग्ट । Maa UNIT any षडसिणा" ॥ ति वचनात्‌ । तथा सपिक्डोकरणात्तरग्रादाध्िकारञननाप्ुक्त, कश्ममन्वितमिव्यादि ॥ ८ ॥ \

प्रभा | मन्पाठान्त senna दद्यात्‌ । माऽयमवब्रस्मात्गः। निगद व्याख्यातमन्यत्‌ स खल्वयं नपुनित्ययादइप्रयाग इति

प्राञ्चः le il २४

१८६ कर्प्रदोपः। [ 2m. 2m, |

सुनिभिर्दिरशनं प्रोक्तं विप्राणां मर्ल्यवासिनाच्निलम्‌ | अहनि च तथा तमखिन्यां सार्डप्रथमयामान्तः+ ॥ < ॥

परिशिष्टप्रकाशः। सनकादिमनुष्यानुदिश्यातिथिभोाजनं यदुक्तम्‌, तत्‌ “fearfaat तु विमुखे गते यत्‌ पातकं नृणाम्‌|

तदेवाष्टगुणं प्रोक्तं सूर्यास्त विमुखे गते॥ अप्रणोद्योऽतिथिः मायं सूर्याम्त ख हमेधिनाम्‌ | काले प्राप्तस्त्वकाले वा नास्यानश्न्‌ WE वसेत्‌” ॥

षति विष्णुपुगाणमनुवचनाभ्यां सायमप्यतिथिभोजनोपदरेशात्‌

मनकादिमन्‌ष्यानुद्धिग्य कत्तव्यम्‌ । नतु.

WaT | ननु,-- “सायं प्रातमनुष्याणामशनं देवनिर्मितम्‌ |

नाम्रा भोजनं काय्यमम्निहात्रममो विधिः” | षति छहन्मनुवचन मनुष्याणां मायंप्रातरग्रानोप्रटेगात्‌ मनका- दौनामपि मनुष्यत्वात्‌ रात्रावपि तदशनाधं aqua aaa भवति । अतपव, “श्रप्रणोदयोऽतियिः मायं date खहमेधिनाम्‌ | HT प्राप्ठसत्वकाले वा नास्यानग्न्‌ WE वमेत्‌" ॥

#* कषाङ्जप्रहरयामान्तः,- शति पाठान्तरम्‌| + पुंसा,-ष्ति पाठान्तरम्‌|

[ रप्र. aw. | BURST: | १८७

परिशिष्टप्रकाशः। “aaa च ततो भागे संविभागो aurea: | देवपिढ मनुष्याणां कोटानां चोपदिश्यतं” ॥ दूति दक्वचनात्‌ दिवसपञ्चमभागमाते | “साय प्रातसनुष्याणामशनं देवनिमितम्‌ । नान्तरा भोजनं कायमग्निषो्समो विधिः" ॥ दूति हहकनुवचनं मनुष्यपदेन मनकादौनामप्युपादानात्‌ सायं भोजनावगमात्‌ | इत्याशङ्गानिरासार्थमाङ । सुनिभिर्मन्वादिभियत्‌ सायंप्रातमनुष्या्णां दिरणनमुक्ष, a WAT | दति मनुना मायमप्यतिथिभोजनसुक्तम्‌ । तच्चैतत्‌ मनकादो- मुद्दिश्य करत्तव्यमित्यायाति। तदिदमाणङ्याह सुनिभिरिति। सुनिभिर्मन्वादिभिर्विप्राणां यत्‌ नित्यं दिरणनमुक्त, awe वासिनां नतु दिव्यानां सनकादोनाम्‌ । तदनन aaa कर्तव्यमष्यतिथिभोजनं न मनकादोौनुदिश्य कत्तव्यमित्यक्तं भवति । अशनद्यस्य कानलमाह श्रहनोति। तमस्विन्यां are प्रयमयामान्तरित्येकं वाक्यम्‌ । तमस्विन्यां tat) wea मितिः प्रथमप्रहरः साष्रप्रथमयामः, तदन्तः AT aA A तत्‌परताऽपि। स्मरन्ति a “षण मुहृत्त व्यतोते तु रादौ प्राकता AKAN | लभत ब्रह्महत्याञ्च AA YM च ATs” ti सारप्रहरयामान्तरिति पाठे wenetu सहिता याम «fa

gat कर्मप्रदोपः | [ am. रव. |

सायंप्रातरवैप्वदेवः कर्तव्यो बलिकर्म च। अनश्रताऽपि सवतमन्यधा किल्विषौ भवेत्‌ ॥ १० ॥

परिशिष्टप्रकाशः। तन्मत्यवामिनां विप्राणां न दिव्यानां सनकाटौनाम्‌ । अनि च तथा इ्युत्तगार्दन Aina रात्रिदिनपराविन्युक्तम्‌ । wa दिवसस्य पञ्चमभागो भोजनकानत्वन दत्तोक्त wal WIA भागव्यवस्थामाह मादप्रघमयामान्तः, न तदूईमिति॥ < ॥ अत्तगार्थो निगदव्याख्यात एव, aaa लिदम्‌* । पञ्चमे च तथा भाग इति टक्तवचनात्‌ । तघा--

Wat | तथेवाधेः। तत्र च प्रथमातिक्रमे कारणाभावात्‌ यामशष्टः प्र्रमयामपरो मन्तव्यः। दिवाभोजने त्वह्मीत्रोपादानेऽपि दन्नोक्तः पञश्चमयामाहरूपः कानः प्रणम्ततया ब्रादरणौयः। यद्यपि रात्रौ ग्राइकरगं सामान्यत एवाननुज्नातं, तथापि सनकादीनुहिश्यालित्रिभोजनस्योपदेणत्‌ tat चातियिमाजन- स्यावश्यकत्ववचनात्‌ तत्र agemsfa स्यादिलधिकाशङ्गानिरा- साश्रमिदमुकम्‌ | निव्यग्राइन्तु tial न भवतोति सितमेव ven किन्तु मायंप्रातरिलति। स्वयमभुज्नतापि मायप्रातरश्वटेव- बलिकश्चणो मननं AAA | तदकरणे तु पापो भवतौति | यतत, waa अलिष्यालनुराषेन पाकमम्भव एव साग्रमिति बोध्यम्‌

तात्पथन्तु व्याष््यायते, इति प्राठान्तरम्‌ |

| 2m, रेष्ठ. | कप्रदोपः। १८९ परिग्िष्टप्रकाशणः। “garauiaquia पितन्‌ were देवताः । पूजयित्वा ततः पञाद्रहस्थः शे षभुग्भवेत्‌ ॥ श्रदत्वातु य एतेभ्यः पूवं भंकरेऽविचक्षणः। भुच्ञानोन स जानाति खग्टर्रैकग्धिमासनः ॥"

दति मनुवचनाच्च भक्ञानेन wa Staaf कर्तव्ये दत्याश्डानिरासाधं सायंप्रातरनग्रतापौन्युक्तम्‌ । fafa

प्रभा। “ga: पाकमुपादाय सायभप्यवनोपते | वैश्वरेवनिमित्तं वे पतया aie वनिं हरत्‌” ॥ दूति विशुपुराणे ga: पाकमुपादाय मायमित्यभिघानात्‌। तन स्मोयभोजनमम्भवे पाकं विनापि तदसम्भवे पाकमत्वएव रातौ बेश्वटेवबलिकद्मणो दिवा तु मव्यधैवेति लक्वकडिरक्तम्‌ । तदमङ्गतम्‌ | उपादायेत्यस्य क्षत्वत्यधस्याग्ुतपूञ्धस्य वणनाय- त्वात्‌ । कल्पनायाः प्रमाणाभावाच्च fae स्वोयभोजन- aaa पाकं विनापीौत्यस्यां कल्पनायां ya: पाकमुपादायत्यम्य, स्वोयभाजनामग्भवे त्वतिष्यादयनुरोधरन पाकमत्वएवत्यम्याश्च कल्प. नायां अनश्रतापि मततमित्यस्यापरोधः म्यात्‌ । तदेवं तदुक्रकन्प- नायां वचनदयमपि aefad भवत्‌। तस्मात्‌ पुनः पाकमुपा- दा्ेति मुख्यकल्पाभिप्रा्ेण वचनं वगर्न।यम्‌ | मव्वेमामक्स्यात्‌ | न लिनरपरि संख्या नार्धम्‌ । वाक्यमदापत्तः | वेभ्वदवबलिकश्मणौः

१९० BHATT: | [ रप्र. रेख. ]

परिशि्टप्रकाशः। विग्रेषः श्रश्नतोऽकरणे प्रत्यवायदयम्‌ । भोजनक्गतमकरणक्ततश्च | अनश्रतसत्बकरणमावरज्लतम्‌। अतणएवान्यथा किखिषो भवेदि- त्याह ॥ १०॥

WaT |

पुरुषार्थतया तदथं पाकस्य सव्वधैव न्याय्यत्वाच्च। मुख्यकल्पा- सम्भवे त्नुकल्पः खित एव । स्मरन्ति च । “सायं aaa सिस्य wana बलिं हरेत्‌” । द्ति। वस्तुतस्तु पाकं पक्षमब्रसुपादाय सायमपि पुनबलिं हरेदिति वचनार्धः । प्रधानक्रियान्वयस्याभ्यषहितत्वात्‌ । अनयैव

Tat

>

“च तुष्थामुदितश्न्द्रो ने्तितव्यः कदाचन” ।

~ त्यन्वयम्तेरप्यररो इत्यत aqui afaay इत्यन्वयस्तेरप्युररोक्षतः । अधवा । सायमपि बश्वदेवनिमित्तं पाकमुपाटायेति विखुपुगाणवचन- स्यार्थाऽकामेनापि वाः । wan वैशखटेवनिमित्तमित्यस्यान्यत्रा- न्व्ासम्भवादनधकत्वापत्तेः। तस्मात्‌ ठेग्बदेवनिमित्तं पाकस्य n ^ ०

HAMAS AMAA कश्पना सव्येयेवासमोचोना । aca वेशखदेवनिमित्तमिव्य पादानात्‌ वेश्बदेवादनन्तरं बलिहरणोपदेगा ज वेश्वदेवोऽपि सायं कत्तव्य द्युक्षं भवति । नारायणोपाध्यायेनापि भरग्रतोऽकरणे प्रत्यवाग्रहयं भोजनक्षतमकरणक्ततख्च Wag क्ररणमातक्लतमित्युक्र्मित्यसु किं विस्तरेण ॥ १० ॥

fam रख. | wate: | १९१

WAT नम इत्येवं बलिदानं विधीयते | बलिदानप्रदानाथं नमस्कारः HAT AT: ॥ ११॥

परिशिष्टप्रकाशः।

awed निदधाति स पार्थिवो वलिर्भवति, wa यदितीयं स

वायव्यो aaa स ada इत्यादिना सूत्रेण तस्षट्वतोदगेन बलिदानसुक्लम्‌। wag नोक्रम्तमादड।

अमुषे दृत्यनेन एथिव्यादौनामुपादानम्‌ । तन पृथिव्ये नम-

WaT | oa प्रथमं निदधाति a पा्िवो बलिभवति इत्यादिना गोभिलेन बन्िदेवता उक्ताः बलिमन्वतु नोक्तः, तमाह भसुष्धे sarfe |

MAG नम Tad प्रकारेण वलिदानं क्रियते। नमस्कारेण बन्निदानकरणे sqaure बलिटानेति। दानपदं acfutea- भावतया दौयमानपरम्‌ । तथाच यस्मात्‌ दोयमानअनिप्रटाना्ं नमस्कारः क्षतः, तस्मात्‌ WAW नम waa प्रकारण बलिदानं क्रियते इति समुदिताथः। प्रटोयत श्रननलति प्रदानं मन्व द्ति awa: । प्रमागा्धमिति पाठे प्रमाणपटं मन्छपरमिति नारायकोपाध्यायाः।

तदव, भमुख इति देवतानि्देगः । स्मरन्ति च।

“श्रदःपटं fe यद्रूपं aa मन्त fe दृश्यत । साध्याभिधानं तद्रूपं तत्र स्थान नियोजयेत्‌” ॥

१८२ कर्प्रदोपः । [ रपर. श्ख. | परिशिष्टप्रकाशः।

इत्यादिपदद्यासकमन््प्रयोग उक्तो भवति। नमो ब्रह्मण दूति

प्रभा |

दूति । इत्येवमित्यत्र, इतिः पू््नोक्षपददहयपरामर्णीयः । एवमिति क्रमार्थम्‌ । एवश्च Tira नमः इत्यादिरूपो बलिमन्वः सिध्यति | प्रदाना्धेपदानां सखधाकारादौनामन्तएव प्रयोगस्य प्रायशो दर्भना्चैतदेवं प्रतिपन्तव्यम्‌ । श्रतएव सधा कारेण निर्वपेदित्यादि वच्यति । " धि ‘x

wa च नमः पृथिव्यै इत्यादिरमस्कारादिमेन््ो- मन्ति ` तदन्तः । नमो ब्रह्मणे दति वासुबनौ विक्ततौ तथा दर्थनात्‌। व्रैक्षलवचनेनापि च afeat टौक्यन्ति इत्यादिना प्रकतौ भागन्दवस्थाया दृष्टत्वात्‌ । WAW नम दरति न क्रमपरं, किन्तु असु नम इत्युभयमुक्ना बलिदानं विधन्त । भन्यधा परिशिष्ट सूजविरोधापक्तेरिति परिशिष्टप्रकाशः।

वयन्तु पश्यामः! wad बलिदानमिति शब्देन क्रमस्योक- लवात्‌ वैक्रतदृष्टक्रमकल्पनाया श्रवसर एव नास्ति। यत्र हि gaat किमपि नोपदिश्यते, aaa feat दृष्टं परिकल्पते । इ तु प्रक्ञतो विशषोपदेशात्‌ saya नोदेति कंवावसरो fanfa- परिदृ्टकन्पनायाः। न च परिगिष्टसूत्रयोविरोधः। परिशिष्टस्य प्राक्ञतबलिविषयल्वात्‌ सूत्रस्य च वक्षलवलिविषयल्ात्‌ waat- विंरोधशदगऽनवसरात्‌ । किञ्च परिशिष्टकारः खखषयमस्पष्टानां

कमेपरदोपः

"=

परिश्िप्काशः

~

बाम्तुबलौ यतो गोभिलेन नमस्कारः छतः | प्रमाणायमिति

प्रभा.) | मातामहमहागरेलं मरस्तद पितामहम्‌ । कारणं जगतां वन्दं कष्टराद्‌परि वारणम्‌ ॥ सष्टौकरणाय ae स्म्य ग्न्धरचनाप्रटन्तसुपक्रमे प्रति- जानाति सम । यदि चाचाणस्यष्टमव मन््ाकारो विनिर्टिषठः म्यात्‌, तहि प्रतिज्ञोपरोधोऽपरिइरणणेयः स्यादिति चन्कान- तर्कालङद्धार महाशया मन्यन्ते + aaa ata: यटि मन्त्राकारमम्पकः स्यात्‌, तरिं प्रकाश्र- काराणासुपरि निरिष्टोऽय दोषोऽवमरमाप्रो्यव, परंतु नाऽयं

४" द्य प्रभा पूनतनभागप्रकःग्तिग्रभाताः विभिन MCE? Teer ate ga न सश्वाञधिगन दति कथमपि saree परिरिषरप्रकःमन्य wa maHiea Aa न्त प्रकाफनोय Cape येकि maa परि पर्ति ॥ afefaagarrfaaen faam न्सिदानाखण्डनमव ya लकालकमि' कतम्‌, मया नु परिणिषर्रक कमि मर्षण गभिन्नभाप्य प्रक: एपरिप्रद्‌शितदुषणपरिद्धःग yah मद] ष्द्मयभागप गिर प्यत. ूवतनभाग प्रभाया प्रद्शितानां दूषण्यानामपि परिहर भरमिकःमम्य cy प्रकःगयिष्यत | wag मम मृल्लमग्न्त्दाभिनिवणम्य ag iag fe द.नानिग मनद्म fae adj a दुःखाय भवदिति विश्वमिमि॥ दति warmer |

र्‌ कमं प्रदीपः।

पाठे प्रमाणपदं मन््रपरम्‌ | हेवन्तर माद

स्वादहाकारवषटकार हन्तकारा दिवोकसाम्‌ |

giant मन््राकारसमपकः, fa त्‌ बलिदाने नमग्शब्दप्रयोग- नियमना्भः, श्रत एव-- “ नमस्कारः छतो यतः ' दत्युत्तराधे- सु पपद्यते | तत्र नमश्शन्दः चतुथ्येन्त पद ममवत एव प्रयुज्यमानो

५५

निराकाङ्खो भवतोति `` ्रसुक्ने दति पद्म्याऽपकच्रोपादान यन्थकारेण कृतं, न तु प्रवे चतुश्येन्तपद्‌ प्रयो गावश्यकता सचना यम्‌ । तयाचाच नमःपदम्य प्रवे वा निवेशो aa उत परमिति निणेयो वैङृलवचनानुमारे ण्व भवति ॥

श्रयं भावः- ^ नमस्कारः कतो यतः" दृति वाक्ये fe विकृतौ बलिदाने सूतकारेण नमश्शब्दप्रयोगात्‌ प्रतावपि नमश्शब्द एन प्रयोक्रव्य दृत्यतदयेपर मिति तर्कालङ्गारमदाश्या- नामपि मंमतम्‌ ¦, एवंच वेक्घतवचनेन नमश्शन्द प्रयोगविषय avg क्रियमाणा तचेवाचाऽपि तस्य प्वप्रयोग एवोपपद्यत इति तर्कालङ्धारमहहाग्रयानां प्रकाग्रखण्डनयुक्रौनां ara दृति सूचयतु `` नमस्कारः अतो यतः s@aq वास्तुबलावित्यारि- पूरणेन वयाच््टे- वास्तुबसलाविति | fasarfafa Ta: +

अच बलशिद्‌ानप्रदानायं वलिदानप्रमाणायमिति see वतते | तच च प्रथम एव पाठ BRA) यतो ` नमस्कारः हृतो यतः" दृत्यनेनान्वयः स्वरम तक्रैव भवति । खादहाखधा- इन्कारादयो fe दानारथेमेव प्रयुज्यन्त, न aaa दत्यभि-

कमं प्रदीपः | द्‌

स्वधाकारः पितृणा तु" इन्तकारो णां aa” । खादहाकारादयस््रयो देवकर्मांथेतया देवमबन्सिनः। अतोऽ नमम्कारे देववलििदानं युक्तम्‌ । सखधाकारहन्तकारौ त्‌ यस्मात्‌ पिदमनुबयार्यौ ॥ स्वधाकारेण निवपेत्‌“) पिच्यं बलिमलः मदा | ABA AAT: कृवेते नति गोतमः 221 निवपेत्‌ । दद्यात्‌ . ग्रषं निगदव्यास्छातम्‌ । श्राद्यन्तयोः खधाभ्यनुज्ञाना7 AAG नंमस्कारेरिलि अपक्लो न तु विकन्पा्ै दृति ॥ बनौनां प्रमाणमाह

प्रायेण तं बास्याय प्रमाणाय दति पाठेऽणेपपन्निमाद- प्रमा- weafata ii

way wa नमश्न्दप्रयोगनियमनायमताऽय ata दृति युक्तमेव । न fe Cage aa” Tae मन्न BATE नमस्कार दति युज्यत tia `` असु नमः” इत्ययं मन्त्राकारमम्पक TTA ^ ead बालदाने'त्यम्याऽपि प्रकाश्रकाराद्‌ तव्या्यानसेन युक्र्मिनि भावः । हेत्वन्तरमारेलि | "` नमः प्रियियः' दन्यारोौ नमश न्दब्येव प्रयोग cafe: AA विकल्पाथं इति। यथा "'जतिलयवाम्बा वा ABA] गतरौदकयवाम्बा a न ga प्रन इिनम्ति नाऽरण्छानयो स्वल्वाङरनाङ्तितरे जलिलाश्च गवोधुकाय

पयमाऽग्मिहोत जहाति "" gaa जतिंमनविधिरथतव्ादम्तयाऽचापि

(४) वे .म्व) | ey रतः aay CT) | (3) Hadad (ap |

४ कम॑प्रदौपः।

न चावरार्ध्या बलयो भवन्ति महामार्जारश्रवशप्रमाणात्‌ |

महामा्जारकणपरिमाणाद पर्षा अन्पपरिमाणा बलयो न भवन्ति os बलोन्‌ etargat वान्तर्वा qufa aa” इत्यनेन्‌, दू णान्तवति eA एकस्मिन्नेव स्थाने वलिटदानमुक्तम्‌, बाद्यतम्तु्‌ “ama बलोन्‌ दरेद्‌ुदधानम्य मध्यमस्य च दारभ्य ५ दडः भिन्नस्थाने aaa उक्राः। तच यदेक च बलयो दो यन्ते तदा यया दातयाम्तद्‌ादइ--

“ तमेके” vaya एवेति भावः | महामाजैरेति ॥ श्रङु्टपवेपरिमाणं दति तु भद्रभायं ॥

अथ ama हरेदिति। ददं दि चम्‌ ` भ्रय विष्य यास्यद्य रवि्ेव्यन्ननरुपमिच्याग्नौ agar gout पाणिनेव'" दृति qaramt प्रटरत्तममिति कारणन श्रयग्रब्दम्य पृवप्रकरता्थल- सुर रोशृत्य रोमावगश्िष्टनवान्नेन बनिद्दरण इति गोभिनसुत्रभाष्य VSR MARMARA व्रण्यन्ति |

तज च डहोमावश्िष्टम्य त्रलिहरणमिदं प्रतिपल्तिरूपं मपद्यते दति खिष्टकृटादौोनां पुरोडाग्राद्यप्रयोज कल्ववन्‌ बजिडरणस्यापि हविष्यान्ना प्रयोजकलन ₹विष्यान्नम्य केनाऽपि निमित्तनावग्िष्टस्य नाग्रे बलिहरणनोपः प्राप्नोति । wa: प्रवेलनद्धुजगतम्योदभत्यपदस्य परयक्येत्ययेमङ्गोक्छत्य ब जिहर णायत्वमेव इविष्यगेषम्याः ङो कर - ण) यम्‌ । श्रत एवोत्तर “` पिण्डवच्च पञ्चमा प्रतिपत्तिरिति

कमप्रदौपः। ४ ५

रकष चेत्‌ छत्रा.) भवन्तोतरे तरसंस्क्ता्च ॥ be सुवयक्रमिदम्‌ ॥ "^^ "` । अथ तदिन्यास :- टदिपिणडानिवोत्तरांचतुरो बलोन्‌ निदध्यात्‌ ॥

खमिनिधानादेरेव प्रतिपन्तित्वमुच्यते, न तु बलिर णम्यव | तयाच एयक्कुतान्नगरषलोपेऽपयन्नान्तरेः बल्न्रणं करतव्यमेन | श्रत एत्र बलिहरणस्य माक्ताददृष्टायतं न ARIMA दृति तर्का त्लङारमिद्धान्न उक्रभाव्यगतः उपपद्यते । न WIAA: कुचाऽपि करणम्‌ | अतण्व-- “पुरोडाशकपालेन तषानुपत्पतिः' °. प्रयाजगेघण हवोँखनभिघारयति,'' दत्यादौ दतौयाया feat । avafagint मोमांमकानासुपप्द्यत ॥

aa waa बलिहरण caja न नियमविधिरिति तलका लनद्ारमदहाश्रया यद्रदन्ति. aq मवं द्रव्यविधयो faaafaua: दलि fagiafisga | यदत्र नियमपिधितऽननम्य प्रतिनिधि गरास्त्रविरोधापल्िरिति तेरेवोक्रम. तदपि “मोमन यजेत" दव्यादिषु नियमविधिषु मस्पि Cate ata न विन्दन प्रता कानभिषुणयात्‌ " इति ufafafufaaaenata चिक्धाप- पलिकम्‌ ॥

बस्लोमां मग्रमारेलि | ` प्रथिव्य वायव इत्यादिक स्नव मन्तरस्वरूपम्‌, नमश्शब्दाद्िकं तु स्नौकिकमेव वा, “ इषलति

(9) चदविप्क्रः भनन्नोत (ज्व. |

६ कमं प्रदौपः।

श्रयेति वाक्योपक्रमे | एकच दानपते बलौनां विन्यामः श्रारोपः उच्यते दृति शेषः। यदयुपक्रमेण चतुरश्चतुरो बलोनप॑ं येत्‌, afe दृद्धिपिण्डानिवेत्यनेन पुञ्नौभावेन नोत्तरोनरता कितु पङ्िकरमेण्द्युक्रमिति ^

बलोनां(') aaare—

प्रथिव्ये ara? विश्वेभ्यो देवेभ्यः प्रजापतय इलि ॥

श्राखामाच्छिनत्ति” दृति विनियोगविध्यनुमारेण दिनदिप- दध्याडारवत्‌, Ya नमश्डब्दघटितम्येव awa वा दति विशये वाम्तुबलो विकतो नमश्शन्दघटटितस्येव मन्त्रत्वादचाऽपि प्रतौ तद्ध टितस्येव ad am दृति प्रङृलमन््रम्य न खाहादिघटितलं far नमश्शब्दघटितत्वमित्यादिनिणय ca नमश्शन्दादिलनिणं- योऽपि विशृत्यनुमारो युक्त us तत्र afe प्रकटतो नमग्शब्दा- fea मन्त्रस्य निर्णोतं म्यात्‌, afe विृयनुसारौ निणंयोऽत न मभवेत्‌, न चंतट स्त, प्रयये इत्येवमेव मन््ाकारम्याऽच निर्दगात्‌ ॥

vaa— {कितौ वचनात्‌ नमणान्दादिलऽय प्रकते न तदि- afaa— दति गोभिलभाव्य चन्द्रकान्ततर्कालङ्ारमहाग्योक्र- पराश्तम्‌ ; अत्र fe प्रथिष्टे rare बलिदाने विनियुक्तस्य न सखाहादिघटितल्मिति fe नियो वास्त॒वन्धनुमायंवेति प्रकाश- कारः “ नमस्कारः Bat aa” दत्यस्य वाम्हबश्लाविति ae “ करणेन gfeafafa नाऽधेजरतौयन्यायाश्रयणः युक्तम्‌ ॥

(१) वावा (ख) |

MAUS: | ॐ

एतैर्मन्त्ः एकं चतुष्कं पूवेक्रिविन्यासक्रमेण दद्यात्‌ । भ्रतद्च- तुंन्तादधिको नमस्कारोऽपि प्रयोज्यः श्रसुसे नमः Tafa धानान्‌ ॥

a3 च नमः yfay दृत्यादिनमम्कारा्दिमेग्धो नतु तदन्तः: "नमो age” दति anqaeat विकृतौ तथा द गेनात्‌, त्रेत चनेना प्य". धिनो दौ यन्तो "त्यादिना प्रकतौ भाग्यवम्धाया दृष्टवान्‌, “aya aa” दृति नतु क्रमपर किंतु " श्रु aa.” दति पदद्रयसुक्ता बलिदानं विधत्ते । श्रन्यथा परिवि- शष्टसूरविरो धापन. ॥ ध

aaa रतेषामेकर कस्येकै कमद्धा श्रोषजिवनस्यतिभ्य Bas कामायेति ॥ ।

मन्यत एतेषां चतुणा वामतः. खद किणतो दक्िणोपत्तारण नमोऽद्यः'` दत्यादिमन्त्रपर' चतुष्कं निदध्यान्‌ |

एक्रकम्य टदद्यादककर afafafa ॥

व्रद्यण इति | भयम age दृति मन्तो विकृताव्रपि नमरडेन्यादिः प्रयुक्तः सूचकारेण. न तु तत्र मन््ान्तर;व्रव्ता: गौरवादित्यकस्ेव मन्तम्य प्रहृतिक्क्ितिभदेनानुप्रवमिना न युक्त दति भावः निनयेदिति वचनादिति। ` शअर्य॑तद्रलिग्रष- afgeafagraafa efaul निनयेत्‌ faa uafa” इति a= fazafacra faaafefa aaatd— “gquiaita ननयेत्‌ पिच्च afaaa: मदा ``

= RAST: |

र्तेषामपि awa इन्द्राय वासुकये ब्रह्मण efa |

a

Sy 4 | TOTS AF

vagiafa मयत दति शेषः, सर्वेषां दक्षिणतः fama इति ॥ मवेबलिटङिणतः खवामनो व्रामोपचारेण foe: दरति aan निनयेदिति sae स्तधान्न बलिं निदध्यात्‌ ॥ aa ““ चतुर्धां बर्लिं निदध्यात्‌ (नि qa बवरलिचतुष्टयमातचमन्न waz Bela way म्थानेषु निदध्यात्‌, बलिं दत्यकवचनाच्- aufa वचनाच्ेति गोभिलभाव्यकारार्भ्या भटनारायणवष्गुमोमाग्या-

rod मुक्कम | vay Raq सकपच्च, नलनविधानसेक इति वच्यते. । `

इति वचनानमारेणात स्वघान्तलमेत युक्रसमिति भावः ॥

कामनायां मत्यासिति | afacr fe क्रियारूपं खत एव पुरूषायमाधन भवितुमहतौति न दभ्यारौनामिवाचाऽऽग्रया- पचति नाऽच area नित्यवाध्रः काम्यानामेषामङ्गन्ऽपि मंभव- तौति कामनायां मत्यां waqa va न fans यच fe Aiea दलौयाव्रगतनिरपेक्तमाभनत्वम्य ममुच्चयाङ्गोकारे गाधा पन्तिस्ततरव मसुच्चयो न क्रयादटौ धातुबोष्टे ॥

VAAN AAT AAAs । मतरग्राखाप्रत्ययन्याये- नेति au: न स्यातामिति। gafafa wi ठं च मामान्यदोमानामपि काम्यवत्‌ ममुच्चयेनेवानुष्टानयोग्धानां यच कु चाऽप्यनुष्टाने ww आगन्त्कानामन्ते faan दृति न्यायेनान्त एवाऽनष्टानमिति सिद्धम्‌ ॥

कमं प्रदोपः। €

चतुदंश नित्याः, भ्राशास्यपरतयः काम्याः, सर्वेषा- मुभयतोऽपि परिषेकः forsee पश्चिमा प्रतिपन्नः |

एतेन प्रयिग्यारदिदेवताञ्चतुदं ग्रवलनयोऽहरदश्चावण्यं रेया: ॥ ^“ स्य लेता ्रास्यबलोन्‌ इरे दयवेभ्योऽध्यात्रो दिभ्यो त्रौ हिभ्योऽऽध्याय- ary: ख aye नाम afedafa” दति gan यवमस्यपाका- दारभ्य ब्रोहिमस्यपाकपयन्तं भौहिमम्यपाकाचारभ्य यवसस्यपाक- पयन्तं ब{लिदयम ग्म्यबलिपट वाच्यं काम्य टोर्घायुष्टफलकमुकं । कामनायां सत्यां देयमिति faga देवता चाच atfeaaraa | तथाच गद्यान्तरम्‌-

^ यवररयमेभ्य श्रावापो त्रोदयत्यत्तरधो बलिः |

यत्त्‌-गौ भिलभायः तर्कालङ्ारमहाग्रयः- ITS MEAT फनमिद्धो प्रयोजनाभावान ममुद्चय fa निरूपितम्‌, यच्च मामान्यदोमादौनामपि Faas मन््निवश्रऽपि नित्यतया न मश्जिवेश्रोऽन्त इति चक्रम. तदिद चिन्त्यम्‌ a fy मामान्य- होममहिनम्येव सखग्राग्वोक्स्य होमस्य मनगशराखाप्रत्ययन्यायेन पफलमाघनन स्वाग्रास्वोक्रमादणा फन्नमिद्धिः. न fe ममान्यधोमा नामपि काम्यतय्चैवान्त मलत विनच्तायां a erat काम्यमामान्यः" इति Mt मामान्यपटप्रयोगः मार्थको भवतोति मर्वममृञ्चयपक एवात युक्रः ॥

श्र्मिघन्न्तरि विश्वदवष्टोमानां गौतमोक्रानांत्‌ warfeate - धिकारित्वादनाहिताश्मिप्रयोग ममुखयेऽपि नाहिता्िप्रयोग मः.

vt ० कमं प्रदौप ‡ |

त्रो दिभ्यो ब्र दिभिः ga यवोत्पत्तेजिज्ञौ विषोः 0° दति । गोभिलः “ यवेभ्यो afea” इति निर्दिंष्टयोः amar लाघवात्‌ देवतावमवमोयते ॥ प्रण्टतिपदेन रौद्र यच्म्ादिबलोनां च ग्रहणम्‌ । तथाच गद्यान्तरम्‌- “ama चोदकं दयाद्यच्छेतत्त इति ब्रुवन्‌ । श्रारोग्यमम्य तेन म्यान्‌ मायं रौ द्राद्ययेश्ितम्‌ ” ॥ यत्का मयते तद्रौद्रबलिना सिष्यतोति॥ रमद्रबलिश्च गोभिले- नाष्यक्तः-- ““ विश्राणिति फन्लकरणानामाचामम्यापामिति बलिं श्रेत्‌ स रौद्रो aaa fa Weare: दत्त सर्व॑भ्योऽन्ने (पाके नक्त) फत्तौकरणानि कशाः, ्राचामो भक्तमण्ड श्राप दत्ते स्त्रिभः बलिरज्ञवः म रौद्रो भवतौति । तथाच aftfasa— ^^ श्राचितं शकट भाह्कद्रणः स्यात्‌ कांममानकः। केञचुकाञ्च कणाश्चैव फलोकरणकक्तगराः ॥' दति । तेषां परिषकश्च मत्‌ प्रत्यक वा। तथाच दवम्‌ ^ मपो fata चतुधा बलिं faery सरुटन्तनः परि षिश्चेत्‌ 1” इति॥ भनिनिधानेकषकथेकपरे रिच ्टयमय न मृद्‌ ग्रहणं कितु

परत्यकमव ; अन्यया ट क्िणदम्तेन मेकामभवात्‌ |

तच प्राप्तरेवाभावात्‌ | एवंच गोभिलभाग्य तर्कालङ्गारमदाग्रयैः ^ प्राजापत्या परवाह्ृतिभवतिः दति सुते श्रग्निघन्वन्तर्यादौनां त्रिकिन्पो वा ममुच्वयो वेति at विचारः कृतः, म मर्वेऽपि निरा लम्बन एव ,,

कमप्रदौपः | २९

“fawag पिमा प्रतिपत्तिः” इत्यस्यायमर्थः | देवतोटे- गरन त्यक्तानां छतोपयोगानां wat निधानं प्रथमप्रतिपन्तिः, “ यदादवनौये जोति” दत्यादो zaatena ameiat ्रसतेपवत्‌ पिण्डानामपि faqeia त्यक्तानां स्तरणनिधानेन quar प्रतिपत्तिः | afgat a—

va निवेपणं wat पिण्डा स्तास्तदनन्तरम्‌ | गां विप्रमजमभ्मिं वा प्राणयेदप्प्‌ ar fata 1” vite दृति मन्वादयुश्षा एतदलोनामपोति । wa यद्यपि गोभिनेन faa farara मन्यदटवतान्त बलोनुक्ता रक्तोर्बानः faeafa- शोकः, इन्दराद्धिवलिचयं तु नोक्रम्‌, तथाऽपि बाम्ह्बलो दश्रदिच्‌, दृन्द्रादिग्यो दग्रवरलिदानमुक्का `` रा ्यद्धावा चौ भ्योऽदहर हनित्य

तथा fe— aa fe मसुच्चयायोगे युक्रयः- ?. स्वगाग्वोक्रन मिद्धावितरत्रगयथ्यम्‌, 2. प्राजापत्याङ्तेरुक्रखते मवतः प्रवला- भिधानविरोधः, 3. “aR वा खररद्योक्तं यम्य कमे प्रकोतिनम्‌ ” दलति रसद्यपरिगिष्टविसोधः. ४. Raat ₹ोमानां प्रधानलना- दणलादु पमहारायोगः, ५, TATA TA कर्मक्यायोगः; ९. “HAT पत्या पूर्वाह्कतिर्भवति मौ विष्टृत्यत्तरेःति gaita परिगणनेन पर्बोतत्तरत्वान्नान चति षड़भमिहिताः॥

तच प्रथमा afm: प्रवमेव निरस्ता । प्राजापत्याङ्तेः खि

दपे्था aqdanfafed नहि तत्‌ नतः पुत्र कमपि होमं

aw कमं प्रदौ पः ।

प्रयोगः" carta त्रेण mage” ये वान्हकमंणि बलि- दग्रकमध्ये दन्रब्रह्मवासुकिदैवत्याः ब्य उक्ताः नैरहरहनित्य बलिमध्ये देया द्यकम्‌ । ततश्च ग्ह्यान्तरो कक्रमानुसारेण मन्य्‌- बलेरनन्तर मिश्र वा सुकिन्रह्मरेवत्या बलयो देवास्ततो रक.यिटवलो दति ॥

न स्यातां काम्यसामान्धे जुहातिबलिकमणौ ॥

पुवं नित्यविशेषोक्तनुरातिबलिकमणोः ॥ >

दिविध बलिकम काम्य आशरास्यादि, fa च पार्थिवादि-

चतुद रकम, तथा होमोऽपि नित्यः प्राजापत्यः च्तिष्टरृदादिरूपः. , काम्यः काम्याधिकारे wag: ˆ मदा भोजनस्योपनोतम्याग्रमग्नौ ज्यात्‌ wy विवखदुषमः इति प्रण बलिं चोत्तरेण कुर्यात्‌ बद्धपप्रधनधान्यो भवतोति? तथा विग्रषोपद्ष्ट गद्यर

वारयतु ग्रक्रोतौ दति नेततसृच अररिघन्वन्नर्यादिहोमनिषेघऽपि ममयं भव्रितुमरेति | aq वा तन्निषेधममथेम्‌ | एनमण्यक्तद म्य श्राहितान्यधिकारिकप्रयोग परिषयलात्‌ गौतमोक्तदोमानामनाहि ताग्मिविषयवाच्च नाऽनेन ममुखयनिरासः म्भवतोति न दितौय खेतोरवसरः |

एतेन- षषठडत्रपि- व्याख्यातः! मवेग्राखाप्रत्ययन्याये मति fe ग्यान्नरोक्रानां गद्यान्तरेऽन्‌ुपसदारवणनं तच्यायोक्लद्गननि- बन्धेनमेवेत्यत्र न विवादः । भ्रच च तेषामवलम्बो यद्यपि “age वा खग्टद्योतरं" sfa वचनं वतते. तथाऽपि तस्य तन्त्र-

कम प्र दोप + | १३

शराखिविग्रेषनियते होमबलिकमंणो महितापुराणोक्त च सामान्य धर्मूपे । तयाच-- “ag: मोमस्य चेवादौ aatya ममम्तयाः ” ॥ इत्यादि । विष्णुपुराण च ` “Sat ata पश्वो वयांसि दत्यारि ॥ aq काम्यमामान्ये विहिते होमबलिकमणौ न नित्यविगेष- विहितयोहेमिवलिकमेणोः परव कर्तये ॥ काममन्ते भावयेत" न तु AW कदाचन। नैकस्मिन्‌ कर्मणि तते कर्मान्यत्तायते यतः |

तानिकभाट्रदोपिकरादावश्नक्रविषयलवव्यतस्थापनान्‌ slay च नित्यस्वङ्गविगरषलो प्या क्रि चित्करत्वात्‌ add ममुच्चयनिरामाभि प्रायमिति दतौययुक्रिरिपि नावमरति |

एतेन-- चतुचयुक्तिरपि- arama) श्रव दनाहिताग्य- धिक्ारिक प्रयोगान्तरविधानं faafaae न तन्भसुचिनम्य प्रखोगम्य विधानं दृश्यत; पञ्चाहनोनां fafeaarfefa न दोषान्‌ | शराग्रयाग्नोषोमोयोपांप्दयाजादोनां भिन्नानां प्रधानानामपि कर्मणां मसुच्चयद ्रेनात्‌ न कमभ दो ऽममुच्चयप्रयोज+ दति यक्रिमुक्रमिति॥

उक्र हि तंरयि-ज्रनाहिताग्म यत्‌ कतव्य तदप्याड्‌ कात्यायनः--

“^ अन्दादिगौंतमेनोक्रो sama एव्र a” |

(८) काममन्त भत्रयःताम्‌ (4) |

१४ RATS: |

परंतु नित्यविगेषविहितयोरन्ते सामान्यकान्ये HAG, मध्ये तु न कदाचन RAD | WI हेतुमाद-- नैकस्मिन्‌ कमंशौति। निगदवयास्यातम्‌ | श्रत एव “मदा भोजनस्योपनो तस्ये ति भ्हुत काम्यहोमे बलिं चोत्तरेणत्यन्त एवोक्तम्‌ ॥ काम्यभित्यनेन सामान्य काम्ययोनतश्यकता(क्राम्यम्य) किंतु करणेऽभ्युढयोऽकरणे प्रयवाया- भाव दृति गम्यते श्रन एव गण््यान्तरम्‌- स्वयमेव रेत्‌ काम्यान्‌ वलन्‌ TARY वसेत्‌ | ware way च म (१ तङ्ृहवलिभेवेत्‌ `” ॥ दति ॥

दृति लिष्वद्धिरन्धाटिडामम्यानाह्िता्िविषयव॑ दत्यन्याधि | कारिकाणामन्यचर मसुच्चयप्रसङ्ग एव नाम्तोति मवेविदितमिदम्‌ : तदेतन्‌ मतं मनमि निघायाद-काम्यमित्यनेनेति। काम्य स्येति ॥

यद्यपि माटकायां मामान्यकाम्ययोर्नावण्यकतत्यव wat sme तयाऽपि श्रतणव गद्यान्तरम्‌-

"म्बयमेव हरेत्‌ काम्यान sete यावद्भहे वमेत्‌ " ।

दति स्वोक्रायापष्टम्भायं काम्यमा नगिषयवचनोपन्यामात्‌ काम्यः पटेन काम्यस्यव सामान्यस्यानावश्यकतागमकताऽभावाच्च काम्यस्ट्ति पाठ vara ममुचितः प्रतिभाति ॥

अग्न्या दगे1तमेनोक्त दलि । श्रच च मोचवलिमहिता- न्धादिङहोमः पौ राणवनल्िसह्हिताकनहोमः मवबलिमहितरोम-

{१} itt weeafefa पाठामरम्‌)

कर्म॑ प्रदौपः | १५

अग्न्यादिरैतमेनोक्तो होमः शकल रव च। अनाहिताग्ने रेवैष युज्यते बलिभिः सह ॥ श्रना दिर ग्रिधेन्वन्तरि विशदेव प्रजापतिः खिष्टकदि ति गोतमेन योऽग्धादिदेवरताको होम उक्तः, यै च दिग्दवताग्यञ्च aurefata वलय BH, AQAA VAT wast प्रकलान्यावनौये प्रहरेयेयुदवतस्येनमः '' दति यपस्य श्रकलाषटकरेन देनरतस्बेत्यादि `

~ * [ aa: शकलदोम उक्रः सोऽनाहिताद्मरेव॥ aw प्रणवपरिग््टि-

दयमिति कन्पजयं प्रतिभाति । तचाऽ$ऽद् दयं रघुनन्दनादिमतम्‌ \ aatagitiga पिरद चिताकारादिमतं ढतोयमिति fata: | तच ‘va चेति anew aqaaifeaea प्रमिद्धलात्‌ दतौयमतमव युक्रमित्यभिप्रायेण च चष्ट- श्रग्न्यादिरिति॥ “aa व्यादतिभिः ga BAT Ay शाकलः | श्रतेभ्यश्च बलिं दता aatsatareafan: ॥'` “safgaay यो fat ga ाद्रलतिभिः खयर | Bar maagiay fava waafe Bea ॥"" दत्यद्चिपुराणयो गयाज्ञतम्क्यप्रणवपरि श्रिएटस्व्यन्तर गतेष्‌ तरचन- स्वपि होमद्यस्य बलिभिः समुच्चयोऽभिधोयते ॥ ga fe ``व्याद्तिभिङ्कला' दृत्यनन प्रधानदामम्याऽपि मय्‌ उक्रप्राय va! यत्त॒ तकानिङ्ारमदाप्रयः गोभिलभास कन्यान्तरपरलादामां ata कवन्ग्राकलनङोमामिधानं न

दोषायति यतरम्थापितम्‌ । तत्‌ कुत्राऽपि कन्य प्रवेलनकन्पद्रयम्या-

१९ कमं प्रदौपः |

aq याहइतिभिङ्ला तथा aay शाकले: | wag बलि दत्वा ततोऽप्नौयादन्िकः ॥ इति ॥ तथाऽग्भिपुराणेऽषयुक्त- “we वयाइतिभिः पूरव इवा" द्रया ॥ श्राहिताद्रश्च "प्राजापत्या पूर्वा्तिभेवति खिष्टकदुत्तरे"'ति गाभिलेाक्रमाहतिदयं चतुदं्रबलय cua a तु गौतमोक्र- दिग्दवताबलय दति ॥ विवक्ितत्वाद्‌ नवमरमेव तथाच कौथुमानामन्येषां च सवेषां , समुच्चय णव होमद्रयम्ाऽपि विवर्त saa युक्रमित्यभिप्रायेणेवाऽत् परिश्िष्टप्रकाग्रकाराणां कौथुमाटिशन्दं तिनेवोक्तश्नोकविवरण- सुपपन्नसेव ॥ श्माश्लायनेति। ण्तेन- ग््यान्तरोक्र गद्यान्तरानु- मारिभिः नाऽनुमरणोयमिनि--परराम्तम्‌ यथाचाऽ शाकनरोमे - `` षद्धिदंवकतम्यति मन्त्रव इ्ियेयाक्रमम्‌ । `" "` वश्वानर ममभ्यच्य माज्यं पृष्याच्ततेरपि। दव्यार्व्थामस्कान्दपुराणवचनेषु च षट्दादगमस्यान्तरनिरद गरन विकन्पः. ततर च व्यव्रम्योदितहोमादितवत्तयाऽन्यच विस्तरः ॥ श्च चददोम शाकलं खखादहाकारो नास्तोति मायणादिमतम्‌ | अच च `` श्रष्टावष्टौ श्राकन्नान्याहवनोये प्रहरेयुः Tagawa तपप्रश्{तभिरिकारान्तेरिनि'' द्राद्यायणसच प्रमाणम्‌ । wa fe— द्कारान्तेः प्रहरेत्‌ इत्युक्या ऽवगम्यते नाऽ खाहाकारप्रयोगोऽपेचित

कमंप्रदौपः | . १७

स्यृष्टाऽपो वौश्षमाणोऽ्निं छताश्जलिपुटस्ततः। वामदेव्यजपात्‌ YF प्राथैयेत्‌ द्रविणोदसम्‌ ॥ वमि च्छ्ूता पनात्‌ दति श्रतेद्रविणदसमभ्भिं याचेत्‌ | aaa च निहक्रमिति। गेषं निगदवयास्यातम्‌ । किं area केन AANA श्रार- श्रायुरारोग्यमिश्रयं तिं सत्यं बलं यशः | तेजो वचैः पश्रन्‌ बौजं ब्रह्म ब्राह्मण्यमेव च ॥ >

इति। यत्र fe वचनाविरोधम्तरैव खाहाकारो मन्त्रान्ते नियतः, न चाऽत्र स दति खादाकारप्रयोगं विमेव मन््लोद्चारणम्‌ । यथा सूकवाकेन प्रस्तरप्रहरणं न सखाहाग्रब्दप्रयोगस्तददिति wa: | एतेन- मन्त्रान्ते खादहाकारनियमादचापि खाहाकारोऽपेकित एवेति गोभिलभाय्ये तर्कालङ़ारमिद्धान्तञ्चिन्योपपन्तिकः ` इति सूचितम्‌ ॥

अन्नमिति ॥ श्रच च ait श्ाकलहोमादोनां afaarfeay यत्‌ वर्णितं तच ametsfa गौतमोक्ता एव वा, उत रुद्मोक्ा एव वा इति संश्रये गोभिन्तभाव्य तकानङ्गारमदाग्रया वण्यन्ति- “qeaageatfeaatta wzaint wal न द्यत “ श्रन्यादि- गौतभेनोक्रः'' दलति रोम दव बलिषु "गौतमोक्रैरि'ति fanst- ऽवगम्यते, येन तेषामेवाऽचाऽपि ग्रहण स्थात्‌” - इति ।

तच “बलिभिः महेति बक्तोनां येन मार्यं वण्तिं as

+)

१८ कमेपदौपः।

मैभाग्यं aafafe च कुलज्येशय dada | सर्वमेतत्‌ स्वसाक्छिन्‌ द्रविणोदो विधेहि नः 19 यश; स्यातिः, AM यता, वच; ग्ररीरकान्तिः Asi धान्यादिर्घाहविगरेषो वा, ब्रह्य वेदः, ब्राह्मण्यं ब्राद्यणकमं Basal निर्चिघ्रकटेता ॥

इति वेश्वदेवप्रङरणम्‌ ॥

गोतमोक्म्य fase निर्दभरन प्रत्यासत्या बललोनामपि तदुक्रानामेव ग्रहणा भवतोति न रद्योक्ताना बलोनामनाडिताम्मि विषयत्वम्‌, तेषां तु ग्द्योक्रहोमानामिवाऽदहिताभ्निविषयतमेवेति विवेचयन्ति परिद्िष्टप्रकाण्रकाराः- अदिताग्रश्चेति | चस्त्वेथंः। स्प्रषटाऽपो वौक्षमाणोऽभ्रिमिति | ततः काम्यन लिदहरणानन्तरम्‌ ॥ रेश्वटेवोऽन्नमेस्काराया वा उतादृष्टायौ वोति विषये विस्तरेण गोभिलभाय्ये तर्कालङ्ारमदाग्रयेम्तम्यादृष्टा येतं साधितम्‌ | एव च efamiaea नेयं प्रतिपत्तिरिति मिद्रातो ति परवमेव निरू पितमु दत्य पदसारस्यादिनेति सवेमनवद्यम्‌ ॥ ।

इति वैश्वरेवप्रकर णम्‌ |

कमं प्रदीपः । १९

अथ ब्रह्मयन्नप्रकर |

न ब्रह्मयन्नादधिकोऽस्ति यन्नो न तत्प्रदनात्‌ परमस्ति द्‌।नम्‌ | सर्वेऽन्तवन्तः कतवः सदाना नान्तो इष्टः कैशचिदस्य इयस्य ॥ :: ब्रह्मयज्नात्‌ जपरूपात्‌ Het यज्ञो नास्ति| ब्रह्मदानात्‌ श्रध्यापनरूपात्‌ न भ्रेष्टदानमम्ति । हेतुमाह -- वं क्रतवः सर्वाणि दानानि विनाग्रवन्ति विनाभशिखर्गादिरूपफलवन्तोत्ययेः । शरस्य तु दयस्य ब्रद्धदानजपषटपम्य क्रखिद्पि न विनाग्रः सम्मत त्ययः | श्रतराप्यविनाश्िविमविनाग्मोक्तफनतात्‌ तथाच मनुः- “ब्रह्म `

माष्टितामिति | तयाच-

ब्रह्मयन्नात्‌ जपरूपाद्ति । यद्यपि aman: "“ श्रध्यापनं ब्रह्मयज्ञः '' दत्याटि चनात्‌ ब्रह्युप्रदानपर एः; तथाऽपि गौण्या मुतिजपोऽपि ब्रद्मयज्ञपदवोध्य एव्र । AMA "वदमादित wit शरक्तितोऽदरदजपेत्‌ | यश्च अ्रतिजपः प्रोक्तो agen: म saa” ॥ दृति॥ भट्भाय- “° गुरावध्ययनं gia शएशरूषारि यदाचरेत्‌ | स स्वी ब्रह्मयज्ञः स्यात्‌ तत्तपः परमुच्यते ॥"" दति गुरुमकाग्रादध्ययनमपि aga दति वणितम्‌ । तया a “qt ब्रह्मयज्ञोऽध्यापनं गौणमितरत्‌” इति परिणग््ट-

कमप्रदोपः |

“ वेदमेव जपेन्नित्यं यथाकालमतन्द्रितः | तं mene: पर waquyaisey उच्यते ॥> वेदाभ्यासेन सततं दानेन तपसैव च। अद्रोहेण च भूतानां जातिं समरति पोविकौम्‌ ॥" संस्मरन्‌ पूर्वजातिं च ब्रह्मीवाप्यते जनः ॥

a) $774 C- ॥" (> & ( >६१ ->&>) रहमाभ्ासेनाजसमनन्तं फलान्तेरमाह- ऋचः पठन्‌ मधुपयःकुल्याभिस्तपंयेत्‌ सुरान्‌ | तादताय्यकुल्याभिर्यजुष^) पठने सदा ॥ (कुल्या अस्या नदौशेव esa हि च स्तुतिः i

प्रकाग्रकाराश्रयः। वच्यति चोपमहारे- ““ ततञ्चाध्यापनात्मकः ब्रह्मयज्ञो सु स्यस्तदभावे ag” दति । तत्रच मुख्याधिकारिणां दौ लभ्यात्‌ गौण्यैव प्रथमतो विधिर क्रियत दति भावः ॥ अरस्य च ब्रह्मयज्नम्य चयः कालाः- म चाऽवर्काक्‌ तपेणात्‌ कार्यः TQIST प्रातराहतेः | वेशवदेवावसाने वा नाऽन्यत्रेति निमित्तकात्‌ ॥ दृति कात्यायनवचनेन। वगम्यन्ते। तच यदि ब्रह्मयज्ञस्य तपेणात्‌ प्रागेवानुष्टानं तिवक्ितम्‌, afe न काशचयं निरूपितं भवति | एवं च - “agar वेश्वदेवावमाने वा" इति वा शब्दप्रयोगोऽपि बाधितो भवतोति दितीयादिकालमिद्ययेमेवमच व्यवस्था कात्या-

(१) TA पठम (खं...

कमं प्रदौपः। २१९

सतत्यालंबनं च बहतर मधुपयःपानजन्यटसिः, 1 वाद्यम । We सुगमम्‌ | सामान्यपि पठन्‌ सोमष्टतकुल्याभिर न्वहम्‌ | मेदःकुल्याभिरपि च अरधर्षाङ्गिसः पठन्‌ ॥ >~ श्रचापि यज्नमोमचटतपशमेरोभिः प्रभतेर्यादृशो afar कुल्याभिः स्तुतेरालंबनम्‌ | अथर्वाङ्गिएस दति श्रयववेदं way: | बड्कवचनं च वाक्यबह्त्वारिति ॥ मांसक्षौरोदनमभुकृल्याभिस्तरपयेत्‌ पठन्‌ | वाकोवाक्यं पुराणानि सेतिहासानि "' चान्वहम्‌ ॥ ७

यनसंमता aM । यया-- agg प्राक्‌ ब्रह्मयज्ञः, तपेणानन्तरं यदि कियते, afe प्रातराह्कतेः प्त वैश्वदेवावमाने वा aaa दति । तथाच "तर्पणात्‌ प्राक्‌ ब्रह्मयज्ञः, तपेणागन्तर agas:,’ इति पकदये कात्या यनोद। इते दितौयपन्म्येवभ्य हि तस्य समादरो am tia “मच wag” इत्यस्य परिग््िष्टप्रकाग्रकारोक्र क्न्दोगेतर विषयत्व नाऽनुपपन्नम्‌ |

ददं च तर्पफपदं तपैणमामान्यपरमेव, न पिदतपेणमाचपरम्‌ | aufe— “saa efant दद्यात्‌” '“ श्रग्मिसुपनिधाय gata” इत्यादौ च म प्ररूतानामेव यणं, किंतु प्रतम्याप्र- तस्य वा प्रथमे, श्रप्रजृतस्येव fama तद्त्‌ । तेच fe वाकस्य प्रकरणेन संकोचो यत्र तस्य agua) यथा- “Awa

ty are (म्ह) ।

रर्‌ WATS |

वाकोवाक्यं प्रन्नोत्तररूपोपनिषद्वागविग्रेषः, faa महाभारतादि) तथाच देवलः “ श्रार्षाप्रवेदटत्तान्ताश्रया प्रटल्ति फला दतिदहामाः'' दति |

ऋग।दौनामन्यतममेतेषां शक्तितोऽन्वहम्‌ ॥ पठन्‌ मध्वाज्यकृल्याभिः स्वपितनपि तपेत्‌ ॥ न केवलं सुरांम्तपधति, emda ितिदहामान्तानामन्यत- ममेक यावच्छक्] पटन्‌ खपिनपि ठष्तान्‌ करोति मध्वाज्य gufaftfa । war श्रपि स्तुतेः परवेवदालम्बनमिति ॥

ते तृत्तास्तपयन्त्येनं जौ वन्तं प्रेतमेव च | कामचार च भवति स्वेषु Flay tl

Wafa” “ श्राग्रय्याऽऽनौपरमुपतिष्ठते' दत्यादौ । नचाचा- sgifgana दति नास्य प्रकरणापेदेति तप॑णम।मान्यविवक्तेवाऽच युक्ता । wae SPAN पूवे ब्रह्मयज्नानष्ठानेऽपि पिहतपेषषस्य स्वकाले ऽनुष्ठानं कतंव्यमेव । एवमेव याजुवदिकानां केषांचन श्नं श्राचारोऽपि वतते। ते fe ब्रद्ायज्ञमाञ सन्ध्यो पासनानन्तरं ला वशर वानन्तर तष्णमाव्वरन्ति। vay “manga agen: fueang तप॑णम्‌ ” दति कमंप्रदौपत्रचनं “gaat प्रातराङ्तेः ` इति वचनभागानुसायंबेति सिद्धम्‌ | एतेन- गोभिलभाय्ये तर्कालङ्धारमहाग्ररेः- ez ade प्रकरणात्‌ प्रशृतपिदतपंणएपरमेव “Rasa” त्यज प्रतक्‌परल- faafa acm तत्‌ चिक्छमिति चितम्‌ ॥

कमं प्रदौपः। २३

ते सुराः पितरश्च, शनं ठृ त्तिसंपादकं जो वन्ते aA चेहिका- मुश्मिकाभ्युदयसुपादनेन प्रोएयन्ति ¦ गेषं सुगमम्‌ |

qa न ania पङ्कं चैव पुनाति सः। यंयं क्रतुं च पठति फलभाक्‌ तस्य तस्य च ॥

न केवलमन्युदयप्रा्षिः, मदापातकादिरूपमपि पाप न प्रप्नोति, जपेन पापं सोयत इत्ययः | aig पङ्किपावनश्च भवति, तदत्‌ अश्वमेधादि करतुविधायकवेदभागपाठेन तस्य क्रतोः फलं प्राप्नोति | कथं महायामसाध्यक्रतुफलकथनं पाठटमात्ादिति चेत्‌ भ यस््वान्यलाभ्यां फले विशेषात्‌ न दोषः । यथा चिचापाटेऽन्पलं पशनां, चिचाऽनुष्टानेन बह्वः ana: एवं खगेऽपि चिराऽन्य- कालभोग्यतया fare इति ॥ फलान्तर चाद

शरस्य च ब्रद्मयज्ञस्य ^“ खाध्यायमधोयोत' इति वाक्याविहितस्य ara फलानास्नानेन किमपि फलं कन्पनोयं वा, उत रानि मत्राधिकरणन्यायनार्थवादि कफलकन्पनं वेव युक्तमिति fana— cqaarat fatima” इति gan मन्याथवादिके फले न विश्व जिच्यायप्रन्तिरिलि न्यायमिद्धमयं मनमि निधायाह ऋचं पठन्निति ॥

वाकोवाक्येतिहामयोमंदमार- वाफोवाश्चमिति। “पिदन्‌ aut श्रभिवदन्ति"' इत्यर्थवाद मिद्धं फलान्तरमार -गादौना- fafa\ "य य क्रतुमधोौते तेन तेनाऽन्यष्टं भवत्यप्नवा-

२४ कमं प्रदीपः |

वसुपृगोवसुमतोविदानफलमाप्रयात्‌ | ब्रह्य यन्नादपि ब्रह्मदानमेवातिरि च्यते i सस्यरूपसहितषएथि्या वार चयद्‌ानस्य फलं प्राप्रोति । जपरूपात्‌ ब्रह्म यज्ञाद्ष्यापनषूप ब्रह्मदानं मेधाधिकफललादतिरि- च्यते ततश्चाध्यापनात्मकत्रह्मयन्ञो मुख्यः, तदभावे जप cia ti

इति AMAA प्रकरणम्‌ |

योर। दित्यस्य aay गच्छति" इति वाक्यमिद्धं फलमाह- यं afafa i भ्रूयकत्व ल्पत्वभ्या्मिति । तदृक्रम्‌- “यस्य स्यात्‌ हच्छरश्यस्वं म्रेयसोऽपि मनोषिणः | wae ब्रुवते तच छच्छ्रात्‌ श्रयो Waa i” इति ॥ ज्ेमिभिना<प्य्ंवादाधिकरणे खचितम्‌ -- “फलस्य क्मेनिष्यत्तेसेषां लोकवत्‌ परिमाणतः wa” इति ॥ श्र तिजपा दध्यापनस्य qed पूवं प्रतिज्नातसुपपादयति- ब्रह्य यक्तादिति ॥ ब्रह्मयज्प्रकरणसु पसंहरति-ततश्चेति ॥

इति ब्रह्मयश्रप्रकर णम्‌।

कमं प्रदौपः | २५ अध दरशिणानिरैयः तत्संप्रदाननिरैयश्च ॥

ब्रह्मणे दश्िणा at यच या परिकौर्तिता | कमान्तेऽनुच्यमानायां पृशोपाचादिका भवेत्‌ ॥* गौदे करेति नामकरणाननप्रागनचूडाकरणा दिषु BATT कर इयेति चोक्रम्‌ । तदाह-- कमणि यदि द्किणेक्षा सा कर्मान्त age देया, श्रनुपदिष्टायां तु दकङिणायां- “कसं wad वाऽन्नस्य ररयिला हृतस्य alma वाऽपि वा फलानामेवेत पूणेपात्रमा चक्षते” दृति सूजोक्पृणेपात्रादविरूपदक्िणा भवेत्‌ । श्रादिग्रश्दादकिणालाभे “ मूलानां फलानां efaor दढातौ""ति मैजायण्गेयप रि शिष्टो कस्य ग्रहणम्‌ ¦ पूणप।तालाभ परिषयलात्‌ तदचनस्येति ॥ ।

यावता बष्भोक्तश्च ठतः पूर्णेन जायते | नावराध्ये' ततः कुर्यात्‌ पशौपाचमिति स्थितिः ॥

यावताऽन्नादिना पूर्णेन Gram कंमादिना बहभोकुम्तपिभषेत्‌ न ततो eta प्रणपाचं कुर्यात्‌ इति mae स्थितिः, ततोऽधिकं तु न प्रतिषिध्यते |

“गौदंकिणा"' इति यच यत्र गवादिदकिणा निर्दिष्टा as aufa का दक्िणिति न मंश्रयः; तथाऽपि न aa तदुपदेशः तच तज्जिफंयोऽपेकिति एवेत्यभिप्रायणर- ब्रह्मश इति | प्रण पाजल्णमाइ- यावतेति। wax arew— यावतेति ॥

२९ कमं प्रदौपः।

चतुमृष्टिश्चरः कायश्चतुराधिक्ग ण्व वा | qeaiser भवेत्‌ कुञ्चिः कुच्येश्टो तु पुष्कलम्‌। पुष्कलानि च चत्वारि पशोपाचं विधौयते | विदध्या वमन्यश्चेदकिणाङ्ंहरो भषेत्‌ | स्वयं बेदुभयं कुर्यादन्यसम प्रतिपादयत्‌ ॥ यदा यजमानान्धो WAKA करोति Azra होतोक्रदचिणाया अद्धं RW WE च बद्धा, यदा यजमान एव WS Age च करोति तदाऽन्यस दद्यात्‌ । तमाद- कुलदिजमधोयानं efaae गुरं तथा | नातिक्रामेत सद्‌ा दित्सन्‌ यदौ च्छेदात्मनो हितम्‌ ॥ मन्िरृष्टमधौयानमिति दयं प्रत्येक spat मबध्यते। सदेति anigefant विनाऽन्यस्मिन्नप दाने दातुमिच्छन्न at लंघये- दिति॥ अहमम्मे ददानौति रवमाभाष्य saa | नैतावधृष्टा ददतः masta फलमस्ति fe | यदा तु युरुकलाद्भिजः मन्निरृष्टो ऽप्यमुश्ने प्रतिग्रदवमुख्यादिना न द्रोयते तदा quam दद्‌ानौति ततोऽणनुज्ां रद्ौला- saa दद्यात्‌ नान्यथा । fae सुगमम्‌ ॥

महोमके कर्मणि यद्यन्यो eta करोति aa fa an द्चिणा a देयत्यत आह- विदध्यादिति । qoutes zfaoraa यत उपदिष्टं तत इदमवगम्यते aes दानं विनान zfant

कमं प्रदीपः | २७

दृरश्याभ्यामपि FLAT प्रदाथ मनसा धनम्‌ | इतरेभ्धस्ततो दद्यादेष दानविधिः समृतः ॥ यदापि तौ दूरस्थौ तदापि तौ मनसोदिश्च सामान्यनाम- गोत्राभ्यां ताभ्यां घनमुज्यान्येभ्यो दद्यात्‌ । एष दानविधिः ma: दानविधिः परः दति wa परः अ्रष्ठः त्यथः । काल- विधिः परः दति पाठे काले श्रयनादौ यो दानविधिः सोऽघयवं विधः श्रेष्ठ दत्य्थः ॥ सन्निङृष्टमधोयानं ब्राह्मणं ये व्यत्तिकमेत्‌ | यहदाति aq तस्य स्तेयेन लिप्यते ॥ शरन्यभ्योऽपि दाने मन्निहितिमधौयानं यो नक्येत्‌ यत्‌ द्य ` तुक्य ददाति तम्य स्तयेन लिष्यते । तद्रयस्तेयपापं प्राप्नोति दत्यर्थः ॥ यस्य ARDY मूर्खो दूरे चायगुणान्वितः | गुणान्वित।य दातव्यं नास्ति मुखं व्यतिक्रमः | यस्य पुनः मन्निधौ मृ्वौऽम्ति पज्यद्रेरष्ययननव्रतादिभिर्वाऽतितो दूरस्थः तसै qorfaara grea दातव्यं न ठू व्यतिक्रमदोष- भयान्‌ मन्िृष्टाय मूर्खाय, यस्स व्यतिक्रमदोषो नानत दति॥

सिद्यतौति | यजमानस्यव aga vies च मा fan कथमुप- योक्रयेत्यत भरा-यद्‌ा यजमान श्वेति | चदाऽणन्य्ते दया तदाऽपि न am Fa चन प्रष्टाय मन्निष्ष्टाय वा श्रोजि-

ac कमंप्रदौपः |

aravatfama fat नास्ति बेदविवजिंते। ज्वलन्तमम्निभुत्सुज्य ate भस्मनि gaa | श्रतो वेद्त्रिवजितन्राह्मणे व्यतिक्रमदोषो नास्ति; waagn- त्वात्‌, तस्या दम्य ज्वलद प्निसदृ TANT ॥

इति दश्चिणा fade: age निणेयश्च समाप्तः |

अथ श्राज्य्याल्य।दिस्वरूपनिणेयः॥ MISTS च कर्तव्या त्रिजसद्रव्यषभवा | माहेयौ वापि कतब्या नित्यं सर्वाग्रिकमंसु |

सर्वँष्वन्याधानादिकमंरूपेषु रोतव्याज्यम्धापनाथ a: पिचर आज्यष्याललौ दतावचरः , सुवर्णादिमयो waar ayer वा,

याय मूर्खाय वा देया, किंतु सन्निदितश्रोत्चियायेव, नतु सन्नि `छृष्टायापि मृखोयेत्यादिकमयं fang निरूपयति - सननिज्ञष्ट- भित्यादिना। स्पष्टमितरत्‌ ॥

इति दक्िण।निणेयस्तत्संप्रदाननिरेयश्च समाप्तः | माहेय । महोमयो वेति पाठान्तरम्‌ । स्पष्टमन्यत्‌ ॥ इत्धान्यस्थाखयादिखरूपनिणेयः समात्तः।

ee,

RAAT | २९

नित्यं स्वेदा, नत्वकषभवे श्ररावादिः। चरुहोमादिष्वपि या दृतिहोमोपस्तर णभिघार णाचधेमाज्योपयोगात्‌-सवाम्रिकम- शित्युक्तम्‌ ॥ HMA: प्रमाणं तु यथाकामं तु कारयेत्‌ | सुदढामव्रणं भद्रां सखालौमादाय मङ्गलाम्‌ ॥ सुषटढां पाकचमाम्‌, भद्रा सौम्यद भेनाम्‌, मङ्गलां ₹रल- घरिताम्‌, कुलालचक्रनिष्यन्नाया श्रासुरलनामङ्गलत्वात्‌ । तथाच वच्यति- कुलाचक्रनिष्यन्नमापुरं देयं भवेत्‌ इति। एव- wat स्यालोमुपादाय तस्या श्राज्यस्थाश्या यथेष्टं परिणामं कुर्यादिति ॥ faang समिन्माबा eet नातिदृहकखौ | म agent वापि चरप्यालौ प्रशस्यते | गभप्रस्तरदध्याग्ां प्रादेश्प्रमाणा चर्स्थालो प्रशस्ता भवति। भदुम्बरौ ताम्रमयो, गेषं सुयक्र[मति ॥ स्वश्खोक्तश्च सुखिनो द्यदग्धोऽकरिनः qa: | न चातिशरिथिलः पाच्यो न च वौतरसो भवेत्‌ i

श्रवयवपयन्तत्वाश्ास्लस्येति | दतोयषष्ठचतुदं गाधि- करणे हि- `" ब्रोहिभियंजेतः' दति वाक्ये प्रतिनिध्यौनां नौवाराणा-

मपि विधानं वतते वा मेति सन्दिद्य मस्कारविधेः प्रवं नोवा-

Re कमं प्रदौपः।

सम्यग्विकसिलो दादग्रन्यः कोमलश्ोभनः॥ नातिविश्नौर्णावयवोऽकटिनः mH दति प्रषिद्धोन वौतरसो afeads दत्यथेः। खशशाखोक्रश्चर्‌ः खिन्न इति पाठान्तरम्‌ ॥ इध्रजातौयमिधाङ्गप्रमाणं Hawt भवेत्‌ | रत्तं चाङ्गष्टष्थ्वग्रमवद्‌ानकरिया क्षमम्‌ ॥ दधाजातौयं खदिरं पालाशं वाऽ भावे दूनोक्रविभौतकादि- वजैषवेवनस्पतिमयं खप्रादे ्रप्रमाणं वतृरूद ण्ड ट ्तकाण्डनिर्मिंतं न तु शाखाभवं qa श्रवदानयोग्धं मेचणं भवेत्‌ ॥ wag eat यस्तच विशेषस्तमदं बरवे । दवो Gye तुरौयोनं तु मेक्चणम्‌ ॥ agi मेक्षणं तादृश्येव दर्वी, faq zat यो विगरषम्तमहं वदामि दर्वा मण्डलेन श्रङ्ु्टदयप्रथवय्रा मेक्षणं चतुचेभागोन- स्यूलाग्रमित्यगः ॥ मुसलोल्खले वा स्वायते सुदृढे तधा | SHAT भवतः श्रर्परत्वेपि क“) एव वा |

रारोनां माधनल्वाननगमात्‌ न ममानविधानमिति gaqeay, मन्यं ated कर्मग्रासत्ेणेव प्रतिनिघौनामाकतपः, एवमपि त्रो डिशास््रायपर्यालो चनवेल्लायामेत त्रोहिवजातेर्यांगमाघधनलतायो- गेन तद्‌ वच्छिश्नव्यक्रः तदवयवानां च साघनवमाचप्यते । wz

esi व (२) प्रवप वगनेमव afd भटृभष्यटरत पड |

कमं प्रदौपः। RR

qa यन्नियव।रणवरैकंकतटक्मयें । “वारणो व्ैकषंकतो वा यज्ञावचरः" इति वचनात्‌ । नलेतेन जुह्णयादिति च्रुति- बलात्‌ दोमकरण्रुवो पशन्नुह्स्वाणां *^ quaa) se” द्रव्यादि - बोधितद्च्तविगरेषावरूडत्वात्‌ | तदितरोलूष्वलादिष्वेव सामान्य विधिष्टपवारणएवाक्य पर्यवसानात्‌ । रेषिर्कः काग्रमयः। “a quaaa a” दति भट्रभ्गव्यलिखखितम्‌ । गेषं सुगमम्‌ ॥ एतैञ्चा- ज्यस्थाच्यादिलक्णेः “wma weal Hae श्रयोल्खलमुसले प्रचाल्य शूप च कसं cafgza” दत्यादितोक्तानामाज्यस्ा- च्यादोनां स्यष्टौकरणं एतमिति ॥ दक्षिणं वामतो बाद्यमात्माभिमुखमेव तु | करः करेण FAT करणे न्यश्चकमंशः ॥ ग्मिजपानुष्ठाने efan वामतः करेण वा कुर्यान्‌ करेणेति ama gata) कर at दति पाठान्तरम्‌ । दकिणदम्त- मधोमुखं वामरम्तप्ष्ठोपरिभावन विपयम्तमात्माभिसुखं कूर्या- .. fey: ॥ कृत्वारन्यभिमुखो पाणौ ara समाहितो | प्रदक्षिणं तथातसोनः कुर्यात्‌ परिसमू शनम्‌ i

ज। तियक््यवयवमाधनतानां परवेमतरगतानां wataadaa कति- पथावयवमग्रदणम्योत्तर काल्लप्रतौ तिकत्वेऽपि स्वरूपेण gana: ममानविधिलमबुपपद्यते | न fe मोवारवेन eta तेषामुपादानं, कितु ब्रौद्धारभक्राव्रयवममामजातोयावयवारखवादिति मोवारा-

इर RATS: |

, . (81¢/¢ ) ष “ca स्तोममिति aaa aftaqed % इत्यनेन aaa श्रप्र

विंचिघ्रावयवानामेकौकरणं परिसभूहनमुक्रम्‌ | तत्र करविन्याम- माह-श्रग्निप्िमतः श्रामोनक्षत ष्वेव दिव्‌ ant श्रग्यभिमुलो न न्यञ्च किंतु विभ्ततौ, तथेव विक्वितात्रयवानाजेकौकरणस्य सफुटलात्‌, BAAR न शमिजप इव व्यौ act aar ठचिणवर्तेन परिसम्‌नं qaiq ॥

बाहुमाचाः परिधय ऋजवः सत्वचोऽत्रणाः |

चयो भवन्त्यश्गैणाय्ा -रकेषां तु चतुदि शम्‌ ॥›>

““ परिधोनणयके कुवन्ति mater पार्णान्‌ वाइ केण

` कुग्रत्रतिनिधेरभावे परिधयः स्तरणा्यं विदिताः शाम लान्‌ श्रमोमयान्‌ | agar: परिधयः दृत्यनेन तेषां स्पष्टौकरणं छतम्‌ । ते च त्रयो भवन्ति| एकेषां तु मते चतुर्दिशं चलारो भवन्तौति। गेषं सुगभम्‌ । तेषां विन्यासप्रकारमाह-

प्रागग्रावभितः पञश्चादुदगग्रमवापरम्‌ |

न्धसेत्‌ परि धिमन्यश्चेदु दगग्रस्स Far: ॥ २०

aa: Wasa दचिणोत्तरतः परिधौन्‌ विन्यसेत्‌ | पञि-

मेनोत्तरायं श्रयोपरम्‌ ¡ चतुथे अन्यं यदि न्यसेत्‌ तदा ata: पूव उन्ताायमारोष्य इति ॥ दौनां पतिनिधौनामपि त्रोद्यतरयवनिष्ठमाधनतामंपक््ययेमवजेनो- यतयो पादनेऽप्यवयवसाघनतायाः संस्कार विधितः 94 प्रमितत्वात्‌ समानविधिवो पप्तिरिति fagifaa भादरदौपिकायाम्‌ | तथा

कमं प्रदौ पः | ३३

यथोक्वसत्वसंपक्लौ ग्रा धं तदनुकारि यत्‌ | यवानामिव गोधुमा ब्रौहौशणामिव शालयः ॥ 2> त्रौदिद्रव्यालाभे यत्तत्सदृश्रं तदुपादेयम्‌ । निदगेनमाह-- यवानां विहितानामलामे गोधुमास्तन्सदृश्रा उपादौयन्ते। श्ररत्पक्रषष्टिकादोौनामलाभे Safar: श्रालय उपादौयन्त | एतच्च उचनं प्रतिनिष्य्िकरणन्यायमलम्‌, अवयव पन्तलात्‌ gras: यत्राऽवयवानां गोधूमेऽपि प्रत्यभिज्ञानादिति। यत्त चेढोनसिवचनं "* काण्डमृल पुष्यप्ररोहसुगन्धादोनां सादृश्यात्‌ प्रतिनिधिं कुर्यात्‌-- मर्वालाभेऽवयवः प्रतिनिधि्भेवतोः'ति, aa गन्धादिमादृश्येन प्रतिनिधिप्रतिपादनं न न्यायमृश्णं कितु वेद- मलस व। यच विहदितद्रव्यातयवोपयोगः. aa fe प्रतिनिधिन्यायः।

न काण्डं FH प्ररोहोऽङूरश्चोपयृज्यते |

तत zaifefawtat मवंषामयवयवपयन्तत्मेवेति “त्रो दोन्‌ प्रोचति'" दति वाक्रविहितप्रोक्तणादिमम्कारोऽपि सिद्धो भवतौति मर्वसुप- पन्नम्‌ । atfenat एवाऽवयवाः प्रथमं माघधनतया प्रतिपन्ना अपि न agatfenaaa तेषां माघनलम्‌ . श्रवहननादिनात्रौरि- faarn तषां तद्गतलाभावात्‌, कितु ब्रोहिजननयोग्यावयवलेनेति ame नो वारावयत्रव्वप्यविग्रषान्नानु पपत्तिः। तच ब्रौहित्नननयाग्या एवाऽवयवा नौवारेव्वपि aan इत्यत्र कि प्रमाणमित्यत श्राह - यवावयवानां गोधृमेऽपि प्रत्यभिक्तानादिति। waa च¡ऽधिकरणन अवयवानामिव तद्भन्धादोमां न aaa माध्यत

”» ०

ae कमप्रदौपः।

ततख्चायं शास्त्रायः- विहितद्रव्यालाभे प्रतिनिधिन्यायलभ्यम्य भ्यो ऽवयवमाम्येन तत्सद्‌ श्द्रखस्योपादानं तदलाभे काष्डादिना तक्छादृ शस्य त्याप्यलाभेऽवयवर्टेति ॥ यत्त॒ मेचायणो परिशिष्ठ “ दचिणालाम मलानां फलानां दचिणां ददाति, aaa यजेतेति, न तच प्रतिनिधिन्यायः yaaa । as fe श्रवघातादिविनष्टानां बरोद्यादौनामतयवद्वारा aad तत्रेवात्रयवमादृश्यादरः. efa णायां तु न aufa वाचनिकानामेव मलानां भच््याणां चोपा- दानम्‌ | ततञ्चतदपि वचनं बेदमृलमे्बति | नत्वेवं यजेत tae शवं "ट चिणं faa, न यजेतेत्यथः ॥

यथा दर्भास्तरण arn: प्रतिनिधिः, तदभावे पववतौभि- रोषधघौभिः शकटणगर लष्डनल-वल्‌बजपलालो शौर पवजम्‌ ॥

श्रयप्मायं पलाग्राश्रव्यग्वादिररौ हितकौ दुम्बराणां तदलाभे मववनस्यतोनां तिल्वकधव-नौ प-निम्बक पित्य-कोविदार -विभोौतक कषेश्मातक-राजट्तरक्रकणष्टकिवजेम्‌ । तिल्वकः श्रेतलोपघ्रः, राज- रसः प्रियाल, कोविदारः काञ्चनः श्रनुविचन्वा इति प्रसिद्धः, रक्तः शोणः ॥

दति गन्धादिषादृश्येन प्रतिनिधिनिणेयो नोक्रन्यायमृनकः, faa ` यदि मोम न विन्देत प्रतौकानभिषुणयात्‌ "` टृतिवत्‌ वचनमृमक एवेत्याह यक्ष पेठोनसोति। पर्वाक्रमये निष्कषेयति-- तलति ॥

षष्टाध्यायरतोयपादे प्रवमोमांषायां- ` श्रदृष्टार्यानां न प्रति-

कमं प्रदीपः | ३५

तथा त्रौरियः पुरोडाग्रस्यायं aged तु यववतौभिः तण्डु नवतोभिः पुरोडाश्यान्‌ कुवन्ति aa चोन माष-मद्छर-कोरक कोद्रव-कोरदूष-वजेम्‌ । पुरोडाश्यान्‌ पुरोडाशान्‌ वरकश्चषैनः कोरकः NAGI. कोरदूषः वनकोद्रवः ॥ छतमाज्यायें प्रतिनिधिः, तदलाभ दधिपयोवा तष्डलपिष्टानि वा मख्ज्याज्यार्थान्‌ कुवन्ति ॥ यत्र श्तव्यतिरिक्रमाज्यं विहितं a4 तदलाभ तसुपादेयम्‌ । तथाच सच “RIT AWA afte दधि aang’ fa) तथा गोभिनोयं च ga वा afe वा aw पयो वा दधि यावकम्‌ मम्कारयेद्यत् चेष श्राज्यग्न्दोऽभिधौ यते | अचर च यच न्यायतः प्रतिनिधिनाभः, aa arama |

मे त्रायणौ यवचनम्य त्वतुन्धाय वरदमलतवे(ति मन्तव्यम्‌ ॥

निधिः, नियमादृष्टायानो तु प्रतिनिधिरस्त्यव. सुमदृश्रानामपि निषिद्धानां न प्रतिनिधिवम्‌, प्रतिलिष्यनलाभ प्रतिनिधिमदु न गरौतव्यम्‌, कितु qeaguaa दन्यादिकं निरूपितमिति मवेतिदिलमिदमिनि afaaay मनमि निधाय कु्रादिषु केषां प्रतिनिधिवमित्यमुम्ं निरूपयति - यथेति । वजमिति ॥ a3 च-- ““ विग्रिसवानि प्रतिलूनाः कुशा वरि: ”. “saa नना: fuer: “ तेषामलाभे-श्रकदटण्रारोग्रौरबलबजमुतबनन-

नण्टवजेम `, दृति गोभिणद्तर प्रमाणम ॥

३६ कमंप्रदौपः।

न्यायेनापि aguas प्रापे यच मदृग्रविधिस्तच नियमाधा विधिः- “ यदि ata न विन्देत पूलोकानभिषुणयात्‌ ” दृतिवन्‌ | तदाम्तामलमतिविस्लरेण | प्रतिनिधितद्पवादौ प्रतिनिधिकोचां द्रष्टव्यौ ॥

efa प्रतिनिधिनिशेयः॥

अथेति | वजंमिति। अत्र च `* ्रयश्मानुपकण्पयते गवादरान्‌ वा पणान्‌ वा", खदिरपलाग्राक्ताभ--विभौतकति- ल्वकबाधकनो पनिम्नरा जट च गाल्मन्यर लद धित्यको fas HATA - वरज मववनस्पतोनामिष्मो यथाय wa” इति सूचमनुमन्धयम्‌ | aa दधित्थपदन कर्पित्थ शरा्सििपदेन कण्टकश्च विवच्छयते दति बोध्यम्‌ ॥

ति प्रतिनिधिनिणेयः।

कमंप्रदोपः। ३७

ay आङकालनिगोयः॥

पिण्डान्वा हार्यकं BTS ND जनि शस्यते | वासरस्य aman नातिसन्धयासमोपतः ॥ `

“यददशन््रमा न दृश्यत ताममावास्याम्‌ . ` यददञ्चचमा न दृश्यते ताममावास्यां र्वो" दति aaga गोभिलौयम्‌ | त= प्रथमसुपवासव्रिधानपरम्‌ । द्ितौयं पिष्डान्वाहार्याटि विधानपरम्‌ | तच gaa चन्द्रानवलोकनं स्वरूपतो faafaafafa कुहका ayaa, न भिनौवाच्याः. तस्यां खल्वालनोक्यतं चन्द्रमाः | gata तु चन्द्रच्यो wa) श्रतएव न पौनसुक्मित्यभिमघाय दिलोयद्ूचायं मनमि निघायार्‌- पिण्डान्वाहार्यकमिति | नन्‌ afma aa afar qed श्रन्वादार्यादिकं करणोयमिति aiafafa कयं दलोयांगर दति कान्यायनेन fae: aa: इत्यत आइ तृतोये इति । ear दति च । Cw ददाति “afea ain zatfa” दृति श्रृतिर्थत्र अ्रन्‌मन्धया , ठनोयांशम्य कथयमपराक्षत्वमिति शङ्गायामाह-- दिवसस्येवि ॥

न केवलं म्मृ्योवा पराशरम्य पिद्टकराल्लत fa तु ख्रन्यापोत्याह qala दूति । “arfa मन्ध्याममोौपतः'”' दति भागं व्याचष्ट usa2zsifa । भच च वच्यमाण-

“granefaged: स्यात्तत Wg न कारयत्‌ ¦

राचमो नाम मा इया afeat wanna ॥ `

३८ कम॑ प्रदौपः।

पिष्डपिदयन्ञोयपिण्डानामम्बाहाये पश्चादनुषठोयमानं आरा दभख्रा्धमिति यावन्‌ । तत्‌ Ste राजनि चन्द्रे wma दिवमम्य पञ्चदगमुह्वर्तात्मकस्य तृतौ ये सृषतेपञ्चके खल्यक्ता- पराक |

तयादि-- “yateta देवानां मध्यन्दिनं मनुग्याणां श्रपराहः fagurfa’fa aatfa जिविधो विभागोऽवगम्यते ऋलि- मन्ध्यासमोपं पञ्चदग्सुहरूपं जयता । पिष्डपिदय-

दति मद्धपुराणवचन प्रमाणम्‌ | नन्‌ प्रवेक्रम्मृतिश्रुत्याटिभि- रन्वाहायैम्यापराक्कालव्वऽप्यपराक्तकालम्य fatten एवोपक्रमात लताऽपि करणं यज्यते | ARH BRITTO

प्रातःकाले मुह्ताम्त्ोन्‌ मङ्गवस्तावदेव तु । मध्याङ्धस्त्िसु्टतः म्यादपराह्म्ततः परम्‌ ॥' दति ॥

au aalain दत्यवधारणमच नोपपद्यते दृत्यत श्राद- पिण्डपितृयज्ञ ति ॥

तथाच पिण्डपिदटयज्ञस्यान्वारायस्य च पौर्वापर्यादुभयोरण- UIA दग्रमसुह्तमारभ्य तस्यानुष्टानेऽन्वाहायंस्य ठतौयांग्र एवानुष्ठानं पयवम्यतोति न दोष दृति भावः । नन्‌-एताव्ता ` पिष्ड़ान्वाहायरमिति ममास्येव नम्य agama गमयतोति फलितम्‌, न चेतद्‌ पपद्यते: तम्याः ममाख्याया अन्यथापि amanda मभवादित्याशक्य न वयं ममास्यामातरेण तदा- नन्तयं वदामः, किंतु-

Rae | {.0. | ३९

ज्ञानन्तयांद्चास्य श्रादभम्यान्वाहार्यमन्ना । wa एव पिष्डपिटय- ज्ञानन्तरमेन दगेश्राद्धम्‌ । waa रू डिकन्पना पत्तेरिति न वाच्यम्‌, अन्यथान्वा(दार्य) राया वच्छयमाणलात्‌ | ्र्तयोगस्येव पद्कनादौ रूचछुप्वाटकता दृष्टा, न तु ABT, AY न योगवलेनेव टशेस्य

विण्डपिद यन्ञोत्तरलवम्‌, faa मनुवच्तनादेव । तयार वचनम्‌ -

“faqad तु नित्य विप्रचन्द्रकषयेऽग्िमान्‌ |

पिण्डा न्वाहायेकं BIg कुधन्मासा नुमा सि कम्‌ wv” sn" इति।

1

“fyaan तु fase विप्रञ्॒न््रदयऽप्मिमान्‌ | forgrarelas BIg कुयान््ामानुमासिकम ॥ ``

दति मनुवचनादबत्यार- अन्यथेति ॥

नन्‌ कंवलयोगाभम्यातिप्रमक्तनान्‌ TENN योगङूढलना- कार एव am tfa ममास्ययाऽपि क्रमोऽच faafaa शक्यते दत्यत श्राद- कप्नप्रयोगस्येवेति | तथाच नाऽयोगरूडित्- fafa भावः । ननु - ^` पिहियज्ञ तु faaa” दति मनुत्रचनेऽपि पिदयज्ञानन्त्यमेवान्वाहायस्याक्रम, न त्‌ पिण्डपिटयन्नानन्तयेम | fazany ~ पिदटयनज्ञम्तु तपणम्‌ "` इति वचनात्‌ केवनपिदतपण्मन पिदतपण चोक्र AGANAAT APART प्रातराङत्यमन्तर त्रा मंभवतोत्यन्वाहाय्म्य तोयां ्रकालतवोक्रिः कथय aE > इत्याश्येन शङ्ते- नन्विति । पिठृलपशमिति ॥

४० कमं प्रदौपः।

ननु -- 3s पिदयन्नश्रब्देभ न यपिण्डपिटयन्नोऽभिघौयते,. किंतु पिदतपेणम्‌, “ पिदयन्नं तु निदटत्य तपेणाख्य fastsfaare | farsrareraa wig Galfega’d मदा i” दति मच्यपुराणवचनात्‌ | न च- स्नातस्य श्राद्विधानान्तपैणा- ama न विधेयमिति wea; मत्यम्‌, किंतु पार्वणश्राद्धे कर्ते माग्रिना तपणनेव पञ्चयज्ञान्तगंतपिटयन्ञ्य नि्वतितलान्‌ न

ननु - उक्रमन्‌ वचने पिटयज्ञपदन कथं fazaunaa विवचित- मित्यत ्राह- पिठृयन्नं तु निरेत्य तपणाख्यमिति, उक्र षचनयोरेकायतान्‌--

^ मामान्यविधिरस्यष्टः मंद्ियेत विग्रेषतः ।

इतिन्यायन ^ पुरोडाग्र aqui करोति" दत्य पुरोडाग्रपदस्य “mg चतुधा करोति” इति वाक्योपमहारेणाग्रयपुरोडाश- मा जपरत्ववदचापि मनुवचने तपेणास्यपिटयज्ञविवरंव मिद्धति भावः ॥

ननु -- उक्रवचने पिदतपणपदन स्नानाङ्गतपेणं विवच्यते ar उन पश्चमरायज्ञान्तगलपिल्तपेण ता, नान्यः; “a fagui awasai” दृति ag: आ्राद्धानन्तर fagadorziat निषेधात्‌, उक्तवचनम्य माग्मिविषयलम्य वच्यमाणत्वात्‌ । ass: स्रातस्येव ओआद्ुविघानेन तदानन्तयेस्या विधयत्वादिति nga— न Ofa |

अच च सखानाङ्गतपेणब्येव faa नाऽन्यस्य । एवं च महाय

कमं पदौपः। ` ४९

श्राद्धानन्तरं पि्यबलिनित्यराद्भयोरनुष्टानमिति वनाय: | श्नन्यथा guaitfa पिटयन्ञरूपलात्‌ अनुष्ठान प्रसच्येल | aurfe— “fazang aan” इति कन्दोगपरि शिष्टकृतोक्रम्‌. aig वा पिटयन्नः म्घात्‌ पिचोबललिरथापि वेति''न ॥ तश्ब्द- gif अरग्मिमानिति विरेषणोपादानात्‌ निरभ्रिना पावेणदिने- ऽपि तदनन्तरं पिश्चयलिनित्यश्राद्ध aa । श्रत एव आद्धोत्तर कर्माधिकारे माकंण्डयपुराणम्‌ ˆ“ नित्यक्रियां fagui तु केचिदिश्छन्ति सत्तमाः, न fagut तथैवान्ये प्रथक्‌ पतेव्रदाचरे ॥

प्रथक्‌ पान रत्न्ये केचित्‌ स्वे च प्रववत्‌ ॥ `" इति ॥

कनान्तर्मतपपिदतपेष्णदिकं fueaarfea च न HIT: ओ्राद्धानन्तरं कर्तव्यम्‌ । Rea पुनविधानं लनन्तर तपेणान्तराभाव- द्योतनायमिलि नोक्रशरद्ावमर दत्याग्रयेन ममाधत-सत्यमिति। a3 ufgaa एव तपणानन्तयम्य विधानादनश्मिमतां ्राद्धानन्तर afu विहतपणादि पिद्टवन्यादिकं च कतेश्यस्ेवति प्ररुतविषय सुपमंहरलि- afgatfadifa | एतानताऽधिकारिभे दन व्यव स्थितविकन्पन श्राद्धानन्तरमपि तपणकर्तब्यतवतदभावौ यौ बोधितो तच प्रमाण्मार नित्यक्तियामिति॥ एतेन- “ पिदश्राद्धमहतवा त्‌ व्रशरदेवं करोति a: |

अकृतं तन्‌ भवेच्छ्राद्धं पिणं नापतिष्टत ॥ ``

ge कमंप्रदौपः।

श्रय हि विकल्प उक्रन्यायात्‌ साभ्निनिरध्ियवस्थितः" श्रत एव मश्यपुराणे श्राद्धो त्तरकर्माधिकारे- “fase प्रणिपत्याथ परुच्छाग्मं म मन्तवित्‌ | वैश्वदेव प्रक्ुर्वोत नैत्यिकं बलिमेव च ॥" दति नित्यश्राद्धं नोक्रमेव । तया सा्मरन्वाहायेश्राद्धानन्तर- “यदा श्राद्ध faewy कतुमिच्छति मानवः | aged तनः gaiq faan पिदकमेणि "" Tame । मनुनापि माग्रिकतेबश्राद्धोत्तरकमेणि । ^ उच्छषणं तु तन्ति्ठत्‌ यावादिप्रान्‌ व्रिमजंयेत्‌ | ततो weafa कुर्यादिति wat wafea: ॥

“` नद्य प्रणिपत्याथ पयुच्छाभिं च wafaq | वश्वदेवं v@afa awa बलमेव च ॥

`` कृवा WE महाबाहो ब्राह्मणांश्च विज्य च । वेश्वद्वाटिकं कमं ततः क्ुर्यान्नराधिपं ॥ "`

` यदा श्राद्धं पिर्भ्यश्च कतुमिख्छति मानवः | auea ततः gaifaan पिद्क्मणि ॥ ”

दति गौतममस्यपुराणभविव्यपुर।एवचनानि निरग्मिविषयाणि,

“ उच्छषणा तु तन्तिष्ठत्‌ atafeut विसजिताः | ततो ग्टदबलि कुर्यादिति घर्मा वयवस्थितः ॥

`` पिहयज्ञं तु नित्य तपेणास्यं दिजोऽभ्रिमान्‌ । न fagut तयैवाऽन्ये we gdazretq ॥ "`

कमंप्रदौपः। द

दति काम्या ग्टदबल्य एव SH A पिजोवंलिनेवा नित्य- श्राद्धमिति । ततश्च मनुवचनात्‌ न पिण्डपिदयन्नानन्तर दशे- aig कूर्यात्‌ ` इति "

acted. मनुवचनेऽपि पिदयज्ञ शब्दस्य तपेणपरत्वे मल्यपुराण- वचन द्वानन्तरयास्य प्राप्ततया विष्यसभवे नित्यश्राद्धादि पिदटयज्ञ-

इलि मनुभविष्यपुराणवचनानि माग्निगोचराणि areata ॥ श्रचोच्छरषणमिति वाक्ये गटदवजिमाचकरतव्यलसुक्र, न पि्र्बाल- कतेव्यत्वमपि | स्मृत्यन्तरे fe |

“` खयमेव हरेत्‌ काम्यान्‌ बलोन्‌ यावद्गहे वसेत्‌ । श्रातुरतर vara वा लोपो गरटबलेभेवेत्‌ ” ॥ दति ॥

ga omeafanea काम्यबलोनामेव विवक्चण- छतम्‌ | eager काम्बलिकतयतवसुक्ता ववाम गटहरवलिल्लो पवणनं fe न काम्यबन्यतिरिक्रस्य गटहबल्लिशरन्दन विव संभवति | एतन fawaatfa गरडबललिग्रन्टन faaqna, न काम्य बन्निमाचस्य; प्रमाणाभावादिति गोभिलभा्ये तर्कानङ्धःरमहा- ग्रयाक्र चिन्त्यमिति- चितम्‌ ॥

aga गोभिलभाय तकानङ्धारमहाग्रयः-- arfaar तपेणन fazane नितं लिंतलात्‌ श्राद्धानन्तर पिच्चबन्ाद्यनुष्टानं नेति पररिशिषटप्रकाश्नोक्रिनं मङ्गताः fama: fawarfeam तत्‌ निन्यम्याऽपि fayaa: माग्मिविषये परवाक्रवचनेन परिम्यानात्‌

feaayfaafaae विस्तरेण ॥

४8 कमं प्रदोप. |

निद्रव्ययेता वाच्या । तथाच श्तहानिरश्रतकन्पना च स्यान्‌ , मभ्यपुराणव चनेऽनःयगतेस्तु तथा । तस्मान्मनुवचने श्रुतदान्य्रते- कन्पनापरिहाराय पिष्डपिहयन्ञानन्तयंमेव विधेयम्‌ । अरस्तु ar “faaas वि""त्यस्य मनुवचनस्य तपंणपरता; तथापि- “पिण्डानां मासिकं ्राद्धमन्वाहाये विदुबेधाः ” इत्यस्मात्‌ पिण्डपिटयज्ञानन्तयेमस्तु मासिकाश्यद शेश्राद्धम्य । यदि वाऽस्यापि मनुवचनस्य- “aa ते पितरः प्रवं faust तु लेभिरे | एषा तम्याः श्वितिविप्र पितरः पिण्डमज्ञिताः |

तथा साग्रेरिति। vata “ fare प्रणिपत्याऽय `` दत्यस्य farfafasaa सूचितमिति परिशिष्टप्रकाष्रकारमते न किमपि वचममविर्द्भ भवति । तर्कालिद्भाराणां a— “* पिरपाकात्‌ समुद्य वैश्वदेवं करोति यः | RAI तन्‌ भवेत्‌ ag fugit नोपतिष्ठते ॥ न fagui तयेवाऽन्ट Fe पूर्ववदाचरेत्‌ ॥ `" इत्यादिबिचनानि विफलानि भवेयुः ममविकन्पापे्लया व्यःस्विततरिकन्पाङ्गोकारे तु लाघवं भिन्लग्राखाम्यविधिजिषधयो- frafa सवमनवद्यमिति भावः ॥ ननु- sate मिव्यश्राद्धेऽपि साग्मवेश्वदेवाकरणापन्ति रिष्यत श्रार- नित्यश्राङ्खमिति | पावंणश्राद्धप्रकरणादिति भावरः ; अरत एव--

कमं प्रदीपः | By

लभन्ते सततं gsi ठषाकपिवचो यथा ॥ '" दति ` मश्पुराणमहाभारतवरनदयात्‌ पिण्डानां मासिकं मानेकट्निजनकं श्राद्धम्‌ ; “saree मासिक स्यान्‌ इत्यभि- धानात्‌, ततश्च पिष्डानां पिदणामनवादाये मासेकटभिजनक श्रन्नमस्मिन्निति पिण्डान्वाहार्यकं श्राद्धमित्ययेः। एतस्मिखायं facfgaasfa मज्नाप्रठन्तिः दत्यालोच्यति, तदाऽन्यद पि agua प्रहत्तिनिमित्तसुक्रम्‌ | ““ यस्माद्धला न्यतो मात्रा भक्तयन्ति दिजातयः | अन्वाहार्यकमिलयु् तस्मा चन्द्र परिचये |”. ofa ॥

-° नित्यश्राद्ध गयाश्राद्धे aay तयेव च। Qata वेदादौ ततः श्राद्ध समाचरेत्‌ ॥ "" दति म्मृतिरुपपद्यत । मवेया च पिदटयज्ञपदस्य पिदतपण- परत्वात्‌ िण्डपिदटयन्ञानन्तयेमन्वाहायेम्य सिद्धमिति गशङ्ामुप- ग्रति तत्रेति ॥ युक मस्यपुराण चनस्यो करौत्या मायेकादिकं AGNI विदत्पेणपरतं च, मनुवचमेऽयि ताद्‌ शपिटयश्नम्येव विवच्वण त्‌ न मानम्‌ । न fe पिष्डयिटयज्ञात्‌ पुवेमन्वाहायश्राङं वाक्धान्तरेषा विहितम्‌, येन प्रमाणान्तरा{विरोधाय तथा याग््ाय्ेत | एतेमोपमडहारोऽपि परास्तः: “ मामान्यविधिरस्पष्टः afgaa fanaa: | दति न्यायो fe सामान्यविधेरस्यष्टलव एव vada नचात्र भनु वरचनमस्यष्टम्‌ ; fazangea पिष्डपिदयन्नम्य स्पष्ट प्रलौतः,

११

४६ कमं प्रदीपः |

श्रस्यायः- aE aa पिण्डदानानन्तरं त्राद्भुणभोजनाप्र पिण्डानां खन्पभागोऽन्वादायं क्रियते | नतश्चान्वाहावंमाररणमैय ame त्राह्यणभोननायं अस्मिन्निति पिष्डान्वाहायंकम्‌ | श्रन्पायं कः, तस्मात्‌ पिण्डदानादनन्तरं पश्चादन्वाहायमनु्ेय श्राद्धं ब्राह्मणभोजनात्मक पिष्डान्वाहायंकमित्यपि प्रट्र्तिनिमित्तं संभवति । तथाच दश्मसुह्तेम्यापराहवेऽपि तस्य zatain एकाद गरसुहर्ताद्ये यत्‌ श्राद्ध विधानं तद्‌ ग मसुह्तंऽपराक्ञ पिण्ड पिदट- यज्ञ छूचयति । तथाच श्रतिः “ अ्रमावाभ्यायामपराक्ने पिण्ड- पि्टयन्नन चरन्ति" दति ॥

प्रयोजनभदाभावाच्च | न द्यचानुपमहारे माग्मरयि श्राद्धानन्तर पिच्यबन््या दि प्रसङ्गशङ्का भवतिः: उच्छषणं aq” दति मनुवन्नेन काम्यबलिमाज्रविधानेनेव पिच्यवलिव्याद्रत्तिमिद्धः। vaa— म्य पुराणवचनवेषम्बम पि- ख चितम्‌ | मन्यपुराण fe ` faa प्रणिपत्याऽय"' दति atta मामान्यतो वश्रदेवम्य श्राद्धानन्तर कलेव्यत्वं बोधितमिति विशेषत आदिताग्मितिषये यपि्यबन्यादि- निरासोऽपेचितः । एव्र चापेकितक्रमबोधकत्वं मनुवचने पिष्ड- पिदटयज्ञविवकणे मंभवति, पिदटतपेणविवक्षणे वनपेकितनिष्यृयो - जनक्रमबोघधकत्मिति मनुवचनगतरपिदयनज्ञपदस्य पिण्डपिदयन्न- पर्वमेव युक्तमिति मनु वचनादेवान्वाहायेम् पिषण्डपिदयज्ञानन्तये- भिति युक्रमित्यभिप्रयेणोक्रामाग्डां परिहरति- चोच्यते ्ति॥

कमं प्रदीपः। 8७

अच हि पारिभाषिकाऽपराहृश्यैव agg । मन्ञाविधेरेव प्रयोजनं यत्त संज्ञाया विधानमुदेशरनं वा । तदुक्र- “नामापि गुणफलसम्बन्धपरत्वेन सार्थकमिति । पारिभाषिकश्चापराह्ो मव्य पुराणे उक्रः--

“प्रातःकालो मुङ्ताम्त्रोन्‌ मगवस्तात्रदेव तु | मध्याङ्कस्त्िसुह्हलः स्यादपराकस्ततः परम्‌ | मायाङ्स्तिसुह्तेः म्यात्‌ BIE तच न कारयेन्‌ ' रामो नाम मा ज्ञेया गदिता मवकमेसु y” दूति ॥

उक्रमनुवचनगतस्य पिदयन्नपद स्या ऽयभ्यपगम्याऽपि तपणपरत्वं दस्य पिष्डपिटयज्ञानन्त्यमाह--अस्तुवे ति। पिण्डानामिति। पिण्डविगशिषटपिदयन्ञस्यत्ययेः । यद्यचापि पषण्डश्रन्दस्य पिद्दवता परत्वमेव न यज्ञपरत्वमिव्यच्यत, एवमपि मब्यपुराणगतवच- नान्तरेण तत्रटरत्िनिमित्तान्तर निरूपणपरे ण पिण्ड पषटयज्ञानन्तय- मन्वाहायम्य मिद्यातोत्याद-- तदाऽन्णदपौति ॥

उक्रवचन व्ाचषट- स्याथ इति | saa enw पिण्डः पिदयज्ञानन्तयमिद्धिप्रकारमःइ-- तम्मादिति। नन्‌- उक्र वचनानां स््र॑षामपि ययाकथयविदन्याय॑षरत् कथय न मभवतौत्यत ्राद- तथाचेति । कात्यायनाचयिः- `* पिण्डान्वाद्धा्यकं aig” दलि we ठनोयांगे दति पदनिवेश्ाद्रवगम्यते तैरुक्र- वचनादौनां मर्वषामपि पिष्डपिटयन्ञानन्तयम्यान्वाहायंश्राद्ध

~ & 1 ३ 6 atua एव तात्यय agtafafa मरष्िकन्पाचायाहत wea

ge कमंप्रदौपः

एवंच साग्र निरपरेश्चायमेवापराश्ोऽमावास्याश्राद्धे मुख्यः कानः) तथाच यमः “qa निवेपेत्तेभ्यो gate च धमेवित्‌ | aut ममोपे gatg zig सिकतासु च॥ तिभ्यः faa: पितरो ऽकद्ुहृन्ति ” इत्येव प्रकरणे यसेनोक्त- aT] | दभेषु टभेमयेषु । एवं सिकताखपि। तथा श्रुतिरपि ` “पूर्वाह्णो वे देवानां मध्यन्दिनं मनुव्याणां satie: पिद्णाम्‌ ” दरति । तथाच- “gale माकं श्राद्धमपराह तु Gea | णकोदिष्टं तु axe प्रातटद्धिनिमिन्तकम्‌ i”

मवाऽचाऽऽदरण्णेयं न eafgafad यास्यानमिति पिण्डपिद- यज्ञानन्तरमेवान्वाहा्यानुष्टानमिति सिद्धम्‌ ti

श्रमावास्यायामपराह् एव पिण्डयियन्ञोऽपयि arma इत्यत afi दरयति- लथाचेलि | ननु उक्तौ श्रपराहृपटन कोऽथः परिग्द्यते › यदि अङ्कोऽपरो भाग दति माधद्ादग- मुह्तानन्तरभागो गद्यते यो गाथमवलम्ब्य, afe fawfaeas- म्याऽपि दतोयांश एव कतं्यत्वात्‌ द गममुह्तभ्या पराह्कवेऽपि तम्य aatain ova विधानं दग्रममुह्तंऽपराषटविधानं सुचयतोति परिशषटप्रकाशोक्रिरषश्गतेत्याशङ्भार- se vifa ॥

ननु- रच पारिभाषिकस्येव यणं कुत द्यत TE संक्नाविषेरेेति । यथा हि- ` प्राचोनप्रवण वैश्वदेवेन य जेत

कमं प्रदौपः। ४९

दृति ब्रद्धपुराणेऽपि म॒ शएवापराष्ठो विधोयते | माठक-. मन्ष्टकाश्राट्. चैतुकं wan रृष्णपचविहितम्‌ | WaT च gw पूर्वा एव । तथा च वायुपुराणम्‌-

carat पारिभाषिकस्य व्ेशवदेवम्य प्राचोनप्रवदे ग्रसबन्यायं विधानम्‌, waa केवलविश्वटेवदेवताकाभिच्चायागमा चस्य तत्छबन्धः म्यादिति “anzaa ana” इत्यादौ वेश्वदेवादिपदं नामधेयम्‌, एवमचाऽपि श्रपराहृग्रब्देनान्यम्य ग्रहण न भवेदिन्येतदयेसेव परिभाषा कृतेति नाऽन्यस्याऽयंम्याच ग्रदहणप्रसक्रिरिति भावः| नामघयं fe यत्र em विधयत्व ततर फलसबन्ध उपयुज्धते, यतर छे श्यलं ततर गुफामंबन्ध उपयुज्यत दृति तम्य न विधेयलमेव, fa व्रुहग्यलरमपो{ति vatsatiwetemasta पारिभाषिकमेव ग्ररण, न योगा्यस्य । तदिदमाद-- तदुक्तमिति | कः स पारिभाषिकापरादपटाय इत्यत आइ पारिभापिकश्चेति।॥

एतावता प्रपष्चन ala: आराद्धानन्तरं पिच्या{दिवन्धकतंव्यत्व निरप्रम्तदनन्तरमपि तत्कतव्त्मित्धादिनिरूपपपुत्रेकं पिष्डपिढ- यज्ञानन्तर्यमन्ाहार्यम्य निरूपितम्‌ । णवं च वैश्रदेवाटिकतवय- त्वादि विषये साभ्मिनिरम््ोविग़रपेऽप्यपराह् एव farsfaaasr- नुष्टानसुभयोरयि समानमेव । “fazan तपेणाख्यं' दति ata श्र्रिमच्कन्दानुमारेण तथा व्यवम्यापनेऽपि पिषडान्ाडाय- कमित्यम्य सामान्यतः प्रदत्तवान्‌ नाऽ कोऽपि fang zara

संद्ारव्याजेन दखुचयति- श्वंचेति । ware एव मुख्यकाल 4

५० कमं प्रदीपः |

“nagee पूर्वा ag कुया दवि च्चणः | wrasse तु रौषिणं तु न ara” दति सोडहिणं रोरिणोनचतरमबन्धिनं gsi पूर्वाहृश्राद्धकतां न aga नातिक्रमेत्‌, wa ऊध्वं न कुर्यादित्यथः। एव

दृत्यच यमवचनमपि प्रमाणयति- तथाच यम इति । तेभ्यः इति पदं याचष्टे- पितृभ्य दति । aa: पिद्रणामेव ग्रहणम्‌ ? प्रकरणात्‌, दत्याह- पितर इति । पारिभाषिकस्येवाऽप- TW भ्ुतिषु ब्रह्मपुराणदौ च fags ह्याह तथा श्रति- रपौति । मादकादिपदं याष्े- मातूकमिति । वायुपुराण- वचनमप्यदाहरति- शुक पक्षस्येति । “fed तु न लंघयेत्‌" इत्यस्य yaihaata याच रो{हिणमिति । रौ दिणानति- magus निष्कुष्य प्रतिपादयति-- रतेनेति ॥

“नतु रौहिणं” दत्यम्य वायुपु राणम्यस्य ब्रद्ापुराणन्येने- कोदिष्टेनान्यो नाऽस्तोत्याह--न fq al ननु- केयमपूरवां wer यत्पुराप्णन्तर स्थस्य पदस्य पुराणान्तरेणान्वय दति? यत्यरि हाराय afafa ग्रन्थः प्रत्तः दति चेद्यमाग्यः -

“carga yas ag कुर्थादि चच्णः 1”

दति वाक्ये fe argues ब्रह्मपुराणेकवाक्यतयेव पावेणा- न्ष्टका दि रूपत्वं वक्रव्यमिति तदे का क्यतया वाक्याथंनिणयेऽपेचिति रौ हिणं नित्यस्येको दिष्टनाऽ्यन्वयो वतेते दूति fe ner Brea) परिहाराशयस्त्वयं यज्िणयायं . एकवाक्यता तदं श्रानामेव पुशाणा- न्तरस्थानां पुराणाम्तरेणोपमंहारः | न च रौदिणमिति वाक्य-

कमं प्रदौपः। ५१

अरपराहश्रादक्तापि न BEAT Va: qa श्राद्धं न ज्ुर्यादि- ae) wage et पूर्वा समा िर पराह उपक्रमः, 74g gaat रौहिणः, न तु “ रौहिफमि'"त्येतसयेको दिष्टविषथता ; एत इ चनानुपात्तवेनाप्ररतल्वादेको esata |

भागार्यनिर्षयो ब्रह्मपुराणएवाश्चेक वाक्यतां साथे विनिणेयायेमपे- चते इति न काणनुपपत्तिः। एवं च सवंवापराहृपदेन पौरा- णिकापराहृश्येव ग्रहणमिति सिद्धम्‌ |

यत्त॒ - गौभिकलभा्ये तुरकारलङर्‌ रमाश्रयः वासरटतौयांश् va श्रौतोऽपराह्ः, स एव Faufang खोकरणणौथः, न तु पारिभाषिकापराह्ृष्य “saree पिण्डपिटयन्ञन afin ” इत्यादौ ग्रहणमित्यक्रम्‌, तदेतेन - परास्तम्‌ ; ^“ पिण्डाना- waa we” दति वाक्ये fe दतोयांश्नो यो wa सन तस्यैवा ऽपराह्त्वाभिप्रायेण, किंतु तस्य पिण्डपिटयन्नानन्तरमनुष्ठ- यत्वाभिप्रायेण । ware तु- ^` श्रमाव्ास्यायां fata यत्‌ तदन्वाहायेमुच्यते दति गद्यान्तरवचनेन पिण्डपिदयज्ञानन्तर- मेव कतेव्यमिति तेरपि प्रतिपारितमेव । श्रतम्तस्येव मुस्त द तौयांश्रात्‌ yaaaw पिण्डपिदयन्नस्य श्रपराह्ृकालमेबन्ध णव न स्यादिति बङ्व्याङ्ुलता भवत्‌ । कालम्य fe प्रघानहाम- संबन्धमाच्रमेवापेितं नववङ्गमबन्धोऽपौति, ““श्द्गगुणविरोध च तादर्थ्यात्‌ " इति न्यायेन निषूपितमिति न पौराणिकापराश्न भागातिरिक्रस्याऽपि तच यङ्णमिन्या्चन्यच विम्तलम्‌ ॥

५२ कमं प्रदौपः।

ततश्चायं शास्तरार्यो व्वस्थितः-- छृष्णपक्तविहितं सवेमे3 पार्वणं facfaar रौदिणादारभ्य पञ्च सुहर्तान्‌ यावत्‌ कर्तव्यम्‌ | तथाच म्यपुराण- “gu सुहर्तात्‌ कुतपाद्यनमृहते चतुष्टयम्‌ | सुहत पञ्चकं वापि स्धाकरणमिय्ते ॥ "' इति ॥

पिण्डान्वाद्ा यक्रम विचार प्रमङ्गनाऽपराहृपदाय faufa Of णानतिक्रमेऽपि वणित फलितम निष्कुष्य प्रद ग़ेयति- तत- श्चेति | afufasfact खवस्यामुत्तरच प्रतिपाद यि्यन्‌ facta विष विष्णो सेव तामच प्रद़यति-- निरग्मिनेति | `` पञ्च मुह- तान्‌ यावत्‌ " इत्यत्र प्रमाणमाद-- तथाचति। कुतपादिति।

“mgt सुहता विष्याता दग्र पञ्च च सवेदा | तचाऽष्टमो सुहता यः म कालः कुतपः Wa”

दति वच्यमाणलचणान्‌ कालादित्ययः। श्र नवमोऽपि सुहृत; पावेणक्राललन मौण्तयन निर्दिष्ट इति वच्तेऽनुपद मेवेति a विरोधः) श्रमुस्वाय सुस्यकालविवचनप्वकरसुपपादयतुमुप- क्रमते - दूयानित। परिभापिकापराह्न श्वेति । न arezaatain दति भावः । ऋअपराहकानपूत्रतमसुहतं दव तद- न्तर ुह्धतेऽपि गौणकान एवेत्याह - qsqafa | ननु कथं से {हणपञ्चमयोर नुकल्पत्व a मुख्यलमेषेत्यत we— Uifea- स्येति। श्रव्यापकत्वादिति | श्रपराशवयापकलादित्यथः। तयोश्च पञ्चमोऽतिगौण : निन्दाश्रवणादत्यार- पशथ्चमस्येति |

RATT | ५२

दयान विषः निरग्रेरपि “same fagoa” इति भरत्या यमतचनेन च पूरवेषन्यप्तेन पारिभाषिकापराक्न एष मुख्यः कालः. कुत्िन्निमित्तात्‌ तरया व्रिनम्बेन वा रौदिणतत्पञ्चम- मुह्ृतयोरनुकरन्यता स्यात्‌; रौ हिणभ्याव्यापकलात्‌. पञ्चमस्य wages निन्दाखतणात्‌ । कुतखिन्िमित्तादनकन्पामभवे

राच्चादिषपयुदम्तभाग त्रा्धानुष्ठानमापत्कन्यः | तथाच मनुः

निन्दाश्रवणादिति। निन्दाश्रवणादत्यमः। पञ्चमम्याऽय- व्यापकलातिग्रषान्‌ ॥ *

राचिग्राद्ध तु श्रापन्कन्प एत्या गाच्यादोति | पयृदस्तेति | "रात्रौ ag न कुर्वति इति वाक्यम्य ररि fran rg कुति इति राक्यार्धमनमिमधायेदमुक्तम | aaa aifaat fe समेति। ददं fe are santa nazar aaqaae दति `` अपप्रतो ता अन्य गो श्रग्रभ्यः"' दति ताज्चरन्यनिन्दाया ऋरन्य्मतलाविव्रात्ाऽपि रा[िभिन्नकान- wfata क्रियते दति ता र्यधि-रणकरत्वनिषध एवायवादान्‌- मारेण aaa दति रक्रा नातावमरति ॥

ननु नाय vezi, fad प्रतिपध ua, नज्ममामो fe नित्य इति नजा रातिपद्ार्यनान्ये “sat ag कुर्यान्‌ '' दृत्येव॒प्रयोगापत्तः। एतेन न ग्रब्दोऽयमव्ययान्तरं दनि शङ्ाऽपि-- पराम्ता; तत्राऽपि fe “ज्रङ्गगृणविराश् च az aia” दति न्यायेन नग्रन्दायम्य प्रधानाग्यातायानचय णव an दति

५४ कमं प्रदीपः |

“ait ag न gata creat कोर्तिता fe ar: qagareuatga खयं चेवाचिरोदिते ॥ इति ॥ ” न च नायं पयुदासः, किंतु नजो ुख्यनिषेधविधिरिति- वाच्यम्‌ । कुत्रायं निषेधविधिः › न तावत्‌ wat | “Me दरथो पपत्तौ च न कालमवधारयेत्‌ ॥ saa विकश्पापत्तः ॥

सुख्यप्रतिषेधपरलमेव युक्रमिति शङ्ते- नचेति | श्रयमाश्रयः-- aa fe ननः प्रतिषघप्यवसायितमेत, aa प्रतिषिष्यमानस्य रागतः प्रातिः, यया “न wae Baa” दत्यादौ। एतेन वाक्यभदापत्तिरेव नजः पयु दासत् प्रयो जिकेति वच्छमाणयुक्रिरपि पराम्ता; अन्यया “^ न Hay Naa” इत्यत्राऽपि वाक्यभद्‌- प्रसक्षभावात्‌ पयृदामलमेवापद्येतेति arg राच्चधिकरणकवस्य रागादि प्रसक्घस्येव निषेधान्नजः प्रतिषघपय॑वमा यिलमेव युक्रमिति ॥

न रात्रातरिति राद्यशधिकरण्कल यदि निषिष्यते, तदि कारकम्यापि waa: प्राप्रस्य mee निषेधं विकन्ापन्तिरेव। Bq एव “न प्रयमयन्न Nasa” saa न प्रतिषेधः किंतु पयदाम वेति भाट्ररौपिकायां यक्तम्‌ । तथाच राश्यधिकरण- कतलनिषधेऽचाऽपि विकन्पापत्था न पयदासपरलं, किंतु प्रतिषेध aaa, दत्यागरचेन ममाधने-- Hala | ननु रा्धिकरणकलस्य रागतः प्राप्तवान्‌ `न कलनं दत्यचेव न विकन्पः। AeA भाट्ररौ पिकायाम्‌- “` श्रत एवारेपेण यत्विचित्कालप्राप्तौ राश्यु-

कमप्रदापः। ब्ब,

ननु च प्रतोतसुख्यायवगेन षोडगियणा ग्रहणवत्‌ सोऽणस्त' न; ^ यजतिषु ये यजामह कुर्या्नानुयाजेषु ” saa fe

~ ~ © fa pend c वाकमेद्‌ापत्तेः Wea लचणा, न तु नजो शख्यनिषधाधला- नुरोधेन वाक्यभेदः । गक्गार्या घोष दत्या दावयेकवाक्लप्रतोत्य- नुरोघेन लक्षणाया ययत्पन्नलात्‌, waar तच्रापि मत्छतौर

पादानस्येच्छिकवेन रागप्रा्या वैधलाभावात्‌ न तल्जिषेधश्य विकन्पापादकलं '” दति । तथाचाऽम्य पयदासपरलमुक्रभाटृद)पि- atfefang इत्यत आद ae इति । तथ चोक्षवचनेन मामान्यतः yaaa राचिकालम्याऽपि प्राप्रलान्निषेधे विकन्पो- safcera एवेति पयृदाम एवाऽतर युक्त दूति भावः ॥ aq—afacia षोडशिनं गरह्ाति,"' “नाऽतिराच षोडशिनं nerfa” cea विकन्पापत्तावयि पर्युदासो यथा नाग्गीकृतो नञो मुग्यविधिमम्बन्धस्वारम्यन, तथयाऽचाऽपि विकन्यापन्तावपि परतिचध ovarssifmaat दत्याश्येनाग्रङ्ते- ननु af प्रतौतसुख्याधेवगरेन प्रतोतमुख्यायमेबन्धवगेनेत्यरथैः। नहि पय्‌ द्‌ाखपरलऽपि नजो सुख्यायहानिरिति ara: | सोऽपि विकन्पो- sfa स्तु भवतु | फलमुखगौर वस्यादूषकल्वाद्ति भावः | षोडगिवाक्ययोः पयुदास्ेनान्यो न संभवतोत्यगन्या विकन्पोऽङ्गो - कृतः, श्रच तु पयुदाममभवात्‌ न विकन्पाङ्गोकारो युक्त इत्या maa ममाघते- नेति | ननु श्वाऽपि निषेधपरलऽपि न विकन्पापन्तिः, “न कालमवधारयेत्‌ '” इत्यनेन सामान्यतः वेषां

ug कमं प्रदौपः।

पदाध्याहारेण वाकाभेदमालग््य सुख्यार्थानुरोध्रः स्यान्‌ | “ दौचितो न ददाति” इत्यस्णपि ^ श्रदरददंदयात्‌ " दयेत त्पयुदासपरता; निषेधपरल्रे दौ कितपच्च ऽहरदरित्यनेन निषे aafuat द्रानविधिरदौकलितपक्े नित्य दति विधिवेषभ्यन वाक्यभेदापत्तेः | एवंच विकन्पपच् उपजोव्यविधेः gaat कालानां विधानेन “a राावि''त्टनेन विशेषतः कालविगरष- निषेधेन च ^ यदाडवनौये जुदोति,” “ae जोति," दत्यनयो- रिव विषयवरितरिकोपपत्तरित्यत श्राद-- थजलिछिति | मामान्य- विण़रेषन्यायो fe दयोरपि fafua एव प्रवर्तते, न विधिनिषेधवे; श्रन्यया-- ^“ यजतिषु ये यजामह करोति" इति मामान्यतः mae “ नाऽनूयाजेषु'' इति विगरेषवाक्येन निषेध तत्रापि विकन्यानापत्या aa पयद्‌ामाङ्गैकारमिद्धान्तानुपपन्तिः ॥

aa भावः- निषेध fe निषेध्यस्य प्रमक्निरपेच्यते: तच मामान्यगास्त्रस्य fanuifafafaqad ^ प्रकल्पय चाऽपवाद्‌ विधि- सुत्गाऽभिनिविग्रते” दति पर्भिषानुमारेण यद्यङ्गये क्रियेत, तरि निपेध्यप्रमक्तिमपादनायं विध्यन्तरं “न at पणौ करोति द्व्यादाकिवि sala भवतौति वाक्यभेदो विकन्पश्ोभयं ममापद्येतेति गौरवातिग्रयत्‌ पयुदामाश्रयणञेव ““ नाऽनुयाजेषु `` waa यथाऽङ्गोरुतम्‌, एवमच्राऽपि वाक्यभेदापत््या न प्रतिषध- परता, किंतु wera एवेति नजो मुख्या्थ॑मबन्धलाघवादरण- मेतादृ शरस्थलेषु न युक्रमिति भावः।

कमं प्रदीपः | । ५७

बाधापत्तिः। षोडशिनि तुन ग्रहणपयैदा सतम्‌ : वाक्यान्तरे- तेव ग्रहणप्रातेः। पर्यदासे च पयदामनौयस्यानिषेध्यत्ार्‌ | gan निषेध एवापद्येत, fa दयविधरौदामोन्यात्‌ । अ्रति- qaqa Te च प्रकरणवाधः स्यादिति गत्यन्तराभावान्निषेध- विधिरिति। WaA— विदितषद्धिश्रद्धेऽचिरो टितस्य निषेध

पयुदासेन पर्यदामार्भम्‌ । हेतौ ढतोया । ` फलमपोर za: श्रध्ययनेन anat’fa वयाकरणमिद्धान्लादिति न दोषः। AAU! श्रमुष्या य संबन्धः ॥ ।

afe वाक्यमदपरिदाराथममुश्या्ैमवन्धो निष्धवाक्यव्वेवा- द्वियते, कितु विधिताक्येष्वपोत्याद-- agiaifafa । वाक्य Haasan: पदमाचम्य लघरिति भावः। मलस्य तौरपद्‌ाध्यादारेणेति। गङ्गायां मत्यः तोरे घोषः इति ताक्या्मिद्रार्यमिति wa) नन "'यजतिषु ये यजाम करोति नाऽनृयाजपु `` दत्यचकर्टास्यातम्य AANA वाकयभेटा युक्त दति युक्त प्यदामाग्रयणम्‌, wa तु “न राचौ are Hala,” “न कानमवधारयेत्‌." दत्याग्यातमट खरवत्‌ कयं न वाक्य- भेदोऽयि daa इन्यत श्राद- दोक्षित इति । तथाच "` अ्रह- रददंद्यात्‌, `" दरौलितो न ददाति," इति मामान्यतरिप्राषरूपेण ्रतरनयोवाक्ययोराग्यातमदश्रवऽपि यथा न वाक्चभदः, तथा- जापि मत्यां गलौ न वाक्यभेद ऊरोकल्‌ योग्य दति भावः।

पतायता प्रपञ्चेन विकन्यापत्या वाक्यमेदापत्या च पयदामपरतं

ys HAST |

दरत्यपि-- निरस्तम्‌ $ यतः सर्वेष्वेव वेधेको दि टपावेणनिमिन्त- तौचं्राद्धादिषु राञ्चादिविगेषविहितेषु “ust श्राद्धं न =, 6 2 fue

gafa’fa पयुदासः यद्यपौदं मनुतरचनं द शेखरादध प्रकरणपटितम्‌, तथापि “add भोजयेत्‌ आद्धं पिण्डमेकं च निवपेत्‌ । मह पिष्डक्रियायां तु कृतायामस्य waa: श्रनयेवाद्रता कायं पिण्डनिवपकं ga: । ” दति मपावेणमेकोदिष्टस्य च प्रृतलात्‌

“^ नराचावि'"त्यस्य व्यवस्थापितम्‌, teat विकन्पे का हानिरित्यत श्राद- विकल्यपषछ इति। तच fe न कवलं गशरास््रवाघः, कितु उपजोव्यशास्तब्राधोऽपि दोषः । केवत श्राम्तरवाधः केवलोप- जोव्यवाधश्चायुक्त दति स्थितौ विकन्पपल्े उभयवाधो भवतोति न तदङ्गोकारः मत्यां गतौ युक्त दति भावः॥

ga षोडश्रिवाक्ये न पर्युदासः मभवतीत्यगत्या प्रतिषधपरलं नजोऽङ्गौरतमियुक्रम्‌, seat तच पयेदामामंभतप्रकारमुप- पादयति- पोदरश्नौति। वाक्यान्तरेणेति । विगरषरूपेण परहृत्तनत्याद्िः | तथाच “ यजतिषु ये यजामह कराति नान्‌ याजष्‌ ` waa श्रनुयाजभिन्नषु यजति दति यथा वाक्याथः, एवमत षोड श्रि भिन्नं षोडशिनं ग्रहणभिन्नं ग्रहणं afatrafaa ऽतिरा> इति वाक्यार्या न मभवति;: वाधितलात्‌. afe afga तदेव भवितुमदहति । न fe खमस्य न acim) तथाचन तत्र पयदास दृति भावः। पयुदासेऽपि तिकन्पापत्तिं परिहरति- quae चेति । अनिषेध्यत्वादिति । न विकन्प दति

कमे पदप; | ५९

aia पयदाख्ो युक्तः । नच एको दिष्टपावेणादे नियतमाध्याङ्ा- दिकवात्तच न राश्यादिपयेदस्तभागमान्रविधिः, कितु तौर्था- दाविति-- वाच्यम्‌ ; fafeafadt aensranrat श्राद्धलोपा- पत्तः । तथाच--

aarefa तु aaa प्रतिमासं तु Fata |

pfadat चेवमाद्यमेकादफ़ऽहनि ॥ ""

me: । पथदासेऽपि fant निषेधध्रकारद्याङ्गगैकरणं व्यथमेवा- waar अन्यथेति । इयविधेरिति । नशघरितविधि- प्रकारद्यस्येत्ययेः ॥

परवैमतिराचपदाथेम्याऽन्वयानु पप्य पयदामपरलं षोडि- वाक्यस्य न मभवतोत्युक्रम्‌, tert श्रतिराच्राटि पद सन्नन्धपये- दासेन वाक्यार्थवणंनमपि न मंभवतोत्याह ` अलिराषपयुदासे च प्रकरणबाधः स्यादिति प्रकरणबाधः वाक्वान्तर- व्य्यापन्तिरित्य्थः। न fe `` नातिरात्रे षोडग्िनं गद्वाति "" Tae पयदामपरत् “ श्रतिराच षोडशिनं zetia” इति aad कथ्मपि मकरं भवेत्‌, यद्यतिरात्रभिनने दत्थनेन आतिरात्र गररणाभावोऽभिप्रेतः । यदि चाऽतिराचभिन्नेऽतिरातर च मवे षोडगिगदणप्रान्निरभिमतेति तदाकमार्थक्य, तदि प्राकरणिक षोडगिग्रहणव्िधिपरवाक्यतर य्थ्यापत्तिरिति न नञजोऽतिरा्रपद्‌- संबन्सन प्युदामः। एतेन- षोडग्धादिपदमंबन्धन पयदामोऽपि पराम्तः। एवं च गत्यन्तराभावात्‌ तच्र प्रतिषेध एवेद्युपसहरति-

do कमं पदौपः।

दति याज्ञवरक्यवचन-- `“ मामि मास्यभिते पच्च पञ्चदश्यां नरेश्वर । तथाकासु gaia कामानपि प्ररणष्व मे ॥ इति विष्णपुराणत्रचनाचनेकवचनविरोधः स्यात्‌; वोप्माबाधापत्तः। तस्मात्‌ Was राच्यादिपयुदम्तभागान्तरस्य च मुष्यकन्पानु- कलन्पभावेन व्यवस्था | iar राच्यादिपयृदस्तः मवे एव कालो मुख्यः कन्पः । श्रपराह्लादिकं तु WMATA | अतएव मन्‌ :- ` यया dart: पचः प्रव्रपक्ादिग्िय्यते | तया ्राद्धम्य पर्वाह्णाद पराह्णो विगिष्यते un” दति॥

गत्यन्तरेति। निषेधविधिरिति । नजयमबन्सौ विधि- frat: । aie मु्यायेमबन्ध एवेति यात्‌ । एतेन--

.“ मन्ध्ययोरुभयोद्यन सयं चवाचिरोदिते |" दत्गृत्तरार्धाऽपि BMA: |

“gale ales प्राद्धमपरान् तु WANA |

vated तु age wasfgfafanaa ॥ `"

दृति प्रातःकाल ua fafeas afgugerfadfeqgufagy एवाङ्गोकरणोयः: न fe तच पयृटामः मभव्रलि: उभयोरपि विग्रषरूपेण प्रदरत्तत्वाद्िति केचन मन्यन्त, ददं त्‌ न युक्तम्‌. षोडग्रवाक्ये fe यदतिराच ay vient aq गणं मवमक- रूपम्‌ । अच तु “रात्रो श्राद्धं न कुर्वति" दत्यचत्यश्राद्धपद्‌म्येव “* मन्ध्ययोरभयोखेवं `" दत्यत्तराघऽन्वयात्‌ तन्न च afgarger- ननुक्रमात्‌ न afgaurge नञृघटितवाक्ये गणमिति विशेषा दिन्याद- एतेनेति ॥

RATS | ६९

मन्छपुराणं च-

“set सुहर्ता तिख्याता दग्र पञ्च च सवेदा | तत्राष्टमो qeat यः स कालः कुतपः स्मृतः ॥ WH सवेदा BAH Nala भास्करः | तस्मात्तदच फंलटस्तचारम्भो विशिय्यते un” दति ॥

एवं च दरद्ग्राद्ध भ्रविरोदितद्धयकालोऽपि न निषिद्ध दति भावः। ननु- “न creat”? इति वाक्यं दगेश्रादधप्रकरणे वतते, एवंच कथं तेन सवंषामुक्तानां ओआ्राद्धानां ° यदणमित्या- ag परिदरति--यद्यपौलि | ननु एकोदिष्टादरनां मष्णङ्धा दिकालनिप्रषनियमनात्‌ रातजिपय॑दस्तकानमातविषयल्ं न म्भ afa. faq aa तौश्राद्धाढौ कालविगरषो न विददितम्तम्येव राच्या दिप दम्तकालकलमिति “न wat” दति वाक्ये तौ आद्धस्यत यदृणं नक्तो दिष्टाटोनामपोत्याग्येनाग्ाद्भ परिहरति-- न चेति | fafeafant मष्या्धादयप्ाप्नौ आराद्धनोपापत्या प्रनि- मासं ufadaat च ग्राद्धविधिवाघापक्या मघाङ्ादः कालान्त- रम्य च सुख्यकन्पानुकन्पभावन व्यतस्यापनमपेक्ितिमिति सवंषा- Hara यण [मिनि ममाधानयुक्रौ राद- विहितेति | व्यवस्थेति च | भपराहाद्कानम्य qua कालान्तरम्य च गौणत्वमुक्तम्‌, ददान राच्यादिपयुदस्तमवंकानम्याऽपि मुष्यलमपराह्वादानां wimaaiafafa मनुवचननिर्देशरप्रवकमुक्ताग्रकां परिशरति- अथवेति ॥

र्‌ कमं प्रदौषः |

qe कन्येऽसितपक्चे द्यपराहादिमभवे न कालान्तरे श्राम्‌, wm aguasta कालान्तरे age न कञ्चिदिरोधः। श्रपराह्णा दिवेशिष्चवचनं मुख्यकर्पलेऽय विरुद्धम्‌ । aad vale WHIG च श्राद्ध तच wna Hug च विहितं wg तच प्रशस्तमिति वचनायेः। एवंच arfaar दे विना यत्‌ श्राद्धं क्रियते तच निर्नितुल्यतेव, तत्करणानन्तरं zene 4

विशिष्यते ane) नतुस एव काल दूति भावः saat मल्यपुराएवचनमपि प्रमाणं प्रदभेयति- मत्स्येति। a3 पकचदयेऽपि वयवख्ामपेकितां निष्कर्षेण प्रतिपादयति qe कल्प इलि । श्रपराक्ादौनां सुस्यक्पवपच रत्यर्थः | न कालान्तरे आआङमिति | मुख्यमिति गेषः | श्रनुकन्यतया तु भवत्येव । aa च समुख्यकालातिक्रमणनिमित्तं प्रायञित्त कतेव्यमिति भावः। sma न प्रायशित्तं कालान्तरेऽपि, तस्याऽपि qearaafefa निष्कषे दति भावरः ननु- श्रपराह्ादौनां सुख्यतलपके तस्य॒ विशिष्टववचनानां पर्वक्रानां कथमु पपल्तिरित्यत श्रा अपराह्ञादौति | श्च वचने पठ पकापेच्योत्तर पचम्य पूर्वाह्ञापेक्याऽपराक्ञम्य चोत्कर्षा यः प्रति- पादितः स नम पवैपरऽप्यपराशोत्कषेप्रतिपादनायेः; WHIT ूर्वाहृविधिविरो धात्‌, faq पूवेपके पूर्वाह्ण gars उत्तरा च कलेव्यमिति विष्यथवाद्‌ एवेति a दोष इति भावः। तदिद- माइ- यस्मादिति |

कर्मप्रदौपः ६३

सौद्िते न साद्धिना aqua नापि enagqgasfa, पिष्डपिट- यज्ञावरद्भलात्‌, किंतु तदनन्तरमुहतदये पारिभाषिकापरान्ना- aia दति मुख्यः कल्पः । नि मित्तायेस्तु पिष्डपिदयन्नानुरोधादा तदनन्तर सुहृतेद्रयै waa । एवं चत्वारो grat वासरदतौ - याँशरस्य श्राद्धकालः, पञ्चमस्तिसन्ध्यासमोपतात्‌ त्याज्यः ॥

faaza विहितदतोयांगेऽमावास्याया श्रप्राप्नौ argeta- प्रसक्रावाह-

एतावता प्रपञ्चेन fara रोदिणाद्यनुकन्यकालंत्वं राचराप- त्कन्पकालत्वं च निरूप्य en विना दशरश्राद्धकरणे साग्रम्दनु- कन्यतामिटानौमाद- रवं चेति । दर्गानन्तरं साप्रदंगेख्राद्धान्‌- छाने विगेषमाद -- तत्कर णानन्तरमिति | एवच ara: कुत- पानन्तर सुहत चतुष्टये qeaza यदि न a@lada farefae- यज्ञस्य द्‌ ग्रमसुहर्तावगोधाद्िना, aa te फलति, यत्‌ मर ठतोयांगररूपपारिभाषिकरापराल्ान्तग तसुदत्दयं तस्य मुख्यः कालः, तदनन्तरसुहर्तदयं तु गौणः कालः, तदनन्तरं पञ्चदश मु्भतम्त “' नातिमन्ध्याममो पतः ” ॥ दृति तस्य ऋरार्यान्तरोपगोधेन निषिद्ध tfa— “" पिण्डान्वादायकं श्राद्धं su राजनि शस्यते । "` “arava ठतौयां्र नालिमन्ध्याममो पतः ॥ दति कात्ययनवचनं atfafasa पयवस्यतोति सिद्धमिति ara: | afaa स्नोकेऽमावाम्यायामित्यवचमेन “ao राजनि शम्यते"

६४ कमं पदौपः।

यदा चतुदंशौयामं तुरौयमनुपूरयेत्‌ | HAI सषैयमाणा तदैव आमिष्यते ॥ ata प्रहरचतुथं यद्‌ाऽमावास्या व्याभ्रोति, श्रपरदिने च alam दतोयांश्यापिनौ, तदा चतुदभौदिन एव aigfawa । एवं तददिने तिदितदतौांणेऽमावास्याप्राप्तावपि तद्धिन एव आद्धम्‌ ; श्रपरदनि दतोया्राप्रापः। ननु चेवं “ यद्‌ दस्वेव चन्द्रमा न दृश्येत ताममावास्यां बुर्वोति” दति

दलि चन्द्रचर्योपलकचितकानल्पारयरदः चतुदेण्यामपि चौणायाममा- वाम्यायां पिष्डान्वाद।य॑श्राद्धकव्यता स चनाय मित्यभिप्रायमस्युटं स्फुटयत प्रत्तं कान्यायनवचनं ““ यदा चतुदगोयाममिः'ति, तदिठमवतारयति- दिनदये इति ॥

एकस्मिन्‌ fea विहितदतौयांग्रऽमातास्याप्राप्नावुभयचाऽयि विदितटनेयां गेऽमावास्याप्राप्नो च fava उत्तरच awa दति भावः | तुरौयमनुपूरयेदिति | चतुभो दिनटतोयागेऽमा- वास्याप्राप्नात्रिति भावः। चतुदगोटिने aataty चन्द्र लयमततो - gingiva ada इति पर्न हतोयांग्रयापितायामपि चन्र याभावात्‌ न तसन्‌ दिनेऽनष्ठानम्‌ । एतेन | पर टिनेऽमा- वास्याऽप्राप्नावपि gafea sfa— यास्यातमेव। तदिदं मवमाद- चतुदश्या इति॥

ननु- चन्द्रचयस्येव श्रमावाम्यापदायत्वमिति नेदं गोभिल

संमतम्‌ । म हि-“ यदरस्ेव चन्द्रमा न दृश्यते ताममावास्यां

कमप्रदोपः। ६५

श्रुतिविरोधः स्यात्‌ : तदहोराचगरेषे fanaa शब्द्रर्‌नात्‌ नच " दृश्मानेथयेकटा'' दति गोभिल्धचान्‌ सोऽपि वेक- wa: कालः इति-- वाच्यम्‌ : अतुल्यबललन श्रूतिस्मृव्योवि- कन्पासभवान्‌ | अतएव “azewmafa” न दजविरोध wo- ङतः; तददिरो धस्य `` दृश्यमानेऽप्यकटे""ति विकन्पपरि इतव्ात्‌

दृन्यतम्तं fate परिदरति-

कर्वोति ` दति Gam चन््रादग्रनम्येवामावास्यापद्‌ायलं मन्यते । एतेन-- agers चन्द्रमा न दृश्यते ` इति श्रतिरपि-याख्या- तेति च.

श्रच न्कालङ्कारमहाण्या गोभिलभाये- “ शब््रकयोऽप्मा- नास्या. चन्द्रादग्रनमष्यमावास्या; `` चन्द्र क्तौण दद्यात्‌” यद- wai दति श्रतिद्रयात्‌. wer चौयमाणा, द्ितौया वधे- माना. उक्दधितयाभिप्रायेणंव “यदहस्त्वेव चन्द्रमा न दृश्यते नाममावाम्याम्‌,' UE VAT म दृश्यते ताममावास्यां कर्तोति. दति दूदयम्‌ । wa च अ्रुलिदवस्य नैकवाक्यता |

fe sat `न दृश्यते" दत्यम्य च्यलच्णा युक्ता, भरन्यया षत्रदयत्रयर्थ्यात्‌ ¦ तयाचामावास्यायाखग््रख्यपदम ` यवहारा नाऽनुपपन्लः इति वदन्ति ॥

अच चामावाम्या fafawt मभवति परदिने प्रवेदिवमौयः चल्‌ दंभ्यपेच्या न्यनकाललव्या पिनो ममकालव्यापिमौ अधिककान्न- व्यापिनो च । carer ator, fadtar स्तभिता, eater वधै

५)

दद्‌ कमं प्रदीपः,

ATA यदहरेव दशनं नैति zat: | ततक्यापेश्षया ज्ञेयं ate राजनि चेत्यपि ॥ यत्‌ श्रुतावदभेनं तत्छषयाभिप्रायम्‌, यक्षिननहनि चयो भवतोति तस्याः । श्रस्माभिरपि यत्‌ “कोणे wea” cam तदपि मादभेनाभिप्रायेण, येन स्लोक्रविरोधः स्यात्‌, कितु षयाभिप्रायेण। चयशचत्‌देग्यष्मयाम इति वच्यति । अतम्तदिने चन््र्ये श्रा करणात्‌ सूचविरोधः स्यादित्यागरक्याइ--

मानेत्यपि त एव निरूपयन्ति | wa यदि दिविधाऽमावाम्या सूजदयेन सूचिता, afe कथं ठतौयप्रकारोऽपि न दूतितः" तथाच सचदयेऽपि च्य एव विवक्ति । किमयं दत्रदयमिति चेत्‌, उपवासयोग्याऽमावास्या चनद्रचय विशिष्टैव न पौणमास्यामिव तच खणडास्वण्डयो विंकन्य दलति निरूपणायेमेव । तथाच “चन्द्र Hu ददाति” दति ग्रतपयब्राह्मणवाक्यस्य "“ यद हस्वे चन्द्रमा न दृष्यते" इति च्ुत्यन्तर वाक्यस्य चेकवाक्यतायामपि न दोषः | एकवाक्यतायां च सिद्धायामदभेनस्य चय एव पाष्टिकबोघविधया पर्यवसानं भविव्यतोति नाऽ तर्कालङ्धारापादितलक्षणणाप्रमङ्गो वतेते | एवं उ श्रुतिजयोरयेकवाक्यता fagr भवति । खचदरये fa aa “aa we” दूति sai निर्णायकम्‌ > fa च “agua” इति अरत्यथेनिणायकमिति निण्ये कि वा कारण- fafa न sata) qasaafa "न gma” इति पदनिर्देगे- जेव यतः vad ततो वगम्यते याद गेनश्रत्यो रे कवाक्यतेति |

कमं प्रदोषः । ६७

यचक्तं दृश्यमानेऽपि तश्चतुदेश्यपेश्या | agent agig गोभिलेनोक्तं नचतुदे शो दिनाभिप्रायम्‌ | तदिन चनमा दृणष्यमान दति दभरैनार्थमेव. न तु च्याभावायेम्‌. nat न विरोधः ॥ तदिने aig किममावाम्याकाले, चतुदेश्य-

न्तिमयामकाले वा उभयतञन््रक्यलाभादिति मन्द्‌ BE

श्न्यथा स्पष्ट aaa: कथं एकस्मिन्‌ gamez एव न प्रयुक्त दति भवन्त एव विवेचयन्त्‌ | तथाचंकवाक्यतया याख्यानमेवाऽच युक्रमिति तचस्यर्तिमिश्रादिमतम्‌ ॥

qa मतदये दितौयमेव मतं परिश्िष्टप्रकाश्रकाराणामपि मतम्‌, यतः परिग्िष्टप्रकाश्रकाराः खमतानुगुणमेव “azem@a” दति afaga योजयिग्यन्तः ad afafag ~ aia राजनि Tad” Taya TAA TEMAS! चयपरतलमेवोक्रश्ते- रपौति प्रतिपादनेन निरम्बन्ति-- नन्वित्यादिना ॥

श्रतावद्‌गनमिति | नतु खतरम्यादग्रनपदमात्रमत्यथः। एवं च चयादग्ेनवाक्ययोरे कवाक्यतेव युक्तेति सूचितम्‌ । नन्‌- -' चन्द्रच्य एव afe श्राद्कालम्तद्हिं '' दृश्यमानेऽप्यकढा" इति gan कथं तदचयेऽपि प्राद्धवणेनमुपपद्यते ° इत्यत श्राह यच्चोक्तमिति | wa दृण्यमानग्रब्दन क्याभावो न faafeq THE agenifan दूति । aa चतुदंग्यामपि arg afe करणोयम्‌, तरिं तस्मिन्‌ fet fanaa एव कलेयम, उत विनेव तनप्रतोचां श्राद्धं कतुं युज्यते ® we भावः -यदि

és कमप्रदौपः।

अमावास्यां untae तदन्ते वापि निर्वपेत्‌ ॥.

यद्यमावास्या श्राद्भयोग्यहनौ्याग्र तुरौोयप्रहरे प्राप्रोति, तदा श्राद्धाय तां प्रतीके, श्रय तुरोयप्रहरे मन्ध्याममो पुतं ऽमावास्या, तदा चतुदंश्यन्तयाम एव श्राद्धं Halas न च

“ ्रमावाम्यायां पिन्यो eq” इति afaatea. चन्र

agay एत्राऽमावाम्या, तहि विनाऽपि प्रनौचां चतुद्यन्तिमियामे BIg कतै युज्यते, यदि च प्रतोक्वा wae, तदहि area एवा- मावास्यति a युक्तमिति ` चन्द्रक्यपरत्वाटमावाम्यापदस्य"तयुत्तर ` गन्थविरोधाप्तिरित्याग्रयगरङ्गानिरामायं "* श्रमावास्यां प्रतौक्तेत "` दति श्रोकांग्रस्य प्ररत्निरित्याद- afea इति ॥ यद्यपि चन्द्र चय एवामावास्यापदनाच्यः. तथापि चतुदंश्यष्टमयामच्याप्या - ऽमात्रास्याप्रयमयामक्चयम्य Haar तप्रतौच्ण युक्रसिति भावः॥

“^ श्रमावास्यायामपराक् पिण्डपिदयन्ञन चरन्ति saat ऽप्यमावास्यापदेन weaa एव faafaa इति funsfazasitsfa aaqemiier एव wae) एवं च पिण्डान्रादार्यकं दति ममास्या " श्रमावाम्यायां faatd शआराद्मन्वादायंक ` carfeawarfa चोपपन्नानि भवन्ति ॥

श्रपराह्लेति | दतो्यागे दति yafaasarfag ्रादवगम्यते पौराणिकापरा्क एवाऽ faafea इति । यथाच पौराणिका- पराह विवच्षणमेव प्रामाणिकं न ठलोयांग्रापराषत तथा परवेमेव

निर्ट्पितम्‌ । ‘“ भ्रमावास्यायां पिष्डपिटयन्नन `` दत्यचाऽप्यमा-

कमप्रदोपः। ee

quqraizarareryea । श्रत एव पिण्डपिटयज्ञोऽपि afer एव; चतुद्रो कालेऽपराहृचन्द्रक्ययो लाभात्‌ | श्रत एव मनः ^“ पिदयनज्न तु निरवत्य तिप्रञ्चद्रच्येऽभरिमान्‌”" इति । चन्द्रच्यः

HIMATE—

“pass षतुदंश्याः ater भवति azar: | अम(वास्याष्टमांओे च पुनः किल equ: ॥ ” `

वाम्यापदेन चण्ट्रचय एव विवचित cas प्रमाणमाह HAVA मनुरिति) चन्द्रक्षये इति । ददममावास्यापद विवरणमिति भावः। मनु- च््रचयकालः कः ° THA BX चन्द्रश्च afa |

qa चन्द्रच्यः एकोनकक्षतेन दितौयोनकमनत्न ठतोयो- नकरन्लत्वन लतुरोयोनकन्नतलेन मवेक्षयेण च पञ्चविधो भवति । aa सर््रषामपि चन््रचयपदायैलात्‌ तिश्यन्तरेऽपि aqemitaa ओराद्धानुष्ठानप्रसङ्ग दइति-- चन्‌,

saz faafaaa) तुरौयोनकलतवं मवेचयख्ामावास्यापदाथेः; ्रलम्तुरयोनकलतवं यावच्छ्राद्धकानः। aq तुरौयोनकन्नलं चतु ठंश्यष्टमयामेऽमावाम्यानवमयासे च व्रतते दति चनूंश्यष्टमया- समारभ्य शअमावास्यानवमयामपयंन्नं श्राद्धकालः। तच यया “रोदि तु नाऽतिक्रमेत्‌ "" इति वाक्ये रोहिणपञ्चममुहृतेयोर- नुकन्पल्मेवमक्राऽपि तुरौयोमकसत्वस्यान्‌ कन्त सवचयस्य मुग्यत्व- fafa विवेक दत्यमावास््ाप्रतोच्ादिवचनमपि area भवति,

७० कमं प्रदौपः।

चतुद गेषप्रहराटारभ्यामावास्याष्टमयामं धावत्‌ चखकाल tau: । नलु चयो विनाशः gmat वा । नाद्यः; भिनो- वान्धां तदभावात्‌, नाऽपि दितौयः; केवलायाममावास्यायां तदभावे Barra आराद्लोपापत्नः।

उच्यते, तुरौयोनकलावशिष्टता मवेविनाग्रञच इयं चथपद- वाच्यम । fafaut fe च्यः -रत्छचयो ऽरृत्रच्यख । श्रलत्छक्षय- स्तुरोयोनकला वश्िष्टता, मा चतुटं गो गेषयामे भवति । Req: मन्नमेऽमावाम्यायामे. WR च पुनम्तरौयोनकलावग्िष्टता, एवं तथाच न fama? आद्धानुष्टानार्पात्तिरिनि । श्रसुमेवाऽथ कात्या- यनवचननिर्दगरपृवैकमु पपादयति श्रष्टमेऽगरे चतुदश्या ofa i

atiaiaaaa fe क्षयसुखन यदा भवति तथा च्यपदेन, मव॑च्यानन्तरद्द्धिमुखन यदा भवति तदाऽणपदेन व्यपदिश्यत cfd am एव चतटंग्यष्टे याने कयपदेनामावाम्यानवमयामऽ- एपदेन च व्यवहारः। रतुटंश्चष्टमयाने यादृ ग्रमवस्थानं तादृग मेवामावाम्याष्टमयामानन्तर मत्यञ हि पुनश्शन्दस्वारस्य गमक fafa नारायणोपाध्याया मन्यन्त ॥

तकालङ्गारमहाश्रयास्तु गो गिलभायय--'श्रष्टमेऽगर चतुदग्याः'` दति maa व्याचक्तते। तेषामयमागश्यः-- wa fe—“ga: faa भवदणःः इति न पाठः प्रामाणिकः: “ततः किलल भवेदणः'' दति तनश्शब्दचटितपाटन्येव मरव॑म्यपि aay दश्रेनान्‌, शन्लपाणिप्रश्रलिभिः प्रामाणिकतरेश्च तयैव पटितलाच्च । कि

कमंप्रदौपः | ७१९

नवमयामः saat: | अनन्यया “ पुनः क्रिल भेदश र “ चतुथभागोनकलावश्िष्ट ” दत्यभिधानं निरय॑कं स्यात्‌ ; पुन- शब्दप्रयोगात्‌ यादृश्रमशालं रतु दशन गेषयामे तादृशरमित्याद ॥ ध नो व त्त ma चतुदेश्यष्टमयामे चयः दत्याद्‌- आग्रहायण्यमावास्या तथा ज्येष्ठस्य या भवेत्‌ | विश्रोषमाभ्यां aaa चन्द्रारविदो जनाः॥ > Bru दप्रहरेऽवतिष्ठते | चतुधेभागोनकलावशि्टः | तदन्त रव क्षयमेति aca- मेवं ज्योतिश्वक्रविदो वदन्ति । `

बड्कना-- नारायणोपाष्ायमतमन्‌लानन्नपि वाचस्पतिमिश्रः तत दत्यता;च पठति नाऽपि वा पुनः दृति पाठ श्राश्स्येनोप- पद्यते | यदि fe चतुटश्यन्तिमयामे argu: चयम्तादृश्र एव लथोऽमावाम्या;एमांग्रऽपि faafaaafy चयपदं विदहायाणपदन तम्य निर्देशो नोपपन्नः; नच्णाप्रमङ्गात्‌ । भ्रस्त वा कथमपि लचेणाऽयि- vaafq— `" अचन्दुराद्यप्रहरेऽवलिष्ठते सतुयभागोनकन्नावश्िष्टः | तदन्त ए च्यमेति रत मेवं ज्यो तिश्क्रविटो वदन्ति i”

अर कम प्रदौपः।

दति वचनात्‌, किंतु ्रमावास्याप्रयमयामे । तदन्ते भ्रमा- वाम्यान्तयामे । एवं भाद्रप्रतिपत्मरयमयामेऽनुरूपलात्‌ मोऽपि

चयकालः |

दति विग्रेषाभिधानखरमादमावास्यासप्तमयाम एव मवेच्यस्या- वगमो न त्मावास्याप्रयमयामे | किच “ga: किल warm: ” दत्यणपदप्रयोगो fe पुनरवयवापचय एव मभवादमावास्यष्टमयामे च तदपष्वयाभावात्‌ न खरसो भवति । अन्यच्चाणमाचावस्यानम्‌ न्यञ्च चतुर्योभक्रलत्म्‌ । तयाच्‌- “ पुनः किन vam.” दृति वाक्यम्यामावास्यऽष्टमां प्र ऽणस्त्यद्यति दति वाक्याधेव्णनसुखन चया- भागपरत्मेवाङ्खगेकरणौयम्‌ । `" श्रणभेवति," “* श्रणसत्यद्यते,'' दलि तक््रकारादिबास्यानमप्यत एवो पपद्यते दति ॥

aq पुनण्कान्दघरटितस्य पाटस्याऽप्रामाणिकवं तु यदि नारायणोपाध्यायः म स्वकपोलकन्पितम्तद्युपपद्यते | न तयमिमं पाठं खकपोलकन्ितं पश्यामः । एव्यारिक्‌ मोमयरौमपाठिताऽऽ- दगेत्येऽपि पुनश्शब्दघटित ua पाठो दृश्यते, दत्यक्रमामयिटौ द्वारा सखभाव्यादि प्रकाश्यतां aateartint कुत्रापि पुनश्छब्द- घटितः पाठो न दृश्यते vamt किंवा कारणमिति न विद्मः! न fe aameufedta पाठेन तेषां कोऽपि खभिद्धान्तम्यापने am वर्तते । न fe विना vated कोऽपि किमप्यन्यया कन्प- वितुमिच्छेत्‌ | न fe ततश्ब्दस्य game च कोप्ययभदो वतते । पुनश्ान्द अनन्तयप्रतियोग न निदिष्टः, aame तु

कमंप्रदीपः। 98

यस्मिन्नब्दे दादशैकश्च यव्या-

स्तस्मिन्‌ amar after न जायते | ad चारं चन्द्रमसो विदित्वा

Et तस्मिन्नपराह्ने च दचात्‌ ॥ ="

मोऽपि निर्दिष्ट इत्येव fame: ) एवं चोक्तपाठाप्रामाफिकलं न वयमनुमन्यामडे । पुनग्ब्दघटितपाट यादृ गमस्ारस्य तत्सव ततश्डान्दच टितिऽपि वतेते । wae रोद तर्कालङ्धारेरष्यङ्गोकर- Maa यदरुस््र्य. waaay दधि विधः चयः ta“ अ्जन्ु- रा्यप्रहरे ऽवतिष्ठते '' दूति वचनं प्रमाणयद्भिः ॥

अचेदमेव विचारणोयम्‌- चतुेश्यष्टमयामे रस्नक्यो ता ऽङृत्छच्यो वाऽ faafaa दति । आच प्रकरणा - “ अत्रन्ुराद्य प्रहरे ऽ तिष्ठते ` दति तचनोपन्यासेन तकाजङ्ाराणां wer fanaa कृक्छरच्यो faafea दति मतमिति स्पष्टं ज्ञायत | na च परत ~ श्रमावाम्याशष्टमां्न चलि च ब्दस्लरथे टि ata dima दत्यकमस्ारस्यम्‌ | भजन्दूरिति `" ata तेरेव

-* च्रायदायण्यमावाम्या तथा BM या भवत्‌ | विगषमाग्यां ब्रुवति चन्द्रचारविदो जनाः ॥

“gata प्रहर्ऽवतिष्ठते"' इति प्रकरफान्तरस्यववणनात्‌ तस्य॒ चतुदंश्यष्टमयामच्यपरत्वाभावम्य तेरपि वण्नौयलवात्‌ न तदनुसारेण चतुदेश्यष्टमयामे हृस््लयपरत्वव्याग्यानं शोभत इति खितोयमसवारमस्यम्‌ | यथाहि अवयवो पच्यावस्यायामणग्रब्दप्रयो-

९४ कम प्रदौपः,

gad बास्यायते- यन्धाः मामः, दादृ्नौकञ्च तरयोदग, यस्मिन wee चयोदश्र मामास्तस्मिन्‌ we adie मातरा न दृश्यते लुरोयोनकलावश्िष्टो न भवतौत्यथेः । wa aaqeat नास्तीति यावत्‌ । “^ दतौययामपरिदृश्यो न जायते" दति

गानुपपत्तिः परेषां एवं भवतामपि श्रणरत्पद्यते इति वदतां मा aaa | श्रच भवनिग्न्दस्योत्पद्यते इत्यथैवणेने लचणादोषस्त भवतामधिक va ““ यदहस्लव चन्द्रमा न दृश्यते” दति सूत्रेऽपि श्रनि चन्द्र््यविगेषणं नाऽमावाम्यायामिति चतुभो दिनमपि चन््रचयत्रिग्िष्टममावाव्येव्यये एव गम्यते दति च्या- भावोऽयमावास्याया वतते दति नाऽयमभिप्रायः प्रामाणिक Waa: । एवं च चग्रब्दसखवारस्यात्‌ चतुदंश्यष्टमांशेऽमावाम्याष्टर्मागे च चयः पुनम्तनो वाऽणश्चतुयेकलोन दति नारायणोपाध्याय विवर णमेव युक्षम्‌ । यथाचाऽणपदप्रयोगो बयृत्कमेए चतुयेकलाव- श्रषल्वेऽपि भवति, तथा प्रवंसुपपादितम्‌ । एवं चात्र परिशिष्ट प्रकाशर न काष्यन्‌पपन्तिः। नहि तेषां पुनश्छन्दपाठ war, faa म एव ava दत्येव , विना fe क्रं तत्र श्रास्त्राये- व्यवस्या पनं भवतोत्यलमतिविस्सरण ॥ च्रागरहायणज्येष्ठया माव। स्ययो शचन््रचये विगरेषो वतते । तच fe श्रमावास्याप्रयमयामेऽहत्स्रन्तयः, तद ज्तिमयामे waqua:. प्रति- पत््रथमयामे च पुनरक्रस्नलय इति ay चतुदंग्यन्तिमियामच्या-

भावात्‌ मन्ध्याममौोपसु्तऽमावास्याप्राप्नौ चन्द्रतय-विहितवामर-

कमं प्रदौपः। Oy

पाठान्तरम्‌ | यदाऽमावास्या करौयमाणा Hrgaiwyea. तदाऽ- HANG चन््रचयापराष्योर्लाभात्‌ श्रद्ध दद्यात्‌ | यदा तु मन्ध्याममो पमुह्नत॑माचेऽमावाम्या, परदिने खच वामरहतौयांशरं न वाप्नोति, तदा परदिन एव बासरहतोयांगरे प्रतिपप्रयमयामे

हतया श्रयो रभावात्‌ परदिन एव वामरहतौयां 7दयापिलेऽयन्‌- sla प्रतिपत्मयमयाम चन्द्र्यमत््वादिति, तमिमं विगेषमाह- आग्रहायणोति। शराभ्यां faye अनयोरमावास्टान्तरेण विग्रषमित्यर्थः | सचन्दुरिति | श्रय श्नोको यनकालङ्ारः- “spain चतुटेण्याः' दति भरोकव्याख्याव्रमरेऽपि zeta, aq apafafa yaaa निरूपितम्‌ ॥

श्रच च ate विग़रेषवणनप्रतिज्ञानेनारृत्छच्यः लक्तरकयश्चावधि- दयेन प्रतिपादित इन्यतद्रौ तिमाम्यमष्टमेऽग्र चतुदेण्या टि ्लोकम्या- ऽपि तदव भवेत्‌, यद्धि तत्र चतुदश्वष्टमयामोऽशृत््रलयकालोऽमा- बास्याए्टमयामश्च लत््रचयकान् दति faafaa भवदिति. तका aR fara रौतिमाम्यभङ्गोऽधिकोऽपरा रोषोऽनुमन्धयः ॥

इतगाऽमावास्यायासिवेति ॥ आ ्रहायणज्येषठयेतरा मावा- स्यायामिवरत्ययः | तकालङ्ाराम्ह- aaa पुवेदिने मन्ध्या- ममोपमुहतमाच्ऽमावाम्या, तचाऽपि मार्गप्नोष्येष्ठवयो(रिनरतच पूवदिन दत्र Went कर्तव्य, न परब्राऽमावाम्णयाम्पिः wai परवत्रवोपटश्ात्‌, चतुदंश्यामपि श्राद्धविधानाख | ““ तदन्त वाऽपि निवपेत्‌ `` दत्यमावास्याभावऽपि चतुटेग्यन्त निवापो हि कात्या

o€ कमंप्रदपः। `

चन्द्रचयापराद्वयोलाभादृ्यात्‌ ; न वितरामावास्यायामिव प्रवेदिने. चतुदेश्यन्तयामे चण््रल्याभावात्‌, दृतराखमावास्यासु fe चतु- दंग्यादिमन्ध्याममो पमुहतमाचव्यापिनोषु परदिने ठतोधांग्रयापि- नौषु पूरवद्िम एव चतुदंश्यन्तयामे चन्द्रक्यवासरटतोयां श्रजलाभेना- परप्रतिपत्काले चन््रचयाभावात्‌ yafer एव श्राद्धं नोत्तरत्रेति ॥

यनोपटिष्टो नाऽस्मामिः परिहत naa: "यदा विप्ररष्ट- त्वादमावास्यायाः प्रतौचणे सन्ध्यासामोष्यं स्यात्‌, तदाऽमावास्यां न प्रतोखेत" इति वयद्धिः भदट्रनारायणोपाध्यायैर्यमेवाऽयां भद्खन्तरेण प्रतिपादित इति गोभिलभाये — वदन्ति। तच भदट्रनारायणोपाध्यायानामपि श्रयभ्ेवाऽर्था faafea दति यदुक्र तत्‌ न नदाश्रयप्रकाश्नपरम्‌, कितु स्वकज्यनाचातुयप्रदग्रीनमेव | न fe चन्द्रक्यमात्रं श्राद्धकालः, कितु मन्ध्यादिपयेदम्तकाल- ममवदह्ितिः, मन्ध्याममोपमातेऽमावास्याप्राप्नावपौतरामावास्यासु `" चत्‌ दंश्यष्टम यामे" इति वचनमिद्धुचन््रचयमभवात्‌ । मन्ध्य- ममोपेऽमावाम्याप्राप्नौ gaafa चन््रच्यवामरहतौयांग्रयोयथा लाभेन श्राद्भानुष्टान न तया अयदायणञ्येष्ठवचत्‌दप्ोदिने मन्ध्याममोपमावेऽमावास्याप्राप्नो विहितवामरटतोयांगे चग््रचय- रहिते आआद्धानष्टानं साधौयो भवति |

"यदा चतुदंग्नोयामं तुरौयमशुप्रयेत्‌ |

gaara चोयमाणा तदेव wigfawe i” इति वचनं हि चण््रख्यविशिष्टविहितवाषरटतोयां शवच्तुटंग्नौ-

कमंप्रदौपः। 99 as । . ARMA या चतुदंश्या अमावास्या भवेत्‌ क्रशित्‌ |

खर्वितं at fag: केचिदुपेध्व^'मिति चापरे ॥ `|

< ५ iy ध

या चतुद्नयुक्राऽमावाम्या तां afeq वितां नोचां निन्दितामा चकते, तत्कर्मागरत्वात्‌ | wat च तामेवोपेष्वे मनुष्ठानानत्तामुपगच्छतेनि मन्यन्ते । कस्मिन्‌ तद्यविकन्प इन्याह

Figafafa पर्वोत्तिरमन्दभ॑ण स्पष्टमवगम्यते । तयाचाऽऽग्रहायण्णां विद्ितवामरहतोय र ऽमावास्याप्राप्नौ प्रवेदिनेऽनुष्टानेऽपि tara मावास्याप्राप्नाविव मन्ध्यासमोपमाचऽमावाम्याप्राप्नार्वाप परद्िन एव चन्रकयविगि्टऽनुषटानं ama । उक्तं fe तुकालकू]रेरेव- -. मामग्ोषज्ये्ययोश्चनदंश्वष्टमयामे न श्राद्धम्‌, तच Waar भावान्‌. किंलमावाम्यायामेन, भ्रवदिने लमाताम्याया अलाभ urfeasfa श्राद्धम. aa चनद्रख्यनलाभात्‌ `` इति । तथाच वाखावमावाम्याप्ाप्नो कथं "पर्वद्िनि एव न आद्धमि ति Fam मिलि विवेचनोयम । यदि निषिद्धनात्‌ तचरत्यख्॒श्रचयो नोपयुक्र. तद्यत्राऽपि `" नालिमन्ध्याममोपतः'” दति सन्ध्या ममोपकान्नम्य निषिद्धलात्‌ ममान परद्नि एव तदनुष्ठानं युक्र fafa । `` चतुद ौयाममनुपूरयेत्‌ ` दति तराक्यऽ नुग्रन्दप्रयो- शण यद्यापि त्कालङ्धारोक्ररत्या न मर्वावच्छटन चतुटंगौया मम्यामावास्यामवन्धोऽभिप्रतः; तथाऽपि fafenadtainaen-

मबन्धस्तवपे चित val चतुद गो श़रषयाममित्यनक्का तुरौयपद-

, -उपष्वमित्यचान्मनपदमाघत्यान्‌ | गनताष्वामिति Term a |

धद कमं प्रदौपः।

वर्धमाना प्रमावास्यां लक्षयेदपरेऽहनि | यामांष्लौनपिकान्वाऽपि foramen भवेत्‌ ॥ .

चतुरो क्रसोयमाणापेचचया वधेमानां वासरहतौयां ग्रयापिनों । चनद्रकयापरकषूलाभाभावेऽपि तस्यामेव 3g भवेत्‌ । एवं म्तभि-

तायां विकन्पः । तथाच MARTA

प्रयोगेण fea गेषयामेषु पञ्चमादिषु श्राद्धानुष्टानप्रमक्तिनिषिद्धवा- दिति निषिद्धलाविगेषात्‌ बन्ध्यासमोपातिरिक्रभागस्येव तुरौय- यामपदेन ग्रहणमिति, तर्कालङ्ारभिद्धान्तोऽच न कात्यायन- ममत इत्यलमतिविस्तरेण ॥

एतावता प्रपञ्चेन रोणाऽमावास्यायां कदा alg कतेव्यमिति विषयं fauia मंमिभ्रामावास्यायां कदा श्राद्धं कतेव्यमिति संग्रयनिरामा saat मंभिभ्रेतिक्लोकं arena a fafenfa संमिश्रेति ॥

पवेदिने araat aqem तावतौ परदिनेऽमावाम्या यदि aaa, साऽपि संमिश्राऽमावास्या, wafer यावतो चतुटेग्रौ ततो- ऽचिकाऽमावाम्या यदि परदिने, माऽप्यमात्रास्या समिश्राऽमावास्या। aa चतुद निन्दितेति केचिन्मन्यन्ते । केचित्तामनुष्टानयोग्यां मन्यन्त दति वाक्याये दत्याङ्-या चतुदशौति | wa च वमानाया न faaat, GATS तस्याः प्रक्रमात्‌, कितु स्तभितया एवेति ` स्तभितायां fans” दृति मिद्कान्तः। कुज तदि a fans दृति wear ““ वधेमानां " इति न्लाकमवतारयति--

HAUS: | ७९

“faggaifa aden पूर्वा ent च age: | कुहरध्वयभिः कार्यां यथेष्टं सामगोतिभिः ॥ इति ॥ शअरष्वयुभिः यजव(दभिः, मामवेदिनां ययेष्टाचरणम्‌ ॥ पक्षादावेव Fala सदा पक्षादिकं चरम्‌ | gate एव gala विङ्गष्यन्ये मनोषिशः ॥ `: श्रचान्ये दत्यकरणपक्तोऽपि सूचितः ॥ दति आड्कालनिण्यः ॥

कस्मिन्निति । पितृयन्नस्ततो भवदिति । परद्नि va पिटयन्ञादिकमित्ययेः | वधेमानायां चन्द्रदयाभावेऽपि न चति रित्याड- waste ॥

^^ स्तम्मितायां विकन्यः"' cara हारोतवचममपि प्रमाणयति-- तथाचेति | “ais मामगोतिभिः"' दति प्रहताभिप्रायम्‌ ) न श्खाभदेनेव वेदभेटरनाऽपि व्यवम्यितविकन्प दत्यन्यषामपि fanea एव । ‘aged वा सखग्द्योक्र ' इति त्वय॑नादः, श्रतण्बाऽऽचारा- धिकरणे गौतमारिम्मृतौनां मर्वाध्ययल। दिमिद्धान्त उपपद्यते | न fe देशभेदेन पुरुषभदेन वबा धर्माऽधर्मौ व्यवभ्यितौ |

““बेदानघोत्य बदौ वा वेदं वाऽपि यथाक्रमम्‌! दति मवेबेदाध्ययनं मर्वंष! नियतम्‌ । खवेद गतश्राखा विग्रषाध्ययनं न्‌ यद्यपि निषिद्धम्‌; तथाऽपि वेदान्तराध्ययन न निषिद्धमिति सतर॑वामपि विकन्प एवेनि भावः ॥

दति खइकालनिशोयः॥

८८ कम प्रदोषः ।

अथ टङ्खिश्राङ्प्रकरणम्‌ ॥

श्रचदानौं जोवत्पिटकाधिकारिकेषु श्राद्धषृच्यते । साते म्या्यस्य age वंदि कवत्कतेव्यवमेव । तदुक्रम्‌- ॥ afaafafarte तु afata गरम । afavta मदा काय mara वदिकवतसदा uy” इति `

aq आआद्ककरणं यदि स्मातमेव, तङि कथं तस्यानष्टेयत्म्‌ । न fe पौरुषय) स्मनिधेम प्रमाणम्‌ । स्पृतौनामपि वैदिकमन्वा दिप्रणेतामामनुमितवददारा प्रामाण्छमपि तदेत स्यान्‌, यदि ताः ्रम्भाव्यमानर्‌षहेतुकाः स्युः ' न्ोभादिमृलका via fe सतया बजलमुपन्लभ्यन्त | “ हेतुदणेनाच्च "ति ॐमिनिद्चमष्यत vate: पद्यते । “mMeatt aa afeaafa स्छतिरपौत va area न fe तत्रापि खतिमृलतया प्रामाण्यमस्ति) तथाच का स्मरतिः प्रमाणम्‌ > का चाप्रमाणम्‌ > इति न व्यत््येत्या- श्चा श्रुतौति ।

yaaa व्यवस्था श्रत्यविस्द्धा wa: प्रमाणम्‌ । तदिङ््धा दृष्टनिमित्ता च स्मृतिरप्रमाणमिति । तथाच आद्धकतब्यता- ममृतोनां बेदाविरुद्धानामनिमित्तान्तराणां च प्रमाणतेव ada दूति stafaa स्मातमपि क्मानुषेयमिति ara: |

दृद च श्राद्धं पित्रादित्रयभोवने न aaa किन्त एकद्विधरण

कमं UST: ष्र्‌

aa पि्रादिजयमध्ये एकद्दिधरणेऽपि बेपुरुषकमेव पावंशम्‌, -पचरादिचयजोवने तु श्रदानमेव।

तथाच विष्णः “पितरि जोव्ति यः शराद्धं ज्यात्‌. यषां पता कुर्यात्तिषां कुर्यात्‌ पितरि पितामह च जोवति येषां पितामहः : पितरि पितामह प्रपितामह च जौवति

नव कुयान्‌ ` ¦ दति ।

णवत्याद- पिचाद्‌ति। wa च विष्णुवचनं प्रमाणयति तथाचलति। wa fe ay कन्या विवकिताः" तद्यया- पिनयेत्र जोवति, अन्यु प्रमोतेख्िति प्रथमः कल्यः | श्रव च aq पितामहप्रपितामदपिहप्र पितामहानां पिष्डढानम्‌ |

faala: पितरि fama च atafa. प्रमोते प्रपितामह दति, श्र 4 प्रपिनामद पनाम पिनामर-यितामहप्रयिता- महानां पपिण्ड्टानम् |

Arata faqamaaa, यत्र न #म्यापि पिष्डदानम्‌ | जोव्रत्पिहकम्य चितयजोवने न द्द्िग्राद्भःष्यधिकरार इति यावत्‌ |

यदा केवललं पिता ofa, पिनामदप्रपितामहौो च जोवतः लदा चखहुथेः कल्यः | भत्र च पित्र एकं पिष्डं wor द्वितय पर्पतामडात्पर दाभ्यां देयमिति निष्कषः।

पञ्चमपष्छस्लु पिद पितामदयो तयोर्जोवति च प्रपितामङ मम्भवति, aa पिरपितामहाभ्यां पिष्डदयद्ानममनन्नर पपिता- मडहपितामहायापर ठदेयम्‌ ।

11

प्र कमं yet Qs |

aa यः Wg कुयादिः्यनेनाकरणपच्ोऽपि सितः |

यस्य पिता aa: स्यात्‌ a faa पिण्डं निधाय प्रपितामहात्रं दाभ्यां saz |

अच च faaa प्रेतो न पितामरप्रपितामहावित्येवकारो gua: यस्य पिता पितामहश्च fat स्याताम्‌, स ताभ्यां पिण्डौ दत्वा 'पितामदहपितामदाय दद्यात | च्रवाप्यवकारात्प्रपितामदनो तनं ` गम्यम्‌ |

यस्य पितामहः परेतः स्यात्‌ म तम्मे पिण्डं निधाय प्रपितामदहात्परं दाभ्यां दद्यात्‌ |

अच्राप्यवक्रारोऽध्यादायः।

यमच UT: ऋल्यः-- यः केवन्तं पितामहे wala भ्रियमाणयोश्च पिदप्रपितामदयोरनमरं नभते च्रम्सिन्ति कन्य पितामहाय favs दत्वा प्रपितामहात्परं राभ्यां पिष्ड्डयं देयम्‌ ,

पिष्प्रपिनामदयोग्डेतयो्जै तति च पितामहे AAA: पष्टः, यत्र॒ पिटप्रपितामदाभ्यां पिण्डौ दत्वा पितामहयितामदायापर zafafa fava इति विष्णवचनतात्यय मनमि faurare—

अच चेति । ज्रयमाग्रयः-- श्रन्तङिंतेभ्यो ऽनन्तितेभ्यो त प्रेतेभ्यस्तिभ्यः क्रमेण पिण्डदानं कतेव्यमिति

१९ (म्ब) रद्प्रपितामराय। > (ष) अवगम्यम्‌ |

कमप्रदोपः। <3

मातामदहान।मष्येवं BTS कया दिचक्षणः मन््रोडेन यथान्यायं गरेषाणां मन्त्रव जितम्‌ ॥ ण्वम्‌ fqarfamas यः श्राद्धप्रकारः-- यथा पिर्तार stafa तत्पिभ्या दानं [तप्‌ ata न टानम्‌- तदनुमारेण।

यथान्यायम्‌ न्यायानूमारेण |

मन्लोक्न यथान्यायमिति व्याचष्ट यथः7न्धायमिति | a uae आति शिकस्य मन्तरमस्कारान्यतत्रम्यान्ययाभा +

zo) तथाच माता मदश्राद्धःपि मन्त्ोदम्तद तिद naa भवतौति,

off

म, तामद्शराद्धम्य पिदटपातेण व्ररतिलम्‌ व्य यद्राघनौयं तयमा मने-र्वमिति। पतादिजौवने दात तु तर्दित्ररणणम्‌ ।

श्राद्धमभस्व ^ ~ `` म।तामरानामण्यव aw व्र aetna” coq :चनानूमारेष्ातिदश्रो arma: | earat पुनः `` न्यायप्रा# क पुनवरन्नसकप्रसागतया तदप्राप्याग्रद्ाया मित्युक्तम्‌ मवेया 1 -कद्धोऽच BARAT एव |

ay - मन्दोजने'{त arma मव्रषां पिदग्रन्दघटितानां मन्त्राणां भातामदपदोद्धः प्रतीयते । wag यत प्ररतो ‘qaqe wana तत्रवोहः, न तु यत्र मर्िण्डाकरवणानेश्रादङ जन्यपिदटभाव्रपरम्‌ |

तदुक्त waa `` द्रिघा fe पिष्टरन्दः प्रयुज्यत, कचिन्ननक

,मपाधिना `` पिता यम्यत्‌ त्तः स्या "व्यार, करचित्पिषड़

<p RAST: |

तद्यया-- श्रसमवेताथेत्वं प्रलिमन्धाय aay पिदपदस्यान माता मशरब्दप्रयोगः कार्यैः, AAAI तु नेवम्‌ ।

तथा fe— “aur स्थ तपयत मे पिन्‌” “ara नः पितरः ` ` एत पितरः ` 9a पित्रः" `“देवताग्यः पिदभ्यख दत्यादो बह्वचनान्न जनक्रपरः पिह्श्न्दः, किन्त पिटलोक

uifafafanaa पित्रादिमातामदादिषु aaa मुख्यः |

करणान्तश्रा दुजन्यपिद्लोपाधिना. यथा ^ प्रते पिहलमापनन afanstatarfefa `` ¦ दन्यादढौ । श्रत एव पिदगरब्दः सपिण्डषु भयुज्यते -'` षड्भ्यः पिटभ्धम्तदनु WAT श्ाङ्धसुपक्रम''त्‌ `` विदपाच „ प्रतपाच प्रसचये{द्"त्यादौ । तथाच कुच मन्त जनकत्वोपाधिना

iqaneet वर्तने, कुंच चान्योपाधिनेति विनिणयोऽचापेकित दृति तदचमुपक्रमते- agretfa | स्वधा स्थेति |

ननु कथमत्र जनकपरलमित्यत भाद बहूवचनादिति, अच बद्धवच्नमाच न जनकपरतां प्रतिषेधति. faa प्रयक्‌ पित महा शन्दघाटतमन्ल्ान्तरासमवरितमेव तत्‌ । श्रत एव - प्रएन्धन्तां पतरः suit पितामहाः" इत्यादौ asa न्तोऽपि faaneet न जनकपर इति विशेषं मनमि निधायाह यच त्विति |

तयाचदं fagu—aa जनकपरल्नं तचोहः यच तुन तत्परन न aate fa) ननु ` एत पितरः" इत्यत्रापि foanset जन- कपरोऽपपि लिङ्गममवायाद्हवचनान्तः पिदपितामहप्रपितामहम-

कमं प्रदौपः | ५

श्रत एव-- “ase: पिहभ्यस्तदनु श्राद्धदानसुपक्रमेत्‌ `" द क्रम्‌ । ततश्च ममवेतारयेलात्‌ न मातामहादिपटोहः। aa \ ` पितरिद्‌ तेऽ्य॑म्‌ '" `` पितामहेदं तेश््यैम्‌' तया ^“ पिदभ्यः aug” “ पितामहेभ्यः खधाऽम्तु "` दत्यादौ श्राद्धदादमम्बन्धो- पाधिना faaifensenafa:, तच मातामहादिष्वममव्रतायलात्‌ मातामहेटं asa मित्यादिमन्त्तोरः।

‘ faa: स्वधाऽम्तु" दत्यकस्मिन्नपि ग्डवचनं ` श्रदितिः

पाश्राग्रमुमोक््‌'' इतिवत्‌ बह्कवचनप्रयोगः |

मदाय ए ततितु योग्य दलि म ay मातामहादिवोधकाऽपि fawat स्यादित्यत आह-- पड्भ्य दूति |

तथा च प्रकृतो न जलिङ्गममवायेन पिहग्रब्दम्य पितामडादि uvan, किन्त पिहनोकप्राक्षिनिमिन्तनवरेति तम्य प्रदरल्तिनिमिन्तम्य मातामदाद्रिमाघ।रण्यान्नाममवतायत्र fanafafa भावः| नन्‌ aa जनक्रत्वोपाधिना पिदश्रन्दा न प्रद्रत्तः, तच भवतु ARAVA नाममवतायम, यच तु जनक्रचोपाधिना, तच तम्य कथं ममव- तायते , तघ्ाच `` पद्यः स्वधाऽ५' दत्यादोौनां कथमुपपन्ि- frarngiarare— vafmanifa | ्मदितिरिति।

“fafa: uni प्रसुमोक्र्‌" “sfafa: पाग्राम््मृमात्र्‌ ` दति श्रा्वाभदरन एकपत्कयागप्रकरण मन्द्र BAIATAA | नच बङ्वचनान्तपागरशन्दघटितम्य मम्त्रम्भोल्कपा वङपद्ुकयाग vfa पुवैपचय्य भिद्धान्तिनम-- यत्‌ बङ्कवदनस्य प्र्धयापमनन

स AUST: |

qasfaafaaaa® ates sfa प्रवेमोमांसायां ^“ गुणेलन्याय्यः कन्यने''ति न्याय दति तेन न्यायेनात्रापि बह्कवचनोपपर्तिरिति भावः |

पितरिदं asufafa । इटं `` ्रन्धन्तां पितर rare: रुपत्नच्णम्‌ | एतन aga “wa पितामदचरणा.-- ““पिलरिद तेऽयि त्यचोदानृविचारानवकाग्रः. एतम्याभिलापमातलेन aaa, ' अन्यया net मन्त्तजितमि ara शूद्राणां लदभिनापाप्रमक्तः । श्रतोऽपौस्वेये व्रेदिकमिद्ध मन्त्र मन्तगन्दो मुख्योरन्यत्र aie: wa एव भाताग्ेपाद ऊनाद्यमन्त्रवमिद्धान्त उपपद्यत tare: दलि यदुक्तम्‌. तदपि न विरद्धम्‌ |

वम्नूलम्तु-' पितरि तेर मत्यस्याि मन्ततमेव, श द्रकेक- श्राद्धादौ ` faaive तेशऽष्येमिः'ति मन्त्रप्रयोग दष एव । a fe तः प्रयुज्यमानं `* पिनरिदि तेऽष्यमिति वाक्यममन्त् दत्यतावता >तणिकमप्रयुज्यमानम्ाष्यम्यामन्ततलमिति am श्रक्यमिति तु परकाश्रकाराणं मतम्‌ । आत्‌ एत भ्रातरिदं तेऽ्यमिव्या दौैनासव पुरषन्‌दिपरभतामिलनापत्वसुत्तरच वरष्धमानमु पपद्यते | तथाच “` वितर्दि तेऽष्यमित्यम्यान्योपलक्षणत्वमाचं नाङ्गोक- tala किन्त स्वपरमाधारणोपलचणत्वमवति तु युक्त प्रतिभाति |

श्तेन- मातामरश्राद्धादौ बङ्कवचनम्यापि नोहः. प्रकताव- HATA । श्रत एवोक्तम्‌- ^ गन्त नोदः" `" तस्ब्ादृच नोहन्‌ “ इति. इति मिद्धान्तोऽपि- व्याख्यातः aaa

age ˆ न च-प्रहृतावकस्मिन्‌ पितरि बजह्वचनस्याममवतायला^

HAVSTU: | ८७

तिङ्छतातेक्रवचनान्त एव प्रयोज्छ दति - वाच्यम्‌. प्रकृतौ बह्वच नस्याममवेनायेल विृतावध्यविकछतस्येव प्रयोग इति नवमे पाणाधिकरण fate” fa |

aq cua पितर" दत्यादौ यदि ब्वचनान्तलन पिद्टगरन्दो न जनकपरः. afe `` fae: खधारऽम्तु ` `' प्रन्धन्तां पितरः इत्यादावपि न जनक्रपरत्वं स्यादिति मातामरश्राद् तच ate: म्यादित्यत म्रद पितृभ्य इति,

gaz विचारणोयम्‌- श्राद्ध दवतालं जिं ग्रतानां जनका- दौनामत. उत तर धिष्ठानाश्रिष्वात्तादौनां वस्ाद्‌)नामेत वति | अत्र निणयमिन्धो- “a= पित्रादि शब्देननकादौनास्न देवता- agua न व्स्वादोनाम्‌ , “wAaan यजमानम्य faa” “MRA यजमानस्य {पतामहाय त्यादि गतपयश्रते . ‘Re

पिता प्रतः स्यात्‌ म पिच पिण्ड निधायःति विष्णम्मृततेशचं |

यत्त्‌ मनुटवन।- “aaa. पितर: ज्ञा सट्रा sar: पिनामहाः, प्रपितामहाम्तादित्याः afatal aaraat `` ॥ दति॥ यच्च याज्ञरन्क्यः--

`" वसुरद्रादितिसताः पितरः wrgzaat” इति, तदभेद- Maa | दृद चाभदन्ञानम्‌- `` विष्णः पितास्य जनका feat asi: म ण्व fe |

बर्मा पितामहा ज्या द्य च प्रपितामहः `` ॥ दत्याटिवक्-

tc कमं प्रदौपः।

नाविरोधाथें ममुच्चयेन विकन्पेन वा यथाचारं व्यवग्ये्यादि- निशू पितम्‌ |

श्ूलपाणिरपौममेवायं स्पष्टं निरूपयति । दयान्विगेषः- यत्‌ मन्वादिव्चनानां ्कतित्वात्‌, “waa” दत्याढौनां शरुतिलान्‌, ।

“ afagfafatte त्‌ श्रुतिरेव ated” ॥

दति काल्यायनवचनात्‌ मन्वादिवचनान्यन्ययेवामेदरृश्चथंतया नेयानोति aa निरू पितम्‌ |

हेमाद्रौ नु प्रथमतो “नापि गआराद्भरेवतासरूपेषु यज मानस्य पि्टपितामर्हप्रपितामहष्वम्मिष्वान्ताद्यभटदृ ्टिविधोयते, तदनुगश्गणानां शतिलिङ्गाढोनामभावान्‌, न wai‘fea ब्रद्मयोपामौ तेति afaarf2y मोमपादिदृष्टिः कतेखतयोपदिश्चते | यदपि मर्देवलाद्भिवचनेषु वखादोनां पित्रादिभिः महाभदरविधानम, तदपि न पित्रादिषु aafegfe: करब्यत्येव परम. ` आदित्यो यूपः” इति वत्पराग्रस््यपरनयाऽप्येपपन्तः ` दत्यभददृश्िविघान ग्वषडयित्वा- ``नापि श्र्मिष्वात्तादोनां श्राद्धदेवतालम्यापि विधयः । यतः-

"म qa: पितरं aq जोवन्तमनुवतते | मम्थित तपेयेद्भक्षण arga विविधेन च ॥ ``

इत्यादयः श्राद्ध धयो aarat मनुखाणामेव दैवतालमवग- nafs) अत ua `` पित्रे" ""पितामहाये'त्यादिचलु्यन्तपद- प्रयोगोऽपि माधौयान्‌ भवतौ''ति मयुक्रिक जनकादोनामेव

कमंप्रटौपः। <é

यदि a ‘fase: खधा दृति बहवचनानुरोधेन foaming fugue: मर्वेषु aad, तदा ““ पितामहेभ्यः ` इत्याद्यवाच्यं स्यात्‌ : पौ नरश्यापत्तेः ।

“qq पितरः" इत्यादेश्वाग्मिष्वात्तादिपरत्व तु सुतरा

zaqaafa wae निरूप्य ख्रतिलिङ्गताको म्तिभिरपि पुनरपि दरिहरादिमतानुसारे णाभ्मिव्वात्ताठौनामेव देवता ममश्ये- ` ्रमेददृष्टयो वेते । श्रयं तु पचः सिद्धान्ततयाभ्येपगन्त्‌' न्याय्यः | श्रयभेव Wat gaa श्रयमेव सर्वषां विगररूपाद्रौनां awa: | अयमेव waa; न्यायो हि स्तावकल्रादिधिपर्वमिति परवेमवोक्रम्‌ । “^ श्रादित्यो qq” दृति वाक्य यपेऽपि यदि नाम तथा स्यान, तदा fH ata कमणो Baa पर मगणत्वसव भवेत्‌ '` दति afuaa |

तथाच निणंयनिन्धेशनपाग्पविभ्ररूपहेमाद्रादिमस्मतः पकः जनका दिदेवतात्वपन्च vafa तन्मतरोत्या " पितरिदं तेऽष्यमिः- नादौ ऊद निरूपय fanatifeamaaarfezaaagan `` पितरद तेऽष्येमि"त्यादा वपि नोहप्रमक्रिरिति निरूपयति

रतेति॥ भर्रिष्ठान्नादौति॥ eae: पिलरा वाम इति॥ श्रजापि पिदशब्दस्य वस्खादिपरल्वऽपि यथा बज्वचनमविवलित

तथा पिदपदमपि; पिदमातामदादिग्रन्दानां उस्ारिपर्यायत्वा fafa मानामहाटिश्राद् ate भावश्यक दृति भावः, श्रनेन वष्वादिदेतताच naatfezaata च फलमदोऽपि इच्यते,

be कमप्रदौपः।

aa परिशिष्टप्रकागश्रकाराः श्राचारेऽपरिदृश्यमानोऽपि वखा- दिदेवतालपक्तः एव ara दति "` अ्मिष्वात्ताद्पिरव तु दति तु ग्रब्धन गमयन्ति |

अयमतेषामाग्रयः-- मन्वादिवचनानामभदज्ञानार्यवं हेमाद्रौ यद्‌ व्यवम्यायितं aaa“ आदित्यो aa” इत्यादावपि युपे श्राद्न्याभदज्ञानमेव faafed veto न हानिरिति sagas. fafa सवविदि्तमिदम । aa च त्सिद्धिपेटिकाशधिकरण्प्रेयथय भपरि हरणोयमव ¦ aueqer श्रतिजिङ्गादिक किमपि नास्तौति दुक्तं हेमाद्रौ तम्य तु खण्डन न हृतमेव aarfa न fe डेमाद्रो श्रप्मिष्वात्ताटिदवतातच यानि श्रतिलिङ्गादानि निरूपि तामि तेषां स्वरम गन्यन्तरसुक्रम । तथाचाग्मिष्वात्तारिदेवताल पत्त एव माधोयान्‌ |

aaa भिताक्लरायाम्‌- “न दयत देवदत्तादय va Aly: कर्मणि मम्प्रानन्ताः पिचादिग्रन्दस्च्यन्त, faafusicaalfe- waarafeat एव । यथा टव्दत्तादिगब्दन शरोरमाञ ATTA ara fa a शरर]रविश्िष्ठा waa उच्यन्त. vaafusleea- तामदिता एव Zaeuiza: पिचाद्रिग्रब्दसच्यन्त। wagrfusre दवता वस्वादयः पुत्राद्िभिदंत्तनान्नपानाद्विना wa: मन्तम्तानपि दग्दत्ताटो म्तप॑यन्ति, Fey पुचादोन्‌ फलेन संयोजयन्ति | यथा माता गर्भपोषणायान्यदत्तन दोष्दानपानाटिना खयसुप- yaa aa मनौ सवजटरगनमपद्यं avafa टोददान्नादिप्रदा-

faay ्र्युपकारफनेन मयोजयति, तददमवो र्द्रा श्रदितिसुताः

कमं प्रदौषः ९१

श्रादित्या एव ये पितरः त एव पिद पितलामहप्रपितामरग्न्दवाच्याः; न केवल देवदन्तादय एव श्राद्धदेवताः आ्राद्धकमणि सम््रदानन्धताः, मनुयाणां पिदन्देवदन्तादौन्‌ खयं aga तपित)म्तपेयन्ति ज्ञानग्रत्ततिग्रययोगन' ॥ इति ।

दरि्दिराद्योऽपि camara मन्यन्त इति ₹हमाद्राबेव रणितम्‌ |

aq शनपाणिना- ^ afaafafarte तु `" दति कात्याय- नव्रचनमपि सखावलम्बतया wind तटिदम्‌-- “aa qafay च प्रत्यक श्रतिस्ानुमानिको. aa कथम्‌ › शरृतिरेव .वनौयभोः"ति तन्तत्रातिकमिद्धान्तविरद्धम्‌ । विधिपरयोः खल्‌ ग्रुतिम्पत्योः श्रुतिबलौयमौति कात्यायनवचमेन निरूपितम्‌. न तु प्रौनमनग्त्र- लिङ्गविधिपरम्मृ्योरिरो चपि |

afatar मनातनो'ति वदन्‌ भगवान्‌ aafe वसादिदेवता- त्रमपि मनाननवदमिद्धूमत निरूपयतौति कथय मन्‌वचनम्य श््॒यन्तर विग धनान्यथा नयनम “ मनु भगवान्‌ "' श्रामाञतत्त amare पिच" दत्याद्ि्रतपयश्ुनिगतपिनादविपानामव तरस्वा<परलरं अयवम्यापयति |

que निबन्धक्नतां वयवम्धापेक्या प्मृतिकाराणां व्य्म्यायाः प्रबलत्वात्‌ मन्वाद्ितचनानामन्ययानयनं निबन्धनक्राणां न aya aaa | म्मृतित्रचनानि द्युपद्रग्रख्पाणि न aarfeta: aafgafaarfa परौचारूपाणि निबन्धनवचनानोवति वम्बा-

दवताचपच्मेव वयमपि ममृचितं ama: | तथाच fazarat

£2 कमप्रद)पः।

मनुः । `“ एतदः पितरो वासरः" इत्यत्रापि प्रतिपिण्ड मन्त विनियोगात्‌ पिदलोकप्रातिनिमित्तलऽप्येकपरत्वात्‌ बड़ वचन-

ममम्तप्रयोगसाधृता }

महादिग्रब्दानां वद्ादिपरलपक्चे सुतरामनूहो न्यायसिद्ध दति परिग्िष्टप्रकागश्रकाराणणं मिद्धान्तो नानुपपन्नः दति faga |

्स्मिन्प्च “ मातामदानामण्येवमि""ति वचनानुसारेण उष कन्पनं न्यायासिद्धमपि वाचनिकलान्ातामहादिश्राद्धे नानुपपन्नम्‌ | यथयान्यायमिल्यस्य तु न विवक्षा ।

ददं उक्तविष्णवचने मन्त्रो हनेति पाठमङ्गोृत्योक्म । ABT Bafa पाठे तु यथान्यायमित्यम्य बह्धवचनम्याममवेतार्थ॑तं प्रतिमन्धायत्य्ैः | तथा च उक्रवचनानुमारेण मातामहादिश्रादध ` पिभ्यः खध।स्ति"त्यादौ एकवचनवल एव मातामहादि ््दम्य प्र्ठोगोऽनुमन्सयः |

ननु “ faa: खधारम्द्‌ ` दत्यादावपि बह्धवचनेन faa ्तादिमवेपरलम्यवावण्यकत्वात्कथं तत्र बवचनस्याममवता चतम्‌ , तसाच "` पितामहेभ्यः aura” दृत्यादिवयण्येमपि मम।पतित मित्यत ae एतद इति । ददं ` foam: स्धाऽस्तित्यादौ- नाम्येपलवणम्‌ । पितृलोक्तेति । भअर्मिषवात्तादिपरत sata: णकपरले डेतुमाह- प्रतिपिण्डं मन्लविनियोगादिति । लिङ्गा तेलो यस््ादिनुयोग नुसारेण बङवतच्नस्याप्यकपरचं “ कदठाचने"ति मन्त्रे दन्द्रपदम्याग्मिपरलम्बिति भावः,

कमप्रदोपः। £3

तथाच ब्रह्मपुराणम्‌- “ एतदः पितरे aafefa जन्पश्ण्यक्‌ यक्‌ | शरमुकामुकगो >तन्भ्ये वामः पठन्तदा ॥” इति । एवं मांवत्सरिकेकोदिषटे$पि “एतदः पितर इत्येव प्रयोगो; विकृतो ययाप्रहति, wang a प्रादिपदिकस्यामम बतायतान्‌ प्रतपदरोहः, बहवचनं तु यथाप्रृत्यव |

Ta बह्व चनस्येकपरल ब्रह्मपुराणएवलनमपि प्रमाणयति तथाचेति । यदि तु मातामहादिओ्राद् “ मन्त्रेन यथान्याय मि' व्यहत्रिधानो पपन्यथं श ्निष्वात्तादि दे वलऽपि पि्राद्यधिष्ठानलेन मातामाद्यधिष्ठानलन च aaizta भद णवाङ्गोक्रियते. तदा प्रालिपदिकम्याप्यममवेताथत्रनोहविधानमुपपन्नमव |

aq मांवत्रिकेकोिटे “ एतदः पितर "` दत्यतेकव चनान्तोहः sufaq vai आअनएव ` एकवन्मन्तरानृहेतेकोदषट' इति विष्णु चनमु पपद्यते । श्रम्यायः- एकरोद्ष्ट एकीदिष्टश्राटु नयाहादौ कियमाण aaa शक वत्‌ यथा भवति auteata क्रियावर्राषणभिति यक्तं मय्य, इन्यत श्राह एवमिति ॥ मांवत्सरिकैकोदिष्ट इति ॥

““ एको दिष्टं च कतय पित्रो श्व म्दतेऽशनि |

एको दिष्टं परित्यज्य पावेणं कुस्ते मरः ॥

saa afamaiagae पिदटटघातकः । ` इति यामव्रच्न-

श इति भावः ।

€8 RAGS: | * निणेयसिन्धौ - भ्रज श्रौ रमचेत्रनयोः पावंषम्‌, दन्तकादोना- मेकोटि ष्टमित्येकः पचः; म्नः पार्वणं निरग्ररेकोदिष्टमित्यपर wafers यद्‌क्रं तदप्यजरानुषन्धेयम्‌ ।

इत्थेवेति । बहव चनान्त uae: । श्रयं भावः पुराकतेको - fee पावैषवद वानेयम्‌ . प्रेतेकोदिष्ट एव द्वक्वचनेन त्ेमेकवच नयोरूह विधानात्‌, aa मपिष्डोकरणेन पिदहलानुपपन्नेः । अरत एव श्राश्रलायनेन पिटढपद निदत्तिरुक्रति |

यत्तु ममृषे we वाक्यम प्रेतेको दिष्टविषयवे प्रमाणाभावा प्रतश्न्दोदाप्रतौतेः, उभयविधाने वाक्यभेदात्पुराणेको दिषटेऽपि पिद्पदप्रयोगवदङवचनान्तप्रयोगस्यापि नवमपाश्राधिकरणन्यायेन सिद्धात्‌ - tama, AT बह्कउचनस्यं प्रेतेको दिष्टविषयत्वस्यैव युक्रवात्‌ विशिष्टविधानेन वाक्यभेढाभावाच नोपपन्तिरिति तु प्रकाग्रकाराणामाग्रयः।

. ऊर्हधानं We ययान्यायमेव fawn विवचितमित्येक नचमोहम्य न्यायामिद्धूलात्‌ agua प्रेतश्राद्धेऽयि नेकवचनम्योहो युक्त दत्यभिप्रायेणाह nasi fala । प्रातिपदिकस्या- ममरेलाथेत्वादिति | श्रभनिषवान्तादिदेवलपचेऽपि afar करणात्यृत तेषां देवदत्तादि तादान्म्याभावान्न पिहपदेन तद्‌यहण- सिति ara: |

awiaa त्विति । निणयमिन्धौ तु - “ एकवन्मन््ानुडेत- कोष्ट" दति विष््नेरूहः, रज सङ्वस्नम्णाणयहो वचनादि"'ति वणितम्‌ । ' शेषाणां मन्ल्रवजितमि'लि भागः हेमाद्रौ- “पिद.

है. RATT: | ९५.

शेषाणाम्‌ । भाकटोनाम । मन््जितम्‌ * एत ` पितरः" “श्रमो मदन पितरः " सधा पिन्यः" दव्यारि- मन्बव जितम्‌ | arg काप । “` पितरिदं aya” rmerfe

मातामहययनिरिक्रानाम्‌ हितमन्छवरजिंतं ्दिपदवानेव मन्तः स्वदि व्यथः । श्रच च मस्योरवचमं raga, न पुनः पिट्यादिश्ाड़ qafaqa:” दति सेष्टः न | श्ूलपा णिस्त्‌- ` एव विटन्ाद्यकादि€ Beatafacacam- पयु ETAT: of वाक्त, ॥ “ पिहव्यायेक्रोदिष्ट caries मन्ता: uaa इति TAR: । Agana न - ` भोगम्तरषणं पूतम उक (कृष्ट मन्त q यु दामायमिति पितमिदररणा; : ‘matt By खा MATAR चे । मान्दारः RAB Be gy: waaay इति मरोचिष्धाग्णात्‌ ` दति Sar ua तचो क्तेदिणपनचन न्तो ने , पटमयं मनमि निधाय पिद Usagi ८" आन्य मतु RAAT पि पदवानेन मनम. स्यान्‌ दः 4 गा Home द्रा पुचेकरो दि विषयमर थर 4 AY RITHOL AQEMT| AT ग्रेषपटायभकाच प्रमाणाभावात्‌, ,रभप्राचेार - ग्रपाणामिति | भावादोन। भिह्यथेः । आदिपदेन पियास , पपम्‌ ।

| Pe aco

भागा दिहेः WU, ta gate asd रै net fama; fie mate यादक्रठेवुद्धिपमतोऽभिर्खौवैः 1, - कथा च :शाकोतेः- “aaa सङ्कल्पयति वाचा चामिलदति कमणः चोपपादयतो"ति । एवं च प्र्ीभिश्चापि aye Te पाणाः ' मन्त्रव जितमिति बाधकवचमम्‌ । पितरि पितामहे च art इयोः सपिष्डप्नोर्रं arg orgy: | fatwnr दयादिल्यकम्‌ |

wy करयतरौ- "^ अावानादिमन्तवजितमिः,ति ered

2 edge ौग्थपिदपदे वन्रश्ल एव न प्रयोज्यः, ate) गावि पिक्पद्‌ लुपो दरति शलपाण्िनोक्रम्‌, तदुभयमपि मन्त्॒विगरेवषंकौः परमौणाभाक्नोपपकमित्धभिप्रायेणर- एत पितर दति |

ay यदि “ भातरिदं तेऽ्मि""द्याङै्नां stearate; केथं aft anata रव्यत श्रार- wae efe | यथामडल्पमभि wrt wate स्रत cane cere ॥ ननु ^ भात्‌ रिदं कैऽणयेमि" त्यादौ मन्लत्वप्रत्यमिन्ञामत्वात्‌ कथं agama sre प्रत्धभिन्नापौति |

weagy षवेति । अथा fe कन्पदुचादौमामष्ययनमिय- afer सहतानां ब्रह्मयज्ञादि विषयाणां च मत्यमिश्चायमानमरि बेदलं ण्यक्ूजाधिकरणे afar भाक्लौति यवश्चापितम्‌. तयाऽकपोति भवः |

१ येदिनुषोभरम्‌ । -