॥॥॥॥॥॥

2 97 028

Saar

Te 1“

1/४ |) ५ f 4 ५ f 0 eA /

Ae 7.8 + 0.4 त ¢, Y #1 A

nN

|

ja

५) ~+ Ale’? f 9५ ae : “a wy xt । १४ hy

an (>

< +.

+~ १ ~~

aan

iy

a 20 © ~

Digitized by Goo नि

on

0 eo) ©

~

. न ee ‘ > ४, 2 ~ 3 / 2 ¥ प ५ च ` ॐ - 4 ae ए) । । 3 १. 3 } : wi ler tlie ह =»: , , BIBLIOTHECA INDICA ; . । ऋ, Ps oe ^ ॥ ॥ =^ 5 r hs >. +~

ECTION OF PRIENTAL ORK | = a | ५१. | : PUBLISHED BY THE if bd. 47 SOCIETY 0 BENGAL. | 23 : 2 | New Ssrizes, No. 768.

ome: १ 2 (जनि | ।

rate | 3

(कनं

=-= ie RG Pye

~~

4

oes 7

ह 3 ~ 1 a “ 9

<=, 5 भ

rept

न्ष ^

3

=e ५

तः ५ » ~

त 4 3

J | ५ pi A's tw. a on

Se =A ~ न्यायकुसुमाच््रलिप्रकरणम्‌ SE ; r. | rf ` ` दिलीयमागरूपम्‌। ` = (6 रिः. } ५ Fae 1चाय्येषद्‌ाङ्कित खौमदुदयनाचाख्धविरचितम्‌ । 1ष्यायद्चिंदत्तकत-मकरन्दो द्वासित-वद्धेमानोपाध्यायप्रणौतप्रकाशसदितम्‌ |

NYAYA-KUSUMANJALI-PRAKARANAM

[कणा क ` ४ AHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKARA ^ VOLUME II

~ FASCICULUS I

१५

PRINTED AT THE BA,

*» ॥ ly + . Awe ( 1 $ a ‘ ५ त ५ 4 ond ‘ wy 5 1 we Toe +

La a ~ अ ^ # ` 5

ॐ ५ te ची So

- ५५. 2 न

hi त Digitized iGoogle as -. eh Tey ine Oe

“LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

fisiatic, Society oF PENGAL No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM

THE SOCIETY’S LONDON AGENTS, MESSRS. TRUBNER & CO 67 anp 59, Lupe@atE Hint, Lonnor. ४. C

a

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series

Advaita Brahma Siddhi, Fasc. I—IV @ /6/ each ५ Rs. Agni Purana, (Sans.) Fasc. M—XIV @ /6/ each = ए - 4 Anu Bhashyam, Fase.I .. Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Sans.) Fasc. I—V @ /6/ eaci Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. I Aphorisms of the Vedanta, (Sans.) Fasc. VII—XIII @ /6/ each

` = Ashtasthasrika Prajnaparamité, Fasc. I—VI @ /6/ each Asvavaidyaka, Fasc. I—V @ /6/ each Avadéna Kalpalaté by Kshemendra (Sans. & Tibetan) Vol. I Fasc. 1—2

`; @1 ति a 0.८४ (88118.) Fasc. I—VIIT @ /6/ each .. Brahma 86018. (English) 788८. 1 = = ,., ap Brihaddevata, (Sans.) Fasc. I—II @ /6/ each ., Brihaddharma Purainam, Fasc. I—II @ /6/ each Brihat Aranyaka Upanishad, 8878.) Fasc. V1, VII & [IX @ /6/ each Ditto (English) Fasc. II—III @ /6/ each

Brihat Sau hita, (Sans.) Fasc. II—III. V—VII @ /6/ each Chaitanya-Chandrodaya Nataka, (Sans.) Fasc. II—III @ /6/ each Me Chaturvarga Chintamani, (Sans.) Vols. I, Fasc. 1—11; 11, 1—25; ITT.

COWN HFWNOrKFOCOHH

Part I Fasc. 1—18, Part II, Fasc. 1—6 @ /6/ each is ee Chhandogya Upanishad, (English) Fasc. II ie ०५ ve Dagarupa, Fasc. I] and III @ /6/ $ sh: ५4

Gobhiliya Grihya 8५६. (Sans.) Fasc. I—XIT @ /6/each .,

; < Hindu Astronomy, (English) Fasc. I—III @ /6/ each ६५ दन Kala Madhava, (Sans.) Fasc. I-IV @ /6/ oF ७७ ०७ Katantra, (Sans ) Fasc. I—VI @/1l2/each = ,,

Kathé Sarit 888०९, (English) Fasc. I—XIV @ /12/each ..

ee 1 Kaushitaki Brahman Upanishads, Fasc. IT ay T ५६ Kiirma Purana, (Sans.) Fasc. I—IX @ /6/ each ४ कः ५2 Lalita-Vistara (Sans.) Fasc. II—VI.@ /6/ =, ii छ Lalita-Vistara, (English) Fasc. I—III @ /12/each _ १ ये Madana 18111808, (88118. ) Fasc. I—VII @ /6/ each SS 9 Manutikaé Sangraha, (88118. ) Fasc. I—III @ /6/ each ०६. ब Markandeya Purana, (Sans.) Fasc. 1'V—VII @ /6/each = ,, ate Markandeya Purina (Eng.) Fasc I—II @/12/each = = ,, a Mimausa DarSana, (Sans.) Fase. II—XIX @ /6/ each a ४९२ Narada Pancharatra, (3818. ) Fasc, 1V ०५ ee भ Narada Smriti, (88118. ) Fasc. I—III @ /6/ i ह ae

Nayavartikam, (Sans.) Fasc, I Nirukta, (Sans.) Vol. I. Fase. [Y—VI; Vol. II, Fase. I—V1; Vol. III, Fase. I—-VI; Vol. IV, Fasc. I—VII @ /6/ eack Fasc Nitisara, or The Elementsof Polity, By Kémandaki, (Sans.) Fase, II—V @ /6/ each © ee ee ee । Nyayabindutika (888. ) भूः ain ठ : Nydya Daréana, (Sans,) Fase. IIT .. Ny4ya Kisaménjali Prakaranam (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—6 Vol. II Fasc. 1 @ /6/ each स Pariéishta Parvan (88118. ) Fasc. [-1 ए @ /6/ each es क:

~ । , (Continued on third page of Cover. fi i, | Digitized by Google

Kp COm @® 4 @ ^~ ¬ ^ >

130 2 5 & ~ \.। 3 iQ

~A | कसुमाञ्जला चतुथः स्तवकः ॥ —o— ननु सदपौश्वरन्नानं न प्रमाणं, तज्ञक्षणायोगात्‌ | श्रनधिगतार्थगन्तुस्तथाभावात्‌। अन्यथा wari प्रामाण्यप्रसङ्गात्‌। न च नित्यस्य सव्वैविषयस्य चानधिगताथेता, व्याघातात्‌ | अचोच्ते | अव्यापतेर धिकव्थापेरलक्चणमपृव्वेहक्‌ ।

सत्वेऽपि तख्ाप्रमाणल्वादिति चतुर्थौ विप्रतिपत्तिमुत्यापयति | गन्विति । गन्तुबोधकस्य । श्रनधिगता्थगन्तुतवञ्च (“फलप्राक्षालिक- खमानाधिकर TATA विषयविषयकतवम्‌ | वेदो न पमाणमममाऽलभव- मूलकल्ादिति भावः | तदेतश्ञच्णं ययाथेत्वेन विगेषितं नः वा ? शरे प्रमाश्चतधारावदनबुद्धावव्यापकम्‌, WT भमेऽति्यािरि-

(९) ag पराधिगतेऽप्यथं परस्य परमोत्यत्तेरमधिगता्ंगन्तस्वं तचाच्याप्- मत oye wats | उत्तरकालोनखद्नावमादायाश्याप्रेराह .कालि- कान्तम्‌ | `णुतावता fafa ary वेद इति, यदयप्येदं. भटस्य

खतोसिङ्डिः, तथाप्येवष्प्रमाऽनुवमूक्को केदः स्यात्‌ कघाचाप्र-

|, माण स्यादिकि तकंविधयेतदृद्रश््यम्‌.। 1

743

( x. p : AA ‘ “no: 3)

R कुखमान्नगो

यथाथानुभवो मानमनपेष्तयेष्यते ॥१। न छधिगते अर्थे श्रधिगतिरेव नोत्पद्यते, कारणा-

are श्रव्यातनेरिति। दृक्‌ देनं, भावपरंतया। श्रनधिगताये- विषयकल्वं न शचखणमित्यथेः । खमते (प्रमाणलच्णमाह | यथा- थति । श्रचोक्दोषाभावादिल्य्ः। ननु यथार्यांलुभववद्यथार्थै- wifi प्रमा विं न खात्‌, ययार्थलख्ैव तन्ललादनृभवलस्य वय्थला दित्यत राद । ्ननपेचतयेति | रूतेर्यायार्थःपि (\खकारणो- भतान्ुनानतिरिक्षविषयकालुभवयाथा्यपिकवा, न॒ त्नुभवस्येत्य्थः ।

(१९) प्रमाणेति प्रमालच्णमिव्यथैः । | (8) मन्वेवमनुभवोऽपि प्रमा न स्यात्‌, तस्यापि विधेषबश्चागादिसापे-

च्तत्वादित्यत are खकारणौमूतेति | carey धारावादिके तादश प्बै्ानयाथार्यापिश्चयाधाथ्येतया उत्तरकाजेऽतिव्यातिवारणाया- ्यूगानतिरि क्षविघयक्षतवेन कार गत्वं विवच्ितम्‌ । तस्य च विग्रेषय- माचविषयतया तथात्वमिति गोक्तदोषः। ग च तत्सापे्तमेव याथाथ्यं त्धेति वाच्यम्‌। caters fe तत्निवतत्वम्‌। त्च तथापि।

moray तदेव aq) लिङ्क्नानयायार्थयापेचतित्वमादायातिग्याति- वारणायान्दुनेति । वस्तुतः पुब्धोक्तातिव्याप्षिवारयाधंमपि तव्‌ |

च्यगतिरिक्तपदं foray | खतरण्व परिमले मास्तौति | fay सदतावपि पूव्वाजुमवस्यान्युनविषयतयेव wane । . अतिरित- ` विषयानुमवादपि att संखारानुद्धोधे सदतिदग्रंनात्‌ । र्वष वह्लोवाक्याथन्चानयायचार््यपेचित्वमादाय श्राद्दालुमवेऽतिव्यािरि खमि वन्यम्‌ | ॥

चतुथः शावकः | श

नामप्रतिबन्धत्‌। न चोत्प्यमानाऽपि प्रमातुरनैपे- feafa न प्रमा, धामाश्यस्यातदपौीनत्वात्‌। नाधि पुव्वाविशिष्टतामाेशाप्रामाखम्‌। उनैरावििटतया पृव्वस्याष्यप्रामाग्यप्रसङ्गात्‌ | तद्नपेश्षत्ेन तु तस्यं प्रामाण्ये तदुक्तरस्यापि तथेव स्वाद विशेषात्‌ । च्छि कुटारादौनामिव परिच्छिन्ने नयनादौनां साधकत- मत्वमेव नास्तीत्यपि नालि, फलोत्पादानुत्पादाभ्यां विशेषात्‌ | तत्‌ फलं waa न भवति, ीतमाच- गोचरत्वात्‌ स्मृतिवदिति Ai म। यथार्थासुः

VATA Ae, प्रमाचपेचाऽनधौनलादित्य्थः । पूर्वाविशिष्टता, पू श्ानान्पूनानतिरि फ़ विषतेत्ययः। चदि चोक्रेघ्ानापेचं पूर्वव भ्रानमिति खविषये तत्‌ प्रमाणं, तंदा पू्वैश्चानांनपेशमुन्रमपि quae | तद नपेचत्वेनेति । यद्यणत्तर न्नाम विशिष्टज्ञानलेन विभ षण्न नात्मंकपूव्वे्नानापेचम्‌, (\श्रन्यथा aaa धारावाहि- धियां wat न स्यात्‌, तथापिं विगेषणएमाचविषयतया तथा, न विशिष्टविषचतघेति भावः। फलोत्पादेति । faa feet न aay

tt ~~~ ~~~ ~ -~-----~---

(२) अन्येति यद्यपि विग्धेषयश्ानत्वेमंद हेतुत्वात्‌ तथापि कम।सम्भवः,

तथापि weit तत्तददिशेषणल्ञामत्वेन वि्रेषसामर्मोत्दभिति कम

ईति भावः। ब श्र खरूपसतृक्रमिकनच्तणोत्यच्तिकत्वेन कमः, साम- Tate तदेव नेत्यागयात्‌ |

a कुसुमान्नलौ

भवत्वनिषेधे साध्ये बाधितत्वात्‌ | अ्नधिगता्थैत्वे सिद्धसाधनात्‌, साध्यसमत्वाच्च | व्यवहारनिषेधे तन्नि- मित्तविरदापाधिकत्वात्‌, बाधितत्वाच्च । न चानधि- गता्थैत्वमेव तन्निमित्तं, विपय्धयेऽपि प्रमाव्यवहार-

प्रसङ्गात्‌ | नापि यथाथैत्ववि शष्टमेतदेव, धारावहन-

वति, Mat तु ज्ञानान्तरं सम्भवल्येवेत्ययेः | साध्यसमल्रादिति। प्रमालाभावश्य ग्टहोतमाचयाहित्रूपतया -साध्याविगेषा दित्यर्थः | व्यवहारेति। प्रमा शब्दवालव्यतिरेके साध्ये तत्मटत्तिमिमिन्तरदहितल- मुपाधिरित्यथेः। न चायमुपाधिः साधनाव्यापक इत्याह न चेति। धारावदनेति । (° दद्धियाथेसन्निकर्षाधारस्ततौयः awafe fare

(९) edteqa इति सत्निकषापेच्तया | रवश्च विनश्यदवस्यप्रथमन्ना- माधारत्वेनार्थान्तर प्रसङ्कनिरासाय मध्ये उत्पत्तीति | व्यासङ्ाधार- qa व्यभिचारवारणाय ब्यासक्वति । यद्यपि तरा qaqa खव, तथापि तदिद्धिया्ंसत्रिकवनन्तानाभावाद्‌ व्यभिच्वारः |

यद्यप्येवं व्यासङ्ामावस्यापि Saas यावत्सहकारौव्यादिविश्च- घयामावादेव म वयभिचार इति तदेयथ्यम्‌ । अन्यया तदा ATA त्च्यवश्यम्भावापत्तेः। तथापि तदतिरिक्यावत्सहकारिविवत्तापत्ते तद्वयम्‌ | प्रतिबन्धकाभावकार यतावच्छेदकत्ववादिमतेनेदमि न्ये कालोकादिकिच्ित्सहकारि विरद शायां afrarcrere यावदिति। साकल्यसमवधाने इ यथः | सत्निकर्षात्पच्याघारच्तये व्यभिचारादादे arta छणवि्ेवयम्‌ । ह ख्ियपद तदिश्ियपरम्‌ । खतो. नेखियान्तरसत्रिकषेमादाय अभिचारः । लानोत्पच्यनाधारेन्रिये- afaacere wate |

चतुथः श्वकः | ¥

SAMA | न च तन्तत्कालकलाविशिष्टतया तवाप्य- नधिगताथेत्वमुपपादनोयं* सणापाधौनामनाकल- नात्‌। न चान्नातेष्ठपि विगरेषणेषु तज्ननितविशिष्टता प्रकाश्ते इति कल्पनौयं, खरूपेण तव्नननेऽनागता- दिविशिष्टताऽनुभवविराधात्‌। तज॒न्नानेन तु तज्न- नने खग्धेगत्यादौनामन्राने तददिशिष्टताऽनुत्पादात्‌। न

सन्निकषेजन्नानोत्पत्याधारः श्रव्यासक्तमनसो धावत्सहका रिसाकच्छये सत्यनादेद्दरिथसन्निकर्षाधारच्चणत्वात्‌ दितौोयचणएवदिति धारावहन- बद्धो मानमाडः।

. ननु दय्येगत्यादिरूपकालावच्छदटकोपाधिविशष्टतन्तद येविषय- लेन तासामप्यधिकविषयकलम्‌, unfit et यौ गपद्यनिषेधेन तस्यावश्यकलादित्यत श्राह । न चेति । चटोऽयं घटोऽयमिव्यादि- बुद्धिधारायां विषयमभेदानुपलम्भात्‌ न्नानायौ गपद्यं खर्ूपसत्करमिक- चएभेदमादायेति भावः । उपाधयो यदि खसन्तया विशिष्टतां लनयेयः, तदाऽनधिगतधश्मोणमविद्यमानतया तदिशिषटताऽनुभवो न स्यादित्याह | खरूपेणेति |

अरय सखासत्वेऽपि श्चानसन्तया ते तां जनयन्ति, तजा । तज्‌- waft | नन्वसन्तस्ते BAAN नासन्तख॒सखशन्नानसन्तया तां लनयन्तौति नोक्रदोव इत्यत ATE) न चेतस्यामिति । एतस्यां वि-

* तच्नाप्यनधिगतगन्त्वमुप पादनोयम्‌,+--दति Ate |

ई meat `

Saat प्रमाशमस्ति | नन्वनुपकायधामुपकारकयाष्वि- द्रेषणविशेष्यभाषे कंशमतिप्रसङ्गो वारणोयः १ व्यव- च्छि्तिप्रत्यायनेन "^ व्यवच्छित्तो खभावेन | अन्यथा तवाष्यनवस्यानादितिः | |

गिष्टतायाम्‌ । विगरेषणएविशि्यमावातुपपन्तिं तच्च मानमाइ 1 मन्विति। विशेषणेन fata विशिष्टताऽऽस्यधन्जात्यादनं fata wa- mated व्याटन्निवुद्धिजननेन तदु पपन्तिरित्याह | यवच्छित्तोति। न च विशिष्टज्ञाने सा भासते, विगरेषणविशेव्सम्बन्धातिरिक्राया- स्तस्या श्र ननुभवात्‌ |

नतु चाभावविगिष्टबुद्ध विशिष्टन्नानलात्‌ संयोनादिबाधेन वशि qaq सब्नन्धो विषयोऽस्त॒ | मेवम्‌ । तद्धि प्रत्यभावव्यक्ि मिन्नम- भिन्नं वा ? we तत्तत्खरूपद्पा fanquaarg किमनन्तवे शिष्येन | न्त्ये घटाभाववति पटवति पटाभाक्धोप्रसङ्गः, घटाभावषटाभाव- वैशिष्ययोरभेदात्‌ | तंदेथिश्चस्त्वेऽपि aa पटाभावोनास्तौति चेत्‌ | न। पटाभावाभावस्य भावत्वे we प्रतिबन्धकतया तदभावस्य Saar, तस्य च वेगिष्चसम्बन्धेन तच सत्वात्‌ । श्रभावले a) तस्यापि वै शिष्सम्बन्धेन aa स्वात्‌ । न्‌ चाभावेऽपि समवायएव सम्बन्धः,

* प्रत्ययेन,- इति waite | † तच्राप्यनवस्धानादिति,-दइति ate |

(१) अभावत्वे चेति खभावात्मनः पटामावाभावस्छ वैशच्छसम्बन्येन ae Pat तस्यापि wwf तेनेव सम्बन्धेन सत्त्वं wa,

बेिच्छसयेकलाम्युपगमादित्म्ः | अधिकं yaaa)

चतुथः; WAR | 2.

ज्नाततैवापाधिरिति चेत्‌। न । निराकरिष्यमाण- त्वात्‌। तत्सद्वावेऽपि AT ATT तथेव प्रमाणयपरसङ्गात्‌। जनकागा चरत्वेऽपयुत्तरो्तरस्मतौ पुव्वेपुव्वस्मरणजनि- तन्नातताऽवभासनात्‌। अत्तु वा प्रत्यक्षे यथा तया; एषौतविसमता्थेश्रतो का वात्ता*। अप्रमैवासाविति

तत्छाधक विशिष्टबद्धेरविगेषादिति वाच्यम्‌ । . समवेतकाय्यैलात्‌ UT पटाथुनष्ननप्रसङ्गात्‌ । न च त्र भावत तन्तं, गौरवात्‌ वेपरोत्यापत्तेयेति aga) -` graaafa । -पूरवपूवंन्नानादितन्नातता विशिष्टसुन्तरोन्तरं जान विषय दत्यनधिगतायेतेव धारावहनबुद्धौना मित्यथः | तस्सद्धाषेऽ- fa तिव्याटृ्यथेमनधिगतेति अथे विशेषणम्‌ । तेनापि च न तद्भावच्छेदः, तत्रापि कारणोग्छतानुभवजनितन्नाततास्तेनानधि- गतायंताऽनपायादित्ययः |

श्रथ उतेजनकन्चानविषयमाचविषयलात्‌ सा Wat न भाषते, (“तथापि पूवपू्वरूतिजनितन्नातता वि शिष्टस्योत्तरोत्तररूतौ भाना- दनधिगताथेलश्ल्लादित्याह | जनकेति । न च स्तता नोत्तरोत्तर- खतिविषयोऽनुभवा विषयलादिति are | धारावडनव द्धावप्यत्त- रोत्तरबद्धेः प्रवपूवंश्चानाहितन्नाततासमानकालोत्पत्तिकल्वेन तचरापि तलदिषयलाभावापातादिति ara: | . * at afe:,—afa ate ate * aafe—e Mente”

(९) तथापोति यद्यपि ननकागोचरत्वमच्रापि gai, तथाप्यनुपरदमेवाध्द्य भरिरिष्यतौति ध्येयम्‌ |

< | Rea =

चेत्‌ । गतमिदानीं वेदप्रामाण्यप्रत्याश्या। न छनादो संसारे ara यजेतेति वाक्यार्थः केनविन्रावगतः, सन्देदहेऽपि प्रामाण्यसन्देशात्‌ । न च तथापि are , कलाविशेषाः परिस्फ्रन्ति । न चैकजन््रावच्छेदपरिः area लक्षण, तवाप्यतुभूतविस्मतवेदा्चं प्रति अग्राः माण्प्रसङ्गात्‌। कथन्ति PANTS | अनतुभवत्वे नैव । यथाथ Ware: भ्रमेति प्रामाणिकाः पश्यन्ति, तग्वन्नानादिति बत्‌ | अव्यभिचारि ज्ञानमितिन्र) ननु स्मृतिः प्रमेव किं न स्यात्‌ यथा्थन्नानत्वात्‌ प्रत्य araqafaafefa चेत्‌ । न । fas व्यवहारे निमि-

way त्सन्देहेऽणभयसिद्धपामाण्छे वेदे अधिगता्थगोचरे प्रामा्छासम्भव दति cent व्यसनमित्याइ | zw वेति । तैचा- Tia) Wastes: | श्रमलुभवलेनेवेति । दममर्थमनुभवामौ- ममे. करामोत्यतुभवसाकिकावेवातुभवलसूरतिवे जातिवि्रेवा- fag: । तक्वन्ञानादिति । श्नानपदमनुभवपरम्‌ | एवमयेऽपि | सनिति। यथाथेन्नानतवमेव प्रमापदप्रटृन्तिनिमित्तं लाघवात्‌, म तु तदिगेवोऽलुभवलमपौत्थयः | fag दति । रतेः ware यदि यथाये- चलानत्मेव साध्यं, तदा सिद्धसाधनं साध्या विशेष स्यारिति प्रमा- पदवाच्यतलवं साध्यं, तच च तज्िमित्तवसुपाधिरित्यर्थः | ।

* पठन्ति--ईति कार 1 `

चतुः स्तवकः | €

WAN | न च स्वे्छाकल्यितेन निमिसेन खाकव्यवहारनियमनम्‌, अरव्यवस्यया शाकव्यवषशार- विक्लवप्रसङ्गात्‌। न च स्मृतिहेतौ प्रमाणाभियुक्तानां* मदषौ णां प्रमाणव्यवष्टाराऽस्ति, एथगनुपदेशत्‌ | उच्तेघन्तभावादनुपदेश इति चेत्‌ । Al प्रत्यघ्षस्या- साश्चात्कारिफलत्वानुपपनेः, लिङ्रशब्दारेश् AATAT- चेश प्रतोत्यसाधनत्वादिति। `

शवं व्यवस्थिते तक्यतेऽपि। यदियमनुभ्वेकविषयथा सतौ तग्मुखनिरो शेन तद्यथाथेत्वायथाथेत्वे अनु- विधौयमाना तत्मामाण्यमव्यवस्थाप्य! न यथातथा

नतु यथाथेन्नानलमेव तन्निमित्तमिल्युक्मित्यत श्रा । न चेति। नच खतौति यदि weit प्रमापदखेश्वरसङ्केतः खात्‌, तदा प्रमाणामियुक्तानां संस्कारे प्रमाकरणलव्यवहारः स्यात्‌, न चेव- भित्यथेः। omg प्रत्यक्षादि चिित्यधेः |

अ्रनपेचतयेति विद्णणेति । तक्येतेऽपोति । श्रनुभवेकविषया, शअनतुभवमातर विषचेत्ययेः। तेनास्या विषयान्तरेऽपि न प्रमालमिति भावः | तर्यथा्थेलेति । सखजमकालुभवययायेलाययाथेलब्याप्त- यथा्थेलायथायतेत्य्थः | तत्प्रामाष्यमिति | सखनकानुभवप्रामाण्छ- fart: । व्यवस्थाप्य श्रनवधाये | यद्यपि खजनकानुभवप्रामाण्य-

ES

* चअवदाराभियुक्तानां+--द्रति are |

† तश्नामाण्यममवयख्ाप्य,--दति Ete | 2

१० क्ठमान्ननौ

श्ववहत्तं शकते दूति । व्यवहारेऽपि पुरव्याशुभवरष प्रमित्िर्नपेष्त्वात्‌। न तु स्मृतिः, नियं veteran | waa Wars स्मतिरपि तथेव । नम्बेवमनुमानमणप्यप्रमाखमापद्चेत, मलप्रत्वश्चानु- बिधानात्‌। न। विषचमेदात्‌। आआगमस्तहि न प्राणं

मनिखिस्यापि प्रटज्िषंवादादिना अनलुभवस्येव खतेरपि sree: सम्भवत्येव; तथापि यदि रतिः प्रभा खात्‌, तदा. खान्य नानतिरिकविषवकद्छनन कासुभवप्रामाश्यव्याप्तप्रामण्यो न शवात्‌ | व्यतिरेके इच्छा दिकृ्टान्तः। घारावदनम्‌ दधिष पूरवूवमद्धे विभेषण- मानिषयतयोन्तरो रगु द्विम्बपेका, wat लन्युनानतिरिकविषद- तयेति न तच व्यभिचारः। धारावहमबुद्यन्यत्वेन वा विग्रेषणशम्‌ |

waa दतोत्यस्यानन्तर, न सतिः प्रमेति we: | तद- पेच्णमेवाह । श्रसमोचोने रौति मूलेति । कारण्व्याघ्यादि- प्त्यरप्रामाण्यव्याप्रामाण्धादित्यथेः। विषयेति । वया्यादिप्रत्यचश्य लिङ्गलिङ्गिविषयलादलुमितौ च पकचतावच्छेदकधग्मेभागनेयत्येम

(१) तदाईन्यनानतिरि क्ति wag प्रागेव वितप्रायम्‌ । नन्वापादकस्य प्रामाख्छस्य वैकज्यादिच्छादिकं नान्वयद्ान्तः। अतिरेकट्ष्टान्तो ईनि न rq) तादृश्ानुभवव्याप्तप्राभाण्व्वस्यापाद्यव्यतिरेकस्य व्ाप्या्वाभिभतवेकल्यादिति चेत्‌ । मेवम्‌ । शापाय प्रामाश्यपद- इयस्य सथाधेत्वमाच परत्वात्‌, GUS च वथार्ातिभव परत्वात्‌ | रवच्येच्छादेरापाखब्यतिरेकस्य व्थाप्यस्याघधादकषव्यतिरेकस्य anne च सत्वाद्यतिरेकटङान्तत्वमिति |

AAU Gee: | १९

लदहिषयमानान्तरानुक्धिानात्‌। न । प्रमादहमेदात्‌ | धारावाहिकबद्वयस्तहि न प्रमाखम्‌, चरादप्रमाशानु- विधानान्‌ । न । कारणविश्युदिमाचापे श्या” प्रथमव- दु्तरासामपि पृव्वमुखनिरौष्णाभावात्‌। कारण- बलायातं! काकतालौयं पोर्व्वापच्यैमिति,।

यदि हिः सतिन प्रमितिः पूर्व्वाजुभवे? किं प्रमा-

तस्याधिकस्य भानाटित्यथेः । तथापि ओतुर्वाक्या्प्रमायायक्य- प्रयोगमूलतदथंविषयकन्ञानप्रामाश्णापेचिलान्न प्रमालं स्यादित्याह | श्रागम इति । तथालेऽपि वकरुश्रोदरूपप्रमादरभेदोऽस्ि, wat लेकस्येव तथातलमित्याह । प्रमाचिति

ate विषयप्रमाचोरभेदाद्धारावहनबुद्धयः पूरवेबद्यपेचाः प्रमा- न स्युरित्याइ । धारेति । यद्यपि बुद्धिक्रमान्ययाऽनुपपत्या पूर्ेबद्धे- विगेषणन्ञानलेनोत्तरबुद्धिकारणले, तथापि सूतिवदन्दूनविषयतया न कारणलं किन्तु विगरेषणमाच विषयलेनेत्युक्तम्‌ । अन्यूनानतिरिक्- विषयल्न्तु काकतालोयमित्याइ । कारणेति |

नन्वतो ताजुभववेभिश्यरूपा THT न मानसप्रत्यचवेदया, श्रतुभव-

* कारणमावविश्वुद्यपेच्तया,- दति arte | † कारयवशात्‌+- इति site are | t af afe,—afa mite ate | $ qaumigna,—xfa ete)

श कुच माघ्नलौ |

UA | स्त्यन्धथाऽनुपपत्तिरिति चेत्‌ | न। तया ATTA- मावसिद्धेः। न तु वेनानुभवेनैव भवितव्यमिति नियामकमस्ति | अननुबूतेऽपि तहिं सरणं स्यादिति चेत्‌ । किं न स्यात्‌ । न शच प्रमाखमस्ति । पूर्व्वानु- भवाकारासेखः* स्मरतेहंश्यते, सेाऽन्यथा न स्यादिति चेत्‌। तत्‌ fa बौड्जवदिषयाकारान्यथानुपपन्त्या विषय- सिदित्वयाऽपौष्यते, तथा मूलं ज्ञानमेव वा तत्सिद्धिः! आदये तददेवानैकान्तिकत्वम्‌। न हि यदाकारं नानं,

amare तदतौतल्ाभावात्‌ ; तदत्ययकाले च Ofarareerfeta सखतिरव तच मानमित्यग्टहोतविषयतया सा प्रमा खादिव्याह | यदो- त्यादिना, न velar । तत्किमिति । सौजाज्िकानां चटाद्याकार- ज्ामकादाचित्कलान्ययाऽनुपपत्या चटादिकख्यनवत्‌ तन्ताऽऽकारान्य- थाऽलुपपत्या पूर्वानुभवकल्यममित्ययेः। तयाग्रतमिति। बुद्धौनां निरा- कारतथा विषयएव विशेषक इत्यथैः । तददेवेति । सौजाग्तिकमते यया ज्नेकाम्तिकलं, तथा वन्मतेऽपौत्यथेः। तदेवाह । न होति | ्राकारेणए श्ानस्याथेजन्यलमेनुमेयमयंसत्वमाचं वा ? WY श्रना- NATTY वरन्तमानञ्ञानाकारणएलादनेकान्तिकम्‌ । WW WITT aterfeenasta Smt VAST रजतत्राकारलासल्नाद्रजतलाकार-

* gatquatee:,—xfa ate are |

NA a a A a

(१) वि शेष्यस्येति अतोतादिविशचेष्यकस्यानु भवस्मेबथः |

AAU WAT: | १९

angered तस्येति नियमः; अनागतन्नाने विधमे च व्यभिषारात्‌। fant तु* स्मृतिप्रामाश्यमवन्ननौयम्‌।

मा मृत्‌ पृव्वानुभवसिद्धिः, किं नज्डिन्नमिति चेत्‌, न तदि समत्यतुभवथेः काय्यैकार णभावसिहिरिति। न। तद्प्रामाण्येऽपि। पुरव्वापरावस्थावदात्मप्रत्यभिन्नानप्रा-

भमेजेकान्तिकमित्य्थैः । दितौये चेति । तन्ताविषया सतिरेव तन्तासिद्धिरिति सा प्रमा Veta | तथा चं सखत्यनुभवयोः काय्यकारणभावान्ययाऽनुपपन्तेः खतिः प्रमेति भावः। (“शच्रतोतानु- भवविशिष्टे सतित शिष्यपरत्यमिन्ञानं ररत्यतुभवयोः काय्यैकारण- भावग्राहकमित्यन्ययोपपत्या न सतिः प्रमेत्याह । तदप्रामाण्छे ऽपौति । प्रत्यभिन्नानखशूपमाइ । योऽहमिति |

ननु केयं तत्ता ? न तावदतौतालुभवविषयत्वम्‌ | श्रतौतानुभव- विषयत्वस्यालुभवा विषयतया Wet तदमुक्षेखापत्तेः। न च तख्या-

# fedta च,- दति प्रकाणशसम्मतः ura: | + काग्येकारणमावसि रिति वदप्रामाण्येऽपि,- दवि ate | (१) अतौतानुभवविशिष्टः इति यद्यप्येवं पौखीापयैमाकं सिध्यति, न तु का थकारणमावः। खन्या योऽहं WARTS सोऽहं Titan दाबपि तथा स्यात्‌ । amg सरशामावादग्वयद्यतिरेकादि SERA तदुद्रह इति भावः|

१8 कुदमान्नणो

MMS ACTIVA: | याऽहमन्बभवमसमुमथे, Vise सरामौति मानसप्रत्यक्षमस्तौति | नुभवाविषयतेऽपि यदा ज्ञानान्तरेण ग्रहण, तदा स घट दति रतिः, अन्यथा प्रसुष्टतन्तांशा चट इति वाश्यम्‌। श्रतोतातुभव- विषयलस्यालुमितौ भानेऽपि स दति बद्धरभावात्‌। aT वैशिण्डम्‌ । यदि fe योवस्छतोऽतौतो ws: तदे शिष्यं तत्ता, तदा- ऽनुभवेऽपि तदिषयलान्तन्तोकेखापन्तिः। श्रतोतधमविशिष्ठः स- इति सद प्रयो गानुपपन्तिख॒ । wade भासते यो धमः, तदशिष्यम्‌ | भासमानधमेस्यातौतलेनातुभवाविषयलात्‌, प्रत्युत वन्तेमानलेनानुभवात्‌, Wat तन्तोलेखामापन्तेः । नाणयतोतसमय- सम्बन्धः | श्रनागतगोषर सएतिप्रद्यमिन्नयोस्तन्तोल्ेखामापन्तेः | इद- न्ताऽपि न तदृन्तिगृुणदि, गुण्णदावभावात्‌ । नापि प्रव्यचषन्ञानगो- WIA | TUTTI: |

उच्यते | WANA YUA WH: काशो वा waaay भासते, सएव तावपि । तयोरेकविषयत्वेऽपि wards तच्छब्दो सेखः | संखारजश्चामस्येव तच्छब्द प्रयो गद्ेतुलात्‌ । प्रत्यमिन्नाने तथा कल्य- मात्‌ । तेव च प्र्यचातुभवेनेदं शब्दप्रयोगः | faraway खरत्यतु- भवयो विश्रेषो नाद्व | श्रतएवायं घट ॒ इत्यतुभवादयं घट इति न afa:, स घट इति Vag a घट इति नालुभेवः। खड प्रयो- MY धम विगेषमाद1यदत्यसत्‌ IS eT: |

परखवणम्डूपगम्यागधिगतावेगननमोशर ज्ानेऽयस्लोत्याइ ।

अतुथेः WaT | ९४

ण च शृोतप्राहित्वमोश्रश्रानस्य, तदौयन्नाना- न्लरागाचरत्वादिश्वस्य । म च तदेव नानं कालमेहै- नाप्रमाशम्‌ , BIH: | तथापि वा अप्रामाश्येऽतिप्रसङ्गगदिति ।

eT re eed

न चेति । Save श्ानान्तराभावान्न तज्ज्ञानं गटहोतग्रारोत्यर्थः | पुरुषान्तरन्नानाक्रगोष्रत्वेन ग्टरौतयाहोले श्रमिमताऽपि प्रमा न श्यात्‌ |

रय (रतदिषयन्ञामोन्तरकालवन्तिसमानाश्रयतदिषयकन्नानलमेव ` गहोतयादिलम्‌ | तन्न । बुद्धिमाचस्य प्रमालाभावापत्तेः। यद्विषया बुद्धिर्त्पन्ना तददिषथायाएव ver: खखोत्पश्युत्तरच्णेऽपि स्वादिति भावः । नन्भोश्वरख्य श्ानान्तराभावेऽपि प्रथमक्षणे wae दिती- यादिचणे श्रानाद्ग्टहोतग्राहित्रमख्छेवेत्यत ae! म चेति 1 श्रन- पेच्लखेति । म हि रूतिवदुनरकालबुद्धिविषयले पूव्वैकालोन- तदधिषयन्नानापेचा ईश्वरक्ञानेऽसतोत्ययः । श्रतिप्रसङ्गादिति । सवै ज्ञानानां दिितौोयादिच्णे ग्रहणरूपलेनाप्रमाल्वापातादिव्ययैः। वस्तुतो- aeiaas fasta व्वं्स्यासम्भवणएवेति भावः |

——-- ~

(१) afenafa न चोत्तर कालत्वं व्यवश्ितकालत्वं विवच्ितमिति वा- अम्‌ |, मासाद्यनन्तरतहिधघयश्ानस्याप्यपमालय्यवहारादिति भावः| wafe वडिमाच्रस्ये्यादिना निरासात्रेय ay, तथापि qa तद facratas तदविरोध दति भावः |

१९ कुचमान्नलौ

स्यादेतत्‌ | अनुपकारकं विषयस्य, तदौयमेतदौयं वान भवितुमहेत्यविश्रेषात्‌ | न च तस्येत्यनियतं तच प्रमाणमतिप्रसङ्ात्‌। न च तदभिन्रमन्तरेण तदुप कारस्योत्पत्तिः, तथाऽनभ्युपगमात्‌ | अभ्युपगमे वा, काय्ेत्वस्यानैकान्तिकत्वात्‌। VATA |

(मनु विषयनियमान्ययाऽनुपपत्या तदुपपादको विषयनिष्ठो- श्ानजन्योधमेः GAAS: | तस्य च तदुपादानन्नानजन्यले ATTA: प्राक्‌ तदिषयत्वाभावात्‌ कथं तदुत्पत्तिः । तदुपादानश्चानाजन्यले च चित्थादि सकटेकलवग्रा हकं arated तच्ेवानेकाभ्ति कमित्याइ | खादे- तदिति । न चेति। तदौयोऽयं विषय दति नानियतं, किन्तु निय- तमेव । तज्ञियामकस्तव्न्यधमेएव वाच्यः | तेन तच्जन्यन्नातताऽऽअ- यलमेव तदिषयतमित्धयेः |

(९) गन्विति ननु काय्यैत्ानेकान्तिकोद्धावगस्य नायमवसरः। म चख श्ाततामादायायङौतयाहित्वमुपपादथितुं तत्धगमेवेदमिति वाच्यम्‌ | पृब्बनिरल्ततल्वात्‌ । न च तदमिक्लानमिल्यादिना तदुत्यच- सम्भवोयन्धासस्य विरद्धत्वापाताचच । दति चेत्‌ । Faq) यथा्था- जुभवलत्वादिक प्रामाण्यं wae खविषये स्यात्‌, विषयता च नियामकं विगाऽनु पपन्ना, क्ञाततायास्थातवे काय्यैतवाजकान्तिकतवा- पश्या तदुपादानच्चानजन्यत्मवण्टं वाच्यम्‌ । तच्च सदुत्यत्तेः प्राक

तदिषयत्वामावादसम्भवौति न प्रामाखश्चवद्धितिरिति वटश्छद्ङ्क- परत्वेनास्य BHATT |

चतुथः GAM: | १०

स्वभावनियमाभावादुपकारोऽपि Taz! | qazasta aaasafa का गतिरन्धथा wen विश्ेषाभावात्तवेव फलं wTaraenta नियम- स्यानुपपत्तेः। खभावनियमेन Bown तथेव विषय- व्यवस्यापपत्तेः। अ्रवश्यश्वेतदनुमन्तव्यम्‌+, अतौतादि- विषयत्वा नुराधात्‌।। न हि तच नानेन किश्चत्‌ कियते इति शक्यमवगन्तुम्‌। अ्रसच्वात्‌। न च तङ्भ्भेसामान्धा- धारं किञ्चित्‌ क्रियते इति युक्तं, तेन तस्येव विषयत्व-

mare श्ेयनिष्ठोपकाराधानेऽपि नियामकः खभावणएव वाच्यः | तया च ततएव ॒ विषयनियमोपप्तौ किमुपकाराधानेनेत्याइ | खभावेति। विध्मानेऽयं ज्नानजन्योपकारषन्भवेऽ्यतोताधर्ये तद- waren ay खभावणएव विषयत्वनियामकः, तथा वि्माने- eifeare । सुघटलयेऽपौति |

श्रतोतादिषटादौ भासमाने घटलादेरपि भाखनान्ततरैव न्नात- तोत्पत्निः स्यादित्यपि मास्तोत्याह। न चेति । तथा सति ज्ञातता- {ना्रयलाद्चटादिर्विषयो म स्यात्‌, घटलादौ ज्नातताऽऽधानात्तस्येव तद्िषयलादित्ययैः। ननु धमेधमिंणेस्तादाव्यान्तद्ध्मन्नातता तस्येवे-

* दब्वपमन्तद्यम्‌,- इति ate | † खतौतादिबिषयानुसोधात्‌+- इति का०। 3

१८ कुठमान्नलौ

OTe: | तादात्मगादिशेषस्यापि सैव ज्नाततेति चेत्‌। तत्‌ किं चक्षषा घटे न्नायमाने रसेऽपि न्नायते, तादात्मयात्‌। घटाकारेण न्नायतरवासो रसः* इति चेत्‌। अथ रसाकारेण fa न ज्ञायते तेन रूपेण न्नातताऽना- धारत्वादिति चेत्‌। न ate वत्तमानसामान्यन्नानेऽप्य- तौतानागतादिन्नानं, तेनाकारेण प्राकव्यानाधारत्वा- दिति।

ave! तादाव्यादिति। तत्किमिति । ननु ध्मिंणणेधर्माभिरिऽपि धर्मस्य म धम्येभेदः, भेदाभेदाङो कारात्‌। तथा च धर्मं ज्ञायमाने तदभिन्लोधमों ज्ञायतां, घमिंणि ज्ञायमाने तद्धिश्नोधर्मः कथं area मेवम्‌ | भेदाभेदस्य विरोधेनासम्भवात्‌ । `

मतु घावर्यावच्छेदकपरसममेतक्रियाफलश्रा लिल( कमेलमि- ति ज्ञानक्रियायाः खकमंजिष्टफणलजनकलवाजश्चातता स्यादित्या ।

* घटाकारेणासो च्रायतरव,- इति Re का०।

(९) ननु St गच्छतौत्यच्च परसमवेतगमनकरियायाः फलमुत्तरदेशर- संयोगवत्‌ पूत्वेदेविमागोऽपौति पुव्वदेशेऽतिव्याकषिसित्यत se, धाल्थंतावच्छेदकेति फलविग्रोषगम्‌ । उन्तर संयो गावच्छित्रस्पन्दस्य धात्वथत्वादिभागो न ates: | घटं जानाति वैच इत्य कज्ान- कियाफश्मिच्छादि, तच्छालितयाऽऽत्मन्यतिव्याि रित उक्तं परेति। म चाभावो BATU Kea, साशथ्यणकियाया Gat समवेतत्वाभावादिति वाच्यम्‌ | परसमवेत प्रदस्य सम्बन्धपरतवात्‌ |

चतुथः स्तबकः | १९

aq क्रियया कम्पि किञ्चित्कत्तव्यमिति व्यात्तेर- सत्वतुमानम्‌। न । अनैकान्त्यादसिदधव्वा* न च लिङ्गमिष किया। तदेश््चप्रकाशत्वान्राध्यक्षानुभवेऽधिके ॥३॥ धात्वथ॑माचासिप्रायेख प्रयोगे संयागादिभिरने- कान्तात्‌ | न हि शरसंयेागेन गगने किञ्चित्‌ क्रियते, अन्त्यशब्दाभिव्यक्तया वा। स्यन्दामिप्रायेणासिङ्खः |

नन्विति । feat न धाल्थ॑माज्र, श्रसंयोगादिना धालर्थेन कमेणि गगनादौ तदजननादनेकाग्तिकलात्‌। नापि स्यन्दः, ज्ञाने स्य न्दलाभावात्‌ 1 मापि करणव्यापारतवं, शब्दादिव्यापारपदाथं- सत्यादिभिरनेकान्तिकलादित्याह | श्रनेकाग्धादिति। इह न्नात- तायाम्‌ | ननु प्रव्यचेव Aaa, संय॒क्रदतिवत्‌ ज्ञात दत्यलुभवा- दित्यत sre) तदेगिष्येति। श्चातताऽतुभवो श्नानवेभिष्यमाच- विषषयको (\नातिरिक्विषयतायथां मानमिव्ययेः।

अग्धश्रब्देति। न चानधशब्दाभिव्यह्या तच न्नाततेवोत्पथ्यते इति वाच्यम्‌ । (तस्याव्यवहितोन्तरचणएणएव नाशात्‌ । समवायिकारणसख्छ

(१) खतिरिक्तेति ज्ञाततायामिबयेः। (९) व्येति नचैवं प्र्च्तमपि कथं स्यादिति वाम्‌ । पुन्यैवत्तितामा- जेव तस्य तद्धेतुत्वात्‌ | समवायिकारणमाचस्येव काग्धसमागकाल- त्वनियमादिति ara: |

१८ कुठमाक्नलो

are: | तादात्मपादिशेषस्यापि सैव क्षाततेति चेत्‌। तत्‌ किं च्ुषा घटे ज्ञायमाने रसेऽपि न्नायते, तादात्मरात्‌। घटाकारेण न्नायतरवासो रसः* इति चेत्‌। अथ रसाकारेण किं न aaa | तेन रूपेण न्नातताऽना- धारत्वादिति Aq न afe व्तमानसामान्यन्नानेऽप्य- तौतानागतादिन्नानं, तेनाकारेण प्राक्यानाधारत्वा- दिति।

त्याह। तादाद्यादिति। तक्किमिति। ननु धर्मिंणोधर्माभेदिऽपि धर्मस्य म धम्येभेदः, भेदाभेदाङ्ो कारात्‌। तथा च घर्मं न्नायमाने तदभिन्नोधमों ज्ञायतां, धमिंणि greene तद्धिन्नोध्मः कथं grea मेवम्‌ | Aerize विरोधेनासम्भवात्‌ ।

मतु घालर्यावच्छेदकपरसममेतक्रियाफलश्रा सिलं कमेतमि- ति ज्नानक्रियायाः खकमेनिष्टफलजनकलाजज्ञातता स्यादित्या |

‘cea ep

* घटाकारेणासौ च्ायतरखव,- इति Re Te |

(९) ननु St गच्छतौतयच्र परलमवेतगमनकरियायाः want संयोगवत्‌ पव्वेदेश्विमागोऽपीति पव्बेदेेऽतिव्या्िरित्ित oH, धात्थतावच्छेद केति फलविश्षशम्‌। उत्तर संयोगावच्छत्रस्पन्दस्य धात्वथत्वादिभागो न ates: | a जानाति चेच दद्व ara कियाफलमिच्छादरि, तच्छालितया<ऽत्मन्यतिद्याप्िरि्त sal परेति | न चाभावो घटमाश्रयते द यादावव्यात्तिः, Gaia अभावे समवेतत्वानावादिति वाच्यम्‌ | प्ररसमवेतप्रदस्य सम्बन्धपरत्वात्‌ |

चतुयेः स्तवकः | १९

ननु क्रियया कम्भेणि किच्वित्कत्तव्यमिति arat- WIAA | न। अनेकान्त्यादसिदधव्वा* न च लिङ्गमिष किया। तदेश््चप्रकाश्त्वान्नाध्यक्षानुभवेाऽधिके ॥३॥ धात्वथेमाचामिप्रायेख प्रयोगे संयागादिभिरने- कान्तात्‌ । न fe शरसंयेागेन गगने किञ्चित्‌ क्रियते, श्रन्यश्ब्दामिव्यक्तया वा। स्यन्दामिप्रायेखसिङ्खः।

नन्विति । क्रिया न wean, श्रसंयोगादिना धात्वर्थेन कमंणि गगनादौ तदजननादनेकान्तिकलात्‌। नापि स्यन्दः, WTA खन्दलाभावात्‌ | भमापि करणव्यापारत्वं, शब्दादिव्यापारपदा्थ- खत्यादिभिरनैकान्तिकलादित्याह । श्रनेकाग्धादिति। इड शन्रात- तायाम्‌ | ननु प्रत्येव ज्ञातता, संयक्षद्रतिवत्‌ ज्ञात इत्यतुभवा- दित्यत are) तदेशिष्येति। श्रातताऽलुभवो श्ानवेभिष्धमाच- विष्यको (\नातिरिक्विषयताथां माममित्यथेः |

श्रन्धश्ब्देति। न VANTEC uM तच श्ञाततेवोत्पद्चते इति वाच्यम्‌ । (\तस्याव्यवहितोन्तरकणणएव नाशात्‌ | समवाचिकारणस्व

* अनेकान्ताद सिदर्व्वा+- इति dite ate |

(१) afafcafa ज्ञाततायामिव्यथंः। ९९) तस्येति wad प्रयत्तमपि कथं स्यादिति वाम्‌ । पुन्बेवत्तितामा- Saq तस्य तदधतुलात्‌ | समवायिकारणमाचस्येव काम्बैसमानकाल- त्वनियमादिति ara: |

Re कुसुमान्नलो `

व्यापारामिप्रायेण शब्दलिङ्गन्द्रियव्यापारेव्यमभिचा- रात्‌*। न fe वैः waa किञ्चित्‌ कियते, अपितु प्रमात्व | फलाभिप्रायेणापि तथा | अन्ततस्तेनैवाने- कान्तात्‌, अनवस्थानाच। आ्आशुविनाशिधम्बाभिप्रायेख दित्वादिभिरनियमात्‌। आराशुकारकाभिप्रायेण कम्मे- wag: | कम्भेण्याशुकार कं न्नानमित्येव हि साध्यम्‌ । कन्तरय्या शु कार कत्वस्य कम्मपपकारत्वेनाव्यापेः। VERT दिव्यापाररेवानेकन्तात्‌।

च काय्येषमानकाखलता नियमात्‌ । शब्द नित्थलस्य व निषेधादिति भावः। श्रसिद्धेरिति। श्नानक्रिया awe wae: | मतु जिया फलम, यद्धि फलं तम्ममेयनिष्टकिभिष्ननकं, प्रयन्नवदात्म 1 संयोगवदित्यत are फलेति | श्रन्तत इति । फलेनापि फलजमने- sata कचिदिथ्रान्तौ तेनेव व्यभिचार इत्यथः श्रा्एविनाभिलवं चणचतुषटयानवस्थायित्रम्‌ | श्रनियमात्‌, यमिचारादित्ययैः। कमे- QUACK हेतुः, कन्नर्य्ाश्टकारकलव वा, श्राग्एकारकलमाजं वा ? नाद्यः, साध्याविशिष्टतवया Satcfagarfeare | कमणोति । न दितोयदतो यावनेकान्तादित्याह । कननेरौति। शब्दादिव्यापारैः पदाथरूतिलिङ्गपरामशादिभिर्वाक्यायेन्ञानानुभित्यादिक्षं कन्याश क्रियते। न च कमणि arene श्रनुमेयादौ वा किञ्चित्‌ करियते दत्य-

* gre व्यभिचारात्‌,--दति ae | T प्रयनवदात्मश्नरोरः- द्रति Ate |

चतुथः स्तवकः | ` र

स्यादेतत्‌। अनुभवसिडमेव प्राकच्यम्‌ | तथाङि, चलातेाऽयम्थं इति सामान्यतः, साप्ात्रताऽयमथ- इति विशेषते विषयविश्चेषणमेव किञ्चित्‌ परिस्फुर- लौति चेत्‌ । तदसत्‌ । यथाहि, चर्थे नैव fants निराकारतया धियाम्‌। तथा, | क्रिययेव विशेषोाहि व्यवहारेषु कम्मैणाम्‌॥४। fa न पश्यसि, घटक्ठिया पटक्रियेतिवत्‌ छता घटः करिष्यते az इत्यादि । तथेव शाण, घटन्नानं पट-

नेकाग्तिकभित्थ्ः। कारिकोन्तरादई* व्याख्यातुं wea । श्रनुभवेति |

जिराकारमपि ari यया विषयेण ateenfen नौलश्ना- नादयुच्यते, तथा श्ञागरूपक्रिययैव ज्ञातो चट इति धोव्यपदेशौ । दत्थमनभ्यपगमे च रतो चट दत्यादावपि छत्यादिजनितधरममाधारो- We: स्यात्‌ । न चेतत्‌ व्वयेग्यते,-इति परिहरति। यथा Sia | चटक्रियेत्यच क्रियायाम्थौ विशेषकः, शतो घट इत्यजा क्रिया विश्रेषिकेति भेदः । एवं घरज्ञानमिव्यजायौ ज्ञाने विशेषणं, श्नातो- चट इत्यजा ज्ञानं विशेषणम्‌ |

नतु घटोऽयमिति wrt घटधमिंककिश्िद्धर्मजनकं veya त्वात्‌ श्रपेचाबुद्धिवत्‌। न चापेशाबुद्धित्वसुपाधिः, घटसंयोगादि-

* कारि कायम्‌,--दति ate |

शर्‌ कुस॒माञ्चलौ

न्ानमितिवत्‌ न्नाता घटो mea waa इति। कथमसंबद्धये MAY HAT इति चेत्‌ । ध्वस्तो घट - इति यथा । तदपि कथमिति चेत्‌ । नूनं ध्वंसेनापि घटे किञ्चित्‌ क्रियते इति वक्तमध्यवसितेाऽसि | तन्निरूपणाधौननिरूपेा ध्वंसः खभावादेव तदौय- इति fans संबन्धान्तरेणेति चेत्‌ । प्रकतेऽप्ये वमेव |

जनकावयवसंयोगादौ साध्याव्यापकलात्‌ । मेवम्‌ । (अप्रयोजक लवात्‌ । अन्यथेच्छा खविषयनिष्टकिचिद्धमेजनिका सविषयकलात्‌ बुद्धिवदित्यादेरापत्तेः। तथापि श्नातोघट दति sri विगेषण- विशेव्ययोः सम्बन्धविषयकं विशिि्टक्ञानलात्‌, गौ रिति ज्ञानवत्‌ | वरन्तमानेऽथं बाधकाभावात्‌। Osage समवायोऽपि न सिद्योदिति चेत्‌ । म । श्रतोतानागतयोर्ज्ातताया श्रभावेन न्नातव्यवहारा- warned: | तस्य Manas | aa ज्ञानविषयावेव afx- षयाविति चेत्‌। न। वन्तेमानेऽपि तयोरेव तददिषयलापत्तेः | श्रतोतादिवत्तमानतत्मतौत्यो्वेलचण्या नलुभवात्‌ |

श्रय घटपटयोरेकञ्चानविषयतवेऽपि घटलेन घटो Sta: पटलेन पटो शात इति ज्ञातताभेदभानात्‌ wafer ज्ञाततेति चेत्‌ । न । तस्येव ज्ञानस्य सम्बन्धस्तच तच तेन तेन धर्मेण निरूप्यते इति ज्ञानखभावादेव नियमादिति भावः। ` (९) खभरयोगकतवादिलुपलच्तणम्‌ | पच्चधम्मो वच्छि्िसभ्यव्यापकमपे व्ता-

बुदिल्वमुपाधिरिव्यपि बयम्‌ | (२) अन्यथेति यदि सम्बन्धं विना fated, तदेचचेः |

चतुः वकः | RR

waa फलानाधारत्वादर्थः कथं Halla निरस्तम्‌ । विनाश्यवत्कर णव्यापार विषयत्वेन तदूपपन्तः | खाभा- विकफलनिरूपकत्वश्च तुल्यम्‌ ।

ननु ज्नानमतौद्द्रियत्वादसाधारण्कायानुमेयं तद्‌- भावे कथमनुमोयेत ^, अप्रतौतश्च कथं व्यवहारपथम- वतरेदिति ज्नानव्यवदारान्यथाऽनुपपत्त्या न्नातताकल्य- नम्‌ | तद्प्यसत्‌। पर स्यराश्रयप्रसङ्गात्‌। ज्ञाततया fe भानमनुमौयेत, WA च तद्बहारान्यथानुपपत्तिः तां WIA | कुतश्च न्नानमतौन्द्रियम्‌! इन्द्रियेणानुपलभ्य- मानत्वादिति चेत्‌। Tl अनुमानेापन्धासेः साध्या

प्रतिवस्विसुक्ता मूलयुक्तिमाह । तन्िरूपणेति । aq श्ान- जन्यफलानाञ्रयत्वादयेः कमे न स्यादित्यत श्राह। एतेनेति। परसमबेतक्रियाफलग्रा लितं AHA! श्रात्मान जानातौत्यज्ा- ara: | किन्त करणव्यापारविषयत्म्‌। तखाचाख्छेवेत्याह । विना- श्रवदिति। श्रथौ ज्ञानस्य कर्मैव म भवति.श्रतौतादेरष्य्थलात्‌ | कारक विगरेषस्य चव RaaIq, श्रतोतानागतं जानामौति दितीया प्रयो गसाधुरिति तु तत्वम्‌ । खाभाविकेति। यथा कटेव्यापारफलं विनाशः प्रतियो गिजिरष्यः, तथा श्नानमपि विषयनिरूपयमित्यर्थैः |

> कथमनुमीयताम्‌+- दति शा० ate | † खनुमानपत्ते- इति ate ate |

Rs कुस॒माञ्नलो

विशिष्टत्वात्‌ | ्रनुपलब्धिमाजापन्धासे तु येग्बता- fanfare कथमैन्द्रियकेापलम्भाभावं गमयेत्‌ | aera तु कथमतौन्द्रियं न्रानमिति। तथाविधन्नात- ताऽनाश्रयत्वादिति* चेत्‌ । न । श्राश्रयासिद्धेः । व्यव- हारान्यथाऽनुपपच्येव farsi इति Aa न। श्रानहेतुन्ैव तदु पपत्तेः। तस्यात्ममनःसंथागादि रू पस्य ata सुषुत्िदशायामथेव्यवहाराभावान्नेवमिति चेत्‌ । न । तावम्माचस्य व्यवहाराहेतुत्वात्‌ | अन्यथा

तदिगेषरे लिति। यदि योग्यानुपलब्ध्या योग्यस्य ज्ञानस्याभावो- स्यते, तदा fagafxand arated) तयाविधेति । सा- चात्कतताऽनाओअयल्वादित्ययः | श्राञ्येति | ज्चानस्वाप्रत्यच्ले माना- न्तरासन्भवेनाश्रयस्य श्नानस्वासिद्धैरित्ययः । ज्ञानस्य ॒म्रत्यचतया खरूपासिद्धेखेति भावः। wad घटा दिव्यवहारो न ख्यात्‌, तस्य व्यवरनसव्यश्नानसाश्त्वादिति कार्थ कारण्णतुमानात्‌ सिद्ध श्राश्रय- दूत्या । व्यवहारेति । श्ानदेतुलेनाभिमतादेवावश्यकाद्यवदहारो- पपन्तौ न तेन श्ञानातुमानमित्या₹ | श्नानेति। श्ञानदेतुसद्भावेऽपि व्यवहाराभावान्न तेनान्यथासिद्धिरित्याह । wef । ज्ञानरेतुखद्भावे

सुषुप्तौ gat ज्ञानमेव न जायते ? ताव्माचखादेतुलादिति यदिः

* नाघारत्वादिति,- दति खा |

चतुथः श्वकः | ay

VATU तुल्यत्वात्‌ । सरखान्धथाऽमुपपरेति चेत्‌ । न । तस्थाप्यसिङधः। अस्ति ताव्ह्मावहार निमितं कश्चिदिति चेत्‌। किमतः! न warren sat तडिति सिद्धति, सस्येवासिवः। तथापि नियतस्य वरीः प्रकते करेधभोणिव केनवित्‌ प्रतिहेतुना भवितव्यमिति चेत्‌ । afer प्रत्यक्षसिडा, न तु MAT | कैव कथं नियताधिकरणे उत्पद्यतामिति* चेत्‌ । न । न्नाना-

तदा या ज्ञानसामयो सखा व्यवहारसामग्यस्त्‌ किमानतरालिकेन waaay | तावन्प्राचस्येति । श्रन्ययेति । श्चानभेव तदा fi a स्यादित्ययेः | तख्यापोति। acwenrfa ज्रानलेनातौ दिषत्वाद सिद्धि रित्ययेः। (“श्रभाप्यनुभवकारणादेव सरणोत्पत्तिरित्यन्यथाधिद्धि- रिति भावः । तदिति । यवहार निमिन्तमित्यथैः। aaa) ज्ञाना सिद्या व्यवहारे तश्जन्यलानिशयादित्ययः। कदरेधमप्रत्तेः। कर्टधर्म- काय्येलात्‌ Hew wre सिध्येदित्याह । तथापौति । इच्छाः

* नियताधिक्षस्णोत्पद्यतामिति,-इति atte ate | | कद प्रङत्तः, दति ate

(१) अस्त वा स्मर्य, तदापि तदन्ययाऽनुपपन्या माजुभवसिखिः, cea

स्णनान्धयासिद्धरि त्य अच्रापौति। 4,

7 ऋ

Rs कुस॒माञ्नलो

विशिष्टत्वात्‌ | अनुपलस्िमाजेापन्धासे तु चेग्धता- ऽविजेषिताऽसौ कथमेन्दरियकेापलम्भाभावं गमयेत्‌ । तदशेषशे तु कथमतौग्द्रियं न्रानमिति। तथाविधन्नात- ताऽनाश्रयत्वादिति* चेत्‌ । न । ्राश्रयासिद्ः | व्यव- हारान्यथाऽनुपपच्येव farsa इति Aq न। MAVGAT तदु पपत्तेः। तस्यात्ममनःसंयागादि रूपस्य wasta सुषुत्िदशायामथैव्यवहाराभावाननेवमिति चेत्‌ । Al तावम्माचस्य व्यवहारादेतुत्वात्‌ | अन्यथा

तदिशेषरे विति। यदि योग्यानुपलब्ध्या योग्यस्य न्नानस्याभावो-

ख्यते, तदा चिद्धमन्धियकलं श्ञानखेत्यथः। तथाविधेति। सा-

STAM SAT HAT दित्यः । श्राश्रयेति । ज्ानस्याप्रत्यचवे माना-

न्तरासम्भवेनाञ्रयस्य श्ञानस्यासिद्धेरित्ययेः । are wearer

खरूपासिद्धेखेति भावः। waa घटादिव्यवदारो न ख्यात्‌, TE व्यवन्तव्यश्नानसाश्छल्वादिति कार्थ कारणानुमानात्‌ सिद्ध श्रा्रय- care) व्यवहारेति । श्चानहेत्लेनाभिमतादेवावश्यकाद्यवदहारो- gaat म तेन श्ञानालुमानमित्याह । श्चानेति। श्चागरेतुसद्भावेऽपि व्यवहाराभावाश्न तेनान्यया सिद्धिरित्याइ । तस्येति । ज्ानेतसद्भावे सुषुप्तौ gat ज्ञानमेव न जायते ? तावन्ाचस्यादेतुलादिति यदि,

* नाधघार्त्रादिति,-दति are |

चतुः स्वकः | ५

तानस्लौकारेऽपि तुल्यत्वात्‌ । सरणान्धथाऽसुपपन््येति चेत्‌ । न । तस्ाप्यसिङः। अस्ति ताव्रह्वावहार निभि किञ्चिदिति चेत्‌। किमतः! न द्येतावता त्रानं तदिति सिद्धति, तस्येवासिद्धः। तथापि नियतस्य करः प्ररकेः करेधम्मेशेव केनचित्‌ wefatgar भवितव्यमिति चेत्‌ | अज्तिच्छा प्रत्यक्षसिडा, न तु MAA । कैव कथं नियताधिकरणे उत्पद्यतामिति* चेत्‌ । न । न्नाना-

तदा या ज्ञानसामग्रो खा ARTETA किमान्तरालिकेन क्ानेनेत्याह । तावन्माज॑स्येति । श्रन्ययेति । श्ञानमेव तदा किनं स्यादित्यथेः । तद्ापोति। सरणस्यापि maaan द्विषलाद रिद्धि free: ) (शअचर्यतुभवकारणादेव सरणोत्पन्तिरित्यन्यथाशिद्धि- रिति भावः । तदिति । यवदहारनिमित्तमित्य्थः । aaa. ज्ञाना fear व्यवडारे तण्नन्यलानिश्चयादित्यथेः। कदरेधर्प्रहन्ते। करटधमै- काय्येवात्‌ कद्रध्मतया wrt सिध्येदित्याह । तथापौति । इच्छाः

* नियताधिकरगोत्पद्यताभिति,- दति atte ate | † कट प्रङत्तेः, इति ate

(१) अस्त वा स्मरण, तयापि तदन्यथाऽनुपपश्या माजुभवसिदि,, -तत्की

स्णनान्धययासिडरि त्या सापीति | 4,

aq | aquest

भ्बपममेऽपि तुख्धत्वात्‌ । sear: कुतश्िदिति चेत्‌ । ततरव wes, किं न्नानकल्यनयेति |

स्यादेतत्‌ | प्रकाशमाने खल्वे तदुपादित्सादिरूप- जायते, न तु सुषुष्यवष्यायामप्रकाशमानेऽप्यथे इत्यसु- भवसिद्धम्‌ | तत इच्छायाः कारणं विलघछ्णमेव fata परिकल्यनौयं ; यस्मिन्‌ सति सुषापलघ्णमौदासौन्ध- म्थैविषयमात्मने faaia इति चेत्‌ । इन्तेवं सुषाप- निहलिमनुभवसिदां प्रतिजानानेन न्रानमेवापराश्च- मिष्यते । अचेतयनत्रेव हि सुषुप्त इत्युच्यते, अवैतन्ध- निहल्तिरेव हि चैतन्यं, न्नानमिति। तथाच कालात्य-

खविषयविषयकात्मधर्मलन्या नियतविषयकधमेलात्‌ प्रयन्वदितव्य- मिेत्याइ । सेवेति । अनुमानं श्ञानएवानेकान्तिकमित्यभिेव्याइ | ज्ञानेति । न च श्नानरेतोरननगमात्‌ यभिषारेण कारणलासम्भवः, (एपरोषामेकश्रक्रिमन्ेनापि कारणलग्रहसम्भवादिति भावः । अनु- भवसिद्धमिति । यञ््येकजातमन्येकदा श्राष्टतरविनाचिगु णजया- नवस्छाना दिच्छाशानयोः पौव्वोपय्यानुभवो न सम्भवति, aera

* Qam,—xfa are |

4 ee (१) परेषामिति तथाच तन्मते saga तदन्यथासिदडिः स्यादेवेति मावः। (x) वथापोति अज यतिरेकपदं प्राममावपरम्‌ । अन्यथा चाननाच्चे. $पौष्छासक्वात्रिवममङ्गापन्तेः |

& चतुथः खवक्षः | Re

यापदिष्टो हेतुः 1 रतेन स्षखिकत्वादिति निरस्तम्‌ । अपि च । किमिदं छशिकत्वं माम ! यद्याश्चुतरविना- शत्व, तदा अनैकान्तिकम्‌ । अथेकश्चखावस्थायित्वं, तदसिद्धं प्रमाशाभावात्‌।

नतु स्थायिविक्रानं याहशमथेश्णं एङ्दत्प्यते; दितोयेऽपि ae किं तादृशमेव ज्ञाति, wrest वा, न वा कमपौति। न प्रचमः, तस्य सछणस्यातौतत्वात्‌ | प्र्क्षन्नानस्य च TATA | न चातौतमेव वक्मानाभतयेालिखति।, भान्तत्वप्रसङ्गात्‌। न fect

[प

जागव तिरेकाव्यवहितोलरकाले इच्छाव्यतिरेकनिवमात्‌ कायं कारणभावग्रह इति भावः। एतेनेति काशात्थयापदेशेने- व्यचेः । तदाऽनेकाज्तिकमिति । इच्छादावित्यथैः । arg, वन्तं मानच्णशावच्छिनलम्‌ | BAG, दितोयखणावद्डिलम्‌ । तस्येति | दितौये qe इत्यलुषष्यते । वग्तेमानाभतादिति । वर्तमान विषय- नादित्यथेः। विरग्येति । शानं हि चं विषयो्यत्योत्पशे, भ तं

* वत्षमागमासल्वात्‌+-इति ate | | † बक्तमागतयेवोद्धिखति,--दति ate । बकेमामवयोक्षिकति,- इति are |

at कुमाश्नलो

धः, विरम्य व्धाएारायेगात्‌ | प्रथमताऽपि तथाऽभ्बष- गमेऽनागतावेक्षणप्रसङ्गगत्‌। न AAA, च्रानत्वहाने रिति सदहाब्रतौयाः।

तदसत्‌ | Aa खल्ातौत्यस्वेवा थेस्यानभ्युपगमात्‌ | अपितु तदेव प्रइणमित्यभ्युपगमः। तभाच घ्रानं प्रथमे छणेःयमथैमाखश््य जातं, दितौयेऽपि we तदालम्बन- मेव. तन्न वेति ware: | aa तदालम्बनमेव तदिति प्ररमाथैः | न चेवं यान्तत्वं विपरौतानवमाइनात्‌ | तथापि न्ेयनिदत्तो कथं न्नामामुदत्तिः, तदनुक्तौ वा कथं न्नेयनिदृत्तिरिति चेत्‌। किमस्मिन्ननुपपन्नम्‌। न fe न्ानमथेशेत्येकं तश्वमे कायुस्कं वेति ।

जहाति नान्यं वा विषयौकरोतौति ज्ञानखभावादित्ययेः । न च प्रयमतएव तदिषयोकरणे हेतुर स्ति, भा विलेनाथस्य तदानौमवत्त- मानलादित्याद। प्रथमतोऽपौति। fade पूव्वेचणविषयौ- areca (५वन्तेमानता भासते, तथाच (\तत्‌चएनागरेऽपि तथा- विधम विषयोौकुवेत्‌ न्नानमभ्रान्तमेवोत्तरचणेऽवतिष्टते इति

(x) वन्तेमानतेति प्रथमच्तणावच्छत्रता भासते इत्यचः | - (२) तवृच्वडेतिः प्रमच्तयनारेऽफोययं' | तथाविधं, प्रयमर्तावच्छि- ब्रमित्वथेः। wate प्यामोऽयमभितिवददिति मावः,

चतुथः wae: | 2९.

सत्यपि वा घरशिकत्वे कथमप्रत्धछ्षम्‌ ! इत्थं; ययेाच्छते। न स्वप्रकाशं, वस्सुत्वादितर वस्तुवत्‌। न च MATT ग्राद्यं ज्ञानयौगपद्यनिषेधेन समानकालस्य तस्याभा- MT) मास्ककाे ग्राद्यस्यातौतत्वेन वत्तमानाभत्वा- नुपपत्तेः, AWATS च ग्राहकस्यानागतत्वादिति चेत्‌ । aad न्रातताऽपि न प्रत्यक्षा स्यात्‌, छषणिकत्वात्‌। कथम्‌ } इत्धम्‌। न खप्रकाशा, FA! न अनक ग्राह्या, अनागतत्वात्‌ | विरम्य व्धापारायागाच्च। न संमसमयन्नानम्राद्या, न्ानजनकेन्द्रियसम्बन्धानसुभ-

नोक्रदोष care) तजचेति । किमस्मिन्निति । श्ानाथंयोयैी गप wa: | खप्रकाश्मिति। (णखप्रकाश्रलाप्रसिद्धावपि इदं घट- era नेतस्य विषयः श्नानलादित्यथैः । areata । यारकश्चान- काले ग्राह्य A नासि, ग्राद्यन्नानकाले च तद्याइकं ज्ञागमना- गतमित्यथेः | ज्ञातताजनकं यत्‌ शानं तदेव न॒ तद्याशकं, तत्काले Waa श्रमागतवेन वन्तमानलाभावादित्याह। भ शनकेति । ननु श्नातताजनकमेव wa न्ञाततां जनयिता at aerated STE! विरम्येति । शन्नानजनकेति । श्ाततासमका- खोत्यन्ञन्नानेन न तद्ग्रह, श्नातताजनमोन्तरकाखे त दिदियषम्बन्धस्य

(९) खप्रकाशत्वासिाविति faat वा तजेवानेकान्तिकमिति ara: |

ई० | gaat

वात्‌ । न च तदृत्तरत्नानव्राश्या, तदानौमतौतत्वा- दिति । क्षणिकत्वमेव तस्याः कुत इति चेत्‌ । त्वदु- MAR |

तथाहि। यं aware जाता; ततः परमपि तमेवाश्रयते, अन्धं वा, न वा कमपौति। तब न प्रथमः, तस्य तदानौ मसच्वात्‌। न दितौयः, श्रप्रतिसंकमात्‌ । रकष्षणावगाहिनि च AA तदन्यरणाश्रयन्नातताफ- waa भान्तत्वप्रसङ्गात्‌। रजलावगाडिनि पुरावत्ति- efamaamasa । न चान्यमपि ad न्रानमव-

MT anaes तद्भावादित्यथैः । अनुभवेति । az प्राप्तावित्ये-

Te रूपम्‌ | श्रप्रतिखंक्रमादाश्रयान्तरागमना दिव्यः | एकश्णेति |

(*अअन्धविषयकश्ञानेनान्यज श्चातताजमने TTT चमः च्यादित्थथैः।

ननु चणान्तरमपि श्नातताजनकन्ञानस्य स्वतन्त्ोविषय इति a

तद्भ्रम इत्यत WE! न चेति । Gat तदुन्तरचणष्यावक्नमान्‌-

(१) शधन्यविषयकेति म च cranny शक्िविषयत्वाच्चान्यविषयकात्व- मिति वाम्‌ । परमतेऽन्यधाख्याव्यनभ्युपगमेनातथात्वाव्‌ | तथाच श्रुक्रधविषयकर जतस्मरयस्य खक्िगिदक्लातताजनकतया यथा गा. न्तत्वे, तथा प्रज्णते$पि स्यादिति भावः। ग च were खविषय- च्ातताजगनेऽतिप्रसक्क इति are | मेदायशादेनिंयामकलाद- न्यथा थबदह्ारमननेऽपि तदापर्तेरित्धाश्यवः।

अतुः GA: | १९

गाहते, तदानी लस्यासच्वात्‌। न sate, निःख- भावताप्रसङ्गात्‌ | न Wal तदानीं तदौया अग्यदौया बेति। अतोतेनापि तेनैव छणेनेापलद्िताऽनुवर्ते षति चेत्‌ । रवन्तडिं वर्तमाना्थता प्रकाशस्य न स्यात्‌। अन्यथा न्नानस्यापि तथाऽनुटक्तेः का Sra:

लादित्य्ः | एवन्तरहौ ति | विषयवन्तेमानतया wre वर्तमाना- चेता, Sar च क्ञानस्यातौतच्ष्णोपलदितविषयतायां न स्यादिल्य्ैः। तयेति । श्तौतेनापि खणेनोपलकितस्य वन्तेमानार्थतयाऽनुदन्ते-

(९) सा च च्रागस्येति यद्यपि च्वागस्यातौव्षणोपशच्तित विषयता म पुन्वैपच्िता, fry waar खअतौतच्चानो पशचितायाः war न्तरोऽनुढत्तिः, TT WMA वत्तमानार्थता न स्यादित्वत्तरमल- भूतम्‌ ; anf wae श्नाततागोचरस्यातीतन्तणोपलल्ित- च्रातताविषयतायां वन्तमाना्थता न स्यादित्यौ बौध्यः | ग चातीत- चयस्योपसच्तशत्वमेव Wary वन्तंमानत्वमेवेति कथं व्त॑मा- MUA, TIM स्यादिति वाच्यम्‌ | निर्यच्चातताया wear. गोचरत्वे न्लाततायामुपलच्छशस्यापि way wa विषयत्वा श्यपगमाव्‌ | वस्त॒तो वत्तमानाथेता वन्तेमानाखयता प्रकाशस्य च्रातताया ग स्यादिति sare: प्रतिभाति | अतरण्वान्यथा च्ानश्या- पोति फक्तिका eywe । न होत्वादिफक्किकायामपि wane इ्ाततापरमेवान्यथा तदेयर्थापत्तेः। watt ceafya- फद्िकायामपि वथेवेति वदनुसारेय समं येान्यमिति Taya Tea

RR कुसमान्नलौ

म हि व्लमानाथप्रकाशसम्बन्धमन्तरेण श्ानस्यान्ा वसेमानावभासता ATA! अथैनिरपेष्षप्रकाशनासुदट- निमाने तथात्वे मूतभाविविषयस्यापि ज्ञानस्य तथा- भावप्रसङ्गात्‌ | श्रथ मा Bea दाष इति wae THAT: प्रकाेनाओ्रीयते इत्यभ्युपगमः, AST तज्‌न्ना- नस्यापि ava विषय इति तस्यापि न afuaa- fafa

fra: |) ननु न्नाततापच्वे sefacdeariarrnaaraera4ra- णेव (“तच्छनकज्नागस्छ वत्तंमानाभताऽयत्ययेऽणुप्चते, वन्नथेऽये- waar श्नाततायाख्चाभावात्‌ सा नोपपद्येतेव्यत TE न रौति । विषयवन्तमानतया वन्तंमानाभता ज्ञानस्य न श्ववत्ते मानतया । (रु ज्ञाततायाञ्च चणिकलतवेन तज॒न्ानकाले नागशाल्ार्थेविषय- awaraat | (रतयाले वा अरतौता दि विषयकमपि शानं THAT स्यात्‌ । “एवश्चायिमचणे अरतौ तश्चातता विषयकं ज्ञानं न्‌ वन्तेमानाभं

(१) तण्णनङ्ेति तदिषयन्नागस्ये्थंः। तेन नेत्तरविरोधः। |

(९) aye वत्तं मानश्चाततासम्बन्धमाजेयेव वनतेमानाभत्मि्त चाह च्ाततायाखेति | यदिच सशकाला श्रयत्वान्र तस्याः श्षणिकषलवं, तदा नस्थापि नस्यादिन्ाकररव स्फुटम्‌ ।

(३) aura वेति यदि खवत्षमानतया वन्तेमानामत्वमिन्बथेः |

(8) wagfa वन्तेमागच्नततासम्बन्धस्यापि तदानौममावादिति are |

WAT! TT | RR

` ननु sTatfizen चेत्‌ विषयसब्बारा म स्यात्‌, संजातसम्बन्धत्वात्‌ | न च जिन्नासानियमान्ियमः, तस्याः संशययपृष्वेकत्वात्‌ । तस्य च धम्पिन्नानपुव्वैक- त्वात्‌। ufiwa सन्िधिमाचे wa जिन्नासाऽपे- Ae वा उभयथाऽष्यनवस्थानांदिति। तन्न । न्ातताप- asa तुल्यत्वात्‌ । तस्या अपि fe saa तत्परम्यरा- न्नानापातात्‌ जिन्नासानियमस्य च तददनुपपन्तेः+ |

द्यादितव्य्थः | ननु यदि wat मामस स्यान्तदा विषयान्तरयहो न खात्‌, खयुकखमवायरूपाया मनःपरत्ासन्तेः सदा सत्वेन शानपर- ग्यराथाएव श्ेयलादिव्याइ । नन्विति । ननु ज्ञानं योग्यं मनः- प्रह्याषन्ञमपि जिन्नासाश्रेयमिति तन्ियमाशोक्दोष इत्यत श्राह | न येति ।. सामान्धतोज्ञाते विशेवतञ्चाश्नाते fara जायते इति सामान्यतोज्ञानानुभवो are: | तच्यापि यदि जिज्ञासानैरपेश्येश सज्निकवेमाजार्ग्रहः, तदाऽस दातनलाद्‌ यषणपरन्पराया ्रवि- चेदादनवसखा। wa तद्यपि शा नियामिका, तदा तख्छा- श्रपि सामान्यतोज्ञाना्थे जिज्ञासा वाच्या.खाऽपि सामान्यज्ञानपूर्विंका, तदपि जिन्ञासाऽधोनजन्मेति पूवेपूेश्चानापेशायामनवख्ेत्युभयथा- ress: । अज किञिजश्षानमजिन्नाष्तिं न्नायते किञ्चिखि-

# तदनुपपत्तेः, दति ate mle | 5

as yaareret

a चेद्धियसम्बन्धविष्छेदाहिराम इति युक्रम्‌, त्म प्राकब्याव्यापनात्‌। सखमावतरव काकिदसावजिन्ना- सिताऽपि त्रायते, न तु सर्वेति बेनुख्यम्‌। प्रागुत्यश्च- न्ाततास्मरणजनितजिन्ञासः समुश्मीखितमयनः सश्जा- लज्चानसमुत्पादितप्राकय्यं जिश्नासुरेव प्रतिपद्यते इत्य तानानवस्येति चेत्‌ | तुद्यमेतत्‌ |

ननु Wa न सविकल्यकग्राद्यं ; तस्व निविकल्यक- पुवेकत्वात्‌, निविकल्पकण्षौतस्य तावत्कालानव- wad, तस्य तेनैव विनाश्टत्‌ | मापि केवलनिवि-

wifed किञ्चिन ऋयतणएषेव्यनियमान्नोक्दोष इत्यभिप्रेत्य समा- धातुं प्रतिबन्धिमुखेमाह । श्नाततापचेऽपौति। नतु चचरादिना सम्बन्धविश्छेदात्‌ श्नातताय्शविच्छेदः स्यादित्यत sre) न चेति | ae तथा सम्भवेऽप्यात्मन्नाततायां ममःसम्बन्धविच्छटो न सम्भवतो- ae: | तखछमिति । न्रानमपि (\"किखिदुद्धवलाभावार्‌ग्राहकात्म- मनःसंयोगविगरेषाभावाद्वा म grad इत्यर्थः । पूर्वोत्पज्न्नाततायाः खामान्यतोग्रहादि दामौन्तन्यपि ज्ञातता श्ातेवेति aera च्ाततासामान्यजिश्ासायामिदख्ियसन्निकर्षादिदामोमतनो च्रातता च्यते इत्येवमभवस्यापरो हारोश्ागप्रत्यचलेऽपि ae दति wet- acnarare | प्रागिति । तावत्कालेति । wemrea afe-

(१९) उद्भवत्वाभावादिति प्राच्रौगमते।

चतुथः WAR: | शष

करुपकवेदयं, तस्य सविकख्यकोनेयत्वेन तदभावे प्रमाखाभावात्‌। न च समवायाभाववन्निविंकख्पक- मिरपेश्चसविकल्यकगेाचरत्वं॑न्नानस्येति साम्प्रतम्‌ । तयोविश्ेषखांशस्य प्राग्य्रहणादनुमानादिवत्तदु पपत्तेः, प्रते तु न्नानत्वादेरनुपलब्धेरण्होतविगेषणायाश्च बुद्ध विशेष्यामुपसंकमात्‌ कथमेवं स्यात्‌। न उत्पन्नमा- चस्येव काद्य विषयन्नानस्यालाचमात्‌। ततस्तत्पुरःसर

विंकण्पकात्‌ श्रानत्विश्जिष्ट्नानकालश्व नान्नात्‌ जिगरेष्यमाग्र सति तदिभेव्यकज्ञानतविश्रिष्टश्चानानुत्पादः ख्यात्‌, प्रत्यचविशिष्- we खसममकाललोमविणेव्कत्वनिवमादित्थथैः । तस्येति । निभ्विकस्पकस्डातो सिषत्वाभ्युपगमेन सनिकस्यके कोजेबतया awe तच मानान्तराभावादित्वयेः। समवायेति । बमवायवदभाववच्न- त्यः i तयोरिति । समवायाभावयो विशेषणयोः सम्बस्थिप्रतियो- मिगोश्चीगानन्तरमेव श्चानाददिभि्टश्चानसामयो नियमेन तथात्ेऽपि wma स्ञानलसूपविग्रेषवणस्य पूवेमन्नानात्‌ कथं तद्धिशिष्टश्चानमिच्धयेः। तथाच जानामोति वन्तमानश्चागवेभिष्यन्नानमाद्मनि न ायेतेति are fafa (\जिरविंकस्पकेकयेद्ं किञ्चिश्वाभेधनेवेत्य- निम इति नोक्कटोध दत्यभिषेत्धाहइ । उत्पक्नेति। व्यवघावना-

(श) निल्निखल्पकेकेति तच्जन्धाभिमनिन्निद्च्वागस्येव तज मानवा gaara दति भावः।

१६ तमान्नलौ

प्रथमतरव तज्नातौयस्य sate विकल्यनात्‌। इन्द्रियसश्िकर्षस्य तदैव विश्रेषशग्रहणलक्षशसदइकारि- सम्पत्तेः | व्यक्तान्तरसमवेतमपि हि सामान्यं wet तदेवेत्युपयुज्यते | अन्यथा अ्रनुमानादिविकल्पानाम-

श्रखणोत्पलन्नानान्तरे न्ानलविशिष्टश्चानं प्रथमतणएव जायते । ग्यवसायनिष्ठविग्रेषणस्य wee नि्विंकश्पकेन farther waren rary | तजिष्ठतया विगेवणश्चानख गौरबेषणप्रयोजक- | ar । मन्वन्यग्यक्रिसमवेतल्ेन faivewm न विशिष्टन्नागजनक, चटान्तरदम्तिनेन गुणक्रियादौनां विषण्णानां waste घटान्तरे तदिभिष्टज्नानानुत्पादात्‌, याश्चयक्रिटत्नितया च तश्च प्रशटतेऽसम्भवात्‌, तदुत्पादानन्भरं प्राद्यन्ञानब्यक्रिनाश्रात्‌ HAT ATTA LTT श्राइ। व्य्वम्तरे ति ) व्यश्न्तरटन्तिवेनापि wae श्चानं तव्नातीव- away विगिष्टन्नागं जनयति, विगरेषशस्य श्ागलस्ाभेदात्‌ । यथा पवेतोऽभिमाभित्यतुमितिमन्यब्यक्निनिष्ठतया afgaee विगरेषशख्य wri जनयति । वङ्केभदेऽपि वशिमल्नस्योपाधेविंशेषशख्या- भेदात्‌ । अरन्या अरुभिन्युच्छेद इत्ययः |

मनु HATS निविंकल्यका विषयस्य सविकख्यकवेद्यस्योत्पन्तौ senna: अ्रलुमिनोमोत्यनुव्यवसाये तदसम्भव, . खामग्यभावात्‌ |

(र) ननु सामम्रीबलात्म चत्त सम्भवन्धवेत्त आह अनुमिनोमीति । कचित्‌ प्रत्तस्य सम्भवेऽपि वजामुितित्वस्य बाधादनुमभिब्बन्तरस्य fas: साधमेनानुवृपादात्तजासम्भवर्वेत्थंः |

UTTAR: | ae

इश्यते । श्रात्मममःसंयोगेख्ख श्चामात्मसमवायस्यं च wfegaatay ज्ञानं मनसा सम्बद्घचेव्येकः ` काशः । ततो श्ञानलनिर्विकर्पक- स्योत्पादौ ourgqerre farm शविकख्पकस्योत्पद्यमानतेत्येकः कालः। ततः सविकण्यकस्योत्पादो arene विनाश्नो निर्वि none विमश्यन्तेत्येकः काखः । इत्येवमसमानकाखत्येन विशे- यख स्नानस्य anew we शन्लानलविशिष्टज्चानम्‌ । विशे- ` we ware विशिष्टश्चानाव्यवडितपूवंवन्तितया कारणल्वाविरोधात्‌। TI सम्बड्वत्तेमानायेजन्यत्ेऽपि खसमानकाखतया विगरेवयस्वा- way, गौरवात्‌ । यथा दे ze इत्यत्र यचाथविभिष्टज्नानं दिलनाश्काखेऽपि, अरव्यवहितपूरवेकालवन्तितया frre विगरेषरस्छ विशिष्टञ्ानदेतो््ानात्‌। fafirewrt जानामौति च वन्तेमानलेन णुखकालोपाधिभोसते न तु चणः, तस्यातौ दियलात्‌ । (बदा, जानं wees निर्विंकश्यके भासते, ततो ज्ञानत्व शिष्डं we, शाने गिष्चश्चात्ममि भासते, fara विशेषणं विगरेषणे विगेषणा- नर भाषते waa विगिष्टवेगिष्टा्थः । वस्हतो sre विषय- निरूणतया समवायाभावयोरिव विशिष्टञ्नानसामयो सत्वात्‌ fafa- करकं area) शाने fave विगेषणएलात्‌ agra सविकर्पकस्येव ATTA TAT । तथाच तदेव श्चानं ज्ान-

(१) श्बसायगाग्रसये तदिशेव्यकं ग ara, किन्वथे वि ेव्यकमेव । तथाच fader खसमयवत्तिंतया प्रबसहेतुत्वेऽपि न ate दत्याश्नयेनाडह यदेति | |

8 aga न्नलो

ुत्पादप्रसंङ्गः | तद्गतस्य विशेषखस्याग्र सात्‌, अन्य- गतस्य चानुपयागात्‌, fa लिङ्नग्रहशसहकारि स्था- दिति | रतेन शब्दादिप्रत्य्ष व्याख्यातमिति 1 स्यादेतत्‌। विषयनिरू्प्यं fe नानमिष्यते। न चातीन्द्रियस्य पर माण्वादेमेनसा वेदनमस्ति। न चा- छद्ौतस्य विशेषणत्वम्‌। न च नित्यपराश्षस्यापराक्ष-

लाओ निर्विंकल्यकं (५विषयागर" सविकल्पक मित्युभयरूपमेव, su भेदेना विरोधात्‌ । अनुमिनोमौत्यादौ तु न तथा, शअ्रनुष्यवसाये श्रतुमितिलाभावात्‌ | arg श्ञानान्तरस्य WATTS यत्र सम्भवस्तत्परतया नेयः | |

एतेनेति । एकगकारादिनिष्ठतया गलादि भिर्विंकण्पकेन गलादि विभिष्टज्ञानकाले एकगादिव्क्षेनाशेऽपि गादिबयश्चन्तरे गलादि विशिष्टश्नानमित्ययेः | ननु ज्ञानस्य विषयावच्छिलस्यैव मामसप्रत्यचलादतौ AAI FATA, परमाण्वा- देरतौ PTA । अ्रतसतदुष्टान्तेनेतर ्ानस्या्यमानंसलर्मनुमेयम्‌ । न॒चाप्रयोजकल्व, वाद्येन सह मनसः सज्ञिकषभिावलचणप्रति-

. --------------~-~------~------------~-~--~----------~-__ ~~~ ~ ~~~ 9

* विशेष्या, - दति ANCA: पाठः|

(x) विदधेष्यांशे इति तथाच सविकषपकतमा तस्य योग्यत्वा ततचेव we विष्िधो रदा क्षकसेव शकानत्वरूपविश्ेष्च्चानस्य पूरये ae: दिति ara: | Gazary अनुमिगोमौद्ादाविति।

चतुथः वक्षः | Re

fafawafafaracd व्ाघातादिति । न । वा्ञन्द्िय- ग्राद्यस्याम्रा्यस्य वा पुवेन्नानापनौतस्वेव ममसा बेदनात्‌ । अन्यथा अतीन्दियस्मरखस्याप्यमुत्पल्तिप्रस- करात्‌ । इयांस्तु विशेषः; तस्मिन्‌ सति तदलारेव, असति तु सञ्जनितवासनाबलात्‌ । न चैवं सति स्ररखमे-

कूलतकेस्य विपच्वाधकत्वादिति wet) स्यादेतदिति । न्नानो- पनोतविषयेण संयुक्तसमवेतविग्रेषणताऽऽत्कश्चानरूपमनःपरत्यासत्या

प्रत्यस्ताप्रद्यचयिषयग्रहः । न चातोल्ियतन्धाधातंः, (ण्यो- श्वियत्वादिति परिहरति। वाद्येति। यदि च शागसंस्काराथ- पदमपि मनो नातोद्धियाथेयाहकं, ततलत्करणिका खतिरतौ- fet न स्ादिल्याह । श्रन्ययेति । aa यदि ज्ञानादशुथवसाथः WI सात्‌, तदाऽनुव्यवसायः साचात्कारो गलतु सरश मिति gat नियम waa आह । ईयांख्िति। afe- जिति । ` ज्ञाने विद्यमाने. तदरूपमत्धासकेखद सव्यवघायः घाकात्‌- कारौ, श्नाने त्वसति संखाररूपप्रत्यासन्ेस्तटन्वप्रत्यासत्यभावाञ्च रणं परोचमेवेत्यथेः । तथाप्यतु्यवसायोग्यवसावग्रोतगोशरलेम्‌

[यपयाय न I A SDSS

[थि _~

ट|

ने =~

(९) योगजधर्म्मांजन्येति ax सामान्यलच्चयप्र्ासश्यजन्येल्वपि विशेषणं बोध्यम्‌ |

` ऋ

go कुसमान्नलौ

तत्‌, अश्हौतन्नानगेाचरत्वात्‌ | न च विषय

तत्तथा स्यादिति युक्तम्‌। अवच्छेदकलया प्रागवस्था-

वद्वभासनात्‌। न च प्रत्यमिन्नानमपि ग्रहणस्मरणा- कारः विरोधात्‌ | अथ ग्रहणस्मर ण्याः कियतो MAN? अधिकाऽथेसन्निकषीग्रहणस्य, संस्कारमाचं सन्निकर्षः स्मरणस्य । अथ ग्रहणत्वेऽपि Fa रतदप-

zenarfeary सतिः afer are न चेवमिति । श्रग्टशौ- तेति | wee व्यवसा या विषयस्येवातुब्यवसायविषयत्वादित्थथेः | ain wzeaanfeasta a घटस्य विशेष्यता, किन्तु wre fanaa तन्लावदिव्थाह ।. अवच्छेदकतयेतिं । यया प्रागवख्ा- खारणवहकारिण weet जनिते refers प्रागवखायाः संयुक्ष-

` विगरेषतथा HTS न स्मरण, तथा व्यव्ायसहकारिणा मनसा

जनितेऽनुव्यदसाये संयु कषमवेत विगरेषणतया विषयस्णुरणेऽपि न तस्त खारणलमित्यथैः । गतु rafal तन्ताऽग्रे wR Tz math Bawa इत्यत we! न चेति । खतिलानुगूतिलनात्थौ- वदयाणदन्तिवेमां ्राडन्तेरित्यथेः । श्रयेति । संस्कारजलवा विशेषात्‌ अरल्यमिन्ञानमसुभवो न खतिरिति कुतोनियम इत्ययः | ्रधिक- दति । संस्कारातिरिक्षायाः संयक्विभ्रषशतायाः were परत fama सत्वादित्यर्थः । श्रथ संरकारजन्यत्वेन खतिवत्‌ प्रत्यभि

चतुः सवथः | er

Tata? ATcarrcfactae संस्काराधिक- सन्ञिकषवतेन्दरियेण जनितत्वात्‌ ।

अथ कः सन्िकषेः! WMA संयक्कसमवायः तद्येन संयुक्षसमवेतविथेषशत्वभिति । मनसे fatter वहिर्व्यापारेऽन्धवधिराचभावप्रसङ्ग इति Bq | ्ामाव- च्टेदकं प्रति नायं दाषः) म च Mate बहिरि- afer | नापि तदिषयापेश्चया निरपेश्चत्वं तस्येव ज्रान- MIA | तथापि* ज्ञानं प्रत्यकछ्षमित्यब किं प्रमा-

शवानं परोचमेव ङुतोनेत्याश्रयेन एच्छति। अथेति । out, कारषा- नरेति । जिङ्गाद्यमपेखणेत्धथेः । (रम च निनिगमनाभावः, प्रत्यमि- शाने असुभवामौग्य नुवखवत्रायसाकिकलादनुभकल्येति भवः) wer, तत्ताद्धतिजन्यमेव म्रव्धमिन्जानं, न संरकारजन्यम्‌ TUT PST VHGA तत्करणतया ज्ञागकरणलया FE परोष- aha: । तन्ताद्तेशख्च निर्व्यापारलेनाकरणलादिति क्वम्‌ | चाने ति। इख्िथादिजमितब्यबसाथापेचस्व मनसोवहिः xe दातन््येपति नोक्दोष cae: । समाधानान्तरमाह ! न चेति । दधकबाधकाभावात्‌ षश्यः घ्यादिव्या्चयेन इच्छति । wate |

* द्द, इति प्रकाशसम्मतः पाठः|

(९) 7 अ विगिममकेति इश्िियनन्यतया ome dence

द्धतित्वं tas विनिममकामाव cae: | 6

ge Rear

णम्‌? प्रत्यक्षमेव | यदल्बयत्‌, ज्नानविकल्यानां भावा- भावसंबेदनादध्यात्ममिति। |

aq भेश्वर न्नानं प्रमा नित्यत्वेनाफलत्वात्‌। नापि प्रमाणम्‌, कारकत्वात्‌ | अतरव च न तदाश्रयः प्रमातेति | उच्यते,

मितिः सम्यक्‌ परिख्छिल्िस्तदन्ता च प्रमादता |

तदयोगव्यवच्छेदः प्रामाण्यं गौतमे AR Y i

समौचौने छतुभवः प्रमेति व्यवस्थितम्‌ । Tare

उन्तर, प्रह्यच्चमेवेति। जानाम्भेति मामसप्रत्य्चमेव श्ानप्रत्यचते मानमित्यथेः) तज सूचकारस्मतिमाह । यदिति mafa- कख्पानां great प्रत्य्ादौनां भावाभावौ रस्ति मे प्रत्य wa मासि मे प्रत्यकं ज्नानमित्याकारेणात्ममा मनसा संवेद्येते cere: | न्यायर्चिं प्रति (*श्राग्ररुविनाश्वात्मविशेषगणएत्वेन सुखवत्‌ प्रत्यचत्मनुमेयमिति भावः |

नित्यलेनेति। निव्यलेन फलानात्मकलादित्ययेः । प्रमाया (x) seafrarsitfa धर्ममादौ यभिचारवारणाचंमिदम्‌ । अग्य्नम्द-

स्याप्रयच्चत्वपच्ते तच व्यभिचारादाह ान्मेति। आत्ममगोदित्व श्थभिचारादाह fata ग च निन्विकल्यकजौवगयोनियनयो

श्यमभिचारः, मानसप्र्च्नातोवत्वस्य साध्यत्वात्‌ | THAW तदन्य त्वेन विग्रेषयान्र afar इति । :

चतुथः रूवकाः | 98

नित्यत्वेन विेषणमनथेकम्‌ लिल्यानुभवसिद्चो तङ्ाव "छेद स्यानिषटत्वात्‌, असिद्धो च व्यवच्छेद्याभावात्‌। न चेदमनुमानम, आश्रयासिदिबाधयारग्धतराकान्त- त्वात्‌ । न तत्ममाकरणखमिति व्विष्यतरव, प्रमया

कियालेन जन्यलादिति भावः । नापौति। (रमिर्व्यापारवेना- कारकतया तदिशेषकरणएत्वस्याभावदत्यथः । श्रतएवेति। घम- वायिकारणस्छ प्रमाकला दिल्धथेः । अनित्यलेनेति। चथाथोु- भवत्वमेव प्रमात्वं नित्थानिव्यवाधारणम्‌। (न॒ च करियालवि- रोधः, wear नित्यानित्यसाधारणष्य सन्नादेरिव क्िया- लात्‌ । अनित्यत्वेन तदिशेषणच्य गौरवेण व्यथेलादित्य्ैः। दूषणाग्तरमाह । नित्येति । न Sac न प्रमा फलानात्मक- लाद्गगमवदित्थनुमानमपि खन्भवतोत्याह । न चेदमिति । नापि प्माणमित्यज. सिद्धसाधमलमेवेत्याङ । भ॒ तप्ममाकरणमिति | erat प्रति तस्याकरणएतल्मिव्यतएवेत्ययः। श्रस्मदादिप्रमां प्रति तु

(९) निर्या पारत्वेनेति प्रमाऽनुकूलब्यापार ून्यतया तदकारकतया KAT | यद्यपि कूटलिक्ादिख्यलेऽनुमितिप्रमाकर सत्व तस्येष्यतरव, तथापि प्रमां प्रति ग वथात्वभिति ara: |

-(2) न च क्रिवालवेति क्रियासम्बन्धं विना कारकलवामावात्तदिषेषप्रमादय- त्वाद्यसम्भव इत्यः | |

(१) खप्रमामिति खसमानाधिकरखप्रमाभिद्धथः |

88 कुदमान्नथौ

सम्बन्धाभावात्‌ | तदाश्रयस्य तु प्रमावृत्वनेतदेव $ यत्‌ AANA: | कारकत्वे सतीति तु fates पुव्के- चन्िरथकमनुसन्धेयम्‌ | यथ्येवमात्तप्रामाख्यादिति | gefatra:, तेन हौश्वरस्य arava प्रतिपाद्यते न तु प्रमाद्त्वमिति चेत्‌। न । निमित्तसमावेशेन व्यव- चारसमावेशाविराधात्‌। प्रमासमवाया fe प्रमाद व्यवहारनिमिनन, प्रमया त्वयागव्यवच्छेदेन सम्बन्धः ` प्रमाखब्यवदारनिमित्तं, ae) अचापि काययेति+ विशेषणं पुब्येवदनथैकम इ नौ वम्‌ |

तत्करणलं वन्ततएव ae सव्यापारत्वादि ति भावः । verre प्रमासमवायिलस्यैव Wea AW तत्कारणाम्तभावखछ व्यथलादि- त्यथः । पूष्वैवदिति। सिद्यसिद्योरुभयोरपि व्यावल्याभावादि- we (रथदौश्वरस्य न प्रमारलमिव्यते, तदा न्यायद्चप्रतिपादित- लस्ममाणलविरोध care । यदेवमिति । प्रमया लिति । चचुरा- ठीनामपि चरमसशकारि णे प्रमया अयोगव्यवच्छेदेन ware विद्चमानलादित्यथेः । प्रब्बेवदिति , चिद्धसिद्योरुभयोरपि व्यावच्या-

+ काग्येवयेति,- इति wre | ara सतौति,- इति क्रौ° । ` (९) यदग्र स्येति यद्यपि yet तजश्चागस्य न प्रामाखमिन्यक्तं ग तु तख, तयापि तुख्यन्धाथतबा वदप्य्कपायमेवेति मावः।

चतुः Was: | 8

स्वादेतत्‌। प्रमोयतेऽनेनेति ware, प्रमिशातौति प्रमातेति कारकश्ब्दत्वमनयेः | तथाच कथमका- रकम्थेदति देत्‌ । न । रतस्य व्ध॒त्पत्तिमाबनिमिल- त्वात्‌ । प्ररत्तिनिमि्तन्तु यथेपद्ितमेव, व्यवस्था पनात्‌ । अन्यवा अस्मदादिषु न प्रमाद्व्यबहारः स्वात्‌ TAT सवातन्व्याभावान्‌ । कर खब्यवषारख्ब- we यद्यध्यन्धनिमिन्काऽपि, तथापौडहाक्षनिमिनत- विवश्चयेवेति। erafe पष्मप्रमाशाभ्युपगमेऽपसि - डान्तः। a fe तत्प्रत्यक्षमनुमानमागमे वा, अनि- द्दियलिङ्गशब्दकर त्वात्‌ | न । साक्षात्कारिप्रमा-

परिद्धेरित्थयेः । सव्बेचेति। यटि प्रमाकटैत्वेन प्रमाटलं, तदा TE दादोनामपि तदमावान्‌ प्रमादरश्यवहारोन भवेत्‌ | (तदमुकूलप्रथ- नवत्वं हि array, तत्वटेत्वं सब्वैप्ममायामस्रदादौनामपि?) arfie, श्रस्मदादिग्रयननं विनाऽणस्मदादिभमोत्पत्तेरित्यर्थः | श्रन्वचेति | लोकदत्ययः | अन्यनिमिश्तकोऽपौति । श्रयोगब्यवच्छेदेन जगकल- निमिन्तकोऽपौल्ययैः । कारकविशेषवाचकः प्रमाणश्रब्दरशरे न aa ते किंलन्ययेति भावः । साशात्कारौति। साल्ात्कारिभरमया तयोग- (९) वदनुक्ूलेति वदुपादानगो चरत दनुकूल ्ानेच्छाल्ञतिमत्वलच्तणमि- az: | (२) अखदादोगामिति marae aay MATa eas कतिनाभ्युपग- मादिति ara: | |

४4 agate

वषया narra । दद्दरिया्थसन्िकषात्पन्न- त्वस्य च शलोकिकमाबविषयत्वात्‌।

स्यादेतत्‌ | तथापौश्वरन्नानं म प्रमा, विपय्धैय- त्वात्‌। यदा खस्षेतदस्मदादिविभरमानालम्बते, TT विषयमस्यश्ता न न्नानावगाइनसम्भव इति तदथा- ऽप्यालम्बनमभ्यपेयम्‌ | तथाच तदपि विपय्येयः, विप- सैताथालम्बनत्वात्‌। तदनवगाहने वा असदादे- व्विथमानविदुषस्तदुपशमायापदे ATA AT ATT TH त्वमिति । a । वि्रमस्याप्रामा्येऽपि तदिषयस्य

व्यवच्छेदेन CHAS सम्भवेन HASTA ATR ATT इत्यथैः । | साचात्कारिलं लौश्वरप्रमाया धर्मिग्राहकमानसिद्धमित्यथेः । चथा- रुतं जन्तु लौ किकमत्यच विषयमित्याद । इ द्यां ति । भन्पोरस्य सबयैन्नलेन सविषयभ्रमननप्तावोश्वरोऽपि ara: स्वात्‌, अजमसखेव तस्या श्रपि भ्रमविषयविषयकलादित्याइ । तथापोति । शकक रजतलप्रकारकश्चानवानिति श्रानं न भ्रमः, धान्तस्छ तथालात्‌। ररक्षाविदं रजतमिति WIA रजतलं प्रकारः, तेन AGA | ई र- Wa तु रजतलप्रकारकलं प्रकार इति न भ्रमलम्‌ । अतएवास्- दादिरपि भान्तिश्नो न area इत्याह । विभमस्छेति | TATUT- भावादिति | भमवगराकज्ञानस्य भ्नमविषयञुक्िखतो भरमस्येवा- ययार्थलादित्यथैः। भरमविषयविषयकल्वेन न wae, किन्तु यद्य

चतुथः श्वकः | 89

तच्वसुखिखतेऽधान्तत्वात्‌ | अन्धथा भान्तिसमुष्डेद- प्रसङ्गः, प्रमाणाभावात्‌ | तथाष्यारापिताथावख्डिक- भानालम्बनत्वेन कथं न अान्तत्वमिति चेत्‌ a यद्‌ खच नास्ति तच तस्यावगतिरिति भाग्त्यथेत्वात्‌ । रतदालम्बनस्य चैवमुल्िखतः सवे यथाथैत्वात्‌ | म

मास्ति तच तज्न्रानलेन। तथाच श्रदुक्राविदं caafafa ma रजतत्वाभाववति रजतलविषयमिति wz) तदतुव्यवसाथख ay waar रजतलप्रकारकत्वमस्ति, ay agian न watfa- षयाबाधादित्थाह । यद्यजेति ।. तदेव खष्टयति । न Sit एतेन यदुथज्राशि, तज aT varie fren |

wan शिवस्ठुतिव्याजेन wera । साचात्कारिणणैति। zar- alga यथार्थानुभवे । arerenttcfe प्रत्ये । निविष्टो विषयौ- तो निखिलः समस्तः प्रस्ताविवसख््रनां मानापदार्यानां कमो ae, स तथा । ्रलुभवविषयसकलविगश्व इत्ययः । नित्ययोगिनि सदा wig) Bava इद्दियादौनां इाराणामनपेश्ा खितिर्यच्य । लेशा wear या शअदृष्टिर्विंगेषाद गेन, तन्निमिन्ता धा दुष्टिः रागदेषा- द्मिका, तदिगमेन maze: शङ्गातुषो बेदप्रामाण्यश्ङ्ालेशोयस्मारि- Qe: | यद्वा, ता्याऽनुभवोयचस्य, तादृशि साशात्कारवति शिषे । निविषटेत्यादि yea) ख शिवः प्रमाणं नाप्रमाणमिति कण्ठतः

(१) सात्तात्कारवति शिवे प्र्च्श्चागबति खस्मिन्‌ इचः |

gc कुस॒माञ्नलौ

fea तद्रतं, नापि area, नापि तज्रावगत- मिति ॥

साघ्रात्कारिखि नित्ययामिनि परदारानपेश्षसितौ भ्रूताथानुभवे निविष्टनिखिलप्रस्ताविवस्तुकमः । शेशाहदिनिमि्तदुष्टिविगमप्रनष्टशङ्कातुषः

शद्धो ननेषकलङ्किभिः किमपरस्तक्न प्रमाणं शिवः ads

( इति चतुथः स्तवकः। ) परमतनिराखः। प्रमाणं घा शअ्ररण्यमिति ध्वनितम्‌ । दुष्टमिति कचित्‌ पाठः । वच भावे क्रः hed

दति महामहोपाध्यायश्रोवद्धमानविर चिते gqarafa- प्रकारे ATU: स्तवकः ॥ ० ॥

* गावगतमितिः-द्ति ate are | तजावगतभमिति,-दति ete |

दति महामहो पाध्यायदेवदत्तासन-ौरचिद तोपाध्याय-जिरचिते कम मान्ननिमकरन्दे चतुथं: स्तवकः |

[ ee ]

अथ UGA: STR: |

नन्वौश्वरे प्रमाणापपक्तौ सत्यां सव्वेमेतदेवं स्वात्‌, तदेव तुन पश्याम इति चेत्‌। न देष स्थागारपराषा- यदेनमन्धो न पश्यति । तथाहि.-

काग्यायोजनभृत्यादेः पदात्‌ प्रत्ययतः BR?

वाक्यात्‌ Ventas साध्याविश्चविद्व्ययः Hey शित्थादि कन्तपव्वेकं काय्येत्वादिति |

तच्छाघकपरमाण्णभावादिति Teal विप्रतिपन्नं farcry weft नन्विति । सब्वेमिति । भ्रागुक्ान्ययासिद्यादि निराषद्‌- पमित्यथेः । खाणोरोश्वरस्य, रथ च दारुविगरेषस्य । gay meen, चचुहो नख । कारिकायां संग्टहोतं कालं हेतु विष्णोति । चिव्यादोति।

waa ran चित्थादि म पकः, तस्य खथ्ब्देनाभिधात॒मश्रक्ध- लात्‌ । नापि मिलितम्‌, एकशूपाभावात्‌ । न च wos अन्यं पचः, वेदाद्याः | श्रदृष्टदारा शरौरिणोऽपि चित्थादिकटलात्‌ | गाणदृष्टजनकरत्यजन्यं जन्यम्‌, ई खररतेरदृष्टजनकतवेन चितौ तद-

भावात्‌ । मापि जन्यरतिसाखादजन्यं जन्यं, घटादेरपि प्ताऽऽपन्तेः |

५० RGAE

नापि aaaafaarefare: (९ततसन्देहविषयो वा पक्षः, एकरूपा- | भावे कचित्यादिखकलविषयविवादसंग्रययोरभावात्‌ । किञ्च, न वादिनोः संश्यः, तयोनिंखितलात्‌। वाद्यतुमानयोस्दष्यतलेन मध्यस्- ` संशय इति चेत्‌ । तद्येतुमानाभ्यां तत्संश्रयो मध्यस्थसंशयानन्तरञ्च वाद्यतुमानमिःत्यन्योन्याञ्रयः। न च चितिरेव पकः, अङुरेण सन्दिग्धा- | zw १ नेकान्तिकलात्‌ । हेतौ साध्याभाववद्‌गामिलसंशयस्य दूषकलात्‌ । तस्य च साध्याभाववति हेतुसन्देहादिव हेतुमति साध्याभावसन्देदा-

दपि दूषकलात्‌ Ws तत्सद्भावेऽणनुमानमाजो च्छेद कलेन तख्या- दूषकलात्‌ । न agate ततएव साध्यालुमितिः, तस्यापच्चलेन(९)

स्यापनानुमाना विषयत्वात्‌ | (रश्रतुमानान्तरस्य च चित्या सन्दिग्धा- नैकान्तिकलात्‌ । तथा चान्योन्या्रयादेकस्यानुमानस्याप्रटत्तिः । `

एकेकमाचामिन्नसिद्धावपि सकलविषयन्ञानवद सिद्धिश्च |

साध्यमपि न॒ छतिमनत्छहभावः ase वा, श्रस्मरादिना

सिद्धसाधनात्‌ । नायुपादानगोचरापरो चन्नानादि मव्नन्यत्व, यत्कि ्चिदुपादानविवच्रायां चटोपादानगोचरन्नानादिमताऽख्रदादिना- ऽर्यान्तरात्‌ । न च, न्ञानादोनामपि sana विवक्तं; न च घटोपादानगोषवरन्नानादेः चित्याटिजनकतलसम्भव इति area

(१) सन्देहविषयत्वं at पत्तद्रति Is परच्तपदं पत्ततावच्छेदकपरम्‌ | (२) quaaafa प्रति ्नाविषयस्येव quafaafaata: |

(द) ag पथममङ्करे तदनुमाय चितौ तदलुमेयमि्तथाईइ अनुमाना- |

न्तरस्येति ।

TER: Kay: | wt

तथापि शितिजनकादृष्टजनकन्ञानादोगासुपादानविषयलनियनेना- THEN तैरेव सिद्धसाधनात्‌ । न च earns विवकित, BSE ्टान्तश्य साध्यवेकच्या पत्तेः। न च ग्ररौर क्रिया दृष्टान्तः, चरे यभिचारात्‌, तत्कियालस्येवोपाभिलाच | चित्युपादानविवचायाम- प्रसिद्धिः । म चोपादानशब्दस्य सम्बन्िश्रब्दतया तन्तत्ममिव्याशा- । रान्तन्तदु पादानबोधकलम्‌ । शब्दएव बोधे तथा ware: । श्रलु- मितौ च येन रूपेण arene, तेनेव रूपेण तस्य विषयलात्‌ | तच्चोपादानलमेबेन्युक्रदोषापरौ हारात्‌ | किञ्च, we चिकौर्षादारा शतिसाध्यष्टसाधनतान्नानमतुमितिर्ूपं जनकमिति साध्यविकलो- दृष्टान्तः, साध्याप्रसिद्धिां | mga घटेऽनुमितिजन्यलद्॑नादौशवरे- ऽनुमितिः सिष्येत्‌ । यथा च प्रत्यचचखेन्दियजन्यवेऽपि नित्यं तदीश्वरे, तथाऽलुमिते लिङ्गजन्यतवेऽपि नित्थेव खा तज स्यात्‌ | देषयो निक्ृतिसा थ्य चिकौर्षा विरहाद्मभिचारख | तद्दृष्टान्तेन चित्यादौ देषसाध्यवानु- मानादौखरे इेषोऽपि सिध्येत्‌ । देषवतश्च९* संसारिते भगवतोऽपि तथा ख्यात्‌ । कथं वा उपादानगोचरा चिकीर्षा, श्रसिद्धलात्‌। किञ्च, काय्येलं a योगोपखितशृत्यरेलम्‌, श्रसिद्धेः। नापि कादाचित्कलं, प्रागभावे व्यभिचारात्‌ नापि प्रागभावप्रतियो गितं, we व्यभिचारात्‌ । न च सत्वेन हेतुविशेषणं, सत्ताजातेः पर

* शागवतः- दति मकरन्दसम्मतः पाठः|

(x) रागवतद्रति चिकौववतद्भबयेः।

ue कुसमान्नलौ

्रत्यसिद्धः | खरूपसत्वख्छ ध्यं सेऽपि सत्वात्‌ । भापि पूथ्येकाशासम्बन्धिले घत्यु्तरकाखसम्बन्धः, खकखपूल्वेकाखस्छाप्रसिद्धः, THT ART AS चाननुगमात्‌ |

चटादिरपि दृष्टान्तः साध्यविकशः, श्रन्वथव्यतिरे कार्यां ज्ञागा- देरेव जनकतथा तदाञ्रयस्छाजनकलात्‌। धभ्मिाहकस्यान्वयव्यति- रेकस्य वा तर्पाहकस्छाभावात्‌। न च नागवत्‌ काम्येलेनात्मजन्य- लमनुमेयम्‌, श्रात्मसमबेत्वतस्येवोपाधित्ात्‌ । अनन्यथा शब्दवदाकाश्- जन्यलानुमानापन्तेः । एतेन सर्गाद्यकालोगद्यणकं श्नानेच्छारति- संमानकाशौमषामगौजन्यं Arai, (\अ्रदृष्टसामयोजन्यते wWwes- ल्वापन्तिः, इएकाखमवायिकारणएसमानकालो सङृतिजन्यमिति वा साध्यमित्थपास्तम्‌ | we, ज्ञानादिशिद्धावपि इणएकाजमकलवाद्‌- दासौनसिद्धावपथयोजकल्वात्‌ । अरन्ये, गौरवात्‌ एका समानकाखौ- गङतिलेनाजनकलतवात्‌ | afi, सामान्यश्नानादिम्रत्याखत्तिजन्योपा- दाग्ञानादिमताऽर्ान्तरम्‌ । न चानागतगोचर-प्रत्यच्जनमक-प्रत्या- ama ज्ञानविशेषणम्‌ | ताद्शप्रत्यासन्तेस्तव्लन्यलख्य च॒ पर

प्र्यसिद्धेः |

(१) ag श्चागेष्छाङृतिसमानकालौनसगंन्तरौयादृडटजनकसामयैपवादद्ध- दारा दणकजनगकतयाऽथोान्तरमत्ाइ अटेरटसामगौजन्यत्वे चेति | न चादृटटमधिकं कारणमिति न तदापत्तिरिति बाच्म्‌ । तथात्वे च्िनवादैर द विद्येषत्वापत्तेः। यथा शिं्रपाटश्तविर्येबदवाश्ययाव्‌। लाघवादडद्वामग्रौजन्त्वस्येवादृद्टतप्रयागकतवाच | तथा Wes: घामम्रौ खदृद्प्रागमाबादिषटिता नान्य गगिकेति भावः |

UGA? ae: | ue

SNA | (रअदुष्टादारकोपाटानगो्र जन्यशृत्यजन्यं खमवेतं न्य,

अदृष्टप्रामभावन्ाश्यप्रागमावाप्रतियोग्युपादानगोचरापरोर-

safeties, समवेतत्वे सति प्रागभावप्रतिथोगिलात्‌, aya तदेवं थया चटः, तथा चेतत्‌ तस्मा्तया | एवश्च शब्द पत्कारादौनां प्लान तेः सन्दिग्धानेकामन्तिकल्म्‌। Cafe च

(२)

वधटङःादारकेति। वच्ोपादामयपदं खो पादानपसम्‌। तथा च खोपादान- गोचरभन्धद्चतिणन्धा घटादयः प्रसिडा, तदन्यत्वं प्चतावच्छेदकम्‌। रतेन उपरादानपदं यदि यत्‌किञ्चिदुपादागपरं वदा खटट्दारकर- पाद्युपरादागग्डदङ्कादिगो चरास्मदादिश्विजन्धानां शब्दादोनां प्ता ~ ~ म स्यात्‌, चिग्याचुपादानपरत्वेऽपसिद्िरित्पाल्तम्‌ । गग्धेवमटद्ादा- केति ue अटट्दारकङ्लतिमादाय प्रते दोषास्पशनादिति चेत्‌। GTS | WMA यद्गौरं Suga, aq कालोग्र- Vantacayqecanfeaa wet! साच ufacecatfcar वड़पोपादानकालोश्ररौरगोचरा चेति agtvenfrarcana तदि- Quafafa | केचित्त रेडिकुङशरीरकामनया क्ामनाती्थं- खानानन्तरं चिराद्यदिद्धेव we शरीरमुत्पद्यते, तन्न wet म्तरवदख्दादिकटेकम्‌। तथ्या च पयागखानायुकूल-श्ररीरावयव-. गाषरछ्याईटरृदासा afar weudte sanrfrarcara वदिव्याङः। साध्येऽप्यपादानगेाचरत्वेन wnat विवच्छिता | तेन weyitrac- छतिणन्यत्वमादाय ग श्ब्दाद्यंगे सिडसाधनम्‌ | Zag कालोरूपा- om rw दिविश्रेषय ~ NN = @ व्यश सिद्धसाधनवारणाय तचादृे्यादिवि्रेवणमित्ववधेवम्‌ | शेषं पपच्वितमनुमागपकाशेऽनुसन्धेयम्‌ | (> e waa सन्दिग्धानकान्तिकं म देोषद्धनुपदवच्छमाशावष्टम्भादन्धुप- गमवादेनाह यदि चेति । तमादाय समू हालम्बनानुभितावि्धंः |

४७ कुसमान्नलो

कच्यचित्पशचे नान्तभावः, तदा तमादाय भिरुक्रस्य wea खमुहा-

छम्ननानुमितावविरोधः। जन्यशत्यजन्यत्वञ्च जन्यज्लतिजन्यान्यल- भित्यन्यवेन रूपेण सामान्यलचणप्रत्याषत्या तावतामुपख्ितिः।

अन्यलञ्च रतौ खपे विगरेषणं, पर प्रत्युपरश्ञकमाने प्रेयो घट- इतिवत्‌ तत्‌प्रकारकश्चानोपयोगि। उभयसिड सप्रयोजमत्माज तन्तं, न तु प्रयोजनस्योभथसिद्धत्वम्‌ । fafata वा qe) qaqa

मनैरपेच्येण घटादौ निखितव्याप्ेशिङ्गस्य तयोदंेनेनोभयचनानुमि- |

व्यविरोधान्न सन्दिग्धानैकान्तिकम्‌ । (*श्रतुमित्योरन्योन्यानपेच- णाजञान्योन्या्यः। न चाङ्कुरे पचधन्मेतान्नानाभावः, सिषाधयि- घाविरहसड्तसाधकप्रमाणाभाववतएव पचलात्‌। तश्च चितौ पञ्चावयववाक्येनाङ्करेऽन्यत इति न fave:

यदि च चितौ जिङ्गनिश्चयद शायां तदन्तयाऽङकुरस्य न निखयः,

तदा क सन्दिग्धानेकान्तिकम्‌ | cee साध्याभावषामानाधि- STUUR fey व्यातिद्दएव नोत्यदयते इति चेत्‌। तरि धूमे- ऽपि व्याक्षिय्ो न खात्‌, सन्दिग्धवदक्किपव्वैतापन्वेतधूमवतामेकध्मा- भावेनापच्ललात्‌। तस्मादलुमानोच्छेदप्सङ्गात्‌ सन्दिग्धसाध्ये लिङ्गनि-

खयो म ate) लाघवादेकन्नानसिद्धावत्पत्तिमतोऽनादिकाय्येप्रवा-

हाजमकतवे नित्यलसिद्धौ, कारणं ततो निवनत्तमानं नियतविषय-

तामादाथैव निवत्तते । तस्याः कारणाधोनलात्‌ ) च्रमित्धाखव्यै-

(र) खनुमिल्ोरिति रतश्च पराभ्युपगमरौयेक्कं, पक्तमेदमारिव्य भेदा- Vue । TET THT समू हालम्बनाऽलुमितिरिति ध्येयम्‌ |

पञ्चमः wae: | uy

विषयकच्तानाजन्यलेन wfaieua wae सव्येविषयकल- सिद्धिः । |

साध्ये च श्ञानादौनां विशेषणतया विशिष्टस्य साधनत्वेन विव- चितलाख्न तदुपलकितकेचन्ञेनायान्तरम्‌। श्रदृष्टप्रागभावेति विगर- षणाच्ादुष्टदारा नास्मदादिभिः सिद्धसाधनम्‌। नापि साध्याप्रखि- द्धि, सिद्धटत्यसिद्धविषया fe शतिः सिद्ध विषयप्रत्यचे खति भवति । न fe शदवयवानां संस्थानविशेष शतिसाध्येष्टसाध- नलानुमितावपि श्रवयवानां प्रत्येणोपस्थितिं विना vefa: | न ॒चोपादानप्रत्यकं॒प्रवत्तकन्ञानोपक्तोणएम्‌, were परमाणौ तत्‌क्रियायामिष्टसाधनतान्नानेऽणप्रदन्तेः । (पप्रटन्तिविषयन्दङ्गादेः wae न शब्दादिना व्यभिचारः। न चेश्वरेऽलुमित्यापन्तिः, खसुखादिसाधनतानुमितेंतूताया गडोताया ईश्वरे धमाद्यभावेन बाधात्‌, श्रनुभितिमाचस्य ख हेतुलाग्रहात्‌ । उपादानस्य faga- ऽणुपादेयवल्वेन चिकौषाविषयलात्‌। न च देषसिद्धिः, तस्य छतिदारा कार्ययाहितुलात्‌ । प्रयोजनं विना देषमाचात्‌ श्चना- शानुकूलकृतेरनुत्पत्तेः । किन्तु दुःखसाधनध्वंसं तत्छाध्यदुःखानु- ade वा फलमुद्दिस्य तत्घाघनतान्नानात्‌ aff: । तथा चष्ट- साधनताश्ानात्‌ तनेच्छाऽस््ेवेति सेव शतिकारणं, quer

(2) ननूपादागप्र्यक्तं विनाऽपि शब्दायेपरडन्तेव्यभिचार प्रयत खार पट- ` त्तिविषयेति । न -ुपादानप्रच्त्वेन हेतुत्व ब्रुमः, किन्तु प्रृत्तिवि- बयप्र्च्तत्ेनेति न वयभिचारदइ्यः।

ud RAAT

RIG परण्यरया तदुपक्ौणः | ww देभौत्यबाधितमानसप्त्धखाश afefs: | ` - नापि arafaaet corm, प्रयनवदात्मसंयोगस्व चेष्टादारा चट्ेतुतया प्रयन्रस्येवात्मनोऽपि Saar) न चात्मसयोगे wats yaa विना न चेष्टेति प्रयन्नएव तत्कारणं संयोगपरिचायक- माजमाक्येति वाच्यम्‌ । संयोगमाबश्याकारणलेन संयो गिविशेषि- तस्य तस्य Paar) नात्मसंयोगः क्ियादेतुः, संथोगाभावेन तदभावादग्रेनादिति चेत्‌। न । ("यः स्यन्दो व्यधिकरणएयद्‌ गण्छखन्यः स तलंयोगासमवायिकारणएकः, यथा स्पशेवर्षेगवत्छंथोगजा क्रियेति afee:: (*श्रसमवायिकारणसंयोगा्रयस्य तत्काय्येजनकत्वनि- यमाश्च | |

केचित्‌ तु श्नुक्रूलषटतिसमवायिवमेव कन्तवं ग तु जनक- | त्विगरेषितं गौरवात्‌, तथाच श्ानेच्छारृतिजन्यतस्येव साध्यलात्‌ तदाओ्रयलमेवेश्वरस्य कटेलमित्याः। खामान्यादिगोचरप्रत्याख्वा | कपालगोचरमरव्यद्धेऽपि घटादावकटेलात्‌ कटेलेन शानं ferern- दिशचणएमेव सिध्यतौति संखेपः |

(१) यः स्यन्द्द बाद्यनुमानप्रकाणं raz |

(२) असमवायीति असमवायिषदं प्रह्ताभिप्रायेल खरूपनिग्बचनगम्‌ | यद्चप्यक्ुलोतदसयेगासमवायिकारवक्े शरौरतदसंयेगेऽङ्कुलौ भ कारयसिति वनिचारः, तथापि कियावामेवेव्याग्रयहत्न्धे | तजाप्य- कुलो कारकमिन्बके । `

पञ्चमः Gam: | ys

न बाधोऽस्योपजोग्यत्वात्‌ प्रतिबन्धो न TAS | सिद्सिद्योविरेषा ने नासिदहिरनिबन्धना ॥ २॥

यद्यपि बाधस्ततोयस्तवकएव निरस्तः, तथापि प्राधान्येन तच योग्यानलुपलसिबाधो निरस्त te त्वलुमानबाधो face: तच व्ापकालुपलस्िविरोधेन बाधो faafea:, प्रतिरोधो वा ? श्राद्धे, म॒ बाधोऽस्य कार्ययलस्य ध्िसिद्यथमनेरतुभिः कैलादिमिरुप- जोव्यत्ात्‌। we, प्रतिबन्धः प्रतिरोधो न, होनोत्तमबलयोस्तद- भावादित्यथेः। ननु Warfare विपरौतव्याध्युपद शेनेन तददिरोघधमाचं स्यात्‌ । यद्वा, व्याश्चिपच्मंतोपस्थाप्यविशेषयो विरोधेन विग्रेषविरोधः स्यादित्यत sae सिद्यसिद्योरिति। we काय्यैलस्य पचधर्मवसिद्धौ करठैलादेश्च तदसिद्धौ सत्यां ae बलव्ाभावेन विरोधाभावादित्यथेः । . sw श्रमिमतविगरेषसिद्य- द्योः सदहोपलम्भविरोधिविगेषातुपलम्भाग्यां विरोधस्य प्रव्येतू- मग्रक्यत्ादित्ययेः । (*सन्दिग्धव्यतिरेकिलाप्रतौतव्यािकलोपाधि- भिरसिद्धिरपि नेत्याह । नासिद्धिरिति । (विपचबाधकोपदगे- नव्यासिज्ञानोपायोपाधिविरशप्रतिपादनैरसिद्धिनिबन्धनस्याभावादि- व्ययः ।

(९) सन्दिग्धययतिरेकित्वम प्रयोजकत्वम्‌ | (2) क्रमेय Square विप्रत्तेति | 8

ax Raat

तथाद्यब ये शरौरप्रसङ्गसुद्चाटयन्ति, कस्तेषामा- wa? किमौश्वरः पश्यित्वा करैत्वाच्छरीरित्वं ; ततः+ शरौरव्याहृत्तेरकन्तत्वम्‌!, अथ धित्यादिकमेव पक्ष यित्वा काय्येत्वाच्छरौरिकन्तेकत्वं, यदा शएरौराअन्धत्वा- द्‌काय्यत्व, ततरव वाऽकन्तृकतवं , परव्याप्तिस्तम्भनार्थ विपरौतव्यापतुपपदशेनमाषं वेति। तच प्रथमदितो यये- राश्रयासिद्िबाधापसिदान्तप्रतिन्नाविराधाः । ठते

कारिकां सङ्कलयितु पराभिप्रायं विकल्पयति । तथादोति ।

सत्तयाऽलुपलश्धेः प्रागेव निरासात्‌ न्नातायास्तथालवं वाच्यं, aa पच्चादि विभागं ए्च्छति। किमोश्वरमिति। कटेत्वादिति । तथा we कायनि्माणएश्रह्मभावापत्तिरिति भावः। ततएव, श्रटोराजन्यलादित्ययैः। wae, का्यैलसकटढेकतव्यात्तिः | तचेति । खरस्य धर्मिणः प्रमाणेन ज्नानान्चानयोधमिंग्ाहक-

मानबाधाञ्रयासिद्धौ। रईरदेषिणः परस्य कठलात्तच्छरौरिलसौ- ,

कारेऽपसिद्धान्तः । श्वरः शरोणेकन्तां fara माता बन्ध्येतिवत्‌ प्रतिन्ञापदयोर्व्याघातः, श्रपदस्याश्ररीरकर्ढठवाचकवादित्यथेः। काय्थैवश्ररोरिकटेलयो््याक्षिवखात्‌ चित्थादौ श्ररोरिकटसाधनेऽपि भाश्रौरिकटेनिरास इत्याह । दरतौयेति। feeret woes:

, qu,—xfa क्रा | † ए रौरब्थार्तरकटेकत्वम्‌,-- दति Rte ० |

पञ्चमः WaT: | ue

तु Ue सत्यां Acafaea, असत्धान्तु न प्रसङ्गः | चतुथे बाधानैकान्तिको* । पञ्चमे त्वसमथं विशेषश- त्वम्‌। षष्ठेऽपि नाण्माखविथेषया ATT बाधः। न चाण्द्यमाणाविशेषव्याश्या रश्द्यमाणविग्रेषायाः सत्र तिपश्त्वम। । अस्ति च कायत्वव्यापेः पश्धम्मतापरि ग्रहो विशेषः; ant wo, विपरौतेा न कर्तेति चानयोास्तदिरहः। |

कतूयीग्धानुपलभ्भेन बाध दति भावः। वस्तुतः शरौरक्ेभावे- agua काय्यैलाद्मभिचारेण न व्यात्तिरित्याइ । श्रसत्याञचेति | चित्यादेः सव्यस्य wa बाधः, कस्यचिद्पचतले तचानेकान्तः, प्रमितसाध्याभाववद्धभ्भिकस्येव बाधल्वादित्याह । acta । जन्य- AAV गमकले WOT व्यथे व्यायतानवच्छेदकलरूपम्‌। शरोर- भन्यवाभावा दिति नजः प्रतियोगिविग्रेषणतायामखण्डस्येव हेतुता- यामञन्यतल्रमेवोपाधिरिति न साधनं साध्यव्याप्यमिद्या । पञ्चमे विति। स्तम्भनं बाधः प्रतिरोधोवा न सम्भवतोति क्रमेण | षटेपोति। fave: पच्धम॑ता। whe चेति चौडेतौ । चस्माद- wert पचध्मेताऽस्ति वदौयवयाप्तौ च सा नासि धम्यन्ञानात्‌, न्ने वा धस्बिंयाहकमानवबाधः, केवलव्यातनेखासाधकत्मित्यर्थः |

* बाधानेकान्तो,- दति ate ae | t ब च zgarafana: सत्ति पच्चत्वम्‌,- दति ate ate |

१० | RIAA ।

` ननु यदद्धिमङ्धेतुकं तच्छरोरहेतुकमिति नियमे

यच्छरौरहेतुकं न भवति तदद्धिमङ्खेतुकमपि न भवति इति विप्ययेयनियमेाऽपि स्यात्‌ | तथाच पश्धम्भैता- ऽपि लभ्यते इति चेत्‌। न। गगनादेः सपक्षभागस्यापि सम्भवात्‌ केवलव्यतिरेकित्वानुपपत्तेः। अन्वये तु fas षणासामण्यात्‌ | हेतुव्याहत्तिमाचमेव fe तच कत्त व्याटत्तिव्याप्तं, न तु शरोर रूपदेतुव्यारन्निरित्यक्तम्‌। व्याप्तश्च THUR उपयुज्यते, न त्वन्याऽतिप्रसङ्गात्‌ ।

aq चित्यादिकं न बुद्धिमद्धेतुकं शरौराजन्यवादित्य् यद्वृद्धि- मद्धेतुकं तत्‌ शरौरजन्यमिति व्यतिरेकव्याप्नौ पचधमेतालाभः स्या- दित्या । नन्विति । इदं केवलव्यतिरेकितया साधनम्‌, श्रन्वय- anfarasta व्यतिरे किव्याप्चिबलेन, श्रन्वयव्यतिरेकितया वा ? तच नाद्य tare गगनादैरिति। sages केवलव्यतिरे किल्वा- दित्यर्थः । श्रोरदूपविगरेषणवे यर्थनान्ययाघ्यभावाद्मतिरेकेऽपि त- दभावान्नान््य इत्या | waa चेति । व्यायत्वासिद्धं परिहरतश्च खषरूपासिद्धिप्रसङ्ग दति भावः) केवलायाख्च पचधर्म॑ताया श्रसाघक- agreed साऽप्यनुपयो गिनौत्याइ । arate

ननु ज्ञानमनित्यमेेत्यादिप्राथमिकव्यार्िप्रत्यचविरोधात्‌ ना- रोर नित्यक्ञानादिकटेसिद्धिः। श्रतएव शरोरमनित्यमेवेति निय- ara nena नित्यातौद्धियतल्िद्धिरोश्वरे। न चाप्रयोजकलं,

7

TEA: स्वकः | dt

एतेन तद्यापकरहितत्वादिति सामान्योपसंहारस्या- सिद्धत्वं वेदितव्यम्‌* । न fe यद्याहत्तियंदभावेऽन्बय-

निरुपाधिलात्‌ । काय्येलंसकटेकलत्वयोरपि यदि निरूपाधिलमस्ति, तदा तुष्यबलतेन ज्ञातात्‌ सत्मतिपच्चवत्‌ प्रतिबंधोऽस् । मेवम्‌ । पचधर्मतावलाननित्यन्नानादि सिद्धौ श्रानमनित्यमेवेत्यादिगयातियर- याप्रतिबन्धकलात्‌ । श्रस्मद्‌ा दिन्ञानमाचविषयत्ेन तम्मायमिक्व्या- ििद्यचस्य तस्य भिन्नविषयत्वात्‌ । एकविषयकविरोधिन्ञानस्येव ्रतिबन्धकलात्‌ | नित्यलानित्यतयोरेकजातौये द्रवयेऽविरोधात्‌ । न ष wad नित्यात््ेवेति ज्ञातमतस्तत्न न नित्यटरत्तिलश्नान- मिति वाच्यम्‌। उभयसिद्भनित्याटत्तिवन्ञानेऽप्यतिरिक्रनित्यटत्नि- वन््तावविरोधात्‌ | श्रतएव कर्तां श्रो वेत्याद्यपि न्नानं प्रति- बन्कमपास्तम्‌ ।

ननु चित्याद्यकटेक कटेव्यापकरहितलादिद्यच नोक्रदोष इत्य- ware! एतेनेति । दृष्टान्ते विग्रेषणसामथ्यप्रदशनेन (\षामान्यतः कनन चापकर दितवमसिद्धम्‌ | शरौरजन्यलादेखच॒ tea’ ‘ae मथेविग्रेषणएतयेत्यथंः | तदेव weafa । न रोति । यद्चाटत्तिः,

* सामान्योपसंदहारस्यासिडधत्वमुक्तं वेदितव्यम्‌,- द्रति ate | (९) ननु कटैव्यापकरडितत्वादियच्र कुतोविशेषणासामथ्ेमित्यत शाह

सामान्यतद्भति | (२) असमथ विष्ेषयतयेति असिडभित्यनु षज्यते |

२ RUA |

व्यतिरेकाभ्यामुपसंहन्तमशकधा*, तलस्य व्यापकं ना-

श्ररीरव्याटत्तिः। यदभावे, कचैभावे । तच्छरीरः तस्य कतूर्व्यापक- faa: । सएव तस्य व्यापको यस्याभावे साध्ये दृष्टान्तेऽन्वयव्यति- रेकाभ्यां wa उपसंहत wet) यथा waa धूमाभावे। प्रकृति चान्वयिनि दृष्टान्ते विगेषणासामरथ्ं तदमयोजकलस्योक्षवा- दातिरेकोऽणप्रयोजक इति भावः। मनु किं विशेषएस्याखामथ्यं ? न तावन्निःप्रयोजनकलं, व्याि- गर्ोपयुक्रविशरेषणस्येव पच्धर्मतौपयकस्यापि तस्य सप्रयोजनकलात्‌। व्यभिचारवारकस्यापि साथंकलेऽनुमितिप्रयोजकलस्येव तन्त्रत्वात्‌ | मापि वभिकशारवारकविग्रेषणएवत्येव व्याभ्िरिति तच्छन्यलं, निर्वि गषणेऽपि गोलादौ व्याप्तेः । तच व्यक्रेरेव विगरेषणएतेऽन्योन्याश्रयात्‌ | नापि व्यभिचारवारकं विश्रेषण विशिष्टे व्यातियादक, सहचारदशं afead तदभावे वयाश्षिग्रहाविलम्बात्‌। न च व्याभिचारावारक- विशेषणशन्यएव व्याति, प्रमेयत्वेन ज्ञायमाने धमे व्यात्िग्रहात्‌। | तचोपान्तव्यभिचारावारकविगेषणशन्यत्रस्य च॒ विवचितले विरोधः, तचोपान्तं तेन॒ शृन्यश्चत्यस्यासम्भवात्‌। अथ शरौरजन्यलाभावे न व्याधिः, एकट्न्तिलबाधे सत्येव व्या- सञ्यटन्तिलात्‌ | विशरेव्यतावच्छेद कस्व ॒व्याघ्यनवच्छेटकत्वे सत्येव विग्रेषणस्य तदवच्छेदकला्च । किन्तु जन्यलाभावे aft: | तज

+ सखतिरेकाम्यामजुपसंदार्ग्था,-- इति कोर का०।

पञ्चमः स्वक्षः | qa

weufafe: 1 तन्निरासार्थं विशरेषणामिधाने ग्या्यत्ासिद्धिः। न । श्रव्यभिचारानोपाधिकलत्बयो विचिष्टे सत्वेन तदभावसाधने बा- ur faga निधूमोऽवं आद्न्धनप्रभववद्धिरदडितलादित्याद्यणय- मुमानं न्‌ स्यात्‌ । aa, शरोरजन्यलाभावोऽखण्डएव WATS, तच वयविगरेषणत्वाभावात्‌ |

Wis: । शरोराजन्यलस्य व्या्यलेऽपि wit न॒ व्ाप्यता- वच्छेदकं, मौ रवात्‌ । aa विग्रेषएेन विना व्याने zea, wea वाणतावच्छेदकलनियमात्‌। श्रतएव गन्धस्येव व्यश्चकलादिव्यजा- ्रसिद्धलेन गन्धादिषु मध्ये इति fared विना enfield ब wat इत्यसिद्धिवारकमपि विशेषणं सायेकम्‌ । व्यणतावच्छेदक- लेव ॒डेतुतावच्छेदकलात्‌ । धूमे च वञ्धिविगेषद् कारण्लान्‌ कारणाभावस्य च काय्याभावनव्याप्यलात्‌ न तजोक्ृरोषः |

शरोरजन्यत्वाभावोऽप्यखण्डो न हेतुः । यदि हि शरौरजन्यत- पयुक्तं घकद्वकलतवं स्यात्‌, तदा तदभावश्रयुक्रः सकटेकलाभाव इति तख साध्यव्याप्यता स्यात्‌। न चवम्‌ । किन्तु जन्यलप्रयु क्त, शाघवात्‌ | लया चाजन्यलमेवोपाधिः। न च सप्रतिपशोच्छेदात्‌ पूव्वेसाधनव्य-

(९) जररौरणन्डत्वाखयमाच प्रतियेामिकयावदन्योन्धाभावरेतुल्वे वेयर््ेऽपि प्ररौरजन्यतात्यन्ता मावेऽख्छे न मेयं, wie विना awaits वज्र वयात्तेर म्रहादित्धाह यदेति |

(2) येन विष्धेषणोन विनेति यद्यप्येवमपि नोकधुमादौ afawaraa- विशिधसङचारादिरूप्यापतेः सत्त्वात्‌ ae व्याप्यलाधिडिः तया- प्यनुमानप्रकागोक्तमनुसन्धेयम्‌ | |

६8 कु्माञ्नलौ `

तिरेको नोपाधिः, श्राभासख्ापनायां पृव्वेसाधनव्यतिरेकस्य साधया व्यापकलत्वेनानुपाधित्वेन ay सत्मतिपच्लावका शात्‌ 1.

यद्वा, यन्निरूपिता Safer arfada विशेषणेन विना न ररद्यते, तच विशिष्टं व्ाप्यतावच्छेदकम्‌ । श्रकट्ेलनिष्पिता- भावनिष्टव्याप्तौ.र) च wot विनेव प्रतियोगितया अन्यत्लमवच्चछेदकं क्षमिति न श्ररौरणन्यवमवच्छेदकम्‌। wat गौरवेण शरौर- अन्यत्वमप्रतियो गितया च॒ अन्यतं नावच्छेदकमिति Beare: दकाभावान्न शरौरजन्यलाभावोऽकटेलव्याप्यः | श्रन्यथा श्रदृष्टाजन्य- त्वस्यापि चित्यादावमुमित्यापत्तेः |

Omafaeaung | प्रतिपच्चानुमानस्य प्रसिद्धकटेजन्यताभाव- विषयत्वात्‌, श्रप्रतोतप्रतियोगिकाभावस्य निरूपयितुमशक्यत्वात्‌, सखापनातुमानस च पच्धमतावलात्‌ प्रसिद्धकटेसाघकलतात्‌, fre

(९) यिति यदिषेव्यतावच्छेद कविश््टिनिष्ेल्थः।

(२) च्मावनिष्वयाप्तौ खमावत्वरूपविशेव्यतावच्छेदकविशिरटनिषग्या- पावितः |

(8) न wilt ऋअभावत्वावच्छत्रे नन्धत्वाभावे woe विने वाकट्ट कत्व जनिरूपितव्या्ियहलत्र तद्दिशि afte: |

(४) qed जन्यत्वामावेऽपि तद्याप्यो न स्यात्‌ खकारणकल्वाभावादौ जन्यत्वविष्येषणं विनाऽपि अमावत्वावच्छिन्रिनिष्धव्याप्तेयंहादिचनु श- यादा ्स्मत्प्टि चर णस्विति | सामान्यलच्तणाऽनङ्ोकारेल aad भिन्नविषयत्व बोध्यम्‌। THA श्यापनानुमानस्य तकसचिवल्वादस्य च azarae ब्यथविश्षगलवादिदेषाचच न्धुनबलत्वनिति म सन्मति

पद्य इति ata: |

पञ्चमः स्तवकः | fa

मेति। विभेषविराधन्त विशेषसिङ्धो सहापलम्भेन तद्‌- सिद्धौ मियोाधभ्बिपरिदहारानुपलम्भेन निरस्तो नाश- इामष्ययिराहतीति |

विषयतया न प्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावः। म च करटठजन्यवरस्योपाधेः सखापमाविषयतया तदभावः साध्यः, तस्या्यप्रसिद्धकटेवयक्िमादाय पय्येवखानात्‌ | म चेवं सत्मतिपचोश्छेदः, ae गोलादयेकभावा- भावसाचकविषयतादित्याङ्कः।

श्र्थान्तरेण सिद्यसिद्योरिति व्याचष्टे । विगरेषेति । व्या्िपच्धन्मेता- भ्यामानोयमानश्ररौरिलाश्ररौरिलसिद्धौ (*खूपरसवत्‌ कर्तरि षशो- पलम्भेन, तदसिद्धौ कन्तंरि तदुभयासिद्धौ (श्यो मिथो ध्भिपरौ- wuss: तस्यानुपलम्भेन निरस्तो विग्रेषविरोधोन

(१) तस्येति गोत्वायेकभावामावसाधकत्वविषयतेग त्वया समाधेयत्वा- fama: |

(२) रूपररसवत्‌ कत्तरौति यद्यपि शरीरित्वाशरीरित्वयेस्तया न |aer- परलम्भः, तथापि कटेनातीये तथो प्रलम्भरव सहेापलम्भोवोध्यः | यदा WY त्वाश्रौरित्वयाः स्ोपलम्भो बोध्यः।

(द) ये मियो रम्मोति शरीरिकटटेल्वाशरौ रि कटैत्वयेरिति शेषः। न च कट्या श रीरित्वयेः प्र्यच्तविरो घात्तथापि कथं समावेश इति- वाच्यम्‌ | तस्य प्रसिद्धमाच्रविषयकत्वेन पच्तधम्मतावश्षलभ्यकत्तेरि तदुमयलसिड्धौ विरोधाभावात्‌ | अन्यथा saaat म्ानेवेत्यादिधौ- विरोधात्‌ परमागवादेरसिद्धिप्रसङ्गादिति ata: |

9

६६ कुसमान्नलो

स्यारैतत्‌। अस्ति तावत्‌ काय्ैस्यावान्तरविथेषा- यतः शरोरिकठैकत्वमनुमगेयते | तथाच तत््युक्तामेव व्याप्तिसुपजौषेत्‌ काय्यत्वसामान्यमिति स्यात्‌ । न स्यात्‌ | न हि विभेषोऽस्तीति सामान्यम प्रयाजकम्‌ | तथा सति सौरभकटत्वनौलिमादिविशेषे सति+* न

श्रद्ामपणधिरोरहतोत्ययः | श्रसिद्धिनिबन्धनसुपाधिमाह । भ्रस्तोति। SACRE यदवच्छेदेन WITS कारणलं WIA, तत्‌ सामा- न्याद्मकमेकमङ्गौ काय्येम्‌ । ्रतस्तत्छामान्यवल्वमेवोपाधिरिति न कार्यसामान्यं कटेजन्यत्व्याप्यमित्यर्थः | \तल्घामान्यानङ्गौकारेऽपि चटलादिकमेव Tere प्रयोजकम्‌ | श्रभिजन्यतायां धूमलादे- रिवानलुगतस्यापि जन्यवावच्छेदकलादिति ara: | तथापि काय्य लघामान्यस्य कटेसामान्येन व्याप्तौ विशेषो नोपाधिः। न fe fai RCA खामान्यमपरयोजकम्‌। तथाले वाऽभ्रिजन्यले धूमविभे- बद्ध प्रयोजकलान्न धूमसामान्यमभ्निं गमयेत्‌ । तस्मात्‌ यदिग्रेषयोः कायकारणभावः, तत्छामान्ययोरपि awa विना तथात्वनियम-

* विङेषेण,- इति कौ ° |

(x) तत्सामान्धागक्ीकारे दति म च घटल्वादौनां प्रयेकं साध्याव्थापकत् श्र सीरभन्धतावच्चटेदक रूपवत्त्वस्य विवि तत्वात्‌ | तावदन्धतमवलव तथेत्यप्याङः । केचित्त तदनक्ौकारात्तस्यानुपाधित्वे$पि घटल्वादि- RAI कटजन्धतावच्छेदकमस्त म तु जन्त्वमि ्पयेाजकमे वास्विति areata: | 3

पञ्चमः श्वकः | ॐ

धूमसामान्यमभ्मङ्गमयेत्‌ | किं नाम साधकसामान्ये साध्यसामान्यमाश्चित्व WANA तदिशरेषः साध्यवि- गेषव्यात्तिमाश्रयेत्‌, न तु fare सति सामान्यमकि- ष्डित्करम्‌। तस्यापि विशेषान्तरापेक्षयाऽकिञ्चित्कर- वप्रसङ्गात्‌+। सौरभादिविशेषं विहायापि धूमे वहि- हृष्ट, न तु विशेषं विहाय कार्यये कर्तेति चेत्‌। at कायेविशरेषः कार णविरशेषे व्यवतिष्ठते, न तु कायथका- रशसामान्ययेोः प्रतिबन्धमन्यथा कुयादिति। fa नदृष्टं कराय कारणमा WET RH तदिशेषो धान्ये तदि- शेषः शलो तदिशेषः कलमे इत्यादि बहलं लेके क वा

द्याह a होति । नभ्िधूमखामान्ययोवयाप्तौ धूमविशेषो नो- पाधिः, प्रत्येकं AMMA: | कटैकाय्यैसामान्ययो्व्याप्तौ श्ररोरप्रयो- व्यजातिने साध्याव्यापिकेव्याश्यमविद्धान्‌ Ome षौरभादौति। ष जातिने कटठेमाचप्रयोव्यतया कणिता ; किन्तु शरौ रप्रयोच्यतयेति तदभावाश्छरौरमेव कारणं निवर्तते, म॒ Rea, तस्येव काथ्कारणएभावप्रटृत्तौ कढरेमाचमिटन्तावप्रयोजकलादिति परि- इरति । काय्येविगरेष इति । शरौरकटेलानुमानश्च चटल्ादिभि-

$ विरेषान्तरापत्तायामकिच्ित्वरत्वप्रसकुः,- इति wre |

(९) इद्याश्यमविदानिति इति aya इत्यन्वयः |

gc कुषठमाञ्नलौ

ष्टमणद्रव्यारभ्यं द्रव्यं नित्यरूपाद्यारग्धं रूपादि । तथापि सामान्यव्याप्तेरविराधात्‌ सिध्यत्येव अवश्य-

रेवोपपन्नमिति तव्नातौ मानाभावः। (रतेषाच्च नोपाधिलं, प्रत्येकं । खाध्यायापकलादिति भावः | नन्वच बाधकाभावादस्त॒ तथा, प्रहृते त ज्ञानमनित्यमेवेत्यादिप्रायमिकबहव्याप्षिम्व्यचवाधः, तु्यत्वेऽपि | व्यात्िसंशयाधायकलात्‌। न च काय्येकारणभावमूलकलेन काय्येव- सकटेकलव्यात्िबेलोयसोति वाच्यम्‌ । विरोधिप्रत्यचेए काये कारणभावस्येवासिद्धेरित्यत ste) क्र वेति। एवं सति, श्रवयवो- महानेव (ूपारम्भकं ङूपमनित्यमेव तेज उद्भूतरूपमेवेत्थादि व्या्िदद्ात्‌ परमाणुतदरूपचचुरादेरप्यिद्धिः स्यात्‌ । श्रय द्रव्यचा चृषलेऽनेकद्रव्यवल्वस्य रूपे खाश्रयसमानाधिकरणद्ह- | Te साच्ात्कारे विषये द्धियसन्निकवस्य कारणलात्‌ तच्परूलविपचवा- धकेन परमाण्वादिसाधकस्य TIMI परमाण्वादिसिद्धौ विरोधि- MAE । म तु वैपरीत्यं, विपचवाधकाभावेन तस्याबणवत्वात्‌ | तरिं ज्ञानादिकाय्येयोः काय्येकारणएभावावधारणात्‌ तच्छूलविपच्च- ` बाधकेन afm पचधमेतासविवान्नित्यन्नानादिषिद्धौ यभि-

(९) तेषाख्ेति घटल्वादौनाभिधयेः। यद्यपि विवच्तितोपाधौ नायं दोषः, तथापि यथचाश्चुताभिप्रायेगेदम्‌। विपत्तबाधकेन च हेतौ arya पकतया नायमुपाधिरित्यच तात्मय्यम्‌ |

(र) रूपारम्भकमनतिप्रयाजकं बोध्यम्‌ |

पञ्चमः स्तवकः | ९९

aaa atta: | न च काय्येकारणभावे बाधः, are पचा- तिरिक्रएव सुखं दुःखसम्भिन्नमेवेत्या दिव्यातिग्रहात्‌ काब्थात्‌ कार- एानुमानोच्छदे ACE जगश्नायेतेत्ययेः | नतु श्ररौरजन्यलसुपाधिः। पकेतरत्ववत्पल्माच्व्यावनेकविशेषण-

लात्‌ खाधनविशेषितलात्‌ साधनतुख्ययो गचेमलेन साध्यव्यापकलामि- याच न तदुपाधिरिति चेत्‌ । न । तेषामतुपाधिले साध्ययाहइ- कमानाभावस्य AAA | प्रकते तू Vaca श्रोरव्यापारदा- ta कः. कारणएल्रात्‌ शरौरष्दषृतस्येव खकायजनकलाच्च विप- चवाधकान्तन्निखयात्‌ | Aaa बाधोन्नौतं पचेतरत्वमग्निमल्वेन मवत साध्ये wea Tana गन्धवस्वे साध्ये sfunaguie:, विपचबाधककैस्तेषां साध्यव्यापकलनिखयात्‌ ।

मेवम्‌ । कडि शरौरषहकारिता यदि घटादौ aia तदा शरोर विना aq घराद्यकरणेऽपि किमायातं कतुः कार्य- माजकरणे। न च कायेमाचकरणे सा, तस्य त्वया कटेजन्यलाम- भ्युपगमात्‌ । तथाल वा श्ररौराजन्यमपि काये कदवेजन्यमिति तस्य साध्याव्यापकलम्‌ | नापि VAs, ava तस्यानवच्छेदकलात्‌, ्रा- त्माश्रयात्‌ | |

तथापि सन्दिग्धोपाधिः स्यात्‌, तुख्ययोगकेमतया साध्या व्यापकतासंशयाधायकलादिति चेत्‌ । म । लाघवेन बाधकं विना ARIA जन्यलस्येवावच्छेदकल्ात्‌ | न तु Wee, गौर- वात्‌ । तथा च म॒ शरौरजन्यलं सकटैकलव्यापकम्‌। घटादौ ATH समाजः, EAT शररौरणन्यलनियमात्‌, ठु व्यापकलप्रयुक्षः।

Go | RGA

afi च, woe इस्तादिजन्ये साध्यायापकम्‌ 44 साचात्‌ प्रयननाधिष्ठेथजन्यतवं तदथः, (\साधमव्यापकलात्‌ | परमाणठा- देस्तत्घाच्ाप्रयन्नाधिषटेयत्ात्‌ । शरौरिकटैकत्मपि नोपाधिः। कायमान कतः शरोरसहकारित्वाभावात्‌, तस्य साध्यव्यापकलानि- खयात्‌ |

मनु घटादौ शतिखाध्यता शरौरव्यापारद्ारेव, न साच्ात्‌ | न च wove तत्सम्भव इति तद्ाधात्‌ कतुरपि arava । शरोौ- रब्यापारणन्यलं वोपाधिः। मैवम्‌ । का्यमाजे दि तथान wf साध्यता, रित्यादौ व्मिचारात्‌ । घटादौ च तथाल्ऽपि are | arm शतिमाचस्य जनकल्वा विरोधात्‌ । विशेषयोर्त्ेतमद्धावे बाधकं विना सामान्ययोरपि तथालात्‌ । न च चेष्टेतरक्थं शरौरण्यापार दारेव wasn, चित्यादौ वयभिचारात्‌ । fate चटादावित्युक्तम्‌ |

अतएव, सहभावनिरूपकत्ये सति नियतपूवेवन्तितवं कारणतरम्‌ | ग॒ च कृतेः कार्यसहभावनिङूपकत्व, सखतः का्यंकाले तदभावात्‌, तया च तत्परिषायितव्यापारदयारा ae सहभावनिङूपकलम्‌ ।

(१) साधनयब्यापकत्वादिति ननु चेदाश्चयजन्धत्वमुपाधिरस्त्‌, तथा च नोक्कदोषः। न चादृष्दारा चिल्यादौ ्ररौरजन्यत्वादिदमपि खा- चनध्थापकमेवेति वाच्यम्‌ । ्धदृद्टादारकत्वस्यापि वदिग्रेषणखत्वा- दिति चेत्‌ । म, विपद्छबाघरेन हेतोः साध्यव्याप्यतया aca: व्वेागुपाधित्वाव्‌ |

पञ्चमः GAR | अर `

च्देतरेवमङ्जनैकत्तव्यम्‌। अन्यथा काययत्वस्याकस्मिकत्व- VARTA |

स्यादेतत्‌। अम्बयब्यतिरेकि तावदिदं काययैत्व- भिति wend: तचाकाशरेव्विपक्षात्‌ किं कर्तव्या- त्तेः काय्त्वव्यादत्तिराहाखित्‌ कारणमाषव्याषते- रिति सन्दिद्यते। तदसत्‌ । कतुरपि कारणत्वात्‌ | कारणेषु चान्यतमव्यतिरेकस्यापि aaa प्रति प्रयाजकत्वात्‌ | अन्यथा कारखत्वव्धाघातात्‌ | करशा- दिविभेषव्यतिरेकसन्देहप्रसङ्गाञ्च। कथं हि निश्ौयते किमाकाशात्‌ ACUTE Waa: उत कर णबव्याटत्त्या | रवं किमुपादानब्याद्त्या, किमसम- वायिव्धादत्त्या, fa निमित्तव्यादच्येति । कायत्वात्‌ करणमुपादानमसमवायि निमित्तं वा बुद्यादिषु न

श्रतः शरौरब्यापारद्वारेव शतेजेनकलं, म तु केवलाया दत्यपास्तम्‌ | कामा तथाल्ाभावात्‌ |

कायैलसकरटैकलव्याप्तौ विपक्वाधकमाह । TAA । (रकार शान्तरस्येव कन्तुरष्यभावेन कार्याभावात्‌ कजैभावे कारणश- मारस्याण्यतुत्याद कले कायेमाकस्िकं aise: यदि वतिरेक-

(९) ननु कारणान्तरसत्त्वे कथमाकस्मिकत्वमित्यत खाइ कारणान्तर- स्येति स्येति |

` ७२ कुखमान्नलो

सिष्येत्‌। age कारणत्वे fag सवेमेतद् चितं, तदैव त्वसिद्धमिति चेत्‌ । किंपटादो कुविन्दादिरकारणमेव कत्ता, प्रस्तुते वेादासौनरव साधयितुमुपक्रान्तः | तस्मात्‌ यत्किश्िदेतदपोति। ननु कत्ता कारणानामधिष्ठाता साक्षादा शरीर वत्‌, साध्यपरम्यरया वा दण्डादिवत्‌! तच न पुवः, परमाणादौनां शरौरत्वप्रसङ्गात्‌। न feats, दारा- भावात्‌। न fe कस्यचित्‌ साक्षादधिष्टेयस्याभावे परम्परया अधिष्ठानं सम्भवति |

तदयं प्रमाणथेः।.परमाण्वादये न साघ्ाचेतनाधि- ar, शरौरेतरत्वात्‌ । यत्पुनः साप्षादधिष्ठेयं, न तदेवं, यथाऽसच्छरौरमिति। नापि परम्परया afy-

सन्देहात्‌ प्रते AMAT, तदा तादृ शव्यतिरेकषन्देदख्च का - aiq (रकारणविग्रेषातुमानेव्वपि ad शक्यते इति तेषा- म्यनुमानाभासत्वं स्यादिति शङ्धोत्तराभ्यामाइ । स्यादेतदिति। अन्यया सप्मरतिपच्ाभिधानाय मिकामारचयति + गन्िति। यज प्रयल्वदात्मसयोगासमवायिकारणकक्रियोत्यादको यः, स तच साचादधिष्ठाता, यथा WIA श्रस्मदादिः। श्रौरक्रियया यो- यत्‌ क्रियाजनकः, स तच परम्पराऽधिष्ठाता, यथा दण्डादौ ङला-

(२९) कारगविेषउप्रादानादिः।

पञ्चमः HAR: | o8

छेयाः, स्वव्यापारे शरौरानपेष्त्वात्‌, खचेष्टायामस्म- "्छरौरयत्‌ | व्यतिरेकेख वा दण्डादयुदाहरणम्‌। रवं* दित्यादि न चेतनापिषठितद्ेतुकं शरौरेतरदेतुकत्वा- दित्यतिपोडया सत््रतिपक्षत्वम्‌ |

अपि च। पटादौ कुविन्दादेः किं कारकाधिषठामार्थ- AVA, तेषामचेतनानां खतेाऽप्ररत्तः, आहा कारक- त्वेन! न पुवः, तेषां परमेश्वरेशैवाधिष्ठानात्‌। न यस्य न्ञानमिच्छा प्रयत्नो वा वेमादौन्‌ न व्याप्नोतीति सम्भवति। न चाधिषठितानामधिष्ठाबन्तरापेश्ा तद्थ- मेव । तथा सत्यनवस्थानादेवाविगरेषात्‌। न दितौयः,

छादिः। sq परमा्ठादिः wat eq, ताद्शक्रिया्रयला- feare । परमाण्वादौनामिति । खव्यापारदति । Cafiarat ग्रसैरव्यापारानपेचलादित्यर्थः | खचेष्टायामिति । शरौरकरिया- धास्तत्कियानपेचत्वादित्ययेः । व्यतिरेकेणेति । यत्यरम्पराऽधिषटेवं Ty VINE शरोरक्रियानपेक्मपि तु तदपेचमेव, यथा दण्डा- ठीति बतिरेकौ्य्थैः। एवं कारणएपककानुमानमुक्ता कार्यपकच्चक माह | एवमिति । सिद्धसाधनममिधातु ग्डमिकामारख्यति । श्रपि

# टवश्च,- दति ate |.

(१) शरौरव्यापरारे श्रौरानपेचत्मसम्भवौत्यत are करियावामिति | 10

७8 कुसमाघ्नलौ

अपिष्ठातत्वस्यानङ्गत्वप्रसङ्ग दृष्टान्तस्य साध्यविकलत्वा- पत्तः। न च हेतुत्वेनैव तस्यपेष्षाऽकतु इति वाच्यम्‌ । रवन्तदिं यत्काय्यं तत्सदेतुकमिति व्याप्तिः, न तु सक्तु कमिति। तथाच तयेव प्रयागे सिद्खसाधनात्‌। किष्वानित्यप्रयलपूवेकत्वप्रयुक्तां व्यापिमुपजौवत्का- ae न बुदधिमल्पुवकत्वेन खभावप्रतिबहम्‌। न ater त्यप्रयननाऽपि बद्धा शरौरवत्‌ कारणत्वेनापेश्यते, येन तन्निदत्तावप्यकाय्येविने* निवत्ते इति |

चेति । श्रधिष्ठादटलस्येति | चित्यादेखेतनाधिष्ितहेतुजन्यते साध्य पटादिदृष्टान्तः साध्यविकलः, कुविन्दादेः कार कल्नैवापेचणोयतया कारणणचिष्टादरलेन तदभावादित्यथेः । तथा चेति। Rasa तनसमवायादि हेतुकलस्य मयाऽणुपगमादित्ययेः ।

उपाधिमाइ। किञ्चेति । न ef यया शरौरनिदत्तावप्यकाय्वां बुद्धिनं निवन्तते, तददनित्यप्रयननिट्न्तावष्यकायेबृद्धिने निवत्तेते इति a, शरोर fe बुद्या कारणवेनापेच्छते इति शरोर निटन्तौ कारा afafiand इति युक्त, न पुनरनित्यप्रयनो बुद्धा कारण्लेनापेच्छते | येनानित्यप्रयन्ननिटृत्तौ arat बुद्धिनिवन्तेते न नित्येति स्थात्‌, अपि तु वयापकलमाजेणेत्यथेः | श्रौरवदिति प्रथमासमथादइतिः । बद्धा TOC यथा कारणएतयाऽपेच्छते, न तददनित्यः प्रयत्नः कारण- aaa: । afwamatifa । अनित्यप्रयन्ननिटृत्तावपौत्यथेः |

* तत्चिङत्तावप्यकार्यां बुद्धिने,-- दति are |

पञ्चमः Saw: | Oy

तदेतत्‌ प्रागेव निरस्तप्रायं नात्तरान्तरमपेक्ते। तथाहि। साक्षादधिष्ठातरि साध्ये परमाण्वादौनां शरौरत्वप्रसङ्ग इति किमिदं शरौरत्वं, ama? यदि साश्षागरयन्ञवदधिष्ठेयत्वं तदिष्यतरव । न ख तता- ¦ न्यत्‌ प्रसच्ञकमपि। अथेन्द्रियाश्रयत्वं ¢ तन्न, तदव- च्छिन्रप्रयन्नात्पत्तो तदवच्छिन्रन्नानजननदारेशेन्द्रिया- शामुपयागात्‌। अनवच्छिन्न प्रयन्ने नायं विधिः, नित्य-

तदेतदिति । विशेषस्य विग्रेषं प्रति प्रयोजकलादित्यादिना । श्रच प्रस्गद शायां तावहूषणएमाह । यदौति। इष्टापांदनमित्यथैः । म चेति | श्रापाद्यादापादकस्याविग्रेष wae) श्रयेति। तया चापाद्यापादकयोभंद TIA | तजाप्रयोजकल्माइ | तदवच्छिश्नेति। साशाप्रयनाधिष्ठितत्वेऽपि तश्ैवेख्ियाञ्जयलं, (५यदवच्छिनलश्रात्मनि- me: तदवच्छिन्लात्मनिष्टश्नानेनेन्दरियकार्थंण भोगो जनयितव्यो- (कार्य्यौ a ज्नानप्रयन्ना विद्धिया्रयत्वं विनाऽपि स्यातामिति a विरोध इति मूलगेथिल्यमित्धर्थः। प्रयत्ोत्पन्ताविति निमित्त wt । श्रतणएवेति । सोपाधिलेन मृलगेचिल्ादेवेत्यर्थः । उपाधि-

(१) यदवच्छितने चात्मनि रेखियकाथच्ानेन saat dive . जगथितय- -च्ससयेवेन्ियाखयत्वमिव्यथेः | यद्यपि भोगान्तमविन न qare- स्थापि तात्म्यायो$यमिति aa |

९६ कुखमान्नकौ

त्वात्‌। अतरव नाथाश्रयत्वम्‌। न हि नित्यज्नानं भाग रूपमभेागरूपं वा यल्नमपेष्ते । तस्य कारणशविश्ेष- त्वात्‌। न च नित्यसवेन्नस्य मागसम्भावनाऽपि विशेषा- द्शेनाभावे मिथ्यान्नानानवकाओे दाषानुत्पत्तौ धर्म्मा धम्मेथारसश्वात्‌ |

तस्मात्‌, साक्षात्रयन्ानधिष्टेयत्वात्‌ खव्यापारे तद्‌- नपेस्त्वाच्वेति दयं साध्याविशिष्टम्‌। अनिद्दरियाश्रयत्वा-

माह । न होति । (रन्रानानित्यलमशरुपाधिरित्ययेः। न च नित्येति | यदवच््छिन्नात्मन्य्थाभोगं जनयन्ति तस्याथाश्रयतव ९), नित्यन्ञानाश्रयद STS भोगाभावान्न तदथै तदपेचेत्धर्थः |

प्रसङ्गदूषणेनैव तदनुग्राद्यो हेतुरपि दूषित care: तस्रा- दिति। शरोरलं यदि साचाव्रयन्नाचिष्टेवलं, तदा wat aa साचाप्मरयन्नागधिषठितल्म्‌ । (रतथा qari शरौ- रानपेच्छत्वं साचाप्मयन्ना धिषटेयानपेचत्मेव । तथा च साध्या fata car: । यदि Ufa भोगाश्रयलं वा was, तदा श्रोरेतरत्वादित्यस्यानिण्ियाश्रयल्ादभोगायतनत्वादेल्ययैः ।

(९) ऋ्षानानित्यत्वभिति अनित्यक्लागवश्वमित्धथः |

(२) अर्या चरयतवं, चं पयोज्यभोगाभयत्वमित्य्यः |

(₹) तथेति emt साच्लातप्रयलाधिरयपेक्त्वमेव परम्पराधि- यत्वमिति साध्याविग्रेषदययः।

पञ्चमः qm: | 99

दमागायतनत्वात्‌ खव्यापारे वदनपेक्षत्वाशेति चयम- प्यन्धथासिड्म्‌ | अभागायतनत्वादनिन्दियाख्रयेाऽपि, HPA ुपग्रहादभेागायतनमपि, स्यशेवदेगवहब्या- नुद्यत्वात्तद नपेश्षमपि स्यात्‌, अचेतनत्वाच्ेतनाधिचित- मपि स्यात्‌ इति के विराधः।

तथाच साक्षात््रयनाधिष्ठितेतरजन्यत्वादिति सा- waa: | इद्दरियाखरयेतर जन्यत्वात्‌ मागायतनेतरजन्ध- वादिति दयमष्यन्यथासिद्धम्‌। काय्न्नानाद्यनपेश्षत्वा-

Ceara इन्दिया्रयानपेचताङ्धोगायतनानपेचतादिति वा दवितोयद्ेलथेः । तदेतत्‌ स््वेमन्यथासिद्धमित्याइ । शअरनिद्धि-

याश्रयल्वादिति । अरन्यथासिद्धिमेवाह । श्रभोगायतनल्रादिति |

रे छदृष्टाभावेन भोगाभावात्‌ परमाणवादिभौगानवन्डेदकवेना- निद्धिया्रयोऽपि स्यात्‌, खशेवदेगवद्रव्यान्तरापरेयमाणलाच्छररानपे- चक्रियोऽपि स्यात्‌, न विरोध इत्यथः । (रचित्यादिकं म चेतनाधि- (१) वदनपेश्त्वादिन्यत्र तत्पदेनोभयषराम््यदेतुदये तात्पयमित्याड wae इति | wag जयमिति मूलस्य चतुबनिति तात्पथम्‌ | (२) चिद्यारिकमिति यद्यपि curse न साध्याविद्ेव उपाधिभेदात्‌, कथापि चेतनाधिष्ानप्रयनरदारेवेति परयलानधिण्ितदेतुकत्वमेव साध्यमभिपेतम्‌ | यदा साध्यावि्ेषञक्तः। यदा साध्यवदेतुरप्य- सिडदति ange | `

` ऋ

ec कुषमाञ्जलौ

च्छरोरेतरजन्यमपि स्यात्‌, अचेतनहेतुकत्वाचेतना- पिष्ठितमपौति at विराधः,

अप्रसिद्धविशेषणश्च पक्षः | न fe चेतनानधिित- हेतुकत्वं कचित्‌ प्रमाशसिद्धम्‌। न च चेतनाधिष्ठित- हेतुकत्वनिषेधः साध्यः, हेतारसाधारण्यप्रसङ्गात्‌ | गगनादेरपि सपक्षाद्याद्त : |

यत्पुनरलत, कुविन्दादेः पटादौ कथमपेश्चेति । तष कारकतयेति कः सन्देहः | किन्तु कारकत्वमेव तस्य न्ञानविकोषो प्रयत्नवता न सखरूपतः। तदेव चाधिष्ठा- दत्वम्‌ | |

यत्वधिष्ठिते किमधिष्ठानेनेति । तत्‌ किं कुबिन्द- Vara, ईश्वरा वा, अनवस्था वाऽऽपाद्यते। न प्रथमः,

हितद्ेतुकं शरौरोतरणन्यला दिश्यचापि were fanaa दोषमाइ | तथाचेति | दूषण्णम्तरमाह | श्रप्रसिद्धेति । ननु चेतनाधिष्टितरहेतुकलं

तावदन्यजावगतमतः प्रतौतप्रतियोगिकले तज्िषेधः श्क्यसाधनः

स्यादित्यत आह) a चेति । gfe इति। Sytaa

तन्वादेरधिष्टानात्‌ किं तदथं कुविन्देनेत्यथेः । tat वैति । `

कुविन्देनेव च तन्ादेरधिष्टानात्‌ किं तदर्थमौश्वरे शेत्यथैः । श्रम- वस्था वेति । घटादे दिकटेकतया तद्दृष्टान्तेन कायात्‌ feer-

पञ्चमः स्तवकः | Sé

अम्बयव्यतिरेकसिद्खत्वात्‌ | न दितौयः, परमाणदष्टा- यधिष्ठादृत्वसिद्धौ न्नानादौनां सर्वविषयत्वे वेमाद्यधि- छानस्यापि न्यायप्राप्तत्वात्‌ | न तु तद्धिष्ठानाथेमेवे- श्रसिद्धिः।

देरपि ददिकटकल्वापत्तौ *पुनर्ध॑टवत्‌ चितिः fefaacae दइतौ- ya स्यादित्यर्थः) श्रन्वयेति। ङुविन्दव्यापारस्याग्बयव्यति- रेकादित्यथैः । शरन्नानादौनां नित्येन सवं विषयत्रात्‌ पटा- चुपादानविषयतलमपौति कथं न तेषां पटादिकारणलं, कुविन्द- ज्ञाना दित््यलादित्याह । परमाखणिति । (पटाकाश्संयोगादिक प्रति श्वरस्य कटेतल्वात्‌ पटादिगोचरमपि wa सिद्धमिति भावः । म लिति। न लधिष्ठिताधिष्टाना्थैमेवेत्ययेः। यथा कुवि- न्दाधिष्टानमन्वयव्यतिरेकाभ्धां तयेश्वरस्याधिष्ठानं, न्नानादोनां नित्य- तया सवे विषयलात्‌ । तदद्‌ धिष्टाचन्तरकज्यनायां न मानमस्ति,

* तस्यापि पर्तधम्मैताबशात्‌ सव्येन सर्व्वन्लाधिष्ठाटसिडधौ एनधैटादि- zara च्िव्यादौ कटचयं स्यादिति, वद्धिकमच पद्यते ate Tea |

(९) ननु सव्वेविषयत्वमेव तस्यासिङदधमिति पटादि विषयत्वासिद्धेश्लदुपा- दानाधिष्टानं न स्यादित्तश्चाहइ परटाकारेति। वल्ततो नियतविष- यता कारणाधौनेति निव्बतयैव खव्व॑दिषयत्वभिति मावः। तदिद्‌. are निव्वयेति |

To | कुषमान्नलौ

न ठृतौयः, तस्मिन्‌ प्रमाणाभावात्‌ । तथाप्येकाः धि्टितमपरः किमथैमधितिष्ठतौति wa fara मिति चेत्‌ । हेतुप्रञ्ाऽयं, प्रयाजनप्रञ्नो AT? AT, ईराधिष्ठानस्य नित्यत्वात्‌ । कुविन्दाद्यधिष्टानख स्वहेत्वधौनत्वात्‌ । न दितीयः, काययैनिष्यादनेन भागसिङ्धः स्पष्टत्वात्‌ | | oo रकाधिष्ठानेननैव काय्यै स्यादिति चेत्‌। स्यादेव, सथापि न सम्मेदेऽन्यतरवैयण्यम्‌ | परिमाणं प्रति सद्यापरिमाणप्रचयवत्‌ प्रत्येकं सामथ्यीपलन्धो TA यकारित्वोपपन्तेः |

af तच वैजात्यमिति चेत्‌। इहापि किञ्चिद्धवि- ष्यतीति। न चाकृवेतः कुलालादेः aradararfe- साध्या मागः सिद्धयेदिति तदथैमस्य कठेत्वमयेश्वरोाऽनु- मन्यते, ATA SAA |

यत्वनित्यप्रयनेत्यादि, भवेदप्येवं यद्यनित्धप्रयब्न- निदत्तावेव बुद्धिरपि निवत्तेत। न त्वेतदस्ति,उदासौनख

येनानवस्था स्यात्‌ । कां हि कटेलेन कारणता, न दिकटेला- feafa न तत्‌सिद्धिरित्याइ। प्रमाणणभावादिति। वेजाद्य- मिति । प्रत्येकजन्यव्याटन्त कारणमेलकव्यञ््ममित्यथेः । दशा- Tift दिकरेके घटादावेककटेकचिल्यादेरवैजाव्यमिच्यथेः | उदा-

पञ्चमः स्तवकः | ८१

प्रयल्ाभावेऽपि बुद्धिसद्वावात्‌। हेतुभूता बुद्धिनिंवततते इति चेत्‌ । न । उदासौनबुदरपि संस्कार प्रतिदेतु- त्वात्‌। कारकविषया बुद्धिनिवर्तते इति चेत्‌। न। उदासौनस्यापि कारकबेडत्वात्‌। न हि घटादिकम- कुवन्तखचकादिकं नक्षामहे । हेतुभूता कारकबुदि्निव- तेते इति qi न । अयतमानस्यापि दुःखहेतुभूताया- अपि तङ्खेतुकण्टकस्यशबुदधेरभावात्‌ | चिकोषाहेतुु- ताऽनुभवे निवत्तते इति Aq न। केनचिन्निमिरे- नाकुवेतेाऽपि चिकौषातङेतुबुधिसम्भवात्‌। अनपेश्च- ङतिदेतुचिकौषाकारणं बद्धिनिवत्तते इति चेत्‌। न afe बुद्धिमाचम्‌। तथाचानित्यप्रयलहेतुकत्वप्रयज्ग

सोनखेति । (*कारण्णन्यव्यापारयत इत्यथैः । (रउदासौनवृद्धेरिति क्मेधारयः। दुःखद्ेविति। श्दुःखेत्श्वासौ कण्टकस्पशेखेति faa El तस्य बद्धेरित्यथंः ।

(१) ननूदास्मैनो निःप्रयलदत्नर्यानन्तरम्‌ | तथाच प्रयन्नाभावेऽपौीति Urey कारणानौति । | (२) प्रयलामावखाभाथेमाइ उदासौगबुदधेरिति | qatmerenta तद- लाभेऽपि प्रयलाजनकवुद्धेरिति कम्भधारयात्तदर्यपय्यैवखाने aan. इत्यथः। | (३) पौ गशहवन्नमे निवारयति दुःखहेतुख्ेति । रतश्च कारकतद्योत- ATA । 11

eg Ranta

fafaenaafeataeqafeanaaratifa afaen तदेव faatiat, न तु बद्धिमल्पुवेकत्वमाचम्‌। त तस्याप्रये जकत्वादिति बुद्धिमत्पूवेकत्व*साष्यपघ्चे परौ- हारः | सकल कमिति प्रयनप्रधानपघ्े शङ्कव नासि तस्येव तचानुपाधित्वात्‌ |

रुतेन शरौरसम्बन्ये बुदिगत काय्यैत्ववत्‌ बुद्धिसम्बनय प्रयन्नगतकाग्यत्वमुपाधिरिति निरस्तम्‌ । at fe ga भ्ररौरवच्छरौरनिदत्या बुद्धिनित्तिवदा प्रयनेन aft

तचेति ॥ बुद्धिमत्पुवेकले साध्ये | तख, श्रनित्यप्रयन्नख | प्रयोजकले वोदासौनबृद्धेनिंटत्तिप्रसङ्ग दति भावः। तदनेन प्रबन्धेन यो बुद्धिमत्पृवंकमिति are प्रतिजानौते, तदतु-| gaara परिइतम्‌ । ("यदा तु सकढेकमिति प्रधानौग्वतह तिविषयाप्रधानौ शतबुद्धिमत्पंकलवं मरतिज्ञायते, तदान मनिल्यपर- यन्नस्योपाधिवशद्धाऽपि नास्तोत्याहइ । बद्धिमदिति। ननु प्रधा-

* qeaqnafata,—«xfa ane ate

(९) यदा त्विति यदि छतिजन्यत्वमेव साध्यमित्थः | रवश्च बुदिमव्‌- पृष्बेकलत्वस्याप्राघान्यमनुपादागनेवेति बोध्यम्‌। यद्यपि विशिदटाषि. शिद्धमेदादुपाधित्वं सम्भवति, तयापि याप्यं यापककोटावनिवेशयत- za व्यातियाहकत्वमिति मते साध्यव्यापकत्वायदादुमाधितमिति

भावः। teat Vat विपच्तवाघधकसम्भवादच च तदभावान्न वचा. त्विति |

पश्चमः स्तवकः | स्ह

बुडनिदटल््या प्रयननिदटत्ति साधयेत्‌, स रवं कदाचि- दुपाखभ्यः। वयन्ववगतडहेतुभावं कलितसकलशक्तिका- रक्प्रयाक्तारः कायादेवानुभिमानानैवमास्कन्दनौयाः। तच तस्यानुपाधित्वात्‌। न च प्रय शात्मलाभाथेमेव मतिमपे स्ते, विषयलाभाथेमप्यपेक्षणात्‌। ततः प्रय-

नोग्तरृतिपुवकलसाध्यपे बुद्धिरप्रधानौग्ठता इतः सिध्येत्‌ ? न हि यन्नात्तस्िद्धिः, गरोरसम्बन्धे श्चानगतकायेलवद्‌बृ द्धि सम्बन्धेऽपि प्रयन्नगतकायेत्वस्यो पाधेः सुवचत्वात्‌ । तया च इतिमाचशणालौ कर्ता प्राप्त इत्यत श्राह | एतेनेति । (भप्रथन्नाभित्यवस्यालुपाधिलेनेत्य्थैः | कायेलादेकेकजन्यत्वं सिध्यत्‌ जितयजन्यत्मपि सिध्यति । श्राय समाजः। श्रतएव, न्नानादिचयव्यतिरेकान्न कार्यव्यतिरेकः, किग्बे- केकव्यतिरेकरादिति व्यर्थविगरेषणएलेन विगिष्टव्यतिरेको भ देतू- यतिरोकव्याप्य इति न हेतोर्विंगिष्टसिद्धिः, साध्याभावव्यापकाभाव- प्रतियोगिनएव साध्यगमकलादित्यपास्तम्‌ । (रज्ञानाधेकेकजन्यलस्येव weer, तथेव व्याप्तेरिति भावः

asf | न्नानाद्येकेकजन्यले साध्ये इत्यथैः । तस्य, प्रयन्नगत- कायलसयेत्यथैः। किञ्च, यदि प्रयत्नेन बद्धः सलोत्यत्यर्थमेवापेश्यते

(१) प्रयन्नानित्यत्वस्येति तथा च प्रयनादेव बुदिसिदिरिति ara: | Tig समूहालम्बन रूपवानुमितिन तु प्रयलात्तत्‌सिद्धिरि्येकदेव चितवजन्यत्वं सिद्धती बाह काय्येत्वादिति।

(२) ्ानाद्येकंकेति vanenthfafifa शेषः |

` ऋ,

<2 कुखमाञ्जलो

नादुद्धिः तन्िटत्ते प्रयलनिटत्तिः सिध्यत्येवेति fe- wart | कायेबुदधिनिदटत्या तु काय्येरव yaa निवत्तेते न नित्यः। नित्ये च uaa नित्येव ब॒हिः wana नानित्या। न हि तया तस्य विषयलाभस- म्भवः। शरौरादेः प्राक्‌ तदसम्भवे रेहानुपपत्तौ सवानुपपन्तः*। शरौराजन्धत्ववच्चानित्यप्रयल्ञाजग्ध- त्वमिति संघेषः ॥

तकाभासतयाऽन्येषां तकोशुच्धिरदृषणम्‌ |

AIHA AHS काय्यैलापाविभुषणम्‌ ist

तदा प्रयन्नगतकायैत्वमेवोपाधिः स्यात्‌ । न चेवम्‌ । eave निवि षयलेन शज्ञानदिषयेषु कायेजनकमिति तदर्थ बुद्यपे्ा स्यादेवेत्याह। न च प्रय «fai तथापि fren बुद्धिः ga: सिध्यतौत्यार। नित्ये च प्रयन्ने इति। न रौति । बद्यनित्यले तद्धेदुशरौरात्‌ प्राक्‌ तदभावे श्रौरोत्पत्तिरेव न स्यादिति कदाऽपि. खा बुद्धि लायेतेत्यर्थः | श्रनित्यप्रयन्नाजन्यलात्‌ चित्यादेरकटेकले साध्ये शरौ राजन्यतवद्भां विगरेषणएत्वमित्या इ । शरोराजन्यत्वदि ति | तर्कापरिशद्धिञ्च यदि प्रतिकूलतकांप्रतोघातः,तदा तेषां यदौ. श्वरः कन्त स्यात्‌ श्रोरौ स्यादित्यादोनां तकाणणमोगश्वरसिद्यरि- दिग्यां याघातेनाभासलान्न दूषणएत्वमित्याह । तकाभासतयेति । ्रथा-

ee ec EEE ~~~ ~ ~- ~ ~ ene

* Sergeant सन्बैदानुत्पत्त,- दरति Ale Ae |

पञ्चमः स्तबकः | =

कारकब्यापारविगमे fe कायासुत्यत्तिप्रसङ्गः। चेत- नाचेतनव्यापारयेोर्हेतुफलभावावधारणात्‌ कारण- न्राभावे इव SATA कायामुत्पत्तिप्रसङ्गः। wich कारणत्वात्‌। |

Tee, प्रत्यश्षानुपलम्भाभ्यां तदुत्पत्तिनिश्चथा- हश्ययारेव न SWAT । प्रत्यक्षस्यानुपलम्भस्य च ता- वन्माच्विधिनिषेधसमथेत्वात्‌ | धूमाभ्रिवत्‌, कम्यमा- wal न हि धुमः कार्याऽनलस्येति उदग्यस्यापि, न हि शखाकम्यो मातरिश्वन इति स्तिमितस्यापिग घात्‌ | किन्तु भोमस्मृश्ययारेव | तथेहापि शरीरवत- एव कार णत्वमवगन्तुमुचितं नान्स्येति। |

करलतर्काभावरूपा खा ? TATE | ्तुकूलस्विति । कन्तुः कारण wana कार्यं न स्यादिव्येवालुकूलस्तक इत्यर्थः |

नतु कजेभवेऽपि कारणशान्तरव्यापारात्‌ कार्यं स्यादित्यत श्राइ । कारकव्यापारेति। कारकाग्तरव्यापारं प्रति चेतनव्यापा- रख देतुतल्वात्‌ ae सोऽपि न श्यादित्ययेः। कारणन्तरब्या- पारसत्वेऽपि awa काये न श्यात्‌ यक्किञचित्कारण्णाभावसख्य MAGMA SATS | कारण्णन्तरेति |

सौगतमतमाहइ । fafa । हतिमा्रकार्यमाजयोनोन्वय-

* स्तिमितवयोरपि,--दति are |

स कृखमाघ्नलौ

तदसत्‌ । प्रत्यक्षानुपलम्भौो fe दश्यविषयावपाय- स्तदुत्यत्तिनिश्चये। न तु eta career | किन्नाम हश्याितं सामान्यदयम्‌। तदालौदस्य हि agate निश्चये दश्यमदश्यं वा सव्वभेव तज्नातौयं तदृत्पत्तिम- लया निशितं भवति ।. यथा स्यशंरूपरसगन्धाना* सुत्तरोत्तरनिमित्ततायां तव, अ्रस्माकष्बातौन्द्रियसम- वाय्यादिसिन्चो) | नचेदेवमुदाहतथारेव दहनपवन- योरालाकरूपवतास्तदुत्पत्तिनिश्चये कथमनालाकः-

व्यतिरेकाभ्यां ahaa, त्वन्मते व्यापकरतेः सत्वेनायोग्यरते- वयतिरेकानिरूपणात्‌ | यदि च छतिमाचेए व्यात्ियद्ाददृश्य- कटैसिद्धिः, तदा व्किमाजव्यापयधूमाददृ जाटग्यांदिवन्किरपि fe येत्‌ । शाखाकम्पे चायोग्यस्या पि स्िमितवायोः कारणएतायदष श्यादित्यथेः ।

कृति विगरेषकायेविग्ेषयोरण्वयव्यतिरेकग्रहो बाधकं विना छति- माचकायमाजयोव्यात्िग्रशोपायः । न तु पच्चधमेतालभ्बविग्रेषयो- रग्यादिग्रहः । यथा वद्किघूमविशेषयोरन्यादिना agra, योरपि व्या्ियदः, श्रन्ययाऽनुमानमाचोच्छेदादित्याद । भरल

+ रूपस्य ्ंगन्धाना,--इति का०। + समवायादिसिौ,- दरति are |

(६) अयोग्यस्यापौति उद्भुतस्पशवेगरन्यवायोरि त्थः |

पद्मः श्वकः | ॥ = |

निरस्रूपयेाः सिदहियेदुदग्धस्तिमितसाधारणौ fate स्ादिति। तद्भवेदष्येवं यदि शरौरादिकं विना कायै- मिव भौमं स्पश वदेग वन्त ञ्च विना अन्निमाचात्‌ पवन-

—

धानुपलम्भाविति । श्रन्यया पाकं प्रत्यालोकात््मकस्येव(* वद्धः कम्पं प्रति शूपवतएव दण्डादेः प्रत्यच्ानुपलम्भाग्यां कारणएतल्निख- यादनालो कात्मकजाट्यंद इनस्य निर स्तरूपस्य पवनस्य च॒ कथं fafe: स्यादित्याह । न चेदेवमिति। उदाइतयोः८९ पाक्रयो- fae: | दहनपवनयोरनालोकनिरस्तरूपयोः कुतः सिद्धिरालोक- erica तदुत्पत्तिनिश्चये सतोति योजना । श्रालोकवतएव वके धूमोत्यत्तिनिखये(९ रूपवतणएव दस्तादेलीष्टादौ कम्बनि्ये सतौ-

(१) ्धालोकात्मकस्थेति अलोकवतद्रयथंः | तथाच पाकेन ssa: कम्पेन पवनो नानुमौयेते्धैः। |

(र) पूर््वोक्तयोरिति यद्यपि पवनः ल्िमितर्व पूर्वोक्तः स च न कम्या- सुमेयस्तथापि कम्पमारतवन्चेत्लनेन कम्यजनकवायारपि पूर्न्गक्तत्व- भिति wail cere धुमाभिवदि्नेनोक्तो न बोध्यः, किन्त णाटय्थेखव उदाहतस्लर्वेति गाटय्येलाभाय पूर्ववोक्षयोरिव्यथदति व्याख्यातमिति ध्येयम्‌ |

(९) धुमो त्पत्तिनिश्वयद्रति पाठे wares पाक उपशच्तितः। तस्येव भाठग्थंवङिसाधकत्वादुपक्रान्तत्वाचेति | तेनापि जाटम्येवड़िसिडिनं स्ादिव्थंः।

[९ ह । “ny ,

st | कुस माम्नलौ

ATM धमकम्पो स्यातां, न त्वेवम्‌ । न Bq देतन- व्धनभिचाराऽपि* शक्याभिभधान इत्यलं बालप्रलापानां समाधानैः।

तदुत्प्षरसिद्भावपि तत्तदूपाधिविधूननेन सखाभा- विकत्वश्ितो यदि कर््नारमतिपत्य ara’ स्यात्‌ ख- भावमेवातिपतदिति काय्विलापप्रसङ्ग इति । wag सव्वेमात्मतश्चविवेके निपुशतरसुपपादितमिति नेद प्रतन्यते | weg fag प्रतिबन्धे न प्रतिवण्ध्यादेः

छद्रोपद्रवस्यावकाशः। प्रतिबन्धसिडा विष्टापादनात्‌, तदसिद्खो ततरव तत्सिङ्धेरप्रसङ्गादिति।

त्यथः । अदुग्वङकर्धमानुत्पन्तेः (पवनमाचाख कम्पातुत्पन्तेखलच दृश्छ- aaa wafafa न धमाद्‌दृश्यवद्किसिद्धिने वा कम्पात्‌ पवन- माचस्यानुद्भूतस्प शस्य सिद्धिरिव्याहइ । म fafa कारणत्व सिद्धावपि मकारान्तरोण TRUTH TATE । तदुत्पत्तेरिति । AT धिविधननमेव कथमित्याच | एतच्चेति। प्रतिबन्ध्यादेरिति । wi. पष्टलाद्‌दृष्यश्टङ्गबाधेऽप्यदृश्यश्टङ्गसिद्धिरित्यादेरित्यथेः । सिद्धाविति । वस्ठतो विपचवाधकाभावाद्चाच्यभाव इत्यथैः ।

* चेतनव्यवद्ारोऽपि,- दति are |

3 रिं

(९) उद्ममाचाद्वेति यदि पाठस्तदा Sayre वायुपरमेवेति बोध्यम्‌ |

पञ्चमः स्तवकः | <é

ननु तस्य सब्वेदा सव्वेबाविशेषे ae सवरा- त्पत्तिप्रसङ्ग इति निरपेक्नेश्वरप्े दाषः, area उपे- कछषणोयरवास््विति* बालस्य प्रदौपकलिकाकौड़येव। नगरदाहः । स्थेमभाजाजगतरवाकारणत्वप्रसङ्गात्‌ । आमिति ब्रुवतः सौगतस्य द्‌त्तसुत्तर प्राक्‌ | अं धम्मी पदे शच्च वेदशास्त्राविराधिना । यस्तकेणानुसन्धत्ते स धम्म वेद्‌ नेतरः ॥

(१प्रृतादथादर्थान्तरं (र"्रटङ्गलस्य योग्यसंस्थानव्यञ्यलेनायोग्य wy विरोधात्‌ शद्धितुमप्यग्रकय, wi wera इति सवेवा- - मबाधितप्रत्यचनाधखेति भावः । aaua, प्रतिबन्धा सिद्धे रेवेत्य्थैः | च्रप्रसङ्गः, wire: | दत्तमिति । कार्यस्या्ेतुकत्ये. कादाचित्कल्ानुपपन्तिरित्यादिनेत्यथेः । नन्वागमादेवेश्वरसिद्धौ तज

+ तवपेच्तरीयमेवास्लिति,- दति ae | सापेसत्वेपेच्तगौ यमेव (- स्विति+-दति ite |

+ अलिप्रदरीपकलिकाकरौडयेव,-- दति are | बालकस्य दौप्पकाक्रौड- येव,--इति are | | |

t अखदवलोकितेषु चतु मूलपुस्तकेष इत्थमेव पाठः। परन्तु, aa, स्येमभाजोजग तर्वाकार णत्वप्रखक्त्‌?-- द्रवं पाठो भवितुमुखितः।

(१) दोषान्तरमाह प्र्टतादिति | (२) wyaafa यद्यपि शटकत्वस्य योग्यसंख्यानव्यकुतववदात्मगोऽपि यौ.

ग्योपाधिमत्तजियमः। यदि च तत्संसारिमाजविभ्ान्तं वदा तदपि 19

€° कुखमान्नलौ

तमिमम्थैमागमः संवदति, विसंवदति तु परेषां विचारम्‌ | विश्वतश्चक्षुरुत विश्वतासुखा- विश्वतेाबाहरूत विश्वतः पात्‌ | सम्बाहुभ्यां धमति सम्यतचे- दवामूमौ जनयन्‌ देव TH ॥

अच प्रथमेन TaN, चक्षुषा इृष्टेरुपलक्षणात्‌ | दितेन सववक्तत्वं, सुखेन वागुपलष्षणात्‌। aataa सर्बसहकारित्वं, बाहना सहकारित्वोपलघ्चणात्‌ | चतुर्थेन व्यापकत्वं, पदा व्याप्तेरुपलघ्चणात्‌। पञ्चमेन

Sin सि

न्यायप्रदभेनं व्ययेमित्यत ATE | श्राषेमिति। तर्कानुखन्धानं विना-

ऽऽषधमीपरे 9 तात्पयेमेव निसेत्मश्रक्यमित्ययेः | Oat, श्राग-

माविसेधं न्यायमा । श्राषमिति। wera नागमविरोधो- —————————

योग्यष्टक्विश्रान्तस्ति Sate म बाधः प्र्च्तेशापि; तथापि

विपच्छवाधकामावण्व मूलम्‌। अन्यथा पवस्य केवजान्वयिला-

पत्तेः | तस्य च त्वयाऽनभ्युपगमादिति भावः |

(९) गन्वेवमपि वद्धापद्रममाचमर् मतु न्धायोपदशंगमि्त खा

यद्धनि । अनेनोमयोः खागविषयलव प्रतिपादनात्‌ विसोघमाह

cay | |

WEA: रवकः | ९१

TATA TART, तो हि साक्षयाच्ाषह- नादा | षष्ठेन परमाणशुरूपप्रधानाधिष्ेयत्वं, बे fe मतिश्ौखलत्वात्‌ पतजव्वपरेश्ठाः, पतन्तौति। सन्धमति, सश्जनयन्निति च व्यवहितापसगेसम्बन्धः। तेन संयाज- यति, समुत्यादयन्नित्य्धैः | चावा . इत्धुद्धंसप्तशाकाप- Bau, मू मीत्यधस्तात्‌, wa इत्यनादितेति। afa- रपि- | | ॥ WE सर्वस्य प्रभवे मन्तः सव प्रवर्तते,--इत्यादि |

एतेन ब्रह्मादिप्रतिपादका ्रागमा बोद्धव्याः |

अ्याजनात्‌ eat |

सखातम्ब्ये जडताहानिनो दष्टं इष्टषातकम्‌।

sft तु त्ंवादः, awed तु नेवमित्याह । तमिमभमिति , वहितेति । व्यवहिता चेत्यनेन उपसगेसंज्ञाविधानादिति भावः | एतेन ब्रह्मादौति । ब्रह्मादिग्ररौरमधिष्टाय ईशवरएव जगत्‌ wa- तौष्यथेः । क

खल्वपो ति निपातसमुदायः उदा ष्यते इत्यथे ada, न समुच्च या्थेः। सख, साध्यो विश्वविदव्यय दत्यनेनान्वौयते Cae) साध्यते Tagawa इत्यन्ये । एवमयेऽपि |

श्रा युच्यते संयुच्यतेऽन्योन्यं द्रव्यममेनेत्यायोजनं द्य एकारमाक- शंयोगजगकं सगेादधकालोनपरमाणकमे ज्र विवक्ितम्‌ । . तद्यदि `

स्‌

ER कुघमाञ्नलौ

` हेत्वभावे फलाभावे विशेषस्तु विशेषवान्‌ ॥४॥ परमागादयथा fe बेतनायाजिताः प्रवत्तन्ते अचे

तनत्वात्‌ वास्यादिवत्‌ | अन्यथा कारणं विना काया

गुत्प्िप्रसङ्गः । अचेतनक्रियायाश्ेतमाभिष्टानकाये-

त्वावधारणात्‌ । क्ियाविशेषरविश्रान्तोऽयमथा नतु तम््ाचगाचरः, चेष्टा fe चेतनाधिष्ठानमपेक्षते इति

चेत्‌ अथ केयं चेष्टा नामः यदि प्रयनवदात्मसंयागा

खप्रयन्नादेव तेषां खात्‌, तदा परमाणनामचैतन्यालुपपन्तिरित्थार। स्ातन्व्ये इति । यदि च प्रयल्ननिरपेच्ाददृष्टादेव तत्‌ स्यात्‌, तदा द्मणएकादौनामपि ततएवोत्पादः स्यादिति aan care । नादृष्टमिति । चेतनव्यापारसहितान्तस्मादिति भावः, तथा च? सगोद्यकालौनद्णकोत्पादकं कमे खसमानकालौन- प्रथन्नजन्यं Raa चेष्टावदिति मानार्थः। विपचे fe बाधक- fare । हेत्वभावे इति हेतोेतनव्यापारस्यान्यजोपलग्धस्याभावे क्रियारूपफलाभाव इत्यथः । ननु चेष्टारूपः क्रिया विशेषस्तया, न तु क्रियामाचमित्यतश्राइ। विशेषस्िति । चेष्टा fe भोक्षुगतप्रय- WA प्रयोञ्या, न तु प्रयनमाचस्येत्यथैः |

तकौपकाय मानमाह | परमाादयो होति । श्रायोजिता-

[गथा मरमम

(१) मूलोक्घस्य तस्य start यभिचारात्तचापरितुष्यन्‌ खयं ane मानमाह सर्गाद्य anata |

पद्मः Saw | ER

समवायिकारखिका क्रिया, प्रयल्नमाचकारणिकेति वा विवक्षितं; तन्न, तस्येव तचानुपाधित्वात्‌। अथ fear हितप्रात्तिपरिषशारफलत्व तन्तं; aa, विषभक्षणादन्ध- नाद्यव्यापनात्‌। इष्टानिष्टप्रात्तिपरिहारफलत्वमिति चेत्‌ । कर्तार प्रत्यन्यं वा१ उभयथाऽपि परमाण्लादि-

इत्पादितकमेाणः Tai कायमारभन्ते Tae: | ("विगरेषणो- waa परवेद शितालुमाने तात्पर्यम्‌ । विगरेषस्ित्यादि- निराकायें चेष्टात्मुपाधिमाह । क्रियाविगेषेति । तदेवेति । प्रय- वदात्मसखषयो गाखमवायिकारणएकलमेव हि परमाणक्रियायां चेत- नायोजितलमिति साध्य, तच नोपाधिः (रसाधनव्यापकलादित्यथेः। विषेति । विषभच्णादि क्रियाया श्रदितमरणदिप्रापकल्ादित्यथैः। दृष्टेति | विषभच्णाद्यतुकूलक्रियाया aft इच्छा विषय विषभच्णा- दिप्रापकलमस््येव, इच्छां विना तज प्रटृत्यभावादित्यथैः। उभ- -यथाऽपोति । परमाण्ठादि क्रियायास्तत्कत्तं रोरस्यासरदादेखेच्छा- विषयाथेडेत्त्वादित्यथैः । तथा च साधनव्यापकल्ादतुपाधिल- मिति aa: | |

(१) Bazare fatwa | तरव चेदात्स्योपाधित्वशङ्भगाऽपौति

भावः। (२) साधनव्यापकत्वादिति म च कभ्मेमाचस्य तत्मरयलजन्यत्वेऽपि saat

गस्मवाविक्षारणत्वे मागाभाव इति वाच्यम्‌ । यः ae इ्ादि प्रागक्त्थाप्तखथात्वादिति भावः|

™

€9 कुखमान्नलौ

क्रियासाभारण्याद विशेषः | भान्तसम्नैहाया अतथा भूतायाश्रपि चेतनव्यापारापेरूणाच्च । शरौरसमवा- यिक्रियात्वं तदिति चेत्‌। न। कइतशरोरकिथाया- अपि चेतनपुवेकत्वप्रसक्तेः। जौवतदति चेत्‌ । न) नेबस्यन्दादेखेतनाधिष्टानाभ्युपगम प्रसङ्गात्‌ | स्यशवद्‌-

साध्याव्यापकत्वमप्याह | भान्तेति | भमप्रटन्तस्य न्दस्येष्टरजताप्रा- पकलाद्‌ निष्टशए्षपरोहारकलत्वाद्च AW साध्याव्यापकलादित्यथेः | ब च रजतलेनेच्छा विषयस्य Wa waa वाच्यम्‌ । येन eras तारेण प्रापर्विवकितलादिति भावः | गतेति । Yarafen सतश्ररौरक्रियायां साध्याव्याभेरिव्ययेः | एतश्च समव्याप्नोपाध्यभिप्रायेण | Baars, जो वश्ररौरस्वापि वायुवशात्‌ क्रियायां तथातल्मिति भावः | विषमव्याप्तोपाधिपचे तु शरोरावयवक्रियायां साध्याव्यापकवं मन्तव्यम्‌ । Fafa (९दरदमपि दूषणं समग्धाप्तोपाधिपचछे । विषम-

(१) wana? fear कथमिल्त are वारवादिनेति | वन्नोदनादि- नेति भावः। |

(x) इदमपौलयुपलच्यणं, त्वन्मतेने्पि seal मग्मते ane साध्यापत्तरि्त्वात्‌ त्वन्मतद्रति। यद्यपि त wea पाधिविेषकमिति squafmarat तदमावादचोक्तिस चापि तदगभंतायामिदं, तद्गभेत्वेऽन्योन्धा चथ इति विक्षस्ण aaa ।

पद्चमः स्तवकः | ey

द्व्यान्तराप्रशगे सतौति चेत्‌ । न । ज्वलनपवनादौ तवाभावाभ्युपगमापक्तेः। शरौरस्य स्प शंवट्‌द्रव्या- न्तराप्रयुक्तस्येति चेत्‌। न । Mela शरौरस्य ल्यमा- Wad | सामान्यविञ्चेषश्चेष्टात्वं, यत उन्नीयते प्रयन्न- पुविकेयं क्रियेति चेत्‌ । न । करियामावेरेव aga. नात्‌। भाक्ुबुद्धिमत्पुव्वेकत्वं यतति Aq तदि तदि- श्रान्तत्वमेव तस्य । न चैतावतैव क्रियामाचं प्रत्यचेतन- wea चेतनाधिष्ठानेन व्यात्तिरपस्ताय्यैते | विशेषस्य विशेषं प्रति प्रयोजकतया सामान्यव्यात्िं प्रत्यविराध-

aa तु करादिक्रियायां साध्याव्यापकम्‌ । wiafefa । नेजा- दिखन्दनन्तु स्य रवदायुनोदनणजन्धमिति नोक्तदोष इत्यर्थः | we नेति । लते ज्वशनादि किया न प्रयव्रजन्या किन्वद्ष्टवदात्मसं- योगजन्येत्यतः तापि समव्याप्तोपाधिपके साध्यापन्तिरिन्यर्थः | दषटयेवेति । Serre: शरोरमिति लकचणपदेऽन्योन्या्रय इत्यथः | शशन्तरे तु करादिक्रियायां साध्याव्यािरिति भावः। सामा- येति । weit नोक्तदोष दति भावः । तज मानमाह) यत इति। क्रिवामाचेशेति। किया माचस्येव मया प्रयन्नजन्यलालमापकला- कोकारादिति a तेनेषा जातिः सिध्यतीत्यर्थः । विगनेषस्येति | तरिवा्कनयोः सामान्यतः का्यंकारणभावनिखये साध्याव्यापकल- माब्चकमिति भावः | |

९६ कुसुमाघ्चलौ

` कत्वात्‌ | अन्यथा सव्वसामान्यव्यातेरुच्छेदा दित्युक्तम्‌ | शतेना शरोरत्वादिना सत्मतिपक्षत्वमपास्तम्‌ | अवा- प्ागमसंवाद्‌ः+- | यद्‌ स देवाजागत्तिं तदेदं चेष्टते जगत्‌ | यदा सखपिति शान्तात्मा तदा सवं निमौलति ॥ अन्नोजन्तुरणौशाऽयमात्मनः सुखदुःखयेाः | ई्रप्रेरितागच्छेत्‌ सखगं' वा ्भरमेववा ॥ मयाऽध्यक्षेण प्रतिः ख यते सचराचरम्‌ | तपाम्यडमहं वषे निख्ल्ञाम्युत्‌सूजामि च। इत्यादि। अच जागरस्वापौ सहकारिलाभालाभो | ईश्वरे रशायामन्नत्वमप्रयतमानत्वश्च हेत्र॒ दरतो परमा- रवादिसाधारणौ | सखमेश्वम्रे चेष्टानिष्टो पलक्णे | रत- देव सव्वाधिष्ठानसुत्तरच विभाव्यते मयेत्यादिना | न

यदा, प्रयन्रवदात्मसयो गजसयोगएव साध्याव्यापकलमिति भावः।

ननु परमाणवो न चेतनाधिषठिताः waned श्ररोरेतरल्वादिति सत्मतिपचता स्यादित्यत are एतेनेति । शरौरोतरक्रियाया- खषटालाभावाद्भोक्रमयलजन्यलं frre, किया माज तु प्रयत जन्यत्व wea: | यदा ख देबेत्यादिपरकोधविषारे श्रा गमविरोधप्रद गेनम्‌ । अरध्यचेण श्रधिष्टा्ा, प्रकृतिः परमाशः। शित्यादौति । चित्यादिकं प्रयन्नप्रतिवद्धपतनं गुले सत्यपा-

Pingala Chhandal 8619, (Sans.) Fasc. [{--111 @ /6/ each = ए. 0 Prithiraj Rasau, (Sans.) Part I, Fasc. I, Part II, Fasc. [-- ४ @ /6/ each (English) Part II Fase. I oe ve

Prakrita Lakshanam, (Sans.) Fasc. I 28788878 वि (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—8, Vol. IT, Fasc. 1—4, Vol. III.

oO w ae

श ot

= be De ^

9 iSara, Institutes of (08180) . । uta 808 of Apastamba, (Sans.) Fasc. I—XII @ /6/ each 1 & ` 01५6 ASvalayana, (88118. ) Fasc. I—XI @ /6/ each da _—.~ Ditto Latyayana (Sans.) Fasc. I—IX @ /6/ each ` ` ४6 Sénkhéyana (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—7, Vol. II, Fasc 1 @ /6/ each Sama Veda Samhita, (Sans.) Vols I, Fasc. 3—10; II, 1—6; III, 1 -7; IV, 1—6; V, 1—8, @ /6/ each Fase : ile Samkhya Sutra Vritti (Sans.) Fasc. I—IV @ /6/ each .. > a Darpana, (English) Fasc. [—LV @ /6/ each 8 of Kapila, (English) Fasc. [ and [I @ /6/ each Darien Sangraha, (Sans.) Fasc. II ०५ Sankara Vijaya, (Sans.) Fasc. II and III @ /6/ each Sankhya Pravachana Bhashya, Fasc. [11 (English preface only) Sri Bhashyam, (Sans.) Fasc. I-—II @ /6/ each Mee Susruta Samhita, (Eng.) Fasc. I and [I @ /12/ each Taittiriya Aranya (Sans.) Fasc. I—XI @ /6/ each os a _ Brahmana (Sans.) Fasc. I—X XIV @ /6/each .. Ditto Samhita, (Sans.) Fasc. IX—XXXV @ //6/each .. Ditto Pratisakhya, (Sans.) Fasc. I—III @ /6/each =, Ditto and Aitareya Upanishads, (Sans.) Fasc. II and I[I @ /6८ each ए Brahmana, ( 8808.) Fasc. [—X1X 2 /6/ each ae ‘attva Chintémani, Vol. I, Faso. 1—9 ; Vol. II, 1—5 (Sans.) @ /6/ each “Tul’si Sat’sai, (Sans.) Fasc. I-III @ /6/ each . ध aishadha, (8878. ) Fasc. III, V—XII @ /6/each .. oe LC . (Sans ) Fasc I—VI @ /1 2/ . es ee Purana, (Sans.) Fasc. I—XIII @ /6/ each Purana, (Sans.) Vol. I, Fasc. I—VI; Vol. II, Fasc. [—VII /6/ each Fasc é J va 11 Smriti, (Sans.) Fasc. [—II @ /6/ each ++ ५* Vivac (Sans.) Fasc. I—VII @ /6/ each ve = 4 radiya Purana, (8ans.) Fasc. I—V @ /6/ Yoga Sutra of Patafijali, (Sans. & English) Fasc. [—V @ /14/ each eas Tibetan Series ‘Bos: Sher-Phyin—Fasc. 1—5 Vol. 11, Fasc. I @ 1/ each Rtogs brjod dpag bsam Akhri S’ifi (Tibetan & Sans.) Fasc. I—II @ 1/ „~ Arabic and Persian Series ray. षः rnamah, with Index, (Text) Fasc. I—XIII @ /6/ each , (Text) Fasc. I—XXII @ 1/ each oe (English) Vol. I (Fasc. I—VID | Akbarnémah, with Index, (Text) Fase. I—XXXVII @ 1/ each 80.51 8006787 with Index, (Text) Fasc. I[—XIX @ /6/ each Beale s Oriental Biographical Dictionary, pp. 291, 4to., thin paper... Cat of Persian books and MSS. in the library of A. S Fase. I of Arabic Technical Terms, and Appendix, Fasc. 1—-XXI @

Rashidi (Text), Fasc. I—XLV @ 1/ each - or, Tusy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fasc. [—1V @

:

(ऋं

~~ IY >> w Dw ॐ ॐ to fer) ॐ vw

—

| 4 श # 9 ©> +~ BR WOR ATOR © < +~ "~ > > @ = © ~ ~ ॐ Ono,

b= ४ ॐ @> ५० ॥= ४ ¢ ७ ४ © ८ ॐ

कि ie

each ee eo -Sham Wadqidi, (Text) Fasc. [~IX @ /6/each .. म । Azadi, (Text) Fasc. I—IV @ /6/ each ० ve nin, History of the Persian Mansawi. (Text) Fasc. I ०७, 18007; of the Oaliphs, (English) Fasc. [—V[I @ /12/ ५५५५ so qb h-i-Jahangiri, (16४) Fasc. [—IIL @ /6/ each ve bah, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ /12/each .. 38 Maasir-ul- Umara, mara, Vol Fasc. 1—9, Vol. II, 1—9 Vol. III, 1 —4

a i, (Text) Fasc. I--V @ /6/ each ६ 40 भक apy ध warikh, (Text) Fasc. I—XV @ /6/ each

ee _ CRB ५०००८००० Of SCHNoRS

kh (English) Vol. II, Fasc, [—V @/12/ each ; ` ` -- क (Turn over.) = | ts र j Digitized by O08 €

Sp च {

20.

N. ए. All Cheques) Money Orders &०, must be made payable to the Asiatic Society” only. af

= tee १ : ४ ४ 2 a [क 4 £

Muntakha 6. (Text) Fasc. I—XIX @,6/ each .». Res. Mw asir-i-’ Alamegizf (Text), Fasc. I—VI @ /6/ each ज" ध्ीः „र Nokhbat-ul-Fikr, (Text) 2886. 1 =, a age Nizami’s Khiradnamah-i-Iskandari, (Text) Fasc. I and Il @ /12/ each Riyazu-s-Salétin, (Text) Fase. I—I1 @ /6/ each Buy dty’sltq@in, on the Exegetic Sciences of the Koran, with Suppl (Text) Fase. II—IV, VII—X @4/each , ५४ Tabaqat-i-Nasirf, (Text) Fasc. I—V @ /6/ each „५ i Ditto (English) Fase. I—X1V'@/12/ each. ` =+ ~ "वल Vérikh-i-Firdz Shahi of Ziaa-al-din Barni (Text) Fasc. I—VII @ /6/ ach Térikh-i-Baihaq/, (Text) Fasc. I—IX' @ /6/ each टै Térikh-i-Firozshahi, of Shams-i-Siraj 411, (Text) Fasc. I—V @ /6/ Wis o Ramin, (Text) Fasc. I—V‘@ /6/ each. ;.. bw | Zafarnamah, Vol..I, Fase. I—IX, Vol. II. Fasc I—VIil @ /6८ 5९९०. , 6 Tiizak-i-Zehangiri (English) 288९. = , ०४ vs ree:

१ abe ee ae ASIATIC SOCIETY’S PUBLICATIONS. ~. Asiaric Resxancues, Vols. VII, 1X to XI; Vols. XIII and XVII, Vols, XIX and XX @ /10/ each ,. । . 89 Ditto » ^. Index to Vols. I—XVIIIT> प = 11400४1 ७8 of the Asiatic Society from 1865 to 1869 (incl.) @ /4/ No.; and from.1870 to date @ /6/per No. ` fe Journat of the Asiatic Society for 1843 (12), 1844 (12), 1846 (12 1846. (5), 1847. (12), 1848 (12), 1860: (7), 1861 (7), 186 कि 1858. (5), 1861 (4), 1864 (5), 1865 (8), 1866 (7), 1867 (6), és 1869: (8), 1870 (8),.1871 (7), 1872 (8), 1873 (8), 1874 (8), 3 (7), 1876 (7), 1877 (8), 1878 (8), 1879 (7), 1880 (8), 18812), {889 (6) 1888 (5), 1884 (6), 1888 (6) 1886 (8),~ 1887 (7). @ 1/ per No. to Sub: scribers and @ 1/8 per No. to Non-Subscribers, ४ N. 2. The figures enclosed in brackets give the number of Nos. in each Vo Centenary Review of the Researches of the Society from 1784—1883 General Cunningham’s Archxological Survey Report for 1863-64 (Extra ~ No., J. A. 8. B, 1864) । Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Society” (Extra No., J. + 9. B., 1868) 5 Catalogue of Mammals and Birds of Burmah, by E. Blyth (Extra ०५. J. A. S. B., 1875) Sketch of the ‘Turki Language/as spoken in Eastern Turkestan, Part ` Vocabulary, by R. B. Shaw (xtra No., J. A. 9. B,, 1878) Pes Introduction to the Maithili Language of North Bihar, by G. A G Part 11, Chrestomathy and Vocabulary (Extra No S. B., 18 Anis-ul-Musharrahin.. a a Catalogue of Fossil Vertebrata é Pe Catalogue of the Library of the Asiatic Society, Bengal ve ; ie Examination and Analysis of the Mackenzie Manusoripts by the

W. Taylor Han Koong ‘Tsew; or the Sorrows of Han, by J. Francis Davis Istilahat-us-Stifiyah, edited by Dr. A. Sprenger, 8vo ४४

Inayah, a Commentary on the Hidayah, Vols. If and IV, @ 16/ each ,*'

Jawémi-ul-’ilm ir-riyazi, 168 pages with 17 plates, 4to Part I ॥ ।

Khizanat-ul-’ilm He {4 ।

Mahabharata, Vols. 1{1 and IV, @ 20/each_..

Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian Parts I—III, with 8 coloured Plates, 4to. @ 6/ each `, ; + (नच ल

Purana Sangraha, I (Markandeya Purana), Sanskrit क ` 8118188-001- 18] क्षप द नः Tibetan Dictionary by Csoma de 6108 be ts Ditto Gramm ०७ ott Vuttodaya, edited by Lt -Col. ©. E. Fryer ree is :

Notices of Sanskrit Manuscripts, Fasc, I—XXIV @ 1/ each । Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. R. L. Mitra + 4° | ae

क ४ (५.

Digitized by Go OQ T

LIST OF BOOKS FOR SALE)

AT THE LIBRARY OF THE Asiatic POCIETY OF PENGAL, म 1 Si

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA,

ABD OBTAINABLE FROM

THE SOCIETY’S LONDON AGENTS, MESSRS. TRUBNER & CO, 63 anp 59, Lupeare Hii, Lonpor, ४. C :

BIBLIOTHECA INDIOA. Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, Fasc. I—ITV @ /6/ each ५ ` ae Agni Purana, (8898. ) Fase. II—XIV @ /6/ each “a : ae Anirnddha’s Commentary (English) Fasc.I .. ह -०- Anu 8887 एध, F a Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Sans.) Fasc. [—V @ /6/ 6४९ । Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. I

Aphorisms of the Vedanta, (Sans.) Fasc. VII—XIII @ /6/ each 2° Ashtaséhasrik4 Prajnéparamité, Fase. I—VI@/6/ each .. >+ 9 Agvavaidyaka, Fasc. I—V @ /6/ each “a Avadana Kalpalat&é by Kshemendra (Sans. & Tibetan) Vol. I Fasc. 1—3

@ 1/ Vol. II, Fasc, 1 ve ee oe Bhamati. (Sang.) Fasc. I—VIII @ /6/ each दि ok rE; Brahma Sitra, (English) 2880. 1 =, , $ re; re Brihaddevata, (Sans.) Fasc. I—II @ /6/ each .. | ५९

Brihaddharma Purdnam, Fasc. I—I1 @ /6/ each ध Bribat Aranyaka Upanishad, (88118. ) Fasc, VI, VII & IX @ /6/ each Ditto (English) Fase. II—II1 @ /6/ eacn 24 3 Brihat Samhita, (Sans.) Fasc. II—III, V—VII @ /6/ each.. Chaitanya-Chandrodaya Nataka, (Sans.) Fasc. II—III @ /6/ each aS Chaturvarga Chintamani, (Sans.) Vols. I, Fasc. 1—11; 11, 1—25; III

Part I Fasc, 1—18, Part II, Fasc. 1—7 @ /6/ each fe Ss Chhandogya Upanishad, (English) Fasc. II... oa क DaSarupa, Fasc. IJ and HI @ /6/ ; 8 pee

Gobhiliya Grihya ३६8, (Sans.) Fasc. I—XII @ /6/each .. Hindn Astronomy, (English) Fasc. 1I—III @ /6/ each i Kéla Madhava, (Sans.) Fasc. I-IV @ /6/ ०» ee Katantra, (Sans) Fasc. I—VI @/lz/each .. द Katha Sarit Sigara, (English) Fasc. I—XIV @ /12/each ..

Kaushitaki Brahman Upanishads, Fasc. II és ok x Kiirma Purana, (Sans.) Fasc. [-- 1 ह @ /6/ each १ व Lalita-Vistara (Sans.) Fasc. II—VI. @ /6/ oe ve ७५ Lalita-Vistara, (English) Fasc. I—III @ /12/ each ६ “il Madana Parijita, (Sans.) Fasc. I—VIIL @ /6/ each <<

Manutika Sangraha, (Sans.) Fasc. I—III @ /6/ each se Markandeya Purana, (Sans.) Fasc. 1[V—VII @ /6/each_..

Markandeya Purana (Eng.) Fasc I—II @ /12/ each We ३ Miméwsa 1) 618, (Sans.) Fasc. II—XIX @ /6/ each *? ५ Narada Panchardatra, (8808, ) Fasc. [४ क ४

Narada Smriti, (8808. ) Fasc. I—III @ /6/ ० प भ

Nayavartikam, (Sans.) Fasc. I 0. Nirukta, (8808. ) Vol. 1, Fasc. [V—VI; Vol. II, Fasc. I—VI1, Vol. III, Fasc. I—VI; Vol. IV, Fasc. I—VII @ /6/ eack Fasc

Nitiséra, or The Elementsof Polity, By Kamandaki, (Sans.) Fase, 1—V ~ @ /6/ each > ee ee ee nurs

Nydyabindutika (Sans.)

Ny4éya Kisiménjali Prakaranam (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—6 Vol. II,

। 286. 1—2 @ /6/ each .. ;

£ Parisishta Paryan (Sans ) Fase. I—1V @ /6/ each Digitized-by &, 0091 < रं A छ

४ ‘ | (Continued.ou therd wage of Cover. Ba.

Tega: स्तवकः | é9

केवलं प्रेरणायामषहमधिषठिता, श्रपितु प्रतिरोधेऽपि। याहि यच प्रभवति, स तस्य प्रेरणावड्धारशेऽपि समथः, यथाऽर्व्वा चीनः शरौरप्राणपरेरखधारण्यारिति दशितं तपामौत्यादिना ।

धृतेः weafa । faante ब्रह्माणडपय्येन्तं fe जगत्‌ साक्षात्‌ परम्यरया वा विधारकप्रयन्नाधिष्ठितं गुरुत्वे सत्यपतनधमंकत्वात्‌, वियति विहङ्गम शरीरवत्‌ तत्सं यक्तद्रव्यवच्च | रतेनेन्द्राभ्रियमादिलोकपालप्रतिपादका- अष्यागमा व्याख्याताः | सव्वीवेशनिबन्धनख सर्व्व॑ता- TAMAS, MAAS सव्व॑मिति | यथा रकरव*

तिलादिव्ययेः(९) | विदगादिसंयुकतद्रवयान्तरेए व्यभिचारनिरासाय

तत्‌ साध्येऽन्तभोवयति । परम्परया वेति । तच दृष्टान्तमाह |

तत्सयुक्रेति | एतेन, धारकप्रयन्न्टतलव्युत्पादनेन | याख्याताः,(९)

मुख्थार्थतयेति शेषः। मन्विद्धादिदिवताभेदप्रतिपादकागमस्य सुख्या-

(९) ay seg परम्परया वेति Tagen, रखकचोभयथाऽधिद्ागा- wag | प्रतयेकगमंसध्ये च व्यभिचारद्र्तश्चाहइ प्रयल्नप्रतिबड्ध- पतनमिति। रतेन मूले व्यथेविेषणमपि खचितम्‌ |

(२) सुखयाच॑तयेति ta इति धारकप्रयलात्तदाश्चयाच मेदलिद्धावदेत- निरासे दश्रादिदेवतानां पररस्परभेदप्रतिपादक्षागमा मुख्यार्था.

रवेत्ययः | 13

९८ कुस माञ्मलौ

मायावौ अश्चोवरादो व्या्रोवानरः किन्ररोभिश्षः स्तापसोविप्र इत्यादि |

wees तदु पपत्तेरन्यथासिद्गमिदमिति चेत्‌ तद्धावेऽपि प्रयल्नान्वेयव्यतिरेकानुविधानेन तस्यापि स्थितिं प्रति कारणत्वात्‌ | कार शेकदेस्य च कारणा- न्तर प्रत्यनुपाधित्वात्‌ | उपाधित्वे वा सर्व्वेषामकारण त्वप्रसङ्गात्‌ | शरौरस्थितिरेवं, न त्वन्यश्थितिरिति चत्‌, Al प्राणेन्दरिययोः स्ितेरव्यापनात्‌ | प्राडनन्यायेनापा WATS | AAW TA: | शतस्य वा अक्षरस्य प्रशासने

येतायाममेदप्रतिपादकागमविरोध इत्यत We! सव्वेवेशेति। Omar श्ञानादिमल्छंयोग इति acai तद्वाबेऽपौति। पतनप्रतिबन्धकसंयोगभेदः स्थितिः। Osa वायुसंयोगादाकाग्- पच्चरस्थि तिवकव्छा स्यादित्यपास्तम्‌ । श्रतुपाधिलादिति । साचधनवया- पकल्ादित्यथेः। प्राडन्यायेन, विशेषश्च विशेषवानिति न्यायेनेत्यैः। किमिदं atid यत्छाचात्‌ प्रयन्नाधिष्ठितले परमाएनां प्रसज्यते

(१) आवेश इति श्चामादिमता शश्रे संयोगः सम्बन्धः ara परम्प्ररासाधारगद्रव्यथः। वच्यते दति यो लोकचयमाविश्येल्यवा वेशपद व्याख्यानावसरे FATT |

(२) तर्वेति प्रयनान्वयब्यतिरेकानु विधानेन fats प्रति. तडतुलः देवत्यः |

पञ्चमः श्वकः | श्ट

गानि urarefaen विधुते तिष्टतः,--इति। प्रशासनं दण्डमूतः+ प्रयज | | उत्तमः पुरुषल्वन्यः परमात्मेत्युदाहृतः | यो लोकचयमाविश्य विभव्येव्यय ईश्वरः- दति स्मृतिः। अत्तमत्वमसंसारित्वं सव्वेन्नत्वादि च । परमत्वं sara | लोकचयमिति स्वौप- way | शावेशोन्नानचिकौर्षाप्रयन्नवतः Part: | WA धारणम्‌ । अव्ययत्वमागन्तुकविशेषगुणश्चन्य- तवम्‌ | रेश्वय्यं संकल्पाप्रतिधातः,--इति। रुतेन Raa दिविषया STAT व्याख्याताः । संहरणात्‌ खल्वपि। ब्रह्माण्डादि इणकपर्यन्तं जगत्‌ प्रयलवदिनाश्यं विनाश्यत्वात्‌ पाख्यमानपटवत्‌। अबाप्यागमः,- Oo

दह्यादिना वेत्यर्थः | त्यादैरित्यादिपद संगराद्यमाह । संहरणादिति। ग्रह्माष्डादौति । ब्रह्माण्डादि कं (\खजनकप्रयन्रसमानकालोनचरम-

* दग्हम्रवः+- इति Te |

Q) नन्वट्ृडारा शअस्मदादिनाश्यल्वेनार्थान्तरमिग्यनुशयादाह सखजन- केति। खजगकप्रयत्नेन समानकालौनं चरमकारणं यस्य गाशस्य, ततृप्रतियेगो्यैः । खदृदारकप्रयलस्यापि कालादिकारण- समागकषालौगतयाऽर्थान्तरतादवश्यामत उक्त, चरमेति । कालोनादि-

१०० कुसमान्नलौ

रष सव्वाशि भूतानि समभिव्याप्य मूर्तिभिः | THETA ag सभ्भामयति चक्रवत्‌ | सव्वेभूतानि कौन्तेय, प्रतिं यान्ति माभिकौम्‌। कल्पक्षये पुनस्तानि Herel विरटजाम्यहम्‌॥ इत्यादि। रुतेन रोद्रमंशं प्रतिपादयन्ताऽप्यागमा व्याख्याताः। पदात्‌ खल्वपि | कायेत्वान्निरूपाधित्वमेवं धृतिविनाश्योः |

कारणनाश्प्रतियोगोति साध्याधेः । सन्वतानोति । परमाणमाः जावशिष्टानोत्यथैः । _

ननु नाशविगरेषएव प्रयल्पूरव्यकोऽन्यस्वन्यथाऽपि भविव्यतोलया- श्ङ्लु॒टन्तसमाधानं ङुवाणएएव ग्न्धलाघवाय वर्तिव्यमाणेऽपयति- fenfa । काय्येलादिति। यथा टतिविनाश्रयोः काय्यैकारणभावो-

ETERS

समानकालोनत्वमादायार्थान्तरवमतश्चाह wae । sede प्रयलसिद्याऽर्यान्तरमतञक्तं, खजगकेति | केचित्त उदासौगसिद्ा-

बप्रयाजकत्वमिति fraser तदित्याडः। que चरम- कारयपरः wart वा । न चैवं साध्याप्रसिडिः › खस्मदादिप्रयननसेव sarang | तन्ना चरमकारयस्य खविषयकसाच्तात्कारस्य ख. भगकप्रयलेन विषयोग्ूतेन समानकालत्वात्‌ । यल्ध्वंसकारययतर- समानकालोनखसात्तत्कार हेतुकनाश्प्रतियो गित्वा्च | पटादिष waaa इति ग तेषु यभिचारः।

UGH: GaN: | १९

विच्छेदेन पदस्यापि प्रत्ययारेश्च पुव्वेवत्‌ ॥५॥

पद्‌शब्देनाच पद्यते गम्यते व्यवदहाराङ्गमथऽनेनेति ददव्यव हार रवोच्यते | अतोऽपौश्वर सिद्धिः । तथाहि | यदेतत्‌ पटादिनिर्माखनेपण्यं कुविन्दादौनां, वागृव्यव- हारश्च व्यक्तवाचां, लिपिततक्रमव्यवहारञ्च बालानां, स सव्यः स्वतश्पुरुषविश्रान्तोव्यवहारलत्वात्‌ | निपुण- तरशिस्पिनिम्मितापुव्वघटघटनानैपुख्यवत्‌, चैवमेवा- दिपदवत्‌, पाक्षरवत्‌, पाणिनौयवगनिर्देशकमव- चेति ।

श्रादिमान्‌ व्यवद्ारश्वम्‌, श्रयन्वना दिर न्यथाऽपि भविष्यतीति Wal तदसिद्धेः। आ्रादिमलामेव साधयितुमयमारम्भः। न चेवं संसारस्यानादित्वभङ्ग-

विपे बाधको निरपाधिलयाहकः, तथा पदश्छापि सएव तद्या- इव tau न सादिमत्नमुपा धिः, प्रलये विच्छेदादनादिलाभावेम साचनव्यापकलादित्याहइ । विष्छदेनेति। प्रद्ययादिशेतुष्वपि पूरवै- वत्काय्येकारणभावणएव विपच्वाधक इत्यथः |

HATS ATA: | खतन्त् ति । तण्नातोयब्यवहारातुपजौ विलं पुरुषस सखातन्त्यम्‌ । साध्येषु कमेण दृष्टान्ताः, निपुरेत्यादि । श्रादिमानिति । सादियवहारत्वभुपाधिरित्ययेः । श्रन्यथाऽपौति।

१०२ कुघमान्नलौ

प्रसङ्गः, तथापि तस्याविरोधात्‌। न हि चैषादिव्यव- हारोऽयमादिमानिति भवस्याष्यनादिता aria, तदनादित्वे वा न वैबादिपदव्यवदहारोऽप्यादिमाः निति। अल््र्व्वाग्दश्यौ कशिदेवाच मूलमिति चेत्‌। न। तेनाशक्यत्वात्‌। कल्पादावादशभासस्याप्यसिङ्ः। साधितो च सगप्रलयो | ननु व्यवहारयितङ्गः WC समधिगता न चेश रस्तथा, तत्कथमेवं स्यात्‌ । न । शरौरान्बयव्यतिरे कानुविधायिनि कार्यये तस्यापि arena zara हैश्वरोऽपि कायैवशाच्छरौरमन्तराऽन्तरा दशेयति ष faafafafa | अबाथ्यागमः,- पिताऽहमस्य जगते माता भाता पितामहः। तथा,

सखतन्तपुरुष विनाऽपौत्ययैः । तयापौति । पूर्वपूर्वसर्गेऽपि तव्वा- तौयव्यवशारस्येश्वरपूवकल्वादित्यनादिलवं म विरुद्धयते इत्यथः । ददा- गोन्तनापूरवव्यवषारस्य सादिलेऽपि म भवस्यानादितलवं हौयते ware म होति। तदनादिले इत्यापि न रोत्यलुषन्धते। Mata! ayant दृष्टा व्यवद्ियते, सोऽपि area: | श्ररौरान्वयेति । शश्रस्यादृष्टाभावेऽपि aeechcarseaarac- दिभोगसन्पादकादृष्टादेवेश्वरस्य शरोरोत्प्निरिति भावः। पिता-

TAA: स्तबकः | (eR

यदि We न वर्तेयं* जातु कम्यैर्यतद्दरितः ।

मम वर््मानुवर्तन्ते मनुष्याः पाथ, Ta |

उत्सीदेयुरिमे शाका न gat कम्म चेद हम्‌,-इति।

रतेन, नमः कुलालेभ्यः कम्भारेभ्य इत्यादि यजंषि बोडव्यानि ।

प्रत्ययेऽपि । प्रत्ययश्ब्देनाच समाश्रासविषयप्रामा- एछमुच्यते। तथाच HAT: | आगमसम्रदायोऽयं कारण-

{हमसखेति । we जगतो ऽहमेव पिज्ादिरित्यथेः । यदि qe भिति। यदि हदं न वर्तेय, तदा लोक्यन्ते इति लोकाः प्रामा- णिकव्यवहारा उत्सोदेयुरिति व्यवहितेनान्वयः । श्र हेतुः, मम रोति | एतेन, घटा दिव्यवहारस्य खतन्त्पुरुषपूरवकलगयुत्पादनेन | लालादिदेदवत Lace तथा भावादित्ययेः । प्रत्ययपदं समाश्वा- पाकं तम्बन्धि तदिषयं प्रामाण्यं लचयतोत्याश । प्रत्ययश्नब्देनेति | था चेति । श्रागमस्य aera: प्रवाहः (*प्रमात्प्रयोजकवाक्या्ं-

* वत्तय,- इति का० श्चा०। (१) fuenfefefa वअवहार्यिषटत्वादिति ara: |. (र) ननु मूत्ते कारशपदं Fay, खट छादिजन्यत्वमादायार्थान्तर, मनसि afrmncsaqu are प्रमात्वप्रयोशकरेति। waa faue- बाधकद्धचनाय, न तु साध्ये प्रविद्धम्‌ । खतरवायिमसाध्ये atqraq |

ऋ

५०४ कृखमान्नलो

गुणपुव्वकः प्रमाखत्वात्‌, प्रत्यस्षादिवत्‌। न हि प्रामाश्- प्रत्ययं विना कचित्‌ समाश्वासः । न चासिद्धस्य प्रामा- we प्रततिः । न च सखतः प्रामाण्यमित्यावेदितम्‌। न च नेदं Tata’, महाजनपरिग्रहादित्युक्तम्‌। न चा- सर्व्व॑त्नोधम्बाधम्बेयाः BAMA प्रभवति। न चासव्वं- नस्य गुणवत्तेति निःशङ्कमेतत्‌ | |

श्रुतेः खखूबपि। तथाहि । सव्वे्नप्रणौता वेदाभे- द्त्वात्‌, यत्पुननं सव्वन्नप्रणौतं नासौ वेदो यथेतर- वाक्धम्‌।

परमारूपगणजन्यः (\ययाथैविख्यापयिषादिवक्षगुएजन्यो वा प्रमाए- wea छौ किकप्रमाणश्ब्दवदित्यरथैः। लक्षणावोजं सम्बन्धमाह | न होति। न च प्रमाणएल्मसिद्धंः प्रामा्धाश्नाने पारलौ किते कर्मणि बेदमोधिते teat प्रटृच्यलुपपन्तेरित्याह । न ॒चेति। तथापि तेन aaa aaa भाव्यमित्यसिद्धमितव्यत श्राह । नश wa इति । तथापि ag: सावद्यं कुतः सिध्यतोत्याह। न चेति । तयाङौति ) यद्यपि ot: सवेन्नानक्गोकारात्‌ तस्मणोतलं परं प्रलय-

* नचेदमप्रमां,--दइति are |

(x) खअध्यापकत्वमादायार्यान्तरमित्र्चराङ amats । a watt दोषतादवश्धम्‌, अस्लदादेरनुवक्षुतया वक्षुत्वाभावात्‌ । Gawyaes- प्रत्वादया | .

पञ्चमः WAR: | ९०५

aq किमिदं वेदत्वं ara? वाक्त्वस्याष्टष्टविषय- वाक्छत्वस्य च विर्डत्वात्‌। अहष्टविषयप्रमाखवाक्ध- त्वस्य चासिङ्धेः | मन्वादिवाक्ये गतत्वेन विरोधाचति

सिद्ध, ("तथाप्यात्मलमससारिदत्ति जातिलात्‌ पटल्वत्‌, ख चास- सारौ किश्चिद्ाक्यप्रणेता पुरुषत्रादिति साध्यप्रसिद्धौ वेदा श्रषं- शारिपुरुषप्रणौताः+ः- दति साध्यम्‌ (a चास्मदाद्युचचरिते वेदे aac, (रबेदन्ञानाजन्यश्ञानजन्यत्वस्य साध्यलादिति ara: | विर्‌- gatfefa । प्रतारकवाक्यस्यापयदृष्टविषयलादित्यथेः । मन्वादौति |

(१) म चाप्रयाजकत्वम्‌, न्यथा दुःखित्वमसंसारिटत्ति धम्मतवादित्ा- दिक्षमपि स्यादिति वाच्यम्‌ । श्रप्रतिपादक्षागमादेविपसबाध- कस्य UAT च तदमावात्‌ ।

९) ब wri aq तस्य प्तत्वात्‌ प्षसमत्वादा कथं तच अभिचारः | न्यथा वेदक्लानाजन्ये्ादिसिद्धान्ते का गतिः। यदि चाजन्यन्लानमादाय as साध्यसत्वमिति व्यतिरेकित्वम विकल, वदाश्चयघएखषमादाय west तथेति तुख्यभिति चेत्‌ । न । असंसारि डम प्रशोतत्वं तत्करढतास्वाद्यु्चरितत्वमभिप्रेय = afi wun | र्तदभिप्रायेणेव मूके मन्वादिवाक्छे अभिचासोद्धा- वगम्‌) Ga तस््ापि सब्बे पसोतत्वेन तदमावात्‌ । अन्यथा तु चिक्यम्‌ | |

(a) वेदश्चागाभन्येति eufafeacaa वेदश्लानेति विग्रेषणम्‌ | खस्न- दाद्युश्चरितवेदस्यापि पत्तव्वादजन्यन्नानमादाय साध्यसन्वात्तच्च न. ufawmz: | म चैवं वेदत्वहेतुषिवेचने व्यथविग्रेषणत्वम्‌। अख-

14

१०१ कुखमान्नणौ

चेत्‌ । न । अनुपलभ्यमानमलान्तरत्वे सति महशाजन- परिश्ौतवाक्यत्वस्य AMT! न छस्रदादौनां प्रत्य श्षादि मलम्‌ ; नापि भमविप्रलिपसे, महाजनपरि्र-

मन्वादिवाक्यस्याष्यदृष्टविषयप्रमा शला दित्ययेः। श्रनुपलभ्यमानेति। मन्वादिवाक्ये च Aaa मूलान्तरस्योपलभ्यमानल्ादित्ययेः |

ननु वाक्यलमसिद्धं (“समुदायस्याप्रतिपादकलवात्‌। न च श्राखा- समुदायो वेदः, तस्य वेद्‌ निष्ष्यलात्‌ । नापि महाजनानां वेदा- कारातुगतव्यवहारादेदलं जातिः, देवदन्नौयलासुमापकशब्दटन्ति- जातिभिः सद्धरप्रसङ्गात्‌ । नापि खगेकामादिग्रब्दः, खूत्यादौ नथाल्रात्‌ |

maaan व्या्तियहे तदभावात्‌ । tera सति च्यतिरे- fafa द्र्य बिशेषणत्वं नेद्धायेत । न Berta: कथकसम्प्रदाय- fatrnq | नौलधुमस्यापि व्यतिरेकितया गमकत्वापत्तेः | यदि च ष्थतिरेकसहचारेगान्वयव्यापिरेव गद्यते शति मतं, तदा casa तुल्यमिति पुब्ै खर सादेवान्वयतो वेति कल्यान्तरमिति ।

(१) समुदायस्येति पदवाश्छससुदायविेषो वेदः पत्तः, तच विशिेकाध- प्रतिपादकत्वरूपस्य वाक्यत्वस्य समुदाये विरङादसिडडिरिधधः। aq समुदितानि पदान्येव समुदायः, खतिरिक्तस्यागभ्युपगमात्‌। तत्र च प्रति पादकत्वसतत्वा दाक्यत्वम परत्युहमेव | अन्यया बाक्यतम- प्रसिद्धमेव स्यात्‌ । प्र्येकपदे वाक्यत्वामावात्‌ । समुदायस्याप्रति- पादकत्वात्‌ । यदि च नेवं, तदा प्रमायत्वस्यापि प्रतिपारकगभैतवा तद्गभसिद्धान्तलच्त यमपि मन्येतेति चिन्त्यम्‌ |

पञ्चमः खवकः | ied

हादिल्युक्तम्‌। नापि परम्परेव aw, महाप्रलये* विच्छेदादित्युक्कम्‌ ।

GAIA वा, वेदवाक्यानि पौरुषेयाणि वाक्यत्वात्‌, श्रमदादिवाक्षवत्‌। अस्मर्यमारकन्कत्वान्नेवमिति चेत्‌ । न । असिद्धेः

WAM वक्रभ्यो वेदास्तस्य विनिःखताः। प्रतिमग्बन्तरब्ेषा श्रुतिरन्धा विधौयते |

उच्यते । (५श्रब्दतदुपजो विग्रभा्णतिरिक्तम्रमाण्जन्यप्रमित्यवि- wae सति शब्दाजन्यवाक्धाथेन्नानजन्यप्रमाणश्ब्दत्वं वेदत्वम्‌ | UA श्रजन्यत्ात्‌। वेदाथेष्यानुमाना दि विषयत्वेऽप्यतुमानादे- ३ंदोपजौवकत्वात्‌ | सछत्यादौनां वेदसमानायेलेऽपि शब्दजन्यधौ- जन्यवात्‌ | वेदादय wala तप्प्रणएयनात्‌ |

वाक्यादिति शङ्गरौतं हत्‌ व्याचष्टे | अन्वयो वेति। गु कि पौरषे- प्रव? न तद थंधोजन्यल ALTA LT वाःश्रष्यापकतदुभयजन्यलेन सिद्धसाघनात्‌। नापि खतन्रपुरूषप्रणोततवम्‌, इदानों प्यमाने वेदे त- दभावात्‌। न च खतन्वपुरुषप्रणौतजातौ यत्वं साध्यम्‌,(*्राद्यसछव्यादौ।

+ प्रलये, इति mite | † qraret,—afa मकरन्दसम्मतः पाठः|

(१) श्ब्दतदु पनोवीति ्ब्दप्रकाये विपञ्धितम्‌। (२) warafafa आाद्यसप्म्ादाविव्यथेः | रतदपि तव्लातौयत्वस्यामेद- गमेत्वविवच्चायामन्यथा सिडान्तेऽप्यगतेरिति ध्येयम्‌ |

९०८ कुंखमान्नलौ

व्यमिचारात्‌। तञ्जातौयम्य खतन्पुरुषप्रणौ ताभावात्‌ । नायै प्रतौत्य तदथंपरतया अतिसन्धौयमानपदलं पौ रुषेयलम्‌, श्रयंज्ञान- वताऽध्यापकेन सिद्धसाधनात्‌ |

WS: | सजातोयोच्वारणनपेचोच्चरितजातौ यतं पौरुषेयतम्‌ | श्राद्यूतावपि तव्नातोयलान्न व्यभिचारः | at, बेदलं सजा- तौ योचारणानपेचोचरितदत्ति (*प्रमाएलावच्छेद कवा क्यधम्मेलात्‌ wfaaaq |

(९) प्रमायतावच्छेद केति ग चावच्छेदकत्व य दन्धुनानतिरि क्तडसित्ठ, तदा- ऽसिदधिः, खमतिरिक्तङत्तित्वमाचनच्धेन्तदा पद्यमामवेदत्वादौ ग्यमि- चार इति वाच्यम्‌ | खसमानानुपूरन्वीकसकलवाक्धटत्तिधम्भत्वादि- त्च तात्यात्‌ | न च fattened याप्यत्वं तावन्भाचश्च GE: ufeafafa वाच्यम्‌ । अखण्डामाववदखण्डो पाधौ न श्य्ंत्वमिति मतेनोक्ततवात्‌ | यच्रिषा यज्विरूपितेति न्यायात्‌ । waza प्रमेय त्वादेः Wha हेतुतेनाभिधानं प्रयोजमामावान्नान्यच fetes: | न्यया खख गडाभावे का गतिः। तथापि प्रतियोगिकोटावनेकदि- गरेषयप्रच्तेपसंमवात्‌ | waza भोगाधास्तवं भोगसमवायिकारया- तिरिक्षटसि सकलमोगाधिकरणटस्तित्वादि्च् भोगाधिकरडपदं साथकम्‌ | यत्त॒ व्यास्याज्यरुकाचकवि्ेषगस्य que यथा नौल- धूमे, न तु विकाश्रकस्य, afer य्विरूपिता इति न्यायेन afe- पेषणं विना तवरियप्तेस्परहात्‌ । प्रकते च विशेष्यभागस्य न्युन ठत्तित्वविि रस्य धिकटत्तित्वमिति तस्य विकाग्कल्वमिति । तव्‌ प्रमादविच्धन्मितम्‌ | वाप्याश्रयस्येबंविकायेऽपि य्याप्यामयविकाश्चा" मावाव्‌ तहृटितोपाधेरेकलत्वात्‌। ग च ्ाप्याख्जवविकाशस्यापि ब

UWA? GAR | १०९

` बेदान्तकृदेदविदेव चाहम्‌, इति Wa: तस्माद्‌ यत्नात्‌ HAGA ऋचः सामानि यन्निरे,- इत्यादि श्रुति- पाटकस्मतेश्च ।

श्रधैवादमाचमिदमिति चेत्‌ । न। कंज्नस्मरणस्य सव्या विध्यथेत्वात्‌ | तथाचास्मरणे कालिदासादेर- सरणात्‌ | VA कुमारसम्भवादेरकनुकत्वप्रसङ्गः | श्नैकान्तिकन्वं वा हेतोः |

प्रमारणन्तरागोचरा्थेत्वात्‌ सतप्रतिपस्त्वमिति

यन्नादिति । यज्ञो विष्णुः । ननु वेदे कन्त सरणएमथेवादतया न मानं, काय्या व्वितन्नानजनकस्येव पदस्य श क्रियहादित्थाद । श्रथ ata श्रादित्यो वे यप इत्यादेरथवादसय YI बाधकाद- प्रमाएलात्‌ स्ठ॒तिपरत्वेऽपि sed बाधकानां निरासाद विध्य्थस्यापि मुस्याथेवमेव | way यज्ञ दुःखेन सभ्मिन्नमित्यादेरपि ara- परिव्यागप्रसङ्गात्‌ | कालिद्‌ासस्मर णेऽपि विध्यभावात्‌ तत्काव्य- ` MIRA । सकट कले वा, तज्ेवायं रेतुरनेकान्त- THE कन्नैख्मरणस्येति। प्रमाण्णन्तरेति । वेदान पौरुषेयाः प्माणन्तरामोचराथंतरात्‌, यन्ञेवं ASA यथा मन्वा दिवाक्धमिर्यर्थः |

gua, as ॒ यत्रिष्ट्यादिन्धायस्याप्यसम्भवेन मानाभावादिति | अन्यथा घुमालो कान्यतरत्वादावपि व्यथविशेषकत्वं न स्यात्‌ । खालो- कादि पदस्यायेगेालकादिव्याप्या्चयविकाग्रवात्‌।

१९१० कुषठमाञ्नलौ

चेत्‌ । न । प्रणेतारं प्रत्यसिद्ः। अन्धं प्रत्यैकान्तिक- त्वात्‌। ्राकस्मिकस्मितबोजसुखानुस्मतेः कार णविशेष- area प्रति प्रमाणान्तरागोचरस्यापि तेनैव aw प्रतिपाद्यमानत्वात्‌ |

वक्तेव प्रकृते न सम्भवति, हेत्वभावे फलाभावात्‌, चश्षरादौनां तवासामथ्यात्‌, भ्रस्मदादोद्द्रियवत्‌, मन- सोवहिरखातन्त्यात्‌ । न । चेतनस्य ज्नानस्येन्दरियष मनसोवा watered ्राश्रयासिङ्धः प्रागेव va नात्‌ | नित्यनिराकरणे sarang |

यदि वेदप्रणप्रमाणन्तरागोषराथेत्वं हेतुः, तदा aMVacrare ्रत्यचगोचरलाद सिद्धिः । श्रय यस्य Herta प्रमाणन्तरागोचरा- यत्व, तदाऽेकान्तिकमित्थाह । प्रणेतारमिति । अनैकान्तिकं स्य्टयति । श्राकस्िकेति । ““दृष्टकारणणोपहार विना जातस्त ari सुखानुख्धतिरूपं कारणं, away: | सवंश्चोवेदवक्ता न सम्भावनाऽऽस्पदं वाक्यायज्ञागसामयौरडितलादित्धाइ । वक्तैवेति। ईैशवरोनातौखिया्थदर्भो पुरुषलात्‌, तजश्नानं वा नातौदियविषषं न्नानलात्‌, तदिद्धियं वा नातोद्धियाये्ाहि इश्ियलात्‌, avait नातोष्दरिये nada मनस्वादिव्यादयः प्रयोगाः प्रागेव । Tare | चेतमस्येति |

(.) कसक तज बोनष्वेति व्ाइतमतभाहइ cata

पश्चमः खवकः | VU

परमाख्वादयो न कस्यचित्‌ VATA: तत्ामग्रौर- हितत्वादिति चेत्‌ । न । द्रष्टारं Naas: | अन्य प्रति सिद्धसाधनात्‌ | तथापि वाक्यत्वं न प्रमाणम्‌, अप्रयोजकत्वात्‌ । प्रमा- लान्तरगोचराथत्वप्रयुक्तं तच पौरुषेयत्वं, न तु वाक्धत्व- प्रयुक्तम्‌ । न । सुगताद्यागमानामपोरूषेयत्वप्रसङ्गात्‌ । प्रमाशवाक्यस्य सत इति चेत्‌ । न | प्रणेदप्रमाखन्तर- गोच राधेत्वस्य साध्यानुप्रवेशत्‌। खतन्पुरुष प्रणोतत्वं पौरुषेयत्वम्‌। श्रथप्रतौत्येकविषयो fe विवक्षाप्र- Tal खातन्त्यम्‌। मन्वादि वाक्छस्यापौरुषेयत्वप्रसङ्गाचच |

aft च, सामय्यभावात्‌ कार्यन्नानाभावेऽपि sara ज्ञानं न निवर्तेते इत्याह । नित्येति । उपाधिं met । प्रमाणान्तरेति । Wy साध्याव्यापकलमाइ | सुगतेति | पच्धम्मावच्छिन्नसाध्यव्यापक- लादुपाधिल्वं स्यादित्थाद । प्रमाणेति! प्रणेचिति । (रसाध्याद्‌ मिन्नत MAMMA भेरनिबन्धनलाञ्च व्याप्यव्यापकभावस्येत्ययेः। प्रमा- णान्तरगोचरार्थ॑त्ेन (र\)रब्दे तरप्रमाणगो चरां विवक्तं, माना-

(१) साध्यादभिन्नतवे इति cars avi, उपाधिभेदस्य स्फटल्वात्‌ | किञ्च पौरुषेयत्वस्य सुगतागमादावपि सक््वादन्यया वाक्यत्वस्य तच अभि. चारापसषेरिदश्च तद्याप्तमिति सव्वधा भेदव, तथाप्येतदखरसादेव देषान्तरदानमिति qa: । अन्यया तु चिन्यम्‌।

(२) शब्देतरेति श्ब्दतदुपलीविप्रमाेतस्प्रमाणगोचरार्थत्वमिच्धः । `

` ऋ

ALR yea न्नलो

तदर्थस्य शब्देतरप्रमाणागो चरत्वात्‌ | प्रयुज्यमानवाको- तर गोच रा्थत्वमाचमिति चेत्‌ । न । तस्य वेदेऽपि HUA | रकस्याप्यथस्य शखाभेदेन बहभिव्वाकोः प्रतिपादनात्‌ | weed, न तु तेषां भिथेमूलमूलौ- भावदति चेत्‌ । न । उक्तात्तरत्वात्‌ |

संस्याविशेषात्‌ खल्वपि | इणकत्यणुके तावत्‌ परि- माणवती द्रव्यत्वात्‌ | तच्च परिमाणं काय्य कायैगर-| त्वात्‌ । न च तस्य परमाणुपरिमाणं इश्कपरिमारं वा कारणं नित्यपरिमाशत्वात्‌, अणुपरिमाणत्वाच।

रगो चरां वा, मूलग्धतमानान्तरगो चरायत्वं वा ? ATS, मना- Afa । दितीयमाशद्धा निराकरोति । प्रयुज्यमानेति । ate

wea । श्रस््ेवमिति। मूलमूलोभावः, उपजौव्योपजोवकभावः।

SA | प्रणेटमूलग्तप्रमाणान्तरा गो चराथेवस्या सिद्धरन्य ्रत्यने- कान्तिकला दिल्या दिनेत्ययेः।

दणकादिपरिमाएमनेकटत्तिखद्याजन्यं, तस्याञ्च fare चाबद्धित उत्पत्तिः, तदाश्रय tat दति साधयितुमाह । इण केति । कारयेगुएलादिति | काय्थृत्तिगुणतादित्यथः। नट्‌ yet परमाणपरिमाणात्‌ ATA च द्मएकपरिमाण्णदेव परिमाण्णेत्पादौ- qua: कि दिलादिसश्चयेव्यत are न चेति । ्राकाश्रपरिमाण

प्म; Ee: | Cre

WIN अनाखरयका्यीत्यलतिप्रसङ्गात्‌ । इशुकष्य मडशच्वप्रसङ्गाञ्च । व्यणुकवद्‌ ख्वारभ्यत्वाविश्चेषात्‌। तज

वदिति शेषः । “यदि * परः परममदत्यरिमाश्मेव न खोटुयोात्‌, तदा हेलन्तरमाइ | ्रणपरिमाण्लादिति |

यद्यपि माच मनःपरिमाणं इृष्टाग्धः, परमते मनसो विसुलात्‌ । न चानारम्भकड्मणकपरमाणपरिमाण इष्टाः, (तयोरपि कटदा- चिदारम्भकल्वात्‌ । (र्रवयवाणपरिमाणएख्य जनकलाग्युपममाश्च | Omer निच्यटृन्तिसषद्धयाया श्रप्यजनकत्ापत्तः। तथापि प्रमाण-

* यदिच,--दति मकरन्दसम्मतः पाढठः।

(१) यदि येति अभेदं त्वियम्‌ । तदलौकारे दृदान्ताभ्तरं कतु मरति, | म तु हेलमरम्‌ | मनःपरिमाण्डदान्तत्वेन प्रथमहेतवप्यपपत्तेः | तस्मात्‌ ययक परिमायपच्चके waaay तदभिप्रायेज हेत्वन्तरम्‌ | तच च प्रथमहेत्वम्भात्‌ परमायपरिमावमेव TITI- न्तोमगः्परि मायं (वेति aerate प्रतिभातीति |

(२) तयोरपौति खकपयेग्यत्वादिकबधंः। यद्वा, WITS तच मागा- मावात्‌ तयारपि कदाचिदारम्भकल्वादिलथः।

(३) चयकादोनामारम्भङत्वनियमे चावयवपरिमाङतया तत्मरिमाब- द्यापि जनकत्वमेवेति न ट ान्तत्वमिव्याङ वयवेति |

(8) वदि च तादृशस्यापि निखपररिमाजवेमेवाजनकत्वमिति दृष्टान्त, wary श्धन्धच्ेति | यद्यप्येतदुदुषमं मनःपरिमायदृष्ाग्तलपकेऽपि,

तथापि acct परिङरिष्यतौति ध्येषम्‌ | 15

१९९ कुषमान्नलो

कार शबहत्येन AWA शअशपरिमाशस्यानारम्भकत्व- स्थितेरणत्वमेव मदहदारम्भे विशेष इत्यपि न य॒क्तम्‌। महतामहदनारम्भप्रसङ्गात्‌ | अरशत्वमहस्वयाव्विरुड- तया शकजातौयकारय्या नारम्भकत्वप्रसङ्गात्‌। बहु

बलेन मभसोऽणल्वं खाधयिव्यामोति तत्परिमाणएमेव दृष्टान्त दति भावः |

sata कालादिमनर्षां परिमाणस्य परिमाणजमकले तेद्रयेद्रष्यानारम्भादनाश्रयपरिमाणं MAA, । बाधकान्तरमाई। guaefa । श्रणपरिमाएं यदि णके महच्वार भकं, द्मणकेऽपि स्याद्‌ विगरेषादित्ययः। ऋअणकेऽपि वा द्णकवदणत्वापर्षिरिति भावः। यदि च चणुकमहत्वारम्भकं TES, तदा तजचैवाणलमनाड्य WAIN श्रारम्भकत्वसिद्धेद्येणकपरिमाणथ्यानारम्भकल firg- मित्याह । तेति aq इणएकपरिमाणे काचिच्छातिरस्ति तदि-' शिष्टां मह्नजनकमिति मोकदौष cara are) ्रणलसेवेति। एवं fe मत्वं awa न स्याद्भिचारेण कारणत्वाभावादि- त्यथः । यद्वा, (५किमणत्वमेव aye जनयति+, कचिद्‌ णलमपि

* किमगुत्वं ayaa भनयति+--दरति मकरन्दसम्मतः पाठः|

(६) किमणत्वमिति canton भिन्नक्षमः। तेन किमणुत्वमेव मदत गनयतौत्य्ः। तचा च महता मडहदनारम्भप्रसङ्गादिति Fea | मूलखर सेाऽष्येवमेवेति केचित्‌ |

पञ्चमः स्वकः | ९९१४

भिरपि परमाणुभिदभ्यामपि द्मणुकाभ्यामारम्भप्रस- WIE” | |

रवं सति केदेष इति चेत्‌। परमाणुकाययस्य महश्वप्रसङ्गः | कार णबहृत्वस्य तद्धेतुत्वात्‌ । Awa meat चिभिश्वतुभिरित्यनियमेनाप्यण्वारम्मे तदेयथ्यै-

वा? wag दूषयति । श्रणलमेवेति । we दूषयति । श्रणलमहत्वयोरिति | श्रणलमदत्वयो विरद्धजातोयतयाऽन्योन्यपरि- हारेण खितेव्येभिचारान्नेकमण्यारम्भकं स्यादित्यर्थः । (नतु कारण- भेदात्‌ काय्येमेदः स्यादित्यत are बहभिरपोति । “यदि ग खवा कारणं, किन्त्रणपरिमा रमिति गेषः। परमाण काय्वस्येति | कारणबडतवस्याणन्यत्न मर्वहेतुत्वकल्यनात्‌ इएककाय्येवत्‌ परमाणु- Tarte बहवदेतुकमह्लोत्यादापत्तिरिव्यथैः । नतु पर- माएदयारब्धस्येवाणएचयारन्धस्याणत्वमेव स्यादित्यत We! न्य धेति। तथा सति चित्ादिसंख्यावेयर्थ्यापत्निरणदयारग्धापेच्चया तदिशि्टारे विेषाभावादिल्यथैः। प्रत्येकं यभिचाराद कारणएलच

* द्यणकाभ्यामनारम्भप्रसङ्ाच्चः-- द्रति Ae | | (१) दार श्थिमणिवत्‌ काय्यमेदान्न fre, अन्यथा a_Ieqara

का गतिरिग्याह गन्विति।

(२) यदि नेति यद्यपि सष्याकारणलवपच्तेऽपि तच gaye, तथापि परमाशभिन्नायकस्य TIA चशकस्यारनम्भप्रसङ्गो hy: | परि- माणदयत्वादिना कार त्वे दित्वादेरेवावश्यकस्य कार णतवात्‌ | पर- माभि मदारन्मे बाधकं बच्यतौति । ` |

--्

९९१९ quate

प्रसङ्गात्‌ | अशनरव तारतम्याभ्युपगमस्तु संख्यामव- धीय न स्यात्‌ | We महदारम्भरव विभिरिति चेत्‌, न। महतः कायस्य कायद्रव्यारभ्यत्व नियमात्‌,

तथापि वा तारतम्ये daa प्रथाजिकेति। न च

प्रचयोऽपेश्षणीयाऽवयवसंयागस्याभावात्‌। तस्मात्‌ परिमाणप्रचयौो महतरवारम्भकाविति" feafa: | ्रताऽनेकसंखया परिशिष्यते सा अपेक्षा

स्यादिति भावः । भनएनां संस्थावेचिश्चमणुपरिमाणतारतम्बेद- सम्पादनोपयोगि परिमाणेऽवान्तरकारणएभेदव्यश्यजातिभेदाश्च 4 व्यभिचार इत्यत wre) श्रणनशवेति। तथापि area we प्रयोजिका, संख्यामेदं विना ager भेदकाग्तराभावादित्य्थैः। पर- MURA मरत्वपरसङ्ग दत्यचेष्टापत्तिमाह | अस्विति | चिभिः पर- माणभिरित्यधै । महत दूति | अ्रगन्यथासिद्धान्धयब्य तिरेकाभ्वां तथेव कारणत्निणयादिण्धथः। नलु दमण कादिपरिमाणएस्छ परि माण्णाजन्यते ऽपि प्रचथजन्यलं स्यात्‌, तस्यापि मश्वे कारणलादित्यतश्राइ। न चेति। अतोऽनेकेति । Omid तत्वम्‌ । अणकमरत्वं भ परिमाणएजनं

* मड्त्व खवारम्भकाविति,- इति ate |

(१) भयु ow नित्वपरिमाणत्वादिना तन्न waa, तथा निन्डत्तिसंखा- त्वादिना बङत्वसस्थाऽपि जनिका न स्यात्‌ । न च eRe महत्व प्रसदः, काग्यस्य मतः काय्यग्रव्यारणभ्यत्वनिवमादिव्राच्मयेनाह qaz तश्वमिति | |

TEA! IT: | १९०

रंस्याप्रचयाभन्यमरत्वं प्रत्यवयवमरत्वेन कारणलात्‌ | “ay लववथयव- परिमाणलेन, परमाणपरिमाणाद्‌ gue await) नापि जन्यावयवपरिमाणलेन, गौरवात्‌। मापि जन्याणलेन, तथाऽदरभे- नात्‌, (महत्त्व विग्रेषेऽनियतद्ेतुकताऽऽपन्तेश्च । महहत्वावान्तरजाति- wet गौरवम्‌ | बह्लकश्पगश्च प्रामाणिकम्‌ । एवं इएकपरि- माणं न महत्वजमकम्‌, अणपरिमाणएलवात्‌, परमाणपरिमाणवत्‌ | TT TS महस्वजनकल्वे इणकस्यापि मरत्वप्रसङ्गः। किन्त्ववयव- बहल, परिमा णप्रचयालन्यमहत्वे श्वथवबडतवेन कारणएत्वकष्यमात्‌ | एं, इणकपरिमाणं नाणपरिमाणजन्यं परिमाणलात्‌, श्रणपरि- मारलादा । न परिमाणएजनकम्‌, श्रणपरिमाणलात्‌, इणकपरि- माणवत्‌ |

यत्तु निव्यपरिमाणलान्न asa व्योममरत्ववदिति । तज्ञ, श्रवयवनित्यप रिमाणस्छ जमकल्नाभ्युपगमात्‌ । wat, नित्यरन्ति- Care अ्रष्यजनकलापन्तेः | Tat URI Tare संख्थाजन्यं परि- माणप्रचयाजन्यतवे सति जन्यपरिमाएलादित्यवयवबहलाभावात्‌ दिल- मेव तख्जनकम्‌ । यदि द्मणकश्चणकपरिमाफएं परिमाणजन्यं स्यात्‌ ; तदा कारणपरि माणपेचया GRE श्यात्‌, महष्लन्यमहन्तरमहन्तमव-

(१) ग fafa यद्यपि महतः कायस्य काययदब्यारभ्यत्वनियमादेव न द्यशके aware, तथापि नित्यस्य तस्य खरूपयोग्यत्वे फलावणश्च- म्भावाप्रत्निरि चक्र area |

(२) ayrfaad इति प्रचयगून्यावयवदयथारन्यघटादिमद्क्वे यभि- चारादित्ययंः।

Us | कुषमान्नलौ

दित्यणपरिमाणएतरतमलापत्तिः। उत्कर्षख न कारणपरिमाणणपे- चयाऽधिकदे शल, येनेष्टापन्तिः ष्यात्‌ । किन्तु तरवन्तकार शपरि- माणएवाचकवाच्यलं, तश्मटतन्तिनिमित्तजातिमच्च वा । | aq परमाणद्िलं न परिमाणजनकं नित्यदत्तिसंस्थालात्‌, Osgug Fafsaaret, व्योमह्मणकटत्तिदित्ववत्‌ | एवं द्मणएकटन्नि- aes न परिमाणएजनकम्‌, (\'श्रवयवदत्तिबडलात्‌, परमाण्ुबलं वत्‌ । यथा अणएकमरत्वस्याएजन्यले FURST मरत्वमस् तथाऽणडन्तिसंख्याजन्यत्ेऽपि द्मणकस्य Away: | यथा च परि- माणस्य सखोह्छष्टपरि माणएजनकलाद णएतरलप्रसङ्गः, तथा संस्थाचा- श्रपि समानाधिकरणए्परिमाण्णेत्छष्टपरिमाणारम्भकलयप्रसङ्गः । ज्नेवम्‌। सगांदौ परमाणटत्ति द्विवबडलयोर सिद्धावाख्रयाषिद्धेः। सिद्धौ वा धभंयाहकमामबाधात्‌। Ore द्यणुकपरिमाणं न दिलजनं -परिमाणलात्‌, चणक मदत नाण॒टत्तिबङल्जन्य मरत्वलात्‌ परिमा- -शलादेति चेत्‌ । न । *)प्रसिद्ध दिलबडलजन्यले साध्ये सिद्धषाधनात्‌, शअरमरसिद्धतन्निषेभे साध्याभसिद्धेरिति संख्येव तव्निकेति वचम्‌ ।

(९) अणढत्तिदित्वत्वादेति ्च्ाणुरत्तिपदं स्फटा थेम्‌ ।

(a) खवयवडत्तिवडत्वादिति afi emt सपटाथेम्‌ । erate

` बङलस्य तच्जनकल्वानभ्युमगमादिेके | अवयवपदमणुपर FBAC- मायात्िकसंख्थारम्मे मदत््नोत्वर्वेय तस्य aera भिचा fra | |

(a) ाश्नयासिद्यादिपरिहाराथं पटिमायं पच्तयति थेति |

(9) प्रसिद्धेति रतश्च सामान्यलचयाभ्युगन्तृमते FTA | खमते

लप्रयोगकलमिव्यच्र ATA ।

पश्चमः HTT: | १९९.

विजन्धा अनेकसंस्यात्वात्‌ । न चास्रदादौनामपे- छावः परमाणुषु सम्भवति। तद्‌ यस्यासौ Aa | अन्यथा अपेश्षाबुद्धेरभावात्‌ संस्याऽनुत्पत्नो तदतपरि- माखानुत्पादेऽपरिमितस्य द्रव्यस्यानारम्भकत्वात्‌ व्यश कानुत्यत्तो* विश्वानुत्पत्तिप्रसङ्गः । अस्मदादौनामेवा-

Varna farang | दमएकपरिमाणासमवाथिकारणतागरा कं मानं द्यणएपरिमाएं विषयोकुय्यात्‌, तदा परिमाणदयासमवायि- area गौरवमिति feana विषयौकरोति । यद्वा, ware परिमाणनारम्भकतवे खजातो यनिरूपितोत्कर्षानाश्रयल्वं प्रयोजकम्‌ | तख परमाणपरिमाणेऽपि तुख्यमित्यृचुः† ९ । (रजवस्त्‌ कारणपरि- MCAT कारण्णनेकटन्तिसस्याऽप्यन्वयाद्नुविधानात्‌ परिमाण््ेतुः। wg संस्यानिरपेचपरिमाणएकारणल्निषेधपर दति समादधुः |

तद्यस्यासाविति | ईश्वरापेखाबुद्धेनिंत्यतवेना विनाशेऽपि तदुत्पा-

* द्यगकानुत्यत्तौ,- इरति ate | † qefaers:,—xfa मकरन्दसम्मतः पाठः|

(१) साभ्मदायिकास्तिति न चेखरासिदिद शायां दिवस्य कच्यनौयतया धम्मिकल्यनात इति न्धायेन परिमाणमेव विषयोकषसोतीति वाच्यम्‌। मानान्तरेखे्नरस्य साधितत्वात्‌ तदवद्टम्भेनेदभिलयेके | च कल्ये. $खरस रखवायमि तन्ये | | |

(२) परमाशोरणतरत्वात्‌ तत्परिमणेऽपि सजातौयनिरूपितोत्कर्षाशय - त्वमस्त्येवेन्खरसादाह दइ द्ाङ्रिति | a

(१) उमयद्ेतुले गौ रवमिव्यखरसमाविखकरोति ऋजवस्विति |

१२० कुसमान्नणयो

सुमानिश्यपेश्चावुद्धिरल््िति चेत्‌ । न । इतरेतराश्रय प्रसङ्गात्‌ । जाते हि Beara तेन परमाखा्नु-' मानं, तस्मिन्‌ सति इणकादिक्रमेण waratt | क्वहष्टादेव परिमाशं शतमपेक्षावद्धेति चेत्‌ । न। अस्तु ततरव सव्वं विं दष्टकारशेनेत्यादेरसमाधेयत्व-

प्रसङ्गादिति TIA, कारयेत्यादिकमन्यथा व्याख्यायते |

उदेशरव तात्प व्याख्या विह शः सती | ईश्वरादिपदं ara जाकटत्तानुसारतः ॥ € ॥

दितदिलादेर्भिमिन्तान्तरनागेन(९) ara इति भावः। जाते हौति। मरत्वोत्पत्ेः el द्यकस्याप्रत्यच्छवेन शिङ्गाभावादित्यथेः |

अरज काय्यैमुद श्वत्वम्‌, उदे शरञ्च aqui, तदिषयरएव ace परामाण्ठ, तच परिगरेषादक्तरिच्छा, सा च वेदार्थं नास्रदादौनामिति तदा्येश्वरसिद्धिरित्यादइ | उदे्णवेति। वेदस्यायोजनमासम- | ATRIA योजनं व्याख्यानम्‌ | तच्चाख्दादौनां सव्वेवेदादर्भिंमां ब निःकम्यप्टन्तिरेतुरिति तद्चाष्याढतयेश्वर सिद्धिरित्याह । area! ईैरादिपदानां eas ferent वेदादेव श्रक्तिग्रहात्‌ ततोऽपि afetgftere: शशरादौति । लोकटन्तेति । लौकिकदष्टाने व्यात्षियदहादित्यथेः |

(१) fafawrncazarts |

पञ्चमः GIT: | १२९

waive fe भाव्या्थस्य कारये परुषप्ररत्तिनि- amt । भूतार्थस्य तु यद्यपि नात्य प्रवत्तेकत्वं ferry कत्वं वा, तथापि तात्पय्यैतस्तचैव प्रामाण्यम्‌ | तवाहि | विधिशक्तिरेवावसौदन्तौ qarfeferen- भ्यते। प्रशस्ते fe aa: nana, निन्दितश्च निव- ततते,-इति खितिः।

तव पद्‌्शक्िस्तावदभिधा, तदलायातः पदाधैः। आकाङ्कादिमश्वे सति चान्वय शक्तिः पदानां पदार्थानां वा वाक्यं, तदलायाते वाक्यार्थः| |

टद्धवयवदहारेण कार्य्याचिते पदां पदानां शक्तिः, कार्य्यान्वय्च विधिषमभिव्याइतस्य साचात्‌, तदसमभिव्याइतस्य ख wa}; इति मतमाभित्याइ। आल्नायस्छेति। भावार्थस्य, साध्यार्थस्य । यथा पथ शुद्धः श्रपथ्यं न भुङ्ख, TIS Bre कार्ययागषयज्ञानात्‌ way कलनिवन्तेकलवे | ware, सिद्धार्थस्य । यथा परिएतिसुरसमासफलं परिएतिविरसं पनसमिति वाक्यस्य तदभावात्‌ भच्षणएणभक्षएकार्यवे TNT परम्परया तथालमित्यथैः । तदुपपादयति | विभि- iat | कार्यैवन्ञानजननेऽपि प्रत्यौ पयिकं प्रटृन्तिविषय- सनापेचया ATT, तद्रूपसषकाय्येलाभो विधिशङतेरवखादः, Tear । तत्छहकारिले मानमाह । प्रणते शोति।

Rahat तात्प Tefal प्रस्तौति। तेति । तदेव परं 16 |

—

RRR कुषठमान्नलौ

maine चिन्त्यते । तदेव पर साध्यं प्रतिपाद प्रथाजनमुदेश्यं वा यस्य; तदिदं तत्परं, तस्य भाव- wae, तत्‌ यददिषयं, स तात्पव्याथे इति स्थात्‌ |

तच न प्रथमः, प्रमाणेनाथैस्य कम्भेणोाऽसाध्यत्वात्‌। पलस्य च तद्मतिपत्तितेाऽन्यस्याभावात्‌ । प्र्षस्तनि- न्दितिखिा्थैप्रतिपादनदारेण प्रटत्तिनिटत्तिरूपं साथ परमुच्यते इति चेत्‌ । न | गङ्गायां घोष इत्यच तौर्या- प्ररत्तिनिटत्तिरूपस्यासाध्यस्यापि परत्वात्‌ | तौरविषये gefafasmt साध्ये इति तीरस्यापि परत्वमिति चेत्‌ | Al सखरूपाख्यानमातणापि पय्येवसानात्‌।

न दितीयः, पद्‌ वाक्ययाः पदाथेतत्‌ संसगा विहाय

यस्य स्ुत्यादिवाक्स्येत्यच परपदाथं विकल्ययति ) साध्यमिति। तदिदमिति । वाक्यमित्यथेः ।

qq वाक्याथ वाक्यरूपप्रमाणसाध्यतलेऽपि तजिष्टफलसाथ- aaa त्छाध्यता स्यादित्यत श्राह । फलस्य चेति। तस्य च feat aaa प्रवेशादिति भावः। तौरस्यापौति । साध्यफलभागिः तया तौरस्यापि साध्यलमित्यथेः | खरूपेति | परहृत्यादौ तात्प भावेऽपि Ace ॒तात्पच्ैविषयला दित्ययेः। पदवाक्ययोरिति। सतुल्यादिवाक्चस्य पद्‌ांवाक्याथेमिन्ने प्रटत्याद्‌ावपि तात्प्यात्तद-

पञ्चमः स्तवकः | ARR

प्रतिपाशथ्ान्तराभावात्‌। पदशक्तिसंसगेशक्तौ विना खा्थाविनाभावेन प्रतिपाद्यं परमुच्यते इत्यपि न साम्पृतम्‌। न हि यत्‌ यत्‌ शब्दाथाविनागूतं तच तच तात्पर्य शब्दस्य, अतिप्रसङ्गात्‌ । तद्‌ हि गङ्गायां जलमित्याद्यपि act स्यात्‌, अविनाभावस्य तादव- स्यात्‌ | Ta बाधके सति तत्तथा स्यादिति Aq न। तसिन्नसत्यपि भावात्‌ | तद्‌ यथा ।

TS गच्छसि चेत्‌ कान्त, पन्धानः सन्तु ते शिवाः।

ममापि जग्म तथेव BATS यच गता भवान्‌,-इति

मुखाथाबाधनेऽपि वारणे तात्पय्येम्‌। न चपर MURR, अव्यापकेऽपि तात्प्येदशंनात्‌। तद्‌ यथा | AT: कोशन्तौति परुषे तात्पय्येम्‌ | न च मग्दपुरुष- योरविनाभावः, नापि पुरुषक्रोशनयेोः |

नापि दतौयः 1 तद्धि प्रतिपाद्यापेधितं, प्रतिपाद artfad वा स्यात्‌। नादयः, श्ब्दप्रामाण्यस्यातदधौन-

धापकल्रादित्यथेः | म च यदथंन्नानजनकलतवं यस्य, तस्य तत्र तात्य- थेमिति वाच्यम्‌ । धूमोऽस्तौति वाक्धस्याप्निश्चानाजनकलेऽप्य्नौ तात्प्यान्तदव्यापकलादिति भावः। तद्धौति । प्रयोजनं म वकः Taare: । यच AAT, तच wee प्रामाण्यमिति fat

१२४ ` कुस॒मान्नलौ

त्वात्‌ | तथात्वे वा अतिप्रसङ्गात्‌। यस्य यदपेितं, तं प्रति तस्य परत्वप्रसङ्गात्‌ । तदर्थसाध्यत्वेनापेक्ा- नियम इति चेत्‌ al काय्येन्नाप्यमेदेन साध्यस्य बहविधत्वे भिन्नतात्पय्येतया वाक्यमेदप्रसङ्गात्‌ | YAR हि प्रदेश्यामखलताम शकनिरच्या्नेकं कार्यम्‌, आ्ा- दरन्धनदहनाद्नेकं WTA | AMAT प्रदेशे धुमेदगम- इत्यभिहिते तात्पयतः का वाक्याथा भवेत्‌ | चेतना- पेक्षाया नियन्तुमश्क्यत्वात्‌। मापि प्रतिपादकापे fad, वेदे तदभावात्‌ |

राद | शब्देति । श्रतिप्रसङ्गमेवाह । यस्येति । तथाच तात्पखभे- देन वाक्यभेदः स्यादिति भावः, तदचंति। mere atte यत्साध्यं प्रतिपाद्य्य चापेचितं तत्पर, 4 तु तदसाध्यमपोल्ययेः। grata | साध्यं जन्यं श्चं aT? उभयय्छाप्यनेकलात्‌ तथापि तात्य- ंभेदादाच्यभेदणएव स्यादित्य्ंः। न च प्रकरणादिना तात्य नियमान्न वाक्धमेदापत्तिः। प्रकरणं fe न साध्यं नियमयति, श्र क्यलवात्‌ । न दि धूमं जिन्नाखमानस्य म्रतोयमानधरूमात्‌ धूमकेतु अवौतिवन्मश्कादिजिदत्तिन भवति । प्रतिपादकाभिप्रायनिथमने इ सिद्धं ize सकन्तँ कलमिति भावः। चेतनेति । एकणवाथः सभ चेतनानामपेचित दत्य मियामकाभावाद्धिश्नमिन्नार्थापेचा्ा तात्पय्भैमेदादाक्मभेदः खादिति भावः । वेद इति । तव दशने दति

पञ्चमः स्तवकः | १२५

चतुधेश्तु स्यात्‌ । AEWA यः शब्दः प्रत्तः स तत्परः, तथेव लाकव्यत्पत्तेः। तथाहि | प्रशंसावाक्य- मुपादानमुदिश्य लेके प्रयुज्यते, त दुपादानपरम्‌। नि- Rae हानमुदिश्य प्रयज्यते*, तद्धानपरम्‌। खव- TUN खयमुशनोयम्‌।

तस्माल्लोकानुसारेण वेदेऽष्येवं खौकरणौयम्‌ । अन्धा अर्थवादानां सव्वयेवानथैकप्रसङ्गात्‌ । स ` MEM व्यवसायेाऽधिकाराऽयिप्रायोभावश्नाश्य इत्य- नधीन्तरमिति तदाधारप्रणेठपुरुषधोरेयसिद्धिः।

तथा च प्रयागः | वैदिकानि प्रशंसावाक्यानि उपा-

रषः । तथेवेति । लोके fe पदानां खतन्त्रामिप्रायपूष्वैकतया लाथप्रतिपा दकल्वदगेनादेदेऽपि तथाल तत्पुव्वैकतथैव युच्यते । न च लो किकश्ब्देभ्यो वेदिकाः weer अरन्ये एवेति लोकमर्य्यादाऽतिक्रमः Vl यतोऽनेनेव न्यायेन लौकिकानामेव शब्दानामयं विशेषे whin- प्रहारै दिकानां तद्विश्नलादग्णदोतश्रक्किकलादर्थाप्रतिपादकलप्रसङ्गः | अतएव, यएव लौ किकास्तएव वैदिकास्तएव चामोषामर्था इत्या रिग्यथेः । ननृहेग्यलं नेच्छा विषयत, किन्तु वस्लन्तरमेवेत्यत ATE! ष चेति ।. लोके तथेव निश्चयादित्यर्थः।

afearatfa | मनु सगाद्यकालौनवेदिकवाक्यपकचतायामाश्रया- ` गप्वर्सते- तिक्र का०। SSS

१२९ कुसमान्नलो

दानाभिप्रायपुव्वैकाणि प्रशंसावाक्धत्वात्‌ परिखति- सुरसमाखफलमित्यादिलाकवाक्यवदिति। शवं, निन्दा- वाक्यानि इानाभिप्रायपूुव्वेकानि निन्दावाक्छत्वात्‌ परि णतिविरसं पनसफलमित्यादिवाक्यवत्‌ । अन्यथा निरथैकत्वप्रसङ्गख+ frat बाधकमुक्तम्‌।

अपिच! ना चेदेवं, अरताथापत्तिरपि हौयेत।

\9

सिद्धो wa: प्रमाणविषया म तु तेनैव ANAT | नच

सिद्धिः, इदानोन्तनस्य तस्य पचलेऽध्येचाऽसदादिमाऽयोन्तरत, खदपाख्यानपरपुचस्ठ॒तिवाक्ये चानैकान्तिकम्‌ । श्रवाः । वेदिक अ्शंसावाक्धानि (\बेदसमानविषयकतात्पर््थापूष्वेकतात्प्यैविषयकामि सतात्पग्थवाक्यलात्‌ । लौ किकप्रशंसावाक्यवत्‌ |

यदि च वेदे न खतन्त्पुरूषाभिप्रायपूवेकता, तदा Har श्तायापश्या TS कर्ते दरति राद्धान्तवयाघात इत्याह । श्रपि-

* gage इति+- दति ate |

2

(९) वेदलमानविषयकेत्यादि च Feud खरः, तेन लौकिकपरश्रंश ` वाक्ये न eta: | खध्यापकतात्मयंविषयतेनार्थान्तरमत उक्त साल्यर््यापन्बैक्ेति तात्म्यैविग्रेघणम्‌ | तात्पय्येविषयकानोत्च aa विषयोविषयोयस्येति मध्यपदलोपौ समास दइत्याइः। नच हेतौ सतात्प्यकपषदं वथम्‌, ईखरतात्पथ्ेमादाय वाक्यमाच्स्य पच्चसम aa नभिचारामावादिति वाच्यम्‌ । बाधिताथके तन्तात्यग्यामवेन खभिचार सम्भवात्‌ | |

पञ्चमः स्तवकः | | १९२७

पौन देवदत्तो दिवा न सुडःके इत्यव TM yer इति वाक्शेषाऽस्ति अनुपलम्भवापितत्वात्‌। उत्यत्य- भिव्यक्तिसामग्रौताल्वादिव्यापारविरहात्‌। अथोग्य- सयाशङ्कितुमष्यश्क्यत्वात्‌ | तस्मादभिप्रायसयणव परि- शिष्यते, गत्यन्तराभावात्‌ | स Ae नास्ति, नासि शरुतार्थापत्तिरिति तद्युत्पादनानयेकप्रसङ्गः। तस्मात्‌ कायात्‌ तात्पादप्युनोयते, Ait प्रणेतेति।

sas खल्वपि | न fe वेदादव्याख्यातात्क- शिदथमधिगच्छति, न वचैकदेशदशिनाव्याख्यानमा- द्रणौयम्‌।

पोव्बौपव्धापराखष्टः श्ब्दोऽन्यां कुरूते मतिम्‌,-

इति न्धायेनानाश्वासात्‌ | विचतुरपदकाद्पि वा- कादेकटे शश्राविशाऽन्ययाऽथंप्रत्ययः स्यात्‌, किमुता- तोन्दरियादन्तरान्तरवाक्यसम्भेद दु र धिगमात्‌ ।

a) मनु AMI Fae wea, योग्यायेकण्पन- वेवोपपत्तेः । मैवम्‌ । क्रियाकारकपदानामन्योन्योप्थापिताथोन्वय- बोधकलनियमययुत्यन्तेः। अन्यथा गौः कमलमानयनं ृतिरित्यतोऽपि गामानयेत्यस्मा दिवाखयबोधापत्तेः। पुष्येभ्य इव्यादौ Mate दिगरब्दसमभिवयाहारं विना चतुथ्येलुपपन्तेश्च । ग च स्पहयतिश- ब्दाथेयोगएव चतुर्थो साधुः, पुष्यमिश्छतोत्यज्ापि चलूर््यापत्तेः |

१२८ कुसमान्नलौ

ततः सकलवेदवदाथैदर्शी किदे वाभ्युपेयाऽन्यथा श्रन्धपरम्पराप्रसङ्गात्‌ । स च श्रुताधौतावशटतस्मृत- साङ्गोपाङ्गबेदवेदा्ैः AIA वा न सर्व्वन्नादन्धः सम्भवति के दयप्रत्यकछोकतविश्वतदनुष्टानरतावा- नेवायमामनाय इति निश्चिनुयात्‌, कशार्व्वाग्डडःनिः- शेषाः श्रुतौगरन्यताऽ्थतावाऽपीयौत, अ्रध्यापयेदा |

अचापि nara: | वेदाः कदाचित्‌ सव्ववेदाथैविद्या- ख्याताः अनुष्ठादूमतिचलनेऽपि निशखलाथानुष्टान-

तथापि खयं रतानामेव योग्धासन्नसाकाङ्खृ्पदानां श्ुतपदैः सहेकार्थ प्रतिपादने तात्पय्कल्यनं शरुतार्यापन्तिविषयः स्वादिति चेत्‌ | न । वेदे परस्परसममिव्याइतपदानामेका्प्रतिपादने तात्पच्ीपलयेः। तस्य॒ चोधारणाभिप्रायान्यतरनियतविषयतेनोभययाऽपोश्वर सिद्धि रित्याश्येनाहइ । गत्यन्तराभावादिति।

कार्थ्यादिकारिकायां शव्यादैरित्यपि ares) a चेति। श्रुतः MIG साचात्कतः। श्रधोतोज्ञानविषयार्थेः । wa: खतता- भ्यासेन दृदृसंस्कारः। तदिपरोतः विनेवाध्ययनं न्ञातसकणा- क्रो पाङ्गवेदाथेः, श्रध्यापितधारितादिवेदा्या ati कदाचिदिति बाधनिरासाय । एकदे शद शिव्याख्यातवेदात्‌ शिव्याणं aga

(९) स चेतीति तथा च ` छलादेरिखनेन वेदधारकलत्वादिकमुक्घभिति तदाश्रयेशखरसिदधिरिति ara |

पञ्चमः Sys: | ९२९

are, यदेवं तत्सव तद्थविद्याख्यातं, यथा मन्वादि- हितेति | अग्यथा त्वनाश्वासेनाव्यवष्यानादनसु- NAAT वा भवेदनाटैशिकत्वात्‌। अनुष्ठातार- एवादेशर इति Wai al वेषामनियतनेाधत्वात्‌ | वदवददानुष्टानमप्यनादौति Aq न । तडि eae 1, बेदार्थबाधतन्लं वा । आदये निमलत्वप्रसङ्गः | दितौये त्वनियमापत्तिः। न छसव्वेन्नाविशरेषे पूर्वेषां

१ प्रव्तेमानानां निद्चलानुष्टानमस्तोत्यनेकान्तिकमित्यत उक्रमतुष्टा- fifa) तचानुष्ादढरणमब्यवखितमतिलाभावादिव्यथः। श्रमनुह्टान- हेतुमाइ । व्यवस्थानादिति । श्रयंनिखयस्येति te: | ्रन्यया लनि- धतमनुष्टानं स्यादित्याह । water वेति । श्रयनिखयावयवस्थानादि- mi श्रनादेगरिकलात्‌, श्रनौपदेगिकल्रादित्य्यः। मनु पूर्ववा- प्व खतग्वेदाथन्नानं प्रमाणएमाधुनिकामान्वप्रमाणं स्यादित्यतश्राइ । १ हौति। न च कञिदेदाथौऽस्तोत्यनेन रूपेणस्मदादिभिरेव वया-

+ मिचखलानुष्ानत्वात्‌,+--दति ae | | † अन्यथा त्वनाखासेनार्थाश्थवश्यापनादलनुष्टाद्यवस्या म भवेदमादेरि- कत्वात्‌, दति ate |

(९) रक्देशदर्णंति नन्वौखस््याखयानमादाय तस्यापि पन्तसमतया कथ्- मनेकान्तिकम्‌ । अन्यया तादृ शस्ते कदाचिदनुष्टाटमतिचयम्‌- स्यापि सम्भवेन तत्पदोपादनेऽपि यभिचारापर्तरिति चिन्वम्‌ |

17

१९१ | ATT

agar: ware, न त्विदानोौन्तनानामिति निधा- मकमस्ति । | पदात्‌ खष्त्वपि | श्रयते fe प्रणबेश्वरेशानादिपदम्‌। ag सार्थकं, अविगामेन शरुतिस्छलतिहासेषु प्रयुज्यमाः नत्वात्‌, घटादिपदवदिति सामान्यतः fas arse दति व्यत्पित्साविमशे सति निशौयः, सखगोादिषदवत्‌; उत्तमः पुरुषस्त्वन्यः परमात्मेत्यदाहत | या लाकचयमाविश्य faraway इरः, दूत्य्थवाद्‌ात्‌ । यववराहादिवदाकयशेषादा | तद्‌ यथा | ईश्रप्रणिधानमुपकम्य अूयते,-

ख्याबादनुमाने सिद्धसाधन, येन रूपेण वेदार्योव्याख्यात इति लोके व्यवहारः, TWA व्याख्यानस्य विवदितल्वात्‌। यदा, (“वेदा या- ख्यानानुकूलतदिषयानित्यन्नानमिनन्ञानसमानविषया | वेदा एतदिषयानित्यन्नानान्यन्ञानविष्टेता शतवाक्यलादिति र | श्रविगानेनेति । निरर्थकतया प्रसिद्यभावेनेत्यथेः | अतएव शोभेन व्यमिथारः, निर्थकलेनेव तेषां प्रसिद्धेरिति भावः। यथा qin विधिगरेषौग्ठतायेवादात्‌ शक्तिग्रहः, तथा प्रष्ठतेऽपौत्याद । faut दूति । श्रथवादमाद । उत्तम इति। |

यववराहादिवदिति। यवमयञ्चरुभंवति वारादौ चोपनत्‌ |

(२) छ थादेर्व्विभिप्रायेणह वेदा इति। ` (दय श्यदेरिबिभिप्रायेणणदइ वेदा इति। ` ``

UGH: GAT: | ARE

` wae afacarfeary: सखतन्त्रतां नित्धमलुप्तशक्तिः अनन्तशक्तिश्च विभो््विधिन्नाः षङ़्ाहरङ्ानि महेश्वरस्य,--इति ॥ . रवम्भूतोऽथैः Taree इति चेत्‌ । न । प्रागेव प्रतिषेधात्‌। तथापि न तच प्रमाणमस्तीति चेत्‌।

कटे ्राजापत्धं fetes यववरादवेतसग्रन्दाः किं कङ्गुवायस- meat वाचकाः, उत दोधेशकशकरवश्रूलानानिति ने्राय्ये- यवहारद थंनादिप्रतिपत्तौ सुख्यार्थानध्यवसायेऽननुष्टानापत्या तत्प- Tae, woe: रत्य ्ियाहकव्यवहाराविग्रेषात्‌ Wa whats, पिकनेम+ तामरसपरेषु श्ेच्छमसिङकेरादर- wate ।

Tarr । वसन्ते स्बसस्यानां जायते पनधरातनम्‌ । मौद- भानास्तु तिष्ठन्ति यवाः कनिशश्ालिमः। वरां गावोऽतुधावन्ति | ्रणजोवेतसः। इत्यादिवाक्यगेषरूपवेद बिरोधिनौ नलेच्छमसिद्धिर पति Geanfagt निरस्तायां नि.प्रतिषचा्ंयवहाराच्छक्तियदहः | वत्र तु वेद विरोधोना स्ति, aa पिकादिपदेव्बभिवो गवक्नानन्लेच्छानां ौ्बिद्धिरेवादरण्णोयेत्यथेः |

ठते विधिगेषोग्छतं वाक्यगरेषमाह | सवश्तेति। efi: खभोगे- 1 ee

* नेमि,--दइति ate |

१९२ कुसमान्नणो

खग अस्तौति का ae! न शछुक्तविशरेषणे सुवे किञ्चित्रमाणमस्यस्रदादोनाम्‌ । यात्निकप्रहत्त्यन्यथाऽनुपपतत्या तथेव तदित्यवधाययते इति चेत्‌ । न । इतरेतराश्रयप्रसङ्गात्‌ ¦ अवधूते हि VAST तब प्रर्तिः, प्रदत््यन्यथाऽनुपपत्त्या ख तद्व- धारणमिति | arene तदवधारणेऽयमदोष इति WLI न । अन्धपरम्पराप्रसङ्गात्‌ | विश्टिदष्टवशा- त्कदाचित्कस्यचिदेवविधमपि मुखं स्यादिति नासि विरोधः, तन्निषेधे प्रमाणाभावादिति चेत्‌। qe fararcarfa | अवापि प्रयोगः। यः शब्दो यच टडेरसति Twat प्रयुज्यते स तस्य वाचको यथा खगेशब्दः Foran प्युज्यमानस्तस्य वाचकः, प्रय॒ज्यते चायं जगत्क्त रौति। अन्यथा निरथंकत्वप्रसङ्गे सार्थकपदकदम्बसमभिया-

= । अ्रलुप्तशक्तिः नित्यप्रयन्नः | श्रङ्गामि धर्माः । दुःखादिसंभिन्नलाभावादि विशिष्टे | याञ्निकेति | खोकिकसुखाति श्रयसुखं विना बड वित्तवययायासखाधये कमणि relat स्यादिल्यषे

* gatal, —afa Fite |

पञ्चमः Gay: | रद्‌

हारासुपपल्िरिति। रतेन इद्रोपेन्द्रमहेन्द्रादिदेषता- विशेषवाचक्रा व्याख्याताः |

अपिच | अस्मत्पदं खाकवदेदेऽपि प्रयुज्यते | तस्य च लेके नाेतनेघन्धतमदथैः, तच सवैथेवाप्रथागात्‌ | नापात्ममाबमथेः, परात्मन्यपि प्रयागप्रसङ्गगत्‌। अपि तु यस्तं खातन्व्येणाच्चरयति, तमेवाह | तथेवाग्बयव्यति- रेकाभ्यामवसायात्‌ । तते ओेाकव्युत्पत्तिमनतिकम्य वेदेऽप्यनेन खप्रयोक्तव वक्तव्यः, अन्यथाऽप्रयागप्रस- ATL! न चया यदाश्चारयति बेदिकमदं शब्द्‌, सरव तदा तस्याथ इति युक्तम्‌। तथा सति मामुपासौते- यादो स CATT: स्यात्‌ |

अदं सर्वस्य प्रभवा म्तः सव प्रवर्तते,-

इत्युपाध्यायशिष्यपरम्परोवात्न्धश्चय्य समधि गन्छेत्‌।

तथा Baraat प्रद्युन्मत्तकेलिः स्यात्‌ | लेाकव्यवहार-

एतेनेति रद्रा दिपदेष्वपि area इत्यादिवाक्यगेषाज्िणेय- इत्यधेः | | |

यदि श्रस्मच्छब्दस्योचखारयितरि wim; तदा, वाश्यसया मदरनात्‌ स Tas कविरेवास्नच्छब्दे नोच्येत इत्यत उक्र खात- RU | अन्यकरँकलेनोधारणाभावः खातम््यम्‌ | श्रतएव Waris वे षोभगलायेत्यादावपि नेश्वरवाचकलम्‌, श्र्यान्यपरतयेवेश्वरणो-

९९४ | कृषम््रसौ

ओच्छिदेत | तस्माज्नानुक्छाऽस्य वाश्चोऽप्रि तु वक्तेवेति स्थिते प्रयुज्यते | वेदे serene: खप्रयोश्कवच्नः waa लोकवदिति |

रवमन्येऽपि यः कः स canfewsel ZEA तेषां बुद्युपकम प्रञ्जपरामशाच्युपितमय्ादत्वात्‌, तस्य घ वक्लुधम्मेत्वात्‌। बुद्धपकमेा fe wed, जिन्नासाऽऽवि- स्करणब्च प्रश्नः, प्रतिसन्धानश्च परामश इति। रवश्च संश्यादिवाचका अष्युन्रेयाः।

न ख -जिन्नासासंशयादयः सवंक्ने प्रतिषिद्धा इति aaa | श्ष्यप्रतिबोधनायाडहायेत्वेनाविराधात्‌ | का uy कथंलष्णक इत्यादि भाष्यवदिति। waa धिगहाबत इन्तेत्यादया निपाता व्याश्याताः।

श्चारितलात्‌ | श्रस्मच्छन्दलारि ति । श्रनन्यपराख्पच्छब्दत्वादित्ययेः। तेषामिति maw यच्छन्दादौनामथेकथयनम्‌ । धमे दति । श्रयातो- AANA इत्यनेन शास्तप्रयोजनममभिधाय विगरेषेण धम्मजिन्नासोः श्रास्लारम्मे शिव्यजिक्ञासामुपादाय मोमांसाभाय्यम्‌। को wa: कथं- HUH: कान्य साधनानोति sae: | एतेन, बुद्युपक्रमादौनां वक्ृधमेवकथनेन। गीविखयखेदालुश्रयानां वकधममेला दित्यः । लोके किडादौनामाभेच्छायां श्कतिग्रहादेदेऽपिसणएवाथैः। गष बेदार श्रख्मदादोनामिष्छा सम्भवतोति वदाश्रयेश्वरभिद्धिरिव्याच।

पञ्चमः GIG: | ९ \ ॥

प्रधयादपि। किढगदिप्रत्यया हि पुरषधौरेयनि- गाथा भवन्तः त॑ प्रतिपादयन्ति | तथाहि |

प्रततिः छतिरेवाब सा देष्ठातायतश्च सा |

asa विषयस्तस्व विधिस्जन्नापकोऽथवा von

प्रर्तिः खलु विधिकाचा* सतौ न तावत्कायपरि- WRATH, आत्मा MAT इत्याद्व्यापनात्‌ | मापौ- ear, ततरव फलसिद्धौ कम्मानार म्भप्रसङ्गात्‌ |

लिडारौति। नियोगोऽमिप्रायः, saat faeda बाधकस्य वक्रय बादित्यथेः । प्रटन्तिरिति । sare श्ानादेरपि प्रटन्तिपदवाश्यत्ेऽज afata सा faafaat caret: | तथाच कतिकारण्च्छाश्चानविषयो- fafufceaut मतम्‌ । GarATe । asaran दति 1

चथा चापरेश्छा विषयत्वेन प्रवत्तकज्ञानविषथ द्टसाधमलम- तुमोधते, तथा वच्छति। तच्च परमतनिराषं विना न भव- तौति तन्निराकन्तैमाह । प्रटत्तिः खल्विति । विधिकार्य्या, वि- भिन्ञानकार्थंत्ययैः । श्रात्मेति । चेष्टां विनाऽपि विष्यथंष्वा- feat: | ततए्वेति । र च्छामाजेण विध्यर्थनिर्ववाहे बडविन्त- यंयायाससाध्ययागाद्यकरणप्रसन्गा दित्यः | तत इति। श्तौ मायं, क्रियमाणएयागस्योपयोगादित्यथेः । श्रात्मन्चानेति । मोचकामस्

* विधिज्ञा, इति ate

१९१ कुखमान्नणौ

ततः प्रयत्नः परिशिष्यते । शओल्मन्ञानमूलदयादावपि तस्याभावात्‌ | ATM, प्रटत्तिरारम्भः--दति ।

सेयं प्ररत्तियतः सज्लामाावश्ितात्‌; नासो विभिः, तच ATMA | ्रप्रतौतादेव कुतशित्‌ प्रडत्ति- सिङ्गी तत्रत्यायनार्थं तदभ्यधैनाभावात। न ख Veter हेतुजननार्थं तदु पयागः ; प्रलिहेतारिच्छाया त्रान: यानित्वात्‌, WAAAY तदुत्यादनस्याश्कधत्वात्‌, तस्य च निरालम्बनस्यानुत्पत्तेर प्रवत्तकत्वा्च, नियाम- काभावात्‌ |

तस्मात्‌, यस्य Wa .प्रयनजननौमिच्छां waa सेाऽथे विशेषः, तजक्नापकेावाऽथविशेषाविधिः पेरशा प्रवत्तना नियुक्तिनियेाग उपदेश इत्यनर्थान्तर मिति स्थिते विचा्यते। स हि, anual वा स्यात्‌, aa वा, करणधर्ममोवा+, fatal वेति। न प्रथमः।

ज्ञानविधाने शतेषु दयाविधाने च वेष्टाया्रभावेऽपि ame सल्वादिल्ययैः । श्रारम्भो यन्नः । तत्मत्यायनायेमिति । शा- we ज्ञापकतया खशूपसद्धेतौ शास्वानुपयोगादित्यथैः। तदिदं

* कर गन्म वा-इति नालति Mle का०।

पञ्चमः खवः | १९७

इष्टकनेरनिषापेरप्रदलेव्बिराधतः। WHAT प्रत्ययत्यागात्‌ AYA न सङ्रात्‌॥ ८ स हि न aera, अात्मानमनुपश्येदित्यायव्यात्तेः। ग्रामं गच्छतौत्यादावतिव्याप्तेश्च | नापि तत्कारणं प्रयलः, तस्य सव्वाख्यातसाभार त्वात्‌ |

परमतनिराकरणं विना न सिध्यति, तद थंमुपन्यस्यति। षं होति | au परवच्येपुरषधः (स्यन्द ॒दृच्छा प्रयतो वा । कधौ wee क्रियाया वा wat: काय्येलादिः। करणध्मं॒इष्टवाधनलं ग्द्यापारो भावना aT | नियोक्धमे श्राप्तामिप्रायः।

तच स्यन्दस विधित्व दूषयति | इष्टदानेरिति। श्रवा्यतिथात्षि- 'ामिल्धेयेः। cere विधिव दूषयति | श्रप्रटृततेरिति। यनमाजरस्ानि- एषाधनसाधारण्यादिव्यथेः। Tera विधित्वे बाधकमाह | विरोभत दति । इच्छाया विधिले तयेव तच्जननाद्िरोध wa: | न चेच्छा WaT प्रयनजननो किन्त सत्तया, न च लिडअ्वणकाले खा VATE! श्रसत्वादिति। न च लिङेव तां जनयति, तच न्नानकारणत्त्यागा- पत्तः, fas विनाऽपो च्छात्पन्तखेत्याह । प्रत्ययेति। उपायगोचषरम्रट- भाविष्टषाघनतश्चानस्य डहेतुवनिखयात्‌ तत्पङोरे च्छायाः ara-

(१) स्पन्द इति यद्यपि स्पन्दो म परषधन्भस्तथापि तदवच्छिश्िश्सरे स्यन्द इति तथोक्घाम्‌। तच ग wen इति मूलं कटधम्मीगेवि कारिकया गताथेमिति यद्यपि, . तथापि qerfefae प्रथमः सणन्दोनेत्धथेः | उपसंहार ख कड धम्मे नेतके |

18

tee कुदमाघ्रनौ `

AT न सव्वैच प्रयलरव प्रत्ययाः, करोतीत्यादौ प्रत्यथातिरेकिणस्तस्याभावात्‌। संख्यामाबामिधा- भेन प्रत्ययस्य चरिताथत्वात्‌। ततो लिडगदिवाश्यरव waa इति । ai कुयादित्यापि तुल्यत्वात्‌ । प्रयनन- मास्य प्रत्यथैत्वेऽपि तस्य पराङ्गताऽऽपन््नस्य प्रतय या्थत्वाच्र तुल्यत्वमिति चेत्‌। न । तथापि तुल्यत्वात्‌! न Ram तदाचकत्वेऽन्धस्य तदिपय श्ापदयेत,

पायाः wanna लाघवादिष्टसाधनतेव विधिरित्याद्‌। eee: दिति।

करोतोव्यज TAS रधात्नेवोक्षलादाख्यातमाजस्य यजाते dient स्यादिति नाख्यातमाजं यनमभिधन्त, किन्तु लिङेवेत्याह। afafa मनु यदि प्रहत्यर्थातिरिक्रो नास्याता्थंः, तदा amet: व्यथं इत्यत श्राइ । संव्येति | एकलादिसख्यामाचमाष्यातार्थः, तद्म व्ययनाथेेव AMAT इत्यथः । तहिं festa न यन्नाथैः, कुय्यादिलयष पौमरुह्यापन्तेः | अयास्यातात्‌ हतेरुपख्थितावपि arena घा arated; किन्त sera, afe करोतोल्यादावपि qe मित्या । gaifeaafa | यदि gatfeas यन्नमाजं surat, तस्य च चेजादिसम्बस्धिवमनुकूललवं वा प्रत्ययाय इति विषः, | करोतोल्यादावपि तुल्यमिति wetamarare । यल्माजरखेति |

afa च । इतेर्धालथेलेऽपि प्रत्ययस्य aca न दोषाय, प्रहत

UGH: खवकः | ६१९

रको दौ बहव रपिषिषतौत्थादौ Brera । . तज दितौयसंस्येच्छादिकल्यने करोति प्रयतते इत्यादावपि TH स्यात्‌ | प्रत्येकमन्यव सामथ्यावधृतौ सम्भेदे तथा कल्यनायास्तुर्यत्वात्‌ |

TH गच्छतीत्यादौ तदसम्भवे का गतिरिति चेत्‌ तन्तवः पटं FAM Al लोकोपचारोऽयमपय्यै- तुयोज्य इति ae fers: areas टडव्यवहारा-

mwas समानाथंत्वदशेनादिल्याह । न चेति। we प्रतिरूपस्य, अन्यस्य प्रत्ययर्ूपख्य, त दिप्यैयस्तदवाचकल्मिल्यर्थः | win दरत्यादौ प्रकृतयर्थातिरिक्रं दितोयभेकलादिकम्‌, एषिषतौ- VTS प्रत्ययायेः, तदा RATT यन्नाम्तरमेवाख्याताथे- Tafeare | ata ननु दितोयसंस्येच्छायन्नाननुभवान्न तथा, प्रहतिप्रत्यययोः साम्येनान्वयानुपपत्तेरित्यत श्राह । प्रत्येकमिति | तचा चोभयोपस्थितेरावश्यकलेनेकस्यानन्वयेऽपदोषादित्यर्थः |

रथो गच्छतोत्यादावित्यादिपदात्‌ जानाति यतते fagtatene- पष्णम्‌। तज धालर्थानुकरूलयन्नाभावेऽप्याख्यातप्रयो गात्‌। यदि चाचेतने यापारमाचमाख्याताथेः, तदा चेतनेऽपि तथेत्यर्थः | रधातोर्यन्ना्ल- शोभयसिद्भलादचेतने यथा करोतेः प्रयोगो लाचणिकः, तया Tet १ तोत्यादावास्यातस्येव्याह। तुव्यमिति। लिडः खात्ममि प्रवन्त- केम शाते काय्यैतान्ञाने टद्धयवदहारेण शक्तिग्रहान्नस्य ves

९.४१ ‘gemest |

TITY सव्य AS, आखातन्नाभस्व तु न तथेति चेत्‌ । म। विवरणादैरपि gam: अषि च तदिङ। fa करोति ? प्ति, पाकं करोतीत्यय श्चा दिदशनात्‌ |

तथापि फलानुङ्गलताऽऽपन्नधात्वथैमाचाभिभाने लदतिरिक्तप्रयल्लामिधानकल्यनायां कल्पमागोरष स्यात्‌, अता विबरशम्नपि ताबन््नाब्रप्ररमिति चेत्‌

मानमस्ि न लाख्यातमाचस्येव्याह । लिडः इति । पचति पातं करोतीत्यादौ यत्ना्थंककरोतिना सष्वौख्यातविवरणणत्‌ we हारादिष बाधकं विना विवरशादपि श्युत्पक्तेः, fai करोतौति wat प्रतोत्युष्तरस्व ward विनाऽनुपपन्तेख प्रतेऽपि मानमसौत्याहइ | विवरणादेरिंति।

ननु धातुः खरूपे खाये भावमा, wea यावता कमैचणनिखयेन फलं सिध्यति तावति aad, sted पचतोत दशनात्‌ । म Gas कर्मच्णेनोदनः सिध्यति । wa: फलार्थी व्यापार. समूहो भाग्यलाद्वाकनेत्यश्यते, भाव्यमानस्य TY फलसाधनलात्‌ | फलानुकरलता वि शिष्टयत्नवाच्यते तु कल्पनागौरवमिति wet! तथापौति । THAT HTT TUT दिन्यापारकलापण्वार्थः। तरव ूपपराषटतिललणफलं प्रत्यतुकूखता ्राख्यातवाच्या, अधिकयन्न्यापि arg गौरवमिति Were: | तावन्माजपरः, भावर्थ॑स्य षालानुूल- तामाचवर; न तु यल्ञपरमित्थथेः |

इद्वः शववाः | १४६

vied? यदि पाकेनेति freeware | म त्वेतदस्ति | meee पाकमिति साध्यत्वेन निदेशात्‌ । aaa र्येव किष्विदसुङ्खलताऽऽपन्नं प्रत्ययेनाभिधानौय- मिति युक्तम्‌ ।

तथापि तेन प्रयज्ञेनैव भवितव्यं, न त्वन्येनेति कुत- दति चेत्‌ । नियमेन तथा विबर णात्‌ । बाभक्रं विना

श्रोदनं पचतोत्यत्र धालथंः पाक श्रोदनातुक्ल इत्यर्थ ९ are नौदनं पचतौ तिवदोदनं पाकेन करोतीति प्रयोगप्रसङ्गात्‌ । न चषटापत्तिः, किं करोति पचति पाकं करोतौत्यतुभवस् साब्बै- लोकिकलात्‌, कचवयानुपपत्ते्येति परिहरति । भवेदष्येवमिति | एवमणनुक्रलब्या पारमाज्माल्यातायीऽस्त॒ न ववनुकूलयननः, तथाते बाधकं विनैवाख्यातमचेतनेषु गौणं करष्यमिति गौरवमित्याह | तथापोति । यन्नाथेकरोतिनाऽऽख्यातार्थस् विवरणात्‌ तख

* भवेदषप्मेवत्‌+- दति ate | भवेदपि तत्‌+- इति are |

(९) काष्ठेनौ दन पचतौति बदिति यद्यपि काकरणकः पाकखोदगालुकूल- दरन्वयसम्भवात्‌ प्रयोगेऽपि पाकेन पचतौति न प्रणोगप्रसङ, पाके पाककर गत्वागन्वयात्‌, तथापि पाकं करोतीति विवरणं न स्यादित चैव तात्यय्म्‌ | यदा, खतदखरसादेव खयं हेलन्तरमाद्‌ कचेश्वया- हपपनतेखेति चेचच्योदगं ष्रतौति ae) uae णवं पाकस्य साध्यता भ प्रलीयेत किन्तु सिता, ततः पाकसिडताक्ापकप्रयो. गो परचच्तणपरर पाकेनेदक्तमिति।

१४२्‌ ` कुषमान्ननौ

तस्यान्यथाकन्तंमशकधत्वात्‌। अन्यथा अतिप्रसङ्गात्‌ |

स्यादेतत्‌ | यस्य कस्यचित्‌ फलं प्रत्यनुज्लताऽऽ- पत्तिमाचमेव करेात्र्थो न तु Aaa! सोऽपि छने नैवेापाधिना प्रत्ययेन वक्तव्या न तु यल्नत्वमाचैण। प्रयल्नपदेनाविशरेषप्रसङ्गात्‌ | ART तावम्माचमेवालु लाघवाय । AMM त्वनुक्रलत्वप्रयल्रत्वे दावपाधौ कर्पनौधैा, अचेतनेषु wae गौशाथास्िडगोऽसति बाधके कल्पनीया इति चेत्‌ । SATS ।

चाबाधितलात्‌ प्रमाणवतो गौरवस्यापि न्याव्यलादित्याद। निय- मेनेति।

ननु करोतिने यन्नाथेः, किग्बनुकूलब्यापारमाचार्थेः । यन्नोऽथ- नुकूललेनेवाख्याताथेः। श्रन्यथा श्राख्याता्ंस्य यन्नपदपर्थांयतापत्तः। (९श्रतणएव, यन्नएवाख्यातायेः, ्रालुकूल्यन्वन्वयलभ्यमित्यपास्तम्‌ | एवश्च UTS पाकादेः साध्यताऽप्यपपद्यते | न च धाठुनेव STS: साध- लेनोच्यते इति वाच्यम्‌ । पाक इत्यचापि तप्मतोत्यापन्तेः । wae वाच्यतेन (र)गौरवापत्तेः । ga बाधकं विनैव रथो गच्छतौत्यादा- वाख्यातस्य गौणएलापाताचचेत्याइ | यस्य कस्यचिदिति t

(९) अतरण्वेति यननपदपग्यायतापत्तेरि्येः। (६) नन्बबेष्टापत्तावपि न च्तिर्व्ागशङ्ध गोरवापततेरिति । are सामान्यतया लघुत्वमिव्भिमानेनेदम्‌ |

पद्मः wee: | १९९

छतारतविभागेन कर्तरूपव्यवस्यया | wares कतिः year परस्मिन्‌ सेव भावना ॥ € ।

यनपूव्वैकत्वं हि प्रतिसन्धाय घटादौ aa इति वहारात्‌ । हेतुसत्लप्रतिसन्धानेऽपि यलपुव्वैकत्व- परतिसन्धानविधुराणामङ्करादौ तदव्यवहारात्‌ करो- Ta TATA तावदवसौयते। अन्यथा हि यत्किब्डि- दङ्रलपुव्वेकत्वा विशेषात्‌, घटादयः कताः न कता- WEISS इति कुतो व्यवहारनियमः। तेन च सव्वेमाख्यातपदं विनत्रियते इति सव्वं सरवार्थं इति

क्िथाजन्यला विदरेषेऽपि यन्रजन्यवाजन्यलप्रतिसन्धानेन षटाङ्करयोः हतारतव्यवददारात्‌ दजन्तरटधातुव्यत्पन्नकटेपदस्य शत्याश्रयवाचक- वाञ्च छजोयन्नायेलम्‌ | क्रियामाजाथेले तु क्रियाश्रयः कटठेपदार्थः लादिति कारकमातरऽतिप्रसङ्गः। एवश्च जो wane ते दाल्यातविवरणात्‌ तस्यापि यन्नाथकलमित्यार । ताहतेति | रतिश्च करोत्यथेः। एवमाष्यातस्य यन्नपद् प््येयता$ऽपत्तिं निरस्यति। Gey । परक्जिश्ुत्तरकालवत्तिनि धाल्थ सति सेव छतिरेव yet साधनौ- धता भावनेत्युच्यते | तेन फणसाधनौश्तः wet भावना, चेव चास्यातवाच्या | यदा, फलानुक्रूलधातथेपूर्व्वापरव्या पारप्रचयजनिका पूर्व्वापर-

१8४६ | कृसमान्नलौ

fade: | aware समुदिते प्रहत ot तदैकदेशेऽपि प्रयुज्यते | विशुदिमाषं पुरल्कत्य ब्राह्मणे ओषिय- सिन्‌ पूव्यपरोग्डततवे सति रतिराख्यातायोाभावना, भाते फल. मनयेति बुत्पत्येत्ययेः ।

(\मन्वेवं पूर्व्वापरोगतलं यनत्मनुकूललञ्चेति नितयमार्ात- वाच्यमिति तदभावे कथमस्मातपदमचेतनेषु प्रयुज्यते इत्यत आह । तथाचेति । यज्नख पूर्वापरौग्धतलानुकूले भटृत्तमास्यातं, धाव्य फलानुकरूलतामान्े रथो गच्छतौत्यादौ प्रयुज्यते इति ला्षणिकमित्यथेः। समुदितप्रटृन्तस्य पदस्येकदेभे प्रथोगे faz daar. fanfearafafa । ओजियन्कन्टोऽधौते इत्यनुश्ा- सनात्‌ छन्दोऽध्येव्राद्मणव्यकरिः, war ब्राह्मणो जेय दति. WATT agate sta | अतो विश्द्धन्राह्यणएमाजे यथा लचएएया प्रयोगः, विशिष्टश्रक्ृपदख विशेषणे श्रक्यसम्बन्धिनि तात्पर््यादित्धयंः | | |

नतु गक्येकदेगरे प्रयोगो न लाचणिकः। उपस्यिव्यथें हि wear! विशिष्ठशरकपदा दिशिष्टोपखितौ विग्रषएमप्युपख्ितमेवेत्ययोग्यतया विशेव्धां ्रमपदाय विशेषण्णग्बयस्य सुस्महृच्येवोपयत्ते | मेवम्‌ । ae धम्ैन्तरान्ितेनो पस्थितखेतरधम्म्नाका TAT खतन््तदुप- feat लच्षणणाया न्यास्यवात्‌ |

(९) नन्वेवमिति यद्यपि इयवाच्यतयेव यन्नपदपय्यौयतानिरासख्तथापि ू्वापरोभरूतत्वपरकासकप्रतौतिमभ्युपेत्च तदरप्याख्यातपरदवा्मिदुक्घ fafa waz |

पंचमः खवकाः | १७१

पदवत्‌। अन्यथाऽपि मध्यमो्तमपुरुषगामिनः प्रत्ययाः परथमे vee जानाति इच्छति प्रयतते श्रध्यवस्यति qa संशेते इत्यादयश्च मौणार्थारवाचेतनेषु । न च दत्यन्तरेणापि प्रयोागसम्भवे शक्तिकल्यना यक्ता, अन्या- यश्चानेकाथेत्वमिति fra: | अतरवानुभवोऽपि, याव-

श्रतएव, पुरोडाग्रकपालेन ठतुषानुपवपतौत्यच पुरोडाशप्रयोजन- FARIA कपालस्य प्रयोजनान्तरानाकाङ्कखितलात्‌ खतन्तक- पालो पथ्थितयेऽधिष्टानलच्षणएण | ws कुमुद मित्य पद्मगतले- नोपथितस्य पङ्जनिकटेवस्य धम्येन्तर निराकाङ्कितवात्‌ कुमुद wa यङ्जपद स्य लच्णेति विपश्चितं दितौयाध्याे |

afte, waaay सव्वैचाख्यातखय wea मा wfefa मानि- TE यननस्याख्यातवाच्यलानभ्यपगमः, तच्च तवाप्यापतितमिल्याह । ्न्यथाऽपौति । . मध्यमोत्तमपुरषलिडोः सम्नोध्यवकतुविषयलाच्चि- weet amatt:; प्रथमयपुरषेऽपि जानातौत्यादिप्रयोगश्चाचेतने | ` ब्रते यथा गौणः, तयाऽस्नन्मते Tat गच्छतोत्यादावपि प्रयोग- Tae) न चाच्तादिपदवदनेकार्थवम्‌, (रचा दि पदतेधर्म्वरेकजेव वाचकता, BIT टत््यन्तरेणापि प्रयोगोपपत्तेरित्याहइ । न चेति। ard प्रमाणयति । श्रतएवेति ।

(९) त्तादि पदपैधम्येखेति विनिगमकामावात्तचोभयच शत्या नानार्थ- aaa चेकवेव निङपाधिप्रयोग eats लक्ता | अन्यथा गङ्ा-

दिषदस्यापि तीरादो wear न warfare: | 19 |

xed कुखमान्नलौ

दुक्त भवति पाकानुज्गलवक्तेमानप्रयलवान्‌, तावदृत भवति पचतीति । wd तथाभूतातिषत्तप्रयन्नोऽपा atfefa | एवं तथाभूतभाविप्रयलः पश्यतौति । न त॒ पचतौति पाकानुङ्गलयत्किथ्चिदानिति। अन्यथा- ऽतिथावपि परि्रमशयाने पचतौति प्रत्ययप्रसङ्गात्‌ |

अपि ख। BHATT रज्थशचेतनख कर्ता, अन्यथा तडवस्याऽनुपपत्तेः। न छ्यमिधौयमानव्यापारः- वत्वं aan, अ्रनभिधानद शयां कुव्वेताऽप्यकर्चत्प्र- सङ्गात्‌ । नाप्याख्यातप्रत्ययाभिधानयोम्यव्यापारश- लित्वं कठत्वं, येाग्यताया रवानिरूपणात्‌। फलानुगुण- ATA सव्वकारकव्यापारसाधारणत्वात्‌। नापि विव-

्रतिथावपौति | श्रमात्‌ श्यामस्य ्रमश्ान्तेः पाकानुकूलत्वादित्ययेः। कठरूपव्यवस्थयेति व्याचष्टे। श्रपिचेति। यस्य व्यापार warren वा प्राधान्येना मभिधत्ते, खतन््रश्ेतनोऽचेतनख स कत्तंत्यच्रामिधानं यदि विशेषणं, तचाह । a हौति । कटैलमन्नात्वा तच कटेपद- प्रयोगाभावादवगते Rea Wea तदभिधानं, तेन कटेलावगम- दत्यन्योन्याश्रयसेति भावः | = च्‌ तद्योग्यता, ATS! Attia । योग्यतावच्छेदकरूपाज्ञामे wer- श्रज्ञानादिव्यथेः | म च प्रघानक्रियानुकूलव्यापारत्वमेव दकमतिव्या्रेरित्याद । फलेति । फलानुकूलव्यापारवत्तया यत्का- रकं विवच्छते, ष क्तेति नोक्दोष दति मतं निरख्ति। नापौति।

परमः WIT: | ९४७

arr नियमः, अविवक्षादशायामनियमप्रसङ्गात्‌ | खव्यापारे नेदमनिष्टमिति चेत्‌ । रवं तदि BAA च कत्तत्वं सव्वेजेवासि कारके,- इति न्यायेन करशादिविलैपप्रसङ्गः। न खब्यापा- रापेक्षया करणादिव्यवहारः, किन्तु प्रधानक्रियापे- कया । असि हि कांचित्‌ कियामुदिश्य प्रवत्तमा- नानां कारकाणमवान्तरव्यापारयागेा न त्ववान्तर- ापाराथैमेव तेषां प्रटत्निरिति चेत्‌ । तहि तदपेक्ष- वैव कल्तृकम्मादिव्यवहार विशरेषनियमे किं कारणमिति चिन्यताम्‌ | खातन््यादौति चेत्‌ । ननु तदेव किम- न्यत्‌ प्रयन्नादिसमवायादिति विविच्याभिधौयता- fafa) तस्मात्‌ सव्व समानव्यापारर्वाख्याताथंः । तथापि फलानुगुणतेवासतु प्रत्ययस्य प्रहत्तिनिभित्त, प्रयलल्वाघेपेतेा waa इति चेत्‌ । न । | भावनैव हि यलात्मा सव्वचाख्यातगाचरः।

ननु खव्यापारे सर्वषां कटेलमिष्टमेवान्यज्न करणएत्ादोल्याहइ | खव्या- पार इति । तरहौति । प्रधामक्रियापेचयेव aed करणादिव्या- ai त्येव कि लचणमित्ययः । खरातग्त्यादौति। aa: wats परणिनिलचणशादित्ययः । तस्यान्यस्य व्यवस्थाबोजस्याभावाजन्ान- चिकोर्षाङृतिखमवायिलमेव तदाश्यमित्याद । मन्विति । श्रारे

Ces कुखमाञ्नलो

तया विवररभोव्यादाश्ेपानुपपत्तितः ॥१०॥

केन fe तदार्टिष्येत। न तावदनुङ्कलत्वमाजेख, तख प्रयब्नत्वेनाव्यापनात्‌। न हि यलत्वेका्थ॑समवाय्येवा- नुक्रुलत्वम्‌। अतरव न संख्यया, तस्याः संस्येयमाच- पयवसायित्वात्‌ | HAT चेत्‌ । न । द्रव्यमाचस्याकक् त्वात्‌ | व्यापारवतश्चामिधने व्यापारामिभधानस्याव श्याभ्युपगमनौयत्वात्‌। नापि wera aera, विद्ते इत्यादौ तदसम्भवात्‌ न WA धात्दथाभावना-

पति । पाकाटीनां यत्नं विनाऽनुपपन्ेरित्य्चः । पादश्रयस्य प्रागे विदटतलादन्तिमं पादं are) केन होति | तत्मयन्नतलमित्यथेः | न रोति | प्रयननस्याप्यनुकूललतवात्‌, तथाले वा रथो गच्छतोन्धाटि तवापि गौणं सखादित्यथैः । तस्या दति । सद्या सद्य माच्रारे पेऽपि न प्रयन्नाकवेपः, प्रये सद्याया श्रभावादित्ययंः । कति (*श्राख्यातवाच्येनेत्ययेः | परमते तस्ाख्यातवाच्यलात्‌ । कर्तान IY, द्र्यमाचस्यायन्नव्वात्‌ तेन यन्नख्यानाक्तपा दिल्या । व्यमाचस्येति। नापि ब्यापार वन्मा, यल्नरहितस्याप्यचेतनख arr रवक्वात्‌, यन्नपव्यापारवद्‌ भिधाने तु प्रयन्नोऽपि वाच्यएव शा-

(९) नु कर्ताऽप्यनुप स्थितः कथमादोपहेतुः स्यादत ETE आख्यातः वाच्येनेति ।

^ ऋ

पचमः खवः | १७९ `

पक्षौ, सत्तायां नित्धत्वात्‌ । तच न मविष्यतौति चत्‌ न । पर्व्वापरौभ्रतभावनाऽनुभवस्याविश्चेषात्‌। भाव- नापरामेख छतथाथरुताऽप्यथेस्तया भासते इति। न च पदान्तरलब्धयया भावनयाऽनुक्गलतायाः प्रत्यया्थे- MAT, तदसम्भवात्‌। न खलु aaa साऽभिधौः

feare । ब्यापारबतश्चेति । तजेति। श्राचेप दूति गेषः। पूर्व्वति। (“पत्ततौत्यादाविव धालथानुकूलयन्नानुभवादित्यथेः। ननु सन्ताया- मित्ये प्रूवापरौोभावो विरुद्ध इत्यत श्राद। भावनेति । तदसम्भवा- दिति। श्रोदनं पचति चेच vara पदान्तरेण भावनाऽनुपथाना- fea: । wera श्रतुक्रूलयननो पख्ितावपि श्रयोग्यतया स नान्वीयते इति भावः। न fe धातुनैव भावनोपरक्राथीऽभिधौयते waa श्रा । न खलति । प्रत्या धातुनेत्ययेः ।

फलस्य धाल्थ॑तया प्यथ विक्षिन्निर्लाधवात्‌, न तु तत्‌फलको- धापारोऽघःसन्तापनादिः। न चेवं aaa फलसत्वकाले पचतोति प्रयोगापत्तिः, धावथानुक्रूलव्यापारवच्वस्याख्यातार्थतया यापारकालएव पचतौति प्रयोगात्‌ । wed धालर्थतया फलं क्रियेति तण्डलादेः awat न स्यात्‌, विक्ित्यादिजन्यफलभा- गिाभावादिति चेत्‌ । न। परसमबेतव्यापारफलश्रालिनः कभ्चे- वात्‌ । श च व्यापारोधालथे श्राख्यातायीवा, उभयथाऽपि सम-

(१) प्रचतोत्य(दाविकेति तथच तचापि तदाच्तेष अक्क द्रति भावः।

que ` कुचभाप्नलौ

यते, धातूनां क्रियाफलमाबाभिधायित्वात्‌। अन्धा पाकदत्यादावपि भावनाऽनुभवप्रसङ्गात्‌। नापि चैष इत्यादिना पदान्तरेण, प्रसतिप्रत्यययोरूभयोरण्यकार- कार्थत्वात्‌ |

श्रोद्नमित्यादेः कारकपदत्वात्‌ तस्य च क्रियाप हितत्वात्‌ तेनाभिधानमापक्नेपो वा । कथमन्यथोद्‌- नमिल्युक्ते किं qe पचति वेति विशेषाकाङ्ंति चेत्‌। न । पचतीत्युक्ते किमेदनं तेमनं वेति विशेषाकाङ्का दशनात्‌ सा चाध्रेपाभिधानयोरन्यतरमन्तरेख न स्यात्‌ । तस्यां दशायां न Wat नूनमभिधान- मेवेति |

वेतव्यापारफलश्रालिनस्तण्डलादेः Raa | विक्ित्यतुत्पादे या- पाराविगमदश्रायां पाकोवत्तंते इत्यन्न पाकपदे व्यापारलच्षणेति मतमाञित्योक्ं दूषएमिदम्‌। |

श्रन्यथेति । यदि wiaaraa भावनाऽभिधायकत्मित्यथेः | प्रह- तौति । प्रृतिखेजपदं, प्रत्ययः प्रथमा, तयोरूभयोरपि weft पदिकायेतया न कारका, वापारवतः कारकल्रेन कारका्थंख भावनायेलं सम्भाययेतापौत्यथेः । कथमिति । श्रोदनमिव्युकते भाव ना विगरेषजिन्नासा तत्छामान्यज्ञानं विना न स्यादित्यथ: । कमेपदा- ` दाकेपतोऽभिधानतोवाऽऽवश्छकौ तदुपख्ितिरिति भावः । पचती- युक्त दति । कमेपदानुद्धारणेऽपि तदभिधानाचेपयोरभावे पचतो

पञ्चमः GIT: | १४२१

maaan eafefa भावनाऽभिधायकमास्यातपदं aeq- fare: |

ननु बोजेनाङ्कुरः Bit बोजमङ्करं करोतौति aa विना- fi wr: प्रयोगात्‌ न ae यन्नोवाद्यः। नापि कढैपदं यौगिकं, तया सति कनो sata sey कचरर्थले धातुप्रत्यया- धयोः afar परस्परमनन्वयापत्तेः | afafafree रतिनिरा- काङ्कलात्‌ । एवं रजः fare aay तद्‌ाज्रयवाचकत्वे तयोः परखरमनन्वयएवेत्युभयद शने RAIA WIS रूढमेव |

तथाच, न कतारृतविभागेन कटरूपव्यवस्या च रजे यन्नोऽये- दूति म तेन विवरणदाख्यातस्य यन्ना, किन्तुकूलतेन व्यापारएव TAT | तेन चेतनाचेतनयोधालयारुकूलव्यापारवत्नादाख्यातप्रयो- गोसुख्यः। न चैवं पथि अमश्रयानेऽपि पचतौति प्रयोगापत्तिः, चन्रवा्यत्वऽपि तण्डुलक्रयानुक्रलयल्नवति पचतौति प्रयोगापन्तेः | ae तु तस्य प्रयन्नविग्रेषोवाच्यः, तदा ममापि यापार विशेषोवाच्य- wwe | यन्नो स््ाखेपात्‌ | धालथे विशेषस्य पाकादे स्तेन विनाऽनु- पपत्तेः ।

न चाख्यातस्य satan, wate पाकानुकूलयन्नवा- निति विवरणादिति वाच्यम्‌ । तथा सति कर्तुरपि तदाच्यता- {पत्तेः । न हि पाकयन्न इत्येव विवरणम्‌ । श्रथ तात्पय्येविवरण- साचेपादिनाऽपि निर्वाहः, eel यन्नेऽपि । श्रतएव॒रयोगच्छति विद्ते aaa न भावनाऽलुभवः। भावनावयाधाव्थोाग्यायोग्य- तया लयाऽपि aa गौएलवाङ्गोकारादिति।

Lar Furst

अच वदन्ति। Ye: Teale Waragwaarawarg इ VASAT, लाघवात्‌ । न THM: । यन्नलजालय- पेश्था व्यापारलस्योपाधित्वेन Way । न चाचेतगेऽणाख्बातश मुखयलाथेमनुमतो व्थापारएव we दति वाच्यम्‌ whereas wafa शक्रिदरहात्‌ । सुख्यत्वाथे श्रक्रिकण्यने टत्यन्तरोच्छेदापन्ते। न च पाकस्य यन्नसाध्यल्ानुमिदल्धा यन्नस्यापि लाभादन्यलभ्यलेब स नाण्यातवाश्यः। चेचः पचतौत्यज चेः पाकानुकूलवन्तमान- यन्नवाम्‌ प्रतोयते | न च पाकस्य वन्तेमानयन्नेन प्रािरस्ति, श्रतौ- तादौ अयभिचवारात्‌। मापि धाव्र्थनातुमिते ये आख्यातेन वन्तेमानलान्वयबोधः सम्भवो, यनश्यापदाथेलात्‌ | खाथेवयापार- वत्तेमानलबोधनेनास्थातस्य पय्येवसितलाख । न चाचेतने श्राखा- तस्य व्यापारवाच्कलावधारण्णदेवं कष्यनेति युकम्‌ । गौणता ग्रक्रिथरमेण वा तच्राख्याताद्मापारावगमोपपत्तेः। यन्नविगमदश्राषां तष्लन्यव्यापारकाले WIA वन्तमामव्यापारामिधानमास्यातेन लचणया | Tat गच्छतोद्यज यथा । श्रतोऽन्यलभ्यत्वाल्न ac नुरोधेन व्यापारे शक्रिः । Omar तवापि यन्नकाले पचतौति नस्यादिति।

(१) अन्यया तवापि यलकाले पचतील्यादि म स्यादिति| यद्यपि वत्वेन यलस्यापि warner पचतौति area, तथापि : eta यदि यलो म शक्धस्तदेदं Zea बोध्यम्‌ । अपरं WNT प्रपञ्चितम्‌ |

पञ्चमः WaT: | au

स्यादेतत्‌ । afertteat तरिं कर्ताऽपि । तद्न- भिधाने fe सड्खोयमाचरमासिष्य सद्या कथं क्लारम- न्वियात्‌, न तु कम्मदिकमयपि। शकलपो पषति शकलपोदनान्‌ पचतीत्यादौ विराधनिरस्ता सद्या

ननु धाव्वर्यानुकरूलयन्नस्या ख्यात शक्यत्वे एकङ़्तिकाले पचतोति- व्छतेष्वसे श्रयिमङ्ृतेरतुत्पाददश्ायां मघेऽ्यपाच्चोत्यच्छतति UT wT च॒ waa पचतोति न स्यादेव, एकदा TANNA । श्रय तभविग्यतोयेनाभावनिरूष्यलात्‌ यन्नकाले तदभावात्‌ नोक्रदोष इति चेत्‌ । al ध्वंसातुत्पादयोयेल्नविगरे षप्रतियो गिकतया यन्नकालेऽपि ae! तयोः सकलष्टतिपरति- योगिकत्वाभावात्‌ ।

मेवम्‌ | यचाख्यातवाच्ये प्रचये एककस्य वन्तेमानव्यवद्ा- रमिभित्तत्वं, तच तावतां we: प्रागभावे लभविखट्ग्य- वहारः। न तु वन्तमानव्यवदहारनिमित्तकिश्चिदभावात्‌ । चेत गाचेतनभोजमगमनादौ तयेव प्रयोगात्‌ । प्रयोगे शति fafa WATT । धातोराख्यातस्य चानुकूलब्यापारवाचकत्ववादिः भिरनन्यगतिकतया तयेव खो काराचेति | -

चेत्र श्रोदनं पचति चण पच्यते श्रोद्न casa क्तरि कमणि WNT कटेकमेणौ लकारवाश्ये । तेन are- गामिनो सङ्ोति नियमो भवति। श्रन्ययाऽऽदिघ्रसष्याऽन्वये नियमो-

गादिति वेयाकरणएमतमाह । श्रमिधोयतामितिः। का ` गति- 20

१४७ कुघमान्नलो

Qu इति कर्लारमविरुड्मतुगच्छतौति चेत्‌ । चैष आदनं Tea का गतिः।

vay faafa: शस्वाथीऽपरबापि तथा, यवव- राहादिवदिति चेत्‌ । न । पच्यते इत्यादावपि तथा भावप्रसङ्गात्‌ | चैषाभ्यां चैषेरिति विरोधनिरला au wafaad कम्म समनुक्रामतति चेत्‌ । Sat चाभ्यां शाकखपौ पच्येते इत्यब का गतिः।

अन्व नि तिनार्थेन व्यवहार इति चेत्‌ । न। प्तौत्यादावपि तथाभावप्रसङ्गात्‌। AT पुव्वकरएव निणंयः, पच्यते इत्यच त्वपर दरति चेत्‌। न। विशेषाः fifa) ओ्रोदनमित्येकलेमोपस्ितेनैकलसञ्चाऽन्यविरोध इति पक तौत्येकल्रमोरनान्वितं किन्न arise: |

धववराहादीति। यवमयचरूभवति इत्य Sly war दा्थतचा भिर्णोतख्य यैर्यखेतेत्यादौ न॒ यज = aaa यवपटवाच्थता ययेत्यथैः । तथाभावेति । arena fate भावनायाः कथैन्वयप्रसङ्कादित्यथेः। तथा eter: पच्यते देवद ईति प्रयच्थेतेति भावः |

अन्यजेति ) Sanat 8: सूपः पच्यते caw कमणि श्चा sree निणौतलादजापि तयेत्ययेः। पचतोत्यादाविति | । sitet पचतोत्यादावपि क्मेगतेकलाग्वथप्रसङ्ग इत्यथः । ail TENA VTA AA, पच्यते Tae कमेणेत्ययेः। विग्रषेति।

पञ्चमः स्वक्षः | ९४

भावात्‌ | भ्रात्मनेपदपरस्मेपदाभ्यां विशेष इति चेत्‌ । न । पच्यते पचते पश्यते इत्यादौ विखव प्रसङ्गादिति ।

इश्यते च समानप्रत्ययामिदितेनाग्बयः सद्यायाः | पद्‌ यथा, मयते सुष्यते इत्यादौ । न हि तच कर्णा कष्मशा वा अन्येनैव वा केनबिदन्बयः, किन्तु भावे नैव। अनन्वये तद्‌भिधायिनोऽनकथैत्वप्रसङ्गात्‌ | आ

चित्क त्रि कचित्कमेणि सञ्ाऽन्बयस्य gear अन्यतर निया- मकाभावादित्ययेः। पच्यत ti) पच्यतद्तिदृष्टान्तार्थम्‌। wait यथाऽऽत्ममेपदात्पच्यते CIT कर्मणा VTC, तया पचते इत्य - चापि warfeayre: |

नन्वाख्यातवाच्यले कन्तेलद्ाच्यया सद्खयाऽयवोधो न स्यात्‌, एकपदोपखापितपदायेयो मिंयोऽन्वयवोधस्या्युत्पश्नलात्‌, अन्यच भि- नपरोपखथा पितानामेवान्नयबोधा दित्यत श्राह । इश्यते चेति । यथा भाववाचकास्थाताभिधेयसङ्चा तेनेवान्वोयते न arfety कर्व, षाका्योग्यासन्नपदाथंमाचख्ेवान् यप्रतियोगिलात्‌। भिननपदोप- चापितवष्य गौरबेणप्रयोजकलात्‌ । तथा श्राख्यातवाच्ययोः RUHR Tat: । न रोति । रन्वये वा कतुरनेकले दिबहवखनयोः प्रयोगः स्यादिति भावः |

यदि च भावसद्ययोरन्योन्यमनन्वयः, तदा नि्चितान्वयपदलय- नाख्मातमपाथेकं खात्‌ TAT श्रनन्वय इति । यद्याति WI: WTI: स्यात्‌, . तदा खपितोत्यजेव gua इत्यचापि

rad कुष मान्नो ।

शितेन चान्वये तथापि कवान्वयापत्तः। कोहि सुष्यते खपितमेत्यनयोः aalad प्रति fase: ` , स्यादेतत्‌ | भावकम्मेणो ए त्याद्यनुशणसनबलान्तावत्‌ भावकम्मेणो प्रत्ययवाय्ये | ततस्तदमिदिता sar ताभ्यामन्बौयते | यस्तु प्रत्ययो न aaa; तदभि feat सह्या, मुख्यं वा पुव्येचोदनाल्लोकवदिति न्धा- येन कर््तारमेवाश्रयते इति नियमः

न । विपय्ययप्रसङ्गात्‌। ओेषात्‌ कर्तरि aca HAC शित्यनुशासनबलाद्वावकर्तारौ प्रत्ययवाचौ, ततस्तदभिहिता सड्याऽपि ताभ्यामन्वौयते । यत्त

तेनेव तदन्वयः स्यादित्याद । श्राकितेन वेति । कोति । are प्ेलोर्भावनाऽभिधानस्याभयचा विगशेषादित्यथेः |

सुखं वेति । श्रम्रावैष्णवभेकादश्रकपालं चरं निर्वपेत्‌ संग्राम सरस्ततो मप्याज्यस्य यजेत इत्यचाग्मावेष्एवधर्मा श्रयतो भवन्ति, श्रारो सारसतधर्ाः ? दत्यनियमेऽप्रावेष्णवधरमाएव प्रथमं भवन्ति । श्रव हेतुः, ` पूवंचोदनात्‌ प्रथमोपस्ितलात्‌ । श्रस्योदारणं, eta दिति। यथा लोके यत्र विवादपदे साचिदयसत्लान्ुख्यः साची we स्तमलुजानाति . . दितौयश्च ष्ष्टस्मपलति, ay weaved: व्यवहारः, तस्य मुख्यलात्‌ | तथा कारकाणां प्रथमं gaa देशित दूति बाधकं किना तेनेव स्याऽन्वौयते cara:

WYER? ATR: | १५७

प्रत्ययो न तचोत्पन्नस्तदभिहिता dear तेनैव न्यायेन कम्मे* समा अयेदिति नियमोपपत्तेः | तस्मासमतिकदे- ममाय यथाऽनुशणसनमेव Wea इति प्राप्तम्‌ । रवं प्रापतेऽभिधौयते। AIG Asa नामिधानस्य कल्पना | सद्येयमाचलाभेऽपि साकाङ्कण व्यवस्थितिः ॥१९१॥ सह्याऽपि तावदियं भावनाऽनुगामिनौः यं यं भाव-

भावकर््ताराविति sei तेनेव, (\मुख्यलेत्यादिजैवेत्यथेः | कर्मैवेति । तथा च पच्छते रोदनं देवदत्त इति न स्वात्‌, किन्त पच्यते wed देवदत्तेन इत्येव स्यादित्यथेः। यथाऽनुश्रासनं, - याकरण्णनतिक्रमेरत्यर्थः। तथा च ante विहितस्याख्यातस्य ty कर्चा, कर्मणि च विहितस्य सा कमेणाञ्वेतोति नियम उपपद्यते इति भावः | समानप्रत्ययोपात्तले प्रत्या सतत्यरन्तर ङ्गात्‌ GAA चसाकाङ्खगऽपि सद्याभावनाऽम्वयिनेवान्वेति | afer चेच श्रोदनं पचतौत्यच चेच-

* कुर्म, इति प्रकाप्रा्टतः पाठः |

(१) मुख्खत्वेयादिनेवे थै दति ननु तच कारके we प्रथमं SIE तथा VHA तुन तस्य न्यायस्यावतारः कम्भः प्रथममदेशनादिति चेत्र यथा कारकेष प्रथमं Fung agua तचोदेश्यतया कम्भणोमुख्यत्मिव्याश्यादित्ाडः।

९५८ ` शुखमान्नलो

arasta, तं तं सह्याऽपीति स्थितेः रकप्रत्ययवाच्यत्वनि यमात्‌। भावना TS प्रातिपदिकाथेमा्माकाहति। म fe व्यापारवन्तं व्यापार SAA, अआत्माश्रयत्वात्‌।

पदाथैस्य FARA TAN TAS ATTA STATA TATA ATT | भावनायाखाख्रयाकाङ्खतलात्‌ तेनेव भावनाऽन्ेति, न कमेकरण- fen) दितौवादिना तस्य व्यापारवन्तयोपलििते्व्यापारानतर- निराकाङ्कलात्‌ | भावनायाः खाकाङ्ुग्ेऽ्यन्यतरा काङ्ाया श्रन्वया- नङ्गलवात्‌ | श्रोदनः पचते चेचणोत्यच तु कन्तवयापारवल्वेनोपखिते नं तच भावनाऽन्बयः किन्तु प्रथमानिरदिं्टेन कमेण, तस्य व्यापारः वत्वेमानुपस्थितेस्तत्छा काङ्खलात्‌ । Vw सुप्यते way तु कते ्निराकाङ्खृत्वात्‌ कमेणएखाभावात्‌ धावर्धेनेव waren wea दति श्रचेपादेव कटे कर्मणो्लामे सञ्चाऽ्यनियमस चान्यथोपपत्तौ नते लकार वाच्ये इत्याह | ख्या तावदिति |

wg, निर््यारपलेनोपख्ितम्‌। toy कटेकमेणो राचेपणश्वत" यद्धावनाविशरे्यते सति warner; म तु सद्या कानुमितिविषयलम्‌ । wafer सद्येयमाजगतलेन सद्धाप्रतोतेः। शरब्दोपस्थापितसञ्चायास्तदु पस्था पितेनेवान्वयनियमाच्ेति ततम्‌ । किं तद्यापारविष्िष्टे तद्यापारा्रयणम्‌, उत व्यापारान्तरविष्िषटे! aq arg ware) श्रात्माश्रयादिति। we, लमवखितेरिति

(९) यद््भावनेति मावनावेेव्यस्य we: कम्मणोवा प्रथमान्त पदेगोए स्धाप्यत्वमेवाच्तोपलभ्यत्वमिति ata: |

UT खवकाः | १५९

समवायं प्रति तदनुपयोगात्‌। विजातीयन्यापारवतो- aaa | न च fedtare: प्रातिपदिकविभक्षयः। ततः प्रथमानिदिष्टेनैव भावनाऽगम्बौयते इति तस्याग्बय- योगतानियमात्‌ स्याऽपि तदनुगामिनौ तेनैवाग्वौ- यते इति नातिप्रसङ्गः | asad । zat fe Fat न

भावः। युक्षन्तरमाइ । खमवायं प्रतौति। तदनुपयो गात्‌ व्यापार- वदलुपयोगात्‌। wana तक्छमवायख्यापि श्द्धप्रातिपदिका- uve (“भावनादिविश्ष्टिनिराकाङ्खतल्वादिव्ययः |

Dayar, समवायोमेखकः। यन्नमेणकस्य पूवांपरोग्तभावनावाच- बेनाख्यातेनेव बोधितलात्‌ न तदग्वयाय (रुभावनान्तरापेचेत्य्ः | नन्वा्माख्यानवस्थाभ्यां सजातौयव्यापारवदमाकाङ्कति दितौया- युपनोतविजातौयन्यापारवस्घाकाञ्लवं स्यादित्यत wae fam चेति। तथा सत्ययोग्यलाद नन्वयापन्तिः । न fe घटागुकूखवया- पारेण waned इृष्टमित्यथेः |

नलु श्रद्ध प्रातिपदिकाथपिचिष्यपि भावमा कुतो न दितौया- धुपनौतेमान्वेतोत्यत ae न चेति | उभयोपस्वितावपि साका-

(१) araatfafasfe सनातौयव्यापारमभिपे्य |

(र्‌) जु भावनासमवायोगपदाथेः किन्तु तदन्धय इति तस्यान्वयप्रति- योगित्वाभावाब्रिराक्षाङ्त्वेऽप्यदोष इ त्रचेराहइ यदेति |

(द) मावनान्तरेति तथा च शरदधधातिपदिकांमाजाकां चैवेति मावः |

१६१ कुषमान्नलौ

ब्राह्मणा न गोरा न स्यन्दते न FISTS विेषश- विश्रेष्यस्मभिव्याहाराविशरेषेऽपि नजा तदनभिधाना- विशेषेऽपि aaa विशेषणा शेरेवान्वयो न विशेष्या ेन। ननु AVA तथा । न हि विशेष्येण तदन्वये विशे- षणोपादानमर्थवद्ववेत्‌। तन्निषेधेनैव विशेषणनिषे- धोपलब्धेः | उभयनिषेधे चाटत्तौ वाक्यभेदादनादत्तो निराकाङ्कत्वादिति चेत्‌ न । तुल्यत्वात्‌। समानप्रत्यये- पात्तभावनाऽशित्तान्वयापपत्तो बाधकं विना सन्निहित त्यागे व्यवहितपरियहस्य गुरुत्वात्‌। भावनायाश्च सामान्याघ्नेपेऽपि साकाङ्कपरित्यागे निराकाङ्कान्वया-

Bu सहान्वयोभावनाया न निराकाङ्घेणेति दृष्टान्तेन स्पष्टयति, नजरथैवदिति। न चेच इत्यादिना क्रमेण जातिगृ एकमंद्रवयानां विशेषणानां निषेध्यलमुक्रम्‌ । श्राटत्ताविति । उभयनिषेषे च सहृद्खरितस्य नजोऽन्यतर निषेधेनेव निराकाङ्कलात्‌ तदर्थान्वयां माट्िकल्यने पदाटठन्तिरूपवाक्यभेदापत्तिरित्यथः | wag रिति । सद्‌ ्चरितनजोयेन केनचिदेकेनेव चरितारथैलात्‌ निरा काङ्कुत्ाटित्यथः |

भावनाऽन्वयिनेव स्चाऽचेतोत्यत्राभिमतं नियामकं we यति । समानेति । यद्यपि व्यापापात्मिका भावना व्यापारि- सामान्यमाकाङ्खति श्राकिपति, तथापि साकाङ्घेण व्यापारिण

पञ्चमः Wa: | १.९१

TU: | न PMA ATE अन्वयहेतुः, अपितूभया- ae | ulfaufearatfe फलेनाग्बयमलभमानः fardaarataa, भावनाऽपि व्यापारभुतां सतौ यापारिणमित्युभयाकाङ्का AIA? | कटं कटेने- त्यादि तु कारकतथैव फलसमन्वितं न व्यापारान्तर- maa इति निराकाङ्मिति |

अतरवास्यते सुष्यते इत्यादौ नाक्षिप्तेनान्वयः। न हि Via ठतीयान्तशब्दस्य भावनायामाकाङ्काऽस्ति | भाव्याकाङ्कग,स्तौति चेत्‌ । न। फलेन शयनादिधात्व- येनान्वयात्‌ | फलसंबन्धिनश्चाच क्ेनतिरेकात्‌ i न

परातिपदिकायंनाकौोयते; न तु निराकाङ्केण कारण्णन्तरे ATE | सामान्येति । उभयाकाङ्खगमाड । प्रातिपदिकाथेदति । फलेन धाल्थेन, क्रियासम्बन्धे व्यापारसम्बन्धमित्यथेः । कटं कटेनेति | aq दितौयादतोयाभ्यां कारकविभक्रिग्यां क्रियाऽनुकूलव्यापारस- हितखेवोपख्ितेने भावनाऽऽकाङ्खत्य्थः।

ननु यदि खपिति इत्यादावाकि्तेन कर्जाऽन्वयस्तदा सुष्यते दृत्यादावपि तथा स्यादित्यत sare) ्रतएवेति ¦ यतणएव उभया- काङ्कानिबन्धनोऽन्वय इत्यथः । भावयं भावनाजन्य, WHAT | फलेनेति । श्रय फशलसम्नन्थि कमं भाव्ये, तजा । फलेति ।

धाद्रनामक्मकलात्‌ तदाश्रयलं BAGG | तसय च चेचेएेति - 21

१६२ कुषमाञ्जलो

fe शथनादया धात्वर्थः कचचतिरे किसंबन्धाः । न घ फलतत्संबन्धिव्यतिरेकेणाम्यो भाव्योनाम, यमपेश्ेत |

aan कटठेलोपश्ितेने भाव्यलेनान्वयान्तरमिति भावः |

ननु चेचस्तण्डलान्‌ पचति दत्य भावनाऽन्यञ्चैे सम्भवत्या- श्रयलात्‌ | चेचेणए पच्यन्ते तण्डुला Ta तण्डुलानां न॒ तावद्िष- यत्वेन भावनाऽन्वयः, यन्नस्य विक्तिच्यतुकूलव्यपार विषयलात्‌ | विषयलेनान्वये वा, चेचस्तण्डलान्‌ पचतो त्य तण्डलानां विषयवेन भावनाऽन्यापन्तो सयाया श्रपि तदन्वयापत्तेः। नाप्याख्रयतया, भावनाया watered | न च वैण भावनाऽन्वयः, eater थनेनावरंद्धतया भावनायास्तंदनन्यात्‌। श्रचेतने वा कथं ag- ऽन्वथनियमः ? त्र भावनायाज्रनन्यात्‌ । यत्र च पदतौत्येव प्रय श्यते, तच कथं भावनायाः wera? (रय वा Sa: कतां पचत्योदनम्‌, दति प्रयोगः, तत्र चेचेेति वत्‌ करठलेनेवोपखिता- वाकाङ्खा विर दाद्धावनाऽनन्वये कथं कन्तेरि सद्खाऽन्वयः ?

उच्यते । यत्र यदिगेय, तेन सद्धाऽन्वयः । तथाहि । Sea ष्डलान्‌ पचतीत्यत्र तण्डुलानां कमेलेनान्वयात्‌ त्डुलटत्तिफलल-

-~

(९) हृतीययेति कटेकर णयोस्ततीयेति aze zatarsquiaates भावः। (२) aq खवाच्तिप्तेन चेचादिना भावनाऽन्वयः, न्यया तदनन्वयष्णः र्वेत्यरुचेराइ as Sa |

पञ्चमः वकः | १६

क्यापारजनकयन्नाञ्रयथेच दति sala: ख fates) aw पच्यन्ते ASAT वचेचटेत्तियन्नजन्यव्यापारजन्यफलाश्रयास्तष्डलाः प्रतो- यने दति यज्ञस्य परन्परया तण्डुलाविगशेव्याः । . एवं यद्यपयुभयतर वेषः कर्त्ता तण्डुलाः कर्माणि, तथापि (यत्रविधव्े weyers: 1 श्रचेतनेऽपि रथोग्रामं गष्डतोत्यच ग्रामटत्तिफलजननकव्यापारा- श्रयोरथः प्रतौयते | रथेन गम्यते यामट्व्यत्र रयदत्तिव्यापारजन्य- फलाश्रयोगाम इति तच्रापि fare सद्याऽन्वेयः

चबे सुष्यते इत्यन न चेचोभावनाविश्रेव्यः, दती याथावरद्ध- लात्‌ | कमं AA नास्त्येव । Bat धालयंएव भावना विशेष्यः, फल- लादिषयलवादेति तच सद्याऽन्यः । न च प्रातिपदि कायं भावना- rasta न सद्ाऽन्बयः, प्रथमोपनो तसद्याऽन्येन च तस्य तदना- काङ्कलात्‌ इति वाच्यम्‌ । प्रथमाऽऽख्याताग्यामेकस्याएव सड्खाया- श्रभिधानात्‌ । चैचोदण्डौत्यत्रैव सामानाधिकरण्छानुरोधात्‌ | TH त्वन्ते TUATHA न स्यात्‌ । श्राख्यातेनेव खवाच्यकरटढखद्याऽभिधानात्‌ । नापि wads पाकयन्नवानिति विवरणात्‌ कत्ता श्राख्यातवाच्यः। कर्ुरन्यलभ्यतेनातराच्यत्खितौ विवरणस्य तात्पय्यैविषयपरलात्‌ | इन्द्ादिसमासस्य विग्रहेण विवर- णेऽपि तच शक्षभावाच | | |

श्रचास्मत्पिद्रचरण्णः | कतिरूपकटेत्वत्‌ कमेत्मपि शंकार-

(१) यलविदेष्य इति शाख्याततात्यय्यविषयौभ्रूतयविद्ेष्ये इयः च्यतरवाह Baa surfa |

१६४ quate

स्यादेतत्‌ | किमिति न प्रयुज्यते कटः करोति| चैचमित्यादि, अमिदितानभिहितव्यवस्थाऽभावादिति' चेत्‌ । न । चैचमिति प्रथमान्तस्यासाधुत्वात्‌ । दिती- यान्तस्य तु कम्मेवचनत्वेन तत्संबन्धाद्वाव्यानपेक्षणौ- भावेन भावकमाचमपेक्ेत | न च कटस्य वेच प्रति भावकत्वं, विपय्ययात्‌ । अअ्जनाप्तेन तु विवक्षायां प्रयु STATA |

वाच्यम्‌ । (तद्धमिणेोरन्यतएव wim) तण्डुलान्‌ reales दितौयातदव चेचेणोदनः पच्यते दत्यचान्यतः कमलालाभादि- व्याङ़ः(र |

कदैकमेकरणादौमाममिडहितानभिदहितत्वविशरेषाभावे कटं क रोति चेच caw विभक्रिपरिणमे प्रयोगः किं न स्यादित्याद। किमिति। चेचश्नब्दस्य पुंलिङ्गतलात्‌ प्रथमायां तदरूपमसाध्वित्याह |

[क छक 1 णगषणपिीककायगिरिशषयषषषयषिषषषष णि

(९) तद्म्मिणोरिति कततेवकम्मेत्वधम्मिणोः कन्तैकम्मणो रित्य |

(२) इत्याङरि त्ख एस्द्धावनम्‌ | तद्रौजन्तु, तथाप्याश्चयत्वमाचचरमनन्यः खभ्यतया लकारवाच्य, प्ररसमवेतक्ियाफल्ालित्वं fe कमह. | मिति चेचरत्तियलजन्धग्यापार्गन्यफलाश्नयत्वमेव तस्य कमत वाच्यम्‌ | सच ढतोयया saw धातुना फलावरच्छिन्िदयापारस्यामिः छानेईपरस्यानन्यरूभ्बत्दादिति |

पश्चुमः TIT | १९५. `

प्रयुज्यतां afe कटः कराति चैव इत्यादि । न । नित्यसन्दिग्धत्वेन वाक्ार्थासमपंकत्वात्‌। ततस्तदुपप- शये विशेषस्य wala! व्यज्यतां तहिं ait यया, चैचेणेति, wi देवदत्तः करियते कटमिति व्ज्यतां दितीययेति चेत्‌! al अ्प्रयागात्‌। न छयनात्तेनाऽप्ये - mate vasa | लक्षणाविरोधेन कुंतरतदेवेति चेत्‌। BRAIATASAATA |

न fe गामिंकयेति पदं aftafa श्राघधाऽभिधाथि- पदसन्निधिमनपेख्य प्रयुज्यते । तस्य तदुपाधिनैव विहितत्वादिति चेत्‌। waza कुतः? लाके aaa प्योगद शंनादिति चेत्‌ तुल्यम्‌ | करतोत्यादि कम्मै- विभक्तिसमभिव्याहारेणेव प्रयज्यते, क्रियते इति कठै- विभक्तिसमभिव्याहारेशैवेति किमच क्रियताम्‌ ।

चेचमितोति। भाव्यानपेच्णोति। (दितोयायाः क्मवाभि- धायकतेन भाव्यानपेचिणौ भावनेत्यथेः। नित्येति । senda दति ओषः । लोकस्येति | याकरणस्या्यना दि प्रयो गानुपजोग्येव शब्दा- नवाख्यायकलादित्य्थः | तुल्यमिति । श्रनादिः प्रयोगोऽस्माकमणृप- नोव्य इत्यथः |

(१) दितौयाया इति ` तथाच waa चेचस्योपस्थितेस्तथात्वेन कटं Taya NA ९ मापेच्तते, किन्तु भावकषत्वेमेव | तञ्च विषय्धयाद युक्तमिति ara: |

१६२ कुषमाञ्नलौ

इममेव विशेषसुर रौकृत्यानभिहिताधिकारानुश- समेन द्येतावान्‌ परामशः सर्वेषां हदि पदमादधा- तौत्यमिधानानभिधानविभागरव व्युत्पादनद्‌ शयां पेश्ल इति । ।

स्यादेतत्‌ | भवत्‌ सर्व्वाख्यातसाधारणौ भावना। कालविगेषसंबन्धिनौ सा लडाद्यथेः, कालचयापरा- सृष्टा fasdsfa चेत्‌। न । यल्ञपरेन समानाथैत् प्रसङ्गगात्‌। विषयेपरागानुपरागाम्यां विञ्चेषडति चेत्‌ । न । यागयलन इत्यनेन पय्यायताऽऽपन्तेः । कदं सद्याऽभिधानानमिधानाभ्यां विशेष इति चेत्‌ । न। यागयन्नवानित्यनेन साम्यापत्तेः। इष्टणवायमथे दति चेत्‌। न । इतावत्सर शतेनाप्यप्रहत्तेः। फलसमभिव्या- | दाराभावान्न प्रवत्तते इति चेत्‌ । न । खगेकामेायाग-

दममेवेति | Tear प्रृतिप्रत्ययविभागस्येवाभिदितान-' भिदितलस्यापि व्यत्पाद नमित्यथेः | agate यत्यद्समभि- arena प्रयोगनियमः, तस्य तत्पदं विना न प्रयोग इत्यर्थः ।

eeu wae विधिवे सव्वाख्यातसाधारणष्टेनोक्तातिप्रसंः समाधिं wea) स्यादेतदिति । लडादीनां वर्तमानादिकाद- नियमवत्‌ लिङस्तदभावादिति नातिप्रसङ्ग इत्यथैः । यन्नक्नानखा- परवत्तंकतया प्रागुक्ताप्रद्ृत्तेरिति स्मारणेन परिहरति । wae:

पश्चमः स्तवकः | १९७

धत्रवानित्यताऽष्यप्रत्तेः | तत्‌ कस्य Bar? न हि यत्नोयत्रस्य हेतुर्यलप्रतौतिवी waa कारणं, अपि व्वच्छ। न च साऽपि प्रतीता vasa येन सैव fray इत्यनुगम्यतां, fa तु सत्तया । न च fas: afta सा सतौ । न च लिङ्व तां जनयति। अर्धविशेषमप्रत्याययन्त्यास्तस्यास्तज्जननकत्वे व्युत्यत्ति- ग्रचणवैयर्थ्यात्‌ | अनुपलब्धलिडनञ्चेच्छाऽनुत्यत्तिप्रस- wifefa |

रतेन इउडव्यवहाराद्युत्यत्तिभेवन्तौ बालस्यात्नि पररत्निहेतुरयोऽवगतस्तमेवाश्रयेत्‌, सख्यश्च कुग्थामिति

नेति। श्रय fast न यन्नः क्रियते afta यनन्ञानमिति, तचा | यत्नप्रतो तिर्व्वति | श्रचापि न रोति योज्यम्‌ । we aay इच्छैव लिड्वाच्येत्यत are न चेति। प्रटत्तिडेतुक्नानविषयस्य लिङ््य- लादित्य्ैः |

श्रस्वादिति विदृणोति। न च लिडः cf) प्रव्ययत्यागा- दिति 2a याचिख्यासुग्मिकामारचयति। न च लिङ्बेति। ay विषयन्ञानमनुत्पाद्य लिङ्पि नेच्छां जनयति, श्रन्यथा युत्यन्नसयेवाय्त्यन्नस्या पि लिड ्रवणादिच्छा स्यादित्याह । wef खयश्चेति। इष्टसाधनं ममेति मला gatfata यः सङ्कल्य, तज्‌- ननानाद हं Wa | A: प्रयोच्यटद्धोऽपि ततएव प्रदत्तः । ततः

१९८ कुसुमाञ्जलौ

सङ्कल्पादेवायं new, ततः सएव ॒लिडन्धै इतिं निरस्तम । क्यमिति प्रयत्नो वा स्यादिच्छा वा! नाद्यः, खात्मनि टत्तिविराधात्‌। न दितौयः। at fe सत्तथैव प्रयन्लोत्यादिनौ, न च लिङः श्रुतिकाल्ते सा सतौत्युक्तम्‌ ।

फलेच्छा तु निसगेवाहितया सत्यपि न naa प्रति- हेतुः । अन्यविषयत्वात्‌। तदर्थश्च शास्ववैयर््यात्‌।

सङ्ल्यत्तानं लिङ्चार णणन्तर जातमिति लिङेव तत्करणएमित्यगव- च्छति -यत्यद्यमानो नाल दत्यथेः |

खात्मनोति । Sama यन्नेत श्रात्मनि उत्तिविरोध- ced: । waa विरोधत इति कारिकाऽओो विदधतः | Tart साधनगोचरा vefasacta न श्ञाता aaifa न लिङग care! avifa: न चेति। लिडः; श्रवणात्‌ प्रागिच्छाहेविष्टसाधनता- | न्ञानाभावादित्य्थैः | सङरादिति कारिकाऽश्ं विवरौतु, सुखादौच्छछा लिः श्रुतिकालेऽयस्तोति सा fast: प्रयन्नेतुञ्च स्यादिति निरस्यति । फलेच्छा fafa निसगेवा हत्वं निरुपाधिलम्‌। शअन्यविषयला-

(९) यन्नस्येति यद्यपि यन्नस्य faqua arent प्रवत्तकमिति न ara निरत्तिविरेधोदेषः, तथापि sefetat axa ततरि लयक्तवा्‌ तद्दूषे तात्‌पय्थम्‌ |

पचमः स्वकः | Ve

त्याः कारणान्तरतरव fag: | तत््मरतीत्यथेमपि शरानपेश्षणात्‌ | तस्यामनेवेद्यत्वात्‌। अप्राते च णल्लानवकाशात्‌* । तदभिधाने च खगंकाम इति कदेविश्ेषणपौनरुक्तयात्‌ | तदा fe यजेतेत्यस्यैव याग- कत्ता खगेकाम इत्यर्थः स्यात्‌ |

यदि च फलविषयेव साभनविषयं nat जनयेत्‌ $ शरन्यचापि प्रसुवौत, नियामकाभावात्‌ । हतुफल-

दिति । फलसाधने fe पुरुषः प्रवत्तेते न फले, अन्येच्छायाखान्यन्न midst दत्यथेः। श्रपि च । फलेच्छां श्रास्वसुत्पा- रयेत्‌, WaT? तत्र नाद्यदत्याह । तदर्थ्चेति । फलेष्छायाः WUT, तस्य ख विषयकेच्छाजनकखभावलादित्यथैः | MU यत्‌ Wa सत्‌ खटन्तितथेग्यते, तदेव सखतः प्रयोजनमिति ma: दितौयमाश्द्ख निराकरोति । तदिति। किमतो यद्ेव- भेत्यत श्राह । BIA चेति। santa वा nearer लिङडे- कलात्‌ खगेकाम दति युनरुक्ररूपसंकारापत्तिरित्यत श्रा । दमिधान दति । _

नतु घषमानविषयकतयेश्छाप्रटत्यारदंत्‌ष्ेतु मद्धावएव कुतः दत्यत- Te यदि चेति । श्रन्यजाप्यसाधनेऽपौल्ययेः । नियामकमाह |

* प्राप्ये तु श्ास््रावकाश्रात्‌+-दति Ge | अप्राप्ये च शास्त्राव

काश्ात्‌+-इति Ate | 22

९७० कुसमाञ्नली

भावरव नियामक इति चेत्‌ । Al अन्नातस्यं | नियामक्षत्वे fas विनाऽपि खर्गेच्छता यागे प्रहन्ति प्रसङ्गात्‌ | Maa तु तत्साधनत्वस्य नियामकत्व च्छैव तच प्रवत्तयतु | या यत्कामयते स तत्साधनर्मा कामयतर्वेति नियमात्‌। न चसा तदानीं सतौ म च तजन्नाभमेव प्रयल्ञजनकं, तच्च लिड क्रियते इति युक्तम्‌ स्वगेकामे यागचिकौषां वानित्यतेाऽपि प्रहत प्रसङ्गात्‌ | लिङोवेच्छां प्रतोत्यानिच्छन्रपि wer प्रव

हेतुफलेति। फलेच्छा तत्छाघनएव प्रयन्नसुत्पाद यति नान्यनेत्यये | यदि खरूपयन्नेव डेतुफलभावः प्रटृन्तिनियामकः, तदा atari यजेतेत्यादि विधिजन्यज्ञानं विनाऽपि सखगेसाधने प्रटत््यापत्तिरि are | श्रश्लातस्येति | भ्रमादसाधनेऽप्रटत्यापन्तेखेति भावः । 7 Nit, तदा फलसाधनेच्छैव तत्साधने प्रवन्तयतु समान विषयतादि व्याह | ज्ञातस्य विति 1

मतु साधनविषया नेच्छा तस्य निसगैसुन्दरत्वाभावादिद्या श्राह | योयदिति । we साधन विषयेवेच्छा प्रयन्नजनमो fast इत्यत ATE न चेति । साधनेच्छा न लिडः श्रुतिकाले arte! नतु साधनेच्छछायास्तत्कालासत्वेऽपि तन्द्यानादेव vats: स्यादिदं श्राह । न चेति । तेति । साधनविषयेच्छान्नानमित्यधेः | वहि q साधनेष्छान्नानादेव प्रततिः, तदा खेच्छानुत्प सिद भ्रा

पञ्चमः स्तवकः | ९.७९

सेत | स्वसंबन्धितया तदवगमस्तथा न तु सामाग्यत- इति चेत्‌। न प्रथमपुरूषेण तदमिभाने तस्याविष्य- धैत्वप्रसङ्गात्‌। आदनकामरूवं पाकथिकोर्षावानित्य- वाऽपि प्रत्या पत्त्*+ |

afa च। सङ्कल्पन्नानात्‌ यदि प्रयत्नो जयेत, तथापि सङ्कल्पस्य Rasa fares? सङ्ख्पन्नाना- दव, प्रयनार्थश्ेति चेत्‌ | नन्विच्छाविशेषः सङ्कल्पः; स तावत्‌ सुखे खभावतः, तत्साधने चोपाधिकः, सङ्कल्प-

ततः waaay | लिडेवेति। यजेतेत्यतः eet area जातं, न तु खसम्नभ्धितया, तादृशश्च प्रवन्तेकम्‌, श्रतोनानिच्छनलपि प्रव- Reqd We | खसम्बन्धितयेति । एवं यजेतेत्यस्य विध्यथैलं न खान्तस्य खेच्छान्नानाजनकलादित्याद | प्रथमेति ।

किमर्थमिति, दच्छान्नानादेव veut किमर्थभिच्छोत्पादनमि- a) कुतद्रति ra सङ्कल्पन्नाना दिव्युत्तर, किमयमित्यच तु, प्रय- aufafa । दच्छाविशेषः, बुर्य्यामित्याकारः। खभावतः, ga wre खविषयविषयकेच्छाजनकसखभावल्वादित्ययैः । श्रौ पाधिकः, . तसाधनताञ्ानजन्यदत्यथैः । sag न फलं (न वा ATTA

"--~----- pepe

* प्रटश्चापत्तेः,- द्रति Ate |

(९) ब वा तत्‌साधनमिति यद्यपि acerca तत्‌साधनगत्वं वच्यति, तथापि HII तथेव्ापातत इदम्‌ । यदा, कुम्भकारपिदढवदन्यथा शिद्धतया ग साघ्नमिति ata |

YOR कुस॒माञ्नलो

विषयसतु कथम्‌ ? तत्साधनत्वादैवेति चेत्‌ । aft तत्साधनत्वन्नानात्‌ न तु सङ्कल्पस्वरूपन्नानाडइवितु- AAA | अन्ययेष्ट साधनतान्नानमष्यनथैकमापययेत | तस्मात्‌, सङ्कल्पः Tangy इत्यभ्युपेयते, किन्तु सन्ता- मेख नतु ma इति नासौ विधिः। न्नानश्च विषयापषारेशैव व्यवहारयतौति तददिषयरण्वावभि ष्यते इति कवेधम्यव्युदासः। अरस्तु ate कम्मेधम्। नेत्युच्यते ।

fafa नेच्छाविषयः Oa च संकल्पशन्नानात्‌ फलसाधनएवेच्छा, ज्ना- नस्य खसमानविषयकेच्छाजनकल्नियमादि ति भावः। तक्छाधनलादै- वेति। परम्परया फलसाधबलश्नानादेषेत्ययेः | तरो ति । तथा चष्ट साधनतेव विधिः स्यान्न सङ्कल्पः, तेन रूपेणाप्रवत्तकल्वादिति भादः।

यद्वा, सङ्रादिति विदृणोति । तोति । एवं लाघवादिषट- साघनतेव विधिः, dere तु तत्ङलौणंलादिलत्यर्थः। यदि चने, तदा भोजनादाविष्टसाधनतान्नानमिश्छोत्पादक न स्यादि्याह। श्रन्ययेति । सङ्कल्यस्याप्रवन्तंकले शास्तविरोधं परिहरति । aa दिति। afe sata कटैधमी विधिरख्लित्यत श्राह । श्ञानधेति। तदिषयणएव, न्नानविषयणएव । विधिरित्यनुषच्यते । यदि fe विष्व विग्रेषामवच्छिनं श्चानं प्वन्तेयेत्‌, aaa प्रटत्तिप्रसङ्गः । तदवि

(९) न चेति तथाच सङ्कस्पविषयः सङ्कख्योन भवन्येवेति भावः।

पच्चुमः स्तवकः | SR

अतिप्रसङ्गान्र फलं aTged तच्वहानितः | तद्लाभान्न Brass न कियाऽप्यप्रत्तितः ॥१२॥ aa हि फलं वा स्यात्‌, तत्कारणमयपू्वं वा, तत्कारणं किया वा ! न प्रथमः। फलेष्छायाः प्रतिं

जख च तस्य तथाल यं विषयमुपनयन्तत्‌ yaaa स एवाथाविधि- रिति शतिद्ेदुचिकौर्षाकारणश्ञान विषयो विधिरिव्यथेः |

क्रियते इति aren कमंपदेन यदि we खर्गादुच्यते, तस्य व॒ Raa ज्ञात्वा wand; तदा श्रनुपायेऽपि प्रवर्तँतेत्याह | श्रतिप्रसद्ादिति। श्रथापूष्वेस्य कायें ज्ञात्वा ward, तदा Tea Ge तदुपख्ितं न वा ? . WY श्रपूव्वेवव्याघातः, तख ॒श्रब्दा तुभवे कवेद्यला दित्यथंः। we, कथं शक्रिगरह इति भावः। ननु काय्यैलेनोपलकिते wea काय्यैलेनेव रूपेण शक्ति- गरहः, काय्येत्विशिष्टञ्चोपख्वितमेबेत्याइ । तदलाभादिति । उप- लच्यस्यान्यज मानान्तर सिद्धलादचापि ana श्रपूव्वेवहा निरन्यथा तु तदशाभ इत्यथः |

यद्वा, काय्यैवविशिष्टे ara धर्मिणि श्रक्रिग्रहः, वाक्यार्यातु- भवदश्रायामयोग्यतया घटादौ निरस्ते च तदतिरिक्तापूव्वैलाभः खादित्यत श्राह । तदलाभादिति। तथापि भिद्यनिषेधापूव्वैयो- रलाभः स्यादित्ययेः। न क्रियाऽपौति । क्रियायाः कालज्ञानात्‌ न प्रटृन्तिरमिष्टसाधनलादिष्ययेः।

तत्कारणमप्ष्वेकारणम्‌। फलेष्काया दति । wale: ara

१७९ कुखमान्नलो

प्रत्यदेतुत्वात्‌, अ्तिप्रसङ्गादित्युक्कत्वात्‌। न दितौये- इ्युत्पततेः | लिङ fe प्रटत्तिनिमित्तमपुब्वेत्वं वा स्यात्‌, MAS वा स्यात्‌, उभयं AT? A NAA: | शब्द्‌ प्रट्तिनिमित्तस्यापूव्वेत्वस्य प्रमाणान्तरादवगतावपृब्यै त्वव्याधातात्‌। श्रनवगतावब्युत्यत्तेः। संबन्धिनेऽनवगमे संबन्धस्य प्रत्येतुमश्कयत्वात्‌ | ततर्षावगतावितरेतरा- BATA |

न च गन्धवच्चनापनौतायां एथिव्यां पएथिवौशशब्दवत्‌ दूर विप्रकर्षेण काययत्वेनापनौतेनापुव्वत्वेन निमित्तेना- ya nana लिङिति युक्तम्‌ । तत्ाभयेारपि ate मानत्वेन सन्देहे कल्यनागोरव पुरस्कारेण पथिवीत्यण्व सङ्गतिविश्रा न्तेरुपपत्तेः। न त्वचापुव्वत्वप्रतीतिः ।

जामन्ञपि उपायश्नानं विना न प्रवन्तेते। कथं वाऽन्यश्नानादग्यच साधने प्रडत्तिः। यदि च साध्यसाधनभावो नियामकः, तदा अमा- दसाधने न WANA: |

प्रमाणणन्तरादिति। शब्दे तरप्रमाण्णगोचरलस्ापूव्वेस्य तलयाऽभ्यप- गमादित्यथैः | ्रनवगताविति। मानान्तराच्छक्रिग्रदविषयानुपखितौ तदस्वादित्ययेः | ततएवेति । लिङःपदादेवेत्यथेः। इतरेति। लिडः शक्तिग्रह ततोऽपूर्वीपखितिस्तदुपख्वितौ च तज wip इत्ययः । तजेति । एयिवोतलगन्धक्त्योः प्रत्यक्षतः सिद्धौ तदन्य

पञ्चमः स्तवकः | ९.७५

स्यादेतत्‌ | काय्त्वमुपलक्षणौरुत्य तावदेषा लिङः nem | तदुपलश्ितश्च यागावा यनोवाञ्यो वा श्ब्देतरप्रमाणगाचरनाधिकारि विशेषणस्वगेसाधनस- ay | न चाकाम्यफले कामो नियेाक्त शक्यते | तते- ऽन्यदेवालौकिकं किञ्चिदनेनेपलश्यते, at लिडगदि- प्ररत्तिगाचर इति किमनुपपन्नरमिति चेत्‌ । न । उप- लक्षणं fe स्मरणमनुमानं वा । उभयमप्यनवगत- संबन्धेनाश्क्यम्‌ | न हि संस्कारवन्मनावददृष्टवदा कायैत्वमपृव्वेत्वमुपल श्यति, न्नानापेश्षणात्‌ । तते

तरच ॒प्रटन्तिनिमित्तत्वसंश्ये गन्धवत्नस्योपाधिवेन सखण्डलात्‌ एथिकी लस्य च जातिलेनाखण्डलात्‌ ata शक्तिः कल्प्यते, प्रहृते वपूव्ै्ाप्रतौतौ न तयेत्य्थैः ।

काय्येलमिति । टद्धव्यवदहारा्युत्यद्यमानोबालः MATT TE fata काय्येवं जिडम्थमवधारयति । ततः कार्य्यशक्ं fread खगं- कामायोग्यतया यागखगेयोः काय्यैलं त्यक्ता खगेसाधनतायोग्यं तन्मध्यवन्तिकाय्येलोपलचितमपूव्वेत्रमनुभावयिव्यतौत्य्ः ।

उपलचणं होति। यथा गङ्गापदं खार्थान्वयानुपपत्या खसम्बस्धि- तया प्रतौतचरं तोर स्मारयति, यथा वा यापं व्यापकतयाऽवगत- मलुमापयति, न तददपृव्वमप्रतौतचरत्वेन सम्बन्धितया व्यापकतया वा 4नवगतं area सारचितुमनुमापयितुं बाऽलमित्यधेः । न च यथा

१७द्‌ कुघ॒मान्नलौ

इस्तौव हस्तिपकं, धूमदव धूमध्वजं, तत्सं बन्धन्नाना- दुपलक्षयेत्‌, न त्वन्यथा |

तथाच न्यायसम्पादनाऽष्यरण्ये रुदितम्‌ न हि युक्तिसहलेरप्यविदिते सङ्गतिग्रहाऽविदितसङ्गतिवा आब्द्‌ः प्रवर्तते इति । रुतेन भेदाग्रहात्‌ fara वयुत्यत्तिरिति निरस्तम्‌। न छन्नाते मेदाग्रहेाव्यव- हाराञ्जम्‌, अतिप्रसङ्गात्‌ |

fara प्ररत्तिनिमित्ते कल्ययमाने जलकिकौ

संस्कारादिरज्ञातएव शूत्यादि जनयति, एवं काय्येवमन्ञातमेवा- पूव ज्ञापयति, सम्नन्धित्व्यायलाभ्वां WAIT WIAA दित्या | न Bai ageafi wea सम्नन्धन्ञानादित्ययः। ue FATT श्रफलं, सव्वेथा ऽपूव्वे्याम्रतो ततया त शक्निग्रहाशकयलादित्याद। तथाचेति |

Marfa काय्यैलमेव लिडः reffered, क्रियारूपका्ं ठ भेदाग्रहालिडः प्रटत्तिरित्यष्यतएवापास्त, ज्ञातेनेव we Hara अव्तकला दित्या । एतेनेति । किश्चेति । पचेतेत्थारौ क्रिवाया-

(९) णवं काययैत्वभिति खभावादिति भावः | तमेवाह cia rata | (a) प्रागक्तेति उप्रलल्ितस्े्यादिना MARAT | | (द) श्यायिकाय्ैतवमेषेति auatrefafe शेषः | यदा, पुनवलमेः

वानेनोपलच्ितम्‌। waa किश्चेलयादिना तदेव दूषयतीति att

पञ्चमः SIN: | “Yee

लिङ्नधिका प्रसज्येत | तजापल्णौयाभावात्‌। तथ काययैमेव* प्रटत्तिनिमित्तमिति यदि, प्रशतेऽपि aa- TE HAA सम्भवाचेति ।

अतु तहिं तदेव प्रहत्तिनिमित्तं, तकंसम्याद्नया

aaa त्यागाभावान्तत्‌क्रियाका्यलमेव feeqer प्रतौयते दत्यपूष्वेलस्य तत्रटृत्तिनिमिन्तले acre श्यादित्यथैः । प्ररते- भोति । तच्च करियासाधारणमिति नापूष्वैव्यक्रिलाभ इति ara: | ननु कां धम्मिणि कायेलेम SAW घटादावेव शक्तिग्रहः arate | कालश्च मानान्तरोपख्थितमेवातोऽख्वितामिधानदग्रायां खगंका- मायोग्यतया घटादिकं face करियातोऽन्यत्‌ स्थायि खगेसाधम- तायोग्धं feet बोध्यते । न चान्य शक्तिग्रहोऽन्यद्च शब्देन बोध्यते इति न स्यादिति वाश्यम्‌ । येन रूपेण श्रब्दादनुभवः, तेन शल्ि- Te डेतुलात्‌। तथाच कार्यलेन रूपेण घटादौ शक्रिग्रहे योग्य- तादिषहकारिवश्रादप्रतौतं धम्म्येन्तरं लिडगऽनुभाव्यते) न च सूतानां पदायीनां योग्यतादिषाचिव्याच्छब्देनान्यो बोध्यते, न चापू सतिगोचर इति वाच्यम्‌ । शक्रिग्रहपदायेस्मरणवाक्यालुभवादौनां समानप्रकारलेनेव का्यंकारणएभावात्‌, लाघवादावश्छकलाञ्च। म च॒ कचित्‌ सदचारमाचेान्धयप्रतियो गिगएव सतिरन्यनबोधे हेतुः, गौरवात्‌। प्रहृतेऽपि are सिडिति शक्तिग्रहात्‌ काय्यैमिति

* काग्येत्वमेव,- ति ate खा | 28

yes ञुसुमान्नलो :

त्वपर्ववव्यक्तिलाभ इति चेत्‌ । न । नित्यनिषेधापून- यारलाभप्रसङ्गात्‌। न चास्मिन्‌ पक्षे was नितिन शास्त्रार्थेनान्यच तथेव व्यवहार इति सम्भवति । area प्रहल्तिनिमित्तत्वेन नि्णोतत्वात्‌, न त्वपुव्वत्वस्य । न्धायसम्पादनायाश्च तवासम्भवात्‌ | फलानुगुणयेन fe व्यक्तिविशेषोालभ्यते। न च तत्‌

ततः wien, यागविषयकं काय्यैमित्यनुभव इति maw तेषां समानप्रकारकत्वमस्येवेव्यमिषन्धायाइ | अ्रस्िति |

यदि काय्यैलेन क्रियासाधारण्छेन fae: श्रक्तियहः, खमे कामायोग्यतया ख क्रियानिरासः, तदा श्रहरदः सन्ध्याशुपासोत न awe भच्चयेदित्यच नित्य निषेधापूष्वेयोरलाभः। न fe aw थोग्यतया क्रिया त्यक्ष शक्यते, फलाश्रवणेन न्यायसम्पाद्‌ नानवका- wmifeare | नित्येति । अस्मिन्‌ wa, काय्येवप्रटतन्तिनिमिन्ततापरे। न्यायेति । न ques शक्रिरपि तु area काथं afi fear च तथा भवत्थेबेति न तद्भिन्नं लिड बोष्येतेव्यथंः ।

मतु न शोके ara धर्मिणि शक्तिः कल्पिता, किन्वनन्यलणे efaend काय्यैलमाे । धर्मिणः पाकारेर्धातोरेवोपश्थितिसम्भवात्‌। क्रियाका्यैत्रस्य चाज्विताभिधानखभ्यलात्‌ । तथाच धर्मिणि श्रनि व्वंदएव wear सा च क्रियानिरासेनेव । क्रियाया श्रन्वथयोग्ये धर्मिणि शक्िगरदस्याश्रक्यत्वात्‌ | तस्मादयोग्यतया क्रियायां face धर्मिणि शक्रिग्रहकाले वस्ततो afenarfied काये, तज शदिः |

पञ्चमः SIR | Roe

aurea नित्यमिषेधयोर पि तदेवोपासमाद्यन्वययोग्यं लिखाऽभिौयते, RAT । म तु करियान्वययोग्य(\काय्येवमान, लचणाप्रसङ्गात्‌ | धर्मिणि बाधकाभावाख्च । अ्रतएव क्रियाकाय्यैले खौकिकौ fers ला्षणिके | Sutter क्रियानिरासेनेवं a2 धर्मिणि wire मात्‌ । लौकिकानां तच arereatewar | क्रियासाधारणश्नक्षावपि शोके fae लाच्णिकौ । पचेतेत्यादौ पाककाय्यैताज्चानेऽपि शाच- वात्‌ arae लिडन््तात्य््यैम्‌ । म तु धर्मिष्धपि, धातुखन्यलात्‌ । तथाच SALAMA: ACHAT काय्यं RITE न तन्तं we, किन्त विशिष्टम्‌ | विशिष्टा्च विगेषणमन्यदेवेति का्थेले wear) न waar, कार्यत्विशिष्टोपख्धितावपि धम््शमपहाय कियायाः कार्यलाग्वयोपपन्तौ किमुपख्ित्यन्तराथं लच्णयेति वाच्यम्‌ । यत- दतरधमिंगतवेनोपश्थितस्य RATA म धम्ब्यैन्तराकाङ्काऽसति, येन तदितरधम्बेन्वयो Waa | तथाच खतग्कायेलोपसख्वितये wer UNT

` भेवम्‌ । (?कायेवमाजशक्रस्य छिडःपदस्या पूम्वेखचणयेवोपपन्तौ

(१) काय्ेत्वमाचमिन्धपसच्वं, म किवासाधारयं का्यमावमभेदख्ा- wal न॒हि यतृप्युक्तानुपप्धा aque तदेव तस्य दिषय- द ्यभ्युपगमादित्पि ATA | (२) qa न च खायादन्येन रूपेण wa मवति wy- रेति नियमदति वाश्यम्‌। खप्योागकल्वात्‌। अणव नौलादिप- दस्य तदति शच्छणाऽभ्युपगमश्ति मावः । अधिकं wear द्यम्‌ ।

१७० कुखमान्नलौ `

तच wat मानाभावात्‌ । भ WM शक्यकायेलसम्बन्वितया जं ज्ञातमिति 4 तच शेति युक्तम्‌ । यथा fe wind कायेलेन eau घटादावेव fas: शक्तिग्रहः, कार्यमिति ततः wire भवद्श्रायां च योग्यतावशात्‌ घटादिकं विायापू्ध भासते; तथा शच्णायामपि खिर्वाच्यं कालं का्येषटादिखम्बन्धितया ज्ञातं कां चटादि स्मारयतु, योग्यतावशा्चापूव्यैमलुभवे भासताम्‌ | कायर हि श्रनिताभिधानोपयोगि म त्वपूव्वेखरणम्‌ । तच्च पदेन पदार्थेन वेति म कञ्चिदिगेषः। म च शिडङोलाश्षणिकलवेनापूर्व्वाननुभवप्रसङ्गः, लाचणिकपदस्यागनुभावकल्वादि ति युक्रम्‌ । लन्नये इतराज्वितखाषे- TWA यजिपद लेवेतरद पूष्वेमादायानुभावकलात्‌ | अन्यथा तौरादे- रप्यमनुभवापत्तिः ।

्रयेतरोपलचितखार्था्वयमाजे पटानां शक्तिनं तु इतरवापि। गौरवात्‌ | पदान्तरणभ्यलाचच | म च तौरादिप्रतिबन्धिः, aa रि तौरोपलचितान्वयग्रालिखार्थान्वथानुभावकलं वसतौत्यादिपदख | ace तु संस्कारादुपख्धितिः । प्रते चापूव्वस्य संस्काराविषयला- दिति चेत्‌। न। ae: क्रोशन्तोत्यन Ager: पुरुषाः कोप मरोत्यवगम्यते | म च मश्चख्ः पुरुषः प्रागनुश्रतो येन aia संस्कारादुपतिष्टेत्‌। न Wg: पुरूषविशेषो न भाषते दति वाचम्‌, स्टशप्रवेश्रानन्तरं श्रयं मया GANA wer: क्रोशन्तोति शब्दात्‌ करो शनकटेतथाऽवगत इत्यनुभवात्‌ | तस्मादनन्यगतिकतये AT PATS धकलमभ्युपेयम्‌ | |

श्रयेवं सति यजिपदेन खगेकामकायेविषयो याग carat

WA! श्वकः | | १८१

जन्येत | खचणायामितरपदस्य खच्वएौय विशेषशखा ये विशेग्यकानुभव- भनकल्ात्‌ | न चेतादृशोबोध श्राकाङ्धिति इति चेत्‌ \ न | खगै- कामकायेविषयो याग इत्यलुभवेऽपि खगेकामका््ययोरणन्वयप्रकार- विनापूव्वेलाभात्‌ | तादृ ््रब्दानुभवानन्तर मर्थाद्या ग विषयकं काय्यै- भित्यौपादानिकबोधात्‌ प्रटष्युपपन्तेखच । wy वा खाङफिकमपि पदमनुभावकम्‌ | तच्च दितौयाध्यायप्रकाओे प्रपञ्चितमस्मामिरिति ने प्रतन्यते । ` किष्वु। म कार्थं घटादौ लिडः शक्रियदहः। खर्गकामायोग्यतया शक्रियदकाले क्रिया निरासवत्‌ यागान्वयानुपपत्या घटादिनिराष- यापि सम्भवात्‌ । तन्न यागविषयकल्स्य बाधात्‌ । श्रन्यथाऽज्िता- भिधानकालेऽपि तननिरासानुपपत्तेः। न ख शक्रिग्रहकाले यागान्व- याठुपपत्तेरप्रतिसन्धानं, किन्तु सखगंकामान्वयातुपपत्तिमाजं प्रति- सन्धोयते इति युक्तम्‌ । प्रत्ययख्यान्तरङ्गप्रत्य्थावयं बोधयत- एवेतरान्वयबोधकलभिति तदन्वयानुपपन्तिप्रतिखन्धानय्येव प्रायमि- कलात्‌ | पुरूषदोषादप्रतिसन्धानेऽपि शक्रिग्रहस्य भ्रमलापन्तेः | घटादेरग्रक्यलात्‌ । घटादौमामानन्येऽपि एयिवौलादिनाऽन्विता- भिधानकालवन्निरासोपपन्तेः । एवश्च प्रचरत्काय्येनिरासे क्र कायै ufafe शक्रिग्रहः ? | एतेन, लिङपदमेकजोच्ारणे स्था यिकायखगंजनकल्वादौनां we श्रकरमिति व्यत्पत्तिः । स्तायिज्ञानादिकश्चोपखितमेव । श्रतो- लिड्पदेनेकजोच्ारणे योग्यतादिवशाद्‌ यागविषयकं स्थायि ख- जनकं कायैमित्येकं WAI प्रचर दस्तविलच्एविषयं क्रियते |

ATR कुसमान्नलौ

तज अयते । न चाश्चुतमपि कल्पयितुं शक्धते | यौजाभावात्‌ | ~ ~

न सेवं नाना्वदेकैकन्चाने ग्रक्तिग्रहादेकेकविषयोऽलभवोभवेत्‌, ग खमुदितविषय दति वाच्यम्‌ । श्रक्षिपरकाले एकजोारण्ठे इति विरेषणमदिचा TEMA । नानां तु प्रमाणाभावेन गौरवेय्ड अक्रिय TRAIN | तथाग्यमौषां समू दाखम्बनापत्तिने तु मिथो ेगरिष्यज्ञानमिति न वाच्यम्‌ । साकाञ्घधकेधद्धिं णोरेकं श्रानमेव

fe fafwomray | दत्यमेवालौ किकार्थषु खगादिपदेषु अक्ति

दत्यपास्तम्‌ |

स्थायिनां धटादौनां निरासात्‌ | uaa च face ्रकृतेऽलुपयोगात्‌ । किञ्च, तेषु सञुदितेषु न शकिः, प्रथमं खमु दायच्येकज्नानाविषयलात्‌ । विषयले वा yaaa वि शिष्टस्छ ae च्रपूव्वैलव्याघातः | एकज्ञानविषयकषा काङ््धमेधमिशोरेव विचिष्ट- लात्‌ । नापि प्रत्येकम्‌। तथाहि । लिङ्पदात्‌ स्मर एजनयं यजिषपदाच यागङ्मरणम्‌ । न च Seer तेषां यौगपद्चमस्ति। न च मर्यकं शरक्रियेऽपि खमुदितविषयमेकं रणं लिड्पदादिति are | समुदायस्य पृष्वेमनलुभवात्‌ | किच्च एकमेव सरणं यदि aay घ्मैधमिविषयक, तदवपूलवैवचतिः। तवेकश्चानारूढ़योः साकाङ्घधमे- धर्मिष्णेरेव विशि्टलादित्यस्मत्‌ पिदचरण्णः |

ननुविश्चजिश्यायेन नित्येऽपि फलं कल्पयिग्यते इत्यत श्राह |

पञ्चमः WaT! | ह.

तडि विध्यन्यथाऽसुपपत्त्या कशपयेत, कायैत्वप्रत्यया- न्यथाऽनुपपत्त्या वा, लाकवत्‌। न yaa | भवतां देने तस्योपेयरूपत्वात्‌। यतः श्रुतसखर्गफलन्वेऽपि

न चेति। Saeed दूति गेषः। तथाच तवापिद्धान्त शति भावः । बोजाभावं स्पष्टयति । तद्धौति । तत्‌ फलम्‌ । विधिल कार्चलम्‌ | तत्‌ फलजनकत्वं विनाऽनुपपन्नं फलं Heater: | लोकवदिति | यथा शोके कालं पाकादेरिष्टसाधनलेन लिङ्ेनातुमौयते इति कायेत्मिष्टं फलं प्रतौत्येव प्रतोयते, तथा assert: । उपेय- रुपलादिति। THT WIA खतः काम्यतयाऽनन्योदेगरतिव्याय- लादित्यथेः । तथाच फलजनकल्वं विनाऽपि फशस्येवापूववस्य arte भुपलन्यमानं न ॒फलकल्यकमिति भावः। यत॒ cfs यचापि खगैः फलं शूयते, Ae खतः प्रयोजनता wine दाप्नोति । Oa लपूल्वं खगेखाधनमिति धोः.(शप्रधानस्य गएलानु- पपत्षेरिति तव टश्रेनादित्यथः

(१) ara इति त्वया नित्यस्य निष्फलव्येनाभ्यपग मादिति भावः

(२) म लिति म woe खगंसाधनमिति तच गौयप्रयाजनलधौरि- त्थः |

(३) प्रधानस्येति तथा चापुव्व खतः प्रयोजनमेव न तु गौयप्रयोजग- मिति ara: | |

१८४ ` कुसमान्नशो

anufasfeqwa | न दितौयः। शब्दवखेन तत्प्रत्यये तदनपेश्चणात्‌ | शाके हि तत्मत्धय इष्टाभ्युपायता-

(एतच विरोधोद्धावनमाचम्‌। वस्ठुतोऽपूव्वं न खतः प्रयोजनं, शोके तथाऽमवगमात्‌ | बेदेऽपि काम्बस्थले काम्यसाघनस्येवा पू्वैख गौणएप्रयोजनस्य लिडाऽभिधानम्‌। काम्यसाधनतान्नानं विना कामि- arama बोधयितुमशक्यत्ात्‌ । न तु. खतः प्रयोजनत्ेन, a खाम्यादुपयोगाच्च | प्रृत्तेभौजनादाविव लोकक्तपरकाम्यसाधनता- WI कायैतान्नानादा गौणप्रयोजकल्ेनेवोपपन्तेः | अथ निय खोकबेदावगतगौणएसुख्यप्रयोजनाभावे सति लिङेवापूर्व्वस्य खतः waar बोधयति, तेन विना प्रत्तिपरत्वानिव्वांहादिति चेत्‌ | न । निरुपधौच्छाविषथलं fe खतः प्रयोजनतमपूष्वेस्य ` fee wat, a age तादशेच्छा विषयत्वं कवचिदपि सिद्धमिति भावः।

श्ब्दबलेनेति। यज कार्यताभोसङ्धिकौो, तज सा लिक्गमिष्टसाध- मत्वमपेचते, At तु ara fees at जनयतोति a aw a तदपेेतेत्यथेः। Cafe चाप्रव्ये न खतः कायेमिति ° तजापि सा ae पेत, तदेष्टसाधनलश्षापकस्वान्यस्याभावादधेद एव तदोधयेत्‌। तचा

* काम्यमितिः- दति पाठान्तस्म्‌।

(१) चत्र मते खअखरसमुद्धावयति रतश्वेति | परं प्रचपसिड्धान्ताद्धावम- arafaay: | (२) यदि चेति खतः काम्यत्वे इदसाघनत्वामावा्रं त॑दपेच्छेति मावः।

पञ्चमः रवकः | श्च `

war न तु वेदे इत्यभ्युपगमात्‌ । अन्धयेष्टाभ्यपाय- तैव प्रथमं वेदादवगन्तव्या। प्रमाणन्तराभावात्‌। ततः कायतेत्यानुमानिकाविभिः स्यात्‌, न शब्दः | waar फलमस्तु, sna तदिष्टाभ्युपाय- इति व्याप्तरित्यपि न युक्तम्‌। सुखेन व्यभिचारात्‌ । ware सोति चेत्‌। न। दुःखाभावेन व्यभिचारात्‌। फलं विहायेति चेत्‌ । तदेव किमुक्तं स्यात्‌ । इष्टं खभावत इति चेत्‌ । तदि तताऽन्यदनिष्टं स्यात्‌, तच्च कत्ेव्यमिति व्याघातः। तत्साधनमिति चेत्‌ । तत्सा- धनत्वे सतीति साध्याविश्िष्टं विथेषणम्‌। खभावते- नेदमिष्टं कर्तव्यश्च, तते नूनमिष्टलाधनमिति साध- नार्थं इति चेत्‌ । न । स्वभावतेनेदमिष्टमित्यसिडः | अनन्योडे शप्ररत्तछूतिव्याप्तत्वात्‌ | अन्यथा तदसिद्धेः | ततेव्याघातादन्यतरापाय इति |

लोकवखिङ्गादेव काय्ेताधो सम्भवान्न लिडन्तच शक्रिः करयते धाइ । अन्ययेति। साध्याविग्रिष्टमिति। इष्टसाधनवस्येव साध्यलवा- fear: । खभावत इति सोपाधौच्छाविषयत्वे षति कन्तेव्यत्वेमा पूष एलसाधनमित्यनुमेयमित्य्थैः | श्रसिद्धेरिति । लग्मतेऽप्रववैस्येव खतः क्षाम्यतथा विश्रवा सिद्धो tafe: afefe स्यष्टयति । च्रन्य-

वेति । उरेभ्यफलान्तरसद्वाबे नित्यनिषेधापूव्बैला बिद्धेरिव्य्ः। तत- 24

USE RAs

sq नित्यनिषेधापव्वयारलाभः, fa ate fafa aa) fa afar, यदा कामाधिकारेऽपि वद्‌ लाभः। न fe feet काय्यं खगेसाधनसमुक्तम्‌। नापि सखगेकामपदसमभिव्याहा रान्यथा.ऽनुपपत्त्या - ARS, ब्राह्यणत्वादि वदधिकायवच्छेदमजेशैवापपक्नेः |

न चेदमनुमानं; यस्य यदिच्छाता यत्कत्तव्यं, तत्त

इति | STE खभावत Tee न ॒काम्यसाघनलतव, तथात्वे वान- न्यो शप्रटन्तङृतिव्या्यवश्ूपं खभावत इष्टत्वं नेत्येकतर सत््वमन्यतर- सत्सविरूद मित्यथः । |

तदलाभोऽपूर्व्वालाभः। किं factar लिङेव खगेसाधनतामाई, येन aaa fea शब्दबोध्यं ; सखगेकामपदसममिव्याइता वा? श्राे,न होति) तथा षति लौकिकौ feeafier खात्‌। बेरिऽपयनन्योदेश्यकृतिव्याप्यतलरूपस्य Baa स्गंखाधमत्वविरोध- दति भावः। दितौयमाश्रद्धान्यथासिद्या निराकरोति, नापौति। यथा wa ब्राह्मण्यमस्ि तस्य काय्येमिति a: तथा aw खगेकामनाऽसि agafea कार्य्यमिति शब्दौ पौः, भत्‌ सगरे शप्रन्तकृतिसाध्यं काय्यैमिंति । तथाच न warfare शाभ इत्ययः |

असुमानाद प्रव्वलाभोऽखिति ATA = चेदमिति । यश्वेति । काम्बासाधने कामिनः ad

पञ्चमः UE | ९८७

सखेशसाधममिति | अन्धेच्छया खाभाविककन्तब्धत्वा- fag: | तदिश्छयैव तत्करेव्यतायाः सुवेनाैकान्ति- काचात्‌ । शओापाधिककरव्यतायाखे्टसाधनत्वम प्रतीत NAGATA ।

किमनया विशेषचिन्तया । प्रतौयते तावच्छ्‌- न्दादन्वदिष्छतेऽन्यत्कवामित्येताकनैवानुमानमिति | चेत्‌+ । नन्वम्बितमभिधानौयं, येग्यश्वाम्बौयते | अन्यदिष्छतशान्यत्‌ कनलव्यमन्बयायोग्यं, तत्कथममि- धौयताम्‌। ततरव तत्साध नत्वसिद्धिरिति चेत्‌ । रवं

miftea: | किमन्येच्छया ATA, खभावतो वा ? We, श्रन्ये- Safa) अन्येच्छया TIAA शरपरन्तशृतिसाध्यलं भच्येते- aa: | श्रन्थ, तदिति । are दूषणान्तरमाह ! भेपाधिकेति |

अच खाभाविकलौ पाधिकत्रूपविगेषाविवच्ायां कर्तंब्त्वमाचं विवच्छते। aq ग्रब्देनान्येच्छोरेव बोध्यते इति पूव्वमनुमानम- द्टमेबेत्याह । किमनयेति । इष्टसाधनताऽमिधानं विनाऽन्यदि- wie कन्तेयमयोग्यतया नान्वेतुमरेतौत्याह । afafa) ¶7म्यभिन्नस्य afar काम्यसाधमस्येवान्वययोग्थला दित्यर्थः | प्तएवेति | शब्दादे वेष्टसाधमतसिद्धिरित्ययेः |

* मित्वेतावता कन्त्याजु मानमिति चेवृ्‌+- दति ae |

१८७ कुसमान्नलौ

= नानवक्षाशः। न चखाम्वितानिधनेऽपि तत्साधन- त्वसिडिः । अधिकायवच्छेदमाबेणाण्यन्वययेम्यतेा- TU |

न ख काययत्वमपुर्व्ये सम्भवति | तदि रतिव्याप्यता चेत्‌, ब्रोद्यादिष्रव । सिद्धत्वात्‌ | कतिफलत्वच्वेत्‌, याग- स्येव | ततस्तस्यैवाहत्योत्पत्तः | SHS AAT चेत्‌, स्वग- स्येव । निसगेसुन्दरत्वात्‌ । a ayaa तदिपरौ-

ag वा श्रन्यदिच्छतोऽन्यत्‌ कन्तेवयमन्वययोग्यं, तथापि नेष्ट- साधनत्वमनुमातु शक्यते, ब्राद्यणएल्वस्येव खर्गकामलस्याधिकारिता- वच्छेद कलेनापन्बययोग्यतो पपत्तेरित्याद । भ चाख्वितेति। वस्तुतः तवापूव्ैश्येव खतः काम्यसाधनलं विरुद्धमिति ara: |

aaa freq fractal न चेति। तद्धति। शतिजन्यययापाराश्रयलमित्यथेः । न दयसिद्धस्य वयापारभागित्वभिति भावः। रृतिफलल्व,* छृत्यनन्तरभाविलमिति भावः । waz मनन्योदे गरकुतिव्या्लमित्यथेः। तदिपरौतत्कदिति। सुखदुःखा

(९) छतिभग्धत्वमपृन्बस्यापौत्यन्यथा ares छत्यनन्तरेति । छशन्यव्यव-

हितानन्तरेत्वचेः। यद्यपि तथापि कि्िद्यादधान, तथाप्यपुनी- VAT UBTU AAW Ala भावः |

पञ्चमः शवक्ः | (re

तत्वात्‌ | स्तनपानादिवरापाधौकौति We साऽपि यागस्यैव | सर्गस्य साध्यत्वस्थित्री यागस्येव साधनत्वे- नान्वयात्‌।

कालव्यवधानानैतनिर्व्वहतौति चेत्‌। यथा fas

भावयोरेव खतः काम्यलादित्यथैः। न च लिङेव तद्वोध्यते, वस्ह- wiv बोध्यलात्‌। म were निरूपा सौ श्छाविषयलमस्ति, ufwer ॒बोध्येतेल्युक्मिति भावः। साऽपौति। भपाधिकौषटसाध- नता यागस्य खगंखाधनतयाऽस्तोति कतिखाध्यलमप्यौपाधिकमिति तत्परित्यागे मापूव्वेधिद्धिरिव्यथेः | |

यागच्याश्रुतर विनाशित्वात्‌ खगंस्य च कालान्रभावित्वात्‌ यागस्छ Miwa म सम्भवतोत्याइ | कालेति । यागस्य प्रतोत- खगेषाधनताऽन्ययालुपपत्या फलसमयपयन्नस्यायो व्यापारः Heya Tare । यथेति।

नतु साधनताप्रतौतिरेव योग्यताश्चामाभावाश्न सम्भवति | तथाहि। खगेषाधमतान्ञानं यागस्य भवत्छाचात्छाधनता विषथकं भवेत्‌, परग्परासाधनता विषयकं वा, एतदुभयोदासौनसाधनता- विषयकं ar? नाद्यः, श्राष्डतरविनाशितवेन क्रियायाः कालान्तर भाविख्र्गाव्यवहितपृष्वसमयाद््तित्वात्‌। न दितोयः, परम्पराथट- कसखयामुपस्धितेः |

अथास उतोयः। तथाहि । साक्वात्परन्परोदासोनसाधनता-

eee कुड मरन्नलौ

मां ave खग प्रति areata) ग च साकात्यरस्यरा विज्नेव- <a विना सामान्यं areata वाच्यम्‌ । साच्ात्परण्यरग्वां विभेव - waa: | न च fanaa सामान्यमपि बाधितं, परन्बरा- साधनलस्याबाधनात्‌ | बाधो हि विपरोतप्रमा। न च खगे यागो- म परन्परासाधनमिति प्रमा । किन्तु इारानुपख्धित्या, यागः खगं परन्पराखाधनमिति प्रमा arf न च योग्यानुपखव्या परण्यरा- चटकबाधः, संखकारवदयोग्यस्यापि तस्य सम्भवात्‌ | BIT व्ये व्यू किया कामिका््या म श्यात्‌, काम्यासाधनतात्‌ । ग हि aca age योग्यम्‌ । तस्मात्‌ Sart याग इति शामा- न्यतः परन्प्रासाधनलमनुञ्िख agra परन्परासाधनेविषयकं च्वानसुत्पद्यमानं नायोग्यतया परिभवित शक्यमिति ।

नैकम्‌ तथाहि! खगे प्रति यागो म साचाताधकमिति च्ागानन्तरं aad याग इति aaa भवत्‌ परम्यरा-

श्ञाधनताप्रकारकं सात्‌ । एकविगरेषवाभे wegen तदितद-

विश्रेषप्रकारकत्वनियमात्‌। यथा ङिद्रवाधे घटपदजन्यं wear

दिट्रेतरलप्रकारकम्‌। न च परन्पराघटकालुपख्ित्या प्रकते तथा `

wed | |

mai एतादु श्रनियमे मा ताभावात्‌ । म हि fexarera- मारं घटपदेन दिद्रेतरलेन श्वानं जन्यते, far योग्यतया fex विषाय यद्रस्तुगल्या fazatq तस घटत्वेन ara) न च fex-

तरत्वेन भ्रामं सम्भवत्यपि, तस्याश्क्यतवेन चटपदादुपश्िव्यभावात्‌ ।

न च चटपदाष्सयेवालुभव आ्रानुभविकलेनोभयलिद्धः, येन wwwar-

पञ्चमः सवचछ | VER

ऽपि त्था निर्वाश्चेत। नच qwarsft: at fe अदत्रया, अजहत्‌ सनाथा वा ? नाद्या, चटाननुभवप्रसङ्गात्‌ | नानथा, शक्छ- खच्छसाधारणेकङूपाभावात्‌। एवं Vasa सामान्यशब्दस्य fanaa इष्टव्यम्‌ ।

श्रय द्िदेतरतवया योग्यतावधारणेन च्ब्दाजुभवात्‌ yi निथ- मेनोपस्धितिः षंस्कारादेव। म च विभक्तोनां प्रशत्यर्यालुगतल्ार्या- न्वयबोधकलब्यत्पन्तेसतज विभक्धये मान्ोयेते ति वाच्यम्‌ | (“प्रहत्य aif प्रटतिप्रतिपाद्यः, स च प्रशटतेऽप्यस्ति । (रश्रन्बया पाचकमान- येत्य पाककर्रि विभह्षयंकमेताऽन्वथानुपपन्तिः, Terra | तथा च संस्कारोपस्ितं दिद्रेतरत्मादाय शाब्दाग्वयबोधः श्यात्‌ |

मैवम्‌ । *)शब्टानुपखितस्य शब्दे नान्वयबोधाजमनात्‌ । wre शराब्दौ WHET शब्देनेव प्येते दतयुपपादवद्धिरस्मामि््राष्णदिद्जे प्रपञ्चितमिति नेहोपपाद्यते । संखकारख्यानिथतो दोधतया नियमेन तदुपखितेरभावाच्च | फशच्योभयासिद्धतचा तदलेगापि भियतोप- खितेरभावात्‌ । तथापि सामान्यभाग विगेषभागभिवतलार्‌

(९) परबयहौति यद्यपि सख्कारस्योपश्याप कत्वमुक्तं ब तु weet females वदुपस्ध्रापकलस्यासम्भवाश्च | खतरणव wWeI- gufmaefa सिडान्ते वच्छति | तथापि प्रृतिप्रतिपाद्यत्वं प्रति - तात्पण्विषयत्वमिन्धेके | aad शौ पादानिकौ aqufefa, तजर प्रह्धतेरपि तेन हेतुताभ्यपगमात्‌ तथोक्कमित्न्ये। |

(२) न्येति यदि cenfeaaa विभत्धर्थान्धयस्तदेब थः |

(₹) अग्रकत्वादिव्पथक्षगम्‌ । अलच्यत्वाचेनपि बर खम्‌ |

(9) अब्दानुपश्ितस्येति डश्येति Te |

१९२ | yeast

विश्ेषाभाने कथं सामान्यं भासते इति चेत्‌ । म । ए लस्य परन्यराधटकानुपस्धित्याऽभानेऽपि aga: परम्परासाधनं भानात्‌ | |

नतु काम्यादन्यत्‌ काम्यागव्यवहितसाधनमतयाऽवगतमेव AW तया चेति। न च यागस्य खर्गांव्यवडितसाधनता सम्भवति । न दक्चिकामस्य पाने प्रटन्तव्येमिचारः, श्रोदमकामस्य तच Wa! ठा कामना च ठश्िषाधनतत्चाधमपरम्यराकाममोपयोगिनो, न Aa चात्‌ | WAIT साधनसाधने प्रटृत्यभावापन्तेः |

मैवम्‌ | काम्यसाधनलश्चानस्येव WITHA, लाघवात्‌ | न कत्तिकामस्व सिद्धौ दनस्य पाके प्रटत्तिमसङ्गः | गरूपायलात्‌ | इटो ` त्पत्यनान्तरोयकदुःखजमकतवश्नानस्य प्रतिबन्धकलवाञ्च। तस्मात्‌ प्रते सर्गसाधनता व्यापार विनाऽनुपपद्यमाना sacs कश्ययति

नलु व्यापारेण तज्िव्यांहोन तव्नननात्‌, उन्तरवन्तिलेन व्याप तभाखामर््यात्‌ । म aaa, fees तजृश्चापनात्‌ । न च ध्वस्तं कारणं व्यापारव्याप्तं, fare बाधकाभावात्‌ । (“प्राययिन्तख फलणप्रतिबन्धकल्वं खात्‌ । तस्मात्‌ Waa इति फणञ्चवएख निषिद्धक्रियातः फलमागो न भवतोत्ययेः । म च सुख्ये बाधका wre, eufeaaa विहितनिषिद्धकरियायामेव धर्म्माधम्मश्किगरशद बाधकलात्‌ ।

(९) मन्वेवमपुव्वागभ्युपगमे ध्रायश्धित्तविधितैपल्यभित्त ary प भस्य च पलप्रतिबन्धकत्व स्यादिति |

OF p RIENTAL Works PUBLISHED BY THE

ATIC SOCIETY OF BENGAL.

Vv } ze New 3४1४७, No, 854

we | oo

किः

च

—

eee Se (1 {=

: on) = =

1यकुसुमाज्जलिप्रकर णम्‌ : दितीयमागरू्पम्‌ |

ङतश्रौमद्‌ दयनाचाग्येविर चितम्‌ छत-मकरन्दोद्धा सित वद्धमानोपाध्यायप्रणोतप्रकाशसदितम्‌ |

YAYA-KUSUMANJALI-PRAKARANAM इ EDITED BY | PADHYAYA CHANDRAKANTA 17.41. A | VOLUME II $

FASCICULUS III. |

९१,

to, CALIFOR

` OALCUTTA: “PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS, "104 14 193 2 ae AND .PUBLISHED BY THE

ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET

1895 | —

y Digitized by Google . £

4.

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE ~

fxssiatic SocIETY OF BENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, = AND OBTAINABLE FROM

THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO.

46 Great Russert Street, 10000, W.C., axp Mr. 0770 = Haregassow!1z, BooxseLuer, Leipzt¢, GERMANY. = | ie

१ क, क ^ क + क ^

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied— of the Fasciouli being out of stock. 4

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series. न

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each == = *Aoni Purdna, (Text) Fasc. 2-14 @ |6/ each ... ४. Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each Aitareya Brahmana, Fasc. 1-4 @ /6/ - ५. ae Anu Bhashyam, (Text) Fasc. 1-2... | न oe Aphorisms of Sandilya, (English) Fase. 1 ५५५ is Ashtasshasriké Prajpaparamita, (Text) Fase. 1-6 @ /6/ each ` Aévavaidyaka, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each ie ee: £3 Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fase. 1-4; Vol. Il. Fase.

ts * । = + cr ९ # ५ ee { 2 + १ a † {+ -* = © ~ ~~ Pe RA ad le . ae! Ps Mey Wu s । ५ out 7 4) 1 . a Tad’ +, Lge Dr eh पतं dd

¢ ४९ ।

च “

a

1-3@1/ .. a Las + प (क *Bhémati, (Text) Fasc. 2-8 @ /6/ each pe apa ee Brahma ६६४४, (English) Fase.1 — ... ab 4 ¢ Brihaddevata (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each Brihadharma Purana, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each

। +~ -_ कि ॥. 18, ॐ

Brihataranyaka Upanishad (English) Fasc. 2-3 @ /6/ each ~ Chaitandya-Chandrodaya Nitaka, (Text) Fase. 2-3.@ /6/ each Pate *Chaturvarga Chintamani ( Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Fase. 1-18. Part II, Fasc. 1-9 @ /6/ each ee pe *Chhindogya-U panishad, ( English) Fase.2 ... in See sf ) *Hindu Astronomy, (English) Fasc. 2-3 @ /6/ eac J < ट ६19 Médhaba, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each... a 32 Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each — >; ॐ Katha Sarit Ségara, (English) Fase. 1-14 @ /12/ each sae 10. Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ ९६८ =," car a + *Lalita-Vistara, (Text) Fasc. 3-6 @ /6/ each ... 9 a Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each RS 2 Madana Périjata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each... oe 4 Manutiké Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ eich _ ` ve भूः *Markandeya Purana, (Text) Fasc. 4-7 @ /6/ each a अ Markandeya Purana, (English) Fasc. 1-3 @ /12 /each st a *Mimiusa Darsana, (Text) Fasc. 3-19 @ /6/ each 3 Narada Smriti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ भ ea

Nyayavartika, (Text) Fase. 1-2... ५ ge कटः *Nirukta, (Text) Vol. I, Fasc. 4-6; Vol. Il, Fase. 1-6; Vol. IE, Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each... ` ti क: *Nitiséra, or The Elements of Polity, By Kémandaki, (Sans.) Fase. 2-5 — @ (| each * ¢ 1 + is Nyayabindutika, (Text) ... asi res ६.4 न. Nyaya EO Prakarana (Text) Vol. I, Fasc. 1-6; Vol. II, Pas oe 1-2 eac ee ee ५ he ५ Be Parvan, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each... a ae

64 व Digitized by C3 OG a +

THE

NYAYA-KUSUMANJALI PRAKARANAM

BY UDAYANACHARYA

FIRST PART

CONTAINING THE 18, 2np AND 3rp STAVAKAS WITH THE COMMENTARY OF

VARDDHAMANA anp THE atoss 08 RUCHIDATTA.

EDITED BY

MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKAR.

FOR THE BIBLIOTHECA INDICA.

CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1891.

THE

NYAYA-KUSUMANJALI PRAKARANAM

BY UDAYANACARYA

SECOND PART

CONTAINING THE लप AND Sra STAVAKAS

WITH THE COMMENTARY OF

RUCIDATTA aAnp tHE 61088 oF VARDDHAMANA

EDITED BY

BANDYAGHATIA MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TARKALANKARA

FOR THE BIBLIOTHECA INDICA.

CALCUTTA: PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1895,

न्यायकुसुमाञ्जलिपरकरणम्‌।

(चतुथ- प्चम-स्तवकात्मकदितौयखण्डम्‌)

1

न्यायाचाय्येपदादित-महामदापाध्याय-

ओरौमदुदयनाचाय्यैविरचितम्‌ ।

महामषोपाध्याय-शचिदत्तज्नत-मकरन्दीद्धासित-

महामदहापाध्याय-वद्वंमानलत-प्रकाशसमेतस्‌ |

वङ्गदे शोय- PEN श्रस्यातिकसमाजानुमल्या वन्द्यघटौय- महामदापाध्याय-

ALATA AAR AST ACA ।

कखिकाता-महानगय्यां

arafes मिष्न्‌ यन्ते सुर्रितम्‌ ।

WHTET: १८११ ।

अनतुक्रमरिका ।

SS Se

न्धायक्ुसमाञ्नलिपकरणमिदसुदयनाचाय्ैविरचितमुदार्मतीवोपा. देयो ग्रः | बौद्धाधिकापरनामधेयमात्मवत््वविवेकं विरचय्य पकरणमिदं रचितवानाचाय्थैः | रखतदुग्रस्ये आात्मतत््वविवेकस्योक्लेखद शं नेन ततः परा- WAAC सव्यक्मवगम्यते | श्यात्मतक्त्वविवेके तावद्नोञ्ानां च्णमङ्कादि- वादा्चिराकछ्लत्य विच्चानादतिरिक्तः खायो stare निरूपितः । न्यायकुघु- माञ्जलिप्रकर्ये त्वस्मिन्‌ यस्योपासनया staan निभ््ेयसमधिगच्छति, स भगवानौशखरः परमात्मपदाभिधेयः सविस्तर व्यवस्धापितः। saan चेश्वरानुमानपरगालौ समौचौना सत्तकंगर्मा च । इमामेव प्रणालौमनुखटत्य Teac दरानुमानचिन्तामणिं रचयाच्चकार | सोऽयमल्युपादेयोऽपि Gat नेदानौमध्ययनाध्यापनयोः प्रचरति | वत्‌- कारणच् ग्रन्थस्य काठिन्येनाध्येतयामनुत्साषः | aye तदषचारे कारणा- न्तरमप्यस्ति | इयं किल किंवदन्तौ प्रचरति | yet किल मियिलाप्रदेश्र- एव बाल्येन समौचौना न्यायशास्त्रस्य चर्बाऽऽसौत्‌ | गङ्धेशोपाध्यायादयो ग्रश्चकाराख बह वस्त्र प्रादुरभवन्‌ | तदानी न्यायाध्ययनेच्छवो वङ्देण्ौया भिथिलाप्देश्ं गत्वा ATTRA: । मेचिलास्वध्यापकास्तान- wy तेषां खदेश्परतिगमनसमये तल्िखितानि समौचोनानि न्धायपएुस्त- कानि बलादाचत्िप्य नयन्ति wi वदे शौ यास्तावदुब्ुदिमन्तः, तच न्धायधुसत- कानां सौलभ्ये न्यायच्चायां aR धाधान्यं भवेत्‌ खद शस्य प्राधान्य विलुप्येतेतयेवं शङ्कमानास्ते किलेवं चक्रुः । तदेवं गते वकदे्रोयाः केचित्‌ कचित्‌ केचिच कच्चित्‌ मन्थं कण्टस्थं ae खदेश्रमागत्य लिलिखुः । णवं कालेन HAN Aras सौलभ्यं जातम्‌ | इरिदासम दुाचाय्यैः कुमा- घ्रलिपरकरणस्य कारिकां गद्यश्चेकं करस्थं Bal खदेश्रमागत्य यथारूमटति

तद्याख्यानं क्तवान्‌--दति। 1

( 2 )

waTaa, अत ख्व सतिशेधिर्यात्‌ पञ्चमस्तवके Vea णव तात्पयै- मिति मूलस्येव कारिका वदुक्षमित्न्योक्तिपकारेण तेनो डवा | खन्धचापि चित्‌ fafeq ब्थाख्थावैल्तरं जातम्‌ । कारिकात्ककुखमाञ्जलेरुपरि मवद्धौपनिवासिना रामभदसार्वमोमेनाप्येका टका विरचिता | तच चोद ख्व तात्प्यैमित्यादिकारिका मूलकारिकातथेवोडता qua | wd तक मूलस्थं गद्यमपि क्रचित्‌ क्षधिदुडुतमस्ति | ततोऽलुमोयते तदानौ गद्यपद्या- waa कुमाञ्नलिप्रकरणस्य वके परोऽपि कियान्‌ प्रचारोजात इति | ` ताकिकथिरोमणिरघुनायशध्िरोमरोनां प्रादुर्मावकालादारभ्य वङ्कदेशस ` प्राधान्यं भिध्िलाप्रदे शस्य प्राघान्यविलोपख न्यायच्वायामासोत्‌ | var दारभ्य न्धयायाध्ययनेच्छवो मिधिलारेणौया वङ्देश्रमागत्यायषग्धन्तं न्धाया- ध्यं कुव्वेन्ति। खलो रघनाथगणिसोमगिभ्यः परवत्तिगो cree भौमस्य समये कुसखमाञ्जलिप्रकरणस्य aye प्रचारः सम्भाव्यतर्व । ` रिदासमदटाचार्यछतव्याख्यासमेतस्य कुस॒माञ्नलिप्रकरुगस्यपद्यांणस्य खल्य- UMN मूलयग्थसारांशत्वात्‌ मूलग्मन्थापेच्तया FAA FAT yA dia स खव oy सरववेरन्तेवासिभिरध्येतुमारव्यः | तदेवं कमेण Sura व्वपि मूलग्रज्यस्याध्ययनगमध्यापनघ्च लुप्तकल्य नातम्‌ । Bact यग्थोऽपि QAR ख्व जातः |

तमिमसुपादेयं uy लुप्तकल्पमालोचयद्धिरेतदेग्यौययन्धरत्स्त्ताबड- परिकरैर्विद्यानुरागिभिरस्यातिकसमाजवषिदद्धिरस्य मुद्रया परचारं कत्तं निश्ित्य शोधनमुग्रणायाष्टमनुरद्धः। मयाऽप्यस्य शोधनाय यथामति छतः प्रयत्नः | तथाप्यनवधानादिना यद्यव किश्िदश्रुदसुपलच्येत afeafz: कपया श्ोधनौैयमिति छतोऽयमञ्जलिः। यस्याः समितेरिष्छामापेड लुप्तकल्पोऽयमुत्तमो uy कायब्युषमिदानौं वति, सेयं attain

समितिरौदृश्ानि रानि र्न्तौ चिरं गोवतादौश्वरानुग्रहेखेति मनसा pa |

महे | यानि परतकान्यवलम्बयाहइमेतस्य ्टोधनमकरवम्‌, वान्य॒च्यन्ते। खव

( 8 )

तावद सक्िखितं सम्य मूलमाचम्‌ । अन्यत्‌ श्ान्तिएरनिवासिशौयक्त रामनाचतकं रतनभदट्धाचार्ग्यात्‌ करौतं सम्य मूलमचम्‌ । अपरं कालः aa मूषलमाचमेव Te fateq खण्डितम्‌ । परमपि गवद्योपनिवासि इरिगाथतकसिद्धान्तभट्राचागेसकाश्रादानोतं मूलं Rt किचित्‌ खण्डित- मेव । इतरमूलयस्तकं स्कुवविद्यालयात्‌ THREE | तदेवं मूलस्य पञ्च पस्तकानि लब्धानि | :

पकाशस्याप्येकं पस्तकं aya समो चीनच्च तालपचलिखिवमस्यातिक- समाजात्‌ प्राप्तम्‌ । न्यत्‌ रामनाचतकंरनमद्धाचार््यादासादिवम्‌ । पर हरिनाधतकसिदधान्तमद्ाचार््यादानौतं प्रायः wey | इतरत्‌ संखा विद्यामन्दिरात्‌ संग्रकौतमसम्पणेम्‌ । अन्यत्‌ काप्रौतः करौतमसम्य॒णेम्‌ | अपर काश्ोसंसकतविद्यालयाध्यन्ात्‌ अानौतं वालपचलिखितं समौचौम- मसम्मरशेम्‌ | तदेवं प्रकाशस्य षट्‌ एसतकानि शन्पानि |

मकर न्दस्येकं THR राममायतकं रात्‌ पाप्तम्‌ । परं इरिनाथ- वकसिद्धान्तमद्राचार््ा दधिगवम्‌ | अन्यत्‌ काशरौसंस्वतविद्यामन्दिरसध- न्यायश्रास्त्नाध्यापकश्ोय॒क्तकेलासचन््रशिरोमखिमट्ाचार््यात्‌ समानीतम्‌ । वदेवं मकरन्दस्य चौणि एकान लब्धानि | रुतानि सरना ्येव सम्प्र्णानि समोचौनानि च।

THY मूलस्य समोचीनव्याख्यारूपो वदधमानप्रणौतः | मकरन्द रस्तु प्रकाशस्य याख्यारूपः समौचौनः VER: सारग्मंख रचिदत्तप्रणौतः।

खुतस्य मुद्रापणे vata मया प्रथमतः परकाश्रसद्ितं मूलमेव सुद्रयितु- मारब्धम्‌ | ख्याने ख्याने टिप्पणं <i मकरन्दसन्दभेश्च निवेशितः | परन्तु पकाश्स्या्थवेमल्याय नातिविस्तरः सारुगभीऽत्युपदेयो मकरन्दसन्दभौ- SHA सुद्रणमेतोत्यालोचयता मया तन्मुद्रणाय खगंतो राजा राजेन्द्र लालमिचो यन्नापि । तेन चानुमोदिते तन्मुद्े ४९ usa: प्रभ्टति Waifs मकरन्दसन्दभंऽपि प्का्रस्याधस्ताग्मुद्धापितः | रवं मते मक. रन्दखन्दभस्य पुश॑ताये प्रथमोऽग्रः पात्‌ एधषमुग्रापितः। मकन्दरसन्दर्मस

( 4 )

यथारोति मुद्वापणारम्भाव्‌ परतः कचित्‌ कचित्‌ मशत्तटिप्यगन्तु [ |] रतचिद्धकोडोल्लतमस्ति |

खथेदानोमस्य uye प्रतिपाद्यविषयं frauen च dai दिश्या प्रदश्ेयामि । oyster we स्तवकाः सन्ति। (यद्यपि मूले, इति पथमस्तवकः--दरेवमादिका ofa न दृश्यते, तथापि तच at वान्तरघकरणोपसंहारकारिकाणां दशनात्‌ प्रकरणसमातिचकलिपिस- ्ेतस्योपलम्भात्‌ ्ास्याटभिः सर्वैरेव स्तवकविभागस्याङ्ो छतत्वाच Wa विभाग nega) । तेषु च स्वकेषु यथाक्रमं चार्व्वाक-मौमांसक-सौगत- दिगम्बर-साष्यागामश रसिदिप्रतिकूलानि मतानि निराकतानि |

तथ तावदेदिकानामभिोधादिकम्भणां खर्गादिफलकत्वं खगंकामोऽमि- wit जुडयादिव्यादिश्चतिग्बवगतम्‌ | खगेख, यन्न दुःखेन सम्भिन्न न च Taare | अभिलाषोपनौतं यत्‌ तत्‌ छखं खःपदास्पदमिव्यक्तलक्तकः sean | यस्मिन्‌ शरौरे अणमामपि दुःखं a भवति, तिन्‌ TAL यः सखविष्ेषो maa सर्व qa दति aes: | ग चेष ae विगरेषोऽस्मिन्‌ लोके सम्भवति | खस्मिन्‌ लोके दुःखवजेनेग छखभोगस्या- ¦ सम्भवात्‌ । तस्मात्‌ खर्गादिफलं कालान्तरे भवतोत्यवश्यं वाच्यं । तत चामरिोधादिकं हेतुः शास्त्रपामाणयात्‌ । अममिहोच्ादि कञ्च क्रियारूपमु- त्पन्रपध्वं सि न खगेकालमवतिषते | ग च तत्काले खनवख्डितात्‌ कारबात्‌ alate | तस्मादभिष्टोधादिजन्धः कन चापरः खगं पय्येन्तस्ागो anv | तेन व्यापारेण चिरविनद्स्याप्यभिषोजादेः सख्गेष्ेतुतवमुप- wad | दृश्यते fe चिरातौतस्यानुभवस्य खजन्यसंख्कारदारा कालान्तरे wfatqayq । स चाभिष्टोच्ादिजन्यो ब्थापारोऽदृष्टमिति धम्म दति परमिति चाख्यायते | तच्च पुरमचेतनं चेतनस्याधिषानमन्तरेख न पल, जनकं, रयश्रकटादौ सत्व चैतनाधिष्डितानामेवाचेतनागां फलजनकत्वदथ्र- गात्‌ । ग च Rawat चेतनागामप्यदृराधिाल्वं सम्भवति । यो fe ` अदधितिष्टति स तद्रोचरापयोच्तक्लागवान्‌ भवति । वास्यादिगोचरापरोध-

( 5 )

amatq fe तच्तादिर्वास्यादिकमधितिष्छन्‌ दृष्यते । न च नौवात्मनाम- दृ्गोचरापरोच्तल्ञानमल्ि | च्यदृर्स्यातौग्दरि यत्वात्‌ | तस्मात्‌ मः पुरष- धौरेयोऽकृद्टगोचरापसोत्ञक्ञागवानदृषटमधितिषति स रवेर ददृद्ा- धिष्टाटतयेच्रसिद्धिः। wd वेदकचतया च्तिव्यादिकत्तेतया चेशखरसिलि- रिति नैयायिकानां मतम्‌ | | तच Walenta प्रत्यवस्थानं | वचार्व्वांका्तावग्मन्धन्ते | यद्- gé नाम faq, तदा तदधिष्ाटवयेश्रसिदिभेषितुमष्ेति | तदेव तु नास्ति प्रमाणाभावात्‌ | न Bes Vere येन तत्‌खौकारः सम्भवति | 7 चानुमानाददृद्टसिदिः सम्भवति.। अनु मानस्याप्रमाण्लाव्‌ | सर्वच चभि- चारसंश्रयेन, ऋअब्यभिचरितसम्बन्धक्नानाधौनस्यानुमानस्यासम्भवात्‌। नुमा- TATA च तदधौनसङ्गेतयदाधौनबोधजनकस्य शब्दस्यापि नास्ति प्रामाखं । आत्माऽपि नाम दे्ातिरिक्तः afer यस्य परलोके खर्गा- दिभोगः स्थात्‌ | किन्तु ewan तस्येव चैतन्यमिति | तदेतन्मतं WAT प्रथमस्तवके farce | | मोमांसकास्तु Ferd | निन्य खव वेदो न केनचितृषात इति न वेदकत्तं- तयेशरसिद्धिभंवितुमषेति | वेदस्य नित्यत्वश्च य रव वेदो दे वदन्तनाधैतः स णव मेचेणाप्यधौयते इति प्र्यभिन्लानबलात्‌ सिध्यति । किं बहना, स एवायं गकार इत्यादिप्रत्यभिक्ञावलादर्णानामपि नित्यत्वं । ततूकुते वेदस्य कर्तां सम्भवति दति । तदेतन्मौ मां सकमतं दितोयस्तवके निराक्तम्‌ | सौगतास्तु मन्यन्ते | प्रत्यच्तानुपलम्भवाधिति तावदनुमानं न पवर्ते इतिं नेयायिकेरपि खौ कियते । तथाच Fave प्यच्तानुपलम्भवाधितत्वान्नानु- मानेनेशखरसिद्िः सम्भवति । aft च यौ हि कर्तां भवति स श्री मवति इति लोके gol शैरस्वशररौ नेयायिकेमन्यते seq एरोरामावाग्नश्चरः कर्तां भवितुमष्ंतौति कुतः च्ित्यादिकत्त त्वेनेश्वरसिद्िः । खं यो हि किचित्‌ करोति स किचित्‌ पयोजनमभिसन्धायेव sada | रररश्ाप्तकामो मेयाधिकेरिगष्यते | ग चाप्तकामस्य किचित्‌ प्रयोजनं सम्भ-

( 6 )

वति, यदभिसन्धाय स wal भवेदिति | तदेवत्‌ सौगतमतं zdtewd निराक्षवम्‌ | . दिगम्बरास्तु मन्यन्ते | नेयायिकाभिमतस्येश्वरस्य म vata | प्रमागपदं fe यदा करणे yee तदा प्रमाकरणबो धकं, यदा तु कन्तेरि युत्पन्नं तदा VARTA | ईैशरस्तावत्र प्रमाकरणं असलदादिप्रमायामौखरस्य करयते मानामावात्‌ | Pacey च ज्ञानं नित्यं स््वविषयच्च नेयायिकेर करौ कियते | म a fare वस्तुनः करयं wat वा सम्भवति | wake: quent करणं Hut ata भवितुमदति। नवा Pace ज्ञानं पमा। afs wi sara विषये जायते सेव प्रमा। Gata स्मरवात्मकं wet watqyd विषये मवति इति wit प्रमा । रैश्वरस्य च adrenal विषयो मास्ति, aaa विषये तस्य at परमामवेत्‌ | तस्मादौशस्क्नानं न प्रमा, नापोखरः प्रमाणं | तथा चाप्रमाणणरषस्य वचसि का Bela । तदेतन्मव चतु थसतवके निराक्कतम्‌ |

Set मन्यन्ते | Hat पमागमेव नास्ति | म हि जगत्कत्त तयेग्रानुमानं सम्भवति | घर्टतेरेव जगत्‌कन्तत्वात्‌ | वेदोऽपौश्वरसद्भावे न प्रमाणं तसो

्ासनादिविधिपस्त्वेन are तात्पर्ग्थाभावादिति | तदेतत्‌ ayaa पञ्चम

wan निराकृतम्‌ | स्तवकान्तरेव्वपि प्रसङ्कादेतेषां मतानां किचित्‌ किञ्चित्‌ निराकरयणमस्ति |

निराकरणपकासोऽपि data किचित्‌ sea । चा्व्वाकानां निर कारयां तावत्‌ | इष्ट खलु जगति न सर्व्व जनः समानः | कञ्चित्‌ षसौ कश्िदुदुःखौ इत्येवमादिकं वैचित्यं जगति बडलमुपलभ्यते । म च कारण wate वे चि्यं wai aa । व चित्रस्य areca कारुगणन्धत्वनियमात्‌। म च दृष्टं fafeq कारण तचास्तो्यवण्यमदृष्टं कारणं वाच्यं । णवं बड- वित्तद्ययायाससाध्ये वैदिके कम्भणि पेच्तावतां प्ररत्तिरपि म सम्भवति यददृष्टं गाम म स्यात्‌ | न हि तेः कम्भभिदृष्टं किञ्चित्‌ फलं क्रियते । न ¶ लामस्यातिसम्मानाद्थे धर्म्मा चर्यमित्यपि wed वल्ल । लामादिनिसपः

( 7)

Sr गिस्शिहार स्यादौ निजनस्थानेऽपि तदाचरणात्‌ । waht धर्ममाचरणात्‌ लामादिकमपि न सम्भवति । wegen fe लोको धाभ्नि- केभ्यो ut ददाति । इतरथा बश्नायासोपानितस्य धनस्य त्यागानुपपत्तेः | नच कथित्‌ प्रतारकः सखर्गगदिफलकतया यागादिकं परिक्ष्य परेषां विश्वासाथ खयमपि acgfeaa ततस्तेन प्रतारित wa लोका यागादौ प्रवर्तेते इत्यपि कल्ययितुं wad) के हि नाम अन्तुरेवं भवेत्‌ यः पर- प्रतारणा षश्नायसाव्नितस्य धनस्य स्थान खव व्ययं कशोति उपवासादि- भिखात्मानं क्िश्नाति | म शयेतावतो [eK परपतारणसुखं गरौयः |

अनुमानमपि प्रमाणमेव । व्यभिचारसंश्रयेन fe तस्यापामाण्यमुच्यते | अमिचारसंश्रयख्ानुमानाधौन wa) रकमुदाहरणमवलम्बेपतदिशदी- क्रियते | वद्धिमान्‌ धूमादिव्येकमुदारणमनुमानस्य | धूमो fe न वदि अमिचरति | तो धूमेन बद्धिरनुमौयते | तच वह्धिधूमयोव्येभिचारसंगरये- जानुमानस्यापामाखमभिमन्यते | तत्रेदं THAN । दृषटयोस्तावदद्दिधूमयोः प्रयच्तेणोपरूम्भान्न भिचार संशयः सम्भवति | किन्त्वदृटयोस्तयोः काला- न्तरे देशान्तरे वा वयभिचार शङ्का स्यात्‌ | कालान्तरस्थयोदेश्ान्तर स्थो ख वद्धिधमयौ्ानन्तु ग veda किन्त्वनुमनेनेव | तस्मात्‌ fas प्र्यच्ताति- रिक्कमनुभानमपि प्रमाणम्‌ | वयभिच्ारसं शयेन Fatt साधकलत्वमित्यप्यनु- मानेऽसति FHA |

यदि Qe Wa स्यात्‌ तदा WAFS वादके WUT न स्यात्‌ | बाल्यवाद्धंकयोः Wie | म खल्वन्येन दृषटमन्धः स्मरतीवेवमादि- कारणे रात्माऽपि देषव्यतिरिक्ोऽक्ीकर॑य इति |

मौमांसकानां निराकरयन्तु, वेदोऽपि ग नित्यः किन्तु इतरुवाक्यवदेव जन्यः वाक्यत्वादेव | वाक्यच्च वक्षुभेमप्रमादादिदोषबलादप्रमारं भवति | Tareq Saige: परिग्रटतत्वात्‌ प्रमाणम्‌ । अतस्लदक्ता भमादिम्मून्य wa सिध्यति | स णव भगवानौखरः | गकारादयो वर्णां पि च नित्याः, उत्पन्नो गकारः विनद्धो गकारः, ara गकारो नासतौति

( 8 )

yeaa णव तदुत्मत्तिषिनाश्ययोरनुमवात्‌ | रवश्च श्थक्तौनामुत्यत्तिविनाधिः त्वस्य प्र्यच्तसिदधत्वात्‌ सख ward गकार इत्यादि प्रत्यभिन्ञा गत्वादिजावि विषयियौ amen | सेवेय दौपश्िखेतिवत्‌ छिन्रएनर्ना तकषे्रादौ त वामौ केशा इत्यादिवच्च | ।

सौगतमतनिराकरणमित्थम्‌। पत्यच्तानुपलम्भवाधिते खनुमानं न प्रवर्तते इति सत्य, परन्तु उपलम्भयोग्यस्यानुपलम्भेनामावनिश्यो न waar माचरेणाभावनिखयः । तथात्वेतौच्ियाणमाकाश्ादौनामप्यभावः स्यात्‌ | दै-रस्तु न परतयच्तोपलम्भयोग्य इति प्रत्यत्तानुपलम्भादौश्चराभाव इत्यक्तम्‌ | कङ्िंख्िदाश्चये कस्यचिदनुमानं भवति । यथा पव्वेते वद्धः । श्रौ रामावाव्‌ परयोजनाभावाच खरे कटत्वाभावानुमाने आखश्रयस्ये्रस्याङ्ीकारुप्रसद्ः | तदनङ्गीकारे FT कटत्वाभावानुमानम्‌ ? योषि wat मवति, Anew श्ररीरिणेव मवितव्थमि््रापि प्रमां नास्ति । fara बाधकाभावात्‌ | यच्च धुमस्तचावश्ये वद्धिना भवितव्यमित्यच तु वद्िधुमयोः काय्थैकारणमाव- खव विपच्ववाधकः। Pace निजप्योजनाभावेऽपि watqaw: पयोजनम्‌ |

दिगम्बरमतनिराकरगमेवम्‌ | रै छर ज्ञानस्य नित्यत्वेऽपि तदाश्नय डरो भवत्येव | क्रियाश्रयस्येव ASME । सतरामौखरः पमागं कटं TTT NATE शब्दस्य प्रमाकन्तैरि vee । ्लातपिषये यत्‌ a जायते सेव प्रमा इत्यपि न । रखकविषयकधारावाहिकबुद्धौनासुत्तरासामप्रमात्वप्रसङ्कात्‌ | श्ुक्तिकायामिदं रजतमिति भ्नमन्लानस्यापि परमालप्रसङ्गाश्च | किन्तु aut यीऽनुभवः VAT Kaa प्रमालच्तणम्‌ | wire नानुभव इति नासौ gat! ३ र क्ञानन्तु यथां मनुमवद्धेति agar भवत्येव |

साश्चमतनिरासस्तु | यथा घटादिकायथं aes तथा चिव्यादिकामै मपि । यख च्िव्यादिकरत्ता स रवेश्वरः | न च पतिः कौ सम्भवति । नड़ायाः Tad कटत्वासम्भवात्‌ | कर््धेतन्यनियमात्‌ | ws wate कालोनद्यणुकारम्भकपरमागुदयसं यो गजनकं कर्म्मापि ई खरपयननादे जायते कम्भणां चेतनप्रयन्नजन्यत्वनियमात्‌ | द खरसुपासौतेव्यादिवेदवान्ना

( 9 )

जपि शैश्वरसद्भावे प्रमाणम्‌ | तचैश्वरादिपदं खवाथं दारैव विधिषरम्‌ | यथा MURTY TIT Mins खार्थ दारा विधिपरं तदत्‌ । अन्यथा खगे ऽप्यनाश्वासः स्यात्‌ |

Tantaraste बहवोऽर्था विचारिताः | तद्यथा । प्रथमस्तवके ताघत्‌ काग्थेकारगामावव्यवस्थापनं, काय॑कारयप्वा्स्यानादित्व, च्याकस्मिकत्ववाद- खण्डनं, मौमांसकाभिमतश्क्षिपदाथं खगडनं, ब्रद्यकारणवादनिराकरयं, प- छतिकारगवाद खण्डन, दृष्टस्य ‘tater, चधभावस्य कारगत्वद्यवस्थापनं, qe WAMU, चात्मनः कट त्व्यवस्थापनं, च्तणभङ्गवादनिराकरणं, कारणत्वस्य खाभाविकत्वौपाधिकत्वविचारः, नित्यविभोरपि arco WIT इ त्धतेऽर्थाविचारितिाः |

पमाया गुणजन्धत्व्यवस्थापमं, परलयव्यवस्थापन, बेदादिसंपरदायस्य कमिक- छसव्यवस्थापनं Laas हितौयस्तवके चिन्तितानि | |

way नाभावप्रतियोगितं न चाभावाधिकरुणत्वभिति निरूपय, at- ग्यानुपलस्िनिरूपय, रधर बाधकानुमानखण्डनं, अनुमानपामाखयाभावेऽपि सम्भावनामाचात्‌ प्रटत्तिरिति चार्व्वाकमतखण्डनं, चनुमानपामागव्यवस्था- पनं, तकंस्य श्ङ्ग निवत्तकत्वकथनं, सादृश्यस्य पदार्थान्तर्वखगडनं, मौमांस- काभिमतोपमानखण्डन, खमते उपमाननिरूप णं, उपमानस्य प्रमाणान्तस्व- यवस्धापनं, ्ब्दस्यानुमानत्वखण्डनं, लोकिकश्ब्दो न प्रमाणमिति पभा- RAIA, शब्दस्य परमागान्तरत्वव्यवस्यापनं, अर्थापत्तेः पमाणान्तरत्व- BRI, अनुपलब्धेः परमाणान्तरत्वखग्डनं KAA Sa AAAI बयुत्पादिताः।

परमालच्तणं, ज्ञातताखणग्डनं, are विषयव्यवस्थोपपादनं, प्रमाटप्रामा- खयोनिरूपगमित्येते चतुर्थस्तवकगताः | |

WAR तु, वेदस्य पौ रुषेयत्वव्यवस्थापनं, शखरबाधकानुमानापेच्तया साधकानुमानस्य बलवत्तवव्यवस्थापनं, तचानुकूलतकंकथयनं, प्रतिकूलतर्काणा- माभासत्वश्य वस्थापनं , विधिपदा्थ निरूपणं, प्रवत्तंकन्लान विचारः; भावनापदा- धनिरूपणं, आख्यातस्य यत्रार्थ कलनिरूपं, छत्‌ खस्य aaa

2

( 2 )

TATA, अत ख्व सतिश्नेधिस्यात्‌ पञ्चमस्तवके Vea खव वात्पय्यै- मिति मूलस्येव कारिका तदुक्षमित्यन्योक्तिपकारेण तेनो डता | ऋअन्यचापि कचित्‌ fafeq arena जातम्‌ । कारिकात्मककुखमाञ्जलेशपरि नवद्ौपनिवासिना रामभद्रसा्व्वभौमेनाप्येका टका विरत्िता | तचरं चोदेश खव तात्पथ्यैमित्यादिकारिका मूलकारिकातथेवोडता qua | र्वं तत aera meaty कचित्‌ क्षचिदुडतमल्ि | ततोऽनुमोयते वदानौं ग्यपद्या- वकस्य कुखमाञ्नलिप्रकरणस्य वक्कदेषरेऽपि कियान्‌ प्रचारोजात इति | ` ताकिंकण्िसोमणिस्धुनाथशिरोमगौनां प्रादुर्मावकालादारभ्य वद्कदेशस प्राधान्धं भिधिलाप्रदेशस्य प्राधान्यविलोपख न्धायच्वा यामासोत्‌ । तस्मा- दारुभ्य न्यायाध्ययनेच्छवो मिधिलादेश्ौया वङ्कदेश्मागत्याद्यपग्थन्तं न्याया- ध्ययनं gata) खतो रघुनाथधिरोमणिभ्यः परवक्िगो cere भौमस्य समये Faery वके प्रचारः सम्भाव्यतरव । -षहरिदासमद्राचाय्यकृतव्याख्यासमेतस्य कु्माञ्नलिप्रकरगस्थपद्यां शस्य खस्य- ¦ TAM FITTS मूलग्रन्थापेच्तया PARAM मूलयन्थमन- | dia स णव ग्रमः सर्नरन्तेवासिभिरध्येतुमारव्यः | तदेवं कमेण देशान्तरे. aft मूलयन्थस्याध्ययगमथ्यापनश्च लुप्तकल्यं भातम्‌ । तरां यन्थोऽपि लुप्तकर्प खव जातः |

तमिमसुपादेयं uy लुप्तकल्यमालोचयद्रेतदेणौयययरत्नरत्ताबद- परिकरैर्विदानुरागिभिरस्यातिकसमाजविदद्धिरस्स्य मुद्रया प्रचारः ad fafaa श्नोधनमसुद्रणायाषहमनुरद्धः। मयाऽप्यस्य शोधनाय यथामति जतः wae) तथाप्यमवधानादिना यद्यत्र fatqergqueda afectz कपया शोधनौयमिति शतोऽयमञ्चलिः। यस्याः समितेरिष्च्छामावेड लुप्तकल्पोऽयमसुत्तमो uy कायब्युषटमिदानौ वति, सेयं र समितिरौदृ्रानि रलानि cat चिरं भोवतादौश्वरानु्रहशेति मनसा

प्रायेयामहे | यानि पस्तकान्यवलम्बपाइमेतस्य श्यो धनमकरवम्‌, तान्युच्यन्ते । णं

( 3 )

तावदस्मक्षिखितं सम्य॒थं मूलमाचम्‌ । न्यत्‌ शान्तिएुरनिवासिश्रौयुकं रामनाचतकर्रमद्धाचार्ग्यात्‌ कौतं Kee मूलमाचम्‌ । खपरं Tater: ad मूलमाचमेव रेषे किञ्चित्‌ खण्डितम्‌ । अपरमपि नवद्योपनिवाखि हरिनायतक्षसिद्धान्तमटाचाग्येसकाश्ादानोतं मूलं शेषे किचित्‌ खण्डित- भेव । दतरमूलपस्तकं संख्कतविद्यालयात्‌ पाप्तमसम्मरणम्‌ | तदेवं मूलस्य पञ्च एस्तकानि लब्धानि |

पकाश्स्याप्येकं पस्तकं सम्य शे sibling तालपक्णिखितमस्यातिक- समाजात्‌ प्राप्तम्‌ Way रामनाथतकं रनभट्राचार्य्यादासादितम्‌ | qT इस्निथतकसिदधान्तमद्राचा््थांदानौतं प्रायः सम्पृणेम्‌ । इतरत्‌ संखत- विद्यामन्दिरात्‌ संग्रह्ीतमसम्पृणम्‌ । अन्यत्‌ ails करौतमसम्परकम्‌ | अपर काशोसंस्वुतविद्यालयध्यक्तात्‌ ails तालपच्रणिखितं समोचौन- सम्यम्‌ । तदेवं प्रकाशस्य षट एस्तकानि लब्धानि |

मकरन्दस्येकं पुस्तकं रामगायतक॑रन्नात्‌ प्राप्तम्‌ । च्रं हरिनाथ- वकसिद्धान्तमद्ाचा््यांदधिगवम्‌ | अन्यत्‌ काश्रौ संखतविद्यामन्दिरण्ध- नयावश्ासत्राध्यापकश्नौयक्तकेलासचन््रशिरोमणिमट्धाचार््यात्‌ समानौतम्‌ | वदेवं मकरन्दस्य Ths पुस्तकानि sale । रुतानि सर्मा र्येव सम्पर्णानि समोचोनानि च |

TMH मूलस्य समौचीगव्यास्यारूपो वदधमागप्रणोतः । मकरन्द- UMS प्रकाशस्य BET: समौचौनः Bier सारगभंख रचिदत्तपणौतः। ` र्तस्य Gad yada मया प्रथमवः प्रकाणसदितं मूलमेव सुग्रयितु- मारब्धम्‌ । स्रामे we feud दत्तं मकरन्दसन्दभंख निषेधितः। परन्तु धकाशस्या्ैवै मख्याय नातिविल्तरः सारगमौऽन्युपादेयो मकरन्दसन्दभा- SUNY मुद्रगमद्ेतौत्यालोचयता मया तन्मुद्रणाय खगेतो राजा राजेन्द्र- ललमि्रो sat) तेन चानुमोदिते ayn se ver mela षधारौति मकरन्दसन्दभाऽपि प्रकाश्रस्याधस्ताम्मुश्रापितः | णवं मते wa REE Tats TAS: पडा्‌ एथसुमुत्रापितः। मकन्दसन्दरभ्य

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE ` as {८

$ द Ta 1 Bs SRY oth ae nee न Soe Bad eas

a 1 a +

> an ५

a ND

Asiatic p OCIETY OF BENGAL, & No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, ट AND OBTAINABLE FROM =

THE SOCIETY'S AGENTS, MESSRS. LUZAC &-00. = `

SF = = 46 Great 1दएडड्ात, Street, Lonpoy, W.C., + Mr. 0770 =

Harrassowitz, BooxseLLer, Leipzre, GERMANY. a

क क + + + ^ +

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplie _ । of the Fasciouli being out of stock. ee EE ES

BIBLIOTHECA INDICA, Sanskrit Series.

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each = *Aoni Purana, (Text) Fasc. 2-14 @ /6/ each ` ... ~ Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each Aitareya Brahmana, Fasc. 1-4 @ /6/ . 2 ४५६ Anu Bhashyam, (Text) Fasc. 1-2... a ae Aphorisms of Sandilya, (English) Fase. 1 + Se Ashtaséhasriké Prajnaparamita, (Text) Fase. 1-6 @ /6/ each ` Aévavaidyaka, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each Ss i: ais Avadana Kalpalatd, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fase. 1-4; Vol. II. Fasc. `

a

= ,

ह त ॥ “a ’ ॥ ie ALY bs ohn iy >+ ¶ 3 4 4 FA — oO Lael ५ od + ` ba j wr ~ ST ~ wees ~ 4 > « ; * i ¢ ti ¢- 4 2 5 ‘ { # * “iC Shi

ru wart)

1-3 @ 1/ ५५५ pee ~ vee ७१७ ५३४ क: *Bhimati, (Text) Fasc. 2-8 @ /6/ each Sa Ranta Brahma Sitra, (English) Fase.1__ ... ae दः Brihaddevata (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each oak ¥a Brihadharma Purana, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each 8 Brihataranyaka Upanishad (English) Fasc. 2-3 @ /6/ each ~~ Chaitandya-Chandrodaya Niataka, (Text) Fase. 2-3.@ /6/ each ४ *Chaturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Fasc, = ` 1-18. Part II, Fasc. 1-9 @ /6/ each ta 3 ^ # (11111670. २. ए panishad, (English) Fase.2 ... . 9 *Hindu Astronomy, (English) Fasc. 2-8 @ |6/ each Pr Wet Kila Madhaba, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each... By र“ ae Kitantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each fas तः sites Katha Sarit Ségara, (Hnglish) Fase. 1-14 @ /12/ each क न ` Karma Purana, (Text) Fase. 1-9 @ /6| 68० .., ee *Lalita-Vistara, (Text) Fasc. 3-6 @ /6/ each ... oe Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each £ Madana Parijata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each... uF Manutiké Sangraha, (Text) Fase. 1-3 @ /6/ each a: *Markandeya Purana, (Text) Fasc. 4-7 @ /6/ each ऋः Markandeya Purana, ( English) Fase. 1-3 @ /12 jeach ५ ॐ] {1080 88. Darsana, (Text) Fase. 3-19 @ /6/ each 3 कष ६४१० Smriti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ ni a

Nyayavartika, (Text) Fase. 1-2 ... | म és *Nirukta, (Text) Vol. I, Fasc. 4-6; Vol. Il, Fase. 1-6; Vol. Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each _... Bi ० *Nitiséra, or The Hlements of Polity, By Kaémandaki, (Sans.) Fase. 2-5 ` @ /6/ each ^ ५ ४१६ "= Nyayabindutika, (Text) ... ay १५९. + Nyaya Kusumanjali Prakarana (Text) Vol. I, Fase. 1-6; Vol. II, 1-2 @ /6/ each ney - * hg 00 foe 2 ॥ ९5158४१४ Parvan, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each... OC rs

=x 3 ~ + रै

} र [ त्व

am oP hak on

न + "aor +

प त #.

^

~ ~ - tis *

ai - [४

a

4 (= 3 ey Digitized: by G (५८५)

„6 र

THE

NYAYA-KUSUMANJALI PRAKARANAM

BY UDAYANACHARYA

FIRST PART

CONTAINING THE 1s:, 2np AND 38rpv STAVAKAS WITH THE COMMENTARY OF

VARDDHAMANA anp THF ७088 or RUCHIDATTA.

EDITED BY

MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKAR.

FOR THE BIBLIOTHECA INDICA.

CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1891.

ee 24 ४, ११ ees १. : we. LIST OF BOOKS FOR SALE = AT THE LIBRARY OF THE - न

SIATIC Society or PENGAL, No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, <€

भ

AND OBTAINABLE FROM न THE SOCIETY'S AGENTS, MESSRS. LUZAC &-00. `

46 Great Russert Street, Lonpon, फ, ©.) anp Mr. 0770 _ । Harrassowitz, BooxseLLer, Lerpzrc, GERMANY. <r

RAPT

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supp FP क । of the Fasciouli being out of stock. ST

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series. ate, Th,

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each == aw. *A oni Purana, (Text) Fasc. 2-14 @ /6/ each... & Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each Aitareya Brahmana, Fasc. 1-4 @ /6/ | ६.7 क Anu Bhashyam, (Text) Fasc. 1-2... ` ae a Aphorisms of Sandilya, (English) Fase. 1 7 ५ Ashtaséhasrika ?72] 20678 0118; (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each ` ‹ Aévavaidyaka, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each ee “a ee | Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fase. 1-4; Vol. II. Fasc. भ

1-8 @ 1/ ... रः + क ॐ *Bhimati, (Text) Fasc. 2-8 @ /6/ each सः Gar Brahma Sitra, (English) Fase. 1... ne रः Brihaddevata (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each ot ba

Brihadharma Purana, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each + Brihataranyaka Upanishad (English) Fase. 2-3 @ is, each

Chaitandya-Chandrodaya Nitaka, (Text) Fase. 2-3.@ /6/ each ध. *Chaturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; Ill, Part I, Fase, <a 1-18. Part II, Fasc. 1-9 @ /6/ each aha ~=" *Chhindogya-Upanishad, (English) 6886. 2 +," eC | *Hindu Astronomy, (English) Fasc. 2-3 @ /6/ eac ६ ६12 Madhaba, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each... me Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each < ध Katha Sarit Sagara, (English) Fase. 1-14 @ /12/ each =: Karma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each ... ee | *Lalita-Vistara, (Text) Fasc. 3-6 @ /6/ each... नः Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each aoe Madana Périjata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each... स Manutiké Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ eich = ` a: *Mirkandeya Purdna, (Text) Fasc. 4-7 @ /6/ each द Markandeya Purana, (English) Fasc. 1-3 @ /12 /each 1/1 {70 89:88, Darsana, (Text) 7880. 3-19 @ /6/ each १ Narada Smriti, (Text) Fasc. 1-3 @ |6/ 5 ध

Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-2 ... hy Pie ~ *Nirukta, (Text) Vol. I, Fasc. 4-6; Vol. II, Fase. 1-6; Vol. III, - Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each... ee धत *Nitisira, or The Elements of Polity, By Kaémandaki, (Sans.) Fase. -5 @ /6/ each sha ५३९ षः „^ "+ ae Nyayabindutika, (Text) ius ee yas 3.२ क Nyaya Kusuménjali Prakarana (Text) Vol. I, Fase. 1-6; Vol. I, ए ca)

Parisishta Parvan, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each... ee

~*

Digitized by (ॐ Ox -- A

~—_

THE NYAYA-KUSUMANJALI PRAKARANAM BY UDAYANACHARYA FIRST PART THE ls:, 2npn AND 380 STAVAKAS

WITH THE COMMENTARY OF

VARDDHAMANA anp THE a@Loss or RUCHIDATTA.

EDITED BY

MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKAR.

FOR THE BIBLIOTHECA INDICA.

CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1891.

THE

NYAYA-KUSUMANJALI PRAKARANAM

BY UDAYANACARYA

SECOND PART

CONTAINING THE 4th AND Sra STAVAKAS

WITH THE COMMENTARY OF

RUCIDATTA anv tHE 61088 or VARDDHAMANA

EDITED BY

BANDYAGHATIA MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TARKALANKARA

FOR THE BIBLIOTHECA INDICA.

CALCUTTA: PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1895,

oe

न्यायकुसुमाज्लिपकरणम्‌। (चतु्-पव्दम-सतवकात्मकदितोयखण्डम्‌ )

= छु क

न्यायाचाय्येपदादित-महामहेापाध्याय-

ओ्रौमदुदयनाचाय्यैविरचितम्‌ ।

महामहो पाध्याय-शचिदत्तक्लत-मकरन्दद्धासित-

महामहेापाध्याय-वद्वंमानक्त-प्रकाश्चसमेतस्‌ |

वङ्गदेशोय- MEAN श्रस्यातिकसमाजानुमल्ा वन्द्यघटौय- महामदापाध्याय-

अचन्द्रकान्ततर्कालङ्कार-परिशाधितम्‌ |

किकाता-महानग्यां

व्याप्डिषट firey यन्ते सहितम्‌ |

शकाद्वाः ९८९९१ ।

ऋअनुक्रमरशिका।

न्धयायकुमाञ्जलिपरकरणमिदमुदयनाचाय्यैविरचितमुदाश्थंमतौवोपा. देयो ग्रः | बौडाधिकापरनामधेयमात्मतत्वविवेकं विरचय्य पकरगमिदं रचितवानाचाय्थैः | रुतदुग्रस्ये आात्मतत््वविवेकस्योष्लेखदशंनेन ततः परा- चौनत्वमेतस्य सुव्यक्ञमवगम्यते | श्यात्मतत्त्वविवेके aagtamt चणमङारि- aera विक्ञानादतिरिक्तः ख्थायौ stan निरूपितः | न्धायकरुसु- waft त्वस्मिन्‌ यस्योपासनया staan निभ्खेयसमधिगच्छति, स भगवानौनख्रः परमात्मपदाभिघेयः सविस्तरं व्यवस्यापितः। wae चेश्वरानुमानप्रणालौ BAMA सत्तकंगर्मां च । इमामेव प्रणालौमनुरटत्य Wax ैखरानुमानचिन्तामणिं रचयाश्वकार्‌ | सोऽयमद्युपादेयोऽपि ual नेदानौमध्ययनाध्यापनयोः प्रचरति । वत्‌- कारणश्च॒ Uy काठिन्येनाध्येत्‌गामनुत्खाषः | ARSR तदप्रचारे कारणा- न्तरमप्यस्ति | इयं किल किंवदन्तौ प्रचरति । yet किल मियिलापदेश्य- रव बाल्येन समौचोना BMY चर्चाऽऽसोत्‌ | गक्गे्ोपाध्यायादयों ग्रयकाराख् TAA प्रादुरभवन्‌ | तदानीं न्धायाध्ययनेच्छवो वङ्देप्नौया भिथिलाप्रदेश्ं गत्वा न्यायश्चास्त्राध्ययनमका्ः। मेथिलस्लभ्यापकास्तान- wy तेषां खदेशपरतिगमनसमये afafeafa समोचोनानि न्यायपसत- कानि बलादात्तिप्य नयन्ति सम । वङ्दे श्रौ यास्तावदुबुदिमन्तः, तच WITH कानां ated न्यायचचांयां वक्कदेशस्य प्राधान्यं भवेत्‌ खदेश्रस्य पाधान्यश्च विलु्यतेत्येवं शङ्कमानास्ते किलेवं चक्रुः । तदेवं गते वकृदेश्रौयाः केचिव्‌ कचित्‌ केचिच कित्‌ aay aa छता खदेध्रमागत्य लिलिखुः । णवं कालेन PAR raga सौलभ्यं जातम्‌ | इरिदासमदुचाययैः कुमा- परलिप्रकर्णस्य कारिकां गद्यश्चेकं करटस्धं त्वा खदेश्मागत्य TEA

तद्यानं क्रतवान्‌--दइति | 1

( 2 )

सम्भाव्यते, खत Ta सतिशधिर्यात्‌ ` पञ्चमल्तवके Vea खव वात्य मिति मूलसयेव कारिका तदुक्तमित्यन्योक्तिपरकारेण तेनो डता | न्यचापि कचित्‌ fafaq य्थाख्यावेलच्तण्यं जातम्‌ । कारिकात्ककुसमाञ्लेरपरि नवदौपनिवासिना राममदसान्वभौमेमाप्येका Stat विरचिता | तच चोरे खव तात्पथ्यैमित्यादिकारिका मूलकारिकातथेवो डता qua | Ut तत्र मूलख्ं गद्यमपि कचित्‌ क्षचिदुडतमस्ति | ततोऽनुमोयते दानो ween तभकस्य कुञमा्नलिप्रकरणस्य ayensfy कियान्‌ प्रचारोजात इति। ` ताकिंकणशिणोमणिरघुनायशशिरोमणौनां प्रादुर्मावकालादारभ्य aera प्राधान्यं भिधिलाप्रदेशस्य प्राधान्यविलोपख न्यायक््वा यामासोत्‌ । तस््ा- दारभ्य न्यायाध्ययनेच्छवो मिधिलादे्ौया वक्कदेशमागत्याद्यपय्ैन्तं न्याया- wet कु्वेन्ति । ऋतो ` रघुनाधगशििरोमणिभ्यः परवत्िगो रामभडसात्व- भौमस्य समये कुसमाञ्चलिप्रकरस्य ayet प्रचारः सम्भाव्यतरव । -हरिदासभदटाचार्रतब्याख्यासमेतस्य कुखमाञ्जलिप्रकरणस्यपद्यांशस्य खल्प- TINY मूलग्रन्थयसाराशत्वात्‌ मूलय्मन्थापेच्तया सगमत्वा्च मूलयन्थमन- चौय स णव ग्रन्थः स््वेरन्तेवासिभिरध्येतुमारव्यः | तदेवं क्रमे देशान्तरे. व्वपि मूलग्रन्यस्याध्ययनमध्यापनश्च TARY नातम्‌ । छतसं यग्थोऽपि लुप्तकल्य णव जातः |

तमिमसुपादेयं uy लुप्तकल्यमालोचयद्धिरेतदेणौययय्रुत्र रच्ताबद- परिकरैर्विद्यानुरागिभिरस्यातिकसमानविदद्धिरस्य मुद्रया प्रचारं कत्तं निचित श्नोधनमु्रणायाहमनुरदः। मयाऽप्यस्य शोधनाय यथामति छतः wae | तथाप्यनवधानादिगा यद्यव किश्िदश्ुदधमुपलच्येत तदिदद्धिः कपया श्नोधनौयमिति छकतोऽयमञ्नलिः | यस्याः समितेरिष्कामाचेब लुप्तकल्योऽयसुत्तमो cy कायब्युमिदानौं वटति, सेयं समौचौना

समितिरौदृष्ानि सनानि cal चिरं जोवतादौश्वरानुग्रहेखेति मनसा प्राथंयमहे | यानि परतकान्यवलम्बमाइमेतस्य शणोधनमकरवम्‌, तान्द॒च्यन्ते। रकं

( 3 )

तावदसमल्िखितं सम्य॒थं मूलमाम्‌ । अन्यत्‌ ्रान्तिएुरनिवालिशरौयुक TATU कौतं सम्प मूलमाचम्‌ | खपरं rater alt मूलमाचमेव tet किञ्चित्‌ खण्डितम्‌ । अपरमपि नवद्ौपनिवासि हरिनाथतक्षंसिदधान्तमटाचाग्ेसकाश्ादानोतं मूलं शेषे किञ्चित्‌ खण्डित- भेव । इतरमूलपुस्तकं संखकवविद्यालयाव्‌ प्राप्तमसम्यखम्‌ | तदेवं मूलस्य पञ्च एस्तकानि लब्धानि | |

पकाश्स्याप्येकं पस्तकं सम्य थं समोचीगश्च तालपचणिखितमस्यातिक- समाजात्‌ प्राप्तम्‌ । न्यत्‌ रामगाथतक्तं रब्भट्राचार्य्थादासादितम्‌ । परः इरिना्तकसिदधान्तमद्राचा््यादानौतं प्रायः सम्पृणेम्‌ । इतरत्‌ संखत- विद्यामन्दिरात्‌ संग्रहौतमसम्पृणम्‌ । खन्यत्‌ का्रोतः कौतमसम्पृकेम्‌ | अपर काशोसंख्वतविद्यालयाध्यच्तात्‌ wilt तालपच्रलिखितं समोचीन- wea । तदेवं पकारस्य षट्‌ एरतकानि खन्मानि | |

THAT Tar रामगायतकं रनरात्‌ घाप्तम्‌ । ene where वकसिद्धान्तमट्धाचार्य्यारधिगवम्‌ । न्यत्‌ का्ौसंस्कतविद्यामन्दिरख- न्यायशास्त्राध्यापकस्नौयक्तकेलासचन््रधि रोमयिभटुाचार्य्थात्‌ समानौतम्‌ | वदेवं मकरन्दस्य चौणि एत्तकानि लब्धानि । रुतानि सन्ना र्येव सम्यर्णानि समोचौनानि च |

THUY: मूलस्य समौचीनव्यास्यारूपो वद्धेमामप्रणौतः। मकरन्द प्रस्तु प्रकाशस्य खास्यारूपः समौचौनः Slew सारगमख रविदत्तपरणौतः। रतस्य मुब्ापणे veda मया पथमवः प्रकाश्चसद्ितं मूलमेव qufaq- मारब्यम्‌ । साने ख्याने टिष्ययं दत्तं Ay निवेशितः | परन्तु परकाश्नस्यार्थवैमल्याय alata: सार्गभऽव्युपादेयो मकरन्दसन्दभ- SUNG मुग्रशमतोद्यालोचयता मया THAT खगेतो राजा राजेन्द्र लालमिच्रो श्यच्चापि । तेन चानुमोदिते aan se wer meta धारौति मकरन्दसन्दभंऽपि प्रकाश्स्याधस्तान्मुद्रापितः | रवं मते मक रन्दसन्दभ॑स्य was THATS: पश्चात्‌ एथदुमुत्रापितः। मकन्दसन्दरमस्

( 4 )

य्ारौति सुद्ापरणारम्भाव्‌ परतः कचित्‌ कचित्‌ म्सटिप्यगन्तु [ 1 wafexatstacafer |

खथेदानोमस्य use प्रतिपाद्यविषयं fromm च संच्ोपेय feat प्रदशंयामि। caste we want सन्ति। (यद्यपि मूले, इति परथमस्तवकः--दरथेवमादिका पुष्पिका न दृश्यते, तथापि तच तचा- वान्तरपकर्णोपसंहारकारिकाणां दश्ंनात्‌ प्रकरणसमातिदधचकलिपिस- PIRI व्याख्थाढटभिः स्वैरेव WAN AAT FLATT सततवक- विमाग इादृतः ) । तेषु च स्तवकेषु यथाक्रमं चारव्वाक-मौमांसक-सौगत- दिगम्बर-साष््यानामीश्च रसिदिप्रतिकूलानि मतानि निराल्तानि ।

तच तावदेदिकानामभिषटोचादिकम्भणां खर्गादिपलकत्वं खगंकामोऽमि- wit जुडयादिव्धादिश्चुतिष्ववगतम्‌ | aie, यन्न दुःखेन सम्भिन्न न च यस्तमनन्तरं | अभिलाषोपनौतं यत्‌ तत्‌ छख खःपदास्पदमिन्युक्तलचशः छखविषरेषः। यस्मिन्‌ wat अगुमाचमपि दुःखं न भवति, afer WA यः gufatat जायते सर्व खं दति ated: | न चेष स॒ख- विेषोऽस्मिन्‌ लोके सम्भवति । अस्मिन्‌ लोके दुःखवजेनेन छखभो गस्या- सम्भवात्‌ | तस्मात्‌ खर्गादिफलं कालान्तरे wadtea वाच्यं । त्र चाम्मिहोचादिकं हेतुः शास््रपामाणयात्‌ | खभिहोषादिकख्च क्रियारूपमु- mama न खगैकालमवतिषते । ग च तत्काले नवस्थिताव्‌ कारणात्‌ कार्योत्पत्तिः | तस्मादभिहोचादिजन्यः कखन श्थापारः einer eave: | तेन द्थापारेण चिरविनद्स्याप्यन्निश्टोचादेः खगंहेतुत्वसुप- पद्यते । दृष्यते fe चिरातौतस्यानुभवस्य खजन्यसंखारदारा कालान्तरे ख तिदहेतुत्वम्‌ । स चामििहोचादिजन्यो व्यापासोऽकृदटमिति uth इति परमिति चाख्यायते | तच्च पुण्यमचेतनं चेतनस्याधिष्ानमन्तरेख न we जनकं, रयश्रकटादौ सर्वच चेतनाधिष्टितानाभेवाचेतनानां फलजनकत्वद- गात्‌ | न च जौवात्मगां चेतनानामप्यदृराधिषात्वं सम्भवति at हि ` यदधितिषरति स तद्रोचरापरोच्तक्लानवमन्‌ भवति | वास्यादिगोचरापरोक्ष- ¦

( 5 )

ama fe तत्तादिर्वास्यादिकमधिविष्ठन्‌ दृश्यते । न च नोवा्मनाम- FEMA AAAS | अदृरस्यातौच्ि यत्वात्‌ | तस्मात्‌ मः एरष- धौरेयोऽदृदटगोचरापरोच्तक्ञानवागदृरटमधितिरति स॒ Cee इत्यदृष्ा- धिष्टाढतयेच्रसिद्धिः | ud वेदक त्तया क्तित्यादिकत्ततया चेशखरसिजि- रिति नैयायिकानां मतम्‌ | | तच चार्व्वाकादौनामिव्यं प्रत्यवस्थानं । चार्व्वाकासतावन्मन्यन्ते | यद्य- दृष्टं नाम तिष्ेत्‌, तदा तदधिष्ाटटवयेश्वरसिदिभेवितुमष्टेति | तदेव तु नास्ति परमागाभावात्‌ | न दृष्टं Vera येन तत्‌खोकारः सम्भवति । 7 चानुमानाददृढसिदधिः सम्भवति.। अनु मानस्याप्रमाग्ल्वात्‌ | सव्वं यभि- चारसंश्येन, ऋब्यमिचरितसम्बन्धन्नानाधोनस्यानुमानस्यासम्भवात्‌। नुमा- TWA च तदधीनसङ्गेतयद्ाधौनबोधजनकस्य शब्दस्यापि afer प्रामाख्ं । आत्माऽपि नाम देष्ातिरिक्तः कचिन्रास्ि यस्य परलोके खर्गा- दिमोगः स्यात्‌ | किन्तु देइ णवात्मा तस्येव चैतन्यमिति | तदेतन्मतं स्थूलतः प्रथमस्तवके निरा्लतम्‌ | | मोमांसकास्तु मन्यन्ते | नित्य ख्व वेदो न केनचितृात इति न वेदकत्तँ- तयेगश्वरसिडिभंवितुमष्टंति | वेदस्य faery य र्व वेदो देवद्तनाधीतः स ण्व मेचेणाप्यधौयते इति प्रत्यभिन्नानवलात्‌ सिध्यति । किं बड्धना, स wad गकार इत्यादिप्रत्यभिन्ञावलादर्णानामपि नित्यत्वं । तत्‌कुते वेदस्य कर्तां सम्भवति इति । तदेतन्मौमां सकमतं दितौ यस्तवके freee | सौगतास्तु मन्यन्ते | पत्यच्तानुपलम्भबाधिते तावदनुमानं न पवर्ते इतिं नेयाथिकेरपि खौक्रियते । तथाच tava पयच्तानुपलम्भबाधितल्वान्नानु- मानेनेरसिदधिः सम्भवति । चपि च at fe कर्तां भवति aad मवति इति लोके दृष्टं । डखरस्लश्रौरौ नेयायिकेमन्यते । तसात्‌ एरोरामावान्नेश्वरः कर्ता भवितुमष्ंतौति कुतः च्ित्यादिकत् त्वेनेश्वरसिदिः । खं यो fe किचित्‌ करोति स fafeq प्रयोजनमभिसन्धायेव पवर्ते | श््रखाप्तकएमो गेयाधिकैरिष्यते | न चाप्तकामस्य किचित्‌ प्रयोजनं सम्भ-

( 6 )

वति, यदभिसन्धाय स wat भवेदिति | तदेवत्‌ सौगतमतं ट तौयसके निरारछवम्‌ | farang मन्यन्ते | नेयायिकाभिमतस्येश्वरस्य न प्रमाणत्वं । पमाशपदं fe यदा करणे Bey तदा प्रमाकरयबोधकं, यदा तु कत्रि Beas aI TARYN | EAC प्रमाकरणं अस्लदादिप्रमायामौखरस्य करणते मानामावात्‌ | Pacey च wrt नित्यं सव्व॑विषयच्च नेयायिकेर कु कियते | ग च नित्यस्य वस्तुमः Aa कर्ता वा सम्भवति । यतर रः quai करं Rat वा न मवितुमष्ेति। न वा ईखरुखय ञानं vat! यलि चानं ered विषये जायते सेव प्रमा । अतण. सरयात्मकं नानं पूरव्वानुभूत विषये मवति दति waft धमा । ईश्वरस्य च सरवक्ञस्यान्नातो fmt मास्ति, afar विषये तस्य at प्रमाभवेत्‌ | तस्मादौश्वरच्चानंः न प्रमा, नापरः प्रमाणं | तथा चाप्रमाणपुरषस्य वचसि का अद्धेति | तदेवन्मतं चतुथेस्तवके निराङ्लतम्‌ | |

साय स्तु मन्यन्ते | Sat प्रमागमेव नास्ति। न हि जगत्कत्त सयेचखरालुमातं सम्भवति | पकतेरेव जगत्‌कन्ते त्वात्‌ | वेदोऽपौश्वरसद्भएवे न पमां तखोः पासनादिविधिपसत्वेन ere तात्पर्थांावादिति | तदेतत्‌ aged पञ्चम waa निराङ्कतम्‌ । ्तवकान्तरेव्वपि प्रसङ्कादेतेषां मतानां किषित्‌ किञ्चित्‌ निराकरणमत्ि |

निराकरणप्रकारोऽपि data fateq sada । चार्व्वाकानां निरा | कारणं तावत्‌ | Ee खलु गति न सर्व्व जनः समानः | कच्चित्‌ घौ | कश्चिदुदुःखौ इत्येवमादिकं वैचित्यं जगति बडलमुपलभ्यते । म च कारब- मन्तरे वे चिद्यं wa aa । वै चित्रस्य काग्यैतया कार्गणन्यत्बनियमात्‌। न च कृष्टं किञ्चित्‌ कारुग anes कारणं वायं | णवं बड़ विक्षव्ययायाससाध्ये वैदिके कम्भणि पेच्तावतां प्रटत्तिरमि ग सम्भवति wage गाम न स्यात्‌ | न हि तेः कम्भभिदृटं किञ्चित्‌ फलं कियते । ग इ लाभख्यातिसम्मानाद्यथं धर्म्मा चरयमित्यमि wad ae । लाभादिनिरपे

( 7 )

auft गिरिशहारण््ादौ निजैनख्यानेऽपि तदाचरणात्‌ । waft धर्म्माचरणात्‌ लामादिकमपि ग सम्भवति | agen fe लोको धाभ्नि- केभ्यो घनं ददाति । इतरथा बद्वायासोपनितस्य धनस्य त्यागानुपपत्तेः | नच कश्चित्‌ प्रतारकः खर्गादिष़लकतया यागादिकं परिकख्य परेरा ferret खयमपि तदनुष्छितवान्‌ ततस्तेन प्रतारित खव लोका यागादौ cand इत्यपि कल्पयितु wad | के हि.नाम अन्तुरेवं भवेत्‌ यः पर- प्रतारणा बश्ञायासाव्नितस्य चनस्य स्थान खव व्ययं करोति उपवासादि- भिखात्मानं क्ििश्नाति | म छेतावतो crear: परप्रतारणसखं गरौयः |

अनुमानमपि प्रमाणमेव | व्यभिचारसंग्रयेन fe तस्याप्रामारयमुच्यते | यभिचारसंश्यख्ानुमानाधौन wal रखकमुदाहरणमवलब्बेपतदिग्रदौ- कियते | afearq धूमादिगयेकमुदाषरणमनुमानस्य | धूमो fe न वद्धि अभिचरति | खतो धूमेन बद्धिरनुमौयते | तत वह्धिधूमयोव्येभिचारसं्रये- बानुमानस्यापामाखमभिमन्यते | तत्रेदं वक्तव्यम्‌ | ृख्योस्तावदद्दिधूमयोः प्रयच्तेणोपरम्भात्र afar: सम्भवति | किन्त्वदृखटयोस्तयोः काला- न्तरे देशान्तरे वा व्यभिचारशङ्का स्यात्‌ | कालान्तर स्धयोद शान्तर स्थयो ख वह्दिधूमयो क्नन्तु न प्रतयच्तेण किन्दनुमानेनेव | तस्मात्‌ सिद्धं प्र्यच्ताति- रिक्षमनुमानममि पमाणम्‌ | व्भिचारसं श्येन Batt साधकत्वमित्यप्यनु- मानेऽसति aA | |

यदि देह Waa स्यात्‌ तदा बाख्येऽनुभूतस्य WEF स्मरणं न स्यात्‌ | बाल्यवादधंकयोः शरोरमभेदात्‌ | न खस्वन्येन दृद्टमन्यः सखरतौव्ेवमादि- कारये रात्माऽपि देव्यतिरिक्तोऽकौकरव्य इति |

मौमांसकानां निराकरगन्तु, वेदोऽपि न नित्यः किन्तु इतरवाक्धवदेव Te वाक्यत्वादेव | वाक्यद्च वक्षुभेमप्रमादादिदोषबलादप्रमारं भवति | वेदवाक्यश्च॒प्ेच्तावद्धिमेहाजगेः परिग्रष्ोततवात्‌ पमाम्‌ । अतस्तदक्ता भमादिग्यून्य wa सिध्यति | स खव anata: | गकारादयो वणा अपि ज नित्याः, wet गकारः, fret गकारः, शरुतपुब्बौ गकारो नास्तीति

( 8 )

vega रव तदुत्पत्तिविना्रयोरनुमवात्‌ | रवश्च श्यक्तौनासुत्यत्तिषिनाभिः त्वस्य प्र्च्तसिद्धत्वात्‌ स wad गकार इत्यादि प्रद्यभिच्ना गत्वादिजाति- विषयियौ वक्तव्या | aad दौपशिखेतिवत्‌ छि्नएनर्जा तकेश्ादी त वामौ केशा इत्यादिवच्च | ।

सौगतमतनिराकरणमित्यम्‌। प्यत्तानुषलम्भवाधिते खनुमानं न धवत इति aa, परन्तु उपलम्भयोग्यस्यानुपलम्भेनामावनिश्वयो न त्वनुपलम्भ- माचेणामावनिचखयः। तथाव्वेतौग्ियाणामाकाश्चादौनामप्यभावः स्यात्‌ | दै-खरस्त॒ न प्यक्तोपलम्भयोग्य इति प्रत्यत्तानुपलम्भादौशचराभाव ETT | कर्छिंखिदाश्रये कस्यचिदनुमानं भवति | यथा पर्वते ae | श्रौ राभावात्‌ पयोजगाभावाच ररे कटत्वाभावानुमाने अयस्येश्रस्थाङ्ौकार प्रसङ्कः | ALAFIA कुच कटटत्वाभावानुमानम्‌ ? योहि wat भवति, Aaa श्ररीरिणेव मवितब्यमित्यतापि प्रमाणं नात्ति । विपत्ते बाधकाभावात्‌ | यच्च धुमस्तचरावश्य afer भवितव्यमित्यत तु वद्धिधुमयोः काय्थेकारुलमाव- खव विपच्चबाधकः। Pace निजप्रयोजनाभावेऽपि भरूतानुग्रहः पयोजनम्‌।

दिगम्बरमतनिराकरगमेवम्‌ । रधर ्लानस्य नित्यत्वेऽपि तदाश्रय fat -मवत्येव | क्रियाश्रयस्येव ASME | सतरामौशरः प्रमाणं कटं Tere शब्दस्य TAHA Tet । अश्चातपिषये यत्‌ श्वानं जायते सेव प्रमा इत्यपि न । रखकविषयकधारावाहि कनबुद्धोनासुत्तरासामप्रमात्वप्रसक्कात्‌ । शुक्तिकायामिदं रजतमिति sane प्रमात्वपसङ्ाचच | किन्तु यथा- यौऽनुभवः धमा इत्येव प्रमालच्तणम्‌ | सूतिस्तु नानुभव इति नासौ gat! दख रक्लानन्तु यथार्थं मनुभवद्धेति AGAT भवत्येव |

साड्यमतनिरासस्तु | यथा धटादिकाग्ये aes तथा faenfeant मपि । wa faenfeant स रवेश्वरः । न च प्रतिः att सम्भवति । SS पतेः कटत्वासम्भवात्‌ | कद्धेतन्यनियमात्‌ | खं wale कालौनद्यणकारम्भकपरमागुद्धयसं योगजनकं कर्म्मापि SCORE CIC जायते AM चेतनप्रयन्नजन्यत्वनियमात्‌ | देखरसुपासौतेव्यादिवेदवागकना-

( 9 )

vata रैशरसद्भावे पमाणम्‌ | तचेश्वरादिषदं खार्थंदारैव विधिपरम्‌ | यथां सगेकामो atest खगेयदं खार्थंइारा विधिपरं तदत्‌ | खन्या खरे ऽप्यनाखासः स्यात्‌ |

गरसथेऽस्मिन्न्येऽपि बहवोऽर्था विचारिताः | तद्यथा | परथमस्लवके ताषत्‌, काय्थकारणमावव्यवस्थापनं, काथकारुयप्वास्यानादित्वं, चाकस्मिकत्ववाद- खण्डनं, मोमांसकाभिमतश्रक्षिपदाथं खण्डनं, ब्रद्यकारयवादनिराकरयं, प- छतिकारुणवाद खण्डन, ATU wages, अभावस्य कारगत्वव्यवस्ापनं, बुद्धेः ACMA, चात्मनः Resa, च्तणमभङ्वादनिराकरणां, कारणत्वस्य खाभाविकत्वौपाधिकत्वविचारः, नित्यविभोरपि arcu स्थापनं इ्ेतेऽर्थाविचारिताः |

पमाया गुणजन्यत्वव्यवस्थापनं, परलयव्यवस्थापन, बेदादि संप्रदायस्य कमिक- ासव्यवस्थापनं इ्येतानि दितौयस्तवके चिन्तितानि |

ane नाभावप्रतियोगितवं न चाभावाधिकरुगत्वमिति निरूपणं, यो- ग्यानुपलस्पिनिरूपय, ई शखर बाधकानुमानखण्डनं, अनुमानपामाखाभावेऽपि सम्भावनामाचात्‌ प्रृत्तिरिति चार्व्वाकमतखण्डनं, अनुमानपामाखव्यवस्था- प्रन, कंस्य शडग निवत्तकत्वक थनं, सादृश्यस्य पदार्था न्तरष्वखण्डनं, मौमांस- काभिमतोपमानखण्डनं, खमते उपमाननिरूप गं, उपमानस्य प्रमाणान्तरत्व- Te, शब्दस्यानुमानत्वखग्डनं, लोकिकश्यब्दो न प्रमाणमिति प्रभा- करमतखण्डनं, WAY प्माणान्तरत्वव्यवस्थापनं, अर्थापत्तेः पमाणान्तरत्व- खण्डनं, अनुपलब्धेः प्रमाणान्तरत्वखणडनं इत्ये तेऽर्थास्ततौयस्तवके व्यत्यादिताः

परमालच्तगं, ज्ञातताखण्डन, are विषयव्य वस्थोपपादनं, प्रमाटप्रामा- खयो नि रूपणमित्येते चतुर्थस्तवकगताः |

पञ्चमस्तवके तु, वेदस्य पौरुषोयत्वव्यवस्थापनं, शख रबाधकानुमानापेच्तया साधकानुमानस्य TAMIA, तचानुकूलतकंकथनं, प्रतिकरूलतर्काणा- मामासत्वच्य वस्थापनं, विधिपदायमिरूपणं, प्रव त्तकनल्लान विचारः; भावनापदा- धनिरूपगं, आख्यातस्य यत्रार्थकल्वनिरूपगं, छत्‌ खस्य Waray

2

( 10 )

warettwat: | Gaeta fafeq किचित्‌ ax वथ विचारितिमलि। qa च विचा्विनयं कारिकया dwtate गद्येन famta afenc छतोऽचल्ति | quer Tare at विषये fafgeratwata: | उदयमाचार्येड

वाबत्‌ faxeranttufaauenatatarcet swat cat cfr! उदयन चाग्येरतावत्‌ शारोरकमाव्यकुमंगवतो माख्छराद्‌ ब्रह्यपरिणाम- वादिनः write इति जद्धपरिश्तेरिति माख्छारमोजे gerd cay वदुक्ञेखदश्रंगात्‌ WIN) | सोऽयं ब्रह्मपरिणामवादः wrens खद्धितो aia इति श्रङ्कराचाा भाखरात्‌ परराच्ौगः इत्यनुमौयते । यात तत््वविवेके सा चावशा न देया मोच्तनगरगोपएराथमाणत्वादि्यदेतवदे महमतिगशययं पदण्यंयत उदबगाचायैस्यादेतवादावशग्बिनः गोडपादाचा्थात्‌ शङ्कदाचार्ययाश्च पराचोगत्वमवगम्बते | परमात्मतत्वविवेकपरिसमापतौ,-

बडखतरपरतनग्नपान्तरध्वान्तमौतेः

पतितपथिकर्तासाथं वाहेन Tas |

इदमुदयक्षरेणख न्धायवर््मावलोक-

व्यतिषतिमवधुय खन्नितं वतमं am ॥

इति लेखदण्रेगादुदयकर cafe नामान्तरं तस्येति vatet | TH

पद्यानुसारादुदयकरमेवो्योतकरं मन्यमानाः केचिदुदयमोदयकरोशोत- करायामेकत्वमाचद्यते | परमुद्योवकरछतन्धायवासिकस्योपरि वाचस्पति. fata न्धयायवात्तिकतात्पस्येनाप्नो टौका विरचिता । उदयमा्चार्ंब t न्धाषवार्तिकतात्पग्धेटोकोपरि न्धायवा्तिकतात्पग्धपरिशिडिनान्न टका Wala नायमुद्योतकरः। तथाच न्धायवार््तिंकतात्पर्म्थपरिग्रुद्धेरादिमः श्लोषः,

मातः, सर्खति, तवाद्युगं विमद्य

भूयो विधाय विनयं विनिवेदषामि।

वाकचेतसोमेम तथा भव सावधाना

वाचस्पते््व॑चसि न wet येते ॥

( 11 )

किस्यावलोगरसेऽपि इयाचा््थां इतवनेनासदतृन्धायवात्तिकमुङतमलि । न्ायवात्तिकतत्पय्येपरिगुद्िरदयनाचायेङ्खतेति TY wa, इति नयायाचायथैखौमदुदयनविरुचितन्धायवार्तिकतात्र्यपरिखिदधौ, इति वज तथ वेदनात्‌ स्फुटमवगम्यते । वस्मादुदयकरो न न्धायवा्तिंकप्रेतो- धोतकरः | पूव डुतामतत्वविवेकस्यक्लोके इदमुदयकरेखे्यथ तदिदसु- watts केचित्‌ परठम्ति। Tamers तूदयनाचायस्योदयकरेति गामा- ater न परमामिति बोध्यम्‌ |

मगवत्पादेग शङ्कराचार्येण बौदादौै निरारृते कालवश्यात्‌ एगरपि तेषां meats जाते डदयानाचार्यश ते निराकृता द्यपि sar कथयन्ति | तवेषा विवदन्तौ प्रचरति । उदयनाचा्ौ start पराजयात्‌ परतः कदाचित्‌ एरषोत्तमच्चेचं गतवान्‌ । तच श्रौमन्दिरं पविश्य weal न Tas | षतः सवादिभिराराध्यापि यदा AAEM भालमत तदाऽतिनिनििखः,

QA समायाते मदधौना तव खितिः |

युका श्नौमन्दिरात्‌ यदा निरगन्तुमेच्छत्‌ तदा मगवागपि दशरंनदानेन मकूतायेयदिति। `

प्रसिदविक्रमादित्यसमामलङ््वांेन महाकविना कालिदासेन स्पर्ज- पनः gaat तत्बमानकालौनो दिखनागनामा कश्चित्‌ Af सासौ- देति किवदन्तौ प्रचरति |

दिखनामानां पथि परिहरन्‌ Sewers । इति कालिदासोहया संवदति च । ferme बौड खासौदिति अद- गह खौपरिमितप्रश्चापारमिताटौकायासुयलभ्यते | Bway तन्मत mara न्धायवार्तिंकं निभ्मितम्‌ । wa fe न्यागवाक्सिकस्यादिमः #कः,-- | अदच्छपादः प्रवरो wart प्रमाय लोकस्य भगार शासनम्‌ |

( 12 )

Lis ` कुताकिंकध्वान्तनिरासेष्ेतोः | करिष्यते तस्य मया निबन्धः ॥ , श्य भगवता अक्षपादेन निःश्रेयसहेतौ wre पणौते ब्युत्मादिते च भगवता पच्िलखामिना किमपरमवशिव्यते यदयं वा्तिकारम्भ इति uy निराचिकौवः डचकारोक्कप्रयोजनालुवादपन्बेकं वाल्तिकारम्भप्रयोजनं देयः ति यदक्तपाद इति | यद्यपि भाष्यकृता क्ृतब्युत्पादनमेतत्‌, तथापि दिक्नाग- प्भ्टतिभिरर्वा चौनेः कु्ेतुसन्तमससमुत्यापनेनाच्छादितं wre न॒ तत्त निगेयाय पर््याप्तमिल्यद्योतकरेण खनिबन्धोद्योतेन तदपनौयते दति प्रयो- गनवानयमारम्भः दरति न्धायवात्तिकतात्पग्धैटौ कायां वाचस्पतिमिखाः। अव्र दिखमागघग्तौनामव्वेचौनत्वकथनात्‌ तेषां समानकालौनत्वं तेभ्यः कियतः कालात्‌ परतो वा प्ादुर्मांवो वात्तिककारस्यावगम्यते ।

| न्यायवात्तिकस्य एष्मिका् प्रायः aasa, इति सौद्योतकरे न्धायवार्िवे इति लिखितं । कचित्‌ पुस्तके कुचचित्‌ इति परम्धिंभारदाजश्रौमदुद्ो- तकरन्धायाचाय्थैविरचिति xenfe लिखितं दृश्यते । रखतदश्रनेन weer भिरेवोद्योतकर इति केचिन्मन्यन्ते । नैतत्‌ . समौचौनमिति लच्छते । दिनागाचार्य्यात्‌ पराचौनस्य तस्यभित्वासम्भवात्‌ | परमधिन्ायाचा्ैः विशेषणोक्लेखस्य सम्प्रदायविरदत्वाच् | अत खव TES व्यासमास्ये तथा. fad किमपि न लिखितम्‌ | परमधिंमारद्ानेद्य॒त्तरपद खद्याख्चययेन कंथ. faq सकृमनोयम्‌ । तथाच भरदानगोकचोत्पन्नः स xerafa न हि मारद्राजनामा कच्िदृभिः प्रसिद्धः, भरद्वाज wa तु तथा प्रसिद्धः । अनेनैव प्रकारेण, |

यदच्तपादप्रतिमो भाष्यं बाद्छायमो जगौ | कारि ALATA भारदाजेन वातिकम्‌ |

इति न्धायवात्तिकस्यान्तिमः स्लोकोऽपि सङ्गच्छते । ततच्छ माव्यकासे बाद्छायगगोचोत्यन्न दति सिध्यति । प्रत्िलखामौति anf at ऋषिरिति प्रतोयते | ऋमौणां तथाविधनान्नः कचिदप्यश्नवशात्‌ | यदच-

( 18 )

पादप्रतिम इति वात्तिकश्चोके भारद्वाजेनेत्यस्य भरुदाजगोचोत्यन्नेनेतिवव्‌ वाद्यायन हयस्यापि वाद्छायनगोचोत्यन्न इत्यर्थं सेव प्रतौतिर्भवति | य- दत्षपादघतिम इत्यनेन भाव्यकरुरच्तपादवत्‌ न्धायविद्यापवौणत्वमेव TTA न तु ऋषित्वमिति | तदेवं पररतनानां बौद्धानां निराकरणं पथममुद्योतकरेय ततो मगवता WIM ततोऽप्युदयनाचार्ययेण कृतमिव्यवगम्यते । उद्योतकसो fe विक्रमादित्यसमानकालौनस्ततः कियत कालेन परवर्ती वा । सोऽयं भगवतः शरङ्कराचार्य्या त्‌ पव्बेवत्तौति सम्भाव्यते | यतः श्ङ्कराचाय्यैस्य शिव्यः परद्मपादाचाय्ये खव भवान्तरे वाचस्परतिमिश्रो श्रूत्वा बद्भनां दशनानां टौका- विश्चयाच्चकार । सोऽयं smat माधवाचाय्येप्रगौत शङ्कर दिग्विजये दृश्यते | वाचस्पतिमिश्रस्तु भामतौसमाष्यवसरे मद्ाराजन्टगस्य समये भाम- व्यादि तेन चरितिमित्याद स्म | wa डि wae अन्तिमः श्लोक, TGC यचचरितिानुकार- मिच्छन्ति कत्तं न च पारयन्ति | तस्मिन्‌ APT महनोयकौर््त ख्रोमन्नगेऽकारि मया निबन्धः | सोऽयं amu कस्मिन्‌ देणे कस्मिन्‌ समये राज्यं चकारेति fad a शक्यते | परन्तु नानादशनटौक्षाकारो वाचस्प्रतिमिश्रो भगवतः श्रङ्करा- चायस्य समानकालौनः fated वेति माधवाचाय्यैसन्दर्मादवगम्ते | वाचस्प्रतिमिश्रस्य न्धायवार्तिकतात्पय्यटोकास्थया, इच्छामः किमपि wy दुस्तरकुनिबन्धपङ्कमम्मानां | उद्योतकरगवोनामतिजस्लौनां समुद्रणात्‌ | इ्यु्नया उगद्योतकरस्य वाचस्पतिमिश्रादतोवप्राचौनत्वमवगम्यते | यतौ. ऽतिजस्तौनासुद्योतकरगवौ नाभिल्यक्षम्‌ | उद्योतकरेण न्धायभाष्यस्योपरि- वार्तिकं रचितम्‌ | न्यायमाष्यश्च भगवता वाद्छायनेन प्रणौतम्‌ | ate arg यदि

( 14 )

बाद्छयायने Ha: Sern: | अमिलः पचिलबखवामौ विष्वागुप्तोऽक्षु re सः ॥

दद्यमिधागचिन्तामणिसन्दर्भात्‌ चाणक्य रव भवेत्‌, तदा च्द्रगुप्तसमये न्धायभाव्यमभूदित्यवगम्बते | सम्भाव्यते इदमेव तत्त्वम्‌ | ATLA पुन्न न्धायवात्तिकतात्पय्ैटौकासन्दर्मात्‌ पल्िलखामिना न्यायमा््यं छतमिद- वगम्यते | माधवाचा्ीऽपि सर्व्व॑द्यंनसं्रहे adafafeaa | ततश वाद्छयायनः पत्िलखामी चेकण्वेति निःसन्देष मवगम्यते |

न्यायद्धवप्रयेता मष धिर्गोतमस्तु वेदव्याससमकालोन इति सम्भाव्यते | र्वं किल किंवदन्ती धचरति । वेदव्यासो गौतमस्य शिष्य आसोत्‌ । तेग amas, रुतेन fusufcow अपि ख्याताः इत्यनेन asta fia परिग्रतया गौवमादिमते front तत्‌ वगम्य भगवान्‌ भौतमो नाने cam वं fread पश्ामोलयक्कवान्‌ | तत्‌ शरुत्वा मगवान्‌ वेदव्यासो शसोः परसन्नतायि तश्वरणोपान्ते मत्वा तं तुदाव । वतः श्थिष्यवत्सलो महः Raat योगबलात्‌ पादे चक्तरत्पाद्य तेन VPN वेदव्यासं दृद्धवान्‌,- दति । खतण्वाच्चपाद इति वस्यापराख्या प्रचरति । सोऽयं aefi- Riadt frente आसोदित्यनुमौयते । द्यापि wae गौत- aerate प्रसिद्धं किचित्‌ श्यानमच्ति । भगवता रामचन््रेण वि्वाभि- aca मिधधिलागमनसमये पथि गैवमाश्नमः प्राप्तः । गौवमख पथः ए्रतानन्दश्च मिथिलेखरस्य जनकस्य wifes श्वासौत्‌ । “वक्सर '- इत्याख्यस्य ख्यामस्यानतिदृरे ताडकावनं ततौऽप्यगतिदूरे fears च्यासौदिति वदेशवबासिष शृडधपरम्परागता किवदन्तौ प्रति |

तदेवं न्धायखपेवा महर्धिरगेतमो aan समानकालौनः माव्यपयोवा भगवान्‌ वाद्यायनख्छन््रगुप्तसमानकालोनः। ततो क्किमादिव- काले वतः किचित्‌ परतो वा वा्िककारस्योद्ोवकर्स्याविर्माबः । ववो अगवतः श्ङ्गराचाथस्याविर्मांवः 1 ततो खगस्य राजलत्वकाले वाचस्पतिमिभ्र- eater | तत उदयनाचाग्धैस्य प्रादुर्मावः।

( 15 )

सोऽयसुदयनाचाय्यैः BATE watt | तरव इर्षै- मिश्रस्य पिचा ओौहयौरेणं सद्धं सुदयनाचा्ेस्य शासत्नोयविवाद आअसौदिति किंवदन्त्यपि सङु्छते | wifes रव शौषवंनामा ster किल खण्डनादिषु सर्व्वचैव ओौहमैनाच्ता श्यात्माममभिष्ितवान्‌ इति परतः प्रदश्रयिष्यामः। पश्चदश्रौकारेण तु इषमिश्रपदेन तस्थोज्ञेग्खः छतः | निरक्तावभिमानं ये दधते ताकिंकादयः। हर्षमिश्रादिभिन्ते तु खण्डनादौ सथिचिताः ॥ इतनेन पदेन | सोऽयं चौ वेः were उदयनाचाग्थेमतं खण्टित- वान्‌ । कुखमान्नलिप्रकरणस्ां कारिकाखोदुत् उपशसच्छलेनान्यथा पठित वान्‌ | तथाहि खण्डमखद्लाद | तस्मादस्माभिरप्यस्ित्रथे म खलु दुष्मठा | त्वङ्गायेवान्धथाकारमक्षराणि किवन्यपि ॥ व्याघातो यदि शङ्गाऽस्ति म चेच्ङ्का ATT | व्याघातावधिराश्ङ्ग वकः WATS: कुतः ॥ रषा fe कुखमान्नलिस्ा कारिका | WET चेदनुमास््येव न Veg ततस्तराम्‌ | वाघातावधिराशङ्का वकः शरङ्गावधिर्मवः ॥ सोऽयं shes गोडाधिपतिना Nhe कान्यकुलदेशादानौतानां पञ्चानां ब्राद्यणानामन्धतमः। BIT shee: कान्धकुनेश्वरस्य समा- यामासौदिति गौडो्व्वौश्यकुलप्र्रस्तितिलकां रचितवानिति च इयमपि तद्प्रन्यादुपलम्बमानमु परपद्यते | तथाच नेषधचरितस्य खग्डनखग्डखाद्यस्य चान्ते Btw, — लाम्बृलदयमासगख्च लमते यः APTS ALT यः SITY कुरते समाधिषु cog प्रमोदाणंवम्‌ | यत्‌ काव्यं मधुवधिं ध्िंतपरास्तकंषु यस्योक्तयः खओौहषेस्य कवेः छतिः छतिमुदे सप्यद्यदोयादियम्‌ ॥

( 16 )

` सथा नेषधचरितस्य, street कविराजराजिसुकुटालङ्गगर हौरः सुतं siete सुवै जितेन्वरियचयं मामक्षदेवो च यम्‌ | गोडो््यींश्कुलपशस्तितिलकभ्ातग्धैयं तन्मदा- arg चारुणि नेषधौयचर्ति सगेऽगमत्‌ सप्तमः ॥ खग्डनोड्ारनामा वाचस्पतिमिश्रविरचित wat aati तच च श्ौर्मछतस्य wes खण्डनं वर्तेते । Tena stesiq पराचौनो वाचस्परतिमिश्चस्ततः परराचौन उदयनाचाय्ये इति केचिन्मन्यन्ते | तंदेतदसमञ्जसं | यथा चोदयनाचा््थैः ओरौहर्षात्‌ पव्वेवत्तौ तथोपपादित- मघस्तादेव | तस्मात्‌ खण्डनोडारकरत्ता वाचस्यरतिमिश्नो नानादशंनटौका- कारवाचस्प्रतिमिश्वादन्धय व | नानादंनटौकाछृद्धिरवा चस्पतिमिथेः भामतौ- पररिसमाष्यवसरे खनिर्मितय्ग्यानासुल्वेखः कृतः । तथाहि, यन्नयायकणिका-तत््वसमौच्ता-तत््वविन्दुभिः | यद्चयायसांख्ययोगानां वेदान्तानां निबन्धनैः ॥ समचेषं ACT THU] एष्कलं मया | समर्भितमयेतेन प्रौयतां परमेश्वरः ॥ तदच खण्डनोद्धारस्यानुल्ञेखादन्य खव वाचस्पतिमिखस्तत्कत्तेति | चत्व BRATS पण्डकमुदाद्य मुग्धायाः एचपाथेनमिति वाचस्यतिरुपालम्भमवा- सदिति ओरौष्र्ेण TATA’ छतः सङ्गच्छते | सोऽयं नवौनो वाचस्य- तिमिश्चः गङ्धश्ोपाध्यायक्घततत््वचिन्तामणि्स्यस्योपरि Stat रचितवान्‌ | गङ्कश्योपाध्यप्यिन, इति वाचस्प्रतिदचनयो रविरोध इत्यनेन नानादश्रेनटौका- wat वाचस्परतिमिश्रसयेवोद्ेखः छतः | नृतनस्तु वाचस्पतिः सेतिनिबन्धानपि रचयाश्चकार | BIA खण्डनोद्धारस्य अडचिन्तामण्णादिसपतिबन्धानाच्च परिसमाप्तौ, इति महामहोपाध्यायसन्मिश्चवाचस्पतिविरुचिति इति समा- नाकार्‌ खव AA wa! न्धायवार्तिकतात्पय्थैटौकायान्तु Taree aif ओ्रौवाचस्परतिषिरचितायामित्यादि तच्र as लिखितं | भामत्यादौ

( 17 )

तु दरति वाचस्पतिमिश्चविरचिते इ्धादि ज्ञेखोदृश्यते । अपि च खण्डगो- डारस्य UTE,

च्तीराग्धेरष्निष्ठानां िदश्चपरिषदि पोष्लसद्भूरिमकी-

APA कटाच्तेख्िसुवनजननी Feat Teather |

देवः पायादपायात्‌ कुखमश्ररपरोरम्भसन्नातभावः

सद्यः खिद्यत्तरेण समितकमलसुखौमाददानः करेण ॥

ree मङ्गलाचरगद्चोकोऽस्ति | षिवादचिन्तामणिपारम्मेऽप्ययमेव aE

लाचस्णक्लोकोऽस्ति | तदनयोरेक Ta Rata नास्ति सन्देहः । पि च नामादशशननटौकाकायो वाचस्यतिमिश्रो मष्टाराजन्टगस्य राजत्वसमये प्रादु- रासौदिदयक्ताम्‌ । अयश्च सदतिनिबन्धादिपेता वाचस्पतिमिश्नो भेरवेश्- खपतेमेदिव्या्तत्यचस्य च राजाधिरानएरषोत्तमदेवस्य समये प्रादुरासीत्‌ निखिल्यास्रवेत्ता चासौदिति ततृष्तदेतनिशैयादवगग्धते । तथाच देत- नि्॑यस्योपक्रमणिकाखः स्लोकः,

श्ोमेरवेनद्रधरणपतिधर्म्मपल्नी राजाधिराजयपुरुषोत्तमदेवमाता | वाचस्प्रतिं निखिलतन््रविदं नियुज्य देते विनिणेयविधिं विधिवत्तनोति ॥

्माद्धिननावेवैतौ वाचस्यतिभिश्वाविति श्रवम्‌ । नानाद्॑बटौकाकारस्तु घाचस्परतिमिश्वः भगवतः शङ्कराचाखेस्य समागकालोनखस्मात्‌ किचधित्यरा- चोनो वा । भगवान्‌ WEE कलियगस्य रकोनगवत्यधिकाङ्गता- funfrawefaa (३८८९ ) वर्षे Meda: | तथाचाङः साग्मदायिकाः, निधिनागेमवद्यन्देः विभवे मासि माधवे | शरे तिथौ दशम्यां तु META सतः ॥ घद्यपि Ga कणिय॒गस्योह्ञेखो नास्ति, तथापि सष्म्रदायविदां समयाजु- सारात्‌ कलिथग्ेवेयं व्षंसस्पेति निख्ौयते | WP CACM Taser, 3

( 18 )

trea तिच्यश्र्दामभियातवत्या- मेकादशएधिकश्तोनचतुःसष्ट खयम्‌ | साग्म्रतच्च कलियुगस्य पञ्चनवत्यधिकनवश्ताधिकचतुःसष् खमितो (sees) aat aaa | तेन aS पश्चाधिकेकादश्रशतमिते (१९१०५ ) ae नवा- धिकसप्तश्रतमिते (७०९ ) WHA वा भगवान्‌ शङ्कराचाग्येः पादु बभूवेति लभ्यते । ततः कियत्कालानन्तरः नानाद ्र॑नटौकाक्ृतौ वाचस्प्रतिमिश्रख प्रादुर्भावः | ततो वाचस्परतिमिश्रह्लतन्यायवात्निकततत्पग्येटौकाया. उपरि न्धायवार्तिंकतात्प्थ्यपरिग्ुिषत उद यनाचाय्थैस्याविर्मावः। तथाचोदाहृतं

परस्तात्‌, वाचस्पतेवैचचसि ये भव सावधाना इन्यादि ! न्धायवात्तिकतालयये

परिशुदधिरदयनाचाय्यैक्वतेति तु ^ इति arrears आमदुदयनविरधित न्यायवार्तिकतात्प्परिसद्धौ” इति पष्पिकादरंनाजिखौयते दरलयकतम्‌ | अथ्यापकपरम्परागता परसिदिरप्येवम्‌ | * * व्कुटे शवार्तब्या वारेन्द्रेशौस्धाः केचिद्ब्राद्यणमन्धन्ते, यदेतेषां Ta चिदशरमः nates दादग्रः Tatar उदयनभादुडर्नामासोत्‌ । स Tt: दयनाचार््यः स Wa च कुखमाञ्नलिपणेतेति | इदमसमञ्जस पश्यामः | यतः आओरीदर्मस्तावदादिग्रूरेगानौतो MEI, ततो बडतिधे काले गते Tae: सेनदेवेन खदिभ्ूरसमानोतब्राद्यणवं ्यानां कैलिन्यमर्य्यादाख्थापिता तत- र्व वारेन्श्रेणगैनां केषाधित्‌ भादुडिरिव्युपाधिः। बह्लालसेनदेवश्च उन- विंश्दयत्तरसदखपरिभिते १०९९ WAT जोवित आसोत्‌ | तचा, निखिलन्टपचक्रतिलकथौबह्वालसे नदेवेन | पँ नवश्रभ्रिद्रमिते UTES दानसागर रचितः ॥ ea कथं श्रौहर्षादपि orate verre उदयनभादुडिरिति प्रकते वक्तम्‌ । अपि च मकरन्दधोबस्तावत्‌ कान्यकुनादानोतानां ATT ानामन्धतमेन मदगाराययेन समं गौड्दे शमायातः | तत्घन्ततौनामये anfeq चयोविंशतिपर्य्यायः केषाचिदाविं शरतिपर््थायः केषाध्िषानः gut aaa | तत्कथं भादुङवं्यानां <a eeu वा पन्ये तन STAT

( 19 )

भादुड्रिदयनाचाथी भवितुमष्हैति | तस्मादन्य रुवोदयनभादुडरदथना- च्य्थादिति नास्ति wee: । प्रशस्तशदाचा्थैछतपदा्ं PHS ग्रह स्योपरि Sara किरयाबलो- mat टौका निरमायि | मद्श्रौधराचार्येगापि न्धायकन्दलोनान्नौ टौका निरमायि | तदनयोः पदाय धम्भसं्रश्टौकाकारयोः कतरः पुव्वेतर्‌ इति तत्वतो faad न शक्ते | धरार वात्तिककारमते vena दत्त verre fret were wefegere war) तथाहि ATTRA, — तस्याः ( दुःखात्न्तनिदत्तेः ) agra fat पमाणं, दुःखसन्ततिर्धम्मियी wad समुच्छिद्यत सन्ततित्वादौपसन्ततिवदिति ताकिकाः | तद- यक्तम्‌ | पाथिंवपरमागुरूपादिसन्तानेन व्यभिचारात्‌ | Bt वाव सन्तं न परियाप्रिये qua द्यादयो वेदान्ताः प्रमाणमिति तु वयम्‌ | sunray तु किरणाबल्यामेवसुक्तम्‌, किं एनरच प्रमाणं | दुःखसन्ततिरत्धन्तसुच्छिद्यते सन्ततित्वात्‌ पदौप- सन्ततिवदित्याचार्य्याः । पार्थिवपरमागुरूपरादिसन्तानेगानेकान्तिक- मिदमिति 2q | सर्व्वात्मगतदुःखसन्ततिपच्तौकरे पफलतस्तस्यापि पर्ेऽन्तर्भा वात्‌ | तदनेन ओरौधराचार््यात्‌ परवत्तौं उदयनाचाय्थ इति भवति प्रतीतिः | पररमेतद्यभिचारवारणस्यानतिसमोचोनत्वादरुच्या serrata परवत्ति- नाऽपि Sra तदुटूषणदानं नात्यन्तमसम्भवि । उदयनाचा्ीऽ्यु- क्तानुमाननिभभरं त्यक्ता, उपसंहारे erat वाव सन्तं न परियाप्यिस्युश्त इरत्ाद्यागमाश्वायमधऽध्य- aaa: | इत्याह स । खवैवेादयनाचाी तिरराम | अौधराचार्थस्त खगममुपदण्यै faa वेदानां न प्रामाण्यमिद्धाश््ा परतो विचारा- न्तरसुत्थापितवान्‌ | उदयनाचार्थेय सं्तेपेया विचारितिस्य विस्तरतो विचा- सोऽपि श्रौधराचर्थण छतो दृष्यते | ala चोदयनाचाय्यैः किरणावली प्रारम्भे,

( 20 )

अतिविरसमसार मागवार्ता विषटौनं

परिततबड्वेलपकियाजालदुःस्थम्‌ |

उदधिसममतन्छं तन््मेतददन्ति

परखलजड्धिमो ये तेऽनुकम्पयन्त णते |

इच्भिद्ितवान्‌ | acta किराबलौरचगात्‌ wel पदाथ॑धम्भसं हस्यो

परि समोचोना कापि टौका नासौदिति प्रतीयते | aq न्धायकन्दल्याः सत्वे fe cer: समौचोगतया मानवार्तादियक्षतया च afin समञ्जसा स्यात्‌ | तस्म्ादुदयनाचाय्येः ओरौ धराचार््यात्‌ पृव्ववर्तति, erate भिज्नप्देश्- area समानकालोनौ वेति सम्भाव्यते | उभयोरभि्नदेत्वे समानकालौनले च UAE ग्रन्थो नापरेण दृष्टः इति दयोरपि तत्तदुक्तिभ॑वितुमष्टेति | ओषः Tray गौडदेश्रौ यखासौत्‌ | Tas न्धायकन्दलौ शेषस्थात्‌

पसोदच्तिणराएायां feat ग्ूरिकम्भगाम्‌ | भ्रूरिषटृष्टिरिति ग्रामो भूरिद ट्टिनिनाखयः ॥ दव्यादिल्ेखादवगम्यते | उदयानाचा््यस्तु गौडदेष्रौय इति केचिन्मन्यन्ते | मेथिल game | गौडदे्रौयत्वेऽपि गोडदे शस्य प्रदेशान्तरे तस्य arate: दिति सम्भाव्यते | न्यायकन्दल तु चयोदश्याधिकनवश्रतश्रकान्दे विरुचिता। तथा fe च न्धयायकन्द्या अन्तिमः श्लोकः, व्धिकदश्नोत्तरनवश्तशकाब्दे न्धायकन्दलौरचिता | | SUTRA AAA खौ धरेणेयम्‌ ॥ तस्मादुदयनाचाय्ये र्ततूपुव्वेकालौन र्तत्समानकालोनो वेति GANA | प्रकाशकारो बद्धमागोपाध्यायोऽपि HVT पित Gate | Arrest मरञ्याणां प्रायः सर्व्वेषामेवोपरि तत्वचिन्तामणिग्रन्थस्योपरि मोमांसाया- आपरि प्रकाणाभिधानाः टौका विरचिताः | सोऽयं मेथिलः। तत््वचिन्ता-

मणिकारस्य गकेशापरनामधेयस्य ग्रस्य एचः | ततृृतप्रकाभ्राखः ठौकापारम्मे प्रायः सर््वज्ेव,-

( 21 )

न्धायान्भोजपतद्काय Alaa AA | TF ALTA गुरवे fast saaaa नमः ॥ द्यं श्लोको दृश्यते | तत््वचिन्तामथिप्रारम्मे तु, गङ्केश्नस्तनुते मितेन वचसा श्रौतश्वचिन्तामणिं Tae | एष्मिकायां च कचित्‌ गङगेशविरचिते इति कचित्‌ गङगेश्चर- विरचिते इति च लिखितमस्ति | तस्मात्‌ wea इति Teac इति च तक्वचिन्तामणिकारस्य नामदयमिति art । कुसमाञ्नलिपकागच, असात्‌ प्िटरचस्णा दति छत्वा बङश्स्तत्वचिन्तामणिसिडान्तस्योस्तेखद्पनाचैवं निचीयते । छतां बडंमागोपराध्यायो गङशोपाध्यायसमानकालौनः | गङ्ेशो पाध्यायङ्त ततत्वचिन्तामणेखपरि जयदेवमिथेणालोकनास्नी टीका प्रयोता | खगत डाक्तरराजेन्त्रलालमिचरसम्यादिते शस्तलिखितगरन्यानां खचौ- Wat जयदेवप्रणौतपरत्यच्तालोकरयेकं Te उनषश्यधिकश्रततमे शच्या संवत्सरे लिखितं तेनोपलब्धमिति दृष्यते । तच्च पुस्तकं इषौ पुस्तकस्य षट सक्तत्यधिकोनविंशतिश्रत (१९७९ ) संस्यकम्‌ | मिथिलाप्रदेशे लच्वाय- सेन संवत्सरस्य बहलः प्रचार आसौत्‌ | मियिलादेशस्य पाचौनलिखित- Tarra लिपिकालतया MATT ण्व बाल्येन अवदतो दृयते | लद्ायसंवत्सरख चतुःबशछर तरोकाद शशततमे विक्रमव्भे तिं ्रदधिकसदख- मितश्रकवत्सरे पश्वद णोत्तरप्चश्तसम्मिते “सन्‌"--इ्याख्यातवङ्गदेश्पच- वितवत्छरे च प्रत्तः | तथाच ङद्धपरम्परागता गाया,- wa सो सन जानव atx रदित Ta ute वाण यो etsy ` जा सन जमा TY at देख इ । ए्रश्रशि वाग हौन करि लेख ड ॥ वाक TS TM Ho सं° पमाय। गुर att भाषा भान ॥ खर wine THM दो जे। we सं ° ates संवत्‌ करि सौजे ॥ तदेवसुक्कालोकणुसकं रकोननवन्यधिकेकादशश्रततमे waae लिखिव- भिति सिद्धति | ततश aque aqua निखखोयते | ततमेऽपि प बद्धमानोपाध्यायस्य THUY च स्थितिरायाति |

( 20 )

खतिविरसमसार मागवार्ताषिष्टौनं

परिततबड्वेलपक्रियाजालदुःस्थम्‌ ।

उदधिसममवन्ं वन््रमेवददन्ति

प्रखलजड्धिमो ये तेऽनुकम्पयन्त रखते |

द्भिष्ितवान्‌ | तदनेन किरगाबलौरचगात्‌ yet पदाथंधम्भसंय्टस्यो-

परि समौचौना कापि टौका नासौदिति प्रतोयते | aq न्धायकन्दल्याः सत्वे हि तस्याः समौचोगतया मानवार्तादियु्षतया च तदुक्षिने समञ्जसा स्यात्‌ | तस्मादुदयनाचाय्येः ओओौ धराचार्या त्‌ प्वेवर्तौति, दावपि भिन्नप्रदेश- वारव्यौ समानकालौनौ वेति सम्भाव्यते | उभयोर्भिन्रदे त्वे समागकालौनतव च THY ग्रन्थो गापरेय दृटः इति दयोरपि तत्तदुक्तिमंवितुमषति | ओध- crag गौडदेग्रौ यचखासीत्‌ | खत न्धायकन्दलौ ेषस्थात्‌

छासोदच्तिगराएायां fest ग्ूरिकम्भगाम्‌ | afcefsfcfa यामो भूरिषटण्िजनाश्यः ॥

द व्यादिल्ेखादवगम्यते | उदयानाचार्णस्तु गौडटे गय इति केचिन्मन्यन्ते | मेधिल इत्यपरे | गौडदे श्रौ यत्वेऽपि गौडदेशस्य VAIS तस्य arate दिति सम्भाव्यते | न्धायकन्दलौ तु चयोद श्राधिकनवश्चतश्कन्दे विरचिता, तथा fe च न्यायकन्दव्या अन्तिमः छ्ोकः,-

MARAT ALATA MATS न्धायकन्दलौरचिता | ओरौपाण्डदासयाचितमट्रखौ शौ धरेगोयम्‌ ॥

तस्ादुदयनाचाय्ये र्ततृपुब्वैकालौन रुतत्समानकालौनो वेति ANAT |

परकाशकारो बडधमानोपाध्यायोऽपि महान्‌ Ufa आसौत्‌ | तेनाचाये- uy प्रायः सर्व्वेषामेवोपरि तत्चचिन्तामणिग्रत्थस्योपरि मौमांसाया- परि प्रकाणाभिधानाः टौका विरचिताः | सोऽयं मेधिखलः। तत््वचिन्ता-

मणिकारस्य गकैशापरनामधेयस्य WPA एचः | तत्‌कतप्रकाश्राख- टौकाप्रारम्मे प्रायः waraa,—

( 91 )

TATRA ATA TT म्मैमांसापारकृश्ने | गङ्गेश्वराय गुरवे पिक्रे$जभवते गमः ॥ ह्ययं श्लोको दृष्यते | तत्वचिन्तामणिपारम्मे तु, गङ्शस्तनुते मितेन saat ओतत्वचिन्तामणिं यक्तम्‌ | पएष्पिकायां च कचित्‌ गक्गेश्रविरचिते इति कवित्‌ गदर विरचिते दति च लिखितमस्ति | तस्मात्‌ गफ दति TFT इति च तत्वचिन्तामणिकारस्य नामदयमिति च्नायते | कुखमाञ्नलिप्रकाग्रे, अस्मत्‌- fer दति wet बङशरतत्वचिन्तामणिलसिडधान्तस्योप्तेखद श्रं नाचेवं निचीयते | सुतरां बद्धंमानोपाध्यायो गङ््नोपाध्यायसमानकालौनः। TMA तत्त्वचिन्तामशेरपरि जयदेवमिश्रेणालोकनान्नौ टौका WHAT | खगत डाक्तरराजेन््रलालमिज् सम्पादिते इस्तलिखितयन्थानां ख्चौ- Wet जयदेवपमौतप्च्तालोकसयेकं पस्तकं उनषद्यधिकश्रततमे wea wage लिखितं तेनो पलब्धमिति दृश्यते । तच्च पस्तकं खवचौपएसतकस्य षटसप्तद्धिकोनवि श्तिश्त (१९७६ ) संख्यकम्‌ | भिधिलापदेशे aqa- सेन संवत्सरस्य ase: प्रचार ऋसोत्‌ | भिथिलादेशस्य पाचौनलिखित- प्रञ्ानामन्ते लिभिकालवया लच्छणसंवत्सर खव ASST वयवद्तो दृश्यते | wd चलुःषच्छर तरेकादश्ग्रततमे विक्रमवमं धिं ्रदधिकसदख- मितश्कवत्सरे प्चद पोत्तरपच््तसम्मिते “सन्‌'--द्ास्यातवङ्कदे श्पच- जितवत्छरे च Net । तथाच इद्धपरम्पररागता गाथा,- शाके सो सन जानब ate! रदित वाणश्शि वाययो ete लासन TAT TV St AGS! शर्ण वाय हौन करि लेख ड ॥ वाकी TS Bt Ho Mo परमाण गुर क्षानोजवग भाषा ary we चौषट्‌ THe दौ जे। ae we सद्धित संवत्‌ करि लौजे | तदेवसुक्छालो कपुस्तकं एकोननवत्यधिकेकादशश्रततमे शकवभ लिखित- मिति सिद्धति | ततश्च ततुपु्ने तद्ग्रः्थकरं निश्ोयते । ततोऽपि पृ बद्धमानोपाध्यायस्य AFT च स्थितिराबाति |

( 22 )

दगहविवेककारो बदेमानश्वस्माद्धिबः। सदि मवेग्स्य wt | तथाहि दगडविवेकसमाप्ती,- श्म विस्वपश्चान्धयसम्भवेन श्नोमद्भवेश्रस्य TAZA | श्रौबडमानेन विदे भतः wa छतो दण्डविधौ विवेकः ॥ खर्भ॑तेन राजे्धलालमिच्ेय खरौधरदासक्लतसदुक्तिकर्णाम्टतयग्थस्यान्तस्धं WI सप्तविंशतव्यधिकश्तोपेतदश्णते शरदाम्‌ | आओओमल्लच्छाणसेनत्ितिपस्य रसेकविं शे ॥ afaquan फास्गुनविंशेषु पराथहेतावकुतुकात्‌ | ख्रौधरदासेनेदं खक्तिकर्णाम्टतं चक्रे ॥ इति क्तेखं दृष्टा षड्विंश्धिकश्तमितलच्छमणसेन संवत्सरे oats निम्नित इति त्लिखिवम्‌ | तथा सति, लच्यमणसेनवत्सरुशककालयोः समौ. करणं न मिलति | तथाहि उक्तगाथया तिंश्दधिकसखमिते weet aqua पटत्तिरक्ायते | vad च षडविंश्यधिकश्रत संस्थया लिंग्रदधिकसदखमितसंस्याःया योजने छते मिलित्वा सप्तपश्चाशदधिके- काद शगतमितः शकवत्छर अयति न सप्तविश्रत्यधिकश्तोपेत द श्रशत- सितवत्छरः | परः षड्विंश्धिकश्रतमित सच्च संवत्सरः ग्रग्थनिर्मा कालः कथं तेन निरुणायीति न खल्वधिगच्छछामि | ङ्गानां वामतो गतिरिति ज्योतिः fact समयात्‌ वामक्रमेण रससैकविंशस्य च स्थापने बोड्ध्ाधिकश्रत- इयमितो वर्ष आयाति । स तु न सम्भवति | यतः श्रोघरुदासस्य पिता Paget लष्छाणसेनस्य समानकालोनस्लस्य मिचं arate, — दति सदुक्ति- कर्याम्टतग्रन्थादेवावगम्यते | न च लच्छणसेनस्य राज्छाभिषेकात्‌ परं पिता- पुच्रयोर्मध्ये बोडग्ाधिकदिश्रतव्षंपरिमितकालात्ययः सम्भवति । यदि चेक विश संख्यया षट्संख्या योज्यते तदा मिलित्वा सप्तविं ्रतितमो wae

( 28 )

ेगसंवत्र सायाति | वदपि न समौचौनं भवति । यतौ equa wel संवत्सरान्‌ राज्यं चकारेति sar कथयन्ति | सदुक्धिकार्णाग्टत- निर्ममा यसमये च लच्छसेनस्तत्सखः ओवदुदासचख नासोदिति श्रौघरदासो- चिवावगम्यते | तथाहि सदुक्तिकार्णाग्टस्योपक्रमणिकायां तेनवमुक्तम्‌ |

श्ौर्या गौव तपांसि festa भवं यस्मिन्न यस्यावधि-

ara दान इव द्दिषामिव जयो येनेच्ियाणां छतः |

सम्नाजामिव योगिनामपि गुखयंख च्तमामग्डले

स शओरौलच्छणसेन णव नटपतिसुक्ष्च नोवन्नभूत्‌ ॥

तस्यासौत्‌ प्रतिराजडम्बरमदहासामन्तचूडामणि-

नान्ना श्रौवटुदास इत्यनुपमपरमेकपाचं सखा |

न = =p se = = "त्रौ aay श्रोधरदास we ( इ ? ) धिगुणाधारः स तस्नादभूत्‌ इवारि | तदक्ातौतविभक्तिनिर्द्रात्‌ ग्रन्थकरणकाले लच्छणसेनस्य श्रौवदुदासस्य च ्ितिर्गासोदिति प्रतौयते | तच वक्कवत्सर-संवत्‌-श्रकवर्भँलंष्यणान्दस्य NRL खदधपरम्प्रागताया-

शक्गगायायामुपलभ्यते | तस्यास्तु निमूलल्वं न वक्तुमुचितम्‌ | यदि तु बल- वव्रमाणेन विरोधः स्थात्‌, तदा कामं तदपि सखौक्रियेव | ब त्वेवमस्ति | सदुक्षिकार्णाग्टतादुडुतस्यार्थां इयस्य पाठवेलच्ण्यपरतौतेः। तथाहि | सदु- ्तिकर्णाग्टतादुडुते शारा दये "छन्दोमक्गदोषोऽस्ति । कालनिरदेशकपथ- मार्यायामर्येाऽपि न aged | तज fe शाके ee श्रदामिलयकतम्‌ | Tei शाके इत्यस्य Asa न भवति | खगेतेन fasta सदुक्तिकर्णा- RAY वङ्कच्तरलिखितमेकं एसतकमुपलब्धम्‌ | तच्च पुस्तकं पञ्चदशश्रतमिते wes लिखितम्‌ । तदानौन्तनं वक्काच्तरं च मेधिलाद्यच्तरविकारादि- we नेदानोन्तनवङ्काच्तरेय मिलति | सम्भाव्यते तस्मिन्‌ पुस्तके लेखक- प्रमादोऽपि भूयानस्ति। यतः कन्दोऽपि न तावन्मिलति । खयाऽपि ग THEI | रवं तावदन्ञरस्य Fer जेखकप्रमादचेति इयं ay मिलितम्‌ |

( 24 )

वदेत्‌, कपिरपि कापिश्रायगमन्त इति araagqeant तस्लिन्‌ पएरे कयमप्याख्या स्थापयितुं न ॒शक्छते | खस्यातिकसमानपुस्तकालये एकं सदुक्षिकरणाग्टतमभिनवलिखितं sat । तच्ापि wattage ख्व पाठो दृष्यते | अनुमौयते तदपि एस्तकसुक्षाद र एसतकानु सारे शेव लिखितमिति। संस्खुतविद्यालयेऽप्येकमभिनवलिखितं सदुक्तिकर्णांग्टतमस्ति। तच सप्तविंश. afaaes wofiweatuafa पाठो विद्यते । परं we इव्यस्योपरिमिगे सप्त इति लिखितमस्ति | णवं तच रसेकविंशे इत्य रब्देकविंशे इति पाठोऽस्ति | तच च Tag wet णकस्य योरवाऽच्तसयोरलेखनो पयुक्तं Ue मलिखितं aaa | तेन त्ञेखकेाऽप्याद श एस्तकस्य तमं we पटितुं ब श्र णाक इत्यनु मयते | fetta त्वार्या संस्कुतविद्ालथपुस्तके समोचोना वत्तेते | तद्यथा | | खवितुगेत्ा फाद्णुनरविंशेषु षराथेषेतवे कुतुकात्‌ |

सौधरदासेनेदं सदुक्तिकर्गणीग्दतं चके | परथमायामप्यार्य्यायां खगेतमिचदृरएल्तकेऽ्खुद्धः पाठ afer ग wee | मम तु इत्यं परतिभाति । प्रथमार्ग्यायां राके इत्यव याते इति पाठः। सप्तविंरे्थ बडविेति पाठः। दितौयार्डशरेवांथे रसेकविे इत्य र साङ्वभं च इति पाठ इति । तथा सति गाधयाकालो मिलति। स्युणसेगवत्यरप्त्तिख्िंशदधिकसदह खमितश्कवर्भे इति माधावासुक्षम्‌। aura विंशदधिकसहखसंस्यया बषडधिकनवतिसंस्खाया योजने छते ष वविश्रत्यधिकशतोपेवदश्च्तमितश्कवत्सणे लभ्यते | उक्तगाया aT सेनवत्धरपड्त्तिकालबोधनायेमेव seat) तस्यां संश्रयं ay कारय ब दृष्यते | मकरन्दकायो रचिदत्तोऽपि जयदेवमिश्वस्यं शिष्यः तत्‌समानकालौम- ख्व | रतश्च,

eta रुचिदन्तेम जबदेवाज्नगदुगुरोः | चिन्तामणौ मग्थमणौ प्रकारोऽयं प्रकाष्यते ॥

( 25 )

fe तवृद्लतचिन्तानलिपरकागर aut wea | कोऽयं afaer देक दत्तस GH, — इवि ववृकतयन्ये एष्थिकादद्यंनादुप्रलभ्वते । सोदरबगरनिवासौ afar खरिमूजण्णः | चिन्तासणिपकाद्रं यरचयदाज्िश्छिकतेको्म्‌ ॥ इलि तदुक्धिदश्यंगात्‌ सोदरबगरनिवासौ स cate wre | चिन्तामद्धेरालोककारो यदेव ग केवलं दा्निकः, कविरप्यासोव्‌ | ततृष्टव-परसन्नपरसब्नराघव-गाटक्ध पश्ावनायां किलेवं sae | are | कवौखः क्तैख्िन्यः सर तव जगदेव; saat रयासौदाति्य न किमिद म्टादेवतकमः | लच्छगस्येव यस्यास्य समिकषाकुच्िजन्मनः | CAPRA भ्नमदृश्टद्ायते मनः| भटः | नन्वयं पमाणपवीगोऽपि श्वयते | तदि ॒चन्दिकाचक्डातपयो- fea कविताताकिंकत्वयोरेकाधिकरणतामालोकय विस्मितोऽस्मि | arate: | क दह विस्मयः | येषां कोमलकाव्यकौश्लकलालौलावतौमारतौ तेषां ककंशतवं चकवचनो दारे किं Stra | एतद्र नादषगम्यते तकं शास्रटौकाक्रार खव गाटककार इति | ददम- mea cet stg कोेष्छिनयः Awe पथः छमिज्राप्र्रभे सशचन्प्न- इनि gael ब्रोत्गोविन्दकारो जयदेवोऽस्माद्धिषः। we fe frets te माता a दानदेषौ । कथा fw गीतमोषिन्दषरिसम्नाकनौ Ahn । wierd राम- देवौद्वश्नोगयदे | परा्रादिप्रिथकणे कण्टे ICCC OC ICC La श्रासोकाकार स्य TASTY wer द्रति मानान्तरेलापि ofafacte | तजय किंवदन्तौ | SF पश्वाङ्स्याभावमालोकयता YAM बाल्ये भयदेबः 4

( 26 )

समादिष्टः, यत्‌ प्तमाचस्य Tey avafafeer ानौयतामिति । सतु कस्यचित्‌ प्रतिवेशिगो we गत्वा प्तमषस्य पश्चा दृष्टा आगतवान्‌ | तः किमिति very लिखित्वा नानौतवानसोति शुख्णा एः स प्रल्यवाच। पक्तमाचस्य THF दृष्टा समागतोऽस्मि, तत्सव्बेमेव सदतिषल्युपरथितं वततत किं लेखमेनेति न लिखितं । ततो शुख्णाऽऽदिष्टः पच्तमाचस्य तिधिनक्तच- योगादिकं तत्परिमाणश्च यथावदुक्तवान्‌ | ततः सन्तुष्टो Yee पच्तधर- नान्नाऽभिदितवान्‌ | ततः प्टति वस्य प्चधर्नान्ना परसिडिर्जाता । अत- खव जयदेवकृतस्यालोकयन्यस्योपरिटीकां रचयता गदाधरेण Wars;

श्रालोककारस्य निर्देशः क्तः | तद्यथा | निगुएमाविष्कर्ते पयत्नाद्‌- गदाधरः WNL भावम्‌ । प्रद्चधरमिभ्रेण सद ताकिंकभिरोमगेरुघुनाथस्य संवादखासौदिति कि बदन्तौ ध्वरति । रघुनाथशिरोमणिः किल पच्तधरमिश्रसकाश्ं गत्वा सामान्यलच्तणां ख्डयामास | ततः पत्तधरमिथस्तमुदिश्य इदमुक्तवान्‌, SAU, काय, संशये जाग्रति स्पुटम्‌ | सामान्यलच्तणा कस्मादकस्मादपलप्यते | इति |

तदनेन तदानीं wauctast वयसा इदधवरः श्िसोमणिख वयसा

aac इति पतौयते । यतः पच्चधरमिश्, वच्छोगपागन्ञत्‌ - इति fadtafa संबोधयाञ्चकार | परं स प्रच्तधरमिश्च आआलोककारात्‌ जय~

देवापश्नामधेयात्‌ पच्च धरमिश्चादन्य इति सम्भाव्यते । तवेदं बौजम्‌ ।

पर्ैमुपदर्िंतात्‌ कारणाव्‌ जयदेवापरनामधेयः पच्तधरच्तावत्‌ रकोननव- ्यधिकैकादग्रशतमितश्रकवर्षात्‌ पव्बेमासोदिति स्थितम्‌ । रघनाथश्िरो- | मगिैतन्यस्ेति watt सदाध्यायिनौ wate सान्मैमौमस्यान्तेवासिनौ | TAGS सक्ताधिकचतुदं श्रवमितथ्रकाण्दे प्रादुरासीत्‌ । तथाच चेतन्व-

चरोदये |

( 27.)

Wis चतुद श्रते रविवाशियुक्ते गौसोङरि्धरणिमगडल खाविरासौत्‌ ॥ तस्थाविमांवकालात्‌ परत WI तयोरध्ययमसम्भवात्‌ लोककारो पर्तधरमिभे ण ae शिरोमणिमङाचाय्धैस्य dare कथमपि न सम्भवति | तरां स पक्तधरमिश्च श्यालोककारपत्तघरमिश्नादन्य इति सिद्धम्‌ । तदेवमालोककारपच्चधरमिश्चाणां समानकालीगो शचिदत्त इति स्थितम्‌ | कुठमाञ्नलिकारिकाव्याख्याकारो Sheeran रघुगाथधिरोमणेः वववर्तौ पका्यकारात्‌ परवर्तौ सन्देह ख । वदौयव्धास्यायां wa सखोज्ञेखो fe दृष्यते । सम्भाव्यते अलोककारादपि wat स इति । धिसोमणिक्ृतदोधितेरूपरि टौकां कुव्वांणा मथ॒रानाथजगदौशगदाधर- मदराचार््यास्त॒ श्िरोमणेः परवत्तिगः wa जगदीश्गदाधसौ समकाल- वर्तिनौ । तदानीं जगदीशः प्राचीनः गदाधरस्तु wate: | तयोरपि वै वत्तौ मथुरानाथः | दौधितेटौकाकासो मवानन्दस्त॒ मथुरानाथात्‌ पूर्व Tita सम्भाव्यते | कुमाञ्नणिकारिकाव्यास्याकर्ना राममद्रस्त॒ wat खान्तेवासौ । रघुनाथशिरोमणिः परसिडस्मात्तारवुनन्दनख पूच्यैवकुवास्तवय आसौत्‌ | गदाधरोऽप्यस्षस्वकवासतव्यः | waa अधौत्य तवैव निवासं चकरुः | तदेवं गवद्दोपे ये प्रसिद्धा TPA असन्‌, ते प्रायो ayer wafa श्रायते | | | | gaat इटोल्िखितानां पसिद्धानां नेयायिकानां पौर््वापयकमेय

नामान्युषन्यस्यन्ते | गौवमः | न्यायद्कारः | वाद्छयायनः भाष्यकारः | उद्योतकरः वात्तिककारः | वाचस्पतिमिश्रः न्धायवात्तिकतात्पययैटौकाकारः | उदयनाचाय्यैः न्धायवात्तिकतात्ययधैपरिखुद्यादिकारः। खअधराचाय्यः ६: न्यायकन्दलौकारः |

करिकाता-मखाभगर्याः

<

WHT १८९९ |

यः

28 )

खद्वकारः | वत्वश्विष्छासथिक्ारः। प्रकाश्कारः | GTSTERTE: | सशरन्दादिकारः। कुम Tela CTT TATE: | कोखिादिष्छारः ¦ | रौखितिटौकादिकष्ट, ।

99

9?

HEATH CAN LCM: | दौत्ितिटोकारिरारः।

Shean Pawel

पञ्चमः Mae | “RER

हति, श्रुतातुरोषेन तथा कल्प्यताम्‌। व्यापारदारा

मेवम्‌ । frre aac कारणत्मिति निरपाध्य- चयव्यतिरेकाभ्यां वाषछ्यवधारणणत्‌ । न चाप्रयोजकलवं, यागो यदि चिरध्वस्तले खति खव्यापारो न खात्‌, खगंसाधने न स्याहटवदिति विपचबाधकात्‌ । न चाच कारणतया हकाभाव उपाधिः, तेनापि समं WYATT तस्याणापादनात्‌ |

तयापि देवताप्रौतिर्यागव्यापारोऽस्त्‌। न च तज मानाभावः, यजिधातोः grid तस्वाश्चाराध्यपरौ तिडेतुक्रियालात्‌। तथाच यागस्य ॒देवतापभरोतिसाधनल्वेन कालान्तरभावि खगं प्रति sere साधनतोपप्छते। wa: चणिकलवेऽपि तद हभवजनितसंस्कारदारा तत्सम्भवात्‌ | | |

श्रवाः | देवतोद्‌ गेन द्रव्यत्यागेन देवतापरोतिजेन्यते cars माना- भावः। यज देवपूजायामिति श्राब्दिकरूतिः, waza न खतः प्माफम्‌ । तच्कूलश्च मानान्तर ASA | न वा VIG प्री तदेवता- साध्यत्वे मानम्‌ । Wat लाघवात्‌ कटंगतफलावसानिकव्यापारस्य कल्पनान्न॒ देवताप्रौतिर्व्यापारः। न च खगंभागिदेहान्तरमेव agra: प्रलये विच्छेदेऽपि agra शरीरस्य च काय्येद्र्यतया BATA | नापि ध्वंसएव ॒तद्यापारः, तस्यानन्ये- ऽपि स्वभावात्‌ सावधिफलजनकलवमिति वाच्यम्‌ । प्रतियो गिष्वस- योरे कचाजनकलादिति ws: |

wed । व्यापारेति। न च प्रते तयेति Fe) कारणसा- 26

१९8 कुसमाञ्नलौ

aut स्यात्‌ । न तु भिन्नकालयेव्यापारव्यापारि- भावः | कारणत्वश्ब व्यापारेण युज्यते। अव्यवधानेन पुव्वकालनियमश्च तत्वम्‌ । अ्रन्यथाऽतिप्रसक्गादिति चेत्‌। न। पुव्वेभावनियम मा चस्य कारणत्वात्‌। कायानु- गुणावान्तर काथस्येव व्यापारत्वात्‌। कषिचिकित्सादौ aga तथा व्यवहारात्‌ । लाक्षणिकाऽसाविति चेत्‌। न । Hera विरोधाभावात्‌ |

aq तदि gta इते ब्रह्मणि चिरध्वस्तस्य पितु- स्तमवान्तरव्यापारौरत्य RIAA | तथाच जाकयाचा- fawa इति चेत्‌। न । सत्यपि सुते कदाबिन्नदकर णात्‌ तस्मिन्नसत्यपि कदाचित्‌ करशादनिर्व्वाहकतया aa

वान्तरव्यापारयोगः, याग न खगेकारणं, कार्य्याग्यवहितप्राक्‌- arama कारणत्वादित्यथेः । ्रचाव्यवडितलमतन्ं, गौरवात्‌ | अतएव न quad कारणत्वम्‌ । म च विमश्यदटवखसमवायिनः कारणलापन्निः तावता समवायिकारण्स्येव तथालादिति परि- हरति । पूरव्वैभावेति। कांति । asd aera, सएव तख व्यापार ware) Bali) यथा माघमासोयग्धकर्षणस्य पाकज- परन्पराव्यापारदारा हेमन्तभाविशस्यजनकंल्म्‌। यथा वा दश- मूलोकषायपानस्य धातुसाम्यदारा भाविज्वरशान्तिजमकल्मित्ययेः | wafera कारणलेऽतिप्रसङ्गमाइ | श्रस्तिति। येन विना यत्का- qua न नि्बैहति ae स व्यापारः, न च पितुः कारणलं ga

WEA: TTR | १९५

व्यापारत्वाागात्‌ | यं जनयित्वव fe यं प्रति यस्य पुव्बभावनि्व्वाहः, सरव तं प्रति तस्य व्धापारानापरः यथाऽनुभवस्य स्मरणं प्रति AAT: | तस्य छन्वयव्यति- रेकानुविधाने सिदे तदन्यथाऽनुपपक््या संस्कारः कर्ते, न त्वन्यथा । तथेहापि । न चेदेवं, तवापि ब्रह्मभि दुरशरविभमेाकसमसमयहतस्य इन्तुत्वं न स्यात्‌। स्याच्च खनिवेशनशयानस्य तत्ितुरिति। waar वेति निरस्तम्‌ ।

meq afe क्रियाधम्मैरव arated विधिः। warty कन्तव्यमेतदिति प्रत्येति। ततः कुयामिति aged प्रव- तते इति चेत्‌। न । कर्तव्यं मयेति छत्यध्यवसायाथीवा श्यात्‌, कर्तव्यं मयेत्युचिता्थीवा स्यात्‌ { तच प्रथमः aera भिद्यते । व्यवहितकायैसङ्ल्पोडहि कजलव्या- मयेति, सन्रिहितकायसङ्कल्यसतु कुखामिति। सचन विना न निर्व्वहतोति नस व्यापार care! सत्यपोति। तदेव खष्टयति। यं जनयिवेबेति । यदि च का्यैसमानकालबधेव कार- एलं, तदा anafasfaare । न चेदेवमिति | उभयं वेति | weeny शिः प्रटत्तिनिभित्तमित्ययः । छत्यष्यवसायः, इत्यनुकूलेच्छा । उविता्यीऽहाथेः। ततैव हृत्य विधानादिति ara: | शवहितेति , प्र्र्यपेचयेति waa चेति, उभयरूपोाऽपि eee: |

Th.

Ved ` कुसमाघ्नलौ `

लिङ्धः । सन्नामाचेण प्रवन्तेनादिल्युक्तम्‌। तदेतत्‌ कत्तव्यतायां जातायां waa इति वस्तुखितो ara | ज्ातायामिति श्हौतम्‌ |

श्चाचित्यन्तु faa: प्रागभाववक््व, afer सति शक्यत्वं वा, तस्मिन्‌ सति aed प्रत्युपकार कतव | वा? प्रथमे कुतश्चिदपि न निवत्तेत। दितौये दुःखेऽपि | तथाविधे प्रवर्तेत Ata तु वच्यते ।

sq afe करणधम्भैः। न । करणं हि शब्द्‌ तङ्म्मीऽभिधा वा स्यात्‌, तद्थाभावनादिरव्वा, त्म्य इष्टसाधनता AT? न प्रथमः |

तस्याज्ञातस्येव प्रट़त्तिषेतुतेन प्रवत्तं क्नाना विर्षयला दित्यै | सद्धल्य विधिवा दिनसुपदसति। तदेतदिति । शक्यत, छतिसाध्यल- मित्य्थेः। gafafeta श्रनिष्टादपौत्यथेः । दतोये दरति । इष्टमा- धनायेलनिरासेनेत्यथेः | agaisfirat वेति । वाक्याथंज्ञानानुकूला भावना-ग्ब्दव्यापारादिपदवाच्या श्रमिधा शब्द धर्ौ वा farsa: | तदाह्भेटरपादाः | “श्रभिधां भावनामाङरन्यामेव शिडादयः | अयात्मभावना चान्या सर्व्वाख्यातेषु गम्यते-दति | तदयौ भावनादि्बवत्यच (.करणएमित्यसुषश्ननोयम्‌ । feet

(१) करयमित्यनुरुञ्जगोयभिति यदि fe धम्भविकल्यण्वायमपि स्यात्‌ तदाऽस्य एथगदेषात्‌ wane: | करखविक्पे च शब्दः

पञ्चमः श्वकः | YES

असच्वादप्रटस्ते् नाभिधाऽपि गरौयसौ | © बाधकस्य समानत्वात्‌ परिशेषोऽपि दुलभः ॥ १६॥ सङ्गतिप्रतिसन्धानाधिकायां तस्यां प्रमाखाभावात्‌। शरन्यसमवेतस्यापूववदन्यव्यापारत्वेनाष्यपपत्तेः। विषय-

भावनादिः waatfe: करणं, तद्धम्मे दष्टसाधनता वेत्यर्थः |

परामिमतश्रब्दधममेखरूपामिधायां मानाभावादित्याइ । श्रस- ल्लादिति | तत्छच्नेऽपि पदान्तरेण तदु पस्धितौ ततोऽपि न प्र्नि- रिव्या | श्रप्रटन्तेखेति | सव्वेचान्यज् पेषु बाघकस्वात्‌ परिगरेषे- णमिधा fast इत्यपि नास्ति, तज्नापि बाधकष्लादित्थार | बाधकस्येति ।

ननु शब्दस्य वाक्यार्थधौकारणएत्वात्‌ तस्य व्यापारेण भाव्यम- व्षमित्यमिधेव तद्भापारः। किञ्च, पदानां ्रव्येकमथेज्ञानाजनक- वादाश्एविनागितिया क्रमभावितया च तन्प्रेलकस्याभावादयेश्चाना- नुपपत्या श्रमिधा कल्प्यते इत्यत we) सक्गतोति | सङ्गतिरूति- रेव पदस्यावान्तरव्यापारः, एकरूति विषयातुप्व्यो विशेष विशिष्टपद- मालेव wefan वाक्याथेभोकरणमिति न तच मान- भित्यथेः |

प्रयल्ादिश्च करत्वेन विकलित, तद्धम्मेखाभिधा xara वेति fanaa पय्यवस्यति | तच्च दूषितमेव । fag, घम्मंविकल्प. पन्ते प्रयलादेः शब्दधम्मैत्वाभावाह्दिसेध हति भावः|

-- ऋ

१९८ कुषमान्नलो

तयाऽपि च+ खबव्यापारं प्रति लिङ्गवद्धेतुभावाविरा- धात्‌। अ्रधिकत्वेऽपि ततेऽप्रत्तेः। बालानां तदभावे-

ननु शङ्गतिरुएतिने शब्दव्यापारः, व्यापारिएं विडायान्यचात्मनि

तव्छमवायात्‌, ततो यः शब्दशम्बन्धस्तद्यापारः साऽभिधा स्यादित्यत-

श्राह | श्रन्येति | यथयाऽऽत्मसमवेतमपूव्ये यागादेः ATTA व्यापारः,

तथा सङ्गतिसूतिरपि तादृशौ शब्दव्यापार इत्यथः । Tau, UTA AT तदेव करए, यथा पाककरणानि कष्टानि ज्वलना- वान्तरव्यापारकन्तौि, न च (खविषयश्नाने weg: wet किन्तु aa

त्यपास्तम्‌ | AAI मुखाथेतायामचेतनस्छ ॒व्यापाराबन्मवात्‌,

हेतु माजविवच्षायाञ्च (\प्रहतेऽप्दोषादिति भावः ।

Ong Bare ब्यापारकारणएं भवति, न च सक्गतिद्यतौ पद्‌ कारणम्‌ | श्रतः शब्दजन्यामिधा मन्तव्येत्यत श्राइ । विषयताया- मपोति । यथा लिङ्गस्य खविषयपरामशं विषयतया Yaa, तथा शब्दस्यापि सङ्गतिरता वित्यथेः । wana रूतेव्विषयाजन्यत्वेऽपि

परमतेनेदभुक्रम्‌ | WE वा श्रब्दव्यापारोऽभिधा लिङ्वाश्या, तथापि

# विषयतायामभपि,-- इति प्रकाशसम्मतः पाठः |

(१) ख्डविषयच्चाने, सकत रूपशब्दव्यापारतया अभिदिते दथः |

(२) प्रङ्कतेऽपीति विषयवया कथञ्चित्‌ लिकवद्धेतुत्वादिति qecata- लादित्यथेः।

(९) तदेव द्यतु una नन्विति |

पचमः Te | १९९

ऽपि तद्धावात्‌। शब्दान्तरेख ततश्राविणामष्यप्रदत्तेः।

न च विलक्षणेव सा लिडगोविषयः। तदैलक्षण्यं प्रतोतिं* प्रति चेत्‌, अ्थविशेषोाऽपि स्यात्‌। प्ररततिमा्ं प्रति चेत्‌, अभिधासमवेतं तदिति कुतः 7 तत्सन्नि-

नासौ प्रटन्तिदेतुः ("श्रपुरुषायलादित्याद । ्रधिकवेऽपौ ति। श्रमि- धायामनयुत्यन्नानामभिघान्ञानाभावेऽपि ASAT SANE! बाला- मामिति। श्रभिधादिपदेरमिधां न्नातवतोऽपप्रटत्तरित्यार। शब्दा- maha | | sarfrnferermararayrasta न vata: | लिङमिधेय- वि्ल्षणाभिधान्ञानख प्रवन्तंकस्य ततोऽचुत्पादात्‌, श्रतएव नाख्या- तान्तरेख तज्च्रानेऽपि प्रत्तः, wae न चेति। प्रतिपत्तिं प्रतौति । प्रतिपत्तिविशेषकमित्यथः । श्रथ विग्रेषोऽपौति। अर्थविशषं विवा बुद्धिविशरेषस्यानुत्पत्तेरित्यथेः । यदि प्रवन्तकश्लानविगेषादेव सोऽधः प्रतोयते; तदा लोके (\यत्मरतौ यमानं प्रवत्तकलेन wd तत्‌- feet वाच्यम्‌ a चाभिधायां तल्म्भवतोति भावः । अथाभिधाज्ञानमाचस्याप्रवन्तकत्ात्‌ NWA तदेखचष्छमनुमेयं, way! प्रटरन्तिमाजमिति । तदिति । अभिधायाः afafeaar-

* ofaufd,—afa परकाशसम्मतः qa: |

(९) अएरबायेत्वादिति पएकबाथेसखादिप्तिसन्धानं विना प्रडच्यभावा- दिवि ara: | (२) यत्मतौयमानमिति इदसाधनत्वादिकमित्येः।

Ree कुसुमाञ्नलो

धानादिति चेत्‌ । न। अनियमात्‌ । अन्धस्य सवस्य निषेधादिति qi न । प्रडत्निहेतुत्वनिषेधस्य aa त्वात्‌ | तत्सन्निधिनिषेधस्य चाश्क्धत्वात्‌ | शब्देकवे- दत्वे चाव्युत्पन्नः प्ररत््यन्यथाऽतुपपत्तिसिङ Yara वान्तम्‌ | a fe प्रटत्तिहेतुः कश्चिदस्तीति प्रवत्तते। इष्टसाधनता तु स्यात्‌। सवी हि मया क्रियमाणमेतन्मम समौदहितं साधयिष्यतौति प्रतिसन्धत्ते, तत इच्छति कुयामिति ततः करेातीति सर्व्वानुभवसिडम्‌।

नदेलचष्यं प्रवत्तेकमित्यथैः । नानियमादिति। बौद्धसन्जिधानं wae इष्टसाघनले चास्तोत्ययथेः । प्रत्तिषेतुलस्य निषेधः प्रमा- णान्तरात्‌, विधिवादन्निधेव्वां ? sg, प्रडृन्निडेतुलेति। तस्सन्निपौति । यथाऽमिघायां विधिषनिधिनिषेधोऽश्क्यः, तथा धालर्थादावपौत्यथेः | नलु मानान्तरादमिधाज्ञानेऽपि न प्रततिः, लिडगदिषदेक- वेद्याभिधाज्ञानस्य प्रवन्तेकलत्वादित्यत श्राह । ग्रब्देकेति । एवं त लिङादि श्रक्रियरहएव न स्यात्‌, मानान्तरेण तदनुपख्धितेरित्यथै | न Oa प्रढत्यन्यथाऽलुपपत्या दि तद्धेतुः कञचिदित्येव जानं खात्‌, न च तत्मवन्तकमित्यथेः । दितोयं पचचमाइ । इष्टसाधनता लिति । करणधर्मीविधिरिति we तदुपपादयति । wairetfa । मये-

पञ्चमः wae: | ROR

तदयं afarquserarg wart ferera- वातप्तवान्‌, तजन्नानमेव लिङ्ःश्राविशः प्रट्तिकारण- मनुभिनेति। |

ल्यादिनाऽषाष्ये Bera खहत्यसाध्ये च प्ऱन्निनिंवारिता |

azafafa i नतु काय्यतवमेव विधिः। तथाहि । न्नामख्च warg- त्याद्यायां चिकर्षाऽतिरिक न कन्तेवयम्‌ | सा च हतिषाध्यत्प्रकारिका हृतिसाध्यविषयेच्छा । पाकं शत्या साधयामोति तदनुभवात्‌ | पाकं कय्थाभित्यस्य पाकं शत्या साधयामोति विवरण्णञ्च। सा खष्टतिसाभ्यताज्ञानसाध्या । TTT: खजनकन्ञानसमानप्रकारक- बनियमात्‌। श्रतणएव खह्ृतिसाध्ये vada, न॒ विष्टसाधमेऽपि WRITS | | श्रय wat साऽपि विषभचप्णदावप्रन्तेरिष्टसाधमलमादाय विधिः। न च तचानिष्टसाघधनताज्ञामं प्रतिबन्धकम्‌ । seit तद्‌ भावस्य Bae गौरवापत्तेः | तदर शाघवादिष्टसाधनलं विषयता- वच्छेटकमस्तु। न च, WEA: पूष्वेमनिष्टसाधनताज्चानविरइ उभय- रिद्ः, दष्टषाधनतान्नानच्च सन्दिग्धम्‌, अतो युगपदुपख्ित्यभावाग्च wana इति वाच्यम्‌ । तयाऽपि vat: पूष्बेमिष्टसाधनता- भानविमियोगसोकारात्‌। यज शब्दादनुमानादा तदधिगतं, तजर तदभावाच्च | तस्मादिषभच्णादौ garet च aaa व्यभिचारात्‌ हतिसाध्यले सतौष्टषाघमत्वं विधिरिति |

26

ReR कुसुमाघ्ललौ

न्‌ | विषभच्णादौ सखशृतिसाध्यत्वाभावात्‌ । न हि afafae- सिन्तौर्षति ततः करोतोति दश्यते | (\जोवनयो निञ्षति- `

aay ay भवत्येव । न चान्या कृतिरस्ति |

्रथेष्टसाघमताभ्नमानन्तर विषभच्णमपि चिकिर्षाजन्यशृति-

साध्यम्‌, अतो विशेषद शेमेऽपि तच प्रवन्नतेति षेत्‌ । न । feu छृतिरलुग्डयते; बलवद निष्टजनिका यथा विषभक्षणादौ, तदजभिका

च यथा पाकादौ । तदिह बलवद निष्टाजनकरृतिसाध्यतलं विव- |

चितम्‌ । न च विषभच्णे तदस्ति |

श्रतएव तच प्रयममिष्टसाधमतया तथाविघक्नतिसाध्यत्मविद्-

भानमवगत्य wad, प्रटृत्यनन्तरञ्च॒बलवदनिष्टदेतुहृतिसाधवं

विरोधि तज्ावगतभिति न nara |

तथाग्धतहृतिसाध्यलं yard wer प्रवर्ततेति चेत्‌ । न |

विग्रेषदगेनेन era fara yey । श्न्ययेष्टसाधनतास्म- Tama | न चेवं Base vata, खेच्छाजन्यकृतिसा- we विवक्षितत्वात्‌ । say खच नियमतोऽन्येच्छाघौनषटतिषा- we, Tada तत्रेच्छा विरात्‌ | श्रतएव स नान्तरौयक दल wa) न चेवमिच्छछान्नानस्य प्रवत्त॑कलप्रसङ्गः, wat परिचायकमा- भवात्‌ |

किक क ~~~ A YN ar

(१) aq चिकोर्बाँजकछ्लतिसाध्यत्वामावेऽपि जौवनयोनि्चविसाथ्यत्वं खा. fama ary जौवनेति।

WER: स्तवकः | RoR

यदा, wat खरूयसतोच्छा जनिका, (*दच्छायान्तु तज्ानं जनकमस्ठ, को विरोधः। न हि यदेक VSIA हेतुस्तज््लानमन्यज न जनकम्‌ । एवं चिकौर्षाेतुतया छतिखाध्यतान्नाने wafea frareuret arana कृतिटत्ति (९)बलवद निष्टाजमकचिकौर्षा- धोनत्वमेव, न विष्टसा घनत्वम्‌ । रृतिदत्तिधम्मपिच्या वहिरङ्गलात्‌ | (रजोवनयो निरृतिजन्यप्राणदिसश्चार निटत्ययेमावणश्धकलात्‌ | "'भो- afentatat यभिचाराख।

(९) इन्कायान्त्विति चिषौर्षायामिल्चैः। तथाचेक्छान्नागस्य प्रवत्तकत्व- पसक्ोवारितण्व, wat खरूपसदिच्छायारव हेतुत्वाश्युपगमादिवि मावः। वस्ततख्िकौर्षाहितु्रागस्यैव घवत्तैकत्वमि त च्छान्नागस्य fantstegqe पवन्तंकत्वाप्रि्तरिति प्रयमकल्त्यरव साधुरिति |

(२) यद्यपि बलवदनिद्ागगकत्वं act fatemtad प्राक्‌, तथापि चिकोर्घाविष्ेषण्वेऽपि न दोषदत्याशयवानाह बलवदनिदाजनक- fantatiineafafa | aqat बलवदनिदाजनकत्ये सति चिकौ- माधोनतवमितय्थंः। तथाच म पृव्वेविशोधः, चित्त बलवदनिद्धा- जनकचिकौर्षाजन्ययनध्विकौर्बां धोनत्वमिति पाठः। तजर बलवद- निद्धाजनक विकीर्षाजन्ययल्ने यचिकोर्षाधीनत्वसुक्तरूपं, तदेव fast. wautafa योजनया तादृश्ायेलाम KATH: |

(8) ननु यागस्येव masa घनम्भद्रति तुल्यमेवान्तरङ्ल्वमत- ष्पाद Matas यद्यपि तद्यावत्तकं च्िकोर्षाधोगस्वमावं

मतु बलवदनिद्टानगकल्वमपि, तथापि मघविषसंएक्तान्नमोजननव्या- emu वदावग्यकमिति भावः।

(8) भोगेति तस्य खतः एदषायत्येनेटसाधनत्वाभावादि अथः । ~

` ऋ,

९०४ कुखमान्नलो

न चोपायचिकौषष्टसाधनताज्नानसाध्या उपायेष्डावात्‌ sel eerafefa वाच्यम्‌ । साध्यतसाधनलयो विविरोधेनेकच wren

लवात्‌ | श्रसिद्धतां fagararera तयोव्येवस्थितेः। न च (\यदष्तः afaara तदिष्टसाधममिति ज्ञायते इति युक्रम्‌ । (रछतिसाध्यतो- | त्तोणेक्चानात्‌ चिकौर्षाऽनुत्यन्तेः। श्रपि च, साधनलस्य सिद्धमा waar साधनवन्नानमिच्छाविरोधि। न fe कञित्छतिषिदर-

मिच्छति | अतोऽसुन्दरे टष्चादौ चेच्छा तत्ाध्येष्टज्ञानात्‌।

अरय तादृ श्रङृतिसाध्यले शतिने विग्रेषएम्‌, wer । सत्ते वा,

eat सत्यां शतिसाध्यतान्नानं, तथा wma च ङतिर्ववत्यन्योन्याञ्रवः।

नोपलच्णम्‌, अ्रनतिप्रसक्रोपलच्छयाभावादिति चेत्‌ । न । ज्ञाने विषय-

तथा हृते विरेषणएलात्‌ । साध्ये च प्रन्तिविषये परिचायकतयोप-

SQUAT | अ्रन्ययेष्टसाघधनतापकेऽपोष्टस्य तथा विधविकल्ग्मासात्‌ |

ननु तादु श्ङ्ृतिखाथ्यतवं कृतेः प्राक्यमवगन्तव्यम्‌ ? न प्रत्यचात्‌। छतिसाध्यलन्नानाचिकौषां ततः कृतिः कतौ सत्यां saree हति साध्यताज्नानभित्यन्योन्या्यात्‌ । रृतिसाध्यतोन्तौणं चिकिर्षाहत्यो- Teas | मानुमानात्‌ । छतक्रियमाणयोः wa छतिसाध्यतो- Aaa बाधात्‌, wares चाञ्रया सिद्धः ।

चक

(x) wea इति यदा कदापौत्ययंः।

(२) छतिसाध्यतोत्तोशति सिडत्वन्नानादिलर्धंः। न्यथा साधम, A “Ne ०५ me warayifefa मावः। we शब्द प्रकाशे प्रपञ्वितमनुसन्धेयम्‌।

पञ्चमः Gay: | २०४.

उष्यते । पाकामत्छति विगरेषसाध्यः मल्छतिं विनाऽसत्वे aft मदिष्टसाधनलात्‌ मह्भोजमवत्‌ । यस्य यदिष्टसाधनं यदा aia विना न सिध्यति, aq तदा तत्छतिविगेषषाध्यमिति are: | अ्रसिद्ध- खेष्टसाघधमत्वाभावात्‌ । |

न च पच्ालुपपत्तिः, पाके शतिषाध्यतवं हि fray सिद्धे बाधा- दनागतं पाकमादाय सिध्यति, पलतावच्छेदकधम्मेसामानाधिकरण्छं ` Taare हेतुना सिष्यतौत्यतुमाने gre! यथा प्रसिद्धवद्धि- बाधेऽपि बद्धिमाचं न बाधितमिच्यप्रसिद्धोऽपि afte: सिध्यति, तया परसिद्धपाके ङतिसाध्यवबाधेऽपि पाकमाने न बाधितमित्यप्रसिद्धं पाकमाद्‌ाय सिध्यति । श्रप्रसिद्धयोः पचसाध्ययोः सिद्धावविशेषात्‌।

तयापि प्राथमिकलादावश्धकलाञ्च faye waaay | न च शाघवात्‌ कृतिसाध्यत्वं तथा, तदा छतिसाध्यलालुमितौ मानाभावेन युगदुपखित्यभावादिति चेत्‌ । न । लिङ्ग्नाने शति- बाध्यत्वाप्रकाओे तप्मकारकषख्िकीर्षायां तस्याष्ेतुतवात्‌ |

नतु हृतिसाध्यलस्य fafua न ae भचयेदित्य् विध्ययै- निषेधालुपपत्तिः। aed न॒ रृतिसाध्यमित्यस्यायोग्यलयात्‌ | a तचापू्वेस्य लिर््येतेम क शश्नभक्तणप्रटन्तं प्रति कलश्जभच्ण- भावविषयकापू्वेस्य छतिसाध्यलेन बोधनात्‌ । न चानादिलेन प्राग- भावो न साध्यः, भच्चणप्रटत्तस्य हि भच्णप्रागभावस्त्छतिं विनोतत्तर- काले म भवति aman तु भवतोत्यन्वयव्यतिरेकाभ्यां तत्छतिसाध्य- wags | न fe छत्यमन्तर णे घटखश्ूपं शृत्यसोनमित्यतो- req शतिषाध्यतवं चटे। इयां स्व fase: 1 कचित्‌ रत्यधोनः प्राङ्काल-

Rod कुषमान्नलौ

योगः कचिदु्तरकालयोग waaay योगच्ेमयोः रतिषाश्यल- मानुभविकम्‌ । (*्रतएबेद मन्तोग्तमिति व्यवहारः ।

ननु wat नष्टायां सन्नपि wal न काय्यैः, तया सति कथम- ya काथं कामिनोऽन्वयः ? श्राद्रविनाश्रितया क्रियातुख्धलात्‌ | मेवम्‌ । ugha काम्यसाधनलं तच काय्यैताबृद्धिः प्रथोजिका, नतु ` काय्येताविशिष्टस्य काम्यसाधनमताविशिष्टतेति व्या्षिः। तस्मात्‌ कतिसाध्यलसेव बिधिः | |

अ्रचोच्यते | छतिसाध्यताश्ञानस्य प्रवन्तंकलत्वे दप्नोऽपि भोजने प्रवर्तत | तथा विग्रेषद्‌ग्रेनेऽपि चेत्यवन्दनादौ |

श्रय ख विशरषणवन्ताप्रतिसन्धानजन्यं काय्येतान्ञानं प्रवन्तंकम्‌ | तथाहि । काम्ये पुरुषविश्ेषणं कामना, ततः काम्यसाधने यागपा- कादौ काय्यैतान्नानम्‌ | नित्ये च कालशशनौ चादि खविशेषणम्‌ | ae दप्तौ कामनाविरेणेष्टसाधनताज्चानाभावात्‌ न तथा बोधः | विग्रेव- qua च भ्रमद श्रायामिव चेत्यवन्दने नेष्टसाधमताश्ञान, येन wea काय्येताबोधात्‌ WTA |

मेवम्‌ । रतिसाध्यलन्ञाने लाचवादिषयतयेष्टसाधमलद्येवाव- "ेदटकलात्‌। न तु खविशेष्वन्ताप्रतिखन्धानजन्यलवं तज fae, गौरवात्‌ । न च साध्यत्वस्ाधनत्यो विरोधः, निर्विंेषितयोखयोर- विरोधात्‌ । तदा साध्यत्वसाधमत्वयोरोव विरोधात्‌ । amare शा- गन्युपगमात्‌। HAT साध्यवसाधनलयोरन्यतरमेव ष्यात्‌ प

(१) ्तरख्वेद मत्तो ऽभूतमिव्यधाकारपरक्चेषः, खमवनस्य प्रागभाव त्वादित्यचेः। eau कचित्‌ मन्तो न मतमिव एाठः |

पञ्चमः CTR: | Ree

म तु खमयभेदाद्भथयम्‌ । AG समयभेदमादाय साध्यलसाघधन- वयोश्चानमबाधितम्‌ | न चेवं गौरवं, समयभेदस्व प्रटृन्तावतुपयो- गात्‌, श्रानोत्न्तावेव तदुपच्चयात्‌ ।

कथं वा दृष्टसाधनत्ेन काय्येलालुमानं, पक्वे साध्यसाधनयोः Tata बाधा सिश्चोरन्यतरप्रसङ्गात्‌ | wea तयोरविरोध- दति तु तुल्यम्‌ । श्रपि च, खविगरेषणएवन्ताज्ञानजन्यकाय्येताञ्ाभा- भावात्‌ कथं सुखे चिकीर्षा ?

श्रयो पायचिकौर्षायां तद्धेतुः। इच्छाकारणसुखतवश्नाने छतिसा- wa यदा विषयः, तदा सुखे चिकोषां; नो चेदिच्छामाजमित्युभयं चिकौष्ितुः | तरं च्छा हेतुन्ञाने शतिसाध्यलं यदा भासते, तदा चिकौर्षा ; नो चेदिच्छामाचमित्यतुगतमेव सुखतदुपायचिकोर्षा- हेतुरस्तु, खाघवात्‌ | सुखलन्नानवदिष्टसाघनवन्नानस्यापि इच्छा हेतुत्वात्‌ | Hava पाकादाविष्टसाधनतान्ञाने afar विषयः दति चिकीर्षा, टश्चादाविष्टसाधनतान्नाने तु न तदिषय दतोच्छाः माम्‌ । सुखचिकोर्षायामिच्छछाकारणएश्चाने शतिसाध्यताविषयके चिकोर्षाेतुलावधारणणत्‌ |

aang, देवाधोनटष्टोच्छादटौ खतोऽसुन्दरविषयेच्छा- मां प्रतौ टसाधनताश्चानं कारणं क्तम्‌ । श्रतः पाकादि चिकौर्षा- ऽपि तच्छन्या a fe arate प्रति चत्कारणं wel, az तिषत्धं agafa न च चिकोर्षान्यत्वे सत्युपायेच्छालं ay तन्त गौरवात्‌ । न च. साधनतज्ञानमिच्छाविरोधि, नि्िविभेषितयोः शिद्लासिद्धव्थोर विरोधेनेच्छासा धनल्योरविरोधात्‌ |

Res कुषमान्नणौ

यत्तु तत्सा्येष्टज्ञानाहृष्चादाविच्छेत्यक्म्‌ | AS) असिद्धावाखा- वतोडष्यादेरिष्टानत्पन्तेखस्यावष्टं सिद्धलवमवगन्तव्यम्‌, दच्छालुरोधा- श्चा सिद्धमिति aafa विरोधात्‌। टष्टिसाधनलमादायेवेष्टसाथ- त्वग्र | एवध्ेष्टसाघनतामाचन्नानात्‌ हतिसाध्यताप्रकारिकेच्छा नोत्पन्तमरेति, न चातिप्रसङ्गनिटन्निरिति रंतिसाध्यलमपि तव विषयतयाऽवष्छेद कमसत |

नलु रता विच्छा विकौर्षां, समः प्रषटत्य्गो चरे च्छछावा चिलात्‌। शृ च हृतिविषयपाकादिविषये छतिसाध्यतप्रकारकेच्छावा चितम्‌ | तथाच शता विष्टसाधनतान्नानादिच्छा, टश्चादौ तथा ae | war छता विच्छा, तदा aa चिकोषां, श्रन्यजेच्छामाजम्‌ । नत्‌ हतिसाध्यतान्ञानात्‌। edt ङतिसाध्यतलाभावात्‌।

अरय पाकं शत्या साधयाभोतोख्छछा श्रनुभवसिद्धा। we शतिषाध्यतान्ञानात्‌ | सा च चिकोषापदाप्रतिपाद्याऽपि wired: समानविषयकलात्‌ | न तु रतोश्छा ulate: कतिविषया विषय- त्वादिति चेत्‌ । श्रसि तावत्‌ पाकडताविच्छा टष्टौच्छावत्‌, श्रि च शतिसाध्यलप्रकारिका तजेच्छा । तथापि wares wires लाघवात्‌, न तु त्तिसाध्यतप्रकारिकेच्छा, गोरवात्‌ । न चावगति- दस्योः समान विषयलसुभयसिद्ध, तस्येव विषचाय्यैलात्‌ । कथन्तरिं पाकं श्त्या साधयामोतौष्छा ? येन रूपेण यस्येष्टसाधनलं तेग SIT तजेच्डा सत्वात्‌ | यथा स्वकेदारटष्टिलेनेष्टसाघधनलान्तथेषेच्छा, तथा ृतिसाध्यवेन पाकच्ये्ट्षाधनलात्‌ तथेवेष्छासत्वात्‌ । अन्यवा तत्तद्‌ पायसाध्यलेनेच्छा तत्तद्‌ पायसाध्यतपरकारकश्चानात्‌ खारि

पञ्चमः wae | Rok तेतश्च केन्ेव्यतका थेसमवाधिनौ इटसौधनता लि- न्धं श्त्वेवधारयति } म च चाच्थमेवभ्येत्‌ वरं कर्तव्ये Mey, अधर्यग्युपर्मभनीयत्वात्‌, छतभिषटताधनति येति । धथा हि नेष्टसधनत्तामाचं प्रतीत्य प्रधत्ते, साध्येषु व्यभिचारात्‌ | तथा प्रयलविषयैससशूपभपि प्रतत्य न प्रत्तेतरव। किन्तु प्रयन्नविषयसमवायि- नौमिषटसाधनतामधिगम्याधिकाशै* wana इत्यनु- भवैः |

नेन्तकारणकल्यना पत्तिः | मम त्रपायेच्छायामिष्टसाधलन्ञानमेवं हेतुः । शअ्रतएवेकप्रत्ययामिषेयलप्रत्यासत्तेरन्तरङ्तया विधिप्रत्यया- भिभेयेष्टसा धनलस्य छतावेवान्वयो न wae) तथेव featateq- ज्ञानजनकलात्‌ । WN च छती विधेयवेनान्वयः |

च्यते । पाकस्य वङ्धिसाध्यलेन हतिसाध्यवेन वा नेष्टसाधनलं, गौरवात्‌ । किन्तु पाकलेन । स च तिं विना नेत्यन्देतत्‌ । कथं afe वदङ्धिना साधयाभौतोच्छा | इष्टवाधनलेनं ज्ञाते यत्र TEI Waa, तच तत्साध्यतेनेच्छासत्वात्‌ । यथा रहौ ष्टसाधनतेन ज्ञाते वद्धिसाध्यलन्नानादद्धिना पाकं साधयामोतौख्छा, तथा afa- WIA MA पाके इष्टसाधनवज्ञानात्‌ त्या साधयामौतौष्छा | तथाचेष्टसाधनलेनः शतिसाध्यवेन च qa हतिसाध्यलप्रका रिके च्छा

+ समवायिनौमिष्टोपावतामवगम्याधिकासे,- दति Bre | 27

--ऋ.

९९० कुस॒मान्नष्णै

तच विषया धातुना भाव नाऽऽखयामाचेण Wag तदशेषेण fast इत्येवमिष्टाभ्युपायतायामधिगवा- यामन्बवयबलात्‌ तदिषयस्येष्टसाधनत्वावगतिरिति कलं व्यतैकार्थसमवायिनौष्टाभ्यपायता* लिङः प्ररल्िनि- मित्तमित्युक्तम्‌ |

न विष्टस्ाधमतान्ञानमाजादिति कतिसाध्येष्टस्ाधनता विधिः। faa च @razt ययेषटसाधनताज्ञाने सत्यपि न fawarefa:, तथा निपुणतरसुपपादितं दितौयाष्यायप्रकाशे इति संखेपः।

aafa | पचतौत्यादौ भावनाविषयः पाकादिर्धातुनोश्यते, भावना areata: | गेषमिति । यजेतेत्यादौ fewer भावना- विषयस्य यागारेरिष्टसाघनलवमुख्यते <a) श्रन्वयबलादिति। प्रशतिषममिव्याहारादित्यथेः | तदिषयस्येति । दष्टसाधनौभूतसख भावमाविषयस्येत्यथेः | (भावनाया इष्टसाधनतया तत्कारणकोया- गोऽपि तयेति भावः, कन्तेयतेकेति। यद्यपि प्रवय तदथौभावना-

` दिश्द्धमैर्टसाधनता वेत्यनेन भावमाधर्मएवेष्टसाधनलं frei

* समवायिनीष्साधनता,-दइति site |

(१) भावनाया इष्टसाघनतयेति यद्यपि मावनाकार्णं ग यागः प्रत area यागजनिक्षा, तथापि ancien aeaife:, कारव wea विषयबिवच्ता वेति arta: |

पञ्चमः शावकः | RL

करखस्येटसाधनताऽभिधाने ज्योतिष्टोमेनेति ठतौ- यया न भवितव्यमिति तु देश्यमवेयाकरणस्यावधौर- aaa | तत्सह्याऽभिधानं हि तदभिधानमाख्यातेन | नच तत्‌ Waal न च यागेष्टसाधनताऽभिधानं लिडन, किन्त्वन्वयबलाल्षल्लाभ इत्युक्तम्‌ | विकल्यितम्‌, श्रधुना च भवव्यस्योच्यते दूति विरोधः, तथापि (तजादिपदेन भाव्यस्याप्यभिधानाददोषः |

नलु यदौष्टसाधनता faerk:, तदा व्योतिष्टोमेन यजेतेत्यादौ

ata न स्यात्‌, यागकरणलवस्य लिङवाभिधानादित्यत श्रार। करणएखेति । लिङ्श्राख्यातेन यागसंख्याभिधानदूपं तदभिधानं वाश्च, न चेवमिहास्तोत्याह | adeafa । यज्ञेतेत्यच fe न करणे लकारो येन तद्‌गतसंष्य(मभिदध्यात्‌, किन्तु कत्तरोति तस्संख्या- भिधाने (रढतोयोपयोगः, (शदतोयातोऽपि wi करणत्वे नेड्‌

(९) तच्रादिपदेनेति न च तदथेद्यस्य ga लिखति विवरणाद्‌- यागस्य च लडयत्वामावाइदिरोध इति area । लिखयेत्वेन तस्यापि fanaa दोषाभिधामे दोषाभावादि्यथंः। तदथद्व्यत्र तच्छब्देन शब्दस्येव fara, उपद्ितत्वात्‌ । न fas, खनु पस्थितत्वाव्‌ | प्रकारे च लिडयंदति विवरणं मावनामात्राभिप्रायेये्याङः।

(a) टतौयोपयोगदरति टउरतौयासम्भवद त्थः । कारणसह्याया अनभि हितत्वादिति ara: |

(३) wag द्रतौयया कारुणत्वस्याभिधानाव्‌ लिङाऽपि च तदभिधाने Wawa we ठतौयातोऽपोति । गोस्वादुक्कदोषाचेति भावः| वाजपेयाधिकारणन्यायात्‌ कम्भनामघेयतवा हतीयायाः प्रथमं मूकत्वादिव्यन्ये |

Ry qeareret

यत्तु fasrrenrefe® प्रलोयके रह्सतथमता, न चातः सद्धर्वान्मा प्रहकिरस्तोति Varah AT Ay THEMES TAR AAT TRS AG प्रदत्तिरिति कः प्रनौयाक्‌ । सब्वेपछसमानज्चेतत्‌ समानपरौ दारण्डेनि किन्तेन। श्चाभिधौयते । अस्तु प्रयन्नविषयसमवएयिनौष्ट- साधनता प्रदस्तिहेतुः; तथापि नाक लिङ्धैः, सन्दे Vidi साहि किसाक्षादटेव लिङाऽवमम्यते, स्तन.

तात्पथ्यैमित्यथैः | लिड वेष्टसाधनतामाजाभिधानेऽपि न यागख acfauafaare । न चैति । चद्येवमप्यमिधानमस्ति, तथापि aaa नं पदार्थतया, तर्थाऽनभिधानश्च नभिदहित इति a विवितमित्येके | लिङ्टन्तद्धितैः परिसंख्यानं नियामकभित्यन्ये५।

यिति । यागः खगंसाधनमिति सिद्धा्यैवाक्यादिष्टसाधनव- erasfe a ब्रटत्तिरिति नायं विभिरित्यसिद्धंः ततौऽपि खन कामस्य ततृसाघधनतान्ञानवतः प्रत्ते रित्यर्थः । श्रन्येवामपि विधौनां सिद्धार्थात्‌ प्रतौतावप्रटत्या न ते विधयः स्य॒रित्थाद । सवपेति । एतदुदूषणमित्ययः | एवमिष्टसाधनतां विधिं are खसिद्धान्तेन निराकन्तै सन्दें तावदाह । श्रस्तिति | स्तमपानाद्‌ाविति। वचा

(१) परि सहयानमित्यभिधानपय्धायण्व अन्यस्य दुव्वैचत्वादि्नुशयवि- म्करोति इत्यन्ये दति |

पञ्चमः Wax: | Rte

पामादाबरुमामादिवं aaa: किं at तत्प्रकिपादितात्‌ कुत शिदथैदसुम्ययते, वचेष्ठाविथेकासुसितादिवाभि- प्रायबिरञ्चेषात्‌ समसाभिन्तेनेति सन्दिद्यते। tase सलि सां नाभिधीयते इत्येव निरः ॥

हेतुत्वादमुमानाच्च मध्यमारै द्थिगतः |

अन्यच HATA aT मिषेषारुपपत्तितः॥१४॥. `

लथाहि। अभनिकमेदारुणौ मख्नौयादिति war

कुतं इत्युक्ते वक्तार वद्‌न्ति, यतस्तन्मन्धनाद्श्रिरस्य सिध्यतीति । तरति ब्रह्महत्यां येाऽश्वमेषेन यज्ते

सनपानारदैरिष्टसाधनलयं साचादेव पानादवगम्यते cae: । anfa- पादितादिति। लिड बोधितादाप्ताभिगप्रायादिष्टसाधनलमनुमौ- यते, ततः प्रडन्तिरित्यर्यंः | समयसखेच्छा विषः aga: । एवश्चेति | दष्टसाधनतां न लिंडमऽमिधोयते, किन्वाप्नाभिप्रायनिषयवेनातु- मौयते दत्थथेः । |

तदुपपादयति | देतुलादिति। श्रलुमानादिति। विधेरिति शेषः | मध्यमादाविति) मध्यमपुरुषो त्तमपुरुषलिडद् साधनता वि- योगां दि त्यथः । sata; श्राज्नाऽध्येषणदौ' लिङद् च्छा विषयत्व wet fees तयौ चित्या दित्धथेः । निषेधेति as विधिप्रकारेषं भं इन्धादिति निषिधातुपपत्तेरित्थयेः।

ेतुलादिति ered. afters ईति । लिङवेष्टसाधनता- भिधाने च॑तसग्नयनादिंति देलेमभिधानं व्यथेजित्य्थः । अमुमा-

२९९ atest

द्त्यादाविष्टाभ्यपायतायामेवावगतायामनुमिमवते ता- fara, यदश्वमेधेन यजेत रत्यब्रह्महत्यातर शकाम- इत्यादिविधिम्‌। निन्दया च निषेधम्‌ । तत्‌ यथा अन्धं तमः प्रविशन्ति ये के चात्महनाजनाः- इत्यत नात्मानं हन्यादिति | काः कुयामित्य् fatufafeta लिङ नेष्टाभ्युपायतामाह, किन्तु वत्‌ सङ्कल्पम्‌ | न दौश्वाभ्युपायेममायमिति genfata पदाथः किन्तु तत्मतिपत्तेरनन्तरं याऽस्य सङ्कल्यः- कुयामिति, सरव । सव्वेव चान्य वक्तुरेवेच्खाऽभि- धीयते लिङेत्यवशतम्‌ | तथाद्यान्नाऽध्येषणाऽनुन्नासं- प्रञ्नप्राथनाऽऽशंसालिङ नान्यत्‌ चकास्ति | यां वकलुरिष्छामननुविद्धानस्तत्‌स्ाभादिमेति, सा STAT | यातु ओतुः पूजासम्मानव्यश्जिका, सा अध्ये षणा | वारणाभावव्यज््िका अअनुन्ना। अभिभानप्र-

[1 णण त प्ण ae

नादिति विदृणोति। तरतौति। शिङष्टसाधनताऽभिधाने far रलुमानं व्यथे, तदथेस्य वाक्यादेव प्रतौतेरिति तदन्यएव faer- cau: । मध्यमादाविति व्याचष्टे, gat इति । तवेदमिष्टमाधन- aa: कुर्य्याः, ममेदमिष्टसाधनमतः gaifafa व्यवदारागध्यम- पुरुषादौ संकल्यएव fees cee: । अन्यन क्गप्तसामर््वादिति

पञ्चमः Saw | RU

याजना SHR । AAT ATTA । शुभाशंसनमा- भोरिति।

न च विधिविकषल्पेषु निषेधडपपद्यते | तथाहि। यदाऽभिधा विधिः, तदा न WaT इननभावना नाभिधौयते इति वाक्यथाग्याधातान्िरस्तः। यदा कालबयापराग्रष्टा भावमा, तदा नेति संबन्धेऽत्यन्ता-

विश्णोति। स्वैेति। ्रन्तिम हेतुं व्याचष्टे, न चेति।

इन्यादिति निषेधेन सह हमनानग्वये इननाभावविषया भावना तदथः स्यात्‌ 1 तजर च विधिवैयध्ै, इननप्रागभावात्यन्ताभावयोर- साध्यलात्‌ | इननभावना नास्तोत्यन्वयस्च न सम्भवति, बाधात्‌ | ततोहननविषयभावनाऽभिधायानिषेधोवाच्यः | ATH । व्याघाता- दिति । श्रभिधाविधिवादिनां हन्यादिति पदं हननभावनाऽमिधा- यकमेवेति तज्जिषेधे व्याघात cae) (यद्यपि भहानाममिधा 4 aga: faq श्क्यनिष्ठं धर्मान्तर, तथापि feafafgar- घाताभ्यां afarat न waa इति ara: |

यदा arava भावनेत्यब विधिरित्यतुषञ्यते । एव- मुत्तरच। कटा विद्धननभावनायाः स्वा त्ज्िषेधस्यात्यन्ताभावश्ूपवं

(१) यद्यपौति तथाच गोक्तव्याघातः, वाच्यवाचकमावसम्बन्धात्सकाभिधा- quay ततस॒म्भवादिति ata: |

२९६ कुखमाञ्नलौ

भावामित्या। यदा कार्य, तदा न इन्धात्‌ न ee कायमित्यनुभवविरुङ्गम्‌ | किियतरव यतः । न हैन नेन arnt इननक्तारशणकं क्यं नास्तौत्ध्ं इत्यपि नास्ति । दुःखनिरत्तिसुखाश्योरन्यतरस्य तर्च सहः ara) ₹हनर्नकषारणकमषटषटं stents इति तु भिरा तङ्क दृष्टार्थिनं प्रवत्तेयेदेवेति साधु Aree । अह ननेनापुव्वै भावयेदिति त्वशक्यम्‌। कारणस्यानादिल्वेन HAM तथाभावप्रसङ्गात्‌ | भावनायाश्च तद्‌

नासतोत्याद । तदा नेतोति | काय्यैताविधिपक्े निषेधातुयपत्ति are) यदा काययैमिति | यद्याख्यातेन नजन्यः, तदा इने कृतिसाभ्यलक्तयुदेश्चलयो रभयोरपि सत्लाननिषेधोवाधित दत्य | इननस्य कामाद दुःखनिदटत्तोति।

निरातद्धेति । wa fH सुरतापूरैसय निषेधः, दुःरितापूवेख वा? श्रा धर्मानुत्पादेऽयधमीत्पादकमानाभावाद्‌दृष्ट फलाय | इनने प्रवर्तेत | BI च सुतरां प्रटत्तिः स्यादित्यर्थः | श्रय नना घालर्यान्वयः, Tare) ्रहननेनेति । कारणस्येति । ₹हमनप्रागभा- वच्यामादिलादनादपू्वै स्यादित्यथेः । नलु हननप्रागभावदिषव [सि a

* इननं--द्रति ate |

† इननकायं-द्रति afte |

{ ayei—efa mite |

पञ्चमः स्वकः | ९७

विषयत्वात्‌। अषहननसङ्कल्येनेति यावज्ौवमविद्छि- ATSC: स्यात्‌ | aa aaa वा fafa: पश्चाङ्न्यादेवाविरेधात्‌ | सम्यादिवेाद्यनेन नियेा- गाथेः ।

यावद्‌ यावड्ननसङ्कल्पवान्‌ तावलावहिपरौतस- ल्पे नापुव्वं भावयेदिति वाक्वाथैः, तथामूतस्याधि- कारित्वादित्यपि वातम्‌ | तदश्रुते: | प्रसक्तं हि प्रति-

भावनाऽपूरवसुत्पादयिव्यतौत्यत El भावनायाखेति । प्रागभाव- कदा. भावनाविषथः स्यात्‌, थदि तत्‌ खरूपं भावनासाध्यं श्यात्‌, म Safer: | | संकल्यविधिपचे निषेधानुपपत्तिमाह । swatfa । सव्येदा किमदननमसङल्पेनापूवै भावये दित्यः, यदा कदाचिद्वा ? wz, (भ्यावव्जौवमिति । we, सदिति । नियोगााविध्ययेः । विप- Dafa | श्रहननसङ्ल्पेनेत्यर्थः | तथाग्डतस्येति । प्रटृल्तिमतएव निवेधाप्ं ऽधिकारादित्थथेः । तद श्रुतेरिति | हननसंङख्पवतोविप- रौतसङ्कल्यकल्वाञरुतेरित्यथेः । नलु Fe हननं निषेध्य, प्रसङ्ग्च तत्करणसड्ख्पएव, (\दच्छायाएवाद्यप्रडन्तिलादित्यश्चतमपि amar

(१) यावच्लोवमिति न. च तत्सम्भवति, सबुष्यादिदश्रायां तदिष्छेदादिति ata | (a) भनु प्रन्तिमतोनिडत्तिमियो गाधिकारात्‌ reg: rete 4g सङ्कख्प- 28 _

—.

ate gaat

विध्यते amanfata चेत्‌ । म वे किञ्चिदिह प्रति-| पिध्यते। तदभावः प्रतिपा्यते इति निषेधा्ः। इननकरणकमपूव* वाकाः | किञ्च। न ₹दन्यादिति अहननेनापू्वस्य के- व्यताप्रत्ययाजातेषेदात्‌। जातश्च हननक्रियायां शागात्‌ | निष्फला कार्याद्पेक्ितफलं गरौय दति न्यायेन ₹न्धादेवेत्यदे ASAT को शलमास्तिधा- भिमानिनेमगमांसकदुदुंरूढस्य |

were) प्रसक्षमिति। नाज weet निषिध्यते, किन्तु ₹नमाभाव- सङ्कर्पकारणकमपूष्धं विधौयते ware न वै कि्िदिति

किञ्चेति । श्रपूवैवाच्यतेऽपि न aes भक्येदित्यादितः कलश्भच्षणाभावविषयकमपूवंमवगम्यापि तदभावे a प्रवर्तत तथाहि | कलश्नभच्चणे रागादस्य कन्तव्यताब द्विजाता, were भक्षणाभावे । निःफलाच्च araiq सफलं गरौय इति न्यायेन खखरेतौ भचणएव प्रवत्तेत, न तदभावे, we निःफलत्वात्‌ । = निषेधापूवेमेव फल, तस्य सुखदुःखाभावान्यतया पष्डलन तदजनकतया च गौणमुस्यप्रयोजनलाभावात्‌ |

न इद त्वग सङ्कल्यकर गमयुव्ये,- इति को ° |

इत्यत खाद इश्छायारवेति | चाद्या प्रटततिरिब्डेवेत्धमिधानादिति भावः |

पञ्चमः UTM: | RE

इष्टसाधनतापक्षेऽपि न इन्यात्‌ न इननभावना दष्टाभ्युपाय इति saad: | तथाचानिष्टसाधनत्वं कुतेालभ्यते | न हौष्टसाधनं यन्न मवति तदवश्यम- निष्टसाधनं दष्टमुपेक्षणोयस्यापि भावात्‌ |

यत्‌ रागादिप्रसक्तं प्रतिषिध्यते तदवश्यमनिष्टसा- धनं इष्टम्‌ । यथा सविषमन्नं a सुश्जौथा इति । तेन वेदेऽष्यनुमास्यते इत्यपि न arta: । प्रतिषे- धाथेस्येव चिन्त्यमानत्वात्‌ |

au प्रटत्तिमतो निटत्तिनियोगाधिकार इति यदा भणे प्रन्तिस्तदा तन्निषेधे शब्द कास्येश्ञानातत्तदिपरोतप्रयन्ने जनितं ware कियोत्यत्तिः, तेनैव प्रतिबन्धादिति चेत्‌ । निदरन्तिका- य्ताज्चानेऽपि fanaa facut प्रयन्नएव ated, चस्य प्रति- ` बन्धकता श्यात्‌ । म च MAIS शास्त्जकन्ेव्यताश्चामं बलवदिति वाच्यम्‌ । तस्य सफलविषयलादेवास्य च निःफलविषयतात्‌ । श्रय कश्श््नभच्चणएस्य निन्दाथेवादेन बलवद निष्टसाधमलश्चानात्‌ aged न प्रवर्तते इति चेत्‌। एवमपि कलश्जभच्णे न प्रवर्ततां, तदभावे- ऽपि निःप्रयोजनलेनाप्रत्तौ किमायातमित्ययेः।

तथाचेति । वसतः श्रचहननभावनायाः कणश्जभक्षणभावनाया- खेष्टसाधनलमस्सेवेति भावः । अतएव वच्यति, न होति । जरत्य-

(१) waua न fy करव्यतस्येटसाधनत्वस्य वा अभावः प्रतिपादयितुं ` शक्छते इति वच्यतोद्यादइ न दीति ।

२२० ` wearers:

न fe कन्तव्यत्वस्येष्टसाधनत्वस्य भावनाया वा भावः प्रतिपादयितुं शक्यते ¦ लौकिकानां लोकिक- प्रमाशसिद्खत्वात्‌। तथापि प्रतिपाद्यते तावदिति aq न। पाषण्डागमनिषेधेनानेकान्तात्‌ । नासौ प्रमा- शमितिचेत्‌ । न । अ्रथेविपय्येयप्रतिपादनाविगेषे- ऽस्यापि तथाभावात्‌ |

तात्यय्यतः प्रामाण्यमिति चेत्‌। ai विधिनि. वेधयारनन्धपरत्वात्‌ ia विधौ परः शब्दाथे इति वचनात्‌ । तथापि निषेधे तथा भविष्यलोति चेत्‌।

भ्तासत्यपि क्ञानमर्थं wee: करोति होति न्यायेनाह । तथापौति। yaaa fear यागादिविषया पाषण्डेन प्रतिषिध्यते, aw a श्ननिष्टसाधनमिति व्यभिचार इत्याह । पाषण्डेति । नासाविति । yaaa देतु विंेव्य इत्यथः । प्रमाणएबाधिताथं विषयत्वेन पाष्डा- wea न इन्या दिल्यस्ाणप्रमाणएलादिल्यार । भरथेति ।

मसु गङ्गायां चोषद्त्यस्येव म हन्या दित्यस्यायर्थान्तरे fata- मामानिष्टसाधनत्वङूपे तात्पय्यन्तदोधकलं earfeare । are aa इति । श्रयैवादवलनानामन्य् विधौ तात्प a तु विधि वशनसेत्यभ्यपगमात्‌ तदलुरोधेनान्यज WIA युक्ता न ठु तभ व्याह न विघाविति। भावविघावेव an न तु निषेधविधा-

पञ्चमः रवकः | RAY

म। अविनाभावतदुदेशप्रज्यारभावात्‌। नाष्यसुरा- विथ्ादिवदस्य नभो विराधिवचनत्वम्‌। कियासङ्ग- तत्वात्‌ | असमस्तत्वाञ्च | तस्मात्‌ | विधिवेक्कुरभिप्रायः newer लिडगदि्भिः । अभिभयेऽनुमेया तु कततूरिष्टाभ्युपायता ॥१५॥ तच खयङ्क्तंकक्रियेच्छाऽभिधानं कुर्यामिति | सम्बोध्यकत्तकक्ियेच्छाऽभिधानं कुर्य्यात्‌ इति । ओेष-

mare । तथापौति। ay लचणौयार्थेनाविनाभावस्तददेगरेन प्रयोग तज्रैव खच्णा, म च न इन्यादिति वाक्यमन्यपरवेन परयकष, न॒वाऽनिषटाधनलेनाविनाभाव cere श्रविनाभावेति । ननु यथा श्रसुरादिपदे न निषेधोननयेः किन्तु तदन्यदिरोधि, तथाऽजष्टसाघनविरोध्यभिष्टसाधनम्थः स्यादित्यत ae नापौति | क्ियासङ्घतस्य as: प्रसच्यप्रतिषेधवाचकलत्वात्‌ (“समाखएव ae पयैदाखटत्या तदितरदिरोधिपरत्ादित्यषंः। नियोक्रधरभोमेत्यभिमतं पचसुपसंहरति । विधिरिति । प्र्ट- श्ादावित्धादिपदाज्िषटत्तिः | विषयसप्तमोयम्‌ । तेन प्रहसिनिद- fafara श्राप्तामिप्रायोखिङ्यं इत्ययः । प्रव्तकमिष्टसाधनता-

(९) खमाखरणवेति यद्यपि न we: पटद्रवादौ iste पययदासद्श्या तदितरपरत्वमख्येव, तथापि WNT मजुसन्धेयम्‌ |

RRQ कुहमान्नली

कलुकक्रियेच्छाऽभिधानं कुर्वतिति । तथाचाप्निका- मादारुणौ मथनोयादित्यस्य लोकिकवाक्यस्यायमथेः सम्यद्यते | अग्रिकामस्य दारुमथमे प्रलतिमभेषटेति। ततः ओ्रोताऽनुमिनेति, नुनं दारमथनयज्ञोऽग्नरुपाय- इति । यददिषये fe प्रयज्नोयस्याप्तनेष्यते, स तस्वापे- faneg: | तथा तेनावगतख, यथा ममेव Yas: अनविषय इति व्याप्तेः

विषं न भक्षयेदित्यस्य तु विषभक्षणगेाचरा प्रद ` fata नेष्टा इत्य्थः। ततेाऽपि ओ्रोताऽनुमिनोति, नुनं विषभक्षणभावना अनिष्टसाधनम्‌। यदिषयेा fr naa: कर्ुरभिमतसाधकाऽष्यात्तेन नेष्यते, स aa ऽधिकतरानथेहेतुः | तथा तेनावगतश्च, यथा ममेव

भ्लानमेव, शिडर्यस्लाप्तामिप्रायो खाघवादिति भावः) anf विधिले श्र्य्यामित्यादावयेभेदमानुभविकमुपपादयति । तजेति।

सखगेकामोयजेतेत्यस्य खगे कामृतिसाध्यतया यागो याग- यन्नो वा MAE इत्यथः । ततो यो aad स्य शतिखाध्यतया' यद्मापारविषयः प्रयतो वा यस्यामेनेव्यते, ख तस्य बखवदजिष्टानतु- बन्पोखाधनमिति व्यािगरहाद्‌ यागसष्टसाधनतमतुमिनोति | waif. (यागोमदिष्टसाधनं मन्मरयन्नविषयतया aera

व renee ee (१) यागोमदिषटसाधनमिन्राद्यनुमानं wnat विपद्ितमशुखन्धेयम्‌ |

पञ्चमः TAM: | RRE

quire: ऋौडाकदेमविषभक्षणादिविषय इति are: |

wine वाक्ये अयं प्रकारः कदाविद्ुद्धिम- धिरेाहति न तु वेदिकेष्‌, तेषु पुरुषस्य निरस्तत्वात्‌ इति चेत्‌ । म । निरासदहेतारभावात्‌। तदस्तित्वेऽपि प्रमाणं नास्तीति चेत्‌। मा wera, विधिरेव ताव- हर्भदव Yat प्रमाणं श्रुतिकुमाय्याः किमच क्रिय- ताम्‌। लिङो वा लोकिकार्थातिक्रमे ava लोकि-

लात्‌ । यथा मत्पिजा मत्रयनविषयतया waa भोजन मदिष्टसाघधनम्‌ | म कणश भक्येदित्यस्य कलश्नभकणं मम बश- वद निष्टसाधनं afesaruaa सत्यपि acria मप्रयल्विषयतया- ऽनिव्यमाणल्वात्‌ । यथा मत्पिजा मत्रयल्लविषयतयाऽभिग्यमाणं मधुविषसंशकान्ञभोजेनं ममानिष्टसाधनम्‌ |

खिङादौोनां ara प्रवन्तकश्चानजनकते बाधकाभावाशन परग्पराजनकलमिति न वाच्यम्‌ । TATE श्रब्दा्यलनियने कजैदेरिवान्यलभ्यवस्य (*डहेतुलादित्यादेख बाघधकवात्‌। वया- ऽपि सखषटतिस्येष्टसाधनतामन्तराऽतुमापयता शब्दश्य साक्षात्‌ ्रवन्तंकल्ानङ्गौकाराच्चेति भावः |

विधिरेवेति | मन्वेवमन्योन्याञ्जयः म वा ered तात्पम्धगौर- वात्‌, श्खराचनन्तकर्पनापन्तेख | मेवम्‌ । लोके श्राप्नामिप्राये लिङः प्रकरिगरहादेदे परिगरेवादौश्वरामिप्राये पर्थवसानात्‌ । न तु aaa (१) हेतुत्ादि धादे खेति हतुत्वादनु मानाचेत् दे खेत्धथेः |

२७ कुखमाञ्जलौ 7

arava वैदिकास्तश्व चेषामथा इति विक्षवेत । तथाच अवगडद्‌शादिवदनथंकत्वप्रसङ्ग इति भव सुस्थः ।

स्यादेतत्‌ । तथापि वक्लृणसुपाध्यायानाभमेवाभि प्रायोवेदे विधिरस्तु छतं sata वक्रा परमेश्वरे चेति चेत्‌ ।` न । तेषामनुवक्ततयाऽभ्यासाभिप्रायमा- चेश nea: शुकादिवत्‌ तथाविधाभिप्रायाभावात्‌। आजे बा न राजशासनातुवादिनेऽभिप्राय wre, कि नाम Trea लौकिकाऽतुभवः | रतेः खख्षपि। `

इतल्ञणव fe वेदेाऽयं परमेश्वरगाचरः। स्वार्थदयारव तात्पर्यं तस्य स्व गदि वदिधौ ॥१६।

Oe ew eee eet Te eC जिडगरे र पूं पर्यवसानम्‌ । 4e- सुखश्च गौरवं न दोषाय | शक्रिगरहकाले सिद्यसिद्धिपराइतलात्‌, ईशर मानान्तरोपदगरेनाच्चेति भावः |

एतदैवाभिप्रेवयाह । यणएवेति । लोकदृष्टाएव पदाथा वेदे ्र्यमिन्ञायमानाः कथमन्ये इत्यथैः | अनथेकलेति | ग्टहोतसङ्गते- क्ती किकपदादन्यनेनाग्डहो तसङ्गतिलवादित्यचेः | तेषामिति. । उपा- शायवंगरानामतो RATATAT HART, न सम्भवतो ति TAT Safar तावत्पदन्ञानात्‌ विवच्ातसोश्चारयिटढतल्माचमित्येः।

खा्थदारेवेति | सुख्धाथाबाधात्तचेव श्तेस्तात्प्यमिति नान

परत्वमित्यथः |

पञ्चमः स्तवकः | RR

न सन्त्येव fe वेदभागा यच परमेश्वरा न TMA | तथाहि | Beda पुरुषखक्रषु, विभूत्या रुद्रेषु, शब्द्‌- ब्रह्मत्वेन मण्डलब्राह्मशेषु, प्रपथ्चं पुरस्कत्य निस्य॒पश्चत- यापनिषन्सु, यन्नपुरुषत्येन मन्विधिषु, देहाविभा- वेरुपाख्यानेषु, उपास्यत्वेन च स्व्व॑चेति ।

सिद्धाथतया न ते प्रमाणमिति Aq न

सिद्धायंतयेति । इदमत्राभिसंडितम्‌ । व्यवहारतण्वाद्या युत्प- ्तिरुपायान्तरस्य व्यत्यत्यधौनलात्‌ । तथाहि । प्रयोजकवाक्योचा- रणनन्तरं प्रयोच्यप्रटन्तिमुपलभमानो यृत्पित्सुः प्रेचावदक्योचार- we प्रयोजनजिन्ञासायां तदन्वयाद्यतुविधानाद्‌पसितलाच प्रयो- व्यप्रहत्तिमेव प्रयोजनमवधारयति |

तच्च तनुकरूलब्यापार विनाऽनुपपद्यमानं कायेतान्नानमेव व्यापार aaa | खप्रटृत्तौ तखेव कारणएतनिश्चयात्‌ | एवश्च तच शब्दस्य हेतुलमवधाये asa शक्तिं कल्ययति, उपस्ितलात्‌ । पञश्चादावा- पोदापाभ्यां क्रियाकारकपदानां कायो ज्विततन्तदर्थेषु शक्ति zerfa प्रथमं सामान्यतस्तचेव गश्क्तिग्रहादिति कायान्वितएव पदानां ufafcfa fagra: शब्दो न प्रमाणम्‌ | |

श्रयाकाङ्खगदेस्लयाऽपि वाक्यायथन्ञानडेतुत्वो पगमात्‌ ततणएव कार्यैपदसमभिग्याहारात्‌ कार्थवज्ञानसम्भवेनान्यलभ्यलान्न कार्यगरऽपि श्रक्रिः । परम्परयाऽपि शब्दस्य कायलन्नानानुकूलल्वाद यापत्तः परिच-

यात्‌ । fay, कायेव्ववाचिलिडादोनामाकाङ्खगधपेतपदाथान्वित- 29

Vag कु्चमान्नलो

ख्ाचेबोधकलस्यावश्यकल्नात्‌ पदाम्तराण्णमपि तथालमस्हु लाघवात्‌

मेषम्‌ । पदानां काचान्विवल्नाने (^) साचास्वोात्सगिं कलेन तथेव ेत्‌वस्य aa । अन्नितपदाथेश्नाने च Fae परन्पराया- श्न्याग्यलात्‌ | WUT साचादु पपादक विषयत्वेन Wee पपाद कार्ान्वितन्नाने पदानां ufc | लिडागदौनां -शक्तेरक- नाद न्यलभ्बलवत कस्याप्यभावात्‌ | MIATA Tay । न च कायेवाविलिडादौनां बभिचारः कायेलविशिष्टज्ञानजमकलं fe सवेपदानाम्‌। तच्च कार्य्याज्ितसख्लायेप्रतिपाद कतया दतरान्वितखा- येकार्यप्रतिपाद कतया वेति म कञिदिगशेषः।

अय लिद्धाथैऽपि युत्पत्तिः सम्भवति । तथाहि । उपलखभ्भचेन- UIA वालस्तादुशेनेव AWG समं चेजसमोपं गतः “Ay, Tae जातः, इति वार्तादारवाक्षयं wea वेजस्य मुखप्रषादं aaa ओतुेषेमनुभिनोति । wire तत्कारणं yer कल्ययति, उपस्थित्तलादु पपाद कल्वादन्योपख्ितौ गौरवाच तष वाक्यस्य कारणएतां कच्ययति waar |

मेवम्‌ | witaat agat सम्भवात्‌ इधेशापि लिङ्गेन पुशरज- MAA बालेनानुमातुमश्क्यलात्‌ पियान्तरन्ञानस्य परि गशेषचि- तुमश्रक्यलात्‌ | अतएव विधिगेषोग्ठतायेवादानां खगारिपदग्र- क्रिग्राहकाणाञ्च प्रठत्तिपरतेन परम्परया काग्याग्बयात्‌ काय्याषि- तखायेबोधकत्वमिति | |

(९) arate गिंकयिनेति यथा च काय्यौन्वितवयत्यच्छा साक्षात्‌ काग्यान्वितन्रानं नाज्वितुप्रस्या, तथ्या MRNA चनुसग्धेयम्‌।

waa: wan | द्‌

तडेतेाः+ ATS WEA भाव्यमूताथेसा- धार णत्वात्‌। अन्य्रामौषां तात्पय्यमितिं चेत्‌। खाथै- प्रतिपादनदारा, शब्दमाचतया aT? प्रथमे खाये ऽपि प्रामाण्यमेषितव्यम्‌। तस्याथस्यानन्यप्रमाखक- RIL) Sawa तच्र तस्य स्मारकत्वमित्यपि fren | तत््मरतिपादकत्वेऽपि न तच तात्पय्यैमिति चेत्‌ | खाथापरित्यागे च्यातिःशस््रवदन्यापि तात्पर्ये Ree: अन्यथा सखगंनरकत्रात्यश्रोियादिखरूप-

तद्धेविति । साध्याथानामिव सिद्धायोानामपिः वक्दोषनिब- मनाप्रामाण्छनिरसादित्यर्थः । अन्येति । कार्ययं तदन्विते च शब्द श्रकेरवधारणात्‌ सिद्धाथानामपि av तात्पय्यैमिति न मुष्येऽयं प्रामाण्छमित्यथैः । खाति । कार्यं तेषां तात्य किं प्रतिपाद्यमानसिद्धाधान्वयपुरस्कारेण, कि वा सार्थमप्रतिपायेत्यधैः।

प्रथमे दति । श्रवाधितं पदसमन्वयलभ्यमर्थमादायेव तेषां काय्यैपरत्ात्‌ खार्थेऽपि प्रामा्मवन्ननोयमित्यथेः। ज्यो तिःशास्तव- दिति। यथा च्योतिःश्रास्लस्य वेटाङ्गस्य दशोादिकालं सखाथ॑मादायेव दोदियागविधौ area, तथा सिद्धाथेवादानामपि ari प्रतिपादयतामेव ara प्रामाण्यमित्यथैः । शअन्ययेति । यदि खार्थमप्रतिपादयेवान्यपरलमिति दितौयः कल्प इत्यथैः । तादृश

* तद्धेतुः- द्रति प्रकाश्रसम्मतः प्राठः |

-- ऋ

aad कुघमान्नलो

प्रतिपादकानामप्रामाण्ये ag विखवेत । तचावाधना- थेति चेत्‌ | तुल्यम्‌ |

न ताहगथेः* कचित्‌ ee इति चेत्‌ । खर्गादयेाऽपि तथा । तम्भित्धगात्वे तदर्थिनामप्रत्तो विधानान्धकय- प्रसङ्ग दति चेत्‌ । इहापि तदुपासनाविधानानथैक- प्रसङ्गः | तन्भित्धाात्वे fe सालाकयसायज्यादिफलमि- ` ura कः पेक्षावांस्तमुपासोतेति तुल्यमिति ।

द्रति | वेदान्तबोध्यनित्यन्ञानादिषरूप war: । दहापोति 1 ee राभावे शश्वरसुपासोतेत्या दि विधेरानथेक्य प्रसङ्ग इत्यथैः । सालोक, समानलोकता | Yara, साव्वे्याणिमादिकम्‌ । श्रादिपदात्‌ | सारूप्यादि | |

श्रचापौद मभिप्रेतम्‌ | यद्ययोपत्या साचादुपपाङ्कएव पटानां Tim, तदा घटानयनकाय्येताज्ञानएव पदशक्तिप्रसङ्गः | घटमा- नयेति वाक्यथरवणणानन्तरं प्रयोज्यस्य घटानयनप्रटत्या चटानयन- काय्यैताज्नानस्येवातुमानात्‌ । न तु काय्यान्वितन्ञानस्य, sete विशेषे तस्वाद्ेतुलात्‌ | |

श्रय चघंटानयनक्रियायां प्रथमं क्रियालन्ञानात्‌प्रटन्तिमान्ा- नुमाने, तेन च काय्याज्ितश्चानमनुमाय तच वाक्यमाचरस्य कारणतां

* ताणृशोऽयान;ः- दति प्रकाश्रसम्मतः पाठः|

(९) ननु सायुज्यं संयोगः, स च धरमेश्रेण शरीरस्य aaa अयत चिड्धरव, Gare न कदाऽपोतखन्यधा Bee सायुञ्च्मिति |

पञ्चमः Maw | RRE

ater शक्ति कर्ययति, acat विशेषयोः काय्येकारणभावयश्‌- दति चेत्‌ ।

. न । wa प्रटर्तिमाचकाय्यान्ितन्चानमाचयोरलनुमानं भवति करमेणेत्यज मानाभावात्‌ | घटादिपदशक्रियशस्य तेन विनाऽपि सम्भवात्‌ । न च सामान्ययोः काय्येकारणभावगरद्ो विगरेषयो- सथालन्ञाने हेतुरिति वाच्यम्‌ । विगरेषयोरन्वयव्यतिरेकाभ्वामेव तद्ग्रहात्‌ । विग्रेषयोः काय्येकारणभावन्नानात्‌ सामान्ययोरपि तथालमनुमापयतौति चेत्‌ afe विशेषयोः कायेकारणएभावन्नानं पराथमिकमिति ayer: पद विशेषग्रहएव स्यात्‌ । निःप्रयोजम- लेनान्तराऽलुमितौ मानाभावात्‌ ।

किञ्च, ममेदं कायेमिति ज्ञानं सालादुपपादकं प्रत्या खकारणतेनानुमितम्‌ । aaa wie ween । साकादुपपा- दकविषयलात्‌ कल्यनायाः। a विदं कार्यमिति ज्ञाने, तस्य साच्षाद्पपाद को पपादकलात्‌ | WIS कायैमिति wT एर- ग्रयाऽनुमानदवारा ममेदं कायेमिति न्नानसमवादन्यलभ्यले न तच शक्रिकल्यनमिति qe | ।

श्रपिषच। wy प्रथमं कायाख्ितन्ञाने वाक्यस्य ae कारणताबोधात्तच शक्तिग्रहः, ` तथाप्यावापोदापाभ्यां पदविगेष- खेतरान्वितखायेज्ञाने शक्ते कण्ययति, लाघवात्‌। न तु कात्वा, गौरवादन्यलषभ्यलाच्च । श्न्ययासिद्धिमपश्छतो fe ` वालस्य ye THERA पञचाद्भौरवान्यलभ्यलवतकंसकतमानेन तद्वासैवो चिता ।

न च प्रटृन्तिषेततयोपस्यितं कार्य्या विद्नन्नानं fear कल्ययि-

RRO कुसमाघ्नलौ 7

वाक्यादपि | संसगेभेद्‌प्रतिपादकत्व* wa ata त्वमभिप्रेतम्‌। तथाच यत्पदकदम्बकं यत्संसगेमेद |

लाऽचितन्नानं तच्च ग्रक्तिकल्पनमयुक्रसुभयया गौरवादिति are कार्य्यान्वितज्ञानेऽनितज्नानस्यापि सत्वात्‌ | तदिगेषलान्तस्य | तयथा- asta तदु पस्थितावन्वितन्ञानलं न विषय दति तदु पस्थित्यन्तर कल्यमिति चेत्‌ । न । कार्य्याजितन्नाने श्रन्वितज्नानं विशेष्यमिति agufedt तस्यापि विषयत्वात्‌ । विशिष्टज्ञानस्य विशरेष्यविषय- ¦ लनियमात्‌ । अन्यया श्रन्यन्नातिन्ञानमन्यद्च जातिविशिष्टयज्गि- | ज्ञानमिति व्क्तिन्ञानमपद्ाय जातिन्ञानं क्रापि नोपस्थितमिति ब तव जातिरेव पदाथः स्यात्‌

यच्च दषदद्धूमां axat सम्भवा दिल्यक्रम्‌ । तन्न । खतोग्टहौ तददषंेतुस्तनपानादेर्ग्बाधावतारादन्यस्य दषेडेतोरयदात्‌ | श्रत उपस्थितलादु पपाद कलाच पुचजन्मन्ञानमेव wear कल्पयति | न चान्यदपि fra weadfedifa ween कथमेवमिति वाच्यम्‌ | कार्य्याव्ितज्ञानेऽपि शक्रिग्रहानापत्तेः ) प्रयोञ्यन्ञानहे- वनां asa) श्रनन्यथासिद्ध भन्दाथं विधानश्च तुल्यमिति dau |

यत्पद कदम्बकमिति । (*)एतदेदवाक्यसमानकालोत्पत्तिकन्ञाना-

» संसगविग्रेषप्रतिपादकतवं,-इति are } (९) रुतद्ेदवाश्येति समानकालपदेन स्ूलकाणो पाधेविर्वच्तणात्‌ पून aaa विवच्ितः | समानकालोत्पत्तिकस्य जनकत्वासम्भवेन तदादाया-

पञ्चमः TT: | RRL

प्रतिपादकं, तत्‌ तद्नपेश्छसंसर्गन्नानयपृब्वेकं, यथा लोकिकं, तथाच वेदिकमिति प्रथागः। विपे च वाधकमुक्कम्‌ | सश्याविर्थेषादपि |

स्यामबूवं भविष्यामोत्यादिसंख्या चं वक्षगा ।

VATS न शखानामाद्यप्रव चनाहते 11.9)

कारयेतया fe प्राक्‌ संख्योक्ता, सम्मति तु प्रतिपा्य- तयेाच्यते । तथाद्यत्तमपुरुषाभिहिता संख्या वक्ता- रमग्वेलोति सुप्रसिद्धम्‌ । अस्ति च तत््रथागः प्राय- waz । ततस्तदभिदितया तयाऽपि सर्वासुगन्सव्यः |

ae a Ss Set, =-= =-= ee

जन्यमिदं aca समानविषयकन्ञामजन्यं वाक्लात्‌ लौकिक- वाक्यवदित्य् तात्पयेम्‌ । विपचे चेति । पुरूषगृणएणभावे तच्नन्य- प्रामा्भङ्गः श्रुताथापत्यानथक्यमित्यादोत्यथेः । ततस्तद्‌ भिदितया तयाऽपौ ति। वैदिकौत्तमपुरुषोवक्रसंष्यापरः उन्तमपुरुषलात्‌ लौकि-

ेन्तरादि शङ्खा ऽनवकाश्ात्‌। रवश्चाध्यापकादिक्ानजन्द्ल्वेनथान्तरवारणा- यान्धान्तम्‌ | न चैवमप्यसिद्धः ताटृशपदच्ञानादिजन्यत्वादिति वायम्‌ | समानविषयतवेनापि श्ानविग्रेषणात्‌ | न चैवमपि gene ज्ञाता खस्न- दादिजैवोचरिते इदनोन्तनकेदे दोषतादवस्यामिति वाच्यम्‌ । तद्धिधवेद- सेव uaenfeas: | यद्यपि सोत्पत्तिकत!ट श क्ानाजन्यत्ववि शेष णादेव पत्तधम्म॑ताबलादजन्यक्नाबसिद्धाबिदसिदिः, तथाप्यन्यकालोत्पतिकस्य ज- नकतव्राङ्ेव नेति खरूपतागिव्येचनपरः तदिति मनम्‌ । न च gate | वाक्ये व्यभिचारः, तस्यापि परत्तसमल्वादिति ara: |

RRR quart

चपन्यथाऽननम्बयप्रसङ्गात्‌ । | श्रथवा। समाद्याविशेषः संल्याविशरेषं उच्यते,

काठकं कालापकमित्यादयाहि समाद्याविशेषाः श-

खाविशेषाणामनुस्मरययन्ते । ते च न प्रवचनमावनिव- न्धनाः प्रव्तुणमनन्तत्वात्‌ । नापि प्रङृष्टवचननि- `

मित्ताः। उपाध्यायेभ्योऽपि प्रकर्षे प्रत्युतान्यथाकरण-

दाषात्‌ | तत्पाठानुकरणे च प्रकर्षाभावात्‌ । कति

Malet संसारे प्ररुष्टाः प्रवक्तार इति कानियामक-

इति । नाप्या्यस्य वक्तुः समास्येति युक्तम्‌ । भवद्धिसत-

ee

कोतत्तमपुरूषवत्‌ | Cant खातन्त्यादि विगेषणणन्नानुवक्ताऽथोान्तर- fafa wat श्रन्यथेति । वक्ता समन्वयानभिधाने तदन्येनाय-

म्वयानभिधानादपायंकलमित्ययथैः। maar tater । (श्रागन्तुक- निबन्धनते समाख्या विगेषानां तेषामानन्यात्‌ ances

शाखानां स्यादित्यथंः। येन या शाखा प्रकर््णधौतासा Aware द्या । नापौति । उपाध्यायाचयपटितानुपूरनवौ भिन्नान्‌पूर्नौ यदि wat, तत्राह उपाध्यायेभ्याऽपौति । श्रय यथेव सा त्ैरसोता तथैव aS, AST न प्रकरं इत्याद । तत्पाठेति । यदि (९) वक्तरीति न च वक्तत्वानुवक्तुलयोभदादनुवक्ता ग वक्तेति न तदिभ -षणम्थंवदिति वाच्यम्‌ | ward fe वचनकटत्ं, तश्च तचापि |

(२) ागन्तकेति तथा च कटारिशरोरमधिषावाद्यवरक्तीरौग्रस्येव तत्त त्षमाख्या विशेषे निबन्धनत्वमिति मावः।

पद्चमः wae: | REZ

दनभ्युपममात्‌। अभ्युपगमे वा सरवास्माक्‌ वेद्कार- दूति zen fanfaate: | स्यादेतत्‌ | ब्राह्मणत्वे सत्यवान्त रजातिभेदारव कटत्वादयः | तदध्येया तदनुषेयाथा च शाखा तत्स माख्यया व्यपदिश्यते इति किमनुपपन्नम्‌ 1 न । afa- areca तचैवाधिकारात्‌। नच या ब्राह्मणस्वं विशेषः, स छवियारैौ aerial न च छचिया- देरन्योवेददत्यसति । न च कठाः काठटकमेवाधोयते तदथैमेवानुतिष्ठन्तौति नियमः। शखासश्ारस्यापि MANTA | प्रागेवायं* नियम श्रासौदिदानौ- wa विक्षवते इति चेत्‌। विसवरव afe waar,

ग्नोभनवौञ्चारयिदलं प्रकर्षः, Tae! कति चेति। न च ब्राह्म एलव्याय्यं कटला दि च॑जिये खन्भवतोत्या इ । म चेति । ननु चचिया- चोयमानाऽपि भ्राखा कटादिपदवाच्येत्यत We) नच कटा दूति । प्रागेवमिति। ge ae: खश्राखेवाधौता, श्रधुना

श्राखान्तराध्ययनरूषो विञ्चव Tae: | वि्चवएवेति। कठलत्वादि ्राखा-

व्या्यजातिविश्चवः कटादिषमाख्या("व्यवस्ाव्यतिरेकखेत्यथेः | तस्मा-

© प्रागोवं,--डति पक्षाशसम्मतः UTS: |

(९) व्यवस्धाथतिरेक इति नियमगमस्थोक्घनियामकद्यासिद्धेरिवि ara: 30

२९४ कुसमाश्चनतौ

कटाद्यवान्तरजातिविक्षवादित्यगतिरेवेयम्‌। तस्मादा द्य प्रवक्तव चननिमित्तरवायं समास्याविशेषसंबन्धइत्येव साध्विति। सरव * भगवान्‌ श्रुतेऽनुमितश्च, केचित्‌ साक्षादपि दश्यते प्रमेयत्वादेः! aad |

ननु तत्सामग्रैरहितः कथं zea सा fe वदिरिद्दियगभा मनेागभा वा तच न सम्भवति। चक्षरारेनियतविषयत्वात्‌। मनसे वदहिरसवातन्व्यात्‌। तदुक्तं, हेत्वभावे फलाभावादिन्यादि ।

दिति । कढादिगश्रोरमधिष्टाय सगादावोश्वरेणया शाखा इता, सा तत्छमास्येति परिशेष इत्यथः । श्र (*श्रनित्यन्नानवदकव- वाक्यावाचकानि stants किञचित्मवक्ुकवाच्यवाचकानि वाक्यवाचकपदलत्वात्‌ मन्वादिसंहितापदवदिति मानमभिपरेतम्‌ |

इयता प्रबन्धेन मननरूपां प्रतिक्ञातामुपासनां frag 4 तावज्माजान्मोच्लोऽनुमितिरूपविगेषदशंनस्य प्रत्यच्तभमानुच्छेदक- लात्‌, afi तु प्रत्यचरूपं तन्तद्भेतुरिति दशेयितुमाइ । ava fafa । wa प्रत्यच्तषामयोसुपाधिमाह । नन्विति । सामग्या

* सरखव,-- इति प्रकाणशसम्मतः पाठः| + प्रमेषत्वात्‌+- दति कौ° |

, (९) शनि्यन्ञानवदिति तन्मते पौ रमेयत्वात्‌ अस्नन्मते fram: दक्तकल्वादुभयसिद्धवि ेषणभिति बोध्यम्‌ | शेषं gata |

TER? TTT | यदप

न । काय्यकव्य्चायाः सामग्ानिषे डमशक्यत्वात्‌।

अपिष्। दश्यते तावद्दहिरिन्द्रिथापरमेऽपि ्रस- न्िहितदेश्कालाथेसाश्षात्कारः खप्रे। न च स्मृतिरे वासी पटौयसौ । स्मरामि स्मतं वेति खप्रानुसन्धाना- भावात्‌ | पश्यामि दष्टमित्यनुव्यवसायात्‌। न चाराः पितं तचानुभवत्वम्‌। अअवाधनात्‌। अननुभरूतस्यापि BINT STAT STANTS | |

सतिविप्यासेाऽसाविति चेत्‌ । यदि स्मतिविषथे विपय्थास इत्यथैः, तदाऽनु मन्यामहे । अथ स्मृतावेवा- नुभवत्वविपय्यासः,- इति, तदा प्रागेव fare: |

श्रतौद्धियतया योग्यानुपलम्भेन निषेधोऽपास्तः । न च तस्याः कार्यव्यञ्तया तदभावाद वाभाव इति वाच्यम्‌ । कार्यस्यापि पुरुषा- न्तर प्रत्य चन्नानलेन योग्व्यतिरेकलात्‌ | साघनव्यापकत्तया स मोपाधिरित्याह 1 areata । श्रय प्रत्यचहेतुयावदिशेषाभावाद- Sarat श्रपि सामग्या श्रभाव SAA | तन्न । यथा खप्रज्नाभे सहकारि विगरेषान््मनसोवदिः खातन्त्यं, तथा प्ररृतेऽपि योगजध- ोन्तस्य तयालमित्याह । श्रपि चेति । परीयस्म्‌, श्रसन्दिग्धवि- waa) ख तिविपर्य्यासः, विपयेस्ता तिः । प्रागेवेति । श्रतु-

# ्नुपलब्धस्यापि- इति ate |

REG | कृमान्जलौ `

न ख सम्भषत्यपि। न शछन्धेनाकारेशाध्यवसिते- ऽन्येन श्नानावच्छेदकतयाऽध्यव समयते | तथाच स धट- इत्यत्यन्ञायां yar धराम्यतस्तं घटमनुभवामौति स्यात्‌, न त्विमं घटमिति। न wd घट इति स्मृतेराकारः। | तस्मादनुभवरवासै STAN: |

अस्ति च खप्रानुभवस्यापि कस्य चित्‌ aa, संवादात्‌ । तश्च काकतालौयमपि न निनिमित्तम्‌, सब्येखप्रश्रानानामपि तथात्वप्रसङ्गात्‌ RAAT धम्मैरव | स ख कम्मजवत्‌ योगजेाऽपि यागविषेरव- सेयः। कम्मयागविध्यासलतुल्ययाग्रेमत्वात्‌ |

तस्मात्‌ यागिनामनुभवेा धम्मेजत्वात्‌ प्रमा, साधा त्कारित्वात्‌ AIAN, धम्माननुखडोतमावनामाबर- | mag न प्रमेति विभाग इति। अतस्तत्‌साम- ग्नौविरशाऽसिष्ः।

भववलस्याबाधनादित्ययेः |. न च सम्भवत्यपि cay Waraquar- विपर्यास इत्यगुषश्चनोयम्‌ । यदि स घट इति खतावनुभववा- रोपः, तदा तं धटमनुभवामोति सात्‌, न तु दमं BAG बामोत्यादइ | a Of | नमु प्रमायामेव मनसोवदिरखातग्त् WANT BHAT इत्यत sre । af चेति । तथापि साचात्वा- शोभ्रमोवासमाप्रभवलात्‌ कामातुरकामिनोसाचात्कारवदिल्थाग््

चश्चमः Hae: | शहेऽ

तथापि विपे किं बाधकमिति चेत्‌ दे agit वेदितव्ये शइत्थादियागविधिवैयण्येप्रसङ्गः | अशक्धानु- छानापायापदेशकत्वात्‌। न चासाक्षात्कारिन्नानवि- धानमेतत्‌। अथन्नानावधिनाऽध्ययनविधिनैव तस्य गतार्थत्वात्‌ इति । रुतेन परमाणवादरया व्याख्याता- दति ।

तदेनमेवम्भतमधिक्ृत्य श्रूयते । न द्र्टुदष्टेव्व शा- पाविद्यते इति । एकमेवादितौयमिति । पश्यत्यचक्षुः स शणात्यकौ इति । द ब्रह्मणे वेदितव्ये परणष्बाप- रमेव चेति । ata यन्नमयजन्त देवा इति । यन्नावै देवा इति* | यन्नावे विष्णुरित्यादि। waa च,-- BAUR परित्यज्य मामेकं शरणं ब्रज,--इति। मदर्थं कम्मं AAA, मुक्तसङ्गः समाचर,--इति | यन्नाथात्‌ कम्मणाऽन्यच लाकेऽयं कम्मबन्धनः,--इति।

amaraquaicafa | स चेति। श्रयेन्ञानावधिनेति। खाध्या- योऽध्येतव्य इति विधैः परिगरेषादेश्नानफलसिद्धावथेश्ानावधिलं सिद्धमिति भावः । रएतेनेति । परमाणखादयोऽपि waaay प्रत्या इत्यथः | एकमेवेति | Sere ब्रह्म एकमेव न दितौय- fra: | मदथेमित्यनेन श्श्वरश्चामार्थतां avian न

# aaa देवा इति,- दति aif ee gad |

RRE Raat `

यत्नायाचरतः ae समग्रं प्रविलोयते--इत्यादि।

अनुशिष्यते च साङ्खाप्रवचने इशखरप्रिधानम्‌। तमिमं ज्यातिष्टोमादिभिरिष्टः प्रासादादिना पृत्तेन श्ौतातपसहनादिना तपसा अदहिंसादिभियमैः Dre सन्तोषादिभिनियमैः श्रासनप्राणयामादिना यागेन महषथेाऽपि विविदिषन्ति | तस्िन्‌+ aa सर्व्वमिदं wd भवतीत्येवं विज्ञाय श्रत्वेकतानस्तत्परा भवेत्‌ wae गौयते,-

WHAT मह्क्तोमद्‌ याजौ मां नमस्क्र। मामेवैष्यसि यक्रेवमात्मानं मत्परायणः | भाक्तार THATS TAMRAC ATA |

सुहृदं सव्वभरूतानां न्नात्वा at wiasata,—sfal `

च्नानकम्मेणेास्दल्यकश्चतया समुचय दत्यभिप्रेतम्‌ । safirad, उपदिग्छते इत्यथः | Satta wat महौ षणमपि ann न्ितलादित्याहइ | तमिममिति । ईश्वरवेदनस्य फलमाह. । afar fafa. मयि परमेश्वरे मनः dae: । यो गजेश्वरसाचात्का- रस्य फलमादइ | शान्तिषटच्छतोति । मों प्राप्रोतौत्यथैः ।

A a SD

# सस्मिन्‌,- इति ate |

UGA: स्तवकः | RRE

इत्येवं श्रुतिनौतिसंक्षवजलेभूयेभिरा्रालिते

येषां नास्यदमादधासि दये ते शेलसाराश्याः। किन्तु प्रस्तुतविप्रतौ पविधयेाऽप्युेभंवचिन्तकाः

काले कारुणिक त्वयैव छपया ते भावनौया+ नराः॥१८॥ Kwa निसगेसुन्दर, चिराचतानिमम्रं त्वयौ- तध्वाऽऽनन्दनिधे, तथापि तरलं नाद्यापि सन्तप्यते । तत्राथ, त्वरितं विधेहि करूणां येन त्वदेकायतां

याते चेतसि ALATA MARAT: पुनययातनाः॥१९॥

यस्त्वेवं निदाधन्यायावगमितं कुतकोग्यासान्न प्रत्येति, तं प्रत्याह | दत्येवमिति। इतिश्रब्दः Gee: | एवशब्दश्च प्रकारार्ध॑ः। नोति- न्यायः | ओैलसारः पाषाणं, लौहं वा । तददाश्रयोयेषा, ते तथा | युक्तिप्रतिसन्धानानाच्रयद्दया इत्यथैः । प्रस्ठते Lar, विप्रतौपवि- धयः प्रतिक्रूलप्रकाराः | तादृशा Wats काले कदाचित्‌ भव- चिन्तका दति योजना । भावनोयावासनोयाः शद्ाकलङ्श्न्याः कत्तेव्या द्रत्यथेः । `

BAA TAI नास्तौत्याह । श्रस्माकं विति। यद्यपि तयि चेतोनिमग्ममित्यध्वा aaa, तथापि तरलं मनोनादयापि सन्तते aa भवति । et: क्षित्‌ sana कम्मंकन्तेरि पम्‌ | तदे HAA AHAVAT | याम्यायमदेवताकाः | यातनानरकपौडाः। cau इति+-दतिः समाप्तौ । एष नौतिङसुमाश्नलिदचिणवा-

# तार णीया,- दति Are |

Ree कुषमान्नलौ

इत्येष मोतिकुसुमाश्जलिरुख्वलशओ्रौ- यद्दासयेदपि च द्िणवामक्रै दौ | ना वा ततः किममरेशगुरेागुरुसतु प्रौताऽख्वनेन पद पौटसमपितेन* ॥ २०} ॥०॥ इति न्यायाचायेपदाद्धितमङममहोपाध्याय। ओौम- दुद्यमविरचितंन्यायकुसुमाश््लिप्रकर खं समाप्तम्‌ ॐ तत्सत्‌ | बह्या्पणं Wag | शुभमस्तु ओरल ॥

मकौ at यदि वासयेत्‌ खानन्दौ Hate, न वा वासयेत्‌, ततः किम- साकम्‌ | यदा । यद्वाब्येदित्यच परोक्षएव यदि ब्रूयात्‌ माऽसमान्‌ वास- तोति, तं प्रच्याह। गो वा इति । वाखयेदित्यमेन संबन्धः । ततः कि, तदासनायाः फलं न किञचिदित्ययः। पदमेव पोट, तचन्वा- अकुसुमाश्जलेर्यत्‌ समर्पण, तेन भगवान्‌ मरोतोऽष्ठ । यस्तकंतन्वशतपचसदखरभ्सि- THAT: सुक बिकेरवकामनेन्दुः | तस्यात्मजोऽतिविषम Bara a MRAM GS बुधवद्धंमानः Yo ॥ Holl दति महामरोपाध्यायश्रौवद्धमान विर चितो न्वायङुडु- माश्जलिप्रकाश्नः FATE: tet

* परदपीटस्मपेणेन,--दति कौ० | + इत्याचाय्ये,--द्रति ate |

a ILC LL OLN, प्ण

॥ ° ॥ दति मामो पाध्यायदेवद त्ाव्मज्ीदचिदन्तो पाशभ्यायविस्डिवः कुखमान्नलिप्रकाशमकरन्दः समाप्तः hod

(दिषश्याकारेण मुद्धितस्य मकरन्दग्रन्धस्यावशि्टोऽशः)

EE य भूतप्रभूतविकटध्वनिभोतिमत्या मानयक्ं Arf धतुमपारयन्या | शआालिङ्कितोगिरिजया चिरमस्मदादे- THe मङ्कलमनङ्रिष्द्‌धातु | कुखमान्ननिमकरन्दः ओरविदत्तेन भग्ण्रते कतिना | श्वकोपमदंमाणां बुधमधुपानां विनोदाय ॥ कामन्दहन्दपि कामद इति विरोधामासः। कामः काम्यं, अशं arfz- तात्‌ कम्भखि geet! wa fe, अथच खागोर्दारविश्रेषस्य त्ानसब्बन्धोविरड दति वियोधामासः। यद्यपि उन्तादेरपि चेतनत्वं, वद्चापि दाशविश्येषे न तथात्वम्‌ । यद्वा च्ानमय दत्यमिशाप्नौ मयट्‌, मगवदुक्लानस्य ाप्यङसित्वादिति विरोधाभासः | अगघत्वमपापत्वमजाप्रकतमित्यत awe) वाक्यदोषेति। वाक्येति खरूपनिव्वेचगम्‌ | aura दोषराडिद्मा्रमथ fasfaaq तत्र रोषोद्दिषिघो were अ्थगतो वाक्धगसञ्च । तच पूर्वा ङद्योकेनाये निरस्तेऽपि अग्यो न लभ्यते इत्यथः । नग्वेवमर्थदोषनिबन्धमदोषविशेषा- भावे लव्ये$पि तत्छामान्यामावो न wer, ्ब्ददोषात्मकविशेवामावस्या- प्राप्तत्वादिद्यतण्माद | tar इति । sere बोधकत्येन सोऽपि खचित- इति wre | wed सम्नस्तेादिना विषयद्दधेरपि लब्यत्वाव्‌ पूर्व्वा येतैय- थम्‌, Awa बोधशस््राभाखसाधारणस्य विवचितत्वादिति ara | केचित्त रकविषयोषामादस्य FEAT दव्धत्वादपरविशयेषामावमाचलामाथें बाक्धपद, नचेवमगघत्वमिन्याद्ययिमग्रस्थजिसोधः,खअनघपदेन विषयागुदधेरप्रतिपादित- त्‌, अथेदोषनिरासा्ंमिबस्येव वद्धमौचित्यात्‌, शब्ददोषदे विध्येनार्च॑- 1

श्‌ कुसुमद्नलणिमकरन्दः |

दोषनिबन्धनश्रब्ददोवामावस्य ततः सम्भवादित्याङः। अगघतवपदं यत्‌ कवि- Sister, तद्धि खन घत्वं eam लिखितं परयन्धे। तापि सामान्य शरब्दस्यानघत्वमि यस्य वच्यमाणस्यायंदोषरदितत्वमिति fataqcente त्यथः | खवान्तर घटितत्वमात्ं vata, वाक्येति प्रह्नताभिप्रायकम्‌ | विषििस्य प्रखनान्नलावमावात्‌ रागित्वनिरासाथमाङ | दुःखेति। afe तत्साधनं नानुसरेदित्यत ere) तत्साधनेति। aq तक्तविषयो न न्याय इत्यशचेराद | खन्वयति । वेदस्येति। ददश्च सम्भवसौकर््ादुक्घ, वस्ततोऽन्धथव्यतिरेकिणोऽपि उदाषरशादिभेदेन wage सव्वेसम्मत- त्वादिति वदन्ति | afer | रवमपि विषथिणोभेदे$पि विषयवस्येक्धमे- वेति युगल्वानुपपन्तेः। व्यक्तिभेद विवचया तथाववेऽप्यनु पपत्तेः, आनन्त्यात्‌ | निमित्तेति | न च कम्भयोगाभावाश्नेयं सप्तमी साधुरिति वाच्यम्‌ | fa-

वेशितोनिवेग्रनां प्रापित इतयन्तभरूवकमतया तद्योगवलादुपपत्तेरि्याङः। `

प्रामाणिक इति । प्रत्ततावच्छेदकवतीग्यथः। तेन पश्तविशेषणाप्रसिदया- ईऽशयासिदिः परिता, खन्धयाऽ य वत्तकता$$परततेः | खप्रामायिकप सवे. ऽपा्यंकतयाऽन घपदादेव Saw | प्राचतौनमतेनेदमिग्यन्ये | सिडसाघनवारणायाह | सिषाश्चयिषितेति | सिषाधयिषितं साध्यं घन्मौ- यस्येति vague | धम्मिि हेतुमूतधम्मवतौति खरूपासिदिगयदासः | प्रक्षय Ven, तेन भागासिदिबयुदासः। we हेतोरिःर्थात्‌ | म चाबा- धितेऽपि बाधावतारात्‌ तन्नाायामासस्य न acre इति वाच्यम्‌| यतिरेक- निश्वये सिघाधयिषाविर हेण पच्तपदादेव तत्रिरासात्‌। तस्य न्यायलवारेव a «fata दति । नचा arrestin मूले थिल्यस्य विमदेनामादेन भिथोविरोधस्य च निरसनात्‌ पनरक्तिरिति वाच्यम्‌ | विेषाभावस्य सामान्यामावो पपादकतया हेतुद्ेतुमद्‌भावेनान्धयादिषेङ। farang तदतिरिक्षदोषाभाववत्परमित्यन्धे | रतावता पर्यवसितमर्ध- are) अवाधित इति । अन्यया प्रतिबन्धपदानन्वयापत्तेः। ` नियेति | सामथ्यं समासाव्‌ सापेच्तमसम्थं भवतौति यद्यपि साप्त ब

RSA franc: | | R

समासख््लथापि नित्यसायेच्ते तदनिषेधादस्य च तथात्वादज समास EAT | छदभिद्ित इति । छदभिदहितोभावो दथ्यवत्‌ प्रकाशते छदभिदहितदडव्यवव्‌ भासते, तेन रस्यमानमम्टतमिति यथया क्दभिह्ितडये yaa डव्यसम- भिव्याषत्लदमिष्दितमावेऽपौ चः | इदस तात्प्यवशादित्यवघेयमिव्याङः।

असम्बद्धेति | शा द्च्तणे्थेः। द हापि कदभिदितमिति न्धायाव्‌ TEA | तेन तस्य माध्वौकपदादुत्कटेच्छाविषयत्वमिति मायि- मग्रन्यविसेधः। खन्यथोत्पत्तेरत्कटेष्छाविषयत्वप द्रंनप्राप्नौ तदिरध्येतेत्यव- धेयम्‌ । रसपदेनेति ! रुतश्चोपलच्छगाम्‌ । प्रस्यन्दपदेनोत्यन्नल्वं॑दण्र॑यता- ऽबन्तामावत्वादिनाऽपरषाथेत्वशङ्का निराछते्यपि बोध्यम्‌ । संय॒क्त- कर इयात्मकस्याञ्नजेः माध्वोकोत्यत्तिख्यानकलत्वादिकमसम्भवौत्यत ओह | अस्म लिस्ध्यानोति | किश्ेति। तचाचेखरमगनदाराऽपि तद्युत्पादनं ब मोच्तप्रयोजनमिति ara: |

मनु प्रमाग्युल्पादनरूपग्रश्यस्य शब्दात्मकखयेन्चरानुमितिजनकतवे नाति- सङ्कर इव्यव STE | vata चेति। तमेवेति | प्रकर्यारौखरस्येव तत्परादुषद्ितेरिति ara: | ननूक्तयुत्या ई खरल्ानस्य सुक्यहेतुष्वेनायो- WAN तदपरामरँ खात्मेव तेन परागटव्यत दति यदि ब्रूयात्त्ा | दे इति। नन्वेवमपि मननं नायातमित्यत are | वेदनमाचस्येति। वेदनसामान्यस्ये- Oh | नग्वनुपदं खात्मसाक्तारानुत्पत्तेरटृ्टदारा तद्धेतुत्वं तस्य वाच्यमेवच्च तद्वारा BRAT व्धेबुत्वमस्त॒ लाघवात्‌, तदुपकारख तत्स हकारितयाऽप्यु- पपद्यते इत्धरुचे राइ | यदेति | केिक्विति | उक्षा धकान्मह्यसम्भव KAT- शङ्कायां नेवं समाधानमि्यखरसोबोध्यः।

तस्येति । ननु शि पसतच न लच्तणा, तस्य प्रति खपरतवतात्प्माङकत्व- मचेयो पपत्तावुपसगवद शक्तत्वात्‌ | किच्च, तस्याथशक्ते किं ल्त या | ब्द AMY तस्यो पासपदादेव खल ल्त णया MA तच्छत्यकल्यनात्‌ | अन्यया पौन- WING: | तत्तद्ातुसम भिद्या हारे तत्तदगन्तशक्तया पत्त । नचो पासपदरव WAR तस्योप सनारूपाथेशक्तत्वादेव, प्रत खलच्तणाभ्यपगमादिति चेव्‌।

g कु मान्नलिमकरन्दः |

Gwe: | उपास्तोल्ादिना उपासघातुरित्वादिप्र्ययात्‌ wrayer धातौ feu wie) afecqy, धातुरूपद्मब्दाभिधायकत्वे$पीति । लथाच न शक्यानग्धयादिदोषः। खन्या चातुलपकषारकप्र्यानुपपन्तेः। ग च धातुत्वं नानुगतमिति arent) कियाबा चितस्य वथात्वात्‌ । गचेवं यागपाकपदादपि वन्मयोगापन्तिः, केवलस्यासाधुलवात्‌ | waa frat च तन्तद्धात्वन्धयबोधजननभियमेन तद्प्रतिषादकत्वात्‌ | GATT परमते wed feo: प्रकत्तिनिमिन्तम्‌ | खस वा क्रियावाचित्वे धन्मंमाज्रणव क्तिः, अग्मिडः प्रटतिखभ्यत्वात्‌ । way प्रक्लतिपत्धयाभ्ां खणच्द्यया श्या च उपाखधातुरिति fafaarqua जनिते खश्षाप्यघातुष्वविशिष्योपाससम्ब- fafa उपासनारूपे$ऽथं गमौरमदौतौरे तौर पदस्येव ferme ल्या | च्ाप्यसम्बन्धमाचस्य WYANT | रवश्च धातुशक्तत्वेऽपि लच्तणया चात्वथ- माचलामः स्यान्न तूपासनारूपाधंलाम इति freeway | मचेवमेकख्लयेव म a Sfqanqate दिरेफपददरान्तोपादागमसङ्कतमिति वाच्यम्‌| श्रब्दो पस्रापकस्यायं TAA ट्ान्तात्‌ | fay, दिरेफपदेऽप्येकलचयेव परम्परासम्बन्धेनायोापस्यापिका। यदि च तच भमर पदं चश्षयित्वाऽर्योजच्छते इति eared, तदा प्रृतेऽप्यपासपदं लच्ययिल्वेवार्थोलच्छते इति तुल्यम्‌। हयांस विशेषो यत्तचेकमेवोमयलचकमधतु न तथेति | न हि सर्वयप्रकारेव दृरान्तलमसम्भवात्‌ । नचान्यपदा्ौपर्थितश्नमरपदादेव व्नमस्पदा्थो- यख्धिविसम्भवे ददिरे फपदे कथयमथयेलच्चखेति वाच्यम्‌ | ama दिरेषपदो- तरविमक्तयथस्य तच्रानन्धयापन्तेरिति दिक्‌ |

1g माऽत सन्दे इव्त |aTY | न्यायेति | चिदण्डिमतमेकदद्छिमवशचे- maa | शुद्या्मयोरेकत्वेन च्रानमस्मितेेके। aware cag) वेदे -नित्पाच्यत्वसुचायथेतव, न तु sara, स चेत्याद्ययिमयन्थानुसोधाव्‌ | मनु खेपश्रब्दस्य पापपरत्वे तौोयायाः कर ायलमयुक्तं, लोकवि ्जहेतु- कले पस्याप्रसिद्धेटि त ery उपललछ्ित हति । जेपपदे दुःखसखाधारखतवा wend लोकविदडकरयकले पतव Cues प्रतिड्धमिच्याहइ | स चेति ।

कु षमान्नणिमक्षरन्द्‌ः | a

कर्मधारये suas विरेषणपदतया पु्वैनि पातापत्तिः, बद्धौसक्ना- स्न निर्द्धारणे इति निषिडर्वेति सप्तमीसमासमाशम्बते | yadfata | यद्यपि षष्टौल प्रम्योरमेदात्‌ सोऽपि निधिडरव ; Gare त्र तच्च सप्तमौ. समासेनैवोपपत्तौ षीसमासनिषेधवैयर्थ्यापत्ते, तथापि गिडारणस्या- विवक्तायामयं समात इति ऋभवः । वस्तुतो जातिगुयक्रियाभिः समुदाया- देकदेशस्य way करणं निडधारणम्‌ । यथा नराणां च्जियः श्रुरवम- Tay) तश्चा Melts म निषेधः। तथाच समुदायसमुदायिवाचकपषदयो समासनि पेधस्येव aque निडार्यप्योनश्जगुयादिविरेषवाचि- पदसमासमिभेधोऽपौति वात्प्येम्‌। Tay घटोसमासेऽप्यदोष दव्यवधेयम्‌।

इन्यत्वमाज्रमतिप्रसक्तमत aye) प्रधानमिति | न्यायमतसाधारणयम- पराकरोति | afaatfa | warts | खविरद्दाय्ध्ः। चटादिभिन्नत्वघ- मानाधिकरणौपा feared ay ae विशिाभाषस्तन्भते ङभयामावादस- कते विद्धेव्यामावादिति वदन्ति | afer | तथासति विद्धव्यामभावय्येवो- मयमदसाधारणल्वे वि्ेषणवेवर्थ्यापत्तेः। यत्त॒ धटाद्यतिप्रसङ्कवार णामेव सब्न्तमिति | वज्िन्यम्‌। तदतिप्रसङ्गस्थादोषत्वात्‌ | अन्यथा दोषदहौनत्व- नित्यत्वादावपि तथाव्प्रसङ्कादिति | 7

पलेकपेति | THIN equity प्रकारान्तरमेदेन दण macifeam | तदेवोपपादयति | सब्बयेति। श्तिमृलकत्वादिवि | cae stam शखतिवाक्धेभ्य इति नियम विध्यवरम्भनोक्षम्‌ | seereranfe- पादकप्रमायवाक्परमेव श्चतिपदम्‌ | अन्यथा खदटाथकतापन्तेः। yaa ु्बपरतिपन्तो fe उन्तरो्रप्रति पत्तिदारकता | सा च श्ुतिमाचजनित- samara नियमापुव्वेकश्यगया भज्येत । अर्च्य इति Geeere- कताभयेन पाठिककरमोद्लक्घनमपि गोवित तस्य स्यादिति परसणद््यादिना wa ममनगादभिमतसिदिभव्येवेत्याः।

मजु योगोभिदिष्यासनमेवेत्यननग्धय इव्त are! उन्तम इति | विनिगम- केति । सिद्यमावरूपायाः waar अनुमितिहेतुत्वे तदभावादमुमित्भा-

q कुखमान्नलिमकरन्दः |

स्यं उभयचर qeateau: | गनु atacter सिदडसाधनस्य दोषत्वं किज्वर्थान्तरतया, तश्च शब्ददोषतया खाधानुमाने न ata डति यदि ब्रूयात्‌, ATE) Tea कमे शाब्दत्वं पाठिकत्वं नतु शब्दधतिपालं कमप्रति पादकाभावतत्‌।

मनु सिद्धसाधनाग्भननानु पपत्निरेवेव्यत राह । अवेति । अन्यथेति | सिषाघयिषयेत््थः। ननु सिद्धसाधनात्‌ कथमनुमितिरिति aia साधु समर्थित द्रव्यरचेराड | वयेति | कपिञ्नलेति । यावत्‌ परत्वासम्भ- वेन कतिपरयपरतया बव चनस्य प्रथमो पश्थिततित्वपरत्वं यथा, तथा प्रछतेऽपौद्य्चः। धर्मिमाचविषयतवा$पि सामानाधिक्षरणसम्भवदलङ- Qe लशाघवाचेति। अवणप्रकारस्यो पस्ितत्वेनानु पस्थितप्रकारकष्य. मायां मौरस्वादिति ata: |

मनु सिडधसाधनादेव प्रामाणिकं गौरवं न्धाग्यमित्यत are । न वेति। अत रवेति। श्ुतस्यामनने उक्तश्ास्त्रवयापारानिर्वांङादेवे्येः। तयायोति। तथा च परमात्मा निरूप्यते द्त्यसुतभेवे ति भावः । गनूक्तधमिं निरूपय- स्येव पर्तौभूतेखर विषयतां विना$सम्भवान्रासङ्कति रित्यत ere | न वेति । तथा च धर्मेऽपि न सन्दे दति भावः। तथा चेति । कपिन्नले यावत्‌ मरत्वासम्भववदथासम्भवाभावेन वित्वपरत्वाभावादिति ara) रुतेनेति। उक्तरीत्या ulate धमं वा सन्देहामावेनेव््थः। |

ननु कथं सन्देह इत्यत च्या | कुत इति । GT मावपदेना पदार्था ख्यानं चितम्‌ | qa इति कुत इति पदाभावात्‌ योजना wat 4 g संश योपपादकं किब्विदुक्तं इति तेन सूचितमिन्यन्ये | खरोतव्य इति | ननु संशय- स्योमयचर तुख्यतया श्चुतिबलेनेश्वर विषयकमेव मननं स्यान्न तु प्रामाखविषव- कमतोनोक्षविसोध इति चेत्‌। न । प्रामाणसं श्ये नागसरू्के कुतोऽपि ब विषयसंशयन्युदासः तज्धिदानानुच्छेदादिति प्रामाखानु मानानुसर बाब मावादनन्तरश्च ततणव विषयनिखयात्‌ किं एनर्विषयनिरूपयेनेति मावः। ¦ खअवयोऽपौति । भोतथ् दत्यादिश्चतावपि प्रामाख्यसन्देश्सम्भवादिलयेः।

agate france: | ७

यद्यपि श्चुतिभेदादन्धच् तत्रिखयेऽप्यन्यच सं श्योनासम्भवौ, तयापि seta संवादाद्यमावे आाप्तोक्तत्वमेव तत्चिखायकं, तच्चोभयचवाविशिङमिति ata: |

बस्ततश्त .णतदखरसादेव प्रागुक्तं सामानाधिकरणविरोधं स्मारयति | amauta | विशद्धेनयुपलच्तण, खरूपासिद्यदेसपि गणटव्यम्‌। खतर- वेति। सा्तादित्यचः। अर्थान्तरेति | तश्च परुषदोषो न ेतुदोष इति artes सापराधेऽपि शवात्मननसिद्धिरपरलयुदधवेति भावः। Tea धमेतेति। यद्यपि प्र्तधमेतायाः qa एधक्कारणत्वात्‌ तदिघट- कवेऽपि न त्रानविघटकल्व, तयापि यः प्तस्तदमं ताक्लानत्येन हेतुत्वमिति पक्चताया खवच्छेदकत्वाभ्युपगमेन यादश्च्नानस्य हेतुत्वं तादृश क्ञानस्य विघटकत्वमस्त्येवेति ura: |

कारयमाचरसछेति | तथाच TAA: TaN कार बत्वपरच्ते afeue- कतयाऽपि aatfaataate ष्वनितम्‌। न च ज्ञायमानप्रतिबन्धकलामा- aq सिद्धसाधनं हेत्वाभास दति Te । प्राचोनमतेऽनुमि्साधारय- aed तथात्वात्‌ | ख्वमपि साध्यक्ञानमादाय साध्यस्य TANG बाधक्षा- भावाच्चेति भावः।

तात्पर्येति | यज सन्देहस्तचैव न्धायाभिधागस्योचितल्वादि््ैः। तात्प सन्देदादभि चर्मसन्देहो न धर्मिणोति तच न्यायाभिधागमनुववितमेवेति भावः। पर्स्परेति | तथाच न संशयः, विरडप्रकारकसेव संशयत्वादिति मावः। न चासंको चादौखरपरसव्वेश्चतिबोधिततावस्मकारेब मननं मोत्त- हेतुः, aa च विरोधप्रतिसन्धाननिबन्धनसंग्रयावश्यम्भावान्मननमच्लिति वाच्यम्‌ । अविसड्प्रकारे संग्यामावादेवमपि तावत्मक्ञारकंमननासम्भवाव्‌ | रतदेवाभिसन्धायोक्तं, fefafa |

दृष्छाया इति । ननु विषयसिडिनिवर््या नेच्छा, किन्तु aaifrarel | अन्यया प्ाप्रघमस्यापि वल्माभिमजानतस्तदिश्छा विच्छेदापन्तः। रवश्च सिड- साघनगख्लेऽपयत्यन्रसिडधेर यहे तदिच्छाया अनिरत्तः पच्चता स्यादिति Bq |

aay: | वपिषयसिद्धिः साच्ताब्रच्छानिवत्तिका, उत्यत्रायास्तश्याविसौ-

c कुषम न्जलिमक्षरन्दः |

धिशनिवग्येलवात्‌ | तश्जात्तदधेलोरशिडलवश्चानस्य विचटनदारा इच्छन्त रोत्पन्तिप्रतिबन्धकल्वेन तथात्वं वाच्यम्‌ । ततः gaa सिद्युत्यादमाचेशेव fext सत्यां तदसिडत्वभ्नमलंद्यामावात्‌ | धनादिश्ये च aaa प्निपय्येन्तानुसर मिति |

इच्छेति । न चेवं निरन्तरागुमितितवेनेच्छायां निरम्तरानुमित्वापत्तिः, दृष्टलात्‌ | न चागुभि्यानन्यं, शतौयक्चओे were farang | म च जिक्ो पघागमतेऽमुमिव्यात्मकपरामवषंमादाय तदापि, वसिषाधयिषाना- Wes तथात्वात्‌ | यक्त विषयान्तरसश्चारसामयौवलवत्ान्न वथा ऽनुभिति- रिति | afar | भिन्ने विषये पत्च्तसामसौवोऽनुमितिखामग्यावष्षव- स्वात्‌ | waza परामर्षानन्तरं म परामर्षाश्तरं तदनुव्यवसायो वा। equa किङधसाघमस्धल्ते तत्छामयपाणव प्रतिबन्धकत्वसम्भवे सिद्धेरपति- TARA तदमावरूपपद्ताया हेतुतर्ब मानाभावात्‌ |

qavafa । दुषयत्वप्रयोजकसिवाघथिषाविघटनस्यासाव्वदिकलादे-

वेव: । दिलौये हेतुमाह | खसिडधौति | वस्ततोश्ञायमानप्रति बग्धज्रला- भावादेव न हेत्वामासतवम्‌ | apy न यथा हेत्वामासस्तथोक्छ मनुमाब- प्रकाथे | विद्धेषणेति | लिक्कदश्णनादिना amg न विषयत्व, सिद- खाघबसशेऽप्यतिप्रसङ्कान्नोपलसतयत्वमित्ययेः | खिषाघयिषेति । ere game सिङिपर्म्‌ । तेन aaafiaws परामर्षात्मकसाधकप्रमाब- मादाय mene) सिद्युपड्ितप्रमाणपरः तदिन्ये। सिषाधवयिषाया विग्नषगत्वमेव, वदुशरस्म रगश्चयपरामर्षादजुमितौ = धयिबायास्तचातात्‌ |

aq सिषाधयिषा तत्परबौयतया तत्कालौनतया तत्छा waa fatemia, eam अयधिकरणामन्धकालोगामन्वसाध्यलिद्पन्षौ are सिषाथविषामादाय wgatar सिदडधसाधनेऽप्यनुमितापत्तिः | cay वादृश्रखिमाधयिषायाघनमनितश्लादवप्रसिदधेः we agar तज ue तेति Aq I

कृचमान्नमिमकरम्दः | (व

मैवम्‌ । यधिकरशाया अन्धकालौनायाख Tenet wat विशड- खवेति तामादावातिप्रसकामावाचल्िङ्कतत्धाध्यश्चतत्यक्षकागु मिति गो च terres विवच्ितत्वात्‌ । Tete घनगजिंतस्यलेऽपौखरेच्छाया णव प्रसिङधलात्‌ | तादृश्रामुमित्यसम्भवे पच्तलामावेऽपि न ater | न चेवं बाघा- देरजनुमितिप्रतिबन्धक्षत्वं ग स्यात्‌, तत्र तादृ गानुमि्सम्भवे परताविरङा- देव तदुत्पत्तेरिति बाध्यम्‌ | बाधाद्यमवतार द प्रायामन्धदा तादृ ्रानुमिति- सम्भवे त दटितपच्चतासत्वे तदा बाधादेरेव प्रतिबन्धकत्वात्‌ |

मभु तत्कालिकलत्वेनाप्यमुभितिरवश्यं बिरेषणीया | खन्धयथाईन्यकालिका- नुभितिगोचरेच्छामादायातिप्रसकादिति चैव्‌ | अस्येवं, तथापि पक्ततावि- र हे$पि बाधादेरेव तचोपनोवत्वात्‌ । अन्यधाऽनुमितिखश्वे तद्वटितपर्छ- ताया अप्यावश्यकत्वात्‌ | प्श्षताविर हादेवानुमिव्वभावेऽन्योन्धाञ्नयाव्‌ | रुतेन सिषाधयिषा न सिित्वप्रकारिकेच्छा oad तदमावात्‌, नापि सिडिमिषयेष्छामाचं प्र्यच्तेग नानोयाभितोच्छायामपि तदाप, नाप्य- मुमितित्वप्रकारिकेष्छा रकलिद्ावमते लिक्गन्तरेणानुमित्ाथां तदनाणत्त- सित्बाद्यपाल्तम्‌। निशङ्कानुमिति गो चरेच्छायारव विवचिततवात्‌ | अधिक मनुमान॑प्रका्े faufqaz |

amafa fa) समोज्रौनेऽसमौचौने Jaa! सतीति te) aes भमप्रमासाधार्णसिंडिमा चस्य प्रतिबन्धकवया तस्मिन्‌ सति यज सिषा- धयिषाया खमावश्छत्र aretfe मावः। यन्तु सपद खरूपार्यकमिति खक्पसतगलधेः- इति | तन्न, वाशब्दस्यासङ्तत्वा पतेः |

तस्येति | यद्यपि art न लिकुपरामश्रासा किन्त wetter, तथापि तज्ापि तद्धेतुत्वे मानामावात्‌ परामश परत्वाभिप्रायेख दूषितमिति मन्त्यम्‌ । तदिति । तन्बश्कारित्वासम्मवादितखधेः । valerate ara: | त णेति | व्यभिचारदेवे्यधेः।

परामश्रादिना तत्राश्रादित्ज wed । अथेति । उक्तवाधकादेव संच. aes न trices किन्तुपलच्तणत्वमिति दोषे सनेव | भिकितेति ।

2

qo Haare aan: |

मभु WARTS योग्यता तच्च TaN भाखौचत Ay । wa: कमिति | प्र्ेकामावदयमिथः। साधकमानाभावमाजस्य तथात्वे लाघ- बादिति मावः। अन्यधा पक्तैताविरहादेवानुमितिप्रतिबन्पे बाधोहेलामा- सोन स्यादि्यपि बो बम्‌ । कोवकषेति | साध्या मावसाधकस्य areata: अमिप्रायेखेदम्‌ | यद्यपि प्र्निष्ाचन्तामावप्रतियोगित्वयाहकमानाविष- यत्वं बाधञ्ञाभावदति विवच्िते an नाप्रसिदडधिः, तथापि area तात्य ययम्‌ | रखतदेवाभिसन्धायोक्षमन्यचेति |

संगरयवच्ि्लासाऽपि भ तावत्कालख्यायिनौति मतान्तरमाह. । यदेति | तथा च fara संश्रयस्य न्यायाङ्त्वमिति भावः। य इति । तथाच ` प्रबोधनायें संशयबौजविप्रतिपर्तिप्रदश्रंनम्‌ | न तु तदहिमा मननासम्भव- खेति ame! प्रयोजकत्वमिति | शब्दाल्मकविप्रतिपत्तो विषय हेतुत्वाभावादिति ata | यस्या्चविवच्ा, तामवान्तरुविप्रतिपत्तिमाह | साक्षादिति । अलौ किकपरमावादावतिपसक्धि्य॑तिरेके च बाध इवत ` SH, साच्लात्कारकारयोति | संयोगाद्यन्यतमप्रश्यासन्तिनन्यसाच्चात्वार- MMAR | म च तन्मते श्थावन्याप्रसिदिः। Vey उपरन्नकस्यापि दानात्‌ | धतव साच्तात्कारत्वपय्येन्तमपि तव्नातिले वेयथ्य॑मपि नेति waz |

ग॒च गमवग अभिचारादिदमुक्घमिति वाद्यम्‌ aad प्रमाषि- | बवत्वस्याप्यमावात्‌ | भावे वाऽवण्यमिख्ियसतिक्लरटत्व, प्रमाणान्तरात्तद- सम्भवात्‌ | योग्यतापररतवे वा सत्रिकषेत्ेऽपि तथेति भावः। विधिनिषेः धकोटिप्रसिदिरभिधेयत्वघटत्वयथोः सुलमेति। aq घटलाच्तालारकारब. चटचचुःसंयोगरूपसम्निक षा यश्वः agate ग च तल्लोकिकत्वमिवत- ary | दद्धियस्येति । यद्यपि संयोगस्य दिष्टलादिदमयुक्त, तथापि नेद्धि- यविशिटसम्रिकषोख्रयत्वमिन्नियस्वां रत चात्लाञ्नयात्‌, किन्तु तदुप च्तितसच्चिकषाखयलम्‌ । afzeqai, किन्त प्रतियोगिलमिति | वज तष तियोगिकसत्निकधीा अ्रयत्वेऽपि वस्योपलक्तणत्वभित्वथंः | यच वेति | रतश यथागरुते, खसाक्तात्कारविवनक्तायान्त॒ तवग्भाचविषयत्वमेवारत्‌ छतं aT

कुदमान्नलिमक्षरन्दः | १९

दक्षार खादिगभत्वेनेति तथेव सिडान्तमाष | किन्त्विति । म च aad साच्लात्वारस्येव प्रमात्वेन व्याप्ययापकाभेदात्‌ कथं MIA इति वाच्यम्‌ । उपाधिमेदेन भेदात्‌ । तादशानुमिति विषयत्वं स्वेषा- fafa ससिदिसाधनं, fate च बाध दत्त sai, सात्ताकारति। ईै्रसाच्तात्कारमादाय दोषतादवख्यादा ह, चरमजन्य पदम्‌ | अलौ किक पर्ासत्तित्रयजन्यसाच्तात्कारमादाय दोषतादवसादाड, पुवं प्रतीकम्‌ | तचाजन्यपदमीखरश्चानजन्यतया जगतोऽप्रसिदिवारणाचेम्‌। खविषयक- Washes मूलणव | खपदेन च यच यः साचत्कारत्वेनभिमतः, सरव तच याद्यः। सविकस्पकपदघ्च यद्यपि प्रढतेऽकिचित्कर श्रान पदेनेव सङ्तेः, तथापि उपरन्नकस्यापि दानादखग्डाभावस्य च न Bae |

कोचित्त॒ शौ किकसात्तात्कार विषयत्वस्य प्रकतेऽभिमतत्ेन" षिशि्टो- पादागम्‌। अन्यथा विशि्पर्च्तस्य खंविषयकनिविकल्यकजन्धस्य तजा- संग्र्ापत्तेः। ग॒ चैवमपि विशिखवैगिच्छपत्तायापतिः नन्यखविषयस- विकल्यकत्वेन ननकत्वाभावस्य विवच्तितल्वादज्र जन्यादिपदमप्रसिडि- वारकमित्याडः | तचिन्यम्‌ । aa यद्यपौ्यिमय्मश्यषिसोधात्‌ । तचा सति सविकल्पक विषयतयाऽपि sama तदनुव्थानप्रसङ्गः | यद्यपि तन्मते योगजादौीनामप्रसिडतया तदजन्यत्वस्यापि aera: बुदधेरप्यभावादुपरन्नकत्वेनापि तदुपादानमसङ्तं, तयापि असतूख्यातिरूपा तदुपरत्तबद्धरस्येव इति नोक्तदोष cea । संयो गाद्यन्यतमप्र्यासत्ति- अन्ध साच्तात्कारविषयत्वमनेनो पलच्तितमिन्यन्ये।

fans इति । धारावाह्िक cee: | प्राथमिकसविकस्यकस्याजन- कत्वात्‌ निविंकसर्पक इत्युपलच्णं, प्राथमिकसविकचव्यक दपि उद्यम्‌ | पयन्नेति। यन्नकारणात्मविश्ेषगणविच्छादेषौ तयोर्निंखपाधिविषयवौ Wess तत्कार णत्वविण्िद्धात्विश्रेषगुण्त्वं लोकिकमानसपर्यश्ताविभये aad म वेत्य्थः। न च मानसेति qu, मानसप्र्च्चपदेन मनःप्रयोज्य- जातिविग्रेषाच यस्योक्तत्ाव्‌ तस्य यथेलवाभावादखद्डामावे वा न वैवथयम्‌।

१२ agate france |

लौकिकदचाप्रसिदिवारयार्थम्‌। अज प्रयतकारजं गय टै शररच्ानादिस- तरिरपधिविषयोषिरिटप्र्क्तं सत्कार गातविधेषमबतवं तादृष्टनि विकल्पक quae इति सिङिसाधनमत are, प्रथमा विष्रेषपदम्‌। arate संसाग्थोतगोगुणद्र घयेः। WARTS पव्धीक्तसिदधसाधमताद्वख्धादा ह | प्रयज्ञकारयेति | प्रयलसास्तात्कारणेयेः । तेग भ दोषतादवसख्ययम्‌ ।

AY साच्ताव्ननकत्वं यदि ARAM दच्छादेषयोर्प्यपायेच्छादेषदारा जनकत्वमित्यसम्भवः | तच्नतीवस्य चेत्तदा च्ामेऽप्यतिप्रसङः उपादान wae साक्ात्मयलर हेतुत्वादिति Via) पलेच्छायाः खरूपरसत्ाः साच्वादेव seater afar च्तोदक्तमलात्‌ | विजातीयाव्यापा- रकजनकजातीव्येव वा खा्ताच्ननकत्वेन पिवल्ितत्वादिव्ाङः |

afer) wae प्रयन्नजनकत्वाभ्यपगमेऽपि सात्ताव्ननकत्वे मामामावात्‌ । चिकौवौदिसक्वे तां विना तदुत्पत्तौ विलम्नाभावात्‌ | चिकौषीपादागप्र्यत्लाभ्यां स य॒गपदनवस्धानाच | ्षगदयमाचस्थायि- लवात्‌ । चिकौषोदारेणेव उपपत्तौ समू हालम्बनकल्यने प्रमायामावा् | मावे वा तदडिषयत्वे न yaaa गौरवान्मानामावाच। अन्यया उषा- दानप्रलमच्ेऽपि उपगौतविशिपश्तपिषयत्वसम्भवान्रिविंकल्यकमादाय दोषापरसेः। पजेच्छां विनोपायधिकौ्षाविरहइात्त्धेतुलस्यावश्यकलवात्‌ |

TRIGA तस्याः waa प्रति जनकत्वं किन्ववच्छेदकलमिदयक्तमसना- भिरन्यधास्मातिवादे। विजातोयेनाचप्ययुक्तम्‌ | सात्ता्ननकत्वेगेव विजा- तौयाद्यापार्कं यदुपादानप्र्च्तं Tats श्ञानमादायोक्कसिडधसाघन- तादवस्थात्‌ | न च विजातोय व्ापारजनकनातीवभिन्नल fafa wa च विजातीयेच्छाय्यापारकत्वमेव इति वाच्यम्‌ । श्लागदौनामदृदारा काययमाजदेतुलाश्ुमगमेनेच्छाया विजातीयय्यापारकभयन्नजगकजातीयत्वास्‌। fag देषस्य पयलकारगत्वे मानामावः। यया चेवत्तथः प्रप्चिवमयुमानप्र- RT| मूते लमरेतनं प्राच्चौनमवमनुपादेयम्‌ | चिन्तामणिखरसोऽप्येमेव |

यच्चोक्तं निदपधिपदं सोपराधोष्छाविषयक्षामिनोविश्िटन्नानकारबात्स-

कुमान्नलिमकरन्दः | शद्‌

वि्ैवगुखत्वस्योक्ते awe सि डसाधनवारकमेव, खग्रिमाविशेषगण- पदयोः कामिनोरूपा्ममनोयोगादिङत्तितवेन सिडधसाधनवारखे तात्पथ्ये- मिति | तदपि चिन्त्यम्‌ । निदिध्यासनजन्धयभावनातक्वसाच्लत्कारदारा rel निरप्रधिविषयदुःखामावरूपमोच्तहेतुरिति तामादाय fagaraa- तादवख्ात्‌ | न च॒ निदिष्यासनभन्यमदृद्टमेव, इद्धनेवो पत्तेः । न च Tae स्तित्वापन्तिः, खसमानविषयकसं स्कारव्वेमेव तुत्वे तथात्वात्‌ | अच चात्मविषयकभावनाव्वेगेव हेतुत्वात्‌ | तक््वसा्तात्कारस्य विश्वविषय- कत्वा | अन्यया संस्वारष्वसे का गतिः। अतणव qe vata अती- ग्रिया्॑द्रनाभ्यपायो मावनेद्यभ्युपगमेऽपि नासौ सत्यमेव साक्तात्कार- मुत्मादयतीति अदृद्वत्‌ तस्यापि प्रत्यासत्तित्वे विसेधामावः |

स्‌ वा तथा | तथापि देवप्रतिमादिदशेनलेनेव खगे ेतुलखतेन्लभ्निवि- amenity तचयात्वाविग्रेषात्तमादाय सिडधसाधमम्‌ | सखदुःखक्रारणा- सविश्रेषगुडत्वमोखर ्वानादावपि इति तदादाय सिद्धसाघनम्‌। न ह्चयिमात्मपदमपि संसारिपररतया arerd, तत्मरववेऽपि पुब्बेदोषानु- ara) नोवनयोनियलमादाय सिद्खसधनतादवस्धपाश्च । न चतस्यन एखदुःखजनकत्वं किन्तुं जनकजनकतेति वाचम्‌ । च्ग्वयव्यतिरेक्राभ्यां तद्धेतुत्वात्‌ | खन्या प्राणदेरभि त धातवे तद्धेतुत्वं न स्यात्‌ | रुतेन प्रयने- ्यादिना विषयान्तेन सखदुःखयोरेव विवच्ितत्वात्‌ सखदुम्खान्यतरकार- बआात्मविग्रेषगु अत्वे तात्पय्येमिद् पास्तम्‌ |

अच | छखदुःखान्यवरकारयात्मवि्ेषश णत्व लोकिकमानसप्र्- छविषयजातीयभिन्ने awa न वेति विवत्तिवम्‌ | साजायश्च गुयत्वसाक्ा- Ma | धमाधर्मोनियसाधारण्धाथमुभवगमैलम्‌ | यथाश्चतेऽपि सख- दुःखयोरनुगमे तदेव बीजम्‌ । पलयेकगभंतया प्रयेकं विप्रतिपत्तिदयभेव वा विवच्ितम्‌ रख्वश्श्वर्ञानादिकं निविंकल्यकं जीवनयोनियनश्चा- राय सिडसाधनानदकाश्नः। सन्वषां तव्नातीयत्वाव्‌ | wanna तुन तथा। म चेवं विग्रेषपदवेयश्थं, संयोगमाचसयेव वादृशप्रयश्ाविभयतय।-

१४ कुस माञ्नलिमक्षरन्दः |

$ऽत्ममनोयोगमादाय सिङसाधनापत्तेः। कामिनौरूपडत्तित्वेन सिद- साधनवारणायात्मपदम्‌ | भावनाडृत्तितवेन तद्वारणाय कारणान्तम्‌ | यदि च निदिध्यासनजन्धभावना कायब्युहादिद्वारा सुखादिकास्ण, तदा तद- ` न्यत्वमपि छखदुःखविग्येषणम्‌ | न च लौकिकत्वं योगजधमेाद्यजन्यलगभे, तश्च तन्मतेऽपरसिडं, साध्ये उपरञ्नकस्याप्यदानाद्ययतवश्चेति वाच्यम्‌ । संयो- गाचन्यतमप्रद्चसत्तिजन्यलस्य विवच्ितलवात्‌ । अखद्ामावे साध्ये चावे यण्यादिति |

वस्ततः पव्वापरितोषादाइ | यदेति । प्र्यत्ताविषयत्वमप्रसिडमिति attend पिग्रेषणम्‌ | परमते चो परञ्नकमेतद्राध्यम्‌। खखल्वादिकमादाव ` सिडधसाघनवारणायाविषयान्तम्‌। शुरत्वादिना सिडधसाधनवारुखायात्- पदम्‌। YAS Wey! साक्तात्पदश्यावत्तमाइ । भावनालन्तिति | ated बाधितं, धमेलाधमत्वयोः wees च नाति- त्वाभावादिद्यत ate) खटृष्टत्वश्चेति | यतरुवादृष्टतवं ब जातिरतण AMAIA Masa ATA इति भावः। |

समानेति । oa विधिकोटिर्नेयायिकानां, मेति बौडधानाम्‌ । यद्यपि तादृश्जातिदुःखावच्छेदकलत्वा समानाधिक्षर येल तावतेव दुःखानवच्छेरक- श रोरसिद्धाविद्धसिदिस्तथापि चेचत्वादेता जातेः प्तीकरये बाधात्‌ | अन्धस्याच्चाप्रतिद्धेरिति प्तविकल्यभिया ताटश्जातित्वं पर्तीज्लतम्‌ । दुःखावच्छेदकत्वासमानाधिकरणडढत्तितवं दुःखावच्छेदकलत्वानधिकरमाधि- axuatad faataaq | रवश्च सत्ताढत्तित्वेन सिद्धसाधनवारणाथंमाह | च्यदश्यन्तम्‌ | च्छनेकाठत्तिजातित्वमपरसिडं दति समानकालोनपरदम्‌ | तदर्च्॑च समानकालोत्पत्तिकत्वम्‌ | रवश्वात्मत्वमनस्ला दित्तित्ेन सिडसा- नवारणा शरौरढत्ति दति |

केचित्त कारणविश्रेषप्रयोव्यशब्दरत्तिजातेस्तयात्वेन सिदडधसाधनवारणाय श्ररीरटत्तिपदमिताङः। यद्यपि व्यातिषदं व्यथं । ग चेिकसुखमाघावष्ेः दक सैरटत्तिधर्ममादायाधोन्तस्वारथाय तदिति वाध्यम्‌ । रेहिकशरौ-

कुसमाञ्नलशिमक्रन्द्‌ः | १५

रख दुःखावच्छेदकत्वनियमादाधेनासिखेः। अन्यथा नातिपदरानेऽप्यपतौ- कारादिति | यदि च दुःखावच्छेदकत्वं तत्छरूप्रयोग्यत्व, तदा तुच्यम्‌ | रवश्च समानकालोनपदमपि way | तथापि wet उपरन्नकस्यापि दाना- व्नातिपदमप्रसिदिवारकवया तदपि साधेकषमिति | vere रुतच्छरौर- भाविघटाच्न्धतमलादिकमादायाधान्तरवारणाय भातिपदम्‌ | तस्य दुःखा- वच्छेदकखरूपयोग्यत्वानधिकंरण चटाद्यधिकरत्वादिति | विधिनिषेध- प्रसिद्धि श्रब्दत्वादौ चेचल्वादौ चेति बोध्यम्‌ |

छखेति | उखदुःखोभवयननकमच्छरौ तिरि क्ततमुभयथा ठखदुःखो- भयजनकत्व॑वि रेष लाभावात्‌ मदौयत्वविष्रोषशाभावाश्च | तच्च।न्य निबन्धन- मन्य प्रसिद्धं, आाद्यनिबन्धनच्च पच्चधमेताबलात्यच्ते सिद्यतौति मावः | साधने त्विति | साधनवि वियः | तत्वाय विप्रतिपत्तिदशंनात्‌ | ufa- UH दगडादेः प्रागभावाविषयप्रतोतिविषयत्वात्‌ | साधनत्वश्च न तथा, तस्य प्रागभावगभेतया प्रमेयत्वादिभा$पि यहे प्रागभावविषयतलवनिय- मादिति । प्रागभावविधयप्रतौतिविषयप्रतियोगित्वे साध्ये सिडसाधनं, कायस्य घटादेः प्रागमावधटान्धोन्यामावाविति समूद्टालम्बनविषयान्योन्या- भावप्रतियो गित्वादिति नजइवम्‌। प्रागभावततृप्रतियोगित्वाभ्यां ताढ्ण- परतौतिविषयाभ्यां सिद्धसाधनवारणाय प्रतियोगित्वप्रागभावान्येति ताद भ्र- प्रतौ ्विघयविश्येषयम्‌ | प्रागभावप्रतियोगित्वप्रागभावान्ये्न्ः |

केचित्त सामान्यत्येन विशेषोऽपि वारित दति यथाश्चतेऽप्यदोष द्याः | न च कायपीन्योन्याभावमादाय सिद्धसाधनं तस्य कायत्वावच्छिप्रप्रतियोगि- तया RUM च प्रागभावप्रतियोगिल्वरूपतया तादश्प्रतौत्यविषयत्वा- दिति वाच्यम्‌, नेन fe Stan? प्रतियोगितावच्छेदकयहभोष्य, न ल्वन्यथापौति प्रकारान्तरेण तद्ग्रहे प्रागमावाविषयप्रतीतिविषय- वात्‌ | Gata ध्वंसस्य जन्धाभावतया SIM प्रागभावगभैतया तव्मतियो गित्वेन सिडधसाधनमपरास्तम्‌ | Mew प्रकारान्तरेण तादशवदि- विषयत्वात्‌ । ध्वंसत्वस्य तादृशप्रतीब्मविषयत्वेऽपि कायस्य तरधतियोगि-

१.६ | कुसमाञ्मजिमक्षरन्दः |

लात्‌ । afecae, arraramraufratitfe | तथाच srary stew प्रागभावत्वादिप्रतियोगिलेनार्थाश्तरमिति बघस्ोराय प्तविेषव- fafa मन्तश्यम्‌। |

aq पागमावल्वादेपरिव प्रागभावप्रतियोगिलस्यापि न प्रवियोभि काये fara | तथाच तमादाय सिडधसाधनानवकाशात्तदन्यत्व विग्रेषबः मयुक्तम्‌ । न fe प्रतियोगित्वं सम्बन्धित्वमाचं faafea, तथा सति परम्परासम्बन्धेन प्रागमावत्वादेरमि तयाल्वाच्दन्यत्वमपि साध्यविगेषड स्यात्‌ | परच्तविशेषगं चासिं स्यात्‌ | तथाच खरूपसम्बन्धविशरेबोवाचः | सच तच ate | fee कारणतथा समं खरूपसम्बन्धविेषोऽन्धः प्राग- मावादिना च समं काथयस्यान्यः स इति शब्दमावसाम्यादनुमागाप्रटत्तिः। न च खरूपसम्नन्धत्वनेवानुगमः दति AIL | तस्य पर स्परासम्बन्धसाधा- ease: | म च तज परम्यरासम्बन्धस्येव सत्वात्‌ सम्बन्धानर- मन्तरेण इत्यादिरूपं तन्न तत्रेति ae! तस्य संयोगसमवायौ वनेव. धात्‌ | Ga परम्यरासम्बन्धस्य way सत्त्वादसम्भवापत्तेरिति चेत्‌ |

न । साक्तात्‌ सम्बन्धित्स्य विवच्तितत्वात्‌। न च कारणतया समं | काग्यकारणदारकण्व सम्बन्धस्तथा च बाध दति वाच्यम्‌ । घटाभाव दव- Sq घटकारगतेन्धचापि साक्तात्छरूपसम्बन्धानुमवात्‌। cy यद्यपि कारयताभिन्नं तादृशं पागमावगभं पुव्वेवत्तित्वादिकं नागाधमेमादायाधा- न्तरं सिडसाघनं बा मवल्येव, वथापि तन्तदन्यत्ेनापि तादृश्रभवौति- निषयो विशेषणोय दति युक्मुत्पश्चामः।

कापतियोणित्वमिति | यद्यपि wate rere सप्रतियोगित्वमभिप्र- मनेन च कारगतायास्तथापि ara सम्बन्धित्वमेव प्रतियो गित्वमभिप्रेत तश्चोभयनिरूप्रितत्वसुभयच्र तुल्यमिल्यविरोध इति भावः | अतरव प्राग मावादिढ तित्वेन नाथीाग्तरश्ङ्गा, काग्यसा्लाव्सम्बन्धित्वस्य तच बाधात्‌ अन्यच युवंवत्‌ | दयोरमौति। Ay प्रथमविप्रतिपत्तौ पागभावत्वमादाय प्रसिद्धिसंभवेऽपि दितौवायामसम्भवः। न हि प्रागमावत्वस्य प्रगभावत्वे TE:

कुद माञ्जणिमकरन्द्‌ः | >

रपि तु प्रागमावर्व, स चन प्रागभावान्य इति Bq) प्ागमावत्वपदेन प्रामभावत्वत्वस्य विवचितत्वात्‌। तस्य च तादृश्य विषये प्रागभावत्वे St | तत्नतियोगित्वाचे्ेके | धागमावत्वपदेन प्रागमावधघमेः प्रमेयत्वादि्विंव- fqa इत्यन्ये |

यत्तु व्यासन्यप्रतियोगिकामावाश्चयगे प्रतियो गित्वप्रागभावान्यः केवलः प्रागनावोऽपोति तदुदत्तित्वेन quads सम्यगिति । तसुच्छम्‌ । घ्राग- भावमादाव सिङ्धसाधनस्येवमपरिषटारात्‌ । तथा च तदन्यत्वविरोषगं शथमापद्येत | aS Tee तददिग्येषपटादिपरम्‌ | तथाच त्माग- भावतत्ाममावप्रतियोगिलान्यपागभावाविषयप्रतौ्य विषयपटादिप्रागमाव- हृत्तित्वादिना प्रागभावत्वे परसििरिति यथाञ्चुतमेव सम्यगिति |

कायेति | खगन्यथासि डकाययेपुवंवत्तिनी धेः | विशिटस्याप्रसिडल- ऽपि खण्डशः प्रसिद्धेरिति भावः। रवं aga कारणं खकजातीयं प्रधानं fea dase! यदेति । तच्नातौयोत्यत्तिप्राकक्तयत्वं यच, तज ब्रह्याधि कर गत्व प्रधानाधिकरगत्वं वेत्यत्र व्यापकभूताधि क्र गत्वेऽवच्छेद कं वि्ेषणौ भूतं aga पधानं वा नात्यन्ताभावप्रतियोगि व्यापकं निश्त्वा- दिति निषेधकोटिः परेषां, बाधकोटिर साकम्‌, अन्यन्तामावप्रतियोगिनो- दख्छादेरपि तादृ श्रत्वाभ्यपगमादिति बोध्यम्‌ | यद्यपि eats ऽप्याक्षाश्वदन्यन्ताभावप्रतियो गत्वं ब्रद्यादेरविरड, तयापि तददङत्तित्वा- नभ्यु पगमाल्बद्युत सकलदे श्र कालटत्तितवादि दमध्यवसेयम्‌ |

विशि त्विति । विप्रतिपत्तिरिति ate) र्वं प्रागपि बोध्यम्‌ | अविशिङप्रयेकप्रसिदधिदश्ायामेवैतदभिमतमिति ufafefcfa ara: | तदिति | तत्साधनत्वेन यागादिज्द्धरभाव cad) wate WE । तथाचाप्रमाणत्वादिति मूलोक्तस्य बङधत्रोहितत्यषाभ्यां परमितिशरन्यलाव तत्कर शेन्दरियादिरून्यत्वात्‌ सत्समवायिभिन्नत्वादियच् तात्परयम्‌ | तदिति | तस्य साधनल्वसाधनेऽपोल्यथः | तदिति । कारणत्वासिद्धाविर्धः | ga-

देण तदुगहस्य fafagaifefa ara | 3

qc बु स॒मान्नकिमकरन्द्‌ः |

न प्रथमः पच्छ इति । ग प्रयमकल्त्य इति सामानाथिकस्ण्ये प्रचम- काश्यस्य हेत्वभावसख्पतया तदमावरूपस्य ewe डेतुरक्तीति पग्धव- साने यतो ेतुरसौत्ज् साध्याविद्रेषेड हेगुलामुपपत्तिः स्यात्‌ । यदिच न प्रयमः कस्य इत्सय हेत्वमावकल्त्यो न पामायिक caw, तथापि यतो- हेतुरश्लौति धिकरणम्‌ । तथाच हेत्वमावकस्यो न प्रामासिकः खअसत्‌- द्यातिबिषयत्वादित्यश्न नोक्तदोष इति तदचंपरतया श्याख्थातमिति भन्तथ्यम्‌ । यद्यपि पच्तादेर प्रसिद्धे नोक्तानुमागमपि सम्भवति, aunty AHAAT तत्प्ताभावसाधनसु पन्य्तमिति AAW | यद्वा खतदखरसादेव व्थाघातमालम्बते । तथाति |

यन्न॒ यतः सापेच्चत्वादिति पश्चमोदयमसंशम्ममिति qefeenea- fafa | aq, यतो हेतुरस्तीति हेतुहेतुत्वेन सापेस्चत्वादित्यस्य aya- MIA! Tegraare । तथापौति | रखतावन्माचं प्रागमावसाधारयमतः ued विशिगद्ि। रश्तस्मादिति | तत्‌फलमाह । खतरवेति । उक्छ- प्र्श्चस्य तथासम्भवारेव्य येः । प्र्यत्तपर्तायां प्रागभावे कादाचित्कत्वस्य व्मिचारेऽप्यदोषः। लिङ्कत्वेनाप्यग्रे तदभिधानात्‌ | तदभिप्राये णाद | प्रागिति । प्रकारान्तरेण saad प्र्च्तमाह्‌ । अपि चेति । अन- ग्यथासिद्धनियतपुवंसदि व्यथः । नियमानन्यथासिद्योरिव्यच समाधिमाङ | yee चेति । ननु पर प्रति प्र्यत्तसुपन्यासागदमेव, खअनुमानण्डाययेव aw तस्य गमकलत्वाङ्ौकारात्‌ | किञ्च कादाचित्‌कलवमुपन्यल्तमलम्रकमेयेवं श्यादित्यव are! यडा प्रत्यच्तेति |

न्शुमानप्रामारे किं सहकारितया, खवन्धस्यैव समर्थत्वात्‌ | ema सहकारित्वमपि न aq, feet प्रयच्चानुमितित्वयोः ङ्करापन्तिरिव्याश्येनाङइ | यदेति । ख्य स्पन्दात्मकनच्चणेन समं घटादेः छम्बन्धान्तराभावादाह । खरूपेति | ननु यथाश्चतं कादाचित्कत्वं प्रागभावे व्यभिचारि, प्रागसत््नमिग्रेषितश्च यथं विग्ेव्यतवग्रस्तमित्यरचेराइ | यद्वि । गन्वेवसुत्मततिमाथमेव wae खधिकस्य यथेत्वादिति चेव्‌ । म । शतवाव्‌।

कुष्ठमाञ्जलिमकरन्दः | te

डत्पत्तिपदेगोत्यन्तिरूपत्वस्य विवल्ितत्वातचथाचा यसमयसमन्बन्धस्य Faqa- भग्धेवसामम्‌ | यद्वा sahara उत्पत्तिघटकः किच्ित्समय ाद्यसमयनस्तत्‌ - सम्बन् इत्यर्थः | ata पर्यवसानं विसगेश्न्यपाटादि्याङ्ः।

यदयप्यचापि खरूपस्येव aw त्च ॒युवंवदुत्पत्तिमत््ेन चोत्प- भेरि ्यिमयश्यविसेधः, तथापि खरूपातिरिक्षसम्बन्धस्योत्यस्िरूपत्वं तच TAME गोत्पत्तिमश्चमिति मताभ्युपगमानुसारेगेदम्‌ | साधारं स्यादिति | अगमकं स्यादि्यथेः। ननु तदुत्रश्मात्मकं प्रधानात्मकं वा अतीन्द्रियं areata श्रक्धन्चानमिति यदि ब्रूयात्तदा दोषान्ततमाह | म वेति। भिन्नत्वेति। हेतोरभिन्नतयेऽनिन्रनातीयत्य चेबथेः। हेतारिति प्ाठोऽप्य्ंः सरणवेति ध्येयम्‌ किञ्चिदिति ख्न्य- चासिडकिद्धित्मदा्ावधिंको ्रत्वव्याप्यकालसम्बन्धित्वाभाव इत्यथैः । ग चेति । परसिद्धमापादकःं भवति, भ च कारगत्वपयवसन्नप्रतियोगिन- ana प्रसिडिरिग्य्थंः | खमते पत्च्तेयेव तत्पसिदेरक्तत्वादिति aa: | waza तन्भतेनेवोत्तरमाषह । तस्येति । तुशब्द इति । परस्पराङ्ाङ्धि- भावस्य तुशब्टायत्वादिति भावः । प्चदयदति । निन्ल्वालीकत्वान्यतर - WHEAT |

weaned निव्यत्वपच्चर्व पय्येवस्यति न त्वलौकत्वमसत्‌ख्या अगभ्युपगमे सवदारिकस्यापि तस्य तचानभ्युषगमादि सचे राह | यद्वेति । रत- दु्षरकाजेति । रवन्त॒पच्छविषरोषणसुत्तरकालोत्यत्तिकघटां डे खापाद- काखिदिवारणाय | पुवकालीगघटेो$ शतः सिडसाघधगवारशायायमिति | पवकादढत्तिरि्यथेः। रखतत्कालढत्तिसवेपत्त्वे Ges च्यथेषिशेव्यता स्यात्‌ , पर्तौयब्यभिधारवारणायोगादतोविशििष्य पच्चयति। चट इति | त्तर काणोत्यत्तिवष्यभिच्ारादाङ, सत्यन्तम्‌ | तदुघटसमसमयोत्प्तिक- पटादौ यमिचारादाह । रतत्‌पवेकातेति । खअव्यवदितपुवकाे्थैः | वधा च चिरतरपुवकालोत्य्रोदृद्ान्तः | खन्या वथाश्चुतस्यापरसिद्या acfafafeaaaaq | तेनापि तादशकालाद्यपेच्णादृदृद्टान्तासिखिरे-

Re कुस्म क्ञलिमकरन्द्‌ः।

aaa aie प्रयमसुत्पत्निपदम्‌। चरमसुत्पत्निपदं विनयम्‌ |

केचित्तु ङत्तिपदेन संयोगस्य, काशस्य कालाङत्तितवात्‌ तच afrac- बारणाय तदुपादानम्‌ । न चैवं प्रागलन्रगुणादौ व्यभिचारः, खापादके व्यत्यस्य पि विवच्तिवत्वादित्याङः | वस्त॒तस्त॒ नभश्यत्यासेन र्तत्यृवकालो - त्पत्िकसापेच्तोत्पत्तिकत्वाभावो faafaa: | तथाच नाग्यवह्ितत्वविवक्ता, न वा खखगडाभावे वेयथ्येशङ्का, न वा निस्य carne तदसिद्धिरिति | यद्ययमिति युवकालोत्पत्तिके इ्टापत्तिवारवाय पचविग्ेवणम्‌ | घटो- wife | घटश्यवह्ितकालामधिश्षरणत्वं चटाग्यवहदिवकालाधिक्षरबत्वं पर्यवस्यति | यत्त॒ ्चाकाशादेर्पि तथात्वे तदादायापादकाखिदधिः स्ा- दिति धटद्यवहितकालानधिकरयत्व यथाश्चुतमेवाभिमतमिति। तन्न, श्गन्धथासिद्धत्वस्य पदाथंबिशेषगस्यावष्यकल्वाव्‌ | खन्खथा दणरूयादि- कमादाय दोषतादवस्राापत्तेः | तस्मादुमयथाऽप्यदोष इति । रासमा- यत्तरत्वसामागाधिकररघ्रादिपग्धयानुमाने कार गत्वं न सिद्योदिति व्याप्य- त्वपय्यैन्तम्‌ । न॒ चानन्ययालिडत्वगेव तद्वारणमिति वाचम्‌ । राखमा- _ taf तथात्वात्‌ । न्यया कारणताकच्ते नियमांशापादानममयेकं श्यात्‌ । तच च तस्याविवक्तितत्वे प्र्ञतेऽपि तथाऽस्लिति। प्रतियोगौ चासत्‌स्थाद्यपनौत इति ava! धघटस्यवद्ितकालत्वे घटानधिकरय- कालङत्तित्वमापाद्म्‌ | अन्येति, खअन्धकालोत्यत्िकं डद्टापरत्तिवारणाय wafaiwaq | उत्तरकालोत्यत्तिको corm) सकलेति । waw yafanaa निव्यत्वनेशटापत्तिवारणाय | अलौ कत्वेन तदारयायायभिवि। प्रामाणिक इत्यथः |

fafqurrefat स्यादियेव छते व्योमादौ वथभिचार इतत are | fafefefa | पाककालाङ्त्तित्वे acted: । तेन न grat वअयभिचारः | यद्यपि senna सममिति श्ये विशेष्यत्व, तथाप्यखग्डामाव खपाद्य- इति ध्येयम्‌ | तेनेति विशिखाभावः, उभयथा सकलकालदत्िवया सकख- कालाङत्ितया च, Te पच्चविग्रेषणमदहिन्नाऽभावे दितौवस्य पम्बेव-

कुसुमाञ्जलिमकरन्द्‌ः | Re

सानम्‌। तथानिदभिति ataafefatcfa ara: |

र्तावदिति, पुवापरकालमचडृत्तिघटां ग्रे सिद्धसाधनवारणाय पत्त- विशेषणम्‌ | waarmee पूर्वकालोत्यत्रे व्यभिचारादाद, समन्तम्‌ | रतावत्पदः कालविश्घयमा्रासिडिवारकम्‌ | रतत्कालौनोत्पन्ने घटादौ wena व्थभिचारोव्यत are | रतत्कालाव्यवङहितेत्यादि । ननृन्तर- कालोत्पत्तिकरव CSU, खन्यचापादकवेकल्यात्‌, तथ चेतत्‌पूरवेकाल- इत्तिनिव्यदिगादिसापेक्त्वादापादकवेकल्यनित्यत aie | थव्यवदङतेति | नभ्व्यत्यासेनेतत्कालब्यवद्डितपुर्वंकालाढन्तौ यर्थः | fag व्यवहितेऽपि qua इत्यदोष इति वदन्ति |

TUS | उन्तरकालोत्यन्नचरमकारणमादाय दोषतादवस्यापत्तः | वयन्त, पुवेकालृत्तिपदं पूवंकालोत्पत्तिकपरमिति न नित्यमादाय दृदान्ता- सिद्धिः । न च तादृशराृदादिसापिक्तवादोषतादवस्धाम्‌, उत्तसकालोत्पतरा- टृद्टसापेच्स्य दद्टान्तत्वे तथाप्यविरोधात्‌। खच्यवददितपदेनेव तदारणादा |. यदब्यवहदितपुवंकषालोत्पन्तिकादष्ेन नोत्तरकालोनकायथीत्पादनं, रुतत्काल- पदेन तस्येव कालस्य विवच्तितत्वाव्‌ | प्रयमकल्येऽव्यवददितपदं wera tafe यक्कसुत्पण्यामः | व्याप्यत्वं yey विपय्यैये नियमादिगभक्षारयत्वलामाव। रवश्चानन्यथासिङडधत्वमपि पदां विरेषणमित्याडः |

qazafa | यतर्व किञवित्कालाढत्तितवे सतौव्यादौ न स्यादेवे्यसैव कादानित्वत्वामावपदेन पयैवसानम्‌। SAT मूजे कदाचिद्छादिति मूलो क्षकादाचित्कत्वामावापादनं साग्मदायिका GVEA | अन्यया. waaay: | तज प्तविगेषयमदहिन्नाऽलौकत्वसिदिरियेव मेदोनोक्ठदोषद्र्सर सोद्धावनं सथ्यदायेनेतीति वदन्ति | केचित्त सब्दाय- विदडति प्रकरणान्वयीतव्ाङः। ` | ‡

हेतुमवनयोरिति | यद्यपि हेतोयद्धवनं तस्येव विशि लैकस्य निषेधा- तक्चभ्यतद्कति डिवचनमयुक्क, तथापि विशिष्टमपि तदुभयात्सकमेषेतिः तथोक्छमिति ध्येयम्‌ । हेतुश्चेति । हेतुख्यतिरिक्षखे्यः | तु निषेध

RQ कुषठमाञ्नसिमकरन्द्‌ः |

मवनमुत्पत्तिरूपमसम्भवौत्वत ae! तस्येति। खअज्ञारणकत्वेऽपौवि। सकारयकत्वाविर्धेषेऽपौ त्ययः | नियतेति । नियतदेशतदुर्त्तित्वमिलर्चः। परमायोदे ्रत्वमपरस्य तद्‌डत्तित्वमिति खमावादेव यथा यथा faaa- दति ara: | नियतदेश्रङ्त्तिमियतसम्बन्धित्वं वि वचवितमि्न्ये। परमापद भावप्रधागनिरश्येन परमाणत्वपरमित्यपरे | ये ये निरवधयदडति | ्का- दादित्वल्माक्षाश्ादिष ग॒वन्तदुधमाधोगमभनुगमादिति निरुवधित्वनि- बन्धनमेव मन्तव्य मन्धस्यासम्भवादिति पर्स्यरषिशोधावधारणखेन fac धित्वे कादाचित्कत्वखभावविरोष इत्यथैः | खतरणवाननु गमप्रद्यंनाथेयेये xentata वदन्ति |

ष्यं aa दति । खच्च च कालत्वमा पादकविग्रेषयम्‌ | तेन घटरूपादौ ग श्थभिच्चार दति ध्येयम्‌ । न्धे द्रव्खरसेट्धावनम्‌ | aera उ्ञ- AMAT यथोक्तमेव यक्तम्‌ | वदनवद्टम्भे तवेतदप्य पयोजकमित्याङः। ब होतीति | मावकादाचित्कतवभिदमिति न प्ागमावाव्याप्तिरःषः। नन्वेवं मौरवमित्वत ere) तथा सतौति। अन्यया इयोरपि कादाचित्वते घटस्य कादाचित्वतग्यवद्ार अकाशस्याकादाचित्‌कत्वव्य बहार ख लोकानां विखद्येतेत्यथंः | तथाच गोरवमपि भपामाणिकमिति मावः । नग्विति। घटधागमावनिरूपकस्य ATCA घटकास्यत्वं यथा yw | ग च प्रागभाव दति । अधिकवलत्वेन धागमावनिरूपकत्वं कारणत्वद्याप्यमितवि भावः। तस्छेति । प्रतियोगिखमवायिकारणमाचनिरूप्य cagat| च्लरादेरिति | तथाच ग तस्य प्रागमावनिरूपकल्वं, यस्य तु तत्नि रूपकं कपालादेखस्य हेतुत्वमेवेति नोक्तदोष LAU: |

मग्विदमगुषलव्िगम्यामाववादिमत, अस्माकन्तु चाद्ुवरवाभाव EAT Fearn: | ग च प्रागभावो ग चात्तुष दरति म वयं ब्रमः किन्त प्रागमाबल- प्रकारनिरूपयत्वावष्िव्रं पथ ननकं चचुब्यभिचारादिति, तदि aaa जिविद्ाधिकर स्य परम्परा निरूपणकार खता प्रागमावप्रवियोभिभनकषता चेति यक्कोनियम इति वाश्यम्‌ | शब्दादिना तत्‌प्रकारकनि रूपसम्भवे

कुस माञ्मलिमक्षरन्द्‌ः | Re

व्यमि चारादधिकर बत्वस्याप्यतथात्वात्‌ । प्रय ल्तनिरूपयमादाय afaace ger | चच्तुषेन व्यभिश्वारेऽपौन्वियत्वेनाव्यमि चाराव्‌ विशिव्याधिकरणेऽपि श्चभिचारात्‌ | ee वैवं, तथाप्यगन्यथासिधस्य धागमावनिरूपकस्या- ` धिकरययहारेध॑था म घटकारणत्वं, तथाऽनदेरपि न तथात्वमिति दीष- STUY | was परमाश्चिगेव चक्तुरनन्धथासिडत्वामि घागमि- पारम्‌ | अधिक्ररगयग्रडमादायोक्तदोषानिडत्तः। किच्च यदि चक्तरादि. आापारामावे$पि तत्प्रतीतेस्तदन्यथासिद्धं, तदाईधिकसर्यग्षहयमपि तथां स्यात्‌ | शब्दादिना तद्िनाऽपि तद्मतौतेः | धटोऽप्येवं चाच्तषो ग स्यात्‌ | तद्यापाराभावेऽप्यमुमानादिना तत्मतीतेः। प्रतौतिविदरेषे वा यभिचार- शतल्यर्वेति चेत्‌ |

ea ga: | खधिकरवत्वेन प्रागमावनिरूपकस्य तत्रतियोगिजनकत्व- fafa निवमः। Kat तथात्वात्तव्जनकत्व न चच्तरादेरिव्यच् तात्य- म्यम्‌ । निरूपकच्च प्रयच्तनिरूपलरवेत्यवधेयम्‌ | ग च तचाप्यधि करणस्य ग निरूपकत्वे, किन्तु तद्बुदडेरिति वश्यम्‌ | प्रयोजकत्वमाचस्यैव विवल्ि- तत्वात्‌ । न च प्रतियोगिसमवायिभिद्रस्य देशालदेरपि तब्रिरूपकत्वा- भ्युपगमाद्यभिच्ार इति वाच्यम्‌ । तस्यापि हेतुवाभ्युपगमत्‌। ननु देश्रकाखयोः का गतिरिति. चेत्‌ । a! तयोरपि खरूपयोग्यत्वात्‌ | वस्ततो ऽधिकर णके निरूपकजातीयं किञिदवश्ं कारणमिति नियम इति केचित्‌ | उपर्धिते प्रागभावे घटकारयत्वयहः, उपस्यितिख तस्य न कपालाद्युपश्धितिमन्तरेयेति कारयताय्याङकमानेन प्रथमो पस्ितकपाना- शेरेव कारणत्वं दह्यते, ग तु प्रागमावस्यापि। sang तु तस्यं तथात्वयहो न तु Vaal, चचुरादिकश्च न तदोपश्थितं न वा कपालादि- बदगन्ययासिद्धभिति न कारयमिव्यच् TMA) acs विणेषण- निग्धन्ये। भ च नित्घत्वमुपाधिः, तस्याप्यापाद्यत्वादिति भावः। न च धुमत्वमिति । न च परमाखादो afar, जन्यत्वे सती यापादक- fattwarfears: | तच्च । परमायधूमान्यतसर्लवादो व्यभिचारात्‌ | तस्ना-

Re कुसुमान्नलिमकरन्द्‌ः |

ewrafanfiganaefe: स्यादिव्यापादकमतो गोक्कदोषः | cya समवदितत्वं तदसद्ङ्कतत्वं तदधटितत्वं वाऽभिप्रे्याद । परस्येति | धुमोयदौति | yaaa wae ापादकासिदधिः TATE TTA धागो त्तसोत्पत्तिकत्वाभावेन धुमत्वारेस्तदनवच्छेद त्वात्‌ । रासमोत्तरमावि- धूमस्य wae सिडसाधनं तद्युमत्वाबच्छिद्नस्य तथामावादिति 3! मेवम्‌ | धूमस्य समवधागो ्तरोत्यत्ति कल्वनियमेऽपि द गस्य लदनियतलं परेणामिप्रेतमिति वद्यभिश्वारित्वमेव तदुत्तरोत्पन्तिकतावच्छेदकषेन पराभिप्रेतमिति धुममाजस्य पर्तवेऽप्यदो बादित्याङः |

शु दिपवम्‌।

पथममागस्य | अश्यडम्‌ । प्यम्‌ | वान oe वान्‌ ie faraaq”’ - द्रति ... १ (न्धा. १।९१। ।३२-- Re)” — द्रति घटितत्तव्‌ ,,, चघटितत्वं समासात ,.. समासात्‌ प्रयोजनम्‌”? -- दति ... कः (न्धा, ९। १। २४)? --इति ` .. कियम्‌ ,,५ क्यम्‌ (मौ. ४।२।२७। way” ,,, शब्दम्‌ (वे. १।९१।५। ,,. मर्थान्तरम्‌ ar १ (न्धा. ५।२।७); अयः ,,, त्यथः a TEST eee तदुग्राहक प्रागभावत्वस्य ,., प्रागभावत्वत्वस्य वत्वत्वे ,,, वत्वे मलत्वे ,., मत्व तदनियत्व . ,,, तदनियतलत्वं च्तौीरमारध्ववन्तस्तत्र ... च्तीरमारब्यवन्तस्तरव ,,, प्रतिवन्दिः ,,, प्रतिबन्धिः ८. उपरदौयतद्रति ,,, उपादौयतेदह्ति .. ,,,

1

ष्टे । ङ्कः ।

द €

१.४

RR

RR

६ CE

श्ट ९७ शर्‌ ९७ RRR २४५ रर यद्‌ श ३९ xe 5 a ८ द६ १७ ४८ १६४ ६९ ४५ €्द र

quay | afez परमाण

कार गत्वामिधान

विषय

चिकित्स वयववि भिद्य स्येव मन्त व्याक fafsairat कारणात्व MATA भोगे

सख्या

cd

Weq | तददिधिष्े परमाण कारणत्वाभिधानं विलय

भागे नाग्रात्तन्नाणे पव्वेस्य i a fufaqe वयवि विद्यमानस्यैव गन्त

dé aa सिडिबोध्या कारणत्वं मोगजनकत्वं मोगा

सद्या

ष्टे । प्क | ६8 १७. ६५ २१ द्‌ १९ ७& © € १६ ER €€ १९ ९९९ , Aw १९२ ४: We LS RRR ६९ शर्‌ १५ rt श्ट ६,९८ । ९३8 २३९ ९९ ee १४६ १४६ २९ १४९ १६. wo ९४ que ९ ad ® e १९६ ।

अश्खम्‌ | स्तदा स्यादिति हेतुः, सासाद्श्ख were way लाघवा rata वपिसङ्क सन्धेष्धोे असाधारण Raa करा साधनो लब्धे संग्रायेना TURAN साधना साधनाद्यनवच्छ्न्न faxtez सत्‌ प्रति अन्धन्तर्‌ यथापि wa पयखव

यदे

॥ ।

Neq | तादाल्याटदिति हेतुः |

सादृश्य

wee

wed

Saad

मचोप वतिप्रसकुः weet चअथासाधारण नान्वय

कारण

साधनौ

way

सश्रयेना SHAT साधन साधनाद्यवच्छत्र विशेष्यस्य ००० सत्प्रति ४४

च्धश्युदम्‌ | चाच्तुषा तददिनाश्जदति

कानां नाणा सतार वायवः नियम माचायौ तस्यादिति प्रतोति चेत्‌ ऽन्थदा प्रयोजलत्वे इदनो

नानु देशरेनेव

व्यत | खाद न चेति wafa न स्यात्‌ वत्मा स्यरूपा

gate

{oe

Weq |

eee चाच्तुष क (न्धा, 8 ख.।

९ खा. २७ द्‌. ) इति °,

कानामनाशा तार

वायवः नियम माचा तस्मादिति प्रतीतिरिति चेत्‌ अन्यदा प्रयोजकत्वे इदानी

नान्ध

दे शनेव

त्त AE

a चेति । wafa स्यात्‌

वात्मा खरूपा विषयेद्धिया सत्त्वे निर्गत

अप

„ पज्ादिभि

शठम्‌ | श्टडम्‌ | विषैषा विष अकारा धकारण दिवत्‌ दिवत्‌ धारणोम्‌ धारणोयम्‌ ` तयोस्तयो- तयो- मेवा ०० निचा हेत्वाभासाः”? — wis ¢ (न्धा. १।

| २। 8५ |; - aos षद oe पदं दथः त्थः sag मतारि गतादि ` Tags Tees ४ ग्यस्येति अनियम्यस्येति रेव । नेति रेव नेति सयाक्तत्वात्‌ ,, स्योक्तातवात्‌ gefata ie heed (न्धा.१९।९। `

a)” इति (४

जन्धति जन्येति दूषा नपा ay नूप ik net रशे sae समाहार समाष्टारा 7

ve) पड्भौ । ROK \ 8 Ru रद ase ह्‌ BAR € ४९३ 3 ४९१७ ९७ 8४९४ १९ 8९७ Ro ४५८ १६ 8 ba ९ ॥ = gcc V8 8६ € BEL gee श १०१. .= ५०३ ९७ ५९० १७ BR € UR ry

WE ९७

श हिपचम्‌ |

दितमैयभागस्य |

aq |

STAT Tey tee विशेष्य a ated

तदिश्ैषणे

eee TR ont

yata ee coe UIT

८. a (at wl

१। ag)” — fa मानम्‌, यद्येवम्‌ “SH re

न (न्धा. २। zido)” — xfa

@ «= ~ G

खग PTB समञ्नम्‌,

श्रोलियभ्डन्दो

ल्लोकवदिति

desta Tae रव्य व्यापापा कारणा पेत्तणौ- मावेन प्ररश्या प्ररस्परथा wa

पित्त Taga

समञ्जसम्‌

,.. ओओवियंभ्डन्वौ ०, 0 ( at.

१.२ । २ | रेषे | संख्या मुख्यं वे विषेष्य व्यापारा कारका teat भावना want परम्परया तत

पत्ति Wagar

we) पङ्के ।

és श । ९ og च १०४ ६९८ ~ RR ६९९ aR <= % १३० © RRR इ ९.३३ ta ९४० ९ ९.४४ Yo १५९ ¢ ९५७ ७ ९५७ Se १४८ २० ९९० १९ १६१ ११ ९९४ 8 १९६8४ ५. १६९. ९७ ६७१ Ys १८७ श्ट RoR १९ र रद्‌

अश्यडम्‌ | श्यडम्‌ | षष्टे । पद । पाणडा पाषण्डा २२० १३ gata ,.. कुर्य्या oe ८९ 9 मथनौ -.* मयनौ ve श्र २ कपदादौनि we कटपदादौनि ve २२४ ११ बाच्य ,,, वाक ... २२४ ११ वक्तं ... वक्त ,,, २३४ १९८ अनु शिष्यत ,,, अनुशिष्यते oe ६८ चद

कुमुमाश्जलिमकरन्दस्यावशिष्टांशस्य शुहिपचम्‌।

अगदम्‌ | NYT vt) पडो भावाव्‌ ,.. भावाव्‌ र्‌ ५ तदारा ons तद्दारा 7 ६ १९ शुर „= अर ॥ ४५४ १ सिख ,, सिद ,. RR

fafs fax ०० ९२ द

सम्बन्धत्व ,,, सम्बन्धत्वे ००० १९ ९१

कुसुमाश्चलिप्रकर णो लिखितग्रन्थनान्ामकारादि-

क्रमेण Tal | 8 oe प्रथममागस्य |

हु । तिष्टास esl 8

ग॒ | Tat aBRe | Bi

प i एराण ws] ३

q |

वेद URI VU STI VH BWI SH RVI VA ९८ । Bs BVT २॥ ६२९ । 8॥ ३२२ £॥ Fal Wh ३२५। By 2२७ । ९९१ ॥ ३२८ । VL ४९४ । ९, २ ९॥ 8६५। Ch odd | <= ४९७ । 8,€॥ 8६८<।९, 8, ६,१९१॥ Wi श्रुति ५८। RH RRR । ९॥ BCI URN | स । सति १८। २॥ १२८ । BH 8१७ । ९, BI

+

दितौयभागस्य |

श्रा |

गम ET] EP €< । Vo, UB Hp ९००) WH VoRl ९९॥९१०३। ७ ॥ ९९९ । ध ।

चात्मतश्चविवेक <“s| ७ ॥ ध दू | afaeTa 28°] 9॥

ष्ठु | उपनिषत्‌ २२५ । 8 ॥ उपाख्यान २५ | ५।

क | कुमारसम्भव ९०९ । ६ ॥

ल्ल | satay २२७ । ON

प। पाषर्डागम २२० । Bh परषद्क्ष २२५ । 2 I

q | मर्डलब्रद्यय २५ । 8 I मन्लविधि २२५ 8 I

य। wy र९ण्द। Bl

र्‌ ।

ड्द २२४ ।२॥

र

a वेद <। १,५॥ LBL SSH १०५ । ९॥ १०७ । ३, ६ ॥ १०६ | १॥ ९९६२। २॥ ९२8४ । EM १२५ । THRO LA, FS URS | ९, RB Ob ९२९ । ४; EH VARI RB, ८॥ १२४ २॥ Qual १५ २॥ Wl! ४,७॥ २६८ । OH २२४ । ४,२९०॥ २२५। Th २३९ । € । २६९ । १, ८॥ वेदान्त १०९ | १॥ wl

श्रति ९०७ । ७ ॥ Reet ९॥ १२८ । CH ९२० l Sy ९९९। ९। RWSL € । १३९ । ९॥ a साख्यप्रवचचन २६३८ । RI खक 3818 इति €< ।५।॥ ९०६ । ९, द॥ ६३० ।

कुसुमाश्जलिप्रकरणोलिखितमग्न्धकर्बादिनाना- मकारादिक्रमेण BT | प्रथमभागस्य।

a | afufearqwatet ४८० । १॥

श्रा। ara २९४ । ८ । sit | च्ौपनिषदाः १२।२। क । कपिल ३२९ ।५॥ ३९७ 8॥ कापिल १२। । कार YOUR ग्‌ | गर ECL VHP ४५१. । Vn मौडमोमांसक ४९९ । € । च| MIAH VOL ९॥ १९२। ७ ॥ ३७० । SRY । ८ ॥ Ree ।०। < |

दिगम्बर wl २॥

म्‌ | नास्तिक ३७९ | १० ॥ नेयायिक १६। द।

प। पातन्नल xsl VI पौराणिक wi Vk प्राभाकर 9६8 i tt

qT । बौड दद९। RE

a माद्र ३३२. । ५॥

al

मनु ३९७ । २॥ मनोवेभववादौ ३४९ । ९॥

मष्टापाश्पत १४ । i

मौ्मांसक ९६। BH २५७। ७, SH OR! १९ |

य | याश्िक «ci to

al Auten eet) 8h देष्यव १५।२॥ व्यास ३२६ | RI

श्च ।

गेव IRI

+

a GANT ३८६ । ai सौगत Boe} ८॥ BARI ५॥ ४९४। २॥ सख्य ude] २॥ ९३२ sy

डिकीयमागस्य |

क्र I कालिदास १०९ । ५।

ग्‌ | गौतम ४२। Ot

प | पाणिनि १०१ । ऊ

q | गौड Rt

aq |

मनु VoL VSN WV! Von ९२९ । Vd aerate ८। Bh मोमांसक RUT 1 < ॥

q । Gat १९९. । ६। सौगत =€ । ॥

कुमुमाश्जलिप्रकर णधतस्चोकानामकारादिकरमेण प्रतौकल्चौ |

"~+ @ @ °= प्रयथममागस्य | चन्ये पर पयुक्कागां ७१३ । ९ ॥ उभयोरन्तरं HTT ३२९ । ८ । जनानुरागप्रभवाष्ि सम्पदः Se] ७ ॥ यावच्चाद्तिरेकित्वं acy) ९ ॥

दितौयभागस्य |

गच्छ गष्डसि चेत्‌ कान्त RVI SI खव्यापारे च HU १४७ । ३ ।

कुसुमाश्चलिप्रकाशोकिखितग्रन्नानरामकारादि-

क्रमेण Tat | | =क-कि--कष प्रथमभागस्य |

क | कोष Bt 1 RI

q | wun दष्ट | ६॥

त। तक््वक्तौमुदौ ९३। ७॥ | तत््वचिन्तामशि २२७ । ३ ॥

न | न्धायनिषन्धपकाश 8२४ । ९.॥

प। परिण्ण्ड्प्रिकाण ५३९६ RI

q |

वेद 8। UH Lal ५,६॥९५। Bw esl Vn zor si Wi Ch २९।५॥ २२।९॥ दर । ६, ८,९१९१॥ Val kl २०५। eh VTL ५, ७, १२, ९४॥ २९३ । VW RWI VI २९६ । १, 8,५॥ BOL EW २९१८। २; Th २२४ ।९०। २२५ । ३, 8 ॥ REI Lol BV) 9,५४,६॥ ६९९ । & BW ROI ९; २, २, ५) €; ७, <=, १० ॥ RUS | इ, ४, €, १२।

1

2९९ | RH ३२० | २, €, Ue, UR, UR, VB, | ३२९ । BLA, ६, ७, €, ९०, १९११ ९२ ॥ ३२२ ५,६,॥ देररे। ४,९,८॥ 2२४ । Li BAW १, SH BVI SN ३२८। २,१०॥। २५९ । gi 8५९ । 8॥ ४६९४ । ४, ६॥ ४९५। ३॥ ४६७। Qt ४६८। ९, २,९॥ ४६< 1 ९; २, १२ ॥ 8७० | ५,१३ got । २, ३, ४ ॥ 8८७ | ५ ॥ ७८८ । ९१ २, ६ ।

TI

Slr O1 १५॥ ९० । २, SH १८ । ७५९२, ९४ ॥ २० । २॥ ९९१ । €, १५२ ॥ BAL ९,२॥ Al ९०॥ ROL UN Baws wa ४८५ । ६ ॥

a |

स्ति ५८। ९९॥ ATi By द९७। ९; २, इ, 8, ९,८,€।

RTI २, ४,१२॥ २९९ । WVU द२०। ०,९, ११, ९२,

१९ ॥ २२९. । ४ ॥ ३२५ । ४ ॥ ३२९ । ३ ॥ ३२०७ LWP २२८।५॥

दितौयभागस्य | AT | आगम ९०६। ON | न | बयो तिःश्रास्न्ने २२७ । Sh द्‌ । दितौयाध्यायप्रकाश्च ९८९१ । ६॥ २९० | sk न |

न्धायदच् 88 । Sh 2

MA

a |

MUIR ४९।८॥ १०७। SHH e, BSN VC Reh १९०७ | २, दे, BAS १०८। ५॥ ९०६ । १,८॥ १९० । ९, ५॥ Wel ९, BR, GSH १२९ । & Wl १२५ । २॥ ९२९ । इ, ५ ॥ ९२८ । BE, Lod १२९ । GSM १३० । ९) २, ४॥ UAL! 8, €; ९९. ॥ २३४ । ७, < ॥ KOS | WN १७९ । ४ ॥ ९८९ । ५ ॥ १८४ । २, ७, ९२, ९५ ॥ १८६ | ®} २२९ IVS HP २८९ । SH २२७। ८॥ २३० । १४ WRAL

श्च ।

शति arel € ॥ | al

aq ४६। BH ERT ९२॥

सति vedi ई॥ cool BEN १०८। ४,७॥ C88! ve १९३ । URI

कुसुमाश्लिप्रकाशोल्िखितय्न्धकर्नादिनाना- मकारादिक्रमेण TT |

= &]0

भ्रथमभागस्य |

श्र | ऋअन्विताभिधानवादौ ४७८ । ३ ॥ अस्मत्‌पि्टचरणाः २९।९॥ १०७ । ५॥ ९१९ । ९३ ॥ १२५ । ९ ॥ २०९ | BH २२५ । 8 ॥ २७४ । VEN २९८ । WN ६८६ । Led Bok | VHP ४९१९७ । SH ४३३९ । EH ४४५७।५॥ ४७९ | ९९१. ॥ GABE WRI ¢ Il aT |

arate ४०९। ४॥ क्र |

कपिल ९४ । ch ३३८। ९१, Ril ग। TE २।२॥ श्रः ४३९ । ४॥ ४८९ । ४॥ च्‌ । arate इ३२। ५॥ इदे । SI CERI OW २६८। द॥ ROLL OR ३७२ । ४५ ॥ REO! ५ ॥ ज । भरन्मोमांस्क €१।५॥ Bol ९१९१ ॥ | ` न । नवौनाः ४६९ । Ot | नास्तिक ol BR | नैयायिक wi € ॥ ६५९ । २॥

Ile

प। प्रभाकर ४८९. । ९९. ॥ | प्राभाकंर VARI Toh २९९ | ४;<॥ RAVI Ell २९६ । १।

४६४ । ९॥ q | बौड Of 1 RU ३९९ । २ a | AF २२० | OH RAVI UV २७६ । Rl ३२६ । द ॥ ३५६ । २॥ ४७८ । BP 8८९. । ९१. ॥ ५४९२ । RI ATS VARI ९९॥ ९९६ WH RAVI SA भास्कर RBVRI RI a | WASH ९८।९॥ ५८। ९ ॥ ९९९. । १९. ॥ २९८। ३ ॥ ३७३२ । ET मुरारिमिख १९४ । ge REI ६॥

र्‌। रत्रकोषल्नतः ई८ । ५ ॥

aI वाचस्पमतिमिश्च 281 91

Z| WAT 8२९८। ©

a |

सम्प्रदायविदः sti al ९२५ €ई॥ 8३२। Sh 8८8 । Vel

साम्प्रदायिक २२५ । 9॥ ३०१. । ९४ ॥

साख्य ९८। २॥ Ue VN १६९ । EW URI ५॥ Leal OF ९६९६ । € ॥ ९६९ । € ॥ ९७९ । २॥ RRVI VA

सौगत ९८५ । ८ ॥

MIA

दितोयमागस्य । ` श्र । श्पसत्‌पिदढचरुणाः ९९ । १८ ॥ ६४ । १० ॥ १९६ । १९ ॥ १८२ । ९७ ॥ a | wg ९९८ । ४॥ क। कालिदास ९०८ | CI | ग। TEYT २०४ | ©) प। पाणिनि ९४७ । ४॥ पाषर्ह ९२० । २२, 8 il a) भटर WC UN LET I CH WWI ऽ। q | मनु weC | RW ९०८ । EH VSI ४। q | Farce ९४३२ । १७ ॥ ख | साम्प्रदायिक Ute! Vi सगत UV sy BART BVl Vy सौगत ८५। < ॥

सौचान्तिक ९२। ३, I

मकरन्दोक्िखितग्रन्थनान्ामकारादिकमेण चौ ।

गन्म

प्रयमभागस्य | श्र | च्मनुमानप्रकाश् €५। २॥९०७।९०; ९२ ॥ ९९० । ५॥ ९९९ । २। १२७ । BH १४० । २॥ २९२। ६९॥ ३६८ । Bi Rss । Wy Bed 1 ९.8 ॥ ३९्द। २॥ ग्‌ I Jou ९९७ । LR ॥

q ।

चिन्तामणि ari el द्‌ ।

्रव्यप्रकाश ६७ । १९ ॥ ९५द । ९४ ॥ RAVI ६ ॥ प)

परिमल ५९।८॥ ५२। ९० ॥ ४९०। si YAS । RI प्रत्यच्तखण्ड २४५ । ९.४ ॥ प्र्यच्तपकाणश €९। २॥ ९०८ । ६ ॥ wedi 8 ॥ Re [XS ॥ २९२। १९ ॥ २२५ । ९६ ॥ २६४ ISH RAIL aud । ९॥ ५२३२।१९। प्रमेयतक््वोध ३८४ । २० ॥ ब। बौदाधिकार ३२० । ३॥ ल | सौलावतौ ९३९ । २४ ॥ | कौीलावतीप्रकाश्र ९०५ । CU ९१६८ । ७॥ ९४९६ । Ra

Wd

व। वेद २८०५ । SH BWI ३॥ ४८८ । Vi | a | ्न्दखण्ड eet! ५॥ WTR BEI CV २७द्‌। WH २८० । Cy २८९ । Cy २९५ । ९॥ ३१९ । TH २९९ । ९॥ ४४८.। Sy ४६२ । ५।

ee eee

दितौयभागस्य | श्र। नुम नप्रकाश ५३।१८॥ uti rin dai dy श्रा। SMT ९०५४ । २॥ १९१९ । २॥ | प। परिमल 21 ve ॥ १४९ । ५॥ प्रकाश २९१९ । WI । परद्यच्तप्रकाश € । २॥ व। वेद ९। द, SU LUE ५,१६२,९द, ९६ ॥ dod] ६।१०८। २॥ १२९ । ९ ॥ ९२८। ९॥ १३० । Va १२९ । ay wl WAHT ९०७ । ९॥ ९५२ । BI ९६७९ । ई ॥ Reel By BIL २.॥ BVL VN BW २॥ ख। सति roo)! 21

Uv

छ वशिष्टांश्स्य |

श्र |

च्धनुमानप्रकाश्च ८। ९५ ॥ € । ९६॥ RVI ROA शन्ययाख्यातिवाद १२। re

ष्व्‌ | चिन्तामणि १२। २५॥

प। पराय ४। RR

qi वेद 9। २९॥

a |

शयुति ५। Re, २९॥ ६ । २८, WEST स। समति ५।२२॥

{7

मकरन्दोलिखितग्रन्यकर्बादिनांमांमकारादि-

RAY Wt | प्रथममागस्य | च्रे । शअभिहितान्वयवादौ sod i 8 ग | THU १५९ । ९॥ COU ९९ ॥ ७४९ । Rog शव ९९६ । <=॥ च| चार्वाक १९२।९॥ RSI SH ३९८ । cy ml Safir ३९६ । ९॥ प। WHT ५९६८ । wh WAAC ४७८ । ९ ॥ xo ME UT! १९७ ॥ २९९ । AH ६०६ । ९॥ eos ein ३५९ । १॥ see | ५। q | मिश्र RRQ २॥ -

मौमांखक UST] RE १७८ । € ॥ १५९ । १८॥ eRe! 91

8

cs

व। wears ई३। २८२८॥ २८९ । २९; VL वैशेषिकः eyo! Rn ४२४ । vt

a ; सम्प्रदाय «Re! 8॥ 9 सर्व्वनित्यतावादौ ६६९।२॥. हितौयभागस्य ॥ al कथकसम्मदाय ९०६।२॥ | ad we Ula al ay wale a सम्मदाय ५६।९॥ छमत ९९६. । २॥ चअवशिखशस्य | नेयायिकः -९४ i ९५४. ॥ , . q | बौद ९४ । ५५ ॥ | स।

साग््रदायिक २९,।२०॥ . . . ~ `.

न्यायकुसुमाश्जलिप्रकरणस्याकारादिकमेख -

fara | प्रयमभागद्य | विषयः | a 1 aqew भोततनि्ष्व्यवस्थापनम्‌ SITS? पमाणान्तरत्वखणग्डनम्‌ व्छनुपलब्धेरौ-ख् रबाघकत्वनिरासः नु मानपमण्यग्यवस्थापनम्‌ ATA TTT च्छप्रयोजकनिरूपणम्‌ चधपरयोजकस्य हेत्वाभासान्तर्मा विचारः . ST श्थाकस्मिकत्ववादर खण्डनम्‌ MANLY TATA AT IATA IAT | ई । दै्वरविषये वादिनां मतानि ईश्वरविषये विप्रतिपत्तयः दखरानुमानम्‌ | ड । <उपमानलच्तणम्‌

उपमानस्य प्रमाणान्तस्त्वव्यवस्थापनम्‌ उपलच्तगस्य कारयताखण्डनम्‌ -उपाधिलच्णम्‌

धधे | १५७ ५०२ .

REL २०९

ct

३९४

४९७

४९

RE

४२

२७ Rod 889 BRR ARs

REY

@ er:

0 >, 68", 9 „9 9

१

ale

क । विश्वः । कारणतापदाथेनियंयः कार॑कारयप्रवास्यानादितवव्यवस्यापनम्‌ काययैकारयमावव्यवस््यापनम्‌

कायकारणयोः समानजातैयत्वनियमो- म तु समानधम्भत्वनियमः

छयमङुवादखग्डनम्‌ श्यमङ्ूवादः ज) गातिश्रक्निवादखण्डनम्‌ wife trate: त |

gurcfanatai sfearcafrare: | ॥ दष्दनसामान्यस्य प्रयोजकनिरूपगम्‌ः हि| जित्यविमोः कारगत्वव्यवस्धापगम्‌ | 7q |

परमाणुनां पाकजविगरेषेय का्यैविपरिकननकत्वम्‌ ...

परात्मनः पर स्यायोग्यत्व्यवस्थापनम्‌ r प्रतिबन्धश्षपलायनिन्वेचनम्‌ e @

। >

Wed सस्यः वयाधारत्वखय्दनम्‌

९८9

yu

क ॐ क्छ

iz

विवः | प्रलयच्यवस्ापनम्‌ प्रलयानन्तरं खद्युपपादनम्‌ प्रामाण्यस्य गणणन्धत्वयवस्धरापनम्‌ प्रामाण्यस्य परतो ्रव्यवस्ापनम्‌

भ। भूतचेतन्यवादखणगम्‌ ` भूतचेतन्यवादः मैदामेदवादखग्डगम्‌

a मगोपैभववादखग्डनम्‌ ममो वैमववादः महाजनपरियष्पदायेनिव्बंचनम्‌

य |

योग्यानुपणम्धेरभावनिश्चायकत्वव्यवश्धापनम्‌

ar बेदकासव्यवहछ्यापनम्‌ . ,.

प्रक्तिपदाथंखव्डनविचारः ग्रक्तिपदाथंनिण्यः ( न्यायमते )

प्क्तिसंस्यादौनामतिरिक्षपदाथंत्खयदयम्‌

्ब्दनित्यतावाद्खग्डनम्‌ WY प्रम््णन्तरत्वव्यवदस्ापनम्‌

१

७ , क © ©

a | विषयः। सादृश्यस्यातिरिक्कपदाथेत्वखग्डनम्‌ साख्यमत खगडनम्‌ सांख्यमतप्रक्रिया सिडसाधनस्य हेत्वाभासान्तभां विचारः छधु्िनिरूपणम्‌ खभाववाद खण्डनम्‌ खापनिरूपणम्‌ दितौयभागस्य | दई । दैश्रस्स्यापि श्रोरपरियष्टः ईश्वरानुमानम्‌ A | तुणिकत्व विचारः र Hi ज्लातताखग्डनविचारः Z| द्यणकपरिमाणादौनां संख्याजन्यतवव्यवस्धापनम्‌ प।

परमारवादौनामोश्वरुशरोौरत्वव्यवस्ापनम्‌ `

प्रमालच्तणम्‌

शे | io ४२४ wae dd ९९६० ,., ४९१ RUS

a ३५७

००० र oR

TET ।

no © AY ९ ९ ©

vA

q | विषयः | ve! पड्कौ। विधिविच्चारः ०० oo | श वेदलच्तगम्‌ ०५, १.०५ श्‌ ख । खप्रस्यानुमवरूपतव्यवश्ापनम्‌ ` ० REY र

कुमुमाश्जलिप्रकाशस्याकारादिकमेख विषयद्धचौ |

= क दक TAA |

a | age विप्रतिपत्तिः ००० RE | OAT भगवता BAA ae १९४ अन्यथासिडिपदा्थनिरूपगम्‌ ` ` ,,„ १९४९ x न्योन्धामावस्याव्याप्यडत्तित्वमतम्‌ ० ९७९६ १६ चलौ किके पिपतिपत्तिः 4 “RE असदादयदृरेर्भगवच्छरौरनिष्यत्तिः 8 १४ - ॐ

श्रा। व्याए्यपदाथकथगम्‌ # ०० ~ RB 8

| # उत्पत्तिपदार्थमिरूपयम्‌ | ~ ९७९७ ry VATA be 8 ४७ ५

कारयत्वपदा्य विचारः ` rr १.8 8 काय्यैक [रणमावव्यवद्धापनम्‌ =“ ` शद्‌ शय

vie

fawe: | काय्यकारणमावागभ्यपगन्तु कर्वाकमवम्‌ कालस्य वदन्दरियवेद्यावकथनम्‌ ज्ञेण्पदार्थकचयनगम्‌ छणिकत्वे विप्रतिपत्तिः ग | शुग्गसजातौ साङ्क्स्यादोषत्ववादिमतम्‌ | ज । घटत्वजातिः संख्धागङत्तित्वमतखयडगम्‌ घटत्वजातेः सं ख्ानडङत्तित्वमतम्‌ चटलवजातेः साङ्कण्यविचारः `

घटत्वजातेर्नां नात्वब्यवस्यापन न | = ज । श्नपामा् विघतिप्रत्तिः न ° › त । शुरौयसंसर्ग मावनिरूपणम्‌ | द) PTAA AANA प्रयोजकत्वम्‌ | प। पचेकदेगयरय दृष्टान्तम्‌ परलोके विप्रतिपत्तिः परिणामिनित्यकथमम्‌

पठटक्रमादर्थक्रमस्य TIT

You

१८२ ९८६ ASR ae २8९ 28४ RoR

ह

XR Re

A eo =

ॐ @ AF @

६१

विषयः | wei पङ्क । प्रतियोगितावन्छेदकमेदेनाभावभेदः .. RBS ¢ अतियो गिध्वंसयोरोकचाजगकावम्‌ = ५२९. ५ VALI Ta RUA क १८ 8 भ) | भेदामेदवादखख्डनम्‌ | oes YOR |, भेदाभेदवादः ०. १७१ € म i fears: कम्भजन्धमदृष्ं ग aT: ,,, १४ € । qi | लाच्वारसावसिक्लबोजस्यासपुष्यगकत्वम्‌ ०० १३९ | | 7 _ विषाकपदाथंकथगम्‌ uae १९ | विषिटिस्यागर्थान्तरत्वंकथनगम्‌ we १०५ । व्थातिनिरू्पयम्‌ | ० शेख ॐ श्र I शक्तिखब्डनविचारः | on QR ६ sual विप्रतिपत्तिः ` ,, € ae | र साधमत्वे विप्रतिपत्तिः | oe Re < faxarara दश्ाविगरेषे दोषत्वम्‌ ००, २५ श सिद्धसाधनस्य एधग्दूबणत्वाभावः “= २४ ४ सिडसाघनगस्य खार्यायुमानेऽदोषल्वम्‌ ०० १९ र सिद्धसाधनस्य हेत्वाभासतायवदख्यापनम्‌ ` ४४६ RR |

4

९1

fara: SLAM AT RATATAT — ` क्षयो गस्याशत्ववादः tina विनाऽपि न्यायावतारः ss

स्तुतिनिन्दाथवादाभ्यां विधिनिषेधवाकप्कल्यनम्‌

4 ५

दितौोयभागस्य |

| Es sch. 4 at आपृत्वैकर्पनविचारः | [वि = ५ | त | वत्ताल्तणम्‌ | । | 7 sas | द। देवतापोतेर्यागव्धापारत्वब्डनम्‌ का गि ध। धारावहनबुदधौ मानम्‌ + ic - Sh ee प। Wea . .- site च 3

SC

2 ee

समवायिकारणस्य का्यसमानकालत्वम्‌ ` . sae

—~ par]

९.३४

२७६

९२०

Rc १९

६९

र ®

१

मकरन्दस्याकारादिक्रमेण विषयश्चचौ।

ite FETT । _ , विषयः | , < श्र। vel पङ्के । न्यथासिदधस्य चित्ववादिमतम्‌ = १५. २५ ow घटत्वस्य माद्‌ वघटमाचढन्तित्वमतम्‌ ... ९७८७ R घटत्वस्योयाधित्वखण्डनम्‌ .-. १८ ७ त | उतोयान्यथासिद्धतवेऽन्येषामन्त्भावः ब, "` १५२ शश | | zt ce ee डितौयान्यथासिद्धलच्तणविचारः vee १५९ १९ । as । ध्वंसस्यापि समान्धाभावः ` ० २४८. ५ निरधिकरणाऽप्यमावप्रतौतिः = `: ०, २8४ श निरन्वयध्वस्सस्यापि जनक्रत्वम्‌ == १९२५ ९ । qT । vera खसमयवत्तितवेन हेतुत्वमतम्‌. ` ..„ RRS प्रथमान्ययासिद्धे चतुर्थान्यथासिद्स्यान्तर्भावविचारः ` १५० १. पयल्नदविध्यखण्डनम्‌ ; ree २९५ ९ प्रायशित्तस्य सात्तात्पापध्वंससाघनत्वम्‌ ० ARG | 7 oe. : सं योजप्रागभावादेमंतमेदेनाव्याप्यडत्तितवं याप्यत्तितश्च ९७२ ` ई दितौयभागस्य | प। | पत्वेव्तितमाचेण हेतुत्वम्‌ ~ ee ख | *

समवायिकारणस्य काय्यसमानकालत्वनियम ०१, १९ द

कुमुमाश्जलिप्रकरणीयकारिकामामकारादिकमेख

प्रतौकस्चचो । अचमभागद्य | च । प्रतीकः । vel पद्ध । अनियम्यस्य arate: ०० OSE १ अनेकान्तः परिष्डेदे ,,, ४५९ व erecta ` , ५२९ 8 श्रा | | श्चागमादेः प्रमायतवे ,,५ = Cy ५ र । इेषासहकारिग्रक्षिरसमा , ७०२ १ xufafa: ufaas 2 ,, RE | ए) णकस्य न कमः erty | अ ८४ 8 | क । कतत धर्म्मा नियन्तारः we ११९ ह कारः कारमलौकिकादुसतमयं , 85 श a! | विरभ्यस्तं फलायासं ive €8 ४ ण । भनगभसंखारविद्यादेः ० . ६९४ , 8

जयेतरनिमि्स्य इ १४१ ठ

९।॥

विषयः। दुखोपलम्भसाममौ FETE: | Wee:

न चासौ क्चिदेकान्तः. न प्रमागमनाप्नोह्धिः न वैजात्यं विना तत्‌ स्यात्‌ नान्यदृषट ALT: . | fafratedanty ‘ frafanaatents न्धायचर्ेयमौश्स्य

7 ql परस्परविरोधे fe पव्वेमावो हि हेतुत्व 7 परतिपरत्तेरपारोच्चात्‌ ` प्रतियोगिनि सामर्थ्यात्‌ प्र्च्तादिभिरेभिरेवमधरः प्रमायाः परतग्त्वात्‌ व प्रवाहोनादिमानेषः

भावौ यचा तचाऽमावः

योग्याईदृष्टिः कुतो sata

१९१

> क क 6 > fe नि

विष्यः |

शर्षादिवद्भवौपाधिः - `` faaen ferefaat --.

ध A व्यस्तपुदूषगाशङ्खः श्थावच्या मावदततेव

ङ्ग चेदनुमाऽस्तेव ˆ ` श्ताग्वयादनाकाङ्क `

RATATAT 7 संस्कारः पस TAT:

` सम्बन्धस्य परिच्छेदः सादृष्यस्यानिमित्तत्वात्‌ - साधरम्धैमिव वेध्यं

सापेच्तत्वादमादित्वात्‌ `

खर्गापवर्गयोर्मागे `

हेतुभूतिनिषेधो म्‌ ₹हेतुश्क्छिमनादृत्य

Vaart फलाभावात्‌ `

LiF

gto

=e छ = = @

VIF

दितोयभागस्य |

a प्रतीकः । ऋतिषुसङ्गान्न फलं च्यनेकान्यादसिदर्वा ` अर्थे नेव विग्रेषो fe व्यद्यापेरधिकब्याप्ेः असत्वादप्ङत्तेख ~ कस्माकन्तु निसगंसन्दर Wl BSAA) संख्येये

ead शतिनौतिसंज्ञवजलेः

द्र्ेष Rigas:

RUE

7, 2 ais ॐ । Q

VEU खव तात्यग्थं

काग्थेत्वा्निरपाधित्वं कार्य्यायोजनश्टत्यादेः कताक्गतविभागेन aqe खव fe वेदोऽयं

ai तर्काभासतयाऽन्येषां

९8द २९8४

९9

+ ^ कक ^< ९४. ^

Yn,

fava: |

ग बाधोऽस्योपजोग्थतवात्‌ ‘wafer: कतिरेवाज भावनैव हि याता

मितिः सम्यक्‌ परिच्छित्ति

विधिवैषुरभिभायः सा्लात्कारिणि नित्यबोगिनि स्यामभूवं भविष्यामि ` खातन्नेवय जडुताषाभिः

हेतुलवादमुमागाच

ख ।

द ।

पङ्को ।

4 . my

\ ९.0

क.

नलः

Aten भे

1-4 @ /6/ 9 2, Institutes of (En

py क 4 mf

११

FSaima Veda Samhité, (Text) Vols. I, Fasc, 6-10; II, 1-6 a tthe 711; 37 IV, 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fasc. | = ५ utra Vritti, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each os

(English) Fase. 1-3 ve ois F Sankara Vijaya, (Text) Fasc. 2 and 3 @ /6/ each * : Sankhya Pravachana Bhishya, Fasc. 3 (English preface only) += ~ S’ri Bhishyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each ==... ५ SuSruta 82011568, (Eng.) Fasc. 1 & 2 @ /12/ each ea *Taittiriya Aranya, (Text) Fasc. 2-11 @ /6/ each re Ditto Sawhita, (Text) Fasc. 9-87 @ /6/ each =:

5०१४९ Brahmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each _ त ‘Tattva Chintamani, (Text) Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fasc ॥ Wol. 111, Fasc. 1-2, Vol.IV, Fasc. I @ /6/ each वि स Sat’sai, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each aE बा vasagadasio, (Sanskrit and English) Fasc. 1-6 @ /12/ ... | Variha Purana, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each ... `: ,., ऋ * Vayu Purina, (Text) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. Il, Fasc. 1-7% F each Fasc. eee eee ११४ pee eee = Vishnu Smriti, (Text) Fasc. 1-2 @ /6/ each ==... A ree | Vividaratnékara, (Text) Fasc. 1-7 @ /6/ each १ | Vrihannéradiya Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ oy YVWrihat Soayambhu Puran, Fasc. I-III + +न द Tibetan Series. 2 Pag-Sam Thi 847, Fasc, 1-4 @ 1/ each re

| Sher-Phyin, Vol. I Fasc. 1-5; Vol. II, Fasc. 1-3 @ 1/ each | Rtogs brjod dpag hkhri 849 (Tib. & Sans.) Vol. I, Fasc. 1-4; Fasc. -2 @ 1/ each eon ५४४ see eee

# Arabic and Persian Series.

| ?Xlamgirnémah, with Index, (Text) Fasc. 1-13 @ /6/ each > | Ain-i-Akbari, (Text) Fase. 1-22 @ 1/ each

£ Ditto (English) Vol. I, Fase.°1-7, Vol. II, Fase. 1-5,. Vee" Sp Ope oO Fase. 1-5, @ 1/12/ each ए. १, । | ee

| Akbarnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-37 @1/each ... ¢

| Arabic Bibliography, by Dr. A. Sprenger eee

Badshaénémah with Index, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each =... ~ Catalogue of the Persian Books and Manuscripts in the Library ध Asiatic Society of Bengal. 788९. 1 & 2 @ 1 each Se | erp of Arabic Technical Terms, and Appendix, Fas@»

1/ eac i + ४ Farhang-i-Rashidi, (Text) Fasc. 1-14 @ 1/ each ध ८ Fihrish-i-Tiisi, or, Tasy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fasc, 1-4 37%

| each ४ ae a २.1 | Futéh-ul-Shém Wagidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each ee ae Ditto Azadi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each yt ae | Haft 48718, History of the Persian Mansawiy, (Text) Fasc. : |

` History of the Caliphs, (English) Fasc. 1-6 @

gs ल NDC: utes ४४

<. ae,

Loft ti in eae eee नि * ~ ~ he

tm । ५ नक्त 4 ४. 3... = suse: 2 ४ ° ५ 4 = ॐ , 4 -4 2 पत्ति 7 ahi of Zia-al-din Barnt 11 । (1२ Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each .... of Shams-i-S

२, Aif, (Texf) rabic ‘Poems, Fasc. | & 2 n, (Text) Fase. 1-5

2 Us ach Vol. 1, Fase. 1-9, Vol. II, Fase. 1-8. ०५५ २९९} angiri, (Eng.) Fase.

a ia ve 14 ASIATIC SOCIETY'S PUBLIC EARCHES., Vol. VII, Vols. XIII and and XX @ 10/each ,, Index to Vols, IX VIII ` of the Asiatic Society from 1868 to 1; (in om 1870 to date @ /8 por 11 १ a. e Asiatic Society for 1843 (12), 1844 [ 847 (12), 1845 (12), 1850 ` । ट + 185 61 (4), 1862 (5), 1864 (5), 1866 (7), 1867 WS 4871 (7), 1872 (8), 1873 (8), 1674 ( 1878 (5), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 5885 (6 )) 1886 (8 19 1887 ( 7), 1888 (7), 4 1892 (8), 1893 (11), 2 1/8 per No, ४०३ 0.4 i Non-Subscribers,

bs

# 1

4) iy . ' हि ८

|

ures enclosed in brackets give the »umber

8 Catalogue of Reptiles in the Maseum of the 0., J. A. 9. 8.; 1868) 5;

of Mammals and Birds of Burmah by 8. BL

., 1875) 2

n to the Maithili Lan son, Pan ri II, Chrestomath

guage +< North Bihar, by y and Vocabulary (Extra Fossil Veriebrata re

the Library of the A eSifiyah, edited by Dr sommentary on the Hi oY 01- 1171 ir-riyazi, = nat-t11-’ilm dbbarata, Vols. orn

siatic Society, Bengal ., " 4. Sprenger, 8१0. =, + dayah, Vols. II 8 V,@ 168 pages with 17 plates, 4to, P IifandIV,@20/each. .., 0 rnacnlar Literature of Hindustani by cy ' J. A. 8. B., 1888) Ith Hewitson’s. Descri arts I—III, with 8 coloured

+न

ए it ptions of New Ind | Plates, 479,

6/ each

क, Oi 0. । Digitized ५९ FOO

५ *

1 ५। a

yGoogle

Digitized 0

+

४

4 1

~7

. + ॥ १ my । म \} ॥ VA ^ # = ५.१ $.) ४ + ॥ त yj is । ५ f y त ८ 7 | & + ! „व = । 5 YY er ६ ५. ~ “ 7 \ + : त ॥ | ~ ५ त 4 | +. + ‘ / च Pe | nb ol = ¥ त Un iy : : + / ९ भ | x} 7 7 1} । ॥ 4 " 4 / ; + ro Fy > A ; \ 4 Z 7 . J ~ al 4 ॥) - 7 ५३ A - j / < ee . # | । 4 , 7 } f 7 a ay ^ 1 ॥ } १ ii [ 4 (. # १ # 4 । af न { | en भ, iP ri : ॐ 4 # pes # 104, ५ 7 १ त च्चः 7 A fe ८ x 7 Ae \4 ॥ त bs ; फ w y ध 7 44 - ^ J > f J | ८ # + ॥ न ‘ A we, [3 # J ह ~ # ; : ’ a, 7 4 : = | त A a, iv Th 1 Tet - | : : + ~ {१ ति on a ' = । १ (7 > . 1 कीः ( त व त ॥ a नः — ५... ष : y : त ^< / # । F fe f 4 । 4 a7 ‘Jy 5 १ Ley ५५ ५ ‰ ane 9." | शै | + js 7 wot ॥ = + ति ^ 7 / © ee | ॥ x 1 . = - ~ ‘ te / ais 7 + 4 ष, । त + 72 4 - ; ; । ॥ + ~~ ५ } : : त x < क iv . | tr

aay क~ + . P, ‘ त t 7 be ¥ 7 fis क " i ~~ “ 7 च्चै pt । 4 x १ 9 ~ "+ 4 r ॥ 41. = ; ् व | कू + व + Kw | # + 7 (4 7 + 4 त त | व + as ॥ ह । += | - ## 4" > : { ४ १ 1 (८ ; : : . re - ; : ra { } ~ 7) $ boty ; ॐ ? # oe. j ५ ( । ‘ oy 7 . 7 ( > १, < - # ॥ ^+ ४ ॥ \) 4 > त JI ^. कः ॥ i 3 । : ah | A # 0 {१ 1 J 9 । 1 १ ४ ' ; { fi Fh च „ ९५ . q - / 4, « त - 7 > 7 | y : # \ # 6 ; ’ Fd । ~ A fs i} ॥ Md ; च. : | Sol 7 ॥ Lg , ष १ - } r ¢ १ + ~ fe! j j † 4 1 ‘ \ | +> + > 7 । ~ । ॥ - ॥ , ( = प : i A ध 6 { JA»? | ' at # ; Wile 1 ~ ^ 9 j . ” fy Rei ). aoe 2.9. ; ˆ" | 1 : { + ९) ` त ~ , $ : ॥ ` v 1 ॥ ६१ 7 2 7 1 4 : , +, / 41 $ | ff र ws | X ५ ४ } , ' † ` 7 . हं ˆ | % 3 hf / ह न ह त च rh ॥ > 1 ॥ . | ) ह्च 4 F र re 4 / ; | > [श ’ 1 _ ’ , ‘ ) : - ५: त # च \ ¶ + । ॥ - rd १ - : : 4 ( ॥ । /\ नि j i 4 » ( ॐ 4 . | j \ F \ ॥ र | { Me . - नि ne 4 ६ {४ + # \ - J 1 म + 7 प 1 || 7 / ; + । 374 । ’ wy त ॥ Se - +" ~ ५५4 . f # ~ # १ ५ ~ 7 oe (741 \ । । , { | (1 + त / 7 नि 7 1 । । x [> ^} va my) + 7 . | # | १, = \ ई \ im ^ lh : ‘ee . : # . क ध ६ । # i . A 7 | ॥ i \ 1 } “ क्छ, at + ) ~ + | त १५ ५4 7 » | ॥ ~ A rio. 4 _ f my : j / f \ १। । 4 ८ 4 र ~ ५ 1 $ । च / t ( : ॥ । ^ |+ # ~ . 7 rT | J # ; ¢ ४ । । । १ 0 4 # ॥ is . \ ' ; . : 3 7 7 ॥ र ५ (कै 4 : ॥ . 4 . hy 1 # ॥ [३१४ : प rf क्रः । 7 ॥ ps9 ¥ f ’ 7 न 4 | f ~ थ त 7 ’ ; # | 4 \ 1 न . < | ¢ og ; १ , । । | ) # - | । , द + । 4 jy | ; त : > : : . ह » \॥ त j ५ ॥ 7 - "4 ४

च्‌ |, =e > ¦ < ॥ [ह ॥ } | । A धा wie > 4 ( 1 / । १ ॥ = | ~ ; : 7 = कैच Jf A क + 1 ॐ र 7 ^ ( ॥ A त : 4 + 1 Pi + चै [च 4 : ~ *

। i + eh) = ॥ { } 1 Ve, 4 । ॥ +. 9 ॥ \ i, । cae „0 ~

॥ { 1 \ |, + १ ॥ # \ 7 - : ) ; + ४ 4," y ud ee ॐ क, । “A 1 ॥ , : A (4 र † + १

i त - ^ : ad 7 ¢ ‘ i Ly 4 ( - 4 ? = r : 1 : 4 3 | 4 # + ¥ d as \ x ४ # | कै 7 - ©

ei + f 7 * 7 : ] PAM । {५ 2 / त ‰१ ¢ ` ४.१1) ts 4 ~~ ४ ॥ ॥ } Y\ ५ ५ 5) ; _ 7 र + i 7 4 fob = ॥ i 8 ५ as . \ tyke ५ 7 \ ¶ ) । / 7 5 mu} we ¢ | = , , 1 | J 46 ॥ . ^ 1 x , . 4 - - # \ | ॥ , ९ # ^ । $ ध , ri a - ; , (तिः + Ev As +) ¥ . Digitized by OO € : 4 च ८ 2