१ | i ८ ९. 9

Gift of the Society

2 ^^ अका / BIBLIOTHECA INDICA:

A |

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS ASTATIC SOCIETY OF BENGAL.

New Series, Noa. 297 AND 298,

oO

> ES ES

4 च ४ =,

ee

ee a a ez tur” MUSTUM ASIATIC SOCIETY CALCUTT =

2 ATT TA

2.१९८.१.. - TT pater ye TILE KATANTRA WITTE THE ( Hae १ 4: 1८ 293. CoMMENTARY OF DURGASIMIA, ) 1111111), WITH NOTES AND INDEXES,

JULIUS KUUILLNG,

RECRETARY OF TILE ROYAL AARIATIC ROCTRTY ; PROMESHONR OF RANSKUIT, UNIVERSITY COLLEOR, LONDON,

FASCICULT I. II.

८ ¥ CALCUTTA : PRINTED BY STEPHEN AUSTIN AND SONS, HERTFORD 1874

अथ ओद्‌ गेसिविर चित्ति सहितं

कातन्त्रम्‌ ॥

॥ गणेशाय नमः॥

देवदेवं प्रणम्यादौ way wazfiag | | RATS प्रवच्छामि व्याख्यानं शार्ववर्मिंकम्‌(१॥

सिद्धो वशेसमान्नायः॥१॥ बिद्धः खलु वणानां qararat वेदितव्यः। न पुनरन्यथो- पदेष्टय cau: il सिद्ध शब्दो sa नित्यार्थो निष्पन्नार्थः प्रसिद्धा- यो ari यथा सिद्धमाकाशम्‌ । सिद्ध मननम्‌ । ative: fag दति ॥ वणौ श्रकारादयः। तेषां समान्नायः पाठक्रमः

तज चतुदेशाटो स्वराः ॥२॥ तसख्िन्व्णसमास्नायविषय श्रादौ ये चतुदश. वणएास्ते खर संज्ञा भवन्ति। ्रच्रादूदैउऊ्छर्षटएरेश्रोश्रौ॥ यथामु- करणे इख खकारो ऽस्ति तथ! दीर्घो ऽष्यस्तीति मतम्‌ ॥ खरम SUT: | खरो ऽवणवर्जा नामी [का०९. ९. ©] इत्येवमादयः।

१ सावैवर्मिकम्‌ । 7.7. ०. (५०५० २ काम्पिह्लः ए. काम्पीखे 6. 7.

correction in A.)

1

R | कातन्ते [का०९.९.६.

ट्श समानाः ॥३॥ तसिन्वणंसमान्नायविषयश्रादोयेदशवणास्ते षमानसंन्ना भवन्ति। श्राद्र्उऊ Ww Syl समानप्रदेशाः। समानः सवर्णे दीर्धीभवति परख लोपम्‌ [का० ९. २.९] इत्येवमादयः ॥

तेषां at ावन्योन्यस्य सवर्णो ॥ ४॥ तेषामेव दशानां“ et ay दौ वणौ तावन्योन्यस्स सवणसं war waa | gar ch उफ SH SE तेषां ग्रहणं व्यत्य da । तेन इखयोदंयोर्दी धयो ख(₹ सवणंसंन्ञा सिद्धेति ॥ सवणं- भ्रदेशाः। समानः wae दीर्धीभवति परख लोपम्‌ [का०९. २.१] दत्येवमादयः॥ पूर्वो हस्वः ॥५॥ | TATA: सवणंसंञ्नयोर्यो यः४) qat वणः घ घ इखसंन्नो भवति | AT TWEE KAIST: | खरो War ayaa (are २.४. ५९] इव्येवमादयः।

परो दीधः ॥६॥ इयोदंयोः सवणेसंश्नयोर्यो यः(४) परो वणः ष स Praag १ दशानां मध्ये । ¢. | ३ दीर्धयोख दयोः).

२ ताषन्धो ऽन्यस्व परस्यरं सव्शैसं- ४ तयोर्दयोः सवर्णसंश्चकयोर्मधे यो Wt भवतः 1 C. D. च॒; ©. D.E.

का०९.९.९.] af) 2

भवति ria w et इखो लघुरदर्घोा(१ गुररित्युश्चारण- AUTH | तथा संयोगे खति इखोऽपि गुरः | TEMA ऽनुच्छ ` दति वजंनाच्॥ दीर्ष॑प्रदेशाः। Trt ST UTA पुरवा दीः [का० १. ५.९७] दत्येवमादयः ॥

स्वरो ऽवणेवर्जो नामी tion

श्रवणंवजैसखरो नामिसंश्ञो भवति । ci gawewaeyg एशेच्रोश्रो ॥ नामिप्रदेशाः | नामिपरो रम्‌ [का० १९. ५. ९२] दूत्येवमाद यः ॥

एकारदीनि सन्ध्यशगणि ॥४॥

एकारादीनि खरनामानि बन्धयक्षराणि wafer एर.

श्रो ज्रौ ॥ षन्ध्यच्चरप्रदेशाः। TATA च [का० २. ६. २४८] दत्थेव- मादयः॥ |

कादीनि व्यञ्ननानि ॥९॥

ककारादीनि इकारपर्यन्तानि eras aha भवनति। कणखुगधङ् चद्जद्यञ रटडढ्ण तथयदधन पफबभम यरलवे शषसर्‌) ॥ व्यश्जनप्ररेशाः। व्यश्चनमसखर परं aw मयेत्‌ [का०९. ९. ९९] दृत्येवमाद यः ॥

१ हसो ऽपि जघर्दीधों ऽपि० 7. ८. २ अञ्ननसंश्चानि ¢. D. ए. (C. orig.) | ३ हेति 7. € «fac.

4 कातन्ते [RTS ९. ९. RB.

ते वगाः पञ्च पञ्च पञ्च ॥ १०॥ तेकारयो मावसाना वणाः पञ्च पञ्च ग्ला पञ्चैव ते वगे- ear भवन्ति। कखगचङः TENQR TSTTU तयदधन पफवबमभम॥ वर्गप्रदेशाः | वगाणां प्रथमदितीयाः शषषाखा- घोषाः [का० ९. १. ९९१] इत्येवमादयः ॥

वभाणां प्रयमहितीयाः शषसा्ाघोषाः ॥ ११॥ वगौाण्णां प्रथमदितीया वशाः शषसा खाघोषसंन्ञा भवन्ति | BS TESTS AYU TH UIT! श्रघोषप्रदेशाः | WHS प्रथमः [का० 8. २. ६९] इत्येवमादयः It

घोषवन्तो ऽन्ये ॥१२॥

श्रघोषेभ्यो ये ऽन्ये safer गादयस्ते (२ घोषवत्छंञ्चा ३) भवन्ति। nas HAA डट्णदधनबभमयरलवश्४)। धोषवत्प्रदेशाः। घोषवति लोपम्‌ [का०९. ५.९९] दत्येवमाद यः॥

अनुनासिका उजणनमाः ॥१३॥ SARITA! Ta वणौ श्रमुनासिकसं ज्ञा भवन्ति ॥ अनृना सिकम्रदेशाः। धड़ व्यश्चनमनन्तःखानु नाधिकम्‌ [का० २.१.९२] इत्येवमादयः ॥ |

१ते ककारादयो वथा मावसानाः २ गादयो aaa 6.7. पच्च पच्च मूला पैव वर्गसंच्रा° ३ घोषवत्संञ्चका D.; घोषवन्त° ए. C.D. E. ४ हेति। ©. D.

AT? ९.९१. ९७.] afer: | ४ ९

अन्तःस्या यरठवाः ॥ १४॥

य र ल व । दल्यते वणा अन्तः ara भवन्ति॥ अननः TH

SAT: | AW जान्तः खापवगंपरस्या वणं [का० ३.३.२७] दत्ये- वमादयः। |

अष्प्राखः शषसहा. ॥१५॥ ATTY aa वणौ ऊद्मसंन्ना भवन्ति। गडिति शादयः [ate २.८.२९] दूति पुनल ae एताः पूवी चायप्रसिद्धा श्रन्थ दह Wee A |

खः इति विसजेनीयः ॥१६॥ | ware ददोचारणा्थेः। दूति कुमारीखनमयुगाहति- ` aut विसजजनीयसंश्ञो भवति ॥ विसजेनीयप्रदे शाः | fanaa @ AT शम्‌ [का०९१. ५.२] इृूत्येवमादयः॥ |

क TAD जिद्ामूलीयः ॥ १७॥ ककार दृहोच्चारणाथैः। इति व्जाङृतिर्व॑णो जिह्ामूली aaa भवति ॥ sada: | कखयोजिहामलीयं न ` वा [का०९. ५.४] इत्येवमादयः ॥

१ यथा कादिषु iis added by D. २ क){दति^.; करति. 0.; रक before, by C. after दूति. ` इति). 6.7); करति ए.ए.

| ATA [का० १.१. २९.

“प इत्युपध्मानी यः ॥ १॥ पकार इदहदोचारणार्थः। इति गजकु म्धाछृतिवेणं उपध्मा- Rasy भवति ॥ उपध्मानीयप्रदेशाः | पफयोरूपध्मानोयं न वा [का० ९. ५. ५] इत्येवमादयः | ॐ इत्यनुस्वारः ॥१९॥ अकार इदषहोच्चारणाथेः। दति बिन्दुमाचो वर्णो ऽनृखा- Teer भवति ॥ श्रनृखारम्रदे शाः | मो ऽनुखारं व्यश्चने [का ९.४.९५] इच्येवमाद यः ॥

पूवेषरयोरर्थोपलबन्धो पदम्‌ ॥२०॥ पूवपरयोः प्रहुतिविभश्यो रर्यो पलम्भो सत्यां समुदायः पद- , ` संज्ञो (२ भवति । तेऽ च । यजन्ते ऽ च । उपलयियदण्ं विभ्य म्‌ ॥ पदप्रदेशाः | एदोत्परः पदान्ते लोपमकारः [का ९. २. ९७] इत्येवमादयः ॥ व्यञ्ञनमस्वरं परं वणी नयेत्‌ ॥२१॥ Sea परं वणं नयेत्‌।म तु खरम्‌। DAA TH AT: खयं राजते हि तद्भच्छति । षडच, ax खनति (२। xo फलतीति(४) धथोगवाशलात्‌ खरूपमेतत्‌ ॥

१९७प ए.; पै इलु?.; प दतु 2.; ३ wants BD; weft ए.;

प इतयु ° ^. ; च्य ?.; अ० €. कश्चनति ©. ` ९ समुदायपद० 8.; समुदाय ४ we Ds aX खनतीति B.;

पदसंच्ना° C. 7. E. | कट Go F.; कजलति C.; | ao wea ए.

का०९.९.२२.] सन्धिः | ` ७

अनतिक्रमयन्विघेषयेत्‌ lt it

वणेग्संघरि ताग्संमिसिताम्‌ (१ अरनतिक्रमयनिि क्षयेत्‌ | वि- घरयेदित्यथेः | वैयाकरणः | उच्चकैः | ्रसंमोहार्थोऽयं ara:

लोकोपचाराट्‌ महणसिद्धिः ॥२३॥

लोकानामुपचारो व्यवहारः। तस्नाद्नुक्रस्यापि ग्रदणस्् fafeafeaafa । निपाताव्ययोपसगकारककालसंस्यालोपा- Ta: Wo तथा वरणा दूति मगरस्यापि dar | पञ्चाला वरणा दति जनपदस्यापि(२। पञ्चाला वरणा दति र्योगो न rw संज्ञाशब्दल्वात्‌ ॥ हरीतक्यः फलानीति | फलेव्वपि frat sir: a एवमन्ये ऽपि संन्नाशब्दा इव तद्धिता लोकतः सिद्धाः। खलतिकं वनानीति | तेषां वनामामेकवचमान्तमेव ATA ॥ WTATARTY ऽपि लिक्रवचनभेदः । यथा । श्रापो जलम्‌ | दाराः TAA भा- afa u वैदिका लौकिकन्चैख ये यथोक्रास्तथेव ष(४ । निर्णीता- arg” विश्चेया लोकात्तेषामसंग्रदः ॥

॥ दति दौ ग॑सिंद्यां न्तौ सन्धौ प्रथमः पादः(९) समाप्तः ॥

१ E. adds एकच पिंडोभूतान्‌ ४ तथेव ते । &. 7. 2. F. २ पद्चालादति 7. ४.2. 2. 2108 4 @ for q D.

वरणा गगरं प॑चाला जमपदः। ६ नानि प्रथमः सन्धिः?.; वृत्तौ ३ पाला इति. प्रथमः सज्धिः 8.

च , ` कातन्त्र - [का०९.२.४.

समानः सवर्णे दीघीभवति परख टोपम्‌ ॥१॥ `

, ` समानसंश्ञको ae: सवणे परे दीर्धोभवति परख सोपमा- WU | दण्डाम्‌ । सागता। TMTA | ATTA मधूदकम्‌ | वधुढम्‌ । freer: 1 ज्ञकारः । कुकारोण२॥ eteare इति क्रव्यम्‌ ॥ समानग्रहणएमभश्रुतादपि दीचघोात्छमानात्छवणस्य लो- पार्थम्‌ | तेन टाः २ ॥

Bat इवे ए uri mad caw परे एभंवति परख लोपमा पद्यते | वणे सवणंग्रइणम्‌ | तवेदा । सेयम्‌ ॥ चकाराधिकारो ऽ मुक्रषमु्- यायः । तेन कचि्पूर्वो ऽपि qaa®) | इलीषा । लाङ्गलीषा । मनस Fat) | मनीषा ॥ saul St ॥३॥ WAY SAW परे श्रोभंवति परख लोपमापथते। तवोह- नम | गद्गेदकम ॥ ऋवे स्‌ ॥४॥ शरवणं वणे परे श्रभेवति परख लोपमापद्यते। तवकारः।

१ वधृढा ।° 0.7. 5.; ¢. ०००० मा- ३ GWT यदीह । ए.; वुष। गदीह॥ TTA | D. E. मातुकारेण- ` Ds; water C.

` ९ कृकारः। कुकारः। ए.; ware! ४ लोणते ^.

BATT. ए.; कुकारः। कु ५ मनसीषा। 8.; om. E; हली कारेण | D शा । लागलीशा। मनीश्चा। ८

का०९.२. ७.] सन्धिः | ५.९

सकारेण ॥ छएप्रवसमवत्छतरकम्बशद शामाग्धणे कचिदरोऽपि -दीधैता । खणएाणेम्‌ । प्राणेमिच्येवमारयः(१॥ wa च ठतीया- समासे | शौतेन खतः(२ । ard: ॥ ति धातोरूपसगेस्य | प्रादंति ॥ नामधातोवा (४) । प्राषंभीयति । प्रषंभीयति (५ ॥

wae खल्‌ ॥५॥

TI SAW परे अ्रसख्मवति परख लोपमापद्यते। तवक्कारः। सत्कारेण ॥ उपसर्गस्य वा खति धातोरलो दोघं: | उपाखका- रीयति | उपल्कारीयति ॥

एकारे एे रेकारे च ॥६॥

wad एकारे Tate च पर Dials परख लोपमापद्यते। तवैषा । SL ॥ चकाराधिकारात्कचिपपर्वो ऽपि शुणते(४ | एवे चानियोगे। Ta इदेव ॥ नियोगे तु । Tea गच्छ । TRA तिष्ठ ॥ खस्यारैवमीरेरिणो रपि वक्तव्यम्‌ । सरम्‌ । VA

AVAL BM WAHL च ॥७॥

wad ओ्ओकारे Brats च परे श्रौभंवति परञ्च लोपमा-

१ ग्ादयः । ५. 7. 5.; प्राणं। ४ नामधातौ ati D. वसनां ए. ५ 6. adds नामधातोरिति fa | 2 Om. €. 7. E. प्रधमं at | ३ C.D. E.add बुःखारतैः। तुतीया- ६ Sa 1 ^. ए. पूर्वलोपः। ए. F. समास इति किम्‌ । परमर्तः। © वैरिणी ॥ 6.7. ४.

१० कातन्छे [का० ९.२. ९०.

` पद्यते । तवौदनम्‌ । सौपगवो ॥ चकाराधिकारादु पगा वणं- लोपो धातोरेदोतोः। रेल यति। परोखति(१॥ दणेधत्यो्न (२। उपेति | Stara ll नामधातो्व | उपेकोयति। उपेकोयति । भ्रो- षधीयति । प्रोषधोयति ॥ श्रोष्ठोवोः समासे वा । fare: | बिम्बोष्ठः। Mere: । Yer: ॥ ware इति किम्‌। हे eres TR WETS प्च ॥ ओमि च नित्यम्‌ । श्रद्योम्‌ । सोमित्यवो- चत्‌ ॥ श्रक्षस्लौ लमूदिन्या म्‌(४) । श्रचौ हिणी सेना ॥ म्रस्योढो- ere । प्रौढः । प्रीडिः॥ एषै्ययोरैलं (£) लोपस्यापवादः | De: । भ्रेव्यः। Shey प्रषः । प्रेयः ॥ इवर्णो यमसवर्णे न च परो लछोणः॥४॥ इवर्ण यमापद्यते saad) म च परो लोप्य: | दध्यच। नेषा ॥ दवणं दूति किम्‌ । पषति ॥ read दति किम्‌ । दधि॥ ATAT: ॥९॥ उवर्णो वमापद्यतेऽ षवरणं७ न च परो लोपः | मध्वच | वध्वासमम्‌ ॥ | TWAT: ॥१०॥ | वर्णो रमापद्यते saad (©) म च परो लोणः । पिचथैः | wy: 9 | १ प्नोति 0.; पोषति | D. ४. £& एषणष्ययोर० 7. E.; एषोष्य० €.

२ इथेधल्योशेः | A. © D. adds परे 3 F. adds विम्ब ओष्ठः | ८ Thus ^. 1. F.; मार्च; 7. E.; ४ ग्डहिष्छाम्‌ all MSS. except E. मासनं €,

५ प्रस्वोहोढोद्योख 7.

का०९. २. १५.] सखिः | १९

लमुवशेः ॥११॥ श्वर्णो लमापद्यते ऽसवर्णे म च परो लोणः | लन्‌- बन्धः(२ | arate: ॥

ए खय्‌ ॥१२॥ एकारो अय्‌ भवति रन च परो लोष्यः। गयति। wea

णे आय्‌ ॥१३॥ एेकार ary भवति2 म च परो Sa: | नायकः रा-

ae ॥

M अव्‌ ॥१४॥

ओ्रोकारो श्रव्‌ भवति2नचपरो Sra: | लवणम्‌ | पटवोतुः॥

समी स्मात्‌ ॥१५॥ mate arg भवति(र्नचपरो STA: | गावौ। गावः॥ way faafar: एयग्यो गख were: | विवकितख (५ सनििर्भ॑वति | गवाजिनम्‌ । गो ऽ जिनमिति खरे विभाषा । ware: । wax दति नित्यमकारवणागमः॥ |

q D. adds WX. ४ जयति ॥ ©. D. E.; ए. adds २ लानुबन्धः ^. corr. नयनं I ३ D. ४. add असव्ये परे. ५ तेन faaferg 7. ए.

QR TARR का०९.२.र८.

अयादीनां यवलरोपः पदानेन वा रोपे तु प्रकृतिः ॥१६॥ , अय्‌ इत्येवमादीनां पदान्ते वत॑मानानां यवयो लोपो भवति मवा। लोपे ठु प्रतिः खभावो भवति। त ats: । तयाः | तस्मा भ्रासनम्‌ | तस्मायासमम्‌ | पट Te! पटविद्। WaT we । श्रसाविन्हुः ॥ ्रयादीनामिति किम्‌ । cera मध्वच॥ पदान्त दूति किम्‌ । नयनम्‌ । नायकः ॥

` एदोत्परः पदान्ते टोपमकारः ॥१७॥

एदोद्धयां परो sare: पदान्ते वतमानो लोपमापद्यते | ` तेऽच। पटो ऽच॥ एदोद्धामिति किम्‌ । तावच ॥ पदान्तग्रहणं पद्‌ान्ताधिकारनिटत्यथेम्‌ । तेन चितम्‌ | स्हतम्‌ ॥

न व्यञ्नने स्वराः संपयाः ॥ १८॥

न खलु VHA परे खराः संधानोया भवन्ति | Sa Te पदुहस्तम्‌ | माढमण्डलम्‌ । जणे पद्मम्‌ । रेष्टतिः। वायो गतिः। नोयानम्‌ ॥ नजा निदिं टमनित्यम्‌ । तेन पिच्यम्‌ । गब्यूतिः। अध्वमाने संन्ेयम्‌ ॥ `

॥ इति दो गैसिंद्यां oat सन्धौ दितीयः पादः समाप्तः(१)॥

१ ग्वुन्तौ दितीयः afta: समाप्तः | D. ४.

का०९. ३. ३.] afar: | 2

Ma अ इ उ ञ्चा निपाताः स्वरे प्रकृत्या ॥१॥ श्रोदन्तानिपाताश्रद्‌खउश्राखकेवलाः खरे परे प्रत्या तिष्ठन्ति । मो श्र । अरहो area । श्रथो एवम्‌ । अर WFR TET उ उत्तिष्ठ । श्रा एवं किं मन्यसे । श्रा एवं नु तत्‌ ॥ एवमितिकिम्‌। म वा उ(२॥ श्रन्तय्दणएमकारादीमां केवलार्थ॑म्‌। तेन चेतीतीड नन्विति वेति॥ मिपाता इति किम्‌ । पट इह । पट - विष । ईषतुः | ऊषतुः | श्रारतुः ॥

हिवचनमनो ॥२॥ दिवचनं यदनोश्धतं(२) तत्रे परे प्रत्या तिष्ठति । च्रीकाररूपं परित्यञ्य रूपान्तरं परा्तमित्ययैः । र्नो UAT पटू Tat) शाले एते। माले दमे ॥ दिवचनममिति किम्‌ । fear wage: किम्‌ । श्रयजाव४) हयावाम्‌ । दे वयोर ॥ अनो शत- मिति किम्‌ । तावच्र॥

बहुवचनममी ॥३॥ बडवचनं(५) यद्‌ मीरूपं तत्खरे परे war तिष्ठति । श्रमी wat: । श्रमी एडकाः(९) ॥ बव चनमिति किम्‌ । श्रम्यच ॥ अरमोरूपमिति किम्‌ (९) । तयाङः(८॥ |

१ 0. 7. add स्वभावेन. ` ६ ¢. adds अमो आदित्यरश्मयः |; २ Wary: C. 7. ४. ४. Wat द्वाः | ३ यदनौरूपं F. ७ अमी इति किम्‌ । 0. D. ए,

५ अञ्जयाव A. च त Bs: € D. E. 7. ५ बडवचनान्तं ye C. D. E. |

९४ कातन्ते [का० ९. ४.२.

अनुपदि्टाशच ॥४॥ येचाक्तरषमाश्ायविषये0) ener मोपदिष्टा२ जात्या

. तू खरसं्निताः gare खरे परे प्रत्या ४) तिष्ठन्ति । च्रागच्छ

भो देवदत्त द ्रच(५)। तिष्ट(६) भो यश्नदन्त २ इद॥ दूरा्काने(9) गाने रोदने च yaa लोकतः सिद्धाः ॥

॥ दूति दौगैसिंद्यां sat सन्धौ sata: पादः wars: © u

वगैप्रथमाः पदान्ताः स्वरघोषवत्सु तृती यान्‌ ॥१॥ वर्गप्रथमाः(९ पदान्ताः खरघोषवत्छु ठतीयानापद्यन्ते | ATT षड गच्छन्ति॥ वगेप्रथमा दूति किम्‌। भवानाद॥ पदान्ता दति किम्‌ । शकनीयम्‌ ॥ खर घो षवल्छिति किम्‌ । वाक्‌ पुता । षट्‌ कुवन्ति ॥ |

पञ्चमे पञथ्च्मांस्तृतीयान वा ॥२॥

वर्गप्रथमाः (९ पदान्ताः पञ्चमे परे पञ्चमानापद्यन्ते | दतीयान्न वा । ATA | वाग्मती ॥ षणएम॒खानि । ayant ।

१ चाषरवर्णसमा० ९.7. ४. . ६ उत्तिष्ठ €. 7. ४. २ व्यक््यानुपदिष्टा ^. © SUITES D. a. m.

३ Arar D.; E. omits तु. र वुत्तौ नाखि (om. ४.) तृतीयः ४ ©. D. add स्वभावेन, सन्धिः समाप्तः। ०.8६.

५ Most MSS, omit the ३. ९ aarat प्रथमाः C. D.

का०१.४.४.] afar: | Qu

तन्ञयनम्‌ । तद्भयनम्‌ । चिष्टुश्मिनोति र) । reg मिनोति ॥ पदान्ते yet प्रथमे सति | दृ शन्नयनम्‌ । ज्ानभुलायो वा ॥ व्यवख्ि तविभाषया म्रत्ययपश्चमे(२ नित्यं पञ्चमो भाषायाम्‌ | वाद्यम्‌ | यन्मातम्‌ ॥

वगेप्रथमेभ्यः शकारः स्वर्यवरपर्डकारं न वा ॥३॥

वगंप्रथमेभ्यः पदान्तेभ्यः परः शकारः खरयवरपरज्ककार- - मापद्यते न वा । वाक्ुरः | ATT: । STAT! | षर्‌ श्यामाः। तच्छेतम्‌ । तच्शेतम्‌ । चिष्ष्रुतम्‌ । Pega” ॥ व. mums इति किम्‌ । wre ओते ॥ खरयवरपर इति किम्‌ । वाकश्च: | तच्वशानम्‌ ॥ लानुमासिकेव्वपीच्छ न्यन्ये(२ ॥

तेभ्य एव हकारः Frage न वा uy तेभ्य एव Tinga: पदान्तेभ्यः 'परो इकारः पूवेचतुथै- मापद्यते म वा । वाग्धीनः | ATT EA: | अच्छी । श्रज्दलो । agents । षड्‌ warts । तद्धितम्‌ । तद्हितम्‌ | esa: | कक्ुन्हासः ॥ इकार दूति किम्‌ .। away to taro सखरयवरपरनिटत्यथेम्‌ | तेन वाग्‌ ज्ञादयति॥ एवेति दतीय- मतव्यवच्छेदाथेम्‌ ॥

१ तुष्ु° A. 7.7. 7. ` ३ लागुनासिकेष्वपि भेच्छन्धन्यि। A.; २ ण्विभाषाप्र्ये D. ° केष्वपीषम्तन्ये ॥ 7.

९६ कातन्ते [का०१.४.८.

पररूपं तकारो ठचट वर्गेषु ॥५॥

तकारः पदान्तो लचटवर्भेषु wa: पर रूपमापद्यते | तष्ठनाति । त्वरति । तच्छादयति(२ । तष्नयति । तच्छयास- afa® । तञ्चुकारेण । तदटीकते । तह्ूकारेए(२ | तडीनम्‌ । agra’? | तशषकारेण ॥ पदान्ते yet प्रथमे सति | तव्नयः। दृ श्ञेखा र । ज्ञानमु्टीकनमिति ॥ लचयटवर्गेग्िति किम्‌ । तत्‌ पचति ॥ |

चं शे ॥६॥ तकारः पदान्तः शे परे चमा पद्यते | तच्चच्तएः (४। तच्यस-

शानम्‌ ॥ अङत्वपच्वे वचनमिदम्‌ ॥

SWAT हृस्वोपधाः स्वरे चिः won

` SWAT: पदान्ता ईइखोपधाः खरे पर दि्भवन्ति | BET grea । पच्वन्नच ॥ Sway दूति किम्‌ । किंमच॥ पदान्ता इति किम्‌ । ठचदणी ॥ इसखोपधा इति किम्‌ । प्राडगस्ते ॥

ASMA: शकारमनुस्वाप्पूवेम्‌ ॥५॥

नकारः पदान्तशङ्योः परयोः शकार मापद्यते ऽनुखार- gaa भवां खचरति। भवाज्का दयति। भवांख्यवते(५। भवां र्छचति॥

१ परेषु ©... | ३ दृखक्ञिषा D.; दृषक्ञेषा ¢. ए. ९ The MSS. have almost [पप] == ४ ए. adds तच्चेतं |

the double aspirate MHeRe etc. ५ भरवाख्यवति | ए.

का०९. ४.९२.] सखिः | yo

व्यवखितवाख्मरणात्‌ प्रशाञ्चरति0)। एवमुक्तरजापि॥ तथाको विरतिरिति तेन लग्रसि(९ ॥ टढयोः षकारम्‌ ॥९॥ नकारः पदान्तष्टठयोः परयोः षकारमापद्यते ऽनुखारपू- वम्‌ । भवां टीकते । भवां कारेण ॥ TIA: सकारम्‌ ॥१०॥ मकारः पदान्तस्तथयोः परयोः सकारमापद्यते ऽ FATT- पर्वम्‌(२ | भवांस्तरति । भवां स्ुडति ४) ॥ पुरो किलः । पुंरूखननम्‌ । प॑ञखकोरः | paw । पुंटिटिभः५। सुपुंञखरति ॥ पुंसो ऽ शिखघोषविषये संयो गान्तलो पस्ानित्य- तात्‌ | यथा प्राप्तमेव ॥ श्रभिटीति0९ किम्‌ । पुंसरः ॥ ठे टम्‌ ॥ ११॥ नकारः पदान्तो S परे लमापद्यते ऽनृखारषोनम्‌ | भवाँहुनाति । भवांज्िखति ॥ कारशोनलादनुनासिकम्‌ ॥ MATA जकारम्‌ ॥१२॥ नकारः पदान्तो जद्यजशकारेषु परतोऽ) लकार माप्यते।

१ प्रशान्‌ चरति 18.70. 7.7.; 4 पुंषटिरिभः।7.; 0. adds yep.

प्रशान्वरति ©. सनम्‌; 0. Gare | २ तन्तरसि ^.; तवं तरसि ४. £ wiufefa B.; अशिडीति ए. ३ °पृवं च ८.४. © परेषु 0.7. ए.

४ भवांखुडति 7.7. ; °खुरति ?.

९८ | कातनग्छे [का० ९. ४. ९४.

मवाश्चयति | अवाञ्द्माषयति १ । भवाञ्चुकारोण | भवात ॥ पदमध्ये च टवगोादेश दति way जकारविधानम्‌ ॥ शि Fat वा(२॥१३॥ मकारः पदान्तः शिर परे चौ ४ वा प्राप्रोति जकार वा(५। भवाञ्छूरः। भवा छूरः (९ । भवाच्दएरः। कवश्युरः | grax | रवचदरएरः । रथाञ यनम्‌ | career (९) भरशाञ्शयमम्‌ ॥ Wa) गलं च म स्मात्‌ । अनुखारो वमन्त स्यादेव ॥ वाच ATA ॥ | इढणपरतु WATT ॥१४॥ खढणाःपरोऽख्ादिति{%)डढणपरः। ङढणपरो मकारो.१० एमापद्यते(११) | भवाण्डीनम्‌ । भवाण्डौ कते | भवाष्कारेए ॥ तुशब्दो वानिदत्यथेः ॥ मो ऽनुस्वारं व्यञ्जने ॥१५॥ मकारः पुमरन्तो SHA परे ऽनुखार मापद्यते | लं यासि।

१ ण्द्याखद्ति A. 7. ए. ९ यस्मादिति D. ए.; यस्मादिति

२ rate B.; शि ge D. विग्रहः ¢.

३ 2 ए. १० शकारो B.

४ dt D.; wet ^.; wet F ११ शकार मापद्यते C.; नमापवते।

५ ATga: 1 B.; प्रा्नोतिवा। D D.; ऽस्मादिति [बत्रीहिः by

६ Om. F another hand] | Séqacy ` ७ wef A. B. गकारो WAATIT | A.

८ कारम्‌ | D.

का० ९. ५.२.)

afar: । १९.

लं रमसे ॥ श्रन्त दति किम्‌ । गम्यते ॥ अनुखार इति संश्चापुवंको विधिरनित्यः । तेन ware । समालो १) ॥ वर्गे तद्गेपञ्चमं वा ॥१६॥

रन्तो ऽनृखा रो वर्गे परे तदगेपश्चमं TEA aE TT त्वं करोषि । लञ्चरसि। लं चरसि(2 । gaara । पुंभ्याम्‌ ॥ वगे

fa fay । तवं लुनासि ॥

॥ दूति दौ मषिंद्यां दन्तो सन्धौ चतुथः पादः समाप्तः ॥

विसजेनीयश्चे छे वा शम्‌ ॥१॥ विसजनोयखे वा छे वा परो शमा पद्यते | कञ्चरति ।

BRITA I 23 AT षम्‌ ॥२॥

विसजेनीष्टे वा ठे वा परे षमापद्यते५। कष्टीकते। कष्टका- रेण ॥ प्रत्येकं वा समुचये) बालावबोधा्थैः ॥

१ Fars | TAM D.; WATS! सम्खाजौ | ए.

२ पञ्चमापदते वा । D.; A. adds नवा.

३ D. ९५ स्ादिधुरि पदान्तवत्‌। विरतैरविधानात्‌।; C. reads

erfzuferetat । eat । पुर्या । ` | >

४ शकारमापदते D. ए.

५ षकारमापव्ते 7. ए.

६ वा समुच्चये ए.

९०. aaa ` [का०९.१५.६.

तेये वासम्‌॥३॥

विषजंनीयस्ते वाये वा परे षमापद्यते% | कस्तरति । क्षु डति(२॥ कारस्करादय इति संज्ञाशब्दा लोकतः सिद्धाः २ ॥

कलयोजि्धामूलीयं न वा ॥४॥ fawitia: seat: परयोजिह्णामूलीयमापद्यते न वा । कः८करोति(४)। कः करोति ax खनति । कः खनति ॥

पफयोरूपध्मानीयं न वा ॥५॥ विस्जनीयः पफयोः परयोरूपश्रानीयमापद्यते म वा | क पचति) । कः पचति । ao फणति (ऽ) | कः फणति ॥ व्यवख्ि- तविभाषयाधोषे fire? न शादयः | पुरूषः त्सरुकः | वायः चौमम्‌ tafe: खातम्‌ ॥ `

शेषेसेवावा पररूपम्‌ NEN

विषजंमीोयः शेवाषेवासेवा परे परदूपमापद्यतेम ar | HUA | कः शेते। कन्षण्डः। कः षण्डः | कस्माधुः। कः साधुः ॥

१ सकारमापदते 7. ए. ५ कल्खनति D.; कनति E.

२ कस्छुखति।0.; कख्डुडति ^-8.7. ganas D.; कश्पचति F.; ३ कारक्छारादय० ^. 8. ; 7. om. aera 8. fai; कारखरादरयः। संज्चा- ७ कण्फशति D.; aequfa F.; शब्दा इव तिता लोकतः सि- ae Gata ए. डाः।४. ` ८ OWE: ^.

४ कष्वारोति D.; वरति E. @ B. om. नचा; C. E. om. लु.

का० १. ५.९०. ससिः। ९९

चटतानित्यकरणार्‌( विसर्जनोयारे wearers प्रथमो म UTA | FAUNA aaa ॥

उमकारयोमेध्ये ॥७॥ इयोरकारयोममैष्ये विषजंमीय उमापद्यते। कोऽच। कोऽयेः॥ पुनर चेति रप्रतिः [का० १. ४.९४] दति aa खात्‌ #

सधोषवतोश् ॥४॥ शअकारघोषवतोरमध्ये विसजैनीय उमा पद्यते | को गच्छति | को धावति | श्रघोषवतोरिति किम्‌ । कः शेते ॥

BAY टोणो ऽन्यस्वरे य॑ वा nen

श्रकारात्परो AGAMA Gray भवति | उक्रारन्यखरे | Saga । क दह Bre क उपरि । कयुपरि ॥ अपर ति किम्‌ । अध्निरज्र ॥ वात्र बुद्धये । दैषत्सृष्टतरो ९ ऽ च(४) यकारः(५॥

सभोभ्यामेवमेव स्वरे ॥ १०॥ ्रकारभोब्दाभ्यां परो विख्जनोय एवमेव भवति खरे परे । रेवा राह: | रेवायाः | भो wa भोयच॥ भो cay मग्णौकारोपलष्वणं केचित्‌ । भगो wa । भगोयज्र wat

१ चरता Care 7. ४. ४ ($यं D. २ रप्रछतिपरलाद्रेफः 7. ५ यकार इति । ए. 3 दैषत्पुष्टठतरो A. 8. F. & भगोऽक D.

@

र्र्‌ कातन्छे [का० ९. ४. ९४

ae) | meters ॥ आआदीषत्सष्टतरसीकारादीषत्ष्टतरो (२ sa) यकारः | एवमेवयषणएं निव्यलोपनिरासार्थम ४) ॥ घोषवति रोषम्‌ ॥ ११॥ श्राकारभो शब्दाभ्यां परो विसजैनीयो लोपमापद्यते घोष- वति परे । देवा गताः। भो यासि। भगो त्रज। WaT यञ ॥ खो पग्रहणं यं वेति मिट््यर्थम ॥ नामिपरे रम्‌ ॥ १२॥ नामिनः परो विसर्जनीयो रमापद्यते। निरपेठः(५ । सुपोः। Ga: । ईरूरर्थं(९ वचनमिदम्‌ ॥ घोषकास्वरपरः ॥ १३॥ नामिनः परो विसजंनीयो घोषवत्खरपरो रमापद्यते | अभ्रिगेच्छति । श्रभ्रिरच । पटुवंदति। पटुर चर ॥ घोषवत्खरपर दूति किम्‌ । aft: Ra ॥ परकृतिरलामिपयो ऽपि navn | रेफप्रहटतिर्विसनेनीयो नामिनः परो ऽनामिमः परो ऽपि

१ अघो sw ^, ए. and orig. F. ६ ददरथं ^. 6.

२? हैषत्युष्टतरो ^. 8. ए. ` © A. B. om. from चोषवत्खर्‌० ` ३ StD.; WEF. ८ लामिपरो ($ नामिनो ऽपि ४ निल्वमतलोप० 7). oD नामिपरोऽप्वनामिपरो ए.

५ निर्पेषः A.

का० ९.५. ९६.] afar: | RR |

चोषवत्खरपरो ऽघोषवत्खरपरो ऽपि रमापते । गीरषतिः ।

गोः पतिवे। धूपेतिः। धूःपतिवो+ खरघोषवतोर्नित्यम्‌ । पितर ।

पितयातः॥ अरेफप्रृतिरपि। शे प्रचेता राजम्‌ । ₹े प्रचेतो राज- जिति ar?) उषबुधः॥ रङ्को sta awa: | अगणः | we रच॥ रेफे Tl श्रहटोराचम्‌। अहोरूपम्‌ । अदोरयन्भरं ara

एषसपयो ष्यज्ञने SIT ॥१५॥ एषषाभ्यां परो विसर्जनीयो खोप्यो भवति व्यश्चने परे । एष चरति । स टीकते। एष शेते ४। स पचति। परलात्पुवोग्बा- wa | अ्यधिकारात्छरूपग्रदणादा । एषकः करोति । सकः करोति। अरनेषो (९) गच्छति । असो गच्छति (७) | अकि नन्‌- समासेन ara ॥ न विसजेनीयरोपे पुनः सन्धिः ॥१६॥ विसजंनीयलोपे कते पुमः सन्नं भवति । अन्यलोपे तु भवत्येव । क THI देवा आ्आङः। भो अच(९॥ विस्ण॑नीयाधिकार

प॒मविसजेनीयग्रहइणमुन्तर च विषजंमीयाधिकारनिट्वथेम्‌। तेन। `

एष च्छातरेए(१०) | दिभावः सिद्धः ॥

१ ऽप्यघोषवत्छरोऽपि 7.; ऽप्व- ५ Om. B.; परलात्युवान्विधीन्बा-

चोषवत्छरपरो ४. धते 7.४. २ ए. adds उषसो बुधे | ६ अनेषको 7. ३ रथान्तर० A.B; D. Eom. ७ घधावति। D. from WETSAA? G D. adds च्‌. 8 Om. F. ९ D. om. from & दहु,

१० weg E.

१

२४ ATA [का०२. ९. ९.

Tart स्वर पूर्वो दीधः ॥ १७॥ रो र परे लोपमापद्ते । Gat दीर्घो भवति(२। अग्र रथेन । पुना राचः । उच्चै रौति ॥ fart स्वरपरण्डकारः 19 1

सरात्परब्ककारो दिभावमापद्यते। टचच्छाया। द च्छति॥ अष्यधिकारादीधात्पदान्तादा। कुटीच्छाया | कुरद्ाया ॥ आङ्माभ्यां नित्यम्‌ । आच्छाया। मा च्छिदत्‌ ॥

॥ इति Shift cet सन्धौ पञ्चमः पादः समाप्तः ॥

a em -9-

॥ अथ aris चतुष्टयम्‌ ॥

धातुविभक्तिवजेमथेवसिद्भम्‌ ॥१॥

अर्थाऽभिधेयम्‌ (४) | धातुविभक्तिवजंमथवलिङ्गसं ञं भवति । दषः । कुण्डम्‌ । कुमारी । Peer । राजपुरषः । arora: | कारकः ॥ धातुविभक्तिवजेमिति किम्‌ । अरन्‌ । ष्ठान्‌ ॥ अथेव- दितिकिम्‌। टच दति वुष्छकूषामेकेक शो (४ मा गत्‌ (७)। राज-

१ खर पवो 7. ए. ५ ०.10 इवित्यः।; ४. दिवित्वः। ₹२ E. adds आतर तम्यात्‌ | ६ वरकषाणामेकेकशो ए. 8 रौति wae: D. ४. ७ लिङ्कसंज्ञा मा ati तचा राज

४ ईभिचेयः | 7. E. D. E.

का०२.९.४.] माजि चतुष्टयम्‌ | RY

नित्युखन्तवचनसख्य च ॥ शिङ्गप्ररे शाः | feyraaratte [ate २. ३. ५६] इत्येवमादयः ॥

तस्मात्परा FTAA writ तस्मादथ॑वतो fersrarc:(% खादयो विभ्यो भवन्ति | सि श्रौ अस्‌ । अरम्‌ श्रौ शस्‌ । टा भ्याम्‌ भिस्‌ ॥ डे भ्याम्‌ भ्यस्‌ । ङसि भ्याम्‌ भ्यस्‌ ee श्रोस्‌ श्राम्‌ fe ओस्‌ सुप्‌ ॥ दू शत्‌ २,। दृशद्‌ EAT TAT! | दृशदम्‌ दृशदौ दृ शदः) TAT Tara | दृ शद्विरिव्यादि४)॥ एवं कुमारी कुमार्यौ कुमा- a: | Sgt SP खद्राः haere विभश्चनादिमक्रय इति (५ ॥

पञ्चादौ घुट्‌ ॥३॥ स्यादीनामादौ पञ्च वचनानि घुटसंज्ञकानि(४ भवन्ति । धि श्रो जस्‌ । श्रम्‌ ओ(५)॥ घुर्‌ प्रदे ्ाः। घरि चासंबुद्धौ [का०२.२. १७] इत्येवमादयः ॥ FATA नपुंसके ॥४॥ नपुंसकलिङ्गे जस्‌ शसौ घुटसंञ्चको भवतः। सामानि तिष्ठन्ति।

१ 8. adds here the terminations yu faarme Sarat yD. E.

सि-सुप्‌। £ स्वादीनां विभङ्ीनामादौ ta २ AAAI: ^. वचनानि चुट्स॑न्नानि ८. ३ D. £ write Faq° throughout. © E. adds the corresponding cases 8 D. E. add the remaining forms of TTA.

of qa, viz. वृषदे°

९९ RTA [का०२.९.८्.

सामानि wan नपुंसके जसेव (१ धुडिति नियमाद्‌ वारिणी | जतुनी(र॥ satan सिः संबुद्धिः ॥५॥ सिद्धस्याभिमुख्यकरणमामन्धितम्‌ ९) । afer विहितः fa: संबुद्धिषं नञो भवति । दे अन्न Vso" uw संबुद्धिप्रदेशाः। संबद्धो च [का० २.९. २९] इत्येवमादयः ॥ | आगम उदनुबन्धः स्वरादन्यात्यरः ॥६॥ ` अहतिप्रत्यवयो रनुपधाती। ्ागमः(९)॥ आगम उदमुबन्धो ऽग्यात्खरात्परः(०) परिभाग्थते | पश्मानि । पयांसि ॥ ्रागम दति किम्‌ gars ॥ उदनुबन्ध wre लिङ्गम्‌ ॥ ` तृतीयादौ तु परादिः won आगम उदमुबन्धसतुतीयारौ विभक्तो परादिभंवति। ata सरवैषाम्‌ | टाम्‌ ॥ तुशष्दसतोयाद्यधिकारनिटत्यथेः0८ ॥ इट्ट्मिः WEN एकार उकारखाग्रिसंश्चो भवति । ्रभनिम्‌ । पटुम्‌ ॥ इद्‌- दिति किम्‌ । सेनान्यम्‌ । यवश्वम्‌ ॥ afore: । अ्रग्रेरमो- ऽकारः [का० २.९. ५०] इत्येवमादयः ॥

१ नपुंकलिङ्कधे Taya ए ५ हे Way 0. ए.; 7. adds हे wa.

२ यतुनी ६ आगम sera | 7. E.

2 fawenfirat करणम्‌° 7.; fa ७ A. om. खरात्‌. wanfagetacare ए ८ तृतीयाधिकार° 7. ४.

४ Wate ce fa: D

का०२.९.९९.] मानि चतुष्टयम्‌ । | Re

ईटत्‌ सू्याख्यो नदी ॥९॥ tefeaa ख्याख्यौ मदीसंश्चको(२ भवतः । गे । Tae तपरकरणमसंदे हार्थम्‌ ॥ ख्धाख्याविति किम्‌ । सेनान्ये । यवश्वे॥ मदीप्रदे णाः। मथ्ारेश्राषासाम्‌ [का० २.९.४५] दत्येवमादयः॥

सा WET ॥ १०॥ | शआ्राकारो यः Saran: स agree भवति । अद्धा र । माला॥ द्याख्य इति किम्‌ । कीलाशपाः ॥ अद्धामरेशाः। अ- द्धायाः धिर्लोपम्‌ (are २. ९. २७] इत्येवमादयः ॥ अन्यात्पूवे उपधा ४) ॥११॥ जिङ्गस्य धातोवाग्धादणाद्यः पर्व ad: स उपधासं yy भव- ति। राजन्‌ ware: भिर्‌ care: त्‌ खकार ः(५॥ उपधा प्रदेशाः | wavaurar दीर्घो द्धिनाभिनामिनिषर्‌सु [का a. ९. ५] इत्येवमादयः ॥

व्यज्ञनान्नो SAT: ॥१२॥ faye धातोवीग्याद्श्जना्यः gay नकारः सो ऽनुषङ्गसं शो भवति । विदुषः । rea a न इति किम्‌ । ऊरभ्वाम्‌ ॥ अमुष- क्प्ररे शाः | अमृषङ्खाक्रुश्ेत्‌ [का०२.२. ९८1 इत्येवमादयः ॥

१ ta ऊत इत्येतौ 7. 4 A. adds वु SIT ts 7. E. TT २ ody D. E. F.- जा । TUT । वर्तते । ३ 0. E. add शाखा | . ६ wed iF

४ पर्वोपघा ॥ ए.

Ru [र कातन्छे [का० २. ९. ९७.

धुर व्यञ्जनमनन्तःस्यानुनासिकम्‌ ॥ १३॥

अन्तः स्थानुनासिकवजितं यश्चन धुट्‌ संन्नं भवति । पयांसि। अपक्त ॥ अन्तः स्वा नुमासिकवजेमिति १ किम्‌ । weft । अमंस्त ॥ धट्भरेशाः। धृट धुरि [का०३. ६. ५९] दृत्येवमादयः ॥

सकारो दीप घोषवति ॥ १४॥ शकारो fergrat घोषवति विभक्तो दीर्ध॑मापद्यते। आ भ्याम्‌ । TATA | टक्षाणाम्‌ ॥ घोषवतीति किम्‌ । शः ॥ जसि ॥१५॥ अकारो शिङ्ान्तो जसि परे दीर्धमापद्यते। चाः ॥ अकारे ` लोपे(र) प्रापे वचमम्‌ ॥ शसि सस्य च नः ॥ १६॥ ` अकारो लिङ्गान्नः शसि परे दीधमापद्यते । सस्यचनो भवति । cary ® 0 स्याद्यधिकारः किम्‌ । ्रल्य शः(४)॥ अकारे लोपम्‌ NA tt

विभक्षौ लिङ्गस्याकारो शोपमापद्यते | अकारे सामान्ये | टम्‌ । यु्मत्‌ । यः । सः । उशना ॥

१ गअगुगासिकमिति° 7. £. ३ D. ए. add .सारसान्‌; E. also २ अकारलोपे D. E.; see, how- देवान्‌. ever, s(tra 17, below. ४ 7. ए. add स्तोकश्ः |

BTR. RR] मानि चतुष्टयम्‌ । ९९.

भिसेस्‌ वा ॥१४॥

श्रकारान्ताशिङ्गात्यरो भिस्‌ ta वा भवति । ठक्तैः0)॥ वाशब्दः qarat खूवयति(२। एस शेस वा ॥ शेखरणादति- जरपैरिति केचित्‌॥ ufe बहुले त्वे ॥१९॥ अकारो लिङ्गान्तो awa धुति परे एकारो भवति । एषु । SH | परलवादेलं स्यात्‌ ॥ धुटीति किम्‌ । टराणाम्‌॥ तुशब्दो विभाषानिदत्यथेः ॥ ससि च ॥२०॥ अकारो शिङ्कान्त ifs परे एकारो भवति । sear: (Vy STATA ॥२१॥ श्रकारान्तालिङ्गात्परो डसिर्‌ श्राद्‌ भवति। ठकात्‌(१॥ दीः घोच्चारणएादतिजरसात्‌(र)॥ FI स्य ॥२२॥ अकारान्ता्िङ्गात्परो डस्‌ स्यो भवति | see ॥

Set eT ॥२३॥ श्रकारान्ताशिङ्गात्परष्टा इनो भवति (४)। gaa | Safe १ D. E. add the corresponding ३ D. adds इति केचित्‌ i

forms of देव viz. देवेः | ४ परस्व राववनस् इनदेशो भ- २ तेन एेस्‌ D.; ४. omits पस्‌ वा। afa | D. E.

Re | कातन्ते [का०२. १.२५,

सिद्धे varercuaaa va wa | तेन । अरतिजरसिम कुलेन ॥ Waray बालावबोधनार्थं: (२ ॥

ङेयैः(२ ॥ २४॥

शरकारान्ताजिङ्कात्परस्य SATAY य श्रादेशो भवति | Sara ॥

से सवनाः ॥२५॥

अकाराकाल्छवना शो शिङ्गात्परस्य वचनस्य सभवति४)। eae । विश्व ॥ सर्वषां नामेति किम्‌ । विश्वो नाम कञ्चित्‌ (५। विश्रमतिक्राग्ताय fara | अतिविश्वाय॥ तोयाद्वा वक्तयम्‌ । दितीयदधै । दितीयाय । इतीयदी । दतीयाय ॥ किं तत्सवनाम । सवं विश्व उभ उभय अन्य अन्यतर दतर डतर waa” aq a भेम सम सिम पुवौपरावर दचिणोत्तरपराधराणि॥ व्यवख्छा- यामसंज्ञायाम्‌ ॥ खमन्नातिधना ख्यायाम्‌ ॥ अन्तरं बहिर्योगो- पसव्यानयोः ॥ टत्‌ । त्यद्‌ तद्‌ यद्‌ एतद्‌ श्रदस्‌ इदम्‌ किम्‌ एक दि que ware भवन्तः (1) 4

१ इन एव यथा स्यात्‌। D. ए. faa असौ विश्व अतिविश्च। २ ग्वोधाथैः | F. तस्मे विश्वाय | afte E. 3 Sa DE. ७ कतर | कतम । E. £ सीरदेशो भवति 7.४. ८ पृवेपरावरदषिणोन्तरापराध- ५ विश्चनाम कयित्‌ ^. 8. 7). राशि | D. ४.

£ विशमतिक्रान्तः। विश्वाय।^. ९ यद्‌ दस इदम्‌ une एक किम्‌ , BOR; विश्वमतिक्रान्तः। क दि. 8. . १० भवतः ए.; भवन्तु ^. ४. .

are २. ९. B°.] नालि चतुष्टयम्‌ | RR

ङसिः स्मात्‌ ॥ २६॥ अकारान्तात्छर्वनाग्रो लिङ्गात्परो ङसिः argafa | सव॑- © स्मात्‌ | विश्वस्मात्‌ ॥ अकारान्तादिति किम्‌ । भवतः ॥

डि सिन्‌ ॥ २७॥ अकारान्तात्छवेनाखो लिङ्गात्यरो fe: सिग्भवति.। सवै- सिन्‌ । frafary ॥ सर्वेषां नामेति किम्‌ । समे दे यजति ॥

विभाष्येते TATA: ॥ २४॥

पुवादे गेणात्परयोङसिच्यो :(° are afta विभाययेते wre विभाषा । पूर्वस्मात्‌ । gate । yafery । पुव ॥. tare amare | दि तीयस्मात्‌ । दितोयात्‌ । दितीयस्िन्‌ । दितीये । दतीयस्मात्‌ | तीयात्‌ | दर तीयस्िन्‌ | ठतीये ॥

Ufa सवतः ॥२९॥ श्रकारान्तात्सर्वेनाख्नो लिङ्गात्छर्वत wtf परे सुरागमो भवति । सवषाम्‌ । विरेषाम्‌२ | यासाम्‌ । तासाम्‌ ॥ उकारः परादि लाथेः(२ ॥ प्रतिपदोक्रगरणात्‌ | लाम्‌ । युवाम्‌ ॥

जस्‌ सवे इ; ॥ ३०॥ अकारान्तात्सवनाख्रो लिङ्गात्यरो जस्‌ सवं द्भवति | सर्व । विशे ॥ श्रकारान्तादिति किम । सवाः ॥

१ पृवैदेगेणादकारान्तात्परयोः?. , ` तादपि स्यात्‌ । सवासाम्‌। RE. adds स्वेतोग्रहणादाकारा- ३ परादिलयर्थः। B.

QR | कातन्ते [का० ९. ९. RB.

अस्पादेवा ॥३१॥ श्रश्पा दे गंणात्परो १ जस सवं ईभंवति वा । eT | TUT! | प्रथमे । प्रथमाः ॥ उभय इति नित्यं भाषायाम्‌ ॥ we प्रथम चरम तय अरय कतिपय नेम wa पुवाद यख ॥

FST WSR It इन्दसाच सवेनाखो लिङ्गादकारान्तात्परो(२अस्‌ सवद वति वा । कतरकतमे | कतरकतमाः | इन्दकतमे | दन्दक- तमाः ॥

` नान्यत्तावेनामिकम्‌ ॥३३॥ चकारो ऽनुवरतंते४ । इन्दस्थस्य सर्वनाखो लिङ्स कमन्य खावैनामिकं कायं न भवति । पुवौपराय । पुवोपरात्‌ | chew ्रपुवाणाम्‌ ॥

तृतीयासमासे च ॥३४॥

१ अच्यादेर्गणाशिङ्गादकारान्ता- ३ TAHA | दन्तकतमाः॥ 7. ए. त्यते». ` ¢ 7. om. चु, २ लिङ्कात्परो F.

का०२.९.२९.] मानि चतुष्टयम्‌ | Ba

agetet ॥ ३५॥ बहव्रीरौ समासे) सावेनामिकं कायं न भवति । लत्कपि- Sal AISA: | अक्‌ न स्यात्‌ ॥ वस्ान्तरवसमाम्तराः | श्रपर- धानादेव STATA [का०२.९. BV] Cla aT A AT ॥

दिशां वा ॥३६॥ दिशां बहत्रीदौ समासे) सार्वनामिकं कार्यं न भवति वा। TATA उन्तरपुवोये ॥ दिशां बडन्रीहाविति किम्‌ । दि पवये मृग्धाये ॥

द्धायाः सिर्टोपम्‌ ॥ 3७ ॥ अद्धासंन्नकात्परः सिर्सखोपमा पद्यते । arg) | माला ॥

gran दति २ किम्‌ । कीलाणपाः.४॥ सिरदिति कते५ जरा अरस्‌ स्यात्‌ ॥

टोसोरे ॥ ३४॥ टौसोः परयोः अरद्धाया एलं भवति | तुलया | तलयोः ॥

संबुद्धो च ॥ ३९॥ श्रद्धायाः संबुद्धौ Wa भवति । रे अद्धे(२। हे माले ॥ १ 7. E. add SWART. ४ सोमपाः | D.E. ` 2 D. E. add the corresponding ५ सिरत्कृते D. E. cases of शाला. G E. omits .

3 Wat la E.

2४ 7 कातन्त्र का०२. ९.४९.

हृस्वो ऽख्वाथानाम्‌ ॥ ४०॥

1, अन्नानां अरद्धासंजकानां संबुद्धो wat भवति। रे wat Vay अद म्बाथानामिति सिद्धे इख दति संज्नापुवेकलाक्छु- सखा्थैम्‌ i? बहखरलाङ्‌ डलकवतां ९ न स्यात्‌ । दे WATS | रे श्रम्नाले | Balers ॥

श्ीरीम्‌(४ ॥ ४१॥ | अद्धायाः पर श्रौ रीमापद्यते५) । QO । माले ॥ Se: किम्‌ । जरसी दति) केचित्‌ ।

ङवन्ति ये यास्‌ यास्‌ याम्‌ ॥ ४२॥ | शअह्वायाः पराणि wafer वचनानि यै यास्‌ are यामिति यथासंख्यं भवन्ति | मालायै | मालायाः | मालायाः । मा- लायाम्‌(८) ॥

सवेनान्नस्तु ATA हस्वपूवाश्च ॥ ४३॥ स्वनाः gar: पराणि ङ्वन्ति वचनानिथैयास्‌ यास यामिति यथासंस्थं सह सुना भवन्ति | इखपुवै ञ्च । उदनु- बन्धः(९ परादि लाथैः। wae | सर्वस्याः | eter: । सर्वस्याम्‌ ॥ तुशब्दः खागमाधिकारनिटन्वर्थः ॥ |

१ 7. ०१०९ हे We | _ £ See Note 2 p. ३३.

२ तेग Wye ए. ७ अरसीति ए.

8 इलेकवतां 7. ए. GA. (and B. marg.) gives the ध ica ॥ A. EL forms of {QT instead.

५ अदासं श्चकात्परः Wiftare ए. ९ उकारः 7. ४.

¢. t.

का०२.९.४८.] नाजि चतुष्टयम्‌ । २५

हितीयातृतीयान्यां वा ॥ ४४॥ sata विभाषा | दितीयादतीयाभ्यां पराणि उ्वन्ति वच- नानियेयास्‌ यास्‌ यामिति यथासंस्थै ख सुना भवन्ति yay वाञ्च वा। दितीयस्य । दितीयाय। तोयद्य। ढतीयायै(१॥ तीया- देति सिद्धे दितीयादतीयाभ्यामिति ख ष्टा्थैम्‌ ॥ a

नद्या रे BAA आस्‌ BTL ॥ ४५॥

नदीसंज्ञकात्यराणि २ sata वचनानि रै। आस्‌ । चरास्‌।

श्राभिति यथासंख्यं भवन्ति। वा न सयते । नै । नयाः । eT: | AUT | Aes | वध्वाः । वध्वाः | वध्वाम्‌ ॥

संबुद्धो हस्वः ॥ ४६॥ ` नद्याः संबुद्धौ War भवति । हे मदि । हे वधु ॥ नदा दति किम्‌ । हे ग्रामणीः । हे खलपुः॥

सअम्‌श्सोरादि्छोपम्‌ ॥ BO tt नद्याः परयोरम्‌ शसो रादिर्लोपमापद्यते। नदीम्‌। नदीः, वधूम्‌ । वधुः | | ईकागन्तात्सिः ॥ BE Ul नदीसंक्ञकेका रान्तात्परः४) सिर्लोपमापद्यते । नदी । AM ॥ Lara ऽन्तो यस्मादिति किम्‌ । wen: ॥

१ 7. adds tho remaining two forms 8 नदीसंश्नकादीकारान्तात्‌° E. of each word. ४५ E. adds wat | ञ्जषी |

2 आसासामां ४. ६ warfagiiete D. E.

3 Wat: पराणि E. | 5. wee

२६ कातन्छ [का० २. ९. ५९.

व्यज्ञनाच्च ॥ ४९॥ | -व्यश्चमसंन्नकात्परः सिर्लोपमापद्यते । वाक्‌ । तडित्‌१ ॥ संयो गान्तलोपे सिद्धं चेद्‌ मादेधैटो२ लोपः स्यात्‌ ॥ लिङ्गं चा- wade ॥ । BATU ऽकारः ॥ Yo tt afqawaract ऽमो ऽकारो लोपमापद्यते । अभ्रिम्‌ । पयुम्‌ ॥ बुद्धिम्‌ । धेनुम्‌(२॥ Aare WI ॥५१॥ aa: पर ४ रकारः पृरवखरमापद्यते। ait पट्‌ । बुद्धी ua ॥ शसो ऽ कारः सश्च नो ऽस्ियाम्‌ ॥ ५२॥ WA परः शसो ऽकारः पुवखरमा पद्यते | TY नो भवति । अरस्ियाम्‌ । श्रप्नीन्‌ । पटन्‌ ॥ श्रस्ियामिति किम्‌। बुद्धः। घेन: टाना॥५३॥ |

Wy: Wa टरावचमसख् नादेशो भवति । अ्रस्ियाम्‌ | अभ्चिना । पटुना ॥ अ्रस्तियामिति किम्‌ । बुद्धा । धेन्वा ॥

9 7. E. add योषित्‌ | ३ Om. A. E. F. २ चेत्‌ । तन्न । Wee 7. ए. ४ अमिस॑क्नकात्परः ४.

का०र२.९.५८.] नालि चतुष्टयम्‌ । Ro

अटो ऽमुश्च ॥ ५४॥ अदसो ऽमुरादेशो भवति। टावचनस्य च नादेशः श्रसि- याम्‌ । waar ॥ श्रस्ियामिति किम्‌ । azar ॥ इरेद्गोज्जसि ॥ ५५॥ ` faye दरद्‌ भवति । उरोच(२। जसि परे । श्रगप्रयः। पटवः । बद्धयः। धेनवः ॥ संबुद्धो च ॥ ५६॥ संबुद्धौ च faye दरोद्धवति २ । ctr । रे रग्न । हे धेनो wat: संबुद्धा वित्थेके (४) । हे नदि । हे वधु ॥ ङे ॥ ५७ ॥ | ङयि परतो faye” ctgafa । उरोञ्च(२ । wea wea । बुद्धये । धेनवे ॥ ड इत्य विश्ृतमिदे शात्‌ । बुद्धे । धन्वे ॥ डसिङ्सोरोपश्च ॥ Ub It

aa: परस्य ङसिङपोरकारस् लोपो भवति । ्रेद्च- वति(७) । उरो च । श्रग्नेः । अर्नेः। सेनो: । घेनोः ॥

१ अनत्रिसंन्नकस्व faye 7. ५ Om. D. E. २ BtrAata | D. E. £ Om. E.; wfrdwaracay: F ३ ००. E.; wittyqaa faya ७ faye इर ० ^

Gaal च UT D. ८ 7. ए. add भूवति.

४ संबु्धाविति fear | D.

ac MTA [का० २.९६. €R.

गोख ॥ ५९॥ | गो शब्दात्पर स्य ङसिङ्षो रस्य लोपो भवति। गोः। गोः।॥ FED ad: ॥ Gon

अरभ्निषंश्नकात्परो fe: ae yay खरेण wWraafa i war | सेनो॥

सखिपत्योङः ॥ ६१॥ खखिपतिभ्यां परो डिमरौर्भवति(र) ¦ षन्छौ । पत्यौ a पृन- feuwe सपुवंनि ट र्थम्‌ | ङसिङसोरूमः ५ ६२॥ खखिपतिभ्यां परो डसिडखोरकार उमापद्यतेर) । सख्युः । ` स्युः । पत्युः \ पत्युः 4 aE यथासंग्बनिटत्यर्थेम्‌ ॥. ऋदन्तात्छपुवेः ॥ ६३॥

चछदन्नाक्षिङ्गात्परो४ ङसिङ्सोरकार उमापद्यते सह पूर्वेण खरेण । पितुः । पितुः । मातुः । मातुः ॥ खदन्तादिति किम्‌ । सो धातोः (५ ॥

१ WRITS ?.3 मोश्रब्दाच पर- ३ "परयोङसिङूसोर उमापते ५. योरुसिङ्सोरकारस्च E. ४ "परयोर४.; "लिङ्सं्नात्परो ए. २ सव्िपत्योङ्िरेव ओभवति ए. ५ स्रोः घातोः.

का०२.१.६८.] नाकि चतुष्टयम्‌ । २८

श्रा सो सलोपश्च ॥ ६४॥

दन्तस्य लिङ्गस्य श्रा भवति खौ परे fale । पिता। माता॥ |

सअग्रिवच्छसि ॥ ६५॥

चद न्तस्य लिङ्कस्याभ्निवद्भ वति शसि परे । प्रिद्रन्‌(१॥ तचा स्यामिति प्रतिषेधात्‌ । मादः(२॥

BST ॥ ६६ ॥ दन्तस्य शिक्य श्र्भवति डौ परे । पितरि। मातरि 1@ योगविभागात्‌ । पितरस्तप॑यामास ॥

धुटि च ॥ ६७॥ wee लिङ्गस्य ्रभंवति घुटि परे । पितरो । पितरः ॥ घु्टीति किम्‌ । fara) । एयग्योग उन्तराथेः ॥

धातोस्तृशब्टस्या२५ ॥ ६४ ॥ धातोविंहितख द शब्दस) wa श्राभवति घुटि परे। श्रो ऽपवादः | कतारौ | BATT: ॥ धातोविहितस्येति किम्‌ । यातरौ। यातरः । यत weedy ॥ तुशब्दस्येति किम्‌ । ननान्दरौ ।

१ 7. adds कतुम्‌ । ५ °¶ब्दस्यारः। B. २ ४. adds कायातिदेश्नो ऽयं । ६ Om. A. D.; खुशब्द स्व B. ३ Wetfafa योग० D. © यतेश्छन्‌ दीर्ध ?.; यतोकण

ध 70. E. om. from yetfae aug | F.

४ कातन्ते [का० २.९. ७९.

मनान्दरः। ननि च नन्दे:(१॥ Haga घुरि खियां च नाख्यी- शादिकलात्‌ । क्रोष्टा aA?) चा सिद्धम्‌ wearer तुर. SHS तुनन्तस्य च प्रयोगः । क्रो दन्‌ । क्रोष्धून्‌ TET । करो- Oat | इत्येवमादयः ॥

स्वादीनां च ४) ॥ Se tt qardtat च(५) त श्रार्भवति घुरि परे। खसारौ। नक्नारो॥

खसा AAT चेष्टा च लष्टा चन्ता(४ तथेव च। wher tart प्रशास्ता च ष्टो खखादयः qar: 0

साच A ATR ॥ 9०॥ चद न्तस्य लिङ्गस्य संबुद्धावार श्रा च म भवति | अथादरेव। शे कर्तः । Vari

हस्वनदीखड्धाभ्यः faster ॥ ७१॥

सखनदीशरद्धाग्यः परः संबुद्धिः सिर्ला पमा पद्यते । हे टच । हे अग्ने । दे धेनो। हे नदि । दे वधु। दे श्रद्धे । हे माले ॥ संब्‌- द्धिरिति९ किम्‌ । ce: नदीश्रद्धायदणमुत्तरा थेमिरहाथं च॥

१ dew दीर्चख। .; निभि च ५ 7. adds लिङ्गानां च.

नन्दे ऋणदीर्धस ॥ 7. ६ चेत्ता A.B. २ क्रोष्टारौ | Dz ७ प्रशस्ता ^. B. 3 8. adds खरो पि. ८ 1. 8. ०१० -हे शाले |

४ Ame aye B. 7. throughout. ९ संबु्धाविति F.

‘e

का०२. ९. ७५.] माचि चतुष्टयम्‌ | ४९

सामि च नुः॥७२॥

दखनदीखद्धाभ्यः पर (१ ्रामि परे मुरागमो भवति । wares । अग्नीनाम्‌ । धेमुनाम्‌(* । नदीनाम्‌ । वधूनाम्‌ | अद्धामाम्‌ | मालानाम्‌ ॥ अद्धासष षरि तस्यामो गदणादा | WOT । युवाम्‌ ॥ ` |

WATT ॥ 93 tt चेस्तयादे शो भवति नरागमख | श्रामि परे | चयाणाम्‌। परमत्रयाएाम्‌ ॥ चतुरः ॥ 98 tt WATT THATS ्रामि परे मृरागमो भवति aura (Va अ्रप्रधामाद्‌व। अ्रतिचतुराम्‌॥ संख्यायाः षान्तायाः(२ ॥ ७५॥

era: षकारनकारान्ताया४ श्रामि५ परे नृरागमो भवति । षणाम्‌ । पञ्चानाम्‌ ॥ श्रन्तयदणाद्भ तपूवनान्ताया अपि९) । श्रष्टानाम्‌ ॥ deren दति किम्‌ । विप्रुषाम्‌ | यज्व-

माम्‌ ॥ १ Om. D. F. ५ "कारान्तायाखामि A. B. २7. ए. add परमचतुणाम्‌ | £ 7. ४. add सप्तानाम्‌ ।

3 MIATA: B.; च्शान्तायाः ८.7. © carat अपिण ४ सकार B

४२ कातन््े ` [का०२.९.३. “

कतेश्च जसूशसोटक्‌ ॥ 98 1 कर्ते; Perea षकारनकारान्तायाख(१) जम्‌ शसोलरभवति। कति । कति । षट्‌ । षद्‌ । पञ्च । पञ्च । | नियो ferret 99 tt नियः परो डिःराम्‌(₹ भवति । नियाम्‌ । ग्रामण्याम्‌ ॥

॥ दति crifet sat नानि चतुष्टये प्रथमः पादः warn:

न सखिष्टादावमिः ॥१॥ afae: सखिष्टादौ ४) खर नाचचिर्भ॑वति । सख्या । सस्ये ॥

पतिरसमासे ॥२॥ | पतिखः पतिष्टादौ ५ खरे नाभ्नि्भ॑वति । अ्रसमासे। पत्या। पत्थे ॥ असमास दूति किम्‌ । नरपतिना ॥

wat नदीवत्‌ ॥ 3 ॥

. Sore नदीवद्भवति विभक्तौ । हे खि । सिध eave a विकश्यमपि बाधते ॥

१ wate 8.; wrarary F.; ४ सखिश्ब्दष्टादौ D. E. षकारनकारान्तायाख्च पर- ५ पतिश्ब्दादी?.; पतिशब्दष्टा- E

2 छिरामो 7. E. ६ D. E. add नरपतय ॥

` ३.४. omit भान्ि चतुष्टये,

का०९. २. 9.) माबि चतुष्टयम्‌ | | BR

ख्याख्यावियुवो वामि ॥४॥ कधा ख्यावियुवृखानावाभि १ पर नदोवद्धवतो ar’? | ओी- णाम्‌ । ज्रियाम्‌ । भूणाम्‌ | भुवाम्‌ ॥ ख्याख्याविति किम्‌ । यव- क्रियाम्‌ | कटमुवाम्‌ ॥

era Safa nun WS इदु रेव । ख्यास्थावियुव्‌ सानौ a? वति परे नदी- वद्धवतो at) बुद्ध । बुद्धये । धेन्वे । धेनवे । भिये भिये। wat भुवे । पदै । पटवे॥ feared वेति केचित्‌ ॥ ङवतीति किम्‌ । इ ग्रीः। Vy । ्रप्रसिद्धमुपमेयमिति ॥ |

नपुंसकात्यमोर्टोपो न च तदुक्तम्‌ ॥ ६ ॥ मपुंखकलिङ्गात्परयोः४) खमोर्लापो भवति। age च कार्य , न भवति । पयः । पयः । तत्‌ । तत्‌ । safe ससखि a नपुंस- कादितिकिम्‌ । सुपयामौः॥ |

अकारादसंवुद्धो TA ॥ 9 ॥ अकारान्तान्नपुवकलिङ्गात्यरयोः खमोर्लोपो भवति मुरा WAY । च्रमंबुद्धौ । HSA अरतिजरम्‌ ॥ असंबुद्धाविति किम्‌ । ` हे कुण्ड ॥ १ ण्स्छानिनौ आमिष ३ Om. ४. E.; ery D.; °खा-

2 E. om. वा, fart E. ४ wearer A. 7.

४४ कातन्छेः [का० २.९. ९९,

सन्यादेस्तु तुः॥४॥ | श्रन्यादेगेणान्नपुसकलिङ्गात्परयोः स्यमोर्लोपो भवति तुरा- गम (१ | न्यत्‌ । IATA | इतरत्‌ । कतरत्‌ । कतमत्‌ ॥ शब्दो ऽसंबुद्धिनिदश्यथः । रे अन्यत्‌(र ॥ MIA ॥ ९॥ सवस्ान्पुंसकलिक्रात्यर श्रौ रीमाप्ते | ewe । पयसी &

जस्‌श्सोः FU ॥ १०॥ सवे न्नपुंसकणिङ्गात्परयोजंसृ शसोः खाने(४) भिर्भवति५)। पद्मानि । vette

धुटस्वराद्‌ घुटि नुः ॥ ११ धेटः पुवैः खरात्यरो नपंखकलिङ्गस घुटि परे नुरागमो भवति । पयांसि । पद्मानि । सुकद्धणफि(%) | सुखखीनि ॥ कथं ata । गो मन्ति। वलि । धुटो व्यवहितलात्‌ ॥ गोरङ्कोति ` धृड्जातिलाद दोषः ॥ बह्वजिं । बह्कर्मीति वा वक्षयम्‌ ॥ नामिनः स्वरे ॥ १२॥ नाग्यन्ताज्नुसकलिङ्गात्छ्रे परे नुरागमो भवति(७)। वा- रिणा. | वारिणे ॥ नामिनः खर इति किम्‌ । कुलयोः ॥

१ Om. A. ४ fartafa B. E. R D. adds अन्य । अन्वतरत्‌ । इत- ६ ००. ए. दत्‌। डतर । डतम ॥ ७ गुर्भवति। 7.

३ fa B.D. EB; wen: शिः। ए. ८ वारिणी 7. ए.; 0. adds wy ४ Om. E.; wray F. गी.

BTR. 8.04.) नान्नि चतुष्टयम्‌ । ४५

सअस्थिदेधिसक्थ्यस्णामनन्त्टाटो% ॥ १३॥ माग्यन्तानां मपुंसकलिङ्कानामस्ादीनां (२ टादौ खरे ` ऽन्तो ऽन्‌ भवति | WET) दभा । खकरा 2 | eT । अरत्य- eq afacur arate ॥ अ्रकारोच्चारणं किम्‌ । अर्ि्ि। श्रस्थनि वा खात्‌ ॥

भाषितपुंस्कं पुम्बह्वा ॥ १४॥ भाषितुं नाग्यन्तं नपुंसकलिङ्गं टादौ खरे पुम्बद्धवति वा। कचौ । HUT कुलेन | BTA | BEA TEATS ॥ भाषि- तर्ुखकमिति किम्‌ । वारिणे ॥ नाम्यन्तमिति किम्‌ । सोमपेन कुले न(४,॥ नर्पुसकमिति किम्‌ । were ॥ भाषितपुंस्क (५ ऽ «fa किम्‌ । पीलने फलाय ॥

दीधेमामि सनो ॥ १५॥ नाम्यन्तं fag सनावामि परे दीर्धमापद्यते । अ्रभ्मीनाम्‌ | धेगनाम्‌। AUTH ॥ सनौ य दणमुत्तरा धंमिद() ते च न्वागमे दीघां च॥ नान्तस्य चोपधायाः ॥ १६॥

मान्तस्य लिङ्कस्योपधाया drat भवति । समावामि gz | पञ्चानाम्‌ | सप्तानाम्‌ ॥ सनाविति किम्‌ । satay ॥

१ mee 7. 7. ?.; कष्य ए. ५ अभाषितर D.

२ नाम्यन्तात्तपंसकर 7. £ werd ए.

३ TFT B. D. F. © qayt E., orig. D. & Om. D. E. |

Be ` . कातन्त्र [का०९.२.२०.

घुटि चासंवुद्धौ ॥ १७ ॥

` नान्तसख लिङ्सखो पधाया दीर्घो भवति । चरि परे । असं बद्धौ । राजा । राजानौ । खामानि॥ नान्तखेति किम्‌ । जनम्‌ | जंनो ॥ ्रसंबुद्भाविति किम्‌ । इ राजन्‌ ॥

सान्तमहतोर्नोपधायाः ॥ VW ॥

सान्तमरन्त्‌ इत्येतयोनैकारस्योपधाया दीर्घो भवति । चुच्यसंबुद्धौ | अयाम्‌ | HIST । महान्‌ | महान्तौ ॥ अरसंबुदधा- विति किम्‌ । ₹े Hey । हे महन्‌ ॥ सान्तस्येति किम्‌ | इसम्‌ । Wau महतः सादचथाद्‌ १ धातोने खात्‌ । सुदिन्‌ । सुद्दिंसौ।

पश्च ॥ १९॥ श्रप्‌ इत्येतस्य नोपधाया ्रनोपधायाख दीर्घो मवति | चब्धसंबद्धौ । ary: | aria तडागानि ॥ अंबुद्धाविति किम्‌ । हे प्टच्यप्‌(२) ॥ खन्वसन्तस्य चाधातोः सोर) ॥ २०॥

शन्तु । अस्‌ (४) दत्येवमन्तस्याधातोः (५) जरुतस्सातः(९ साव- संबुद्धौ दीर्घो भवति । भवान्‌ । मोमान्‌ । सुश्रोताः ॥ Yeah

` १ महत्साह° 7. ए ५ अन्तस्व घातोः A.; Wag at.

९ FTA. ए. धातोः ३ Wea घातोः सौ ॥^.. £ BT ए.; D. om. Wereqra:

४ we अस D. E.

का०९.९.९द्‌.] माजि चतुष्टयम्‌ . ४७

दीधरो निदाघः१॥ श्रधातोरिति किम्‌ । पिष्डयः। चर्म॑वः॥ श्रसंबुद्धाविति किम्‌ । दे gare: tt |

इनहनपूषायेम्णां शणो च ॥ २१॥ द्रन्‌ । इन्‌ ge) | nda । इयेतेषामुपधाया दीर्घो भवति। शौ सौ च परे । श्रसंबुद्धौ । सुदणष्डीनि । सुटबहाणि। agente । खर्यमाणि । दण्डी । STAT पुषा । अथेमा ॥ अरसं- बुद्धाविति किम्‌ । दे दण्डम्‌ ॥ शौ सेवेति भियमात्‌ । दण्डि- नौ । टवहणौ । पूषणौ | अ्रयमणो२॥ श्रस्मादेव इन उपधाया Stara) क्िपिन Sr:

उशनःपुरुदणोऽनेहसां सावनन्तः ॥ V2 उशनस्‌ | पुरुदः शस्‌ | HAT | दत्येषामन्तो ऽ न्‌ भवति। खावसंबद्धौ । STAT । पुरुद्‌ शा । BACT ॥ अरसं बुद्धाविति किम्‌। हे उशनः । हे पुरुद शः । ₹हे wae: ॥ कथं ५ हे उशनन्‌ । हे oma । नजो ऽनित्यलात्‌ (९) । श्रकार उत्तराः ॥

सख्युश्च ॥ २३॥

Baca ऽम्‌ भवति | सावसंगुद्धो | सखा ॥ अरसंबुद्धाविति किम्‌ । दे सखे ॥

१ निचाचः A. 9 Om. D. E. २ ya ए. ५ Om. A. B.

३ पृषाणौ । अर्यमाणौ ए. £ नभानिदिं्टस्वाभिल्यलात्‌।. ए.

६. gu WTA [का०२.९. २९.

घुटि ले ॥ २४॥ ware एेभवति धुरि परे । सखायो | wera: | सखा- यम्‌ । सखायो॥ घुटीति किम्‌। सखीन्‌ ॥ तुशब्द उत्तर चाखंबुद्धि- निटत्यथेः ॥ दिव उद्‌ Ws ॥ २५॥ दिवो वकारस्य उद्‌ भवति aaa परे । para द्युषु । द्यगतः | way ॥ ये न स्यात्‌ । दिव्यम्‌ ॥

SM सौ ॥ २६॥ दिवो वकारस्य श्रोभेवति सौ परे चोः । Vat

वाम्या ॥ २७॥ दिवो वकारस्य श्रा भवति वा । अ्रमि(२ पर । द्याम्‌ । दि- वम्‌ । श्रतिद्याम्‌ । श्रतिदिवम्‌ ॥ युजेरसमासे TAS ॥ २४॥ युजिरः कििबन्तस्यासमासे2 नभवति घुरि परे । युङ्‌ । Gat युचः ॥ समास इति किम्‌ । ge ॥ अनभ्यस्ताटन्तिरलकारः ॥ Ve इयमभ्यस्तं जच्वादि सखेति वच्यति ॥ अभ्यस्तात्परो ऽ न्तिरन-

१7. adds व्वल्ञनमिह सामान्यम्‌। 2 युजिरक्रिबन्त° ए. g with B -

का०२.२. ३२] atte चतुष्टयम्‌ । ४९.

कारको भवति चुरि परे । ददत्‌ । दधत्‌ । जचत्‌ । जाग्रत्‌ ॥ श्रभ्यस्तादिति किम्‌ । लिहम्‌ ॥

वा नपुंसके ॥ 3० tt अभ्यस्तात्परो ऽन्तिरमकारको भवति वा । नपंसके घुटि परे। ददति। ददन्ति । जाग्रति। जाग्नि कुलानि॥

तुदभादिभ्य ईकारे ॥ ३१॥

तुद Lacan ऽनक्रियते। तुदभादिगभ्यः(२ परो ऽन्तिरिन- कारको भवति at | ईकारे परे, तुदती तुदन्ती स्वी। aca! तदन्ती HS | ATA | भान्ती स्ती। भाती । भान्ती कुले ॥ तुर- भादिभ्यद्ति किम्‌ । पचन्ती । दीव्यन्ती Wi

हनेर्हैधिरूपधाटोपे ॥ ३२॥ शनेरुपधाया wre? छते हेः स्थाने चिभंवति ४ | cern: | Sant ॥ उपधालोप इति किम्‌ । टजयति ॥

गोरो gfe ॥ ३३॥

गो ्मुस्यसख welafs घटि पर्‌ । गौः । गावौ । मावः ॥ गो चटीति किम्‌(५) । हे चिचगो । दे चिच्रगवः. #

१0. ए. add द्‌धति। दधन्ति (ge ३ °्डपधालोपि D. लानि ए.] । weft जन्ति ४ 2. adds अधघुरसखरादौ | [कलानि ४.] । ५ गोमुख्स्वेति किम्‌ D. ४. २ तुद भा इतेवमादिभ्बः D. E.

j |

. ४ कातन्ते [का० २. २. द.

` अम्‌शसोए ॥ ३४॥ गोशष्दस्यान्त श्रा मवति | अरम्‌ सोः परयोः। गाम्‌। गाः॥ Sra: किम्‌ । पुंसि स्ियाम्‌ आद्‌ aT a GTA ॥ पन्थिमन्थ्युभुक्ीणां सो ॥ 34

पथ्यादीनामन्त१) sar भवति सौ परे । पन्थाः | हे पन्धाः । मन्थाः । रे मन्धाः । भुक्ताः | डे मुखाः ॥

अननो घुटि ॥३६॥

पथ्यादीनामन्तो(९ऽन्‌ भवति gfe परे । पन्धानौ | मन्धा- नौ । मचाणौ ॥ अधुर्‌स्वरे रोपम्‌ ॥ 39 ॥

पथ्यादीनामन्तो२ ऽ घर्‌खरे लो पमापद्यते | पथः | पथा | मथः । मथा । भुचः | भुचा.॥

qa चेषां निः v3

` एषां पथ्यादीनाम्‌(२ ्रघुट्‌ खरे यश्चने च निंर्लोपमापदयते। wa: पथिकः । पथयति। मथः । मथिकः । मययति । पथिभ्याम्‌ | fara | मयिभ्याम्‌। मथितम्‌ (३॥ एषां यदणएमघुर्‌ खरव्यश्चम-

१ पण्च्यादीनाम° 7. ३ B.om. from पथिभ्वाम्‌; पथिक्ती। २ प॑ध्यादीनाम्‌° ए. मथिता. E.

का०२.९. ४९.] नालि चतुष्टयम्‌ । ५९

ara निर्लोपार्थम्‌ । तेन पथिगतः । vepwa: । मथिगतः | मथ्यु्तमः ॥

पुंसो ऽनश्ब्ट्लोपः ॥ ४०॥ Gay इत्येतस्य अन्‌्ब्दस्य लोपो भवति | घुट्‌ खरव्यश्च- नयोः । पुसः । पंसा । पुभ्याम्‌() | wer । पौ खम्‌ ॥ श्रघुट्‌- खर व्यञ्जनयोरिति किम्‌ । पमां सौ ॥

चतुरो वाशब्टस्योत्वम्‌ ॥ ४१॥ WAT इत्येतस्य वा शब्दस्य Sa भवति।्रच॒र्‌खरव्य्न नयोः चतुरः । चातुरिकः । चतुथः । भ्रियचतयति । चतुभिः | चा- तु्येम्‌ ॥

१ ^. ०००१९ खु ; QR ख॒ ए. . ४ Om. E.

२ °च Pa इति° ए.; MAY ५ Om. ^.; वैदुषम्‌ 7. प Wer; कृच इच कुचेदिति° ६ ए. ०००० पुंसु 1; पुन्सः। पुन्सा। पु 0.; कुश्च इच कुशे ए. भ्याम्‌ । पुम्भ्याम्‌ | 7.

३ ण्संन्नोष.

४२ . कातन्छे [का० ९. २. ४६.

अनडुहश्च ॥ ४२॥

` अनद्धा इत्येतस्य वा शब्दस्य va भवति । श्रवुर्‌ खरव्य॒श्च- मयोः । अनडुः । अनडुहा) । आनडुहिकः । अनडुद्याम्‌ | अनङुद्यम्‌(२) | अनडुही । अमद्धारी ॥ स्व वेत्येके (2 ॥ ¦

सो नुः ॥ ४३॥ अमद्धा₹्‌ इत्येतस्य सौ परे मृरागमो भवति | अमद्धान्‌ | साविति किम्‌ । अनद्धा ॥ संबुद्ावुभयोहेस्वः ॥ ४४॥ उभयो खतुर नड्होः संबुद्धौ wat भवति | ₹े प्रियचलः। ` हे ्रनद्धम्‌ ॥ अटसः पटे मः ॥ ४५॥ श्रदसः पदे सति दस्य मो भवति विभक्तौ । अ्रमुश्नात्‌ । अमुभ्भिन्‌ ॥ विभक्राविति किम्‌ । शरद स्यति। श्रद स्वम्‌ । श्रदःप्रः॥ श्रद मुय । WHS | अ्रमुमुयङ्‌ः। अद ङ्किति तक्तवयम्‌ (४ ॥ सपुटृस्वरादो AZT THAT LATTA ॥ BE

श्रघट्‌ खरा रौ naa) qe) सेद्स्थाप्यसेद्धस्या पि५) वन्छेव-

q 0m. D. ` केचिदिच्छन्ति ahaa ae fer चो-

` २ 2.00, आनद; ए. अनडुन्ता। || wats इति वक्तव्यम्‌ ॥ ए. (and 8 स्रौ चेति केचित्‌ y D. D. in the margin.)

8 Wee ॥ परतः केषिदिच्छन्ति ५ 7. om. WHS परे; E. om. the | केचिदिच्छन्ति yaa: | उभयोः first सपि and writes Fa:

का०२.२.४९.] माकि चतुष्टयम्‌ । चर्‌

शब्दरूछ उत्वं waa | dye: । Gear । पेशुधी । पेचुषम्‌(९ | विदुषः । विदुषा । विदुषी । धैदुषम्‌ ॥ ये च वक्तव्यम्‌ । पेचुव्यम्‌ । वेदुग्यम्‌ ॥

ATTA At च ॥ ४७॥ अन्‌ युवम्‌ मघवम्‌ | दत्येतेषां व शब्दस्य उलं भवति | अघुट्‌- स्लरादौ wars परर । ष्टः । ष्टुना । एमी । युनः। चुना । युमी । मघोनः । मघोना । मचोनी ॥ ्र्धिकारात्‌ । शोवनं मांसम्‌। यौवमं ada माचवनः सालोपाकः। तदिते लखतः(४)। उपश्रनस्‌ । श्मः संकोचः(५) | भ्रौ वः ॥

बाहेवाशब्टस्यो ॥ Bb ॥ | | वादेव शब्द खौर्भवति। अधु खरादौ (९) । were: | WEY हा । प्रष्टोरी। प्रा द्यम्‌ ॥ Bawa) पूवेस्य च दीघेः ॥४९॥ ` श्रचेरकारख्य(७) खोपो भवति ye च दीधैः। आन्तरत-

म्यात्‌ । ्रघुर्‌ खरादौ (४ | प्रतीचः । प्रतीचा । प्रतीची । प्राती- च्यम्‌ । गोचः। गोचा। गोची गोच्यम्‌ ॥

१ ए. adds विभक्नी | ५ WETS

2 tga 7. ६ E. adds WES परे

3 Om. A. F. © Ware E.; अघर ० D. ४ afea: 1B. |

१४ कातन्छे [का० २. ९. UR.

तिङ्‌ तिरश्चि; ॥ ५०॥ तिर्थच १ gaye विर्िर्भवति । अघुर्‌ खरादो २ । ति- रखः । तिरखा । तिरी । तेरख्यम्‌ ॥ Vee उदीचिः ॥ ५१॥ उदच्‌ इत्ययम्‌(२ उदीचिभ॑वति । श्रघुर्खरादीौ२ । उदीचः । उदीचा । उदीची । श्रोदीच्यम्‌ ॥ UME षमासान्तः ॥ ५२॥ | समास्या नः (४) पाश्छब्दः(५) पद मापते | श्रघुर्‌खरा- दोर, श्याप्रपदः। व्याच्रपदा। व्या ्रपदी | धैयाच्रपद्यम्‌ | एक- पदः | सुपदः | कुम्भपदी ॥ समासान्त इत्यपि । पदः £ qa पादषमानार्थः पादष्यस्तीति(ऽ) मतम्‌ ॥ | अवमसंयोगाद्नोऽलोपो ऽदुप्रवच्च पूवेविधो ॥ ५३॥ अनो ऽकार सख लोपो ८ भवति । अघुट्‌ खरादौ २ | स चेद- मन्ता त्छयोगात्यरो म भवति । स चाणशुप्तवद्धवति(९। पूर्वस् awe विधो dain राज्ञा। ew: दभरा। प्रतिदीष्नः। प्रति- दीग्ना(१०॥ श्रवमसंयोगादिति किम्‌ । aaa: | wate: ॥

१ तिरि्मग्व F.; तिर्यञ्च D. ८ ऽकारलोपो^.

२ इशथिवं ^. 8.; इत्ययं शब्दः ए. ९ न चेद्रमन्तात्ंयोगात्परो भव-

3 E. adds wee परे इ fae D. E. (B. orig.); स चेद ४ समासान्तः A. E. मसंयोबात्परो न मवति | ५ पादशब्दः £. भरावषप्यशप्तवच्च भवति | ए.

£ पादः). १० प्रतिदज्नः। प्रतिदन्ना। 8.

७ पदष्वस्तीति ए. ए.

ST? २.२. ५६.] . माजि चतुष्टयम्‌ । ४४

ईड्गरोवेा ॥ ५४॥ |

ईडी (°) इत्येतयोः परयोरवमसंयो गात्परख्छामो(९) ऽ का- Te लोपो भवति वार । स चासुप्तवद्भवति | ge ade विधौ ४) कते्ये । साश्व । सामनी । CTA राजनि॥ SB: सा- were राश्नीति नित्यम्‌ ॥ ्रवमसंयो गादिति किम्‌ । पवेणी । wad) ॥

सा भातोपुटनते ॥ ५५॥

धातोराकारस्य लोपो भवति। wera | कीलालपः। कीलालपा(७॥ पुमरघुर्‌ खर गणं संबद्धाधिकारनिद्षरथम्‌ | तेन शङ्करः । gear ॥

ईटूतोरियुवो स्वरे ॥ ५६॥

धातोरीदूतोरियुवौ waa: | विभक्तिखरे। यथासं स्यम्‌ (९)। नियो । नियः । wat wa: ॥ विभक्तिखर इ ति १०) किम्‌ । न्यथेः । स्थैः ॥ खा यंभुवमिति OY वक्तव्यम्‌ ॥

१ tf D. E. ७ कीलालपाः D. Q D. 2. .परस्छ,. G पाथिष्मः F. 3 E. ए. ००. वा ; A. adds © चेदम- @ Om. E. संयोमात्परो म मवति। १० विभक्काविवि ए. ४ प्वविधौ E. ११ स्वामुवमिति ^.; खा्य॑भुव एति u fe: D.; om. E. F.

@ ४. adds परे; D. adds @UTSt Wee ।

५६ ` कातन्त्र. [का० २. ९. १०.

सुधीः ॥ ५७॥

सुधीश्ष्द१ इयं भाभ्रो ति विभक्षिखरे। सुधियौ । सुधियः॥ सुधीरिति किम्‌ । अध्यौ । maa

भूरवषोभूरपुनमैः ॥ ५७॥ ` रूवं माप्नोति विभक्रिखरे । ्रवष ग रपुनर्भः(२) 1 मिच सुवी । मिचभुवः । अरतिभुवौ । अरतिभुवः ॥ श्रवषोष्धरपुनभूरिति किम्‌ । ating i oat ॥ न

सनेकाक्षग्योस्वसंयोगाद्यवो ९ ॥ ५९॥

। अनेका्रयोलिंङ्यो यावीदूतौ तयोधीातोर्संयो गात्यर- योर्‌ यवी (४) भवतः । विभक्तेखरे। यथासंस्यम्‌(५)। array OTA: | TTR | यवष्वः ॥ अभेका्चरयोरिति किम्‌ । निधौ । wat । श्रषंयोगादिति किम्‌ (९) । wafer । कटग्ुवौ ॥ श्रव्यय- कारकाभ्यामेवायं बिधिः ॥

श्रधातुवत्‌ ॥६०॥ ` भूशब्दो धातुवद्भवति विभक्तिखरे । भुवौ । भुवः ॥ अरति MO seq

१ सुधीशब्दस D. £ धातौरसंयोमादू° 8.; A. om. २ way पुनभ व्ेथिला | ४. from नियौ.

३ श्यौ D. E. , ७ D. adds परमनियौ | परमखु- ४ ath यवौ ^.; aD. £5. | ध Om. 7, E. । ~ कार्यातिदेशो D.; and orig. E.

का०र२.२. ६४. माबि चतुष्टयम्‌ | yo

wit च ॥ ६१॥ | सखीशब्टो धातुवद्कवति विभक्गिखरे \ स्ियो । fae: ॥

वाम्‌श्सोः ॥ ६२॥

सवीशष्टो saya: परयोधातुवद्धवति वा । खियम्‌ | सतीम्‌ । सिः । सतीः ॥

भवतो Area संबुद्धो ॥ ६३॥

भवतो ऽवयवस्य BATTS भवति वा संबुद्धौ । Vat: 1 दे भवन्‌ ॥ संनिपातखघ्षएलात्दबुद्धेर्लोपो म स्यात्‌ ॥

अव्ययसवेनाख्नः स्व राटन्यात्पूर्वो ऽक््‌ कः ॥ ६४॥

अव्ययानां waarat चागधात्छरात्पूर्वो ऽकूम्रत्ययो भवति वा । कप्रत्ययञख्च ५१ बडलम्‌ । उच्चकेः । उचैः । नीचकैः । मीचेः। wae: । सवेः । विश्वकः । विश्वः । युश्मकाभिः । युद्माभिः। wa काभिः । अस्माभिः ॥ विभक्ेशच पुव दृष्यते । लयका । मयका ॥ Marae च । पचतकि । पतिर भिन्धकि । भिद्दि(२॥ कम्र- eae? । यावकः । मणिकः ॥ श्रन्ञाने ४, कुत्छायां च । wae: A दयायाम्‌ । वत्छकः । एरकि । एहि । रदमु ते धानाकाः(५॥

१ कः प्रय ए. ४ Weta D. E.; D. om. च २ Om. 7. E. | ५ एहकि Gwe इह न्‌ ते बुडधाना- ` ३ कः Weer” F.; E. F. add Tee. @i1D.E |

भ्रट ` ` कातन्छे [का०२. ३.९.

TUES मा गाः ॥ अस्ये । तैलकम्‌ ॥ खे । ठचकः(१ ॥ संजा याम्‌ | TATU: ॥ |

के प्रत्यये स्तीकृताकारपरे पूर्वोऽकार इकारम्‌ GY

के प्रत्यये स्तीकृताकारपरे yal sare दईकारमापद्यते | सर्विका । उद्रिका(₹ । पाचिका । पाठिका॥ क इति किम्‌ । Saar ॥ प्रत्यय इति किम्‌ । तका ॥ खोति किम्‌ । पाचका- भ्याम्‌ । कृत दति किम्‌ । पुजकाम्या ॥ बडलाधिकारात्‌ | यका। सका । Maat । मन्दका । आआशरियकः(४)॥

॥ दति दौ गसिंद्यां टन्तौ नाधि चतुष्टये दितीयः पादः समाप्तः (५)॥

युष्मदस्यदोः पदं पदात्षष्टीचतुर्थीदितीयासु वस्न-

॥ १॥ : युश्रदस्मदोः पदं पदात्यरं षष्टीचतर्थीदितीयासु बले निष्पन्ने यथासंख्यं वसनसौ प्राप्नोति वा । पुचो युश्नाकम्‌। पुजो ऽस्माकम्‌ । पुचो वः । पुचो मः, पुचो युश्मभ्यम्‌। Tats aaa |

१ ae gwar: ए. ५ 7. ४. om. नाज्ि चतुष्टये. २ Om. B. & प्रातः । 8.; werarfredt 2 तैवना A. प्रा्नोतिवा।). ट.

४ wrfaers: ए.

का०र२९.२. ९.

नाखि चतुष्टयम्‌ | We

TAY वः। TAY भः। पुचो SUT पुजोऽस््रान्‌। पुचो वः। TAT नः(१॥ युश्नदस्रदोरिति किम्‌ । पुचस्तेषाम्‌ ॥ पदादिति किम्‌ ।

युप्नाकम्‌ | अस्माकम्‌ ।

वामनो fart ॥२॥

Gua: पदं पदात्परं षष्ठोचतूर्थीदितीयासु दिले नि- ष्यन्नं यथासंख्यं वाम॒नावित्येत प्रा्नोति a ग्रामो यवयोः। ग्राम श्रावयोः। ग्रामो वाम्‌ । ग्रामो नोर" | एवं दीयते पातु ॥ आखिति किम्‌ । भद्रो ary | भद्रावावाम्‌ ॥

तवन्मदोरेकत्वे तेमे त्वामा तु बितीयायाम्‌(४॥ ३॥ एकले वत॑मानयोर्युश्र erga: पदं परात्परं षष्टठोचतर्थीदितीयाखेकले निष्पन्नं यथासंख्यं ते मे इत्येतौ ९ भ्रा- प्नोति वा। वा मा तु दितीयायाम्‌ । पुचसतव । gat मम।

gre 1 पुतो मे। एवं दाति? । पुसा । पुचो मा पातु ॥

१ A. om. from uw युष्मभ्यम्‌ |

२ प्राघ्रुतः। ; वस्तसावितैतौ प्रा- भ्रोतिवा। 7.४.

३ £. adds ग्रामो Garant दीयते,

ग्राम आवाभ्यां दोयते। ग्रामो

ate | यामो ate i ग्रामो युवां पातु । चाम wate । रामो वां०। गामो नौ०।

४ A. om. J

[यः

५ Pee yA: 0. ४.

£ इत्येतावादेशौ £.; 8. 7. om. यथासंस्खं. |

७ प्राप्नुतः । 8.; 8. D. ow. वा.

८ E. adds पातु | पुज सुभ्यं दास्व- fai पो wate । पुचले०।पु- Wr Be | पुषस्स्वां पातु । wT ate |; D. adds the last two of these.

६० RTT [का० २.३. ६.

न पादादौ ॥४॥ पादस्यादो वर्तमानानां य॒द्मदख्मदारीनां पदमेतामादे- ` शन्न प्राप्नोति। र्द्रो feat देवो gars कुखदेवतता। ष एव मायो भगवानस्माक(९ पापमाशमः ॥ पाद्ाद्‌ाविति किम्‌, पान्तु वो मरसिंस्येत्यादि र ।

चाटियोगे च ॥५॥

चादिनायोग वतेमानामां यु्रदस्मदादीनां (४) पदमेता- TANTS प्राप्नोति | पुचो GUTH च। पचो ऽस्माकं च । एव- मादि॥ च। वा। ei ae) एव (५ ॥ गौोणयोगे न स्यात्‌ | या- मख (९ ते खम्‌ । नगरः च मे खम्‌ ॥

एषां विभक्तावन्तलोपः ॥ & ॥ विभक्तो परतो वतेमानानामेषामन्तस्य खोपो भवति । युश्न-

भ्यम्‌ wena । भ्रतिलान्‌ । अतिमान्‌ । वयि । afer) a विभक्राविति किम्‌ were: । acta: ॥

१ Om. E. © E. F. add अतिलखयि | अतिम-

२ भगवात्राथो Sara 7. E. F. fai; A. has guray । अ- ३ पान्तु at नरसिंहस्य नखलाङ्गल- सभ्यम्‌ । अतियुष्मभ्वम्‌ | च- कोटयः | हिर ण्यकसिपोर्वैचच wanda | वयि | मयि। अति. च्ेज्रासक्कदंमारूणाः॥ E. (and afa । अतिमयि । युष्मान्‌ | . marg. D.) wary) अतिलान्‌ । wt ४ चोभे [च.] युष्मदादोनां D.E. मान्‌ ॥ ५ एवं ए. ८ युष्मदीयः | ए.

& wag F.

का०२९. ३. ९०.] नानि चतुष्टयम्‌ | ६९

युवावो हिवाचिषु ॥७॥ युश्रदस्रदोरदिंवाचिषु परतो युवावी Waa: | यथासंस्यम्‌। युवाभ्याम्‌ । ज्रावाभ्याम्‌ । अतियुवाभिः। अरत्यावाभिः॥ च्रुतयो- दिंवारिख्िति किम्‌ । लां युञ्मानतिक्राग्तौ । अतिलाम्‌ । अति- sary uO? युवयोः पुचः ॥ gage: ॥ युवयोरयम्‌ (2 | aw- Sa: | प्रत्ययलो पलकच्षणेनान्तालोपात्‌ ॥

अमो चाम्‌ ॥४॥ यश्मदस्मदादिभ्यः४ परोऽम्‌ BY च श्राम्‌ भवति। ल्ाम्‌। माम्‌ । युवाम्‌ । ्रावाम्‌(५ । दिवाच्यधिकाराद्वाखावचर्य(४) न स्यात्‌ ॥ | |

सम्‌ WHS) ॥ ९॥ युश्रदस्रदादिभ्यः४) परः शस ara भवति । gary । sara | अ्रतिलान्‌ । श्रतिमान्‌ ॥

MASA सो सविभक्योः ॥ १०॥ व्न्मदोयैश्रदखमदोख सौ सविभल्मोखखमरमिद्येतो waa: |

१ प्रत्ययेषु 7. ?.; Eom. परतो ५ ^-*००°अतिलाम्‌। अतिमाम्‌।°

and यथासंख्यम्‌. अतियुवाम्‌ | अल्धावाम्‌। २ D.adds साचादिम्नाविति किम्‌। £ °अधिकारत्वात्‌ arte ए. ३ Om. 2). E. © Wry: a 7.

४ मुष्मद्‌ादिग्बः7. ४.

mi कातन्ते [का० २. ३. ९४.

यथासंख्यम्‌ । लम्‌ । अरम्‌ । अरतिलम्‌ । अत्य इम्‌ ॥ सविभश्यो - रिति किम्‌ । अधिलत्‌ । अ्रधिमत्‌ । लुक्‌ ॥

यूयम्‌ वयम्‌ जसि ॥ ११॥ | ल्न्मदोयष्रदसरदोञ्च जवि सविभश्चोर्युयम्‌ वयमिव्येतौ भवतः | यथासंख्यम्‌ । युयम्‌। वयम्‌ । अति्ूयम्‌ । अरतिवयम्‌ |

तुभ्यम्‌ मद्यम्‌ Sha ॥ १२॥

लकदोर्य्रदखरो खच ङयि afer मद्यमित्येती भवतः । यथासंख्यम्‌ | तुभ्यम्‌ । मद्यम्‌ । श्रतितुभ्यम्‌ । अति- मद्यम्‌ ॥

तव मम डसि ॥ १३॥ लन्मदोर्यश्रदस्रदोखच डसि eft मम दत्येती भवतः । career | तव । मम । श्रतितव । अरतिमम ॥ युवा- वादिषु रतेषु पञ्चादक्‌। यवकाभ्याम्‌ | ्रावकाभ्याम्‌ ॥

सत्‌ पञ्चम्य हित्वे ॥ १४॥ युश्रद सदादिभ्यो (२ sfea वतमाना पञ्चम्यद्‌ भवति। त्वत्‌। मत्‌ । युश्मत्‌ । श्रस्मत्‌ (२ | ्रतियुवत्‌ । अ्रत्यावत्‌ ॥ ्रद्विल दूति किम्‌ । युवाभ्याम्‌ । ्रावाभ्याम्‌(४) ॥ q Om. A,; orig. E. 3 D. adds अतितवत्‌ | अतिमत्‌।

२ भ्यः परा ^.; युष्मदादिभ्वौ ०. -४ Om. D.; A. and F. om. from E.; D. adds परो, wfxae ;

का०२९. ३.९८. नानि चतुष्टयम्‌: | dz

ग्यस्तन्यम्‌ ॥ १५॥

युष्मद खदा दिभ्यः | परो भ्यस्‌ अभ्यम्‌ भवति | युष्मभ्यम्‌ |

अस्मभ्यम्‌ । अतित्भ्यम्‌(२ । श्रत्यस्मभ्यम्‌ (३) ॥ अकारोच्ारणं किम्‌ । yale मा छत्‌ ॥ सामाकम्‌ ॥ १६॥

svat ४ परः खागमयुक्क(५ श्राम्‌ ्रकम्भवति । युष्मा-

कम्‌ । श्रस्माकम्‌ ॥ सामिति किम्‌ । प्रिययुष्मयाम्‌ । श्रतित्र- याम्‌(४ ॥

एत्वमस्यानिनि ॥ १७॥ स्थानं प्रसङ्गो वा ॥ श्रस्यानिन्यपरसङ्गिन्यनादेशिनि() खा- दावेषामन्तस्य एतं भवति | वया । मया । युवयोः । श्रावयोः। तयि । मयि । अतिलयि i अतिमयि ॥ अस्थानिनीति किम्‌ । युष्मान्‌ | अस्मान्‌ ॥ सावं व्यञ्जनादो ॥ १४॥ एषामन्तस्थालं भवति | श्रस्थानिनि यञ्ननादौ rey |

१ एभ्यः 7.; युष्मदादिभ्बः 7. 2. ६7. adds प्रियस्मयाम्‌। अतिम-

२ अतियुष्मभ्बम्‌ A. याम्‌ |

३ जअतिमद्यम्‌ ४. ए. © wey B.; oundfy w-

४ wa: F.; युष्मदादिग्बः?.; यु- गदेशिनि E.; ^. ०. अखा- ष्मद्‌ ख्यां ए. निनि. |

५ खागमायुक्त ^. ८ Om. D.; B. om. qarrfafa.

६४ कातग्छे [का०२. ६. २९.

यवाभ्याम्‌ । आवाभ्याम्‌ । अतियुवाभिः0 । अत्यावाभिः१) | अतिलाश्ठ। ्रतिमासु॥ श्रादि ग्रणं साचाप्रतिपत्य्थम्‌(२। तेन युष्मत्यु चः | wera: | after । अ्रभिमत्‌(४। लुक्‌ ॥

रः ॥ १९॥ रेशब्द्‌ are प्राप्नोति५ । यञ्चनादौ सादौ | राः। रा- भ्चाम्‌ । अतिराभ्यां कलाभ्याम्‌ ॥ साक्षादिति किम्‌ । भ्रतिरि कुलम्‌ (६) ॥

अष्टनः सवैसु ॥ २०॥

अष्टनो sare wre wafa® | सवासु विभक्तिषु | अष्टा- भिः | were: | अष्टासु । प्रियाष्टाः । rarest ॥

छी तस्माज्जस्‌श्सोः ॥ २१॥ तस्मादष्टनः कताकारात्परयोः स्वेयोजेसृशसोः स्थान च्रौ भेवति । अष्टो | eer ॥ तस्माद्र दण मालस्यानित्यायम्‌। तेम । अष्टभिः । weg | वा स्यात्‌ ॥

4 Om. 8. F. € Om. 7. ४. २ साषादविभक्तिप्रपिर.ए.; BE. ऽ अष्टन आ भवति. ष्ट.

F. om. तेन. ८ अष्टौ तिष्टन्ति। अष्टौ as D. ए. 3 खदीयः | B.; om. B. FP, ९ 7. om. तेन ५०१ adds WarTfa: | ४ अतिखत्‌ । अतिमत्‌। A. अष्टासु |

५ शब्द स््ाल भवति ए.

का०२.३. VY] नानि चतुष्टयम्‌ | ६१४

अवेन्रवेन्तिरसावनन्‌ ॥ २२॥ अवन्‌ शब्दो ऽवंन्तिभेवति | Wat प्रत्यये परे । स चेद मञ्‌ । अवन्तो । अर्वन्तः । अवतु । आवतम्‌ । आार्वत्यम्‌ । wat ॥ श्रसाविति किम्‌ । श्रवो ॥ अ्रनलिति किम्‌ । aerate ॥

सो च मघवान्‌ मघवा वा ॥ २३॥

विभक्तौ सौ च aca? मघवन्‌ शब्दो 2 मघवन्तुभंवति(४) |

वा । मघवान्‌ | मघवन्तौ | मघवन्तः | मघवत ॥ तद्धिते खरे ये

च स्तोकारे(५) । माघवतम्‌ । माघवत्यम्‌ (४ । मघवती ॥ परे मघवा | मघवानौ ॥

जरा जरस्‌ स्वरे वा ॥ २४॥ जराशब्दो जरस (७) भवति वा । विभक्रिखरे(८। अरे। जर सो । जराः । जरषः॥ AWAITS | उपजरषमिति नित्यम्‌ ॥

जिचतुरोः feat तिसु चतसु विभक्तो ॥ २५॥

स्ियां वतेमानयोख्ि चतुरोः९) तिष्ट ware । दत्येतौ भवतः। विभक्तो चथासंस्यम्‌। तिखः(१०)। चतखः(१०)। तिभिः | चतष्टभिः । प्रियतिष्ट । प्रियचतश् कुलं वा॥

१ अर्वती स्री. & waaay A.

२ परे D.; B. om. at a. & जरसादेशो A. and corr. B. ३ मघवाण्ब्दो ए. ८ विभक्नौ स्वरे 0. ४.

४ मघरवंतिभवति ४. ९4. adds BTR.

u F. adds खु; तद्धिते ये wat स्त्री- १० Om. F.;-E. om. युथासंष्डयं. कारे | 1D. 6

९६ । कातन्ले [का० २.३. ३०.

तौ रं स्वेरे॥२६॥ ` तौ तिष्धचतखौ रं प्राप्तः । विभक्तिखरे (१ । तिखः । eae? ॥ बाधकबाचनार्यो ऽय योगः ॥ न नामि दीघेम्‌ ॥ २७॥ तौ तिष्चतखौ दीर्ध न प्राभ्रुतः। सनावामि परे। तिख- णाम्‌ । चतद्णाम्‌ ॥ ` नृ वार।॥ख॥ ne मृष्टो दोप प्राप्नोति वा । षनावामि परे । नृणाम्‌ । मृणाम्‌ ॥ त्यदादीनाम विभक्तो ॥ २९॥

व्यदादोनामन्तस् अकारो भवति विभक्तौ । स्यः | ars , सः(४) । तौ(४)। यच । तच ॥ सर्वमा मान्तगणो दिपर्यन्त ce” व्यदादिः ॥ विभक्राविति किम्‌ । aera:

` किम्‌ कः ॥ ३० ॥

किमृशब्दः को भवति विभक्तौ । कः । को । कदा ॥ वि- भक्राविति किम्‌ । किंवाम्‌ ॥

१ St विभक्तौ । D. ४ Om. 2.; Bi ati aD. २ 7. adds तिवुभिः। चतसृभिः। ५ द्विप्यन्तमिह 8. ; द्विःपर F. agar. ६ D. ४. add के |

का०२. ९. २५.] नालि चतुष्टयम्‌ । qo

टोऽबेमेः ॥ ३१॥ त्यदादीनां carve ar भवति विभक्रावद्ेः । इमौ | दमक ॥ अ्रदेरिति किम्‌ । दो ॥ सो सः॥ ३२॥ त्यदादीनां दकारस्य ar? भवति सौ विभक्रो । war meat ॥ साचचाकाविति^२ किम्‌ । wet gar ऽद्धेति । ae: Ta: ॥ तस्य च W33 Il त्यदादीनां तकारस्य सो(४) भवति खौ विभक्रौ । ख्यः। स्कः । सः । सकः ॥ सा्लात्छाविति किम्‌ । तत्पुचः ॥ इद्मियमयम्‌ पुंसि ॥ ३४॥

द्रम्‌ दयम्‌ भवति। श्रयम्‌ a ofa) खौ विभक्तो । दयं स्तरो । wa पुमान्‌ ॥ ददं कुलमिति तदुक्प्रतिषेधात्‌ ॥ साचात्छा- fafa किम्‌ । ददं पुचः ॥

अट्‌ व्यञ्जने ऽनक्‌ ॥ ३५॥ दद्मो satin (९)ऽद्धवति यञ्जनादौ erat | ्राभ्याम्‌।

१ मकारो ^. ५ साचादिति° D.; सौ विमना

२ सकारो ^... विति A. ३ साषादिति. & इदम अग्व्जितो ^. ए.; इदमो

४ SACS सकारो A. अकवर्जितस्व E.

Qc कातन्ते [का० २.३.९९.

एभिः ॥ अनगिति किम्‌ । cae: ॥ खाच्वादिभक्रा विति किम्‌ । WSO । इद पुजः॥ । टौसोरन(९२॥ ३६॥ इदमो ऽम्बजितस् रौ सोविभह्योरनारे शो २,भवति। अनेन। अनयोः ॥ अमगिति किम्‌ । इमकेन । ई मकयोः ॥

एतस्य चान्वादटेशे दितीयायां चेन (२ ॥ ३७ ॥ एतखेदमख्च टौसोविभष्योरदिंतीयायां च कथितस्येवानुक- यनविषय एनारेशो भवति | एतं याकरणमध्यापय | श्रयो एनं वेदमध्यापय ॥ इमं घटमानय | war एमं परिवतंय ॥ एतेन राचिरधीता । श्रथो एमेनादरप्यधीतम्‌ (४ ॥ एतयोः शोभनं

शीलम्‌ । श्रयो एमयो ख wird खमित्यादि योज्यम्‌ ॥

तस्माद्‌ भिस्‌ भिर्‌ ॥ ३४॥ तस्रादिदमः छृताकारात्परो भिस्‌ भिभभवति। एमिः ॥ केचिन्तस्मादिति किम्‌ । cae: सप्तर्षयः खगे sat: ॥

WETS ॥ ३९॥ _ अदसो ऽम्बजितात्‌ (६ परो भिस्‌ भिर्भवति । अमीभिः ॥ अनगिति किम्‌ । waa: ॥ चकार SATA afer: ॥

१ साचादिति?. साचात्छाविति^. vay गताः ए.; Tae ॥ ^; २ ग्दनः and गभः 7. E. ra: a ए, and the above reading

3 रीसोः परयोरनारशो B. in the margin. ४ एनैनेनाहर ° &. ६ अदसखाग्व्जितात्‌ 7. ए.

का०२. ३. ४४.] 39 arfe चतुष्टयम्‌ । ६९

सावो सिरोपश्च ॥ ४०॥ अदसो sare श्रीभवति सौ पर। शिणो पञ्च । wet | अस- ar ॥ (१) उत्वं मात्‌ ॥ ४१॥ . अदसो मात्परख् वणमा चख sa भवति । ्रमुम्‌ । अमू(२) अमून्‌ ॥ सादिति किम्‌ । अमुकाभ्याम्‌ ॥ एद्‌ बहुत्वे त्वी ॥ ४२॥ अदसो mace? aya frag एत ईर्भवति । at अमीग्यः(४ yaw इति किम्‌ । श्रमू ॥ मादिति किम्‌ । च्रमु- केभ्यः ॥ तुशब्द उत्तर ज Tease: ॥ ` अपांभेटः॥४३॥

अपां विभक्तो भे दो भवति । afk: ।५ खद्धाम्‌ ॥ वि- भक्राविति किम्‌ । ware: 8

विरामव्यज्ञनादिष्वनडुनहिवन्सीनां च ॥ ४४॥

विरामे वयश्चनादिषु चामद्धाहनदहिवन्धीनां च लिङ्गाना- ware दो(९) भवति। aaa अ्रनडुद्धाम्‌ । उपामत्‌ । उपा-

— + ee का

१ 4. and a later hand in D. add & अमीभिः | D.; ए. has both. arererrfata किम्‌ । (wat ५7. adds Wa: | पुबो ऽखेति किम्‌ । dD) wey £ feats SE; cafig we- अः ॥ विषां fare D.

2 Om. D. © Om. F.; WHET B. and or. A.;

३ Arad E. ए. D. adds सनङुद्याम्‌ |

‘

eo BTA [का० २. ३. ४६.

aaa | सुविदत्‌(१। विद्याम्‌ ॥ वयश्चनमिड सामान्यम्‌ । ्रन- डुन्ता । carrer । विदन्ता(२ | येनेव्यते । अ्रनडुद्यम्‌ । उपा- मद्यम्‌ (२) ॥

ससिष्वसो(४) ॥ gu tt

. खसिष्वसोिंङ्गयोर न्तख्य विरामे व्यश्च नारिषु च दो भवति। उखाखत्‌ | उखाखद्याम्‌ | उखा खत्क श्यः(५ | पणंध्वत्‌ । पणे- CARI | TULSA: ॥

रश्षहान्तेजादीनां डः(& ॥ ४९ tt

१ विदत्‌ 8.7.; 7.00 सुविद्रद्याम्‌। ८ . ४. om. Waray; ए. adds ¥.

९ Om. F. ९ सुविर्षरः F.

३ Om.F.; 7. £. आनबुद्यम्‌ 1०५५५०५. ३0 A. ए. F. om. GET; B. om. ४ 8. 7. ए. F. write असि अत्‌० ayy: *

_ throughout. ११ एवं गज्‌ ४.

४ छाश D. E. १२ स्व्‌ । AZ | E. F.; B. om. ६ हशवषद्छान्ते यजादीनां डः B. ब्र.

७ इलादीनां ए.; हश्रषष्टानेवादी- १२ रत्यादयः ॥ 7. wt D.

का०२.३.४९.] माजि चतुष्टयम्‌। “OR

दादेहैस्य गः BO I

fare we दादेरविंरामे ergarftg च गो भवति। गोः YR । गोधम्याम्‌ | गोधुक्रमः(५) ॥

चवगेहगादीनां च ॥ ४४॥ चव गान्तस्य oy इत्येवमादीनां we? शिङ्गानामम्तसख(2) विरामे व्यश्ननादिषु च गो भवति । वाक्‌ । वाग्याम्‌(४)। वा- GT | SUR । ठव्णम्याम्‌ | SUH! TT! दग्याम्‌ | दृक्कम्‌ ॥ दृ (५ । स्पृश । टग्‌ । cee । दि ofa । विज्‌ । खञ्‌ । wes ) एते दूगाद्यः(८ ॥

मुहादीनां वा ॥ ४९॥

म॒दादीनां fagrarawea® विरामे व्यश्जमादिषु चगो भवति वा । मुक्‌ । म॒ग्याम्‌ । मृक्रम्‌ । AS | मुद्याम्‌ | मुर्‌लम्‌॥ मृद्‌ । EI BE fay । नश्‌ । wa मुहादयः(८ ॥

१ argent [दादेरिति fa ए] after दिश्‌); D. om. qT; E.

दामलिर्‌ ॥ D. E. om. दिश्‌ | २ watrarate E.; B.D. ए. ०0. © A. om. faa; A. 7. ए. ए. खु, read qq । before which D. ३ D. E. om. अन्तस्य. adds Wy. ४ D. adds वार्भ्यः | च Om. D. ५ एवं gye E. | ९ ae । सिह । D.

६ दधृक्‌ ).; दधुश ^. 8. F. (7.

OR Tae [का० २. ९. ५९.

हचतुथान्तस्य धातोस्तृतीयदेरादिचतुथेत्वमकृतवत्‌ ॥ ५० ॥ | धातोरवयवस्य ₹चतुथाग्तस् एतीयारे रादि चतुथेलं भव- ति । विरामे व्यञ्चनादिषु च । तच्चातवत्‌ । निघृट्‌ firg- याम्‌ । निधुर्‌ खम्‌ । ज्ञानभुत्‌ । ज्नानभुद्याम्‌ । ayaa ॥ गदंभयतेः किप्‌ । गर्ध॑प्‌(२) | गर्धम्म्याम्‌ । गधंघम्‌^२॥ चातो- रिति किम्‌ । दामलिर्‌ ॥ तीया देरिति किम्‌ । विक्तुत्‌ ॥ अर , तवदिति किम्‌ । गोधुक्‌ ॥

सजुषाशिषो रः ॥५१॥ `

सजुषाशिषो रन्तस्य विरामे व्यश्चनादिषु च रो भवति | "सथुः Vespa) ayy) । सजुस्ता५ । श्रा शोः । आआशो- भ्याम्‌ । आरागरीःषु(& । श्राशोस्ता(७) ॥

इरूरोरीषूरो ॥ ue it

दरुरोधौातोर्विरामे व्यश्चजमादिषु च यथासंस्यमीरूरौ भव- तः। गीः। गीभ्वाम्‌ । गीषु । मीस्तरा । धूः । ep ye yar) ॥

न+ ~~~ ~= ~ ~

१ °अकुतवञ्चवति | D. ५ TANT | 7 ९ 0". 2.; गदंभयते । ग्दप ए. £ आशोर्षं EE; आशीग्याम्‌ D. ३ ४. adds इचतुधातस्चेति fai सु- © अशीखराम्‌ ॥ 7

गश ॥ G Om. 7. ; E. om. यथासं, ४ way ए ९ धूषेष्ठरा ॥ ए.

QTR. ३.५६. माचि चतुष्टयम्‌ । ‘OR

अहः सः ॥ ५३॥ अरम्‌ इत्येतस्य (१) विरामे व्यश्चनादिषु च सो भवति | अहः । अहोभ्याम्‌ (२ | श्रस्वम्‌ ॥

संयोगान्तस्य लोपः ॥ ५४॥ संमोगान्तस्य लोपो भवति विरामे यश्चनादिषु च। वि- दान्‌ । कटचिकीः । पुंभ्याम्‌ tg ॥

लिद्भगन्तनकारस्य ॥ ५६ ॥

लिङ्ान्तमनकारस्य लोपो भवति विरामे यश्चमारिषु ष। सखा | राजभ्याम्‌ । राजभिः । राजसु । राजल्म्‌ ॥ लिङ्गान्त- मकारस्येति किम्‌ । अरहन्‌(९ ॥ पुनलिंङ्गयदणमुत्तरच सामा- न्याथेम्‌ ॥

—_ ^~ ~ न [रर ee

१ अनह इत्य ए. ४ संयोगेधुरः ॥ ^. २ ४. adds अहःसु | ४५ मस्ञे° तचे E. 2 पंषु ए. ६ 7. ४. add वु्षाम्‌ |

७४ कातन्ते [का०२. ३. ६०.

न संबुद्धो ॥ ५७॥

लिङ्घान्तनकारसय लोपो न भवति संबुद्धौ । रे राजम्‌(१)॥ एयक्षरण्णाक्ञपुंसकस्य वा | रे साम । रे सामन्‌ ॥

नसंयोगान्तावदुप्रवच्च पूवेविधो Ue मकारसंयो गान्तो लुप्राव्यलुप्तवद्भवतः(२ | पषैविधौ fa- क्ाम्तदीधादिके Raval | राजन्याम्‌। राजभिः राजख। विद्धान्‌। सुकम्याम्‌ ॥

इसुस्दोषां घोषवति GD ॥ ५९॥ came | उसन्तस्य(४)। दो सशब्दस्(५ च घोषवति परोरो भवति । सपिभ्याम्‌ । wear । दोभ्याम्‌ ॥ चोषवतोति किम्‌ | स्पिःषु। धनुःषु । दोःषु९॥ भेर दति षि चोषवतीव्युष्त- राधं a

yet तुतीयः ॥ ६०॥

yet वणानां तीयो मवति । घोषवति सामान्ये । योषि- शयाम्‌ । चिबलिग्भिः । मख्नति । werd । खव्वति(७) ॥

१ E. adds हे तच्न्‌ | ५ रोशब्दस्र ए.; टोः we A.; E.

२ °भवति। 8.; °अलुष्टवतः। ४. om. चु, ३ दपृषदो्षा* 9. £ [सपिष्डु ८.] धनुष्वु दोष्षु D. ४ tyere उषनास्छ B. ४. सपिःसु। wag दोःष। F.

‘© वुख्जनि ॥ F.

aro. ३.६४. नाचि WTA | ७५

Waa प्रथमः ॥ ६१॥

घोषे a2) धुटां वणानां प्रथमो भवति। षटसु । ज्ञान ae । इच्छति । गच्छति (र) ॥

वा विरामे ॥ &२॥

विरामे yet वणानां प्रथमसतृतीयो भवति 2 वा । विधप्‌ । विध्‌ । वाक्‌ । वाग्‌ i

रेफसोविसजैनीयः ॥ &३॥

रेफखकारयोर्विंसजनीयो (४) भवति । विरामे wees चोषवत्यघोषे च । गीः । धूः । इचः । पयोभ्याम्‌ cag ॥ वाधिकारादिभक्तिव्यश्चमे Tara न सात्‌ । मीर । धूर्षु । भवति VENT arm: ॥

विरामव्यज्ञनादावुक्तं नपुंसकात्यमोरेपिऽपि ॥ ६४॥

विरामे वयश्चनादो च यदुक्तं मपुंसकशिङ्गात्परयोः सखमो- ata ऽपि तद्भवति। तच्यैव aera! सुवाक्‌ । सुवाग्‌ । Gary

१ Om. A. F. & Om. B.; D. adds विसर्जनीयो.

2 wafa D. ए. ७ आशीष्वु ॥ 0.; wag | आ- ३ प्रथमतुतीयो° B.; प्रथमतुतीयौ शीःसु a F.

भवतः | D. E.; E. om. चा GE. om. WTS; नपुंसकात्‌ ख्छ- ¢ रेफसकारयोः खाने विर ४. are A. F.

५ पयस्सु E.

o4 कातन्े [का० २. ४.२.

खवित्‌ । सुपुम्‌ । sag: । ag) ॥ एवम्‌ उखाखत्‌(२ | देवेडित्धादयः ॥ श्रपिद्यषएं व्यभिचारा्थ॑म्‌ । तेनेद मलं (४ म स्यात्‌ ॥

॥ दति दो ग॑सिंद्यां oat नाज्ि चतुष्टये sata: पादः ware:

अबव्ययीभावादकारान्ताहिभक्तीनाममपञ्डम्याः ॥ १॥ अव्ययीभावसमासादकारान्तादिभक्ीनां (९ खाने ऽम्‌ भ- वति । अपञ्चम्याः । saga ॥ श्रव्ययीभावादिति किम्‌ । कष्टभितः(८॥ विभक्रीमामिति किम्‌ । उपकु ता॥ पञ्चम्या दूति किम्‌ | उपङुम्भात्‌ ॥ वा तुतीयासप्नम्योः ॥ २॥

अव्ययीभावसमासादकारान्तात्परयोसुतीयासक्तम्यो ¦ साने

ऽम्‌ भवति at | उपङ्म्भम्‌ । उपङ्म्मेन । उपक म्म्‌ । उप- `

aa ॥ १ Fay: | 7. © 7. adds उपगङ्गम्‌ । २ सुखुः। 8. GD. ४. F. add अकारान्तादिति ` 8 SST 8. D. F.; sara E. fax | after which उपनदि 7.; ४ owet D. उपकतु E.; wfafe D. ` y D. E. om. नानि चतुष्टये. ९ A. om. परयोः and वा.

€ °अकारान्तात्परासां fae D.

का०२.४.६.] नानि चतुष्टयम्‌ | ७७

अन्यस्माघ्ुक्‌ ॥ ३॥ अकारान्ताद्यो ऽन्यो ऽव्ययीभावषमासस्तस्मादिभक्ीनां १ लुग्भवति ।(२) उपवधु । उपकट् ॥

BAIT ॥४॥ | अ्रव्ययमसं स्यम्‌ | अव्यया श्च? विभक्ीनां लुग्भवति । खः । WTA च। वा। ह । रह । एवमन्ये ऽपि ॥ पद संन्नाथेमिदम्‌ ॥

wert बहुषेऽस्ियामपत्यप्रत्ययस्य ॥ ५॥

जनपदसमानशब्टानां चजियाणां रूढसश्चा ॥ रूढानां qa विहितस्यापत्यप्रत्ययस्याख्यभिधेयस्य लुग्भवति, पञ्चाल- स्यापत्यानि waren: | एवं विरेहाः । रङ्गाः । वङ्गाः । कलिङ्गाः। मगधाः | खूरमसाः४)। gat सुक्‌ ॥ प्रत्यग्रथाः | कलकूटाः। श्रश्वकाः(४)। cay लुक्‌ ॥ awe दूति किम्‌ । आङ्गः । are । परियवाङ्गा इति समासो ऽज aga न प्रत्ययः ॥ अरख्ियामिति किम्‌ । कालिञ्ः ॥ अ्रपत्यप्रत्ययस्येति किम्‌ । पञ्चालानामिमे त्याः | पाञ्चालाः ॥ |

गगेयस्कविदादीनां च it & tt गादीनां यस्कादीनां विदादीनां च awa विहितस्याप-

१ अकारान्तायो STATA ४ गुरमसाः ए.

त्परासां fae D. ५ प्रत्यग्रथाः | ^. २ 7. 2. add उपनदि | £ WHAT: | D. E. ३ D. adds त्रासा.

ot कातन्त्र [are ९.४.८.

त्यप्रत्ययस्याद्यमिधेयस्य लुग्भवति । TAT । वत्साः । छस्य शुक्‌ ॥ यस्काः । ल्याः(१ । चरणो लक्‌ ॥ विदाः । उवाः । ्रचायणो लुक्‌ ॥ यखादयो नानापन्यप्रत्ययान्ताः | विदादयोऽपि पौचा शशन्ताः(२)। प्रियगगेः। प्रिययस्कः। प्रियविदः। प्रत्ययो ऽ च बल लुक्‌ स्यादेव ॥ गाग्य॑कुलम्‌ 2 | wigafafa गाग्यैस्य fe age गस्य (४) गगाणामपि तत्कुलमिव्यभेद नोच्यते ॥

यतो ऽपेति भयमादक्चे वा तदपादानम्‌ ॥४॥

यस्मादपेति यस्माद्यं भवति यस्मादाद न्ते वा तत्कारकम- पादानसंश्नं भवति | टक्तात्पणं पतति । areata । चौरा- दुदविअते^) । उपाध्यायादधीते | उपाध्यायादागमयति ॥ यत

१ Wont: 8. F.; War: A. ५ °अङ्किरकुत्छ० 8. 7.; गखङ्किरः- २ CART: F. were A.; cafyyge A.B. EF. ३ गार्मकुलम्‌ ^.; कथं are D. € वरिष्ठाः | A.B. ए. ४ For मर्मस्व E. reads मर्गस्यापिहि © °उदिजिते ए.

यत्कुखं; D. मर्गस्लापि तत्कुखम्‌।

का०२. ४.९०. माजि चतुष्टयम्‌ | Oe

ईप्सितं च रस्ाथानाम्‌ ॥ ९॥ रच्ताथानां घाद्रनां प्रयोगे यदीख्ितमनीण्ठितं च तत्कार- कमपादानसंज्ञं भवति। यवेभ्यो गां Tafa । यवेभ्यो ४) at नि- aufa™ | शालिभ्यः sararcafa । afta श्रात्मानं Tafa | कूपादन्धं वारयत्यपि(& ॥ ईश्धिते क्म॑संज्नां (© बाधते ॥ अ्रपा- दानप्रदेशाः। श्रपादाने पञ्चमीत्येवमादयः॥

यसे दित्सा रोचते धार्यते वा तत्‌ संप्रदानम्‌ ॥१०॥

यसे दातुमिच्छा GR रो चते यसमै धारयते.वा तत्कारकं संप्रदानसंज्नं भवति। ब्राह्मणायगां दद्‌ाति। देवदत्ताय रोषते मोदकः । यश्चदत्ताय.९ खदते द्धि० । विष्णमिच्राय गां

q Om. E. £ वारयति । ८.; arcadia

२ अध्ययत्रात्‌° E. पि। 7. ३ °प्वादिति aA. ७ कमेसंन्चा ए. ४ तिलेभ्यो E. ८ राधयते A.

५ निषेधयति D., and 7. ८. om. ९ देवदत्ताय the next example. 90 Om. A. B.

° कातन्ते , [का०२. ४.१२.

धारयते | कथं देवदन्ताय२ ered | दाचाय कूते2 | का- wre तिष्ठते कुमारी । arava शपते । पुष्पेभ्यः स्पुदयति(४) | arura राध्यति | ङाक्नायेचते | arara प्रतिश्यणोति। at- wre प्ररणोतीति५ arcabaquit सिद्धम्‌ । arava कुध्यति। मिचाय८& द्रद्यति । मिचायेर्यंति(९) मिचायाखयति uaa कुप्यतीति वक्षव्यम्‌ ॥ दातुमिच्छति किम्‌ । रान्नो दण्डं ददा- fa ॥ संप्रदानप्रदेशाः | संप्रदाने चतूर्थोत्येवमादयः॥

य BUM TATA TATA ॥ ११॥ sified क्रिया यसिनित्याधारः(९ ॥ श्राधारो यखलद- भिकरणएसंश्चं(० भवति । कट wre । तिलेषु तैलम्‌ | दिवि Sat: | तथा गङ्गायां घोषः । Typed करिशतम्‌ ॥ अ्रधिकर- WAST: | अधिकरणे सप्तमीच्येवमादरयः॥

येन क्रियते तत्‌ करणम्‌ ॥ १२॥ कचौ (११) येन क्रियते तत्कारकं करणएसं ज्ञं भवति | दाजेण धान्यं लुमाति५२। मनसा ae गच्छति । तथा पष्रएना T&F

१ धारयति. . ९ आध्रियन्ते afar क्रिया[स7.]

र WTA B. E. इल्याधारः। D. ए.

2 °अपटूते D. ए. १० तत्कारकमधि° D.; आधारो ४ स्पुश्यति^+ यत्कारकं तदधि° ४.

५ चाचायागुणोतीति A. ११ येन क्रिया क्रियते० ४.

£ wrare D. १२ Tam gatfa । परशरना दि

७ मिजायेष्यैते ए.; मिचायेच्यति ए. . नन्ति 7. ए. G 7. 7. add रञ्कद्छ चस ददाति |

का०२. ४. १३.] माजि चतुष्टयम्‌ | TQ

aaa । प्रत्याभिरूपः । प्रायेण याञ्चिकः | arate are: | waa? धावति । विषमेण धावति । दिद्रोरेन धान्यं क्रीणाति । पञ्चकेन पष्रून्कीणाति । शतेन परिक्रीतः | शताय परिक्रीतस्लं मासं aa करिव्यसीति प्रधानक्रियापेक्ं (२) ताद्येम्‌ ॥ करण- प्रदेशाः | करणे दरतीयेव्येवमादयः॥

यत्‌ च्यते तत्‌ कमे ॥ १३॥

कचौ यत्यते तत्कारकं aH भवति । कटं करोति । श्रोदनं पचति | ्रादित्यं पश्चति ४ । तथा । aft eater | ग्रामं गच्छन्वुतमूलान्युपर्पति | तया Mra Tels | गां दो- fra पयः। पौरवं गां याचते। गामवरुणद्धि AH का त्रं पन्थानं ष्च्छति । पौरवं गां भिचते । ठमवचिनोति फलानि । भियं धम gat fre धर्ममनुशास्ति । अरजां नयति ग्रामम्‌ । ग्रामं वहति भारम्‌ । इरते gal भारम्‌(५) । गामं Ere जयति | witsxd दष्डयति | ग्राममधिषेते | याममधितिष्ठ- ति। camara | धमेमभिनिविश्रते<) । चिरा चमुपवसति (८, ग्राममनुवसति । पवेतमधिवसति | आावसथमावखति । अ्रचखान्दी- afa । अर्चैर्दीव्यितीति acefaarar । मासं गृडधानाः | क्रों

q यजति ४.; wea | D. ध A. om. this example. २ सोमेन A. ६ art qa D. ` ३ °क्रियापेच्छं A. 8. D. ७ वु्ममि° D.

४ E.adds हिमर्व॑तं णोति । ८ "उपवशति । D.

TR | कातन्छे [का०२. ४.९६.

after नदी । भवते्ैम्यमानलात्‌ ॥ wanda: | कमणि दि- तीयेव्धेवमादयः॥

यः करोति स कते ॥ १४॥ यः क्रियां करोति स adden भवति। दारेण wad Bag शतम्‌ (१) |

कार्यति यः स हेतु ॥ १५॥

` तमेव कतारं यः कारयति (२ स Saar wafer | चकाराः त्करदटंसंश्क ख । हारयति । पाचयति ॥ देतुकटप्ररेशः। धातोञख Var [का० ३. २. ९०] इत्येवमादयः ॥ क्रियानिमित्तं कारकं लोकतः सिद्धम्‌ ॥ *

तेषां परमुभयप्राप्रो ॥ १६॥ तेषां कारकाणामुभयमपराप्नो ९ wart यत्पर तद्भवति । या- माय धनं(४) दता तीं गतः । संप्रदानमेव ॥ कांसपाश्चां ^ भुङ्के । अधिकरणएमेव nat धनुषा ररार्किपति। कर मेव ॥ तरं रजति खगः । कर्मैव । तथा गां दोग्धि पयः(९ ॥ त्यजति दण्डं दण्डीति कर्तैव ॥ एवमन्ये ऽपि^९) ॥

| १ D. adds कतुद्रदेशा । कर्तेरि y- ४ Om. 7. ४. तीयेत्येवमादयः ॥ ५ काश्चपाच्यां A. 8.8. F. २ क्रियां कारयति ४. ६ E. om. this example. ३ तेषां [४. adds षट्‌] कारकाणां ७ ऽप्वगुसतेव्धाः । 7. We Bry D.E.; D. om. सत्याः

का०२.४.१९.] नान्नि चतुष्टयम्‌ । =e

प्रथमा विभक्तिलिङ्गायेवचने ॥ १७॥

अव्यतिरि लिङ्गा थेवचमे१) प्रथमा विभकिर्भवति। oe: नीचैः टचः । कुण्डम्‌ । कुमारी । द्रोणः । खारी । ss । wa: । वितस्तिः । Shee । काष्ठम्‌ । चतम्‌ । पलम्‌ । एकः । दो । बहवः । स्वे ऽ यमी शिङ्गायथा waftara® । एकमथ दौ Te वक्ीत्य वथसं ज्ञया ४) | vara एकवचनं इयोर्दिंव- चनम्‌ । वङ्कषु away) | संपन्नो यव इति जातावेकवचनम्‌ संपन्ना यवा दूति यक्तेभेदे षु बहवचनम्‌ । वयमिति बाद्याध्या- fay भावेषु 1 यथा । गुरुषु wefafa पुनरमभेद विवच्वाया- मेकवचमम्‌ ॥

MAAN च ॥ ५ ॥ Taras चाथ प्रथमा विभक्तिभेवति । हे पृच। हा पुच। धिक्‌ gat रे पुत्राः । षष्ठयपवादो ऽयम्‌ (७ ॥ शेषाः कमेैकरणसंप्रदानापादानस्वाम्याद्यधिकरणेषु ॥ १९॥ ओषा दितीयाद्ाः षद्धिभक्रयः कमादिषव्व्थैषु षट्सु यथा-

१ wafafcwme 7. ४. बङवचनम्‌ | 7. ए. F.; यथा २ Waa: | 1). संपन्नो ४. ३ अन्वयलात्‌ ४. & 0. 8. add बहुवचनम्‌ | E. om. ४ °संक्ञायाम्‌०। D. E.; ed Ra- from यथा०

fare B. © E. om. from घुष

५ हयोरथंयोदिवचनम्‌। बडष्वर्थेषु

८४ कातन्छे [का० २. ४. २९.

संख्यं भवि । कर्मश । कटं करोति ॥0 करणे । परग्टना हि-

afer ॥ संप्रदाने । गुरवे गां ददाति ॥ ्रपादाने। car qa खाम्यारौ । देवदन्तसख खामी | यज्ञद ्तस्छ खम्‌ | विष्णमिचस संबन्धः ॥ अधिकरणे, कट शरास्ते अधीती व्याकरणे | तथा। साधुमेातरि । wary: पितरीव्येवमादयः2 ॥ निमिन्तात्कमेसं- योगे सप्तमी वाश्था । wate दीपिनं इन्ति र न्योरेन्ि कुश्च- रम्‌ । केशेषु चमरीं रन्ति Nfs पुष्कलको (४) wa: ॥

पयैपाड्ोगे ५) पञ्चमी ॥ २०॥

परि । अप । ares एभिर्यागि लिङ्गात्पञ्चमी भवति ॥ दृ्ापपरी(९ वर्जने । are मयादाभिविध्योः॥ परि Frat ष्टो Sa: । श्रप पाटलिपुचाहृष्टो देवः। श्रा पाटलिपुचाहृष्टो देवः ॥

टिगितरसतेऽन्येख्च ॥ २१॥

fami इतर । ते । अन्य । एभिर्यगि लिङ्गात्पञ्चमी मवति। परवा ग्रामात्‌ । उन्तरो यामात्‌। पूर्वा चीभ्नादसन्तः । Kee: gat दिक्‌ । इतरो देवदत्तात्‌ । ते देवदत्तात्‌) ॥ ते

. १ 7. adds ओदनं पचति | ५ पर्यपयोमे A.

२ cae भवति ए. ६ गअपपरि F.

३ साधुः पितरि । इ्यादयः। ए. ७ A. om. this example. ४ पुषयलको ^. ४. |

का०र्‌.४.२द.] माजि चतुष्टयम्‌ । ८४

देवद म्तमिति दितीयाषीष्टा + अन्यो रेवद॑न्तात्‌ | भिश्लो देव- दत्तात्‌ 90%

बितीयिनेन ॥ २२॥

एनप्रत्ययान्तेन योगे लिङ्गाद्‌ द्ितीया भवति । दरिणिनि ` ग्रामम्‌ । उन्तरेण हिमवन्तम्‌ । TET एनो STAT: ॥ चकारा- धिकाराद्‌ मिकषाखमयाहाधिगनम्तरान्तरोणयुक्रा दितीया । नि- कवा यामम्‌ | समया यामम्‌ । हा SATA | पिग्देवदन्तम्‌ । अन्तरा गारेपत्य माहवनोयं च AS: | अन्तरेण पुरुषकार (२ म किंचिह्नभ्यते ॥

कमैप्रवचनीयेखख ॥ २३ tt

कर्मप्रवचनीेर्योगे लिङ्गाद्‌ दितीया भवति । इक्मभि विद्योतते विद्युत्‌ । कं coats तिष्ठति । साधदे वदन्तो मातर- मभि। यदत मां after) aa” मां प्रति ख्यात्‌ cary विश्योतते विद्युत्‌ । पर्व॑तमनमु वसिता सेना । अ्रन्वजैनं यो- द्धारः | उपार्जनं योद्धारः ॥ Wawa gala ऽमिभीगे^९ च परिप्रती | अनुरेषु Vera च ₹ीन पञ्च कथ्यते ॥ आधिक्यार्थो पशब्दयोगे(9) सप्तमी वाच्या । उप खाया ८ दोएः ॥ खाग्य्थी- `

१7. ४. add पुचग्देवदन्तात्‌ | ५ age E.

२ पुखूषाकारं 7. ए.; किचिघ्र° ८. ६ मूतेष्वभिभामे ^. ए. ए. ३ क्मप्रवचनीयेख Urata ए. ७ °शब्द संयोभे ^. ए.

४ D. om. this example. ~ धाथ E.

ue कातन्ते [का०२. ४. RY.

भियोगे च।अ्रधि ब्रह्मदत्तेषु पञ्चालाः अधि पञ्चालेषु ब्रह्मदत्त दति॥

गत्यथेकमेणि हितीयाचतुरण्यौ चेष्टायामनध्वनि ^ ॥ २४ ॥ गल्य्ानां धादनां चेष्टाक्रियाणं कमंश्यध्ववजिति(२ दिती- याचतुर्थयौ(१) भवतः | ग्रामं गच्छति । यामाय गच्छति । ara? जजति। यामाय 2 रति ॥ चेष्टा यामिति किम्‌ । मनसा He गच्छति ॥ अनध्वनीति किम्‌ । अध्वानं गच्छति | पन्थानं गच्छ- fa) । पन्थानं ब्रजति । मुख्यो ऽचाघ्वा एृद्ते 4) ॥

मन्यकमेणि चानादरे ऽप्राणिनि ॥ २५॥ मन्यतेः कर्मणि प्राणिवर्जिते) द्वितीया चतुर्थौ (१) भवतः | अनादरे गम्बमाने। न त्वा दरणं मन्ये। मला दणाय HAA त्वा मुषं मन्ये । न ला बुषाय मन्ये ॥ अनादर दति किम्‌ | mara gas मन्ये(९ ॥ प्राणिसंज्ञा(१०) मावादरेरिति। a at

१ cute A. B. ८ aye बुशाय° ए.

२ गअध्वनि वजिते ४. ९ (wart D.] दृषदं ° 0. E.; w

3 WTC? नगराय D. EL Sart दृषदं मन्ये । मन्ये का-

४ खे ए. एमुदू खलम्‌ | अन्धायासतं सुतं

५ पन्धार्नमुष्टति ८. ; A. om. this, मन्ये TS माता न TRA I 7. B. E. the next example. १० wuifaatfa fa | E.; which

६ ऽबध्वा° D.; F. adds तेन चच्ा- places the above after are बुत्लुत्य zeae । मन्ये |

का० २.४.२८.] माजि चतुष्टयम्‌ । ८७

नावं मन्ये। मला काकं मन्ये | न ATS मन्ये। मला WATS मन्ये WCE Urea af aT श्वानं मन्ये। न ला eA मन्ये ॥ यदि qu: Ural तदामादरो न गम्यते(२ ॥ नमःस्वस्विस्वाहास्वधालं वषड्ोगे चतुर्थीं WE ममश्रादिभिर्योगेर" लिक्काश्वतूर्थी भवति । नमो देवेभ्यः | afta प्रजाभ्यः । area | खधा frag: | अशं TAY ATS समर्थो wat ware । aafexra i

ताटर्थ्ये ॥ २७॥ सो ऽर्था ऽस्येति तस्मा इदमिति वा तदथः(४)॥ तदथेभावे ara) लिङ्गार्थ भवति। चुपाय दार । रन्धनाय खाली । श्राद्धाय निगर्हते (९ । युद्धाय सक्नद्यते। पत्ये RAL तथा मूत्राय संपद्यते यवागूः मू त्राय संकल्यते^५) वाताय कपिशिका Fagan Gaara भाववाचिनः॥ २४६॥ तुमा समाना्थेभाववाचिनः(९) म्रत्ययान्ाणिज्राचतूर्धी `

१ D. om. this example. ‘© D. om. from Gera; मुषाय

२ न मम्यत Wa! ?.; न मम्यत संपते यवागूः 1A; तथा qe इति । B. zara Tata: | B. ३ Thus F.; warwfe ufrata ^. ८ aftere E.; 7. ए. add wraqt- B.E.; नमभ्रादिर्योमि D. यातिलोहिनी । पीता aire ४ तदथै 0. EB; 7. om. the frst = fara दु्भिशाय सिता (शि- इति; D. om. वा, ता 7.) भवेत्‌ | ` ५ तदर्थयोगे E. ९ तुमा समानाथाद्‌ [तुमस० 7. ए.]

६ निगलहते F. भाववाचिनः D. E. ए.

ut / कातन्ते [का० २. ४. ९.

भवति । भाववाचिनखेति वच्यति । पाकाय ब्रजति | प्ये व्रज- fan तुमथादिति किम्‌। पाकस्य । त्यागस्य ॥ एधेभ्यो २ त्रजति। फलेभ्यो व्रजति | ताद थ्यविव्ला2 ॥

तृतीया सहयोगे ॥ २९॥ सदार्थन योगे लिङ्गाक्षृतीया भवति । gee सहागतः | TAY खड स्थुल: । FAW सह गोमान्‌ | पुचेण साकम्‌ । पुण साधम्‌ (४,। पुरेण समम्‌ । rer gaara: yer गोमानिति दतीयापि षष्टीवदप्रधानादेव ॥ |

Bae ॥ 3० ॥

देव्य वर्तमानालिङ्गान्तृतीया भवति । धनेन कुखम्‌ । अकेन वसति ॥ चोग्यतामाचविवखषया करणेन सिध्यति ॥

कुत्सितेऽ ङ्गे ॥ ३१॥

ofa ऽङ्गे वर्तमानाल्ङ्गान्तुतीया भवति । अदा काणः | पादेन wey: । wea कुलः” । अरि arenes प्रधान- ला्मथमैव ॥

१ 7. ४. add पचनाय त्रजति। . ५ तथा सह पुर. २ waaay 0.४. . ` ६ करखेन न सिध्यतीति वचनं ॥ F. 9 विवचया । 7. areurereit ७ षल्ञः। 0. £.

fawr ॥ ^. 3 ८0". D.; E. has WCET (1) ष-

8 A. om. this, E. the next, example. WITS: instead.

का०२.४. 88.) मान्नि चतुष्टधम्‌। ८९.

विशेषणे ॥ ३२॥

विशेषणे व्तमामाशिङ्कान्नृतीया भवति । जटामिस्तापसम- द्रारीत्‌ । शिखया ५) परित्राजकमयपण्छत्‌ ॥ विशेषण इति किम्‌ । डक प्रति विद्योतनम्‌ ॥ लचएमाते न स्यात्‌ । नीणमुत्पलमिति(२) लिङ्गाथमाजे प्रथमैव ॥

कतेरि च ॥ 33३॥

RAC च कारके वतंमानाशिङ्गान्तुतीया भवति। देवदत्तेन छतम्‌ । Vag न्यते(2 ॥

ASTIN: सप्रमी ॥ ३४॥

कालभावयो विेषण्डतयो वैतंमा नालिका सप्तमी ४ भव~

ति। शरदि पुण्यन्ति५ सप्तच्छदाः। गोपु दुहमानाखागतः(९)।

दुग्धाखागतः ॥ कालभावयोरिति किम्‌ । यो जटाभिः ष मुद ।

यो ater a रेवदन्त शति | सादचयादा प्रसिद्धा किथेव (९) हि विशेषणम्‌ | रुदतः प्रात्राओीदिति संबन्धविवच्लापि९॥

१ शिषया D.; शषया 8. .. £ दुद्यमानासु बतः D. ए. ए; 7. २ नीलोत्पलमिति | A. 8. E. om. the next example. ३ UWSTNA मुक्तम्‌ ॥ 0. 8.; Fem. प्रसिद्धैव A. ए. this example. ८ E. F.add ददति प्रात्राजीत्‌। ४ °विशेषणयोवैतै 7. ए. ९ गविवचयापि। ^. ; °विवशा 1.

५ पुष्पनि E. F.

ee कातन्त्र [का० २. ४. दे.

स्वामीष्दगधिपतिदायाद्पा्िमतिम्‌ममुति षष्ठी च ॥ ३५॥

खामिन्‌। ईर । श्रधिपति। दायाद । साचिन्‌ । warez

wea | Urata fergreah भवति सप्तमी ख । गवां खामी।

गोषु खामी। गवामीश्वरः | गोखीश्वरः। गवामधिपतिः गो-

. व्वधिपतिः । गवां दायादः । गोषु दाथादः। गवां साचो। गोषु

साचची। गवां afer: | गोषु प्रति्डः। गवां प्रद्धतः। गोषु EAI संबन्धो ऽच स्फुट दति वचनम्‌ ॥

निधोारणे च ॥ ३६॥ निधारणे ard व्तमामाश्षिङ्गात्वष्टी भवति सप्तमो च । पुर , षाणां चजियः sees । पुरुषेषु चजियः wee: । गवां wear संप लीरा । गोषु छष्णा STAT | गच्छतां धावन्तः शीघ्राः । WRB धावन्तः शोघ्राः॥ षष्टी हेतुप्रयोगे ॥ ३७॥ रेतोः प्रयोगे वतंमानाशिङ्गात्व्टो wafer WHE हेतो- वसति ॥ Yaw ठतीया प्रापने वचनम्‌(९ ॥ स्मृत्यथेकमेणि ॥ ३४॥

सरणाधानां धाद्वनां प्रयोगे कर्मणि षष्टी भवति! मातुः

१ हैतुप्रयोगे चिङ्कात्वष्टी ^. २ प्राप्नोति वचनम्‌। 7.; प्राप्नोति। E.

का० २. ४. ४०.] नानि चतुष्टयम्‌ | ९९

सरति । frac aa ॥ उन्तरज नित्य ग्रणादनिल्यमपि प्रक- रणेऽखिन्‌ । मातरं सरति ॥ कथं माता GAA । उक्ता्थेलात्‌ प्रथमेव (२) | मातुः ara इति यदि संबन्धो ऽ च? विवश्छयते | तथा सर्पिषो gaa | मधुन षटे४। सर्पिषो जानीते । मधुनो जा- Wa | warfare खपिषो saa: करणलाभावाल्घंबन्ध एव षष्टी । एवमन्येऽपि ॥. |

करोतेः प्रतियन्ति ॥ ३९॥

सतो गुणान्तराधानं(९) प्रतिय: ॥ करोतेः waif प्रतियन्ने गम्यमाने षष्टी भवति | एधोरकस्योपस्कङते | एधो- THAT ॥

रिंसाथानामज्वरेः ॥ Bo tt

हिसाथानां want ्वरिवजितानां प्रयोगे (९ कमणि षष्ठी भवति । चौरख रजति । दास्या ५०) श्रमयति । चौोरस्योष्ना- सयति । चौरस्य निदम्ति। चौरस्य wefan | चौरस्य प्रणि-

१ मातुरध्येति ए. ७ Om. ए,

QD. 8. 8. णच. प्रथमेव. G 8. adds लिंगात्‌. ३ ऽपि ४.; fared D. ४. ९. Om. E.

8 इच्छति corr. F. १० चौरस्य D.

UMM सर्पिषोऽतद्ति करण ग. ११ ए. ए. 0. om. this example; F. ६ murat ४. adds चौर निप्रहन्ति.

९२ कातन्ते [कार ९.४.४९.

इनि । चौरख्ोल्लाटयति । दौरस्छोत्कराथयति५)। ace पि- न्ट a अनित्यमपि । चौरं रजतीत्यादि ॥ हिंसाथोनामिति किम्‌ । धानाः पिनष्टि ॥ ्रव्वररिति किम्‌ । चौरं व्वरथति(२। STS संतापयतीती व्यत एव (२, ॥

कतेकमेणोः कृति नित्यम्‌ ॥ ४१॥ ककर्मपोः छृत्मयोगे४ जित्य षष्टी भवति। भवतः शायः का। भवत श्रासिका(५)॥ कमणि च (४) । रपां खष्टा । पुरां) भेत्ता + छतीति किम्‌ । तद्धितप्रयोगे मा त्‌ । छतपुवीं कटम्‌ +

न निष्ठादिषु ॥ ४२॥ कद्रंक्मेणोर्निंष्टादिष(पषष्टो न भवति। दवद ततेन कतम्‌^९। ओदमं भुक्रवान्‌ । ओओोदमं पचन्‌ (९०) | ओदनं पचमानः ॥ तच (९१) निष्ठादयः । कर । कवन्त्‌ । शन्तुङः। ्रान(१९। eg । कि। उदन्त । उकञ्‌ । अग्ययखशर्थतुृए (१२ ॥ fea: शचौ वा वक्षयम्‌ । चोरं दिषन्‌ । चोरस्य दिषम्‌ ।

१ गउल्क्वाथयति ^ ` ८ 7. 7. add ENR; ए. कुत्मयो-

९7. £. add ककैटी | | भेषु.

३ संतापयतीत्यथैः। 8.; °तील्वपि।. ९ awe 0. E.adds Wiget रुः D. 90 D. om. this example.

४ कृति प्रयोमे ए. ११००. 7. E.

५ आशिका A. D. F. १२ आनश D. E.; B. supplies स.

६ A.om. Gata च; B. om. चु. १३ शतृन्‌ ए. ; "खलथास्तुण D. ;

७ पुरं ^, गखलथाः। तुम्‌ । ए.

का० २. ४. ४६.1] मानि चतुष्टयम्‌ | ER

षडो णो ने ॥४३॥ | षड़ो एो भवति । विभक्तो मे परे । ware ॥ विभक्काविति किम्‌ । षडद्यनम्‌ ॥ |

ANGE धुटि ॥ ४४॥ ममोरनगयोरमुखारो भवति धुटि परे । पसः । ar- न्तिः । उडिढिता । sath । खाम्पि ॥ अ्रनग्धयोरिति किम्‌ । प्रशा- शछरोति॥ स्छादि yfe पदाक्रवत्‌१ | पुक्थाम्‌ । पुंभ्याम्‌ । प्रा न्भ्याम्‌ | सुकन्भ्याम्‌ ॥ धुटीति किम्‌ । गम्यते । न्यते ॥

at वगोान्तः ॥ ४५॥ अनन्यो (२ ऽमु खारो at पर वगस्यां नो भवति 2 । शह्धि- ता । उञ्डिता । वञ्चिता (४ । pert । खानि ॥ वग इति किम्‌ । श्राक्रस्यते ॥

तवगैश्चट व्मयोगे चटवगों ॥ ४६ ॥

तवर्गो ऽनग्धञ्चरटवगेयोगे चटवर्गो प्राप्नोति५। ्रान्तरत- म्यात्‌ । wef । शब्नते() । खष्नति( । यज्ञः । याज्ञा ।

१ पट्‌ांतवच्चावात्‌ €. | ¢ बद्धता E.; om. D.; ए. ए. add २ Om. E. नन्डिता। ३ तदर्गस्वान्तो° F.; 7. om. परे; ५ मवतः ए. F. E. adds Zaaay ।; F. aera, ६ Om. D.; F. adds Wontar | WAT; 7. WAT BART |

९४ BTA [का० २. ४. ४७.

cre: टवग॑योगे च। षणाम्‌ । reir wef) अहते शटवर्गयो ग(२) दूति किम्‌ । विः । प्रश्नः ॥ अनन्य दति किम्‌ । मधुलिट्‌ तरति ॥

नाभिकरपरःर प्रत्ययविकारागमस्थः सिः५ ष॑ नुवि- सजेनी यषान्तरोऽपि ॥ ४७॥ मामिकरेभ्यः परः प्रत्ययविकारागमस्थो sag: षिः४ षलमा पद्यते | मुविसजेनीयषान्तरः(५)। अपिशरन्दादनन्तरो ऽपि। मामिपरस्तावत्‌ । श्र्िषु । वायुषु ॥ कपरः । दि ॥ रपरः । मीरु । yd ॥ विकारण्छः(# । एषः ॥ श्रागमख्छः | सवषाम्‌ ॥ नुविखजंनीयषाग्तरः७) । सर्पीषि । धनूंषि । सुपीःषु । gay रप्रहृतिरनामिपरो ऽपीति रवे वा९ प्रचा दीरूरौ १० । पर्पिष्ष्‌। धनष्षु(११)॥ अपिशब्दस्य बङूलाेलात्‌ समासे | अङ्गुलेः सङ्गख। श्लिषः | तथा भीरोः स्थानस्य । भीरष्टानम्‌ । अप्नः Ta: शरग्निष्त्‌१२ । दीधौक्छोमख्य । श्रभ्रीषोमौ । व्योतिरायुग्धा च

त B. F. om. अडुति {D.om. Wg © ण्वान्धरो ऽपि D. ए.

& विकारागमख्छः; F.

का०२.४.४८.] माखि चदुष्टयम्‌ । ay

सोमस । व्योतिष्टोमः(१। आयुष्टो मः(२ । अ्रथिष्टोमः ॥ समास दरत्येव । व्योतिः स्तोमं द्ंयतीत्येवमादयः८९ ॥

Waal नो णमनन्यः स्वरहयवकवगैपवगान्तयो ऽपि॥ ४८॥ | रेफषकार वर्णेभ्यः परो ऽमग्यो नकारो एमापद्यते(४)। खर यवकवगंपवगेान्तरो ऽपि५॥ STAT STAY | इर एम्‌ | परुषेण | मातुकेण ॥ हाकारः । अण ॥ चान्तरः । आर्यैण(४)॥ ATT! । प्वेणा ॥ कवी ग्तरः। अकण । मूृख॑ण ॥ पवगौन्तरः। Sa) रेफेण ॥ अनन्तरो ऽपि। शीम्‌ । तिष्णाम्‌ ©) ॥ खरला- दर्ुखारविष््टाभ्थामपिप) छंहणम्‌। उरः केण । उरःपेण ॥ विस- जनीयोपचाराद्‌ जिह्यामृलीयोपश्मानीयाभ्ामपि। उर)(केण(९)। उर°पेण(९)॥ srry इति किम्‌ । cara ॥ कथम्‌ fates | यद्यैवामन्यो नकारसस्येव TAU DEA | अरुतलात्‌ ॥ अ्रपि- WCE बङलायेलात्‌ wages: संन्नायाम्‌ | सखपेणखेत्या- दयः (१०) ॥

१ ब्योतिः्ोमः etc. A. E. ७ ए. adds खतसुशां

2 Om. D. ८ °विसजजेनीयाग्वामपि B.

३ रर्थयतील्वादयः। F. ९००. B. D.; उररपेख E.; ४ खलम० A.; खकारम° 0. E. BUYS । 7. ¦ STZMIE. ए.

५ DELP. add अपिश्नब्द्‌ादनन्तरो १० ४. adds fret: | यूर्पैषर B.; ऽपि। सृपणवेलेवमादयः F.; °खेत्या- £ wag ए. fe D. ४५

९-& कातन्ते [का० २९. ४. ५०.

स्ियामादा १ ॥ ४९॥ feat वर्तंमानाशिङ्गादकारान्ताद्‌ अ्राप्रत्ययो भवति।

स्तीपुमपुंसकानि लोकलिङ्गा नृशासनगम्यानि(२ । अरजा । एड- का । चटका । मूषिका(३॥

नदाद्यन्विवाहयन्स्यन्तुससिनान्तेभ्य ३८४) ॥ ५०॥

नदादि। भ्रचि(५)। वार्‌। उ । द । ्र्छि(४)। अन्त्‌ । ख । ष- खि । नान्तेभ्थः स्वियां वतंमानेभ्य प्रत्ययो भवति । नदी । ae भषी । अवी ॥ अचि (9 । प्रासी । अरतिभराची ॥ वार्‌ । प्रष्टौी ॥ STMT | पट्वी LTA दाचो eae | विदुषी । श्रतिविदुषी॥ अरन्त (२ पचन्ती । अतिपचन्ती । भवती(९)। मधवती ॥ खद न्। ast अतिकर्ची॥ सखि । सखी ॥ नान्त । दण्डिनी 1° उतो गुणवचनादखरसंयो गो पधाद्वा । पटुः । पद्व, ॥ बरित्यपि स्यात्‌ ॥ खरूरि यम्‌ | पाण्डुरियमित्यतो न स्यात्‌ ॥ cere क्रिव- ` जितादा। धूलिः । धूली ॥ केम्ठ न स्तात्‌ aR: ॥ खसा । gfe: ता। नमान्दा। याता। माता। तिखः। wae दति were

१ गस्रादाः। ४. प्राची । प्रतीची । उदीची । अ-

२ ०मम्यमानि। ^. तिप्रतीची | D. ३ ए. adds wat) D. waar मू- अन्त्‌). E.; war wat ^; A. ` feat]. ` F. om. अतिविदुषी ४ नदावन्ववा० 7. गद्‌ादंचबा०४. ९ भगवती ४.; 7. F. om. अतिपं ` ५ अन्व D.; We E. खम्तो । ६ we D.; अंसि। अतु ए. १० अ्धिकाराद्‌ site E. ए.

OwWT ।° 2. ; अन्व । अण्वी । ११ 7. ए. add बड्धी ।

का०२. ४. ५२.] नाखि चतुष्टयम्‌ | € ७

विमा स्तीतलाभिधानात्‌ । पञ्च oat खी लाभावादेव न भवति ॥ सखीति नित्यायंम्‌१ ॥ मदादिराछतिगणः(२॥ ` ईकारे स्त्रीकृते ऽ STAT ॥ ५१॥

Sard स्तिया aa ऽकारो सोप्यो भवति। नदी। AM a स्लियामिति किम्‌ । Ge ॥ इत दति किम्‌ । कुष्डेहा ॥

स्वरो हृस्वो नपुंसके ॥ ५२॥ नपुंसके वतमानः खरान्तो ४” war भवति । सोमपम्‌ | सेमामि । यवलु । अ्रतिरि । श्रतिनु कुलम्‌ ॥ खरो इख दति | यो गविभागाद्‌५ गोर प्रधानस्यान्तस्य स्ियामाद्‌ादीनां चेति ve: । Fram: । अरतिखद्भः । निष्को शामिः७) । अतिकर- We ॥ ` |

॥ दति दौगेसिद्यां न्तौ नाजि चतुष्टये कारकपादः ware: (Oy

१ निल्या्चेष्पाठः । 7.; भिल्यार्थो £ च WaT भवति। DLN.

य॑ । ४.; निल्या्थैः। प. ७ Warez: | विःकीशामिः। 7 २ ग्गणोऽयं E. ८ कारकः पादः० A. B. F.; ण्ना- ३ ४. #. add Hat) Hat । faa चतुर्थः पादः समाप्तः ॥7.; ४ स्वरो 7. ए. ग्वुष्ती कारकप्रकरणं समाप्तं

५ योगविभागान्तेन गो° 7.; यो ४.; Fat चतुथः कारकपा- मविभागः। तेन ATT N. ZN

< कातन्ले [are २.५. दे.

नानां समासो TATA ॥ १॥

award नामानि ॥ मिलितं युक्तमुच्यते ॥ नान्बां यक्षाः समाससंज्ञो (२ भवति । ततो ऽन्यद्वाक्यमिति रूढम्‌ । सं्नथैव (२ वा विधिरन्वाख्यातः । स पुनरभिधानात्‌ कविदिक- च्यः कचिन्नित्यः चिन्न स्यात्‌ । तथा च वच्छति४॥

तत्स्था लोपा विभक्तयः ॥ २॥ तष्य युक्रा्थ॑मा चस्या विभक्षयो लोप्या भवन्ति | नीलोत्प- शम्‌ । राजपुरुषः । राजता । पु्रीयति॥ कचिन्न लुणन्ते५ऽमि- धानात्‌ | SATS: | उरसिलोमा । दत्येवमादयः॥

प्रकृति स्वरान्तस्य ॥ ३॥

eure लिङ्गस्य युक्राथस्थस्छ (४) garg विभक्तिषु प्रर- fra waft war प्रियो ऽस्येति षखिप्रियः॥ सखायं ara | सखिप्राप्तः ॥ पितरि साधुः । पिदरसाधुः ॥ गां ara: 1 गो- गतः ॥ चकारो लोपमपेच्य (२८ | देवेद्ध: । खरोढः। दति सखिः स्यादेव I

१ मीखितं 0. ए. N.; faa B. £ युक्ता्थमाबस्धस्य A.; om. D. E.N.

Q2QGaTaTE.N. © D. om. खु. ३ aia D.; aan ए. त. G शलोपमपेषते | D. ए. N.; D. adds y A. om. from FAT? तेन; ए. देवानाभिदट्रो ॥

५ gad 7, E. N. ९ षरोढः० D.; 7. E. N. om. एव |

का०२.५.५.] नाचि चतुष्टयम्‌ ॥ ९ €

व्यञ्ञनान्तस्य यासुभोः ॥ git

व्यश्चनान्तस्य शिङ्गख युक्ताय स्स (१ लुप्ता सु विभक्किषु सुभो-

यदुक्तं तद्भवति । सुपि मुख्यं ard area’ सुभोर्युगपदुक्तं

स्यात्‌ । विदङ्मनम्‌ । दिग्गतः२ । cereal: । ्ामभुदाख्रयः॥ अतिदेशो ऽ यम्‌(४) ॥

पदे तुस्याधिकरणे विज्ञेयः HATTA: ॥ ५॥

यत्र ward दे पदे तुद्धाधिकरणे भवतः स कर्मधारयो fade: । नीलं च aged चेति नीणोत्पखम्‌ ॥ कचिन्ित्यस- मासः । रृष्णसर्पः । लोहितशालिः ॥ कचिदसमासः । दोधंखा- रायणः । रामो जामदग्न्यः(५)। are: पाराशर्यः | अजेनः कातवीर्य; ॥ तथैकाधिकरणएवात्‌ । रृष्टमदीरुतः(७ । ree. BS! । एकपुरुषः। सवोन्नम्‌.। जरद्‌ स्तो | पुराणधान्यम्‌ | नवो- दकम्‌ । केवलान्नम्‌ ॥ तथा> पुरवषुकामसमी + सुशेयम्‌^९) ॥ संस्यापुवेपदे ऽपि । सप्तषंयः । पञ्चादाः ॥ तथा याल्चिककि- तवः । एवं पापङ्ुलालः | श्रमकनापितः(१०) ॥ कचिदुपमान-

१ युक्ना्थैमाजस्यस्य A; garda £ पारासयेः ^. 8. 7. ए. प.

We D. E.N. © Beata: ८. पि. 2 A. om. इति. G Om. 7. 7. ३ Ora: EN. ९ Om. B.; aatfa-de D. E. N. ४ कायातिदेशो D.; ए. supplies १० अणकनापितः ४. N.; Wea-

काया in the margin. शापितः D. ५ चामदग्न्यः D. D. ए. |

९०० | कातन्छे [का० २. ५. ५.

wa विशेषणं । शस्तीव श्यामा । शस्त्रीश्यामा १ ॥ क्षचिदुपमा-

aga विशेषणं परं arg’ । पुरुषो व्याघ्र ट्व । पुरुषव्याघ्रः | एवं पुरुषसिंः ॥ तथा पुवपुरूषः । श्रपरपुरुषः | प्रथमपुरुषः | दर मपुरुष । जघन्यपुरुषः | समानपुरुषः(२, । मध्यपुरुषः | मध्यमपुरुषः | वीरपुरुषः ॥ एवमश्रेणएयः BY: Bar: । मेणी- छताः८४) ॥ तथा wate) । मुक्रापभुक्तम्‌ | गतप्र- त्यागतम्‌ | यातानुयातम्‌ ७) । श्रशितामशितम्‌(२ । faret- क्तिभितम्‌९) । क्रयाक्रयिका । फलाफलिका । पुटापुटिका । मामोख्ानिका ॥ तथा(१० सत्पुरुषः | महापुरुषः ॥ परम- परुषः । उश मपुरुषः । पुरुषोत्तम इति विशेषणं ar) परं स्यात्‌ | उक्छष्टपुरुषः ॥ तथा गोद्न्दारकः | गोनागः | अरश- SUC: ॥ कतरकठः | कतमकठः ॥ किंराजा ॥ इग्यपोटा(१२.। इग्ययुवतिः । श्रभ्रिस्लोक दति विशेषणं a? परं स्यात्‌ ॥ एवं द्‌धिकतिपयानि १४) । गोष्ठिः । ata: | गो वशा । गोवेदत्‌।

१ fanaa पर्थं ari weiter ९ ofafad D.; क्िशिताक्ि्चि-

aT | D. E. H. तम्‌ । A.; fastfafad D.; 2 aT Ue स्वात्‌ A. ४. fastafafad N.; farsa- ३ सामान्वपुङ्षः 7. E. त. fafara । क्ििष्टाङ्खिथितं। ४. ४ अशिताः A. १० Om. D. E. N. ५ छतापहतम्‌। 7. ` ११ Om. 8. प. & भुत्कापभुक्तम्‌। 8. ` १२ इभ्यपोता ए. ७ जातानुलातं 7. १३ Om. E. N. ८ असितागसितं N.; आसितान- १४ ए. adds गोगर्भिणी । अग्मि fad E. wt

का०२.५. ५.] arte चतुष्टयम्‌ | ९०९ गोबष्कयणी | soya कटञ्चोचियः। कटाध्यापकः। कठ- ya: ॥ गो प्रकाण्डम्‌। अश्रमत्िका॥ युवखखतिः। युवखखती (२, युवपलितः। युवपलिता | युवबशिगः। युवबधिनगा । युवजरम्‌(२। युवजरती ॥ भोज्योष्णम्‌ । CANA | सदृ शगेतः। OTT: | प्एक्ञाष्टक्तः॥ कुमारीषचसाअ्वणा तेति कुमारअ्वणशा(४। कुमा- रमप्रत्रजितः। कुमार प्र्रजिता। कुमारपष्डितः। कुमार पष्डिता॥ TPR । ्रजगभिएी ॥ मयुर दव व्यंसकः । मयुरव्यंखकः(५)। मयूरखेव विगतावंसावय्येति विग्रहः(४)। एवं gracias: ॥ क- म्बोज दव मुण्डः | कम्बोजमुण्डः | उच्चं च तद वचं चेत्युश्चावचम्‌ | एवमृच्चनीचम्‌ । न किंचन । अ्रकिचनम्‌^७) | are वा किंचना- wafer ॥ पुवंञ्चासौ कायखेति gaara: | कायेकदेथे कायः | एवम्‌ श्रपरकायः | अधरकायः | उन्तरकायः | मध्य- कायः । मध्यमकायः । मध्याह्ृः(९)॥ श्रं च तत्पिष्पली सेत्यध॑- पिषप्पली(१०)। पिष्पद्य्धंमिति ११ षष्ठीसमासो ऽपि दृ ष्छते हि १२) सेयं (९२) दिशं मेरोः । शरार्ध॑म्‌ । Tardy । चुक्िकारधं-

~~~ ~-~वदनम ममयम +~

१ मोवखयनी ^.; गोवखयशी B. प are वा किचनमसी० D. E २ युवखलिता | D. N. and orig. E. N. ३ युवजरखः F.; यवजरनः 8. ९ मध्याद्कायः। 8; Wary E. ४ MAN च कुमारश्रमणकुमार- १० ४. ति. thrice पिष्पली.

WaT | N. ११ अपिण इति E. ५ Om. A. 7. १२ Om. B. 7, ए. € विगताव॑शा ०. गवा विग्रहः ^.7. 99 Farle 7. ए. प; चेशधेद्‌°^.; ७ म किचन N.; न विंचनमकिचनं चेत्य B. |

7. E.

९०९ कातन्ते [का० २.५. ©.

मिति । अखमपरविभागेऽपि। न रीर म्ध॑जरतीयं(२) लभ्यमिति। एवं दितीयमिचा । भिचादितीयम्‌(२) । कतीयभिक्ा । firere- तीयम्‌(2 । चतु्थंमिचा । भिक्ाचदुर्थ॑म्‌(२ । तुरीयमिचा । भि- चातुरीम्‌ 2) | तु्ेभिका । भिचातुचेम्‌(२) ॥ मासजातः ४) | संवत्छरजातः । इति५ बब्रीहिणा सिद्धम्‌ ॥ न ब्राह्मणः | अनत्राह्मणः(४)॥ कमेधारयप्रदेशः | क्मधारयसंन्ञे तु पुवद्भावो विधीयते [are २. ५. 2°] इत्येवमादयः ॥ संख्यापूर्वो िगुरिति Fa ॥ £॥

कर्मधारय दति संबन्धः। पञ्चसु कपालेषु daa श्रोदनः

पञ्चकपाल श्रोदनः(९)\ पञ्च गावो धनमस्येति पञ्चगवधनम्‌ |

पञ्चानां पलानां बमाहारः प्चपूली \ तद्धितार्थोत्तरपर स- माहारेषु संज्ञेयम्‌ ॥

तत्युरूषावुभो ॥ ७ ॥

उभौ दिगुकर्मधारयौ तत्पुरुषसं न्नी श्रेयो (११)॥ तत्पुरुष-

१ खरार । आयां । तूलिका 1 ७ संस्छापूर्वे° a. ए. ४. खरा । ofeardiD. ८ पथ्चकपालिषु A.

९ cacelalt N. ९ प्चकपालोदनः A. B.; सं खतं ३ भिचादिवीयः ici भिखातुवीयः ` प्रधकपालं हविः । 0. ote. A. B. F. १० ग्यनः E.N.; पञ्चनवन्धनम्‌ D. ४ 7. ४. पर. add मासमे जावो $ख्े- ११ PAWN. भवतः। महाराजः, ति[ऽष्व D-]. M.; cdwrat Wet ^.; तत्पु- y Om. D. E.N. wader B. -

£ ८. adds इत्यादीनां कर्मधारयः।

का०२.१५.र.] माकि चतुष्टयम्‌ | ९०्द्‌

भरे शाः | नस तत्पुरुषे ATT: [का० २. ५. २२] इत्धधिकारे(१॥ an? दूति कद्धावो बङत्रीरौ न खात्‌ ॥ |

विभक्तयो हितीयाद्या₹ नान्ना aes तु। समस्यन्ते समासो हि जञेयस्तत्पुरुषः स च ॥४॥

(४कष्टं fra: । wef: । va) कान्तारातीतः । नर- कपतितः। य्ामगतः। तरङ्गात्यसः। सुखप्राप्तः । दुःखापन्नः (४। यामगमी। AAT Arey!) | RTS HT: | अदरतिर्ता९ मुष्टताः । अरहःसंकरान्ताः।.राच्ारूढाः। मा- सप्रमितखग्रमाः | महत॑सुखम्‌ । सवेराचकष्याणी + क्चिद्ा- ` waa | रोदनं भुक्तवान्‌ ॥ तीया । गिरिणा are: । गिरिकाणएः । एवं घान्यायैः । .माष- पवः | पिद्रषद् शः । पिटसमः । areata: | मासविकलः | श्रसि- कलहः । AGT: । elas: । वाक्‌ च्छः | तया राजतः नखनिर्भिन्नः । काकपेया१०) नदी । बाष्पच्छेद्यानि दणानि॥ चिन्न स्यात्‌ । काकेन पातव्याः ॥ कचिष्यात्‌ । बुषोपेश्ध्यम्‌(११।

[

१ इथिवमादयः ॥ ए. M.; aftr ७ यामाममी N.; माम आगमी which अधिकररि M

2 By Vy D. E. ४. & Wiret बुभुषुः D. 8. MN. ३ दितीया A. ९ wacfafam ०. EB; °तियु ४ यच समास दति संबन्धः॥ 7.४. ` ता. `

N.; and marg. M. १० कालपेया N. | | ५ ४. M. add कांतारमतीतः। ११ gate D.; वुषोष्यग्धं ए.; वुषो- £ Santa: ४. wat B.

९०४ कातन्त्र [का०२.१.८्.

चनघात्यम्‌ | दभोपसिक्र श्रोदनः। दष्योदनः। wea मिश्रा धानाः । गृडधानाः ॥

चतुरी | गोभ्यो हितम्‌ । गोहितम्‌ । एवं गो सुखम्‌ । कुवेर- afer: archer: | यूपाय ere) युपद (१) | Zaza पुम्‌ ब्राह्मणदेयं धनम्‌ । वरप्रदेया कन्या ॥ क्रचिन्न(२) खात्‌ । त्रा- हणाय दातव्यम्‌ । ब्राह्मणाः पूपः) । ब्राह्मणार्था प्रपा४)। ब्राह्मणाधं पयः | नित्यसमास एव सवंलिङ्गता च ॥

१ 7. adds रन्धनाय खाली । दात्पतितः। and N. भोजनादः २ क्रचित्‌ ए UWS: | अंतिकादागतः। अभ्या- सुपः ८. M.; न्य wat N साटागतः । विप्रहृहादागतः। ग्या यवागूः Nu; ण्याः सुपाः। TST ॥ 8. त. ¦ ण्पुपाः 7. ४, |. ७ न्डितीयं ए. M. N

५ शाखखपितः).४.प.; शाषापेतः८. च ब्राह्मलकर्तवयं | M. N. and marg £ E.N, add क्तचिच्न Stel | प्रासा- ष्ट.

STR YT) नाचि चतुष्टयम । १०५

शातनम्‌(१। माढस्मर एम्‌ । सुरो श्वरः | राजपुजित दत्यादिषु(र संबन्धषष्या समास (२) एव्‌ ॥ : सप्रमी | wey ओो ष्डः(४। अर्शो ष्डः। wey । अ्र्कितवः। वमे ऽ न्तवेसति | वमान्तवेसति । तथा atfrafeg:™ । डाया- ween: | कुमीपक्तः() | चारकबन्धः । ती्ैष्वाङ्ख CO) । atd- काकः | तथा पुवीङगेयं साम । मारे य्टणम्‌ | THT We- तम्‌ = । श्रपराृष्टतम्‌(= । पुरवरा चतम्‌ । श्रपररा तम्‌ । एवमन्ये ऽपि॥

परपदेनेति किम्‌ । गतो ग्रामम्‌ । कथं प्राप्तो जीविकाम्‌ । प्राप्त जीविकः(९)। एवम्‌ (१० च्रा पन्नजीविकः(९)॥ अत्यादयः maT Ta दितीयया । अतिक्रान्तः agra । ्रतिखद्रः ॥ अवादयः क्रुष्टा- दर्थ ११) दर तीयया । ्रवक्रुष्ट(११) कोकिलया । अवकोकिलं वनं । एवम्‌ 4० च्रवमयूरम्‌ ॥ TATA म्लाना चतुच्यौ | परिग्ला- मो ऽष्ययनाय । पयध्ययनः ॥ निरादयो गताद्यथं पञ्चम्या(१९। निर्गतः कौशाम्ब्याः ९३) । निष्को शान्निः १४) ॥ सत्यम्‌ । कते

१ शशातनः 8. ४. त.; पालाशषा- ७ ater: ^. 9. ए. ,

तनै D. ८ YATR® WITTE? Mss. Q M. adds एवं. ९ ण्जीवकः M. "षष्ठीसमास 8. E.; षथ्याःस० A. 90 Om. 0. ए. षि, ` `

४ ate N ११ Bere | Wage E. MN. ५ कांपिद्सिचः MN; atfre १२ da EM. . | सिचः D. E. [ कांपिद्छसिः १३ कीसाम्ब्थाः B. marg. E. | १४ निःकीर. £ कम्मीपाकः 7 . ५ ५

१०६ कातन्छे [का०२.५.९.

समासे पूवेनिपातो ऽभिधानात्‌ । यथा दन्तानां राजा । राजदन्त इति (र | कुब्राद्यण इत्यादीनां कर्मधारयः ॥

स्यातां यदि पदे हे तु यदि वा agate तान्यन्यस्य पदस्यार्थे बहुव्रीहिः wen यच ware दति संबन्धः। आरूढो वानरो ऽयं २ सश्रारू- ढवानरो TS | छतः प्रणामो येन स इतप्रणामो जनः४)। va) दन्तभोजनो ऽ तिथिः । उच्छन्नजनपदो (8) Sq: । चिच- NATH: | बहृदका नदी ॥ बङपटेऽपि । मन्तबहमातग्र बनम्‌ । तथा उपगता दथ एषाम्‌(७)। उपद शाः । एवम्‌ श्राप wear | अआसन्नदशाः९) ॥ श्रदूरदशाः । अधिकदशाः | ते५० पुनने्ैकादग्र वा ॥ Frey परिमाणएमेषाम्‌ । चिद- MT दशशब्दः संस्थाने वर्त॑ते । परिमाण शब्दसाजिषध्यात्‌ ॥ यथा पञ्च परिमाणमेषाम्‌ | पञ्चकाः शकुनयः ॥ दौ वा चयो वा परिमाएमेषाम्‌ । fear: ॥ भिन्नाधिकरणे ऽपि । उरबिलोमा | कण्डेकाखः | उचचैमुखः ॥ अन्यपदं प्रथमान्ते ऽपि | सर पुज

१ तथा D.; om. M. ७ येषांते D. E. M.N.

2 E. adds तचा; D. M. N. यथया, = Om. D. E. M.N. ३ ऽयं वुं 0. EN. . ९ Om. A. ए. 8 Om. E. M. N. 90 तेन B. and corr. F.

५ eMart यख अतिचये ge. M. ११ बिदश B. F. MN. £ ofwene ए. भ. ¦ उत्सन्न M.

का०२. ५. १९.] माजि चतुष्टयम्‌ | ९०७

शागतः। ayer: । सड लोखा यतेते | ween: । विद्यमा- मलोमक त्यथः । एवं षपच्चकः। wares? yaya दशभिः Gare वहति wean । इत्यभिधानात्‌ ४) ॥ केशेषु च केशेषु च रीवा युद्धं ५) aa । केथाकेथि Te" Tey प्रइत्य ¢ ag cay । दण्डादण्डि ॥ बङव्रीहिप्ररेषाः | ash . [का०२. ९. ३५] इल्धेवमादयः॥ oe

विदिक्‌ तथा ॥ १०॥

तथा विदि गभिधेयो८ agmfesa:© | अरथादिग्वा- कयोः) शब्दयोः समासे ofa | दचिएस्या Ware दिशोर्यदन्तरालं सा दचिणपुवौ दिक्‌ ॥

इन्दः समुच्चयो नाख्नोबेहूनां वापि यो भवेत्‌ ॥ ११॥

यच समासे दयोनालोवेषटनां वापि नावां यः(१९ समुञ्चयः स इन्दो भवेत्‌(१२) | देवद ्तयज्ञदन्तौ | धवखदिरपलाशाः ।

१ aga: । 0. ए. MN. ७ M. omits qWPye, and adds QM. adds YATaT AWAY कः । मुष्टामुषटि । ३ सह ^. 8. 7. ए.; ए. 9. पि. ००0 र ग्मिधेये ^. marg. D. give the first half ९ ग्विच्चेयः D.; ofed yy Wa: sloka: एकेनापि qyve सिंहो E. M. ४

स्वपिति निर्भयम्‌ । १० तथा दिबाषयोः 8. ४ इत्यभि० 8. E. and corr. D. ११ समासेति D. ५ बद्धं M. १२ A.B. om. नान्धा; 0. M. om. युः

£ Wea E. १३ A. adds SATU AHS.

qu कातन्त्र [का० २.५.९४.

वाग्दृ दम्‌ | पीरष्डचोपानडहम्‌ 4॥ इतरेतरयोगः समाहदा- रख समुच्चयस्यैव भेद इति (२ ॥

अस्यस्वरतरं तच TA ॥ १२॥

तच इन्दे खमासे यदल्यस्रतरं (र) aera निपतति | wa ˆ य्ोधम्‌(४) । धवाशकर्णं ॥ तर यणं दिपदनियमार्थम्‌ । तेन शङ्खनदुन्ुभिवीणाः ॥ afirecta च । उदूखलमुषले ५ । ag- afae | चिबरयबाद्धीकौ | इत्येवमादयः tt

यच्चाचितं इयोः ॥ १३॥

तच इन्दे ware इयोयंद वितं(£) anya निपतति । देवरै- व्यौ । वासुदेवाजैनो ॥ व्यभिचरति च । नरनारायणौ | उमा- मेश्वरो | काकमयुरौ ॥

पूवै वाच्यं भवेद्यस्य सोऽव्ययीभाव इष्यते ॥ 9 tt

समासस्येति संबन्धः | कारके स्वीष्वधिरूत्य कथया wear’) अधिसि( ॥ समीपे । उपङ्म्म्‌(९)॥ "द्धौ । सुमद्रम्‌ १० ॥

१ पीठो D. & D. ४. ४. om. योर्‌; इयोः २ समाहारः द॑दसमुचयस्थेव AT: ॥ पदयो मेष्ये Yr N.

E.; 0. E. F. om. इति. ७ "कथाः bb bi Lt D. ३ इयो्य॑द° A. ८ weit । 8. ४ ofr ४. - ९ उपैमि N.; M. adds dere ५ aye EM.N.; उदूषलमुदू- समीपं.

षले । तण्डुलकीष्डे । 7. १० Yad M.; समुद्र B.D. प.

का०२.५.१५.] atfe चतुष्टयम्‌ | qe.

sara | निर्मेकिकम्‌ ॥ तथा गवदिकानाष्द्धविंगमः। दुर्गवदि- कम्‌(१॥ श्ीतानामतिक्रमः । अरतिशीतम्‌(२ । afar । तैषटकाणएामाच्छादनानां न संप्र्युपभो गकालः.९ ॥ शब्दप्रा- दुभावेऽपि । इतिपाणिनि(४) । तत्पाणिनि(५ ॥ पञ्चादर्थ(४ | श्रमुरथम्‌ ॥ यथा | अनुरूपम्‌ । STE यो ग्यलम्‌(७)। श्रथमधं प्रति। प्रत्यर्थम्‌ । यथाशक्ति अनुच्येष्ठम्‌ । गह्यनतिक्रमेण व्येष्टा- नृकरमेरेत्यथः(८ ॥ सादृश्ये । किस्याः९ सदू शम्‌ । सकिखि ॥ साकस्ये। सद्रणमभ्यवहरति।५१० सागन्यधीते। एवमन्येऽपि ॥ अ्रव्य- यीभावप्रदेशाः | अ्रव्ययीभावादकारान्तादिभक्रीनाममपश्चम्याः [का०२. ४. ९] इत्येवमादयः ॥

स नपुंसकलिङ्गः स्यात्‌ ॥ १५॥ सो ऽव्ययीभावसमासो OY नपुंसकलिङ्गं स्यात्‌। Ta चो- १? wafer; गवधिकानाम्‌ण gH £ रथस पदात्‌ ए. M. वधिकम्‌ ^. B.; गब्दिकानाम्‌० ७ >. ति. and marg. E. -add ची

दुमब्दिकं ए. ४. पर. ; गुदीका- TATA । नाम्‌०दुगुदिकं.; 7.०० ००००. ८ शक्तैरनति° 8. प.; Wace

२ सीतानाम्‌० अतिसीतं ए. M.; भेण व्ये्ठस्यानतिक्रमेण० M.; तथा शीतानामतिक्रान्तः० 17. N. adds यौगपद्ये | सचक्रं V- ३ संपक्छुप० A.; the passage is हि । युगपच्क्राणि Vetere: | much corrupted in D. ९ faa E. F.N.; किषा [सकि

४ अतिपाणिनि ४.; F.M.N. om. बि] M.. . अपि. । | १० D. N. add Sarat |

५ त. adds शब्दो जलोपव्यवहरि व- ११ $ अयीभावो DV. M. N. तते | १२ 7. 2. M. N. om. तया चु,

»

१९० कातन्त [का० २.४. ९६.

दाइतमुदाद्ियते च । समलं मेः । समंद्छमि । समपदाति | तथा सुषमम्‌ | विषमम्‌ । निःषमम्‌ । दुःषमम्‌ । अपरलम्‌ | शोभनलत्वे(र षमस्येत्यादि वाक्यम्‌ ॥ तथा प्र्टगम्‌ | प्ररथम्‌ । प्रदचिएम्‌ ॥ शरव्ययपूरवेपदलादलिङ्गतेव भ्रातेति वचनम्‌ ® ॥

इन्धेकत्वम्‌ ॥ १६ ॥

` तम्‌(७) | इसचक्रवाकम्‌ । दधिघुतम्‌ । सुखदुःखम्‌ ॥

श्नुवादे चरणानां स्येणद्यतनीप्रयो गविषयाणाम्‌(> अनरपुसकलिङ्गानां यजुःक्रढनां च निकटपाढठानाम्‌ |

प्राणिजातिविसदु शलिङ्गनदीदे शनगराणम्‌

श्राखतिक्वैरिणाम्‌ श्रथ कारूणां प्राणिट्यकाङ्गानाम्‌ ॥९॥

q Om. ^. F.; Waa 8.; अवरः ५ युकाशिष्डं 7. ; युकालिद्डं ^;

स्म). E. MN. युकालिक्तं B. ९ शोमनस् A. € Om. ४. F. M.N. ३ ATAT AE. M. N. ७ frward ददप्रसुतं A. B.

४ ग्कायापक। उदंकात्क० D. . ८ खेनोरव्त° D.; °प्रयोगे B. D.

का०२.५.९८.] मादि चतुष्टयम्‌ । १९१

सेनाङ्गानां च awa मवति चुद्र णन्तुकफलानाम्‌ उचटणधान्यण्टगशङुनिविशेषाणएणं १ विभाषैव | व्यश्जमविशेषकाणां.२ साद्रव्याणणां विरोधिनां च सम- ता तेषां च समाहारो दभिपयसां 2 खलु भवेदन्यः ॥ २॥ एकलमिति किम्‌ । wert । द्धिचृताः४

तथा चिगोः ॥ १७॥ | aur) fanaa मपुसकलिङ्गं स्मात्‌ । पञ्चगवम्‌ । चतुष्पथम्‌ | शोभनमिति विेषणात्‌(५) ॥ एकलमिति किम्‌ । पञ्चकपाल wea: ॥ श्रपात्रादिरदन्तो9)ऽयं ख्धादन्तो वा दिगुस्तथा | अनन्तञ्च समाहारो मद्‌ारिषु निगद्यते ॥

पुंवद्नापितपुंस्कानूडःपुरण्यादिषु लियं तुस्याधिकरणे

॥ १८६ ॥ faut वतमानो भाषितपुंखो spe पुंवद्भवति । feat वतमाने तुल्याधिकरणे पूरण्छादि वजिते० पदे परतः । शोभ- mara: | eae: ॥ अरथात्पूवंस्य परस्य च स्लियामिति विगरेष-

१ श्विशेषकाणां ^.8.7. 7.४. त. ६ विशेषणात्‌ D.N. २ विश्रेषाणां 7.; 8.7. ए. ००१ च; ७ अपचादि° A.

A. om. from विभाषा, GM. पि. add पचपुली.

३ दधिघुतपयसां D.; दधिकतिप- ९ oyenrag all MSS. except 7, ; यसां A. °पुंखका मृङ्‌ शब्दः 8.

Boma प्र; HATTA. 2 १० पुरख्छादिगणव० ८. ४. प.

४५ Om

९९९ ` .कातन्ते [का०९. ५, ९९.

णात्‌ । यामणि कुलं दृष्टिरखेति यामणिद्रष्टिः | werd प्रधानमेषाम्‌(१। कच्याणोप्रधानाः(२ ॥ भाषितपुसखो ऽथे दति किम्‌ । द्रोणोभायंः ॥ अनूडिति किम्‌ । ब्रह्मबन्पूभायेः ॥ शपू र्णादिष्िति किम्‌ । कष्याणीपञ्चमा Waa: ॥ qa: णोग्रहणात्‌ | कष्याणपञ्चमीकः प्तः ॥ श्रादि ग्रदणात्‌ | कल्या- णीप्रियः ॥ प्रिया । मनोनज्ञा2 । सुभगा । दुभंगा । भक्तिः । सविवा४)। खा(५)। कान्ता । समा । aver’) | दुहिता । वामना(८॥

संज्ञापूरणीकोपधास्तु न ॥ १९॥

दूह पुवमाचं वर्तते । सं्नापूरणीकोपधास्ह पुद्रूपा न भवन्ति। दन्ताभा्यः। ware: | पञ्चमीभा्यः | पञ्चमोयते। पञच्चमोमानिनी । पाचिकाभायैः। मद्धिकाभायैः९ ॥ कथं पाक- ara: | मेकभा्यः । प्रुष्कभार्यं(१० इत्यभिधानात्‌ ॥ टद्धिनि- मिन्तस्यारक्विकारस्य न च तद्धितस्यापोदन्तस्य खाङ्गस्य न वमा- निनि। तया जातेः॥

१ उन्तरपदेनेति fal कल्याणं प्ररत. ता। atari M.; कतां ९ ४. adds कुरंजिनः। तायातामाता Far N. ३ मनोन्वा E.N.; ४. प. ००१ @ ७ STAT D.; वद्यो ध ष्याणो | GN. adds चपला ॥ ४ शषिवा F.; सविता ६. M. ९. Om. A. 7. D. y Om. A. E.; खसा N. १० M. adds पाकभेकी wart

€ कांता ata Sata | E.; ar- dag.

का० ९.५. RR.J नानि चतुष्टयम्‌ | | AR

कमेधाग्यसंज्ञे तु पुंवद्भावो विधीयते ॥ २०॥

भाषितपुंस्कानुद्प्रतिषेधबाधको ऽयम्‌ । कठी च सा.१भा- तिर कठटभायौ । एवं दक्षभाया (२) । पञ्चमभाये ४)। पाच- कभायो (५) ॥ भाषितपुंस्क ूति (४) किम्‌ । खद्रा टन्दारिका(७)# अनूडिति किम्‌ । बह्मबन्भुदारिका ॥

आकारो महतः कायेस्तुस्याधिकरणे पदे ॥ २१॥

नस्य तत्युरूषे BTA ॥ २२॥

नस्य संवन्िनि तत्पुरुषे९ नस्य संबन्धी नकारो लोणो भवति । दिनकारो५० वा पाठः ॥ न wae: | श्रसवणेः। न वि- ते घोषो ध्वनिर्यषां तेऽघोषाः। ATA VATATA: | अ्रत्राह्मणएम्‌॥ तत्पुरुष द होपलचणएम्‌ ॥

१ चासौ N. © भाषितपुंखमिति E.; oven २ भाया चेति. sufafa M. ३ दन्तभायेः 8.; A. adds गुप्तभा- ७ शवुब्दारका । B. N.

at, ४. गुप्तभार्यः ८ महावशिष्टः४.; महावसिष्ठः N. ४ पंचमभायंः 8. ९ संवश्चितत्पुर्षे ^.; ए. ए. add ५ पाचिकभाया M.; पाचिकभार्यः। समसि.

मद्रिकमार्यः | ४.; om. ए. १० दविमकारको 0. ए. M. 8

९९४ ATT [का०२. ५. २६.

CFLS AT ATTA: ॥ २३॥

नस्य तत्पं रुषे) खरे ऽचरविपर्ययो (२ भवति 1 श्रनजः। अनजम्‌ (४) | अनजकः(५, ॥

कोः कत्‌ ॥ २४॥ कुशब्दस्य तत्पुरषे(&) agafa । छुख्ितो ऽ अः । कद: | Ua कदरः ॥ तत्पुरुष इति किम्‌ । HT देशः ॥

का त्वीषटर्थेऽछो ॥ २५॥

eure तत्पुरुष ईषदर्थे amare कारेशो भवति | mame च परतः(७) | Sema | कालवणएम्‌ । aT eT araw daa ॥ Sars खरे तु acaremregg va

पुरूषे तु विभाषया ॥ २६॥ कशब्दस्य तत्पुरुषे पुरुषशब्दे च (१०, परे विभाषया कादेशो भवति । कापुरुषः । कुपुरुषः | शयमप्रापते farsa ॥ ईषदुष्णम्‌ | कोष्णं कवोष्णं कदुष्णमिति वक्रव्यम्‌ ॥

q ४. ११० समासे; wel संबन्धिनि ७ परे । D.; om. E. M.N.

7. ; °संबन्धितत्पुर A. G Om. B. D २ syce fae 7.; Dom अक्षर. ९ ¶ैषदर्थैष स्वरे०8.; इषदर्थे खर ३ 8. adds नं अजः । परत्वात्‌ 7. ; शैषदर्थस्वरे ४ Om. B.; अनीखरः D ` #.; ४. ग. J

५ M. adds न्‌ विखतेऽजा afar. १० तु ए. ध. प; M.om. पर्‌ ६ ए. प्र. add स्वरे; #. स्वरे परे; ११ गप्राप्तविभाषिव D.; +. ००. एव ए. समासे.

का०२.५.९८.] माजि चतुष्टयम्‌ । ९९४

याका स्त्री कृतौ हृस्वो कचित्‌ ॥ २७॥ ई्खश्राकारख्चयाकारौ।याकारी Stet Wer भवतः समासे कचिष्ठच्यानुरोधात्‌(१ । रेवतिमिचः। रोदिणिमितः। भरणिमिचः॥ इ ्टकचितम्‌ । ग्षीकठणलम्‌(२ । मालभारिणी 2) कन्या | एवमन्ये ऽपि ४) ॥

हृस्वस्य AAT ॥ २४॥ wee dear भवति समासे क्चिष्ठच्यानुरोधात्‌५) | दाचाकणेः | fafaurad: | दिगुणणाकणः । द्ङ्गुलाकणः । चि- wag कणं दीर्धः ॥ क्रचन स्यात्‌ । fread: । wea: ॥ मरिटटतिटषिव्यधिरुविसहितनिषु (४ किबन्तेषु प्रादिकारकाणा- मेव देः । उपानत्‌ । उपाटत्‌ । प्राट्‌ । मम वित्‌ । नीरक्‌ । Tamas | परीतत्‌ | एवमन्येऽपि ॥

अनव्ययविसृष्टस्तु सकारं कपवगे योः ॥ २९॥ अनव्ययविद्टष्टस्ह कपवगेयोः परयोः७) सकारमापद्यते। स- are कषचिक्च्छानुरोधात्‌(९।श्रयस्पा य म्‌(१० श्रयस्कल्पम्‌ (११)

१ °्लचा० ^. BPN; weft ६ गहिवृतिवुधिवुषि०.; M. (and

रोधात्‌ M orig...) om. af । २ ईषिकतृलं ^. ए.; इष्टीकतूलं प. © Om. 7 ३ मालधारिणी ए. G Om. 8. F. M. N ४ ऽप्ववगन्तव्याः ॥ D ९ क्रचित्‌। M.N.; ग्लक्ा०.५.1.7

५ ग्लकचा०^.7.5. ४. पि. [८ Pan. 90 Weary: A. D i. 1. 57. Schol. | ११ अयव्वस्यः A.; शष्यम्‌ D.

arg aaa [are ९. ६. ९.

अयस्काम्यति । अरयस्कम्‌ । पाश्रकर्पकाम्यकेषु दृ ते 0 रप्र तेः काम्ये न भवति । मीः काम्यति । धुः काम्यति ॥ WATT: | अयस्कामः | WAST: | अयस्कुमः ॥

कज्‌कामिकंसकु मषु? समासे ऽयमतः^२ परः |

शरनुत्तर(४) कु्ाकर्थयोभाख्करारि षु aga: मजा निर्िंष्टमनित्यम्‌ | नमस्कतुम्‌ | पुर स््रतमित्या दयः ॥

॥ दति रौर्मसिंद्यां ठत्तौ नाचि चतुष्टये समाखपादः ware: Op

वाणपत्ये ॥ १॥ षटवन्ान्ञाश्चो ऽपत्ये ऽभिधेये ऽणएप्रत्ययो भवति वा । उप- गोर पत्यम्‌ । श्रौपगवः।(७ पाण्डवः । श्राश्चपतः। शेवः । प्रोष्ठः॥ अपत्यसा मान्यविवक्षायामा चप्ररृतेरेव८)। पौ चाद स्त प्रशस्य एवा- पत्ये) स्वीव्जिंते ऽ णाद यो ऽभिधीयन्ते । वाग्रहणाद्‌ उपगोर- पत्यम्‌ | उपम्बपल्यं च स्यात्‌ ॥

१ न दृश्यति । #. ; °रग्रढतिः ४. B. om. मान्ि; °वुत्तौ समासः

२ ककमिकंसि° ए. 11. प. [ण्कन्ि समाप्तः. भ. ; वृत्तौ समासप्र D.]; छनकाम° ए. aq समाप्तं छ. 7.

३ समासेष्वयमतः 7. © ^. 7. add एवं; 7. adds पण्डौ-

४ A. 7. ए. add च्‌. Toes अश्वपतेर पत्वं |

५ Wa: MSS. | ८ wae इति सामान्व° A. B.

& Wala: पादः A.B. ९. ००१5०. @ पौनादेख० A.; प्रशखेवा B.

का०२.६.द.] नाजि चतुष्टयम्‌ । Ao

ण्य PTS ॥ २॥ गगीदेर्गण्ादपत्ये ऽ भिये प्रत्ययो (१ भवति । गगेखा- पत्यम्‌ । गाग्यैः । एवं वाक्यः ॥ गोच्रादिग्रतादेव पौजादावेवा- ` पत्ये(रऽ भिधानात्‌ । अन्यत्र गाः ॥ अ्रनन्तरो ऽपि । रामो जामद म्बः (४) । व्यासः पाराशरयः(५) । अर्जुनः कातेवीयैः(९ ॥ जामद्मः४) । पाराशर (५) इति a ॥ गगारिराङतिगणो ऽ यम्‌(८ ॥

FATAL, VT: ॥ ३॥ कुश्नादेर्गणाद्गोचादिश्छतात्पौजाद्‌ावेवापत्ये ऽ भिधेय(९) श्रायनणएप्रत्ययो १० भवति | Wy खतस्तद माप्राङ्गडादेरब- वेऽसियाम्‌ । तदेतत्‌ ५९) खतग्रएसेष्टविषयलात्‌ | को श्ना- यन्यः। कौश्चायन्यौ | ब्राज्नायन्यः। त्राभायन्यौ ॥ feat तु को- शज्ायमो ॥ awa तु५२ कोच्नायनाः ॥ ABTS । नाडायनः। चारायणः | मौोश्नायमः ॥ कुश्चो माम कञ्चित्‌ । तस्यापत्थ

q By F. N. ६ 7. N. add इूह्यपि कृश्छते.

२ °भूतात्पौ्रा० M.N.; गमुतादे- ७ इति च दृशति M.; D. om. च वापलये A. ८ ््रारतिगशः। ए.

३ ऽभिथेये ए.; ईभिचघानं M. N. ९ Om. M.; Brae भिये N.

४ यामद° B. 7. and corr. A. १० 7. N. om. Weal.

५ पारासर्यः and पारासर A.D. ११ तदेतत्कथं qa ए. M. N. F. M. चि. 92 च्‌ पिर; om. M.

९९८ ATA [are 8. ६.१,

aif: । प्रथमापत्यं च atts: ॥ कुश्चादिराहतिमणो ऽयम्‌ (२॥

सत्यश्यादेरेयण्‌ ॥ ४॥ | feat विडहितलात्सी । स्ियामादादिभ्योऽ्ादेखापत्ये ऽभिधेय2 yeu (४) भवति। वैनतेयः(५)। सौ पेयः | कामण्डले- यः। यौवतेयः ॥ आजेः । शौ चेः ॥ श्रादि यणात्‌ । rae वैष्टपुरेयः) ॥ अचिर यमप्रत्ययेद म्तदिखरो पल चणम्‌ (७) | तेन मरीचेरपत्यं मारीचः. 1 दाच्ेरपत्थं दाच्ायणः(९) ॥ श्रव्या दिरारतिगणः(१०) ॥

इणतः(११ ॥ ५॥ शअकारान्ताक्लाखो ऽपत्ये ऽभिधेय rq) भवति । दच- स्यापत्यं aif: । एवं atfa: । अस्यापत्यमिः ॥ श्रत दति (९ किम्‌ । केलालपः ॥ (१४, गतसवेकाकश्एुक्गदृद्ध राजपुरुष माथुर

१ Fea Wee 0.; D. N. om. from We टाचायणशः | In 1). one प्रयमार leaf (fol. 90) is missing, com-

२ cay: ॥ B.D. F. prising from STATA: to B-

३ Om. D. त्िकासु in 80६9 7,

४ एयणप्रल्यो A.; wre M. 4१० Om. M.

५ Suda: A. B.D. ११ इनतः B.

£ वैच्छपुरेयः B. १९२ दन्‌ 7.; waprrat F. and

८ मारीचः M. १३ अकारान्तादिति ४.

९ SACI! A.; M. ०7. द्‌ चस्तरा- १४ Ware M.; एकसितसर्व° N.

का० ९. ६. ©.) नाजि चतुष्टयम्‌ | We

कारकेभ्यः(१) संस्यादिभ्यो न मवत्यनमिधानात्‌(२॥ कथं प्रदी- यतां दाशरथाय मैथिलीति) तखेदमित्यए(४॥

arate विधीयते ॥ ६ ॥

बाङ्कादेगेणाद पत्ये ऽभिधेय ce) भवति । arefa: | श्रोपवाहविः। बिन्दविः७। जओरीपबिन्द्विः() ॥ गोचादिण्ता- देवेगव्यते८। बाडनौाम(९) कित्‌ तस्यापत्यं area: ॥ बाडादि- राकृतिगणो ऽयम्‌॥

रागाब्रक्षचयोगाच्च समूहात्ास्य५० देवता |

तद्‌ वेच्यधीते ९१ तस्येदमेवमादेरण इष्यते ॥७॥ `

रागयो गाद्रागः। कौसुम्भम्‌ (१२) । दारिद्रम्‌ । कुसुम्भेन (१२) हरिद्रया वा(११) रक्रमित्य्थः। कथं काषायौ (१४) गद भस्य कर्णै, दारिद्रो gqze पादाविति५५) तह्ुएध्या रोपात्‌ ॥ aera

°पुङ्षगोमायुर० M.; नकारक ६ विधीयते N.; M.N. add waft Wa: N STATS |

"अभिधानात्‌ B.N.; danfe- ७ चैदविः। N. भ्यो ऽनमिधाबात्‌ M Sy sale _ ; "एव स्वात्‌ ध ९ बङनाम ' intel aaa । १० रागाच्नरचरयोनात्समूहा° A. B

प्रसीद जीवेम सबान्धवा qe ११ A. B. ए. add वा प्रदीयतां दाश्रथायभेथिली॥ १२ कीगुखं A. F. M.N. १३ Aya A. 8 ca B.; N. om. from Wey १४ काषायौ. ५ इन्‌ 1. ; CONTE ^. १५ ४. om. दूतिः AYWATUTe N.

on

१९९० कातन्ते [का० २. ६. ©.

ara) द -नुनैव । तत्दबन्धात्कालो ऽभिधीयते(२ | अ्रएविधिस्त saree Tear । पौषमहः । पौषी राचिः२ । पुष्येण चग््रयुक्ेन युक्रा(४) राचिरित््थैः। रन्तिकासु (५ विभ्राखा सु (£ aarg भरणीषु“) चेति नचचशब्दरोवाभेदो पचारात्‌ | यद्यपि कालाभिधानं तथायण नास्ति विकल्यनात्‌ ॥ धर्मिणो wfira: समूहः । वायम्‌ | काकम्‌ । भम्‌ । योवतम्‌ ॥ शिवो देवता-

स्येति Ra: । vader रविः । Deer मन्तः ॥ छन्दो वेत्यधीते वा ।'

कान्दषः। एवं वैयाकरणः ॥ ग्गच्छेदम्‌ | मागं मांखम्‌ | एवं शौकरम्‌ ॥ एवमादिर्यखेति शब्दार्थयोः संबन्धेन गणो डते | agar ग्यते । ered रूपम्‌ । एवं श्रावणः शब्दः ॥ दृ - fe © पिष्टाः। दाशंदाः५० awa: ॥ उदूखले ५१) gar: | ओ - SST मुद्राः ॥ अ्रभरुयते । ATA रथः ॥ चतुरमिंरुद्ते | चातुरं शकटम्‌ ॥ चतुद शां दृ श्छते । रलः चातुदं एम्‌ (१२ ॥ तचभवस्त्र आातस्ततो वागत(१२ इत्यादि विग्रहः कायैः । (8) ्रारृतिगणो ऽयम्‌ it

१ Om. M. ९ बषदि D. M.N.

२ विधीयते ४. १० arian: D.N.; wwe: MSS.

३ त. adds Many: Mat crf: ११ उदूखलेन ^. D.

४ युना ar B. १९ चातुर्दशं.

५ Wifey ^. ; कतिकास्तु; ४८८ ० १३ M. N. om. AWWA; D. om. page 118, note 9. ततो वागतः; गत्र आनतः

६ faqrarg D. M. N.; तचजातेस्तत आगत M.

G Om. D.

कार. ६. र] माजि चतुष्टयम्‌ | WR

तेन दीष्यति संसृष्टं तरतीकण away । पण्याच्छिल्यानियोगाच्च क्रीतदेरायुधादपि ॥४॥ ` तेन दीव्यति । तेन deere । तेन तरति । तेन चरत्यपि । अभेदोपचार दत्तेः) | प्णाच्छिल्यान्नियोगाच्च यथासंबन्धं(र क्रीतादेरायुधादप्यभेदोपवार ठत्तेरिकणएप्रत्ययो भवति । अकै दीव्यति। ्राचिकः॥ दभ्रा सं्ष्टम्‌ । दाधिकम्‌ २ एवं मारी- चिकम्‌ ॥ गोपुच्छेम तरति। गोपुच्छिकः। एवं (४ काण्डञ्जविको' नदाः | (४ आखमेधिको ब्रह्मदत्यायाः ॥ शकटेन चरति । शा- कटिकः। एवं घष्डिकः(५)। शररङ्गवेरेणए चरति । शा ङ्गवेरिकः(९॥ ATT ATTA ATE ताम्बूलिकः। ग्टदाङ्गशिख्पयो गाद्‌ मादंङ्गिकः। एवं पाणविकः ॥ इारनियो गाद्‌ दौवारिकः । एवं शोल्कशा- लिकः ॥ fase क्रीतः 1°) दि शो पिकः (८ । एवं साहसिकः(९)॥ काषापणमरेति | काषापणिकः ॥ तोमरायुधयो गात्‌ तौम- रिकः। एवं चाक्रिकः(१०॥ क्रीता रेरष्यभेदमपेच्छ(११) पञ्चमी करि- याविमावख(१२ aerd: | कुह्‌ालेन खनति । कोद्‌ाशिकः ॥

१7). N. om. from अभेद्‌° ;inM.a ६ शद्खवेरिक N

leaf is wanting here comprising © D. adds क्रवचिदुष्रपदस्व चु from पि to 80५0 10.

2 संब॑घक्रीता० N ८ दिसुपैण wita: 1 दसूपिकः। फ

३ N. adds at? | @ B. D. om. from 74 7. adds काष्डरञ्ञवेन ॥ अमेन तरति — १० चक्रायुधयोगाचचाक्रिकः। पि. ५ चाष्टिकः 7. F. N. (see com. of ११ ware A.; fara D.; N. om. Tril.); om. D. (M.); N. adds अपि,

deat चरति. १२ N. om. &.

१२२ कातन्ते [का० ९. ६. ९०.

BTM TEST वतेते | rasan: शूरः । सारसिकस्चीरः । श्रासिको मत्य इत्यादि ॥

नावस्तार्ये विषाह्वध्ये तुलया संमितेऽपि च। TT साधो यः॥९॥ नावस्तृतीयान्तात्‌ तायं ऽये । विषान्तृतीयान्ताद्‌ वध्ये sa

तुलयेति ढतीयाम्तात्‌ संमिते sa? | तचेति सप्तम्यन्तात्‌ खाधा- वथ यप्रत्ययो (२ भवति। नावा तायं नाव्यम्‌ (४)। विषेण वध्यो (५ विः । तुलया संमितं qe) कर्मणि साधुः कर्म्छः(५॥ श्रपि सेति वचनाद्‌ गिरिणा त्यो wen गिरितुष्यः ॥ ge UTA इत्यन्ये | कुशलो योग्यो fery साधुरुष्यते(९) #

ईयस्तु हिते ॥ १०॥ fea ऽये ईयप्रत्ययो १० भवति । वत्सेभ्यो हितो ११ aaa गोधुक्‌। एवम्‌ श्रश्वोयः॥ यो गविभागात्छराणामादावाहुद्धिमतः शेषे sy श्यः स्यात्‌ । शालायां भवो जातो वा शालीयः। Vfa-

१ Om. D. © Om. D.

२ F. पि. add आपि ख | G इस्वितुष्धः D.

3 q We F. N. @ See p. 121, note 1.

४ नाव्यं बलं 1). १० ta: प्रतयो 7.; tar A. 7.; ५ D. adds हस्ती. tag N.

६ N. om, from कर्मखि ११ M. adds देगी

का०२. ६. ९९.] नाजि चतुष्टयम्‌ | ९९द्‌

कायनस्येमे(१ aren: । एेतिकायनीयाः१। एवम्‌ श्रौ पगवीयाः। एवमन्येऽपि ॥

यट्गवादितः ॥ ११॥

उवणोान्ताद्रवा दिभ्यश्च? हिते ऽयं य्मव्ययो २) भवति। छृक- वाकुभ्यो हितं पयः छकवाकव्यम्‌ । वधूभ्यो हितो देशो वधब्यः(४) गोभ्यो हितं वनं गव्यम्‌ । एवं दविग्या स्तण्डुलाः ॥ खगव्यम्‌ | अतिगव्यमिति तद म्तविधिरिष्टः ॥ गो । विस्‌ । wear | afta) मेधा । सुच) cereal ऽ णनुखर्तव्याः ॥ विदटतिवा- fea: शब्दात्ररकतावभिधेयायां यथोक्त (८) हिते ऽं vara मन्तव्यः । ्रङ्गारीयाणि काष्ठानि । fazer: कापा सः(१५१)॥

उपमाने वतिः ॥ १२॥

उपमितिरूपमानम्‌ । उपमाने ऽ यं) वतिप्रत्ययो भव- ति१२ । राजेव ada । राजवत्‌ ॥ ब्राह्मएस्येव ठत्तिर स्छेति१४)

१ रएेतकाय० M.; एतिकाय० N. & Om. M.

२ "गवादि A. ९. श्यः प्रचयो N.; Tay 7. ३ यद्‌ F. M. N. १० विपश्यः N. ४ मधुभ्यो . . - . मधब्बः। ^. ११ wird: 7. M.N.; 0. adds एव- ५ इहिका M.; इका. मन्वेऽपि। ६ चच ^. ए. MN ; सुच 0.; N. 92 Om. प. adds सर्पिस्‌ after मेधा | १३ वतिभवति । ए.

७ विक्ततवाचिनः A.; ४. तर. ००. १४ वृत्तम 2. MN. शब्दात्‌.

९२४ कातनग्ते [का० २. ६. ९९.

ˆ ब्राह्मणवत्‌ ॥ मथुरायामिव पाटलिपुते प्रासाद (१) | मचुरावत्‌॥ Wea व्यवडतमनेन | राजवत्‌ ॥ देवमिव (२ भवन्तं पश्ामि | देववत्‌(२ ॥ पव॑तादिवासनादवरोहति । पवंतवत्‌ ॥ ब्राह्मण - येव देवदत्ताय धनं(२) द दाति । ब्राद्यणएवत्‌ ॥ अवापि तदह मिति परैरेष्टवयमेव ॥ गुणसाम्ये ऽ पि४)। देवदत्त दव qe देवद न्तवत्‌ ॥ गृणएडीनाद पि । अ्न्धवत्‌ । ery) ॥ द्रव्यसाग्य ऽ पि। रेवदन्त इव गोमान्‌७) | देवद न्तवत्‌ । सद्भावात्‌ क्रि- यासाम्यमस्तीति स्वं च भवितव्यमेव (९ ॥

Tat भावे ॥ १३॥ wee प्रटृन्तिमिमिन्सं भावः । भावे ऽ भिधेये 4०) तलौ भवतः | WHA पटस्य भावः | Wana! श्एक्तत्वमिति श्रक्ञगृणएस्य भावः । KT गणस भावः ॥ शृएक्तता | शक्तमिति (११ ्एक्त- गणजातिः ॥ गोता । गोलमिति गोजातिः । एवं पाचकत्वम्‌ । दण्डित्वम्‌ | विषाणित्वम्‌ । राजपुरूषत्वमिति क्रियादि षबयि- त्म्‌(१९॥ देवद स्तवम्‌ । we | सख यैतमित्यवस्याभेद्‌ात्‌ ॥

१ प्रासादा He M. N. @ awa} N.; 0. M. om. एव । 2 are for eq N. 90 D. adds Fayre. 3 Om. ह. M. N. 99 7.17). M. om. RTA भावः; ४ एवमन्ये ऽपि M.; om. N. A. M. om. FR FHS ५ waa D.; A. M. add गोमान्‌ . भावः; ए. M. om. गुङ्खताः; ६ M. N. add मूकवत्‌ M. om. श्ुक्ञत्वमिति 1; N. om. ७ देवदन्तगोमान्‌ N.; M. om. from इति.

देवदश्त° १९२ °संबन्विलात्‌ | D. N.

G Om. A.

का० २.६.११५.) नाति चतुष्टयम्‌ । ` १९१

आका शत्मिति प्रद्‌ भेदात्‌ । ्रभावतमिति संबनिभेदात्‌५ । नानेत्यखय(२ भावो नानावम्‌ (३) ॥

यण्‌ च प्रकी तितः ॥ १४॥ भावे ऽभिधेये यण च प्रकीर्तितः | चकारात्‌ तवी च४)। जडस्य भावो जाद्यम्‌ । जडता | SAA ॥ ATT) भावो" ब्राह्मण्यम्‌ । ब्राह्मणएता । ATT WaT ॥ एवं माणव्यम्‌ | वाड- व्यम्‌ ॥ प्रकोतितग्रदणएं लच्यामृरोधा्थेम्‌(७ । तेन गुणवसनब्राह्म- wien sar ofa क्रियायामपि cea | जडस्य कमं जाद्याम्‌ । ब्राह्मणस्य कमं ब्राद्यण्छम्‌ ॥

तदस्यास्तीति मन्वन्त्वीन्‌ ॥ १५॥

तदि ति प्रथमान्तात्‌ | श्रस्या सीत्यसिन्नथं मन्तु। वन्तु। विन्‌ । द्रन्‌ । kaa प्रत्यया भवन्ति । गावो विद्यन्तेऽ खेति गोमान्‌ । एवम्‌ श्रायुश्रान्‌। लच्छीवान्‌। किंवान्‌(९ | विद्युवान्‌ । पयखाम्‌। भाखान्‌(१०)। Haare) ठचवान्‌। मालावान्‌। तेजखी। पयखी। TWN मायी। मायावी॥ दतिशन्दो^ विवचाथंः॥

१ संबन्धभेदात्‌ M. ८ Om. ए. ; गुणवचनादिभ्यो Are

२ गानेहास्य० ए.; ATMA MN. . ` ^+.

३ नानालमिति ^. F. @ Om. M.

४ "ततवी भवतः 7.7. भ. qo Om. 7. M. N.; A. ए. om. the yu Om. F. M. N. next word.

६ araa A. B. F. ११ णभ्ब्टो {च ^. F. © शषानु०^.7.7.; लचानिरोग्त. |

९९६ | कातन्ते [का० ९. ६. ९५.

खमनिन्दाप्रंसासु नित्ययोगे ऽतिशायने। संसर्गे ऽ सिविवक्तायां मन्वादयो भवग्धमी ॥९॥ तथा मोपधमाम्ताच्च(२ धुडन्तादशिडन्ततः(२) | अवर्णणपधतस्चापि वन्तुरवर्णतस्तया ॥ २॥ मायाभीषौत्खरूपा च (४ त्रीदेरथात्खरूपतः । यथा melts शालीति इन्ननेकखरादतः ॥ २॥ मायासमेधा जो (५) विन्‌ स्याद्वाधिकारादिभाषया | विदिताः सवं एवैते गेषेभ्यो मम्बुरिव्यते ॥ ४॥ इन्दनिन्दितिरोगेभ्यः wifes इमेव हि । कटकवणयी(% BR स्यात्काकताणुकी यथा ॥ ५॥ स्यात्खाङ्गान्तु७) यथाप्राप्तं स्तनकेश्रवतो यथा | कः खाय नित्यभेतरैषां वातो ऽस्यास्तीति वातकी ॥ ६॥ अतीसारक्यपोदृक्‌ स्यात्‌ पिशाचकी तथा EA: | aware” पिशाचशब्दो ऽभिधीयते ॥ ऽ ॥ वयसि गम्यमाने ख पूरणान्तारिनेव fei पञ्च दिनानिमासा ar'S पञ्चमी बालको sar uc

१ भूमिनिन्दा० B. D. N. & cmeaeret N. and orig. M.

Q °NTaATY F. © STETS D. M. पि. ३ श्िडन्तरः। B. G Ware N. ४ °शीषाख० M.N. ९ सामा N.

५ मायामेधा० D. M.

का० ९. १. ९१५.] मानि सतुष्टयम्‌ | ९९७

सुखादिभ्य cata स्याद्‌ बाहरुभ्यां बलादपि),

सुखी दुःखी श्रलीकी च करणी छपणो हली |

aN? aa with च सोद्याश्यसील्युदाइतम्‌(२,॥ ९ ॥ बाङ्बस्युरुवली च सवोारेनित्यमिंस्तथा ।

विज्ञेयं सवेबीजोति स्वकेशीत्युदाइतम्‌(४॥ ९० ॥ स्याद्धम॑शीलवणोम्तादिन्रेवेति विवचया |

ब्रह्मधरमीं सुशीलो च ब्रह्मवर्णीत्युर्‌ाइतम्‌ ॥ ९९॥ जातौ तु दस्तदन्ताभ्यां कराचेव(५) दनेव हि |

CR दन्ती करी ज्ञेयो वणो दिन्ब्रह्मचारिफि॥ ९९॥ खु्रदह्मचरणाद्धेतोवंफिनो ब्राद्मणास्यः।

ब्रह्मचयं विनापि सुः संभवाद्राद्यणा दूति ॥ ९२ ॥ पुष्करोत्पलपद्रोभ्यो नडविखतमालतः(४ | कपित्थकुमुदाभ्यां च खणालात्कद्‌ मात्पयः -(७) ॥ १४॥ भाखुककरीपेभ्यशच दिर ण्छाद्रढदेशके । विवच्षायामिन्नेवेति यथा पुष्करिणीति च ॥ १५॥ मननन्तमान्तशब्देभ्थः संशा यामिन्नेवेव्यते ८ | श्रप्रा्तिनियमा्थं च दामिनी सोमिनो यथा ॥ ९६॥

q N. om. from T° ५ कराथैव ए.

२ ls ६ नलविष० D.; लडविष० F.; न-

३ Wile D.; सोद्यस्वास्रीग.; faye M.; weftye N. DSTA M.; सो AN. ७ कदंमा्रतः ॥ 7.

¢ N. om. this and the preceding ए ०दूति वेष्यते प; इनितीष्यते। D.; half-sloka. cfaaye M.

se कातनत [ate २.६.९०.

इन्विषय car वाच्यः प्रागक्राज्ियमाथेतः(१)। खार्यं कः स्यान्न वाच्यो ऽयं Tuga दण्डिको यथा॥२७॥ GATS ऽष्टकावीणामेखलावडवाशिखा-। बलाकाभ्यः पताकाया टूज्िभाषा विधीयते Ww a T क्मचमवर्मभ्य्चलो तछा खबलो दा म-२ | मलदलकुलायामारोदरप्रयामउपयाम-४,॥ ९९ ॥ व्यायामावरोहाणाम्‌(५)॥ दनरन्तानां सदैतेषां (¢ खां को नेव्यते बुधैः ॥ ९० ॥ एवमन्ये $ पि(७)॥ |

संख्यायाः पूरणे SAT ॥ १६ ॥

संख्यायाः YTS SA THY भवतः | व्यवखितवाधिकारादाषं- erearararg’> मो भवति । store (९) डः । एकादशानां पूरणः। एकादशः एकादश, एवं पञ्चमः। पञ्चमी ॥ सख्यायाः पूरण इति किम्‌ । एकाद यानां पञ्चानां वोष्रिकाणणं पूर्णो घटः॥

चैस्तीयः ॥ १७ ॥ देः Tea sy तीयो १० भवति । इयोः पूरणः । दितीयः ॥

१ प्रागु्णो fae D.; ara fate M. ५ °वरोहणां M.N.; CUTTER:

२ वर्मभ्वः गलोत्साह° corr. F.; खु wre 7. शोत्साह° M.N.; "वलोत्रमेए. ६ सदैवैषां D. MN.

३ ग्यामावरोह A. 0.; "कुलाया- ७ N. om. from एवम° मामवरोह ए.; कुलायामाव-. ८. om. च; असंग्यादेनान्ताख रोहाणामिनन्तानां° ए. M.; असंस््देः संख्याया AYN.

४ प्रायाम०.0.; प्रयामोप०7.४.; @ YarTaF.; शेषायाञ्च D. M.N. प्रयामोपायामव्ययाम० A. १० तीयः प्रचयः ए.

का०२९. ६.२९. मानि चतुष्टयम्‌ | ९९९

Wey TN चेः परणटेऽथं aa भवति । ardara! 0) चयाणां पूरणः । aaa: ll WTA डे AE ॥ १९॥ रषोरन्तस्‌ थो भवति | डे परे । चतुणा पुरणः | चठुधेः । एवं षष्ठः ॥ ्रागमलादिसर्गो(४) डलं च५ न स्यात्‌ ॥ ` कतिपयात्कतेः ॥ २०॥ कतिपयात्कतेख पूरणे Sa यो भवति। कतिपयथः। कतिथयः॥ `

विंश्त्यादेस्तमट्‌ ॥ २१॥

विंशत्यादेः पुरणे su aay भवति । विंशतेः पूरणः। विंश तितमः। विंशतितमी । विंशत्तमः। चि शत्तमी ॥ उन्तर बच निव्य- ग्रदणादिकल्यो लभ्यते । विशः । जिशः ॥

नित्यं शताटेः ॥ २२॥

HATS: पुर णे sa नित्यं vay भवति । एकश्ततमः। एक- सहखतमः(४) | एककोटितमः ॥

१ तीयः प्रययो Fs तृतीयो 0. ४ आगमादिग M.

२ त्यादेशख्च7.; तुचादेशञ्च # ५ waa च ^.; तंच.

३ डे रषोः ॥ ^. ६ M.N. add एकवलबतमः। 9

९३० ` कातन्छे [का०२. ६.२६.

ष्ट्या दयातत्परात्‌ ॥ २३ ॥ तस्याः परस्तत्यरः । संख्यायाः पर १ इत्यथैः । षध्यादेर- संख्यापरानित्यं ang भवति पुरणे८२ऽयं (२ । षष्टितमः । सप्त- तितमः । श्रभीतितमः । नवतितमः ॥ अतत्परादिति किम्‌ । एकषष्टः । एकसप्ततः(३) ॥

विभक्तिसंज्ञा विज्ञेया वष्यन्तेऽतः परं तु ये। WM सवैनाश्नसते TAT पराः स्मृताः ॥ २४॥ ञुतलात्स्वनामकार्यं wae) विभक्तिसं शचा । तेन यदा ^५। करेति घोषवति न दीधः ॥ बशब्दो ऽच संख्यावचनः सवेनाम- सारचयात्‌ ॥

तजेटभिः ॥ २५॥ तेषु विभक्िसं ्चकेथिदमिकारो ‰ भवति । इतः । इह । इ्दानोम्‌ | WHAT ॥

TAT UAT, ॥ २६ ॥

रथोः परत ७) इदम्‌ एत । इत्‌ । इत्येतौ wrth यथासंख्यम्‌ | एतद । दृत्यम्‌ ॥

१ M. om. from सखाया; ४६ ०संद्धेष्विद० 7. 7.; odfeya- २0०1. A. ए. M. त. प्विद० M.; away तकार ३ एकषष्टितमः M. N.; om. D. दिषु vee A.

४ nea N.; प्रतिषि, © UTA.

५ तदा # >, ८ waa; ए.

का०९.६.२९.] नान्नि चतुष्टयम्‌ । ९३९

तेषु त्वेतट्कारताम्‌ ॥ २७॥ तेषु तकारादिग्ेतदकारतां१ प्राप्नोति । अतः । अच॥ तकारादिधिति किम्‌ । एतथा(२॥

पच्चम्यास्तस्‌ ॥ २४॥ waaay ऽद्य दे बेदो चैव र पञ्चम्यन्तात्‌ तसुप्रत्ययो भवति av8) | सर्वस्मात्‌ सवतः | तस्मात्‌ ततः | बहभ्यो बङतः ॥ अह्यादेरिति किम्‌ । दवाभ्यां भवतः ॥ उगवादितः प्रयोगतखेति च्चापकादस्वनाख्नो(५) ऽ यवधिमाते तस्‌ वक्रय: | ग्रामात्‌ | ग्रामतः ॥ हाग्‌रदोरवधौ न भवति । युद्मद्धीयते । ाथा-

Sir: | पवताद वरो हति ॥

च स्त्रम्याः li Be tl aqaray® ऽद्यारे र्‌ बहो चैव सप्तम्यन्तात्‌ चम्रत्ययो भवति वा । सवंसिन्‌ aaa | बडषु बच ॥ श्रद्मारेरिति किम्‌ । इयोः । लयि । मयि ॥ श्राद्यादिभ्वस्‌ (११ तस्‌ amar: |

१ तेष तकारादिषु विमक्तिसंन्न- £ स्वात्‌ ^. 7. केषु एतद्‌ ० ?.; °विमक्किसंच्ेषु © A. adds लिङ्गादकारान्ताढु;

एतदकार° D.; तेषु विभक्ति- om. M. afway एतदकारतां M. ८ दादिवर्जितात्‌ N.; om. भ. २ M. adds अकारवचमे तथा ९ च F.; M.N. om. from बहोर ३ ए. M. om. from @aqtay; D. 90 ए. adds afert । wai; 0. N. om. बहो श्चैव. यत्र । aw ४ तस भवति TES AT N. ११ 7. adds सुङ्गम्यन्तेभ्बस्‌,

५ जापयति | Wade D. MN.

VaR | कातन्े [का०२. १. ३४.

आरी । च्रादितः। मध्ये । मध्यतः । अन्ते। अन्ततः एष्ट । ठतः । मुखे) । मुखतः(१ । पाच । पा शैतः ॥ श्राटतिगणो ऽयम्‌ ॥

इटमो हः ॥ ३० ॥ cca: सक्षम्न्ताद्‌ दो भवति वा(२। afer ce किमः ॥ ३१॥ किमः areata हो भवति वा(४)। किन्‌ । कुद ॥ कन्द खवेत्यन्ये५ ॥ पत्‌ क च ॥ ३२॥ किमः सक्न्यन्तारद्‌ भवति । क्षादे शख (५) | fer । क ॥ तरोः कुः ॥ ३३॥ तकारशकारयोः७) परयोः किं(९) कु्भवति । कुतः । कु ॥ कारे किंसवेयदेकान्येभ्य एव द्‌ ॥ ३४॥

एभ्यः काले TARTAN: सक्तम्यन्तेभ्यो दाप्रत्ययो भवति५०।

ee क 1) 1 रीरि रिग

१ Om.B.M.; > खये। अयतः। ६ क्रचादेशसख ४. प.

Q Om. B. 7.7. N. © Wer: B. ३ M. adds अस्वाप्रवादो ईयम्‌ | G Om. A. M. 9 Om. D. F. M.N. ९ faa: D. F.N.

५ opm Fs शदचेवमादयः D.; १० wafa वा ^. छ्ांदसाविेके M.

का०२. ६.२७. नालि चतुष्टयम्‌ । ९२९

इट्मो AYAT दानीम्‌ ॥ ३५॥ are वतेमानादिदमः सप्तम्यन्ताद्‌ हि । अधुना । दानीम्‌ । इत्येते प्रत्यया भवन्ति। aera | एति । wea ददानीम्‌॥

दादानीमो तदः स्मृतौ ॥ ३६॥ काले वतंमानात्तदः सप्तम्यन्ताद्‌ दादानीमो प्रत्ययी १ सृतौ । aferara® । तदा । तदानीम्‌ ॥

सद्यस्ाद्या निपात्यन्ते ॥ ३9 tt

(२ समाने ऽ हनि । सद्यः । समानस समभावो ख (४) परवि- धिः + परसिनल्ञहनि परेद्यवि(५। परादेरेधवि (४ + अ्रसिलरमि। अरद्य। इदमोरद्भावो द्य च परविधिः७॥ पर्त्‌ । परारि। पुवं पुवेतरयो ¦ पर उदारी च॥ अ्रसिग्ंवत्छरे | Gea: | टदमः सम िए(२)॥ पूवंसिन दनि । gay: । पूवे देर युस्‌ | एवमपरे धुः(९। १ Om. A. N. £ cafe: ^ B.; aciedafa २ Om. D. M.N.; A. om. काले | M.; om. D. N |

३ D. M. N. add सदय [wae N.; © @eon.; D. om. from ware अदस्‌ M.] आयाः शब्दाः ae ८ सिन्‌^. B.D

ऽभिघेये निपाल्यन्ते। UU: ^.; पुवान्धान्यतरापरा- ४ स्‌ च ^. 8. धरोक्रेभ्य एदुस्‌ । WITT: | ५ परेवविः ^. 7. M.; न्विस्‌ न्ष. ; M.

D. om. from परद्र

१३४ कातन्त्र [का०२. ६. Re.

BUTT THLE: | अन्येद्युः | अन्यतरेद्युः | TACT: | उभये- Screg ya) 0 किमन्ययत्तद्यो (२) ऽ नद्यतनटत्तिभ्यो २) fear । कसिन््राले(४)। किं । कदा । wate । न्यदा । यर । यदा । तदं । तदा(५) । ्र्यतनेऽपि(९ ॥ एवं पुरस्तादादयो ऽ ्यनुसतेव्याः७) ॥ प्रकारवचने तु या ॥ ३७॥ सर्वनाक्लो ऽद्यारेः प्रकारवचने तु थाप्रत्ययो भवति। शा- मान्यस्य भेदकः प्रकारः | सर्वे प्रकारेण | सवेया | एवं यथा । तथा ॥ वाक्या्वगेन८) खवेविभक्षिभ्यो sta: ॥ या एति बडव- ea ar तेन संस्थायाः प्रकारे घा। एकधा। दिधा। चिधा। च- adr पञ्चधा। ere 9 feat धमुण्‌ एधा) च। देधम्‌। देधा। Aaa जेधा॥ carey? वा । एकध्यम्‌ (१३) | एकधा ॥

इदमकिम्भयां थमुः कायेः ॥ ३९॥

ददम्‌किम्थां भ्रकारवचने थमुः BTS: | अनेन प्रकारेण | इत्थम्‌ ॥ केन प्रकारेण | कथम्‌ ॥

१ चत्‌ च ^. 8. G भसअ्थंविशेवेन N.

२ ग्यन्तदेतद्यो D. M. ९ apaqaral D. M. N.

3 Om. 4. ; णहि aT M. १० बहचघा 0. पि. and marg. M. ४ Om. D. F. M. N. ११ Waauy N.

५ ४. adds Wate । एतदा | १२ एकाद्यमण प.; एकादमुख्‌ ^. ६ ^. ००05 तर्हि; . om. from द° १३ Caw । ^.; 7. adds एकिन © A.N.om. अपि; FCAT’ WATT.

B.D.; पुरलादिल्ादयो० M.N.

का०२.१.४०.] नाखि चतुष्टयम्‌ | RAY

साख्याताच्च WATS ॥ Yo it

नाक werarg तमादयः प्रत्यया निपात्यन्ते(२ | श्राख्यात क्रियाप्रधानम्‌ | आद्तरः। श्राद्छतमः। WAS ATS उच्यते निपातनसखेष्टविषयवात्‌(२ । तया ४) पच्चतितराम्‌ । पच- तितमाम्‌ । किन्तराम्‌ । किन्तमाम्‌ । पुवोाष्ेतराम्‌ । पुवाडेत- arg) | SHAH | उच्चैस्तमाम्‌ ॥ अाख्यातकिमेकारान्ता- ang: frarmpenatahrs एव तराम्‌ तमाम्‌ ॥ तथा गुणादिष्टेयन्छौ() वा ॥ परिष्टः । पटीयान्‌ । पटुतरः । पटुतमः॥ प्रकर्षं ea: ॥ प्रहृष्टं पचति । पचतिरूपम्‌ । प्रहृष्टो वैयाकरणः वैयाकरणरूपः ॥ रैषदसमाप्तो = कण्पदेश्छदेशीयाः॥ Tew: | पटुदेश्ः। पदु- दे णीयः । पचतिकल्पम्‌ । प्चतिरे श्यम्‌ । पचतिरे शयम्‌ ॥ कुख्सितटत्तेनाख एव पाशः ॥ Har वैयाकरणः | वेयाकरण- ib ऋतपुवंटन्तेखरट्‌ WAGs Wey: । अचरः | आद चरी ॥ षष्टयन्ताद्ू तपुर ऽभिधेये (९ रूप्य ॥ देवद त्तस wagat गौः । देवद न्तङूः(१०)। देवद न्त चर;(११) ॥

१ प्रत्ययान्ता A. © तचा Wee रूपय ॥ 1. F.N.; २ भवन्ति M. om. M. ३ भिपातनात्‌ | D. ए. M. N. ८ ¶ैषदपरिसमाप्तौ D. MN.

¢ Om. M.N.; A. adds Wray ९ °भूपामिधेये ^.; °भूतेऽभिधेये 7. D.

५ पुर्ैतमाम्‌ । 7 १० देवद त्ख ग्यः ४. £ ण्यंसौ ए. ४. 7. ; ग्यन्सु ^. 2. ११ ^. B. ,0 देवदन्चरी.

९९२६ कातन्त् [का०२. ६. ४०.

बहल्पाथात्कारकाच्छस्‌ वा मङ्गले गम्यमाने ॥ बड दहि । बड- शो देहि । एवं mesa Se । meat She ।(२ श्रल्पशो ate (२ स्तोकशो देहि॥

संस्थैकाथोभ्यां वीष्यायाम्‌ ॥ दौ दौ देहि। दिशो देहि। एव काषौापणशो देहि । कुडवशः | पादशः॥

कतिगणवन्तूनां संख्यावत्‌ ॥ कतिशः । गणशः । तावच्छः ॥ वारस्य सख्यायाः BAG ॥ पञ्च वारान्‌ भुङ्के । पञ्चतः । कति- छलः | ATH । ATA: । शतं वाराम्‌ BE । शतं ४ वा- राण्णां वा AF | Was: ॥

बहोरविप्रकषे५ धा च ॥ बहन्‌ वारान्‌ HE । बहधा दिव- wa?) | aaa ॥

१ Om. A. F. © °संद्छावारे सुच । D. MN. २7. N. add wet देहि । Gre स वाऽमच्याच्छाद्‌* A. D. M.;

देहि । | 7. adds दमनो विकारः | 8 8. D. add काषापशं देहि. ९ Wyte A. M.; तु न भवति। 7. ४ Om. A. १० °निल्यं मयर्‌ M.; निल्वमयर्‌ N.

५ बहोरपि wad ^. and orig. 8. ११ लब्मयं A. 7. & Om. ए.

का० २. १. Be.) माननि.चतुष्टयम्‌ | ९९७

अ्रश्ततद्धावे matey विकाराख्िः ॥ ax wa करोति। ्रक्तीकरोति ॥ श्रष्एक्तः श्क्तोभवति। एररक्तीभवति । ष्एक्तीस्यात्‌॥ ARCATA FRAT HTH: Wl छतसणोपेभ्य एवायं विधिः। नि- पातनखेष्टविषयवात्‌ | त्रनरुररः करोति। श्ररूकरो तील्यादि॥ अभिव्याप्तौ संपद्यतौी च सातिवीा ॥ वषासु लवणमदकं संपद्यते | उदकसात्संपद्ते। उदकसात्करोति२। उदकषाद्धवति । उद- कसाव्यात्‌ २ ॥

खाम्यथाद्‌ायत्ते४ ॥ राजायत्तं करोति । राजसात्करोति | राजसाद्भवति। राजसाव्धात्‌ | राजसाक्छंपद्यते ॥

देये चाच ॥ tara fa करोति । gaat करोति । देवजा भवति । देवा स्यात्‌ । देवजा daa” | एवमन्येऽपि ॥ श्रवयक्रानृकरणादनेकखरादनितौ डाच्‌ ॥ पटनत्पटत्करोति(९)। पटपटाकरोति | पटपटाभवति । पटपटा संपद्यते। पट पटास्यात्‌॥ दितीयद तीयश्म्नबीजेग्यः(७) छृषिविषये८ करोतौ ॥ दितीयाक- रोति। दतीयाकरोति । शम्बाकरोति 9) । बीजाकरोति(९ ॥

१ ग्ददेवमादयः ॥ D.; +. प्र. ०2० ४ °ख्ायत्ते AAD; ग्रायते। ४. some more examples. ५ D. adds देवसात्करोति \

२ वधासु शवणमुदकसात्संपद्यते० । ६ Om. 7. M. N.; अपरत्परत्‌° D.N.; वषासु लवणं अनदकः B. F. मुदकं करोति। उदकसात्करो- ७ संब° (संव) 1188. except M. fa) M. ८ गविषयेभ्वः D.

३ 0. adds WY उदकोकरोतीत्या- ९ A. adds चे. दि.

Aas कातन्त्े [का० २.६. ४९.

संस्यादेर्गणात्‌ ॥ दिगु्णाकरोति | चरिगुणाकरोति चेचम्‌ ॥ समयाद्‌ यापनायाम्‌ ॥ समयाकरोति॥

सपचनिश्प चाभ्थामतिव्यथने१) ॥ खपचाकरोति । निष्प चाकरो- ति गम्‌ ॥

निष्करुलानिष्कोषणे ॥ निष्कुलाकरोति दाडिमम्‌ ॥ परियसुखाभ्यामामुकूष्ये ॥ भ्रियाकरोति। सुखाकरोति ॥ दुःखाप्रातिकूष्ये ॥ दुःखाकरोति ॥

श्ूलात्पाके ॥ ye? पचति मांसम्‌ । एलाकरोति ॥ सत्थादश्पये॥ सत्याकरोति विग्भाण्डम्‌ २ ॥

मद्रभद्राभ्यां वपमे॥ मद्राकरोति। भद्राकरोति५)॥

समासान्तगतानां वा रजादीनामटन्तता ॥ ४१॥

समासान्तगतानां वा राजादीमामदन्तता निपात्यते५ । श्रत्र्ययो वा ऽदन्तो वा(४ येषामिति विग्रहः । ्वयवावयवो^०' ऽपि समासख्यावयवः । तेनोपराजम्‌ | अध्यात्मम्‌ । अ्रव्ययोभा- वाद्‌) विभक्ीनामम्‌ (९) ॥ दिपुरी । Faget । दिगोनेदादि-

~~~

१ गअतिव्यल्नने ॥ 7. ६ Om. A.; WHA SA वा). २ ya A. M.; cata N.

३ वशिकं we 7. © अवयवो M.; अवयवा अवय ४ F. adds तमादिराक्ृतिगणोऽयं। at N.

५ "अदन्ता निपात्यन्ते 8. D. ८7. N. add अकारान्ताद्‌-

९ अब्दयीभावादित्वम्‌ F.

का०र२. ६१.४२.) नाचि चतुष्टयम्‌ | १२८

वादी ॥ wate । दम्दनिन्दितिरोगेभ्य cata । एव- मन्ये ऽपि॥ प्रणम्य UTS हरेमवान्या TST गणेशस्य च पादपद्यम्‌। तनोति रतेञ्र चक्रवर्तीं राजादिवृन्निं पठतां हिताय ॥

राजन्‌ श्रन्‌ सखि ॥ ९॥ प्रागुक्णो विधिस्तत्यु शुष एव वच्छति । एते AER राजादयो भवन्ति | राजादिखाददन्तता स्वादिल्थैः। म हाराजः। परमाहः। द्रहः । विबुधसखः ॥ तत्पुङ्ष इति किम्‌ । शोभनराजा ATA | दीघाहो निदाघः | वायुसखा राजा ॥

गोरतद्धिताभिभेये ॥ २॥ तद्धिताभिधेयं वजैयिला तल्ुरषे यौ राजादि्भवति । राजगवः । परमगवः ॥ अतदिताभिधेय इति किम्‌ । पञ्चगुः | अन्यत्र fray: ॥

उरःप्रधानाथेम्‌ ॥ २ ॥ प्रधानार्थं उरःशब्दो राजादिमैवति |

WHC | हस्तयुरसम्‌ । अश्वानां हस्तिनां च प्रधानमित्यचैः ॥ प्रधाना- चेमिति किम्‌ । अश्चोरः। अश्चानां वच इत्यर्थः ॥

अमस्‌ अश्मन्‌ श्रयस्‌ सरस्‌ जातिसश्चयोः॥ ४॥ जातौ dara घ एते चलारो राजादयो भवन्ति । उपगतमनः। उपानसम्‌ | जातिः ॥ महानसम्‌ । GUT ॥ अमुताष्मः। जातिः ॥ TRA: । सच्चा + पिष्छाय- सम्‌ । जातिः ॥ शोहितायसम्‌ । dwt a मण्डूकसरसम्‌ । जातिः ॥ जलस- रसम्‌ ST ॥ अनयोरिति किम्‌ । बुहदन इत्यादि a

गामको टाभ्यां wea? ॥ ५ ॥ आभ्यां तशा राजादिर्मवति । WATT: | कौटतचः ॥ आआभ्वामिति किम्‌ । CATT ॥

१ गलादीप्र्यः N. ३ यामकृटाम्बां ए. MN; TEED. २ ०रोभेग्ब रन्‌ | 7. M:N.

१४० ara [का० २. १. ४९.

श्रतेः शन्‌ ॥ ६ ॥ अतिपुवेः ar राजादिभवति। अतिश्ो वराहः! वैगवानिल्यधः ॥ अतिश्वः सेवकः । सुखामिभक्त ca: ॥ अतिशयो सेवा। निरेत्यथेः ॥

उपमानाद प्राणिनि ॥ ऽ ॥ अप्राणिविषय उपमानं यः। ख रा-

आदि्भवति। आकर्षः चेव । आकर्षः ॥ फलकः ओव । फलकश्चः॥ अप्रावि- मीति किम्‌ | व्याघ्रः ओव । TET: ॥

सटगपूर्वोन्तरेभ्यख्च सक्थि १) ॥ ८ ॥ एभ्य उपमानाश्च सक्थ रा- जादि भवति | मुगसकथम्‌ । पुव॑सकथम्‌ | उ्तर सक्थम्‌ | फलकसकथम्‌ ॥

श्रतद्धिता्यं दिगोर्नोः॥ ९ ॥ तरिता वर्बचिलोत्तर पदे समा- हारे च far: संबन्धिनी नौ राजादिर्भवति । दिनावं धनम्‌ | wear धनम्‌ ॥ अतदहितार्थं दति किम्‌ । पछनौः॥ दिगोरिति किम्‌ । परमनीः ॥

STITT ॥ १०॥ अर्धशब्दाच्च पराच्रौ राजादिभवति । अर्धनावम्‌ ॥ लिङ्गस्य लोकाश्रयलाच्रप॑सकत्मेव ॥

वा खारी॥ ९९॥ अधीात्यरा । अतदितार्थे दिगो: खारी राजा- दिभवति वा । अ्धष्वारम्‌ । अ्धलारी | अदिधानबलाच्र स्त्रीम्‌ ॥ दवि खारधनम्‌ | दिखारी । अतद्धित द्विगोः area निवुत्तेनाखि न्धावुत्तिः। wafer: खारीभिः क्रोतः। पच्चखारः ॥

दिचिग्यामश्जलिः ॥ १२॥ आभ्यां परो ऽ लशिशब्दो राजादिभ वति वा । द्ज्ञलम्‌ । द्ल्नलि । च्यज्ञणम्‌ । प्यज्ञलि । द्मल्लप्रियः(२. । z- ह्ञलिप्रियः | अ्यक्नलप्रियः । व्यज्ञलिप्रियः(२ ॥ . उत्तरपदे ऽ तद्धिता नेच्छगधन्ये ॥ अतचिताचं दिगोरिति किम्‌ । graf: | ्यज्ञलिः a

जनपदाद्‌ ब्रह्मम्‌ ॥ ९३ ॥ जगपदवाचकाच्छब्द्‌ात्परो ब्रह्मन्‌ रा- जादिर्भवति । अवन्तिषु ब्रह्मा । wafer: ॥ वा न वर्तेते पर वाग्रह- , शात्‌ ॥

१ सक्थि at | 7. २ RPT: प्रियः । दल्लजिः प्रियः | ete. Ms.

का०२. ६. ४९.] नानि चतुष्टयम्‌ । VBR

BACH वा ॥ ९४ ॥ आभ्यां ब्रह्मन्‌ राजादिर्भवति वा । कत्सि- तो ब्रह्मा । कुब्रह्म: । कुब्रह्मा । महाब्रह्म: | महाब्रह्मा a आभ्यामिति किम्‌ । परमब्रह्मा 8

sag) Bada नदादौ द्रष्टयाः ॥ ९५॥ एतैऽत्रल्या- न्ताः frat वर्तन्ते चेत्तदा दादी Zea: | Karan भवन्तील्यर्थः। यथा राजानमतिक्रान्ता। अतिराजी। इत्यादि ॥ समव इति किम्‌ । अर्धं नावम्‌ | अर्धलारम्‌॥

संस्याव्ययाद् ङ्गुसिः(२॥ ९६॥ संस्डाव्ययावादी यश्चेति विग्रहः। संस्याव्ययायङ्ुलिशनब्दो राजादि्भवति | दयो रङ्कोः समाहारः । द्रङ्ख- लम्‌ + दे अङ्गुली प्रमाणमस् । aes दाङ ॥ तदधिताभिधेये दिगुरयम्‌ । तेन तमादि विहिताः WAY दयसरदच्ररमाचरुप्र्यया न AAMT यथा अङ्गुलिः प्रमाणमस्य । अङ्कुलिदयसम्‌ | अङ्कुखिद घ्रम्‌ । अङ्ुलिमा- चम्‌(२) ॥ अव्ययादि । निरङ्कुलम्‌ ॥

श्रहः संवैकदे TAA Aaa rare खच ४) रातिः ॥ vou

Une: संख्याव्ययादिभ्वञ्च राचिशब्दो रालादि भवति । अहोराचः। Te: रातः WATT | अपररावः। एकदेशे वत॑मानस् पुवादिशब्द ary. ल्वात्कर्मधार यः | अन्यत्र पर्वराचिः। अतिक्रान्ता राचिरिल््थः॥ संस्ला- तराचः। पुख्छराचः। व्षाराचः। Thea: ॥ संष्ाव्ययादिश्च । दिरा- चम्‌ । चिरात्रम्‌ ॥ एभ्यो ऽद्रोऽति गलोपो न दृश्छते । पवी confess स॑द्यातादा | संष्यातादः | SATA: ॥ समाहारददिगौ नलोपः । gre: 1 यहः ॥

भरागक्तो विधिस्तत्पुरष एव ॥ ९८ ॥ राजन्रटम्‌ सखील्यादियों

q Om. D. M. N. ३ Trill. adds. काठम्‌ ॥ २ संख्याव्ययाभ्यामङ्कुलिः D. and ४ दीधादिभ्वञ्च 0. corr. F.; °व्ययाभ्यां aig fa: B.

१४२ कातन्ते [का०२.६. ४९.

विधिः सख angen एव राजादि्भवतीति वेदितवयः। तैन बहब्रीष्यादौ न WIAA: | इन्द्रः सखा VS । इन्द्रसखा ॥ उपसखि। राजाहससखायः। इत्यादि ॥

UAT: ॥ ९९. ॥ एते समासमा राजादयो भवन्ति | खुल- खास पन्धाचेति स्थुलपथः ॥ विमला wat यष । विमलाप॑ at: | ललारं पूरिव। ललाटपुरम्‌ ॥

धुरनच्चस्य ॥ २०॥ अचसंबन्धिनीं | yt वजयिला चुरशब्टो राजा- दिर्मवति । राजधुरा(१। महाधुरा a wera किम्‌ । wey: | दृढघू- रचः ॥

त्‌ ॥ २९॥ समासमाच कशब्दो राजादिभेवति । wee | ane: ॥ |

मञजबह्वादिख माएवकचरणयोः(२॥ २९॥ चकारः समुचय- ara | गभबङ्धादिख कशब्दो) राजादिभवति | माणवकचरणयोः। अनुचो माणवकः | बङ्धचञ्चरणाः ॥ अगयोरिति किम्‌ । wa साम | बहक सूक्तम्‌ । Hara fer कप्रत्ययः ॥

भरव्य नववेभ्यः(४) सा मलो मनी ॥ २२ ॥ प्रति । अनु । अव । एवः सामलोमनी राजादी भवतः । प्रतिषामम्‌ । प्रतिलोमम्‌ ॥ अगुसा- मम्‌ | अनुखौोमम्‌ \ अवसामम्‌ | अवलोमम्‌ ॥ प्रतिगतं साम इव्यादिः- वाक्यम्‌ ॥

VTA ॥ २४॥ अचचुविंषये वर्तमानम्‌ अचि राजादि भवति, खवणमचोव | WANTS: । WATS: ॥ अचचुरिति किम्‌ । त्राह्मणावि ॥

4 MS. orig. TTHYTC:; corr. into ३ Om. MS. Taye Triloch. as above. ४ Wao M. २ माणवचरणयोः ए. and orig. M.

का०२.६.४२.] मानि चतुष्टयम्‌ । ९४द्‌

ब्रद्मदस्तिराजपन्छेभ्यो ada ॥ २५॥ एभ्यो वर्चो राजादि मवति । वर्चो Stn: ॥ ब्रह्मणे वचैः ब्रह्मवर्चसम्‌ हस्िवचसम्‌ | राजवचै- सम्‌ । पष्यवचसम्‌ ॥ एभ्य इति खम्‌ । देववचः ॥

अन्धस मवेभ्यस्तमस्‌ ॥ २६ ॥ एभ्यस्तमो राजादि भवति । wei करोतीति । अन्धम्‌ ॥ अन्धं च तमेति | अन्धतमसम्‌ ॥ सन्ततं तमः। सन्त- मसम्‌ ॥ Waa aa: | अवतमसम्‌ ॥ एभ्य इति किम्‌ । महातमः ॥

असो ऽवसीयस्‌ ॥ २७ ॥ अस इत्यस्मात्यरम्‌ अवसीयो राजादि मवति | शोभमनमवसीयः। ओओऽवसीयसं कद्याणमिति ॥

निखषख(र seq ॥ ९८॥ चकारः शसो ऽ नुकर्षणा्थैः। निसः gery पर श्रेयो राजादि भवति । निःञेयसम्‌ । ase । कल्याणमिल्ययैः ॥

श्रन्ववतक्तेभ्यो2) रस ॥ RE ॥ एभ्यो रो राजादि भवति । अगुरहसम्‌ | अवरहसम्‌ | तप्तरहसम्‌ ॥

WARTS, श्राधारथेत्‌ ॥ ३० ॥ ययाधारः स्मात्‌ तदा AA: पर उरसशब्दो राजादिभवति । उरसि वर्त॑ते । TaN । उरसीलयर्थः ॥ ` आधार इति किम्‌ । WaT: ॥

श्रनगवमायामवति ॥ ३९॥ आयामो VERT ॥ अनुगवम्‌ अत्म- wart निपात्यते श्यं चेत्‌ । गवामनुयातं शकटम्‌ | अनुगवम्‌ ॥ आया- मवतीति किम्‌ । गवां पञ्चात्‌ । अनुगु । पाद्ये ऽव्ययीभावः ॥

उपसग र्‌ष्वन्‌ ॥ २९॥ प्रादेः परो ऽध्वन्‌शब्दौ राजादिर्भवति। WHAT SATA | प्राध्वो रथः | अत्यध्वं शकटम्‌ ॥ उपसमेग्रहणं सुखार्थं प्रादेरिति सिद्धत्वात्‌ ॥

7

१ cum ^.; °पापेभ्यो 7.; og- २ fag N.; भिरद्च M. भ्यो N. aod om. ब्रह्महसख्ि. ३ °Aawy M.

१४४ कातन्ते [का०२. ६. ४९.

उद कपाण्डुृष्णेभ्यो १) श्मिः ॥ ३२ ॥ Wat भूमी राजादि- भवति । उदीची भूमिर्यच | उद गभूमः। एव॑ पाण्डुभूमः। EAT देशः ॥

संख्याया नदीगोद्‌ावर्यौ च ॥ BB ॥ एकादयः da । Wer: परा नदी गोदावरी भूमिख राजादयो भवन्ति | पञ्चनदम्‌ | TAT वरम्‌ । मदीवाचकानां समाहार अव्धयोभावो दृश्वते । दरे भूमो यख | fara: प्रासादः ॥

उक्तेषु Wiad स्ियामादा ॥ Ball उक्तेषु पन्यपपुर इा- दिष्वत्म्ययान्ते स्त्रौलस॑भवें सति स्रियामादा watered: । aye: पन्वा यस्याः सा FAIA नगरी ॥ स््रोखसंभव इति किम्‌ | ललाटे पुरम्‌ ॥

समाशारदन्दखवगैद षान्तः(२॥ ३६ ॥ समाहार दग्दसमास- सखादवगानदान्तषान्वहान्ता राजादयो भवन्ति। ATA TA | ग्री खजम्‌ ॥ दकारान्त । ATT MTA + षान्त । वाग्दविषम्‌ ॥ हान्त TS ERT ATT नहम्‌ ॥ समाहार दम्दस्धादिति किम । रक्तवचौ ॥

दतो ऽव्ययीभावः ॥ २७ ॥ इतः परो AWA: प्राग्यो विधिः स राजादयो THA | ते ऽ व्ययोभावसमासे भवन्तोत्यधिक्रियते ॥

शरद्विपाश्श्रयमचेतस॒मनसृउपा न्विदः संज्ञायाम्‌ (र

दिमवन्त्‌ दिधा(४) ॥ ३९ ॥ एतौ राजादी भवतः । उपहिम- वतम्‌ | उपदिधम्‌ ॥

५. न्छचेभ्यो A. दविचिविद्‌ ॥ 7.; उपानह सह २ णदुन्दरवव्गदषषहान्ताः A. M.; [विपास्‌ ५.1]. ३ "उपागहूविद्वन्स ॥ प्.; °उपानह- ४ 7. ow. हिधा.

are. ६. ४९.) मानि चतुष्टयम्‌ । ९४५.

अनद्धाद्‌ विश्‌ चलार्‌ यद्‌ तद्‌ ॥ ४० ॥ अव्धयीभावसमाख एते राजादयो भवन्ति । उपान ZEA! उपविशम्‌ | उपचतुरम्‌ | STATA | उपतदम्‌ ॥

जरा ACA lh ४९ ॥ राशब्दो राजादिर्भवति निर्दिष्टस्व जरा- WIA अरसारेशख | उपवर सम्‌ ॥

प्रतिसमनुभ्यो ऽचि ॥ ४२॥ एभ्यो ऽचिगश्ब्दो राजादिर्भवति। प्र MOT | समम्‌ | अन्व खम्‌ ॥

उपश्वन्‌ (१ ॥ ४२॥ उपादेव अन्‌ शब्टो राजादि्भवति । नान्य- स्मादिति । उपशमम्‌ ॥ नियमः किम्‌ । अधिशच ॥

खषरजस्‌ (२ ॥ ४४॥ सहात्परो रसशब्दो राजादिभवति। खर बसमम्बवहरति | AHA € व्यीभावः ॥

्रन्नन्तः (२ ॥ ४५॥ अन्नन्तशब्दो राजादि्मवति । अध्यात्मम्‌ | उपराजम्‌ ॥

नपुंसकं (४) वा ॥ ४६ ॥ नपुसवशिङ्धमनन्तं राजादि भवति वा । उपमम्‌ | उपचमं ॥

धुडन्तः ॥ ४७ ॥ नपुंसकमिति न वतेते । अधिकारल्वेष्टविषय- ` खात्‌ | घुडन्तशब्दो राजादिभवति वा । उपसमिधम्‌ । उपसमित्‌ । उप- दशदम्‌ | उपदृ श्रत्‌ ॥ ।

१ SUTSETM.N.; उपानत्‌ अन्‌). 3 Qerat M.N.; om. D. २ °दजसम्‌ D. ४ अनप 7.

१४६ कातन्ले [का० २. ६. ४९.

इतो बडव्रीरिः॥ ४८ ॥ इतः परं य अदन्ता वच्यन्ते ते बङ़त्रीहौ समासे भवन्ती्थैः ॥

सखक्यिषी are ॥ ५० ॥ एतौ स्वाङ्के वर्तमानौ राजादी मवतः! Ste सक्च्यस्य । दीर्धसकथः। एवं विशालाः ॥ ary दति किम्‌ । दीर्धसकिथः। खुलाषिरिषुः। अप्राणिखलादस्वाङ्खता ॥

दारङ्कुि : ॥ ५९ ॥ दारूणि वतमानो ऽ ङ्ु्यन्तो बहब्रीहौ राजादि्भवति । दे अङ्कुलो यस्व । ye दाङ ॥

दिजिग्यां eda ॥.५२॥ आभ्यां मूर्धन्‌ शब्दो बड्रीहौ राजादि मवति । दौ मूधानौ यस्य स faa: | एवं forget: ॥

उक्तेषु isda’? नद्‌ादिलादी ॥ Va ll aig सकध्यवचिशी ware इत्यादिषु च अदन्तासतेभ्यो नद्‌ादिखाद्‌ treat waited: | दौ धंसकथी | विशालाचीत्यादि ॥

प्रणोप्रमाण्यौ ॥ ५४ ॥ पुरणप्र्यान्ता स्त्री पूरणी । पुरणीप्र माणीशन्दी राजादी भवतः | सा चेद्रङत्रीहिखस्ामेव Grea THR न वतेते ॥ तदेतणुष्यपुर णीग्रहणात्‌ | MATA राजयः ॥ मुख्डपुरणीति किम्‌ | कष्याणपमीकः पचः । सत्रीप्रमाणाः कुटुम्बिनः | प्रमाणशब्देभेव सिते कप्र्यबाधनार्थो(२ ऽ यम्‌। यथा कष्ाणपच्चमीकः पथः ॥

mara fea लोमन्‌ ॥ ५५॥ आभ्यां लोमन्शन्दो रावरादिम वति । warata: । बहिर्लोमः ॥

१ 7. om. from खाङ्खे ० पूरणी in २ feat 8.7. M. 64. ३ क्रयो बाधनार्थं Ms.

का०२. ६. ४९२.) नानि चतुष्टयम्‌ । ९४०

WIAA ॥ ५९ ॥ गचजमशिन्धादि । गववाचकाच्छब्दात्यरो भेतुश्ब्दो राजादिर्भवति। मुगनेजा राजिः। पुष्यगे्ा॥ नचणादिति किम्‌ | देवद ्तगेजकः ॥ |

| मजसुव्युपतिभ्यखलार 0) ॥ ४७॥ एभ्व्चलारशब्दो राजा- दिभेवति । wage । सुचतुरः । विचतुरः । ergy । Frere: ॥ एभ्य इति किम्‌ । पञ्चचलारः ॥

संश्नायां माभिः ॥ ५८ ॥ awaited नाभी राजादि्भवति। सं

wreat मम्यमानायाम्‌ । पद्यनाभः। वज्जनाभः॥ संन्नायामिति किम्‌ | पद्यना- faz:

मञ्‌ सुदुभ्यः सक्थि वा ॥ ५९ ॥ wa: सकिथ राजादि मव-

ति ati ware: | असकिथः | सुसकथः। सुसकिथः। gare: । दुःस- fra: ॥

॥ इति रतेश्चरचक्रवतिविरचितराजादिवु्षिः समाप्ता ॥ राजादि रारृतिगणो ऽयम्‌ ॥

डानुबन्धेऽन्यस्वरादर्छोपः ॥ ४२॥

BHAA प्रत्यये परे ऽ ग्यखरादेरवयवख्य लोपो भवति | चत्वारिंशतः पुरणः | wari: | एवं पञ्चाशः । सरसिजम्‌ । . जलजम्‌ । सप्तमी पञ्चम्यन्ते TAT: ॥

१ °सुदुब्युप° M.; mega 7.; °चत्वार्‌ ४. ए.

१४८ ` कातन्ले [ato ९. ६. ४१.

तेर्विंश्तेरपि i ४३॥

डानुबन्प प्रत्यये परे विश्तेरपि तेर्णोपो भवति । विंशतेः पूरणः । विंशः ॥ |

इवशावणेयोर्टोपः स्वरे प्रत्यये ये च ॥ ४४॥ दवणावर्णयोर्णोपो भवति । तद्धिते ee ये च प्रत्यये परतः(२ | arate: । द्रौ शेयः । दाः । aria: । गाङ्गेयः । गाग्यैः । तुष्धः(४)॥ पुनर्लोपग्रडणादव्ययानामगम्धखरारेर्लोपो शच्छतः(५) | खायप्रातर्भवः । सायप्रातिकः © पीनः पुनिकः | बाद्यमित्यादयः॥ |

नस्तु क्रचित्‌ ॥ ४५॥

नकारस्य लोपो wala ©) क्रचिक्षच्यानुरोधात्‌२। तद्धिते खरे परे९) । श्रौड़लो मिः(१०)। आग्नि ्मिः(११) । दे श्रहनो १२) TATRA । YE: । यदः ॥(१३)

१ तदधितष्वरे A.; D.om.Qq; N. ८ omEye A. 7.7. नि. om. from तचिति to °खअक्छस्व- ९ AfeaacA.; D.F.M.N. om.

रदेर्लोपो from afaa. 2 Ut ए. M. १० Wieeita: (अौद्ध०)) A.B.F.; ३ Om. ए. M. wige D. 3 Om. A. ११ अप्रिशर्मिः A. B. ५ सवितः 7.; लतः ^... १२ WET MN. ६ M. adds Quique | १३ N. adds क्रचिद्हणादुपधालो-

का०२.६.४८.] माजि चतुष्टयम्‌ । १४६

उवणैस्वोत्वमापाद्यः ॥ ४६ ॥

उवणंस््लोत्वमापादमीयः । तद्धिते खरे येच प्रत्यये पर- तः ॥ श्रौपगवः। बाभव्यः(र) ॥

एयेऽकटूास्तु FA ॥ ४७॥

wads शुष्यते । एये प्रत्यये? परो । न तु कद्रू ब्दस्य । कामण्डलेयः | माद्रबादेयः(४)॥ serge इति किम्‌ ॥ काद्रवेया नागाः॥

कायोाववावावादेशावोकायोकारयोरपि ॥ Be श्रोकारौकारयोः ख्थानेऽवावावारे शौ कार्यो | तद्धिते AT ये च प्रत्यये परे । श्रो पगवः | गव्यम्‌ | नाव्यम्‌ ॥

वृद्धिरादो Wat ॥ gen

खराणां wa) आदौ खरस्य दद्धिभवति | सणकारानु- बन्धे तद्धिते प्रत्यये oe | शैवः । aroma: । कार्पष्यम्‌ ॥ कथं . वासिष्टः७)। ्राद्‌ाविल्याकारप्रञ्चेषात्‌ ॥ कचिदधिकारादुक्षर- पदस्यापि aga: । ्रवयवा दृ दनाम्‌(९)। पुवेवाषिकम्‌ । अरप

१ परे! D.F.M.; पि. ग. from 4. ६ परतः 8. D.; om. M.; 0. M.

२ काद्रव्धः। B.; D. adds मार्गव्वः। om. Wea. N. adds कौशिके aa खः । © AYA. F.N.; वयशसु। ए. quay: ॥ G wea ^. ए. F.; afqa: N.; ३ Om. A. D. वुधिलेचतः M. ४ माद्रवहियः। D. ९ Om. M.

UY Om. D. M. N.

que | | rere [का०२. ६. ४०.

Tag | वषैकदेये हेमन्नैकदे रे व्षारेमन्तौ १॥ gaara जनपद ख च । सुपाश्चालिकः(२ । सवंपा च्चालिकः(२) । war अालिकः(२ ॥ कचिदुभयपदख्यापि 2 । सौभाग्यम्‌. are दम्‌ । Rare: (४) सिन्धवः | तचभवः साक्ुचन्धवः(५) । एव- मन्ये ऽप्यनुसतंग्या ;(४ ॥

न Tay: पदाद्योविरागमः ॥ ५०॥

द प्रतिषेधो विधिख गम्यते | रादि शब्दः समीपवचनः (©)

परस्या्ो्थकारवकारयोः खमीपे eft भवति | तयोयादी इद्धिरागमो भवति, खणकारामुबन्धे८, तद्धिते © | खाने sarz- तम इति न्यायाद्‌ ० घकार्चेकारो वकारख्दौकारः ॥ व्यवने भवः । वेयसनः(११ | गुर यस्सापत्यम्‌ । धैयुद यः१२। खश्वख्याप- त्म्‌ । सोवशिः । व्याकरणं वेश्यधीते वा वैयाकरणः(१२)॥ सयोः समीप दति किम्‌ । दाध्यञ्चिः। माष्वशभ्रिः। तन्निमित्तो टद्धिरा- `

न्हेम॑ती ४. प QA. adds WER पर; B. wea २ "पाञ्चालक: D. F परतः। ३ M.adds वुद्धिः; N. वुद्धिखेचिता; १० Om.D.M.N.; ऽन्तरतम्यात्‌। ए 7. om. क्कचिद्‌ ११ भवं । वैयसनं MN

Buy ए. 7. ?.; स्रः प्र ^. १९ व्युदासस्लापल्यम्‌। षैयुदसः। ए.; ` ५ शाहु ए. ?.; चहु). gerard । ° MN; श्युद्‌-

& एवमन्वेऽपि। ए. स्वायम्‌ | वयुदस्वः 7.

७ सामीष्य° ष. १३ व्वाकरणमधीते । Fo N.; om.

G Wye F. भा.

का० ९. १. ५०.] मानि चतुष्टयम्‌ । ९५९

गमो म स्यात्‌ ॥ पुनदद्धियदणं वर्धनाहृद्धिरिति ज्ञाप- मार्थैम्‌(२) ॥ कचिदधिकाराद्‌४) दारादीनां चापदाथोरपि दृद्धिमतिषेधो(५ इद्धि रागमञ्च(& । इारे fram दौवा- fra: ॥ दार (९ । इारपाण(१०)। खर । wena) afta । खर्‌ ११ | खगेमन | CoAT | खाद्‌ टद्‌ (१३) | खन्‌ । ख (१४, एवमन्ये ऽ णनुसर्तव्याः ॥ _

॥दति दौ गेसिंद्यां ठन्तौ fa चतुष्टये तद्धितपादः समाप्तः(१५॥

१ तत्चिमिन्तौ° N.; ग्ममोऽपि भ ९००. A. 7.

स्वात्‌ D. M. N. १० दारपालकः D. २ वर्धना ¥° 8. 7. and corr. F. ११ ए. om. from @eaq. ३ खुत्पत्यथे N. १२ SYMAN.; Be: ४. ; om. ४ क्रचिद पील्यधिकाराद्‌ ४. N. D.

yA.om. अपि; चापटाच्वोरपि° १३ ATE | F. D.; araarTarcta ख्ोरवुद्धि° १४ अ ^.; खन AUAN.; अनसु । M. N.

B. £ A. F. add St १५ तद्धितः पाद्‌ः० MSS. except M.; € दारभियोगाद्‌ D.; ग. A. F. M. N. om. नानि चतुष्टये ; 7. G दौवारिकः A. 7. and orig. F. ; om. चतुष्टये ; ग्तद्धितप्रकरणखे .

दौवारपालिकः 7. समाप्तं | M.

९४२ कातन्त [का० ३.९. ३.

॥ च्रथाख्यातम्‌ ॥

खथ परसेपदाति ॥१॥

श्रथानम्तराणि व्यादीनि स्यामदहिप्यन्तानि wees कानि भवन्ति | नव पराष्छात्मन रृल्युक्रिबाधया पृवाफि नवेव वच्वनानि, सवासां विभक्रीनामिति ॥ ave विभश्जनादिभक्षय इति । ति तस्‌ afr सि we थ।मिवस्‌ मस्‌ । एवं सवच । परपद प्रदे AT: | शेषात्‌(२ कतरि पररीपद म्‌ [का०३. २. ४७] दत्येवमादयः॥ .

नव पराण्यात्मने ॥ २॥

श्रय पराणि (2 नव नव वचनान्यात्मनेपद संज्नकानि४ मव- न्ति। पदानीति गम्यते ॥ ते राते ्रन्ते। से राये GU वदे मरे। एवं सर्वच ॥ ओआआत्ममेपदप्ररेशाः | आत्मनेपदानि भावकमंणोः [का०३. ₹. ४०] इत्येवमादयः ॥

जीणि नीणि प्रयममध्यमोच्माः॥ ३॥ परखीपदानामात्मनेपदानां च चीणि Whe वच्वनानि प्रथ- ममथ्यमोन्तमसंन्ञकानि भवन्ति यथासंख्यम्‌ । ति । तस्‌ । afer

१ भवं गवं B. 3 अथानन्तराणि पराणि ^. 2 शषाः A. ४ cdwyifa A.

का० इ. ९. ४.] आख्यातम्‌ | ९४द्‌

दूति प्रथमः ॥ सि। यस । य। इति मध्यमः ॥ मि। वस्‌ । मस्‌ । CHA: ॥ ते। श्राते । शन्ते । इति प्रथमः ॥ से । TAI at दूति मध्यमः ॥ ए । वहे । मे । Lapa: | एवं सर्व ॥ सं्चाप्र- Sar: | नानि प्रयुज्यमानेऽपि प्रथमः । Gale मध्यमः | अरस UWA: [Bre द. ९. ५-०] दत्येवमादयः॥

PIAA परः पुरुषाणाम्‌ ॥ ४॥

युगपदेककालाथेः। युगपद चन एकक्रियाकालाभिधाने पुर षाणां मध्ये यः. परः wuss a TY श पचामः। सख त्वं चाष MITT | TTS चारं च पच्यामः॥ वचनमतन्वम्‌ । सच त्वं च पचथः तवं चाहं च पचावः॥ युगपदचन इति किम्‌ । स पचति । लं पच्यसि। अरमपाचमिति भिन्नकालोक्तो वयमपा- च्छेति मा त्‌ 4) ॥ वचमग्रएं युगपद्दिषये मा गत्‌ । स पचति। लवं पचसि। श्रं पचामीत्येवंप्रा्रोति॥ area Ware ar प्रात परिभाषेयम्‌ ॥

नानि प्रयुज्यमानेऽपि प्रथमः ॥५॥

नानि प्युव्यमाने ऽ प्रयुव्यमानेऽपि प्रथमः पुरूषो भवति । ख पचति। तौ पचतः । ते पच्न्ति। स पचते। तौ Tea ते पचन्ते । एवं पच्यते घटः | पच्येते घटो । पच्यन्ते चराः ॥ अप्रयुव्यमाने ऽपि । पचति । पचतः । पचन्ति । एवं खवंच ॥ प्रयुष्यमानग्रणं

१४.००. from घच्‌ त्वं चाहं च TANT: |

१४४ RTT [Te २.९१. ८.

किम्‌ । धातुना युक्ते यथा स्यात्‌ । तेन रेवदन्तेन न्यसे वम्‌ | मध्यम एव चुश्रद्योगात्‌ ॥

युष्मदि मध्यमः ॥ ६॥ ante प्रयुष्यमाने ऽप्रयुव्यमामे ऽपि मध्यमः पुरूषो भवति, लवं पचसि । युवां पचथः । युयं पचथ ॥ अप्रयुख्यमाने ऽपि । पचसि। पचथः । पचथ । एवं खवं ज ॥ प्रयुज्यमानयदण्यं किम्‌ । वया पच्यत श्रोदमः॥

अस्मद्युत्तमः ॥ 9॥

सटाब्‌ TAY दा॥४॥ दापरैपौ व्ैयित्वा दाधावित्येतौ ४) दा संज्ञको (५ war: | q Om. B. 8 ST UT Tat F.

Q शब्दमाचयलात्‌ B. y cadet B. 3 Om. A.

का० दे. ९.९०. TSA | ९४४.

दीयते । धीयते । ॥ अदाबिति किम्‌ । cree aitwa: । निदा- यन्ते भाजनानि | पकारो ऽयं गणे lature एव निर्दि श्छते ॥

क्रियाभावो धातुः ॥ ९॥

यः शब्दः क्रियां भावयति प्रतिपादयति स धातुषंज्ञो भव- ति । भवति । अन्ति । जुहोति । दीव्यति । सनोति । तुदति । wufe 1 तनोति। क्रीणाति। चोरयति१)॥ क्रियत इति क्रिया साध्यमुच्यते । सा च पुवापरीग्चतावयवेव ॥ कथं तिं । अकि । मश्यति । aa प्रासादः | संथुच्यते। समवेति। खत्ता नि्यता। ` श्रभावो माथः । जेतसंयोगावपि गुणौ । षमवायो ऽयथीन्तरम्‌। सत्यमिद हि साधनायन्तो द्य? सर्व॑म्‌ श्रतस्दधीनतया सिद्ध- मपि क्रियालेनावभासते2 । क्रियाकारकव्यवइतेर्बुद्यवस्छानिब- AT । तथा गतिवदनैकरे शे विष्यवयवे(४,ऽपि । श्रङ्कुरो जायत दति जन्म चाग्छत्‌ । प्रादुभौव एवेति । अ्रथवा जायते विरेषेणो- पलभ्यते | WATS ETS AST | तया चोक्षम्‌ ।

यावत्‌ सिद्धमसिद्धं वा साध्यलेन प्रतीयते।

अआभितक्रमरूपलात्‌ खा क्रियेत्यभिधीयते ॥ धातुप्रदेशाः | धातोख Var [का० ३. २. १०] इत्येवमादयः ॥

ATS ॥ १०॥ काश दति सप्नम्यन्तमनुङतम्‌ । का द त्यधिषतं वेदित-

१ 8. adds चिन्तयति । ३ °अवभाषते MSS. २ BTA: A. ४ विदि अवयवे F.

१५६ TAT [का० ३. ९. ९४.

व्यम्‌ । तेन साधने वतमाने ऽ तीते भविष्यति च म सात्‌ । यामं गतो गमिव्यति चायं Sage: | रामो वनमगच्छत्‌ | बशिरिद्धो भविय्यति ॥ वतंमानादिभिः किम्‌ । धातोर्विेषणं द्रव्यस्य वेति संदेेऽयमधिकारः। नित्यो व्यापी संप्रतिग्रतभविवयतृक्कियायो- गादाकाश्कश्य एको दयस्थो भिद्यते कालः॥

संप्रति वतेमाना ॥ ११॥ संप्रतिकाले वतमाना विभक्रिभंवति। पचति । यजते ॥ खसं- wea काणो विभिव्यते ॥ संप्रतीति किम्‌ । ae: । areata गिरयः ॥ स्मेनातीते ॥ १२॥ . सशष्देन(१ योगे ऽ तीति काले वर्तमाना विभक्तिभ॑वति । दहति ख चिपुर दरः । ति ख जनः कथयति ॥ श्रतीतविषया- णां बाधकोऽ यम्‌ ॥

परोक्षा ॥ १३॥ अतीते. काले परोल्ला विभक्तेभवति। जघान कसं fare वा- सुरेवः। करं चक्रे देवदम्तः ॥ |

भूतकरणवत्यश्च ॥ १४॥ तकाशः करणं तदिद्यते यासामिति । पारिरेग्याद्‌ we-

१ सीन ^.; सेन शब्देन ए.

का० २.९. ९६.] ्राख्यातम्‌ | १५७

न्यद्यतनीक्ियातिपत्तय एव GST: | एता ख तकरण्वल्यस्तिखो विभक्षयो ऽ तीते काले भवन्ति । श्रकरोत्‌ | अकार्षीत्‌ । अकरि- aa ॥

भविष्यति भविषयन्याशीःश्चस्वन्यः ॥ १५॥

भविति are भविव्यग्या श्रीः खस्तन्यसिखो farmer भव- न्ति। करं करिव्यति । शक्रं वध्यात्‌ । ओ्रोदमं भोक्ता ॥

तासां स्वसंस्लाभिः काटविशेषः ॥ १६ ॥

तासां वतंमानादीनां खसंश्ञाभिः कालस विशेषो Fa: ।

तेन वर्तमाने are वत॑मामा। ada दूति बतेमानः । प्रारम्भो ऽपरिसमा्िः॥ मांसं न खादति। दद कुमाराः क्रीडन्ति। तिष्ठ- न्ति gaat: | कद्‌ागतो ऽसि। एष आगच्छामि aerate | एष गच्छामि ॥

परोऽ तीते काले परोदेति। Tara परं परोकम्‌ । इङ्िया- शामविषय tare: ॥ कथं सुप्तो ऽदं किं विललाप aarse fF विचचार । चित्तस्य विक्ेपात्‌ ॥ are कलिङ्ग जगाम । इति गम- मदोषभयाप्मत्यचमणपङ्ुते ॥ TTS लोकविश्राते प्रयो क्रदं शंन- योग्या त्प रो ्याविवच्ायां ऋस्तन्यपि । was । इयाज | सतो ऽपि चाविवक्षा । यथानृद्रा कन्येति ॥

WHA ऽ तीते काले स्तनी । Wraa: कालो Wer: | we Wr वाभु्छरीति वयामिग्रे संनिधानादद्यतनी ॥

१४८ कातन्त्र [का० द. ९. १९.

mara ऽ तीते ara saat । HATA ऽ तनः | आ न्या- य्यादुत्यानादा न्यायाच्च संवेशनाद हः | उभयतो ऽर्ध॑राच(२)वा लोकतः सिद्धम्‌ ॥ कथम्‌ अमु ्रावात्सं खकलां रा चिं जागरितः। रातेरप्रभावताद द्यतनमिव८९ कालं मन्यते। यो मुदधतेमपि ga: सो ऽ नद्यतन(४) जानन्न्‌ अरमुचावसमित्याहइ ॥ श्रगमाम घोषान्‌ श्रपाम पय इति दस्तमस्याविवच्व | हो ऽ गमाम घोषानिति पदार्थद्यस्तने स्तनी न वाक्यायं दूति मतम्‌ ॥ करियातिपन्तावतीते काले क्रियातिपत्तिरिति | एधां खेद ल प्खत। श्रोदनमपच्यत्‌ | भविष्यति करिया तिपतने भविव्यग्धेव ॥ भविग्यति(५ are भविष्यन्ती | भविष्यत्कालस्य भविव्यद्धिगे- घणात्‌ | अद्य श्रो वा गमिव्यतीति खस्तमीमपि बाधते ॥ arate भविब्यति काल wT: । अनागतस्ेष्टाथेख लाभेना- विष्करणमाीः | श्रौ हूवियदिषथैव । यदस्या भविग्यदिधाने(९) तत्‌ सुखप्रतिपक््ययेम्‌ ॥

WAT! काणः अस्तमः । स लायीद्धविय्यन्‌ । यद स्या भविव्यदि- धानं(६) तत्सामान्यप्रतिपस्यथेम्‌(७)। खो गमिव्यति। मासेन गमि व्यतीति पद संस्कारात्‌ ॥ अन्वथेसंज्ञायाः८ प्रायो ठत्तिवात्‌ We: रः०) ख्यादिति। परिभाषेयम्‌ ॥

१ काले 8. & यदस्वाञ्चवि° 8.

२ उभयतोरधराषं 7. © सामान्यभविष्यत्रतिपल्धं ए.; ३ राचेरभावलवाद° ४.; शप्रभात- सामान्धसुखखप्रति° F. ` चखाद A. ८ °संश्चया A.

४ caret ए. ९ TET: ए.

५ Om. B.

का० द. ९. ९७.] आ्रद्यातम्‌ | | We

प्रयोगतश्च ॥ 99 I

प्रय॒च्यत इति प्रयोगः । प्रयोगाद वधेः कालस विशेषो Ba: | अ्रथात्पदाग्तर संबन्धे। TAR ततो व्रजति । भवियन्ता गम्यते। भविव्यकी विवक्षायां तु यावच्छब्दस्याप्रयोग एव ॥ अधीष्व माणवक पुरा विद्योतते gq । चिम छुर्‌ कटं पुरा गच्छसि ग्रामम्‌ । वतेमागसामीणस्य (१ तद्र णेन ग्रदणम्‌(९ । पुरा शब्दा- इविष्यदवगमे सति act तस्य वर्तमानता वा^२॥ कद्‌ाकर्दिंयोगे वतंमानाभविव्यन्तीश्वस्तन्यः | कदा YS । कदा भोच्छते। कदा भोका | कदि AE करं भो च्छते । ale भोक्ता ॥ ४भविग्थति परोक्ादयोऽपि। कदा बुभुजे | कदा भुक्तः | कदा भुक्कवान्‌॥ तथा किमो विभक्रिडतरडतमान्तस्य प्रयोगे fergrat गम्यमा- नायाम्‌(५) । भविय्यति(९ भविष्ति सामान्ये । को भवतां fret ददाति दस्यति दातावा। कतरो भवतां ^९ कतमो भवतां firat ददाति दास्यति दातावा॥ wafafyar sft ger | को भवतां (८ पाटलिपुचमगच्छ्त्‌ । अगमदिति वा ॥ तथा लि- प्डमानात्‌९) सिद्धावपि । यो भवतां fret ददाति दास्यति दातावा स खगेलोक याति याख्तियातावा। यो भवतां भि- Wag स खग॑लोकमगमदिति१० | एवमन्ये ऽ णनुसतेव्याः ॥

१ वतमाने सा° A. ६ Om. ए. .

. २ Waa F. ७ भवतः A. 3 Om. A. 7. ८ 8. adds मिचां ददाति. ४ एवं म 7. ९ लिष्च्छमाना 7.

५००. B. १० श्दति aT B.

९६० | RTA [का० ३. ९. 2°.

पश्चम्यनुमततो ॥ १८॥

कतुमिच्छतो ऽनुन्नानुमतिः | सा च वतंमानभविग्यददिष- aa | च्रमुमतौ वतेमानाद्धातोः पञ्चमी भवति । एवं FE । कटं कुर्‌ । ठष्णां हिन्द । मज चमाम्‌ | कुर्‌ दयाम्‌ ॥

समथेनारशिषोश्च ॥ १९॥

परैरशक्यस्य वस्तुनो ऽध्यवषायः समर्थना | दइष्टार्थस्याशंस-

नमाओ्रीः | सम्ंनागिषोख वर्तमानाद्धातोः पञ्चमी भवति | पवेतमणुत्पाटयानि ॥ समुद्र मपि शोषयाणि(र । कञ्चिदाद | समुद्रः गोषयितुमशक्यः। ख आर । समुद्रमपि शोषयाणीति सम- थेयति मतमस्य ॥ आशिषि च । जीवतु भवाम्‌ | नन्दतु भवान्‌ । अपि शिरसा पर्वतं भिन्द्यात्‌ । ्रपि शिश्चग्भुलयहस्मिति विधौ सप्तमी | अ्रपिशब्टो ऽ च संभावने) प्रयोगतशेति सिद्धम्‌ ॥ ननि- टा शंसनमपि प्रार्थनमेव | सत्यम्‌ । श्रा शोविभशया बाधिता पञ्चमी यथास्यादिति वचनम्‌ ॥

विध्यादिषु सप्रमी च ॥ २०॥ विध्यादिषु वर्तमानाद्धातोः anal मवति पञ्चमी ale) | विधिरश्रातश्चापनमेव | कटं Hara | कटं करोतु भवान्‌ ॥ यच

भरत्यास्याने waaay | इह भुद्नीत । दह भुकं

१ वर्तमानाभ० A. ¢ च भवति. २ शोषयानीति 8. ५ प्रयवाय° A. ३ ए. adds वतैते..

का०द.१. VV] आख्यातम्‌ | ९६९

भवान्‌ ॥ यत प्रत्याख्याने कामचारस्तदामन््णएम्‌ | इहासीत। CUTS भवान्‌ ॥ सत्कार पृर्वैको व्यापारो s TTF | माणएवक- मध्यापयेद्‌ अध्या पयतु(% भवान्‌ ॥ निरूपणा सप्रन्नः। किन्‌ खल भो व्याकरणएमधोयोय(२। उत चन्दो ऽधीयीय(२। किं नु खल्‌ भो व्याकरणमध्यथे(र | उत च्छन्दो ऽध्ययेर'॥ याज्ञा प्रार्थना । लभेय भिक्ठाम्‌ । देहि मे firara ॥ प्रैयम्राप्तकालयोरपि सप्तमी पञ्चमी ® स्यादेवेति मतम्‌ । प्रेषितस्ं मामं गच्छेः | यामं गच्छ । प्राप्तस्ते कालः कटकरणे | कटं कुर्यात्‌ करं करोतु भवान्‌ ॥ कथं विदध्यात्‌ । निमन्त्रयेत्‌ । ्रामन्तयेत्‌ । अधोच्छेत्‌ । dy च्छत्‌ । प्राथयेत्‌ । छृत्य रूपेषु विध्यादिषु तयोविधानात्‌ । यदा तु wage न कतंव्यता तद्‌ विदधातीत्यादयः सिद्धाः॥

क्रियासमभिहार“ wary मध्यभेक वचनं पञ्च- म्याः॥२१॥

क्रियायाः समभिहारः(५ पौनःपुन्यं waret ari क्रिया- ` समनमिहारे५ वतंमानाद्धातोः सववक्रियाकालेषु मध्यमैकवचनं भवति पञ्चम्याः । लुनीहि लुनीदि। दत्येवायं लुनाति । ya: | शुनन्ति । लुनासि | लनीयः । लुनीथ । लुनामि । लुनीवः | लुनीमः । श्रलुनात्‌ । लविव्यति ॥ अधोव्वाधोव्व | दूतयेवायम-

१ Om. A. ४ सप्रम्यपि B. २ °अधोय। ^. ` ५ °समविहारे etc. ^. ३ CMR | A. 11

dR कातन्त [का० द. ९.२९.

मायोगे ऽद्यतनी ॥ २२॥ माश्ब्देन योगे धातोरद्यतनी भवति । मा कार्षीत्‌ । मा भवान्या चीत्‌ ॥ कथं मा भवतु । तस पापं मा करिव्यतीति निरनुबन्धयदणात्‌ ॥ डन नृबन्धमायोगे७) न सादिति केचित्‌ ॥ वर्तमानभविव्यद्दिषयाणां बाधको ऽयम्‌ ॥

मास्सयोगे ह्यस्तनी च ॥ २३॥ मास्मशब्देन योगे घातो स्तनी मवति | चकाराद्‌ द्यत- नीच। मासन करोत्‌ | मा ख कार्षीत्‌ ॥ बयस्तेऽपीच्छ्न्ति केचित्‌ । स CAT ॥ एथग्योगात्‌ केवलमायोगे न खात्‌ ॥

१ ward | A. ए. ५ विवा ^. B.; धानमर अरती-

२ संव्यादिर्विशेषो 7. यादयो विवचाः॥ ए. ३ विवा B. & माश्रब्दयोगे A. ४ wire gate A. © °ग्रहणे° A.; °नागुबन्ध° 7.

८ 7. adds वतेमानाद्‌.

का ३.९.२७.] आख्यातम्‌ | ada

वतेमाना ॥ २४॥ ति तस्‌ afi सि थस्‌ थ। मि वम. मस्‌ ॥ ते ऋते ae सेश्रायेष्ये। ए वषे ae tl इमानि वचनानि वर्तंमामासंज्चकानि भवन्ति ॥ वतैमामाप्ररेशाः । संप्रति वर्तमाना [ate इ. १. ११] इत्येवमादयः ॥

सप्रमी ॥ २५॥ यात्‌ चाताम्‌ य॒स्‌ । यास्‌ यातम्‌ यात। याम्‌ ATS ATA ta ईयाताम्‌ दैरन्‌ । दैयास्‌ दैयाथाम्‌ Hay । fa षवहि tafe ॥ इमानि वचनानि सक्तमीसंज्ञकानि भवन्ति ॥ arate देशाः | विध्यादिषु पप्तमी च [are २.२.२०] इत्येवमादयः ॥

पञ्चमी ॥ २६ ॥ तु ताम्‌ चरन्तु । हितम्‌ त । च्रानि ara ara ताम्‌ आताम्‌ अन्ताम्‌ | खश्रायाम्‌ ध्वम्‌ । एे आवद ्रामदे॥ टमा- नि वचनानि पञ्चमीसंञ्चकानि भवन्ति॥ पञ्चमीप्रदे शाः। पञ्चम्य- नृमतौ [का०द्‌.९. ९८) इत्येवमादयः ॥

ह्यस्तनी ॥ २७॥ fe ताम्‌ अन्‌। सितम्‌ त। श्रम्‌.वम।॥तश्राताम्‌ अ। थास्‌ रायाम्‌ ध्वम्‌ । द वहि महि॥ टमानि वचनानि इसत Hewat भवन्ति ॥ इसतमीप्रदेशाः । areata स्तनी [का० ३. ९. २द] दत्येवमादयः Wi

९६१४ कातन्त [का २. ९. Br.

, एवमेवाद्यतनी ॥ २४॥

एवमेवाद्यतनी भवति ॥ श्रद्यतनीप्रदे शाः | TATA STATA [are ३. १. २२] इत्येवमादयः ॥

परोक्षा ॥ २९॥ अट्‌ अतुस्‌ उस्‌ । ae) अ्रथुस्‌ अ । asa a एश्राते दइरे। सेश्रायेष्ये। ए वे महे॥ इमानि वचनानि परोचासंज्- कामि भवन्ति॥ areas at: | TTT [का०३. ९. ९२] द्ये वमादय। ॥

` श्वस्तनी ॥३०॥ `

तातारौ तार्‌ । तासि area are) तासि ताखठस्‌ तास्मस्‌ ॥ ता तारो तारम्‌ ।. तासे तासाये ATER | ATS ATER तास्महे ॥ इमानि वचनानि अस्तनीसंज्ञकानि भवन्ति ॥ खस्तनी- प्रदेशाः | भविष्यति भविव्यग्या शीः शस्तन्यः [का० ३.९.२५] दत्ये- वमादयः ॥

साशीः॥ ३१॥ यात्‌ यासाम्‌(२यासुस्‌ | यार्‌ चास्तम्‌ यास्त | याषम्‌ याखयास्र॥ सीष्ट सोयास्ताम्‌ दीरन्‌ | Hera, सीया खाम्‌ सीष्वम्‌ । सीय सोवहि Dale ॥ इमानि वचनान्याशोःसंन्नकानि

१ चस्‌ ^. ३ सीयास्तां Mss. २ याताम्‌ | ^.

का० ३.९. ३४.] आख्यातम्‌ | १९६१५

भवन्ति ॥ आआशी;प्रदेशाः । आशिषि च परख (का०३. ५.२२] दत्येवमादयः ॥

स्यसंहितानि त्यादीनि भविष्यन्ती ॥ ३२॥ धातोः पराणि स्येन संहितानि व्यारौीनि भविय्यन्तीसंज्च- कानि wafer? | स्यति सतस्‌ afta! ale wae खथ । सामि स्यावस्‌ Aras ॥ स्यते स्येते स्यन्ते | स्यसे स्येथे स्यध्वे | | स्याव स्यामहे.२॥ भविष्वन्तीप्ररे शाः | भविष्ति मविष्वगधा शीः za [ate ३. २. ९५] इत्येवमादयः

द्यादीनि४ क्रियातिपत्तिः ॥ ३३॥ धातोः पराणि स्येन संहितानि५ श्यादीनि(४) क्रियाति- पत्तिसञन्नकानि भवन्ति । ख्यत्‌ त्यताम्‌ स्यन्‌ । स्यस्‌ स्यतम्‌ स्यत। स्यम्‌ स्याव स्याम ll VA Gary GWA | खथास्‌ Vary खध्वम्‌ | सये स्यावहि स्यामहि ॥ कियातिपन्तिप्रदे शाः । अङ धावादिद्य- ` सन्यद्यतनीक्रियातिपत्तिषु [are 8. र. ९६] इत्येवमादयः ॥ एताः पुवौचा्यप्रसिद्धाः dar) अन्वयी द area (©) ॥

षडाद्याः सावेधातुकम्‌ ॥ ३४॥ wut विभक्रोनामाय्या वतंमागासप्तमीपञ्चमोश्यसन्यः('सा-

१ स्वसंहितानि ^. ५ स्यसंहितानि ^. 7. २7. ०. धातोः ६ Om. 8. ३ B. adds इमानि वचनानि भवि- ७ Wart 7

ष्यन्तीसश्चकानि मवस्ि। ८ 1. adds चतो विभक्यः ४ ल्ादीनि+ |

१९६ RTA [का ३.२. ९.

वेधातुकसंज्ञा १ भवन्ति ॥ सा्वंधातुकप्ररे भाः | जरोत्थादीनां सार्वधातुके [are ३. ३. ८] इत्येवमादयः ॥

a दति दौगसिंद्यां टन्तावाख्याते प्रथमः पादः समाप्तः ॥

प्रत्यय, चरः ॥१॥ प्रतीयते येनायेः स प्रत्यय इति रूढिः | यथयाप्रत्ययात्मथमं क्रियत इति waft: । प्रतेः परः प्रत्ययो वेदितव्यः । षः । अश्वकः । यावकः । खद्रा । श्रो पगवः। ea गोपायति | क्तौ \ कर्तव्यः ॥ अनियमे प्राते परिभाषेयं विध्यङ्गरेष्धता वा ॥

गुपतिजकिद्यः सन्‌ ॥२॥ गुपतिल्किद्भयः(२ सम्‌ परो भवति खार्यं | area माम्‌ |

fared तपस्तापसः | विषिकिश्छति मे मनः । चिकिन्त्यातुरं ae: 1 रिपुं चिकिन्छति । चिकिष्छानि२' Ba wart ॥

गुपो बधेख निन्दायां चयायां च तथा तिजः। संशये च प्रतीकारे कितः सन्नमिधीयते ॥ अकारोच्वारणं किम्‌ । खरारे दितीयस्छ [का०३.२.२] टतिदि वंचनार्थम्‌ | तेनाथान्प्रतीषिषति ॥

१ od wafer ए. ३ fafacatfa ४. २ Wa: B.

कार. २.५.] आख्यातम्‌ | ९६७

मानबधटानशशन्भ्यो दीधेषाभ्यासस्य ॥३॥ मानादिभ्बः खन्‌ परो भवति are | दीर्धैषामभ्यासस्येतो भवति। मीमां षते। Parga | दीदां षते। शोशांसते॥ अभ्याख्वि- कारेव्वपवादो ABT बाधते ॥ कथम्‌ अ्रवदानम्‌ | निशानमि- ति दयतेः wag eer सिद्धम्‌ ॥ चौरारिकेन ara: मामयति। दान्‌ शान्‌ उभयम्‌ । कित्परख ॥

धातोवे तुमन्तादिच्छतिनेककतेकात्‌ ॥ ४॥

वा तुमन्तो यसेति विग्रहः | वा तुमन्ताद्धातोरिष्छतिनै- ककटंकात्‌ सन्‌ परो भवति | कतुमिख्छति। चिकीर्षति । भोक्तु मिच्छति । बुभुच्ते ॥ समा द्योतितलादिषेरप्रयोगः । केचित्‌ समि चानिरि fate a. ५. ७] दति ज्ञापकात्‌ तुमविषयादिः- ats: ॥ धातोरिति किम्‌ । प्राचिकीषत्‌ ॥ तुमम्तादिति किम्‌ भोजनमिच्छति ॥ इच्छायामिति सिद्ध एककट्टकादिति खष्टा- थेम्‌ ॥ इ च्छासनन्तात्छन्न भवति खात्मनि क्रियाविरोधात्‌ a कथं नरोक्रलं पिपतिषति । खा मुमूर्षति । यथा वाक्यं तथेदं विव्ये fa’? मतम्‌ ॥ |

नान्न आत्मेच्छायां यिन्‌ uy it are आत्मेच्छायाम्थं यिन्‌ परो भवति । पुजमिच्छति । पुश्रीयति । एव॑ घटीयति ॥ आत्मशब्दो ऽ ाध्या्मवचन एव

१ जुखा^.; Uae gat B. . २ विवकेति॥^.४.

९६८८ | RTA [are RB. 8. ८.

मन्दधियां gera: | भरातुः पुचमिच्छति । महान्तं पुचमिच्छ- ति । आत्मनः पुचमिच्छतीति सापेचलात्‌ । भादपुचीयतीति युक्षार्थलात्‌ ॥ इच्छया (१ नान्बः संबन्धाद्‌ दाचेरेच्छतीत्यकम- णोन स्यात सापेचवात्‌ ॥ व्यवखितवाख्मर टद्‌ मान्ताव्ययाभ्यां नस्यात्‌ | किमिच्छति । खरि च्छति ॥

काम्य च ॥६॥ नाच श्रात्मेच्छायाम्यं काम्यः परो भवति। चकाराधिंख। एतञ्चो्रार्थमेवामन्तरः काम्यो मा दिति? । पृचमिच्छति। पुकाम्यति । इदंकाम्यति(२ । खःकाम्यति २ ॥

उपमानादाचारे ॥ ७ ॥

(४उपमानान्नाख आचार ऽभिधेये चिन्‌ परो भवति । पच मिवाचरति | पुचीयति माणवकम्‌ | माणवकारिशेषे दितीया नोकरार्यैति ॥ श्राधारादपि are निरपेचलात्‌ । कु खामिवाच- रति azrafa arate ii

कतुरायिः सलोप ॥८॥

कर्तुरुपमानान्ला श्राचारे ऽ भिधेय श्राचिः परो भवति सलोपञ्च यथासंभवम्‌(५) । wa इवाचरति । श्चेनायते । एवं

१ इच्छाया. ४ उपमितिषूपमाणं । sue F.; RAT YALA. myers B. 3 Om. A. ` ५ Om. F.

कारदे.२.८्.] आख्यातम्‌ | ‘ade.

सारसायते) । श्रोजायते। watrad | पयायते | पयस्यते। वा- शब्द खेष्टा्थैवात्‌ ॥ श्रायेखच लोपः। गदभ इवाचरति। गदंभति। अञ्चतीति मतम्‌ ॥ कथं गते । क्तोवते(२। होडते । एत ्रात्- मेपदि मः । प्रत्ययान्तलादामिष्वत एव ti

श्रओोजसो ऽप्सरसो नित्यं पयसो तु विभाषया |

श्रायिलोपखच fagat न चाश्रो गदंभत्यपि (2 ॥ तथा चयं ars स्तसोर्लोपञ्चेति। अरणो war भवति। खणा- यते | एवम्‌ उन्मना यते। दुर्मनायते ॥ वेत्‌ । वेशा यते ॥ शश्वत्‌ । Waraa ॥ वावचनास्िरपि४)। खशीभवति(५ | sarah यो war भवति स wy दवाचरति | सादृश्वादभेदो वस्नद्ति मतम्‌ । तलोपेष्टिरिति ॥ तथा (४ डाजलोहितादिभ्यश यये । परटपटायति। पटपटायते | लोहितायति । लोहितायते यजा- fey are cad कष्टाय कर्मणे क्रामति। कष्टायते। एवं पापा- aa | कच्ायते। सजायते) । गहनायते ॥ पापटत्तिभ्यो ऽ न्यत्र न भवति । कष्टाय तपसे क्रामति ॥ रोमन्थं वतंयति । रोम- न्धायते गौः । दनु चलन एवेह न स्यात्‌ । कीटो रोमन्धं वर्तयति ॥ बाश्यमुदमति(९) । बाध्यायते (०) । एवमुश्रायते(११।

१ परायते । ए. : © शचायते B.; छक्छायते ए.

२ क्रोभते^. ` ८ हम्‌° ^.

३ गदंभित्यपि ए. ९ वाखमुद्रमयति ^. वाखमुदर- ४ श्वीरपि^ ` मयति ए.

५ Om. A. _ १० षासखायते A. ए. F.

& wat = B. ११ छष्मायते ^. ए.

Se RTA (aTe Re. Re.

wWaraa i सुखादीनि वेदयते 1 ga वेदयते | qerad | एवं) दुःखायते ॥ शब्दादीनि करोति । शब्द करोति | शब्दायते। एवं वैरायते। कलहायते ॥ नमस्तपोवरिवसस्ह faa नमस्करोति | नमख्छति देवान्‌ । एवं तपस्यति wae । वरिव- स्यति गृष्टन्‌ ॥ fore आ अयँ । आख्यं fad करोति । चिवी- यते ॥ कण्डवादिभ्यो यन्‌(२। क ष्डञ्‌(२)। wag (8) करोति । कण्डू ofa) | कण्डूयते ॥ atte महीयते । दत्थाद यो ऽप्यनुखतंव्या। uaa वाशब्देन(8) बहलार्थैन वा सिद्धम्‌ ॥

इन्‌ कारितं धात्वर्थे ॥ ९॥

धावर्थ(शक्रियानान्न इन्‌ परो भवति धाल्यंस च कारि तसंश्चकः | हलिं कलिं ceria) दशयति | कलयति । एवं छतय- ति । वयति । बचयति ॥ ठस्तामि (८ faut विदस्तयति(९॥ वस्तं समाच्छादयति | dawafa ॥ वम॑णा संनह्यति । संवमे- यति॥ चुर्णैरवध्वषते । ्रवचृणंयति(१०)॥ तत्करोति | तदाचष्टे ॥ मण्डं करोति । मुण्डयति । एवं मिश्र यति । बच्एयति ९१) | लवणयति । सयति (१२ | पयो ब्रतय-

q Om ८ तुख्तानि ए

र्यण्‌ ए. ९ faqaafa B

३ कष्डुभ्‌ B.; om. ए. १० 7. ००0 तुजैरवकुष्थाति | अवः ४ way B. तलयति |

५ Om. 8. ११ सखयति A.

का० द. २. १०.] श्राखख्यातम्‌ | VOR

ति। पयो ag दति गम्यते । टषलानं ब्रतयति । aE Kare: + _ सत्य माचष्टे। सत्यापयति | एवम्‌ श्रथापयति। वेदापयति॥ पि- wares | प्रापयति । श्राबागमख ॥ तेनातिक्रामति । इस्तिना- तिक्रामति i अ्रतिदस्तयति ॥ कटंकरणायं । वीणयोपगायति | उपवीणयति ° | टलैर वकुष्णाति (२ | श्रवतूलयति (२ । gra- रुपस्तोति | उपद्नोकयति । सेनयाभियाति । अभिषेणयति ॥ कदाचिद्‌ शंने। रूपं पश्ति। मिरूपयति। बडलमेतज्निद शंनम्‌ ॥ तथा 1 eae श्रङ्गनिर समे ऽपि । weit निरख्छति। दस्यते ॥ पादो ५) निरस्यति ४) । पादयते a एवं generat । उत्पु- च्छयते गोः ॥ पुच्छं परिचिपति । परिपृच्छयते ॥ एवं भाण्डानि, समाचिनोति | संभाष्डयते वणिक्‌ । चीवर संमाजयति परिद- धाति वा। संचीवरयते भिचुः ॥ दिष्मा्रमिरं गणंकारवचना-

TAWA ॥ | |

धातोश्च हेतौ ॥ १०॥

हेतुशब्देन हेतुकरटव्यापारो ऽथो द्रम्यते | धालथं वतंयग्धन्ये। हेतुकरटव्यापारे वतंमानाद्भातोखेन्‌ परो wala” @ a arfr- ACHR: | कुवन्ते WAZ । कारयति ॥ Tad WAR! पाचयति ti तथा fret वासयति । कारीषो (९ ऽ ध्या पयति ॥

१ उपवीणायति ए. ४ एव॑ ए. २ Om. F., see note 10, page 170. uy A. adds UuTag ‘ ३ इनिङ्‌ ?.; इनिष ^. & acta 9.

ROR ATA [का० दे. २. ९२.

` तथा कथकः कसं (१ चातयति। सीतां शारयति। राजानमागम- fa) तथा च कि( गतेम wa: कं स) इति लोकविवचा ॥ तथा रात्रिं विवाषंयति । विपूर्वो वसिरतिक्रमे.५॥ career: प्रखितो मादहिश्रत्यां खयैमुद्गमयति । तथा gay चन्द्र यो जयति ॥

चुरादेश्च ॥ ११॥

चुर्‌ दत्येवमादिभ्यय्ेन्‌ परो भवति । ara i ख्चकारि- तसंज्ञकः | चोरयति । चिन्तयति ॥ कारितप्ररेशाः । कारित- स्यानामिद्धिकरणे [का० ९. ९. ४४) इत्येवमादयः ॥

इनि लिङ्खस्या्नैकासरस्यान्यस्वरादेर्छोपिः ॥ १२॥

खरां मध्ये यो ऽ ग्खरादि स्तस्या वयवस्यति (९ faqe: । न छरति । न चलतीति ग्रधानलादच्षरं खर उश्यते. इनि परे लिङ्स्यामेकाच्षरस्य यो.) $ वयवो ऽ न्यखरादि स्तस्य लोपो भवति । अतिहस्तयति | उपवीणयति ॥ अनेकाच्चरस्येति किम्‌ । वाचयति ॥ शेताश्वाश्चतरगालोडितहृरकाणामश्वतरोतकलोप- सेति गणकारवचमारेव | Qarwares | येतयति a अश्नतर- माचष्टे | श्रश्चयति ॥ गालोडितमा चष्टे । गालो डयति ८ ॥

१ ay B ५ cufama ada | F २ F. adds यथा वाहय तथेदं विवच- £ acrat मध्ये arom: 7 wie येति। येख्यावयवस्वेति ए B. om. कि. | © Om. F

ध tay B. | ८ owe A,

का०ये.२. ९४. श्रदख्यातम्‌ | YOR

इरकमाचष्टे। ecafa ॥ तददिष्टेमेयःखु बलम्‌ । परिष्टः | परिमा । पटीयान्‌ ॥ aaNet लुक्‌ चेति गणे । र ण्मन्त- ares? | ई शयति । खम्बन्तमा चष्टे2 । qeafa® | खबि- एमा चष्टे(४)। सजयति (४) ॥ [र

THE ऋतो SANTA: ॥ १३॥ व्यञ्जना दे लिंङ्गस्यामेकाच्षरस्य शतो लघो रशब्दादेणो भवति । दनि परे। एय्‌ प्रथयति । खदु खद यति। दृढ द्रढयति, am क्रशयति | भृश भ्रश्यति । परिटृड परि त्रढयति। एषामे- वामिधानम्‌ ॥ |

धातोयेशब्टेक्रीयितं क्रियासमभिहारे ॥ १४ ॥

क्रियायाः समभिहारः पौनःपुन्यं भृशार्थो वा। क्रियासम. felt वत॑मानाद्धातोगयेञ्ननादेर्यशब्दः परो भवति । सच चेक्रीयतसंज्ञकः । पुनःपुनः पचति । पापच्यते। भृशं ज्वलयति । जाज्वल्यते ॥ पाकादीनां प्रधानक्रियाणं पौनःपुन्यं प्रधानक्रियो- पकारकाणामधिश्रयणारीनां५ च भृशता फलातिरेको वा । व्यवख्ितवाधिकारादेकखरात्‌ | तेन पन :पुनजागति।॥ छप्रभुति- WY । श्ररार्यते | ्रटाखते। wy भोजने। च्रशाश्ते। म्रोर्णै- नुयते | सो छ च्यते । मोमूत्यते ॥ शएभिर्चिभ्यां न खात्‌ । मुं १ °faat A. | ४ we A. ४.

२ tara ^. ५ °अधिश्रयादीनां ४. ३ 0०.9.; स्म्वन्तमाचष्टे। HALA.

VOR | ATA [का० ३.२. ९६.

शोभते । भृशं रोचते ॥ गत्यथात्‌(१ कोरि एव । भृशं पुनःपु- मवा कुटिलं क्रामति। चंकम्यते॥ शुपादे गंद्यात्‌ | भृगं पुनः पुनव गदितं wate | लोलुष्यते । एवं सासद्यते । Syed । जंजणते। जंजभ्यते । दं द दते | दं द श्यते | निजेगिख्यते ॥

गुपूधूपविदच्छिपणिपनेगाय(२ ॥ १५॥

गुपूप्रभूतिभ्य are: परो भवति खां । गोपायति । धुपा- यति । विच्छायति । पणायति । पनायते (४) | पनिसद्त्तरित दृ पणिः qa इत्यन्ये ॥ “तेर्नी यड्‌ (५) amar: | खतीयते। ङकार आत्मनेपदायचैः। नकारो ऽ गृणाथेः ॥ wafers कारितं we कामयते | व्यवस्ितवाधिकारादायादयो ऽ सावधातुके वा भव- न्ति। गोपायिता। गोप्ता । गोपाया tafe: । खतीयिता । रति ता । कामयिता । कमिता ॥

ते धातवः ॥ १६॥

ते षनाद्यन्ता धातुसंज्ञा भवन्ति । जुगुष्एते। मीमां सते। चि. कीषंति । पृचीयति । प चकाम्यति | श्येनायते । उपवोणएयति ७ | पापच्यते । गोपायति | खतीयते | कामयते ॥ धातुवाद्धातु-

१ मल्य्थव्वात्‌ ^. ५ ऋतर्णीयङ्‌ ए. २. CURIS: ॥ ए. £ णकारो ए. ३ we F. ७ F. adds कारयति | चोरयति।

४ पनायति F.

का० ३.२.१९ .] श्राख्यातम्‌ | ९७१

कार्यम्‌ | अ्रश्ुदधक्रियलादइचनम्‌ | दतरेषां गणे sufegarg- खाथेम्‌ ॥

चकासकासप्रत्ययान्तिभ्य^ AT परोक्षायाम्‌ ॥ १७॥ सकासकासम्रत्ययान्तेभ्य च्राम्‌ परो भवति परोच्चा- ara) । चकासांचकार (१) । कासां चक्रे | लो लुथां चक्र । विकीषाचकार॥ चकासग्रहणमभेकसरोपलच्णएम्‌ ॥ तेन दरि- द्रां चकार। चुलुम्पां चकार ४)॥ प्रत्ययान्तग्रदएमेकखरायमपोति मतम्‌ | तेन सखमिवाचचार(५। खां चकार ॥

SAAT) ॥ १६ ॥

दय। श्रय । ATT एभ्य श्राम्‌ परो भवति परोचायां पर- तायाम्‌^७) | दयां चक्रे । पलायां चक्रे । श्रासां चक्रे ॥

नाम्यादेगुरूमतो STS: ॥ १९॥ नाम्यादे गरुमतो धातो छवजितादाम्‌ परो भवति परो- erat aca: । ई दां चक्रे | उलां चकार | उञ्छं चकार ॥ कथ- भियेष । उवोष । ५ धातुसंज्ञा तो नित्यं weary ॥ श्नु दति किम्‌ । श्रानच्छं ॥ व्यवखितवाधिकारात्‌ areata |

१ चकाशकाश० B. © दययासाद्च ^.; दयायासञ्च ए.

२ Om. B.; परोचायां परतः। ए. ७ परतः? 3 चकाशाध्तरे B. ८ Om. F.; परभूतायाम्‌ | ए. ४ Om. B. - ९ ara urge ४,

५ ख्मिवाश्चचार 1 B.

९७६ कातन्त्र [का० २. २. Ra

उषविदजागृभ्यो वा ॥ २०॥ उषादिभ्य श्राम्‌ परो भवति वा परोच्ायां परतः । जा afaat सदच्वरितो विदिरदादिः। उषांचकार । उवोष ॥ fa- दांचकार। विवेद ॥ आगरांचकार | जजागार ॥

भीहीभृहू वां तिवञ्च ॥ २१॥

एषां परोचायाम्‌ श्राम्‌ परो भवतिवा। स चतिरिव। तेन दिवमिलवं चेति। बिभयां चकार । बिभाय ॥ जिद्यां चकार । जि. दाय ॥ बिभरांचकार। बभार ॥ जुदवां चकार । जुहाव ॥

स्रामः कृजनुप्रयुज्यते ॥ २२॥. | आमन्तस्य धातोः कञ्‌ अनुप्रयुज्यते परोचायाम्‌ | रै दां चकर । खकासां चकार (२ ॥ प्रयच्यत इति सख ष्टाथेम्‌ ॥ श्रामो मकारखा- मुखारो भवत्यन्तलात्‌ | तदगेपञ्चमो वा स्यात्‌ ॥

BLT च परस्मे ॥ २३॥

WMATA धातोर सृभुवावनुप्रय॒च्येते परोच्ायाम्‌ । WTS पदं चातिदिश्यते । ईचामास | ईकांबग्धव | चकासामास(२। सका सां बन्डव(२)॥ श्रन्वाचयशिष्टोऽ यमादे शोऽ थस्यान्तर तम्यात्‌। तेन । tarara | ई्तांबग्डवे कन्या era | ईहां यतिबभ्वे रा

१ Om. F.; परभूतायाम्‌ । ४. yaram | चिकीषाघकार । ^ २ चकाश्राघ्चकार ।; ^. adds लो- २ चकाश्र° B.

कार २.२. RY.) आख्यातम्‌ | bi

Wb wae न स्याद्‌ विधागबलात्‌ waa y | जरुतखकार श्रादे- शेन ae संबध्यते ॥ विद आ्राम्‌ as पञ्चम्यां वा । विद्‌ांकरोतु। विदांकरवाणि । वेत्तु । वेदानि(२॥

सिज्‌ सद्यतन्याम्‌ ॥ २४॥ अद्यतन्यां परण्डतायां धातोः सिच्‌ परो भवति । अनैषीत्‌ । अचैषीत्‌ । श्रपाचीत्‌ ॥ व्यवखितवाधिकारात्‌ स्युशिण्टशिङषि © ढपिदृ पिग्यो वा । ्रस्पार्चीत्‌(४। अस्पृ्त्‌ । wardta । अ्ड- चत्‌ । श्रकारचीं त्‌ । were । अतारीत्‌ । अरपत्‌ । ्रदार्यीत्‌ । श्रदुपत्‌ ॥ परे भिडन्तात्‌(५ सए (९ पुषादिलात्‌ । दपिदृ- UT ॥

BUS) अनिटः श्िडन्तान्नाम्युपधाद्हशः(५ ॥ २५॥

(५ भिडन्ताज्ञाम्युपधादमिरो ८ धातो दंशवजितात्‌ ay) परो भवति । श्रद्यतन्यां परतः । अलि चत्‌ । AVS ॥ रमि दूति (५०)किम्‌। अकोषीत्‌ ५१॥ कथम्‌ श्रषुचत्‌। गुह्टरनिरेकपरे॥ ग्िडन्तादिति किम्‌ । अभुक्त ॥ नाम्युपधादिति किम्‌ । श्रधा- We श्रदुश् इति किम्‌ । श्रद्राचीत्‌ ॥

१ प्रतेः ए. © सम ^. B.

2 faarfa F. G "उपधाच् wiry 8. . ३ कथि A. ९सन्‌ 7. `

४ Warsi A. १० अनिडिति B.

५ सिडन्तात्‌ ४. ११ अकार्षीत्‌ A.

& सन्‌ ए. ए.

५६ ATTA [का० ३. &. २८.

क%श्िदुसुकमिकारितान्तेभ्यश्चणं(२ कतेरि ॥ २६ ॥ १श्रिद्रुखुकमिकारितान्तेभ्यख्चणए(२ परो भवति । कतयंदय- तन्यां परतः । अशिभरियत्‌ । श्रदुद्रुवत्‌ | ्रसुखुवत्‌(२) । we: कमत (४) | अचीकरत्‌ । श्रपोपचत्‌ ॥ कतंरीति किम्‌ । समा- श्रयिषातां राजानौ we देवदत्तेन ॥ भिधेरोवौ amar: | च्रशिश्चियत्‌। ्रश्चयीत्‌। अ्रदधत्‌। ्रधासीत्‌॥

wae) असुवचिख्यातिङिपिसिचिड्ः ॥ २७॥ `. एग्यो धातुभ्यो se भवति । कर्तयंद्यतन्यां परतः । अपा- ee) | अवो चत्‌ । श्रस्यत्‌ । श्रलिपत्‌ । भ्रसिचत्‌ | अत्‌ ॥ यव- स्ितवाधिकाराक्िपादीनामात्मनेपदे वा । अलिपत | अशप्त | असिचत । fami अत । were कतेरीति किम्‌ । अरलि- wat ga देवद न्तेन ॥ श्रुरित्युकारः । wg भुवि wa दीप्तो | ्राग्यां(९ मा wafer i

पुषादिद्युताद्युकारानुबन्धातिंसतिशास्तिभ्यच(५०) प- TH NAN | पुषादि दुताद्युका रानुबन्धातिंखतिं्रास्तिभ्यो(१०ऽण्‌(७) y-

१ ओीद्रुखु° B.; fagye ए. ७ अन परो 8.

२ श्यम्‌ ४. ८ अपास्यत्‌ ४.7. ; अपाखं A; 3 WPTIT B. F. cf. notes.

४ अचकमत्‌ MSS. ९ °असदीप्ताभ्वां ^. F.

y Om. ए. १० सास्तिम्बख B.

६ wae 2.

= |

Blo RR. RE] श्राख्यातम्‌ | you

वति । श्रद्यतन्यां? परपदे परतः ॥ पषादि धु ्रभिकाङ्खा- यां यावत्‌ । श्रपुषत्‌ । श्रष्डुषत्‌ ॥ चुतारि। श्रुत्‌ । अभ्रितत्‌ ॥ SRT ATA: | अगमत्‌ । अघसत्‌ ॥ ख र्‌ गतौ । ्रारत्‌ । श्रसरत्‌ ॥ शासु ्रनुशिष्टौ । अशिषत्‌ ॥ परसा शति किम्‌ । व्यद्योतिष्ट ॥ दयुतादोनामात्मनेपद मप्यस्तीति (२) ॥ ` दरनुबन्धा द्वा THAT । THT । अरौत्सीत्‌ ॥ वृच्िस्तम्भुसुचुछतुग्सु चां वा वक्षव्यम्‌। जु । ्रजरत्‌। श्रजारीत्‌ २) चवि । भ्रशत्‌ । श्रश्वयीत्‌ ॥ सम्भ सौचोऽयं धातुः | ्रस्तभत्‌(४)। अससत्‌ ॥ श्रमु चत्‌ । VATA MYT अद्धो पत्‌ ॥ अग्लु- घत्‌ । श्रगलो चीत्‌ | सेये गतावपि वर्त॑ते ॥

इजात्मने पदेः प्रथमेकव चने ॥ २९॥

पदेधातोरिच्‌ परो भवति । कर्त्यद्तन्यामात्ममेपरे प्रथ- मैकवचने परतः(५ । उदपादि । समपारि॥ इच्‌ ते पदेरिति (४ fas गृरुकरणं योगविभागार्थम्‌ । तेन दीपजनबुधपूरितायि- प्यायिभ्यो वा । श्रदीपि। श्रदीपिष्ट। अजनि । अ्रजनिष्ट । श्रबो- धि। श्रबुदध । श्रपूरि । श्रपूरिष्ट । अतायि । च्रतायिष्ट । श्र्यायि। safe ॥

१ कर्तर्यव्यतन्धां A. ४ Wea ए. २ °अस्तीति मत॑। ^. ५ Om. A. ३ B. adds दिवदक्तब्म्‌ । & पदिरितिए,

que कातन्छ [का० २. २. दद.

भावकमेणो्च ॥ ३०॥ सर्वखाद्धातोरिच परो भवति। भावक्मणो विहिते were? ae) | श्र्यतन्यामा कनेपदे प्रथभैकवचे परतः(२ । अस्थायि भवता | अकारि कटो भवता ॥ अदख्धितवाधिकाराद्‌ नानो- स्तपः। WATT ॥

सावधातुके TA ॥ ३१॥ सर्वस्माद्धातोर्यण (? परो भवति भावकर्मणोविहिते षा- धातुके परे ।(४) शय्यते भवता । यामो गम्यते भवता ॥ रनः HY [कार ४.५. OO] | क्रिया ॥ चकारात्‌ तपेस्तपःकमेकात्‌ कर्तरि भवति(५ । त्यते तपस्तापषः। तपो ऽ जयतीव्ययंः ॥ रचा FCAT seg म स्यात्‌ | BATA तपस्तापसः ॥

अन्‌ विकरणः कतेरि ॥ ३२॥ धातोरन्‌ परो भवति । स च विकरणसं ज्चकः | कतरि वि-

fea सावधातुके परे । भवति । भवम्‌ ॥ विकरणम्ररेश्राः | अनि च विकरणे [का० २. ४. द] द्त्येवमादयः॥

टिवादटेयेन्‌ ॥ ३३॥

दिवादेगेाद्‌ यन्‌ विकरणसंश्चकः(४ परो भवति (७) waft

q Om. ए. ५ wate च भवति F २ Om. A. €-Om, A. ए 3 यन B. © 7. ००० सं च विकरण च्कः |

४ ४. adds आओश्चते भवता |

का° ३. २. By] आख्यातम्‌ | ५ a

विहिते सार्वधातुके पर । दीव्यति । सीव्यति ॥ 0 धाशग्ा्वमु कमु जसिचुरिणष्ियसिसंयसिभ्वख्च(२ वा । area । area | . vara । ्वाशते(र) । भ्राम्यति । अम्बति । भमति । भोवादि- कोऽपि भ्रमिरस्तोति । क्राम्यति । क्रामति । weft । weft | wafa । चुटति । लख्यति । खषति४। यस्यति । यसति । संयख- ` ति । संयसति (५ ॥

नुः स्वादेः ॥ ३४॥ सखादेगणाद्‌ नु विकरणसंश्कः परो भवति saft विदिते सार्वधातुके परे । सुनोति । सुन्वन्‌ । चिनोति । चिग्म्‌( ॥ यो- गविभागाद तेवो | अच्छोति । अरक्षति ॥ तनुकरणटे तचतेख । तच्छछोति । तदति ॥ तनृकरण दति किम्‌ । उतेति वाग्भिः भष्यम्‌ । निभैत्ेयतीत्यथंः ॥

Ba: भु च ॥३५॥

yay धातोन विकारणसंश्चकः परो भवति श्रादेच कतरि ` विदिते सावधातुके परे । श्टणोति | श्टण्ठन्‌ । उभयं विधेयं भोवादिकलात्‌ ॥

धिषिद्टप्योर्धिं छ चेति aware । भिमोति । छणोति ॥

१ Uae ए. ४ wefa | शसति | MSS. 2 खसि MSS.; afadafinag F: ५ Om. ^.; B. twice संयसति; सं ३ Om. B.; UTA | भासते | W- अस्ति । संवसति । ए. =

ष्ठति । भ्ासते । ए. £ चिन्वानः। 7. . ..

९८९ कातन्त्र [का० ३. २. Re.

` स्वरादूधादेः परो नशब्द; ॥ ३६॥

ङधाद्‌ गणस खरात्परो नशब्दो °) भवति । स च विकरण संन्ञकः(२ | कर्तरि विहिते सावधातुके परे i रणद्धि । भिनत्ति ॥ भरकृतिप्रत्यययो रथाभिधानेनेव 2 साहाय्यं छतमित्यन्न खात्‌ ॥

WATER ॥ 3७ ॥

तनारेगेणादु विकरणसं्ञकः परो भवति safe विहिते सावधातुके परे । तनोति । सनोति ॥

नाजऋदेः॥३४॥

ऋ्थादेगेणाद्‌ मा विकरणसंश्चकः परो भवति कतैरि विदिते सावधातुके पर । कीणाति । प्रीणाति ॥ स्तम्गुष्ठन्भुखकनम्भुख्कुन्भुस्कम्यो Fala वा वक्तव्यम्‌ । सुञ्‌ क्रेया दिकः। शेषाः सोचा धातवः| खश्वाति। eatin | arta स्हश्बोति । खश्वाति । खब्नोति । pares | qe fer । eqar- fer | qari fat

सान व्य्ननान्ताङ्धौ ॥ ३९॥ त्रधारेगंणाद्मश्चगान्तादामो विकरणसंश्ञकः(४) परो भवति डो परे। पुषाण । बधान (५ ॥ व्यश्चनान्तादिति किम्‌ । क्रीणीहि

१ गशब्दादेशो 8. ए. ४ °आनविकर शर 7. ९7. ण.'स॒ च्‌ | ५ वदान A. ३ °अधामिधगेन शब्देनैव ^. |

का० ३.२. ४९.] आख्यातम्‌ | श्ट

MAAC fa भावकमेणोः ॥ ४०॥

धातोरात्मनेपद्‌ानि भवन्ति भावकमंणोर्थयोः | ्राख्यते भवता | अय्यते भवता ॥ भावः सन्ता । शओरोत्छमिकमेकवचनमेवा- संख्थलात्‌ ॥ Tale च। क्रियते कटो देवद केन | are area, करो शौ (२ गुडधानाभि्धयते। श्रोदमपाकः अय्यते । नदी waa कालाष्वभावदे ग्रामां कर्मसंज्ञा सिद्धेति(2॥

HAA RAHAT ॥ ४१॥

कर्म॑चासौ क्तौ चेति कमकत | RAAT कर्मवद्भवति | करियमाणं तु यत्कर्म खयमेव प्रिष्यति | सुकरः VAG: कतुः कर्मकर्तेति तदिदुः॥ शूयते केदारः खयमेव। अभेदि कुष्एल (४) खयमेव | कर्मवज्खा- वादात्ममेपदम्‌ | वत्करणं खाञ्रयाथेम्‌ । तेन भावेऽपि पच्यत श्रोदभेम खयमेव । त्यादिवान्न तव्यादिषु कर्मवद्धावः। adel कटेन खयमेव । ईषत्करः कटेन खयमेव ॥ क्मकर्तत्यभेदाद्‌ भेरे तमसात्‌ | भिद्यमानः gage: पाचाणि भिनस्ि। तथा । श्रन्योन्यमाञ्धिव्यतः। रात्मानं इन्धा त्मेति दिविधो ear a तथा । पचत्योदनं राध्यति खयमेव । धातुभेदात्‌ ॥ गच्छति ग्रा- ममसौ खयमेव | गम्यत इति न स्यात्‌ | क्रियाञ्जयः कर्तैव केवलं

१ मासाख्ते 8. ४ कुसुलः A. २ ard B. y B. om. हि. ३ fadafa.

१९८४ ata [का० ३. २. ४२.

क्ति भेदात्‌ | उक्का्ैतापि कर्मकार्येम्‌ । तेन म दितीया धा- वधिकाराच्च(% ॥ कर्मकर्तेति किम्‌ । साध्वसिभ्डिनित्ति । साधु साली पचति ॥ कथम्‌ । ya कथा खयमेव । अचीकरत करटमसो खयमेव | व चमं प्रेषणादि च कटं स्मेव । आत्मनेपदं तु (२ फल- ` वदिवच्षयेति( मतम्‌ ॥ का्चातिरे शो ऽयम्‌ ॥

कतरि रुचादिडननुबन्धेभ्यः ॥ ४२॥

रुचादिभ्यो ङानुबन्पेभ्यस्च कर्तर्यभिधेय आ्रा्मनेपदानि भव far) रोचते । वर्धते ॥ शीष । शेते ॥ चिङः । sree ॥ रच इत्यमुदान्तानुबन्धोपल चणम्‌ | GATT Kyra: | तदि परीतयानुदान्तः। उदान्तागुदात्यो्मिंरञ्च ४) समाहारो खो कोपचारात्‌ । तेन ङचप्रकारेग्यो wafer ॥ आदि गरणा | निविशते । परिक्रीणीते ॥ ` Aft ॥ ९॥ परिव्यवेभ्यः क्रन्‌ ॥ ९॥ विपराभ्यां जिः॥२॥ TST दाञ्‌ अनात्मप्रसारणे ॥ ४॥ गमिन्‌ चान्ती॥५॥न्‌- wat ॥ ९ ॥ अनृपरिभ्यां च क्रीड्‌ ॥ 5 ॥ समो ऽकूजने ॥ ८ ॥ अपच्छिर ॥ < ॥ गत्यमुकरणे इल्‌ ॥१०॥ ्रागिषि नाथ ॥ ९१९॥ शपथे शप ॥ ९२॥ प्रतिज्चानिणंयप्रकाशनेषु खा ॥ ९९३॥ सम- वभतिभ्वः(%॥ ९४॥ उदो ऽनरष्वचेष्टायाम्‌ (७) ॥ ९५॥ उपाक-

१ धालाधि० A. ५ ऽपि wafer | ए. २ तत्‌ F. | £ भप्रविभ्यः F. ३ °विवदेति ए. = © sae ए.

४ खदानु° ^.

का ६.२. ४२.] आख्यातम्‌ | १८५

MAW ॥ ९६॥ पथ्याराधमगयोख ॥ ९७० ॥ वा लि्यायाम्‌ ॥ ९८॥ अक्मकञ्च ॥ ९९ ॥ समो wales %ुवेत्यतिंद्‌ शः ॥ ९० ॥ उपखगोद खत्युददो (९ वा ॥ २१॥ AST यमनो खाङ्गकमेको च ॥ ९९॥ at तपः ॥ २९॥ तपःक्मकः ॥ ९४ ॥ निसंबयुपे- भ्यो BTU RA सद्धायामाङः ॥ २६॥ ख चनावरेपणसेवन- सादसयन्नरकथो पयोगेषु BSW २७ ॥ रधेः WMT ॥ ९८॥ वेः WHAT ॥ २८ ॥ TNT ॥ २० ॥ पूजोत्धेप्णोपनयनश्चा- नभृतिविगखनव्ययेषु Are) ॥ ३९ ॥ कट ्थामूतंकमेकख ॥ ३९॥ ठच्युन्छाहतायनेषु क्रमः ॥ ३९ ॥ परोपाभ्याम्‌ ॥ ३४ ॥ रारो व्योतिरद्भमे(४) yawn वेः पादाभ्याम्‌ ॥ ३६ ॥ प्रोपाभ्वामा- TH ॥ २० ॥ अमृपसगे वा ॥३८॥ rea ज्ञा ॥ २८ ॥ अरकमंकख ॥ ४० ॥ संप्रतिभ्यामखमुती ॥ ४९ ॥ ज्नानयन्नो पच्छन्दनेषु वदः #॥ ४२॥ श्रनोरक्मकः ॥ ४२॥ विमतौ esse am सदोक्रो ॥ ४५ ॥ तयोव ॥ ४६ ॥ अवाद्िरः ॥ ४७ ॥ समः प्रतिन्चाथाम्‌ ॥४८॥ किरादि्न्विखनमाः weer: ॥ ४९ ॥ दडः ॥ ५०॥ अद्यतन्यां खरान्तञ्च वा ॥ ५९ ॥ खुममो खयम्‌ ॥ ५२९॥ उदः सक्मकञ्चरः(५)॥ ५२ ॥ समस्त तीयायुक्तः ॥ ५४॥ TTT सा चेच- eee ॥ ५१५ ॥ sare उपयम (७) ॥ ५६॥ शदिरनि ॥ yon

q gy 8.; qF . ५ सयुक्त. २ Way ^. 8. ६ सकर्मक | 7. ३ शीङ्‌ A.; ALP. © Baya 8.

४ warfaqaaa | ^. 8.

९८६ कातन्ल [का० ३. २. ४५.

आ्रोरद्यतन्योख SS: ॥ ५८॥ अशने भुजि ॥ ५६ ॥ षमः चुः ॥ ६०॥ खराद्यन्तादुपखगादयजन्नपाचेषु युजिर्‌ ॥ ९९॥ देतुकढंभी- ष्व्योरिन्‌(१ ॥ ६९॥ प्रलम्भने(२ शधिवच्योः ॥ ९९ ॥ पुजाभिभव- योख लाते: ॥ ६४ ॥ मिध्यायोगे२ऽभ्यासे ञ्‌ ॥ ६५॥ अनियमे सागतिर्दिंसाशन्दायेदसः ॥ ६६ ॥

चेरी यितान्तात्‌ ॥ ४३॥ चेक्रीयितान्ताद्धातोः कतया त्मनेपदानि wafer | पाप्यते। खोलयते ॥

आग्यन्ाच्च ॥ ४४॥

आयिप्रत्ययान्ताच धातोः(४) कतंयोात्ममेपदानि भवन्ि। ` देषायते। पयायते | पयस्छते ॥ अक्ग्रणादायिलोपे५ नस्या दिति मतम्‌ । तेम दरिद्रति। चरति॥

इन्‌जयजादेरुभयम्‌ ॥ ४५॥

१ ०द्‌द्‌ 1). ५ आयिज्ञोपे A. R OF. | £& कतैर्यभिधेये 8 , ३ भिच्याभियोमे 8. ७ यवादय wea 1 B

¢ Om. F. ८ व्रीहिनातपः ए

का० B. २. ४७.] RASTA | श

ये । माणवकं मरूते । मरीषीनितयुते॥ फलवति कतरि परखीपदं च दूश्यते। खं ae कारयति(२ | qag® कष्डूयति(२। खं ae यजति । खं पुत्रमपवदति ४ । खमश्रं जानाति ॥ TET AR Tara ऽपि दृ ्ठते । तनोति mai” गुणसंपदा aq इति ॥ यजेरपि fawn भवितव्यमेवेति मतम्‌ ॥ गणकारवचनम्र- माण्ायंमिदम्‌ ॥ | |

पूवेवत्‌ सनन्तात्‌ ॥ ४६॥

खनः gat यो धातुखदत्‌। खनन्तादपि तत्पदं भवति। TT चिषते । अरधिजिगां सते । पापचिषते। शिश्वेनायिषते। पिपचति। पिपचते॥ wet च सनोतु caret च्ुरनाङ्प्रतिः। ` अनमनुन्नाख (°, विश्यो यया gaia इूति॥

शेषात्‌ कतेरि परसेपटम्‌ ॥ ४७॥

येभ्व ्रात्मनेपद मुकं ततो ऽन्यः शेषः। MAT ATA: क्तरि ९) aces भवति । भवति । अन्ति । जुहोति | दीव्यति। तदति । wut विशति। पुचीयति। पुत्रकाम्यति। गो पायति(११॥ पुनः

१ मरोचिन fae B. ७ अनगुच्चख्च ^. . उर

२ करोति। B. ` ८ yada ए.; सुमूषेत 8. ३ Om. A. ९ A. adds पदं.

४ पुबमुपवदति B. १० Om. B.; तनोति ए.

५ ग्धं 8. ११ ए. adds नोपायते। £ विवचाया B. ६, “

Aaa कातनग्छ [र [का 2. २. ९.

कतंरीति किम्‌ । भिद्यते gaze: खयमेव । नायं wg: क्ते- ति॥ कथम्‌ श्रमुकरोति। पराकरोतीति(२ नित्यं वक्षयम्‌ ॥ प्रति- चिपति । अमिचचिपति । ्रतिचिपति २ | पर समैपदमेव । तथा च॒ प्रवहति । परिष्टव्यति। विरमति । श्रारमति। परिरमति । रेव दम्तमुपरमति। नात्मनेपदम्‌ ४,। यजादे TaN | गणरकतख्ा- नित्यलात्‌ ॥

॥ दति दौर्गसिंद्यां डन्तावाख्याते दितीयः पादः समाप्तः ॥

हिवैचनमनभ्यासस्येकस्वरस्याद्यस्य ॥ १॥

धातोरवयवसख्यानभ्याखलेकखर स्याद्यस्छ Raed भवतील्य- धिृतं(५ वेदितव्यम्‌ । पपाच । सोति ॥ वशमग्रणं दे रूपे भवत इति खानिवाशद्ानिरासार्थम्‌ | तेन जिधांषति। ्ारि- टत्‌ । चवकारितखो पप्रतिपन्तिगौ रवं ख्यात्‌ ॥ अनभ्याषद्धेति किम्‌ । जुगृश्िषते । बोग्धयिषते। प्रतिभिभिन्तं दिरक्िने खात्‌ ॥ एकखरस्येति went: किम्‌ । aes सह दिर्वं नार्थम्‌ |

१ Fg: ^. 2 8. om. न्‌. २ A. om. चराकरोति y B. om. दूति. ३ शपतीति ए. ६ गोपः प्रति 8.

का०द.२.९.] श्राख्यताम्‌ । are.

तेग दिदरिद्धाखति ॥ कथम्‌ cara | att एकस्यापि खरस्या- चन्तवदुपचारात्‌(१)। तथा । रार । अनेनिजुः । समुदायस्यापि दिवेचममग्यस्तकायं चेति ॥ कथं टच oe परिषिञ्चति । ग्रामो ग्रामो रमणीयः रे गृेऽश्ाः। वीष्ायां (२ वर्तमानस्य wee: wraa एव fafa: सिद्धा२॥ तथा(४)। परि परि जिर्ग्तेभ्वो ष्टो Va: | परोवंजने aT विभावैव ॥ aa | उपर्युपरि ग्रा- मम्‌ । अधोऽधो मगरम्‌ । अध्यधि ख्यापयति | उपर्यधोऽ धीनां सामीप्य एव ॥ तथा(५। एकैक जुहोति । wre tae विभक्तेशंक्‌॥ तथा । हा प्रिया मे गतगता wearer सति संभवे पुवद्भावो ऽपि पीडायां गम्यमानायाम्‌ ॥ तथा । wes: । wea । पण्डितपष्डितः। पण्डितपण्डिता © | सादु श्ये गुणएवचनस्या गृणव- समस्या पि८। भोतभीतः। चकित चकितः ॥ तथा प्रियप्रियेण <- दाति। सुखसुखेन पश्यति । ्रप्राणिविषय एव । तथान्ये ऽ ्यमुस- aan: ॥ aurea | पचति पषतितराम्‌ । पचति पथतित- माम्‌ । गच्छति गच्छतितराम्‌ । गच्छति गच्छतितमाम्‌ | तमा- दयः पञ्चात्‌ ॥ तथा (१० डाख्यव्यक्ानृकरणस्य(११) च । पट पटा- करोति | पटपटायते ॥

१ °आद्यन्तलन्नावात्‌ ए. ७ पण्डितपण्छिताः ४. -

२ faarat A. ८ TTT a TVATfy | B.

३ faafa A. ९ तथामी A.; F. om. तथा.

ध्र Om. B. 90 On. F.

५ Om. A. ११ STMT? B.; F. corr. डाचव्य

६ सति संभवोऽपि A. "Te.

(tes | कातन्त्र [ate 2. 2. 2.

: स्वराटेदितीयस्य ॥ २॥

येन नाप्रा्िन्यायेन te बाधकोऽयम्‌ । खरादेधा- तोदितीयस्यावयवस्यैकखर स्या मभ्यासस्य दि व॑चनं भवतीत्यधिङ्तं वेदितव्यम्‌ । आरआाशिशत्‌ । ्रटा ते । अ्ररिरिषति ॥ खरादेरिति किम्‌ । पापच्यते ॥ धातोरिति किम्‌ । श्रारतुः ॥ खरादेरिति कमेधारयात्प म्या सिष्यति॥ दितीयग्रहएमिहोपलच्तणम्‌ | तेन शिष्टम्रयोगानुसारए कण्डूयादीनां ढतीयस्यापि | कष्डूचिविष- fern र ्धतेरयिंशब्दस्य सनो (१ वा दिवं चनम्‌ । ईथिंतुमिच्छति (| ईैविंयिषति। खनो (१ऽपि । ईध्थिषिषति॥ नामधातोराच्स्य दि- तीयस्य wire क्रमेण युगपदा । पुपुजीयिषति। पृति चीयिषति। पुजीयियिषति। पुपुतिचीयियिषति(२॥ कचिद्‌ दितीयद तीययो- रपि४)। श्रशिश्रीयिषति । श्रश्चीयियिषति।॥

न ATT संयोगादयो ऽये ॥३॥

सखरादेधातोदिंतीयस्यावयवदैकखरस्यामभ्यासस्य मबद राः संयोगादयो मदिरुच्यन्ते। म तु ये परे । उन्दिदिषति । उनि- जिषति । afgfeafa । अ्रसिंचिषति॥ नामधातुष्वपि । <aAfa- त्मिच्छति । इन्दिद्रीयिषति५) । एवमन्येऽ णनुसरतव्याः(९) #

१ खलो 7. ४ 8. adds अशचियितुमिच्छति। ए. २ दैष्येतुमि° ^.; श्षयितुमिच्छ- ५ दद्धिद्रीयिषतिण , ति; दैर्षितुमि° F. £ एवमन्धेपि | F.; om. A.

३ पपुबीयियिषति A.

का० दे. ३. ६.] अ्द्यातम्‌ | १९९९

अय दूति किम्‌ । अरार्यते । अर्यमाख्यातवाम्‌ | आरर्यदित्यपि स्यात्‌ ॥ कथं मरोर्णोनुयते | नायं ये परतः। खरादाद्यार्‌ दिती- यो ऽ वयवो TATRA ॥

पूर्वोऽभ्यासः ॥ ४॥ धातोदिरुक्ख यः पुवः सो ऽ भ्धाखसं शो भवति । पपाच | ददि ५ marangar: | श्रभ्यासस्यादिर्यश्ननमवशेग्यम्‌ [are

३. १. < ] इत्येवमादयः ॥

Sq ॥ १॥ धातोरभ्यास TATA दयमभ्यस्तसंभ्ञं(१ भवति । ददति। tae: ॥ इयमिति किम्‌ । परमास्य २, मा त्‌ । अन्यया FSM चाभ्यस्तस्य च [का० 2. ४.१५] इत्यभ्यासस्य ४) संप्रसा- TH A स्यात्‌ ॥ श्रभ्यस्तप्रदेशाः | श्रभ्यस्लानामाकारस्य [का ३. ४.४२) इत्येवमादयः ॥

जकछ्षादिश्च ॥६॥ | जच्वादिरनभ्यस्तो ऽ ्यभ्यस्तसं ज्ञो ५ भवति । जचति । जा- ग्रति, दरिद्रति । चकासति(& । शाषति(७)॥ पञ्चैते भाषायां व्यवसिता दति ॥

१ °संच्चो 8. ५ oye A. 2 THE: B. ६ चकाश्ति ए. F. 3 परमार A. eo शाशति ए, `

४ cepa B. ८ aafiqat: ॥ ^. `

VER ae [का०्द. Be.

चणपरोक्षाचेक्रीयितसनन्तेषु १ ॥ ७ ॥ waranty) faded भवलत्यधिकारवश्ात्‌(२) । श्रपीष- चत्‌ । ओन्दिदत्‌। पपाच | पापच्यते। भोर्णनूयते । पिपचति । अरिरिषति। warren संक्री यितयोरपि दिर्व॑चनाथेम्‌। तेना- थान्प्रतीषिषति | च्रटाखते॥

जुहोत्यादीनां सावेधातुके॥४॥

जुरोत्यादीनां (२ सावधातुके परे दिवचनं भवति । ज॒ो-

ति ४ । अणुोत्‌ । जुवानि । जजनानि । जजन्यात्‌ | अज-

जम्‌ ॥ चिकिद चक्तसचराषरचलाचणपतापतवदावदघनाचन-

पाटुपटा५ वा इति ामणताः संज्ञारूढाः। न च क्लिरेना-

स्युपधलात्‌ कः। (कङ्घसिषचरिचलिपतिवरि दनिपाटयतिभ्यो नाच्‌- प्रत्ययो दिवंचनं मिपातनं चेति ॥

सभ्यासस्यादिष्येञ्ननमवशेष्यम्‌ ॥ ९॥

श्रभ्यासस्यादि वंञ्जनमवशेग्यं रणीयं भवति । च्रनादिर्लोप- नीयमित्ययः(९)। शिश्राय। wav । बंभ्रम्यते ॥ व्यश्चनयरएमना- दिवणेमाजस् लोपो मा त्‌ । कथम्‌ wea: | अरभ्याखजाते- रवगतं ay । शेव्य शब्दो निटत्तिप्रधानां ९) सितिमारेत्यन्ये।

१ चन० 8. & कशि° B.

२ भवतीव्यधिक्तं वेदितब्धम्‌ iB. ७ जलोपनीय इयर्थः । ^. ३ F. adds धातुना. G Om. F.

४ ए. adds बिभेति. ९ °प्रधानं 8.

५ "पटुपराष.

1882, August 3 Gift of the Society

त क 7 ee

BIBLIOTHECA INDICA

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED BY THE' =

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL

New Senizs,, Nos, 308 AND ३0४, |

च्छ षद" स [त

=

~

THE KATANTRA

WITH THE |,

CoMMENTARY OF DURGASIMHA.

INDEXES,

EDITED, WITH NOTES AND

BY -

JULIUS EGGELING,

SECRETARY OF THE ROYAL AAIATIC SOCIETY ; PROFESSOR OF SANSKRIT, UNIVERSITY COLLEGE, LONDON,

FASCICULI ILI. ए.

५ CALCUTT PRINTED BY STEPHEN AUSTIN AND SONS, HERTFORD

---

1874

व Google

का० ३. ३. १४. आख्यातम्‌ | Rea

FATAT SATS: ॥ 90 tt शिरः परोऽ चोषो samen भवति। fart लोप cardi: gana’? । तिषठेव । चस्कन्द ॥ गििट्पर इति किम्‌ । पो ॥ शरमाद्यर्थो ऽयमारम्भः ॥

हित्तीयचतुधेयोः प्रथमतृतीयो ॥ ११॥ अ्रभ्यासदितीयचतुचंयोः स्थाने प्रथमदतीयौ भवतः | यथा- संस्यमान्तरतम्यात्‌। चखान । चिच्छेद । रिठकारयिषति। तख्थौ HAG | पफाल | इढोके । TUT | बभार ॥ कथम्‌ ऊढमास्था- तवान्‌ । श्रो जढत्‌ । श्रसिद्धं बहिरङ्गमन्तरङ्ग इत्येके ॥

हो जः URI अरभ्यासदकारख जकारो भवति | जचान । जुहोति ॥

APY चवगेः ॥ १३॥ ्रभ्या सकवगंस्य (र चवर्गो भवति यथासंख्यम्‌ ४) | चकार । चखान | जगाम | जघास | FSA ॥

न कवतेश्चेत्री यिते ॥ १४ ॥

कवतेरभ्यासस्य चवर्गो म भवति चेक्रीयिते परे । कोकूयते स्वरः ॥ खविकर एनमिदं शात्‌ कोतिङ्वत्योमा शत्‌ । चो कूयते ॥

१ शिरुपरो 8. ३ अभ्यासे कर A. २ yaa ^. ४ Om. A.

१९ ४ RTA [का० B. ३. ९९.

हस्वः ॥ १५॥ ` खरान्तस्याभ्या सस्य (१ wey भवति | तस्थौ । Teale । डढोके ॥ ऋ वणेस्याकारः ॥ १६॥ च्रभ्यास खवणंस्य श्रकारो भवति | वटधे | चक्रतुः ॥

दीै इणः. परो्षायामगुणे ॥ १७॥ car? धातोरभ्याषस्य परोक्लायामगुणे दीर्घो भवति |

tea: ite ॥ ते दिवं चम car बाधकं यत्वमिति वचनम्‌ ॥ aay इति किम्‌ (२ । इययिथ ॥

WATS: सवेन NA tt

atrarat सव॑ गुणिन्यगुणे चाभ्यासस्या देरस्य दीर्घो भव- ति । ४) ्रारिथ । ्रारतुः ॥ श्रस्वेति किम्‌ । इयेष । उवोष(५) # ्रादेरिति किम्‌ । caren

तस्मानागमः परादिण्तथेत्ंयोगः ॥ १९॥ तसमादीर्धींश्धतारभ्यासात्‌ परादिनेकारागमो भवति। UT-

तोरन्तखेत्‌ षंयोगः स्यात्‌ । परोलायां परतः । WTA । TA

१ दीघान्तस्° A.B. against ३ 7. adds इयाय. Tika. ४ B. adds We. २ इनः B. y Om. F.

का०३.३.२९.] आख्यातम्‌ | ९९८५

HU । अ्रानच्छः। TT ्रागश्चतुः । ary: ॥ तस्मारिति किम्‌ । ्राञ्छ TSR: | TSS: | नायमकारणोपस्य बा- धको दीधः ॥ wera संयोग दति किम्‌ । wea: ॥

ऋकारे च ॥ २०॥

तस्माद्‌ दीर्धोग्डितादभ्यासात्‌ परादिमकारागमो भवति परोक्षायाग्टकारे च परतः । GTR । ्रानुधाते । आगुधिरे ॥ कथम्‌ acy: । निमित्ताभावात्‌^९ ॥

WAT ॥ २१॥ तस्माद्‌ TM ATS aT ATT ALA परारिनेकारागमो भवति । परोकायां परतः४)। व्यानशे । व्यानश्ाते। व्यानशिरे॥ खविकरएनिदे शाद्‌ warad arq™ । ara: ॥ भवतेरः ॥ २२॥ भवतेरणभ्यासस्य परोच्ायामकारो भवति i बग्धव |) बभ्- वतुः | बण्डवुः ॥ तिजिविजिविषां(& गुणः सावधातुके ॥ २३॥

निच्यादीनाम्‌^९ अभ्यासस्य सावधातुके गृणो भवति |

१ WaT aga 8. ५ खविकरणनिर्देशात्‌ | 8. २ "अभावादिति ४. & °विशां B. ३ °अश्नोतेः B. ७ निजादीनाम० ए.

8 On. B.

९९६ RTT [AT° B. ₹.२७.

अ्थादिकारस्य | नेनेक्ति । नेनिष्यात्‌ । वेवेक्ति । वेविच्यात्‌ । अरने- aq । अवेवेक्‌ । वेवेष्टि । aay ॥

भृज्हाङ्माडामित्‌ ॥ २४॥ कलृहाङ्माड मभ्यासस्य २) सावधातुके पर इद्‌ भवति । विभति । बिश्टयात्‌ । जिदीते । श्रजिदीत । मिमोते। अ्रमिमीत।

अत्तिपिपर््योख ॥ २५॥ - अनयो रभ्यासस्य २ दद्‌ भवति सार्वधातुके परे । द यत्ति । द ययात्‌ । पिपत्तिं । पिपृयात्‌ ॥ पृथग्योगो Shree: a

सन्यवणेस्य ॥ २६ tt समि परे यो ऽभ्यासस्तस्या वंस टद्‌ भवति | arate पि- पासति ॥ सन्यभ्या सस्ति किम्‌ । पापविषते५ ॥

TINY जान्तःस्यापवगेपरस्या वरे ( ॥ २७॥ सनि परतो) यो ऽभ्यासस्तस्यो वणस जान्तः खापवगेपर- स्धावणं पर दद्‌ भवति । ज्‌ दति सौचोऽयं धातुः । जिजा- वयिषति (९ ॥ यु । यियावयिषति । यियविषति ॥ र । रिराववि-

१ Wwe ए. £ उवणंस्वा नख्ा° A. २ भङादोनामभ्वासख्च 7. © परे ^.

3 अत्तिपिप्योाभ्यासस्व ४. ष्कुः.

४ वैचिबार्थः ^. 8. ९ F. adds जिजविषति |

५ पापलिषति A.

का०द. २.२९.) आख्यातम्‌ । | १९

षति ॥ णू । लिलावयिषति ^ ॥ gs? । पिपावयिषति । yee | पिपविषते८२॥ गढ । बिभावयिषति ॥ उवंस्तेति किम्‌ | बोभविषति (४) ॥ वचममिद ज्ञापनार्थम्‌ । दनि यक्छतं तत्‌ खवं- स्थानिवदिति तेन जुहावयिषतीव्यादयः सिद्धाः ॥

गख भुच्युङं ५ वा वक्षव्यम्‌ | भिज्रावयिषति । श्ड्ावयि- षति । िखरावयिषति | सुखावयिषति । दि द्रावयिषति । दुद्रा- वयिषति । विम्रावयिषति । पुप्रावयिषति । पिञ्ञावयिषति । gar- वयिषति । चिश्था वयिषति । चुच्यावयिषति ॥ |

गुणश्चक्रीयिते ॥ २४॥

चेक्रीयिते यो ऽभ्यासस्य गुणो भवति । Baa | पो- पूयते । मेभिदिता९)॥ वशग्तवाद्‌= मामिन एव ॥

दीर्घोऽनागमपस्य ॥ २९॥

सेक्रोयिते यो ऽग्याखस्तस्यानागमस्य Del भवति । पाप- च्यते ॥ रना गमस्येति किम्‌ । वमीवश्यते । वरीटढख्यते ॥ अननाग- मस्येति वचनमभ्यासविकारेग्वपवादो Area बाधत दति ज्ञाप- area । तेन मीमांसते ॥

१ ४. adds respectively रिरविषति। ५ A. om. चरु. लिखविषति। ६ वेकोयते ए.

२. पुजं B.; पिज ^. ७ B. adds नोभविता.

३ yey ^. .; पिपविषति 7. = वणान्तविधिलान्‌ ^.

४ बोभविषते । ^.

९९ | RTT [का० ३. ३. ३३.

` वन्वि्षन्सिष्वन्सिभिन्सिकसिपतिपदिस्कन्दामन्तो नी ॥ 3० ॥ एषां सेक्रीयिते यो ऽभ्वासस्लस्यातो sar नीर्भवति । वनी- वच्यते | सनोखस्छते । द नीष्वस्यते । बनीभ्वस्यते | चनीकखछते | पनीपत्यते । पनीपद्यते । चनीस्कथ्ते ॥ दीधंविधानाहरुणो ना- TRA il

अतो ऽन्नो ऽनुस्वायोऽनुनासिकान्तस्य ॥ ३१॥ अनुनाखिकान्तस्य धातोसेक्रोयिते परर यो ऽभ्वासस्तख्ातो ऽन्तो ऽनुखारो भवति । बंभण्ते । ब॑भणिता । यंयम्यते । यंयमि- ता॥ तकार उच्चारणाथैः॥ प्रतिपदोक्रग्रणात्‌ | बाभाग्यते(२)॥ पनर ्य्हणमनृखारसापि सिव्यर्थम्‌ ॥

जपादीनां च ॥ ३२॥ जप इत्येवमादीनां (४) चेक्रीयते यो ऽभ्याससतस्यातो ऽन्तो SHAT भवति । जंजष्यते । जंजपिता । जंजभ्यते । लंजमिता ॥ जप। जभ । दद । Te । भन्ल । पश । षडेते TUTTE: ॥

चरफरोरुच परस्यास्य ॥ ३३॥ चरफलो सेक्रीयिते योऽभ्याससस्छातोऽम्ो ऽनुखारो भव- ` | १ तच्छान्तौ B.; ऽन्ते A. ४ जपवभ ह° ^.

२ Om. B. 7. ५ eq ^.; sez B. F. ३ वा बाम्यते A.; वा area B. |

का० ₹. ३. २५.] श्राख्यातम्‌ | ९९ <

ति । परस्यास्यो ५१ भवति । eyed । संशुरिता । dye ।

पफुलिता t Waar रीः(२॥ ३४॥

मतो धातोखेक्रीयिते यो ऽग्यासस्स्यातो ऽन्तो रीर्भव- ति2 । मरीनत्यते | परीपृच््यते(४)॥ द

अलोपे समानस्य THAT TAA ॥ ३५॥

समानसंश्नकस्यालोपे सति Waly धावक्षरे ऽभ्यासख् इनि चणपरे सन्वत्कायं भवति । whee) श्रलीलवत्‌। अभिश्रवत्‌ ॥ WR समानस्देति किम्‌ । wea ॥ कथं पटुमाख्यातवान्‌ | श्रपीपटत्‌। द्धौ सन््यक्षरलोपः॥ खघुनीति किम्‌ । अरततचत्‌॥ कथम्‌ ्रजीजागरत्‌ । अरभमेकवणेव्यवधामेऽपि लघुनि खारेवेति मतम्‌(५। रत्‌ लरादीनां च [का० ए. १. २७] इति वचनात्‌ ॥ इनोति किम्‌ । अचकमत ॥ इमीति जातिनिदं णात्‌ । वादि- तवन्तं प्रयोजितवान्‌ अवीवदद्‌ वीणां परिवाद केनेति। cay लोपेऽपि स्यात्‌ ॥ चणएपर इति किम्‌ । रिरमयिषति । दोर्घो Sarat त्‌ ॥

१ श्स्योख B. । ध Om. A.

२ ऋः A. ६ अतत्वरादिवचनात्‌। ए. ३ Wee A. © अचकमत्‌ B. ए.

४ A. adds वरीवुख्यते। & aT B.; निनो ए.

९“ RTT [are ३. २. ३९.

दीर्घो रघोः ॥ ३६॥

| समानसंश्नकस्याणलोपे सति लघष्वन्तस्याभ्या सस्य लघुनि धा- त्र इनि चएपरे दीर्घो भवति । च्रपीपचत्‌ । श्रजूहवत्‌ ॥ लघो-

रिति किम्‌ । श्रतिचपत्‌ ॥

अत्‌ त्वरादीनां च ॥ ३७ ॥

| त्वरादीनामभ्यासस्य१ लघुनि धात्र इनि चणएपरे sz भवति। WAAC | श्रसस्मरत्‌ AT! खर । ह । प्रथ । ATI | agin वा वेष्टिचेष्टी॥ \ई्च(२ गणः ॥

इतो रोपो ऽभ्यासस्य ॥ ३४॥

इतः दसूचाद्‌ारभ्याभ्यासस्य लोपो भवत्यधिरृतं ९ वेदित- व्यम्‌ । तेन पूर्वो सन्वद्भावे सत्ययं न स्यात्‌ । अरमोमपत्‌ | अदीद पत्‌ ॥ पुनरभ्या Tae समस्तलोपाथेम्‌ ॥

सनि मिमीमादाणटभश्कपतपदामिस्‌ ५ स्वरस्य ॥३९॥ मिडादीमां(५ सरस्य सनि पर इसादे शो भवति | अ्रभ्याष- खोप | डमिू८८४ | मित्छति । मीञ्‌ vite वा । प्रमित्छति। प्रमि- कऋते॥ मा इति मेङ्माङो रपि aya प्रमित्छते९)। उपमिन्छते॥

१ लरादीनाधाभ्ब ^. ५ °दत्‌ ^. ; ईैस्‌ 8. २ ta F. & मीजादोनां B. ३ waatafued F. ७ मिभ 8.

४ पूर्वक्किन A. ८ छपमित्सति। A.

का०२.३. ४२. आख्यातम्‌ | RR

दासंश्नकः। दिक्छति | धिक्छति॥ रभ। श्रारिएते॥ खभ । ्रालि- wa ॥ शकु शक । शिचति ॥ पतु पिक्छति ॥ पद पिक्छते ॥ कथं पिपतिषति । सनीति दिषकारो ऽयं fad वकिर्वेति॥ ` भरतिरिकछतीति वक्षयम्‌ । रतिपूरवो राधो हिंसायामिति ॥

BATA: ॥ ४०॥ rata: खर्छ lala सनि परे ऽभ्यासलोपख । रै एति ॥ खधिन्नणो रीरीतो aman सनि सकारादौ । Safa ज्ीखति।॥

टन्भेरि्च ॥ ४१॥ दम्भेः ata इद्‌ भवति। चकारादीश्च(र। सनि सकारा- दो । अ्रभ्यासलोपञ्य | भिष्यति । धोरति ॥ मुचो ऽकमैकस्यौ दा २ ang: | मो चते we: खयमेव | मुमुचते qe: खयमेव | ्ानुकृूात्‌ Tiassa ॥

दिगि दयतेः परोक्षायाम्‌ ॥ ४२॥ ` देङःः(४) परोक्षायां दिग्यारे शो भवति । अनभ्यासलोपख |

तिपा धातुरेव५) निरिंश्यते । दिग्ये। दिग्याते। दिग्िरे॥दय दान इत्यसखामाव्यवधानात्‌ | दयां चकर ॥

a इति रौर्गसिंद्चां ट्ावाख्याते ठतीयः पादः समाप्तः ॥

१ ऋधिन्नाप्योर० A. ४ Ser घातोः ^ २ ग्दीख. ` ५ धातुपरे^. ३ कमस्यौद्रा ए. |

ROR कातन् [का०८.४.२.

सपरस्वरायाः संप्रसारणमन्तःस्यायाः ॥१॥

सद परेण धातुखरेणान्तः खाया, संप्रसारणं भवत्यधिषतं वेदितव्यम्‌ । परेव खरल लोकतः सिद्धम्‌ । परयदणं स्यष्टा- थेम्‌ । संप्रसारणं य्वृतो ऽ न्तः स्थानिमिन्ता (९ नित्यलेन खिता PATS ॥ अन्तः ख्ाग्रणमभ्यासविकार बाधनार्थम्‌ | तेन विव्यथे । विव्याधे । इत्यादीनां यस्याभ्यासे संप्रसारणं सिद्धम्‌ ॥

पहिज्यावयिष्यधिवष्िव्यचिप्रच्छिवशिभस्जीनामगुणे ॥२॥

यद्मादीमाम्‌(रश्रन्तःखायाः सपरखरायाः सं प्रसारणं भव- ति । अगुणे प्रत्यये परे । द्यते । Dera ॥ जीयते । जिनाति ॥ ऊयतुः । ऊयुः । न वाश्योर गुणे च [का० २.४. ६] दति म्रति- षेधबाधनार्थ वेजो वयिरुच्यते ॥ विध्यते(2 | विध्यति ॥ ऊरः । उशन्ति2 ॥ विच्यते। विचति । कुटादिल्ाद गृणतम्‌(४)। कथम्‌ उरुव्यचाः | असुम्‌ शरौ णारिकलात्‌ ॥ एष्यते । एच्छति । कथं WAS | ATTN: [का० ४. ४. <°] दूति व्मात्‌ ॥ ख्यते, टचति॥ ग्टज्ज्यते५ । अष्नति(९॥ अगुण इति किम्‌ । यरीता॥

१ ए. adds हूति. oye: । 8.; कृरादिलात्‌। ए? ९ B. adds घातुनाम्‌ ५ भुष्यते?.? ३ विव्याध । विविष्तिं । ऊषुः । ६ भुष्छति?

wafer 1 B

का०३.४.९.] ATS AA | ९०९

स्वपिवचियजादीनां यणपयो्षाशीःषु ॥ ३॥ सपिवच्यो्यंजादीनामन्तः खाया: सपरखरायाः संप्रसारणं भवति । afe परोच्ठायामाशिषि ere परतः | gaat ge BI: | सुणात्‌ ॥ उच्यते। ऊचतुः । उच्थात्‌ ॥ Kea । Korg: द्रव्यात्‌ ॥ यजो वपो AWN वेजव्येणो यतिस्तथा । वद्वसौ खयति्ैव मव यजादयः at: #

परोसायामभ्यासस्योभयेषाम्‌ ॥ ४॥ उभयेषां ग्रहादिखपादीनामभ्यासस्ान्तःखायाः खपरख- | रायाः संप्रसारणं भवति । परोक्तायां परतः | गुष्छर्था ऽयम्‌ । जगार । जग्रिथ । जिचञ्यौ । जिच्धिथ । उवाय । उवयिय ॥ खपा- at च । सुष्वाप । सुष्वपिथ । उवाच । उवचिथ । cars | इयजिथ ॥ परोचायामिति किम्‌ । विवक्ति । वावच्यते ॥

व्ययेश्च ॥ ५॥

व्ययेरभ्यासस्यान्तःखायाः सपरखरायाः संप्रसारणं भवति परोकायां परतः | faa विव्यथाते। विव्ययिरे ॥ परोचा- यामिति किम्‌ । वाव्यश्यते ॥

न वाष्व्योगुणे च ॥ ६॥

वेञ्‌ । श्चि । गृत्येतयोरभ्यासखान्तःखायाः खपरखरायाः

व Om. ए.

२०४ RTA [का० ३. ४.९०.

संप्रसारणं न भवति । परोक्षायाम्‌ ware गुणिनि च(१। ववौ । वविथ । ववतुः । ववुः । शिश्वाय । शिश्चयिथ(२ । शिश्वियतुः । चि- श्वियुः॥ रगुण इति teats 2, वेभो ऽ मभ्यासो ऽ पि Dea ॥ अय- तेवा [are द. ४. १९] दूति परस्य विभाषा स्येव ॥ स्वपिस्यमिष्येजां चेक्रीयते ॥ 9 ॥ , afraftarsranta संप्रसारणं भवति (४) SAfaa परे। argued | सेसिम्यते | वेवीयते ॥ स्वापेश्चणि ॥ ४॥ entire चणि परतः(५ संप्रसारणं भवति । रख षुपत्‌॥ खापेरिनन्तस्सेति किम्‌ । खापमकरोत्‌ । ्रसुषुपत्‌ (£ ॥ पदिस्वपिप्रच्छां सनि ॥ ९॥ एषां सनि पर संप्रसारणं भवति । जिघुचति । सुषुष्ठति । पिप्रच्छिषति ॥ चायः किश्चे्रीयिते ॥ १०॥ चायस्ेक्रोयिते परे किभ॑वति । चेकीयते ॥

१ अगुणे गुणे ‘@ B.; A. adds ध Om. ए, परतः; Fadds Wee परे. ५ परे ^.

2 शिञ्ियिथ | 6. £ waa ४. 7. ३ अगृवचनाद्‌ ^. -

का० रे. ४. ९५.] STAT | ९०५

प्यायः पिः परोक्षायाम्‌ ॥ ११॥ प्या यसेक्रीयिते परे qcrerat च fadaf । पेपीयते | आपिष्य । श्रापि्याते। श्रापिणिरे॥

WMATA ॥ १२॥ `

शयतेखेक्रीयिते परे परोक्ायां च संप्रसारणं भवति ar | शोग्रएयते। गे श्वयते । oats । एश्रएवतुः । शिश्वाय। शिश्रियतुः॥

कारिते च संश्चणोः ॥ १३॥

श्वयतेः संखणो येत्‌ कारितं तञ्जिन्‌(२ संप्रसारणं भवति वा । प्रटुशावयिषति । भिश्चाययिषति । अ्रश्टुशवत्‌ । afer ॥ इनि ware खानिवद्धावाच्छुदिवेचनम्‌ (२ ॥

इयतेनित्यम्‌ ॥ १४ ॥ यतेः संखणएोयंत्‌ कारितं तिन्‌ नित्यं संप्रसारणं भवति। जुद्ावयिषति । अजवत्‌ ॥ दिवं चननिमित्ते कारितव्यवधान एव यथा स्यादिति वचन्‌ । इायकयितुमिच्छति । जिह यकयिषति। अरजङ्ायकत्‌ | इति ॥

Wye च ॥ 94 il इयतेरभ्यस्तमाचस्यान्तः सथायाः सपरखरायाः संप्रसारणं भवति | era | Rad | जद्छषति ॥

q Om. ए. | ३ सुद्धिवचनम्‌ 8.; शुधिवचनम्‌ ए. २ F. adds कारि च. ।

९०६ कातन् [का० इ. ४. २०.

दयुतिस्वाणोरभ्यासस्य ॥ १६॥ दयुतिखाप्योरभ्थासस्य संप्रसारणं भवति । feqa । दि दयुत्यते, दिद्योतिषते । अदिद्युतत्‌ । सुष्वापयिषति ॥ सापेरिगग्तख यदणाद्‌ न घभादौ (२) | तेन सिवष्वपयिषति(2 ॥ न संप्रसारणे ॥ १७॥

संप्रसारणे हते पुनः संप्रसारणं न भवति | विध्यते। Afra | विव्यथे । विविधतुः । विविधुः । संविव्यतुः । संविव्युः ॥ एकदे शवि- रतस्ा नन्यवद्भावाद्‌ व्यक्तो जाती च ४) वचनम्‌ ॥ ` वशेश्चे्री यिते ॥ १८॥ ANNA faa परे संप्रसारणं म भवति । वावश्यते ॥

प्रादीनां परोक्षायाम्‌ ॥ १९॥. अख््छित्रखिभ्रस्लीनां परोल्ायां संप्रसारणं न भवति। पप्र Wea: | पप्रच्छ : । व्रतः | वत्र : | TTS: | be Bi ° ॥ सन्ध्यसषरानानामाकारो ऽ विकरणे ॥ २०॥

सन्ध्यच्रान्तानां धाटठनामविकरणविषय श्राकारो भवति।

4 feattfrrafa As दिषुतिरे । ३ सिखापयिषति। ए.; firarafe देषुतते | fegfria | ए. षति। ४. ९यचाभादौ^.; ननघनादौए. yg B. om. q.

का० २. ४.२३.] श्राख्यातम्‌ | २०७

धेट्‌ । धाता॥ गले । ग्लाता॥ च्ञे। TAT दो । दाता ॥ सुग्खः। Ga: उपसगे लातो१ डः खात्‌ ॥ अन्तग्रदणएं UTE WATS सन्ध्य्रार्थम्‌ । तेन चेता । स्तोता ॥ श्रविकरण दति किम्‌ । ग्लायति । चायति ॥

न व्ययतेः परोक्ायाम्‌ ॥ २१॥ व्येनो धातोः परोचायामाकारो(२ न भवति। संविव्याय। संदिव्ययिथ ॥ श्रगु संप्रसारणएमस्येव (र ॥

मीनानिमिनोिदीचन ०, गुावृिस्याने eet.

एषां गणटद्योः Way श्राकारो भवति । मीञ्‌ । प्रमाता । प्रमापयति ॥ इडमिञ्‌ । निमाता । निमापयति॥ दीङ्‌ः। उपद्‌ाता | उपद्‌ापयति। उपद्‌ायो वन्ते ॥ इडगाभ्यां चेति ५ चञ्‌ स्यात्‌ ॥ गणटद्धिखान दति किम्‌ । प्रमोयते॥ वर्णा न्तविधितया दभ्यासखय8)

` नस्यात | प्रमेमीयते॥

सनि AS: ॥ २३॥ Qe: सन्याकारो भवति । उपदिदासते | नाम्यन्तानाम- निटाम्‌ [ate ३. ५. ९७] टृत्यगुएलाद्‌ वचनम्‌ ॥

१ उपसगात्तातो B. ५ चेत्वधिकरणे 7 २ ०अकारो A. ६ °विधिरिलाद० ^.; वणान्तख्व ` ३ A. adds तेन्‌ संविव्यतुः विधिलाद्‌° B

४ "दिदं B.

+ कातन्त्र [का०द.४.२४. `

स्िजिक्रीडामिनि ॥ २४॥

एषामिनि पर श्राकारो भवति । विस्मापयते । जापयति | क्रापयति । अध्यापयति ॥ ₹ेतुकटठंभये fares भिधानात्‌ | ङि wea) विस्माययति । करणाद्‌ भये न स्यात्‌ ॥ भातिरिनन्तो हेतुभये(२)ऽपि वतते । मुण्डो भापयते ॥ भीषिदिन्ति° [का०४. ५. ८३] दूति वचनाद्‌ भियः षान्तता) । मुण्डो भीषयते ॥ वि- wee विस्फारः । तं करो तील्यिन्‌ । विस्फारयति । विस्फोरय- ति(४॥ हेतुविवक्षायाम्‌ (५) दन्‌ ॥ चप area चयने ऽपि aha: चापयति | विभस्ह चाययति ॥ वपि प्रजनेऽपि । प्रोवातो गाः areata nO प्रजने । प्रवाययति। गर्भं यारयतीत्थैः॥ ` तपः साधयति। धर्मं साधयतीति पारलौ किकेऽपि साधिना भवि- तव्यमेव॥ fay गत्यामित्यनेम च। अन्नं सेधयति । यामं सेधयतीति भवितव्यमेव ॥ सिष्यतिनापि । तपस्तापसं सेधयति ॥ कस्वामुष्ना- पयते | श्येमो वन्तिका मृल्लापयते | लातेरोवायं प्रयोगः । fadar- दाभिभवयोलिंयः कारिते प्रयोगो नास्यनभिधानात्‌ | रुचादि- रयम्‌ | विलाता । विकेता । fared । विलेव्यते । विलाय । विलीय । लातेलिंयः प्रयो गो.) ऽ नेकाथैवाद्धादनामिति।॥

१ कल्िकयेनं A. ५ हेतुकतैविवचायाम्‌ ए. २ हेतुकतुभये ए. ६ fa B. F. 8 सान्तता B. © प्रयोगे A.

8 Om. A.

कार्‌. ४.२७. ्राख्यातम्‌ | ९०९.

सृजिदशोरागमो ऽ कारः ured धुटि गुणवृद्धि-

स्थाने ॥ २५॥ freer: खरात्परो धुडादो waa गुणदद्धि खाने८२)

ऽकारागमो भवति | SET । असखाचीत्‌ । द्रष्टा । अ्रद्राकोत्‌ ॥ धुरटीति किम्‌ । aes ददे । गुणड्द्धिखान इति किम्‌ । eae । Tete ॥ योगविभागात्‌ स्पुशादीनां वा। aw स्मष्टा | WERTH ॥ QT ष्टा । चसाचीत्‌ ॥ BT MST MATS दष । AT | अरत्राषीत्‌॥ TT TAT BATA VS खटा | Waref- दित्यादि 0

ASO SAAT यकारः स्वरदावगुे ॥ 2G

HST saat यकारो wala । खराद्‌ावगृएे प्रत्यये परे | उपदि दीये। उपदि दीयाते । उपदि दीयिरे ॥ दीङो ऽ वयव- aa) दिवं चनं स्याद्‌ We Ya UTA ॥

MSA SATAUTTA ॥ २७॥ धातोराकारस् लोपो भवति | श्रसावंधातुके खरादाव- गुणे प्रत्यये परे । पपुः । तस्थुः । गोदः । संखा ॥ असारव॑धातुक दूति किम्‌ । यान्ति ॥ खराद्‌ाविति किम्‌. । म्लायते ॥ श्रगृण दति किम्‌ । दानम्‌ ॥

१ Om. A. 3 feet B. २ गुणवुदोः प्रसङ्गे ए. ४ ऽवयवेन B.

९९० | कातन्त [का० ६. ४. Re.

इटि च ॥ २४॥

धातोराकारख्छलोपो भवति। दरि परे। पपिथ । ददिथ। ceria किम्‌ । पपाथ गुष्थेमिदम्‌ ॥

` ` दामागायतिपिवतिस्यास्यतिजहातीनामीकाये ष्य WATT ॥ २९॥

दासंन्ञकमारूपगायतिपिषतिश्थाखतिजहातीमा मन्त शका-

रो भवति । व्यश्चनादावगृणे प्रत्यये qe | दीयते । धीयते।

मीयते । गीयते ॥ गायतीति निर्देशाद्‌ गाङ्‌ warfare’ गा-

यत इति भवितव्यमेव (२) ॥ पीयते । arate! पायते ॥ सखीयते ।

अ्रवसीयते ॥ wate निरैभात्‌ । सायते । सासायते । समोते वात्वम्‌ ॥ रीयते । शाङस्त हायते ॥

BITAAATT ॥ 30 ॥

दामादीनामाशिव्यगुणे४' व्यश्जमादौ परत एकारो भव- ति। देयात्‌ । धेयात्‌ । मेयात्‌। गेयात्‌ । पेयात्‌ | ary । च्रव- Vary । देयात्‌ ॥ रगुण दति किम्‌ । दासीष्ट । मासीष्ट ॥ वा संयोगारेरख दति वक्षयम्‌ । ग्लेयात्‌ । ग्लायात्‌ Ware! ष्छायात्‌ ॥ रस्य डति किम्‌ । स्थेयात्‌ ॥

१ असार्वधातुके ^. ३ यणा भवितव्यम्‌ ए. २ ४. adds भ्‌ स्त्रात्‌। ४ °आश्चिषि arya ^.

का ३. ४. २४. श्राख्यातम्‌ | २९९

अन उस्‌ सिजभ्यस्तविदादिभ्यो ऽभुवः॥ ३१॥ सिजभ्यस्तविदादिभ्यो खवजिंतेभ्यः wera उस्‌ श्रादेशो wafer | सि्‌ । रकाः । उद गुः। अद; । परख न wary cf WIS | अद दुः । Hy: | watery: ॥ विदारि । विद wea saree ददिष ॥ अविदुः । अररः । अरुः । ATA: ॥ गणकतम- नित्यमिति वा खात्‌ । इसतन्यम एवाथोत्‌ । अविदम्‌ । wer अलान्‌ । अरदिषन्‌ ॥ अभूव दति किम्‌ । अवन्‌ ॥: `

TAMA: ॥ ३२॥ Taga स्वस्य लोपो भवति । ्रपारि 1 wenfa | cae दरति किम्‌ । अ्रकारितराम्‌ ॥ हेरकाराट्हन्तेः ॥ 3३ ॥ धातोर्विंडितस्य हेरकारात्परस्य लोपो भवति । wee: | पच । पठ । भव । दीव्य ॥ हेव॑क्िलात्‌ । पवतात्‌(१ ॥ अकारा दिति किम्‌ arte ॥ अरहन्तेरिति किम्‌ । जहि शनम्‌ । संनिपा- तलच्षणएस्य वणं गरणे निमित्तत्वात्‌ ॥

ava विकरणादसंयोगात्‌ ॥ ३४ ॥ arg विकरणादसंयो गात्परस्य tata भवति । चिनु ।

सुम्‌ ॥ विकरणादिति किम्‌ । नुदि ॥ ्रस्यो गादिति किम्‌ । रा- wien

१ B. adds TTSTUTAT |

९९१९ RTA [का० २. ४. १९.

उकाराच्च ॥3३५॥ उकाराच्च विकरणात्यर स्य tater भवति । तनु । कुर ॥ विकरणादिति किम्‌ । नु ॥ उकारलोपो वमोवा ॥ ३६॥ ्रसंयो गस्य(१) विकरणस्थोकारस्य लोपो भवति वा वमोः परतः । स्न्वः। सुः । सुनुवः । सुमुमः। तन्वः। तन्म: । तनुवः । तमुमः॥ श्राद्यम्तवद्भावात्‌ | सुनोमि। तनो मीति परात्‌ खरा- देशलादा faze ॥ करोतेनित्यम्‌ ॥ ३७॥ aa? ace विकरणोकारख fire लोपो भवति वमोः परतः । कुवः । कुर्मः ॥ ये च॥ ३८॥ | करोतेनित्यं 2 विकरणोकारस्छ नित्यं लोपो भवति यं प्रत्यये परे(४। कुयात्‌ । कुयाताम्‌ । |e ॥ सस्योकारः सावेधातुकेऽगुणे ॥ ३९॥ करोतेरकारस्वा गृणे ` सावेधातुके पर ५ उकारो भवति । ,,

१ अस॑योगात्परस्य ए. ४ येच परवः।7.; 1. om. प्रह्ये. २. करोतेः A. ५ Om, A.

का०दे. ४. ४३.] आख्यातम्‌ | RW

कुरुतः | HAA कुर । प्रत्ययणलोपलचणएलात्‌ | गणो नैव wE- पनिद शात्‌ ॥ सावधातुक इति किम्‌ । dea: ॥ अरगृण दति किम्‌ । करोनि॥ |

रुधादेविकरणान्तस्य लोपः ॥ Bo रुधादेर्यो विकर एस्तस््ान्तावयवस्य (१ लोपो भवति | we सावधातुके परे । सुन्द: । रुन्धन्ति । भिन्त: । भिन्दन्ति ॥ अगुण दरति किम्‌ । रुणद्धि a

सस्तेरादेः ॥ ४१॥ अस्तेरारेरकारस्या गुणे? सावधातुके परे लोपो भवति! स्तः । सन्ति ॥ अगृणए दति किम्‌ । अस्ति ॥

ऋन्यस्लानामाकारस्य ॥ ४२॥

अभ्यस्तसंशन्चकानामाकारख लोपो भवति | WaT सावेधा- तुके परे । मिमते । मिमताम्‌ । जिते । जिहताम्‌ । दन्ते । धके ॥ aay इति किम्‌ । जहाति॥

थादीनां विकरणस्य ॥ ४३॥ ` क्यादीनां धादनामगणे सावधातुके विकरणाकारस्य ४) लोपो भवति । क्रीएते। क्रीणन्ति । प्रीएते । प्रीणन्ति ॥ कथं स्तभ्न-

१ तस््ावयवस्छ 7.; खधदेविक- ३ ए. adds परे. ` र णान्तस्यावयवस्च 8. ४ faacarare A. २ °अआदेरवयवस्व ^. |

| ९९४ RTA [ate 8. 8. ४९.

SR ILL क्यादीनामितिकिम्‌। दौव्यामः। सीव्यामः५। विकरणस्छेति सुखप्रतिपत्यथम्‌ ॥ अगृण दति किम्‌ । क्रीणाति tt

उभयेषामीकायो व्यज्ननादावद्‌ः ॥ ४४ ॥ राश्यपेचयोभयश्ब्दो MIG] TIT | उभयेषा- मभ्यस्तक्रयादिविकरणानां दावजिंतानामाकारखख(२ व्यश्चनादा- aye खाव॑धातुक (2 ईकारो भवति । मिमीते । जिते । SAA पनीते ॥ व्यश्जनादराविति किम्‌ । मिमते । क्रीणते ॥ अगुण इति

किम्‌। जहाति। क्रीणाति॥ सावधातुक इति किम्‌ । लालायते।॥

अद इति किम्‌ | TSI धे ॥

इकारो दर्द्रतेः ॥ ४५॥ दरिद्रातेराकारस्ागृणे सावधातुके व्यश्चनादाविकारो | मवति । दरिद्भितः। दरिद्धिथः॥ अगण इति किम्‌ । दरिद्रा ति ॥ सावधातुक इति किम्‌ । दरिद्राम्‌ । दरिद्रायकः। दि दरिद्रासति४॥ भियो वेति वक्कव्यम्‌ । बिभितः । भिभीतः।

लोपः ANAT जहातेः ॥ Bs ॥ जदहातेरम्भस्य sree) लोपो भवति । जद्यात्‌(९। जद्याताम्‌ (४ ॥

१ दीग्धावः। Stara: | ^. 3 0०. 4. ` ९ दारव्जितानाम्‌° B. ५ A. adds परतो. ३८.००० परेः £ जश्थात्‌। जव्धाताम्‌। BOG: |B.

का०२.४.४९.] ्राख्यातम्‌ | २९४.

व्यञ्चनाद्‌ावगृणणे खावेधातुक इलं वा(१ away | जहितः । जरी- तः॥ WY चालमिवमीलं चेष्टम्‌ । जहाहि । जहिहि । जरीहि॥

धुटि हन्तेः सावेधातुके ॥ ४७ ॥

रन्तेधडादौ सार्वधातुके ऽ गुणे sara’ qarce लोपो भवति | इतः । दयः । आहते । श्रा हताम्‌ ॥ धुटीति किम्‌ । ₹न्वः। र्धः ॥ अगुण इति किम्‌ । इन्ति॥ प्रतिषिद्धेरां मध्ये इन्ते- रेव सावधातुके संभवद शंनार्थंमिदम्‌ ® ॥

शसेखिदुपधाया अणबव्यञ्ञनयोः ॥ ४५ ॥ शासेरुपधाया इद्‌ भवति | अणि व्यञ्जमाद्‌ावगएे४)। श्रन्व- रिषत्‌ । शिष्यते । fire: ॥ कथं fart शासति मिचशोः। वि- खोपात्‌ खरादेशो विधिबेलवान्‌(४)॥ श्रणा सडषरितः शासु- foe गर्ते । sree । श्रा शाख्यमानः ॥ कथम्‌ ATM: | ्ापकात्‌ ॥

हन्तेजे रहौ ॥ ४९॥

weary भवति डो परे । अहि शभम्‌ ॥ रेव्ंक्किवार्‌ हतात्‌ । परव्वान्तातम्‌(८) ॥

१ इदा ५ F. adds शिवान्‌ |

2 Om. ह £ बलवानिति F. ३ सार्वधातुक इति संभव 8.; ७ ग्द्हेति ए. F. om. TEA ८ आशिषि तु arena ^.

४ F. adds HAS Ut.

२९१६ | ATA [ate द. ४. ५२.

दास्योरेऽभ्यासलोपश्च ॥ ५०॥

: दासंश्चकस्यास्तेख रदौ परे ऽ न्तस्येतवं भवति । श्रभ्या सलोप यथासंभवम्‌ । देहि । Uf ॥ अस । एषि ॥ श्रलोपखेति fag ऽभ्यास्रणं समस्तलो पाथेम्‌ ॥

AAMT ATA ऽनादेशदेः परोस्ायाम्‌ ॥ ५१॥

अगुणे परोचायां परतो ऽ नादे भारे धातोरदैकयश्ननम- waa भवति । अभ्याषलो पञ्च | पेचतुः । नेमतुः । BT चकाराधिकारात्‌ ५ कचिद्‌ दीर्घोऽपि Tera | राधो रिंसायां। अपरोधतुः ॥ हिसायामित्येव । च्रारराधतुः ॥ राजिभाजिभारिग्बाश्रीनां (२) वा वक्षयम्‌ । रेजतुः । रराजत्‌- रित्यादि । ` अन्यच म भवति । चकाशे ॥ यलि ख सेचखष्येवम्‌ | रेजिथ (2 । रराजिथ २ ॥ | असहायव्यश्च नमध्यगतय्येति किम्‌ aaa: ॥ ware are fafa किम्‌। बभतुः ॥ अगुण इति किम्‌ । अं पपच ॥

यङि च सेटि ॥ ५२॥

लि च सेटि परतो ऽमादेशारेधौातोरस्यैकव्यश्चममध्यग- wee भवति | अभ्यासलोप | पेचिथ 1 नेमिथ ॥ सेटीति किम्‌ ।

१ चकारात्‌ ^. . ३ Om. A. 2 ०अासिन्ासी्नां 7. ए.

का०३. ४. ५४.] आख्यातम्‌ | ९९७

पपक्थ ॥ अ्रमादेशादेरिति किम्‌ । बभणिय ॥ एकव्यश्चममध्यग- तस्येति किम्‌ । विव्ययिथ ॥

तूफलभजचपश्चन्यिमन्थिदन्भीनां च (१ ॥ ५३ ॥

दम्रखतोनामत एलं भवति | अभ्यासलोपश्च | परोकाया- ang थलि च सेटि परतः | गृ्यारे शादि षष्टायव्यश्चनलाद्‌ वच- नम्‌ । तेरठुः । तेरिथ । Reg: । फेलिथ । भेजतुः । भेजिथ । चेपे । चेपाते । पिरे । अ्ेयतुः । ग्रेथतुः । देभतुः ॥ अनृषक्गणो- पिनां ^९ मध्ये दम्भेरवेति नियमात्‌ । area ॥ मिरमुषङ्गः साहचयात्‌ | शश्रन्धिय । जग्रन्थिथ । ददभ्भिय । दत्यमुषङ्किणां मस्यात्‌ ॥ रगुण दूति किम्‌ । श्रं ततर॥ जुभ्रमु चसिखनफणस्यमां (२) वा वक्तव्यम्‌ । जओरतुः । जजरतुः | जेरिथ । जजरिथयेत्यादि ॥

न श्सददवादिगुरिनाम्‌ ॥ ५४॥

शसेदं देवंकारादीनां गुणिनां च ४) धाठनामेवमभ्याषलो- पञ्च म भवति | we परोक्षायां यलि च सेरि परतः । विशश्- wa: । विशशसिथय(५॥ दददे । दददाते॥ ववषतुः । ववसिथ॥ विश्शरतुः । forafte 0 निनयिय ॥

१ ग्दमीनां च A. ¢ Om. ए. । २ श्लोपानां ^. ५ विशसतुः। विश्सिचः। ^. ३ guy? ^. 8. & 7. adds एव.

९९८ RTA [कार &. 8. yt.

स्वरादाविवर्णो वणेन्तस्य धातोरियुवौ ॥ ५५॥

सखरादावगुणे मत्यये परे धातोरिवर्णो वान्तस्य दयुवौ " भवतः | निदिष्टस सानि एवान्तरतम्यात्‌ | fafa: । चि- frag: । yaaa: । पुपुवतु ¦ । पुवन्ति । वन्ति । wafer खराद्‌ाविति किम्‌ । ओ्रीयात्‌ gary ॥ रगुण इति किम्‌ । अयिता । शविता ॥ घातुयणमणपुन्तरा्थंमेव ॥

अभ्यासस्यासवर्णे ॥ UE इवर्णो व्ण न्तस्छाभ्या सस्सा सवे (९) खर 2 edt भवतः | Coe उवोष । एयुथात्‌ ॥ असवणं दति किम्‌ । ईषतुः। ऊषतुः नोविकरणस्य ॥ ५७ ॥

नोविकरणस्योकार स्या गुणे खरादावुव्‌ भवति । आआन्तरत- म्यात्‌ । माक्रुवजि । प्राभुवन्तु । शक्रुवन्ति । weary ॥ नोरिति किम्‌ । weer ॥ विकरणएस्ेति किम्‌ । तन्वन्ति ॥

य इवणेस्याससंयोगपू्वैस्यानेकासषरस्य ॥ ५४॥ अनेकाक्षरस्य धातोय सवणा संयो गपूरवसय यकारो भव ति । अगुणे खरादौ । विव्यतुः । वियः । निन्यतुः । निनदः । दि- fare । निन्यिरे ॥ असंयो गपुवेदेति किम्‌ । भिभियतुः । चिक्गि- चतुः ॥ अनेकाचरद्य धातोरिति ४) किम्‌ । अधीयते ॥

१ 8. adds शयुवनिि | ३ स्वरे परे B. २ °अभ्वासस्ावर्थे A. ४ अगेकाचरद्तेति ए.

का° ३. ४. ६२.] ATSTAA | ९९९

इणश्च ॥ ५९॥ .

इणो धातोरगुणे खरादौ यकारो मवति । यन्ति। यन्तु ॥ चकारो ऽ मुक्रसमुचयाथेः । तेन इको ऽपि स्यात्‌ । अधियन्ति | अधियन्तु ॥

नोवैकारो विकरणस्य ॥ ६० ॥ नोविकरणस््ासंयो गपूर्वसय १ खरादावगणे वकारो भवति। सुन्वन्ति । चिन्वन्ति ॥ विकर णस्ेति किम्‌ । नुवन्ति । नोनुवः ॥

श्रसंयो पूर्वस्येति किम्‌ । तच्ुवन्ति ॥

जुहोतेः सावधातुके ॥ ६१॥ खुहोतेरुकारख्छ सार्वधातुके खरादा वगृणे प्रत्य ये(* परे८९ वकारो भवति । जुह्ृति । yan ware दति किम्‌ । जुहवा- नि ॥ सावधातुक दति किम्‌ । aya: ॥ खरादाविति किम्‌ । 1.

भुवो वोऽन्तः पोक्षाद्यतन्योः ॥ ६२॥ WAY धातोरन्तो वकारो भवति परोचाद्यतन्योः खराथोः

परतः । Ta । बश्डवतुः । बश्छवुः । बश्डविथ । meray । अग्धवम्‌ ॥ पुनवंकारो गृणद्द्धिबाधनाथैः | नित्यसखेद गुणाधि-

१ °विकरणस््ोकारस्छासयाग ^. ३ बभुवम्‌ B. 2. Om. A.

RRO | RTA [are ३. ४. ६१.

कारः स्यात्‌ ॥ सराथ्योरिति किम्‌ । अ्रण्डत्‌ । बश्धवान्‌(१॥ बभ- वष tafag बहिरङ्गमन्तरङ्ग दति॥

गोहेषूटुपधायाः(२ ॥ ६३॥

गोहः BATTS खरादौ परत उपधाया ऊद्‌ 2) भवति। meats । गुहिता । गुहकः ॥ गोहः कतगुणस्येति४) किम्‌ | ITY: ॥ उपधायहणमुन्तरा्थं५ च ॥

दुषेः& कारिते ॥ ६४॥ दुषेरुपधाया ऊद्‌ भवति कारिते परे) । दूषयति । कारितदूतिकिम्‌ । दोषो वर्तते॥ कारित दति संश्चापुवेकलाद्‌ वा चिष्तविकारे । feet दूषयति । चिन्तं दोषयति | wart दूष- यति । wart दोषयति॥

मानुबन्धानां हस्वः ॥ ६५॥ चघरादयो मानुबन्धा ्रन्ाख्याताः८ | तेषामुपधायाः का-

रिते परे wae? भवति । घटयति । व्यथयति ॥ Eat गे सगे खगे Gaza ॥ कगे नोच्यते | waraay दति a) मोच्यते । कगयति ॥ चम्‌ च । वमु च area | चन्‌ च

——

-.१ अभूवान्‌ A. & gaa.

र गोदेषदु° B. ‘© Om. A.

३ Sq 8. ८ UMA: ए. ४ महिरितिषए | ९ ^. adds च.

५ उपधाया गहण ° A. १०. ०. चु.

का० ३. ४. Sy] श्राख्यातम्‌ | २९९

feard: । वनु च कगेवत्‌ १ । चनयति। वनयति ॥ ख श्राध्यामे। खरयति | चिन्तायामन्यच न भवति । विस्मारयति॥

जमी जष्‌ (२ क्रसु रण्जो ऽ मन्ताञ्च(२ | जनी प्रादुभौवे । जनयति। जुष्‌ (२। जरयति ॥ क्रसु रणे । क्रखयति ॥ रन्ज रागे रजयति MATA । रन्जेग्ेगरमणे ऽ नुषङ्गलोपः ॥ अमन्ताञ्च (2 | रमयति! अमयति ॥ |

ल्वणङलद्मलनमो ऽ नुपसगेा वा । सोपसगोस्तु नित्यं मानुबन्धाः। ्वल fiat घटादिः । प्रज्चलयति ॥ तथा इल दल wera | प्रङलयति । प्रह्मल यति ॥ अ्रमन्तलात्‌ ४) | उपनमयति५ ॥ म्बा खावन्‌वमञ्च | अनुपसग इति किम्‌ । मरम्लापयति । मल्ञाप- यति । उपवनयति । उदमयति ॥ न कम्यमिचमः॥

शमो ऽ दशने | शमयति रोगान्‌ | TAA तुन wala | निशाम- यति रूपम्‌ ॥

wife र वपरिभ्यां (४ च । श्रवरूद यति । परि रूखद यति(७) ॥ अ्रव- परिगभ्यामेवेति नियमादन्योपषगोन्न भवति । प्रखाद यति । उप- रवा द यति ॥

फण गतो प्ते मानुबन्धस्च | गतेरन्यत्र न भवति | फाएय- ति९ फाण्टम्‌ ॥ ¢ |

१ कगेवदिति A. € स्ष्यदिरप० B. २ जुष्‌ MSS. © A. adds नमो SUFTATA ॥ ३ ऽमन्ताच्च ए. G F. om. from HRT? ` `

४ अमन्ताञ्च L.; अमन्तात्‌ F. ९ फणयति F. ५ उपरमयति ^. ८ 2

RRR कातन्त [are ३. ४. eu.

अन्ये सुगमा दति मोदा इताः | कथम्‌ उद्वारितः कपाटः | ` चोरस्योत्काथयति । घञन्तादिन्‌ ॥ संक्रामयतीति शन्तुङन्ता- दिन्‌ ॥ |

इचि वा ॥ ६६ ॥

मानुबन्धानां areal? कारित इचि परे wal भवति वा । घरि । श्रघारि | wafe 1 ्रयाथि॥ चजि गतौ दाने च। द हिंसायामिति घटादिपाठबलादनुपधाया अपि दी त्वम्‌ । तेन अचि । varia ॥ अदचि। श्रदाचि॥

जनिवध्योख | $9 ॥

दशमा जमिर(२) aff (४ । जनिबध्योरिचि we निन्य खो भवति । waft अबधि ॥ यद्यपि बन्धने बधिस्‌ तथापीचि हिसायाम्‌ । तथा च wangarfia बधकोऽपि म विद्यते ॥

वधिः(४ प्रत्यन्तरमित्येके ॥ | सतो यिन्‌ञ्चायी स्वरवत्‌ ॥ ६८॥

श्रोतः परौ चिन्‌श्ायी खरवद्‌ भवतः । गव्यति । गव्यते ॥ अवोऽपिमस्यात्‌ । गवाजिमवदिष्टवात्‌ ॥

१ कवाटम्‌ 8. ४ Waa A. १००... , ` ५ गबध्योञेति परे ए. 3 wearye A. 7. and MSS, Tril.; ६ (2) None of the MSS. distinguish दद्या B. `, between @ and @.

| का० B. ४..७२.] आख्यातम्‌ । RRR

MTS ॥ ६९॥

Sra: परो यिनुश्रायी खरवद्‌ waa: | गाव्यति । माव्यते। यथासंख्यभयात्‌ पृथगुच्यते ॥

नाम्यन्तानां यणञ्चायियिनसाशीष्िविचेक्रीयितेष १ ये दीधः ॥ ७०॥

नाम्यन्तानां erat? यशादिषु2 ये(रशख्धौ च परत श्रान्तरतम्याद्‌ दीर्घो भवति । चीयते । मन्तूयति४) | nite । पटूयति ५)। चीयान्‌॥ चौ च । पटकरोति॥ चेचीयते ॥ य दति किम्‌ । षीष्ट । नामीति संभवद शेनाथेमिदम्‌ ॥

LUO) STAGES ॥ 9१॥ car) धातोरमुप्धष्टसेवाशिषि ये दीर्घो भवति ॥ ` ईयात्‌ । ईयास्ताम्‌ ॥ श्रनुपष्टृष्टस्येति(९ किम्‌ । अन्वियात्‌ ॥ ५० यणो व्यवहितपाठान्नेहानुषटत्तिरिति गम्यते । तेन समीयते। मि- यमोमस्यात्‌ ॥ ऋत रटन्तश्िविचेक्रीयितयिनसायिषु ॥ 9२॥ दन्तस्य चिचेक्रीयितयिनश्रायिषु परत tear भवति।

१ यनायीयिना० B. & यनादिष्विति। B.

2 Om. F. ७ Tay B.

३ यणायिषु ^. ए. ८ Om. B.; A. om. BTA! ` 8 yar मन्धुयति । B. ९ °सुष्टसैवेति A.

५ पटयति । ^. . १० यनो वऋवहितलात्‌ पार 8.

२२४ ` कातन्त्र. [ate द्‌. ४. Oy,

मात्रीकरोति। जेहोयते। खस्ोयति। दुडिचीयते१) ॥ छत दूति किम्‌ । -चेकीयंते(२ ॥

` इरन्यगुणे ॥ 9३ ॥

द्‌ न्तस्यानि farce?) saa दकारो भवति । श्राद्ियते। श्राजियते ॥ खत दरति किम्‌ । किरति । गिरति ॥ अगुण दृति किम्‌ । सरति | ्रादेशादागमो विधिबलवानिति४)॥

यणाशिषोर्ये५ ॥ 9४॥ दन्तस्य surfs” पर दकारो ऽन्तो(£ भवति | क्रियते । क्रियात्‌ ॥ य इति किम्‌ । ane

गुणो ऽतिसंयोगाद्योः ॥ ७५॥ | शतैः संयो गादेख धातोयेणाशिषो्यै७) परे गुणो भवति। श्रयते | श्रयौत्‌ । सयते । सयात्‌ ॥ fas बहिरङ्गमन्तरङ्ग दति संक्ियते | संस्ियात्‌ ॥

चेक्री यिते च ॥ ७६ ॥ श्रतेः संयोगादेख UTA AMAA © परे गणो भवति। ररा aa | सास्र्यते॥

१ दुहिबीयति ए. ५ यना०7.

शकु चे०८.; चेक्रोयते B. ६ Om. ए.

३ ऋदन्तस्याकरणे B.; 7. om. © धातोच्छतो ae F.

` अगुणे. ८ धातोक्ेतचेक्री° B.; भर्तिसं ४ बलीयानिति ^. योगायो कतचचे° F.

का०३.४.८०.] श्राख्थातम्‌ | RRA

प्राष्मोरी 99 ॥

Var) wri इत्येतयो खेक्रीयिते पर ईकारो भवति(९। जेध्ीयते। देभरोयते ॥ wear amare । जप्रीयते | जंघन्यते ॥

यिन्यवणेस्य ॥ 9b tt

यिनि परो ऽवणेस्य शकारो? भवति । वस्तीयति । माली- यति॥ चौ च। दीर्घभिवति(४)। मालीस््ात्‌ ॥ अ्रश्मायोद्न्यधनाया बुभुचापिपासाकाङ्कासुनिपाता(५ख्ढाः, श्रशममिच्छति भोक्रुम्‌ । श्रशमायति ॥ उद कमिच्छति पातुम्‌ | उद्‌ न्यति ॥ धनमिच्छति ठष्णक्‌ । धनायति ॥

अदेधेस्र॒ सनद्यतन्योः ॥ ७९॥ अदेः UTA TATA: परतो घसुरादेशो भवति । we aay: | जिघत्सति । श्रघसत्‌ ॥ वा परोष्ायाम्‌ ॥ ४०॥

परोचायां परतोऽ देध॑सरादेशो(४ भवति ari राद । MICA! | जघास | HI! ॥ चस wea | सोचोऽयं भाषा- यां मरज्िषय एव ॥

१ च्राध्मोरिले° 7. ५ °काडुगखनिपाता?

२ ईैभवति ए. ६ अदेः GTA घसु° B ३ ऽवणंख्वेद्‌ 7. ७ चञ्मुरदने ए

४ दोषों भ.

16

९२६ RTA [are 8. ४. ८५.

वेज वयिः 1&9 tt Sth धातोः परोकच्षायां परतो aftetafa ari sara ऊयतुः | ववौ | ववतुः ॥ इकारः BRITA Ys: ॥

हनो वेधिराशरिषि ॥ ४२॥

हन्तेवेधिभवति (२ । ्रागिषि पर तः। वध्यात्‌ | वध्यास्ताम्‌ ॥

अद्यतन्यां च ॥ ७३॥ इन्तेर चतन्यां च परतो वधिभंवति। अवधीत्‌ । अवधिष्टाम्‌। अ्रनाम्तलादिरिशतेवा दीर्घोन स्यात्‌ । cafe?) खङ- VOTER ॥ वा शब्दो व्यवस्थावाची सार्यते | तेनात्मनेपदे वा| श्राहत । आहसाताम्‌ | श्रावधिष्ट । आवधिषाताम्‌ (४,

इणो गा ॥ ४४॥ इणो धातोरद्यतन्यां ५५ गादे श्रो भवति । अगात्‌ । अ्रगा- ताम्‌ ॥ दएवद्‌ शको ऽपि । श्रष्यगात्‌ ॥ इडः परोक्षा याम्‌ ॥ ५५॥

दडः परोत्तायां५ maar भवति । afer । अधिज- गाते । अधिजगिरे nce दति किम्‌ । इर्‌ गती । उदियाय

१ परोषायथां वयिरदेशो भवति. ४ wafer | wee 7. २ °वधिरादेशो भवति B. ५ ए. adds परतो. ` ३ इङ्निदे स्व Mss.

का० दे. ४. TO.) ATTA | ९९९

श्रद्यतनीक्रियातिपत्योवौ Nese) gaa? | अध्यगीष्ट । श्र ae । अध्यगीष्यत । श्रध्यैव्यत(२)॥ इनि -खंखणोरपि गायते- caren) sf सनिः । अधिजिगापयिषति । अध्यजोगपत्‌ (५) ॥

weg | अध्यापिपयिषति । श्रध्यापिपत्‌(४ ॥ -

सनीण्ट्डगेगेमिः ॥ ४६ ॥

सनि परे दणद्रखो गेमिरादे शो.भवति । ग्रामं जिगमिषति । वेदा मधिजिगां सते ॥ दको (७15 पि । अधिजिगमिषति ॥ गमु-बो- धने सनि नाभिधीयते चेत्‌ तथायमपि । अर्थान्‌ प्रतीषिषति ॥ co गतौ बोधमे.ऽपि qe | गमयति । अधिगमयति । गमिनेव सिद्धम्‌ । अर्थाम्‌ प्रत्याययति । शासखमध्यापयतीति भवितव्यमेव (१०) ॥

अस्तेभूरसावेधातुके ॥ ७७॥

WAUSAU भवति | श्रषार्वधातुकविषये । भविता | न्तः । भविग्यति । भव्यम्‌ । खराद्‌ यः [का०४.२.१०] ॥ तिपा faz: किम्‌ । अ्ररिता॥

१ भिरदेश ए. । © इकारो A.

२ उच्यते A. G we ua fac xa F.

३ Ways ।° अध्येष्यत A. ए. ९ वुत्तिः। ए.

४ गीयतेर० ए. १० "एवेति ए. ; गअध्यापयतीष्यत ५ अध्यजिगपत्‌ A. एव a B.

& अध्यापीपत्‌ ए.

RAG ATA [का० ३२.४.९९.

ब्रुवो वचिः॥ ४४॥ बरवो धातोववचिर्भवति | अषावंधातुकविषये । वक्ता । वच्छ ति। वाच्यम्‌ । खवणव्यश्चनान्ताट्‌ WU [का० ४.२. ५]॥

चसिङःः ख्याञ्‌ EC tt चकिडःः(१) स्याजारे शो भवति । अ्रसार्वधातुकविषये । श्रा- स्याता | श्राख्याख्यति | ्रास्यास्यते । जनुबन्धतादुभयपद म्‌ ॥ ्रास्येयम्‌ | रात्‌ खनोरि च [का० ४.२. १२] दति (२, ॥ कथं संष- च्छो? दुजेनो । asta cards | geet trae: । ga’? srurfcnara । विचच्णो विदाम्‌ लोकतः सिद्धः ॥ `

वा पते्षायाम्‌ ॥ ९०॥

तिडः: परो लाया ५ स्याजादे भो भवति वा । आ्रचस्यौ | ्राचस्ये | WITTY ॥

waaay ॥ ९१॥

शरञओर्वीरादे-शो भवति | असादधातकविषये । विव्यतुः | वयनीयम्‌ । वीतः । वीतवान्‌ ॥ व्यश्चमादौ वेति केचित्‌ । परा- जिता । प्रवेता । ्राजिग्यते । uated । प्राजितुम्‌ । प्रवेतुम्‌ ॥

१ चबिदो धातोः ^. ४ असुन 7. ९ इति स्वात्‌ ^. y A. adds &. ३ Aqey F.

का०.४.९३.] श्राख्यातम्‌ | RRO

weary च१ न खात्‌ । समाजः | उदजः । समव्धा । AT- जनो दण्डः | वाधिकारादियमिष्टसिद्धिः२॥

METS विकरणस्य ॥ ९२॥ अदारेगंणाद्‌ विकरणस्य शुग्‌ भवति । अन्ति । इन्ति। जुहोति । बिभेति । जुडतः । बिभीतः ॥ शुगृणो पलान्न गणः ॥ विकर णएस्येति किम्‌ । श्रप्रन्‌ ॥ अद्‌ाद्यकर्गणो लुोत्यारिरिति।

इशस्यादापिवतिभूभ्यः सिचः परस्मे ॥९३॥ |

॥ दति दौ गेसिंद्चां न्तावास्थाते चतुथः पादः समाप्तः ॥

१८ 7. २ गसिदिरिति॥ F.

९९० RTA [ate 8. ¥. ४.

` नाम्यन्तयोधातुविकरणयोगौ णः ॥ १॥ नाग्यन्तयोधोतुविकरण्योरन्तरतमो गृणो भवति | श्र- थोाप्रत्यये परे । एता । चेता । नेता । सोता । कता । भविता । खनोति। तनोति॥ नाग्बन्तयोरिति किम्‌ । उम्भिता | क्रीणाति॥

म्लायति(२ । raf? | एेकारोपदे ्रबलान्न गणः 2) ॥ नी-

भवाम्‌ । सुग्यामिति trea ॥ नामिनसोपधाया SAY: ॥ २॥

धातोरूपधाया नामिनो wearer भवति । कोषिता(४)। को षिव्यते.। बतिता ।: वर्तयते ॥ tar Safa प्रत्यये परे

धातोद्पपैव॥ चकार उन्नराथः.॥

अनि' च विकरणे ॥ ३॥ नामिन उपधाया arate सान्येव विकर णे गणो भवति ४) रो चते। वतंते। भवति। नयति ॥ अन्येव विकरण इति किम्‌ । मृत्य- ति। सुनोति । क्रीणाति। पुषाए॥ विकरण दति किम्‌ । ्रदुन्‌ #

करोतेः UB A करोतेः खविकरणे wat भवत्येव । करोति । करोतु(५ तनाशुपलचणं (६ करोतिरिति केचित्‌ । तेन समर्णोति ॥

१ °विकरणयोगनुखो भवति । आन्त- ४ 8. om. from कोषिता to walt

रतम्धात्‌। ^ भवति (8.3) Q Om. A | ५ कुष्ते IF ३ इधिकारोपंेशात्न ya cai. ६ °उपलचणलात्‌ 1

काण०्र.५.८.] आख्यातम्‌ | २९९

fae: wun ,

fad: खविकरणे. गुणो भवत्येव । मेद्यति ॥ भौवादिकस्य मेदतेरनि सिद्ध va ॥ |

WATT AA ॥६॥ अभ्यस्तानामुसि2 परे arf?) गुणो भवति । feerrs- wary परस्मा. दूति प्रतिषेधे प्रापे वचनम्‌ । अरबिभयुः। अजु- वुः । अनिभरः । श्रजागरः ॥ शरभ्यस्तामामु षीति किम्‌ । जुदुवुः ॥

न शकारानुबन्धचेक्रीयितयोः(५ ॥ 9 ॥ माग्यन्तानां नाम्युपधानां च एकारामुबन्पे चेक्रोयितें च(ध) परे गुणो म भवति । अ्रित्रियत्‌ । श्रपुषत्‌ । wear!) । नी- यते । दुब्यते ॥ मरीमृत्धते । लोणुयते ॥

अभ्यस्तस्य चोपधाया नामिनः स्वरे गुणिनि सावे धातुके UN MAGA चोपधाया afar: खरादौ गुणिनि सावधातुके परे गुणो म भवति । नेनिजानि । अ्रमेनिजम्‌ ॥ विेषनामिग्रइ- UH जजनानीव्यलोपो म स्यात्‌ । एवमुन्तरचापि योच्यम्‌ ॥ मुनीति किम्‌ । गुशिन्यपि गुणो मा भत्‌ । wafer:

१ fawaa ॥ ^. ५ णकारानुबन्धचचे० B. F.

२ गडषि B. € Om. F.

३ अभ्बस्संच्रकानामुषि ए. © WHEW! B.; A. adds दोयते, 8 नामिन एव B.; om. ए. ए. चीयते. `

RVR RTA [का० ३. ५. ९९.

सनि चानि ven

मामिन उपधाया afafe सनि गृणो म भवति। बिभिक्षति। fear बुभुचते । जिधुति ॥ चकारादनामिनो ऽपि कचित्‌ । तेन धीति | मलोपः स्यात्‌ ॥ अ्रनिरीति किम्‌ । gant fret

सिजाशिषोश्चात्मने ॥ १०॥

नामिन उपधायाः सिच्यात्मनेपद्‌१ श्राशिषि चानिरि गृणो म भवति। अ्रमिन्त । अच्छित्त । अ्रभित्छाताम्‌ । अद्‌ङकरि। अदुग्ध | श्रदुग्धाः | दुददिहलिहगृहामात्ममे वतव वा सणेव तब व्यवखितवानुटन्तेः सिचो ऽ यतन्युपणचणएलात्‌ सिम्‌ ॥ भि- wis । भुचीष्ट ॥ : अनिटीति किम्‌ । अवर्धिष्ट । वर्षिषीष्ट ॥ Curated गुणएबाधिका दद्धिरिति ज्ञापनार्थम्‌ । तेन न्यनु- वोत्‌ । न्यधुवीत्‌ । कुटादिवादगृणे दद्धिभं स्यात्‌ ॥

ऋटन्तानां च ॥ ११॥

दन्तानां च धाटठूमां(२ विजाशिषोखात्ममेपरेऽनिरि गुणो म भवति। अत । श्रृषाताम्‌ । षीष्ट ॥ अनिटीति किम्‌ | प्रावरिष्ट । प्रवरिषीष्ट2॥ कथं द्‌ । wate: ants | q । went । सीरषीट । पू । ges पूर्वी । श्जिाधरिषोखात्मन इद्धिकच्येष्टिरित्युकारस्यो पलक्षणलात्‌ ॥

१ सिच्ा्रनेपे ^. ३ Om. ए. २00. A.; 7. om. च. ४ Were A.

का० २.५. WW] आख्यातम्‌ | | | RRR

WATETS ॥ 92 ererigaarg” नामिनः बिच्यात्मनेपदे.२ गुणो म भवति | समय्यिषत । खमख्िषाताम्‌ । अदित । अरदिषाताम्‌। श्रधित। श्रधिषाताम्‌॥ नामिन xfer fare erate erate i

` भुवः सिजटुकि ॥ १३॥ |

भुवो धातोः 2 विशृुकि सति गुणो म भवति । अभूत्‌ । MATH ॥ भुवद्ति किम्‌ । erg ॥ सिक्लुकीति वचनाना- भिनो निटत्तिवति ४) raga ॥ |

सूतेः पञ्चम्याम्‌ ॥ १४॥ wa: पञ्चम्युत्तमे५ गुणो म भवति । सङः । सुवै । सुवावहे। सुवामहे ॥ दीधीवेग्योच ॥ १५॥

कान्दसावेतो धाद इत्येके । पञ्चम्याभिति terete: पृथग्धोगात्‌ । दीधीवेव्योख्च गुणो म भवति । wera । श्रावेवये(5) । आदीध्यनम्‌ । ज्रावेव्यनम्‌ । archaea: ©) | ्रा- वेव्यकः ॥

१ खादोख7ए. ५ ^. adds पदे. २ सिच्चादमनेषदे A. & wera F.; ward B. ३ Om. B. ७ Waar ए.

४ °नामिनो वृत्तिर ए. ८ आदिध्यनम्‌° आदिष्यकः। B.

२९४ | | कातग्ल [का ₹. ५.९९.

रुद्विट्मुषां सनि ॥ १६॥ रदादीनां सनि गृणो म भवति। रुरुदिषति । विविदिषति, मुमुषिषति ॥ पारिगेव्याद्‌ विदिञ्चामाथैः॥ सनि वयश्चनादे युप धवाद्‌ विकस्पेष्टौ वचनं नित्यर्थम्‌ ॥ | |

नाम्यन्तानामनिराम्‌ ॥ १७ ॥

माग्यन्तानां धाद्रमामनिटां १ सनि गुणो म भवति। चिषी- `

षति । निनीषति । तुद्ूषति । लुशुषति। चिकीषति । बुभूष॑ति(२॥ अनिरामिति किम्‌ । शिञ्रयिषति। ज्रीष्ठतीति निद्यलात्‌ कारि तलोपः स्यात्‌ ॥ | दौर्ाणां च wat दीर्घो गुणं बाधेत चेन्नदा | दीरजाविरूरो' नाम इमा लोपस्त दुलंभः (२ ॥

सर्वेषामात्मने सावेधातुकेऽनुल्षमे पश्चम्याः ॥ १४॥ सर्वषां waat विकरणानां च नामिन उपधाया नाभ्यन्तख

च सावधातुके पञ्चग्यत्तमवजित आत्मनेपदे गणो म भवति । `

दुग्धे। eat चिनुते । कुरुते ॥ सावधातुक दति किम्‌। धोश्छते। rad ॥ wea पञ्चम्या दति किम्‌ । स्तवे । करप ॥

ित्वबहुत्वयो् परस ॥ १९॥ स्वेषां धाद्नां feacerat®) च चारव॑धातुके(५) पञ्चस्ु-

१ नाम्यन्तानामनिरां A. ४ ^. adds नामिन उपधाया ना-

२ का, षति A. म्यन्तस्व च. ३ इति ^. ५ ए. adds Wt. ९

का० ३. ५.२९. आख्यातम्‌ | ९९६५

waafta दिलबडतलयो ख परखीपदे गणो म भवति । दुग्धः । ` दुषन्ति। wa: | safer चिनुतः चिग्वन्ति। कुरतः" कुर्वन्ति॥ ` दिलबडवयोरिति किम्‌ । रोग्धि। खौति। करोति। चिनोति॥ ayaa पञ्चम्या इति किम्‌ । दोडहाव। दोहाम। चिनवाव। चिनवाम #

परोक्षायां च ॥ २०॥ सर्वेषां धारनां परोच्लायां च(१ दिवबडत्योख reas गृणो म भवति | दुदुहतुः । sew: । विव्यतुः । विब्युः ॥ दवि्बज्ञ- तयोरिति किम्‌ । caret निमयिथ ॥

MAA ॥ २१॥

सर्वेषां uraat परोक्ायां च सवंसिन्नात्मनेपदे(२ गणो न भवति। दुदुदे। दुदुहाते। दुदुददिरे । चक्र । चक्राते । चक्रिर२॥

स्ाशिषि च परस्मे ॥ २२॥ सर्वेषां धाद्नां १ सर्व॑ चाधिषि परमपदे गणो. न भवति । Mara । चीयास्ताम्‌ । दुद्यात्‌ | दुद्यास्ताम्‌ ॥ परस्ना एति किम्‌ । चेषीष्ट । धोषीष्ट(४)॥ .

१ A. om. from सर्वृषा, ४ सोशीष्ट ए. F.; (ardtefa २ सर्वत्रात्मनेपदे ए. धुञ्‌ कम्पने Tril.). ३ F. om. from aa

२१६ | कातन्त्र [का० ३. ५. RE.

सप्रम्यां चं ॥ २३॥ सर्वेषां धाठनां १) सप्तम्यां च पर द्ैपदे(२ गुणो म भवति। स्यात्‌ | चिनुयात्‌ । दद्यात्‌ ॥ हो च ॥ २४॥

सवेषां धाठनां दौर परे गुणो म भवति । नहि । दुग्धि। प्राभरुहि ॥ चिनु । सुन्‌ । प्रत्ययलो पल णवा त्‌ ॥ कथम्‌ एहि । are एतमिति ॥

तुदादेरनि ॥ २५॥

तुदादेरति गृणो म भवति । तुदति । नदति ॥

स्मि विदटेरेव ॥ २६॥ विरेरेवामि परे गुणो म भवति । विद ara विंदाञ्चकार॥ विरेरेवेति किम्‌ । ओषाञ्चकार (४) । जागराञ्चकार ॥ ` कुटादेरनिनिचटसु ॥ २७॥ कुटादे गणस्य दृनूद्स्‌श्रटो वजेयिवान्येषु मरत्ययेषु गणो न

भवति । उक्कुटिता । खन्कुरितुम्‌ । उल्छुरिव्यति । उत्पुटिता | उनत्पुरित्म्‌ | उत्पुरिव्यति ॥ कुटारेरिति किम्‌ । लेखनीयम्‌ ॥

१ ^. adds विकरणानां च. ३ 8. adds चु. २ Om. F.; 8. om. चु, ¥ Om. B. F.

का० B. ५. २९.] श्राख्यातम्‌ | २२७

श्रनिनिचरिखति किम्‌ । उत्कोटयति । seats । उच्ुकोट ॥ कथं पृच्छनीयम्‌ १ | रूडिलात्‌ ॥ विजेरिटि ॥ २४॥

विजेरिटि परे गुणो a भवति । श्रोविओी | उदिजिता । उदिजितुम्‌ । उदिजिव्यते२ ॥ कथम्‌ -उद्धेजिता । दना सिद्धम्‌ ॥

स्यादोरिरद्यतन्यामात्मने ॥ २९॥

सखादासंश्नकयोरद्यतन्यामात्ममेपद Tafa | समसत | समखिषाताम्‌ । श्रदित। ्रदिषाताम्‌ । च्रधित। अरधिषाताम्‌ ॥ आत्मन दति किम्‌ । श्रस्यात्‌ | श्रदात्‌ । TATA ॥

मुचादेगमो नकारः स्वरादनि विकरणे ॥ ३०। मुचादे गणस्य खरात्यरो मकारा गमो भवति | अनि विक- Te) परे । मुञ्चति । लुभ्यति ॥ विकरण दति किम्‌ । wT ॥

मस्जिनशोधुटि ॥ ३१॥

मस्जिनशोः खरात्परो मकारागमो भवति धरि प्ररे | agi?) | महयति । der | ae fh ॥

१ प्रच्छनीयं B. ४ मङ्त्का ^. 2 उदिजिष्यति ए. | ५ नष्टा ^.; नक्ता. ३ Om. 8. ; A. om. परे

९९१८ ATA [का० ३. ५. २५.

, रधिजभोः स्वरे ॥ ३२॥ | रधिजभोः खरात्परो नकारागमो भवति खरे परे। रन्ध यति । cfr । जम्भयति । afar ॥

नेरि रपषरेायाम्‌ ॥ 33 ॥

रधेरिरि परे नकारागमो 4 भवति | ्रपरोचायाम। रधिता । रधिद्यति । रधितव्यम्‌ ॥ ्रपरोचायामिति किम्‌ | ररस्पिव। ररस्िम॥

रभिटभोरविकरणपरोक्षयोः ॥ ३४॥ रभिलभोः खरात्यरो जकारागमो भवति । अ्रविकरणप- Creat: खरे परे । आरम्भयति । आरम्मि । आरम्नो ada | अआलम्भयति। श्रालभ्भि(२,॥ अविकरणपरोषयोररिति२ faq श्रारभते। BTA | TH | लेभे ।

हुधुङभ्यां हेधिः ॥ ३५॥

gaat परस्य रेर्धिर्भवति । जुदुधि । चकाद्धि । भिबि। . ङिन्दरि ॥ भिन्तात्‌ । हिन्त्तात्‌४)। परवात्‌ तातण ॥ भिन्दरकि। `

दिन््रकि५। पञ्चादक्‌॥ कथं दिदि (४। खपिहि । सेट्कलात्‌ ॥

१५.7.००. चु. ४ भिन्ध्यात्‌ । हष्ध्यात्‌ । ४. २ अलि ^.; B.om. from wre- ५ मिन्दकि। हिन्द्कि। 2 ` मयति £ खधिहि B

३ अविकरणसंन्योरिति B.

oy a CO a

का० २. ५.४०. आख्यातम्‌ | २३९

We: ॥ ३६॥ wa: परस्य रेरधिंभ॑वति । wa एधि । नित्यतादन्तरङ्घ- ` area सति sary ॥

शा श्रास्तेश्च ॥ ३७ tt शास्तेः परस्य हेधिंभवति। शासते ar भवति । शाधि ॥ अचेति aa Ta स्यात्‌ ॥ छोपोऽभ्यस्ताटन्तिनः ॥ ३४॥ श्रभ्यस्तात्परस्यान्तेनकारख्य लोपो भवति Tela TTI जाग्रति) । जातु २ ॥ नलोपः साध्य cara: ॥ समात्मने चानकारत्‌ ॥ ३९॥

अनकाराचात्मनेपदेऽन्तेनेकारस्य लोपो भवति । Baa | कुर्वताम्‌ । लुनते gaara । वयतिलाते । व्यतिलाताम्‌ ॥ अ्रम- कारादिति किम्‌ । पचन्ते४) | पच्यन्ते ॥

शेते रिरनिरादिः ॥ ४०॥

तेः परस्यान्तेरादि रि्भ॑वति५। शेरते। शेरताम्‌ । रभे. रत ॥ अन्ति दफमन्तिनो ४ रिरादिमै त्‌ ॥ amar वक्रव्यम्‌ । संविद ते^९) | सविद्र ते ॥

१ ग्न्तरङ्कलादा wae B.; “Yt- 8 पदान्ते A. B.; MS. Tril. E. रङ्गलादेत्वमिति वचनम्‌ ॥ ४. 4 Thus A. B.; owe रिभवति 7.

२ शादेशो B. & अन्तग्रहण° A.

३ अक्ति | weg । ए. ७ संद रिद्रते। ४.

९४० | RTT [का० ३. ५. ४३.

BAAS Bi ॥ ४१॥

आआकारात्परस्य we) श्रौभैवति । पपौ । तखौ ॥ श्राभिषि तुद्ोसतातण(२) वा वक्षव्यम्‌ । जीवतु । जीवतात्‌ । जीव त्वम्‌ । नन्दतु । नन्दतात्‌ । नन्द लम्‌(२ | छिन्न्तात्‌४) । कुर- तात्‌ ॥ एकातो S TUTE: ।

ऋटनस्येणुणे ॥ ४२॥

ऋदन्तस्य धातोः श्रुतस्य स्थानिनो ऽ न्तर तमो sae प्रत्यये पर (५) द्भवति । चिकीर्षति । जिति । तितीषेति ॥ छद न्तस्येति किम्‌ । चक्रतुः ॥ कीर्वीषोः fing (are ४. ५. ८६] इति निदे शात्‌। कीतयति ॥

उरछ्योपधस्य (£ च ॥ ३॥

श्रो ्यो पधरछ(9) धातो ऋ न्तस्यागुणे प्रत्यये पर उभ॑वति। पपुषंति । मुमूषेति । बुग्धषेति । बोग्छयेते ॥ दन्ोष्टवादपि। भ्रा ुवुषेति । संवुवुषंति ॥ धातो रोष्टयो पधस्सेति किम्‌ । ख गती । WANT: ॥ । |

१ Ut We F. | y A. om. wee पर. २. °तातन्‌ 8. ए.; तुष्यो तम्‌ ^+. £ SEs A; उरष्योपधस्च 3 B. om. from Sq B

४ भिग्ात्‌। fasta 8.; 7.०८. © उद्ोपधस्व A. from नन्द्‌ AA; F. adds wa, B. कर्थं before कुर्तात्‌,

ee ie ee |

का० ३. ५. BY.) आख्यातम्‌ | २४९

इन्यसमानटोपोपधाया SETA ॥ ४४॥ शअरविद्यमानसमानखोपोपधाया wer भवति | इमि चण- at) । श्रीकर त्‌ । अजोजपत्‌ । श्रलीखवत्‌ ॥ इन्यदएमिन्धा- मान्याथेम्‌ । तेन वादि तवन्तं प्रयोजितवान्‌ | ्रवीवद दीणां परि- ATTRA | दत्यसमामलो पतैव॥ श्रसमानणलोपोपधायाद्तिकिम्‌। waaay ॥ उपधाया दति किम्‌ । अ्रचकाङ्कमत्‌ ॥ कथं गोनाव- माख्यातवान्‌ । च्रजुगोमत्‌ । श्रोतः स्ानिवद्भावात्‌ ॥ .

न शस्वृट्नुबन्धानाम्‌ ॥ Bu tl

शासोष्छेदनृबन्धानां चोपधाया wal न भवति । <fa चणपरे | श्रशशा सत्‌ | ्रडढीकत्‌(२ ॥ शासोरिति किम्‌ । are: शास LRAT | श्राश्रीश्सत्‌(2॥ ओओणेष्छेदमुबन्धो ज्चाप- avd: ॥ नित्यमपि दिव चमं yaaa बाध्यते | तेम मा भवानरि- za! 8) ॥ ary । भाष are) | एषाग्टदनुबन्धो नाद्वियते९ | भाज श्रबिभरजत्‌ । are अनिभ्रषत्‌^७ | भास अ्रबीभसत्‌। दीप च्रदी- दिपत्‌। जीव अ्रजीजिवत्‌। मोल अ्रमोमिशत्‌ । पीड ्रपीपिडत्‌। कण श्रचीकणत्‌(८ । वण श्रवीवणएत्‌ | भण अ्रमोभणएत्‌ । अण

१ चपरे । ^. & एष द° ^.; "ऋद्गुवनग्धा ना- २ A. adds अतुत्रौ कत्‌ | द्वियते.

३ WS शास श्राशोशसत्‌ ए. © सश अबिधशत्‌ A.

y A. adds (fa) faq. क्ण अचीक्रणत्‌ F,

५ चाज | APY 1 ^.; A.B. om. भासु.

२४२ कातन्ल [का० ३. ५.४८.

श्रशीश्रणत्‌ । देठ श्रजीहिठत्‌ । सुपु THT TM भ्वाजनं भ्राजस्‌ तमचीकरत्‌ | अबभ्वाजत्‌ | समानणलोपवात्‌१ । तेन भराजा- दीनां वेति म्‌ वक्तव्यम्‌ ॥

लोपः पिबतेरीचचाभ्यासस्य tt ४६॥ पिबतेरुपधाया लोपो भवति | श्रभ्या सस्ये भवति । of TYG | wir ॥ पिबतेरिति किम्‌ । पै WA । अ्रपीपयत्‌ ॥ पा cae | अ्रपीपलत्‌ ॥

तिष्ठतेरित्‌ ॥ ४७॥

WS इकारो ऽ भ्यास । तिष्ठतेरुपधाया दरद्‌ भवति | इनि चणपरे । श्रतिष्टिपत्‌ ।

जिघ्रतेवा ॥ Bb tl

जिच्रतेरुपधाया दरद्‌ भवति वा । दनि चणएपरे। अजिधिपत्‌। अजिघ्रपत्‌ ॥ कथम्‌ श्रवीटधत्‌ | अववधेत्‌ । अ्रमीग्टजत्‌ | श्रम माजैत्‌ | weary । were । wate । अ्रचिकीर्तत्‌(९ । इनि चणि८४ wade संज्ञापूवंकलात्‌ कीर्तीषोः क्रि [are ४. ५. ८६] दति ज्ञापकस्यानित्यलात्‌ ॥ |

॥ दति दोगैषिद्यां दत्तावाख्याते पञ्चमः पादः GATT: lt

१ Om. A. ३ Waar | F. 2 A. om. UT? ¢ B. adds दन्त्य.

का०रे.६.२.] श्राख्यातम्‌ | ९४द्‌

अनिदनुबन्धानामगुणेऽनुषद्गलोपः WN

अरनिदनुबन्धानां धाद्धनामगृणे प्रत्यये पर्‌ ऽ मृषकङ्गलोपो भवति | रस्यते | ध्वस्ते । नष्टः । नष्टवान्‌ ॥ अनिदनुबन्धाना- मिति किम्‌ । wage । वद्धाते । wa एव वजंनारिदनुबन्धानां नो ऽसीति ॥ तथा च टंरणमिति खरान्तलान्लं स्यात्‌ । नजा निरिं ष्टस्यानित्यात्‌ १ ॥ खङ्गिकम्प्योरुपतापश्रीरविकारयोः स्पात्‌ । विलगितः । विक- पितः॥ = दन्फादीनां शएन्फान्तामामनि म च लुप्यते | SH SH THT ।. न्फतीत्यादि (२ ॥ ।

ATVI विकरणात्‌ ॥२॥ अनिदनृबन्नानां 2 चकारेण योगः । परोऽगरण दति ा- मान्यम्‌ । ददमुबन्धानामनिदनुबन्धानां 8) गृणिन्यगणे ख मशब्दाच विकरणाद्‌नुषङ्गस्य लोपो भवति | भनक्ति । aR: । भञ्जन्ति । हिनस्ति । fea: । हिखन्ति ॥

परोक्षायामिन्धिच्चन्थिपन्यिटन्भीनामगुणे ॥ ३॥ RMT AT TCT STAT AYN परतो ऽ नुषङ्गस्य लोपो भवति, समीधे | समीधाते । समीधिरे । वचनाद्‌ाम्‌ नासि ॥ Baa: ।

१ निर्दि्टमनभित्यलात्‌ ए. ३ ९.०० धातुना. २ F. reads FRe दूफ० ४ B. adds चघातुर्ना.

२४४ ATA fare 8. ay

ग्रेथतुः । देभतुः ॥ इग्ध्यादौनामेवेति नियमात्‌ । were । बभश्चतुः ॥

टन्शिसिन्जिस्वन्जिर्जीनामनि (२ ॥ it

दन्ब्ादीनाम्‌₹अ्रनि विकरणेऽनुषङ्गस्य लोपो ४) भवति। दशति । सजति । परिष्वअते । रजति ॥ कथं परिष्वजेते । अ्न्त- trata स्ामिवद्धावाश्च॥ cea दशन दति fat arg | दशनम्‌ ॥ कथम्‌ safe । waist भजेरिखि भञ्जनेऽपि att: ti

अस्योपधाया दीर्घो वृद्धिनामिनामिनिचदसु ॥ ५॥

धातोरुपधाया अस्य दीर्घो भवति । मामिनां ष टदद्धि्मव- ति। दम्‌ । दस्‌ । रट्‌ एषु परतः । पाचयति । श्रपाबि0°)। पपाच । लावयति । अ्रलावि । ललाव । नाययति । अनायि0९। निनाय । कारयति । ्रकारि । चकार ॥ धातोरिति किम्‌ । चयति(८॥ कथं पटुमाख्यातवाम्‌ | ्रपीपरत्‌ | द्धौ सन्ध्यच- रलोपः। धातोनेमिनो^९ गुणे सल्युपधाया दीचैः बिद्धः ॥ ना- मि्रदणं लिङ्गाथंमेव बहवचनं वा ॥ कथम्‌ अरचकखत्‌ | श्रजह- aq संन्नापुवेकलाद्‌ टद्धिरनिव्येति समामलोपलात्‌ सब्द्भावो

रौ

१ aa 8. & Weare ^...

२ द्‌न्सि° Mss. ७ अपचि ।०। अनयि | A.

३ rele MSS.; ^. ०००० धातुनाम्‌. ८ 00. A.

४ अनुषङ्गलोपो. ९ ग्नामिनां F.; नामिभ 7. and

५ दन्सर. om. za

का००३.६.९.] आख्यातम्‌ | २४५

न ख्यात्‌ ॥ तथा । PPAR वा । अदं पपच । अरं पपाच । श्रं निमय । श्रं निनाय । TE लुखव । WE लुलाव । WE चकर्‌ । WE चकार्‌ ॥

सिचि ace स्वरन्तानाम्‌ ॥ ६॥ | पर सैपदे सिचि परतः खरान्तानां धाटनां(१) दद्धिभ॑वति। नामिन एव । अरावीत्‌ । अ्रलावीत्‌ । अचैषीत्‌ । अ्रभेषीत्‌ ॥ अथात्‌ सखरान्तग्रदणएमुपरे थार्थं तेन । उदवोढाम्‌ ॥ fafa किम्‌ । मवाव ॥ परस्मा इति किम्‌ । ere ` अर्णतेवा । प्रौ णौवीत्‌ । trata ॥

व्यञ्ञनान्तानामनिटाम्‌ ॥ 9 ॥ पर स्मैपदे सिचि परतो वयञ्ननान्तानां धाठनामनिटां ना- मिनो इद्धिभंवति । उपधाया एव । ्रभैत्ोत्‌ । श्ररोत्ठीत्‌ । ` अतारीत्‌ (१ ॥ अनिरामिति किम्‌ । अकोषीत्‌ ॥

छस्य च दीधेः net uaa सिचि परतो यश्चनान्तानां धादठूमाम्‌(२ अरनि- रामस्य च दीर्घो भवति । ्रपाचीत्‌ ॥ पृथग्यो गात्‌ | TAT ATT ॥

ACHAT ATA ॥ @ it परदीपरे fafa परतो वदिव्रज्यो रलन्तानां waaay?

मीरे

१ Om. A. ३ AQAA ARATaey ए. 2 Om. F. ।

age कातन् [का० २. ६. ९२.

च दीर्घो भवति । अ्रवादीत्‌ । अव्राजीत्‌ । अ्रचारीत्‌। ्रवालीत्‌। कथम्‌ WAN | WITT | नाकारस्य रलम्ततेति ॥ व्यश्नादीनां सेटा मनेद मृबन्धदधन्तचणएश्चसां वेति । अरणीत्‌ | श्रराणीत्‌ ॥ एदनुबन्धादीनां च । कगे । अरकगीत्‌ ॥ ग्रह । BART ॥ टुवम | अवमीत्‌ ॥ वयय । AAT ॥ चण । Taga | खस । श्रश्वसीत्‌ ॥ अनिटामिति नजा निरि ्टस्यानित्यलात्‌ ॥

श्विजायोगुशः ॥ १०॥ fate पर खपरे श्विजायो गणो भवति । अश्वयीत्‌ । अजाग- Oa ॥ दृद्धेरपवादः॥ ।

खअतिसरत्योरिणि ॥ ११॥

अरतिंसर्व्योरणि२ गुणो भवति । मा भवानरत्‌ | ETA कथम्‌ अजरत्‌ | रद शत्‌ | खछवणेस्यो पल चणत्वा त्‌(२ ॥

जागर्तेः कारिते ॥ १२॥ जागतः कारिते परे गणो भवति । जागरयति ॥

यणाशिषोर्ये ॥ १३॥ जागर्तरयेणाशिषोर्यं परे गुणो भवति | जागर्येते। जागयोत्‌॥ य दूति किम्‌ । जागरिषीषट । दद्ेज्च्चेति द्धिः स्वात्‌ ॥

न

१ एदगुबन्धानां A. ३ खकारस्वोपर A. २ A. adds परे.

का०दे. ६. ९८] आख्यातम्‌ । RBS

परोषछायामगुणे ॥ १४॥ जगतः परोक्षायामगृणे गृणो भवति | जजागरतुः | जजा- गरः ॥ च्रगृण दति किम्‌ । जजागार ॥

ऋतथ संयोगादेः ॥ १५॥ संयो गादेधातोष्छंतख परोक्ायामगणे गणो भवति | ससम रतु: । TAT ॥ कथं संचस्करतुः । सं चस्करः | असिद्धं बहिर ज्गमन्तरङ्गमित्यनिव्धेयम्‌ ॥

ऋटन्तानां च ॥ १६॥ दन्तानां च परोक्ायामगुणे गृणो भवति । तेरतुः । AT frame: | विशशरः | विद्द्रतुः। विददरूः । निपपरतुः | निपपरः ॥ कथं fame: । fay: | faze । विदद्रुः । fauna: । fag: । gente आराद्राप्राञ्च वर्तन्ते ॥

शीडः सावधातुके ॥ १४॥ शीडः सावधातुके ऽ गुणे गुणो भवति | एकवणेबादणौानते | ओते । शयीत । शेताम्‌ tata

q Om. A. ९ Waa ॥ ^.

RUG कातग्छ [का० श. ६. २२.

Baty ॥ १९॥

शीङ रैकारोऽय्‌ भवति) ये परे । शय्यते । श्रधिशय्य गतः कथं खमुद्यते। समुद्य गतः | weary” वहिरिति॥ wae Ay areata ऊते्निंटन्तिरभिधानात्‌ । तेन wer न are:

सयिख्च्याटन्तानाम्‌ ॥ २०॥

श्रादन्तानां धाल्रनामिचि पर श्रायिभंवति मिरिं्टस्यातः wera | श्रस्थायि । ्रदायि४)। दाचिथ्यते । अदायिषत५ | दायिषीष्ट । दायिता । इ्दधेञवचेति ॥

शारासाद्हाष्यावेपामिनि ॥ २१॥

शाङाषाङाव्यावेपाम्‌ & दनि पर आरआयिभ॑वति। शो शाय- यति। को areata | सो साययति। 33° हाययति | aay संव्याययति (२ । वेञ्‌ वाययति(९)। पा पाने । चै GA) | पा- ययति ॥

अतिहीग्टीरीक्रयीश्साग्यादन्तानामन्तःभ१ पो यटो- पो गुणश्च नामिनाम्‌ ॥ २२॥ श्रव्यादीनामादन्तानां च इनि परर पकारो ऽन्तो भवति।

१8. adds Waa. ७ Eee वे B.

२ wy F. ८ व्चाययति A. .

३ B. om. from तेन. ९. F. om. from चेञ्ु°

४ ए. adds खायिष्यते। १० Q rar A.; UWF. ४५ अदयिष्यत A.; om. B. aq omete MSS.

£ ए. adds wreatrat.

का० ३. ई. २४.] आख्यातम्‌ | २९४९.

यथासंभवं यलोपो गणश्च मामिनाम्‌ । तिपा धातुरेव १ निदि - we । श्रपयति । erat) लेपयति । री रेषणे रीङ्‌ वणे वा | रोपयति । क्रोपयति । ऋ्ञापयति । खापयति(२ । क्रापयति । अधापयति॥

पातेर्टो ऽन्तः ॥ २३॥ पातेरिनि परे लकारोऽन्तो भवति | पालयति | पल रक्षणे चोरादिकोऽ afta पातेरायिः स्यादिति वचनम्‌ ॥ पनर न्त्र फम्‌ Meat at area

YSU TEA) ॥ २४॥

धूज्‌प्रोणात्योरिनि परे मकारोऽ न्तो भवति । धूनयति । प्रीणयति ॥ धूञ्‌ प्रीएात्योरिति किम्‌ । धू विधुमने । विधावयति। Bre War । प्राययति॥ qa विलीमयति । विलीनं करो तीतीन्‌(४) । चुतं विलालयति | aaa रूपं । लेद्रवीकरणे लियः कारिते टत्तिवाख्छनमिधा- arg) ॥ पकेणो पवाजयतीति THA पम्‌ | वाधातोः कम्पने कारिते न(# afer: ॥ VATU ATTATH A ary (©) कारित एव चुरादौ । सत्थापयति। १ लामिनां भवति तिपा धातुमाभं 7. ५ वृन्तिनास्ध 7.; गवास्यमि- २ Om. A.; F. adds विस्मापयति. धानात्‌ ^.

3 em 1° «fy A. & B. om. कारिते न्‌, ४ करोतोल्यथैः। A. 8 wif A.

९४५० ATA [का० &. ६. २७.

श्रथोापयति | वेदापयति ॥ कथं कारापयति । वणा पयति(१ |

शब्दापयति | श्रापनमापः कारस्यापः कारापः तं करोतीतीन्‌।

हेती साधुखेदक्षव्यं वा ॥ स्फायेवेदेशः ॥ २५॥

स्फायेरिनि परे वादे शो भवति । स्फावयति । श्रागमः खा- दित्थादे शवचनम्‌ ॥

NEVA तः ॥ २६॥

शदे रगत्यथेख्य दनि परे त श्रादेशो भवति । फलानि शा तयति(२॥ ्रगताविति किम्‌ । गाः शादयति। गमयतीत्यथैः। रद्य रुपिरिति ज्रीरीन्‌ रोपयति २ | कायमध्यारोपयति । अथं (४) समारोपयति ॥ ररेष्ठ । रोहयति | आारोदयति इसी इस्तिपकम्‌ (५) |

हन्तेस्तः ॥ २७ ॥ दन्तेरिनि परे तकारो ऽन्तो wafa® | घातयति ॥ पुन-

ware गत्यथेम्‌(९) । तेन ware गां घा तयति(२ | गमयती- wma: ॥

१००. A. ५ Wat हस्तीपकं 7. २ yaaa ^. ६ CUCL नकारस्यतकारो मवति. ३ ब्रहीमारोपयति ^. © WAY स्तात्‌ ए.

४ We F. G F. om. Wag; B. om. qeat.

का ३. ६. ३२.] शअरख्यातम्‌ | २४९

हस्य हन्तेधिरिनिचोः.॥ २४॥

wave दमिचोः परतो चिभंवति। धातयति । अघानि ॥ ware धातोर्विंशेषणं स्यादिति पुमदेन्तिग्रदएम्‌ ५) ॥

GATT च ॥ २९॥

दन्ते तो पधस्य च wel चिभंवति । घ्रन्ति । srw ॥ ere. aaa किम्‌ । क्वे शापः । तमोपडः(२) ॥

अभ्यासाच्च ॥ ३० ॥

श्रभ्यासात्यरस्य Tava धिभेवति। जघान ॥ इन्तेरग्याषा- दिति किम्‌ । नगीयितुमिच्छति (2 । जिरनमीयिषति॥ हेर चणएीति anaes जिघोषति । प्राययितुमिच्छति । प्रजि- घाययिषति ॥ श्रचणीतिवचनात्‌ । म्राजीडदयत्‌ ॥

WH: सनपरोषयोः ॥ ३१॥ 7 waa: समृपरो चयो भिंभेवति । जिगीषति । जिगाय । विजि- ग्ये ॥ जिनातेले चणिकलात्‌ | जिच्यतुः ॥

चेः कि वा॥३२॥ fast: सनपरो खयोः किभंवति वा । चिकोषति । चिचीषति।

१ A. adds deaf. ३ हननीतुम्‌° A. ` २ 8. adds अपात्‌ क्ेशतमसोरिति डः.

२५२ BTA [का० ए. ६. ३५.

चिकाय। विषाय | चिक्ये fret ॥ कि कित ज्ञाने परदीपदी- ति वचनम्‌ ॥

सणोऽलोपः स्वरेऽ बहुत्वे ॥ 33 ॥

खणो ऽकारख्य लोपो भवति | Tawa खरे । श्रधुक्ताताम्‌। अधुाथाम्‌ । अरधुचि ॥ खर इति किम्‌ । अरधुत ॥ अबडव- मिति किम्‌ । raat । श्रकाराम्लान्ञलोपो न स्यात्‌ ॥

दर्द्रातेरसावेधातुके ॥ ३४॥ तिपा धातुरेव 9) निर्दिष्टः । दरिद्रातेरसार्वधातुकमाजे sare लोपो भवति । दरिद्रयति। अ्रदरिद्धि। दरिद्रो ada दरिश्चते। दरिग्यात्‌ ॥ कथं द्रिद्रेयम्‌ । ्राव्वनोरि च्च [का ४.२.१२] इति परवादेति^९ merger yates सनि aa are | दरिद्राम्‌ दरिद्रायकः। दिदरिद्राखकः॥

तरिमस्जोधुटि ॥ ३५॥

्रधिमच्लोरधुटि ४ पर sare लोपो भवति । wet । रच्छ

ति । मका । महयति । नागमे ऽन्तर ङ्गलात्‌ we ट तीये aff warara: ॥ धृटीति किम्‌ । Saya ॥

१ धातुमां A. ३ युच्वोर० F.; युद्खोर° ए. 2 ०वेति चः 8. | ¢ अगयोधुरि F,

का० ९.६. ४०.] आख्यातम्‌ | २४द्‌

यन्योकारस्य ॥ ३६ ॥ धातोरोकारख्य लोपो भवति। खनि परे१। चति । afer यनीति किम्‌ । उपोयते । परनिमित्तादेः gfe ख एव ॥ `

MATA ॥ 3७ ॥

धातोराकारस्व लोपो भवति | उसि परे। उदगुः । अदुः॥ WE: । अलः ॥

WAL च ॥ 3b

धातोराकारखख लोपो भवति । सण्ध्यच्चरे च परतः(२। व्यतिरे । व्यतिले ॥

अस्तेः.) सो ॥ ३९॥ रसतेः?) सौ परे ऽन्तस्य लोपो भवति। ्रसि॥ कथम्‌ AT: | ला्णिकलात्‌ ॥ आष्वम्‌ (४) । रा भाष्यम्‌ ५ | दति खख ठतीये ऽपिष्वउचचारणस्याभेदात्‌ ॥ इ एकारे awe: | व्यतिहे ॥ कथम्‌ ई दामासे। तिपा धातुखङ्‌- पमि शात्‌(९॥

सअसन्ध्यछषरयोरस्य तो AAT ॥ ४०॥ इह धातुप्रस्तावेऽकारषन्ध्यच्रयोः परयोरकारस्य(७' ता-

१ उसि परे B. ५ WYN ^.; Wang B.; ware २ परे । A.; om. B. F. | ३ आसिः A. > धातु is omitted by F., supplied by A.

४ Wish 1188. ७ परतोऽका०7.; वर्णयोराकरस्व ^.

२४४ कातणग्ल [का० हे. ६. BR.

वकार सन्ध्यक्चर वर्णै भवतः | यथासंख्यम्‌ | तयो ख निमिन्त्- तयोर्लोपो + भवति । चिकीर्ष॑ति । दीव्यन्ति । पच्यन्ते । पचे ॥ रस्येति किम्‌ । यान्ति॥ अ्रसनग्ध्यल्षरयोरिति किम्‌ । पचति ॥ अख लोप दूति सिद्धे at तक्लोपखेति किम्‌ । पच्यन्ते। नलोपो मा गत्‌ ॥

दीधीवेष्योरिवणेयकारयोः ॥ ४१॥ दीधीवेव्योरन्तस्य लोपो भवति | इवणंयकारयोः पर- ar) । ज्रादौधिता । श्रावेविता । ्रादीधीत । आरवेवीत(२। आदीध्यते। वेष्यते ॥ न(४) यथासंख्यमिति न तु प्रत्येकं धा- तवो दिवचनात्‌ ॥

नामिष्यश्ननान्तादायेरादः ॥ ४२॥

नान्यन्ताद्‌ व्यश्चनान्ता चायेरारेर्लोपो भवति । श्रग्नीयते। Raa) | fazed । अनुडते ॥ त्राद्मणीवाचरति । नित्यवात्‌ Yaga: ब्राह्मण यते॥ संनिपातलचणं स्थादिति मामियदणएम्‌॥

गमहनजनसनघसामुपधायाः स्वरादावनण्यगुणे ॥ ४३॥

गमादीनामुपधायाः खरादावणवजितेऽगृएे(४ लोपो भव-

१ 6. ०१. fafara 8 F. om. भु. २ परतः. ५ F. adds ugad. 8 भदौीधीत्‌ | भावेवीत्‌ 7. ६ खरादावनख्छगुणे ^.

का० द्‌. ६. By.) श्राख्यातम्‌ | २५४५.

ति। जग्मतुः । rr: | जघ्रतुः। Ty! | जमी जन जज्ञे । TAT: | चश्ुः । rags । orgs) ॥ खरादाविति किम्‌ । गम्यते ॥ अ्रम- Ufa किम्‌ । ्रगमत्‌ wea ॥ रगुण दति किम्‌ । गमिय्यति॥

कासितिस्यानामिङ्खिकरणे२ ॥ ४४ ॥

यस्यापत्यप्रत्ययस्यास्वरपूवेस्य यिनञ्ायिषु ॥ ४५॥ यिनृश्रायी दौ बडवचमं TUT | य्येत्यकार उच्चार- शाथे: । अपत्य प्रत्य यसंबनिनो यस्छाखरपुरवेस्य यिन्‌श्रायितद्धि- तामात्छरचिस्तीकारेषु(५ लोपो भवति । गार्मीयति( | गा- गींयते७ | arg arated दूति शुतेरभेदात्‌ | कुरोनैका- रादेख रूढादपत्यमाते गगीादि लाद्‌ ws: कौरव्यस्यापत्यमितीन्‌

१४. om. अग्मुः | WY; ete. ५ cafe स्वर० B.; °तद्धिता- ९ °द्डि विकरणे ^. दविघानात्‌ axe F. : ३ अचीकमत्‌ ^. 7. against Tri; = & गागायति A.

8. ११५० पीपचत्‌। ` ७ गागायते ^. B.

४ ए. adds समपादि, ए. परलाद्‌ र गागेखाधु* ए. ware ।

Ryd RTT (ate श. ६. ४६.

कौरविः । नैषादिः) । गारग्यस्यायं(₹ गार्गीयः । aire समुद गा गेकम्‌ | समूदेऽकण | कथं राजन्यकम्‌ | गणटतमनि व्यमिति maf ख्यात्‌ । गार्गी eae ॥ अरमात्छर इति किम्‌ । गाग्यायणः ॥ यिनृश्रायिविति किम्‌ । गाग्यमाचष्टे गाग्येयति।॥ यिनृश्रायीयिति न्याय्यः पाठः । तद्धितानामाङतिप्रधान- त्वात्‌ | तथा च४ सोमो देवताऽख्याः सौमी क च दू ष्यते। श्रखर पुवेस्येति किम्‌। ्रातरेयीयति। ्राचेयायते । ्राचेयीख्यात्‌। ATA Gt

ATS TS MATT TS चागस्यख ययोः ।

fragaartas afa™ चस्य farsa ॥ ` Oat अ्रगस्स्यापत्यमित्यणए। ्रागस्लस्यायम्‌ आगसीयः८७)। आगस्सखेयम्‌ ATT | AAS Ga: | तच भवः सौ रीयः, ade सौरो दिक्‌ । Aare: । तेषी राजिः । पौषमहः | पोषी राचिः। गणात्पुथगायिरुत्तराथैः(९॥

AST ॥ ४६ ॥ मकारो शुष्यते येन स गखलोपो यो गः रथाद्‌ यिनुश्राय्यो नलोप एव करणीयः | विदुग्यति। विदु ते । एवं राजोयति |

१ Safe: ^. F.; नैषधिः 9. ६ 8. adds WTA स्रो. २ Wee A. ‘© आगस्ती ए.

३ यित्रायिष्विति 8. ८ तेषी ^.

४ A. om. च. ९ °पुथगुत्तराथैः ए.

u sfa A.

का० ३. ६.४८.) ATTA । ९५०

पथोयति ॥ पुंस्यतीत्यपि॥ नियमः किम्‌ । दीयतीत्यपि॥ कथं चतु- यंति । अनुङुद्यति । गीर्य॑ति । धूति । शम्दाश्रयलादिनियमः ॥ सर्पिव्यति । धनुख्यति । wa स्यादेव ॥ गोमत्यतीति किप्‌ । कथं गोमान्‌। पचन्‌। पुमाम्‌ । Rearend fe प्रह्ययखोपय्यानित्यता- दुद नुबन्धशन्तुक्न्पंसा मेवेति ॥

THAT EAD ॥ YO tt

wrarengqarge दिस्योर्णोपो भवति । sure | waz ॥ कथं Ufa । साहचयात्‌ ॥

यस्याननि ॥ Bb tt

TAMA उञ्चारणाथैः। व्यश्चनात्यरस्व धातोर्यस्यामनि (र) प्रत्यये परे लो पो?) भवति । बेभिदिता ॥ द शदमिच्छत्यासरति ati दूशदिता॥ भिषब्यधातुः कष्डूयादौ । भिषजिता ॥ यिन्‌- wraps | तेनोभयप्रमाणलाद्‌ aw दूति वच्छमाण- लोपोक्रेदियकारपाटादा मव्यादीनामदोषः। Alara | खख्ि- ता । शयिता ॥ व्यश्चनारिति किम्‌ । शोखूयिता । इनो लोपे Sarat च । मोमूचिता(४। शायिता ॥ धातोर्ययेति किम्‌ ।

पश्यते ॥ अ्रननीति किम्‌ । पापच्यते ॥

१ सलं B.; इति We 7. ३ ^ ०”. परे; घातोर्यशब्दख्ा- २ "दिशाः. ननि लोपो 7. 8 मोमुजिता ^. ए. 17

RYT RTA ` [का० द. ६. ४३.

` छस्य च लोपः ॥ ४९॥

धातोरकारस्याननि प्रत्यये परे लोपो भवति । चिकीषिता।॥ कुसुभं मगधं कता । कुसुमिता । मगधिता ॥ विषयसप्नम्यपि । कण्डूः । ATS: | यायावरः | तेनाख् च शोपे यलोपः स्पा त्‌(१॥

सिचो धकारे ॥ ५०॥ सिचो धकारे परे लोपो भवति। अ्रलविद़म्‌ | अ्रच्योदरम्‌॥ अरयस््वमिति सख्य ढतीयेऽपि ध्व उश्ारणस्याभेद्‌ात्‌ ॥

yea धुटि ॥५१॥ ye: ace सिचो लोपो भवति । धुरि परे । अभित्त । अभित्थाः ॥ ye इति किम्‌ । rater ॥ धुटोति किम्‌ । afer: ताम्‌॥

हस्वाचानिटः(२ ॥ ५२॥ खात्परस्यानिटः सिचो लोपो भवति । धुरि परे । ret `

अथाः | समख्ित । आदत ॥ खादिति किम्‌ । श्रच्योष्ट ॥ Az: we वेति सुखाम्‌ | तेम । warfterq । यद्योतिष्ट ५

इटश्ेटि ॥५३॥ ` इटः परस्य सिचो लोपो भवति । ईटि ५ परे । अलावीत्‌ ।

१ यलोप एव स्वात्‌ ^. 3 Om. ए. ayfr - ५ इटि B. F. ३ KarTarfae: B.

का०रे. ६. ५७.] श्राख्यातम्‌ | ९५९

अकोषीत्‌ ॥ इट इति किम्‌ । श्रभैत्यीत्‌ ॥ ईटीति१ किम्‌ । अकनिषम्‌ ॥

स्कोः संयोगाद्योरन्ते च ॥ ५४॥

` धातोः संयोगाद्योः सकारककारयोर्णोपो भवति yar च । आरि एते । श्रालिश्यते । आचष्टे । भ्रष्टा । भच्छति ॥ लच्‌ । ष्टिः । क्रो नेट्‌ ॥ अन्ते चेत्युत्त रायम्‌ । भाषायामपि चेक्रीयित- ल गन्तमित्येके । च्रवाभर्‌ ॥ खोरिति किम्‌ । काष्ठाम्‌ । टज ware ॥ yarn दूति किम्‌ । werd | आच्छा ॥

चवगेस्य किरसवर्णे ॥ ५५॥

wate किभेवति । -असवणं yard च ॥ वक्रा । योक्ता । श्रमेमेक्‌ । अ्रवेवेक्‌ ॥ श्रवणे दूति किम्‌ । उञ्छति । उच्छति ॥

हो ढः ॥ ५६॥ धातोरेकारखख(२ ढो भवति wert च । लेढा । Sealer | अलेट्‌ (2) ॥ | दादेधैः ॥५७॥

धातोदादेरवयवस्य (४) wer चो भवति धुच्खन्ते च । श्रधो- च्छत्‌ । BUR ॥ कथं दोग्धा | श्राद्यन्तवद्धावात्‌ ॥

१ weifa ए. ए. ३ F.adds yarn इति fal लिद्यति। २ धातोरेव ^. ४ ^. ००. ददर. `

२६० कात [ate २. ६. ६९.

नरेधेः ॥ ५८ ॥

नहेरख्य धो (९) भवति wert च। नद्धा । नव्छति। अनानत्‌॥

भृजादीनां षः ॥ ५९॥ ग्टजादीनामन्तः घो भवति yaa च । अष्टा । भच्छति । खष्टा | खच्छति । मा्टा । wate? 1 reefer | यज यष्टा । राजु राष्टिः। भाज्‌ भाष्टिः ॥ भस्लेग्धेजिरिष्ो पलक्षणम्‌ | नि- पातमखेष्ट विषथतात्‌(2 संप्रसारणादन्यच विभाषा । अष्टा ४ | मद । भण्णनम्‌ । भव्ंनम्‌ ॥ संप्रसारणे तु । eh | OTA

छणोख ॥ Gott

कोख घो भवति yard च । प्रष्टा । प्रयति । क्रोष्टा । करो च्छति । अचोक्रोर्‌ ॥ निमिन्ताभावाद्‌ दिवे पाठः ॥

भाषितुं पुंवदायो ॥६१॥ `

भाषितपुस्कं पुंवद्‌ भवति। arate ब्राह्मणीवाचरति। argaerad । श्वेनी.) श्येतायते। vice हरितायते। एनी एता यते) । सोदहिनी लोहितायते । श्षेतैतररि तलो हितेभ्यस्तो न

१

१ गहेहेकारस्च घकारो ए. ५ परतः ^.; आयौ प्रह्ये परि 7. ९ Ware F.; माद्यति A. ६ B. adds Waraa. : 8 निपातनस्वे्टाथैलात्‌ A. ७ A. om. एनी

४ विभाषेयम्‌ । wet! ^.

का०३.६. ६२.] MATAR | ९९९

इति नदादौ ॥ थं तु म भवति aware । अ्रलोहिनी लो-

Rent भवति । लोहिनीयते । carat पृमानिव पवत्‌ सीति

लोकतः सिद्धम्‌ । तच्राधिकार बलार्‌(१ अ्रमुख्यमपि ayes पुंव

दिति(२। तेनातिनयते॥ भाषितः पुमान्यस्मिन्नये इति समासात्‌।

द्रोणीयते ॥ कथं श्रुयते ITA अश्युरुडन्तो निपातनात्‌ |

नाप्रीभावलवं 2 angry श्रपि तु विशिष्टमेव रूढम्‌ ॥ कथं गर्भी यते शाखिः। अन्तवर्तिलमाचविवच्येति(४) ॥

दादातामायामादेरि ॥ ६२॥

श्रकारात्परयोरातामाथामिद्येतयो रादेरिभैवति५। पक्त ताम्‌ । पेयाम्‌ ॥ अकारादिति किम्‌ । व्यत्यपाताम्‌ ॥

Bit साथे इति च ॥ ६३॥ श्रकारात्परयोराते श्राय इत्येतयोरादेरिभ॑वति५" Tea पचेथे ॥ ्रविृतनि्दँ शात्‌ खरे विदठतिना सीति । दति चेवंप्र- कारे gee: | तेन पचावशे ्आवामिति खरे (°) विक्छतिनं स्यात्‌ ॥

१ गवश्चाद्‌ ^.; तच नाम्यधिकाराद्‌ ४ °विवचयति A; °विवेति B ५ "एतयोः परयोरादिरिभ० A 2 Om. A ६ द्रष्टव्य wei ^ ३ नास्तीभावलं ^.; नास्ति wire ७ पचाव Ware B.; cwratfay B Wt ^.; Taree इति fae F

९६९ RTA [का० ३. ६. ६७.

याश्ब्टस्य च सप्रम्याः Ss tt अकारात्परस्य याशब्दस्य सप्तम्या १) दृर्भवति । पचेत्‌ । पचे. ताम्‌ । पचेः ॥ ्रकारादिति किम्‌ । wera ॥

यामयुसोरियिमियुसो ९ ॥ ६५॥

अरकारात्परयो यी मृयुसोरियमियुसौ (२ भवतः | यथासं स्थम्‌ । पेयं । पचेयुः ॥ कथम्‌(२ ary रातु: । ATS! | आत्य । Tey: । ब्रवसू्यादिषु पञ्च निपाता वा ॥ तथा वि. Diag । वेद । विद तुः । विदुः । वेत्य । विदथुः । विद । वेद । faz विद्म ॥

मादीनां दीर्घो यनि ॥ ६६ ॥ श मादीनां ४) दीर्घो भवति यनि परे । शाम्यति । दाम्यति। मदीपर्यन्तः शमादिः ॥ यनीति किम्‌ । शम्यते ॥

दिवुङ्गम्वाचमामनि ॥ ६७॥

एषामनि५) परे दीर्घो भवति । Dafa. क्ञामति । आराचा- मति ॥ आङिति किम्‌ । विचमति (४ । चमति ॥

१००. ६.; B. om. OTTER. ४ ^. adds धातुना. - श गयुखोद्‌० युसौ । 0 yu A. adds विकरणे ° ३ Om. B. F. ६ Om. B.

का० द. ६. 02.] आख्यातम्‌ | ९९९

ऋमः परसि ॥ SE A क्रमः परसखेपदेऽनि दीर्घो भवति । क्रामति॥ कथंक्राम। ₹ेर्लोपात्‌ ॥ परस्मा दति किम्‌ । पराक्रमते | उपक्रमते) ॥ गमिष्यमां खः ॥ ६९॥ सामान्यमनुवतेते | एषामन्तख दो भवति | अनि.परे८२९ | गच्छति । संगच्छते । टच्छति । यच्छति । भायच्छते॥ पः पिबः ॥ 9०॥ पाधातोरनि oe) पिबारेश्ो भवति । पिबति ॥ अन्तो वा। अनि पारूपस्येति किम्‌ । Bae) | पायति॥ ` प्रो जिघ्रः nog च्राधातोरनि परे जिघ्रादेशो भवति । जिच्रति॥

TAY घमः ॥ 92 tt wrararefa परे ware gl भवति | घमति॥ |

WATT: tt 93 ॥ | सछाधातोरनि परे तिष्ठारेशो मवति । तिष्ठति ॥ . १ B. om. from परख्ा०; A. gives 3 B. ए. om. Yt in sitras 70-80.

only the example प्रक्रमते. 8 B. adds शोषणे 9 Q A. om. नि परे,

९६४ RTT [ate द. ६. ८०.

SY मनः॥ 9४॥ चाधातोरनि परे मनारेभो भवति। मनति।

टाणो यच्छ ॥ ७५॥ दाएधातोरनि^ परे यच्छछादे शो भवति । यच्छति ॥

EW: पश्यः ॥ 9६॥ surfs परे garde ay भवति, wala a

Mra ॥ 9७ ॥ अर्तिरनि परे खच्छादे शो भवति । च्छति ॥ तिब्‌ निदं ard एव (२) ॥

सर्तेधावः ॥ 9८ ॥ स्तैरनि परे धावारेशो भवति | धावति ॥ नन्‌ धावु गता- वप्यस्ि जवाभिधाने यथा स्यादिति वचनम्‌ । तेन प्रियामनृष- रति॥ |

We: शीयः ॥ ७९॥ शदेरमि परे शीयादेशो भवति । शीयते ।

सदेः सीटः bo tt खदेरनि परे सीदादेशो भवति । बीदति॥

१ दान° 2188. तिपः खङूपनिद शाथं एव । 8.; ९ तिपा Ween: । ^; F. and Tril. as above. = `

aT? 2. €. cy] श्राख्यातम्‌ | २६५.

जा जनेविकरणे ॥ ७१॥

जनेविकरणे जारेशो भवति । जनी) | जायते ॥ यणितु येवास्यात्‌ । जायते। जन्यते ॥

ज्ञश्च ॥ ७२॥ wa विकरणे जादेशो भवति) जानाति॥

प्वादीनां हस्वः ॥ ४३ ॥ | पूजादीनां विकरणे yet भवति । पुनाति.। शुनाति ॥ स्वी

चेत्यतो ख्वादि घादिव्यवच्छिन्तये ठत्‌(२)॥ yee पवते(३) | मूः aaa ॥

उतो वुदिष्येञ्ञनादो गुणिनि सावेधातुके४) ॥ ७४ ॥

धातोरूतो दृद्धिभैवति । यञ्चनादौ गृणिि सावधातुके परे। रौति, रोषि। रौमि। एवं नोति । स्तौति॥ क्यं जुदोति। जहोतिरिति निरे शात्‌ ॥ धातोरिति किम्‌ । सुमोति। तनोति ॥

ऊशेतिगुणः(५) ॥ ७५॥ परयोगेना र वा गम्यते | अणोतिरयंश्चमादो (५ गुणिनि सा वंधातुके परे गणो भवति वा । ओोर्णोति । भोर््णेति॥

१.4. om. from खनी to मवति in 8 Te गुण इति पवते | A. 8. 82 ४ गुशि सार्व A २ व्यवश्धि्तये) A.B; वृत्करणं. yale Mss

२९१९ RTA [का० ३, ६, te.

ह्यस्तन्यां च ॥ ४६॥ ऊणतिवयेश्ननादौ ^» गुणिनि ऋस्तन्यां च नित्यं गुणो भव- ति। trata rat: ॥ चकारो ऽ मुकषमृश्चया्थंः । तेमेरि वा स्यात्‌ । प्रोण॑विता । मरो णेविता.२॥ म्रोणौवीत्‌ । प्रौणवीत्‌र । दत्धपि स्यात्‌ ॥

Fete विकरणात्‌ ॥ ४७॥ भरहृतलात्छावंधातुकमनुवतते | ठरेविंकरणात्पर इडागमो भवति । वयश्चनादौ गुणिनि सार्वधातुके परे । दरणेडि । दरेचि। zug i ब्रुव ३८४) वचनादि ॥ ४४॥ qa tq?) भवति वचनादिग्वा व्यश्जनादौ गृणिनि सा- वधातुके परे । व्रवीति । ब्रवीठु । अव्रवीत्‌ ॥ चकरीतादेति^५ केचित्‌ । बोभवीति | बोभोति ॥

अस्तेदिस्योः ॥ ४९॥ अस्तेः परयोदिंस्योवचनादिरीड भवति(९। ्रायीत्‌। ्रा- सीः॥ सादचयात्‌ लमसि॥ तिपा धातुखरूपनिदं ara) ware

१ उणोतिः° Mss. ६ ot भवति ^.; feats भव २ प्रोखाविता B. fa B. | 8 प्रीर्शवीत्‌ ए. © तिपा een B.; तिपा घातोः SUgB.F. | wee F.

५ चकेरिताद्‌* B. F.

का०. १. ९४.] | ्राख्यातम्‌ | २९७

सिचः ॥ ९०॥ धिचः परयोरदिंस्योवंचमादिरीड्‌ भवति । श्रकार्षीत्‌। ्रका- षीः ॥ आगमश्रासनमनित्यमिति केचित्‌ ar भैः॥

रुदादिभ्यश्च ॥ ९१॥ |

सदादिभ्यः परयोदिंखोव॑चनादिरीडङ्‌ भवति | अरोदीत्‌ |

श्ररोदीः । SN । श्रखपीः । wast । was: | प्राण्णेत्‌ । प्रणीः) । अ्रजचीत्‌ । HN: | THA रुदादयः॥

अदो ऽद्‌ ॥९२॥

अदः परयोरिंोव्॑चनादिरर्‌ भवति । आदत्‌ । आदः ॥ रुदारेरपि२ केचित्‌ । अरोदत्‌ । TT: ॥

सस्य सेऽसावेधातुके तः ॥ ९३ ॥ खस्य तकारो भवति। अ्खावंधातुकविषये से । जिचल्छति । वत्ति ॥ असावेधातुक इति किम्‌ | वस्ते ॥

अणि वचेरोदुपधायाः ॥ ९४॥ : वेरपधाया We भवति । अरणि परे४। अ्रवोचत्‌ । अ्- वोचः॥ कथं पुस्तकवाचः। असार्वधातुक इति विशेषणात्‌ | एव- मृत्तरतापि॥

१ अप्राणीत्‌ | अप्राणीः। A. ३ अरोददिलादिः ॥ A. | २श्ददेरपोति.. ४ असार्वधातुके अणि° A.

२९८ ATA [ate 2. @-ee.

अस्यतेः स्थो ऽन्तः ॥ ९५॥ ्रस्यतेरन्तः स्थो भवति । aly परे | अपास्यत्‌ ॥

पतेः UW ॥ ९६ ॥ पतेः पत्षिर्भवति । afte परे । song? ॥ शरद्‌ awa: | अश्वत्‌ ॥

कृपे गे लः ॥ ९७॥ | छपे रेफस्य छकारो (२) भवति । कल्प्ता 2 । कल्पयति | कश्यः ॥ कथं कुपः । कु्तिरिति र्ुतेलंुतिरिति वक्षवयं वा Te चकार स्थस्य रोफस्यावणात्मन ४) warcel सकारो ऽवणा- त्मान्तरतम्याद्‌ भवम्‌ । कार स्थस्छ(५ खकार एव खाद्‌ अ्रय-

तिरिक्लात्‌ ॥ कथं पा । लाणिकलात्‌ । छृषणादयो ज्ञोण- दिका दूति ॥

PAA AT ॥ ९४॥ गिरते रेफस्य शकारो भवति । चेक्रोयते परे | गदितं गिर ति । fasifirea ॥ वा स्वरे ॥ ९९॥ गिरते रेफस्य wa भवति वा खरे परे । गिरति । गिखति। १ A. adds अपप्नः | ४ ग्वाला A.

२ ख ^. ५ ऋकारस्व ^. ३ A. adds करूष्ललति . ६ ^. ग. दूति.

का० ३.१.९००. आख्यातम्‌ | २६९

तुतीयदेधेढधभान्तस्य धातोरादिचतुषेत्वं ar ॥ १०० ॥ |

धातोरवयवसख् ठ तीयारेधैडघमभाग्तस्यादि चतुर्थत्व(७) भव- ति। आन्तरतम्यात्‌ । सकारे ध्वे च परतः। दुधुचति। श्रधुग्धवम्‌ । sagan । wage yard । अ्रभुञ्धम्‌ (९ । धीति । भो- qa) | निघो च्छते ११ | इत्याद्यन्तवद्धावात्‌ (१२ ॥ सष्योरिति किम्‌ । दिदम्मिषति । दुग्धः । दुग्वान्‌ ॥ प्मधतुग्रदण्मिह ware च(१२॥

१ इति ^. ८ WHC ^.; om. बुभुत्सते. 2 8. om. इूति. ९ wy B. F. | ३ सिद्ध xfa F. १० भोत्छति F.

४ 7. adds वा; B. om. तथा. qq faarea 7.

५ पच्ययते 1A. १२ इत्धादन्तवदुपचारात्‌ ॥ ^. £ सचे ॥ ^. १३ Garages च ॥ F.

७ °आदे खतुथेलं B.

२७० | RTT [का० टे. ©. १,

Bra च दिस्योः ॥ १०१॥ धातोरवयवस्य ठतीयारेष॑ढधभान्तस्यादे खतथैत्व भवति | दिस्योर्णपि च सति । ware | wars] | श्रबोभोत्‌ ॥ दिखो- रिति किम्‌ । अदुग्धाः | वणशाश्रयलात्‌ प्रत्ययलोपलच्वणं ना-. सीति॥

सोश्च दधातेः ॥ १०२॥ दधातेधीन्तस्यादेखतु्थ॑लं भवति | तथोः wears परतः। धनतः । धत्थः we । web धान्तस्येति किम्‌ । दधाति | दधासि॥ - ॥ दूति दौ मैसिंद्यां ठन्तावाख्याते षष्टः पादः समाप्तः ॥

इडागमो ऽसावेधातुकस्यादिष्येज्ननादेर्यकारादेः॥ १॥

UTA ARAVA AN ANA वञ्चनादेरयकारादेरादि- fcerrat भवति । भविता । भविव्यति । भवितव्यम्‌ ॥ पुनधोल- धिकारो षातुसंन्नाजितासावंधातुकाथेः। तेन ceria) टणोति। ‘Spread | मीमां सते ॥ श्रावेधातुकस्टेति किम्‌ । शेते । वेत्ति ॥

१ दधति A.

का० ३. ७. ३.1 आख्यातम्‌ | ९७१

टकार द्रि च [ate ३.४.२८] त्यादौ विशेषायैः॥ यश्चनादे- रिति किम्‌ । बश्डव॥ अयकारारेरिति किम्‌ 1 यात्‌ ॥

खुक्रमिभ्यां ATH ॥२॥

पर सीषद विषये यो खुक्रमी ताभ्यां परस्यासाव॑धातुकखछ व्य- छनादेरयकारादेरादिरिडागमो भवति। wafaat । wafa- स्यति । क्रमिता । क्रमिव्यति । चिक्रमिषति ॥ परस्मैपद विषय एवेति ¦ नियमात्‌ । वतिष्ो व्यते । प्रचिक्रसते। उपथिक्रसते१। प्रोपाभ्यां क्रम रुचादिरादिकमेणि ॥ प्रखवितव्यम्‌ । प्रक्रमितव्यम्‌ । दत्य- समामविषयलादि ट्‌^२ ॥ कथं प्रक्रन्ता । उपक्रन्ता 2 | श्रात्मने- पदविषयस् क्रमेः कतंरि कतीरप्रतिषेधः ॥ प्रखवितेवा चरति । प्रख्विच्रीयते | श्रायिरयमात्मनेपदी ॥

रुदादेः सावधातुके ॥ ३॥ सद्‌ादेर्गणात्‌ सा्वंधातुके४ वअश्जमादेरयकारादेरादि- रिडागमो भवति | रोदिति, रुदितः | खपिति | खपितः । असिति 1 असितः । प्राणिति । प्राणितः । जचिति । जचितः५५॥ रदत दति परल्राद्‌ यणा भवितव्यम्‌ (४ ॥

१ A. adds व्यतिक्रसते. ५ यचिति। afer: | A. २ ०'असमासविषय० B. & ख्व्त इति व्वहितलात्‌ | A.; ३ प्रक्रान्ता | उपक्रान्ता ^. 8. F. om. पर लात्‌.

४ A. adds YX.

२७९ ` कातन्त्र [का० ३. ७. ६.

रोदितिः खपितिश्चैव श्रसितिः प्राफितिस्तथा | afafraa® विश्यो रुदादिः पञ्चको गणः ॥

ईशः से ॥ ४॥

tu: सादौ सार्वधातुक आदिरिडागमो भवति । ईशिषे। दैशिष्व॥

ईडजनोः स्वे च ॥५॥ ` ईडजनोः सध्ये च(२) खार्वधातुके पर आरदिरिङागमो भव- ति। ‰डिषे Efe | डिष्ये । ईडिष्वम्‌ (2) । व्यतिजञ्जिषे । efron fered । व्यतिज्निष्वम्‌ (४) ॥ जन जनमे । म जनी यना(५) व्यवहिता त्‌ ॥ सध्ये चेति पटितलाश्चकारेण ई शिर नुरवयते (४ | ईशिष्ये। ईशिष्वम्‌ ॥

से गमः UTS ॥६॥ परखैपदस्७) यो गमिस्‌ तस्मात्‌ स आदिरिडागमो (८ भवति | गमिव्यति । जिगमिषति । अरधिजिगमिष तलम्‌ । जिम- मिषा । जिगमिषुः । जिगमिषितव्यम्‌ ॥ पर सपद स्येति किम्‌ ।

१ यचिति° A. ५ जन खनने अननी यणा ए.; खन

२ सकारथ्वेच). अनगे यनी यणा ४. ३ Om. A. ६ °अगुकुष्यते A.; रैषिरगुछष्वति ४ ated ^. om. व्यतिजर्धिष्वे; F.; ईैषिरणुदृश्छते 8.

ए. adds व्तिजद्धिष्व, ७ पर दओैपदविषयो ^.

८ सेरादि° A.

का द. ७. १०.] श्राखयातम्‌ | ROR

afafartaa i संगंसीष्ट ॥ केचिद्‌ योगं विभव्यात्मनेपद दटमि- च्छन्ति | cada संजिगमिषुः । अधिजिगमिषितब्यम्‌ (२ ॥ ` अरनिङक्गमः शतीत्येके । तदा । अधिजिगां रिति # ` हनृदन्तात्‌ SA ॥ 9 ॥ | ₹न्तेंरन्ता (४, धातोः सखे २ पर श्रादिरिडागमो भवति। इनिव्यति । ₹निखमाणएः । करिष्यति । afteare: । खरिग्यति। aftaary: | अ्रखरिव्यत्‌ ॥ वि z

art: सिचि ei

wa: सिच्यादिरिडागमो भवति । sree । जाच्ि- oq) ॥ उद मुबन्धलाद्‌ विकल्पे प्राप्ते Prag वचनम्‌(४॥ `

स्तुसुधूञ्भ्यः) परससे ॥ ९॥ wa: ara? सिच्यादिरिडागमो (९ भवति । प्रास्ता- वीत्‌ । प्रासावीत्‌ । प्राधावीत्‌ ॥ परस्मा इति किम्‌ । मरास्तोष्ट | प्रासोष्ट । प्राघोष्ट ॥ धूञ्‌ कम्पने ऽपि । अरावीत्‌ ॥

यमिरमिनम्यादन्तानां सिर्तश्च ॥ १०॥ एषां परखैपदे सिश्यादिरिडागमो भवति । सिश्चाग्तो 4०)

१ wad A. ` ६ ए. om. वचनम्‌.

2 संजिगमिषितब्बं 7, © YS: 0.; सुषु* ए. ३ से 1.; 1. F. om. पर्‌, cur.

४ "दन्तानां च B. ९ सिचीडागमो ए.

५ आन्नीर्टा। आन्ञीषुः B. १० facarg A. 18

९७४ ` RTT [का० ३.७.९९.

भवति । श्रय॑सीत्‌ । व्यरं सीत्‌ । अनंसीत्‌ । अ्रयासीत्‌(१ । च्या विष्टाम्‌ । अन्ञासीत्‌ | श्रच्लासिष्टाम्‌ । अ्रदरिद्रासीत्‌ | श्रद- रिद्रासिष्टाम्‌। wT WATS दरिद्रातेरालोपोनस्यात्‌॥ कथम्‌ अदरिद्रीत्‌। अदरिद्धिष्टाम्‌। ्रागमस्यानिल्यलाद्‌ (२ विभाषैव॥

स्सङ्पूङ्ल्ज्यणूवृगृधुप्रच्छां सनि ॥ ११॥ ` एषां खमपे(2 सनीडा गमो भवत्यादिः | fare सिखयि- षते ॥ get पिपविषते । greg पुपूषति ॥ ख । श्ररिरिषति ॥ sry । अरञ्चिजिषति ॥ aaa अरशिशिषते (४, ॥ wit चिकरिषति ॥ गृ । जिगरिषति॥ दृङ्‌ । दिदरिषते owe अवस्थाने । दि- धरिषते(९) ॥ प्रच्छ । पिपृच्छिषति ॥ ufegawaftat: wy w तोदादिकाः। कृञ्‌ दिखायां।दि- करिषति । चिकीषति ॥ गृ शब्दे । जिगरिषति। जिगीषति ॥ ञ्‌ धारणे fruftafa® । दिधीषंति ॥ कृयोश्नौपकस्य सविकनल्य- वाद्‌ अन्येषामुदन्तानां वा स्यादेव॥ कथं भ्ावुवृष॑ते । प्राविव- रिषते | संवुवषंति | संविवरिषति । टर्टणोनेनानििं्टखा- नित्यलात्‌ ॥ | ऋरट्‌ टङटलां सनीड वा सा दात्मने च सिजाशिषोः। संयो गादेष्छंतो वाच्यः सुडसिद्धो बहि्भ॑वः॥ ` १ Om. A. B. ५ दिदरिषति Mss. २ आगमस्य नित्यलाद्‌ ^. ६ दिधरिषति ए. ; ^. om. अवसाने.

३ Om. B. ७ Om. A.; B. F.om. धारणे; YA F. ४ अशिशिषति A. ४. ८ प्रावुवुर्षति । प्राविवरिति ए.

काद. ७.९३.] आख्यातम्‌ | ९७४.

qi sate । itd तरिषीष्ट २ । तीर्षीष्ट uc । wa- रिष्ट । अटत । वरिषीष्ट । षीष्ट ॥ ध्वु । अष्वरिष्ट । श्रध्वृत । ष्वरिषीष्ट । ष्वुषीष्ट ॥ समक्त । wats | असिद्धं बहिरक्रम- न्तरङ्ग दूति ॥

इटो दीर्घो यहेतेश्षायाम्‌ ॥ १२ ॥

येः परख्येटो दीर्घो भवति। न तु परोचायाम्‌ | यशीता ॥ श्रयदीत्‌। दूर्‌लात्‌ सिचो लोपः स्यात्‌ अस्य च दीर्घो नस्यात्‌ # कथं ग्राहिता । ग्रारिब्यते । रूञ्दिटो ऽ तलात्‌ ॥ श्रपरोषा- यामिति किम्‌ । rafea । जण्डिम ॥ | ऋद्टृङ्टनोऽपिवा दीर्घो न परोकाशिषोरिटः। न परख सिचि मोक इति यो गविभच्चनात्‌ ॥ द । तरिता । तरीता ॥ ce टञ्‌. वा.४ । वरिता । वरीता ॥ asa तु । विशश्षरिव । विशशरिम। ववरिथ। तरिषीष्ट। वरि- me । ्रतारिष्टाम्‌ । ्रवारिष्टाम्‌ ॥

सअनिडेकस्वरादातः ॥ १३॥ एकखराद्धातोराकारान्ता त्‌ परमखाव॑धातुकमनिड भ- १ A.adds तितरिषति। तितीर्षति। ४०.०१. वा.

२ तरषीष्ट^.; तरिषिष्ट B y Om. A. ३ TS वभ ए.; ^. ०००5 विवरिषते। £ OWATTTT F.

वुवुषते

Rod | कातन्त [का० १. ७. ९५.

बति । दाता । दाख्छति । दातव्यम्‌ ॥ एक्खरादिति किम्‌ । दरिद्धिता॥ |

` अनातक्मनेपदस्धाश्तु ठतादेरिर्‌ नस्ये खनि।

स्तन्यं yada तादे वपि Qs सिचि ॥

टतु । areata eats ॥ दधु । वक्ति । fae’? a श्रध । शक्यंति । भिश्टतषति) ॥ खन्दु ४) । सन्तति । सिख्म्खति^२) ॥ wy क्ररू्ति । चिकुएति । wef we: Tarai वा चा दितम्‌ ॥ कती । कत्स॑ति । कर्तिंव्यति ॥ एवं चती ईिंसायाम्‌ | 'चत्ख॑ति। चर्तिंग्यति॥ उष्दि र्‌ । area दरि यति॥ उददिर्‌। areata । तदिति ॥ नृती । मत्सति । मर्तिंव्यति ॥ ्रसिचीति किम्‌ । अ्रकर्तीत्‌ ॥

इवणादश्विध्िदीङ्शीडःः ॥ १४॥ दवणान्ताच्‌ ्रित्रिडीडङ्शीङ्वजिंतादेकसखरात्‌ परमसाव- धातुक ममिड्‌ भवति(५)। चेता । चेव्यति। नेता । नेव्यति॥ श्रथिभि- डीङ् शीङः इति किम्‌ । Pa यिता । भि ज्रयिता। Ste डयिता। शीङ शयिता ॥ एकखरादिति किम्‌ । भ्रादीषिता । श्रावेविता ॥

. उतो ऽयुरूगुलुशुषटनु वः ॥ १५॥

उकाराग्तादेकखराद्‌७ युरुणु खचच्लुवजिंतात्‌ (९ परम-

१ QB. ५ A. adds एता । एष्यति | २ विभुत्सति A. & °्युखूगु° ^. ए. भिभुत्छति° सिख्वन्तयति 2.7. ७ उवणान्ताद्‌° B.

४ arg ^. ४. .

AT? ३. O. ९८.] MSTA | ^ २७७

खावंधातुकमनिड्‌ भवति । होता। खोता१॥ अयुरुणुखुलुव(र दति किम्‌ । यविता । रविता । नविता । खविता । रविता । चशएविता ॥ उत इति faa । खविता ॥ एकखरादिति किम्‌ | प्रोणेविता ॥

WAS ISTH ॥ १६॥ दमादेकसखरार्‌ ठरूटज्‌वजितात्‌ परमसाववेधातुकम- fae मवति । कतौ । wit ॥ waees एति किम्‌ । वरि: ता2॥ खत इति किम्‌ । हृ करिता॥ एकखरादिति किम्‌ | जागरिता ॥ ` शकेः कात्‌ ॥ १७ ॥ शकेः कान्ताद्‌ निर्‌४) भवति। शकुं शक। शका । अ च्छति॥

पचिवचिसिचिरिचिमुचेश्वात्‌ ॥ १८॥

Wa: पञ्चभ्यो ऽ निर्‌ भवति | डुपचष्‌ पाके । पच व्यक्रीकरणे वा(५। पक्षा ॥ वच वचि (४ | वक्ता ॥ सिच (७) । Sear ॥ रिचिर्‌२)। Car te । मोक्ता ॥

१ A. adds स्तोष्छति. ६ 7. om. वचि. २ ण्युद्लु° ^. 7 ७ सिचिर्‌ ^. 1. ३ Fe वरिता ^. & fra F.

४ गन्तात्परमसार्वधातुकमनिड्‌ ^. ९ मुच । £. ४ B. om. from चंच

Rot कातन्त्र [का० १. ©. २९.

प्रच्छेग्डात्‌ ॥ १९॥ प्रच्छ ग्डान्तादनिड(१ भवति । प्रष्टा । प्रच्छति ॥

युजिरजिरन्जिभुजिभजिभन्निसन्जित्यजिभरिजयनि- मस्जिसुजिनिजिविजिस्वन्जेजात्‌(२ ॥ २०॥

WE पश्चद भ्यो ऽ निड भवति । युजिर्‌ युज । योक ॥ सजो? । रोक्ता ॥ रण्ल । रङ्का ॥ भुज भजो | भोक्ता ॥ भज । भक्ता ॥ भन्ल । TT ॥ सन्व । सद्धा ॥ त्यज । त्यक्ता ॥ भल्ल । भ्रष्टा ॥ थज। यष्टा ॥ SHS ET ज । खष्टा ॥ निजिर्‌। war ॥ विजिर्‌ । वेक्ता । न वो विजी । पदमुबन्धबलात्‌ ॥ खण्ड । WET ॥

अटितुदिनुदिक्षुदिस्िद्यतिविद्यतिविन्दतिविनलि- दिटिभिरिहदिश्दिसरिपदिस्कन्दिखिदेदात्‌ ॥ २१॥

एभ्यः षोडशभ्यो ऽ निड भवति ॥ श्रद्‌ । WHT ॥ तुद । तो- ATH मुद । AAT ल्दिर्‌ । रोगला ॥ खिद । खेन्ता ॥ विर सत्तायाम्‌ | fag लाभे । विद विचार वा| वेला ॥ हिदिर्‌। ला ॥ भिदिर्‌ । HTH दद । दन्ता ॥ शदु । गन्ता ॥ पद । art ॥ स्कन्दिर्‌ । सकम्ना ४) ॥ खिद Salt खिद परिघाते वा। खेला ॥

१ गतात्परमसावेधातुकमनिड ^. २ खज । B. and om. मुजो. ९ caferataufar ^. ४ न्ता B. F.

AT? ३. ७. २४.] TSAR । yee.

राधिरूधिक्रुधिक्छुधिबन्धिशुधिसिध्यतिनुध्यतियुधिष्य- धिसाधेधातं ॥ २२॥

एभ्य एकाद शग्योऽनिड्‌ भवति॥ राध । राद्धा ॥ रुधिर्‌ १।

रोद्धा ॥ क्रुध । करोद्धा ॥ चुध। लोद्धा ॥ बन्ध । TET ॥ इध ।

शद्धा ॥ सिध । सेद्धा ॥ बुध ्रवगमने। बोद्धा ॥ युध । योद्धा ॥ साघ। साद्धा॥

हनिमन्यतेनात्‌ ॥ २३॥

श्राज्यामनिड्‌ भवति । ₹न । न्ता ॥ मन WTA । मन्ता ॥ कथम्‌ BAMA | नायं ATA: I

सापितपितिपिस्वपिवपिश्पिद्धूपिशिपिल्िपिद्ुपि- सुपेः ATA) ॥ २४॥

एभ्य एकाद एभ्यो ऽनिड्‌ भवति ॥ श्रापु । प्ता ॥ तप धुप संतापे(४)। तप शेश्चयै वा । तक्ता ॥ fare । तेक्ता ॥ भिखप(५) | खक्ता ॥ डवप(६) । वना ॥ ्प७)। शप्ता ॥ दप । Stare किप । Sat a लिप । AAT YY । लोप्ता ॥ पु । सप्ता ॥ कथं तक्ता Tar रधादिलाद्‌ विभाषे्‌९॥

१ 4W I F. ५ ay A. २ संबन्धा F.; B. om. from बन्ध, £ वप F. 3 B. om. शुपि ; B. (and marg. A.) । © श्रु WTR F. add f<fq before लिपि, ८ A. (marg.) adds रिप | THT. ४ संतापने A. ९ विभषिव ॥ ^. .

८० . कातन्त्र [का० 8. ©. Ru.

यमिरभिटमभेभात्‌ ॥ २५॥

एभ्यस्‌ जिभ्यो s fire भवति । यथा । रथा | लभा ॥

यमिरमिनमिगमेमेात्‌ ॥ २६ ॥

एभ्यख्चतूर्भ्या ऽ निर्‌ भवति | यन्ता | रन्ता । नन्ता । गन्ता #

रिशिरूशिक्रुशिङिशिविशिदिशिशिस्युशिमृशिद- FNC) शत्‌ ॥ २७ ॥

„ . Tat द श्रभ्यो ऽ निङ्‌ भवति ॥ रिण ङश दिंसायाम्‌ । रेष्टा।

रोष्टा ॥ कुश । क्रोष्टा ॥ लिश । शेष्टा(र॥ विग्र । वेष्टा ॥ feu

देष्टा॥ दृषिर्‌ द्रष्टा ॥ YM स्प्रष्टा ॥ STI खष्टा॥ Tea

दंष्टा॥ |

दिषिपु्यतिकृषिधिष्यतित्विषिपिषिविषिशिषिणुषि- तुषिदुषेः ara ॥ २४ ॥ `

एभ्य एकाद शभ्यो sire भवति ॥ .दिष । tet ॥ पव्यति। पोष्टा ॥ छषति ४) कषंति.वा । क्रष्टा(४)॥ स्विति । चेष्टा ॥ far eer ॥ fag । पेष्टा ॥ विषु । वेष्टा ॥ शिषु । tera sya योषा ॥ दुष 1दोष्टा॥

१ °दन्सेः (and निश्चि for fafa) F.; ३ A. om. विषि्िषि. , 4. om, fafa. | ४ WT) कष्टा F. ९ निश्‌। Wet F..

का ३. ७. ३.1 आख्यातम्‌ | ९८९

वसतिधसेः सात्‌ ॥ २९॥

श्राभ्यामनिड भवति । वस्ता | जिचत्ठति ॥ नायं दान्त. .. दति (१)

दहिदिहिदुहिमिहिरिहिरूहिलिहिुहिनहिवहेवेात्‌ ॥ 3० ॥ .

एभ्यो दशभ्यो ऽनिड्‌ भवति॥ दद । दग्धा ॥ दि । देग्धा॥ दु । दोग्धा ॥ मिद । मेढा ॥ रिह । रोढा ॥ रुह । रोढा ॥ सिद । लेढा ॥ लुह । लोढा ॥ नद । नद्धा ॥ वद्‌ । वोढा ॥ रिषो सोच धाद केचिन्न garda! ॥

पहगुहोः सनि ॥ ३१॥ यगृह: सनि az भवति। ग्रह । जिचृचति॥ गृह । again `

उवणेन्ताच्च ॥ ३२॥ उवणान्ताद्धातो ८2 समि नेड्‌ भवति । वणंग्रहएं रुएकुषु aqua Weenie) नुनूषति । उक्षति (४ । चुचुषति। चुच्छा षति ८५ । लुलुषति । पुपृषति ॥

इवन्तधेभस्जटन्भुष्ियृणोभरलपिसनितनिपतिदद्र वा ॥33॥ एषां सनि पर इडागमो न भवति वा ॥ इवन्त। दिरेवि- १ वस । वस्ता B., and om. दूति ३ उवणीन्ताचच घातोः F

२ सौज्ोऽयं urge Bs रिदीदही ४ दरूषते° प्रसुखुषति F सौभो धातु केचित्पटन्छेव ए. ५ 0०. ^. 7. ` ¦

RGR ATT [का० ₹. ७. २५.

षति। दुद्यूषति ॥ धु । अदिं धिषति। दैलेति॥ भल्ल । विभिः षति । बिभ्रति ५) ॥ दम्भु । दि दम्िषति । धिष्एति । धोरति। freq! शिज्रयिषति । शिथरीषति.॥ यु । यियविषति । युयुषति ॥ waa? । प्रोणुंनविषति । प्रोणुमूषति ॥ भर । बिभरिषति । ` rea ॥ ज्ञपि । जिन्ञपिषति । ष्ठति ॥ eq?) । सिसनिषति। दिषाखति(४)॥ तनु । तितनिषति । तितांषति॥ पतु | पिपतिषति। पिति ॥ दरिद्रा । दिदरिद्विषति। दिदरिद्राषति ॥ भलण्ट- चुनामप्रापते विभाषा ॥

भुवः सिजटुकि ॥ ३४॥ | भुवो ura: पिशशुकि सति te भवति | चरत्‌ । अय- ताम्‌ ॥ सिजलुकीति किम्‌ | व्यत्यभविष्ट ॥

सृवृभृल्नुटूखुव एव परो्षायाम्‌ ॥ ३५॥ wea एव परोचायां Aw भवति । i wean TATE! ATAU ATA ॥ TRY भृञ्‌ वा(७)। बभृव॥ टञ्‌ । तुष्टुव ॥ दरु! SRI खु । सुव ॥ भु । Aa एभ्य एवेति किम्‌ । पेचिव । किव । ददिव । ररस्थिव । मेशिव । रधादिलाङ्‌ विभाषापि बाध्यते | परत्वाद्‌ विकश्य cara । ररन्धिव । रेध्येति८) ॥

१ i भन MBS. £ परोषायमनिड्‌ A. B. iQ B.; A. adds आच्छादने । ७ बुभृङ्० B.; ^. om. मुल; 7. | ३ सनि ए. om. दुभुभ and चा. ४ सिषासति Mss. ८ Tufte | Gara F.

u Om. F.; yar B.

HT? द. ७. 2७.] आख्यातम्‌ | RER

णस्यकारात्‌ ॥ ३६ ॥

काराकाद्धातोस्‌ (९ यणि मेड भवति । दधर्थ । जथ ॥ यलीति किम्‌ । जद्धिव । जद्धिम ॥ खकारान्तादिति(२ किम्‌ । खञ्‌ । तस्तरिथ ॥

नित्याल्तां खराश्तानां जिद भोख वेर्‌ थलि ।

रचि निव्यानिरः weg वृब्येऽ दा नित्यमिर्‌ यजि ॥ पपक्य । पेचिथ ॥ gare । पपिथ ॥ Free चिचयिथ ॥ wee | ससजिंथ ॥ दद्रष्ट। ददरथिंथ॥ ate योऽकारवाम्‌(? नित्यानि- डिति विशेषणात्‌ । अदे चमु । जि ॥ वेनो वयि । caterer # अच्ेविंकश्पेर्‌लात्‌। श्रागश्िथ। ववरिथ ४ | afta | विव्य- यिथ । आ्आदिथय॥

कृजो ऽसुटः ॥ 39 ॥ असुरः भः परोा्यां थलि च मेड भवति | wea! चम । चकथं॥ waz दरि किम्‌ । संचस्करि व । सं चस्करिम। संसखरिथ॥ | afro: wert भावकमायेकासु (९) च । खररमग्र हद्‌ शामिद्धेज्यच्चेति वक्षव्यम्‌ ॥ सेव्यते | चायिश्ते ॥ दाख्यते७) दाथि्ते( ॥ एवम्‌ Weare |

१ Weare ?.; छकाराद्ातोः ^. ५ आविध 7. | २ ऋकारादिति F. £ भावकमा्थासु ^. F. (? sloka). 3 ए. adds सु. ‘© Om. A. |

४ वरिच A. ८ दयिष्यते B.

९८४ ST [का० ३. ७. देर.

अचायिव्यत ॥ were | अ्रदायिव्यत(१॥ इनिग्यते । चानि- wa | अहमिव्यत। अघानिग्यत॥ aera | याहिषते(२। श्रर- rea wari ॥ द्र च्छते । दथिष्यते। अद्र च्यत । शरदि ष्यत ॥ धिति च ॥ अरचेषा ताम्‌ । अ्रचायिषाताम्‌ ॥ श्रवधिषाताम्‌। अधानिषाताम्‌॥ अ्रयहोषाताम्‌ | अरयाद्िषाताम्‌(१॥ अदृ चा ताम्‌ । अदर्शिंषाताम्‌(१ ॥ श्राशिषि च ॥ चेषीष्ट । चायिषीष्ट दासीष्ट) । दायिषीष्ट 2) ॥ वधिषीष्ट । घानिषीष्ट ॥ यशोषीष्ट । यादिषीष्ट ॥ द्रचीष्ट। दर्चिषीष्ट-॥ weet च॥ सेता । चायि- ता॥ दाता१। दायिता५॥ इनता । घानिता ॥ ग्रहीता । या- हिता॥ द्रष्टा । दिंता॥ दृष्वद्धावादिरमस्ठकारितलोपः खात्‌ | कारिते। कारयिष्यते ॥ चोरिष्वते। सोरयिषते॥ मानुबन्धानां war नित्यम्‌ । गमिते ॥

सुड्‌ भूषणे संपयुपात्‌ ॥ ३४॥ षणे ऽयं संपयैपात्‌ परस्य कथः सुडादिभेवति ॥ संखते । संचस्कार | समस्कार्धीत्‌ । परिष्कता(४। परि चस्कार । पर्यष्का- fa । श्रडव्यवधाने(९)ऽ पि षलबमिषते ॥ oredr ore खार | उपाखार्षीत्‌ ॥ एवं समवायेऽपि वक्षव्यम्‌ । गषणसम- वायाभ्यामन्यचापि gaa । संस्कृतमिद मनित्यमिति । उपात्‌

१ Om. A. ५ पर्यखार्षीति A. B २ ्राहीष्यते। F. | £ अडभ्यासव्यवधाने F.; wear-

३ Om. A. B. - Tae ^.; अडभ्वासव्धवसाने B ४ चरिता ^. ए. ,

का ३.८. २.1] आख्यातम्‌ | ated §

प्रतियन्रविष्ेतवाक्याध्याहारेषु BE awa: | अरसिपचस्ो पस रते । Sree BR ad गुङ्क card: । coat अण्पति | वाक्याध्याहार जल्पतीत्ययैः ॥

॥ दूति Shift ठत्तावास्याते सप्तमः पादः समाप्तः ॥

पदान्ते Yet प्रथमः ॥१॥

पदान्ते वतेमामानां धुराम्‌ अन्तरतमः प्रथमो भवति। लन्नायः | षणुखानि । ज्ञानभुटीकनम्‌ | तच्छरतम्‌(२ । ag Wa: | वगेभ्रयमलक्षणं खात्‌ ॥ wes | अलेड्‌ | आमीत्‌ | ्रासीद्‌। वा विरामे [का०२.२. ६२] दति बाधकलात्‌ प्रथमद- Mar ॥ पद्‌ ग्रहणम्‌ (२) snares लिङ्गस्य परिग्रहां तेन स धातोरन्ते न स्यात्‌ । वदति । एधते ॥ धुटामिति किम्‌ । अरन्‌ । अपचम्‌(४) ॥

रसकार्योविसृष्टः ॥ २॥ पदान्ते वतंमानयो रेफषकारयोविष्टो ५ भवति । च्रबि- भः । wera: ॥ पदान्त इति किम्‌ । बिभति । श्राखमरे । अत १ पदान्ति wet वणानाम्‌ 7. ४ पचन्‌ ॥ ^.

२ way ^. ५ रसकार० ^. ३ पदान्तग्रहणं 8.

२८६ RTA [ate 8. ८.६.

एवारम्भः ॥ कथम्‌ ्रमिनस्वम्‌ । श्रमिनत्वम्‌ । अरुणस्वम्‌ । EU | सो पदान्तेऽरेफप्रहृव्योरपि वा दधो रलं सात्‌ ॥

घटठधमभेन्यस्तथोर्धोऽधः ॥ ३॥

Wa कः से ॥४॥ षढोः को भवति से परे | पेच्छयति । पिपिक्षति । लेच्यति। faferafa ua दति किम्‌ । पिनष्टि । लेडि॥

तवगेस्य षटवगोाट्‌ टवगैः ॥५॥

षाटवगोाच्च परस्य तवगेस्य वर्गो भवति(२। वपुष्टरम्‌। वपु- eri ate । दिष्टः । पिण्ड २ । कुष्णाति । ई टे । लीढः | अ्रली- कुम्‌ ॥ रवगाटवगं४ दूति किम्‌ । वक्ता । पपक्य । इति सिद्य्थ॑म्‌॥ कथं मधुलिट्‌ तरति । मधुलिट्‌ तरः५ । yaa ॥

ढे ढटोपो दीषेोपधायाः ॥ ६॥ ढे परे sera भवति । उपधाया दीर्धः । Wz: | १ B. om. परयो. BMS: | षरवभात्‌ तवर्ग A.

२ ^. adds श्मान्तरतम्यात्‌, ५ कथं मधुलिट्‌ मवति ^. 8. ३ पिण्छि ^. F.; पणि 8. £ ढकारस्व लोपो F.

area. cid.) आख्यातम्‌ । ९८७

qe: ॥ कथं लेढा । द्रो ढा (९ | ्रन्तर ङ्गवाद्‌ गुणे हते ठलोप एव arg ॥ उपधा यस्य (र, सं्नापूवेकलाद्‌ खतो न स्यात्‌ | Seize nee issn

सहिवहोरोदवणेस्य ॥ 9 i सदिवदोटं परे ढलोपो भवति । waders भवति। सोढा । बोढा ॥ कथम्‌ ऊढः । ऊढवान्‌ । अन्तर ्गवान्नित्यलात्‌(५) संम्र- .. सारणम्‌ ॥ वणेग्रदणं (९ किम्‌ । उदवोढाम्‌ । free दी- Wa sfa 4 स्यात्‌ ॥

yet तृती यश्चतुर्थेषु ॥ ७॥ धाढठनां yet चतुथष्वेव aaa भवति । दोग्धा । दिडि । warts | लबधा ॥ aquadafa नियमात्‌ । श इते । दिष्टः ॥

खअधघोषेष्वशिटां प्रथमः ॥ ९॥ | #,

घोषेषु परतो धाट्धनामशिटां (९ yet प्रथमो भवति । Ulf भेत्ता । युयु्छते 4) | ररि ्एते॥ श्रशिटामेवेति किम्‌ | अस्ति ॥

१ गृढः^. ` | ६ अवणंयहणं A. २ लोढा A.; Ziefa ए. ०१०. © 7, adds च्‌. we. ८ yaaa A. ३ उपधाया ग्रहणस्य A. ९ °अशिरामेव ^.; F. om. yet. ४ Sic MSS. १० युयुत्सति F.; om. B.; ए. adds

५ faaararaa.; निलखलादा 8. But.

दच्ट. ` कातन्त्र ` [का०३.८.९द्‌

भूजः स्वरात्‌ स्वरे चिः ॥ १०॥

मजः खरात्‌ परस्य ae दिर्भवति । भुजी (२ | बभ्व्ने | बभ्वव्नाते। बभ्रश्निरे(२) ॥ श्राद्यव्याकरणमतमेतत्‌ ॥

सस्य वमोदीधेः ॥ ११॥

रकारस्य वमोः परतो Stat (2) भवति। पचामि । पचावः। ` पाम: । दीयामि५ | दीबयावः। दीव्यामः ॥ श्रद्धेति किम्‌ । Tai low । यदि स्यादीर्धस्दालोपो& न स्यात्‌ ॥ कचं पचमानः | श्रपचम्‌ | वमोवंणंयो राद्ययोः सादचयोत्‌ ॥

` स्वरान्तानां सनि ॥ १२॥

खरान्तामां धाठनां सनि परे दीर्घो भवति । चिकीषति ॥ शुष्टषति । चिचीषति ॥ शित्रयिषति। बिभविषतीति गृणेनाघ्रात- वात्‌ खरान्तानामिति सुखार्थ॑मेव ॥

हनिद्गमोरूपधायाः ॥ १३॥ | इडो गमः THA: | दनदङ्गमोरुपधाया दीर्घो भवति सनि

१ परः F.; om. 7. ४ uvardtat ए.; we वमो 20m. B.; भुजी मजने ^. at A.

3 RS \ बभुव्जाते \ wy fare 1 ५ Om. B. F.; B. om. दीव्यामः ` ^~?.; भुजाव। RT भुजाते। £ तदा भाखोपो ^. | बभुजिरे 8.

का० ३.८. 04.) आख्यातम्‌ | ९८९

परे | जिघांसति । अरभिजिगां सते ॥ दरो गम दूति किम्‌ । संजि- aaa ॥ तितांसति । तितनिषतीति२ वा aware ॥

नामिनो वोरकुद्युेष्येश्ञने ॥ १४ ॥

नाच तदग्तविरेषणम्‌ | वोहिपधाया धातोगोमिनो दीर्घो भवति वयश्ननेपरे। नतु HSU: | चिकीषति । rif | दीव्य- ति। सीव्यति । aga | खुदते ॥ धातोरिति किम्‌ । Bec: ॥ कथं कुकुरीयते। भामधातुबात्‌ ॥ नामिन इति किम्‌ । कतो । भव्यम्‌ ॥ वारिति किम्‌ । मृल्यति un अङ्ंरोरिति किम्‌ । कुयात्‌ । दीधेविधिं प्रति a स्थानिवदिति४) । कूयते ॥ कथं री Cae | रियंतुः ॥ वी प्रजमे। विव्यतुरिति । श्रभ्यासमप्रतिषेध इति॥ व्यश्चम दूति किम्‌ । किरति । लुवति॥

सस्य द्यस्तन्यां टो तः ॥ १५॥ सस्य Waat दो परे तो भवति। श्रचकात्‌। अन्वशात्‌ (५॥ स्लन्यामिति किम्‌ । aaa । ईटस्तद्ररणेम (४) यणात्‌ ॥ Waa सो वा वक्षयम्‌ | श्रचकास्वम्‌ | अचकात्वम्‌ ॥

अड्‌ धात्वादिद्यस्तन्यद्यतनीक्रियातिपत्तिषु ॥ १६॥ स्तन्यादिषु परतो धातोरादिरडङागमो भवति । अ्रक- १ संजिगांसते ^.; संजिगमिषति . ४ खागिवन्नाव इति A.

२ तिर्व॑सतीति F. ५ अन्वसात्‌ ए. ३ कर्तव्यता A. ६ wee 7.7.

Ree | कातन्त्र [का० द. ८. ९०.

रोत्‌ । अकार्षीत्‌ । श्रकरिग्यत्‌ ॥ धातोरिति किम्‌ । न्यविशत ॥ स्वरादीनां वृद्धिगदेः ॥ १७॥

सवणेस्याकारः ॥ % i खरादीनांधा्रमामादेरवण््याकारो भवति दयस्तन्यादिषु परतः । श्रारत्‌ । ्रारीत्‌ । आटिव्यत्‌ । area । ara | Bead ॥ अवण: सर्वेमुखस्थानमित्येके। एकदे ेनान्तरतम्यात्‌ । सवो gar मा watafa व्णंयरणम्‌ ॥

WA ॥ १९॥ असते य खन्यामगुणेऽ वणस्याकारो भवति | आस्ताम्‌ । आ-

सन्‌ | व्यत्यास्त। परो ऽ्यवणेखखाकारो लोपे न बाध्यतेऽस्िमा- चाञ्रयवात्‌ ॥ |

Vad ॥ २०॥

waa छस्तन्यनि परे ऽ टो २ ऽ वणैस्याकारो ४ भवति |

१ शित 8. ३ इटो F.; om. B. ९ पटान्तरा B. ४ दीघो ^. and om. आयन्‌.

का०रे. र. ९९.] आस्छातम्‌ । REQ ..

आयन्‌ । rare ॥ परापि दद्धिरिषसाचाभ्रितेन waa बा- श्यते ॥ य दूति किम्‌ । अ्रगात्‌ ॥ .

न मामासयोगे१ ॥ २१॥

मायोगे araara® च इसतन्यादिष्वडागमो न भवति। मा भवान्‌ करोत्‌ | ATS करोत्‌ | WTA NATTA मैवं भवानचतसाधुटृत्त दति aay? ॥ मा wary कार्षीत्‌ ₹ | ATG arid । संयुक्ते न खादिति माखय्रदएम्‌ ॥ सादचया- MATT A UIT | मा भवानपश्यत्‌ ॥

नाम्यन्ताद्धातोराशीरद्यतनीपगेक्षासु धो ढः ॥ 32 .

नाम्यन्ताद्धातोराशीरद्यतमीपरोचासु यो WHIT ढ- कारो भवति। तेषीद्रम्‌ । छषोद्म्‌ । wage | समखिद्म्‌ | तुष्टे | Wag ॥ अन्तग्रहणं श्तपुवनाग्यन्ताथेम्‌ | तेन प्रावरि- Aya । अलविद्म्‌ । लुलुविरे ॥ धातोरिति संशचापुरवेकलादनि- व्यायम्‌ । तेनासु ag विभाषा सिद्धा । प्रावरिषीङ्म्‌ । प्रावरि- घीष्वम्‌(४) । च्रलविद्म्‌ । श्रलविष्वम्‌ । दिदीयिद्े । दिदीयिष्व द्य पि(५॥

१ माखयोगे A. + ३ F. om. this example. Raryggfafcia B.; साधुवुन्तं =—- «Om. B. FF. इतीव वाचो भिगृहीतकष्डैः ५ इत्यपि स्वात्‌ । ए. WAT Ewa महर्षिसुनोः॥ ^. ।

२९९ कातग्छ [का० ३, ८. २४.

मर्जो माजिः॥ २३॥

मजे इत्येतस्य माजिरादे शो भवति । मष्ट । माच्छ॑ति | sare) | मार्जो वतेते ॥ मजे इति किम्‌ । खटः ॥ अगुणे खरे वा क्रव्यम्‌ | परि ष्टजन्ति। परिमाजन्ि ॥

धात्वाटेः षः सः ॥ २४॥

धातोराद्यवयवस्य षकारस्छ(९ सकारो भवति। TEL सहते पिष्‌ । सिञ्चति ॥ धातोरिति किम्‌ । षट्‌ । षण्डः ॥ आआदेरिति किम्‌ । शषितुम्‌ ॥ कथं षष्डीयति । गामधातुलाद्‌ धातो चार- aay चिन्‌ म षकार) इति ॥ शिवुक्तम्बाचमामनि [का०द्‌. ६. ६] इति निर शात्‌ । ीवति । शिवेरपि षकारष्टकारपरख्छकार परो ४) वेति मतम्‌(५ । तेन टेषीव्यते । Attea® इति fa- डम्‌ Nl aaa स्यादिति ama ane | निमिन्तादिकार स्थस्य षका- रस्य षताः HIS Tt धाद्वनामिति। तच च खरदक्यपराः सा- दयः षोपदेभाः। (७ भिङ्‌व्विदि व्यि व्वपयख खपिष्टजिसृख्ा- सीसे वजम्‌ (८ ॥

१ Om. ए. प. om. र्तं.

२. °पआष्यस्वावयवस्व° ^.; war. ६ तेख्ीव्धते ^. ए.

३ सकार ए. ७ ष्विङ° ^. ; farefate etc. ए.

४ °पर खकारो A; षकारपरखख- ८ ०वजनम्‌ F.; गव्यं B. कारपरो. `

का० दे. ८. २६.] आख्यातम्‌ । ९९द्‌

शो नः॥२५॥

धावारेएंकारख्य नकारो भवति । एोञ्‌ मयति । एम नमति ॥ चाव्वादेरिति किम्‌ । कणति ॥ कथं खकारीयति । ना- मधातुलात्‌ ॥ इृहाणुपसगादसमासे GIS TS कलार्थयो नका- ` care: ॥ स्वं मारयो शोपदे शाः । मुतिगन्दिनरिंगक्षिना- टिमरिनमुनाथुमाष्टवजेम्‌ ॥

निमित्तात्मत्ययविकारागमस्यः सः षम्‌ ॥ २६॥

अन्धार्थोऽ यमारम्भः। निमिन्ताल्ानिकरात्‌ परः प्र्थयवि- कारागमस्छः खः षलमापद्यते ॥ नामिनस्तावत्‌(२ | चिचीषति । खुखृषति । सपिं्यति । धनुख्यति # कात्‌ । अच्छति । विवक्षति ॥ tra? । चिकीर्षति ॥ farce: । सिषेव । gard ॥ ्राग- मखः । परिष्करोति । वचनाद्‌ भिश्ञपदे ऽ पिव्यपदेभिवद्भावात्‌॥ मरत्ययविकारागमख इति किम्‌ । खपु । सिद्पति ॥ षे । fa- सेकिषते | तस्थैवापिग्ब्दस्यायं प्रपञ्चः ॥ तथोपखगोत्‌ सुनोतिखवतिद्तिखतौतिसतोभतीनाम्‌ we).

१ गकारः पाठः A. B. ४ विकाराममख्छः ए. २ भामिपर सावत्‌ ^.; and adds ५ अतन्तरो F.; अनन्तरो 7.; च.

निनीषति। ` उभ्बासाकरो ^ ३ रेफात्‌ । ^. |

२९४ RTA [का० B. G. २६.

$ पि। अभिषुणोति । अ्रभ्यषुणोत्‌। अभिषुवति। अ्रभ्यषुवत्‌ । अभिः व्यति । rer.) अभिष्टौति । weet । अभिष्टोभते । अभ्य- मत ॥

स्थासेनिसेधतिसिचषन्जखन्भाम्‌ अडभ्यासान्तरो ऽपि । श्र भिष्टाख्ति । अ्रभ्यष्टात्‌ । अ्रभितष्टो ॥ सेनया भियाति । अभिषेणयति । श्रभ्यषेणयत्‌ । शरमिषिषेणयिषति(२ ॥ अभिषे- धति । श्रग्वषेधत्‌(२ । प्रतिषिषेधयिषति । प्रत्यषेधत्‌ । प्रतिषि- षेधिषति ॥ श्रमिषिश्चति । अभ्यषिश्चत्‌ । अरमिषिषिचति ॥ रभि wate । अभ्वषजत्‌ । अरभिषिषङ्घति ॥ परिष्वजते । पयेष्वजत | परिषिष्वङ्कगते ॥

wana: + निषीदति । न्यषीदत्‌ । निषिषत्छति ॥ श्रप्रतेरिति किम्‌ । प्रतिसीदति । प्रह्यसीरत्‌ । प्रतिसिषद्मति ४)

प्रतेरपि स्तम्भेः ॥ प्रतिष्टल्नाति । अत्यष्टश्नात्‌ । प्रतितष्टम्भ५५) ॥ एवम्‌ अभिष्टश्वाति । अण्यष्टश्रात्‌(६ । अभितष्ट (8) ॥ अवाद्‌ श्रोजित्यनिकटाअरयेषु। मन्नस्यावष्ट भः | WATT सेना | दण्ड- मवष्टभ्वास्ते ॥ एष्िति किम्‌ । अवस्षभो Bae: । शोतेन eH TA इत्यथ; ॥

१ A. om. fg. 8 ए. F. om. the two last.

2 Om. F. ५ प्रतिषटव्मयति 1 B.; प्रतिष्टमिष

३ प्रतिषेधति । प्रा्षेधत्‌ ए.; अमि ति। A. quater | अभ्षेधयत्‌ B. & ए. om. this, A. the next word.

काण्डे. ८. श८.] आख्यातम्‌ | २९५.

aq खनो भोजमे ॥ विष्वएति । अवस्वशति । seared । श्रवाष्व- एत्‌ | rary । wary | सशब्दं YE CT: ॥ एवमन्ये ऽ ्मृसतव्याः ॥

शासिवसिघसीनां च ॥ २७॥

निमिन्तात्परः शासिवसिघसीनां च सः षलमापद्यते । भि- aa | उथ्यते । waa: ॥ श्रविकारखख दल्यारम्भः(र॥

स्लौतीनन्तयोरेव सनि Wb it

निमित्तात्परः प्रल्ययविकारागमसख्ः स्तौतीनन्तयोरेव सनि awa षः षत्मापद्यते। तुष्टूषति । सिषेधयिषति । खष्वापयि- षति ॥ स्तो तीनम्तयोरिति किम्‌ । सिसिकति। सुरूषति॥ षतत दूति किम्‌ । तिष्ठासति । सुषुप्ति ॥ कथं सोषुपिषते2 । चेक्री- यिते४) षलं पञ्चात्‌ सन्‌ ॥ अ्रथान्‌ प्रतीषिषति | खनो ऽ वयवस्ा- नभ्यासस्यान्निमिन्तात्‌^५ qa खादेव ॥ खिदि खरि षद्ीनामिनन्ता नां (६) aaa सिखेदयिषति । षिखा- दयिषति । faarefaefa a तेनैवापि शब्देनान्यदपि व्यमिषा- यते.) । तथा सिचसोक्रीयिते म स्यात्‌ । सेधिश्यते॥ सुनोतेः खे।

१ शिति ^. ५ सनो < भ्वासखा° ^. ९ OWT यमारब्मः ^. & इनान्तानां wet A. ३ पिषते ^.; सोषुपिषति ए. ७ व्डमिचर्यते A.

४ चेक्रीयितेति ए

२८६ BTA [का० द्‌. र, ३०.

अभिसोय्यते ॥ सेधतेगेतौ 9) । अ्रभिसेधयति गाम्‌ । गमयती- व्यथः ॥ एवमन्येऽ ्यनुसर्तव्याः ॥

SAG न प्रत्ययकृतम्‌ ॥ २९॥ लका लोपे खति प्रत्यये परे यत्‌ ara प्रहतेलन्न भव- ति । लका लोपो यदेति विगरहः(४)। ay: । वङ्गाः । कलि- qu । पञ्च । कति । दुग्धे । विकरणणुकि न गुणः । लुकीति (£ छृतं लुम्लोपयोरविंशेषप्रतिपत््यैम्‌ | तेन प्रत्ययलोपे प्र्य- लच्णमवधार्यते | रमिन्त । अच्छिन्त ॥ प्रत्य यकलतमिति किम्‌ | ` परष्छाम उस्‌ । उदगुः । अदुः ॥ कतीह । पञ्चा च^७॥

स्वरविधिः स्वरे चिवेचननिमित्ते कृते feta ॥ ३०॥ fadeafafere खरादौ wera परे wae: afar, परस्िम्‌ वा दिवे wa खरस्य ara विधिभवति । पपतुः | श्रारिटनत्‌ । जग्मतुः । carat निनाय । निनयिथ । शुलाव । खलविथ । निन्यतुः । चक्रतुः ॥ सखरविधिरिति किम्‌ । अषु पत्‌(१०)। सपरखरायाः (११ erence पञ्चाद्‌ दिवं चनम्‌ ॥ खर दति किम्‌ । जेप्रीयते ॥ दिर्व॑चननिमिन्न इति किम्‌ । agate ॥

१ Saad A. ७ 7. adds fa; A. सन्धिः खादेव। 2 went ura B. and om. WHR: र छते ^.

३ खात्‌ A. ९ ए. adds पञ्चात्‌; ^. om. साने. ४ वा विग्रहः F. १० असुसुपत्‌ MSs.

५ मनधाः। F. = ११ सखपरखरायाः संप्रसारवमन्त

६५.००, न, खायाः ^.

का० ३. ८. ३दे.] STA | ९९७

येन विना यन्न भवति awe aftr ॥ इटो विधिगा सनि दिवंचमगमिति तेन । अरिरिषतीति सिद्धम्‌ ॥ कथम्‌ इयेष | उवोष । न स्थानिवत्वम्‌ | अखवणं इति वचनात्‌ ॥

यो ऽनुबन्धो ऽप्रयोगी ॥ ३१॥ श्रमृबध्यत दत्यनुबन्धः | wafers: | श्रनृबन्धो यः सोऽग्रयोगी। अनुच्चारएीयो भवति१। इङ्‌। ्रधोते ॥ इर्‌ । कुरते | एवमन्येऽपि ॥ |

शिडिति wea: ॥ ३२॥

शादयो वणा इपयन्ताः भिडिति afar: ॥ भिरूपरदे- शाः । भिद्परोऽ घोषः [का० द्‌. ३.९०] KAAATTT: It

संप्रसारणं य्वुतो SAAT ATA: ॥ ३३॥ दख उञ खखेति दन्दः । तकारः gefagard: | अन्तः सैव निमित्तमुत्पत्तियैषां ते ऽ न्तः खानिमिन्ता qa: सं प्रसारणशमिति सं्चिताः४॥ संप्रसारणप्रदेशाः | सपरखरायाः संप्रसारणमन्तःखायाः [का० ३. ४. १] इत्येवमादयः ॥ अगः- खानिमित्ता इति किम्‌ । खितः । खितवाम्‌ । तरीचेमगवं न स्यात्‌ ॥

१ ईप्रयोगी भवति अनुच्चारणीय ३ SAWANT: ^. इत्यथैः A. ४ संन्ना।^. २ fyzdwt मवन्ति।4. -

९६८ कातन्छे [का० इ. G. By.

अर्‌ पूर्वे बे सन्ध्यक्षर च गुणः ॥ ३४॥

अर्‌ पुवं दे ee च गुण दृति संचिताः । एकं gaa कारमपेच्या पर? चोकारमपेच्छेति ॥ TEAS शाः । नाग्यन्त- योधातुविकरणयो गणः [are २. ५. ९] इत्येवमादयः ॥

स्मारु्तरे च वृद्धिः ॥ ३५॥

श्रार्‌ उन्तरे च दे बन्ध्यच्षरे ठद्धिरिति संज्ञिताः । are Ri श्रो ॥ दद्धिप्ररेशाः 1 इद्धिरादौ ४) wale) [का०२. १.४९] इत्येवमादयः ॥

॥ इति रोगेषिंद्यां टन्तावाख्याते ऽष्टमः पादः समाप्तः ॥

॥ इत्याख्यातं षमाप्तम्‌ ॥ १ dfwe ^. 7. ४ अस््रोपधाया Stat वुदिनामि- २ °पेच्यापराखौकार० ए. नामिनि weg ए.

३ Ufaa a. ए.

HT? ४.९.२.] कतः | REE

अय Ad Wl

टचखादिवदमीरूढाः तिना न कताः Ba | कात्यायनेन ते ष्टा विबुद्धिप्रतिबुद्धये ॥

सिदिरिज्बद्‌ ञ्णानुबन्धे ॥१॥

भानुबन्धे UAT च छृत्र्यये परे धातोरिभीव aria

fafecfafeaa™

इव्वद्धावेऽस्ोपधाया दीर्घो wey नामिनाम्‌ |

शन्तर्घो जम्‌वधो खः कटा दीनां गुणो भवेत्‌ ॥

स्यादादन्तानामायिश carn निबन्धनात्‌ ।

न सखो मानुबन्भानामिचि वा वचने च ॥ पाठः | पाटकः । कारः । कारकः । घातः । चातकः । जमः । जनकः । वधः। वधकः | उत्कोरः। उत्कोटकः । पायः । पायकः॥ . fafgaed भिन्नकटटंकलागाङ्गलाथम्‌ ॥

SAT ॥ २॥ WRARTTS तकारो भवति । भानुबन्धे शागुबन्धे च छत

१ सिद्िरिति दिशते ए. ९ इनिचीति A.

Ree कातन्ते [का०४.९.४.

व्यये परे | घातः | घातकः ॥ कथं भी णद्त्यभिति ङूडितः सिद्धः(९॥

न सेटोऽमन्तस्यावमिकमिचमाम्‌ ॥ ३॥

द्जमा जमिश(२ aria | सेटोऽ मनस्य वमिकमिचमिवजि- तस्छेचि छतं कायं न भवति। wafer wafer भानुबन्धे छतीख- द्खावाच्च। शमः । शमकः । शमी । तमः । तमकः । तमो ॥ सेट इति किम्‌ । अयामि । यामः । यामकः ॥ ्रवमिकमिचमामिति किम्‌ । अवामि। अकामि। अभिधामादाङपूवंखमिः। भ्राचामि। बामः। कामः आचामः॥ कथम्‌ TA | wa Trt इति ची- रादिक दनि Sr: a वौ अमेर्नभानिरिं टस्छानित्यवात्‌ । वि- आमः ॥ कथम्‌ उद्यमः | यम चेति चौरादिको (४) मानुबन्ध॥ उपरम इति ख दृष्यते ॥

प्रत्ययल्कां चानाम्‌ ॥ ४॥ . भ्रत्यये ay चेषां धाठनामेकद्‌ शस्य ते प्रत्यवलुकोऽ चोत्‌ | अनामित्यनकाराणां । प्र्यवलुका^५ भादनां नलोपवजिंतानां यत्‌ भाक्तं तन्न भवति | ्रथात्‌ afer प्रत्यये परे। मिधिता | समिधकः। अदू शदि। gage: चिन्‌ ॥ areas) मरीग्टबः।

१ सिद्धिः 7. ४ चुरादौ 7. QR इङ्माचण A.; (Saree? 7. ५ प्रल्यलुकाच्ानां A. 3 इनदीधैः ^, `

का०४.९. ८.] कतः | २०९

तख ate | श्रयो पधाया दीर्घो FOR न स्यात्‌ ॥ प्रत्यय लुग्‌ Ma इत्युक्त । Ras । वेन्तीति । care प्रतिषेधः खात्‌ ॥ अनाभिति किम्‌ i. catefr एषः ॥ उन्देमंनि। ओद्य ॥ रन्नेः।

रागः ॥ कथं कुचेनिकुचितमिति संनिपातलकणएल्ाद्‌ गुणस्य ॥

सावेधातुकवच्छे ॥ ५॥ शामुबन्पे छृति परे सार्वधातुक दूव कार्थं भवति | जत्‌ | पचमानः । रजः श च [का० ४. ५. OO] क्रिया । यस यदुक्तं त्यं तरेव अ्ुतवात्‌ ॥ डे न गुणः ॥ ६ ॥ डनुबन्धे छति परे गणो न भवति । बिभ्यत्‌ । विदन्‌ । सु- ग्वन्‌ ade मधु लिडदानािनानाः॥ के यणवच्च योक्तवजेम्‌(१ ॥ 9 ॥ कामुबन्पे ति परे यणीव कायं भवति। य उक्तं वजयिला। कृतः | कृतवान्‌ | WHAT । इष्टिः | यणठद्भावेऽ awa संप्रसारणं च स्यात्‌ ॥ यो क्रवजेमिति किम्‌ । छतः । जितः । सतः । इकारा- गमदीर्धंगुणा न स्यः ॥ | जागुः कृत्यशन्तुङ्व्योः ॥४॥

जागर्तेः ति परे यणीव कायं भवति । न तु SAT: |

१ यणश्वचोक्नवनै ^. ए.

व aT [का० ४. ९. ९५.

eerie । जागरकः । जागरितः । orate: ॥ तीति किम्‌। नाख्यात्‌ ॥ अरशन्तृङ्व्योरिति किम्‌ । जायत्‌ । जाण्विः। कगुजा गरभ्यः क्िः(२) ॥

गुणी क्ता सेद्‌ सरूदादिक्ुधकुशङ्किशगुधमृडमृदवद्‌-

वस्तद्यहाम्‌ ॥ ९॥ अरूदादिचुधादीनां क्रा सेड गुणी भवति । यिन्‌ यो

भवति स तस्छेति विवच्षायामिन्‌ । शयिला । रे विला । स्रंसिला ॥ क्वेति किम्‌ । निकुचितिः ॥ शीडा दीनां सेड्‌ निषटैवेति नियमख ख्यात्‌ ॥ सेडिति किम्‌ । कवा ॥ अररदादि चुधादीनामिति किम्‌ | सुदविदमुषां सनि [are a. ५.१६) दत्य तर सदिषचरितो 2 दिश्ानाथैः। रूदिला । विदिता । afar चृधिता । कुशला | fenst क्लिष्एु क्लििला । गुधिला । व्युपधलादा न स्यात्‌ ॥ खडि- atl ्टदिला। वद्‌ उदिला। वख निवास एव यजादिलाद्‌ उषि- aT । चुधिवसो ञ्च [ate ४. ६. co] इतीर्‌ ॥ THAT ॥

SHETTY: BAT ॥ १०॥

saat: क्रा ४, गुणी भवति । खन्दिर सकन्वा । खन्द Va ॥ श्रसेडयंमिरं पुनः क्रायरएम्‌ ॥ यव गणी मा अत्‌ | TAT | TAT ॥

१ जामत B. ३ B. om. श्दि. २ wy A. B. ४ त्कासेड्‌ ^.

का० ४.२. ९३.] कतः | द

व्यञ्ननादेष्यपधस्यावो वा ॥ 99

उख शख वी । ते उपधे यस स yoy: | यच्चनारेधातोर- कारोकारोपधस्ावकारान्तसख(१ क्ता सेड गुणी भवति वा चु- तिला । द्योतिता ॥ लिखित्वा । शेखिना ॥ व्यश्जनादेरिति किम्‌ । एषिता । ओषित्वा ॥ श्रव इति किम्‌ । देविला॥ data वा वक्तव्यम्‌ । र्र्वचिषते । शरोचिषते | लिशिखिषति | लिलेखिषति ॥

तुषिमृषिकृशिवज्िटुश्चयुतां २ च ॥ १२॥

एषां धारनां क्वा सेड गणी भवति वा । दषित्वा । तषिला ॥ ख्षिला। मिला ॥ छश तनूकरणे । afar after ॥ वचिला। वश्चित्वा ॥ लुचिवा । लुश्चिवा ॥ त दति सो जो धातुः । खति- तवा । afar ॥

थफान्तानां AFA HUTA ॥ 93 tt यान्तानां ararat arqafyat®) क्का सेड गणी भवति ar’) । अयिता । अन्धित्वा ॥ after । after ॥ after | after ॥ अनुषङ्गिणामिति किम्‌ । कोथिता । रफिवा । व्यप- ya) विकल्पो न स्यात्‌ ॥

१ शघातोर्कारोपधस्य० ^. ` ४ A. om. वा. २ °कषिवधिलुधितां ए. ५ gare fa ४. ३ सानुसंञ्निनां ^. 7

२०४ कातन्ते [का० ४. ९. YO.

जान्तनशामनिराम्‌ ॥ १६४ ॥

जाग्तमशामनिटा मनुषङ्गिनां क्रा गुणी भवति वा । भक्ता । AKT ॥ रक्ता । रद्का ॥ नष्टा । नहा । मल्लिनशोधुरीति नकारा गमः ॥ अरभिराभिति किम्‌ । aha ॥

शीडपूर्धुषिष्िदिस्विदिमिदां निष्ठा से ॥ १५॥ शीडादीनां निष्ठा सेड गृणी भवति । शयितः । शयितवान्‌ ॥ पवितः । पवितवान्‌ । पूङ्गि्ोवा [का० ४. ९. ce] eA ॥ एव धर्षितः | धर्विंतवाम्‌ ॥ च्छेदितम्‌ । भेदितम्‌ । मच्छेदितः । प्रखे- fea: प्रमेदितः। ्रादमबन्धाद्‌(२ भावादिकर्मणोवा [का०४. ६. ६२] दतीट्‌ ॥ सेडिति किम्‌ । पूतः । ष्टः ॥ उत्तरच वावच- मालित्यमिरेति ॥

मृषः समायाम्‌ ॥ १६॥ चान्तौ वतंमानानमृषो धातोनिं्टा ae गुणी भवति । मि तः । मर्षितवान्‌ ॥ चमायामिति किम्‌ । श्रपग्टषितं वाक्यमाह ॥

भावादिकमेणोर्वोदुपधात्‌ ॥ १७॥

खदुपधाद्धातोभाव आदिक्रियायां (2 च निष्ठा सेड्‌ गुणौ भवति वा । श्योतितमनेन । युतितमनेन ॥ प्रद्योतितः । retire:

१ त्वासेड्‌ 7. ३ भदिक्रियां ए. ९ श्रादनुबन्पलाद्‌ 8.

का०४.९. २०.] हतः । २०४

आदिकमेणि क्रः कर्तरि च । व्यवखितविभाषया yea: स्मात्‌ # गुधितम्‌ ॥

Brel हस्वः A war दीर्घो war भवति frerara । प्रजनः । प्ऱन- वाम्‌ ॥ प्रडत्तिरिति करौ चेष्यते ॥

छादेर्धसमनचनक्किप्सु ॥ १९॥ दादेर्चैस्‌ मन्‌ चन्‌ किप्‌ । एषु परतो दीर्घो war भवति | उरज्कदः(१) । प्रच्छदः | एकोपसर्गस्यैव चे व्यवस्ितवाश्मर- era?) तेन समुपच्छादः ॥ अरचिश्रचिरुषिङ् पिच्छा दि च्छ- fer ca । कादयतीति च्छरिः। दिषो । कदींषि॥ मन्‌ । कदय ॥ चन्‌ । का द्यतेऽ नेनेति च्छच्चम्‌ ॥ किप्‌ । तनुच्छत्‌ #

दीधेस्योपपदस्यानव्ययस्य खानुबन्धे ॥ २०॥

दीषोन्तस्यो पपद स्यानव्ययस्छ खामुबन्धप्रत्ययान्ते war) पर इखो भवति। वधुंमन्या दासी । ग्रामिमन्यो दासः। टद्धंम- न्या । कालिंमन्या । हरि फिमन्येति(४) विवकितकटढंक्मैकवस्तभराप्ं पुम्बद्धावं बाधते परलवात्‌ ॥ रीधंगरणं तदन्तसुखा येमित्थेके | वान्या ॥ उपपद्‌ स्येति किम्‌ । aA प्रियंवदा ॥ अ्रनव्ययस्छेति किम्‌ । दिवामन्या रात्िः॥. २ प A.; Bom. ४ हरि मन्येति B.; हेरिथिंमन्वा ^.

५ पड़ी A. 8. 20

३०६ ` BTA [का० ४. ९. २३.

नामिनो ऽम्‌ प्रत्ययवञ्चेकस्वरस्य ॥ २१॥

उपपदस्यानव्ययसैकसखर स्य नामिनः परो ऽ मवति | खा- मृबन्धप्रत्ययान्ते धातौ परे। स च प्रत्यय द्व । सान्निध्याद्‌ दिती- थेकवचनवत्‌ | यथा । रविकरस्तरूषु किशलयमिव । cw fa गम्यते ॥ नावंमन्यः। नरं मन्यः । गांमन्यः । भियंमन्यः(२॥ ना- मिन दति किम्‌ । wear?) ॥ एकखरस्छेति किम्‌ । सेना- मिमन्यः ॥

हस्वारूषोर्मो ऽन्तः ॥ २२॥

उपपदस्यामव्ययस्य इखान्तस्या रुष ख (४) मकारोऽ न्तो भव- तिः सखान्‌बन्धप्रत्ययान्ते धातो.परे । नाङिधमः । अङ्गमेजयः । श्ररतुदः । ंयोगारेर्धुटः [का० ९. १. ५५] दति सलोपः ॥ अन- व्ययस्छेति किम्‌ । सुकरः कटः ॥

सत्यागदास्तूनां कारे ॥ २३॥ सत्यादीनां कारशब्दे परे मो ऽन्तो भवति ॥ सत्यं करोतीति सत्यंकारः। एवम्‌ श्रगदकारः । श्रसुकारः॥ उपो चारिपदाना- मपि are | चभन्तेऽपीच्छन्ति। सत्यस्य कारः सत्थंकारः। एव- मन्यचापि मकारवणागमो(% दृ ्ते। arate: । भाप्रमिनः।

१ रक्नमिति ^. ` ४ °व्वाद 7.; A. om. RETA. २ मांमन्धा | चियंमन्वा | ^. ५ उपञ्चारिपदानामपि 8. ३ Waa: 0. & मकारागमो ए.

AT? ४. ९. २६. छतः | 2०७

्रभिमिन्धः । भद्रकरणम्‌ । उष्डंकरणएम्‌ । मध्यंरिमम्‌ ॥ श्चेमं- पाता(५) तेलंपाता क्रीडा #

गिरे ऽगिटस्य ॥ २६॥ गिला न्यस्य गिल शब्दे परे ats aay भवति | गिरतेः कमर- त्ययः ॥ तिमेगिंलः । ति्भिंगिलः ॥ एवं रिपंगिलम्‌ ॥ अरगिल- स्येति किम्‌ 1 गिलगिलः ॥ अस्ति मक्छस्तिमिनौाम शतयो जमविस्र्‌ः(२)। तिमिंगिलगिलो safe तद्भिलो ऽ यस्ति राघवः ॥

उपसगेादसुदुभ्धा लभेः प्राग्‌ भात्‌ खल्घञोः ॥ २५॥ उपसगात्परस् लभेभात्‌ WTS मकारागमो भवति | खल्‌- चजोः परतः। न तु सुदुग्योम्‌ । ईैषप्रलम्भः | BHAT | दुर war: Wah च। प्रलम्भ: । विप्रलम्भः ॥ उपसगेदेवेति नियमात्‌। ईैषल्लभः। लाभो ada a wae मिति किम्‌। Gera: | दुलंभः# केवलाभ्यामेवेव्यते तेन । अरतिद्लम्भः .। अ्रतिदुखंम्भः ॥ .कथम्‌ अतिसुलभः । अ्रतिदुलंभः | पञ्चादतिना समासः ॥

MSr Fala) ॥ २६ ॥ BS: परस्य TAA प्राङ्‌ मकारागमो भवति यकारादौ प्रत्यये परे(४)। ्रलग्या गोः ॥

१ शौगैपाता.०. गाम मत्छो Suen Farhi fire: | 2 0. om. this half-gloka; the Chait- ३ ये Chaitr.

rakuti reads अस्ति मत्छयस्िमि- ४ यकाराप्रह्ये परे ४.; ये परे ^.

acu कातन्त् [का० ४.९.२०.

उपात्‌ प्रशंसायाम्‌ ॥ २७॥ उपात्परस्य शभेभात्‌ प्राङ्‌ मकारागमो भवति प्रशषायां गम्यमानायां (१ ये परतः | उपलग्यानि धनानि | प्रशषनीया- Marea: ॥ प्रशंसायामिति किम्‌ । उपलमुं शक्यम्‌ | उपलग्यम्‌ ॥ कथम्‌ श्रालभ्य । उपलभ्यते | लभेयेकार इति विशेषणात्‌ ॥

वा कृति WA: ॥ २४॥ कृदन्ते परे राजेर्मोऽम्तो भवति वा । TAIT: । राचि- चरः । राजिमटः। राश्यटः। पचादित्रादच्‌ (२॥ राजिंमन्य दति नित्यम्‌ उपपदाखयलात्‌ ॥ |

पुरद्रवाचं यमसरवैसहदि्षतपाश्च ॥ २९॥ एते ऽ प्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । पुरं दारयतीति FETT ox: वासं यच्छतीति वाचेयमो व्रत एव(४)। स्वं सहते सव we: । fed तापयतीति दिषंतपः ॥ यद्वच्णेनामुत्यन्नं तत्सवं निपातनात्‌ षिद्धम्‌ ॥ भगं दारयतीति भगदरो रागो रूढित एव ॥

UAT AT: ATTA ॥ ३०॥ इसखार्षोर्मोऽ न्त [४. ९. ९९] इत्यतो Wea ऽ नुवते । धा- aryarara पानुबन्धे कृति परे तोऽग्तो भवति । अभ्रिचित्‌ |

q Om. B. ४ ^. "गण. ब्रती एव; मुनिः Ch २ पयाष्यच्च्‌ 0. ५ faqai A ३ शक्रः ^. ; मघवां Chaite.

का० ४.९. ३९.] कतः | | २०९.

SAGA | प्रहत्य । TAT: ॥ धातोरिति किम्‌ । उपपदखख मा गत्‌ । यामणीः। सेनानि कुशम्‌ ॥ ठजहभ्यामिति । श्रबिद्धं बहि- रङ्गमन्तरङ्गं दति ॥ इखान्तस्येति किम्‌ । आनीय targa ॥ कथम्‌ उपेत्य | साधमायभ्सवात्‌ क्रियायाः प्र्ययकार्यमेव ॥ अन्तरदणं सुखाथेम्‌ ॥

आओरोद्यां कृद्यः स्वरवत्‌ ॥ ३१॥ श्रोदोद्धां wa खरवद्‌ भवति । way | अवश्ठला- व्यम्‌ ॥ ओदद्धामिति किम्‌ । चेयम्‌ ॥ we इति किम्‌ । उपो- यते । प्रोयत । cel? wearers सामान्यमवगम्बते ॥ `

FRAT: शक्ये ॥ ३२॥ जिच्छयोः शक्येऽयं विहितः ae: खरवद्‌ waft जेतुं शक्यं ज्यम्‌ । चेतु शक्यं च्यम्‌ ॥ शक्य इति किम्‌ । जेयम्‌ । चेयम्‌ ॥ जिच्योरिति किम्‌ । चेतुं शक्यः । चेयः(२ ॥

ऋञस्तटर्थे ॥ ३३ tt तस्यार्थो दरव्यविनिमयः४) । its: परस्तद्थै वतमानः wa: खरवद्‌ भवति | war गौः । कित्‌ केग्यतीति war we ऽवतारिता५ atftara: wacd cfa fara 1 केयंमेधान्येना- सि क्रम्‌ । म प्रसारितमित्यथैः(४)

1 श ee ee

१ शाव्वै? | ofafaera: B. २ इति 0. ५ हटेनावतारिता A. ३ 0. om. from जिश्योरिति कि. £ प्रशारित° A.

[मी

“ ३९० | कातग्ले [ate ४.९. दद.

ASAT ऽपृक्तस्य ॥ ३४॥ वेः रृछंन्नकस्यापुक्रसख १ वणेन्तरेणासंयुक्षख लोपो भवति। किप्‌ । चुतस्युक्‌ ॥ विएए । अरधंभाक्‌ ॥ विच्‌ । कोलालपाः ॥ रत इति (२ किम्‌ | उपेयिवां समा चष्टे । उपेयिवयतीति किप्‌ । उपे- faa: । उपेयिवौ ॥ शअरपुक्षखेति किम्‌ । किवादीनां विशेषक्वा- नुबन्धानुब्येकारोपलवितस्छ २) वमाचस्छ खलोपा तेनेह न स्यात्‌ | जाण्विः | छगृजाटरग्यः किः ॥ |

wares ऽये ॥३५॥ यकारवकारयोव्य॑श्नमे परे यकारव्जिते लोपो भवति | क्रयो । क्रूतः । क्रुतवान्‌ (४ । दिदिवाम्‌ । सिषिवान्‌ ॥ वयश्चन दूति किम्‌ । च्ायिता। देविता ॥ अय दति किम्‌ । प्रक्रग्य ४" । प्रदीव्य॥ कथं कण्डूः | TG: । qua sia प्रत्ययलोपलचणं कचित्‌ ॥ ` WoT | शण्धुमित्योच्यो ऽय वकारः ॥

निष्ेरीनः ॥ ३६॥ निष्टायामिरि पर cat लोपो भवति । हारितः । हारितः वान्‌ । शितः । लचितवान्‌ ॥ दृटीति किम्‌ । संज्ञपितः पष्टः ॥ दूवन्तर्धं° [का० ३. ऽ. ३२] इत्यादिना सनि az | वेटामेकखर स्मृत्या संश्षपित cafes ते। पाचितेप्रागिनो लोप URES Vz पचेः ॥

१ छत्संच्व्व° A. । ३ विैषकवानमुबन्धागुसुष्य care 8. २ छत्संश्चकल्देति ४. ¢ Watt Bee | Wye MSS.

का० ४.९. ₹९.] GH! arr

नात्विष्णाग्यान्तेत्नुषु ॥ 39 ॥ अलु । LY श्राय्य । अन्त । दतु । एषु परत इनो लोपो न भवति। स्युहयालुः । पावयिष्णुः0१॥ स्पृहयाय्यः शद्‌ चिस्युहि- uf श्राय्यः ॥ गण्डयन्तः । मण्डयम्तः । गण्डिमिण्डिजिमन्दिग्यो aU ॥ wafag: | सगिषषिपुषिगदि मदिभ्य 2) इन xa: ॥

SATA Sy यपि ॥३४॥. ayy इम अ्रय्‌ भवति यपि पर । वचनादेकवणंव्यवधाने 5 पि४)। प्रशमय्य । विगणय्य॥ शचुपुवं दूति किम्‌। संप्रधाये गतः॥ ATT: परस्य वा AMAA | AT गतः | प्रापय्य गतः॥ इडादे- शस्य लाचणिकल्वात्‌ | WITS गतः ॥

q Thus A. B.; पारयिष्छुः। धार- Chaitr. @fagfa; all MSS. have यिष्छुः | Chaitr.; 0. adds चत्‌- uta. are: | ४ °व्यवहिते ऽपि ४.

२ गण्डिमष्डिनन्दिभ्यो° 0. ५ मिनाति° A.

3 For yfy A. reads चषि ; B. मु- ६ fae A.; मिम्‌ O. fanfa; 0. मुषिपुषि [पुषिः]; ७ मेङ्माङोरपि ४.

३९९ कातग्छे [का० ४. ९. ४३.

Berea: ॥ Bo tt चेर्दीर्धो भवति यपि पर । प्रचीय । उपच्ीय ॥ कथं प्रचित्य गतः | faa हिसायामिति लाचणिकनात्‌ ॥

निष्ठायां च ॥ ४१॥ निष्ठायां =o चेर्दीर्घो भवति। प्रचीणः। प्रचीणवान्‌। प्रची- यते ऽ सन्निति प्रचीणमिदं काचस्य ॥ दीषं दति षंज्नापुवंकला- दनित्या्ैः । तेन भावकमंणोनं स्यात्‌ । चितममेन(२) | प्रित- ग्डाच्चो भवता ॥ आक्रोशरैन्ययोख वा । fare: । चीणायुः ॥ रन्ये च। चितकः। Swe: ॥ चितो ऽयं चीणो ऽ चं तपसो । कजे भिकरणयोरेवाचापि॥ `

स्फायः Bat: ॥ ४२॥ | निष्ठायां च स्फायः स्फीरारेशो भवति । स्फीतः । स्फोत-

ary?) ॥ सप़्ायीति । दद मृबन्धवल्ादारे भो ऽयमनिव्य इति । BATA: | स्फ़ातवान्‌ | TRS प्रतिषिध्यते a

` पायः पीः स्वादः ॥ ४३॥ aay खाङ्गम्‌ | arg वतंमामख araddrarfisrat च ` पोभंवति। पीनं मखम्‌ । पीनवग्बुखम्‌ ॥ arg दति किम्‌ । यानः खेदः । प्याना बुद्धिः । यानं मुखं शाखायाः । णामः शोथः ॥

१ निष्ठायां परतः 0. ३ fara: । स्पितिवान्‌ B. २ प्रचितमनेन 0.

का० ४.९. ४६.] कतः | दरद

कथं पीनो are रथ्यायां पतितः | कथं पोनं मुखं प्रतिमायाः ॥ wea ५ 7 अद्रवं मतिमत्‌ ary प्राणिख्मविकारजम्‌ |

WATS तच दृष्टं च तेन चेत्‌ तत्‌ तयायुतम्‌ । पीनाङ्गयोगात्‌ पीनो वदुरिति। पीनः Var पीनो वायुरिल्युप- मानात्‌ ॥ श्राषीनो Say: । ATT | आरो ऽन्भुधोरेव ॥

ct पाके ॥ ४४॥ ara: अ्रपयतेख् श्टतमिति निपात्यते । पाके ऽयं । चीर- विषोरेव निपातमस्येष्टविषयलात्‌ । wea चीरम्‌ sea दविः ॥ अन्यदेतौ म स्यात्‌ । चीरं अपितं Tae NA यश्चदन्ेमेति॥ चीर- इविषोरिति किम्‌ । आणा यवागूः । अपिता यवागूः #

Wea: संप्रसारणम्‌ ॥ ४५॥ aye ख्यायतेनिष्टायां(१ संमरखारणं भवति । प्रीतः । प्रसीतवाम्‌ ॥ प्रेण स्या इति समासात्‌ । weet: । प्रष॑स्तीम- वान्‌ | PACHA छते सप्रसारणे मलं तु स्यात्‌ TAY ॥

द्‌ वघनस्पशेयोः श्यः ॥ Be tt द्रवचमे स्प चायं wraafasrat च संप्रसारणं wafa | शोनं घृतम्‌ । शतो वायुः | abe चनं कटिनमिच्यथेः। वगि-

0 SI क 2 शा णा

१४. om. निषा. २ स्तादेव पे 0.

are | कातनग्ते [का० ७. ९. ५९.

श्रियय्माद्यो गुण्णविगेषः स्पशं इति ॥ द्रवचनस्प शयोरिति किम्‌ । संश्चानो aaa: | शतेन संकुचित cars: ॥

TWAS ॥ ४७ ॥ भतिपूरेख् wradfasrat संप्रषारणं भवति । प्रतिश्ीनः। प्रतिश्रोनवान्‌ । ufergat sa रोग एव वतेते ॥

वाभ्यवाभ्याम्‌ ॥ Se tt अभ्यवाग्यां परस्य श्यायतेर्निंष्ठायां संप्रसारणं भवति वा। अभिशोनः। अभिशष्यानः। अवश्रीनः। अवश्याः | उभयच fa- भाषेयम्‌ ॥ न वेज्योयैपि(२ ॥ ४९॥ वेञ्‌ । च्या । श्त्येतयोर्यपि परे संप्रसारणं म भवति | WATS । प्रच्याय ॥ एतो यजादि यहादी ॥

ayeq (3) ॥ YO tl व्येजख यपि परे संप्रसारणं म भव्ति । प्रव्याय। उपव्धाय॥ यजादिरयम्‌ ॥

संपरि्यां वा ॥ ५१॥

संपरिभ्यां परस्य व्येजः ४ संप्रसारण भवति वा । यपि az | ‘Tare संवीय । परिव्याय । परिवीय ॥ समो न विभाषेव्यन्ये ॥

१ 0. om. from Fae इति किम्‌ | ३ Bry 0. २ चान्धोर्यपि MS. Chaitr. ४ वेभः 8. and om. पर्छ.

BT? ४.९. WB] हृतः । २९४

तट्‌ दीधेमन्यम्‌ ॥ ५२॥

तल्संम्रसारणं दीषैमापद्यते | we चेत्‌ । छतः । SAA: | Weta: | fae: । संवीय । अन्तर ङ्गलात तकारागमं(१ बा- धते ॥ अनन्ध्रदणएमाख्याताथं च । तद्गदणमभिन्नवुद्यथेम्‌ | तेन सपरसखरायाः स्थाने संप्रसारणं सिद्धम्‌ ॥

वः क्री ॥ ५३॥ | वेजः क्रावेव संप्रसारणं दीर्ध॑मापद्यते। ऊः । उवी । उवः ॥ क्राविति किम्‌। उतः । उतवान्‌ ॥

ध्याप्योः(२ ॥ ५४ ॥ ध्याणोः संप्रसारणं क्रो परे दीघेमापद्यते। धीः । TM: ॥ वचनात्‌ २ संप्रसारणं सिद्धम्‌ ।

(नीप 2 श ए ¬ ee 0 ee ee

१ गत्यन्तर ्गत्वादकारागमं ^. ४ धुरि ागुशे nay परे 0.; भव- 2 The Chaitr. om. this sdtram. fa सिद्धौ धुरि aya | B. ३ वचनादेव 0. |

२९६ कातन्ले [का० ४. ९. UE.

दोः भूटो ५ पञ्चमे च ॥ ५६॥ ककारवकारयोः ara श्‌ । ae | इत्येतौ भवतो यथासंख्यम्‌ । क्षो yard पञ्चमे च। fre गोविट्‌ । प्रर पथिप्रार्‌। दिव्‌. श्रथः । ष्टः । एदा । थतः gear दुदुषति । विन्नः WA: ॥ सवंधातुभ्यो मन्‌ । स्योमा | WAT FATT यलमेव ॥ Sa दिःपाटो नेमित्तकस्याप्यभावो वा ॥

धिव्यविमविज्वणिविगमुपधया?) ॥ ५७ ॥

एषामुपधया सह वकारस्योड्‌ भवति | क्रो धुच्गृणे पञ्चमे च । चिदु । भूः । खव ga ॥ भ्रव । ऊः । वो । उवः ॥ मव । मूः । सुवो । मुवः ॥ श्वर । जुः । जुरौ । जुरः॥ बर । कः । तुरौ । तुरः ॥ चूतः । aT । जूतिः ॥ ऊतिः । मृतिः । जूतिः ॥ तिः ॥ मन्‌ । ओमा ॥ अवतेरग्धखरादिखोपः। ओम्‌ ॥

TATE ॥ ५८॥ रेफात्‌ परो ककारवकारौो STAY भवतः । HY Yas पञ्चमे च । मुका । मूः । मुरो । मुरः # धुर्वी । धुः । ुरौ । धुरः ॥ मृतिः । मूतं । निष्टानलं(४ नेव्यते ॥ दहागुणपञ्चमानु-

ठन्तिने प्रयोजयति ॥

१ MS. Chaitr. corr. ot गद्‌; ३ °खपधाया 8.; °ङपधयापि । cf. Pan. vi. 4, 182. MS. Ch. २0. A. ` ४ गलं ^.; राच्रिष्टातो नदति न स्वात्‌ । निष्टानलवं 0.

का० ४.९. ६९२.] छतः | RYO

वनतितनोत्यादिप्रतिषिद्ेटां ९ yfe Waals ate:

॥ ५९॥ |

वनतेस्तनोत्यादेः२ प्रतिषिद्धेटख पञ्चमो शोणो भवति धु्यगुणणे यथा संभवम्‌ waaay भवति । वमु (2। वतः। वतवाम्‌। वतिः । वत्वा ॥ तनोत्यादि मनुबोधनेप्यन्तः । ततः । ततवाभ्‌ | ततिः। ततरा ॥ प्रतिषिद्धेटञख । दतः । इतवान्‌ | यतः | तवान्‌ ॥ णुचृणदण । एषां न दीघेः(४)। तम्‌ । चुतम्‌ । तमिति पके येषामिडसि तेऽ निट उच्यन्ते ॥ |

यपि च ॥ ६०॥ | | वमतितनोत्यादिप्रतिषिद्धेटां यपि च परे५ पञ्चमो लोष्यो भवति । वनु प्रवत्य aq प्रतत्य । षम्‌ प्रसत्य (8) । इन प्रत्य । मन भ्रमत्य ॥ एषामिति किम्‌ । ware |

वामः ॥ ६१॥ प्रतिषिद्धेटां वा मकारो लोपो भवति यपि परे । प्रान विभाषा । प्रयम्य । प्रयत्य । प्रणम्य । WUT ॥ `

न तिकि दीघेश्च ॥ ६२॥ वनतितमोत्यादिम्रतिषिद्धेटां तिकि drat म भवति नच

१ वनोति° B. ४ 0. adds संज्ापूवैकलात्‌

२ वनोतेस्तनोल्यदिख ए. ५ ^. om. चु; 2. ००. पे |

३ वन 7.; ००५० ०. वतः । वतवाम्‌। £ सनु° 8.; ogy ^ वला |

१९८ कातन्ले [का० ४. ९. १६.

पञ्चमो लोप्यो भवति । वन्यात्‌ । वन्तिः । तन्यात्‌ । तन्तिः । यम्यात्‌१) । यन्तिः । वध्यात्‌ Ufa: ॥

उन्देमेनि(२ ॥ ६३॥ उन्दे म॑नि(२ पञ्चमो लोप्यो भवति । ओरोद्म । ओद्मनी ।॥

THY ॥ ६४ ॥

SAU पञ्चमो MAL भवति | एधः ॥

स्यटो जवे (2 ॥ ६५॥ स्यन्दे चि we off दीधौभावो निपाल्यते वेगेऽयं। Wes । स्यदः ॥ श्रवो दडहिमञ्रथप्र्रथाख्च । दति निपातयितव्याः | ्रवपृतवेख्य उ- न्दः wale: ॥ Rage made च अन्धेः(४) | दिमच्रयः । Waa: ॥

रन्जेभावकरणयोः ॥ ६६ ॥

रन्जेभा वकर णएयो विहिते घञि पञ्चमो लोण्यो भवति | र श्नं रागः॥ भावे घञ्‌ ५ । रज्यते ऽ नेभेति रागः ॥ भावकरण- योरिति किम्‌ | रजत्यसिन्निति रक्घः॥

१ यन्धात्‌ ४. ४ ^. om. WIAA च. 2 "मशि A.B. ५.०. om. भावे चन्‌. ३ Baie ^.

का०४.९. ६€.] छतः | २९९

वुषधिनिणोश्च ५ ॥ ६७ ॥ रन्जेवैषि धिनिणि२ च पञ्चमो ator भवति । शिलिनि वृष्‌ । रजकः । रजकी ॥ युजभजेत्यादि मा भिनिण्२ । रामी ॥ चकारो ऽ नुक्रसमु चयाथः | तेन युपि (२ | रजनम्‌ । रजनी ॥

वहेः स्वरेऽनिटि वा ॥ ६४ ॥ हेः खराद्‌ावनिरि पञ्चमो लोष्यो भवति वा । Tea: | Sen: । वदंणएम्‌ । टं रणम्‌ । वहति । Sela ॥ अ्रनिरीति faa दंडितव्यम्‌ ॥ खर इति किम्‌ । हेमन्‌ दृ छते परिटद्या । परिः afte: | सिया fin: ॥ कथं ट द्यते । cea?) वदिता । ठंडिता। येषां प्रषटत्यन्तरमस्ि तेषां मते व्यञ्ननाद्‌ाविख्पि स्यात्‌ ॥

यममनतनगमां क्रो ॥ ६९॥ एषां पञ्चमो लोप्यो भवति क्रो परे । areas भवति।

यम । संयत्‌ ॥ मन । संमत्‌ ॥ तनु । परीतत्‌ । खस्य Tear ॥ गमु । जगत्‌ ॥

va: सिच्यात्मने दृष्टः Weary यमेरपि।

विवाहे तु विभाषेव शिजार्िषो ग॑मेस्तया (५ ॥ आहत ॥ उपायत | उपायंस्त कन्यां ara: ॥ समगत । सम- गस्त ॥ संगसीष्ट | संगसीष्ट ॥

१ वुषधिणिनोद्य ^. ॥. 0.; वुषि- ४ we विह््यति 7.

Fara Chaitr. ५ °गमस्तथा 0. २ धिशिनि °धिशिन्‌ MSS. cf. iv. ६ दार ^.; देवदत्त 8.; 0. adds 4, 21. उदायत.

३ युरिच^.; धुखपि 7.

२९० | कातन्ते [का० ४.९. OR.

विडवनोरा ॥ 90 I विटि वनि च प्रत्यये परे पञ्चमस्याकारो भवति । विर्‌ । WaT: | गोषाः | समोते: षत्वम्‌ ॥ वनिप्‌ । विजावा । ्रयेगावा। arg ्रवावरी। वनो र च॥ awe च्वावा । कनिप्‌ । खानुना-

सिकमण्ाकारमिच्छन्ति ॥

धुटि खनिसनिजनाम्‌ ॥ 99 I धुडादौ प्रत्यये पर एषां पञ्चमस्याकारो भवति | खातः, खातिः। सातः। खातिः। जातः। जातिः॥ खनि च । सिषाखति।

ये वा ॥ 9२॥ एषां पञ्चमस््ाकारो भवति वा ये परे । प्रखाय । प्रखन्य। WATS | WAY । प्रजाय । प्रजन्य ॥ एवं खायते(२ । खन्यते(र | चाखायते। चंखन्यते ॥ जा जमेविंकरणे नित्यम्‌ । जायते ॥ व्यवख्ितविभाषया af a न ara? । खान्यम्‌ । सान्यम्‌ । जन्यम्‌ (४)॥ तनोतेर्यणि वा वक्त व्यम्‌ । तायते | तन्यते ॥

सनस्तिकि at ॥ 9३ 0 सनोतेसिकि परे पञ्चमस्याकारो भवति वा । सनुतात्‌ | सातिः। सन्ति: ॥ पनवावचनान्नोपञ्च । सतिः ॥ १ घुनं ^. 8. ४ ^. adds अगुणं सर क्धके।

९ Om. A. ५ The Chaitr. om. this Sdtram. ३ श्वा STA A.; Cay Ut न Sa | B.

का० ४.९१. OO.) कृतः | २९९

स्फुरिस्फस्योधेञ्योतः ॥ 9४॥ अनयोधंनि पर श्रोत ्राकारो भवति वा५। विस्फारः। विस्फोरः । विस्फालः । विस्छोणलः.॥

इज्जहातेः किं ॥ ७५॥ वाम ada | क्तप्रत्यये परे जहातेरिर्‌ भवति(र । हिला गतः ॥ जहातेरिति किम्‌ । UTE हाला ॥

दयतिस्यतिमास्थां त्यगुणे ॥ 9६॥ एषां तकाराद्‌ावगण दूद्‌ भवति। दो । दितः । दितवान्‌। दितिः। रिला॥ सो । अ्रवसितः । अ्रवसितवाम्‌(२)॥ मा । मितः। मितवान्‌ ॥ खा । खितः । धितवान्‌ ॥ अगुण इति किम्‌ । दा- ता। माता। खाता(४)॥ तिपा faa: uw किं ेर्‌४। पीतः । Wears, ॥ सनु । सातः । सातवाम्‌ ॥

वा BIT ॥ 9 ॥ ्ाशोस्तकाराद्‌ावगुण दद्‌ भवति वा | श्रवच्छितः | wa-

स्याकारो० B.; A. om. वि- ४ Om. B.

स्फारः | विस्फोरः ५ waaay 0.

२ अहतिरम्तस्य इभवति A. & शिरा ^. 21

BRR | कातन्त्र [का० ४. ९. ८१.

टधातेरिः ॥ 9४॥ दधातेस्तकारादावगुणे हिर्भंवति । हितः । दितवान्‌(१ | हितिः) । fear ॥ दधातेरिति किम्‌ । Be । धीतः। धतवान्‌ ॥ वा Hada धावन्तरबलात्‌ ॥

चरफटोरूटस्य ॥ ७९॥ ्नयोरस्छ (२) तकाराद्‌ावगु ST भवति । चरतः । gyfer: We: ॥ प्रफडितिः ॥

SE IST NEON दासंश्चकस्य घेडवजितस्य ४) तकारादावगृणे दर्‌ भवति । दन्तः दन्तवान्‌ । दन्तिः ।. दक्वा ॥ दासंश्चकस्येति किम्‌ । अरव- दातः॥ श्रध दति किम्‌ Oe Wa: | धीतवान्‌ ॥ दान्ते re नवं धान्ते wal स्यात्‌ संनिपातलच्वणएस्छ वणं यणे निमिन्तवात्‌ ॥

स्वरादुपसगेात्‌ तः ॥ ७१॥

उपसगात्‌ खरान्तात्‌ परस्य (९ दासंञ्चकस्य धेखवर्जितख तकाराद्‌ावगुणे अत्यये परेः तकारो भवति । र्तम्‌ । नीन्तम्‌ । परीन्तम्‌ cf क्रचिन्नाभिनो were Crear ॥ खरादि- ति किम्‌ । निर्द॑त्तम्‌ । दुदं तम्‌ । सखरो ऽखरो वायमादेश्ो

q Om. 8. - 4 दद्व ^. ९ Wa A. & परो ^.; खरात्परस्व 8. ३ अनयोरकारस्व ए. ७ असि A.

४ दासंश्रकस्ाधेतस्‌ 8. ८ खराशामिति A.; B. om. दुरदत्तम्‌.

का० ४.९. TB.) छतः | RRR

न afagre इति ॥ कथं निद न्तम्‌ । saga । प्रदन्तमिति atfeaafa प्रादिख्मासो निपाता ar a

यपि चादो जग्धिः ॥ ७२॥ तकाराद्‌ावगृणे यपि च परोऽदो जग्धिर्भवति । जग्धः |

जग्धवान्‌ | जग्धिः । जग्ध्वा | प्रजग्ध्य गतः ॥ कथम्‌ अनलम्‌ । अदो ऽ नन्न इति ज्चापकात्‌ ॥ रगुण दति किम्‌ । अर्तव्यम्‌ ॥

जग्धी सिद्धे ऽ म्तरङ्गलार्‌ यपि चेति यदुच्यते । `

श्ापयत्यन्तरष्रममां यपा भवति बाघमम्‌ ॥ इत्यन्ये ॥ प्रणम्य । श्रापृच्छय । प्रदीव्य । पञ्चमो पधाप्र्डतोनां १ दीधोादयो म भवन्ति॥

घजटोधेसुः ॥ ४३ ॥

` अदे घेन । अरणि च घमुभवति। खकार (२ उच्वारणाथः। घासः ॥ उपसर्गे ऽदेरल्‌ । विघसः । प्रात्तीति प्रघसः । श्रि वक्रव्यम्‌ ॥

Weare निष्ठा ॥ ४४॥ wma निष्ठासंन्नको भवतः । शब्दस्य नित्यवादण्वास्यामे भाविगोनेतरेतराश्रयदोष इति । aa: । शीणवाम्‌ । मिन्नः । भिन्नवान्‌ ॥ निष्ठाप्रदेशाः । निष्ठा [का०४. ३. ९२] इ्येवमा- दयः ॥ Al मकारान्त छत्छभावा द संस्यमिव्य ययमेव ॥

# दूति दौ गैसिष्यां न्तो ag प्रथमः पादः समाप्तः ॥

१ पद्चमोपधायाप्र B.; इत्यादिषु wy ^. २ चकार 0. `

२९४ कातन्छे [का० ४.२. ४.

धातोः॥१॥ ` धातोरिति पञ्चम्यन्त ऽ नृतो ऽ fare?) | धातोरि्य- यमधिकारो वेदितव्यः । waaay । करणीयम्‌ ॥ धातोरिति ` किम्‌। gaara कुम करोतीति भावकमेणोनं तव्यादयः॥ चुश्नदि मध्यमः (at? ३.९. ६] इति aaa नोपपदम्‌ ॥ उत्गेः बिच्‌- सन्‌विषये न स्यात्‌ । श्रथ धातोसलोऽ MATT Tar: [का० ४.१.३१] इत्यतो धातोरनुवरतते२ । दुधुषतीत्युड ग सिध्यति ॥

सप्रम्यक्तमुपपद्म्‌ ॥२॥ धावधिकारोऽच सचे सप्तम्या निदिंष्टमुपपदसंश्नं भवति | कर्मण्यण्‌ [का०४. १.१] मालि खस [का०४. द. ५] इत्येवमादयः। उक्मिति किम्‌ । सप्नम्यन्तमाचे मा त्‌ । TATA: । कुरुचरः ॥ तत्‌ प्राङ्‌ नाम चेत्‌ ॥३॥ तदुपपदं नाम चेद्‌ धातोः wry भवति। कुक्कारः। यरा- we: ॥ मामेति किम्‌ । भोक्तुमिच्छति a तस्य तेन समासः ॥४॥

तस्य मामोपपदस्य तेन दन्तेन धातुना सड समासो भवति। ` गोदः | जलजम्‌ । क्रो धजम्‌ ॥ यथा ४) हि प्रादयः करियाच्ो-

१ Om. 7. ३ धातुरनुवर्तते 0.; तहं gyre ^. ९ ऽ विशेवधातो० 0. ४ तथा ^.

का०४.२. ७.] Wat: | १९५

तका उपमा इति धातोः प्रागेव बिद्धासयोचादयो ऽपि कि-

यायोगे कृम्बस्तिभ्य एव प्राक्‌ विद्धाः । weer) acted । STR ॥ तथा LT । USGS TST । माका युक्राथेवात्‌

समासोऽपि fag एव ॥ यथाभिधानमेते चयो ऽपि arr

वच्छमाणाभ्यां सद प्रपञ्चाथा एव | धातोरित्ययमपि वासरूपे 2

छत्छबन्धादिति ॥ |

नाव्ययेनानमा ॥ 4 तस्य मामोपपद सख्याव्ययहृदन्तेनामन्तवजितेन प्राग्भावषमा- सौ ग्‌ भवतः। ATA | अशं छवा । भोक्तुं काशः । काशो भो क्रम्‌ ॥ तस्येति किम्‌ । प्रहत्य ॥ ्ननमेति किम्‌ । निमूखकाषं कषति ॥

तृतीयादीनां वा ॥६॥ ्रतीयायामुपदं शेः [का० ४. ६. १९] दत्थारभ्य यान्युपपदानि तानि दरतीयादीनि ४ । तेषाममन्तेमापि प्राग्भावखमासो म भ- वति वा । मखकगोपद्‌ थं TE | मखकोपदं शं YE । भाप्रादप- कर्षं भाप्रापकषं धाना भच्यति ॥ दरतीयादीनाभिति किम्‌ । समर्थो भोक्रम्‌ ॥

कृत्‌ ॥ 9 ॥ ्रधिकारोऽयम्‌ । साध्यैरेव संबध्यते प्रथमान्तात्‌ | तेम

१ wrth 0. | ३ °दत्वयवासरूपे ए. २ यथामिधानमेते प्रयोगा 7. ४ 0. adds चेदितबानि.

३९६ कातनग्ते [ate ४. २. €.

वच्छमाणाः Hara: शरश्का वेदितव्याः | कतरि कतः [का ४. ६.४६] । पाचकः । पक्ता । एवमन्येऽपि ॥

वासरूपो ऽ सियाम्‌ ॥४॥

न विद्यते समामं ea यस्येति वियः | ख्थधिकारविहितं वजेयित्ा $ सरूपलत्रत्ययो बाधको वा भवति ॥

विकश्िते(२)ऽ पवादेऽ पि बाधमं तद वखितम्‌ |

SO न च खाभसतद्दाधकलं (९) विकख्पते ॥ Grey [are ४. ९. १०] ऽ पवाद सद्विषये तयानोयौ | चेयम्‌ | चेतव्यम्‌ । चयनीयम्‌ ॥ एवं TTS: । नन्दनः । मन्दकः । नन्दयिता । एवमन्ये ऽपि ॥ असरूप इति किम्‌ । व्यणि(४ यो न स्यात्‌ | कार्यम्‌ । कविषयेऽण न ख्यात्‌ । गोदः | अनुबन्धो ऽप्रयो- मीति सारू्यमेव # अस्ियामिति किम्‌ । चिकीषा । क्तिने स्तात्‌ तथा । ईषणा ५ | अन्धना । युरेव ॥ वाशब्दो (४ व्यवख्छावाचीति कयुट्तुम्‌खर्थैषु वासरूपविधिनासरीति ॥

तव्यानीयो ॥ ९॥

धातोः परौ तव्यानीयो छ्ंश्नकौ भवतः | कतेव्यम्‌ | कर Way ॥ wearers भावे कमणि च खात्‌ । केशिमः | कमेकतं

१ समान्य 0. ४ च्यलि विषये A. २ A. corr. विकखणते. ५ tye 0. ३ लाभे खि बाधकलं A. & Om. A.

AT? ४.२. १९.] . कतः | RRO

रीव्यते। भिदेलिमा माषाः | पचेलिमास्तष्डुशाः॥ वास्तव्य इति कर्तरि Seq रूढितात्‌ ॥

स्वराट्‌ यः ॥ १०॥ खरान्ताद्‌ धातोर्यो भवति। चेयम्‌ । चेतव्यम्‌ ॥ खरादिति सुखार्थमेव ॥ | शकिसहिपवगेन्ताच्च ॥ ११॥]

शकिसदहिपवगीन्ताच्च धातोर्यो भवति । शक्यम्‌ । सद्यम्‌ । जणम्‌ । लभ्यम्‌ (१ ॥

स्ातसनोरिच(२ ॥ १२॥ ्रकारान्ताद्‌ धातोः Vay यो भवति । अनयोरन्तखे- कारो भवति । देयम्‌ । पेयम्‌ | खेयम्‌ ॥ अरत एवे Bas fag बहिरङ्गमन्तरङ्ग दत्य नित्येयम्‌ ॥

यमिमदिगदां त्वनुपसरगे ॥ १३॥ एषामुपसगाभावे तु2 यो भवति । यम्यम्‌ | मयम्‌ । ग-

दम्‌ ॥ श्रनुपसगं दति किम्‌ । प्रयाम्यम्‌ । प्रमाद्यम्‌ । प्रगाद्यम्‌ ॥ यमो नियमाय .वचनम्‌ ॥

१ wa A. ३ €पि ^.; om. B. २ MS. Chaitr. corr. 9}.

BRE कातन्ते [का०.४. ९२. १८.

चरेराङि APTA ॥ १४॥

, अनुपसग चर्यो भवति । आङि चागुरौ । चर्यम्‌ । ्राच- यो देशः ॥ आडोति किम्‌ (१ । अभिचार्यम्‌ ॥ अग्राविति किम्‌। चार्यो गरः ॥

परयावद्यवयो विक्रेयगद्यानियोधेषु(₹ ॥ १५॥ पण्यमिति निपात्यते faaa sai ve विक्रद्र वयम्‌ । पा- खमन्यत्‌ ॥ नञ्‌ पूवय वदे रव्यमिति निपात्यते west | wae wel । श्रनु्यमन्यत्‌ ॥ नाचि वद; क्यप्‌ च ॥ डो? वया । दत्यनिरोधे गम्यमाने । त्या ऽन्या ॥ स्तीणिङ्गनिरे शादिति मतम्‌ । वाया wafers: ॥

वह्यं करणे ॥ १६॥ वद्यमिति निपात्यते aca sy TY शकटम्‌ ॥ वाद्यमन्यत्‌। सयः स्वामिवेश्ययोः ॥ १७ ॥

अयं दूति निपात्यते खामिनि Sa चां । अर्यैः खामो। अर्यो वेश्यः ॥ आर्योऽन्यः॥

उपसया काल्या प्रजने ॥ १४॥ आन्नः काणो यस्याः खा काष्डेति संचिता । प्रजमं प्रजनो

१ चार्थ । आचार्यो देशः। अनुपसमे २ विक्रय विक्रये 0. इति कि 0. ३ वनौ A.

AT? ४.२. २९. कतः | २२९

गर्भग्रणम्‌ १) | प्रजने प्राप्नकाला चेत्‌ । उपसरति निपात्यते | उपसियत इल्युपसयौ गौः । AAA: ॥ उपषायाऽन्या ॥ `

अजर्यं संगते च ॥ १९॥ श्रजर्यमिति निपात्यते संगते कतरि | न जीर्यतीत्यजर्यं संग- तम्‌ ॥ संगत दूति किम्‌ । च्रजरिता कम्बलः ॥

भावे भुवः८२ ॥ २१॥ AQIS भावे मुवः क्व्‌ भवति | ब्रह्मण्यं WT: | wea गत दूत्यः ॥ नालीति किम्‌ । भव्यम्‌ । प्रभवम्‌ ॥ भावय्रदणए- quatre gard a? ॥

हनस्‌ A च ॥ २२॥ नाद्य पपदे Wars we भवति । तकारखान्तारेशः । ब्रह्मणो हननम्‌ | ब्रह्महत्या ॥ भाव दति किम्‌ । खघात्यो wT: नासीति किम्‌ । चातः । उपघातः ॥ शन्तेभोवे ष्यण न दृ श्यते । यपि afa तोऽन्तो नालि क्यपो ानृबन्यकलात्‌ ॥

१ प्रजनं Weal Chaitr. 2 O. om. text and com. of this 50६8.

Bee. कातन्ले [का०४.२. २६.

वृज्हजुषी णश्णसुस्त॒गुहां क्यप ॥ २३॥ नान्नि भावे चेति निटन्तम्‌ । एषां aq भवति । टञ्‌ टत्यः। wey वायौ PTH WS ATT AT: A जुषौ जब्यः॥ दण TE Cy । उपेयम्‌ ॥ शासोरूद मुबन्धः Gare: | fire: ॥ स्हत्यः। We: ॥ raga दूति पुनः क्यवृगरहणात्‌ ॥ कथम्‌ । श्रनिवा- at गजैरन्येः खमभाव ta Sfeara | दति संभक्ेरन्यचापि ङ दनन्तो वा ॥

ऋदुपधाच्चाकुपिचृतेः ॥ २४॥

शदुपधाद्‌ धातोः कुपिचुतिवर्जितात्‌ क्यम्‌ भवति । इत्यम्‌। दृष्यम्‌ ॥ श्रकुपिचृतेः किम्‌ । विकस्ष्यम्‌ । विचत्यम्‌ ॥ दिति तपरः सुखाः ॥

भृजो ऽसंज्ञायाम्‌ ॥ २५॥ ग्टणो ऽ संज्ञायां (१ aq भवति। भरणम्‌ । त्यम्‌ । भियत दति वा शत्यः ॥ अ्रसंन्नामामिति किम्‌ । भाया माम afer भाया वधूः ॥ ननु च संज्ञायामपि feat क्यबस्ति न तख भावे विधानात्‌ ॥

महो ऽ पिप्रतिभ्यां २ वा ॥ २६॥ अपिप्रतिर्थां २ पराद्‌ २ ae: क्यम्‌ भवति वा । अपिष्ञ्जम्‌। शरपिग्राद्यम्‌ | afro । प्रतिय्याद्यम्‌ ॥

१ °जम्यमानायां 0.; BHT घातोः २ अमिप्रति््वां Chaitr. संन्नायां A. ३ परस्व ^.

का०४.२.२९ .] कृतः| २३९

पट्पष्ययोश्च ॥ २७॥

WS भवः पच्छो FH: | पदपच्छयोरथंयो येः क्यम्‌ भवति ॥ WIE पदं यत्‌ खरेण म संधीयते (९) | अवण्ष्कं पदं यस्यावग्र्ः क्रियते ॥ पक्चेऽजैनण्द्या सेना ॥ चकाराद्‌ weftfe बाह्यायां सायं DAT TA | श्रवर्दका दव्यथैः॥ ग्रामण्या Sl | ग्रा- मबाहेत्यथः ॥

वो नीपूजभ्यां (२ HRT AA: ॥ Ve वावुपपदे नीपुञुभ्धां९ कल्क मुश्चयो रथयोः क्यब्‌ भवति यथासंख्यम्‌ | विनीयः कल्कः । विनेयमन्यत्‌ ॥ विपूयो सुश्च: । विपव्यमन्यत्‌ ॥

कृवृषिमुर्जां वा ॥ २९॥

afer विभाषया क्यब्‌ भवति । त्यम्‌ । कायेम्‌ । दव्यम्‌ | aay?) | ख्यम्‌ । माग्येम्‌ ॥ दुहिशंसिग्यां wats द्‌ द्यम्‌ । रोदयम्‌। WE स्यम्‌ | छत्य- wet ऽन्यत्रापि [का०४. ५. ६.२] दति वचनात्‌ ॥ तथा बषोद्य- मिति waa ॥ तथा पाणिसिमवाभ्यां जो व्येव । पाणिषग्या । HATTA TH: ॥ तथा समो वा भः क्यप्‌। STA: | संभायेः॥ तथा तकिसतिपतिश्षियजिभ्यो य एव । तक्यम्‌ । चत्यम्‌ । पत्थम्‌।

१ संबन्धोयते ^; B. om. न. ३ वार्यं 90. २ गीपुङ्ग्वां B.; [मीपु्ग्बां 00०५.

RRR कातन्छे [का०४. २. २३.

शस्यम्‌ । यव्यम्‌ ॥ तथा गृहो ष्यखपि । गुद्धम्‌ । गोदम्‌ ॥ तथा जयते दंशो क्यबेव | जित्या लिः । मडद्धलं दइलिरुच्यते ॥

मूयैरूच्याव्यथ्याः कतैरि ॥ ३०॥

एते निपाल्यन्ते कर्तरि । घु ATA । सुवति लोकान्‌ खरति वेति ea: रोचत दरति रुच्यः । म यथत इत्ययश्यः ॥

भिद्योद्यो नदे ॥ ३१॥ एतौ मदे कतरि निपात्यन्ते । मिनन्ति कूखानीति भिदो नदः । SATA aE मरः ॥ कथं भेदो नदः | दरति wat विवच्ायाम्‌ ५ पुष्यसिध्यो TEA ॥ ३२॥

एतौ निपाते wad कर्तयधिकरणे वा । पुष्णाति कायोि पु्यग्यस्मिन्निति वा । पुः । साधयति कायार सिष्यन्धस्िक्निति avi fra: । yer एव ॥

युग्यं परे ॥ ३३ ॥

युग्यमिति निपाल्यते पे arwa ऽये । युज्यते ऽनेनेति युव्यत दूति ar) । युग्यम्‌ ॥

१ 7. om. युज्यत दति; A. om. वा.

का० ४.२. Bu.) कतः । RRR

कृष्टपच्यकुणे संज्ञायाम्‌ ॥ 38 एतौ निपात्येते संश्नायाम्‌ | कष्टे पच्यन्ते खयमेव | छष्टप- च्या व्रीहयः waa इति Gay । सुवणेरजताभ्यामन्यत्‌ |

ऋ वणेव्यञ्ननान्ताट्‌ AT ॥ ३५॥ WANTS यञ्चनान्ताचच धातोधष्यंण भवति । छ कार्यम्‌ | WS UTAH | पाक्यम्‌ । वाक्यम्‌ ॥ एकार दज्वद्धावाथेः | घकारः सामान्याभिघातायेः ॥

आआसुयुवपिरपिरुपिचपिदभिचमां च ॥ ३६॥२ wep उनोतेर्योत्यादिभ्यञ्च wy भवति । ्रासायम्‌। याव्यम्‌ । वाणम्‌ । राप्यम्‌ । लाप्यम्‌ TATE । दम्भुरि कृतनलो पः । श्रवद्‌भ्यम्‌ (२) | श्रा चाम्यम्‌ ॥

पाधोमानसामिधेन्योः ॥ ३४॥

पा। धा। दत्येतयोमनसामिधेन्योरथंयो्॑थासंख्यं aye

१ कुप्त A. ३ Wastes 0. ; [Chaitr. adds का- 2 The Chaitr. inserts sitra 45 be- म्यम्‌]. tween 35 and 36; in 8069 20 ४ y 7. om. मस्य.

adds कमि after दमि.

२९४ RTA [का० ४.२. ४९.

भवति। पाय्यं मानम्‌ । वचनात्‌ GTS त्यजति | पेयमन्यत्‌ ॥ द- धाल्यश्चिमिति धाय्या सामिधेनी समिदाधानमन्तः ॥ उपवाराद्‌ खविग्िषयेऽपि aaa । धाय्याः शंसन्ति | धेयमन्यत्‌ ॥

प्रानेनियोऽ संमतानित्यमोः स्वरवत्‌ ॥ ३९॥

प्राडोरुपपदयोनियो धातोरसंमतानित्ययो यथासंख्यं yy भवति स च खरवत्‌ । प्रणाय्यस्चौरः(१ | श्रसंमत(२ दत्यर्थः ॥ श्रानाय्यो दिणाग्निः। यो गाहपत्यादानीय प्रणीयते स चा नित्यो रूढितः॥ कथं ere पुत्राय पिता ब्रहम ब्रूयात्‌ प्रणाय्याय "वान्तेवासिन दत्यन्यचापीति वचनात्‌ ॥

संचिकुण्डपः ऋतो ॥ ४०॥ संपुवौचिनोते कुष्डपुवाच पिबतेः क्रतावभिधेये Wy भव- ति। सच खरवत्‌ । संचीयतेऽसो । संचाय्यः क्रतुः ॥ कुष्डेः पी- यते असौ ४) । कुण्डपाय्यः क्रतुः । स सोमको fe यागः क्रतुर- थात्‌ । सोमः पीयतेऽ सिन्निव्यभिधानादधिकरणे ar i

WHAT ॥ ६१॥

क्रतावभिधेये राजख्य निपात्यते । षुञ्‌ श्रमिषवे। रान्ना सोतव्यो राजा वासिन्‌ सूयत इति५ राजद्यः क्रतुः ॥

१ प्रणाय्यः 0. ४ पीयत इति 7.; पीयते ^. 2 wey 7. y B. om. दूति; A.om. वा. | ३ °आनीय afeurta: प्रतीयते 0.

का०४.२. By.) aa: | २२१५

सांनाग्यनिकाय्यो हविनिवासयोः ॥ ४२॥

एतौ इविनिवासयो य॑ासंस्यं निपात्येते । खां नाय्यम्‌ । दविः विशिष्टमेव यत्‌ । संनेयमन्यत्‌ ॥ भिकाय्यो निवासः । निचेयम- न्यत्‌१) |

परिचाय्योपचाय्यावमरौ ॥ ४३॥]

एतावम्नावर्थं निपाव्येते। परि चीयतेऽसौ । परिचाय्योऽच्निः॥ उपचीयत दत्युपचाय्योऽभ्भिः ॥

चित्यामिचित्ये च ॥ ४४॥

एतावद्मावथं निपाल्येते । चीयत इति चित्यो ऽभि: । श्रगन- खयनम्‌ श्रभ्िचित्या भावे ॥ समूह्य दत्यूहिना सिद्धम्‌ । wert चिद्‌ वदत्ययं प्रयो गः(२ | संवाद्य दूति चाग्नौ भवत्येव ॥

समावस्या वा ॥ ४५॥२

WAY सदाथ | अमापुवोद्‌ वसतेव्यंणि कालाभिकरणे दी- घाभावो निपात्यते वा । सदवसतोःऽ स्थां चद्धराकौविति । श्रमावद्द्ा । श्रमावास्या तिथिः | यक्लचरेना नृत्यन्तं तत्‌ सर्वे नि- पातमात्‌ सिद्धम्‌ ॥

१ Om. 0. 3 See p. 333, footnote 2; also Notes. २ प्रयोगात्‌ 0. ४ निपातो ^.

Rad कातग्छ् [का० ४.२. Be.

ते कृत्याः ॥ ४६॥ ते तव्यादयः कत्य संज्ञका wafer ॥ छत्यप्रदेणाः । भाव- कर्मणोः कत्यक्खलथीाः [का० ४. ६. ४७] इत्येवमाद्यः ॥

वुणतृचो ॥ ४७ ॥ धातोः परौ gaa? भवतः । waft छतः । पाचकः । पक्ता ॥ कथं गले yaa दति गलेचोपकः । पादाभ्यां दियते । पादहारकः॥

अच्‌ पचादिग्यश्च ॥ ४८॥ सवै धातवः पचादिषु? पचन्ते । तेभ्यः पचादिभ्योऽज भवति ।४) पचः । पठः । भवः ॥ पचादि ग्ररए बाधकबाधनाथेम्‌। तेन खपचः | जारभर इत्यण न स्यात्‌ ॥ देवः । सपः । मेष दति कोन स्यात्‌ | एवमन्येऽ्यनुसर्तेव्याः ॥

नन्द्यादेयः ॥ ४९॥ नन्द्यादेनौमगणनिरिं ्टाद्‌ युभ॑वति । नन्दिवासिमदिदूषि- साधिश्रोभिवर्भिभ्य crear ऽ संक्नायाम्‌५। नन्द यतीति नन्द- नः। एवं वासनः। मदनः । दूषणः । साधनः। शोभनः । वधनः। सदहितपिदमः सन्नायामनिनन्तात्‌ | समः । तपनः । दमनः ॥

१ चेदितव्याः 0. ` ४ 7. om. from अच्‌ TATRA t २ B. adds met war: ५ 866 Notes. ३ 0. adds नामगणेषु.

Te ४. २. ५९.] कतः | RRO

महादेणिन्‌ ॥ Yo tt

यादेनामगणमिरिष्टाशिम्‌ भवति ४ | गृातीति are स्थायी । ATR विश्रावी ॥ याचिव्रजवद वसो" नञूपुवीत्‌ । अयाची | अव्राजी । अ्रवादी | अ्रवासी॥ खरान्तादचितु कद- कात्‌ | श्रकारी घर्मस्य बालातपः | विषयी द्‌शे। विभावी। च्रभि- भावी wass 1 परिभवी । परिभावी । पके yas निपातमात्‌॥ कथम्‌ STE SATS) । das) | निवेश । werd cart fase ॥ एवम्‌ areas संब्याहारी । श्रपराधी ८ । उप- राधो(९)॥

नाम्युपधग्रीकृगुज्ञां कः ॥ ५१॥

नाग्युपधात्‌ Mera: किरतेगिरतेजानातेश्च को भवति । fafau: । विलिखः । प्रियः । उक्किरः । गिरः । निलः । जः ॥

१ ०. om. from सहितपिदमः. € उद्दासो B.

२ A. adds Taq °अतिमद्नः।. ७ संसर्गी ^.; सदी 0.; A. adds ३ दृश्यते 0. संपकीं.

४ णिनिभवति A. ८ शअवराधो A.

५ याचित्रजिर ^. ९ उपरोधी 8.; 0०.०००, इति fad. 22

aac कातन्ते [का० ४. २. ५४.

उपसगे त्रातो डः ॥ ५२॥

उपषगं उपपदे वाकारान्ताद्धातो ड Wala | सुम्बः। TSE Ws: । डे सति संप्रसारणएमुव च न स्यात्‌ । गोसंदाय दति पर- त्वादणए | एस्यापवादो (१ऽ यम्‌ ॥

धेडहश्िाध्राध्मः शः(२) ॥ ५३॥

खपसगं उपपद एभ्यः शो भवति | उद्धयः । उत्पश्यः | उत्यिबः। areata पिबतेः) | धेरष्टकारः Gera: । उज्जि Wl उद्धमः॥ कथ पश्यः । अरन्यचापोति वचनात्‌ ॥ तथा या जिघ्रतीति व्याचः॥

साहिसातिवेद्युदेजिचेतिधारिपारिङिस्पविन्दां ४) त- नुपसर्गे ॥ ५४॥

एषामृपसगाभावे शो भवति । साहयतीति area: । एवं खातयः | विदि सामान्यं५ वेदयः । उदेजु उदे जयः | चेतीति चे- तयः । टञ्‌ ङ धारयः(६) । ए पारयः । लिम्पतीति लिम्पः | विन्दतीति विन्दः । सादचयान्न विदि श्रवयवे | विन्दुरितिनि- पातनादा॥ कथं निलिम्यानाम देवाः । श्रन्यचापीति वचनात्‌॥

१ चापवादो 0.; परलादणस्वा- in com.); Chaitr. adds साभि पवादो A. before साहि [साधयः com.]

२ We Chaitr. ५ विदिः are 0.

३ पिबरतेरेव 0. £ धभ धारयः ^.; YS धा०7.;

४ ^. and Chuaitr. om. चेति (A. not YS AT धारयः O.

का० ४.२. ५८.] कृतः | ददर

तथा गां विन्दतीति गोविन्दः । अरविन्द इत्यण नस्यात्‌ # ददः दधः। इतिद्ददधोरचा सिद्धम्‌ ॥

वा जरादिटुनीभुवो णः yy wo

्वलादिभ्यो दुनोतेन॑यते्भवतेञ्चा नृपे णो भवति वा । ्वलः । ज्वालः । चलः । चालः | कसपयन्ता STAT TTT टत्कर- णात्‌ | दवः। द्‌ावः। नयः। नाय दति केचिन्नेच्छम्ति । भवः । भावः॥ श्रनुपषगे दूति किम्‌ । प्रज्वलः । प्रदवः । प्रणयः । प्रभवः।॥

समाडेः सुवः ॥ ५६॥ समाडोर्पपद योः Baal भवति। वा न Gara | SATA! | आखावः॥ समाडोरिति किम्‌ । खवः । परिखवः ॥

ऋवे TAD ॥ ५७ tt रव उपपदे हरतेः WAY णो भवति। अवहारः | श्रवसायः॥ sa ofa किम्‌ । दरः । fret: It

रिहिलिहिशिषिश्वसिष्यध्यतीशश्यातां च ॥ ५८॥

एषां णो भवति । देहः । सेहः VT । के ATR वचनम्‌ | रासः । व्याधः | HITS: | उपसगे डबाधकं श्वा ग्रहणम्‌ (2 |

त For another sitra before 55 in 2 इषोः B. ; इशोः Ch. Chaitr. see Notes. 3 उपस उपधाना धछाग्रहणं B.

2४० कातन्त्र [का० ४. २. ६४.

अवश्यायः | रायः । धायः ॥ प्रत्याय इत्यपि दूश्यते ५ अवतार दति खकारात्‌ ॥

येवे ॥ ५९॥ |

ग्रष्ेवा णो भवति । याशो ज्रः | गहः Garis: ॥ गेहे त्वक्‌ ॥ G0 ॥ Tete ऽभिभेये वग्‌ भवति । डातीति खरम्‌ । Ter: ॥ शिस्यिनि वुष्‌ ॥ ६१॥

गायतेः भिखिन्यभिधेे षट्‌ च भवति | गायनः । गायनी ॥ एतौ प्रत्ययावभिख्िन्यपि दृ ष्टेते॥

हः काटव्रीद्योः ॥ ६४ ॥ जहातेः काले MY चार्थं Ee भवति । veri भावा-

१ कालब्रीह्योर्योष्यौर्‌ ०.

का० ४.३. ९.] कतः | २४९

निति हायनः संवत्षरः। जहत्युद कमिति waar awa: ॥ का- लशब्रीद्योरिति किम्‌ । हाता ॥

BUA: ॥ ६५॥

आशंसायां गम्यमानायां घातोरकः wear भवति । नीवतात्‌ | MAR: ॥ नन्दतात्‌ | नन्दकः ॥

परुसुसृल्वां साधुकारिणि ॥ ६६ ॥

एषां साधुकारिखरथ ऽकः प्रत्ययो ५ भवति । साधु प्रवते । साभुप्रवकः। खवकः । सरकः | लवकः ॥ साधुकर णं शिश्पमेव ॥ एतत्‌ स्ियामादाप्रपञ्चाथेम्‌ ॥ साधुकारिणीति किम्‌ । प्रोता a

॥ इति दोर्गसिंद्यां oat wag दितीयः पादः समाप्तः ॥

HATTA ॥ १॥

क मंसंश्नो पपदे धातोरण भवति | Fal करोतीति कुम- कारः | एवं काण्डकारः | शरलावः | वेदाध्यायः ॥ ्रादिल्यं पथ्यति। हिमवन्तं श्टणोति। यामं गच्छतीत्यनमिधानादाक्यमेव॥

१ शखक्प्रल्यो A.

BBR ATA [का० B. ३. 8.

महान्तं चरं करोतीति सापेचलात्‌ WIS चरं करोतीति घटी- कार दूति च्यन्ते प्रागवस्था्मा चापे aw विधीयते ॥

RATS ॥२॥ एभ्यः कर्मष्छुपपदेऽ ए भवति ॥ कापवादः # VATA: | AMAA: | धान्यमायः ॥ वातिरक्मकः ॥ मीनातिभिनोत्योः के टद्धिखे माङूपाभावः॥

शील्िकामिभष्याचस्म्य २ णः ॥ ३॥

एभ्वः कर्मश्युपपदे फो भवति । शीखिभचो चुरादाविनन्तो | कमेरिमङ(२ | मांसशोखा । मांसकामा । मांसभचा ॥ wer- शभाष्रति | क््याणाचारा स्ती। अणि हि सियाम स्यात्‌ ॥ trea इति शीलम्‌ । मांसं शीलमस्याः । मां सश्रीला(४)॥ कख्या- एम्रतीा | दु: खच्मेति यथाभिधानादण नासि तथेहापि ॥ यदेवम्‌ wall ऽभिगमो ऽस्याः । श्रम्मोऽभिगमेति खात्‌ । अ्रम्भो- ऽभिगामी चेष्यते । समासे ऽ प्यमिधानं चेत्‌ कष्टमिति वचनम्‌ ॥

MA ऽनुपसगोत्‌ कः ॥ ४॥ SHIT श्राकारान्तादनुपषगेद्धातोः को भवति |

१ गमाचोपेखे 0.; A. om. इति. ४ atasfleereqre A., and adds २ eapyTe A.B.O.; शीलिकामिच- मांसभचा .

रिभिदिग्यो Chaitr. ५ waefa 9. ३ कमेरिणङ 8.; णद्निङ््‌ Tril. F.

का० ४. द. ८.] कतः | BBR

गोदः । अ्रङ्ुःलिच्रः ॥ श्रनुपसगादिति किम्‌ । गोसंदायः। उप- सर्गैरव्यवधानतेत्यए॥ ब्रह्मव्यः। rags: । अन्यतोऽपि चेति डः॥

नामि स्यश्च ॥५॥ angie तिष्ठतेराकारान्ताच्च धातोः को भवति। श्रनु- पसगोदिति म वर्तते | कच्छेन पिबतीति कच्छपः । दाग्यां पिब- तीति fa: 1 समे तिष्टतीति समस्थः | aa संतिष्ठतीति a- aaa: i

तुन्दशोकयोः परिमृजापनुदोः ॥ & 0) तन्दशोकयोः कर्मणोरुपपदयोः परिष्टजापनुदिभ्ां को भवति यथासंख्यम्‌ । तुन्दः परिमा । तुन्दपरिग्टजः । were एवाभिधीयते । तुन्द परिमार्जो ऽन्यः ॥ शोकमपनुदति । शोका- UAT: | WAHT एव । अन्यच शोकापनोदो धर्मकथक एव ॥

प्रे दाज्ञः non कर्मणि प्रे चोपपदे दान्नाभ्यां को भवति। प्रपाप्रदः। पथि- WH: ॥ दारूपमिह Daa न da सारचयोत्‌ | तेन स्तनौ प्रधायतोति स्तनप्रघायः ॥

समि ख्यः NE I कममंणि समि चोपपदे चञ्चिङो(२ धातोः को भवति । गां

१ Chaitr. om. this 80८8; see Notes 2 चूचिद्क ^.; बद्धो ०.; afaar on 8. 2 ; SATS Chaitr

२४४ कातन्त्र [का० ४. ३. ९९.

संचष्टे । गो संस्यः। खोपसगेलाद्‌ + वचनम्‌ ॥ मूलानि विभुजतीति मृलविभुजो रथः। नखमुचानि धनूंषि । अरभिधामात्‌ प्राक्तन Ta कः ॥ तथा काकेभ्यो गुहितव्याः । काकगृ्ास्िखाः | कमंश्छपि

दू श्यते ॥

गष्टक्‌ ॥ ९॥ WANS SATIVA गायतेष्टग्‌ भवति । मधुरं गाय- तीति मधुरगी । सामगी ॥ अनुपसगेादिति किम्‌ । सामषंगायः॥ षड़नृबन्धो (९ नदारेः प्रपश्चाथेः॥

सुरासीध्वोः( पिबतेः ॥ १०॥ serena: क्मणोरुपपदयो रनु पसगात्‌ पिबतेष्टग्‌ भ- बति । सुरापो । सीधुपी४॥ सुरासीष्वोरिति२ किम्‌ । कीरपा ब्राह्मणो ॥ पिबतेरिति किम्‌ । सुरापा AM ॥ अनुपसगोादिति किम्‌ । सुराम्रपायः॥

SASH वयो ऽनुद्यमनयोः ॥ ११॥ अनुपसगादिति न ख्यते । करमं्युपपदे दरतेवंयसि गम्ब- माने ऽनुद्यमने च वतंमानाद्‌ WI भवति | ऊध्वं नयनम्‌ उद- मनम्‌ । ततो ऽ न्यङ्‌ अनुद्ममम्‌ | वयो यदणमुद्यमनार्थ(५) संभा-

१ daar ^. ३ सुराशीध्वोः 0. 2 Thos A. B.; MSS. Tril.; ZTyY- ४ शीधुपी 0. way 0. ५ तैन dara 0.

का० ४.३. Qu] छतः | २४१

व्यमानं चा वयो गम्यते॥ STINT: चियक्ुमारः। warez: AT । MULT दायादः | वातहरं AAA ॥ उद्यमने तु | भार- हारः ॥ ्रणोऽपवादोऽयम्‌ ॥

Mis ताद्छीस्ये ॥ १२॥

कर्म्णुपपद VS ताच्छील्ये गम्यमाने इञो ऽञ्‌ भवति | फणनिरपेा Tey | पुष्पाख्या रतु शोल मस्येति पुष्पाररो विद्याधरः ॥ ताच्छोख् दति किम्‌ । भाराषरः॥

Bes ॥ १३॥

ताश्डीष्यमाङ्‌ः च न ख्यते | कमेष्णुपपदेऽ WATS भवति । पजाह स्त ॥ |

Ys प्रहरणे चाट्ण्डसूचरयोः ॥ १४॥ दण्डस्‌ चव्िंते प्रहरणवाचके कर्मण्युपपदे एटजोऽ ज्‌ भव- ति। ay धरतीति aque: । एवं चक्रधरः ॥ श्रदण्डस्‌च- योरिति किम्‌ । दण्डधारः | खूचधारः॥ सूचप्रतिषेधादप्रह- रणेऽपि । धरः । जराधरः॥

धनुदेणडत्सरुाङ्गलाङ्कुश्यष्टितोमरेषु AAT ॥ १५॥ एषु कमेखूपपदेषु ग्रहेरज्‌ भवति वा । waters धमु- यहः । धनु हः । TAR: | THATS: | GATE! | GRATE! |

१ क्र घरतीति B.

२४६ कातन्त्र (का०४.३.९८.

स्लच्कणेयो रमिजपोः) ॥ १६॥

स्तम्बकर्णयो नान्नोरुपपद यो रमिजपिभ्यां (९ यथासं स मज्‌ भवति । स्तम्बे रमते । स्तम्बेरमो सरी | के जपतीति कर्णजपः(२ सूचक एवाभिधीयते | तथा सप्तम्या ालुक्‌ ॥

शंपूरवेभ्यः संज्ञायाम्‌ ॥ 99 tt waaay धातुभ्यः संज्ञायां गम्यमानायामज्‌ भवति । श करोतीति शंकरः | शं भवतीति शंभवः । शवरः । शंवदः ॥ श पूर्वो येभ्यो urna दति बह्व्रीहिणा ast रेलादिष्वपि टो बाध्यते2) | तेन शंकरा नाम परित्राजिका ॥

wrest ऽधिकरणे च ४) ॥ १८॥ श्रधिकरणे च नाग्युपपदे TATA भवति। खे ओते । awa

१ खगम 0.; °रमियपोः B.; Chait. २ ग्यपिभ्वां° यपतीति कर्वेयपः ४. om. this ०६८8 ; see Notes on ३ रो वा वाध्यते 8. [४,, 3, 14. 9 Chaitr. om. चु,

#

का० ४. ३. RV] ङतः | 2४७

चकारात्‌ पाश्चदो HT | पाञ्चण Wa | WA: | एवं एष्ट शयः । उदर शयः ॥ दिग्धेन ay शेते । दिग्धषदश्यः । cf समासदयम्‌ ॥ उत्तानादिषु weg’? । उत्तानः शेते । उन्ता- ANA: ॥

चरेष्टः ॥ १९॥ अधिकरणे नाश्युपपदे weal भवति | gag चरतीति कुरुचरः | HTVT ॥ चकारादन्यच्रापि भवति । Prat चरती- ति भिक्ताचरः । raved । सेनया चरतीति सेमाचरः। सेनाचरी | ्रादाय चरतीति) ्रादायचरः॥

पुरो ऽपतो ऽयेषु सर्तेः ॥ २०॥ एषुपपदे षु WAST भवति। पुरः खरतीति पुरःसरः । पुरः- सरी । श्रयतःसरः। श्रग्रतःसरी। श्राद्यादिवात्‌ तस्‌(५॥ श्रये सरः । श्रग्रेसरी। एकारान्तमव्यय निपातनादलुग्‌ वा॥

पूर्वे कतेरि ॥ २१॥ पव शब्दे कटेवाचिन्युपपदे सरतष्टो भवति । ya: सरतीति gaat: । पूव सरी । कस्मात्‌ पूवं शूत्यविवशैव ॥ कतेरीति किम्‌ । ga) सरतीति पूरवेखारः ॥

१ शह 0). ४ A. om. from आदाय. २ कतषु च । ^. ५ ^. adds अग्रसरः | अग्रसरी - ३ °अन्यत्रापि च । भिया घरती- £ पृवैदि शं Chaitr.

fa 0.

।

२४८ कातन्त्र [का०४. २. BB.

कृजो LAT AAT ASTRON LA HASTA वेगचादुस्‌चमन्तपदेषु ॥ 22 tt अरशब्दादिषु करम॑पपदेषु हेतौ arte ्रानुलोम्ये च गम्यमाने BAS भवति | प्रतीत शङ्किकं१) कारणं रेतुरिइ एधते wes निनन्तलात्‌(२। विद्या यशस्करी ॥ ताच्छील्ये । AT TST श्रानुलोम्यमनुकूलता | वचनकरः ॥ श्रशब्दादिषिति किम्‌ | शब्दकारः | AURAL: | कलहकारः | गाथाकारः | वेरकारः। चाटुकारः सूचकारः। मन्कारः। पदकारः ॥ हेलानुलो- म्ययोर विवक्षा २) स्थितैव । ताच्डीष्य स्यादिति वजंमम्‌ ॥ कथं कम्भादिकरणएश्ीलाः garage दत्यभिधामात्‌ ॥

तदाद्याद्यन्तानन्तकारबहुबाइहदिवाविभानिशाप्र- भाभाधिचकतेनान्दी किंल्िपिखिविबलिभक्तिघेचजङ्घा- धनुररूरसंख्यासु च (४) ॥ २३॥

१ प्रतीतिशक्गिकं ^. । दिवाजिशाविभाप्रभाभाचिष

२ <निनन्तात्‌ ^. ; ऽ निनन्ताल्वात्‌ मल्िषेबसंस्खासु च ॥ Chaitr. हेतौ 0. ५ तदादिषु.

३ °अविवथता ^. ; अविषा 0. & 0. om, from Ufa |. ४ ्दादिकारायन्तानन्तबहनाड-

का० ४. ३. २६.] Wa: | २४९

अहस्करः । दिवाकरः | विभाकरः । निशाकरः । प्रभाकरः। भास्करः । चिचकरः। कटटकरः। मान्दौकरः। किंकरः । लिपि- करः । लिविकरः। बलिकरः । भक्तिकरः । चेचकरः। जहग- करः । धनृष्करः । अरुष्करः ॥(१ एककरः । fac: । चिकरः। चतुष्करः। किंयत्तदडषु स्ियामादेव ada: ॥ चकाराद्‌ रज- नीकरः । ्षपाकरः | चषणद्‌ाकरः | इत्यादयो ऽ ण्नुषतेव्याः ॥

भृतौ HATS ॥ २४॥

HAYS TAIT कष्टो भवति तौ गम्यमानायाम्‌ । vafa: कमेमूलखम्‌(२। कर्मकरो yaa: | कमैकरी दासी ॥ भु- ताविति किम्‌ । कमकारः ॥ शब्दग्रदणं प्रत्ययाथेम्‌ । कमं स्यादिति॥

इः स्तद्चशकृतोः ॥ २५॥ स्तम्बशक्तोः कर्मणो रुषपद योः२) कृञ दूरभवति । स्तम्नकरि- व्रीहिरेव । स्तम्नकारो४न्यः ॥ शषृत्करिवेत्छ एवाभिधामात्‌ । शछत्कारो ऽन्यः ॥ . हरेहेतिनाथयोः पशो ॥ २६॥ gfaaraar: कमणो रुपपदयो देरतेरिभवति। परौ कर्त- fo दृतिहरिः पष्टः araeft: aa

q B.adds dearat तु- ३ °शरूतोनाबोङपपदयोः 0. २ भृतिर्वेतनाविग्येषः। Chaitr. ४ खमकरि° waaay 0.

aw - कातग्छे [का० ४. २. ३९.

फटेमलरजःसु पहः ॥ २७॥

एषु कर्मद पपदेषु यदहरिभ॑वति। फलानि गृरातीति फले- afe: । छू चनिपातनादेवम्‌ ॥ मलं एका तोति aerate: । रजो werafa carafe: ॥

टेववातयोरपेः ॥ २४॥

देववातयोः क्मणोरूपपदयोराभ्रोतेरिभवति । देवाना- श्नोतीति देवापिः । वातानाश्रोतीति वातापिः । विशिष्ट एव efeara ॥

्ात्मोट्एकुशिषु २ भूजः सिः ॥ २९॥ एषु nage yg ws: खिर्भवति । ्रात्मानमेव faafe आत्मभरिः। एवम्‌ उदरम्ररिः। कुकिभिरिः॥

एजेः खश ॥ ३०॥ कर्म्णुपपद एजयतेः Vy भवति | FATT: | जनमेजय. | खानुबन्धान्मो SAT: | शानुबन्धे सावंधातुकलाद्‌ 2 विकरण cat गणः स्यात्‌ ॥ भुनीस्तनमुश्चकूकास्यपुष्येषु धेटः ॥ ३१॥ एषु कर्म॑सूपपदेषु धेटः खड भवति i wat धयतीति wfA-

१ एवाभिधानात्‌ 7. ४५५६४ कुरौ चेति वक्तव्यम्‌]. २ आद्रोदरयोर्‌ Chaitr.; [and | सार्वेधातुकेवद्नावाद्‌ 0.

का० ४.२. २४.] Ba: | २५९

धयः। खनो धयतीति* स्तनंधयः । एव॑ ewe: । कूलंधयः। श्राखंधयः | पुष्पंयः ॥ मुश्नादिषु केचिन्ने्छन्ति ॥ प्रतावा- मर्थैक्याद्‌(२ धेटष्टकारो नदादयर्थो विश्नायते । wie । सनधयी ॥

नाडीकरमुष्िपाणिनासिकासु ध्मश्च ॥ ३२॥ एषु कमंखूपपदेषु धमतेधेटख्च खश्‌ भवति | नाडिधमः | नाडिधयः। करंधमः । करंघय इति नेच्छ न्यक | मुष्टि धमः। मृ्टिधियः। पाणिधिमः। पाणिधय दति नेच्छन्येके । मासिकंधमः। नासिकधयः ॥ ग्ररनीस्तनघरीखरीवातेषु ४) घमतेरित्येके । w- निंधमः । सनंधमः। चरिधमः । खरिधमः(५) | वातंधमः ॥

विध्वरुस्तिरेषु ¢ तुदः ॥ ३३॥

एषु कमंदपपदेषु Tea: खश्‌ भवति । विधुंतुदः । श्रंतुदः। तिखलंतुदः ॥

आअमूर्योपयोदेशः ॥ ३४॥

श्रदूर्योग्रयोः RAT EGTA SY UT: खश्‌ भवति । न Ta पश्यन्ति । अदू्यपश्यानि मुखानि । wear राजदाराः |

१ प्रधयतीति 0. ४ °खरवातेषु 0. २ प्रकृताव नथेकलाद्‌ A. ५ खाररिधमः A. ३ केचिननच्छन्ति 0. £ वहविष्वड्सिलेषु 0.

द४२९ कातन्त्र [का० ४.३. द.

qua न पश्वन्ती्य्थः । दृशिना ae संबद्धस्य नञः सूर्येण सद समासो गमकलात्‌ ॥ GAT: ॥

रलाटे तपः ॥ ३५॥ ललाटे कर्मण्युपपदे तपतेः खश्‌ भवति | ललाटं तपतीति ललाटंतपः ॥

मितनखपरिमाणेषु पचः ॥ ३६॥

एषु कर्मद्धपपरेषु पचतेः खश भवति | fara ब्राह्मणो | नखंपचा यवागूः । प्रखंपचो माणवकः | द्रोणएपचा खाली | प्रस्यादय एव परिमाणान्यत्राभिधीयन्ते ॥ न कालः सस्या च। तेन मासं पचति i एकं पचतीति वार्व्यमेव ॥

HS TEA: ॥ ३७ ॥ कूले कमेण्णुपपद्‌ उद्रजो द दोः(२ खश भवति | कूलमुद्रु- ar? नदी । कूलमुददः VAX: Wl वहं छिहा्भटिहपरंतपेरमदाश्च ® ॥ ३४॥

एते खशप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । वदंलिदा गोः । ्रभंलिो वायुः । परं तापयतीति परंतपः । इरया माद्यतीति । दृरंमदो

१ उद्रबोद्होः A. ; Raga’ ३ Chaitr. om. परतप; see next Chaitr. page, note 2. ९ eugene A. Chaitr.

का० ४.२. Br.) कतः । २४द्‌

SEN ॥ चकाराद्‌ वातमजन्तीति वातमजा war: । शं जहतीति शधंजहा Arar:

ae: खः प्रियवशयोः(२॥ ३९॥

प्रियवश्योः कमंणोरूपपद योरवदेः खो भवति t प्रियंवद. | वश्वदः ॥ उत्तरा्॑मिह प्रकरियालाघवाथं च खः(९) क्रियते ॥

सवेकूटाभ्रकरीषेषु कषः ४) ॥ Yon

एषु कमंखूपपदेषु कषतेः खो भवति | wag: खलः। कूलं- कषा नदी। waaay गिरिः । करीषकषा वात्या ॥

भयतिमेधेषु कृजः ॥ ४१॥

एषु कम॑द्पपदेषु wT: खो भवति । भयं करोतीति भय- करः । श्रभयंकरः | भयेन तदन्तविधिरिष्टः | खतिंकरः । मेघं- करः ॥

सेमप्रियमटरेष्वण च ५) ॥ ४२॥

एषु RARITY BA: खो भवति । wy च । GANT: | aaa: | प्रियंकरः । प्रियकारः | मद्रकरः। मद्रकारः॥ वेति

१ सर्धं" सधजहा मासाः A. ३ उत्तरथं Tee लाघवार्थः खः A.

2 Between rules 39 and 40 the Y कषः [कशतेः०] Chaitr. Chaitr. inserts the stra: चतुः ५ चेमप्रियभद्र मद्रेषु चु (भध. परयोल्ापेः।

23

२५७४ कातन्छे [का०४. ३.४१.

सिद्धे ऽएयदणं देवादिष्वपि टो बाधनार्थम्‌ ॥ एषिति किम्‌ । ware: |

भावकरणयोस्त्वाशिते भुवः ॥ 83

आ्आरितशब्द उपपदे (२) भवतेभौवे करणे च (३) खो भवति, ्रशनमाशितम्‌ । आशितख भवनम्‌ । आरितंभवम्‌ ॥ श्राशितं भवत्यनया । ज्रागितभवा पञ्चपूली ॥

नानि तुनूवुजिधाखिपिदमिसहां संज्ञायाम्‌ ॥ ४४।

नाख्युपपद एभ्यः (8) संज्ञायां खो भवति | रथेन तरतीति रथंतरं साम।॥ त्रिं बिभतिं। विश्धंभरा । wafer: ॥ पतिं sea पतिंवरा कन्या ॥ धनं जितवान्‌ । धनेजयो ऽ जनः । वसुं धारय- तोति वसुंधरा श्यी । अ्रभिधानाद्‌ we: ॥ शच॑ तपतीति^५) शवंतपः ॥ aft दाम्यति दमयति वा । श्ररिंदमः॥ शचं सहते । शचंसदः ॥ नाम कमे च यथासंभवं GHATS गम्यते | नास्मीति सुखाथंमेव ॥

गमश्च ॥ ६५॥ ATS संज्ञायां Way खो भवति । सुतंगमः । मुजा- १ एष्विति किम्‌। FART: Chait. ४ एभ्यो UT: B.

२ आशितशब्दोपपदे 7. 0. ५ तापयतीति A. 7. ३ भावकरणयोः 9.

का०४.३. ४८.] कतः | ४५

भ्यां गच्छतीति भुजंगमः । मितं गच्छतीति मितंगमो इसी । ुर्वगमाः पन्थानः । इदयंगमा वाचः ॥

उगोविहायसोरूरविहौ च ॥ Be ॥

उरो विहायसो रुपपदयोगेमख् संज्ञायां खो भवति। तयो- रुरविद्ो च यथासंख्यं भवतः। उरसा गच्छतीत्युरं गमः। विडा- यसा गच्छतोति fae:

डोऽसंज्ञायामपि ॥ ४७॥

नाच्युपपदे wast भवति संन्नायामसंज्नायामपि१। उरो- विहायसोरूरविद्दौ च यथासंख्यं भवतः भुजगः, तुर गः। TTT: | पतगः । अन्तगः । अत्यन्तगः । अ्रष्वगः । दूरगः । पारगः । Bat: । BATA । पन्नगः । यामगः । गुरूतल्यगः । सुगः(२)। ea: निर्गो eq अगः। तीरगः। पोठगः। उरगः । विदगः॥

विहंगतुभुजंगाश्च ॥ Bb It एते उम्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । संज्ञायामेव । विदायसा गच्छतोति विदंगः। तुरो गच्छतीति तुरगः । भुजाभ्यां गच्छ- तोति भुजंगः॥ चकारात्‌ | पतौ गच्छतीति पतंगः । सवेन गच्छ- तीति eam: 1 प्रवेण गच्छतीति प्रवंगः२)॥

१ संज्ञायामपि A. ३ ^. om. from Way. २ Ba: 0.

aug कातन्ते [का० ४.३. ४२.

Busta च ॥ ४९॥ गभेरन्यस्ममादपि संज्ञायामसंज्ञायामपि१नाख्युपपदे डो भ- वति । वारि चरतीति वार्चो Sa: ॥ गिरो शते। गिरिशः ॥ वरा- नादन्ति | acre: ॥ परि खन्यते । परिखा ॥ कर्मण्यपि द छते a

हनेः कमेरयाश्णीगेत्योः ॥ ५०॥ कर्मण्णुपपद्‌ आशिषि गतौ च वतं मानाद्‌ (२ दन्ते भवति। शत्रं वध्यात्‌ । ae: ॥ क्रोशं शन्ति । क्रो शदः ॥ कर्मष्छेव निर पेचलात्‌ कमेयदण Garay ॥

अपात्‌ केश्तमसोः ॥ ५१॥ क्ेशतमसोः क्मणोरूपपदयोरपात्यर स्य Waist भवति २) HUTTE: | तमोऽपहः ॥ कथ सुखापहः | दुःखापहः । च्वरा- पः | वातपिन्तकफापदः | विषाग्िद पापः । श्रन्यतो ऽपि चेति सिद्धं प्रपञ्चार्धं डविधानम्‌ ॥ कथं दावैौघाटः । चावीघारः। वणेसंघाटः | घट तेभविव्यति । चावाहन्ति । चावाघाटः | एवं वणंसंघारः॥ दार्वाघारोऽपि तदि स्यात्‌ । श्रसंन्ञायामिग्यत Val

कुमारणीषेयो णिन्‌ ॥ ५२॥ शिरःपयायः शीर्ष शब्दः | कुमार शोर्ष॑योः कमंणोरपपद- यो ेन्तरिन्‌ भवति | कुमारघारी । शीषेघारो ॥

१ dwrarata B. ३ A. adds ेगशमपहन्ति and om. २ गम्यमानाद्‌ A. परस्य.

का० ४.२. ५१५.] छतः | aye

टग्‌ VA जायापत्योः ॥ ५३॥

AIIM HIV | जायापत्योः कर्मणोरूपपदयोरंन्ते- लं्एवति कर्तरि टग्‌ भवति । जायाघ्नो arg: । पतिभ्री टषली ॥

पअमनुष्यकतेकेऽपि च ॥५४॥

कर्मण्युपपदे ऽ मनुग्यकदके ऽपि yay’? वतंमानाद्‌ ₹न्ते- टग्‌ भवति । जायाध्रस्तिलकः | पतिघ्नी पाणिरेखा । away चि- कटुकम्‌ | पित्तप्नं चतम्‌ । वातघ्नं तैलम्‌ ॥ ्रमनृग्यकदक दूति किम्‌ । ्राखुघातः WE! । ब्रादह्मणएघातो Tae: ॥ कथं चौर- घातो गजः । शस्यघातो saa: 2) | ्रपिश्नष्टात्‌ ॥ कृतघ्नः खलः। Wan: wx दति च भवति४)॥

हस्िनाहूकपारेषु ५ शक्तो ॥ ५५॥

एषु HABIT शक्रो गम्यमानायां इन्तेष्टम्‌ भवति | efau: । ars दति मतम्‌ । कपाट प्रः(९ ॥ नगरे लदहसिन्य- पिवचनात्‌७) । नगरप्रोऽग्रिः । नगरघातो We चेत्‌ ॥

ऋ 7 1

१ वुषलः ^. 806४, but has the varttika ज्तौ

2 Om. 0.; B. om. शपि. हस्विकपारयोरिति amar ३ wet चौरघातो वुषभः। 0.; कथं (Pap. III. 2, 64).

Taarat Far: 7. £ Warew: A. ४ इत्यपि । 0. © Aart Ufaafae 0.

४ कवारेषु A.; the Chaitr. om. this

Rus कातग्छे (are ४. द. US.

पाणिघटाडघो शिस्पिनि ॥ ५६॥ एतौ शिखिनि कर्तरि fama | पाणिभ्यां पाणी वा दन्ति। पाणिघः ॥ are न्ति area: ॥ शिल्पिनीति किम्‌ । पाणि- चातः। ताडघातः ॥ राजानं न्ति । राजघ दृत्य्यधिकारात्‌॥

नग्रपलितप्रियान्धस्थूलसुभगादयेष्वभूततन्नावे कृजः स्युर्‌ करणे ॥ ५७॥ अ्रष्डततद्धावे वतंमानेषु नद्मादिषुपपरेषु Bs: Be भवति। करणे कारकं | WATT aT: क्रियतेऽनेनेति नप्मंकरणं चतम्‌ | एवं पलितकरणं तेलम्‌ । प्रियंकरणं शोलम्‌ । श्रन्धंकरणः शोकः। स्युलकरणं द्धि | सुभगकरणं रूपम्‌ | श्राद्यंकरणं वित्तम्‌ ॥ अनग्मकरणमित्यादि तदन्तविधिना ॥ अग्डततद्भाव दति किम्‌ | आद्छं करोति तलेनाभ्यञ्नयतीत्यथैः । उत्पादार्थ(% ऽ णश्डत- तद्खावस्याविवकितवात्‌(२) | व्यक्तेविंवत्तितलाच्च्यन्तेषु न भवति। उन्तर चाप्येवं नग्रोकरोत्यनेन युडपि नेवाविशेषात्‌ ॥

भुवः सिष्णुखुकजो ९ कतेरि ॥ ५८॥ श्रष्ततद्धावे नप्मादि षुपपदेषु भुवः खिष्णखुकञो कतरि भवतः । मद्मंभविष्णुः । नद्मभावुकः ॥ पलितंभविष्णः । पलितंभा- वृकः ॥ प्रियंभविष्णः । पियंभावुकः॥ शन्धभविष्णाः । अरन्धंभावुकः॥ १ उत्पादाव्च A.; seared 0. वस्वाविवदितलाच्यन्तेषु न भ

. ? भावस विव्ितलात्‌ ०.; भा- वति । A. ३ षिष्युचखुकजौ 0.

का ४. २. ६९. कतः | २५९

स्लंभविष्णुः | yearn: ॥ स॒भगंभविष्णुः | सुभगंभावुकः ॥ ्द्छंभविष्एुः । आरआ्छंभावुकः ॥ अनग्रंभविष्णुः | अनग्मभावुक इत्यादि ॥ तदन्तविधिना च्यन्तेषु न भवति । आद्धीभविता ॥ ताच्छीलिकतान्नास््यश्चततङ्खाव इति न परावषीष्णुकजौ ॥ दकारः FAT: | तथा Hacer i

भजो विश (२ ॥ ५९॥

कमे्छपपदे भजो fay भवति । अरधभाक्‌२ | पादभाक्‌ ॥ उपसगादपि केचित्‌ । अ्रधंप्रभाक्‌ ॥

सहश्छन्दसि (२ ॥ Fo ॥

age सदब्दन्दसि संज्ञायां विण दृष्टः सच लोके प्रयुज्यत दूति वचनम्‌ | तुराषाट्‌ | तुरासाइं पुरोधायेति॥

वहश्च ॥ ६१॥

नाग्युपपदे वरेग्छन्दसि संन्नायां fay भवति ४ | aware ` Ware) | वादेव श्ब्दस््ोविति । दरद मपि yaaq ॥

१ ताद्डीललाट्‌° A. 3 we भवते | अधभाद् A.

2 Chaitr. combines 8005 59 and ४ दष्टः O. 60 in one मजसहोर्विश्‌ 3; to ४५ A. om. the comment on this which, however, a v&rttika is 80६08.

added, सदहेम्प्कन्द्‌ सीति TMA

२६० कातन्ते [का०४. ३. ६१.

सनसि TA ॥ ६२॥ अनस्युपपदे (२ वद्ेविंणए भवति । wary ङो भवति | भ्रनो वतीति | अन्धान्‌ | श्रनड्ही रूडिवात्‌ ॥

ट्हः को धश्च ॥ ६३॥ BHU दुहः को भवति घश्चान्तादे शः । बरह्मद्घा गौः गौर्गौः कामदुघा खम्यक्‌प्रयुक्ता GAA TE: । दुः यक्ता पुनर्गोलं WATE: सेव शंसति? ॥

विट्‌ कमिगमिखनिसनिजनाम्‌ ॥ ६४॥ नाम्युपपद्‌ एभ्यो fag भवति ॥ aim उदधिक्राख गोषाख्च विषखास्तथा। fara दधतु राजेन तवाला सहिता दमे ॥ कन्दसि संन्नालेन विश्रुता लोके प्रयुव्यन्त इति मतम्‌ ॥

मन्ते श्वेत वहुक्यशंसपरोडाशावयजिभ्यो विण्‌(४५॥६५॥

एभ्यो विएए भवति मन्ते ५ । अतर दयते । शेतवाः । इन्दः ॥ उक्यान्युक्धेवौ शंसति | उक्थशाः | यजमानः ॥ पुरो दा श्ये aq) पुरोडाः | दस्य wa निपातनात्‌ । पुरो cea दति

१ Between 62 and 63 Chaitr. has ध Chaitr. om. this अप्र, see Notes two additional sitras ; see Notes. on 62-63.

२ नाञ्न्युपपदे A. ५ मन्तेऽ्ये A. £ दशलेनं B.

३ 7. 0. om. the second half-sloka. © QTd As: दस्यते 0.

का०४.३. ६८.] छतः । २६९

वा। श्रकारान्तञ्च निपात्यते। सदा पुरोडाशपविविताधर इति॥ श्रवयजते | azar: 9 विरामे वयश्चनादो चैषामन्तस्य उस्‌ । श्ेतवोभ्याम्‌ | FCT SATA | उक्थशोभ्याम्‌ । अदन्तपचे परो- डाशाभ्याम्‌ ॥ खरादो तु । खेतवादौ | उक्यशंसौ | श्रवयाजौ॥ wa रूढिलाद्‌ यथाद शनं गम्यते । dara’? प्रयुव्यन्त द्रति मतम्‌ ॥

सातो मनक्निन्‌वनिन्‌विचः( ॥ ६६॥ श्राकारान्ताद्भातोमेन्‌ | कनिप्‌ । वनिप्‌ । वि्‌ । इत्येते प्रत्यया भवन्ति ॥ मन्‌ । शोभन दद्‌ाति। सुदामा ॥ Wa A तिष्टति । श्रश्चत्यामा ॥ क्षनिप्‌ । सुपीवा | सुधीवा ॥ वनिप्‌ | चुतपावा । ग्डरिद्‌ावा॥ वित्‌ । कीलालपाः॥

Mealy ऽपि दृश्यन्ते ४) ॥ ६७ ॥ श्रन्येभ्योऽपि धातुभ्य एते प्रत्यया दू ्वन्ते॥ मम्‌ । BAT YA कनिप्‌ । प्रातरिला ॥ वनिप्‌ । विजावा ॥ विच्‌ । रिभ रुश(४ हिसायाम्‌ । रेट्‌ । रोद्‌ ॥ दृशिग्रहणं प्रयो गानुसाराथम्‌ ॥

faq च ॥ Se

धातोः faq च quae । उखायाः) dat । उखा खत्‌॥

१ अवजाः। विरामव्यज्ञ A. च Chaitr. om. this शी.

२ संज्नाशन्दत्वा° 0. ५ सुधमा 0.

३ In Chaitr. this sOtra is: मन्क्क- £ रिष इष 0. निप्वनिश्चोपसेऽ पि | ७ उखायां ^.

BER कातन्ले [का० ४.३. ७२.

पणानि ध्वंसते । पणध्वत्‌ ॥ दिव । श्रचद्युः ॥ क्रु । HTS TH: | कौः। गोः। a ॥ वहे पञ्चम्यां शेः ॥ ६९॥

वदे पञ्चम्यन्त उपपदे wa: किम्‌ भवति । वार्‌ श्यति । वदथ र्‌ ॥

BM STEAM ॥ 90 1

WITCH ना युपदे स्पृशः faq भवति । चुतं स्पृशतीति चृत- सक्‌ । aay स्पृशतीति मन्त्रस्पुक्‌ ॥ अनुदक दति किम्‌ । उद- कस्यशः॥

अटो ऽनने ॥ ७१॥

अनन्ने नाख्युपपदेऽ दः fing भवति । सस्यमत्ति । सस्यात्‌ ॥ श्राममत्ि | श्रामात्‌ ॥ aaa दति किम्‌ । ware: wu कणाद इत्यपि द्यते i

FB च (२) ॥ ७२॥

wal चोपपदे ऽ दः: fing भवति | पुनवंचनात्‌ पक्षे WATT AUR ऽ खेव | क्रव्यादा राचसाः ॥ चतुः स चीयं प्रपञ्चार्थेति ॥

१ Chaitr. om. 80४ 69 and has 8. २ Chaitr. om. this sQtra. 70 as a varttika.

का० ४. ३. ७४.] छतः | ada

ऋषिग्टधुक्सग्दिगुष्िहश्च ॥ 93 it एते क्रिबन्ता निपात्यन्ते। चतौ यजतीति । खविक्‌। fea एव) ॥ war दिव चनम्‌ । दक ॥ खजेख्ेतः(२ परोऽत्‌ | कमणि fad जति तामिति खक्‌ ॥ दिशे: कमणि fara । दि- शति तामिति fran ऊष्वं खिद्यति २ । उष्णिक्‌। उदो cere: wa निपातनात्‌ i गलं a) डू गादिवात्‌ ॥

सत्सूदिषटृहदुहयुजविदभिदछिदजिनी जामुपरसगे $पि ५५ ॥ 9४ ॥

एषामुपखगे ऽ नुपसगेऽपि नाग्युपपदेऽपि क्िब्‌ भवति । उप- सीदति। उपसत्‌ । सत्‌ । सभासत्‌ ॥ fea: सादचयात्‌ खरद्‌ा- दिः । प्रद्धते। waa: awe: ॥ विद्विट्‌ । द्विट्‌ । fare विर्‌ ॥ रुक्‌ । भुक्‌ । भिचधरुक ॥ प्रधुक्‌ । धुक्‌ । गो धुक्‌ ॥ प्रयुक(९। युङ्‌ । warn) ॥ संवित्‌ । वित्‌ । वेदवित्‌ । arate दृ श्यते ॥ प्रभित्‌ । भित्‌ । काष्टमित्‌ ॥ प्रच्छित्‌ । fart रल्नु- च्छत्‌ ॥ अ्रभिजित्‌ । जित्‌ । अरिजित्‌(९ ॥ प्रणीः । नोः । सेना- 7:0 ॥ विराट्‌ । राट्‌ । गिरिरार्‌ ॥ प्रपश्चायेमिदम्‌ ॥

१ Ss एव 0. । £ प्रयुङ््‌ B.

२ सजो ऋतः ^; सजेनऋरतेः 0. © Wage A.

2 faa 0. ४८ लाभार्योऽपि न Tua A.

४ °दलोपः wat गत्व च 7. ९ विश्वजित्‌ B.; 0.10 इदित्‌.

५ Chaitr. om. this 806४. १० यामथीः A.

२६४ BTA [का० ४. ३. ७६.

कमेश्युपमाने etal दश्टक्सको च ॥ ७५॥

नाम्यजातौ णिनिस्ताखखील्ये ॥ 9% tt

तच्छब्देन धालर्थो निदिं श्चते । तदेव शलं यस्य कतुरिति

वियः । अ्रजातिवा चके नाद्युपपदे धातो स्ता्छीन्ये गम्यमाने णिनिर्भवति । उष्णभोजी । घमावभाषी ॥ नान्नीति किम्‌ । उप- भोक्ता । SAAT ॥ कथम्‌ उदासारी | प्रत्यासारी । ब्रह्मवादी ॥ साधोच।साधुददातीति साधुदायी। साधुकारीति वक्तव्यमेव ॥ अजाताविति किम्‌ । ब्राह्मणानामन््यिता tt

श्रा्टतियषणा जातिलिङ्कानां च न ature |

सरृदाख्यातनिययाद्या गोचरं च चरणैः षद ॥

१ त्वदादावुपपदे A. ३ US समानस सः समान इव २ MILs दृश्यते | ^. कृश्यते A. ४ 7. om. from शमा सर्वनाब्बः कमर.

का०४. B. ऽस्.] छतः । २९५.

प्रागत्यत्तिविना शाभ्यां ware युगपहुशेः | ्रसवैलिङ्गं agar तां जातिं कवयो विदुः ॥ इत्यन्ये । तदा कुमारवादौति भवितव्यमेवाजातिवात्‌ ॥

कतेयेपमाने ॥ 9७ ॥

उपमानेऽयं atfe कठंवाचिन्युपपदे धातोणिनिर्भवति | qaqa rarer च(२। उप्र दव क्रो शति । उष्रकरो- Muang? दव रौति । प्माङ्करावी ॥ wader किम्‌ । शालीनिव HATA AF Wl उपमान दूति किम्‌ । उद्रः क्रोशति॥ उपपदवाच्यः कतौ fee कठुरुपमानं न्याय्यम्‌ | उद्रस्येव क्रोशनमसख्येति वाक्ये | अन्तर क्गसंबन्धे ऽपि गो एलत्वमिति४)॥

त्रताभीष्एययोश्च ॥ ७४॥

व्रतमिति शास्लविरहितो नियमः । ्राभीच्ं पौनःपुन्यम्‌ ्रासेवा वा ॥ नाद्युपपदे ब्रताभीचखयो गैम्यमानयोधातोिनि- भवति । अश्राद्धभोजी | ्रलवणभोजी | अर्थिवात्‌ wast नि- यमः । सति भोजनेऽश्राद्धमेव ug न arg fafa un आ्राभीश््े। ीरपायिन उशीनराः५)। सोवीरपायिनो वाद़ीकाः। तचान्य- त्वेयं नास्तीति रुचिं विना चीरे तात्पर्यमिति शीलादन्यदाभी- Ua ॥ १ Om. 0. ; A. 0. om. तदा. ३ wg A.

२ oaraprent wife 0.; cat- ४ गौणमिति. Slaailahraqry 7. ५ उसीनराः O.

३६६ कातन्ते [का०४. ३. ८९.

मनः UTA ॥ ७९॥

atu? मन्यतेणिनि्भवति । अरिं णिनिप्रत्ययान्ते धातौ पर उपपद स पैवच्चो पतिष्ठते यथासंभवम्‌ ॥ पटं मन्यते । पटमानी॥ पट्वी मन्यते | पटु मानिनो ॥ पुवचेति पुवदादि ास्ठ- मवाभिमतम्‌ । तेन agrarian | ब्रह्मबन्भूमानिनी । द्रोण मानिनीति सिद्धम्‌ ॥

खश्चात्मने १) ॥ GO ॥

कर्मषयुपपद श्रात्मार्थो यो मन्यतिस्तसमाणिनिभवति ayn विदुषीमात्मानं मन्यते | विदन्प्रानिनी । विदुषिंमन्या । विदन्मानो । विदन््न्यः ॥ पद्रीमात्मानं मन्यते । पदुमानिनो । पद्विंमन्या । ` पटुमानी। पदुंमन्यः ॥ तुल्याधिकरएलाशिनिपुवद्भावः । तादथ्य- मचार्थदारेणात्मश्नन्दःर) कर्मश्चतो वाक्ये TATU: | कारकश- क्रिमेदाद्धेद इति । एक एव कता कमं च स्यात्‌ | यथा पोयमानं मधु मदयति | बाद्यो ऽ चात्मात्मदचनात्‌^४" ॥

करणे ऽतीते यजः ॥ ७१॥

करणएवाचिन्युपपदे ऽ तीते क्रियायां वतेमानाद्‌ यजतेणिनि- भ॑वति । अ्रग्नि्टोमयाजी । वाजपेययाजी । अ्रभ्निष्टो मास्येयागेः

१ Thus MSS. and com.; खच्चात्म- ३ तादध्यमाचाथे° 0. माने Chaitr. (Pan. III. 2, 83). ४ ऽचात्मा वचनात्‌ A. २ खस्ान्तादेश्ः B.

का० ४. ३. TB.) कतः | Rte

wire फलं भावितवानित्यर्थः | सखगेशब्दस्त॒ TUNA न प्रयुज्यते) । यदि विशेषव्यापारः खामान्यव्यापारस्य करणं (२ कथम्‌ श्रप्मिरोत्रं जुह्यात्‌ ख्गकामः। श्रपौरुषेयाणि वेद्वा- क्यानीति ॥ अ्रतीत इति किम्‌ । ्रद्निष्टोमेन यजति ॥ करण

द्तिकिम्‌। ग्रामे यजति ai अ्रविवक्तितकरणएात्‌ ॥ |

कमेणि हनः कुत्सायाम्‌ ॥ ४२॥

HAYS sata AAAS न्तः FRAT गम्यमानायां शिनिभंवति । पिदधाती 1 areata ॥ कुत्सायामिति किम्‌ । Wt इतवान्‌ | दण्डेन हतवान्‌ पिदव्यमिति सापेचवात्‌ ॥ कमंग्रहण BAVA ॥

क्रिन्‌ AMAA ॥ ४३॥ ब्रह्मादिषु कम॑ष््पपदेष्वतीते वतेमानार्‌ wa: छ्िब्‌ भवति, ब्रह्महा | भूणदहा । ठचहहा ॥ ब्रह्मादिष्वेव ₹हन्तेरेवातीत एव कि बेवेति चतुर्विधो ऽ a) नियमः । तेन गां तवान्‌ ॥ ब्रह्माधत- वान्‌ । ब्रह्म दन्ति ब्रह्म हतवान्‌ । जरतो नाण ॥ विनियमोऽपि दृ श्यते। मधुद्ा । श्रहिहा । गोचा EW: । ठ चस way ब्रह्मवित्‌ ॥ |

—

१ °भूतो area Garay न प्रयुश्यते A. ४ ऽचापि A. २ सामान्यायापारसकरणं 0. ५ Ufa ^. ३ यजति ख ^.; अकरण इति 0.

३९८ कातन्ते [का० ४. ३. ८९.

कृजः सुपुणयपापकमेमन्तरपदेषु ॥ ७४॥ ` एषु कर्म्धपपरेव्वतीते वतेमानात्‌ छः क्विब्‌ भवति । gE कृतवान्‌ | सुत्‌ FAT | WIA | कमेकृत्‌ । मन्तरृत्‌ । पदरृत्‌ ॥ खादिषु as एवातीत एव क्रिबेवेति चिविधोऽच नि- यमः | तेन मन्त्रानधीतवान्‌ । कमं करोति | कमं Baas । रतो are y शासत्‌ । खू रृदिति भवत्येव(२ ॥

सोमे सुजः ॥ ७५॥ सोमे कमेण्युपपदे ऽ तीते वतं मानात्‌ सुभः fing भवति । सोमं सुतवान्‌। सोमसुत्‌ ॥ चतुविधोऽ चापि नियमः । तेन सुरां सुत- वान्‌ | सोमं विक्रीतवान्‌ | सोमं सुनोति । सोमं सुतवान्‌ । wat नाण ॥ श्रन्येभ्यः क्रिबभावे२)ऽए स्यादेव ॥

चेरमो ॥ ४६॥

शग्मा वुपपदे ऽ तोते वतंमानाचचिनोतेः क्रिब्‌ भवति । afi चितवान्‌ । श्रभ्निचित्‌ ॥ चठुविधो ऽ चापि नियमः । तेन पृष चितवान्‌ । aff waara । ofa चिनोति । रत्नि चितवान्‌ | अतो नाण ॥ wey बिष्टकानां रचना विशेषे गम्यमाने कर्मष्छपि दूत एव (४) । aa ईव चोयते स । श्येनचित्‌ ॥ रथचक्रमिव चीयते स्म । रयचक्रचित्‌ ॥ इयमपि चतुःख्ची प्रपञ्चा u

१ 0. »०९8 शैषापि विनियमः ३ farang A. २ भवितब्वमेव 0. ४ दृष्ट एव 0.; ^. ००. एव्‌, 8. अपि.

का०४.३.९९१.] कतः । ate

विक्रिय इन्‌ कुत्सायाम्‌ ॥ ४७॥ RAYS विपूवाद तीते adarar Mura: कत्छायां गम्यमानायाभमिन्‌ भवति । सोमं विक्रीतवान्‌ । सोमविक्रयी ॥ तेलविक्रयी ॥ अरलन्तादिना सिद्धं कुत्छा यामएबाधनायं व चनम्‌ ॥

EM: AT ct कमेण्युपपदे ऽ तीते वतेमानाद्‌ ga: alte भवति । मेर दृष्टवान्‌ । Aaa ॥ अ्रतीतेक्किवारीनां बाधकमिदम्‌ ॥

सहराज्लोयुधः ॥ ४९॥ सरराज्नोः क्मणोर्पपदयोरतीते वतंमानाद्‌ युध्यतेः we ` faq भवति । सद युध्यते स । सदयुध्वा ॥ राजानं युध्यते सख | राजयुष्वा ॥ अरन्तभतेऽनथैः खकमैकः | राजानं योधितवानि- त्यथः ॥

कुजश्च ॥ ९०॥ VEC: कमेणोरुपपद यो रतीते वतंमानात्‌ छजः निष्‌ भवति । सद करोति सख । सदष्टला ॥ राजक्शवा ॥ स्रमीपञ्चम्यन्ते ५ जनेडः ॥ ९१॥ सप्तम्यन्ते पञ्चम्यन्ते WIGS ऽ तीते वतमाना व्ननेडो भवति।

जले जातम्‌ | जलजम्‌ । सरसिजम्‌ । बुद्धिजम्‌ । बुद्धिजः |

१ पञ्चमीसप्तम्यन्ते Chaitr. 24

२७० कातन्छे [का०४. ६. ९१५.

संसकारजः । क्रोधजम्‌ । ब्राह्मणजो wa: । चचियजं युद्धम्‌ ॥ कथम्‌ च्रशाव्नातः। इस्तिनो जात दूति प्रायः पञ्चम्यामजा- तावेव दू श्छते ॥

अन्यचापि च ॥ ९२॥ अ्न्यिन्ुपपदे ऽ तीते वतेमानाव्ननेडा भवति । न जातो ऽजः । दिजातो दिजः । प्रजा १ । अ्रभिजः । परिजः । पुमांस- मनुजाता कन्या THAT | खियमनुजा तः PTH: ॥ निष्ठा ॥ ९३॥ aad व्तमानाद्धातोनिंष्टाप्रत्ययो भवति । कतः । कछत- वाम्‌ । शयितः । शयितवान्‌ ॥ ङ्वनिप्‌ सुयजोः ॥ ९४॥ अतीते वतेमानयोः सुयजोङ्निब्‌(२ भवति | सुतवान्‌ | सुला ॥ दृष्टवान्‌ | यज्वा ॥ ङकारोऽगृणाथंः ॥

जीयेतेरन्तुन्‌ 2 ॥ ९५॥

अतीते वतंमानाल्जीयतेरन्तुन्‌ (2 भवति | जरन्‌ । जरती ॥ कारो नकारयखोचारणाथः॥

॥ दति दौ्गसिंद्यां दन्तौ छतत Sala: पादः समाप्तः ॥

१ प्रकर्षेण जाता प्रजा 0. ३ °अर्तृण्‌ A. Chaitr. ९ सुनोतेयेजतेच्च दनिब्‌ 0.

का० ४. ४.२.) कतः | २७९

कन्सुकानो परोष्छावच्च(१) ॥१॥

WMA वतंमानाद्धातोः KYAT भवतः | तौ च परो- wa व्य पदि श्टेते । पेचिवान्‌ । पाचयां चछवान्‌ । ्रोषां बग्धवाम्‌॥ शिशीवान्‌ । दि दीवीन्‌ । जजागवान | बभज्वान्‌ । ररज्वान्‌ । यणि दृष्टलादेवेर्‌ जागते गणो ऽ नुषङ्गलो पञ्च ॥ व्यतिपेचानः(२। चक्राणः ॥ श्रतीताधिकारः किम्‌ । ज्रुखदवसामतीतमाे छ्सु- रभिधातव्यः । sara । उपाश्रौषीत्‌ | उपाश्रणोत्‌ । उप- WANT ॥ उपससाद्‌ | उपासदत्‌ | उपासोद त्‌ । उपसेदिवान्‌ ॥ श्रनूवास | अन्ववात्सोत्‌ | च्रन्ववसत्‌ | श्रनूषिंवान्‌ ॥ तथा । TUT नजृपुवा चा स्नातेः। दैयिवरान्‌ । समीयिवान्‌ । उपेयिवान्‌ । war शान्‌ ॥ तथा । अनुपूवाद्‌ वचेः कानः कत्येव | TATA: चरती- ताभिधायिनोऽपि qaaq प्रयोक्तव्याः) ॥ षरणोत्यादय एवामी भाषायां SST: ॥

वतेमाने शन्तृडानश्ण वप्रथमेकाधिकरणामन्तितयोः

॥ २ ॥ वतेमानक्रियायां वतेमानाद्धातोः शन्तृडानशौ भवतः | अप्रथमेकाधिकरण श्रामन्तितविषये च ॥ प्रथमान्तेन चेच्शन्तु- SAU: सामानाधिकरण्यं न भवतीत्य येः | पचन्तं पचमानं ठान्त

१ Chaitr. om. चु. टो ऽगुद्ध एव U2: शन्दटार्थसेन २ व्यतिपेटान दति पुस्तकान्तरे पा- व्धावुरत्तिविषयलात्‌ । व्रणा. | ३ ग्रोक्तव्याः ^.

ROR कातग्घे [का० ४. ४.४.

पश्य । पचता पचमानेन च्छान्नेए कतमित्यादि ॥ ्रामन्तितविषये च । हे पचन्‌ । हे पचमान ॥ श्रप्रथमैकाधिकरणामन्तितयोरिति किम्‌ । पचति wre: ॥ नजा निदिं ्टस्यानित्यलात्‌ । जहोति। HSA ॥ तथा मायोगे बाक्रो रे AT पचन्‌ । मा १ पचमानः(१)॥ aay क्रियापेक्तायाम्‌ | पचन्नास्त | पचमानस्िष्ठति॥ सत्तायां वा। सन्‌ गणः । safe wu: । विद्यमानो ange: । विद्यते त्रा- We ॥

ट्षणहेत्वोः RATA ॥ ३॥ श्रा गताद्‌ [का ४.४. ६७] वत॑मानाधिकारः | क्रियाया लचणे हेतौ WY वतेमानाद्धातोः शन्तृडग नशो भवतः । तिष्ठ- न्तोऽनुशाखति गणकाः । शयाना AA यवनाः ॥ देती च। श्रजेयन्‌ वस्ति । आ्रधोयानो वसति ॥ wad fase । जनको Va: ॥ लच्णएद्ेतल्ोरिति किम्‌ । पचति च पठति च ॥ क्रियाया दूति किम्‌ । यः कम्पते सोऽ त्थः । यदुत्ञ्चवते तल्लघु ॥

Sa: शन्तुवेन्सुः ॥ ४ ॥ वेत्तेः परस्य शन्ुवन्सर्भवति वा । विद्यान्‌ । विद्वांसौ ॥ वि- दन्‌ । विदन्तौ । तिदेशः सुखार्थं; । वेत्तेरेवानन्तरः(४) शन्तुडधिति ॥

१ चलत्पताकं गुहं B. [Tri] ३ तिष्‌ a.; तिपा निदेशः 0. ९ क्रियायां A. Chaitr. ४ वेत्तेरेवान्तरः ^.0. agaiust Tril

HT? ४.४. र.] छतः | ROR

समानो ऽबात्मने ॥ ५॥

aa vag) क्न्सुप्र्टतिषु मध्ये। आन श्रात्मनेपदसंश्ञो भवति । इतरः पर खैपद म्थात्‌ ॥ श्रधीयमानम्‌ । खीयमा- नम्‌ । रोचमानः । चक्राणः । व्यतिबश्डवानः ॥ श्रात्ममेपदत्वाद्‌ भावकमेणोः कर्तरि रुचादिगभ्यश्च भवति(१॥

= तस्यासः ॥ ६॥

शरासः परो य श्रानस्तस्यारेरीभंवति(२। श्रासीनः॥ तस्येति रूपमा वानृकषेणाथेम्‌ | तेन शानडोऽपि । कतीहोदासीनाः(२ सन्ति ॥

MASA खाने ॥ ७॥

BATT परो य श्रानलख्िन्‌ परोऽकारान्तख्य मकारो ऽन्तो भवति | पचमानः। यजमानः | क्रियमाणः । करिष्यमाणः

पूङ्यजोः WAS ॥ ४॥

Ger aay शाने भवति ॥ पवते | पवमानः ॥ यजते । यजमानः ॥ आभ्यां करतर्यवानः faay वचननमित्येके । भावक- मंणोरानशा भाव्यमिति। प्रथमैकाधिकरणप्रपञ्चार्थमित्यन्ये४)। बहिष्पवमानं मध्यन्दिनिमित्यनवयवाथे एवायं संज्ञाशब्दः ॥

१ एषु TAT? खचादिभ्य इति॥^. ३ कतीह दासीनाः A. २ WS: परस्य तस्वनस्ा° 7. ¢ प्रथमैकाधिकरणे we 0.

२७४ WTA [का० ४. B. ९२.

शक्तिवयस्ताच्छीस्ये ॥ ९॥ शष्यादिषु गम्यमानेषु धातोः शानङ्‌ भवति । कतीह नि- त्रानाः | कतीड कवचमुदरमानाः | कतीह नृत्यमानाः ॥ अरनि- धानाद्‌ वासरूप) शन्तुङ् न स्यात्‌ ॥

इङ्धास्भ्यां Way AES ॥ १०॥ दडो ITY WHS भवति | Tay गम्यमाने । अरधीयन्‌ पारायणम्‌ । धारयनुपनिषदम्‌ ॥ दडः चरानि प्राप्ते UTC TH

aura वावचमम्‌(२ | arrears fa नेष्टव्य एव wey दति किम्‌ । रच्छरेणाधीते२॥

faa: शचौ ॥ ११॥

faa: भौ कर्तरि (४ sare भवति । दिषन्‌ । दिषन्तो ॥ शचाविति किम्‌ । देष्टि पतिं भाया ॥

सुजो यज्ञसंयोगे ॥ १२॥

Sanaa संयो गविषये वतंमानात्‌ gar: शन्तुङू भवति | सुन्वन्तो यजमानाः ॥ संयोगग्रदणं फलवत्क ट प्रतिपत्त्ययेम्‌ ॥ यन्नसंयोग इति किम्‌ । सुनोति सुराम्‌ ॥

१ अनभिधानाद्‌° A.; अभिधान- २ छ्छैणाधीयते | wate धार are 9. यति 4 0. ९ च वचनं ^. ४ शबावभिधेये 0.

का० ४.४.९६. कतः | २९०१४.

अहेः प्रशंसायाम्‌ ॥ १३॥

भरश्॑षायां गम्यभानायामरेतेः शन्तुड्‌ भवति | अरम्‌ भवान्‌ विद्याम्‌ ॥ प्रशंसायामिति किम्‌ । अरति चौरो वधम्‌ ॥

तच्छीटतद्धमेतत्साधुकारिष्वा केः ॥ १४॥

“aT &: [का० ४.४. ५७] क्रिपमभिव्याणय तद्डधीलादिषु कटर खितः प्रत्यया वेदितवयाः॥

TU ॥ १५॥

तच्छीले aga तत्साधुकारिणि च कतरि unary भवतिं । दजाद्यपवाद्‌ (९ । वदिता जनापवाद्‌ान्‌ | मुण्डयितारः क वधूमूढाम्‌ । साधु गच्छति गन्ता खेलम्‌ | साधुः gray vara’?

ाज्यटं कृजभूसहिरूचिवृतिवृधिचखििजनापचपेना- मिष्णच्‌ ४) ॥ १६ ॥

एभ्य Tuy भवति तच्छीलादिषु कटेषु । नो ऽ पवादः ॥ भ्नाजिष्णः॥ च्रलंकरिष्णुः(५। अलं षणएपयोध्तिवार णेषु | मण्डने gata बाधते ॥ भविष्णुः । सदिष्णः । रोचिष्णुः । वर्तिष्णुः |

१ तुण्‌ A. Chaitr. ध Chaitr. om. वृति * २. तृजापवादः ^ ५ A. adds कन्धा ३ एव ^.

२७६ कातन्ते [का० ४. ४. २९.

वर्धिष्णुः । चरिष्णः। प्रजनिष्णुः । च्रपचपिष्णुः ॥ टूनन्तानां कन्द- सीत्येके । धारयिष्णुः ॥ निराकरिष्णरिति aware ॥ मदिपतिपचामुदि ॥ १७॥ उद्युपपद एभ्य cy भवति तच्छीलादिषु कटेषु । उन्म- few: | उत्पतिष्णुः । उत्पचिष्णुः ॥ यथासंख्यं नालि ॥ जिभुवोः खुक्‌ ॥ १८॥ आभ्यां खुग्‌ भवति तच्छोलादिषु कटंषु। जिष्णुः उष्णः ` ग्लाक्लास्याक्षिपचिपरिमूजां ५) लुः ॥ १९॥ एभ्यः खुभवति तच्छीलादिषु कषु । ware: । Te: | Ure: । चेष्णुः । पच्छः । afta: ॥ जसिगुधिधृषिशिपां ङ्गुः ॥ २०॥ | एभ्यः क्ुभेवति तच्छीलादिषु कटेषु । चुः । भरुः । ष्णुः। fay: ॥

शमामष्टानां धिनिण(२ ॥ २१॥ शमादीनामष्टानां fafau भवति तच्छीलादरिवु कटेषु |

१ Chaitr. om. चरि . ३ Thus Ch.; MSS. Tril.; चिन्‌ २ मार्णुः Chaitr. A. 7. 0. throughout.

का ४. ४. २४.] छतः । , ३७७

शाम्यतीति शमी। एवं दमी । तमी । अमी । भ्रमी । षमी । कमी | उन्मादी ॥ weratfafa किम्‌ । ्रसिता॥

युजभजभुजदिषटूहदुहदुषाङ्करीडत्यजानुरूधाङ्यमाङ्‌- यस्स्जाभ्याङ्हनां च ॥२२॥ ` एभ्यो धिनिए भवति तच्छीलादिषु agg ॥ युजिर्‌ युज । योगी ॥ भज । भागी ॥ भुज भुजो । भोगी ॥ दिष । देवी ॥ दुद । द्रोरी ॥ दद । AN दुष । दोषी ॥ श्राङ्‌ क्रीड । ्रा- क्रीडी ॥ त्यज । त्यागी ॥ अनुरुध । अनुरोधी ॥ श्राङ्‌ः यम श्रायामी॥ श्राङ्‌ः यस । श्रायासी॥ रन्ज। रागी ॥ MATS BA श्रग्याचाती॥

समि सृजिपुचिज्वसित्विराम्‌॥ २३॥

सम्युपपद एभ्यो धिनिए्‌ भवति तच्छीलादिषु । संसर्गं । aaah । संञ्वरी । संवरी ॥ मानुबन्धवाद्‌ ^? we: ॥

वो विचकत्थश्वन्भुकषरषाम्‌ (२ ॥ २४॥

वावुपपद्‌ एभ्यो धिनिए भवति तच्छीलादिषु । विवेकी fa- wen | fasran । विकाषी । विलाषी ४ ॥

१ Om. A. ४ faeaite 0.; fararsft । विला- २ मानुबन्धानां ^. सी Chaitr. ३ सम्भु 0.; °कश्चलसां Chaitr.

Rou कातन्त्र [का० ४. ४. RE.

प्र दूमथवदवसरपाम्‌ ^ ॥ २५॥

प्र उपपद एभ्यो धिनि भवति तच्छीलादिषु । प्रद्रावी, प्रमाथी | प्रवादी ॥ वस निवास wa प्रवासी ॥ प्रलापी ॥

परो FeRT: ॥ २६॥ परावुपपदे खद दोधिनिए भवति तच्छीलादिषु । परिषा- री । परिदा ॥ अ्रस्तिविवच्वायामिना सिद्धम्‌ । fafa कि- मये: । यथा प्रयामोऽस्यास्तोति प्रयामी । प्रयासी । विषारी। बिदादी । विवादी । श्रनुवादी । संवादी । विवादी । Tara | व्यभिचारी । विघातो । बिद्रावी । रोगीत्यादयः॥ तच्डीलादि- विवक्षायां ठन्‌ मा afefa वचनम्‌ ॥

क्षिपरटवदवादिदेविभ्यो वुण्‌ च ॥ २७॥ परावुपपद एभ्यो ay भवति धिनिए च तच्छीलादिषु i परिकचेपकः। परिचेपो ॥ परिराटकः । परिरारी ॥ परिवादकः परिवादी | परिवादयतीत्यर्य ऽ येवम्‌ ॥ परिरेवत इति परिदे- वकः । परिदेवो ॥ वादि देविभ्थां धिनिशेवेत्येके ॥ awaed ता च्छीलिकेषु(२' वासरूपविधिना सीति ज्ञापनाथेम्‌ ॥

निन्दरहिंसक्िश्खादानेकस्वरविनाशिष्याभाषासूयां वुञ्‌ ॥ २४ ॥ एभ्यो वञ्‌ भवति तच्छोलादिष । निन्दकः । fea: |

oe ee

१ गवस्वपलपां Chaitr. [प्रवापी]. २ aTeeral 7

का०४.४. BV.) कृतः । ३७९.

केशकः | खादकः | गणकः ॥ दरिद्रायकः । श्रमेकखरालेश्छ- maa विनाशयतीति विनाशकः । व्याभाषकः ॥ असूयकः । कष्डूयादिनग्योऽ सखयादेवनेकसखरादिति(१॥ पुनवञ्‌ ्रए(२ ्र- war ऽपि धिनिए नस्यादिति

देविक्तुशोश्वोपसर्गे ॥ २९॥

उपसगे उपपदे देवयतेः करु्ख वृज्‌ भवति तच्छोलादिषु॥ श्रादेवकः | परिद्‌वकः। क्रीडायामेवाभिधानम्‌ ॥ ्राक्रोशकः॥ उपसगे दूति किम्‌ । देवयिता | क्रोष्टा ॥

क्रधिमरणि्डिचलिशब्टार्थेभ्यो युः ॥ ३०॥ | एभ्यो यर्भवति तच्छीलादिषु । अरथेशब्दः प्रत्येक मभिसंब- ध्यते ॥ करुध्ययोात्‌ । क्रोधनः । कोपनः ॥ मण्डयथात्‌ । मण्डनः । WAT ॥ चस्यथात्‌ । चलनः । कम्पनः ॥ शब्दायात्‌ | शब्द दति लिङ्मिनन्तं चौ रादिकभित्येके। शब्दनः । रवणः ॥ कथं पठिता विद्याम्‌ । अभिषानाञ्चलिशब्दाथाभ्यामकमंकाग्यामिति॥

RACY BAAS: ॥ ३१॥ सुचादेगंणाद्‌ वयश्चनादे युरभवति तच्छीलादिषु | येभ्य ्रा- त्मनेभाषः यते ते रुचप्रकारा गणे डननुबन्धवजिता २ इति । रोचनः । वतेनः । वधेनः॥ रचारिरिति किम्‌ । भविता । शयि-

१ ऽसुयादेरेवानेकष्वरात्‌ A. २ येभ्य आत्मनेभाषा Bad ते ख्व- Q पुमवुंभ्‌ B.; 0. om. ईपि. प्रकरणे Se A.

are. ATA [AT° 8. B. BR.

ता ॥ यश्जनादेरिति किम्‌ । एषिता ॥ anfeaed किम्‌५ । area: | तितिच्तणः । मीमां सनः । बीभक्न इत्यत्रापि स्यात्‌ | एण्यो ऽन्ये सुतादयो व्यश्ननान्ता दति ॥ कथं वसिता वसम्‌ | अभिधानादिदहाष्यकमेकेभ्य एव ॥

जुच॑क्रम्यदंटूम्यसृगुधिज्लभ्ुचरुषपतपदाम्‌(२॥३२॥

एग्यो युभंवति तच्छीलादिषु । ज इति सौ चो धाठुगंतो | जवनः ॥ क्रमणः | दद्रमणः। यस्याननि [का०३. ६.४] xf यलोपः ॥ सरणः । गधेनः । ज्वलनः । शो चनः । अ्रभिलषणः। प्रपतनः। प्रपदनः॥ चलनाथानां TEU सकमंकाथेम्‌ | पतिपदि- भ्यामुकणा बाधितवाद्‌ wars वचनम्‌ (४)। ताच्छीलिकेषु वास- खटपविधिने सीति समावेशोऽपि दृ श्यते Se यथा विकल्यी। वि- wera इति । भासुरम्‌ | भाखरम्‌ । भासनमिति (£ | जागरि- ati जागरूक दूति । वर्धिष्णः । वर्धन इति^७) । श्रपलषिता | ्रपलाषुकः । च्रपलषणए(८) दूति । एवं खति सकमका यैमित्येके ॥

न यान्तसूददीपदी क्षाम्‌ ॥ 33 ॥ यकारान्तानां(९' खद दीपदीक्तां च युन भवति तच्छीला-

१ भआआधिग्रहणात्‌ 0. ५ इति चेत्‌ ^.

२ लस for लष ^. ; AMAA ६ भासनः। 0. Chaitr. [cf. Notes]. © quafata A. ३ HAT वतेते A. ८ अपलाषण B.; अमिलषलश 0.

¢ Om. 7. 0. ९ यान्तातां A.

का०४.४. ag.) छतः | RaQ

दिषु॥ यान्तानां क्रुष्यादिवात्‌ खद दीपदीचषां च रुचादिवाद्युः ara: प्रतिषिथ्यते९)। क्रोयिता(२। आयिता । वयिता। afz- ati दौोपिता । Afsar a aftaca इति नन्द्रादिलात्‌। दीपे रो युं बाधत एव । दीपिग्रहएं वासङूपविधिरपि waa इति ज्ञापनार्थम्‌ । तेन दरन्नपि स्यात्‌ । दीपिता । दीप्र दइति॥ तथा कामुकः | कमनः । क TEA

भकमगमहनवृषभूस्याटषपतपद्यसुकञ्‌ ॥ ३४ ॥ एभ्य उकञ्‌ भवति तच्छीलादिषु । शारुकः | कामुकः । ्रागामुकः | AVATAR । वषुकः । परभावुकः | उपस्ायुकः । अपलाषुकः | WITH: । प्रपादुकः॥

पर जुसुवोरिन्‌ ॥ ३६ ॥ प्र उपपदे जवतेः wary टन्‌ भवति तच्छीलादिषु | प्रज- वी। षु waa | प्रसवो॥ १ र्चादि लात्राप्तः। ॥. 0. ३ वुजभिखि° 0.

2 Thus MSS.; the root being wat ४ वृङसु 0. [Fae] acc. to the Kaumfras ;

aferat Chaitr.

४८९ कातन्त्र [का० ४.४. Be.

जीणहस्िविधिपसिभूवमान्यमाष्यथां च ॥ ३७ ॥ एण्य दन्‌ भवति तच्छोलादिषु । जि। जयी ॥ इए । प्रत्ययी ॥ SS श्रादरी॥ fea ्षयो॥ Fafa विश्रयी ॥ परि । परिः भवी ॥ टुवम (१ | वमी ॥ भ्रभ्यम । च्रभ्यमी ॥ न व्यथत दति | WAT Ni तच्छीलादिविवक्लायां टन्‌ मा दि ति(२) वचनम्‌ ॥

ट्यिपतिगृहिस्पृहिश्वद्धातन्द्रानिदाभ्य WG: ॥ ३४॥ एभ्य areata तच्छीलादिषु | दय । दयालुः ॥ पति दिस्युष्टयुरादाविनन्ताः। पतयालुः | दयालुः । स्युहयालुः॥ HEAT धाञ्‌ ATE: NTT दरति सौ चो धातुः । तन्द्रालुः ॥ निपूर्वो द्रा । निद्रालुः ॥ शयालुरिति वक्षयम्‌ ॥ कथं WATE: | इदयमस्ासीति विवचायामालुखद्धितो डितः ॥

आटिसदिधेददासिभ्यो रूः ॥ ३९॥

एभ्यो र्भवति तच्छीलादिष्‌ | शद्रुः । सद्रुः । धारः ॥ द- दाति दयते यच्छति ति वा । cre: ॥ षिञ्‌ बन्धने । सेरः ॥

सखटिषसां ACH ॥ Yo tt एभ्यो मरग्‌ भवति तच्छोलादिष्‌ । सिखतिं सरति वा।

मरः । Vat: WY युक्करपा वपिव चनात्‌ । सरणः | WAT: # WAC: । चसु प्ररुत्यन्तरम्‌ ॥

१ वम 7. ३ Ue चु°0. २ तुश्‌° 0.; तृण खादिति B.

का ४. ४. By] छतः । . द्र्ट्‌

मिदिभासिभन्जां ge ॥ ४१॥

एभ्यो घुरो भवति तच्छीलादिषु | मेद्यतीति मेदुरः | भा- सत इति भासुरः ॥ भज्यते खयमेवेति कर्मकर्तर्यंवाभिधानात्‌ | भङ्गुरं काष्ठम्‌ । TE परं भनक्ते TGR | भङ्गा ॥

दिदिभिदिविदां कुरः ॥ ४२॥ एण्यः कुरो भवति तच्छीलादिषु | हिदुरम्‌ । भिदुरम्‌ | वेत्तीति fet: ॥ हिदिभिद्योः कम॑कर्तर्यवाभिधानात्‌ ॥ केचि- दकमेकतंयपि। दोषान्कारभिदुरो दृ प्तारिपचच्छिदुर इति। जागुरूकः(५ ॥ ४३॥ जा गतेको भवति तच्छीलादिषु | जागरूकः ॥

चेक्रीयितान्तानां यजिजपिरदशिवदाम्‌ ॥ ४४॥ चेक्रीयितान्तानां मेषा मुको भवति तच्छीलादिषु । याय- ga | singe: । दं द्‌ ष्कः । वावदूकः ॥ सासदहिचाचलि- वावदिपापतयोऽपि चेक्रीयितान्ताः किप्रत्यये सति निपात्यन्ते(३)॥ तस्य STFA ॥ ४५॥ तस्य चेक्रीयितख (४) लुग्‌ भवति तच्छीलादिषु । als पर,

१ MASH: Chaitr. [7.1.2,165]. ३ निपातयितवया इति 7. २ याययुकः A. ४ चेक्रोयितान्तख्च A.

३८४ कातन्छे [का० ४. ४. ५०.

ayaa: | पोपुवः ॥ व्यञ्जनान्तात्‌ सिद्ध va 0 केचिद्योग वि- भजन्ति । तेन बोभवीति । रारटीति बिद्धम्‌ (२ ॥ ततो यातेवेरः ॥ BE ॥ ततखेक्रीयितान्ताद्‌ यातेव॑रो भवति तच्छीलादिषु । या- यावर: ॥ वरे विषयग्तेऽस्य च लोपे qa aya लोपः स्यात्‌॥ कसिपिसिभासीश्स्याप्रमदां च ४) ॥ ४७ ॥ एषां वरो भवति तच्छीलादिषु । कखरः । Gee: | भा- खरः । ईरः | स्थावरः | WAST सृजीणनशां क्रप्‌ ॥ Be एषां aca भवति तच्छोलादिषु | wat: | fat: | टूव- रः । नश्वरः ॥ क्ररब्‌ नदा | वरी ॥ THR च ॥ ४९॥

गमः aca भवति तच्छीलादिषु तकारखान्तादेशः। ग- त्वरः: । गत्वरी ॥

दीपिकम्थजसिहिंसिकमिसिनमां रः ॥ ५०॥

एषां रो भवति तच्छीलादिषु । Sta: | कम्प्र: । मजुपुरवो

१ Viz. III. 6, 48. ४ कसिपिषि 7. 0.; कषिपिषिं

2 ^. om. fag. लोर Chaitr.; oWaSTe A. (but ३ Wa B.; ^. om. च; MTT य- WAST).

लोपः स्यात्‌ O. ५ पेष्वरः 1. 0. Ch. [कष्वरः Ch.]

` 1882, August 8, ift of the Society

BIBLIOTHECA ,; COLLECTION OF ees WORKS

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

New Senrigs, Nos. 396 anp 397.

Sa ०. ४५६१५)

कातन्म्‌ TILE KATANTRA,

WITH THE

CoMMENTARY OF DURGASIMHA. ~ ~ WITH NOTES AND INDEXES,

BY

JULIUS EGGELING, ए).

PROFESSOR OF SANSERIT AND COMPARATIVE PHILOLOGY IN THE UNIVERSITY OF BDINBURGH.

FASCICULI V. VI.

€ VOALCUTTA: PRINTED BY STEPHEN AUSTIN AND SONS, HERTFORD. 1878.

व Google

का० ४.४. WB] Wa: | Bry

जसु Aaa | ere: । fe: । wa) स्मेरः rea ॥ युरपि दूष्यते | कम्यनः। कमनः ॥

सनन्ताशंसिभि्ामुः ॥ ५१॥ सनन्तस्या शंसेरभिशेखच उर्भवति तच्छीशारिषु । चिकीर्षः । आङः शासि दच्छायामितिन्याय्यः are: 1 रंसु | भिचुः॥ अन्तग्रणं समु दान दति शङ्ानिरासाथम्‌ ॥

fafa च ॥ ५२॥

विगहुरिण्छुरिति निपात्येते तच्छीलादिषु । अमिधानाद्‌

विद ara i विन्दुः॥ दषु इच्छायाम्‌ | wee: ॥ कथं विदि अव- यवे । विन्दुः स्तोकपयायः | संश्चाशब्द्‌ श्रौणादिक इति ॥

दछाहवर्णोपधालोपिनां किं च ॥ ५३॥

तुषिधृषिस्वपां नजिङ्‌ ॥ ५४॥ - एषां नजिङ्‌ भवति तच्छीलादिषु | cere । weg | खभ्रक्‌ ॥ षे च गयेके (५) ॥ १ BEN: ^.; om. दृश्यते. ४ अन्येभ्यः प्रयोगा Wye 7. ; प्रथो २ 0.0. ` TAS A? A. and orig अन्येभ्य

2 wha: A.; सिः 7. ५ °नेच्छक्यन्ये A 26

Rad - कातन्ते [का० ४.४.५९ ,

THANE @ ॥ ५५॥

ब्टणातेरव॑न्दतेखारूभंवति तच्छीलादिषु) शराः | बन्दारुः॥

भियो wa च ॥ ५६॥

` भिभेते रुगृलको च भवतस्तच्छीलादिषु । भीरः । ate: । भीरकः । भीशुकः ॥ को बहलाथे एव ॥

किन्‌ भाजिपुधुवीभिासाम्‌(२ ॥ ५७ ॥

` - एषा किम्‌ भवति तच्छोलादिषवु। fare) विभ्वाजो ॥ पूः ।

पुरौ॥ धूः । धुरो ॥ भाः। भाषो ॥ ताच्छीशिकबाधमा्थं पुनः किव्वचनम्‌ (२ ॥

दयुतिगसोर्चे च ॥ ५४॥

द्युतेगंमेख किम्‌ भवति तच्छीणादिषु । दे चोक्ती भवतः | दि शत्‌ | जगत्‌ ॥

भुवो इविंशंपरषु ४) ॥ ५९॥ विशमरेषूपपदे षु४) भुवो डुभवति५ । विभुः । sie) । WA: ॥ डकारो ऽ न्यखरादिलो पाथः ॥

१ ग्पृवन्दोरादः ^. Ch. ३ ४. ००. पुनः; ताच्छीलिके तुन्ना- २ पुधूर्वीं° ^.; श्धुर्विं .0.; a धनाथ पुनः favored ^. अपुधू विभाषां Ch. ४ @ for of Chaitr. [Pan. IIT. 2, 180] ५ भवतेदुंभवति B.

का० ४.४. ६३.) | सतः I Bre

MAY धेटः BT ॥ Go nt wate कारके धेटो धातोः wey भवतिं । धकारो गदा- अथः । धयति तामिति धानी । स्तमद्ायिनी । sree चो च्यते ॥ केचिद्‌ द धातेरषोश्छन्ति(२। दधाति तां मैषव्यार्थमिति धाती संज्चाशब्दवादर्‌? विेषाभावः॥ |

नीदाप्शसुयुयुजस्तुतुदसिसिचमिहपतर्दश्नहां ४) क- रणे ॥ ६१॥ एषां करणे कारके द्रन्‌ भवति | Ay मेषम्‌ ॥ दाप्‌ शवने। दा चम्‌ ॥ शसु हिंसायाम्‌ | waa ॥ यु । are ॥ युजिर्‌ । यो क्रम्‌॥ ESL स्तो चम्‌॥ तुद । तोन्नम्‌ ॥ षिञ्‌ । सेजम्‌ ॥ षिच । सेकम्‌ ॥ मिह । मेक्रम्‌ ॥ पनु । पन्नम्‌ ॥ दग्र । दग्रा । सदैव च्ियामादा॥ नड । ART

हटश्ुकग्योः पुवः ॥ ६२॥ पूभः et वा करणे द्रम्‌ भवति । तच्ेत्‌५ करणं wergz- करयोरवयवः ATA | WHS पोतम्‌ | WATS Ww | मख भित्यथेः ॥ सवेधातुग्यः द्रलित्यसख प्रपञ्चायम्‌ ॥ अतिटृधूसूखनिसहिचरिञ्य इनन्‌ ॥ ६३ ॥ एण्यः करण दूजन्‌ भवति | अरित्रम्‌ । शविच्रम्‌ ॥ धू वि- ` १ छण्‌ A. Chaitr. ४ Chaitr. adds पट्‌ after पत्‌.

2 0. om. आपि. u तश्च A. 2 संच्चाश्ब्दाद्‌ 8. CA Ch. throughout.

| Bua ATA [arte ४.४. १६.

धूगने afar ॥ षू भेरणे । सविचम्‌ ॥ खनिचम्‌ । सिषम्‌ ॥ सर गत्यथ | शरि जम्‌ ॥

पुवः संज्ञायाम्‌ ॥ GS Qe: FST वा करण द जम्‌ भवति सन्ना मम्बमानायाम्‌ | पविनरं यज्ञोपवीतम्‌ । पविचा नाम नदी॥

ऋषिदेवतयोः कतेरि ॥ ६५॥ पव षौ रेवतायां च कर्तरीचम्‌ भवति | पनातीति पवि ओऽ चर्हपिः । पविज्नो ऽ wate: ॥ केचित्‌ करणएमनुवत्ये* चथा- संख्यं बन्भमिच्छन्ति विवलाथां को faster cfu

` अ्यनुबन्धमतिवुद्धिपूजार्थेभ्यः क्तः ॥ ६९ ॥

मतिरि च्छा । बुद्धिश्वालम्‌ | पुजा सत्कारः ॥ ज्यमुबन्धेभ्यो मतिबद्धिपुजाथग्यख वर्तमाने क्रो भवति | भावे कर्मणि कतरि च यथासंभवम्‌ | भिमिदा । मिन्नः ॥ भिख्िदा । fea: ॥ मव्यथात्‌ creat मतः । राज्ञामिष्टः ॥ बुद्धात्‌ । राजनं ` बुद्धः। राजां ज्ञातः ॥ पुजाथोत्‌ । राजां पजितः । रान्नाम- वितः ॥ अन्यजापीति वचनात्‌ (2,

शओशितो रचितः eran?) आक्रुष्टो we cafe |

try रुषितदोभावभिव्याइत इत्यपि ॥

१ गअभुवुत्य ^. 7. ३ अन्यषापि aware ^. ९. निषदा । fra: | MSs. ४ Thus A. 0. ©). ; कान्त B.

का० ४.४.६९ .] छतः | Bae

इष्टतुष्टौ तथा कामसथोभी ५ sara ।

ae भविव्यतीत्याङरब्टताः पुवेवत्‌ समृताः ॥ तथा soa । शयितः । आगिवः२ । fra: । flame: । aa इत्यादयः | वतमाने शतो भावी च क्रियाख्णो (2९ स्येव । विव- at गरीयसीति वचनम्‌ ॥

उणादयो भूतेऽपि ॥ ६७ ॥ उणादयः प्रत्यया वतमाने तेऽपि भवन्ति ४ ॥ केचिद्‌ वतमाने । करोतीति कारः । वातीति वायुः ॥ केचिद्‌ तेऽपि, दन्तं तदिति वतमं । भरितं तदिति भख ॥ प्ररृतिमरत्यथावगमो वयुत्पश्तावपि रूढित एव ॥

भविष्यति गम्याट्‌यः ॥ ६४ ॥ गमीत्येवमादयः शब्दा श्री णादिका(५) भविष्यति काले सा- धवो भवन्ति । गमादिभ्यो भविष्यत्कालट्न्तिभ्य दम्‌ स्यादि- त्यर्थः । यामं गमी | याममागामी । भावौ ॥ खअस्तमीविषयेऽपि भवन्ति। खो ग्रामं गमी TET eT AA | खो गामं गनोति माप्तम्‌॥

वुणतुमो क्रियायां क्रियाथायाम्‌ ॥ ६९॥

क्रियायां कियायायामुपपदे भविव्यत्यर्य adarargray-

१ Thus A. 8. 0. ; क्रान्त Ch. [7, 9४ साधवो भवन्ति B.

III. 2, 188, Schol.] y A. adds (fq; B. om. WERT. 2 असितः B. £ स्वादेव। A. । ३ क्ियालषणो A.

eee ata [का०४.४. OR.

TUNA भवतः । पाचको ब्रजति । पकं व्रजति । पच्यामीति छता ब्रजतीद्ययेः ॥ क्रियायामिति किम्‌ । fea cape जटा ॥ क्रियाचौयामिति किम्‌ i धावतस्ते पतिव्यति दण्डः ॥ वुणग्र- wu द जादि नित्यम्‌ । तुम्भावमेवाभिधन्ते ॥

भाववाचिनश्च ॥ Go ti

क्रियायां क्रियायायामुपपदे भवि्यत्यथं वतंमानाद्धातोभा- ववाचिनख प्रत्यया wafer? | पाकाय व्रजति । one ब्रजति | पचमाय व्रजति ॥ तुमि निद्यप्रापे वचनं वासरूपविधिरच प्रक- रणे नास्तीति ॥

कमेणि चाण ॥ 99 i

क्रियायां feardrat कमंणि चोपपदे भवियत्य्थं वतेमा- नाद्धातोरण (२, भवति। काण्डलावो anf गो दायो ४) wafer | गोसंख्यायो व्रजति । सामगायो ब्रजति। सुरापायो व्रजति॥

चन्तानो ५ स्यसंहितो शेषे च ॥ 92

शन्तुद्सदचरित श्रान दद एते ॥ क्रियायां कियाथोयां क्रमेणि चोपपदे रेषे च भविव्यत्ययै वतेमानाद्धातोः अन्तुडा-

१ पतितस्व A. ४ गोष॑दायो ^. २ यथाभिधानं भवन्ति 0, ५ Were A. 0. Ch, १ OWE A. |

का०४.५.२.] छतः | REY

मशो स्येन संहितौ भवतः । करिष्यन्‌ ब्रजति । afteraret त्रजति ॥ कटं after ब्रजति । कटं करिव्यमाणो व्रजति ॥ शेषे च । करिग्यम्‌ । करिव्यमाणः । े करिष्यन्‌ | रे afca- माण ॥

॥ दति दो गैसिद्यां त्तो ag चतुथः पादः समाप्तः ॥

सृ स्थिरष्याध्योः ॥ २॥

aa: सिर व्याधो च कतरि चञ्‌ भवति | खरति कान्त रमिति षारः। शिरोऽथंः॥ अतीषारो arf: | yaa दी घेता.॥ सरगधमेनेति सारो बलम्‌ | विसरग्धनेभेति विसारो aa: | संन्नाशब्दात्‌(र करण एव सिद्धः ॥ यथेव पद्यतेऽ Rafa ४ पारो भविव्यति। सत्यम्‌ । प्रपञ्चा पटिग्रणम्‌ ॥

१ A. om. from कटं करिष्यन्‌. ३ PUTTS 0. २ 0. adds कतरि ४ 0. omits from Fae

BER ATA [का० ४.५. ५.

भावे ॥३॥

-सर्वस्माद्धातोभाषे१ घञ्‌ भवति। पाकः । पाको । पाकाः॥ भवत्यः क्रियाषासान्य इह fe सिद्धताख्यः wensa इति दिव चमबडव सने al ॥

Maile च कारके संज्ञायाम्‌ UG कट्रंवजिंते कारके भावे च 2, संज्ञायां गम्यमानायां चन्‌ भवति । प्रकुर्वन्ति तमिति प्राकारः | प्रास्त इति प्रासः | ्राइ- रन्ति तमित्यादारः । प्रसीद ्यस्िन्‌ नयमममांसीति प्राषादः। दीन एभिरिति दाराः शीर्यते ऽमेनेति जारः ॥ अ्रकतेरीति किम्‌ । नदतीति मदः शोणः ॥ अ्रसंन्नाथामपि। दायो Tw: | लाभो लभः ॥ कारकग्रडणं प्रसद्य नञ्‌्समासज्नापमाथेम्‌ ॥

VISTA परिमाणे ॥५॥ परिमेयलात्‌ परिमाणम्‌ । परिमाणविषये वतंमानात्छवे- args भवति । कद्वंवजिंते कारके भावे चर संज्ञायां गम्यमानायाम्‌ । संस्याप्रख्ादिवी परिमाणम्‌ | एकसण्डुलमि- खायः | दौ शएयंनिष्यावौ । भ्यनिखायः । द्रोणावलाथः । अशो बाधकलात्‌ खर्वस्माइविव्यति | सवंस्मारिति ज्नापय- ति ४) । धालाभ्रितः wera चा बाध्यते न त्थाज्चित इति।

१ ग्भावेऽयें ^. ३ ^. om. भावे च. ९ भवतः 0.; om. 9. ४ ^. ०४. 7" सर्वस्ादिति,

aT? ४.४. <.) छतः | १९९

तेन । एका तिलोच्छ्ितिः५)। दे ah तैलस्य । fava ॥ एकं. खवणम्‌ र | दे wera?) | यद्‌ सिद्धः ॥ कथम्‌ एको निखयः अष्यधिकारात्‌ ॥ इडगभ्यां च ॥ ६॥ ¦ TS ्राकारान्ताञ्च धातोधंञ्‌ भवति। अ्रलोऽपवादः। भावेऽकर्तरि च कारके संज्नायामित्यविगरेषेऽधिकारो५ xe- व्यः ॥ waaay अरधोयते( वा । अध्यायः ॥ उपेत्याधीयते यस्मात्‌) | उपाध्यायः | उपाध्याया | उपाध्यायी | CST घन्‌ नदादो विभाषयेति ॥ ्राकारान्नाच्च । दायः । धायः॥ उपसर्गे रुवः ॥ 9 ॥ | उपसर्ग उपपदे Cada भवति । संरावः । उपरावः ॥ उपसगे दति किम्‌ । रवः ॥ खांराविएमित्यच दनु वाधक; (Op

समि दुवः wet

सम्यपपरे दुनोतेषेञ्‌ भवति । संदावः ॥ खमीति किम्‌ ।

<a I | युटूवोरूदि च ॥९॥

उश्युपपदे समि च युद्रुभ्यां चञ्‌ भवति | उद्यावः | उद्रावः॥

१ तिनेकतिजा (orig. लो) श्रुतिः A. ६ अधीते ^.; अष्यनमधीयते 8.

२ श्रुती ^. 0. © Om. A.; यस्मादिति 0. ३ ay B. 0. ८ विभाषेति 0.; 7. adds gwet. ४ दे खाने A. ९ नुन्‌ बाघधकलात्‌ 8.; इशुनेवा-

५ ऽयमधिक्षारो B.; ^. om. दूति. fa वाधक: 0.

REB कातग्ते [का० ४.५. VR.

खया वः। संद्राव एवेति केचित्‌ ॥ दि चेति किम्‌ । यवः । द्रवः ॥ अप्यधिकाराद्‌ यावः। द्रावः॥ दाव दति a TA W तथाशारो वायुः । शारः शरलः(१ । नीशारः प्रावरएम्‌(२ | wee री- घेता it धिनीभूृभ्यो ऽनुपसरगे ॥ १०॥

एग्यो ऽमुपसरगे घञ्‌ भवति । श्रायः। नायः। भावः॥ अनु पसगे इति किम्‌ । प्रञ्रयः । प्रणयः । प्रभवः ॥ कथं प्रहृष्टो भावः। प्रभावः | अनुगतो भावः। अ्रभुभावः। विगतो भावः। विभावः॥ अरधिकारात्‌ | नय इति च(२॥

appar वो ॥ ११॥ | ` वावुपपद शराभ्यां चञ्‌ भवति । विक्षावः । विश्रावः॥ WS प्रयने ऽ TS ॥ १२॥ प्रथनं विखीणेता ॥ स्तुशातेवांवुपपदे घञ्‌ भवति प्रथनेऽभि- धेये | तच्चेत्‌ प्रथनं शब्दविषये म स्यात्‌ | wee विस्तारः Ww इति किम्‌। वाक्यस्य विस्तरः॥ प्रथन दति किम्‌ । ewe विस्तरः॥

प्र चायज्ञे ॥ १३॥८४) प्रे चोपपरे सणातेधेञ्‌ भवति यन्नादन्यच । प्रस्तारः ॥ यश्च तु । बिःप्रस्तरः ॥

१ शारलः 0. | 3 अप्वधिकाराचच we इति ^. ए. २ प्रारणं A, 8 Chaitr. om, this sitra,

का०४.५. Qu.) कृतः | REY

छन्दोनान्नि च ॥ १४॥ ढन्दसां संश्चाविषये स्तुण्ठाते्ज्‌ भवति । प्रस्तारपद्धिः | विष्टारप्द्धिः। आस्तारपद्धिः(१)॥

प्रे दूस्तु्ुवः(२ ॥ १५॥

भ्र उपपद्‌ एभ्यो घञ्‌ wale | ATA: प्रस्तावः | WTA: I कथं ara: | श्र्यधिकारात्‌ ॥ |

ferarsayer: ॥ १६ ॥

श्रवोरोरपपद योनिंयो चञ्‌ भवति | अ्रवनायः। उल्ञायः॥ कथम्‌ उद्यतो मथः(४)। उन्नयः । श्रप्यभिकाराद्‌ वा ॥

निख्योः TET ॥ १७॥

मिरभ्योरुपपद योयंथासंस्यं पुष्यो घेञ्‌ भवति । निष्पावः । अभिलावः ॥

यज्ञे समि Bar ॥ १६ ॥ ` सम्युपपदे स्तौ तेघंञ्‌ भवति यश्चविषये | समेत्य स्त॒वन्ति यिन्‌ | संस्तावो दे्ः८७) | सस्तवोऽन्यः॥

१ Ware पलि: विष्टारे पक्ि॥0.; ४ B.om. from उन्नायः; 0.०. कुथ. प्रसारः प०। विष्टारः प०।आ्आ- ५ निस्युवः॥ Ch., and varttika: Y- सारः प०॥ ^. farga इतिं वक्तम्‌ ॥

२ °सुवः 0. ६ Chaitr. om. this कौतक,

३ WATS: कथं सवः 0. © यश्वदेशः 0. .

२९६ कातन्त्र [का० ४. ५. RR.

उन्योभिरः ॥ १९॥ ` उब्धोरुपपदयोभिरतेधेञ्‌ भवति । उद्वारः । निगारः ॥ उच्थोरिति किम्‌ । गरः॥ |

किये धान्ये ॥ २०॥

उन्योरुपपद योधीन्यविषये वर्तमानात्‌(१) किरतेध॑ञ्‌ भव- ति। उत्कारो धान्यस्य(१)। निकारो धान्यस्य ॥ धान्य इति किम्‌। पुष्पोत्करः। पुष्पनिकरः ॥ किरतेरिति किम्‌ । छञ्‌ हिसायाम्‌ धान्यनिकर्‌ः ॥ | नौ वृजः(९॥२१॥ गावुपपदे ष्मो धातोर्च॑ञ्‌ भवति धान्ये ऽभिधेये(2) | नी- वारा MCA: | Wee Tear ॥ उदि धिपुवोः aan खशयुपपदे च्रिपुङ्ग्यं ४ चज्‌ भवति | उच्छ्रायः | उत्पावः॥ कथ्यम्‌ उच्छ्रयः | अ्रपयधिकारात्‌॥ TTA ॥ २३ tt Sue ग्रे (९ घञ्‌ भवति । उद्वाहः । भाषायाम- पीति मतम्‌ ॥

१ Om. B. } चिपुभ्यां 0, २्भनौषुच॥ Oh. [चकारोऽगुक्षस- ५ Wey 0.

| yeaa: | निग्राहः ॥ Com.) ६ WEG A.; हेर ए. ३ ure विषये ^.

का०४.५.९८.] छतः | BLO

अवन्योराक्रोशे ॥ २४॥

WAM CIITA शे गम्यमाने TRE भवति । wa- गारस्ते caer | निय्ारस्ते seen आक्रोश इति किम्‌ । अव- ae: पदस्य | निग्रहौ रस्य ॥

प्र लिष्सायाम्‌(२ ॥ २५॥

भ्र उपपदे लिसायां adds भवति | पाजप्रादेण चरति farg: ©) ॥ लिष्छायामिति किम्‌ । प्रग्रहः ॥

समि मुष्टो ॥ २६॥ सम्यपपदे THUR भवति HSTAG | संग्राहो ANT ll मष्टा- विति किम्‌ । day: ॥ अङ्गुलीमां cenfatar मृष्टिरिश DUA | एकः शाकसंग्रारः | सर्वस्मात्परिमाणे [are ४.५. ५.] fa faga i

परो Fad ॥ २७ tt

` परावुपपदे यज्नविषये% otis भवति। उन्नरपरिग्राहः॥ ` यश्च दति किम्‌ । परिग्रहः ॥

वावे वषेप्रतिबन्धे ॥ २४॥

अव उपपदे TRUS भवति वा वषंप्रतिबन्धे ऽ य(9) | अ्रव- यादो ae । अवग्रहो वा(८॥

१ ^. ०००० भूयात्‌ । ` & we विषये 9. 2 Chaltr. om. 80६08 25 and 27 © aR गम्यमाने 0. ३ ग्चरति पाज्रप्रयाहोभिषुः^. ८7. om. from वर्वप्रतिबन्धेऽयं ४ ग्रहः 0.; संहो Weary Ch अवग्रहः परस्व Ch. — इति स्वैस्मात्परिमाण- 0.

Ret कातन्ते [का० ४.५. BB.

प्रे रश्मो ॥ २९॥ प्र उपपदे weds भवति वा Twa | WATE: । प्रयो वा॥ रश्सिरिडइरव्णुरुच्यते॥ वणिजां च (९ ॥ ३०॥ वणिजां च संबस्मिनि qeraasd प्र उपपदे ग्रम्‌ भवति वा। तुलाप्रयारेण चरति। तुशाप्रदेणवा चरति वशखिक्‌॥ ` वृणोतेराच्छादने ॥ ३१॥ ` प्र उपपदे टणोतेराख्शादने SU घञ्‌ भवति वा। प्रावारः, भावरः । आरआदुःपर्वो ९ऽ चम्‌ ॥ ज्ञाङि रुघ्ुवोः॥ ३२॥ आश्युपपदे रौतेः अवतेख घञ्‌ भवति वा । ्रारावः। ्रा- रवः । ्रआाललावः। area: ॥ परो भुवोऽवज्ञाने ॥ ३३॥ परावुपपदे waaay भवति वा । अवज्ञाने sa परिभावः, परिभवः ॥ ्रवज्नान इति किम्‌ । सवतो waa?) परिभवः ॥ ` चेस्तु हस्तादाने ॥ ३४॥ इस्तादानविषये^५ चिनोतेर्ध॑न्‌ भवति । पुष्पप्रचायः ॥ १ In Chaitr. varttika to 29 ३ A. adds wifefa fa रवः wa

२ wife gat ^.; प्रवारः प्रवरः ४ परि सर्वतो aa 0 आच्छादनद्ति किप्रवरो गों ५ ^. adds वर्तमानात्‌

का० ४.१५. ह. कतः | Bet

सलादानयणं प्रत्यासन्नोपणक्षणम्‌ (१) | तेन दाये फणप्रचयं करोति॥ श्र्यधिकारात्‌ सेये न स्यात्‌ | स्तेनं फलप्रचयं करो-. ति चोरः^र२॥

शरीरनिवासयोः कश्चादेः ॥ ३५॥ चिनोतेः शरीरनिवासे we घञ्‌ भवति । रस्थि को भवति । Wad sat । कायः शरीरम्‌ 2 | भिषीयतेऽ सिन्निति निकायो निवासः ॥ अ्रष्यधिकाराचितिराश्वोरपि 1. श्राषीयते ऽसौ i srarafafa: 1 गोमयनिकायः ॥ कथं काष्टनिषयः । बङ्लमाजविवच्येति(४)॥

संघे AAAs ॥ ३६ ॥ प्राणिनां समहः संच उच्यते ॥ श्रनौन्तराधयं संघे चार्थं चिनोतेधंञ्‌ भवति । ware: । चैयाकरणनिकायः waar राधयंदृतिकिम्‌ । प्रट्करनिषयः॥ `

परि्योनीशोद्यूताभेषयोः(५) ॥ 39 ॥

परिन्योरूपपद योयथासंख्यं Arq चण भवति दूतवि- षये ऽम्नेषे चार्य । waar (ऽ चरनम्‌। यथाप्राप्तकर एमित्ययैः। परिणायेन शारीन्‌७) इन्ति | सर्वतो नयनेनेत्य्थः | एषोऽ न्यायः ॥

१ हस्तादान इति waa A ग्यूतायशयोः A.; Chaitrak. ००. २ 0. adds तुशब्दो विभाषानिवुं 8017958 37-40.

त्यर्थः apparently from Ch ६ Sue अथशो A.; अथेयो 0. ३ Om. B ७ सारीन्‌ ^. |

४ are निचयः °विवचेति 0.

४०० कातन्ते [का० ४.४. ४९.

व्युपयोः शेतेः TATA ॥ ३४॥ grace: पय यविषये वतंमानाच्छेतेधंज्‌ भवति | तव राजविश्रायः । तव राजोपश्रायः(२ । तव राजनि यित्‌ पयाय 2 इत्यथः ॥ warga ज्ञापकात्‌ परिपुवीदिणः was a घञ्‌ भवति॥ छअभिविधो भाव इनुण (४) ॥ ३९॥ अभिविधौ गम्यमाने धातोरिन्‌ण८५ भवति । खांकोरिनं सांराविणं ada । क्रियथैवाभिवया्िः९ । इनृणन्तात्‌^°) खां su) युडपि gaa । संकरुटनं ada ॥ MAMA णच fara ॥ ४०॥ करियाविमिमये(० गम्यमाने(११) धातोणंज्‌ भवति frat . भावे | व्यावक्रो | व्यावभाषी । णजन्तात्‌ ards gy ॥ कचि- ` दधिकारात्‌ तच क्रियाव्यतीहारेण दद्धिरागमः॥ कथं aren व्यवक्रुष्टिरिति । अद्यधिकाराद्‌ वाषङूपता ॥

स्वरवृहगमियहाम्‌ AS ॥ ४१॥ खरान्ताद्‌ टद्‌ गमियरिन्यखाल्‌ भवति । चञजो ऽ पवादः |

१ Chaltr. see note 5, p. 399. © इणु नन्तात्‌ 0. a राजापश्यः B. | ८ 0. om. वतेते; ए. om. from संक- ` ३ गनिशयितुप्चायः B.; श्तु पयाये रन; possibly from the Panjika. | 0. ९ कर्मव्धतिहुरि° B.; Ch. see note 5, p. 399. ` ५ CENT 0. १० क्रियाया विनिथमे A. ६ न्िथेवाभिवया्तिः ^. ११ वर्तमानाद्‌ 0.

. g Cy 0.; Ch. see note 6, p. 399.

का० ४. ५. BY] छतः | | ४०९

चयः । क्रयः । भवः । लवः॥ दङ्‌ ठञ्‌ वा । वरः ॥ दूङ्‌ दरः॥ NA LTE! ॥ टद्रोरेवेति गियमारन्येभ्य Wares चञ्ञेव(१)। कारः। हारः॥ दीधोदलेव । ह करः । ग गरः ॥ भीतिभेयमि- aaa Vy न युडादयोऽपीति। वध्रः।रणदति रूटिलारण्‌(२)॥

उपसर्गे Se: ॥ ४२॥

उपसगे उपपदे ऽरेरल्‌ भवति | प्रघसः । fee: ॥ घन- लोधं: ॥ उपसगं दति किम्‌ । घाषः॥

नो ण च(४) ॥ ४३॥ भावुपपदे sete भवति ए च । frre: | न्यादः ॥

मदेः प्रसमोहेर्षे५ ॥ ४४॥

प्रषमोरूपपदयोम॑ंदेरण्‌ भवति ₹्षेऽयं | प्रमदः कन्या- नाम्‌ । समदः कोकिलानाम्‌ ॥

व्यधजपोश्चानुपसर्गे ॥ ४५॥

अननु पसग व्यधिजपिभ्यां मदेखाल्‌ भवति । व्यधः । जपः । मदः ॥ अनृपसगं दति किम्‌ । आव्याभः | उपजापः | प्रमादः ॥

१ चदन्तभ्यो° A.; चदेव 0. ४णौनचख 0.; Chaitr. om. this २ भय इत्यणेव A. sitra. ३ °अशेव A. ५ प्रसमो हर्षं 0, Ch.

26

४०९ कातन्ले [का० ४. ४. ५०,

स्वनहसोवा५ ॥४६॥ marae ्राग्यामल्‌ भवति वा | खनः | खानः । इषः । हासः ॥ अनुपसग इति (२ किम्‌ । प्रखामः । प्रहासः ॥

नो गदनदपटस्वनाम्‌ ॥ BE It लावुपपद एभ्यो ऽ ल्‌ भवति वा । निगदः । निगादः । नि मद्‌: । निनादः । निपठः । निपाठः । निखमः । निखानः ॥ खनगहसोवा (ate ४. ५. ४६] इति वचमादमुपसगं TE म वर्त॑ते ॥

क्णो वीणायां च ॥ ४९॥ भावुपपदे ऽ मु पसे च वीणाविषये४) क्रणएतेरल्‌ भवति वा | करणः । राणः | निक्रणः | fra: ॥ ware सति वीणायष्दणं VITA । प्रकणो वीणायाः | प्रक्राणः॥

पणः परिमाणे नित्यम्‌(५) ॥ ५०॥ प्तेरस्‌ भवति नित्यं aftara sy) पणः | शाकादीना-

46 and 46. Q अणुपसगादिति A. ५ Chaitr. has two 80098 Yay: | चः ३ चोपपदे ०. | Frere नित्वम्‌ ॥ cee notes.

` @ Chaitr. places stra 51 between 9 0. adds वतैमानात्‌; समे वौशा- विषये च A.

का० ४. ५. ५४.] कृतः । ४०३

मपि परिमिता मष्टिः पण उच्यते॥ परिमाण द्तिकिम्‌।दा- स्याः) पाणः ॥

समुदोरजः पशुषु (२ ॥ ५१॥ समुदोरुपपदयोः पष्एषु वर्तमागादजेरण्‌ भवति | समज पद्माम्‌ । समूह दत्ययेः॥ उदजः पशूनाम्‌ । मेरणएमित्यचैः(२॥ पष्टखिति किम्‌ | समाजण्डटाच्नाणाम्‌ | उदाजः खगानाम्‌ ॥

सहो SAT ॥ ५२॥ अच्तविषये वर्तमानाद्‌ ४) येरि wa निपात्यते । werTut म्बरः Fate: प्रत्य न्तर मित्थेके५)। तदा प्रम्लाह इति af प्रव्युद्‌ाइरण्म्‌ ॥

सर्तेः प्रजने ॥ ५३॥ waa ग्भयहणे७) वतेमानात्‌ सतेरल्‌ भवति | गवामुप- सरः | उपसारोऽन्यः॥ द्रो हृश्वाभ्युपनिविषु च ॥ ५४॥

एषुपपदेषु यतेरल्‌ भवति रादे शख । ्रमिदवः | उप- wa: | निहवः । विवः ॥

१ दस्वाः0. ४ 0. om. वर्तमानात्‌. २ Chaitr. places 50८8 51 between ५ म्लदहिप्रहल्य ° 0. 45 and 46. ६ तदा ware? A.; A. B. om. चलि.

३ भेरण caw: A. ७ प्रजनं wWiTEe | TED 8.

४०४ ara [ato ४.५.५९.

are युद्धे ॥ ५५॥

श्ा्युपपदे weary भवति युद्धे ऽय wordy भ्रा wan यस्िन्‌(२ योद्धारः ख Twa: ॥ कथम्‌ आयन्त पा- नाय गावो Ufa ष श्राहावो(र जलाधारः । अन्यचापीति.. aft च ङरादेशः४

भावेऽनुपसगेस्य ॥ VE

QI इयतेरल्‌ भवति भावे BUTT शख | डवः ॥ आनु पसगँस्येति किम्‌ । were: a

BRATS ॥ ५७॥

BIE इन्तेरस भवति भावे वधिरादेशख् | दमनं वधः ॥ च्रष्यधिकाराच्च घातः॥ अ्रनुपसगेख्येति किम्‌ । विधातः + मर्तो चनि ॥ ५८॥ मूर्तिः काठिन्यम्‌ । मतीव ware भवति चनिराद- शख । द प्रो घनः । चनं दधीत्यभेदात्‌ ॥ ` प्राट्‌ गृहैकदेशे घञ्‌ च ॥ ५९॥ भाद्‌ इन्तेरल भवति घञ्‌ w© घनिरारे शख एकदे 9ेऽये।

8 चनि रदश 8.; अन्यवापी ति चनात्‌ चन्‌ डरारेशख् 0

AT? ४. ४. ६९.] इतः | ४०५

way: । ware: | awe urea हारप्रकोष्टाभ्वां यो विष्डेतः। तवापीति वचखनाख्ल्म्‌(२ ॥

अनधेनोहनो देश्त्याधानयोः(२ ॥ ६०॥ एतावलन्तौ निपात्येते रे ्ात्याधानयो्यथासंख्यम्‌ । अन्त- न्यते यिन्‌ सो ऽन्तधंनो ४) देशः । od waa afaq ख SUA: | यस्योपरि काष्टानि न्यन्ते तदत्धाधानम्‌ ॥

करणे ऽयोविदटूषु ॥ ६१॥ एषुपपदेषु इन्तेरल्‌ भवति करणे घनिरादेशख । श्रयो हन्यते ऽ मेमेति । अरयोधनः | विडन्यते ऽ नेनेति विघनः । एवं gaa: | संन्नायां एतम्‌ ॥

परौ डः ॥ ६२॥ परावृपपदे wast भवति करणे थनिरारे ख । परिहन्यते ऽनेनेति परिघः ॥ लले पलिघः ॥

नो निमिते (ऽ) ॥ ६३ ॥ गावुपपदे wast भवति घनिरादे शख निमिते vel | निविंशेषेणए न्यन्ते ज्ञायन्ते ar) निचा wat: | निचा: grea:

१ Wea? ^. B.; Wars: A. ५ द्रुघनः B. २ तचापीति वच॑ | A. £ wa सति 0. लले तु 7. Ch. ३ Ch. has two 80५98: चुह्वनोऽल्या- does not mention Gf@q: धाने ॥ WITT SE ॥ ०९ notes ७ निघो निमितं Ch. (after s. 64). and Virtt. on 58. G Area: B.; ०. om. निचा ४ अन्तर्घणो A. |

४०६ STATA | [का०४. ४. ६६.

सर्वतो निमिता श्रोरतः१ afcareag ॥ निमित इति किम्‌। निघातः ॥

समुदोगेणप्रसयोः ॥ ६४॥ समुदोरुपपद यो रन्ता भवति (२ चमिरारेश्ख गणे प्रं सायाम्‌(२ | संहननं dead यसिश्नवयवो वा । da: ॥ उष्टं waa ज्ञायत दति । उद्रो मनृव्यः । प्रभस्त४) इत्यथः ॥

उपात्‌ क BAA ॥ ६५॥

उपाद्‌ शन्ते: को भवति । आराञ्रये गम्बमाने | चनिरादे- शख | कुशोपप्रं वसति॥

WAST ॥ ६६ ॥

स्तम्न उपपदे wary भवति कप्रत्ययो घनिरादेशख । खम्बो ₹न्यतेऽ नेनेति Gea: | स्तम्बो TST: | स्तम्बप्नो af: yeaa । केचित्‌ स्ियामाद्‌ा^७' । ere यष्टिरिति ॥ श्रण- धिकारात्‌ स्थाच्ञापिबतिव्यधिरनिभ्यः(८ कः स्यात्‌ arg वतेते | प्रज्ञात्यसमिन्निति we: । प्रपिबनधस्यामिति war । ्रावि-

१ सर्वतो मिती आरोहतः 8.; °जि- ५ Ch. om. this 90619; see Vartt. ` मिता मारोह खच्छाय ओआरो- to 61. हतः 0. ६ 0. om. दष्डः। STH: २ 0. adds यथासंख्खं . © fara ए. (8. Kat. II. 4, 49). ३ A.adds मम्यमानायां; 7. च ग- ८ carfuyfirg: 0. म्यमानायो. ९ Wage ^. 0. ४ anya 2.; मनुष्यप्रशस्त A. 7

HT? ४.५. ७०.] छतः | ४०७

ध्यते १ ऽ नेभेत्या विधः । विशन्यते ऽनेनेति(२ विश्नः । आयुध्यते १ ऽ नेमेत्या युधं we (२। ज्ञापकादेव ॥

द्रुबन्धादथुः ॥ ६७ ॥ दरमुबन्धाद्धातोरथुभदति भाव एव । -टुवेष्ठ । वेपथुः ॥ टुश्रोशि। खयथुः॥ दुदु । दवथुः ॥ टुवम। वमथुः॥ वेपदव दूति वासरूपवात्‌(४)॥ _ , , ङनुबन्धात्‌ fag तेन निवृते ॥ ६४॥ इनुबन्धाद्धातोखिमग भवति । तेन धाल्येन fers ao डुपचष्‌ । पाकेन भिटन्तम्‌ । पक्तिमम्‌ ॥ उञ्‌ । करणेन नि- न्तम्‌ । छजिमम्‌ ॥ निद्धेत्तमिति कतरि कमंणि ar | तेनेति यथायोगं SAAT ॥

याचिविदिप्रहियजिस्वपिरक्ियतां नङ ॥ ६९॥ एग्यो मङ्‌ भवति । याज्ञा । विन्नः । मन्नः। चन्न: । खभ्नः। THM! । यलः ॥ उपसर्गे टः किः ॥ 90 I

उपखगे उपपदे दासंज्ञकात्‌ किभंवति । रादि: । निधिः ॥ अ्यधिकाराद्‌ अन्तधिः॥

१ भआआविष्यन्ते आयुध्यन्ते A. ४ वेषः दव° 0.; वसङ्ूलात्‌ 8.

२ A. corr. ऽस्ि्चिति, ५ वाजिष्ठा^.; ST WO. ३ 8. om. शस्त्र, । .

you कातन्े [का० ४. ५. ७४.

कमेरयधिकरणे च ५) ॥ 9१॥

कर्म्युपपरे दासंश्चकाद धिकरणे च(२किर्भवति। वाणधिः। जणयिः ॥ उपसरगैरव्यवधामत्रैव | पयोनिधिः(३॥ ` ल्ियां क्तिः ॥ 9२॥

Wifey ara s waft च कारके संज्ञायां क्रेभवति । कतिः। बुद्धिः । इज्यते ऽ मयेति । fe: । एवं अतिः । aft: । करणे ऽपि॥ सातिहेतियूतिजूतयथ्(५) ॥ 9३॥ | | | । w faorerer (@) निपात्यन्ते स्तियाम्‌(& । सिनोतेः खनो - तेवा) सातिः । हिनोतेर्दतिः। योतेर्चुति ¦ । जवतेजति ¦ ॥

भावे पचिगापास्याभ्यः(८॥ $४॥

एभ्यो भाषे feat fimiaf । पचेः षानुबन्धलादडि,(९ ATA । पक्िः॥ तथा । श्रातसखो पसग [का०४. ५.८४] । संगीतिः८। ` प्रपीतिः । संखितिः ॥ श्र्यधिकारात्‌१०) संस्था । व्यवसा ॥

१ Ch. om. चु. & Om. 8.

३ उपसर्गेरव्यधानतैव 0.; °पयो- ८ ए. om. from भावे to संमोतिः . धिः ^. ९ Wife ^.; WE 0.

४ ऽगेनेति इष्टिः ^. १० भाव इति fa । dare Ch.

५ उअतिसातिहेतिर Chaitr.

का० gy. |. OG.) Wa: | ४०६.

व्रजयजोः क्यप्‌ ॥ ७५॥

भावे स्तियामाग्यां क्यब्‌ भवति । त्रज्या । इज्या । fet त्यपि ara i

समजासनिसदनिपतिशीर्सुविद्यटिचरिमनिभृजि-

णां १ संज्ञायाम्‌ ॥ ७६ tt |

एभ्यः संज्ञायां भावे क्यब्‌ भवति स्वियाम्‌ । समञ्या(२ | आस्या । निषीद ग्धस्यामिति निषद्या । निपतन्धस्यामिति नि- पत्या (8) ) गेरतेऽस्यामिति शय्या । अ्रधिकरणेऽपि। सवनं सुया । far | करेऽपि । श्रटेखेक्ीयितान्तारेवाभिधानाद्‌ अरा- wrt परिपुवादेव चरेः परिचयो । मन्या । शल्या । इत्या ॥ श्रष्यधिकारात्‌ । श्रासतिः। अतिः । समितिः॥ ara cfs fare भाया ॥ संज्ञायामिति किम्‌ । संवित्तिः ॥

कृजः TA ॥ 9७ tt रजः शो wate क्तिः क्यप्‌ च । क्रियत इति क्रिया । भावे च । कतिः । रत्या ॥

स्तेयेश्च ॥ Ob tt

अभिधानात्‌ परिपवात्‌ सतर्यो भवति । after ॥ चका- राण्ना गतेंख | जागया ॥

१ भभृनीनां A. ५ विद्‌ क्धभेगेति विवा 0. QR Wang 0. € *We Chaitr., where this sitra suc- 3 निसीदण्त्य निसा A. 0. ceeds 78 and 79.

४ fauTaT 0. ` ७ WHT घातोः TMA मवति Ch.

४९० कातन्े ` [का० ४.५. ८९.

इच्छा NGC tt cafcefa निपात्यते । wear ॥ शं सिप्रत्ययाट्‌ः ॥ ४०॥

शनग्भुनिंष्ठायामनिडिति वचनम्‌ । eg: प्रत्ययान्ताञ्च धा- तोरमव्ययो भवति सियाम्‌ १ i waar । पिपतिषा२॥ दृ शदो यिन्‌ । दृ दा । अटाटा । कण्डूया । कण्डूतिरपीव्येके २ ॥

गुरो निष्ठासेटः ॥ १॥ गरुमतो धातोनिं्टायां सेटो ऽ प्रत्ययो भवति । शहा । Tar जागरा ॥ गुरोरिति किम्‌ | निष्ीतिः॥ Freres xfs किम्‌ । नीतिः । राद्धिः ॥

घानुबन्धभिदादिभ्यस्त्वङ्‌ ॥ ४२॥

षामुबन्धेभ्यो भिदादिभ्यस्वङ्‌ भवति । जुष्‌ । अरा ॥ डुप- चष्‌ । पचा ॥ विष । चिया४॥ घटादयः षानुबन्धाः | घटा । व्यथा ॥ छप छपायामिति निदं शात्‌ war । उपलसिरिति भ्नापकात्‌ । चान्िरित्यपि eran भिदादिगभ्यो नाम गणनि- दिंष्टेभ्य दति ९) भिदा विदारणे । भिन्तिरन्या ॥ feat दिधा- करणे। दित्तिरन्या ॥ गुहा पवेतेकदेगे। गूढिरन्या(५॥ ्राङ्पु- १ अस्त्रियां 0.; ^. om. घातोः ५ वचनात्‌ B. 2 पिपतिसा पिपासा 0. & outa wafer तथा भिदाग्बो०0.

8 °अपि केचित्‌ ^.; 8. ०. अपि. ७ गणनिपातेभ्यो भवति ^. ४ विषा^.०. | ष A. om. from FET.

का०४ ४. ८४.) छतः | ४२९

वादर्तेः। ररा शस्त्री । अरतिंरन्या ॥ ङ प्रपाते। धारा । ति- रन्या ॥ विद । विदा ॥ छप । Fee ॥ गध । गोधा ॥ इञ्‌) । हारा॥ टञ्‌ । कारा ॥ लिख(९ | लेखा । रलं वादेः । रेखा ॥ ऊमखद पीडम्टगयतिभ्य CARA यो प्राप्ते वचमम्‌ | ऊमा । चूडा । दीचेतवं डलं च स्यात्‌(र । पीडा । ware ॥ aur’) रुजा । खजा । गृणट्द्यादिकमयैविशेषञख(५ गणंपाठटसामथ्यात्‌ ॥

भीषिचिन्तिपूजिकथिकुषिचचिस्पुहितोल्िदोलिभ्य- श्च ॥८३॥ | wea दूनन्तेभ्यो ऽ ङ्‌ भवति । भियो हेतुभये ara: | भी- षणं भीषा ॥ चिति स्मृत्याम्‌ | चिन्ता । पूज पृजायाम्‌ । पूजा ॥ कथ AMAA | कथा ॥ कुबि च्छादमे। BAT ॥ TS WAG चचा ॥ स्पृह र शायाम्‌(७ । स्पुहा ॥ तुल Taga | तोला ॥ दुल Gas दोला ॥ कथं तुला । तुलया संमित दति नि- दात्‌ ॥ `

Baraat ॥ ७४॥

उपसग उपपद्‌ श्राकारान्ताद्धातोरङ्‌ भवति | gar |

१ इभ्‌ हरणे B. | ` ६ Waren 0.

२ शिख Fae 7. | ७ इच्छायां A. ३ दस्य डलं च । पीड अवगाहमे ०. ८ संमितमिति ^.

४ वाशा 8. ९ संदा 0.1 सन्धा संखा >. ५ गुशवुखादिरर्थ* A. |

४९२ | कातन्त्र [are ४.५. ८७.

उपदा । उपधा (१ ॥ अन्तःपुवे च्च वक्षवयम्‌(२ । अरम्तधौ ॥ कथं MET | राद्धा [का० २.१.९०] दति निरं रात्‌ 2 ॥ श्रप्यधि- कारात्‌ प्रमितिः॥

इेषिश्न्थ्यासिवन्दिविदिकारितान्तेभ्यो ४) युः ॥ ४५॥ एभ्यो य॒भंवति uta गतिर्दिंसा दानेषु । ईषणा ॥ अन्धना । खपासना(५)। वन्दना ॥ atfaawaftar afr: | वेदना ॥ का- रणा(९॥ च्रादौ we wea । घटना । भोवारिकस्छ क्तेरन- भिधानात्‌ ॥

aretha: कि ॥ ७६ ॥ ` कीतंयतेरिषेख(७) क्रेय ख भवति । कीर्तिः(८ । संकीर्तन ॥ दष गतौ । इष ्रामीच्ष्छे(९ वा । श्रज्िष्टिः4०) । परीष्टिः । अन्वेषणा । प्यैषणा ॥ दपु इच्छायामिति सानुबन्धः ११) | इष्टिः ॥

रोगाख्यायां वुञ्‌ ॥ 9 व्याधेराख्यायां धातोवुंन्‌ भवति । प्रवाहिका(१२ । मरच्छ-

१ खपधा सका संखा अन्तरं । पूर्वो- ५ आसना ^.

द an ६ करणा 0.

९ अन्तरपवीाच्च° B.; अन्तरपवा- ७ कीर्नदषु इथितयोधालोः० Ch. च। ^. ८ संकीर्तिः ए.

३ TIAA B.; ज्ापक्ात्‌ 9. ९ आभीख्णे ^. 8. 0.

४ रषिच्ाण्सि° 0.; °सिवदिष- १० अन्वीष्टिः A. ग्दिकारि° Ch.; (but वेदना । ११ षागुबन्धः ^.; सागुबन्धलाद्‌ 8. चन्दना |). १२ प्रवाहिषा 0.

ee न ` `

का०४.५. € ०.] तः | BAR

दिका । frafear 0 श्रयधिकारात्‌ । थिरोऽदंनम्‌(९। चि- Urs Fe:

संज्ञायां च ॥ ४४॥ संज्ञायां च fava?) धातोव॑न्‌ भवति । उश्यामपुष्पाणि भज्यन्ते) यस्यां क्रीडायां सा । उद्यानपुष्पभञ्जिका क्रीडा । क्रीडायां नित्यसमास एव (५ । पुष्यभञ्चिका क्रीेत्येवाथैवती (६) संज्ञा । एवं वारणपुष्पमप्रचायिका^९)॥

पयेायाहर्णेषु च ॥ Ee एषु वतेमानाद्भातोवैज्‌ भवति । अच्भवतः शायिका ॥ अरति भवामिचतृभिकाम्‌ ॥ खणे । पायसभोजिकां मे धार- यसि ॥ चकारादुत्पत्तो च । दचभकिका म उदपादि नभ च भवति । चिकीषौ जिरीषा म उत्पद्यते ॥ भावमाचे च दू श्यते | का नाम शायिका । अरन्येव्वधीयमानेषु। का नामाषिका९। अन्येषु wee fafa ॥

प्र्राख्यानयोरिज्‌ च वा ॥ ९०॥ WH ्राख्याने च गम्यमाने घातोरिञ्‌ वज्‌ चं भवति | वा-

१ वच्चिका. £ क्रोडेखेतावती B.; पृष्यभल्िके ९ शिरसोऽदनं 8. ेताभवती 0.

३ सं्चाविषये ^.; A.O.om. घातोः ७ वारणप्रचायिका क्रीडा A.

४ भवन्ते 7. ८ दचुभविकां 0.

५ क्रीडायामेव समासः A; Boom. ९ कानाम शायिका A. क्रोडाया. qo ब्रत्सिति ०. दति श्चायिका। ^.

४९४ कातन्त्रे [का० ४.५.९२.

गदणार्‌ यथाप्राप्तम्‌ | कां लं कारिमकार्षीः at कारिर्कांकां हृति कां क्रियां कां ware । खवा कारिमका्षं wat कारिकां सवो रतिं war क्रियां war त्याम्‌ ॥

नञ्यन्याक्रोशे tt ९१॥

मख्युपपद 0१ श्राक्रोे गम्यमाने धातोरमिभवति | अकर- fra? see शयात्‌ | एवम्‌ अजीवनिः ॥ नीतिर किम्‌ । ` ग्टतिस्ते cae श्यात्‌ ॥ संपदादिभ्यः क्िबृभावे ४ कारके चा- न्यचापीति aweara™) । स एव संपत्‌ । प्रतिपत्‌ । विपत्‌ | संपत्निरित्यपि ख्यात्‌ । संपदादि राङृतिगणो ऽयम्‌ ॥ हइकिश्तिपो धातोः wen) SF ज्ापकारेव षिद्धाः ॥ अकारः ककार दल्यु- चादिषु कारश्ब्देनवा GATS: | यथया | एवकारः | ओंकारः। शीत्कारः | ग्रीत्कारः। ARTE: | स्फुत्कारः । वषट्कारः | सखाहाकार इत्यादि) ॥ रादिफः । रेफ दव्यौणादिकः॥

कृत्ययुटो ऽन्यनापि च ॥ ९२॥ war युट्‌ च uferae विहितारूतो ऽन्यवापि च भव- न्ति reg: | शानीयं चुणंम्‌ । दानीयो ब्राह्मणः | समा-

१ नभन्याक्रोओे ॥ नज्ुपपदे° ^. £& इकिसतिपो धातुसवरूपि ^. (९,

५ Aware A. ८ छत्धयुरो A. | ९ Wea: 8. O.; om. A.

का०४.५.९१५.] कतः | ४९४.

वतेनीयो गरः । प्रवचनीय उपाध्यायः | करणादिषु भवग्धमी | भव्यगेयप्रवचनीयो TAT MARAT A AIT OY कर्त्ंपि भव- न्ति । श्राङ्तपुवंयोः ञुङ्पत्यो्यणिति ॥ crafirejere । राज- भोजनाः शालयः | राजाच्छादमानि(२ वांसि | अवसेचनम्‌ | अवश्रवणम्‌ 2 | दानम्‌ । एते कर्मणि ॥ प्रस्कन्दनम्‌ | प्रपतन- मित्यपादाने ॥ श्रपिद्ब्टोऽज award xf) ॥ शिवुषिष्वो- दीर्ध (५ वा । निष्ठीवनं निष्ठेवनम्‌ । निषीवणं निषेवणम्‌ ॥ करो - तीति कारणम्‌ ॥ | |

नपुंसके भावे क्तः ॥ 3 tt agen भावे ऽयं क्रो (९) भवति । शयितम्‌ । खितम्‌ । भवता ` रतम्‌ । प्राप्नमभेनेत्यविवचितकमेलात्‌ | युटा बाधितो ayaa क्रो यथा स्यादिति वचनम्‌ | वासरूपलाचचेर्‌(७) घनाद्योऽपि स्ुरिति॥ ` युट्‌ च ॥ ९४॥ नपुंसके भावे युट्‌ च भवति | स्थानम्‌ । गमनम्‌ ॥ करणाधिकरणयोश्च ॥ ९५॥ | करणेऽधिकरणे च यु भवति नपुंसके ८ | Cee |

१ °योपस्छापनीयं अन्धा 0. & भावे प्रयो A.

२ राजच्छछादनानि7. ७ वासरूपलवं चेद्‌ ^. ; वासङूपलवा- ३ सरः Waray 0.; वणं B. दिति सेत्‌ ४.

४ 8. om. इति; A. om. अजं, cays भवति | B.

५ छिवुसिव्योर्‌०^.; छिवुषिवोर्‌ °.

४९६. कातन्त्र [का०४.५.९ ८.

पलाश शातनम्‌ ॥ अधिकरणे च । गोदोदनी घट । शक्तधानी aren ॥

पुंसि संज्ञायां घः ॥ ९६॥ करणाधिकरणयोः पंखि संश्नायां घो भवति खरान्तात्‌ | उरण्डा द्यते ऽनेनेति | उर ग्द (२ ॥ कुवं्धनेनेति करः । प्ररण- मनेनेति wc: ॥ अधिकरणे ऽपि । लोयन्तेऽसिन्िति wa: | निलीयन्ते ऽस्मिन्निति निष्यः | fafrerfarfafa विषयः ॥

गोचरसंचरवहवजव्यजक्रमापणनिगमाख ॥ ९७ ॥

.. एते चम्रत्ययाग्ता निपाच्यन्ते। गावञखर्धसिन्िति गोचरः,

परत्यासत्तिरुपल च्छते ॥ एवं संचरः | वशगधनेनेति THY टषभस्य | ` बरजग्धस्िन्निति ज्जः ॥ विपूर्वो ऽज (४) । व्यजग्यनेनेति व्यजः । क्रामन्धनेनेति क्रमः ॥ श्रापणायन्ते ऽनेनेति(५) । ara: ॥ नि- गच्छ मनेनेति (६) निगमः ॥ चकारात्‌ | भजग्धसिन्निति भगः। - मिकषनधनेनेति निकषः) ॥

अवे FATA ॥ ९४॥

श्रव उपपदे TET घञ्‌ भवति । चापवादः ॥ अवतर न्य-

१ Om. B. 0. 8 विवादे 0. ९ ठदश्क्टादते° Sanaa: ४. ५ WATT aa fa ^. g yume B.; eras ^. 0.; & निगच्छन्वस्ित्निति 0. omg; 0. ७ cufafafae 0.; निकाषः A.

का० ४. ५. ९०९.] छतः | ४९७

Tafa । अक्िन्निति वा । अवतारः ॥ waaay । afer fafa ari अवस्तारः ॥ ।

उदङ्कोऽनुदके ॥ १००॥

उद चतेषज्युद (१ दति निपात्यते ऽ नुद कविषये । ऊध्व मञ्चन्धनेनेति । उदङ्कः । चृतोदद्(४) ॥ अगुदक इति किम्‌ । उदकोदञ्चनः । घे लविशेषाद्‌ qe ॥

जाटमानायः ॥ १०१॥ आनाय इति निपात्यते जाखं चेत्‌ । आनीयन्ते ऽ मेमेति । श्रानायो मच्छानाम्‌ ॥ ्राखन्यते ऽनेनेति। area: | चो ऽपि कूश्यते। ्राखानः। asta

१ विदः B.; 0. om. from चेद्‌; to. नीहारः आधारः Ware: ^.; Veg in 8. 100. | Ch. see notes. २ आ्रचरकग्धस्मिधिति B. 8 एवं ye A.; om. 0. २ Thos 1.; अध्यायः उद्धारः संहारः ५ RAsfae 0.; चुर्‌ ^. 27

४९ कातन्त्रे [का० ४. ५. ९०३.

श्राख इत्यन्यतो ऽपि चेति डः | करणेऽ fa ्राखरः | खनिः कः; | आखमिकवक(२दतिडरदूकदूकवका(र्श्रोणादिकाष्ति॥

ईषद्दुःसुषु कृच्डाकृध्छर्थेषु खल्‌ ॥ १०२॥ we दुःखं दुसो ऽ येः(४) | gery सुखमितरयो रथः एषूपपरे षु कृ चछाङच्ारथषु धातोः खल्‌ भवति भावे कमणि च॥ tag श्रनायासेन क्रियते | ईषत्करः कटो भवता ॥ दुःखेनाया- सेन क्रियते(8) । दुष्करः ॥ सुखेनानायासेन क्रियते^०) | सुकरः ॥ wermerdfata किम्‌ । ईषष्षभ्यं धनम्‌ । कपणा्ममामि- त्यर्थः ॥

कतैकमेणोख भूकृजोः ॥ १०३॥ ईषदादिषुपपदे षु.९ कच्क्राङच्छरार्यैषु कटठटंकमेणो ख (१०) was: we भवति(११) | खानुबन्धबलात्‌ कटं क्मणोरोवा- मन्तम्‌ ॥ ई षदाव्येन श्वयते | ईषद व्ोभवं भवता | दुराच्छभ- वम्‌ । खा सखंभवम्‌॥ ई षदा: faa ैषदा्यंकरो भवान्‌१९। CUBR: | SAINT: ॥ यदेषर्‌ाद्प एव खन्‌ किचित्‌ क्रे

१ ^. om. करणे ऽपि। ६ दुःखेन क्रियते ^. ९ आख्निकरक?.; आदखनिकर ^.; © सुखेन क्रियते ^. 0. ; 0. ८ waar [नां suppl.) मनामि० A.

३ उवद्कर्कवका (7) 0.; cat ९ रैषदादिषु 0. wy A.B.; cf. Pap. 111.8,125 Vs. १० कतृकमेणोखूपपदयोः ^. ¢ दुषो sa: 8.; om. A ११ A. adds यथासंस्ठं ५ श्तरयोरिति .; सुखमिति त- १२ "करोति भवान्‌ ^ योरिति ^

HT? ४. ५. ९०६.] कतः । ४९९

यते तदा म भवति | करोतेरिहागतप्रादुभावा्थैलात्‌ ॥ यथा- dag Lacie ऽमुग्धयत cara) न भवति ॥

स्याद्यो य्वट्रिद्रातेः(२ ॥ १०४ ॥ ईषदादिषु टक्हा हच्कराथेषूपपरे व्वाकाराकेभ्यो युभंवति। श्रदरिद्रातेः2। ¶षत्पामः । gar: | cara: ॥ अद्रि द्रातेरिति किम्‌ | tacit: tt

इच्छार्थेष्वेककतुकेषु तुम्‌ ॥ १०६ ॥ इच्छार्थेषु धाठुख्ेककद्र केषुपपद षु (७) धातो स्मेव भवति |

१ अगुभुयाते दत्य ° ^.; श्रगु दत्य. ४ Tay: ए. २ यु[रश्णास्तमण्ग्ण]दृरिद्रातेः ५ चृषिमुजांवा ^.

A. Ch. & ख्यधिकारपरेषु ^. =` ३ नतु द्रि 7. and om. उपपदेषु. ७ A. ०. om. UTA.

gre कातन्ते [का० ४.५. ९०८.

म तु वुण्तुमौ (१ क्रियायां क्रियाथोयामिति (are ४. ४. ६९] 1 इच्छति भोक्कम्‌ | भोकर कामयते ॥ एककटेकचिति किम्‌ । भिन्ञ- कदैकेषु विभिमौ त्‌ । राज्ञो भोजनमिच्छति । इच्छन्‌ करो- तीत्यपि स्यात्‌ ॥ दरच्छार्थव्िति किम्‌ । पाचको त्रजति॥

काटसमयवेलाशक्यर्थेषु च ॥.१०७॥

एषुपो चारिषुपपदे षु(२ धातोस्ठमेव भवति + कालो भो- क्म्‌ ATA कालः। समयो भोक्तुम्‌ । वेला भोक्कूम्‌ । समर्थो भोक्षम्‌ । भोकर शक्तः । ्रभूर्भोक्तुम्‌ । पथोप्रो भोकषुम्‌ । अखं ange ॥ भवतेंतेवौ ताद स्य रतीयमानलात्‌ | चथा भो मभः। गनं कामः। रोतु ओचम्‌ । KE चुः । योद्धं धनुः । ay जरः ॥ उच्चारणं तू वक्ुरायत्तमिति2)॥ तथा अक्षथोात्‌(४)। शक्रोति भोक्ुम्‌ । पारयति मोक्ुम्‌ । ष्णोति भोक्‌ । जाना- ति भोक्तुम्‌ । म्लायति“ भो क्म्‌ । घटते भोक्कुम्‌ । ्रारभते भो- कम्‌ । आलभते भो कुम्‌ । प्रकमते भोक्ुम्‌। उत्ते भो क्ुम्‌। TE ति भोक्ुम्‌। चरसि भोक्तुम्‌ । विद्यते भोक्ुम्‌ । क्रियायां क्रियाथोा- यामिति aq fag एव । वुणप्यमिधानाद्‌ द्रष्टव्यः ॥

Bem तृच्‌ ॥ १०४॥

अत्य यवि्िष्टाद्धातो खुज्‌ भवति । कन्यायाः खश भ-

१ तुवुण्‌ क्रि B.0.; वुनतुमौ ^. ४ शत्थथादेव 0.; werden ए. २. एषुपपदेष॒ ^.; एषु SUA ५ ग्लायते 0.

रेषु9. £ A. om. क्रियायां and तुम्‌ .

३ प्रयोक्ुरायन्तमिति ^. |

ee

HT? ४. ५. १९१०.] Ba: | BRR

वान्‌ वोढा ॥ AAT खलु wareqrae । प्रयोगतयेति -॥ च्रं शक्तो AD सप्तमी खा बाधिका यथा सादिति Ter । भवाम्‌ VE कन्यामुदहेत (२ । अरः wm दत्ययंः(४) ॥,

शकि च कृत्याः(५ ॥ १०९॥

शकनं शक्‌। शष्ष्यविथिष्टा द रेत्ययैविशिष्टाच धातोः रत्या wafer | भवता SY कन्या वोढव्या | वहनीया | वाद्या । TB- तेति च(४॥ |

Dare aT ATS TC) ॥ ११०॥

रवयादिषु गम्यमानेषु धातोः war भवन्ति । मेषितखं भवता ग्रामो गन्तव्यः । गमनीयः । गम्यः ॥ अ्रतिबर्गोऽ नुमतिः। गरूशानुज्नातख्छं भवता कटः(९) कर्तव्यः । करणीयः । कायैः । HAT ॥ प्राप्तस्ते काणः कटकरणे कतेव्यः | करणीयः । way: | कार्यैः4०) कटो भवता ॥ ऊध्वं मृतात्‌ AT) कर्तव्य carla वक्षव्यम्‌ ॥ भरेव्यादिपु पञ्चमोसप्न्युक्षा१२ सखा बाधिका स्यादि- ति ५२ वचनम्‌ ॥

१ wet Wate ^. B. ८ कत्प्र्या B.; 0. om. गम्य- २ 2. om. यचा. मानेषु. |

३ कन्याग्वहेत्‌ 8. ९ गुरूणां न Tact cad 0.

४ wea: aftr: A. १० 0. om: from कृरणोयः.

५ Chaitr. om. this 90 तत, ११ ऊर्ध्वैः Fee भवता कटः B.; ६ darfa च A. (against Tr.). ato. `

BRR NTA [का० ४.५४. ९९१.

स्मावश्यकाधमणेयोखिन्‌ ॥ १११॥

अवश्यं भावे गम्यमानेऽ धमण च कतंरि धातोशिन्‌ भवति। अवश्यं दायी। अवश्यं कारी ॥ अ्रधमणं ख । अतं दायी | aa दावी। दायीमे श्तं भवान्‌ ॥

तिक्कृतो संज्ञायामाशिषि% ॥ ११२॥ आ शीविंषये संज्ञायां गम्यमानायां धातोस्िकृषटतो भवतः। तनुतात्‌ । afer? ॥ देवानं देयात्‌ । देवदत्तः । एवं TE ee a वीरो भूयादिति वीरभूतिः। मिजभूतिः0४ । अभ्रिरख भूथादिग्यभ्िभूतिः (५ ॥ संन्नाष्दा यथाकथंचिद्‌ बुत्पााः(५॥ ` धातुसंबन्धे प्रत्ययाः ॥ ११३ ॥ धावबधौनां daa विरेषणविरेग्यभावलचणे सं कालं त्यक्ता विशेग्यस् wade काले छसंज्ञकाः प्रत्ययाः साधवो भवन्ति न ठु त्यादयः साध्यविहितवात्‌॥ खजं निदं सुखार्थमेव॥ श्रपरि्टो- ` मयाजी पुजो ऽ ख(९) जमिता । अगनिष्टोमयाजीति ते शिनिः, लनितेत्यमेन संबन्धे भविव्यति साधुर्भवति | एवं wa: कटः WT 'भविता। भावि छृत्यमासीत्‌। भविव्यति विहितो फिनिभूते सिद्धः+

@ Ch. adds च, ५ O. adds Sayfa. २ A. adds वच्यात्‌ हन्तिः । ए. सनु- ६ SUR यथा° O.; यन्नाश्ब्दलात्‌ तात्‌ सन्तिः. यथा. व्युत्पा: 8. *

३ ^. corr. Reha: ग्यश्चदन्तिः. ७ B. om. from WTA काले. ४ बौरभूः° । Bs वीरिभूः° 0.; ८ °अनेन इति संबन्धे भविष्यति मिभभूः B. 0.; om. A. काले साधुर्भवति 0.

का०४.६. ३.] Wa: | BRR

प्रकरणात्‌ छतो MAT | प्र्ययग्दणं सामान्यायम्‌ ॥ गोमा- नासीत्‌ । गोमान्‌ भवितेति । गोमानिति वर्तमाने ममुः | आसीदित्यनेम संबन्धेऽ तीते सिद्धः । भवितेत्यनेन भविव्यतीति ॥

॥ दूति दौ ग॑सिंद्यां eet रत्यु पञ्चमः पादः समाप्तः I

WSIS: प्रतिषेधयोः WT वा ॥१॥ ; अलं खलु शब्दयोः प्रतिषेधाथेयोरपपदयो धातोः क्रा भव- ति वा । we कला । खलु कला (२॥ अरं भोजनेन । खलु भोज- नेन ॥ अशंखश्वोरिति किम्‌ । मा कार्षीः ॥ प्रतिषेधा्थवोरिति किम्‌ । अलंकारो निष्कस्य | खणद्‌ानं कन्यायाः | निखयेऽ च खणु शब्द; ॥ AS) ॥ २॥ [र मयतेः क्वा भवति वा । agave’) वक्षयम्‌ । अरप माय । अपमित्य याचते। यपीलं मेव्ते। न are: ar अभि धाना (५) । अपमातुं area । याचिलापमयते॥

एककतेकयोः FARTS ॥३॥ एककढ्कयोधालर्थयोर्मष्ये यः पुतवंक्रियाकालस्लसिन्‌ वत- १ ^. om. from मोमानिति. ४ पुवेकाला्धं ए.

२ wee Vga ^. ५ अनमिधानाच्च 8. ३ The Chaitr. om, this 90 > 7 :

४९४ कातन्त्र [wre ४.६. ५.

मानाद्भातोः क्का. भवति । शक्तिशक्तिमितो रभेद विवषथेककट - कता । भुक्ता त्रजति । दिवचनस्यातग्तवात्‌ परापेचया वा । भुक्ता पीला व्रति ॥ एककद्रैकयोरिति किम्‌ । भुक्षवति गुरौ शिष्यो ब्रजति ॥ पवेकाल दति किम्‌ । पचति च पठति ख ॥ कथम्‌ अचिणी faite हसति । मुखं व्यादाय खपिति | मुषह- तौदिकालस्य विव्ितलात्‌ ॥ कथं सतं दृष्टा दुःखं भवति fire दृष्टा सुखं ary? | मिन्लकटंकलाचि गधमेतत्‌ ॥

परावरयोगे च ॥४॥ ` ˆ परद्यावरेणं योगेऽवरख्छ च परेण योगे षति धातोः क्ता भवति । श्रप्रा नदीं ada: | परनदीयोगेनावरदेशस्धः पर्वतो fafa ॥ अतिक्रम्यं पर्वतं मदी । ्रवरपर्वतयोगेन(? परदे wat नदी विशिष्यते ॥ भवतेः सर्व संभवारेककट्रौकता gaat. लता च ुःखप्रतिपन्तिगम्येति४) वचनम्‌ ॥ .

शंम्‌ चाभीदणये fire पटम्‌ ॥५॥ एकक्ढंकयोधाल्योः पूर्वकाले वतंमानाद्धा तोंभ्‌ भव- fA mar arate पदं च दि्भवति। भोजं भोजं ब्रजति । भका भुक्ता ब्रजति ॥ दिख पदमिति सुखाथेमेवेदम्‌ ॥ शनीहि णनी- हीति लोकतो caters ॥ यदयं भुङ्के ततो ब्रजति | यच्छब्दप्र- `

१ अथी ए 9B. om. from सति घातोः त्वा. २ भवति | मित्रकतृलवा* ४ दुःखप्रतिमन्येति ए.

का०४.६. ८.] कतः | ४२४

योगे ततः शब्देन क्रमस्याभिधानात्‌ हका म भवति | आभीरष्छा- भावाच्च णम्‌ न स्यात्‌ ॥ यद्‌ यं पुमः SHAE ततो ब्रजति । पुनः- पुनः शब्देना मीचखस्याभिधानात्‌ ॥ यदयं apg गच्छति ततो ऽ धीत इति भोजमगमनयोः क्रमे त्वा । गमनाथ्ययनयोख्ठु कमस ततः शब्देनाभिधानात्‌ ॥ `

विभाषायेप्रथमपूर्वेषु(२ ॥ ६ ॥

एषुपपदे षु विभाषा (र धातो णम्‌ भवति। wa भोजं व्रजति।

अये शुल्का ब्रजति । प्रथमं भो जं रजति । अयमं भुत्वा त्रजति । पू

भोज ब्रजति । पुवं मुल्क ब्रजति ॥ पूवै(४) भुङ्के ततो त्रजतीति ततः- शब्देन क्रमस्याभिधानात्‌ ॥ |

कमेरयाक्रोशे FST: खमिञ्‌ ॥ 9॥ कमेष्णुपपरे कलः खमिन्‌ भवति । आकरो गम्यमाने | चोरंकारमाक्रोशति । करोतिरिहोच्वारणे । आक्रोगेन करिय- aa) कर्मं ॥ आक्रोश इति किम्‌ । साधु छवा alfa i खाम्‌- बन्धो मागमायेः ॥

स्वादो Bet खाद्यं arg: | तश्िन्ुपपदे जः खमिन्‌ भवति | खा- १ ततः नाभिधानात्‌ ४. ४ यदयं पुं A.

2 Ch.om. this sitra(see Vartt.to5). ५ wraryfwarar एव A. (Tril. ३ विभाषया. has क्रिययैव).

४२६ कातन्त्र [का० ४.६. १९.

दकारं UE | संपन्नकार YR | Sadat भुङ्के ॥ खाद्‌ाविति किम्‌ । रूपमिदमदीधौम्ततां गमयति । तेन erga art छवा YF यवागूम्‌ ॥

सन्यथेवंकथयमित्थ॑सु सिद्धाप्रयोगश्चेत्‌५ ॥ ९॥

एषूपपदेषु रणः खमिन्‌ भवति सिद्धाप्रयोगेत्‌ करोति-

व॑र्तते । यस्नादन्यथादयः शब्दाः प्रकार मा eed | उक्तेव्वपि प्र- चयोगाविंभावायेति करोतिः प्रयुच्यते। अ्न्यथाकार UF! एवकार URI कर्थकारं FRI इत्यं कारं शुङ्के॥ सिद्धाप्रयो गखेदिति किम्‌।

अन्यथा त्वा शिरो शुद्धे ॥

यथात्तथयोरसूयाप्रतिवचने१ ॥ १०॥

Teas खूजलात्‌ [wre २.१. ९० | अद्या STAT तदं प्रतिवचनम्‌ । यथातथयोः शलः खमिज्‌ भवति | अङ्याप्रति- वचने गम्यमाने | षिद्धाभरयो गखेत्‌ करोतिभेवति। चथाकारमरं भोच्छे aurarcay area fa तवानेन a अरसूयाप्रतिवच्न इति किम्‌ । चथा तारं भोच्ये । तथा ware fact area कि तवामेन ॥ |

` हशो णम्‌ साकल्ये ॥ ११॥ साक्ष्यविशिष्टे कर्मण्ुपपरे दशो णम्‌ भवति । कन्यादभर

.. @ V&rtt. on shtra 8 in Chaitr.

का०४.६. ९५.] छतः ४२७

वरयति | यां यां कन्यां पश्चति तां ear) वरयतीत्य्थः ॥ विदे- away । ब्राह्मणवेदं भोजयति । यं यं ब्राह्मणं जानाति खभते विचारयति तं स्वं मोजयतीत्धर्यः(२ ॥ खाक्ष्य इति किम्‌ । कचिद्‌ ब्राह्मण Ter भोजयति॥

यावति विन्द्जीवोः॥१२॥ यावदित्यनिरदिं्टायेवाची | यावदिव्यपपरे विन्दतेर्जीवतेख णम्‌ भवति | यावद्ेदं YR । यावद्‌ यावन्तं वा. लभते तावत्‌ तावन्तं AT YE Cay: ॥ यावश्मीवमधीते । चावष्लीवति ताव दधीत दत्धर्थः ॥

चर्मोदरयोः पूरेः ॥ १३॥

परिरिनम्त एव खकम॑कः | चर्मोदरयोः कम॑ंणोर्पपदयो ` पूरथतेशंम्‌ भवति । चम॑पूरं ददाति | उदरपूरं YF tt वषेप्रमाण ऊलोपश्च वा ॥ १४६॥

कमेष्ुपपरे पूर यतेणंम्‌ भवति वषेप्रमाणे गम्यमाने । पूर- यतेरूलोपञ्च वा । गोष्दपृर Ter देवः. | गोषद षष्टो देवः ॥

Sores क्रोपेः ॥ १५॥ Vary कर्म्॑णुपपदे क्रोपयतेणेम्‌ भवति | वष॑प्रमाणे गम्य-' १तांतांस्वाए. 8 विनब्द्लीवयोः ^.

2 da ara A. ४ B. om. from मोष्यर्‌परद. |

BRS कातन्त्र [का० ४.६. ge.

माने | चेशक्रोपं Ter देवः | वस््रक्रोपं ष्टो देवः | वषगक्तोपं war रेवः१॥

निमूलसमूलयोः कषः(२ ॥ १६ ॥ निमूलसमूलयोः कमेणोरुपपद योः कषतेणंम्‌ भवति | नि-

मूशकाषं कषति(२। समूलकाषं कषति । निमूलं wae कषती- व्य्ं;(र२)॥

` भुष्कचुणेरुषेषु पिषः? ॥ १७॥ एषु कमङ्पपदेषु पिषोणंम्‌ भवति । scence पिनष्टि | चूर्णपेषं पिनष्टि । cette पिनष्टि । peat पिनष्टत्ययैः ॥

जीवे यहः ॥ १ ॥

जीवे क्मंष्युपपदे ग्रेणेम्‌ भवति । जीवयां Daria । जीवं सृातीत्ययेः ॥ |

अकृते कृजः(४) ॥ १९॥ अहते SAYA wort णम्‌ भवति | अशृतकारं करोति। sad) करो तीत्यथैः ॥

१ Between 15 and 16 0090. in- ३ e ery पिषः Ch. sorts the sitra ATA Cee: 8 In Chaitr. 0६9 19 and 20 are @: | see notes. a Varttika on 18 खमुलाह्न २ Ch. throughout कश्च: काशं का तयोहेनल्ृणोरिति वज्नव्यम्‌ । afte. | , ५ प्रहत

का० ४. ६. २३.] हतः | ४२९

समरे TAT ॥ २०॥

समले कमे्पपदे Wada भवति | समूलघातं इनि । समूलं रन्तीत्यथैः(२) ॥

करणे 2 ॥ २१॥ करणएवाचिन्यपपदे हणम्‌ wafa? | पादघातं मिं रन्ति । पादेन इन्तीत्यथेः॥ मुष्टिघातं चोरं इन्ति। मुष्टिना चोरं इन्तीत्य य॑ः(४) ॥ परमपि रिंसायाचैककमंकारिति वचनं बाधते करणख्य व्यक्िलात्‌ ॥ a

हस्तार्थे महवतिवृताम्‌ ॥ २२॥

शस्ता करण उपपद एषां wa भवति | way गृहाति। शस्तगारं गर्णाति ॥ एवं करग्राद५ गाति ॥ wate वर्तयति | शस्तवतं वर्तं यति ॥ ₹स्तेन AAA | ₹स्तवतं वर्तते ॥

` स्वार्थे पुषः ॥ २३॥

खान्यात्मात्मीयज्ञातिविन्तानि(&)। खामिधेयेषु करणेषूप- पदेषु पृषो (७) wa भवति । खेन पोषति पुति पुष्णाति ar ware पोषति । एवम्‌ श्रात्मपोषम्‌ । श्रात्मीयपोषम्‌ । गो- `

१ See note 4 on preceding page. ५ करथयाहं A.; कारयाहं B. २ B. om. 80६४8 20 and 21 to मवति. ६ खान्धाव्मीयश्नाति° A. QUA BCT ५. ७ खानिधेये करणे gay B.

४ ए. om. from सुदिना, G पोषयति B.

४३०. ` कातन्त्र [का० ४. ६. Re.

पोषम्‌ । महिषीपोषम्‌ । पिटपोषम्‌ । माद पोषम्‌ | वि्लपो- षम्‌ । रेपोषम्‌ ॥ लेहने पिषः ॥ vn खिद्यते षिच्यते ऽ नेनेति खेदमसुदकादि (२) । खेहवाचिनि करण उपपदे पिषो एम्‌ भवति । उदकेन पिनष्टि | उदपेषं पि- nfs । एवं तेशपेषम्‌ | चुतपेषम्‌ ॥ उदकस्योदः पेषवासवादन- धिषु च निपात्यते ॥ बन्धो ऽधिकरणे ॥ २५॥ अधिकरणे माग्युपपदे बभरातेणंम्‌ भवति । चक्रे बद्धः | ` शक्रबन्ध बद्धः | aera बद्धः | दस्तबन्ध ay: ॥ संज्ञायां च ® ॥ २६॥ | अधिकरणेऽनधिकरणे चोपपदे बभ्रातेणम्‌ भवति dure गम्यमानायाम्‌ । MTS MVNA वा बद्धः | METAL बद्धः ॥ एवं मयूरिकाबन्धम्‌ । अहटालिकाबन्धम्‌ ॥ बन्धविशेषाणामियं च्चा ॥ कर्बोजीवपुरुषयोनेशिवहिभ्याम्‌ ॥ २७॥ जीवप्रुषयोः कर्जोरुपपद योनगिवददिण्यां एम्‌ भवति चथा- q In Chaitr. this 908 is varttika ठे 1० Chaitr, this stra is varttika

on 21, on 25,

९ सेहमुदकादि A.

का० ४.६.२९. Wat | ४३९

संख्यम्‌ । जीवनाशं मष्ट: | जीवो नष्ट इत्यर्थः ॥ पर्षवाडं वडति। पुरुषो वहतीत्यथः ॥ कर्जारिति किम्‌ । जवेन नष्टः । पुर्षे Wis: tl ऊर्ध्वे शुषिपूरोः ॥ २४॥

ऊध्वं कटं वाचिन्युपपरे we: पुर ख णम्‌ भवति । ऊर्व॑ोषं ष्टष्कः । ऊष्वेपूरं पणेः । ऊष्वेः सतन्तिव्यथैः॥ | अन्यथाकारं aE इत्यादिषु किमर्थं णमो विधानम्‌ । याणवाद्‌ हितीया भविव्यति। यथा । ओदमपाकं शेते ॥ गेन घञिति कत व्यमेव ॥ गोदं प्रातीति गोष्दम्रमिति क्रियाविशेषणतात्‌ | तदयुक्रम्‌ । तरां तमां Vat ऽ व्ययलात्‌ पुवंकालो ऽपि यथाभि- ura प्रतिपाद्य एव । तथा ख विकपाधिकारे कापि yaa | अन्यथाकारं भुज्यत ओदन इति दितीया न स्यात्‌ । यथा। WTA: पत्वा yeas । कृदव्ययो हि भावे ऽ भिधानात्‌ प्रधाम- शत्यभिधामे गृण शक्तिर विडहितवत्‌ प्रकाशते ॥

कमेणि चोपमाने ॥ २९॥ कतरि क्मषि(२९ चोपमामवाचिन्युपपदे धातो एम्‌ भवति। YER दूव ष्टः | चूडकनाश् नष्टः ॥ कमपि च । सुवणमिव नि हितम्‌ । सुवणेनिधायं निहितम्‌ । ओद नपाचं पक्रः ॥ उपमान दति किम्‌ । चडको ग्ट: । सुवणं निहितम्‌ ॥

१ प्रतीति A. २ कतुकमेशि A. |

BRR कातन्त्र [का०४.६. दश्‌.

कषादिषु ५ तेरेवानुप्रयोगः ॥ ३०॥ कषादिषु५) wait विषचश्तेषु तैरेव कषादिभिरनुप्रयोगः ` कतंव्यो नान्यैरिति । write युव॑कालतामभिदधात्येव | निमूलकाषं कषति ॥ कषादिषिति किम्‌ | चेशक्रोपं cet देवः ` तत्तीयायामुपर्दशेः ॥ ३१॥ ` इतीयान्त उपपद उपयुवाद्‌ दम्ब्ोणेम्‌ भवति | मुलकेनो- पदगं HR । मूलकादिकर एतया भुजिना grag भिना वया- परमिल्युपपदं श्यात्‌ । वाधिकाराद्‌ मूलकेनो पदमत YE ॥ दती- यायामिति किम्‌ | मुलकमुपद श्च yx A ` ` हिंसाथेचचिककमेकात्‌ ॥ ३२॥ amare उपपदे हिंषाथोद्धातोरमुप्रयोगेण खमानकम- काष्चम्‌ भवति | दण्डेनो पघातं दण्डोपघातं गाः कलयति ॥ एककमकादिति किम्‌ । दण्डेनाहत्य भूमिं गोपालको गाः खा- cata VAT च प्रमाणासच्योः ॥ ३३॥ -दतीयान्ते सप्तम्यन्ते चोपपदे धातोणंम्‌ भवति प्रमाणे गन्य- माने मर्यासो च । संबन्धाविव्ाथां म यथासंस्थम्‌ । द्ङ्गले- गोत्कषेम्‌ । YS उत्कषंम्‌ । द्वङ्गलोत्कर्षं गण्डिका (२) fea-

त्ति॥ केयम्‌ । केशेषु गाम्‌ । केशयारं युध्यन्ते ॥

१ कादिषु Oh. (५८००९१०५ भ २ 1५० A. Bs PET 0:., क | fewat Pap. Sch.

का० ४.६. gO.) Wa: | BRR

उपपीडरूधकषेश्च ॥ ३४॥ दढ तीयान्ते arene चोपपद्‌ sages एभ्यो खम्‌ भवति । पाश्वाभ्यामपपीडं। TYAN TINS | ATT S रेते ॥ WAY परोधं | AH उपरोधं | व्रजोपरोधं गाः सादयति) wn पाणि नो पकं । पाणावुपकषं | पाष्यपकरषं धाना areata `

अपादाने परीप्सायाम्‌ ॥ ३५॥ परि समन्तादापुमिच्छा परीष्एा व्रल्यथंः | अपादान उपपदे धातो म्‌ भवति परीप्ायां गम्यमानायाम्‌ | शय्याया उत्थाय | WATS धावति ॥ रम्रादुपकषं | रको पकषं पयः पिबति ॥ परीष्छायामिति किम्‌ । आसनादुत्थाय गच्छति ॥

faritarat च ॥ ३६ ॥

दितीयान्ते चोपपरे धातोणंम्‌ भवति परीष्णा्यां गम्यमा- मायाम्‌ । लोष्टं ATE) Seay’? que i एवं नाम ATA येनायुधमपि २ aria ॥

CATH SYA ॥ ३७॥ BaF खाङ्गम्‌ | खाङ्गमं ज्चके ऽ भुवे दितीयाग्त उपपदे धा- arta भवति । yar) fred । भूविकषेषं जल्यति ॥ अरिणी

१ azafa B.; खापयति Ch. AlqA.; एवं नाम योत्चारस्सव २ Wye लोप्रः A; लोष्टानिग्रा- रन्ते यदायुधमपि गाद्वियके WB 2 एव एवं नाम TTI आयुध- 8 सुवो 8 28

४२४ कातन्छे [का०४.६. Be.

काणं । afeara हसति ॥ अध्रुव इति किम्‌ । ofera शिरः कथयति ॥ ufarag faa प्राणी न frat तद भुवम्‌ ॥

परिङ्िष्यमाने च १) 3b

परि खमन्तात्‌ क्िश्यमाने are च दितीयान्त उपपदे धा- aug भवति । उरांसि२ प्रतिपेषं । उरःप्रतिपेषं युध्यन्ते | छत््मुरः पीडयिला युध्यन्त टत्यथेः ॥

विशिपतिपदिस्कन्दां व्याप्यमानासेष्यमानयोः(१॥३९॥

. ग्याप्यमान आसेव्यमाने (2 fartern उपपद एभ्यो धा- द्भ्यो खम्‌ भवति ॥ शुतलार्‌ विग्ठारिक्रियाभिः साकष्येन x- व्याणामेव संबन्धो व्या्िरीष्छा i अतो zee दिवंचनम्‌ ॥ आसेवा तात्पर्यम्‌ आआभीरण्यं तच्च क्रियाया एवेति ॥ विश्वादीनां णमन्तानां faded भवति । गेरं Tee | गेहमनुभ- वेश्रमनुप्रवेशमास्ते ॥ AY गेहमनुपरपातमास्ते | गेहमनुप्रपातमनु- अपातमास्ते॥ गें गेहममुप्रपादमास्ते | गेहमनुप्रपाद मनुप्रपाद- ATS ॥ WE गेडमवस्कन्द मास्ते | गे मवस्कन्द मवस्कन्द मास्ते ॥ खमाख एव वीणाभीरष्याथैमभिधन्ते.४) शष्ट शक्तिवात्‌ | गेदान्‌- भवेम्‌ । गेहानुप्रपातम्‌ | गेदाभुप्रपादम्‌ | गेहावस्कन्दमाख

q In the Chaltr, sitras 38 and 59 ३ व्यामाने च गम्यमाने B. are varttikas to 87. ४ edleurearee B. ९ खरसि^.

AT? ४.६. ४२.] कतः | ४२५.

दति ॥ व्या्यमानासेयमानयोरिति किम्‌ । गे मनुप्रविष्ठ भुद्धे। आभीर एम्‌ सिद्ध एव । उपपद समासविभाषार्थेमिदम्‌ ॥

TIS क्रियान्तरे कालेषु ॥ ४०॥

कासेषु दितीया कोषुपपरे षु क्रियान्तरे गम्यमाने दव्यस्नो- wa भवति । द्यं aa । wae गाः पाययति ॥ द्मदमग्यासं | द्हाभ्यासं गाः पाययति | अद्य यत्पानं यच्च श्रे ऽ तीते भवि- व्यति तन््ध्यपातिना तष॑शेगाभ्यसमेन(२) च गवां पानक्रिया व्यव- धीयते ॥ व्यखोरिति किम्‌ । द्रदमुपोग्य yx ॥ क्रियान्तर दति किम्‌ । अररभ्यसयेषुम्‌ गतः.) । श्रभ्यसनेगेषवः काला ञ्च ४ व्या- प्यन्ते न गतिव्यवधीयते ॥ कालेखिति किम्‌ । योजनमन्यस्छ गाः पाययति ॥ क्रियाग्रहणं सुखायेम्‌ ॥

नाल्याटिश्रोः ॥ ४१॥

माजि wen दितीयान्त उपपद्‌ श्रादिग्यंदञ्च एम्‌ भवति। मामान्यादेशं। नामादेशं ददाति॥ नामानि(५ याम्‌ । नाम- ग्ाहमाङयति॥

कृजो SY ऽयथेषटाख्याने BT च ॥ BRA यथेष्टमिति वीष्छायामव्ययीभावः | अव्यय उपपदे ञो १ ष Ch. ४ काश्य A.

२. AAAI ^. ५ नामनि... ३ °अभ्यस्येन्‌ गतः ^. ,. .

Bed कातन्ले [का०४.६. ४१५.

एम्‌ भवति त्का च । अ्रयथेष्टा ख्याने गम्यमाने! ब्राह्मण Fret जातः | नीचैःकारम्‌ । नीषेःछत्य । AR: छना चष्टे । उचैनाम भ्रियमा सेयम्‌ ॥ area कन्या ते गर्भिणी । किं तदि ठषच्युचैः- कारम्‌ | उच्चैःकृत्य । उच्चैः BAIS | नीचेनामाभ्रियमास्ये- यम्‌ ॥ श्रययेष्टाख्याम इति किम्‌ । ब्राह्मण YTS जातः । उचैः हलाचष्टे ॥ समासविकल्पां त्का्रणम्‌ ॥

तियेच्यपवर्ग 0) ॥ ४३॥

तिर्यक्‌ शब्द उपपदे छो एम्‌ भवति त्वा च! श्रपवगे गम्य- माने । fered । तिच । तियक्षुला गतः । परिख्माण(र गत इत्यथैः ॥ अपवगं रति किम्‌ । तियक्ुला काष्टं ara: ॥

‘Sars तसि ॥ ४४॥

खाङ्गसंश्नके४) तस्‌प्रत्ययान्त उपपदे कृजो एम्‌ भवति | सुखतःकारम्‌ । सुखतः छृत्य | सुखतः कलास्ते ॥ ary इति

किम्‌ ada: हला गतः | अव्ययाधिकाराकूखे तख्छतीति मुखतः wart गत दति ॥

भुवस्नृष्णीमि च ॥ ४५॥ STF तस्‌प्रत्ययान्ते ठष्णीम्‌ शब्दे चोपपदे भुवो धातोणम्‌ १ Iv Ch. this 508 isa varttikato ३ ie adds (from Tril.) अनुजुरला

49. गत इत्यथः. २ समाष्व B. ४ खाङ्गसंचचे B.

are ४.६. ४७.] छतः) ४२७

भवति eat च ॥ मृखतोभावम्‌ | FAAS | मुखतो WATS I ठष्णोंभावम्‌ । ठष्णीं श्य । Set शलास्ते ॥ कथं मानाकारं। नानार्थ | नाना हला HRW विनाकारं । areas विना war गत दूति क्रियाविगरेषणमेव । नालं ुक्रायेवादा खमा- a । नामा war काष्टानि गत इति शापेखवान् ware: | एवं नानाभावम्‌ । नान्य । मामा ware ॥ व्रिभाभावं। वि- | नाय | विना गला गत दूति ॥ त॒था । अ्रवरभावम्‌ | अन्द- 7

TIT | अन्वग्‌ WATS | WARS एव समासो ऽभिधानात्‌ | तेमाग्दग्‌ war तिष्ठति wa: ॥ a

कतेरि कृतः ॥ ४६॥ | Begun: प्रत्ययाः कर्तरि ^ वेदितव्याः । करोतीति कती कारकः । पच. । गन्द्नः ॥ निराकाङ्केषु वाक्येषु परिभाषेयं षण्डता ar) । ख्युट्‌करणेनाच्रातलाद्‌५) म पादिकी ठत्तिः ॥

भावकमेणोः कृत्यक्तखलथाः(६) ॥ BO it

पवेस्यापवादो ऽ चम्‌ | भावे कमणि च एत्या कः खलथाञखच वेदितव्याः । शयितव्यं भवता | awe श्रोदनो भवता । श्रासितं भवता | कतः कटो भवता | ईषद्‌ा्छंभवं७) भवता । शषत्करः

१ मानाभूक्लार्थलात्‌ समासो वा. ४7.०१. वा.

२ Ch. adds here a stra answering प WZ: करणे B.; °नाघ्रतलाट्‌ A. to P. III. 4, 65; cf. notes. £ °खलाथाः Ch.

३ कतरि कारके ^.; Boom. wat: ७ Keeretara a .

४१८ कातन्त्र [ate ४.६. Be.

कटो भवतां । ईषत्पानं भवता । ्षत्यानः सोमो WAAT fl WUT- CHARM भावे सक्मकेभ्यख कर्मणीति

स्ाटिकमेणि क्रः कतेरि च ॥ ४८॥

आआदिक्रियायां यः क्रो विहितः खकर्तंरि कारके वेदितव्यो

यथाप्राप्तं च । प्रकृतः करं भवान्‌ | प्रतः कटो भवता | WERT

Ww भवान्‌ । प्रसुप्तं भवता | TEE श्रादिक्रियाद्योतकः | बह्कनांक्रि

याचणामामादिक्रियाचणोऽतीत एव । भविश्यति कटे कटशब्द- स्तादथ्थात्‌ ॥

गत्यथाकमेकधिषशीङ्स्यासवसजनरूहजी येतिभ्यश्च ॥ ४९॥ | गल्यर्चैभ्यो ऽ कर्मेभ्यः ्विषादिभ्यखच कर्तरि wr वेदितव्यः | चकाराद्‌ यथाप्राप्तं च ॥ गतो ग्रामं भवान्‌ । प्राप्नो यामं भवान्‌ | गतो यामो भवता । प्राप्तो यामो भवता | गतमनेन | भ्रा ्तमनेन (२ ॥ अकर्मकेभ्यः । शयितो भवान्‌ । शयितं भवता ॥ दिषादयः सोपषगोाः सकर्मकाः । faa arferyare: | श्रा- fast गुरं भवान्‌ । fast गुरू्भवता ॥ अरधिश्यितः zi भवान्‌ । श्रभिश्यिता खद्रा भवता ॥ उपस्थितो गुरं भवान्‌ । प्रसितो गुरूभवता ॥ उपाषितो aq भवान्‌ | उपाषितो गृङ-

q Om. A. ३ Wifayre: A. 2 Om. B.

कार ४. ६. ५२.] Bd: | ४२९

भवता ॥ वस निवासाथे एव ५१ | अनूषितो गुडं भवाम्‌ । अनूषितो गृरुभवता ॥ अनुजातो माणवको माएविकाम्‌ | अमुजाता मा- पविका माणवकेन ॥ आरूढो TE भवान्‌ | आ्रारूढो THT भव- ता ॥ अनुशीर्णो टषलीं भवान्‌ । श्रनुजीणो टषलो भवता ॥

दाशगोघ्नौ (२. संप्रदाने ॥ YO | एतो संप्रदाने निपात्येते ॥ दाग दाने । TTR wat सदाशः। at शन्ति यस्मा श्रागताय^2ष गोप्रोऽतिथिः। नि- पातनादचटको ॥ weer’) निगाद य एव तद्योग्यतया- wae ॥ | |

भीमादयोऽपादाने ॥ ५१॥

एते मिपा्यकेऽपाराने । बिभेत्यस्मादिति भीमः । एवं WA ॥ चरुः । प्रस्कन्दन: । प्रपतमः । समुद्रः । खवः ॥ एत ओणएादिका गयुत्प्तिख^“ यथाकथंचित्‌ ॥

ताभ्यामन्यजोणाटयः(& ॥ ५२॥

ताभ्यां संप्रदानापादानाभ्यामन्यच कारक उणादयो भ- वन्ति । छृलवादुणादयः कर्तरि प्राप्ताः कर्मादिष्वपि कथ्यन्ते ॥

त | 8 अधा B. २ दासगोध्रौ Ch. ५ ब्युत्प्तिखु A. ३ दाश्ते Tat अतिचये A. £ ततोऽन्यजोणादयः Ch.

४४० RTA [का०४.६. ५४.

करोतीति कारः | वातीति वायः | waa दूति कृषिः | तन्यत दति तरन्तः ॥

क्तोऽधिकरणे ध्रोव्यगतिप्रत्यवसानार्थभ्यः(१ ॥ ५३॥

yay निखलः स च क्रियाविशेषणम्‌ । तस्य भावो भोग्यम्‌ | अचणात्मकक्रियात्मकलाद्‌ WaT अकमंका उच्यन्ते | प्रत्य- वसानं भोजनम्‌ ॥ भरौ वयार्चैग्यो ग्यर्थैभ्यः प्रत्यवसागार्थेभ्यञ् क्तो ऽधिकरणे वेदितव्यो यथाप्राप्तं च इदमेषामासितम्‌ | ्रासित- मेभिः९ | श्राषितो भवाम्‌ ॥ इदमेषां यातम्‌ । दह तैयातम्‌ । यामस्तैयातः | याम॑ ते याताः ॥ अधिकरणं कर्मकता च नोक्- मिति लिङ्गाथेमाजे प्रथमैव ॥ दूदमेषां भुकं पीतम्‌ । टह Ae ओदनः पीतं पयः| भोजनाथात्‌ कत्यपि स्यादिति व्यवहितः पाठः ay yen विप्राः पीता गाव दूति, अन्यत्रापीति वच नात्‌ । तद्योगाद्‌ श्रशंश्रारिलाद्‌ (2 वा । देवखेद्‌ Te: Trae: शालय दति शालिष्ेतवः संपन्ना इत्यतीतता ॥

युवुमामनाकान्ताः ॥ ५४॥

एषां सामेऽम श्रक शन्त इत्येत आदेशा भवन्ति यथासं- स्यम्‌(४)। नन्दनः । पाचकः | गण्डयन्तः | मण्डयम्तः । गण्डि-

१ क्तोऽधिकरथे च । प्रौव्दगतिप्र- २ भआसितमनेन 9. ्यवहारा्थभ्ब. इति awa ३ तय्योगाद भ्ादिलादा ४. Chaitr. varttika to 52, = ४ Om. A,

का० ४.६. yy] wa: | | ४४९

मण्डिजिनन्दिभ्यो ^ we ॥ कथं yey । ल्युः । भृजिष्डङ्ग्वां युक्त्युकावोणएारिकस्य बडणलात्‌ कदधिकाराच्च i war: स- WTS | HUT: ॥

समासे भाविन्यनजः(९ BT यप्‌ ॥ ५५॥. ,. गजो ऽन्यस्याव्ययस्य त्का मनैव समासे भाविनि क्काप्रत्ययस्य ware शो भवति । प्रणम्य । प्रदीव्य । Tee श्रधोत्य | उपेत्य ॥ भाविग्रहणएमुपदे णयबयेमिति तेन प्नमोपधाप्रष्तोनां दीघा- दिकनस्यात्‌ atsarg स्यात्‌? | खारत्य | कन्यामशंरृत्य । सत्छत्य | WAM | अन्तर्य | कणेहत्य पय ¦ पिबति । मनो- इत्य पयः पिवति । तावत्पिबति यावन्नुप्त cere: ॥ पुर क्त्य | WARY । रच्छ गत्य | WRAY । अच्छोद्य । wT wT चि- म्तयति । तिरोश्धय । तिर स्त्य । उपाजेशत्य । अन्वाजेकृत्य । साक्तात्छत्य | मध्येरृत्य | परेत्य । aww । उरसिषृल्य | ममसिषृत्य । weer | पाणौ हत्य । प्राध्वंरृत्य । उपमिषत्छत्य | जी विकृत्य ॥ अनुकरणं च छता षणादरामादरेष्वशं षद- सत्‌ । BURN SAT । Sat च कणेमनसी । isa च। अच्छ च गत्ययैवदिभिः। अरनृपदेेऽदस्‌५ | तिरोऽन्तर्धौ स तिरस्‌ । उपाजे ग्वाजे । arama a ws वा । मध्ये पदे १ गष्डिमण्डिभ्यां A; of Kaiv.1, ३ पञमोपधायाः प्रभुतीनां दीवा 37, Vritti. दयो mH Bale ^. `

२ भाविन्धनः A. and orig. Ch. ४ करखेमनसी A. | ५ meat: | अनरे A.

४४२ कातग्घे [का० ४. ९. Wo.

निवचने । अरमल्याधान उरसिमनसी । नित्यं we पाणवुदाहे | बन्धने प्राध्वम्‌ | उपनिषदौ पम्ये जीविका च । पूर्वै खमस्ताख ॥ समास tfa किम्‌ । तिरः छवा । उपाजे छवा no WAST दति किम्‌ । श्रवा ॥ VATS ऽयम्‌ । तेन ससंख्यान्न स्यात्‌ । पर- मरवा ॥

` चजोः कगो धुडधानुबन्धयोः ॥ ५६ ॥ चजोः कगो भवतः | धुटि चामुृबन्धे च प्रत्यये परे । निभिः न्तेन तु संबन्धस्याविवकितलान्न यथासंख्यम्‌ 1 पक्ता । भोक्ता । पाकः। भोगः॥ रप्र । are इति नित्यमपि नलं बाधिवा ऽन्तर . were वर्गस्य किरसि ॥ अघामुबन्धे aft व्याषटन्तिः स्यादिति ` धु हणम्‌ ॥

न्यङ्क्ादीनां हश्च घः WY tt

WE । दृत्येवमादी नां चजोः कगौ भवतः। दख घो भवति।॥ TITAS: । न्यङ्कुः ॥ गण्डद्‌ चरित्छरितनिमल्लिशीङ्भ्य उः | , महुः ॥ प्रथिच्दिभस्लां संप्रसारणं खलोपख । सगुः ॥ स्ायित- चिवचीत्यारे १ रक्‌ । तक्रम्‌ । वक्रम्‌ ॥ श्रसुन्‌ । उच्यते ऽशि fafa । ara: ॥ व्यतिषङ्ग: । weet: । सन्जेः जेख ॥ TET: द्यच्‌ । पाकः । मां खपाकः(२) । कपो तपाकः । उलुकपाकः । waa । दूरे पच्यते खयमेव । फले पच्यते खयमेव | पचा-

१ arate A. २ माषपापः A.

का० ४.६. Qe.) छतः | ४४९

द्यच्‌। गणनिपातनादुपधाया TIS सप्तम्या्चाणक्‌। दूरोपाकः। फलेपाकः | चषणेपाक दूति केचित्‌ ॥ मेहतीत्यस्‌ । मेधो जलद एव ॥ श्रवद्‌ाघः। frre: ॥ श्रतेः । we: ॥ चनि संज्ञायाम्‌ । ` शरन्यजावदाहः | frre: । we: ॥

गन्तव्यं गता Cara: ॥ गताविति किम्‌ Tey काष्ठम्‌ । वच्विर ब area ॥ |

ध्यशया वश्यक ॥ UO | अवश्यंभावे गम्यमाने ष्यणि चजोः कगो म भवतः | WAW- पाच्यम्‌ | श्रव््भोञ्यम्‌ ॥ आव्यक इतिं किम्‌ । पाक्य BTA: प्रवचचिंरुचियाचित्यजाम्‌(४) ॥ Go tt अनावगश्यका यं वचनम्‌ | एषां चजोः कमो न भवतः | श्यणि पर । प्रवाच्यः पाठटविशेषः । तदान्‌ न्धो ऽपुच्यत इति शब्दवि-

१ WATS: B. 3 प्रवचर्धचिंद्चियाचियजिभ्बः and

२ अद्यचुतं B. ४५०५५. RQ Ter Ch. ; 3 वदतत | is apparently a 80८78 [thus also P, vil. 8, 66, and

in the Chaitr.; cf. P. vil. 3, 63. Vartt.].

४४४ RTA [are g. ६. ६४,

षयता ॥ खच स्तो । अच्यः॥ रोच्यः । eer: । त्याश्यः॥ कथं ` शोच्यः । देविनन्तलात्‌ ॥ .. वचो ऽ शब्टे ॥ ६१॥

वचे्यि को म भवति । श्रशब्दविषये | वाच्यम्‌ ॥ अशब्द दति किम्‌ । वाक्यं पदसमुदायः ॥ वक्रवाक्यरचनारमणीय द्य fa ara it

, निप्राभ्यां युजः शक्ये ॥ ६२॥ , ` format ace युजः शक्येऽचं णि गो म भवति | नि- यो कौ शक्यः । निचोच्यो weer: । एवं प्रयोच्यः ॥ शक्य दूति किम्‌ । नियोक्ुमरति । नियो ग्यः । प्रयोग्यः प्रभुः ॥ भुजो ऽन ॥ ६३॥

भजो wasy ्यणि गो न भवति | भोञ्यमन्नम । भोच्यं

` पयः ॥ अन्न दूति किम्‌ । भोग्यः कम्बलः(२) | भोग्या डः ॥

TAR पाणिगोगयोः ॥ ६४॥

WITS घजी पाणिरोगयोर थ॑योर्ययासंस्ये निपा- त्यते । शुष्यते ऽनेनेति भुजः पाशिः । न्युभितः ओेतेऽसखिन्निति न्युजो रोगविशेषः ।(? यज्चनाच्च (ate ४. ५.९८] दति घञ्‌ ॥ पाणिरोगयोरिति किम्‌ । भोगः i ag: । गले दोपध cat ॥

' १ निप्राभ्वां ga: wad A ३ रोगः। ^.; ome चभ ।° 7. R we: B -

का० ४. ६. ६८.] कतः | ४४५

हग्हशदषेषु समानस्य सः ॥ ६५॥

समानस्य दूगादिषु सो भवति। वचनात्‌ किपटक्‌शकः॥ VERTU सदुचः॥ योगविभागात्‌ पचादिषु च। सपच्चः। सज्योतिः । इत्यादि यथेष्टं समासः । पक । च्योतिः। जनपद | राजि। नाभि । बन्धुं । पत्नी ॥ रूपादौ वा । समानो GT: | wea: । खूप । ara । गोज । सान । वणं । वयः(२ । धर्म॑ । जातीय । उदर । उद्यं ॥ सब्रह्मचारीति नित्यम्‌ ॥

Seat ॥ ६९ ॥ wea दूगादिष्वीभंवति । ईदृक्‌ | tem 1 tes अभेद बलात्‌) eae ॥ किम्‌ की ॥ ६७ ॥ किम्‌ दूगादिषु कीभभवति। कीदृक्‌ । कीदृशः कीदृक्षः ॥ ददं किंपरिमाणएमस । इयान्‌ । कियान्‌ । सद्यभ्राद्यलात्‌ ॥

अदो ऽ मूः(४) ॥ Gb it शरदो दूगादिब्वमूभेवति । श्रमूदृक्‌ । ATM | श्रमु- दृः ॥ केचिद्‌ श्रमुकादूक्‌ | WATE A: | अरमुकादटूच इति तदायन्न va)

१ VITA TTT ४. ४ अदसोऽमूः Ch. २ वयसः. ५ -तदयत्न एव (711. . ३ अभेवचनात्‌ (!) ४. | -

स्या सवेनाश्नः ॥ ६९॥ सवनान्नो दृगारिष्वा भवति । तादृक्‌ | ATTA: | ता- Te ॥ भवादृगित्यम्तरङ्गलान्नलोपः ॥ अन्यादृगिति वेनाख इति वचनारन्यशब्टादपि दशः क्िपूटक्‌शगिति ॥ चत्‌तदेतत्‌ परिमाणएमस्छ । यावान्‌ | तावान्‌ । एतावान्‌ । दति सद्यभ्राद्- ` लात्‌ । परिमाणे वन्तुषाल्वे चेति ॥

विष्वग्देवयोध्ान्त्यस्वरादेस्यभ्वतो प) क्री ॥ 9० tt

` विब्बग्देवथोः(१ सवंनाख्चाग्धस्रादेरवयवचा चत क्ि- wal परोऽद्धिरारेशो भवति । दिष्वगश्चतीति विष्वङ्‌ | रेव- WS ॥ यदङ्‌ । AMIE । सवद्यदः | श्र्यङ्‌ । TS

सहसंतिरसां सधिस्मितिरयः ॥ ७१॥

एषां सभि समि तिरि । इत्येत श्रारेशा यथासंस्थं मवन्ति | wear किबन्ते। सा तीति ore | समञ्चतीति सम्यङ । ति- रो ऽ तीति तिर्यङ्‌ ॥

Bett वा ॥ ७२॥

ररेरधा भवति वा कधौ परे । विरोहतीति वीत्‌ । वीरुधौ । बीरट्‌ । वीरो । ee दीर्घता ॥ व्यवखितविभाषया विपुवं- Sa) तेन yer भूरी ॥

१ विश्चग्देव° A.; विष° 8.

का० ४. ६. 8९.] Ga: | Bye

AY AY UTA 93.0

धातो्मकारख् नकारो % भवति क्ली TT AL प्रभाम्‌ ॥ ` तम्‌ । प्रतान्‌ ॥ मोऽदन्त Carel च लोपः | क्तो स्थानिवद्धावा- शिङ्गान्तनकारस्य नलोपो म स्यात्‌ ॥ धातुग्रहणं afer

वमोश्च ॥ 9४ ॥

, वमोख परयोधातोर्मो नो भवति । जगन्वान्‌ । गमा । सवधातुभ्यो मन्‌ ॥

स्वरे धातुरनात्‌ ॥ 9५॥ नकारान्तः खरे पर धातुरेव भवति | अनात्‌ । आकारो (र न निवर्तत card: । प्रणामो । प्रतामौ | जगमुषः । जग्मुषी ॥ तदाश्रितं एव खरे । तेम प्रशामत्रेति ॥ खर इति किम्‌ । प्रशा म्भ्याम्‌ ॥ ये चेष्यते । प्रश्ाममिच्छति। प्रशाम्यति । प्रणामे हितम्‌ । प्रशाम्यम्‌ ॥ |

अतीणघसेकस्वरात्तामिद्‌ वन्तो ॥ ७६॥

अर्तीणघसेकस्रादन्तानामेव वग्धावि्‌ भवल्यादिः॥ खा- दिनियमेन परोक्ावद्धावादिर्‌ सिद्धो नियम्यते [का०२.०.२५]॥ आआरिवान्‌ । ईयिवान्‌ । जचिवाम्‌ । ्रादिवान्‌ । पेचिवान्‌ | ददिवान्‌। पपिवाम्‌॥ दरिद्रां बहवामित्यामा भाव्यम्‌ ॥ अत्था-

१ ATA. ३ प्रशामो A. [अनात्‌ vis. not Wy- २ WNT A. मौ].

gs कातन्ते [का० ४. ६. ७९

दियणादेव १ at दिवंचने सत्येकसखरा य्ीतव्या aaa वचनादि एः(२) ॥ एषामिति किम्‌ । बभज्वान्‌ । जजा गवान्‌ #

गमहनविदविश्डशं वा ॥ 9७ it aura विभाषेयम्‌ २ | एषां वग्साविड्‌ वा भवति | जग्मिः वाम्‌ । जगन्वान्‌ । जध्िवान्‌ । जचन्वान्‌ । विविदिवान्‌ । विवि- दाम्‌ । ayia: सविकरणैः४) सारचयाक्ञाभा्थस्य विदे यंदणम्‌ ॥ विविशिवान्‌ ॥ विविश्वान्‌ । ददृशिवान्‌ | दद खाम्‌ ॥

दाश्वान्‌ BRT Agta ॥ 9५ ॥ ` एते निपाण्यन्ते। faawrafaza च सरेदीँर्घो मिरेरपि। ea च खलु तन््रलात्‌ warty वचनानि च ॥

- न च्छुवणेवृततां कानुबन्धे ॥७९॥ अयतेरुवणटा न्तस ठञ्‌टडो ंकारान्तस्य च AAT सा- वधातक ae भवति । fra: । चितवान्‌ । जिला ॥ चुतः । युत- वान्‌ । युवा ॥ सतः । RAAT । रवा A: | ATH । खला ॥ Sa: | टतवान्‌ SAT ॥ कीणे: । कणवान्‌ | Ate ॥ वचनाद्‌ विषते ९ऽपि स्यात्‌ । शेज्रियितः | लोखुवित इति सिद्धये ॥

, १ अल्धारि गरहणेगैव A. ४ सविकरणे ए. ९ वचनदिणः 8. ५ fagta ४. 8 विभासायां B. | & ववनादिविलते B.

का० ४. ६. ८९.] कत. | ४४९.

एकखर ममव्तयन्धन्ये | तेषाम्‌ ऊणेतिर्वक्रव्यमेव | प्रोतः प्रोणतवाम्‌ ॥

धोषवच्योश्च कृति bo घोषवति तौ च छक्छन्नके av भवति । ई खरः । दपः । शमी । दी्तिः । जागर्ति: । बुद्धिः ॥ तिक्‌ च। तन्तिः । सन्तिः ॥ कथं निष्ीतिः। जिपठितिः। निकुचितिः । ्रालोचितिः। उप- fafefa: । मष्डूकञुतिवाधिकाराद्‌ ग्रहारेरिङ्‌ भवति ॥ अप- चितिरिति पूजायां निष्ुतो च ॥ कथं शस्तम्‌ । आगमस्यानिन्य- बात्‌ ॥ प्रमिति यग्यं पे [are ४.२. ३९] इति वचनात्‌ ॥

वेषुसहदुभरूषरिषां ति nea tt एषां तकारादावषार्वधातुक इड्‌ भवति ar® | ष्टा । एषिता॥ सोढा । सहिता ॥ लोभा । लोभिता॥ रोष्टा । रोषि- ता॥ रेष्टा । रेषिता ॥ उद नृबन्धः किम्‌ । इष गतो । आभीर एषिता नित्यम्‌ ॥

VATA A We

तीति म aia एथम्ब चनात्‌ ॥ टामुबन्धशिक्गार्‌ रधादिभ्यसख परस्यासावंधातुकखय व्यश्चनादेरयकारादेरिङ्‌ भवति बा४) |

१ वेषुसहद्हश्‌भविशद्षाम्ि | Ch the following after 90: छदम २ नेड्‌ waa ar B.; at are fa बन्धरधादिभ्यः BG | भाषा । were A ४ नेड्‌ भवति वा B.; A. om. वा

3 Ch. om. 80195 82 and 83, but has 29

४५० कातन्ते (are ४. ६. ८४.

र्ति । रधिष्यति ॥ मगति । नशिव्यति ॥ आटृत्करणं रधा- रिः । ररस्थिव । ररन्धिम१। इति खारिनियमाजित्यमिट्‌ ॥

स्वरतिसूतिसूयत्यूटनुबन्धात्‌२ ॥ ८३ ॥

QUA: GA: खयतेरूद मुबन्धाच परस्यासार्वधातुकखय व्य- ्नमादेरयकारादेरादिरिङ भवति वा । खता । afta ॥ सोता । विता ॥ gaa नित्यम्‌ । खविता ॥ निगोढा | निगूहिता ॥ विधोता । विधवितेति yor yer च शिद्धम्‌ ॥ खरिव्यतीति परलादिकण्यो न स्याद्‌ व्यवश्ितवावचनात्‌ | तथा BATE arya नित्यं सयात्‌ । खुला । छलेति ॥ अ्रप- तिनिष्कुषोरिति [ate ४. ९. ८ °] वचनाद्‌ 2) निष्ठुषोवंडस्तीति गम्यते ॥ ATAU व्यञ्ननादेरयकारादेरिति RTT | निष्कोषिता ॥

उट्नुबन्धपूकिशां ४) क्लि ॥ ४४॥

उदमुबन्धात्‌ पुवः fare) atte, भवति वा । शमु । शा maT) शमित्वा ॥ पूङ्‌ पूञ्‌ वा । पला । पविला ॥ क्ि्ा । क्तिशिता॥ ऊद नुबन्धस्य fare प्रापे विभाषा । पुवः कानुबन्धेऽप्रप् एव (६) ॥ 7

१ दरम ^. ४ उदनुबन्धपङ्क्ििषां Ch. Q See note 3 on preceding page. ५ farsa A.

३ प्रतिषेधात्‌ ४. ६ fara °एवेति। ए.

का०४.६.८९.] Ba । ` ४५९

जुवश्चोरिद्‌ ॥ bu जुब्रिभ्यां stg भवति । जरिता । car । त्रिता ॥ लाचणिकलाद्‌ ga जलो । त्रसेवंचमालित्यमिडिति ॥ पुनरि- उग्रम कलर Uses’?

लृभो विमोहने ॥ ४६ tt

विमोहने qa: te भवति । efter ॥ ग्ध तु । सन्धा, wfarat ॥

छुधिवसोश्च (४) ॥ ४७॥ खकारेण लुभो विमो हन दृत्यमुषछव्यत उत्तरार्थम्‌ | चधि- वसोख(५ afte भवति । चृधिला । उषिता । प्रतिषेधबाधकमि- दम्‌ ॥ निष्ठायां च ॥ tt i चुधिवसिभ्यां विमोहने ware निष्टायामिर्‌ भवति (५ | च्धितः । चुधितवान्‌ । उषितः । उषितवान्‌ । शुमितः । शुभिः तवान्‌ ॥ ATS] व्याटृत्या विभाषापि बाध्यते । Yar: | लुभवान्‌॥

पूक्िशोवे ($ ॥ ७९॥

पवः fara निष्ठायामिड भवति वा । पवितः । पवितवान्‌ |

१ °भवति ati जरिखाजीला^. ५. om. from चुधिवसोख wate २ SAC चमिल्यार्थम्‌ ४. to ware निष्ठायामिड्‌ भवति

३ Chaitr. om. this 8019. ६ पङ्क्किषोवा Ch । ४ चुधिवश्ोख Ch.

BUR कातन्ते [ate ४.६.९२९.

पूतः । पुतवाम्‌ ॥ क्लिश क्ति । क्लिशितः । क्किशितवान्‌ fare: । क्रि्टवाम्‌ ॥ न डीश्वीदनुबन्धवेटामपतिनिष्कुषोः(१ ॥ ९०॥

एभ्यो धातुभ्यः पतिनिष्कुषव्जितेभ्यो (२ निष्ठायां नेड्‌ भ- वति। उङोनः। उङीनवान्‌ ॥ एनः | नवाम्‌ ॥ दीपी । She दीप्तवान्‌ WTS । ST: | णद्यवाम्‌ ॥ सस्लेरोद नबन्थबला- foward नलं स्माचेद्‌ दम्‌बन्धः किम्‌ । सविकश्यकं वा ज्ञापकं स्यादिति । तथा ड शी waaay ॥ विकल्येटां च । गह । aS! | गढवान्‌॥ शमु । शान्तः । शाग्तवाम्‌॥ अपतिनिष्कुषोरिति किम्‌ । पतितः। पतितवाम्‌(२) । निष्कुषितः । निष्कुषितवान्‌ ॥ कथं द- रिद्धितः। दरिद्वितवान्‌ | एकखरो ऽ च aaa: | अपतिनि- सकुषोरिति प्दासाद्‌ वा(४)॥ श्राटनुबन्धाश्च ॥ ९१॥

आआदमुबन्धाच्च धातोनिंष्टायां(५ मेड भवति । जिमिदा | fara: | भिन्नवान्‌ ॥ जिश्छिदा । fee: । चिष्वाम्‌ ॥ चकारो 5 गुक्षमुच्चयाथंः | तेन जपिवमिभ्यां वा (९) । जप्त: । जपितः । वान्तः । वमितः ॥ व्याङन्यां असः(& । विश्वस्तः । विश्वसित: ।

१ शवेरामवेन्तिजिष्कुषोः। Ch. ५ 8. adds परतो.

२ पतिनिष्कृषिवजितेभ्यो ए. £ Io Ch. जपिवमिभ्यां चेति वन ३ अवेन्तिनिष्कुषोरिति किं विदितः व्यम्‌ and ATS: Wa Chae are — faferarey Ch. varttikas to 92.

¢ For another sfitra in Ch. see p. 449, note 3.

का०४.६.९३.] aa: | BYR

आ्रखस्तः | आश्सितः॥ क्तरि wate चायं प्रतिषेधः | भावा- दिकमपोर्धेति वच्छति॥

भावादिकमेणोवे ॥ ९२॥ आदनुबन्धाद्धातोभीव आदिक्रियायां च निष्ठायामि भवति वा । farg मेदितमनेन । प्रमिनल्ः प्रभेदितो ware | वेर्‌लात्‌ fagr® योगविभागो ज्ञापयति यदर्थस्य विभाषा a- qua? प्रतिषेध इति । तेन गमहनविदविशद्शां वा [ate ४. 4. ७७] दति साहइष्याक्लाभायेख्य विदेगदणे ज्ञानार्थस्य प्रति- षेधो a are i विदितः। विदितवान्‌॥

छुभिवाहिस्वनिष्वनिफणिकषिधुर्षा ४) क्ते नेड्‌ मन्य भृणमनस्तमोऽनायासकृच्छाविशष्टनेषु (५) ॥ ९३॥

एभ्यो मन्धादिव्वरथेषु क्रे मेड भवति यथासंख्यम्‌ | चभो मन्थः । सजशितो मन्ध card: | मन्ध इति द्रवद्रव्यालोडिताः(४) ama SYR | वाइ प्रयत्ने | वाढं र्णम्‌ | अबादश्यातिश्रयो ऽभ्युपगमख THA । न तु भायः ॥ खान्तं मनः । वाद्ेष्यवि- चिप्तमित्य्चः(७) ॥ ध्वान्तं तमः ॥ फण गतौ । फाण्टम्‌ । अनना-

१ भवता ^. ATH! ^. ; MAT ऽनयोः

२ fae 8. ` सक्रिचाविशष्डनेषु B. ३ यदथैस्वैव विकस्यसदर्थस्व 8. ६ द्रवद्रव्वानोति द्रव्वानोतिता 8.

४ -कशिचुषां Ch. ७ वाष्येष्वविवद्िप्न° A. ५ मन्धभुषमन० Ch.; °तमोनाया- |

४१५४ कातन्त्र [का०४.६. ९४.

यासि तलात्‌ सद्यो भिषलोद्धुतौषधं gata ॥ कष रिष । कष्टो sfi: । क्ट: पवतः | रच्छरहेतुलात्‌ कच्छं गहनम- पुष्यते । रच्छं दःखम । सति मुख्ये गो णेऽ यमिधानम्‌ ॥ चुषि- रणब्द इति ग्वादौ । चुष्टा Te । we शरीरम्‌ | धुषिरविश्- waa ofa चुरादौ विशष्दमेतु ख्यादिट्‌। अवधुषितं aware | वि्रष्दम इति प्रतिषेधाश्ुरादाविन्‌ स्याद्‌ विभाषयेति aug शिः डम्‌ । मरहीपालवचः जुवा eg: पुष्पमानवाः। अभेकायेवाद्‌ भौवादिक एव वा विशष्दनेऽपि। खाभिपरायं शब्देनाविष्कृतवनत इत्यथैः ॥ मन्धादिख्िति किम्‌ । चुमितः । afer: । खनितः। ध्वनितः । फणितिः । कवितः । fia: 0 तथा भिन्नाधिकरणे ` ऽपि । शुभितं मन्धेन । वातं waste खनितं मनसा । ध्वनितं तमसा | फणितमनायासेन | कषितं wage । चुषितं शरीरेण ॥ कथम्‌ SES कोकिलयेति प्रकृत्यचंविशेषणात्‌ ॥ कचं चुः ष- मुद्र दत्युपमानाद्धविव्यति॥

लम्रक्षिष्टविखि््धाः सक्ता विंस्पष्टस्वरेषु(२ ॥ ९४॥ शब्रादयः क्षान्ताः सक्षारिव्व्थेषु २) यथासंस्थं निपात्यन्ते । सगे wa सक्तम्‌ (४ | रगितमन्यत्‌ ॥ Ge । ब्िष्टम्‌ अवि - ष्टम्‌ । खेच्छितमन्यत्‌ ॥ रेख । विरिमः खरः । खरो ध्वनिरव।

' १ संघुषितः B. ३ wetfee A. ए. Ch. , ९ शक्तविर^.; qeetfe Ch.; ofa- ४ शक्ती ^. Ch. | ` च्यहर ^. Ch.

का०४.६.९१५.] छतः। ४४४५.

विरेभितमन्यत्‌ । wad तु विरिभितमिति प्रल्युदाहरन्ति रिभिं ara धातुं मलेति॥ ष्टो विशस्त: । एषेरादनुबन्धात्‌ | शसो- खोद गुबन्धाद्‌ वेडिति प्रतिषेधः wre एव रूढः । अन्यो ध- वितः । विशसित दृव्यभिधानान्ननोऽनित्यलाद्‌ वा ॥

परिवृढहढो प्रभुबलवतोः ॥ ९५॥ ` एतौ भर्शुबलवतोरथयो चेथासंख्यं निपाच्छेते । परिपुवेद्छ ठेदेरिङ्भावो मणोपख | तथा FRE | ददद हौ प्रत्यन्तरे तयो रपीत्येके(२ । uftes: wy । दृढो बणवान्‌ । |e ऽपि | gar ब्षवानेवाभिधीयते ॥ कथं परिटढय्य गतः | परिषटढादिम्‌ समासाभावाद्‌ ब्‌ म स्यात्‌ | सत्यम्‌ | तत्करो- तीति ४) सिद्धे संय्रामयुद्ध इति गणपाठो ५ ज्ञापयति । माममा- चारिन्‌ ॥ अरपचायितः । sofia इति चायिना Fear च (¢ पूजाृत्तिना षिद्धम्‌ ॥ कथं oe पारायणं(° विप्रेण । इन्तो गृणग्डा परेणेति । अन्तन्डैते ऽनये त्तेभविव्यति (ख । ईनग्नस्यापि | वर्तितो गुणो ऽनेनेति भवितव्यभिति मतम्‌(९। अन्ये विनो (१०)

ऽ ध्ययने टत्तमिति भिपातयन्ति ॥ १ प्रभुवलतोः in text and com. A. Ch. अपचित Cats क- ९ HAMACY वयोरिलन्ये ए. Wat is vartt. on 100. Q Ch. has a virttike @@ चेति व- ७ परायणं ^

हव्यम्‌. ८ शवु्तेव्त्मविष्यति 8 ४ 9. ००. तत्‌. ९ at ATER: 71. ; वुको ऽच्य- yu Om नने is vartt. in Ch. on 100. |

£ प्रपचित° चिनोतिनाचए.; ५ १० Way इणो ^. (२, VII. 2, 26.)

४५९ कातन्त्र [का०४.६. ९९,

` संनिचिभ्यो ऽदः ॥ ९६ ॥

संनिविभ्यः पर्यादंतेः Way भवति | समशः । नयथः | ae: ॥ निष्ठायामनमिपातेष्ित्यन्ये ॥

arate sz ॥ ९७ ॥ अभेः परस्यादतेः करे नेड भवति सामीप्येऽ यं | waar सेना। सामी card: ॥ अनतिदूर cala ऽभिधानात्‌ ॥

वा सुष्यमत्वर्संधुषास्वनाम्‌(२ ॥ ९४॥

एभ्यः कते मेड्‌(? भवति वा । रुष्टः । रुषितः । वेषुसदलुभ- सपेत्यादिना वेदात्‌ प्रतिषेधः प्तः ॥ अरम गतौ म ल्म रोग दनन्तवात्‌ । अरभ्याग्तः । wafer: wads । तरितः । ्रादनु- बन्पाचेति प्रतिषेधः पापतः wig । dated वाक्यमाद ॥ संघु- Bri संचुषिती दम्यो ॥ संपूर्वो चुषिरविशब्दनेऽ पि परल्ाद यमेव ॥ WEE खन । श्राखान्तः। wrafaat SP: | श्राखान्तं । आखनितं मनः | परलाग््मो ऽ भिधानेऽ यमेव ॥

TAS AY Wee i

शोमसु वतंमानाद्‌ इषेः के नेड भवति वा । इष्टानि | इषितानि लोमानि a wos दषितं लोमभिः ॥ इष्टाः । इषिता केशाः ॥ इषु आशीक्य दूत्युदमुबन्धलार्‌ ४) निष्टायामनिर्‌ ॥ इष १ समीपेत्र्थः ए ३ WXGA.

२ अस for अम Ch. (WAM 1 अ- ४ इ्यूदगु° ए.; cera wey भ्बसितः]

का०४.६.९०९.] कतः | ४५७

त॒ष्टाविल्ययं तु सेर्‌ । उभयोरपि विभाषेयम्‌ ॥ लो मान्यज्गजानि ` मूरधंजानि च द्यन्ते | यथा ara नखं Yer शौचं कर्तव्यमिति ॥ इषिर्लोमसु वर्तमानो शोमकतेक एव ॥ लोमसखिति किम्‌ । ष्ट Ere Taare) । इषितम्डान्न इति cereal शो- मखिल्युपल्णं विखयप्रतिचातयोवौ erm? । इष्टो इवित- mara: | विसित cere: ॥ इष्टा इषिता दन्ताः । प्रतिहता Tare: ॥

एत carat वा निपात्यक्ते४)। दान्तः i दमितः ॥ शान्तः। शमितः ॥ पूरी दैवारिकच्चौरारिकच | पुणः । पूरितः ॥ दख । ce: दासितः५ yee: । स्याशितः४) ॥ कद ee संवरणे | ea: छादि तः(९ ॥ मारणतोषणनिशामनेषु जा मानुबन्धस् | ` ज्ञप्तः । afar: 1 दृट्‌ मरतिषेध इनो शुग्‌ निपात्यते | ज्पेवंर्लाद्‌ ORCC it.

रचिष्ठातो नोऽ पृमूरिमदिख्याध्याभ्यः(०) ॥ १०१॥

रेफात्परखय मिष्ठातकारख्य नकारो भवति। मतु qafe-

१ इष्ट एवेलालीकयार्चस्व ए. ४ ^. ग. वा, २ विद्ितप्रतिघातयोरिति व्नव्यम्‌ ५ दष्टः दंशितः. Ch. (९. VII. 2, 29, V.) £ स्पशितः° wfea: Ch.

2 वा टान्त्ानपुर्णदषटखषदत्रच्च- ७ °व्याध्यः Ch. Wt: ॥ Ch.

४५ WTA [are ४.६.९०४.

मदि स्थाध्याभ्यः। शणः । शीणेवान्‌ ॥ गुरी । ware: | अवगुणं- ava) ॥ यदि रश्ुतिरपि सखाक्तमिति म नलम्‌ कारावय- वेन व्यवधानात्‌ | चरितमित्यच निष्टावयवेनेटा व्यवधानात्‌ | एतस्या पत्यं कात्तिरिव्यसिद्धं बदिरक्मन्तरङ्ग इति ॥ प्रतिषेधः किम्‌ । पु । पूतैः ॥ ger मृतैः ॥ मदिख्याध्याभ्वः पराभ्यां are? | मन्तः । ख्यातः । ध्यातः ॥

दाद्‌ टस्य च ॥ १०२॥ दकारात्यरस्य निष्ठातकारस्य मकारो भवति दकारस्य (२ । fara: । मिन्लवाम्‌ ॥ आआतोऽन्तःस्यासंयुक्तात्‌ ॥ १०३॥ अन्तःस्थार्सयुक्रादाकारात्परख्य निष्ठातकारस्य नकारो भ- वति । ग्लानः । ग्लामवान्‌ | fare: । विच्राणएवान्‌ । ara: | ` श्ञानवान्‌ ॥ धाल्धिकात्‌ । नियातः । मिर्यातवान्‌ ॥

स्वाद्योदनुबन्धाच्च ॥ १०४॥ शृजादिभ्य ओदनुबन्धेभ्यख परस्य निष्ठातकारस्य नकारो भवति । खञ्‌ । शमः । शुमवाम्‌ ॥ च्या । जनः । ओनवान्‌ ॥ सजो । रद्र: । THAT ॥ भुजो । YM: | AMAT ॥ खादय ओदनुबन्धाः TE प्रारिप्रसवे। सनः । TMAH WTSI FA!

१ जुरा Fa: Taq 8. ३ दस्त चणोमवति8. ९ परः ATH: B.

का० ४.६. ९०७.] कतः | Bye

दूनवाम्‌ | MURA aa NYS नाशे । पुना यवाः । विनष्टा card: । माश ईति किम्‌ । पूतं धान्यम्‌ । कथ्ितमि- wa: ॥ दुम्बोर्दधिंख्च । विदूमः। विदूनवान्‌ । fara: 1 विगम- वाम्‌ ॥ चकारो ऽ मुकरषमुच्चयार्थः ॥ ऋष्वादिभ्यख्(१ क्रे: । की- किः । मीरः । लूनिः । पूनिः । भूनिः॥ खी चेति यावच्चादिखतो.र ठत्करणात्‌ ॥ दाज्याम्बाज्यख । हानिः । व्यानिः | म्लानिः ॥

AS: कं च (र ॥ १०५॥ ।

Wa: परस्य निष्ठातकारस्य नकारो भवति कारेश्खान्ते। wata श्ुतला च्छो पध्य ब्र खेधैच्यन्तखोपे सति षलबाधकं कलं WT । SFT | कणवान्‌ ॥

रोदीधिात्‌ ॥ १०६ ॥

दीचान्तात्‌ we चेनिं्टातकारस्छ(४) गकारो भवति | चीएः। रीणवान्‌ ॥ दौीघादिति किम्‌ । fearasiven: । चित- RATA ॥

TAT SET ॥ १०७॥

अस्प वर्तमाना च्छयायतेर्मिं्ातकारसख्य मकारो भवति । शीनं चतम्‌ । शीमवदुतम्‌ ॥ अस्प दति weet ऽयं नञ्‌ । शतं

१ A. om. &. ३ eam Ch. [read Wem?) Q ष्या चेति B.; *यवख्ादिः ततो ४ tara Vic B. A. ४“

४९० कातन्ते [का०४. ६. ९९०.

जलम्‌ । गणतोऽपि ait मलप्रतिषेधस्य संप्रसारणस्य च नि- ` मिन्तम्‌। नतु रोगे। तेन प्रतिश्रीनमिति नलं भवत्येव ॥

अनपादाने SFA: (9) ॥ १०८॥

अनपाद्‌ाने वतंमानादञ्चतेः परसय निष्ठातकारस्य नकारो भवति | समक्रः । समक्रवान्‌ | dam? दूत्य थः ॥ अनपादान इति किम्‌ । उदक्मुदकम्‌ । कूपादुद्धतमित्यये ¦ ॥ व्यक्तमित्यग्बे way ॥ अधित: । अधितवानिति। cet व्यवहितलात्‌ । पुजा- ` यामश्चतेरिङ्भावो नशो पञ Aaa ॥

ऋअविजिगीषायां दिवः(९ ॥ १०९॥

अविजिगीषायां वतंमागाद्‌ दिवः परख निष्ठातकारस्य न- कारो भवति । आद्यूनः । आद्युनवान्‌ ॥ श्रविजिमीषायामिति किम्‌ । यूतं ade । विजिगीषया इच्षपातः क्रियते ॥ चिनोतेः कर्मकर्तरि यासे ४) वक्षव्यम्‌ । सिनो यासः४ खयमेव । ag cay: ॥

हरीघ्राजोन्दनुदविन्दां वा) ॥ ११०॥

एण्यः परसय निषहातकारख्य नकारो भवति वा । दोणः | शरीएवाम्‌ । Wha: । द़ीतवान्‌ ॥ चाणः। weary | wea: | च्रात-

१ अघो ऽ गपादाने | Ch. ४ ग्ामे° शामः ^. 8. ९ सशक्त ^ | ५ Ww इत्यथः ^. ३ दिवो ऽविजिगीषायां ch. ६ विदाना Ch.

का० ४.६. ९९३.] कतः | Bee

वान्‌ ॥ चाएः। जाएवान्‌ | चातः | चातवान्‌॥ उन्दी । षम॒न्नः। UAT | SA । समुष्तवाम्‌ ॥ गुद । गुखः । aT । नृत्तः । मुन्तवान्‌ ॥ विद विशार । fare: । विश्वान्‌ । विशः । वित्तवान्‌ ॥ व्यवस्धितविभाषया नित्यं dara | रेवजातः। तया । । विचाराधादिभावैव ज्ञानायाननित्यमिड्‌ यतः | भो गादन्यच लाभायास्छन्ताथाश्च विदेः सदा ॥

क्षेशुषिपचां मकवाः ॥ १११॥

wefan यथासंख्यं निष्ठातकारस्य मकवा भवन्ति | GTA: । क्षामवाम्‌ ॥ प्ररष्कः । प्ष्कषान्‌ ॥ पक्तः । पक्षवान्‌ ॥ दयोर्विभाषयोर्मध्ये यो विधिः स नित्य एव (२॥

वा WEA Fr ॥ ११२॥ wae wlaaar निष्ठातकारस्य मकारो भवति | Wee: |

प्रस्तीमवान्‌ | wea: । प्रस्तीतवान्‌ | मलाजिल्यं संप्रसारणम्‌ ॥

निवाणो ऽ वाते ॥ ११३॥

faaru द्रति निपात्यते वातविषयखेद्धालर्यो न भवति | fadrats fix: 1 दीघ्युपरमे ada ॥ निवाणो firg: 1 रागारि-

१ B. om. संक्ञाया, 3 In Ch. प्रसुधो मोषा Wa? isa २ मध्ये विधिर्भिल्ः। 8. vartt. on 111.

४९९ कातन्त्र [का०४. ६. १९५. |

अरश्रमनेऽच ॥ अवात इति किम्‌ । निवातो वातः । विरोधेऽच॥ कथं निवीणो दीपो वातेन । रच वातः ace न ares: | निवतं वातेनेति भावेऽपि वात एव कतौ ॥

` भिच्णेविल्लाः शकलाधमणेभोगेषु(२ ॥ ११४॥

मिन्तादयः कान्ताः शकलादि व्वर्थैषु यथासंख्यं निपात्य | भिन्तं शकलमिति प्यायः ॥ ख गतौ । wd शोध्यम्‌ । खणे ऽधमो ऽ धमण: | तदिषये निपातनम्‌ ॥ अ्रघमणंगणं कालान- रादि विनियमो पलक्षण (२ तेनो मणंविषयेऽपि स्यात्‌ ॥ विदु । विन्तं दव्यम्‌ । भुज्यत इति भोग उच्यते। विच्तमिव विन्तमिन्युप- चारात्‌ प्रतीतेऽ पमिधीयते४

` अनुपसगात्‌ फुषस्ीवकृशेस्ाधाः(५ ॥ ११५॥

एते wre निपात्यन्ते ग चेदुपसगात्परे wafer | दल नि- wer विशरणे निष्ठातकारस्य शतम्‌ | Te: ॥ वन्तो रपि लल- मिच्छन्धन्ये) । gwar ॥ चीवृरृथिभ्वामुत्पूवौ च) wre: परस्यैव निष्ठातकारङैव शोप इडभावख | Sa: । छथः । sare: ॥ अनुपसगोादिति किम्‌ । म्रफुल्तः । प्रचीवितः । प्रर- fara: । परोक्षाधितः॥ कथं संप्रफुल्लः । उत्फुल्लः । ye विकसने १ वातकरणं ^. ५ °पुष्लथीवहषखलोक्ञाचाः । Ch. ९. *भोग्येषु Ch [aes wafera] ३ कालान्तरादयविजिर A. B ६ wafaaa

ay = — ——————— ----र्काक

का० 8. ९. 924.) कतः | BER

su सिद्धम्‌ ॥ परिष इति केन सिद्धम्‌ । वचनं तु Sarat स्यादिति

अवणेोटूटो Fhe ॥ ११६॥ धातोरधातोवौ ऽवशौात्परस्योटो इद्धिभ॑वति॥ शव । शोः। शावो। शावः॥ धाव्‌(र२। धौतः। घौ तवान्‌ ॥ अवमम्‌ । ऊतिः ॥ परोतिः ॥ जमामवति । जनः । जनावौ ॥ ऊट इति किम्‌ । WIS | कदोढा ॥ च्रौरिति fags afeaed मङ्गला थेम्‌ ॥

॥ इति दोर्गसिंद्यां इन्तो wag षष्ठः पाद ¦ समाप्तः ॥

॥ इति कातन्तं AANA ॥

१ अवशोादुवो वुचचिरिति। ch; ट्‌ २ धाव). see {#. 1, 56.

व Google

NOTES.

The following passages are extracted from the introductory

portions of the principal commentaries.

Durgasimha’s Kdtantraorittittké begins as follows: शिवमेकमजं बुद्ध मद्माश्यं तं ख्ंभुवम्‌ | कातग््ृन्तिरीकेयं नला दुर्गेण रच्यते ॥ ° ।

तच शास्तप्रस्तावादाचनिक एव नमस्कारो ऽन्याचेति भग- वाम्‌ तन्तिकारः च्ोकमेकं waaay देवदेवमिव्यादि।°। शा- स्लस्यादो way नत्वा sft व्याकरणं कातन्धम्‌ | Cary हि कशब्दस्य कारे उच्यते| तच्यन्तेव्युत्पाद्यन्तेऽनेन Wray Gaz | कथं तदि arama asi a fe चस्य as येन षषठयु- पपद्यते । नेवम्‌ | TASYTTUCTTHTTS s fA कातलं VATA शोकः way व्यपदेशिवद्धावाद्वा | शववमेएा aad भार्ववमिकम्‌ । कातन्छस्य शवंव्मविहितं व्याख्यानं प्रवदामि | अज च कातन्त- स्याभिधेयाः अब्दाः । शब्दब्युत्प्निः फणम्‌ | संबन्धो ऽप्यमि- धानाभिषेयमनियो गणकः | Te पुगवंच्छमा खच व्या स्थेयम्‌ | कातण््रमिदं तु वयाख्यानमनयोरपि | सष एव संबन्धः कात- न््ार्यनिञ्चयः। ° । तेऽपि [अब्दा] दिविधा वैदिका लौकिकाञ्च। wa वैदिका ्रान्ञायत एव fagr: 1 न हि तेषां संप्रदाथोऽ् मन्वन्तरारिष्वपि व्यवच्छिद्यते । मख ते शक्या ब्युत्पादयितु-

30

466 NOTES. [Iwraop.

मननतवादेदशाखानां म Warafhiar वेदशाखान्तं गम्तुम- far लौकिकानां तु शब्दानां मापरः संप्रदायोव्याकरणादृते।° Trilochanaddsa’s Paviyikd commences:

प्रणम्य सवंकतार सर्वदं सववेदिनम्‌ |

स्वीयं सवेगं ea) सर्वंदेवनमस्तम्‌ ॥

दु ग॑सिंदोक्षकातन् ठत्तिदुगेपदान्यइम्‌ |

विदणोमि carrera ear ॥ - - |

कातन्र्येति तजि कुटुम्बधारणे च्रादाविनग्तः | TTA

Braye शब्दा अनेनेति खर्द्‌ गमिषटडामण्‌ [are ४. ५. ४९] दति BCR saa: । ख चानेकाथवाद्धाद्वनां ब्युत्यादने $पि वतैते । तेन तन्नि सबमुच्यते । teed कातन््म्‌ | क्ुशब्दस्य तन्तरशष्दे परो । का व्मीषदर्यैऽ दति (aT? २. ५.२१] ईषदर्थे कादेशः | व्याख्यानमिति विरेषेणाख्यायतेऽ नेनेति कर- शाधिकरणयोखेति [का०४. ५.९. ५] करणे युट्‌ । व्याख्या टत्ति- न्ध द्व्यर्थः | तेन हि खनं व्याख्यायते ॥ नन्धीषन्तन्त्ं जयदेवा- दिप्रोक्षमण्यस्तीत्याङ शावैवमिंकमिति शवेवर्मणाचार्येए werd तत््ावैवमिंकमिति क्रीतादिलादिक्ण । ay व्यास्यानं चदि ठति गरन्यस्तत्‌ कथं शावेवमिकमिति । दानीं दुगेसिेन क्रिय- माणएलात्‌ | सत्यमेतत्‌ | किंतु शवंवमेकृतस बस बन्धार्‌ व्यास्या- नमपि शाववमिंकमिल्युच्यते । तथा हि कातन््रश्ब्देन टत्यादि- कमपि तत्छंबन्धाक्ञोको व्यपदि शतीति। अत एव कातग्छद््‌ बमिति

q On this word the Chandrikd re- frrvera: । °। शिवे qaaa- "marke: शकारवाभ्‌ ayer: कारवानपि सर्वशब्दः।

Inrnop.] NOTES. . 467.

षष्टीसमासोऽपि सिद्ध एव । एतेन द्लोका्धैनामिधानाभिधेयल- : aU: संबन्धो ऽभिदित दति दितम्‌ |° 7

Kavtrdja, in his gloss, remarks : नन्‌ कातन््स्सत्युक्त वध॑मा- नारियन्धो व्याख्यायताभित्यत are शार्व॑वर्मिंकमिति। Saat कातन्तम्‌ | रेष च्छब्दो ऽ स्पाथेवाचकः | तथा च किंचिदीषन्मना- TH इत्यमरः | तस्यास्पत्वे पुनः पाणिन्यपेक्तयेति । वचं भाषणे मन्‌ व्यक्तायां वाचि। दत्य चैव ब्रुवो वचिरिति वचनाद्‌ वचिरा- देशे रूपमिदम्‌ | शार्वव्मिंकमिति श्ट खट हिंसायाभिति waa दूति कप्रत्यये रूपमिदम्‌ । ured दृत्युणादिभिपातेनास्येव ।° The MS. (I. 0. 1888, 5) writes now qq° now wae

Similarly the Kétantra-chandriké : ननुं कातनग्वस्य वयाख्या- ममिन्युक्ते नयदेवादे व्याख्यानं कथं नायातीत्यत आह शाववर्मि- कमिति। ईैषन्तग्तं कातन्वमिति। रैषच्छष्दः खल्यवाचकः। तया व किचिदीषन्मनागल्य इत्यमरः । तस्याल्पलं पाणिन्यपेच्या ॥ ननु AAAS! कोमारव्याकरणे रूढः शास्त्रान्तरे दृ ष्टवा-' ख्मयदेवादेव्यास्यानं नायाति किं शाववर्मिंकमिति विशेषणेन | सत्यमिदं खरूपविशेषणएं यथा व्यञ्चनमसखरं नयेदिति [ate १. ९.२९] । रथ सलोकस्य कथं पदादिकं क्रियते यतः ख चर्ेवेदं स्धचितं तदुकम्‌ । ° । कञ्चिदादि रणं ्षापयति । आदौ शा- ` वैवर्भिकं व्याख्यानं प्रवच्यामि ware वाररुचिकमित्य्थैः । तेन वररुचिदध चस्य sf: करणीयेति खूचितम्‌ । तन्न । टीका- पञ्चिकाभ्यां ey विरोधाद्‌ यत आरौ शास्वादाविति ताभ्यां व्याख्यातम्‌ । ° | :

Compare also Harirdma’s Vydkhydsdra : आरो UIST

468 NOTES. (I. 1. 1.

देवरेवं महादेवं प्रणम्य कातन्वस्य कलापद्चस्य शाव॑वमिकं या- स्यान HARTA TT: । ° The Laghuvritts begins: aay खवेवागीशं भुक्किमुक्निप्रदायकम्‌ | मतवा कातन्त्ख्जाणां लघट्ततिविंधाख्यते ॥ यथा बाखशप्रचोदः सख्या्तथाविधं निरूप्यते । ward सर्वविदुासो लचणारिनिरख्पणे ॥

1. 1. 1. Trilochanad, remarks thus; fag yatfe | wea तात्पयायेमाइ न पुनरन्ययोपरेष्टव् दति। ्रयमयैः। पुवाचार्चभर- सिद्धां खरव्यश्चना दि संश्चा मपनोच केचिदपृवामेवाच्द्मलादिमंन्नां प्रणीतवन्तः। तत्मरतिषेधायेमिदमुच्यते। कुतः । चतः weet: ख- जिह साथ्यलेनाभिमताः । ते च शोकमप्रसिद्धाभिरेव संज्चाभिः साध्यमानाः सुबोधा भवन्ति नाप्रिद्धाभिरिति। wa संज्ञैव कथं न साध्यत दति चेन्न । प्रथमतः संज्ञा साध्या साधितया wy Tar: च्छष्दा व्युत्पाद्या इति यल्नगोरवमापद्येत। तेन प्रतिषेध एव सा- ध्यलेन परिणतो भवति। चया दकेन चचुषा पश्मतीत्युक्ते वामेन न पश्यतीत्यवगम्यते ॥ मनु तच चतुद गेत्यादिभिर्योैः खरादि- ` सन्ना विधीयमाना .दृष्यन cara पुवाचायप्रसिद्धवन्नाद्छा- ख्यानदारेणेतरप्रणीतसंन्नान्तर प्रतिषेध एव तैरपि साध्यः अन्य- धा खरादिषंन्ना हि प्रसिद्धाः। किमथे पुनर्विधीयन्त इति। सि aus इत्यादि | सवंपारिषदत्वाद्‌ व्याकरणस्याथैबय्ं घटते | तच fare वणौ इति दशने fared: | अनित्यवादिनां तु मते | निच्न्ना्थैः | He then accepts Durgasimha’s suggestion that fag is here used at the beginning of the work मङ्गलायेम्‌ i

7.1. 9] NOTES. 469

On atfirq: सिद्धः Harir4ma (H.) and the Chandrikd (Ch.) quote the following passage : |

चखादिर्दीधोारिरपि काग्पिक्ञो दिणलकारवाम्‌ (१),

यो दीधोदिख्ीन्ते चाज कान्धीलो(र दीधेमध्यगम्‌ ॥ इत्यनुशासनात्‌ काग्पिज्ञः। ative: । काम्पील?) इत्यादयो ऽपि भवन्ति ॥ wei?) पुमर्दीधिदिदिशकारो freer) वा पाटो द्‌ शवाचकबात्‌ |

दीघोदिदिंलयाग्तख कम्पिक्नो दिलकारकः।

देशभेदे तया नागे शाश्वते नागमा्के॥ इति काग्पिष्षो मागः । तथा ख दुष्यते । काग्िक्ननागख्यवलं करोतीति प्रयो गस्य द शनात्‌ ॥ तथा च wax: | काग्िह्लो नागे विक्रमादित्थदेे प्रसिद्ध द्ति॥

2. Durgasimha: ° सवय cram इति खरा एकाकिनो य- थेप्रतिपादने समथा इति । एव॑ पदानि सिद्धानि लोके wea- नयमयैकानि च वाक्यानि दू्न्ते। °। तच भगवत्छुमारप्रणीत- खूजानन्तर तदाश्चथेव ओ शर्व॑वमेणा प्रणीतं सबं कथयमनयैवं भवति । अरथवान्‌ | खूचथधति aa खचयति वा aaa ॥ तच्च भिद्यते। oo dat ख परिभाषा च विधि्िंयम एव च।

प्रतिषेधो sfrarcy षद्धिधं सजरकुणम्‌ | परिभाषा दिविधा लिक्घवती विषध्यङ्गरेषण्डता विधौ नियमका- रिणी । विधिरपि भिद्यते प्रत्ययागमारदेश्पुवेपरनिपाततया मं-

१ काम्पिल्लो लकारो वान्धो। ध. ४ WH पुनर Ch. २ wifaw H. ५ fawear. ३ H. has again काग्विह्ध, £ H. ००१५ प्रयोगखछ दर्शनात्‌ । `

470 ` NOTES. (I. 1. 6.

wifaaanfatur विधेरेव भेदाः । अ्रधिकारोऽपि aPgraray मन्द गतिमष्ड्ूकङ्त्यादिभेदभिन्नपरा्थं दति । तया च यथा- स्थाममेते भिगदि यन्ते | संन्नाविषिमन्तरेणापि संश्नासू मिदं परि शिग्यते। प्रसिद्धा हि खरादिषंश्चा।°

8. Durg.: उद्‌ान्तानुदा्तसमाहारसानुमासिकनिरनुना- सिकभेदादष्टादशधा भिद्यतेऽवणैः | तयेवएाद योऽपि ॥ श्रत: समानं qe मानं परिमाणमेषामिति समानाः बिद्धाः । °

4. Durg.: ° खमानो वणः Ta: | स पुनर स्मा देव वचनाद्‌ भिन्नजाव्योरपि इखदीघंयो रुपपद्यते। समानजाल्योख्ठु इखदी- dary सावष्यं सिद्धमेव ॥° Thi: तेषां रणे त्‌ व्यक्तः प्रति- पादितलात्‌ क्रमाविवच्वायामपि व्यक्तिदारेण भिन्नयो द्रंखयोरदी- wary सवं संज्ञा सिद्धेति । व्यमिति afncey: प्रयोजनम- ष्येति विग्रहः ॥ .

Between 4 and 6 the Laghuvritti adds two sfitras, or rather vdrtitkas; (a) खकारखकारो a1 (ef. Durg. on I. 2, 1) and (6) ava: खवरग्यण ॥ (aa खितो ad: खवर्गख्थि तवन ae खवणं- am भवति । कखगचघटडः।*]

5. 6. Trl: facade संज्ञा तथा दी्षन्चापि ॥ ०॥ लघ- FRAT Bare [247.1. 4, 10-127] केनचिदुक्त तदिह न वक्त- व्यमित्याइ wa दृत्यारि । तयेत्युश्चारणएवशादेव ॥ किच यदि Wat वणः संथोगे परे yest न भवेत्‌ तद्‌ areas Eat

SAR: [का० ९. २. १९] दत्य च खच्छः प्रतिषेधो व्यथः स्यात्‌ । तच fe गुरुमतो धातोविंधीयमान श्रामूपरत्यथः saws: प्रस- व्येत । येन प्रतिषेधो ऽ यवानिति दर्भंयति गुरुमत carte ॥

I, 1. 18. NOTES. 471

Durg.: ° छघुगुरसंज्ञापि खोको पचारारित्याइ War weft- त्यादि ।°। मनु तरिं इखदीधावपि लोक एव सिद्धौ । सत्यम्‌ । बाशबुद्धिनिष्यल्ञावेव हि तौ ततो दि लघुगृरूसंज्चां प्रतिपद्यन्त श्रोतारः ॥°

The Laghuvritis adds the explanatory sftras: (a) Yar W- चुः । ¢) परतः संयोगे गुरः । (०) दौषंख ।

1. Tri: °नममं ara इति भावे चज । सो ऽस्यासीति नामी । तथा चामीषां इखदीर्घंभेदेन । मत एव ध्वनिङर्च्चरति नेवोध्यं स्णुशतीति | अमन्तरलाद्‌ दीर्घो ऽ yada | शङ्ानिरा- ary खरग्रहणम्‌ 1°

8. Durg.: ° दूह yafaty विशेषस्याविवकितलात्‌ सामान्य- रूपं नपुंसकमेव veya । ° |

10. Tri: तच्छब्दस्य मपुंसकपुवेवस्हपरामषिणोऽपि वण दत्यध्याहारात्‌ yar निद शः | अथवा we वगेशब्दस्य लिन्ग- मनेन एतम्‌ | यथा । यश्राधारसद धिकर णएमित्यज तदित्यने- नाधिकरणस्येति | ० Laghuv, omits this sftra, cf. on 4-and 6.

11, Dury: atrarfafs संबन्धे षष्टी गतु viret wa प्रथमदितीया एव वगो इति निधारणे। ° । चोषणं घोषो ध्वनिः रुच्यते | waver ईषदर्थे नञ्‌ । यथा । अनुदरा कन्येति ॥ एते ऽ घोषा विदटृतकण्डाः श्रासामुप्रदानाख fa स्भेनीयजिङामूली योपश्ानीयाख | ° ,

12, Durg.: YR घोषवन्तः संटतकण्डनादानप्रदानाः। अन्‌- खारोऽणेवम्‌ ।°

18. Tri: अमृशब्दः पञ्चाद्थं | we पञ्ान्ञासिकाख्चानम्‌

472 NOTES. (7.1. 14.

रारणमेषामित्यनुनािकाः । पूरव मुखखानमुचारणं पखास्ना- सिकाखानमुज्चारणमित्यथैः । अनुपदणात्‌ केवशनाषिकाखा- नोचारणस्यागुखारस्य मेयं संज्ञा ॥ नन्‌ ङ्जणमा हि सजे निरि- ष्टाः | तत्कथमनुखारस्व प्रसङ्गो येनानुग्रहणं ते च खामथी- चुखनासिका वचना एव । न हि ते केवखेनैव मुखेन नासिकया वो श्चारयितु शक्यन्ते । सत्यम्‌ । पूवो चायप्रिद्ध सं ननेयमन्वथैति ॥

For Panini’s definition of the term anundsika see P. I. 1. 8 _ 14, The spelling antahsthé here adopted instead of antasthd (thus MSS.) is not countenanced by the Commentators who

explain it by खस्य खस्य खानस्यान्ते तिष्ठतीव्यग्तस्धा |

The term tishman nowhere occurs in the succeeding sittras. The Commentators maintain that the terms used here (in the ` eamjnd-pdda) are the established etymological terms, for which sometimes shorter or easier terms are substituted by the stéira- kdra merely with a view to facilitating matters. `

16, Trl: ay किमियमूञ्मसंन्ञा विधीयते म wer: शास्ते फलमस्ति । aut हि । अरमोषा माख्याते fireden faured । तस्या एव प्रयोजनमसि। Frac ऽ घोष [का०९. १.१०] दल्या- दिषु। तेन धैव विधातव्या नेयमित्थार शिडितीत्थारि । cfg UAHA EA: । एतदुक्तं भदति। यदीमां arise, yale TR माभ यत्छन्नामादी निरिति तदेवंप्रकारा लघुखं्नाः कुं ware एवेति । एति हाकूतं केवलम्‌ । न वयं dys विधा- तुमु्ताः । श्रपि तु पूवा चायमषिद्धसंन्ना अन्वाख्यामेन कतार म्भाः॥ नन्‌ पवाचाया अरपिषैयाकरणलाल्नाघवममिलषम्तः कि निति गरीयसीः खरादिषंश्नाः प्रणीतवन्तः। सत्यम | अन्वर्यवा- ासामिति | अयमथः । दिविषं दि लाघवं भवति शब्रतम-

1. 1. 19] NOTES. 473

शेतं च । त चाथेकृतमेव लाघवं परार्थप्रडललात्‌ तेषा मभीष्टम्‌। अतः शवैवमापि तथा प्रतिपादयति। ° । तथा हि । ऊश्मधर्मयो- गादूद्माण दत्येवमन्यासामपि संन्नानामग्वथं ऊहनीयः । °

16. Durg.: विष्ये विरम्यते (.«. पर वर्णनं संबध्यते प rama] दूति विखजेमीथः कमप्रव्ययोपशचण्यम्‌ | तेन faqer वि att cf च aut सिद्धेति॥

11.18. Durg.: उपश्मायते शब्दायत दत्युपद्मानीयः॥ 7४ उप समीपे Wraa शब्द्यते The MS. of the L.V. writes कैच

19. Durg.: *STXRG | STOUT | खरल्ाख्िङ्ृामूशीयोप- प्रानोयाभ्यामपि way | व्यश्च नलात्‌ परगमनं चानयोरिति fa- सजंनीयामुखारयोस्ह नैव परगमममन्व्थसंज्ञाविधानात्‌ [५५ ५५४; अनुखारो faery इावेती पूरवेसंभितावित्य नवथैलात्‌ ]॥ अथ पन्धा इति निशलोपः कथं न खात्‌ | नैवम्‌ । श्रघुट्‌ खरे णोः पम्‌ [का०२.२. <] इति विशेषणएबलात्‌,. wa तु विस्जनोयय- दणमनयेकं खरान्तवात्‌ सिद्धम्‌ । खेदणमिति तज हि गुरित्यमेम नृसंभवो ऽ नुखारः प्रतिपत्तव्यः । तेन पुंखिति vat न भवति ॥ व- एंसमान्राये क्रमपरितयो रमुखारविषजंनीययो य॑ खसंन्ञाविधा- ` नमाभ्यां सर सर व्यश्च मयो रभिनश्नसंनिरृष्टवाविभोावार्थम्‌ | एवं) AIM योगवाहा Laren? | प्र्याहारवारिनः TATTB: यो गवाहा इति कथ पृनरयोगवाहा एत्ययुक्रा वदन्ति | अ्रमुपदि टाख श्रूयन्त इति ॥ [५१०४८ , योगवाडास् पूर्वसंयुक्े ऽ णुपपननं युक्ताः संबद्धा वहन्ति arya: Ml) |

१ ग्चमेवस० 8. ९ इवोख्छन्ति Ms.

474 NOTES. (1. 1. 20.

The Laghuo, remarks: सर्‌ व्यश्च मयोमेष्ये ऽ मखा रविस्ज॑नी ययोवंणंखमाचराये पाठ उभय्सांनिध्यादुभयव्यपदे शायः । सूच विपयंयनिदेाद्भयो रुभयमंश्चा विज्ञायते ॥

2: अनुखयते संलीनं शन्त इत्यमुखारः | THLE घञ्‌ ॥ मन्‌ वणंसखमान्रायस्य क्रमसिद्धवात्‌ सण्ध्य्रसंश्रानन्तरमेवान्‌- खारविषजनीथयोः संन्नानिर्‌ शो यच्यते। तत्कथं व्यतिक्रमनि दशः । घत्यम्‌ | श्रनयोरम्रधानवात्‌ Taras: । तथा हि । मनोरनुखारो धुरि [are २. ४. ४४] रेफमो विंखजेनीयः [का०९. ९. ६९] इति न कचित्‌ खातस्येणानृखा रविषजंनीयी स्त; । अतोऽ न्तो ऽ मुखारो ऽ नुगासिकासयेत्यभ्या घापेखतात्‌ | wed quarter’ se पञ्यात्याठो yeaa | सत्यम्‌ | खरव्यश्च- Waa पाठ उभयसमीपवादुभयव्यपदे शार्यो भवतीति तत्ष- Meares: | यथा गङ्गासमीपो दभो गङ्गेति । अरनुखा- रविखजैनीययोरपि क्रमपरिपटितयोव्यतिक्रमेणापि संश्चाविधानं खरव्यञ्ञमाभ्यामनयो रभिनल्लसंनिरृष्टलप्रतिपादना्म्‌ । तेनो- भयोः प्रत्येकमुभयसंश्ना सिद्धेति भावः | अन्ययानुखार स्य खर संनिधानात्‌ TERA are म व्यश्चमसंन्ना। विसजेनीयस्छ च व्यश्चनसंनिधामाद्‌ Se स्याद्‌ म UTE | तेम खर- , वात्‌ खरकां व्यश्चमल्ाद्‌ वयश्च मकाय॑मनयो स्तच त्र वच्छति। तथा विषजंतीयादे योजिं मूलीयोपश्रामीययोरपि प्रतिपन्त- व्यम्‌ । अरत एव विसषजेनोधादयो थोगवाहा दहोच्यन्ते। युक्ताः संबद्धा वदन्तीति योगवाशाः ॥

20, Trilochana here criticizes Durgasimha’s interpretation : उपलसिग्रदणमिद्यादि । add faawai पदमिति ad a

1. 1. 9] NOTES. | 476

छतम्‌ | सत्यमेतत्‌ | किंतु युवो wafa: परा विभक्तिः । तयोः प्वंपरयोः प्रतिविभक्मोः प्रत्येकमयमथैः समुरायेन चायम्‌ | एवं खति प्रतिप्रत्ययौ dagt भवत इति ग्युत्पादनाथं गुर- करणं तञ्च टीकायां विस्तरेणोक्रम्‌ । cw तु मोश्यते यन्थगोर- वभयात्‌ | किं च विभक्गिरन्तो $ वयवो यस्त alsa पदमि- Mm खाच्तादिभक्छन्तानमेव ara तु शुप्तविभक्तिकानामिति w- Sal यथा राजेति नित्यवाद्मश्जनाख्ेति [का०४.५.९ ९ 1 Sate. wa विभह्यन्तवानुपपन्तेः पुमलिङ्गषंन्ञायां wat विराममाञ्ित्य जिद्धान्तनकारस्य [का०२. २.५६] इति मलोपो भवति । तथा- चापोति विभक्तिलोपे विभक्यन्तवाभावात्‌ पदसंज्ञानस्यात्‌। सि- ara तु खुक्तायामपि विभक्तावर्थोपलमेः संभवात्‌ पदसंन्ना न विदन्यते॥ For Panini’s definition of the term pada see 2.1. 4, 14.

20. 21. The Laghur. inserts here the following 8088 ; (a)

स्यादि धुटि पद्‌न्तवत्‌ ॥ स्वादिविभक्तो धरि पर पूवं पदान्तव- तकायै भवति | पुक्याम्‌ । पुंभ्याम्‌ । मकारस्य at तदर्गपञ्चमो वा भवति ॥ प्रशाग्भ्याम्‌ । स॒कम्भ्याम्‌ | मनोरमुखारो धुटीति नखात्‌ ॥ स्छादिधटीति किम्‌ । गन्ता । पदाम्तत्वादनखारो नित्यं वगाम्तः खात्‌ ॥ of Kat. ID. 4, 44, "०५५. (2) भखरेयेख तद्धिते ॥ तद्धिते खरे ये च परे पदाकवन्न भवति । ख्यादिलोपे ` प्रत्ययलो पल चणेम ATR: । ° (°) उन्रपदः खरे ॥ न पदाग्नव- Bafa । प्रियविद्युती । परमदण्डिन्‌ ।*

21. Durg.: नयतेदिंक्मकलात्‌ सर्वदधितीया व्यश्चममखरमि- fa प्रधानं कमे। परं वणेमित्यप्रधानम्‌ । कतौ चाज शिष्य एवं

१ -व्यन्ञनक्खरमिति MS

476 NOTES. (I. 1. 31.

मयेदिति विधो सप्तमो । विधिरज्ातज्नापनं पुवंमाचं काललच- एम्‌ ॥ नन्‌ व्यञ्जनं परं वणं Male ATE कः Wey: । येना- | acfafa प्रतिषिध्यते | व्यश्चनात्मकः खरः खयं राजते ॥ हिशब्दो यस्मारर्य। यस्मात्‌ खरः खयं राजते ऽ सहायो SA प्रकाशते । अतो ऽ नृयायी न af | खर्ूपग्रहण मसरग्रणम्‌ ॥ श्रपर श्राइ । न विद्यते खरो यस्मात्‌ सो ऽखरः | तेन जि्ामुलीयोप- श्ागीययोः परगममम्‌ | विसजेनीयानुखारयोर्न भवति । भिन्न- पद तु वैवचिश्या्थमिति । अयुक्रमेतत्‌ ॥

, ४५०. qaferefa । तदन्‌ । ननु व्यश्जनमखरमेव । स- व्यम्‌ | अरर गणं स्पष्टा थेम्‌ ॥

Chandrika: न खरो ऽ खर स्तमिति नजतत्पुरुषस्यो त्र पद- बदितिदितीयेकवचनाग्तं पदम्‌ at म परवशं मयेदित्थ्थः॥ °॥ परमिन्युक्रे वर्ण॑स्लावगमादणंग्रदणएं gery । °

Trl: म तु खरमिल्धादि हिशब्दो ware et | यस्मात्‌ खरः खयं राजते | असहायो sad प्रकाशयति । तस्मादनुयायी न भवति ere पुन रन्बग्भवति | अनुगच्छत्यनुयायि भवति खा- तन्त्येणोयैप्रतिपादमे सामथ्यैविर दात्‌ । तथा चोक्तम्‌ । व्यश्चना- न्यनुयायीनि खरा नैवं यतो मताः ॥ श्रयः qe निवंचनम्‌ । सख्यं राजन्त इति खराः | अन्वग्भवति व्यश्च गमिति। कः‹खनति। momenta | कखयोजिं्ामूणीयं म वा [का० १. ५. ४] पफयोर- पथ्मानीयम वा [का०९. ५. ५]गूति कते काडिष्वनयोर पटितलात्‌। कथं aay । येम पर गमनमिल्याइ योगवाइलादिति। यो-

| १. The M8. omits 4.

I. 1. 23.] NOTES. 477

TAWA च प्रतिपारितमनुखारसंश्चाप्रस्तावे। मन्‌ व्यश्चनं परं वरणं nea ace कः प्रसङ्गः । येनाखरमिति प्रतिषिध्यते। इत्याह खङ्ूपमेतदिति खरूपाख्यानं रतमिव्यथैः ॥ |

22. Durg.: अतिपूवात्‌ कमेदलयेविवकायामिन्‌ | वतेमाने WATE | अनूविकरणो गुणः। पाद्‌ नभूखमाषः ॥ विपुवोच्‌ चि ` षसथेवेन्‌ सप्तमी ॥ अथवा | अनतिक्रमं Hay rad कुयारितिलि- भ्वादीवेयाकरण इति तद्‌ वेश्यधीते वाऽ ए्‌। यकारस्य Afeea न खो पद्‌ाथोः [का० २.६.५०] इत्यादौ इद्धिरागमः॥ उश्च- कैरिति विशिष्टारैकारादव्ययवेनाणः खरादन्धात्‌ gat 67 भवति [का०२.२. ३४]॥

Trl: qe किमथैमिदम्‌ । न योः पद्‌ाद्योद्धिरागमः [are २.६.४९} इति स्वोरादौ इद्धिविधानात्‌ | तथा ययव ara caer चाग्धात्लरात्पूवंमग्‌विधानादथादिद्धेषो भवि- व्यति । स चक्रमे नेव व्यतिक्रमेण । प्रयोजनाभावाद्‌ | श्रसंमो- ` शार्याऽययोगद्ति॥

Loghw.: अतिक्रममङ्ुवेन्वणर्ं्चिष्टाजिषटयेदिल्य्थं दौवारिकः । नीचकैः | वैयाकरणः | न्यायसिद्ख्छागवार मेतत्‌ ti

28. Durg.: इहोभये लोकाः शासकारा TAs ऽपि । तेषा- मपचारादवधिरिति।° |

D. explains ayy by शअरमिपघाम; Tr. and 70५०. by शब्द्‌. `

Tri: तथेति । [वरणा दति म केवलं टस्य संज्ञा मगर- स्यापि Derg.) pacar: सनधस्मिन्नगरे । वरणानामदूरभवं वा

१ वििष्टस्य areal: MS.

478. NOTES. (I. 1. 23.

wncfaarerad afgaqare वरणादिभ्यखेत्यणए ^ | तख लोपं पूवाचायाः शवन्ति। ततो हि वरणाग्रष्दो नगरेऽपि व्तते। तदथुक्रम्‌ | शोकोपचारादेव वरण्ाशष्दो नगरस्यापिसंन्नान केवलं एस्यति । किम तद्धितशोपेन । तया पञ्चालाः तजि- याः सन्धस्िन्देरे पञ्चालानां वा निवासः पञ्चालैवा निरन्तः। पञ्चालामामदूरभवो वादेश दति चतुष्वेथैष्वण्‌ | तस जनपदे णुगित्यपि न वक्षव्यम्‌ । न केवलं पञ्चाल शब्दः चवचियाणां da | जनपदस्यापि लोको पचारादेव। तथा हि एथग्जना रपि पञ्चा- ल शब्दा श्जनपद मपि प्रतिपद्यन्ते | म च तेषां प्रटतिप्रत्ययविभा- गो ऽ न्नाममस्ि। तस्माम्तदसिन्लस्तीति asst । varie: । तेन fad: । ve निवासः | secure म वक्व्यमेव । यद्येवं वर्णापञ्चाशशब्दौ समानाधिकरणलात्‌ कथं नगरजमपदयो- शिंक्गसंस्ये म गोतः । तस्मात्‌ तद्धितलोपं war सुपि युक्रवद्य- क्रिवचन दति युक्रवद्धावो await नेत्याह पञ्चाला acur इति नगरजनपदयो लिङ्गसंख्याभ्यां योगः संबन्धो म दृते | कत Tay सन्नाशब्दलादिति | ईदृ शावेवाम्‌ विचिष्टलिक्गसंस्याको

मगरपदयोः संज्ञालेन प्रसिद्धो i wa: संज्ञैव प्रमाणमिति 1° He then proceeds by referring to 24790 I. 2, 58 and the Ké-

sikdoritts. For harttakyah, etc. see Varttikas on Pdr. I. 2, 52. On the concluding sloka of the vritti Trilochana remarks thus: ममु लोकोपचाराल्लोकिका एव शब्दा श्रायन्ते वैदिकास्त कथं क्ञातव्याः | किं तज्नौातैरिति न वक्तव्यम्‌ । व्याकरणं fe वेदा-

१ Wa 4. ; ए. om.

I. 2. 1.] NOTES. 479

क्मिग्यते । तन्न arg न चान्यदैदिकशब्दग्युत्पादमे ख जमति येम वेद्‌ाङ्गलं भविद्यति । care वैदिका इत्यादि । वेदिकाः शब्दा लौकिकश्चैः Fas यथोक्षा येन प्रकारेण az प्रतिपादि- तास्तथेव तेनैव प्रकारेण fadfardt: प्रङतिप्रल्ययविभागोहन-. दारेण fafgarer मन्तव्याः । एतदुक्तं भवति । वेदे हि लौकिका एव अब्दा बहवः प्रयुज्यन्ते | तेन तेषां बयुत्पत्यनुसारेणेतरोषामपि वैदिकानां लौ किकञ्चतवात्‌ प्रृत्यादि विभा गोरनसा मर्थः शक्यते व्युत्पत्तिः कर्तुमित्यर्थः । afe लौकिका aft ख्व लोकत एव विश्नाणन्ते । किमनेमेत्याइ शोकात्‌ तेषामसंगश्‌ दति । शोका- दवधेसतेषां लौकिकानां शब्दाना मसंग्रहः सम्यग्ग्रदणं न भवती- लैः । यस्माल्लोकिकानां शब्दानां व्याकरणमेव संप्रदायस्तदभावे बहप्रक्रिया विषया उद्धपर॑परया कथमवधारयितु ware fa वैदिकानां पनः शब्दानां युगमन्वन्तरादिष्वनवच्छिलसंप्रदायला- Was: पुरवैरवधारयितुं शक्यन्त इति ॥

I. 2, 1. See Panini VI. 1, 101.

Durg.: वर्णो मूर्धन्य दूति कारस्य wart: | waut दन्य दति डकारस्य wate: | तथापिश्लीयद्लोकः।

्रागमो ऽनृपचातेन विकारो पमदंनात्‌ | WATE प्रसङ्गेन लोपः सवेापकर्षणात्‌॥०॥

छकारस्य खकार दीर्घो aM एव सवणंसंन्ञाभावात्‌। एवं पोट, GATT! । पोद्धकारः ॥ चकारात्‌ Tae ara | दोतुकारः । पोतुकारः ॥ तथा कारेऽपि । होदकारः | पदकारः ॥ °

The remaining portion of this discussion I am unable to follow for want of distinctness of these letters in the MS. ।

480 NOTES. (I. 3.3.

` TnL: ननु खकारस्य warty सवणंसंन्नाभावाद्‌ Stet 4 avai तत्कथमित्याइ होदकार catic | होतुखंकार इति विडः | वक्रव्यं व्याख्यानं कर्तव्यम्‌ | खकारखकारयोः सवषं.

संज्ञा लोकोपचारात्‌ fasta भावः॥ The Laghuv. gives the 7८414 .

adrat raat चाति न च Sta Saar | ya a खरं Tet परलोपो विधीयते ॥ Between 1 and 2 it adds the following five varttikas: (५). ति wat लोपो वा ॥ 'होदकारः | owrearc: (5). ति wa: ॥ खतो वेत्येव । दोतुः । लकारः । हो दकारः । एवम्‌ शकारस्यापि कञ्चित्‌ । गज्िलस्छ(२, डकारः | | WARTT: | Te डोटकारः(२) | खकारखकारयोः सवणएतात्क- ित्पूवेलोपमपोच्छते । दोढकार' ॥ (c). विखस्धिरपीचन्ये ॥ खतो खति परे प्रष्टतिभंवतीलन्ये | शोदटरखटछकारः॥ (2). शकन्ध्वाद यः ॥ एते fore । शकानां जनपदाना- मन्धुः कूपः | शकन्धुः । ° (6). तूनोवेकारादावव्यये ॥ उकारलोपो वा awa: | ल्‌ । TS । ग्बु । मुट्‌ । अ्वयाम्तरत्वात्‌ ॥ | 2. For 80८98 2-7 see Pan. ४1. 1, 87, 88. For इलीषा, ०४6. see Gana शकन्ध्वादि to P. VI.1, 94, ४७५५. 2, The Laghuo. adds the sitra मनसः सख्य च ॥ मनस्‌ । अख सख्य च शोपो भवति । ईषायां परतः °

१ सति Wat MS. ३ Sic! होतृकारः? २ ie. गसू इत्स.

7, 2. 16. NOTES. वि 481

4. For छ णा ए etc. see P. VI. 1, 89, Vartts. 6 and 7; शो- तातं ४५५. 5. ख्छति घातोः P. VI. 1, 91; नामचातोः ०. `.

Laghuv. inserts the 80798 : (a.) ति च ठतीयासमासे | 2.) धातो्छैत्युपसगेस्य । (८. नामधातोवा । (¢.) wearer: |

6. Comm. see P, VI. 1, 92

6. एवे चाजियोगे is P. VI. 1, 94, Vartt. 4 az see P,. VI. 1, 89, Vartt. 4 |

Trilochana reads खस्यात Taye but knows also the other reading: खस्या दैवमिति पुस्तकान्तरे पाटस्तदाण्यत tee

7. For Durgasimha’s Varttikas see Fepafae and खुपेकीय- fare P. VI. 1, 94; उपेति 89; शओ्रोष्ठौ वोः ° 94, Vartt. 5; ओ्रो- fac 95; warfeu} 89, V. 2; प्रीढः० ए. 3.

8. For 8085 8-11 see P. VI. 1, 77

11. षडर नबन्धो यस्य । खकार स्येवाङूतियेस्छेति विरः wT

12. For 80128 12-15 see P. VI. 1, 78

18. राया शेद्रीति fade:

14. पटो (voc. of पटु) + श्रोतुः |

15. In commenting on the dgama in गवेष the Com- mentators refer to the Kértkd on 2611, VI. 8, 109:

वणौागमो adfaqaag दौ चापरो aufanrcaray |

धातोस्तद्थातिशयेन यो गसदु च्यते पञ्चविधं frome ॥ This is cxemplificd by Lesa : aye aque विधानं वणागमः। गवेन्द्रः । को. Mala कुश्च रः ॥ वणेविपर्ययः। हिनस्ि । सिः ॥ तथा माधवनामा यदोः TAMA TAY माधवाः | वाखदे-

31

482 . NOTES. (I. 3.1,

वश्ञातयो वासुदेवखेत्यादिषु | वाखसुदेवस्त॒ मा शच्जीसस्छा धवो wat । fa gare अ वणं विपर्ययमन्तरेष्णापि माधव उच्यते ॥ वणंविकारः | सदा कुमारः | सनत्कुमारः । ° द्व्यच तागमो- ऽपि॥ वणंनाशः | एषन्ति जलशकणा उदरे यस्यासौ एषोदरः | मनो मध्रातीत्यचि मन्मथः कन्दर्पः । जीवनं ae तन्तं TZ थेन ष जीमूतो मेघः॥ धातोखलद चाति्येन योगः | राजृधातोः शोभार्थप्रकर्षेणए ara: | गच्छति सलीलं गमेर्मरित्यौ णारिक- ware Wars गमृधातोग॑मना्थातिशयेन सलीलगमनेन

योगः ॥ ° On compounds with go as 017879१2 see P, VI. 1, 122.124,

16. See Pan. VIL, 8, 19. |

11, चितं qafaara म sea खराः संघेया aaa पद- मध्येऽपि संधिप्रतिषेधो भवतीति ॥ 7. See Panini VI. 1, 109. 18. नजा निर्दिं्टमित्यादिके खकारस्य तद्धिते ये संधिरेव frafafa । गव्यतिरष्वनो मानपरिष्छेदः क्रोशदयमितव्यथः | संज्ञा चेयं लोकोपचारादेवन तु नजो ऽनित्यलात्‌ | D

L$, 1. खरे पर प्रृतिरिति वचमात्‌ पूरव॑स्रात्छरार्‌ fae- तिरेव। दधद्‌ wei दधी wen रजति आम्‌ उ we । जान्‌ शरस्य ॥ चिपति साश्रश्रागता। सा श्रागता॥ परनिमिन्तादेश् पवे्िन्‌ सख एवेति प्रतिर्विंहन्यते ॥ 7. P. VI. 1, 125 Sch

1. remarks that by wy the STAT श्रानिपातः is excluded. 8९० 2.1. 1, 14 (and VI. 1, 125)

The remark wayyy, according to the commentators, refers to the paribhéshé Qa fafuercare. In its concluding

I. 4. 6.1 NOTES. 483.

cxamples the Vyitti seems to favour the analysis श + रर्‌ + अतुः etc. see however K. III. 8, 18, etc. - `

2. Pan. I. 1, 11 (and VI. 1, 125). T. supplies खराः in the 8018, which would exclude the duals श्वाम्‌। दयवाम्‌ | युवयोः etc चिज्रन्वज्ेति rar नावो यसिश्चले .तच्चिज्रनु जलम्‌ । ^. ` ` न

8. ?.1. 1, 12 (० VI. 1, 125). न्येति । श्रम द्रमेव्यारिः

दण्डको धातुः । HAA । श्रमः। - - । सो ऽसा सतीतीन्‌प्रत्ययः॥ (See West. DhatupAtha 18, 22; 23).

4, The commentators supply खराः. Sce Pan. VI. 1,125. I, 4,2. Pan. VIII. 4, 45. On वादव etc. see #5, Vartt. 1.

3. Our rule strangely coincides in its compass with P&n. VIII. 4, 63, which by a varttika of Katyayana (adopted by the 18811६8) is extended so as to include @ and a nasal following the शू, Sco also tho note on Sitra 4.

4, Pan. VIII. 4,62. येतु araatfanacenfa शकारस्य. ङलमिच्छन्ति तेषामनथैकमेव तेभ्यो ग्रहणं व्यवच्छेद्याभावात्‌ | न fe खरयवरपरलानुमासिकपरव्यतिरोकणन्यपरो हकारः संभ- वतीति | T.

5. 7. VIII. 4, 40; 41; 60.

6. aa किमयेमिद्‌ वं प्रथमेभ्य इत्यादिना शकारस्य दले पर- ` BUS च। अघोषे प्रथम्‌ दति सिद्धखकार दत्येतरेव बालैरहु व्यते॥

चशे aafad व्यथं यत्तं शर्व॑वर्मणा | तस्योत्तरपदं Hy यदि afte कलापकम्‌ ॥ इत्याद । अद्ूतपचे वचममिदमिति शकारस्य हि विभाषितं इतम्‌। ततो

484 NOTES. (I. 4. 16.

afaua ea नास्ति तदं वचनमिदम्‌ । लानुनासिकपरस्छ शका-

रस्य कवमिह adhe नास्ति। अरत एव Tere इत्युदा इतम्‌ ॥ 1. 7. P. VIII. 8, 82.

8.10. See P; VIII. 8, 4; 7. For qaye see P. VIII. 8, 6.

On प्रशान्‌ see K, IV. 6, 78. ति

10. चवस्धितवासख्मरणे वेदि तव्यं तेन मदान्‌ त्सरूरित्यच न भवति | T. |

11. यद्यणन्तख्धा द्विप्रभेदाः सामुनासिका निरमुनाधिकाख रफवजिताखलथापि as निरनुनाधिकच्येव श्रूयमाणलाक्छ एव ल- कारः arate | तदयुक्तम्‌ । कारशब्दो हि aera: AAT णो थाश्रुतवर्णपरिग्रारको भवति । तदभावे खानेऽन्तरतम द्तिन्यायादमुमासिकनकारस्यामृनासिक एव नकारो wate tT.

` ` 18.नन्‌ ओे जका रमिति क्रियतां mast चवगेवात्‌ तेषु तवगेञ्-

टवगंयोगे शटवगोाविति जकारः षिद्ध Were पद मध्ये चेषवा- दि । अ्रवाश्नयतील्वादौो पदान्तवात्‌ तेन लकारो न सिध्यतीति भावः॥ 7. |

18. The two letters छु are to be considered as forming to- gether one substitute, 80 that in कुवे-च्‌ neither the substitution of ण्‌ for म्‌ (according to II. 4, 8.) nor that of ग्‌ for q (accord- ing to II. 8, 48) is applicable. For the same reason, although in WATY म्‌ represents an original म्‌, न cannot be ‘Substituted before the q, the latter being part of the anga.

15. पुनः refers back to I. 4, 8.

नो ऽ कखद्योः शकारमनुखा र पृवेमिलचाम्तयदणमुत्तर ज

I. 1. 1.] NOTES. 485

faced । ° । तदधिकारवश्ादिह पुनरवश्यं विरतिप्रतिपाद- माथमन्तग्रदणं योजनीयमिल्याइ मकारः TAT CUTEST | ्रन्तो | विरतिश्डतो न पुनः caren wae: । तेन पद मध्येऽपि यच वि रतेरभिधाममस्ति तचाणमेनेवामृखार इति गम्यत इति waft विभागमाजे विरतिरच नाभिधीयत इति ara: 1 7.

I. 5, 6. एको ऽ अ वाशब्दः समु द्चयाथंः | विकण्पा यैसवपरः॥

शषसेव्वधोषपरेषु विसजज॑नीयो लोपो वा । कः ख्योतति । क ख्यो तति । कः छीवति i क होवति । कः खाता । क खाता ॥ पररूपं चेति रूप्यम्‌ | तन्न awa ग्ुतेरभेदात्‌ ॥ 7. BY HMA CHT पररूपे कते शषसानामघोषे प्रथमः कथं न स्यादिल्याह चटतानिल्वादि। श्रयममिप्रायः। यंदि प्रथमः are दा टवणंचवगेयश्रास्ताशव्या खवर्णंटवगंरषा quan खटवणंतवग- शसा दना दति क्रमेए शषसा खटतानेव uryafen (IIL 8, 1) T. 12. For tera sce K. II, 8, 52.

14. On प्रचेतस see P. VIII. 2, 70, vartt.; on waa P. VIII. 2, 68; 69. ` a

16. The prohibition only refers to the rules of Sandhi hitherto stated. | |

11.1.1. यद्‌ा ऽभेद विवक्षा तदो न्तव चनान्‌कर णाद्‌ राजन्‌ शब्दाजिङ्गसंन्नाया श्रभावेन न विभक्गेस्तदभावाच दीघंनलोपा- दिका्याभावे राजन्नित्येव स्यात्‌ । यदा तु भेदविवक्ता तदाऽन्‌- कार्येणार्थैनाथेवत्वादनुकरणस् faye सति विभक्िस्ततो राजे- तिस्यादिति। उस्मन्तवचनानुकरणख्य मा न्डदिति शिङ्गसन्नाला- घवा चमित्यादि | धाठुविभक्तिविजंमथैवशिङ्गमिति खजं लाघवाय कथयन्‌ लतमि्यर्थः। Pafijikédurgapadaprabodha.

486 NOTES. (रा. 1. 66.

-For the example see IT. 2, 11.

6. Examples to II. 1,40; 71.—Tril. quotes: तथा चोक्तम्‌ i विद्धस्माभिमुखीभावमा नं संबोधनं विदुः । माप्नाभिमुख्यो wera क्रियायां विनियुच्यते ॥

6. पद्यानि and पयांसि contain the dgama 4 (K. IT, 2, 11) विद्युलान्‌ is derived by means of the taddhita affix वन्तु (II. 6, ` 16, com.),

४ = "4 सर्वस्य contains the dgama सु (II. 1, 48); so does सवेषाम्‌ (II. 1, 29); whilst ठच्ाणएणम्‌ has the dgama नु (II. 1, 72.).

9. aeafteat weaften इति लं पितास्य । we पिता- -स्येल्यन्तर ङ्ग safe वचनाद्मतिषिद्धे कमप्र्यः स्यादेव । wa च नथयुदर्‌ बहब्रीहाविति वचना त्कप्र्यः॥ TAA येषां ते वस््ा-

MATT: | वसनं वासो Saat येषां ते वषनान्तराः । ° | तच वसा `

माराख वसमान्तराखेति विग्रे इन्दस्थाञ्चेति [का०२. ९. २२] म ada | इह वस्ान्तरो्यादि । श्रप्रामादिति awarers- न्तर शब्द स्योपसजंनीग्धतवादिल्ययैः ॥ T.

43. For परादि तां; see IT. 1, 6.

48. wanftara urarcm tare इति कुतः Way: | तथा fe wadats मखयुणा दा वीमरत्ययोऽखख च मोऽन्त इति। तथा व्युत्पन्न एव wei दति पकचस्तद्‌ाप्यन्तयदणमलादिडहितवि- way aay पञ्चम्या वाक्यार्थमाह । ईकारे -ऽन्तो यस्मादिति चथा मद्मदशब्दाभ्या मीप्रव्ययो विहितस्तथा ' नाचेषयेः ॥ 771. | | 66. यद्य्युदन्तो यस्यासादृद्म इति बहत्रीदिणा समराय

II. 2. 32.) NOTES. 487

उच्यतेऽरादे शो ऽनेकवणंस्तथापि च्रुतवादम्तखख ware भवति म समुदायस्य तस्माश्रुतलात्‌ । म खलु पिदरप्र्तयः । किं तचिं समासगम्या दति कर्तरि चेति ज्ञापकादा ॥ योगविभागारिति। श्र दत्येको योगः सामान्येनारारेश्ायंः। ततो डविति दितीयः vay fag पुनविधानं पुवेविधेलंचषणानुरो धारथ॑म्‌। तेन wea मि fara ara । पितरस्तपंयामास | दति za प्रीणने रेताविण

1.2, 5. केत्तिदिलन्ये न वयमिल्यथेः ॥ ° ॥ ङवतोति arefa- बलात्‌ arate नदीसंज्ञा म भवतीति चेत्‌ तदयुक्तम्‌ | इहनि. व्यलेन नदीसंज्ञाया areata | स्म्‌ । अरत एवातिदे शब- लाद्‌ दृयुवृस्थानयोरीकारोकारयोः ख्याख्यले ऽपि नदीवस्या- प्रसिद्धिराख्यायते |. यस्माद प्रसिद्ध स्येवोपमेयत्वमित्यत are | श्रप्रसिद्धमपमेयमिति। ° T. |

11. धुट्‌ च ary धुट्‌खरमिति समाहारलादेकवचनम्‌।°। In पयांसि the नु is inserted before सू (धुट्‌) and the vowel . lengthened, in accordance with rule 18, in पद्यानि after the vowel ¥, which is lengthened by rule 17. In gare etc. the dgama is impossible, since, if inserted after the vowel it would

be separated from the धुट्‌ by an anundstka or antahsthd.

On गोरङ्धि' 1. observes: yy धुडिति जातिनिदे शो sa जाते.

येवान्नास्ि वधानम्‌ जातेरमुन्तेत्व ऽपिधुटः पव द्यं वद्ा- रो व्यक्पेखया भवति ॥ 0 ४८ 701८: qmafafa ष्वाख्यामं कतंव्यमित्यथैः | तचेदं व्याख्यानं केचिदिच्छन्ति केचिन्नेच्छम्ति। ये

नेच्छन्ति तनतमिं warfare: ॥ , 32. For the lopa of. the penultimate च of म्‌ Tril. refers

"488 NOTES. IL 3. 48.

to II. 2,58. In gaweafe% a 24 of two letters has taken place (श्रश्यखरादिषमुदायलोप) before दूम्‌ + २० accordance with III. 2,12,

88, frat गो यस्येति ae गोरप्रधामसख्येधादिना खले गोणोऽपि गो शष्टो विद्यते। ° ॥ गम किमथेमिद मुच्यते खे सति (viz. चिजगु) गो शष्ट एवायं म भवतोति | नेवम्‌ । एकदे ्वि- छतस्ा नन्यवद्धावात्‌ प्राप्नोति । किं च । संबुद्धौ जसि da ते गो शब्द एवं Wada ॥

४५. ममु Ha ऽप्यकारे कते मध्ये खियामादा भविव्यति। विं दोधेयदणेने्याड दीघं ces । गो शब्दो ऽ यमुभयलिङ्गस्ततः पु लिङ्गपक्े strat म स्यादिति ara: wT

41. चलातुरिक दृति चतुभिंः क्रीत दति क्रीतादिलादिकण [का०२. ६. ८] । ° ॥ प्रियचतयतीति प्रियाखलारो यसासौ fire wat: | प्रियचत्वारमाचष्ट तीनि हते aloes श्योः खरा- ` दे भो विधिवेलवामिति gage पञ्ादिनि लिङ्गस्य [का०३.२.९२] दइल्यारिनाऽग्धखरादिलोपः॥ चातुर्यमिति चतुरौ भाव इति विये aw च प्रकीर्तितः [का०२.६.९४] इति यण ॥ 7

47. तद्धिते waa इत्प्यधिकारादिल्यथंः | waa दति ल्च- मनृ्त्येव्यथेः | तेन yaw न भवति | अच तु भवत्येव oT. श्रष्यधिकारादिति संबन्ध इति । श्र्यधिकारान्तद्धिते लख्यत इति संबन्धनीयमिव्वथेः लच्छमिति पुवे चायंपरयुकमुदादर एम्‌ | | पवेजेति । शोवनमिल्वादि ॥ Pasij ikddurgapadaprabodha.

48. Ws~ is used here to prevent वू from being taken in

its technical sense of faawa Durg.

II. 2. 59.] NOTES. | 489

For the compound forms see IV, 8, 61.

49. ननु क्रावनुषङ्लोपे सत्यसेरिति fia भवितव्यम्‌ | कथमयं खानुषङ्गमिदें शः । सत्यम्‌ । अयमेव्र निदेशो ज्ञापयति, अचेः क्षा वनुषङ्गलोपो नाशि। प्रतीच दूति प्र्यञ्चतीति किप्‌ शस्‌ ङःखि wa वा । अरनुषङ्गचाकुश्ेदिति नलोपः ॥ एण.

62, To पाद्‌ Durg. gives are भुजंगः |

64. ई does not include the stripratyaya but must refer only to the vibhakti fearewara Durg.

65. @@ viz. since the adhikdra अवमसंयो गात्‌ ceases here.

69. घालवयवसयोगान्ञ भवतीव्यथेः | यवं क्रीणाति । कटं gaa इति किप्‌ । अ्रधातुसंयो गा द्धवत्येव | reat सष्ृक्षवाविति। अत एवाह । श्रमेकाच्रयोरिव्याटि॥ अ्रव्ययकारकाग्यामेवायं विधिरिति यदुक्रं तदिद तु्ष्स्स व्यवखिताथेलाल्ञभ्यत इति तेन महानी तौ च नियौ चेति। परमौ च ती शुवी चेति महा- नियौ । परमलुवाविति। एवं थोभनलुवो। उक्षमलुवाविति iD.

. 490 NOTES. (II. 2. 63.

60. अ्रतिदेश्ो ऽयमिति। स च निमिन्तरूपव्यपदे शशास्तका- यभेदात्‌ पञ्चधा भिद्यते । श्रय निमिन्तातिदेशो यया ब्राह्मण वत्छ जिय प्रवतिंतव्यम्‌ । ब्राह्मणएनिमिन्तस्य यजनारेः चचियेऽपि सद्धावा्लजापि agfaafa दिश्यते । नेवमिह यतो धातोनि- मिन्तं क्रिया खा च खभावाद्व्यवाचिनि भूशब्दे संभवतीति ॥ नापि रूपातिदेशः भमेडभूः । रच धातुरूपो भूशब्दो भव- Mae प्रत्यासत्या भ्रमधातुः प्रतिपन्तव्यो भवति ary धातु- वदित्यपनीय भ्भूभेम इति विदध्यात्‌ ° ॥ व्यपदे्ातिदेशोऽपि नेव यतो व्यपदेशः संज्ञा भूशब्दो धातुसंन्ञो भवतोति तदावत्क- रणममथेकमेव स्यात्‌ °॥ शासरातिरदेशस्त॒ wea एव धातोयै- ere तदस भवति तत्पुगरीदूतोरिधुवी खर इति । किंतु

,तचापि DyATe का्मेवानुसतग्यं तज्िष्टताप्मन्तेः | अतः -कायातिदेश एवायं mwa । तत्पुनः कार्थमुवादेशशलणमिति ,तदेव दशेयन्ना aay भ्रुव इति ॥ 7, -

68. सवेनामगणएपाटे तस्य भवच्छब्दस्य रणं तेन भामि नख- चाणि सन्ध्येति वन्तुना waret स नित्यं रे भवन्‌ । तदन्तवि- धिरपि भवत्येव | परमथासौ भवांखेति परमभोः | fayaee

` लिङ्गविशिष्टस्या पि ग्रणम्‌। दे भो ब्राह्मणि। हे भवति arg fan कथं ALE भो ब्राह्मणौ | भोः शब्दो ऽ यमव्यय श्रामग््शार्योऽ feat तेम दिवचनबङवचनयोर दोष इति ॥ °॥ श्रन्यः पनरा । वा- cea योगविभागायेम्‌ | वादेदलमित्येको योगः । ततो भवत इति विभश्जन विभागो ऽन्यथाकरणमिति रवा । तेन भगवद

` चवतोरपि भवति। भगं ज्ञानम्‌ अघं पापं तदद्यते ऽखेति ae: |

` भवत दूति पुनेन पुर्वविधेलंानरोधाथेमाभ्यामन्यज न स्वात्‌। `

II. 3. 3.] NOTES. ` 491

हे भगोः । हे भगवम्‌ । हे श्रघोः । हे अ्रघवन्‌ । नैवं भाषायां शिष्टप्रयोगो दूष्यत दति सूजकारमतम्‌।*7

64. Durg. in his ttkA illustrates each case in this and the following rules by numerous examples. The following kérikds also occur in his comment on the present rule:

श्राचार्यमतं तु [तथा च THEM Tril.] |

aya छुसिते चैव संक्ञाया मनुकम्पमे। ATMANATATS AST HS च कः समृतः ॥

तया चाद | Borat a ar gar acu: को विधौयते। ofgaaa gar ata सम्यगपि ofa:

IL. 3, 1. यद्यपि प्रति विभोः समुदायः पद्‌ (of. I. 1, 20} तयापि चुश्मदस्रदोः पदमित्युक् उभयोः स्यामे यो निष्पद्यते स लभते ऽ न्यतर व्यपदे शम्‌ । °

अरपिशणलोयमतं तु । पादस्वयैसमािवै श्चेयो Sas वा पुनः।

AKG चतुभागः पाद्‌ दूव्यभिभीयते॥

माचापरिमाणमा्यादि माजिकमच्यते। aa a areata ‘Bq प्रतिषेधः (1. 3, 6] 4 पद ग्रहणं सविभक्ष्य । ° Durg

यसव वाक्यस्य युप्मद स्रोः पद ज्रुतवा सयैव वाक्यस्य WaT ls fii

वेदितव्यम्‌। oi यद्यपि पदमेकवच्नं तथापि que: पदम्‌ श्रमः

पदमिति प्रत्येकमभिषंबन्धादथीाद्‌ दे पदे दति यथासंख्यंनवि- Hwa | ०। Tril.—at has to be supplied from II. 2, 62.

वाख ise सक्नटदितीयादिवषनं पदं

9. Aco. to Tril. तेमे and लामा should be treated as

dvandvas, in the same way as areay ६

499 NOTES. (II. 3. 10.

4, Tril. supplies the rest of the second अण्ड, as given in note 8. It 18 not stated whence the two couplets are taken.

6. गौणयोग carte । arerartetirem: । तेन gaat य॒प्मदस्मदादीनामारेणा IMATE: | गोणमुस्ययोमेस्ये का- संप्रत्ययो aaa । किं योगयणेन | सत्यम्‌ । अन्यच गौणे $पि विधिभंवतोति ज्ञापयति °.

7. दृश अुतानुमितयोः ओतःसंबन्धविधिबेखवानिति न्या याद्‌ युश्रदसख्रदोरेव दिवाचिनः प्रतिपत्तव्याः | न तु बमास- fa °श्रतियुवाभिरत्थावाभिरिति युवा मतिक्राग्तैरिति विग्रहः यद्यपि ware बङूवचनं तथापि य्॒मदस्रदोरोव दिवाचिनः “WTA WHAT: 1° तथा चोक्तम्‌ ।

समस्येते यरैकमे बवे TUT | ane वर्तते Ra न युवावौ तदा तयोरिति॥ अतिक्राग्ताविति प्रत्येकं संबध्यते । लाम्‌तिक्रान्तो यु्मानतिक्रा- न्तावित्ययेः। wat चामिल्यीकारस्वामादेशः ॥ च॒श्मदीय दति। Se यद्यपि प्रत्ययलोपल चणन्यायेन Raw दृ ष्ठते तथापि य- वावौ न भवतोऽननद्धालोपात्‌ । एतदुक्ं भवति । पूरवखजादन्त- लोप KY वतेते स चाथंवशा सप्तम्या संबध्यते ऽतो ऽ नणोपे सति चुवावाविल्य्थः। इइ चामणोपो नास्तोति सा्ादिभक्षी तख ` विडितलादित्याहइम्रत्ययद्त्यादि॥ णा.

10-138. Fate \ युयवयम्‌ eto. are likewise considered as dvandvas by the commentators, see note on 3.

, . 10. अतिवम्‌ warefafa युवां wera । ्रावाम्‌ WaT: न्वाऽतिक्रान्त दूति विग्रहः । एवं प्रियौ युवां प्रिया युथं वा यख

II. 3. 27.] NOTES. 493

सख प्रियलं प्रियामिति । ° Durg. On the /uk in the avyaytbhdca see II. 8, 4. |

11. अ्रतियुयमिति at युवां युश्नान्वातिक्रान्ता दूति विग्रहः D

12. at युवां यु्नान्वाऽ तिक्रान्तायेति विः Durg.

14. अ्रतियुवत्‌ ° युवामतिक्राग्ताद्‌ युवामतिक्रान्तेभ्य इति वा। श्रावामतिक्रान्ताद्‌ ्रावामतिकान्तेभ्य दूति विग्रहः | Trl.

16. Durg. remarks that others read ज्चसृच्यम्‌ ;- तदा ऽ का- रमन्तरेणापि yaa म स्यात्‌ ।

16. On साम्‌ Le. सु + “ATH see II. 1, 29. freqwate प्रिया यूयं येषाम्‌ । लामतिक्रान्तामामिति विग्र युश्रदसख्रदोरूपसजंनयोरसर्वनामवान्न सुरागम दति । ° एण्ड.

17. यदा शसादिप्रसङ्ग आनादय (Il. 8, 98) श्रादेश्ा SIM तदा म भवतीत्यर्थः | (ण. ; Durg. quotes VAY: सामे चिकटडुकमोषधं प्रयश्नीत । (देश्रणो निटतन्तिर भिधीयते).

22. इकार SATTUTY: | Durg

23. कन्द स्येतो योगाविति भाव्यकारो भाषते | waaay वच्वनादाषायामप्यवसीयते | तया च । मधवहुचलव्नानिद्‌ाने (? HAAR च 18.) थीत प्रग्र मवतां व्रज दति दु ्वते॥ वन्तमा प्रयोग दूति परो wa | afe व्यात्िरपि स्यात्‌ ॥ 7

24. गणएपाटाच्वेति। राजादिगणे() जरा जरस्‌ चेति TAAL तेनास्मत्ययेऽपि भवति तच्च frat तत्र विकच्पयाभावात्‌ ॥ Tri.

26. Against the restrictions (II. 1, 65; 67) to the general sandhi-rule, I. 2, 10.

27. On नामि see II. 1, 72.

494 NOTES. | (IT. 8. 60. `

29. व्यदादयः सवंनामसु प्न्ते। ° । ते gates दिपर्यन्ता एव यश्मदस्म दोरन्तलोपात्‌ | GWAR प्रागपाटाच्च वयव. हितस्य भवच्छब्दस्य न भवतीत्याह सर्वनामान्तगैण इत्यादि । °। नन्वेकशब्टो ऽ च प्ते तस्याकारस्याकारे wa तदिकारबाधा कथेनस्यात्‌ । एके एकन vary दृति । नैतदेवं त्यदादिष्येक- शब्दस्य ATS: 1° Durg. | _ 81, Durg. remarks: m2 {cf वजमादिषश् चकारेण व्यदा- दिविगिते। afer त्यदादिर्गुणीग्धतेगेकारे (1) विभियते। त्य- दादौनांयोदकारोयचरतचस्धितदति।

8. आदिग्त caren: । दिशिर र कथने वर्तते । यथा |

89, Against II. 1, 18. The final r of भिर्‌ seems to indi- cate that this and the next शत्र formed originally one rule.

44. येनेव्यते-.9. with the affix यु in the sense of अरनङ्हि साधु etc, |

46. दजादयः | इजिति यजतेः किप संप्रसारणे च निर्देश Tare यजादोनामिति। ननु विरेषाभावादिज्‌ गताविति कथं नं श्यते । नेवम्‌ श्रादि शब्दस्य व्यवस्था वा चिवाद्‌ दृ गादिन्बुवि- जशब्दपाटाच्।° Tril.

0. चदि धातोरित्यदयवावयविसंबन्पे षष्ठीयं ₹वतुथान्तसख इतीयारेरिति चावयव विशेषणं कथे तदं गोधुक्‌ काषटधगिति।

IT. 4. 4.1 NOTES. 495

सत्थं waz शिवद्धावात्‌ । बुद्धिर खबोजपरिपाकवशादुत्पद्मा- नाऽसत्यपि ae मेदं जनयति | यथा Ure: शिरः शिलापुत्र शरीरम्‌ । ° Durg.

53. A restriction of IT. 2, 53.

55. साधु तत्णोतीति साधुतक्‌ Tril.; मांसपिपक्‌ । मांसं पिपच्तीति किप्‌ Durg |

58. The पव विधयः bearing on the given cases are IT. 1, 14 18; 19; 3, 56 |

69. घोषवति रो भवति | ware TY a arfafa arefe- qarze प्रतियोगी विसर्गः साधितो भवति सत्वापवादद्तितेन खपिःषु धनुःषु दोःषु पचे पररूपं भवल्येवेव्याइ भे र इति उत्तरां Va | ° Durg.

64. श पिग्र हणं see II. 3, 35.

Il. 4,3. नन्वनव्ययमव्ययं भवति 6.5. श्रव्ययीभावः) इत्य- न्वय॑संश्या saree लुकि सिद्धे यडचनमिदं तज्त्नापयति। श्रव्ययत्वमणयनाश्मीति | ° Durg

4. म ग्ेतीत्यव्ययं म विद्यते संख्या aaa प्यायः कथ्यते। तथा TEI

सदृशं Fry लिङ्गेषु सवासु ख विभक्तिषु। वचनेषु च सर्वेषु ae व्येति तदव्ययम्‌ ॥ ° faqrargrzat श्रेया उपसगाख प्रादयः, ्ोतकलात्‌ क्रियायोगे लोकादवगता इमे ॥ एण. | He gives the entire gana, after which he remarks: न्ये $ व्यया

यथाख्यानं aay इति।

496 . | NOTES. (Il. 4. 10. ˆ

, 6. Durg. has the following kérikds :

खूढारण WY रूढात्‌ सखादारेदौदादिकखरात्‌ । मतु गान्धारिशाल्वेयान्नकारादेः कुरोरपि॥ इदन्तकोशलाऽजादात्‌ स्वियामपत्यमाचता। पाष्डोञखान्यो ऽ gare ऽ सिग्धज्ना शब्दा fe तद्धिताः ॥ प्रत्यग्रथादिण शास्वांशात्‌ कलकूटाश्मकादपि। RAMS: खदा भेदात्‌ प्रत्ययो नेष Twa li gwafageut च अभेदाच्च fear सदा। नापत्यम्रत्ययो दृष्टो यथा कुम्भी कुरूरिति।

were feat नैव मरा च्यभङ्गादिवजेनात्‌।

, खरसेनी यथा माद्री राज्ञी भारी भवेदिति। अरूढाश्च प्रवच्यामि वतण्डी सतति पूववत्‌ ।

आधिरस्या स्तियां we वातण्डयायाख किं णुका ॥ TU बडसखरात्मराच्यादइडङमे बस्ियां तथा | पाल्नागारा इति ज्ञेयमप्राच्याइासि crea: i भेदाभेदादिभाषेयमुपकादेख Area | प्रव्ययश्छानुकारेण उपका ओपकायणाः॥ एवमन्ये ऽनु सतेव्याः संज्ञाशब्दा हि तद्धिताः। रोकषिद्धा न Bara: कस्ताच्रार्यणए Teale i लुग्विधानमिद यच्च दि्माचमिह दशितम्‌ तस्मन्दमतिबोधाय aa aT तु निष्फलम्‌ ॥

9-13. The references अपादाने पञ्चमी eto. do not actually occur in our work, but are implied in the rule II. 4, 19.

10. Durg. quotes: तथा खाद्‌ | WAAR facrad प्रेरकं

— = —s ie i Be)

II. 4. 15. NOTES, 497

त्यागकारणम्‌ | ATRATH TATA संप्रदानं Haring ॥ संप्र दानं तदेव स्यात्‌ THT ARTA | दौयमानेन संयोगात्‌ खा- मिलं era यदि ॥ कथमित्यादि । erardtat कंचिदयं बोधयितुमिष्यमाणे कारके WATTS: खभावाल्लयतिवद्‌ fraser एवेति कमं परा- भ्रोति। देवदत्तायात्मानंपरंवा क्ाध्यंकरोतियोऽयचैःषरेव- दान्ताय Baa दति | तया च । साघमानंः परस्वीभ्यद्सजागा- द्राचसाधिपः | (Bhattik. VIII. 78.) _, QUA साध्यं कथयन्परसखीभ्य श्रागत CTU: ॥ VITUS: ते । ऋो तव्यं किंचिदेव दतं ज्ञापयति ॥ तथा face तिष्ठते। fear ज्ञापयति प्रकाशयति। प्रकाशने तिष्ठतीतिरुषादिः। °॥ wa कुष्यति तच चतुर्थी सिद्धा । वक्रव्यं व्यास्येयमिति। ° Durg. 11. कञ्िदाह । गङ्गासमीपो देशो AFA TATA, | ्राधा- रस्तिविधो शेयः कटाकाश्तिलादिषु । अन्यः पुनराइ | उपद्ेषस्य सामभेदः कटाकाश्तिलारिषु, उपकारास्ह भिद्यन्ते संयोगिखमवायिनाम्‌ ॥ अविनाशो गुर्लस्य प्रतिबन्धेष्वतन्त्रता | दिम्िरेषादवण्छेद इत्याद्या भेदहेतवः ॥ ° Durg. 12. तया ATE कारकाव्यवधामेम foray Peart ea! ae faafad तेषु करणं तत्मकीतिंतम्‌ ॥ Durg 13. चन्द्रगोमी तु । waret Hafa अ्रचेषु दीव्यतीद्यपि faaat मन्यते | ° Tril 15. तथा चोक्रम्‌। यः क्रियां कटंकमेस्यां कुरते मुख्यभावतः। WHIM: AIM ATT RAT ATA ATTA Mt oD. | 32

498 NOTES, | (II. 4. 26.

16. कारकाणां da fara उभयस्य प्राप्तौ सत्धामथादेकस्मिनेव सं्निनि परं भवति । अन्यथा संप्रदानादिसंज्ञा ऽनर्थिका खात्‌ । ` ब्राह्मणाय गां द दातोत्यादौ वाक्ये किमुभयस्छ प्रा्निः। यसिग्ं fafa भिन्ञाधिकरणेन बहब्रीहिणायामाय car Ne aa fA धनादिकमिति संबन्धः | एवमन्ये ऽपि प्रयोज्याः | लोके शास्ते च न संज्ञया संज्ञाम्तरस्य बाधा।०॥

संप्रदानादयः सज्ञा रचिधारि विवजिंताः।

लोको पचारात्षंसिद्धाः सुखबोधाय <filar: ॥ Durg.

्ामायेत्यादि। गत दति संबन्धादपादानं यामः प्राभ्रोति। दागसंबन्धाच्च संप्रदानम्‌ | परं संप्रदानमेवेति । एवमन्यचापि यथायोगं परत्वं वेदितव्यम्‌ | ° Trl.

18. षिद्धख्याभिमुखीभावमा चमा मन्तणम्‌ ॥ नन्वामन्णं वा- wre इति मतान्तरमेतत्‌ कियासंबन्धात्पूर्व युगपद्ध मौ तिरेके षष्टी स्यादिति प्रयमारभ्यते॥ Dorg. ; ्रामन््णायैस्या तिरिक्षवा- द्ेदलच्णा षष्टी स्यादिति भावः॥ Trl

22. देन ग्राममिति दचिणस्यामदूरवरतिंन्यां दिशि याम सेति fares gt एनम्रत्ययः ख पुनः बद्श्राद्यलात्‌ (1.6.87) ¶

28. कमं प्रवचनीय | fase संज्ञा । oe च ।

क्रियाया चोतका नेमे संबन्धस्य न area: | नापि क्रियान्तरापे्ाः संबन्धस्य तु भेदकाः ॥

यथा ऽमिद्योतत carat क्रियां चोतितवन्तः। न तथाणक्- , शादिषु सबन्धस्यतु वाचिकाः । ° Durg

26. यदि° । युश्रदोऽपि मन्यतेः कम॑वातुर्थीं कथं म भव- तीत्याह यदीद्यादि । ° Tril.

II. 5. 2.1 NOTES. 499

26. WS WAYIA AAT Y | TY TUT RM योगय्रणात्‌। ware: शक्रः समथेः प्रभुरिति पयायः Durg

29. Faw स्थलः । पुत्रेण गो मामिति प्रत्येकं संबन्धः | TET येयो गस्योभयनिष्टलात्‌ | ° एण.

30. फल मनिष्या दयन्ञपि क्रियायोग्यतया लोके हेतुरुच्यत Tare योग्यतामाचेत्यादि | क्रियासिद्धावसाधकतम care: | Durg.

34. षष्टी चानादर इति न वक्व्यमित्यार रुदत cafes | रुदन्तमनादृत्य गत CAG: | TH रुदतः संबन्धो गत इत्युक्तेऽपि न कद्‌ चिदस्तुचतिरिति ara: | पचेरूदति प्रात्राओीदिति॥ 7४,

49. यदा; | स्तमकेशवतो सती स्याल्लोमशः पुरुषः खतः |

उभयोरन्तरं यच्च तदभावे नपुंसकमिति ॥ लोकेभ्यः शा स्तकारेभ्यः। लिङ्गा नु्ा सनेभ्यख गम्यमानी ति भावः। Durg. | II. 5, 1. मिलितं युक्कमिति तत्‌ पृमविशेग्यस्य विशेषणेन संबन्धः | were विमलमतिः। विशेग्यस् विशेषेण मिलितं gree । समासास्यं तदेव स्यात्‌ तद्धितोत्पन्तिरेवच॥ य॒क्रखासा वथेखेति विग्रहः । ° T.

2. युक्रा्थमा चस्या इति कथमेतद्‌ यावता पुवेदधजे खमासस्य प्रधानवात्‌ तख्यैवानुवतेनमुचितम्‌ | सत्यम्‌ । अप्रधानस्यापि युक्रार्थैस्यानुवर्तनं तद्वरणादेवावसीयत इति | WAIT AMAT ATT पधानं समास एवानुवतिंव्यते | किं तद्र दणेमेति तेन तद्धितनाम-

600 NOTES. (Il. 6. 6.

areca लोपो भवति । तजापि oarte विद्यमामलादित्यादइ राजता | पुचीयतीति।° 7.

4, Exceptional cases, such as अप्‌ [अहिः ; अन्गमनम्‌] are excluded. T.

अतिदेशो ऽ यमिति । यद्यपि शास्ान्तरे away s तिरेश्रा निरूपितास्तथापि कायातिदेश एवायं तज्ञिष्ठलात्‌ wee: कायं 5 प्यतिदे शरमाने ge यदुक्तं तस्य तरेव श्रुतलात्‌ ॥ T.

8. For the comment ¢f. also P. IT. 1, 49—II. 2, 6.

पवंषुकामखमी | प्राच्यरेे ग्रामो ऽयम्‌ T.

Alter = ftrayat; in the Text, with MS. A.

fenotfanfard MSS. Tril. D. and 0.; faethe MS. 0. ` क्याक्रयिका° aera: करय उच्यते ऽ ख्या च क्रयिका क्रयाव- यवसंबन्धात्‌ क्रयः क्रयिकावयवसंबन्धाञ्च ख एव समुदायः कयि- का ततस्च क्रयञ्यासौ क्रयिका चेति वियः | खस्य दीर्च॑ता | फलाफणिकेत्यादि । °॥ इभ्यपोरेत्यादि | इभमर्तोत्य्थँ द ष्डा- दिभ्यो यप्रत्ययो ढृश्यते। पोरा उमयव्यञ्जिका ॥ °॥

The MSS. of वपा. read likewise श्रवण for अरमण.

श्रधेजर तीयम्‌ ° अधौ चासो जरती चेति TM तचभवम्‌ अधंजरतीयमित्यभिधानादीयः । म इवार्धंशब्दः समप्रविभागे aaa ॥ °॥ अव्राह्मए० | यदुक्रम्‌ ।

सतां मच faauts fa a sag चन faa |

| जगत्यनेन न्यायेन नजः प्रलयं गतः ॥ ° ॥ , समाससद्धितख सुखम्रतिपत्यथेमनुषुम्बन्धेम विरचित दत्य च वि-

१ बहप्रकारा ¢^

II. 6. 8.] NOTES. 601 `

श्ेयग्रहणम्‌ | एवमुत्तरेष्वपि योगेषु लाघवं न frente प्रति- पत्तिलाघवसख्य शववमंणो ऽभिमतम्‌ ॥ 7.

6. तद्धितेत्यादि | varie खप्तम्यर्थवथाद्‌ [दिधा 0] भि- द्यते । afgaara विषयग्डते ऽ पत्येक णादिव्जिंतस्य खरादित- द्धितस्य चाभिधेये उन्तर पदे च परतः समाहारे लाभिधेये षमा- सो ऽ यमभिधीयते। T.

8. गडितीया भरितातीतपतितगतात्यस्तप्राप्नापश्चैरिति afa- दाद (Pay. I. 1,24)) तदि सामान्यविधानाख्षिद्धमिव्याद कष्ट- अितमिलादि॥°॥ तथा गम्यादीनामुपसंख्यानमिल्यपि (ib. Vartt.) न वक्रव्यमित्याइ ग्रामगमोव्यादि wei खद्ारूढो जास इति | अखमीच्छ कारी विमागेप्रख्ित( दत्धथेः। अधीत्य खाला गृरुमि- TMA खद्वा रोढव्या | तज यो ऽन्यथा खद्रामारोहति ष ति- रस्कारार्थमेवमच्यते। खद्वारोदणं चात्र विमागेप्रखितस््ोपलच- एम्‌ । सवे एवाविभीतः खद्गाङूढ द्युच्यते। नित्यसमासञा यम्‌ | महि वाक्येन Say गम्यते | खदा चेपे करेन BAA ऽ भिधानात्‌ B- पादन्य् न भवति । खद्धामारूढो ऽध्यापको ऽध्यापयति । किं GET VT श्तनेन ॥ तथा कालाः. केन समस्यन्त दत्यनेन | AUT कालाः MA समस्यन्त इत्यपि म वक्रव्यमित्वाद । wafterfz | ष- RATT चरा सते ऽ इग चछन्धु्तरायणे राजिं गच्छमि दकि- णायने॥ मासप्रमितखण्धमा इति। आ्रादिक्मंणि क्रः कतरि चेति कतरि क्रः | मासं प्रमितः मासं प्रमातुमारभः | ufc at Ta ॥ ¢ P. II. 1, 26; 28, etc

दढ तीयेत्यादि० । काकपेया दीति पृणतो द्धावनं सहतिर्निन्दा-

१ विमार्गखितं 0

602 NOTES. (II. 6. 11.

थंमध्यारोप्ते काकपेयलं नाम । एवं बाष्पच्छेद्यानि दशानि Agar Aaa सहति रयन च्छे्त्वै च निन्दाथंमध्या रोप्यते ॥ °॥ ` पञ्चमीत्यादि | भयभीतभोतिभीभिर्निगेतेमापेतापोढमुक्रप- तितापचस्तेरन्पशः [P. 1.1, 57; 38 and vartts.] दूति म व्व्यम्‌। अधर्मजुगृष्एुरित्यादावन्यचापि पञ्चमीसमाससछ द शमात्‌। यदण- wy दति वचनात्‌ प्रासाद्‌ात्यतित इति महतो न भवति तदय युक्तं महतो ऽपि दशेनात्‌। यदाह मयूरः । भाखद्वावो इतेनेति। न खाचाख्पविवकच्ता यक्रिमती षष्टीत्यादि । श्रात्मषष्ठ इति परणप्रत्ययान्तेनापि समासो ऽभिधानात्‌। araret पञ्चम इत्यादि व्वनभिधानादेव न भवि व्यति॥ °॥ ब्राह्मणस्य कतंव्यमिति तव्येन तावद्राक्यमिग्यत एवेत्य

इन्तिरपीति वाक्यमेवेति शम्बुडनमशो रनभिधा ममेव समास्ये- wu: ॥ T. cf. P. VI. 3, 6; and 5, Vartt.; II. 2, 11, ete.

सक्तमीति.। % P. IL. 1, 40 ff. The MSS. of T. read owTy:

9. °आधिकदशाः।° शत Wary शाकटायनः | श्रधिकादश येषु तेऽधिकदशाएकादश्ादयद्ति।०॥ दष्डादणष्डि°। तथा सृष्टामुष्टीति नान्यन्तस्छ पुवंपदस्मालं Twa ऽव्ययलवं YA खभा- atfefa Tril

10. विदि गित्यन्तरालं दिगुच्यते ॥ ° ॥ ननु दिङ्गामान्यन्त- रालम्‌ {P. 77. 2, 26] इत्धस्याभावात्‌ कथं feyraraa समास care surfers । अन्यथा विदिगभिभेयल्वमेव न स्यादि wma: wT

11. इतरेतरयोग cathe समुचितिः षमुञ्चयो राश्रोभावः ष चानयोरपि विद्यत इत्यथैः | तज्ेतरेतरयो गो ऽ वयवः प्रधान

II. 5. 16.1 NOTES. 503

af तत्छते दिववनबडवचमे wane) समाहारः Tela: प्रधानं दृल्येक वचनमेव ।° 7.

14. इतिपाणिनि । पाणिनिरित्ययं संज्ञाशब्दो लोके ख्यातिं गत Taya: |° see P. II. 1, 6, ff.

15. सुषमम्‌ ° । शोभनव्वं समस्येव्यारिरिति | आररिग्णाद्‌ विगतलं निगेतलं दु गैतवमपर लं समस्येति° | रपर शब्दस्यानव्य- यस्यापि ward पूर्वपदा्प्राधान्यमसीत्यययीभावसंश्चाप्रन्तौ मर्पु्चकलिङ्गतलमव्ययपूरवंपदं च प्रायेणे्यन्र्थः कथ्यते ।° T.

16. On the four Aryé-stanzas of. 2. II. 4, 2-14 and Vs, Tril. remarks: दूद्‌ानीमुक्रामामुदाररणानामथेप्रद शेनदारेण खमादारदन्दस्येतरोतरयो गस विषयं विवेक्मयाभिरभिधानख व्यवस्थामाह । अनुवाद Terie चर णएशष्दः शाखानिमिन्तकः पुरुषे वर्तते | कटेन MT ऽध्ययमविरेषः शाखासंश्चकः सो ऽयमि- WMATA कटः | कलापिना प्रोक्ः कालापः । कुथुमिना wre: कोथुम इति कटादि शब्दो ऽ ध्ययमविशेषमाचल्ाएो यदा तद्‌- ष्ययनसंवन्धाक्तदष्येद्षु VERY वतेते तदा कटादीनां चरणानां समाहार एव SE CMG: ° । VAM’ fe. स्था - इण्‌ - अ्रद्त- नी°- ॥ निकटपाठानामिति । निकटः पाटो येषामध्येदशां ते AUNT: | पदकक्रमकमिति। पदमधीते क्रममधीत दत्य wwe तात्‌ क्रमादिभ्यः कप्र्यो दू ष््ते। पदमधोल्य कममधोत Cee: | अधीयमानयोः पदक्रमयोः समिहितत्ाश्लदध्येजोरपि पदकक्र- मकश्यब्दवाच्ययो निकरटपा ठतम्‌ ॥ "्यामाणां AT wr | जाव्ब- aq) ग्रामः शाणुकिनो चेति विग्रहः | जाम्बवश्राशुकिन्यौ (१) (sce

१ BTA? 0,

604. NOTES, (II. 6. 26.

PIL. 4, 7Sch.) | यदा तु शौयं च नगरं केतवता च TAMAS शो्यकेतवतमिति०॥ (see Mahabhashya) ॥ काङ्णामिति। कारवः शिखिनो रजकादयः ॥ प्राणिदर्यकाङ्गानामिति ad एव aaa दर्यायोपूरणाथं are कम्रल्ययः । ° ॥ चुद्रजन्तुकफलानामिति०। तथा पीड जन्तृगब्दसान्निष्यादच्यपरिमाण प्राणिनामादतचम्म्‌ तिभेदः।

चुद्र जन्तुरमखिः स्यादथवा Fx एव यः।

शत वा प्रष्टतो येषां केविदा नङ्खलादपि॥° x एवय दति Safad शक्यः, खश्ोणितरदहितो मसकादि- रेव ॥ शतं वा प्रतो येषामिलन्या सृतिः । येषां शतेन प्रष्टतो 5 ज्रुशिवरग qua ॥ केचिद्‌ भ्रा मङुलादपील्यपरा स्मृतिः | cae wa: प्रमाएमितरासां परस्परविरोधारिति०॥ अद्रव्याणामि- त्यादिसमंता तुता । समाष्ार इतरेतरयोगखेव्यथैः। °॥ दधि- ` चृता शति व्यश्चमविगरेषकाणां समादारखय विभाषितवात्‌° oT.

The second half of the fourth stanza should begin with qq,

the only irregularity being in the seventh pdda which has five matrds. ` 17. On the sloka अपाचादि!° see Varttikas to ?. II. 4, 30. 18, 19. See P, VI. 3, 84 ; 87; 88; [Com., 36; 39-41}. cara cla दकागुप्ताशब्दौ संज्ञायामपि वर्तमानौ दानगो- पनक्रियाप्रटन्तिनिमिन्ताविति भाषितपुंसकता । T. - . 21. See P. VI. 3, 46 and Vartts. ; 25, Tril, warns us that ्षदर्थ should be kept distinct from We,

II. 6. 1.1 NOTES. | 606

26. दयमित्यादि । ननु कथयमवधारणम्‌ | tage नित्यं प्राप्न एव Ohad लमाप्त एव ada: | ततद्चोभयन विभाषा युकते- ति । सत्यम्‌ । विभाषयेति निररशादिद कादेशख् विधेयलं न वि- भाषायाः। यच्च विधेयं तद्‌ प्राप्तमेवेति मन्यते ॥ ईषदित्वादि निन्य HSA ATR RATS: कदारेशखोष्णशब्दे विधीयते। anafa- fa व्याख्येयं लोकोपलारारिलर्थः ॥ T.

27. See P. VI. 8, 65. क्रचित्‌ (as well as the explanatory terms लच्छामृरोधात्‌ and wryga:) acc. to Trilochanaddsa (on IT. 6, 49) mean यथालश्यम्‌(१

28. दा वाक्त कर्ण यद्य । दिविधौ कर्णे यख्छ० दति वि- age: 7. See P. VI. 8, 115, 116.

29. See P. VIII. 3, 46; also ib. 40 and # 8४8, to ib. 38.

Il. 6, 1. quer संबन्धि शब्टवाङ्‌ अ्रपत्ववतः प्रयो भवन- यात्‌ षष्ठयन्तादेव भवति । ° ॥ यदेवम्‌ अपल्शब्दसय पुजपयाय- लात्‌ कथं पौचादो प्रयः । न खलु तस्या पत्यम्‌ | तथा हि लोके पितामदोत्छङ्गे बाखकमासीमं ger कथित्‌ कंचित्‌ एच्छति कस्येद्‌ मपत्थमिति स are रेवदन्लखये्युत्पादयितार व्यपदिशति नात्माममिति तदयुक्तम्‌ | मायमपत्यश्ब्दः पुजपयायः । कि afe न पतति वंशो येन जातेन तद पव्यमित्य ्येनिर्द थः | तेना- पत्या पत्य मपापत्य ATA || एव चाद्यप्रकतेरक्षर GAA AAT सामान्येन विवकितम्‌ । wat न्यायादेवादप्ररृतेः प्रव्ययविधिरि- व्याणोश्याह | WIT? ।°॥ VMs कथं गाग्यस्यापत्धं गाग्चा-

१ यथाखचम्‌ ¢.; om. 7. यथाजचणम्‌ 0.

506 ` NOTES. व (Il. 6. ५.

यणः | दाचेरपत्यं दाक्षायण care qrarafefa | पोबादि- वाचिनः पमः शब्दात्‌ WHA प्रं सा युक्त एवेत्यर्थः । wea प्र- त्ययेनापतनाथै उक्तः पुनः प्रत्ययविधानं प्रशंसामेवेति प्रतिपाद- यतीत्यर्थैः । तज प्रशस्मो गुवौ यन्त उच्यते । तसन्‌ fraret [गुरौ] जीवति खति तद्‌ादिष्टमाचरणप्रशंषार्थं गाग्यायण ख- च्यते। तथा यो गृरावसत्यपिन खेरी ष तस्यापि गुरोस्तदादि- टाचरणात्‌ प्रवा गाग्यायण उच्यते ven स्ियामपत्पे न भवति। यथा गारी सती । युकं चेतद्‌ ase सिया: प्रशस्छलान्‌- पपन्तेः ° ॥ उपम्बपत्यं चेति न amafay तद्धितद्स्या समास निबोध्यते । we तद्धितटन्तेरेव बाधितवात्‌ । carat समासो ` भ निवतेते बाधकाभावात्‌ ॥ 7. , ` “£. गोजेत्यादि। अपत्यं पोजम्रष्डतिकं गों त्यादिग्डतादा- दिपरुषात्‌ | रहा प्यसा मान्यविवचायामाचम्रकतेरिलयेः | अ्- न्यचेति यो गोचादिश्डतो न भवति। af a कञ्िदवाचीनो गर्गनामा। यश्च पौजाद्यपल्यं न भवति। अपि तु प्रथममेव । तचे- Wa इत्यथः ॥ कचित्‌ प्रथमा पत्ये ऽ प्यभिधानं दू श्यत TATE | अरन- म्तरो ऽ पीति॥ प्रथमापत्ये ऽ एधील्याह जामदद्मः। पाराशर इति सेति॥ गगोदिप्र्तिगणो wage ऽ rem वेदितव्य एव ॥ T- 8. प्राङ्गडादेरितिकुश्चाद्यमगेणो गडादिस्ततः प्रागिलर्थः॥

T. of. 2. IV. 1, 98, 99.

` 4. विनतायाः सुपर्छाः कमण्डख्वा aatcaefire विग्रहः | बाहन्तकदरुकमण्डशुभ्यः संज्ञायामिति नदादिदशंनात्‌ कमणएड- श शब्दा दु ङ्प्र्यः ॥ ` See P, IV. 1, 67, 71, 10.188.

१ अभियुद्धिन D.; अभियुक्गिः 0.

II. 6. 10.] NOTES. 507

5. श्रस्या पत्यमिति ° अकारलोपे प्र्यमाचं पदम्‌ Wt T.

0. °यथा दष्डयोगाद्‌ दण्डः परुष इति रागयोगाद्रागः॥ ° [P.IV. ‰ 1; श] ॥ धिंणो° | चस्मद्धर्मिंणो सकाभात्‌ समूहो धर्मो ऽ भेदेन नो पपद्यते vargas saw: | {7. 1४. 2, 87; 88] ॥ See also ?. IV. 2, 24; 59; 55 resp. एवमिल्ादिर्यस्येति तस्येद- मित्येवंप्रकार आदिर्यस्येति faa: | एवमारेराङृतिगणतात्‌ तजर जात दूत्यादि ष्र्थैव्वए० ॥ 7 !

8. तरतिरयमस्ति waa यथा तरति aa न निमश्जति | रसि सवनपूवेक दे शाज्तर प्रापणे च । यथा मदी तरति पान्धः। श्रस्यभिभवे च। यथा तर ति weet यो ऽ मेधेन यजत इति०॥ घण्टया चरति afin cary एवमिति तच कचिदधिकारादिष् दिखरस्य न उद्धिरिति॥°॥ द ङ्खासौ fire सेति ग्डद ्गथि- खयम्‌ | ननु कथं कमंधारयो भिन्नाधिकरणलात्‌ | षदङ्गो हि वा- भाण्डं शिल्पं च विज्ञा नयपुवकं को शलं तत्कियाभ्या सपुवेकमिति | खल्यम्‌ । टद द ङ्गवादनभिच्पे aya: प्रतिपत्तव्यो दस रणात्‌ । ततो ग्टदङ्गेन भिच्येन योगात्‌ geet ऽपि तथो च्यते। तेन गर्ग ष्वा प्रलयः GY पुवंवत्‌ | श्रयवा RTPA TAUIM- चयो ATHY वाद्यते येन तस्मुदङ्गवादनं गिच्यमुच्यते। वादना- दिश्ब्दसतु तद्धितेगोक्रायेवान्न प्रयुच्यते । °॥ श्रोजः° see P. IV. | 4, 27.

10. तुशब्दो योगविभागा्थैः। ° । श्राच्च safes wg St | ते विद्येते यख स श्राहृद्धिमाम्‌ 1 खराणां मधधश्रादोयश्राका- रवान्‌ टद्धिमांख शब्दः | ततः We उक्रादन्यसिन्नर्थे तश्येदमि- त्यादिलच्ण इव्यर्थः ॥ ` ..

608 NOTES. [II. 6. 16.

11. faaferatfeaie see P. ए. 1, 12. 12, Tril. quotes: तया we: | देवदस्तादिसादृण्यं यश्नदन्सादिसंस्ितम्‌। | वतिप्रत्यवाश्यं स्यारेकाधिकरणं ततः ॥ चापि तद शमिति e refers to P. V. 1, 117; whilst WRTATA? according to वषा. implies a refutation of P, V.1, 115 and 116.

15, For Adrtkd 1 see Mahabh. on P. V. 2, 94. K. 2 866 P. VIII. 2, 9-10.

K. 8. qeurfafa arti: । मायी । शोर्षी । चकार SMATTATS | AVC खरूपात्‌। शालीलथात्‌ | अनेकखरा- Tam Liat HWM | एकसख्रादकारान्ाश्न भवति। खं fAaas a- fa wary T

EA माया च शरस्‌ च मेधा च खक्‌ च । मायावी | WENT uae: | विभाषया पचाम्तरे यथाप्राप्तम्‌ ॥ see P. ४. £, 12.

K. 6. ?. V. 2, 128; on yaa) दून्रेवेति मा दनुष्ुभो मङ्ख इति भकारस्य दिने भवति॥ जुष्टी is placed in the middle on account of the metre

K. 6,7. ib; 129 and Vartt. वातातीसारौ रोमौ । पिशा- WUQIUATY HMI इति कश्मलं च सोग्न्तं सेति समाहारः | Waat मुख्या एव पिशाचा उच्यन्ते । पिशाचकी वैश्रवणः । तस्य यच्त्तपिश्रा चाधिपतिलात्‌ ॥ 7

` ४.8. 7. ४. £ 180. पञ्चवान्‌ यामरागः [सामरागः Scholl. on Pan.) |

K. 9, 10, P. ४, 2, 181 and Vartts. on 185,

II. 6. 19.] NOTES. 609.

K. 11. ib. 182.

प. 12. ib. 188 (qq).—184 (qurgyrarf<fa).

K, 14, 15. ib. 185. The Chdtushtayapradtpa remarks: कस्दचिश्वते टणालात्कद्‌ ATT: TNT दत्येकवाक्धम्‌। तक्मते खणालपयसील्युदाहर णम्‌ | सुद शंन मते विभिलवाकष्धमेव। तन्मते णा लीत्युदादरणम्‌ | अखाते दवितीयः Te: प्रमाणः ॥

7. 16. ib. 181. मननेत्यादि | मनन्तादप्राप्नौ मान्तादने- कसखरादत दूति प्राप्तौ नियमः क्ते । संज्ञायामिनेवेति तेना- संन्नायां वन्तुरोेव | दामवाम्‌ | सोमवान्‌ ॥ 7. |

K.17. srqarfraarea इति इन्दमिन्दितरोगेभ्वः प्राणि- Bw इमेव Vaya: पवंमित्यथेः ॥ see P. ib, 115.

K. 18. ib. 116

ए. 19. ib. [116] and 136. संन्ञत्यादि । owt सं्चावानित्ु दाहरणम्‌ ॥ वा क्॑त्यादि ° | एतेभ्यो वमं पयंन्तेभ्यो sara इम्‌ fanaa ॥ चुलादिभ्च(२ दन्ननेकखरादत इति विकश्यः fez एव केवलं को नेष्यत दूति प्रतिपाद्यम्‌ ॥ प्रयामडपयाम इति सत्यपि इन्दसमासे उवे रो न इतः स्ञोकनात्‌ ॥ एवमन्ये ऽपोति नो विद्यतेऽ खेति नाविकः। इन्‌ कान्तः, नौ मानिद्यादयोऽपषी- ति शब्दविवचाचैलादमुखतंग्या इति भावः॥ 7. `

19. अअन्तग्रहणएमिदाग मायम्‌ | ततः किमिल्याद । ्रागमवा- दित्यादि । यदि पुमः aa: प्रत्ययः स्याच्चतुथे cers feat: | षष्ठ इत्यत्र च डतम्‌ ॥ 1

510. NOTES, (IT. 6. 40,

` £. श्राभ्यामसंख्थावाचित्वाद्‌ waar नासि कतिपयात्‌ क-

तेरिति पश्चम्यन्तारेव प्रयः पूरणे विधीयते न चागमलेऽख् पूरणार्थो ऽ freer युज्यते । श्रा गमाना मगन्याैलात्‌ feet क- तिपयथयो । कतिथी नदादेरारतिगणव्वात्‌ ॥ T.

21-28. In the second [88 of this half-sloka (शतारे ¦ घष्ा- TATA) there is a redundancy of one syllable which I find nowhere explained. Trilochanaddsa has evidently the same wording of 80४8 28; but he does not explain 80688 21 and 22. ` The Laghuvritts has the same text. |

24, On चद्‌ etc.see 17. 1, 14. 24 ff. see Pan, ए. 3, 1-69,

25. In अधुना the ¢ is dropped, in acc. with IT. 6, 44, before the affix च्रधुना (II. 6, 36). 8, तेखिति नेद तच्छब्दस्य रूपम्‌ । अपि तु तकार्‌ात्‌ सक्नमी बडवच्नम्‌ ॥ 1.

81. छन्द स्येवेषठन्ये। इति शवंवभंणस्त॒ वचनाद्‌ भाषायामष्य- वसीयते ॥ I. In the sloka this and the following ०0६98 of course run किमो ऽत्‌ mw |

84, एव्‌ is here used expletively. T.

86. WAT see above 20.

87, अद्यतने ऽपि । aeferaferere: ॥ T.

88. qraqruana | विशेषविभक्रिनिर शस्याभावादि र्थः ten ` दिचिभ्यां०। चकाराद्‌ धा च feur जिधा॥7 40. ्ाख्यात° । किया गण क्रियागुणौ तयोः waders इन्तिर्यषामिति विग्रहः ॥ % 7. ४. 4 118, 41 ff

II. 6. 46.1 NOTES. 611

41. For the राजाद्‌ यः 1-15 see P. V. 4, 91-105; 16-18 =P, V. 4, 86-90; 19-82=P. ib. 74-85; 3849 = ib. 106-121. :

The Comment of Ratnegvara is given only by MS. A. The remaining MSS. (as does the Paris one) contain the s{fitras only, MS. B. also adds abundant glosses in the margin.

B OTAAS! | बहनां साधारण THY: ॥ कौटतक्तः | ख~ waren न कस्छतिदायन cay: ॥ 7

19. The MSS. of T. read: इावश्नली प्रियावस्वेति इमश्स- प्रियः । spafefira: | एवं चन्नलप्रियः। अचश्चलशिप्रियः॥ श्रत- द्विताय । दाभ्यामश्चलिभ्यां क्रीतो safe: ॥

21. र्धः is Tatp. (Karmadh.); सन्नः (मन्छः) Bahuv.; T.

22. See V&rttika on ए. V. 4. 74

97. Trilochana’s comment is Way ऽ वसी० ॥ शोभनं TN: | ओओवषीयसम्‌(१। कद्ययाएमिघर्थो efsarq ॥

42. The Sitra applies to Artt.-affixes as well as Taddhitas

44. Freq इति Ker अपत्यम्‌ | 1. (affix Yea ace. to IT. 6,4); पौमःपुनिकः । affix cag by 7. 68. (क्रीतादिवात्‌]; बाद्यम्‌, बहिस्‌ with af. यण्‌ (Il 6, 14)

46. MSS. C. 0. of Tril. read ggarat [अङ्क °] STATA | D. has तदूलोश्नो. There is again a redundancy in the metre. If we were to leave out the words q क्रचित्‌ 80798 44 and 45 would form the required half gloka. No MS. however counte- nances such an alteration. The rule is also quoted by Tril.

512 | NOTES. [Il. 6. 50:

under rule 560, The MS. of the Laghuvritt: accidentally omits the text of sfitra 44; but has 8, 45 as given by us.

46. बाभव्य इति गगादेराङृतिगणलाद्‌ बभोः arf ऽपत्ये खप्रत्ययः ॥ T.

4. कमण्डर्वा अपत्यम्‌ । मद्र वारो रपत्वमिति विष्य ख्यः अादेरेयणए | 7,

49. कथं वासिष्ठ! ° | Since wy is not included in the term इद्धि (III. 8, 35), the Commentators interpret श्रादौ in the 80६8 to stand for qT रादौ with an elision of the termina., tion स्‌ |

50. खमीप०। यथा ग्रामादौ Adal Chas ATA यामस्यावयवः faafe समीपः। तददि दापीष्र्थः ॥ दाध्यञ्िः°। दधिप्रियोऽश्चो मधुप्रियो sa दृति शाकपाथिवादिदशनाङ्‌ मध्यपदलोपी समा- सः । दध्यश्वस्या पत्य मध्वश्वस्यापत्यमितीणत CNT दकार मका. रयोः समीपे दृद्धिरियमिति न निषिध्यते॥

दारपाशस्पापत्यं दोवारपालिः ॥ खर मधिश छतो गन्धः सौवरः । °॥ व्यखसस्यापत्यं Arena: । श्र्युत्यल्निपक्लो दा- रादौ WS sal यदातु विगतोऽर्को ge a aa: | तं स्यती- व्यातो ऽ नुपसगोात्‌ क इति कप्रत्यये कपिलशिकादिदशेनाद्रफख लले व were इति निपाव्यते०॥ खसीति सौ वस्िकः° ॥ खरि- व्यव्ययम्‌ | ada: सोर: । श्रव्यथाना मग्धखरादिलोपो <- (fit: ॥ खगैमनमा₹ सो वगैमनिकः | पुवंवदि कष्‌ ॥ स्पयरृतस्या -

१ कोष्कि0. - 2 wenqe षैयकशः D. ३ WIT: ¢.

III. 1. 4. NOTES. §13

पत्यं GAGA: | ATT S ण ॥ VTA TIA VATA: Wa ददः शौवनं मांसम्‌ । wa: dare: ara: i नस्त कचि- दिति मलोपः ॥ wag सोवम्‌ । ° । खयामे भवः सोवयामि- कः । °। खद्यासावध्यायसखेति खाध्यायः । तेन दौयतीति करी- तादिलादिकण्‌ सौोवाध्यायिकः॥ The objection to इारपाख and खगेमम being expressly mentioned in the Gana, whilst compounds of yw are included under that word, is met by

the argument that other compounds of दार and GT are not

treated in the same way, thus: SITaTHATE दारकामिकः.। खःकाममाद खाःकामिकः(२ | खः शब्द स्येदं खाः शब्दमिति ॥ कथं तहिं सोवग्रामिक इति छषचिदित्यस्य बलादिति ॥ ware केवलस्य (Pan. VIL 8, 5)° | न्यसोधमूले भवा न्यागोधमूलाः

शालय दूति ware केवश स्येव भवति । श्रगयुत्यन्तिपके विध्यथे- मेव ॥ "11५ follow Pan. VII. 8, 1-9 with the same examples 98 in 1९88. ४, 3

Ill. 1, 1. Both Durgastmha aad Trilochanaddsa record. four meanings of Qu, viz. PATARMIAFAULAATLY and in this place take it in the sense of Taare. |

4. वचममतन्त्म्‌ “ the wording of this s{tra is inessential’: खच fay संख्या कालद्चातन््राणीति तेन पुरषाणामिति बहव- चनं तद तन्त मप्रधामम्‌। °॥ अ्रप्रटृन्तावित्यादि | दइ इय पदा- Ut जातिय्येक्रिख । तच जातौ पदाथ एकमेषेदं लखणमिति स-

514 | NOTES. (III. 1. 9.

We MITE चरितायेवाद्‌ युगपद चमे समस्तपुरुषप्रातिथोग्य- वाक्ये म कस्यचित्मटृत्निः स्यात्‌ । तथाहि प्रवतं मामेन पुरषेण पु- रुषान्तरस्य भिटन्तिं शता प्रवतिंतव्यम्‌ । जातौ चेकमेवेदं we- waar चरितां कथमन्यं निवर्तयितुं शक्रोतीति ॥ ear तु ष- दायं प्रतिलच्छं लचणानि भिद्यन्त ति युगपद चने सर्वेषामेव प्रट- न्तिः स्यात्‌ । अन्यथाच तश्नच्छविषयाणां ल्षणानामरृतायैवा- दानयेक्यमापद्येत न Vag ऽनेकललणमुपपद्यत इति पयाये न स्यात्‌ । wa: परिभाषेयं लिङ्गवतो । fay पुनरस्या युगपद चम- मेव we T.

: . 9. सन्ना निल्तेति। अरस्तिरयं भवलर्थो भवतिख eared: सन्ता च नित्या । नियर चाक्रमरूपवात्‌ पौवापय मासीति कथं तदा- reat | नमु सन्ता नित्येति वक्ुमुचितं न तु सत्ता नित्यता तस्या खद्धमंरूपवात्‌ | अरथोभयान्ता परिच्छिल्ला वस्हु- सन्ता नित्यतेति वचनादेवसुक्षम्‌ । तद युकं विवचिताथापरिन्ना- मात्‌। तच हि निल्यताया लच्णएं दितम्‌ इह तु सत्ताया मित्वलं द शंयन्‌ क्रियाल्व प्रतिचिपति । यस्मात्‌ सन्ता निवा तस्मान्न क्रिया भवितुमरतीति° ॥ werd: । यस्मान्नित्यतायुक्ता सन्ता Tas क्रियेति । अथवा सत्ताया निता cuffs षष्टीखचणएस्त- TTR: ॥ । | साधमनेत्वादि | साधमस्यायन्त उदयो यस्येति वियः | तसा- दि व्याकरणे साधनायन्तोदयं सर्व॑म्‌ | अ्रतस्तदधीनतया खा- ' भमायत्तया सिद्धमपि नि्मपि पूवोापरीभावेनोच्यमाने क्रियाले- ` नावभासते । ° । area निबन्धनं यस्ादिष्वयम्थः। बत्ताव- asda क्रियायां .पूवौपरीभावेन व्यापारो पलम्भात्‌ तदतापि

AIL 1. 17. . १05. - 616

सन्ता पवा परीश्डता वद्या परिकख्प्यते। अ्रतस्तन्िबन्धमस्तस्यामपि क्रियाव्यवदहार दति यथोक्तम्‌ | साधमव्यवहारख बुद्धवसख्छानिब- न्धनद्ति॥

On the Sloka T, remarks: तद्या चोक्रमिल्ादि | ्रात्मोक्त- मेव ठद्धमतसंवादेन दृढयति ॥ ्रा्ितं क्रमरूपं येन तदाभित- क्रमरूपम्‌ | षिद्ध मसिद्धं वा तद्धावस्त््वं Aare यावत्‌ साध्यलेन प्रतीयते सा क्रियेति संबन्धः ॥

10 शरनृङतम्‌। The locative is explained by the commen-

tators as agreeing with a supplied गम्यमाने ॥

साधम्‌ दूति nate संबध्यते | साधने वतंमाने। साधनेऽती- ae T 11. खसंन्नयेति | वतमाने are वर्तमाना fagafa ॥ D 16. अद्यतने | श्रतीतमाज इति परो खेऽपरोके Gere: ॥ T. न्यायादनपेतो न्याखः | न्याय्योत्यानो राजेरतिक्रान्ताया- खतर्थो यामः। ्रागामिन्याख प्रथमो न्याय्यसंवेशन दति सवे्न- मिह शय्थारो दण प्रतिपत्तव्यम्‌ wefeae: ख काल cary: nD. ` मतमिति waaay: संमतमिल्थ॑ः ॥ 7. सुखप्रतिपत्यथेमिति। अःप्रशतेः पच्चमाससवत्छरारिणश्णस्य प्रतिपत्यथेमित्वथैः । 17. Durgasimha’s Tika contains thirteen slokas, beginning ५८७; भविष्यन्ती च किश्ब्दे क्रोधना्रद्धयोरपि। गामं कथं TT याजयेहषलं भवन्‌ ॥ कोनाम cae ततर याजयेद्‌ याजयिय्यति | fa केनाख्ययंयो दृष्टा भविव्यग्धथयो सतयोः ॥

616 NOTES. (Ill. 1. 34.

. - 1%. set wadarat पञ्चमीं नेच्छन्ति शववर्मणा तु दृष्टा- व्याकरणएतवाटि षैवेव्या ड मतमस्येति ॥

ध. लुनीहि लुनीहीति । ्राभीूे द्िवेचमम्‌ ॥ संस्यादिवि- May न गम्यत ईति सर्वक्रियाकालेषु विधीयमानलादव्यक्रपदा- थैकलमेव QTE | चरतः संख्याकालकारकना ATS सदर्थस्याभि- व्यक्येऽ नुप्रयोगो युक्तः । ° । way यथाविध्यनुप्रयो गः पूरवसिननि- ति वक्षयम्‌ । यथाविधीति यस्माद्धातोयसिन्कारके पञ्चम्या वि- भिसस्येवानुप्रयोग card: । तदयुक्रमित्वा र प्रता सन्तेरिति। भि- BTU तावन्न भवत्यनमिसंबन्धात्‌। लुनीहि लुनीदोत्येवायं पट- तीति । waren fe विशेषाभिग्यक्रये प्रयोगस्य पञ्चाद्धवन्‌ कथमनमभिषंबन्धो लामसमानार्थैनापि धावन्तरेण न भवति | eats शुनीरोष्येवायं किनन्तीलश्रुतलात ॥ तथा कारकान्तरे. शापिन भवति। ante लमीरीत्येवायं aaa cia | wat यस्मा- द्धातोयंसिन्रारके पञ्चमी विहिता स एव धातुस्तदेव कारकं प्रल्ासन्नमिति। कुतो MAAC कारकान्तरेख चानप्रयोग दल यैः We T.; of. Pan. IIT. 4, 2-4.

28. मास्मशब्दो ऽयमरृतदन्दः समदायो ऽङ्रीकरियते। °॥ का- मक्रोधो ख मा पुष इति परोऽपि किदाच्टे | Durg

#483, The eighteen affixes in each 90४ are to be con- sidered as forming one dvanda compound [TAHA पदम्‌ TY.

84. querer यासामिति aad aeafeagracraraa च- तद्टृणां विभक्रीनामियं संज्ञेति । सर्वेषामा त्मने [ate ३.५. ९८्] दवारो गुणपरतिषेधस् वेऽ नुत्तमे पञ्चम्या दूति प्रतिषेधो अधः स्यात्‌ ॥ न च षडिति भिन्नं पद षट्‌ चताश्राद्याखेति कर्मधारयो

IIL. 2. 8.] NOTES. 517.

वा। तदा परोक्ाया श्रपि सार्व॑धाठुकवमसतीति । सार्वधातुके गृणनिषेधस्य सिद्धलात्‌ ware च [ate ९. ५.२०] सवेजात्मन दति व्यथेमेव खात्‌ । ततः षष्टीलचणस्तत्पुरुष एवायमिवयालो- are षलामिल्यादि ॥ सावंधातुकमिति पूवी घायप्रसिद्धा संशयं निरन्वया खभावान्नपुंसकलिङ्गमिति ॥ 7

ITI. 2, 3. For gz after ठो and yy sea IV. 6, 92. The bhauvdds मान्‌ which is dimanepadin is here intended (बधे साहचयात्‌); hence the démanepadam (see III. 2 46) रनः उभयपदी शान उभयपदी कित्‌ पर खपदीलयैः । शेषा गुपति समामबध श्रात्मनेपदिनद्ति।? न,

4. इच्छतिना एकः समानः wat यस्येति | 7; Although there is no wish either on the part of the bank to fall or of the

dog to die, खन्‌ is commonly used in such cases 9180,

8. ्रयिशलोपञच । सर्व॑प्रातिपदिकेभ्यो विभाषया श्रायिलोप दति संबन्धः। मतमिति मताम्तरमिव्यथैः। wat ते गखमक्गोवद्ो- डेभ्य दति मन्यन्ते। ° । एते छृतायिलोपाः सन्तो रुषाद्याश्चयणा- दात्ममेपदिनः। TAT YR दूत्यादावाम्‌प्रत्ययसखेयमाणः प्रत्य यान्तलात्‌ शिद्धो भवति। ° ॥ पर्वोक्रमेवायंमनुष्ुभा संचिपन्नाइ। श्रोजसो°। न चाश्नो गद्‌भत्यपीति। war न गदभतीति ASAT $पि विवचया भवतोत्यथैः। अथवा । way गद्‌ भतीति ग च ल्ता- यिप्रव्ययाभिधानमस्तोति मतं प्रतिच्विपति ॥ °॥ 7.

argues | मतमिति शवेव्म॑णएः संमतमित्यथेः ॥ T-

लोहितादि। एक are ्रपोराणिकलोहितादिपाटः। अन्य ATE | डाजलोडहितादिग्यामिति युक्रम्‌ ॥ Durg.

618 NOTES. (III. 2. 13.

. कीटो रोमन्धं वतयतीति । eet बरिख्यक्षम श्रवगीर्णं वा षष्टान्तेन fad रोमन्धाखयं + दयं वतंयतीति afsat करो- Nara: nT

` 9. दमडः शङ्गमिर सने ऽपीति चुरादौ गण्ड बमित्यर्थः । ured सिद्ध इन्‌प्रत्ययस्तस्य ङामुबन्धवमनेन विधीयत इति ते- are कारितव्यपकेशः सिद्धो मवति ॥ भाण्डानि समाविनोति। राशीकरोतीत्यथेः ॥ चीवरं संमजेयतीति । अन्ये तु चीवरादर्जने परिधाने वेति मलत्यन्तर मापश्यन्तसीवरं समजंयतीति पाठं मन्यन्त दिश्माचमिदमित्यादि । चुरादौ श्ेताश्नाखतरेत्यादिगणस्‌वा- दणुहनीयमिव्यथः at ` -

10. तथा कारौषो ऽ पि बह्िनिवातप्रश्षलि तोऽ यमविरो धिशीतादिकमपनयन्लध्ययनानकरूलं सामथ्येमुपजनयतीति ॥ 7. ` कथक इति । एवमभिनयेनासौ कथां कथयति येन काखलभेरे 5 पि परेषां परतीतिभ॑वति। कंसं wal नारायणं कथकः TEE TA तथा वकारो वदन्ति गच्छ त्वं इन्यते कंसः । किं गतेन इतः कंस दति॥°॥ राचिं विवासयतीति । area राचिषरवरितां कि- यामा प्रभातमाचक्वाणः कथको रातिं विवक्तुं प्रयुङ्के ॥ उष्नयन्या इति । wf वरितमुष्नयन्याः सकाशात्‌ प्रखितो afew गच्छति tara तत्र सूर्योदयो भवति तेनैवं परेषां प्रतीतिः | danas WE | समागतो ऽ दमिदानीमडच्छ सूर्येति aT 18. अ्रभिधानमिति । तथा चोक्रम । | WY Vt TS चेव टशं च अशमेव च। परिपू चेव षडेतान्‌ रविधौ खरेत्‌ ॥ एष्ट.

१ रोमन्वाध MS. Durg.

III. 2. 28.] NOTES. §19:

15. पिः qard इत्यन्ये । दूति तेषां मते व्यवदारार्थस्य पणे- रायो न भवति। ख तस्य पणत tala भवति | We @ व्यवशाराः योाद्यायप्रत्ययं मन्यते। तथा-च भटिकाये ° ॥ T.

16. श्रष्द्धेत्यादि | नामाथेसंवलितेच्छादिक्रियावादिवार- प्रद्क्रियतं तस्मादचनम्‌ । ° ॥ दतरेषामिति छजप्रश्तयो fe गणे प्रषिद्धाः। नहि विकीषादयद्तितेषां waa a rae T

23 QATqa ws viz. by the particle खं in the Sfitra.— WwW? see K. III. 4, 87 +

5. कथमघुच्मिति। ऊद म॒बन्धलात्‌ पाचिकेणेटा गृह्ण संवरणे सेड भवतीति भावः ॥ 7.7 rad

27. असुग्रडणमात्ममेपदा्थैमेव | परखपदे तु पषादित्वादण fag इति भावः । कथमस्यात्ममेपदम्‌ | भावकमंणोरिति चेद्‌ BOM कर्तरीति विगेषणात्‌। षत्यम्‌ । उपसगे TAR वा स्चा- दाविति [are 2. २.४२. २९] Wa: सोपसगमुदाररति। श्रपाख्- तेति । fafafafest केचिदात्मनेपद द च्छन्ति तक्मतेनाप्याह व्यवखितेत्यादि | D.T |

९8. चछ र्ट गताविति शज्िकरश्योरेव गणं शास्तिना सा- चयात्‌ । गतौ छ प्रापणे चेति भौवादिकयोनै. भवतीति | आर्षीत्‌ | श्रसार्षीत ॥ अन्ये द्जोशोत्यारिकावेव निरिष्टौ। faded तुन स्यात्‌ सूचलादिति °॥ भोवादिकाभ्चामष्यनाभा- व्यमित्येके ॥ D.T | |

मनु शयुतादीना मात्ममेपरि लात्‌ पर सैपर AAT | TATA अत एव WHIT ऽ एविधामखामथ्याद्‌ दचादेराङृतिगणवादा

620. NOTES. (III. 2. 30.

द्युतादिभ्यो ऽ carat पररीपदमस्ति । आत्मनेपदिषु पाठादा- MARITAL ॥ (भ. . रि

श्रतंरपि। प्रमार्त। समो गमीव्यारिना [० LIT. 2, 42, 20] श्रा- ware सिज्‌ इद्धिख । केचिदिरशाणमिच्छन्ति। मारत | तेना- acreage विभाषा सिद्धा॥ 7.

बुषष्ठव्‌ गत्यर्थो युुग्णयुकुजखजु सेयकरण दूति [Dhstup.7 17-20] vey Ware: TEP Te गतो [५४ Dhp. ib. 21-22) इतीह कचित्‌ पठति ॥ [अच vafeafe ward केचित्‌ पठन्ति Tril.]: स न पठितव्योऽ नेकाथवाद्धादनामित्धाद स्तेये गतावपि ` ata इति । repre | अ्रग्लु्ीदिति Sard सिद्धम्‌ उभयो इपादानसामथ्यादनषङ्गलोपाभाव एति ada | तदप्रमाणम्‌ | गुचिपाटठोऽपि तथेव । न इयुचदित्यादृतम्‌ ॥ दृ प्रतीनां कतं यात्मनेपदेऽ यण वेति कशिदा₹ । aes । व्यत्यजरत । इति संरिग्धमेतत्‌ ॥ D.T. | ` `. बुध अवगमने । राधिर्धीत्यादिना fate २. ७.९९]

अनिट्‌ ॥ बुधिरवबोधने पके सिच्‌ । भीवादिकनादिर्‌ । अबो fire ॥ 2.1. ; Trl. quotes तथा चोक्तम्‌ | श्रादिशोपोऽ शोप मध्यलोपस्तथेव च । विभक्रिपदवणौानां दृष्यते शार्वंवमिंके ॥

80. मागो सप दूति तपस्तापे पूवं यत्पापं कमं तेन पञ्चात्‌ तत्न

पीडित इत्यर्थः ॥ कथम्‌ अन्ववातप्त । अवशब्द व्यवधाने प्रतिषेध

स्यात्‌ । अरनोरिति मेयं पञ्चमी fate विरेषएविरेग्यभावसंबन्ये वष्टोति ॥ D.T |

III. 2. 36.1 NOTES. O21;

अनोरिति विशेषणसं बन्धे षष्टी न पश्चमी तेनाग्ववावन्न। इत्य- वशब्देन व्यवधामेऽ पि प्रतिषेधो भवति ॥ 7. |

31. क्रियेति सावेधातुकवच्छ इति शप्रत्ययस्छ सावधातुक; वद्भावाद्‌ GT ॥ 7५. On तप्यते seo HATTA: 77. 2, 42

$2. मकारो यस्याननि [का०३. ६. ४८] इति विशेषणार्थः ॥ D.T -

83. अलोपवादो नकारः शमादीनां दीर्घो यमि [are ६. ६६.] इति विशेषणार्थः ॥

Both Durg. and Tril. admit three forms of चम्‌ दैवारिको भ्रमु (being शमादि seo IIT. 6, 66) makes जराम्यति whilst भौोवारिको Wy makes अमति and, aco. to our rule, अम्यति ॥.

भोवारिको ई fae This is perhaps a quotation from the Ka&sika vyitti where the passage coors * (on P. IID. 1, 70). क्रमु पादविकेपे। क्रमेः शमादीनां दीर्घो यनि | हिवुक्रमाचमा- मनीति श्चापकाद्‌ waaay । क्रामति | क्राम्यति ॥ 7.4. क्रमे- दवादिकादष्यम्‌ पके क्राम्यतीति शमादिलाद्‌ दीधः ॥ 7५. क्रम्‌ does not, however, occur among ४0९ -शमाद्‌यः in the Dhatup&tha of the KAtantra

85. उभयमिति। ये तुग्र ae | दति खाद पठन्ति तक्मतेन मुः विद्धः खरारे एव विधीयते । T. Tho loss of the व्‌ and the nasal in विजि and कृषि is explained by means of IV. 1, 36 and III. 6, 1. —.

* Viz. in the MSS. after चमति | म्यति | भाम्यति | ghere it is, however, omitted by the Benares edition

522'. NOTES. (III. 3. 1.

41. बत्करणएमन्तरोण संज्ञाख नमिदं स्यात्‌। waa क्म॑संन्चा भवति । ° । कम॑कतुरकर्मण एव सतः कर्मकार्यं विघीयते। गतु खाग्रयं कटठट॑लमकमंखमभावमपनीयते | T.

48. WAAC एव प्रत्ययो भवति । यर न्तयणं तत्छु खार्थम्‌। अन्यस्त॒ चेक्रीयितण्गन्तमपि भाषायां मन्यमानः साचाकतिपत्य्ं वणंयति । तेन पापीति परद्ीपदमेव । तद युक्तं तद पि watt Waa इत्यादौ परकीपदिषु पाठात्‌ सिद्धम्‌ ॥ पणा. (and शप्प- larly Durg.).

44. मतमिति मतान्तरम्‌ । य श्रायेर्लोपमिच्छन्तीत्यर्चः । 7.

46. महाकविनिबन्धाख प्रयोगा gad | यदाह भारविः। तव देनं किंन घन्सड्ति। मचे Cire कर्मणः फणलमसि किं तहिं द्रष्टुरिति ॥ यथा मयुरोऽपि। wae a दृति ये र्थ इत्यथः । न च तेषां कमलवनो हाटनफलभोक्ुवं किं त ्न्येषा- मेव ॥ °॥ तथा च किरातकाये। तनोति see ॥ यजेरित्यादि कतुः फशवदिवला ऽ शक्यपरीहारे त्युक्‌ | अ्रतस्तया विवचया मताम्तरेऽ पि यजेरात्ममेपदे म भवित व्यमित्यथेः । यजिरिष्ोप- VST इगन्ताद्‌ जानुबन्धा TAU: | अन्ये तु मतमिति शव THUY मतमाचचते। तत्पुनः खमतानुमतं न भवतील्युपेच्छते।°7.

46. पापसिषते isthe Desiderative ग पापच्यते--ए0४) MSS. of Tril. read WANTS ;

IIL. 3, 1, cf. Pan. VIIL 1, 1, £ fafaferafafa मिमिन्तं निमिन्तं प्रति वीष्ायामव्ययीभावः। संसेक्रीयितयो्निमिच्तयो- दिंवचने छते पुनः सुमि निमित्ते दिवेचनं न खादित्यथेः ॥ 7.-

Durg. quotes the following couplet :

Ill. 3. 19.] NOTES. 628.

WAI महारवं संसंयम्य मनः सदा । SUTRA संस्गमदुद्यातः ष तापसः ॥ cf. २. ए. 1, 6.

४. पूवैणा्स्य दिर्व चने प्रापे सत्यमेन Rite दिवंचनं वि- धीयते । ततो येन नाप्राप्नी यो विधिरारभ्यते अ ve बाधक द्ति॥ ण. |

4. For दे हि see K. III. 4, 50. | 2

6. For दद्‌ ति of. III. 5, 88; for यङः (imperf. of च्छ गतौ) । of. III. 3, 25; 4, 31 and 56; 6, 6; and 8, 17. 7

6. भाषायाम्‌ aco. to the commentators refers to दीधीङ्‌ | and awe which are not to be considered as abjyasta, since the. elision of their न्‌ in अदीष्यते and श्रावेव्यते » etc. follow from IIL. 5, 39; whilst forms such as STZTWY:; अ्रवेययु : do not come into consideration द्टान्द्सल्ात्‌ ॥

8. The juhotyddayaf, according to the system of the 7 -8- tantra, form part of the adddayah. |

6. The commentary does not explain the disparity of gender in the sfitra and vritti.

10. warequte । पूरवेणावगरेषविधानादादेरघोषस्यावेषो म भ्राप्नोति। अतसदर्थाऽ यभित्ययैः ॥ 7 |

11. ओजढत्‌ ॥ Denominative of GE with चण्‌; the | 4 (for orig. x IIT. 6, 56) is खानिवत्‌ ; hence ज्ज in the reduplicated syllable.

19. WTS (aTf&) takes श (not WT) for its अन्यास; of, IIT. 3, 15.

524: NOTES, [IIT. 3. 28.

20. Radical wy, according to Rule 16 is represented in the reduplicative syllable by wW; and, if initial, by Wl, according to this and the preceding rule. `

अर | is by Tril. supposed to be provided for by the term परादि in 19; for by that the rule becomes a परविधि ° ; and the substitution of ब्‌ for @ being likewise a परविधि the श्रादेश is not ख्ानिवत्‌ with regard to the नागम .- ० observes, how- ever: अन्ते तु WSR इति खूचं पठन्ति। तदा किल wwe ऋत इति विभागे अर्तिष्छंच्छतेख war गण दूति सू चार्थे war- रस्याभावादतेनकारागमो न भवति Woof. Pan. VII. 4, 11 खच्छत्युताम्‌ ॥ |

४. अथ किमथ Berghe: । भुवो ऽ दित्यास्तां wat भवतेरिति कटेनिदेशात्‌ । कर्तर्चैव परोचायामकारो ग भाव- क्मणोरिति cand: स्तिब्‌ निर ्ः। तेन बुरे कम्बलो वदुनेति बिद्धम्‌ | were भुवोऽकार इति aaa सामान्यनिदं शाद्‌ भावकर्मणोरप्यकार दति ॥ नंन कथमयं कर्ढरनिदैशः । यावता धातुखरूपे इ कि fragt wrfear cf ace a Haat ae fe

Sareea youd salt aa दृन्युत्ग्ास्लस्य बाधितुमथक्य- त्वात्‌ । अन्यथा विकरणो हि कथं खात्‌ । न च वक्तव्यं शकारा- सुबन्भवलादेव face cfs a हि सार्वधातुकार्थो a विकर wre: | यदाह भगवान्‌(रपाणिनिः। तिङ्धित्सावैधातुकमिति, अत एव पकारो Samad । अन्यथा हि सार्वधातुकमपिदिति वचनाद्‌ श्रपानुबन्धं घार्वधातुकमगुणमेवेति | कथम्‌ श्रतिवेत्ति-

१ faafae MS. 0. 2 0.०7. 4.

वा. 3. 31.1 ‘NOTES. ‘625

करो तीत्यादिषु स्तिबृनिर्दशे गणः स्यात्‌ ॥ aa wat fe माम व्यापारवाम्भवति म चेद स्तिपप्रत्ययेम fafa धातो- व्यापार उपलभ्यते तत्‌ कथं कद्वमिदंश इति तदयुक्तम्‌ अभिप्रा- यापरिज्ञानात्‌१)। कद्टैनिरश्ादिति कर्तरि निदः कटि द्रति विग्रहः । age waft | कतरि सिद्धस भवतीत्यस्य wee निदगोनकताऽच निर्दिष्ट दति॥ नन्‌ विर्द्धमिदं कतेरिभि दशः wera a wats a fafes cfs fang a fe स्व शब्दा बयुत्पत्यथंमभिद धते ग्ुत्पन्लोनां यथाकयंचिद्पि संभवात्‌ | यथा हि an एनं देयादिति यश्नदन्तश्रब्दो ग्युत्पा्यतेम चाच धा- तो ्त्यस्मुखा रिणेऽ चस प्रतीतिरस्ति । अपि तु कञ्चित्पुरुष एव प्रतीयते ॥ श्रय TCT UT ALE वयुत्पत्यथं ख्यच्यते। श्रन्यथा SHA न गम्यत इति चेदेवं तरिं धातुखरूपानुरोधादिहापि किमिति कतौ न त्यज्यते । न इत्र बास कतुरवगमे धातुखश्पं प्रतीयत ` उदारणएमानं चाच यश्चदन्त दति । अन्येऽपि रतव्युत्प्तयो बङलमथाग्तरे दृ श्यन्ते | यदपि गेरेनदिं नोक्तम्‌ | नेतरेरिद- मुक्तमिति तदप्ययुक्तं न शुकरमिति aaa किंतद्धयुक्रमिति नाण- युक्तमिति द्यते f तदं युक्रमिति ॥ किंच दद्धकातग्तैरणुकं चेति शाकटायनो ऽपि पर्वपके खितः wre aurea Ze केचिद्‌ भवतिव्यथोरदिति निद्‌शमिच्छनि। तत्र fare, भवतीति कट़निदेशात्‌ कत्येव लिटि भुवो ऽकारो भवति न भावकमेणो रिति । तस्मात्‌ कतेरि कत दत्युत्छगंश्रास्तस्यानतिक्रमणीयलात्‌ ad निदेश एवायमिति ॥ °॥ एणा. `

31 पुमरन्तग्रणम्‌ ° This, acc. to Tril., seems to mean, that

q विवबिताथापरि° 9.

596 NOTES. (III. 4. 26.

-the anusedra is to be considered as standing in pausd and thus being optionally liable to be changed toa fifth: fq aq facara -ततो वगे तदगेपञ्चमं tae विषयता दनृखारः पके तिष्ठतीत्याह पुनर न्तेत्यादि | Durgas. has the following remark: WY संसु- wa | तय तंतय्यते | मव मंमव्यते । तजापि प्राप्रोति। दहतु -सानुनासिकस च्छन्द खेव द नाद्‌ अदोषः | तथा च पदकारो ऽाहतंमोऽतोऽमिति न्याय्यः पकः ॥ (५६ Vopadeva, xx. 9.) -39. Tre ईिंखायामिति रैवादिको ऽ fa मित्छति ॥ केचिद्‌ मिनोति ग पठन्ति । ° ॥ केचिद्‌ मातेलम्विकर णस्य मिमाखतीति ` मन्यन्ते ॥ Durg. | 8 On the lopa of सू of the ddesa ष्‌ in श्रा रिष्यते eto, see JIT. 6, 64. , III. | 4, 8, सखापेर° If the Sitras were खपेखुणि , then, in forming the reduplicate aorist of the denominative ({TAYTA) of खाप(खप with चञ्‌) the ¥ of घञ्‌ would be dropped before इन्‌. This (व being, however, स्यानिवत्‌ before WY we should in accordance with 80६8 IIT. 3, 34, have to reduplicate as before | चम्‌. | 1. The चेक्रीयितणक्‌ of चाय, according to Durgasimha, is Wie: पिपेति]. | 16 खापि (दयुतिषाइचयात्‌) denotes here a FOYT: not an WITZUTT: (नामधातुः). 26. स्पश सप ने । ae श्रामरष॑णे । ष aa i aa प्रीएने।

१ fag MS.

III. 4. 66.] NOTES. | 527

दूप तपेणमो चनयोः (1) । पु गतौ । एषां केचिदिच्छन्ति केचि नेच्छन्ति | तदुभयं प्रमाणीशृत्याद योगविभागादि्यारि । 7. ` 81. UTE | प्रत्यये परे Waders Aaa न भवतीति परस्य तु प्रत्ययसय स्यादेवेति | T. Before स्‌ luk is substituted for सिच्‌ (III. 4, 93) and lopa for Wt (IIL. 6, 37) 33. On the substitution of ज for Wa see III. 4, 49

+ 43. The upalakshanam is 4T; therefore the roots स्तम्भ etc.

(III. 2, 38 Schol.) follow this rule, when taking that vikaranam, though (with one exception) they do not belong to the kryddayah

45. भिय इत्यादि । केचिदिच्छन्ति | कचिनेच्छन्ति | eat: मिह प्रमाणमित्ययथः॥ 7

46. ey चेत्येतदपि मतान्तरेण वफिंतम्‌ । इर जहीहि प्रमा- णम्‌ ॥ 1.

47. प्रतिषिद्धेटां° cf. K. III. 7, 23.

48. ज्ञापकात्‌ ° refers to K. III. 5, 22.

50. अलोपः ° see ए. III. 4, 41

53 श्रनुषङ्गलो पिनां* see K. III. 6, 3.-ममय्यान has lost | its nasal on account of the anubandha क्‌ in the affix ay.

65. चादयो मामुबन्धा अ्रन्वाख्याता इति पूर्वै गणकारा चटा दीनां प्रत्येकं मामुबन्धवमुपरि टवन्तः | तथोपदेशे च ग्रन्ध- गौरवं मन्यमानैराधुनिकैगंएङद्धिलाषघवार्थमन्वाख्याता चराद्‌- चो मानुबन्धा इत्यथैः ॥ कग carte । अनिर टाः) कगे- arya इत्यथैः ॥ चम्‌ च वनु च नोच्यत इत्येत wa गणएपटितौ । रमयोः क्रमेणाथेमाह । चम्‌ च हिंसां इति। अथ

528 NOTES. [IIl..4. 71.

क्रथ क्रथ fare दत्यत्चकारेण हिंसार्थ sawed | ततखनि रपि feared इत्यथः ॥ वन्‌ कगेवदिति। अनिरिं्टार्यो वनुरपि मानुबन्ध दव्ययेः॥ रन्जेरित्यादि। wry चरादिषु रन्जिपाठ एव ज्ञापयति ष हि इ सार्थो इखदानुषञ्गलोपाभावे दीघौभावान्नो- पपद्यत दूति ज्ञापका ज्ञापिता विषयो छच्यमनृखरन्तीति षग रमणादन्यच। रञ्जयति वस्वम्‌ ॥ उ्वलेव्यादि । ज्वलयति | ज्वा- लयतील्यु दार णएम्‌। कथ सो पगास्त नित्धं मा मुबन्धा carry wre दीप्ता विव्यादिना पुनरेषां घटादिलं दर्थंयति॥ म्लाखेत्या- दि। गणे चकारो ऽ नुपखगे वेत्यस्वामुकषणा थैः । म्बापयति | -ग्वपयतीत्था दि पुवेवत्‌ ॥. उपवमयति । उदमयतीति वनु च नो- च्यते ऽ मन्तासेति वचनात्‌ | सोपसगेयोवंमिवम्यो नित्यं मानबन्ध- लमिति ॥ न कम्यमिचमं दूत्यमन्ताञेति ara प्रतिषेधो ऽ यम्‌ | कामयते। च्रामयति। आषामयतीति ॥ शमो ऽ दर्भन दत्यमन्ता- fog नियमार्थो गणे पाठो saat इति॥ °॥ मानुबन्धसेति । गतावेव फणधातुमानुबन्ध इत्यर्थः | फाष्डमिति दवद्रग्येण वि- शो डिताः(२ शक्तव उच्यन्ते संक्रामयतीति । शन्तृरन्तारिति । -शम्तुङ्‌ःमत्ययेऽनविकरणे क्रमः परस्मा इति दोषैः । ततः संकरा- मक्माचष्ट दृति विवक्षायामिना सिद्धमिति भावः॥ Tri. + 67. बधिः° It is doubtful whether this refers to the differ- ence of spelling this root

71. Of forms such as अतीयात्‌ | प्रतीयात्‌ » where a long = is preduced by Sandhi, Durg. observes : नेयाषिकास्तु खत्वं वि दधतेऽविशेषाद्भूम इति मन्यन्ते । तकतेनाच पूर्वलोपो reek

¦ ,१.अनिष्टा्ैः Ms, ए. ९ द्रवद्रव्यालोडिता, Ms. 0

III. 6. 8.] NOTES. 529

75. The दूकारागम, enjoined by the preceding rule, being antaranga, has a claim superior to that of the bahiranga सुडागम

78. अश्नायर cf. २. VII. 4, 84

80. ननु किमथेमिदम्‌ । खरि घर्मा ^ मरगिति वच्तमात्‌ सौ चो ufacfa । ततः पके तेनैव शिद्धमिव्याइ घम इत्यादि | मरम्विषय इति मर गविषयो यस्येति समासेनावधारणं गम्यते 4 पुनः प्रयोगो ऽन्यज्रा सीति | Tri.

82. It would perhaps have been more consistent to spell the root बधि (cf. III. 4, 67).

88. Acc. to III. 7, 23 qa, when नान्त, is श्रनिर्‌ ;. whilst वध्‌ being सेर्‌ ought optionally to substitute long qr before faq in parasmai (ITI. 6,9; Sch.); this is not to be on account of LIL. 4, 67.

86. aq दृत्यादि । तथायमपीति | इण गतावपि माभिधी- यत इत्यथैः ॥ Durg

IIL 5, 4. तनादीति । wy गतो । zy अदने। घृणु दीप्त । य एवैते गृणएविषयाः | खषठारेरित्यङ्वन्‌.करोतेरेव गृण इति साधयति i 7.; °एते जय उपल न्ते केचिदित्यन्ये शर्ववर्मणा तु नोपलच्णं संमतमिति read | खष्वादेरित्यकरणात्‌ ॥ 7.

8. जजनानि | cf. III. 6, 48

एवमत्तर चापि for example Durg. gives बिभ्यति from

१ Sfeeat MS. 1393 [E.] and MS. Durg. 34

530 NOTES. [III. 6. 27.

व्यध [Thus acc. to Tril. ay ताडने पुवेवदादि चतुथेलं बकारस्य भकारः] where no samprasdranam takes place. 15. qrequtfaante | शवेवमेणस्त॒ वचनाद्‌ भाषायामण्य- वसोयते | न अय कान्द साञ्छब्दाग्बयुत्पादयतीति | 7. | श्रादीष्ये and sgya@y (as I read, the latter being a correction of sTa@a}) can hardly be the forms intended here. The com- mentaries do not mention them. They state, however, that Vriddht is likewise excluded by the rule, as in qreyara etc. 16. पारिशेष्यात्‌ 1.6, because this faz is alone सेट्‌---खनि ° cf, IV. 1, 11. ` #. शद तीति चद्यपि एुदिरुभयपदी तथापि भाषायामात्म- agg नाभिधीयते | पर खेपदेषु केचित्पठमि ॥ 7).

26, यथा ASTATS तथा उषधातोरपीत्येके मवा | एवय- way विदेरेव धारयति | तथा च भारदाजीयाः पठन्ति विदेर- वाम्‌ किञ्चेति ॥ 7.॥ sacle गणो न भवतीति कथित्‌ तदिदेरे वकारेण निरस्यते T + £. we एवादिर्यस्येति ख कुटारिः । केचित्कुरादि शब्दस्ा- दृश्या कुटस्य श्रादिः ुटादिरिति तत्पुरुषमपि वणयन्ति । तेन िखेरपि तिषेधः feet भवति । तदिहाप्रमाणमिति मल्युदा- इरणेम सूचयन्नाह कुटारेरित्यादि ॥ Tril. (and similarly D.); cf. Dhatup. 28, 72 लिख० ; 73° aze.—Rdmaddsa remarks: शिखादेरिव्यकरणान्न लिखादे य॑दणम्‌ । wit न तत्पुरुष इति VART ॥ कथमिल्यादि । प्रष्डेरनीय ca संप्रणारण ङूढमिव्यथैः ॥ D—

III. 6. 46.] NOTES. 681

नमु प्रच्छेः कुटादिल्वाभावेऽ गृणलाभात्‌ कथं संप्रसारणमित्थाद कथमिति Ram

28. विजिर्‌ एथग्भावे [Dhp. 25, 12] इत्यस्य न ग्रहण य॒जि- ङजीत्यादि नानिर्लात्‌। श्रत ओविजी मयचलनयोः [Dhp. 28, 9] दत्ययमेव तौदादिक ्रात्मनेपदी गद्यते ॥ T-

40. The द of रिः is उच्चारणार्थः .

42. शरुतस्य स्थानिनः ° | खकार स्येव म धातोरिच्यश्चुतलात्‌। महि छृम्रभृतयो धातवः at किं तहिं waren इति।्रन्तरतम इत्यनेन स्यामे ऽ तरतम इतिःन्यायादेति away ॥ 7.- एण the wy of छ etc. कह is in the first place substituted before सम्‌ according to III. 8, 12. ` |

44. अ्रससामदिति षामान्याख्यातवाजितिः खरदेशो हि खानिवद्वति म तु खरव्यश्ननयोरादे श दति प्रतिषेध उश्यते।°॥ गोनावमास्यातवानिति गोसदहिता नौः । मोभौः। गोवा गौरि ति। मतु गौखनोञ्धेति इन्दः। तदा समाहारे नर्पुसकनार्‌ इखः स्यात्‌ | इतरेतरयोगे च दिर्वचनमिति । इइ uray दनि wart कारलोपस्यासमागणोपवार्‌ WA: प्राप्तः । ओकारस्य खानि agra व्यवधानान्न भवतीति ॥ 7 ॥

45. irq forms जरो रित्‌ and (मा भवाम्‌): ओषित ; the root being reduplicated according to III. 3, 2, when the श्रो is no more upadhd.—aq7vq etc., see Pan. VII. 4, 3. ‘From Durgasimha’s tikA it would seem that he doesnot include TY (भ्राश्‌); but reads भाष instead.

Trilochana and 9090688 have WTY WTI UTS दीप्तौ \

682 NOTES. (III. 6. 35.

. 77. 6,1. शङ्खत्यादि i उपतापः पीडा । witcfaarcta देदविषृतिनं तु खथौष्यादि रुच्यते कन्पेरविषयलात्‌ । विलगित tfa sree उच्यते i विकपित इति कन्पेनाहितदे वेत्य waa ed ठन्फादि see P. VII. 1, 59, VArtt.

2 परे i.e परस्िग्भूते T

इस्धियदणएममयेकमेव स्यादि व्या वचनादाम्‌ arenfe | TY सविकल्यकानि wrens भवन्तीति। तेन सभमिन्धां चक्र त्यपि भवति wT. |

4, For परिष्वजेते see III. 6, 68.

6. त्चयतीति लकं teria ॥ कलिमयदहीत्‌ | ₹णिमयरोत्‌ । दूतीनि ते ऽनयोरपि खद्धावषमानलोपलात्‌ सद्भावः प्राप्नो तीति ततो दृद्धेरपवादः।

6. mutate मतान्तरमावेदितम्‌। ce पनटद्धिरेव प्रमा- ufafa |

18. इूख्वत्‌ ° | 1711. quotes:

स्यसिजाशोः खस्तनोषु भावकमायेकासु | | स्रहमग्रदद्‌ शा मि्येज्यञ्ेति वच्यति ॥

22, Restore क्रयी in the text of this sfitra, cf. note on IV. 4,33.

ferare | af@ includes च्छति and इयति T.

_ 26. If @ were treated as dgama, IV. 1, 85 would apply.

$4. दरि द्राणम्‌ (af यु) द्रिद्रायकः (वु) sce Pan. VI. 4, 114 Vartts.

85. मङ्का ° | for insertion of नृ see IIT. 6, 81; the elision of q III. 6, 54.

III. 6. 46.] NOTES. 533

36. उपोयते ie. उप -वेज्‌ with qq.

89. The ¢ of सि acc. to Trilochanadfisa may be taken as उच्चारणाथं १, to enable us to form व्यतिसे where wq and q are elided before @. He seems to be more inclined, however, to form व्यतिसे, otherwise the sitrakdra might have used a less

ambiguous vowel.

आध्वम्‌ | आ्आशाष्वमिति। are उपवेशमे। ATS शाख इच्छा याम्‌ । स्तन्य ष्व NST दतीयखतुर्थषु [का०३. ८.८] दति we दकारः | तेन धातुसकारस्य Wats Arar न ama | यदपि चकाधोति प्रयोग तद्संगतमितीर wargifa भवितव्यम्‌ | अत एव Bye रेधिरित्यच टत्तिृता जपि । warty । दत्युद्‌ाइतम्‌ ॥ -.

The Vnitti, if the correct readings have been chosen, says that we find श्राष्वम्‌ (for ्रद्खम्‌) and श्शाष्वम्‌ (for QTWT- इम) because there is no difference in the pronunciation. ध cases are fafay for fafeg etc.

44. तद्भावात्‌ ie. खानिवद्भावात्‌ viz. of the lopa of the vikarana ऋ (which requires guna) before प.

45. तद्धितानात्छर tfa | श्राकारवजिंते तद्धितखर दत्य्थः।॥ ख्रतेरभेदारिति तेन यकारशोपो न amar दति ara: uu यिनम्‌ अयीव्िति। यिंख आआयिख tafa बङवादङवचमम्‌ ॥ ° ॥ यस्य विभश्ननात्‌ | यस्येति योगविभागादित्यथैः ॥ 7.

46. नियमः किमिति । अन्यया दि वमिश्छ तीति fafa aa दिव उद्मश्चने [का० २.२.२५] दति वकारस्य उल खात्‌ UT

684 NOTES. (IIT. 6. 61.

711. seems to read वणाश्रयत्वाद्‌” for WRTAIATS® | A- कारोऽयं adazage वणाश्रयमेव ara विनियमेन व्यावर्तत दति भावः॥°॥ गो मन्तमिच्छति। पचम्तमिच्छति। पुमां समिश्छति। दति यिन्‌ । ततो wera सति किप्‌ । योययंश्नेऽय इति य- लोपः ont

47. कथं fae | The pratyaya सू with anubandha टू is here intended because of the दि .

50 अयन्ध्वम्‌ see 89 above.

58 दर्‌ see III. 6, 88 fff.

54, For the lopa of q in aiftwa etc. cf. III. 3, 39.— af: 1 iY Mr | sce, IV, 6,80,

marafefa मतान्तरेण awe लुगचि [का० ४.४.४५] दृति योगविभागाचचेक्रीयितणोपे ऽ जाणनम्ग्रडणस्य फलमित्यथैः | ड- सनीयम्‌ ॥ †.

66. wvwafa cf. III. 8, 4.

60. उपदे शावस्थायामेव खरात्परच्छकारो दिभावमाप्ते। Aa: TRUM ककारस्य षले चकारस्य fafafrcare fafa- ताभावादिति निमित्ताभावे नैमित्तिकस्यायभावः। चकारसे- wa: । दिवो पाठ इति सुत्रशृतदिभाव एव च्छकारः पयत दति ara: a T

61. way इृव्यादि । येषां डाजलोहितादिग्यश्र च्य दति quate तेषां शिङ्कग्रदणे जिक्विशिष्टस्यापि गहण मिति० ॥ दह पुवद्भावो भागेऽपि नेतदूगिंतमनित्याभ्युपगमाद्‌ गौणमुस्यपरि- भाषाया इत्याहा ऽन्य इति | अमुख्यमपीति तत्पुनर्लोकप्रसिद्धे-

ILI. 6. 83.] NOTES. 685

रभावात्‌ ॥ तेनेति मावमतिक्राम्तं कुलमिति। अतिनु । तदिवाच- रतील्यायो कृते नपुंसकस्य पुवद्भावो म भवतीति। यदीह वद्भावः स्यात्तदा नपुसकच्ूखनिदटत्तौ | अतिनाव्यते । इति ख्यात्‌,॥ भा- षित दत्यादि । द्रोणशब्दः. पसि चतुराढकमनि वतते.खियां तु जलकेपणे | इति नार्थो भाषितपुख card: ॥ कथमित्यादि । प्ररपवाद ष्ट व्याप्तावित्यस्मादा ्रीभावेऽ यं STATA AGT LU णादिको निपातः। तख feat waftaeat argh पयते। तत श्राप्रीभावलक्षणएस्य भा षितपुंसकारथस्य 'विद्यमानलात्माना- यामाहृतौ पुंवद्भावे बति wagered | दति भवितव्यमिति पूवष are: । परीहारमार.। नाप्रीभावल . खष्डरलमिति° ॥ गर्भो ऽस्यास्तीति गर्भी शालशिरित्यवथवग्तेन गण संबन्धात्‌ । गभि स्तीत्यनवययसं बन्धात्‌ ° | ततो भिन्नायेलान्न पुवद्धावः मराज्नोति। नैतदेवम्‌ | इ ्ावयवा मवयवष्टतं भेद मुतमृख्धा म्तवैतिंत्वमा चमेक निमित्तं विवचचितम्‌ ॥ 7 | 66, 68, 71-76. Trilochanaddsa does not explain these 80788 18. नित्यादि । गत्य्थ॑लाद्‌ यदा जवे वेगे वर्तते तदा सर- तीति प्रयोगो ar wafefa a | 83. The following is an extract from Ram&n&tha’s comment on the Dhatupatha on the final root of the WYTTa: and स्वादय : ली Are । सिनाति बाला लावण्यम्‌ । व्यति प्राग्नोती- त्यथः । कमाविवकच्षायाम्‌ | लिनाति जलधौ सरित्‌ । लीनः ॥ स्यी च । Beet चाथैः | च्रन्तस्थादतीयाधो (1) ऽ न्तखाप्रयम tia tra: | खिनाति। ata: ॥ पवगंपञ्चमोपध इति गोविन्दभटः। सिनाति ॥ ल्मी चेत्येके । Marfa (sic!) ॥ टत्‌ ॥ `

536 NOTES. (III. 7. 30.

88. qa areata रेक्रीयितलगम्तस्य चकंरीतमिति wre4- aufagear | अचापि पू्ववचचक्रोयितस्य ay केचिदित्यन्ये । श्रयं तुम मन्यते क्ान्दसलात्‌॥ 7

90. भरयोगञ कृष्यते । मा भैः ware मम सीभुनि मासि राडरिति तदयुक्रम्‌ अ्रलंकारसौन्दयाद प्रयोगोऽयं प्रसिद्ध- मुपगतः म्रयोगस्ह मा भेषीरिति। तथा च प्रयोगः । भा भैषी

ga सीते । cafe ॥ ¶ | 94 पस्तकं वक्रीति कमेष्छण ef. ITI. 2, 27; उष्लर चापि viz. TATE etc

111. 79. कञ्चित्‌ सरतिदधतीत्यादो ustareata पनरिह नित्यां धूजमाचष्टे | अनेन धूञपाठस्तच ATTA एव । एतेना- स्यापि निव्यमिडागम care धूनिव्यादि | क्रेयादिको ऽय री- Ura: 1 न च परस्यापि मते तौदादिकेन धूजा | अ्रधोषोदिति भवितव्यमिडह नित्यपाटस्यानर्थक्य प्रसङ्गात्‌ ॥ "7.

10, efiaracreary ° see III. 6, 84.

12. इ टूत्वात्‌ | TT not tz is used to sccure the lopa of fae before tz (IIT. 6, 53).

17. शक्‌ शक दूति । erg शक गष चमायामिति Zarfz- कस ग्रहणं न मन्यते। ware शकिता cad मन्यते। तदयुक्षम्‌ द दइयोरपि ग्रदएमविशेषात्‌। T.

18. ay वच्यति way वचिः [are a. 8. cc] इत्यस्यापि ग्रडएमविेषादित्यंः ॥ 7 , . 20. On च्ोविन्नी see IV. 6, 90.

30. रिदी इति यथाक्रमं दिंसागायोर्वतंते ॥ T.

IV. 1. 1] NOTES. 687

33. बिश््वतीति ¢) भन्ेग्धेजादे शो ज्ञापित एव ॥ 7.

86. नित्यावताम्‌ । ° उपदे शावख्ायां येऽ कारवन्तो घा- तवः° ॥ वृब्येऽदाम्‌ टज्‌ आवरणे | ख प्रापणे छ गतौ वा | व्येज संवरणे | श्रद्‌ UT wee | दत्येषामिव्य्यैः ॥ T.

IIT. 8, 5. पिष्ड। fag qurfa: | धि is substituted for FE by III. 5, 85; हि for fy by our rule; ड for ष्‌ by III. 8, 8.—Tril.

13. तितनिषतीति। टर न्तर्धत्यादिना पक इड वक्यं व्याख्ये- यम्‌। कं चिरि च्छन्ति ahaa ee ite aera fire प्रमाएमित्य्थैः॥ 1.

16. हसन्यां०। मताम्तरमिदम्‌ श्रस्यतुम संमतम्‌ | T.

18. अ्रवणेत्थादि। म AMAT एकदे गेनान्तरतमसख गोण- arava प्रसङ्ग इति । गौोएमुख्यपरिभाषाया इनमिल्यवाभ्युपग- मादिदमुखते। यथा। खवणेदृद्धिगुणावारराविति सिद्धाग्ेऽपि कण्यस्याकारखय secre स्यादिति वणेदएम्‌ ॥ 7.

21. ‘The sloka FTA refers to a story of King Dasaratha who, hearing a noise on the bank of the Zamasd, and thinking it to be caused by an elephant, discharges an arrow, and after- wards finds that he has pierced a munt’s boy who is filling a waterpot.—F4 पुनरपप्रयोगो ऽयं [मा] माशब्दो WHALE: समुदायो ऽङ्गष्ठत दत्युक्रमेव मास्मशब्देकदे शेन योगस्य WHATS मायोग दति ad मास्मयोगे प्रतिषेधो a सिध्यतीति । T.

25. = is not included in the सोपदे शाः by any MS.

IV.1.Sloke. garfeafearfe | saree दव Sarieaq यथा CATs: संज्ञाशब्दा रूढा लोके विशिष्टविषयतया प्रसि- द स्तयामी कतः छत्मत्ययाग्ता श्रपि शब्दा इति मलना कृतिना म

688 NOTES. {IV. 1. 23.

ताः । `प्रतावादिरह Bat पण्डितः wearers । शर्वैवम॑णा सक्षणा म तमित्यर्थः | तथा चाः । अ्रभिधामणच्तण्ठा हि रन्तद्धितसमासा दति । अभिधानं शब्दश्रवणं लचणमेतेषां नि- यामक न सूचमित्यर्थः॥ केन नाम afe छता Care | कात्या- यनेन वररचिनेव्यथः jou (1. - “ कत्यपत्यं काव्यस्य प्रशस्तापल्यं कात्यायनो मुनिः | वरर्- चिशरीरं परिणद्य शास्वमिरं छतवानिति ata: | (०.८५ 4०५. --. : 1.: faze ॥ घाद नामिख्वत्कार्यंस्य सिद्धिभेवति seq BOATS परतः॥ जानुबन्धे तावत्‌ पादः । वेगः । रागः। योगः। त्यागः:॥ ओआदन्तानामायिरादेशः। दायः | घायः। TATE: ATT. नाम्यन्तानां SER: | भावः| प्राकारः | नीहारः ॥ UT- ATA ATA TSH! पाचकः ॥ कटा दीनां AT: | उत्कोटकः ॥ SIS: ॥ जनिवध्यो हंसः | जनकः ॥ Ware: । घातकः ॥ जण- waar दति किम्‌ । गोदः । कम्बलदः ॥ कतीति किम्‌ । प्ते ॥ अनुबन्ध दति किम्‌ । वेणः रणः । ETE! | चेणः ८1) । अजिचि- रिख्थाभ्यो णः ॥ इव्वदिति मिदं शादकारोपधानां Sra: | ना- म्यम्तानां द्धिः 1 wader । आ्रदन्तानामायिरारेश्ः | जनि- वध्योष्ंखः। कुटादीनां गुण दति प्राष्यर्यो ऽयमारम्भः ॥ 0०५.

` £. °निचातः। निधातकः। कुमारघाती । शीषंघाती॥ भिदा निदे शसेक्रीयितलुभिदटत्यथैः | जंदागकः ॥ Ch.

22. The affix of the examples is @y cf. IV. 8, 82; 30; 83

resp.—in YAR it s खल्‌. ` ` ` 2. उपोशच्चारि० । म केवलं सप्तम्युक्रानामुपपदानामेषां कि तश्चुपोच्चारिणां पदानामपि कार शब्दस्य षमीपोञ्चारिणामपि°।

IV. 1. 33. NOTES. 539

चजन्तेऽ पीच्छन्तीति। न RATATAT Tara: ॥ प्रीणनं we: | दन्धनम्‌ दन्य दतीनन्तादल्‌ | लोकस्य Myre | T. (cf Pan. VI. 3, 70, Vartt. 4). The Chastr. does not give this example ; but it has the two vdrttikas : agra १ करण दति वक्रव्यम्‌॥ दन्धेभोद्राम्योरिति amare ॥ to which it adds fray. मध्यं मध्यदिनम्‌ ॥ bn. eR he

श्येनस्येव तिलस्येव पातो यस्यां क्रीडायाम्‌०॥ "7. es

4. गिल cf. IIL. 6, 99.नशतयोजनविस्तर द्रति, पुवेधंम्‌

26. श्राङिति किम्‌ । खभ्थः Wawa श्रधचिष्टोममाशभ्य यज- मानः छती भवति सवं विधयण्डन्दसि विकण्पन्ते ॥ Chaitr.

£. अनुपसगेादा एमिषोरिति MATH | लम्भ शम्भं गच्छति। लाभं लाभं गच्छति ॥ अलम्ि। अलाभ ॥ (नध |

28. धेनोभव्यायामिति ama | पेन॑भव्याः | सेनभव्याः ॥ वाढस्य करणे नित्यम्‌ | वाढंकरणम्‌ ॥ Chaitr

29. The Chaitr. omits wage in the Sdtra and Comment and adds the णाध: सुरधर सचेति वक्रम्‌ । धुरंधरः । धूर्धरः। ` उकं च । संग्रामे गतरूराणां कोरवाणां धुरंधरे ।

Sa MY प्रदुद्राव सेना भोक्राभिरकिता॥ 80. The affixes are faq | यप | क्रप्‌ केयं | मम क्रेतव्यं ग्रीतव्यं खोकतेव्यमिति। नासि क्रय्य-

मिति ग च तदसि क्रयं कयार्थ॑मुपन्यसतं धान्यमग्रसारितलाद्धे ततः किं क्रीयत इत्यथैः ॥ 7. [र

क्रयार्थैनो पयुक्ता गोः । क्रय्या गोः | कथ्यः पटः । क्रयः

640 NOTES. [IV. 1. 43.

कम्बलः ॥ क्रयार्थ यः प्रसारितः स wa sea a acy cia किम्‌ । करयं नो धान्यं ग चासि Mar It Ch.

84. ओ्रोष्यो ऽयं वकार इति । खे च caren निर्दिष्ट इति भावः॥ T.

86. वेटाम्‌ ° । ते दति तव सिद्धाग्तवाविनः 7.

8१. श्रद्‌ fae also given by the Chaitr.; but गडिमदडिभ्यां ष्यः । गण्डयग्तः | मण्डयन्तः ॥

38. उपसगेाद्‌ापो वा । इति वक्रव्यम्‌ । प्राय गतः । प्रापय्य गतः ॥ are | दति लाचणिकवाल्न भवति ॥ Chaitr.

89. लियतेवति aware । विशाय । विलीय ॥ मेङ इदा amy: । प्रमाय | प्रमिद्य ॥ Chaitr.

40. ला चणिकलादि ति षामृबन्धभिद्‌ादिभ्यस्वङिति ल्षणतो योऽनुबन्धोऽग्रयो गी षकारख् व्यपाये चिरूपस्य संभवादित्यथेः॥ग.

41. चकारः किम्‌ । भावदेन्याक्रो शेषु विकन्पारथम्‌। fara: wary: | चितः तपखी Ste: तपखी । कितो जाल्मः । et चासयः ॥ Chaitr.

42. कंचिन्न भवति । स्फातोकतानि विमशलयशां सि ॥ 0/४.

48. श्रतव्छ्यमिति। तत्र प्राणिनि दुष्टं न च तच्छं यदपि ary

यथा पीनो are carat पतितदति॥7.

श्राडोऽ ayer: is identical with Vopadeva X XVI. 117.

पयायो धातोः पीरादेशो भवति निष्ठायां aca: | arg ऽभिधेये। पीनं मुखम्‌। पीनौ स्तनौ । पीनवन्तौ बाह ॥ साङ्ग दूति किम्‌ । श्रा्ानो देवदत्तः ॥ आङो ऽन्ूधसो रिति वक्षव्यम्‌। eT: पीनो say: आपोनमूधः॥ रइ न भवति। ्राणानखन्रमाः ॥ 0).

IV. 1. 64.] NOTES. 541

44. चोरदविषो रिति वक्रव्यम्‌ । ate म भवति । आभ्राणणो यवागूः ॥ पाक दति किम्‌ । आणम्‌ ॥ Chaitr.

45. केचिद्मादे शमिच्छन्ति | waite: | प्रसीमवान्‌ ॥ प्रपूवे- स्येति किम्‌ । संस्त्थानः । संस्त्यानवाम्‌ ॥ Chaitr.

यदि पुनः aren दति पञ्चमोलचणएस्तत्यु रुषः स्यात्‌ तदा पञ्चम्या fafee परस्यानन्तर व स्याद्‌ 4 संश्ब्द व्यवडितखेत्ययेः। एतत्तु मतान्तरम्‌ दह तु पश्चमीषमासो न्याय्य Tafa | WaT Tae मतं वणंयन्ति | Ce परलाद्‌ातो ऽ न्तख्यासंयुक्रादिति नि- BARTS मकारः कथं नस्यादिति म योधम्‌ अन्तरङ्गो हि संप्रसारणएविधिरिति a Ua UA तचचटतेवाप्रस्त्योमश्त्ये- तरेव भवतीत्या | wWacwarfears a T

दशापि पञ्चम्या समासे व्यवहिते म भवति । प्रतिसेश्यान

दति

48. उभयचर "2. दवघमस्पश्ंयोः 1.

49. This and the next 8098 are not optional ‘ Swarfaar- षयोमंध्ये यो विधिः स मिद्य एवेति न्यायात्‌* T. |

61. The Chattr. makes no mention of any difference of opinion with regard ४० सुम्‌ ; P&n. VI. 1, 44 admits the optional formation of the gerund of व्या with परि only; Vop. XXVI 218 with परि and सम्‌

52. च्याड ऽ पीति amar | ardireaitya: । ardtra- न्पोपतिः ॥ Chaitr

64. The Chaitr. omits this sitram ; for wy see vdréttka on the preceding rule.

642. NOTES. [Iv. 1. 72.

, . 56. The Ch, explains: पञ्चमान्तस्य धातोरकारोपधाया दीर्घो भवति । ° । श्रकारोपधाया इति किम्‌ । प्रतिन्‌ ॥

` ` :60. खङ्किकम्प्योरूपतापशरौरविकारयोनिष्टायामिति वक्- व्यम्‌ । विल गितः । विकपितः॥ अन्यत्‌ । विलक्कितः । विकम्पितः॥ Chaitr, ., "~ `: +

65. अवोदेव्यादि। मताग्नरमेतत्‌ | एते दि ख्छान्दसाशइ्ति

जैयासिका ° | afte भ्रमाएम्‌ ॥ T: The Chattr. does not

mention these additional cases.

67. The Chaitr. om: yoo

68. डि दद्धाविदनबन्धः | कथमित्यादि । अ्रनिदनबन्धः प्ररत्यम्तरमसतीति भावः ॥ T. आरम्भः किम्‌ । गोवा | कुञ्जरवदा ॥ ट्ंट्ृद्योरमी साध्या टंदवद्ादयो यदि। विना खूचेण Rare न वदा भावके सियाम्‌ ॥ Chaitr. 69. जगत cf. IV. 4, 58 11. aa: सनि वेति वक्तव्यम्‌ | सिषासति। सिषासति ॥ रीति किम्‌ । पिषरणिषति ॥ Chaitr

72, ्राख्यातिकयकारेऽ पीति वक्तव्यम्‌ | चाख्यायते | चंख-

IV. 1. 83.] NOTES. 648.

न्यते। सासायते। संसन्यते। जाजायते । जंजन्यते॥ तमोतेर्चणीति' वा वक्तव्यम्‌ | तायते | तन्यते ॥ Ch .

74. sar एमि व्युपसंख्यानं करतंव्यम्‌ | अ्रपगारम्‌ । अरप- गोरम्‌ ॥ Ch

75. alfa सू्रलादाकारणोपः॥ 7. इन्द्सि वा away. fear रीवा ॥ Ch

77. The Chaitr. om. the varttikam

80. The substitute is दत्‌, therefore IV. 6, 108. does not apply. Tril दान्ते दोषो fast ad ura चेव धकारता। तान्ते तोपधदीघंलं तसमात्थान्तो न दुखैति ॥ Ch. 81. दस्तीति। दासंश्नकस्य साने यस्तकारारे शस्तसिनिमिन्ते नामिन एव Sted en T वादिकर्मणीति। श्रादिकमंणि विहिते क्रप्रव्यये दाज एव fa- भाषया वा छाशोरित्यस्मास्मष्ड्कङुतिवाधिकारस्ररेमेत्ययेः सर्व॑चादिकमषि क्रः कर्तरि चेति mara: | शाकटायनस्ह प्ररन्त- मित्येतदे वादि कमंणि मन्यते । शेषा स्व विभिष्टा द त्याचचते ॥ 7. उपसर्गप्रतिरूपका श्रव्ययाः सन्ति । उकं च । श्वदन्तंमिदन्तंचप्रदन्तंचादिक्मणि। . .. खदत्तमनुदत्तं च निदन्तभिति चेव्यते॥ Chaitr. 82. The Chaitr. has the same kérikd. 83. After this the Chaitr. has the following 808 : क्रामसन्ध्यचरान्तोऽव्ययम्‌॥ क्रान्तो मान्तः सन्ध्यचरान्ता- VIASAT भवति | छवा | इला। खादुकार YF | इच्छति गन्तम्‌।

644 NOTES. [IV. 2. 23.

fafera | वितुदे । केवलावगारे । परिखरितर । परिधातधै ॥ अव्यय इत्यनेन कार्यो ऽ व्याच ॥

IV. 2, 1. Of. Pan. IID. 1, 91 ff

4. The Chaitr. here quotes and explains one by one Panini’s 80088 I. 4, 61-79 without the odrétikas.

6. रये प्रथमे पव Keer ada । इत्येतेषामपि समासो न भवतीति वक्तव्यम्‌ | Chaitr.

6. at वेति वक्षयम्‌ | उच्चैः छवा । उचः छत्य० ॥ Ch.

%. are: कारितान्तात्कतेरि तव्य इति awa: । वास्तव्यः ॥ क मंकर्त॑रि कलिम उपसंख्यानं कतंव्यम्‌ । प्ेलिमा माषाः । भि- देशिमानि काष्टानि प्रच्छेः संप्रसारणं चामीय एति aware | WHAT WE: ॥ Chaitr.

भिन्ते qaaa भिदेकलिमा माषाः ° | तदेतन्न वक्तव्यम्‌ अ्रमि- धानमेवेदमीदशंन च शत्यसंश्चायां प्रयोजनमस्तीति ॥ Tril.

10. सुखार्थं ; since wy and wg should be excepted, cf. IV. 2, 35.

11. तकिंशसिचतियतिजनमिहनीना मुपसंस्थानं वक्तव्यम्‌ । त- ` क्यम्‌ ° ॥ Chaitr. |

15. चरतेसखलनोतेखेति ay । ° ॥ यमः पूरवेशेव सिद्ध TE नियमायैमिद वचनम्‌ ॥ Chaitr.; cf. Sdtra 11 -अ्रनृपसगं एव यथा स्यादिति भावः॥ T.

20. श्रमुपसगं Tas । ब्रह्मप्रवाद्यम्‌ ॥ 0190.

| 28. शग्िदुहिद्रुडिगिग्रहिभ्यो तेति वक्रव्यम्‌ । शस्यं शंस्यम्‌, दुद्धं दोद्मम्‌ । ew दोद्यम्‌ । Te गोयम्‌ । रषं awa ॥

IV. 2. 49.1 NOTES. 646

्राङ्पुवादजेः संश्चायामिनल्युपसंस्यानं वक्तव्यम्‌ | WT चृतम्‌ ॥ Chaitr. (see Durg. on IV. 2, 29; P. III. 1, 109 V.).

४५. पाणौ ख्जेख ष्यण्‌ ama: | पाणिसव्या Tey: ॥ समव- पव च | WATT TH: ॥ ताभ.

९5. संज्ञायां पुंसि दृष्टवान ते भाया प्ररिष्यति।

feat भावाधिकारोऽस्ति तेन भायै प्रसिथति॥ 7.0४.

28. wuarafata वक्रव्यम्‌ | सटषोद्यम्‌ ॥ Chaitr. 29, All three MSS. read पति in Vartt. तकि चति ० see Mbh.

on 2. III. 1, 97; Vop. 26, 12.

35. घकारः सामान्याभिचधाताथं Cla | SAAT ITA का- यैविशेषसय संपादनार्था घकार cary: ॥ T.

46. The Chattrakutt inserts this 80172 between rules 35 and 36, and has in this place the following additional sfttra: aa- केच्छेन्यवाः॥ सवैभ्यो धातुभ्यः तवेकेक््रेन्यलाः प्रत्यया भवनि भा- वकमम॑णोरभिधेययोः। तवे तावत्‌ | परिभधीयत इति परिधातवे॥ केन्‌ । श्रवगाहे। न वितुदे ॥ केन्यः। दिद केश्यः ॥ वा । लिखिता । वन्दिता | रथकलत्वेम्‌ y see Pan. III. 4, 14. |

49. मन्दादे धातुगणात्परो युप्रत्ययो भवति। कर्तरि कारके। मन्द्ादेनामधातुसंनिशष्टा न ण्यन्ते किं af नन्दनरमण इत्ये वादिषु प्रातिपदिकगणेषु प्राह्छत्यप्रल्यया निर्टिश्वन्ते॥ गन्दिर-

36

58. गिरतेरिति w विच्ेप इति तौदारिकेन बचरितो गू farcu cia तौद्‌ादिको खतेनतुक्रेयादिको गु शब्द Tha

58. farm: संज्ञायां प्रतिषेधो amar: | व्याच्रः ॥ (तापर.

54. नेलिम्पेरिति वक्तव्यम्‌ । निलिम्पा नाम रेवता | अथवा राक्षसी ॥ गवादिषु विन्देः संज्ञायां । गोविन्दः। अरविन्दः ॥ ^.

Between 54 and 55 Chaitr. inserts the following 8008 ; दाञुधाजोवीा॥ ATTA दाञ्‌। धाञ्‌। KAAATUTAY: शदप्र त्ययो भवति वा । ददातीति Tz: दधः! दायः । धायः॥ अनुपसग रू त्येव । प्रदः । प्रधः ॥ अनुबन्धकरणं चेक्रीयितलुभि- टत्यथैम्‌ | दादायः। दादायकः | दाधायः। दाधायकः॥

55. अवपुवा लनोतेरपसंख्यानं कतेव्यम्‌ | अवतनोतीति । श्रवतानः। अवतम: ॥ Chaitr.

Chaitr, has yg in the rule, but not in the comment.

59. भवतेख वक्रव्यम्‌ | भवः । भावः ॥ Ch.

66. कितु वुषः षानुबन्धला त्खियामी प्रत्ययः स्यात्‌| WI AST दे राषछतिगणएत्वा रेषा मोनं भविव्यति। तरि प्रपञ्चार्थमेतदिति॥ 7

IV.3,1. तच्च कमं जिविधं क्रमेणोदाररति | कुम्भकार दति निरवर्ये। काण्डकार दति Gara | शरलावो वेदाध्याय इति

IV. 3. 14.1 NOTES. 547

प्राणे ॥ wy प्रापये कर्मेषि म दुष्त care! writer पण्ठ- तील्यादि ॥ 7.

जिविधं कम॑ । निर्व्यं ara प्राणं चेति। ° । यद षदुत्पद्यते तन्निर्वत्य॑म्‌ । gai करोतीति कुम्भकारः ॥ विकार्यम्‌ । काण्ड- लावः | शरलावः ॥ प्राणम्‌ । वेदाध्यायः | चचापारः॥ यामं गच्छति । आदित्यं पश्यति । हिमवन्तं ष्टणोतीत्यच न भवत्यम- भिधानात्‌ | अभिधानलचणा हि छन्तद्धितसमासाखेति वच- नात्‌ ॥ Chaitr.

2. Stra 6 awe नृदो : @ is given by the Chaitr. as a Varttika to this rule; see Vartt. on Pan. III. 2, 1.

वेञ्‌ तन्तुसन्ताने is intended here, not वा गतिगन्धनयोः

6. आनन्दकर एवेति। यो दुःखमपनयम्‌ पुजजन्मादिनानन्द करोतिषखषए्ठव। नतु धर्मोपिदेशकतया यः शोकमपमयती- त्यथः ॥ ^.

10. या बाह्मणी सुरापा सुरापी वा। Hat देवाः पतिलोकं मयन्ति ॥ Chaitr.

ll. संभावयमानमिति। दयं च्जियङ्मारस्य वथोऽवद्या येन wae हर ति। उल्धिपति । समर्थो वा तदुत्धेपणकरण दति afy- कंभावयति । एवम्‌ श्रखिरः भरत्यगुधमने द भंयति । rect वातहरमिति। भ्रं खीकारोति। वातमपनयति न दष्व॑मृखि- पतीत्यथेः ॥ 7. |

बाद्धेदूत दति THAH | बाद्महरा FA tt Chaitr. (1)

14. स्तम्बकर्णयो रमिजपोरेकिदधचकयोरिति awe ॥

Chaitr.; see 16.

648 NOTES. (IV. 3. 81.

15. घट धयो सखेति वक्षव्यम्‌। STE: | ATTY: | ASTTE: | चटीयाइः ॥ Chaitr.

पचादित्वाद चि कते घटस्य यदो war यष्ट इति षष्टोषमास त्ययः | तेम चटघबग्योखेति न वक्रव्यम्‌ ॥ सूजग्रहः सूजधार उच्यते | अन्यवेति यः ख चमुपादन्ते क्रीणात्युद्धरति वा तचाणे- aad: । एवं तरि पूर्वशेवाचा सवेमिदं तसिद्धम्‌ ॥ Til.

18..पाचौरिव्वधिकरणेषुपसंस्यानं कतेव्यम्‌ । wet शेत दति wera: | उदरशयः | vere: ॥ दि ग्धपुवो च | दिग्धेन सद शेते | दि ग्धसडशयः ॥ उत्तानादिषु aeg च । उन्तानः शेते । अधोमुधंशयः ॥ Ch.

. 19. After this the Chaitr, has the 508 : wayarfy ख ॥ श्न्यचापि -सोपपदे चरेधातोष्टः प्रत्ययो भवति | भिक्या चर- तीति.भिच्ाचरः। शक्र्वरः | सेनाचरः | आदायषरः॥

22. प्रतीत०। कारयति यः स रेतुख [का०२.४.१५] इतिप्रयो- अको रेतुरिग्रत्ययवाच्यः | तदभावे खौ किक एव हेतुरित्यथेः॥ 28. व्यदादौति (त्यद्यदादीति 9] केचित्पठन्ति तदयुक्मि- व्यार त्यच्छब्द इति। म खलु भाषायां arent इति gaa WT.

अन्येष्वपि भवतीति वक्रव्यम्‌ । THT: | अयस्करः । आ- विष्करः | श्रद्वा र्थो ऽयमारम्भः ॥ Chaitr.

25. ग्रीहिवद्षयोरिति वक्षव्यम्‌ । Chaitr.; see Vartt. on P. III. 2, 24.

28. कन्द्सि वनषण्रङिमिथामिति amara | (MS. वखयण०| Chaitr.; see P. III. 2, 27.

81. वातशर्धयोर ष्वा त्योङपसंस्थानं HATA | वातमजन्तो.

IV. 3. 68.1 NOTES. 549

ति वातमजा खगाः | शधं जहतोति शर्धंजहा मासाः Chaitr.; see Vartt. on 2. III. 2, 28; Durg. on K. IV. 3, 28.

82. चटीखरीवातेषुपसंख्यानं waaay । ° Chaitr.

88. ay तुद्‌ तीति वतुः ° Ch.

47. सुदुरोरधिकरण cadena कर्तव्यम्‌ | सुखेन गच्छ- afafata सुगः । ° ॥ निर्गो St । भि्॑म्यतेऽसिन्ञिति ॥ गर- तल्पगः | पीठगः ॥ Chaitr. |

60. Chaitr. supplies the three Varttikas on Pan. III. 2, 49.

55. मतमिति | we संमतम्‌ wag बाड्न्न इति न मन्यत cay: ॥ 1.

06. राअघ दल्युपसंख्थानं कर्तव्यम्‌ । राजानं इन्तीति रा- जघः ॥ Ch. |

57. उत्पादो ऽ तप्रा दु भवः | तस्िग्सत्य्यविवक्ेवा़तत-

दावस्य प्रहृतेर नाञ्रयणात्‌। प्रकृतिः area पूवावद्ोच्यते॥°7. 62-63. Chaitr. has the two additional 8098 :

Ql कव्यहव्यपुरोययेषु ॥ कव्य । WA GUS । ्त्येतेषु कमे- सपपदेषु वेधा तो वट्‌ प्रत्यो भवति । कर्तरि कारके छन्दसि विषये । कव्यवाहनः । ₹व्यवा दनः । पुरोग्यवादनः ॥ पुरीषे सेति वक्व्यम्‌ । पुरीषवादमः ॥ कथं नरवाहनः | नरो वाहइनो यस्य स मरवादमः॥ ५. P. IIL. 2, 65, 66.

अवयाउक्यशाःपुरोडाःओेतवाख्च ॥ अ्रवयाः ° इतीमे शब्दा विणएप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते | wagde यजेरवयाः । उक्थशब्दे कर्मणि करणे वोपपदे शंषतेधातोः। उक्थानि शंसति। उक्यैवा । SMM! | पुर स्युवेस्य TTT दाने° पुरोडाः | येता एनं वदन्तीति Raat दद्र; ॥ ०॥ of. P. ILL 2, 71, 72, and Kat, IV, 8, 65. . `

660 NOTES. (Iv. 3. 76.

66. चकारादादन्भाद्धातोर्विंडपि भवति गोदा | गोधा | कोणालपा वा ॥ Ch.

69-71 are not explained by Tril.

15. समानान्ययो सखेति AWAY | TEM: | सदुखः। TT HI BUCH | AIS: | WATTS: ॥ Chaitr.; cf. Varttika of Kasiké ए. on P. III. 2, 60.

समानान्ययो सेति न वक्व्यमिल्या इ | ufsarts | न न्यथा दृण्दृशदुचेषुसमानस्यसदति वचनमुपपद्यत दति भावः॥7.

76. eufrarare: wifcfa awerq | उदाषारिष्यः प्रत्यासारिष्छः ॥ साधुकारिणि च । साधकारी । साधुदायो॥ ब्रह्मणि वदः । ब्रह्मवादिनो वदनि ॥ Chaitr.; of. 7. ए. on P III. 2, 78.

उत्परतिभ्यामाङखर्तैरिति amenraraeargy | तथा च ब्रह्मणो वद दति जातिलात्‌ ताच्डष्ाभावादा । साधौ देति षाभुशष्द ऽ्यताच्छोष्ये क्रिया विशेषणेन सिध्यतीत्याइ कथमित्यादि । °॥ आ्धतीत्यादिना जातेः परिभाषामाद । आक्रियेते sega बुद्धि- wares: संस्थानमुच्यते । तेऽ मेनेति यणम्‌ | ` रातिं दणं यस्याः सारृतिग्रणा खंस्ानव्यङ्गेति ° ॥ लिक्रानां सन सवंभागिति यापि शिङ्गानां सव॑रूपं न भजते fas देवा सवाणि शिङ्गि न भजत care: । सापि जातिरिल्ययैः।°॥ सदाख्या fares । एतन्तु Stat एव जातेः खरूपमुक्म्‌ | सशटदेकवारमाख्यातोपदिष्टा सा हि निखयेम याद्या ° ॥ ठ तीयं लक्षणमाह गोरं चेति । अपत्यं पोचम्रशतिकं गोचमिंति परवा- we: परिभाषितमिड गोच TWA यथा गार्ग्यो ae इति |

IV. 4. 16.1 NOTES. 551

यद्यपि गाग्यादिषु गाग्यंवादिजातिगेवादिषु गोलारिवदस्तित- थापि न तत्छसानव्यश्चम्‌ । ° + मतान्भर माह । प्रागृत्पन्ति ° । गृणाना AM ATT कलं द शंयितुं AAT विशेषणे ठतीयामार। अनेकगृणाअ्रययार्थो भवतीति बडवचमम्‌ । ° ॥ अतो णचतणा- म्तर माह | wadfergr fafa | यस्यामपि सवेशिङ्ं न विद्यते किं- aa 2 ar fee भवतः arte जातिः । यथा angwarizcs मते WAITUATATAUTIYRAayarys जातिः। यदाद शा- कटायनः। गोजचवरणमनिशिक्तैव जातिरिति।°०॥ T.

88. awe कन्द सीति वक्रत्थम्‌ | माठहा । aed ce a भवति | माद चातः | पिठचघातः ॥ (षध.

8५. उपपदस्यामियमा दन्यसिच्ुपपदे भवत्य पि | शास्वछत्‌। भारत्‌ । fre ॥ Ch.

86. कमेष्छग्धास्था यामिति ama | कर्मष्णुपपदे चिनोते- धातोः किष्मत्ययो भवति | अतीते काले धाटरपपदषमराये से- दम्ाख्या गम्यते | IT इव चीयते । श्येनचित्‌ । कचित्‌ ॥ Ch. (P. III. 2, 92)

91. Ch. adds P. III. 2, 99 as varttike, = - 7

92. NAQAA काशे ङो भवतीति HAA | WAT: ॥ Ch

IV. 4, 1. afae for ष्र्‌ see III. 5, 42; ण जाश III. 6, 18 the qaqyery LIL. 6, 1

afararzara | व्यतिजजायाणः | Ch

15. अरनुपसगे दूति amare | उद्भविता। प्रणमिता । wash Chaitr

* 16. निराकरिष्णुरिति वक्षव्यम्‌ ॥ crave च्छ न्द स्छेवेव्धते ।

662 NOTES. [IV. 4. 46.

दृशदं धारयिष्णु: | निरुद्धं कारयिष्णुः ॥ भवतेरपि wea- व्यते । अन्यच म भवति । भविता ॥ तख भवतीति वक्षयम्‌ । वतिंष्णुः ॥ Chaitr.—faqra is included in P. IIT. 2, 136.

2. श्रन्येवां च भवतीति ama । अविचारी । आपोषी । अपचारी ॥ Chaitr.

४४. कष (Sard: | लष कान्तौ | अपपुवौ दपीग्यते | श्रपला- घी ॥ Tril. cf. ए. IIT. 2, 144. |

४. सर्ति खेति वक्रव्यम्‌। प्रसा रो॥०५.- प्रापीत्यपिकञ्चित्‌॥7. In the foot-note to this 80673 read also Ty (for qq) and y रापी.

6. प्रसारीव्यपि कञित्‌ ॥ Tril. , ४0. अष्दाथाख्चाकमेकादिति वक्षव्यम्‌ । wera: । तेनेह म भवति। पठिता विद्याम्‌ ॥ Chaitr.

$2. छ शपतपदा मिति वक्रव्यम्‌। ल शनः। पतनः। पदनः॥ Ch.

36. षु प्रसव tft | ्रन्येतु षु प्रेरण इत्यस्य यणं मन्यन्ते ॥ T. The Ch. does not say which of the two roots is intended here.

96. hfe fa वक्रवयम्‌। श्यालः ॥ अन्येभ्यो ऽपि भवति । भी- ATS: । उष्णालुः । बुभुकाखुः | Kalra: Chaitr.

45. कंचिदित्थादि। तस लुगित्येको योगः। wha दितीयः। uate नियमाः! तेन पर्वयो गो निरपेच्ो विकल्पेन भवति । श्रतो वा yan refs न वक्रव्यं भवति। तत्पुनभाषायां प्रयो- गानुखारेण वेदितव्यं म सवच । तथा च भटिकाये बोभवीति दृश्यते । अन्ये तु सवं एव चेक्रीयितलुगम्ताग्डान्दखा इति मरति- पल्ला । तदच प्रमाणम्‌ । चकरीतादेति केचिदितीर्‌ । अदारौ चेद पत एूत्यन्िकरणस्य खक्‌ ॥ 7. ।

IV. 6. 4.1 NOTES. 553°

53. छन्द सोति amare | सोमपानं शो मख्ेति पपिः सोमम्‌। ददिगाम्‌ °॥ भाषायां तु डधाञूकृष्ग्टजनिममिमरिभ्य इति amar । दधिः । °। मेमिः । मेदिः ॥ सहिवहिपतिखसिभ्यखेक्र- चितान्तेभ्य इति वक्ब्यम्‌ | *॥ Ch.—cf. vartts. on ?. IIL. 2, 171.

59. इह उुप्रकरणे मिचद्रूवादिभ्य उपसंस्थानं कतेव्यम्‌ | मिज द्रवतीति fara: | गतद्रुः। कद्रुः ॥ Ch.

66. "चषिदेवतयोर्यथासं स्यं सं बन्धः | षो करणे देवतायां कतेरि । पूयते ऽनेनेति afew sate: । देवतायां पृनात्यसौ | पवित्रो saafy: । पविः सोमः ॥ Ch.

67. Tril. and Chaitr. give the following 00798 :

छृवापाजिमिखदिसाध्यप्रएूह खनिजनि चरि चरिभ्य उण ॥ T.

छृवापादृूजिसिचरिषरिखदिसाध्यष्रुवरिरदिग्य खण ॥ Ch:

अजिचिरिस्थाभ्यो णुः ॥ वेणुः | Gu: oy Ch.; see on IV. 1,1.

सवेधातुभ्यो मन्‌ ॥ Ch. 1.

हिद्‌ारिभ्यो रक्‌ ॥ Ch.

68. अ्रश्वस्तन इति aware । खो गन्ता यामम्‌ ॥ Ch.

72. प्रथमासमानाधिकरणे चेति amar | ae करि व्यग्न- अति। कटं करि्माणो ब्रजति ॥ €" |

IV. 5, 1. चयव्याधिद्धेति खकारेणान्योऽपि कता कथ्यते | स्पुशतीति wat देवदत्तः

2. मव्छबलयोखेति amar । विषारो arg: । विसारं बलम्‌ ॥ Ch

fafa लुप्तपश्चम्येकव चनं पदम्‌ ।

4. दारजारौ कतरि कारित शक्‌ सेति वक्रव्यमिति क-

664 NOTES. [IV. 6. ३4.

खित्‌ ° afew न वक्रव्यमि्यार । दीर्य॑न्त इत्यादि | T. see Vartt. 4 on Pan. III. 8, 20.

6. अपादाने खिया मिल्युपसंख्यामं कर्तव्यम्‌ । उपाध्यायी ॥ | STAT CTT SS | ATT SS | TTT: | घायः। श्रायः ॥ Chaitr. P. IIT. 8, 20 एए.

7 संरवणं ada इति विष्द्याभिविधो भाव cae तदन्ता- त्ला्यऽणि हत उपसर्गस्य द्धिः । wer एव बाधको घञ्‌ तखि- स्पापेऽख्यारम्भादिमृण* ख एव परलाद्‌ चञं बाधत दति ॥ 7.

9. संयावः agra एवेति केचिदित्युद्चाव उद्राव इति मेच्छ- aed: | अरत एवेति समि oa इत्येकं योगं पठन्ति ॥ ष्णा तेवोचुवण्ावरणेथिति न वक्षव्यमित्याइ तयेति | अष्यधिकारारि. व्यथः ॥ 7; P. IIL 8, 21 ए.

10. प्रभाव इति aware ॥ Chaitr.

16. परिन्योर्मीणोचुताभेषयोरिति वक्षयम्‌ | ° Ch. ; see IV. 5, 87 (P. III. 8, 87).

22. समु्कराय दति amare | Ch.

81. Hereto two Varttikas in Ch.: परावनतिपाल्यय (sic! "पयायः?) दन दूति ameny क्रमप्राप्तस्यानतिक्रमोऽनतिपा्थयः uftarfeftard: । तव पयायो मम पयायः | ce न भवति। काल्य विपर्ययः ॥ व्यपयोः wa: पय यसेति वक्षव्यम्‌ । तव वि- शयो मम AMT: | तव राजोपशायो मम राजोपश्ायः। तव राजानमुपशयितुं पयाय card: । इड म भवति। विशयः । उप- WA! ॥ of. 80४५ IV. 5, 38, and 2. IIL. 3, 38, 39.

$4. °दस्तादान xfa किम्‌ । cafes फल प्रचयं करोति॥

IV. 6. 60.] NOTES. 555

अस्तेय दूति away । पष्य प्रचयः चौरेण । तुष्टो विभाषानि- awd: | Ch.

$5. चिल्युपखमाधामयोरिति away | चोयतेऽसो Fafa: | राशीकरणएमुपसमाधानम्‌ | श्रभ्नि दीयते s सिन्ित्यभ्िनिकायः। उपसमाधाने। महाम्गोमयनमिकायः। इर HATS भवति। WT च्काष्टनिचयः। esas faafed मोपखमाधानम्‌ ॥ Ch.

86. प्राणिनां समुदायः संघः | स स Tat प्रकाराग्वां सभ- वति | एकधममाभिनिवेगेनीलराधर्यधर्मख वा । तजौश्राधयं पर्युदासो THA? MALTS नाम क्रमहोगमुपर्थधोभावः° Ch.

41. चजथं सखा सा पाव्यधिहनियुधिभ्यः को भवतीति वक्रब्यम्‌। प्रतिष्टत्यस्िन्निति प्रखः। ° we: । ° प्रपः। ° आविधः । विदग्ध मेनेति faw: | श्रायुष्यगधनेनेत्यायुधम्‌ | Ch. (see the Vyitti on 80४४ 66)

47. एष्िति किम्‌ । आयामः । प्रयामः । केबिदमुपसर्गैऽपि वणंयन्ति। यमः । ara: Ch.

49. दह पुगखकारो योगविभागाथस्तेन वीणायां चेति दिती- SES saree चेति न depart yaaa सिद्धात्‌ ॥ 7.

50. शाकादीनामिति। म केवलं कपदंकारोनां विशिशेयन्ता पणद्व्यपेरथेः॥7.

पणः ॥ नायुपपरे ऽ मुपसे स पणो धातोरप्रत्ययो भवति वा भावेऽकर्तरि च कारके संज्ञायाम्‌ | fives fave वा। निपणः। निपाणः । अनुपसर्गेऽपि । पणः । पाणः ॥ परिमणेनिः व्यम्‌ ॥ पणो धातोरश्प्रद्ययो .भवति नियं परिमाणे गम्बमाने पूवज विषये । नित्य ग्रणं विकण्यनिटत्यथेम्‌ । मूलकपणः | ्ाक-

666 NOTES. (IV. 6. 61.

पणः । संव्यवहाराय मूलकादीनां चा परिमिता मुष्टिबेध्यते । तच्छेद मभिधानम्‌ । परिमाण ति किम्‌ । पाणः ॥ Ch.

५९. यदेधातोरणशुप्रत्ययान्तो निपात्यते | अ्रचविषये चेद्धा- ` aut भवति । तवायं यरः | ममायं यहः । (1) अकेयिति किम्‌ । यहः पदस्य ॥ Ch.

०9. भजनं ware सीगवीव्वपुङ्घवानां गभाधानाय प्रथममुपसरणमुच्यते ॥ Ch.

55. निपाने चेति aware । area: पशुनां कूपसमीप उद्‌- काधारः। तज निपानाय पशव श्राहयन्ते ॥ Ch. (1) see P. ITI. 8, 14 (ज्राहावः). , 08. ° दधिचघनं८(!) श्च घनं कथं चमं दपि । धर्मशब्देन धर्मी wea मून्लीविति किम्‌ । अशनिघातो ada ॥ श्रन्तर्चनो देश द्रति amar । इह न भवति) अ्रन्तचौातः ॥ Ch. (see 8. 60 and P. III.-3, 78).

80. बाहीकेषु दे श विरशेषसं ज्ञेयम्‌ wade दति ॥ Tril

उद्नो ऽत्याधाने॥ ल्पूवीद्धन्तेधातोरलूम्रत्ययो भवति तख ख घन दृति निपात्यते। अ्रत्याधानमं चेद्धवति। ora: | यसगा स्थापयिवाऽन्यानि काष्ठा मि तश्छन्ते तदभिधीयते। उद्वा तो ऽन्यच॥ BISA SE ॥ अपघन दति निपाव्यते। WE चेद्भवति । अ्रपचनो गाजैकदेशो न सर्वः कि afe पाणिपादारिकमुच्यते | श्रपघातो $ न्यच ॥ Ch. (P. IIT. 3, 81).

61. विद्ुशब्दो पचचिटचयो्यथाक्रमं वर्तेते ॥ Tr.

` स्तम्बप्नो वा निपात्यत इति वक्षयम्‌ | wer: । Ch. (see 8. 66 and P. IIL. 8, 88).

IV. 6. 72.1 NOTES. 567

68. स्व NUT ज्नानाथा इत्याह इन्यन्ते ज्ञायन्त दूति ॥ ATTY उच्छ्रायः परिणो विसारः । एवं हि निर्विशेषेण ज्ञा- यन्ते परिसमन्तादारोहतः परिणत भिमिताः | get भव- wae: ॥ T.

67. यद्य्यकतंरि च कारके संश्ञायाभित्यपि ada तथापि ना मिधानमिद्ययः ॥ T.; The Chaitr. (Vritti) however applies the whole adhikfra भावे ऽ ware q कारके संश्लायां. It also has the Varttika मद्‌ थुः क्रमथयुरि ति वक्तव्यम्‌ ॥

68, यदा HAT MATT VA वा SAAT | ATT कमणि तदा कतेरि युज्यते amafa । अत उक्तं यथायोगमिति । म वक्व्यम्‌ । इतेरकमलात्कथं कर्मणि क्र दति, wader se धातुः सोपषगेः सकर्मको भवतीत्यन्तरभुतकारिताथैल्ादा HAT: | यथा निलो चरो निवतित इत्यथैः 1 ° T.

11. उपसर्भरित्यादि | एतच्चातो ऽ नृपभी त्क इत्यनुपबन॑य- इणेन ज्ञापितमेव ॥ 7.

12. स्ती प्रकरणे संपदादिभ्वः किप्‌ away) संपत्‌ । विपत्‌ । प्रतिपत्‌ । ्रापत्‌ । नीटत्‌ । संवित्‌ । विद्युत्‌ facie । संप- न्तिः । विपत्तिः ॥ छव्यारिभ्यः किरिल्युपंस्यानं कतेव्यम्‌ । कर्षणं कृषिः । वषणं टषिः। किरिः । किरिः । रोचनं रुचिः afer कलिः। गलिः । वाजिः॥ अ्रजादिभ्यो रिर्वक्रव्यः। श्राजिः। वारिः। गालिः ॥ म्बाच्ञाग्यहाभ्यो निरित्युपषं ख्यानं कतेव्यम्‌ | म्लानिः । ब््ानिः। ज्यानिः । हानि, ॥ Ch. [cf. P. III. 8, 108, Vs. 8, 9, - and 6; P. III. 3, 95, ए. 4].

668 NOTES. | [IV. 6. 81.

18. उवतेवयतेवा । ऊतिः। स्यतेः नोतेवा (1) सातिः। दन्ते हिनोतेव रेतिः। यौतेयातेवे चुतिः। जायतेजेवतेवा जतिः ॥ ५.

16. अरे खेक्रीयितान्नाद्‌ ° | एतन्तु CU AAACN स च- BITSY A मतं Way केवलादेव wy प्रमाणमिति । तथा च। टाया खलु खा तस्या दति प्रयोगो qa ॥ परिपू्वादेवेति । एतदपि मताम्सरेणोक्रं केवलादपि दृश्यते चर्यया भ्रमतीति ॥ मन्येति यपि aft पच्चमणोपो नासि क्यपो द्यनुबन्धकलवात्‌ ॥* T.—The Chaitr. also has only खा and War :

77. चकारेण TA शप्रत्ययस्येव संबन्धो न तु क्यपः | तेन व्यवहितो ऽपि किव॑तेत cere क्तिः कप्‌ सेति। यदि पुनरनन्तरः wad वतेते तदा तेनेव चकारस्य संबन्धः हृतः स्यादिति भावः। weg क्यप्‌ चेति चकारः सोऽ थेवा द्धे दनिबन्धनो ठत्तिषटता प्रयु aaa तु ara दूति । wat तु योगविभागाक्तिमरत्ययमि च्छन्ति, BA दत्येको योगोऽ नन्तरेण WAT संबध्यते | ततः श सेति दितीयः(२। चकाराद्यथाप्राप्तं चेतिक्रिरपि।° Tr.

18. जागतंखो पसंख्यामं कतेव्यम्‌ | जागया ॥ Ch. [P. IIL. $, 101 ए.]

19. ब्टगयतेङ्पसं ख्यानं कतेव्यम्‌ | मगया ॥ Ch. (ib.) 80. जागतंखेति वक्रम्‌ । जागरणं जागरा ॥ Ch. (ib.) 81. The rule does not apply to We, since yfaya is not गर्ूमत्‌ T. | frerteawd aqararaurcarda । दीधितिः 1 वेवि- तिरिति खरान्तात्‌ किप्रद्ययणएव ie Ch. `

१ न लसी सौख ५. २ F. om. दवितीयः

, (प्र. 6. 112.J NOTES. 559

82. घटादयः षानुबन्धा इत्येतक्ञाचवाथं धातुगणे परिभा- पितमवाचीनैः प्राचीनैस्ठ षामुबन्धाः प्रत्येकं मामुबन्धाः warty) दति॥ ज्ञापकादितिपूर्वपरयो रर्थोपलगथाविति वचनारिव्यथेः।ध.

84. अनुपसे ऽ पि वक्तव्यम्‌ । अन्तधौ । अर्धा ॥ Ch.

87. ईकिम्तिपो धातुखरूपनिदेश इति amare । दिः | farfe: 1 अन्धिः। aa: 1 पचतिः। पठतिः । यजतिः ॥ वणा- त्कारः | श्राकारः। ईकारः ॥ रादीफः | रेफः ॥ 0५. (of. ए on IV. 5, 91, and P. III. 8, 108 Va.)

88, Chaitr. adds the examples मृणलकोत्पाटिका | Farrar: टिका। शालभञ्जिका. |

91. °श्रन्ये विकर्तिपा विति [२.77. 3,108 ४.] ars मन्यमाना दो प्रत्ययावित्याः। तदसत्‌ । ° तस्मा दिम्रत्ययोऽ पि विधेयः । तथा च चाध खम्‌ दकिस्तिपः wea xia oT.

96. प्रपुवा च भवतीति वक्षयम्‌ । WATT! | प्रतारः ॥ 0.

99. श्र्यायोन्ञायोध्यावसंहाराधारावापाखेति AMAT? I RATT Sf वक्व्यम्‌ । ° ॥ ¢.

P. III. 3, 121 V. श्रावाय for qryre (B.-Roth yyqty as Ch.)

107. उपशब्दः सामीषये तेन समीपोच्चारीणि° T.

112. ण्देवा एनं देयास्रिति Law: यश्च एनं यारिति यश्नष्डतिः। कुमारोऽख दुरितं भयात्‌ कुमार रमो | विष्णुरेमं

१ मागुबन्धा इव छता ए.

` 660 NOTES, (IV. 6. 44.

IV. 6, £ अपुवेकालाथेमिति पुवमखौ याचते पञादपमयत दति नालि पुवंकालल्मिति । अतो वक्व्यमिति भावः । ° T

$. मुखं व्यादाय खपितील्युपसंस्थानं करतंव्यम्‌।श्रपुवेकाललात्‌॥ Oh, [P. III. 4, 21 ए. 4].

4. Ch. adds P. III. 4, 19 as varttika.

5. अये प्रथमेव खिति वक्व्यम्‌ । wa भोजं warfare । प्रथमे भोजं ब्रजति° । पूवं भोजं व्रजति० ॥ न यद्यनाकाङ्कायामिति वक्रव्यम्‌ ye [P. IIT. 4, 28] Ch

7. आक्रोशो मामानिष्टभाषणम्‌ | Ch

11. .विदे सेति वक्षयम्‌ । ° Ch; वक्यं व्याख्येयम्‌ अभिधा - नाखिद्धमिति भावः

14. oxftarge ष्टो देवः । sara । पथिपूरं° fens ॥ दह कस्मान्न भवति । मूषिकाविलपुरं दृष्टौ देवः । धातोरिति संबन्धात्‌ ॥ Ch

15-16. गाचपुरुषयोः खः ॥ गाचपुरूषयोः कमंणोरूपपदयोः कातेधातोणेमप्र्ययो भवति वषेप्रमाफे गम्यमाने | ares ष्टो देवः। पृरुषच्ञायं THT देवः ॥ Ch.

21. Ber पिष दूति amare । ° Ch. (8५०५ 24).

28. गोष्पद प्रातीति Wray: (affix क) acc. to IV. 3, 4.

44. भवतेखेति amare । ° मृखतोभावं° ॥ मानाविनादिधा- Uneasy थेषु west: क्राणएमोरित्युपसंस्मानं कर्त व्यम्‌ | माना गला गतः । मानाद्व गतः ° Ch.

IV. 6. 80.1 NOTES. 561

45. अन्वगानुलोम्य दति वक्तव्यम्‌ ° [P. II. 4, 64] Ch.

45-46. Ch.adds the 80५8; शकधुषन्नाम्लाघररभखभक्रमग- मसरारास्यर्थसामथ्यौर्थेषु तुम्‌ । ° (see P. IIL. 4, 65) । प्रक्रामति भोक्तुम्‌ । गच्छति भोक्तुम्‌ । ° । सामथ्यं । अलमपि aya । पयोश्नोति भोक्तुम्‌ । पारयति भोक्रम्‌ । खामथ्यं फमिय्यत ॥

46. निरा का क्लेष्िति नि्िता आ्राकाङ्का येषु तानि निरा argiie ay साकाङ्केषि्य्थैः ॥ ओेषग्तेति षं wat रेषग्डता | श्रवयवलं प्रासेत्यथैः । ° 7.

भव्यगेयप्रवचनीयो पश्यानीयजन्याञ्ञाव्यापल्या वा aactfa वक्रव्यम । ° (2. III. 4, 68) Ch

48. यथाप्राप्नं चेति भावे wate चेत्यर्थः । °। भविव्यति कटवि. षयेयो ऽसौ fares कट शब्दस्ताद यात्‌ कटायैलान्तखेति॥.

54. कचित्रतिषेधो amar । ऊणायः । कंयुः । सयुः ॥ भुजि- wert GRA । YR । न्युः ॥ Ch.

60. प्रवाच्य इति यो बालानां दीयते पाठः स warez इति.

61. वक्रेत्यादि | वक्रा चासो वाक्यरचना चेति तया रमणोयो गन्धः समासेनोन्तरकालं ग्रन्थः शब्दो गम्यते नावयवेम वाक्यश ब्देन ° T.

65. च्योतिजेनपद्राजिनाभिमानगो चपुचरूपस्था नवणंवयो- वच्वमचच *स्वपि भवतीति वक्रव्यम्‌ । ° Ch. cf. P. VI. 8, 85.

12. Cf. Vop. 26, 82, where only वोर्‌ is admitted.

19. ऊणातेनं भवतीति वव्यम्‌ Ch.

80. तिकारे ग्रहादिग्य इति amar । ° Ch.

36

662 NOTES. IV. 6. 104.

84. किशर प्रतापे is here intended, not fry faqrya, which falls under the preceding rule. ° प्‌ an 1 to IV. 6, 79.

86. विमोहनमाकुलीकरणम्‌ | लमिवाऽनाङलमाकुलो- Bay: | तयोरपि विलुभिताः केशा दटत्यनाकुला ्राकु- Staal इत्यथैः ॥ T.

98. धृषशसोर्वैयात्य इति वक्रव्यम्‌ Ch. (P. VIT. ९, 19).

104. ऋकाराग्तख्वा दिभ्यः क्रनिष्ठावद्भवतीति व०॥ eae घसति ae ॥ पनातेर्विनाश इति ae ॥ Ch.

NOTES. 563

VARIOUS READINGS OF THE LAGHU-VRITTI IN THE CHAPTER ON KRIT-AFFIXES. `

In order to show more clearly in what respect. the text of the Laghu-vritti differs from that commented ‘upon by Durga- simha, the more important various readings of the former in the last book are here given. As I ‘hed at my disposal only a modern transcript, kindly sent me by Dr. Burnell, I have no means of ascertaining how far these readings are peculiar to the MS. from which the transcript was made, or even to the transcript itself. It will be seen that most of the additional sitras here given, occur in Durgasimha’s Vritti in the shape of rdrttikas, or rather memoranda, intended for the gram- matical teachers; the matter they refer to being apparently considered to be beyond the scope of an elementary grammar such as the Katantra professes to be.

After IV. 1, 19 the 80६8 is inserted : अश्वि. दस्‌ ॥ see

Vnitti on 19.

After 32 the L.V. inserts: समासे ऽ वश्चमो AW Bw शक्‌ ॥ After 37: (a) Agta श्राखः ॥ (2) गण्डिण |: ॥ 8. Vritti. After 88: Tq: TTS वा ॥ After 41: ज्राक्रोशरेन्ययोवी ॥ After 67: युटि wi After 71: सुनि च ॥

664 NOTES.

After 81: सुविन्यवाङ्भ्यः क्ति वा ॥ After 88 : अचि च ॥ After 84: क्वा मसंध्यच्रान्तो ऽ व्ययम्‌ ॥ After IV. 2, 4: प्रादिख | After 29: दुहिश्चसिभ्यां च ॥ After 50: याचित्रजिवद्‌ वसो नश्युवात्‌ ॥ 808 66 is omitted. To Rule IV. 8, 6 it adds: अशसानन्दकरयोः ॥ After 18 it inserts the 8088 : पाश्चारो करल उपपदे शो तेरञ्भवति ॥ उन्तानादिषु ASG ॥

In 28 it reads: त्य दाद्यन्तामन्त° and लिंबि for fafa; see footnote on text.

To sitra 24 it adds: ararfw ॥ To 25: ब्रीहिवव्छयोः ॥ After 41 it inserts the 808 : भये च्व ॥ In 58 it reads विष्णुच्ुकञो ° as MS. O. In 74 it omits fez. IV. 4, 2 runs thus: adara शमतृडानशो ॥ To 4 it adds af Wj 80४ 21 runs thus: (ज्मा दष्टानां fafaa Sdtra 35 is omitted. After 38 it inserts the sfitra: BAT CTATSTS: ॥ After 69 the 80098: कामममसोस्ठुमो मो BG: ॥ समख ॥ हिततते वा ॥ यणि नित्यम्‌ ॥

NOTES. 565

In IV. 5, 2 it reads (perhaps correctly) सुः for g.

380४788 23 and 24 are omitted.

After 34 it inserts the 8008 : नृ स्तेये ॥

In 80178 60 it reads: qaypquye.

In 908 81: "निष्ठायां सेटः ॥

Instead of 88 it has; गृहितुलिवशिवपि्पिरुजिजिश्रषिदय- ऊमिचोदिपोडिग्टषिचिभ्यः संज्चायाम्‌ ॥ to which that in our text is given as varttika.

After 91 it inserts the 50088 : इच्याज्चाभ्यख Ni संपदारिभ्यः किप्‌ ॥ दक्तिपौ धातुखरूपे ॥ वणात्कारः ॥ रादिफो वा ॥ एवमादिख॥

IV. 6, 2 runs thus: मेङस्तुमय ॥ After 11 it inserts the sutra विरेख ll

‘Lo stra 20 it adds कार्यः ॥

800५ 43 runs thus: faveqqaal |

After 45 it inserts the 50028; 3y7q fay श्रानुलोभ्ये (8. Chaitr.) || नानाविनयोः रजस ॥ |

In 50 it reads: दास for दाश.

In 53: wYS धिकरणे q wre 8. footnote on text.

Sftras 54 and 58 are omitted.

In 60 it reads: "यावियजित्यजाम्‌ | 8. footnote on text,

After 69 it inserts the s(tras: समानान्ययोख ॥ यन्तदे = Aas a परि माणेऽयं aay ॥

In 80४8 76 it reads : "घसेकसखरादन्तानामिड्‌°

666 NOTES.

80185 81 and 82 are omitted.

In 88 it reads: OMA TATST il

After 88 it inserts the 5188; म्‌ खद्डोख कामुबन्धे ॥ नि- ष्वुषोवो ॥

In 84 and 89 it has q for q. ० A 80४78 90 is omitted. After 91 it inserts the sitras: afqafawzi वा ॥ व्याड्ग्या

सः il 80४88 104 and 111 are omitted.

ALPHABETICAL INDEX OF SUTRAS.

श्र दत्यनुखारः ॥ ९. ९. ९९. a: इति विखषजनीयः॥ ९.१.१६. श्रकतंरि च कारके संञ्ञायाम्‌॥ ४.५, ४.

अकाराद संबुद्धो मुख॥९.९.७. अकारे लोपम्‌ ॥ २. ९. VO. शकारो TVS चोषवति २.१.९४. अटते BAT ॥ ४. ६. ve. श्रप्निवच्छसि ॥ २.९. ६५. TATA S ATT: WR. १. ५०. अधुट्‌खरादो Ugurfa वग्धे-

वशब्दस्योलम्‌ ॥ २. २.४६. अचुट्‌ सखरे लोपम्‌ ॥ २.२. २७. शअघोषवतोख॥९. ५.८. WATS WIA: WR. ३. ६९. च्रघोषेव्वशिरां प्रथमः॥१.८.९. श्रत्‌ पवादिन्यख्॥ ४.२.४८. अजयं संगते च ॥ ४.२. ९९. WHT ॥ १.४. ९९.

अड धालादि्ं सन्यद्यतनीक्रि- यातिपन्तिषु॥ १.८. १६. अणएसुवचिख्यातिखिपिसिचिह्कः ॥ ३, २, २७. अणि वचेरोदुपधायाः॥ ३.६. ९४. अतोऽक्नोऽनृखारोऽमुनासि- काम्तस्य ॥ ३. ३. १९. श्रत्‌ क्तच॥२.६. ९२. अत्‌ पञ्चम्यदिलवे ॥ २. १. ९४. त्‌ सखरादीनां TB. B. BO. श्रय परखीपदानि॥ 8. 2. 4. शरदसः पदेमः॥२.२. ४५. अदस ॥२.२. Re. अरदादेशंमिकरणस्य २.४.८२. अदान्‌ दाधौदा॥९.९१.८. अरितुदिमुदिुदि० ९.७.२९. अदेषेसु समद्यतन्योः॥१.४.७९. अदोऽट्‌॥ ३.१.८२.

568

अदो ऽ नग्ने ॥ ४. ३. ७९. अरदो ऽ मुख ॥ २. ९. ४४. श्रदोऽमूः ॥ ४. ६. ac. अद्यतन्यां च॥३.४.८्द.

अद्‌ THA नक्‌ ॥ २.३. ३५. अन उस्‌ सिजभ्यस्त° ३. ४. २९. BATE ॥ २. २. ४२.

अ्रनतिक्रमयव्वि शेषयेत्‌ ९.९.२९.

अनन्तो चुटि॥ २.२. ९६. श्रमपादानेऽचेः॥ ४. ६. ९०८, अनव्ययविष््ृष्टस्ह° २. ५. rz. अनसि TE ॥ ४. २. ६९. अनिच विकरणे॥ ३.५.२३. शरनिडङेकखरादातः॥ २.७.९३. अरनिदनुबन्धानाम० द. ६.९.

अरमृनासिका ङजणन० ९.९.१२.

अरनृपदिष्टाख॥९. ३. ४. अमुपस गात्‌ फुक्षकीवरशोक्ञा- चाः॥४. ६. २१५. WATH THVT ॥ २.२. Re. अ्रनेकाच्चरयोसलसंयो गाद्यवौ ॥ | ९. २.५६. अरचेरशोपः पूर्वस्य च दीर्घः | ९. २, ४९.

INDEX OF SUTRAS.

अन्लेः fafa ne. ©. c. अन्तघेनोहनौ° ४. ५. ६०. अन्तःस्था यरलवाः॥ ९.९.९४. WATT SGT: WR. ६.९९. अरन्वसन्तस्य चाधातोः सौ ॥ ९. ९. ९०. अन्यतोऽपि च॥ ४. २. Be. अन्यचापिच॥४.३.९२. अन्यथेवंक मित्थं सु° ४. ६. ९ . WATT ॥ २. ४. २. WATTS उपधा ॥ ९. १. ९९. अन्यादेस्ठतुः॥२.२. ८. श्रन्येभ्योऽपि दृ श्ठन्ते॥ ४.२.६७. अरम्‌ विकरणः कतंरि॥ २.२.१२. अर ॥ २. ९. ६९. अतिपिपर्व्योख ॥ ३. २. २५. अतिंलुधुद खनि. ४. ४. ६३. अर्तिंसर्व्योरणि ॥ १. ६. ९९. अतिद्ीदीरोक्रूयी° २. ६. २९. अरतींएषघसेकसखरातामिर वग्सौ | ४. ६. ७६. अते च्छच्छ: ti ह. ६. ७ 9. WT प्व Ze १. ८. ३४. Wa: खामिवैश्ववोः ॥ ४.२.९०.

INDEX OF SUTRAS.

श्रवेख्वन्तिर सावनञ्‌ ९.२.९२. GU: प्रशंसायाम्‌ ॥ ४.४. ९१. अरतौ Sql ४. ४५. ९०८.

अय ॥ ४.३.९३. suger: प्रतिषेधयोः क्ता वा॥४.६. ९.

अलोपे समानस्य दे. ३. By, WMATA तच पुवम्‌ ९.५.१२. अरज्यादेवा ॥ २. ९. ३९. श्रवन्योराक्रोे ॥ ४. ५. २४. अवमसंयोगादनो° २. ९. ५२. श्रवणं TaW ए॥ ९. २. २. श्रवणस्याकारः॥ द. ८. ९८. शअ्वणादूरटो ठद्धिः ४.६.१९६.

अविजिगीषायां दिवः४.६.९०९.

अवे TAA ॥ ४. ५. ९. अवे WaT: ॥ ४.२. Wo. शव्ययसवेनाखः° २. २. ६४. WANA WR. ४. ४. अरव्ययोभावादकारान्ताद्‌* २. ४. ९. WATAY ॥ ३. १. २९. SEA: सवासु॥९.३. २०. शरसन्ध्यचरयोर° ३. ६. ४०.

569

अरसूर्योग्रयोद्‌शः॥ ४.२.३४.

श्रस्तेः ॥ ३. ५. २६. WAT! ॥ १. ८, २९. अस्तेः सौ ॥ ३. ६. Re.

शरस्तेरादेः ॥ १. ४. ४९. असेदिखोः ॥ २. ६. ce. अरस्तेश्रसाव॑धातुके १.४.८७. अख्िद्धिखषक्य० र. २.९३. श्रसूृभुवो च परख ॥ ९.२.२३. अस्रयुत्मः ॥ द. १. ®.

शरश च दीघेः॥दे.६.८. शरस्य ख लोपः ॥ २.६.४९. रस्यते; स्थो ऽ न्तः ॥ २.६.९५.

WE वमोर्दीधिः॥ १.८.९९.

TUT: VAT ll २.३.९८. VARMA द. ४. ५९. अस्योकारः सावधातुके ऽ गुणे ॥

२.४.२९. अष्टो पधाया Tate २.१. ५. अङ्कः सः ॥ २.२.५३.

आ्आकारस्योसि॥ ३.६. २०. श्राकारादट BT ॥ ३. ५.४९. ATTY AWA? २. ४. ९९. आआख्याताच्चतमादयः२.६.४०.

570 INDEX OF SUTRAS

आगम STATA? ९.९. ६. श्राडिः ताश्छोष्े॥ ४.३. १२.

आदिः युद्धे॥ ४. ५. ५५. safe Keay: ॥ ४. ४. gx. श्राडो यि॥.४.२. २६.

श्रा चन संबुद्धो ॥ २.१.७०. BACT ॥ ४. ५. ८४. आतेआआयेदतिष।॥.६.९द. श्रातो ऽगुपसगोत्‌ कः ४. दे. ४. श्रातोऽन्तखासंयुक्रा त्‌ ४.६.१०२ श्रातो मभ्‌क्निव्वनिव्‌विषः ॥ | ४. ३. ६६. श्रात्खनोरिचं ॥ ४. २. ९२९. आत्मने चानकारात्‌ ९.५.२८ . आत्मनेपदानि भावकमेएोः ॥ द.२. ४०. अआत्मोदरङ्खचिषु we: feu | ४. ३. ९९ श्रावं WATT ik. ३. ९८ WCATATA WB. €. ९९.

आ्आदातामाथामादेरिः 8.4.42.

श्रादिकमंणि क्रः कर्तरि च॥ ४. ६. yt आदुवर्णोपधाशो० ४. ४. ५९

श्राद्धो खदरिद्रातेः ४.५.९०४. आ धातोरघुट्‌ खरे २. २.५५. आन PHATE २.२.२९. श्रानोऽनात्मने॥ ४.४.१५. TAIT S 7 ्राने॥ ४.४. ७. WITT WR. २. <. श्रापितपितिपिखपि ० २.७.२४. आप्नोतेरीः॥३. दे. Be. श्राभोभ्यामेवमेव खरे ९.५.९०. श्रामः छजनुप्रय॒ञ्यते २.२.२९. अमन्वणेच्‌॥२.४.९८. ्रामण्विते षिः defy: २.९.५. Aft TA: WR. ९. ७२. sata विदेरेव॥ ३.५.२६. आयिरिष्यादन्तानामे ३.६.२०. TART WR. २. ४४. WTA च उद्धिः द.८.२१५. ्लोपोऽसावधातुके ३.४.२७. अआवश्काधमणंयोणिन्‌ ॥ ४.

५. १९११. आशिषिचपरस॥ ९.५.२२. शिष्यकः ॥ ४.२. ६५. आथिषयेकारः॥ २.४.१०. Tat: ॥ २.९.२९.

INDEX OF SUTRAS.

AT BET i R- ®- ९०. “IT सवंनाणः॥ ४.६. de. आसुयुव पिर पिशपि° ४.२.२६. श्रा सो.षिशोपख॥ २. ९. ६४. द: स्तम्बश्रखतोः ॥ ४. १. २५. दकारो दरिद्रातेः॥ १.४.४५. दडः परोकायाम्‌॥३.४.८५. दडगग्यां च॥ ४.५. ६. दरधारिग्यां गन्तङ्लच्छरे ॥ ४. ४.९०. दू चस्तलोपः ॥ 2. ४. २९. दचिवा॥३. ४. ६६. द च्छा ॥ ४.५. Oe. दच्छार्थैषेककरठकेषु तुम्‌ ॥ ४. ४. Rd. दजाद्मने परेः प्रथमैकवचने ३. ९. २९. TH जातेः क्वि ॥ ४.९. ov, दटखेरि॥ १. ६. ५९३. दिख ॥ ३.४. शय. wet दीर्घो गरेरपरोच्ायाम्‌॥ १. ७. १९. इ्डागमोऽसावंधातुक० ३.७.९. दणतः॥२.६. ४.

671

TWY ॥ द. ४. we. TUT WTR. ४.८४. दणोऽनुपष्ष्टस्य ॥ ए. ४. ७९. दएस्थादापिबतिष्डन्यः सिचः UTH ॥ ३.४.९३. इतो लोपोऽभ्यासस्य १.९.२८. इदमियमयं पुसि॥ २. १. २४. ददमी॥ ४.१. ६९६. UTA धुना दानीम्‌ २.६.९५. दमो हः॥ २.६. Be. UC fara यमुः कायैः २.६.३९. द्द्दभरिः॥२.१.८. दनटा॥२.९.२दे. इनि लिक्रस्यानेका र ०२.२.१२. दम्‌ कारितं धालर्थ॥ १.२. <. CARAS CAAA ३.२.४५. इन्यसमानणोपो पधाया इख- Gfe ne. ५. ४४. दृण्ड्पूषायैम्णां शो च ९.२.९९. दरन्यगुणे ॥ २. ४. OR. द्सरोरीरूरो॥२.२. ५२. दरोदुरोव्लषि॥ ९. ९. ५५. द्वमधभ्रलदन्भु* ३. ऽ. २२. द्वणाद्‌श्िभरिडीर्‌° २.७.९४.

572

दवणावणंयोर्लोपः० २.६.४४. दवर्णो यमसवणं° ९. ९. स. दसुसदोषां घोषवति रः ॥ २. ३.५९ ` ई्काराकाख्धिः॥ २. ९. ४८. ईकारे Pad STA ९.४.१९. श्य्ोवी ॥ २. २. ५४. ईख्जनोः सध्ये च ॥ २.७.१५. ई WETS: ४.४. ६. शैदूतोरिय॒वौ खरे॥२.२. ४६. रदृत्द्याखयो नदी॥ २. ९. <. Lf च रच्षाथामाम्‌९.४.९ . यस्तु हिते॥ २. ६. १०. ta: से॥ ह. ७. ४. ईषद्दुःसुषु रच्छराच्छ्रार्थेषु सल्‌ ॥ ४, ४. ९०२. ई षिश्वन्थ्या सिवन्दि° ४.५.८५. उकारणलोपो वमोवौ २.४.२६. उकारा WB. ४. ३५. उणादयो तेऽपि॥ ४.४.६७. उतो ऽ युरणखुचुच्लुवः २.७.१५. उतो टद्धियेश्चना दौ ०३.६.८४. उत्वं मात्‌ ॥ २. ३. ४९. उदङ्‌ःउदी्चिः॥ २.२. ५९.

INDEX OF SUTRAS.

उदङ्ोऽमुदके # ४. ५. ९००. उद नुबन्धपूङ्गिशां कि ४.६.८४. उदि्जिपुवोः ॥ ४. ४. २९. Tay ॥ ४.९. ६२. उन्योगिंरः WB. ५. VE. उपपीडरुधकषंख ॥ ४. ६. २४. उपमानादाचारे॥२.२. ७. उपमाने वतिः ॥ २. ६. ९२. उपसगाद सुदुभ्या° ४. ९. २५. उपगं वातो डः ॥ ४. २. ५९. उपसगे दः किः ॥ ४.५. ७०. उपसर्गे ऽदः ॥ ४. ५. BR. उपगं खवः ॥ ४. ५. ©. उपसया काश्या प्रजने ४.२.९८. उपात्‌ क आस्ये ॥ ४. ५. ६५. उपात्‌ श्र्सायाम्‌ ४.९.२७. उभयेषामोकारो वयश्जनादा- वदः ॥ ३. ४. ४४. उमकारयोमेध्ये ॥ ९. ५. 9. उरो विष्ायसोर्र विद्ौ ख ॥ ४. २. ४६. उरोष्योपधस्य च ॥ २. ५. ४३. उवणैस्लोतल्मापाद्यः ९.६.४६. उवणेख जान्तस्था ° २. २. VO.

INDEX OF SUTRAS.

उवणादावश्के ॥ ४. २९. ३७. उवणएाग्ताञ्च ॥ ३. ७. ३९. उवं BY ॥ ९. २. ३. उश्मःपुरदं शो ऽनेहसां साव- नन्तः ॥ २. २. २९. उषविदजागरभ्यो वा॥ ३.२.२०. ऊरणोतिगेणः ॥ २. ६. ८५. ऊध्वं WAAAY: ॥ ४. ६. ए. HUTT: गशषषदहाः॥ ९.९.९५. कारे च॥ २.२.२०. च्छशअतः॥२.१. ९७. wa ईदन्तञ्चिचेक्रीयितयिन्ना- यिषु॥ २.४. ७२. तख संयोगादेः ॥ ३. ६. ९५. WASTSTH WR. ७. ९६. लिग्‌दकसछग्‌दि गृ ष्णिदख ४. ३. ७३. STATA: WR. ९. ६२. खदन्तानाषच॥२.५. ९९. खद्‌ पधाचाक्घुपिदतेः ४.२.२४. मतो रीः ॥ ३.२. ag. खवणव्यश्नमान्ाद्‌ BY ॥ ४. २. २५. छवणंस्याकारः ॥ २. ३. ९६.

573

WATST ॥ ९. २. ४.

षिदेवतयोः कर्तरि ४.४.६१.

द नास्येरगणे ॥ ३. ५. BR. दन्तानां च॥३. ६. ९६. ए श्रय्‌ ॥ ९.२.९२९. एककटकयोः पुवेकाणे ४.६.द. एकारादीनि बण्च्यक्षराणि ॥ ९.९. ८. एकारे शेशेकारे च॥९.२.६. एजेः खश्‌ ॥ ४.३. २०. एतस्य VATS? २. ३. ३७. wae ॥ द. ८. २०. एत्मस्यानिनि॥ २. ३. ९७. UCIT: AT START: ९. २, ९७. एदडले तमी ॥ २. ३. ४२. एयेऽकद्वास्ठ ख्यते २.६.४७. एवमेवाद्यतनी ॥ २. ९. RT.

| एषखपरो व्यश्नमे शोष्यः ॥ ९.

४५.९५. एषां विभक्रावन्तलोपः २.३.६. श ्राच्‌ ॥ ९.२.९३९. ओ अव्‌ ॥ ९. २. ९४. WATT श्रौ BAT च ९.२.७.

574

ओतो यिन्नायी खरवत्‌ ॥ ३. ४. gu. ओदम्ताश्रद्खश्रा०९.१.९.

WIT Al BT: खर वत्‌ ४.९.२९.

ओसि ॥.२.९. २०. BY BTA ॥ ९. २. ९१५. WATT: Ya ॥ २. ९. ५९. श्रोतख ॥ ३. ४. ६९.

ओरौ तस्राश्जस्शसोः ॥ २.२.२९.

श्रोरीम्‌ः॥ २. ९.४९. MWR. RE. HY GT WR. 8. Re.

WX The जिङामुलीयः ९.९.९७. कखयो जिंामुलीयं न वा९.५.४.

कतिपयात्कतेः ॥ २. ६. ९०. TAY जर्पसो लक्‌ ९. ९. ०६. करण्ाधिकरणयो ख ४.५.६९ ५. करणे॥ ४.६. २९. | करणेऽ तीते यजः ॥ ४.२.८९. करणेऽयोविद्रुषु ॥ ४. ४. ६९. करोतेः॥ २. ५. ४.

करोतेः प्रतियने॥ २. ४. २९. क रोतेर्नित्यम्‌ WR. ४. ३७. WAR BA ॥ ४. ६.४६.

INDEX OF SUTRAS.

HAT ख॥ २. ४. २३. कतरि रुचादि डानुबन्धेभ्यः ॥ ३. २. ४२. कर्तर्युपमाने ॥ ४. ३. ७७. कतुरायिः सलोपख ॥ ३.२. ८. HAHA: छति० २. ४. ४९. HSRATTY WAST ४.५.९०३. कर्चर्जीवपरुषयो ° 8. ६. २७. कमणि चाण ॥ ४. ४. ७९. कमणि चोपमामे ॥ ४.६.२९. Waly धेटः प्रम्‌ ॥ ४. ४. ६०. कमणि इनः कुत्ायाम्‌ ॥ ४ द्‌ र GR. HHT ॥ ४. ३. ९. क्म्यधिकरणे च ॥ ४.५.७९. waar we: खमिञ्‌ ॥ ४.६. ७. कमंश्छुपमाने व्यरादौ ०४.३.७१ कमधारयसंश्चे तु०२.५.२०. कमप्रवचनीयैख ॥ २.४. २३. कर्मवत्‌ कर्मकता॥ २.२.४९. कमव्यतिहारे णच्‌ च्ियाम्‌॥ ४.५. ४०. HATA चवर्गः ॥ २. ३. ९३.

INDEX OF SUTRAS.

कषादिषु तैरवानुप्रयोगः Ui ४. ९. ०. कसिपिसिभासीशस्धाप्रमद्‌ं च 8-83.89. कावीषदर्थंऽचे॥ २. ५. २५. कादीनि वयश्नमामि॥९.९.९. काम्यच॥३.२. ६. कारयति यः स VATA २.४.९५. कारितस्यानामिद्धिकरणे ॥ २. १. ४४. कारिते च संखणोः ॥ ३.४.९३. कायाववावोदशावौ° २.६.४८. काशछभावयोः THA ॥ २.४.९४. कालसमयवेला TMU च ॥ ४. र. ९०७ * काले॥ द. ९.९०. काले किंसर्वयरेक० २. ६. ag. fara: 0 २.६.३९. किकः॥२.२.३०. किम्‌ को॥ ४.६.६७. किरो धान्ये॥ ४.५.२०. कीर्तीषोः किख ॥ ४.५. द. कुश्चादेरायनण सृतः २.६.२. ुटादेरनिनिषट्‌ सु॥ ३.५.२७.

676

कुस्ितेऽङ्के॥ २.४.२९. कुमार शीषयोणिम्‌॥ ४.२.५९. कूल SEAT: ॥ ४. द. २७. कञजःश च ॥ ४.१५. oo. रजः सुपुष्पा पकमं मन््रपदेषु ४.२.८४. कजयखं॥ ४.२.९०. BST ऽ व्यये ऽ यये° ४. ६. ४२. कृजो ऽ सुटः ॥ १. 9. ३७. BST देतताच्छष्या ० ४.३.२२. BA ॥ ४.२. ७. BATS ऽ न्यजापि च ४.५.९९. BI TT GN द.६. ९७. ृटषिष्टजां वा ॥ ४.२.२९. ` रृष्टपच्यङुषये संन्नायाम्‌ ॥ ४. | p RRS: के प्रत्यये MARAT? २.२. ६१. के ATTY योक्रवजेम्‌ ४.९. 0. कोः कत्‌ ॥ २. ४. २४. क्क्रवन्तु निष्ठा ॥ ४.९.८४. क्तोऽधिकरणे पभ्रौव्य०४.६.५द्‌. क्रमः परदधी॥ ९.६. dc. क्रव्ये च ॥ ४. २. OR. करियाभावो धातुः ॥ ३.९.९६.

676

कियासमभिहारे° ३. ९. २९. क्रीजस्त द्य ॥ ४. ९. ददे. करुभिमण्डिवशिशष्दार्यभ्यो युः ४. ४. ३०. त्रधादौनां विकरणस्य २. ४. ४३. क्षणो वीणायां च॥ ४.५.४९. WYATT परो चावच्च ४.४.९. किप श ॥ ४.२.६२. faery WENTWS AY Wl ४.३.८३. ‘fang भाजिपुधूर्वीभाषाम्‌ ॥ ४. ४. Yo. चिपरटवदवादिरेविभ्यो aw श ॥ ४.४.२७. चुधिवसोख ॥ ४. ६. ८७. चुभिवाहिस्वनिष्वनि० ४.६.९८ द्‌. SPAT वौ ॥ ४. ४. ९९. चेमप्रियमद्रवष्वणए स ॥ ४.३.४२. ate: ॥ ४. ९.४०. चेदींघात्‌ ॥ ४. ६. ९०६. चचप्रद षिपचां मकवाः ४.६.९९९. खयात्मने॥ ४.३.८० गत्यथेकमंणि दितीया ०९.४.९४. TAA AAR AI? ४. ६. ve. TH ॥ ४.२. ४५.

< (नी 5 ०- =

INDEX OF SUTRAS.

TAT च ॥ ४. ४. ४९ - गमदहनजनखन° २.६. ४९. गमरहनविदविशदुशां वा॥४. ९. ७8 . गमिययमां कः ॥ २.६. ee. गगयसकविदादीनां च २. ४.६. गष्टक्‌ ॥ ४. २.९. ` TAR: ॥ ४.२. ६२. गिरतेखेक्रीयिते ॥ २.६.९ स. गिलेऽगिशसय ॥ ४.९.२४. TUS AMAA ॥ इ. द. २८. गणी क्का सेडरदादि ० ४.९. ९. गुणो ऽ तिंसंयो गादः ३.४.०१. गुपूधुपविच्छिपणिपनेरायः ॥ द. २. १५. गुतिश्किद्धाः सम्‌ ॥ द- २.९. गुरोख निष्टासेटः॥ ४.५.८९. AV वक्‌ ॥ ४. २. ६०. गो चरसंचरवद्त्रज० ४.५.९ ७. गोरौ घुटि॥ २.२. ददे. गोखु॥ २. ९. ५९ .

गोरेरूदुपधायाः ॥ द: ४.६द्‌. `

UMAR: सनि ॥ ए. ७. ३९. UWA ॥ ४.५.२द्‌.

This book is a preservation photocopy. It was produced on Hammermill Laser Print natural white, a 60 # book weight acid-free archival paper which meets the requirements of ANSI/NISO Z39.48-1992 (permanence of paper)

Preservation photocopying and binding