BIBLIOTHEGA INDIGA ;

A

fPoLLecTIon OF PRIENTAL Works

PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Serizs, No. 761.

=-= Seu SS - 33" यि — Lr

| ज", भक eee ae oe 2

ald -

=

“ ~ o + ॥ = a a get = =F MO SES = 13 -3 Pita y bs त “a +. = *4 च * = । ae QUAL समतिः। ~ ; 2 ५) क }

eae "^ यी ~ 24.48.474 SMRITI

BY MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA + TARKALANKARA, J चि VOL III. | 8 VYAVAHARA-KANDA

FASCICULUS I.

ah, CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

+ AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY. 57, PARK STREET,

1890.

Digitized by G O Og le <

६

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

fisiatic POCIETY _OF PENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM

THE SOCIETY’S LONDON AGENTS, MESSRS. TRUBNEBR & CO.

&7 ann 59, Lupeatr Hint, Lonnor, E. C.

iad

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series

Advaita Brahma Siddhi, Fasc. I—IV @ /6/ each ६ Rs. Agni Purana, (Sans.) Fasc. II—XIV @ /6/ each | 5 om Anu Bhashyam, Fasc.I .. ६ Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (8०8. ) Fasc. I—V @ /6/ each = ,, Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. I ६८ Aphorisms of the Vedanta, (Sans.) Fasc. VII—XIII @ /6/ each $ 6.811{888418.317&. Prajnaparamita, Fasc. I—VI @ /6/ each .. on

ASvavaidyaka, Fasc. I—V @ /6/ each Avadana Kalpalaté by Kshemendra (Sans. & Tibetan) Vol. I Fasc. 1- 2

@ / ee oe ee Bhamati, (Sans.) Fasc. I—VIII @ /6/ each... 3७ ५ Brahma Sitra, (English) ए६86. 1 == ०, ks re ४ Brihaddevaté, (8808. ) Fasc. I—II @ /6/ each .. ee इ Byihaddharma 1६810, Fasc. I—II @ /6/ each a Brihat Aranyaka Upanishad, (Sans.) Fasc. VI, VII & IX @ /6/each ..

Ditto (English) Fasc. II—III @ /6/ each se a Brihat Sawhité, (Sans.) Fasc. II—ITI, V—VII @ /6/ each.. प Chaitanya-Chandrodaya Nataka, (8808. ) Fasc. II—III @ /6/ each ध Chaturvarga Chintamani, (8908. ) Vols. I, Fasc. 1—11; II, 1--25; III

Part I Fasc. 1—18, Part II, Fasc. 1—5 @ /6/ each oe no Chhandogya Upanishad, (English) Fasc. II oe ०७ ए 1086धाप8, Fasc. II and III @ /6/ ०४ ee ae Gobhiliya Grihya Sitra, (Sans.) Fasc. I—XII @ /6/each ., ne Hindu Astronomy, (Engiish) Fasc. I—III @ /6, each oe ag Kéla Madhava, (Sans.) Fasc. I—IV @ /6/ ०७ oe ei Katantra, (Sans.) Fasc. I—VI @/12/each_.. ०७ ve Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. I—XIV @ /12/ each ,, ia Kaushitakf Brahman Upanishads, Fasc. IT ee oa ate Kiirma Purana, (Sans.) Fasc. I—IX @ /6/ each is ee Lalita-Vistara (Sans.) Fasc. II—VI. @ /6/ ४ ee es Lalita-Vistara, (English) Fasc. I—III @ /12/ each is त Madana 611148६, (Sans.) Fasc. I—VII @ /6/ each ar Manutika Sangraha, (Sans.) Fasc. I—III @ /6/ each ४ a Markandeya Purana, (Sans.) Fasc. IV—VII @ /6/each_ = ,, ` „द Markandeya Purana (Eng.) Fasc. I—II @ /12/ each 9 x Mimémsé Dargana, (Sans.) Fasc. II—XIX @ /6/ each 7 He Nérada Pancharatra, (Sans.) Fasc. 1V ee ०७ oe Narada Smriti, (Sans.) Fasc. I—III @ /6/ ५.4 त ee $

Nayavartikam, (Sans.) Fasc.

Nirukta, (Sans.) Vol. I, Fasc. IV—VI; Vol. II, Fase. I—VI'; Vol. III, Fasc.

I—VI; Vol. LV, Fasc. I—VII @ /6/ eack Fasc

Pay or The Elements of Polity, By Kamandaki, (Sans.) Fasc. II—V @ / ee ee ee . ee ® @ N yayabindutika (Sans ) ° ee ee ४८ oe

Nydya Darégana, (Sans.) Fasc. ITI .. Nydya K isaménjali Prakaranam (Sans.) Vol. I, Fasc. 1—5 @ /6, each arisishta Parvan (Sans.) Fasc. I—1V @ /6/ each ee धित

(Continued on third page of Cover.

a9

bo

bod bo & by

(ना

[वा = bo Ge © 0 ¢ @ > ४>> OO) 00 ॐ OH & @

4 = (= @ ¢ @> © 2

Ree ५ PARASARA SMRITI (PARASARA MADHAVA) WITH THE GLOSS OF MADHAVACHARYYA EDITED WITH NOTES BY

WAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKARA

PROFESSOR, SANSKRIT COLLEGE

VOLUME III

CALCUTTA

PRINTED AT TEE BAPTIST MISSION PRESS 1899

Digitized by Google

ओ्रोगणेश्ाय ममः |

परासरमाचवः।

FSS

व्यवदारकारडम्‌।

AMI: सुममसः सवायानामुपक्रमे ।

यन्नला BIBI: स्यः तं नमामि गजाननम्‌ ॥

सोऽहं प्राय विवेकतोयेपदवोमान्नायतौ्यं परं - मन्लन्‌ सन्जनसङ्गतौ ये निपुणः सहृत्ततौथे अयन्‌ ।

लभामाकलयन्‌ WATT ओभारतीतौ्थतो-

विद्यातौर्थसुपाश्रयन्‌ इदि भजे भ्रोकण्टमव्याहतम्‌(९ ॥

(१९) साऽहं माधवाचायेनामा विवेकरूपस्य aie पदवीं मागं प्राप्य दि Gated ओकर awe मजे ध्यायामी्यचैः ate: ऽं ? आच्ायो वेदस्तनूपे तथं पर केवलं मव्नन्‌ खानं ger | तदेकपरायण इत्यः । तथा, सव्ननसङ्करू्पेय तौयेन fara: निर्णतिश्रास्रतत्त्वः। तया, eet साधूनामाचर्थं;ननदेव at

अयन्‌ aay | तथा, ओ्रोभारतोतोयतः तन्नामक्षाद्गुरह.सक्ा-

1 af (x # S) =a) ~> > ^

~ --- ^~ ~ 4 —/_

843812 37

पराश्रमाधवः।

सत्येकत्रतपालको fared: अर्थं चतु दिता UMAR षडन्वयदृढः सपताङ्गसवे सदः | अष्टव्यक्रिकलाधरो नवनिधिः gary: WAIT विजयते ओबुक्कणः श्ापतिः(९ ॥

शात्‌ wat प्रमावलष्रोमिष्टदेवताप्रसादरूपां कद रौमाकषलयन्‌ प्राप्रवत्नि्येकोऽथः | मारत रूपात्तोर्यात्‌ लां प्रभावली पाण्डि- व्रूपामाकलयच्नित्यपरः। तथा, विद्या ब्रह्मविद्या, aqd तौ मुपाश्चयन्‌ सेवमान cay | awe विद्यारुण्णदरति नाम प्रसिद्धम्‌ | इति का गोपसतके टोका |

(९) धम्भेवन्तंकं खदेश्धिपतिं वणंयति सत्येति । श्रीमान्‌ बुक्घणनामा चुापतिः राजा विजयते। कौोटृशः? सत्यरूपं यदेक मुख्यं aa, तत्पाजकः। तथा दिगुखधौर्ति wityn हिगुणबुद्िमानि- au | अथवा, <t gat सत्वरजारूपो यस्यां, तादौ धीर्यस्य, न तु तमेग्रुण््रालिनीत्यथेः। तथा, a धर्म्माथकामागथयते प्रार्थयते, Ale | तथा, चतुणां वेदानां सामाद्यपायानां वा वेदिता क्लाता। AU, Wey See anager सहायादिपराथवष aa gue) यदुक्तं awe!

सहायाः साधनोपाया विभागो देशकालयोः | बिनिपावप्रोतकषारः fafa: पश्चाक्मिष्यते'?--इति।

GUAR) सहायाः राजकार्यं मन्लिसेनिकाद्याः । तथा, कास्य साधने उपायाः Paley | aut, देश्कालयोविमाजा वसधा, चस्मिन्‌ काले अस्मिन्‌ 22 अयसुपाय cadeq | au, विनि- पाव्य दु (?) रोगोत्पातदिरूपस्य प्रतौकायो निराकरणम्‌ | तथा, fata: ces | रते TEMA राल्याद्मिव्येः। कीटटश्नो-

BAVC RTA | |

इन्द्स्याक्गिरषो awe सुमतिः fare मेधातिथि- gtat घमेसुतस्य वेष्छनपतेः ater निमेगीतमिः । भरत्वग्द्‌ ्टिररुन्धतौसदष्वरो." रामस्य पुष्यात्मनो- यदन्तस्य विभोरण्डत्‌ करुलगुरुमेन््ौ तथा माधवः ॥ mares विषेकसछिलैः faut षखोपप्निता९)

मन्तेः* पल्वविता विश्ाख्विटपा सण्ध्यादिभिः षड्गणेः |

# बलोपतध्निकामन्न्े,--दइति पाठान्तरम्‌ |

राजा? षड्न्वयटृषए, Val गशुणानामन्धयेग संबन्धेन दृएनोऽनेयः raw | wai शास््राणामिचर्यान्तरम्‌ | oe ater ? सप्तभि- TF: सर्व॑सहनण्रौलः। तामि च,- ““खाम्यमाच्सहत्कोण्राद्दु गवलानि a —xfa

नौतिशास्त्नोक्तानि waft) वथा, अदौ?) saat भूतयो यस्य, तादृशस्य शिवस्य कलाया खंशस्य धारकः | are waat जलाभि- यजमानचश्रसर्ध्यकाग्रवायुपुरषा खगमो क्ताः | पनः कौट शः ? गव- fafe:, गवसष्याका निश्चयो यस्य; ते च महापरद्मादयः प्रसिडाः। गवानां रसानां निधिरिबर्यान्तरम्‌ | गवो नूतनो निधिरिति वा। एनः कीट शः ? एव्यदश्रपत्ययः, Tara TSA दशा यस्य, तादृशः प्रया शानं यस्य, sew) तथा, स्मार्तानां पाषणिभित्रशिद्ा- नामुच्छायस्य ठदधर्ुरन्धरः ततूप्रवत्तक इ्थंः । इति काशीपुत्तके Stat | |

(९) खन्टतजङुप्रातिकूख्येन सजिदागन्दरूपेयाचति प्रकाशते इति nary वथा टृ्िवद्येति वियः इति क्राग्रौ एरतके टौका ।

(२) waa मूलं च महो च यस्याः, सा तचा | बजतैरपन्निता जातोपन्ना | STR एुनराश्रयतसः। स्यङ्मन्धव्‌ |

9 पराशरमाघवः।

met कोरकिता यशःसुरमिता सिद्धा समुद्यत्फला warat मुवि भाति नौंतिखलतिका erat माधवम्‌ ॥ श्रोमतौ जननो यख सुकौ्तिमायणः पिता | सायणो भोगनायख्च मनोबृद्धौ सोदरौ ॥ यस बौधायनं EF wet यख्य च याजपौ । भारद्वाजं कुलं यस्य way: स fe माधवः ॥

स माधवः सकलपुराणसदिता-

WAH: खतिसुषमापराश्ररः |

परा श्ररस्एतिजगदोहिताश्रये

पराश्रररूति विदतौ प्रवन्तते ॥

व्याख्याते श्राचारप्रायशित्ते | अथ व्यवहारः प्रस्तूयते।

यद्यपुणादानादौनामष्टादश्पदानां व्यवहाराणां मध्ये कमपि व्यवहारं Wt न बयुत्पादितवान्‌, तथाप्याचारकाण्डे दतु वर्णानां कमेणाचारान्‌ ब्रुवन्‌, | “चजियय्तु प्रजा्चैव दितिं wate पालयेत्‌"”- rafal वचने चजियविगरेषस्य रान्न श्राचार विगशेषमेवमवोचत्‌*, “fafa धर्मेण पालयेत्‌” इ ति। तच चितिपाखनं नाम, fear arg प्रजासु दुष्टानां निग्रहः शष्टोपद्रवपरिहारशच। एतद थमेव हि

* राजाचारविग्बमेवमवोचत्‌,+--इति पाठान्तरम्‌ |

यवहारकारडम्‌ | ५

गदौश्चरसय रामषशटष्णादिखजियावतारः। तश्च arg भगवता विदयष्टममिहितम्‌,- “यदा यदा fe wae म्लाजिभ॑वति भारत | शरभ्युत्थानमधमेस्य तदाऽऽत्मानं BATT ॥ परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कुताम्‌ | धमेसंस्थापनार्याय सम्भवामि युगे युगे-इति । यथा महतां रावणादौनां भिचा रामाद्यवतारः, तथा चद्राणं चोरादौनां fret राजावतारः, इति दइ्षटव्यम्‌ । Wawa मनुः, “rma हि लोकेऽस्मिन्‌ खवंतो विद्रुते भयात्‌ | CHUAN सवस्य THAR प्रभुः ॥ चन्द्रानिलयमार्काणमग्रेख वर्णस्य च । दद्र वित्तेश्योओैव माजा sree शाश्वतो: ॥ यस्मादेव सुरेन्द्रं माजाभ्यो निर्मितो नृपः । तस्मारभिभवलत्धेष सवेग्डतानि तेजसा ॥ areca Tae च मनांसि च। न चेन भुवि शक्रोति कञचिदग्यभिवौकचितुम्‌ ॥ खोऽभ्रिभेवति aragy wisn: सोमः स धर्मराट्‌ | स कुबेरः स वरुणः स ABE प्रभावतः ॥ बालोऽपि नावमन्तव्यो age इति wafer: | महतौ देवता Bar नररूपेण तिष्ठति ॥

१) चन््रादौनां शाखतौनित्यामाच्रा urd awa राजानमद्जदिति aw सम्बन्धः |

¢ पराशर माधवः |

एकमेव दशत्यभ्िनेरं दु रुपसपिम्‌ | कुलं दहति cenit: सपश्णद्रव्यसञ्चयम्‌ ॥ काय्यं सोऽबेच्छ शक्तिश्च देशकालौ च तत्वतः | कुरूते धमेसिद्यथं विश्वरूपं पुनः पुनः" इति | एतच्च स्वंमख्माभिराचारकाण्डएव राजधमान्‌ व्याचच्वाणेः प्रप- चचितम्‌ । इृषस्यतिष्ठ॒विगेषतः श्छष्णदानादिव्यवद्ारविचारमेव राजोत्यन्तिप्रयोजमममिप्रेय तदिवारचमलमुपपादयितु इन्द्राद्या WHA रान्न उदाजहार | HEAT TH: कथयाम्यतुपूे्रः | धनिकर्पिकसन्दिग्धौ प्रतिग्लेख्यसा चिणः ॥ विचारयति थः संम्यक्‌ तस्योत्पत्तिं निबोधत | सोमाग्धर्काजिसेन्द्राणां विन्ताप्पत्योयेमस्व च ॥ तेजोमाचं AYA राश्नोमून्निर्विनिभिता । तस्य सर्वाणि शतानि स्थावराणि चराणि च॥ WANNA कण्यन्ते खधर्मान्न चलन्ति च । माराजके शृषिवणिक्कुसौ दपश्ररपाखनम्‌ | तस्मादर्ण्रमाण्णन्तु नेताऽसौ निर्मितः सुरो दति । लोके हि, राज पो नृप द्यते wear शकाथेवा चिन प्रयु- च्यन्ते | तच राजशब्दो रूढः, श्ट पनप्न्दो यौ गिकौ । भुवं पातोति aa, नन्‌ पातोति नपः। तथाच राज्ञो शपालकलं मगुव्पालकल्वं च गणः | तत्मयक्रधर्म व्यवहारविचारः। स च पूवं नाभिहितः, किन्त वर्णाश्रमधमान्‌ व्ाचचाणेन seated राजन्यपि रचियलबण्म्र-

WAIHI | |

युकोग्डशच्याश्रमप्रयक्कख ध्मौऽभिहितः । अतः पर शपलगृ प्रयुक्त अवहारविचारात्मको राजधमौऽभिधोयते। धनिको धनप्रदाता, णिकसदौोयस्यायेस्य wear, तयोः घन्दिग्धिर्विवादः(४। प्रति- wee मत्यपेणं कारयिषामौति प्रतिभ्ु्य॒तदयस्छ ace बोढा। लेख्यं धनसद्याटद्धिविगेषादियक़् पम्‌ । afew उन्त- माधमण्योः SAAT: HEAT: | एतेषां प्रतिभ्वादौनां जयां सन्दिग्धिन्यायान्यायवक्तिलान्यां wee) af सन्दे सति योराजा विच्वारथितुं प्रभवति, तस्योत्यन्िरभिधीयते cat: यस्माद्राजा ओोमेश्धारिदेवतांग्रसगभूतलादणादानादौम्‌ व्यवहारान्‌ विचारयितुं प्रभवति, तस्मान्नामसौ विचारयेत्‌। तदाइ याश्चवर्कयः,- ˆ यवहारान्‌ नपः wag faxing: सद । WAM क्रोधलोभविवजिंतः- दूति । श्र व्यवहार ग्रब्दो रूडियोगाग्धां निषेयफलकमर्थिपरत्ययिं- विवादमाचष्टे। तत्र रूढिः कात्यायनेन निरूपिता, “प्रयन्रसाध्ये विच्छिन्ने wate न्यायविस्तरे | साध्यमूलस्छ यो वादो व्यवहारः स उच्यते दूति | न्यायः ग्ि्टखरतिपन्नं लौकिकमाचरणं, aw विस्तर ददं मदोचं धनमन्येनापइतम्‌ ; तत्‌ AS धनादिकञेतख युक्तं नान्य- शेति उपपल्निषुरःषरो fade: | तस्मिन्‌ न्यायविस्तरे विषयोगधते सति तदमवत्तकोऽ्चिपर्यर्चिनो्ौ विवादः स व्यवहार इश्यते | aa धनं रन्येनापहतं तत्‌ पुनर्मया साधनोयमिति अर्थौः यद्‌ दिश नाप तत्‌ Tee चाधनोवमिति अर्यो यदु हिक मवे,

पकक

(९) सन्दिग्धो इति पदः सन्दिग्षिशष्दात्‌ सप्तम्येवचने fear |

= पराश्रमाचवः।

तद्धनं साध्यम्‌ । तच्च मूलं यस्य विवादस्य, सोऽयं साध्यमूलः। स च कदा सम्पद्यते, दत्यपेचायामुक्रम्‌,-“प्रयलसाध्ये विच्छिन्ने ware’— दति | | ( | “सत्यं ब्रूयात्‌ प्रियं ब्रूयात्‌ न स्तेनः ख्यात्‌ न वादं षिः”- दरत्यादिविधिनिषेधावुपलभ्य विडितानुष्टाने प्रतिषिद्धवजेने चोत्पन् उत्साहः प्रयत्नः । तेन साध्यो धर््नामकः पदाधौ यदा विच्छिन्नो भवति, तदानौोमयं विवाद उत्पद्यते । श्रसति तु घमं- विच्छद नासि व्यवहारस्यावकाशः ATA नारदः+ | “मतुः प्रजापति्य॑सिन्‌ काले राच्यमबुुजत्‌ | ` धर्मैकतानाः पुरुषास्तदाऽऽसन्‌ सत्यवादिनः ॥ तदा न BAIT न देषो नापि मत्सरः, ae घर्मे मनुगयेषु व्यवहारः प्रवरत्तते- इति | avufag देषलोभादिदु ्टस्येव व्यवदटेलमाद- | "धर्मप्रधानाः पुरुषाः पूवेमासश्नदिंसकाः | लोभदेषाभिग्डतानां यवहारः Ware” ॥ aarga विच्छिन्ने सति साध्यमूलेो न्यायनिणेयफलो विवादौो- , व्यवहार ग्ब्देन रूक्ाऽभिभोयते। हारौतोऽपि निरूडिमभिमेत्याद,- "सधर्मस्य यया प्रािः परधर्मस्य वजेनम्‌ | न्यायेन क्रियते यत्तु व्यवहारः ख उच्यते-दति। व्यवदारश्रब्दस्य यौ गिकमथं कात्यायन श्रादः- “fa aus सन्देहे दरणं हार Sala | नानासन्देददरणद्धवदहार इति Wa” —< har |

=

वयवहारकाखधम्‌ | é

यवहार Ta frat मानेत्येतसिभर्थे eat शअवश्ष्दश्च सन्देहे वन्तेते । तामेतानेवंविधानेकसन्देहहा रिणोग्यवशारानर्वा- दिगतरागदेषवश्रात्‌ प्राप्ताम्‌ राजा सम्यज्िलारयेत्‌५। तदि- चार राज्ञो गृणएधमेरूप राचारः । अतएव Woe ववहाराणामन्तर्भावमभिप्रेत्य पराशरः wT WITHA, “चितिं धमेण पालयेत्‌“-इति Gears व्यवहाराणां रतवान्‌ | तानेवा् खचितान्‌ व्यवहारान्‌ वयं wearer fie तज्िबन्धनानि चानु्त्य यथाश्रक्रि निरूपयामः |

तच पूक्रीदाइताग्ां sfedtrafat व्यवहारखङ्ूपं निङू-

पितम्‌ ।

अथय तद्भेदाः निरूप्यन्ते | तज सपणत्वापणएतवाग्यां दे विध्यमाह नारदः,- “सोत्तरोऽनुनत्तरखेति स विज्ञेयो fare: । ` सोन्तरोऽभ्यधिका aa विलेखापूवेकः पणः" दति | ae यदि पराजयेयं, तदा शास्प्रापितादृण्डट्रव्यात्‌ श्रधिक- मेव द्रव्यं रान्न way दाख्यामोति पच्च लिखित्वा यदमिभाषणं, तदुत्तरम्‌ | तेन सद THe इति सोत्तरः। तद्रडहितोऽलुन्तरः! पुनरपि

(१) ख्य चनम्‌ । अर्थादिविषयरागदेषवश्रात्‌ प्राप्तान्‌ यवदारान्‌ राजा fretted | च्थवदारानर्थान्‌ विगतरागदेषवण्रात्‌ पाप्नानित्धादिपाठे, WHIT व्यवद्कारान्‌ राजा विगतरागदेषवश्याव्‌ विष्वास्येदिति सम्बन्धः |

2

१० पंशाद्चरमाजवः |

शतुच्छाा दिभिखथोद शभिः कारेः व्यवहारश्च अवानरेदान्‌ स्वं निर्दिश्य विदशति,

-नवतुष्धाञ्चं चलुःखानः चतुःसाधनैएवच | water चशतू्व्यापो चत.कारौ च कोौन्तितः ॥ ज्थोभिद्रौभिथी गख शिदारो दिगतिस्त्थी । अषटाक्रीऽटाईशपदः शतथाखस्तथेवच ॥ धि व्यवेशारश्च चरि राजशासनम्‌ | चतुष्पाद्ावहारोऽयसुत्तरः परवंवाधकेः | ae wat fear wat अवशारस्ठ arfay ॥ afcs तु Macs राजान्नायां ठु शासनम्‌ | सामाथुपायसाध्यलाच्वतुःसाधन उच्यते ॥ चतुर्णामपि autat caury wate: | AAT THY सभ्वाजाजानमेवच ॥ व्याप्नोति wewt थस्ाचतुव्यापौ ततः खतः 1 waters धशसौ लोकरेतो खथेवख | चदि STM चतुव्कारो atin 1 कामीत्कीर्धाच लोभाख विश्या स्मात्‌ प्रवन्तेते | frat: Sat wa अथमेते दिवाद्‌ ॥ द्ममियोगस्ड विज्ञेयः शङ्काततत्वा भियोगतः |

` श्द्काऽखतान्तु संयोगात्‌ aed होढादिदग्रनात्‌ | qecarftramara दिष्धारः स FETE: ! पूवैवादस्तयोः पचः प्रतिवादस्तदु त्तरः 1

AQT EET । ५ ।

भरतचख्छणानुखरिल्ात्‌ दिगतिः ख Seren: | अलं aerfeeum प्रनादामिदितं क्ररन्‌ + राका. AUT: Wa: WV Tae | हिरष्यमगरिरुदकमष्टाश्चः © Seren: ti खशादानं Wufafy: WYATT TT । CPA GIZA NIN च ४ वेलणच्धालपाकमं तथैव्राखामिविक्रयः 1 विक्षोयासनग्मदानश्च slaisgwa wre ॥ समवस्यानच्राकमे विवादः चेज्या | सखो इंषथोख सम्बन्धो दायभामो शव anger ॥ वाक्पारग्यं TVA रर्डया ङव्थभेवच | दतं प्रकौ रोकश्चेवेचया्टादज्पदः इतः ॥ करिष्षभेदाग्नडव्याणणं wenret निगद्यते""~ति | शतु छरकंटीनां पाटलमयुकतं, प्रतिच्चोन्लरप्रग्रस्कविदीषा शं व्थव- Were | यतो यान्ञवष्क्यः प्रतिन्नादौनि प्रश््याह,- “्तुष्याद्यवहाराऽयं विवादेषुपद भितः-ति 1 ठदस्यतिरपिः- “qaqa: ara: पादः दितोयसोन्तरः wa: क्रियापादखृतोयस्छ चत्धौ निणेवः qa: -इलि | wre दोषः । धर्मादोर्नां प्रकारान्तरेण पादत्मपपक्ैः। योऽयं निषेयास्थखतर्वपादेऽभिहितः, स धमां दिभिञखलुभिः निष्यश्ते | तदाह इदव्यतिः,-

श्‌ पराग्ररमाधवः।

“ada व्यवहारेण चरि नृपान्नया | चतुःप्रकारोऽमिदहितः सन्दिग्धेऽ्यं विनिणयः'*-इति। तस्राज्निषेयद्ेतुतया धर्मादौनां व्यवहारपादलरं भविश्यति । तेषां च निणेयद्ेतुत्वं कात्यायनेन प्रपञ्चितम्‌. “Sten A aes घनखामो खकन्धनम्‌ | विवादे प्राभ्रुयाद्यच्र स धर्मणेव निएेयः-इति । दोषकारौ वाक्पारुव्यादिकारौ & यस्मिन्‌ विवादे व्यवहारे चरिज- राजश्राखननेरपेच्छेण धर्माभिमुखः सन्नद्धाधर्माद्‌ भौतः खकौयं टोष- aan खयमेव श्रक्गो करोति ; यन्त॒ धनखामोः व्यवहारादिप्रायासम- मारेण धर्मामिसुखाद्धनापहारिणः खकोयं धनं प्राप्रोति, तच दौोषका- रिणो धमाधिमुख्यमेव निणेयद्ेतुः। वयवहारस्य निणेयद्ेतुलं सएवाह,- “सूतिग्राखन्तु यत्किञ्चित्‌ प्रथितं} धर्मसाधकेः | कार्य्याणां निणेयाद्धेतोव्येवहारः wat fe सः|- इति । यज धममेशाखढ्शलेविंद दविर चिप्रत्य्थिनोरये निणेयाय धमशास्तं + सच्च चकरारोऽधिकः प्रतिमाति। दोषकारौ इत्यस्य विवरशरूप- त्वात्‌ वाकपारष्यादिकारीस्य | परन्तु, स्वष्वाद र एरतकेषु स्थित- त्वाग्रक्तितः। † इत्यमेव पाठः स्व्॑वा दश्रए्तङ्गेषु | मम तु, सन्‌ अध्वा खधम्मोद्‌ wta:,—afa पाठः प्रतिभाति | { यन्तडनखामौ,--इति ate! ममतु, यथ धघनश्वामी,- दति पाठः प्रतिभाति | | § पापितम्‌+-दति ate |

|| कार्याणां निगैयायं तु व्वदारस्रतौ fe सः+ इति ate | ममतु, व्यवहार, eat fe सः, इति पाठः प्रतिभाति |

शवदहारकादम्‌ | ९९

renfad भवति, स नियो व्यवदारजन्यः। afew निरय- माह सएव.- "यद्यदाचरते येन धन्यै वाऽधम्येमेव वा | देशस्याचरणं नित्यं चरि तद्धि कौन्तितम्‌-इति। शराख्लोक्रधर्ादनपेतं* we, तदविपरौतं wwe, तदुभयं देश्ाचा- रानुखारेण ay खोक्रियते,तच् चरिजं निणंयरेतुः | Tremere निष्ठवहेतुतामाइ सणएव,- “न्यायश्रास्ताविरोधेन † देशदृ्टेसूथेवष | यद्धे स्ापयेद्राजाऽन्याय्यं तद्राजश्रासनम्‌"-दूति | न्यायशास्त्र व्यवहारप्रतिपादकं Wawa, तस्य देशाचारख्छ वा विरोधेन राजा यमनुश्रास्ति, ख नियो crema: | यथो- wat weight चतुणां मध्ये ge पूर्वस्य च are उन्रो- We बाधकलश्च ठस्य तिना प्रपञ्चितम्‌, “Trea war क्रियते aw fade: । व्यवद्ारः a favat usaenfa ₹ौयते ॥ रे्रित्थाऽलमानेन नेगमानुमतेन च | क्रियते निणंयस्तच व्यवहारस्तु कथ्यते ॥ * प्राखोवन्भायुपेवम्‌,-इतिद्राच०। = ` Wie Fe | † सबेध्वाद शप॒स्तकेग्वेवमेव पाठः। मम तु, न्यायश्चाखविरोधेन,- इति पाठः परतिभाति | अतण, SUT: पूव्ववाधक KATE राजश्रासगस्य सन्येवाधकत्वमुकलल सङ्गच्छते | न्यायश्नासत्नाविरेोधेग,--इति पाठे तु,

<न्वाग्बम्‌-- इव न्धा, Varsity वा विरोधेन दल, rng वाऽविरेोभेनः-- दति प्रठितुखुचितम्‌ |

४ WUTC |

विदाथ eftarert चच gat युननेपः | fated, सा तु term afte बाध्यते तया“-इति।

(चतुषु वणेषु यः कचिद्राजद्रोह लत्वा Ter भौतः सन्‌ अरति- भोरक्या खावराधमङ्गोचकार ) तच समौोपवभ्तिनः साक्िणो वणि- ad जिवारच्वितुमिषच्छन्तः equa], तज साच्छनलं वदेदित्ये- MEM wredarfe ata प्यार । तज व्यवारेण Wet बाध्यते। केरलदे शादौ वेश्यागमने साकिभिरा्यादितेऽपि रेशा- चारवशान्ञायं UY SUA तच VIG व्यवहारस्य बाधः। सत्यपि aga देज्ा्करे “त्येवं ग यवदन्लेश्यम्‌"-दति राजा यदा- $नुज्नाण्लि, सदा राजन्या etre बाधः । (श्ये एते प्रोक्ताः चम्बा SINT Bers सत्यादिषु चतुषु प्रतिषिताः। राषकारौ खथ- WMATA ICT सतयं ब्रूते । ्रतो Uae अवस्थानम्‌ । प्रतिन्नोत्तरयीः शतथोः साकिष्छ यच्छ पकोऽश्युपगम्यते, तस्य जयः, तेन -वहारखख्य साचिण्यवस्यानम्‌। AMSAT बला- ` गमातुलसुताकिवा्यै भ rare, केरलदेशे कन्यायाः त्मतोलं न दाषायेत्येवमादिकस्तत्तदेकासभयः। तच तच पा दिभ्राषनश्च तिष्ठति। frat इति शासनं, cremate प्रजाना कत्तेनम्‌ । तच्च राजा- चलायां प्रतिषितम्‌। सामरानमेटदण्डेखतुमिः राषकारिशो दाष- * मन्ताद्ेताऽपि,- पतिका SS

(९) See Uae इति RRA चमां ग्रं व्याच water fea |

fa) -तज सत्वे खितोध्वम्मे इत्यादिवचमानि qrenqqunaa, ये णते दइ्याडिना।

ATCA | ६५

करणाय, चतुःसाधनलम्‌। wate विखष्टम्‌ । avifyeqea- वापितं मनुना Webern. —

"कादा ऽधमश्य sete पादा गच्छति सारिकः |

पादः सभाषदः सर्वान पाडा रानागष्टष्छति'"- इति,

जेतुनं पस्य वा watdenar लोकाशुराग ।शन्वाद भाश्वतुष्छा रित्वम्‌।

नियोमिलं स्ष्टभ्‌। wart ferrets tat ded थः करोलि,तसि- afa चौर्ययादिगशद्धा जायते | होढोऽपरतद्रथारिरद्नम्‌, af ey वा | तख्मादमियोगो wate) श्र्चिप्र््िनाः थौ Airrewet तौ वयव- हारस्य प्रवन्तेकौ । तसात्‌ दिद्वारतवम्‌ । ग्रव्यब्ध्येदिकं चायातथ्ये- नान्यया वा राजादौगां Wa चदा ब्रूते, तरा verre उपरि यवहारः प्रवन्तते। ततो दिमतिष्वम्‌ । अष्टाङ्ेषु सपुरषौ राजेत्थे- तदेकमक्घम्‌ । श्तौ भारति मवतसद्याप्रसक्तिः । शदानादोनां ब्ष्टाद्रथदानां खशूपसुपरिष्टात्‌ तज तथं विधारवितेः \ eat अ्ष्टादश्पदानां मध्ये एकेकस्य WSU श्रवान्तरक्रियाभेदाद्बन्तभेद- भिन्नं WANTS । हतान्‌ श्रष्टादे शपडानकान्लरागन््रनेद मिनान्‌ यव्ारान्‌ प्रकारान्तरोश देधा सग्टक्षाति कार्थाचनः,--

“दे पदे arenierq पाष्टादक्षतां बते ।

श्र्टादश्रक्रियाभेदाद्विन्लान्यय सहस्रधा" इति | + दौषकारशाय,- दति ate | मम तु, दोषकर्णादिति पाठः प्रतिमावि। + घर्म्मार्यासत्रयालोकानुरग,+-- दति ate | मम तु, धम्माथेवशोषोका-

जुराग,--दति पाठः प्रतिभाति |

{ विवदिव्यते--दइति ate Fe |

| ५। पराशरमाधबः।

forza विशदयति ठरस्यतिःः- “द्विपदा व्यवहारः argafearagya: | दिषक्तकोऽ्वमूखस्त॒ ^) fear: चतु विंधः'*-इति | तदेतद्‌भयविधं सएव विदणोति,- “sate निषध्यदेयाद्य* सम्भूयोत्था ममेवच । खल्यदाममग्रशूषा ५९) गवादाऽखामिविक्रयः ॥ कऋथयविक्रयासुश्यः समयातिक्रमस्तया | सलौ पुंखयोगः Vay दायभागोऽचदेवनम्‌ ॥ एवमर्थससुत्थानं पदानि तु चतु्दंश्र । पुनरेव प्रभिन्ञानि क्रियामेदेरनेकधा ॥ Wes दे साइसश्च परस्त्ोसं्रहस्तथा | हिसोद्धवपदान्येवं चलार्य्याह टषस्यतिः- इति | जगति सम्भावितानशेषान्‌ विवादानुक्रेव्वष्टादग्रख Ua रक भावयति, “"पटान्यष्टादगेतानि धष्मेश्रास्लोदितानि GI मूलं खवेविवादानां ये विदुस्ते परोचकाः”इति | इति व्यवदारपरि्छेदः।

« कुसौदनिष्याधेयाद्यः--द्ति ware | † werercagyyat,—efa का० | ` { रवमर्चसमुव्यानपदानि,-दति पाठो aa प्रतिभाति।

(१) दिखप्रकद्रति चतुदंशदरत्य्थः | (a) भ्डतिः कम्भमू ख्यं, तस्याग्टतेर दानं VATA ।

व्वद्ारकाखम्‌ । १०

अथ सभा निरूप्यते |

तज टठदस्यतिःः- ““दुगेमध्ये ग्र ङुर््याष्जलटच्चाजितं एयक्‌ | feta पराशुखोन्तस्य weut कर्पयेत्‌ सभाम्‌ ॥ माव्यधुपासनोपेतां बोजरन्रसमण्धिताम्‌ | प्रतिमाऽऽलेख्यदेवैश्च युकरामन्नाम्बना तथा^-दति । गहं राजग्टहम्‌ | TS प्राग्दिशि धर्धिकरण्ण्डता सभा । साच वाखुधरासखरलचणोपेता कर्तव्या । तस्याः सभायाः धर्ाधिकरणत कात्यायन दगेयति,- | “ध्चोशास्तविचारेण मूलसार विवेचनम्‌ | यचाधिक्रियते खाने धम्भाधिकरणं हि तत्‌“दति। मूलस्यावेदिता्थेस्य सारासार विवेचनं तच निष्कषेः । तज ्रबेशकालं सएवादह,- %प्रातर्त्याय च नृपः शला नित्यं समाहितः | at च्योतिविदेा वेशान्‌ देवान्‌ विप्रान्‌ पुरोहितान्‌ ॥ यथादमेतान्‌ TI] सुपुष्याभरणेनपः | श्रमिवन्द्य च गर्वादौन्‌ ayer प्रविशेलखभाम्‌”--दति।

` + इत्यमेव पाठः सव्व । मम तु, सारविवेचनं,--इति पाठः प्रति- atta | † तत्तमिष्क्षः,- दति we | aa तु, तत्वनिष्कर्षः- दति पाठः

प्रतिमा | 3

ts TUIRCATAT: |

प्रविश्य aw विदद्धिमन्तिभिख ay कार्य्याश्यर्तुसन्दध्यात्‌ | तदाह मनुः, “arr दि दुचस्ह argu: सह afta: | weasnaratraa विनोतः प्रविगेत्छभाम्‌ ॥ वचासौोनः fat वाऽपि पाणिमुद्यम्य दिणम्‌। विनौतवेषाभरणः पश्येत्‌ कार्य्याणि कारिणम्‌ ॥ प्रत्य देशदृष्टेश्च शास्तदृ्टेख हेतुभिः | श्रष्टाद शसु मार्गेषु Bawa wR एथक्‌*--इति | विचारकालमाह काव्यायनः,- “दिषसस्थाष्टमन्भागं सुकरा कालचयश्च। यत्‌. | सं कालो व्यवहाराणां wrage: परः ख्टतः"इति | दिवखमष्टधा शैला प्रयमम्भागमयिरोचाद्यथं मुक्ता अरनन्तरभाग- अथं ववहार कालः | श्रच बरज्या स्तिथोराह सन्बत्तःः- “aga हयमाधास्या पौणंमासी तयाऽष्टमौ | तिथिष्वाख न पश्येत्तु व्यवदारास्ठ नित्यश्नः“-दति | Gagan सभा, तस्याः वातुविध्यमाईइ टदस्पतिः,- “प्रतिहिताऽप्रतिदहिता मुद्धिता शास्तिता तथा। चतुविधा सभा प्रोक्ता marge तयाषिधाः ॥

« निबन्धानि,+-इति are | † मागचयन्तु-- इन्ध Ta: | { fafastata ने पश्येत्‌+ दरति ate |

ष्यवहारकाशदम्‌ | १२

प्रतिष्ठिता पुरे ara wer भामाप्रतििता। शुद्विताऽध्यचसयुक्रा राजयुक्रा च शाख्िता- इति राजग्टहसमौ पवत्तिमः सभाखानास्मस्थादन्यान्यबुख्यानि WH MATE गगः “an खानानि वादानां पश्च चेवा्रौर्ग्गः | निरयं थेन गच्छन्ति विवादं प्राय वादिनः ॥ श्रारण्ास्त wa: Fa: सार्थिकाः" सार्धिकेस्तथा। Sra: सेनिरकैरेव ामेऽणभयवासिभिः ॥ उभयानुमतश्चैव गद्यते सानमौखितम्‌। । कुलिकाः सार्थसुख्याख पुरयामनिवासिमः ॥ ग्रामपौ रगणशरेष्यश्चातविं्ख वमिः | कुलानि कुलिकासेव fram: नृपतिसखया“- रति | खकीरारण्यकेः। यामेऽपौत्यादि शब्दात्‌ a याभे अरणष्यादौ च निवसन्ति, तेऽणयुभयवासिभिः य्रामवासिभिररण्छवासिभिख्च नियं कयः, उभयव्यवदाराभिन्नलान्तेषाम्‌ । छुलिकाः sess: | बाधः यामयाजादौ मिलितो wer: | सुखाः aera: | पुर Te नगर, तस्मादर्वाचोनो यामः । ्पुरयामनिवासिनां भेदः। कलिकादौनि पञ्च स्थानानि। तानि चारण्यकादिजनविग्रेषाणमेव। एमाकारेणावस्ितजनविवारे समोपग्रामनिवासिमिः निणंयः ।

+ ary स्याने "साडे'- इति पाठः शा" पुस्तके सव्व | † स्यानमौच्तिलम्‌,- दरति wre |

t ये तु--दत्येतावन्माचं Wee TR |

§ खच, ‘xfa’—afa भवितु युक्तम्‌ |

= पराशर माधवः।

तद्धनं साध्यम्‌ । तच्च मूलं यश्य विवादस्य, सोऽयं साध्यमूलः। स च कदा सन्पद्यते,-दत्यपेचायासुक्रम्‌ः-“प्रयल्रसाध्ये विच्छिन्ने धमास्ये"- दूति | १ ` “सत्यं gare प्रियं ब्रुयात्‌ न स्तेनः स्यात्‌ न arg fa: — दरत्यादिविधिनिषेधावुपलभ्य fafearaera प्रतिषिद्धवजेने चोत्पन्न उत्ाहः Aaa | तेन साध्यो धम्मनामकः ware यदा विच्छिन्नो भवति, तदानौमयं विवाद उत्पद्यते | श्रसति तु धमं- विच्छद नास्ति व्यवहारस्यावकाशः ATA नारदः+ | “मतुः प्रजापति्य॑सिन्‌ काले राव्यमनूञुजत्‌ | ` Walaa: पुरुषास्तदाऽऽसन्‌ सत्यवादिनः ॥ तदा न BABII न देषो नापि मत्सरः । ae धर्म मनुखेषु व्यवहारः प्रवत्तं ते” इति | avufag देषलोभादिदु ्टस्येव व्यवदटेलमादः- मधर्मप्रधानाः पुरुषाः पूवैमासन्नहिंसकाः । लोभदेषाभिग्तानां व्यवहारः प्रवत्तते” ॥ तस्माद्धर्मं विच्छिन्ने सति साध्यमूले न्यायनिणेयफलो विवादो- , व्यवहार शब्देन रूक्याऽभिपोयते। हारौतोऽपि निरूटिमभिमेत्याद,- "इध्मस्य BUT Wa: WHS वजेनम्‌ | न्यायेन क्रियते यन्तु व्यवहारः स उच्यते"-दति। व्यवदारशब्दस्य यौ गिकमथं कात्यायन श्रारः- “fy नानार्थऽव सन्देहे दरणं हार उच्यते। भानासन्देदहरण्णद्भवदार इति खतः” दति।

TVR | &

TART इत्यन विग्रब्टो मानेत्येतसिभरे वर्तेते । अवश्ब्दच्च सन्देहे वन्ते | तानेतानेवंविधानेकरन्देहहारिणोग्यवहारागर्या- दिगतरागदेषवश्ात्‌ प्राप्नान्‌ राजा सम्यम्विचारयेत्‌५ । afe- चार Tat गृणधमेरूप श्राचारः। अतएव ere व्यवहाराणमन्त्भावममिपेत्य पराशरः एयग्यवहारकाण्डम्चतवा, “चितिं wate पालयेत्‌” इति eed व्यवहाराणां शतवान्‌ । तानेवा् चितान्‌ व्यवहारान्‌ वयं रूत्यन्भराणि तज्निबन्धनामि TIS Sarah निरूपयामः |

तच पूरवोदाइताभ्यां रूटियोगङतिभ्यां व्यवहारखङूपं निरू- पितम्‌ |

विदो

अथ Ager: निरूष्यन्ते |

ay सपणत्वापणलाग्यां दे विध्यमाह नारदः,- ` सोन्तरोऽलुन्तरखेति ख fatet दिणच्णः । ` सोत्तरोऽग्यधिक्ञा यच विलेखापरवकः पणः” इति | श्रं यदि पराजयेयं, तदा श्रास्तप्रापितादण्डद्रव्यात्‌ श्रधिक- मेव द्रव्यं TH wey दास्ामोति पचे लिखित्वा यद मिभाषणं, तदुत्तरम्‌ | तेन खद वन्ते दूति शोत्तरः। तद्रहितोऽलुन्तरः। Gata

(१) अथा घनम्‌ । अर्थादिपिषयरागदेषवग्रात्‌ प्राप्तान्‌ व्यवहारान्‌ राजा विचारयेदि्यः। व्यवद्ारानर्यान्‌ विगतरागद्धषवश्रात्‌ पराप्रानिद्धादिपाठे, WATT यवद्ारान्‌ राजा विगतसागदेषवशात्‌ वि्ारयेदिति सम्बन्धः |

2

१० URTUTATTS |

शहच्यालादिमिच्योदशभिः WATT: STATS शवाभ्भरणेदान्‌ wea fade विदशति,

वतष्धाशचं VST चतुःसाधनेएवच | wetter: चैतव्यापौ ecard «ater ॥ fweragfadtry दिदारो दिगतिशर्धी | अष्टाक्ोऽथार्दश्रपदः शतश्राखस्तथेवच ॥

धमि व्यवहारश्च चरि च राजशासनम्‌ | MATAR AT: पूर्वबाधकः | ae wat feat wat eawes arfay ॥ afct तु AAG राजान्नायां तु शाषनम्‌ | सामादयुपायसाध्यतवाञ्चतुःसाधन उच्यते ॥ चतुर्णामपि वणन caury waren: | HAC तत्छारिश्च सभ्याजाजानमेवच ॥ व्याभ्नोति पादश्ौ चसाचत्‌र्व्यापौ ततः खतः | Uday धशरसौ eters | wae STENT eA प्रकौल्तितः 1, काभात्कीर्चचि लोभा Peat थस्मात्‌ प्रवन्तेते । जिथोभिः Kat तंच अथमेतदिवादशत्‌ ॥ द्मभियोगस्छ fase: शङ्धातच्वाभियोगतः ।

` शरद्धाऽषतान्त संयोगात्‌ ae होढादि दशनात्‌ ॥ धच्दयाभिसष्वम्धात्‌ feat: स उदातः । परवेवादस्तथोः पचः प्रतिवादस्तदु्रः 1

RUTTER | rR urexeraurreend fant: © Seren: । wat तद्वादिरंध्क प्रलादाभिदहित क्ररन्‌ + TH. FAUT: Way: त्राणं Ase | हिरश्थमभिरुदकमष्टाङ्गः च Seren: ) शादानं शुपनिधिः weer | CPPS TATRA OTT च ॥ वेतगश्यालप्राकमं aera ferfewer: । विक्षोयासन्मदानञ्ज क्रोत्वाऽजुश्य एवच ॥ waar विवादः Swern | सो एुषथोख सम्बन्धो दायभागो पय anger ॥ TENTS AUTH रच्डपा व्येव | शतं पकौ शक्ेवेच्यष्टा दशषदः wa: ॥ fremigrngarat sane निगते"- ति | We छर्दनं were, sfrirencrefewiet यव- इारपादलात्‌। यतो याश्ञवख्क्यः प्रतिन्नादौनि प्रत्याह, “रतुष्याद्मवहारेऽयं विवादे षूद भितः” इति । seufacta,— “qaqe: खतः पादः दितोययोन्तरः awa: क्रियापादखृतौयस्छ चतध निरयः खूतः'--दलि | नायं दोषः | धर्मादौनां प्रकारान्तरेण पादत्दपपक्तेः। योऽयं निषेयाख्यञ्तथेपादेाऽभिहितः, स धर्मादिमिखलुर्भिः fared | were इदव्यतिः,-

9; पराग्ररमाधवः।

“शरमेण व्यवहारेण चरि जेण नपाश्चया | चतुःप्रकारोऽमिडितः सन्दिग्धेऽ्ं विनिणेयः*-इति। तस्मान्िषेय्ेतुतया धर्मादौनां व्यवहारपादलं भविग्यति। तेषां च fatetqe कात्यायनेन प्रपञ्चितम्‌, “Saat तु Aes धनसखामो खकन्धनम्‌ | विवादे प्रा्रुयाद्यच्र स yaw निणंयः”-इति । दोषकारौ वाक्पारुष्यादिकारौ च+ यस्मिन्‌ विवादे व्यवहारे चरिज- राजशासमनेरपेच्येण धर्माभिसुखः सन्ञद्धोधमांट्‌भौतः। खकौयं दोष- nae खयमेव श्रङ्गोकरोति ; यत्त॒ धनखामौः व्यवहारादिप्रायासम- MCT धर्माभिसुखाद्धनापहारिणः खकोयं धनं प्राप्रोति, तज टदौोषका- रिणो धमाधिसुद्यमेव गिणेयद्ेतुः। व्यवहारस्य निणेयद्ेतुतवं खएवाह,- “सूतिश्राखन्तु यत्किञ्चित्‌ प्रथितं} धमेसाधकेः | कार्य्याणां निणेयाद्धेतोव्येवहारः wat हि सः|-इति । येज ध्मेशराखङुशले विद द्विरथिप्रत्य्िंगोरये भिणयाय wre * चत्र चकारोऽधिकः पतिमाति। दोषकारो इत्यस्य विवरशरूप- त्वात्‌ वाकपारब्यादिकारीनस्य | परन्तु, सव्वभ्नाद र एल्तकेषु स्ित- त्वाग्र्तितः | † इत्यमेव पाठः सर्नवग्वा द्रोएल्लङ्गेषु | मम तु, सन्‌ अध्वा खधम्मीद्‌ मौतः+- दति पाठः प्रतिभाति | { वन्डनखामौ,- दति ate! ममतु, यच धनष्वामी,-दइति पाठः प्रतिभाति | § प्रापितम्‌, इति ate |

| कार्य्याणां faaary q BAWILALAt हि सः,--दइति का० | ममतु, wewie: eet fe सः, इति पाठः प्रतिभाति |

शवशारकाङ्धम्‌ | | RR

rerfad भवति, सख निरयो व्यवदारजन्यः। wfcwse निंब माइ सणएव.- "“यद्यटाचरते येन VA वाऽधम्येमेव वा | | देशस्याचरणं नित्यं afte तद्धि कौन्तितम्‌-इति। शासो क्रधर्मादनपेतं* wei, तदिपरौतं wwe, तद्भयं देशाचा- Weary यच सोक्रियते,तच चरि च्रं निणंयेतुः । राजशासगस्य frtagqarare सएव,- “न्यायश्राखखलाविरोधेन † देशदृ ्टेस्तथेवष | TEU सखापयेद्राजाऽन्याय्यं तद्राजशासनम्‌”- दूति । न्यायशास्त्रं व्यवदहारप्रतिपादकं Wana, Ta देशाचारण्य वा विरोधेन राजा यमतुग्रास्ि, स निणंयो treme: | यथो- हयानां धम्मादोनां चतुणां मध्ये We wee बाध्यत्वं उन्षरो- Wa बाधकलश्च टस्य तिना प्रपञ्चितम्‌,- “wraaa समाभित्य क्रियते यज fae: । wae: स fasat ध्मस्तेनापि eae ॥ दे ्रखित्थाऽलुमानेम नेगमानुमतेन च) feat निणेयस्तच व्यवदहारस्छ कथ्यते ॥ † सम्येव्वाद शेपुस्तकेव्वेवमेव पाठः। मम तु, न्यायशशाख्रविराघेन,- दति पाठः प्रतिमाति। WATS, उत्तरः पुन्बबाधक् KAT राजशासनस्य सव्वेवाधकत्वमुक्लं सङ्गच्छते | न्धायश्राखाविरेधेग,-- इति पाड तु,

<न्ाग्यम्‌ -- इत्च are, देश्राचारस्य वा विराधेनः- दत, देणाचारस्यम षाऽविरेभेनः--इति प्रठितुखुचितम्‌ |

Qn वरष्णरभा्वः |

विदाथ witarert चच gay पुननेपः। fated, खा तु राजाश्ञा afte बाध्यते तया” इति | (चतुषु वर्णेषु यः कश्चिद्राणद्रोह wer राज्ञो भौतः सन्‌ श्रति- भोरक्था सावराघमङ्गोचकार 1 तज सम्मोपवर्भतिनः साचिणो वणि- वर्धं मिवारक्ितुमिष्डग्तः सत्यसुब्ग, तज erent वदेदित्ये args शाखमेवाभित्य aster rere | तच व्यवशरेण धश्छौ बाध्यते। केरलदे शादौ वेश्यागमने arfafrcenfeasta हेशा- चारवशान्ायं राज्ञा दण्डजते। तच चरिकिण व्यवहारस्य बाधः। सत्यपि age देशाष्वारे “त्येवं न व्यवरन्तेव्यम्‌-दति राजा यदा- somites, सदा Cremer tee बाधः । (रये एते shar: धर्मा दयद्चलारः Wares सत्यादिषु चतुषु प्रतिष्िताः। Brea qwe- मशृताङ्गोलौऽयनपि, OCTET सत्यं भूते । शलो धेस स्य श्रवखानम्‌ । प्रतिज्चोत्तरथोः तथोः साचिष्ल se पलोऽण्युपगस्यते, तस्य जयः, तेन -वहार सस्य away | काणशरटकदेगर बला- | ऋमातलसताक्वाह न्‌ शाषाथ, केरलदेशे कन्यायाः खतुमतोलं न देषायेत्येवमादिकसतन्तरे्समथः। लज तच पत दिश्रासनश्च तिष्ठति | ग्यते इति शरासनं, रानान्ञातुखारेश प्रजाना aaa । तच्च राजा- wat प्रतिहठितम्‌। सामदटानमेटदण्डेखत्मिः शाषकारि्णो देष-

* मन्टताद्धौताऽपि,- दति aro |

(९) See पृन्बमाधक इनि गारहव चनां रं याच टे weer fe ।

७९) तज स्थे खितोधवम्मे यत्य दिवचनानि व्याख्यातुमुयक्रमते, ये रते दत्यादिना।

ATTN | ४

करणाय, चतुःसाधनलम्‌। wee विखष्टम्‌। क्डिचतुष्टय- वापितं मनुना were. —

"वादे ऽधभेषय suit पादा गच्छति arfee: |

पादः सभाखदः सर्वान पाडा राभागष्टव्छति“-इति।

जेतुनं पस्य वा धर्माथंथशसा लोकालुराग †खग्यादभाश्वतुव्कारिलम्‌।

जियोनितवं woe | असतां किलवसशेनाटौना det थः करोति, तसि- afa चौर्य्यादिश्र्ा जवते | होढोऽपश्तद्रव्थारिट्भम्‌, सिङ्ग वा | त्मादभियोगो भवति। श्र्थिम्रत्र्धिनेाः यौ viraceet तौ व्यव- हारस्य प्रवन्तेकौ | तस्मात्‌ दिदारलम्‌ । टद्रेव्यब्ध्यादिकं wre भान्यथा वा राजादौभां रे यदा ब्रूते, गदा तस्तोभथेश्य उपरि SAUTE: Tata | ततौ ferro । अष्टाङ्गेषु सपुरुषौ राजेत्ये- तदेकमक्तम्‌ | चतौ नास्ति नकलसद्छयाप्रसक्निः। खशादानादीनां श्ष्टादशषटानां खरूपसुपरिष्टात्‌ तंच aw feercfwaal । श्तेवां शरष्टाद श्रपदामां मध्ये URA पदश्य श्रवाग्तरकरियाभेदादबन्तनेद- freed wares) तान्‌ अष्टादेशपदानवाष्लरानन््रणेदभिनान्‌ व्यवहारान्‌ प्रकारान्तरे दधा सं्टक्षाति काश्वाचनः,-

“दे पदे साध्यभेराक्‌ पडाष्टारक्ष्तां बते |

अष्टादशक्रियाभेदाद्विन्लान्यय सहसखधा--दइवि | + दोषकारशाय,--दइति Ale | मम तु, दोषकर्णादिति पाठः प्रतिभावि। † धर्म्मार्थास्रयालोकःनुराग,-- दति ate | मम तु, घम्मा्ंवश्योगोका-

जुराग+-दति पाठः प्रतिभाति |

{ faafeert.—axfa ate स |

द पराशरमाधबः।

free विशदयति aveafa:,— पदा व्यवहारः argaftaregaa: | दिषत्तकोऽथमूखस्त ^) हिंसामूलः वतुरविंधः-इति । तदेतदुभयविधं सएव विट्णोति,- (छ्सोदनिध्यदेयादयं* सम्भूयोत्यानमेवच । खत्यदानमश्रशूषा 1५९) ग्वादाऽखामिविक्रयः ॥ कऋयविक्रयानुश्यः समयातिक्रमस्तया | स्लोपुंसयोगः Vag दायभा गोऽचदेवनम्‌ ॥ एवम्ंबसुत्थानं पदानि तु चतुरदश्र । ` पुनरेव प्रभिल्लानि क्रियाभेदेरनेकधा ॥ पारय्ये दे MWY परस्त्नसंयदस्तथा | हिसोद्धवपदान्येवं warate टषस्यतिः- इति | जगति सम्भावितानगशरेषान्‌ विवाद्‌ानुक्ेष्वष्टाद शरस सएव अ्रन्त- भावयति, “पटान्यष्टादगेतानि ध्मेशास््ोदितानि तु] मूलं सवेविवादानां ये विदुस्ते परौककाः“इति | इति व्यवहारपरिच्छेदः। |

* कुसौदनिध्याधेयाद्य,--दति wre | 1 ग्टद्यदारमश्ण्रुघाः-- हति we | ` { खवम्थसमुल्यानपदानि,- दति पाठो मम प्रतिभाति,

(१) दिसप्तकद्रति चतुद गइव्य्थः | (२) भ्दति कम्भमू ये, तस्याभ्टतेर दामं TALIA |

लवदहारकाखम्‌ । १

अथ समभा निरूष्यते |

तजर ठदस्पतिःः- “दुगेमध्ये we कुर्य्याश्जलट्चा न्वितं एक्‌ | प्राग्दिभि weet Seat कन्पयेत्‌ सभाम्‌ ॥ माद्यधूपासनोपेतां बोजररसमन्विताम्‌ | प्रतिमाऽऽलेख्यदेवेशखच युक्रामन्नाम्बना तथा”इति ।

BE राजग्ट हम्‌ | तस्य प्राग्दिशि धर्माधिकरण््डता सभा। सा च वाखुशास्लच्षणोपेता कर्तव्या । तस्याः सभायाः धर्माभिकर णत्व कात्यायनो दगशेयति,- |

““ध्मे्रास्लरविचारेण मूलसार विवेचनम्‌ |

चाधिक्रियते खाने धम्माधिकरणं हि तत्‌”-दूति |

मूलस्यावेदितायेस्य सारासार विवेचनं, तज निष्कर्षः । तच

WATTS सवाह,

“प्रातरत्थाय च नृपः रत्वा नित्यं समादितः।

गुरं च्योतिविदे वेदान्‌ देवान्‌ विप्रान्‌ पुरोदितान्‌ ॥

यथादेमेतान्‌ सम्पूज्य सुपुष्पाभरणेनैपः।

श्रमिवन्द च गृर्वादोन्‌ agar प्रविगरेखभाम्‌--इति।

` * RAT पाठः Gas । मम तु, सारविवेचनं,- दति पाठः प्रति- atfa | | तत्ततनिष्कषेः,ः-द्रति wre | मम तु, avafrent:,—efe प्राठः

प्रतिमा | 3

ts UIRCATAA: |

प्विश्च aa विदद्विमेन्तिभिख सर aratedqecen | Ae मतुः,- “व्यवहारान्‌ दि दचृस्ठ ange: सह पार्थिवः । मन्न्नेमन्तिभिओैव fata: प्रविगरेभाम्‌ ॥ तज्रासौनः सितो वाऽपि पाणिमुद्यम्य दधिएम्‌। विनोतवेषाभरणः पण्चेत्‌ कार्य्याणि कार्यिणाम्‌ ॥ wae देणदुटेखच wagey हेतुभिः । श्रष्टादशसु Ag BATU प्रथक्‌ एथक्‌”--द्ति । विचारकालमाह कात्यायमः,- “दिषसस्ाष्टमम्भागं सुकरा कालचथश्चां az । स कालो व्यवहाराणां शास्तदृष्टः परः wa:’—<fa | दिवखमष्टधा शैला प्रयमम्भागम्भिरोचाद्यथं सुकरा ्रनन्तरभाग- भय व्यवद्ारकालः । श्रच बर्ज्धास्तिथोराद स्बत्तः,- “चतुद शो हमाघास्या पौणमासौ तयाऽष्टमौ | तिथिष्वादु न पश्येत्तु व्वदारांस्ठ॒ नित्य शः?--दति । Gaga wn, तस्याः चातुरविंध्यमा₹ टदस्यतिः,- भ्रतिषिताऽप्रतिहिता मुदिता शास्िता तथा । चतुविधा सभा प्रोक्ता marga तथाविधाः ॥

« निवन्धानि+-दइति ate | † मागवयन्तु-दइत्न्यकच्च पाठः| { fafastarg ने पश्येत्‌,--इति ate |

ष्यवहारकाख्डम्‌ | १९

प्रतिष्ठिता पुरे aa wer नामप्रतिहिता। शुद्रिताऽ्यचखयुक्रा राजयुक्रा च शाखा" इति राजग्टहसमौ पत्तिनः सभास्थानाकूर्यादन्यान्यसुख्यानि शखा- WATE गगः “on खानानि वादानां पञ्च रेवाग्रवौर्ण्गः | निणेयं थेन गच्छन्ति विवादं प्राप्य वादिनः ॥ श्रारण्ठास्त खकः Fa: सार्थिकाः" सार्चिकेस्तथा। चैनिकाः सेनिरकरेव थामेऽपभयवासिभिः ॥ उभयानुमतश्चेव गह्यते ानमोख्धितम्‌। । afar: सार्थमुख्याख पुर्ामनिवा सिनः ॥ ग्रामभौरगणभेष्यश्चा तुरविं्ख afte: | कुलानि कलिकाञ्ैव नियक्ताः नृपतिस्तथा दति । खकीरारण्यकेः। यामेऽपौत्यादिं शब्दात्‌ a aa wort च निवसन्ति, तेऽणभयवासिभिः यामवासिभिररण्छवासिभिख्च निण्यं | क्यः, उभयव्यवदहाराभिन्नतान्तेषाम्‌ । gfe: geafea । ae: ग्रामयाच्रादौ मिलितो wear: | मुख्याः ग्रामण्यादयः। पुर मुख्यं नगर, तस्मादर्वाचोनो यामः । एपुरयामनिवासिनां मेदः। कुलिकादौनि पञ्च खानामि। तानि चारण्यकादिजनविगरेषाएामेव | फमाकारेणावस्थितजनविवादे समौपयामनिवासिभिः निण्यः |

+ साथे" ant “साड इति पाठः Ale एरतके GA | 1 खानमौचितम्‌,+- इति ure |

t ये तु.--दरेतावन्माचं We THe |

$ खच, ‘xfa’—xfa भवितु युक्षम्‌ |

५ ९. पराशगरमाधवः।

अरधिप्रत्य्धिंनोरननुश्यातुमतं सथानं कुलिकषाथमुख्यपुरग्ामनिवा- सिनो गटद्यन्ते। यामादरौनि दश यानानि साधारणानि यामो- यामाकारेणावस्थितो जनः । पौरः पुरवासिनां समूहः | गणः कुलानां समूहः | HA रजकाद्यष्टाद श्रडौ नजातयः | wa fay: श्रावोचिक्या- दिविद्याचतुष्टयोपेतः(* afte गणग्र्तयः। तयाच कात्यायनः, “TU: पाषण्डयपूगख* ब्राद्धणभ्रेणएयस्तया | | समूहस्थाश्च ये चान्ये arene ठृ हस्पतिः-इति | श्रायधधराणां समूहो जातम्‌ । कुलानि श्रथिम्रत्य्थिनोः सगो- चाणि । कुलिकास्तच Zee: | नियुक्ताः प्राञ्धिवाकसदितास्लयः सभ्याः | मृपतिः ब्राह्यणादिसदहितः। सभ्यानाद यान्नवख्क्धः,- “श्ताध्ययनसन्पन्ञाः CANT: सत्यवादिनः | राज्ञा सभासदः कार्य्याः रिपौ fave ये समाः दति। तेषां सद्यामाह ठदस्यतिः,- "लो कध््माङक्गत्चन्नाः८र स्न पश्च जयोऽपि वा।

* पौ गण्डपूगख, -इतिसन्णशा०। + इद्यमेव पाठः सव्वेच |

(x) Caratfaat चयो वात्ता दणडनोतिच शाखतो- दत्यान्वौच्ि- वधादि विद्याचतुदयं चेयम्‌ |

(a) ल्ेकेलाकाचारः दे्चार इति यावत्‌। धम्मीधम्मेशास्नमिति पलिताः कानि, “frat कल्योव्याकर्णं निरतं ज्योतिषां fafa: | छन्दसां विचितिख्ेव षङ्कोवेद इव्यतेः"--दइलयक्तश्तणानि वेदाङ्गानि।

व्यवद्ारकादक्डम्‌ | Re

यचोपविष्टाः fare: सा ayes सभाःदति | तच FN] सणए्वाद,- 3 “दृग्राचारानभिन्ना ये नास्तिकाः wraaferan: | उन्छत्त्ुहका जबाः* म प्रष्टव्याः विनिषणेये-दति । राज्ञः प्रतिनिधिमाइ यान्नवख्क्यः,- “श्रपश्चता काय्येवश्रात्‌ व्यवहारान्‌ FIT तु । wa: सह नियोक्रव्यो argu: सव्वधग्नेवित्‌”-दइति | सोऽपि राजवत्‌ सव्वेकार्य्याणि विचारयेत्‌ । यदाह ममुः “यदा खयं a gary नृपतिः काय्थेद्‌ शेमम्‌ | तदा नियञ्यादिदांसं ब्राह्मणं area ॥ सोऽस कार्य्याणि सम्पश्येत्‌ सभ्यैरेव जिभिरेतः | सभामेव प्रविश्ेमामासोनः खितणएववा"-इति । स च विचारको ब्राह्मणः प्राद्धिवाक इति उच्यते । तदार वृदसखतिःः- “राजा कार्य्याणि सम्पश्येत्‌ प्राद्धिवाकोऽपि वा दिजः। न्यायाङ्गान्ययतः BAT सभ्यश्रास्मते fers बलेन चतुरङ्गेन यतो रश्नयते प्रजाः | दौणमानः खवपुषा तेन राजाऽभिधौयते ॥ विवादे ष्ष्छति प्रश्रं uff तथेवच | पियपूरवै प्राग्वदति प्राङ्धिवाकोऽमिधोयते- दूति | मारदोऽपि-

* उन्मत्तक्रडलुव्धाख,-दइति का०।

RR पराश्रमाधवः

“्रष्टाद श्पदाभिन्नः षभेदाष्टसदस वित्‌ |

आन्वोचिक्यादिकुशखः श्रु तिरूतिपरायणः ॥

विवादसंभितं धमे एच्छति ved मतम्‌ ।

विवेचयति weary प्रादधिवाकस्त॒ स खतः ॥

यथा wel भिषक्‌ कायादुदरे्न्त्य॒क्रितः ।

Wigan श्त्यमुद्धरेष्ावहारतः”दइति । परादधिवाकस्य गणाः रूत्यन्तरे दभििताः-

“श्रक्रूरो मधुरः fava: क्रमायातो विचच्चणः ।

उत्सादवानलुगखच वादे योज्यो नृपेण तु-इति । प्राडधिवाकसय श्रनुकच्यमा₹ काद्यायनः,- |

“ब्राह्मणो यच न स्यात्त afta त्र योजयेत्‌ |

ag वा wines शूद्रं aaa वजयेत्‌ ॥

‘es विप्रो न विदाम्‌ स्यात्‌ चत्ियं तच थोजयेत्‌।

वेश्यं वा धर्मशास्वन्नं Us यत्नेन वल्नेयेत्‌^-दति । तदवजेने बाधमाह मनुः,

“जातिमाजोपजोवौ वा कामं स्याट्‌ agra: ।

* MAT श्लोकः Bo शा० TARA |

(९) ब्रा्च यमात्मानं ब्रवौति न खयं ब्रद्मणडत्तो यः, alsa ब्राद्धणन्र वः | स च,- | ““धम्मेकम्मं विदौन्त ATSACSH CS SCAT | व्रवीति AGA ls तमाङर््राह्त्रुवम्‌”--इनयक्तलच्य वैः |

VIVITATSe | RR

WHRIMT गपतेने ठु शुद्धः ATTA ॥

थस्य UG HCA राश्चो धमेविबेचमम्‌ |

तख सोदति तदाहं we गौरिव पश्यतः ॥

fama विदाथ सम्प्येत्‌ कार्य्याणि zee: खड ।

तस्य WPI रां बलं ate नश्यति” इति, गणएक-लेखकावपि कार्य्यादित्यार seafa:,—

““शरब्दाभिधानतच्वश्नौ मणनाकुश्लौ wet |

मानालिपिन्नौ कन्तब्यौ Tat गणकलेखकौै""-दूनि। ध्यासोऽपि.-

“जिस्कन्धव्यो तिषाभिन्च ^) स्फुटं प्रष्यकारणएम्‌ |

FATIH गणकं योजयेः ॥

स्फ़टलेखं नियश्चौत श्ाब्दं* लाच्चणिकं एएचिम्‌ ।

* wcae fragia शब्दः- दति wre |

(१) atte fe गयितखन्ध-जातकस्वान्ध-सिडान्तखान्धरूपयस्कन्ध- चयेपेलमिति afsarntenafarfaray | afore wean द्‌ दिविधं गणितं निर्यातम्‌ । mare तु नातस्य शमाशुमचिन्ता | सिडान्तस्त्‌, “शचद्यादिप्रलयान्तकालकलनामाम- wae: कमार श्च Tact दिधा च गणितं carers Sra: | भूधिष्णग्रइ सखिते. कथनं यन्व्ादि यचेच्यते सिडान्तः स उदा- waist गणिवच्छन्धप्रगन्धे बुधेः ॥*--दति सिडान्तश्चिरोमण्छक्त- waa: । डिधा गणितमिति प्रतिक्तेमानुज्ञमभेदादिति गणितवतत्व- चिन्तामणे व्याख्यातम्‌ |

as TEA CaTaT: |

werat जितक्रोधमलुभं सत्यवादिनम्‌“-दति | साध्यपालोऽपि ania tf तेनेवोक्रम्‌,- “चाध्यपालस्त॒ AHACYT साध्यस्य साधकः 1 MAMA FS शद्रः सभ्यानाञ्च मते स्थितः” दति | दृस्यतिरपि,- “marta Tat च साच्यर्चिप्रतिवादिनाम्‌ । ` सभ्याघौनः TATA कर्तव्यश्च स पूरुषः” इति । रान्ना कतिपयेव॑णिग्मिरधिष्ठितं सदः कर्तव्यम्‌ | तदाह कात्यायनः,- । “करुलग्नौलवयो टदधरवित्तवद्धिरमत्छरेः | वणिग्मिः स्यात्कतिपयेः कुलग्तेरधिहितम्‌”- दति । कुलग्डतेदेन्दग्डते रित्यर्थः | तेषामुपयोगमाइ सएव,- - श्रोतारो afer aden न्यायद शने इति | यथोक्रराजादियुक्रायाः सभायाः दशाङ्गानि सप्रयोजनान्याद दस्यति | | ‘aistrarmarg रतिगएकलेखको । सद्ेमान्धखपुरुषाः* साधनाङ्गानि वै दग्र ॥ एतद शाङ्गकरणं यस्यामध्याख्य पाथिंवः | न्यायान्‌ पश्येत्‌ कृतमतिः सा सभाऽध्वरसम्मिता ॥ दश्रानामपि चैतेषां कमं परोक्षं एथक्‌ थक्‌

* हेमाग्न्यम्ब्वन्रएुरवाः+- द्रति ate |

च्थवड़ारकाखम्‌ | २५

सभाध्यच्चो नृपः शास्ता सभ्ाः काय्येपरो AT: ॥

खतिविंनिणेयं रते जयदागधनन्तथा ।

श्रपया्ं facet जलं दरषितख॒ग्धयोः ॥

गएको Wars शिखेद्यायशच्च खेखकः |

मरत्य्थिंसभ्धानयनं afwurg स पूरुषः ॥

वाग्दण्डओेव धिम्दष्डो विप्राभौगौ तु ताबुभौ |

श्रथेदण्डबधावुक्रौ राजायत्तावुभावपि ॥

रान्ना ये विदिताः सम्यक्‌ Feather: |

सारसन्यायवव्यानि Ba: कार्य्याणि ते मणम्‌" दति । यथाविधि विचारे ie: फलमाह काल्यायनः,-

“सप्राद्धिवाकः। सामात्यः सत्राह्मएपुरोडितः |

ama: teat राजा ait तिष्ठति धर्मतः“ इति | aoa दोषमाह मनुः

“RECT दष्डयन्‌ राजा दण्डां सेवाप्यदष्डयम्‌ |

mat महदाप्नोति गरकञ्चेव गच्छति" इति | MAA WATE टदस्पतिःः-

“श्रन्ञागतिमिरोपेतान्‌ सन्देहपटलान्वितान्‌ ।

निरामथान्‌ यः कुरते शास्ताश्छनग्रलाकथा ॥

दह कीर्तिं राजपूजां wat गतिश्च सः ।

लोभदेषादिकं त्यक्ता यः ुर्य्यात्काय्यनिणेयम्‌ ॥

* qwafes,—afa ate | 1 otfgatae,—=afat का०। 4

aq पराशरमाधवः |

शासो दितेन विधिना तस्व यज्ञफलं wi —<fa | विपचे दोषमाडइ कात्यायनः. “न्यायशास्लमतिक्रम्य wats विनिखितम्‌ | तजर धर्मी ह्यधर्मेण wat दन्ति न संश्रयः ॥ अपन्यायप्रटृत्तन्तु AY तत्‌ सभासद्‌ । उपेक्षमाणाः सनृपाः नरकं चाग्धधोमुखाः ॥ श्रन्यायेनापि तं यान्तंयेतुयान्तिं सभासदः I तेऽपि agrfrrearatuata: स तेनेपः ॥ न्यायमागादपेतन्तु श्नात्वा चित्तं महोपतेः । वक्रं तस्मिं तज न सभ्यः किज्विषौ भवेत्‌? दूति, कास्यानिष्यन्तावपि ययाश्रासवादिनो नालि प्रत्यवायः दूति auare,— “सभ्येनावश्यकन्तेव्य धर्मार्थसहितं वचः | wutfa यदि नो राजा स्यात्तु सभ्यस्ततोऽनचः"“- दति | यटा त॒ राजा यथाशास्त्रं धमे शरुता दोषकारिणि पचपातं a करोति, तदा निष्यापो भवति । तदाह मनुः, “राजा भवत्यनेनास्त॒ मुच्यन्ते च सभासदः | एनो गच्छति कर्तारं निन्दादौ यच निन्द्यते" दूति , sweet † नोपेत्तन्ते wataz:,—ezfa ate | { येऽनुयान्ति दति agra: wa: .समौचौनः।

$ “afaa न ame तद्वचने किल्विषौ भवेत्‌"?-- दति पाठान्तरं are । ॥ यतोः इति ate | विना,-इति are |

ot

वहार काणम्‌ | Re

अन्यथावादिनः MIG दण्डमाह नारदः “रागादश्ञानतो वाऽपि यो शोभादन्यया वदेत्‌ | सभ्याऽसभ्यः स विन्नेयस्तं पापं विमयेद्शश्म्‌”- इति । काल्यायनोऽपि,- “aurea वाऽपि atercuraatsta ari तच सग्योऽन्यथावादौ दण्डयोऽसभ्यः wart fe a.” —efa | याज्ञवल्क्योऽपि, “रागाद्‌ देषाद्‌ भयाद्वाऽपि सखत्यपेतादिकारिणः | सभ्याः IR एयक्‌ दण्ड्याः विवादात्‌ दिगण दमम्‌”-दति | ava तिरपिः- “श्रन्यायवादिनः WAT, तथेवोत्कोचजो विनः | विश्वस्तवश्चकाखेव निर्वास्याः सव॑ए्व ते”-द्ति। काव्यायनः,- | “श्रनिर्णोते तु यद्ययं सम्भाषेत रहोऽ्थिंना । प्राड्धिवाकोऽपि दण्ड्यः स्यात्‌ सन्यञैव+ विगरेषतः”-दति । राजादौनां सभायामुपवेशनप्रकारमाह टहस्पतिः,- “पूवौमुखस्द्पविेद्राजा सभ्याः SST: | गणकः पञ्चिमास्यस्तु लेखका दचिणमुखः”-इति | सभोपविष्टाः नृपादयो यस्याङ्गानि, तमङ्गिनं व्यवहार पुरुष-

eau परिकल्पयति सएव,-

* सभ्याेव,- इति सर शा ० |

४ पराशर माचवः।

“एषां मृद्धा नपोऽङ्गानां Gearhart: सतः । TS Ta: wines wy गणकलेखकौ ॥ Vays: पादौ च पुरुषस्य चटति | या दृद्धराहित्यादिदेषरहिता, सा मुख्या सभा | AGH महाभारते “a a सभा यच न afta Sgr: नते tar: घे म॑ ach Waa | नासौ धर्मौ यच न सत्यमस्ति म तत्सत्यं यच्छलेनानुबिद्धम्‌"“-इ ति | दति सभानिखपणम्‌ |

अथय व्यवहारदशेनविधिनिरूप्यते |

तन प्रजापतिः

“राजाऽभिषेकसंयुक्रो ब्राह्मणो वा बहश्चुतः ।

धर््ासनगतः पश्येत्‌ व्यवदहाराननुल्वप्णन्‌”-इति । भारदः+

तस्मादर्म्मासन प्राप्य राजा विगतमव्छरः |

समः स्यात्‌ waaay बिभदेवखतं ब्रतम्‌”-दति । (धया यमः,

“raga समौ set प्राप्तकाले नियच्छति ।

तया रान्ना नियन्तवयाः प्रजास्तद्भि यमव्रतम्‌”-इति |

(१) यमेयथा प्राप्तकाल्ञे प्रियदेष्यावभावपि नियच्छति, तथा राच्च aaa: प्रणा नियन्तव्याद्ति सम्बन्धः |

वङार काणम्‌ | Re

यद्यवहारग्रतिपादकं ware we ॒तदन्तगेतं द्रव्यदष्डादि- रूपमेशासलं, तदुभयमपि sauce राशा श्रनुखरणौयम्‌ | तदाद सएव, “चर्मश्रास्लाथेशास्ताभ्यामविरोधेन पार्थिवः | समोकमाणो निपुणे व्यवहारगतिं गयेत्‌- इति | धर्मशास्ताणि पितामदेन दञ्चितानि,- “वेदाः साङ्गाख्त चत्वारो मोमांसा सतयस्तया | एतानि धमंशास्वाणि पुराणं न्यायद शनम्‌+--टति | नन्‌ न aera, किग्बन्यदेव नोत्थात्मकम्‌ | यत्ता भविग्धपुराणे दभितम्‌,- ` “षाड्गण्छस्य प्रयोगस् प्रयोगः का््येगौरवात्‌ | सामादौनासुपायानां योगो व्याससमासतः | sage freq: कण्टकानां भिरूपणम्‌ ॥ Tete wa: प्रोक्ता खषिभिगंरुड़ाग्रजः- इति | वाढम्‌ | श्र्मिन्नय्थशास्त्े धम्मेश्राखाविद्धो योऽ श्रः ख उपा- दैवः, इतरस्ठ परित्याज्यः । तदाह नारदः,- “यच विप्रतिपत्तिः स्वाद्धमंशास्तायं शास््योः | श्रथेग्रास्तोक्रसुससृज्य TAMA कमा चरेत्‌" द्रति । ध्मेशास््रायश्रास््रयो विरो न्यायेन निरतव्यम्‌ । तदाद

€ * एराणन्यायद शि नाम्‌,- दति are | † इत्थमेव पाठः स्वे । मम तु, तत्तुः--द्रति पाठः प्रतिभाति |

म क

(९१) धम्मशास््रयोर ये शास््रयोख विरोधे xed: |

¢

Re पराशर माधवः।

यान्नवष्क्यः,- ‘aaa न्यायस्तु बलवान्‌ व्यवदहारतः"--दति। BATA बद्धव्यवदहारप्ररिद्धो* न्यायोबलवान्‌ | Wyre बाधमाइ इदस्यतिःः- “केवलं urea म कर्तव्यो fe निणेयः | युक्तेहोने विचारे तु चमेहाभिः प्रजायते ॥ चोरोऽचोरोऽसाधः साधूर्जायते। व्यवहारतः युक्तं विना विचारेण माण्डव्यञ्चोरताङ्गतः ॥ सत्याः सत्यसद्शाः सत्या्ासत्यख्न्निभाः | दृश्यन्ते भ्नान्तिजनकाः aa विचारयेत्‌”-दइति । न्यायस्य निणायकत्सुपपादयति मतुः, “यथा नयल्यद्क्पातेः गस्य AAT: पदम्‌ | नयेत्तथाऽलुमानेन धमेस्य नृपतिः पदम्‌ ॥ वाक्धेविंभावयेलिक्गंभावमन्तगेतं नणाम्‌ । खरवरक्गिताकारेखचषोखेष्टितेन वा-इति । यान्ञवस्क्योऽपि,- “safaa इते चिक युक्रिमिश्चागमेन च । दर्टव्यो व्यवहारस्तु कूटचिद्ृङृताद्धयात्‌”-दति | यन्तृ पूवक, तच्छलानुसारित्वात्‌ दिगतिरिति ; तन इलं हेयम्‌ | तदाह याश्ञवख्क्यः+-

* ङद्धव्यवहारात्‌ पसिडो,- इति शा० स ° | चोरोाऽचोरः साध्वसाधर्नायते,- दति का० | { बाद्य,--दत्यन्य समोचोनः पाठः|

वदडारकादखम्‌ | ३१

“ee fare wi VTS: | weg हौयते व्यवहारतः? दति ॥ fawa प्रमाणं साच्यादिकम्‌ । तदाह गौतमः। ““विप्रतिपन्ौ साकिनिमिन्ता सत्यव्यवखा-इति । मनुरपि, “cae देशदृष्टेच शास्तदृषटेख हेतुभिः | अष्टादशसु मार्गेषु निबन्धानि एथक्‌ थक्‌" दति | देशाचारेः शासोक्षदिव्यादिभिखाष्टाद श्पदसम्बन्पौनि का- aife निण्येत्‌ । तच देशाचारोऽतुकण्यः । तदा कात्यायनः. “तस्मात्‌ शास्त्ातुखारण राजा कार्याणि साधयेत्‌ | वाक्याभावे तु सर्वेषां दे शदृष्टेन तन्नयेत्‌^- दति | दे शदृष्टस्य लच्णमाह सएव, “यस्य देशस्य यो wa: प्रदत्तः सार्वकालिकः | श्ुतिस्पत्यविरोधेन Ques: स उच्यते"- दूति | तत्तदेशौयानां मियोविवादे देशदृष्टेन fata: | तदाह सएव,- “दे शपत्तमगोष्टषु पुरग्रामेष वादिनाम्‌ | तेषां खसमयेद्धंमेश्ास्लतोऽन्येषु तेः सर” ॥ यच तत्तटेशौयानां इतरेः सह विवादः, तच शासतो नि्फयो- नतु Suged: | लेख्यादिप्रमाण्भावे राजा खेच्छया नियत्‌ | तदाह सणएव,- “लेख्यं यच न विद्येत न afar च साकिणः। न च दिव्यावतारोऽस्ति प्रमाणं तच पार्थिवः" दूति |

णीषगीर मः

+ देष्टृ मत नयेत्‌,+--दति Me |

RR UCTUALATAT: |

वणिगादिसमयेषु समयिभिरेव निेतय्यम्‌। तदाइ व्यासः “वणिकशिलिप्र्टतिषु छषिरङ्गोपजो विषु | quent निणंयोदयन्येस्तन्तेरेव at कारयेत्‌ ॥ गरुः खामो Feary पिता se: पितामहः | विवादामय पश्येयुः खाधौमे विषये नृष्णम्‌”- इति | निणंयकारिणणं उन्तमाधमभावमाहइ नारदः+ “लानि अ्ेएययैव गणाञ्चाधिकृतो a: | प्रतिष्ठा व्यवददाराशां सवंषासुन्तरोत्तरम्‌--इति | पितामहोऽपि, “रामे दृष्टः पुरं यायात्‌ पुरे दृष्टस्ह राजनि | रान्ना दृष्टः Het वा arf तस्य पुनभेवः"-इति | राशो नियममाह पितामहः “न रागेण न लोभेन न कोपेन ATT: | परेरमरार्थितानर्थान्‌ न चापि खमनोषया- इति । श्रस्यापवादमाह सएव, “लानि चापराधांख्च पदानि गृपतिस्तया | स्यमेव निगक्ञोयात्‌ नृपस्तौवेदकं विना दति | तच ङलान्याडह सणव,- “oferty areal प्राकारोपरिलङ्गकः | * qaata तु-इति का० | + पथिमङ्गकराच्ेषः- इति शए० wo |

वहार काखम्‌ |

निपानस्य faarat च तथा were च ॥ परिखापूरकयेव राजख्िट्रप्रकाशकः | श्रन्तःपुर AWARE भाण्डागारं महानसम्‌ ॥ प्रविश्त्यनियुक्रो यो भोजनगश्च निरौच्छते | | विण्मूचक्षे्रवातानां STRAT नपात्मजः ॥ TASTE शाणग्रखाननिरोधकः | राज्चोऽतिरिकरवेषश्च विष्टतञ्चां विशेषत यः ॥ धञापद्वारेण विग्रेदवेखलायां तथेव | शय्यासने पादुके च शयनासनरो इणे ॥ राजन्यासख्नशयने यस्तिष्ठति खमोपतः 1 went विदिष्टसेवो वा ऽणदन्तविडितासनः ॥ वस्ताभरणएयो यैव सुवणेयरिधायकः | सयं MRT aS गोवा ATI चः ॥ ` श्रनियुक्रमरभाषौ च नृपाक्रो्रकएवच | एकवासास्तथाऽभ्यक्रो सुक्ककेशोऽवगृष्डितः ॥ विचिजिताङ्गः खम्बौ च परिधानविधेनकः। ढलान्येतानि पञ्चाशत्‌ भवन्ति नृपसन्निधौ"-दति ॥

श्रपराधामाह नारदः+ | “श्राज्ञाखङ्गमकर््तारः श्लौ बधो वणंसङ्करः | पर्न गमनश्चौये siga पतिं विना ॥

* काय्यं काभ्यानुगन्धं,--इति Go wre |

{ सथोऽतिरिवव दिवषेख,- इति शा० ae |

Rs पराश्रमाधवः।

वाक्पारव्वमगाच्यग्धद्‌* दण्डपारव्यमेवच | MIS पातनद्धेकेत्यपराधाः दगरेवचः- इति ॥ विवादमन्तरेष्णपि cael हेत्लादेतेषामपराधत्वम्‌ । WaT Gat — | “area पयिभङ्गच्च यञ्च mi: पतिं विना | सयमन्वेषयेद्राजा विना चेव विवादिना a कन्याऽद्ारकं पाप विश्वश्च पतितं तथा । परापवादसंयुक्रं खयं राजा विशारयेत्‌ ॥ षड्भागकाशं WENT मागेच्छेद कलेवच | स्वरादौ व्थेमोतिश्च परदाराभिमगरेनम्‌ ॥ TABU शस्यामाश्चेव चातकम्‌ | दशेतानपराधांख्च खयं राजा विकारयेत्‌”दति। तदष्याद fanay:,— “उत्छन्तो] सश्चभातो च श्रग्धिदख age | पटद्ाघोषणाच्छादो(९ दगव्यमखानिकञ्च यत्‌ ॥ TINTS यत्‌ यश्चेवाङ्गविनाश्रनम्‌ | दािंश्रतिध्पदान्सङ्ः नृपश्चेयानि षष्डिताः”-इति। * मवाच्यया,- «fa Are Sessa | + दण्डन, दति ate | { sqafw,—zfa we | § इदिति, हति ate |

(९) Weta यदाघ्रष्यते, तख्छदमकत्ता दयः |

यबशरकाय्यम्‌ | RU

Uy कलादौनि राजा ae AAW, तज शौभकात्‌ सच काञ्च बोद्धव्यम्‌ | AAT: खर्पमाईइ काच्यायनः,- “शासे निन्दितं adgaitcren® प्रचरितः | आवेदयति यः ga स्तोभकः ख उदातः ॥ yaaa नियुक्रः खात्‌ परदोषमवे दितुम्‌ | AS खमयं HAT स्कः स उदातः" इति । श्राखनिन्दितं कलादिकम्‌ | WIS WRIT | राज्ञा प्रालादिपर्व्याणोचनपुरःषरमेव काय्यै HAI | ATTY हारोतः,- “शास्त्राणि aduatg प्रहतोनाश्च पतिः | व्यवहारख्रूणश्च जाला काय्य TATU’ — इति | प्रतयः पितामदेन दिताः, “Tanguay बटो वरटा एवच । कीवन्मकाञ्च विज्ञेयो शच्छमिक्षौ ative ॥ मेधिकसख्तिरवव्यालदस्तौ wafeafeatt । RASH? भारूपदामानगोण्डापगोपमाः ॥ एताः प्रतयः परोक्षा were मनोषिभिः। वर्णानामाग्रमाणन्त॒ सवेदेव ate: खिताः-इति |

* त्थं मुख्यार्थः, इति ate | 1 बुरूड्+दति ate |

‡ लच्रुषट्टिकाः,--इति पाठः | $ कोसेदिक्षाःः--दइति ate |

ae | ULINTATUA: |

agy manic समौखणोयमित्याद, “जातिजानपदान्‌ Waly SHUTS शाश्वतान्‌ । wary कलधम सखे ae प्रतिपादयेत्‌ इति | SHANA कुलादीन्‌ GAM खखापयेदित्थाह याश्नवर्वधयः,- "कुलानि mented भ्रेरटोजेनपदामपि | खधर््ाख्चखिताम्‌ राजा fetta शापयेत्ययि"-इति । काय्य गरेमप्रकारमाह नारदः, “aaa atm प्राद्धिवाकमते खितः | समाहितमतिः TAY व्यवहारमनृक्रमात्‌ ॥ अगमः प्रथमः BTA BACs: | विचारो faweafa zit areafaua’—cfa | आगमोऽथिंवचनखवणं, तदादौ कन्तव्यम्‌ | ततस्तद चनं GUTS TAT- न्यतममस्मिन्‌ पदे श्रन्तभाव्यम्‌ | ततः प्रतिन्चैत्तरम्रमाणानां विचारः। ततः प्रमाणतोजयावधारणम्‌ |

इति व्यवद्ारदश्रेनविधिः।

~~~ ~ jenn teentedhceeie ne ees

~e ® काय्य, «fa ate |

व्वदारक्ाद्धम्‌ | Re

अथासेधादिविधिः। तच नारदः,- “qmasd ग तिष्टन्तसुत्कामन्तश्च are: | ्रासेधयेत्‌ विवादा यावदाङानदग्ेनम्‌“ दति | प्रयमन्तावदयों प्रत्यर्चिंनं प्रति लथेतावन््य देयमित्थादिकं काय्य ब्रूयात्‌ । तज यदि तदुक्ष"मनभ्युपगन्वोत्नानुमिष्डेत्‌, तदा खकार्येपय्यन्तं राजाश्चेया तं निरुन्ध्यात्‌ । ्रासेधभेदानाइ सएव .- “श्वानासेधः AAA: TATA कर्मणस्तथा | चतुविधः स्याद सेधस्तमासेधं न शक्येत्‌" इति । wa स्थानात्‌ व्या न चखितव्यमिति श्थानासेधः | मदौयद्रव्यप्रदाने दिगमेतजोकषहनौयमिति कालासेधः | श्रदला ग्रामान्तर न गन्तव्यमिति प्रवाखासेधः। श्रदत्वा म सन्ध्यावन्दनं कन्तव्यमिति कम्मसिधः । सन्ध्यावन्दनादिवदिद्धियनिरोधो न BAITS: । तदाद कात्यायनः, “यस्लिद्धियनिरोधेन व्याहरेत्‌ कुश्रलादिमिः | श्रासेधयेदमासेधैः स दण्डयो न वतिक्रमात्‌-इति | दद्ियमिरोधवत्‌ विषमदे शोऽपि नासेधाः care नारदः+ “नदौसन्तारकान्तारदुर्ोपञ्चवादिषु। । सिद्ध परासेधसुत्कामन्नापरारुयात्‌”-दति । आसेध्यासेधकयोः ates दण्डमाह सणएव,- ` # agua; 71 इति are | 1 दूगमोपक्ञवादिवुः- द्रति ate |

RS पराद्रदमाधवः।

“श्रासेधकालश्रासिद्ध Waw चोऽतिवन्तेते |

स विनेयोऽन्यथा gaa श्रासेद्धा दण्डभाग्भवेत्‌--टति। अन्यया कुर्वन्‌ wet निश्रोधादिकाले तमासेधयन्‌। चअनासे-

WTAE कात्यायनः,

"हचप्वेतमारूढ़ा शयेभरथनो नताः ।

विषमाश्च ते स्वे नारेध्याः काग्यवाधकेः ॥

व्याध्यात्तव्यवनस्ताश्च यजमानस्तचेवश्च |

अ्रनुन्तोर्छाख ATVI: मन्तोखनल्लजडास्तया ॥

न कंको बौजकाले सेनाकाेऽव सेभिकाः |

प्रविन्नाच प्रयात शतकालखं भान्तरा ti

उद्युक्तः AIH: TS तोयस्धागमने यदा |

श्आरम्भसङ्गनह* यावत्‌ तत्कालं न विवादयेत्‌- दति | aeufacta,—

“सचोदाहोद्यतो रोगो RATA WATT: |

मन्तो दद्धोऽभियुक्रख गृपकाखीद्यतो wat ॥

aaa सेनिकः aq) कषेकश्चायषङ्कन्हे |

farrenre aren: स्लोखनाधास्तथेवच- इति । नारदोऽपि

“निषेष्टकामो रोगान्ता वियचुबयंसने खितः ।

* च्थारम्भाः ayFeE,—ezfa Are |

(९) सद्य यद्धे सन्ने सति सेनिको ary)

ACTER Ua, | १९

श्रभियक्रसथाऽन्येनः\) राणकाय्यौधतस्था ॥

गवां WATT मोपाखाः सारम शषोवलाः |

शिखपिनेञ्चापि तत्काशमायधौयास्ल farce ॥

श्रपराप्तव्यवदहारख दूतो Sat ब्रतौ ।

विषमस्थाख्च नासेच्छा न चेतानाङचेश्पः"-टर्ति । कदा afe xa दापनौोयमित्थाकाङ्घाथां ठहस्यतिराइ,-

“वणिज्विक्रौतषण्छस्त सस्ये नाते Wales: |

सचोद्यतासेव तथा दापनौयाः शतक्रिवाः"“दति । यद्यासिद्धो नागच्छेत्‌, तदा राजा तमानयेत्‌। तदाह ठरसतिः,-

“दक्र भियोगं कुरुते सत्येमाच्रङ्गया तथा |

तमेवानाययेद्राजा मुद्रया पुरूषेश वाइति | मारदोऽपि-

‘en कालश्च faa aralerg बशाबलम्‌ |

श्रवाल्यादौ नपि? तथा wT — दति । आह्ानानरहानाद हारोतः- |

Sree CTT TR LAT ITT MATS SHAT ।

+ शअवस्त्यादीनपि नैयनिराङागयेज्गुपः,-श्ति का० |

(१) अन्येन वादान्तरेणाभियक्तो बादान्धरा चं या ेष्यः | (२) अक रवोऽसमयेः |

४० परागश्ररमाचधवः।

कास्यांतिपातिव्यसनिनृपकाय्यन्छवाङ्लाम्‌?? ॥

मन्तोक्न्तप्रमन्तां खर सजातिप्रञुकां ख्यम्‌ ।

VATA HOTT MT OTST Aa: — दति । काव्यायनोऽपि.- |

“wargarnace रोगिणोऽथ जडानपि ।

अस्लस्थमन्तोग्छत्ता HAR ASAT: ॥

न ₹रोनपच्ां युवतों कुले जातां प्रसूतिकाम्‌ ।

सजातिप्रभुकाच्चैव तथा नाङामयेश्नपः"- दूति । सजातिप्रञुका तु मरोचिना निरुक्रा,-

“सवैवशौन्तमा कन्या सजातिप्रभुका WAT |

तदधौमल्खटुम्निन्यः Stet गणिका याः ॥

निष्कुला arg पतिताः तासामाहानमिव्यते- दति | दुप्तस्य TATE ददस्यतिःः-

“org यस्ठ॒ नागच्छेत्‌ दरपादन्धुबणान्वितः ।

श्रमियोगानुरूपेण तस्य दण्ड प्रकल्ययेत्‌"*-इ ति |

(x) व्यसनं विप्‌, कामजक्रोधजदोषविशेषोवा । स were: agate | यथा,- (“गयाच दिवाखश्रः परिवादः feataz: | atafaa डयाऽटाष्या कामजो दश्कोगणः ॥ पन्यं सासं जोह शष्याऽदधयाऽचेदूषयम्‌ | ARMY WA कोघनोऽपि गणोऽरकः”- इति | (२) मन्लोमखादिगा, उन्भत्तोवातादिना, प्रमत्तोऽनवदहितः |

व्यवहारच्रादखम्‌ |

कात्यायनोऽपि, “METS यः शक्रो राजशासनम्‌ | तख gaign दण्डं विधिदृष्टेन कर्मणा ॥ होने कमणि पञ्चाग्नन्मध्यमे तु शतावरः। गुरुकाषु दण्डः खात्‌ नित्यं पञ्च्तावरः"इति । श्रापन्नस्यानागमनेऽपि दण्डो नेत्याह यासः,- ^परानौकदते 23 cS वयाधिपौडिते। SNA पुनराहारं दण्डं न परिकल्पयेत्‌”-इति | दत्यासेधाटिविधिः।

अथ दशेनोपक्रमः।

अच मतुः,

शश््मासनमधिष्टाय संवोताङ्गः समाहितः |

प्रणम्य लोकपालेभ्यः काय्थद शनमारभेत्‌"“-दति । ML AAMAS कात्यायनः,-

“काले कार्य्यायिनं एच्छत्‌ प्रणतं पुरतः fea किंकांकाचतेपौडामा aerate मानव |

केन कस्मिन्‌ कथं कस्मात्‌ Weed सभागतम्‌“दति। - ठस्यतिरपि “श्रागतानां विवदतामसषृदादिनां नृपः |

वादान्‌ TATA न चाध्यचनिवेदिताम्‌ ॥ 6

ge TEACHES

पौडितः खयमायातः शस्त्रेणथों यदा we प्ाद्धिबाकष्छ तं च्छत्‌ पुरषो क wa भके” र्ति । Vey कायै यथाक्दाबेदणेरिष्या र धाश्च ः, -~ "“सत्याचारव्यपेतेन मालाभिः कटेः । ` ऋगेरयति tare ग्यव्ारवर Fe तत्‌---दकि | यदि anfafafana ङ भकैदखेत्‌, तदा क व्दङक्षसे न बलात्‌ कारयित Tepe चेदिव्येक्म्‌ | ऋर्द्नकासखे सखादयो- वजेनोया द्र उशना, “ससखोऽनुत्तरोयो क CREE सहासनः | TARGA वा खम्बो वदन्‌ दण्डमवाघ्रुयात्‌"“ इति | अथिनः प्रतिनिधिमभ्यपगच्छति कात्यायनः, “अर्चिना afsaat ar प्रत्य्थिप्रहदि्ौऽपि art यो यस्यार्थं विवदते तयोजेयपराजयौ--द्क्ति ॥ अन्तरेणापि fata षिचादयो विवादं डवेरियत्ह पितामहः, “वित्ता माता सुषदाऽपि बन्धः सक्रन्थिगोऽफि बा" | यदि कुयेरुपस्थानं वादं ay पवन्तवेत्‌। tt a: कथित्‌ कारयेत्किञ्चिन्‌ निथोगरंयेभ केचित्‌ | तन्तेनेकं छतं ज्ेवममिबत्यै हि तम्‌ सदतम्‌* इति | ` खेयो खतिरिक्तस्य विकार ञ्चं निकेधनि नारद ऽ^ + सम्बन्धिकेाऽपि at,—afa शा०। † पवत्तते, ~ द्वति ate |

VARIA | ee

“wt a ara भज पिता न युशो म fear |

पराथेवादौ दण्डयः By Barty विन्रुवस्‌- शति | कात्यायनोऽपि,

“दासाः seat: fire: निचरा: बान्धवाष्शरा |

वादिनो न च दण्ड्याः स्युचेस्ततोऽम्बः स द्श्छभाक्‌^-दति। श्रावेदिताधो Sana Cae नारदः,

“रागादि चदेकेन कोपितः ace अदत्‌, agifata faced वादिनः कका दिषु" इति | करणे waifiaca) लिखितस्य. अर्थ सावित्रे सति

WI Wa इत्यह कात्यायनः,- - “एवं ट्टः स ACHAT] तद्नबे्रधरेः लाह । fra कायें ज्यास्वचचेदाङ्ञानार्थमतः परम्‌ ` मुद्रां वा निशिषेत्तजिन्‌ geet वा समा दिभरेत्‌ रति | Ted wef छरङ्ितसाने सखापयेदिव्धाड पितामदः,- “सभायाः Ata: श्छाग्योऽभियोमो afar तया | प्र सिनेऽन्यच बा स्याने प्रमाणं सोल्षा नतुःः-दति॥ खाप्ति कऋ्डवादिलाङि apiag gay | wavs मतुः “न्राकारे रि क्रित्तेमत्या च्या भाषितेन च ।

* नयाजिवः+--दइति पुत्तकान्तरीयः पाठः| ` ‡ रोगादिना यदेकेन केऽपि वा+इति ate ae | { वद्श्यनेः- दति षार

8 पराश्रमाच्वः।

नेजवक्कविकारेख्च गण्डयतेऽन्तगेतं मनः(९५-इति । जिङ्गान्तराणि याज्ञवल्क्य श्रा

“देश्रादेश्ान्तरं याति want परिलेढि च।

were खिद्यते चास्य मुखं वेवश्थेमेति ख ॥

धरिश्एव्यत्‌रूलदाक्यो बिरुद्धम्नड भाषते |

वाक्‌ Te: पूजयति ने तयोष्टौ निभजल्यपि(९ ॥

खभावादिृतिं गच्छेानोवाक्वायकमेभिः |

श्रमियोगेऽथ सच्छे वा दुष्टः स परिकोत्तितःदइति ॥ was सएवाद,-

“saat: प्रतिश्र्याद्यः समयैः कार्यनिणये”-दति । तच FATE कात्यायनः

“न सखामौ न च वे wa खामिनाऽधिष्टतस्तथा |

fangicferga संश्यस्थो न च afeq ॥

मेव रिक्थौ न रिक्थश्च न चेवात्यन्तवासितः |

राजकायं नियुक्ताश्च ये च प्रब्रजिता नराः॥

माशक्रा चनिने दातु दण्डं UH च तत्समम्‌ |

नाविक्ञातो होतव्यः प्रतिश्डस्तक्कियागस्मति-द्ति |

+ कन्ता,--दति wT |

(१) खाक्रारो faaa: | इङितं खेदवेपथरोमाश्चादि |

(२) ग परकोयां वाचं प्रतिवेचगदानेन पजयति, चन्त धरकौयवीच्च- द्वेन | निभुजति कुटिलीकराति।

BIRCH | Th

ufe वादौ विवादप्रतिभुवं दातुमसमथः, तदाऽपि तेनेवोष्म्‌,- “श्रथ रेत्‌ प्रतिष्ड्मासि दचोयस्य च+ वादिनः | स रितो दिनस्यान्ते दद्याद्‌ श्टत्याय वेतनम्‌ ॥ दिजातिः प्रतिन्डरोनो Tee: स्यात्‌ बाद्यचारिभिः। शद्रादोन्‌ प्रतिश्ठहोनान्‌ बन्धयेन्निगडेन तु ॥ अ्रतिक्रमेऽपयाते चा दण्डयेत्‌ तं दिनाष्टकम्‌ | नित्यकमीपरोधस्त न कायः सवेविनाम्‌“-दति | श्रभियोक्कारौनां उक्िक्रमोऽपि तेनेवोक्रः- “तजाभियोक्ता प्राग्‌ ब्रूयादभियुक्रस्वमन्तरम्‌ । तयोरन्ते सदस्यास्त प्राङ्धिवाकस्ततः परम्‌”-इति। ` प्राग्‌ गयात्‌ प्रतिन्नां gatfear: । तथाच नारदः+ ` Saree पिके शासने वा श्राधौ परे fama ar ae ar TWH कुर्य्यात्‌ प्ूवेमावेदनं यः ve श्यं yaaret विधिश्ः"-दति । विरादे पूर्वाभियोक्षुरेव प्रतिश्चावादिलमित्यथैः। अ्रज्रापवाद- माइ सएव,- | “re चाभ्यधिका पौडा कायं वाऽभ्यधिकं भवेत्‌। त्या्येवादो ¡ दातव्यो न यः पूर्वँ मिबेदयेत्‌*-दति । * वादयेोग्यस्यः- द्रति श्रा | वादयेग्यस्त,--इति ्रञ्यान्तरे |

Tt खतिक्रमे च पाते च,ः-दति are | वद्यायिभावो+- इवि ग्न्याग्तसौवः Ws? |

र्व पर्ष्ड््दयमादव। |

_

“ow wrefear Wer wre बाऽग्यधिकं भवेत्‌ | gawet wie भ धः भूवं frtetiq’—zfa । यजोभयोरपि wena मत्व्विंलश्च साध्यमेदाद्यगपद्- वति, तचात्छ्टजातेबेखपोडश्च बाऽचिभो वादः पूष gear) तथाच टस्य तिः- श्रसू विंकथाऽश्थासावर्चिप्रत्य्िंमौ यदा + वादो वर्णशुषूर्श ang: Tara च-इति ॥ समानकंणत्वे Vester पञ्चः । Waal यगपदु- पस्थाने दश्ंगक्षममादइ मसः, “र्यानथोबुभो वध्या wate च बलो । वणेक्रमेण सवाणि arate कायथ्वि्णम्‌"-इति |

दति शशेणोपक्रमो भिर्पितः 1

अथ CAUSAL: VATA ॥

प्रतिन्चोन्तर प्रमाण निणयखेति ware: पादाः । aa प्रतिश्नां सब्ट्ाति याश्चवसक्यः, | “प्रत्यथिनोऽग्रतो लेख्यं यथाऽभवेदितमधिंना | समामासतद्‌ दभा दनांमजाल्या दि चिद्धितम्‌^- दरति । wre sear Weleaa— “डपखिते aaafay वादौ पच प्रकश्पयेत्‌ ।

सवार काश्यम्‌ । se : fete सप्रतिन्श्च, प्रमाशागनसंखुतम्‌ ॥ ` . शैत्रखागसमानाश्पलाहनामनाति च | द्रयसद्योदयं Tet चमासिङ्गद्च Sea ॥. प्रतिक्ारोषनिरुंक्रं area सत्कारणान्क्तिम्‌ | fafaa wafage ve फशविशो विदुः ॥ ROTTS क्डयेखाप्यनाङुखः | amtfactrnce विरो धिप्रतिषैधकः"“- दति | ततः प्त्य््याशागयनन्लरम्‌ | तसमिशुफख्विते प्र्ययिम्बागते सति | निरवद्यं फ्दोक्रदितम्‌। waeterg क्ल्यायनेन efter: — “दे शकालकिहिक्य TITER eT: | TEAGUE THVT CAA" — ThA । इरत्यन्तरेऽपि,- waive जिराकतधं निरथं निच दोजनम्‌ | असाध्ये at fag at पचाभाखं विजजेखेत्‌”- इति | श्रखिद्धं, acre गञ्निषार aera न प्रयच्छतोत्यादि। fran, श्रह्मदग्टदपरदौ AAAS SAY अवहार करोतौत्ा दि । निरर्थक - मभिधेयरहितं कचटनप Teri: निष्वबोजने, क्या, चयं देवदन्तो- ऽअट्ग्टहसज्िधौ PACHA a, इत्यादि | Tarai यथा, WY देवदत्तेन षभूभङ्गं भसित द्रत्यादि । FRE यया, WY Tas WH KATES । पुररा्रादि विरुद्धं very विषयपचदोषनिचिलम्‌ । निरवद्य,

* इत्यमेव पष्ठः ean) मम तु, निरवद्यप्रतिश्ल्च,- इति पाठः प्रतिभाति | निस्वद्यं पचदेाषरुदितमिति व्याख्थानद शनात्‌ |

हिर परागरमाचवः।

मदौयं दयमनेन weld तस्मत्यपेणोयभिति afer, तया aw सप्रतिन्नम्‌ । प्रमाण लिखितभुहयाटि । श्रागमो द्रयप्रार्िप्रकारः कात्यायनोऽपि स्यष्टमुदाजदार,- '"निदिश्च कालं arg मासं oa तिथिन्तथा | वेलां प्रवेशं विषयं स्थानं जात्याङतौ वयः ॥ साध्यं प्रमाण FAY सद्या नाम तथाऽत्मनः | Trey कमशो नाम निवासं साध्यनाम च ॥ क्रमात्‌ faut नामानि पौडामादटैदायकौ | . चमालिङ्गानि वाक्यानि ve सङ्गत्य कल्पयेत्‌ ॥ देशं कालं तथयोनग्मानं सन्निवेश तयेवच॥ जातिः संज्नाऽधिवासञ्च प्रमाणं चेचनाम च | पिद्पेतामदश्चेव पूर्वैराजानुकी त्नम्‌ ॥ स्थावरेषु विवादेषु carta निवेश्येत्‌"-दति | देशादौनां स्थावर विवादेषु पुनरभिधानं, यत्र यावद्‌ पयुच्छते ` aa तावदेवोपादेयं न तु सपं सवेति प्रद ग्रेना्थेम्‌ | संग्हकारोऽपि,- ““श्रथेवद्धमेसंयक्ं TCA eR | साध्यवदाचकपदं प्रकुतार्थानुवन्धि च ॥ प्रखिद्धमविर्द्धश्च निशितं साघधनच्मम्‌ | afed निखिलाथेञ्च देश्कालाविरोधि च ॥ वषेतमासपक्लाहोवेलादे शप्रदे शरवत्‌ | खानावसथसाध्याख्यं* जात्याकारवयोयुतम्‌

* समावस्तिसाध्याख्या,-इति are |

BAUR | ४९

साध्यप्रमाणसद्यावदात्मप्रत्यचिनाम वत्‌ ।

परात््मपूवेजानेकराजनाम भिरङ्धितम्‌ ॥

चमा लिक्रात्मपोडावत्‌ कथिताहटेदायकम्‌ |

यदावेदयते We तद्वाषेव्यभिधोयते"-दति।

परात्मपू्वेजानेकराजनामभिः; परः प्रतिवादौ, san वादी,

तयोः पू्वेजाः पिजादयः, श्रनेके राजानो भुक्तिकालौनाः, तेषां नामभिः | aratetarg नारदेन दभ्रिताः+-

“SMITTY प्रमाणागमवजिंतम्‌ |

लेख्यखानादिभिभेषटं भाषादोषा serqar:”—ciA |

aty खयमेव व्याचष्टे

“दृष्टे खाधारणेऽयेकौ द्यथेवाजियुक्षकः |

लेखयेट्वस्ठ भाषायामन्यायेश्च विदुबधाः ॥

गणिते तुलिते मेये तथा चेजग्टहादिके |

यच war न fafeer सा प्रमाणविवजिता ॥ `

विद्यया प्राप्तरमायातं ae क्रतं क्रमागतम्‌ |

a त्वेवं लिख्यते यज सा भाषा स्वादनागमा ॥

खमा मासस्तथा पचचसिचिर्बारस्तथेवच |

यचेतानि न fea लेख्यहोनान्तु at विदुः ।

लेखयिला तु यो भाषां fafesa तथोत्तरे |

छददिणेत्‌ साकिएः ga श्रधिकान्तां विनिदिं भेत्‌ |

यज स्यादुभयं सवे निरदिं्टं एरवेवादिना |

सन्दिग्धमिव faeia wet भाषां तु तां विदुः"इति ।

प

ue UTE aATST: |

अथं साधारणे age सन्बम्भिनि are पुनरपि aya Baw aay विदणोति,- “मिमन्लोब्युत्क्रायेः प्रक्र पडो किरेकः । अआतोततकालारहिङख Wey TAF ॥ जरचास्यानकियेग्रेम भेव Tarawa | wed न सघ Teg fiw उद्‌ाइबः ॥ qe परित्यच्च agar खच लिखते | निरथेकः ख वे पकोग्तखाधनबजितः ॥ कतकाशलमतिक्रान्तं प्रमं यजन fy खिष्मते। ्रतौतकालः पचाऽसो प्रमाणे सक्छपि wa: ॥ यस्िन्‌ we दिधा and मिच्नक्राकविमग्ेणम्‌ | fraud fauna म पचादि उच्यते"--हति | एकेन after बल्नसाण्डनिदपो Garg कर्तव्यः, कालभेदेन त॒ क्तव्यः । तदु भक AIT आई, “Guisfaxgy ve राद्धा विवकितः । WAGE: Weer न सिध्यति ॥ बहप्रतिन्न सत्कार अवहारेषु निद्धितम्‌ | कामन्छ्ट रि aera राजा aque’ —<ie | पूवंवादिने किखसम्प्इ द त्पतिः, -- Cearan मिमाहोनससारान्यायेम्प्रकुखम्‌ | Ward लेखमतेः दाद हानिः प्रश्यते ॥ | wafer यत्‌ षमतोत््ापर वदेत्‌ |

वक्चरशिका ay |

` भि्यसुक्ती्ेधा gery ख वादौ रानिमापषात्‌ # सनो धिकौ* gare तदादौ विजोधषेत्‌ । न TUS यावत्‌ Waray खन्धवजिधौ"-इति । काल्यायनाऽपि,-- “अधिकाम्‌ Seaeuta शौन प्रतिपूरवेत्‌ | गमौ नि्विशयेन्ता वदं चाव॑दयाऽभिंवर्षितिः"--ईतिं । नारदोाऽपि.- “afatareyet यवत्‌ प्रेर्य गौभिर्शेखथेत्‌ | यस्यान्त्‌ लेखयेन्तावर्‌ sage विवैितम्‌--दतिं । sre वोरदिमं प्रतिं हंदश्थंतिरा₹,-- “अभियोक्राऽपरगल्भमलात्‌ वक्रं नोत्छते यदा | तस्य कालैः प्रदातव्यः काव्यैश्रह्यसुरूपतः”--ईति। काखेयत्तामार कात्यायनः, weet वा जभते BE संप्ताहमेकवा | मतिरतपद्ेते यावंदिवारे वे्ुमिच्छतः"--ईति । पूवेपचस्य चालूर्विध्थं व्र्तिपादयति रंदसखतिः,- “चतुर्विधः पूर्वप्ः प्रतिपच्चसयेवथं । चतुर्धां नियः ste: केखिदष्टविधः खतः ¶ श्द्ाऽभियोगस्त्यश्च ates तथा | oa वादे पुनर्न्यायः प श्चेयशतु विधः ॥ भान्तः शद्धा समदिष्टा तथ्यं गहायेदगरेमम्‌ | = Sutfas,—zfa ae |

aR UCTACHTA: |

Wagaya: तथा oat पुनः किया” ॥ एतत्‌ पाण्डुलेखेन लिखितवाऽऽवापोद्धारे ^ swift qd जिवेश्येदिव्याह कात्धायनः,-

“qaqa wat प्राद्धिवाक्ाऽभिलेखयेत्‌ ।

पाण्डुलेखेन WHR ततः पने च शोधितम्‌+“ इति । शोधने यावदुन्तरद शेन, मातः परम्‌ । अतएव नारदः+

“श्रोधयेत्यवेवादन्तु यावल्ञोत्तरदशेनम्‌ ।

अवष्टभेस्योन्तरेण निदत्त शोधनं भवेत्‌-इति | हेयोपादेयौ पूवैपदौ विविनकि टरशस्पतिः,-

“राज्ञा विवभितो यञ्च aq पौरविरोधषत्‌ |

राख वा समस्तस्य प्रहृतौनां तथेवच ॥

अन्ये वा ये पुरग्राममहाजनविरोधकाः |

अननादेयास्ठ ते खवँ यवहाराः प्रकौन्तिताः ॥

न्यायं वा नेच्छते कठं नान्यायं at करोति यः।

स शेखयति aed तस्य पचो म सिद्धति ॥

fang वाऽविष्द्ध वा दाव्यथो मिवेशितो |

एकस्मिन्‌ यज दृश्सेतां तं we दूरतस्यजेत्‌ ॥

* विश्णोधितम्‌+--इति का | + कुम्बब्रन्यायं वा+इति are |

(१) खावापः पुव्बमलिखितस्य निवेशनम्‌ | sare पुय मिषैशितस्या- पगवः। | |

+~ ~~

व्वहार्कादन्‌ | ak

SUAAM IAT महापातकदूषिताः । `

जड़ा तिदद्धवालाख विश्नेयाः ध्यनिंरम्तराः ॥

पचः प्रोक्रस्वनादेयो वादौ चामुक्रस्तया |

यादृम्बादौ न यः पशो ग्राद्यसत्कथयाम्बडम्‌ ॥

पौडातिश्यमाञजित्य यद्त्रवोति विवकितम्‌ |

खाथेसिद्धिपरो वादौ Gave: स उच्यते"- दति ॥ इति प्रतिश्लापादो भिरूपितः ।

अथ SHC निरूष्यते। तञ्च ante: aera, - “satan लेख्यं पूवावेदकसन्निधौ'- इति | तदेतद्‌ टसपतिविटृणोति,- “यदा चेवं विधः पचः कलितः gaarfear 1 दद्यात्‌ तत्पच्सम्बन्धं प्रतिवादो तदोत्तरम्‌ ॥ fafafaa gare ग्राद्याग्राह्यविशेषिते | fama fechra Geaqat ततः"-इति । SUC खतः WRT च तद्‌ापनोयमित्याह^ बणए्व,- “पूरवेपचे यथाथ तु न दद्यादुन्तरं तुयः। meray दापनौयः खात्‌ घामादिभिरपक्रमेः ॥ `

(a) तथाच प्रबर्थी यदि खय सुत्तरं दातुं ग प्रवत्तते, तथा राश्चाख ॐ लर दाषगौव LV | | -

“8 परा्ैरमाधंवः |

frrgd अथेत्याम, treatin: | ययापकषेणं दष्डः तानं बन्धनं ae’ — xia fi उन्तरलचणमाइ प्रजापतिः, | “ey व्यापकं धाथ्थमसन्दिग्धर्मनादलैम्‌ | श्रव्यास्थागम्बमित्येतदुनर मदिरो विदुः"इति ॥ इारोतोऽपि,- “पूरवपचस्य खम्बन्धमनेकाथंमनाङ्खम्‌ | mamas व्यापकं नातिण्डिरि च ॥ सारण्तमखन्दिग्धं WIAA WTA | श्र्थिंश्रवसमूढाथे देयसुन्तरमोदृ श्रम्‌" ईति ॥ खपरेकां शग्रम्भवं श्रनवगशरेषितसखपचेकदे श, सन्पणंखपचमिति या- वत्‌ । सहसोत्तरन्दातुमसक्र प्रति कात्यायन श्राह,- “रुला लेख्यमसत्या प्रत्ययौ कारणारि | कालं विवादे याचेत तस्य देयां न संग्रयः-दति ।॥ HANS कारणथं गेषश्चाह नारदः, ““्राललोनल्ाट्‌ waren प्रत्ययौ ङतिविभमात्‌ | कालं प्रार्थयते यज तज TRA ॥ UATE पञ्चाहं सप्ता पचमेववा | मासं मासजं वपं शभते श््पेखया”- इति ॥ तज व्यवस्छामाइ सएव, |

-

° faa: ara:,—afa ate |

ववन्द ae | wa

“ou: wh श्वादः" माकेऽतोते fet fete |

षडब्दिके जिराजना सप्ताहं इादश्ाम्दिके y

fanart इत्राइकत Here वा भेत घः ।

मासं जिंशत्छनातौकते जिपकं परतो भवेत्‌ ॥

TATARSTAN STU TUT ।

mre: सवश्षरादर्षाक्‌ Bans यचेदख्ितम्‌--दति । काक्ाजमोऽपि,- |

“संवत्सरं Heres व्या धिपौडिते | fermen sm’ च वस्तुनि ॥

मूलं वा arfwat वाऽव aces शितो या ।

तन He भवेत्‌ CAA खदेश्रसमागमात्‌ ४

दत्तेऽपि are Se सवात्पुनः ara मोरवात्‌”-इति ॥ RATT FARE नारदः,

“गहनलादिबादानामसामर्श्थात्‌ WAT |

षादिषु Wy WS कामनतत्वृश्डत्धथा"- रति ॥ चणादौन्‌ qxafa पितामहः

“णेपनिधिनिखेषे दाने सश्ुयकमेषि ।

Gad ATH च कालः AA प्रयत्नरतः इति ॥ ङस्यतिरपि,-

“सारकन्तेययरत्कपोऽभिश्ापे तचात्यये |

# तदा वाद्ः+दति कार | FT अवसेः-इति me ae | † ऋणेऽपि च निधिचेपेः-दति ate |

ug परान्नरमाधबः |

wet विवादयेत्‌ चिप्रमकालेऽपि ewefer:’—<it | का्यायनोऽपि-

“शवेनावनडहि Bt स्तौषु प्रजने तथा ।

न्यासे याचितक दन्ते तथेव क्य विक्रये ॥

कन्याया दूषणे स्तेये TAS साहसे विधौ ।

उपधौ कूटसाच्छे च ayes विवादयेत्‌”-दति ॥

उपधिभंयादिवश्रात्‌ प्राप्तं ATA | SATS भेदानाह नारदः

“fran waaay seat तथा |

प्राङ्न्यायञ्चोत्तराः प्रोक्राश्चलारः श्राख्वेदिमिः"-इति॥ fauretat खरूपमाद छदस्पतिः,-

“श्रभियुक्रोऽभियोगस्य यदि कुर्य्यात्तु निष्वम्‌ |

मिथ्या तन्तु विजानौयादुत्तरं व्यवहारतः ॥

श्रलाऽभियोगं प्रत्ययौ यदि तत्‌ प्रतिपशचते |

सा a सम््रतिपत्तिस्त॒ शास्लविद्धिरूदाइता fi

शर्थिनाऽमिहितो योऽर्थः प्रत्ययौ यदि तन्तथा ।

भ्पद्च कारणं ज्यात्‌ TATRA दि तत्‌ ॥

श्राचारे णावसन्लोऽपि पुमलंखयते यदि ।

ख विनेयो जितः पूवे प्राङ्न्यायस्छ स उच्यते-दति॥ प्रजापतिरपिः-

“यावदावेदितं fafaa मन्छ्नन्धमिहाथिना |

नावत्छवमसभ्भूत*मिति मिष्यो्तर तम्‌ ॥

* इत्यमेव पाठः Faq । मम तु, तावत्‌ सब्बमसद्धत,- इति पाठः प्रतिभाति |

अवड्ारकाखम्‌ | ye

wea देयमेवेतं* areanfanafen |

दूति स्रतिपत्याख्यं दितोयमिदञु्लरम्‌ ॥

दत्तमेव ममानेन किन्छस्यापि मया पुनः । ..

भतिदन्तमितौदूक्‌ च HATA WAT ॥

श्रस्िन्नर्थान्तरे ga प्रारमोऽख्यदमथिना |

जितञ्चायं मथा तच प्राडन्यायविधिरुच्यते”-इति ॥ मिश्योत्तरस्यावान्तरमेदमाद सखणव,-

“faaiaq नाभिजानामि तदा aa म षननिधिः।

श्रजातखासि तत्काले इति मिथ्या चतूर्विधम्‌""-दति ॥ उन्तराभासानाह काल्यायनः,-

“antag frag यदत्यस्पमतिश्डरि च।

सन्दिग्धासम्भवायक्रमन्याथेश्चा तिदोषववत्‌ ॥

AVITAL ferrari तयाऽऽङ्खम्‌ |

व्याख्यागम्यमसारञ्च नोत्तर स्ञाथसिद्धये-दति ॥ श्रप्रबिद्धादोन्‌ सएव याचष्टे-

“चिद्ाकारषखन्त्‌ खमयं वाऽविजानता |

भाषान्तरेण वा प्रोक्मप्रसिद्धन्तदु त्तरम्‌ ॥

प्रतिदन्त मया are प्रतिदन्त मया न fe |

aeqare fanaa विरुद्धं तदिदोन्तरम्‌ i

जितः पुरा मथा लन्त अर्थऽसिल्िति भाषितम्‌ |

* इत्थमेव पाठः सब्बे । ममतु, तस्येव देयमेवैतव्‌+--दइति पाठः प्रतिभावति | 8

Ze TERT ATST 6

पुरा मया खं प्रजितमक्गेकस्योष्तरं arty ॥ सखरोतमिति चान्तं कान्तेन शतं मधा । TU गरतं चद्र्यमिति केन्‌ व्न्धरि तत्‌ ॥ देयं मयेकि awal मथा Zafadtews | खन्दिग्धञुन्तर जवं यक्हारे वुधैस्तदा ॥ qerraay Uta wwe खावितं पुरा | श्रनुक्रमेतन्द्रन्यन्ते तदग्य्यभितोरितम्‌ ।

WH SH मवा Ue सरसमिति भाषिते | प्रक्रि तरे wufewaren was ॥ ` पूवैवादक्रियां यावत्‌ areata निनेशरथेत्‌ | मया werd पूवं मः तद्मस्तपटयुष्यते ॥ तक्किंबामरङं किञ्चिद्‌ avi न प्रदाखति। | निग्‌ढ्ायेन्तु कजश्नेयसुक्तरं व्यवहारतः ॥ जिन्तेगेन बदा Fe मया रेयं वेरिति |

+ नितः पुरा मया जन्ुसथंऽसख्िजिदि माकिम्‌ | एरा मया पमिति wad चोत्तर इतम्‌, द्रति are | उभमवमप्यसङ्तमिव प्रतिभाति कमप्राप्तस्या चर्पोत्तस्खेवाच व्धा- स्यातुमुचितल्वाव्‌ | | { देयं ममेति amef,—nfa ate । ` { भाषिनम्‌,--दति ate | 7 ` ई व्यमेव पठः सव्व । ममतु, aeg,—efa पाठः प्रतिभाति | || किञ्चिदग्रहोतं प्रदास्यति,- इति का”

TTC | | ,

रतदाङ्छमनित्युक्तमु तरं तदिडो विदुः । Brae कति वा टना. उन्तोल्यादि तदु्तरम्‌ । अशारमिति तन्तेन wwe गोष्सरमिग्यते-इति | श्र चिद्ेत्यारेरथम्थेः । किवादविषधस् गोददिरण्छा दिद्रच्यस् केविद्रेणारिकं fos, टोचेष्टङ्गलादिशाकारः, ewwrie ver, Uae: काखविकतेषः शंकेलविगेधो वा, ATTA Velie, ATT वा सन्धानामपरिचितया भाषया VEN, तद्‌ भयमप्रखिद्धम्‌ । काच ए मया सवे दं पतिदशतक्ित्व्का, ड पुनरपि faery वा परति- दिबुद्धिमच्छारचितुकामो at न द्षमिति war, तदचि- TH पुरा मंखाऽयं जित इति वक्रे सति जितश्नन्दं षरित्यश्ध तदुभयम्‌ । होत मित्येतावतयेव वश्ये खति प्रथमतः तदद्या तेन कनं ARTA मया watery vera किञिवुक्का पवादगहौतमिति यद्भुयात्‌, तदुत्तरमतिश्धरि । Se waa खति षन्देहमन्तरेण दातव्यनिखंमो भवति, aaa मया रेषनिति यदि a, तदानोनस््र ca Chet a श्रदेवमिति वा पदं Sy श्क्धला- eat afar | यदि षोडशवर्षः प्रतिवादौ anatase दक्तमिति रवात्‌, तदखन्धवि। एकाद ्वस््ाणि मया Tarai awe खति, एाकाथनामकानि चुश्रत्रतियो मिश्ब्दवाच्छत्वेन विभाकितानोत्येव- mfag: vtfatenqacged । see viagra च्रकित- मुन्रमनुक्ता चानुपयक्रमेव fatage ; एतेन वादिना प्राक्केन

* काकस्य दन्तानोसन्ति,-- दति are | 1 सभ्बादिबुखिषरचोदबमिनुकामो वा+इति are |

¢e षराद्नरमाथचवः

दौगेषेन वा fafenared इतमित्यादि । तच cere SOW] छक्लरमन्याथे भवति । श्तं देयमिति प्रतिश्नातख्य sve ग्रतदय- , मिल्ुन्तर दोषवत्‌ । ag ससं ay देयमिति प्रतिन्नातस्छ दद्धं परभितमिति amet सति विस्पष्टं म वदति, किन्तु ete यः को- ऽपि किमग्टहोतमामरषं दाख्यतौत्येवमप्रसिद्धगब्देम व्यतिरेकसुखेन काकखरेशाभिदहितुत्तरं निगूढम्‌ | fata सदा देयं मवा देषमित्यजोभयोर्वाक्योरादेयमिति वा पद च्छंदसम्भवादथेख्य श्रनि- अथात्‌ किमिति काक्षा वच्यमानस्या्यनिखयादिदसुन्सर व्या- ङ्खम्‌ । - तत्पिजा gatud ग्टतोतमित्यमियोगे नाहं पितुर्वाक्यं जानामोति वक्ष्ये सति व्त्यस्ताग्वयेन दुर्बोधं वचो ब्रूते, sete श्रतं वचनात्‌ सुवर्णानां fas जानामौति। तदिदजुत्तरं ब्ास्था- Tea! काकदन्तादि विषयं निष्प्रयोजनं श्रसारमिति | सकरा- व्यसुक्तराभासमाह कात्यायनः,

“एकेकदेभे यत्सत्यमेकदेगे च कारणम्‌ |

मिथा चेकेकदेगे, यत्‌ संकर तदनुन्तरम्‌"-दति॥

‘we सएव विशदयति, “म चैकस्मिन्‌ विवादे तु क्रिया खादादिनोदेयोः। न लार्थसिद्धिरुभयोने tae क्ियादयम्‌"-दति ॥ भिश्याकारणेन्तरयोः सङ्करे श्रथिप्रल्यथिमोदेयोरपि किया

प्रप्रीति। |

* faut Saez, —xfa are |

VAULT ase | qt

“fren किया पूवेवारै कारणे प्रतिवादिभि"-इति ax- शत्‌ 1 तदुभयमेकस्िन्‌ व्यवहारे विक्द्धम्‌ । यथा gawd ङूपकश्रतं च श्रनेन सहोतमिल्यमियोगे सुवणेश्च weld Sanwa ae प्रतिदन्तमिति । कारणप्राङन्यायसद्करे प्र्ययिंनएव क्रिया- दवम्‌ |

“प्राङ्न्यायकारणोक्षौ तु wert निर्दिशेत्‌ कियाम्‌“-इति WUT! यथा gw wed प्रतिदन्तं रूपके व्यवहारमार्गेण पराजित इति। अच प्राडन्यायेन* अथपचेण वा न्यायदभिंभिवां भवितयं† कारणत्तरे तु साचिलेख्यादिभिः भावयितव्यमित्य- विरोधः) एवमुत्तर सङ्करोऽपि द्रष्टम्‌, यथाऽनेन gat रूपक- तं वस्त्राणि च ग्टहोतानौत्यमियोगे ; सत्यं सुवे weld प्रति- qrerfa, खूपकशतं A weld, वस्विषये ya न्यायेन पराजित- टूति। एवं चतुःसद्करेऽपि | एतेषां wanted यौगपद्येन, तसय Tema तेन तेन विवादप्रसिद्धः। कमेणोत्तरतमेव । क्रमश्चार्थिंनः प्र्य्थिनः सभ्यानाश्चेष्छया भवति । यच पुनरूभयोः सङ्करः, तज यख प्रश्ताथे विषयत्वं aa क्रियोपादानेन व्यवहारः प्रवन्तयितव्यः। पशादन्यविषयोत्तरोपादानेन। । यज च॒ सम्मतिपत्तेरुत्तरान्तरस्य

* इत्यमेव पाठः सव्वं | मम वु, प्राङ्न्धाये,- इति पाठः प्रतिमाति। † इत्यमेव पाठः सव्वेच | मम तु, मावयितद्यम्‌,+--इति पाठः प्रतिमाति। { इव्यमेव पाठः सव्वेच | मम तु, खवमुत्तरय,- द्रति पाठः प्रतिभाति। ९ एनभयोरसङ्करः+-- इति ae ae | |

| पादव्यविबान्तरोपादागेन,--दइति are |

९१२ परान्दजा अवः |

च॒ सङ्करः, तज्रोष्धरोषादानेन, wqayrectzse: । खण्रतिपन्तेः प्रशोमाभावात्‌ | यथा हारोतेगोक्रम्‌,-

“मिष्योन्तर कारणश्च स्सातामेकज् Tea ।

सत्यश्चापि wera तज राञ्ज किबुललरम्‌"“-इनयुक्रा,

“aq प्रश्ताथे विषयं ae वा स्यात्‌ क्रियाफलम्‌ |

oat तच्च विच्रेमसकौणेमतोऽन्यया- दूति |

ware भवतोति Re: | ेच्छिकक्रमं wales: | तच प्रभ्डतायै-

fave यथा, ्रनेन सुवणं रूपकशतं वस्लाणि च॒ गटहौलानो प्र्यमिथोगे, सुवणं ङूपकश्रतं वस्ाणि ग्ोतानि प्रतिदृन्तानि चेति†। wa faut प्रन्तविष्षयत्वाद्थिंनः कियामादाय प्रथमं व्यवहारः प्रवन्नेथितव्यः, पञ्चादसलविषये यवहारः । एवं मिष्याप्राङ- ATE कारणप्रारन्याथखङ्रे च योजनो यम्‌ | यथा afargar- भियोगे, सत्यं सुवं ूपकश्रतं च zeit qrerfa, वद्छाणि लु a wzetarfa प्रतिदन्तानि वा वरविषये ya पराजित इति चोग्रो, खम््रतिपन्तश्धंरिविषयतवेऽपि तज क्रियाऽभावात्‌ मिष्योक्र- करियामादाय यवहारः प्रवत्ेयितवयः।

* इत्यमेव पाठः सव्वेव । ममतु, त चोत्त रान्तसोपादानेग,-- इति पाठः प्रतिभाति |

† इत्यमेव पाठः सन्ये । ममतु Baw Sud च न RV, वदा ग्रहोतानि प्रतिदत्तानि चेवि;ः-इति पाठः प्रतिभाति |

{ इत्यमेव प्राठः aaa) ममतु, मि खोत्तरद्छ,--इति पाडः धति- भाति।

क्वहार काम्‌ | ९९

aw तु निष्यकारणशोष्रयोः equate; war zyd- fener कञिदद नि, दवं गौमेदोवा wgafery काले ver we सरे दृष्टेकि, अन्यत मिथ्येतत्‌ प्रदभिलकालात्‌ Weta Taye लार रेति वदति । इदं तावन्‌ पश्चनिराकरणवमथेत्वात्‌ नालु- रद्‌; नापि. भिथेव, कारणोपन्याात्‌ | नापि कारणम्‌, एकडेशाग्कफगमाभावात्‌ । तसात्‌ सकारणं मिश्यो्तरमिदम्‌ | शरक ख क्रतिवादिनः किया “कारणे प्रतिवादिनि--दति awa |

नलु “जिश्थाक्रिवा पूर्वेवादे”- इति पूवेवादिनः कस्मात्‌ क्रिया म भवति ? * तस्य श्द्भमिथ्याविषयलात्‌। कारणे प्रतिबादिनौत्येतदपि तसाच्छुङककार्शविकवं न॒ भवति ? Haq । सर्वष्यापि कारणषो- रख faraway एदकारणणोच्तरस्याभावात्‌ | प्रसि- इकारणशोत्तरे प्रतिश्नातार्ेकदे श्रस्ाभ्यपममेनेकदे शस मिश्यालम्‌ | यथा सत्थं रूप्कग्रतं weld न धारयामि दन्तत्रादिति। प्ररुतो- दाहरणे त्‌ प्रतिज्ञातार्थेकरे शस्ाष्छभ्यपगमो मासौति fae: | एतच्च हारोतेन सष्टसुक्म्‌,-

“मिष्याकारसवोवांऽपि We कारण्टसुष्तरम्‌"“- दति |

ae मिष्याप्राङन्याययोः प्चव्या पित्व ; यथा Saad धारयतौ- वभियोगे मिथ्येतन्तसिनयं gare पराजित इति, wwf वादिन. एव क्रिया |

* अथ, न,+- दति भवितुमुचितम्‌ |

† इत्यमेव पाठः सव्व । ममतु, Tare डकारणविषयं,--इति ` पटिः प्रतिभाति | |

ग रास्यामिः--दति ate |

६8 परान्नरमाचवः ।

“श्राङ्न्वायकारणोक्नौ तु त्ययो निरदिंरेत्‌ किवाम्‌-'इति वचमात्‌ | शद्धमाङन्यावस्याभावादनुन्रलप्रसङ्गात्‌। Walaa रपि शाध्यतेनोपदिष्टस्य qe सिद्धत्बोपन्यासेन साध्यलनिराक- रण्णद्रूतोत्तरलम्‌ | यच तु कारणमराङ्न्यायङ्करः ; यथा श्तमनेन गहोतमित्यमियुक्तः प्रतिवदति सत्यं गोत प्रतिरन्तं Safer वां प्राडन्यायेनायं पराजित दति । तच प्रतिवादिनो चवा- रुचोति न कचिद्धादिप्रतिवादिगोरेकसमिन्‌ व्यवहारे क्रिवाप्रसङ्ग- दति निणेयः। निरुत्तर प्रत्यथिनं प्रति कात्यायन श्राह, “SUGARS न दद्यादुत्तरन्तु यः | मुक्रस्यान्ते सप्तराजे जितोऽषौ दातुमरेति- इति | होनवादिनं दग्ेयति नारदः+ “qaaré परित्यश्य योऽन्यमालन्बते पुनः | वादसक्रमणजन्ञेयो हौनवादौ स वे नरः ॥ समयाभिहितं* काय्ेमभियक् परं वदेत्‌ | विन्रवश्च भवेदेवं होनन्तमपि निरिं भेत्‌ ॥ श्रन्यवादौ त्रियादेषो नोपखायो निरुत्तरः | श्राह्ृतोऽणपलापो चां et: पञ्चविधः खतः"--दति ॥ तान्‌ वादिनो facutfa सएव

* न aastafea,—afa ate | † इत्थमेव पाटः सव्वेच। अहतः प्रपलावी च,- दति wise भवितु- मुचितः। वच्चमाणकाद्यायनवचने तथा दश्र॑नात्‌ | णवं पर्‌ |

वखवहारकाख्म्‌ | yo*

“खेखयिष्वा तु यो are मूलवाद्याधिरंयुतः+ 9 वदेदादो ख ₹ौयेत नाभियोगन्तु खोऽरेति । warat erfyeda करिया जेया मनो षिष्ठाम्‌ ॥ at feat देष्टि योमोहात्‌ किथादेषौ स उश्यते | आहानादनुपख्ानात्द्चएव प्रोथते | भूहोत्युक्तोऽपि न ब्रुयात्‌ सथो बन्धनमरंति । दितौवेऽहनि दुद्धेविं्ा्लस्य पराजथम्‌”- इति ॥ इहव्यतिरपि,- । “शआआहतोऽणपलापौ च atat साकिपराजितः । ` खवाक्धप्रतिपन्नख होगवादौ चहूर्विधः,,- दति | होनत्कालावधिमाहइ सएव,- | “प्रपलायो तु wae siteeq सप्तमिर्दिजः | afwfa: तत्चणेनेव प्रतिपन्ञख रोयते”- शति , देविकादि विक्नेम ययोक्षकालातिक्रमेऽपि नापराध द्याह सणए्व,- “देवराजश्ृतो दोषः तत्काले तु यदा भवेत्‌ । अवचित्यागमाचेण न भवेत्‌ स पराजितः” दूति ॥ होमवादिनो दण्डेन पुमवाटाधिकारमाइ काल्यायनः,- श्रन्यवादो पणान्‌ पञ्च क्रियादेवौ पणान्‌ दश्च | गोपखाता on te षोडशैव निरन्तरः | आवतः प्रपणायौ च ca awe विंशतिम्‌ ॥ जिराहतमनायातमाहतव्यपलशायिनम्‌! । * मूषवाकाधिसंववइति te; SSS का०। { सभ्यार्गा+--दरति ate |

† इत्थमेव पाठः सब्ब | परपशाथिनम्‌,+- दति weer भविवुमुचितः। 89

ye* पशान्नरमायवषः |

पञ्चरानमतिक्षाके farted aerate: —afa । we ate पुमवादनिषेधः कथितः, ''हावासुदपं संग्राद्यः* पुनर्वादो न चिद्यते-श्ति । तददेतग्मनयुशृतविवाद विषयम्‌ । इतर ठ्‌ प्रहतहानिरभास्तोत्थाह नारदः+ “सर्वेष्वथ विवादेष वार्क्कले मावसौदति | WIAA शास्वोऽणर्थाज्ञ हौयते”-दति tt मावसोदतौति प्रतिन्ञाता्थेख्य न vee इत्धुपषादणम्‌ | अ्रजापवादमाह कात्यायनः, “उभयो शिंखिते वाद्ये प्रारभे का्यनिणेके | शरयुक्त AT थो ब्रूयात्‌ तस्मादर्थाश्च होयते-इति । याश्चवरक्योऽपि,- “सन्दिग्धाथं watt a: साधथेद्थसख निष्यतेत्‌ | म चाहो बदैत्‌ किञ्चिद्धौगो cay ख रतः" इति ॥ Hq wa रौ गल सिद्धेः पुनरोमग्रणं प्ररधार्थात्‌ Stara इति भ्ापना्थेम्‌। वादसुपक्रमतौनिटलथोः देथोरपि दण्डमाह शहस्यतिः,- “पूर्वरूपे सन्निविष्टे विचारे सष्वभतिते | पर्रम @ भियो यान्ति creer हिगणएन्दभम्‌'“- इति ॥ ASAHI ATA Heyy काल्था्नःः- “org wawrare प्रशमं बन्ति चे fare: | + इत्यमेव पाठः HHS | ममतु, स याद्य+- द्रति पाठः पतिमाति | स Paarl दोषानुरूपं दण्डं राद्ध इति तदर्थः |

+ खवन्छ,--दइति ate | t ब्रीद परक्रमतारप्ररत्तयो,- हति are |

TCT | ve*

कं चिगु रूटण््ास् विम्भा कृपस्य ते" दति ॥ दवश्चावश्चनया प्रशाच्सानां न cee: | अतरव ठषवयतिः,- ““पूर्वोग्लिरेऽभिशिखिते प्रक्षान्ते काब्थेनिणएंये | कयोः खन्न्नयोः सन्धिः शाद यःखण्डजो रिव ॥ साचिषग्यविकश्यस्तु भवेष्लजोभयोरपि | दोलायमानयोः सन्धिं प्रङर्ग्यातां विष्णः * ॥ अमाश्खमता Ta भेदः शास््रचरिचयोः | तन Toye सम्विडभधोरपि शस्यते"-इति ॥ श्रथिप्रल्यथिनोरभियोगे कश्चिजियममाह यान्नवख्कः,- °अरभियोगमनिस्तोय्ये sere नियोजयेत्‌ | अभियुक्तं न चान्येन नोक्तं विप्रृतिन्नयेत्‌”-दति ॥ mafifa यस्मिन्‌ वादिना संम्पादितममियोगमपरिदत्य हुतेन प्रह्यभियोगं न ङुरय्यात्‌ । श्रयो † च श्रन्येनाथिना अभियुक्त ्र्यचिंनि तदभिथोगपरिहारात्‌ पुरा खयं नामियंष्यात्‌ | उभाभ्वा- मपि प्रतिन्नारूपमुन्तरषूपं वा वचोयत्‌ यथाऽभिहितं, तन्तयेव षमा- frre निर्वाद्यम्‌ । प्रत्यभियोगनिषेधस्य श्रपवादमाड सणएव,- “gatq refers ree साहसेषु च"-दूति। कखे वाग्दण्डपारुग्या्यके, साहसेषु विषश्स््ादिनिमितन्तप्राण- यापादनादिषु, प्रधभिवोगसम्भवेनाभियोगमनिस्तौर््यापि सख्ाभि- योर प्रत्यभियोजयेत्‌ । मन्वजापि areata चानुन्त-

* मवेद्यथोभयोरपि | दोलायमानौ वौ सन्धिं कुग्धातां तौ विचन्त - यो,- दति म्रन्वान्तरौयः पाठः खम चमः | | अथिनिः-इवि we we |

६०४ पराभरमाथवः।

रलात्‌* प्र्यमियोगस्व प्रतिन्चानरत्वे युगपड्मवहाराशम्भवः खमा- नः । सत्यम्‌ । माच च गपद्वहाराय प्रत्यमियोगोपदेशः, रपि तु BATU अधिकदष्डनिटन्तये च । तथाहि । शअ्रने- are ताडितः nat बेद्यभियोगे पूरवंमहमनेन ताडितः wat वेति प्रह्यमियोगे Tue | यथाह का्यायनः,-

“पूवेमाखारयेदयस्ट नियतं खात्‌ स दण्डभाक्‌

पञ्चाद्यः सोऽप्यसत्कारो पूर्वं तु विनयो . गुरः"”-दति ॥

GETS: WTA, सोऽ्यसत्कारो दण्डभाक्‌ | TIA पूरवे

दणष्डाचिष्यम्‌ |

CTA: |

अथ क्रियापादः।

तज याश्जवख्क्यः,-

“aatsal लेखयेत्‌ ae: प्रतिश्चातार्थसाधनम्‌--इति | बस्य तिस्ठ a fasutfa,—

“qqare fafafed यदच्रमग्रेषतः।

श्रयो ठतोयपादे तु क्रियया प्रतिपादयेत्‌”- इति। क्रियाया उपयोगमाह काल्यायनः,-

“कारण्णात्‌ पूरवेपचोऽपि उत्तरत प्रप्ते |

अतः क्रिया सदा ater पूवंपकस्य साधनौ"-दति॥ frariatare टरस्यतिः,-

“द्विप्रकारा करिया प्रोक्ता मानुषौ डैविकौ तथा ।

एकेकाऽनेकधा भिन्ना खविभिसतस्ववेदिभिः॥

* कऋपत्वनामुत्तरत्वात्‌,- इति कार

BAVC SZ | १९४

ufweensarrg* मानुषी जिविधा कथा |

wet इादश्भेदस्ठ शिखितं sou स्तम्‌ ॥

अनुमानं जिधाप्रोक्तं * मानुषौ दैविक किया”-दूति। देवमानुषक्रिययोः मानुग्याः प्राबष्यमाडह काल्यायनः,-

“येको arent बरूयादन्यो wary दैविकम्‌ |

मानुषौ तज गष्ञोयात्‌ गतु देवों fret नुपः”-दइति। मालुषयोः साचिलेख्ययोः सन्निपाते लेख्यस्य प्राबस्यमाह वणएव,-

“frat तु देविक प्राप्तां विद्यमानेषु aria |

लेख्ये च प्रतिवादेषु a fea न च साञिणः”-दूति॥ शेख्यप्राबष्य्य विषयमाह सएव,

“grateraretat या खितिः परिकौन्निता ।

तस्यास्छ साधनं लेख्यं म दिव्यं न च afew: —xcfa | साख्िप्राबस्यस्छ विषयमाह सएव,- ।

“दन्तादन्तेषु शल्यानां खामिनां fia सति ।

विक्रियारानसम्बन्धे क्रौला धनमनिच्छति ॥

शयते समाङ्ृये चेव विवादे समुपस्थिते |

साच्िणः साधन प्रोक्त न fea न च लेखयकम्‌'- दूति ॥ कचिदलुमाम प्रबणम्‌ । Sea नाम afm: | याश्चवश्व्येना-

Trea सुक्रिग्ब्दप्रयो गात्‌, -

“प्रमाणं शिखितं भुक्तिः साचिएखेति कौन्तितम्‌”--दति॥

Ufarvera विषयमाइ यावः

* नास्लययमंशः Ho शा० पुस्तकयोः | † क्रिया न देविको पोक्षा,-रति ग्रन्यान्तसौयः wee समौ चीनः | { fear सम्बन्धे कोतवा धबमयच्छति,-- दति ge शा० |

९४

*

UCIACATUT: |

“wen प्रकारश्च दि विधं arg |

wart साकिभिर्भाख्धं Shan रदःशलम्‌'"-- इति ॥ प्रकाशर साखिभि्भाव्धनित्यच्छापवादमार इश्क्यतिः,-

“महापापामिश्रापेषु fred हरणे * तथा ।

fea: ard परौकेत राजा acai साश्व #

्रदुटेव्वतुमानेषु fea: काये विश्नोधखेत्‌"-इति ॥ काल्यायनेाऽषि,-

“समतवं घाकछिशां aa दिवयेस्तचापि wtwaq |

प्राणागन्तिककविादेषु विखमनेषु सादषु ॥

दिव्यमालम्बते वादो न एच्छत्‌ तच arfem: |

छ्तमेव च सवेषु साशदेवु विश्वारयेत्‌ ॥

way fees wy afer वे मुः" इति | aratsfa,—

“न॒ मयेतत्छतं पच कूटमेतेन कारितम्‌ |

अधरोरत्य तत्पचं ae दिव्येन निरयः ॥

यन्नामलेख्यं AVS तुल्यं Sai कचित्‌ भवेत्‌ |

Baia धने तज Hla देवेन निर्य” इति | काल्यायनः,-

“यच स्यात्‌ सोपधं लेख्यं wearer खदि |

दिग्येन शोधयेन्तज राजा धर्ासमख्ितः- इति ॥ दिव्यसाचिविकच्यविषयमाह aya,—

“Sara साहसे वादे wee दण्डवाचिके |

बखोद्धूतेषु कार्येषु साचिणो दिव्यमेववा ॥ faduyia,—afa का०।

STU TCA | qe

wt ea afedt वा थु निशया दथोऽपिच | Sfret वा feet ster प्रनानां हितकाम्बथा^- दति ॥ युक्रिलेनेव दिला, “साकिलो सिखितं afi: mare भिविधं विदुः | शिक्गोरेष्ठ afm: erfgerary विषादयः" दति ॥ चोदनादौनान्त्‌ सुख्थामुकल्पभावमाह ख एव,- “सोदना प्रतिकालम्त्‌ युक्रिलेग्रखथयेवच * | तीयः शपथः प्रोक्तः तत्बणं 1 साधयेत्‌ कमात्‌”-दति॥ wera faga:,— | Sth चोद्यमानोऽपि प्रतिषन्याश् तदचः । जिचतुःपश्चरृवो वा परतोऽथं समाचरेत्‌ ॥ चोदनाप्रतिधाते तु युक्रिलेगेख्लमन्वियात्‌ | देश्कालाथेसम्बन्धपरिणमक्रियादिभिः ॥ युक्गिष्वण्समर्थासु श्पथेरेनमदेयेत्‌ | श्रथेकाले बलापेचमन्यम्बुसुरतादिमिः{“- इति ॥ UTA HAT UTA SAR परिपाशनोयम्‌ ?। TATE नारदः प्रमाणानि wares: पाशनोयानि यन्नतः | सौदन्ति fe प्रमाणानि पुरुषस्यापराधतः'- इति ॥ प्रमानतः प्रमाशं प्रत्ाकशयितव्यमित्यथेः। यच प्रमाणेनिंणैयं कतु ग शक्यते, तदा राजेच्छया fale: कायैः | are पितामहः. * afmammuay,—efa श्रा ० | 1 मरणं,-- दति ate | † वलापेच्चमग्वियः सञ्चतादितिः, दति ate | अथंकषालवलापे्तम-

TTA दितिः, - दन्य पाठः| $ अ्रपथमयुद्धिप्रमाकव्य वस्या, सा wa परिपाकनौोया,--इति कषा ० |

६8# परसाशरमाधवः |

“लेख्यं यज म विद्येत म afar च arfeu: |

a च दिव्यावतारोऽस्ति प्रमाणं तच पार्चिंवः॥

fret ये न wer: श्युर्वादारन्दिग्धरूपिषः।

तेषा नृपः प्रमाणं शात्‌ षवे तच्छ प्रभावतः” इति ॥ दति क्रिधाभेदा निरूपिताः |

अथय साक्िनिरूपणम्‌ | तज सारिश्रब्दाथे निवेक्रि मनुः,- “समन्द गेनात्‌ साक्ौ अवणच्चेव* सिध्यति"-दति | विष्णुरपि । “खमचद शनात्‌ erat वणाद” दति | चषा सह मनो्यापारो यस्य, स साच्ौ | “साचात्‌ द्रष्टरि संज्ञायाम्‌" दति पाणिनिस्मरणात्‌ | साकिणः प्रयोजनं मनुरेवाह,- “अन्दिग्धेषु तु araiq दयो विवद मानयोः | TEAM HAT साचि्यो यक्‌ शनम्‌” इति ॥ सा्िलच्ण सषएवाह,- “agar रथिभिः कार्यां sayrty arfeu: | तादृशाम्‌ waa यया वाश्यग्तश्च तेः ॥ zfeu: पुजिणो मौलाः चचविर्‌शद्रयोगयः ॥ प्रवतत साच्यमरेन्ति न ये केचिदनापदि | आप्ताः सवेषु वषु कार्याः aay सादिः ॥ सवेधमेविदोऽशुभा विपरौतांष्ड वजेयेत्‌”- दति । * सच तयेव,--इति we |

† धनिभिः,--दति are | { aTew,—zxfa ate |

ववहारकाणम्‌। १५

याषोऽपि,-

“aa: पुजिणो मौलाः कुलो माः. सत्यवादिनः |:

श्रौतस्मानेक्रियाथुक्ताः विगतदेषमत्धराः ॥

ग्रोजिया न. wrt: सूरयखाप्रवासिनः ।

waa: afew: कार्य्या wufey विजानता“दति ॥ यान्नवस्क्योऽपि,-

“तपखिनो दानश्नौलाः कुलोनाः सत्यवादिनः ।

चर्प्रधाना. जवः पुजवन्तो धनाव्विताः ।

व्यवराः साकिणो sar: wey Gans: ॥

mere: चजचियाः वेश्याः शद्रा ये चाप्यनिन्दिताः .।

प्रतिवणं भवेयुस्ते सरवे सर्वषु वादिनः ॥

ेणिषु ओेणिपुरुषाः खेषु aig वर्मिणः |

afeatfag avery स्यः सोषु श सालिणः"?- दरति ॥ TATE. ठद्स्यतिःः-

“नव. सत्त पञ्च वा स्युख्लारस्लयणएववाः |

उभौ वा ओजियौ ख्यातौ नेकं एष्छेत्‌ कदाचनः" इनि ॥ यत्पुमसतेनेवोक्षम्‌,-

"हतकः खरिकायादरो का्थेमध्यगतस्तथा ।

एकएव प्रमाणं स्यात्‌ नृपोऽध्यलस्तयैवच"-इति ॥ यासोऽपि,-

“श्ररुचिक्रियद् wasn areal येक्नानुग्धतवाक्‌ | 9 .

<q

धरान्नरमाचवः |

प्माणमेकोऽपि भवेत्‌ साइसेषु* विगेषतः"- दति ॥ कात्यायनोऽपि,

“्रभ्यन्तरस्ठ विशेथो साचिष्वेकोऽपि वा भवेत्‌ दइति | तदेतत्‌ सव॑ञ्ुभयाजुमतसाङिविषयम्‌ | तथाच नारदः,

“उभयानुमतः Vy दयो विवदमानयोः |

स साच्डेकाऽपि? साले wee: ere संसदि” दति ॥ साशिषु व््धानाइ मनुः,-

“नायेसम्बन्धिनो नाप्ता म सहाया न वैरिणः |

म दृष्टदोषाः कर्तव्या न व्याध्यान्तां म दूषिताः ॥

ware मृपतिः कायौ म कारुकङ्ुभगणवौ |

म ओजियो वि्िंगख्यो म सङ्गेभ्यो विनिर्गतः ॥

मान्याधौनो न वक्षो म द्मे fave |

न दद्धो न गिष्रर्नेको नागधो म fanatic: ॥

are न मन्तो नोक्तो न चुन्तष्णोपपो डितः |

न RATA न कामाश्तौ HET नापि तस्करः" इति ॥ भारदोऽपि,-

* सरेषु, इति ate we |

† यदपि काव्यायनःः-इति ate |

‡ साच्यमेकोऽपि बाद्येत्‌+--दइति are | $ च साच्पिच--दति we |

WTA | qe

` “eretafra'agegelareentinar: | मन्तोऋत्तप्रम्तान्तेकितवय्ामयाजकाः ॥ महापंचिकसासुद्रवणिकूप्रत्रजितातुगाः | CATARACT HHA: ॥ नास्तिकव्राद्यदाराच्िव्यामिगोऽयाग्ययाजकाः | एकस्थालौ afcac: श्ररिज्नातिसनाभयः ॥ वाग्दुष्ट षिशेलूषविषजौव्यदितुष्डिकाः । गरदखाभ्रिदस्ेव श द्रापत्थोपपातकाः ॥ कान्तसादिकश्रान्तनिधूतान्धावखायिनः । भिन्नटन्ताः समाटन्ता अडतेखिकपौशणिकाः। ॥ गता विष्टनृपदिष्टवर्षामचजसूचकाः | WANA विष्कम्भ विदहो नाग्रभटन्तयः ॥ grat श्वावदन्तञ्च िजिमिचधरुक् शौण्डिकाः | टन्रजालिकखुगो ग्रश्ेणोगणविरोधिनः ॥ बधकिचरशयखः पतितः कूटकारकः | BUR: प्रत्यवसितः तस्करो राजपूरुषः ॥

* भेदधतिक-ख्ाने, नेम्कूतिक,-इति पाठः का पुरक । णवं पर च ।

† भिन्नतरताः समाढत्तगगतेलिकमोलिकाःः--रति ate | भित्ररत्ता- शमेाटन्ताः--दव्ादि शा०।

प नखौ श्यावदन्‌ fat मिचश्रक्‌ ्वश्रौख्डिकाः+- दति atte |

$ बन्धकच्िवज्त्‌ fat प्रतितः कूटक्रारकः,+- दति कार |

q= पराश्ररमाधवः।

-मतुव्विषमां साखिमधुोरान्बसपिंषाम्‌ |

विक्रेता ब्रह्मण्येव fast वाधुषिकिञ्च यः ॥

च्युतः खधन्मात्कु लिकः द्वचको ₹होनसेवकः ।

fan विवदमानश्च भेदश्चेत्यसािणः- दरति ॥

जरतिकः पररण्प्रान्वेषण्यलः। चाक्रिको वेताखिकः 4 समुद्र

विक्‌ सख्ादितयायो" 1 युग्मो दिल विशिष्टः । एकस्धालोव्यच इधा- PIE: ; एका पाकसाधनखालौ यस सः, Gat पाकस्थालो भोज- मख्ालो a एकं भोजनपाजं स्यान wei अरिषु चरतोत्यरिचरः, शचसम्बन्धौ ति यावत्‌ । समाभयय्छ काव्यायनेन दर्शिताः,

EATS सोदयेसुतमात्खाः |

एते BATTS: साच्छन्तेषु न योजयेत्‌“ दति ॥

शैलूषो नटः । विषस्य सङ्गहणर क्षणा दिव्यापारे नियुक्तः far

जवो | श्रहितुण्डिकः सरपेग्रारो। wet विषदः । श्रथिदो ग्टददा- ादिकत्तां । श्रान्तः श्येनः । निधूतो वदिष्वुतः । श्रग्यावसायो प्रतिलोमजः | भिन्नठन्ते दुराचारः | षमाटन्ोऽने्टिकब्रह्मचारौ | जडो मन्दवद्धिः । तैलिकः fawatat | वषखचकः sfeaaa: | मचचसूचको व्यौ तिषः। waa परदोषप्रकाशकः । शौष्डिको मद विक्रयौ । देवताव्याजेन द्रवयोपजोविक श्रात्मविष्कम्भः । इहको- arian: । प्रत्यवसितः sent fre) चकः पर दोषद्चनाथे राज्नाऽभियुक्तः। मेदरृत्पिश्एनः । भन्ये fag | काल्यायनोऽपि,-

* erafanqtat,—xfa ate | ¶ wtaatwer,—xfa Are |

चवदारकाद्छम्‌ | dé

“पिता बन्धुः foray Wt गुरवस्तथा । मगरग्रामदेगरेषु नियुक्ता ये परेषु च+ | Tey ग एच्छेयः भक्तास्ते राजपूरुषाः” - इति ॥ न एच्छेयभेवदौोयो विवादः ष कौड्श्र इति at प्रष्टं, सा- feat न भवन्तोति यावत्‌। एतेषामसाचित्वे हेतुमाह नारदः, “sarfaut ये निर्दिष्टा दासनेशतिकादयः | तेषामपि न बालः Vea सलौ म च कूटकृत्‌ | न बान्धवो न चारातिः Bq साच्मन्यया ॥ बाणोऽन्ञानादसत्यात्‌ Vl पापान्यायाच्चं Rear | faqaatarn: दहादेरनिर्यातनाद रिः ॥ एकोऽप्यलबधः eet ख्यात्‌ Ty: श्रच्योऽपि न स्यः | स्तौवुदधेरश्थिरलाच्च दोषेशान्येख ये ठताः”- दति ॥ दृदस्पतिरपि,- “qargrefaat: षण्डाः कितवा वश्चकास्तथा | न सािणस्ते दुष्टलात्‌ तेष सत्यं न विद्यते-इति ॥ यान्ञवरुक्योऽपि,- ““श्रोजिधास्तापसा इद्धा ये च प्रब्रजिता मराः।. warfare TITAS डहेतुरुदाइतः"- इति ॥

* प्देष चः- द्रति का० |

† इत्यमेव पाठः सव्वव | पापाभ्यासाश्च,- दति ग्रन्यन्तरौयलत पाठः समीचौनः प्रतिमाति |

t watsqarm,—xfa are |

Qo QUACaT aT: |

उकानां साकिणामखमे arenes च प्रतिप्रषवमाह नारदः, “arfeut ये च fafeur* दासनेशृतिकादयः। काय्वेगौरवमासाद्च भवेयु्तेऽपि साक्िफः"- ति ॥ मनुरपि, “स्ियाऽप्यसम्भवे काम्ये बालेन खविरेण वा । भि्धेण वाऽपि दासेन बन्धुमा wat वा"इति ॥ नारदोऽपि “स्तेये चां साहसे चेव wea ara fear: | wuciat प्रयोगे च ग दोषः साचिषु खतः? इति॥ व्याप्रोऽपिः- साहसेषु च सवेषु स्तेये सङ्गहणेषु च । वाग्दण्डेयोख्च wee परोखेत न सािणः- दति ॥ यत्पेसुक्त eel दाद्‌ शमेदख्िति, ताम्‌ भेदानाह टहसतिःः- “शिखितो लेखितो ag: सारितः छख्यदूतकौ । यदृष्छोन्तरसाक्ौ च कास्येमध्यगतोऽपरः ॥ मृपोऽध्यकच्चस्तया ग्रामः VS दाद ग्धा Wri: ॥ प्रभेदमेषां aera यथावदनुपूर्वशः | जातिनामाभिलिखितं येन खं fuera च। निवासं च समुदिष्टं घ सारो लिखितः खतः ॥

* इत्यमेव पाटः सब्बे | असात्िणो ये निरः दति तु य्र्थान्त- रवः पाठः समीशच्ौनः। + स््नौवधे,--दति wre | { स दोषःः-दति wre |

BAVC | ७

सन्धिक्रियादिमेदेयन्सत्छला च, शादिकम्‌ | wad Vat wa लेखितः स उदातः ti gyfer ag आव्यते खण्भाषितम्‌ | विजिह्ुते ययग्छतं ageret ख कौिंतः ॥ रहय यः शतः Vel खणन्यासक्रियादिके | स्माययते च सुडसज स्मारितः खोऽमिधोयते a विभागे दानमाधाने श्नाति्यंजापदिष्यते | इयोः ware: कुख्यस्म परिकौन्तितः ॥ अयिप्र्यर्थिवचने शटणयात्‌ प्रेषितस्ड a: । उभयोः VI WY: दूतकः स उदातः ॥ क्रियमाणे तु ana यः कचित्‌ quar: | रच GST लमस्माकसुक्रायादूच्छिको मतः ॥ यच areal ferent सुमूषुवां यथाख्तम्‌ | अन्यं शंश्रावयेन्त्‌ विद्चादु्तरसाङिणम्‌ tt उभाभ्यां यख विश्वस्तं काब्धेश्चापि निवेदितम्‌ । Rearet स विज्ञेयः का्यैमध्यगतस्तथा ॥ शर्थिप्रह्ययिनोवांऽपि चद्‌ ऋं wat खयम्‌ | सएव तज areal श्यात्‌ विसंवादे इयोस्तथा ॥ निक्लौते व्यवहारे तु पुमर्न्यायो यदा भवेत्‌ । wae: सम्यसहितः Bet श्यात्‌ तज नान्यया ॥ उषितं atfed यच सौमायाश्च समन्तः |

* सन्धिक्ियाक्ियाभेरेक्लस्य क्त्वा, इति Are |

अर पराणशरमाचवः।

ख हतोऽपि, भवेत्‌ सालो wae न संश्यः'”--दति ॥ तेष्वेव eng विगेषान्तरमाह षणएव,-

“शिखितौ दौ तथा गूढौ जिचतुःपञ्च afar: |

यदूच्छास्मारिताः FT: तथा aacarfse: ॥

दूतकः TRA काय्येमध्यगतस्तथा |

एकएव प्रमाणं स्यात्‌ नृपोऽध्यचस्तथेवच- दति ॥ लिखिताद्‌ावपरः विशेषमाह नारदः+

“gatdurfa कालेन लिखितः सिद्धिमाभ्रुयात्‌ 1

आत्मनैव frase लेखयेत्‌”- इतिं ॥ यत्पुनसतेनेवोक्रम्‌-

“spare षिद्धिः सारितस्थेह arfeu: t

श्रा पञ्चमात्तथा सिद्धिः यदृश्छछोपगतस्य ठू ॥

आ ठतोयान्तथा वर्षात्‌ fafgige साकिणः |

श्र च संवत्छरात्‌ सि द्विवंदग्धन्तरसािणः-दति ॥ तदेतत्‌ परमतामिप्रायेणोक्षम्‌ । यतः खमतञुपरिष्टादाह

सएव,- “न कालमियमो दृष्टो निरये साकिणं प्रति । खव्यपेचं fe afaaare: श्रास्लविदो जनाः ॥

* Gaatty,—exta यन्यान्तरीयः पाठः BATRA: | + afeanrorel,—<xfa ate | ९ Gt ayaa, —xfa ale स |

ववद्ारक्रादङ्छम्‌ | oR

यस्य गोप्ता बिः खतिः ओचे च नित्यशः |

खदौ्धंणशापि कालेन ख सारौ साच्यमरंति"-दति ॥ वाङिटोषोद्धावन विदधाति swofe:,—

“साकिणोऽथेससुदिष्टान्‌ wy दोषेण दूषयेत्‌ +।

श्रदु्टं दुषयेदादौ aaa दण्डमरंति ॥

साच्चिणो दूषणं wa पूरवे साङ्िपरोकणात्‌ |

दधु साचिषु ततः पञ्चात्‌ are विशोधयेत्‌" इति ॥ काल्यायनोऽपि,-

“सभाषदा fag यललोकसिद्ध तदापि वा ।

atfeut दूषणं ग्राद्यमसाध्यं मान्यदिव्यते-दति । wefe प्रतिवादिना साक्िदूषणे छते afau: प्रष्टव्याः, युश्ना- कमभिडितो दोषः ware वेति । ते च यदि दूषफमन्पगच्छन्ति, तदा म साकिणः। श्रय नाङ्गोदुवन्ति, तदा दूषणवादिना दुषणए- fret भाव्या। अरय सम्भावयितुं न शक्रोति, तदां दूषणवादौ तदलु- wee zug: यदि विभावयति, तदातेन afeu:! au दष्टाभवन्ति। तदाऽथिंनः पराजयः, विंपय्येयस्य मिञ्धितलात्‌ । we ufyat दोषैः सभ्यानां साध्यार्थसन्देदः, तदा वाद विशेषः षाधना-

+ rete पाठः wat । साचिडोऽधिससुदिान्‌ aa atte दूष-

येव्‌+-डति ग्रन्थान्तरौयसत्‌ पाठः SATS | † इत्यमेव पाठः सव्व । सभासरां प्रसिडं यत्‌ लोकसिङमथापि वा, --इति यन्यान्तरौयः पाठस्‌ sata |

इत्थमेव पाठः सबै | मम तु, तदा ते सालिणः+- हति पाठः परति-

भावि | 10

ॐ परान्रर मा्थवः।

मरं प्रवकनेयितव्यः*। यटि साथनान्र gi न निरि, तदा वादस arfe: 1 पूवंमावेदितं न चेदिति वचनात्‌ । ग चेतत्‌ प्रस्ठतथ्व- हाराद्यवहारान्तरं, तस्मिश्ेव अवहारे प्रमाणसाधनदूवष्डयवहारा- दिति। तत्‌ सवै कात्यायन श्राह, “arfectar: प्रयोक्रव्याः wafe प्रतिवादिना | श्रभावयन्‌ धनं दाणः MTT खादिकं Wer ॥ भाविताः arfwe: af साखिधरनिराहताः | प्रद्धथिगोऽथिमो वाऽपि साकिदूषणसाधने ॥ ्र्ठता्यौपवोगेन व्यवदहारान्नरं न च जितः ख विनयं प्राप्तः wre weer | यदि वादौ farang: aret wa wafer: इति | रोषोद्भावनकालमाइ सएव, - "'लेख्यदोषस्त ये केचित्‌ afwut चेव ये war) ACHAT THAT: TITS दूषयेत्‌"-इति ॥ OMY पञ्यार्‌ दुषयतो TWATY सएव, “once साकिष्टो weg दूषयेत्‌ प्रागढूषितान्‌ | स च तत्कारणं ब्रूयात्‌! प्राप्रुयात्‌ पूरवंडाहइसम्‌ ॥

* इत्थमेव पाठः wan) ममतु, वादविषयं साधनान्तरं gate. तच्यम्‌,-- दति पाठः प्रतिभाति।

1 इत्थमेव पाठः सब्बे्। मम तु, ग च तत्कारणं त्रुयात्‌,-- इवि षाठः प्रतिभाति | पुव्बपाठे तु, awe दूषयेत्‌, सर्ब तदानौ' दूबशस्य कारं ब्रूयात्‌ | यदि तत्कारणं म रवीति, तदा qe प्राप्नयादिति कथयर्धित्‌ तत्सङ्तिः wee |

गशवदह्ारजाखम्‌ | oy

mye पलाशं तु eta तु दूषयेत्‌ ।

मिश्ाऽभिथोमे रण्डः खात्‌ साश्यार्थाश्चापि रौयते'-इति॥ UPSTATE काल्यायनः,-

“राजा क्रियां wath यन्नात्‌ ware विचारयेत्‌ |

लेख्याचारेण शिखितं साच्छाचारेर सारिकः" - इति | इहस्यतिरपि,-

“इपख्िताः परौच्छाः स्युः खरवशङ्कितारिमिः--दति। इङ्गितादौन्‌ विद्रदवति नारदः, |

“अस्ल्ाक्रटोषदृष्टलनाद खश्च इव Vey |

VATA खानान्तरं गण्डे केकश्चा TTA ॥

काशव्यकस्माच wate ॒निश्वसत्थपि |

विजिख्त्यवनों पञ्चा are नासाञ्च धूगयेत्‌ ॥

भिद्यते सुखवणीऽस्य were खिद्यते तथा |

सोऽयमागच्छते चेषटा* wa निर्णय वोखते a

लरमाख इवार्धयंभष्ष्टो कड AAT |

Areal ख विशेषस्तं पापं विनयेदग्मम्‌”-दइति | WAC मनुः,-

arom: afeu: स्वानर्थिप्रत्य्चिंसन्निधौ |

atfqarn: प्रयुश्चौत विधिनाऽनेन सान्वयम्‌ +

यहूयोरमयोवत्य aise चेष्टितं मिथः |

EAT खवे स्येन GUTH We घाङता ॥

* FAW पाठः Gay |

परागश्ररमार्धवः |

"छतं सनयं ब्रुवन्‌ साक्तो शोकान्‌ प्राप्नोति पुष्कलान्‌ | दह Maat Rife वागेषा ब्रह्मपूजिता ॥ ब्राह्मणो वा मनुव्याणामादित्यसेनसामिव | fact वा सवंगाचाणं धर्माणां aqua ॥ सत्येन पृच्यते VTS ध्मः सत्येन वधेते | तस्मात्‌ सत्यं हि वक्रव्यं waaay साचचिभिः ॥ सत्धमेव W दामं सत्यमेव परं तपः | सत्यमेव परो war लोकोन्तरमिति wie: ॥ सत्ये देवाः समुद्दिष्टा ACTA तम्‌ | इहेव तस्य देवत्वं यस्य सत्ये स्थिता मतिः ॥ मासि सत्थात्‌ परो धमो मानृतात्‌ पातकं परम्‌ । arfaua विशेषेण सत्यमेव वदेन्ततः?- इति ॥ व्यासोऽपि | “afaut wade सत्यमेव वदेन्ततः | साक्िभाषे नियुक्तानां देवता विंशतिः खिताः॥ पितरखावणम्नन्तेऽवितथाख्यानतो न तु | सत्धवाक्धाद्‌ त्रजन्धद्धमधो यान्ति तथाऽमृतात्‌ ॥ तस्मात्‌ सत्यं हि वक्यं भवद्भिः सन्धसन्निधौ"- दति । नारदोऽपि, ““कुबेरादित्यवर्णशक्रवेवसतादयः | wat शोकपालाञ्च fret दिव्येन चच्षा-इति ॥ मनुरपि, |

वशवदहारकाङ्म्‌ | ७ॐ

A WTA: AUST गतिराद्मा तथाऽअ्मनः । माऽवमंस्थाः खमात्मानं Tat सािणसुष्तमम्‌ ॥ मन्यन्ते वे पापतो न कथित्‌ पश्वतौति मः | aty देवाः प्रपश्वन्ति यदेवाम्मर पूरषः* ॥ द्ौश्मिरापोददयं सृन्द्राकाग्नियमानिलणाः | राजिः सन्ध्या च Way तनुगाः सवदे हिनाम्‌""-इति ॥ afaetsfa,— “me Sami qa सवेतोऽसाध्यलशणम्‌। । खतो नरकमाया ति free यात्यनन्तरम्‌- दति ॥ व्ाषाऽपि- “बध्यन्ते ATE: पाशैः साकिणोऽमतवादिनः | षष्टिवषेसहला णि तिष्ठन्ते नरके भुवम्‌ ॥ तेषां वंशते पं पाश्च एकः प्रमुच्यते । कालेऽतौते gear: तिय्येग्योनिषु जायते-इति ॥ वसिष्ठोऽपि, “शूकरो दशवर्षाणि शतवर्बाफि eH: | श्वा चेव दशवर्षाणि भासो वर्षाणि विंशतिम्‌ ॥ क्रिभिकटपतङ्गेवु चलारि श्रत्‌ तथेवच । any दशवर्बाणि जायते AAA: ॥ * तयवान्तरमुरषः,- दति का० | मम तु, खच्येवान्तरपररषः,- इति प्राठः प्रतिभाति। † aaa: साथ्यलचयम्‌,--इति कार |

oe

WRIACAT A: |

TET ठ्‌ वराऽश्नोति मूकोऽन्धष्छ भवेन्तु शः । efits त wiwe पुनजष्छनि जग्मि ॥

स गरो जायते पञ्चात्‌ ofcenwy बान्धवः | पञ्युन्धवधिरो मूकः gel an: पिपाख्ितिः ॥ बुशुकितः wey fired भाग्येया खड |

शाला लगृतदोषांख् Mea सत्ये च खहुणान्‌+ ॥ ` श्रेयस्करमिहासु च सत्थं साच्यं वदेत्ततः”- दूति ।

afer दश्रेयति मुः,

“दिवनराह्मणसाजिश्ये साच्छं ए्छेनत्ततो faery | उदश्मुखान्‌ प्राश्मुखाम्‌ वा सवानेवोपवेश्रयेत्‌ # सत्येन श्रापयेङ्‌ विप्रं नियं वाहनायुधैः | गोवौजकाश्चनर्वेष्यं UX Wey पातकः ॥

WBNS खता शोका ये च खोबालघातिनः | मिनद्रोडिषठतन्नख ते ते ware ॥ ` sama यत्‌ किञ्चित्‌ पुं भद्रं लया हतम्‌ । तन्ते सवं wat मच्छेद्‌ यदि बरूयाः लमन्बथा | यावन्तो बान्धवास्तेऽस्िन्‌ win साच्छोऽमतं बदन्‌ |

* चात्वा लष्टततोदोषाम्‌ जातवा स्ये महद्गुलाग्‌--दइति का | † इत्यमेव पाठः सवज । ते ते स्ुदैवतोग्टवा,-- ति यन्धान्तरौयर्‌

पाठः SATA: |

{ इत्थमेव पाठः eat । भद, --दति Qaeda: पाच खमीच्रौवः

VIVANT | ee

ताक्लत्छंखया तसम्‌ wu सौग्यानुपूरवंशः ॥

पञ्च फशवणृते wie ce दन्ति गवाशते ।

शतमश्वानंते रन्ति ल्ल पुरुषागते ॥

fia जाताबलातांख्च हिरष्छायेऽनतं वदम्‌ |

खव शऋन्यृते रन्ति मा क भवनतं वदः ॥

यच्च -भिवरटित्याङः खोषं भोगे च aaa |

रथेषु चेव Taq wea च ॥

एवं दोषानवेच्छ लं सर्वाननतभाषणे ।

यथाश्रुतं यथादृष्टं सत्यमेवाश्नसा वद इति ॥ इदसखतिरपि,-

“वि्ायोपानदुष्णौषौ दक्िणं पाणिमुद्धरम्‌ |

हिरण्यं गो ्रङहभोम्‌ समादाय शतं वदेत्‌" इति ॥ काद्यायनोऽपि,-

“RINE WM साच्यं were सादिभिः |

सवेसाचिव्कयं weit नित्यः स्यात्‌ erate च ॥

अथेख्योपरि ame तथोरपि विना कचित्‌ |

चतुरपदेष्वयं wat दिपदस्थावरेषु च" दति ) तयोः प्वक्योः स्थानयोः । कचित्‌ बधङ्पविवादे, ana

wana विनाऽपि arg वदेत्‌ । तथाच सणएव,-

“बधे चेत्‌ प्राणिनां साच्यं वादयेत्‌ ए्वसज्निधौ |

तदभावे तु चिदस्य नान्यथेव प्रवायेत्‌ इति ॥ तं वदेदि त्यस्य afeft{ed श्रपवादमार मनुः,

परान्ररमा्चवः।

“ggfacwufanret यथोक्ौ तु भवेदधः* | तज वक्तव्यमगृतं तद्विशिखादिभरिखते- दति ॥ साण्डुक्तौ कथित्‌ विशेषमाह afew:,— “qaaag Ue awe तु तथेव तत्‌ | विभि्ेनेव qenral away तत्‌ एयक एयक्‌ ॥ मिश्नकाले तु यत्काय ज्ञातं वा aw arfefar: | एकेकं वादयेत्तजन विधिरेष प्रकौन्नितः”- इति ॥ साच्छसुपादेय tay विभजते मनुः “खभावेनेव ATTY TG यावहारिकम्‌ | श्रतो यदन्यत्‌ AAS wate तदपा्थकम्‌”-इति ॥ इश्स्यतिरपि,- ““टश्रकाखलवयोद्रव्यसन्चाजातिप्रमाणतः | अन्यं चेजनिगदितं fag साधय विभि्दिंभेत्‌ ॥ निदिं्टव्व्ेजातेषु erat चेत्‌ साच्छ रागतः | न ब्रुयादच्चरखमं न तज्जिगदितम्भवेत्‌ ॥ यस्य ओषः प्रतिन्नाऽथेः साखिमिः प्रतिवणितः | सोऽजयो स्यादन्यनोतं साध्याय न wager! ॥ * इत्यमेव पाठः waa) यवत्ताक्तौ मवेद्रघः-इति यन्यान्तसैय- WSS समीचोनः । + इत्थमेव पाठः स्वव | तद्धि सत्यादिश्रिष्यते,-- दति न्थाम्तरौयस पाठः Satara: | - { इत्यमेव we: सव्वव | यस्याश्रेष ofama साक्िभिः ufaafe-

तम्‌ । स जयो स्यादन्यया तु argyle न समात्रृषाव्‌+-दति मन्धा- MAT WSS TAMA: |

व्ववहार्काख्छम्‌ | =

ऊममन्विकाश्चाथं firede wfew: । तद थांनुक्रविक्चेक्मेव orfefate: इतः" इति | कात्वायनोऽषि,- “wufeg विवादेषु खिरप्रायेषु निखितम्‌ | ऊने चाभ्बधिके चां प्रोक्ते साध्यं न frat p दे त्रं काशं धनं संस्थां मासं arent वयः | विस्वे यज साच्छे तदनुक्कं विदु बधाः” दति ॥ कूटषाचिणमाइ नारदः, “arate ततोऽन्येभ्बः aries यो विनिङ्कुत । ख विनेखो शश्रतर कूटसा्लो भवेद्धि सः"-दति ॥ चाच्रवच्क्यः,- “न दटालोह यः साच्यं जानन्नपि नराधमः | ख कूटसाकिणं पापेगष्ठखोदण्ड्यो न चेव हि) इति ॥ कूटशाङिणटो TAY मनुः,- 3 (erat, भवाकोग्यात्‌ कामात्कोधान्तयेवय | अन्नानादाशभावाचख avy वितथसुख्यते ti

* इव्यमेव पाठः mem । तदय्यनुक्, एति ग्र्ानतरोयस्त पाठः SATA: | 1 स्यं, इति ate | { इव्यमेव पाठः सर्च | दद्धेन चेव दि, इति cardia: पाटल BATT | 1]

ख पराश्नरमाधवः।

एषामन्यतमे यः साच्छमनतं वदेत्‌ | तस्य दष्डविशरेषन्त्‌ प्रवच्छाम्बनुपूवेश्रः ॥ लोभात्‌ सहस्र TY मोहात्‌ पूवं तु away | भयाद मध्यमं दण्ड्यो मेश्चात्पू्ै चठुगुष्णम्‌ ॥ कामाहभगणं पूरवे maT fare परम्‌ | WHT दे शते पूं वाखिश्ाच्छतमेव तु ॥ UMTS: कूटसाच्छे प्रोक्षान्‌ दण्डान्‌ मनोषिभिः | धम्मेस्याव्यमिचारा्ं मध्मेनियमाय च ॥ कूटसाच्छन्त्‌ Salary why वाम्‌ धामिंको a: | प्वाखयेद्‌ दण्डयिला anyey विवासयेत्‌ ॥ यस्य WAY सप्ताहाद्‌ क्रवाक्यस्य साचिएः | रोगा्तिश्नातिमरण्ड्णं* दाप्यं दमश्च सः“ दति ॥ काल्यायनः,- “सारो area न SEN समन्दष्डं TWIT! | अरतोऽन्येषु विवादेषु जिश्रतं दष्डमरहेति“ इति ॥ इदस्पतिः,- “meat Ty नागच्छेत्‌ सादो रोगविवजितः | चपा दमश्च ay: स्यात्‌ जिपचात्‌ wag षः॥ ्रष्ष्टसव्यवश्ने ष्टस्याकथने तथा | | - afweg निरोद्धव्या ret cary धमेतः-इति ॥ , * रोगोऽर्निर्शातिमरयन्डणं- दति wre we | † द्रव्यमेव पाठः way | मम तु, वेहणम्‌+- दति पाठः प्रतिभाति |

i क

ववार काखम्‌ | ८९

साचिणशाममेक विधावग्राद्याम्‌ विभजते इस्यतिः,-

“साचिदरेधे प्रश्धतास्ड aE: साम्ये wari: |

गुशिद्ेधे क्रियायाः साम्ये तु इचिम्सराः”-इति॥ मनुरपि.

“a fe तं प्रतिगटक्ञोयात्‌ साद्धिद्ेधे नराधिषः।

समेषु q autem गु णिदेषे दिजोत्तमान्‌"- दति ॥ ` यन्तृ कात्यायनेगोक्रम्‌,-

“afeut शिखितानाश्च निरदिष्टानाश्च वादिनाम्‌ |

तेषामेकोऽन्यथावादौ भेदात्‌ स्वं न साचिणः"इ्ति॥ तज सवेशब्देनान्यथावादिषडितानामेव बहूनामसाङ्ित्सुक्, म पुनः केवखानामिति मन्तव्यम्‌ । श्रन्यथा, देधे बहनामिति वचन विरोधात्‌ | arfea विशेषाग्रमाह नारदः+

'“दयोविंवदतोरथं इयोः wy च afay ।

परवेपच्छो wee यस्य भावयेत्‌ तस्य साक्षिणः ॥

sya पूरवेपक्चस्य यस्मिन्लयेवशाद्भबेत्‌ |

विवादे साचिणस्तज प्रष्टव्याः प्रतिवादिनः” इति ॥ श्रजोद्‌ाहरणम्‌ | GAH: चेच HATS प्राय भुक्ता त्यक्ता सकु at देशान्तर प्राप्तः। पुनरन्येन Bay YE! सोऽपि दे शविश्षवा- fom देशान्तरं सक्टम्बो मतः। gaat arate चिरन्तनकाला- पगमे खदन्तिलोभेन सको यमागल्य चेनम्‌+ | अन्योऽपि प्रतिजानते;

# रखतावन्भाचमेव पश्यते स्वेषु THAT | मम तु, खकौयमाग ख स्ेष- मेकः पतिनानते नयवभ्नास्येन ayy दन्तं मदोयमेवेतत्‌ क्तेजम्‌,- इति पाठः प्रविमाति।

ख परान्नदमाशवः।

धश्मेपालेन राज्ञा मद्यं cH भरौयनेवेतत्‌ शेषम्‌ । अथ Qed प्रतिश्चा,- ष्यं Teale दतम्‌, शतस इस्ताद्ू्ोपाशेनेतत्‌ रे wa टता AG Tui शन्ति इथोरपि वादिनोः afeu: | तजेदसुक्रम्‌,-दयोविंवदतोरर्थ-दति | we) यस्य विवदमानस्य qaret waq; gdarfeae ere शवतद्ेतुत- योपन्धाेन यः wet भवेत्‌, we afew: qa: nee भवेयुः | अन्यतरस्य afeuyg* । तेषासुम्रकाखरागलाचिशनसाखनाय- त्वात्‌ wat पुनरितरपरतिन्चा, तटाऽचंबशेन एतच शात्‌ क्रोला मदं दलमित्धादि तु पूवेटागोपन्नासपचस्वाध्यंम कि ference भवेत्‌, तदा पलाप्मतिजानानश्य साकिणः। yearfen: giwacethia भवभयुन्लरवा दिगः,- इति । साच्छमन्तरेण जा नोपायानाइ WITS: —

““शअसाकिप्र्याखछम्ये षड़वादाः परिकौलतिताः।

Cerwin we. werarfwy जातकः a

केशाकेशि होतख धमपत्यारदारिकः |

कुदाणपा शिर्विश्ेयः Yaar समौपमः ॥

नथा कुटारपारिस्छ कभच्डेन्ता प्रौ न्वतः |

परत्य्रचिङेर्धिक्तेयो दणष्डपारग्यहृश्नरः |

असाजिप्र्यया छेते wee तु परोखणम्‌”- दति |

शद्खग्श्िखितावपि । “केश्राकेिग्रदणास्‌ aceite उख्का-

इस्तोऽचिदग्धा शस्छपाणिघातकः लोप्रदसखोरः"-- दनि । सशि निरूपणोपसंहार पुरःसर लिखितमिरूपणं करोति wwefa:.— # अच, ग प्रट्याभ-दति मवितुमुचिम्‌।

WAC | ey

“arfearaa’ fafee: egqrewefirqe: |

fefereryer afta feu: #

चणादिकेऽपि। समये afin: gered यतः |

धाजाऽखराण्ि Barty Trea: पुरा ॥

aurea वषेमासपचादिटद्धिमत्‌ |

णिसाशिखेखकानां vere Gage ॥

TSS Gre awatefedt तथा |

लेख्यद्च fefaw ste विनष्तनादत्‌ fear पुनः इति ॥ wwe दिविधेन sawia वसिः

“लौकिकं राजकौयश्च Gel विद्यादिलशणम्‌”-- इति | तयोरवाग्तरभेदानाह टरतिः,-

"'भागरागकचाधानसविदासच्ष्टारिनिः।

सप्तधा wifan Ger जिविधं creme ॥

भ्रातरः Sf चे ae तु परष्परम्‌ |

कुवन्ति भागपजाणि areal तद्च्यते ॥

afi दत्वा तु aad gael चना कंकाखिकम्‌ |

श्रनाच्छखमनादाय्थ टानलेष्यनत्‌ AEE: ॥

* इद्यमेव पाठः सव्व | मम तु, सास्तिखामेष,-- इति पाठः प्रतिभाति, 1 बाण््ासिकेऽपि+- इति मन्यान्तरे Ws: |

{ fat agwat एनः- इति ate |

§ weurey,—xfa ale Fe |

| xmaq पाठः eas । मम तु, कुर््यात्‌+- दति पाठः afaarfa |

ULTATATAS: |

ग्टरचेषादिकं कोला तुखमूष्धाखरान्वितम्‌ | THETA यज, WAS तदुच्यते ॥

जङ्गमं wat बद्धं यज aay करोति a: | गोप्या भोग्यक्रिवायुक्रमाधिलेख्यनतु त्तम्‌ ॥ गरामादिसमयात्‌ Bay मतं लेख्यं परस्यरम्‌ | राजाविरोधिधर््माथं संवित्यच् वदन्ति तत्‌ ॥ TSA: काग्लारे शिखितं get तु यत्‌ । कर्णि ते करोमोति वाखपजं तदुच्यते | धनं Wl Vial तु खयं Hale कारयेत्‌ | छद्धारपं anim खएणेख्यं मनो षिभिः ॥ दत्वा शन्यादिक राजा तापने पटेऽथ वा । शासनं कारयेत्‌ धमं ख्वागवश्ादिसंथतम्‌ः ॥ श्रनाच्डद्यमनाहाय्यं स्वेभाव्यविवजितम्‌ | चग्राकंसमकालोमं पुजपौजान्वयालुगम्‌ ॥

दातुः पालयित खमे इतनैरकमेवच । षष्ठिवषेखहस्राणि दानच्छेद फलं शिखेत्‌ ॥

समुद्रं वषमासादिधनाध्यचाखराज्ितम्‌ | दानमेषेति शिखितं सन्धिविग्रहणेखकेः ॥

# यन्ः--दरति TAR: पाठः समौचौनः। † गोप्यः--दति are |

t श्यानपश्रादिकं य॒तम्‌+ दति we we । $ भालयत डति ate |

कवङारकादङ्धम्‌ | ७

एवंविधं राजतं शासनं ससुदाइतम्‌ | देशादिकं यस्य राजा जिखितन्तु प्रयष्छति ॥ सेवा शौव्यादिना तुष्टः मसादशिखितन्तु तत्‌ । पूरवंन्तरक्रियापादनिषेयान्तं यदा नृपः । rear अथिने Vey say तदु्थते"- दति ॥ . यन्त॒ yee, “लिखितं द श्धा waq’—cfa | तसु विशदं स्मतं, लौ किकश्य सप्तविधलात्‌ राजपभस्य जिविधलात्‌ | श्राखनमेकं, जयपचं feats, Uw: शासमपजयोरेकगोकरणे। wart द्रष्टव्यम्‌ | वसिष्ठस्ह adic चातुविध्माइ,.- ““श्रासनं प्रथमं He जयपनं तथाऽपरम्‌ । श्ज्नापनं प्रसादोत्थं राजकौयं चतुविंधम्‌"- इति ॥ शाखनजयपन्रे परवेसुदा इते | तज शासने विगेषमाड याश वच्क्धः,- | “दत्वा मिं निबन्धं वा शला Sey कारयेत्‌ | आगामिमभद्रनृपतिपरिन्नानाय पार्थिवः” इति ॥ श्र निबन्धो वाणिच्याधिकारिभिः प्रतिवषे प्रतिमाषश्च किञि- नमसे ब्राह्मणायाश्यै देवता वा देयमित्यादि प्रसुसमय-

> समन्वितः दति wre we) ममतु, सम्पन्न,-दइति पाठः प्रतिभाति |

† rete पाठः सब्ब । मम तु, आ्ञापसादपजयोरेक्ीक रयेग, दति पाठः प्रतिभावति,

<< पराश्रमाचवः|

लभ्योऽथेः | श्रच यद्यपि धनदाढलं वाणिव्यादिकल्तैः, | जिबन्धकन्तुरेव ga; तद्दे गनेव Ameen: । व्यासोऽपि, “राज्ञा तु खयमादिष्टः सन्धिविग्रहलेखकः | ataug पटे वाऽपि प्रलिखेद्राजशासनम्‌ | क्रियाकारकसम्बन्धं समासायैक्रियाऽन्ितम्‌-दइति ॥ क्रियाकारकयोः सम्बन्धो यस्मिन्‌ शासने, तत्तथोक्तम्‌ | समा- म थैक्रियाऽच्वितं; सङ्धिननाथ, क्रियया समक्रियया समन्वितभित्यथेः। तत्र लेखनौयायेमाइ याज्ञवस्क्यः,- ““विलिखेदात्मनो वंश्थानात्मानं च महोपतिः। प्रतिग्रहपरौमाणं दानमेदोपवणेनम्‌-दति ॥ व्यासोऽपि, “सवषेमा सपच्ाहनेपना मोपलक्ितम्‌ । प्रतिग्रहोदजात्यादि सगोचन्रद्यचारिकम्‌ ॥ स्थानं anraqyag! देशं यामसुपागतम्‌ | agg तथेवान्यान्मान्यानधिरुतान्‌ लिखेत्‌ ॥ कुटुम्बिनायका यस्य दूतवेद्यमदन्तराः | ते च चण्डालपय्येन्ताः सर्वान्‌ सम्नोधयन्निति ॥ मातापिचोरात्मनञ्च पुण्छायामुकसनवे |

- ~

* तदुदेशरेनेव तदुदिष्य प्ररत्ते,--इति शा०। मम तु, तदयेनैव तत्मत्ते+- इति पाठः प्रतिभाति | † वंश्वानुपुब्बं च,-दइति का° ।

oo oogle

TAVTCHT ST | we

ze मया अुकोयाय दानं सब्रह्म रिरे" इति | श्रपरमपि fang सएवाह- “afatst प्रमाशश्चे avery fea qq मतं Roqaaqwerenyae wee: ॥ खामान्योऽयं घमेसेत्भेपाशं काले काके पाखनमौयो भवद्धिः+* | सवनिताम्‌ भाविनः पार्थिषेष्ान्‌ योग्यो याचते Trae: — ely | यपरे विग्रेषमाह व्थाषः,- “व्यवहारान्‌ खयं इषा श्ुला वा arr yarn: | was ततो ददात्‌ परिश्चानाय पार्थिवः + जङ्गम Bat येन परोश्धाष्याद्मषाल्तंम्‌ | नानाऽभि्ापसन्दिग्धे खः सम्यक्‌ विभथौ' भवेत्‌ ॥ Ta राशा प्रदातव्यं gay लेखितम्‌ | पूर्णान्तरक्रियापादं प्रमाणं तत्परोकणम्‌ ॥ fare स्पंतिवाक्यश्च यथा सभ्वविनि्ितम्‌ |

‘erent, Te राता प्रदातव्यं Tard सलेखितम्‌ | पूवप जियायुक्तं पमां तज्ववेदिभिः--दइत्वयं श्लोकः ate शा० Tere:

«Bera । |

† इत्यमेव aay पाठः | मभ वु, पु््ब्तरकिथापादं,--इति पठिः

प्रतिभिति। 12

ge QUINTATET |

एतत्‌ स्वँ समासेन जयपे विखेखयेत्‌"- इ ति 4 वसिष्ठोऽपि, --प्रद्धिवाकादिशस्ताङ्सुद्धितं राजजुद्रया | fagst कदिने दद्यष्नयिने जयपचकम्‌”- दनि ॥ जयप्रजभेदमाड कात्यायनः, “अनेन विधिना ei पञ्चास्काय्ं विदु बुधाः | तिरस्कारक्रिया यज प्रमाणेनेव वादिना ॥ पञ्चात्कारे भवेष्तज म सर्वासु farted श्रन्यवाद्यादिषौनेभ्य इतरेषां विधौयते ॥ इन्तानुभावाखन्दिग्धां तच्च स्याद्राजपचनकम्‌""- दूति ॥ आज्चाप्रन्नापनाषपचयोलेशणमाइ वसिष्टः,- “STAIN दे वसिष्ठेन zfs 3 खमन्तेव्वय waly रादपाशादिकेषु च 4 काय्येमादिष्ते येन तद्यन्नापचमुश्यते | च्तिकापुरो हिता च्ग्येसा मान्येन्तर्दितेषु a | काय्यं निगद्यते येन पचं wera यतः) दूति ॥ जानपदमपि पच ुनव्यांसेन निरूपितम्‌,

“Vel जानपदं लोके प्रिद्धस्थानलेखकम्‌ | * इत्यमेव पाठः way! मम तु, Wey, —xfa प्राठः पतिभाति। t ङन्तानुवादसंसिडं,- इति का, | :

{ इत्यमेव पाठः सव्वेव । ममतु, मतम्‌,- इति पाठः प्रतिभातिं।

व्यवहारकाण्डम्‌ | €

राजवंश्रक्रमयतं वष॑मासार्थवासरे;* fread मामजातिभ्नातिकरिकयोधिंखेत्‌† | दव्यभेदप्रमाणएञ्च टद्धिघ्ोभयसम्मताम्‌- इति ॥ afastsfa | | “are निवेष्य राजानं खानं निवसन तया + ` दायकं चारकं चेव पिदरनाखा च शंयुतम्‌ः ॥ जाति गोश्च शाखाश्च द्रवयमाधि aware efgarenway विदितार्था च साकिणौःः- दति ॥ ्ाइकरहस्तनिवेशनप्रकारमाह याश्नवख्वधः,- | “qaTast Bel नाम ween भिवेश्रयेत्‌ । मतं मेऽङुकपुजश्य यत्पजोपरि शेखितम्‌”--इति ह ` .. शणिवत्‌ साकिभिरपि खहस्तनिवेशनं . कन्तेव्यमित्याड खपव,-. “afarg ava पिदनामकपूरवंकम्‌ | शअचाहमसुकः. Bea लिखेयुरिति ते ww उभयाभ्य्थिंतेनेव मया छसुकससुना | लिखितं इसुकेनेति लेखकस्छन्ततो जिखेत्‌'?--इति ध qa लौ किकणिखितन्त्‌ छहस्यतिम? उप्तविधल्वं cite, are भरकाराम्तरेणाष्टविधलमाद, * वषंमासाद्धेवासर- ति का० † इत्थमेव पाठः सब्बे । मम तु, पिदटपव्व' नाम. जातिं धनिकणिंक- याकिखेत्‌.--दति पाठः प्रतिभाति ।

इत्थमेव पाठः सव्व | मम तु, निवेष्य, दति पाठः प्रतिभाति | § इत्यमेव पाठः Gas) मम तु, लिखितस्य,-- दति. पाठः प्रकिमाति।

€ प्रराद्नरमाचवः |

“SCG Gea तवोपगतसंचितम्‌ ।

अआभिपकं weet तु पञ्चमं MET WH ॥

वन्तु fafrawel era सस्थिपचकाम्‌ |

faufgawa चेव wou लौकिकं तम्‌” इति ॥ तेषां qewgea । तज कंद्शारः,-

“Sav गाम शिख्ितं goa: पौरसेखकेः |

afinafifated यचासम्भवसंखछतेः ॥

mare: परतिनानाचेरर्थिप्र्ययिंषाशिशम्‌ ।

तिनाममिराक्षान्तं प्रजं Ni wea |

स्ष्ठाजगसर्ं यकर TUT HATTA” —TT ॥ area: | “पावकेन weal लिकितं द्माकेनाग्यपगतं

aerguiirel विश्चेवम्‌” | नारदः

“आधिद्धु्ा त ORR AEM तत्‌ Wt gw ।

aay क्रियते ernfwre तदुच्यते एति ॥ अन्याधिलेख्ये विग्रिषमाइ प्रजापतिः,

“अनौ wit tq परमाभिं गभेह्‌ घटि ।

छला करन्धारिलेषषं पूवे वाऽ wate cher ॥ पितामडः,-

mia कयप्रकाश्रा्ै दये यत्‌ क्रियते कचित्‌ |

Pere? ant, dtr —xf पथ्यते are gas | एवं पर्‌च। † xmas प्राद्रः SAT) भस तु, पारकेग खसे वा,--इति Ts!

प्रविभाति |

यवद्ारका्छम्‌ | eR

विक्रचसुमतं करतु यं तत्‌ कयपच्रकम्‌ ॥

घुरःसरभेणिगण्ण यज पौरादिकख्ितिः |

तश्धिद्यथेन्तु evel तद्भवेत्‌ शितिपचकम्‌ ॥

sway समस्तेषु अ्भिश्रापे समागते |

ण्तालवारखेष्यं यत्‌ ase सन्धिपजकाम्‌ ॥

अभिश्रापे ससु्तों प्रायथिन्ते हते जनेः |

विश्डद्धिपनकं Sa तेभ्यः+ साङिसमन्वितम्‌-इति। sacs लेव्धमाहइ कात्यायनः,

“लो माविवारे निमे Gare विभोचते--इति। याञ्चवख्वधोऽपि,

“दमे पाटयेत्‌ पजं दररदड्धौ wey कारयेन्‌" इति । dere watery aAfe:,—

Sarat धिक्रथाधाने fe arrears |

ufray च क्रौते च नालेख्या खिद्यति श्ियाः--दति | चिप्यनभिन्नस्वन्येन खेखयेदिल्याच बारदःः

“afafiry wet यः सात्‌ सेखयेत्‌ GATE सः |

erat वा arfwatsa art स्व॑वाद्िष्वमोषतः'^= दति | पचनात्नादो Tart लेस्धमित्याइ यान्नवख्कयः,-- =.

+ तेभ्योऽङाच्िसमण्वितम्‌+-- दति We | † caida पाठः ears) सान्ती वा स्ियान्येनः--इति यन्यान्तरौ- यस्तु प्राठः समोचौनः। |

€9 परराशरमाधकवः।

“दे शान्तरख्धे TAS WE AE इते तथा । firs arise fet Seay कारयेत्‌” ef | यच्च नारदेनोक्म्‌,- “लेख्ये देशान्तरे न्यस्ते MT द्‌ लिखिते इते । सतसखत्काशकरणमसतोदुष्टद शेनम्‌ °” इति । तद्भनदानोद्यतच्छणिकविषयम्‌ । लेखधपरो चामाद Tay स्यतिः,- ““जिविधस्यापि लेख्यस्य भान्ति: werat यदा § efenfataenat warq संगाधयेन्ततः"“दति । काद्यायनः,- । | ‘Tawa Tawa धयान्यायं विषारथेत्‌ । ` लेख्याचारेण शिखितं साच्छयाचारेण साचिणएः ॥ वेवाश्यक्रियायुक्रमसन्दिग्धस्णुटाचरम्‌ | - श्रहोनक्रमचिडश्च लेख्यं तसििद्धिमाभ्रुयात्‌”--दइति | aaa प्रामाश्छस्य fafgare सणएव,- , “@ai तु दिविध परोक्षं awed तथा । ` असाशिमिल्धाकिम सिद्धिर श्खितेस्तयोः"- दति | दे्खितिदें्ाचारः | quged विगेषमाद यान्वख्क्यः,- - “विनाऽपि साकिभिलंख्यं avafafed तु यत्‌ | तत्ममाणं खतं wa बलोपाधिरृतादृते"-दति । `

ne a a ee eS en eee Ena णि

erway, — इति श्रा । सतस्तत्काल्रयमसतो बद्दशेनम्‌,- हति carats: wise समौ चोनः |

ववहारकाग्डम्‌ |

परदस्तते विशेषमाह सएव, “वादिनामभ्यनुन्चातं लेखकेन ससाकिकम्‌ | शिखितं सवंकार्यषु तत्ममाणं wi वधैः" दति । आधिपने नारद श्राह “देश्राचाराविक्द्धं aq वक्कादि विधिलक्षणम्‌ | तत्रमाणं इतं लेस्यमविलप्तक्रमा्रम्‌”- इति | लेस्यदटोषमाइ कात्यायनः, | “errr: warfare खन्दिग्धालचणच्युताः । तोयसस्थापिता वर्णा कूटलेख्यं तदा भवेत्‌ ॥ दे श्ाचारविरश्द्धं यत्‌ सन्दिग्धं क्रमवजिंतम्‌ | हतमसखामिना यच्च सध्यदहोनञ्च दुग्यति^- दूति | हारोतोऽपि,- | “यच काकपदाकौणे aR] कूटतामियात्‌। विन्हुमाजा विनं यत्‌ सहितं महतश्च तत्‌ इति । इदस्य तिः,-- “दूषितो afta: erat थक्ैकोऽपि मिषेगशितः। कूटलेख्यन्त॒ तत््राङर्ंखको वाऽपि तदिधः॥ PMT AAT: | तत्‌ सोपाधिवलात्कारहतं लेख्यं न सिद्धति ॥ अत्युञ्ज्चलं fwd मलिमश्चार्पका सिकम्‌ | भग्रोत्‌ ष्टाचषरयुतं लेख्य कूटवमाभरुयात्‌”-दति | भारदोऽपि,

€

९ पराद्नवमाधवः |

“मन्ता FMA TATTLE तु चत्‌ ।

ana खिखितम्भोपाधिष्ठतं तथा” इति | काल्याघनोऽपि,-

“सा किटोषात्‌ भवेदग्धं* पथं वं eae वा ।

धनिकच्यापि वे दोषात्‌ तथा वा शिकस्य च" एति | दोषोद्धावयिदन्‌ qvary,—

“श्रमाच्च fe ते दोषाः। anere विवादिनः |

गृढाः AKT: wa: कारं शाख्खप्रदशरेनात्‌”--इति ॥ उद्धावनप्रकारखि सावा

“साचिखेखनकन्नारः seat यान्ति वादिनः |

तथा दोषाः प्रयोक्रग्था दुष्टे छेषं nee ॥

ग लेखकेन शिखितं न दृष्टं साङिमिस्तथा |

एवं प्र्यथिंगोक्रेन कूटलेखं प्रकोज्तितम्‌ ॥

तथ्येन Te प्रमाणं तु दूषणेन तु दूषणम्‌ |

मिथ्याऽभियोगे दण्ड्यः स्यात्‌ खाध्यार्थादपि ₹ोषते-इति। अनमन्रभाविराजर्त्यमाइ ठहस्यतिः-

“wan fe प्रमाणं तु दूषणेन तु दूषणम्‌ |

एवं इष्टं गृपस्छाने यस्मिम्‌ तद्धि free ॥

विग्डष्ठ ब्राह्मणे: Ty वकदोषाशच निदितम्‌ "इति ।

* द्रत्यमेव षाठः BAT! मम तु, मवे द्दुर,-दइति पाटः प्रतिभावि | † इत्थमेव पाठः सब्वेव | मम तु, ये दाषाः+दति पाठः घरतिभावि।

वहारकाणम्‌ | €७

श्राह सणएव,- “दातुं away णको यदि free | पचस्थसाकिभिर्वाऽपि लेखकस्य मतेन च-इति | faye कुर्यां दिति we: | सन्दिग्धलेख्ये निएेयमाह याश्चवख्वधः,- “सन्दिग्धलेख्यश्एद्धिः स्यात्‌ खस्तणिखितादिमिः। य॒क्रिमा्िक्रियाचिडसम्बन्धागमद्ेतुभिः”-इति । नारदोऽपि. “aq साकिसंशये लेख्ये ताग्डतते कचित्‌ | तत्‌ खडस्तक्रियाविद्छप्रा्ियुकरिमिर्द्धरेत्‌"-¶ति । ठदस्यतिरपि,- %विविधस्यास्य Gere arf: स्नायते यदा | णिसाकिणेखकानां इस्तां गोधयेन्ततः'- इति | कात्यायनः, “श्रय पञ्चतवमापन्ने लेखके सह arfafa: | तत्‌ खष्स्तादिमिस्तेषां विष्ररध्येत ग संशयः ॥ णिखरस्तसन्देष्े Haat वा wae च । तत्‌ खदस्तशतेरन्येः wees: ॥ agzsfa यदा SS wat: wa च ते खिताः | लिखितं तत्‌ प्रमाणं तु तेष्वपि fe तेषु we —cha विष्ण्रपि,- “यचो धनिको वाऽपि साच्ौ वा शेखकोऽपि वा।

सियते तच ave तत्खस्तेः प्रसाधयेत्‌"--इति | 13

€. = पराद्नरमादः।

निराकरणे व्वख्ितानि साधनान्याइ काद्यायनः,- “खिखिते जिखितं नेव ख* सारौ साशिभिरेरेत्‌ | कुटोक्षौ साचिष्टो वाक्यात्‌ Gene च पथ्कम्‌ ॥ श्राधष्यां गिकरस्यखं wena गं याचितम्‌ | प्टद्धणेशद्या तत्त्‌ शेधं दुबेखतामियात्‌ ॥ शेख विश्रत्माऽनोतमदृष्टा्रावितश्च थत्‌ | a तद्धिद्धिमवाक्नोति तिष्ठत्छपि fe arfaq a mam शाज्तिलशाभे तु शिखितं यो भ दशेथेत्‌ । भ वाच्यते च णिक म तस्षद्धिमवान्नयात्‌”--दति । नारदोऽपि, “योऽञुतायेमदृष्टायं धवहाराथेमागतम्‌ | न Vey सिद्धिमाप्नोति भोवत्छपि fe सारिषु॥ am: स्यः साचिणो यच धनिकर्फिकलेखकाः | तदपां शिखितं णलवाचचेश्वराथधात्‌? ॥ अदुष्टाश्चावितं Sey प्रमोतधनिकण्िकम्‌ |

+ इत्यमेव पाठः waa! ममतु, न,- द्रति पाठः प्रतिभावि।

† इद्यमेव पाठः सव्वेच | मम तु, खाच्यस्य,- इति प्राठः प्रतिमाति।

† इत्थमेव पाठः स्वे | मम तु, ुव्कयं शङ्खगया,- इति पाठः प्रति- atta |

§ इत्थमेव पठः wart । ऋते त्वाधे, {्िराश्चया त्‌+-इति यन्धा- ACA पाठः समौचोगः।

WICC | de

अतयाखग्नकचेव Te काथं भ विद्याति"--द्ति। लेस्य॑शानेरपवारमार खदस्मतिः,-

“sara राजभौतिप्रवाखिनाम्‌ |

TATA न लेखं हानिमाभ्ुयात्‌”-इति | शेखयश्एद्धिप्रकारमाद नारदः,

“द्‌ भितं प्रतिकालं थत्‌ तथा a आवितं च यत्‌ |

म लेखयसिद्धिः way ऋछणिष्यपि हि साशिषु*” ॥ का्यायनोऽपि,-

“निदं प्रथितं wy Gat तस्सिद्धि माप्नुयात्‌ |

TUES We दोषं aware font यदि ॥

ततो विंश्रतिवर्षाणि ata ot स्थितम्भवेत्‌ ।

ware सज्रिधावर्था यस्य Gate yer ॥

वर्षाणि fanfi बाबत्‌ तत्पर टोष्वजितम्‌ |

श्रय विंश्रतिवषाश्छधिक afm: इमगिखिता ॥

न लेख्येन तु afeg सेखरोषविवजितम्‌ |

Tartare निर्णोते Fores विधौयते ॥

तस्य star: Wawa यावदर्षाखि विश्रतिः।

sweated wat wy लेख्यं निवेशितम्‌ ॥ * इत्यमेव पाठः eas | लेख्यं सिध्यति wan ग्टतेव्वपि च साक्तिष,

इति ्रज्यान्तशयसत॒ पाठः समोचोनः | 1 परथ,-द्ति स° wre |

१०० पराश्रमाधवः।

स्तः ATS प्रमाणन्त्‌ खल्पभोगेषु तदिदुः । प्रातं वाऽनेन चेत्‌ किञ्चिदायशञ्चा् निरूपितम्‌ ॥ विनाऽपि भद्रया लेख्यं प्रमाणं aaarfeaq | "यदि waj a चेत्‌ किञ्चित्‌ प्रशनिर्वां रता भवेत्‌ | प्रमाणमेव शिखितं war यद्यपि साचचिएः+”--दति | लेखानां मिथोविरोधे बाध्यबाधकमाइ व्यासः । “खडस्तका- च्नानपेतं समकालं पिमं वा aw राजतं श्ररभम्‌'--इति । साच्ाद्यसम्भवे हारोतः,- “q मयेतत्छतं पं कूटमेतेन कारितम्‌ | अधरोशत्य away दिव्येन भिणेयः"--दति | प्रजापतिः “खनामगोजेस्तन्तश्यं पं लेख्यं कचिद्‌ भवेत्‌ , श्रग्टशोतधने तज ara fea निणेयः'--दति | शत्छ्रदानाखमयं प्रति यान्नवस्कधः,-- “लेख्यस्य ve विलिखेत्‌ दला तदृणिको धनम्‌ । धनिकोपगतं दद्यात्‌ खहस्तपरि चिद्कितम्‌“--इति | लेखयदोषमनुद्धरतो दण्डमाह कात्यायनः,-- “कूटोक्षौ साक्विणां वाक्यं लेखकस्य च पचकम्‌ । न चेत्‌ ure नयेत्‌ कूटं स दाप्यो दण्डमुत्तमम्‌”--दति |

* मास्य श्लोकः Ae Wee पुस्तकयोः |

व्यवहारकाण्डम्‌ | ९०१

faut वाक्यं लेखकस्य च प्रति Rete उक्षविधां यो वादी gente न नयेत्‌, ख उत्तमसाहसं दण्ड्य इत्यथैः | सख्ावरादौ तु विगरेषमाह सएव, ॥ “स्थावरे विक्रयाधाने लेख्यं कूटं करोति यः | श्रसम्यमग्भावितः aren जिह्ापा्छङ्‌त्निवजितः” ॥ श्रन्यलेख्यावारके याते* शेष्यागमनकारणमुद्धावनोयमित्याद्‌ वयासः,- “पञ्चादयस्य छतं लेख्यमन्यरस्ते प्रदृ छते | अवश्यं तेन AMY पचस्यागमन ततः”--दति। नारदोऽपि- ` लेख्यं यचान्यनामाङः वाद्यन्तर कतं भवेत्‌ | वित्य वेषपरौल्य तत्छवेरागमद्ेतुमिः- दति । दति लेख्यप्रकरणम्‌ |

लिखितोपसंहारपुरःखरग्भुकरिमुपक्रमते ठदस्पतिः+- ""एतदिन्नानमासख्यारत सारिणां लिखितस्य च |

+ दूत्यमेव पाठः TAA मम तु, SAIS GNC यातेः--इति ura: प्रतिमाति | |

† इत्यमेव पाठः wat | मम तु, विविच्य वे परौच्छम्‌,- ति पाठः प्रतिमाति। |

t इटयमेव पाठः wast । मम तु, रखतदिधानमास्यातम्‌,ः-- इनि प्राठः प्रतिभाति |

१०२ पराश्रमाधवः।

साम्परतं खावर परपनशकतेच विधिरब्यते”--षएति । तज सावरप्रात्भिमिमिन्तानि बणएवाह,--

“विद्यया mara शो य्येभारय्याऽन्वयामततम्‌ |

सपिण्डस्याप्रजस्यां शं सावर सप्तधोच्यते”- दूति | नारदोऽपि,

“way दानक्रियाप्राप्तं wel वेवाहिकं तथा |

बान्धवादप्रजाण्नातं BSI घनागमः दति श्रागमपू्वैकमेव YR: प्रामाष्यमित्याद हारौतः,-

“a मूलेन विना शाखा श्रनतरौखे प्ररोहति |

श्रागमस्त॒ Hae भुक्तिः शाखा प्रको त्तिता"- दति । नारदोऽपि, _

“oma विष्टद्धेन भोगोयाति area. | श्रविष्ररद्धागमोभोमः प्रामा्ं नेव weafa’—zcfa | आ्रगमवहोधेकाखललादिक्षमपि WR प्रामण्यकारणमित्याद

नारदः+ © | ““श्रागमोदोधंकालख विच्छेटोपरनोधितः। परत्ययिसन्निधानश्च पञ्चाङ्गोभोग दव्यते-इति | शरन्यतराङ्गस्य Ia भोग mary नास्तोति are नारदः | * इत्थमेव पाठः Gas | `मम तु, कयलब्पेन,--इति पाठः whats | तु, कयलब्धेन,--इति पाठः सषिमाति । † दल्यमेव प्राठः wary) निण्द्िभोऽन्यरवोच्िति - दति म्रग्यान्त- रौयपाठस्त॒ सम्यक |

व्यवहारकारणम्‌ | Lok

Saat केवल ag कौ्येश्ञागमं करत्‌ । भोगच्छशापदेगेन faye: ष तु तस्करः“ दति | कात्यायगोऽपि,- श्रणष्टागमजेष्येन भो गारूढेन वादिना | कालः प्रमाण दानश्चाकोन्तेनौयाधिसंसदि””- इति | पश्च्गेषु विप्रतिपन्तौ साधनौयमिल्थाह संग्रशकारः,- ` सक्तिपरसाधने मुख्याः weary weiter: | TAG: चेचसामन्तासस्तौमापतयः कमात्‌ ॥ लिखितं साचिणोभुक्रिः किया चेचग्टहारिषु | श्रागमे कयदानादौ प्रत्याख्याते चिरकने- इति, कयदानादावागमे प्रतिवादिना प्रत्याख्याते सति लिखितसा- चिभूक्रयः क्रियाः प्रमाणम्‌ । भुक्रभ॑दमाइ कात्यायनः. ` -सुकिष्ठ दिविधा मोक्ता सागमाऽनागमा तथां | जिपुरुषो खतना तु भवेदण्पा तु बागमा दति | WRIA TAT भुक्तिरागमानुषन्यासेऽपि प्रमाणम्‌ | खल्या त्‌ मुक्षिरागमखदितेव प्रमाणम्‌ | एतदेव, वस तिः “भुक्रिस्तेपुरुषौ यज चतुथं सम्मरवन्तिता + wate: feet याति म एच्छेदागमं कचित्‌ ॥ अनिविद्धेन agi पुरूषैस्िभिरेव तु ¦ तच नेवागमः कायौ भुक्रिखिपुरुषौ यतः” | “तच नेवागमः कायौ yfmawe गरोयसो”दतिवा पारः ।

| ¶ ita wa: स्च | wag, स्च इत्यमेव पाठः Gay | मम तु, रुतद्रेवाङ़- इति पाठः प्रतिभाति |

8

१०४ पर्ररमाधवः।

जिपुरुषभोगेन षष्टिसंवत्छरादयः उपणच्छन्ते। श्रतणएव व्यासः, “gaifefaufa भुक्ता खामिमाऽव्याहता सतौ | शुक्तिः सा पौरुषौ Ser दिगण च दिपौरूषौ ॥ जिपुरुषौ जिगृणिता तच नान्वेव्य आरगमः- दति । छस्पतिनंवतिसंवल्छरानुपलचयति,- “पितामहो यस्य जोवेवष्नोवेश्च प्रपितामहः | जिंशत्‌ समायात्‌ yfet a भुक्तिव्थांहता परेः ॥ भुक्तिः खा dient sar दिगृणा च दिपौरुषौ | जिपोरषौ च जिगा परतः सा चिरन्तनौ"-दति । want पञ्चजिशदषांफि पौरुषोभोग दत्यक्रम्‌,- “वर्षाणि पञ्च जिग पौरुषोभोग उच्यते-दति | यदि विंशतिवर्ष पौरुषोभोगः, यदि वा जिंश्रदर्षः, पञ्चनिंश- aur वा, स्वैथाऽपि जिपुरुषभोगेन तत्करणयोग्धः कालडपशचच्यते | अतएव कालव्यायनः+- | “ara काले करिया wa: सागमा yfaftad | श्रस्मान्तेऽतुगमाभावात्‌ क्रमात्‌ जिपुरुषागता-इति । श्रतुगमाभावादिति योग्यानुपलब्ध्यभावेन श्रागमाभावनिशया- सम्भवात्‌। एतदुकं भवति । सरणएयोग्ये पञ्चाश्दधिकश्रतवषेपय्येन्तातौ- तकालमध्ये MCT सुक्तिख्खेतत्छारम्रमाणवगममूलेव खले प्रमाणम्‌ |

+ इत्थमेव पाठः was! व्षां शि, दरति ग्रन्थान्तरौवपाटस्त सम्यक्‌ । † लिश्त्समायान्त gat दति शा० | { स्याजिरन्तमो,- दति ate |

च्वद्ारक्षाणम्‌ | ९०४

AAMT TATA CT ATT बाध्यमानलात्‌ । सरणायोग्य own पञ्चाशदधिकशतवर्षातौतकालात्‌ प्राचौनकाले azar ख- काखदाद्छेवसितागममूखिका विनाऽपि मानाग्सरागतसागममूषतां खल्वे प्रमाणमिति । श्रसमार््तऽपि काले श्रनागमसपतिपरग्परायां सत्यां न भोगः प्रमाणम्‌ | अतएव नारदः+ “श्रनागमन्तु यो YER बहन्यब्द शतान्यपि । चोरदण्डेन तं पापं दण्डयेत्‌ एथिवो पतिः इति | निखितानागमः खभोगस्तेनेव दनतः ““श्न्धाडितं KAU बलावष्टथयाबितम्‌ | प्रत्य च यदुक्तं वडेतेऽप्यागमं विनाइति। अन्याहितं WARN दातमपितम्‌। इतमाइतम्‌ | न्यस्तं मि चित्तम्‌ | waa राजप्रसादादिबलावष्टम्भेन yagi याचितं परकौय- मदाराद्यर्थमानोतम्‌। सन्बन्ताऽपि,- “Al राजक्रोधलोभेन इलान्यायेन वा हता | WTSI तुष्टेन न खा सिद्धिमवाभ्रुयात्‌”-इति | यत्त॒ हारोतेनोक्रम्‌, “श्न्यायेनापि यद्‌ ym frat पूर्वतरे स्तिमिः। न तत्‌ we पराहतं क्रमात्‌ जिपुरुषागतम्‌--दति | एतञ्च serait भुकरमादतमश्रक्यम्‌, किं युनरन्यायेन भुक्रमित्येतत्यरम्‌ | शासनविरोधे भुकरेरप्रामाश्यमाह टहस्पतिः- “re जिपुरुषौ afin पारम्पय्येक्रमागता |

* तग्भुलमनागमानावाङ्--दइति We | 14

Log पशशरमाधवः।

न खा wefad wen पूविकाश्छासनाश्ते”-दति। यन्तु पितामहेनमोक्म्‌,-

“खरस्तादागमपदं तस्मात्त नृपशासनम्‌ |

ततश्चैपुरुषो भोगः प्रमाणन्तरमिग्यते *-दूति। तत्मवादहपरम्परया तप्मसिद्या निखितागमभोगविषयम्‌ | सत्य-

विच्छेदे सागमा भुक्तिः प्रमाणमित्याह sea तिः,-

“मुक्रिबेखलवतो शास्ते विच्छिन्ना fact |

विच्छिल्लाऽपिदहिसाश्ेयायात्‌ुप्वेप्रसाधिता-दति। 'चिरन्तमाथाः ae: कबिदपवादमाड याज्चवख्क्धः,-

“योऽभियुक्रः परेतः स्यात्‌ तस्व खक्धो तमुद्धरेत्‌ |

त तत्र कारणं भुक्तिरागमेन विना शता" दति | नारदोऽपि,

“श्रथाङूढविवादस्य प्रेतस्य व्यवहारिणः |

पुक्ेण सोऽथेः शोध्यः स्यान्न तद्धोगाज्िवन्तयेत्‌ {--दइति। श्रलुद्धारे लभियुक्रस्येव दण्डो न तत्पुच्चादेः । ATH सत्यन्तरेः-

“Sag Bat येन ख दण्डास्तमनुद्धरन्‌ |

» दत्यमेव पाठः wast! मम तु, प्रमाणतरमिष्यते,--इति पाटः प्रतिभाति |

† इत्यमेव पाठः aan) मम तु, स्यपि विष्छेदे,-इति प्राठः प्रतिभाति |

म वद्धोगमावाद्ेतोययव्ारं म॒ निवर्तयेदिव्चंः। न तं भोगोनिव- सेयेत्‌+-- दति ग्रन्धान्तरीयः पाठः। |

व्यवहारकाण्डम्‌ | | ९०७

म Aaa वा भोग्यहामिख्थोर पि दति | एतदेवामिप्रेव्य कात्यायन श्राह,

““च्राइन्तां युक्रयुक्राऽपि * लेख्यदरोषान्‌ fatwa ।

vag qfeetuig शेख्यदोषांस्त॒ नाभरुयात्‌"”-इति | faqety व्यवसितं साधकं क्रमेण दशंयति नारदः+

“श्रादौ तु कारणं भुक्रिमेष्ये yfing सागमा ।

कारण भुक्रिरेवेका सन्तता या चिरन्तनो दति। VITA TAHT दशितः,

“छृतागमस्योक्रकाले YRY प्रभुरागभः |

aeare aatre प्रमुभुक्िस्ठ arrart ॥

afwat सा aque प्रमाणं wat महत्‌ |

परित्यक्तागमा भुक्तिः Rasta प्रञुमेता”- दति | कचित्‌ yata प्राबल्यमितराभ्वामित्याड कात्यायनः,

‘corsage जशवाहाटिसंश्रये |

yfata तु wat खात्‌ प्रमाणएेथ्िति निखयः” -दति । नारदोऽपि,

“fagarasta शिखिते जोवत्छपि हि arfay |

विशेषतः स्थावरेषु यन्न ye न तत्‌ खिरम्‌”--दति। सम्बत्तीऽपि,- |

* युक्तसुक्षोऽपि,- दति श्रा | † प्रचसेक्किः aera, —afa ate |

१०८ पराश्नरमाधवः।

“्यब्धमाने गहे विद्यमाने तु राजनि | भुक्ियेश्च wane न aaj तच कारणम्‌” इति | एतश्च लेस्थवेयथ्यंकथगा्थेसुक्त, न Gaim: खामिलप्रतिपाद- गायम्‌ | तस्य wire खामिलाखिद्धिः । श्रपडारेष्णपि भोगस- गवात्‌ | तएव कात्यायनः, MN बलं काय्यमाइर्जां तत्सुतेन वा | पष्स्वो पुरुषादौनाभिति war व्यवसितः" दति | aH, याश्चवस्क्येनोक्रम्‌,- “पश्छतोऽग्रुवतो ग्डमेहानिरविंश्रतिवार्षिकौ । परेण भुच्धमानाया धनस्य दश्रवारषिकौदइति। यदपि प्रजापतिगोक्रम्‌,- “दानकाखार्यदाऽऽरग्ब भुक्तिश्च विघातिनौ । समा विंश्रव्यवधिका तस्यान्तं न विचारयेत्‌”*--दइति | तदेतदासेधमङ्ुवेतां फलहानिविषयम्‌ । न तु गरानि- विषयम्‌ | यस्मात्‌ तत्काणोपशकितभुक्रेरेव तच प्रामाश्ात्‌। WAT ठस्य तिः,-- “faged yaa येन समख उ रवारिता | तस्व नैवापरन्तेवया उमाशिङ्रेन चेदय ^ दूति | अ्रध्यादिपचकस्य ग फलदहामिरित्याह याश्नवल्क्यः,- * चमालिकेन चेद्वदा,-दरति का० | मम वु, Way न चेदधः- afa पाठः परतिभाति।

व्वदहार काकम्‌ | १०

°श्राधिसौमोपनिखेपजडङवालधनेर्विमा |

तथोपनिधिराजस्ौओओोजियाणं धनेरपि"-इति । मनुरपि, ८ 4

“afte: सोमा बाधनं निचेयोपमिधिख्ियः |

Tse ओजियद्रव्यं मोपभोगेन मश्छति"-दति | ओ्रोजियग्रदणएमन्यासक्षोपलच्णायंम्‌ | श्रतएव काल्यायनः,-

“meat चरेत्‌ कचित्‌ वरतं षट्‌ जिंशद्‌ाम्दिकम्‌ |

श्रथाय चान्यविषये दौधंकाणं चरेख्रः* ॥

समाटन्तो वतौ कुर्य्यात्‌ खधनान्वेषणं ततः |

पञ्चाश्दाब्दिको भोगः तद्धनस्यापहारकः ॥

प्रतिवेदं इादशाब्दः कालो विद्यार्थिनां खतः |

frafanfirga यदणान्तः प्रकौत्तितः ॥

सुद्विबेन्धुभि्यैषां यत्छं ुक्रमपश्चताम्‌ |

गृपापराधिनां चेव भवेत्‌ कालेन रौयते- रति ॥ wre दश्ववार्षिंकौ हाभिरिति यदुक्त, तस्व विषयविशेषे संको-

चमाह मरोचिः+-

“धनवाद्याशंकरणं याचितं मौ तिकम्मेणा |

चतुःपञ्चाग्डिकं देयमन्यया ₹हानिमाघ्रुयात्‌”-दइति | WIAA मनुः-

“atten भुज्यमानानि न नश्यन्ति कदाचन |

+ बसेब्ररः+-- दति ate |

१९. ० परान्नरमाथनबः।

धेरुरद्रोवदृद्धो यख Te: प्रञुश्यते"-इति । याचितेव्बप्पवादमाद व्याखः,-

“"याच्याध््यंण यद्भुक्तं ओजिये राजपूरवेः |

सुडद्धिबन्धिवेखापि न agra ₹रोयते- दति | इदख्यतिरपि,ः-

“श्रनागमं तु agn गटहचेनापणादिकम्‌ |

awcqqagey न agra ₹ोयते"- दति | हानो कारशमार सएव,

“Wee: अरो जिये स्यादभयं राजपूरषे |

सेहः सुषदान्धवेषु yaaa होयते-दति | क्विदेकरे शरभो गेऽनुपञुके प्रव्येकदे शानरेषु* प्रमाणम्‌ | तदाह

zeata:,— | “Maat यामखेजारामाख शेखिताः। एकदेशोपभोगेऽपि सवं wat भवन्ति तेति | दति मुक्तिप्रकरणम्‌।

सुहपसंहारपुरःसर दि व्यसुपचखापयति crafa:,—

‘erate तदाख्यातं † साभभोगप्रसाधनम्‌ |

+ इत्यमेव पाठः सव्वं | मम तु, कचिदेकदेणमोगोऽनु पस॒क्तपरयेक- देणणन्तरेषुः-दति प्राठः प्रतिभाति |

† इत्यमेव पाठः aaa) मम तु, खावरस्येतदास्यातं,--इति पाठः प्रतिभाति |

व्यवद्धारकाख्छम्‌ | RRR

TATUSTA पादे तुम दोषो रैविकौ क्रिया"-दति। दिथमुटिशति seufa:.— “धटोऽभ्रिरूदकं चैव विषं ate पञ्चमः | षष्ट तण्डुलः प्रोक्तः सप्तमस्प्तमाषकः ॥ शष्टमं कालमि्युक्षं भवमं UA तथा । दिव्यान्येतानि सवैाणि fafesris खयम्भवा ॥ waned: प्रयुक्तानि दुष्करां महात्मनः"-दति । wy! “aa fee नाम तुलाधारण विषाशन^* कोश्ोऽभि- प्वेशोखोदधारणमिष्टापूप्रदानमन्यांख शपथान्‌ कारयेत्‌”-इति | way seafaa दितः, “eal वाहनशस्ताणि malaria ख । देवन्राह्मणएपादांश्च पुदारशिरांसि च | एते च श्रपथाः परोक्षा WITT सुकराः सदा-इति। शंखलिखितावपि । “द्टापू्तप्रदानमन्यांख शपथान्‌ कारयेत्‌- दति। उद्दिष्टानां दिव्यानां मध्ये तुलादोनि महाभियोगे प्रयो- कथानि। तथाच याश्चवस्क्यः- “तुलाऽम्धापो विषं कोश्रो fearate विष्ये | महाभियोगेव्वेतानि शोषकस्येऽभियोक्रि”- दति ॥ uray तप्तायःपिण्डतप्तमाषत्ततण्डलाखच aA । “न भक्ती कोश्म्पेऽपि दापयेत्‌” इति खस्पामियोगे कोश ।

* विषाक्वंयं- दति ate ae |

Ure पराशरमाधवः।

कोशस्य तुलादिषु पाठः सावष्टभामियोगेऽपि प्रा्यथेः । न महा- मियोगेष्वेवेति नियमाः । sere कोशख्य शंकाभियोगएव प्रातिः आ | “श्रवष्टेभाभियुक्रानां धटादौनि विनिदिंभेत्‌ t ACSA SA कोशाख wea न संशयः दति सरणात्‌ । Tria विवादपराजयनिवन्धनो दण्डः । तज शिरि तिष्ठतोति Trane: | *यदा शोषेकख्योऽभियोक्ता न ॒स्ात्तदा दिव्यानि देयानि | तथाच नारदः, “Manet यदा न स्यात्‌ तदा दिव्य तु दौयते+“-इति। दिव्यदाने नियममाह पितामहः "“श्भियोक्रा शिरःस्थाने दिव्येषु परिकौश्यैते। अभियुक्नाय दातव्यं दिव्यं शरुतिनिदशरेनात्‌” -इति | काद्यायनोऽपि- | “न कञ्चिदभियोक्रारं दिव्येषु विजियोजयेत्‌ । अभियुक्षाय दातव्यं दिव्य दिव्यविश्रारदेः- इति | अरभियक्राय दातव्यं नान्यस्येति नियमस्छ श्रपवादमाइ ATE वरक्धः,- | “रुच्या वाऽन्यतरः क्य्यादितरो वन्तयेत्‌ शिरः“ इति |

# इत्यमेव पाठः Tat । मम तु, यदा शौषेश्षस्थोऽभियोक्षा न स्याद्‌? तदा दिव्यानि न देयानि | तथाच ATS, — WAST वदान स्या तदा दिव्यं न दीयते । इति पाठः प्रतिमाति । अन्धा ‘attra: ऽनियोक्षरि- ति वान्चवल्वधादिवचचनविो घापत्तेरिति waz |

BAVC BST | ११४

नारदोऽपि,- "परियोक्षा शिरःस्थाने सर्व॑ज्ेकः* wafer: | इूतराजितरः ङुरय्यादितरो awa fac: 1“ इति । कचित्‌ favafanasfact दिव्यं देयमित्याइ कात्यायनः, “arfaa: शंकितानाश्च निर्दिं्टानाश्च cara: | श्रंकाश्टद्धिपराणाश्च दिव्यं zea fact विना ॥ लोकापवाददुष्टानां श्ंकितानाग्त्‌ cate: | तुशाटौनि नियोष्यानि at भिरस्तज वे wa: # न शंकासु शिरः शोके Te न कदाचन | afuctfa च दिव्यानि corey दापयेत्‌”-इति। विषयविशरेषेष दिव्यविगेवान्‌ व्यवस्वापयति संग्रहकारः, ^धटादौनि विषाग्तानि गुरुष्वयेषु दापयेत्‌ इति । faarae:,— “cagattramtat धटादौनि विनिदिंभेत्‌ | तष्डलसखेव को रख शंकाखेतौ नियोजयेत्‌"-इति ॥ काल्यायनः,- “शंका विश्वा खसन्धाने विभागे खक्थिनां तथा ¡ । करियासमूदकदरैले को ्रमेव प्रदापयेत्‌”--इति | पितामहोऽपि,

+ स्वैव, इति qe | † अभियोक्ता facet सव्वचेव प्रकोत्तितः। शच्या वान्यवरः कुय्धादितस वत्तयेष्छिरः+- दति DMA पाठः समौचोनः। { सदाः इति Go शा०। 15

१९४ पराशरमाधवः।

“"विखम्मे सर्वशंकासु सन्धिकार्यं तथेवच |

एषु कोशः प्रदातव्यो विद्धिः शदडधिरङ्धये* ॥

भिरस्थोऽपि विहीनानि feareifa विवद्धयेत

uztetfa facia कोग्रएकोऽभिरःखितः7'-इति | धमतारतम्येन ¡ टिव्यव्यवस्थामार ठदस्यतिः,-

“faq सदस्तापङते Watt च Barve: |

faarita च सलिलं ad देयो धटः सदा ॥

चतुःग्रतेऽभियोगे तु Ta. HATTA ।

fart तण्डुलं देयं कोश्रएकः शिरः खतः ॥

wa इते निदन्ते वा दातव्यं धनश्नोधमम्‌ |

MRT प्रदातव्यं Wa We Araya: ॥

एषा सख्या निरृष्टानां मध्यानां feo रता ।

चतुगणोत्तमानां तु कश्पनौया परौचकेः”--इति ॥ काल्यायनोपि,-

“grat संख्यां सुवर्णानां शतमाने विषं wag |

amiag fast वै दथ्ाचैव इताग्रनम्‌ ॥

agra विषं देयं खलारिश्तिके धटम्‌ |

जिंशहश्रविनाशरे वे कोशपानं विधौयते ॥

पञ्चाधिकस्य वा नागे aude तष्डुणम्‌ |

+ इत्यमेव पाठः सव्वं | मम तु, खडिसिद्धये,-- दति पाठः प्रविभावि। † कोग्रकः शिरः खतः इति wre Fe | { पणतार्तम्यन,- इति ate Ge |

च्वशार कार्दम्‌ | १९४.

तदधीर्धस्य नारे तु देयं पुजादिमस्तकम्‌ ॥ तद्धार्धविनाशओे तु लौकिकाख करियाः खताः?--इति । विष्णुरपि । “स्वेषु चाथेजातेषु मूष कनकं कण्ययेत्‌ । तज wet ux gatgtg* शापयेत्‌। दिषष्णखोने fren, चिषृष्णलोने रजतकर, चतुःशृष्णशोने gadat, पञ्च्टष्णणोने ator, सोरोङ्ूतमहोकरम्‌ । दिगुणा्ं यवा विदिताः समय- करिया Sere) जिगणेऽ्ं राजन्यस्य । चतुरं ब्राह्मणस्य" दति । पादस्यर्ग्ादोनां विग्रेषाः wart दशिताःः- “विप्रे तु सत्यवचनं -दिनिष्के पादलम्भनम्‌ | अनं faa तु रूप स्यात्‌ कोश्पानमतः परम्‌"--दति ॥ ` निष्कगरब्देन काञ्चनकर्षेवतुर्था शो यो सुद्रासुदधितः प्रतिपाद्यते । तापि wfeen निष्कव्यवदहारात्‌ । wer set खवर्णाना- भिति aan, तज gadaftareare मसुः,- ` “शछोकसव्यवहाराथे या संसा प्रथिता भुवि | ATS SAGAS AMAT: ATRYN: ॥ MAMTA भानौ यत्‌ Ba दृष्यते रजः + प्रयमन्तत्‌ TATU जसरेण Waa ॥ जसरेणवोऽष्टौ विच्वेया सिचका परिमाणतः | ताराजसषैपस्तिखस्ते जयो wT: ॥

* दूवाकरं,-- दति यन्धान्तरीयः पाठः सम चोनः | † meta पाठः सव्येन । मम तु, यथाभिदहिता,-द्ति प्राठः प्रतिमाति |

We पराश रमाधबः।

aia: षट्‌ यवोमध्यख्ियवभ्वेकशष्णखम्‌ । ` पञ्च शष्डशको माषस्ते सुवणष्ठ षोडश ॥ पलं सुवशाखलारः पलानि धरणन्दश् | डे wae vava विश्नेयो रौप्यमाषकः ॥ ते षोड्श्र खाद्भरणब्युराण्शधेव राजतः | काषीपणस्तु विश्चेयस्तासिकः arfan: पणः ॥ धरणानि दश शेयः शतमानस्ठ राजतः | चतुःसोवणिको निष्को fasterg प्रमाणएतः”--दति ॥ WAU FICS Wei भागे वतेते | eM कर्षे दतौयभागवाचौ । माषपश्च्माश्नस्य Bia । खष्यद्रवयस्व मामनि कर्षवचनमस्ति+* । काषोापणशष्डौ qeequive ange नाम- Ba) ग्यानधारणशब्दौ पलद शमां शस eazy नामनो । कषं- चलारिश्ष्मां शस्य Sage माषसंन्ना | मिष्कश्चत माषश्रष्दे THIS waza वतेते{ । अतएव रूप्यषंन्ञाऽधिकारे याश्चवष्व्धश्रार,- “शरतमानन्तु दशरमिधेराचैः पलमेव तु । निष्कं सुवर्णखचलारः-----"दति। इदस्यतिः सुवणेश्ब्दश्य श्र्याकरमादः- "ताज्जकषेहता सुद्धा fava कर्षका पशः । ` ` ज SUEY मामगिन्केर्वबचगमल्ति- इति ae, ` + इत्थमेव पाठः सब्बे | मम तु, एरावकाषापशश्रब्टो,--दइति

पाठः प्रतिभाति |

{ श्व्यमेव पाठः eas | मम तु, निव्कशतमाषश्ब्दौ cae रूप्य- ग्रे वक्ते, दति पाठः प्रतिनाति। `

चवद्ारकार्डम्‌ | Ars

ava चाद्रिका प्रोक्रा ताञ्यतखष्ट धामकाः ॥ ACAITW GACY दोनाराख्यः awa तु" इति | agaeng पले विकश्यमाह,- “qe सुवर्णः चत्वारः पञ्च वाऽपि प्रकौन्नितम्‌”- दति | राजतेऽपि कार्षापणोऽस्तोत्याह नारदः+ “कार्षापणो cfawat दिशि रौप प्रवन्तते”- दति । यास्व सोवणेनिष्कस्य प्रमाणमाद,- “पलान्यष्टौ वण wa सुवणोखतुदं ग | ` एतत्‌ निष्कप्रमाणन्तु व्यासेन परिक िितम्‌"-दति । तच ATAU प्रमाणन्तरमावादि दिव्यदण्डव्यतिरिक्र- विषये देशव्यवहाराविरोधेन याद्यम्‌ aa च टृहस्यतिः,- “सख्या रस्मिरजोग्छला * मनुना समुदाइता | काषापणान्ता सा दिव्ये भियोञ्या विनये तथा ॥ RAMI दण्ड उन्तमसारसः। तदङ्क मध्यमः परोक्तः तदद्धंमधमः सरतः” दटति ॥ जातिभेदेन दिवब्यवस्छामाहइ नारदः+ “ब्राह्मणस्य धटो 2a: चजियस्य इताशनः | वेश्यस्य सलिलं देयं शूद्रस्य विषमेव तु ॥ साधारणः समस्तानां कोशः stat मनौषिभिः“--दूति ॥ aire Va व्यवसा |

+ इत्यमेव पाठः TAT | मम तु, GA रज्िरजेभूया,--इति पाटः प्रतिभाति |

ats परश्रमाचवः।

“स्वेषु सवे दिव्यं वा fans दिजोत्तमः-इति

RATTAN । eae वयोविशेषादिना बयव- VINA | तदाह नारदः+

“्ञौवानुत्तवधिरान्‌ पतितांखार्दिंताखरान्‌ ।

बाणवद्‌ सिय एषां * परोखेत धटे सदा ॥

न स्लोणान्तु विषं प्रोक्तं न चापि सलिलं सतम्‌ ।

धटकोश्रादिभिस्तासामतस्तासां विधारयेत्‌ ॥

म॒ मव्जनोयाः स्तलौबाला धर्मश्ास्तविचक्ेः |

रोग्णिये च वृद्धाः श्युः पुमांसो ये च दुभेगाः॥

सहसाऽप्यागतामेताश्नैव तोये भिमव्येत्‌ |

म सापि हारयेदभ्चिं न विशेषं विशोधवेत्‌-दति | काल्धायमः-

“a खोहशित्पिनामग्निं सलिलं नाब्नुशेविनाम्‌ ।

मम्लयोगविदाश्चैव विषं care न कचित्‌ ॥

तण्डुले न farsa व्रतिनां मुखरो गिणाम्‌”-इति | पितामहोऽपि. |

“ofeat वजेयेदग्रिं सलिलं श्वासकासिनाम्‌ |

fantiwant नित्यं विषन्त॒ परिवजेयेत्‌ ॥

यदाप्यं स्नोव्यसनिनां कितवानां तथेवच ।

* बालङ्द्धस्त्रियो येषां, दति ate | 7 † इत्यमेव पाठः सव्वेश्च | मम तु, न विषेण,- दरति we: प्रतिभाति।

TARA | wre

कोशः AHA दातव्यो ये च नासिकटन्तयः“- इति ॥ कात्यायनोऽपि,

“मातापितादिजगु रुढद्धस्तौवाखघातिनाम्‌ ।

महापातकयुक्तानां नासिकामां विग्रेषतः ॥

दियं VARMA राजा धर्मपरायणः |

लिङ्गिनां प्रसवानान्तु मन्त्रयोगक्रियाविदाम्‌ |

वणेसङ्रजातौनां पापाभ्यासप्रव्तिनाम्‌ ॥

एतेष्वेवाभियोगेषु जिन्येष्ेव तु aaa: |

एतेरेव नियुक्तानां erent दिव्यमरंति ॥

न सन्ति साधवो यच तच शोध्याः खवीमैरः* इति । यदपि पितामद्ेनोक्रम्‌,-

“सव्रतानां छशाङ्गानां बालटदतपस्िनाम्‌ |

स्लोणटाश्च न भवेदिग्यं यदि धममेसू्वेच्छते”- इति ॥ तदम्धम्बविषयम्‌ । यन्त॒ काल्यायनेगोक्षम्‌,-

““चनदारापदहाराणणं * स्तेयानां पापकारिणाम्‌ |

प्रातिलोम्यप्रतानां निखयो न तु राजनि ॥

तप्रसिद्धानि दिव्यानि संशयेषु न नि्दिंभेत्‌”-दति ॥ ` तत्ते नियक्पुरुषाखाभविषयम्‌ । हारौतः वणंविषये। विशेष- माह, | |

“राजन्येऽभिं धरं fad aw तोयं नियोजयेत्‌ |

# अस्पु्यघनदारा्णः- दति ate | ५ ५५ विशेषे † इत्थमेव पाठः way | मम तु, वगेविरेभे,- दति प्रतिभाति |

१९० पराशरमाधवः।

न विषं ब्राह्मणे दद्यात्‌ विषं वर्णारे खतम्‌ | के ग्रतण्डुलधमेस्त॒ धमंसम्भवमेवच ॥ पुजदारादिश्पथान्‌ aad प्रयोजयेत्‌”-दइति ॥ दिव्यानां काणविग्रेषमाडहइ पितामहः, “Sat मार्गशिरय्ैव वैशाखख तथेव ।. एते साधारण मासा टदिव्यानामविरोधिनः ॥ धटः सावेजिकः what वाते वाति विवजेयेत्‌ | तथा भिभिरडेमन्ते वर्षाखपिच दापयेत्‌ । DR सलिशलमिन्युक्क ferns तु वजेयेत्‌”-दति ॥ नारदोऽपि “श्निः शिशिरहेमन्ते वर्षा परिकोौर्तिवः | TIAN तु सलिलं van शिशिरे विषम्‌ ॥ न गोते कोशसिद्धिः स्यात्‌ नोष्णकाशेऽग्निग्नोधनम्‌ | ने meta विषं दात्‌ प्रवाते न तुलां गुप इति ॥ विष्णरपि । “श्लोव्राह्मणएविकलासमयरोगिणणं तुला देया । सा च न वाति वायौ न नास्तिकस्य। श्रसद्ध्मलोदकारिण्णमभिरंयः। म॒ शरद्गोश्योख | न कुष्िपेत्तिकन्राह्मणानां विषं देयम्‌ । uefa न । शेभमव्याध्यदिं तानां wheat श्वासकाशिनामम्बूजौ विनां न चोद- कम्‌। हेमन्तशिशिरयोख न। नास्तिकेभ्यः कोशो न देयः । इह- व्याधिमारकोपदृष्टेश्च-दति । पितामशोऽपि,- “gatesfiaciat स्यात्‌ gate च धटो भवेत्‌। मध्या तु जलं देयं धर्मतत्वमभौोष्ता ॥

चवहारकाण्डम्‌ | at

दिव्यं तु yale को शदद्धिर्विधौयते।

wat तु पञ्चमे aa विषं देयं सुश्नौतलम्‌”--इति॥ दिवयदेग्रानाद,- |

“reat frqe: ara: set देशे धटः सदां ।

इन्द्रस्थाने सभायां वा राजदारे चतुव्यथे”-इति ॥ दृष््रस्थानं प्रख्यातदेवतायतनोंपशलच्णम्‌ | अतएव नारदः+

'“खमाराजकुलदारे देवायतनचत्वरे,-- इति । श्रधिकारिविश्रेषेण दे श्विशरेषान्‌ व्यक्सापयति काल्यायनः-

““दण्डस्थानेऽभिशरप्तानां महापातकिनां sure t

नृपद्रोदप्रडत्तानां राजदारे प्रयोजयेत्‌ ॥

म्रातिलोग्यप्रस्ूतानां fea देयं ware |

श्रतोऽन्येषु तु ara सभामध्ये विदुबेधाःः-दति । दियदैश्ा्चनादरे दिव्यस्य प्रामा्यहानिरित्याह भारदः,-

“श्रद्‌ शकालदन्ताजि वदहिर्वासहृतानि च ।

व्यभिचारं सदाऽ्थेषु qaate न सं्रयःः-इति ॥ वासो जननिवासः। तस््नाददिभिंजेनप्रदे शदति यावत्‌ । तथा

ष पितामहः

“दिव्येषु सवंकार्य्याणि प्राद्धिवाकः समाचरेत्‌ ।

MACY यथाऽध्वथयः सोपवासोमृपाञ्चया ॥

तत श्रावादयेदेवान्‌ विधिनाऽनेन धमे वित्‌ ।

MES: प्राज्ञलिश्धेला प्राड्‌ विवाकस्ततोवदेत्‌ ॥

wife भगवन्‌ धमे afd fea खमाविश्र । 16

RR ULTHEATaT: |

सहितो लोकपाजेख वस्ता दित्यमरद्रणेः ॥

अवाद तु घटे wa पद्यादङ्कानि विन्यसेत्‌” । धरटग्रणं सवं दिग्यापलच्णायेम्‌ । एषां धर्माणां सवं दि्सा-

धारणत्कत्‌ | अङ्गविन्धासप्रकारस्तेगैव दर्तः,

“gy of तु संस्थाप्य Has Chee तथा |

वर्कं ufga भागे कुेरश्चोत्तरे तथा ॥

अरग्न्यादिलोकपाखांख कोरूमामेषु विन्यसेत्‌ |

<=: पोतो यमः श्यामो वर्करः स्फरिकप्रभः ॥

कुवेरस्ठु सुवर्णभख्लभ्निखाय्येसुवरभाः |

awa ford तिः श्वामो वायुस्तासः प्रभरस्यते ॥

tury wage: एवं ध्यायेत्‌ क्रमादि मान्‌ |

cxe दिशे TY वद्धनावाश्येदुधः ॥

धा, भुवस्तथा व्योम waar ieee: |

ETS मभासख वसवोऽष्टौ प्रकौ्तिताः ॥

देवेगरेश्मनयोमध्ये श्रादिल्धानां यथाक्रमम्‌ |

धाताऽग्येमा च fawy वरुरेश्नौ भगस्तया ॥

wat विवस्राम्‌ पूषा च Wet दशमः खतः |

ततस्बष्टा ततो faucet यो जघम्यजः ॥

इत्येते इादश्षदित्या नामभिः परिकोतिताः ।

aa: पञ्चिमभामे तु रुद्राएामयनं विदुः ॥

वोरभद्रश्च wae भिरोग्ख aera: |

* धयो,+--दति ate |

वदारकाखम्‌ | RRR

श्रजकपाद हिवेद्भयः पिनाकौ चापराजितः ॥ सुवनाधौश्चरद्चैव कपाखौ च विश्रान्तिः | QUAY भगवान्‌ रद्राख्खेकादश्र WT: ॥ प्रेतेश्ररचोमध्ये च asa प्रकण्ययेत्‌ | aE माहेश्वरी चेव कौमारौ Feast तथा ॥ वाराहौ च मेश्राणलो चामुण्डा मणल्युता | freternt भागे wearer विदुः ॥ वर्शस्योत्तरे भागे महतां खानमुच्यते | गगनः VHT वायुरनिलो मारुत्या ॥ प्राणः प्राणेश्जोवौ च मरतोऽष्टौ प्रकगैन्तिलाः | धरटस्योन्तरभागे तु दुर्गामावायेदुधः ॥ एतासां देवतानां च खनाच्ना पूजनं विदुः । WIAA धर्माय दत्वा चार्य्यादिकं? क्रमात्‌ It maife TareyrTat गषान्तशुपकश्पवेत्‌ | गन्धादिकां faterat परिचर्यां प्रकश्ययेत्‌ ॥ चतुरदिंच्‌ तथा होमः Haat बेदपारगेः |

* खाडमगख--दइति ate |

t तथेग्रागो,-दति ate se |

t umetucart,—fa ate |

§ दत्यमेव पाठः wan) मम नु, दश्वा चाच्यादिक,-- ति पाठः प्रतिभाति |

(ke पराण्ररमाचवः।

आज्येन इविषा चैव समिद्धिष्टमसाधनेः ॥ साविश्चा प्रणवेगाय खाहान्तेनेव होमयेत्‌” इति ॥ प्रणवादिकां गायनौसुचाय्यै पुनः खाहाकारान्तं wagers समिदाष्यवरून्‌ प्रत्येकमटोत्तरश्तं ASAT | “SAME यज स्यात्‌ शतमष्टोत्तरं खतम्‌"- इति | एतत्‌ अवेमुपवासादिपूवेकं कतेव्यम्‌ | तदाह नारदः+ ““श्रहोराजोषितः साला श्राद्रवासा सख मामवः |. Yaw सवेदिव्यानां प्रदानमनुकौर्तितम्‌"-दति ॥ याज्ञवस्क्योऽपि,- “सचेलखातमाहय Wacasitrada | कारयेत्‌ सवैदिव्यानि देवन्राद्मएसन्निधौ दति ॥ पितामदोऽपि- ““जिराजोपषितायेव एकराजोषिताय च । नित्यं देयानि दिव्यानि wea ` साद्रंवाससे”- दति ॥ श्रयश्चोपवास विकल्योबसखवद बलवदधिषयतया TSA: | ₹होमानन्तरं पितामहः “यद्चाथमभियुक्तः* स्यात्‌ लिखितं तन्तु पचक । मन्त्रेणानेन सहितं तत्काय्येश्च शिरोगतम्‌'”- इति ॥ मन्त्रखः--

* इत्यमेव Utd: Tay 1 यदथमभियक्तभ--दइति तु पाठः समीचोनः प्रतिभाति |

व्वद्ारकाणडम्‌ | १.२४.

““श्रादित्यचन्दरावनिलोऽमणख दयौरभ्रमिरापोददयं थमख | अख रा चिद्य उभे च सन्ध्ये way जानाति नरस्य SAT” ॥ seq विधिः सवेदिव्यसाधारणः | “दमं weal aa सवेदिव्येषु योजयेत्‌--दति पितामहस्मरण्णात्‌ । प्रयोगावसाने faut ददात्‌ । तथा 4 सएव,- “खलिक्‌ पुरो हिताचा्थान्‌ zfaurfirg तोषयेत्‌" दति | इति दिव्यमादका |

अथय धटविधिः। aa पितामडः, — “argrat निखलः कायैः Wt देशे We: सदा । इन्द्रस्थाने सभायां वा राजदारे चत्ष्ययेः- इति | नारदोऽपि “सभाराजग्टषद्ार सुरायतनचत्वरे"”- दति । पितामहः “famreng gat mat eure कारयेत्‌ । aaa नोपदन्येत अभिख॒ण्डालवायसेः ॥ कवाटवौजसयुक्रां परिचारकरकिताम्‌ | पानोयादिखमायुक्रामश्न्यां कारयेश्वपः?-द्रति ॥

श्‌ WLTALATA: |

ucfrarararcare पितामहः,

“"चतुरेस्ता तखा काय्यं पादौ कार्य्यौ तथाविधौ |

WHT तयो हेखलौ ग चेदध्यद्धमेवच #

च्छला तु afaa ae हेतुवगन्तपूवंकम्‌ |

प्रणम्य wage कार्यां मनोषिभिः-इति॥ नारदः+ | “खादिरो कारयेत्‌ aw ferret श्टक्तवजिताम्‌ |

जिंशपान्तदमावे तु सालं वा कोटरै्विंना ॥

means: श्रमोयो रक्रचन्दनः ।

एवंविधानि काष्टानि were परिकण्ययेत्‌ ॥

ऋष्यो धरटतुला aval खादिरौ तेन्दुकौ तथा |

चतुर खस्िमिः amare: ककंटकादिभिः”-इति ॥ पितामहः

“ककंटामि च देयानि faq erty qa |

weed निखेयन्त्‌ पादयो रभयोरपि“-दइति ॥ व्यासः,- `

“दस्तदयं निखेयन्तु प्रोक्तं मुष्डकयोखयोः |

wee तयोः प्रोक्त प्रमाणं परिमाणतः" दति ॥ पितामहोऽपि

“तोरणे तु तयोः काथं पाश्वयोरुभयोरपि । `

धटादुद्वतरे स्यातां नित्यं द्‌ शभिरङ्गलेः ॥

MAMA AANA तोरणणाभ्यामधोसुखौ |

व्यक्हारकाद्छम्‌ | १२७

wert सूजसम्बद्धौ धटमस्तकच मिनो "--दति ॥ नारदः,-- “fread समासा पाश्चेयोरुभयोरपि । एकच शिक्ये पुरूषमन्यजन तुलयेच्छिलाम्‌ ॥ धारयेदुन्सरे पाश्वं पुरुषं chew शिलाम्‌ | पोटकं पुरतस्तसिश्निष्टकां* पांश्लोष्टकम्‌”- दति ॥ पितामहः “एकस्िन्‌ रोपयेकात्थेमन्यसिन्‌ खत्तिकां war | दष्टकामस्मपाषाणएकपालास्िविवजिंते“- दति ॥ aa -टत्तिगेष्टकाय्यावपां शमां fan: । समतानिरौ चणाये wn तदिदो मियोक्व्याः । तथाच पितामहः, “creat नियोक्रव्यास्तलामानविश्रारदाः। विनो हेमकाराख कांस्यकारास्तयेवच ॥ कायं परौचकंर्नित्यमदलम्बसमोधटः | उदकञ्च प्रदातव्यं धरस्योपरि पण्डितः ॥ यस्मिन्न waa तोयं a विश्चेयः समोधटः | तोलयित्वा नरं पूव पञ्चात्तमवतार येत्‌ ॥ धटन्तु कारयेत्‌ नित्यं पताकाष्वजश्रोभितम्‌ । तत श्रावाइचेत्‌ देवान्‌ विधानेन च मन्त्रवित्‌ ॥ वाद्येन CURIA गन्धमाख्ानुलेपनेः""- दति | अच विशेषमाह नारदः

* पिटकं quay fafacai,—xfa ate |

९.९८ पराश्नरमाचघवः।

‘Hay ae दध्यपूपाचतादिभिः |

wqay we पूवे ततः शि्टास्ठ पूजयेत्‌"-दति ॥ दग्द्राटोनित्ययेः । ततः प्राद्धिवाकस्ठशामामन्धयेत्‌ । तदाह

पितामहः

"“धटमामन््येचेवं विधिनाऽनेन शास््वित्‌ |

त्वं घट, ब्रह्मणा Be: Wray दुरात्मनाम्‌ ॥

धकारात्‌ धममू्तिस्ं टकाराव्‌ कुटिलं मरम्‌ |

छतो भावयसे यस्मात्‌ धरस्तेनाभिधोयते+-दति ॥ श्रास्लवित्‌ प्राद्धिवाकः |

“aaa धट, sate म विदुर्यानि मानवाः ।

व्यव्ारेऽभिश्रस्लोऽयं मातुषस्तोख्यते लयि ।

तदेनं संश्रयं तसमात्‌ धमेतन्डेत्त मेषि दति ॥ ततः संशोध्यं तुलामामन्तयेत्‌ | तदार यान्ञवस्क्यः,-

“तुलाधारणएविद्वद्विरभियुकस्हलाभितः |

प्रतिमानसमौग्तो रेखां शलाऽवतारितः ॥

a तुले, सत्यधामासि पुरा देवेर्विनिमिंता |

+ दत्यमेव पाठः wan) ममतु, धटस्तेनाभिधौयसे,- इति पाठः ufaarfa | + सशोध्यः-द्ति we) aty,—afa ate । ममतु, गोध्यः,- इति वा, ख शोध्यः द्रति वा पाठः प्रतिभाति। t सत्रिधौ मासि, द्रति ate ae |

PAULA | १९९

तत्‌ सत्यं वद wenfe, सथ्रयाश्मां विमोचय ॥

यद्यसि पापरक्मातस्ततो्मां लमधो मय |

इद्धिखेद्रमयोडै मां त॒लामित्यभिमन्येत्‌"- दति ॥ ततः प्राद्धिवाकख्छलाधारकं शपथेनिंयम्य शोध्यं पुगरारोपयेत्‌ ।

तवा च नारदः,

“समयं परिग्टञ्चाय पुनरारो पयेत्‌ मरम्‌ ।

fated टष्टिर हिते भिरख्यारोष्य पजकम्‌-दइति | समयाः शपथाः । ते च विष्णना दभिताः,-

“क्रह्मन्नानां शता लोकाः" ये लोकाः कूटसाचिणाम्‌ |

तुखाधारख ते खोकास्छुलां धारयतो सटषाः--दति ॥ TRULIA नारदः,

“a afe शवेशूतानां पापाजि gearfa च ।

aaa देव, जानौषे न बिदुर्यानि मागवाः ॥

व्यवहाराभिगशस्तोऽवं नामृतं तोते लया |

तदेवं संशयं रूढं धमेतस्लातुमहेसि ॥

देवा्रमलुव्या्णं wa] तलमतिरिष्यवे। |

खत्यसन्धोऽसि भगवन्‌, प्रुभाश्टभविभावतः ti

* इत्थमेव पाठः Say | मम तु, ब्रह्मान्नोये शतालोक्ाः+- दरति पाठः प्रतिभाति |

† इल्यमेब षाठः SMT । मम तु, लमतिरिष्यसे,- दति ws: प्रति- atta |

1 इत्यमेव पाठः ears । मम तु, विभाविवः,-- दति पाठः प्रविभाति। 17

१३१० पराश्रमाधवः।

श्रादित्यचन्द्रावनिलोऽनलख द्ौभ्रमिरापोदयं way | अख राजिख उभे च सन्ध्ये wag जानाति मरस्य any’ cha तदनन्तर पितामहः | “ख्यो तिरविद्राद्मणशेष्ठः कुर्य्यात्काशपरोचणम्‌ । ` विनाश्यः ve विज्ञेयाः ghar कालको विदेः # सािणो ब्राह्मणजरेष्ठाः यथादृष्टार्थवादिनः । ` ज्ञानिनः nissan: नियोक्व्या नृपे तु tt तेषां वचनतो गम्यः श्रद्ध युक्तिविनिणेयः*"-इति ॥ श्रारोपितश्च विनाडौपश्चकं यावन्तावत्तथेवां खापयेत्‌। cw वंचरोच्ारशकाखः प्राणः, षटप्राणा विनाडिका। उक्तश्च, ““दश्रगुवं्रः प्राणः षट्‌प्राष्णाः स्यादिनाडिका-इति | बररध्यश्टद्धिनिणेयकारणमाह नारदः+ “तुलितो यदि ada fate: era संशयः । समोवा Seat वा न विग्रद्धो भवेख्रः-दति # व्यासः- “श्रधोगतेा न वे VESTAS ।

* इत्यमेव पाठः aay | Wa तु, बएद्यषडिविनिण्यः+- रति प्राठः प्रतिभाति:

+ याबत्तयेव,- इति are |

व्यवद्दारकाग्डम्‌ | १९९

समोऽपि न विष्णद्धः स्यादेषा शृरद्धिरूदाता ॥ गशिरण्डटेटेऽचभङ्गे च "यथारोपयेश्लरम्‌ | एवं निःसंश्यज्नानात्ततो भवति निरयः” ॥ Ney संशयो मारदेन प्रपञिंतःः- तुलाशभरिरोभ्यासुद्रान्तं विषमं न्यस्तलच्णसम्‌ ti यदा वा GH वा चलेत्युवंमधोऽपिवा । free: सदसा asf तदा नेकतर वदेत्‌”- दति ॥ WIA । यदा तुला ग्रभागौ तिर्यक्‌ चलितौ, यद्‌ा वा समताज्ना- नाथे न्यस्तसुद कादि चलितं, यदा च वायुना प्रेरिता तुला ऊङ्खंमधस कम्पते, यदा च तुलाधारकेणए दठात्‌ प्रमुच्यते, तदा जयं पराजयं वा न fafa शक्रयादिति। रान्नः कन्तेव्यमाइ पितामहः, “द्धिः परिटतो राजा we रूढं प्रपूजयेत्‌ । लिकपुरोदिताचाय्यन्‌ द्चिएमिख तोषयेत्‌ ॥ एवं कारयिता राजा भुक्ता भोगान्‌ मनोरमान्‌ । aay कौल्तिमाभ्रोति ब्रह्मण्याय कल्यते ॥

इति धटविधिः।

छअथाग्रिविभिः |

“रन विधिं प्रवच्छामि यथावच्छास्तचोदितम्‌ | कारयेग्धण्डलान्यष्टौ पुरस्ताश्नवमं तया ॥ आग्रेयं मण्डलं चाद्यं दितोयं वारूणं तथा ।

१९ WUWACAT eA: |

दतौयं वाथुदेवत्धं चतुथे यमंदेवतम्‌ ॥ पञ्चमं विष्डदेवत्यं षष्ठं कौ बेरसुच्यते"ः | सप्तमं सोमदेवत्यमष्टमं सवेदेवतम्‌ ॥ पुरस्लाश्नवमं यन्तु waged विदः | गोमयम्‌ हतानि स्वरद्धिः पय्थेकितानि च ॥ दाजिश्रदज्गुलान्याङमेष्डलाकाण्डशा ATH” | शरष्टभिभेष्डलखेरेवमङ्गलानां शतदयम्‌ ॥ षट पञ्चाग्रसमधिक weg परिकश्यना | मण्डले मण्डले देयाः कुशाः शाख्प्रलोदिताः- दति | तज, मवमं मण्डलं परिमिताङ्रुलप्रमाणएकं, afeera श्र्टमि- मण्डलेरषटमिखाग्तरालेः प्रत्यकं षोडशा ङ्ुशपमाणकैर ङरुखानमां षट्‌- पञ्चा श्दधिकशतद्यं सम्पद्यते । अङ्गुखप्रमाणएञ्च ख्रत्यन्तरेऽभि- हितम्‌, | | "तिस्येम्धवोदराष्यष्टो Hal ar wee: | प्रमाणमङ्मुलस्योक्तं वित सिद शाङ्गुला”- दति । अन च, गम्यानि aia मण्डलानि। “a तमादाय eta मण्ड- लानि एनेत्रजेत्‌”- दति याज्वरुक्यख्मरणात्‌ । मारदोऽपि,- “wanat तं खहादाय प्राह्धिवाकसमिरौतः |

(१) अच, मण्डलपरिमाण बोडशाङूलं मरडलयोरन्तरपरिमाणमपि ता- वदेव | तथाच प्रथममणडलमव घोष्ट federal दाजिं- श्रदकुलपरिमायं सम्पद्यते इति बोध्यम्‌ |

व्यवहारकाण्डम्‌ | १९९

feaatay यतोऽन्यानि, waren लजिह्ञगः ॥ waa: परनेगेच्छेदकरुद्धः सोऽष्टमं प्रति। म पातयेत्तामप्रा्य या श्मिः परिकश्पिता॥ न मण्डलमतिक्रामेज्ञ शार्वागपेयेत्पदम्‌ | मण्डलश्चाष्टमं गता ततोऽग्निं विद्जेन्नरः"*- इति | ्रभ्रिविसगेख मवमे मण्डले are: तदाडइ पितामहः, “ष्टम मण्डलं गत्वा मवमे fafetuat—cfy | ay पिण्डपरिमाणएमाडहइ पितामहः | “waa तं समङ्कुत्वा पञ्चापरत्पशिकं समम्‌ | पिण्डन्तु तापयेदग्मावष्टाङ्ुलमयोमयम्‌“--इति। प्रथममण्डलादूङिणतोऽगिं fern पवमानायेति मन्लेणा- टोत्तरग्रतवार प्राद्धिवाको sear) “अग्नौ एतमषटोत्तरं तम्‌” एति रणात्‌ । तञ्जिन्ञ्रावयःपिष्डं खो हकारे तापयेत्‌। तदा नारदः+ ` “Maa MCAT यः कुशलखाभ्रिक्मेखि | इृष्टप्रयोगञ्चान्यज तेगायोऽभ्रौ तु दापयेत्‌ ॥ शरभ्रिवफमयःपिण्डं सस्फुलिङ्गं सुरश्चितम्‌ | पञ्चाशत्पलिकं भ्यः कारयित्वा इएविर्दिंजैः ॥

* इत्यमेव पाठः wary । मम तु, ततोऽन्धानि,- इति पाठः प्रति. भाति |

† निच्तिपेद्रुधः-दइति are |

१२8 पराशरमाधवः।

ठतौयतापे तायनं त्रयात्घत्यपुरख्तम्‌-दइति । लोरष्द्ययथशु चितजले* fafaa पुनः सन्ाष्योदके fafea पुनः सन्तापनं दउतोयस्तापः । तस्मिन्‌ तापे वन्तंमाने धर्मावाहनादि मन मण्डपं पूर्वौ कविधिं विधाय पिष्डसखमभिमेमिमेन्ेर मिमन्येत्‌ | weary नारदेन द्िताः,- | “मग्न, FIAT TY THT यसे । त्व मुखं सवदेवानां लं सुखं ब्रह्मवादिमाम्‌ ॥ socen fe warat यया afe wire | पापं gafe वै यस्मात्‌ तस्मात्यावक उच्यसे ॥ पापेषु द शंयात्मानमर्चिश्नान्‌ भव पावक | श्रयवा शद्धभावेषु Tat भव Baw ॥ aaa, सब्वेश्तानामग्सश्चरसि साङिवत्‌ । त्वमेव 2a, wae म विदुर्यानि मानुषाः ॥ व्यवष्ाराभिगशस्तोऽय मानुषः एएद्धि मिच्छति | तदेनं संश्यादस्ाद्धमतस्लातुमरेसि- दति | तचादावेव त्रौहिविमदंनेन शओोध्यस्य करौ waa) तद विष्णुः | “करौ विष्डदितौ बौहिभिस्तस्यादावेव लक्षयेत्‌”-रति | लच्येदित्यस्याथौ नारदेन वितः “लच्येत्तस्य चि्ानि दस्तयोरुभयोरपि | प्राहृतानोव गढानि सुब्रणान्यत्रणानि च॥

* इ ठयमेव पाटः स्वे । मम तु, लो मु ड्योचितणजेः दति पाटः प्रतिभाति |

चयवदारकादम्‌ | ९२४

waaay सर्वेषु कुय्याद्भसपदानि q” | श्रभिधारणतः पूर्वमेतद्िज्नानाथं aa शोध्यस्य करदयखितख तरण दिख्थानेषु *श्रलक्तकादिरसेन दखपदानि ङुव्यादित्यथः। तत कन्तयमा₹ह याश्चवख्क्यः,- “करौ विग्डदितत्रौदौ wafer ततो न्यसेत्‌ | सप्नाश्चत्थस्य पर्णाणि तावत्‌ इण वेष्टयेत्‌”-दति | पर्णाणि च समानि, ‘“wacgfeana wae: सप्तभिः समेः"?- इति सरणात्‌ | बेष्टनखूजाणि च सितामि कन्तेश्यानि । “वेष्टयेत fadttet सप्तभिः खजतम्तभिः”-इति मारदस्मरणणत्‌ | तथा, सप्त श्मौपचाणि waa दूर्वापचाणि दध्यकां्ाचतानपि श्रश्वत्थपजाणामुपरि विन्यसेत्‌ । तदुक्ष रत्य- नरे “aq पिष्यखपशाणि श्रतान्‌ सुमनोदधि | इस्तयो निंकिपेत्तज सूजेणवेष्टनं तथादति | यत्त॒ रूत्यन्तरम्‌,- “MTT पाणिन्यामकंपचर्ध सप्तभिः । अन्तर्हितं इरन्‌ Rewer: सप्तमे पदे” दति | तदश्चत्थपचाशाभविषयम्‌ । यतोऽश्वत्थपचाणां मुख्यलमाद पितामहः |

इटयमेव पाठः सव्व । ममतु, करदयस्थितेष ब्रणादिख्यामेष, इति पाठः प्रतिभाति

१६९६ परा्नरमाधवः।

“पिष्पशाष्जायते वद्धिः पिष्यललो राट्‌ खतः |

अतस्स तु पाणि इस्तयोनिं्चिपेत्‌ बधः""-इति | तदनन्तर HUTATY सएव,

“ततस समुपादाय राजा WHITTAS: |

waitin निचुक्रोऽय waiters निचिपेत्‌ ॥

लरमाो न गच्छेत Get THEA: wai: |

A मण्डलमतिक्रामेश्ञान्तरा WMI पदम्‌ ॥

अष्टमं मण्डलं गला नवमे खापयेत्‌ वृधः |

भयाः पातयेर्यस्छ AWE न विभाव्यते ॥

पुनरारोपयल्ञोदं ख्ितिरेवा इृढौरता”- इति | यटा WIE: तदा WY नारदः+

न्यदा तुम विभायेते दग्धाविति करै at

रोहो गतिप्रयन्नेन सक्तवारांस्ठ॒ Acar |

मर्दितो चदि गो दग्धः mata विनिखितः |

MA Ley awed cutest यथाक्रमम्‌ ॥

wages feag ततोऽन्या पि eeaz |

ASE CMTE यच warsfreway ॥

यो निरुद्धः सख fata: सत्यधर्मव्यवस्थितः*- दूति | qa" WaT प्रवालेन रस्ताभ्यामन्य् दद्येत, तयाणश्रद्धो-

म भवति | तदाह कात्यायनः, |

* यतः द्रति का० स | ममतु, af तु- द्रति ata: प्रविभाति।

चव हारकारडम्‌ | १९७

"्रज्वालेनामिश्रस्त्ेत्‌ स्थानादन्यत्र द द्यते | श्रदग्धन्तं विदुदेवाः तस्य श्यो न योजयेत्‌”-दति | शद्धिकालावधिमाइ पितामदहः,- “ततस्तद्धस्तयोः प्ास्येद्‌ग्टहौ लाऽन्येथेवेयेवान्‌ | निर्विंशकेन तेषां तु wonat मदने रते ॥ निर्विकारे दिनस्यान्ते wy तस्य विनिर्दिंगेत्‌"-इति। दत्यत्निविधिः। _

थ refer hey: | aa पितामदःः “rere: प्रवच्छामि विधिं धम सनातनम्‌ । मण्डलं धूपदौ पाभ्यां पूजयेत्‌ तदिचच्चणः ॥ शरान्‌ संपूजयेत्‌ WT AWAY धनुस्तया | मङ्गलः युष्यधूपेश्च ततः कमे समा चरेत्‌” दति । धनुषः प्रमाणमाह नारदः, ` । “कूरं धु; eam मध्यमं Tem सतम्‌ । मन्दं पञ्चशतं Hate ज्ञेयो waste: ॥ मध्यमेन तु चापेन wafers शरजयम्‌ | इस्तानाश्च wa सार्द्धं wa war विचच्णः ॥ न्यूनाधिक तु दोषः स्यात्‌ चिपतः सायकांस्तथा?- इति ॥ शरचाङ्गुलिसद्या विवकिता । शरा श्रनायसाग्राः कर्न्तव्याः | “murray प्रकत विश्णद्धये |

18

१९८ पराश्ररमाधवः।

धलुषर्हाञ्करांयेव सुटृढानि विभिकिपेत्‌”- इति सरणात्‌ । Sat चाज खचियः, तहुलतिब्राह्मणो वा । तदाद पितामहः, “gat च wie: काययेस्तहुस्िर््राह्ण्णाऽपिवा | श्रक्रुरददयः शान्तः खोपवासः चिपेत्‌ शरान्‌ ॥ WTS पतनं यां सपंणन्तु विवजेयेत्‌ | सपेम सपे्करो यायाह्ूरारतरं यतः ॥ cae प्रचिपेदिद्वान्‌ मारुते वाति वा way | विषमे वा प्रदेशे च टचस्वाणसमाङ्ले ॥ तरूगस्मलतावलिपङ्पाषाएसयुते”- दति ॥ तोरणं च मव्ननसमो पसाने Ga भोध्यकणेप्रमाणच्छ्रितं कार्चम्‌। तदाह नारदः | | “गत्वा तु सजलं स्थानं* तरे तोरणमुख्छितम्‌ | कुर्वीत कणेमाचन्त्‌ मिभागसमे wet <a ॥ उपारेयानुपारेयजले विविनक्रि पितामहः, ““स्थिरवारिणि asia म afefe म ert! दणगैवालरङहिते जलौ कामत्छव जिते ॥ देवखातेषु यत्तोयं तस्मिन्‌ कुम्यादिगशोधनम्‌ | Mea वजेयेन्तोयं WHITE नदौषु च ॥ ्राविश्रेदमले नित्यमूभ्िपङ्विवजिंते | array प्रथमं तोये ग्रां च पुरुषं FU: ॥

* तव्ललद्यानं,-- दति का० |

व्वशार काण्डम्‌ | URE

श्रागत YS रला तोयमध्ये च कारिणम्‌ I

ततसू्वावाशयेदेवाम्‌ सलिलं चातुमन्छयेत्‌- दति # तच चादौ AQUI HAM । ATH नारदः+

“Taare: सुरभिभिमेधरख् इतादिभिः।

वर्णय प्रकुर्वीत प्रूजामादौ समाहितः”- इति a एवं वरणपूजाद्धुत्वा धम वाइनादिषकखदेवतापूजां होमं

wan प्रतिन्चापजगशिरोनिवेश्ननान्तं च हता प्राद्धिवाकोजलामि- मन्तरणकुर््यात्‌ | wry विष्णुना दशितः

“ल्मन्तः सवग्धूतानामग्नद्यर सि साचिवत्‌ ।

त्वमेषां भो विजानोषे म ॒विदुर्यानि मानवाः ॥

व्यवद्ारामिश्स्तोऽय मानुषस्य मव्वति |

तदेनं संश्यात्तस्मात्‌ ध्मेतस्तातुमदंसि"- दति ॥ पितामहेनापि

“तोय, लं प्राणिनां arm: wacrery निभितम्‌ |

Vee कारणं sie द्रव्याणां देहिनां तथा tt

SAS द शेयात्मानं WTI we — दति ॥ श्रोध्यस्येतिकन्तव्यतामाइ याश्चवल्कधः,-

“सत्येन माऽभिरच लवं aquaria तम्‌ |

मामिदज्नोदकस्थस्य ग्टहोललोरुजलं विशेत्‌” दति # तदननरकन्तव्यमाइ सणएव,-

“समकालमिषुं सुक्रमानोयान्यो जवौ नरः |

गते afar fray पषठेेच्द्धिरात्मनः-दति ॥

se ULTMCATAT: |

wee: | fry शरेषु grant वेगवान्‌ मध्यशरपातस्थानङ्गा तमादाय awa तिष्टति । अन्यस्तु पुरुषो वेगवान्‌ शर मोचणखाने तोरणमूले तिष्ठति । wi fendtettvet करताशिकायां met fren) तक्छमकाखमेव तोरणमूलस्थितोऽपि द्रुततरं मध्यश्रपात्वानङ्गच्छति | शरयाहौ च तस्मिन्‌ प्रापने तदुत्तर तोरण- qe प्रायागजेलगतं यदि न पश्यति, vet wet भवतौति । तदेव woten पितामहेन, THAT च कन्तु ख समंगमनमव्जनम्‌ | गच्छ शोरएमूला HMA जवो नरः ॥ तस्मिन्गते दितोयोऽपि बेगादादाय सायकम्‌ | गच्छन्तोरणमूलं तु यतः ख पुरूषो गतः ॥ MIA UI न पश्यति यदा अले | श्रम्तजलगतं सम्यक्‌ तदा द्धं विनिदिंभेत्‌-दति ॥ विनो acatfigica ad नारदेन,- "पञ्चाशतो धावकानां यौ स्यातामधिकौ जवे | तौ च तज नियोक्रव्यौ शरानयनकारण्णत्‌--दति ॥ निमग्रस्य स्थानान्तरगमने श्रष्रणद्धिमाह पितामदः+- . ` “न्यखखा मविद्द्धिः+* स्यादेकाङ्गस्यापि द शंनात्‌ | खथानादन्य् गमनाद्यस्िन्‌ पूवे मिबेग्रितः"“- इति ॥ एकाङ्गदशेनादिति कर्णद्यमिप्रयेफ,

+ टइत्यमेव पाठः सव्वेच । ममतु, wat न वि इः+- द्रति पाठः प्रतिभाति | : me —

यवडहारकाण्म्‌ | १४१

“facta दृश्ठेत म कणी मापि नासिका | wy प्रवेशने यस्य शुद्धं तमपि निरिंगे्‌- दति विशेषस्मरणात्‌ । कारण्णन्तरेणोक्ब्वने gate कर्ब्यम्‌ । तदाद काल्यायनः+- “निमचज्ज्योत्‌ज्ञवते यस्च दुष्टखेत्‌ प्राणिभिनेरः | पुनस्तच निमव्ञेव् दं शचिश्हविभावितः+"दति ॥ दति जलविधिः।

अथ विषविधिः;।.

तच प्रजापतिः। विषस्यापि प्रवच्छामौति। विषं च वत्मा- भादि Urea । “gafgut वत्छनाभस्य frase विषस्य चः- दति ॥ वब्यान्याहइ सणएव,- | “afta च ओर्णनि हतचिमाणि तथेवच । ` ्मिजानि वां सर्वाणि विषाणि परिवजयेत्‌" इति ॥ नारदोऽपि | ‘ars च चारितं चेव wfasil fafa तथा । कालकूटमलावुश्च विषं यनेन वजेयेत्‌”-द्ति ॥ * निमच्नेत ्रशिचिहविभावितः+-दइति we |

t afawratfa,—xfa wie ae | { yfra,—afa ate |

९8 पराञ्नरमाधवः।

काशय तेनेवोक्ः,- “तोशपित्वेश्धिते काले देयं तद्धि हिमागमे | मापरा्े न मध्या न सन्ध्यायां तु घ्मेवित्‌“- दति # कालान्तरे व्रक्रप्रमाणदण्यं देयम्‌ । ATH सएव, “वं war माजा TH पञ्चयवा खता । हेमन्ते षा सप्तयवा शरद्यण्या ततोऽपि डि" इति ॥ विषश्च wagd देयम्‌ । तदाह सएव,- “विषस्य पशषडभागाद्भागो विंश्रतिमस्ह॒ यः | तमष्टभागरहौनन्तु WTS ददात्‌ उतञ्जुतम्‌"-दति ॥ पलं लाज चतुःसुवणंकम्‌ । तस्य षष्टो भागो दश माषाः, AIS दश यवाश्च भवन्ति। faa च छष्णलं, पश्चहृष्णलको माषः | एको माषः पञ्चद श्यवा भवन्ति । एवं दश्रानां arerut यवाः agua भवन्ति । पूरव च द श्र यवाः। एवं षष्टयधिकश्रतं यवाः पलख वष्टो भागः। तस्मादिंश्तितमो भागो श्रष्टयवाः। तच्याष्टमभाग्ोनः एकयवदौनः। तं सक्तयवं wag दद्यात्‌ । तश्च विषात्‌ जिंश्रहुण ग्रामम्‌ | ACTH नारदः+ “प्रदथ्यात्छोपवासाय देवन्राष्मएसन्निधौ | धूषोप्ारमन्तेख पूजयिता महेश्वरम्‌ ॥ दिभानां सज्िधावेव दलिणाभिमुखे स्थिते । उदश्मुखः प्राद्चुखो वा दद्यादिम्रः समाहितः" इति ॥ पराद्धिवाकः शतोपवासो AAC aye तत्ुरतो विषं खाप- यिता धर््मादिपूजां दवनान्तां पूवेवददिधाय प्रतिश्चापने शोध्य

BATCH WA | १.४९

शिरसि निधाय विषमभिमग्छयेत्‌ । मन्य पिताम्ेनोक्रःः- “a विष, ब्रह्मण ष्टं परौचाथें दुरात्मनाम्‌ | पापेषु SWAT इटद्धानामग्डतम्भव ॥ were, विष, लं हि ब्रह्मणा परिनिमितम्‌ | चायनं नरं पापात्घत्येनाश्याग्डतम्भवः"- दति ॥ ant तु विषममिमन्ब्य भक्षयेत्‌ । मन्व याश्चवखक्येनोक्रः,- “त्वे विष, ब्रह्मणः पुज, सत्यधर्म Tafa: | जायखखास्मादमौश्नापात्‌ सत्येन भव मेऽग्टतम्‌ ॥ एवमुक्ता विषं we भचयेद्धिमशेलजम्‌ | we वेगैर्विना ज्थेत्‌ wie ve विनिदिं भेत्‌ ॥ वेगो रोमाञ्चमाद्योरचयति विषजः खेदवक्कोपग्ोषौ TAS तत्परौ इभ वपुषि च अनयेद्णंभेदप्रवेपौ | यो वेगः पञ्चमोऽसौ नयनविवश्तां away च feat षष्टो निश्वासमोषौ वितरति qf सप्तमो भककस्य- द ति। whey कुडकादिभ्यो रख्णौय care पितामहः, “जिराचं TEUTS सयात्पुरषेः खेरधिष्टितम्‌ | कुहकादिभयाद्राजा रच्येदिव्यकारिणम्‌ ॥ श्रोषधोमेन्लयोगांख मणोनय विषापहाम्‌ | ae श्ररोरसर््ा्ठ ग॒ ोत्पन्लान्‌ परौचयेत्‌”- इति ॥ We: कालावधिमाइ नारदः, “quaranda काणं निविंकारो यदा भवेत्‌ | तदा भवति सग्टद्धस्ततः कुस्याचिकिद्ितम्‌”- षति ॥

१४७ पराद्मरमाधवः।

यावत्‌ करता लिकाशतपञ्चकं, तावत्‌ प्रतौकूणोयमित्धयेः | यतत पितामद्ेनोक्रम्‌,- “afwa तु यदा wet मूर्ाङर्दिविवजितः। ` निर्विकारो दिनस्यान्ते शद्धन्तमपि निदिंेत्‌-इति ॥

तदेतत्‌ चतुमांचा विषयम्‌ | दूति विषविधिः। अथय काशविधिः। तच नारदः,- |

“ga: पर प्रबद्यामि कोशस्य विधिमुत्तमम्‌ | श्ास्विद्धियंथा stm सवैकालाविरोधिनम्‌ ॥ ` yale सोपवासस्य खातख्याद्रपरस्य च । सशूकस्याव्यसनिनः को श्रपानं विधौयते | TWA: अदधानस्य देवब्राह्मएसन्निधौ "दति a देवस्येति दुर्गाऽऽदिव्यादयो ग्राह्याः | पितामहोऽपि “aS कारिण wat पाययेत्‌ प्रतियम्‌ | yaa विधानेन पोतमाद्रेपटञ्च तम्‌“-इति tt पूवीक्तनेति walarente शोध्यशिरसि पचारोपणान्तमङ्गक- ara विधायेति । कारिणं fran aq हतवा परष्टतिचयं पाय- येत्‌ । तच किगरिषो नारदेनोक्रः,- | “तमाह्याभिग्रस्तन्त्‌ मण्डलाभ्यन्तरे सितम्‌ । ` पयश्च लापयिला तु पाययेत्‌ प्रष्तिबयम्‌'- दति ॥

व्यवहारकाण्डम्‌ | ११४

स्लापनो यदेवानाह पितामदः+-

"भक्रोयो यस्य देवस्य पाययेत्‌ तस्य AeA |

समभावे तु टेवानामादित्यस्य तु पाययेत्‌ ॥

qatar: पाययेत्‌ चोरान्‌ ये च शस्वोपजौविनः।

WALA तु यत्तोयं ब्राह्मणं तन्न, पाययेत्‌” दति ॥ खापनोयप्रदे विशेषमाह सएव,

“दुर्गायाः पायर्थोच्छरूलमादिव्धस्य तु मण्डलम्‌ ।

इतरेषान्तृ देवानां खापयेदायधानि तु" दति ॥ शूटुदिकालावधिमाह पितामःः-

“Farrar सप्तराजादा दिसप्तार्षथाऽपिवा |

aed यच दृश्येत Wee a मानवः ॥

त्येकस्य at सर्वस्य जनस्य यदि वा भवेत्‌!

रो गोऽभिर्ज्जातिमरणं सेव तस्य विभावयेत्‌” दति ॥ विष्णः

“qe पश्येत्‌ दिषप्ताहात्‌ जिसप्ताहात्‌ तथाऽपिवा ।

रोगोऽग्रिज्लातिमरण राजदण्डमयापिवा ॥

aang विजानोयादिष्एद्धं तदिपस्येयेःःटति ॥ नारदोऽपि-

“खप्ताहाभ्यन्तरे ae दिसप्ताषेन वा पुनः |

* तश्च,- इति ae | † इत्यमेव पाठः सव्व । ममतु, खापये+-- दति प्राठः प्रतिभाति। वस्येकस्य न,-- दति aerate: पाठः समोचौनः।

19

४द्‌ पराशर माधवः

रो गोऽभ्निज्ञातिमरणमर्थसंशोधनचयः ॥ भ्रत्यास्मिकं wane विद्यात्तस्य पराजयम्‌" दति ॥ एतानि डिजिसप्ताहाद्यवधिवषनानि द्रवयाख्पतमडश्वाभ्याममि- योगाल्पतलमड्वाभ्यां वा areata । श्रवधेू्धं वैङ्धतदशेने न पराजय इत्याह नारदः+ “ag तस्य दिसप्ताहादेशृतं सुमहद्भवेत्‌ । मागियोच्यस्म विदुषा हतकालब्यतिक्रमात्‌”-इति ॥ इदस्पतिरपि- “wareral दिसप्राहाट्‌यस्य किचित्‌ न जायते । पुचद्‌ारधनानां वा स WE: स्यान्न संश्रयः”"-इति॥ दति कोश्रविधिः।

अय away: | aa पितामहः “तण्डुलानां प्रवच्छाभि विधिं भच्णचोदितम्‌ | चोरं तु तण्डुला देया नान्येति विनिखयः- इति ॥ चौव्येग्रहणमथेविवादप्द्‌ नायम्‌ | “arene तण्डुला-द्ति धनविवादे कात्यायनेन दभितलात्‌ । पूर्वेयययेत्कन्तव्यं, तदाद सणएव,- “तण्डुलान्‌ कारयेच्छुक्तान्‌ शालेरनान्यस्य कस्यचित्‌ | wwe भाजने कत्वा श्रादित्यस्याग्रतः whe: ॥ खतञानोदकेन संमिश्रान्‌ राचौ ata वाषयेत्‌ | ्रवादनादि पूरवन्त॒ हत्वा रातौ विधानतः” इति ॥

व्यवहार काखम्‌ | १४७

धर्मावाहनादि वनान्त साधारणएविधिना दिव्यस्य, पुरतः शला देवताक्ञानोदकेन तण्डुलानाभत्य प्रभातयर्यन्तं प्राङ्धिवाकस्तथैव श्ापयेत्‌ | तदनन्तर कर्तव्यं तेनेव दितम्‌, “sara कारिणो देयाः जिः कत्वा Wye तथा । प्राद्धिवाकसमाह्ृतस्तष्डुलाम्‌ भच्वयेच्छचिः ॥ ` द्धिः खाच्छुलनिटोवे Tas च दोषभाक्‌ | शेणितं gat यस्य इनुलाल च wheat ॥ गाच्ं च कन्यते we aerate विनिर्दिंणेत्‌”- इति ॥ दति तष्डलविधिः। `

अथ ततप्तमाषविधिः। ay पितामहः “तक्नमाषस्य वच्छामि विधिञुद्धरणे श्टभम्‌ | कारयेदायसन्पाच् तां वा षोड्गराङगुलम्‌ ॥ चतुरङ्ुलखातन्तु ण्मय वाऽय मण्डलम्‌”-दइति | मण्डलं THe! एवं विधपाचं छततेलाग्यां पूरयेत्‌ । तथाच सएव,- ` “पूरयेत्‌ छततेलाभ्यां विंशत्या 2 weg तत्‌ । ae तमुपादाय तदग्नौ पाचयेच्छुचिः ॥ सवणेमाषकं तस्मिन्‌ सुते fret: | श्रङ्गु्ठा ्गुलियोगेन उद्धरेन्तप्तमाषकम्‌ ॥ कराग्रं यो न धुलुयात्‌ विस्फोटो वा न जायते ॥

tec बराञ्नर माघवः।

शद्धो भवति wale निर्विकारा खर्‌ऽ गुलिः" इति ॥ शङ्गा ङ्गुखियोगेग wares wears: । केवख- गव्यशटततापने विशेवमाइ करव, “Had रजते ma आयसे ग्टरडयेऽपिवा | गव्ये तञुपादाय तदङ्गौ तापेच्छुचिः ॥ सौव राजनौन्तामोमायसो वा सुश्रोधिताम्‌ | सलिलेन wagint परिपत्‌ कंच बुद्धिकाम्‌ ॥ नमरो चोतरङ्गाव्छे श्रनखस्स ्रेमोखरे | परोचेदाद्रेपर्णेब सचित्छार सघोककम्‌"- दति ॥ प्राद्धिवाको धर््ावाहनादि शओोध्यशिरःपजारोपणान्तं क्म शनाऽभिमन््णं ङुरय्यात्‌ । weg तेनेव दितः, “"यरम्पविचमण्टतं एत, त्वं यश्चकमेखु | ze पावक, We हिमन्नौतं wet भव ॥ उपोषितं ततः स्ञातमाद्धवाखखमागतम्‌ | सा्येन्मद्धिकां तान्तु ठतमध्यगतां तथा”-दति ॥ श्रोध्यस्त, तमग्ने खवग्धतानामित्यादिमन्त्न पठेत्‌। श्टद्भिखिङ्गा- न्या सएव, “sama च तस्याथ whee: परोचकाः | | यस्य विस्फोटका न ख्यः टुद्धोऽसावन्ययाऽगरविः”- दति ॥

दति anarafafe: |

व्यवदारकाखम्‌ | १४९

अथ wrataty: |

तच weuta:,—

“श्रायस दादग्रपलवरितं काखसुच्यते ।

अष्टाङ्गुलं WITS चतुर बरुलविखतम्‌ ॥

अधिक्शेन्त॒ agit जिया ले खिहेव्छशत्‌ |

1 दग्धखेच्छुचिग्डेयात्‌ weer तु ख ₹ौयते-इति ॥ sata धर्मावाचनादिश्रोध्यिरःप्ारोपणश्ान्तं कायम्‌ |

दरति पलविधिः।

अथ भम्याधम्पेविचारविधिः। तत्र पितामहः | “RUT CATA धर्माधमेरौखणम्‌ | राजतं कारयेद्धमेमधमे सोसकायखम्‌ ॥ लिखेत्‌ शजं पटे वाऽपि wareat सितासितौ | WHY पञ्चग्येन TANTS: TACIT ॥ सितपुष्यब्ठ wa: स्यात्‌ श्रभमौऽसितपुष्यष्ठक्‌ । पवं विधायोपलिष्य पिण्ड्योसतौ निधापयेत्‌ ॥ ` गोमयेब श्रा वाऽपि पिण्डौ कार्य्यौ समन्ततः | खद्वाण्डकेऽनुपडिते+ स्थाप्यौ चालुपलकित्ौ ॥ उपलिष्व शलो रे9े देवन्राद्भणएसन्जिधौ | Wawa ततो देवान्‌ लोकपाला ञ्च पूर्ववत्‌ ॥ * नुपडितो,- दति ate |

९४० पराश्नरमाचवः।

धम्मावा इनधवेन्तु प्रतिज्ञापजकं लिखेत्‌ ।

यदि पापविसुक्नोऽदं wera मे करे ॥

अभियुक्तं प्रखक्ञोता विशम्नितम्‌* |

धर्म गोते We: खादधमंतु स रीयते ॥

एवं समासतः प्रोक्तं धम्माध्मपरौोचणम्‌?- इति ॥ सोसकायखमिति सौसकमिश्रायथम्‌ |

इति watuafeefafe: | इति क्रियापादः।

अथ MAMTA निणेयपादः कथ्यते | अचर इदस्यतिःः- |

THA व्यवहारेण चरि्रेए गृपाश्चया | चतुःप्रकारोऽभिहितः सन्दिग्धाथंविनिशंयः |) एकैको दिविधः she: करियाभेदान्मनो षिभिः । ्रपराधानुरूपन्त्‌ दण्डन्तु परिकंच्पयेत्‌ ॥ प्रतिवादो प्रपद्येत यच धर्मस्य नियः | दिेविंश्ोधितस्म्यम्विनयस्समुदाइतः ॥ प्रमाणएनिखितो यस्त॒ वहारः स उच्यते | वाक्‌कलानुत्तरलेन दितौयः परि कौन्तितः ॥ श्रतुमानेन नितं चरिजमिति कथ्यते | देश्खित्या eatag त्नविद्धिरुदादइतः ॥

> प्रम़टङोताविलम्नितः-- दति ate |

व्यवहारकाण्डम्‌ | ae

प्माणएषमतायान्तु राजान्ना fee: सतः ।

शास््रसभ्या विरोधेन चतुथे परिकौल्नितः"- इति ॥ शग्रहकारोऽपि,-

“उक्रप्रकाररूपेण समतस्थापिता क्रिया ।

राज्ञा wher wag qt जयपराजयौ ॥

सोऽथाऽन्यतमया चेव क्रियया सम्प्रषाधयेत्‌ |

भाषाऽचरसमं साध्यं स जयो परिकीर्तितः ॥

श्रसाधयन्‌ साधयन्‌ वा विपरौताथ॑मात्मनः।

इृष्टकारणदोषो वायः पुनः ख पराजितः”-दति॥ व्याषोऽपि-

“तन्तु प्रदण्डयेद्राजा जेतुः* gat प्रवर्तयेत्‌ |

श्रजिताञ्चापि cur: स्यवंद शरास्लविरोधिनः-ट्ति ॥ पूजाकरणानन्तर कात्यायनः

““सिद्धेनार्थन संयोज्यो वादौ सत्कार पूवैकम्‌ |

लेख्यं खदस्तसंयुक्त va दद्यात्तु पाथिवः”-इति ॥ नारदोऽपि.

“मध्ये यत्‌ ख्यापितं xa चलं वा यदि वा स्थिरम्‌ ।

पात्‌ तत्छोदयं दाप्यं जयिने पच्रसंयुतम्‌“- इति ॥ पज जयपचम्‌ | तदा इदस्पतिःः-

“पूवौन्तर क्रियायुक्त निणेयान्तं चदा नृपः |

प्रदथाश्जयिने Ia जयपन्नं तदु च्यतेः- र्ति ॥

* fad,—xfa We Fo |

VaR WUACAaTaT: |

धमदटापनप्रकारे विशेषमाह. काल्यायनः,- "ताजा तु खामिने विप्रं areata प्रदापयेत्‌ | देशाचारेण चान्यांस्त॒ दुष्टाम्‌ सम्पौद्य दापयेत्‌ ॥ रिक्थिनः Gwe वाऽपि कखेनेव प्रदापयेत्‌”-इति ॥ न tau खामिने धनदापनमाच, खयमपि दण्डं गक्ञोयादि- व्याह नारदः ‘afen: सधमोखस्ठ cree प्रयच्छति | राज्ञा दापयितव्यः स्यात्‌ गटहोला तन्तुविंग्रकम्‌"-इति। एतदपि सश्मप्ञष्छणिकविवयम्‌ | विप्रतिपन्ञ्छणिक विषये विष्णु रार । “उन्तमणेखद्राजानमियात्‌ तदिभावितोऽधमशीद श्मभागसमं दण्डं TUT! प्राप्रायेखो्लमणौ विंशतितमम्‌" इति । उन्तमणै- waar तिले दण्छले । यदा तु राज्ञः भियोऽधमशीऽपलापवुा as wi निवेदयति, तच दण्डविगशेषमाह मतुः, “यः शोधयन्‌ खच्छन्देन वेदयेद्धनिकं नुपे । ख राज्नणेचतुर्भागं दाप्यस्तस्य च तद्धनम्‌" दति ॥ aq तेनेवोक्तम्‌,- “यो aafagatara मिश्या वा हयमिवादयेत्‌ | तौ tw हधमन्नौ दाप्यौ तद्धिगुणं दमम्‌” दति ॥

* इत्यमेव पाठः सव्य । मम तु, घनगदापने प्रकारविद्ेषमार,- इति पाठः प्रतिभाति।

+ इत्यमेव पाठः स्वैव । मम तु, उत्तमस्य wna भ्टतित्वेन ब दग्डत्वेन,--दइति पाठः प्रतिभाति |

वयवहारकार्डम्‌। que

लद्गताधमणत्तमणेविषयम्‌* । यन्त॒ याश्चवख्क्येनोक्म्‌,- ““निद्वे भावितो ददात्‌ धनं राज्ञे च तत्समम्‌ दति ॥ तद्धिगु शदण्डपर्य्याप्तधनाभावविषयम्‌। मिथ्याऽमियो गिनस्त श्रल्या- परव्याप्तिधनस्यापि न तत्समं दण्डः | यदाह सएव, “मिथ्याभियोगाद्धिगुणममियोगाद्धनं वदेत्‌" इति ॥ धनाभावेऽपि,“श्रानृष्छं HAT गच्छेत्‌" इत्यतुकच्यो Tee) †प्र- waa fared शवा Walaa सम्मतिपद्यते, Ags दण्डमाह व्यासः, “fast तु यदा वादौ aa तप्मतिपद्यते | Ba सा प्रतिपन्तिस्ठु तस्याद्धंविगयः खतः“ इति ॥ यत्पुनमेतुनोक्रम्‌,-

“शरथेऽपव्ययमानन्त॒ कारणेन विभावितम्‌ | दापयेद्धनिकस्याथे दण्डलेशं च श्क्रितः"*इति | त्घहृन्तत्राह्मणधमणेविंषयम्‌। विव विषये विशेषमाह याञ्चवस्क्यः,-

“fred लिखितं नेकमेकदे शरविभावितः।

दाप्यः ad नृपेणयथे न ग्ाद्यस्लनिवेदितः” दूति |

नेकमनेकं प्रतिन्नाकाले लिखितमभियुक्तं अत्यथं यदि aaa भिथेतदिति प्रतिजानते, तदाऽथिना एकदे शर्ध हिरण्ा दि विषये प्माणदिभिः प्रत्ययो भावितः श्रङ्गोकारितः, तदा स सवै परवलि- * तदृत्ताचमणन्तमयंविषयम्‌,+--इति ale | मम तु, तत्‌ सदृत्ताधमणौ- तमगविषयम्‌,--द्रति पाठः पतिभाति।

T ष, यस्त्‌,-इति भवितुसुचितम्‌।

t दशदेय,ः--दति are | $ भाक्रमण्ादिभिभ दति ate | 20

१५४ पराशरमाधबः।

खितमर्थिने tere दाणः। स्वे* भाषाकाले श्रथिनाऽगिवेदितचेत्‌, षात्‌ भिवेद्यमानो sare नाद्यो गृपेणेत्यथेः। नारदोऽपि “अनेकार्थाभियक्रेन सर्वाथस्यापखापिना | विभावितैकदेशेन देयं यदभियव्यते- दति । गतु प्राचौनवचनानां प्रागक्रार्थामिधाने धमेनिणेथायलं न ख्यात्‌, कलानुषारेट तेषां व्यवदहारनिषंयाभिधायकलात्‌ । सचय तथापि न दोषः। प्रागक्ृविषये ग्यवहारनिशंयस्य धमंनिरेयवाध- कलात्‌ | श्रतएव weata:,— केवखं शास्वमाञित्य क्रियते थ निण्यः | व्यवहारः ख fatal धमेस्तेनापि शोयते-दइति। यन्तु कात्यायनवचनम्‌,- ''श्नेकार्याभियोगे तु यावन्छल्छाधयेद्धनम्‌ | arfafiverazarat लभते साधितं धनम्‌'-दति। तत्पुज्ादिदेयपिजा दिष्छशविषयम्‌ | तज हि बहन्थानमियुक्रः पुच्ादिमे ज्ञाते इति वदनं निङ्ववादौ न भवतोति एकदेग्र- fanfare तचाप्रन्तिः। fea बयपराजयावधारण्दण्ड- विशेषः कात्यायनेन दभ्ितः+-- ` “न्रताद्धं दापयेत्‌ We, A WET दण्डभाग्भवेत्‌ | विषे तोये samt च तण्डुले तप्तमाषके"--दति |

* इत्यमेव पाठः Sas | मम तु, पुब्ब इति पाठः प्रतिमाति।

† धम्भनिखयाधायकत्वात्‌+- दति we |

{ a¢u,—tfa शा०। ममतु, इति वदन्‌ तदंभ्निङववादौ,-दइत्यादि पाठः प्रतिभाति । तदशस्य खभिद्रोगविषयार्थो ग्य, इतरः |

वद्ारकाख्डम्‌ | ६५५

दिव्यक्रमादण्ड प्रकश्पयेत्‌, “aed षट्शतद्चेव तथा पञ्चशतानि च। Vaal दकमेकन्त॒ Ts Wty कण्पयेत्‌"-दति, | सपणविधाने। विषमा याश्नवष्क्यः,- “सपणखेदधिवादः स्याद्राजा etry दापयेत्‌ | दण्डञ्च खपणश्चेव धनिने धनमेवचः-इति | नारदोऽपि, “विवादे चोन्तरपणो इयोयेस्तज Tra | स पणं aed दाप्यो विनयं च पराजये- इति | SHY दण्डस्य देविध्यमार षणव, “श्रारोरखाथेदण्डख दण्डो वे दिविधः wai श्रारौरस्ताड़नादिष्ठ मरण्णग्तः प्रकीर्तितः ॥ ` काकिन्यादिञ्चाथंदष्डः wang! तथेव | MOC Twa Att थेदष्डस्लनेकधा“इति | emafa न सद्धानियमायेम्‌ । asfarea qaareacu- कमेकरणवन्धनागार प्रबेश्रनताड़गङूपस्य शरौरे विद्यमानत्वात्‌ । तज दशविधं शारौरदण्डस्च द शयति मनुः, “en arta cea मतुः खायम्भुवोऽत्रवौत्‌ | * इति auatq,—afa भवितु चितम्‌ | † इत्यमेव पाठः सव्ये | मम तु, सपणविवादे,- दति पाठः प्रतिभाति। t शतातपोऽपिि- इति are |

§ इत्थमेव Wis: सव्व । मम तु, सोत्तरपणे,-- दति पाठः प्रतिभाति। | हद्यमेव पाठः सन्ेव । मम तु, सन्वैखान्तःः-- दति wis: प्रतिभावि।

Lug परान्नरमाधवः।

उपस्थमुदरं fast wat पादौ च पञ्चमम्‌ !

weatar च कर्णौ च मरदे दस्तयेवश"- इति | दिविध दृत्युपललणायेम्‌,

“favatgua दणष्डस्तथा निवासनं पुरात्‌ |

were चाभिशस्ताङः प्रयाणं adda च दति विध्यन्तरखूतलात्‌ । याश्जवरुक्यस्त॒ दण्डस्य चातुविध्यमाह,-

“qnewey धिग्दण्डो धनदण्डो qe |

योज्या व्यस्ताः समस्ता वा श्रपराधवशादितः“दति। वाग्दण्डः परुष शापवचनात्मकः | भिग्दण्डो धिगिति aaa

समस्तानां योजने क्रममाह मनुः

“वाग्दण्डं प्रथमं कुर्यात्‌ धिग्दण्डं तदनन्तरम्‌ |

SUNG धनदण्डन्त॒ बधदण्डमतः परम्‌” दति | व्यस्तानां योजने व्यवख्ामाह wrafe:,—

“खल्येऽपराधे वाग्दण्डो धिग्दण्डः yaares |

मध्यमे धनदण्डस्त॒ Ts च बन्धनम्‌ ॥

निर्वासनं बधो वाऽपि काय्यैमात्महितैषिणा |

व्यस्ताः समस्ता एकस्मान्‌, महापातककारिणणम्‌“ इति | युरुषतारतम्येन व्यवस्थामाह सएव,

“मिजादिषु vasa वाग्दण्डं धिक्‌ तपखिनाम्‌ ।

विवादिनो actarfa न्यायाद्धंन दण्डयेत्‌ ॥

गृष्टन्‌ पुरोहितान्‌ पूज्यान्‌ वाग्दण्डेनेव दण्डयेत्‌ ।

* र्कस्याः-दइति ate | ममतु, एकस्मिन्‌, -- दति पाठः प्रलिभाति।

व्थवद्ारकागडम्‌ | १५७

विवादिनौ नरांखान्यान्‌ चिग्धनार््यां च दण्डयेत्‌ इति | यत्त शङ्खेनोक्रम्‌। “श्रदण्ड्यौ मातापितरौ खातकयपुरोहितौ परि- MITTS अन्धकर्मश्ुत्रौ लग्नौ चाचारवन्तख्च“- इति । यदपि काल्यायनेन,- ““श्राचायस्य पितुर्मातूर्बान्धेवानां तयेवचच | एतेषामपराधे तू दण्डोनेव विधौयते--दति | यच गौ तमेन । “षडमिः परिहा राज्नाऽबध्यञ्चादण्डाश्चावहिः- का्यंशापरिवाद्यञ्चापरिहायखः- दति | तदेतत्‌, “सएव ॒ बड- श्रुतो भवति | बेदवेदाङ्रविद्वाकोवाक्येतिहासपुराण्कुश्णस्तदपेचस्त- हत्तिशाष्टचलया रि शतसंस्कारेः daa: विषु कर्मख्रभिरतः सम- चाचारेग्बपि निविष्टः^“-दृति प्रतिपादितबहश्रुतविषयम्‌ । यन्‌ पि्ादौनां दण्डविधानं मनुरृदस्यतिभ्यासुक्रम्‌,

(९) अच, अट्चत्वारिश्त्‌ dare संखुतदत्स्य, खअटभिराकगुगे- त्वार श्रत्‌ Tees संखतडतय्थागोध्यः । यस्मादनन्तरः गौतम- ware | “गर्भां घान सवन सौमन्तोन्नयनजातकम्भनामकरणा्नप्रा शमं, चणो पनयनं, चत्वारि वेदव्रतानि, लानं, सदधम्भचारिणौसयेगः, पञ्चानां यच्चानामनुष्ानं, दे वपिटटमनुष्यत्रह्यमणामेतेषाश्चाधकोा, पान्बेय- SMITA चन्याखयजोति सप्त पाकयद्वसंस्थाः, खग्न्या- धेयमभिदोचं दर्पर्गमासौ शायय चातुर्मास्यानि निरूएपसुबन्ध्‌ समैवामगौति सप्त इवियेद्संखाः, च्षमिद्टोभोऽदनिद्धोमडकश्यः षोड्ग्रौ वानपेयोऽतिराच च्ाप्तोर्यांम इति aH सोमसंस्थाः, raz चत्वारिंशत्‌ संस्काराः | खथादावात्म्ुणाः, दया सन्वभूतेष क्षान्ति CAA प्ौचमनायासो AF लमकापखयमस्पुहेति | WF न चत्वा- feud TARE न चाद्ावात्मद्युणा न स TT: सालोक्यं सायज्यं च गच्छति” द्रति। far nee दानाध्ययनयागेष | समयाचाराः यच््ाच्ययनदानवाजनाध्यापनप्रतिय्शाः

was पराश्रमाधवः।

'"पिताऽऽचार्थः सुदग्माता Areal युचः पुरोहितः नादण्ड्यो ara राश्नोऽसि waifsefear: खकात्‌ ॥ चछविक्पुरोहितामात्याः gat: सम्बन्धिबान्धवाः | watfaafaat दण्ड्या निर्वाखखा राजमिः पुरात्‌*“-इति। तदेतच्छछारोराथंदण्डव्यतिरिक्रदण्डविषयम्‌, “गरम्‌ पुरोहितान्‌ TNT वाग्दण्डेनेव दण्डयेत्‌”-इति SMAI | ब्राह्मणस्य बधदण्डो नेव कायैः, किन्तु ख वदिस्काये- TATE कात्यायनः, “म जातु ब्राह्मणं हन्यात्‌ सवेपापेष्ववख्ितम्‌ | urea वहिः कुर्य्यात्‌ समयधनमचतम्‌??-इ ति | यस्तु वदहिस्कार areata, तस्य चन्िथादिवदेव दण्ड- TATE सएव, | Caqutata वर्णानां mafqnagaarz | TOC धनसंयुक्तं दण्डं धमे प्रकल्पयेत्‌” दति । त्त्‌ गौतमेन | “न शारौरोब्राक्मणदण्डः""- दति । तदङ्गभङ्ग- ङूपदण्डनिषेधाथम्‌ | “a ara विप्रस्य प्रवदम्ति मनो षणः इतिं हारौतेनोकलात्‌ । यन्तु MPA । “जयाणणमपि वर्णानाम- पहारबधबन्धक्रिया, विवासखनविक्षरण ब्राह्मणएस्य'--बति। तदकि- ञ्चमव्राद्मणविषयम्‌ | तथाच गौतमः | “कर्मवियोग विस्यापनविवा- सनाङ्करण्यटन्तौ""- दति । श्रटृत्तिनि्धंनः । धनदानासमधे WAITS मनुः+-

व्यवषारकाग्डम्‌ | १५९

“चजवियशद्रयोनिस्ह दण्ड दातुमग्रक्तुवन्‌ |

आमच्छं कर्मणा गच्छेत्‌ विप्रो दद्ाच्छनेषानेः"- दति | HARTA तु कात्यायन AY—

“धनदानासहहं बुध्वा QTY कमे कारयेत्‌ |

अशक्तो बन्धमागारप्रवेश्नो ब्राह्मणादृते” इति | मनुरपि,-

““स्लोबालोक्न्तबद्धानां दरिद्राणां च रोगिणाम्‌ |

भ्रियि्ाविणरणज्वादयविद्यान्पतिमदंनम्‌^- दूति | ब्राह्मणस्य बधस्ाने मोषं विदधाति मनुः,

“seg प्राणान्तिको दण्डो angwea विधौयते |

इतरेषान्त्‌ वर्णनां दण्डः प्राणणज्तिको भवेत्‌ ॥

न त्राह्मणएबधात्‌ पापादधमा विद्यते कचित्‌ ।

तस्मादस्य बधं राजा मनसाऽपि न चिन्तयेत्‌ ॥

VMAS ब्राहमणच्य मान्यो दण्डो विधौयते ।

महापातकयुक्रोऽपि न विप्रो बधमर्हति ॥

निर्वाखमादङकरणे मौण्ड्यं कुर्यान्नराधिपः” दति | श्रद्धे च विग्रेषो नारदेन दशितः, -

“गृ रुत्प भगः HA: सुरापाने सुराध्वजः |

स्तेये च श्वपदं काय्य ब्रह्मदष्शिराः पुमान्‌" दति । wet म॒ दच्चियादिषु कन्तवयम्‌ |

* विद्याच षतिधेनम्‌,- इति we ae |

१६० पराश्रमाघवः,।

ower तु waa विधौयते । TRA सुरापाने स्तेये ब्रा्यणिंखने ॥ दतरेषान्त्‌ वर्णानामङ्कनं ना कारयेत्‌” इति । न केवलं सन्यादौनामेव दण्डः, किन्तु जयचिनोऽपौत्याह रहस्पतिःः- | “fafae asf: are arg: शरास्लपारगेः | ewan साकं yaaa दोषिणः इति | argaeatsta,— “दुदृषटांख्ठ TAGE व्यवहारान्‌ नृपे तु । सभ्याः सजयिनो दण्ड्या विवादाद्धिगुणएं दमम्‌-दूति | HAMAS BATA श्रन्यया करणे जयिषदडिताः सभ्याः रत्येकं .विवादपराजयनिमिन्तादशेनात्‌* दिगणं दण्ड्याः | यदा पुनः साचचिएो दोषे व्यवहारस्यान्ययाल्व, तदा साचिणएव दण्ड्या न maze इत्यथैः । यः पुनर्न्यायतो निण्णौतमपि व्यवहारं मोख्ा- दधमं इति मन्यते, THATS नारदः “तौरितं चानुशिष्टञ्च यो मन्येत विघमवित्‌ | fend दण्डमास्थाय तत्कार्यं पुनरद्धरेत्‌”-इति | वसिष्टोऽपि- “यो मन्येताजितोऽखनौति न्यायेनापि पराजितः ।

# इत्थमेव पाठः स्वैव । ममतु, विवाद्पराजयनिमित्तादर्याव्‌+- दति प्राठः प्रतिभाति |

अवद्ारकाग्डम्‌ | १६१

यस्तं पापमजिला च+ पातयेद्धिगणं दमम्‌"इति | तोरिताशुचिष्टयोर्भंदः कात्यायनेन श्यष्टौकतः,-

““्रसत्छदिति यः Ta: waat योऽवधायते |

तौरितः शोऽनुशष्टस्ह साकिवाक्यात्‌ प्रकौ्तितः?-इति । यत्यनमनुनोक्तम्‌,

‘Mita चानुशिष्टं च यच कचन यद्भवेत्‌ |

छृतं agant विद्यान्न तद्भूयोऽपि वत्तयेत्‌†“-इति । तत्खौशतलादि निटत्तिरेत्भावविषयम्‌ | स्ल्यादि विषये युनव्यैव-

हारः HAMA | तदाह नारदः,

“aly wat वद्दिग्रामादन्त्वैश्मखरातिषु ।

व्यवहारः Besa पुनः कन्तवयतामियात्‌”-दइति | बलात्कारादिना हतोऽपि अवहारो भिवत्तनोय care

OTTER: —

“बलोपधिविनिदेन्ताम्‌ व्यवहारान्‌ निवन्तयेत्‌ |

स्तौनक्रमन्तरा गारवदिःश्चदतं तथा"इति । हरवेगृशयेऽपि पुम्येवहारासिद्धिमाद सणए्व,-

“"मन्तोग््न्तान्तेव्यसनिबालभोतादियोजितः ।

शरसबद्धरूतखेव व्यवहारो म सिथ्यति-दति | आदि ग्रब्देम्‌ टद्धादिप्रयक्रवयवदारो गद्यते । तथाच मनुः * इत्थमेव पाठः स्वैव | मम तु, एननित्वा च तं पाप-दइति पाठः

प्रतिभाति।

† तद्धयोनिवत्तयेत्‌+ः-इति म्र्यान्तरौयः पाठः समौचौगः | 21

१६२्‌ परान्नरमाधवः |

“मन्तोकान्सान्तव्यसनिवाखेन खविरेष वा |

असंबङ्कछतखेव व्यवहारो न सिध्यति-दति। नारदोऽपि

““पुरराषविर्ङ्कख ag war विवजितः । ..

असंबद्धा भबेदादो धमेविद्धिरदाइतः"“- इति | हारोतोऽपि-

“राज्ञा भिव्िंतो aq wet dicfactaar |

राद्रस्य वा समसस्च प्रतोनां aves ॥

अन्ये वा ये पुरगाममहालनविरोधकाः |

way ते स्वं Baer: प्रकौन्निताः-दति | QUANT लु न पुनर्या इत्याद नारदः

“साचिसम्यावसन्ञानां दूषणे द्‌शेनं पुनः ।

सखवाचेव जितानान्त॒ ate: पौनभेवो विधिः"इति। saat निवन्तनोयव्यवहारानाह मनुः

“योगाधमनविक्रोतं योगदानप्रतिग््म्‌ |

यन वाऽप्युपधिं waned विभिवर्ञयेत्‌”- इति । परकोयधनस्यातमोयतवदेलभावे याचितकादिना प्रातति्यीगः।

्राघमममाधिः। योगे धमनं योगाधमनम्‌ । एवं क्रौत्तमित्यज्रापि योष्यम्‌ | यमोऽपि,

“बलादत्तं बलाहकं बलाच्चापि विलेखितम्‌ ।

सर्वाम्‌ बलरतानर्यान्‌ निवरत्यानाह वै मतुः“ इति | कात्याबमोऽपि,-

चखवदारकाख्छम्‌ | ६९९

“इन्दकेनेव WAN तथा वाचामरेण,+ वा ।

यदन्तं यत्छतं वाऽय प्रमाशं नेव तद्धषेत्‌ |

VTS: कुरुते का्यमखतन्त्रसथेवच |

अतं तदपि प्राहः शाखे शाखविदो जनाः व

गभेस्थसदृशो जेः श्र्टमादत्घरा च्छिदः |

बाण श्राषोड़श्रादर्षात्‌ पौगण्डेति कथ्यते ॥

परतो व्यवहारश्च aan: पितराटते |

जोबतोमे खतन्तः स्याण्जरयाऽपि समन्वितः ॥

तयोरपि पिता अयान्‌ बौशप्राधान्यद शनात्‌ |

अभवे बोजिनो माता तदभावे त्‌ gae:”—che | वेषुचित्‌ कायविगेषेषु स्तलौणामखरातन््यमित्याह हारीतः,

“art वाऽभमने वाऽपि wat वाऽविरषतः |

आदाने वा विसँ वान Gt खातग्त्यमरति"--द्ति। नारदः,

“Mere: प्रजाः wal: ware: एयथिवौपतिः |

were: wa: fre sree तु खतनग्धता- इलि | श्रचासतन््हतव्यवदहारनिवत्तेनं खतन्तरातुमत्यभावविषग्रं . बेटि-

त्म्‌ । तथाच नारदः, "एतान्येव प्रमाण्णनि wat यद्यतुमन्यते | Ge पत्युरेभाषे वा राजा वा पतिपुज्रयोः ॥ `

~ ~-“-~~-~~---~~-------~---------------- ~~ i eo,

* RANT. पाठः सम्ब | मम तु, वादाम्तरेय,-- इति पाठः भतिभाति |

११७ पराशरमाधवः।

अन्य स्ामिसन्देशात्‌ न दासः प्रभुरात्मनः॥ Tae वा शतं काय्यै यच्छादश्छन्दतः पितुः 1 तदष्यशतमेवाङरदांषः पुज तौ समो दति | कात्यायनोऽपि, “न्‌ चेचग्टदासानां दानाघममविक्रयाः | श्रसखतग्तहताः सिद्धि myaatqafe: ॥ माणं सर्वएवेते पण्यानां क्रयविक्रये | यदि खं auc वन्तो हनुमोदिताः ॥ चेचादोनां तथेव Matar weg: खतः | freer: शत्यकरणे गुरुणा यदि गच्छति"-इति । ` इदस्पतिरपि- | “खस्वामिना framg धममस्यापलापयेत्‌* | कुसोदङृषिवाणि्यि नि्ष्टाथेस्ह स wa: ॥ प्रमाणं awd स्वे लाभालाभं व्ययोदयम्‌ | @en वा faen वा न aaa विसंवदेत्‌”^दति । श्नतुमल्यभावेऽपि कुटुम्बभरण्टाथं wad नान्यया करतुम MANE मनुः “कुटुम्बा्यऽ्यधोनोऽपि व्यवहारं खमाचरेत्‌। ।

# इत्यमेव पाठः wae | यः खामिना नियुक्तसत॒ घनायव्ययपाने,- ` दति ग्रन्धान्तरीयत्त पाठः समीचौनः ।

† कुदम्बारथऽगधीनोऽपि,-- र्यादि का | कुटुम्बारयःध्यधौनोऽपि अव- WE बम! चरेत्‌+-- दहति TATA alow Tata: |

BAYA | १९५

wen वा विदेशे वा agra न विशाशयेत्‌"-इति | wafer ae सिध्यति, नाग्रहतिस्यशतम्‌ । तथाच नारदः+ “geyser शेष्ठः waft यो भवेत्‌ | तत्छतं स्यात्‌ ङतं काय्यै नाखतन्बृतं* तम्‌” -इति । सखतन्तप्रतिख्ङतमपि ara कचिन्न पिध्यतौत्याह कात्या- यनः.- “सुतस्य सुतद्‌ाराणणं दासौलं aqua | विक्रये चेव दाने च arava न सृते पितुः" दति | एवं शास््लोक्षमार्गेण frit gaat ue फलं alata ewate:,— | | “ad शास्ोदितं राजा ङुवेन्निणेयपालनम्‌ | वितत्येहां ant लोके महेन््रसद्शो भवेत्‌ ॥ साचिणश्चातुमानेन प्रङुवन्‌ कायेनिणेयम्‌ | वितत्येर यशो राजा ब्रघनस्याप्नोति विष्टपम्‌"-ट्ति। इति निंयपादः समाप्तः

* न्‌ खतन्ल्लत,+- दति क्रा०।

† afae,—zfa ate

{ विततं च-इति ate |

९ इत्यमेव पाठः सव्व । मम तु, साच्िभिजानुमानेन,- दति प्राठः प्रतिभाति |

श्‌ पराद्नरमाचवः |

अ्टादश्पटापयागिनो व्यबहारमादका frefaa | अथयेदानौमष्टादश्पदान्धनुकमेख निरूप्यन्ते |

तन इदस्यतिःः- “पदानां सहितस्ेष व्यवहारः प्रकौत्तितः। विवाद्कारण्णन्यस पदानि श्टणताधुना ॥ खणादामप्रदानानि* दूताानादिकानि ख | करमशः सम्प्रवच्छामि क्रियाभेदांख तत्वतः इति | तच प्रथमो दिष्टवेन खणादानाख्यस्य पदस्य विधिङ्च्यते । तज णादान सप्तविधम्‌ | ATE नारदः+ “eu देयमदेयश्च येन ay यथा च यत्‌ । दानयदणधर्ाखच खणादानमिति सतम्‌“-इति | तजाधमणे पञ्च विधमोदुशग्डणं देयमौद्‌ शमदेयमनेनाधिका- रिण देयमस्मिग्मये देयमनेन प्रकारेण देयमिति । उन्तमणं दिविध, टानविधिरादटानविधिखेति। तज दामविधिपूवंकलादि- तरेषां amet दानविधिरूच्यते । तत्र इदस्य तिः “परिपणे ग्यहोलाऽलं agat साधु शग्रकम्‌ | लेख्यारूदुं afer शणं दद्याद्ूनौो सदा" ति। aq: परिपरणेत्वं सटद्धिकमूखद्रव्यपर्म्था्ता। डद्धिभभेदाशच evwufan निरूपिताः, “sfeqafaar प्रोक्ता पञ्चधाज्येः ATTA |

+ इत्यमेव पाठः BAI मम तु, ऋबादागप्रधागानि,-इति पाठ, प्रतिमाति।

MTV | ९९०

वद्धिधाऽसिग्पमाण्याता avaren निबोधत, ॥

कायिका कालिका चेव चक्रटृद्धिरतः परा |

कारिता च चिखाटद्धिभीगलखाभस्तयेवच ॥

कायिका कम्मेषंयक्ता मासय्ाद्मा तु कालिका |

ददरेद्धिखकरद्धिः कारिता afer शता ॥

Tae ष्यते था तु ग्रिखाटद्धिष्ठ सा मता।

VT लोम; सदः केचात्‌(भोगलामः प्रको नतित? दूति। aay परिमाणं मनुनोक्रम्‌,-

“श्रो तिभागं सन्नोयाश्मासि वाधषिकः शते दति, eae निष्कशते nye सपाद निष्कपरिमितां इद्धि मासि

मासि गक्ञौयात्‌ | एतत्वन्धकविषयम्‌ | तथाच यान्नवष्क्धः,-

“ग्रो तिभागोषटद्धिः arante मासि सबन्धके ।

वशेकमाच्छतमन्दिजिचतुःपञ्चकमन्यथा ॥

area टद्धिं खुक्ोयात्‌ वर्णांमामनुपूरवशः"- इति | सशग्रकग्रयोगे वयासः,-

“वन्धे भाग ATT: षष्टो भागः Tae |

निराधाने feared मासलाभ उदाइतः"“ दति | गररोटमेदेटेद्धः परिमाणग्भरमाहइ याश्चवषकधः,-

* तश्वतश्लान्‌ निबोधत,- दति ate

(९) सोमोऽज गटहवासनिमित्तकं भाटकम्‌ । सदः Gear पलादि, दति wapate Breezy |

९६८ परान्ररमाधवः।

काक्नारगास्च दशक agat fawn श्तम्‌"?-दूति। RUM: दुगेमवत्मगन्तारः, ते प्रतिमासन्दशकं शतं दधुः सामुद्राससमुद्रगन्तारः fara श्तं ददयुरित्यथः । कारितायां तु न नियम इत्याह सणव,- “aqat weat afg af सर्वासु जातिष्‌” इति, ad त्राह्मणादयोऽधमर्णाः । सबन्धके श्रवन्धके सर्वासु जातिष्‌- कमणानुग्ताखु सखाग्युपगतां sg cy कचिदनङ्गोहताऽपि टृद्धिभेवति । तदाह विष्णः "यो weal खण पूवं दास्यामौति च सामकम्‌ | न दद्याललोभतः पञ्चात्‌ ख तस्मात्‌ ठद्धिमाभ्रुयात्‌”-द्ति | सममेव सामकम्‌ । प्रतिदिनकालावधिमङ्ोरुत्य गरोतम- afga धनं यदि न प्राग्ददाति, तदा ्रवधेरनन्तरकालादारण्व वद्धतएवेत्यथः । कालावधिमनङ्गोशृत्य Sara धनस्य षणएलासा- qe ठद्धिभेवतोव्याह नारदः. | “a द्धिः मोतिदन्तानां या लनाकारिता कवित्‌ ्ननाकारितमणुद्धै वल्छराद्धां दिवधते”- दति । याचितकं weer देशरान्तरगमने कात्यायनः,- “at याचितकमादाय तमद्‌त्वा दिशं ब्रजेत्‌ | SS संवत्रात्तस्य तद्धनं दद्धिमाञ्रुयात्‌"-दति। ` एतच्चाप्रतियाचित विषयम्‌ । प्रतियाचिते तु सएवाह,- ` “त्वोद्धारमद्ला यो याचित्छ दिशं ब्रजेत्‌ | SS मासचयान्ख तद्धनं दद्धिमाभ्रयात्‌-दइति |

व्यवहारकाण्डम्‌ । ११९

eta, याचितकमादायेत्यवेः । wy afer zee aa एव featsfa याचितकं न प्रघच्छति, तं mere वणएव,- “ददे गेऽपि feat wa ग दद्यारयाचितः कचित्‌ | तं ततोऽकारितां दद्धिमनिचष्छन्ञ्च दापयेत्‌”-ईति | ततः, प्रतिवा चमकाञ्ञादारग्बेत्यथैः | 'याश्यमानं न aga यावन्न प्रतिधाचितम्‌ | याच्यमानमदम्तश्चेत्‌ वद्धेते पञ्चकं शतम्‌”- इति | निचपादावपि षणएव,- “fated छद्धिगेषञ्च क्रयविक्रयएवच | याच्यमानमदन्तं चेत्‌ aga पञ्चकं शतम्‌” दति, ग्होतपष्मोखानगपेणविषये तु सएव,- “ag aval यो मौख्यमदत्वेव fas ्रजेत्‌ | तुचयस्योपरिष्टाकद्धनं ठद्धिमाग्रुयात्‌”“ इति | एतच्वाप्रतिथाचित विषयम्‌ | श्रनाकारितृद्धेरपवादो नारदेन दितः “que ufaatat cat यस प्रकख्ितः | ठयादानाङिकपणं aga माविवकितम्‌”--दति । amar, मटादिग्बः प्रतिश्रुतम्‌ । आकिकम्पणं GA । faafed अ्रमाकारितम्‌। पण्यमूल्धस्छ लद्यभावः, प्रवासप्रतियाचना- भावे | न्यासस्य तु इद्यभावः, यथाऽवख्वाने प्रतिथाचैनाभावे च। TT का्यायमगवचनविरोधापन्तेः। सम्ब्ताऽपि,- “न afe: स्लोधने लाभे fated च थथाखिते।

22

१७० पराश्रमाघवः।

सन्दिग्धे प्रातिभाव्ये च यदि न स्यात्खयं शता दति | यथास्धिते faad व्यक्षन्यथाकरणर हिते । दातुं योग्यम- योग्यञ्चेति सन्दिग्धे। प्रातिभाव्ये खणिप्रत्यपेणणदौ | कात्यायनोऽपि. “क्मेसस्वासवययते UTS च सव॑दा | wainag न दद्भिः ख्यात्‌ प्रातिभाव्यगतेषु च-दति। सवेदेति प्रतियाचनादेः wencuan इद्धिर्नास्तोत्यथेः | पण्यमूल्ये कात्यायनवचनविरोधः yaaa परितः । व्यासोऽपि “प्रातिभाव्यं सुक्रबन्धमग्टदोतञ्च fea: | न aga wae: स्यादय wa प्रति्चतम्‌"”दति | सुक्रभन्धय्शणं निचेपोपायने यथा afgear, तथा गोप्यभोगे दृद्धिनै देयेत्येवमर्थम्‌। “सुक्ताधिने वद्धंतेः- इति गौ तमसमरणात्‌। med च दित्छतः+- इति छतटद्धापवादः, श्रहृतटद्यपवादप्रसङ्गा- em: | कतटृद्यपवादख याश्चवसक्येन दर्चितः- “gaara न zeta नियुक्तं यत्खकं धनम्‌ | मध्यस्थस्थापितं तच्यादद्धंते न ततः परम्‌" दति | TIA द्रव्यस्य दद्धियहणमन्तरेण चिरकालावख्ितस्य परम्‌ | टद्धिद्रवयभेदानारह यान्नवरखक्यः,- “antag TAT रसस्याष्टगुणा परा | Teurafecart चतुस्तिदिगृणा परा”-इति | qa सन्ततिरेव दद्धिः। रसस्य Aweate: aura दद्या वद्धमानस्याष्टगुणा sig: परा । नातः पर वदधते । TATA दिर ्ानां यथाक्रमं sare fru fare च परा ag!

व्यवहारकाण्डम्‌ | १.७१.

यत्तु वश्िष्ठेनोक्तम्‌ । ““दिगृणं fered जिगुणं धान्यं धान्येनैव रसा व्याख्याताः । पुष्यमूलफलानि च तुलाटतमष्टगुणएम्‌”-इति | यच्च मनुनोक्तम्‌,- “धान्ये शदे लवे वाद्ये नातिक्रमति पञ्चताम्‌“-दति | शदः चेचफलं पुष्यमूलफलानि। लवो मेषोर्णाचमरोकेशादिः | वाद्यो वलो वधेतुरगादिः | धान्यश्दलववाद्यविषया sg: पञ्चगुणं नातिक्रामतोति । “उक्राऽष्टगुणा ITA बौजेच्लौ षडगण्ण WAT । लवणे इष्यद मदयेषु टद्धिरष्टगणा मता ॥ गुडे मधुनि चेवोक्ता प्रयुक्तं चिरकालिका दति । कुणन्त्रपुसौ षकम्‌ | तदेततछ्वमधमणेयोग्यताऽनुसारेण दुभिचा- दिकालवगेन areata । देग्रभेदेनापि परां इद्धि दशेयति नारदः+ “fend fara चेव तथाऽस्िंञ्च चतुगुणम्‌ । तथाऽष्टगुणमन्यस्िन्‌ देयं दे ेऽवतिष्ठते-इति । za aga चिरकालावस्थितं कचित्तिगणं कचिषतुगुणं Bicone भवतोत्यथेः | वसिष्ठोऽपि, “'वच्चमुक्रिप्रनालानां Tae रजतस्य वा | दिगण दौयते इद्धिः रतकालादुसारिण्णै ॥ ता्ायःकांस्यरोतोनान्लपणस्मोखकस्य J | fare तिष्ठते द्धिः arereteae तु-इति । सुक्रिरिति सुक्राफलं wad, वज्सादचर्य्यात्‌। व्यासोपि.-

१अ्‌ पराज्रमाधवः।

“ज्ाककार्पासकोजेचौ weer aftatfiar | वदग्बष्टग शान्‌ काले मचखेहरसासवाम्‌""- इति | कव्यायनोऽपि,- “तिलानाद्चेव स्ववां मद्यानामय सर्पिषाम्‌ | टृद्धिरष्टगृणा Hat गुडस्य खवणस्य च"इति | यज इद्धिविग्रेवो न शरूयते, तच दिगेव । तथाच विष्णः । ्नुक्तानां दिगृणण इति । श्रयं च इृद्युपरमः eee सह दाहरणे च बेदितवब्यः। तथाच मनुः “qaizefgene waif सषृदाडिता" इति | उपचयायं प्रयुक्त XA Held, we ate: gelcate: | We नात्येति नातिक्रामति । यदि aearieat weer । पुरुषान्तर- संक्रमणादिना प्रयोगान्तरकरणे, तस्मिन्नेव वा पुरुषे रेकसेकार््वार प्रयोगान्तरकरणे दवगण्यमतिक्रम्य Way वद्धेते | सषृदाइतेति पाठे wa: we: मरतिदिनं प्रतिमासं प्रतिसंवस्छर वाऽधमर्णादादइत्य देगण- मत्येतौति बास्येयम्‌ । गौतमोऽपि । “चिरस्थाने Bre प्रयोग" इति । प्रयोगच्ेत्येकवचननिदभेन प्रयोगाखरकरणे देगच्चातिक्रमो- ऽभिपरेतः। चिरस्वाने-इति निर्देगाच्छनेः wa: टद्धिदणे देग- द्ातिक्रमोऽगिमतः | उक इद्युपरमख्य कचिद्रव्यविगरेषेऽपवादमाइ रदस्यतिःः-

* रकण्फार्भ्या,- इति wre |

व्यवजहार काणम्‌ | RoR

“SURRY TTA TUTE । हेतिपुष्यफलानाश्च use म निवन्तते-दति । fre: खुराद्रव्योपादानग्डतो मलविगरेषः। ea वाणादिनिवा- TRUST: | के AAW हेतिरायधम्‌। पुष्यफलयोटद्यनिटन्तिर- व्यन्तसण्डद्धाधमणेविषयः। waa निगृणटद्धिभरतिपाद कव्यासवचन- विरोधः gdafeste: | वषिष्ठोऽपि,- “qeaqaifeuzyret खणएमयामां तथेव | चया दद्धिरेतेषां पुष्यमूखफलस्व च" दति | इदस्य तिरपि,- ““शिखादद्धि कायिकाश्च भोगलाभं तथेव | धनौ तावत्छमादद्यात्‌ यावन्छूल म शओरोधितम्‌“- दूति । तदेवं, परिपू गटहौलाऽऽधिमित्यज ae: परिपूणेलनिरूप- way सविशेषा एृद्धिर्निंरूपिता |

6 6. दमयन्त्य

इदानौमाधिनिरूष्यते |

तच नारदः+ “अधिक्रियत carte: सख fast freq: | रतकालोपमेयख यावदेयोद्यतस्तथा ॥ स पुनदिविधः ont गोप्योभोग्धस्तथेवच"- दूति | Regine zeta विश्वासायेमधमरनोन्तमरं श्रभिक्रियते

१७७ पराश्ररमाधवः।

arated दृत्याधिः। तकाले ्राधानकालएवेतदिवसाद्यवध्यव- माधिश्येया मोचते, wae तवेव भविव्यतौत्येवं निरूपितकाले। उपरिष्टात्येवनौय इत्यथेः* | यावदेयोद्यतः, ग्टहोतधनप्रत्यपेषणवपि- निरूपितकाल इत्यथः । गोप्यो रचणोयः, भोग्यः फलभोग्यादिः | इदस्पतिरपि-

“श्रधिर्बन्धः समाख्यातः स च प्रोक्रखतुरविधः |

जङ्गमः खावर यैव गोप्योभोग्यस्तयेवच ii

यादूच्छिकः सावधिख लेख्यारूढोऽय arfeara’—<fa |

श्राधिर्नाम बन्धः। ख दिविधः, गोणयो भोग्यश्च । पुनथैकेकशो-

दिविधः, aga: स्थावर सत्येवं चतुविंधः। पुनरपि प्रत्येकं दिविधः, यादृच्छिकः सावधिखेति। aaguna न ददामि तावदयमाधि- रित्येवं कालविशेषावधिशन्यतया हतो यादृच्छिकः । छतकालोप- नेयः सावधिः | पुनख tenes: साचिमानिति दिविधः । a SIH: प्रकारान्तरेणधेश्चातुर्विध्यमाद,- |

““श्राधिश्चतुविधः what भोग्यो गो्यस्तस्येवच |

श्रथप्रत्ययदेतुश्च ASTI छतः ॥ .

श्रावणल्यूवेलिखितो भोग्याधिः ओष्ठ उच्यते ।

Taf परेभ्यः खन्दला यो गोप्यते wes |

श्रयप्रत्ययदहेतुय्ये AVI: स उच्यते |

श्रान्नाधिनांमयो राज्ञा संसदि arqar कतः” दति |

-# स विनेय इव्यः,--इति we);

व्यवहारकाण्डम्‌ | ९७१५

श्रावण संसदि प्रकाशनम्‌ । श्राधिपहणानन्तर नागशविकारा- दयोयथा न भवन्ति, तथा पालनोय इत्या हारौतः+- “बन्धं यथा स्थापितं स्यात्तथैव परिपालयेत्‌ | TIT नश्यते लाभो मूलं वा तद्भातिक्रमात्‌”इति।

इदस्यतिरपि,-

“न्यासवत्परिपाल्योऽसौ इद्धिनैश्येत्तथाऽकृते |

YR वाऽसारतां प्राप्रे मृलद्ानिः प्रजायते।

qaqa यच नष्टग्टणिकं न "व तोषयेत्‌ ॥

देवराजोपघाते च यक्राधिर्नाश्माप्रुयात्‌ |

तचाधिं रापयेदृष्टान्‌ सोदयं धनमन्यया”- दूति | तथाच व्यासः,

'डेवराजोपघाते त न दोषो धनिनां कचित्‌ ।

BTM नश्यते लाभो मूलं वा नागश्माभ्रुयात्‌ ॥

wu द्‌ा्यस्त॒ aa बन्धनान्यग्टणं तथा-दूति | श्राधेरषारवेऽेवमनुसन्धेयम्‌ | तथाच नारदः+

“रचमाणोऽपि ware: कालेनेयाद सारताम्‌ |

श्राधिरन्योऽयवा कारी देयं वा धमिने धनम्‌“ दरति । यान्नवल्कयोऽपि,-

“are: खोकरणस्िद्धौ रचमाणोऽप्यसारताम्‌ |

यातश्चेदन्य श्राघेयो धनभाग्वा wit भवेत्‌"- दति |

€ Not श्रयमयेः। श्राधेगाष्यस्य भोग्यस्य च खोकरण्णत्‌ ग्रहणात्‌ उप-

९० पराद्चरमाश्चवः।

भोगाञ्चाधिग्रहणएसिद्धिः, म साकिलेख्यमानेष ASE प्रमाभेर । तदाह नारदः “arf fxfra: ant जङ्गमः eared | सिद्धिरस्वोभयस्यापि भोगो यद्यस्ति नान्यथा"? इति । एवं च सति, था alacant क्रिया yal, खा बखवतो; चा पर्वाऽपि सौकारादिरङिता, सा ग बखवतोत्युक्ं भवति । aft: WIAA रच्माण्ोऽपि कालादि वशेन यद्यसारताङ्गतस्तदाऽन्य श्राधेयः। ay वा धनिने धमं देयम्‌ । आधिसिद्धौ भोगणएव प्रमाणमित्याह विष्णः- “इयोनिंशिक्रयोराधिरविंवदेतां यदा act | यस्य भुक्रिजेयस्तस्य बलात्कारं विना कता“ इति | दयोरपि गुक्स्याड शरस्यतिः,- ““चेजमे कन्दयो बन्धे यदन्त समकालिकम्‌ ॥ येम सुक्कं भवेत्तस्य तत्‌ तस्सिद्धिमवाभरुयात्‌"-दति | वसिष्ठोऽपि “aa विष्डष्टामां लेख्यानामाधिकमंणि | येग yy भमेतपूवं तस्या धिबेललवत्तरा”-इति | भो गाधिगरेषे षएवाडइ,- “^यद्येकदिवसे तौ तु भोक्षुकामाबुपागतौ । विभख्धाभिः षमन्तेन ane दति मिञख्यः-दति। दइयोरेकमाधिं gaat दण्डमाइ कात्यायनः,-

DAV ICATAT | १७७

“श्राधिमेकं इयोः शला wear प्रतिपहवेत्‌ | तयोः yaad Ue तत्कर्ता दण्डभाग्मवेत्‌- इति | प्रतिपदिति प्रतिपत्तिरित्यथेः। आरधिविभरेषे दण्डविग्रेवमाद विष्णुः । “गोचमेमाजाधिकां मुवमन्यद्य श्राधिद्कला तस्माद निमौ- श्यान्यस्य यः प्रयच्छेत बध्यः । ऊनां चेत्‌, षोडश्रसवणे दण्डाः, दति । साकिलेस्थसिद्योशस्यधिद्धिबेखवतोव्याड कात्यायनः, “Carara विक्रयो दानं terarfeerd यदा ॥ एकक्रियाविर्द्धन्त लेख्यं तजापहारकम्‌"- इति । लेख्यसिद्धला विशेषेऽपि avare,— “afafieg निररिंष्टमेकज् च विलेखितम्‌ | श्आकाश्ग्तमादाय Wales च तद्भेत्‌ ॥ ` यद्यद्‌ यदाऽख विद्येत तदादिष्टं विभिरदिंेत्‌”-एति । श्रयमर्थैः। श्राधातुराधानकाले यदिश्मानं wa मिरूपित- खरूपं च, तद्धगमाधिलेना दिष्ट, तज्निदिं्टमिन्युष्यते । तदिपरौतन्तु धनमाधितमेन कख्प्यमानमनिरिंष्टमिति निदिगेदिति। fafes- लाविग्ेषे यान्ञवस्कधः- “anit प्रतिग्रहे ala पूर्वा तु बलवन्तरा-द्रति | एकमेव चखेचमेवस्याधिं शला किमपि शटहोला पुनरन्यस्याधास किमपि zerfa, तच पूर्वस्येव तत्‌ केचम्भवति नोत्तरस्य । एवं प्रतिग्रह कये च योजनोयम्‌ | णा दिषृत्तर क्रियायाः प्रावस्माह सएव, “स्वैग्व्येविवादेषु बशवत्ु्तरा करिया-द्रति |

यदेकं Jaana छत्वाऽन्यस्य fantara, तचाह afas:,— 23

१७८ पराश्नरमाधवः।

“द्यः पूवा करमाधाय विक्रिरोते तु तं पुमः । किमेतयो्वेलोयः स्यात्‌ प्रोक्रन बलखवन्तरम्‌'-इति | sraretat योगपेऽप्याइ सणएव,- | "हृतं यजतेकदिवसे दानमाधानविक्रयम्‌ । चयाणामपि सन्देहे कथं aw विचिन्तयेत्‌ ॥ जयोऽपि तद्धनं धाय्ये farses wa: | उभौ क्ियानुखारे् जिभागोनं प्रतिरौति | एतदाधितोऽप्यधिकणिकविषयम्‌ । फएपय्याप्ताधिनागर लाद नारदः+ “fae FUT: स्यात्‌ देवराजतादृते”-इति | ब्जमूल्धाधिगागरे धनिकं समरपयेदित्युक्म्‌ । तज विग्रेषमार मनुः,- “मूलेन तोषयेदे नमाधिस्तेनोऽन्यथा भवेत्‌” दति | गोप्याधिभोगे areas याज्ञवल्क्यः "गोप्याधिभोगे नो द्धिः सोपकारेऽथ हापिते। नष्टो देयो विनष्टश्च देवराजशटतादृते--दति । श्रयम्ः | गोष्यस्याधेः समयातिक्रमेण भोगे सति महत्यपि ` दृद्धिदातव्या। सोपकारे अदद्धिके भोग्याधौ हापिते व्यवहारा मलं प्रापिते सति न इद्धिः। गोणाधिविकारं भापितः, gat mat देयः। विनष्टसेदात्यन्तिकनाशं प्रा्षशेत्तकूला दि दारेण निवेद्यः । गोप्याधिभोगे नो ठद्धिरित्येतदलात्कारभोगविषयम्‌ । श्रत- एव मनुः

व्यवहार काश्डम्‌। १७९

“न भोक्रवयो बलाद्‌ाधिुंश्चानो टद्धिमुसृजेत्‌"-दति । वचमादधिना श्राधिभोगे भोगाजुखारेण लाभद्रव्यस्य नामाद सएव, “यः खामिनाऽमनुश्चातमा चिं सु ङ्ऽविचखणः | तेनाधेदटद्धिभौक्षव्या तस्य भोगस्य निष्क्तिः”-इति । कचिदधिषये मूलद्रवयनागरेन सद were विकश्पमाद काल्यायनः,- "श्रकाममननुन्नातमाधि यः कमे कारयेत्‌ | भोक्ता कमेफलं दाप्यो इद्धि वा लभते न सः“ दूति, दास्याद्याधौ कर्मफलं वेतनम्‌। आ्रदितदास्यादिपौडने av- वाह, “efi कमे कुर्वाणः वाष्यादन्तेन कममंभिः* | पोड़येत्‌ wads प्राभुयात्पुवेखाहम्‌”-दूति । श्राडितस्य zee सखत्निटत्तिकालमाइ यान्नवल्वधः,- “श्राधिः प्रण््धद्धिगणे धने यदि म मोष्छते । काले कालकृतो नश्येत्‌ फलभोग्यो न नण्ति- इति | प्रयुक्ते धने खषृतया द्या कालकमेण VG प्रपते खति यद्शत- कालो गो्याधिने मोचते, तदा नश्येदधमणेस्य, धनं प्रयोकुः सभ- वति। waar गोप्यो भोग्याधिः सन्मतिपन्ने काले यदिन

* वासवा दण्डेन कम्भभि+- इति का०। मम तु, seni we Ferd वेणदद्धेन चम्भभिः,--दरति पाठः प्रतिमाति ।

१८० पराश्नर माधवः |

मोचते, तदाऽधमण्ेष्य नश्येत्‌ । श्ररुतकालः फलभोग्य: कट्‌ चिदपि न waft) देमष्छनिरूपितकाखयोरुपरि तुदं शदि वसप्रतोचणं कन्तेव्यमित्याह व्यासः, “feral दिगणौश्चते पूर्णकाले छतावधौ | बन्धकस्य wrarat दिखप्तां प्रतो चते ॥ तदन्तरा धमं दत्वा णौ बन्धमवाक्रुयात्‌"-दति | wae: स्त निदः खत्वोत्पन्तेख कारणं मास्ति, विषयोऽपि भास्ि। मेवम्‌ । न केवलं ट्‌ानादिरेव खलनिदटत्तिकारण्ठम्‌, प्रति- गरहादिरेव खलापत्तिकारणम्‌; किन्तु दैगण्छनिषूपितकालपरारौ दव्यादौनामपि तस्य याज्ञवस्क्यवचनेनेव णिधनिनोरात्यन्तिक- सखत्निट्तिखलोत्य्तिकारणत्वावगमात्‌ । न च मनुवचन विरोधः, तस्योक्रकालमभोग्याधिविषयतेनाणुपपन्तः । यत्तु हस्प तिना द ग्राह प्रतोच्णसुक्रम्‌,- “पूर्णावधौ सान्तलामे बन्धखामो धनौ भवेत्‌ | श्रनिगेते cme तु खणो मोकितुमरंति-द ति | तदस््ादि विषयम्‌ | fare दिगुणोग्ते,- दति व्यासेन विग्रषो- पादानात्‌ । यत्पुनसतनेवोक्तम्‌,- “गोष्याधिदिगुणदूष्वे कतकालस्तथाऽवधेः | अ्रवेदयेद रिङ्खले भोक्तब्धस्तदनन्तरम्‌"-दति | तद्धोगमाचविधिपरम्‌, न पुनः खलापत्तिपरम्‌। यदा तु सान्तलाभे धने बन्धस्य तथेवावस्थितस् मो चनात्‌ प्राग्टणिकथ मरणा दिभेबेत्‌, तदा किं कास्येमित्यपेचितमाह इदस्पतिःः-

वहार काखम्‌। Ree

“fecal farwhat ai मष्टेऽघमणिके । दव्यन्तदौयं azy विक्रिणोत ससाकिकम्‌ ॥ Waal Baye तु दशां जनसंसदि | खणानुरूपं परतो ग्टदोलाऽन्यन्त्‌ वजेयेत्‌”--दति । हिरण्ये दिगणोग्छते पञ्चादाधिमोचप्णदर्वागधमणिके aa ae छुचचिद्भते विरकालमविन्नाते सति, arfuad xa wafen fata चरितानुरूपं दिगुणोग्तद्रव्यपर्याप्तं गषत, ततोऽवभ्िष्टं qwaq WH समपेयेदित्यर्थः। तथाच काल्यायनः+- “श्राघाता यच नष्टः स्यात्‌ धनो बन्धं निवेदयेत्‌ | रान्ना ततः स विख्यातो विक्रेय इति धारण ॥ सदद्धिक ग्टहोला तु गेषं राजन्ययापेयेत्‌*“दइति | US समपेणश्च न्नात्याद्यभावविषयम्‌ | Tega awa समपै- एख AAA । Wad वजेयेदिल्यनेन धनदेगु्ेऽणदतकाला- वधिकाधौ धनिकस्ाखामिवमवगम्यते । wena खलप्रतिपादकं menses समानाधिविषयम्‌* | ्रतएव, न्यूने श्रधिके च बन्धे श्राधिनाग्रोनासि, किन्तु दिगृणोग्तं द्रव्यमेव रान्ना दाप्य इत्याह UAC: — “खरि जबन्धकषतं ae दापयेद्धनम्‌ | सत्यङ्गारङृतं द्यं दिगण दापयेत्‌ ततः-दरति । चरि चं शोभनाषरितं खच्छाश्यत्वम्‌ । तेन यत्‌ बन्धकं, चरिज- बन्धकम्‌ | तेना धिकेन यटूव्यमात्मसात्‌ Ba पराधौनं वा रतं, तच्च

* समांशाधिविषयम्‌,--दति wre |

१९८२ UCTUCATHA: |

रिजबन्धकरृतम्‌ । श्रथवा चरिचमभ्निहोचादिजनितमपूर्वम्‌। तदेव बन्धक सरिचबन्धकम्‌ । वेन aaa, तत्छटद्धिकमेव दापयेत्‌, न तु धनदेगृश्छेऽयाधिनाशः। सत्यस्य कारः सत्यङ्कारः | तेन हृतं सत्यङ्कारहृतम्‌ | तदपि दिगृणएमेव देयं, न तु लाभादि- माशः+। अ्रयमभिप्रायः | बन्धकापंणसमयएव मया दिगुणएमेव Za दातव्यं नाधिनाश्रः इति frre ad, तदेव feud दातव्य नाधि- arm: इति । क्रयविक्रयादिव्यवस्था निर्वाहाय यदङ्गुलौयकादि पर- Ce समर्पितं, तत्सत्यङ्ार शतम्‌ | तचाङ्गुलोयकादटि ग्टदोत्वा व्यवख्ा- मतिक्रामन्‌ तदेवाङ्गुलौोयकादि दिगणं प्रतिपादयेत्‌ । दतरेद- गुलो यकादिकमेव त्यजेत्‌ । vert नियममाइ प्रजापतिः

“at वै धनेन तेनेव परमाधिं नयेद्यदि |

met तद्‌ाऽऽधिशिखितं yaarfa समपेयेत्‌ इति |

यदन्धकसामिनि धनं प्रयुक्तं aes धनेन पर धनिका-

न्तरमाधिं नयेत्‌, म तलधिकेन । श्रयं वस्ाधि्धंनस्य Bre सति। सम्प्रतिपत्तौ तु देगण्ादर्वागपि द्रष्टः |

अथाधिमेाचनम्‌।

तच रदस्यतिःः- “wa मूलोङृतं दत्वा यदाऽऽधिं प्राययेदूणौ | तदेव तस्य मोक्तव्यस्न्यया टोषभाग्धनो"" दति |

—

* MAA, — ala Ate |

व्वद्ार कारम्‌ | १८३

मूलोरतमघधमेन देयं धनम्‌ ; वस्त॒भोग्याधौ years, गो- wet तु सदृद्धिकम्‌ । यदा agar णौ श्राधिं mia, तदा धनिना ख मोक्तव्यः । अन्यया दोषभाग्भवेदिव्यथः | are याश्च- TR ` “उपस्थितस्य aime: आआधिस्तेनोऽन्यथा भवेत्‌ | पयोजके सति धनं इलेऽन्यस्याधिमाश्रयात्‌”-दति । धनप्रयोक्रय्येसन्निदिते सति acrawa सटद्धिकं धमं निधाय खकोयमाधिं zeta | भोग्धाधिस्त॒ मूलमाचं दत्वा फणकालान्ते MAILS व्यासः, “फलभोग्यं FURS SAT TAT सामकम्‌”-दइति । सममेव सामकम्‌ | मूखलमाजं दला Wat बन्धमवाभ्रुयादिति। श्राधिनाश्रनिवन्धनत्वे वेगृष्छादिकालादर्वागेव श्राधिौक्व्यः | तथाच बएव,- “श्रतोऽन्तरा धनं दला खणो बन्धमवाप्नुयात्‌” दति | यत्तु तेनेवोक्तम्‌,- “गोष्याधिं बिगृणादृद्धं मोचयेदधमणिकःदूति । तद्गु षाद, अर्वाक्‌ दिसपनाहान्मो चये दित्यवन्परम्‌ । अन्यथा, श्राधिः प्रणश्वद्भिगुणे धने इति यान्नवरक्यवचन विरोधापन्तेः। यदि mimeafated तत्कुले धनग्रदोतारो न सन्ति, यदि वाऽऽधि- fancy धनादिना स्यादधमणेख, तज यत्कन्तव्यं तदा याज्ञ TR — “AMATI वा तज तिष्टेददृद्धिकः- इति |

१८९ पराणशरमाधवः |

कणटदानेच्छाकाले यत्‌ TET, तत्यरिकरष्य aaa धनिनि तमाधिं afgcfed स्थापयेन्तत oe म aga इति । मोग्याधि- विषये कचिदिशेषमाह इरस्यतिः,- ““छेज्ादिकं यदा भुक्रमत्यम्तमधिकं ततः | मूखोदयं प्रविष्टं चेन्तदाऽऽधिं प्राभरुयादृशौ-- दति । तेन प्रविष्टे ated za लयेत्मोक्रव्यमिव्येवं परिभाथ यदा देवादिकमादध्यात्‌, तदा भोगे रखेचायेव्ययसहितसदद्धिकधनप्वेभे सति श्राधिमादद्ादधमणं tae: | arqaents(a.— “यदा तु दिगणौग्धतद्धणमाधौ तदाऽखिखम्‌ | arenes प्रविष्टे fare धने दरति । waaay चथाधिरित्युच्यते ete) यत्च तु aqua भोग- दति परिभाषते, तच भोगेनाधिकधनप्रवेशे यावन्ूलदानं माधि- मेक्रव्यः। “परिभाव्य यदा ay तथा तु धनिके wat त्वथेतदृ्तलाभेऽ्यं भोक्रव्यमिति निखयः ॥ प्रविष्टे सोदये द्रे प्रदातव्यन्वया मम-इति | णग्रहणकाले धनदेगुष्ानन्तरं भोगः। मूलमाजे दलाऽधमणी बन्धनं प्राप्नोति। धनौ च णं मूलमाचं न zeta । किन्त qu aq समयड्द्धिपर्य्याक्ने wa प्रविष्टे सति धनिनो gen देयम्‌ । खषिनो बन्धलाभ इति । परस्परानुमतौ तु seats भोगेऽपि मूलमाचदानेनेवा धिलाभः care: । परिभाषितकालेक- aaa समग्रद्धिपरय्या ्रवषेप्रवेओे सएवाह,-

व वदारकाग्डम्‌ | १९८५

“afe प्रकर्षितं तद्छात्तदा न धनभाग्धनी | खणो न शभे बन्धं परस्परमतं विना इति | | दृत्याधिविधिः | अथ प्रतिभूः |

तत्र खदस्पतिः,-

“ta प्रत्यये दाने खणे TAGE तया |

चतुःप्रकारः प्रतिशः शस्लेः दृष्टो मनो विभिः ॥

wea -दशेयामौति साधुरिव्यपरोऽनरवौत्‌ |

दाताऽदमेतद्र विणमर्षयामौति चापरः“ दति। श्रहमेव acid चनरूपथामोति - ्रवौतोत्यथः । दशंमप्रतिभुव

रतयमा सएव,

“द्‌ शेनपरतिश्वयेस्ठ देशे काले च दयेत्‌ |

निबन्ध वादयेत्‌. aw नेव राजहतादृते-इति | निबन्धं . we वादयेत्‌ धनिनं प्रापयेत्‌ । यस्त॒ म दशंयति, तं

ह्याह मनुः,

“यो ae प्रतिग्दस्तिष्ठेत्‌ द शेनायेड मानवः |

श्रद्‌ शेयन्स तं तच प्रयच्छेत्‌ खधनादृणएम्‌"- दति | दशनाय कालं दथादिव्याह इहस्पतिः,-

“नष्टस्यान्वेषणे कालं दद्याप्मतिभुवे धनौ |

देश्ानुरूपतः Ta मासं साद्धमयापिवा?- इति |

काल्यायनोऽपि,- 24

१९८६ TRNAS |

“aay देयं Teed परम्‌ । यद्यसौ BIAS ama: प्रतिग्डभवेत्‌ ॥ कालेऽप्यतौते प्रतिश्छ्यदि तं नैव दशेयेत्‌ | स तमथ प्रदाप्यः waa चेवं विधोयते-दति। दानप्रत्ययप्रतिभुवोः रत्यमाहइ नारदः+ “चणिष्वप्रतिङ्वेद्सु प्रत्यये वाऽथ हापिते | प्रतिश्वस्ह खण दद्यादनुपस्थापयंस्तदा”इ ति | श्रप्रतिङ्वैत्सु बन्धनदार्छन sere: waa श्ञापिततदि- श्वासेऽपगते | धनापेणप्रतिभुवः कृत्यमाह सएव, “विश्वासाथ कतस्वाधिने प्राप्नो धनिना यदा | प्रापणौयस्तदा तेनं देयं वा धनिनां धनम्‌"-इति | च्राधिप्रत्यपेणप्रतिभुवं प्रत्याह सएव, “खादको वि्तरोनख लब्मको वित्तवान्‌ यदि | मूलं तस्य भवेदेयं न इद्धि दातमरेति- दति | खादको बन्धभचकः, लग्नकः प्रतिश्वः। स तु इद्धि दातं नारेति। खादकादप्यच, मूल्येन तोषयेदि ति वचनात्‌ तन्मूल्यमाच्रमेव^ देयम्‌। एवमितरेषां प्रतिञुवामपि रेयद्रव्यविधयो द्रष्टव्याः | प्रतिशर्याद्य- दरति प्रक्नतमाइ कात्यायनोऽपि, “दानोपस्थानवादेषु विश्वासग्रपथाय च। aan कारयेदेवं यथायोगं विपय्धैये-द ति |

* इत्यमेव पाठः सन्वेच । मम तु, मूलेन तोषयेदिति वचनात्‌ मूलमाच- मेवः-दति पाठः प्रतिभाति।

व्यवहार कार्हम्‌ | १८७

उपस्थानं दशनम्‌ । वासोऽपि, “लेख्ये छते च दिव्ये वा दानप्रत्ययदशैने | ग्टहोतबन्धोपस्थाने णिद्रव्यापेणे तथा“-दइति | प्रतिग्यर्याद्य दति शेषः । प्रतिश्मरणे यवस्थामाह ars- व्यः, “द्‌ शेनप्रतिश्येच wa: प्रात्ययिकोऽपिवा | qaqa wu दयुदेचयु्दानाय यः खितः"-दूति । यद्‌ दशेनप्रतिश्वः प्रत्ययिको वा बहतः, तदा तयोः Tar: प्राति- भायायातं पिटहृतश्डणं न ee) ag दानाय स्थितः प्रतिग्ग्डेत- wa णं ददुः । तत्पौचपुतैरपि मूल्यमेव^ देयं, न इद्धिरदैया । तथाच व्यासः, “eu पैतामहं पौचः प्रातिभाव्यागतं सुतः | समं दद्यान्तत्सुतौ तु न दाणाविति fage:’—<fa | तत्सुतौ पौचप्रपौचौ । इरस्पतिः,- “meant तु fara दाप्यौ तत्कालावेदितं धनम्‌ । उन्तरौ तु विसंवादे तो विना तत्सुतो तया”द्रति | श्राद्यौ दगरेनप्रत्ययप्रतिभुवौ, वितथे श्रदमेनं द शेयिव्यामि wet साधुरि्येवं विधयोर्वाक्ययोः भिथ्याले राज्ञा दाप्यौ । उत्तरौ दान- ण्दरियार्पणप्रतिञुवौ विसंवादे cratfen धने wfwta श्रप्रति- दत्ते दाप्यौ । तयोरभावे तत्सुतौ दाप्यौ । . परत्ययप्रतिश्धवस्ममाण

~~~ ~~~

+ इत्यमेव प्राठः waa) मम तु, मूलमेव+--षएटति पाठः प्रतिभाति ।

१८८ पराश्ररमा घवः।

भतिश्रेव दाप्यो न तत्पुजः. विवादप्रकि्धक्रसाचितं wi cay दाप्यः | तदभावे तत्पुजोऽपौत्याड व्यासः, “fara लेख्यदिव्ये eva arsed सति। षां दाप्याः प्रतिभुवः पुचन्तेषां न दापयेत्‌ ॥ दागवादग्रतिञुवौ दाप्यौ तत्पुचकौ तथा"-दइति।. . ` यज दशेनप्रत्ययप्रतिञुवौ बन्धकं होला प्रातिभागयमङ्गोङुरतः, तज विशेषमाह कात्यायनः, “होला बन्धकं यच्च ore खितो भवेत्‌ । ` विना faa धनं तस्माद्‌ाष्यस्तस्य Ga सुतः? दूति। श्ननेकप्रतिग्डदानप्रकारमाद ATTEN : “वव: wate windy: प्रतिभुवो धनम्‌ ।. एकषटायाभिवेष्वेषु धनिकस्य यया स्तिः" इति | +एकस्मिन्‌ welt <t ववो वा, प्रतिभुवः, acl fay ata दधथुः। एकढायाचितेषु यं पुरषं धनिकः ्ार्थेत्‌, सएव we दद्यात्‌ नांग्रतः। unararfafete यदि किदे ्राम्तरङ्गतः, तदा तत्पुचोऽपि aq गते. तु पितरि qe: पिंरमेव टद्यात्‌, त्म्‌ | तथाच कात्यायनः,- 'एककायाप्रविष्टानां दाष्योयस्तज Tat) , ` प्रोषिते aga: सवं four aa तु सः” इति। म्रातिभाव्यापलापे दण्डमाह पितामहः, “at we प्रतिश्वग्धूला मिथ्या चेव तु एच्छति | ` + खच, यदिः--इवि भवितुसुत्वितम्‌ । ` भवितुमु्चितम्‌ |

द्यवदहार काद्छम्‌ | १८९

धनिकष्य धने दाप्यो राज्ञा दण्डेन TEA ॥ gate प्रतिश्र्वादं काथं washer षड | सोपसर्गस्तदा दण्ड्यो fare fed दमम्‌”-दति | aa प्रतिक्रियाविधिः। aa याश्चवरष्यः,- “प्रतिश्छदांपितो चज wart धनिने धनम्‌ | ` चिगणं प्रतिदातव्यं खषणिकैस्तस्य agaq’—x<fa । धनिकेन पौडितः सन्‌ प्रतिश्स्तव्छुतोवा जनसमचं रान्ना यद्धनं दापितस्तद्‌ दिगुणएब्डणिकः प्रतिभुवे दद्यात्‌ । यदाह नारदः “यं चाथ प्रतिश्देधाद्धनिकेनोपपौ डितः | णिकः aufaya द्विगुणं प्रतिदापवेत्‌”-इति | कटा fe fare दद्यादित्यपेकिते आह कात्यायनः, “प्रतिभाव्यं तु यो दद्यात्पौडितः प्रतिभावितः। जिपचचात्परतः सोऽयं fare लबपुमरेति“-रइति । wre हिरण्छविषयम्‌ । पश्चादौ तु विगरेषो या्चवस्कधेनोक्तःः- “सन्ततिः स््रोपदएष्वेव धान्यं जिगुणएमेवच | वस्तं UG प्रोक्तं रसञखाष्टगणएस्तया"--दति । प्रातिभाये निषेधानाइ कात्यायनः, न सामो नच वै wa: खामिनाऽधिरतस्तया। निरुद्धो दण्डितखेव सन्दिग्धेव म कचित्‌ ॥ नेव fort न faa वा न चेवात्यन्तवासिनः। राजकाय्येनियुक्रश्च ये च प्रब्रजिता नराः ॥ नाश्रक्रो चनिने दातु दण्डं UH च तत्छमम्‌। |

[क

१९० पराशरमाधबः।

जोवन्‌ वाऽपि पिता यस्य तथयेवेच्छाप्रवरत्तकः ॥ नाविन्नातो यदोतव्यः प्रतिशः खक्रियां प्रति“ इति। सन्दिग्धोऽभिशस्तः। अत्यन्तवासिनो नेषिकब्रह्मचारिएः | याज्ञ- वल्क्योऽपि,- “भ्रामय दम्पत्योः पितुः पुजस्य चेव fe) प्रातिभाव्यग्टणं साच्यं श्रविभक्र न तु waq’—fa | नारदोऽपि “arfaa प्रातिभाययश्च दानं हणमेव | विभक्ता भातरः we: नाविभक्राः परस्परम्‌”-दति | श्रसखतन्त्ेष धनप्रयोगनिषेधमार यान्चवस्कयः,- ` ‹ "नस्तौग्यो cremate: प्रयच्छेच क्चिद्धनम्‌ | दत्तन्न लभते तत्त॒ तेभ्यो दत्तं तु यद्धनम्‌”-दति । अथणे ग्रह णधम्मोाः | तजर याज्ञवल्क्यः, | “श्रच्छनं साधयन्ञयं स वाच्यो नृपतेभवेत्‌ | साध्यमानो नृपं गच्छत्‌ दण्ड्यो दाश्च तद्धनम्‌'-दति। Tere: | श्रधमरेनाभ्युपगतं साच्यादिभिर्भावितं वा घर्ादि- भिरूपायेः साधयन्‌ राज्ञा न निवारणोयः। यदि तु पापात्तदा रदस्यतिःः- "ध्मीपधिवलात्कारैगटेदसम्नोधनेन^ च-इति |

* इत्यमेव पाठः स्वे | मम तु, संरोधनेन, दति पाठः प्रतिभाति।

च्थवषार काण्डम्‌ | LER

धर्मादौन्‌ खयमेवाद-

“सुदत्सम्बन्धिसन्दिष्टेः सामोल्याऽनुगमेम च |

प्रायेणय णो दायो धमं एवसुदाइतः ॥

arnt याचितं चाथंमानोय .णिकात्‌ धनौ |

श्रन्वादितं समाहत्य card यच सोपधिः ॥

यदा खग्टदमानौय ताडनादयेरूपक्रमेः |

ऋणिको दाप्यते यर बलात्कारः प्रकौन्तितः ॥

दारपुचपश्यन्‌ बध्वा छा द्ारोपरोधनम्‌ ।

aay दाष्यतेऽयन्तु तदाचरितसुच्यते-दइति | मतुरपि धर्ादोनुपायान्‌ दशेयति,-

“धर्मेण व्यवहारेण च्छलेनाचरितेन च |

अयुक्तं साधयेदथे पञ्चमेन बलेन च"- दति | धर््ादयसखोपायाः पुरुषापेचया प्रयोक्रव्याः | acre कात्या-

यनः,- |

"राजा तु खामिनं विप्रं सान्तवेनेव प्रदापयेत्‌ |

रिक्थिनं सुदं वाऽपि छलेनैव प्रदापयेत्‌ ॥

वशिकाः कषिकाः चेव भिख्पिनखान्रवोद्भगुः |

देशाचारेण दाप्याः Bary wae] दापयेत्‌- इति | दापने विशेषमाह याज्ञवख्क्यः+-

“ग्टहोतानुक्रमादाप्यो घनिनामधमणिकः |

दला तू ब्राह्मणयेव नृपतेस्तदनम्तरम्‌”-इति । खमानजातोयेषु धनिषु युगपत्माेषु ग्टदोतानुक्रमात्‌ धनं

१९२ परागश्ररमाधवः।

दायः, भिनजातोयेष तु ब्राह्मणादिक्रमेण । साधयितुमश्रक्रं wha प्रत्याह AWA: — “राज्ञाऽधमणिकोदाप्षः साधिताद्‌शकं शतम्‌ | पञ्चकम्तु श्तं दाषः Hare errata: दति । प्रतिपन्नस्या्थस्य राजा दश्मांशमधमणिकादृण्डरूपेण szel- यादुत्तमणदिंश्रतितमं भागं set eerie: । अ्रधनिक- णा दानप्रकारमाह UTTER: “होनजातिं परिौण्डणथं कमे कारयेत्‌ | ब्राह्मणस्छ॒ afcate: waeiat यथोदयम्‌”“दति | नाद्मण्रहणमुत्लष्टजात्युपलच्षणणयेम्‌ । [| “कमेणाऽपि समं काय्यै धनिकं वाऽधमणिकः । समोऽपषटजा तिख्च दयात्‌ अयां ष्ठ तच्छनेःः"-इति सरण्णात्‌। नारदोऽपि, “श्रय श्क्रिविङोनश्ेदृण्णे कालविपय्येयात्‌ | WMI . दाप्यः काले काले यथोदयम्‌-इति | दुष्टाधमणिकं TATE मनुः, “णिकः watery दौराव्याज्ञ प्रयच्छति । रान्ना दापयितव्यः स्यात्‌ ग्टहोला दिगुणो दमः-दति। सन्दिग्धे waned कुवेतोऽयदामिदेण्डयेत्याद seule: — ““श्रनावेद्य तु Us यः सन्दिग्धा प्रवन्तेते | way स प्रवेश्य; ख्ाल्छवाऽपययौा न सिष्यति"-दति । काद्यायनोऽपि,-

यवहारकाद्छम्‌। TER

Tyas धनौ यच efea न्यायवा दिनम्‌ । तस्मादर्था्ष laa तत्छमं yay दमम्‌"-इति । यख्वधमणेद्दत्तमणेसका रात्‌ व्यवहाराथे धनं ग्टहोतवान्‌, ख तस्येव धनं दद्यात्‌, AAT | तदाह कात्यायनः,

“भयस्य द्रव्येण aqy साधितं यो विभावयेत्‌ । agerafuata दातव्यं तस्य नान्यथाः-दति | निधनाचमणेविषये खणप्रतिदानप्रकारमाड भारदाजः,- “Safar धनाभावे Satsang तक्गमात्‌ | धान्यं fece ate वा atafeenfea तथा ॥

aa ढर्दासवगेश्च वाहना दि यथाक्रमम्‌ । धनिकस्य तु विक्रय प्रदेयमनुपूरवेशः ॥ SAAS तथयाऽऽरामस्तस्याभावे WHA: | दिजातौनां ग्रहाभावे कालदडदारो विधौयते दति । मन्‌रपि,- - ‘au दातुमश्रक्रो यः कन्तु मिच्छेत्युनः क्रियाम्‌ t स दत्वा निजितां दद्धि करणं परिवन्तेयेत्‌"-इति। अयमथः | प्रतिरानकाले घनासम्पन्तिवशात्छटद्धिकमूलदाना- श्रक्रोऽधमणेः wae चिरन्तनलवं परिदरतो धनिकस्य समाना्थै- क्रियां लेख्यादिरूपां पुनः कत्तेमिच्छेत्‌, स ॒निष्यन्नां zfs दला करणं परिवन्नेयेत्‌ ; पुनर्लंख्यादिक्रियां anmaagufetafsat कुर्य्यादिति । यः पूवेनिजितटद्धिं दातुमसमयंः, ख तु तां मूलत्व

नारोपयेत्‌ | तदाह सएव,- 25

aes षराद्नरमाधंवः।

“seufaer aaa fete परिवर्तयेत्‌ | यावतो सखम्भबेहृद्धिः तावतो waaefa’—<fa | हिर्छमदभ्रं धित्वा निजितां afgacar asa लेश्ये परि awa । यस्तु शण्ठप्रतिशागकाले सटद्धिकं मूलं टातु न शक्रोति, त प्रत्याह याश्नवस्कधः,-- “लेख्यस्य vesfufeaq दत्वा दत्रणिकों धनम्‌?-दति। ेख्यासज्जिधाने विष्णुः । “श्रसमग्रदाने लेस्थासन्निघाने चोत्त- awe लिखितं caq’—<fa । नारदोऽपि, ““होतोपगतं दद्यादखिकात्‌ टद्धिमाभ्रुयात्‌ | यदि वा मो परिलिखेदृण्िना चोदितोऽपि सन्‌ ॥ धनिकस्येव aga तथेव शिकस्य च”-दति | ag खणापाकरणं न करोति, तस प्रत्यवायः पुराणेऽपि दभितः,-- “तपसो चाग्निहोचौ च एवान्‌ भियते+ यदि । .. तप्ैवाग्रिहोजश्च खव तद्धनिने भवेत्‌-इति | काव्यायनोऽपिः- “उद्भारादिकमाशाय खाभिने न ददाति यः। स तस्य दासेश्वत्यः wt wal जायते we’—<fe | छद्धारादिकं दातुख्येदेयतया स्थितम्‌ । नारदोऽपि,- “area न cary छणमाधिप्रतिग्रहम्‌ | Aga बद्धंयेन्तावत्‌ यावत्कोटिग्रतं भवेत्‌ ॥

# ऋय नोभियते,-- इति शा |

व्यवद्ारकाखम्‌ | ६९४

ततः कोटिश्रते परणं दामनष्टेन* कर्मणा । अश्वः खरोटषोटासो werata जग्मनि"- दति | प्रतिदातुः कन्तयमाद याश्चवष्क्यः,- “दत्वे पाटयशेख्यं WF WIA कारयेत्‌ | साचचिणं ख्यापयेट्यद्धा दातव्य वा खखाकिकम्‌”--इति । ससाखिकग्डणं प्रवेसाकिसमचमेव दातव्यम्‌ | पूवेषाश्िण्णमसम्भगे षाच्छन्तरसमच्मेव दातव्यमिति । नारदोऽपि “लेख्यं दला णौ प्रद्योत्तदभावे सुतेरिति । †श्रल्पकालमटोधंकालब्डणं याश्थमानसमनन्तरमेव देयम्‌ | शवधिवेन छृतं तु प्रं लवधौ सान्तलाभं संवे । धनिकशिकयो- रेवं विष्द्धिः स्यात्‌ प्रतिश्रवमितिं । खण्प्रतिदादनादह रदखतिः+- '“"याच्यमानाय दातवयमसख्पकालम्दण शतम्‌ | पर्णःवधौ सान्तलाभमभावे च पितुः कवित्‌”--द्ति ॥ श्रनन्तरं शणएग्रहणं! तस्य पितुरभावे face सुनैरवश्चं दातव्यम्‌ | श्रवश्य दातव्यमिव्यचर हेतुमाह नारदः+ + वार नदेन, दति are । | | † इत्यमेव पाठः सव्व । मम तु, “aera देयं याचितं सभन. न्तसम्‌ । पुरोऽवधौ सावधौ तु सान्तलाभं विनिर्दिेत्‌। धनिकलि- कयोरेवं fagfe: स्यात्‌ प्रतिश्रवम्‌” द्रति । खअल्पकालमदौघं - कालम्टगं याच्यमानसमनन्तरमेव देयम्‌ । सावधित्वेन छतन्तु ral अवधौ सान्तलाभ्‌ देयम्‌ । इति पाठोमवितुमहेति, qatar ats- प्येवं विधः पाठः स्यात्‌+इति परतिमाति | परं स्वे came.

ques पाठोमूले रच्ितः। णवं प्रच | [ cay मेव पाः wat |

१९६ पराद्नरमाधवः।

““दच्छम्ति पितरः पुजाम्‌ खा्थडेतोर्यतस्ततः | उन्तमर्णाधमर्णाभ्यां मामय मोशयिव्यति ॥ रतः पुरेण जातेन QUA यन्तः | णात्यिता मोचनोयो यथा न aca ब्रजेत्‌” दति। ew, “जायमानो दवै ब्राह्मणएस्तिमिष्छणवान्‌ waa’ दति श्रुतिप्रतिपादितश्डषटम्‌ | अधमग्टणं Wwe छुसोदविधिना ग्दहोतम्‌ । काल्यायमोऽपि,- “ृणान्तु सूलुभिजतिः दानेनेवाधमादृषात्‌ | fantwg यतस्तस्मा दिश्छन्ति पितरः सुतान्‌- दति | आतेनेत्यमिधानान्ञ जातमाचस्य णमो चनेऽधिकारः, किन्त भराप्तव्यवहारस्येव्याद सएव, “माप्रापत्यवहार्ठ पितय्येपरते कचित्‌ | काले तु विधिना देयं वसेचुभेरकेऽन्यथा”-इति । wfefauarasta पितरि सुतेंदंयमित्याइ सणएव,- “विद्यमानेऽपि tara खे शात्मराषिते तथा । विंभ्राकूवत्सरादेयष्डणं freed सुतेः"- इति | इदस्यतिरपि,- “सान्निष्येऽपि पितुः ge: णं देयं विभावितम्‌ | जात्यन्धपतितोन्मत्तच्यश्ि्रा रिरो गिणः" दति | णएदाने श्रधिकारिणएं ga दशयति कात्यायनः,- “णं तु दापयेत्पुचं यदि स्याल्निरुपद्रवम्‌ | द्रविणणदश्च yay नान्यथा दापयेद्छुतम्‌*- दति |

खवहारकाष्डम्‌ | १९७

नारदोऽपि,

“पितच्युपरते gar we ददु्येथाऽ शतः |

विभक्रो वाऽविभक्रो वा यो वा तामुद्हेद्धरम्‌”-दति । विभागोत्तरकालं पित्रा यदृणं ad, तत्केन दैयभिल्यपेचिते are

कात्यायनः

“fugu विद्यमानेऽपि न च gat धनं ₹रेत्‌ ।

देयं तद्धनिके द्रवयं wa ग्रस्त दाष्यते"-दति | पिचादिरतणशेसमवाये दानक्रममाद्‌ aeufa:,—

"“पिच्चमादाद्रणं देयं पञथादात्मोयमेवच |

तयोः पेतामदं wa देयमेवम्डशं षदा-दति | पेतामशग्टणं सममेव देयम्‌ । तथाच सएव,-

"“णमात्रोयवत्‌ faa qaea च याचितम्‌ |

पेतामडं समं देयमदेयं तत्सुतस्य च दति | Aga Wires । एतदेव wala नारदः,-

“णदव्यारतं प्राप्न पुनेय्यचणंमुद्धुतम्‌

दुः Waray पौ जास्तचचतुर्थान्िवत्तेते"- दति | कात्यायनोऽपिः-

“पिच्रभावेऽपि दातव्यग्डणं atau aaa: |

चतूर्थन न टद्‌ातव्यं तस्मान्तदिनिवन्तते”-दति | देयग्टएमनेन देयमित्यसिम्‌काले देयभित्येतचितयं ary-

TRY] श्राडह,- “पितरि प्रोषिते प्रेते वयसनाभिशुतेऽपिवा ।

vex पशाशरमाधवः।

पुचपौचेऋणं देयं fst साचिभावितम्‌""- दति । TITTY TeUfa:,— “सौराक्िकं ठथादानं RTARTA TAT । प्रातिभाव्यं दण्डष्एक्त TE यस्स टापयेत्‌”-दूति। SUITS यत्कं aM । चुतपराजयनिमिन्तकं श्रा कम्‌ । ठयादानं धृत्तारिग्धो यत्तु दत्तम्‌ । कामक्रोधप्रतिश्ुतयोः खरूपं कात्यायनेन दितम्‌, “लिखितं भक्षक वाऽपि देयं यत्त प्रतिशतम्‌ । wate दत्तं framed नुषणम्‌ ॥ यत्र feat ससुत्पाद्य क्रोधाद्यं विनाश्च च। उक्तं तुष्टिकर ay विद्यात्कोचरृतं तु तत्‌“दति । मुक्तकं लेखनर हितम्‌ | प्रतिभाव्यं दशरेनप्रातिभाव्यागतम्‌ । तथाच मनुः, “्रातिभाव्यं टयादानमाकिकं सौरिकश्च तत्‌ । दण्डशएल्कावश्िष्टञ्च न Tet दातुमरेति”- दति | दभेनप्रातिभायये तु नेष विधिः स्यात्‌ । “दण्डो वा दण्डशेषं वा Wh तच्छेषसेव वा | न दातव्य तु पुतेण यञ्च न व्यावहारिकम्‌”' | gear पिटरव्यादिना छतग्णं wel दचादित्यार इरस्यतिः.- “पिदव्यभ्नादठपुचस्वो दासग्रिष्यानुजो विमि; | यद्गदोतं Fes तद्ग्रहो दातमरेति?- दति, नारदोऽपि

VIVA | १९९

“जिव्यान्तेवा सिदासस्ौपर्यहत्यकरेख यत्‌ | छटुम्बेतो सुत्‌ iad दातं तत्कुटुम्निना”- इति । fratss विद्याथोँ । िच्यशास्लाथौं श्रन्तेवासौ । उत्‌चिप्नम- सनिधानादिना खानुल्ञां विनाऽपि aug) कात्यायनोऽपि “्रोषितस्यामतेनापि कुटुम्बार्थं छतम्‌ | दासस्ललोभ्रादगिगयेवां दद्यत्युेण वा पिता” दति | watfa,— ऋणं पुचकृतं frat शोध्य यदनुमोदितम्‌ | सुतेन वा दद्यान्नान्यत्तद्‌ातुमरेति+-दति | नारदोऽपि “पितुरेव नियो गादा कुदुम्बभरणाय च-इति | कुटुम्बव्यतिरि क्रणेविषये याज्ञवल्कयः, “a योषित्पतिपुज्राभ्यां न qaw ad पिता | दथादृशं कुटुम्बो न पतिः wed तथा“-दति । न पुरेण हतं पितेत्यस्य afacuacare इदस्यतिः,- “ad at यदूण way दद्यात्पुत्ेण तत्यिता”-दति | श्रच पुचरग्रणं कुटम्नो पलच्षणयेम्‌ । पिदयहणएञ्च प्रभोरुप- BTU । तथाच कात्यायनः,-- “gear तु zeta व्याधिनाऽथवा | उपञ्चवनिमित्तञ्च विद्याद्‌ापत्छतन्त तत्‌ ॥ कन्यावैवादिकञ्चेव प्रेतकार्यथंषु यत्छतम्‌ ।

* saaq पाठः स्वैव । मम तु, ददयान्नान्यथा दातुमदति,- इति पाठः प्रतिभाति

०० प्रराणरमाचदः।

WAG ATA कुटुम्बेन रतं प्रभोः इति । न पतिः सखौरतं तयेत्यस्यापवाद माइ याश्चवल्वयः,- “गोपौ ष्डिकशरेणुषरजकव्याधयो षिताम्‌ । ऋणं दथ्ात्पतिस्तासां यस्माहृल्तिस्तदाश्रया”-दति | यो षित्यत्या ard न दद्यादित्यस्यापवादमाह नारदः ‘reg विधवा नियुक्ता वा सुमूषुणा । या वा तदृक्थमारद्याट्‌ यतो खक्थब्डणं ततः इति | यान्नवख्क्योऽपि- “प्रतिपन्नं सिया दयं पत्या वा सद यत्‌ कतम्‌ | खयं छृतं वा यदृणं नान्यत्‌ स्तौ दातुमदति"द ति | श्रप्रतिपन्नमपि तदुक्थयदणे faa देयमित्याह कात्यायनः, ‘at रते कुटुम्बं भन्तः कामेन या भवेत्‌ | ay: तद्क्िनः प्रेते प्रोषिते वा कुटुम्बिनि" दति । अविभक्ैः Geeta कृतग्डणं कुटुम्बो दद्यात्‌ । तिन्‌ प्रोषिते तदूक्िनः सवं ददयुः। नारदोऽपि, "“पिदरब्येणाविभक्रेन भात्रा वा यदृणं छतम्‌ | माचा वा BRATS दचुस्तत्छवेष्टक्थिनः-इति । ` श्रनेककणदादसमवाये THATS: — ““रिक्ययादो ऋणं दाप्यो यो पिदग्रादस्तथेवच | पुचोऽनन्याभितद्रयः पुचहोनस्य रिक्थिनः”-इति । यो यदौयं द्रव्यं ऋक्थरूपेण werfs, ख ase दाप्यः | तदभावे तु रागादिव्माद्यो यदौचां wet werfa, स Ama

VITA | २०९.

दाणः। तदभावे श्रगन्धाजितद्रव्यः पु We दाणः । Waele कक्थिनः We दाष्याः | एतेषां समवावे पाठक्रमारैव दाथः | नन्वेतेषां समवाय एकटाऽलुपपन्नः । पुणे सत्थन्यस्य ऋष्य हित्वा सम्भवात्‌ । न च पु स्यपि fama: ऋक्यहारिलमिति वाच्यम्‌ | “a अ्रातरो म पितरः ge तद्क्थश्ारिणः | यतो WET एते Teele ऋक्थिनः" - इति gy सति ऋक्यगराहिवसाखततात्‌ । योकिद्याहित्वमपि न सम्भवति, “a fearaq साष्वौनां कचिदवर्लोपरिष्यते- इति तेनेवोक्रलात्‌ । पुजोऽनन्याथितद्रव्यः,-श्त्येतदध्यमथंकम्‌ । wR RIT ऋणं दा्यः+-द्श्यनेनेकार्थत्रात्‌ | पुजरौनस्य खटक्थिनः,- THAT | THE ऋष्यगरा हिएएव ऋष्णपाकर णाधिकार क्य- ग्राहौ GT ST] शृत्युक्षतात्‌+-इूति । तदेतदसङ्गतम्‌ | सत्छपि ज्ौवादिषु पुजेग्यन्यायवन्तिषु वा सवशुजेषु पिटव्यादौनां व्यग्रा रिलघम्भवात्‌ । कौ वादौनां खक्यग्राह्िलाभाव मनुराह, “श्र्प्नौ क्ोवपतितौ जाच्यन्धबधिरौ तथा । छकमन्तजरमूक्राञ्च ये च केचिन्निरिद्ियाः"“- दति | सवर्णापुचस्यान्यायदन्तस्य ख्छक्यायोग्यतां गौतम श्राह । “तथा सवर्णापुजोऽ्यन्धायद्लो न लमेतेकेषाम्‌*-दति । wa: युजे सत्धपि श्यग्रारो अन्यः सम्भवति । योषित्य्ारौ श्रास्लनिषिङ्धोऽप्यतिक्रा-

मानिषेधः सम्भवत्धेव । तदाद नारदः+ 26

२०२ परान्नरमाचधवः।

“arya: खियस्वन्याः सत्त प्रोक्ाययाक्रमम्‌ । ` पून खिविधास्ताषां खेरिणौ च चतुर्विधा ॥ कन्येवाक्चतयो निर्या पाणिग्रणदू षिता | पुमग्डः प्रथमा प्रोक्ता पुनः संसकारककेणा ॥ दे्रधर््ानपेच्छ at गुरुभिर्या relat | उत्पशसाहसाऽन्यसमे सा fartar walt ear ॥ sag देवरेषु wl बान्धवेर्या प्रदीयते | सवर्णाय सपिष्डाय सा ठतौया प्रको न्तिता ॥ wl प्रद्धताऽप्रख्ूता वा पत्यावेव तु Tafa | कामात्घमास्येदन्यं प्रथमा खेरिशौतुसा॥ कौमारं पतिसुरव्य लन्यं पुरुषमाभिता | पुनः Tae यायात्‌ सा fetta प्रकौन्तिता । at watt तु प्राप्नाम्‌ देवरादौोनपाख्छ या। डपगच्छत्परं कामात्‌ सा दतौया प्रकौ्तिता ॥ STATA धनक्रोता चत्पिपाखाऽऽतुरा च था । तवाहमिल्युपगता सा wee wal fear ¢ अन्तिमा खेरिणौणां या प्रथमा च पुमर्शुवाम्‌ | छं तयोः पतितं दथादयतस्ते उपासितः"-इति । ay तेनवोक्म्‌"- “या तु लभधनेव Sl VT वाऽन्यमाश्रयेत्‌ | VES WHAT तथेव ताम्‌”- दति । तदाभिवभ्नाजादि विषयम्‌ । अतएव काल्यायमः,-

व्यवदार काखम्‌ | RoR

"ब्ाखपुचाऽधिका्या वा भ्रातर“ याऽन्यमाभिता | श्राजितस्तद्णं दद्ादालयपुजाविधिः खतः"-दति। यदपि नारदेनोक्रम्‌,- “CUT TIE areata यः स्यम्‌ | ऋणं ate: स भजते सेव we धनं खतम्‌“- दूति । तत्‌, धनभागिनोः पुजयोषिद्वाह्योरभावे यः कोऽपि तद्प- vim स ऋणं दद्यादिल्येवं प्रतिपादमाथेम्‌ । यद्धा, Gaeta eft इत्यनेन पुजाभावे योषिद्राहो दाण tat । शक्य- शब्देन चेव चास्य धनं तमिति योषितो faafeaenq | श्रयमभि- प्रायः । सैरिणोमामन्तिमायाः पुनभुंवां प्रथमायाश्च खप्रभनायाः सापत्यस्तियाख arfee: श्रभावे पुजोदाप्यः, पुजाभावे धनं निरपत्य- afagret दाण इति । श्रतएव नारदः+ “धमस््ौहारिपुजाणग्डणभाग्‌यो धनं रेत्‌ । पुजो धमस्ोधनिनोः सखो हारो धनिपुजरयोः"-इति | धनस्त्ौ हारिपु्राणणं समवाये Weel ऋणं दद्यात्‌ । धन- हारिणः सो हारिणएाभावे पुचणएव दद्ात्‌। घनपुचशोनस्य ऋव्थि- नद्त्यनेन पुचहोनस्योत्तमणेस्य यो wat, तस्य धनस्ौदारि- एच्ऋछणं दाप इत्युच्यते । तथाच नारदः “श्राह्मणस्य तु यदेयं सान्वयस्य न चास्ति चेत्‌ | निवपेत्‌ तत्सङल्येषु तदभावेऽस्य बन्धुषु ॥

* भर्तारः दरति we |

Roe परान्न रमाधवः ।

अदातु भ gem: at च सम्बन्िवान्धवाः | war ददयाद्विजे्धस्ड तेव्वखत्खप्य्‌ निकिपित्‌"-इति ॥ दति ऋणादानप्रकरण्म्‌ |

wa निश्ेपाश्यस्य दितौय पदस्य विधिरुच्यते । तज मिचैषस्द्पं नारद श्राह,

“खं ग्य ay विखम्भाज्िकिपत्यविशङ्धितः |

feat नाम ante व्यवहारपदं बुधः" इति । उपमिषिन्याखौ मिखेपविग्रेषौ । तथोः खरूपमाइ शस्तिः,

“aurea यवहितमसद्यातमदभितम्‌ |

axiferg यदन्तम्तदौषनिधिकं waz ।

राजथौरादिकभयार्‌ दायादानाश्च TYAN |

VTA Ue न्यासः स परिकोल्ितः"- इति | Sug विरेषमकथयितला समग्ममन्यदस्ते TIA यत्‌ BTU,

तद्रयमोपनिधिकम्‌ । मिचेपणएविधिमाह मनुः,

“gay waar we सत्यवादिनि |

महाप धनिन्याय्यं fred निकिपिदुधः“-दति । स्पतिः,

“छाने ग्ट wage aed विविधान्‌ vere । `

षयं wis बन्धेजनं परोच्छ खापयेज्िधिम्‌”-इति । तस्य निकेपस्य पुरे विध्यमाहइ नारदः,

+ श्यामं ए ewe तदलं विभवं य्णान्‌+--दति एश्तकान्तरे ara: |

BACT | Roy

“es unféfau: ste: erfearfaaceer | प्रतिदानं atare प्रत्ययः are विप्थये-इति । दस्यतिरपि- ae “ससाकिक tuted दिविध तदुदाइतम्‌ । gra परिपाद्य तदिनश्छत्यमवेखया ॥ wifta खेन विधिना aa eq विभावितम्‌+ | तथेव तच्च SATA प्रत्यभन्तरे”-षति । स्वापकेतरख्छ चख खापितद्रवये खाम्बमसख्ि, स cy प्रत्यनन्तर- wry | मनुरपि, “at यथा निशिपेद्धस्ते ari qe मानवः | स तथेव यद्ौतन्धो यथा दायस्तथा ग्रहः?-इति | दायो रान खापनमिति यावत्‌ । ग्रहो awe) wera: फलमाडइ weafa:,— “ददतो यद्भवेत्पुष्छं हेमङ्प्याम्नरादिकम्‌ | aq खात्‌ पालयतो न्यासं तयेव शरणागतम्‌”- इति । wane च ieee दभितः,- “भदवेद्रोद्े यथा नार्य्याः Ga: युच्रसुददधे | दोषोभवे्तया न्यासे भकितोपेकिते गखाम्‌"“इति | देवा्युप्ाते तु न दोष इत्याह इरस्यतिः,- “राजदेवोपघातेन यदि वन्ञाश्रमात्रुषात्‌ | wiaxeafed aa दोषो म विद्यतेति |

* अद्ाविधि,-- दति पर्लकान्तरे ata: |

Rog UITACHTYA |

यरोतुरितिशेषः | राजश्रष्दनासमाधेयनिमिन्तसुपलच्यते | TATA काल्यायनः,- “श्रराजद विकेनापि fates aw मारितम्‌ | Ovid: सडह भाण्डेन दातुनेष्टं तदुच्यते इति | नारद्‌ “पोतुः सडह योऽन नष्टो ws: सं दायिनः | दैवराजशते तदन चेत्‌ तत्निष्धकारितम्‌"- इति | देवग्रहणं तखरोपलच्णा्म्‌ | श्रतएव याश्नवस्क्यः- “न दाषयोऽपडइतं तन्तु राजदे विकतस्करेः" दति । मनुरपि, | “Red जलेनोढृमभरिगा दग्धभेवच | भदद्ाद्यदि तस्मा न संहरति fagqa’—efar | यदि तस्माद्धनात्‌ सोकमपि ष ग्क्वाति, तदा दथादित्यर्धः। तथाच सएव,- | “age aga किञ्चित्‌ यदि तस्मान्न शंदरेत्‌- इति | क्रचित्‌ केनचित्‌ हेतुना नष्टमपि रोता मूखदारेण ने दाय- इत्याह काल्यायनः+- | “grat xafaatr दाता यच fafafatd | सर्वापायविनाशओेऽपि aetat नेव दाप्यते” दति | उपेच्षादिना नाशे तु इदस्य तिरा, “भेदेनोपेश्चया न्यासं शहौला यदि नाशयेत्‌ । म ददाद्याश्यमानो वा eae ded भवेत्‌” इति

RT UTC || Re

areqrantsta,— “न्यासादिकं wee प्रभक्ितसुपेकितम्‌ | syrmraifiaraa येन दाप्यः ava तत्‌"-इति । अचर विगरेषमाह व्याषः,- “ufad शोदयं दाणः समं दा उपेते | किषिदूनं vera: स्याद्रव्यमन्नानमाशितिम्‌"--इति । याचनानन्तरं TEAS पञ्चादेवराजोपघाते स्थापकाय FAA देयम्‌ । तथाच व्यासः,- areata देवराजहतेऽपि सः | य्रहोता प्रतिदाप्यः स्यात्‌*-इति । मूलमाजमिति शेषः । प्रत्यपंणविलम्नमाजापराधेन इद्धिदाना- योगात्‌ | याचनामन्तरमदाने TATE नारदः+ "याच्यमानस्तु यो दातु्निंकेपं म प्रयच्छति | दण्ड्यः सष Uw भवति नष्टे रायस तत्मम्‌-इति | यः पुनः खापकाननुन्नया fad yw, तस्य दण्डमाह सएव, “जायं साधयेत्तेम निचेषुरनटुन्नया । तच्ापि ख wagemay सोदयमावद्ेत्‌”--¶ति | चाश्चवख्वधोऽपि,- ; “्रानोवन्‌ AAT दण्ड्यो ayia सोदयम्‌” -दति। इस्यतिरपि- “न्ासद्रग्येण यः कचित्‌ साधयेदात्मनः gee" |

* साधयेत्‌ काय्थेमात्मनः,--रति का |

+ प्राद्र माघवः |

दण्ड्यः स रान्ना भवति टास्तशापि सोदयम्‌” इलति | wy दण्डोऽपि समणएव TW: | तदाह मनुः,-

“निचेपस्वापदर्ारं aH दापयेद्धनम्‌ |

तथोपनिधिररत्तारं विशरेषेणेव पाथिवः"-इति | इदस्य तिरपि,-

“ग्टहोतं firgd चच साकिभिः शपथेन वा ।

विभाव्य दा्ययेद्यासं weet विनयं नपः"- दति । स्थापकस्यान्‌तवादिले दण्डमाह मतु.,-

“foadt wfiatet यः धनवान्‌ छंलसन्निधौ |

तावानेव स विज्ञेयो विबुद्धं दण्डमंति”-ति | ससाखिनिेपे साकिवचनविश्द्ध म दण्डयः । श्रसारिकेतु we-

स्पतिराहः |

“रहो दन्ते faut यच विवादः प्रजावते |

विभावक तच दिव्यसुभयोरपि च खतम्‌-इति | गरहोढखापकयोरनृतवादिले दण्डमाह मतुः,

““निखेपस्यापरन्तारं श्रनिशेप्तारमेव् |

सर्वेरुपाधैरण्विच्छेत्‌ शापयेचैव वैदिकैः ॥ `

यो faad नापयति यथानिरिष्य area ।

तावुभौ चौरवच्छास्यौ vere तत्समं दमम्‌“ दति । मिकिक्षद्रव्यमकाले ददतो दिगृणोदण्डः। तदार कात्यायगः,-

“ग्रा्मस््रपनिधिः काले कालदौनन्त वजेषेत्‌ ।

कालशोनं दददष्ड दिगृणश्च प्रदाष्यते“- इति ।

VIVICAT | Ree

URIS पनिधिरन्यस्य KA VY, तद्वयातौते काले स arg: | तद्भयातौतेऽपि काले खयमेव arate: | “सषटद्याचनेऽपेयेत्‌”- इति ृस्यतिस्मरणात्‌ | तद्ये वर्तमाने खयमेव दयमान काश- Way । तदाममिषटं नेवेति तददतोऽपि Tete । चु wer वष्टमेन fray न ददाति, तं राजा निगद्य दापयेदिव्याह भलुः,-

“aut न दद्याद्यदि तु तद्धिरष्यं यधाविधि | दत्य निगद्य दाणः खादिति ware धारणा ॥ निचिक्तस्य wea भरत्थोपनिहितश्य च । कुरय्यादिनिरेयं रालाऽप्रचिष्वन्यासधारिणम्‌- इति | श्रप्रिन्वम्‌ अ्रताड्यन्‌। यदा तु खयमेव म दधात्‌, तदा प्र्य- नन्तरं प्रत्याह सएव, अच्छलेनेव वाऽज्विच्छन्तमथं मो तिपूर्वकम्‌ | fara तस्य वा att साश्ञेव परिषाधयेत्‌”-इति | निक्ेपेऽभिहितं धं याचितादिष्वतिदिश्रति नारदः+ “एषएव विधिदृष्टो याचितान्वाहितादिषु | शिख्पिषपनिधौ न्यासे प्रतिन्यासे तथेवच"- दूति | याश्चवश्वयोऽपि, '“दयाचितान्वाहितन्याखनिचेपादिष्वयं विधिः“ दति। चाचितमुल्छवा दिषु परकौयमलङ्ारा्थेम्‌ । श्रन्वा हितं aie खितं परधनं धनिकान्तरख्य तथा शृतम्‌ । न्यासनिचेपौ पूर्वमेवा- fifert । इदस्यतिरपि,- “safe धाचितके भिखपिन्याखे सबन्धके |

27

Re पटराद्रमाच्वः |

Wavatfeat ware शरणशागते?--टति | fafwardtra, शरङ्गलौयकरणाय खणेकारादिहससमपि तः। अनेनायाचितस्य शिख्पिसन्यस्तस्य देवराजो पघातेन विनाशे खण्डे कारप्र्तयसदा म दाप्या TIM भवति | च्रजापवादमाइ काल्या- यनः,- “aq संस्कियते न्यासो दिवसेः परिनिितेः। agg स्थापयन्‌ fret दायो देवदहतेऽपि तम्‌”- इति । arene रजका दिन्यस्तवस्ादि विषयेऽप्याह सएव,- “न्याखटोषादिनाशः स्याच्छिर्पिनस्तन्न दापयेत्‌ | दापयेच्छिख्पिदोषात्तत्‌ sar यदर्पितम्‌”-इति। ay तन्वा दिकं वस्वद्यथं कुविन्दादौ ae, खण्डपटादिदश्रायां as, ufcquenrat वा कु विन्दादिना दौयमानं खामिना म zeta ACY, AWA सएव, “खस्येनापि च यत्कमे मष्टं चेट्‌ग्तकस्य तत्‌ | पर्य्या दि सतस्तस्य विनश्येत्तदग्ट्तः?-इति | aaa प्रान्तर चनादिना विकलं asgq, wane fafeat- मष्टम्‌। पुनवंतनग्रहएमन्तरेव रचनादिक्रियां galfeay: 1 यदि खामौ पुनस्तन्वादि कं नापेयति, तदा पुनर्वानाद्यभावे वेतनं शि- feat दत्तं दाता न लभते। vals परिप्रणेवसलादिक, ्रादिषठतो- WAR यः खामो, तस्य दोयमानमग्टह्ृतस्तत्प्याप्नं विनश्चति । याचितक विषयेऽपि विगेषस्तेनेवो क्ः,- “afe तत्कायेसुदिश् कालं परिनियम्य वा ।

दयव्टारकाखम्‌ | RLY

याचितोऽद्धंशते तस्मिन्लप्राप्तं म तु दाष्यते-इति। यत्त॒ कायं दौधेकाणसाध्यं, aerate यदि चाचतः, यदि

वा संवत्धरपय्थेन्तं दौयताभित्येवं कालं परिमियम्य याचेत, तच्च aaa परिनियतकालमध्ये वा प्रतियाच्यमानो याचितकं न ददाति; wat म सोदयं दाणः। याचितकमाजमेवासौ शते कार्यं परिनियतकालात्यये वा दद्यात्‌ । यदि तदाऽपि म ददाति, तदा देवादितोविनागओे जाते मृष्यं देयभित्य्थः। we सएव,-

“श्रय काय्यैविपत्तिश्ठु तथेव खामिनो भवेत्‌ |

waa चेव काले तु दाणयन््द्धेरतेऽपि तत्‌“दति |

दूति निरेपप्रकरणम्‌ ।

अथाखामिविक्रयः।

तस्य खरूपमाह नारदः+ “fafad वा परद्रव्य नष्टं HYSTA वा | विक्रौयेतासमच्ं * यत्स न्नेयोऽखामिविक्रयः"-द्रति | इदस्यतिरपि- “निकेपान्वाहितन्यासदइतयावचितबन्धेकम्‌ | उपाए येन विक्रौतमखामो सोऽभिधोयतेः-दति। श्रख्लामिना wat यवहारो निवत्तेते इत्याद कात्यायनः, “श्रस्ञामिविक्रयं दानमाधिं च विनिवन्तयेत्‌“-दति ।

+ विक्रौयतेऽसमच्ं,- इवि ग्रश्यान्तरटतः प्राठः।

Ve UITULATSA |

नारदोऽपिः- ““श्रङ्ामिना wat ag क्रया विक्रयएवष | sam: स तु विश्यो व्यवहारेषु निद्यश्रःःइति। तत्ाखामिविक्रथे याश्नवख्कधः,- “qa प्रणष्ट अद्रव्य परदस्तादवान्नुयात्‌ | अनिवेद्य at दण्ड्यः ख ठु षलवतिं पणान्‌" दति | यदा पुनः WWM SAHA WTA, तदा त्वाह सएव “मष्टापडहतमासाद्य CHIT WIRTH | देशकाखातिपन्तौ वा wear” सयमपेयेत्‌- इति । ष्टमपतं वा सखकौयद्रव्य॑अधिमनरपदन्तंवां रस्ते दृषा अधिगन्तारमपह्तारं वा राजपुरुषादि भियादयेत्‌ पुरुषः; राजा- द्यागथनार्थदेश्रकालातिक्रमखेद्धवति, तदा खयमेव zee Us समर्येदिल्य्थः। यदा पुनर्विक्रयार्थमेव खकौयं xa RAN पश्यति, assy सएव, “खं लमेतान्यविक्रौतं करत्टीषोऽपरकाभिते। होनाद्रशो Vases वेलारोने च तस्करः” दरति | सामो खसम्बसधद्रव्यमन्यविक्रौतं यदि प्ति, तदा लभेत awa | warfare खलेतुलाभावात्‌ | केतुः पुनरप्रका- fae गोपिते wa टौषो भवति, हौनाट्रव्यागमोपायदोनात्‌ रह- एकान्ते aq श्रज्यतरेण gaara वेलारोने cart

* प्ोता,-इति य्यान्तरश्वः पाठः|

व्थवदाद काकम्‌) RXR.

Bt कये च स चोरो भवति | तसछरवदण्द्यो waaay: । aut मनुना “द्रव्यमखञाभिविक्रौतं प्राक्‌ we विनिवेदितम्‌ । न तच विद्यते दोषः स्तेनः ख्ादुपविक्रये"-दइति | येन कजा हौनमूल्येन क्रयात्‌ प्रागेव use निवेदितं, न तज दोषः | उपविक्रयशब्दस्यायेखेनेव दितः, “न्तरे वहिर्थामाजिश्ायामसतो जनात्‌ | शोनमूल्यश्च यत्करोतं शेयोऽघावुपविक्रयः“दइति | श्रसतोजनात्‌ TSTMS: । श्रसद्रहणं खाम्मननुज्ञाता- धुपलचण्णयेम्‌ | अतएव मारदःः- न्रद्लाम्यनुमताद्‌ासादसतश्च अनाद्रहः | होनमूद्यमवेलायां क्र णस्तदोषभाग्भवेत्‌”-दति | काल्यायबः,- | “नाषहिकस् प्रङ्ुव्वोत aga meta: aay’ —<fa | भाहिको मष्टधनः, age aoe, wrefa: साद्यादिमिः, Weald साधयेदित्ययेः | Se याश्नवख्कधः,- “श्ागमेनोपभोगेन AE भाव्यमतोऽन्यथा | पञ्चषन्धोदमसखच राज्ञस्तेनाविभावितेः-दति | MING सखत्यन्तरेऽमिदहितो TeU:,— “way arrmenta waiter aati तथा । बान्धवादप्रजातद्च षड्धधस्त॒ धमागमः*-दति। सखकौयधमस्य सको यत्वनपगतिरपि दामाद्यभावेन साधनोये-

RVs पराश्ररमाधवः।

त्याह काल्यायनः,- “श्रद्न्तत्यक्षविक्रौतं Bal @ लभते घनम्‌" दति | serene faring म भवतौति ware: प्रसाध्य खकौयं धनं नाष्टिकः विक्रेचादेः warmed इत्ययेः। पचविषये* विशेष- ae इरस्यति: ““पूवेखामो तु तद्रव्यं यदाऽऽगत्य विभावयेत्‌ | तच मूलं दशंनोयं केतुः इ्एद्धिस्ततो भवेत्‌ इति | मूलं विक्रेता । विक्रेतुं शेनानन्तर वयासः,- “मूले समाइते क्रेता नामियोच्यः कथश्चन | मूलेन VE वादस्ह नाष्टिकस्य तदा भवेत्‌”-इति | यदा तु मूलश्तो दरितोविक्रेता म fafeent ददाति तदालाहइ Teafa:, “विक्रेता दशितो aa विरोमो व्यवहारतः | केदराशो्मूखदण्डौ प्रदद्यात्‌ खामिनोधनम्‌”--इति । यदा तु मूलश्डतोविक्रेता देशान्तरङ्गतः, तदा कात्यायन श्रा, “मूलानयनकालश्च देयो योजनष्यया । प्रकाशं प्रक्रयं क्रुय्यात्‌ साकिभिश्नातिभिः खकेः ॥ तजनान्या क्रिया stat देविकौ न च मानुषौ | प्रसाचिते क्रये राज्ञा वक्तवयः ख न किश्चन-दति। अ्रयमयंः। यस्त॒ क्रेता कालविलम्बेनापि मूलं दशंयितु म

* यजन विषयेः-दइति का०। ममतु, व्यथ विषये,- दति पादः प्रतिभाति |

यवहारकाखम्‌। Re

Tafa, कयप्रकाशनञ्च करोति, ख मराधमः। तस्माश्च गाष्िकोधनं लभते इति। age मतुनाः- “अथय मूलमनाहाय्यं प्रकाशक्रयश्नोधितम्‌ | दण्ड्यो मुच्यते राश्चा नाशको लभते धनम्‌”-इति | करतुः सका श्राद्धनयदणमङ्धमृष्यं TAI) तथाच काल्यायनः,- "“वणिम्बौयोपरि गतं विज्ञातं राजपूरुषैः ! श्रविन्नाताखरयात्‌ ala विक्रेता aa वा शतः ॥ खामौ casera प्रगटक्नोयात्खकं घनम्‌^दति । शअविन्ञाताश्रयाद विन्नातस्थानकादित्यथेः | क्यप्रकाश्नपच्योः*+ सति सम्भवे मूलानयनपच्चएव ग्राह्यः | तदुक्रं कात्यायनेन, “यदा मूलमुपन्यस्य पुमर्वादौ क्रयं वदेत्‌ । MR मूलमेवासौ न क्रयेण प्रयोजनम्‌ ॥ श्रसमा हाय्थेमूलस्ठ क्रयमेव विग्ो धयेत्‌-इति | यदा मूलद शेनं क्रयप्रकाश्मं वा न करोति, तदा दण्डय TATE सएव,- “्रुपस्था पयन्भूखं यं वाऽप्यविगशरो धयन्‌ | यथाऽभियोगं धनिने धनं दा्योदमश्च षः-दति ॥ नाष्टिकविप्रयोगमाहइ सणएव,- “afe खं नेव कुरते ज्ञातिभिर्ना्टिको चनम्‌ | प्रषङ्गविनिटत्यथं चोरवदृण्डमरहेति एति |

* इत्यमेव पाठः Tas । मम तु, मूलागयनक्रय प्रकाश नपच्तयोः,-- दति प्राठः परतिभाति।

# ११ परादरभ्मच्वः |

धश प्रकाशिते क्रये केतुः खत्वातिपारकं मरो किवचवम्‌,- "“वरिम्बौयौपरिगतं विज्ञातं राजपूरूषेः | दिवा ग्टडोतं यत्‌ करेवा ख et खभते धवम्‌” इति | तदेवं arfean साधितद्रश्विषयम्‌* | च्रन्यया, श्रथ मूलमना- दाग्येम्‌,-दति प्रागदाइतमनुवकनविरोधप्रसक्रात्‌ । यदा करता साच्यादिभिः क्रयं न विभावयति, arfeatsfa खकोोयले, तदा निणेयमाह इदस्यतिः,- “प्रमाणहोनवादे ठत पुरुषापेखया AT: | समन्युना धिकलेन खयं हुवयादिनिशेयम्‌”--ईति | नतु मानुधप्रमाणभावेऽपि दिवस्य विद्यमानत्वाग्रमाणरोन- वादएव म सम्भवति | उच्यते। weratfafamafane दिव्या- भावात्‌ तथा । “प्रकाशं च क्ये कुर्यात्‌ साधमिन्ञातिमिः खकः । न तचान्या क्रिया भोक्ता देविकौ न च मातुष ॥ अभियोक्ता धनं कुर्यात्‌ प्रथमं ज्ञातिभिः खकम्‌ | पञ्चादात्मविश्एद्यथं we क्रेता खबन्धुभिः ॥- इति | वचनेन साचौतरम्रमाणभावोऽवगम्यते। तदेवा काल्यायनः,- “श्रद्ध इयोरपदतं तच SAAT: | अ्रविन्ञावक्रयो दोषस्तथा चाप्ररिपालनम्‌ ॥ * दत्यमेव पाठः wag | मम तु, तदेवं नाण्िकेनासाधितद्रश्वविषयम्‌,

—xfa प्राठः प्रतिभाति। | अस्िन्रखामिविक्रये दिवयामावात्र तथा,-दइति का०।

यवडारकाग्छम्‌ | | ere

एतर्‌्इयं समास्थातं दग्यहानिकरः बुः |

रविन्नातस्यानशतक्रटनाषिकयोदयोः""-इ्ति । ` शरखामिविक्रेतुरिव खाम्बदन्तसुपसुश्जानस्य TAY नारदः,-

“उद्दिष्टमेव ving स्तौ पद्रर्वखधाऽपि वा-दति | *श्रविश्चातात्‌ ऋयोऽविन्नातक्रयः। wear परमार्थवोऽयं खामौ-

व्यज्नानात्कयोऽविन्नातक्रयः* | मरोवचिरपि,-

“श्रविन्ञातनिवेश्रलारयभ मूच्छ! न विद्यते |

हानिस्तच समा कर्णा केदना हिकयोदेयोः y

watery यो के भुक्षभोगं प्रदापयेत्‌ ।

श्रनिरदिंटन्त॒ agai वासेकग्टहा दिकम्‌ #

Saas PATA चोरवदश्डमरति ।

WATS तथा Vat नावं दासं तयेव ॥

afafee स भुश्लानो दथात्पणचतु यम्‌ |

दासौ नौका तथा धुर्यौ बन्धकं नोपञुच्छते ।

उपभोक्ता तु age vasa विरोधयेत्‌ ॥

दिबसे दिषणं दासों धेलुमष्टपणं तया |

जयोद्‌ शमनद्धाद we मिश्च stew ॥

नौकामश्वश्च Uae wre aria च | बलात्कारेण यो YR दाष्यखाष्टपणं दिने ॥

* अयं ग्रन्थः, अखामिविक्रेतुरिवे्यादिगन्थात्‌ vet मवितुसुचितः। €, € za परमादश पुर्सकेष॒ दशनाद चेष Chaar: |

† इद्धमेव पाठः सन्वैव । मम तु, मूलं, दति Ute: प्रतिमरति | 28 | ध

९७ | परान्नरमाधवः।

उशखले TAY FITS पण्यम्‌ । शस च पणाद्धंन्तं tire सुनिरत्रवोत्‌-दति । श्रलाभिविक्रयाख्छे पदं समाप्तम्‌ ।

अथ सम्भूयसमुत्यानास्यं पदभुच्यते । AQ खरूपमाद नारदःः- ‹"वणिकंग्रशतयो यज क्रथं* waa aaa | तक्छम्भयससुत्थानं व्यवहारपदं खतम्‌“--द ति | तजाधिकारिणे दशयति शृदस्यतिः,- — “कुलौनदलानलपेः ITH: नाणएकवेदिभिः। areas: शएविभिः wet: Fahey क्रियाम्‌”-- इति । क्रियां रुषिबाणिच्यभिख्िक्रतुसङ्गोतस्तेन्यात्पिकाम्‌ । माणक- fama वाणिच्यक्रियायामुपयुच्यते। श्रायव्ययज्ञानमातं शषिक्रिया- याम्‌ । सङ्गोतादिशिष्िक्रियायां प्राजञतसु पयुज्यते । करक्रियायां तु कुलौनलप्राज्ञलडएवचिलादि । सैन्यक्रियायां शरत्माज्म्‌। दचला- qa तु सवेचोपयच्येते। अ्रतएवादचादि निषेधति सएव “शरशनक्तालसद्‌बृद्धिमन्दभाग्यनिरारयेः | वाणिष्याथ्ाः सडैतेस्ठ न anes: क्रियाः” दति | तु ayy वाणिव्याटिक्रियां कुवन्ति, ते द्रव्यालुसारेण लाभभानः। तथाच THU, प्रयोगं कुवते ये तु डमधान्यरसादिना |

॥

ah क (° । कम, द्रति Taya पाठः SAT |

BAVC | BLE

समन्युनाधिकेरशेलांभेषां तथाविधः-दति । लाभवदेव व्ययादिरपि तथेवेत्याह षणव, “खमन्यूनाधिकोवाऽ' श्रो येन चिपतस्तथेव सः | व्ययं ददथात्कमं कर्य्या त्ततस्तेषां* तयाबिधः"- इति | द्रव्यानुखारेण लाभ इत्यस्यापवादमाह यान्नवस्वधः,- “समवायेन वणिजां लाभाथं कमं कुवैताम्‌ | लाभालाभौ यथाद्रव्यं यथा वा संविदा तौति | संविदा समयेन पुरुषविगेषानुसारेण, sat कितौ लाभालाभौ Hat, तु द्रव्यातुसारेरेत्यर्थः । सभूयकारिणां कन्तेयमाह व्याः, “समचमसमच्चं वाऽवश्चयन्तः परस्परम्‌ | | नानापण्धानुसारान्ते Hee: कयविक्रयौ ॥ श्रगोपयन्तो भाण्डानि Wen दयु तेऽध्वनि | श्रन्यथा fare दाप्यः ्एल्कस्थानात्‌ वहिः खिताः”-दति, नारदोऽपि- ह | “भाण्डपिष्डव्ययोद्धारभारसाराद्वेचणम्‌(\) | ` कुयैसतेऽव्यभिचारेण समये खे यवखिताः- इति | * इत्यमेव पाठः was | मम तु, कुर्यात्‌ लाभत्तेषा,-- दति पाठः प्रति- भाति । कुर्यात्‌ लाभं zeta चेवद्धि,- दति ््यान्तर्टतः पाठः|

(१) माणं क्रवयविक्र्थसमू इः | पिण्डं पेयम्‌ | व्यो बेतगम्‌ | उद्धार - स्तस्मात्‌ Bar प्रयोजनविग्रोषादाकषणम्‌ | ACI: । सार nae चन्दनादि | खन्ववेच्तय रच्तययोजनादि। इति विवादरुन्ना-

` करोया ST | |

१, | HATA: |

सन्भूयकारिशां wet fargieaacary हस्तिः, “aratar: arfewy avatar: परसखरम्‌ | संन्दिग्धेऽथं वश्चनायां ते म चेद्‌ देषरंयुताः* # थः afacqaeat fama: कय विद्ये | श्रपयेः स विशोद्यः ख्यात्‌ सवंवादेष्वयं विधिः" दति । देवराजरतद्रग्यहा निविषयेऽप्याद सष्टव,- “यहा नि्यंदा ay देवराजरुताद्वेत्‌ | सवेधामेव सा प्रोक्ता कल्यनौया यथाऽ अतः” इति | चयायेव हानिः चयहानिः, न तु चयाद्यथे। wa: प्रातिखिक- दोषेण द्रव्या साएवाह,- “श्रनिरदिंष्टो बाग्यमाएः प्रमादार्यस्त नाश्रयेत्‌ | तेनेव agate स्वेषां समवायिनाम्‌" इति | अनिरिंष्टः amare, म तु Sama! चौरादिभ्यः पालयितु- VTE कात्यायनः,- “चौरतः afwerizea यस्त॒ समाशरेत्‌ | त्ख णो दश्रमो देयः सवद्रयेव्वयं विधिः{-दइति। समारेत्‌ MMT परि पालयेत्‌ | ag समवायिभिः saa धनं समवायिभिः सद प्रतिपादना- दिमिः a साधयति, तस्य लाभहानिः। तदाह avafa— + न चेद्धिदरेषसंयताः,- इति ग्रन्थान्सर शतः पाठः,

† प्रवासाय, इति ate | { वस्यांशं ema दत्वा VHS वतौऽपरम्‌,+--द्ति Waray |

वहार क{ख्म्‌ | २२६

“समवेतेष्ट चन्तं wate’ तयेव तत्‌। Had च ख; कञ्चित्‌ शाभा परिहौयते-इति। सर्वानुगतः सवेषां का्येमेकणएव Haig | are सणएव,- “agat सन्तो Gy दद्यादेकोधनं नरः | BCE कारयेद्धाऽपि Vata छतम्भवेत्‌”-दति | करशन्तरस्ादिकम्‌। | ARCATA कन्तयमाह मनुः “afas, समवेतास्ह यथा सने निमन्लिताः | gadersea: कमे eve किणन्तथा”-दइति | तचेति amiqate दिण्णं ग््डोयरित्यथेः | तथाच ष्ए्व,- “सम्भूय खानि कर्माणि कुवद्विरिद मागवेः। अनेन कर्मयोगेन कन्तेन्यां गरस्मकल्ययेत्‌?- इति । ` दय viva “ae दाद भ्रशतं दलिणण"-दत्येवं क्रतुसम्नन्धि- ware विहितायां दच्चिणाथामेव, न रूतिम्निग्रषो लेखेन fafe- तायाम्‌ | श्रतरवोक्तं तेनेव, “रं Eta वाऽन्नययबरद्याऽऽधाने च वाजिनम्‌ | Gat हरेत्तथेवाश्रं उद्गाता चाप्यनः क्रये९)-दति । दकिणांश्रकल्यनामाइ सषएव,- * इत्यमेव पाठः way | मम तु, लाधनोयं,-- इति पाठः प्रतिभाति। 1 करयं लेखथादिकम्‌,-- इति विवादसर्लाकस्याख्या | (९) केषां त्चिष्छाखिनामाधाने wast weed, ब्रह्मणे वेगवा- मखः, होवे चाश्वः, SI सोमोदाहकमनगः waey इति AGATA VST | |

RRR पराश रमाचधवः।

“सरवैवामर्धिमोसुख्थास्तदर्भनार्धिनोऽपरे । ` हतौ यिनसतौ यां शास्हरौयां शास्ह पादिनः“ इति | सर्वेषां घोडश्लिंजां wa सुख्याखलारोरोचष्वय्यब्रह्मोद्भातारः | ते गोशतस्या धिनः, स्वेषां भागपरिपूापप ्तिवश्रादायाताष्टाचला- रिरद्रपाङ्कणङ्धंभाजः। अपरे मैजावरुणप्रतिप्रखादरब्राह्मणच्छसि- ्रस्तोतारस्तद द्धिनः Wagetrega चतु विश्रतिरूपेषणद्धंभाजः। ये पुनस्ततो यिगोऽच्छावाकनेदनोभपरतिरन्तीरसत ्तौयिनोसुख्यां य घोडश्गोरूपटदतोयां शभाजः। ये पादिनो य्रावस्लोढनेदरपोढसुन्हम- शास सख्यस्य भागस्य चतुथशेन द्वाद श्रगोरूपेण्णं MAM: । FSA चतुणों मियो विभागः खमलेनेव । एवं तदनन्तरादोनामपि मिचोवि- भागः। तथाच काल्यायनद्चम्‌ | “STEM दाद ्रायेग्यः षटषट्दितौ- येभ्यः चतखू्चतसखस्ततौयेभ्यसिखसिखः इतरभ्यः"-इति। wat यकर्मकलापस्याश्र्ाऽकरणे शतानुसारेण भागोदेयदत्याइ मनुः, ‘afarafe ait aH aaa परिहापयत्‌ | तस्य कर्मानुरूपेण देयोऽ शः सकन्नं मिः“ दति । सरक्त भिः, सम्भयकारिभिरित्यथैः। इतकी ातुलारेए qfaut दद्यादिल्युक्तम्‌ | तस्य कविदपवादमाह सएव, “efaurg प्रदत्तासु खकमं परिहापयन्‌ | wena लभेता श्मन्येनेव च कारयेत्‌”-इति । अन्येन Garett मध्ये परत्यासन्नेन । कमेमध्ये खविक्षरण' नारद श्रा; ee + इत्यमेव पाटः wala | मम तु, ऋलिणमरणे,-इति पाठः पविमावि |

चधवशारकाणम्‌ | RRB

“afeat व्यसगेऽपयेवमन्यसत्कमे विस्तरेत्‌ |:

ea दचिणभागं स तस्माल्चश्मकख्यितम्‌'- इति | सम्रयकारिणां छषिकराणां कन्तयमाह ररस्यतिःः-

“पवते नगराभ्यासे तथा राजपथस्य चख ।

ऊषर सुषिकन्याप्तं खें यनेन वजेयेत्‌"-इति | वाद्विवल्नैनौयानाहइ सणएव,- .

“शशा तिद्ध ax च रोगिणं प्रपलायिन्‌ |

काणं ay विनाऽऽरद्ात्‌ वाद्यं ae: शषोवलः”-दति। परातिखिकदोषात्‌ फलहानौ विगेषमाह सएव,

“वाद्यबोजात्ययाट्यसख शेतरहानिः प्रजायते | |

तेनेव सा प्रदातव्या सर्वेषां शेषिजौ विनाम्‌”-दूति | बाद्मवोजग्रणं छषिसाधनानामुपलचणाथेम्‌ | सभूयकारिणां

fafaat विभागमाद सएव,-

“हेमकारादयो यज शिष्यं सम्भूय कवते |

कर्मानुरूपं निव शं waive यथाऽ'्तः”-दति। निर्विगनोखतिः । काल्यायनोऽपि,-

““गिच्ाकारिन्नकुशला+* श्राचाय्येखेति शिल्िनः |

एकदिंचिचतुभांगान्‌ हरेयुस्ते यथाऽ ग्रतः” दूति । स्तेनान्‌ प्रत्याह खणएव,-

“खाम्यान्नया तु यच्चोरेः परदे शात्छमाइतम्‌ |

UH दला तु षड्भागं भलेयुस्ते यथाऽ श्रतः ॥

* शिच्ठकाभिन्नकुशला,-दति रलाकरु्टतः Wat |

RRS परद्र नाध |

SATS जराम्‌ AIAN: शुरख्यंग्रमवाभ्रुषात्‌ | wag रेदं शं Tareq waif” —cfa । परदेशात्‌ बैरिरेशादित्ययैः । प्रबखवेरिदे ज्रादादतथनविषय- मेतत्‌ | दुर्बले रिदेशादाइतविषये लाइ काल्यायमः,- “ATU ZA AS चोरे खेदान्नयाऽऽइतम्‌ | we cuingge विभजेरन्‌ चवाविधि"- दति,

सम्धूथसमुत्यानास्यं पदं समात्नम्‌ |

[क क ८: pay

अथ टन्ाप्रदानिकास्यं eA | तच नारदः, “दत्वा द्व्यमसम्यग्‌यः पुनरादातुमिच्छति | दन्ताप्रदाजिकं नाम तदिवादपदं रतम्‌ ॥ श्रदेयमथ देयं च दन्तं चादन्तमेव च। व्यवहारेषु विजेयो दानमागेखतु विधः इति | अरदेयखशूपभेदानाह रदस्यतिःः- “सामान्यं पुच्दाराधिसवेखन्याखथादितम्‌ | प्रतिश्चुतमयान्यस्य म देयं apa खतम्‌"- दति | सामान्यमनेकखत्यकं र्यादि । नारदोऽपि,- ““श्न्वाडितं याचितकमाधिः साधारणञ्च यत्‌ | faad पुजदार श्च wad चान्वये सति ॥ श्रापत्छपि fe कष्टासु वम्तंमानेन देहिना | श्रदेयान्याडरावार््या यज्ान्यस्मे प्रतिश्रुतम्‌-दति |

TABLA Ww | २२४

श्रन्वाडितादिवत्‌ स््लौधनमप्यदेयम्‌ | Wawa Te:,— “arate यातं न्यासश्राधिर्टाराख तद्धनम्‌ | श्रन्वाडितञ्च निखेपं wad चान्वये सति ti आपत्खपि न देयानि मव vata पण्डितैः | यो ददाति स मूढात्मा प्रायधिन्नौोयते नरः”-दति। श्रदेयदाने प्रतिगरे च दण्डो मनुनाऽभिडहितः+ः- “्रदेयं ay wzefa यञ्चादेय प्रयच्छति | तावुभौ चोरवच्छास्यौ दण्ड्यौ चोत्तमसाहसम्‌"" दूति | श्रदेयग्रदणएमदन्तस्याप्युपलच्णायेम्‌ | TATA नारदः “ब्रह्ञात्यदत्तं यो लोभादयखादेयं प्रयच्छति | दष्डनौयावुभावेतौ wast मोचिता दति | किं तहिं देयमित्यपेकिते सणएवाद,- “ुटुम्बभरण्णद्रव्यं यत्कि्िद ति रिच्यते | तदेयमुपरद्यान्यत्‌ द ददो षमवाभ्रुयात्‌”-दूति | waa कुटुम्बसुपरुष्येत्यथेः | कात्यायनोऽपि, “qa RUA कुटुम्बभर्ाधिकम्‌ | agy Awan देयमदेयं Beatsaa’—eefa | याञ्ञवख्क्योऽपि,- “खं कुटुम्बाविरोधेन देवं दारसतादृते- इति | सुतस्यादेयलं एकपुजविषयम्‌। तस्यापि दाने कृते सन्तानविष्छे- Wet: | श्रतएवेकस्य gaa दानं निषेधति वसिष्टः । “न aa

We दात्‌ प्रतिग्टक्ञोयादा स fe सन्तानाय पूर्वेषाम्‌”इति | 29

Rad परानस्माचवः।

“sag सुतदारार्णां afia लसुश्ासने | fawa चेव दाने च afua म सुतेपितुः" इति | एवमादोनि सुतख्चादेयलप्रतिपादकानि वचमान्येकपुज्विषया- फोत्यवगम्बते | stagaate माता पिदवियोगसहमखमएव देयः। “famed चेव दानं च ग नेयाः स्यरमिच्छवः | दाराः Tay wana तु योजयेत्‌”-दति ANITA | म नेयाः सख्यरनिच्छव इत्यनापददिषयम्‌ | ““श्रापत्कालेऽपि ae दानं विक्रयएववा | maa न प्रवर्तेत इति शास्वविनिखयः- इति arate तेनेवोक्षल्ात्‌ | gue प्रतिग्रहपरकार विगरेषो- वसिष्टेन दभ्ितः। “gu प्रतियदहौव्यन्‌ बन्धुनाह्ृय राजनि च निवेद्य निवेशस्य मध्ये व्याइतिमिडवाऽदूरबान्धवमसन्निष्टमेव गोयात्‌- «fai श्रदूरबान्धवं सज्िशृष्टमातुलादिबान्धवम्‌ | safuas सज्निृष्टभराद्रपुच्रादिव्यतिरिक्रमेव । स्थावर विषये 24 द्रव्यमाह प्रजापतिः “MTA सदखेचाद्‌ यद्यत्‌ St प्रचो यते | foxy वाऽथ खयं प्राप्त तदहातव्यं विवङितम्‌"-इति। सप्तभ्यश्रागमेभ्यो यत्‌ प्रतोयते समधिकं wage विवकितमिति। खयं प्राप्तं द्रव्यं श्रविभक्रधनेभ्वाद्रभिरननुश्ञातमपि देयम्‌ । “सेच्छादेयं खयन्म्राप्तम्‌”--दति इस्यतिवचनात्‌। यत्त तेनेवोक्रम्‌,- “faa वाऽविभक्षा वा दायादाः lat war: |

व्यवहारकाण्डम्‌ | RRS

एकोऽ्यनो श्नः ww दानाधमनविक्रये"-इति | तदविभक्रस्थावरविषयं, खप्रानधिकष्छावरविषयं वा । शप्ता- funda देयलेनाभिधानात्‌ । किंचिद्‌ wat भा्येयाऽनुश्ातमेष देयम्‌ । किथिदासेन सखाजितमपि खाम्यनुज्ञातमेव Faq! तथाच सएव, “लौदायिकं कमायातं waste यद्धवेत्‌ | स्तो्नातिखाम्यनुज्ञातं दन्तं सिद्धिमवाभ्रुयात्‌*-दइति | सौदायिकं विवादणलमधम्‌ | क्रमायातं पितामहादिक्रमायातम्‌ | सखोज्ात्यलुमतं सावेषं देयम्‌ ) “वैवाहिके कमायाते wa दानं* म विद्यते दति तेनेवोक्रत्वात्‌ | wa देयादेयखरूपंनिरूपितम्‌ । दश्नादन्तयोस्त॒ खरूपं निरूप्यते। तजर दन्तं सप्नविधमदन्तं षोडशात्मकम्‌ । तथाच नारदः+ “ed सक्त विधं प्रोक्रमदन्तं षोडशात्मकम्‌ | TS waa खेहात्‌ प्रत्युपकारतः ॥ स्तो शटख्दानुयहायेश्च दत्तं दानविदो विदुः | TEA ATMA HAT AALS AT ॥ तथोत्‌कोचपरोशासव्यत्यासच्छल्योगतः । बाखमूटढ़ाखतनग्तात्तमन्तोकऋन्तापवजिंतम्‌ ॥ कर्तां ममायं कर्ति प्रतिलाभेच्छया च यत्‌ | ware पाजमि्युक्रे क। य्य चाधब्मेसंहिते ॥

* इत्यमेव पाठः GaAs | मम तु, सब्बदानं,--द्रति पाठः प्रतिभाति।

२२८ पराण्रमाधवः।

यदन्त स्याद विञ्चामाद दत्तमिति तत्‌ तम्‌ दति |

प्यस्य ware मूल्यम्‌ । तिर्वेतनं waa दन्तम्‌ | तच्चा वन्दिवारणादिभ्यो दत्तम्‌ । शखेदादुडहिषादिभ्यो दत्तम्‌ | WTR: उपङृतवते प्रव्युपकाररूपेण दन्तम्‌ । Sle परि- WING दन्तम्‌ । WAT श्रदृष्टार्थ* दत्तम्‌। तदे तत्पण्यमूख्यादि सप्तविधं दत्तमेव न प्रत्याहरणोयम्‌ | तथाव याशवल्वयः,

“देयं प्रतिश्ुतद्धैव दला नापहरेत्पुनः“ दूति ।

भयेन वन्दिग्रहादिभ्यो दन्तम्‌ क्रोधेन पुचादि विषयकोपनि- ्यातनायान्यस्मै दन्तम्‌। पुच्लवियोगादि निमिन्तशोकाबेशेन दन्तम्‌ | उत्कोचेन काय्यप्रतिबन्धमिरासाथंभधिरृतेभ्यो दत्तम्‌ । परिह- सेनोपहासेन दन्तम्‌ । द्वयव्यव्यासेन दन्तं एकस्य Za ददाति, दामव्यत्थासेन दत्तं अन्यस्मै eager दानम्‌ । इछलयोगतः श्तदानममिसन्धाय सडस्तमिति परिभाव्य दन्तम्‌ । बालेनाप्राक्तषोडश्रवषेण TAA! मूढेन लोकवेदानभिन्ञेन दत्तम्‌ । अरस्तन्लेण पुच्चदासादिना दन्तम्‌। आर्तेन रोगोपहतेन दन्तम्‌ | aaa मद नियमितेन, उन्मत्तेन वा तिकायुन््ाद यस्तेन श्रपवजितं दत्तम्‌ । श्रयं मटौयमिदं करिव्यतौति प्रतिलाभेच्छया प्रति- लाभमङ्खर्वाणय दत्तम्‌ । Ww योग्योक्रिमाचेण दन्तम्‌ । य्न करिव्यामौति धनं शब्रा धूतादौ विनियुश्चानाय दत्तम्‌ । एं बोड्ग्रमकारमपि दन्तं पुनः प्रव्यादरणौयलाददन्तमिल्युश्यते | तथाच ATTA, —

* दृद्ायेः- इति का ° TaN नालि |

व्यवहारकाण्डम्‌ | RRE

“कामक्रोधासख्डतन््ादा क्ौवोग्मन्तप्रमोदहितैः । वयत्याखपरिहासाच्च AEA तत्पुनरेरेत्‌ ॥ या तु काय्येस्य सिद्यथेसुत्‌कोचा स्साप्रतिश्चुता | तस्मिनपि प्रसिद्धे न देया स्यात्‌ कथञ्चन ॥ श्रय प्रागेव दन्ता स्यात्‌ प्रतिदाप्यः स at बात्‌। दण्डश्चेकाद ग्रगृणमाडर्गागौ यमानवाः”-दति । उत्‌कोचसखरूपमाइ सएव, “चेदसादसिकोहत्तपारदारिकसम्भवात्‌। | द शेनाहृत्तनष्टस्य तथाऽसत्यप्रवन्तंनात्‌ ॥ प्ा्मेतेग्ठ VHA चास्यं तदुच्यते । न दाता तच दण्डयः स्याऋध्यस्थथैव दोषभाक्‌"-दूति । मध्यस्थ उक्रानुवाद कः | चकारात्‌ यादकः Pas | तावुभौ दोषभाजौ दण्डनोयावित्यथेः । श्रा्तेदत्तेत्यादिकं तु wane वतिरिक्रविषयम्‌ | तथाच सएव, “खस्येनात्तेन वा दत्तं श्रावितं ध्मकारण्णत्‌ | दत्वा तु wa दाप्यस्तव्छुतो नाच संश्यः"-दति। मनुरपि सोपाधिकदानादेर्निवत्तनौयतामाह,- 'योगाघमनविक्रोतं यो गदानप्रतिय्यहम्‌ |

* इत्यमेव पाठः way । तस्मित्र्थेऽप्रसिदे तु, इति यन्थान्तसैयः Tse समीचोनः |

† शंसनात्‌+--इति ग्रग्ान्तर टतः qs: |

{ उक्तापादकः+-दइति ate |

RRe पराग्नरमाधवः।

धच वाऽणपधिं पण्छेत्‌ तत्‌ wet विनिवत्तयेत्‌”- इति । योगउपधिः । अदेयदानतत्मतियशयोदंष्डो नारदेनोक्रः+- “VTA योशोभादयसखादेयं प्रयच्छति | अदेयदायको दण्ड्यस्तथाऽदन्तप्रतोच्छकः”- दति । इति दन्ताप्रदानिकम्‌।

अच वेतनस्यानपाकर्म्माख्यं विवादपदमुच्छते | तस्य खरूपमाह मारदःः- “सत्यानां वेतनस्योक्रो दानादरानविधिक्रमः। वेतनस्यानपाकम्मे तदिवादपदं स्पतम्‌”- दति | वेतनं ATR । तस्यानपाकममे अत्यायाषमपंएं, समर्पितस्य quad वा । तजर समपेणे विशेषमाह नारदः "अल्याय वेतनं दथात्‌ कम्मेसखामो यथाक्रमम्‌ | stat मथ्येऽवसाने च कममणो यदिनिशितम्‌”-दति | एतावदेव तत्कककरण्ादास्ामोति भाषाया श्रभावे विगेष- माह सणएव,- “बटतावनिञितायान्त॒ दश्भागमवाग्रुयुः | लाभगोवौय्ैशस्यानां वणिग्गोपषवो बलाः” इति | ma पाल्यमानगवादिप्रभवं पयःप्रति । यदि कब्मल्लामौ अत्याय दश्रमं भागं न प्रयच्छति, तदाऽसौ रान्ना दाप्य द्याह याज्ञवस्क्यः,-

+ दापको+-दति Ale |

व्यवहारकारणम्‌ | ` Ret

“ararg दशमं भागं वाणिच्यपद्र ग्रस्तः | अनिधित्य तिं ag कारयेत महौकिता? इति | अन्तु इहस्पतिनोक्षम्‌,- | “Fart पञ्चभागं वा ग्टक्ञोयात्सोरवाहकः" इति | तदायाससाध्याङृष्टचेनकटे विषयम्‌ । तथापि जिभागपञ्चभागौ waren विकश्पितौ वेदितव्यौ । तथाच एव, “भक्राच्छादष्डतः TR welt पञ्चकम्‌ | लातशस्ये जिभागन्तु प्रग्टक्ञोयान्तयाऽ्तः”दइति | शअरशनाच्छादानाभ्यां खतः STE: चेचजातगश्रस्यात्पञ्चमं भागं aera) ताग्वामण्टतस्ततोयं भागमित्यथेः । एतावदासामोति परिभाषायां सत्थामपि कचित्ततोन्दूनं सखामिबुद्धिपरिकश्ितं वेतनं देये, क्वचिन्ततोऽप्यधिकं देयम्‌ । तदा इ याश्चवर्कधः,- “Si कालश्च योऽतोयाक्ताभं कुर्य्याच्च योऽन्यथा | तदा तु खामिनः छन्दोऽधिकं देयं ततोऽधिके*- दति । यः खाम्याश्चामन्तरेण वाणिव्यादिलाभसाधनदेश्कालातिक्रमं करोति, wai च बहतरव्ययकरण्णदल्पं करोति, wa खामौ खेच्छानुसारेण किश्चिदद्यात्‌ | ay खातन्व्येए बडलाभं करोति, तसे परिभाषितमृख्यादधिकं देयमित्यथैः। श्रनेकग्छत्यकटेककम्येणि वेतनापेएप्रकारमाद सएव, “a यावत्‌ fara कम्म तावन्त तु वेतनम्‌ । उभयोरष्यसाध्यं चेत्‌ साध्ये Fay, यथाग्रृतम्‌”- दति | Gar पुनरेकं कम्मं नियतवेतनमुभाभ्यां बडभि्वां क्रियमाण

RRR ` पराशरमाधघवः।

मुभयोरण्यसाध्यं ॒चेदुभाग्यामेवापरिसमापितं; तदा यो aan करोति, TA तत्कर््मानुसारेण मध्यस्यक श्तं बेतनं देयं, न पुनः समम्‌। साध्ये उभाभ्यां कम्मंणि परिसमापिते तु यथाश्रुतं यथावत्य- रिभाषितं तावदुभाग्यां देयम्‌ । A Ta: प्रत्येकं Balas देयं, मापि कर्मानुरूपं परिकख्य देयम्‌ । सत्यानां कटेलमाइ नारदः+ “क्जपकरकं तेषां feat प्रति aerfeaq | SHAT AY म Sela कदाषनः"- इति | तेषां aseafaat atiracd wyefe frat उदिश्ष स्म्‌ wa fated, aa ater निः्रायेन रच्छमित्यथैः। Te afacta,— wang a gala खामिना शायमण्वपि। wfaufa समाप्नोति ततो वादः प्रवन्तते-दति। ag तिं alee ae न करोति, तं प्रत्याह षएव,- “ब्टद्ौतवेतनः के म करोति यदा war | समयंेदमं दायो fare aq वेतनम्‌“-दूति | श्रग्टहो तवेतनविषये AWAIT श्रा, “mela समं दाप्यो WAY उपस्करः*-दति | समं, यावता वेतनेन त्यलमङ्गोशृतं, तावदेव खामिने ददात्‌, म तु राज्ञे दण्डमित्ययेः। यदा, श्रजाक्गोृतवेतनं दला बला- त्कारयितव्यः। ATE नारदः+- “कम्माकुवेन्‌ प्रतिश्रुत्य काथादला तिं बलात्‌ | ग्रति ग्टहोलाऽङुर्वाएः fare खतिमाभ्नुयात्‌”-दति |

वहार काखम्‌ | RUE

परतिञ्ुव्येति प्रारस्वाणुपलकणाधम्‌ । तदाद कात्थायनः,- “MUTA तु यः टला स्ये नेव तु कारयेत्‌ | बलात्‌ कारयितव्योऽसावङुम्बेन्‌ दष्डमरंति | स चेश gaily aa ्ाप्रयाद्धिगणं दमम्‌"“दइति | द्वितं कार्षापशद्धिश्रतमित्यथेः(९ । यन्त॒ मनुवचनम्‌, “अत्योऽनान्ता न gate यो दर्पात्कश्मे यथयोचितम्‌ । स दण्ड्यः शृष्णलान्यष्टौ न देयं ae वेतनम्‌ इति | तदर्धावशरेषितविषयम्‌। किञ्चिन्माजावग्ेषे तु दष्डवजेवेतना- Qt | तदाइ सएव, "ययो क्मान्तेः खस्थो वा यस्तु कम्मे न कारयेत्‌ | 4 तस्य वेतनं देयमल्पोनस्यापि कम्मेणः”-इति | wg काञविशेषावधिकं aa प्रतिन्नाय कालात्पवेमेव क त्यजति, तं WATE नारदः+ “कालेऽपूं त्यजन्‌ कम्मं श्वतेर्नाशमवाप्रुयात्‌ । ख्ञामिटोषादकरणे यावह्धतिमवाघ्रुयात्‌ इति । ज्ञामिटोषात्‌ पारव्यकरणदिखामिदरोषात्‌ । नारदः+ “भाण्डं व्यसनमागच्छेदयदि वाहकदोषतः | दायोयन्त्र AS च्यारेवराजरुतादूते"-द्ति । TAI: सतकदोषतः | टडमनः,-

(१) शुतद्याख्यागदश्रनात्‌ feud दममिति पाठः प्रतीबते । जेकक-

प्रमादाकु aang दिशुयं दममिति पाटोदृष्ते | 30

ROS पराद्र माधवः |

“्रमादाशाजितं दाणः wai दिङीरभाशितम्‌ | न तु दाप्यो इतश्चोरेदग्धमढुं अलेन वा"इति | दारता गितं ameter Pree नाशितम्‌ । टङ्मतुः- “यः aware data न कुयादिन्नमाचरेत्‌ | TUTE ATS: सयात्‌ स दपष्योदिगु्णं तिम्‌-इति। धश्चवश्क्य ,-~ “अअराजदेवकाधातं भाण्डं TORY वाकः । अश्थानविद्नह्चेव प्रदाप्यो दिगृशां तिम्‌ ॥ mare सप्तमं भागं चतुर्थे पयि संत्यजम्‌ | व्टतिमद्धेपथे स्वां प्रदाणस्याजकोऽपिष-- इति | श्रराजदेवकोघातो यख TTS, AAS THT CATT ATVI wifi, तदा PHATE ARTS दापनौयः | यस्तु प्रखान- शद्मसमयएव व्थवस्थाऽग्वपगतं कम्मे त्यजन्‌ प्रखानवित्नं करेति, तदाऽसौ दिगण तिं दाणः । यस्त॒ त्यान्तरो पादानावखरसशवे खाङ्गोरतं कम त्यजति, wel wey: सप्तमं भागं दाष्यः। यः पुमः पयि प्रक्रान्ते गमने वन्तेमाने सति कम त्यजति, स wages भागं दाप्यः | BTA त्यजन्‌ सर्वाग्तोर्दापनोयः। ay खामौ we खयमेव कक त्याजयति पवौ करदे रेषु, श्रसावपि पूवौक्रन्नमभागा- दिकं दापनौयः। एतच्ाव्थाधितादि विषयम्‌ । व्याधितस्वापराधा- भवात्‌ ।. यदा पुनब्थांधितो व्याध्यपगमे तदितरदिवसान्‌ परिगणय धूर्ति, तदा शभतणएव सवां wiry! तदाद मनुः “arth स galt खस्थः सन्‌ यथाभाषितमादितः |

वदारकाखम्‌। REL

geaerfa काशस्य तललभेतेव बेतनम्‌”--दति । व्याजकस्य खामिनखतुचंभागादिदापनमविक्रौतभाष्डदिषथम्‌ | किकोते तु भाण्डे विग्रेषो खद्धमनुनाऽभिदितः,- “पथि विक्रय agree वणिम्भुत्यश्यजेद्‌्यदि । शअरगतस््ापि९) देयं श्यात्‌ WATE लभेत सः“ इति | ्रासेधेन प्रतिबद्धभाष्डविषये राजाचपरइतभाष्डविवये* चाहं काद्यायनः.- “ant च पथि तद्वाण्डमासिद्धोत freaa वा । यावानघ्वा गतस्तेन प्राभ्रथात्‌ तावतो तिम्‌"- इति, माटकखोरतेन यानादिना भाणष्डनेतर प्रत्याह नारदः Sarita भाटयित्वा तु भाष्डवान्‌ यानवाहने(९) | दाप्यो wa: चतुर्भागं सर्वामद्धपये वजम्‌ ॥ अनयन्‌ वाहकोऽप्येवं तिहानिमवाभ्ुयात्‌”-इति | यः श्कटादिकं भाटयिल्ा तदेवोपकारां waar देशा-

* EAA पाठः AT | AAT, रानाद्यपदतमागडविषये,-- दति पाठः प्रतिभाति | |

† इत्यमेव Wis: way । ममतु, यदा+- नि पाठः प्रतिमावि।

t इत्थमेव पाठः sag । ममतु, उपस्छर,+- दति पाठः प्रतिमाति। रव परच |

(९) अगवस्यापि यावद्‌ गन्तद्यमगतस्यापौति चण्डेशरौया Brea | (९) भाख्छवान्‌ खामौ | यानं शकटादि | वाहङममश्रादि |

‘Red UITHLAT Se |

mPa भाटकः* | उपकारगरब्देन तदाधारोखच्छते। परभरमौ व्दनिरशादिभाटकदातारणग्मत्याड नारदः, “quit ZY रला ati) दला वसन्तु थः | ख तदग्टहौला निगेच्छेत्‌ दणकाष्टानि रेष्टकाम्‌^-इति। तवा,- 'स्लोमाददिना afer तु परश्धमावनिखितः | नि्मेच्छं्तरकाष्टा दि न ग्टश्ञोयात्‌ कथञ्चन ॥ यान्येव wearetfa विष्टकाविगिबेशिताः। विनिगेचछस्ठ mei मिसखामिनि बेदयेत्‌”-दति। ufafaa: दणकाष्टादिग्रडणापरिभावायामित्ययैः । परिभा- विते ag यथा परिभाषा तेति । वेदयेत्‌, निवेदयेदिव्यथेः | भाटकं दवा इग्याद्यपेशयथे ग्टहोतमणिकादिपाबमेदनादावय्याइ सणएव,- “सखोमवाहौनि भाष्डानि पूणकाशान्युपानयेत्‌ । यरोतुरावदेद्धप्रं नष्टं वाऽन्यज संश्चवात्‌" इति । संञ्ञवः परस्पर संघषैः। तेनाण्पकेन araara वा मिं gaat TS वा तशद वा ख्ञामिने देयम्‌ । seas भेदे तु भाटक- ग्रडोतुरेव तदित्ययेः। waa wera वेतनाष्टातारण्मत्याह wrafa:,— युच्छम्‌। + तेग लेशतः, दति are |

(१) Ste वासमूख्यम्‌ |

व्थवदड्ारक्ाखम्‌ | RRO

“aa कन्मेणि यः Gat न दद्यादेतनं ते । रान्ना दापयितग्यः स्यात्‌ विनयं चानुरूपतः” इति | fray wey पयि व्यजतो दण्डमाह कात्यायनः,- “ल्धजेत्ययि aera यो way रोगा्तमेवच | MIVA WES परै ग्रामे अदमपालयनम्‌"-एति । पष्छस््नोतदुपभोक्षविषये AY नारदः,- “we weet veal नेच्छन्तो fare वदेत्‌* । अनिच्छम्‌ भ्रस्कदाताऽपि शखकडहानिमवाभ्रुयात्‌“ इति । एतद व्याधितादि विषयम्‌ । व्याधितविषये तु खव्यन्नरम्‌,- “व्याधिता संभ्रमा व्यया राजाधश्मेपरायणा | Walaa च AT श्रवाश्था वडवा ताइ ति | ROMA ATTA स्मभमपदेन उका | ava याकुला ग्रा । वडवा दासौ । दासोयदणमच पण्यस्तौप्रदश्र॑मा्थम्‌ । उप- WMC ATE नारदः, श्रप्रयच्छन्‌ तथा Weng पुमान्‌ faa | अक्रमेण च सङ्गच्छहातयेदा नखादिभिः ॥ | श्रयोनो यः समाक्रामेदडमिवां विवाखयेत्‌५ |

* तदा+- दति का०। † जड,- इति Alo We |

(१) अक्रमे कामशास््नोक्तप्रकारविरोधेन । gate नखादिभिरित्व- शराप्येतद्नुषन्ननौयम्‌ । eat सुखादौ, समाक्रामेत्‌ याम्यधम्मं tq) Sree माटयितवा बहूभिः gee: ay विद्येषेण वासये

दिति quate: | |

Rec प्राद्र माधवः |

WH वष्टगणं दाप्यो विनथं तावदेव तु इति। पष्ससख्ियास्वपराधे दष्डादिकं मव्छपुराणेऽभिदितम्‌,-

“ग्टहोत्वा वेतनं tear खोभादन्यज गच्छति |

तां za दापयेद्न्यादित्यश्यापि शच भाटकम्‌“ दति | अजं निणेयमाह नारदः+

“SAT प्रधाना यास्तच कामुकाः तर्ग्टहोषिताः।

तस्मुत्येषु weal नियं संश्रये विदुः” इति ।

इत्यं वेतनस्यानपाकमा भिरहितम्‌ |

णिः

अथेदानौमभ्युपेत्या शु श्रुषाख्यं विवाद्‌पद्‌- मभिधौयते।

तश्च VSI नारद्‌ श्रार,- “mate तु sat यस्तां न प्रतिपद्यते । अष्ररषाऽ्ुपेत्येतदिवादपदमुच्यते""- दति |

श्राज्नाकरणं LIT । WAVY पञ्चमरकारः | तथाच सएव, “waa: पञ्चविधः शास्ते दृष्टोमनोषिभिः | चतुविघः कम्मेकरः Te दासाख्विपञ्चकाः ॥ भिष्यान्तेवासिष्डतकाः चतुर्थस्वधिकग्मेशत्‌ | एते कशमेकराश्ञेया दासास्तु Wenz: | सामान्यमसखतन्त्त्वं तेषामाडर्मनो षिणएठः |

वहार कारम्‌ | २९९

लातक्धेकरस्दरको.९) विगरेषो इस्तितस्तथा i कर्मापि दिविधं daa एएभमेवच । NII CHAM LAMA सतम्‌ ॥ UCSC STATA SATIN TAZ । गुदयाङ्गलमशेनो च्छ्टविण्यू्यदणोजदमनम्‌ ॥ इच्छतः खामिनयखाङ्गेरूपस्यानमथान्ततः | samen विश्नेयं एएभमन्यदतः परम्‌" एति | तच fret वेदविद्यार्थो । sara} शिण्पशिचार्थौ । aan धः कयं करोति, स गतकः श्रधिकबमटत्वन्मेकवतामधिष्ठाता | श्रषएविखानं उच्छिष्टप्रचेपाथङ्गन्तादिकम्‌। अवस्करः ग्टहसंमाभित- पांश्ादिनिषयत्यागस्थानम्‌ । wang fafa: | aga तेनेव,- “SHA: काय्यैकन्ता च मध्यमस्तु BT: | ्रधमो wcarel wifeaad जिविधो wa:”-<fa | दाषखरूपमपि तेनेव दितम्‌, ““ग्टइजातस्तया क्रोतो लभोदायादुपागतः। श्रज्ञाकालब्डतस्तददाहितः खामिना च.यः॥ मोचितो महतञर्णद्य॒द्धे प्राप्तः पणे जितः । AACA: म्र्र्याऽवसितः छतः ॥ भक्तदास fanaa बड़वाऽऽइतः | ` विक्रेता चात्मनः शास्ते दासाः vez खताः“इति।

(१) Wawa यः कम्डेकरः स जातकम्मेकरः। य्रथान्तरे तु जातिक्षम्मकर इति पाठः। अजापि तथेवा्चः। `

8० पराशर माधवः।

UHM: BIW sat जातः । क्रौतो Ber) way: प्रति- ग्हादिना। दायागतो रिक्थयाहित्वेन प्राप्तः । ्रश्ञाकाखम्डतः दुभि दासलाय पोषितः । आ्राहितः खामिना धनद्णेमाधौमतां aia: | णएमोदित खएमोचनप्रव्युपकारतया saa: | TAT: wat विजित्य zeta: 1 पणटविजितः दासत्बपणके garet जितः। तवाहमिन्युपगतः तव दाषोऽसौति खयमेवागतः । प्रत्रष्धाऽवसितः TTA: | हतः BARTS, एतावत्कालं त्वं मा इत्युपगत- इति । भक्दासः सवंकाशं भक्तां एव दासलमभ्यपगतः। APTA VATA आतः AWA तासुदाद्य दासत्वेन प्रविष्टः। षः श्रात्मानं विक्रौण्णौते ्रसावात्मविक्रेता | एवं पञ्चदशप्रकाराः। यतु मरुगोक्रम्‌,-

"नवजातो भक्रदासो WE: क्रोतदजरिमौ | चेटको दष्डदासख्च सेते दाखयोनवः'“ इति |

तत्‌ तेषां दाखलप्रतिपाद नाथे, म तु परिषद्याथेम्‌ । we fraret क्तौ विषो मारदेनोक्तः-

“श्रा faqrawarftee: soya प्रयतो गुस्म्‌ | तहृत्तिगुरुदारेषु गुशयुक्ते तथेवच'*- दति ।

विद्या चाच जयो | तदुक्रं इरस्यतिना,-

“विद्या चयो समाख्याता खग्यजुःसामखचणा |

तदथं weet प्रङव्याच्च प्रचोदिताम्‌"-दइति । श्रन्तेवासिनामपि ane विगरेषसतेनेवोक्रःः-

‘amnagaa fra हेमरूप्यादिसख्तिः । `

ग्धवङारकारहम्‌ | २8९

श्यादिकश्च wari yates ate’ che नारदोऽपि. |

“खतं शिष्पमिच्छन्वाषप्तु बान्धवानामनुज्जया 1

श्राचा््येस्य वसेदन्ते कालं war सुनिखितम्‌-दति। आचाय्येस्यापि कन्तव्यमाइ सणएव,-

‘aera: शिचयेदेमं खण्डे रन्तभोजनम्‌ |

म UATE पुक्लवचेनमाचरेत्‌"-इति | अन्यकम्मेकारकमाचाय्यं प्रत्याह कात्यायनः,

“eg न दाहयेत्‌ fru कर्माष्छन्यानि कारयेत्‌ 1

आध्रुयात्षा दसं पूवे तस्मात्‌ fiat भिवर्तते" दति । परिभादितिकालात्मागेव विदयाप्राप्नावपि तावत्काखं वसेदित्थाह

नारदः+

“शिचितोऽपि हृतं कालमन्तेवासौ समापयेत्‌ ।

तच कम्म च चत्‌ ुरय्थादाचाय्येखयेव तल्पलम्‌”दति | यान्नवस्क्योऽपि,-

“तरिल्योऽपि निवसेत्‌ कतकालं गुरोग्टेहे |

. अन्तेवासौ गुरुप्ाप्तभोजनस्तत्फलप्रदः”- दति ।

दुष्ट ANE नारदः

“शिच्चयन्तमद्‌ष्टञ्च wera परित्यभत्‌ |

बलाद्ासयितव्यः स्यात्‌ बधबन्धं च सोऽहेति-इति।

* तत्‌ शित्तन्‌,- द्रति मन्यान्तर टतः पाठः। 31

५९ ॥ 4 पराशरदरमार््दः।

aitsy ताद़नादिः। परिभाषितकाखसंपूरततौ कर्म॑न्यमाह भारदः, “ग्रहौतशिखयः समये शतवाऽऽचाय्प्रदक्िणम्‌ | शअरक्रितखानुमान्येमं अ्रन्तेवासौ निव्त॑ते"-इति | ब्टलकानामपि तितः areery विशेषो डहस्यतिना द्भितः,- ` “at ye परदासोन्तु स जेयो बड़वाखतः | कम्मे तत्छामिनः Sai यथाऽमेन wat नरः ॥ SVU: प्रोक्सया भागण्छतोऽपरः | होममध्यो्तमतवघ्च सर्वेषामेव चोदितम्‌ a दिगमासाद्धषणएमासजिमासाब्दश्टतस्तथा | कम्मं gaiq प्रतिज्ञातं शभते परिभाषितम्‌" दति, RUA बहूधात्वं समर्थाख्पमदहत्वाभ्यां द्रष्टम्‌ | ते चाल्यतव- महत्वे WAC TIA! तथाच नारदः, ‘wag जिविधो sa उत्तमो मध्यमोऽधमः | शक्रिभक्रानुसाराभ्यां तेषां कर्माश्रया सतिः दति। भागग्टतस्य दे विध्यमाह इरस्यतिः,- “द्विप्रकारो भागतः छपणो जौ वितः खतः | जातससान्तया खोराल्लभते तु न संश्यः”-दटति। श्रधिकगररतस् खरूपमाह नारदः, “gtafuadt यः स्यात्‌ कुटम्बस्य तथोपरि | सोऽधिककरशतो न्चेयः ख च कौटम्निकः सतः”--दूति।

व्यवहारकारम्‌ | RR

एवं निरूपितेभ्वः fireriarfing: तका सिकककरेग्वो ® erat भेदं दासण्ब्दगयत्पन्तिदगेगसुखेनाइ कात्यायनः, STATA दारवङ्गगुः”-दति । WIT | यथा AY: ATT खश्ररौरदामाहारलं, तथा STURN द्‌ानाद्‌ासचम्‌,ः- इति ग राचाीमन्यते,-दति | तेन चात्यन्तपाराश्येमासाद्य WATT: दासाः पारा्य॑माचमासादच TAT: RAAT LEM भवति । दासलश्च ब्ाह्मणब्यति रिभेष्वेव रषु ay विश्चेयम्‌ । “are fave न wfeq’—cfa तेनेवोक्ष- नात्‌ । तेव्बपि दास्मानुलोग्येनेबेत्या ह सएव,- “वर्णानामालुलोम्येन ere म प्रतिलोमतः | राजन्यवैश्मशद्रा्णागधजतां दि खतन्वताम्‌” इति | प्रातिलोम्येन दासलप्रतिषेधः खधष्मपरित्यागिग्योऽन्यच द्रष्टव्यः | तथाच नारदः “वर्थानां प्रातिलोम्येन दासलं a विधौयते | सखधन्मेत्यागिमोऽन्यज दारवहाखता मता“ दूति | दारवहासता मतेति वचनात्‌ ब्राह्मणस्य wae प्रति दासल- WATSATS काश्यायनः,- “quae तु विप्रस्य grad नेव कारयेत्‌" दति । यदि बाह्मणः च्छया दाखं भजते, तदाऽखौ ad कं कुययादिव्याइ षएव,- “ुताश्ययनसम्यतं तदूनं AW कामतः |

* भ्टवक्राधिकमाकरेभ्यख,--इति मवतु यक्तम्‌ |

299 पराश्ररमाधवः।

तजापि नादरभं किचित्‌ sgata दिगोत्तमःः- इति । ऊनं ₹ोनमपि कम्मे कामतो वेतनग्रदणमन्तरेणख Seq पर- हिताम्‌ । चजियवैश्धविषये arf: कन्तव्यमाइ मनुः “चखजिययद्धेव वश्यश्च ब्राह्मणोऽटत्तिकर्षितम्‌ | विब्धयादागशसेन खानि कर्णि कारयेत्‌-दइति , wg fanfa Terre कम्मे कारयति, तस्य दण्डमाह षएव,- “दाख्वन्नु ATTA: स्तान्‌ दिजान्‌ | अनिच्छतः प्रभावताद्रान्ना दाषः शतानि षट्‌“ दरति। प्रभावस्य भावः प्रभावलं, तस्मादिति | Uy यथा कथमपि are कारयेदिव्याह बणएव,- “शद्रन्त॒ कारयेदास्यं कोतमक्रौतमेवच | दास्यायेव fe खष्टोऽसौ खयमेव सखयम्भुवा”- दति । पञ्चद शप्रकाराण्णं दासानां मध्ये गर्हजातक्रोतलबम्धदायागतानां चतुणां aad खामिप्रसादादेव मुच्यते नान्ययेत्याह नारदः+ “aq पूरवेखतुर्वेग cra न विमुच्यते । ` प्रसादात्‌ खाभिनोऽन्य् दास्यमेषां क्रमागतम्‌” दति । ्रात्मविक्रेतुरपि दासत्वं खामिप्रसादादन्यतो नापेतौत्याड नारदः “विक्रौणौते खतन्त्रः सन्‌ य आत्मानं नराधमः | स जघन्यतमस्तेषां सोऽपि दास्यान्न भुच्यते"-दति। ्र्रज्याऽवसितस्यापि दास्यमोचखो नास्तोत्याह सएव,- “arava डि दासः स्यात्‌ प्रत्रज्याऽवसितो नरः |

हि

स्य वहार काणम्‌ | २४५

न तस्य प्रतिमोरोऽसि न fanta: कचञ्चम”- इति | argaeatsta,—

“sasqisafaat राश्नो दाख श्रामरणन्तिकम्‌"-इति। रज्या ऽवसितस्य दाखल ब्राह्मणेतर विषयम्‌ | ब्राह्मणस्त॒ निव्योस्य-

CANE का्यायनः,- |

“्रत्रब्याऽवसिताये तु चयोवर्णादिजातयः ॥

निर्वासं कारयेदिप्रं दासत्वं चजियं fan: —cfa | निर्वासनप्रकारमाहइ नारदः

“afore zea तु यः aud तिष्ठति |

श्रपदेनाङ्यित्वा तं राजा शोच waTeaq’—<fa | ्रत्रन्यावसितात्मविक्रेढव्यतिरिक्रानामनाकालग्तादौनां दास्या-

पनयनप्रकारमाइ षणव,

“श्रल्नाकाले शतो दाख्यान््च्यते wet ददत्‌ ।

cated दुभिचे यत्‌ न तु शरद्योदकश्मेणा* ॥

श्राहितोऽपि धनं दला खामो यद्येनसुद्धरेत्‌ |

स्तपर्य्याप्म्डणं दत्वा agure विसुच्यते ॥

भक्रस्योत्‌ रेपणेनेव भक्रदाशो विमुश्यते |

मियदहादडवायास्ठ भुच्यते बड्वाऽऽइतः'- दति | ख्ामिनः प्राणसंरचणादपि ग्टहजातादयः सवं TUTTE

ATE नारदः

* द्र त्यमेव पाठः eat | भक्तश्चापि यत्तेन न fas कन्मेवा,- इति म्रग्धान्तर तपाठ TATU | |

Rod पराश्रमाधवः।

“agat खामिनं कथिग्मोख्येत्राणएसंश्रयात्‌ | दाषतात् विमुच्येत quar लमेत च-इति | दासाभासानां मोचनमाह याज्ञवख्कयः, — “बलाहा सोरतखोरं विक्ोतश्वापि मुच्यते" इति, शकारादाडहितो दन्तश्च wea । नारदोऽपि. “नचोरापङइतविक्रौता ये च दासौशतावघ्यात्‌ | Tren मोषयितन्धासे दासत्वं तेषु नेच्ते- दति | AAG पूवं दास्यमङ्कौरृत्य परस्यापि दासत्वमङ्गोकरोति, अरसावपरेश विसजेनोय इत्याह सएव, - “तवाहमिति वाऽऽत्मानं योऽखतन्वः प्रयच्छति । म स तसाभ्रुयात्कामं पूवंखामौ खभेत तम्‌ दति । दासविमोचणेतिकन्तेव्यतामाह षएव,- | “STARTS: HUAI AAT: | स्कन्धादादाय तखासौ भिन्शाल्कुम्भं Trea ॥ साचताभिः सपुष्याभिमडन्यद्धिरवा किरेत्‌ | श्रदास इति चोक्ता जिः प्राञ्नुखस्त॒ तथोलसृजेत्‌+ ॥ ततः mata ame: areaqueqrfed: | ` भोग्धाश्ोऽय प्रतिद्माद्यो भवत्धमिमतः wary’ —zcfa | canquarsyyarel विवादपदं खमाप्तम्‌ |

[ररौ

* Wye तमथोतृडनेत्‌,--इति मन्धान्तर इतः ars: |

वडहारकाखम्‌ | 288

अ सम्बिद्व्यतिकमाश्य विवाद्‌पदस्य विधिरुच्यते | तख wee मारदेन अयतिरेकमुखेन दितम्‌, "“पाषण्डनेगमादौनां fafa: समय उच्यते | समयस्यानपाकम्ये तददिवादपदं तम्‌" दति, समयस्यामपाकम्मे ्रव्यतिक्रमः समयपरिपालनम्‌ | तद्भातिक्रम- are विवादपदं wana: | तदुपयोगिनमथेमाह खशस्यतिः,- “बेद विद्याविदोविप्राम्‌ ओवचि्यांशाग्मिषहोजिणः । ्रदइत्य स्थापयेत्तचर तेषां ट न्ति प्रकल्ययेत्‌"-इति | यान्नवख्वयोऽपि- | “राजा BAT पुरे खान ब्राद्मणन्‌ न्यस्य ay तु | चेविद्याम्‌ इत्तिमद्रूयात्लधम्ेः पाख्यतामिति"- इति । ब्राह्मणान्‌ Sera बेदजयस्यन्नान्‌ टत्तिमद्ूरिहिरण्ादि- wy हृत्वा खध्मावर्णाअ्रमन्रुतिरूति विदितो भवद्विरनुषटौयता- मिति तान्‌ रयात्‌ । ठत्तिसन्पत्तिखच छदस्पतिना दर्शिता, “ATRIA: प्रदद्यात्‌ CATA: | सुक्रभाव्याञ्च नपतिलंखयिला ख्राखने दति । तेभ्यो दशथादित्यथैः। तेषां कत्तव्यमाह खरस्यतिः,- “faa नैमित्तिकं काम्यं श्रान्तिकं पौष्टिकं तथा । (१) च्माच्छेद्यक राः, न GSE खादत्तयः करोराजय्ाद्यभागोथासां

तचाविधाः। weaae इति दितीयाये प्रथमा | wealth: | मुक्तमाग्याख्यक्षराजदेथाः।

Rec पराशरमाधवः।

पौराणं कम Gee सन्दिग्धेऽयं च नियम्‌^-द्ति । यान्चवख्वयोऽपि,- “निजधर्मा विरोधेन wg सामयिको भवेत्‌ | सोऽपि aaa षंरच्यो धश्माराजशृतख्च यः" इति | ओतसमात्तधर््ानुपमदेन गोचालारेकण^देवग्यहपाखनादिरूपो- at we: समयान्निष्यश्नो भवेत्‌, सोऽपि यत्नेन पालनोयः। तथा, ure च निजधर््माविरोधेनेव यावत्पयिकभोजनं 2a ्रस्मदराति- मण्डलं तूरङ्गगदयो न प्रस्थापनोया इत्येवं रूपः समयनिष्यन्लः, सोऽपि रचणोयः) एवं राजनियक्रसमुदायविगरेषश्य कन्तव्यविशरेषोऽभिदितः | ग्रामादिसवेसमुदायानां तु साधारणएकाय्येमाह wrafa:,— 'प्रामस्रेणोगणानाच्च sea: समयक्रिया | बाधाकाले तु सा कार्यां waa तयेव ॥ - बारचोरभये बाधा स्वेसाधारणौ खता । तजोपश्रममं काय्यै सर्वेशेकेम केमचित्‌"-टति । चकारेण पाषण्डनेगमदौनां चोपसंग्रहः | aay गामभरेणणोगणए- पाषणष्डनेगमादौनासुपद्रवकाले wear च यां पारिभाषिकीं समयक्रियां विना उपद्रवो दुःपरिंहरः waaay gare, खा पारिभाषिक समक्रिया सर्मवमिंलितेः कारवां । वाटचौरेभ्बो भये WI तदा चोरोपश्रमनं सेः सन्य कन्तव्यमित्ययेः । waa तु विगरेषस्तनेवोक्रःः-

* गेप्र्ारेच्तय,- दति ale |

१ ब - |

चवदहारकाखछम्‌ | Ree

“सभा प्रपा देवग्टहं AVN ATH la: | तथाऽनायदरिद्राणां संस्कारो यजनङ्िया ५ कुलायनं निरोधख काय्येमस्माभिर शतः | qua* fafad पच धर्म्यां सा समयक्रिया ॥ पालनोया समलेस्त॒ यः waar विसंवदेत्‌ । सब्वेख रणं दण्डस्तस्य fated पुरात्‌*-दति 1 यजनक्रिया सोमथागादिकटैभ्यो दानम्‌ | gered दुभिंखा- दिपोडितद्यागमनम्‌ं । तस्मिन्लागते सति याद्ंविधानं विधेय, तदेव तच्छब्देनोच्यते | निरोधः दु भिं्ाद्यपगमपय्न्तं धारणम्‌ । ama: ग्टहखेजपुरुवादिप्रयुक्षसंग्टो तधनेनाब्छकल्वेन वा fete arafafa । एवं शता समयक्रिया म केवशं खमुदायिभिः पाश~ ara, किन्तु राज्नाऽपोत्याड मारदःः- “"पाषष्डनेगमन्रेणिपूगत्रातमणा दिषु | संरेव्मयं राजा et अमपदे तथा“इति | पाषण्डा वेदवादा वेदोक्रलिङ्गधारिणो वा ्रतिरिक्रावा सवं fafa: | तेषु मध्ये अ्रमिचरणाद्याः समयाः खन्ति। ava: खथिका वरिकूप्रश्चतयः | तेषु सकश्पकसन्दे शहर पुरुषतिरस्का- रिशो दण्ड्या इत्येवमादयो बहवः wera: वियन्ते! wat, नेगमा-

* इत्यमेव पाठः सन्येव । मम तु, यत्रेवं,---दति पाठः प्रतिभाति । † इत्थमेव पाठः सव्वेजं । मम तु, पीडितंजनागभनम्‌,--दति पाठः

प्रतिभाति | 82

zye पराशरमाचवः।

चआप्तप्रणौतलेन वेदप्रामा्लमिष्छन्ति ये awa: |) त्रातगण- ` श्रब्टयोरथैः कात्यायनेन दितः, “नानायुधधरात्राताः खमवेताख्ठ कौ्तिताः। garry समूहस्त॒ गणः स परिकौल्ितः-इति । पूगे त्राते चान्योन्यसुल्धृञ्ध समरे न गन्तव्यमित्यादयः सन्ति समयाः। गणे तु पञ्चमेऽहनि पञ्चमे ares THAN: ae दत्यादि- समथा: । दुगं धान्यादिकं eet श्रन्यच यास्यता न तदिक्रय- fuera समथः । जनपदे तु शचिदिकरेतुरसते कचित्‌ क्रेटरसते शख्कय्रदणमित्यादिकोऽदछमेकविधः समयः | तत्षमयजातं यथा न wate न च व्यतिवतेते, तथा राजा कु्खखादित्यथेः। समुदाये तु पुरवविष्थे विभरेषमारह रृदखतिः,- “atin लेख्यक्रियया मध्येवां परस्परम्‌ | विश्वासं प्रथमं शवा Be: कार्यया्नन्तरम्‌"-इति | aera: afer fa: | कार्य्याणि समूहकार्य्याणि। कात्यायनोऽपि, “समूहानां तु यो wa: तेन धर्षण ते सदा । mee: सवेकर््राणि quay व्यवसिताः” दूति । समृहकाय्येकारिषु हेयोपादेयान्विभिजति रदस्य तिः,- "भविदेषिणो व्यसनिनः शालो नालसमौरवः। wal wary बालाश्च न कार्य्याः काय्येचिन्तकाः ॥ Weal वेदधग्न्नाः दाः दान्ताः कुलोद्धवाः | सर्वकाय्येपरवोणख RANG महत्तमाः“ दति | ते च कियन्तः aden दत्धपेकिते avare,—

च्य वहारकाद्डम्‌। Rut

“A wa: पश्च वा कार्य्याः समूहडितवादिनः | यस्तन विपरोतः erg ate: प्रथमं दमम्‌”-दइति । कात्यायनोऽपि,- “युकियुक्र्च थो शन्याद्‌यः कार््ागवकाश्रदः।

wanes यो FAG दाप्यः. पूवेसारसम्‌""-इति | इदस्पतिरपि,-

“og साधारणं fear च्िपेत्‌ जेविद्यमेव वा ।

संवित्कियां विशन्याश्च स निर्वातः पुरात्‌”-ईति | समूहिनामणधर्ंण safer काय्येकरणे दण्डमाह सएव,- |

ATTA S HG सन्भूतादषसंयुताः |

राशा सर्वे welarat: शाख्ायेवालुबन्धतः ॥

ग यथा समयं जश्युः खमागें खापयेच्च ताम्‌इति 1 . aq मुख्यः समृदद्रव्यादिकमपडरति, तख दण्डमाइ यान्न-

वर्वयः,-

“गणद्रव्यं इरेद्यस्ठ संविदं way यः |

VIC रता तं राष्राद्विप्रवासयेत्‌“-इ ति । मन्मीद्वाटकादनां पुराजिर्वासनमेव दण्डमाह ewofe:,—

“SEU: GIT ART तथा |

Sargeras चिप्र निर्वास्यते तद ॥

पुर गरेणौगणध्यच्षाः पुरदुगं निवासिनः |

वाग्धिम्दमं परित्यागं wae: पापकारिणः ॥

तेः wd यत्खधर्मोण निग्रहानुहं नृणाम्‌ ।

यर्‌ परश्रर माधवः)

तद्राज्ाऽप्यलुमन्तव्यं निष्ट्या हि ते ताः दति । निष्ष्टार्याः, श्रसुज्ञातकार्म्बा इत्ययः । पाषणड्या दिसवंखमूडेषु चया राज्ञा afte, ATE नारदः+ | ‘a wi कषे यसेषामुपस्धानविधिख यः | येषां प्राप्रयादथंमतुमन्येत तत्तथा ॥ प्रतिकूलच्च यद्राश्चः प्रहत्यवमतं च यत्‌ । दोषवत्‌ करं यत्सु ख्याद्नमाज्ञायकर्ितम्‌ ॥ प्रह्तमपि तद्राजा अयस्कामो निवन्तेयेत्‌”- इति । wiiscraenfe । कषे प्रा्न^पय्यैषितमिद्ाटमादि । उपस्था- गविधिः समूहकार््ा्थे पटषादिष्वनिमाकच्ये मण्डपादौ मेलनम्‌ । amare” Hand तापखबेवपरियदहः । राञ्ज प्रतिकूलमाधि- कारिशद्रकदेकं चेवणिकविवादे wifater । ae च प्रतिकूख- SARs सत्यन्तरेण,- “Qe UWE कुरते शुद्धा धर्मविवेचनम्‌ | तस्य UWA WY बलं कोवश्च गश्यति-दति।

~~~" ~~~ -~-- बोम

* इत्यमेव पाठः SAT | मम तु, धातः+--इति पाठः प्रतिमाति |

(९) cag, UWat प्रात्रयादथमिग्यस् याख्या | रुलद्यास्यादश्रेन, येषां प्ाक्गयादथंभिलच, Wet ङश्युपादानम्‌,+-इति पाठः प्रतिमावि | विवादरनाकरे तथेव पाठोष्टतोवकते। परमारपस्तकेवु clay went पात्रयादथंमि्मयमेव पाठो मूते रचितः | We ate पुरख- कयोर्‌, प्रद्यपादानं,--इति पाठो वचते ।

चयवहारकाख्छम्‌ | चट्‌

TR खभावतएव TATA; पाषण्ड्यादिषु तान्बल- भ्ण, परस्यरोपतापः, राजपुरुषाशअ्यणेनान्योन्यमर्थापशरणादि | दोषवत्करणं श्रुतिरति विरुद्ध ॒विधवादौ बेश्वालादिकं पाषण्द्या- दिभिः प्रकल्पितम्‌ । संविष्ठ्गने दण्डमाह मनुः,-

श्यो यामदेशसंघानां शता सत्येन संविदम्‌ | विषश्वदेलरोखोभान्तं राद्रादिप्रवासयेत्‌ ॥ fae दापयेदेनं समयव्यभिचारिणम्‌ | चतुःसुवणेकं निष्कं * शतमामश्च ca” ॥ एवं qefatagaiq धार्मिकः एथिवौपतिः | यामजातिसमृरेष समयव्यभिचारिणाम्‌“ दति |

waa शपथेन | एतेषां निर्वाखमचतुःसुवणे निष्कश्रतमाभरूपा्णा भातिविद्यागृण्णच्यपेचया व्यवसा कच्पनोया | समृदपूजाथे रान्ना समपितं द्रवयं समूहाय यो मग ददाति, तं प्रत्याड याश्नवर्कयः,-

“खमूदकायं श्रायातान्‌ कतकार्य्याम्‌ विसजंयेत्‌ | सदा सम्प्रानसत्कारैः पूजयित्वा महोपतिः ॥

* aq: सवर्खान्‌ षट्‌ निष्कान्‌, इति ग्रश्यान्तर छतः पाठः |

(१) अथ च, “ars wa सवर्णानां निव्कमामनोषियः.--द्ादि- निव्कानां sae चतुःखुवयेकमिति निव्कविद्ेवयमु पात्तम्‌ | शतमानं राजतं रत्तिक्षानां विं्ययिकं श्रतच्रयमिति चच्देश्धरेण स्यातम्‌ । .

Rus पराशर माचवः।

समूडका््यपरहितो AHA तदपेयेत्‌ |

एकादशगुणं दायो यद्यसौ मापयेत्‌ खयम्‌" दति | fay प्रहफमणद्रव्यविषयम्‌ | यतस्तत्पचचविषये बएवाह,-

“ariatfaa at ar विभक्रव्य यथाऽ शतः |

देयं बधिर, agraratareracatfarg ॥

सान्तानिकादिषु तथा धमेएव खनातनःः-दइति । राशः प्रसादषन्धवदृरमपि सर्ववां सममित्याइ षणएव,-

“am: प्रापनं रितं वा गणाय वा णं छतम्‌ |

राशः प्रखादशग्धद्च सर्व्वेषां तत्छमाडहितम्‌।*--इति | एतदभवितविषयम्‌ | भक्ति तु कात्यायन श्राह,-

“गणसुदिश्य यत्किधित्छलणे भद्धितं भवेत्‌ ।

sare विभियुक्तं वा देयं तेरेव तद्भवेत्‌ इति । येतु ससुदायं प्रसाद्य तदनम्तमेता ये च ससुदायच्लोभादिना

शतो वडिन्धैताः, तान्‌ wary सणएव,- “afuat भिष्िवर्गाणां गताः wl तु HATA Werawatel समां णाः स्वंएव ते ॥ 1

* 2a a fra,—efa arte | † samt तत्मूहितम्‌,-- दति का० । सर्वेषामेव तत्समम्‌+-- ति म्रन्धान्तस्छतः UTS: | ` ‡ इत्यमेव पाठः wert) mare धनयष्य,--दइति यन्यान्तरटतसु पाठः SATA: |

ववदह्ारकाखम्‌ | २४४

तयेव भोअनेभाव्यं* दानधर््भ्रियासु च | ARGS TAN स्यात्‌ प्रगतख्खं शभागभा क्‌” दूति । संविद्भतिक्रमाश्यं विवादपदम्‌ |

अथ क्रौतानुशयः कथ्यते | ASST नारदेनोक्रम्‌,- “क्रत्वा FAA यः पण्यं RAT न बड मन्यते | करो तानुश्रय इत्येतदिवादपदसुच्यते"-दति | करोलाऽसुश्यासुत्यत्यथे केता क्रयात्‌ प्रागेव सम्यक्‌ Waa | तथाच बएव,- | “क्रेता पश्यं USA प्राक्‌ खयं गणदोषतः । परोचाऽभिमतं ata fare भवेत्पुनः”-दति | परोच्ाऽमिमतं mid तदोषदभेनेऽपि agiaqta भवति, म fa) तथाच इहस्यतिः,- “परौकितं asad गडोला न पुनखत्यजेत्‌”--दई ति | तत्कालपरौ चितस्य पुनरपंणाभावः सावधिविषयः । तन्बद्यः। परोचणस्य विहितलात्‌ | तथाच व्यासः,- "“"चमेकाष्टेष्टकादूबधान्यासवरसस्य च |

* मोव्यवेभाज्यः--दइति का |

† प्रगतस्वंशभागिति,- दति ate | प्रगतस्वंश्रमाङं न तु-इति ग्रन्यान्तरौयः MST TAWA: |

{ इत्यमेव पाठः Saw । मम तु, अन्येषां सद्यः, इति प्राठः प्रतिमाति।

Rud UCTACATU: |

वसखडरूष्यदिरष्छानां सद्यएव परोकणम्‌”*-- दति | कोतानां प्यानां sefaite परोखणकाशावधिमाहइ सणएव,- “STAG WAT पश्चाहादाद्ममेव तु । मशिमुक्राप्रगालानां Pare स्यात्‌ परोखणम्‌ ॥ दिषदामधेमासं खात्‌ पुंसखाद्धिगणं fear: | दश्ाहात्छवेबोजानामेकाहा ह्लोहवाखसाम्‌ ॥ अतोऽर्वाक्‌ पष्यदोषस्ड यदि संश्चायते कचित्‌ | विक्रेतुः प्रतिदेयं तत्‌ क्रेता मूल्वमवा्रयात्‌”- रति, अथोक्रपरोखाकाणातिक्रमे तु न प्रतिदेयमित्यार का्यायनः,- “श्विश्ातं तु यत्कौतं दुष्टं प्ादिभावितम्‌ | कोतं तत्‌ खामिने देयं qe कालेऽन्वथा न तु-इति | अविज्ञातं area तलतोऽपरिज्ञानं ae eae ; तत्‌ थावत्‌- परोखाकाण om:, तसन्‌ काले प्रतिदेयम्‌ । अनन्यथा तत्कालाति- क्रमे Tere परिज्नातमपि क्रोतं तत्छामिने म Safe: । Terai देशकाखवश्राद्पचयापचयौ प्रथमतो च्चातयाविव्याह नारदः, “खयं द्धि च otter veranda तथाः दति | अश्वादि पण्यानामस्िन्‌ काले श्रज्जिन्देे च द्धिभविष्यतौति जानोयात्‌, तथा श्रागमं कुलोमलादिश्नानाथेमुत्पादकणनग्छग्दम्या- fang जानौयादित्ययः। एवं सम्यक्‌ whey गणदोषद शेनादि- कारणमन्तरेण नानुशयः कायं TATE याश्चवस्व्धः.- “eq afeq वणिजा पण्यानामविजानता | MAT नानुशयः कायैः कुर्वन्‌ षडभागद्‌ष्डभाक्‌""--दति,

व्थवहारकागम्‌ | Rye

परौ ङितपष्ानां क्रयकालोत्तरकालम्‌* 1 क्रयकालपरिन्नाने पुनः करेतुविकेरतु्रयो न भवतौति व्यतिरेकादुक्रं भवति । पर्ठ- दोषतद्‌ ठद्धिचयकारएजितयाभावेऽनुश्यकालाभ्यन्तरे यद्यनुश्रयं करोति, तदा TATA दष्डनौयः। अरनुश्रयकारणसद्वावे- ऽप्यलुश्रयकालातिक्रमेणए योऽनुश्रयं करौति, stad came: | एतच्ोपभो ग विर्नश्वरवस्त विषयम्‌ | उपभोगेनाविनश्वरवस्नु विषये प्रत्य- पणे SATE नारदः, “maT मूल्येन यः पण्यं sealed मन्यते कयोः | विक्रेतुः प्रतिर यन्तत्तसिश्वेवाविवकितम्‌"दति । दितौयादिदिवसप्रत्यपणे तु विभ्रेषसतनेवोक्ः,-

“दितौयेऽङकि ददत्क्रेता मूल्यात्‌ निंा्रमावद्त्‌ | fared तो येऽङ्ि परतः करतुरेवच-दइति 1 परतोऽनुश्यः न कर्तव्य Tq! | यत्त॒ युनमेनुनोक्रम्‌,- “करोता faata वा किञ्चिद्यस्येहानुश्यो भवेत्‌ | सोऽन्तदं शराात्तद्रवयं दधाचेवाददौत वा-दति |

* ऋच, इति षः, दति भवितुमुत्ितम्‌ |

† इत्यमेव पाठः waa) ममतु, केतुरिव विकरेतुः+- दति पाटः ufaarfa |

t दुष्कौतां मन्धते कियाम्‌+--द्रति ate |

Safaris चात्ततम्‌,+--द्रति, तस्सि्नेवाङ्यवोत्ितम्‌,--द्रति च

ग्रयान्तर्छतौ wat | 33

२५८ पराश़रमाधवः।

तदु पभोगेन विगश्वरग्टदेचक्रयानु शया दि विषयम्‌ | तत्रेव द- श्ाहादेरुक्रवात्‌। तथाच का्यायनः,-

‘racmrey विक्रेतुरायः ततृक्रेतुरेव च+ ।

seme: सपिण्डानाभपि लाल्यमतः परम्‌'?-इति। वासोविषयेऽपि नारदः+

“afin aera: fared मलोमसम्‌ |

सदोषमपि तत्करोतं विकरेतुने भवेत्पुनः-इति ॥

दति क्रोतानुश्यः।

अथ विक्रौयासम्मदानम्‌ । तस्य खरूपं नारदेनोक्रम्‌,- “fama wy मूल्येन क्रेतुयन्न प्रदौोयते | विक्रोयासम्मदानन्तत्‌ विवादपदमुच्यते-इति। पण्यदे विध्यसुक्षं तेनैव,- “लोकेऽस्मिन्‌ दिविध द्रव्य स्थावर जङ्गमन्तया | RAAT, सवे तत्पण्छसुच्यते | षद्धिधस्तस्य तु ae: दानादानविधिक्रमः। गणिमिन्तुलिमं मेय क्रियया रूपतः भिया”--दइति | गणिम aga करमुकफलादि। तुलिमं तुलया धायं हेमचन्द्‌- नादि। मेयं नोद्यादि। क्रियया वादनदोदनादिक्रियोपलकितमश्-

* इत्यमेव पाठः Beas |

व्यवद्ारकाणम्‌ | Rue

महिष्यादि ! रूपतः पण्यांगना दि । frat पद्मरागादि | तदेतत्‌ षद्‌- प्कारमपि पथं विक्रोयाप्रयच्छन्पोदयन्दाय Tale याश्चवख्क्यः+- “गहोतमूलयं यः Te क्रतुरेव प्रयच्छति | सोदयं तस्य दाप्योऽसौ fared वा दिगागते-दटति | गदोतमृल्यं प्यं faaat यदि प्राथयमानाय खदेग्वणिजे करे न समपेयति ; तच्च पण्यं परिक्रयकाले THIS सत्कालान्तरे खन्यमूष्येनेव लभ्यते, तदा सोदयं दद्या सहितं विक्रेता aw दाप- नोयः। यदा Faget: पण्छस्योदयो नालि ; किन्त क्रयकाले वावदेव यतो मूल्यस्य यत्पण्छमिति प्रतिपन्नं तावदेव, तदा तत्पण्य- मादाय तस्िन्‌ देशे विक्रौएणनस्य योलाभस्तेनोदयेन सदतं दाप- नोयः। यथाऽऽह नारदः+ “magcaead खोदयं पण्थमावहेत्‌ | स्थानिनामेष नियमो दिम्बाभं fefanftua’—<fa | यदा लधंमरघनेन TEE न्यूनभावस्तदा AAT पण्ये वस्लग्टहा- दिके च उपभोगः तदा च्छादनसुखनिवासादिरूपो विक्रेतुः, तत्‌- सहितं पण्छमसौ दाप्यः। यथाऽऽह नारदः+ “fala पण्यं मूष्येन यः Raa प्रयच्छति | स्थावरस्य चयं दाप्यो जङ्गमस्य क्रियाफलम्‌”-दति | चयश्ब्देम गतभोग उक्तः। यद्यपि तस्य दाममश्क्धं, तथापि तदनुगुणद्रव्य देयम्‌ 1 जङ्गमानां तु तत्कमेनिमित्तं मूल्यं दायः । यदा Sat RAT देशान्तरात्पण्यदणणय॑मागतस्तदा तत्पण्यमादाय देशान्तरे विक्रोतस्य यो लाभस्तेन सहितं पणं विक्रेता aa दाप-

age पराशरमाधवः।

नोयः । frug विकरेतुदंष्डमप्या इ । ““हौतमूष्यं यः Te sata दथान्तश्यासौ सोदयं दायो wre चापि पणशतं दण्डयः“ दति यस्तु विक्रोयानुश्यवशाश्नापेयति, यञ्च करोलाऽनुश्यवशान्न zerfa, तं WATE काद्यायनः,- ` “Hat प्राप्तं न zeta यो न दथ्ाददूषितम्‌। स LATA दत्वा SRAATATT ॥ WTA BHAI Ba नेव प्रदापयेत्‌ | एवं VAT TMA परतोऽनुश्रयो न तुदति, अदूषितं, जलादिनेति ve: | दोद्यवाद्चादिपण्यस्य दोदना- feafa fies) दोद्यवाद्यदिपश्छस्य दोहना दिकालोऽथक्रिया- are: | तस्िन्‌ प्राप्ते सति श्रयणे श्रदाने वा तो दग्रमभागं प्रदापयेत्‌^) | किन्त॒ तमदलेव खनरदयमवाश्रयात्‌ । एष wai दशाहात्‌ प्राम्बेदितवब्यः। ततः परमनुश्यो न कन्तव्यः | विक्रौया- सम्मयज्छतोऽपि विक्रो तं ve विक्रेटपातचे खितं we यदि देवादिना arm: स्यात्तदा विक्रेतुरेव हानिरितव्याइ याज्ञवल्क्यः, ““देवराजोपधातेन पण्यदेषउपागते | हानिर्विक्रत्रेवासौ याचितस्थाप्रयच्छतः"“द ति | याचितस्येति विशेषणेन wae म ॒विक्रतर्हानिरित्यर्थादव- गम्यते | नारदोऽपि, | |

(९) रुतद्याख्यानद शनात्‌, च्प्रापिऽथंकियाकाल्ते छती नेव परदापयेत्‌,- दति वचनपाठः प्रतिभाति। परमादशएरतके दृषटरव पाठ मूले fafa) ममतु, खग्रदणे अदाने वा छते,-द्द्ेव प्राठ प्रतिभाति |

व्यव हार काण्डम्‌ | Rd?

“saya वा we दद्येतापद्टियेत वा । विक्रेतुरेव सोऽनथं विक्रोयासंप्रयच्छतः"°-दूति | यथा याचितस्याप्रयच्छतो विकरेतुर्शाजिः, तथा दौयमानपण्य- AGA: क्रत्रपौत्याइ सएव,- “दौयमानं म गह्णाति att Tay यः क्रयो | सएवास्य भवेदोषो विक्रतुीऽप्रयच्छतः“- इति । याज्ञवल्क्योऽपि, "विक्रीतमपि विक्रयं ya करेत्ग्टति+ | हानिखेत्‌ करेढदोषेण क्रेतुरेव fe सा भवेत्‌दति। ag fang प्यं cufaat सदोषं विक्रीणते, agra विक्रीय ATM तत्‌ प्रयच्छति, तयोः समानदण्ड TATE,— “faze दशंयिला तु सदोषं यः प्रयच्छति | qa तद्दिगुएं दाप्यो विनयं तावदेव च॥ saree च विक्रौय तथाऽन्ये तत्‌ प्रयच्छति | सोऽपि afer दाप्यो विनयं तावदेव च-इति । एतद्‌ द्धिपूवेकविषयम्‌ | “ज्ञाता सदोषं पण्यं यो किक्रोणोतेऽविचचणः | तदव fad ZITA विनयं तथा” दति दस्यतिनोक्तलात्‌ । ्रबुद्धिपूरवेके तु करतुः श्रपरावत्तेनमेव । waa एवंविधनियमोदत्तमूल्ये क्रये द्रष्टव्यः, श्रदन्तमूल्ये . पुमः

* इत्यमेव पाठः wat) पुन्येकेतय्ैटहृ(त,-- ति ग्रन्यान्तर टत- पाठस्त समोचीनः।

RER पराग्ररमाधवः।

पे क्ेटविक्रेबोः समयादूते vent वा न कसिहोषः। तथाच नारदः+ ““दन्समूख्धश्य wae विधिरेष प्रको त्तितः। अदकेऽन्यजन समयान्न विक्रेतुरतिक्रमः” इति | यत्र पुनर्वा्माभेण meta दिति विक्रढहस्ते करना यत्कि- fuga दन्तम्‌, तज Rages क्रयासिद्धौ ay व्यासः, “सत्यकारश्च.“ यो दला यथाकालं न gaa | पष्यमेव निर्ष्टकरोयमानमग्टडतः'- दति | रच TORT: सत्यं कारद्रव्यस्योत्छगौऽमिमतः। waa विषये विक्रेदरदोषवगेन क्रयासिद्धौ are याश्नवल्कधः,-- “त्यकारङृतं द्रव्यं fara प्रतिद्‌ापयेत्‌”-दति | क्री लाऽतुश्यातुत्यत्यथं कतिपयपण्यानां विक्रयानरेलमाद मनुःः- “नान्यदन्येन dee रूपं विक्रयमङंति | न सावद्श्च न न्यूनं न दूरे न तिरोहितम्‌» इति, दति क्यविक्रयानुश्याख्यं विवादपदम्‌ |

रथ सखामिपालविवादपदविधिः।

तच तु तदभिधानप्रतिन्ञा मनुना छता,- “any खामिनाश्चेव weary व्यतिक्रमे |

(९) यत्‌ करेतुकामेन करयपरिस्धितये विकरे समपितं, तत्सद्यकार पदाथ दति च्डेश्वरौया व्याख्या |

व्यवहारकाण्डम्‌ | RR

विवादं सम्रवच्छामि यथावद्धग्ेतत्वतः”-इूति | विवादं विवादापनोदमित्यथेः। खाभिपालयोः कन्तैव्यमाह नारदः, “Soraagt: गोपालः पुनः प्रत्यपयेन्तथा"दति | यावन्तः प्रातः समपितास्तावन्तः सायं प्रत्यपणणौया इत्यथैः | गवादिपरिपालकस्य सतिपरिमाणएमाषह नारदः+ “गवां शताद्‌ वत्छतरौ धेनुः स्याद्विशतार्‌ तिः | प्रतिसंवत्छरं गोपे सन्दोष्ो वाऽष्टमेऽहनि"- दति | ufadaat वत्सतरौ दिदहायनौ गौः तिः शतके कल्यनौया, — दिशते तु waar गैः, sea दिवसे दोश waa कल्यनौय- इत्यथैः | Baty: Barts: | “तथा Yaa: रौरं Wiaareashae’—<fa weufaacad | दयश्च ufanen परिभाषितब्टतिवि- शेषाभावदिषये। परिभाषिते तु wafawd सएव देयः aay प्रकारान्तरेण तिमा, “गवां चोरश्तोयस्त॒ स दुह्याद्‌ श्तोवराम्‌ | गोखाम्यनुमतो शत्यः सा स्यात्पालेऽग्ते तिः दति, quit दग्रदोग्धृ्णं मध्ये वरासुक्ष्टां Staal तत्चौरं चीर- तो wha awa तु agent शतिः कल्पनोया | यद्यसौ द्रव्यान्तरेण सतः, न aver तिरित्यधः। aad परि- कल्पितं वेतनं दोला TEA पालयन्‌ wey: GIT WA मार- येत्‌ विनाश्यति वा, तं प्रत्याह याश्चवष्क्यः-

२९४ पराश्रमाधवः|

“प्रमादग्डतनरटाखच प्रदाप्यः रतबेतनः-इ ति | प्रमादय्दण्ं पालकटोषो पलचण्णाथेम्‌ | Way मतुना खष्टी- सतः. “नष्टं विनष्टं afam दंशितं विषमे waa । Cla पुरुषकारेण प्रदद्यात्‌ पालए्व a’—<fa | प्रसद्य चोरोरपदतो म दाप्यः | तथाच सणएव,- "विशिष्य तु इतं dca पालो दातुमरति | यदि देणे च काले च aaa: खस्य श्रसति-दति। व्यासोऽपि | “पालये ग्रामघाते तथा tee fara | यत्मण्टं इतं वा स्यान्न wea किज्विषम्‌"-दति। एतत्पुरुषकारकरणे बेदितव्धम्‌ । पुरुषकाराकरणे तु भवत्येव किल्बिषौ | पुरुषकारस्य खरूपं नारदेन दभितम्‌,- “"ह्मिचोरन्यात्रभयात्‌ erry पालयेत्‌ | व्यायच्छेच्छक्रितः क्रोशेत्‌ afar तु निबेदरयेत्‌*-दति। MTS, VACATE | यः WATE ज खतते, तं प्रत्याह सएव,- | “श्रव्यायच्छन्नविक्रो ग्रम्‌ what चानिवेदयम्‌ | दातुमदेति मोपस्तान्‌ विनयश्चैव राजनिति । विनयप्रमाएमाद यान्नवलक्यः,- “पालदोषविनाप्रे तु पाले दण्डो विधोयते | श्रद्धचयोद श्पण्णः खामिने दरग्यमे वच दति |

व्यवहारकाण्डम्‌ | २१५

श्रदेनयोदश्पणः साद्धेदादशकार्षापणः। पालदोषमार मरुः, "अजाविके तु संरुद्धे ठकैः पाले तनायति। ` यां प्रसद्य ठकोहन्यात्पाले तस्किख्विषं भवेत्‌” इति ! श्रनायति, उपद्रवनिराकरणणाय श्रनागच्छतोत्य्ैः | यां, श्रजा- विकजातोयाम्‌ । एतत्छुगमखलस् विषयम्‌ । दुगेमसखणविषयेतु म दोष इत्या सएव,- | तासां चेदवर द्धानां चरन्तोनां मिथोवने | यामुपेत्य gate पालस्तच किल्विषौ- दति | श्रवरुद्धानां, पालकेन स्यापितानामित्यथेः । दैवग्टतानां पुनः कर्णादिकं दशेनोयम्‌ | तथाच मनुः, “कर्णौ चमे च बालांश्च वस्यख्थिायरो चनम्‌ | पशटखामिषु दद्यात्तु रतेष्वङ्गाभिदशेनम्‌”-दति | खत्यन्तरमपि,- | = ५ “aut wa च बालां ग्रङ्गलाय्यस्थिरो चनम्‌ | पष्ररस्वाभिषु carq श्टतेव्वङ्गानि दशयेत्‌-दूति । MAMA ATE BATT: — „ ` “यामेच्छया गोप्रचारो शमोराजेच्छयाऽपिच- इति | ग्रामेच्छया यामाज्पत्वमदच्वापेचया यदृच्छया वा गवां दणदि- भक्णथै कियानपि भागः ङतः परिकल्यनोयः। गवां प्रचार- खानासनसौ HAG यामखेचयोरन्तरमाह सएव, wad परोणणदो यामचेचान्तर मवेत्‌ । - `

डे शते खर्वटे शस्यं नगरस्य चतुः्रतम्‌” दति ।. 34

२६६ परान्ररमाधवः।

पाभकेयोरन्नरं धनुः्रतपरिमितम्‌ । खवेदेवं विधिना wd WA । CATT प्रश्रकष्टकसन्तागख् TAG T शते अनतरे we, WITS च Twa चतुःश्रतपरिमिते wat we arafafa । aw पषएनिवारणशाय डतिरपि | aettaare WITT: — ““श्रजातेग्ेव Tay कुर्य्यादावरेणं षदा | दुःखेन विनिवार्यन्ते खब्धस्ादुरसा शमाः इति | नारदोऽपि “पथि ae इतिः arat arget नावलोकयेत्‌ । भ ara wear म freq यां च सूकरः” इति। एवं च पष्टुनिवारण्टे हतेऽपि तामतिक्रम्ब werfefans खति मतुरा, “af खेत्रे परिटते यामान्तोयेऽथवा gm: | ख पालः wearer विपालान्‌ वारयेत्‌ पद्यम्‌" ति। पथि रेजे परिषटते सति तां एतिमतिक्रम्य शद्यघाते स पाख, UAT पणश्रतदण्डादः। एवं, यामाम्तौये भरामसमोपव्तिंनि चे afta सति तां इत्तिमतिक्रम्ब श्रश्यघाते ख we: शतपण- दण्डाः | तदनेन, श्रपरिडते पालस्य दण्डाभावः gfe: । मनुस्तु ae ae निषेधति, “aarafted धान्ये प्रख्यः पश्वो af | भ तच प्रणयेदण्डं नृपतिः पष्टुरकिणम्‌”-दति | एतदरौधेकाशप्रचार विषयम्‌ | दोषेकाणपरलारे तु दण्डमदंति।

दवदारकाद्धम्‌ | १६७

अतणएवाल्यकालप्रचारे दोषाभावमा₹ विष्णुः । “पचि arene च म दोषोऽख्पकाणम्‌“-दति । दष्डपरिमाणन्त॒ apatite दितं याञ्चवरव्येन,- “माषानष्ठौ तु महिषौ शस्यघातसश्च कारिणौ । दष्डनौया Ace गौखदद्धंमजाविकम्‌ ¢ भकचिलोपविष्टानां चयोक्रदिगणोदमः | सममेषां विवोौ तेऽपि ace मरिषौसमम्‌'-इति | परश्रख्यघातकारिमदिषौखामौ प्रतिमहिष्यष्टौ माषान्‌ दण्ड- नौयः। चतुरोमाषान्‌ गोखामो । Ararat दौ दौ माषौ । एषा- मेव पनां शस्यभक्ण्णादारभ्य यावच्छधयनममिवारितानां arat यथोक्रदण्डात्‌ fee दणष्डनौयः | तचा, 'तचाऽजाविकवस्घानां पादोदष्डः प्रकौल्तिवः""- इति wantin वेदितव्यम्‌ । माषा ताजिकपणष्य विंश्रति- तमो भागः, “ora विंश्रतिमो भागः पणस्य परिक्यील्तितः"- इति ASAT | भक्चयिलोपविष्टसवन्धविषये ययोक्राचत्ग्ो- दष्डः। AEM खत्यन्तरेः- “वत्सानां fare: site: सवत्धानां चतुगुण" दति | यत्पुननारदेगोक्म्‌ः- | “माषं गां दापयेदण्डं दौ माषौ afes तथा । तथाऽभाविकवल्धानां दण्डः खादद्धूमाषिकः"“इति। तम्हन्तमाजभणविषयम्‌ । श्रतएवाइतुः शरङ्खशणिखितौ ।

a{uc पराण्ररमाधवः।

“राजौ चरन्तो गौः पश्च माषान्‌ Taga माषं दण्डं यासे"-रति। MALIA तुन दण्ड इत्याह नारदः, “जराय, ग्टहोतो वा बकरा श्निहतोऽपिवा | रपि स्पेणएवा दष्टो इक्ादा पतितो भवेत्‌ ॥ वयात्रादिमिहेतो वाऽपि व्याधिभिर्वाऽयुषदरुतः | न तच दोषः पालस्य न च दोषोऽस्ति गोमिनाम्‌*-दति। अनातुरेष्वपि केषुचित्‌ wey दण्डाभावमाडइ सएव, “गौः waar दशान्त wetat वाऽपि कुञ्जराः | निवार्याः |: प्रयन्नेन तेषां सामो न दण्डभाक्‌”“-दति | मनुरपि । “mfacaret गां gat षान्‌ दे वपन्‌ तथा | सपाखान्‌ वा विपालान्‌ वा न दण्ड्या्मनुरव्रवोत्‌”-दति। SUAS: | श्रयवा, उषोत्छगेविधानेनोतृ्ष्टाः। यान्न- वख्क्योऽपि,- | “महोको्यष्टपशवः खतिकाऽऽगन्तुकादयः | पालोयेषां च ते मोच्या देवराजपरिञ्जताः” दति | श्रादिग्रब्देन गतवल्घादयो गह्यन्ते ।. श्रतएवोश्ना,- Smet स्तवका च FAT रोगवतो BIT | शरद्‌ण्डयाऽऽगन्तुकौ गौश्च सूतिका चाभिषारिणौ ॥ श्रदण्ड्या चोत्छवे गावः आद्धकाले तथेवच-द ति | # म्ाहःद्रति शा०। + इन्तादापरतितो+- द्रति ate |

BTCC | २६९९

परग्रष्यविनाशरे म केवलं @at दण्डनोयः, श्रपि तु श्स्यमपि दापनौयः। तथाच seata:,— “्रस्यान्निवारयेत्‌ गास्ह NT दोषदयं भवेत्‌ | खामौ श्रतदमं दाप्यः पालस्ताडनमद्ति ॥ ` श्रदश्च Wa TG aya काषंभकिते"-दति | श्रतएव नारदः+ | “समूलश्स्यनागरे तु तत्छामो प्राप्रयाच्छतम्‌ | बधेन गोपोसुच्येत दण्डं खामिनि पातयेत्‌”-दति। ATA श्रस्यखामो | wey सामन्तादिभिः परिकल्पितो देयः। तथाच सएव,- ‘nrg भक्त शस्य यो मरः ufaared | सामन्तानुमतं देय चान्यवन्तच aha’ —ch । ` TAIT श्दयाचननिगेधोऽर्यात्‌ BA: — भगोमिविनाभितं धान्यं यो नरः प्रतियाते । पितरस्तस्य arate. नाश्नन्ति चिदिवौकसः"~-दति । ग्रामादिसमोपखानादतकेच विषयः | इति खामिपालाख्यं विवादपदम्‌ । ,.

अथ सौोमाविवादनिशैयः। aa तावल्सौमा चतुविधा। जनपदसोमा यामसौमा गहसौोमा ar ष,-इति । सा च यथाकमं पञ्चलचणण | तदुक्त नारदेन, “ध्वजिनो मख्छिनौ चेव taal भयवर्जिता । . `

Roe परान्नरमाचवः।

राजश्राखननौता च सोमा पञ्चविधा खता दति। ध्वजिनो cerfeafan । मसख्थिनौ जललिङ्गा श्विता | नेधानौ जिखाततुषाङ्गरादिमतौ | भयवजिंता अरयिप्रतय्थिपरस्यरविषया- पन्तिनिभ्भिता । राजश्रासमनौता wefesrent रजेच्छया निमिता । तथाच व्याषःः- “ग्रामयोरुभयोः सौख set ay ससुताः | समुचिता ष्वजाकारा ध्वजिनौ सा प्रकौर्तिता ॥ WEG बडजला WRT AT । अत्थक्‌ प्रवाहिनो यच सा सौमा मल्छिनौ मता॥ तुषाङ्गारकपाेस्ठ कुनेरायतनेस्तथा | सौमाऽजर चिद्िता areal Murat सा निगद्यते-दति | SAY न्ययोधादयः। ACTH मनुः, “सो माटचासठ gala न्ययोधाशरत्यकिंकान्‌ | शराखलोग्राखट्ां च चौ रिण्ैव पादपाम्‌"-इति | mer भवाडहनोल्यनेन areal ia प्रकाशचिकान्युपलच्छनो | तानि च इशस्यतिना दभितानि,- | “वापौकूपतङ़ागामि चेत्यारामखरालयाः | खलनमिखनदौ खोतःश्रगस्मनगादयः ॥ प्रकाश्रचिश्ान्येतामि Sarat कारधेत्‌ सदा-दइति। तषाङ्गारकपाशैरिति करोषादौनां गु्तशिङ्गानामणुपलचणम्‌। _ ata च तेनेव द््रितानि,- RAT LAAT RTCA TAT LRT |

यवङारकाद्छम्‌ | २७६

जिकतेष्टकगोबाशकार्पासाख्ौनि भद च ॥ भकिष्य छुमोष्वेतानि Tarte निधापयेत्‌" दति | तानि च सोमालिङ्गानि खविरर्बालानां दर्भिनोयानि। तथाच wofr,— “ततः पौगण्डवालानां प्रयननेन प्रदशयत्‌ | Tea च fru द शेयेथुखथेवच | एवं परन्परान्नाते sara way’ इति | एवं निरूपितेजिङ्गः सौमाविवाद निरयं gaifeene मनुः “एतेलिङ्ेनेयेत्‌ सौमां राजा विवदमानथोः | यदि संश्यएव ्याञ्िक्गागामपि zit ॥ afar श्यात्‌ सौमावादविनिष॑ये | साच्यभवे तु चवारो ग्रामाः सौमागम्तवासिनः ॥ सौमाविनिकं ga: परवता राजसज्निधौ- इति | प्रथमं तावद चिप्रत्धिशिद्गैः सौमाविवादनिषंयः । श्रथाजाप्य- freer शिङ्गविषयकात्‌ सौमाविषयकादा साशिप्रत्यथात्‌ निण्यः । यदा साचिनामभावस्तदा सामनोविमिषयः इत्यरथः | “तेवामभाबे षामन्ताः"- इति कात्यायमेनोक्रलात्‌ । के पुनः षाम- ना इत्यपेकिते अणएवाद,- “SONATE सामन्तास्तत्पंधक्रास्तयोत्तराः | संसक्सक्रवसक्राः TET: WALA — Th । विम्रतिपञ्नवोमकेख re erey fee सज्िदितगरामादि- भोक्ारः GOT: | एतएव सामन्तश्ब्दाभिषेयाः। यदा पुभरदष्ट-

ROR

पराशरमाचघवः।

संसक्रका म सन्ति, तदा संसक्संसक्रतस्संसक्षेः fate: कार्यैः ) तदार

ख्व ॐ

“खार्थलिद्धौ च दुष्टेषु सामन्तेव्वथेगौ रवात्‌ | AGIMY कन्तैव्य उद्धारो नाच संशयः ॥ संसक्रसक्रदोषे तु agar: प्रकौत्तिताः। कर्तव्यास्वविदुष्टास्त॒ राज्ञा धम्मं विजानता ॥ तेषामभावे सामन्तामौलदद्धोद्टतादयः ।

erat षटप्रकारेऽपि काय्य नाच विचारण्णा”इति।

टद्धादि शचं तेनेवोक्रम्‌,-

“निबध्यमान Ae तत्काय्ये सुगुणाज्वितेः |

agi वा यदि वाऽखृद्भास्ते च Sgr: प्रकोत्तिताः। ये तच पूर्वसामन्ताः TAS MATA: | त्यूललात्तु ते मौलाः षिभिः परिकौक्तिंताः । उपश्चरवणएसभभोगभयय्छानोपवबिद्किताः । `

उद्धरन्ति Gragg ततः Wane” दूति ॥

साकिप्रश्ल्ुदधुतपय्न्तानामभावे मनुराह,-

“सामन्तानामभावे तु मौलानां सौमसाचिणाम्‌ 1 दमानणनुयुश्जौत पुरुषान्‌ वनगोचरान्‌ ॥ ` व्याधाम्‌ शाङ्निकान्‌ गोपान्‌ केवर््तान्ूलखानकान्‌ | व्यालग्राहातुज्छटन्तोनन्यां खच वनगोचरान्‌"--दतिं |

` ` श्रन्यांखेति चकारेण सौोमाकषंका उपलच्छन्ते। तथाच यान्न-

वषयः

च्थवहार काण्डम्‌ | ROR

“स्ौलोविवादे चेचस्य सामन्ताः स्थविरादयः। गोपाः सोमारृषाणख शवं च वनगोचराः | नययुरेते सोमानं खलाङ्गारतषदरमैः ॥ सेतुवस्मो कनिना ख्िचेत्यायैरुपलकिताम्‌”- इति | नारदोऽपि- “गामसोमाखु च afedt च स्यः ृषिजोविनः | गोपाः शाङुनिकव्याधा ये चान्ये वनगोचराः" इति | ते च शपः शापिताएव fate त्रयः । तथाच इदस्यतिः.- “श्रापिताः wot: @: ae: सो माविनिषंयम्‌ | दश्ययख faytfa anarfafa fafa:’—cfa i @: खेरिति, सत्येन शापयेदधप्रं चवियं वाहनायधेः”- इत्यादि winery प्रतिपादिते: इत्यथैः । मनुरपि, “य्ामेयककलानां तु wd सौमसाजिएः | प्रष्टव्याः सोमलिङ्गानि तथेवच विवादिनोः ॥ ते ष््टासतु यथा ब्रूयुः सोमासस्धिषु लचणम्‌ | तत्तथा स्थापयेद्राजा धरण य्ामयोदंयोः- इति | सौमासाशिणां तु लच्षणमाइ इहस्यतिः,- “श्रागमश्च प्रमाणञ्च भोग कामश्च नाम ख। गभागलच्वणश्चेव ये विदुस्तेऽच साक्विणः" दति | यदा पुनथिद्धानि न सन्ति, विद्यमानानि वा लिङ्ालिङ्गतया^ सन्दिग्धानि, तदा निणेयोपायमाइ यान्नवसक्यः,-

* लिङ्कतया,ः- इति ate | 35

Res पराश्रमाच्वः।

“arm वा समयामाञ्चलारोऽष्टौ दश्रापिवा। रखम्बसगाः Stat नयेयुः कितिधारि्ः?-इति। रक्रख्म्बिणणो रक्राम्बरधरा धर्मारोपितक्चितिखष्डाः* सोमा प्रदे येयः। केः खः woe: श्रापिताः सन्तः Sat नयेयुः | तथाच मनुः “शिरोभिस्ते zeta सम्विशो रक्रवाससः | awa: शापिताः & ेनेयेयस्ते समश्चसम्‌“ रति । गयेथरिति बडवचनमपि श्रविवकितम्‌ । एकसापि सोमा- प्रदग्रैकस्य इडस्यतिना दभितलात्‌,- ““्ञादचिद्कैरविना साधुरेकोऽपुभयसंमतः। रक्षमाखाम्बरधरो ग्टदमादाय TEAM ॥ सत्यव्रतः सोपवासः सोमानं saa: — Tha । यन्तु MUTA नेकः समुलयेत्सोमां मरः प्रत्ययवानपि । मरत्वादस्य कार्यस्य करियेषा aegq सिता" इति। तदुभयानुमतधमेविद्तिरिक्रविषयम्‌ | सख्थलादि चिद्ाभवे- $पि सा्चिसामन्तादौोनां सोमाश्ञान उपायविग्रेषमादां नारदः+ “निन्लगाऽपडतोत्यष्टनष्टचिद्छासु feral | तत्रे ग्रालुमानाच्च प्रमाणणद्धोगदगेनात्‌-इति | भरव्ययिंसमचमविप्रतिपन्नाया श्रस्मान्तेकालोपलक्ितभुक्रर्वा नि- शित्युरि्यथेः । एतेषां साचिखामन्तप्रश्तौनां सोमाचङ्कमण- * इत्यमेव पाठः सब्बे । मूदरोपितिचितिखण्डा-दरति तु सक्तुं युक्षम्‌ |

† साल्िसामन्तादिना सीमाश्चानोपाये विषयमादइ,-- दति wre | t निन्नगापदतोच्छिरटविङेविंगतभूमिषु+- दति we |

व्यवङारकाखम्‌ | Roy,

fenaroa यावत्‌ foe यदि राजदे विकव्यघनं ate, तदा तप्र भ्ेनात्‌ Tarawa: | तथाच काल्यायनः+- “ज्लौमाचङ्कमणे कोरे We तथेव | जिपच्पञ्चसप्राहं देवराजकमिग्यते""- दति | wea निषेधः सपत्यन्तरोऽमिदहितः,- “वाकृप्रारूष्ये महोवादे दिव्यानि परिवजंयेत्‌*-इति | स उक्रखच्छणपुरुषाभावविषय इत्यविरोधः | कथयन्त्य faqe- इत्यपेडिते भारदः+ श्यदातु न eat: सौमायाथ्चापि छच्णम्‌ | तदा राजा इयोः सो मासुश्नयेदिष्टतः खयम्‌"? इति | दषटतः, इच्छातः । यान्नवस्क्योऽपि,- “भावे wrefesrat राजा ste: प्रवर्तिता" दूति । weut सामन्तादोनां चिद्ानां ठचादौनामभावे राजेव सखः प्वत्तयिता | ग्रामदयमध्यवन्निमो विवादास्यदौग्रतां भुवं समं पविभब्य उभयोर्रामयोः ware तकष्ये सौमाशिङ्गानि कारयेत्‌ | यदा तस्याश्वमे्ंचेवोपकारातिश्यो दृश्यते, तदा wea यामस्य सकला शः TAIT | तथाह मनुः, “सोमायामविषद्यायां खयं राजेव धर्मवित्‌ | म्रदिशेदूमिमेकेषां उपकारादिति ख्ितिः-दइति। अविषद्यायां, श्नाटन्ञापकशन्यायाभित्य्ः । खणादिनि्णयवत्‌ रौमानिणेयो नवेदनानन्तरमेव काय्य, किन्त प्रकाभितेषु सेलादिषु । तदाह शणएव,-

Req पराश्नरमाधवः।

“drat प्रति aqere विवादे मामयोदंयोः।

ae मासे नयेत्सोमां सप्रकाभरेष सेतुषु" दति । MHI नगरादेरण्येपलच्षणायेम्‌ | अतएव कात्यायनः,-

“सौमान्तवाखि, सामन्तैः कुर्य्यात्‌ चेचादि नियम्‌ |

ामसौोमादिषु तथा तदन्नगरदेशयोः"“-दति | यदा रागशोभादिवश्रात्‌ सौमासाकििणोनिेवं न कयैः, तदा

दणष्डमौया CATE सएव,

“agar zelarat म सोमानिणेयं यदि ।

genial लोभाद्वा दा्यास्रत्तमसारषम्‌- इति | एतत्‌ न्नानविषयम्‌ । अ्रन्नान॑विषये तु नारदः

“श्रथ चेदगृतं ब्रूयुः खामन्ताः सौमनिेये।

सवं VIR TUT: रान्ना मध्यमसाइसम्‌ ॥

सामन्तात्यरतो ये स्यस्तत्सक्रा षोदिते |

संसक्रषक्रसक्रास्तु fata: पूवंसाइसम्‌ ॥

मौ शदद्धा द यस्छन्ये दण्डं दत्वा VIR एथक्‌ ।

fata: प्रथमेनेव साहसेन व्यवख्िताः"दति | atfaut मियोवेमत्यामिधाने दण्डमाह कात्यायनः,

“कौनते यदि मेदः श्यादण्डयाखत्तमसाशसम्‌'-दति। ` सोमाच्कमएकतष्णमपि दण्डमाह षणएव,-

“Tent नयन्तस्ते पूयन्ते सत्यसाकिणः |

विपरोौतं नयन्तस्त॒ दाष्यास्त fand दमम्‌-इति।

* सामन्तभावे- इति Ae शा० |

व्यवङ्ारकागहम्‌ | २७७

अन्नामादनतवचने साच्यादौन्‌ दण्डयिला पुनर्विंचारः vary यितव्यः । तथाच कात्यायनः,- “meray? दण्डयिला पुगः सौमां विचारयेत्‌ | त्यक्वा gate सामन्तान्‌ तस्मान्मौलादिभिः स । समोच्छां कारयेत्सो मामेवं धर्मविदो fag: —efh । मयुल्धष्टखेन विषये निणेयमाह .ररस्यतिः,- . “श्न्यय्ामात्षमाइत्यां दन्ताऽन्यस्य यदा A | महानद्याऽथवा रान्ना कथं तज विचारणा ॥ TAGS राजदन्ता यस्य तथेव सा महौ । श्रन्यथा न भवेल्लाभो नराणां राजटेवकः ॥ चयोदथौ Mare दैवराजवश्ान्चणाम्‌ | तस्मात्सवेषु कार्ष तत्छतं न विचालयेत्‌ ॥ ग्रामयोरुभयोयेज मर्य्यादा afar नदौ | कुर्ते START भाग्याभाग्यवग्रालृणम्‌ ॥ एकच करलपातन्तु wate संयितिम्‌। नदौतौरे प्रकुरुते तस्य तां न विचालयेत्‌ दति | एतद ्टशरतो र विषयम्‌ | उप्तशरस्यविषये तु सएवाह,- “dare wugy!! गडमिग्डिद्ा यदा भवेत्‌ |

* अक्तानोक्तौ,- दति ate |

† स वेश्च, दति ae |

{ aatga,—a«fa me |

§ waequ,—axfa wre | णवं परर | | समुत्सृच्यः-दति ate ।

+ म पराणशरमाधवः,

गरौ खोतःप्रवा्ेण, पू्वेखामौ wey ताम्‌"-इति | तां सश्स्यां ग्मि पूरव॑ख्लामो यावदुप्तश्रस्यफलप्रा्िस्तावह्षभेते- we) REE तु पूववचमविषयसमानता । राजदन्तविषये काचिदपवादमाहइ सए्व,- “ar राज्ञा क्रोधलोभेन कणशन्यायेन वा इता | प्रदत्ताऽन्यख्छ तुष्टेन a सा बिद्धिमवाप्रुधात्‌”-इति | एतश्च सखतरहेतुप्रमाणएवत्‌ केच विषयम्‌ । प्रमाणाभावे तु षए- वाइ,- “प्रमा्र डितां शमि Yatra या इता | गृणाधिकाय वा TAT AS तांन विचालयेत्‌”-दति। ग्टहादिविषये निषेयस्तेनेव दितः '"निवेश्रकाशादारमभ्ब ग्टहवाय्यापणादिकम्‌ं | थेन wager भुक्तं we तन्न विचालयेत्‌ ॥ शअरन्निदयसु सन्य पर्खयादि वेशयेत्‌”- इति | अरवसकरादिमिखलुष्यथादिकं न रोधयेदित्याह नारदः eT RTT TATA Ce निकादिभिः । चतुष्ययसुरद्यानराजमार्गाज्ञ रो धयेत्‌"-दति । erafa:,— | ''चाग्धायान्ति जना येन पशवश्चानिवारिताः। तदुच्यते संसरणं न रोद्धव्यन्तु केनचित्‌“ दति |

# प्रवाहे च,-दइति Alo We | + उङचग्यापणादिकम्‌+--दति We |

च्यव हारक्राखम्‌ | Ree

ag संसरणे श्वभ्रादिकं करोति, वच्य TATE सएव, “यस्त सरे अश्वं ट लारोपणएमेववा | कामात्पुरोषङ्कग्योचेन्त्य दण्डस्ठ माषकः" इति । TIM तु पुरौषकन्तुदेणष्डमाह मनुः “AEST यस्लमेष्यमनापदि | स दौ कार्षापणौ cer श्रमेध्यश्चाद्रर शोधयेत्‌ | MIRAI वद्धो गमिणी बाणएवच । परिभाषणमरेन्ति त्च whafafa सखितिः"- इति, श्रमेध्यादिना तङ़ागादिषु दोषं कुर्वतां दण्डमाह कात्यायनः, “तङ़ागोद्यानतौर्थानि योऽमेध्येन विनाश्रयेत्‌ । श्रमेध्यं शोधयिला तु दण्डयेत्‌ परवैसाइसम्‌ ॥ दूषयन्‌ fugaraifa ख्यापितानि महात्मभिः । gurfa पावनोयानि spay पूवंसाहसम्‌”- इति, मर्य्थादामेदनादौ ware यान्ञवस्कयः,- “मय्यादायाः WAS तु सोमाऽतिक्रमणे तथा | SIG WU दण्डाश्रधमेन्तममध्यमम्‌-- दति | अनेकखेचव्यवच्छेदिका साधारणौ ग्छमेग्यादा | तस्याः प्रकर्षेण भेदने, सौमानमतिलद्न ai, Gea तथा मिन्दितप्रदभेनेन+ WU, यथाक्रमेणाधमोत्तममध्यमसाइसा दण्डा वेदितव्याः | खेचग्रहणं परारामाशुपलचणा्थम्‌ । श्रन्नानात्‌ चेचादिषशरणे षएवाद,-

# द्रव्यमेव पाठः स्वव । मम तु, निन्दितश्वप्रदश्यगेन,- इति प्राठः प्रतिभाति |

८० पराशरमाचवः।

“QE तरटाकषमारामं SH वा भोषया इरन्‌ I शतानि पञ्च दण्डयः स्यादश्नानार्‌दिश्रतं दमः"दति। थे तु बलादपद्टियमाणएखेनादिश्मयस्तेषां उत्तमोदण्डः HATH: | “TTS पुरान्जिर्वासनाङ्कने | तद ङ्गष्छेददत्येको दण्ड उन्तमसारषः"- दति eur wy श्ङ्कशिखिताभ्बां सोमाऽतिक्रमणे दण्डाधिक्य- qua | “सोमाव्यतिक्रमे तलष्टषहखम्‌”-इ ति । तत्छमयसोमाऽति- क्रम विषयम्‌ | सोमासन्धिषुत्पन्ञद्टचा दि विषये काल्यायनः,- Tarra तु जातानां carat केचयोदेयोः | फलं पुष्पञ्च सामान्यं चेचसखामिष्‌ निदिं गेत्‌-दति | ayaa जातटचादिविषये सएव,- “अन्यञेने तु जातानां शाखा यचान्यसंख्िता | खामिनन्तु विजानौयात्‌ यस्य ae तु संखिता^--दइति । wee wena क्रियमाणएसेतुकूपादिकं चेचसरामिना 4 fatgay । तदाह याश्चवख्क्धः,- “a निषेध्योऽस्पबाधस्ठ सेतुः कल्याणकारकः | परमौ इरन्‌ कूपः Tae बहृद कः" इति । aguas महोपकारकं खेजादिकश्च भवति, aq 3 स्वामिना न गनिषेद्धग्यम्‌ । यत्पुन बाधकं खल्ो पकारक च, तन्निषेद्धव्यं भवति । नारदोऽपि. “"परचेचस्य मध्ये तु Aaa प्रतिबध्यते | महागुणोऽष्पदोषखेत्‌ दद्धिरिष्टा wa सति"-इति ।

VITYICATS | Ret

wary दिविधः | तथाच avare,—

‘Sag दिविध ज्ञेयः खेयो waratae |

तोयप्रवन्तंनात्‌ खेयो बध्यः स्यान्तज्िवन्तनात्‌“- दति । सेलादिखंखारविषये मारदः+-

“पूवंप्रहन्तसुच्छिनञं न wet खामिनन्त यः |

सेतु प्रवन्तेयेत्‌ afas स तत्फशभाग्मवेत्‌ ॥

wa तु खामिनि पुनस्तदश्ये वाऽपि मानवे |

राजानमामन्त्य ततः कुर्य्यात्‌ सेतुप्रवत्तंनम्‌"-इति | उचसखामिनमनभ्यपगम्य तदभावे राजानं वा Bafana

याञ्चवल्क्यः >

“सखामिने atsfataa Bt सेतु प्रवर्तयेत्‌ |

उत्पन्ने खञामिमो भोगः तदभावे werya:’—<fa ॥ प्राथेनयाऽथेदानेन वा GIA: WAI wea सेतु प्रवन्तये- fern तात्पय्येम्‌ । न तु सेतुप्रवन्तकस्य पालनार्ृषिनिषेधे तात्पथ्येम्‌ | तस्याप्रसक्रत्वात्‌ | श्रय वा, दृष्टलाभफणभोक्रतमिषेधे

aaa । काल्यायनोऽपि,-

““श्रखाम्यलुमतेनेव संस्कारं कुरते तु यः। ग्टशोद्ानतडागानां संसक्ता रभते न तु ॥ व्ययं* खामिनि चायाते न fray नपे यदि । अथावेद्य प्रयुक्रस्त॒ AKA लभते व्ययम्‌" दति ॥

* रेयं,-- दति ्रश्थान्तस्छतः पाठ। 36

॥ क पराश्रमाचवः।

खेबसामिपाश्रं = wfacay क्षामो मङ्गोरुत्य पञ्ाद्योन कषेति, waa वा न क्षेयति, तं प्रत्या याञ्चवल्क्यः,- “फालाइतमपि चेचं यो न Haley कारयेत्‌ | स प्रदाप्योऽषशृष्टश्दं रेचमन्येन कारयेत्‌”-दति॥ यदपि were ईषफलेन विदारितं न सस्ववौजावापारै, तथाप्याद्चष्टखेस्य फलं Tareq सामन्ता दि कल्पितं ताक- दसौ खामिने दापनौयः। तश्च देनं पूर्वकरषकादौ विधाय तत्का- रयेत्‌ । wwafacfa,— “eu waver यः कथित्‌ न gale च कारयेत्‌ । सखामिने स we दाया WH दण्डश्च तत्समम्‌" दति ॥ faa कियान्‌ श्दोदेय दत्थपेच्िते सएवाद,- ““विरावसखखे दशमं छव्यमाणे तयाऽष्टमम्‌ | सुसंस्तेषु षष्ठं स्यात्‌ परिकल्पय ययाविधि- इति ॥ चिरावसन्ने चिरकालमषष्टे खेन कषामोति खो रृत्योपेचिते, यावत्‌ फणमतुपेचिते Mad AG द शमनम्भागन्दाणः। Gaga देत Safad षष्ठं भागं SU इत्यथः | असक्र प्रेतनष्टकेजविषये नारदः “श्रसक्तपरेतमष्टेषु Stang निवापितः | चेचश्े दिरृषेत्‌ कञ्चिदनरेति च* ततृफलम्‌ ॥ शब्यमाणु देवेषु चेचिकः पुनराव्रजेत्‌ |. खिलोपचार aad दत्वा केचमवा्रुयात्‌”दति ॥

* कच्िदनुकुरव्वीत,ः- दति ate) कखिदश्रवौत स,ः-- इति ग्रथान्तर- PATS समीचोनः। |

व्यवष्ारकाष्डम्‌ | Ree

खिशोपतवारः feergaiiee: | तख्येयन्ताऽवधारकशथे वि- चार ATE सएव, “संवत्छरणाधेखिलं खिलं स्यादत्र स्लिभिः | पश्चवषोावसन्लन्तु VT स्याद टवौखमम्‌- इति ॥ यदा पुमः खिलोपवार aat न ददाति, वदाऽपयाह कात्यायनः, ` “aufadt न दद्याच्चेत्‌ feet थः water: । तदष्टभागरहोनन्तु TIA फणमाभरुयात्‌ ॥ ववोनष्टौ सख भोक्ता स्यात्‌ परतः ख्ाभिने तु तत्‌"-दति।

इति सोमाविवादनिणंयः समाप्तः |

अथ दण्डपारुष्यम्‌ |

AMIS नारदेनोक्म्‌,-

“परगाजेव्वमिद्रोहो इस्तपादायधादिभिः |

भस्मारिभिखोपघाता दण्डपारुव्यमुच्यते-- इति ॥

परगाचेषु ख्वावरजङ्गमादेरनेकद्र येषु । दस्तपादायुधादिभिरि

व्यादियदण्णद्ग्रावादिभिः | द्रोडोदिंखनम्‌ । तथा भस्मामिः wa रजःपड्पुरौषायेः । उपघातः dE मनोदुःखोत्पादनम्‌ | तदुभयं दण्डपारुग्यम्‌ | TS चेविध्यमाह सएव,-

“तस्यापि दृष्टं बेविध्यं हौनमध्योत्तमक्रमात्‌

अवगरएनिःशरङ्पातनचतदगेनेः ॥

RSs पराशर माचवः।

रोनमध्यो्तमानान्त्‌ द्रव्याष्ामनतिक्रमात्‌ । We VITA कष्टकश्ोघनम्‌”-दति ॥ निः श्रङ्कपातः निः्रङूप्रहरणम्‌। Wea साहसानि ae

सौरतामि दष्डपार्व्याणौत्यथेः । दण्डपारूये पश्चप्रकाराविधव- सेनेवोक्राः-

“fafa: पञ्च विधस्दरक्रः एतयोरुभयोरपि |

पारगे af संरम्भादुत्पन्ने च्धयोदेथोः ॥

स मान्यते चः खमते दण्डभाग्योऽतिक्त्तेते |

पूवंमालारयेद्यस्त॒ नियतं wry दोषभाक्‌ ॥

CAITR SATA Vat विनयो गृङः ।

दइयोरापन्नयोस्ठघ्यमतुवघ्नाति योऽधिकम्‌ ॥

स तयोदंष्डमाभ्रोति पूववा चदि वोत्तरः ।

पारग्यदोषाटतयोः युगपत्सप्रटृ्तयोः ॥

विशेषेन लच्येत विनयः स्यात्‌ समस्तयोः 1

शवपाकष्डपाष्डवयङ्गेषु बधिरेषु च, ॥

रस्िपत्रात्यदारेषु। गुवोचार्व्यान्तिकेषु चा ।

मर्य्यादाऽतिक्रमे सद्यो घातएवानुश्रासनम्‌ ॥

यमेव श्यतिरेकेरन्ञेते? सन्तं अनं नृषु |

* शपाकपगश्ु चग्डालवेगष्यावघकटत्तिषु,-- दति ग्मन्थान्तर टतः प्राठः। † दासेषुः-दइति Tyrac Ta पाठः। † गर्व्वाचार्य्यान्तकेष च,--दइति ate) गनयेचार्यातिगेषु चः--वि

यन्थान्तरे | | ऽ दयतिवर्तरमे,- इति यन्यन्तरषटतः पाडः |

व्यवहारकाणखम्‌ | Sa 8

सएव विनयं gale तदिनयभाक्‌ नपः ॥ Aaa मनुग्याणणं घनमेषां मणात्मकम्‌ | WAR घातयेद्राजा नायदष्छेन दष्डयेत्‌”-दति ॥

Ue पात्‌ प्रठत्तस्यापराधाभवोडदहस्पतिना दभ्रितः,- “शआ्राहृष्टस्त॒ समाक्रो शन्‌ ताडितः प्रतिताड्थयम्‌। इत्वाऽपराधिनं* चेव मापराधौ भवेलरः“- इति ॥

योऽपि पञ्चात्‌ Wawa दण्डः काल्यायनगेन द्भितः,- “श्राभौषणेम दण्डेन प्रदरद्‌ यस्त॒ मानवः | 7 ga वा पौडितो वाऽय स दण्ड्यः afcarftia’—ehh ¶

सोऽपि पवेप्रठन्नदण्डादश्यदण्डाथेः । दण्डपादग्यसंस्याकारणए-

भाइ याश्चवल्क्य.,-

““श्रसाचिकडते चिद्ये क्रिभिखागमेन च ।

Tet व्यवहारस्छ कूटचिकशतोभयात्‌“-इति ॥ यदा कञ्चिद्रदस्छमेमादं लाडिति इति we निबेदयति । तदा fee तद्भाजगतञ्रमादिभिः, कार णप्रयोजनपर्व्यालो चनरूपामिरयु-

हिभिः, श्रागमेम जनप्रवादेन, च शब्टादिग्येम च, कूटचिककरण-

सश्नावनाभयात्‌ TAT AAT: | राजग्रासनद्रव्यविगेषेण दण्ड-

fasiqare सणएव,-

“न्यूने WET दण्डोद ्रपणएः सतः |

+ दत्व! {ऽत ताधिनं,-- इति यन्धान्तरशतः YTS: | † WAAC स्परे--दति Ae |

asd ULIWLATA: |

mare’ पाश्िरेश्रादि। wit fare: ॥ wae wety frre: चोक्मेषु च । होनेव्यद्धदमोमोहमदा दिभिरदष्डनम्‌"“- इति ॥ अमेष्यश्रष्टेन सेधनखखकर्ादिदूषिकाश्रक्ो च्छिष्ट दिकं गद्यते | पुरोषादिस्पशं कात्यायनः, “हरदिमूजपुरोषाथेः पादादौ च चतुग । वडगुणः कायमध्ये तु aly लष्टगुणः सरतः इति ॥ आदिशब्देन वसायक्श्चाना wed । ताडना इस्तो्चमने ताडने च दण्डमाह षणएव,- “इ्रुरणे UGG Ala इादशकोदमः। सएव fare: ate: argag खजातिषु"-दति ॥ aryaentsfa— “SATS wand दश विंशतिकः कमात्‌ | परस्परन्तु सवषां शस्ते मध्यमखाहसम्‌""-- इति ॥ we पादे वा ताड़नाथेमुद्यते सति यथाकमं दश्रविं्रतिपण- कौ दमौ। परस्परमवधाग्ये wa उद्यते सति सवेषां वर्णानां मथ areas इत्यथः | काष्ठादिमिच्ताडमे षएव,- “muta विना दुःखं gig काष्टादिमिन्ञरः | दइार्चिंशतं पणान्‌ दा्योदिगृणं दगेगेऽख्जः- दति ॥ * समे च,- इति ae |

† दाचिनि्धुयत,- इति ate | † इत्थमेव पाठः सन्बेच |

ववहार काण्डम्‌ | २८७

लगादिभेरे दण्डमाह मनुः, MEH श्तं Tet Shera च दश्रैकः | मांसण्छेदे शतं निष्कान्‌, प्रवास्यसख्िभेद कः” दति ॥ पादाद्याकर्ष्णदौ याश्वल्कयः,- ^“पादकेशादिषु कराकषेणे तु पणान्‌ दग्र, पिष्डाकर्षोग्रदकावेष्टपादाधयासे श्तं दमः ॥ करपाददन्तभङ्गे STA कणंनासयोः | मध्योदण्डो age waned तया ॥ चेष्टाभोजनवाक्रोधे नेचादिप्रतिभेदने | मोवादित्रणभङ्गे च दण्डोमध्यमसाहसः ॥ एकं yat बह्नाश्च यथोक्रदिगृणोदमः?-इति ॥ श्रवमत्य केशं zee योद्रित्याकष॑ति, wat दशपणं दण्ड्यः स्यात्‌ । यः पुनर्ररकेनावेच्य weather पादेन घटयति, Wet श्रतपणान्‌ दण्डयः | करपाद दन्तानां प्रत्येकम्भङ्ग कणेनासिकयोख Sct waned च मध्यमसाहसो दण्डः | गमनभोजनभाषणएनिरोधे नेजप्रतिभेदने योवारस्तत्रणभङ्गे मध्यम- सादसोदण्डः | भिलितेकख्याङ्गभङ्गं gaat बहनां एकस्यापराधे यो दण्डकः, तज तस्मात्‌ दिगुणोदण्डः प्रत्येकं वेदितव्य cae: | काद्यायनोऽपि,- “कणष्टघ्राणएपादादि जिह्णानासाकरस्य च |

= AN e ° * ated wa freqa,—afa का०। मांसभेत्ता तु षसिव्कान्‌,- इति यन्यान्तर छतः पाठः|

, पराश्रमाघवः।

Eza चोत्तमोदण्डो भेदने मध्यमो शगः ॥ मनुवाण्णं WATE Tara Wed सति। यथा यथा भवेदुःख दण्डं कुर्यात्तथा तथा?-दइति प्रातिलोम्येन प्रहारे दण्डमाह याच्नवल्कयः,- “ANNA छेधमङ्गमन्राह्मणस्य तु | उदरं प्रथमोदण्डः FUN त्‌ तदर्क; दति tt ब्राह्मएपौडाकरमग्राद्मण्स्य चज्रियादेरङ्गं करचरणादिकं Sry | TRULIA त्तमवणोपलच्णायंम्‌ | श्रतएव मनुः,- ‘aq केन चिदङ्गेन हस्य ष््रेयांसमन्यनः | Stay तन्तदेवासछ तन््रनोरलुश्रासनम्‌- दति ॥ बहूं वधाथसुद्यते शस्ता दिके प्रयमसादसोबेदितव्यः | UB तज्ापि रेदनमेव Fae: | तदाह मनुः “पाणिमुद्यम्य दण्डं वा पाणिच्छेदनमदेति-इति | STATUTE शस्ता दिसंस्पशं प्रथमसाहसादधेदण्डा वेदितव्यः | भसखमादिस्यभ्रने पुनः what: प्रातिलोग्यापवादेषु दिगु- Wa: | 'वणामामानुलोग्येन THATS faa: — दति ATC STAT SUS: कल्पनोयः । कात्ययनः, - “वाक्पारुग्ये यथैवोक्तः प्रतिलोमानुलोमतः | तथैव दण्डपार्य्ये | पात्योदण्डो ययाक्रमम्‌”- दति i तजापि शद्रविषये विशेषमाद aa:,— “श्रवनिष्टोवतोदपीात्‌ दावोष्टौ STAG: ।

यवहारकाख्छम्‌ | Ree

श्रवमूभयतोमेद' पुरोषकरण्टे गदम्‌ ॥ केगेष टतो हस्तौ केदयेद विचारयम्‌ | पादयोदंटिकायाञ्च यौवायां एषणेषु च ॥ सहासनमभिपरेएरुत्छष्टस्यापलष्टजः | कव्धां wavetirare: स्फिचौ वाऽस्य निशन्तयेत्‌”-दटति। श्रङ्गच्छेटनादौ विशेषमाह काल्यायनः,- “देषेङ्ियविनाशे त॒ यदा दण्ड प्रकल्ययेत्‌ | तदा तुष्टिकरं देयं ससुत्थानश्च पण्डितः" दति ॥ तुष्टिकरं ब्रणतुष्टिकरम्‌ । समुत्थानं व्रणरोपणम्‌ । तज्निमि- THY व्ययो ब्रणगरूल्ातुसारेणए पण्डितेरोषधाथे Tare च कल्पि- तमानं ब्रणरोपण देयम्‌ | “समुत्थानं व्ययं चासौ दद्यादाव्रणरोपणएम्‌""- इति तेनेवोक्षलात्‌ । ठस्पतिरपि, ““श्रङ्वावपौडने चेव aca भेदने तथा | समुत्थानव्ययं दाः कलदहापदतञ्च यत्‌” दति ॥ यान्नवस्वयोऽपि,- “कलदहापडतं देयं दण्डञ्च दिगणएस्तथा | दुःखमुत्पादयेद्यस्छ ख समुत्थानकं व्ययम्‌ ॥ दापयोदष्डश्च यो यस्मिन्‌ nae समुदाइतः" इति | याग्बपग्ररपौड़ायां दण्डमाह विष्णुः । “गराम्यपशएचाते काषोपणं Tel पशखाभिने तु age दद्यात्‌” इति । मू्छदाननतु

तपर विषयम्‌ | ACURA तु समुत्थानव्ययं दशात्‌ | तथाच 37 |

REO परान्नरमाचवः |

अणव । “ad च पुरुषपोडाकराः समुत्थानव्ययं ser गाम्यपत्- पोड़ाकराख- इति । प्राणिघातमिमित्तकोदण्डः कचिदश्क्धप्रति- कारविषये नासोत्धाह मनुः, | “fea नष्टे युगे ug fara प्रतिञुखागते । अभङ्ग च यानस्य चक्रभङ्गे तथेव ॥ भेदने चैव यन्त्राणां योक्ररश्छपोखथेवच। आक्रन्दे UHI न दण्डं मनुरब्रवोत्‌"- इति ॥ श्रक् प्रतिकारोपेचकस्य दण्डमाह सएव, “यजापवतेते यम्यं aver प्राजकस्य तु । तच खामो wieght हिंसायां दिशतं दमम्‌”-दति ॥ प्राजकः श्रकटादिनेता | FIG नाम वेकष्डं बेतमलाघवाये खाम्यतुमतम्‌ । ay समर्थप्राजकदोषेण ofufea, ay न खामिनोदण्डः, किन्तु प्राजकस्येत्याह षणएव,- ^प्राजकसेद्धवेदाप्तः प्राजको दण्डमरेति”- दति | Wt: समये इत्ययः । पश्वभिद्रोडे दण्डमाड यान्नवल्क्धः,- “xa च शोणितोत्पाते शाखाऽङ्गङेदने तथा | दण्डः चुद्रपश्नां तु दिपणप्र्तिः क्रमात्‌ | faye छेदने ग्डत्यौ मध्यमो qeaas | महापश्मामेतेषु wag दिगृणणेदमःः-दति | चद्रपश्नामजा विप्रश्तौनां दुःखोत्यादने शोरितोत्यादने । श्राखाशब्देन प्टङ्गादिकं लच्छते। अङ्गानि करचरणदौनि । तेषां Sz वा यथाक्रमं द्िपणप्रष्ठतिदंण्डः। दिपणएचतुष्यरुषरयणणा-

वथवदारकाणम्‌ | २९१

पण इत्यादिरूपः तेषां लिङ्गेदने खल्युकरणे वा मध्यमसाहसो- दष्डः, FEM च । महापशूनां गोगजवाजिप्रशटतौनामेतेषु way पूर्वौक्रादण्डाद्‌ दिगुणदण्डो वेदितव्य cae) कार्षापण- mee इत्यनुदटतौ विष्णएरपि । “पशनां पुंसलोपघातकारौ तचा मजाश्चोद्रगोघातेणेऽकएवाथेः। मांसविक्रयो च याम्यपश्घातो च कारषापणम्‌"”-इ ति । कात्यायनोऽपि, “fequt दाद्‌ श्पणो बधे तु सखगपचिणम्‌ | सपेमाजारनक्ुलश्चद्धकरबधे नृणाम्‌"-दति | मनुरपि, “गोक्खुमारोदेवपश्यललाणं BA तथा | वाहयन्‌ साहसं पूवे प्ात्ुयादु त्तमं बधे ॥ मनुव्यमारणे fai शोरवत्किस्षिषं भवेत्‌ | पाण्डु महत्यै गोगजो दया दिषु ॥ चद्रकाणं weary हिसतो दश्तोदमः। पञ्चाग्रत्तु wes: Wes waaay ॥ गदेभाजाविकानाश्च दण्डः स्यात्‌ पञ्चमाषकः। माषकस्तु HATS: श्वद्टकरनिपातने-दति | Wet दण्डटानवत्छामिनः प्रतिरूपक मृष्ये वा दद्यादित्याह काल्यायनः,- | “प्रमापणे प्राणण्छतां दद्यान्तप्रतिरूपकम्‌ | ARIS Fe वा ददथादित्यत्रवोकनुः"-इति | VAAHAUA SACI दण्डमाह मनुः,

RER पराण्नरमाधवः।

"वनस्यतौोनां सवं वासुपभोगो यथा यथा | तथा तथा द्मः कार्यौ हिंसायामिति धारा दति। फलयपुष्योपभोगतारतम्यानुरोधेनो लममध्यमादयो दण्डाः A

Tet: | तथाच दण्डय दत्यनुटन्तौ विष्णुः । “कलोपधयोमद्रुम- Sl उन्तमसादसम्‌ । पुष्यो पयोगद्रमच्छेदौ मध्यमखाशसम्‌ | बल्लोगृख्मलताच्छेदो कार्षापणशतम्‌ । STRAT । स्ववं च तत्‌- सखरामिनां तदुत्पज्तिम्‌"-दति । फखपुष्योपभोगद्रुमच्छेद कादयः िननद्ुमसखामिनां तदुत्पत्तिं पुनः प्रतिरोपितद्रुमफला दिभो गकाल- पयन्तं दाप्या इति श्रोषः। we विगेषमार यान्नवल्क्धः,-

“प्ररोहिशाखिनां शाखास्कन्धसव विदारणे |

उपजोवयद्रुमाणाञ्च विंश्रतेदिगुणोदमः॥

चेत्यश्मश्यानसो मासु पु्छस्थाने सुरालये |

जातद्रुमाणणं fart दण्डो wise विश्रुते ॥

गृल्मगुच्छचपलताप्रतानोषधिवोरधाम्‌ ।

पूवंसखतादधैदण्डः स्ानेषुक्तषु कन्तेने"-दटूति |

प्रोदिश्ाखिनां वटादौनां ग्राखाच्छेदने स्कन्धच्छेदने च

यथाक्रमं विंश्रतिपणादण्डादारण्य पृवंसात्पवेसमादुत्तर छन्तरो- दष्ोद्धिगुणः। विंप्रतिपणएचलारिरत्यणाश्नौ तिपणा इत्येवं रूपः | शपररोहि्राखिनामाघरादोनाञुपजोवयदुमाणं wie way चेत्या दिस्थानेषुत्यक्नानां टलाणां शाखा दि छेदने, weer दौनां शाखादिन्छेदभेऽपि पूर्वाक्तादण्डाद्विगुणः दष्डः। Te माल- त्यादयः। गुच्छः RMAs: | so करवोरादयः। अता-

व्यव्हार कार्म | 2éQ

TTAstagwrsea: | WaT: काष्डप्ररोचरदिताः | ste: फल- arene: wifenwmre: । वोरधोमुडचोप्रष्टतयः। एतेषु साभेषु fara पूर्ीक्राहण्डादधेदष्डो बेदितव्यः। इणयादि नाते, गदे कष्टकादिप्रचेपणे च दष्डमाह याश्चवस्वध,ः-

“श्रभिघाते तथा भेदे कदे ङण्ड्यावपातने |

पणान्‌ qq: पश्चर्श्र विशति aga तथा ॥

दुःखोत्पादि we द्रव्य चिपन्‌ प्राणरक्षा | |

घोड्ग्राञ्चः पणं दाप्यो दितौयो मध्यसाहसम्‌""- इति |

मुद्गरादिना कुद्यस्छामिघाते, विदारणे, Tare, यथाक्रमं पञ्चपण द श्पणो विंश्तिपणख दण्डः । अ्रवपातने पुनस्लयो दण्डाः समुचिताः, STEM धनमपि देयम्‌ । परग्टषे कण्टकादि- Fae षोडग्रपणो दण्डः । विषभुजङ्का दि प्रेषणे मध्यमसाहसो- दण्ड इत्ययः | दति दणष्डपार्व्यम्‌ |

ae

अथ वाक्पारुष्यम्‌ |

तख MI नारदेनोक्तम्‌,

“देग्रजातिक्लादौनामाक्रो ्न्यइसंयुतम्‌ !

यद्वचः HARA वाक्पारुब्यं तद्च्यते"-दति । कललप्रिया गौडा इति देशाक्रोश्रः। श्रतिलोल्पा ब्रह्मण इति

* कुदाभिघाते,- इति ate |

२८8 पयाणशरमाधवेः।

जात्याक्रोशः । कूरचिन्ता वैश्वामिजा इति बुखाकोशरः । wate SAT, UPA, तदुभययुक्तं TERA वाकथं, TAT पारग्यमिल्धेः । तस्य भेविध्यमाह सएव,- “निषटराद्लोलतोत्रलान्तद पि जिविधं सतम्‌ | aad fret wera न्यङ्सयुतम्‌ ॥ TAA a TIA MG AT SAA TT” — Tha । काल्यायमोऽपि,- | | “यस्स ितेरङधेः परश्याकिपति कचित्‌ | sqeaisa qeatl fag वाक्‌ रता बुधः ॥ ` न्यग्भावकरणं वाचा AT कुरते यदा । ` टनतरदेशकुलानां ASTRA सा बुधेः खता ॥ महापातकयोक्तौ च रागदेषकरौ च या। जातिभवंश्रकरो वाऽय तौत्रा खा प्रथिता तु वाक्‌ः-दति ॥ प्रथममध्यमोन्तममेदेन नेविष्यमाइ टदस्यतिः,- ““देश्रग्रामङ्धुलादौनां केपः पापेन योजनम्‌ | दृष्टं विना तु प्रथमं THES तदुच्यते ॥ भगिनौमादसम्बन्धमुपपातकशंसनम्‌ | पार्यं मध्यमं प्रोक्तं वाचिकं शास्ल्वेदिभिः॥ अभच्छापेयकथयनं महापातकदूषणम्‌ | पारव्यसुन्तमं प्रोक्तं तोत्र मर्माभिघटनम्‌"-दरति |

——— —_

* यन्तदौये,- इति wre |

यवहारकाङधम्‌ | २९५.

गिष्ठराक्रोशे दण्डमादडइ याश्जवख्वधः,- MTT ATP ATT गिरम्‌ । चेपङ्करोति Vewy: पणानद्धंगयोद श इति । सत्येना सत्येनान्ययास्तोचेण(९) न्युनाङ्गादौनां तजेनोतजेनं यः करोति, श्रसावद्वाधिकडाद्‌ श्रपणं दण्डनौयः। एतक्मवणगुण विष- यम्‌ । तथाच इदस्य तिः,- | “समजातिगुणनान्तु वाक्पा खे परस्परम्‌ | विनयोऽमिहितः शास्ते पणनद्धंचयोद "दति | यत्त॒ मनुवचनम्‌, काणं वायवा खश्नमन्य वाऽपि तथाविधम्‌ | तथ्येनापि व्रुवन्‌ दाप्यो दण्डः कार्षापणावरम्‌" इति , तदपि दुदेत्तविषयम्‌ । माचाधाेपकं प्रत्या मुः, “मातर पितरं जायां भ्रातर at गुम | श्राचारयञ्कतं दायः पन्धानं वाऽददहुरोः”-इति | एतच्ापराधिषु माजादिषु जायायां वा निरपराधायां वेदि- तयम्‌ । SANTA दण्डमाह टदस्यतिः,- “fara werfen दद्यात्‌ पञ्चाशत्पणिकं दमम्‌"-दति। TATRA TATE मनुः,

“श्तं बाद्मणमाकरुश्य चजियो दण्डमरेति ।

a (९) स्येन यथा नेचमून्ये नेचगून्यस्लमसौति। waaa यथा, नेचवन्तं

प्रति नेच गून्यस्वमसौति | अन्ययाखलोजेय यथा, aay प्रति चच्त- प्रानतिश्येनासौति |

Reg ULTHCATSa: |

auicaguad देयः wey बधमदति ॥ पञ्चाशत्‌ ब्राह्मणो दण्डयः दजियस्वाभिशंसने* | AQ स्यादद्धंपच्चाश्त्‌ शुदे दादशकौदमः॥ een fared ay शासविद्धिरुदाइतम्‌ | वेश्वमालारयञ्कद्रो दाथः VIN दमम्‌ ॥ चजियं मध्यमश्चैव विप्रसुन्तमसादषम्‌"-द्ति | बाङृादिकेदननिष्टरा भिभाष्टे यान्ञवसख्वधः,- “बाडङयो वानेजसक्छिविनाओे वाचिके ca: | शत्यस्तदधिकः पादनासाकणेकरादिख ॥ श्रश्क्रष्ठ वदेवं दणष्डनोयः पणान्‌ दशर । तया शक्रः प्रतियुवं दाष्यः Sara तस्य तु-इति | बाह्वादोनां विनाशे तव बाह किनन्नोत्येवं वाला प्रतिपादिते प्रयेकं श्रतपरिमितो दष्डः। पादनासादिषु तु वाचिके तदधिकः पञ्चाग्रत्पण्णधिको TS: | AUNT वदन्‌ दश पशाम्‌ TAT | Om: पुनः SUT एवं वदन्‌ शतपणद्यात्मकं दण्डं दला तख gaara प्रतिभुवं दथादित्यथेः | श्रह्लोशभाषणे दण्डमाह षणव, “श्रमिगन्ताऽसि भगिनौ मातरं वा तवेति च। श्रतं प्रदापयद्राला पञ्चविंग्रतिकं दमम्‌"”-इति। TAMA दण्डमाह एव, “quad इते St दण्डो मध्यमसाहसः | | STARA तु दषः प्रथमसाहसम्‌" द ति।

* auta: च्तज्ियः खतः+- इति we |

व्वदार काखम्‌ | REO

मनुरपि 'धापोपपापवक्रारो महापातकशसकाः | MUTANTS TAA यथाक्रमम्‌"^'-दति । चेवि्ाचधिखेपे थाश्चवसख्कयः,- “जेविद्यनृपदेवानां दण्ड उन्तमसादसः | wear जातिपूगानां प्रथमोयामदेश्योः"-इति। जातयः ब्राह्मरशदयः। पूगाः ET श दरमधिषशूत्याइतुम- TITS — “एकजातिर्दिंजातिं तु वाचा दारुणया किपन्‌ । faster: प्ाध्रुयाच्छेदं जघन्यप्रभवो हि सः ॥ मध्यमो जातिपूगार्नां प्रथमो ग्रामदेशयोः। मामजा ATE NAST Baa: ॥ निखेयोऽवोमयः wy द शा ङ्गः" इति । erufacta,— “aden way विप्राणामस्य Haat: | लप्तमासेश्चयेत्तेशं वक्त ओ्रोजे च पाचिंवः"-दति। कचित्‌ वाक्पारुव्यदष्डापवादमाइ सएव, “खच्छूद्र्यायगुदिष्टो विनयोऽमपराचिनः। NUN पार्ये ब्राह्मणो नापराभ्रुयात्‌”- दति ॥ दति वाक्पार्ग्यम्‌ |

(९) पापमुषपापात्‌ न्धुनं बिवच्तितम्‌ | पापवक्ता चाद्यसाहइसं दण्डं द-

WY) उपपापवक्षा मध्यमसाहसं, महापापं खक उश्तमसाहसमित्यथेः। 88

zie पराण्ररमाधवः।

अथ स्तेयम्‌ | लल्लखणमाइ मनु “AGC तलन्वयवत्मसभङ्ूमे यत्छतम्‌ | निरग्वयं भवेत्‌ स्तेयं शत्वाऽपव्ययते यदि" इति । Bare | द्रव्यरच्चकराजाध्यचादिसमच्चं बलावष्टम्भेन यत्‌ पर- व्यापहारादिकं क्रियते, तत्छाहसं ; स्तेयं पुनरसमचं वश्चयिला यत्पपरद्रग्ययणं, तदिति । यत्त॒ राजाध्यच्तादिकमाहत्य न मयेदम- षडतमिति भयाज्िक्भुते, तदपि स्तेयं भवति । saw AT, — “पाये विं विधैरेषां ङलयित्वाऽपकर्षणम्‌ | सुप्तमन्नप्रमन्तेभ्यो इदवयाणमपद्ारतः ॥ खद्वाण्डासनखद्वाऽख्ितन्तचमेढणदि यत्‌ | WHY शताज्ञश्च YX द्रव्यसुटाइतम्‌ ॥ वासः कौ गेयवजैन्तु गोव पशवस्तथा । fecuas vive मद्यत्रो हियवादिकम्‌ ॥ हिर ण्यरन्रकौगरेयस्तो पुंसगजवा जिनः | देवग्राद्मणएराश्चां च विज्ञेयं दव्यसुत्तमम्‌“--दति। तसरभ्नानोपायमाह यान्नवर्क्यः,- “MRAM चोरो शोत्रेणथ पदेन art TIRANA ख तथा VALET: ॥. श्रन्येऽपि शरद्धया ग्राह्या जातिनामादि निङ्कवे । धतस्तोपानखक्ाख शएष्कमिन्नमुखस्वराः ॥ परद्रव्यया दिणश्च TERT गूढचारिणः |

च्थवद्ारकाग्डम्‌ 1 RET

निराया waaay farszaufane:”—<fa 1 ग्राहके राजपुरुकेलंघ्रेणपडतभाजनादिना Tawa, गष्ट- द्रयदेग्रादारंभ्व चोरपादानुसारेट वा चौराग्रहौतव्याः । पूवंकर्मा- राधौ प्राक्‌ प्रस्यातचतौयैः। WIAA: अप्रज्ञातस्थामवासौ । जातिनिद्ृवो are wx इति। arafasat are डित्थ इति। श्रादिग्रहणणात्‌ खदे श्या मकुलाद्ुपलच्छते | नष्टद्रयविक्रयाः भिन्ञ- भाजनजौष्टवस्वाद्यनिर्जनातखाभिकविक्रयकारिः 1 एवंविधशिष्गः पुरुषान्‌ wear चोराभवन्ति न वा दति सम्यक्‌ परौचेत, मतु तावता स्तेनं निधिनुयात्‌ । तदाह नारदः, “श्रन्यहस्तात्परिथष्टमकामाद्‌त्थितं भुवि | चोरेणापि परिचितं sta यन्नात्परोचयेत्‌ ॥ ` ` TANT: सत्यसङ्भाशाः सत्याखासत्यसन्िभाः | दृश्यन्ते विविधाभावाः तस्माद्युक्तं परौचणएम्‌'*-दूति 1. तखकरोऽपि दिविधः | acre खदस्यतिः,- | प्रकाशाञख्ाप्रकाश्ाख्च तद्करादिविचाः Wan: रह्नासामथ्यैमायाभिः प्रभिन्लास्ते सदखधा ॥ Anan बरे्चकितवाः सभ्योत्कोचकवश्चकाः | देवोत्पातविदोभद्राः frost: प्रतिष्ूपकाः ॥ श्रक्रियाकारिणथेव मध्यस्थाः कूटसाकिण्टः | प्रकाशतस्कराद्येते तथा Beata’ दति । तिरूपकाः प्रतिरूपकारा TAM: | तथाच नारदः “भ्रकाश्वञ्चकाः तच कूटमानठतुलाऽऽजिताः |

Roe पराश्ररमाधवः।

उत्कोचकाः सोपधिकाः कितवाः पष्ययोषितः ॥ प्रतिरूपकराखेव मङ्गलादे श्तयः | इत्येवमादयोज्चेयाः प्रकाशास्तस्करा भुवि-दति । अप्रकाशतस्कराणां खरूपमाइ Trafe:,— "'सन्धिख्छिदः पाश्चमुखो* दिचलहुष्यदहारिणणः। STAI: WAC HAT: प्रच्छलेतसकराः”- दति | wratsfa,— Conmrgtiaarcrat विचरण्धविभाविताः । अ्रविन्चातमिवाषाख Hal: प्रच्छलतस्कराः ॥ उतृखेपकः सन्धिभेन्ता पान्यलद्भन्थिकादयः | स््लोपुंसयोः weet चोरा नवविधाः सताः” दति | Sarat धनिमामनवधानमवधाये तद्धनसुत्छत्य ग्राहकः | सन्धिमेन्ता weet: सन्धौ खिला तचत्यभित्तिमेन्ता । यः कान्ता- रादौ पथिकानां प्र्यापहारकः परौधानादिग्रथितं धनं ald age मोचयति, ख उद्भन्धिकः। प्रकाश्रतस्कराणणां नेगमादौनां quae इशस्यतिःः “Gaifagecy विश्चाता राजपूरुषैः | भ्रदाप्यापदतं दण्ड्यादमेः शास्तप्रचोदितेः ॥ पच्छाद्य दोषं व्यामिश्रं पुनः संख्य विक्रयौ ! qe तद्विगृणं दाप्यो वणिग्द्‌ ड्य तत्समम्‌ ॥

* प्रान्तभुषो,-इति सन्यान्तरे प्राठः।

च्वडहारकाणडम्‌ | BR

अन्नातोषधिमन्छस्त॒ यख व्याधेरत्श्ववित्‌ | रो गिणोऽथं समादन्ले स द ण्ड्यञ्चोरवद्धिषक्‌ ॥ कूटा चदे विनः चुद्रा राजभार्याहराख ये । गणका वश्चकाञ्येव दण्ड्यास्ते कितवाः war: ॥ अन्यायवादिनः सभ्धास्तथेवोत्कोचजो विनः | विश्वस्तवश्चकाखेव निर्वास्याः ava ते ॥ व्यो तिञ्चानं तयोत्पातमविदिवा तुयो नणाम्‌ । भावयग्ध्यलोभेन विनेयास्ते प्रयत्नतः ॥ दष्डाजिनादिभिचयैक्रमात्मानं safe ये | fear: छद्मना set Tees राजपूत; ॥ Wea तु संस्त्य नयन्ति wea | स््रोबालकान्‌ वञ्चयन्ति दण््यास्तेऽ्थाशुषारतः ॥ हेमरप्रबालाद्यान्‌ रुचिमान्‌ gia तु a केतुम TETAS रान्ना तद्धिगुणं दमम्‌ ॥ ` TTA वश्चयत्येकं खेदलोभादिना यदा ¦ afer ब्रूयुः care दिगुणं दमम्‌ दति | श्रपरका्रतस्कराण्णं सन्षिच्छिदादौनां दण्डमाह घएव,- “सन्धिच्छेदहतो श्नाला शलमागरादयेत्‌ my: | तथा पान्धसुषो टचे गलम्बध्वाऽवलम्नयेत्‌ ॥ मनुयहारिणे राश्चा TANTS कटाग्निना | गोहतुरनासिकां छिन्द्यात्‌ बध्वा वाऽमसि ASAT ॥ STATING TANT राजपूरुषैः |

RoR पराशरमाधवः।

धान्यदर््ां दशगुणं दाप्यः स्ाद्धिगुणं दमम्‌*-ईति | यन्विभेदकखय दण्डमाह मनुः,

“अङ्गुलौ ग्न्विभेदस्य छेदयेत्‌ प्रथमे ग्रहे ।

fama waecat दरतौये बधमरेति”- दति | अङ्गुलौ तजेन्यङ्ष्टौ । WATT नारदः, |

“qua गन्धिभेदामामङ्गुल्यङ्ु्टयोबेधः |

दितौये चेव यच्छेषं eae quaefa’—cfa | afeqaurettt दण्डमाह याज्ञवल्क्यः, `

“वन्दियहाम्‌ तथा वाजिङ्ुश्जराणां च हारिणः ।

Way घातकांखेव शलानारोपयेलरान्‌"- इति | अरयमङ्गुशिेदनादिप्राणन्तिको दण्ड उत्तमसाहसप्राियोग्य-

द्व्यविषयः |

“वधः सब्वेखश्रणं पुराज्निवांसनाङ्भने |

तदङ्गच्छेद इत्युक्तः दण्ड उत्तमसारसे- मारदस्मरणात्‌ । चद्रमध्यमोत्तमद्रयेषव प्रथममध्यमोन्तमसादइष-

ूपदण्डनियमो नारदेन afi,

“साहसेषु यएवास्ते faa दण्डोमनोषिभिः |

सएव दण्डः स्तेयेऽपि द्रव्येषु जिष्वनुक्रमात्‌”-दति। जाद्यादिभेदेन तारतम्यमाह मनुः

“श्र्टगुणं तु शुद्रस्य स्तेये भवति किजिषम्‌ ।

षोडशैव तु awe afar ware च ॥ `

ब्राह्मणस्य चतुःषष्टिः पूश्च पि शतं भवेत्‌ |

VACA | RoR

farer वा चतुःषष्टि्हानगु एवेदिमः ॥

धान्यं दशभ्यः कुम्भेभ्यो हरतोऽभ्यधिकं बधः |

्रेषेऽयेकाद श्गणं दाप्यस्तस्य च तद्धनम्‌ ॥

सुवणेरजतादौनासुत्तमानाश्च वाखसाम्‌ |

रन्नानां चेव सवेषां शतादष्यधिकं बधः ॥

पश्चा ग्रतस््भ्यधिके ₹स्तच्छेद नमिय्यते |

शेषेष्वेकादशगुणं FTES THAT ॥

पुरुषाणं कुलोनानां नारोणाश्च विशेषतः |

रन्नानाश्चेव मुख्यानां हरणे बधमदेति इति |

थसिन्ञपहारे योदण्ड om, स UREA: वैश्यकटके

वोड्ग्रगृणः, चलजियकटेके दाजिंश्रहुएः, ब्राद्यएकटेके wafer: mart वा श्रष्टाविंग्रत्युन्तर्तगुण्णो वा। Wy खण्पमूख्ेषु मृद्यादे काद श्रगुणं दण्डं कश्ययत्‌ । चद्रद्रव्यानां माषात्‌ नयुनूल्धानां मूल्यात्‌ पञ्चगुणो TS । तथाच नारदः |

"काष्ठभाण्डदणादौनां SUNITA तथेवच |

वेणवेणवभाण्डानां तथा खाख्स्थिषमे्णम्‌ ॥

श्राकानामाप्रेमूलानां हरणे Bayer: |

गोरसेचुविकाराणणं तथा शवणएतेशयोः ॥

पक्ताल्लानां Baraat मद्यानामामिषस्य श ।

सवेषामेव मूलानां मृच्ात्पञ्चगृणणे दमः“ दति |

चत्पुनमेनुनोक्रम्‌,- “इन कापांसरकिणानां गोमयस्य गृडस्य च । . .

Res पटराजरमाचवः।

दघ्नः चौरस्य awa पानोयस्य wea च ॥ वेणवेशवभाष्डामां लवणानां तथेवच | QUINN हरणे ग्टदोभस्मनणएवच ॥ अजानां पञिणासैव Awe च एतस्य च । मांसस्य मधुमद्ैव यच्चान्यत्‌ पश्सम्भवम्‌ ॥ saat चेवमादौनां मद्यानामोदनस्य च । पक्चाज्ञानाश्च सवेषां तका द्विगुणो दमः दति । तदश्पप्रयोजनविषयम्‌ | खण्यप्रयोजनद्रव्यापारादोनां न दण्ड- इत्याद मनुः, | “डििजोऽध्वगः शोणदत्तिः afta दे च मूलके । आददानः WING देयं दातुमरेहि ॥ चणकन्रौ हिगोधूमयवानां मुद्गमाषयोः | अनिविद्धेयेरोतव्या सुष्टिरेका पयि fea: ॥ तथैव SHA भक्ते भक्तानि षडनस्नता । अश्वस्तन विधामेम इत्यं होनकमेणाः-दति | महापराधेऽपि ब्राह्मणस्य न बचधदण्ड इत्याह याश्चवख्क्यः,- “सचि ब्राह्मणं शला स्ञराद्रादिप्रवासयेत्‌ | मदापराधिनमपि ब्राह्मणं नेव घातयेत्‌” दति | अपि तु were fae wal खरे शाजिर्वासयेत्‌। तथाच मनुः “TAT भगः काथः सुरापाने सुराध्वजः | स्तेये च श्वपदं काये ब्रहम्रस्याशिराः पुमान्‌"-दूति | एतच्वाङ्कनादि प्रायञित्तमङ्वेतां दण्डोन्तरकाशं, न तु प्राय

व्यवहारकाण्डम्‌ | १०४

fad चिकिषताम्‌ । तथाच मनुः,-

“rafynagaan सवे वर्था यथोदितम्‌ ।

Re रान्ना जलाटे तु दाणयाखोग्तमसाहसम्‌'--दति | भक्रावकाश्ादिदानेन चोरोपकारिणं प्रत्याह याञ्जवश्वधः-

“भक्तावकाशान्गुदक TM पकर एब्ययान्‌ |

VNC ददतो इतं श्चागतोदमसुन्तमम्‌"-इति । काल्यावनोऽपि- |

“चोराणम्भक्कदा चे स्यस्तथाणयदकदायकाः |

मेन्ना aaa भाण्डानां प्रतियदणएएवच |

समदण्डाः WaT Wa ये च प्रच्छादयन्ति तान्‌"-टति । सोरोपेखिषं HATE नारदः

“erg ये stam तेऽपि तदोषभागिनः |

उत्को शरतां जनानान्तु ferns धने तथा ॥

wet चे भामिधावन्ति तेऽपि तदोषभागिनः-इति । सोरादगेने द्र्प्रा्युपायमार यान्नवख्कयः, —

“छा तितेऽपदते टोषो arate ।

विवोतभतैख् पथि चोरोद्धतरवीतके ॥

watfa दथाद्रामस्छ पदं वा aa गच्छति |

पञ्चथामो वहिःकरोशात्‌ द्‌ श्माम्यथवा पुनः"“--दति | अयमथः | यदा याममध्येऽपि बधो द्रव्यहरणं वा जायते, तदा

ग्ामपतेरेव चोरोपे्ादोषस्तत्परिहाराथं यामपतिरेव चोर

होला WH समपंयेत्‌ । तदशक्तौ धनिमे इतं दद्यात्‌ । यदि 39

ar¢ पराणरमाधवः।

खग्रामाश्चोरपदं नितं न दृष्यते za तु तत्पदं यज प्रविश्रति, तददिषयाधिपतिरेव चोर धनं चापेयेत्‌ । तथाच नारदः, “गोचरे Tea gaa तेन चोरः प्रयनतः | UE दाप्योऽथवा xa पदं थदि म निगेतम्‌ ॥ fast पुनरेतच्छान्न Gea याति तत्‌ । घामन्ताकागंपालांख दिक्पाला चैव दापयेत्‌"-रईति । विवौते पारे विवौतसखामिनणएव दोषः । चदा aq तत्‌ इतं भवति श्रविवौतके वा विवौतादन्यज्र चने, तदा चोरो- इतूर्मागेपाखस्य दिक्पाशस्य . चापराधः। यदा पुनर्ामाददहिः- सोमान्तपय्यन्ते केने दोषोजायते, तदा तद्भामवाखिनएव zeae aret वहिद्योरपदं न निगंतम्‌ । निगेते पुनय anfanfa, ava ्ामखोरापेणदिकं कुर्यात्‌ । यदा ल्वनेकयाममध्ये करोश्रमाचा- afenan दोषादिकं जायते शोरपदश्च sadacied, तदा पञ्चयामौ दशग्रामौ वा दथात्‌। fang प्रत्यासश्याध्पेच्चया ग्यवख्धितः। यदा दापयितुमश्क्रोराजा, तदा खयं दात्‌ | TITS गौतमः । “चोरइतमवजित्य यथाख्यानं गमयेत्‌ qatar दथात्‌-इति | सेयसन्देडे निणयोपायमाह ठद़मनुः+- “यदि afer दाप्यमाने waa तु संशयः । मुषितः wae arent बन्धुभिरवांऽपि साघयेत्‌+दति । चोरबधप्रकारविग्रेषमाह नारदः+

* . दापयेव्‌+इति ग्रन्थान्तरे पाठः |

व्यवहारकाणम्‌ | Ree

“atay चोरान्‌ zaerararfaarerfirns च । wae च सवच इन्या्चिजबधेम तु“ इति |

दूति स्ेयप्रकरणम्‌ |

अथ साहसम्‌ |

AISI मारदेनोक्रम्‌,- “साहसा क्रियते wa यत्किश्धिदलदर्पितैः । तक्छादखमिति mim खहोबलमिदोच्यते- दति a ननु साहसं चौयैवाग्दण्डपार्व्यस्तौसंयदणेभ्यो न व्यतिरिष्यते, तेषां तदवान्तर विशेषत्वात्‌ । तथाच इख तिः,- “मनुव्मारण्ञ्चौथे परदाराभिमथैनम्‌ । पारुग्यञुभरयचेव साहसं तु चतुर्विधम्‌”-दति । तत्कथं VT व्यवष्ारपदता । सत्यम्‌। तथापि बशदर्पावष्ट- म्मोपाधितस्तेभ्यो भिद्यते इति दण्डातिरेकाथं ` एथगमिधानम्‌ । मनुखमारणर्ूपस्य BUTS तेभ्योऽतिरेकान्तदथं वा प्रयगमिधानम्‌। तद च चेविधयमाह नारदः+ “तत्पुजस्लिविधं जेयं प्रथमं मध्यमं तथा । उन्तमश्ेति TAY तस्योक्तं लचणं TIA # फलमूखोदकाटरौनां चेोपकरणस्य च | APTANA: प्रथमं सासं सतम्‌ ॥ वासोपश्वन्नपानानां ग्टहोपकरणस्य च |

Qos पराणरमाधर्वः |

एतेनेव प्रकारेण मध्यमं साहसं सतम्‌ ॥

व्यापादो farmere: परदारामिम्रेनम्‌ |

प्राणापरोधि यच्चान्यदुक्रमुन्तमसाइसम्‌'?--दति। जिविधेऽपि awa दण्डमाह सएव,

“ea दण्डः क्रियापेचः प्रथमस्य श्रतावरः |

मध्यमस्य तु शास्वन्नद्टः पञ्चशतावरः ॥

उत्तमे सासे दण्डः Baal इग्यते |

बधः सवंखहरणं पुरा जिवांसनाङद्भने ॥

तदङ्गेद इत्युक्तो दण्ड उत्तमसादसे" इति । परद्रग्यापरण्ङ्पे साहसे SWAY यान्चवख्क्यः,-

“तका दविगुणं दण्डं गिवे तु चतुगणम्‌ t

यः सासं कारयति ख दाप्यो fare दमम्‌ ॥

यञेवसुक्वाऽद दाता कारयेत्‌ ख चतुगु णम्‌" इति \ सास विशेषेषु दण्डमाह याश्नवस्कयः,-

“MAHAR भाठभा्याऽपदहारकः |

सन्दिष्टस्याप्रदाता च सयुद्रग्टहभेदश्टत्‌ ॥

सामन्ताङलिकादोनां WAY हारकः* |

पञ्चाशत्यणएकोदणष्ड एषामिति विनिश्चयः ॥

खष्डन्दविधवामामोौ निहृष्टेमाजिधायकः |

BATE च विक्रोष्टा चण्डालोत्तमाम्‌ स्यु रन्‌ ॥

© चपरकारस्य कारकः, दति याश्वस्धस शिलायां प्राठः |

शअवदहारकाण्डम्‌ | Roe

ux: प्र्रजितानाश्च दैवे foxy च भोजकः | TIM शपथं कुर्वन्नयोग्योयोग्यकमंरत्‌ ॥ इषचुद्रपशनाश्च Tare पतिचातकत्‌ । ` साधारणख्यापलापो टासोगभं विना WAT ॥ पिपुल्लखद्भ्नाटठदग्पत्याचार्यंखछलिजाम्‌ | एषामपतितान्योन्यत्यागो च श्रतदष्डभाक्‌ ॥ श्रस््ावपाते We पातने Twit दमः | उत्तमो वाऽघमो वाऽपि पुरषस्तौप्रमापणे ti विप्रदुष्टां स्तियशचेव पुरवप्नोममर्भिंषौम्‌ | सेतुभेदकरोश्चाण fret बध्या प्रवेशयेत्‌ ॥ विषाथ्चिद्म्पतिगुरुनिजापत्यप्रमापणौम्‌ | विकणेकरनासोष्ठौ war गोभिः प्रमापयेत्‌ ॥ चेचवेश्यवमय्रामनिवेश्रनविद्‌ारकाः* | राजपन्थभिगामो च cay कटाग्निना"दति । श्रविश्चातकदंसाइसिके सारसिकश्चानोपायमाइ इरस्मतिः- “इतः संदृश्छते यच घातकस्ु म दृश्यते | पू्वेराततुमानेन WAT: ष AVA ॥ प्रतिवेष्यात्बेश्यौ च तस्य भिचारिबान्धवाः | प्रष्टव्या TATE: खामादिमिरपकरमेः ॥ विजैयोऽखाधुखुबगांचिक्ाढेन मानवैः ।

* विवौवखशदाहकाः,- दति याश्च व्क्यसंडितायां प्राठः

Bre पराशर माधवः |

एषोदिता घातकानां तखराणश्च भावनाः-इति | याश्चवस्वधोऽपि,- “श्रविश्चातहतख्यापि HAE सुतवबान्धवाः | year थोषितखाख् परपुंसि रताः wera ॥ स्ौद्रग्यटन्तिकामो वा केन वाऽयं गतः सह । ल्यु समासन्नं TRAST जनं शनेः” दति । छक्रज्ञानोपायासम्भवे तु काद्यायनः- “fant faa यत्काय सारसः सम््रवन्तेते | waa: ख fants: स्यात्सवंवाभेव्वयं विधिः"दति। साहसिकवधे विग्रेषमाह व्थासः,- “QTaT तु चातक सम्यक्‌ ससहायं सबान्धवम्‌ | इन्याचिजबधोपायेरुदेजमकरेगैपः- रति । इदस्यतिरपि,- ^प्रकाशबधका ये तु तथाचोपांश्ट चातकाः | - शाता खम्यग्धनं इला wren विविधेवधे.-दइति 1 एतत्‌त्रहमप्रचजियादि विषयम्‌ । तदाह बौधायनः । “चच्िया- ङोनां ब्राह्मएबधे बधः सर्वेखहरणश्च | तेषामेव तु्यापहृष्टबपे यथा बलमनुरूपं दण्डं प्रकश्ययेत्‌"-दूति | बह्नामेकघाता्ं प्रदत्तानां दोषातुरूपदण्डामिधाना्थंमाह कात्यायनः, “एकञ्चेदवो Wa: संरब्धाः पुरुषं नराः | ममेघातौ तु यस्तेषां ख घातक इति सतः” दति । ` यो मर्मघातकः सएव बधातुरूपदण्डभाग्मवतौत्ययैः । `

BACCARAT | ११९.

तया, “arg: शसदाता च भक्रदाता विकर्मणम्‌ | यद्धोपदेग्रकञचैव तद्धिना शप्वत्तेकः ॥ उपेच्चाकारकञेव टोषवक्राऽलुमोद कः | अरनिषेद्धा चमो यः श्यात्‌ खं तत्कार्यकारिएः ॥ यथाशरक्षनुरूपन्तु दण्ड तेषां प्रकण्पयेत्‌”- इति । AIST दोषानुरूपम्‌। ममेदन्तदौषभागिलं दयोदं यति षएव,- “श्ारम्भहस्दहायसख दोषभाजौ तदङ्धतः--इति | एवं मार्गानुरेशकानां कालान्तरेऽपि दोषशाघवमूद्यम्‌। साद- ससदृश्रापराधेऽपि दण्डमाह यान्नवख्कयः,- “वसानस््नोन्‌ पणान्‌ दण्डयो ANG परांश्यकम्‌ | किक्रयावक्रयाधानयाचितेषु पणान्‌ द श्र“ दइति । एतावत्कराणमुपभो गाथं वस्तं दास्यामि त्वं म्यमेतावद्धनं देदोति समयं war वस्लप्रदामं anna नियमातिक्रमे दण्डप्राघ्य्थेम्‌ | नियममाह मनुः, “Wes फलके wet निच्याद्वासां सि नेजकः । न च वार्खांसि वासोभिनिंदेरेल च वासयेत्‌” दति । प्रमादान्नाश्मे नारदः+ “साध्याष्टभागोदौयेत बहृद्धौ तस्य वाससः | दितौयां श स्ितौयां श्रश्चत्‌ थो शरोऽद्धेएव् ॥ -श्रद्धचयान्नुपरमः पादां ग्रापचयः क्रमात्‌ | aay Serge तावच्छान्नियतच्यः"--दति ।

४९२ परा्नरमाधवः।

अष्टपरब्रतौतस्य तेन सरद्धेतस्य ae नाश्रमे एकपरेन यन

मूं देथम्‌ । दिधौतख्छ पण्ड येन, जिधौ तख faces, चतुरी we पणयतुष्टयम्‌ | ततः परं प्रति निर्खेजनमव शिष्टं ze पादपा- दापचयेन यावष्लो शँ देयम्‌ | Te arnt विच्छातो मूल्यटान- कल्पनमित्य्थः | पितापुच्रविरोधे शाच्छादौनां cware सणएव,-

“वपितापुश्चविरोधे तु खाच्िणां जिपणो ca: |

TAY तथोयंः स्ाक्स्ताणष्टगणणो दमः" दति |

पितापुच्वथोः wee यः साच्छमङ्गोकरोति न पुनः कललं वार-

यति, स Gawd दण्ड्यः । चद तपोः eae विवादे qeera प्रति- भवति wey वा agafa, स तु जिपणादष्टगुणं चठुविंशरतिपश्‌ दण्डनौय इत्ययः | अन्येष्वपि तक्छदटृ ्रापराधेषु THATS सएव,

'ुशाशासनमानानां कूटदटज्ञाणकस्स च्‌ ।

ufirg aawal यः सटाप्योरमसु्तमम्‌ ॥

अकूटं कूटक रत कूटं यखाप्यकूटकम्‌ |

स नाणकपरोच्ौ तु दाप्य उत्तमसाहसम्‌ ॥

भिषङ्मिष्या चरन्‌ दाष्यस्तिष्येच्‌ प्रथमं दमम्‌ |

मानुषे मध्यमं राजमातुषेषुत्तमं दमम्‌ ॥

अवध्य यञ्च बघ्नाति बध्यं यख प्रमुञ्चति |

श्रप्राप्तव्यवदहारञ्च स दाणोदमयुत्तमम्‌ ॥

मानेन AVM वाऽपि योऽश्मष्टमकं ₹रेत्‌ |

दण्डं ख दाप्योदिश्तं get wat च afer ॥

भेषजशेदलवणएगन्धधान्यगुड़ादिषु |

BTCA | RB

wey प्रकिपन्‌ wll पणान्‌ cag षोडश ॥

WIA CLITA AT STH AAT TATA |

श्रजातौ जातिकरणे विक्रेयाष्टगुणो दमः ॥

ससुद्रपरिवन्तैश्च सारभाण्ड्च शजरिमम्‌ |

श्राधानं विक्रयश्चापि मयतो दष्डकख्पना ॥

Wa पणे ठु पञ्चाशत्‌ पणे तु ग्रतसुच्यते।

faut दिशतो दण्डो qeagt तु टद्धिमान्‌॥

सम्भूय कवं तामे सबाधं कार्श्िख्पिनाम्‌ |

WGA PTs sie वा जानतां दम उन्तमः॥

aya वणिजां प्यमनर्घेणोपरन्धताम्‌ |

विक्रीणताश्च विहितो दण्ड उन्तमसाइसः ॥

राजनि eqraa* ated: प्रत्यहं तेन विक्रयः |

क्रयो वा निखवस्तस्माट्‌ वणिजां लाभरत्‌ सतः ॥

aera तु श्तं वणिग्‌ zeta पञ्चकम्‌ ।

qua usm तु यः सद्यः क्रयविक्रयौ ॥

पष्यस्योपरि सख्याप्य वय पश्यसमुद्धवम्‌ |

अरघीऽनुग्रदशत्काय्येः क्रतु विक्रतुरेवच"-इ ति |

तुला तोशनदण्डः। wenfe परिमाणम्‌ । नाणकं मुद्रा

चिष्धितं द्रनिष्कादि। एतेषां कूटे ग्प्रसिद्धपरिमाणदन्यथा ; नयुमवमाधिक्यं वा, द्रषमादेरब्यावहारि कमुद्धितलं वा, ताघ्ादिगभेतव वा, करोति; यञ्च चगुयौसादिरूपेसवयेवहरति, तावुभौ wale

* ऋ्‌ाप्यते,-- दति are | 40

BLS पराशर माधवः |

quae’ Tawa | यः पुननांणकपरोखकः aaa कूटमिति रुते, श्रसम्बग्‌ a खन्धगिति, शोऽणुत्तमसाइवं cena! यः andy: श्रायुवदानमिन्ञएव जो वनाथ चिकित्धाशोऽहमिति तिये कूवनुव्राजपुरषेषु fefaat करोति, स यथाक्रम प्रयममध्यमो- WHE दष्डनोवः। योऽपि वणिग्रोहिकापाशारैः wers- ait कूटमानेन generar वाऽपररति, wet पाणां दिशतं दष्डनौयः । शअपड्टियमाण्टरव्यस्य पुगटेद्धौ wat च दण्डच्यापि ठद्धिहानौ कण्पनोये । मेवजमौषधद्रव्य, @utenfe, गन्धद्रष्य- gmufe | एतेन्वधारद्रग्यं विक्रयाय मिश्रयतः vty दण्डः | न विद्यते बमू्धा जातिचंस्मिन्‌ टचन्मादिके, तदजाति। तकिन्‌ जातिकरणे विक्रयाय गन्धवणेरसान्तरषञ्चारणेन बङमूष्यजातोव- साङृश्छसम्पादमे, विक्रेवस्यापादितकादृष्धस्य aqaie: पश्यस्याषट- AUNTS: । घमुद्रकस् करण्डकादेः परिकन्तनं aes: । योऽन्य देव सुक्रानां पूं करण्डकं दशेयित्वा ्न्यदेव स्फटिकानां पूणं इस्तलाघवात्‌ समपेयति, यख सारभाण्डं क्छरिकादिकं शजिमं wer विक्रयमाधिं वा नयति, aaa दष्डकण्यना । छजिमकसरि- कादेमूं्धभते परे न्यूने, VETS इति wre । afl जिम fame पञ्चाश्रत्पणोदष्डः | wage तु श्तं, दिपमृ्ये तु दिश्रतो- दण्डः । एवं मूखद्धौ दण्डटद्धिरुनेवा । राजनिरूपिता्स्य pte afe वाऽपि जानन्तो वणिजः कार्शिख्िनां-कारूणां रजकादषां farfeont चिजकारादोनां पोड़ाकर watad< लामलोभात्‌ gare: पणसदसं दण्डनोयाः। ये पुनद श्रान्तरादागतं wea Weyer

।

शव हारे कारम्‌ | ३९१४

प्राथयमाना उपरन्धन्ति महाय वा विक्रीणते, तेषाबुष्तमवाइसो दष्डः। राजनि सज्िहितेऽपि षति, यस्तेनाचौ निरूप्यते, तेनाच॑न wat वा विक्रयो वा ara: निखवः निगेतखवः wat: | तस्माद्राजनिरूपितारर्बात्‌ योनिखवः, सएव afunt शाभकारौ, न पुमः खच्छन्दपरि कश्पितादर्ात्‌ । श्रधेकरणे विगेषमारइ मतुः,

“GA GATT पके मासे+ तथा गते |

कर्वोत चेषां परत्यचम्धंसंखापनं गपः-दइति |

SII WATTS पञ्चकं Wary wera, wew तु दशपणं लाभं ग्टश्ञोयात्‌; wa पश्छग्रहणदिवखएव विक्रयः | यः पुनः कालान्तरे विक्रोणौते, Tea कालोत्कषेवश्राल्लाभोत्कषैः Rey: | देशान्तरादागते पश्ये दे शाम्तरगमनप्रत्या ममनभाण्डग्रणब्रख्का दि- नेषु प्रयुक्रमथे परिगणग्य॒पश्छमूलयेन ay भेखयिवा, यथा श्रतपणमृच्ये GW दगश्पणोलाभः सम्पद्यते, तथा क्रेढविक्रेनोरलु- WAVY STITT: | दति लाहशप्रकरणम्‌ |

WT स्त्ौसङ्खनहणम्‌ | तशय Sfarare इहस्यतिः,- “पापमूलं awa जिप्रकारं निबोधत । बलोपाधिङते दे तु ठतोयमतुरागनम्‌ ॥

कि es

© पशुराचे GWT प्ते US ,-- इति सुगितमनुसंडहितायां पाठः |

Rie

पराशरमाघ्वः।

अनिच्छया तपतं AMAA तथा | प्रणये यन्तु रइसि बलात्कारृत तु तत्‌ ॥ SYN ग्टहमानोय दत्वा वा मदकारणम्‌ |

` संयोगः क्रियते यन्त॒ तदुपाधिृतं विदुः ॥

अन्योन्यमनुरागेण दूतसन्मषणेम वा | शतं रूपा्थेलोभेन श्रेयं तदनुरागजम्‌"--दति |

पुनरपि Sfaware सएव,-

^तत्युनस्तिविधं प्रक्र प्रथमं मध्यमोत्तमम्‌ | श्रपाङ्गप्रणं हास्यं दुतसम्मेषणं तथा ॥

श्यशेख षणं wlul प्रथमं BEE: सतः | प्रेषणं गन्धमाख्यानां धेपग्डैबणएवाससाम्‌ ॥ सम्भाषणं रहसि च मध्यमं aye विदुः | एकशय्याऽऽसनं HET चम्बनालिङ्गनं तथा ॥ एतत्छद्गन्दणं परोक्रमुत्तमं श्ास्तवेदिमिः"- इति ।

यो षिन्सङ्गदणक्नानोपायमा₹ याश्नवर्क्यः,-

“पुमान्‌ UPR ग्राह्यः केशाकेशि परस्या | सद्यो वा कामजेिद्धैः प्रतिप्तिदयोस्तयोः ॥

नो वौस्तनप्रावरणएसक्िकेशावमषेणम्‌ |

शरदे श्कालसम्भाषा सरैकख्थानमेवच-दरति |

स्लोपुंसयोमिंथुनोभावः सङ्गनदणएम्‌। तच प्रत्तः, परभाय्यैया सह

केशाकेशिक्रोडनेन ; ay श्रभिनवेः कामजे: कररुषद श्ननादिष्धतव्रण- लिङ्गः, इयोः सम््मतिपत्या वा, are) योऽपि परदारपरिधान-

वद्र काग्डम्‌ | BLS

ग्रज्चिप्रदे श-कुचप्रावरण-जघन-शिरोरहादिख्यशमं सामिशलाष इव करोति; निजेगदेगे जमाकगेशैऽणन्धकाराङ्ुले, wats संलाप- रोति, waar was मघ्चकादौ तिष्ठति, सोऽपि arg: | मनुरपि, | “fet qizes थः yet वा मर्वयेन्तथा | परस्परस्यालुमते FF BEET WaT ॥ दर्पाद्या यदि वा मोशात्‌ शाधवाद्वा खयं वदेत्‌ | Wa मयेयं भुक्रेति तच सङ्कहणं खतम्‌”--दूति | त्र दण्डमाह याज्नवस्कयःः- | “खजातावृत्तमो दण्डः श्रातुलोग्येषु मध्यमः | प्रातिलोम्ये वधः पुंसो नायाः कर्णादिकर्तनम्‌""- इति | चतुर्णामपि वर्णानां बलात्कारेण सजातोयगप्तपरभाय्यांगमने सारो तिपणसदसं दण्डः । यद्‌ तवानुलोग्येन हौनवणेगुप्परभाया गमन, तदा मध्यमसादसोद्‌ण्डः | यदा पुमः सवर्णमगप्तामानुलो- येन wat वा ब्रजति, तदा मनुना विशेष उक्तः+ “खसं ब्राह्मणेदण्डयो wat विप्रां बलाद्रजन्‌ | शतानि पञ्च दण्डयः श्यादिष्छनधा सडह सङ्गतः ॥ aus ्राह्मणो दण्डं दायो गुते तु ते व्रजन्‌ । wget शजिथविशोः weary भवेदमः- दति ॥ एतहुरुषखिभाय्यादिव्यतिरि क्विषयम्‌ । तज दण्डान्तरविधा- नात्‌ | तदाह नारदः “माता माद्व्वसा श्भ्रूभातुलानो freer |

are पटान्नर मावः |

पिदव्यशख्िभरिखस्लौ भगिनौ meet खवा । दु हिताऽऽचाग्ेभाख्ां च सखगोजा शरणागता ॥ राज्ञो परतरजिता ural areal व्न्तमा च aT) श्राखामन्यतमां गच्छन्‌ गुरुतस्पग उच्यते ॥ शिश्रश्योत्कर्ममं, तज नान्योटष्डो विधौयते-दति | प्रतिशोम्येन उक्छष्टस्लोगमने कजिवादेबेधः । एतहुपताविष- यम्‌ | अन्वेनं WATS: | तथां मतुः “gurafa fe तावेव ब्राह्मणा गुप्तया शद । विञुतौ शद्रवदण्डयौ दग्धव्यौ वा कटाभ्निना ॥ ब्राह्मणौ SUNT शेवेतान्यः पुमान्‌ यदि ani पञ्च शतं gaiq शजियन्तु सदख्िणम्‌""-इति | XAT W MTA गमने शिङ्ग्छेदनसर्वस्लहरणे, TATAA तू बधसवखापहारौ । तथाच सएव, “शृद्रोगृत्तममुं वा देजातं वणेमावसम्‌ | wae गुप्तौ सवण होते" दति । अजेव विषये इदश्पतिरपिः- “qual Haag धनं तस्वाखिलं हरेत्‌ | उक्त्य faysret भामयेङ्गदंमेन तु-इति | ugaatent गौतमः । “श्रायसियाऽभिगमने शिङ्गोद्धारः स्व॑द्धदरणएम्‌"- इति | ना््याः पुम नवणंगमने मासादिकन्तनम्‌ |

शिश्रस्ोत्वन्तेगात्‌+---इति पजास्तर्छतः Ts: |

TT ETL NTE | | me

we बधाचुपरेशो Te, तस्येव Tefen. न दिजातिमा- we) “sarge: परोकायमपि we नाददीत" दति शस्छयहणस्य निषेधात्‌ । over तु राश्नोनिषेदनेन काल्लातिपातश्ङा, तदा दिजातिन्नाजच्यापि warfare, “na दिजा तिभिर्याद्यं धौ यचो परष्यते | नाततायिषरधे दोषो इन्त॒भेवति कञ्चन ॥ प्रकाशं वाऽप्रकाशं वा मन्यस्तं मन्य्॒ट च्छति" इति ग्रखथदणाभ्यसुक्चानात्‌ । शजियवेश्धथोरन्योन्यस्द्यभिगमने यथा- कमं षरस्पञ्च श्तपणतकौ दण्डौ । तदाह मनुः- “बेश्छखेत्‌ रचिं गपा dat वा चचिथो जेत्‌ । थो ब्राह्मष्यामगु प्रायां तावुभौ दण्डमरेतः- दति । साधारणस्वो गमने दण्डमाह याश्चवष्कयः,- “maagig दासोषु भुजिखासु तथेवच | गम्धाखपि पुम्रान्‌ दायः पञ्चाग्रत्यणकं दमम्‌“ दति | खक्ख Tet दाष्यः | area खामिना एश्रषाडहानि- wares गटहएव स्थातव्थमिव्येवं पुरषान्तरभोगतो निरद्धा- अवर्ट्भाः | नियतपुरुषपरिहाभुजिग्याः। थदा दास्योऽवङ्द्धा- efter वा भवेः, तास तासु । Urea वेश्ाक्ञेरिणौगामपि घाधारणस्तोणं भुजिग्यानां ग्रहणम्‌| arg च स्ेपुरुषसाधारणतया गम्याख्पि गच्छन्‌ TENT दण्डनोयः | परग्टहौतलेन तासां परदारत्ष्यत्वात्‌ | एतदेवाभिप्रे नारदोऽपि, “द्ञेरिषछन्राञ्चणो tear दासो निष्काथिनो च a)

BRO पराश्नरमाधवः।

गम्याः Braet frat भ प्रतिखोमतः ॥ maa तु yfsarg दोषः श्यात्यरदारवत्‌ | गम्याख्पि डि नोपेयाट्यतस्ताः सपरिग्रहाः" दति | निष्कासिनौ खाम्यनवरद्धा दासौ । श्रमवरद्धदास्वाद्चभिगमने यान्नवशक्धः,- “प्रसद्य दास्यभिगमे दण्डोद शपः खतः | बहनां यद्चकामाऽषौ चतुविंश्रतिकः एयक्‌*- दति । पुरुषसम्भोगजोविकाखु दासौषु खेरिष्छादिषु च श्टस्कदान- मन्तरेण बलात्कारेणामिगच्छतो दश्पणोदण्डः । श्रनिच्छन्तो - Rat गच्छतां बहनां प्रत्येकं चतुविंश्रतिपणत्मकोदण्डः | कन्या- इरणे दण्डमाह यान्नवर्क्यः,- “श्रणङ्कतां हरन्‌ कन्यामुत्तमं वन्ययाऽधमम्‌ | दण्डं zargautg प्रातिलोम्ये बधः खतः | सकामाखनुलोमासु म Te दमः“-इति। श्रणङ्कतां विवाहाभिमुखो कन्यां TTY उत्तमसाहसं दष्ड- नोयः | तदनमिमुखो सवणोां श्रपहरन्‌ प्रथमसाहसं दण्डनौोयः | उन्तमवणंजां कन्यामपदरतः चचरियादेबेधएव | श्रालुलोग्येन घका- AIT तु दण्डो न भवति | श्रकामामपदरन्‌ प्रथमसाहसं दण्ड- नोयः | कन्यादूषणे तु दण्डमाइ सणएव,- “दूषणे तु करच्छेद उत्तमायां बधः सतः | श्तं स्लोदूषणे दद्याद्धेतमिथ्याऽभिगशंसने ॥ पशून्‌ गच्छन्‌ We दाप्यो Brat wl च मध्यमम्‌? दति)

-ष्यव हार काण्डम्‌ | BR

चदा कन्यां बलात्कारेण नखच्तादिना दूषयति, तदा तख करच्छेदः | यदा पुनस्तामेव श्रङ्गलो प्रेपेण योनिचतं कुर्वन्‌ दूष- यति, तदा विषमा मनुः, | “afr तु यः कन्यां क्र्य्यादूपे मानवः | AMIE के अङ्गुल्यौ रण्डच्चारेति षट्तम्‌ ॥ सकामां griget ना ङगुलो च्छेद मरति । दिश्रतं तु दमं दाप्यः प्रषङ्गविनिटन्तये ॥ कन्येव कन्यां या garden: स्ाद्िश्रतोदमः | Wea च द्विगुणं दद्यात्‌ frargarqares | यातु कन्यां wat wi सा सद्यो मौण्डयमरंति ॥ शरङ्ुोरेव च छेदं खरेणोद्हनं तथा“ दति। यदा पुनरुक्छष्टजातोयां कन्यां सातुरागामकामां* गच्छति, तदा तस्य चजियादेबेधः । यदा वणां सकामां श्रमिगच्छति, तदा गोमिथनं wea तत्पित्रे दद्यात्‌ । च्रनिच्छति पितरि दण्डष्टपेण WH दद्यात्‌ | सवर्णमकामां तु गच्छतो बधणएव । तदाह मनुः, “saat सेवमानस्त॒ जघन्यो बधमरेति | We दद्यात्येवमानः समामिच्छेत्यिता यदि ॥ योऽकामां दूषयेत्कन्यां स सद्यो बधमरंति । सकामां दूषयंसतस्यो न बधं प्रप्रयान्नरः“दइति । चण्डाख्या दिगमने दण्डमाइ सएवा,-

* सानुरागामकामां वा-इति पाठो मवितुं युक्तः। † सर्ववेष्वाद श ए्तक्षष्विव्यमेव पाठः | परन्तु अन्याभिगमने,- इत्या-

दिवचनदइयं याक्ञवस्क्स हतायां पद्यते | 41 `

RRR पराशर माधवः।

““श्नधाऽभिगमने aay कुबन्धेन प्रवासयेत्‌ | शद्रस्तयाऽद्युएव स्यादग्धस्यार्य्यागमे बधः ॥ अयोनौ गच्छतो योषां पुरुषं वाऽपि मेदतः* | eafanfaat दण्डः तथा प्रव्रजितासु च दति | अन्धां चण्डालोम्‌। तां गच्छन्तं जेविंकं प्रायशिन्तानभिमुख, “ससं त्वगधजस्तियम्‌"”--इति मनुवचनानुसारेण ससं दण्ड- यिला कुदल्ितबन्धेन भगाकारेणङ्यित्ा | पुरालिर्वासयेत्‌ । शद्रः पुनः चण्डालो गच्छस्द्भयुएव। we इति पाठे चण्डालएव भवति। चण्डालस्य द्वल्छष्टजातिस्ियाभिगमने बधएव । योषां मुखादाव- सिगच्छतः पुरुषं वा मुखे मेहतः प्रव्रजितां गच्छतः wafanfa- पणोदण्डः । वञ्चनया Blass दण्डमाह weafat— “विवाहादि विधिः atut यच dat च atea । स्तलोपुंसयो गसंज्नन्तदिवादपदसुच्यते--दति | स्लोरच्चणएमाह मनुः,- “maar: स्त्रियः कार्य्याः gee: खेदिंवामिश्म्‌ | विषये सन्नमानाख संस्थाप्या दात्मनो वशर ॥

* gay वाऽभिमेहतः+- इति पाठः समीचीनः परतिभाति।

† अच कियान्‌ म्रः अदश एस्तकेषु परिभ इत्यनुमीयते | यतः समन्तर जुतव च नं स््नौपसयो गास्यग्यवद्ारपदस्य लच्तणपरमेव, नतु वश्चनया dawa दण्ड विधायकम्‌ | भवितव्यन्तवच, Teta स््नौसंग्रहे दण्डविधायकेन पमाणेन | तन्तु न दृष्यते । खतः कारणात्‌ कियान्‌

Tam: प्रलोगदरत्यवगम्यते | समनन्तरोडतं विवाहादिविधिः सरौणामित्यादिवचनं नारदस्ेति हला मिवात्तरादावुड्धतमल्ति ।

व्यवहारकाण्डम्‌ | RRR

qavatsta wage: स्तियोरद्छया विशेषतः |

Sethe Hee: शोकमावड्ेयुरर चिताः ॥

wa fe सवेवर्णानां पश्यन्तो धर्ममुत्तमम्‌ |

यतन्ते रचितुं भारो भर्तारो दूबेला श्रपि ॥

wi प्रखतिश्च fang* कुलमात्मानमेवच |

खश्च wa प्रयत्रेनां जायां र्षम्‌ हि र्ति ॥

न कथिट्योषितः शक्रः प्रसद्य परिरचितुम्‌ |

एतेरुपाययोनेस्छ॒ शक्यास्ताः परिरचितुम्‌ ॥

sae age चेनां व्यये चैव नियोजयेत्‌ |

शनौ चे धर्षऽलपल्याञ्च पारिणणय्यस्य रकच्णे”-दति |

खेः पुरुषेः vata: सर्वदा Taare: कार्याः | विषये गौता-

दावासक्तास्ततो व्यावन्तेनोयाः। श्ररचचितास्त दुखरितेन vefae- कुलयोः शोकं कुखः। तस्मात्‌ कुलदयद्द्यथे रच्छास्ताः | यद्यपि my रचितुमग्रक्यास्तयाप्य्सङ्कन्दादौ नियोजनेन यपुरुषान्तर- चिन्तनावषरस्याप्रदानेन रखेदित्ययथः । इरस्यतिरपि,-

““दत्मेभ्योऽपि प्रसङ्गे्यो निवार्या wt खबन्धुभिः ।

शशरादिभिः गुरुस्तो भिः पालनोया दिवानिग्रम्‌"-दति ।

दोषरदहितस्ललोपरित्या गिन प्रत्याह नारदः+ “श्रनुकरूलामदुष्टां वा cat areal प्रजावतोम्‌ | त्यजन्‌ भार्य्यामवस्याप्यो राज्ञा दण्डेन यसा? दति |

—

* प्रतिं ufeay,—raaqa ut | A T astqa,—xfa are |

BRE ULTINLATH: |

दण्डेन शापयितुमशरक्ये ay apse: — “aryrameial zat ava पियवादिनौम्‌ | व्यजम्‌ दाणः aatatraxet भरणं स्तियाः-दति। बुध्वा fad व्यजेदिव्याह नारदः+ “रन्योन्यं त्यजतो we स्यादन्योन्यविष्णद्धये | wigaat: म Stern वयभिचारादृते स्रियाः“ इति। विवाहसंस्काररडहितयोरत्यन्तजातौयस्तौ पुंसयो विरो धेनान्योन्य- wet दोषोनास्ति। विवाहसस्तायास्त॒ वधभिचारादेव त्यागौ- a विरोधमाचेण 1 एतच खस्थस्वच्छन्दव्यभिचारिणणीविषयम्‌, “खच्छन्दगा तु या नारो तस्याख््यागो विधौयते” इति यमस्मरणशत्‌ | freer fa सनधाच्याः | तथाच afas:,— “चतस्तस्त॒ परित्याज्याः शिष्यगा TET तथा । पतिप्नौ तु faite लङ्गितोपगता तथा^रति | हारोतोऽपि । “sey श्रधमवणंशिव्यसुतगामिनौं पानव्यसना- ant धनधान्यविक्रयकरौ विवजेयेत्‌”*-दइति । विवजेनं च यव- हारपरित्यागः। तथाच वसिष्ठः+ 'व्यवायतोथेगममधर््गभ्यख निवन्तं तेति | व्यवायः सम्भोगः । तौर्थेगमनशब्देन THA सच्यते, We शब्देन च ओतम्‌ । area सम्भाषणादिकम्‌ । व्याधितादौनान्‌ सम्भोगमानस्य त्याग इत्याह देवलः, “व्याधितां स्तोप्रजां बन्ध्याभुग्मत्तां विगतान्तेवाम्‌ | श्रु ष्टां लभते त्यक्तु tate लेव कष्मेएः-दति |

व्यवशारकाणम्‌ | १९५

तोर्याल्ठग्मोगात्‌,-दत्य्यः । तया नारदः+ “qagt स्तोजननों निन्दां प्रतिकूलाश्च सर्वदा | कामतो माभिनन्देत gaat म दोषभाक्‌ ॥ वादिनो पूर्वाशिनौञ्च wal निर्वासयेत्‌ were | wi धनथष्टसवेस्वां गभविष्वं सिनो तथा ॥ wag धनमिच्छरन्तौं fad निर्वांसयेन्नहात्‌”-दति | बौधायनोऽपि,- ‘ard: प्रतिनिषेधेन या भार्या सकम्दयेदृ तुम्‌ | at याममध्ये विख्याप्य भूषन्न तु नयेत्‌ ETT ॥ AAT नारो बन्धकं परिदिसकाम्‌ | व्यजन्ति पुरूषाः प्राज्ञाः चिप्रमपरियवादिनोम्‌“ति । व्यागख अ्ननिधनेन काय्यैः । तथाच यमः,- | “सखच्छन्दव्यभिचारिण्याः विवस्ांस्यागमन्रवोत्‌ | न बधन च वैरूप्यं बधं स्तोणां विवजेयेत्‌ ॥ म सेव alae aq म चेवाङ्गविकन्तैनम्‌“-दति । aut बधं कुवेन्‌ तासां विवजेनं gaigul, म कणेनासादि- कत्तेनमित्यथेः। wey BMY श्राचाराध्याये प्रपञ्चित इति मार कथ्यते |

दति wlage: |

शय पराशरमाधवः।

अथ STANTS व्यवहारपदं कथ्यते |

तजर नारदः+ “विभागोऽथैष्य frara Faas प्रकश्यते | दाथभाग दति परोक्षं व्यवदारपदं बुधेः-दति । दायोनाम; यद्धनं स््ामिसम्बन्धादेवान्यस्य aaa”), तदुश्यते। a दिविधः अप्रतिबन्धः सप्रतिबन्धखेति। पिदधनं पितामदधनं वा श्रप्रतिबन्धो दायः। पुजादिधनं तु पिजादौनां सप्रतिबन्धो दायः(९। तस्य॒ विभागोदायविभाग cea श्रतएव दायगब्देन पिढ- डाराऽऽगतं माटदाराऽऽगतं च TARA aa दति । संयदकारख.,- “पिहद्धाराऽऽगतं द्रव्यं मादद्वाराऽऽगतश्च यत्‌ | कथितं दायश्ब्देम तस्य भागोऽधुनोच्यते- इति । विभागकालमाह मतुः, “gry पितुख मातु समेत्य Bat: By! भरम्‌ Fae क्यं अनो शरास्ते दि जोवतोः- इति । qe पितुरिति पिद्रधनविभागकालः। मात्रूष्वेमिति are-

(९) खामिनः धनश्वामिनः सम्बन्धः खामिसम्बन्धः | स च दायमाग- प्रकरगोक्तः wafers य्यः म तु meals | तेन खा- fam सकाशात्‌ ald घन न दायः। ।

(x) सर्वस्यामेवावस्धायां पिचादिधनं एचादिलंमते इति as प्रति- बन्धामावात्‌ तदप्रतिबन्धोदायदव्ुच्यते । पचादिधनन्तु fase सप्रतिबन्धोदायः। तत्‌एचादौ विद्यमाने तद्धनस्य पिादेलेन्धम- श्र क्यतया सप्रतिबन्धत्वात्‌ |

व्यवहारकाण्डम्‌ | RRO

धनविभागकाशः। ततद्ेतदुक्रं wafer) पितुरूष्यै मातरि नौवन्धा- मपि पिदधनविभागः ara: । तथा arqeed पितरि जो वितेऽपि मादरधनविभागः area) श्रन्यतरधनमविभागे उभयोरूष्वेकाल- प्रतौचणालुपयोगादिति । तदुक्तं सं्रदकारेण,- “"पिदद्रव्यविभागस्य जोवन्धामपि मातरि 1 असखतम््तयाऽखाम्यं warn: पतिं विना ti मादद्रव्यविभागोऽपि तथा पितरि जौवति | सत्खपत्येषु यस्मान्न स्लोधनस्य पतिः पतिः”-इति | श्रयमयेः | पतिमरणे पिदरभार्य्यायाः प्यपरमादखातन्व्येण न खामिलं, यस्माच्चापत्येषु विद्यमानेषु भार्य्याधनस्य भार्य्यामरणे- पि पतिने खामो, तस्मान्तयोरन्यतरस्मिन्‌ जो वत्यष्न्यतरधन- विभागोयुक्रः-इति । एतेन जोवतोस्तत्तत्‌्रव्यविभागेषु पुजार्णा न खातग्व्यमिल्यर्थादु क्रं भवति। तथा श्र्खुर । “न जवति पितरि ga रिक्थं भजेरन्‌ । यद्यपि स्यात्‌ पश्चाद धिगतं, ते श्रनर्ांएव पुचाः | श्र्थधम्मेयोः श्रखातन्त्यात्‌^- दति । श्रस्याथंः। यद्यपि raat wa: fieuafafad प्रतिपन्नाः, तथापि पितरि Safa तद्धनं न विभजेरन्‌। यतो घर्माययोर खातन्व्यादिभाग- RUSTE, | RUA नाम, वदादामप्रदानयोरखातन्व्यम्‌- दति। तथाच won. “जोवति पितरि gaat श्रयांदान- विसर्गाक्ेपेव्वखातन्त्यम्‌”-दति । श्र्यादानमधौपभोगः । विसगौी- ययः । aranwere: गिच्वाथंमधिकेपादिः। धमास्ातन्त्यं, एय- गिष्टापूर्तादावप्रटन्तिः | यत्त देवलेनोक्रम्‌,-

arc पराश्नरमाधवः |

““पितथैपरते ay विभजेरन्‌ पितुधेनम्‌ | | नाम्यं fe भवेत्तेषां faced पितरि शिते-दति। लदष्यखातश्रप्रतिपादमपर । पिदधे qurat जग्मना साम्यस्य

शोकसिद्धलात्‌ | मनु शास्तेकषमधिगम्यस्य स्त्वस्य कच wta- सिद्धता। wnafagay, “सखामो खक्यक्रयसंविभागपरियदाधि- गमेषु । ब्राद्मशस्याधिकं wa चज्रियस्य विजितं निविष्टं वैश्य शद्धयोः"द्ति गौतमवचनादवगम्यते । श्रप्रतिबन्धोदायो wai, म सप्रतिबन्धोदायः। संविभागः सप्रतिवन्धोदायः। अनन्यपूरवेखख जलटष्काष्ठादेः खकारः परिग्रहः निध्यादिप्रा्निरधिगमः। एतेषु निमित्तेषु wag खामौ भवति । ब्राह्यणस्य प्रतिय्यहादिना ae, वदधिकमसाधारफम्‌ । चचिचस्य विजयदष्डादिलमं यप्तद- धारणम्‌ । ame रुषिगोरलादिशब्धं fafas, तदसाधा- रणम्‌ । xe दिजश्रश्रूषादिना ञतिरूपेणख यलभं, तदसाधा- रणम्‌ । एवमनुलोमप्रतिलोमजानां खखविहिताश्वसारश्यादिना यष्वभं तद धिकमित्यथैः । तत्रैव संयडहकारेोन्यायमाद,-

‘aad यश्च यद्धस्ते तस्य eral सएव नइति |

square स्थितस्य दभरेनेन तस्येव स््रामित्ापन्तेः । श्रत:

manana gaa | fay, यदि यछा न्तिके यद्धनं दृष्टं Ta सएव GMa, तद्यस्य खमनेनापइतमिति न ब्रूयात्‌ । Ae वान्तिके दृष्टं तस्येव खामिलात्‌ | खलस्य लौ किकले,

“दयोऽदन्तादरायिनोदस्ताछिष्ठेत ब्राह्मणो घनम्‌ |

याजनाध्यापनेनापि यथा स्तेनस्तथेव सः""-दति

यवशारकाख्छम्‌ | | १२९

याजनादिना श्रदन्तादायिनः षकाश्ाद्रव्यमजयतो दष्डविधा- नमलुपपन्नं स्यात्‌ । तस्माच्छास्लेकसमधिगम्यं खलम्‌ |

मेवम्‌ । लौकिकमेव खत्वं शौ किका्ंक्रिथासाधनलात्‌ | बरोद्यादिवत्‌ । श्राहवनौयादौनां वेदिकादौनामपि लौकिकपाका- दिषाघधनत्वमस्तौत्यनेकाभ्िकोरहेतुः- दति चेत्‌। न। म हि तैवा- माइवनौयादिरूपेण पाकादिसाधनलं, किं तरिं लौ किकान्धादि- रूपेणेत्य सि वेषम्यम्‌(\)। fry, पामराणमपि खलव्यवहारदशेनात्‌ सवस्य शौ किकलत्वमवगम्यते(९) |

यन्तु गौतमवचनम्‌ | “anit खक्यकयसंविभागेषु"-दत्याच- नुपपन्नमिल्युकम्‌ । तन्न । प्रतिग्रहाधुपावस्टाख्ध लौ किकलवे fet ब्राह्मणदौनां प्रतिग्रहाथुपायनियमा्थलात्‌ ्रास्तख्य(९, । aay, श्रन्यश्य खमन्येनापडतम्‌- इति न ब्रुथादिति। तदषत्‌ । खतदेतु-

(९) संस्वार विप्रेषसखं ताद्यभिरा वनोयडचते । afe च तच रूप. इयमाडवनौयत्वम मितश्च । तालो किकहामसाधनत्वमलो किकेना- इवनौयत्वेन रूपेण | लौकिकपाका दिसाधनल्वन्तु लो किकेनाभितेनेव etafa भावः |

(२) erg शास््रेकसमयिगम्यले तु शशास््नागभिश्नागां wacat खत्व- वयवद्ारणव म सम्भवति। ग fe शास्त्रमविक्लाय तदेकसमधिगम्यो- or शक्ते च्ातुमिति ara: |

(३) प्रतिय्दाययपायकं खत्वं लोकिकमेवेति faa तेषां प्रतियङाद्यपा- यानामनियमेन saat aay प्राप्तो सन्धां ब्राह्मणस्याधिकं werfa- च्वादिग्मैतमव चनेन ब्राद्धणस्येव प्रतिय हः च्तियस्येव विजय xenfe-

Tian खदृषटा्ेतया उपाया fama | तच्नियमातिक्रमाव्‌ gaara

पर्वति खल्वन्तु जायते रेति भावः। 42

३९० | WETNEATUT: |

arerfeaeery GINVaTTe: | चद पि योक, .“योऽरता- दायिनः-इति wemefen सकाशात्‌ याजनादिना ग्य मजेकिररदच्छनिधानमनुपपन्नमिति । are) प्रतियहादिनिय- तोषायक्र्धेव ware लौकिकत्वात्‌ मिथमातिक्रमेण द्रष्यमजेयतो- दष्डविधानसुपपथते । एवं, “aetetea इष्यन्ति"-दति प्राय- faufaurrafa! एवं च खलस्य शो करिकवे अरसक्मतिग्रहा दिल धनं तत्पजादोनां दायत्वेन समिति विभाश्यम्‌(५। ग तेषां रोष- aqarg® | Son faarrat ural दायोशाभः कयोजथः | प्रयोगः कमयोग सप्मतिग्रहणएवच""- इति RCH | इदम feasted) विभागात्‌ खं ee वा विभागः-इति। awe gow) विभागात्‌ खं, wa खत्वे उत्पन्नमाचख पुजस्यापि खं साधारणमिति उव्यसाध्येव्वाधानादिषु पितुरधिकार- faferd स्सात्‌(९। किच, `

(१) खल्वस्य श।स्त्रेक स मधिगम्यते हयसत्‌प्रति यमहादिना wearer खत्वमेव भ श्यात्‌ तस्योह्छ्गषिधागात्‌। खल्वस्य लोकिकत्वे त्वसत्‌ प्रतिग्रहादि waafy qa भवन्येव । तस्योक्छगय सुध्यन्तोति प्रायच्ित्तन्तु qenfaqts ग तत्‌एवादौनाम्‌ | स खत्वव्नियिता sate प्राब- खित्तमकुव्यन्‌ प्र्यवायमागौ मवति, तस्य तङ्धनमधम्म्धेख्च भवति | तल्‌ एशादौनान्तु दायरूपमेव तद्धनमिति म तेषां प्रद्यवायंः। तेषां away ureters: |

(२) साधारबधनस्येकेन विनियोगासम्भवादिति ae: |

Vaya | Ret

‘air Dea चरनं स्ये afeyaste तत्‌ । W AIA ATA ATE स्ावरादृते-इति प्रौतिदागवचनमष्यनुपपन्न Bet यद्पि,- 'मणिञ्ुन्नाप्रबालानां wee पिता wy: | wave ठु ate न पिता भ पितामहः ॥ पिदरप्रसादात्‌ yar Terenas च । खावरं ठु न yan प्रवादे सति पेदकेः- दति, तत्पितामहोपान्तख्वावर विषयम्‌ | तसात्‌, साभिनाभ्रादि- भागादा खलं म WHA | Ugg । जग्नेव wa wa प्रसिद्धम्‌ । विभागश्ब्दश्च बहद्लामिकधनबिष्षये शोके प्रसिद्धो नान्यरोयघनविषथो न प्रहोए- fava: ) किञ्च “उत्पत्येवाथं खामिवान्मेतेत्याचाख्ाः”--ए्ति TATA सलमवगम्धते । aqme, मणिसुक्राप्रनालानाम्‌,-दत्यादिवचनं पितामहोपात्त- सावर विषयमिति । तदयुक्म्‌। न पिता न पितामह इति वचनात्‌ ferawe हि खाजितमपि धनं पुजपौ चयोः सतोरदेयमिति ख शाना खलकङ्गमयतोति | यदण्यक्रम्‌ । श्रयसाध्येव्वाघधानादिषुं पितुरनधिकार इति तदयुक्रम्‌ । वचनादेवाधिकारावगमात्‌ | यदपि चोक्तं, जन्मनैव

(९) अन्मनेव खल्वे स्थावरस्य प्रराददानश्य प्रसक्तिरेव नाल्लौति aq षति. faa | तस्ञादिभामादिना खत्वं न जन्मनेति भावः| (२) न प्रोगविषयो न निव्विषश् care: |

RW WIIWACATYA: |

खले भक्तां daa agafaanfe दिष्णुवचनं मोपपद्यते,-इति । तदष्ययक्रम्‌ | साधारष्येऽपि द्रव्यस्य वचनादेव परो तिदाने पित्र- भिकारोपपन्तेः | श्वावरादौ तु खाजिंतेऽपि पुजादिपारतग्त्यमेव | “erat feuzda यथपि खयमजिंतम्‌ | श्रसम्भूय सुतान्‌ way दानं म च विक्रयः it यं आता येऽ्जाताख्च ये च गभं व्यवसिताः | tire तेऽभिकाङ्खन्ति न दानं भन च विक्रयः" warfare | श्रापदादौ तु खातग््यमस्सेव । “एकोऽपि erat कुर्यादामाधमनविक्रयम्‌ | श्रापत्काले Fears धर्मायेषु विशरेवतः-दइति खणरात्‌ । तस्मात्‌, GF जन्मेव खत्वमिति | प्रहृतमनुषरामः। अपरमपि विभागकालमाह याज्ञवल्क्यः, “विभागञ्ेत्पिता gaifeegat विभजेव्सुतान्‌ । wae वा श्रेष्ठभागेन wt वा |: समांभिनः- दति | यदा पिता विभागं कतमिच्छति, तदा पुचानात्मनः सकाशा- fea विभजेत्‌ । इच्छया विभागप्रकारः, ae वा श्रेष्ठभागेनेति। Hout: सोद्धारविभागः। उद्धारप्रकारः Waar दगितः,- “age fi उद्धारः सवद्रव्याच्च यद्रम्‌ | ततोऽधं MAAS VMAS तु यवौयसः”-इति । श्रवा | सवे च्येष्ठाटयः TAT: घमां शभाजः(९) श्रयश्चु(र९ विषमोभागः

(१) इदश्च सव्वे वा स्युः समां शिन इ धस्य व्याख्यागम्‌। (a) अयचखेति सेाडधारविमागरूपदत्यथेः |

व्व हारकषारम्‌ | शद्‌

ल्ाजिंतद्रव्यविषयः | क्रमागते तु सर्वेषामपि समांश: ख्यात्‌ । पितु- रिच्छया विषमविभागस्यायुक्रलात्‌ | नारदोऽपि काशान्तरमाइ,- “श्रत Sel पितुः gu विभजेयर्धनं समम्‌ | मातुनिटृत्ते रजसि प्रत्नास भगिनोषु च ॥ frat वाऽपि रमणे पितयुपरतसप्े"-दति । श्ङ्खगेऽपि। “sara पितरि खक्यविभागो ag विपरौते चेतसि दोधेरोगिणि च-इति । were) श्रकामे विभागम- भिच्छति पितरि श्रतिदद्धे विपरोतेऽप्रृतिखे दोषेरो गिणि श्रचि- किद्यरोगग्रस्ते च पुज्ाणामिच्छयेव विभागो vata: 1 दीर्ध रोगग्रइणमतिङुपितादेरुपलव्णम्‌ | WUT मारदः+ “व्याधितः कुपितेव विषयासक्रमानसः | श्रययाश्राख्छकारो च म विभागे पिता प्रञुः"-दूति। frat समविभागकरणे विगरेषमाड याश्नवस्क्यः,- “यदि कुर्याल्षमानशान्‌ पल्य: कायाः समांशिकाः | म दन्तं स््लोधनं यासां भर्चावा atu वा“-इति। यदि weer पिता gaa समभागिनः करोति, तदा श्रद- war: पल्योऽपि पुच्रसमांश्रभाजः कार्याः । दत्ते तु ala, “दत्ते लद्धं प्रकल्ययेत्‌"-दति पुजांशादद्धौंशभाजो भवन्ति। faa- Se waifage विभागः कर्तव्य इत्याद प्रजापतिः,- “एवं खड वसेयुर्वा एयम्बा धमेकाम्यया | एयम्बिवधेते धममस्तसाद्धम्यां wafer’ — इति । इृश्सतिरपि,- |

1, पराश्ररमाधकः।

“quqray वसतां पिदरेवदिजारेनम्‌ | एकं भवेदधिभक्नागां तदेव wre BY ZY) — दति | favted fara प्रकारनियममाडइ याश्चवल्वधः,- “fate: ur: frre wafer । मसु fawreet विभागेऽपि विषमविभागो मनुना दचचितः। अध्यै पितुञ्च मातुसखओत्यपक्रम्ब,- “ae एव तु zeta fas; धनमेवतः | शेषास्तु पजोवेयुययेव पितरः तथा ॥ wee faw खद्धारः स्वद्रव्य धदरम्‌ | ततोऽधः मध्यमस्य ख्ाकुरो वन्तु यवो खसः” ॥ तथा, “उद्धारऽहङ्कते तेषामियं खाद शकश्यना | एका धिकं Weare: पुजोऽध्यध्वे ततोऽनुजः ॥ sada घवोथांस एति धमव्यवस्ितः-दति | गौतमोऽपि । “विंशतिभागो see मिथनमुभवतोदयुक्ो- रथो MIT । ATW: खोडः कूटः वण्डो म॑ध्यमस्यामेकखेत्‌ | अ्रवि- धान्ावसो autem चतुष्यदां Sas यवौ यसः । खमं चेतरतः स्वम्‌”--टति । अयमथः । स्वस्मात्‌ पिदरघनादिंश्रतितमोभागो- eee) fre गोमिथुनं प्रसिद्धम्‌ । उभयतोदन्तोऽशवाश्रतरमदंभाः, तेषां यथासम्भवं अरन्यतराग्वां यक्रोरथः। खोडोठ्दः | कूटः wy- विकशः । वण्डो विलो पितबालभिः। अविगेितलात्‌ गवाश्वादौनां (१) waa व चनेन खखासाधारण्धनेन एयकएथक्‌ पिचाद्यश्गात्‌ विभागे अम्भडडधिरिति द्वम्‌ |

यवङारकाखम्‌। Rey

enw waaceign: wietrenre । adiewyg, भान्दं erty, wet लोहम्‌ । sitet शकटथक्रम्‌। wet गवारौ- MARA एयक्‌ VMI यवोषस उद्धारः | रहव्यतिरपि,- “जदमविदयामृणशेष्टो gist दायादवा्रुयान्‌”-इति | कात्यायनोऽपि, “यया यया विभागौत्यधनं यागा्थतामियात्‌ । तथा तथा विधातव्यं विदद्धिर्भागगौरवम्‌"(९-दति | लौवदिभागेऽपि विषमविभागो नारदेनोक्रः,-- “पितेव वा सधं पुषान्‌ विभणेदयसि fer: | ae शे्टविभागेन बथा वाऽ मतिभवेत्‌ ॥ fata तु विभक्षा ये समन्यूनाधिकेधनेः | तेषां qua we: स्यात्‌ wae हि, पिता प्रभुः ॥ इवंशौः प्रतिपद्येत विभजन्नात्मबः पिता^द्रति । evafacta,— | “खमन्बूनाभिक्रा भामाः पित्रा येषां प्रकक्िताः । तथैष ते wetter, विनेयासे ख्यरन्यया^-दति । तस्माष्नोवदिभागेन a विषमविभागोऽस्तौति कथं gar:

* | सव्वस्य,-इति का० | 1 इत्थमेव पाठः सव्व THAT | परमयं UTS: न समौच्ौनः। जोवद्धिमागो$नोवदविमगे च,- इति पाठत्‌ समौ चौनः प्रतिभाति |

(१) अनेन धनस्य यागायत्वं यथा भवति, तथा मागाधिक्यं कनश्थमिति “gaat विद्यादिगुखवतां मागाधिक्यं ज्ञापितम्‌ | तदौयधनस्योत्सगंतेा- यष्राधत्वे सम्भव्यमानत्वादिलखमिप्रायः।

Rad पराश्दरमाधवः।

wana विभजेरज्निति नियम्यते । मेवम्‌ । सत्थं शराख्तो विषम- विभागोऽस्ति, तथापि खोकविदिष्टलादसुबन्ध्यादिवत्‌ नादष्टोयते । SHY संगहकारेण,- "दया मियोगधमौऽयं नानुबन्ध्यावधोऽपि वा | तयोद्कार विभागोऽपि नैव सम्प्रति वत्तते"-इति । श्रपसम्बोऽपि । “Masa geet दायं विभजेत्‌ समम्‌-दूति BAIA “श्येष्टोदायाद इत्येके"-इत्येकौ यमतेन ह त्छरधनग्रहणं इेष्टस्लोपन्यस्य, देशविशेषे, “gad eur गावः ष्णं भौमं ee रथः पितुः परिभाण्डदच, ग्टहोऽलङ्ारो भाय्याया श्चातिधनं चेत्येके" -दृत्येदौयमतेनेवोद्धारविभागं दगेयिला “तच्छास्लप्रतिषिद्धम”- दति निराङूतवाम्‌। त्च ग्रास्तप्रतिषेधं खयमेव द्रितवान्‌, “मनुः gaat दायं व्यभजदित्यविगेषेण श्रूयते”-इति । तसरादिषम- विभागः शाख्लसिद्धोऽपि लोकविरोधाद्रतिविरोधाच् नानुष्टेयः,- दूति खमेव विभजेरन्निति नियमे घटते | खयं zuma पिदढद्रव्यमनिच्छतोऽपि यकत्किचिदत्वा दायविभागः कर्य: तत्पु जादोनां दायगरणेचछा नित्यं मित्या इ यान्नवस्क्यः,- TMA CATS fanfare wR fara’ —xfa | qaret arauafaarnt दु हिषभावे EB: | तथाच सएव “मातुर्दुहितरः गरेषन्डणान्ताभ्य तेऽम्वयः'*- दति | माटक्ृतर्णापाकरणणव शिष्टं मादरधनं दुहितरो विभजरन्‌। अरत, मादकृतणंसमं न्यूनं च॒ माद्रधनं femal सद्भावेऽपि धुभाएव

GIVI RBZ | RRO

विभजेरम्‌,-ए्त्यर्थादवगम्यते^) । ay गौतनेन विगरेषोद्रितः। “श्लौधनं दुदिदणमपर्तानामप्रतिषठितानां च-इति । छढ़ाऽनूदु- दुदिटषमवाये मादधनमनुढ़ानामेव(९) । अद़ाखपि खधननि्धेन- दु दिदढसमवाये निर्धनानामेवेत्ययः(२)। पैतामहे पौराणां विभागे विशेषमाह याश्चवख्कयः,- “श्रनेकपिटकाणन्तु पिढतो दायकल्यना-इति | यदा पिरतः अविभक्षा भातरः पुजालुत्पा् ताः, TWAS दौ पुजौ, अन्यस्य जयः, WIE wat: । तच पौणाणां पैतामहे za यथ्चपि sata खलं पुजेर विशिष्ट, तथापि पिच्चंश्ं इावेकं जथो- SAR NTA लभन्ते इत्यथैः । एतदेवामिपरि्य ङडद्यतिः,- “तत्पु जा विषमखमाः पिदहभागदराः इताः"-इति | aT: प्रमो तपिदकाणणमेकेकखछ पुजाः, विषमखमाः न्यूना - चिकषड्याः, खं खं पैटकं भागमेव wr इत्ययः | यदा खसत- योर विभक्रयो मेध्ये कञ्चित्‌ शाता waa: तल्छुत्ड पितामहादणष्यप्रा्तांभ्ः पितामद्ाऽपि मासौत्‌, तदा लाह काल्यायनः,- “श्र विभक्तेऽनुजे प्रेते aaa खक्यभा गिनम्‌ | कुर्वत जौवनं येन॒ way नैव पितामहात्‌ ॥ waain स fax तु पिदव्यान्लच्छय वा सुतात्‌ ।

(९) तथाच विभजेरन्‌ सताः faategaqqad सममिति माथे पजा. णामधिज्ञारः रतदिषयङति ata: | (a) इदमप्र्तानामि घस्य खास्यानम्‌।

(९)तथाच अप्रल प्रदमनूढापरम्‌+खप्रतिद्ितापदच्च निधंनापरमिति भावः। 43 .

शश पदान्नर माधवः |

avatrg श्वा arget न्यावतो भषेत्‌ ३. शभेत तत्हुलो वाऽपि free: परतो भवेत्‌-दति । मेत तस्छुतो वा,-दत्यस्य अयमर्थः | verte विभाव्परथनगस्ञा- Arve सुतोऽपि पितुरभावे agri ia, त Sel तत्‌सन्ततौ ठृद्धभपितामडधनविभागकरणएनिदत्तिःः- दति | तथाच Saw, ` ""शअविभक्रविभक्षानां कुलानां वसतां सडह । wet दायविभागः स्यादा wauifefa feat: | तावत्‌ yer: सपिण्डाः |: पिष्डमेदस्ततः avai कौवत्पिटकस पुनः fra सह कथ पितानदधनविभौष दत्याकाञ्जयामाई रहखतिः,- “sq पितामहोपान्ते जङ्गमे चावरेऽपि at | खममंग्िलमाख्यातं पितुः gre चेव दि" दटति 1 आाश्नवख्वधोऽपिः- Saat पितवामहोषान्ता निबन्धो द्रव्यमेव वा) तच स्यात्‌ wee ere पितुः पुचस्छ चोभयोः इति । भूः शालिखेजादिका । frac; एकश्च पणमारख्य calm पर्णानि, ATH कमुकभारस्व इयन्ति MYR YT: | द्रवयं सुवणेरजतादि । aq पितामद्ेन प्रतिघहविनयादिखमम्‌, तच पितुः पुचरश्य च arm लोकंप्रसिद्धमिति विभागोऽस्ति । हि यस्मात्‌ सदृशं समानं GTS, तस्मात्‌ न पित्रिच्छयेव विभागो- नापि पितभांगदयम्‌ | aay, पिदतो भागक्पनेत्येतत्छाम्बे समा जेऽपि वाचनिकम्‌ | च्रतः,-~

कहर क्म्‌ | १३९

“इावंशौ अतिष्चेत विभजनात्मनः पिता'"- इत्केवमादिकं युगान्तरे विकमविभागप्रतिष्पदनपरतया खपि- तम्‌ । खा जितद्व्य विषयं वा । पेतामदधभविषखे तु न कापि दिक्मविभागः,- दति । तया, श्रविभक्तेन पिभा Garay द्रे दौ- यमाने विक्रौयमाखे वा पौषस्य निषेधेऽप्धिकारोऽस्तोति* गम्यते | पेतामरहोषात्तऽपिं कचित्‌ पितुरिच्छयेव खाजितवद्धिभागो- भवतोत्याह मनुः, “पेटक तु पिताद्रव्यमनवाघ्रं यदाश्गुयात्‌ | मः meena: खथयमजितम्‌"”- दति | ` अत्पितामहाजिंतं केमा्पदतं यदि पितोद्धरति, नदा खाजि- ae YS: घाद्धंमकामतः wa म विभजेत्‌, इति । एवं च षति, पितामहोपाभिते न खेच्छयाविभाग cam भवति । इस्पकिरिपि,- “Gare इतं पिका खगमा यदुपाजितम्‌ | विद्याश्ौग्यादिना प्राप्तं aw are पितुः इतम्‌“-दति | काद्धायनोऽपि,- “दखश्र्षाऽपदत द्रव्यं Weary यद्भवेत्‌ | eres पिता पुजविंभ्मगं भेव दाष्यतेः- इति , | RRC क्रमायातं wqumat ga, यन्नष्ट क्रमायातं, TE विद्ा- शौर्यादिना खयमेवाजिंतं, aed पिता विभागं पुजन crass विभ्गोन्तरकालोत्यन्स्य भामकल्पनाप्रकारमाह याश्चवल्वयः,- 9 किवेपेऽप्यविशोधोऽ्लौति,- इति We | + इत्येव पाठः ewan । पितामहोपान्तेऽपि,- इति भवितुखुचितम्‌ |

१8० चरान्नरमाथ्चवः |

“विभक्ेषु gate: खवर्णयां विभागभाक्‌-इति | wena: । विभक्तेषु gta सवर्णायां भार्यां जातः gu: favtatt भजते इति विभागभाक्‌-शति । माटभःगच्चासल्धां दुहितरि, ana खतेऽन्वथः,-द्युक्कलात्‌ । शअखवर्णायां HAD खां ्रमेव पिश्याक्ञभते, Wea तु सवमेव । अतएव मनुः, “eu विभागावष्नातस्तु पिश्यमेव इरेदमम्‌"- दति | पिभोरिदं faq “mit: yaar: fawt: areata विभक्रजाः- इति रणात्‌ । ararfavtait विभागात्पुवंडत्पज्लो न सामो, fawr we ya विभक्रलात्‌ | विभक्भस्च भातु्ने न arate: । fara for खयमजितमपि विभागोन्तरकाखसुत्पल- स्येव | तथाच AT: — a “ae ay विभक्तेन fre यत्‌ खयमजितम्‌ | विभक्जस्य तत्छवंमनोश्ाः पूर्वजाः खता” -दति | चे च विभक्ताः पुमः frat ae रुष्ष्टास्तेषां विभागोन्तरकाल- quan ae विभागोऽस्तोव्याह मनुः, “ageraa वा ये wfawaa स तेः सह-इति। शअरजोवदिभागोष्तरकालं जातस्य GIS भागकसख्यनामाइ UTH- वश्वधः,- “garet तदिभागः खादायव्ययविश्रोधिवात्‌'--दति। पितरि at भादविभागसमयेऽख्ष्टग्भायां मातरि भादवि- भागोष्रकाशबुत्यश्ञख्य विभागः, इष्ार्भादभिग्येरोतात्‌ आसब्य-

व्यवडङारकाखम्‌ | Rear

frtferg उपचयापचयाग्धां wifiargay किञिदुद््त्य जां ्रसमोदातग्यः श्यादिल्ययेः। एतश्च गटतभरादभारय्यायामपि विभागसमये अश्यष्टगभाथां विभागादध्वेसुत्पश्नस्यापि वेदितव्यम्‌ । खष्टगभायां तु प्रसवं प्रतौ- wa विभागः ave: ) “श्रय भादरं दायविभागो याञ्चान- wat: स्ियस्तासामा पुजलाभात्‌“-इति वग्िष्ठस्मरणत्‌ । विभ- केश्वः famarauera farms que निषेधाधिकारोनास्ति, am च तिन a प्रद्याहतेग्यमित्या याश्चवषक्धः,-- “famat qe यदन्नं anea धमं भवेत्‌-इति । श्रजोवदिभागे मातुरःश्रकल्यनामाह थान्नवख्वधः, - ““पितुरूष्यै विभजतां माताऽणंशं समं इरेत्‌"- दति | एतच्च स्वोधनस्य ser वेदितव्यम्‌ । दन्ते ल्धेमेव, “ct धाश्रहारिणौ- दति स्मरणात्‌ । अतएव खत्यन्तरम्‌,- MTT युजैर्विभागेऽशं घमं दरेत्‌*-इति ! ` श्रपधना प्रातिख्िकस्बोधगशन्या आननो पुरविंभागे क्रियमाणे Winans इरेदित्यथेः । जननौ ग्रदणं सापन्यादेरुपलशणा्ेम्‌ | ACTS व्यासः, “gag पितुः पल्यः समानांश्राः प्रकौर्तिताः | पितामद्यख सर्वास्ता मादतुष्याः प्रकोन्तिताः*-इति। चकु RGN, Aas wi हरेदिति जौवमोपयुक्भेव धनं भाता सखौकरोतोति । तज्ञ । श्रश्रसमग्रब्दयोरानर्थव्पमसङ्गात्‌ ।

* दक्षं चेशब्न,-- इति are |

ese WETACAT SA: |

WRG, TENA Haven aie Gout qweix मिति। तदपि न। विधिवेषम्यप्रसङ्गात्‌^५। भिजम्पटकाणां सकलां wear विभागप्रकारमाइ व्याखःः- "“समानजा तिष्या ये जातास्लेकेम GAs: | विभिश्नमादकास्तेवां मादभामः प्रश्रस्छते(२-इति |

. शृदश्यतिरपि- ERT बद्व: समानाजातिषङ्खया | सधनेसेविंभक्रन्यं माटभागेन धमतः?" इति | विषमब्ङ्ानान्तु विभामं खएवाद-

“सवणेछिङ्गषद्या a विभागस्तेषु श्ररूते”-दूति | , सिच्नजातोनां पुकाणां विभागमाह याज्ञवल्क्यः, “चतु दद्रोकभागाः खखवेंशो ATTA: | awifagaarn विडजास्ह gaia: —cfe । वर्फश्नोब्राह्मणत्मजाः, sagerfzatate® ब्राह्मणेनोत्पन्ना- बराह्णएमूरधावसिक्राम्ब्ठ निषादाः“ यथाक्रमम्‌ प्रत्येकं चतुद्िद्धिक-

* gaulfagag ये दति wre |

(x) वाक्धमेदप्रसङ्ादित्यः | .

(२) रखकस्धां सख्यां याबन्तः Tat जाताः खपरस्यामपि तावन्तण eqs तदा मातुरेवायं विमागद्ति wer तेव्विमक्तव्यमित्छाश्नयः।

(३) तथाच वंशद्थ वयेशरन्देन ब्राह्मणादिवयाः स्तरिय Sere | तस्मा्ाधिकर्णकारके बौष्यायां शस्‌ TAA: |

(9) ब्राह्मणेन ब्राष्मरपरामुत्यन्नो stem, च्वियायां मूदाकसिष्लः, वैश्ायामम्बद्ः, दायां निषादः अनयेव Dat Tacs: |

IVC Ss | RSR

भागा भवेयुः । wfrarfertattg wfedeterer: ef wernfe- ओोग्राख्िद्योकभागाः, Say वेष्ाच्याभुत्यशनौ वेष्मकरष्टौ दइोकभा- frat | मनुरपि,- | “ब्राह्मशस्यानुपूर्धश wry यदि fee: | तासां gay जातेषु विभागेऽयं विधिः wa: ॥ सवे वा SAMA दशधा nay तु । emi विमागं gaia विधिनाऽनेन wafaq ॥ चतुर जान्‌ दरेदिप्रः जोनंशान्‌ चनिधास॒तः | वेष्छापुणो Cage एकं शृद्राख्तो हरेत्‌“ दति । एतत्‌ प्रतिथदप्राप्तश्धम्यतिरिक्रषिषयम्‌ । अतएव wwafa:,— a प्रतिग्रश्दर्दया चजिथादिदखताय वे । यद्यप्येषां पिता zurqe विप्रासुतो इरेत्‌-दइति 1 भतियडविशेषणसामर््यात्‌ कयादिखग्धा शः सजियादिष्ता- नामपि भवत्येव । waTgwe विग्रेष प्रतिषेधाश्च(९/ | “cart दिनातिभि्नातो न मेर्भागमरेति”-इति | यन्तु `मरुदथनम्‌,- “ब्राह्मणएचजियविश्रां शुद्रायुजो न खक्थभार्‌ | यदेवाश्य चिता रद्यान्तदेवाखय धनं भवेत्‌ दूति | तक्रौक्तिदण्तधनसद्भावविषयं इत्य विर्ङ्धम्‌ | श्रानुलोग्येन जात-

(९) यदि fe कयादिलव्या भूमिः च्तचियादिषएुच्राणामपि न मवेत्‌, दा age वि्रेष प्रतिषेधो नोपपद्यते | शूग्राएजस्य विद्रेषनिबेधः- ‘Sree ऋतज्ियादि एवायं तजाधिका योऽलतोति भाषः |

Ree ULTALATSA? |

स्ेकपुजस् खवयग्टदखप्रकारमाइ देवखःः- “orate qwey पितुः ख्वंखभाग्भवेत्‌**-- दति | एतच्च निषादब्यति रिक्ृविषयम्‌ । अतणएवोक्षं तेनेव, - “निषादएकपुस्ठ विप्रस उतौयभाक्‌ | at सपिण्डः eget वा खधादाता तु संहरेत्‌^इति | ` यणु मगुवचनम्‌,- “यद्यपि ery wget यद्चपुजोऽपि वा भवेत्‌ | नाधिकं दशमाहथाच्छूदरापु्ाय धमतः" इति | तदश्एश्रूवुशद्ापुचविषयम्‌ | चजिवेण वैश्येन वा श॒द्राथासुत्पश्ः एकः पुषः श्रद्धंमेव हरेत्‌, ग ॒निषादवत्‌ ठउतोधमंश्रम्‌ । तचा eufau: | “दिजातौनां शुदरस्छेकः पुजोऽद्हइरेाऽपुजस क्य या गतिः सा भागार्धच्य"-द्ति । प्रव्याषन्नषपिष्डस्यान्यद्धं भव- frat: । श्रजौवत्‌ विभागे केषुचित्‌ भादर ख्वषंङ्तेषु भगिगौषु वा ऽवङ्तासु तस्ंस्कारः पूवैसंख्तेर्ाटमिः कन्तव्य Tare याखः,- ““असंस्नतास्त ये तज पेटठकादैव ते धनात्‌ | eral wets: we: कन्यकाख यथाविधि“ इति | भगिनोसंख्कारे ठ विगरेषमाइ यान्ञवल्कधः,- “श्रसंछ्तास्त॒ रस्का््यां श्वादमिः yada: | भगिन्यख्च निजादंगशराहला लशं तुरोयकम्‌"-दइति | fae विभजद्धिभदभिर स्तता भातरः शमुद्रायद्रव्येक संखतेयाः | भगिन्यञ्चासंस्ताः निजा श्ारयनव्लातोया कन्यका तष्नातोयपुजभागात्‌ तुरौयं चतुथे भागं दला संखरन्धाः ।

अनेन feed दु हितरोऽपंध्रभा गिन्य दूति मम्बते। अतएव मतुः, “तिन्धोऽगरभ्डक्ह wana: खं दयुर्थातरः wea | कात्‌ खाद्‌ ध्ाचतूर्भामं पतिताः स्युरदित्सवः“ इति |

MAN wat: ब्राह्मष्लारिभ्णे भगिकौभ्बो दिजाति- aise” शवात्‌ क्ञादंग्रादाकौयाङ्गामाश्वतुधभागं zy: ।

wage भवति । यरि aafegrqea wat gage: कन्या चेका, तच पियं xe देधा विम्य ata भागं चतुर्धां fay रोवां भ्रं कन्याये दला Me get रखट्ञोयात्‌। wa दौ at कन्या चेका, तदा पिद्रधनं बेधा विम्य ata भागं चतुर्धां fare द्रो्यांथं कन्याये दला te दौ get faery श्ञोतः। श्रय एकः एजः इ कन्ये, तदा पिच्छं धनं four विभज्य ata भागं चतां किभव्य <t भागौ इान्यां कन्यान्यां दलाऽवगिष्टं सै युजो उहञाति, एवं षमावजातोयेषु waaay अ्राद्रषु भगिनोषु च खमविषमासु योनो यम्‌ 1

यदा तू ब्राह्नण्टोपुज् एकः चनिया कन्या चैका, aw पिच्य दयं स्रधा fare चत्रियपुचभागान्‌ चौन्‌ चतुधां fay त॒रो- यांग चजिवकन्यायै दला शेषं ब्राह्मणोपुचो wwf aver aq at Tate चनिया कन्यका, ay पिव्यं धनमेकाद शधा firey चोन्‌ भागान्‌ चतुधा विभव्य eet चचिथकन्यायै दला शेषं सवं ब्राह्मणौ पुरौ विभव्य गज्ञोयाताम्‌ ।

(९) तेभ्बोऽपेभ्वद्रति तच्छब्देन ब्राह्मणादीनां wera खखनाति- विदिता eta qed । तदिदमुक्तं, दिजातिविद्दितेभ्योऽ देभ्वदवि | 44

8६ पशश रमाधवः।

एवं जातितरैषम्ये raat भगिनौनां च ager वेषम्ये च सर्वचायं नियम दति मेधातिेर्व्याख्यानम्‌ । एतदेव विन्नानेश्वरयो गिनोऽप्य- भिमेतम्‌ । wef. चतुभागपदेन विवाइसंस्कारभाचोपयोगि xe) विवङितम्‌। रतो दायभाक्तमषंस्लतकन्यानां नास्तोति मन्यते। तदेव चद्िकाकारस्याप्यमिप्रेतम्‌ । तदाह । “श्रत्व न दायभा- गाथैमंग्रहरणम्‌, किन्तु `विवाहसंस्काराथम्‌ | अतएव देवलेनोक्रम्‌,- ‘qanag यपिदद्रव्य* देयं वेवाहिकं वसु“ इति | wa यट्युक्ियुक्त, तद्याद्यम्‌ । जौवद्विभागे तु यत्किचित्‌ पिता ददाति तदेव भते कन्या, विशेषा्वण्णात्‌ । पिच्िधना- भावे नारदः “श्रविद्यमाने fart atirgge वा पुनः | च्रवश्यकाय्याः संस्काराः seats विवकितः५--दति | भ्राद्ष्णं भगिनौनां च संस्काराः जातकर्ाधाः dee: arefa: पिदधनाभावेऽपि शावश्कलेन arian: | पेदकद्रव्यवि- भागकाल्ञे खदन्तालङ्धारादिकमपि कन्यका प्राभोतोत्याइ शङ्खः “Gara वे दाये कन्याऽलङ्कारमेव fe’ —<fa | किचित्‌ स्तोधनं च रूभेतेति^९। भुख्यगौ णएयुच्ाणां खद्पं दायद्रदणएक्रमश्चाइ AAR: —

~ * इत्यमेव प्राठः स््वेष्वाद शस्तकेष | मम तु, पिषढद्र्यात्‌+- दरति पाठः समौचोनः प्रतिभाति |

ee (र) पिढद्र्याभावे ग्नाहटमगिनौनां संसारे व्ययकासः कन्तवयदव्यमिप्रायः।

e AN | (२) शयमप्यशः शङ्ुवचनस्यव Recta प्रतिभाति |

व्धवहारकाखम्‌ | ase

“acer धमेपत्नीजः wea: पुजिकाख्तः | खेचजः VINA सगोजेणेतरेण वा ॥ गहे THA STH AAG सुतः खतः | कानोनः कन्यकाजातः मातामडसुतो मतः ॥ अखतायां चतायां वा जातः wea: खतः | दद्यग्माता fiat at a ष युजो cant भवेत्‌ ॥ कोतख ताभ्यां विक्रीतः शजिमः श्यात्‌ खयं इतः | दण्तात्मा तु खयं दन्तो गभं विशः aetso: ॥ SUSt Vd ae खोऽपविद्धो भवेत्छुतः | पिष्डदोऽ' शर ्ैषां पूर्वाभावे परः परः" इति । एषां पुराणं aemat पूर्वस्य werd उत्तर उन्तरः free: आद्धदः, श्रं्रदरो धनहर cae |) श्रौरसपुतरिकयोः WTA WIA GAIT प्राते श्रपवादमाह मतुः “gfaarat शृतायां तू यदि पुजौऽनुजायते | aaa विभागः स्यात्‌ seat मास्ति हि स्ियाःः-इति। वसिष्ठोऽपि कंचिदपवादमाइ । “तस्िंखेत्‌ प्रतिहते size: प्रतिपद्यते चतु्थंभागभागो स्यादत्तकः” दति । कात्यायनोऽपि. “उत्पन्ने लौरसे TA चतुथी शराः सुताः | सवर्णा असवर्णां वा ग्रासाच्छादनभाजनाः”-दइति। सवर्णाः चेचजदन्तकादयः। ते श्रौरसे सत्यपि चतुथा शराः weal: कानोनगढोत्यल्ञसहोद्रपौ नभेवाः५ श्रौरसे सति न

(९) कानौनादौनां प्रच्छमोत्पन्नत्वेन न सवगत्वमित्याशयः।

asc UUTACATTA |

चतुथों शराः, wf तु यासाच्छादभभेव शभन्ते इत्यरथः । यत्त॒ विष्णुगोक्षम्‌,- “शरप्रशस्ताद्द AHH TTA: | पौनर्भवश्च ते नेव पिष्डच्छव्थां शभा गिनः”-इति | तदौरसे शति चतुर्थो अ्रनिषेधनपरमेव । चश्च मनुगोक्तम्‌,- “yauaica: gu: पिस्य वसुनः Ty: । गेषाणामानन्रव्याये HET MAM TATE ॥ agivanseracaa म॒ चतुथोश्रभामनिधेधपरम्‌ । श्रन्यथा चतुधा शरभागप्रतिपाद कवजरिष्ठकाल्या्थनवषभवी रागयक्यप्रशक्गा त्‌ । यदपि तेनेवोक्रम्‌,- | | “ag तू देचजस्या शं प्रददात्पेटकाङ्कनात्‌ | श्रोरसोविभजन्‌ दायं fae पञ्चममेव इतिं | ates व्यवसा । श्रत्यन्तगणवल्वे चतुथे रभा गिव, प्रतिकूल निरीणएत्योः ष्ठा रभा गिल, प्रतिक्रूललमाजे निगुणलमाजे च पञच- मांश्रभागिल्लमिति२) यदपि हारोतेनोक्कम्‌ 1 “विभंजिव्यमाणए एकविंश! कानौोनाय दद्यात्‌, विं पौन्भवाथ, एकोनविंश

* पदद्यात्त परजोवनम्‌,--दइति का० | + wafang,—afe are |

{ विंणत्‌+--दति ae |

ऽ warafangq,—efa ae |

„~~~ मियो 2

(१) न तु मासाच्छादननिषेधपरमिति भावः। ` (a) तथाच प्रतिकूलल्वनिगूंत्वे भिलिते ष्ांप्रयोभिके, say पञ्चमा श प्रयो शिके दति भावः |

खवडारकादम्‌ | age

द्माञुव्यायणाय, wien च खेजजाय, सप्तदशा Gera’, इत- रदौरषाय Gare दथात्‌”-दइति। एतदसवपंनिर् शपुजविषयम्‌ | oy मनुना “sia: चेजजसेव दन्तः शजिमएवच | गृढ़ोत्पन्लोऽपविद्धख दायद्‌बान्धवाख्च षट्‌ ॥ कानोनखच Wise क्रौतः पौनर्भवस्तथा | सखयंदन्तख wing षडदायादबान्धवाः” दति षट्दवममिधाय yee दायादबान्धवलवं उन्तरषटस्या- दायादबान्धवलमुक्, तत्‌ पुनः समानगोचत्वेन सपिण्डे वा उदकप्रदानादिकायंकरलवं षट्दथस्यापि सममेवेति व्याख्येयम्‌ | पिद्रधनग्रणं q gaara सवेषामसत्येव | 7 “a भ्रातरो न पितरः पुजा क्यशराः पितुः“ इति श्रौरसब्यतिरिक्रानां युषप्रतिनिधौनां† सवेषां wererfiere मनुनैव प्रतिपादितलात्‌(»। इ्यासुथायणस्छ जनयितुरपि छक्यं भजते । तथाच याश्चवस्व्यः,-

* इत्यमेव प्राठः aaa) परन्वसमौ चौनोऽयं we) कस्यापि पवि प्रेषस्य हयचर निद॑श उचितो न एवमा वस्य | † एषप्रतिनिधौनामपि शति पाठो भवितुमुखितः।

(१) वचने चा इति बवचगोपादानाव्‌ प्रतिनिधौ शतश्ब्द प्रयोगस्य सिडान्तसिडतया च एषप्रतिनिधिष्वपि पएशब्दम्रयोगगे पपत्तेः wage एजाणां ऋक्धदइरत्वं प्रतिपादितमिति ara |

१५० | पराशर माधवः |

“पुज aces नियोगोत्पादितः सुतः | उभयोरप्यसौ क्यौ पिण्डदाता च धमतः” दति | थदा गु्वादिना नियुक्षो देवरादिः aus: सन्ञपु जस्य

aa खपरपुजाथे sent यं जनयति, स दिपिद्रको द्यामुबायणणो- इथोरपि wera पिण्डद । यदा खयं पुचवान्‌ पर पुचाथेमेव aca पुजसुत्पादयति, age: Sfauua gat भवति न कोजिनः। यथोक्रं मनुना,-

“क्रियाऽभ्पगमादेव Tas यत्मदौयते |

aay भागिनौ दृष्टौ बौजो शखेजिकएवष ॥

we तनभिसन्धाय चेजिणं बो जिनं तथा |

yaa चेजिषमर्था बौोजाद्योनिबेलो यसो”-दति |

श्रस्यार्थः। श्रचोत्पन्नमपष्यसुभयोरपि भवतुः-दइति संविदं Be

यत्‌ चेच खामिना बौजावापाथे बौजिने दौयते, तस्मिन्‌ इच equa बौ जिचेजिणौ खामिनौ । यदा तु तचोत्पन्नमप- ल्यमावयोर स्ति संविदमहत्वा wes बौ जिना यद पत्धसुत्पाद्यते, तदपत्यं केजिणएव न बौ णिनः। यतो बौजाद्योनिंलोयसौ | गवाश्वादिषु दृष्टलादित्यथेः । गुवांदि जिथो गोऽपि वाग्दन्ताविषय- एव । wae fate मनुना निषिद्धलात्‌ | |

"देवराद्वा सपिण्डाद्वा सिया सद्धिः नियुक्रया ।

बौोजस्िताऽधिगन्तव्या सन्तानस्य परिये ॥

विधवायां fraag earn वाग्‌यतो निभि |

एकसुत्पादयेत्पुचं न दितोयं कथञ्चन ॥

व्यवदारकाखम्‌ | Rue

ge नियोगादुत्पन्ने यथावदिधवैव सा,

नान्यस्मिव्िधवा नारौ नियोक्षव्या दिजातिभिः॥

अन्यस्िम्‌ हि नियुश्चाना धी इन्युः सनातगम्‌ ।

नोद्वाहिकेषु weg नियोगः ated कचित्‌ ॥

न विवाइविधौ ani विधवावेदने पुनः ।

अयं दिजेदिं विदद्धिः प्रधी विगर्हितः ॥

मनुव्याणमपि प्रोक्तो a राच्यं प्रशासति |

ख महोमखिलां yaa राजपिप्रवरः पुरा ॥

वर्णानां eet चक्रे कामोपहतचेतनः |

तदा प्रश्टति यो मोदात्ममौतपतिकां स्यम्‌ ॥

जियोजयत्यपत्यार्थे तं विगरेन्ति साधवः इति, wea विकनल्योऽस्छ, विधिप्रतिषेधयोरूभयोदं गेनात्‌ । श्रतो-

विनियो गख ॒वाग्द्न्तादि विषयलमनुपपन्नमिति चेत्‌। न। मनुनैव नियोगस्य तदिषयवप्रतिपादनात्‌ |

“यस्या सियेत कन्याया वाचा सत्ये शेते पतिः |

तामनेन विधानेन निजो विन्देत az: ॥

यथाविध्यमिगम्येतां इएक्तवस्ां शूचित्रताम्‌ |

मियो भजेताप्रसवात्सशरृदृताटतौ”- इति | दन्तकादोनां न बौजिच्छक्यभाक्तम्‌। तथाच मनुः,

“गोचच्छव्ये जनयितने भजेदन्तिमः सुतः |

गोज्छक्यानुगः पिण्डोव्यपेति ददतः खधा?- दति |

RX WITUCaTa® |

efwauye atqawerda® । दन्तव्यतिरिक्षानां ategarci कक्यभाक्कप्रतिपादकानि वाक्यानि चुमान्तर विषया, wet युगे तेषां quan aftawee wat निषिद्धलात्‌ । ““दज्ौरसेतरेषाग् TIAA परियः | देवरे सुतोत्पत्तिः वानप्रस्ाख्रमग्रहः ॥ कलौ at विमानम्‌ धर्मान्‌ वरण्घानाडमेनो षिषः दति | शूद्धधन विभामे विग्रेषमाह याश्वस्वधःः- “जातोऽपि रासां WAU कामतोऽ शरो भवेत्‌ | aa पितरि gerd धातरस्लर्धभागिनम्‌ ॥ अथ्वादरको इरेत्छवे दुडहिदढण्णं स॒तादृते"-एति | कामतः पितुरिश्छया भागं wad aa पितरि चदि परि- स्ोतापुजाभ्रातरः सन्ति, तदा ते दासोपुचं खभागादधेभागिनं wai we परिणोतपुज्ा दुहितरो वा aqga वा न षन्ति तदा तद्धनं दासौपुजो wad । तश्द्भावे श्रह्भमेव । दिजातोनां दास्यामुत्पशनस्छ॒पिद्रिच्छयाय्यं्रं ग erat नाद्धंम्‌ । जातोऽपि दास्यां शद्रेणेति विगरेषणात्‌ । किन्त्रतुकूलखेष्जो बनमा जं qt इत्यभिप्रायः | श्रपुजदायग्रहशकममाह यान्नवल्क्यः,- “cat दुहितरञ्ैव पितरौ TATE | agit गोजजो बन्धः fre: खन्रह्मचारिएः ॥ * इत्यमेव पाटः सव्वैव । मम तु, दचिमयदयं चो पलच्ताधम्‌,-

efa पाठः प्रतिभाति | तथाच दचिमादयः wart जनगयिवुर्भजक्टकधे न £ मभेरन्‌,- दति पथथेवसितोवचनायं इति भावः |

VACUA | ९९

एषामभावे TIA धनभाग्रोक्रः | ware ware warded विधिः" इति । श्रौरसादयो दादश्रविधपु्ा यस्य न सगधसावपुजः ¦ तस्व ATS धनं पल्यादौनां we garnet उन्तरोन्तरोग्रक्ाति । we दायग्रहणक्रमः सवेषु म द्ावसिक्रा दिष्वलशोमजेषु avy च ब्रा णदिषु वेदितव्य इत्यथः । vat विवाशादिसंक्लता नारो । घा प्रथमं पत्युधेनं ज्ञाति | ALTE खहस्पतिः,- “ङलेषु विद्यमानेषु पिदरन्नादटसनामिष्‌ | श्रसतस्य प्रमोतस्य wal तद्धनदहारिशौ-दति | रच विशेषमाह खद्धमनुः+- “श्रुचा wet we: पालयन्तौ व्रते धिता । पत्येव दद्यात्तत्‌ पिण्डं रत्छमंशं waa च-इति | तदय श्रपु्दायगयदणक्रमः। दाद शविधपुजश्न्यश्य aT धनं पत्नौ zurfa | तदभावे दुहिता । तदभावे दौददिचः। तदभावे माता । तदभावे पिता, तद्भाषे श्नाता । तदभावे तत्पुरः | तदभावे पितामहो | तदभावे aga पितामरहोगक्ाति तत्पुचा- agar | पितामहसन्तानाभावे प्रपितामहः तत्पु्ासतत्पुभाञखेति सत्तमपय्येन्ते गोचा धने ela! सपिण्डानामभावे खमानोदका- धनं wef) समानोदकाञ्च सपिष्डानामुपरि प्न पुरषाः, जग्ध नामन्नानपर्न्ता वा । तदुक्तं SWRA, — “सपिण्डता तु पुरुषे सप्तमे विनिवन्तेते | समानोद कभावस्छ निवतंताचतरंश्रात्‌ |

45

Ras WETNCATAa? |

जग्यनामद्तेरेके ATI गोजसुच्यते- ति । गोजजानामभावे बान्धवा धन wef) बान्धवाख fafaur- बौधायनेन द्भिताः,- “श्रा्मपिटब्वसुः Gat: श्रात्ममाटष्वसुः सुताः | ्रत्मातुशपुजाखच विभ्नेया श्रात्मबान्धवाः ॥ faa: पिदटष्वसुः aur: पितुर्मादष्वसुः सुताः | पिहु्मातुलपुजाख्च fatter: पिदबान्धवाः ॥ ` मातुः foray: qa: मातूर्मादष्वसुः सुताः | मातूर्मातुलपुजाखच fader मादबान्धवाः- दति | aerate यखवाखल्ञतरः सएव पूवे ग्टक्ञाति। अतएव इरस्यतिः- “बदवो श्रातयो यज ARS बान्धवास्तथा | THAT सोऽमपत्यधनं ₹हरेत्‌--दति | बन्भूगामभावे आचायः | श्राचाय्याभावे fre: | तदाह मनुः, “यो यो grat: पिष्डात्‌* तस्य तस्य धनं भवेत्‌ | अरत ऊध्वं we: wera: fra एवच इति | ्रापस्तम्नोऽपि । “सपिण्डाभावे Brera: श्राचार्य्याभावे श्रने- aray’—tfa । शिव्याभावे agra, तस्याभावे यः कञ्चित्‌ ओ्ओोचियो खाति । तदाह गौतमः। “शओ्रोजिया ब्राह्मणएस्यामपल्यशच वं भजेरम्‌-- दति | तदभावे ब्राह्मएः। तदाह मनुः “सर्वेषामप्यभावे ठू ब्राह्मणा श्छक्यभागिमः |

* at छयासन्रतरः fyas:,—afa wre |

व्यवहारकाखम्‌ | १२४५७

चेविद्याः श्रदचयोदान्तास्तया wat म रोयते-- दति | ब्राह्मणधनं न कदाचिदपि राजगामि। wre a स्रह्मचारिपय्यन्तानामभावे राजगामि | तदुक्त मनुना,-- “sera angus राज्ञा मिव्यमिति fete: | दतरेषां तु वर्णनां सर्वाभावे हरे श्नपः”- दति | नारदेनापि,- “(ब्राह्मणथेस्य तन्ना दायादद्धेन्न कखन | जाह्मणयेव TATRA VATA TET” — इति । WATT LY, — : “पितस्येविद्यमानेऽपि धनं तत्‌पिदढसन्ततेः | तख्यामविद्यमानायां तत्पितामहसन्ततेः ॥ श्रसत्यामपि vary प्रपितामहइसन्ततेः | एवमेवोपपन्तोनां* सपिण्डा खडक्यभा गिनः ॥ तदभावे खपिण्डाः। स्य॒राचाथ्यैः fre एववा । सत्रह्मचारो खदिरः पूवाभावे परः परः ॥ शद्रसदेकोदकाभावे राजा धनमवा्रुयात्‌ | MUTANT तु तथा चतियवैश्वयोः"- दति | नन्वमपत्यस्य धनं प्रथममेव पन्नो गषातोत्येतदनुपपन्नम्‌ | पन्नो- rasta भादरं धनग्रहणस्य पन्नोनां वा भरणएमाचस्य नारदे- नोक्षवात्‌,- * रवमेवोपप्रातोगां,- इति ate | पाठदयमप्यसमौचोगं परतिभाति । Tes, सकुख्याःः- इति wet भवितुसुचितः।

rad पराशरमाधवः।

raw: प्रेयात्‌ aya wed a | faraca धनं तस्य शषास्ते wie विना ॥ भरणं TS BNC स्लोणामाजौवमचलयात्‌ | रन्ति श्यां भजुखेदादिन्युरितराद् तत्‌" इति । ae, | “Geert तु योभागल्तेषाञ्चेव स cad’ — दति प्रक्रम्य भराट्णामप्रजाः प्रेयादित्थादिक्क्नस्छय पटितलेन संङ््टभ्नाटभाव्बांणामनपल्धानां भरण्माच संङ्षटभादण्ठं च धन- गणम्‌! | “qari यो भागस्तेषामेव ख Tat | अनपत्या ्रभामो fe निर्वलिष्ितरानियात्‌”- aaa पौनरुश्वप्रसङ्गात्‌ । अय वा । अविभक्रविषथतमसत, याश्चवस्कथवचनं तु विभक्कस्वासंङ्ष्टिनो मर्धं पल्येव प्रथमं श्हातोत्येवंपरमित्यविरोधः। यन्त मनुनोक्रम्‌,- “पिता चरेद्‌ पुचस्य क्य भ्रातर एकवा" दति | यदपि कालव्यायनेनोकम्‌,- “fran संखिते za पुजाभावे पिता हरेत्‌ । WAT वा जमनो वाऽथ माता वा तत्पितुः कमात्‌” इति। एमसुबचनं तावत्‌ न क्रमप्रतिपादनपरम्‌, एव वेति faa

* प्मत्रनेन्नरः+--द्रति we |

+ eu कियागपि cay प्रलोन इति प्रतिभाति।

‡ aaa पाठः was | मरधेगमिति तु समौकचौगः पाठः प्रतिभाति | § अज्र, a4,—afa भवितुमुचितम्‌।

TAVITA | RYO

अक्शात्‌ । कालयायनवचने तु wat वयमिचलारिश्छां पिकादेरपत्य- धमग्राहिल्वप्रतिपादनपरम्‌ | “भन्त्धनररो पत्नौ या स्वादब्यभिशारिषौ | अफयारक्रियायुक्रा निखव्ना वाऽचेमाभचिका | व्भिवाररताया श्लौ धनंसान चदाेतिः-दति तेनेवोक्षवात्‌ । धनं जौवमायोपक्घपतं Gute areata: । धारेशरस्ठ, WANs पन्नो गा तोत्येवमादिवचमखश्नातस्य प्रका- wate विषयव्यवस्थामाइ | भियोगाथिनो पन्नो wae विभिक्नद्य aga werfa* । तथाच मनुः, “धनं यो विग्डयाङ्चातुः . are स्कियमेव वा । सोऽपत्यं भातुरत्पाद्च दघ्यात्तखेव तद्धनम्‌ ॥ कबौयान्‌ च्येष्ठभा्ग्याथां qagrareagare | समस्तत्र विभागः स्यादिति धर्मा व्यवसितः“ इति | विभक्रधने अ्नातरि wat श्रपत्यदारेणेव पल्याधमसम्बन्धः, नान्यया । श्रविक्रधनेऽपि तथेषेत्यभिप्रायः। गौतमोऽपि । “पिष्ड- गोजविंसम्नन्धा GR भजेरन्‌ स्तो वा ware ssi वा लिण्ये- तदति । संयदकारोऽपि.- | ‘“aqraq प्रविभक्तेषु शुख्षटे््यसद्छु वा । गुवदि श्नियोगख्छा पन्नो धनमवाप्रुयात्‌”-इति | तदलुपपन्न, पन्नो दुहितर eas नियोगाश्रवणात्‌ । अश्रुतोऽपि

* दब्धमेव पाठः सन्वेव | तदु्टङ्कावि इति तु मविवुमुच्ितम्‌ |

४८. परान्ररमाथवेः।

निधोगो गौतमादिवचमबलात्कस्यते इति युक्रमिति चेत्‌ । न । गौतमादिवचनानामर्थाश्षरपरलात्‌ | तथा fei aw यद्गौ तमवचनं, ““ल्पिष्डसम्बन्धा खविसम्बन्धा शकं भजेरन्‌ । Gl वा श्रनपत्थस्य as लिप्ठेत-इति। तख नायमथः, यदि बोजं fada तदा wat waaay erates | अपि तद्येनपत्धस्य घनं पिण्डगोचषिं- सम्बन्धाग्य्ोयः। जाया न। घासो बोजं वा लिष्छेत संयता वा भवेदिति | वाशब्दस्य पशाम्तरवचनतेन यद्ययं प्रयोगाभावात्‌ | यदपि धनं या विश्यादित्थादि मलुवचनं, तदपि Saree धनसग्बन्ध afe न पन्या इति। शङ्खुम्वचनमपि संयताया एव waa ` वक्षि, न तु देवरादिभिय॒क्रायाः। अन्यया,

“goat wet we: weet व्रते खिता ।

पन्येव ZUM wa लभेत च-इति |

तथा, |

“श्रपुच्ा शयनं we: पारयन्तो त्रते खिता |

सुश्नौतामरणात्‌ लान्ता दायादा उष्वमाभुयुः”- दूति मतुकाल्यायनवशमविरोधप्रसङ्गात्‌। तस्मादमपत्यस्य विभक्र- स्यासं्ष्टिनो तस्य धनं vat गाति इत्येव व्यवसा ज्यायसो | यन्त॒ Sel धनसब्बन्धाभावप्रतिपाद कवचनम्‌,

“re saga तजानधिषृतास्ह ये ।

तद्क्यभाजस्तेः सवं यासाच्छदनभाजनाः ॥

* इत्यमेव पाठः सब्बे | मम तु, खक्टक्यभानस्ते,-- इति पाठः प्रतिमाति।

व्बहारकद्धम्‌ | | ५ ५3

aura विहितं fav तस्माश्तदिनियोजयेत्‌ | ety खेषु wey न स्वोमूखंविधमिंषु"-इति | तदयज्ञायेमेव सम्पादि तधनविषयधम्‌ । यदपि काल्याथनेनोक्रम्‌,- “श्रदाधिकं राजगामि योषिदडढत्यौष्यैदे हिकम्‌ | sae ओजरिद्रव्यं ओ जियेग्यस्तद पयेत्‌” इति | Tiare Ufa: शआ्राद्धादुपयुक्च Tal श्रदायिकधनं राजगामि भवति । ओ्रोजियद्रव्यं त्‌ योषिरट्ष्यौध्व- देहिकमपास्य श्रोचियय्येव न रान्न ca: यदपि नारदे- नोक्रम्‌,- “शन्यन ब्राह्मणत्किञिद्राजा धमेपरायणः | तत्स्त्ौणां tat दद्यादेष दायविधिः सतः” इति। तदुभयमप्यवरद्धस्त्ो विषयं, पल्नौ शब्दश्रवणएात्‌(\। यदपि हा- रौतेनोक्म्‌,- “विधवा यौवनस्था चेत्‌ vat भवति aaa | श्रायुषो रक्षणा तु दातव्यं Nat तदा"-दति। तदपि शद्धितव्यमिचारस््ौ विषयम्‌ | यदपि प्रजापतिवचनम्‌,- “mee ATTA: दद्यादामरणान्तिकम्‌।-दति |

* अयाम शनाच्छादनो Tae, — दति Ale | पाठदयमप्यसमौचौनं प्रति- भाति।

दद्यादा रमणात्‌ स्ियाऽ-दइति are |

(१) wat दुहितरः दत्यादि धनाधिक्ारमेधकव चनेष्विति wa: |

० परा्रमाधवः |

यदपि खल्यनरेः- “THE तण्डुलप्रखमपराङे तु सेन्धनम्‌” - इति । तदेतदचमदयं हारौतवचनेन समानार्थम्‌ । या च शरुतिः। “तस्मात्‌ खियोगिरि दिवा श्रदाथादाः”-दति। घा watery agen श्रं्नोनास्तौत्येवन्परा । tiara “दृदयं वे सोम- पयः इति सोमे प्रयो गद शेनात्‌ । यन्तु We: खावररण- निषेधकं ङरस्यतिवचनम्‌,- ‘Safar धनं किञ्चिदाध्यादिषिधिसंस्तम्‌ | ABTA स्थावर मुक्ता लभेत गतभटेका^-दरति)। तदितरदायादानुमतिमन्तरेण स्ावरविक्रयनिषेधपरम्‌ | ्रन्यया,- “लकम्‌ स्थावर VA GY चान्यरसाम्नरम्‌ | श्रादाय दापयेत्‌ We माससंवत्छरादिकम्‌ ॥ पिटव्यगरुदौ हितान्‌ ay: खस्तौयमातुलान्‌ t पूजयेत्‌ aaa ठद्धानायातिधोँखतया"- इति श्रनेन विरोधप्रबक्त्‌ | सद्टष्टिविभागप्रकारमाहइ मनुः,- “fame: ae Haat विभजेरन्‌ qrife | समस्तचविभागः स्याज्ज्येषयं तज a विद्यते“-इति | समविभागविधानादेव विषमविभागनिराकरणसिद्धेः sei तच न विद्यते इति युनविंषमविभागनिराकरणं विषमधनेम

(र) अस्ति पालौवतोयहः । तेन पा्चविग्येषेण यजमानेन सोमः पौयते। तच सोमे पल्ला अंशो ae |

व्वदारकाखम्‌। १९६

igor धनारुवारेश विषमविभागप्राछ्य्थम्‌ । dw: केरित्य- viet खदसतिः+- “विभक्तो यः पुनः पित्रा भ्राजा Saw afta: | पिदग्येशायवा dat ages: स उच्यते"-इति। यः पूरवे पिज्नादिना farm: gafe: पुनः Te तेन ey शमापन्नः, FPS उच्यते । येन केनापि सवासमापन cae: | afvagfeat विषमविभागमाइ खदस्यतिः,- ‘agate चः कञ्चित्‌ विधाशौर्जा दिनाऽधिकम्‌ | प्राप्नोति तच दातव्यो शः शेषाः समांशिनः'- दति | विश्चादिना प्रापे श्रधिके धने श्र॑श्रदयं दातव्यं म स्वेसखिज्निति | एतसर्ष्टद्रग्यालुपरोधेनाजितेऽपि fanny । wwe बंङ्ष्टिगः खक्यगरा हिणं दशयति यान्चवर्क्धः,-- “weferg deel शोदरख तु सोदरः, दथाखापरेषां शं जातस्य च waa च-इति | श्रयमथेः। defer खता विभागकाश्े ्रविन्चातगर्भायां भार्यायां TECHS FTE इतरः श्ट दात्‌, Tra संश्श्वेवापररेत्‌ ; न पल्थादि । पन्नौनामप्रन्तद्‌ दिदरर्णा च भरण- माम्‌ | ACTH नारदः,

(१) साधारगधनोपघातेनाण्णयितुर्मागादयस्य ware प्राहत्वात्‌ संख टविषये विरेषवचनारम्भस्याचवक्वाये तजाजुषबावाग्नितेऽषि संखद्घने qang wad इतरे वामेकेकऽ ucts कष्यते इति मावः |

4

Age weTwcara®: । `

‘Aree ere QT STAM TET । ` Tafa wat भनेखेदाच्छन्दुरितरा तत्‌ # Gar दुहितरसतस्धाः* पिश्ोऽ शो भरणे मतः, जा संखाराद्धरेद्वागं(९) परतो विभ्यात्‌ पतिः-इति | ` शोद्रख्व तु लोदर इति, steve शं््टिनः aati सोदरः सर्ष्टौ पथाद्त्पनखय पुच्छ दद्यान्‌ | ATMA खषमेवापररेत्‌, न भिशोदरः। सश्टौति पूीक्ृष्यापवादः।। defeat मिश्ोदरख सोदरख्वाशं्टष्टिनः aqme छभवोरपि fiery धनगरणमित्याह सणएव,- . । | “TMH संख्ष्टौ नान्योदसख्ौधनं हरेत्‌ | अरसंङ्ष्छपि षाऽऽदद्याल्षोदरो नान्यमाठजः?-दति | सापल्थभ्राता dest अन्योदब्धेधनं ₹रेत्‌ a त्संङ्ष्टौ । ww ष्यपि सोदरः सोदरस्य धनमाददौोत। भ पुनरन्योदग्यैः संख eq | श्रतएव मतुः, “dat aye: कनिष्ठो वा ङोयेताच्रप्ररानतः | चियेतान्यतरो वाऽपि तख भागो न शुष्यते ॥ सोद्ां विभजेय सं समेत्य सहिताः समम्‌ | भ्रातरो ये च deer भगिन्यद्च सनाभयः? दति |

„ +» यदातु दुहिता तस्याति ate | † AVAL: का ° पुस्तके |

4 £ =“ नी ‡ “दः शना न्द = ~~ 1 |

- न्न र ikraean as (९) भागो$ज ACTS: |

« इ x eis

कवादक्ाथम i |

wae) Get कंषटिनां fiistecet anret भये खः कोपि ge: कनिष्ठो मध्यमो वा विभागकाखे देग्रा्तरगमनादिनाः Siar wea, AS भागो न खथयते-एयगद्करशोयः। न सद्- feawa seule: किमु तञुडधतं भागमष्ख्िनः सोदराः षरि मञ्च frat: नाभो भगिन्यश्च देग्रान्तरगता रपि षमागम्ब eye व्दुगाधिकभावमम्तरोण विभजेयुः । अन्धे अन्यनो । “श्रसष्ष्चपि वा दद्यात्‌ Geet नान्वमादजः-

इत्यस्यायमथः | खच seer fate: wes सोदराः, aweger अपि सोदरा एव धनं aete: नतु भिनोदराः wer श्रपोति। यत्त येषां व्ये्द्त्थादिमहुवचनं संङ्ष्टानां भिक्नोदराणशमसंख्ष्टानामेकोदराणां च सर्व्वां धनग्रणप्रतिपाद- कम्‌ । तत्‌ जङ्गमखावरात्मकोभयद्रग्यसद्वावविषयम्‌ । waa प्रजापतिः, |

WHY VATS VISTA च तद्धभेत्‌ | गमिं we adger: प्रहोखुयथाऽ ग्रतः"-दति ।

` श्रयमथेः। संखष्टानां भिनोदरभ्नादष्णमनधेनं गूदृधनं इयय वा अङ्गमात्मकं यथाऽ शतो भवेत्‌ । सोद्राणमसड्ष्टानां गर चेजादिकं स्थावररूपं Tas ait भवेत्‌, Tha” | याशवख्कषवचनन्त्‌ अङ्गमस्वावरयोरन्यतरबद्भवाव विषमिति | तच ALY तद्ग्राहम्‌ |

` यदा तु शुद्ष्टसिश्लोदराभावः, तडा पिता पिदृ्योवा यः daz:

(१) तथाच भूमिगडयोः एथग पादानाव्‌ Awe Tra | तेद शावरमसंखटच्छपि स्योदरण्व ए्एष्ोयात्‌ । भङ्मन्त संखूष्िगोभिन्नो दशाः असं खष्टिः सोदरा frase WEA | - `

९४ पसन्रमाथवः |

wea शहौयात्‌ । तथाच गौतमः। “aefefa प्रेते संश्टो- खकवभाक्‌"- इति । चदा पिता पियो वा eyet a विद्यते, तदा लवंङ्ष्टमिजोररो भ्राता Veta | तरभावे लसंष्टपिता, तदभावे माता, तदभावे THT) तदाइ शङ्खः । “ख्यातस्य हपु- wa आदगामि xa तदभावे पितरौ इरेचातां तदभावे ser क्रो" दति | Get संयता, म तु ret) संर्ष्टभ्नाटपुाणशं पन्वाख CATA घनगरहणप्रकारमाद नारदः “aa पतो तु भार्यास्तु खभाटपिदमादकाः | ध्वं सपिण्डाः qua विभजेयुयेयाऽ श्रतः”--दइति | पन्नौभादपिदढमादभावविशिष्टा अ्रभ्वादपिदकाभाव्याः शवं सपिष्डा भादपुजादयः। तच भादपुजाणां afaina: arate भभैग्रतः square विभाग दत्यथंः। पन्नोमामभावे संष्टापुजा् तद्भगिनौ wzerfa । तथाच इदसपतिः,- “ar ae भगिनौ सा तु acts! शयुमहेति | अनपत्यस्य धक्मौऽवमभार्व्यापिटकस्य च-टति | सशब्दो भादठमादरभावससुश्चयायेः । केचिन्तु, “ar तख दुहिता^-दति पटला पन्नोनामभावे दुहिता ग्टकोतेत्याडः। दुदिदरभगिन्योरभावे, | “wat. BIBI तस्य धनं भवेत्‌”- दलयुक्तमल्थासन्भिक्रमेण शवं खपिण्डादयो धनं zwty: । प्रति- परे दोषाणामभावात्‌ | अतएव Twat, — “स्तो ऽगपत्योऽभाय्येखेदश्नादपिदरमादकः |

कवदारकाडम्‌ । २९१ ed खपिष्डासदायं विभजेयु्थथाऽ ग्रतः” इति | वानप्रखथतिनेहिकब्रह्मलारिणां धनं को वा शक्षातौत्यपेखिते श्राह याश्चवख्वयः,- वानप्रखयतिग्रह्मचारिणं खक्यभा गिनः | MAT TAS TINA” इति । wy प्रातिखोम्यक्रमेण Afeangqerfcet धनं wrerat- साति, म पिजादिः। उपकुर्बाणकस्य धनं पिचादयएव aefiq | यतेसु धनमध्यातम शास्लग्रवणधारणतदनुष्टामचमः सच्छिग्यो z- win) दुठत्तस्य भागानरंवात्‌ । वानप्रखधनं wea UTA | घेभाता समानाचाब्यैकः। एकतौर्धौ HTT | घर्मभाता चासावेकतोर्थी च waaay | श्रथवा । वागप्रश्छयतिन्रह्मचारिणां धनमाचा््यसच्छिथधर्म- भात्रकतो धिनः कमेणेव हन्ति । पूरवंपूवांभावे उत्तरोन्तरोगक्ातो- ae ay वखिष्ठनोक्षम्‌। “अनंशास्ाश्रमान्रगताः*- दति | तदन्याश्रमिणणमन्याख्रमिधनय्रहणमिषेधपरम्‌। म तु समानाञ्रमिरणं परेष्परणष्छक्यग्रहण निषेधपरम्‌। मन्वेतेषां धनसम्बन्धएव नासि gages: | प्रतिग्रशादेै- धनाजेनोपायख्य निषिद्धलात्‌। “श्रमथंनिचथो भिः“ दूति गौतम- अरणं | तज, श्रक्रोमासस्य षलां वा. तथा संवह्सरस्य शच । ww निचयं कुर्यात्‌ रतमाश्वयुने" त्यजेत्‌”

+ क्रमादशयुनेः--द्रति We |

add पशाद्चर क्रार्य ।

दति वानप्रखख्छ धभसंबोगोऽस्ि । | ""कौरौनाच्छादनाथे तू वाशोऽपि विधथार्‌ aft: ोगसन्भारभेदांख wea पादुके -तथा-- दति वनाद्यतेरपि वख्छपुखका दिकं विच्चतएव । ने्टिकश्यापि wacawe वख्छपरिग्रहोऽख्छेवेति तदिभागो चटतएव | दायवा- गरानाडइ मतुः ` coast ज्ञोपतितौ जात्यन्धवधिरो तथा । उगामन्तजडमू काश्च ये च केचिजिरिद्धिवाः-ष्ति। fatcfixer: याधिना विकलेद्धियाः। नारदोऽपि,-- “पिदृदधिट्‌ पतितः षण्डो ay स्सारौपपा तिकः । श्रौरखा श्रपि Fast खभेरन्‌ Sar: कुतः” दति । वशिष्ठोऽपि । “्रनंशाख्वाश्रमान्तर गताः” इति । याच्चवल्क्यः,- “raise पतितस्तव्नः पद्ुदन्मन्तको जड़ः । शरन्धोऽचिकिद्छरोगाद्चाः* aden: खुनिरश्काः"- दूति t as: पतितोत्पल्लः । आदिशब्देन मूकादयो wea! एते facia wT न भवन्ति । केवलमश्ननाच्छाद नेन AAT: ` पोषणीयाः। श्रभरणे ठु प्रत्यवायमाह मनुः, | “स्वेषामपि तञ्यायं। दातुं शषा मनोषिणः। यरासाच्छादनमत्यन्तं पतितो दददद्धवेत्‌”-इति ।

उ a ES

* qarsfafsagatatal,—xfa ate |

+ इद्यमेव Wa: आद खपुस्तकेष , agre—<xfs लु पाठः समोचौन प्रविभाति।

WIVITR TA | १९०

अत्यन्तं , यावस्जौ वभित्यर्थः । पतितस्य भरतष्यलादि नासत्या देवलः, | “तेषां पतितवजभ्यो wi वस्तं wetra’— इति | पतितशन्देम तग्जातो ऽपषलच्छते । श्राजरमाकनरगता aie A भत्तेयाः । श्रतएव वशिष्ठः | “where: । ज्ञौबो- कत्तपतितसमरणं क्तो गोग्भ्तानाम्‌(९--इति । श्रंश्ानरहाणं पुजा- SUNT: | तदाह देवलः, “तत्पुजाः पिटदाथां शं waa दोषवजिताः"-दति | निरशकानां पुजा ओौरसाः Gary ज्ेवयादिदोषवर्जिता- भागहारिणो न दन्तकादयः। Wava याश्नवष्क्यः परिषंचष्टे- “ave: शेजजालेषां निदौषा भागहारिणः"-दति। निरकानां दुहितरो यावत्‌ विवाहं भर्तव्याः denen, Way साधटत्तथो MANS WT: | तथाच सणएव,- “Sagat च भर्तव्या यावंडे ASAT: | wan योषितसेषां भर्तव्याः aware: ॥ जिर्थाश्याव्यमिचारिश्यः प्रतिकूला स्तथेवच'- दति | शरन्वामपि UTTAR देवति याज्नवख्वधः,-- “CRASHES सगोचजाद्यञ्च जयते |

(१) ज्तौगोग्मत्तानामाशअरमान्तरगतानामपि ज्ञौनोन्मत्तख्मर्मेव | रथात्‌ SMAI We यदुच्यते भरशादिकं, साश्रमान्तरमतानामपि तेषां तदेव मववोति ara: | |

acs UCTALATAT |

प्रजण्याऽव दितसेव म wary चारंति"-इति। मनुरपि “अनिवुक्काखतस्ेव पुजिष्णाऽऽ्खच देवरात्‌ । उभौ तौ नातो भागं आरनातककामजौ*-दति । सलौ धमविभागमाइ अआशवखयः,- “fqeet भाटमाददन्तमध्यन्धुपागतम्‌ | srfwacfrntag सोधन परिकौन्तितम्‌ ॥ AUTH तथा शखकमन्वाधेयकमेवच | अप्रजाथामतोतायां बान्धवास्तदवाभ्रुवः"”- इति । शर्वल्युपागतं विवाहकालेऽभ्रिषज्निधौ मादलादिभिदेशम्‌ | तथाच काल्यायनः,- "विवाहकाले चत्‌ Great टौयते ्जग्निखन्निधो । acafaed सद्धिः ated परिकौन्तितिम्‌"- इति | आभिवेदनिकमधिवेदनमिमिनल्लमधिविज्ञस्तिथे eae) | we WIA अध्यावाहनिकच्छक्यक्रयादिप्राप्तम्‌ | तथाच मनुः, ““शध्यन्धध्यावाइनिकं दन्तं च प्रोतिकमंणि । भ्राठमाद पिदरमरात्तं afed सोधन खतम्‌"--दति | घद्धिधमिति न्युनसञ्ञाव्यवच्छेदाचंम्‌ | माधिकस्कयाग्थवच्छे दाष | अध्यावाहइनिकमौोतिदन्तयोः खरूपं काल्यायनेनोकरम्‌,- “यत्पुमशेभते नारौ नौयमाना पितुखेहात्‌ |

(९) र्कस्यां ferat विद्यमानाया aout लिियमुद इतिः. तदा wary wit अधिविन्नेबच्यते ।

व्यवङ्ारकाण्डम्‌ | ave

ध्यावाहनिकं नाम स्वौधनं तदु दाइतम्‌ ॥ Rat aay बत्किञ्िदन्येन qty वा i श्राधिवेद निकञ्चेव मरो तिदन्तं तदुच्यते-दति । बन्धुदत्तं कन्यामाद पिद्रबन्धुभिदं म्‌ | We, यद्‌ ETAT कन्या रोचते । wares परिणयनादनु TES HA AGM काल्यायनेन,- “उरद्ोपसकरबाद्यानां दोद्धाभरणएकमिणाम्‌ | Wei ware यत्किंचित्‌ शल्कं तत्‌ परिकौ्निवम्‌ ॥ विवाहात्परतो यत्त॒ लबधं भक्तैः कुलात्‌ स्तिया | अन्वाधेयं तु age wa fwegerq तथा इति | पिचादिभिः what waera विशेवमाड कात्यायनः, ““िदिमाद्रपतिश्नादठच्ञातिमिः स्तोधनं fae । warner fares दातव्य स्थावरादृतेदति। यथाशक्ति ख्ावरव्यतिरिक्रं धनं दिसदस्कार्वापणपय्येन्तं दातव्य भिद्यथैः 1 अयञ्च नियमः प्रत्यष्ददाभे९ बेदितव्यः। अनेकाष्दे a- MeN सदेव दाने नायमवधिभियमः। मापि खावरपय्यै- दाशः 1 तया wear, — “qergag ald चेजांशं वा यदिष्छति”-दति। अतएव सौदायिके श्थावरेऽपि यथेष्टविनियोगारेतलसुक्रनतेकेव,- “sear कन्यया वाऽपि we: पिदण्टहेऽपि वा । भातुः सकाशात्‌ पिजोवां लं सौदायिकं wage

(९) प्रद्यब्ददानणव खवर पर्युदासः न तूपजोवनाये' दाने दति मावः। 47

Qo पराणशरमाधवः।

सौदायिकं धनं प्राय eet खातन्त्यमिय्यते |. यसान्तदानशंस्याथे तदेतदुपजोवनम्‌* ॥ विक्रये चेव दाने च यथेष्टं ख्थावरेव्वपि-दति | पतिदश्तश्यावरेऽपि विग्रेषमाइ नारदःः- “भा Raa यदत्तं faa तखजिन्भुतेऽपि च। सा यथाकाममन्नौयात्‌ दद्यात्‌ वा खावरादृते"--ईति | पिजादिभिरूपाध्यादिना दत्तं ale न भवतोत्याइ कात्या- यमः,-- | “rq सोपाधि यदत्तं यच्च alata वा | पिबा ाचाऽयवा पत्या न तत्‌ स्तो घनमिव्यते--दति | उत्छवादौ धारण्णथे दन्तमणङ्धा रादिकं खोपाधिदन्तम्‌ । योगवेन वचनादिनेत्यथैः। गिल्यादिप्राप्तमपि ater न भवतोत्याह सएव, “ng fang यदत्त Hen चेव यदन्यतः | ae ere तदा तच गेषं त स्तोधनं खतम्‌^--दति । wan: खादित इति aq) 1 तदेतत्‌ whet दुदिदौ- हिचरपुचरडितायां स्तियामतोतायां बान्धवा . भर्नादयो wefan । sad क्रमः। मातरि इ्तायां प्रथमं दुहिता werfa । श्रतएवोक्त तेनेव,-

> Fou तत्‌ प्रजीवनम्‌+--इति ग्रन्यान्तर छतः WS! | + यदिन्त-द्रति यग्यान्तरुेतः पाठः | f मवेत्‌*-द्रति ्रन्यान्तरतः पाठः |

~ a a aa aaa

(र) @ etter: ।

व्यवहार कागडम्‌ | BOY

“मातुदुहितरः गेष्टणन्ताग्वः wasw:’—cia । ` गौतमोऽपि । “ated दुदिदणां श्रपरत्तामां श्रप्रतिषठितानां प".-दूति | दुदिदणमभावे दौदिश्यो wef) तद्द्हिदणां mam चेदिति याश्वरक्यस्मरणत्‌ | भिन्नमादकाणणं दौ हिबाणणं विषमाणां समवाये मातो भागकच्यना । तथाच गौतमः | “पिद्रमाद्रव्व्वं भागविग्रेषः“- इति । दुहिदौहिनीणं समवाये मनुः, “स्तासां we हितरस्तासामपि arsed: | मातामद्याधनात्‌ किञ्चित्‌ प्रदेयं प्रोतिपूवेकम्‌”“- इति | दौडहिचौ णणमप्यभावे दौ हिचाधनहारिणएः । तथाच नारदः+ “मातुदं दितरोऽभावे दुदिद्णां तदन्वयः”-दूति | दुिटदुिदढणामभावे तदन्वयो रौरिनौ swirled: | दौदहिचाण्णमभावे, “विभजेरन्‌ gat fasted खक्यग्णं समम्‌” दूत्यादियाश्नवल्क्यवचनतः माढ्छणापाकरणएतोऽवगिष्टं माटधनं एवा गन्ति । यत्त॒ मलुनोक्रम्‌,- “जमन्यां संखितायान्त॒ समं सवं सहोदराः | भजेरन्‌ मादक क्थ भगिन्यख सनाभयः दति | एतत्‌ gaat दुदिदण्णं च wy मादद्छक्य्यादिलपर न भवति ; किन्तु तेषां wre प्रापे समविभागप्राघ्यये, समश्व्द- श्रवणात्‌ । यदपि शद्खःलिखिताभ्यासुक्रम्‌ । “घमं सवे षहोदरा- मादकं watt कुमाय्येश्च""-एति। तदपि मनुवच्नेन समा-

QSR परान्नरमाचवः।

गायम्‌ । अथ वा, UES भन्तुः वु शसलयस्लो धन विषयम्‌ | ufasa विषये इडस्यतिःः- “स्लोधनं तदपत्थानां दुहिता ख तदंचिगो | अप्रा Veg! तु लभते सान मादकम्‌-दति। अपत्यानां पुमपत्यानाम्‌* । TH UTR “aratarg afeq: सोधन परिकलितम्‌ | Guy नेव जभते प्रत्तायां तु समां श्रभाक्‌"-इति | तद प्रतिष्ठितो वष्डदुहिद्रविषयम्‌ । अतएव ममुः,- “मातुस्त यौतकं यन्‌ शात्‌ कुमारोभा गव सः" दति | थौतुकं पिदटङ्खललबधम्‌ । अरगपत्यौो गजातिस्वौोधनं उन्लमजाति- सपन्नोदुडहिता गक्ञाति, तदभावे तदपत्यम्‌ । तदुक्तं मनुना, “fear यद्धवेदित्त fra दन्तं कथञ्चन । ब्राह्मणो तद्धरेत्कन्या तदपत्यस्य वा भवेत्‌“ दति | ब्राह्मणो जाल्यधमजाल्युपल्षणथेम्‌) | पुजाणामभावे पौचा ग्टकन्ति पौबारामपि पितामद्यणापाकरणम्‌ | पुषपौजाणशं देयमिति च्रधि-

* मान्यानाम्‌,--दति का०। † इत्यमेव पाठः सब्वेव्वाद ्एुस्तकेषु । मम तु, aufsfearcuctee- विषवम्‌+-द्रति पाठः प्रतिभाति | † ब्राह्मणौ णाद्यत्तमनाद्य पलच्तयायम्‌,- इति का | पाठदयमप्यसमौ- चनं प्रतिभाति । ब्राष्मणोपदमुत्तमजाग्यपलच्तणा यम्‌, द्रति तु षाठः समोचीगो भवति |

चवडहारकारडम्‌ | ROR

WAU । WY ऋषापाकरणेऽधिकारः | खक्थभाङ्गं gaia चेत्‌ । तन्न । “wae: we airy: —cis गौतमवचनेक खव्यभाजासेव खखणणपाकरणाधिकारखवषत्‌ । पौजारामय्यभावे भर्वादयोऽपि wena) अजेव विवाहमेदेन विशेषमाह मनुः,- “MT PS ATATAAHTON IT यद्धनम्‌ | शरप्रजायामतोतायां WHA ATA ॥ ane agi दन्तं विवाेग्बासुरारिष्‌ । अतोतायामप्रजायां माता पिनोस्तदि यते-इति | ्राह्दे वार्षगान्धवप्राजापत्य विवाहेषु Tea भार््वावा यद्धनं तहुहिवादिपौजाग्ततद्धनदारि सम्ततेरभागे सति wena, न पुम- माषादौनामित्ययैः। ्रासुरराङस्पेश्ादविवाहसक्छतायाः भाय्धाया- धनं मातापिजोभवतोलत्यथेः । eH कात्यायनेनोक्रम्‌, — “बन्युदत्तन्तु बन्धरनामभावे भदवेगामि तत्‌^-दति । तदासुरादिविवाहसं्तस्लो विषयम्‌ | अतएवोक्तं तेनेव, “श्रासुरादिषु awa सोधनं tea खिवाः | अभावे तदपत्यानां ware: afead’—efa | witfefacnafa wenrel Grud aicxua wera | तवाच मौतमः। “afrtige dealers an —<fa | Veale’ मातु्भवतोत्यथैः । यत्पुन्तेनेवोकम्‌ । “we We वोढ़ाऽहेति-दति। तच्डुखकग्रदणमन्तरं संस्कारात्‌ प्राक्‌ सता्यां द्रष्टव्यम्‌ | अतएव याज्ञवल्क्यः, “ग्टतायां दन्तमादद्यात्‌ परि णेथोभयब्ययम्‌”- इति ।

Roe पराश्नरमाधवः।

ay कन्याये मातामहादिभिदंन्तं श्बणादि, तदपि सोदरा- एव zeta: | तथाच बौधायनः, “शव्यं ATA WPS: कन्यायाः सोदराः समम्‌ | तदभावे wana पितुभबेत्‌”-दति | अरनपत्यपुजिकाधनमपि सोदरो छाति । तथाच पैटौनसिः- ‘Sarat पुचिकायान्तृ न wat दायमरेति | अपुज्ायां कुमार्याश्च भ्राजा तद्य्ाह्यमित्धपिदति। पुजिकायां पितुः पञ्चादौरसशद्वावे खएव ररक्ञोयात्‌ न भत्ता यत्तु मनुवचनम्‌, Saya तायां तु ufwarat कथञ्चन | धनं तु पुजिकाभत्तां इरेच्ेवाविचारयन्‌""- दति । तत्पशचादुत्यश्नभ्नाजभावे वेदितव्यम्‌ । यन्तृ कचिदनपत्यं स्तो धनं खसोयादोनां wate रदश्पतिना,- “माद्रष्वसा मातुलानो पिदव्यस्त्ौ पिद्रव्वसा | शभूः पूवेजपनो च मादतुख्या प्रकोक्तिता ॥ यद्‌ाऽऽसामौरसो न स्यात्‌ सुतो wifes एवच । तद्छुतो वा धनं तासां खलोयाद्याः समाभ्रुयः”-दति | wea: | ्राह्यादि विवादेषु भन्तुरभावे, श्राखुरादिषु माता- पिजोरभावे, मादरव्वखलादौनां wi यथाक्रमं माटव्वसोयाद्ा- awa: । कचिव्मोवगधाः सप्रजाया श्रपि पल्याधनं भत्ता wel यादित्याइ याश्चवष्क्यः,- | ‘efits udaral च व्याधौ संप्रतिरोधके ।

व्थवहारकागडम्‌ | ०४

aed सौधं wal न सिये टदातमरंति"-दति। संप्रतिरोधके वन्दिग्रडादौ eaten awl गटहोला पुनस्तस्य न दद्यात्‌ | प्रकारान्भरेण weld पुनदेद्यादेव । तथाच कात्यायनः “a wat नेव श सुतो न पिता aac न च। ्रादाने वा faa वा wtua प्रभविष्णवः ॥ यदि चेकतरोऽपयेषां स्तौ धनं भचयेद्दणात्‌ | सद्धिकं प्रदाप्यः स्यादण्ड्ेव समाप्नुयात्‌ ॥ . तदेव यद्यनुक्ञाय भक्षयेत्मो तिप्रवेकम्‌ | मूलमेव ख . दाप्यः स्याद्‌ GM धनवान्‌ भवेत्‌”-इति | देवलोऽपि,- ““टृत्तिराभरणं Wen लाभ स्तौधनं भवेत्‌ | भोक्तौ तत्‌ खयभेवेदं पतिननादेत्यनापदि ॥ टया ate च भोगे च fad दथात्‌ सदद्धिकम्‌“-द्ति। विभाच्यद्रवयमाह कात्यायनः, ‘aay faarg यथान्यत्सयमजितम्‌ | दायादानां विभागे तु .सवेमेव विभच्यते"इति | पिटद्रव्योपजौवनेन खयमजितं यत्तद्‌ विभजेत्‌ तदनुपजौवने- नाध्नितस्याविभाव्यतलात्‌ । . एतचितयमपि शणावशष्टं विभजेत्‌ | तथाच खणव,- ` a “ae प्रो तिप्ररानश्च दत्वा शेषं विभाजयेत्‌-दति। wean धनाभावे यपिदर्छणमपि विभजेत्‌ । we wad

Ree YCIWCATYA! |

खमभिति ser we wefafa वचमादि निचत्यथं she ferare* शशव, “णमेव विधं site विभामे बन्धेभिः बदा | ग्टशोपरकरवाद्याख् दोद्याभरणकमिंणएः ॥ gaan fara कोशं vest शगः“ इति | अच कोशधदशमिितरदिव्यपरतिषेधाथेम्‌ | तथाच सएव, “का विष्छखसन्धाने विभामे ऋक्दिनां षद्‌ | faaeqenca atuad प्रदापयेत्‌” --टति 3 अविभाग्यद्रव्यमाड WAHT — “"पिहदरव्या विरोधेन aca खयमजितम्‌ १ सचमौदाहिकश्चेव दायादानां न तद्भवेत्‌ ॥ करमादज्ागतं TT इतमभ्बुद्धरेत्तृ चः | दायारेभ्बो ब age विच्चया श्धमेवच“-टरति | पिददधग्बा विरोधेन यत्‌ we हव्या दिना safes, थख विद्या- दिना खं, विवाहाच्च awed, तद्भ्वाचादौनां ब भवेत्‌ । यत्पि- चादिक्रमायातं चोरादिभिरपडइतमन्येरददभूतं द्रव्यं पचा मधे a: कञ्चिदितरा्यदुश्चयोद्ध रति, wrest भवति । चेचं तु त्रो- ainaatgat ग्णाति He तु सदवां सममेव । तथा शङ्खः मपूवेगद्यन्तु जो ula धः कश्िदुद्धरेत्‌ अमात्‌ ¦ यथाभागं SA दलाऽ गन्तु तुरोयकम्‌”--इति ।

Jala To ~~~“

, # इत्थमेव पाठः GA | परमबमसमोचोनः ATS: ।

व्व हार काण्डम्‌ | । 3)

तथा विद्ययाऽ्ययनादिना* लब्धमपि aaa भवति । पिद- दरया विरोधेनेति waa शेषः | श्रतएव मनुः, “श्रनुपन्नन्‌ पिदढद्रवयं श्रमेण यदु पाजेयेत्‌ | | दायादेभ्यो न aga विद्यया लबधमेवच"--दति। ` श्रमेण wafer | पिदग्रहणमविभक्रोपलक्णयंम्‌। व्यासोऽपि.- “fata wad यच्च सौदायिकं भवेत्‌ । ` विभागकाले तत्तस्य नान्वेष्टव्य च खक्धिभिः” दति । अविभाच्यविद्याधनस्य लच्णएमाइ काव्यायनः+- “"परभक्रोपयोगेन svat विद्याऽन्यतस्त॒ या | तया प्राप्त धनं यत्त विद्याप्राप्त तदुच्यते ॥ उपन्यस्तेष awe विद्यया †पणपूवंकम्‌ | विद्याधनं तु तद्धिद्यात्‌ विभागे न नियोज्यते ॥ frenerfasa: प्रश्नात्‌ खन्दिग्धप्रञ्ननिणेयात्‌ | खन्नानशंसनाद्ाऽपि wei प्राधान्यतश्च यत्‌ ॥ परं निरस्य यहं विद्यातो यृतपूवंकम्‌ | विध्ाधनं तु तदिद्यात्‌ न विभाज्यं ₹षस्पतिः ॥ सन्निविष्टे हि wand खख्ाद्‌ यच्चाधिकम्भवेत्‌। 'विद्याबलशतचचेव यान्यत्तच्छग्यतस्तथा? ॥

* विद्यया ध्यापनादिना,-दति का०। † श्य,--द्रति ate | acs { गिच्ेव्वपि fe धम्माऽयं मूल्यादुयच्चाधिकं भवेत्‌+इति ग्रन्यान्त- रोयः UTS: | | $ यानतः श्ष्यतस्तथा,- इति का | 48

gee पराश्ररमाच्चवः।

एतदिधाथनं प्राः घामान्यं यदवोऽन्यथा--दति | अतो विद्याधनादन्यथाशतमविभक्रपिषारिद्रयोपयोगप्राप्तं तद~ विभक्रानां ामान्यं साधारणमिति यावत्‌ । कचिद्िदधाप्राप्नमपि धनं विभाख्धमित्याहइ भारदः, ‘gem विश्वयात्‌ भाती विद्चामधिगच्छतः | माग विद्ाधनान्तस्मात्‌ ख सभेताञ्रतोऽपि सन्‌*-इति। काव्यायनेनापि,- “ea विनौोतविद्यानां भादा पिदटतोऽपि art शौ य्यप्राप्तं तु afew विभाव्यं तत्‌ इहस्यतिः"-दति | afamea कुले faeere: पिद्रतोऽपि वा प्राप्षविद्यानां ugat शौर्य्यादिना प्रापतं विद्येव प्राप्तं, तदिद्याधनं विभाच्यमिति। पिदरद्रव्याजितेनाजिंते धने भागदयमेकस्याइ वसिष्ठः । “येन चेषां Uefa. wear शभेत“-इति । यन्तुः “'सामान्यायेखमुत्थाने विभागस्तु समः शतः” इति । तदिदेतरशब्याचुपाजितधन विषयम्‌ । अविभाष्धविद्याधने श्रनै- केच्छया श्रशमाह गौतमः । “खयमजिंतं चेव Feet वैशः कामं दथ्यात्‌”-दइ्ति। दच्छाभावे त्वाह नारदः "वेद्यो वैद्याय नाकामो दथादंशं खतो धनात्‌ | पिदद्रव्य wate न चन्नद्धनमाइतम्‌"--द ति |

* भागं विद्याद्धमात्तस्मात्तत्‌ सतोऽपि लभेत्‌ समम्‌, शति ae | + प्राप्तं विद्याधथिगां यड द्रति are | ।

ग्धवहारकाडम्‌। Qed

अवेद्याय सकामोऽपि न दद्यात्‌ । तदाह कात्यायनः,- “माविद्यानान्तु वेदेन देयं विद्याधनं कचित्‌ । खमविद्याधिकानान्तु देवं वेधेन तद्कनम्‌"-दति । ` विद्याप्राप्तधनवत्‌ शओौर्व्यादिप्राप्तमपि धनमविभाष्यमित्थाह बएव,- ` “rata विधया च स्तोधनं चेव यत्‌ सतम्‌ | ured विभागे तु विभाञ्यं मेव खकथिभिः ॥ ध्यजाइतम्भवेद्‌ यत्तु विभाव्यं नेव तत्‌ खतम्‌”-दति । WITS Wee तेनेवोक्रम्‌,- “sorarared aa विद्राव्य दिषतां बलम्‌ | खाम्यय जोवितं wa तर्ष्वजाइतसुच्यते-द्रति | इस्यतिरपि, ““पितामहपिदर्यां च+ दन्तं माचा ख यदट्बेत्‌ | तस्य awe शौ य्येभारव्याधमं तथा” दति | श्रौयप्राप्तधनखरूपं च कात्यायनेन दर्थितम्‌, ‘nag संश्रयं यच प्रसभं कम्मं wad | तस्मिन्‌ कम्मणि तुष्टेन प्रसादः खामिना ङतः ॥ तच way aq यत्किञ्चित्‌ धनं wide तद्धबेत्‌”- रति । पिचादिद्रवयोपलोवनेन विद्याप्राप्तभनवत्‌ शो य्यप्राप्तधनेऽप्यजेकख्य भागदयमाह व्यासः, “साधारणं wari यक्किञिद्राहनायधम्‌ |

+ faraefaeaat,—xfa wre |

। पराश्नरमाधवः |

ग्नौय्यादिनाऽऽप्नोति घनं भरातरस्तच भागिनः # ` तस्य भागदय देयं Tey समभागिनः-दति | अन्यदप्विभाञ्धमाह मनुः, वसं WAGE हतान्नमुदकं faa: | योगचेमप्रचारश्च म ॒विभाच्यं seed’ —efa । ae तं वसम्‌ । पिदरष्टतं वसं पितुरष्वै विभागे श्राद्धभोक्ष zag । तथाच इदस्यतिः+- | ""वस्लाखद्धार श्रव्या दि पितुय्येदादनादिकम्‌ | गन्धमाल्यैः समभ्यच्यं Beta तदपेयेत्‌-इति । sata तु वस्लाणि विभाच्यान्येव । पं वाहनं, पच्च श्रश्च- शिविकादिवाहनम्‌। तदपि यद्‌ येनारूढुः तन्तसयेव । च्रनारूढुं तु सवै विभाज्यम्‌ | श्रणङ्कारोऽपि यो येन टतः, सष तद्यैव । Hue: साधारणणोविभाञ्य एव, | | “qat जवति यत्‌ स्तौभिरलङ्कारो wat भवेत्‌ | म तं भजेरन्‌ दायादाः भजमानाः पतन्ति ते-दति तेनेव va इति विग्रेषेणोपादानात्‌ । ward तण्डलमोद- मादि | तदपि यथासम्भवं भोक्रव्यम्‌ म विभाज्यम्‌ । उदकं तदा- धारः कूपादिः। सोऽपि विषमः पर्य्यायेणोपभोक्रवयो न मूद्यदा- tu विभाज्यः | feay दाष्योविषमाः पर्य्यायेण aa कारयि. तव्याः | तथाच खदस्पतिःः- “एकां wat कारयेत्‌ कम्मे यथयाऽगरेन ग्टहे VE | ae: समांग्तो देया दासानामणयं विधिः-इति |

द्यवदहारकार्डम्‌। ९८२१.

पिच्ाऽवरुद्धास्त॒ समा श्रपि न fare: | तथाच गौतमः। “TY स्ुताखविभागः”-दति। योग दति ओओतस्मात्ताभरिसाध्यमिषटं करे लच्छते da दति लबेपरिचण्डेतुश्तं afeafecra- तड़ागारामनिर्माणदि पत्तं कम्मे लच्छते। तदुभयं पिढद्रयविरो- धाजितमप्यविभाञ्यम्‌। age शोगाचिणा,- “चेमं प्तं यागमिष्टमित्याङस्तच्वद शिनः | afar च ते प्रोक्ते श्रयमासनमेवचः- दति | श्रथवा | योगचेमश्रब्देन कजचा मर शस्तवाहमा दि प्रश्तय उच्यन्ते | प्रचारोग्हारामादिषु -प्रवेश्रनिगेममागेः । सोऽविभाग्यः । यकत MTT चेचस्याप्यविभाज्यलसुक्रम्‌,- | . . “^श्रविभाज्यं सगोजाणामासश्खकुलादपि | वाणं* चेचश्च wy छतान्नसुटकं स्यः दति | तत्मतिगरहलगधखेचं चजियासुतेन ae ब्राह्मणो सुतेन श्रवि- भाच्यमित्थेवं परम्‌ | “म प्रतियदग्धदौया चचियादि सुताय च- दति WCU.) श्रन्ये मन्यन्ते। वस्ल्ादयोऽपि विभाज्या एव । तथाच weaufa:,— “वस्त्ादयोऽविभज्यायेर्‌क्ं तेन विचारितम्‌ | wd भवेश्सष्टद्भानां वस्त्रा द्धारसंभितम्‌ ॥ मध्यखितमनाजोगयं दातुं तैः कस्य शक्यते । ¦ शक्या विभजनोयं तदन्यथाऽनथेकं भवेत्‌ ॥

* area, — ela TAC तः पाठः|

| # ५, पराभ्रमाधबः।

विक्रोय वख्वाभरणन्डशमुद्राद्च लेखितम्‌ | Bare वा waa afta विभच्ते ॥ vee कूपवापणम्भख्छसुसा Wy | एकां SF कारयेत्‌ FH यथाऽ येन VY VF aq: समांश्नो देवा qrararaaa fate: | योगखेमदलो era: समत्वेन विभच्यते a WHITE यचथाऽ जेन ana wari: सड इति | : . तेन वस्वादोगामविभव्यल्वप्रतिपादक मनुवचनसुश्रगोवचनं चा- गादरण्णौषम्‌ । तदनुपपन्नम्‌ । विरोधे fe वचनानां विषयब्यव- स्थाऽऽशयणं युक्त, न चान्ययाकरणम्‌ । इहस्पतिवचनानान्तु अष्टत- बस््ादि विषयवम्‌, wafer तु टेतवस््ादि विषयतम्‌ पव मेवोक्रमिति विष्रथव्यवस्ा चटते दति। विभागकाखठे केनचिदध्चितं पञ्चादुद्धावितं चेत्‌, aad समं विभजेयुः । तथाच्च याश्ञवशक्यः, ““श्न्योन्यापडतं व्यं विभक्ते यन्त॒ दृश्यते | तत्पनसते wat: विभजेरन्निति खितिःःदति। समश्ब्दो विषमविभागगिरासायेः। विभजेरज्िति बडब्नेन येन इष्टं तेनेब्र न याञ्जमिति दश्यति। मनुरपि,- “ea धमे च wafer प्रविभक्ते थयाविधि । Taree aA afenfar, aed want मयेत्‌”-दति । | अपदतद्रयवच्छास्लोक्रानतिक्रमेण विषमभागतया* विभक्रमपि

* विषमभागयता,-ड्ति नासि काण THF |

व्थवदारकाणम्‌ | ace

समतां नयेत्‌* । तथाच कार्धायनः,- “श्न्योन्यापडइतं xe दुविंभक्रश्च यद्धषेत्‌ | Varad विभच्येत समभागेन तद्ग्गः"-दति । ` एवं च सति वश्चितद्रवद्य पाद्‌ दृष्टैव विभाग विधानात्‌ पू ferme पुनर्विभागोनासौत्यवगम्बते । यन्त॒ मलुनोक्षम्‌,- “विभागे तु हृते किञ्चित्‌ सामान्यं यर दृश्यते | नासौ विभागो fava: ave: पुनरेव हि"- इति | तदिभक्रद्रव्याजनव्ययकरणादर्वाम्बेदितव्यम्‌ । †श्रन्योन्यापदतमि- व्ादिवश्नानां निविंषयतापन्तेः | श्रजान्योन्यवश्चने दौषोऽस्ति , तथाच श्रुतिः। “यो वै भागिनं भागाश्दते चयते प्नं स यदि वैनं न चयतेऽथ पुजमय पौचं दयतेः-दति। Gua: | यो भागिने ATE भागालुदते भागादपाकरोति भागं तस्मै न प्रयच्छतोति चावत्‌ । श्रय APE: Waa wet नाशयति पापि करोतीति यावत्‌ । यदि तं म नाश्रयति, तदा ae gd पौ वा माश्यतोति | चत्त मनुनोक्म्‌, ` “यो च्येष्टो विगिङ्र्वौत लोभात्‌ area aus: | सोऽव्येष्ठः स्यादभागख नियन्तव्यश्च राजभिः" दति। तत्छतन््रस्ापि ROU समुदायद्रव्यापहारे दोषोऽस्ति किमु- = * इत्यमेव पाठः सव्व | परमयमसमौ चौनः पाठः | खच कियानपि

पाटो MVS नातोवे्यनुमौयते | 1 अत्र, खन्धधाः- दति मवितुमुचितम्‌ |

are पराशर माधवः |

ताखतन््ाणं यवोयसामित्येवंप्रतिपादनपरम्‌ । न तु ase दोषप्रतिषादनप्रम्‌ | श्रन्यथा खल्या श्रुतेः सड्मोचापन्तेः । विभ- Wat कन्नव्यमाइ नारदः+ "“यदयेकजाता Tea: एयग्धर््ाः एयकूक्रियाः | एयक्षमेगणोपेता न चेत्‌ AAT स्ताः ॥ सखभागान्‌ यदि eye क्क्रणोयुरयापि वा । कुयययेष्टं AAAS Bue च-टति t एकसमाश्जाता विभक्राभ्रातरः परस्यरानुमतिमन्तरेख धनसा- धयष्टापू््तादिधमेकारिणो मवेयः। तथा, चनसाध्यशृव्यादिकश्यकारि- णो wag: । तथा, विभिन्नोलृखलमुसलादिकस्मापसजेनद्रगयोपेताः Sl तथाच Hag भ्रातरो यदि न सम्मताः, तदा ताननादृलय काये Ba: तथा, विभक्ा भातरः खभागान्‌ यदि दथुरविक्रौ- Maat, न ददुवा, aed ate Be: | यस्मात्ते विभक्ताः खधन- am: eran: खामिन ca: । यन्त इ्स्यतिवचनम्‌,- “विभक्ता वाऽविभक्रा वा दायादाः खावरे खमाः। एको हनो शरः सवेच दानाधमन विक्रये दति | तदेवं याख्येयम्‌ | श्रविभक्रेषु द्रव्येषु साधारणएत्वादेकस्यानोश्वरत्ात्‌ ख्वैरनुज्ञाऽवण्यं कार्यां । विभक्ते gaa विभक्रसंश्रयव्यदासन- सौ कर्य्याय सर्वाभ्यतुन्ञा । न पुनरेकस्यानौश्वरत्ेन। wat विभक्रातु- मतिव्यतिरेकेणापि aay: सिध्यत्येवेति । यन्त॒ खत्यन्तरम्‌,- “सखग्रामन्नातिसषामन्तदायादालुमतेन च| दिरण्णोदकदानेन षड़्भिगेच्छति मेदिनो”-इति ।

व्यवहारकाण्डम्‌ । -- acy

- wearaafiera: | तज ग्रामानुमतिः, “प्रतियहः प्रकाशः सात्‌ स्थावरस्य विशेषतः" | दति स्मरणात्‌. व्यवह्ारप्रकाश्नाथेमेवापेच्छते न युनर्यामानु- मतिमन्तरेण व्यवहारो न बिद्यतोति । सामन्तानुमतिरपि सोमा- ` विप्रतिपत्तिनिरासाथेम्‌ । एवं तद लुमतिरपि* विभक्सश्रयव्य॒दासेन यवहारसौ कथोर्थमेव | दिर ्ोद कदानमपि. विक्रये कर्ये सदहिरण्णो- दकं THE दानरूपेण स्थावर विक्रयं कथ्या दित्येवमयेम्‌। | ‘erat विक्रयो नासि कुष्य राधिमनुज्नयाः-दइति व्ावर्‌ विक्रयस्य निषिद्धलात्‌ । ` “afa यः प्रतिग्टद्णाति यख ufa प्रयच्डति | तावुभौ quantal नियतं खगंगामिनौ "दति दानप्रतियदयोः suerte) विभागापलापे निणेयकारणएमाश्‌ यान्नवसक्यः, “ नविभागनिकवे? ज्ञातिबन्धेषाचिविलेखनेः।॥ 1, ` विभागभावना Har ग्टहेचेख यौतकैः“ दूति ।

* इत्यमेव , wae we! दायादानुमतिरुभि,- दति पाठो मम प्रतिभाति | ae

t श्िर्ण्योदकं दत्वा दानरूपेख waar कुष्य दिव्येवमथंः, इति का०।

{ स्थावरे fama Fang दानमननुज्ञया,+-- दति are |

$ निगये,ः- दरति ate | |

|| सष्रविजेखितेः,-द्ति ato । ` 49

axe पराश्चरमाघवः ।

चातयः पिटबन्धवः quay मातुलादयः+* । लेख्यं विभाग- पम्‌ । एभिः विभागनिक्ष्यो maa) यौतकेः wae nyerat । श्रन्यदपि विभागणिक्गमाह नारदः, “faumugeas दाथादानां विनिषयः | ्षातिभिर्मागलेस्येनं एयक्काय्येपवन्तनात्‌ tt भ्वादणामविभक्रानामेको ध्मः परव््तते । विभागे सति धर्मोऽपि भवेन्नेषां एयक्‌ एथक्‌ ॥ काकि प्रातिभाग्यश्च दामग्रहणमेव च | विभक्रा शातरः |e नाविभक्राः परस्परम्‌ ॥ टामदशपश्श्ञग्टदखेजप्रतियदडहाः | विमक्रानां wera star दामांधर्मव्ययागमाः ॥ येषामेताः क्रिया लोके ara. खश्छक्थिषु | विभक्षामवगच्छयुलंस्यमप्यन्तरेण तान्‌” ॥ हृदस्पतिरपि,- “एय गायव्ययधनाः FRNTY परस्यरम्‌ | वशिक्पथञ्च ये कुययु्विंभक्रासे न संशयः" दति 1 कुसौदवाणिच्धादिभिलिङ्केरविंमा गनिषेयः साच्छयाधभावे afe- तव्यः | तथा च सएव,- |

* चातयः पिदटबान्धवामादटबान्धवाख्ध,- इति Wie Ge |` ft एयकपश्चमष्ायननेः श्राडादिभिख ग्ट ्ेत्रे,-- दत Me | { पाक,--दइति aaa: पाठः समौचौनः ।

WAT ITAA | ase

“area wrataia’® wfiquay खक्थिनाम्‌। श्रलुमानेन विशेयं न aay साचिणः--इति । बाडा दिषाधकल्िङ्गान्यपि avary,— “क्लुलानुबन्धव्याघातदहोढ सादयसाघधनम्‌ | खस्य भोगः खावरसखछ विभा मद्य एयग्धनम्‌"- दति | OMNIA: पू्ेपुरूषेरसुबन्धः। व्याघातः परस्यरबोधबला- दपदतद्रष्यश्ुच्यते । TNT Areata । wet एथम्‌- ग्हणदे विंभागलिङ्गलमविभक्तेषु निषिद्धवेनावगनग्व्यम्‌ । तथा चं याभ्नवख््यः,- ‘anguraa दम्पत्योः पितुः gaa चेव fe I प्रातिभाव्यग्टणं साच्छमविभक्र ब तु खतम्‌"”-इति। साचिलेख्यभुक्रिभिर्निंरयस्या श्रयते, | “युक्रिष्बप्यसमर्थासु श्रपथेरेनमयंयेत्‌"- दति md दिव्यं निषेधति रद्याश्चवल्क्यः,- “विभा गधमेषन्देडे बन्धेसाच्मिलेखितेः | विभागभावना कायां न भवेदेविकौ fea’ —<fa कथं तज fade इत्याकाङ्गायानार मनुः,

* Mat न्यासः,- दति यग्धान्तशैयः पाठः |

† इत्थमेव पाठः सव्वं । परन्त्वसमौचौमः । न स्यातां पचसाच्िणौ दरति मन्य।न्तसेयपाटस्तु TATA: | |

† दव्यमेव ole: wera | मम तु, व्याघातः परस्पर सौधः बलादप्ुतं Ra दोएमुखते खस्यात्मनोभोग-- दूति पाठः प्रतिभाति |

८ ` परामरमाधवः |

“विभागे aw सन्देहो द्‌ायादानां परस्परम्‌ । ` ` पुमर्विभागः aver एयक्‌ स्थानस्थितेरपि- दति | ay सन्देहो यक्रिमिरपि नोपेति, aw पुनविंभागः कत्तय- THE: | यत्त ते्नेवोक्म्‌, | “सर्‌ ग्रो निपतति बशत्कन्या प्रदोयते | सदानं दंदातौति जोष्येतानि सत्‌ सकृत्‌“ दति। तदयुक्रादिभिर्भिणंतं शक्तौ सत्थं वेदितव्यम्‌ । खय BATE न्दिग्धस्य पुनः प्रवन्तंको राज्ञा .दण्डनौय tare दस्य तिः,- “खेच्छाहृत विभागो यः पुनरेव fadaeq i `. SUMS GA खापः शासनौयोऽनुबन्धतः*- दति | श्रनुबन्धा निबन्धनम्‌ ॥ | Now दूति दायविभागः tot

श्रथ दयुतस्मादयास्ये विवादपदे निरूष्येते |

तयोः खरूपमाहइ मनुः, & 4 श्रप्राणिमियक्कियते तल्लोके दयतमुच्यते । .. प्राणिभिः क्रियते ag स विज्ञेयः समाङ्यः'?-इति। श्रप्राणिमिः श्रबन्धश्रलाकादिभिः। प्राणिभिः कुक्कटाभिः। तथा च नारदः | | “श्रचवन्धश्रलाकाेदवनं जिद्धकारितम्‌* | | पणक्रोड़ा वयोभिख्च पदं चूतसमाङ्यम्‌'- इति ।

* जैयकारगं,- दति UT? | न 4 ae

TATA | ` ३८९

` श्रा पाश्काः। बन्धश्॒गमेयष्टिका। शलाका दम्तादिमध्यो sre WU | wey कपदिंकादयो ग्हयन्ते। तेः qe wer करोडनं क्रियते aggd, वयोभिः पिभिः कृक्षटादिभिः वकलास+ उन्मत्तमेषादिभिश्च प्राणिभिर्यां पणपूव्विका क्रीड़ा क्रियते सा समाह्य .दत्यथेः । इदस्पतिरपि,- ` | ""परिग्डोताश्वान्योन्यं परिमेषटषादयः | प्रहरन्ते शतपणस्तं वदन्ति समाहयम्‌"--दति | यूतस्थानं समिकेनाधि्ितं काय्येमित्याइ qa— . “सभिकाधिहिता कार्यां तस्कर न्नानहेतवे- इति । रच पच्चान्तरमाह नारदः । “saat कितवो UH दला भागं autfeaq | - प्रकाश्देवनं Gacal दोषो a विद्यते”-इति। यूतसभाऽधिकारिणौ ठत्तिमाइ यान्ञवल्क्यः,- Fae शतिकबदधष्ठ खभिकः पञ्चकं शतम्‌ । ` meray धूतकितवादितरादश्रकं श्रत्‌" दति । ~ | acacia कितवपरिकल्पितपणो म्बहः। aa तदाश्रया ` | एकश्रतपरिमिता . तदसिकपरिमाणण वा दद्धियस्यासौ श्तिक- afg:, तस्मात्‌ कितवात्‌ः पञ्चकं शतं सभिकः श्रात्मटेत्यये गक्ञो-

* वकालावान्‌,- दति ale | मम तु, छकलास,- इति -पाठः प्रति भाति । न 1 प्ररन्ति,- द्रति we | ` { रेव,-दति का०।

Ree पराश्रमाधवः |

थात्‌ । पञ्चपणाश्चयो* थद्छिम्‌ शते तत्‌ wi पञ्चकम्‌ । नित- ave” विंशतितमं भागं गक्ञोयादिति यावत्‌ । कितवनिवाषा्ैँ शाला सभा, तज्राधिहितः सभिकः । सभापतिख्ठ कर्िताकादि- निखिलक्रोडोपकरण्टः तदु पचितद्रयो पजौवो ) इतरस्मादपूणेश्रतद्द्धेः कितवा शकं जितस्याख् cma भागं ग्टक्ञोयादटित्य्वैः। एवं खापि- तस्य समिकखय Bary खणएव,- “q सम्यक्‌ पालितो Zags भागं यथाशतम्‌ | जितसुद्भा दयेत्‌ We दात्‌ सत्यं वचः शमौ--दूति। यः कुटत्तिथेताधिकारो tr धून्ेकितबेभ्वो रचितः स TN यथाप्रतिपज्नमंशं coq जितं zea पराजितसकाश्ादा- सेधादिना sega जे ददात्‌ । तथा चमो war धूतकारिणां विश्वासाचं wey वचो दद्यात्‌ । खृष्स्यतिरपि, “सभिको याहकस्तज corer नृपाय च-इति | पराजितकितवानां बन्धना दिमा पणा हकोभवेत्‌। पणप्रहणादर्वा- गेव Aes पणं जे यथाभागं दद्याटिव्ययेः। तथा च कात्यायनः, ““जेतुदे्ात्छकं द्रव्यं जितं are जिपखकम्‌ 1 सद्यो वा सभिकेनेव कितवात्त न संग्रयः"-दति। यदा afaar ओजे जितं द्रव्यं दापयितुं न शक्रः, तदा राजा दापयेदित्याह याच्चवष्क्धः,-

* saad Aaa प्राठः |

(९) रश्चतेलंश्वतिस्िथनु शासनात्‌ ग्र पदेनाच ग्ल उक्त इति AAT |

MASUR | ३९१

“ara मृपतितो भागे प्रसिद्धे धूतमण्डले । जितं waft स्थाने दापयेदन्यथा न तु”-दइति। saat प्रच्छन्ने सभिकरहिते अ्रतौतराजभागे५९, ge जितं परं जेते न दापयेदित्य्थः। अ लयपराजयविप्रतिपन्ौ fade- कारणमाह सणव,- “द्रष्टारो वहारा साच्िणख ava हि । चयुतास्थेव्यवहाराणां ery तएव हि" इति | कितव wa रान्ना निधोक्रथः, न तु श्रुताश्यमसन्पक इत्य wage: । साशिकद्च तएव gaan एव । विष्ण्रपि- “कितवेम्बेव तिष्ठेरन्‌ कितवाः संशयं प्रति* । qua तज दष्टारस्तएवैषान्तु साकिणः"- दूति । afeut परस्परविरोधे राजा विषारयेदित्याइ शरस्य तिः- “उभयोरपि खभ्दग्धौ कितवाः स्युः परौखकाः | | यदा fatfawa तु तदा राजा विचारयेत्‌“-इति । कूटथुतकारिणो TATE UAW, — “राशा ufes निर्वास्याः कूटाचोपाधिरे विनः" दति | कुडैरचादिभिरूपाधिभिमंफिमन्त्ादौनामिति aval ये दि- शन्ति तान्‌ श्वपदेनाङ्यिला खरा ज्िर्वासये दित्यथेः । निर्वाखने विग्रेषमाह नारदः, * कितवा wa तिष्धेरन्‌ कितवानां शमं प्रति,- इति ae | † इत्थमेव पाठः स्वैव | (१) अतौतो राश्चभागो यस्मात्‌, वस्िनरित्थंः |

BER पराश्ररमाधवः।

““करूटाकदेविनः पापान्‌ राजा राद्रादिवासयेत्‌ | कण्टेऽलमालामासञ्य स दयषां विनयः खतः” दति | दण्डमे विग्रेषमाह fam: “श्यते कूटाचदेविनां करच्छेदः, उपाधि विनां सन्द शच्छदः* दति, श्रनियुक्रदयूतकारिणो दण्डमाह नारदः+ “sfafesa यो राज्ञा यत gala मानवः । ` स शतं प्राप्रुयात्कामं विनयश्चेव सोऽहेति”- दति । चते विहितं कर्मजातं समाये sfafenfa यान्ञवर्क्यः,- “एष एव fafuta: प्राणिति समाह्ये"- दरति । सभिकटन्निकन्पना दि लच्षणो धमः समाहृयेऽपि विज्ञेथ cae भ्ाणिदते प्राणिनां जयपराजयौ तत्छामिनोरित्यार रस्ति, ““इन्दयुद्धेन यः क्िदवसाद मवाभ्रुयात्‌ । तत्छामिना पणोदेयो चस्तच परिकल्पितः" दति | पणएपरिकल्यनमपि छकताङत मित्याह नारदः+. "“प्ररिहासषषटतं aq amafafed sai तचापि नाभ्रुयात्‌ काम्यमयवाऽनुमतं तयोः" cha | ` काम्यः कामः प्रणः | यत्तु मनुनोक्तम्‌, “दयुतं समाङ्यच्चेव यः कुर्यात्कारयेत वा । तन्‌ सर्वान्‌ घातयेद्राजा शद्रांश्च दिजलिङ्गिनः ॥

* द्युते क्ट च्तदेवौनां करच्छेदः प्रशस्यते । उपाधिरेविनां दण्डः करच्छेद इति सू्तः,- इति wre | + awa विदितं त्वया, दति we 1

व्वक्ारकाग्डम्‌ | BER

प्रकाशमेतत्‌ ATG यदेवनसमाश्यौ | तयो नित्यं प्रतौघाते मपतियेन्नवाम्‌ भवेत्‌ ॥ य॒त समाहयचचेव राजा Te मिवारयेत्‌ | राच्यान्तकरणएवेतौ दौ दोषौ एथिवौकिताम्‌* ॥ कितवान्‌ कुरौ लवाम्‌ कौ लान्‌ पाषण्डानपि मानवान्‌ | विकर्मखान्‌ wifigaty द्रं निर्वासयेत्पुरात्‌”“- त्यादि, qed कूटाच्चदेवन विषयतया राज्नामध्यचसमिकर हित विषय- तया वा योज्यम्‌ । Bava इहस्यतिः,- * ` “qi निषिद्धं महुना सत्यग्रौ चसुखापरम्‌। | शरभ्यलुश्चातमन्येस्ु राजभागसमन्वितम्‌ ॥ सभिकाधिषितं काय तस्कर ज्नानद्ेतुमा“- इति | इति द्॒तसमाहृयास्ये विवादपदे निरूपिते | प्रसक्तोदेशकमानुरोषेन खणादानादिसमाश्चया- न्तान्यष्टाद्‌शव्यवहारपद्‌ानि निरूपितानि ।

sq इदस्यतिना निरूपितं प्रकोणेकाश्यं विवादपदमभिधौयते। तस्य शक्षणएभेदौ नारदेन निरूपितौ, | “प्रकौणकेषुः विज्ञेया व्यवहारा नृपा्रयाः ॥ राश्नामाज्नाप्रतीघातस्तत्कमकरणं तथा ।

* एथिवौपतौै,-- इति mol ` T धनाप्यष्ह+- इति ate | 50

Res पराच्रमाचवः ft

UM: प्रमाशवन्मेदः प्रहतोनां meee ॥ पाषष्छनेनम षेरटौनक्धमे विपयेथाः | पितापुजविवादख प्रावसिन्तब्यतिक्रमः ॥ प्रतिश्रहविलोपख लोप श्राञ्रमिशमपि । व्ेखद्धरदोवख्च तहस्तिनियमस्तथा tt नं YS चच पूवव उदे त्यात्‌ प्रकोणेकम्‌"” इति | wares fame चे विवादा रानाश्नोदष््न-तदट्‌ान्नाकरण- तत्क्मेरच्ण दि विषयास्ते नपमवायिनषएव । तज खत्याचारव्यपेते मागे वन्तमानानां प्रतिकूखतामाश्चाय व्यवहारनिषेयं नपएव gag’) एवं वदता थो sare व्यवहारस्तत्मकोणे मिव भवति । तच राजान्ञाप्रतिचातां विशेषदण्डमा इ यान्नवस्कयः,- “ari वाऽन्वधिकं वाऽपि लिखेद्यो राजग्रासनम्‌ | पारदारिकचोर at बुद्धतो दण्ड sua” इति, राजदन्तनधमेनिवन्धमस्य वा परिमाणन्यूनलमाधिक्यं वा प्रका- waged यो विशिखति, चश्च पारदारिकचोरौ वा खरौना राशेऽनिवे् Gala, ताबुभाबुन्तमसाहवं दणष्डनोयौ । व्यासोऽपि, "न्यायस्छाने weerse अधर्मेण विनिणेयम्‌ | HUA राजद्रब्यविनाश्रकः ॥ | उत्को यजो विमो द्रव्यहोनाम्‌ Bear विवाषयेत्‌” दति । तत्कम्मकरणे SWAY UWI,

* विषयासताज्नपसमो zat वा get — इति wre | + प्रमापे,-- शति ate |

व्यवहारकाण्डम्‌ | Rey

"“राजयागासनारोद्े TST मध्यमसाहसः" इति | काल्यायनोऽपि,

“राजश्वोडाख् ये wer राणटश्यपजौ विनः |

अप्रियश्चाश्य यो वक्षा we तेषां प्रकसश्पयेत्‌”” इति | UY: कोशापषरणादौ दण्डमाह मनुः

“राजः. कोशापरकच प्रतिकूलेषु च feng |

जातयेद्‌ वि विधेदं ष्डेशरेत्वख्मेवच' दति | वंखापहारेऽपि यद्यख्च. sata awe ayia

भिच्याइ नारदः,

“ज्रायुधान्यायुधोयानां बोजानि शषिजो विनाम्‌ ।

वेश्यास््लौणमलङ्धारान्‌ वाद्यावाद्यानि तदिदाम्‌ +

यच यस्योपकरणं येन नोवन्ति कारकाः |

सकेखदरणेऽपेतन्न राजा wanefa” इति । APTA TWA AWAY मनुः+-

“Magee बधे मौण्ड्यं पुरा जजिवां समाने ।

ware चाभिश्रस्ताङ्क प्रयाणं गरेभन तुः इति। कोपात्परस्परभेदनादौ TGATY AHI: —

“"द्विनेजभेदिनो us दिष्टारे शरशतस्तथा ।

fanfesa axe जोवतोऽष्टशतो दमः” इति । यन्न्‌ खत्यन्तरेऽभिहितम्‌,-

“द्विजातिशिक्धिनः wary चिचदण्डेन घातयेत्‌” इति।

* राजा,- दति Wie |

reg पराशरमाधवः।

Agrad ब्राहमशलिङ्गधारणे वेदितव्यम्‌ ! ब्राह्मणपौड़ाकारिणे- CVA मरुः- MTB बाध्यमानन्तु कामादवरवशेजम्‌ | इन्याचित्रेवधोपायेस्तमुदेजकरेनेपः” इति । शूद्राणां प्रबरज्यादौ दण्डमाइ कात्यायनः, “प्रब्रब्यावाचिनं Wx जपोमपरं तथा | qua शमयेत्‌ पापं दण्ड्यो वा faq दमम्‌” इति | एवं शास्ोक्रमा गे. माह यमः,- “gq घर्मप्रटृन्तस्य UMTS च । यश्ोऽसिन्‌ प्रयति लोके खगं वासस्तथाऽचयः” इ ति। मनुरपि,- | “ya सवांनिमालाजा व्यवहारान्‌ समापयन्‌ | व्यपो किल्विषं सवे प्राप्नोति परमाङ्गतिम्‌” इति । इति ओमहाराजाधिराजंपरमेश्वरवे दि कमागंप्रवत्तैकञ्रौवोर- ुक्षश्पालसामराज्यधुरन्धरस्य माधवामात्यस्य हतौ परा श्ररकूति- व्याख्यायां वयवहारमाधवः समाप्तः ॥

HATH चेदं व्यवहारकाण्डम्‌ ॥ VATA चेयं पराशरस्मतिव्याख्या ॥ शएभमस्ह । Aw

कानना

(x) शाख््रोक्तोमागे यस्य रान्नस्तं पतौ्यैः |

# @ > ^» ME OKADA

7 PY» yf = ॐ f= @# @ es “A

> > f= (नि

पराशरमाधवस्य TIT |

( आचारकाण्डस्च ) oe NOP

अण्डम्‌ | श्वम्‌ । प्रा ,,, पर्चा एवँ .. ,, पने जितं ,,, खचितं सदतिष ... ous wag TER ,,, 4 wey UTI ““* TTT Ze ,, थस्य धाय्या await... धाग्धासं्रक्तै वत्वे ,,, ,,, क्वे न्धाय कुसुमा ,,, न्धायकुद्ठमा att... sue जति नियेषाख्या +, निगेयाख्य त्वे ,,, ae wfafad watery ॥ watery । fafanags ९निविश्यन्‌ AGT... LIC) मद्धि १,, ‘at मिषं

we | Rg °

RL

RU RL Re २8 Res

a¢ | शद Rs Re Rt

RR

Re.

१६

Re Rs as Re RE Re RE ge

४१ ४१

Aa eee देवानाश् ,,, wT one

मार ~< पार्न्पय्य

मस्मिता

(श्पा० By)

मसं

अन्य

Sartre a-

शठे | ४९ gc yc ९२ ६६ ée EX €8 é¢ a १९४ १६९ १९० १९९ $) 8 rae ९.९१, (sR १४१ १४8 १९० RoR Ro’ Rey ace

TET । श्यम्‌ । Eo (Go, र्पा०रङ्‌०) २२ प्र.९,का ९, AR घम्म

८ सव

५ याज

९० द्दूखत्वेन,.

९ "श्वश्चुतः'

9 प्यश्छेव १९ Wwe...

<= चतुभंखाय

निष्कलम्‌

१४ मोऽम ,,

8 aan... १४,९६४ जाति-स्नी, Afar: € बद्धक्ता...

४ विघातिनां

€ wears 9 wafer

९ तेच ...

९ रानसनेयि १४ ` अविधान्‌

१६ वशि... २४ पमा...

६९ weluc

८ TTY

शद्‌ | (€ Go, स्पा० RVG ) प्र र कार,

प्यस्स्यब awa चतुमु खाय निष्फलम्‌ योऽय tan:

wiaita, संख्िते

बडभक्ता विधायिनां पाठमाच्रे ग मन्वादिकं तेच वाजसमेयि चविदान्‌ वशिष्ट पञ्चमा STAT बायभूतः ख

WAAC qyaraat तेगेवौकम्‌ waa... मेद ,,, जिरत्राहाप ATE... CWA...

fafa ... इवरामे, ., दु °,

मांलाञ्चनो क्ष ,,. UAL RATT ,,,

FLAT... a WAIT... परम्‌ ... aul GAM...

erat...

चातुर्मास्या ufawt” «

UCT! are

fer

छवदाशो

श्णोपेवा तेनेबोक्षम्‌

उद्ये

मेद

जिर्ग्वादाप

AGG (णवं RRS vs ) उशना ( रख्वमन्धच ) WR

राजौ

fafa

इवारामे

` दुष्ट

मांसान्नगोच्छि्ट

, खधम्मांश्कितान्‌

TAT a

2 . शञ्षब्‌ EN

परम

. ta

| 4 ।

। ९ ®

कुटोचरः

WATT

तत्व

सास ...

दद्म १०, ००७ विदिदिषु

मान्धदा

watyar

WAT ...

भिच्ाटमसमुद्योगात्‌ प्राक्‌ केनापि

5 १

Ney! KM: + निडन्तेरभावात्‌

गदितम्‌

मासां

गूज्रा

माखातां

भनितोः (x4 परर) सदाऽभ्यर्थ्या हजियायाश्च

ध्वानं

aaa कुढुममवङ्गमं

ate

केशा कुटौचरः सक्नागार् सन्स सामा देन विबिदिष्‌ मान्यथा अनौडत्य We

भिक्षाटनमनुद्योगात्‌ ` भाक्‌ केनाप्य

शे | YOR WOR ysd धै खड ERE qa ९२8 8० ६४९ ध६४द्‌ ६9४ ६898 ६१९ ६५ ५१; । ६ @। ६०९. qo oe १९२ ¶९< ९९ © णद OAR ero

TE swe

दशराचसत्निपाते यदाद्यं

म्‌ पर्वा ्ौच सिरस ... व्यान्ञाति द्रप .. करिष्यति इार ... विथियुम्मेषु देवखातग्ख ब्रह्माण्डएराणोऽपि धनमायेस््े चिका

विषयत्वागमात्‌ ...

प्नोतिया fafaz ... सम्रद्धाऽपि

eq | a: चरन्त यथेष्टा उत्पादको गे दश्यराच्ाः सत्निपतेय राय qeatutte शिरस

wuita

aa (रवं परव ) गमिष्यति

दारि

वि्ययम्मेष देवखातच् ब्रद्याग्डएराणेऽपि धनमायंद्न चन्दिका विषयत्वावगमाव्‌ a ferat

निविष्ट (खव wes )

` सम्बद्धोऽपि

डौ W¥FT यः मांसं

TET । ६

WN | बेजा ... ,,, ददिधामवत्‌ Sl. उपनोयं sae सत्वेपाचेषु खसन्तादि ० Gaui , , , पाणिनि TOW... ०, उच्छिष्ट... rT घगमासाम्भ ध उच्छ्द्टा 9 पराह ... i वाऽप्याभिमान्‌ , TUTE ss गोलाश्ि ss HRA... si मातामद्ानाभिति पूरणोयम्‌ मातामदये bes

Urq | बेज (रवं परण ) विधास्येव्‌ उपनौय wet पाजेव wae वि खखत्वं वातिक cata: ufos षण्मासान्‌ भ STI पराह वाऽप्यभिमान्‌ THAT लोगाच्ि (रवं ToT) ककान्धू मातामदहानिति संबन्धनोयम्‌ मातामश्यो

बवयोः पर्यावर्तनं कायम्‌ ।

पराशरमाधवस्याकारादिकमेण विषयद्लचौ । `

( श्राचारकाण्डस्य ) oe |

विषयः | शे। wet UAAAT SAT AATATHASARTE: ,,. ५२७ १९ श्तमालाविधिः ... ५१, ve २८७ ९२ द्प्नौकगषयोमः ,.. a eae ७३७ १२ अप्राधानम्‌ ... a or १५२९ १९ अङुलिमानम्‌ =“. = ^" क ५९५ शध अजातदन्तबालानामभिसंस्वारद्यमावः ... ९०९ १७ अनातदन्तादौनामभिसंसकारेऽ्नौचम्‌ ahi १०४ १४ अति्भ्यागतयोलच्तणे - -.. ry ३५२ 8 अधिवेदन विध्यम्‌ 7 es ५०८ १५ अधिवेदननिमित्तानि ved se ४०७ ६ सथ्ययमाध्यापनप्रकरणाम्‌ ` ,,* ‘ose द्‌ १९ अध्यापनकालः ,,, vee ०५९ VRE ९९ सथ्यापनविधधिविचारः क .. | ९३७. ४ PTT? ae on. |S शद्‌ । | Uy सपिण्डौकरणकालः ,,. A 99% २ wage ... ere ae ३९० on xo सनध्यायाः . ,,* iets t's ९

अनुदितादि कालानां लच्लणानि ,,* ,,, ` २८८ १५

( २ )

विषवः। अनुपनोतमरकेऽतिक्राम्ताप्यैचाभावः अनुपनोतसय शतचूडस्येव frst ाडेऽधिकारः SITY धर्म्माः = se अनुपनौतस्य BS चेदमन््पाठविचारः नु पगोतस्याच्चराभ्यासः चनु वदुन्धायः वअनोोरसपजाद्य्रौचम्‌ अनर्वा सस TAWA le. त CIITA

wast Rew:

च्यपम्ट्य हतानां चतुदं श्यां WiAA

STA पलङ्धारत्वविचारः

भच्यग्रव्याणि «.. is ss वअमिवादनप्रकरणम्‌

STATA:

खभ्यक्ादिनिषेधः ...

चखभ्नाटकाविवाहविचारः , सयाव्ययाजकलच्तणम्‌ owe de सच्यपाचायि

GUNMA AWWA sul ay अर्थलोमादसवगशवनिष्ट carat ey gauze =. F अविक्रयद्रव्याणि (ब्राह्मणस्य) ... ॐ ऋविक्रयद्र्ाणि (RU) °^. च्धवेष्युधिकरयाम्‌ ... iiss ese

Vee ७€ न

७& ० ४४५ ६०५ ६९९, R88 89%

ARR

६७० yes ७६९ Req ७१४ ada 888 ics ORR ९६२२

, ईद्‌

Ws

४२९.

BRR RER

विषयः | अशक्तो धान्येन तिलविनिमयः ,,, वअश्ौचनिमिन्तसतिपातेऽप्नौचग्यवस्धा अश्रौचप्रकरयम्‌ ...

अप्रोचासेऽपि दश्पिण्डदाबम्‌ अद्ोचापवादः

द्रौ चिमां वापनकालः oe , i खप्रौचिसंसगे तनत्तव्या्रौचम्‌ ,... as अशौचे केषाद्िदसङ्कस्पितग्रव्याणामपि डता SIT सुखधकालातिक्रमेऽगौचान्ते श्राम्‌ ... प्रोचे सन्धयादिकरगविचारः ... | अङकानिरूपयाम्‌ ...

असत्प्रति य्रहोचितावस्था

असवो ग्रवनिष्धेर याग्नौ चम्‌

सवर्य विवा इविषारः

अथ्दिसच्चयमकाल

ufwagat निषिद्धतिधिवार्नच्तजाणि अदहतवस्त्रलच्तणम्‌

Se TTA

ST |

व्याचमनविधिः

क्ाचमनगापवादः ,., ss or qraaat वर्ज्याः ... es $ अचार कम्भणोभेदः क se

4 °

` विषयः। सचारनिरूपणम्‌ ... CULT] eras प्रेषमाणोश्वारयम्‌ SALAAM: ... COACH ATTA CHA SNAP... श्यादित्धानां बामानि व्ाद्यञ्नाङकालविचारः च्यामश्राडविचारः ... rr ei erattfatrarat: ... a Se साश्रमचातुव्विध्यविचारः =. OITA ag aA a ss व्याखमधम्भप्रकरणम्‌ च्धाश्रमाां RAW GSA qrrarat व्यतृक्रमेयानु्ाननिषेधः Saat Sas HAART: च्ाश्रमाधिकारविचारः Sai ba: ष्यासुरादिविवाष्ोएायाः पललौत्वामावः च्पासुरादिविवादोएायाः सपिण्डोकरयविच्चारः श्वाहइ तलच्तगम्‌ चपाद्धिकप्रकरगम्‌ ... [1 ae

विषयः | दैशररस्य फलप्रदत्वम्‌ sid ६ OSI sfecafa farce freqay SYN os see 6

उपनयनप्रकरगाम्‌ ,,.

wanes fart ब्रह्मचर्य्य चरेनापि ब्रश्म- चर्यां श्मगिर्वाहइः - ,,, si

उपसंग्रह गलच्णम्‌ si उपाकम्भणो प्रह स्थादिकन्तेयता His उपाकम्भविधिः ...

SUA AR UTA

उधाकम्मात्सनैनप्रं सा

उपाध्यायलच्तणम्‌ ... a Bee.

R | ऊनमासिकस्य कालविकल्याः ... a ae ऊमषागम्ासिकादोनां कालः ,,,

ऊनानां वन्धकालः 1 fos FSTwAAT ऊधगहविधिः छ

| क | ऋतुकालागभिगमनदोबापवादः... ... १,

we | द्‌ @ ©

WET |

ort

( ईइ )

fare: | wfaner चूङानियमः

(| wafer वैविध्यम्‌ रकोदिरटलब्छवयखम्‌

दा । Vaasa

Vrraguanguataaity दाषाद्यधिकादः ...

a

a | RIUM IA कन्धादातारः

कन्यादोषाः

कन्धाया खान्तराणि लच्तगानि कन्याया वाद्यलच्छणानि

कन्यायाः सकछद्‌ानविचारः कन्धालच्म्‌

कन्धाशब्स्याथेः ...

करद्मषगप्रकारः ‘as eee कलावाचारप्रायश्वित्तयोः सङ्गोचविचारः कस्तो व्यनि

~ Ws | 888

e¢c

o¢c

YOR OTE

wR

rt ®

विषयः |

` कशर्यखरूपं तद्धेदाख कामार्थाधिवेदनम्‌

काम्यकम्मेणो मोच्तसाधनत्वाभावः काम्यश्राद्धकालाः ,.. ee काम्यदानम्‌ ,,.

कालविष्टेषेगाति कान्ताप्यैचविगरेषः

कुटो चरलच्तणम्‌ ... wile कुटोचरस्य sfafaiter li कूतपरलच्तयम्‌ ... Sie जलगुणाः

शतचूडमर योऽग्नौ चम्‌ जतोदाहस्योपममनियमः क्ृषिनिन्दा ज्मौवलस्य तिलादि विक्रयनिषेध wire देयधान्यपरिमाणम्‌ WNIT धान्धदानस्यावग्यकत्वम्‌ wat फलितस्य धान्यस्य विनियोगः wat वर्व्या गलौ वराः

हषो बलोबडैखंस्या

wut विदहितबलोबर्डडाः ,.. छष्यत्पन्नपापप्रतौकारः जियाङ्लानम्‌ ... sea frarertray ` - aa as चचियधम्भः

विषः | कतारादौनां मस्मनि eta:

ग। TABATA wasufaty: गयाग्रोषेनिरूपणम्‌ ss गम॑लावगर्मपातयोरणौचम्‌ ,,* र्मखावगमपातयोलं णे THAT ... गर्माधानादौगां कालविग्रेषा

गान्धर्वादिविवाद्ोए्रायाः पिदटगोेण पिण्डोदककरणम्‌

गायचनत्रद्यचार्लिच्णम्‌

गणदनुसारेणा्रौचसङ्गो ASMA ग THN

णालुसारेणा्रौचसङ्को च

शरवः

गुरपजापकरणम्‌ शरपएथस्योष्डिटटमच्चणनिषेध

प्र स्छदेविध्यम्‌

ग्टहस्थानामपि ater:

eat चातुविध्यम्‌

pfeat vera भोजमनिषेधः मोजनिरूपणम्‌

मोच प्रवन्तेकासुनयः sng मोचमेदेऽपि Wael

गोच्ाणामवान्तरभेदाः

ww | ३8४०

६४६ Re ६५५ ६०३ Cog ६०९ BRO ४९९६ YOR ४८४ ४८8 RoR are ५५७ Ree ५२ ¥SR ३९९ god 8७९

ु god

geod

पड्डुरो ।

PrP

१२४

विषधः। मोवेकेऽपि प्रवरभेदः न मौर्यादिसं्ञानियंयः ग्रश्चानुक्रमणिका ... TTT: or awa मोजमनिषेधः ग्रहे BSA ग्राममध्ये wafeat म्रामस्माप्नौचम्‌

qT | धोरसंन्धासकग्ए खलच्तयम्‌ ,.,

च|

UWA TACHA चतुथेभागकततैवयम्‌ | चतुर्याश्रमनिरूपगणम्‌ ais WAC ACTA SUA LSA चूडाकरणम्‌

ज ।॥

जननाण्रौचेऽङ् स्पश्यत्वाभाव

जनगाणोचे पितुः खानादस्पश्यत्वनिरत्ति जनमा शो चे SAHA अस्पष्यत्वम्‌ भननेऽतिकरान्ता्यौ चाभाव

WHA रेवतानां प॒जनेऽ्ौ चाभावः

2

YOR

९३९ RE ४ शर्‌ ¢Le

8४

#

YSR

५८

Yee OS

4 |,

RR १४

( ६० )

विषयः | जन्मदिने दानादावश्यौचामावः ,,. WITH TAT

TITTY मेदाः

भपसंख्यानियमः ,,,

पसं पल्तिष्टेतवः ,,, re afanrqaq ,,, ni

were aya faite: गातकम्भकालः ,,, नातश्राडादि SHI MA ,..

Wasa Tara a3 जातिमेदप्करणम्‌

नातिमेदेन ऋतुधारस्यकालमेदः नारोपपत्योमंदः ,..

ीवत्‌पिढटकस्य aia faite: ... WANT ससुश्चयः

a | auararent fan तपेयविधिः तपेणोयाः

ava तिलानां aves विनियोगविष्ेषः ..

तिलतर्पणनिषेधः ...

हती यमागकन्तैव्यम्‌ ‘eons चिराचाग्रौचे दशपिण्डदानप्रकार

( ९९ )

द्‌ |

विषयः। wl पङ्को । Tew चतुविधतवम्‌ 6 a ३९८ १४ दण्डस्य TM स्थानानि Se १९, ३९९ ह्‌ दन्तधावनविधिः ... bai oh २९२ ९० दन्तलम्मविषये व्यवस्था ११, ५ Rr | 8 दभविधिः i ss sie २९५ < दण्ाह मध्ये TATA कल्ेव्यनिेयः ॥ Th) | दानप्रकर्यम्‌ ... see ss २९७ | SATA oe ५ re १६४ 5 दानखरूप दानेतिकत्त्यते ,,, ae १९६ ९९ दाष्ानन्तरं AU sn a3 ६७० श्‌ दिनच्तयलच्छगम्‌ ... is ४ ८० ० दिनच्छििलच्तणम्‌ ves te ९८० RR दिवामैथुननिषेधः ... sie oF ४९७ ९५ दुगेमेदाः ss Sie oe Bog शद्‌ दुगंसं विधानप्कारः a san god | इ ३ दुग्धेतानामुदकदानाद्यभावः ,* 4 WER ङ्‌ दुग्धेतानां नारायगवलिः ae see ५९ 2 SHAM वत्छरादू मौ डदेहिककरणम्‌ ,.. ५९३ R देवतानां फलदाटलत्वम्‌ ss 9 EO VR देवतापुजाकालः ,,* ee re २९8 © देवताखरूपनिरूपणप्करगाम्‌ ... व ९९२ € देवलकलच्तगाम्‌ ,,, oi ( ` ९७५ ह्‌ देवललच्तगम्‌ ,,* ४ ४ =€ _ १२७

देवाच्वनप्रकराम्‌ ,,. sere oT ` इट्‌ १४. `

( ९९ )

fave: |

देश्ान्तरग्टतस्य मरणदिनाच्चानेऽप्रौचयदगप्रका रः दे्राग्नरग्दतस्याप्ौचम्‌

देण्ान्तरलच्छणम्‌ ४ woe दौड्िचमागिनेयमर वा्रौचम्‌ ४ FGI एरषाथत्वम्‌ maa दिजातोनां वासोपयोगिदे्ः ... ae दिजादिषटदिप्रयोजनम्‌ ... ee दिजानां गर्माधानादिसख्काराणां समन्नकत्वम्‌ दितौयमागङ्नत्यम्‌ 56 0 दिराचममनिमिन्तानि ष

wae बङविधतवम्‌

धम्भश्ास््नाध्ययमविधिः a (४ PHT WMATA LT इविध्यम्‌ | अन्भखरूपविषये wate. ध चर्ममाचारसयोमंदः ... त अरम्मारचं्रववहने सद्यः एनो चम्‌ ,,,

WLU AAT ४४ ue

नप्मलच्तयम्‌ sas sits ०१ मृवमिश्श्राडम्‌ «oe sie ae ववसादडम्‌ ove 2

STARMAN ,,, on sae

( ९९ )

विषयः | बामधारकविप्रलच्तगम्‌ lk नामधेयखरूपम्‌ ,., ध निङ्लदनातिश्रवानुगमनाग्रौचम्‌ नि्कम्भणां देविध्यम्‌ bee निद्यकम्भलोपे प्रायश्ित्षम्‌ .,* bis निबकाम्ययोमंदः ... निद्यनेमित्तिककाम्यानि निद्यश्नाडम्‌ निद्यानामङ्हान्धाऽप्यनुदामम्‌ ,,. निराक्तिलच्तणम्‌ निविष्कन्दाथः निव्कृमणम्‌ Tatras... an ६ ्ेमित्तिकश्राद्धानां बह्नामप्येकदिने करणम्‌ ..* बे मित्तिकल्ानम्‌ ... नै द्िकब्रद्यचारि धर्म्मः

Tq | प्द्धिपावननब्राद्यणाः

पद्चमादावपि चित्‌ सापिण्ानिदत्तिः °," Waal: पाव्वेणाधिकारः परमदसङत्तिः °. is ae पररम्टंसलच्तणम्‌ «.. परराण्रमाधवकारिका

छे | usd

४४१

६५

uy १४६ ys

` -१५४

R28 १५० fee १९8 8४२ ७द९ ७९५ २५४७

. Bye

¢c ° yore ५८६ ese ५७६ YOR

XR

( ९४ )

Free: | CO CR tick ot ane परिवेत्तपरिविष्योग्गम्‌ परिवेदनगविचारः ... परित्राणकानां चातुविध्यम्‌ पाकवश्चादयः पाद्ेयत्राद्यणाः °, Agata: च see पार मद्ंस्यस्य वैघल्वविचारः ,,, - पाव्व॑गेकोदहिदसन्निपाते fae: पिखडदानाधिक्षाश्णिः पिखदाने Rafa: पिख्छनिवैपणकालः , .. ६७ पिष्डनिवैपखेतिकततैव्यता पिवुव्येखम्नातुखो च्छिङभोजगम्‌ ,,. पितुः ्नोधियत्वेन एवस्य sey faeatar क्रमः re पिढटमाटमरये वषंमध्येऽन्यश्राडकरयाविचारः

पिटमाटश्ना डयोः area पौर्वाप्निर्ययः ..,

पिटयन्ः ध ॥

पिादिश्यवनिष्ंरणे ब्रह्यचारिणोदोषाभावः ...

पिषादौ विदे्यस्ये wa faite ... frsti<a विवादितस््नौयामश्यौचम्‌ पिन्यदच्तिणादाने प्राचोनावौतित्वम्‌ एश्िकायाः पिटटगोचत्वम्‌ पनभूनिरूपगम्‌ ,,,

IW |

gs €< ° €< ° YOR QuR ESR que usd ७९४ ९४२ ९४२ ७४२

Oye

४५७ ६७९ RR OER O28 RSR {RR BEE doe ७५७ ४७५ ४९४

विषय | धएसवनकालः ४ io one पस्वपरोच्तोपायः ... 7 an TUS... ae म्व॑सङ्कस्पितग्रयेऽशौचामावः wi ss पव्वंसङ्कस्पितपक्घमव्ये fate... eg पोष्यवगेः a प्रतप्रसवकालः cee oe परतियदप्करणम्‌ ,,, re a प्र्याष्दिकश्भाद्धनिरूपगम्‌ ०, ie

referee पार्न्वयेकोहिटविधिकत्वविच्चारः

परदोवनिगेयः ,,, a oe प्रमादतोऽप्मयादिग्डतानामश्रौचादि si प्रयोजनलोपे पदार्थं स्यागनुषानम्‌ प्रलयमेदनिरूपयणम्‌ ek परवरनिरूपणम्‌ ,,* a8 प्रा्चतप्रलयनिरूपगम्‌ व ix पाजापत्यन्रद्धयचारिलच्तणम्‌ °, पराणायामलच्चणम्‌

प्राणङतिकल्पः °, ods ae TSAR aes प्रातःसायंसन्ययोरगोपयकालः oe Datreca ब्रह्मचारिणो व्रतलोपः »

परेतस्यो दक दानानन्तरं पिण्डदानम्‌ ee

प्रेतानुगमनविधिः ... is eae

we | 8७८ 8ख० | qd € ६२० ६२० | 4 © ख €oR sR ॐ ¢ ध Og । १8७ WER ६१ ६.2 ४७५ ८६ WSR २७० ३६७ २६८ २७० {aa ६8९ 8४९ Rc

विषः |

प्रवानुगमनाण्यौचम्‌ a os TH ।

GATT SMa eco ete q |

बङ्कट्‌ कलच्छयाम्‌ ...

बहूदकस्य ङत्तिविश्रेषा 3

बङ्कनां पलोनाग्डतुयौ गये उप्रगमक्रमनियम

बालखिल्यलच् खम्‌ re ses

बालमरणाप्रौचम्‌ i

त्रश चारिणां चातुविष्यम्‌ ... a

ब्रह्मचारिणां देविध्यम्‌

ज्रद्यचारिणां seat tr ous se

WTA °. dei

WUT AG ALY aL see

ATS UMATUB °, ००५ one area मेषनङत्तिनिषेघः . ... ces areata छभिकम्भ जद्ययस्यासाधारुणोधम्भः ... i ज्र्यणादीनामपि पेशाचविवाहः ४६

ब्राद्यरा AE मोजनविारः . *,*

Ly

WAT AAG eee . ००१

ww | ६६५

४७९

YOR ५७१५ ५०९ ४७द्‌

५९५

YOR VOR ४४९८

oud

EWR २९९ YOR

१०8४ , eee

४२६ ११५

gee

ROR

_ Rog

WET |

( ९७ )

frre: | ateatetaaret: sis ४५६ ब्राद्ययादिषिवाशनोषए़टाया भट गोण पिण्छोदकदानम्‌

a | मक्तिमागस्य बड्दश्रेगानि मादपदापरप्तश्रादम्‌ हः माहपदापरपच्त्ाडस्य गौगकालः

WAAL TAS THAT HTT: WAAL AY कन्धार्काज्वितत्वेन प्रशस्तत्वम्‌ माद्रपदापरपक्तस्य मद्ालयगजच्छायासंद्चं ,,, amare खकदिनेऽपि आरम्‌ माप्रपदापरपच्ते पश्ठम्यादिकल्ये चतुद परौवजेनम्‌ माडपदापरपच्े म्नाचादोनामेकोदिटम्‌ ,.“ माढरपदापरुपच्ते षोड्श्तिधिषु ्राडम्‌ भागरपदापरपच्ते TAT ASNT वज्यदिनानि भिच्तादिषच्गानि

भि्तकाः .

लिन्रजातौयानां airy. क ATE ase ५११ ae ग्टग्वभिमरणविध्िः ५4 aie were पश्चविधत्वम्‌ ॥

स्मेजनपाचस्य यज्तिकायामासेपणम्‌ ,,,

मोजनपाच्राशि .:. + i

भोजनप्रकरयम्‌ ... — ae 3

we | 0 qe.

RRO edz ¢¢o ९९९ ९६५ ६६8 ६९६० ९६६ ९७९

९६४

९६८ 2४७ देर ४८८ २8४९ Yes ४६8 २९६

२९५४ ORL

दद्द

पङ्को | । शः we

Va ad se A AAPM = @ fe th © ms

९९

> @ yo ॐ >

९.४

| ऽ 6 १ ९९६

१८

( x )

fave: | wl gt । मोजगविधेरदौच्याङ्ानि ss ३.७ gc WIA याससंख्था ६६ es Be 8 मोजगनेतिकन्तश्यता a ए दे६8 १६ मोजने मौगविचारः sae ss ३०५ १

म | मघाच्रयोदण्योश्चाडविचारः =e si ९९८ at Taras पिखधनिषेधः i ६१७० १ मङलवोष्छणादि ... st is २९8 ge wee भच्याः °, अ is ७९७ qs मधरादिरसानां भोजगक्रमः ,,° eae ३६९ १७ मथ्यमपिद्पतिपन्तिः eee ००७ ७४ ख १७ मध्याहसन्धयाकालः ade ne ROW € मनुव्ययच्चः ove ०५१ ००७ 28६ १८ HAMS ALA १११ aes ९६२ १ मन्धादयः eee ००९ ००५ १४६ १ ९४८ :

मलापकषेयसरानम्‌ व ५4 २६२ म्टाव्यतोपातलच्तणम्‌ oa en dug ९९ AMARA. es ६०९ Re मातामडहादिश्ाद्धाधिकारनिगेवः si ७€ * aR मातुक्कन्याविवाहविचारः ,,, Sais ४६९ १७ माटसपिण्डोकरणविचारः =k ००५ ~ ७७७ € मातुः सपिग्डोकरणे गोचनियमः is ७८० 1

ATA SRA i “ase Ryo २

( ve )

विषयः। मानसपापप्रायच्वित्तम्‌ a ais मासिकश्ाड्वानां विश्रेन मुख्यकालेऽकर्ये मासा- न्तरे afaut करुणम्‌ ,* |

माहिषिकलच्तगम्‌ ons ०१५ मांसभच्तणविचारः is मसषु वर्ज्यानि ... Ses see मुख्यकल्पसम्भवे$नुकल्पस्याननुखानम्‌ a FATT. ans ies सृतमाय्स्य एनरविंवाहामावे संन्यासः die ग्ताहे UTTAR, ,., ` खदविदयेमेणाश्रौचविगरेषः =." a q | यनप्रकरणाम्‌ °,, य sn यच्चोपवौतप्रकषरगम्‌ ane sai

यन्लोपवौतस्य कायादुडरणनिषेधः as बन्नोपवौवारीगां जोटनादौ प्रतिपत्तिः ,, यतिधम्भः ११ ‘ae 8

यतौनां सपिरडगनिषेधः ane Si UHM owe ४

यवागुषाकन्यायः ,,* १५४ ४ TATA. 08 sui यायावरग्टहस्लच्तणम्‌ ष sas यावव्नौवाधिकश्णम्‌ es 5a

( २ )

विषयः। अावच्लोवा्नौ चबोधकवाक्धस्य निन्दाथं वादल्वम्‌ यगादयः me sa ar

यडकालादि an ee यङ्धजयानगन्तरलत्म्‌ sae

य॒खप्रकारः |

अडनग्दलयुप्रशसा be — योजगलच्छणम्‌ ... ध bee

cafafaaa faite: + See is रुसादौनां रसान्तरादिभिविनिमयः राक्नोदिनचग्थी ,,,

सच daze:

सद्रागां नामानि ...

दोगा नित्यकरम्माकरयो दोषाभावः लिङ्कापेच्तया श्रुतेः प्राबल्यविचारः

co

q | qefeanTAAATS THA वयो ऽवस्धाविशेषेणाश्ौचविशरेवः

वर्दौषाः eee eee : ece वयौचतुटयस्य साधास्गोधम्मः ... or

२७९

९२

९०९६

gée 8X8

१९

१९

( श )

विषयः। वण॑सत्रिपाताण्येचम्‌ वर्शुपून्वयण faarefaaa: ... वलिकम्मेि प्रतिनिधयः Feat नामानि वस््नविषये frie: . . वानप्रस्यचम्भनिरूपयम्‌ वानप्रख्यानां चातुविध्यम्‌ वार्ताकठत्तिश्टशस्यलच्तगम्‌ TR MATA ... वाद्वैषिकलच्तणम्‌ ... ५९, वासःपरिधा्गम्‌ ss विन्रपतितश्चाडकालः ४ विदददिविदिवुभेदेन परमशटंसदेविष्यम्‌ विवाष्प्रकरणम्‌ ... ` विवाषमेदाः ,.,

विवाहा्युत्तर कालविशेषे तिलतपेखनिेधः ...

विवादे कन्धाया वयोविग्ेषेण दातुः फलविशेषः

विवादे कुलगिरूपगम्‌ ie विवाहे वरकन्ययोर्वयोविचारः ... faare वरनियमः ,.*

विवाहे स्न्नौमाजशेषकुलव्नेगम्‌ TU: 9०9 इत्तिसङ्कोचेनाप्रौ चसङ्कोचः

त्तम्‌ ( षोडघ्र गुणाः ) इदधिखाडनिमिन्नानि ar

WB | yss

२४९

दष्ट

२४४ ४२४

५७२

¥oR Qo ष्‌

de

XBR ६० ४५8 ४९ ४८५

२९८ goa

8७७

gO8 ४७९ 8७ are ५८४

sR

७८८४

frre: | efanTEnacay वेदाभ्यासः वैखागसल्तगाम्‌ ...

( ee )

दैधग्रग्वप्मयादिमरयेऽ्ौ चपिशेषः

वैश्यधभ्भप्रकरयम्‌ वैग्रदेवप्रकरणम्‌ ,.‹ वैरदेवे Kazan

वैष्णवदश्रनानुसारौ पृणाक्रमः

VA TATAA .... afautcan खपि मरणम्‌ वसनानि

TCA: ६4 @५

च्ायर्गघ्रकारः श्रत्रदहतश्चाद्धविष्वारः प्रालौनटत्तिग्रह स्यलच्छणम्‌

श्िल्िपरम्टतगामप्रौष्वामावः

frsraay प्रौलम्‌ ( चरयोदश्रविधम्‌ ) अूग्रधन्मप्रकरणम्‌ ००११

द्युतूक्रमग्डतानां सपिक्छोकरगविन्वारः

w । ७७ SER ag ५७द्‌ yes ४९६ RRS ase २७ qug ४५०६ BUR

| ~ ^ >>

४०९

ER 2८७ foe ४७२ ६९४ Yas ६८ ese ४९८

( RR

Tawa: | अरस्य सपिष्डोकरयकालः .... शरूदस्यामन््तौ विवादः शूद्स्याश्रमविचारः a अूद्राविवाष विचारः sae प्रौचप्रकरयाम्‌ ... a arene निरूपणम्‌ 96

MERAH सुख्यानुकख्पभावनिरूपणम्‌ `

श्रादकालः

अडदिनक्लयम्‌ ... a श्राधदिने यै्देवकालविचारः ... आद्धदे णनिरूपगम्‌ ६४ Been wae xenfa ... meray

ख्रादपकरयम्‌

्राद्धभेदाः sie at argue विश्वदेवभेदः stefan अखलस्यादिना न कल्तेव्यः ाद्विन्ने खामश्चाद्विष्वारः श्राद्धविश्रषे पिर्डदागकालविग्रेषः खाडप्रवभमोजनम्‌ ... खडपेषाभावेऽब्रान्तरस्यापि मोजगम्‌ साद्धादावेक इस्तनोदकदानम्‌ .... श्ाद्धौयपष्याशि ...

BTS AAA CAMA TST...

आद्धौमान्रपरिविश्ने प्रा्ौनावोतित्वामावः ...

1 7

( 28 )

विषयः। शा्धोयाधंपाज्राखि srs खनुलेपनव्रष्याजि काटे कदलोषचनिषेधः WTA WMA UAT... MA गोधुमस्धावश्यकत्वम्‌ WTS CANUAT .... खड दौपार्थग्रयाणि आदे धूपगरयासि -. a wre frafqaarqat देयवत्तूनि BCA ATWMAATT ACW AT, «. BR मोजनोयनाद्गपरोत्ता «.- GTS मोजनोयनबाद्मगानुकस्पः -.. STS AAMNAATT AUT ATR RAT श्राद्धे यतिप्रणसा Sy लौकिकाप्रावप्यभ्नौकरणोम आये वजेनौयपएष्याणि BAT वनेनोयन्राद्णाः mig विश्वेदेवाः ... STATUE TetMAaAT: wary ( वड्विधम्‌ ) PUFA CT गगदुत्मत्िनिरूपगम्‌

भौतस्मार्सानु्छाबाश्क्तस्य सदाधारपालगम्‌ . .

qi धोडगश्श्ाड्धानि

ze | GRR

SRR

OHHe

षड ।

( २४ )

कि a ।

विषयः । ` _ ध wi. car STROOD ae oe o¢s ९० सङ्गसल्यख्राद्धलचगम्‌ , ००७ weer e¢y , RTCA... es aie १३४ खन्धाङुगपविधिः :.. on ae श Rte. e सन्थाङ्जपसद्था ... ह व RCE ve सन्थाङ्जपस्य दर्प्रादौ cenit: -.... २८8 श खन्धयाविधिः ** Jaa ae. २९७ १४ ईन्धयाखरूपम्‌ =“. क alba or RCo. ९९ सन्थोपासगप्रकषारः च = , २७२ च सपलौमातुर्ेशान्तरमरे fate: eae yee € खपिष्डोकर्गकालः ee - sees - ` ७७ 2 सपिर्ोकरगक्छालानां यवस्या ,.. ०, ER ॐ सपिण्डोकरगश्राडम्‌ bes द ¦ Qe र सभिद्धोकरगस्य MOAT = ` ~^ ०६ ह सपिण्डोकरणापक्ं एनरपि खखकाले मासि- `

कानामाढङत्तिविचारः ws अ छडष् 2 सपिर्ौकस्येतिकत्त्यता le . ७७ १२

समादावभिवादमनिषेधोगमस्ारविधिख ee . Roe v समानोदकपरेतनिद्दरयेऽ्ौचम्‌-... ee RR ध

VATU 4

( रद )

विषथः। समितियमः a > समिह्लश्यसम्‌ =...

UA ASA सत्यामेव काम्यस्यानुाबम्‌

स्प तानां मागवलिः

संद्योपतपेणम्‌

संघातमरणे आडक्रमः खंन्धासाधिकाररिविचारः

सन्धासाश्रमग्रहये श्राम्‌

संन्धासिनां चातुर्विध्यम्‌

संमागेन्धायः ध संस्काराणां ब्राद्यदेवमेदेन देविध्यम्‌ साधारयधर्ममाः ,..

सापिख्धाविचारुः ...

सापिख्धस्य साप्तपौरषत्वम्‌ ,..

सायं होमस्य कालभेदाः

सोमन्तौन्नयनकालः

सौमन्तोन्नयनस्य सल्लत्करगाम्‌ .. चुवासिनौपभ्टलोनां खभोजनाय्त खव भोशनम्‌ स्नौगासुपनयनस्य कल्व्यान्तरविषयत्वम्‌

wiat एनरदाहविधिः

स्रौं एनरदा्स्य युगान्तरविषयत्वम्‌ . ..

Slut ्रह्मवादिनो-सद्योवधूमेदेन देविष्यम्‌ ...

IB |

BYR

BYR

qus

५९३. .. OER wed

9३९

QQ. `

ass 8 द्‌

94 edy

४

QTc

aR ४द८ 2९४ ४८५ geo ४९१

च्य

( २७ )

विषथः। | चृ | MAAS = „~ ` | ane foo खातकानां जेविध्यम्‌ ses ss 8९१९ | खातकानां धर्म्मः + se 8६१ खातकानां नवविधत्वम्‌ त Ss 8२९ खातस्यानंवाससो विण्म॒चकरणपरायखित्तम्‌ ... २९४ SMITA a. wees RE खानमेदनिरूपणम्‌ हि ie २४८ खानमेदानां went a ds २४८ खानश्राटौपाणिभ्यां गाचमाव्ञेननिषेधः ,,, २४४ खानाङ्तपंगस्य खानानन्तरमेव HUTA... २४२ खाने निषिडडधनलम्‌ कि ष २९५ खानोपयोगि जलम्‌ <a she २६९४ Surfer पेतनिष्धरणेऽप्नौचम्‌ ,.. ide ९३९ सार्ताव्‌ पाठादेदिकस्य पाठस्य बलवत्त्वम्‌ ... ३९७ इतिनिणेतुगां सुनौनां कौत्तेनम्‌ ए ec स््मतिप्रामाख्यविचारः ष vs 8 स्मतनां परस्यरविरोधे विकल्यः is RR

watt निबन्धकटढेकट्टेकविषयमेदव्यवस्ापनं

€

मन्दमतिबयुत्पादनमाचाथम्‌ ase २४

सत्यन्तरानु सारेण WAAC विषयव्यवस्थायाः Getty aee 9०9 eee R ©

रर्‌

QUAY «.. खश्ाखापर्त्ागनिषेधः

इोमविधिः ,.*

wee afafatar

eee

sR

` १४२्‌

ase

- ५०९

४.1 8

| 48

९३

ॐ

XR १७

( re )

पराशरमाभवोक्षिखितप्रवक्षृखामकारादि- कमेण प्रन्नापनप्म्‌ |

( ज्राचारकाष्डच्य) we ORG Om ZF अथर्वा €९ । € ॥

दध |

SAA वा सामग ७१९ ।२॥ €९१। ४ ॥ ११७ । ४ ॥ ९६९ । SH WRI ९९ ॥ ४२४ । २, २० ॥

ज | भावाल ५२५।९५॥ ५५४ ILE

tome)

q | वेत्तिरौय ee

य। यजुव॑दौ ५२४। RE

वागकश्षनेय EV TROY

( ३० )

पराशर माधवोखिखितस्मत्तेणामकारादि- RAY प्रन्नापनपचम्‌।

( आ्आचारकाण्डख्य )

Te कि ~=, a

a च्यङ्धिशाः ९७८ । ९२॥ १८५ । ९॥ २०८। ९२, १७ ॥ २०९ । € । BS CH RAVI SH २५७ । CRA VER । १२ ॥ २९७ ।७॥ ३२८ । ९९ ॥ sVel ey ५६७ । ७॥ ५८९ । AH ५९२ I AVI ९०४।२० ॥ ९९२ । १८ ॥ ६९७० । १२ । ९२२ । € । ९९९ LAA ९६६८ | १७ ॥ ७९६ । १२ ॥ ७२२ । १० ॥ ऽर्दृ८ । ९४ ॥ व्यधि शद२.। ९११ | RAT WUE ॥ २९८ । € ॥ २७६ । 8 ॥ २७९ । ८। REL । १९ ॥ ३७४ । २॥ २७५ । 8 ॥ २७९ । १२ ॥ ३८५ । १४ ॥ ५७७ | २९॥ ५५२। gh wel eon veel 8॥.४६<।२। १२० । ८ ॥ ६७३ । ६ ॥ ६८३ । ९६ ॥ ७०० | € ॥ ORI Ul ७२९ | १८ ॥ ७89 | १९ ॥.७8६ । द ॥ Oud । ९६ ॥ ७७२।२॥ SIT | SAUNT ९२७ । १० ॥ १४७ । € ॥ २११. । ७ ॥ २९२ । १२ ॥ २९६ । १९ ॥ २२८ । ८ ॥ २२९ |S ॥ १८७ । ८ ॥ ८८ । 8, Lo ॥ VES! ३, ८ ॥ २९६ । ९ ॥ VY । १९; UM, ९७ ॥ ९०६ । ७, ९० ॥ AVS! १५ ॥ REIL ९९ ॥ ६४० । १९. ॥ ABRIL ॥ ROTI द ॥ Vet! qn sari ९६॥ seg! Aan 289 | 8॥ ४५४७ ।५॥ ४९५। ३॥ ४७७ । द ॥ ५२७ । २२ ॥ ५८९ । २९॥ METI € ॥ ५९६ ।

( ३९ )

१२॥ ९६०७ yon ६8७ । ७ ॥ ६९२ । १४ ECORV ९ ॥ ६८० | CU CTRL Ea ६८९ । LH ७६२ । ९४ ॥ ७१६ । SH ७२९ I ९॥ ७५९ । १५ ॥ ७८७ । 8 ॥

श्राञ्नलायन २८९. । ९॥ ३२२ । ९६॥ BBE । १० ॥ ७४५ । 9 ॥ ७५२ | २९ ॥ ७५९ । ९, ९२५ ॥ ७१५५ । ९२ HOKE । UR ॥

J | | उश्रना २९४ । ९॥ इ९० । १५॥ ३०२ । ८ ॥ ASSL REM Bek | SP BOM ARE ४९९ । १२ ॥ ५९६९ । ९५ ॥ ६२२ । ९९ ॥

६७५ 1 ९8 ॥ CER । १७ ॥ ७०८ । € ॥ OTT VR ॥

चद | | | RIF est ire ॥ ६४३ । 8 0 ६७३ । २ ॥ dos | १६ ॥ ood |

€ POEL । ५, RR, CE

wT I

कगव we | १९. ॥

कपिल ५8२। ९६॥

कश्यप €२५।९०॥

काद्यायम ९५७। 8 ॥ २०८ । ७ ॥ २३३ । LO ॥ २३६ । € ॥ २२८ । < I २२४१, । १; 8 ॥ २७३२ । € ॥ २८७ । १३, १७ ॥ २८८ । १ ॥ २८९ | ९९ ॥ ३२९ । ७ ॥ ३२५४ । ९० ॥ ६२९ । 9; ९७ ॥ २४९१ । ८ । २४३ । Ron ३४६ । ९९ ॥ RO । © | ३८२ । WN ३९८ | LE ove | RA ४५० WH ४५२।२॥ ४८९।९॥ edo 1 ed yp 8९१९।९॥ BER; ROH ERI FS WRN ५९० । 9, BH YAW WY

( ee )

४५२२ | SHURE LS GY ५8२ | ९२॥ WOR ।९॥ WET IRA dae । २२ ॥ ९७० । ९२ ॥ ६8० । २९ ॥ ६६२ ION ६६९ । ९८ ॥ ६७२ । 8 ॥ ९७५ । ९७ ॥ ६९९ । Sp Goo} २२॥ ७२० । RI zy । UVF CHR ९५ ॥ ORO} EP SRE २ ॥ ७8० ।४॥ ७४९ । ११ ॥ SBC । CH SVS ।९९ FOUR IS, USE CUS | € ॥ OE 1 2॥ CGS] € COG | 9, UF | OTR ९ ॥ ७८७ । २. ॥ ७€९ । ख ६ ७€६ । ७ ॥

कार्णाजिनि २७२ । = ॥ ६१७ । ९, १८॥ ३७७ । द॥ ५२९१ । ६। ६०९ । ९॥ ९६६ । २, ६२॥ ६६९ । ९॥ ९०२ । १९॥ ७४२।१४। ७७२।१० HOM । १२ ॥ ७८५।१॥७९९।१९॥ `

काश्यप ४९६8 | 8 ॥ ४८८ । € ॥ ६०६ । ९७ ॥

कौशिक २९०। द॥२९९।३।

M १२९ |€ ॥ 4२० LUE ॥ ७९२।९९१॥

T |

wafray yes | १८ ॥

गद्यष्यास २७८ । I

गम REVI LOH ६९ । 8॥ WRI, १५ ॥ १०७ । १७ ॥ dee! १४ ॥

MT ३५९ । १५ ॥ ३८७ । ROU ५९९ | २२॥ ६९६०८।९१. ॥ ORR LB, ee peor । द ॥ |

गालव ३८०७ । १६ ॥ ६४९ । ९९ ॥ So | TO ॥ SOR | Rh

WERE ORE ।९२॥

jautefasate ७४९ । २

गोभिल २९० । ९१ ॥ २८३५. । LOH Ree! दे ॥ २४६ । WE Roel १५॥ REEL ४ ॥ ३१७ । 8 ॥ BBCI AL ३६७ । २॥ Roe!

( ३३ )

१४ ॥ ३७७ । € ॥ ५९१९ । ८ ॥ ५८० । SH ७७९ । sy COR) १० ॥ ७७५ i Ry गौतम १४७ ।५॥ १५९।१९० ॥ १७६ ।८ PRR Reg २२७ ।१९॥ २२९ । ९९ ॥ २५७ । ९५ ॥ २८१ । १९६ ॥ २८४ । ९७ ॥ २८५ । WL REGIE |W REE | १२ ॥ Roe । 9; SP ३५८ LL PROV | Rog | ९० ॥ ROK | ९९ ॥ ७३१. । € ॥ BRC २० esa ।८॥ ४8५ । Ca Sasi ¶, ९० ॥ ९५9 । १२ २०॥ ede] RY 8९८ | ६ ॥ ०७५ । SE ०७६ | UB | eee VV | ५२४ । ९६॥ ५५८ | १९ ॥ ५८४ | ९२७॥ ५१८६ । १२॥ Yer | Qe ५९९ len ५९८ ।१४ ॥ ६०३ । Sy Vion cei ६॥ ६२७४ sy धइ३२। Op १४० | Ron ६४२।९२९॥ ९१४५ ।९२०॥ dee icy ९६८८ । १२ ॥ ¶८८।१६ PORE ॥ ७९२ IAs

re

द | कागलेय ५९६ । १९२ ॥ ६७७ । २२ | ७२८।१२॥

यनक

ज |

MTA ५९८९२ । ३; ९२ ॥ COZ! Oy ORE | ८ ॥ Oud) ९२५ ॥ ७९५ । द्‌ ॥ ७६७ । ९० ॥ ७७०।८॥

नाषाल ५८१ । ५॥ |

गावाशि २४९ । € ॥ २७४ ।१० ॥ ४५९ । १५ ॥ ९९५ । ९॥ 9€५ । ९६ I

भेमिनि ०३९ । २९ ॥ ५९९ ।९१९ ॥

oui

( ३8 )

द्‌ ।

SAT ९४९ । शद्‌ ॥ VAL ULF २९७। SH २९१८। ९, ९२॥ AWE | ६॥ २९२ । ९०, ९७॥ २९० । ९४ ॥ २३९ ।९१२॥ २९०।४। २१९ । २॥ २६७ । ९६ ॥ २९९ । ९६ ॥ २७५ । ९१३ HVS! AVI RTE | ९७ ॥ REA ILO ॥ Reg | १५ ॥ BHI, OF Bl Re MO] २॥ २८४ । २९४ ॥ २८५ I VOW ३८८ ।१॥ ५२३२। ८॥ ५५१९ ।९९ ॥ ५५द्‌।€॥ ५५१ । १९ ॥ ५५८ । ९॥ ५७०। = ॥ ४७९ । ९७ ॥ BOE! Ra VSL Pye | Vo ॥ ५८४ । ५॥ ५८६्‌।१६ Puce i, Voy

दनाय ५५२।२॥

देवल १२५६ ।१५॥ ९९१४ I २॥ १९६९ ।१९ ॥ १८१ । १४।॥२०२।८॥ २१० । ५,९५ ॥ २९९ । ८॥ २९४ ।१७॥ २१५ ।१॥ २९७।१२॥। शरद्‌ | OP २२९ 1 WW VRE RM ३१९ LY, SHOOT Ee | ३७८ | TH 8९१९ । US ॥ VRE | RN 8४८ । १६, २०॥ ४४८ । ce ४५०।२०,९५॥ BU । Bl GORI 9 1 sce] ८, ९३ ॥ ४६८ । Rh ४०४ (BRON ४९९ ।२०॥ ४१२ lS, US ॥ ५९४ ।३,२१६९। ५७६ | ५॥ VSO] १९ ॥ ५८८। AN ५€८। २, ९७ ॥ wee २२ | ६९४ । ३ ॥ ६२२ । LON ६२५ । १ ॥ ६३९ । ७ ॥ Cagle, €, ९२॥ CRE । ९.8 ॥ ६४६ । ९५ ॥ CUR । RA ९५७।२०। ६९8४ । < ॥ € ७२ । १२ ॥ ९८९ । € ॥ ESE । १८ ॥ Cex | ३, 9, WW, VON ६९8 | 8 ॥ CEC (ROH ७०२।१९ ॥ ७१० । १९। ७१२ । ९८ ॥ OLR! ४ ॥ ७९४ । Wh OLS] ४; ९६ 1 ORO] LAL ९५८। २ ॥ ७५€ । २० ॥ ७६२ ।६ ॥ ७€२। 9, १९१ ॥ ७<३।८॥

( au)

Tq | WH ERO] 8 ॥ Oat | १७ ॥ धीम्ब ६६< । २१

न |

MTS LOS LU, UT He १९५ ।९४॥ १८८ । १४ | २९५ । ८ ॥ ३८8 । ९७ ॥ ३< ० । ९8 4 २८२ । ९९ ॥ 9२७ ¦ RY ७२३० 1 Vy ४३२। 9 ॥ 8६७ । XR ॥ ४८० । २ ॥ ७९८३ । २, १२॥ ४८्द।१६॥ ४६ ०। € ॥ ४९९. । १७१ ९९ ॥ 8ER li Cy BEV le pees i rey vad! RR ॥ CSE ( Bz I

WRT २७५ । ३॥ २७५६ । € ॥ ३२८ । Bg ७०२ | SH osyal cy ७५६ ।१२।

प)

पराशर ॐ<८ । 9 |

WHE ७द८। १९० ॥ 9०४७ ।२॥ ssl {uy Rol द ॥ Carl ५॥ ६४९ । २२ ॥ 4४२ ।६॥ ६५० ।२॥ ays ३॥ ऽ३९।७॥ ७५९ । १८ ॥ ७५७ | ९२ I

पितामह २१७ । ९२५ ॥ ३९८।१॥ ५१४३।१४॥ ५७५।९॥ use | 9 ॥ ५५२। २॥ ५५३ । ९५ ॥ ६५९ ।९॥

WR २४५ । ACN ९६० । २॥ ३७० । १६ ॥ ५८० । १२ pos] cy ६७० । Ricco । १६ ॥

पठौनसि €८ । WH १४७ । OH ३२९ । २, 9, ९८ ॥ ३९५। VBA ROY । १२० ॥ ४४८ । ९४ ॥ ४६७ । १९ ॥ ४६८ । ४ ॥ ४६< । २१॥

( इद )

8९8 ।९६्‌ ॥ aed ।१८॥ Uo ।१९७॥ ४८२।१५॥१६०।७॥ ५€€ । ३ ॥ ६२७० । ६ ॥ ६९१८ LUV ॥ 4७० । १८ ॥ Cag ।९०॥ ६४८ । १२. ॥ ई८९. । ९७ ॥ ६९८ । SP ७९० । ९७ ॥ ऽ दद । ६५॥ ७4१ | 8 ॥ OdR हे ॥ ७६अ। UR FE ७७५ |S | SS | WR J

प्रचेताः २२९ । १६ HWE । २॥ RER I SHS ।९२॥ २५९ । १५। द६९६ । 8 ॥ ९१० । ९० ॥ ६९५ । २२ ॥ ६४० । २२ ॥ ९५० LRTI foo । १द॥ ६९ । ९९8 ॥ ७०० | १४ ॥ ७०२ ES, १८ ॥ ७२० । १९९ ॥ ७३९ । १२ ॥ ७६५ । € ॥ ७88 । १४. ॥ ७8४ । ९१ ॥ ७४८ । १९९ ॥ OBE! VON ७५* । =<, ९९८ ॥ Odo | १५ ॥ ७६७ | 8 | GTR । ॐ, ९२ ॥ OTE । ९७ ॥ OER | VET

प्रजापति ९४७ । १४ । १५२ । २३ ॥ २५९ | १२ ॥ २९४९ । VE Rog] Pen २८५ । ५॥ ५७४ । ३ ॥ ६९९ । २६ । ६७२१ Ley ।

ब्‌ । ङ्ह त्‌ प्रचेताः ५७७ | दे ॥ SUA २७० । २ ॥ ५६६ (RV ॥ ६९२ । १२, २९ ॥ ९१५ ।८॥ खहरसयति ७४।५॥ SELL] + ७७ । २॥ RRR Ra Rear eee १९१५ । ६ । CIR । ५॥ ६७२ । ७ ॥ ६७६ । Ree २२४ । RE Roo । १० ॥ २९३ । १० ॥ ३९९ | ६० ॥ AHI eH RSV ।५। | BOT । ६३, ९६८ ॥ ३८ ८।१३॥ ३९ € । € | ४२७ । ४॥ ४७४ ।१५॥। 8९९ । ९. ॥ ५०९. । ७ ॥ ५७० । १६ ॥ UST । ९७ ॥ ५७६ | १७॥ ५८१ । € ॥ ५८८ । ९१५ ॥ ४९५।९१। ५९९ । १६ ॥ ९०८ । २९। ६९४ । € ॥ el Rt {२० । ४ ॥ ६५8 । २॥ ges] Rot ६८ 1 ५ ॥ ७६४ 1 UE 1 ORS । १९ ॥ ७५५ । < ॥ Oye । १२। OCB LUT HP OTH Qe HOST L QD

( ३९ )

aT ORE । €, १७ | ७४९ । १ ॥ ४७३ । १९ D ४१९।९९॥ ORE | र ॥ ७द९। Rp ७६७ ।8॥

बोधायन वा बौधायन १०८।१४॥ १६९ । ऽ १५७। < HURL LE २९४ । ९९ ॥ RAC । १० ॥ २२५ | 8, ARH २२९ । 8 FRR! १५ ॥ २४५ । € ॥ २६९ । १॥ २७२ । ९७ ॥ २८० । १६ । २८२ | © ॥ २८९ । SH २९१ ।९॥ २९९ । ९५॥ Reo ea hard i POH ३९८६ । १६ | RL LL HARRI १०॥ BBL । ६४॥ QBs | २.॥ ३५७ । ९.७ ॥ ३६8 । ९२ ॥ ३६८ । ९४ bogs | ९० ॥ Box | ९९ ॥ ७७द । ९२ ॥ ४७९ । १०, १५ ॥ 8७७ । २॥ ४८१ । १५, ९८ ॥ 8८३ । १८ ॥ ४८८ । ६ ॥ ४८९ । १६ pees । ६ ॥ ure । २} ४९९ ।९। ५२९।८९॥ URS Vey RE । १५॥ ५8० । Ro १६४२ | €; Ron ५४४ । ६५ ॥ usd i ey aso ४ ॥ ४४० | २२॥ ५५९ । १२ ॥ ५५७। ५॥ ५९२ । १४ ॥ १९५। ९७ ॥ ५९६ | १० ९१ ॥ ५६७। ४, ९६ ॥ MERI RON ९१६० । RE ॥ ६२४।१९८॥ ६8७ । ३ ॥ ६८२ । CH CTO ।१० । ७१२ । १२ ॥ ऽ२५। Voy ७४८ । < ॥ ७७२९। Ry ७७८ ॥ ७ ॥ `

AGHT Yee] २० ॥

बरह्मा २७२ । ३, ई ॥

| भर्गवान्‌ं VBI AVN १५ ।९४॥ CHOW EH LOT IR ॥ १९२॥ ४ ॥ २०२।९१९० ॥ ३९९ । ९९ ॥ ५५१५ । <॥ । भारद्वाज वा भरद्वाज . १८० । ३ ॥ १९८९६ । ९६ । २१२ AS ॥ ९२२ |

8 ॥ २४२ । १ ॥ २७३ । ९ ॥ २९९। ९॥ २९६ । ७ ॥ ७०७।९॥ ७०६ itt

( es )

SF BAS 1 LO HRSS | VR PROW! LAN AHR LoD Brel WR, १७ ॥ ७€ 8 । १२॥

[स

a |

मदालसा १५४४ | 8 || ७५९ । ९ ॥ AY Wi SU wi Vl Sor Ou १०६।९०॥ १९१६ ।९६। WS । 8 ॥ १३५ । १५ ॥ १२९ । १९ ॥ ९३७ ITS १४० ।२, ४। १२४४ । < ॥ १४८ । २० । ९४९ । 8 ॥ WOT ९५ ॥ VAS 9 । १२६५ । ५ ॥ १७४ । € th ९७६ । ९० ॥ १७७ । ८ || १७९ | ९६ ॥ १८२ । १५ ॥ २८६ । ३, ९२५ ॥ १८५ | ८, १७ ॥ Weel ८, ९९ ।॥ २०३ । २ UT MW RT LE MRO TS, १८ ॥ २९९ ।५८ १९ ॥ २९8 । € । २९५ । १९ ॥ २९७ । € ॥ २२९ । VB ॥ २२३। ©, TSH RAEI १२॥ ९२८ ।२॥ We i २६५।१५। 2७० । MBI २८० | WI २८१. । १७ ।। ASC । ¶ ॥ VST Us २६५ । २६३ ॥ RET । ९९, VB ॥ REO । WW, VE ॥ २९८ । URI REE LRU BOLL, १६ | २०९. । ९, ६ ॥ ३०२ । VS ॥ RoR! B, Roi 2०8 । १८।। ३०५ । २, ४, २०॥ ३०६ । २, ४॥ Qed! 8, ९४ ॥ द०८। Yo, UB, ९८ ॥ RoE । B, ९७ ॥ Brel SI ६१२ । २॥ २९४ । ४॥ BVI । ९५४ ॥ RVC I sy Bsc OBE । ९९ ॥ ३५० । ¶ ॥ ३५९ lg, € ॥ २५३ ।२, VO ॥ Avs | €; २० ॥ २५६ ।९, ९९ ॥ ६५८ । AT ACB Le a ९७० । १९ । ३७७ । ६ ॥ २८१ । ९४ ॥ २९१. । १, Lo, १७ ॥ ३९६ । LVI REO] द, WH ३९८ । ७ ॥ VE] VP ४०० । १६७ ॥ ४०१ | Ron ४०8 | १०॥ ४०५ । १९ ॥ BCL ARN ५००।५।॥ | ७०८ | Sy Soe | UR, १७ | 8९० । १९ ॥ 8९१२ | २०॥ BWV I

( ee )

१०॥ ४९४ | WSR BE] UTH Spel we sess Bag ४२० । €, Ro il ४२९ । BH ४२२। ८, WH BAC! VV BRE । € ॥ BRA । ३, Ro, ९७५ LEN दे्‌ । € ॥ BROT LET ४७० । ९९६ ॥ ४४९२ IAC se ४४२।९॥ ४४६ ।२, ९७॥ 88|| ६; ९४; ९७ ॥ ७४8८ । R, ७, ९९. ॥ BUA । ७, ९०, १४ ॥ BUR | ८» ९२ ॥ SUB le, २९ ॥ 8५५।९२९४॥ BIE 1 VY ॥ Bus] 4, ९५, ९ ॥ sass Ch sue । १९ ॥ ४६० ।९8९॥ sda] vo, १८ ॥ 8६७ । UI BES | ९७ ॥ 8७० ।५॥ २७७ । ₹, WCRI ४७५ | ५ ॥ ४७७ | € ॥ 8७८ । €, १६ ॥ ४८९ । 8 ॥ ४८९8 । २॥ ४८५। १५ ॥ ४८७ । १॥ ४८८ । ARF 8<० । ई ॥ 8९१ Ie | BER । ३३९० ॥ 8<३२।५४, CE ॥ BES 1 OP ४९५ ।२॥४€६। १२ ॥ GEOL ३ } ४६८। १४ ॥ ४९< । Ca ५०१ । Reg yes | १९ ॥ MeL RI ५०८।२, € ॥ WE । ७ ९९ ॥ ४१९। ce ४१२२ । २, ९५ ॥ URI ITS HAMS 1 २० ॥ ४५२९ LY, २६, २२। ४२द।७॥ ५२8 । SHWRS । २, ९२॥ ५२८।५,१२॥ ५४२९ | ८॥ ५३९।९२॥ ५६३२।१४॥ URS i US H URE | UR, १७ ॥ BET VEN ५४७ । १९१ ॥ ५५२ । ४ ॥ ५१७ । ९४ ॥ ५९२।९१९७ ॥ ५६९ । ९९ ॥ ५६७ । ८ ॥ ५६९ । ७ ॥ YOU! ९९ ॥ ५७६ | ९२, १४ ॥ ४७€ । € ॥ ५८० । २० ॥ ५८२ । २२ ॥ ५८६ । ९ ॥ ४८७ । १७ ॥ ५६ ०। २ ॥ ५९९ । SH ५€१५। 9 । ५€८।१३॥ ool sy Cowles, २० ॥ ९०६ ।१८॥ ६०८ । १२॥ ९९१० । ४, €, २२॥ ९१३ ।५॥ ९२९ । ९५ ॥ ६२९ । २० ६२५ । २९ ॥ ६३९१९ ।२०॥ ९९३९ । ern cas! €; १८॥ ६५२ । sa deriva ded | २९ ॥ ६८ । २ ॥ SE । १२ ॥ ESRI 8 । ६८8४ । २, १९ ॥ ९५८५ । ९२ ॥ ६८७ । 9 ॥ deo 1 १९ ॥ ६€ ७ । By Ces | १९ pee | 8 ॥ ७०९. । २॥ ७०२ ।२॥। ७०५ । १८॥ ७१९ ।१९१९॥ ऽ९२। ६।

( ४* )

७१९ । २२ ॥ ७१८ । ९४ ॥ OTE । ९) १४ ॥ ७२९. । € ॥ ७२१ । € yor । २९ ॥ ७२८ । १५ ॥ ORE | ई ॥ 8२ । ९७ ॥ 988 | द्‌ ॥ ७४६ | < ॥ ७४८ । १४ ॥ ७५० । ४, VS, TE ॥ SUR । ९२ ॥ ७५२ । ९ ॥ ७५९७ ।५॥ ७१५७ । ६ HOVE । 8 ॥७<०।६॥ मरोचि Bea ee २९७ ।६॥ २५८।२॥ २९६५ । ३॥ WE । LB, १९, १९ ॥ २८९. । ९६, ९४ ॥ २९8 । Sa ३९८। 8, 9; LR dl 8९७ । १९ ॥ ४०२ । UR CRI २९. ॥ ¶०३।९९ a ई ०७ । १८ ॥ ९०८ ।९९ ॥ Cw । २९ gy ६९१२ । 8॥ ६२९ ।८॥ gz I Cp ९४७ । १९ ॥ ई७० । १० ॥ qos । < ॥ god) 8 ॥ ७०७ । Re ॥ ७२३ । Ro, ९७ ॥ ७२७ । UE ॥ ७५० । २० ॥ ७७१, । € ॥ ATHMT २०१ | WP २९० ।८॥ २द८। ८, १९ ॥ २९९ । १०॥ REG! af ६ ३४२ | ON २४९४ । ९ ॥ ३५२। ९६ ॥ २८९. । 9 ॥ ३८८ । RE 8०8 ।१७॥ 9१४ । 8 ॥ ४९७ । २॥ 88२।५,९० ॥ saul Ri 8६५ । ९९ ॥ १२९ ।९॥ ४५७९ IRV a ५८४।९॥ ई४४ | Ot ६५२ | १० ॥ Cue i La TBI RE ७०।२॥ ७०8 ।९७॥ | ७२० [SHORT] २० ॥ ७५७ । २ ॥ ७६९ । € pete | Ul मेधातिथि २५४९ । ५ ॥ ५४२ । < । ५९६० ।६।

जुकाय

य|

यन्नप्राश्ै ७द९।८॥

यम १२९. । ४ । VRE LAT । १७९. । RED १७२ । १७ ॥ १८३ । ९०। २०९ । UE ॥ २१२ । २, १३ ॥ २९४ । १, US ॥ २२२ । १ ॥ RR! ७ | २९८ ।५॥ २२९ | ८॥ २९४।१० HARE VBP २४२।५। ८९० | € ॥ २९२ । ९९. ॥ AAT । VR, CE PROS ३ ॥ RTS IG! acd | ३ ॥ २९८! ६ ॥ ३२४ | EH इद८। १७ । ३४२ । Rl

( ४९ )

RUT (REN २४७ । 8१ ९५८१ eq PASO Ln Ree । १५ ॥ ORY TEM BER! AW, २०॥ BHAI VS ॥ ४४७ । € ॥ Bas । १ ॥ ४५8 | €, Ef ०५५ । <) ९९ ॥ ०५९ | १९६ ॥ BYO! AS a Bue | RE BOOT Cay BOE 1 UHH ४८९ i Van ४८२ । १९६ ॥ 8८५ । Sy seo । २९ ॥ BER I ९९६ ॥ ५२७ | € | ५२९ IRA ५६९1 WH ५९५ ।६॥ WMO UVM eww fag २२ ॥ sas i ९९ ॥ ded । ३॥ ६१२ । ७ ॥ ९५७ । ऽ। ६९० । द ॥ दऽ । २७ ॥ ६७७ । ९५४ ॥ gee । ८ ॥ ६८० । २९ । ६९२ ।९॥ ६८81 Op Seo, CEH ७०१९ | uP ०२।१५॥ ७२.३ । २२ ॥ ७१४ 1 Re ॥ OVE । Bg ७२४ । ११ ॥ ७२७ । RI ७९८१९, € ॥ OBO 1 ८॥ ७४० । ८, १२८ ७४७ । १२६ ॥ ६४ | Rudd । ४१ ७७८। २ ॥ ७७6. | ९ ॥

चमदनमि वा अभदनि ७७६ । २९ ॥ ०५०१ २ ॥ ७५७। LON ७९५।१९७॥

WASNT ९६ ।५॥ ९१८ । ९२ ॥ १४९ IRR ॥ ६४५ ।५॥ ९४८ | १॥ १५७ । १८ ॥ ९५८ । २॥ ९६९ । LOH ९७९ । ९६ ॥ १७६ | ९६ ॥ ९०९६ | VE ॥ ९८९६ । OH १.८४ । ९४ ॥ ९८९ । AR NAST ९२. ॥ १९० । ३, Ug ॥ २०९ ig MWe 1 ३॥२९९२।५॥२२०। ७, १.8 ॥ २२९. । < ॥ २२४ । € ॥ RVD! LRH २५८ ।१५॥ २९२ I १० ३ ९६६ । द ॥ २७० | ८, १९ ॥ २७९ । ५ ॥ २८९ ।८॥ २९१ । ASW ३०२ ।९७ ॥ द०७ । १९ ॥ ३०८ ¦ २९. ॥ २९६० । ३, wry २९४ । १॥ २९५ ।२॥ ३२५ । sd ३४९ । ९७ | ३५१ । ras RUS । Con २७६ । २॥ ३८९६ । २ ॥ १९० । ५, ९७ ॥ ३९९१ । 8; ७ ॥ २९५ | ९१४ ॥ BNR, WV ॥ Bod | SH ४०७ | १९ ॥ ४९० । Ct ४९६ | EH Ste | २८ ॥ ४९९ | Vey SRR ९२॥ ३२९। ९॥ BRO] ८, १९ ॥ ९५२ । १५ ॥ ४५४ | ९४ ॥ BUS] ८॥ ४५७।९९ ॥ ४५८ ।द॥ ave । ८॥ ४६० |

6

( ४२ )

१९१ ॥ ४९२ । १९ ॥ 8६५ । Ld Sddi २० ॥ 8७० । ९६ ॥ 8८ | २२ ॥ BOE | REP STR ISH ४८० | इ, ९२ ॥ 8६8 | 8॥ ४९९ 1 RI 8€७।९॥ BES IAM ५०९ । 8 ॥ weg | UE ॥ ५०६ | BUM ५९९ । ९९ ॥ ५२२ । SH ५९२। Wen ४२७ । ८॥ ५९५ | द॥ ५९८ ।९२॥ ५२९१. । ४, ९९ ॥ ५२६।९। १२८ | २, ROP ५२९ । VSR UBL । EN WRI RH ५६२। ९७ ॥ UBT । 8 ॥ ५७४८ । १२ ॥ USO! ८ ॥ ४८० | CE PUES! EE ६१०२।१८॥ ६१० | ९२४ ॥ ९९६ 1 Re ॥ ६२२ । २ ॥ ९२३ । ९६ ॥ 4९५ । ४ ॥ ERS | २०॥ ६४९, । ९२ ॥ ६8४ । ९० Ug, ९९ ॥ १४५ । १२५ ॥ ९५९ । २९ ॥ ६५५ । ARH ६५८ । १५ ॥ LFV VON १६९ । १७ ॥ goo १६ ॥ ७८ । ८ ॥ ERIC र्द ।२। ९९९ । १९५ ॥ ७१२ । ९ ॥ ७९५ ।५॥ ७९६ । २० ॥ ७९१९ । € । ७२७ । VT PORE | १५ ॥ ORV । ई ॥ ORR ४, १७ ॥ ७३४ ।२; ॐ ॥ ७89 । २९ ॥ ७७५ । ९५ ॥ ७५९ । € ॥ ७५७ । ९. ॥ ७५८ । Sp ७९० । ON ७4 दे । BUSES | 8 ॥ ७७० । ९.२ ॥ ood | १९२ ॥ ७८९ । ७ ॥

योगियाष्लवश्वःम २४१ । ९४ ॥ २8४९ । € ॥ २8९ । ७ ॥ २५९१ । SI २५२ । 8 ॥ २५६ । LVN २५६ ।९२॥ २९८ । ON २७०।९१९ ॥ २७९ | ई ॥ २८० । LAH २८२ । १६ ॥ २८२ । LEM RAR! ९७॥ ३१८ । १६ ॥ ६२० । SH ३२९ । WH ३२२। BU २२८२।९॥। Vet ।९ ॥ ४२७ । as

ख|

खधघुयम ७४४ । ८ ॥

लोकषास्ि वा लौगात्ि ०३८। ९५॥ ४४२ । १४ ॥ ४४९ । दे, Vl 9७8४ । BH ४७५ । ९४ ॥ ४५ । २८ ॥ ६७६ । < ॥ CURIA

( ४३ )

edt 1 2B ॥ Oda | ६० ॥ coe] ६ ॥ ७८० । €, १.४ ॥ OSs | १६ ॥ ७€ २ | ७ ॥ OR! Byes | 8 ।

व्‌ |

वशि वा वसिष्ट १९९ ।१९२॥१४२। १४, LON LVI SH Was | ५॥ WRI १९० ॥ ९७२ ।९।१८०।९०॥ Bi LE | VS I १९ ॥ २५२। ९२ ॥ २५४।९० ॥ २५५ । १९१ ॥ २५६ | ८॥ Vee | १९ ॥ BWI OH ३८२. । ई ॥ 8९९ ।८, १५ ॥ 8४8 । १८॥ ९१६ । २९ ॥ 8५८ । VOY ४५९ । VR ॥ 8७५ । € ॥ ४८९. । २० ॥ BSE । LEN ४८२ | १९७ | ४८४ । २५ ॥ WE! २९ ॥ are | १९, ९५ ॥ ५९१८।९९ ॥ ५२९ । २६ ॥ ५२७ । २० ॥ ५७६ | Sh ४५९८२ । १० ॥ ५९८ । ९२७ ॥ dowel १९ ॥ ६०७ । ४ ॥ ६२८ । १८ ॥ शदे । १५ ॥ Coe | २७ ॥ ई ८४ । ऽ ॥ ¶€ २ । ९ ॥ dee | LR, REP OVA । Vo ॥ ७६० ¦ ९२ ॥ ७६८ । १७ ॥ OSA LUG ॥

विश्वामिच्र Sol २॥ २९३९।१६॥ २८९ । 8, ७ ॥ 8५९ ।५॥ ५१५०। १९ ॥ ९४८ | Ud ॥

विषा OK । १६ ॥ ९२६ । ९० ॥ ६८० ।५॥ २०९ ।५॥ ROL A २२९ LWT ॥ २द२२।१६॥ २२४ । ७ ॥ २५९ । १९ ॥ २५९६ । Rs aye । € ॥ २६० | ९४ ॥ २६९ । WAH २७४ । ४ ॥ २९९ । ७ ॥ २९७ । ५॥ २०० । ४ ॥ ३०५ । १५ ॥ २९७ । ८, Ro ॥ ३४१ । ry ३५५ । १० ॥ ८८ । ९२ ॥ ३९८ । १० ॥ ४२९ । ४, १२ ॥ ४५९ | १८ ॥ 8८९ । < | s€S । ९८ ॥ ४९० | < ॥ ५९६२ ।९१९८ ॥ BRE] ९॥ ५२०।१२॥ ५४६ ।९॥ ५५६ । १द॥ ५७६ | २० ॥ ५८८।९३॥ ५९८। ५ ॥ ५€€ । २॥ ६०२।९१० ॥ ६०५ । ६ ॥ deol] say ६०९। | ४ ॥ १० । ३, ९.६ ॥ ६९९ । ५ ॥ ९१२ । ९७ ॥ ९९५ । Ro ६२०।

( 88 )

® ॥ ६२२।५॥ ६९8 ।९२॥ cay ire ॥ dad ire ६४८। Re ९४४ । € ॥ ६६० lB UH ७०८।५॥ अनर ।४,९६२॥ ७२५ । ed ॥ ७88 । २॥ CULT 8 ॥ CUBIS, ९७ ॥ ७५५। ९० ॥ 998 । < ॥ ७<७ । 8 ॥

VAM इ८९ । ६३ ॥ ९९८ । १४ socal द |

श्डगौवम ३८२ । २० ॥ ३८३६ । २० ॥

शृड्धपराण्नर २२९७ । WS HAVE ।९२॥ २२० | २॥ ४88 ।५ ॥ १९१५। ॐ | ५७७ । रे ॥ ५८९ । 8 ॥ ६९६ । २ ॥ ६२९ ।२॥

कडद्हस्मति eee ।१५॥ ६९९ । € ॥

USAF LOW! CH २९७ । ९ ॥ १२९ । RLF २७० ।९२॥ २५२ LRA ३७५ । ८ ॥ ५९५ । ON Cee । १२५, ११५ ॥ ERB ES, १२॥ ९४६ | ७ ॥ ६५९ 1 Ug i ९६२ । BW ॥ ७०९, । LO Hore । ९४. ॥

कट्या वर्काय २९५ । द ॥ ५८९ । sy ९३८ । १२८ ॥

CSAMS Al रखद्धवसिष्ट १७९ । DE २४० ।९७॥ ATR) Lo HAR renee eae ६५४० ।१२०॥ yo । ३॥ ER EVR HOR! ९९ ॥

SaUGH २२६९२ ॥

इडग्रावातप ७४३ । ९२ ॥ ७४६ rey

व्याघ्र ५९९ । ५, १० ॥ ६३२ । ९९ ॥ ७५१ | २ ॥ ७७४ । ४ ॥

व्याघ्रपाद वा ्याघ्रपात्‌ २९८ NRE ॥ २९९. । १६० ॥ RE । UR ॥ RLS! १॥ ५९८९ । ९३ ॥ ९०५ । Re ॥

ध्यास ९०९।५॥ eee les (ssl sl edd । dh LORIE १७७ । ५॥ १८२ । ५॥ १८४ । RAH ९८५ । ४ ॥ १८ । SHR! १९४ ॥ BAB । १५ ॥ VRE । € ॥ ८४० LR | २४२ । ९२ ॥ २४8 | € ॥ २५० । € ॥ ८५९ । ५ ॥ २६१५ । ई, € ॥ २९७ । ९० ॥ Vel ७,१९ ॥ WE । १२ I २७९ । ९० ॥ २७६ । ९६ ॥ २७५ । VW

( ४४ )-

२८० | ९९१ ॥ श८्९। २, € | २८४ । ९७ | २८८ । १५॥ VER । st २०९ ।९५ ॥ २०४ ।९२॥ ३०७ । ८॥ २।६।१९॥ ३२० i ray BRO । २७ ॥ ARE । ९० H २५४ । १९ ॥ २५६ । २॥ ACA । २२। द६२। ९९ ॥ ९६५ ।५॥ ३६९।२,९९१॥ ROSH Usp ९८२।५॥ SBOP UR ४५२।१९॥ BBV ।२०॥ ४७० ।२॥५०४।१६॥ ४०५ । ९४ ॥ ५९२९ LVR ॥ ५५४०।२०।॥५५२।२०॥५५९६।१।५। ४८९ । १४ ॥ ५८६ । ६० PERL 9 ॥ ६२७।२०॥ CURE OT GOB । २२ ॥ So । VO ॥ ७४५ । १८ ॥ ७५०। ९६२ ॥ ५२। ३। ७० । Lo | ७६४ । as todd! Ee I) ७६० | WR II

q |

WHE २२९ । TU ARE ९५ ।। AWE । AR ld ABO AQ Il २४८। १०, र्‌ ॥ २५५ । ३॥ WIR Ul २९५ । ९९८ | Row । € ॥ २८० | ८८|| २८६ । १६ ॥ २०९ । UVB ॥ २९६४ । १९७ ॥ Boss wey ४द८।९९ ] ४४० । CU ४४२ । 9॥ ४४३।३, req sed | Rep 9६७ । १८ ॥ ५९२ । ९॥ ५६९६।९॥ १€७।९॥ ५६८ । २९, ॥ ६०० ।७॥ Ce | UAH ६-€।९॥ ९१९ ।११॥६२३। ६ ॥ ९२५ । ऽ ॥ ६४५ । RA ASTI UN UV UB gn ६५द।१०॥ ९९८ । १५ ॥ ६८२. । २९ ॥ CEE । ९८ ॥ ७०४ ।९॥ ७१० By OUR । VE ॥ ७२९ 4 ९६ ॥ ७२२ । ९८ HOR’ । Ry ७४८। ९१८ ॥ ७8€ । UR ROPE । VB ७७७ । १० Posed । २॥ |

शदुलिखित १८१. । CMRI RN ATI ARH ४४२ । ६ ॥ aye |

॥ 8९ । ९७ ॥ 8<७ । १९८ ॥ ५४२७ । १५ ॥ YHA । ३॥ ६२8 | ९8 ॥ ७8७ । ६० ॥ WH ७२५ । 9 ॥ ७२९ । RI

( of )

wrarafa {५४ 18 ll ६६५ । Re ll ऽ 1 8॥

ए्ातातप १९९६ । ९९ ॥ १७९ । द, ९८ ॥ ९७८ । COW २९१५ । ८ ॥ BVT} BH २८२७ । २॥ VRE ४ ॥ WR । ९४ ॥ २९५ ।९२॥ ROY । १९ ॥ २७५ । २९ ॥ २६२ । द्‌ ॥ RE । ९७ ॥ २०२ ।१०॥ Basins | Bud ।७॥ RUS) SH २७४ । ५, ARN RV ९४ PRE । ९७ ॥ ७९९ । १८ ॥ 8७७ । ३ ॥ ४९० । २९ ॥ ५७९। २२ | ५८६ । 9 ॥ ५९8 । 8 ॥ 4२९४ । १६ | ९७२ । 9 ॥ qve | ५ ॥ ९९० । १८ ॥ ६९९. । ४ || ७२५ । १४ ॥ ७4३ । RR ॥ eos ALI] ७७€ । 9 ॥ ७८8 । ५ ॥ ७८८ । द ॥

शुगः पुष्ट ६४२ । २२ ॥

gimme १४९ । OM २४९ । १७ ॥ २५९ । €, १९ ॥ २८९. RWI २९० । २, WIL ३९२ । ८९. ॥ ३९२ । ६० ॥ ३२० । RU २४१ । VO ॥ २६७ । VR, UE ॥ 888 । ९. ॥ ४२० | १४ ॥ ५५९६ । १८। ६५५ । ९२ ॥ ९९२ LUA ॥ ६९८ । UR, ९५ ॥ ORV २० ॥ ORL ERI} ७४०। ९५ ॥ ७8२। Lo ll CBs | ९९. ॥

द्लोकगौतम ९१४३ । १० ॥ ६९५ । coli dog । ९६ ॥ ७७१ ।९॥

ql

SAHA २२९८ । ह ।। ३२० । ३ ॥ BRV । ९.९. |! BRE । ८ ॥ ORV AI

gag wai ई । ४५४५ । ९७ ॥ ef | २२।। ६१९९ । ९९ EOI SI Goo । २९ ॥ ६७२. । १९ ॥ ७१६ । ९ ॥ OLE । ९५ ॥ ORT UA Ost । 8 | ७४३ । १२. ॥ ७६७ । ९8 ॥ OSH | WV || OTe] RE Oty । हे ॥ ७८€ । UE ॥ ७९० । € ॥

सुश्चुत ७१९. । ९.० ॥

Ham ९७द्‌ । २॥ १५८७ । VU २५८ । ४ UW २८२ । १६ BREIL

( go )

४८२ | २, १८ ।॥ ४८७ । ९३ ॥ ४८९ IVA ॥ VS । २९ ॥ ६४५। १८ || TAIT Ree | १३ ॥

र

|

TT १६४ ।९॥ १४७ ।९॥ १९१५ । २॥ १५९ । RN १५३ ।७॥ २९२ । € ॥ २२8 । १० ॥ २२० । १७ ॥ २२५ । € ॥ २९७ । ३, १० || २७२ । २ ॥ २७९ । ३ ॥ २८४ । WR ॥ RES | Veo | Boe | GURU ३९० | २९. ॥ २९७ । ९९१. ॥ द२२।९८ | ३२५ । ७ ॥ BBL । ७ ।| २६३ । < ॥ २८७ । ९. ॥ ४२७ | VS || ४२८ । १० ॥ ४९९ । ९९ ॥ SRE । AWM 8२८ । २२ ॥ 8३९ । VE ॥ BYR | ९२ ॥ ४४8४।२८॥ SVE । ९॥ 8६९ । ॐ, १२॥ ३७८ । ६ ॥ ४८५ | BI ५०8 ।१.४॥ ५७६ । € ॥ ५8७ । २ ॥ ५५२। २, १२ ॥ Use | 9 ॥ ५९६ । १५ ॥ ६९९६ । = ॥ ६९० | ३ ॥ ६२ ¡ € ॥ १३१ । € ॥ Cas २९ ॥ ६३८ । १६ ॥ ९७५ । € | १८२ । ऽ | ded | ९.३ ।। ७११९ । १९० ॥ SCE । AB ॥ ७७२ । ७ |

( 8 )

पराशरमाधवोखिखितानां दारमिकाना- मकारादिक्मेख प्र्नापनपचम्‌ |

( श्रालारकाणष्डख्य ) (42,

ST 1. WTA २०७ | VB ॥ २४ । १९ ॥ ५२४ | REM BRU AB, AE

ख| जेमिभि 91 २॥

[~

a ताकि € । VU TRILL

TI qagfs ३७ । २९ ॥ 8० । द ॥ द४।५॥ प्रभाकर 2 Vil प्रामाकर CEI १९. ।। ८९, । ९९ ॥

a | मदरषाद ९०४ । ° ॥ agra ९९. । ९४ ॥ मादर OL ITN SLI a | मौमांसक 8€ । ४ ॥ = q |

बादरायया 8८। UVUTSIRUN SIEM वासतिककार wie ll

विवस्यकार 28 ।९॥ ९९० | LO Il विशरूप्राचाय्ये ५९।९१९४॥

( se’ )

यराशरमाधवोकिखितनिबन्धक्तेणामका- रादिक्रमेख प्रभ्नापनपचम्‌ | ( श्राचारकाण्डख्य ): द्‌: देवलामौ ९७९ । १९ ॥ ६७द । १९ ॥ eso । < ॥ oge । ५॥

rey

। 1

al

सद्महकार्‌ २८५ । ७ ॥ 8४< । 8 i BSA Re ॥ ५८१ । ०९ | १.९ ॥ ६८९ । 9 ॥ ७द०।६९ ॥ ॑

( > )

वराशरमाध्वोखिखितानां प्रबवचनानामका- ` रादिकसेख wars rey |

( STUT TARTS )

ST । CQ यल्लाखा AAU ९५8 1 9, ६२ ।। ९६५४ । ¶॥ च्ाथव्वेयौ sf see । ९९१ ॥ waft ४५८ ।९.१॥

| Wi qucamata &9। ७ ॥

' | काठक ७2९ | V2 || ७ह2५ । 8 Il कवस्योपनिषत्‌ ६९ । é ॥ बतेधितकिब्राद्यय ११९ । 4 ॥ ५४६ Ie ॥ water शु । ९९६ ।।

छ्य |

SAUNA ९९२ । २ Ii इत्दोगश्राखा ६०८ । ९ ॥

( ५९ )

हैनदोगश्चतिः ७९१ । ३॥ छन्दोगं wal

[. =

न । जवालश्ुतिः BRR ।१९ ॥ ४३५ । १६ ॥ ५४७७। Rot

a ।

लापनीयश्चति 8१९ । 9 ॥ तैत्तिरीयके yd) १४ ॥ | | तेत्तिरौयत्राद्यख ११९ । 9 ॥ २१९ | ५॥ ३११९ । ¶॥

|

TI परमर्हसोपनिषव्‌ ys | ७ ॥ पिप्पलादश्राखा ४४६ | ९॥

qi rye ५४४ । ९७ ॥ बह्वचोपनिषत्‌ <°! ६४ ॥ ब्राह्मण ५२५ । ९8 il

a |

मरश्रीपमिषत्‌ं १९।९१४ I

( ५२ )

मेश्रावङयश्भुतिः ५७९ । 6 ॥ HAWS col ३॥ ६९११।८॥

य। SAAT २५द्‌।४॥ | ५ 8 we

ql

वाजसनेयक ४७९ । १९४ ॥ ४०द। Bll VR! Vell ५५४ | ९५॥ शरद्‌ (WV ६२७ LE ll ।

वाजसनेयन्राद्यण ९९६ ।२॥ १९२ । € | १७ । € ॥ १५8 । १५.॥

वाजसनेयित्राद्यण १०० ।€६॥

वाजस्मेयि्ाखां १९०।९& Il १५९ । ई ||

वैश्ब्राह्मय ९० ।९ ॥ ¦ `

zt

ताशखतरण्ावा ६८ । 8 ॥ १९९ । इ ॥ शरेताखतसोपनिषत्‌ ८९ । १, ६ ॥` `

( we )

पराशरमाधवोलिखिताना मनिर्दिंष्टप्रवष्नान तीनां प्रन्नापनपचम्‌ ।

(श्राचारकाण्डस्य)

a Ae ae

„ म। मन्त वा मन्वयं १९६ । €, ९२॥ ४७९ । ६ || ५०९१ । १६ ॥ ५द३५।€॥

भ्रा | afr gi Qu ९० । ५५९० ॥ ९९ | ४ ॥ ३8 । ४॥ २४ । ८ ॥ BRI Wi esi sel ४४।५॥ ९५।३२॥ ४७।९१२॥ ४८।६॥ ५२। ९३, ९७॥ WE । ९द२॥ ६१९।१२३२॥ ९१२।५।॥ «SiS SQ Ci TAIL AVA UM ERLE, WI MERI ६,९२॥ ९५।२,७,. १५ ॥ € । ७, १२॥ €७। FU १०५ । ९ ॥ VSL OU १०६ |. SU १९९ । ५।। १द०।९०, ११ ॥ ६२७ । ४ ॥ १३८।९॥ BLE २।। २५९. । २०॥ १५२ । li ९४8 । ९४; ९६ UM १६२।९,१२॥ १६९ । ७, ८।।१८य२।१२॥ १९१।१॥ १९२ ।११॥ १९५। ६ ॥ १९७ । १४ ॥ १९८ । ४ ॥ WE । 8, ७, VON २०१ । CI] Rowe. ७, १९ ॥ २७४ । १० ॥ २७६ iA | २८७ । ८ ॥ ६१९ । १७ ॥ ३९२ । Wil ३९३। ४ ॥ ३१४। १२, VS, VE |] VVC) ४ ॥ ३३७ | १३ ॥ ३४२ ILA ॥ २४६ । १९ ॥ ३४७ ।९॥ ३४८ । ७ ॥ ३५द। १६ ॥ ४६६ | RSH ४७२ । २॥ BOB IR ॥ BET ILRI ५००। १२ ॥ ५०९ । १३ ॥ ५०२। Bil ५२२ । SH ५२५ । gon BRST LOU ५३२।५ ॥ ५६५ । ४, २२ ॥ ५३८ । २२॥ ५७८ । ९१ १० ॥ ५१५९१ । १९, १२ ॥ ५५४ । २॥ WSL € || ४७०।१६ ॥ ` ४५७५५ । WH VER LAE ॥ ६&० ।-र ॥ ७१५ । RY । 9B । १ ॥।

[रीरि

( ४४ )

पराशरभाधवोलिखितानां स्मतौनामक- रादिक्मेख प्र्नापनपच्म्‌ ।

(श्राशारकाण्डख्य)

SPER?

ZT |

च्धापस्तेम्बदय २६९ । २॥ श्चाश्चलायनग्रटदयपरि शिष्ट 9२८ । ९९ ।।

| जायतः

कम्भप्रदौप ७५8 1 LR ॥ Saat wd | 88 Il

wee

ग्‌ | ग्रद्यपरिश्िि २९९ । ४॥ १४० । 9 ॥ ४९६ । € ॥ ४७६। < ॥ bral ad ॥ ६४९ । coll च| चतुविश्रतिमत १९० | ९ ॥ १८९४ | ९९ ॥ २४० | Dil BBX । Ke ॥ २७२ । ९३ ॥ २५९ । ५ ॥ २९९ । ९५ ॥ १७० । २ ॥ १०8 । ३॥ daz । ९५ ॥ ७०७ | ९२ ॥ ORR । १ | SRF । ७ । OSB | ¢i

sca alii

( we )

प्ररिशिद २४० ।९४। q |

Faas ५२९ । १५ ॥ ५२७ । १ ॥ ५२८ । € ॥ व|

बटविश्रन्मल २२५ 1 ४ ॥ २२७ । ५ ॥ २९६ । € 1 ३८५ । २ ॥ ५९३ । 8 ।। १०५ । < ॥ ६२२ । २२ ॥ wefiqaa fos । ४ ॥ ७९० । ११५ ॥

a | सस्थायनड्द्य ४३८ । US II

( wt )

पराशरमाधवोल्िखितानामनिदिष्टसमत्तकानां ` ` श्मृतौनां प्रन्नापनपचम्‌ | ( श्राचारकाण्डस्य ) स ।

ति वा BUNA ४९ । € ॥ ५९ । ९९ ॥ BRT ९५ ॥ ५५. । ९९६ ॥ ES (WVU १४९१ । २ ॥ १८१. । १७ ॥ २.०९ । ८ ॥ २१० ।९८। २६९ । ३ ॥ RTS । ९८ ॥ २७२ । ९8 ॥ २८४ । २ ॥ VER RAL २९८।१०॥ ३२९ । ई ॥ २२०।९९ ॥ २२५ । ९२ ॥ ५०।६॥ ५६ ।९१९ ॥ ४०९ । २० ll 8४8 । १५ ॥ 8६८ | ८ ॥ ४८०७ ।९६॥ ४९६ (SH ५०८। १७ ॥ ५९७ । १२ ॥ ५२० । ४; < ॥ ५२६।८॥ ५३७ । LSU ५द८। ७ ॥ ५४७। ८ ॥ ५४९. । २, ६ ॥ ५५५ ।९४॥ ४४९ । Rl ४९६७ । RN ४७४ । OT 49S | २ | ४<९२।९१७॥ ५९५ 1 ९४ ॥ ५९९ IVR ॥ ५८७ । १९ । ६०७ । ९ ॥ UTI Ol ९२० । २९ ॥ EAL । 8 ॥ ६४६ । १८ ॥ dag । १७ ॥ CREEL, ६७१ । ४ ॥ ६७९ । ९९. ॥ ६९० । ई ॥ CERI ५, Sl ७०७। VE ७०८ । ८ ॥ ७९० । € ॥ ७६३। AR ॥ ७९५ । ९५ ॥ ७८० । ९२ ॥ ७२९ | १९. ॥ ORV । 8; VR ॥ ORE | ह्‌ Il O8F । १५ || O89 | ख ॥ ७५२ IV ॥ ७4२ । € ।॥ ७६३ । १० ।। OFS । ९९, ॥ ७९४ | € OCS । VU OSH । ६ ॥ ७€ ० | ३ ॥ CER] URI ७€४। FI

ae

( ve )

पराशरमाधवोलिखितानां पुराशनामका- रादिकमेण प्रन्नापनपषम्‌।

(श्राचांरकाण्डस्य ) OOD RSE

SIT |

ादिद्यएराण ७९ । ५॥ १४७ । १२ ॥ १९९ RV NREL, EM ३२६३ । ९० ॥ ६७२ । १९ ॥ BOR । १० |] ४४० । ८, १९ ॥ ४९९। & ॥ ७०8 | ९४ ॥

SUT २६९ ITU ४९१ । ९६ ॥ ६०२ । ७ ॥ ६१५ ।७॥ ११९ । TH ६५२ ।९७ ॥ ६५५ । ७ । ६६५ । Vs | ६६७ । २० | ge ॥ CHU ७०१ । १२. ॥ ७०७ । € ॥ ७२७ । ७ ||

ere

a |

क्ालिकाएराण ५४६ । |

WATE ५२। ६ RL € ॥ ८४ ।९२्‌ ॥ SMI eo ॥ ८७।६॥ १९८ । २ ॥ १६६ IU ॥ ६०९. । ५ ॥ ६.४२ । ९० ॥ १४६ । eq १४९ । १, १९ ॥ ९५२. । ९ ॥ २०९. । ९७ ॥ २०२ । WVU २०७ | १ ॥ २९३ । १० ॥ २२५ । ९५ ॥ २९९ । ९ ॥ २५०।२॥ २५८। १० ॥ २७० । ४ ।| २७४ । १९ ॥ २७€ । २॥ २८३ । १६ ॥ ९८६ | QB ।। २८७ । ५ २४ । १२ ॥ 2०६ । ९७ ॥ Ros] 9 it Vee | & | BL ९द॥ ३९८ । Oh ३२७ । ऽ ॥ ३३९ ERR, OS ॥ ३९५ । ९४ | AVS । ६ ॥ ३४९ । ४ । ३४२ । Xo ॥ ३४० । इ ॥ RAVI ४॥ २५७ । ई ।। Ro | Vi ४९५ । २, १९ ॥ ३६९ ।७।

8

( vw )

६९८ । ९९ ॥ ३७२ LUSH ROOM ९४ ॥ ७९ । A ॥ ३८९ । ६॥ 8७२९ | २०|| SRO | Wil 8९९ । ९.8. ॥ ०४७ । २॥ 8६९ । VE, VO ॥ ६०१. ELA ।। ५९९ । ३ ॥ ५२२ । RM ५३० LAUR U WRI चर BRT | १० 1 VRE । २ । ४८ । ९७ ॥ ५७९६ । ९४ ॥ USE € ।॥ ५८२ । VU ५८६ । १६ ॥ ४८७ । २९ ॥ ५८८। १.० ॥ ६९६।। २९॥ ६९२ । LEU ६१५ । 9 | ६२९ । AV ६९६० । wel ६९९ | U8 ll

aE oe

ग्‌ I गश्ड्पएुराय ९८९६ | vil

: न्‌ |

नन्दिकेश्छर ९५ 1 ८॥ |

श्सिंष्पुराण २४२। ९० ll २८० । ९७ ॥ ३२६ । UE il BRO! ३५८ । १२ । awe । ई ॥ ५९४ । 8 ॥ ४द€ । ८ ॥ ५९८।२॥

प। पद्मएराण २९३ । ९६ ॥ ५७७ । ९९ ॥ ७५५४ । ९९ ॥ प्रमासखगड &ई७६ | ९९ ॥ प्राणसार €< ।०9॥ ७४ ।€॥ २९४ । ७ ॥ २९२।६॥२०५।१६। BVP । १८ ॥ ३२७ । ९५ ॥ २५२ । ९.२ ॥ ४९.8४ । ९४ ॥ q | AST १२० ।२॥ wiv eC ।९॥ २९५ ।६॥ Rgel १२ ॥ ACT ९७ ॥ ६७९. । द ॥ VSIA ५<२।९॥५८१। १८ ॥ €०२। २॥ ६०७ । २० Nee | OH EOL €, LEW ERG! Rn ६६७ । १०, ९८ ॥ Cae । SH ७६९. । १६ ॥ ORT । < ॥

( ye )

WTSI १८९६ । € ॥ २९४ ।४॥ २२९ । १९॥ २४२ । २॥२४६। १२ ॥ ६९९ । AVN ६५९ । ९५ ॥ ६६९ । ८ ॥ Coe । १८ ॥ ६८०। Rae १९६ ।९॥ <अ ।९९॥ CEE | Ss See 1 VS |g ORI 8 ॥ ७२९ । ई ॥ ७४२ । 8 FOG LE ॥ ०५९ । २, १० ॥ eed | 2२० ॥

a | मविष्यपुराश वा मविष्यल्पुराण RET 1 २॥ ९९८ । ॥ ७७९ । ५॥ ४५२ । २॥ 8६०। Fy ६९९ । ७ ॥ ६८४ । १७ ॥ ७११ । ३। OUR । = ॥ ७६४ | 9 ॥ ode | < ॥ COB । 9, २९ ॥ ७८९ । Rog मविष्योत्तर्एराण ९७३ । ९४ ॥ १७६ । ९२ ॥ ९७८ । ९ ॥ ५९७ ।१२॥

a | ARITA TAT ९०२ । € ॥ १९१ ।९॥ १५८ । € ॥ १८९ ।२॥ REV ।९६॥ २६९ ।९॥ VEG! LEW २२९।१५॥ २९४ ।९॥ ` ३८६ । २॥ ४4५।८॥ ५५८ ।९६॥ ५९० ।९॥ ५८६ । २९॥ ९५७ । १६ ॥ ६५८ । ७ ॥ ¶९८। २॥ ऽ००।५॥ ऽ०५।९8४॥ ७२२ । ९५ ॥ ORs । २० ॥ OR ।.९, १२ ॥ ७₹२। € ॥ ऽ४४। १४ ॥ ७५५ ।१५, १४ ॥ CWSI २॥ NEI २॥ Soles ogg i te AMAT १५९ । १९ ॥ २२९ । १५॥ २७३ ।१५॥ ६७७ । १२ ॥ BES । € ॥ REC [LON ४६६ । ९० ॥ ७०७ । we ॥ ७२२ । ७ ॥ olds

, लल | fame ऽ५।१०॥ ८५ । द ॥ ३१९१ । ८॥ ५०४ ॥ २२॥ ५५९ । ७ ॥

( द° )

q |

वराषपुराण २७6 । 9 ॥ sed ies yn ६८० । ध।

वह्धिएराण वा च्याप्रेयएुराश वा खाप्रेय १६५।८॥ २४८ । ९३ ॥ RE! 8 ॥ ३२७ । RP RRA । ९३॥ |

वामगघुराय ९०७। १९६ ॥ २६२ । CH २९५ | ९६॥ wl ६। € 9 । = |

वायुएुराण २८९ । २० ॥ BYR । € ॥ O°R । ७ ॥ OR । ११. ॥ ७४० |

९९ ॥ 98३९ ।९ ॥ 8७ । < ॥ ७५४ । २ ॥ ७५८ । roy

वि्णाएराय Ot FAH RAMI MURR ९ ॥ १४२।९॥ १९६ । es २०७ । 8 | WWI Sa २९१४।९॥ २४६ । Ve २६७।९१। २७८ । १८ ॥ २७८ । ९९. ॥ २८९५ । AH २९५ । ९९ ॥ ३१९६ । Sd ९२२ । ९8 ॥ २२२ । US ॥ २२९६ । € | २४२ । ed ॥ २४०७ । eel द४२ । ९९. ॥ २५०७ । १० ॥ ३९8 । 2 | २९१९ । ९६ ॥ २८० ।२॥ ८४ । १९ ॥ १३८९ । SY ६८७ । ७ ॥ ३८८ । १५ ॥ 8१८ ।२०॥ ४९१९ । १५ ॥ ९४९१ । Re 8४४ ।११॥ ४९७ । € ॥ 8७8 । <| SEL । १९० ॥ ६६२ । WW HN ६५७ | २० ॥ CEB ।९२॥ ७०८।९१॥ 9९६ । US ॥ ७9३ । १० ५ ७८५ । १३ ॥ ७८८ । ७ ॥

श्र | शिवधएुराण वा Wages ३९९ । 9 ॥ ४२४ ।२॥

स | ACI वाखन्द्‌ Kis CO log १२०८ ।२४॥१९०।२१। १२९ ।९॥ १६६ । € ॥ १७२ । १९. ॥ ६७५ । ३ ॥ Rosi १८९. । € ॥ ९८४ । ९ ॥ ९८५ । ९९. ॥ ९८७ । ५ ॥ ३८२४ । © ६३८९ । ऽ ॥ ४३९ । ६ ॥ ५8४ । ९९ ॥ ५8५ ।९१,९७॥ ye! ९४ ॥ ७७ । ई ॥ ७९१ ।२॥

( ६९ )

प्ररा्रमाषवोखिखितामनिरटिंटपुराखनानां पुराणसन्दभानां TTT ।

(शआ्रचारकाण्डल्य) न ae र

S|

उमामदेश्वर्संबाद OBL १८ ॥ ४८४ । २९ ।

दयः)

qi

पिटिगाथा BRI Rey 88 IRA पुराण वा पुशागाग्तर UAV । ९२९ ॥ २२२। ९ ॥ २९५ । CG ॥ VER I १७ ॥ ८८०.। २९ ॥ ३०४ । १० ॥ ३९९ । ९.१ ॥ ३२५ । ९ ॥ ३५९ । १५ ॥ REVI RH VER । ९९ ॥ २७४ । ९. ॥ RTO ।९९१॥ ४४२। UB ॥ ४७८ । CH ७८२ । 9 ॥ ५०६।२२॥ ५१३। ६८ ॥ 4०५ । By cut २९ ॥ १९७ । ९९ ॥ COR] २० ॥ ८५ । 8, Qa CES | YS ॥ ७०८ | ९७ ॥ ७२० | १८ ॥ ७९८ | १८ ॥ SRE । ६२७ ९७ ॥ ७३० ।५ ॥ ७३५४ । १९ HORT । ९ ॥ ६९। २० ॥ q | वायतौयसं{हिता ५९६।२॥ |

a | सुतसंहिता seek

( @ )

प्रराशरमाधवोखिखितानां इतिहासग्रन्धानां प्रत्ापनपचम्‌ ।

(श्रालारकाष्डष्य )

नर

च |

GYM ९२।८॥ COR ।१८॥ ९६९३ । 9 ॥ WE VE! १९ ॥ ३€७ । ९७ ॥ 8०८ | १४ ॥ ४९२६ । ९७ ॥ SLE | श ॥ Bel 9 ॥ ७८8 । १६ peed ।५॥

Pau €< । २॥ ९०९ । १७ ॥ ९२० । .8॥ ९१५० । १९ PAW I

| १९० ॥. ३९९ ।९७ ॥ २७० । ९८ ॥ BVO । ९४ ॥ २४५ । ३, eal

Rug ४ ॥ 2९९ । RA RELISH २९० । ९९ ॥ ३७१० ।१।

BOS । ८ ॥ ३७५ । १९ ॥ २७९६ । २॥ ४९८ । ay 8२८।९१२॥

७९५ । ९२९ ॥ ४१५९६ । २८ ॥

SIT |

च्पारणरपव्वै UTIL ॥ १२९ । ९९ ॥ १२२ ASH १९९ le ॥ ग |

TAT ५४।११५॥ ५९।१९॥ ७७।९६२॥

( ६९ )

al महमारव € । ९२ ॥ SVIVE ८२ । ९, १० ॥ ६७४ ig preg! ७॥ २०९।९९॥ २०8 ।२॥ २९० | WAH २७५ ।१८॥ ९९२ | ५ ॥ ३९५ ।६० ॥ ५०२ । ९९ । ५२० IRD ५०२ । ९ ॥ EEE |

RR ॥ Cl रानधन्भ १९९ । < ॥ समायण ४९१५ ।९€॥ श ।

श्रल्यपत्वं 8८४ । ९९ ॥

Water ३९९ ।8 ॥ ३९८ । RT २९९ । १८ Ges । Ql so | १६ ॥ 8०८ । २९. ॥ 8९९ । 9 ॥ ०९९ । १७ ॥ ४२५ । ९२ ॥ ७९६६ । २९ ॥ ७१८ । ७ ॥ ७१९ । २०॥ २० । १४। |=

( qs )

पराशरमाधवोखिखितानां अुतिस्मृतिपुराशेति- हासातिरिक्रम्रन्धानां प्रज्नापनपकबम्‌ |

( ्राचारकाण्डख्य ) ॥ SS अ I श्योतिःश्ासन्न ९८० । १९ ॥ २९१२ । ९९ |

Deel

न्‌ | निगम ६७५ । ¶॥ ७०६ ।१५ WORE । १०॥ O89 । १२ ॥ ७8४८ । OI

प | प्रपञ्चसार ५ । ९ I

q | wetram ७२९ ।९० ॥

q |

षिष्णधर्म्मोत्तर ९६५। ९६ ॥ ९७९. । ९० ॥ ९७२ । < ॥ oul Wi १७८ | ९५ ॥ १९७९ । १.२ ॥ ९.८७ | VR, US ॥ २०२ । ९२ ॥ RR! ५॥ इ८द।९९॥ 88० ।२॥ ६५९ ।९४॥ ९९० | १६ ॥ ७०६। & ॥ ७२३ । ७ ॥ द° |B ॥ ७८२।९०॥ श्र | शिवधम्भ २७७ । २॥ Mama १२९ dA

( ९५ )

पराभरमाधवोकिखितानां दोनिकमन्धानां प्रत्नापनपचम्‌ |

(भ्राचारकाणष्डश्य ) to छ | उत्षरमौमांसा ५२९ । ५॥ ५३६ ।१९५।

ज | नमिनिद्व ७९।६०॥ ५९ ।३॥

WHET RO} RR

वात्तिक ५९ ite) वैयासिकमाव्म ऽ । १२। BGT OL SE MRI ers

( ९६ ) पराशरमाधवीखिखितानां निबन्धग्रन्धनिं प्रन्नापनपचम्‌ ।

¶ ्चारकाष्डश्य.)

GUUS Cer । ९० ॥

afyat (eq । ९० ॥ a | ख तिसं प्र ७८९ । ५॥ ७€९।२॥

पराशरमाधवस्य शुदिपक्म्‌ |

प्के |

( व्यवदारकाण्डस्य )

oO OEM Ga

St । चधाखायो

प्राषास्

@ सम्बत्तः येयसुक्ा निरौच्यते ॐ ¢ केवत्तख पकारः

शाम्भवं

प्रत्ययो eee waa ६ ततूपिचा सतोय ... कालेन

घटो

पाङ्मूखः

Tay aus मस्म

विवच्तित

STAT

शुखं

म्टद्ययानां

नामयो मोगाधिेषे

. सम्‌-

शुद्धम्‌ | ्ाघ्नायो प्रयास

e @ ® wan: (रव परण) येयमुक्घा facta ॐ eH Mawr प्रकारः |

सम्भवं

त्वत्‌पिषा zeta काले ब

धटो

TIES

Tae

भसन

wfaafara IAT

Te

ग्टक्षयानां (Waa)

ata at

भोगाविष्येषे

स म.

षष्टे | ९९० rex R es RUA RR खर्‌ २६५. ररव Rog asc aed २६८ गर्हे Reg Ree RE aro arc RRs RRS २५५

Rie

REY ROK Rog RER

श्ुडिषथम्‌ |

RAZA | रूपायेः faa दाप्यये it ao wets रातिभिः छतेषितुः . Rua समक्रिया इत्ति ... दणश्राषहत मस्माभिः | खक्छि ` yan: wh argent खत्वत्वम्‌

cam

दन्तो ६

सपिण्डाः | सर्टद्ानान्तु

मागा ose,

यस्तासां TST aE: तन्‌

seta: | mizfa: (णवं परथ) सते पितुः Wee समयक्रिया afa दण्यान्तु भस्मादिभिः सक्थि परषेः

प्रोक्तं मातुलान ,. सत्वम्‌ द्युक्तो zat | ईसपिण्डाः सदटद्धानान्ु भग WHATS TTI ary

PREFACE. अवतरणिका |

a

पराशर ह्तेर्मा धवाचा्यंदता याख्या समीचौगोग्र्यः | सेयं भ परं पणशरस्प्रतिग्याख्यानं किन्तु पराशरस्मतिय्धाख्याच्याजेनोपादेयः सति- निबन्धोऽमं विरचितो माधवाचार्गथेय । सोऽयं Ut erferara woes: सोऽयं महामहोपाध्यायरघगन्दगभद्धाचाययैपरभ्टतिभिः सू्तिनिबन्धकरसभिः TAMAS: | TAT ग्रन्थ राजस्यार््था वत्ते विशेषतस्तु गौडमग्डले विरलपरचारं लुप्तप्रायताश्वालच्य शास्त्रग्रन्थरच्तणदौच्ितेविंद्यावारिधिभि- रखातिकसमितिश्योभाकरैः समातस्तारैतलन्मष्रणं fatter सच्छोधगादौ नियक्तोऽयं जनः। मया तु यतमानेन यथामति wae श्रोघनमकारि | Tse विरलप्रचारतया चास्येकमपि पस्तकं Wag a wag) तथापि महता saree श्ुदता कथच्धित्‌ सम्पादिता | य््थाचैशद्याय टिप्पणमपि तेषु तेषु शयानेषु विरच्य दत्तम्‌ | तथापि खच याऽश्ुदिरविंपञश्चितां प्रतिमास्यति सा तेरेव कपया श्रोधनौया | यानि पुस्तकान्धवलम्गयेतस्य शो धनमकरवं तेषामिशनौमुह्लेखः कियते | एकं तावदस्यातिकसमाजादागतं मूलमचम्‌ | डितौयमपि तत watata- भाचारपायच्िन्तकाण्डदयात्मकं वथाख्यासद्ितम्‌ | टतौयमपि तस्मादेव समाजात्‌ UE अाचारकाष्डरूपं व्याख्यासङितमेव | चतुथं संस्छत- विद्यामन्दिरात्‌ समासादितमाचारपायशित्तरूपकार्डदयोपेत सव्याख्यम्‌ | wer शान्तिएुरनिवासिपण्डित रामनाथ-तक रतनात्‌ पत्तं तादृशमेव | WS मबरदे शादानीतं बेशक च्तरमुभितं तथाविधमेव । तदेवमाचार-प्ायखित्त- काण्डयोः षट्‌ पुरतकान्युपलब्धानि । व्यवद्ारकाण्डस्य ta पुस्तकं पर्डित रामनाथ-तकंरनात्‌ प्राप्तम्‌ । दितौयं संरुढत विद्यामण्दिरादधि- गतम्‌ । eat काशिकराजकोयसस्कछतपाटश्रालातः समानम्‌ | तदेवं दवहारकाण्डस्य Alfa पए्तकानि संश्रहोतानि | [त

A

TUE तावत्‌ wef gteents षट एतानि द्योकानां fart | ते च ater दादश्नभिरध्यायेर्विमक्ताः। तज्राद्यमध्यायचयमाचार- काष्डम्‌ | पराचौनमध्यायादटकं प्रायद्धित्तक्षाष्डम्‌ | खन्तिमस्वध्यायः परि- णिरटरू्पः। ere fe धर्म्माजुरानम्‌ । तचादयेगाध्यायचयेखोपदिदम्‌ | wea घम्मेमनाचरतः fafaxgafasat यद निदमापद्यते, तन्निराकर ~ are प्रायच्ित्तम्‌ । तश्राचारोपदेश्रात्‌ परतः समुपदिषटम्‌ । यथा कल्प- amet नौतधर्म्मामुानं तदतिक्रमप्ायच्ित्तोक्तम्‌, तथेहापि सञाकै- घरम्मामुानमतिन्रमप्रायख्िन्तश्चोक्त ब तु यवहासोऽपि परा्ररेणोक्तः। परन्तु राजधम्भप्रस्तावे, प्रजाधर्मेण पालयेदित्यनेन व्यवहारः खत्चिवः { यद्यपि खमान्तेधन्भाग्तरवत्‌ व्वदारोऽपि वेदमूल इति सोऽपि धम्मे za, wag समाकधम्भमुपदिदिक्तोः पराप्ररस्य च्वहारोऽप्यपदेषुसुचिवः, थापि तसेतक्षोकप्रधानत्वादुपदेध्रोन Be | दिविधो हि धम्भः कखचित्‌ परणोक- प्रधानः कञ्चिचैतक्लोकप्रधानः। तच परलोकप्रधानं धम्मसुपदिदित्तुराचायः प्रौचादिकमेवोपदिष्टवान्‌, तस्य परलोकप्रधानत्वात्‌ । Tae नोप- fetu वस्येवक्लोकपधागत्वादिति क्ष्यते । व्याख्थावा तु माघवाचाय्येड व्पाचारकाण्डप्राय्िंत्तकाष्डयोर्याख्यानागन्तरः परि शिदरूपतया व्वहार- काण्डमप्य॒पनिवद्धम्‌ | तदेवं मूलस्याचारप्रायच्ित्तरूपकाग्डदयात्कत्वेपि माधवाचाय्थे्ता AQT तु काष्डवयवतो, ाचारकाण्डं प्रायखित्तका्डं वहार काष्डश्चेति |

तच्र प्रथमेऽध्याये UU वणानां साधारणः ( शिटाचारः खद्धिकश् ) असाधारणः (sean च्तितिरत्तादिरूपः) च धर्म्मो निरूपितः । दितौये कृव्यादिरूपो नोवनोपाय उपदिष्टः | उदेग्रतखाश्रमधम्भद्धवनं छतम्‌ । दवोयेऽध्याये खश्रौचविस्तर उदे शतः श्राडसं यह खोक्तः। चतुर्थेऽध्याये प्रकौै- ऊंपापप्रायस्खित्तं एवमेदादि परिविदनश्चोपदिदम्‌। पञ्चमेऽध्याये प्रकयैयंपाप- grafts चाहितामिसंस्कारखाभिदहितः। wey मलाव सङ्सै- करणोपपातकप्रायसख्खत्तान्य्॒तानि | शदिच्ानब्ररसयोः । सप्तमेऽध्याये रसा-

ॐ :

्रातिरिक्दव्यश्डिशपदिदा । अधरमेऽध्याये सामान्दतोगोबधप्राय खित्त- Wy | नवमेऽध्याये रोधादिमिभिश्तकगोबधप्रायखित्तमनुशिदम्‌ | दणमे- ऽध्याये खगम्यागमनप्रायच्िन्तमादिषटम्‌ | Tatas waters गादिप्रायच्ित्नमादध्रितम्‌ | इादग्रस्छध्यायः काष्डदयपरिशिदटरूपः। पराशर स्तौ wet ewan कलिधर्म्मां गामेवोपदे्रः | सुनिभिः समन्वितः किल भगवान्‌ वेदव्यासः कलौ मनुष्याणां wise यथा- वदम्भमनुखातुमसमर्थानालच्छय कपया वदरिकाश्रमस्थं पितरं पराशरं Vs- वान्‌ । स चेवं vat धन्भमुपदिरेश । eau amc ate: प्रायञ्चित्तस्य बाडल्यश्चोपलभ्यते | लोकानामल्यसामर्थ्णात्‌ खाचारसङ्कोचः, mse प्रायश्ि्तविस्तरः | अथापि सङ्को चोऽस्तयेव । यथा गोबधे बेमासिकत्रतादिकं मन्धादिभिरपदिष्टं, ब्रह्महत्यायां च दादश्वाधिंक- ्रतादिकम्‌ | पराशरेण तु तच तच यथाक्रमं TTT सेतुदश्येनश्चोक्तम्‌ । तस्मात्‌ WMHS तत्र तच तत्चदेव मुख्यं प्रायच्वित्म्‌ | त्रवान्तरदेतदे- sian | यस्य fe we vem श्रयते, तदेव महत्‌, खायासबाङल्यं तु म मङ्त््वप्रयोजकम्‌। तथात्वे कषकागामायासबाडल्यात्‌ Tata महत्‌ स्यात्‌ गो मूषाद्यपेत्तया सिंहवयाघ्रादिमूचाणासुत्वर्षो मवेत्‌ | We- मरानुसारेण तु विषयव्यवस्ा न समौचौना | सर्व्वा सां सू्तौनामवोग्दृशा- AMAT | खपरिश्नातस्छ्यनुसारेण अयवस्थायामभ्युपगभ्यमानायान्तु पे तथा व्यवसाया छतायां कालान्तरे Was Tea अव्यव- खतवापत्तेः | तस्मात्‌ तव्रतान्तरविधानं न व्रतान्तरस्य निवास्कम्‌ | इत्यश्च wafeq विषये भिन्नभिन्राष wifes विभिन्नानि त्रतान्युपलभ्यन्ते, तच सर्वेषां विकल्य खवेति समोचोनः पन्थाः | खायासबाडल्यात््च वान्तरफल- बाल्यं मदतोत्रतस्याल्येनां गेन पापच्तयोऽवश्िद्धेन चांशेन खर्गादिसुखािर्वा कल्यनोयम्‌ । पापच्तयादिकं प्रकतपलन्तु विदि तेभ्यः सर्वेभ्य णवाविगरेषेण जायते | रखवमल्यत्रतेनापि wea: पापस्य कियानंशः aad! अस्मिचर्थे यास्याृद्धिर्माधवाचार्थेः सव्वधा समुपादेयो विचारः प्रवतित दय॒पारग्यते।

माधवाचार्यंणेदमपि विचारितम्‌ । व्यथा । ब्रह्मश बादयुतयन्नं पापं दाद प्रवाधिंकादिना व्रतेन aa | कम्भजन्यपापस्य कम्भणा AUT: | अमच्यमश्चणजनिवन्तु पापं कथं नश्यति ? यावता भक्ितस्यामच्छस्य मांस- प्रोितादिरूपेख परिणतस्य श्ररोरेऽवस्धानाव्‌ । खपदि्रपदा्थपरिखाम- erg wits कथं प्रायख्ित्तानुानेन पविच्रता श्रक्धते वक्तमियेवमाशद्ख सिडान्तिविम्‌। अतरवामच्यप्रचणप्रायख्ित्ते श्द्ुपुव्योप्रभ्तौनां कायस्य पानं विदितम्‌ | तथाच तत्ततङ्काथमानेनामच्दरद्यपरिणामभतमांसग्ोोखि- तादेः संश्योधनमुप्रपद्यते | पविकतन्तदुद्व्यक्षाथादोनां मांसश्योश्तादिरूपेख परिणतानां प्रदुमां स्रो ितादिप्रोधकत्वो पपत्तेरि त्यादिकं विचारितम्‌ | रतेनाभच्यमच्तणप्रायच्ित्तं सादिषरत्रतादिकमेव करणोयं ब aque धनुदानादिकं कनतैमुचितमिति माधवाचार्व्याणामभिप्रायः पतौयते | सा खल्वियं परा्ररस्प्रतिः कलौ युगे प्रशौतेति तत ख्वोपलभ्यते | सा चेयं प्रायः सव्वासामेव Malai परमाविनो । पराशर एष्डता वेदब्या- सेन खस्वेवमुक्तम्‌ | शरुता मे मानवाध्म्मां वाशिष्ाः का्छपास्तथा । Mata गोतमौयाख्च TITAN BAT? | कत्र व्विष्णोख संवर्तादत्तादङ्किरसस्तथा | प्रातातप्राच्च हारौ तादुयाक्लवल्कयात्तयेव च । खापस्तम्बक्लता धर्म्माः wee लिखितस्य च | काव्यायनछाताखेव तथा प्ाचेतसान्मुनेः | तदनेनेतासां स्तौना परतो भगवतो व्यासस्य प्रश्रः, वदुक्तर रूपतया च पराग्ररस्यास्याः सतेरभिधानमिति Wend | सेयं सतिः ya- want सारसग्रह भूतेति प्रतोयते । wai fe wat क्षचित्‌ wan: वाक्यमविकलमेवोक्तम्‌ | यथा नष्ट wa प्रत्रजिते इत्यादि नारदस्ब्मतिवाश्चं तथेवाभिदितम्‌ | कचित््वं शतो विकल स्पृ्यन्तरवाक्यमिष्टोपन्यस्तम्‌ | यथा शुदधोदिपो दशाहेन इत्यादि दच्तवाकं जातौ विधो दश्राहेन दत्तो विकलव्य पठितम्‌ |

1

aera लिपेचखातुथं सारत्यश्च सप्रसिद्मिति तज ग fafqeway | स किल प्रसिद्धस्य बुक्षमष्ौपतेरमात्य खासो दित्यमिं स्ुप्रसिद्धमेव | किं बहना सामगाचाय्ये-माधवाचार्थ्यावेब aw प्रसिदधेमुल- मिति wet वक्तुम्‌ । स स्वयं anata भारतौतौधेसय fire इति स्मिन्नेव Us कालमःधवादौ चोपलभ्यते | शस्य Aware जननो श्रीमती, पिता मायणः, सायणमोगनाथौ सष्ठोदसे | सोऽयं मरदाजगोणो- ae: यजुर्वेदौ बौधायनशाखौय mace ग्रञ्स्योपक्रमणिकायां zat ऽवगम्यते | wa fe तचोक्तम्‌ | stadt जननौ यस्य छकौत्तिर्मायणः पिका | सायणोभोगनाथश्च मनोबुद्धौ weet | यस्य बौधायनं दघं शाखा तस्य च याजुषी | । भारद्वाजं कुलं यस्य ware: स fe माधव इति | तदनेन माधवसायणौ सषोदरौ भ्नातराविति स्प्टमवगम्धते । येतु माधवसायग्योरमेदं मन्यन्ते, ते कथमिमां माधबाचाय्येस्योक्धिं न पग्यौ- श्लोचयन्तौति न खल्वधिगच्छामि । अस्तु तावत्‌ । स खल्वयं माधवाचार्यः SUMMA न BP | तथाच सायणाचाय्येङ्धतयन्रतन््सुधा निधिययये। | तस्यागूदन्धंयगुरस्तत्वसिद्धान्तद कः | सत्वन्न: सायगाचार्ययो मायणाय्येतनूद्भवः | उपिन्ब्रस्येव यस्यासोदिदधः छमनसां fia: | मदहाक्तूनामा्रत्तां माघबाय्येसष्टोदरः | वदचरोपेन््रसयेश इव सोदरो माधव खअसोटिलक्नया माधवस्य साय शाग्रजलवं प्रतीयते । माधवार्येत्या्॑परप्रमोगाच्च तथाऽवगम्ते | अतयव माधवाचार्थो SHAT THT बाऽमाद् Tale सामणाचायस्तु gare ततृप्रस्य इरि हरस्य wate खासोदिति gat सङ्गच्छते । efexcy इुक्षा्मभत्ं तु TWEE स्पसुपलभ्यते |. रवं fe तोत |.

+

दंशे areas तदग्धयनिधिः श्रीसङ्मोऽभूजुप-

erga पादुरभदमोडचछरभिः ग्नौनुक्काएष्वीपतिः |

इरिहरनिमभूमा कामदोऽभूव्नगत्यां

ह रिष्रनरपालस्तस्य FATT |

स werd सायणाचार्य वेदमाव्याणि विरचितवान्‌ । न तु माघवा-

चार वेदमाष्याणां निर्माता। sata Sear माधवाचाग्धैनिमित- जेमिनोयन्दावमालाग्रस्चस्यः BTN: प्रमाणतयोख्िखितः । तदुद्धरणवेलायां न्यायविस्तरकार आइ, — इत्न्धोक्तिरूपेय समुल्नेखः gai सङ्ष्छते | ae कचित्‌,

छृपालुर्माधवाचार्ौ वेदाथ aya | cee! तदपि व्ये sate सम्मानप्दश्र॑ना्थैमेव। आतणव खवशा- श्यभूलसककममद्ाराण्तितया वेदमाव्यस्य aaa कचिदुञ्ेखौ दृश्यते |

सक्मेग प्रकाष्यते |

इथ | खतिरन्यद्टतिवयोञ्ेखः खल्यन्यस्िन्‌ सम्मानातिश्रयमवगमयति । हक्धैव Fora वत्तवूपरकरणपरिसमाप्तौ, ^ दति सायगाचाय्यैविरपिते quae वेदार्च॑परकाशे ” - eerie परष्पिकायां यल्लिखितं aad ages । आपि च धातुङत्तिनांम यन्थः सायणाचार्य निर्मितः | सेबं धातुडनतिर्माधवीयेति नान्ना तनैव प्रख्यापिता | तथाच धातुटन्तेपकम- पिकागतः BT |

तेन मायणुजैय सायणेन मनोषिणा ।

खार्या माधवौयेयं घातुढत्तिषिर्च्यते । Ararat सायणाचाग्ैठतमित्येतचच ततृक्घतयच्नतन्बधा निधिगन्ाव्‌ स्यदः मवगभ्यते । तथाच तच सायकाचाग्ं प्रति सभासदामुक्तिः ।

धौताः सकला FETS च दृद्ाथंगौ सवाः |

त्वत्‌प्रणोतेन तद्भाष्यपरदौपेन प्रथोयसा ॥ सोऽयं माधवाचाग्थ चुरायसार-पशाश्रर ख्तिश्याल्था-कालमाधवापरनानः

|.

सेय-कालनि्ंगरव्थान्‌ face परतो भेमिनोयन्धायमालां सददिश्लरं च रचितवान्‌ |

ख्याय माधवाचार््यो धर्म्मान्‌ पाराद्नरागथ |

तदनुानकालस्य fas TTT: | TUR कालमाधवगतेन शोकेन परा शरस तिव्धाख्यानाबन्स रं कालमाधव | Uy: TMA इत्यवगम्प्रते |

श्रतिस्रतिसदाचारपालको माधवो बुधः।

स्मार थास्याय स्वाथे Ferra sta उद्यतः ॥ इति जेमिनोयन्यायमालाविश्तरगतेन शोकेन सर्वषां स्मा्तधर्ममाणां वथा- ल्यानागन्तरं जेमिगोयन्यायमालाविरतरोरचित इति चावगम्यते । यास्या तायं Ble: खयमेव । तद्यथा । सव्वेवाश्चमानु्रहाय परायसार- TOMES TAH: yet व्याख्यातः, इदानौं दिजानां विद्धेषानुाय ओौतशम्भवयाख्यानाय ven इति | |

अद माश्द्चते कैश्चित्‌ | सायणमाधवयोभिन्नत्व, सन्बदग्रंनसग्रहे —

श्रौमत्‌ सायगमाधवः waa सतां प्रोतये । _ ` square: कथं सङ्मनौयः | अचय रव सायणः स रव माधव डति सायणमाधवयोरेकल्वमवगम्यते | खनेतदालोचनौयम्‌ । पूर्वोक्तप्रबन्धेन वायणमाधवौ सदोदसै माधवस्य खगेमनात्‌ परतोऽपि सायणो जौविव- ata वदानौमेव तेन यद्वतन्लघ्ुधामिधिविंरचित इति स्परटमवगम्यते | aH सायणमाघवौ मित्रामिद्यकव नास्ति सन्देहः | सायगामाधवयो- रभेदनिर्देश्स्त सायशश्नब्दस्य वश्ननामतामप्यवगमति | तथाच माघवा- चायस्य Set Wa सायण आसौत्‌ सायग्माधवौ tq तु सायण- वंरोत्पच्नाविति शिष्यते । सायगश्नन्दस्य वशनामता तु सव्वेदगंनसं्रह- शव सष्टमवगम्यते | र्वं हि तचोक्तम्‌ | |

ख्रीमत्‌साययदुग्धान्धिकौस्तुमेन महगैजसा |

कियते माधवाग्यय HATTA: |

अच सायशदुग्धाज्िकोस्तुमेनेति विग्रेवणोपादानात्‌ साययव rte माधवस्यावगम्यते | तथा सायगरचितधातुडन्तौ,- afer Maggy: एष्वौतलपुरन्दरः | + लां + + तस्य afeafaananfa मायद्चसायणः । ti यः ख्यातिं canata यथार्थंयति पाथिंवौम्‌ ॥ Xx % x x% तेन मायशप्रजेख सायणेन मनोषिया | वशार्यया माधवौयेयं घातुडत्तिविरग्यते ॥ es fe. तस्ये्यादि श्लोके माययस्य सायणतयोज्ञेखो वंद्रनामतां वस्ाव- गमयति | तेनेष्यत्तरद्लोके च सायगनामधेयत्वं सस्येति धौमद्धस्नुचिन्त- मौयम्‌ | WAST पुष्पिका यामपि, मायगस्रुतेन ATeTaeeca सायया- चार्थ विरचितायां,- xenfe लिखितम्‌ | ददन्ति विचारणौयम्‌ | माधवाचार्थेण सव्बेचैव uae विद्ा- तोर्चस्य प्रयामः छतः | सव्बैदद्रंगवं पहस्यादौ तु,- पारं गतं सकलदण्ंनसागराणा- मामोचितार्च॑चरितार्थितसव्वंलोकम्‌ । sturguifaare निखिलागमन्ञ सव्वन्नविष्णुगुरमनग्वहमाश्चयेऽहम्‌ | द्क्तम्‌ | विदयातोर्थ॑स्योल्ञेखस्तु न छतः । किम कारशमिति भ निच यते । परन्तु श्याङंपायितनयश्तस्य wim गुररासोदित्यवमपि सम्भ- aq | इत्यन्त किं विस्तरे ? तदेवं माधवाचाय्ैसायणाचाग्थैयोमग्रम्यदशनात्‌ यावान्‌ माधवा- चार्थस्य परिचयोऽवगम्यते, तावानेबाचोपनिवद्धी न तु कंरूपगया कलुषतां नौव इति शिवम्‌ | |

कलकाता राजधान्याम्‌, , से रपुरनगरवास्तव्यः, WAT ९८२० | भाद्रे Ala | St GHAR देवश्रम्मा |

पराशरभाधवस्याकारादिक्रमेश विषयद्चची |

= BBO

व्यव्द्ार्‌ काष्डख्य | ..

Zl विषयः | अप्निविधिः अदत्तमिरूपगं agers ... अदत्तस्य प्रद्याङरयौयत्वम्‌ ` अदेयदानप्रतिग्रड्योदंण्डः `

> | ole $ 9 ५९ ५ * > A १

सदेयम्‌

अध्रिकम्भ्टतः खरूपम्‌ . ..

BATT WT:

अनिचक्तप्रतिनिधथः अनेकम्ट्केककम्भि वेतनापेय प्रकारः अनं शानां एवस्यांशभागित्वम्‌ `

VU मर्यम्‌

अन्तर्गं तमावलच्तकलिक्कानि ˆ .--- ०.

खन्तेवासिनां WANT

अन्तेवासो

अन्यतरा कल्ये भोगस्य न प्रामाण्यम्‌ चन्यथावादिनः समभ्यस्य दण्डः | अन्धाहि वलयम्‌ =... Suna. “eee अपलाधानुसारेण दण्डयवद्या -.. क

( २ )

fawa: | Ce | अपराधाः ., sai - see BB अपुजदाययङ्डक्रमः ,,* sais ००० ४५२ agrut पन्बधिकारविच्ारः =... ००, २५४.

अप्रकाशतस्कराणां ददः... ००५ ao Roe CIR MTSALT: a ee equanfrernaey कायैस्यासिडिः ... = ११५ अपरगस्क्राभियोक्घरि कालदामम्‌ ww ५९ च्मियोक्ञादोगासुक्तिक्रमः es ४५ खभ्येलयायुखषा... =“ tee “* २३० अमेध्यादिगा तङ़ागादिदूषये <=: ,,. RGR

afd: ufafafa wha 4 se 8 कर्धिप्र्र्थिंगोः कस्य क्रियेति निरूपयम्‌ ... ६९ afagafuat: सन्धिः ... eee ००५ yss अवस्छरादिभिखखतुष्पयादिसोधनिषेधः ..“ २७७८

अविमाज्यद्रव्यम्‌ ५ | ०० ० द्‌ अविभाज्यविद्याधनलच्वणम्‌ ees ee B09 श्यप्नोलवाक्धलच्तणम्‌ we Se २९४ अादग्रविवादपदानि .“ ष ५८ १९ असात्तिप्रत्ययाविवादाः ... , ° ००, ` ८४ असंवद्धवादलच्तणम्‌ ... = र्र्‌

असामि विक्रयः. .* ss 4६६ oe २९१९

ST I श्वागमपूव्नेकमेव भक्तेः TAT. ae HOR च्धागमवदोचेकालत्वादिकमपि मुक्तः प्रामाण्यकारणम्‌ १०२

६४

( ३ ).

विषयः गमं विनाऽपि जिपुडषमोगस्य पामाण्यम्‌ अचरितलक्णम्‌ आचाग्धैस्य क्त्यम्‌ WATT ae aya wtzar: अधिनाश्रादौ saat. साधिनिरूपयाम्‌ wifi faite: अाधिपालनपकारः खाधिमेदाः ... oat साधिमोचगम्‌ ... | . धिसिदिप्रकारः 0. lk | aa ATT TATA: ee आवेदनप्रकारः.... व ` - अ (सेधमेदाः ,,, चासेधादिविधिः असे धावः ... अासेधाशं । भसेध्यासे धक योस्तत्कालोक्लङ्कने दण्ड afeanay खत्वनिटरत्तिकालः ... arwarey: UUBTATET! ...

हृङ्िलादयः

एषे । १०द्‌ Xen

ca २४९

& न

~ स्र ६७५ ROR €५ र ee aa + ९०९ BR

as Re ७ as

कड

९०८

RE.

Re

०५

विषयः | उत्वोचखरूपम्‌ उन्तमग्रश्यासि ... उन्तमसाहसदब्डः = ,,, SULCUS: उश्तरमेदागां खरूपाणि ... उन्तरमेदाः उन्तरलक्तणम्‌ ...

उन्तरादाने wafer: पराजयः

उश्वशामासा्नां लछयानि उग्सरामासाः ... és TIAMAT ... | उपधिल्लरम्‌..,* उपनिधिलचछणम्‌ उपविक्रयलचछणम्‌

ऋगग्रहटगधरम्मा

ॐ ।

eed

[णी

क ।

ऋणयशलैटसेदेम Ta: परिमाणमेद

र खद्‌ामविधि

ऋणपरि ए्नोधनमकर्तारः .. कटणादानप्रकर्णम्‌ WALA सप्विधत्वम्‌. ..

षष्टे |

९२€

२९८

Re © uz ४६ Yd ५४ 8 ys ys

ROR

Ren aa

RR

reo

९९८ १६९६ ae १९५

२६६

९६६

„ =

१९

ae 79 BS

४ १९ <

च |

विषयः | ` कतिचिहेधाचाराः कन्धादूषये दण्डः कन्याहर्ये दण्डः WAHT: काथंदशंनपकारः काखंदानस्य विषमः = qeutaa: ... ७८; कूटसाचल्तिणां दख

छत्घ्नक्टण परि शोधनाग्रकतौ दन्त Tees Senta केषचित्काग्धविग्येषे ष स््नोणामखावन्व्यम्‌

कोश्चविधि क्रियाणां बलार्बलमावः करियापादः क्रियामेदाः ATUL TART: क्रोतानुश्यय वित्‌ पमव्यवदारः `

कचित्छतन््क्ृतस्यापि का्धस्यासिदिः ..

atacagiaaisty डडिमवति इचिदरशिरो दिव्यम्‌ कचिदाने भार्गथादोगामनुमत्धपेच्चा क्चिद्धक्तः पाबल्यम्‌ कंविद्यवद्ारनिय यस्य घम्भबाधकत्वम्‌ it) =... =

गणकलेखकयोः WHAT गवादिपालकस्य ब्टतिपरिमाशम्‌ .. मोप्रचारभूमिः..* ,

| | च । चण्डाल्यादिगममे दण्डः ... चतुव्पाद्यवषारप्रकरणम्‌ nae चिरन्तनाया सुक्तरपवादः च्नोराशां मवविधत्वम्‌

चोराणां मावकाश्ादिदाने दडः... चोराद्ंने RTA

श्ोरितद्रव्यदापनासम्भवे LTT खय AHAB

च्ोसोपेचिणां दबः . ...

लानि

)

Ue |.

RSX

रहे . ats २९५ .

२६५४.

९९ sq. +

a

२०५

Row

३०६

२०४

RR

wet |

र <=

fara: | | wei | uett TITAS: ,., al aa Pee OOP १ MATS लेखनौयायीः ,.+ ० == ` €. ह जलविधिः ae See, * १९३७ ` ष्ट भवि-नर-निरू्पगाम्‌ = ०, ` ०० ० १४० १४ SICKLE Ci CC | ,,५ ` ` ` = ११७ शद जानतः साच्यादाने दोषः. ` ०० ०, ८९ शर्‌ भनेपदपचम्‌ ५ = ० + ० ge १७ `

SC „= न ~ ~ ४६ चद

त्माषविधिः ... wort ae aut Se ९० तवरन्नानोपायः ~ ५" द ऊः + - 2 १७ वखरदेविध्यम्‌..+ =, ` „^ ^ RE १४ वीरितानुशिखयोभेदः = ` „= ` ==" १९९ श तोत्राकलच्छयम्‌ = „= „० ` „` २९8 ९२ विएदषमोगनिरूपगम्‌ ,,५` ` == = ९०४: - १ द्‌ | दष्डपादव्यमेदाः > अ - श १८ दष्डपारव्ये विधयः = ,,, ०० ,,„ ` २८९ 8 TTA ०.१ ace ०००“ ००५ . REB Re दनिरूपयं तद्वेदाच्च tee ० २९७ १४. दक्षस्यानाशरणौोयत्वम्‌ ,० ,„ ० रर दचाप्रदानिकम्‌ ‘is ९ sae २२४ ख

छ. | 3

विषयः | एष्ट | दायदेविध्यम्‌ ,.* sie i a इर्‌ दायमागः ०, ७०० ०० ०» BRE दायलच्छणम्‌ °. eee ooo =-=, , RG

टायानद्ाः eee eee । eee oes , Red at

दास-कम्मकरयोमेदः een RRS दासतवमोचनगविधिः ... ५, २88 दास्रतविधिनिषेधौ knee =“ BR

दासविमोच्वणेतिकनतैच्यता kee र्वु,

दास्रब्दब्युत्मततिः ०० ase see R88 दासखरूपं तद्धेदाख्च se रि २२९

दिव्यदेशानादरे दिस्य प्रामाणहानिः.. .-.. . १२१. .

FEAT ,,५. wee न, wee, ९२९

दिष्यप्रकरुणम्‌ ... ०० , ०... ००... ९९०. दिव्यानां कालविप्रेषा) ,, wee १२०.

दिखेतिकत्तैग्यता woo. ०००, =" , ARR fetem ... Shea! Binns, Shea । ५ । देवम्‌... sats ०००, चन , ०००. रद्ध देष्दृषटस्य लच्तणम्‌ it. a ei BY VUFTUGRMGT peewee दश देवम्दतानां wt कणादिकं पालेन . पशुखाभिने

दशंनोयम्‌. ,.... ^. "~ CS

दुतसमाद्यौ eee : oop... 999 , * [82 हि Bes द्यूवद्यानव्यवस्या । ooo _ 999 ^ + @ ९ ® - र ave

इयोरेकमधिं कुव्मैवो SW. eel, ९७६

( € )

च| विषयः |

धटनिर्म्माणप्कारः 9१७ 9०७, . , eee...

धटविधिः ss tition, Ae, «

धनतारतम्येन FT wee धनागमभेदाः eee ००9, . ® 99 ; , 9७०, , .

WAST ..* १,

धनुःपरिमिाणम्‌ ber: BOR. Siene

धम्लबलच्तयम्‌ eee eee e । 28)

धम्भश्रास््रयोर थग्राख्नयोख विरोधे निणेयः .... ` धम्मश्रास्नविरूडस्याथ शास्रस्य ASAT °... `

धम्मशासत्नाणि oes eee . , eco... ote

धर्म्मादिमिरपायेः ऋणग्रहणम्‌ oe

धर्म्मा धम्मेविचारविधिः ... re a धर्म्माधिकरुणलच्तणम्‌ ae ध्वजादतलच्तणम्‌ त

निच्तंपना्रे यवसा ,,. si ह निक्तेपभेदाः eve eoo-:: 9०9 $ , ; @ ०9; `

निक्तेपमोगादी दण्डः ,.* ,.^ `

निक्तेपरच्तयफलम्‌ == „== “+ „न `

गिच्तेपविधिः ...

fraq ® ० ® ध - eee Cee a

निजधर्ममाविरोधेन राजछतधम्मपालनंम्‌ = .,,

ue | We.

९२५.

९९९

RRR.

९२७ १२७ PER RE २९. Ré १९ ° १४९ १७ न

२०५

Rog :

२०४५ २०५ ०४ २०४ Rus

विषयः | नियौगस्य वाग्दत्ताविषत्वम्‌ ००, भिययपादः + ०० ०, नि्वयपकारः ..+ ०० ०९

निेयखयानामि,.. aoe ००७

निखंयदहेववः ,,, a. धर

निव्धैनोयच्यवद्ाराः eee ecg’ निष्ुरवाक्धलच्तगम्‌ 9० ` (११

frecracre व्यवहारस्य सिद्धिः निखृटाचैल्षशम्‌ = ०० ०, न्धायश्ब्दार्थ॑ः ,.. ०० ATHY व्थवारनिणायकत्वम्‌ न्यासल्णम्‌ .- = ० ०

पच्छदोषाः । ॥ 8 0) nae. eee पद्लद्छगम्‌ eee e990 eee पखव्यादावयचाव्यवदारतो TAF? ..*

uae विध्यम्‌ eae of

परप्रकार्भेदा ००७ ००९ `

परणस््रौतदुपमोक्तविषये क Oct) .. `

पतितस्य मरणाभावः °, ue

प्रथि परौषादिकस्णे दण्डः wh पस्त्ान्याः fata: wee

प्रार्ष्याकरणाय प्रतिगूदानम्‌ ce पालदोष्‌ः ,,, ह sae

RAR २५८ २५८८ RRO ९९० २७९ ३२४ zed Bch

( १६ )

विषयः | पितापुचविरोधे साच्यादौनां दण्डः ... पितुरूद दुहितरो ऽप्यंश्रमाणिन्धः ,., ,.* प्षप्रतिग्रह्परकारः एगन्यायपकरम्‌ एदषतारतम्धेन दण्डव्यवख्ा Sh. ae एूनेपच्त्योघनकालः ae, ra चतुविधत्वम्‌ ..* पनैवादिनिणयः... seen. “oa

A पतामदधनविमागः nee wee sez

पौरषमोगकालः व

प्रकाग्रतख्छरागां THB? ०, ia प्रकाश्रत्छरा१.., = ० ००, ०८, प्कोरीकलच्तथमेदौ = ०,* [र ea परकौयंकम्‌ ०० ५ ०० |

Weare: aS परतियरदप्रात्तभूमौ चचियादिपाणामनधिकारः प्रतिच्लाप्राद .

परतिभूदानासामण्ये विधिः

प्रतिभूमेदाः on. ०५७ te oi प्रतिभः an ४३ oie

प्र्र्थिगः कालदानव्थवस्रा (व: ea mate: कालदानम्‌ ५, ० प्रमाण्दोषस्यीद्धावयितारः a अ

we | RR २९४४ aed ९.६० cud

RR १५.

! विषयः | प्रमाशदोषोद्धावनप्रक्षारः.. “००. TATU ATMA ART IAAT प्रयल्ननिरूपयणम्‌ a4 sage प्रव्रब्धावसितब्राद्यणस्य निर्वा खनगप्रकारः ` प्राङन्यायोत्तसम्‌ ४ प्रादविवाकशुणाः

प्राडविवाकलच्तणम्‌ =... प्राृविवाकस्यानुकख्पः °“ ° ` ` प्रातिभाद्ये निषिडाः ww ` ** प्रातिमाये वर्व्याः ~ °

फालविधिः ... eur

बलात्कारलच्तणम्‌ le बन्धवाः -* ० -

Lois = भागग्टतस्य न न. भाटकेन परभूमौ ATT we भाटकेन यानादिग्रहण्यवस्था, “^^...

माषादोषाः .. न

भात्रालच्छयणम्‌ थः ooo coo ..

qe

१४९

१९१ aus

aes

RRC

२२५.

` प्रहर ।

( शद )

विषयः | UE | भित्रनातौनां garat विभागः ,,, sa Baz भिन्रमाटकानां सवयोनां विषमसष्यानां एचाणां विभागः ३४२ भित्रमाटकानां सवगोनां समस्यानां एजाणां विभागः ३४२ मुक्तिपरकरणम्‌ ... sy > 9 1 |

मक्तिमेदाः er न्द्‌

मतकानां चेविध्यम्‌ ee vee aoe pom 99 99 99 39 R 8२ गतिं zeta कर्म्माकर्णे fafa... ane ABR

गतेरनिख्ये AMAA... wk ,,„ RRO मतेनिश्येऽपि कचित्‌ खामौच्छयः न्यूनाधिकदानम्‌ २३१ द्वलमक्ौ छ्य कम्मांकरणे दण्डः ... .. . २३२ दानां रच्तणोयवस्तूनि ... „~ „~ RRR मोग्राङ्धानि „= ८ = ^ ९०९ ange विषतिपत्तौ तत्‌साधनम्‌... „~ ROR

{णिः

म। मुष्यवधे ्रवादिसत्रिधौ EL oo.) „.. € महतः see ०५* ‘ov ००५ VRB म्यादामेदने दण्डः ke wee २७९ मातरः ‘vis ewes” = RRR भित्थोत्तरस्यावान्तरमेदाः aS

मित्थोत्तरम्‌ eee on ee ४ न See । | ye मुस्यगोणानां एवाणां खरूपम्‌ RB मोल्सच्तगम्‌, ee ee ° = ००९“ 9०७ R92

( ९४ )

gq | विषयः | अथाविधिविचारे राश्चः फलम्‌ 9 ` 9 १

याचितलच्णम्‌ युद्धः. °" sist

C1 CIMA एरौषकरणे दद्धः ` रागलेख्यविमागः

cael लेखनौयार्थाः ...

राजश्ासनलद्गम्‌ eee ae eee । ee ` रानेच्छया नियोयविधिः ... ~ ag

® राश श्रास्नाद्युसारेणेव WTA HAY -""

SET: eee eee oo0e oe | 1 1 ख | ज्ेखदोषमनुद्धस्तो दण्डः

लेख्यदोषाः eee ००७ Drei लेखयान्तरं काम्‌ „= ०

लेख्यनिराकरुणकारणानि ह, - oe STENT ८, = ०० ० ०९

Ue |

९९५।

Roe

विषयः | TIAN AA... BURT लेस्यलच्तणम्‌ «.. लेस्यश्दिप्रकारः बेस्यस्यावान्तरमेदाः लेख्य्ानेरपवादः 0 लेखानां मिथोविरोधे निणेयः लोकिकरेख्यभेदाः

99 39

लोकिकलेख्यमेदानां लच्तणानि

वयोविशेषादिना दिवब्यवि्रेषः वणलच्तणम्‌ ,., =, ` वसवः ca | A वाकपारष्यतेविध्यम्‌ = ,,, ` वाकपारष्यम्‌ ... ००५ वनप्रश्यादिधनविभामः ... वानपस्ादौनां घनसम्बन्धः क्क्रौयासम्भदानम्‌

पिमक्घानां कत्ते्यम्‌ विमागापलापे नियः ...

विमागोत्तशकालोत्पद्रस्य भागः

विमान्यद्रव्याणि ee

4

( १४ )

33

q | afunfeaate समयिभिनिंगेवयः,..

Ue |

( ९६ )

विषयः। एष्ट | विवादमन्तरेणापि दब्छाापिराधाः... .-. ३9 विषमशश्लद्ललनितदिषवेगाः ih i = १४६ विषवविश्ेषेष दिष्धविदेषाः - ० “` रद्‌ विषविधिः °. श “ay ५ . . १४९ कडलगम्‌ ... ७७७ --- ०० २७२ इडिप्ररिमिणम्‌ jo. Say १६७ डडिप्मेदागां WUT... wie १६७ दशिप्रमेडाः ०, ० ` , aed इद्युपरमः °. ase ०५, oes HR द्धापररमापवादः vee ००५ ० YOR चेतमदानप्रकारः oes २९० वैवगस्यागपाकम्मे ०१७ ००७ ००७ RR वेदकमन्तरेणापि लादयो रान्ना खय निरफेतश्याः इष व्वद्ारदश्रंनकालः ,., as व्वद्ारदग्रंगविधिः | - ८ | वयवहारदशरंने राचः प्रतिनिधिः ~ at दयवहारदन वरव्यात्तिथयः =“. = „^ १८ Re cL „ “= ० ४१९ यवद्ारदभ्धिनामुत्तमाघममादः ... ` „ इर ` व्यवारनिव्वेचमम्‌ =“ , ०. ० 9 यवदहारपादाः,.+ ० "न ०. wy 8६ व्वद्धारमेदाः,.+ = = = €

( xe )

qi

विषयः | न WATT: sia se” (Hea ‘ee WITT ठतिकस्यम्‌ ewes श्रारौरदण्डस्य प्रकारमेदाः se श्रारौरांदण्ड मेदेन दण्डदेविध्यम्‌... ` श्रासनविरोधे स॒क्तेरपामाण्यम्‌ श्ििल्िन्याससखरूपम्‌

शिबालयोलंत्तये ,,, ,,, ae

शिष्याणां yersat = ,.,

तमाश्मकम्मेणौ ध TARAS... ie

WR दासौपएचविभागः ,., ` ्रौय्यधनलच्तगम्‌ =... ०

सकारणमिव्थोक्षरम्‌ ,, ` मङ्करोत्तरम्‌ ,,.

सङ्करोत्तरे faa: सभातिप्मुकायाः छ्नियालच्तणम्‌ ..* VITA ... as a सत्साच्छ्यपवादः

सदोनिरूपगम्‌...

सनाभयः

सन्दिग्धलेख्ये निग यप्रकारः

१९१ xe २६९ & ` १५५ ६७. १४४ ९, ९०५ २०. २९६० २. \५३। ५. २8४० १९. RRe z RRC ९५ , BUR ७ ` Roe १५. da ९. ९० १२. ६९ १४ 8० 3 | ७ , ` ७€ रर. Re = ¢c

( ९७

विषयः । समाङ्ानां Beals समभाङ्ानि ०, sive

समानिरूपकम्‌ oe; ake | समाप्रवेश्रकालः समायासुपवेश्रगप्रकारः .., समायाच्यातुरविध्यम्‌ „.. ` a) | ,,, ..

Sry: ees ००७ ००७ way वर्ग्याः ...

सम्भय कारिणां RAAT

सम्भयकारिणां छथिकराणां ways । सम्भयकारिणां परस्परविवादनिणयप्रकारः ,..

सम्भयकारि णाग्टत्विजां कत्तव्यम्‌

सम्भयकारिणाम्टत्विजां दत्िणाविभागः

सम्भरयकारिणां शिल्पिनां विभागः ... सम्भयसमुव्यानाधिकाश्णिः सम्भयसमुटथानम्‌

सव्वं खद ण्ड वजंनोयाजि ao

साच्िणः

साचत्िणां दादश भेदाः ... सात्तिदोषोद्धावनकालः ... साच्िदोषोद्धावनम्‌

$ त्तिदेधे (५ | स fama: ek किष,

साचिनिरूपगम्‌ खात्िपरोच्ता ...

wet |

ष्ट @

XR १९ `

@ र क ©

विषयः। ष्ष्े। Ut

साल्तिप्रश्रपकारः mt + Si cad = = साच्िमेदेन BEAST! eR ह सात्तिलच्तणम्‌ ... ००० ० tte ees ¢3* १४ SPAMS ee = „~ ` ~ -“ "= ˆ OE

साच्िषु प्रतिप्रसवः = = ee ` €

सात्तिख वर्ज्याः. ,* ‘stead Goes wis 4 द 6 साचिसह्या ,,* ae. ~ gue we. ie ६५ ९8 साच्यदानकाते उपागदुष्णौष्परिव्यागः... ee 9€ ` te सच्यनुयोजनम्‌ ie 9 eae Sls ~ साच्यमन्तरेण ATTA wee ee =8.. १९१ TA हेयोपादेयता ee "न ८०. < साच्छक्तौ विपेषः bins इ. Mace ~क | हे साच्छे मिव्याकथनदोषाः... ee ०. ७७ ख ` साघारस्रीगमने SUB ... .-. - ....- BRE tz साध्यनिरूपगम्‌ Mier: 4" Re Q.. १९ साध्यपालस्य कर्तव्यता ee ee २४. र सामन्तलच्तणम्‌ We + Behe ~ ROL १७ mwa. Se 4: Henge ४. 9. ~ we साहइसखरूपम्‌... ००१ , ०००. . ० . ० ध साहसिकल्लानोपायः ... .-. .~ -“--- ३०९ १५ साहसे दण्डः ... इ + bias = Bee 8 साहसम्‌ eee ००० ~ ००० „ = ee BOD. | 9 सोमाचिद्धानि ... ०५५, eee wee २७० ९ सौमानिगयप्रकारः eee -.“ २७ < सौमाप्रकारमेदाः vee sae eee tee ees REE ze

( २०

विषमः | सोमायाः पश्चविधत्वम्‌ ०००. .. सोमाविवादनिबंवः छवबौदिषरिमायम्‌ सेतुेविध्यम्‌ Se VALAIS सोपधिदानादेनिवत्तनोयत्वम्‌ . सोपाधिदन्तस्य स््ोघगत्वाभावः | संविद्ातिक्रम श

wefefaata:... ॥

wae frag. ae | ५

सोभकटचकयो लेलो ०,, स्नोधमदाने faite quran... स्नोधनविमागः... द्नोपसयो गलद्लयम्‌ १,

CC ,८ = ००... ०

स््नोरच्तणोपायाः नः + - ious स्नोसंग्रहगन्तानोपायः ,,*

स्नोसंय्ह मेदाः

स्नोसं्रहयम्‌ ... ० स्नोसंग्रये दण्डः

सन्नगादिविषये पन््थवहारप्रवत्तनम्‌...

सखधावर्प्राक्षिनिनमित्ताजि 1...

Ue | २९९ २६९ wae

. श्रू

इद्‌

र््रल . RS ©

28७

०००... REQ

Reo

२९८

Rog RL

१६६

RES

` ३६८

RAR RRR

` दरद्‌

९९६

` ९९४. ३९४ ०... ३९९. "= ` ` UR

wer

( २१

विषयः | शखयावरविषये देयनिरूपगम्‌ ak शावरादौ कूटजेख्यकरे Taz? WA TAINAN ,* खत्वकारयाविचारः pio ^ खलस्य श्रास्नोयत्वलौ किकलविधारः खामिपालयोः AAT .., ` दछामिपालविवादः i. अ इ |

हौनवादिनो दद्डेन एनवांदाधिकारः

होनवादौ ०, ०५ = हेयोपादेयपू्व्वपच्तौ „~ =

षष्टे

२२९ १.०९.

ER RRe RRS र्र्‌ २९२

= , १९

( २२ )

पराशरमाधवोक्षिखितश्रुतौनामकारादिक्रमेण प्र्ापनपषम्‌ | (व्यवहारकाण्डस्छ ) mI

mfr Req CURE IRI ९८४ । १० ॥

TUT MCAT AL eee one TE TIFT IAT AL पद्ापरनपकन्‌ । श (यवहाराष्छ)

1:98

ति वा HSM वा मरण Ws ७ ॥ 8७ । १२ ॥ dr in, cs १०९ । १५० ॥ ९०६ । १५ ॥ १९२ | STU १९५ ।८॥ ९९२ । १२ ॥ १२ । ९२ ॥ ९६५ । €, ९२, UT ॥ ९९८ । २।। ९४९ । Bi VTi TU ९९२ । RVI २०१. । ७ । २९९ ।९१९ ॥ RBS | € ॥ २५२ । ९६ U २६५ । ९६ ॥ २९६७ । ९३, Lon २०५ | WU ९८० । ६ ॥ द२२। १९ ९७ ॥ Bel € ॥ ३७१ । ९६ ॥ ३५२ । RU ६९० । ९, ॥ ९८९, । १९६ । ३८६ । २० । ३८५ । ३ ॥ ३९५ । Re ॥

{ २8 )

` पराशरमाधवोलिखितगौतावाक्धानां 7

WATT | पौ { अवदहारकाण्डल्य)

ग्‌ | गोता ५।९॥

( xk )

पराशरमाधवोखिखितपुराणनानामकारादिकमेण प्रन्रापनपर्चम्‌ ।

4 ^ न= ४ ^ 1

q ५

४ ( यवहारकाण्डस्य )

भ्‌ 1 मदिष्यपुराण RE ।९० ॥

म।

AQIS रश८।२॥

( 4१ )

धराशरमाधवोखिखितानिरदि्नोमषुररष्चमाभा- मकारादिभमैथं are । ang an व m1

TUS ९९७ 1 ARI

( २ )

राभ्ररमाधवोक्षिखितेतिहासमानामकारादिः- MA प्रश्ना पनमपषम्‌ | न ( व्यवहारकाण्डश्य )

म I

AraC २<८। 8॥

in: ity ई ‘ate,

( ac )

पराशरमाधवोलिखितसलनाामकारादिकमेख र प्रन्नापनपच्रम्‌ | | >) *§-&~<e ( यवहार काण्ड ) ZT | श्ापस्तम्ब sad ice २५९ ।१६॥ ख | BUT 82 ।८॥ २९६८ | १७ ॥ २९६९ । VSP ९२८२ ।१०॥ ३८९२ । sy क । काव्यायन अ ।९९॥८।२०॥१९२।8॥ ९५ ।१६॥९१७।€॥९१८। EU २०।५॥ २२।९०॥ २४ ।९,१२॥ २५।९१९०॥ REI R १२ ॥ 25 । 8, १२॥ AVIS, १९, ९९, ९८ ॥ BWI RI 2७ । ९४ ॥ BASIS Gol 8 ॥ SRI, ९६४ ॥ ४२।९९॥ SRI ROH ७8 ।१२९॥ ४५।९१,८॥8९।९॥४०।€॥ ४८ । SH ५०।१२॥ ALIS UA ५२।२॥ ५8।९१२॥ ४५।७॥ ५ ।२॥ ५७। Le, १५ ॥ fo 1 Ue, ९२९१ ॥ gs | < ॥ ६ ।२॥ ६८<। €, ROW CORI SH ७४ । ४, ९१२, Va Sy 1 By € | रद, १८ । SVIRL FI १९२ ॥ SR &०।५॥ €२।११।९२।८॥ ६४।९१०, १९२५।९१।२९;

fF

( re)

` ६ ॥€७। ९९ ॥श€्८।९॥९९।८॥ ९२००।९७।९० ।द्‌।

१०६ । ३, CVE RSLS ॥ ९०७ । ₹, WRU ९०८ । as १०९ । € ॥ २९२ । ६९ ॥ ९९२ । B, ९६ ।॥ ९९१४ । ९४ ॥ Us! - 2, ९२ ॥ ९९९ । २, UH UAV USO URL RD ९४९ । ¢ ॥ ९४९ । ९७ ॥ USS । ९ ॥ MAIR WR । ९, ॥ १४४ | VY, १७ ॥ १५७ । 8 ॥ ९५८ । ८, ९२ ॥ ९५९ LR Cet | २॥१६२। RVI १९६8 । BN ९६८ । १९७, २० ॥ ९६८ । २ < WH १९७० । द ॥ १७२ । SH ५७९ । २९ ॥ ९७७ । €, € ॥ १७९ । ७, Lo ॥ ६८१. । = ॥ १८५ । २९ ॥ ९८६ । ६८ ॥ ९८८ । ©, ९७ ॥ १८९ LAL, १७ ॥ ९९९. । १९। ९८९ LT RR NER! 9१२९४ [UE ॥ VE । ७, RR, ९४, २० ॥ १९७ । a, ९७ ॥ १९ ८। ७ ॥ १९< । 8, ९८ ॥ ROTH UR MRR RU Ree | २, ९७ ॥ २०७ । ९ ॥ २०८ । ० ॥ २९० | 8, SUR, २९ I २९९. । 9, US HR । १२ ॥ २९४ । ९, QU २९५ । ४; ९०) १५, ९८ ॥ २१६ । LOW २२० । १४ ॥ २२९ । ९६, VET २२४ । 8 ॥ २२५ । १५ ॥ २२९ । 9; ९०॥ २२८ | २९ ॥ VRE ©, ९४ ॥ २३९।९ ॥ २६९५ । ७ ॥ २२७ | Fy २४९१. । ८॥ BRA २, ८, €, ९७, २० ॥ २४५ । ५॥ २५० । ९४ ॥ २५९. । ३ ॥ २५४ । १०, ९९ ॥ २५६ । € ॥ २५८। RI २९० । ४ ॥ Ree | ४ | २७९ । १७; १८ | २७२ । २, € ॥ २७५ । २॥ २७६ । इ; ©, १९७, ९९ ॥ २७७ ।२॥ २७९६ । € ॥ २८० । ८, १९॥ २८९ । १६ ॥ २८३ । ई ॥ २८ । ७ ॥ र्द । ५, € ॥ २८७ । १९ ॥ २८८ । १९८ ॥ RTE । ६; १३ ॥ २९९ 1 ६, LEW २९४ ।.७॥

२०५ । ७ ॥ Bo । ७, VE ॥ ३९९ LL, ७ ॥ ९२५ । Vy २२७।

१५ ॥ BRE । १५ ॥ ३४७ । ९७ ॥ ३४८ । ९ ॥ ३५९ ee a २५७ । १ ॥ RUST ९६ ॥ ३५९ । ₹ ॥ २६८ । ९९; ९९ ॥ ३६९ ।

( Re )

च, Lod 25० । SRR, ९.८ ॥ ROR । ९२१ १९ ॥ ROU! 8, RU, २० ॥ रद्‌ । २, द ॥ RESIST] ROT (OF VIE | १, १, €, २.५ ॥ २८९ IU ३९० । ६४ ॥ REMI LURE ।५।

wo" | १७ | us" 1 २, €, ९९ ॥ Cor । ५, २७ ॥ ६९५ । 8, ७, ९०, ९६ ॥ ६२* 9, ९८, २९. ॥ CRB, ९, < ॥

WIATTAGT २२२ । ९२९ I

ग्र 1 मौतम ३९। ९॥ १५७ । ७ ॥ १५८ । १५, २० ॥ ९७० । १९ ॥ १७२ । ९५॥ २०९ । ९९ ॥ ३०९ । ९६ ॥ ३१८ ।१९॥ इर८ । 9। ६२९ । € ॥ २९९ । १३ । RABI ९४ ॥ ३९० । ६ ॥ RS | १८ ॥ ३५० । २५ ॥ ३५८ । ९१, २॥ ३९६९ ।९ ॥ ६६५।१८। ROL । 2, ५ ॥ ROR IR, USF, CLE ॥ 2७८ IL HANIA

[2

द्‌ | दच्त BRU देवल २७ । २० ॥ ३२७ । २२ । ३२८ ।५॥ १४४७ । ९, Vl ३४६ | € ॥ ३९६७० । २, ७ ॥ ९०५ । ९९. ॥

न |

MEE ८ || ९1 १२॥ २९. । २९ ॥ २७ १, ॥ २८ । LS Pre! ३, ९६ ॥ ३२। ९१ ॥ २९ ।९८॥ २९ । 9 ॥ 29 4 २० 9, १७१ २०॥ BSL १८ ॥ REL ९२ ॥ 8२।१८॥ BRI EH Sul xe, el € । 9, COMPO VPVUPL OH VR E Hass Use

( ३९ )

ULI WH ad! SHS ।९१,९२८॥ दद | 8, Ey se | ५॥ ७० । १, ॐ ॥ ७२ 1S, te, ९९६ ॥ अद्‌ Ve ॥<९।८॥ TRL ९२ ॥ Sel Wn CRM Wa <द।९५।९६४। Ba €५। 8, ९२ ॥ ९७ | € ॥९८।९१०।१०६।१० ge ९,०२। ५, ९९, १५५, ९९ ॥ १२०१५ । ५,८॥ रद्‌ । ६२ ॥ १०७1५, VE il १९२ । ८॥ ९९६ । ९ ॥ १९७ ।५,९९६॥।९१६८। RUE | LOW १२९ । ६,९द्‌ । ९२८8४ । द । ९२५ ।९५॥१२द । ६। १२०७ | 2, ९१ | ९२६ । 8, ९९ ॥ २९० । २४ ॥ ९६९ ।४॥ १३२ । UO ॥ १२९ ।९.४॥ LAS! ४, ९८ ॥ १२५ । ९९ ॥ ९२६ । ९९ ॥ ९९३७ । US ॥ URS! UAH VRE! 2५१४० 1s १४९. । १५ ॥ १४२ LL, 8, ©, ९६ ॥ ९४९ । २०॥ ९९४ ls, १€ ॥ १७५ । WSO ९४६ । ५॥ १५९ । १६॥ URI १५७ ! २॥ २४५४ । , ९० ॥ १४९ । १७ ॥ १६० । ९५ ॥ LER € ॥ १६२ । ३, १९ ॥ ९५९ । LB, ९८ ॥ १६५ । ₹॥ ९६९ Es VES । ९.४ ॥ CHE । US । ९७२ । १२ ॥ LOR! १.५ ॥ YOU RUN VOT । २॥ १९७८ । € HUTTE ५, €; १२ ॥ १६८६ I ८ ॥ Veo । OH १८२ । ९९ ॥ १९8 । ८, १९ ॥ १९५ । ६; ९४ । ९९७ । ९, १४ ॥ LES! २२ ॥ १९ € । १० ॥ २०० । ५, ९५ ॥ २०९ | २२ ॥ ROR । ९९ W VOR LB, १२, VS HRB! ४, २०॥ ०६ ।५॥ २०९७ । १२, ९४ ॥ २०६ । ९8 ॥ २९९ ।९१२॥ ९२२ ।९॥ २९३२।९१६०॥ २९७ । SHAS LUM REL AS VRQ] BH २२४ | <€; ९७ | २२५ । ₹, WR ॥ २२७ । VV A BRO} २, ७, UR, १५ ॥ २९२।५, २० HWA LLB, ९६ । २३५ । ९० HRRE । २, URW २९७ । ६५ १४ ॥ २९८ । ५, UA, १४॥ BRE] १९. ॥ Re । LAH २४९ । २; ४; १२; USI

VBR | २, YS, २०॥ ROR I UAH २8४ । १४, Us, Ws 6

( २? )

२७५ । S १९, Reg Re iY, <; IVP Res By Ave! १९२ ॥ २५२। SH BWI, Ee २५६।२१५ ॥ २५७।०७०१ tek २४८ 1 ४,९०, १९२॥ २५९ 1 UY, १९॥ २६० | TE ॥ २९९। Ge २२।२॥ र्द । २, CH Ve 1 Vs, we ॥ रद्द 1 Sk २९६७ । ९६, ९८ ARES । २, 9, ॥ २९९ । ई, Yo, २०॥ ROR $ ॥ २७४ । १२, Ue ॥ २७५ । ८ ॥ ROG} ६० ॥ ROT] VUE ८० | Ro | २८९ । १, 8 ॥ २८९ । १६॥ ATA 2, १२० USI २८७ । ५४ ॥ REV । ९९ ॥ ९९8 IR ॥ २९७ | ८॥ २९८। ८। REE । €, २९ ॥ SOV] ५,२५, ९९ ॥ Veil es ye Reg! VL PROG 1, VON RSL, १४ ॥ ३२०८। SHAW IASI BVVI GD, WYP ३९७ | २९॥ ३९९ । BH ३२३ । CEs RAG! SH ३२५४ । ९॥ दरद ।२॥ द२९२। २, Lon RR! Sp २४९६ | Log ३५५ | ६, ६८ ॥ २५८ । ८ ॥ २९९ ।१८॥ RB] ON ददद | € ॥ २७० | 8 । २७९. । १० ॥ ९७८ 1 8, १७ ॥ Aes! २ ॥ RSE! BH AS ९८ ॥ ६८६ । ६०॥ BELL १९ ॥ ९९२ । ५,९४ ॥ १८३ । २७ ॥ ३९४ ।६ ॥

५८५ puna iret

[करकी

Tl

पाणिनि ६४*।१२९॥

पार्व्छार २७२।५॥

पितामष्ध VEL HAV EF ९९, १५, ९८ ॥ २७ । ९९ ॥ BVI BVI १8 ॥ ४द।१९४॥ MMIC HERING YG Ae १९२ । १०॥ १९६ । ९२, COMCAST । ९९ ॥ ९६६ । i १२० । 8, VOW ९२९ ¦ १७॥ १६२२ ।8॥ १२९ AAR, CEE

( इशे )

RU । 9, <» UR, ६७ ॥ शरद । ९, UR LE ॥ १२०७ । ७, UL ॥ २२८ । SH १९०। VY, WW १२३। €, Sa LAW! Rey VAC | BH VSO । 2; € ॥ UVTI २, ९५ ॥ १९९ । UV १.४० । ७, १७ ॥ ९.४२ । ९, LAI Les । २५ ९४ ॥ २.४५ । ९, द, € ॥ ९९६ | १३ ॥ १०७ TRL, ९६। १६४८ । ३, ९९, COU १४९ | ९० ॥ १८८ । २२८० | ९द*।२०॥

Tafa ३७8 । ५॥

प्रजापति RSI ९१ ॥ VIR ५९।१६॥ ५७। ७।॥९€२।१५॥ १०० । UH ९०८ । UVM २४९. । <, CRU ६८२ । ९.० ॥ २६ (| १४५ ॥ BRR! RE HRA | २६ ॥ र९२३।२२॥।

ब |

उर्दषस्पति € ।६।

खश्मलु २५२ । २० ।

खददिष्छा २६७ ।९९॥

Safa ९।९॥ <= ।९९॥ १९ ।९७,२२॥ ९९।१द।९६।९। ९७ । २ ॥ ९८ | १.६ ॥ २०।१९॥२९। २, ९४॥रद्‌। ६) २७ । ५,१५॥ २५।९९॥२७। Vo, १६, २०॥ Res ay ३८ । UA ३९ । GEM Bol १९॥४१६।१८॥ ७६ ।९, १९ ॥ ५० ।९८॥ ५२ । Le १६ ॥५२। <।॥ ५द।१९,१६९। WHILE ॥ ५६ । ९० ॥ ६५ । ९४, VON CEI Ap ऽ०।९३। ७२ । २॥ ७३।९॥ CLIT HN SELLS | ८० । १९ ॥ ce, EH SRI RH TEI RUN <=५। ९९॥९५।९१२५॥&६९। rH € | ९, ९,०॥ €< । २॥ १०६ । UB geen jay

( es )

१०९ । Ue ९२०४ । ५॥ ६०४ | Soe PCI TIVS I CE ॥ ९९० । B र, UB, ९६ ॥ ९९९ । २०१० ॥ ६९७ ।४॥ १९६ LOH ९९० । ९९ ॥ Lee! SH ९६८ ।२॥ ९५० | Vo ॥ ९५९ VS ॥ ९५७ | <= | ६,४९ RR, ६८ ॥ ६४७ ।६२॥ १९० । ५॥ ९९७ । २९. ॥ ६६५ । १९ । १६९ । २, १५, ९६८ । १२७२ । १९ ॥ ९०७६ । € ॥ ९२७९ । ४ ॥ ९०४ । TALE! Wl १८० | ९२, VE, २२ ॥ ९९८२ । ९७ ॥ ९८९ । 2 ॥ ९८५ । ५, १२, १८ ॥ १८७ । ९.४ ॥ १२६० | ९९ ॥९९९।२९.॥ VER LET १८५ । LOW ९२९९ । १७ ॥ ९६७ । ८, १९. ॥ १८८ IR, LEI LEE । ९५ ॥ २०९ । =, ९७ ॥ २०५ । इ; रद, १६, ९८ । aod | Rep २०७ | २० ॥ २०८। ५, VU PRL, २९॥। २९९ । १४ ॥ २९९ । ४, WI २९६ । ७ ॥ २९८ । ८१९५; VE ॥ २९९. | २॥ २२० । ९; {, Xo, CEH रर ।३२॥ VRE | ३, ई, €, LRN २२९४ | LS ॥ रर्‌ | Ve, २९ ॥ २२७।५, ९९ ॥ RAL 2, CH BVI E, LR MRE L LSU २४० | १८, २९ ॥ २४२ । ५, ९७ ॥ २४७ । ७, ९.५, ९.८ EROS IL; Re | २५० | १९१, VS, २२॥ २५९. | ¶; €; १७ ॥ २५४५ ELA REL | TEN VR! र२९॥ २६९ । २॥ २७० । vg, २६। Rot | 8 ॥ २७द्‌ । <, LSU AOSV! SP ROO! ई, ६७ । २७८ | 9, ७, ११, १८ ॥ २७६ ९. ॥ २८२ । ८, १९ ॥ २८५ । SR RTE श९॥ २९४ 1 AO MH २९५ । व, UE ॥ VEO US, १७ ॥ २६९ । LAN Re] SRT ॥ ३०९. । ९७ ॥ ३०७ । € । RE १४ ॥ RRO । ९२ ॥ १९५ । ९७ ॥ २१६ । ७ ॥ RS | VE HARV । ९१ ॥ ३२३ । १५ ॥ VAI २२॥ २९५ । ३, eel ३२७ । ९० ॥ २९८ । ९० ॥ ३२८ । ९२ । ३४२ । ¶, EN २७१। २० ॥ ४५२ । ol ३५९8 । ६० ॥ इ९० | ON RELI, SI

( en )

Ba । ६९, २९ । ९९६ । १६१ ९८॥ ROR IR EROS | AAs BOE । १२ ॥ ९८० । ॐ, Ug, Re ॥ २८९. । १७ ॥ १८२ । Red BTS | VS PATE | VS, LSP 2८७ । | RTS] ८ | RTE | ४, ८॥ 2९ ० । ६२ ॥ ३९९ । १२ ॥ BERL LVN १९ ₹२। ८, १४ ॥

४७५ । ८, ९९) ६४ ॥ ५८५ । रद्‌ ॥ VET । २॥ ६० 9, २० ॥ १२*।९॥ |

बौधायन ३९० । ११ ॥ १२२५ । OF RUS! RE ३७७ IRE

al

HUTA १९७४ । १९३ ॥ ९९2 in

zy

VEL 8 ॥ १९८ । ७ ॥

[गि

q |

५।८।१५।२॥९८।२॥ २१।८॥ २२। १५॥ २५।१३॥ ` RE ।१६॥ ३० । १९ ॥ ३९ । 9।२६।९॥ ४१ eer yn say १७ | ७९।९०॥ दद ।७॥ Se | 8॥७५।९१९७(७८।८ख८॥ €€ । २२ ॥ Se SH ८९ । १९४ ॥ सश ।४।१०६।१,१९। १९५ । LAH CURL UR, ९६॥ LURE Veg Vaal Rou ९५९६ [Re ॥ १४० । १२ ॥ ९५८ । २२ ॥ १५६ । ६; SU १९९१ । ५, ९९ ॥ ९.६२ । ९४ HAS । ९७ ॥ ९.६७ । ८ ॥ १७१. । २॥ VOR । <= | १७८ । १९, २२ ॥ LOE । ३ ॥ १८० । ९९ ॥ १८५ । १५॥ VER] १० | ९९२ । LEH CERI VS, २२॥ Ves १९९ | २०९ । १६ ॥ २०४ । es ॥ २०५ ।९॥२०द।१९०२४।

( x )

२०८ । 2, ८, ९५ ॥ २०९ | ४, ९९ ॥ २९९ । २, ६॥ Ral Ry VW VA ररर । €, €, US, VSD ॥ VVAB । UR, LOT RAVI EE २९ । १७ ॥ SAR LY, EH २९९ | VV 1 Ve | १९ ॥ २88 । Rg, Cee BUR । 9॥ २५७ (URW ERI VR, VO । ६९ । १४ ॥ २९४ । २, द || २९५ । ९ ६२६० ॥ add 1 १२, १८॥ RET I VOM २७० | ९२ | २७९ । <= ॥ VOR! UE || २७२ । WR li २98 । 8 ।| २७५ । VS, २२॥ ROE । B || VES | ९. ॥ AES । ८, UR, VU | २९० । ३, ८, || २९९ । €, AV ll २९५ । €, VR, VS ॥ २६७ । ९, Ol VET | 2 ॥ BRL SVE ॥ २०६२ ¦ २९, || २०४ | €, Cel २०४ । VM VAL । १५ | ३९४ । WU ३९७ । 8, ६५ ॥ RS! ॐ, ९९ ।। BE | € || ९२९ । ३, १५, २० | RAVI, US १२९ । WV ll VRE LUA | ३२९ LW! ३६९ । ७ ॥ ३४० । ४, ९२, UE | ६४९ । ३, २६ ॥ Besa । Cli Asal Vl 2७७ 1 US ॥ BET ४,९० ll २९९ । इ, ws ॥ ३५० । 9, १८ ॥ BUR । ९२२, १९ 1 AVS । ९३, VE ॥ ३५५ । द ३५६।

` ९४, VEN ३५७ । € ॥ १५८ । ८, १६ ॥ ९६० । १४ ॥ ३६२ । VB ॥ दर्धृशे। € ॥ REE । €, LO 11 VES । २, ९५ ॥ ROL । ©, ९६ ।| BORIS, ९९, ॥ BOR! 8 i! २७8 । € || Ree! Ril ३८० । ह || द८२ । ८, १८ ॥ ATR । ५, ९५ ॥ १८७। १७ ॥ BTS । 8, १४ | २६२ । ९९ ॥ ३९५ । ५, UB ॥ ३९६ | २, ९१. ॥

६8* | 9, ११; ९४ Il

मसैचि ४०।९॥€१।९२। १०६ । ९६ ॥ २१६ । ९॥ २९७। ६।

( ze )

य

बम १६२ ।१८ ॥ २२७ । १९ ॥ ३२५ ।१२ ॥ २६९ ।८॥

arya ॐ । ९.० ॥ २९ । ULE २० | १० ॥२९।५॥२७।अ॥ ३० । १, ९६, Ren Adi 8॥४२।३।०४।२,९६॥४९। RENMEI HEE REESE LUV TESOL AR TS} €॥ ELF €, १२। EVIL Veo, ws pes ।१८॥ eu .॥ €७। Sa Roos WBN Yee | Caos S, veg ६६. । ६६ ॥ ११२ । १९ । ९१६ । ९९ ॥ ११७ । ६ ॥ ९२४ । < ॥ ६२८ । ९२ ॥ १६३२ । ९७ ॥ १९५ । 9। १६३९ FLO, Ve VOR । ६ ॥ १२५९ । ९; 8; १३९॥ ९५५ । 8 । २५९ । ६ । eee ८ ॥ ९६९. । UR, ACT १९७ । ९१) ६८ ॥ १६८ । ४॥ १७० QUE, LOR VOUT ९८ ॥ ROO! Ud, २० ॥ १७८ Vet ROE । ९8 ॥ ९८० । ९० ॥ १८१. । ६५, LON १८६ । ३, १८ Re ॥ १८९४ | ८॥ १८७ । 8 | १८८ । १० ॥ १८६ । ४, १४ ॥ १९० । ३, १०) US HER । १९ ॥ १९२ । २, ७ ॥ ९९४ ।५।॥ १९५ । ३ ॥ ९९७ । २० ॥ WEE १२ ॥ २०० । २, ८,१९८॥। Reg | SH ROH] ९८॥ २०८ | LOG VLA 8, 9, US RAR । ६६॥ २९९ । ५॥ RAM USM २२८।६॥ २९० | Ro PRAY । AR, CE NM २२२।९६ ॥ २३९४ ।६॥२४२।९१॥ २४५ । २॥ २९ ।३॥ २४७० । १० ॥ २४८ ।२॥ २५९ । ९३ । २५४ ।९९॥ २५8 । ३, OM २५६ । २० ॥ २५९ LRA २९०। VAN WR । OH रर्ध्र। Lon VBL २२ | २६६।२०॥। adv । १२६, Rog २९७ । ३ ॥ VSI UR ॥ २७२ | २९ yy ROR] २२ ॥ VOU] १९ ॥ WE । १४, Ro ॥ २८० | १५॥ २८१, | ९० ॥ २८२ । २ ॥ २८५ । UL, १८ ॥ RET | ९२, Voy

( es )

VSO | 8 ॥ ररर | 8 | २८९ | १२६ ॥ २८० ।१४॥ २९२।९॥ RERI SE BREW! ९॥ VEG 1 ॐ; VE, VLE ॥ २९७।४॥ RES | १७ ॥ ३०२ ।८॥ ९०९ । UE PRUs 8, CAN RC! १०, ९७ ॥ ६१९० । २॥ ३९६ । ९० ॥ ३९९ । ९५ ॥ २९० । ei २१९ । १२ ॥ ३२० । ५,९९, VE । ३२४ ILM RRR RVR ।२२॥ २३8७ । १॥ VRE । LS, VE ॥ २६९० । VARA! द्‌ ॥ ३९९ । Re ॥ ९४० । १८ ॥ २५९. । ८, Loh ६४२। AI Res | ९२७ ॥ Ra | VS ॥ SBE! २५ ॥ द४२। ॐ; LOl Bug | LAW RELL URN BER । € RES । ९० ।॥ REL! Bd WC 1 UVH ३९६७ । ९०, UR, १७ ॥ VET । AN RN! 9, LUN BORI RL ॥ GOS | २९ ॥ २७६ । € ॥ ९८२ । ९९ । Vey! LUE BC! €. ॥ ३२८९ । URE REC! €, tél BEL । ४, ९४ ॥ &< २ IS ॥ ९८8 । UR, १० ॥ REVI LSI

ye । १२२ ese । €, १९ ॥ १०१ । ६२ ॥ ६९ LUST

[रीर

। | लौैगाच्ति ३८१ । ५।

q | वशिष्ट वा वसिष्ठ 9 । ७; ९५ ॥ Sel RE Sal eu SOlel EOL SUPER । £ ॥ ९९६० । १८ ॥ १७६ । ९, LOU LOR! Cu VOT) Pu, ९८ ॥ ६७० । २२ ॥ ९७८ BM RWI! २९९ | १९॥ RWS! Wl, LEU ३४९. । EU RS! vel Bosh € ॥ RHI ९४ ॥ ९६ । ९२ ॥ ३६० । ५॥ RT! २ ॥ ~ 3

( ee )

क्कि EH] २० ॥ ९९५ । PN १२० । ९४ ॥ १२६ । = ॥ ९२९ । Ras WE PSH १२४५ । ९.९४ ॥ १५२ | € ॥ १६८ । < । १७२ । ६ । rod | EH १७७ । 9 ॥ १९४ । ७ ॥ २९० । ९ ॥ ९६७ ।९॥ २८६ | ROH २९० | VP REL । 8 ॥ २९२ । 8 ॥ ३३२ । VI ३४८ । २॥ ३९९ । € ॥ VR eat । € ii

THAT २३२ । १९९ । RSG ।२॥। २९१५ । RI १०६ । ९७ ॥ ३५३२ । Lod

रृड याच्ञवर्क्य ३८७ | ९४ ॥

qq Geel

यास RRIEHWIRHRRIL UST IT HEA! & Rel eC | १९ ॥ ॐ । १० ॥ «८ । २, ९२ ॥ ८९ । २, € ॥ € ० । ९७ ॥ ELL ९९|| Foor CH १९०९।९७।१० ।९।१९०।२॥ ९९७ । OH र९२९्‌। ९९६ ॥ ९६९० । १७ । १५१ । ९० ॥ ९५६ । ७ ॥ १९९७ । १५ ॥ १७० । ७ ॥ १७२ । २२॥ ९७५ । Ue १८० | ई, UH UTR । € LR, १४ ॥ १.८७ । ९; ९९ ॥ १८८ २॥ २०७ । BSH २९४ । SH २२९. । € ॥ २५५। १९६ ॥ २५९६ । २॥ २६२ । व ॥ २६४ । € ॥ २७० । ५॥ Ree | OH ३९० । ९० ॥ ३०९ । ROM ROR AN ३९४ । ९४ । BOS | ५ ॥ RIE | Re ॥ RES! VE I

६९५ । २९ ॥ ६२“ । ९६ । श्र |

ME UAL! SH १५७ । २॥ ९५८ । १८ ॥ २२० । ९२ ॥ RRR EI Bod । १५ ॥ ३५८ । € ॥ ३९४ । ४ ॥ ९७६ । SI 7

( ge )

wefafer <2) १९९ ॥ ११९१९ । १४ ॥ २९७ । २२॥ २८० । ६। ROL । २९ ॥ |

a |

SAT LSP १३ ॥ ३० ।४। ९०१५ । १६ ॥ १०७ । १९ ॥ १९९ IRI

+

¥ |

BRT ८।१७॥ ३५।८॥ ३९ । १२५ VELEN ६२।२॥ ६३। १५ ॥ €५।९१२॥ ९०० | ८<८॥९१०२।८॥। ९०५ । UE ॥ ११६। १८ ॥ १५८ । ९८ ॥ १६२ । ६॥ १२६३ । १९१ ॥ VOUT २॥ ३२९। १९ ॥ ६२७ । VE ॥ २४८ । Vad ३५८ । ९२ ॥ २६० । gi

( 8९ )

पराशर माधवो fea ar aT AT ATA ATT ERAT परत्नापनपचम्‌ | 9 ( व्यवहारकाण्डसछ )

च|

चल्दिकाकार ३४६ ।५॥

TF | धारेश्वर ३५७ | ७ ॥

भ्‌ | भारचि ४६।३॥

म।

मेधातिथि ६४९ । २।

( ४२ )

विष्लानेश्चर esd ।२॥

ATRL gs | | १५ ॥ €२। ५॥ CeBl Cy Reo eS (THUR!

१९. ॥ ९.४९. । ९। Li RN Be! € ॥ BRO | ४ ॥ ३२८ २५४ । € ॥ AUS । ९७ ॥ eee es

( प्रा्यसिग्छकाष्डस्य )

ZW as as ATS LT अूद्राजात ,,* वत््वाङ्कि ... अव्यां ,,.

पराशरमाधवस्य ere |

शरदम्‌ |

ay

अाप्येन (et परथ) छत

गौतम (शवं पर) अटो (Cana) धाजना

सान्त (रवं पर) ` aH ^ दावेतौ मत्याः शच्त गायम्‌ यास

दश MAU FATA way | ख वन्यां यं STATS

aR

नद्या °, सङ्नाथें ere

समता oce ७०७

ब्राह्यं ,..

विवाषाङ्ोकारेण ,,,

| बत्‌सं „ eee

weq | प्रामादिक

संवते (एवमन्यत्र) प्रोषयिल्वा

शुचि

मेनौोणिभिः

SRA

मौरूबरा

Tae

मङ्कनार्थे समन्ता Weta विवाहानक्रकारेख

ख

TEA... GAA Yoru acta ass. faz ...

कमतः

च्छर्‌

VE weet लोक माविद्

कतोति FRAG ..

TRAN ...

कमित्वा

नायं

water (रवं परज ) quae

wata

सिद्धये

कामतः

Bax

wer

लोके मार्ट करोति श्ुव्का्रस्य सक्लदभ्यासा

कल्यं

नासना फलप्रदम्‌ Ty

— FSI

TUS

१२

RR

WAT: ...

दम्‌ ।

areat atte Reta

भ्रव्धान्नाया

उरस्तम्भा

सगो

fafa (रवं पर ) मद्यपस्य चौरवासा धारता

sata WAT:

ववयोः पर््यावत्तैगं खयमेव करणौयम्‌ |

पराशरमाधवस्याकारादिकमेण fares ।

(प्रायसिन्तकाण्डष्य) |

~क 05

च| विषयः | कामतो विण्य॒चरमोजनप्रायदित्तम्‌ अगम्यागमगकम्मविपाकः,., ` सगम्यागमनप्रायश्ित्तम्‌ ... अगम्यागमने wat प्रायच्ित्तम्‌ `

अगम्यायां जातिभेदेन गर्भाधाने प्रायशित्तम्‌,... अगम्यायां wats गर्मोत्पादने प्रायच्ित्तम्‌ ...

खभित्यागप्रायख्ित्तम्‌ अगरोदिधिषम्यादिप्रायश्ित्तम्‌ | अगरेदिधिम्बादेलं्तण्म्‌ ,.. ` अघम बंग रलच्तणम्‌ .. अङ्कप्रत्यङ् सद्या सङ्विल्च्तणम्‌

eee aI aT अतिङृच्छलच्तणम्‌

>»? अतिदाष्डादिनिमित्तगोवधपायश्ित्तम्‌ चअतिपातकानि

97 a? >?

1

Ue | २९५ Ws Rac QSe २७९ . RS e ४२५

BR

BR

gse Re १७७

€ ॐ

Rud '

>

Re

nes

ut |

o SA

विषयः | तिषद्धियोगः ६ ba

वसत्न्तापदित्राद्मयवाक्छमाज्रादपि श्रुः

अन्ुतवटकम्मणा प्रारव्धकम्मे शो fase:

अनयुत्वट कम्मेणा विष्छिन्रप्रारव्यकम्मेश्रेषस्य देडान्त-

रेण भोगः

अनन्यौषधसाध्यव्याध्यपश्माचं FL TATA LS AY

नाश्नरम प्रायज्ित्तम्‌

्निर्दिदटपायश्ित्तस्य पापस्य प्रायख्ित्तम्‌

अनिख्ितनिमिन्तगोवधप्रायश्िचम्‌... च्नुक्तप्राय खत्तपच्तिवधप्रायशिन्तम्‌ खनुक्तप्रायच्िसपापप्रायश्ित्तम्‌ ्यनुग मनप्रकरगाम्‌ ००, शनुगमनगवि्वारः

च्यनुगमने साध्वौनामधिकारः ,„, SATS RAT |

खनुग्रह योग्यस्याननुयहे दोषः wage विषयः ae च्छनुपनीतस्य मद्यपानप्रायश्ित्तम्‌ ... च्छनुपातकपायख्ित्तम्‌

च्नुपातकानि

, 99 99 99 श्यन्टलवदनानुक्लाविषयः ... च्मन्तरिच्तादिभरुणप्रायश्ित्तम्‌

च्यन््यजभाग्डस्यजलादिपानप्रायश्ित्तम्‌

च्यन्त्यनलच्त णम्‌. ,.

32

Ve | Rag és

४२७

४२२७ ९९९

ade RRR

४१७

( a )

विषयः |

अन्यभाण्डस्थिताममांसादौनां निस्कान्तानां खचित्वम्‌

अन्यावसायिलच्णखम्‌ ... द ००५ aaqats: Gee eee 186, अपचसलच्तणम्‌

सपतधनं खामिने ea स्तेयप्रायच्िन्तं करणोयम्‌

wigan मोजनगप्रायञ्धित्तम्‌ ,., ०, AAT RLUIPA: चपा्ोकरणम्‌. ..

99 9 99 99 99 सपेयपानामच्छभच्तयाकम्मेविपाकः ,,, ‘iss अप्रायत्योत्पत्तौ FASTA TTI खभच्यमच्तणप्ायख्ित्तप्रकरयाम्‌ = छभच्यमच्तये waa waaay अभावाद्भावोत्यत्तिविचारः सभिनवत्तो रादिमच्तणप्रायज्विन्तम्‌ ... अभिशणषप्तप्रायश्ित्तम्‌ ,..- ०, ` सभोज्याच्नस्य जलादिपागपायच्ित्तम्‌ समोनज्यान्नाः ,,, Re अयानज्ययाजन प्रायच्ित्तम्‌ ग ्यदेछृ्छलच्तणम्‌ ie ्वकौपिप्रायच्ित्तम्‌ ,. ,,,

१9 9 99 99 सवकौणिलच्तयम्‌ =... ve ५ अविक्रोयविक्रयप्ायश्ित्तम्‌

अविच्वातचग्डालादिसदितेकशावस्धानप्रायश्धित्तम्‌ ८७

चअविच्ञातरजक्यारिभिरेकग्टदवासप्रायच्वित्तम्‌

sad

४६९, १8

8२७ ४३९

€ ©

ro कज

( ४ )

` विषयः | - षष्टे । CURT ATMA FATA ALA अगुचिमोजनप्रायञ्ित्तम्‌ असद्मतिद्यह प्रायश्जिर्म्‌

शअखातादिमोजननिषेधः ,,,. , ,,, ee

ST श्याचमनप्रतिनिधिः व्याचमने नियमाः ाएकपरिमाणम्‌ erga खागप्राप्तौ विधिः ात्मघातोद्यमे प्रायश्ित्तम्‌ व्याचेयोलच्तणम्‌ 4 खावेयोवधप्रायख्ित्तम्‌ ,,* STATA धर्म्मा दिचिन्तामङत्वाऽऽमर त्ता HUST च्ायसादिशुलिः me oa च्यार्धिकलच्तणम्‌ शालस्येन पापोत्यत्तिः | ४ eifeata: श्ररौरालामे पणेवरदादविधिः si

I.

उच्छिदटस्योच्िादिस्प्परायश्ित्तम्‌ „` उच्छिष्टात्रभोजन प्रायश्धित्तप्रकरणम्‌ ` ,=, ` उद्धवोदकशुदधिः a

wpurarufat lw iii es

RRR २९९ wre

| +

र्‌ १९

( wa)

विषयः | उद्रन्धनम्टतस्याश्नौचादिनिषेषः उपपातकप्रायश्ित्तम्‌

39 ” ” 9 `

उपपातकरुहस्यपायचख्िन्तम्‌ व sae

उपपातकानि ,..

39 9 99 99 9)

उपेत्तया पापोत्पत्तिः eee eo0e

ऋ | ऋतौ दम्पत्योः परस्परानुपस्ंशनिन्दा ऋत पत्यनुपसर्पंयप्रायच्चत्तम्‌

कतौ भार्य्या ऽगमनप्रायख्ित्तम्‌ः ..“

चटधिचान््रायणत्रतम्‌ = ,,,` ,.+' ` ०००". Tt

रकपडत्तयुप विद्धानां वै बभ्येण दाने प्रायशित्तम्‌

एकभक्तादिषु ग्रासपरिमाणम्‌

रकमक्तादिष्‌ ग्राससष्या = ,.*

रखकव्यापारेणानेकगोबघे प्रायश्ित्तम्‌

क| कन्धादू षणपायच्ित्तम्‌ ..,. |

कम्बला दौ नौलोरामस्यादोषता tee

२७ RE RE २९५

8४३ Bde ९६० १९

४३९ 8४

१२७

९९.

१७

ररे

aR ९५

( ई

विषयः | कम्मपिपाकप्रकरणम्‌ कम्मविपाकसमयादि 2 कषयाद रष्डेदने दोषाभावः ... ०, ` कलौ चसजियवैश्योष्डेदः ,,, ० ,,, कस्यचित्‌ मून्रान्नस्याभ्यनुन्ञानम्‌

99 3? 33 99 99

कामद्वतगोवधे fatanfaterg प्रायखित्तविशेषः RAMA प्रायश्चित्तसद्भावविचारः ‘ive

99 99 9 RAAT व्यवहाय्येत्वविचारः ... कायिकव्यभिचारप्रायच्िन्तम्‌ काले कन्यामददतो निन्दा ` कोटादिसंयक्ता्नशरडिः कुण्डगोलकयोः खरूपम्‌ ... कुमारौणां वपने द्यङ्लकेश्रण्छेदगम्‌,.. कष्हातिल्लच्छलच्छणम्‌ “°

9) 99 9) 99 छत पायश्ित्षागामपि मेष्टिकादौनामब्यवहाग्ैता छम्यपह तदेहस्य शदिः ... करो च्रादिवधप्राय खित्तम्‌ ,,. कचित्‌ कतप्रायित्तस्याब्यवहाग्थेता बचित्‌ रात्रौ दानाभ्यनुक्ला काः च्तचियादौनां सवेपापेषु प्रायख्ित्तस्य पादपादहानिः च्तनियाद्यभिवादनप्रावख्खित्तम्‌ चियान्नमोजनाभ्यनु कला ,,,

विषयः |

खरोष्रयानासोह णादि प्रायच्ित्तम्‌ ,..

गजदन्तादिनानाविधग्रव्यश्चिः ग णिकालच्तगम्‌ गदहुवाद्युपहतकस्यिखरुदधिः गभंपातप्रायश्ित्तम्‌

गभपातादिनिन्या as a

गवाघ्रातादिगश्रुधिः

शरसेख्लोकनिबन्धस्य पायश्ित्तम्‌ ,..

गएघ्रादिवधघपायख्ित्तम्‌ ,,. RUT wad प्रायित्तम्‌ ग्र दण्डादिना गोबधे प्रायश्चित्तम्‌ wens:

Vela AAI दोषः Re रच्तणोयानि गोगमनप्ायच्ित्तम्‌ गोग्भबधपायश्ित्तम्‌ गोचम्भलच्तगम्‌

गोपाललच्चणम्‌

गो प्रत्यान्नायः ,..

गो मांसमच्तगस्याटज्यनाङन्तयोत्र॑तमेदः

गोमूल्यम्‌ ०, 6 गोरवयबविश्ेषभङ्गः cafe uy

षष्टे |

४४२

ue |

विषयः | गोवधनिमिन्तानि

मोवधप्रायश्छित्ततिकन्तष्यता गोबधप्रायख्िन्तम्‌

गोबधत्रतम्‌ ,,, क

गोवधापवाद्‌+ ,,,

मोर्ग्यादिदानफलानि भौर्ग्यादिलच्षणानि

घातस्य खरूपम्‌

चगालखातजलपानप्रायत्तिम्‌

च|

चचग्डालभाण्डस्थो रकपानपायश्ित्तम्‌

AUST TTT TATA ok:

चरद्वालसम्परके teat प्रायखिन्तम्‌ -.

चण्डालस्य WE VAN Als:

चग्डालस्य SERA

चण्डालादिवासे weiteats | चयलादि सम्बन्धेऽपि म त्ष जलाग्येषु दोषाभावः चचरगढालादि सम्भाषणादिप्रायखित्तम्‌

चण्डाला दि स्पशं प्रायच्ित्तम्‌

चग्डालादौनां अवधाने देशपरिमाणम्‌

Ue I. २९८ १८४ yar १८६ ARR YR ६,२० ९.२०

Row

<3 ba <8 ROO ER ४८ RE <q +h =< 2८७

प्क |

,

र °

| विषयः | चड्डालाद्यप्मौमामयष्टयता AUTH AA AMT THA eee VMs प्रायश्ित्तान्ते एनरुपबयनम्‌ चद्डालौगमने चजियवेग्ययोर्विद्ेषः . ,,. चण्डालोगमने मद्स्य faite ,.. as चण्डाख्यादिगमनप्रायच्छित्तम्‌ चातुव द्य लच्तगम्‌ ८. 9. चान्द्रायगपलस्य देविध्यम्‌ 0 चान्द्रायणम्‌ ( यवमध्यम्‌ ) ce, चान्द्रायणम्‌ ( पिपोलिकामध्यम्‌) ,,, ,,, चान्द्रायगलच्तयम्‌ ह as चान्द्रायणादिप्रत्यान्नायः ou, ae

| | ज । जसश्पुद्धिः sa ae जलं विना जले वा मूबएरोषकरुणप्राय खनत्तम्‌ जातिभ्नश्करप्रायचख्ित्तम्‌ - ... deg नातिर्भ॑श्रकराणि ह

११ 99 १ ” 99

नारदूषितायाः af: ... eee ००९ जारस्य प्रायल्ित्तम्‌

THA RAEI ions ” Sue

तप्रखकाले पाणिवले तिलख्ापनम्‌ ae 2

we | uel । १४६ ९९ ८७ R चष्ट र @ २४€ १ Ree \ व २४८ ड्‌ १.७ ४ 289 8 RRC = < VR RRE र्‌ ४७५ ` २० ९९६ २९. ४४२ RY 889० ५९ des ९.१.५४ R¢ ‘> RV ३.

( xe )

विषयः | षष्टे | atarg Us वस्त्रनिष्यौडननिषेधः RR MUMIA Te दे श्रान्तरगरमने प्रायशिन्तम्‌ ४8 तुलाएरषलक्तणम्‌ =, .- ० ४६७ तूजिकादिखदिः म Whe ... ९४० द्‌ । दण्छकमयरडल्वादिनाग्े प्रायश्िन्तम्‌ ... ` ००» 8४८ द एडखरूपम्‌ ... ~ < २०६ दत्तकलच्तगम्‌ ... ,,८ ० „^ ge दार्व्थागप्रायख्िन्तम्‌ we ०५१ 8२ॐ TAMU ,, = „+ tee ` RRO दुःखभ्रलच्णम्‌ ००, ५११ vee ६६२ दुष्प्नादौ कान्‌ „~ “~ ~ इर दुःखप्नारिटदर्भंगादौ wafer. =“ ४७ HTM खानम्‌ ... ~ -““ ददद्‌ cate मोजनप्रायश्चित्तम्‌ ,.. * ९१ दुग्देतस्याद्ि तामेदं दने प्रायश्ित्तम्‌ ५६ दुमैतस्थाडितापेर्नो किकामौ दग्धस्यार्घ्रां एनयंघाविधि- दाषः १०, ove ००५ eee yo दुग्धैतानां नाराथणवलिः ,* = ^ ae १९ दुम्धैतानां STIS = ~ ९८ दुम्धैतानामशरेषपेतक्रियाकर्णप्रायित््म्‌ ... २० दुग्धैवानां Tia प्ायद्ित्तकरणे कालभेदेन प्रायच्छत्त- देग॒ण्यादि ००९ ue aw qs

3 tee € दुगेतानां sala प्रायच्छ कत्तव्यता “` १८

९४ AR

विषयः |

दुग्डेतानां वनादौ प्रामधिन्म्‌

RAHAT MITT ,,,

द्य॒तादियसनपायचित्तम्‌ ,,, `

saa रजसि afte:

गव्यश्ुदिप्रकशर्णम्‌ ००५९.

ड मादिहिसाप्ायख्ित्तम्‌

रोणपरिमागम्‌ ग दिराच्सननिनमिक्ताजि .., ।

धम्मेय!ठटकलच्तयम्‌

नानानिनिडकम्भफलानि ...

नानाविधबरवययगुद्धिः ,,,.. भापितलच्तणम्‌ see 4 मामधारकव्राद्यशाः wy नास्तिक्यप्रायख्िन्तम्‌ lw:

नास्तिक्यभेदाः ,,, ia निन्धक्च्तयाम्‌ . ०,,

निमित्ततारतभ्येन प्राय्ित्ततारतम्यम्‌

निरुवकाशस्छतेः सावकाश्श्चुतितः प्राबल्यम्‌ ... नोलोरत्ववस्त्रधारणे प्रायखित्तम्‌ ,.. `

नेमित्तिकस्य रजसोलच्तणम्‌

१७७

ध.

( ९९ )

विषयः we |

UOTE ATT eee eee RRR पञ््यच्छिदमोजनप्रायखित्तम्‌ oe RR पञ्चुगव्यविधिः ... hs TT ३8६० पञ्चमषहायस्लाद्यकरणप्ायख्ित्तम्‌ ,,* i 8४४३ पञ्चविधस्ागसक्षणानि ,, ०, ` ०. ७०

पञ्चविधखानम्‌ as ose ,,, BQO परतितसंसम॑कालविशेषे प्रायश्िस्षवि्रेषः ... २8 पतितसं सर्म वि्येवस्य कालविद्येषेण पातित्यदेतुता २९ पतितोत्पन्नस्य पतितत्वम्‌ २४ पतितसंसगनिन्दा RR पतितसंसगप्राय्िन्तम्‌ ... ue ard पतितादिस्चिधावध्ययनप्रायश्वित्तम्‌ ` ०, 9९२ परतितादैनां सिडधान्नामान्रमच्चयणयोः सज्नदभ्यासात्भ्यास- मेदेन प्रायख्चिन्तमेदः. . ० ०. ३००

परपाकनिङन्तसच्छयाम्‌ ००५ . ० ००: ५४० परपाक रतलक्तयम्‌ =, . ००. र , ३४९

परस््रौगर्मोत्पादनप्रायख्चित्तम्‌ ०, ^, ३९ पररखदहरणप्रायच्ित्तम्‌ ..+ . ^. ०. ४२७ पराक TAY + + Week pe 29 9 29 %9 ` ४६५ परि विश्यादिपायश्वित्तम्‌ ... ies atts ge पररिवे्ादिखरूपम्‌ oe परिवैदनदोषापवादः ,, , tts 89

परिषदयोग्य्राद्यणाः ,,, ०, „ १५९

( ee )

विषयः | परि षदुपसत्तिः | परिषदः RUBY व पररिषद्धेदाः ... ४ १०९ , TM SRT ATA sai er > पर्य्या धाने विरेषः त wees पलपरिमाणम्‌ । पविचग्टद्टान्नभोजनस्य पापनाश्रकत्वम्‌ प्छात्तापादौनां पापनाशकत्वम्‌ पञ्छादिगमनपायख्ित्तम्‌ ... पाद छच्छलच्तयम्‌ `

9) 9 पाद पायखिन्ताद्यौ वपने विशेषः... पादरोनच्छलच्तगाम्‌ ,.. ,,,

पापमेदा ies ; पापसंश्येऽपि तज्निखयपय्यन्तं भोजनं न कत्तवयम्‌ पापविश्रषे च्तचियादीन। प्रांयश्ित्ततारतम्म्‌... पापविशधेषेय योनिविष्ेषः `

पापौयस्या अपि भवेनुगमनम्‌ पापोत्यत्तिकारगम्‌ पिद्टस्वद्टसुतादि विवा प्रायख्ित्तम्‌ पिचनुमत्याऽप्यग्न्याधाननिषेध पौतावग्रेषितपानोयपानप्रायच्ित्तम्‌

पचमेदानां लच्तणानि

पजमदा ie एनःसंस्कारनिमिन्तानि ... १ a एमःसंस्कारे वपनादौनां fafa... ‘ae

( xe

विधयः |

Tad come yrafawenrs स्त्रियाः प्रकौयेकम्‌ .,, ०. प्रब्रश्वावसितस्य प्रायश्चित्तम्‌ प्र्रब्यावसितापत्बनिन्दा ... das प्रतिनिधिना प्राबश्धित्षाचरलौम्‌ प्रतिपादोक्तरहस्यपायश्वित्तानि |. प्र्टतियावकंव्रतलच्छणाम्‌ ... प्राजापत्यव्रतलच्तणम्‌ ,*

99 9 99

प्राणापत्यव्रतस्य चतुविं धत्वम्‌ ,,*

99 प्रजापत्धत्रतस्य TATA:

9१ । प्राणिष्डव्याप्रायख्िन्तम्‌ ... १६

प्रायस्धित्तमध्ये मरणेऽपि way...

प्रायखित्तशब्दस्यायंदयम्‌... ., प्राय ख्खित्तस्य काम्यत्वमतखग्डन विचारः प्रायश्िन्तस्य काम्यत्वमतखग्डनम्‌ ... प्रायखित्तस्य काम्यत्वमतम्‌ `

प्रायश्विन्तस्य जाव्यादितारतम्यानुसारेय कल्पनौोय-

त्वपरे शः @ 9 eee प्रय श्ित्तस्य नित्यत्वमतख डनम्‌ ,.* प्रायश्चित्तस्य नित्यत्वमतम्‌ = „“*

प्रायच्िततस्य नि्यत्वादिषिचारः ... `

प्रायच्ित्तस्य नेमित्तिकत्वमतम्‌ ,.* प्रायख्त्तस्य नेमित्तिकत्वव्यवस्थापनम्‌

99

we | wet । २९ re र.४ aR Rady १.४ ३९० ० Bok rE ४५५ १९७ ७७२ | ^ १ ९९८६ XR RE १५ sf ४७४ १य्‌ ६९ 2° 8०८ १९ षट्‌ १७ € ५ ९ १५ R ९१ 8 ०४ र्‌. Ww R R ve R ९४ ४, १७ 8 XR

( १५ )

विषयः | प्राबख्ित्ताङ्वपनाकश्णे faite: प्रायखत्तानन्तरपरियेत्तं : KITT a प्रायश्ित्तेऽपराश्रमिशां विशेषः ... sie

प्रार्यसंश्ञककम्भेस् प्रायच्वित्तसद्धावासद्धावदिषारः

प्रेतल्वकारगानि = ae oa प्रौएतडा गादिव्वमैष्यसम्पकऽपि दोषाभावः 9

RH । पलछच्छा दिलच्तणानि q | बन्धकोलच्तणम्‌ 9०6 ee ४ ee ४ TATU e (| eee । बङ्धभिरेकगोबधे पायश्ित्तम्‌ ..*

बालातुरुयोः प्रायच्ित्तं तत्थि्ादिना करणेयम्‌ बालाद्यच्छिद्टान्नश्ुद्िः ,.. `,= „५,

ब्रद्यकूच्चमद्िमा ५६4 क ब्रद्धसरनिमिंतखद्ाद्यासो इणे IIA... ब्रद्यबधप्रायश्िसषम्‌ .. wis: 3 mqea विना मूजएरौ बादिकरणे प्रायचिन्तम्‌ ब्राद्यगताडनादि प्राधच्ित्तम्‌ : ० ` ०, ब्राद्धणतिरस्कारपायश्चित्तम्‌

षष्ट | RRR BR gos ४२५ ४८€ as

edd

विषयः।

ब्राद्यमगत्वविधायक्षानि °,

( ९६ )

ब्राह्शनिन्दकस्यान्नमच्णप्रायत्तिम्‌

ब्राद्यणाद्यन्तरागमनप्रायख्ित्तम्‌ ज्राद्मणावगोरणादिपायख्ित्तम्‌

® ® @ ` `

जाद्य्णाः प्रातिलोम्येन गमनप्रायच्ित्तम्‌

WUT TIA

मगिगौसपल्नौनां मगिगोत्वम्‌ भगिन्धादिगमनप्रायश्ित्तम्‌ wate Mata उपवासव्रतादिनिन्दा

wafamanra faa WATA AAT मस्मसखानद विध्यम्‌

भा्यादिविष्ीनानां ग्टतानां प्रायश्ित्तविधि

भार्य्यया गम्यत्वप्रतिच्चाप्रायच्छित्तम्‌

भार्याया खगम्यत्वपतिक्लायां बयंभेदेन प्रायखित्तभेदः

भूमिष्ठद्धिः ०, ध ग्टतकाध्ययनाध्यापनप्रायच्चित्तम्‌

मोजनलालोननियमा

भोजनकाले शग्ुचित्योत्पत्तौ प्रायश्चित्तम्‌

मोजनकाले मौनविधानम्‌

॥,

Us | १५९ BYR

१४८

ged aus २८९ ७०

( xe

fare: |

a | मद्डकषादिमांसमच्छ्णप्रायच्ित्तम्‌ ‘vs HAT भच्याः ६६ 3 मद्यपान॑प्ायश्ित्तम्‌ ae : मद्यमाग्छस्थितोदकपनि प्रायश्ित्तम्‌ मद्यमेदा sae ; ie मलावद्धानि ... ००७ wae मलिनौकरणप्रायख्ित्तम्‌ ... 8

92 ` 9

मलिनौकरयम्‌..* - ,,* Se

मदहापातकरुस्यपायच्ित्तम्‌ ,,* , `

महापातकानि eee @ee - - 000 ˆ माटममनप्ायच्िच्चम्‌ .. ees सिण्याऽभिशःसमप्रायख्ित्तम्‌ ०

CRORE Ot oy ०५४ ove मैयगस्यारविधत्वम्‌ =“

)

. 9७9९ | Ree

१ॐ ६५.

( xs )

विषयः | षष्टे |

यतेः एनर्गाहंखपलौकारे प्रायख्ित्तम्‌ ` ,,, ४३८

यावकलच्रलच्तयम्‌ = ,,, ,* | ,,„ ४७०

यगप्रङ्सधर्ममा चरणाभ्नुक्लानम्‌ ००, . ९५8९.

योक्रखरूपम्‌ ,,, 9, , अ ny, REO

यौगिकलागम्‌ ... a ४७९ र|

रनखलयोरन्योन्धस्यरथे wafer ` 4 ९९२

रगखशयोश्च्छिरटयोरन्योन्यस्यश् प्रायश्ित्तम्‌ १२५.

रुजखलागमनप्रायख्िसम्‌ = - ० - `: °= २७१. रजखलामरयो विवः ,,, ` ०० . = १३९. रनखलाया Siewert ofan... १२५ CHANT नियमाः =. : . =: , wee र्‌ रजखलाय। बन्पुमरणश्चवगादौ पायख्ित्तम्‌ १२९

रजखलाया भोजनकाले चण्डालदणशंगप्रायश्ित्तम्‌ ९२५ CHAKA मो जनकाले AAMT SALT पाय चित्तम्‌ १२५ रनखलाया ग्तादिस्यशेपूव्वंकमोजगप्रायखिन्तम्‌ , . ९२५ रनखलायाः WATT , . ,, . . १२५ रजखलायाखण्डालादिस्यरें UTA... , , १२४

रजखलायाः श्वादिदं एनप्रायखित्तम्‌ ०५, शद्‌ रजखलोदाहनिन्दा =, ० „= RRR रजखकलो दाह प्रायख्ित्तम्‌ ... = = शशय

रजोनिमित्ताश्डिः ००... ०... tee URE

स्जोनिमिताखडौ itt = +. , ,",.. ३८७

( ६९ )

frau: | TUNA शदिः . . रसश्युद्धिः ००, = रुस्यप्रायच्चिन्तम्‌ + on HE

रागजादिमेदेन रनसखतुविधत्वम्‌ ... ` रागजादिरजसां ल्चणानि ००

रागजे रजसि af:

create काम्यमेमित्तिकलानम्‌ ., ` creat चखालादिस्पणे ate:

राजौ ata विना मोजगनिषेधः

रा्रौ खाननिषेधः a रेतःस्वलनप्रायच्चित्तम्‌ ००१. ००४ सोधशरू्पम्‌ ,., „~ ** ' सोधादिनिमित्तगोवधप्रायख्ित्तम्‌ *,* `

म, वधनिमित्तसन्देहे निगेयः वधोद्यमे प्रायश्छित्तम्‌

वणेमेदेन पररिषत्यश्या Ot. & 106. LS वाचिकव्यभिचारप्रायच्ित्तम्‌ , ° ..

wel ५९ VaR ०० , ११० see 8५० ० RRO ५१ RO १८ Rod ००० २ ०, ` BER Ree 9०६९ RCs ००१ Ree | oes २०१ RRR १०४ 8०&. ९७८ AXE cae व goog ९७७

विषयः | विष्छजोपदतनखपानप्रायज्धित्तम्‌ ...

विधवागमनप्रायख्िलम्‌ ०, ०. वि्वाब्रह्याचय्यम्‌ ,,,.. ०० `

विप्ोपदिरटमेव पाथख्ितं कव्यम्‌

विवाहादौ शारिस्पुात्रस्ावर्बनौ यता - विषेण wafer: ... ae

डककाकादिवघप्रायच्विन्तम्‌. a डकनुनोरमेदः

डयापाकल्गम्‌ ष ख्यापाकस्याच्रमोजनगप्रायख्ित्तम्‌ ... Cc ,,, ०, ०७ ङषलोनां पश्चविघ्रत्वम्‌ ee ०,

डषणोलच्छयम्‌ ose eco ००१

वेदविक्रथिलचछछणम्‌ ‘at वेदविश्रासरहितस्य wrafary ,.. वेग्यागमनप्रायश्छिन्तम्‌ °, 56 वेष्यागर्भोत्पादनप्रायचित्तम्‌ वयभिचास्प्रायश्ित्तम्‌ ,,, sve afrantcaafcarteare: व्यभिचारिणोपायश्चित्तम्‌

द्यभिन्चार्णिलस्गम्‌ os see

HATS UTRTE: se ब्रतलच्छगानि ,,,

व्रतादेशनम्‌ Sas क । त्रतान्तसरलोपे प्रायश्छित्तम्‌ ध

Ree २७१.

yok ९९१, WOR

RIX RAR RSS RAR. १२१ ९४२ RY R98 २७9 ९९४ ave | 3 @ Reo SOR ४४९ ९७९ ४३८.

९९

विष ;।

ब्रते anata 6 + ee ब्रात्धप्रायच्ित्तम्‌ ese ates

छ | गरक्तिताश्तम्येन प्रायश्ित्ततारतम्यम्‌ ae श्रङ्कितव्यभिचारायां waar: ,,, ०,, ग्ररणागतत्धामे प्रायच्वित्तम्‌ १५५ ०५, गिश्कच्छलच्चगम्‌ =} गि्डिचान्रायणसलच्छयाम्‌ ,,, प्रौतकछष्छऋलच्तणम्‌ = ans WRU खे्टपाचितादिकं were गदौतोरं

गत्वा AT TATA दोषामाव अू्सेवाप्रायच्वत्तम्‌ vee te ० ढस्य TAGS नपष्टोमाद्यमावः,. tne AR शुव्काग्नादिमोजनाभ्यनुक्ला ..* oes RY मद्यपाने दोषः es ae ूाज्नमोजननिषेधः =, १

RUA गद्दिवता = ° ० ete.

WARTS होमनिषेधः „न ० ० मेष मोन्या्नाः ४ अ. STRAIT ,,* ai ae निमन्बिवस्य कालातिक्रमे प्रायख्ित्तम्‌..*

BRR

Rg @

= २

8४९ ४९० २8१५

र

RRS gge 8९४

| RR

४९२० Rod Rok ९० RRO RRR ४४८

४६९६

पौ । ४

९४

Aly

( २ )

विषयः |

stagnated प्रायश्ित्तम्‌ - ,.. श्रादिदंग्रनप्ायस्छि्तम्‌ „^ ० ~

श्रादिमरणोपड तकूपादिजलपानप्रायसश्ित्तम्‌ ... चेतकश्रुगादिम्छवप्रायख्ित्तम्‌ = ,,,

al

सङ्करौकरणानि a = ० 99 99 ` 99>: ॐॐॐ °

सचेतनगमं ARITA LATA qi वैतनगम वधप्रार्भा gi तम्‌ = “भे 000 eae.

सद्धितकम्म॑स॒ प्रबलस्य कम्मेणः पलारम्भकता सधवानां वमने THETAM MAY ... ove

सम्यादिकाम्बलोपे ATARI ..*- °:

समुद्रयानधायसख्वित्तम्‌ 99१. eee, oca सर््ायन्तसागमने प्रायच्ित्तम्‌ os सर्व्वत्रतसाधार्णाङ्ानि

सद्धमोजने ाविमेदेन sahara: .

संख्ाराक्भा डमोजनगप्रायश्ित्तम्‌ ,,,. “^^ साधारणरहस्यप्रायखित्ताति. „^~ °: STAM JRAMTATATA ०५५.

सान्तपनमेदानां लच्तणानि ... ee

सान्तपनलच्तणम्‌ भ

सान्तपनस्य चतुविंधत्वम्‌ ०११, ०९१. ०१०.

९५

aia

( RR )

विषयः | सान्तपनादिप्रत्यान्नायाः ,,,. . *,, सारखतच्ागम्‌ Sn ५

सोमन्तोत्नयनादौ Tena ,,,

छतादिविक्रयप्रायच्वित्तम्‌ छरादिलिप्तकांस्यश्ुद्धिः ,,, ०, छरापस्य समुखगन्धात्रागप्रायश्ित्तम्‌ छरापावप्रायश्छित्तम्‌ ,,, ०५१ छव्ं्तेय प्रायश्चित्तम्‌ ,,, ,.‹ CANTATA ...

खतकाच्रमोजनप्रायख्वित्तम्‌ खतिकामरये faite: ,,, दर््याभ्युदितदय्यनिुक्तयोलंचषणम्‌ .., छर्ययो दयादिकाले wat प्रायच्ित्तम्‌ सोगम्यचाग्द्राययलच्तृणम्‌ ,.. ,,, So =, ,* सेयकम्भंविपाकः eee स्नौगां पत्यनुद्षया ब्रताचरयाम्‌ ,,, स्नौणां एनरदास्य यगान्तरपिषयत्वम्‌ स्नौणां पुनर्दाहः =... ,,,

स्नौणां पायच्ित्त्रते fate ,,, स्रोव्यभिचारे we प्राथच्ित्तम्‌ °,"

TATE SSA faa खानकाले केश्यधुननादिनिषेधः 0 सखानमिमित्तानिं beg id

ष्टे । 838 ROR २९५ eRe RR

Ree

४९९

Brg

RR aS १३९. ४९७ 88७ Red ६९९ ४९६

२९

४9

88 RRB

Rs ३४९ २७द्‌ Rog

विषयः | ख्ंसोयप्रायच्ित्तम्‌ VURAL wana faery

इन्तुमेदेन प्रायश्खिसमेदः,,,

हिसाविष्रेषाव्‌ affair |

( २४ )

इ |

४०

` wet cS

( २५ )

पराशरमाधवोलिखितप्रवक्तणामक्ारादिकमेख प्रचापनपचम्‌।

( प्रायिन्तकाण्डस्य )

PPP KE ES

अथन्वेगिक १९६९ | ₹॥

THI R¢Rii ws a

a । सामग वा च्छन्दोग ९७४।१॥ ३२५ । ७ ॥ ३९२ । € ॥

( श्व )

पराशरमाधवोलिखितस्मत्तेण मकारादिकमेश प्रापनपच्रम्‌। ( प्रायधिन्तकाण्डस्य ) . श्च ।

ST २९ । ९४ ॥ ALE RA ९२५ IR, RR, CEM २३० | VHRR | २८० ॥२४१५। २० ॥ ४५८।५ STI ST Wit He ३० ।१७॥ ८२।८॥ ८४ । इ, 9, १० ॥ SB! १९ ॥ €४। ऽ ॥ €७ । ४॥ €८।२॥। ११८ ILA १२५।९१०॥ १९ । ९७ ॥ २०२। ९३ ॥ PRIVEE ॥ २०४ । eV peal २॥ २०६्‌।२॥२०८।८॥ २९१०।२॥ २९१९ । २॥ २१८ । 8। २२८ | ७ ॥ २२३ | WU ॥ २७० | १८ ॥ VOY | Ro ॥ २०४।9। ३९४ । €, १६ ॥ ४०० । ५॥ ६९६ ।१३२॥ ४२४ ।५॥ seul १५ ॥ 8९० | २२ ॥ ४६१. । २, ८, ९९१ १८ ॥ ख |

उपमन्ध २९२।२० ॥

SUIT २०।१८॥ 8४ ।€॥ 8७।8॥ ५४२।७॥ ईऽ।१८॥७१५। RU Lod WRI He Loran ९४९ । €, rel २५४७ ।९१९॥ २७० LRH २७९ | WVU २७६ ।९१२॥ VEEL RI ३९२ । ९८॥ ३२० ।१७ ॥ ३२४ । ९९ ॥ ३९१९ । ४ ॥ 8४४।११।

( २७ )

क | WF २५९ | २; 8॥

| ESR

क| | करावे २३। २॥ २६९१।१९०, ९८ ॥ २९७ । १२ ॥ २७४ | Sp vest १९ ॥ ४३७ । १२ ॥ ४७७ । १० | भ

कर्परटचकार 89/9}

RAT वा काश्वप sl Van ETL eH SOLIS A OVI BN Vs i ON UTI ९९ ॥ CRE 1 १४ ॥ २<८। URN ३<४ । Lod ४०९, । ९४ ॥ ५०७ | ९६ ॥ ५९९१ | १०॥

कात्यायन BVI HEB Ven ade] eos

ग्‌ | TH ३६० ।२। ३९१ । BI : मौतम €।५।१५।८॥ ४२।२।७२।१३॥ 8 ।८।१०५।५॥ ९२० । १७ ॥ ९९५ । ६ ॥ Reel OH Avo ।९९॥ २७२ । १९ ॥ ८७४ । १३ । २७५ । २७ ॥ ३९७ । ९५ ॥ BVO । १८ | २५६ । VBA REE । १९, UBD ४०९ ।९१९ 1 ४९९ ।€ ॥ ४२९ । ९९ ॥ 8३७।

LUM ६8द।२० । 8४० । ९७ ॥ ०६२ । ॥ EAI A, ९॥१५९३। ७ ॥ ५९८ । ११५ ।

[> 1

JI WAT WIN EVIV HST (WRN १८८ । 3

छ | BATT १५३ ।१५ 1 २२९ । २॥ ४७४ । < ॥

वध्य

( ex )

Tw |

GHG ULE HVC ।२॥ १९६ ।८॥ २६९ । १५॥ BLS ।९३॥ Bro | श२॥ GAT ।९८॥ ४२७ । १७ ॥ |

जाबालं रद। 8॥ 8६९१।२०॥४७६।९९॥।

जाबालि ऽ० | 8, १६ ॥ १२५३ । ९॥ २८९ 1 LER I Te २७५ | ई ॥ ९२४५ । १५ ॥ ४२८। ९; ९८॥ ४६७ । ss

द्‌ |

दच्च ६६९ । १७ ॥ ४०४ । १७।

दोषैतमा २९९ ।३॥

देवल BEL १५॥ २५।९॥ २९।8॥ ४२।७॥ ७६।८॥ ८२। १३ ॥ TRISH ८५।९२॥ CELE ॥ ५०० । ४ ॥ १९७।५। १९१८ । १६ ॥ १९९ । 8; LS ॥ ९९७ । ९२ ॥ ९४० । LO ॥ १४६ । SUVS (CU ९७७ ।९॥१५द।०॥ ९७९ । Vag १८8 । Vl २४९ । TH २९१। ७ ॥ RES LARP २९७ । RE TARE LR ३४८ । १५। ३७६ । € ॥ ४०२। 8 ॥ ४०५।३॥ ४१२।८। ४७७ । ¶ ॥ 8७१ । २९ ॥ ४७८।२॥

La धौम्य ३२६५।९॥

[मी

न्‌ | ATT VCS IVS ॥ १६९ । २९ ॥ SRY ।९० ॥

[2

( ee )

Ti VA ५१५ । १७ ॥ ४०९ 1 २९ । पेठौनसि efi SH ५५।९२॥ CELE ॥ १४० । ऽ ॥ १४१५ ।२० ॥ RECT VP ९२९ । BH BBS LAOH ३७७ | ऽ ॥ ४०३ ।४॥ ४२८ । ५॥ ४२० । ९॥ CRETE YW ४४८।२॥ ४५०।५। 8५४ ।८॥ प्रचेताः CSP ९२ । ९९१५ । ९२६ ॥ १९५।९०॥ BRE । ९४ ॥ ४४०। ४॥ प्रजापति २०।१९ ॥ १२८।९० ॥ २९२ । ऽ ॥ २६८ । ९२॥ २९० | ३॥२००।५। ३०२।५॥ SIAR । ९४९ । ८, १५॥ २४४। २, ९२ ॥ २४५ । ९९ ॥ ४५८ । २० ॥ ३९० । १९७ ॥ ३९४ ।२० ॥ got | g ॥ q | दृष्ट त्‌ सवत्त २७० 1 ९५ ॥ SELAH २९८ । ९५ ॥ ३९४ । र९.२॥ ALT । VE ॥ २२९।९, ६ ॥ दद्ध दुयाज्ञ वत्व ४९.० । १४ ॥ Sete ३९३२ ।१८ ॥ ४९० । १९. ॥ sud । ९8 ॥ . SEAT २५७ । ९२॥ SET €।९॥।९९।९।९९ । १७ ॥ २३ ।११ ॥ २९ । ऽ ॥ Be I २॥ ९,०४।९४ ॥ १२० | ७9 | २४४ ।२०॥ १.४५ । 8 ॥ reo | RH १९७ । VAN २९५ ।९८॥ Rog द ॥ Ql €, ey BUR । ९९ ॥ २५६ । ९०॥ ३५८ । १४ । २७९१ । १४ ॥ २७९ | Vs 8०७ । १५ ॥ ४९० । 8 ॥ ४९१९ । १२ ॥ ४९२ ।२॥ ४४३ । way ४४४ ।१४ ॥ ९५० । ९६ ॥ ४५७ । २० ॥ बौधायन १९।९१५॥ २३ । < ॥ २९ । € ॥ ५२। १७, BAUR VO ७४ । € ॥ ६०० ।७॥ ९०८ । २२ ॥ २९२ । १२ ॥ १९४ ।९१७ ॥

( ३० )

ARS । ९६, ९.९ ॥ ९९९।९४॥ ९९५ । २५ ॥ UA । १०। ९९० | ९ ॥ १४३२ । ५ ॥ ९४९ ।९॥ ९.४८ (Von ९५२ । ९९. HUSA ।९५॥ RUE ।२८॥ २७३ । १॥ ३३६ । ९९ । २५६ । ९९ ॥ २५७ । AI ३७९. । २ ॥ BERL ९० ॥ BRE । २९ ॥ ४४०।१५ ॥ SVs RE sud । 8 ॥ ४२०।१७॥

WATT ७८ । १५ ॥

a | भरद्वाज ६४ ।२१॥ ६३९५ । ४ ॥ Be ।५ ॥ ४२६।७॥ ZW BEI VO yp ४8६ | UR gn eda UE a | MIAH sos i cp sed [Ve मनु ३।२०॥ TAR ८।५॥१९।९१२॥९९।९॥२२।२०। २५।९॥ VALU UROL Sp 2९।९१९॥ ३२।९९ ॥ ३७ । S १७ ॥ ४५।५॥ ५२।४॥ ५४।२॥५६।९७॥ Vil ६३ ।९५ ॥ TUR, २९ ¶ COLL ॥ ES ।९० ॥ CEL १७॥ ७२। ९8 ॥ ७३ । १९ ॥ OC । १३ ॥ ८८ । ७ ॥ € । ५॥ १०४। CU ९१४ । 8,७॥ Ve IAT ॥ ९९९ | ७ ॥ १२९ । ₹, Ul १२४ LAR AUCH ९दद्‌। TH ९,२३०८।९॥ ९२९ । १९ ॥ ६४५। ६॥ ९४६ ।३॥ १९४७ | १८ ॥ १४ ८.। १२, Jo ९.४९ । २॥ VW! Wi ९५४ । <, २० ॥ ९९२ । ४ | ९७8 IRM १८० | ९8 ॥ २९१५ | € ॥ २४० । 8 ॥ २४९. । ₹॥ २४८ । ९२ ॥ २५९१ । <, wl २५२ । ९॥ २५६ । ९४ ॥ २५५ । २ ॥ २५८ । ९६ ॥ २५८ । ५॥ २६द।८॥ २९४ ।५॥ २७२। ८॥ २७६ ।५॥ २५८५ । WRI २८६ । Vo ॥ २८८ | CH २९३ । ८, ११. ॥ २९९ । ८ ॥ २६८ । ७।

( a )

२००।९.॥ ३०५४ । ४१९१९ ॥ ARIST २६२। € ॥ ३९७ । ८,९९॥ BRC । २॥ BAC ।९९॥ २४८।२० । ase ९० | ३५५ । en ४५७ । २० ॥ ३६० । ९२॥ ९६४ । 8 ॥ ३७€ । २॥ ३८९8 | 8 ॥ २८५ । < ॥ ३९ ०। UR ॥ RES | ९७॥ SES! ९८ ॥ BEE । €,९८॥ ४०९ । ९७ ॥ SRI SH ४०५ । ९८ ॥ ४१९ । ६॥ 8१२।५,१०॥ 8९४ । १२ ॥ ४९५ । ५॥ SLE । ९२४, २९१ | ४२९ । १९ ॥ ४२३ । ९९६ ॥ ४२४ । Sh ४२५ We, २९ ॥ ४२७ । ५ ॥ ४२९ | १९॥ ४२० । ७ ॥ BBV ।९९४ | Bass Rey ४३९ । 9॥ ४३८ ।१४॥ ४४० । २२ | ४४९१ ।२३, २२॥ ४४२।९१८, Vg Beal Sy 889 । ९४ ॥ SURI ७, ९९ ॥ ४५8४ । ३ ॥ sus । १९ ॥ syst TN ४५८। १२ ॥ ४५९ । २, VB ॥ Bde] 8 ॥ ४८8 । २९१ ॥ ४८७। ९२ ॥ ४९२।९१९ ॥ ५०२ । ८ ॥ ५९० । १९ ॥ ५९९ । १३ ॥ माकडेय ३९ ।११५॥ १२५ । OH ३२९ । ८ ॥ ४४५।९२॥ ५६९ ey

य।

यम २०। BURA RH WIRE ॥ 8९ । RUT IRS ॥ ७५।९०॥ ७८ | 8; ७ ॥ VLA | ९७ ॥ URE । १०, ९६ ॥ १२० । १८ ॥ १३५। २॥ ९४३ । ९९. ॥ १४५ । € ॥ १४७ । € ॥ १९३ IU ॥ १९५।७। २४९ । < ॥ २४५ । १० ॥ २४७ । ५ ॥ २४८ । sy २५० । ऽ | २५२ । 8 ॥ २५५ । SH RET । ९२ ॥ २७९ । 8 ॥ ROW Re J RES । SU ९९ । ४ ॥ BEI ९० ॥ २४८ । १५ ॥ ३४९ [ecg RWW । URN २५४८ । ९० ॥ २५९ । ९८ ॥ BES! Va ॥ ३५८६ rey Reo । ४ ॥ 8००।९८॥ BoRl UR, Ud, ९९ ॥ SRE ।९६्‌॥ ४२९ । ७ ॥ ४३२। २९ ॥ ४४२।८॥ ४४३२। ई, ९७॥ 8४७ । € ॥ ४४८ । ९, १९ ॥ ४५२ । ४॥ Bd ।२, ९७ ॥ ४५७ । १७ | ४५८ | AW, १८ ॥ ४६५४ ।७, ९8 ॥ BEL १९ ॥ ४६७ । १० ॥ Boe | © ॥ 8७९. । १२ | 8७8 । FU ४०७ । ४ ॥ ५९७ | १८ |

( ee )

यमदभिवा नमदभि १०९।१९॥ ४०८० । ३॥

याच्षवच्वय ४ ।२॥ ६।९॥ ९९६।९११५॥ २२।४,१०॥ २५।९१४। २७ । 8 ॥ २९ ICU २४ IS, RVPAC LEH ROL SE REI | ४०।१९ NUS LUN (LeU द२।९९॥ gsi gnds as ६८ । १८ ॥ ७8 | ह ॥ ऽद । २, १७ ॥ ७७ । ७ ॥ ८० | १८ | ८७ | € ॥ <५।१५ ॥ २९४ । १९.९५ ॥ SUH । ६॥ २३७ । १८ | १३९। ७ ॥ २४३ LLC HVS ।९१९१९॥ ९४७ । ३॥ ९8६ yn ve edgy १५४ । € MUTI ९९ ॥ २२७ | SOF WR । १७ ॥ २५५।१२॥ २५७ | २॥ २५९६ । AW २९० । ० ॥ २९६४ । ९६ ॥ २८२ । १७। ८४५ । €, २० ॥ २८९ । OW २८७। ४ ॥ २०६ । ९ ॥ २०७ । WI २९९ । ९.९ ॥ RUT । ९६ ॥ २२९. । < ॥ ३२५ । १.८ ॥ ३२९ । Ut, ९ ॥ ३३८ | १६ ॥ ३५९ । ९६३॥ ३५८ । ७ ॥ २५६ । ९२ nade! ९५ ॥ ३६९ । २० ॥ ३९९ । VIN VES 1 Wy २९८ । VB ॥ Ve | BE ४०५ ।९०॥ Sok | SH 8०८।९९१॥ ४०९ ।६॥ Beet VE ॥ ४२.१९ । ९९ ॥ ४९१९ 1 ९७ ॥ 8२९ । १, ८॥ 8२२ 1S ॥ sayy ९२ ॥ ०२५ । 8 ॥ ४३०।४॥ ४३५ ।२॥ sve 1 Wy ४३८।१७। ४४२ । १५ ॥ 8४€ । ७ ॥ ४५० 1%, ९६ ॥ 8५५ । १८ ॥ ४५६ | Roe 8५८।२, ८२९ ॥ SVE ISM 8६०।९२॥ ses | LR, ९९ 1 ४६५ ।९१० ॥ ४६९ । १६॥ ४९७ । ७ ॥ ४८६ | ७9 ॥ ४८७ । 8 ॥ ४९६ । १० ॥ ५९२ । ९४ ॥

- ख्‌ | लिखित ६३०५ । € ॥ लोगाच्ति वा लोकाच्ति Sol १५, २१॥ १९० । २१ ॥ २९२। VA

| व। विर. २०।१५॥ २४ ।द॥ २५।<॥ Vl Sd ४२। anys | ९६ ॥ ७५ । 8 ॥ ७७ । १५ ॥ SSI १० ॥ <ऽ८। १२ ॥ ११५ । ८।

( ae )

२९६ 1 ९० ॥ १४४ । ९६ ॥ BWI २० ॥ १९8 IS ॥ २३९ | २० । ` २५९ । २॥ २५४ ।५, € ॥ २९४ ।२॥ २९८ । 8 | २१९ । २। ROR । ७ ॥ २८३ । २ ॥ २८५ । { । ६३१ ।२॥ ३९८ । १८॥। ROE | = ॥ ४०० | ७ ॥ 8०६ । १.९. ॥ ४०७ | ९० ॥ Ved । €,९७॥ ४२० । ३, € ॥ ४९५।२० | 8६२ । ९७ | ४३५ । १८ ॥ 8 दद्‌ | ९२ ॥ ४४२ । FU 8४७ । ९८ ॥ 8४८ । Roy 8५० । 8 ॥ ४५९ । ९८ ॥ ४५७ । < ॥ ४६० । ७ | क््ामिष १८२।१॥१९९९१।२॥ Vol Wp ४७६ Vt fra ९२।७॥६९।१२॥ २५। 8 ॥ ईई । ७॥ ऽ । gl ६९ ।९.८॥ ७० । ९१. ॥ ७५ । <= ॥ ७ 1५. ॥ <द्‌। १८ ॥ SOL १८ ॥ १९१८ । 8, १९ ॥ ९३५ । € ॥ ९३९ । € ॥ ९८९ SP २२५ । ११९ ॥ Roy | ९७ ॥ ३५५ । १९. ॥ २९८। ९० ॥ ३९० । ६ ॥ २९२ । ९.९. ॥ Be | ३॥२२२।२॥ SVU ! BAY I UAH १९२।२। ३४८।६। ३७९ । ३ ॥ ३९० । ९२॥ ३९६४ ।९६ ॥ ३९५ ।८॥ 8०8 ।६। ४९८ । ७ ॥ ४९९ । इ ॥ ४२० । १8 ॥ ४२९ । ९६ ॥ ४२8४ | २९ yy ४२५ । १७) LE ॥ ४४० | २०; २२ ॥ ४४९२. । ५, ७,११.०१६, १८॥ ४५२ ।९२॥ ४९४ | २९. ॥ 8७० ।९१० ॥ ४७६ ।७॥ ५१२० । २॥ ङद्धगौतम ४९९ | ९ ॥ ४०8 ।९१२॥ WK IRI ५९० | BV yp ५२२। RR ॥ छद्धपराशर RET ।९४॥ २४९ । १९ ॥ REAL ९८ ॥ ३९८ ।३॥ ४३८। ५॥ ४२९ ।४॥ Squat: १९८८ । ८ ॥ डद्धवौधायन ५२२ । ८॥ ङ्धमनु २८५ । १९५ ॥ SHAS ५।९२॥ ९२२ ।१३।१२४ ।८॥ ङद्धविष्णा Rel wi

5

( ३8 )

श्डश्चातातप ३९५ ।९॥ 888 । sy 8४८ । १९ ॥

ईडशारौत ७१० ।१५॥

GH २०।७॥ RE (WLS H ७७ ।२॥ CET । UA ॥ २९९ LAW REI १९ ॥ २६8 । < ॥ २६७ | ९७ | ४११ । ९१५ ॥ ४२६९ | १४1 888। ७ ॥

व्याघ्रपाद ४६ ।१८॥

व्यास ४७।९१९५॥ ७९ ।९९६ HOOP २९।९१०५ । ९८ ॥ १२६ । २,५। ९४० । २ { Wel ¶ ॥ १९५ । ABN २२० । OP २२४ lrg i RUE ।८॥ ३०२।९५॥ २२४।१४॥ ३५२।२०॥ OVI We, १८॥ Gok | ३॥ 8९१० LUSH ४१२ ।२॥।१५०८।१०॥

q |

wgfafer 821 9, eee ४९।७॥ ४५।१८॥ ६६ ।१८॥ oe! १९ ॥ १८९ । १९॥ RG 1 RES Le ॥ २९९ । ९२ ॥ २७२। १९ ॥ २७५ । ९8 ॥ RET | १९ ॥ ३०८ । ९९ ॥ ३२० । VHRR ४॥ ९५८ ।१॥ २९६०।९८॥ ४४८ । १५ ॥ sus ।९॥ ५०७।९१। ५९९ ।€ ॥ ५९१५ । ३ ॥ ५९७ । ९३ ॥ ५२२।९१।

शतातप १२।३॥१५।९१९०॥७९।९८॥ ७४ । ९९ ॥ < । १, १४। १०२. । ७ | ११० । 8 ॥ ११९. । ८, २०॥ ९२२५ । ९६्‌ ॥ १३३ isl १९९४ । २०॥ १४8४ । २॥ ९४६ । २, ॥ १५५ । २॥ २७० । Vl २७२ । ५, WOH REX । ९१ ॥ २९५४ । 8 ॥ ३१८ । १९ ॥ २४५। ५८ ॥ RELY, ७ ॥ २५२ । १२ ॥ २५द।९. । १६९६ । १ REG! PH REC १० ॥ ४२७ । २॥ ४४४ ।९॥ ४५७ । css

प्राणस्य ४२७ । €, २० ॥

WITH ५३० ।११ |

( ४५ )

a |

Gq 88 । ¶ ॥ ७९ ।९॥ ८२ ।१०॥ ९४५ । २॥ १९ ० । १२॥ २४९ ॥ € ॥ २९५ । ५ ॥ रर्द्द।९॥ VOR] UAH VOR LUI ॥ २०४। Ue ३०७।९२॥ ६९८ । 8; ६ WAVE । २ ॥ ४०२ । WR, ROU SR | ३॥ ४०७।५॥ ४९२ । २० ॥ ४९६ ।१४ ॥ ४४द।९।

संवत्ते ६२ । ¶ ॥ CRI ४ ॥ ९७।१५ ॥ ७० 18, LRP ७द।७॥ €२। ९५ ॥ ११९७ । १६ ॥ १२२ । २॥ १४८ । ३ ॥ USE । ९९ ॥ २०२ I < | २२६९ । १६ ॥ २२८ । 9 ॥ २५९ । ५॥ २५८ । ७ ॥ २६० । ५। ATV ILI NSW eH २९८ । १४ ॥ २७०। Vo ROY] LOH २७५ । 8 ॥ २८० । ७ ॥ २७८१. । ५ ॥ RCI ३ ॥ REST ९९ ॥ ३९२। २॥ ३८८ । SN Bool, € ॥ ४९१९ ।२॥ ४३८।२। ४४८।

~ ण

दे |

हारीत ४०।१५ ॥ ४१।१९१॥ ४५ ।१९॥ ५२।२९ ॥ ५४ ।<॥ ५५। Be VOL VQ ॥ vel ९ ॥ ७8 ।१९ ॥ ७ । १८ ॥ So; Vey ८२. । १९; RoW ८८। ९ ॥ ELLIS ॥ €२।१८॥ ९२।९८॥ Wop WH १९७ । Asad VAS i Et ९९५ । Sy (sel RoW ९८९ । ३, UEN १८२ । १६ ॥ १८४ । FU ९९६ । ९४ ॥ २९७ । १० ॥ Bl ८ ॥ २६२ । ९२ ॥ २९७ । RMR । € ॥ ३९९. । ९॥ BRR ८॥(२७८। EH २७८ । ९२॥ REV IL | Bey | RN ४०८ । २० ॥ ४२६ । ४॥ BRT Re ॥ BRR IBY 8३8 । १६ ॥ ४३५ । € sh SRE । ABH ४४०। १९॥ ४४९ । २, Vay ४५० । १९ ॥ १६० । Lu ४६७ । ९६ ॥ 8७२ । द ॥ ४८५ ।९८॥ ५०७ । १९ ॥ ५९९ । € ॥

( रद }

पराशरमाभवोल्िखितपौोराणिकानामकारादि- RAT प्रन्नापनपबम्‌ |

( प्रायसिन्तकाण्डस्य )

(^~

TI पौराणिक ४३५।९२॥

( ६9 )

पराशरमाधवोलिखितदाशंनिकानामकारा दि.

कमेण CATA | ( प्राथ्िन्तकाष्डस्य ) ॥ 43 =| tarrat ci toy त। ताकिंक ७ ।८॥ न। न्यायविदः ४८९ । १९ ॥ Tq I पतञ्जलि ४८० | १२२ ll प्रामाकर ७।१०॥ -- भ ma ae ध म। मौमांसक ७ | ८॥ q |

बादरायण ३६द२।१०॥ URE ।८॥

( ae )

पराशरमाधवोखिखितस्मृतिनिषन्धकलुणामका- रादिकमेश प्रज्ञापनपषम्‌ |

( प्राधथसिन्तकाण्डस्य ) क ¬. 39

च |

पराकं १८।६।

( Re )

पराशरमाधवोल्षिखितवैयाकरशानामकारादि- कमेण प्रन्नापनपबम्‌ |

( प्रायर्सिंन्तरकांण्डस्य ) ID KGS

व|

वरूर्चि ह५२।१०॥

पराश्रमाधवोखिखितप्रवचनानामका- रादिक्मेण प्रन्नापनपचम्‌।

( प्रायसित्तकाष्डस्य )

(=^

ST | qryaam €८।९६॥

a | तरैनिसैयनाख्यय १७१ । २० ॥ ३५७ 1 LSU RETIN, VE तेत्तिरीयकश्ाखा ५३९ । ५॥

TI पवमागदक्त १७२ । ९८ ॥

म | amy २७६ । 8 ॥

q | वाजसनेयिव्राद्यण ३९८ ।५॥

qa |

सामविधाग १७४ ।९॥

( et )

पराशरमाधवोख्जिखितानामनुक्षप्रवचनानां श्रुतौनामकारादिकमेख TUTTI ।

( प्रायसिन्तकाण्डस्य ) re नि ZI

तिः ९०।७)॥ MRI REN ३९।१२,५।९८।९द्‌॥ ROR LB, RR, S REE Re UE १५८।१९॥ शर्‌ । Sy BWR] Vy Bs! ` ` १ ॥ 8१९ | ७ ॥ ee ee ee

( 9२ )

पराशरमाभधवोखलखिखितस्मुतिग्रन्धानामकारादि- कमे य प्रन्नापनपम्‌ |

( प्रायस्िष्लकाण्डस्य ) ` ` ष्क श्छ | ऋम्विधान ४२९ | २॥

च|

चतुर्विश्रतिमव २९।१४॥ द५।२॥ 88 ।२॥ CRIS ARISE SELMA २१५ ।९९॥ १९६ । 8 ॥ १४९ । १९ ॥ dol sy १६९ । ८ ॥ १७१. । ९९. ॥ ९७४ । ६५. ॥ ९७ । १८ ॥ ६९७ Re ॥ २५७ | १७ ॥ २५८ । SP २५६ । ९२ ॥ रर्द्द्।२॥ २७० | ४,७। ROY । 9, १२ ॥ २७२ । 2 ॥ २७४ । ९० ॥ २७५ । € ॥ २८४ 198 ४८५ | द ॥ २६ । ५ ॥ २०७ ।९॥ ३९७ ।१८॥ ३२० ।४॥ 2८४ । १२ ॥ BRE । ९७ ॥ २९२ । १०, ९४ ॥ ३१८ । १९ ॥ २७६ | १९॥ ६९३।९४॥ ९०८ ।५॥ 8९५ । ८२ ॥ 8३९ । ६, LOK ४३९ । १ ॥ 8५२।९; २२॥ ७५५ । € ॥ 8९९१ ।५॥ ४९४ ।€॥ 98 । ९९ ॥ 8७५ । g, LR, २९ ॥ 8७६ । Leo ॥ 8७७ 1 ARI

[~ र

a | ALTIMA «eR ides

( $ )

fammfa २५९ । td ।

घ,

WMT १४९ ।८॥ २०६ । ९६ ॥ २८९ । ८ ॥ १९५ । ८ ॥ RAs । १९ ॥ 8०७। ६२ ॥ 8९५४ । ८ ॥ ४६९० ।९९ ॥ SAI ie user i ¢ i „क 4 |

षटविंशग्मत रद्र ।१५॥ . . . ` : - ~

( ee )

पराश्ररमाधवोश्िखितानामनिदिष्टसर्तकानां सतौनां HATTA TTT ।

( प्राथसिग्तकाष्डद्य ) न्को

इति षा cn ae he Ce ८।१६॥ €।९५॥ ९०। ११६१९ ।२० ॥ १८ । ९७ ॥ २९ ।४॥ ९० ।६॥९९।८॥४२। 2॥ ८4 URAL । ९९ ॥ ९१९ । १ ॥ १२०७ LOH ९२९ ।६॥ १९२ । १६ ॥ १९९ । २॥ ULSI WN LSS । RH ९५५ । ४ ॥ Rug LON ६९० । २, RULER । ६७ ॥ २०६ । ७ ॥ २२९।५॥ २५९. । ९९. ॥ २४६ । ४ ॥ २९८ । २९ ॥ २७८ । १० ॥ २८६. । LS ॥ २९€ । ८ ॥ ३९९१ ।९.॥ WRI WG ALI EH RWI Can ३९६९ LER ९९० | १८ ॥ 8०६ । < ॥ ७९० ।९१०॥ ३९९ । € ॥ ४२० । १८ ॥ ४२७ । ६८ | 8२७ । AA ॥ ९५ । ९२ ॥ ४९४ ।९.॥ 8७8 । १८, ९. ॥ 89६ । १६८ ॥ 899 । १, ई ॥ ४८६, । Ve

( ew )

पराशरमाधवोखिखितानां पुराणानामक्रारादि- कमेण प्र्नापनपणम्‌ |

( प्रायचिश्नकाण्डष्य ) = | ्। अभिपुराण 8९० ।२९॥ = , ST | SET 88 । १९७ NRA I LE | | कभ्भएुराय STR ॥ ३९८ LURU ३९५ । < ॥ १६९ । ९, १०। 2७० HL, VS ॥ ३७२ । Lo ॥ 8५४ ।९९ ॥ 8४४ ।९२ ॥ गस्ड्पुराण ses ।९ ॥ 8९८ । Ud ॥

( ४९ )

न्‌ | भन्दिपएिया wR ।९४॥ मारदौयपएुराड, ATCT वा नारदपुरा्च २८ । ९६ Re । ९४ ॥ ४९। ५॥ ०९५ ।२५ ॥ ४८० । ६२ ॥ a पद्मपुरा ४८९ । ९९ ॥ ५०९ । ६२ ॥ ५२९. । ५ ॥ प्रमासखद्छध ७९७ । १५॥ a

wh ACTS बा ATT ९६ । ४,६९६८॥.९९ IRAN LSC IRI २६७ | ४५ ॥ sed 1 ९६॥ ४७४ | इ ॥ 8८2 । ७ ॥ sss । १९. ॥ seRi <i ५०९ । ९७ ॥ ५९८ । ८ ॥ ५९४ ।१५।॥ (व os WETWEHO द॥ ९९८ । cds

£ ४

a | भविष्यत्‌पएराण ९०८ । BI भविष्यो्तर ४८४ । २ ॥ | a1 माक॑द्धवपुराय २२४ ९॥ ५०२। २॥ We RH WRI RI ५९८ । १८ ॥ लं |

लिकृएसाण ३७० । ९२॥

( se )

व | वराष्एुराण ५२० RE ॥ THT ४९। REN | वायुपुराण ५०९।५॥५९९।८॥ . .. विष्णएराय १७ । १७ ॥ 8८३ ।१२॥

a | खन्दपुराण ८।२॥ ५२८ ।९९॥ खान्दचमल्कारखय्ड 8८६ । ९८ ॥

स्कान्दनागरखण्ड ४९91 8 ॥ ` ` ख्वान्दरेवाखण्ड GEHL ॥ ४९८ । द॥ ५१६ । 9 ॥ ५६८ ।.४,१९२॥ .

( ss )

पराशरमाधवोखिखितानामनिरिषटपुराणनान्ं ` पुराखवाक्यानां प्र्रापनपबम्‌ । ` ( पा्ित्तकाष्डल्त )

प।

प्राण ३२।९।५६५।९॥ : ``

( ४९ )

पराशरमाधवोख्िखितानां सतिपुराणातिरिक्तानां धम्मेग्रन्धानामकारादिक्रमेण प्रन्नापनपबम्‌ | ( प्रायसिन्तकाण्डष्य )

2, KOE

ST चशरमेधिक ४४५ । < |

J | उपपुराण ५२७ | Bs उमामादेखरसंवाद ४९९ । ९६ ॥ ४६५ ।८॥ ४९६ | LOH WOR IWS ५०९ । २० ॥ ४९१६।१४॥ |

भम | ATTA WISH AICHE RIAA SHILOH ५०६।.९०॥ ४८८ । ९8 ॥ व |

बायसहिता ४९५ ।६॥ विष्य॒धर्म्मोत्तिर ४८२. । १६ ॥ ४८६ । १९ ॥ ४८६ । ¶ ॥ eee UN ME । ९२ ॥ ५९५ । ९२ ॥ ५२९ । € ॥.५२४।९२॥

भ |

शिवध्म्मत्तिर 8४८२ । १९ ॥ Bee । १८ ॥ ५०४ ।९॥ ५०५।८॥ ४०६ । २७ ॥ ५१९ । € i

7

( ४० )

पराशरमाधवोक्िखितानां दशनम्रन्धानामका- THERA प्रन्नापनपबम्‌।

{ प्रायथसिन्तकाण्डच्य )

ज | नेमिनिखन ३५२ ।९॥

व ।

द्ेपासिकन्धायसखज वा वैयासिकखज Tae २५४९६ । १ ॥ ३२५ । ९४ ॥ ३५२ । ८

( ५९\ )

पराशरमाधवोलिखितानां स्मतिनिबन्धानामका- रादिक्रमेण प्रन्नापनपचम्‌ |

( प्रायबिन्तकाण्डस्य )

स। WAUME ४१७ । 8 ॥

( ४२ )

पराशरमाधवोक्िखितानां वयाकरणग्रन्धानामका- रादिक्रमेण प्रज्ञापनपर्चम्‌ ।

{ प्रायसिन्तकाण्डस्य ) नि छ

च) बात्तिक ३५२ । १२० ॥

Nyayabindutika, (Text) ... Rs. 0 10 Nyaya Kusumafjali Prakarana (Text) Vol. I, Fase. 1-6; Vol. II, Fasc.

1-3 @ /6/ each aa 3 6 Padumawati Fasc. 1 and 2 @ 2/ me = „` 4 0 Parigista Parvan, ‘Text) Fase. । -5 @ /6/ each ... 1-34 Prithiviraj Rasa, (Text) Part I, Fase. 1, Part 11, Fasc. 1-5 @ /6/ each 2 4

Ditto (English) Part II, Fase. 1 छ 0 12 Prakrta Laksanam, (Text) Fasc.1 =... 1 8 Paracara Smrti, (Text) Vol. I, Fasc, 1-8; Vol. II, Fase. 1-6; Vol. ITI

Fasc. 1-5 @ /6/ each { 7 2 Paratara, Institutes of (English) ... 0 12 *Sama Véda Samhita, (Text) Vols. I, Fase. 5-10; II, 1-6; III, 1-7

IV, 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fase Sai 12 6 Sankhya Sitra Vrtti, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each a es 1 8

Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each ... BE 4 Sucruta 88111106, (Eng.) Fase. 1 @ /12/ र Races: feeb *Taittereya Samhita, (Text) Fasc. 9-42 @ /6/ each ss 99.5.18 Tandya Brahmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each ee | 2 Tattva Cintamani, (Text) Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fase. 1-10

Vol. III, Fasc. 1-2, Vol. 1 ४, Fasc. 1, Vol. V, Fase. 1-5, Part 1४, Vol. II

Fasc. 1-6 @ /6/ each ६ 12 6 Trikanda-Mandanam, (Text) ए88९. 1 & 2 @ /6/ ... __ 9 pmo + Tnl’si Sat’sai, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each क 10

. Uviasagadasao, (Text and English) Fase. 1-6 @ /12/ Spi apg 8 Varaha Purana, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each 5 4 *Vayu Purana, (Text) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. II, Fasc. 1-7, @ /6/

each ४ 8 Visnu Smrti, (Text) Fasc. 1-2 @ /6/ each ; 5 0 -- 1 Vivadaratniakara, (Text) Fasc. 1-7 @ /6/ each द 2-10 Vrhannaradiya Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ 2 4 Vrhat Svayambhi Purana, Fasc. Lio V & ae 14:

Tibetan Series र Pag-Sam Thi 89, 7880. 1-4 @ 1/ 68९४ | 4 0 Sher-Phyin, Vol. I, Fasc. 1-5; ४ ०1. 11, Fasc. 1-3; Vol: II, Fasc. 1 to3

@ 1/ each ... 11 0 Rtogs brjod dpag hkhri 8’ Tib. & Sans.) Vol. I, Fase. 1-5; Vol. II

Fase. 1-5 @1/ each ... . 10 0

Arabic and Persian Series ?Alamgirnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-13 @ /6/ each ~~~ 14 Al-Muqaddasi (English) Vol. I, Fase, 1 “व # == 0. .12 Ain-i-Akbari, (Text) Fasc. 1-22 @ 1/ each 22 - 0 Ditto . (English) Vol. I, Fasc. 1-7, Vol. II, Fase. 1-5, Vol. IIT

Fasc. 1-5, @ 1/12/ each a 29 12

Akbarnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-87 @ 1/ 6867 ... 37-0

Ditto English Fasc, I-III @ 1; each =... ne re. 0

_ Arabic Bibliography, by Dr. A. Sprenger ere | 6

Badshahnamah, with Index, (Text) Fasc..1-19 @ /6/ each 2 Catalogue of the Persian Books and Manuscripts in the Library of the

Asiatic Society of Bengal. Fasc. 1-3 @ 1/ each 0 Dictionary of Arabic Technical Terms, and Appendix, Fase, 1-21@ =

1/ each 21 0 Farhang-i-Rashidi, (Text) Fasc. 1-14 @ 1/ each 0 Fihrist-i-Tisi, or, Tisy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fase. 1-4 @ /12/

each _ bs Sk ae 0 Futih-ush-Sham of Waqidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each ... <^ 6

Ditto of Azadi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/each .., . See 8 Haft Asmin, History of the Persian Masnawi, (Text) Fasc. 1 "9 10 History of the Caliphs, (English) Fasc. 1-6 @ /12/ 6800 = ,,, ae he 8 Iqbalnamah-i-Jahangiri, (Text) Fasc, 1-3 @ /6/ each eats वप्र : 2 Isabah, with Supplement, (Text) 61 Fasc. @ /12/each = ,, 38 4

Maasir-ul-Umara, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. 11, Fasc. 1-9; Vol 11, 1-10 Index to Vol.-I Fasc. X & XI & Index to Vol. III, Fasc. XI & XII Index to Vol. II, Fasc. X, XI & XII @ /6/ each e ~ 2

ॐ The other Fasciculi of these works are out of stock, and coniplete copies cannot be sapplied | ;

¢ gitized’by (= O Og le

Maghazi of Waqidi, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each ‘eed a, अभ न

Muntakhabu-t-Tawarikh, (Text) Fasc. 1-15 @ /6/each =... 3°06

Muntakhabu-t-Tawarikh, (English) Vol. I, Faso. 1-7; Vol. Il, Fasc. ` 1-5 @ /12/ each

Muntakhabu-l-Lubab, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each

Ma’asir-i-’ Alamgiri, (Text), Fasc. 1-6 @ /6/ each

Nukhbatu-l-Fikr, (Text) Fase. 1 x

Nizami’s Khiradnamah-i-Iskandari, (16६) Fasc. 1 and 2 @ /12/ each

Riyazu-s-Salatin, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ... aus

*Suyity’s Itqan, on the Hxegetic Sciences of the Koran, with Supple- ment, (Text) Fasc. 7-10 @ 1/ each |

५4

bv +" ; ty (4 ea yO

a १

१९०९९९४1 - कष दक, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each £ । ४ eS x % 4 Ditto (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each भ as as oe Ditto Index । =

Tarikh-i-Firiz Shahi of Ziyau-d-din Barni (Text) Fasc. 1-7 @ /6/ each... Tarikh-i-Firizshahi, of Shams-i-Siraj Aif, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each... Ten Ancient Arabic Poems, 788९. 1 &2@1/8/each gg ne Wis o Ramin, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each a Zafarnimah, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. 11, Fase. 1-8 @ /6/ each Tuzuk-i-Jahangiri, (Eng.) Fase.1 ... `

६. च iy

ee

ee see ~ one हि

ASIATIC SOCIETY’S PUBLICATIONS. |

1, Asiatic ResearcuHes. Vol. VII, Vols. XIII and XVII, and Vols. XIX ` and XX @10/each .. 2. Procrepines of the Asiatic Society from 1865 to 1869 (incl.) @ /6/ per No.; and from 1870 to date @ /8/ per No 3. JourNAL of the Asiatic Society for 1848 (12), 1844 (12), 1845 (12), 1846 (5), 1847 (12), 1848 (12), 1866 (7), 1867 (6), 1868 (6), 1869 (8), 1870 (8), ` 1871 (7), 1872 (8), 1873 (8) 1874 (8), 1875 (7), 1876 (7), 1877 (8), 1878 (8), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 1882,.(6), 1883 (5), 1884 (6 ,, 1885 (6), 1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1889 (10), 1890 (11), 1891 (7), 1892 (8), 1893 (11), 1894 (8), 1895 (7), 1896 (8), 1897 (8), @1/SperNo.to _ Members and @ 2/ per No. to Non-Members | N. B.—The 147९8 enclosed in brackets give the number of Nos. in each ए 4, Centenary Review of the Researches of the Society from 1784-1883 .., General Ounningham’s Archeological Survey Report for 1863-64 (Extra No., J. A. 8. B., 1864) ... Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Soc (Extra No., J. A. 8. B., 1868) °., Catalogue of Mammals and Birds of Barmah, by E. Blyth (Extra No., — J. A. 8. B., 1875) ए Introduction to ५6 ` Maithili Language of North Bihar, by G. A. Grierson, Part II, Chrestomathy and Vocabulary (Hxtra ‘No., J. A. 8. B., 1882) 8

5. Anis-ul-Musharrabin ।

6. Catalogue of Fossil Vertebrata ; 3s

7. Catalogue of the Library of the Asiatic Society, Bengal, by W. A. Bion 3

8. Istilahat-us-Sufiyah, edited by Dr. A. Sprenger, 8vyo.

9. Inayah, a Commentary on the Hidayah, Vols. II and IV, @ 16/ 10. Jawamlu-l-’ilm ir-riyazi, 168 pages with 17. plates, 4to. Part I 11 12 13

) | ठ + ¶ । १ oh) teh’ + ry ४, ' .

P) *

॥ #

re ¢ | ५

aoe 7 aig SBS eT eRe Exe ig t « #॥ *

. X ५४७ see sees ote 5 4 eae ide `

. Khizanatu-l-ilm pen! SS ~ tee . Mahabharata, Vols. [11 andIV,@20/each ... _

. Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian Lepidoptera,

Parts I-III, with 8 coloured Plates, 4to.@6/each .. = ` .. 18 14. Sharaya-ool-Islam ‘og ee cate 15. Tibetan Dictionary, by Csomade Kérés sw. aw ^ 16. Ditto Grammar - es! ae 17. Kacmiragabdimrta, Parts T&M... 4

ba + + ~ + >

Notices of Sanskrit Manuscripts, Fasc. 1-26 @1/each .,° = „,, 2 Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. R.L. Mitra ..,

N.B,—-All Cheques, Money Orders, &c., must be made payable to t the € Asiatic Society,” only eases (भः

Books are supplied by V-P. 9" > >~ | ee Digitized by 9 O