=-= | tp Ss

p RIENTAL

व

= PUBLISHED BY THK aE SIATIC SOCIETY OF BENGAL

= <2 a7

कन्न

is yee New Series; No. 1008

CATADUSANI

BY

= ४ ZA पाण “THE = COMMENTARY ENTITLED CANDAMAMTA arr “BY CRIMAN-MAHA.CARYA | < EDITED BY RS भ OURAKLE P. AnanpAcHarLy VIpYAvinoD |

< Rar Barapur, ९, - कल VOL. i, FASCICULUS IZ,

CALCUTTA:) ~~ = PRINTED. AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57; PARK StkERT

t

~F

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

ASIATIC SOCIETY OF Penal, Pay

No, 57, PARE STREET, CALCUT? AND OBTAINABLE FROM THE 80614198 AGENTS, Mz. BERNARD QUARITOCH, -- 15, ` Prccapitty, Loxpox, W., anp Mr. Orzo Harrassowirz, Booxsunier, Leiezic, Germany.

Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplicd—some copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some 3.

=-= of the Fasciculi being out of the Fusciculi being owt of sstock.

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series. -

Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each Madana Parijata, (Toxt) Fasc. 1-11 @ /6/ each Maha-bhisya-pradipddy6ta, (Text) Fase. 1-9 & Vol, 11, Fasc. 1-11 @ /6/

each : oe

Manutika Sagpraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each छ + Markandéya Purana, (English) fase. 1-8 @ /12 each aa a *Mimamsa Darcana, (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each ^ tas Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ ves *Nirnkta, (Text) Vol. I1J, Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each .,, Nityacarapaddhati Fasc. 1-7 (Text) @ /6/ was Ae ०७९ Nityacarapradiph Fasc. 1-4 ioe + ~ ००७ oes Nyayabindutika, (Text)

Nyaya Kusumiaijali Prakarava (Text) Vol. I, Faso. 1-6 Vol. [1, Faso

i-d @ 16। each te oar eee

\

Digitized by G O Og le

1 a - = । । 4

चौ

© © ++ £ € 9 far

१ ~ ¥ ५१ .

Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ie Ra. 1 8 Advaitachinta Kaustubhe, Fasc. 1-2 ao न्न EPS | Be hes > ee # Agni Purana, (Text) Fase. 4-14 @ /6/ each == ,,, ‘st. + ae क Aitaréya Brihmana, Vol. I, Fasc. 1-5 and Vol. II, Faso, 1-6; Vol. fil, ९ 7 Faso. 1-5, Vol. 1 प्र, Fasc. 1-5 @ /6/ = - ey PE a Anu Bhasyam, (Text) Fasc. 2-5 @ /6/ each oa sas et py ` 8.2%. ‘Aphorisms of Sandilya, (English) Fase, 1 ` ad ake Agtasahasrika Prajfiaparamita, (Text) Fase. 1-6 @ /6/ each ee 4 Agvavaidyaksa, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each 1 14 Avadana Kalpalata, (8878, 8714 Tibetan) Vol. I, ४९86. 2 6; Vol. 1. 8१86. _ ; 1-5 @ 1/ each Ses व Bala Bhatti, Vol. I, Fasc. ६२५ a ` 9 न Bandhayana 918१8. Sutra, Fasc. 1-2 @ /6/ each ets ven FA अ - *Bhamati, (Text) Fasc. 4-3 @ /6/ each oe ru sta as ee Bhatta Dipika Vol. 1, Fase. 1-4 i ००७ tiie Rea ~व Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each च प भव See Brhaddharma Purana, (Text) Fasc, 1-6 @ /6/ each ans des el ess Bodhicaryavatara of Cantidevi, Fass. 1-2 ine ove res Sees | ` Catadusani, Fasc. 1 “ub to OOS Catalogue of Sanskrit Booke and MSS., Fasc. 1-4 @ 2/ each soo ~ Qatapatha Brahmana, Vol. I, Fasc, 1-7; Vol. 111, Fasc. 1-4 aoc Oe _ Qatasahasrika-prajnaparamita (Text) Part I, Paso. 1-7 @ /6/ each .. 2 10 _ *Caturvarga Chintamani (Text) Vois. 14, 1-25; IIL. Part I, Faso. 1-18 ०. Part II, Fasc. 1-10 @ /6/ each; Vol IV, Faso. 3 ase ve 20 $` Olokavartika, (English) Fase. 1-4 ... abt a 9 - 9 *Qrauta 8६४८४. of Apastamba, (Text) Fasc. 4-17 @ /6/ each 5 + Ditto Qankhayana, (Text) Vol. I, 2886. 1-7; Vol. Il, Fasc. | 1-4; Vol. III, Fase. 1-4 @ /6/ each; Vol 4, Fasc. 1 ais Pat sce 3, Qri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each = ,,, ९६ yaa: a ee Dan Kriya -Kaumudi, Fase. 1-2... न vos) a क Gadadhara Paddhati Kalasara, Vol I, Fasc. 1-6... zo ons 4... Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each a... pe dod > वश Kala Viveka, Fasc. 1-6 ... aS ~ = 9: ~ Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each FT venta so Se Katha Sarit Sagara, (Hnuglish) Fasc. 1--14 @ /12/ each ॐ 40 SSS Karma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each ... + wae tee » age 4: - Bee 3 14 © 9. 4 8. “10

सविधेयश्ानवादमङ्गखतुर्चः | | इहे `

९११५ दुनामपरिमितानाग्भेदवासनानाङ्तिपयकाशसाध्याविश्द-

९९०

९२१५

4 ९.4

प्रत्ययादिमूलाल्यो यस्तमादेतवासनयथा निरसितुमश्रक्धलात्‌ ; किञ्च awert सति तदिषयभावनया तदिपरोतवाखना

, निरास, तज्निरासे च तत्वश्ञानमिति मियस्ं्रयस्स्वात्‌,

तदष्याञ्जः “उत्पन्ने सति विज्ञाने वासना तु भिर wa) निर स्तवाषनस्येव विज्चानभिति दु्भणम्‌ ॥” इति, अनुत्पन्न एव तत्वज्ञान अवणमनमनिदिष्यासनेः कमा- तज्निरास इति चेत्‌, किम्तानि तत्वगोचराणि, उता तत्नगो चराणि, gaa विपरोतवाषनायां सत्यान्तेषामण्यनु- त्पत्तिरेव, उत्तर रातत्ववासनया कथन्तक्रन्नागोत्यन्ति- प्रतिबन्धकवासनानिरासः ; तथाच “सागरङ्गन्तुकामस्य हिमवद्गमनोपमम्‌ । इति न्यायः, किश्चाभेदशन्नाने faz भेदवासनानिराखषछ fainter, तदसिद्खो तु anfa- पच्चवासनानिरासाभिलाषानुत्थानम्‌, न द्यभेदज्नानप्रतौति- Tina तिमन्तरेण स्यात्‌, न च प्रतोतौ तु वेग्र्रैश्र-

द्ादिवेषम्यग्वया ah THA, श्चभेदस्य ब्रह्मस्लङूपाय-

माणस्य स्वदेकरूपतात्‌, विशेषग्रह च भेदप्रतौतिल- प्रसङ्गात्‌, न च व्यावहारिकमेदटोऽचास्तोति वाच्यम्‌, मेद- वाखनानिरासद्रारेशाभेद यस्य पर माथ विषयलात्‌, wit न भेदवासनानिरासद्ारेण श्रवणादि रयस्य दगशेनोपकारकल-

९२५ मिति. यत्युनरुक्रम्‌, “ब्रह्मवेद aga भवति” इत्यादौ

्रानमाचस्टेव मोचदेतुलं श्रूयते, न fe प्रतिपन्नं 9

ह

R 8°

२४५.

२१०

श्रतदूषण्थाम्‌

नास्िकलद्चाय्यम्‌, श्रतएवोच्यते “नेषातकंणएमतिरपनेया” दति, तदप्यसत्‌, सामान्यशब्दानां fare waa पश्चधिकरणा दिन्यायथसिद्धलात्‌, न्याया नपेचच antares किं श्रालोरकश्रास््ेणपि, ध्यानोपासनशन्दयोखच ॒ज्ञानविशेष- विषयतया ज्ञानसामान्यविषथवेदना दि शब्दानान्तसिन्िे- वशब्दा्ं एव पयैवसानं यक्तम्‌, विकल्यसमुद्चयपलान्तरा्े- त्वाद्यसम्भवस्यो Male,

तदुक्रम्‌ | "अ्टदोषाविकस्येस्यगौरवश्च व्यवस्थितौ | समु- चयेऽनपेचा wages न मोयते॥” दति, तया विदयु- पाखोव्ेतिकरेणोपक्रमोपसंहार दशना तयोरे काश्ये सिद्धम्‌, “मनोनरहयत्यपासौत" इति विहितमेव ुपासनम्‌ “भाति च तपति च कीर्त्या यशसा ब्रद्मवचेरेन य एवं वेद” दति फलविधानायेमनुद्यते, न फलं विधायान्यत्छफल- मनुवदितु युक्तम्‌, एवम्‌ “यस्तद्वेद यच्छवेद” इति वेदन- शरब्दमाचश्रावौ जानश्रुतिः तदथं “चान्देवतामुपास्े" इर्य पासिनानुवदति, एवमन्यचापि, तथा “तमेवं विदन्त ee भवति । नान्यः पन्था श्रयनायविद्चते ।” “नादं वेदेन quer? दत्यादिश्रुतिल्योवें दनभक्तिगरब्दाभ्याश्मोचोपायम -

२५५ भिधाय तदपरोपायमिषेधपरयोः परस्यराथंप्रतिचेपानुप

a ’

aa: बेदनश्ब्देनापि तेलधारावद्‌ विच्छिलभक्तिरूपन्ञान विशेष एव faafea इति Glade ; एवन्ध्यानोपासन भक्रिश्न्दसमानायेतया बेदनादिशन्दानां fanafaqaa

९६०

च विधेयच्तानवादभक्कखतुर्धः। ३५

मिञिते सति amar न्यायानमिन्नतानिव- न्वनम्‌,

राख, ““पशोग्डछागत् निर्णोतौ निपुणन्याचपूरवंकम्‌ | गदेभादिषु त्ल्यलङ्गदंभप्रायकख्ितम्‌ ॥” इति . यत्पुन- वाक्यतस्िद्धस्येव wae विसेयलश्न सम्भवतो ति, तद- स्माकमिष्टमेव, ततोऽन्यस्येव विधानोपपादमात्‌ ; प्रत्धच-

२१५ विर्ङ्धखायमविधेयन्नानाघो नमोचवादः, वाक्यायेज्नानमाजे-

र्‌ © 9

९७४.

र्‌ Bo

एाविद्यानिदत्यद शेनात्‌,

Siwy, “'तत्मस्या दिवाक्स्य श्रत शश्शुवशेऽपि डि । quad sawgat विवादो ब्रह्मवादिनाम्‌ ॥"* इति ; नतु येषां वाक्यार्थन्नानश्चातन्तषा ्तन्निटत्तिर स्येव, येषान्तु सा मास्ति तेषाग्मदपि न जातमिद्यविरोध इति चेत्‌ तन्न, तश्लानाभावे तत्रवचनाद्यसमभवात्‌, तदसम्भवे च शिययाणां अवणादेरष्यसिद्धिप्रसङ्गात्‌, रवमाचायसापि, श्रय वाक्याथेन्ञानेन निदन्ताविद्ा एवाविद्यावतां श्रावका इति चेन्न, तेषां आवकल्वा दिव्यापारस्य त(त्का)त्करणश्ररोरेशि- यादे स्तप्रयोजनस च स्यातिलाभपूजापरानुग्रहादे स्तन्तप्म- तिभासस्य चा विद्यामन्तरेष्णासम्भवात्‌ ; श्रविद्याजिदन्तावपि नाधितानुत्या भेदप्रतिभासात्‌ प्रत्याद्यविरोघः प्रवचना- चुपपन्तिशेति aaa, भवत्पक्षे बाधितानुदत्यसम्भवस्ड amare, तयाप्विश्रदप्रतिपत्तिमानात्‌ श्रविद्या विशेषवश्रादेव वा प्रवचनाद्युपपत्तिरिति Ge, विशदप्र-

ad WAZA

तौति परामशेरूपप्रत्यल्सिद्धान्तयो विरोधात्‌, विशदा- ध्यकितिसमस्ततच्वा्ांखच वाङ्देवादयोऽजैमादिभ्य उपदि- atta fe aed युप्ाभिः; न चादेतसिद्धाग्तश्राव- कास्खाद्ममान्तदनमिन्नतामनुमन्यन्ते, तथा सत्यविवादख. १८१५ किञ्च प्रतिवादिनो वा प्रबलाविद्याः कथम्भवत्पक्चग्मति- दिपन्ति, न तावदविदिवेव, निराश्रयवादायोगात्‌, विदिला चेत्कथन्तङिं प्रतिवादिना विदिते aaa भवतां ज्ञानानुत्यन्तिः, न हि Sant जानन्ति वयन्तु न विद्य इति खस्धेरभिभेयम्‌ ; यत्तद्‌ विद्याजिवतकं fancasa ato ज्ञानमुदेव्यति, seat खवणदविश्दमुत्पश्नम्‌, तदुभय- मिन्विषयमेकविषयं वा, भिन्नविषयले तस्यान्यसिद्धान्त Waa तदनुपकारकलत्वम्‌ ; एकविषयत्वेऽणन्यूमानतिरिक विषयं वा प्रकारविेषविश्रेषितविषयं वा, se पञ्ा- नस्याणनिवतेकत्मम्‌ इदा नौन्तनख्येव वा frase Rey ख्यात्‌, sata; दितौये ब्रह्मणस्विशेषलं स्यात्‌, सविगेवमिदानौ ङ्गहोतम्‌, quia निर्विगेषश्मकाभिव्यत दूति वैषम्यमिति चेत्‌, कथमिदं व्यावगतम्‌, श्रुते- रिति चेत्‌, afe श्रुतेरेव निविगरेषन्नानमिदानौसेव जात- fafa कः पञ्चान्तनस्यविगेषः, ज्ञानमिदानौश्चातं, व्यव- goo सायस्त॒ पञ्चाद्भविद्धतोति विश्रेष दरति रन्न, वेदप्रामाण्य faqa तदानोमेव व्यवसायोद यात्‌, तदनिश्वये त॒ पञ्चा दपि तदशिद्धिः, प्रमाणत्वाश्येपगमेवातदथेविगेषे सन्देश

श विधेयश्चागवादभङ्गखतुर्थः। RO

दूति चेत्‌, तहिं विश्चदप्रवचनप्रवौरेभ्य श्रावार्थेभ्यो न्याय gatefamamt वा staal म एुगश्वणद ATA HA २०४ सन्दिहानेम भवता पञ्चादनवरतध्यानेनापि ज्ञातुं शक्यम्‌, मननवदाहायंसन्देह निराकरणाय ward न्नानमिति ae, मननेनेव सञ्चालितनिष्कन्ते पुनरन्यानवकाश्ात्‌, श्रन्यथातिप्रसक्गात्‌ ; भ्रस्त तहिं पारोच्यापारोच्छशच्णं वेषम्यमिति चेत्‌, विषयातिरेकाभावेभेव ages az- evo fay: सिङ्खावपि बाधकलनावाधकलम्मत्य किचित्करलात्‌, VASAT शाखानुमानजन्यन्नानेनापरो चभ्रमवाधस्याभ्वुप- गमात्‌, प्रत्यचेणपि दे दात्मभमादिना शास््बाधागन्युपग- माच्च ; एवम्‌ उत्पन्ना भान्तिरनित्यलात्छयमेव faa, म्रान्त्यनढत्तिनिटत्तिस्त कारणनुटत्तिनिटत्या भवति, १९१५ adem तु बाधकस्य प्रत्यचतवेऽपि भ्राग्धनुटत्तिभैवल्येव, CRAG प्रतयकेऽपयङ्गखवषटम्भा दिना भाग्धनुत्तिवत्‌, वाक्च जन्यन्ञानमपरोचमिति च सवेलोकविरद्धम्‌, एयक चेत- प्पञ्चयिय्यामः. तदेतद खिल्मखान्तरण प्रपञ्चितम्भाखे

“mq तावडाक्याथन्ञानम्‌” इत्यादिना विस्तरेण .

दति शओ्रौकविताकिकसिंदस्य सवेतन््रसखतन्लस्य मो मदे- दःटनाथस्य बेदाग्ताचायंस्य रतिषु waaay च्रविभेयन्नानवादभक्गश्चत्येः | Raa निगमान्तमदादेशिकाय AA: |

Raa निगमान्तमहादेशिकाय नमः | शतदूषण्याम्‌ बाधितानुदत्तिभङ्गवादः पश्चमः।

नानुकन्तेत संसारो यत्मसादेकबाधितः।

प्रसोदतु स मे देवः प्रथमाश्जलि किङ्करः ॥

यद्‌श्यते, तत्तमस्यादि वाक्धान्तत्वन्नाने जातेऽपि ब्रह्मविदा- म्बाधितानुदत्या भेदम्रतिभासादेराश्ररौरमनुटत्निः, तदनु-

५ टत्तावपि faaqeaa दग्धपरादिवदबन्धकलश्चेति, aq

१४

Tara, बाधितले कथमनु न्तिभेवता aa, तस्यां वा तत्कथम्‌, प्रमारबलाम्मिश्यालाध्यवसायेऽपि दिचश्रा दि स्िव awafee प्रतिभाषानुटत्तिरिति न विरोध दति चेत्‌, समस्तदेतङ्कचिम्भ रिणणण्दवेतविन्ञानेनाबा धितः कोऽषौ दोषः, श्रविद्येवेति चेत्‌, कथन्त विद्या निटन्तिः, न fe तज्निटन्ता- वपयेवसितः afyerit नाम, तन्िटन्तावपि तकूलवास- नास्तोति चेत्‌, सा किम्बह्यवत्सत्यलात्त्वन्नानेनावाधिता, उत मिश्यालेऽपि तदविषयलात्‌, न प्रथमः, देतापसिद्धान्तादि दोषप्रसङ्गात्‌, न च सा ब्रह्मखर्टपानुप्रवेश्रिनो, भेदप्रतिभाषा- नुटन्तेर निमौ चपरसङ्गात्‌, ब्रह्यणस्साध्यला दि (दोषोप्रसङ्गचच, न चासत्या विद्यो पात्ता वाषना सत्येति सम्पद्यते, न चोपादान-

र्‌ e

९४.

२४.

नाधितानुङत्तिभङ्कवादः पञ्चमः | Be

wey कार्या नुटत्तिसुगऋन्लोऽप्नुसन्धत्ते ; मापि दितौयः, वास- नाया श्रपि अवणसमयसमसिगतब्रह्मयतिरे कलचणेको पाधि क्रोडोकारात्‌, अन्यया afagrar श्रपि बाधकञ्चाना विषयत्व- प्रसङ्गात्‌, “Ae नानास्ति” इत्यादेर विशेषात्‌ तदिषवत्वमिति चेत्‌ qua, यदि च वाश्याथेन्नानाद्वाखना न निवतेते, ङुत- afe afaafa:, म तावददृष्टादेः, तथा सति न्नानबाध्य- लाभावेन सत्यलप्रसङ्गात्‌, श्रतएव न खतः, व्याघाता, म fe वध्यघातकयोस्ताराक्यन्दृष्टम्‌, न च सहकायेन्तरमन्त- रेण धटादिष्वपि क््प्रध्वसडेत्‌ता, अहेतुक विनाश्वादे त्‌ सौगत चार्वाकादिसौहादेद्ारपसङ्गः, श्रविद्यायाश्च तद- देवाष्ेतुक निटृश्यविरोधस्स्यात्‌, न च दावदहनागधशब्द चरमसंस्कारादिवदिति वाच्यम्‌, तचापि तन्तदवश्थान्तर कालवि शेषादिसामयोसदितपरमेश्चरषङस्परूपस्य कारण- खा समाभिरग्युपगमात्‌, fragt त्‌ शङ्गलखवष्टमतिमि- रादिदोषस्य चन्दरेकलन्नाना विषयत्वात्‌, तदुभय विषयेकश्ा- नोदयेऽपि पाश्वेखतारकाप्रकाग्रस्येव eat चन्द्रक लप्रकागरेन विरोधाभावात्‌, दोषो मिथ्येति तु ज्ञानस्य लौ किकानामनुदयात्‌, यौक्िक(तम्मि)भिश्यावन्ञानच्ेव भान्तिलेन तत्छत्यलाच्चाबाध दति तद्यूलभ्नमपरन्परानुटन्ति- घटते, तदिषयान्यथालावसायेन भय विस्मयादि कायैनिदट- fay, तव तु न तथा, कार णता विद्यावत्का्यग्चत शनो कादिवच मध्यगतवासमाभेदन्नानयोरयेकडेलयेव fara

४० VATA

लात्‌, श्रनुटन्तावपि बाध्यबाधकयोराविद्चत्वेन वास्तवप्रामा-

ge णाभावात्‌ विगरेषेए बाधकबलासम्भवाञ्चेति; agaga- मभिप्रेत्य “त्यपि वाक्यार्थज्ञाने” इत्यादि “भयादिकार्यन्तु fda” इत्यन्तभ्भाषितम्‌ .

इति ओरोकविताकिंकसिंदस्य warmers ओओमदे- इःटनायस्य वेदान्ताचार्यस्य way गशतदूषष्छाम्‌ बाधितानुदृत्तिभक्वादः पञ्चमः |

ओमते निगमान्तमहादेशिकाय aA: |

Sina निगमान्तमदहारेश्िक्षाय नमः।

श्रतदूशण्णां

विविदिषासाधनत्वभङ्गवादः षष्ठः | वी ~ 1 + 1 + ~ -——

इष्टानुश्रविका्चेजातविमुखाग्पु सो staat यन्नादियेदु पास्तिखाधमतया साकादिधिख्रापरते । लोलाभोगविग्धतियुग्मभरितखरात्मप्रदानोग्रखः Margy समे समसद्‌रितोत्ताराय मारायणः ॥

५ यदुच्यते “aad वेदानुवचनेन ब्राह्मणाविविदिषन्ति aia दानेन तपसाऽनाशकेन” इत्य यन्नादिकं विवि- दिषासाधनत्रेम विधौयते a तु बेदनसाधनवेन, वस्तु विरोधात्‌ शरुत्यचरपयांशो चना, विविदिषन्तौति te शूयते म एुनविंदन्तौति, तज ब्रूमः, कोऽसौ वस्तविरोध-

१० सावत्‌, fa mae यज्ञादिभिः साधयितुमश्क्यवम, उत॒ तेषां श्नानाङ्गण्डतश्मादिग्रत्यनोकात्मकलम्‌, यदा तत्वज्ञानफथापवगंप्रत्यनो क जिवगंसाधकत्रम्‌, यद्वा श्रा साङ्गतया विदितामां विद्याङ्गले नित्यानित्यसंयोगविरोधः, रन्यो वा किदिति; न प्रथमः, सख डि यन्नादिकमन्तरेणा

१५ उत्पन्तिदगशेनादा, यन्नादिसन्िघावनुत्य्तिदशेनादा, श्रये afafe: प्राचोनेव्व्वाचौनेषु वाऽचिकारिव्वनतुषित (शड्‌)-

6

इश्‌ `

श्‌ a

२९५.

AS ®

प्रतवुषणाम्‌

mey(euag विद्योत्पन्तेरधिडत्वात्‌, दितोये anet- कता, waa fe adit: न ` पुमरतुमानात्‌, सम्धवति च yam: क्मकटेसाधमवेदु्छम्‌, अन्यथा चि्ापश्टफललादावपि कसते समाश्चासः, ASTM विदधाति श्रुतिरिति ख्‌, ्र्ापि यदि श्रुतिविंदधाति, तदा तद्देव समाश्वसिहि, अन्यया विविदिषासाधमल्येऽपि त्वया म समाश्चसितव्यम्‌, तजापि साध्यसाधनभावस्य श्रुत्य कावसेयत्वात्‌, कुव दायमङ्वदे' त्यादि चार्वाकदुरवांदस्य aaa, WRT Ca च समलात्‌, एतेन वाक्य जन्यप्रमितिषूपस्य शंखकारणन्यसमृ तिखम्तिरूपल्य वा वेदमस्य किङ्खर्मापेच्येति निरसम्‌; इश््छाया श्रयनुक्ूलता- Turan: किङर्मापिशयेति समलात्‌,. wate नेमेखदारेणेति चेत्‌, ABA, यचजोभयोस्ंमो दोष दत्यभि- युक्रवचनं किमयं मित्थं विस्मरसि, “कषाये कमेभिः पक्षे ततो श्ञानग्मवतेते दत्धादिवाचनिकार्थां तिशद्नन्तवाधि- कम्‌. मापि दितौयः, शमारेरविहिताप्रतिषिदनिषिड- (काम्य)विषयत्वेम विद्याङ्गतया विहितेभ्यः कमेभ्यो व्यतिरिक्- विषयत्वात्‌, विहितस्य च “ute पापमपतुदति ” “ कवाय-

२५ पक्तिः कर्माणि sie परमा गतिः” दत्यादिभिविद्योप-

१ ^

कारकलस्येव श्रतलात्‌ . न च ठतौयः, फला भिसन्धिविरडा- देव जिवगानारम्भात्‌, अनेकफलसा धनस्यापि ष्योतिष्टोमा- देरभिसन्धिविगेषेए फलम्प्रति नियमस्य सर्वरभ्युपगन्तव्यलात्‌ ,

४५.

४.

AN

€ ®

fafafeararunenTyae: WE: | Be

चत शव न चतुथः, त (MATL विभियोगषएटथक्गेन नित्या- नित्यसंयोगविरोधाभावात्‌, तदेतत्छवं सूषकाररेव faue- सुक्षम्‌ “alter च यज्ादिश्ुतेरश्चवत्‌” “wazary- पेतस्ष्यानल्लथापि तु तदिभेस्तदङ्गतया तेषामष्यवण्धागुेय- am” “ विहितलाशाश्रमकर्मापि” “सहकारित्वेन ©” cmfayrafe तु तत्कार्यायेव agian” इत्यादिभिः. याचते अत्य्रप्यालोचना ets इस्तसमालोचः, “mega: सविजिन्नासितनग्यः,' “तदि(दाववि)जि- mifaaaq”, “ओतो मन्तव्यो निदिध्यासितव्यः” दूत्यादिश्ुतिश्नौलापरामर्ात्‌, म fe तेषु समरत्यया्- विधिपरलम्भवतापि ateaa, विधिबलशावसितपुरषार्थं- साधनलार्थमिद्धेच्छानुवादशरूपतात्‌ प्रत्ययस्य. ध्थायोते- त्यादि विध्यन्तरेकार्थ्यात्‌, तज शाब्दम्प्रत्ययायेप्राधान्व- (सुपेच्छ)मनादत्येश्छाया दव्यमाणप्रधानलादायग्मरत्ययेप्रा- ure स्वौक्छियित दति चेत्‌, aft ^“ क्रियावानेष ब्रह्म विदां वरिष्ठः, aawa हि संधिद्धिम्‌, कषाये कमेभिः पक्षे ततो श्चानम्मवर्तते,” दत्थादिप्रमाणसशहखेकार्थ्यादजापि वेदमपरल्मङ्गोकुरुष्य . लोके चासिना जिघांसति wea जिगमिषति इत्यादिषु प्रत्ययं करण्णन्वयो बङणसु पल्भ्यते. चचासेरश्रस्य वा इनम गमनेच्छासाघधनत्वायोगात्‌ इनना-~ दिसाधनलस्यान्वयव्यतिरेक सिद्धलाच्च श्रगत्धाप्रशत्ययंखाधन- लाञ्रयणम्‌, इड तु न तथा अन्तःकरणनेर्मख्यदारेण q-

९१.

6

oO’

प्रतदू षणाम्‌

वि(्ररद्यायु)टद्यो पकारकलस्य ज्ञान तदिच्छयोर पिशेवादिति Wa, ्नन्यपरतस्योपपादितलात्‌, BAT साचाप्य- विग्रेषात्‌ ; तथा हि योऽयं विविदिषाकामो amfeafa- करोति, स किन्तदानोः वेदनमिच्छति उत न, wa विविदिषा fagafa न त्या यन्ञादिसाध्यवम्‌, तथा च चक्रकम्‌, वेद्नेच्छायाश्नातायामेव विविदिषेश्छछा जायते, तस्याश्नातायाङ्कर्मानुष्टानम्‌, ततो विविदिषेति. aaaat- भय पवैसङ्ोचेनात्माश्रयान्योऽन्याश्रयावष्यन्त्भाव्यौ . दितौ येऽपि बेद नखा निष्टले fafafemafasa स्यात्‌, afeqaar- त्स्याः, विविदिषा fe वेदनं साधयेत्‌, तखापवर्गादिक- fafa aaa fe तस्यामभिलाषसम्भवः. ननु वेदनौ कर्य शचफविविदिषा va deur, तदथ प्रन्तिप्न्ता तु साध्य- तयाभिमतेति चेश, तादृश्तोत्रेश्छाया एव उत्पत्यनुत्पन्ति- विकल्पे प्रागुक्कदोषामतिरक्ननात्‌, न हि वेदने तोत्रच्छाया- मसम्भवन्याम्‌ तादृश्नोमपि तामिच्छेत्‌, agua वर्गानु- Baa वा सहेत; मनु दृष्टमेतत्‌ यद्वुभुलापिपासादि- कामनया मेषजमुपदिश्यते, तच्रापि भोजनादेरिष्टलामिष्टल- विकल्पेन प्रारक्(दोष)प्रमङ्गो दुर्वारः, तच यः afer सनोऽचापि भविव्यतोति चेत्‌, तन्न, भोजनादेसख्घामान्यतो- ऽकूलव्रन्नानादेवेष्टलवसिद्धःः तथापि दोषवद्रानदातन- मनारोग्यात्मकम्प्रा तिकूखमपनेतव्यमिति तावग््माजायम्भेषजो- qm, न पुनरिच्छाखरूपनि(ष्यत्तये. waft तहिं

baa. |

< ४.

विविदिषासाधनत्वभङ्कवादः षष्टः | ४५

TING, सामान्यतो बेदनयेटलेऽपि तादाविकतत्प्राति- कूख्यापादकरजस्तमो away अन्तःकरण्द्याचङ््मणां विजियोग इति चेत्‌, afe विविदिषासाधनलशरतिः परि- त्यक्रेव . अवान्तरव्याणरत्वादविरोध दति चेत्‌, afe वेद्नसाधनलमप्यतुमन्यताम्‌, तन्युवंभा विनश्मद॑स्यापि यन्ा- दिकर्मावान्तरव्यापारलोपपन्तेः . एवश्च सति “क्रिया वानेष नरद्यविदां वरिष्ठः,” “ कषाये कमेभिः पक्षे ततो ज्ञान waded” “Geant वर्धयति क्रियमाण्शयमःपुनः।" स्यादिभिर कायश्च, wit यन्नादिक्मं॑बेदनसाधनसव , ननु विविदिषासाधनलतवे eatery यन्नारेसद्ध किसाधनलेऽपि समानम्‌, तथा Te, किम्मगवतिभक्तिमान्‌ भक्किद्धा मयते, उत तद्दिधुरः, न प्रथमः, भक्तर्निष्यल्नवेन साध्यलायोगात्‌, न दितोयः, भगवद्तक्निविधुरख् तद्क्कावपि नेरपेच्यात्‌, भश्वस्याभेदात्‌ निर्वाहेऽपि प्राम्बदेव दोष दति, तन्न, प्रोतिरूपश्चानविशेषो fe भक्तिः, aay तारतम्यवतौ, विषयसरभावविगेषाभिमानाग्यासभेषजादिभिः म्रमदद्धिः कामश्ास्तादिग्नपि स्मता, पुरुषस्य तत्कामना सम्भवति न॒वेत्येतावदेव दिन्तनौ यम्‌, तज यरि सण्जञातमाना- दतिभ्रयितस्छ Hee: फलान्तरग्रमाएतसिष्येत, तदा तथा विधेन्तस्यातिश्यममिवाञ्छेदेव, न च तावता तथा- विकधस्यातिश्यस्यापि निष्यन्ललप्रसङ्कः, WATT पपत्तेः, सामान्यतोऽवगते हि विशेषतो ज्ञानाय व्याप्रियते,

४९ णतदूषण्याम्‌

१०५ अन्यथा भिज्नाखेव सवच म खात्‌ . नन्वेवं विदिषायाम- येवमस्विति चेन्न, विश्ेषेश्छाया एव प्रागेवोदयात्‌, न fe ga सामान्यतो श्ञानमिच्छति पशचादिगरेषत इति सम्भवति, न च विघयविशरेषावश्छदमन्तरेण दच्छा- लातिविग्रेषः कञचित्म्भवति, भक्तौ त॒ भोग्धाकारावि- ९१९० भावतारतम्यवश्चात्‌ तारतम्यमुक्षम्‌, इष्ापि तत एव तारतम्यमिति चेत्‌, we तत्‌, तयापि काम्यत्वन्दुवैचम्‌, तथाविध विषय विश्रेषितस्य वेदनस्य काम्यत्वमन्तरेण तदसिद्धेः; तत्काम्यतायाख्च सिद्धौ fagr तयाविघ- वेदनेच्छेति कथं सा काम्या, Safes यज्ञादिकम ११५ न विविदिषासाघनवयेन विहितमिति; तदेत्छवंमभिषन्धा- याद, “एवं ङ्पाया भरुवानुरतेस्साधनानि यन्ञादोनि anita “यज्ञादि श्रुतेरश्ववदित्यमिधास्यते इति .” दति ओ्रौकविताकिंकसिंहस्य armen ओरौ मदे- इःटनायस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु wageat विविदिषा- १२० साघनत्वभङ्गवादः षष्ठः ॥

खमते निगमान्नमदादेशिकाय aa |

wageat

` श्राब्द्‌जन्यप्रत्यक्षभङ्गवादः AAA: |

faery qe waft जगतामचमश्िशं श्रतिजान्यन्धानाञ्ुपदिश्रति यं रूपमिव नः | निजाध्यलावेचाचुल कितसमस्तस्स्यमसौ इषिकेशो feafenrg मम चचुरख्र विषयम्‌ ॥ ५ यदूचिरे यद्यपि तत््वमस्यादिवाक्य(क्धाय)खवणसमयसम्भ- ame न्नानमविद्यां a निवतंयति, तयापि अवणादिभिर्भि- र स्तसमस्तभेदवासनामूल्ा सम्भावना विपरोतसम्भावनासख्य चिष्ल- विचेपलखणप्रतिबन्धस्य तदेव वाक्यमविद्याजिवर्तकमपरोकं maga, न च शब्दस्य कथमपरोचधौहेतुलमिति ro area, इद्धियस्यापि कथमिति प्रसङ्गात्‌, दभेनादिति चेत्‌ तुम्‌, कत शेनमिति चेत्‌ “संवित्छप्रकाश्रा द ग्मख्वमसौ'- त्यादिषु, aga संविददिषयः खविषयो वा प्रकाशो नास्ति, wafa धा परोचः, खधौ विरोधात्‌, see च विषये परोक- प्रकाशव्याघातात्‌, अनन्यथा श्रटक्रित्वप्रकाग्रेऽपि रजतावसाया- १५ विरोधप्रसक्गात्‌, मचायन्मकाश् इग्ियजन्यः, वाक्धस्य तदा नौ मबोधकल प्रसक्तान्‌, वाक्यमन्तरेणपि ANAPTY, म च रन्र-

gu

WATAUNA

तत्नाचिगमवच्छब्दसभिन्ेद्धियजन्यः, अन्यतरेण तदुत्यत्य- पपन्तो कर्पना गौरवात्‌, च्रयब्यतिरे का विशेषे सती दियसद-

wanes दूति विपरिवतेप्रसङ्गाच, किन्नामेन्द्रियन्ततस- इकारिस्यादिति चेत्‌, मनसश्सवंन्नानकर ण(स्य)साधार एसड- कारिवद्धिल्न manta, तथापि विनिगमनायाङ्गो हेतुरिति चेल, श्न्धस्यन्धतमसि स्थितस्य वा वाक्धश्रवणदहूश्मोखमौति yaaa, म चाचापरोच्तत्मारोपितम्‌, बाधका- भावात्‌, न च सम्क्षवे भेदाग्रदान्तद्यवहारः, कदाचिदपि

२५ ay धौभेदातुपलम्भात्‌, श्रतो वाक्यजातोयस्य afenae-

ज्ञानजनकलत्सिद्धौ क्क विरोधावकाशः, अन्यदपि वाक्यं fag जनयतोति चेन्न, गोजातौ यवे शाक्रः कि दुग्धे दुग्धमिति- वद पहास्यत्वात्‌, श्रस्ति तज्रावान्तरोपाधिरिति चेत्‌, श्रस- जापि afaq, म ख तदज्ञानन्तत्कार्येोत्पत्तिप्रतिबन्धि, AMAT तत्कारएत्वानभ्यपगमात्‌, अन्यया तिग्रसङ्गात्‌, यथाः “ न कारणपरिज्ञानन्तत्कार्येत्पन्तिकारणम्‌। म हि बोजाद्य- विश्ानमङ्कुरोत्पज्तिवारणम्‌ i” इतिः, न चास्यात्यन्ता- MAA, खतोपरोकाथंगोचरलस्योपाधेरवधारणणत्‌, न चख तत््नमस्यादिवाक्यस्य प्रत्यच्चक्नानजनकले किग्ममाणमिति

रे ५ वाच्यम्‌, निवत्धेमिथालान्यथातुपपन्यैवत ष्षिद्धेः, सखतण्णद्ध-

ऽपि विश्वसाच्िणि ब्रह्मणि सफरिकमणििरितदाडिमो- कुषमरागोपरागवद्‌ वभासमाजबिद्धिरियमग्रएद्धिः सा श न्ञानमाचनिवत्येति “तरति शोकमात्मदित्‌” tare

9्ब्दनन्यप्रद्यच्तमङ्कवबाहः सत्तमः | sé.

afmfiea, मिथ्याभूतस्य च च्चानमाभनिवल्यैलं ४ ° युक्षम्‌, न च परोलश्चाननिवतेकन्दृश्ते, wa: परि शेवादष- रोचमेव श्ञामन्निवतंकमिति faa न ताव(त्त)त्करणएमिद्ियं, बादद्धियाणाग्रत्थक्पराश्ुखलात्‌, मनसोऽपि शोऽरमखनो- त्यसिन्न्थं खातम्व्येणप्रन्तेः, -ग्ब्दसंस्कारादिपुरख्कारे a तस्येव का(क)रणलोपपन्तेः, मनस नित्यदडवडसुक- ४ ५ खभावन्रह्मगो शर सा खात्कारकरणल्वस्यादृष्टशरत्वेन शब्दस्य तल्छडइकारित्वकण्पयनायो गात्‌, तथात्वे च अवणादिनेष्यश्यात्‌, “a war zat नापि वाचा, मनसा तु fanga, waza’ मिल्यादिश्रतौनाश्च रिन्तेकाग्यस्यान्तरङ्गल- बोधने तात्पर्यात्‌, त रण्वं “्रप्रायमनषाष्डेत्यारैर- yo नधिङृतमनो विषयल्व्यवग्धापनानुपपन्तिः, न च मान- सम्प्रत्यलमस्ति, श्रा्मनस्खयग्प्रका श्लात्‌, Facey साशि- Qua, भावना र्दरतमनो जन्यषाकात्कारस्यापि पथिक परिभावितप्रियतमासाचात्कारवद्गान्तिलात्‌, भ्रान्तिरूपसाचा- त्कारस्यापि . सा चिषूपलेनेव मामसलवाभावात्‌, श्रलुमानादे- ` ५५ . स्वापरोच्छविदेषश्रो खलात्‌, wat वाक्यपरिग्रेषं तापि मेदगर्भाणां वाक्यानां भेदभ्रमभिवर्तकलायोगात्‌ श्रदेत- वाक्यान्येवा विद्या निवतैकापरो चश्ञानश्जनयन्तोति. किञ्च yaaa भेदभमस्य परोकचादेन्दियकमरत्यक्तादा म परिभवो यकः, न्युनत्वारूमलाच्चः WAV WIS साचात्कारा- ९ ° विषेऽपि निरदेषडेतुकलाद्वाधचमम्‌, तथोक्तम्‌ “ATaTE प

¥ |,

श्रतदूषण्णाम्‌

समलाश्च परोचन्ञाशजं शमम्‌ । मिदेषिद्ेतुजन्यल्ा प्रत्यक ग्रा खजं चमम्‌ ॥” इति, sewiguafaaaa इति गरवः, साक्षात्कारस्य whan, तस्य च शब्टका(क)- र्व शब्दादेव रिष्यति “faq तं wager

६१. प्रमुच्यते, चोयन्ते VTS कर्माणि तस्मिन्दृष्टे परावर

॥ 8

दत्यादे(दिभि)रपरोषश्नानस्याऽविद्या निवतंकलषिद्धः. “ तस्म सदितकषायाय तमसः परन्दशयति भगवा मसमत्कुमारः, बेदान्तविश्ानसनि्िताथाः, सखाध्यायञ्चचुरत एकमस्य योगो डितोयमभिवोखच्णाय। श्रष्ययनमनननयनोऽख्य दरष्टा न मांसचचुरभिवो कते तम्‌ ॥ पिददेवमहुव्याणणं वेदखच्‌- qaaa faafefaae श््दका(क)रणकलसिद्धिः . प्रयो- aa, fama wa ween, तत्वमश्यादिवाक्यजन्य- WAG, 'तत्खरूपगो चरावणश्नानवत्‌, न च तन्तदजन्यम्‌, sae विषयद्यापि कारणएलस्नौ कारात्‌, ava प्रतिन्ञाया- मपरोच्विषयलात्‌ खखादिन्नानवदिति वा प्रयोगः, aw मस्यादिवाक्य वा खप्रतिपाद्यगोशरषाखात्कारजनक, सप्र काश्यो परे ग्रड्पतवात्‌, खतोऽपरोच्ाथविषयत्वादा, शंवित्ख- प्रकाशेत्यादिवाक्वत्‌, श्रपरोचवन्तत्वमस्या दिवाक्यजन्यन्ञान- afa, श्रपरोखन्ञाननिष्टात्यम्ताभावाप्रतियो गिलात्‌, श्नामत्व- दिति, न चाच परोशतवम्‌ तत्वमश्यादिवाक्यलन्यन्नानटन्ति, परो चश्ाननिष्टाव्यन्ताभावाप्रतिथो गिलात्‌, ज्ञानल्वदिति ( सत्मतिपक्) सप्रतिखाधनता सिद्धसाधनात्‌, ` तेषामेव

८४,

a

एब्टजन्धप्रत्यसभङ्वादः ALA: | We

fe वाक्यानामसम्भावनाबिपरौतभावनाप्रतिबद्धचेत सि पुरुषे परो चश्चानजमकलमि्ते, पुरे क्त्ुतिवि्धतया काला- त्ययापदेशाश, न च वाच्यमग्निरोजादिवाश्यजन्यज्ञानेष्व- aay शक्यमित्याभास समानयोगक्तेमतेति, तज विपचे नाधविर हात्‌, न हि तच प्रामाश्यस्यानुपपन्तिः, असुमानादि- वदुपपन्तेः, भाष्यनुष्टानस्य, परोचमिश्चयाद पि तदुपपन्ते, नापि फलस्य, तत एव afeg:, मापि फलकाममायाः फलंसम्बन्धनिख्यादेव तस्या च्रणुपत्तः, श्रत एव पुरुष- प्रृन्तिरपि स्गच्छते, इष तु प्रागुक्ताथापत्तिरेव fare बाधिका शात्‌, wat माभासतुखतेति, एवम्परवषवपि प्रयो- गेव्वाभाषतुख्यतो द्धारो द्रष्टयः, अतो विपक्षबाध(क)्येव परतिबन्धरहस्यलवादुक्रायं महावि्यादिजातयश्च 'यथावगाइ- waren, सवपरपच्षाधारण्छं हि महाविद्यानां खभावः, तजानुकूलतकंसदसह्वा वाभ्यामेकजायंधिद्धिरितर- चर्थाधिद्धिरिति निणेयः. मनु तकंपरारता इमे हेतवः, wee प्रत्यच्वान्तरभावप्रसक्गादिति चेन, श्रप्रसङ्गात्‌, योगिममशो बाह विषयप्रत्यचन्नानजनकत्वेऽपि arguae- बदहिर्भाववद्‌ पपत्तेः, श्रय wat दि पश्च कान्यतमलं योगि- मनोऽन्यले सति बराद्यविषयापरोदप्रमितिकारणत्वं ar Teas प्रयोजकमिय्येत, इहापि तरिं खतो परोचब्रह्मात्मविषयश्ष्दान्यत्वे सत्यपरो चप्रमितिकरणत्- MAMMA aa समश्यमाधिः, fay प्र्य-

RR शतदु बराम्‌

१०१५ चान्तभांव इति इद्दियान्त्भावो वा साशषात्कारजनक- quimatat वा faafwacena, पूवं तु मनसोऽपि बाद्यान्तर्भाव इतिवद्‌ पलम्भविरोधाद शक्य (क्यः). वकम्‌, उत्तरच विष्टप्रषक्गता, रेकराध्ेऽसिद्धे सत्यवान्तर- मेदाश्रयणण विरोधात्‌, तदेव तु कथमिति wa, दश्र-

११९० मस्मसोत्यादौ agi समधिंतलात्‌, वाक्यस्येवा- परोकषपोजनकले मनमनिदिष्यासनविध्यानणेक्यं श्रुत. वेदान्तानां संसारानुन्तिदभेनविरोधश्चेति TH, प्रागुक्त प्रतिबन्निरासद्ारेण तयो ए््वणम्प्रति फलोयकायेङ्गतया बिधानोपपन्तेः, संसारिलोप(पत्ते,लस्धद्च प्रतिबन्धकवत्पु-

१९१५ रषविषयत्वात्‌, रतो बाधकापेतसालुयाइकश्ुत्यादि- सिद्धन्त्चमस्यादेः साचात्कारजनकलमिति.

अच ग्रमः, यत्तावदुकङषु चिदाकधेव्परोचधोडेतुल- दुष्यत इति तन्ञरविषाणाङ्करप्रसाधने खरविषाणङ्कुर- faciafafa मन्यामहे, तथा डि, सवित्खप्रकाशेत्यच

१२० तावत्‌ खामान्यतरुखपर समवेत चेका लिकसवेसंवित्छम्रका श्ल वाश्चायैः, तादालिकौ तु ase संविदेका तदानों QUAM, तच म सर्वसंविदां खप्रकाश्रलमिदानो मपरोचम्‌, यतो वाक्यस्य तदापरोच्छेतता स्यात्‌, न च सवैसविदेक्यम्‌, तस्य दुषयिव्यमाणलात्‌, तदै कयेऽपि तन्तदुपड्िताकारेण

१२५ परोचापरोचविभागस्छ दुरपक्ृवलात्‌, वाक्यजन्यसषवित्छ- पापरोच्छे तावदाक्यमेव कारणम्‌, विषयप्रकाशांकारणए-

१

१२१.

२.9:

१४१५

प्रब्दभन् प्र्श्छभङ्गवादः सप्तमः | rh

व्यतिरेकेण खप्रकाशांशे arcoraqraqeatiefa चेत्‌, ate सिद्धमसुमानारैर्वाक्धान्तराणमष्यपरोखध्योजनकलवम्‌, तत्तष्लन्यधियामपि खप्रकाशां शेऽपि तन्तत्करण कलात्‌, सत्यम्‌, तथापि षंवित्छप्रका गव्या दिवाक्ेषु विषयप्रका- ain; खप्रकाशांश्येक एवेति fate इति Say, सामान्यविशेष विषयतया agze दश्ितलात्‌. एवन्दश्रम- ख्वमसोत्यजापि यदि दश्मतं खात्मनः wa wd THIN, तदा चघटग्पश्वतोऽयङ्गट <faafegra- वाद्‌परमिदं वाक्यं श्यात्‌, तथा च प्रव्यानुवादितामाचेण प्रत्यचताभ्रमः, परोक्ष विषय दवापरोखविषयप्रयोगेऽपि तच्छ क्रस्तदवस्वत्वात्‌, यदा पुगरविदितखात्मदग्रमलन्मल्यु- Ga, तदा द ्रमलांगे परोचलं Wea, उदे शं (श्वा) श्य तु प्रागेव दइृष्टतवादिशष्टेऽपि प्रत्यचताभमः प्रतिपत्ति- द्यारित्धात्‌, न च amquana विशिष्टस्य प्रव्यक्ता, अरयन्पवतोऽग्रिमानि्यनुमानेऽपि तत्मसङ्गात्‌, दर्त्ादेर- तोखियत्वभङ्गप्रसङ्गाश्च, एवं चजियस्वमसोत्यादिव्वपि विकसर्प्यानुसन्धेयम्‌, aa sae विषयं परोचप्रकाश्- व्याघात इति तदप्यसत्‌, श्रापरोश्छयारे ्ानधमेले ज्ञान- व्यक्रिभेदेन विषयेक्षयेऽपि परोचत्रापरोचवयो विंरोधा- भावात्‌, विषयधमेत्वेऽपो सियेण तथाविधं wera, शिङ्गशब्दादिना लन्ययाश्वतमिति ganic wafer Geese (का) करणभेदेन कालभेदेन tes वदनः

५४ | शतदू षणाम्‌

प्रत्यलतापरोचता च प्रागेव दशिता, विपरोतवासना- ९१५० was Aun त्वभ्ञागोदयस्यो पादनात्‌, यदि प्रत्यस्षविषये परोखप्रकाश्रस्स्यान्तदा इएक्रिलप्रकागरेऽपि रजतावघायाविरोधप्रसङ्ग इति चेत्‌, किश्रुक्ो चु वयापाराग्वयव्यतिरे कानुविधायौ रजतश्चमः परोक्तः, येनेव- म्बवोषि, श्रथ पुनन्नान्तिरेव प्रसञ्चनोया, तदा शुक्ति १९५१५ त्वादिलच्णविगेषग्रदस्य श्वमोत्पत्तिप्रतिपच्तया वा विशओेषाग्रहास्यसकारिविर्ेण सामयोवेकल्यादा wet रजतभ्चमानुदयः, इदत्व प्रतिबन्धपरोचन्चानसामयो सिद्धौ RATA, तथाविधा च तत्घामयौ प्रागेव zfwar, शङ्खो त्रियते च भवतापि अवणदशायाम्‌, अत रवेवं- ९६० विधप्रसङ्गस निभूलता, किञ्च खानि प्रषच्चकन्परानिष्ट- स्मसश्जनोयमिति तु aan, org श्रोपुण्डरौ- काचाचायेः, “ प्रसश्नकन्तु खामिष्टगन्परा निष्ट्मखञ्यते | विपर्यये WANE खाभौष् पर्यवस्यति ॥ १६५ प्रसच्ञके तु UNE arias पथवस्टति | स्वाभोष्ट्य लसिद्धिस्ष्यात्‌ wee wegen ईति, छुभमयम्यज विपरोतम्‌, स्तः प्रश्यचेऽपि ब्रह्मणि अवणद शायां वाक्यतः wrens भवद्‌ भिमततवात्‌, मिथ्येतदिति चेत्‌ पथात्तनप्रत्यच्नानजनममपि तयेवेति १७० को विशेषः, शक्तो रजतत्वस्येवाविरोधापादकश्च भिश्याल-

प्ाब्यजन्ध पर्य्छमङ्वादः सत्तमः | ४४

fae सतेमरसि, “सत्य विरोधाच्छक्तिलन्बाधकलेन कथ्यते | मिश्याग्धतश्च रजतम्नाष्येनाभिधोयते ४” तेन fawafefa वचनन्तवाविरोधापादरकशञ भवति, प्रषश्च- Neg कचिदस्मदिष्टमाप्तोपरेश्ादिभिः शएक्रिलप्रकाशरेऽपि ५७५ दुष्टद्द्ियादिनाकख्छचित्करिद्रभतावभाषानुटः, अन्यथा NAAT धितानुदतेदृ्टामस्छाप्यभावप्रसक्गात्‌, TST प्रत्यच- षिद्धेऽपि wie ान्तविप्रलमकवाक्यादे(दिभि)रपि रजतधौ रुदेत्येव,सा च परोचौव, whey बाध्यमानतया anfeas तदनुत्प्तिथ्मः . किञ्च यदि प्रत्ये विषये १८० UATE Bw, तदा पवंतोऽग्निमागिद्यादिषु विशेषतोदृष्टानुमानेषु तथा विथार्थंगो चरवाक्येषु च परोचप्रकाश्ो न स्यात्‌, योग्पतामाभन्त॒ तजन तु तदा- नोख्त्यचतेति चेन्न, यस्य कस्य चिदारणष्यकयोगो श्वरादेस्त- cia, तथापि नातुमादरूयेति serge दश्म- १८५ ल्ादेर्वाक्यश्रवणात्‌पूवं मदगरेनान्न वाक्यतः साक्तात्कारषम्भवः, यत्पुनः wer द्रष्टं योग्यतथा शअनन्तरदशरेनादा तज तन्सम्भव can, तदहि सिद्धमरुमानादावपि तद्‌भयसमभ- वान्तयालम्‌, यदा Weare इति मन्यमामग्मत्येव afaqare इति ब्रूयात्‌, तदा तख्छापि प्रत्यचायेविष- १९ = यलाविग्रेषात्‌ साच्ात्कारजनकलप्रसङ्गः, tea एवेदमिति चेन्न, खतो परोच्ाथ विषयत्वादिति हेुविश्ेषणश्मयु- give तदनिष्टः, caat वा, तथापि व्योतिष्टोमादि-

चद्‌

WAZA

वाक्यार्थस्यापि योगिप्रशतलौनाग्मत्यच्चतस्याऽवयोर विगनेत-

लान्तान्‌प्रतिकेनविद विदितमाहाव्येन तक्रयोगे ततस्ा-

९९ ध चात्कारसम्भवस्स्यात्‌, तथा च स्वमपि वाक्यङ्कस्यचित्सा-

चात्कारकरणमिति स्थितौ, anfezafa वयवस्थाभङ्गः, श्रस्खेवमपि faaPeafafa wa, श्रनुमानादिव्वपि AMI, तथा च तत्मस्छादिवाक्छे परिण्षा- fag, ततश्चापश्द्रादिनथविरोधप्रसङ्गात्‌, किच्च विश्व- व्यापि ज्ञाततया श्रज्ञाततया वा साचिवेद्यवस्य भवद्भि- मतवा्छवैः प्रमारीस्याचात्कारसम्भवः सुलभ एव, यदि चाच खतोपरोच्ायंविषयमेव वाक्यं तवघ्वनकमिति व्यवस्थाप्येत, तदा दग्रमस्वमसौत्यादिदष्टान्तासिद्धिः, यद्यपि wane सखतोपरोचता, तजापि derfe-

२०५ विशष्टाकारेण खतोपरोक्लाभावात्‌, श्रन्यथा वाक्य

क

अ्रवणात्पवेेव तदै शिश्चप्रकाग्रप्रसङ्गात्‌, श्रतोऽलुमानस्येव

वाक्यजातोयस्य afecia साचात्कारद्ेतुत्दशनस्यासिद्धेः श्नलुयादकतकांभावाञ्च खाभिमतस्य कस्यचिदटाक्यस्य

तद्धेतुलकल्यनं faagaa, श्रत शवं खतोपरोचाथ-

गोचरलोपाधिरपि निरस्तः. यत्त॒ निवल्येमिश्यालान्य-

Braga पारम्यर्थणापरोच्यतव्ननकविगेषयोः परि- ia इति तदन्यथा सिद्यासिद्धिभ्यामाक्रम्यते, सत्य-

Bq हि संसारसुपासनप्रौरितेश्वरसङ्कल्पविशेषनिवल्थं साधिव्यामः, यत्त “तरतिशेकमात्मवि"दित्यादिभि-

प्रन्दगन्यप्रन्यच्तमङ््वादः सत्तमः | ye

९१५ ज्रानमाजनिवल्येलं सिद्धमिति, एतदपि बेदनन्नानादि-

९९०

शब्दानासुपासना ख्य रिशेषपयं वसानस्य प्रागेव zfuaarfar- खम्‌, यथ। ङः “बेदनंध्यानवि्रान्तन्ध्यानं श्रान्तं भरुवसमृतौ | सा च दृष्टिवमभ्येति दृष्टिभिकिलग्टच्छति i” इति, भिश्या- AS च श्ञानमाजनिवल्यैवं यक्रमिव्येतख fae भवदभिमतस्य तिभिरादिदोषस्य प्रतिभटादेख मेषज- श्स््लादि निवत्येलो दाशरणेन प्रागेव दत्तोत्तरम्‌, wy च मिश्याले धोवाध्यलयुक्किः, न चाज मिश्यालम्‌, “दृश्यलाश्दि मिश्यालम्मपञ्चस्याभिधोयते। ब्रह्मणापि च मिश्यालन्तत एवामिधाख्यते ॥ ब्रह्मणे यदि gaa व्यावदारिक-

२९५ FAA | प्रपञचस्यापि दृष्ठवन्तालिकङ्धिग्वयेव्यते” ॥ wis

RR

च dacierafa fafeefames प्रतिभासमान- मि्यार्थप्रध्वशनमभिपरेत्य वदयैमपरोचधोगवेषणमुत तदि- षयज्ञानप्रध्वसमाशो खिन्तत्कारणो च्छेदं वा श्रय तथाविघ- ` भ्ञानान्तरानुत्पादमुत तदिपरोौतविषथावगाहनरूपविषया- पारं यद्वा तदिषयसत्यताध्यवायगेयिष्यमयान्यदे व किञ्चिद सांवा रिकमिति, नाद्यः, कचिदपि मिथ्यायं ्रध्वंसाभावात्‌, “प्रध्वं सोहि aera प्र्युतिः प्रतिपाद्यते | खष््पसत्यताभाषे FA प्रश्यतिरुच्यते ॥ सत्यपि तभि- सेन तदुच्छेदायोगात्‌, HII बाधकज्ञानात्‌ पूवे सुध

२३५ द्रष्टरि पुरुषे शएक्रिरजताद्यवखितिप्रसङ्गात्‌, संविद्धौन-

स॒त्ताकस्य तस्य तनिदृत्तिरेव fe निटेत्तिः, डस, 8

°

शरतदूवर्राम्‌

“gue निटन्तिस्व्यादारोस्यापि सङ्खयः । aw खरूपशुन्यस्य का निटृत्तिडिं कथ्यते” ॥ न दितोयः, तस्य बाधकज्नानाभावेपि बाधकश्चानवदेव खर सवाहिविनाश्- हेतुवलादेवाश्ुतरविनाग्िलात्‌, श्रन्यथाऽनुदितबाधक- ज्ञानस्य BUA सुषष्याच्चभावप्रसङ्गात्‌, AAs: “A श्ना न्ति्बाधकन्ञानाज्नियमेग विनश्यति । न स्यादधिभान्त- fora gaat भान्तिसङ्खयः" ॥ इति, यथ्प्यन्तर ज्ान- mam संस्कारादिवन्‌ पूवेन्नाननिवतेकमिय्यते, तथापि यत्किशचिद विरुद्ध विषयात्परोचन्नानादपि पवन्नाननिटन्य- पपत्तौ विरुद्ध विषयप्रत्यचश्चानान्वेषणज्निष्फलम्‌, न दतोयः, भाज्तिज्नानकारणानुच्छेदे यथाऽवखितप्रत्यचन्नानालुदयात्‌, न इङ्गुद्यवष्ट्भतिमिरादिदोषेग्वलुवतेमानेषु wae साचात्कारसन्नवः, सममवेवा किन्तदु च्छेदन, प्रत्यच्ानु- इत्यथन्तद्च्छंद इति ta, तत्साम्ग्यनुदन्तिमन्तरेण तदुच्छदेपि तदसिद्धेः, तस्याश्चातुवतेमानायान्तदवसानेपि विरोधाभावात्‌, खाभाविकप्रत्यचप्रतिबन्धकतया तदु च्छेद्‌- नमिति चत्‌, किमच्र खाभाविकलम्‌, fa षामथ्यां सत्यां स्रखवा दिवमुत नित्धस्वाभाविकलम्‌, age प्रागपि

९४ ५ कथन्तदवस्थाने प्रत्यचोदयः, न दितोयः, अ्न्योऽन्धाश्रय-

णात्‌, निनत्यखामा विकम्रत्यचस्य च किश्ञाम प्रतिबन्धकलम्‌, यमज age, “भना न्तिकारणएसद्भावे प्रत्यस्य हयसम्भवः | सम्भवे निष्यलेव स्यात्‌ तदुच्छदस्य कल्यना ॥ नानुदत्यथे-

ष्रब्ट्‌जन्धप्रद्यच्च भङ्वारः सप्तमः | ye

qae: सामथ्यैवानुवतेनात्‌ । प्रतिबन्ध निटल्यथैसु च्छेदे

९६१० प्रथमङ्यम्‌ ॥ प्रत्यक्ष are तद्‌ च्छेदस्ततोपि चत्‌ । अन्योन्य खरयणन्त्‌ स्यात्‌ प्रतिबन्धो चात्मनो "ति ॥

नापि चतुः, प्रागभावस्वासाध्यबात्‌, तदनुवतेनस्यायन्त- तस्तत््रतियो गिकारणोच्छेद कोरि निचेपात्‌, तस्य ख निरस्त- लात्‌, न पञ्चमष्टौ, परोक्षन्नानादपि afeg:, प्रत्यषमपि

९६५ fe दि चनद्रादिन्नानमनुवतेमानमपि परोक्षेण, erat मानादिना बाध्यते, तावतैव चश््रदधिलाध्यवसायगेयिश- aa, BAIT दे हात्मभ्रमवतामनुमानेनागमेनवा टेशाति- रिक्रात्मविंखम्भो न स्छात्‌, परोचबाधेपि भ्रमोऽनुव्तत शति

चेत्‌ न, तुल्यभेतदिष्टक्तत्वात्‌, “बज्ञातेऽप्यरोक्षेपि बाधे

२७० कारणसम्मवात्‌ । शअङ्गुलयादयेभवेद्गान्तिरुपष्टम्भनडेतुभिः” ॥ afd aaa, तस्वासांबवदारिकवेनेतद्‌धौपायोपदे ्रा- योगात्‌, श्रन्वयव्यतिरेकागोचरल्ेनापरांचपच्पातविरहाच,

एवं सामान्येनापरोच्नानानपे्लायाङ्कुतस्तत्कारणएविशेष- चिन्तेत्यतुत्थानमेव श्ब्दजन्यप्रत्यच्वादसयेत्यमिप्रे्य भाय- ९१७५ ATE न संरम्भः कृतः, “सत्यां सामथ्यां ज्नानानुत्यत््यनु- qua’ fienten xen” इत्या देदंशेनसमाना कार विधि- परलोक्ग चेदमपि दूषितममं(भत)सत, समन्वयाधिकरण पूव-

पके तु aie दूषयिग्यति “a च wee एव प्रत्यचज्ञान- saanfa वक्र ana, तस्यानिद्धियला"दित्यादिना

९८० ME वा कथिदंापरोच्छपरिगेषः तयापि प्रत्यकुपरा-

€ °

१.९

२९८०

९८१४

MATA

ङ्स खतना दिलघणविरुद्धवयाक्न)घेद्धिया दिपरित्यागे वाक्य- स्यापि तुल्यन्यायतया परिव्यागप्रसङ्गः, द्शनादगेना भ्यां विशेष दति चेन्न, तदसिद्धेः, तत्सन्देहेपि न faag- व्यात्तिरिति चन्न, इन्द्रियादिष्वपि प्रसक्गात्‌, श्रय सत्यामेव विरद्धवयाप्नौ गत्यन्तराभावान्तदनादरेए वाक्यस्यापरोचौ- देतुवङ्कख्पयेत, wa afe इल्द्रियादिगेव भक्तिरियग्र- युज्यताम्‌, तथा च fag गत्यन्तर किं वा वाक्येन, WaT निणेयः, “faegerfragra वाक्यस्यापि तथा भवेत्‌ । अरसद्धावो यदि भवेत्‌ खम एव इयोर पि ॥ द श्रमस्मसो- त्यादौ मवेदराक्यात्परोच्षधौः | सामगरयुत्यापनात्‌ पञा- स्मत्यचाद परोचधोः ॥ न च प्रत्यचादेरदरैतगोचरत्वविरो धः, तेषामपि ` त्दभिमतङ्कुटयक्रिभिस्तत्वमस्यादे रिवादैत- गो शरलस्थापनस्य शक्यलात्‌, यश्व प्रत्यस्य न परोकात्परि- भव दति तदपि ज्वालेक्यबाधकमेदालुमानादिनिद्ेनेन निरस्तमेव, यदघेद्दियकम्रत्यचाच्छास्तजन्यप्रत्यचस्य प्राबद्य- सुकरम्‌, तदप्यसत्‌, एकदोष प्रखतलादे दं भेयियमाणतात्‌, “प्रत्यच ag ज्ञाति यदि चेत्‌ ब्रह्मदृश्ता । अ्र्रह्मा- शम्ननले तु कथन WIAA” ॥ यत्पुनरपरोचश्चानस्छ मोचरेतुलं श्रुतिसिद्धमिति, तावन्म्ाचस्याग्यपगमेपि न नः काचित्‌ चतिः, यतत शब्दादेव ग्रब्दस्यापरोचधी हेतुलन्दर्भितं,

तदपि दास्यम्‌, श्न्यपरल्स्याऽकुमार प्रशिद्धः, साकात्कार-

इतोमेनसः षहायतया वा दृढव्यवसायहेतुतामाजेण वा

Red

sa

१६५.

९०

श्रब्दजन्धप्यस्छनङ्वादः सत्तमः | dz

तदुपपत्तेः, यथाजरुत ग्रे च चचादेरपि खो कर्तग्यलात्‌, श्रुतिष्छृतौ ठु विपराणाक्नयने दे” दति fe शूयते, “वेदाश विन्ञानसुनिखितार्थाः' द्व्यादिषु परोकशब्यवसायमाचमे- वोच्यते, an विज्ञानमिति fences विगेषविषयलसिद्या frqataa सिद्धेपि quan विशेवणाद परोगिखयरेतु तव fagfafa, तदप्यत्थकपरिहास्यम्‌, श्रकन्पनौ यव्यवसायविव- चया सुश्ब्दप्रयो गात्‌, यः पुनसत्वमस्यादिवाक्यजन्यन्ञान- त्वादिति प्रथोगः, स Aaya आवणश्ञानेनेवानेका ज्तिकः, अतिप्रसङ्ग, वाक्धाम्तरेग्वपि प्रोक्तं गक्धवात्‌, परिदारस्य च समलात्‌, विषयजन्येव च MAGE, न AT अन्यता हेतुः, waaay किन्पुगरथेजन्यलमेव स्यात्‌, तत- सूोपाधिकसथम्‌, वाक्धविषयप्रत्येपि वाक्धस्येवा्चवात्‌ TUITE: साध्यव्यापकलाविरोधः, यञ्च खप्रकाशा- योपदे शरूपलवात्‌ खतः प्रत्यर्थं विषयलादेति, सोपि Wa- देवानेकान्तः, TW च साध्यविकश्जलन्द शितमेवेति . प्रतिप्रयोगख, विगतं वाक्व. खाय विषयप्रत्यच्ञानजम्‌- कम्‌, ATA, व्योतिष्टोमादिवाक्यवत्‌, तथा विगौता धनं ख विषये प्रया, वाक्यजन्यतले सति वाक्येतरविषय- लवात्‌, खगेयागादिसम्बन्धवुद्धिवत्‌, avery श्रुतिविशद्धतया कालाव्ययापदेश्रः, ज्ुतेरन्यपरत्वश्यापनात्‌, न च दश्रम- सलमसौत्या दि वाक्येन asa चानेका न्तिकता, तज साचात्कारप्रसङ्गस्यापि निविद्धलात्‌, न च पूर्वैरेव हेतभि-

६२

WAS aN

₹२१५ Qifaawaa, उपलम्भानुरोधेनानतिप्रसश्चकयाति-

+.

Ray

४०

Reh

मूल कतया प्रनललात्‌, समत्वेपि प्रकरणसमला पादनदश्ा- यामन्धोन्यप्रतिरोधस्येष्टतवेन तस्मसक्गा नुपपन्तख, न च विपचे बाध(क)विरहाद्प्रयोजकता, श्रविशेषात्‌ शब्दान्तराण- मपि प्रव्य्श्नानजनकलतवप्रसङ्गस्य सत्वात्‌, नृचाप्रत्यचा्यं- विषथतयां तेषान्तदनुत्यादकलमिति area, तथोऽपयहननटः दश्मोऽयमित्यादिवाश्यानान्तत््मसङ्कात्‌, नखेह भवताऽपि Tee साच्ात्कारषेतुलभियते, ceat वा, तथापि ज्योतिष्टोमांदिवाक्धानान्तव्रसङ्गोदुर्वारः, तच्चापि age छतं गब्देनेवं प्रव्यच्वत्षानश्नायते दृति eee quae, aaa च तेषाश्मत्थशविषयत्वस्यापि सिद्धेरवान्तर विशेषा- निधरिशदिति, we वा विपचे बाधकाभावः, स तु पूर्वेषामपि समानः इति, तथापि प्रतिरोधमानं सिद्धम्‌, नन्वस्ति पूर्वेषां विरे बाधकमात्म विश्ानस्य मो्साधनल- श्रत्यन्ययाऽनुपपत्तिः, तथा हि, अुत्युपपक्निर्ग्था वाक्याथे- न्ानारैवं भिध्योभतचं्षार निरन्निरिति सखिते प्रत्यचस्य भ्रमस्य ` परोचंबाध्यलायोगेन प्रत्यक्षपरिशेषे agfe च सकखकरणांगोचरेऽनुमानादिषु च॒ साक्ात्कारवैदेशिकेव्‌ यदि वाक्यादप्यपरोचश्ञामन्न स्यादपव्गांपि न स्यादेवेति, इदमपि दण्डघातद्दितदर्वोकरनतंमम्‌, wer: परिपाटि- कायाः ata एव निरस्तलादिति. चः पुमरसावण्युहः

शपरोषलम्भचयेमस्यादिवाक्यजन्यश्ानशटम्ति, श्रपरोचन्नान-

१५.

WAYIAQAFAT: AHA: | <a

निष्टाद्यन्ताभात्राप्रतियो गिलात्‌, saaafefa, wa ताव- दाक्यल्लपजन्यतदिषयश्रावणणाकात्कारेश सिद्धसाधनता, पत्यचन्ञा नेता विन्दरियारंसन्निकर्ध॑ऽ्ंसेन्दिघस्य च तुस्धकच्छ- वात्‌, अथ पमस्तत्वमश्यादि वाक्यजन्यतदथेविषयन्नानट- vitfa era fataa, वयापि परोचतद्ाक्छार्यानुभव-

| PHUTIRBATRAUTVATUn fay zaafafasarergqey-

eG |

२६०

प्राचात्कारेण सिद्धसाघ्रनतेव, स fe प्रत्यभिन्ात्मा विशे- षणतयाऽयं' विगरेयतया वाक्यं च विषयोकरोति, श्रथ तदरेकविषयन्नानरन्तीति विगेषयसि, तथापि ब्द्मेतर- विषयत्वेन waa हेतोरनेकान्तिकता, तत्‌ खलु सम्मति- पल्नष्वपरोकेषु सर्वेष्वपि aid, न पनस्ंशयल विपर्ययत्- चाचुषलादिवत्‌ कुतच्चिदपरोचाजिवत्तते, THATS वाक्यजन्यन्ञाने तु नैव वतते, तत्वमस्यादि वाक्ययतिरि क्- जन्धोपि ब्रह्मखाचात्कारोस्तोति चेत्‌, इन्त ate वक्येक- परिशेषप्रयासं विष तवानसि, तथा च सति वाक्यजन्य- साचात्कारकल्पनावेयथ्यश्च, तत॒ एव तत्काय॑सिद्ध, यन्तृ परोच्वन्तत्वमस्या दि वाक्यजन्यन्नानटन्नोति प्रत्यलुमाने सिद्धसाघनत्वसुक्रम्‌, तच यदि तत्रमस्यादिवाश्चजन्यन्ञाना-

2९५ भिव्यापौति प्रयुश्चौत, तदा किम्‌ब्रूयाः, श्रुतिविरोधात्का-

छाल्ययापदे रमेव aa दूति यदि, इन्ताद्यापि त्वचा

खतितप्रखिनो geafaat vega, सा तु यथायवादिनौ न॒ कि्भिल्लदमिमतम्‌ त्रवोति, ब्लपररोचलं atfaet-

d3

zg Oo

क.

र्‌ Go

९८५.

WAZA

मादिवाक्यजन्यश्चानटन्तोति प्रतिबन््यतुमाने = fas बाधकाभावादेषम्यमुक्षम्‌, तदज्ापि समानमेव, quien: कस्यकासिद्या रि निरस्तलात्‌, परोचादरपि mamaqet- quale: प्रागेव प्रसाधितलात्‌, प्रव्यच्लापेचायामपि तक्ल- मस्यादिवाक्धव्यतिरिक्रजन्येनापि प्रत्यचेण बाधो पपन्ताव- न्यथासिद्धेः, श्रस्ि च योगिप्र्यकमदृष्टविशेष सदषटतान्तः- करणएजन्यमागमसमधिगम्यमास्िकानाम्‌, श्रूयते डि ओौरामायणे, “Wey प्रकाशश्च aguas Paz: | तसछवेन्धर्मवौयेण यथावल्सश्मपश्ति wu”? इति, यत्त॒ भाय दभेनसमानाकारवसुच्यते तन््रोश्साधनभूताया परुवालु- gata, न॒ पुनधेमेवोयफलशग्धतयो गिप्र्यचज्िषिध्यते, तस्यापि श्रुतलात्‌, वद्‌्मिमतस्य तु श्रतल्मतिचिक्नमिति तच्येवासम्वः, यद्यपि योगिप्रत्यदम्फलमाजमित्यसमनग्मतम्‌, तयापि तदधौनायाः परि गेषा सिद्धेः ्रन्ययासिद्धेश्च उपन्यासो नानुपपन्नः “कप्तकस्प्यविरोधे तु ye: ज्गक्तपरियदः 1” दूति न्यायात्‌, यदि च यत्किञ्चिदिपच्े ब।धकमित्यभि- मानमाचेण परिषद्यातुमिनोषि, तदा atfastarfe- areata waren: कोपि तथा तदमिमत्याऽनुमिनुयादेव, एवं सिद्धसाधनत्वानेकान्तिकलया तिप्रसश्जकलाऽभाषसमान- योगच्चमलान्यथा सिद्धलादि रोषदूषितलादनुमानविगेषोत्र- चणमेव निपुणधियां सिषाचधयिषितसखयाप्रामाणिकलानु- भितिमन्तगं तां qeafa, श्रत एवासिन्नयं महा विद्यादिप्रथो-

Balad मदहाचार्याब AA: |

श्रतदूषण्णोव्याख्याने चण्डमारते

श्ास्रभेदभङ्गो नाम AAACHAT: |

—_

जय्यन्ता इति, studfaata एकशास््लमेकयन्धल- चो च्थते; एकाथेत्वलचएसम्नन्धस्य विव शितत्वाच्छास्नभेदापादक- विरोधाभावोऽपि दितः. सौ हाद समधिभ्िताः बद्धजना- चक्िमाङ्रित्यनेन श्ङ्गप्रधानप्रतिपादकतेन पूवीत्तरभागयो- संबन्धो यज्यते. RWWA चय्यन्ता दति, उन्तरभाग- लात्पूर्वंभागेणकयं युक्रमिति भावः. अनेन area व्ाश्ागग्डतमौमांसयोरेक्यं चितम्‌, सुक्रिमित्यनेन विर्द्ध- फलतया ज्ेकश्रारह्य मिनत्येतत्परि इतम्‌ . wendy वस्ल्परि- चछ दसु खेनान्तयांमिला भिधानात्‌ सवंकमेणन्तदाराधमात्मक- तया उपासनाङ्गलसंभवस्ुच्यते - एकब्याष्येयव्यास्यानात्मना विंशरतिलच्तणमेवं श्पस्लमित्येकयग्श्यपयन्तेकग्ा्यं प्रतिश्चाखयन्‌ तजेकयन्धव्याख्यानलेपि एकं कदे शव्याचिस्यासया प्रृत्तयो- रेकयन्धत्वादग्रनादिडहापि Mates तयेवकर णा श्नैकयन्ध्यं

य॒क्रमित्याश्च विचार सख “खाष्यायोऽष्येतय इति विष्यधौनल- 11

( ८२ ) चग्डमाशते

९४ पठे तदिधिवल्ास्ामान्येन खाध्यायार्थविचारः कर्तव्य इत्येव

बुद्धिरुत्पद्यते, रागप्रयुक्तिपचेऽपि warts खाध्यायस्याधौ- तल्ादुक्ररोत्येव बुद्धिरुत्पद्यते, श्रतः छत्रगो चरविषारः प्रथमङ्तेव्यतया प्रतिपन्नः, न तु पूरवंभागविचारः कर्तव्यः उन्तरभागविचारः कतव्य wad शूपावुद्धिः प्रथमत उत्पद्यते, रतो विचारकतंयताबुद्धिमत्पुरुषातुजिष्चया म्रदुक्र)टन्तं farce प्राथमिकखारसिकवुद्धिमनुष्धत्य सामान्येन वेदाथविचारोदैग्रेन रटृत्तभिति वुं यक्षमिति पूरौत्तर- मौमां स्योरेकशार््यमु चितमित्यभिप्रायेण विचारस्य हत्सरविष- यलं साधयति स्थितन्तावदित्यादिना, अ्र्ययनस्य श्त्ल-

ay विषयत्वं विचारस्य श्त्त॒विषयतासाधनाथेम्‌ . नन्वध्ययनस्य

रत्सखाध्याय विषयता न युक्ता, सखविधिप्रयुक्तौ “वेदानां किञचिदचौत्य ब्राह्मण” इत्येकदे शाध्ययनप्रतौतेः, श्रत एव न तदिष्यघौनविचारोऽपि शत्सरदिषयः; परविधिप्रयुक्षौ च हृत्सवेदाध्यापनासम्भवात्‌ खाध्यायपद्‌ाभावेनाध्यापनस्य तन्मा जविषयलासम्भवाच्च किंञचिदध्यापनमानेणचायकसिद्धः न तत्मयुक्रमध्ययनं छत्र विषयमित्यच्ार अध्ययन विधिनाध्या- पनविधिना वेति, खविधिप्रयुक्रौ खाध्यायग्रन्दस्य शत्विषय- लात्‌ इत््रखाध्यायाध्ययनसिद्धिः, “वेदाना”मित्यख संन्ञापर- लवात्‌ न सङ्ोचकलम्‌ ; श्रष्यापनविधिप्रयुक्रिपकेऽप्य्यापन-

१५ विधिना श्रष्ययनविधिषिद्धस्य व्रतनियमविगरेषय॒क्रस्य waq-

विषयय्येवाध्ययनस्य खाङुग्तोपनयनद्रारतया सौ कारादध्या-

४१

धू

दतगेयस्च्छन्धः | ( <ह )

पमविधिः शत्छरखाध्यायाध्ययनं see इति न तच्मखेनाय- ध्ययनसङोचावकाश्र दति भावः. तयोः — विधिरागयोः. नन्विति, श्रष्यचनविधिथेदाथन्नानपयन्तः तदा तप््रयुक्- विवारससवेच सिध्यति, रागप्रयक्रौ तु विचारः ताध्यनिणंधो वा Aaa: पुरुषायः, श्रपि तु पुरूषायंसाधमतया, wat यस्य यत्पुूषाथेरागसम्भवः तस्य तदुपयो गिविचार एवेच्छा स्यादिति विवारस्मद्ोचमरेतौति भावः. निवर्गापव- गयोः परस्पर विरोधारेकस्योभयचरागासम्भवमा UTS क्रमे- शेति, उभयभावनाः-करमब्रह्मोभयभावनाः बचलुखादयः . यस्य त्विति, यद्यपि स्वं स्वेपुरुषाथरागयोग्याः, तथापि तन्तत्कर्मानुरोधात्‌ कस्यचिदव चिरे बेष्छाओथते, we एतदौय- प्राथमिकरागानुसारेण विगरेषोदगेनेव मौ मांखाशाख्ं प्रवर्त तेति भावः. यस्येति, दिवगेः--्रथैका मौ, वेदो दितेष्‌-बेदप्रति- पन्नसाधनकेषु, तथाच तादृश्पुरुषानुरोधे Aaa मौमांसायाः nefata न खादिति भावः. तुल्यमिति, उभयार्दाजु- सारोणेव प्रटृत्तावेकंकाधिरुतपुरुषातुपरशस्यापि सम्भवादुभथा- हातुसारेण मोमांसायाः सामान्योरेपेनेव प्रटन्तिङचितेति भावः. एवश्चतुष्वेपि पुरुषार्थेषु रागसम्भवान्तदथं wai यंजिन्नासायां तदनुशारेण सामान्योरे शेन प्रडन्तिरूपपादिता, ददानो शत्छ्वेदाथंजिन्नाषायां हेलन्तर माद तिष्ठत्विति, Tamar विचारसङ्धोच इति पे दूषणं सचयन्नेव कमे- माजे विचारसद्ोचम्मकारान्तरोणाश्द्भपरिइरति कममाव

( <2 ) WUsHTAA

छ ९ °

१४.

दति, कबन्धमौमांसकस्लिति तुग्रब्देन रागाक्छद्खोचयन्‌ प्रयमपचचदूषणेनेन निरस्त इति सूचयति . -शङ्धाचेत्यम्‌, न ब्रह्मणो विचारद्भवति, सिद्धे Bawa वेदान्तानां परिनिष्यन्नब्रह्मवोधनाश्रक्ः, तत्सक््वेऽपि प्रटन्तिनिदृत्यविष- यख्य ब्रह्मणः प्रतिपादने प्रयोजनाभावात्‌ उपासन विधिगरेषले चा यवादत्वेन सखायेविवच्लाविर हाख वेदान्तानां तज प्रामाश्या- भावादिति. राहूमौमांसकेरिति, एेकश्रार्यसम्यंना्मप्र- यतमानेरपौति भावः . प्रहयुक्रिप्रकारमाइ सिद्धेपौल्यादिना अप्राप्त इति, wae erat talaga सम्बध्यते, BUA खतन्लत्पच्े स्षिषयप्रट त्ि्ेतुलाभावेऽपि gai- ्राप्ननिर तिश्रयपुरषार्थप्रति पादनसुखेन तदुपयो गिश्रवणणदौ प्रन्निेत्‌तया पुरुषाथंपयेवसानादित्ययेः . उपायानुष्टानेति, राजिखच विध्यपेचितफलरूपप्रतिष्टा दिवदुपा खन विष्यपेचित ज-

ह्ारूपविषयवाधोऽपि न य॒ज्यत were; वथमष्येवमेव प्रति-

०४

Ge

रूम दृति भावः; इति- प्रतिवक्तव्य इत्यन्वयः . यदा रामौ मांसकेरिति, अतस्हेभ्यं श्द्धाकार्यति भावः. कवबन्धमोमां- खकेरेव तथाश्ङ्कायां भवद्धिः कथं aqua इत्या श्द्धायां र्यक्निप्रकारमाइ faggienfen श्रयोगाचेतोत्यन्तेन - स्वत इति, प्रत्त निषत्यविषयत्वेऽपि खतो निर तिश्यपुरू ae स्वेनापि way योग्यलेनानुसंडितस्य अवणम्मो तिख usa एवेति न प्रयोजनाभावः. ननु यदि अवण्णदेव MAI ब्रह्मवो धनं तदा बालोपच्छन्दना दिवाक्यवद्‌ यथाय -

४

€ ०

^ टतो वस्ष्वान्धः | (=a)

त्वेऽपि परौ तिखम्भवाख्न तस्य ब्रह्मणि प्रामाण्यम्‌, श्रतः प्रामा्यलाभायंसुपासनानुष्टामश्रेवतया कायं प्रामाण्यं वाच्यम्‌, तथाचारोपितेनाणुपासनसिद्धेमे ब्रह्मणि बेदा- न्तानां प्रामाख्मित्यच्ादइ शधथन्नानस्येति, ख्रातन्ब्यमुपाया- नुषटानमनपेच्छयप्रयोजनपयेवसानम्‌. तदूपयोनोति, तच्छ ` ब्देन खातन्ल्मोपायानुष्टाने विवदते, अयम्भावः, बाला- दयुपच्छन्दना दा व्ययं तयालन्नानादेव मरौतिः, न चाजापि Tema मोतिः, वाधकाभावेनौत्छ्मिंक प्रामाश्य- त्यागायोगात्‌, वाक्यान्तरेण तस्माद्युपायविधानाच्च; उपा- यानुष्टानग्रेषलपरछेऽप्युपा सन्‌ पे कित फलसमपेकतया प्रामा- ष्यम्‌, स्लर्गाद्ययंवादवत्‌, विषथसमयेकतथापि orare, वाग्धेतुल्वादिवद्ज बाधकाभावात्‌, “तस्मिनृयद्‌म्न"रिति सिद्धवदनुवादात्‌, “ततो मान्तत्वतो ज्ञात्वा, “विदुः BU ब्राह्मुणएास्तत्वतोये' दत्यादिना aware atw-

~ ~ € ९ ५ डहेतुत्श्रवणाच ; Maas तत्मे्ठापूवकतन्ताधनप्रटत्या-

दिमुखेनापि पुरूषाथेपयेवसानन्रष्टव्यम्‌, अच च खातन्वय- पले प्रतयक्तादौ परएधनादिखरूपम्मतिपाद्य प्यवखिते aaa: “amar waa’ इत्यादिना तत्छाधनविधानवत्‌ ब्रह्मपर वाक्ये ब्रह्मखरूपस्मरतिपाद्य पर्यवसिते तम्नेोरपा- समा दि विधाममित्येकः प्रकारः; अस्िन्पक्े वाक्यभेदः. यदा “तपांसि शर्वाणि च यदन्तो "ति सवस्य तपश्ान्द- faafeae वेदान्तस्य ब्रह्मपरल्ावगमात्‌ “वन्तौ पनिषद”-

(८९ ) चढमादते

भिति च तयावगमात्‌ सवेजगत्कारणत्सर्वा्र्यामिल- wan षितल्वसवेफलप्रदत्वसवंकर्माराध्यतवखकणविद्ाप्रसाद्यत्सु- ९०४ क्रप्राप्त्निरतिग्रयानन्दलादि विगिष्ठन्रह्मसररूपन्मतिपाद्यम्‌ , maga ब्रह्मप्रतिपादनेन aaa पुरुषार्थप्य॑व- सानेऽपि agesanfanet उपसजेनतया प्रसक्रोपाया- नुष्ठानेनापि पुरुषायंपयेवसानमित्यपरः प्रकारः; We ख न वाक्यभेदः . उपायानुष्ठान Waa तु उपाय विष्यपेकित- ११९० विषयफलापेकतया उपसजेनतया ब्रह्मप्रतिपादनम्‌; अरचापि न वाक्यभेद इति. प्रसङ्ात्क्ममोमांसककदेशिनापि नेयं शरद्गाका त्याह HATTA . Sea इति, शास्वेक- देभादन्यत इत्यथैः. तेनैवेति, श्रतस्तन्जिराषोपि aran- aaa भर इति भावः. afeafa, तथा च चत्वेपि १९५ पुरुषार्थेषु रागसम्भवादिति परिहारोऽसङ्गत इति भावः. तत्सहकारौ ति, युत्यत्यादिकं विवकितिम्‌ . तचापौति, कमेभाग इव ब्रह्मभागेपि ग्ुत्यत्यादिषडकारि सिद्धेरिव्थयः. तवेवेति-चय्यन्तभागे, तथा च ब्रह्मणिविचारं सदने चयतः तवाभिमता ब्रह्ममो्मांख्ापि न स्यादित्यपि इदयम्‌. न ९१९० चायमिषटमसक्ग TATE तथात्वेबेति-श्रन्यचापि सपमारे . aferdita, बयत्यत्यादिसहकारि सिद्धावपोत्यथेः, तथा च सत्पथवत्यैलुयदाय ब्रह्मविचारारथमेव शस्तप्रत्तियृक्रा, यद्यप्यन्येऽप्यनुय्ाह्याः, तयापि दुर्वाषनादारऋात्‌ केषा्चित्क- aga जिन्नासा, तदभावात्‌ ““च्धितेर विन्द” इति न्यायन

१९५

९.९८

RRM

१४०

दतो यस्स्कन्धः | ( ८७ )

केषाखिट्‌ ब्रह्मण्येव जिज्ञासेति, भेकस्योभयजिश्चासासम्भव

इतिन सामान्यतो जिन्ञासानुरोधेन शास्प्रटृतन्तिरिति भावः.

त्वयापौति, सत्प थवत््यैतुयदेऽपि कमांधिका्येनुयद्ाय कम- मोमांसापि कार्येति भावः. तथापौति, सत्पथलखौका- रेपि विविदिषाथंकमेणमेव सत्पथतम्‌, तानि च an- दिकर्माशि प्रसिद्धयन्नारिभ्योभिन्लानि, मासाद्मिहोचवत्‌, तददिषयविचारञ्च विविदिषा्थ॑त्वादि चिन्तेव, तथा 4, तदि- चारः equay सखौहतकमेविचारः श्ारौ रकगरेषलवान्तजेव क्रियते, जेमिनौय(कम)विचारख प्रसिद्धकमं विषयः, तेषा- छलापयलान्तददिचारोऽपि तयेति a तेनेकशाख्यमिल्यर्थः . कमसखरूपेति, विविदिषाथंकमंणामन्येषाञ्च ararfayte- नेयमिकाद्रिहोषव्रदवेदोवास्त, नित्यकाम्यश्यो तिष्टोमवदिनि- aT ary, सर्वथापि कमखरूपविचाराभाषे- ऽलुषटानालुपपन्तेः विविदिषां विनियोगो न युकः, वेध्ये प्रसङ्गात्‌, श्रतोऽवश्वापेचछितः क्मेविचार इति तेनेक- शारद्य मित्यथेः . भवद्भि विं विदिषायेलवानङ्कौ कारात्‌ भवत्ये HIT RITA AINE वेदनेति, विविदिषाधले हि कर्ममौमां साकय्धिर्ब्रह्मजिश्चासोपयो गिनौ, वेद ना यत्व

` लङ्गविषयलात्‌ wipe सतरामभिन्नेति भावः. , भवान्तरोयेति, तथा च तच ब्रह्ममागेविचार षदो धस्-

१४४.

मवतौति भावः, शदितकषायस्येत्यनेन “कषायेक्ममिः qa” दति Buta प्रतिबन्धकपापापगोदनेनकमेणणं

ध

९ ४.०

९५१४.

१९६०

१६१५.

चशडमारते

विविदिषाथेलं यज्ञादिवाक्येविवक्ितमिति खूचितम्‌. जातौति, जन्माग्तरसुरूत विग्रेषाव्नातिस्मरणएध्मेरच्थादि कं यथा सिध्यति, तथा श्चानमपि येषां सिद्धम्‌ “खयमागतवि- ज्ञाना" इत्यादिप्रमाणनुसारा न्तान्‌ प्रत्यनुपयोगात्‌ ब्रह्ममो- मांसापि व्य्यत्यनारम्भस्स्या दित्यथेः. तदरंस्य-त्रभ्नजिद्यासोः. TASS, शृत्छवेदाथंजिभ्नासोः रत्स्विचारारमभः . कर्मविषारायेच्ानियमाभावोनेकशाख््यभश्जकः, तया सति जग्प्रान्तरोयसुतवश्ादेदप्रामाच्छये YESAQ VI प्रमा- णलच्णस्यानपेचितलात्तस्याणुन्तरशचणेरकश्ाख्यं न स्या- दिति भावः. नमु उभयाहेन्मतिशृत्र विचारारम्भोऽयमिति ` कुतः, एके कारेग्मत्येकौकारम्भ इति कुतो नस्यादित्यजनाइ न्‌- Ctfa, विचारो हिविधिप्रयुक्रोवाख्यात्‌ रागप्रयक्रोवा स्यात्‌ तजाध्ययनविधेर यन्नानकामाधिकारकत्वपके विचारश्याध्य- यनविधिनाचेपाद्विधिभ्रयुक्रता, ख चाध्ययनविधिः wegqr- MAR AMAT, तन्तदाक्यायेन्नानकामनायासन्तदा- arcane हत्छाध्ययननियमानुपपत्तेः, तथा च तदिधिमूलवपिचारोपि तादृशाधिकारि विषयक एव; sat नेकेकमाजजिश्नासुं प्रति विधिः प्रवन्तकः, तस्यानधिकारिणएं ्रत्प्रवतेकलात्‌ ; रागप्रयुक्रिपकेपि साङ्गाध्ययनविधेः श्त्- गोचरतया तद्धौनापातप्रतौ्यत्यापितरगोपि श्त्छाये- MAM ART APTANA TATA AINA: BATA ज्ञानकामस्मल्येवप्रवतेकः, विधिवदेव तस्याण्नधिका रिणग्मत्य-

दतौयस्च्छन्धः । ` (<e )

प्रवतंकलात्‌, अन्न च फलरागोऽधिकारश्ानौयः, तया १७० सोपायरागस्कस्िन्नधिकारिष्थानोयन्फला्थिंनमेव प्रवत यति विधिवदिव्ययंः. न etfa, अरशकनोयाधविधायकलव

यथा बेदश्य न सम्भवति, तथाऽनधिकारिग्रवर्तकल्मपि विधिरागथोनेसम्भवतौक्छयः . एवं विविदिषाथंलपके ब्रह्म- - माजविचारख डो चनु रुष विगेषेभ्यपगम्य तदन्यपुरूषविषथतया १७५ रृत्सरविषारारम्मस्ममथितः, TA wat waa विषिदिषा्ले वो ब्रह्ममाजे faercegte: कापि पुषे न खम्भवतोत्याइ यद्‌ चैति, दपि tenia तदुपलया्- eave, विविदिषायंले तु कथम्‌, उत्पन्नाथाखलस्या- स्स्रयमेवानुदन्तेः विविदिषायासुपचयासिडखत्यारड न १८. चेति, हेलभावादिति भावः. fea प्रतिबन्धसद्भावा- दपि न निखयसम्भव इति हत्वम्नरोपन्यासपूवंकन्निखया-

` शक्यतासुपसंहरम्‌ तत्फलितङ्मेएं सङ्गद्यवमाइ प्राक्त मैरिति, प्रतिबन्धशङ्भयत्यमन्रमु कनिश्चयाभावेनेति

शेषः, सङ्खगद्यत्वादिति पञ्चम्या विचारोऽवश्बम्भावोत्यध्याइत-

१८४५ पदेनान्वयः. कस्यचिद्‌ क्रनिशयसभ्भवेऽपि कर्मापचासुपपाद- चति न चेति, ततञ्चनविषारख्डलोच इति भावः. आत्मनिवर्णाश्रमादेरभावान्तद सिमानजिबन्धन एव विधिः,

स चाभिमानोविविदिषायाः प्रागेव नित्यानित्यविबेक- बलाज्निटन्त इति तज्निबन्धनविधिरपि तदानोन्निटन्त

१९० दति जन्मान्तरकमेबलसिद्ध विविदिषसख तदरथद्ध्म- 12 |

( &e ) चमा

विषारापेशाथा अभावात्‌ ब्रह्ममाचे विषारङोच द्व्या शयेन mea वर्शा्रमेति, तद्कमस्येति, तत्खर्ूपा- ष्याबद्ेत्यथंः. किं वा देहात्मेति, velar तदडि- fret देहः अभिमानशब्दन तादाव्याभिमानख विवद्ितुं , १९५ mem इति भावः. पिण्डस्येवेति, अमिमानन्नष्देम अर्थाष्याघः, AS च Ayan देदपरेण कमेधारयो fafa, क्य इति भावः. असिद्धेरिति, मोकदध्राया- मेव तदध्यासनिटक्तेरिति भावः. तत्सम्बन्धस्येति, दे इषम्बन्धस्या प्रा तिभा विकलेन wpe प्रातिभाविक- goo अमला सिद्धेखस्च atu पागनिहन्तरिव्ययेः. यावतेति, अवचविधिरपि केवशिकाद्यधिकारिकः, तचाचानिदन्ताभि- मानेषु कमंविचार स्सम्भवति, ब्रह्मदिचारष्ठ कित्याजि्य- विबेकाधिकारकलाभिटष्तामिमाभद्धेवेति ख guft न स्तादिति भावः . wi विचारषडोकाभावात्छ््ल वेदाये- ९०५ नि्षंघोरेगेन भाख्प्रहस्यौ चित्यात्‌ शेकद्माख्छमिति fang, ay विकषारन्नाखयोष्तथापि परखराकाड्गविर- दात्कवमेकयम्बयपवेन्तेकशास्षमिति weet नन्विति, अपि faarnqaerguay on: तजापि विचारयोः वरया वोयानिराना पिरया दातो ९१० बकः. म््ायेत्धादि, उपवोन cage. बा देति, AINA VHA AT GSAS विराक्िवते, चाग्रडेतु- wgamrarefarerd. ala, rawr

BATTER: | (er )

विषारादमके शद्ग सते छपयुक्म्‌ . मेदेति, “अववेदान्त- परत्ययंशोदनाद्य विग्रेवा” दित्य्रतावत्‌ “एकं वा duty ९१५ रूपचोदनाख्थाऽविगरेवा” दिति शाखानोराधिकरषन्वाथ- गुत्पादनञुपजोग्यते, WeAy वहत्पादनमिति are, शोरनाचविशरेवादिग्धारिग्रष्दद् -संवोगरूपचोदनास्या- विशेषादिति wertwar, एकमिति बाध्यानि तच्यायो पौ वनेन तस्चाध्यक्ञाभादेव. तथा “श॒ापूरवंसंथोगे ९२१० बाक्धयोद्ममला'"दित्यधिकरणयत्पादितोगणमेदः “नवा प्रकरणभेदात्‌ परोवरोथख्छादिव'"दिति च्छान्दोग्य- इदरारश्धको दनो विद्यो अंराथंसुपनोष्यते, तथा “mar भग्दादिभेरादिव्यज भअब्दाभराभ्वासादिभिः भेदबयत्ाद- गोपजोवनमादिग्ब्टापतोयते . aaa इति, “अत्या Rey दिगशोयस्लाचं गवाधः” “"जिङ्गगयसवाशद्धिवलोय- स्तदपौ "त्यादिना तीर्तर्थन्यावानानमेवीक्जेवनमिति गम्यते, | प्रयक्तिशेति, “fa दितिलाच्चाअमकमप 'त्यसिकरणेन विधाङ्गलाभ्रमाङ्गलनिषेये कते शातुर्धन्यायेन प्रयुक्िद्ि्य- तौत्यवेः. गतिचिन्तायामिति, “वायुमष्डादविगेष- विशेषाभ्या”-मित्यधिकरण्टे पाश्चमिकन्याय ened, तथा fe, कौषौतकिनः “स एतन्देवयागन्पन्धानमापयाञ्नि- शोकमागच्छति स वायुशोकं सख वरूणणोकं स .श्रादित्यशोकं स इन्द्रलोकं ख प्रलापतिलोकं स myelin’ faafy- शोकादनन्तरं वायशोकमधोयते, वाजसनेयिनस्तुः “यदा

Re

(९९)

चअग्डमाशते

RUN वेपुरूषोऽमाक्लोकादेवि स वायमागच्छति तस्मे ख त्न

९९४०

४४

४.०

४.५.

विजिरौषेते यथा रथचक्रस्य खग्तेनख ऊषध्वेमाक्रमते स शरादित्यमागच्छतो "त्या दित्थात्यवे वाथुमधोयते, तज करै - सौतकिनाग्पाटक्रमेणा्निलोक शब्दो क्ादर्चिषः परत्वेन वायः प्राप्तः, छक्षवाजसनेयश्रौ तक्रमेण पाठटक्रमा दलोयसा तदाधेना- दित्यत्पूवे वाथुनि(वि्रेष्ठते,. संवछरष्ठच्छान्दोग्य माखात्परं श्रूयते, “Asfieafa सम्भवन्ति wheat {हर रापू्येमाणपकमापू्थेमाण पथाम्‌ वडुदङकेति मामां सान्‌ मासेभ्यस्मवत्छर सवल्छरादादित्यमादिग्याचनग्र-

` मसञ्चश्रमसो विच्युतम्तत्पुरुषोऽमानवस् एनान्‌ ब्रह्मममयतो”-

ति, वाजसनेयके तु “अरिषोऽह'रिल्यादिमाशाभान्पटित्या “मासेभ्यो देवो कन्देवखो कादादिव्य'मिति माशात्परतो देवलोक भभुषते, तच Tatra तिलेऽयधिककालानाद्यनका- शओोश्सरतेन weverfey दभेनादथकरमे संवस्छरस मासा- त्परतो मिवेश्रस्सिष्यति, तथाशार्थस्य क्रमनियामकल ओत- WAS पाठक्रमादलोयस्लश्च पञ्चमसिद्धमुपजोग्याब्दादित्ययो- रणग्तराद्धेवाथुदेवशो कशब्द य निवेशं FARK “वायुमब्दा- दित्यधिकरणे वायुदेवलोकशब्टयोभिंलाेलन्पवपचौश््ये- काथ्यस्यमाध्यते, एवम्‌ “तटितोऽधिवर्शश्मम्न्धा" दित्यभि- करे पि पाञ्चमिकन्याय उपजोग्यते, तज च वर्ण्य कौषौत- किपाढठकमाद दित्यात्पेल aa मेघोदरवतिललचणविदयस्छ- म्बन्धा दर्थादिघुत Safely डकः, Tiare whee

xe"

९६१५

श्‌ ‘9 ®

SALTER AT: | | (<)

पश्चमसिड्न्तभोपनोग्यम्‌. क्तेति, “फलाचंलानुकमं खमर्थाधिकारं ा"दित्यधिकरणे समर्थानामेवाभिकारो- नान्येषां शक्माङ्माजोपसंहारेणेति निणयसुपजोग्याज विधुरारौनान्देवादौनाञ्च किं सामथ्येमस्ि उतनेत्यादि-

चिन्तया. श्रधिकारिविथेषनिणंयः कियते, नेहिकादि-

wary पातित्यस्मरण्टेन वेदिककर्ममाजानधिकारिणम- साम्यात्‌ ब्रह्मविद्यानधिकारञ्च प्रतिपाद्यते, एवं qi- कामाधिकरणेन फथकामष्याधिकारे fag मोचकामा- नान्देवाङौनामणयथिकारोस्ि भ वेति चिन्त इत्यथैः. छअतिदेशदयश्चेति, “wragaivem”ferena ““अनारादित्येऽनरकणिचयः पुरवः प्रतोयते स नोवादन्यः परमात्मेव ङतसतद्धरमोपदे शात्‌ जो वेम्बसम्भवस्तद तिरिक्र- स्येव परमात्मगोधर्मोऽवमपरहतपाग्मलादिः “a एष सवभ्यः aH” इत्यादि गोपदिश्डते” awa, अनन्तरं fex-

एलयतवगुष्डरोकाच्वलादिविशिष्टाप्राशतदिव्यवियदह योगश्च

९७४

परमात्मनः प्रसाध्य “wa: Wea ब्रह्मण एवंरूपरूप- व््वादथमपितस्येव धमः, अत ्रदिग्यमण्डलाच्छधिकरण- श्ादिव्यादि नोवश्यतिरिक्कः परमात्मेवे"त्युपलंइतम्‌, ae अङ्िपुरषेऽपडत पाप्रलविशचण विग्रहयोरतिदेशतः sfx मुपजोग्य; aw वियदप्रा्भिः “ataed यदसु्यरूपम्‌””

इत्यतिदेशात्‌, wy रूपशब्दश्य afta संश्रये

“एककपाानां वेश्वदेविकः प्रति" रिति aimee

(€8 )

चरदमाकते

विपरश्यातिदेश् इति निरयः, तथा डि, वेश्वरेवे “orar- ९८० एचिग्य एककपाख' इति श्रुतम्‌, अननरं वङणप्रथासे

“काय एककपाख' इति श्रुतम्‌, अननरं साकमेधे “एत- sree एककपाल” इति, तज किं वेश्वदेविकस्येककपाखश्य srgwafafena, fa वा वार्णप्रधासिकष्येति dna वादणपवा सिकेऽच्पनमाङृतं वेश्वदे विके बड, अतो योधम

९८५ खाभात्‌ वेश्वरे विक॑स्ा तिदे cag, wuts रूपशब्देन

Re

वैविशेषामिधानेऽच्यातिदे श्रा दिगहपरले तच्छब्देन प्रत पुष्छरौकाचलदिरष्छभभ्रवारि wranige wer दिखकणविगहातिदेश्र इति निषेधः. यद्यपि aae- यवपः, अग्यवहितलाटरेतच्छब्देन वारणप्रचासिकस्ाति- gu इति शसिड्ाग्तितम्‌, सथा्षताङ्श्रवाधकाभावात्‌

| तत्पूवेपन्यायेगेवायनिशेयः , अपरतपागलमपि “यन्नाम

तजामे"त्यतिरे धप्राप्तनामवखात्‌, उदित्येतश्ामद्मजाति

दिष्ठते, we चं “aetfefa भाम स एव स्वेभ्यः Tra

उदित” इत्था दित्धपुङषे प्रटृत्तिनिमित्तङकुम्‌, तथाच

acy तदन्यप्रटन्िनिमिन्तकश्पने गौरवादुपाख्ध रविशेषणाभाच्च

त्मरटन्तिमिमिन्सखोकाराद पहतपाश्मवलाभः, यथा मास- मर्धिशोजच्छुहोतोत्यच मासाग्निशोजनेयमिकाग्रिहो जथो-

` रच्िहोजशरष्दप्रयोगाविग्रेषादुभयना पि मुख्खले me ““एक-

ह © @

wafinaa गौ शत्वेनापि सम्भवात्‌ । नान्यष्टाणयमभिधेय- ` लमनेकाथेत्वदोषत CHRW मुख्थतलसुक्रम्‌, तचाचाप-

दतोयस्च्न्धः। (eu)

नेकार्थलपरिहारायतदेव vefafafanfafa खिद्यति. अतिरेश्रादय इत्यादिश्य Get faafear:, अरय-

wa: “aaiger च यश्चादिग्रुतेरश्चव"दित्यत्र anreint विद्याङ्गलन्मतोयते, यन्ञानाघ्चाग्रेयसौर्याटीनामङ्गलं साङ्गा

२०५ नामेव, अतो TNE ^“शअरमकादवस्युवरगन्छे"त्या दि- मन्त्रस्य खगेरूपणणलप्रका शक faq यज्चाङ्गल “ara

विद्यां विदामगन्मे"्यूइसापेषम्‌, शअतस्ाङ्गस्च owe विद्यायलनिरूपणमू इवापेखम्‌, अरखनावमिकन्यावाधौनः,

तच हि “फशदेवतथो खे"”त्यधिकरणो लौर्यादिष्वतिरे रतः २१० प्राप्तश्च ““अगग्मखुव*रिति मन्त्रस्य “wey ब्रह्मवचेख',मिति शौर्यंफलप्रकाश्रकपद्परेपेष्णो इ em: . तथा “ert टपायन- ATTN RGAE ATT | ATT MATTE TTT हानिवाक्धशेवलङ्ुश्रादिदृष्टाकेगो-

Te एकवाक्धलसम्भवे हान्युपायनयो चिन्तने fare- २९४५ Wesel न न्याय्य cay “aq fata quae दाग्रमिकपयुटाखाधिकरण . बकषति प्रद्‌ शेनेन agra उप- नोयते, तच fe “nda awit” इति .महापिदयन्ना- शातम्‌ “aay (यजतिषु) येयजामहडरोति नागुथाजेष्वि- त्वनारग्वाधोतश्च वाक्यमधिहत्य विचायते, कि वरणथे- २२९० यजामरहाभ्वास्मतिषेधख्च विकस्यः, छत तयोनिंहन्तिरिति, तज प्रतिषेधे गजोसुख्ायेवशाभात्‌ पयेदाशेकात्धायममते

. अमासप्रसङ्गाद्च प्रतिषेधः, तथा च विकष्प दति “प्रतिषेधः

( €) चरटमार्ते

प्रतिरै्ेमारभ्यविधाने ख प्राप्त प्रतिषिद्धलादिकण्पस्थ्या- दिति जेण yareger सिद्धा न्तितम्‌ “ate तु वाक्च- ११९६५ गरषस्स्यादन्याग्यलादिकण्पस्य ` विधौ नामेकदेशरुष्या"दिति QAI, तस्यायः, एकवाक्यतखाभाश्नामाण्वयेऽपि समास- विकश्यस्य पाणिनिसमरणणदष्टटोषद्‌ ्टविकल्पस्यान्याय्यत्वाख पयुटाखः, तथा च वरण्येथजामरयो्निंडृन्तिरिति . तथा “न स्थानतोपौ^त्धधिकरणे “द शयति aut wf eee स्यते दृत्यादि aay श्रुतिदंग्ेयति रणमियुक्तिः पदाहवनौ न्यायेन fare निषेधस्य fafeafandaz- विषयल्मसिपरेव्य; स च न्याथोदाश्रमिकः, तथा WHA सभधोंचएतो भदे तदु पजोवनेन ““दाद्‌ श्राइव- दुभयविधम्बा दरायण" इत्यक्तम्‌ . एवम्‌ “oa faa: १९५ प्रकरणद्यात्‌कियामानसव"दिति विद्यामयमनञितादौगां विदधामयक्रलङ्गत्वसाधना्यं धिकरण पू्वपखे विधामयद्यापि ` किथामयक्रलङ्गत्े मानषडो मिदभितः; वस्य च दादशा- हाङ्गवन्दाश्रमिके “मानसमहरन्तर श्याद्राद शाइ (साद्धेद) व्यपदेश्रादितव्यधिकरणे शिद्धमुपजोव्यते . ` एवम्तन्न्यायो ase “विडितलाञ्चा्रमकर्मापौत्यभोपजोग्यते, तच हि क्म UATE विधाङ्गतसाधनपूर्वकसुभया्थकर्मण्णमेक्यसाध- मस्य तन्लेणानुष्ानम्फलमिन्युक्षम्‌ wary fanfare गोचरत्वे टे ्कालायेक्ये च सरृत्करणन्तग्वम्‌, तचचेकादभे खापितम्‌ . विद्याथेकमेणेव प्रसङ्गाज्नित्यकिद्धिरिव्याचायं-

ATTRA: | | ( €9 )

२४५ सेषनादारिख्रथः, तेषामेतदिवारस्य प्रसङ्गः seq. उप- योगान्तरमाइ विद्येति, विया ङ्तेत्यनेनाङ्गाङ्किविचार- त्वाहशेपूरेमाखप्रयाजादिभ्राखाणामिव परमशाख्लेक्धमवजे- नोयमभिति सूकितम्‌, अनेन शारौरकटतौयाध्यायेनेक्-

-ुक्रन्मवति, म्‌ हौत्यादिना “alter Sata रेक्ष-

९५० सुक्मवति . उपयोगारमाद यश्चादौति. wa तर

` ` . ग्रहोकविषयतथा faarcagte:, अ्रतिश्रयितपुरवार्थप्रतौतौ “श्वितेऽर विन्द" इति न्यायावतारादिव्यज्न we यदुक्र-

तुना ब्रह्ममाजे विलारसङ्ोखः तदा कर्मानुष्ठागच्येवा- ` भावाग्मत्यङविरोधः, कथश्चिन्लदुपपादने च wreted सिध्ये

१५१५ दिश्यनिष्टापादनेन सङोचकलासम्भवेन परिहार उक्तः,

| ददानोमतिश्रयित पुरुषा परतो तिरूपहेलशन्दूषयितुमहुव- दति यञ्चातिश्रयितेति, हेलंग्रानुवादे तात्पयेम्‌ . नलु पर्वापरेति, any कमेफलर्ट वस्ततः चयिष्णुलसेषेति भावः. किन्तेमेति, area tere: , नलु साचात्का-

१६० TR अमभिवतंकलाश्लश्य च श्रवणा दिजन्यलाशरौमां सा- Taare तत Tafa, खतोऽपरो्विषये त्वन्मते अरवि- चारितेनापि शब्देन साचात्कारल्येवोत्पादात्‌, अन्यथा विचारितेनापि तदतुत्पादादिति भावः . श्रत इति, एक- यन्धलपर्वन्तमेकशा यमिह साध्यम्‌, त्येव क्रमहेतुवात्‌,

१ ६५. तत्रकब्यास्येयन्याख्यानात्मलं हतुः . एकव्यास्यानात्मलेऽपि तदंशग्या चिस्यासथेव want नोभयोरेकग्न्थलमित्यनोक्रम्‌ 18

(es)

6 a Oo

७४

थ

MIATA

| रकस्येवेति, ्रतमनेत्यनन्र मडत्तमिति Te, पूर्वाक्ष

नोत्या प्रायमिकसामान्यजिश्चासानुसारेणेव यन्धमरटत्तियै- करेति भावः. एकव्याख्येयब्यास्यानात्मना प्रटृन्तमित्यच “श्रयातो धमेजिन्ञासा” इति रसूचस््ारस्यममिप्रेतम्‌, तज WANS: रत्स्वेदाध्ययनानन्तयेपरतया सवेसम्मतः, श्रत- we शत्छवेदाध्ययननिटैन्तदंतुत्रपरतया, अत tz- ग्ददयं मोमांसादयस्यापि खामान्येन कर्तव्यतां हेत्‌ ya- दन्तो पन्याशसुखेन साधयत्‌ विं शतिखचष्याससामान्येन वेदा- थंविश्दौकरणे चिकीर्षामूलतां तन्निबन्धममेंकयन्श्यश्च wens. तथेतलपूजाभिमरेतौ wiaceta aft अविवचिताथैलविवकितायैले अनवका शावकाशौ प्रवतका-

भाव तश्द्धावौ वा साधारण्छेन मोमांसामाचस्ानारम्म-

एौ यतारमभणोयत्वसमथेनसुखेन मोमा सायाश्ामान्येन वे-

> दायं विश्रदौकरणकतेव्यताबुद्धिनिबन्धनलं तज्िबन्धमभे-

कथग््यश्च॒स्ष्टमाचचाते, न चेवं सति fanfawewt जेमिनिनेव कर्तव्येति वाच्यम्‌, तत्कर्तब्यतां समर्थितवतेव तत्कतैव्यमिति नियमे facta सकलकर्मानुष्टानप्रसङ्गात्‌, नन्वव्यवडितखहृत्यारम्भसमयनायेमिदं खूबमित्यवधानात्‌

वगम्यते, TAMA TACT ATTA AT fe MTA

प्रह॒न्तिप्रसङ्गात्‌, wa warm “चदा fe धमजिन्नाघा RAT शास्लमारणभ्यमाणं Tat तदा नूनमिदं श्रास्लन्थभेप्रतिपादमप्रयोजनमित्यवगम्यत' इति . श्रत एव

Bo

२८५.

शतोयंस्खन्धः | (€€ )

तत्सूजस्य साधारणले जेमिनिमेव सर्वङकतव्यमिति वचेद्‌- अते, धमंजिन्नासारनस्य मोमांसामाचसाधारण्यमावस्षि- दम्‌, श्रधोतसाक्गषभिरस्कसखाध्यायसय पुरुषस्य बेदायं जिन्ना- सोदयात्‌ तदनुजिशच्या शास्म्मणेष्यता श्रतिवकिताथै- लादिमानारमणोयत्माश्रद्भय विवकितायेलादिभिरारम- एयत्समथनात्‌, शत्छ्रवेदायेजिन्नाषु पुरुषानुयदार्थलश्च श्रास्तरस्यायातश्छन्दाभ्यामवगम्यते, way शास्वप्रटेज्िमि- मिन्तजिज्ञासासाधारण्यात्‌ साधारणएजिन्नासामृखशासलसम- VE साधारणएविषयतनौ चित्यात्‌ अयातश्ब्दबलात््‌- बेत्तरपच्यक्रिसाधारष्छाच wa (श्रासलस्य) gre fay- तिलकचणणोसाधारण्धं faga, aw यदि प्रतिश्चासाधारण्से

सर्वश्चेमिमिनेव कर्तव्यम्‌, भ॒ च तथा क्रियत दति fafe-

fag जायेत, तदा गरूशिष्याभ्यां सामान्यबिकौर्षामूल- मेकमेव कायेन्परस्यरसन्मत्या प्रत्येकावयवनिर्माणमुखेग मिवं- त्यत इति समाधानसुचितम्‌ . ननु wanes faqara कथं BAG बेदान्तसाधारण्यम्‌, धमंग्रब्दस्य मेदायेपरलात्‌, न- च धर्मशन्दलचणादोषः, उक्युक्रिभिः वाक्यतात्पथें

मिते तदलुसारेण लच्णाया area, तदुकन्युवतनन्, Sage कालापराधादिन्या चोदनास्याद्यया पञ्चशरावे"

“यस्य इविरनिरपन्परस्ताच्रमा watts बेधा तण्ड्शा-

` -न्विभजे्े मध्यमास्खयस्तानम्रये दा “पुरोडा ग्रमष्टाकपाण-

४.१ ०.

‘gaa -स्विषटास्तानिद्राय प्रदात्रे swat. चेऽरिष्टा-

(१०० ) त

स्ता ज्विष्णवे शिपिविष्टाय sat चर्"मिति, तज संशयः किङ्मान्तर मिद सुतप्रक्ान्तस्येव दश्ेमयो गस्य पूरवैदेवताभ्यो- ऽपनयो देवतान्तरसंयो गोत इति, तचाग्रेदेवतायास्त- Awa दादलस्य च विधौ वाक्यभेदान्तदिशिष्टडर्मान्तर ४९४ विधौयते, एवश्म्ाप्तदधिथोगोरेशेन खविष्ठानाञ्चर्लस्य ` द्नोऽधिकरणएलस्य exe देवतायाः प्रदाक्रलस्य तहुणख्च

च विधौ वाक्यभेदान्तदिगिष्टदर्माग्तरं विधौयते, एव शिपिविष्टविष्णदेवताकश्टतासिकरणएका रिट चदद विष्कङ्मा-

मरं. विधौयत दति पूवैः परः, प्रह्तप्रत्यभिन्ञानान्तदेव

४२० क्म, न च वाक्यभेदः, अ्रपरित्यक्थागागनयानामेव सता- न्दधिख्धविष्टादोनान्देवतान्तरसन्बन्धमाचविधानात्‌, देवता- यासहुरस् च विधानादपि न वाक्यभेदः, eearfe- विशिष्टाम्धादेरोकश्येव सम्मदानकारकस्य विधानात्‌, Fr तण्डलानिति तु देवतान्रषस्योगविधानाथेग्पवदेवताभ्वो- ४९५ ऽपनथो विधौयते, तज च दधिष्धतयोरपि देवताश्तर- संयोजनायेन्तष्डुलश्ब्देन तण्डुला दि rAd aya, तष्डुलविभागमाचस्य मध्यमादि विनिधोगलभ्यल्याच विधि-

` वेधर््यात्‌, तदेव कमान्तरम्‌, एवन्देवता रोण संयोच्छ- माण ₹दविषान्यवेदेवतापनयविधिपरं “धा तष्डुलानि- seo warfefa वाश्चेमिति निचिते दध्यादिसाधारशायेन्त- .. ण्डलश्ष्टो इविमां जोपशलएमित्युक्तम्‌, श्रयवा उपासन- - ` शपधमप्रतिपादनात्‌ कात कथन्ता, TUTE शाब्द

SAA: | (yer )

प्राधान्येऽपि ब्रह्मण श्राथेप्राधान्यन्न Wad, ब्रह्मण एव श्ाब्दप्राधान्येऽपि न शङ्ावकाश्ः, ध्मश्रष्दो भमवक्रोतौ ४३२१५ मुख्यः, RATA डि धमेग्रब्दाथेः, ख च were एव. अथवाच सुज भमेपदमलौ किकमेयस्याधनलङ्गरभ्निमिौ -

` हत्य प्रवतेते, अत एव , “afeagerinade स्थाप- fre? Tap, रतो चागादौगाग्ब्णच प्रौतिदारः RRQ अखौ किषधा किद्मानलवाद्ध्मग्रष्ट दह ४४० यागादिग्रह्मसाधारण्ः. एतदेवामिपरत्यानुग्रोतमाचार्थ, “असो किकमयश्पाथनन्धमेः, तदशुखाचिप्रतिपाद्च"मित्या-

दि, अरबत्यधर्मश्ष्टन कमेब्रहमरूपदयं साखत्परग्परया वा

श्रेय उपयोगमाशा दिवकितमिति भावः . श्रयवा wet- किकश्रेयस्ाधनताया धभर्मंग्रष्दप्रभ्िनिमिन्तलात्‌ ब्रह्मण ४.४५ एव AMINA प्रशारख्य च गथथापारमाजतवान्तादृशश्रेयः कदलस्य veratrine Wa धर्मशब्दस्य सुख्यायेः,

ष्ये च वेदविदो विप्रा ये चाध्यात्मविदो am: | ते वदन्ति महात्मार्गदुष्णन्धमे सनातनम्‌ ॥'" TEM: . तस्स च साध्य त्न्मरलादरूपव्यापार विशिष्टविशेषेश, तस्माद्धमे जनासेत्यस्य ४१५० ब्रहमजिन्नारेत्यथः . एतदेवाभिपेत्यानुगटरोतमाचार्थेः ““श्र- चातो धर्मनिन्ाषा ““दल्येवोभवभागसाधारणायप्रतिन्ना इत्यादि . ननु तरिं कथब्बह्ममोमांसायाङमेमौमांसाचा अवकाशः, ्र्ाणयगुग्टहोतम्‌ “कमे विचारश्ठ्‌ ब्रह्ममोमांसा-

, , दतौयलणकतुचेपादे aya” इति, wee ब्रह्ममोमांसा-

( ९०२ ) चगडमारते.

४५५. शब्दः “surat safer” इति खूचविवकितन्रह्म- ` मोमांसापरः, अतस्ततौयछचण दत्युक्तिखन्भवः, दतौय- लचणएचत्‌ यपादे ““सर्वापेचा च यज्ञा दिशरुतेर श्ववत्‌” waa क्मणामुपासनाङ्गतवप्रतिपादनात्‌ AT सङ्गततया कमंनिश्ट-

पणं yaa इति . dante तचेतदिचार्थ॑म्‌, श्र॑जाघ्नु-

४.६ °. गटहोतम्‌“न्रह्मविशारान्तभावेऽपि एयक्रणसुपपद्यते, यथा निग्रहान्तगेतयोग्डलजत्योराङ्िकभरेन पएयगुक्रिः, ययाच नियहान्तश्डैतदेलाभासानामध्यायभेदेन एथगुक्किः, पथक्षर-

णश्च बडगन्धप्रतिपाद्यतलात्‌, तच च पूवेभाविवमुपजोगयो पजोवकभावादिवच्छयमाण्षेतुनिबन्धनम्‌'”” दति, “श्रयातो ४९५ धर्म॑जिन्नासा” इति सपरिकरन्रह्मजिन्नासा्मतिन्ञाय चेव- | गिक ुद्घ्षाधारणएतया -सुसुच्ठसाधारणएतया च विचारा- वाश्तरभेदं विवचिला भुसुच्छसाधारणब्रह्मविलाराधिकार- हेतुतया . नियतए्यग्भावपूवंभावङ्मेविचारं सर्वानुगहा्थ- aaa: wigan अ्रधिकारप्रद्ेनाथे fag युत्पत्य- goe भावलच्णपूवेपचनिराकरणायेञ्च “श्रयातो. ब्रह्मजिज्ञासा इति भुमुच्छसाधारणन्रह्मविचारण्पनः मरतिन्ञाय तददिचारः भरवलत्येते सुनिद्धय्या भगवत्येत्याचार्थामिप्रायः . बेदाधंजि- wrafa. वा. ब्रह्मजिन्नासेति वा ana धमजिन्ञासे- afm: अयसा धनलप्रतिपादनेन ` मौमांसाया ` रागप्रा्ि-

४ ७५ सूचनमुखेन. प्रवतेकाभावादनारम्भ दति पूवेपचनिराकर- णाय रागंच्येव प्रवर्तकलात्‌ WTA दति राद्ान्तखुष्वनार्था .

SALT SHA: | (९०१)

एतेन mia श्रादौ साधारणप्रतिन्ञया भविवग्यमित्ये- तज्निराशतम्‌, प्रतिज्ञायासू्ामान्यविषयत्नोपपादनात्‌, यदि सामान्यविषयवन्तहि कमेविषयविगशेषप्रतिन्नया भवितव्यम्‌,

goo मेवम्‌, तद साधारण्पूवपच्ारुत्यानेन तदयैमधिकरणनार- aq, खकतेया्प्रदश्रेनमाजप्रयोगनप्रतिक्ञा ewer, पकान्तरेऽपि सायेिद्धैव, न्यायपरलवात्यृजस्, तथा विधड्जा- करणश्च न्यायनिबन्धनात्मके शास तादृशस्य निवेश्रायो-

गात्‌, ““श्रष्टागोष्यलश्रङ्कापरि जिरोषेया च पुनः प्रतिन्ना ४८५ ङतेति वाक्छेनाचार्येरयमर्थरसूदितः, श्रत एव वेदान्ता- aa: “तस्य निभिन्तपरो ष्टिः इति सजव्याख्थाने “xz-

मपि aaa केवलब्मरतिन्नापरम्‌, श्रपि तु प्रमाणमाबरश्या- परीचणोयलपूरवेपलप्रतिचेपार्थम्‌” cas, wal-

चो नव्यास्थाटमिरपि वेदाथेमाच्रविचार प्रतिन्नारूपलमस्छ ४९ ° BUPA, परन्तु wer रत्वे दर्थं बेदान्त- भागस्य तच्छेवतश्च तेरक्रम्‌, बेदाम्तिभिस्त॒ कमेब्रह्मरूपाथै-

इयम्‌ भागदयायेतयाङ्गोङतमितौ यानेव fang:, Aera- माचविरारप्रतिन्नारूपले न विवादः. किद्धेवं यदि विगरेष- प्रतिज्ञा, तदा इदनपेकितविधानापेकितपरित्यागयोः प्रसङ्गः,

४९१५ सामान्यप्रतिज्ञा इाविवक्ितार्थलादिनिराकरणेन faafe- तार्थलादिसमयनार्थमपेकिता, विग्रषप्रतिन्ञा तु पूरव॑भाग-

विषये नापेक्षिता, ब्रह्मभाग दव क्मेभागासाधारणपूर्वप- स्यानुदयात्‌, श्रत va yaa “पानव्यापच्च aa”’feay-

(१०४ )

X © ०

Sagara .

धिकरणे “agtaardtternguraragefsay’ fefa fafeafe: किं शौकिके वेदिके वमने सर्वबोत वेदिक एवेति विशये अरविगशेषात्छवेजेति प्राप्न सम्यग्जरणशपर्यग्त- aque विडितलादइमने तदेदुष्ात्‌ तक्षमाधानमपेचितम्‌,

जलौकिकन्तु wed वमनार्यमेवेति म॒ तचापेेत्यपेचितत्ा- देदिक एषे्टिविधिरिव्युक्षम्‌ , तथा “पन्लौसंयानामव

Kok

4%

सवषाम विशेषात्‌,” (cea) “पन्नो सयाजाशनान्यहानि सन्तिषटन्त” इति wane श्रूयते, किमिदमक्कामकिग्रिषेण, उत उन्तमवजंमिति विशये, श्रविगरेषप्रटृन्तविधेख्मडोचा- योगास्सर्वेवान्पनोसंयाजान्तत्मिति yard, इादश्या- गानां सरकतंव्यलेम चो दिततात्‌ gay: कस्िचित्प- दार्थऽवस्धायापरस्वारम्भणणोयत्वात्कस्िन्पदा्थं श्रवस्थापन- भित्यपेक्ायान्पलौखंयाजान्तेऽवस्छापनमिल्युच्यते, उन्तमस्च तु

नापेचा, इतरयाग(हित्यस् क्चिदवस्ापनाभावेऽपि

४.९५

५१९०

सिद्धेः, अनपेचितविधानायोगात्‌, इत्युत्तमवजेन्पनोखंया-

जाकतेति व्यवस्थापितम्‌, अतोऽपेकितत्ाल्ाधारणप्रति-

Safer. ननु किञ्चित्रयोजनसिद्याथेन्तद चिनन्मत्थयं विश्ेष्रतिपादना्ंखवतेमामम्‌ अर्थप्योजनाधिकार्वरे-

we एकम्‌, तद्धेदा द्विजञ्च खात्‌, यथा न्यायश्ाश्वशष्द-

Wa प्रत्येकम्ीरे ्ा्यभेदा दभि, तद्भेदाश्च परस्पर fas, इइ च HANAN भो गमोचरूपप्रयोजनमेदात्‌ तदयिंरूपाधिकारिभेदाश्च agent fi भिन्ना एवेति

SATO | ( १०४ )

| कथं आजेक्यमिग्या शडामनुपरिहरति, TART, अधौ- Get बेदाथतवपुरस्कारेण बेदाथप्रतिपादनष्मया कायंमिति प्रव्तेमान एका एव, प्रथोजनोहेक्नोऽपि netfee मिति sever एक एव, अधिकां प्रोऽपि पुरवाया-

१९६ यिनश्मतोति प्रवतेमान एक एव, पुरवाथंधिद्यषंनदर्चिन- अति बेदाथप्रतिपारनङ्ायंनितीश्छवा मीमांसाश्ाख- परथथनादिति परिशराभिपरायः . गगुषर्ूपेशेश्मेऽ्वान्त-

राषप्रयोजनादिभेरेन तद्हेशश्वापि भेदात्‌ चाखभेद-

५ स्कारिव्यजाह Sarat. न दैवमिति, सामा- ४१९० ग्यक्षोङोकारमाजेरेकले वेदार्याशुबन्धिवालौकिकरार्याजु- बन्मिलादिना रूपेशेकोर प्सश्भमवाच्छन्द रिशिचाप्रश्तोना-

लेक विधयाश्थानतमेव स्यादित्यर्थः. उपक्षारेति, wacker

काभाग्वतः. कोडोकारसमवेऽपि ग atv श्राव. nate, किन्तु वणोशिशा्युपकाहविेषोहेन भिशादे

च. २४ Ahm, अतशतव्राद एव, aay वेदायविश्दो- करणक्पेकोपकारोरे गनेव प्रहत्तमिति भावः. अ्रदूरेति,

च च तत्वनिणेय प्राधान्धात्‌ . भनि बेदायेविश्रदौकर-

eam खतेरपोतिरहाव्पुशाणाग्वा. , सेक faurarianey:, तस्वाचारविश्रदोकरणङ्ूपावान्षरभेद-

४ ४ ° विवशाघां कर्मग्ह्मभेदकिवकया. . मौमांसायामपि . fre- SRE care म्‌ चेति, तन्तग्मटक्तिप्रथोगकोप-

, कारविगरेवमाशोच्य freeway .. परिगषधद्धिषत्त-

14

(veg ) चटएडमारते

दबन्रमिप्रायविद्धि्मदर्विमिः मोमासिव्येकविधास्ानलेन

कौैतेनाकोमांसाया valent प्रटन्तिर वगम्यत इति भावः .

५४१५ आन्धथेति, फलकरणेतिकतंव्यतादि निरूपणाथन्त्सत्धल-

WA

तात्प्याग्बिपगमे वेदाग्भागेऽपि ` करणेतिकतेतारूप- रमाणतकंयुत्पादनायन्त्सत्यवतात्पयाग्युपगमप्रसन्राद्याघात इत्यर्थः . सगुणेति, तच्ापि सत्यलतात्प्याभ्यपममप्रसङ्ग- नां विरोधादित्धयेः . देवताकाण्डश्वेति, तथाच कर्म-

° काण्डे देवतानिराकरणासम्भव इति भावः. श्रत Tala,

देवताकाण्डनेकशाद्या दित्यर्थः. यदि प्रागशद्छमाचपरम्‌ afe पूरव॑पचचप्रतिचेपो न श्यात्‌, प्राश्रष्यपरतश्चाघभ्भविः न्यायनिवन्धनलाच्छास्स्येत्यचाड किमलो किकेति, अ्रन्वा- agaea ofertas: न्यायनिबन्धनवेऽपि प्ररो- चनालचणप्रयोजनसाम्यात्‌ प्राश्ख्यपरत्वोक्रिरिति भावः. अश्रुतेति, फलप्रदलाभिमतानामिन्रा दिदेवतानास्मखये- SAMATAT तत्फशावािनं श्यात्‌, TRAPATT श्यादिति qa | HAGA स्यात्‌, शरुतबेदान्तानान्तु श्रनादिनि- धनसरवज्ञसवेशरक्रिपरमपुरुषाराधनरूपलात्‌ सव॑कमणान्तेनैव

तव्फखदागनिखयान्नाशरद्धति भावः. ददश्चावासोनोक्षख-

~ जायमङ्गोशत्योक्रम्‌ , agg न aig. देवतानिराकरण-

` प्रतीतिः, तामि चेवं वयाश्यातानि aastarat बेदान्ना- - चर्थे रेव, “देवतोहेगेन Saas न्‌ प्रयोजयेत्‌, कुतः,

.. . .शयादिवत्फशसाधनग्तक्गियाया एव भयोजकलोपपत्त-

SALTER: | ( १०७ )

LEY BITE “देवता वा प्रयोजयेद तियिवद्गोजनस्य तदवा” दिति, वा शब्दश्छद्ागिवतंकः, इविरुटेश्या देवता फलार्थिनं खाराधने (प्रवर्धेत) प्रयोजयेत्‌, wa: भोजन तदथ लात्‌, भोजनस्य-इविषः तक्षम्पंर्ष्य च तदर्थत्ान्तच्छेष- लात्‌, सम्प्रदानग्धता हि देवता प्रधानतणा सखायं Taga

Loe पेणो प्रयुङ्के . क्रियाप्रधानवाक्धेषु amet हि देवता । तन्तकमन्लादिशामर््यादायप्राधान्यश्राखिनो ॥ तो यथा विग्रहादिमानतियिराराध्यः साथे खामौष्टसुपरणम्- UR, तथा देवतापोति . (्रायेपल्याञ्च) . “श्रयेवत्नाख' . wad mea caer विशतिः, ve इति वा, अतस्त-

४७५ दभावादनाराध्या अनोख्ितलादप्रयोजिकेति न श्रह्नो- यम्‌, परा खण देवता aes, afeawt चापरा यथा-

चिकारन्तन्तदिग्डतौनाम्‌ . तथापि निरपेचा देवता न कुत- fasta, न क्िक्रोणाति, अतः कथम्मयोजिकेत्यजाह, “ततस तेन सम्बन्धः, ततो नेरपेच्छेऽपि नरदवनोत्या use दयौदायग्राछिन्धाः परिचधेमाणायाः प्रभेदा देवताया एव Bat: परिषरतां खाभोष्टफलेन सम्बन्धः ( ररल्युपवा- रादिभिरेव) fag <fa ga: पकः. राद्धाग्स्ह “श्रपिवा शब्दपूवेलाद्यश्चकमं प्रधानं स्यात्‌", ज्र Bla वेति शार्घा-

कौ कारग्परपचव्यावतेनम्‌, यद्यपि देवताया विग्रह इविरा-

१८५. दान युगपत्कमंसन्ञिधि प्नोति फलप्रदानरूपवियहादिपश्च- कन्दुनिषेधम्‌, दइवयाद्यपेच्या सश््रदानश्य प्राधान्यं यजेश्च

(१०८ ) चददमादते

देषताराधनवाचितया यागस्य ara fagacaay

च पशावरटरेवतबोसूखश्ूपाटिकमनन्धायेमामनामः, तथापि ककतष्योपदे गेषु wwe खर्गादिफशशाधनतया चो-

< ० दितललास्रधानं सल्‌ साध्यतथा बद्यारौद्ेए पुरषन्मवतेयति, wag देवतादि तिधा ेषनग्तम्‌ . सु फलपशाया देव-

ताया WTA प्रभागलमनुओोश्रयामहे TTY, “कुलेन देदताश्चतिः", इविष्यदामब्मति geht हि देदतामनुद्टणमः, मन््ाथवादोप्छापितन्देवताप्रौ fered Kea मपूवंम्‌ चोदितस्य शणिकच्य कालाम्तरभाविषफलशदारतयो- पटोयेत, wat वास्वप्राधान्धश्राखिन्धपि Zea फल-

` कामप्रवतेकथराष्टराधान्वकरिवागणोग्ता न प्राधान्येन प्रथो- जिकेति . अतियेशरिं कवश््रथोणंकलतवम्‌, cefaare, "अतिथौ तत्मरधानलमभावः कमणि खात्‌”, writen

१०» तिथेः प्रभानलग्माप्रम्‌, wan हि तदथं कर्मणि प्रयो- | अकाभावासदमावस्खात्‌ . तत्छपया प्रयुक्रि)विधिरेव तज प्रयोजक ईति चेत्‌, तज प्रत्याह, “ae प्रतिविधानलात्‌?, atfranaut fe अतिश्यागमगप्रति विधामतयेव चोदना; शिथाप्रयक्युरुषस्माहृता सु देवता । सन्निधत्ते तदिष्टायं

द०५ भ ततस्तत्रथक्ता ॥ श्रतिचिष्ठ queria): ante” प्रथोजयेत्‌ | तदिष्टाजुविधानेन तत्सपर्थाथैखोदभा ॥ श्रत: अशतनाप्रा्तविनेकारतिचिप्राधान्योक्िः" दति . wa किम्जे- सन्वारोदेश fenagta: किते, धावता परमातषम-

दतौवर्खन्धः | (१०९ )

tres प्ररोदनाशिद्धिरित्यजार सहसा चेति, निधा-

१० रितकर्मखङूपयेव बरहा्ञानाधिकार इति भावः . अन्वा- ङद्मवादलवे हेतमारइ रशवं सतौति, नः Facerfaty: परण्यष्टेवेति wee, “मध्वादिग्बसम्भवादनधिकार द्ये जिभिः इत्यादावेकरस्य प्रतौतेखतत्परित्यागायोगादिति भावः. नतु “विप्रतिपत्तौ इविषा fran कमेणख्दु- १९१५ erm” इत्यधिकरणे ““शश्धमेका दश्रकपाशभ्निवंपे- दिति fafet विङृतिथागे इग्यत श्राग्रेथसाम्याटेवता- तस्पलाव्वयागसाम्बाच्च Re wal ग्र्या इतति विषारे इष्यसाभ्यस्य were प्रूतिनिथम इति समर्थितम्‌,

तज Wate शक्नासत्वमिवन्धने एवेति विरोध दत्य-

९२० We द्ेव्यदेवतयोरिति, देवतायाः खष्पन्देवतालश्चा- ON, RTE तु eeu एवाग्र दति प्रतीति ओश्चविम्बाग्यामेव svete इति awa. ननु धर्भिंशः ` प्रतथचगन्धलदहयम्पावच्छडेतुः, wee dhe शअतोयते agaifaen: कायं इति हि वक्षं युकम्‌, न च

१९२५ द्रव्यसम्नन्भो देवताशग्बन्धाच्छोप्रस््मतोयते, येन wae खादिति चत्‌, waa, दव्यवाचिपदानां शोके व्यत्पललतया दरव्यविनिथोजकवाक्यश्रवएसमन्तरमेव इटिति zeae: प्रतौयते, देवतावाचिपदानाङ्खाकागयत्पन्नतथा तदिमियोज- कवाक्यश्चरवशसमनगन्तर मततः प्राग्वा श्रौ तव्यबहारद्‌ भ॑नात्को-

९२० a इति शिश्नाशायां “वञ्जहस्तः पुरन्दर इति वाक्ध-

(१९१० ) चर्डमादते `

way वा पुराणादिश्रवणेन वा अन्यया बेष्रादिपद- aaa सत्यान्तत्समनन्धप्रतो ae KATA At

शनौ त्रभावः. किञ्च देवताऽभावो न atte हेतुः, किन्तु aera मिबन्धनातिदे शाभाव एव हेतुरिति, कुतः wre

६३१५ दोबेख्यचिन्ता, gay देवतासाम्यात्क्षचिदतिदेशः . धदि शब्दस्येव दवतालान्तत्छम्बन्धादतिदेश्षः, तडि दवयदेवतयो

को विशेषः, wa: सम्मदानादपि करणस्य त्यागखरूपो- त्पादकतया प्रयमाकाङ्कितलाख WAKA ग्राह्यम्‌ .

: भमेत्वमिति, रलो किकब्रेयस्माधनलमित्ययः . मध्वा- ase दिषिति, मधविदादिषु वखादौनामनधिकारञ्चेमिनि- राचाथामन्यते, कुतः, असम्भवात्‌, तच fe विश्रायां वखा-

दय उपास्याः, न च तज त एव कर्तारस्सम्भवन्ति, कमेकढेः विरोधादिल्यथंः, अरर च वखादिनोवपर्यवसितमुपाषन- मित्याश्येन पूवंपचोत्यानाद्थविरोधः. धममिति, घ्म ९१४५ मेव फणप्रदश्चंमिभिराचाथोमन्यते, कुतः wa एव अत- रुपपत्तेख, श्रभिलषितस्गंस्य तत्साधनतया “खर्गकामो यजेत” tf अत्या ama बोधनात्‌, . शृषया- दिवदाराधनरूपत्वाभावेऽपि कालान्तरभाविफखप्रदत्ोप- पत्तेखेत्यथेः . श्रोषत्वादिति, “त्वमि” इत्यादिखामा- ९५० नाधिकरणष्णेन कमसु Bata ब्रह्मलावगमात्‌ तदेदनस्य aera करमेगेषलाट्रव्यादिखिव फणश्रुतिरथवाद

दति जेभिभिमेन्यत cet. परामशेमिति, “चयो wi

SATS: । Care )

wan” इत्य चोदमाभावात्‌ ' उपासनस्हत्थ्थमनुवादमेव जमिनिर्मेने, “वौरहा वा एष देवानां योऽपगनिसुदासयते” ११५५ दत्यपवदति चा्रमान्तरमित्यथेः. परमिति, परमेव ब्रह्मो- पासोनानिरादिगेयतौति जमिनिः, “ayy wae fy

ava सुख्यलादित्य्ः. ाह्येणेति, ve खरूपाविभावो ब्रह्ये्ापहतपाप्रवादिखरूपेण, ते fe ब्रह्मणाः we कनोऽपि सखाभाविका दूति “य श्रात्माऽपहतपाघ्ना

९६० इत्यारभ्योपन्यासादिग्योऽवगम्यते, न तु श्नागद्रूपेणा विभाव इति जमिनिरिव्य्ः. भावमिति, “स एकधा भवति” इत्यादिना देहेद्धियादिभिः विविधतायुतेरंहा- दोनाश्भावमेव भमिनि्मेने न कदाविच्धितोऽप्ररीरल- भित्यथः . यद्यप्येते स्वेऽयां न पूरवेकाण्डे सूजिताः, gat ६५ नाथेविरोधः, तथाणुक्ररोत्या भिन्नमतश्वतवान्तत्करेकेण अद नेकशाद्यमिति भावः. प्रौढवादेन परिषश्रति अत्यल्प तरेति, श्र्यश्पतरविवादस्य अप्रधान विवादस्य चेय,

तेन भगवतः फलप्रदलरूपप्रधानाथंविरोधेऽपि तखाखला-

दितर बहृथेविरोधेऽपि तेषामप्रधानलान्न दोष इति भावः ,

(ee प्रतिखस्कारोऽच विपरौतां शिक्षणम्‌ . ताचिकपरिषार- माइ यद्वेति, वेभवोषषवगमो टरुथि्योरेककण्यादि- व्यभिपरत्य तयोरोककषयसुपपादयति TEMAS Hee रज्याचष्यरित्यन्तेन गन्धेन . छन्दोगानां वाजिनाश्चोड्ौय- विद्याया शेक््यवंचोहत्य निरस्य ama रेक्यमाशरद्यो-

( ६६२ )

WHAT

९०६५ क्म्‌ “अश्नातखेत्तद्‌ कमसि q तदपि” इति, waist

१८०

भद्‌ उक्तः, अथा “प्रकरणान्तरे प्रथोजनान्यवम्‌ Cas जेयमिकमासाभ्निरोजथो रित्यर्थः . “अथर धियाग्ववरोधद्या- मान्यतद्धावाभ्यामौ TAME”, “यन्तदट्रेष्यनयाद्यम्‌” दत्यादयुक्ाणलतवा ङिविषचाणा मकर धियां स्ेचावरोधः, स- वंच ब्रह्मण एकलान्तेविना इतरब्यादनब्रह्ाणुखन्धनमानुप- WHY, अतः म्रधानन्रह्मारुसन्धाने .तह्मुणानामण्यवरोधः, MII, जामदम्धचराचे पुरोडाश्यपशहुणतस्य- मन्लस्योपषद नुबतिंतवेनो पां एगुणलसुक्रम्‌ “Tuywafana ACA HS वेदसंयोगः” CAVA. “प्रदानवदेव तदुक्षम्‌”

९८४ ट्‌इरविद्यायामपडइतपाभत्वादि रएविशिष्धोपाश्मे तत्तदुए-

९६८०

विथिष्ठखषूपभेदाप्रति्णङ्रुष्छाटृन्तिः, यथा “ware

ue” द्व्यादिषु विभिष्टलरूपभेदात्रदानाडन्तिः, wey wet “शाना वा देवता yam” इति, “ona

UH पुरोडाशमेकादशकपाशजिवेणेदिश्धाधाधिराजाय- श्राय wun” इति विदितायान्धिपुरोडभिन्यामिष्टौ इविर्भंदाद्धेरेनावदानपाप्तौ, “ब्मात्छवंषां सहावटौयेरन्‌” दति भेण “स्वंवामभिगमयनवद्यति” दति बदनात्ष- हावदाने खापिते ततोऽवदानसादहिष्याघ्मदानशादहित्यम्‌ “तेषां शदप्रदानमवदानेकलनात्‌”” इति aie पूर्वपचोरत्यः,

१९१६ “लाना वा देवता waa” इति श्रधिरानलादिविषि्ट-

देवताभेदाकदागमानेबेलयुकमित्यधेः .. साघ्ठादिति, “ब `

दउतौवर्खान्धः। (are)

Use” शत्यभ्ि्ब्डवानानाधिकरखन्यरमात्म- वादिनो वेश्वागर शब्दस परमात्मगोऽग्नि्रसोरकतथोपाख्च- areas, अगमयनादिथोगेन परमाक्मन्येवाग्नि- Ooo शब्दस्य साखाहृन्तेस्तत्धामानाधिकरण्ठाविरोध्चेमिनिर्मन्यत इत्ययः . सम्यक्लेरिति, “atari वरिंंदवङ्खारपत्य'” इत्यादिनोपासकश्दवादोनां यदैश्ागरविद्चाथां बेदि- लादिकख्पनन्दिशयाङ्गद्धतायाः प्राशाङतेरभरिशोचलसन्पार- गायम्‌, दगेयति च अतिः, “व एतदेवं fafa ‘Soy होजद्डुहोति” इति . भन्धा्थन्निति, “तौ उकण्यड्व- माणगमतुः इत्यादौ यरेहातिरिक्रनौ वशड्धावप्रतिबोधनम्‌ “वो वे भालाक werent we Sra ख 3 वेदितव्यः” इति बेधतयोकबह्मपरतिवोधनार्यं मिति, “sy एतदाखाके युरुषोऽ्रयिष्ट” इति प्रश्नात्‌, “werfwenre eye एवैकधा भवति" ईति “anata” इत्यादिवाष्यसमा- नार्या्रतिवचनाश्च अवगम्यते . एके-वाजव्नेयिगोऽपि एत- ` कतिवचनखमानाथं are स्यष्टमपौयते “My एत“दिव्या- fe“a एषोऽनरेदय भाकाश्सस्मिजन्छेते" wong. तद्भूतस्य लिति, gre नेठिकाद्याअमन््ाप्त्य भातद्भावः © १ ४ शअतद्धावः-अतयाभावः अनाश्भिलेनावस्यानम्‌ न सम वति, कुतः, तदरपे्यादि, तेवाेधिक्ैखानसपरित्राणकानां पाणि wat: तज्निटलिग्यो नियमात्‌ “agreraterd सुशवासोदढतीयोऽत्वन्तमाक्मानमवसाटथम्‌,, दति “wg- 15

( ९१४ ) ` Sead

भिथान्ततो भं पुनरेयात्‌” ईति “arent पुनरावते-

७२९० येत्‌” इति च श्ास््ञाणि हि नियच्छन्ति भेभिनेरणेवग्मत-

fafa. उत्पत्तिजेगखभावः , शओ्रौत्पन्तिकः-नित्य इति

यावत्‌, नित्यश्डाब्दा्थसम्बन्धः-ग साङूतिकः, येन प्रमाण

` श्यात्‌, नित्यलान्तस्य- wie उपदेशो नानं -ज्ापकः, तथ mae यतिरेकः-न विपः, संश्यस्याप्येपखचणमेतत्‌,

२५ ANAT प्रवतंमानलान्ञातुवादकोऽपि, तस्मादम-

पेचत्वादनयधिगताथेबो धकलत्वाोदना धरमं॑प्रमाणम्भवत्येव बादरायणस्याचा्ंस्य मतेनेति. खवाधैः . खाचायमिति,

तथाच खालायग्डतत्रह्मखजशत्पुरस्कारेण प्रवतमाने जेमि-

a ura न तदिङ्द्धाभिधानमिद्यथेः . मन्वाचार्यलान्ञ

€ ढे °

WIAA, तच मानाभावात्‌, किन्तु रेतिग्राय-

मादिवन्तद्वहणडःकचित्सन्मतिमाचात्‌, श्रतोऽन्यज तदिरद्धा-

` मिधाने नातुपपत्तिरिव्यनाइ जेमिनेरिति . नन्वजेति,

न्‌ व्यास एव बादरायणः, वादरायणशश्रष्दस्य रेतिश्ायना-

दिवदपत्धप्रत्ययान्तलेन बाद्रिश्रब्दाड्त्पश्नलादिति भाव

७३१५ दोप इति, श्रनेन बदराणां समूहो बादरम्‌ तदथनं यख्य

स बादरायण दति व्यत्पन्तिर्मचिता, aware “ga- पदात्‌” इत्यादिना एलमिति भावः. व्यासेति, तथाः कतरो बादराथणदूजकार सइत्यनिधारएमिति भावः - तथापौत्यादिः श्लोके श्रानपदस्य Rafe व्युत्पत्या वेदन-

७.8 ° ` शब्दस्य च णिजन्तनिष्यन्नतया व्यासस्य रदखतमायख्या-

ठतोयस्खन्धः | (ery )

पकलप्रतोतेः TATA NTS TET TTS TAT यक faa: . “श्रवतो महायो गोसत्यवत्धाग्वराश्ररात्‌” | इत्यारभ्य “चकार ayia येषां इछभलवमश्चसा?,.# दत्थादिख्कान्दवचनादिकण्टोज्िरादिशब्दाथंः . ननु जेमि-

egy नोयद््‌ जाणान्देवतानिराकरणएपरतथा agrenafrafer-

Oye.

तलारेवतासङ्गावादौ तात्प्थाभावासदमिप्रायापरिन्नाना- दे वेदान्ते तथा तथा जैमिमिमतोपन्यासं ware न होति, आचा्ेवादरायफश्रब्दाभ्वामनिप्राथापरिन्नाना - थोगे Wea. शत इति, ्याश्येयेक्यात्रयमतस्ामा- न्येन वेदार्थनिणंोदेशेगेव विचारग्राखवचिकौौदयस्य an त्वात्‌ परस्यरविरोधाभावाच्चेव्ययः . प्रतिबन्दोसुखेन साध- fea शते नन्विति , किं वेति, रेक्ण इत्येक- प्बन्ध्यस्याणुपश्णम्‌ . क्रमेत्या दि, सङ्गतिविणेवविगिष्टल-

मेकप्रबग्ध्ये हेतः, eather हेतः . शशस्वान्त-

७६५ रेति, न्यायविस्तरादि विध्ाश्थागाभ्तरसाध्यविणवणकमेभा-

गतात्पथमिशंयशूपोपकारणननारलात्कमंमोमांसाथा दति भावः. Ty वेदार्थामुबण्ध्य्थकतेन सव॑षामेकशास्यं वार- frag, अवान्तरार्थाविरोधस्याणेकशार्यापेकिततवादु- क्रमविरद्धावाम्तरा्यति शास्तविग्रेषणम्‌ . किम्प्रमाण्म्‌ -

5६ ° aU प्रमाणम्‌, किं विशरतिलचण्ठेक थास, किं वा दाद-

श्राध्याय्यादिमाजेकश्रार्यस्य, इति निरूपयेत्यथंः . aere-

निरेयश्ूपेकोपकारारेताया विंगतिलचणो पाधारण्यात्तदेकय

(९९१९६ ) चद्धमासते

एव क््ममाशम्भवेदिति भावः . न च कमे्रह्मनिश्यरूपो- पकारयोभंदाद्धेर इति वाश्यम्‌, रत्छबेटराध्यायिनगः wagi- gy पातप्रतौतिमतो Acris निणिनौषोदवादेदायनिणेय- AVATAR तदरुग्रहा्थेशाखस्यापि तदिष्टता- वच्छेदकावच्डिलोरेशेन प्रट्तेयुकलात्‌, यावत एकेष्टताव- व्छेदकावच्छिश्लो पकारजनमा रेता तावत एकशाखलात्‌, अरत एव मौ्मासिव्येकतया विद्यास्यानगणने परिगण्मम्‌, तश्यो- € ° करम्रयोजकानुरोधिलदगरेनात्‌, अन्यया प्रतिषट्कसत्यध्याय- सतिपादश्मत्यधिकरणश्च भेदप्रसङ्गात्‌, are कथित्पा- रिषवमतिः, किमहो मां सयोरेकबन्बलन्पबोष्र गास मिति ग्यवहारमाजात्‌, किं बोपजोव्योपजौवित्वे afer विषथादेक्धात्‌, दा एकेनेवा्यबनिधिना तदुत्यरागेण वा CON क्मेहपरष्ृसरयेदविचारण्ठेव प्रथुक्षलेनेकदे्रविशारे विधे cre वाऽभावात्‌, किं वा जयादिल्य वामनट्त्योरिव करटै- मदेऽपि यास्थेयेक्यात्‌, यदा प्रबन्भान्तर दमे कप्रबन्धव्यव- हारात्‌ . नाद्यः, Tame irons सखानाभावात्‌, पूर्वो्तरश्ाश्खग्यवदहारस्य च सिजयोश्याखखयो : ete पूर्वापरोभावमाच्णोपपन्तेः, fetta ब्रह्ममोर्मांशयाः क्मै- Matias विलङ्धिनित्यफला नः Tat ब्रहमभागविचारे प्रश्यथस्य ततप्रामाश्यनिखथस्य वा ब्रह्मश्चानकमषले निह्या- fey इति fata वा कमेफला नित्यल्निखथ विशिष्टष्य बरह्मत्चानफशनित्यलापातप्रत्यथस्छ वा कर्मविकषाराधीनलात्‌,

गतौवस्चन्धः | (११)

७८५ किंवा ब्रह्मभागविचारे प्रटशष्य तदये निखया्श्रतिशिङ्गा- दिबलावलादौ क्म विलारापेखणात्‌, यद्वा ब्रह्म fafa तज्िदिष्याशने vane निदिष्यासनाङ्गकर्मानुष्टाने aa विशारापेचणात्‌ . नाद्यः, बेदप्रामाण्सय ब्रहतर्काख्यतकं- wrafage वा ब्रह्ममोौर्मांसायामेवासमते “a fawee-

७< ° arfeay ana च “aa एव च निव्यलमित्यच वच्छ माणस्य वा पूर्वतन्ते वच्छमाकख्य भेवर्षिंकाधिकारस्येवोप- saan, मित्यानित्थ विवेकस्य च त्ते ब्रहमविचारप्रटृश्य- Raa, कमेविचारं विनाथस्मद्रोत्या तस्षद्धेख, विशि- CUTAN च ब्रह्मज्नानकलनित्यत्वापातप्रतौ तिमाजेश

€. च नित्यफलार्थिंनस्तज प्रठन्तिवत्कमेफलानित्यत्वापातप्रतौति- | माचेण ततो निटृत्तेरपपग्तौ विगरेषणस्य कर्मफणानित्यत- निखयस्यानपेखिततया कमेत्यागेन ब्रह्ाविषार प्रटश्यद्ेत्‌- लात्‌ . भ दितोयः, अरतिखिङ्गगदिवलावलारेरुपक्रमोप- auc बलावलादेरिव ब्रह्मतकं सिद्धष्व vinfege वोप- ८ ° ° लौवनात्‌ , Tame, ब्रहमविवाराननतरन्निदिष्याषनाप्मा- कमविचारोपपन्तेः . भापि मौमांर्यो विषयाचेक्धम्‌, fag- साभ्यविषयलात्‌, नित्धानित्धमोकाभ्यदयफञलात्‌, विराग- सरागाधिकारिकलाश्च, arene किकपुरषाथेवतदर्थिं- नेर्षिषयायेक्छे च शर्थकामशास््रथोरपि शासराथंलपुङ-

Gey वाथलतरूर्चिलेर्मोचश्रास्छादिना विषयायेक्धं eq. म

ane, षडङ्गो Faia रत्येकेमेव विधिना तदुत्य-

(=) चद्डमार्बते `

रागेण वा व्याकरण्णदङ्गविशारष्यापि प्रयुक्ते केवछवेद- fant? विभेरागश्य वा श्रभावेन व्याकरणादिविषाररूप- महाभायादेवैदविचाररूपमौमांसथेकश्रार्यापातात, <a ८१० कमेकाष्डस्यापि ब्रह्मपरतया विशारितलेभ एकदे शर विचा- राभावाश्च . चतुथं व्यास्येयेक्यम्‌ म तावदेदलादिनेषधमाभ, व्याख्यानेऽपि प्रबन्धभेदे सत्यपि वेदव्याख्यानला दिनेक्य- सिद्धिमसङ्गात्‌, मापि पूर्वापरौग्धतेकप्रबन्धत्म्‌, व्याश्यान- Santas हि म तावद्याख्येयेक्यमाचं हेतुः, वैदिकप- ८११५ दार्थनिर्णायकयोभिरक् व्याकर ण्यो रिवेकपरबन्धव्याख्यामयोः प्र्ानयोरिव च प्रबन्धभेदेऽपि तदुपृन्ते ¦, नाप्येकप्रबन्ध- पूर्वापरभागव्याख्यानतं हेतुः, afeg: तया fe, aa च्छाखासहितारष्पकभागयोः पूर्वापरतथा म पूर्वापरभाग- ASMA, एकश्ाखासदितारण्कथोः क्रमेण व्यास्थाना-

८९० AMC शाखान्तरसंहितारष्कव्याख्यानरूपत्वाभावात्‌, अतः कर्मब्रह्मपरसमुदायरूपेण पूर्वापरभागता तद्याख्यानषूप-

तया पूर्वापरभागव्याख्यानता वाच्या, समुदाययोख yai- परभावो भ कुतः, नापि कल्प्यः तत्च्छाखोयसंडिता- रष्छकयोरष्ययनसिदधङ्घमम्नाधिला कल्यनाऽसम्भवात्‌, मापि ८२५ तत्तच्छाखाख्धसंडहितारप्धकयोः पूर्वापरोभावमाजेण तद्समु - दाययोखस्षद्धिः, ब्रह्मङ्जव्याकरण्डबादौ प्रथमपादसमु- wee दितौयपादशमुदायस् च पौवांपयपरसङ्गात्‌,. चदि

| च विप्रकौणकमेब्रह्मभागौ ge पूर्वापरोभावेन विविच्य

टतो यस््कन्धः | ( १९१९ )

` मौमांसयोः var, तरिं वेदाय विकश्षारत्लोपाधिना श्रप्र- See त्तेः प्रयोजनभेदमभिसन्धाय का्मब्रह्मविलारलोपाधिगेव प्रहन्तेमकश्रास्वता, तस्मान्न मौर्मासयोः पूर्वापरभागव्याख्या- म॑त्म्‌ . श्रस्हवातत्‌, तथापि कमेन्रह्मकाण्डायंनिर्णायकयो- स्खतिपुराणयोरिव मिशखप्रबन्धतास्ठ . 4 पञ्चमः, उन्तर- षटा्ाचध्यायेषु पूरवेषट्राद्ाध्यायमपेच्छ सप्नमादिव्यवहारवत्‌ ८३५ देवताकाष्डब्रहमकाण्डााद्यध्यायेषु कममौमांसाद्याध्यायम- ty जयोद्श्सक्तदश्रादिव्यवहारस्य दितौयभागटतौय- भागप्रयमादिव्यवद्ारख्य वा श्रभावात्‌, देवताविग्रहादि- निरास तत्छमर्थनाभ्वामथेविरोधाश्च न मौमांसयोरोष्यम्‌, तज्निरासः करमश्छश्ङ्कावारणशाथं इति चेत्‌, सत्येव ब्रह्मणि ८४० asa शव सत्यामपि देवताथाभाश्चाससम्भवात्‌, पौरषे- अलादेदाप्रामाश्छ्या श्ङ्ोति तज्िरास इति रेत्‌, सत्यामपि देवतायान्तदशुतवमाजेणापौरूषेयतात्‌ , किञ्च “मध्वादिव्वसम्भवात्‌” “शेवलात्पुरषाथेवादः” इत्यादिषु जेमिनिमतस्य परवपकितलात्कथमविरोधः, म चातन्मत- ८४५ मन्मतमिति ag चुक्रम्‌ ; किञ्च यदि शास्वेव्यन्तदा आदौ वेदा्ंजिन्ञासेति शाधारणौ प्रतिश्चास्यात्‌, नच mgt साधारणौप्रतिन्ना, कमेविषारख् नद्य मोमांसाचतुथेपादे aya दति वाच्यम्‌, तथा सति ag जिन्नाशयाः कमेविचारानन्तथीश्षसम्भवात्‌, कमन्रह्म- ८५० मोमांसाप्रतिन्नाग्यामेव साधारणौ - प्रतिश्ाध॑सिद्धे्यपि ग,

( १२० ) चरढमारे _

पआरिख्ठितशाश्लदिषयादिसचमाय anrceeart. arer- . ऋरतिन्नेयलात्‌ . . भनु घमेजिन्ञासेत्येव साधारणौ afer, अलो किकमेथस््ाधमन्ध्मः, ख च faggray, साध्यो arate: fagt ay, “wut सनातनम्‌?” ॥ दति ८६५ भारतोक्रेरिति Va, awa देवब्रह्ममौमांसयोधमेमौ्मा- चेति ्थवहारापातात्‌, परतिज्ञातधमेसामान्धस्सवानन्तर euaqay “चोदना weutser ua’ इति विगरेव- शचशायोगाश्, ay शोदनाशष्दश्च aa पुन- , भ्रद्यमो मांसां शस्यो irate, “हष्छन्वमेमि"'ति ८६० तु धारणाङ्कमं इति वचनादौ गिकः, wee, “पातना- त्यापनामासौ पुनातेः पुष्यनामवान्‌”। “परमं चो AEE पः” | इति वचनात्‌ . पापलाद्यपि we, Zara शेक्तायाश्च ग कचिद्धमेगष्दो दृष्ट इति . तदेतत्छवेमाचाये- ` gwsaued दौभा म्मनिबन्धनम्‌ . तथा fe, “tam- ८६५ GY भागदयातककबेदाष्येकप्रयन्धग्याख्यामरङ्पतात्‌” इत्या- दिना ब्याश्येयेक्यमेव शास्तेष्ये हेहतयाऽनुग्रहोतमाचारये . “कश्येकधारयङषन्पौवापयेनिथम इति शडान्परिदरम्‌” इत्यादिना उपनोव्योपलोवकभावादि. कमनियामकल्नेवासु- ` | स्रोतम्‌, एवं अति विक्रष्यसम्भम ओआद्योपुरषिका- Coo AW. IMENT MATA तिमा ततो ofremaeit . कर्मफलानित्यलनिखयो . शापेचित इति, ae, “खाङ्गाष्ययनेन कमे्रहमञ्चानयोरमयोरप्फप्रातप्रतोतौ

Za TRA: | ( १९१ )

अधोतक्रमेण कम विचार्य कर्मणामनित्यकलवनिखयादचदि

नित्यफलशद्धन चिद्भवति तदा तन्मयानुषेयमिति ज्ञानवतो

TOL AQUA निच्धफलत्वसम्भावेनया afant प्रन्तिः”

इति याचायेरनुग्यहोतम्‌, wre कुचोचयद्यावकाश्चा-

. भावात्‌ . afe कमपि नित्यफलसम्भावना, तदा यदि

` नित्यफशङ्िचिल्यानेदा - -तक्मयाऽनुेयभितिः बुद्धिभतः

कमणो frame शअ्रनित्यफणलमिश्वयदैव. aae- कमशो निवत्तेकलात्‌ ‰. यशोपजौयविकष्येषुः ठतोय विकंश्पदूषणम्‌ तंचेकगरा्यदेतुतथा विकस्य. तेन करमा- शनेवदूषणोकेशपद्ासयम्‌ „ श्रस्नेनेकश्रारट्यं , तथापि weit

न Mahone तेयोकमिंति. Ge, तेनैक्यं यदि

विष्यति तदा ererendyfa क्रमाद्मास्यागमियभयविद्धेः .

Gey

यख aang तदपि yiiaarenatame| , शद्धे यन्धोक्रप्रकारेण favre निप्रत्यदत्वान्निरस्तम्‌

` किञ्च पूर्वोत्तरभागास्िकाथा एकेकश्राखाया waa

€ ०

त्वात्तच च विषयद्यक्यस्यावश्िकले . तद्याख्यानस्यापि ` तदैव विक्ष्यादिकमिति ` कथन्न ॒विषयाद्क्यम्‌ . ग त॒ aa ब्रह्मारिषूपविषयादिभदादकभ्ाखायामपि कमंन्रद्धयभागयो-

` भिंजनयन्धता, तथा सन्येकस्मिन्नेवातुवाक्े नानाकरंशाम्िन्ल- ` फलानाम्मतिपादनातत्तजापि तन्तत्कमप्रतिपादकार्ना वाक्या-

नान्नानान्धतवपरसङ्गत्‌ . ATA याकरणादयङ्गविारोऽेक-

` विध्युव्यरागप्रयक्तं दति, तन्न. खाध्यायापातप्रतौतेरेव

16

(१२२) ABH .

८९१५ व्याकरणविचारखाध्यतया खाभ्यायापातप्रतौति प्रयक्रविचा- रागश्च व्याकर एविषयतवा सिद्धः , यदुक्रभमेकदेशविषारा- भावादिति, वन्न, इदेव कमेकाण्डस्य ब्रह्मपरतया विषा- रितलेऽपि सहसाधिकरणनिवश्येसंश्रय निवतैक विषारस्य ब्रह्मविचारेणसिद्धः, किथिदिषारमाच्णास्य कमेविचषा-

९०० रत्वे Ae प्रामाश्छविषार एव ब्रह्मविचारस्खात्‌ . चदुक्रं वेदाथ॑विशारत्वोपाधिमा wan: प्रयोजनभेदममिसन्धाय

कर्मन्रह्मविचारलोपाधिभेव प्रटन्तगेक श्रा स्लतेति, तज्ञ, श्रव ` ` . . यवप्रयोजनभेदामिसन्भेरवयवि प्रथोजनाभिषश्च्यविरोधि- . .ल्वात्‌. अन्यथा षड्ाध्यायपादपेटिकाधिकरणमरेश्डास्त-

Coy मेदप्रसङ्गात्‌ . थश्च देवतानिराकरण्य कर्मष्छश्द्धावार- Ua दूषणोद्भावनं तदश्रुत बेदान्तानामित्याचार्यानुग्ट-

. खोतपदाश्रवणएनिबन्धनम्‌, .. तदनुहस्यायम्भावः, देवताना- weed farm तस्माचौनकमेषणं फलाभावपरसङ्गात्‌ अ्रन- न्तरसगेऽकताभ्यागमप्रसङ्गात्‌ इग्दरसयेग्रयजनश्चवणेन Wea

८१० Ba फलप्रदलविरोधाश्च कमेष्छश्चतवेदान्तानामञ्जद्धा स्यात्‌, श्रतवेदान्तानान्तु तदन्त्यामिष्ः परमात्मन एव फलप्रदला-

` ध्यवसायात्कमेणि arg ख्यात्‌ इति . तस्मादश्च॒तवेदा- न्तानाङ्मंख्श्रद्धावारणयेमन्वारुह्यवादेन देवतानिराकरणं . यञ्यत .एवेति . यज्चातन्मतन्तन््तमिति वक्रुमयुक्रमिति,

९११५ तदध्याचा्यैरेव परिदइतम्‌, तन्मतलेनोपन्यासनिरासः

तदुक्रतया तज तच््वुद्धिमेन्दमतो नास्मा्दिति, श्रतन्रत-

टतौयस्खान्धः | (१२)

` त्वश्व भारतादेव Waa Taree tates, Beer च जेमिनेने भगवद्यासाचायंमतिविरदमतिसम्भवः, तस्मादेक- शार्यमनङ्गो कुव॑तापयन्वा रहयवादेनेव जेमिनिना देवता-

८२० निराकरणभित्यङ्गोकायम्‌, agama साधारणार्थ- प्रतिन्ेत्याचा्चसूकितात्प्थेश्माग वोपपादितम्‌, धर्मजिन्ञासा- aaa साधारणप्रतिज्चाल चोपपादितमिति.

इति ओवाधुखकुखतिखकश्नौ निवासाचा्थेपादसेवासमधिगत- परावरतश्नयायाग्येन तदेकदेवतेन तच्रणपरि चरणपरायणेम तप््म- चादशथमडहायार्यापरनामधयेन रामातुजदासेन विरचितायां श्तदूषणणोवयाख्यायाश्चष्डमासतास्यायां शाखखछभेदभक्गो माम तेव Cel: °

` श्रोमत्ते मष्ाचधार्यायनमः। ` " . श्तदूषणेव्यास्याने चण्डमारते

अविधेयन्नानवादमभङ्गखतुधेस्स्कन्धः

~ इदुजिगम्मन्नशागरवलसर्गो नि .तत्वान्यणयै arguafa- ; arfealafecaraife.. भिन्दन्निव । . केदानतार्यवश्षः प्रषा- धनपटुव्याश्थामनुद्धः करर चित्ते wig व््रूलशन्ततिपरिष्कारस्व केश्यापि.नः । $ ५ विधिषस्तेरिति, विधेयले severe निवन्तैक््वभसङ्गं afar सत्यलप्रसक्गो विधिजासदेतुः. श्रविधेयेति, अपरिचवितथ्ुति मारगरिल्यः, तेन यागादि शष्दारचऽपि stay ` व्यज्यते, यन्तदित्यज तच्छब्दः प्रसिद्धिपरः . नमस्यामर्टयाम दति, ममस्याश्मयज्‌ज्छह इत्यथः . यदा नमस्याम इति Sz:, ge यतिपरिषटद़ाय स्यामः, ARAVA दत्धध्याहारेण योजना . प्रतिकलमिति, दुरणेपरलापो दूननदभरा सम्यग पद्‌ W- दशासु Va: . तेम तक्छतोपकार Haar हेद्रित्युक्ष- मवति . सविश्रषन्रह्मयाटत्ययेम्‌ संविन्माच दति . “ag- वेद aga भवति” इत्थाद्यभिप्रायेए परस्मिन्ब्रह्मणि . ९१५. केनापि-पुरुषेणत्यथेः . श्रनारोपितलामिमतेति, लौकिका-

AUTH: | (era)

ˆ नामभिनतिर्विवदिता, aa- व्यावहारिकत्वं विवक्ितम्‌

मान्तरिति, भाज्तिषिद्धा यस्याणप्रजलचएम्‌ . न चेति, दोष

अविद्या, भकितः-जोएः . तथाविधलेति, mania:

बोधनाय, faa तात्पर्यम्‌ . श्ानस्येव afe विधान-

र्‌ ©

५.

मस्लित्यजाइ न च gyafafa. श्राज्यावेच्णादि विधो माम्त-

ऋाधनपरतवाभिप्रायणह स्वरूपेणेति . कथयन्तं ze

दति विधिरित्यनाह श्वतरवेति . aq तरिं श्रोतवयादि- वाक्यानामपि श्ानविषयाण्णं -विधिपरत्यसम्भवात्‌ caus स्यादित्यजार तदथतयेति, ; ज्ञालाचंतयेत्यर्चः, ज्ञानाया- gat ठत्तिविग्रषः, न तु खयं ज्ञानमिति भावः. यदा यद्य विधेयात्‌ Weare बन्धनिटृन्तिः, न तु विद्तात्‌, तदा

. अवण्ण दिविधानं ˆ अथे मिन्यजार तदथेतयेति, दशेनरूप-

फलाथेतयत्यथेः वक्धजन्यन्नाने वाक्यमेव इपेच्छते, न पुल-,

AUTRE, तादण्यैश्चेति . भनु -अवण्यदोनां - स्वेषा-

cafe प्रकरणेन मोकाथेता अविशिष्टा, वाक्यतस्ड ज्ानस्यापौ-

Te ब्रह्मवेदेति , एवमपि we खरूपेण विधातुम- WRAP THe न्‌ चास्येति, TATE WaT

- न fadaar, विध्यभावे तदप्राप्तौ fe fat: arfea:

विखम्भमिति, विललम्भयोग्यतानुदत इति भावः. मिश्या-

१५ भूतानामिति, arg विश्वमिश्यालन्ञानेन निटृन्िखमाबेऽपि

-तज्निटश्यथेतयान्यस्पर पि विधानमविरुद्धमिति भावः. प्रयो-

` अकति, या तिरिक्नेग मिष्यालोपदे्जन्यश्ानादेवतयधैः

(१२१ ) चगटमार्ते

तदभावात्‌- आभिप्राधिकोदोषसच्छम्टेन रहते . तत्परि- ग्रह दति, परिदः-कल्यना . Bafa, waa व्यभिचारः खप्रटन्तिविरोधस्चोक्रः . बाधितानुटत्या दि भि्तदु पपादनेऽपि

श्रगनुटृत्ययंमपि मेषजपानवद्‌ विद्याऽननुटत्यथंमेव साधना-

न्तरविधानं समभवतोत्याश्यः. न प्रथम दति, भाव्यपदरन area faafeaq . काद्‌ चित्केत्यच पूर्वाधेमिरहोपजो यम्‌ . यद्रा wea साचात्परभ्परोदासौन्येन शतिसाध्यलम्‌

४ ५ भयलश्च. करणाधौनतयेति, anfysaarat पुरुष-

TIAN नकरणजन्यत्वद शरेनेग भाव्यत्वसिद्धेरित्यथः . सिद्धे डि क(का)रणाधौनत्वे तत्रथोजकप्रयन्राधौनता स्यात्‌, तदेव नेत्य- जाह तस्येति , भावाथेतयेति, बद्धेश्वाधालयेतया पाणि- नोय स्ररणएदित्ययः . इत्तिरेव भावार्थः . saree ज्ञानमभावाथेलाद्‌ विधयमेवेत्यचाह आत्मेति, श्रस्माभिरपि खद्ूपग्डतज्नानस्य विधाननेव्यत इत्यथः. लोकं इति, द्यये-

afte’ प्रयतेतेत्यादाविष्टसाधनत्वबोधनरूपविधानस्य दशेना-

feat: . भावाप्यीन्तराणमिति, पुरूषश्रब्देनात्म विवश्ा- याग्मकेपादेविधेयता -न स्यात्‌, wie `तु त्थागादे-

५५ विधेयता म am. श्तुप्रवेश दति, केनेत्यंशालुप्रवेश ` इत्यथः. कुतश्चिदिति, प्रमाणणदिल्यथेः. ननु श्रवणा

दौनान्न न्नागल्म्‌ परोकापरोखन्नाने HARTA AIAN,

ˆ किन्तु ermine: पदार्थान्तरम्‌, अ्रन्तःकरणसमवेतं wa

सुखाच्ष्टगणा तिरिकरान्तःकर एविगेषर॒णभिश्नम्‌, पदार्थात्‌,

€ e

१४.

Oo

७४

चतुर्थस्खन्धः | ( १९९७ )

सुखादिवत्‌, न चाप्रथोजकलम्‌, भत्य्सिङ्ाया we: FH कारण्णजन्यलेन श्ञानलायोगात्‌ . म च aft: करण- fafa वाश्यम्‌, मनसः RATHI तदकरणलात्‌, अतः दङ्धियादिवत्‌ ज्ञानाथेलान्न ज्ञानमिति wet aq a तानौति . तदथैत्व इति, अयम्भावः अरवठादौनां ज्ान- लन्तावदनुभवसिद्कम्‌, ध्याने तु विध्युपास्योग्येतिकरेणोपक्रमो- पसंहारद शेनेनापि wasn . न चान्य कुप्नकारण- विरहादश्नानलम्‌, me प्रामाणिके सिद्धे सत्यन्यच ay

कारण्णभावेऽपि सामग्यन्तरस्टेव कश्प्यलात्‌ . अन्यथा प्रत्यक

कृश्करारणविरदादलुमिते र्यन्नानलप्रसङ्गात्‌, खभावतस्त मनस एव (क)कारणएलाज्ञान्यच कुप्रकारणविरहः . न च मनसः प्रमा्यल्वमेवेति वाच्यम्‌, आत्मन एव Wasa ममः (क)कारणलसाधमात्‌ . किञ्च निदिध्याखनन्तावत्‌ श्रविष्छि-

` जञसमं तिसन्तानः, ध्यानानन्तरम्‌ एतावन्तद्ालम्भगवन्तमस्माषै-

मिति प्रयोगासुभवदशरनात्‌, ध्याने “yat स्मृति"रित्यादिश्रौत- प्रयोगाच, स्मृतेश्च ्ानलन्तवा पोष्टम्‌, भ्रतस्संस्कारादे स्लान्ना न्यच कुत्नकारणएविरहः . श्रतएवातुभवप्रयोगद्‌ शनात्‌ दृष्युपा- सनस्याप्याहार्यारोपसन्तानात्मकस्य wae सिद्धम्‌ . मननमपि

` धुक्तिभिरेवमेवेतदिति व्यवसायः, तश्च श्वाममेव, “मसु श्रव-

बोधने” इति धातोनिंष्यन्नलात्‌ . अवणमपि शाब्दन्नान- विशेष एव, तत्रव खारस्यात्‌ . अ्रवणमननयो निंरक्र Bq-

- त. व्ाप्रारलेऽपि व्या्तिषहचारलाघवोपक्रमादिप्रतिशन्धा-

` (१२८ ) चग्छमादते

. नातिरिक्रखखय मनोयापारख्यादश्ननात्‌, तेषाञ्च wera ` :श्ागविधिकाग्यवजेनोयः . aaa, were बडश्ः , शतिन्यभिचारात्छतिसाष्यनाभावान्न , विधेयमिति, तन,

† ` ९

वाख्वादिनोदमाभौनक्रियायाः - रतिव्यभिचारेश eae

` ` रपि eee... किञ्च प्र्यलादिमनोटकौः रति-

साध्यत्ादभेनाच्छवणाद्ा्मकमनोटन्तेर पि शेतिसाध्यला- भावप्रसङ्गः . यदु क्श्नौ वकटंकक्रियायाङ्गत्यन्यभिचार इति,

` . तन्न . न तावल्लौवरुतिसाध्यलङ्कतिमाचसाध्यतावच्छेद कम्‌,

^ द

शैशरहतिषाष्ये श्रव्यापेः, नापि जोवङतिसाध्यतावष्छद-

कम्‌ WAH. न च नोवकटेकक्रियालन्नाचावच्छ-

दकतयाभिमतम्‌, far यागादि क्रियाविशेष उपशच्छते;

-€y

तच चास्येवायभिचारः, sey जौवकढेकङ्ुचाणप्रसिद्ध-

मेवेति वाश्यम्‌, तव मते श्रवघ्रारणाद्मक ब्रह्मसाखात्कार- स्यापि निदिध्यासनादिद्ारकङृतिमन्तरेणासिद्धेः, न च कत्यव्यवधानाभावान्न कृतिसाध्यमिति वाच्यम्‌, घटादेः क्तिसाध्यतलाभावप्रङ्गात्‌ . न च निदिष्यासितय दति

` ` निदिष्यासनस्य विहितलात्‌ . तत्छत्यतिरिक्द गरेनशेतुरुत्य-

caare quafafuerd दति वाच्यम्‌, aft तत एवावि- ° भानमिति श्यात्‌, न तु BATE . वस्हतस्त॒ दग्रेन-

समाना कारथ्यानसय विधे चत्नात्तस्य च एत्यव्यभिचाराज्ला- ny विधेयमित्यनु पपन्नम्‌, mae न्नानत्मविद्द्धम्‌,

पदनञ्नानादिवदिति. crave विश्यद्‌ शेनान्न ब्रहम र भेनख्छ

चतुर्थस्शरन्धः | ( १९२९ )

` . fawararne तथाति, चदि onfernat विध्य- ६१५ भावादग्रमान्तरेऽपि न विधिः, . तहं “विष्णुद्पां यष्टयः,

प्रजापविरपरांदयष्टययः, श्रग्रोषोमावुपांशएयषटव्यौ, दत्या- agree स्थापनाञ्छ्यो तिष्टोमादाव्रपि विसि

- स्यात्‌, यदि as प्राचि तदभावान्धां विगरेषस्तद? .प्रृतेऽपि -.श एव विगरवोक्रोकाये.दत्यथः. ewe. ofa. wget

६ १.०

विधिग्राघनन्नस्यादिव्ययेः. तदेति, अवणमानाचन्नान्तर- व्यतिरेकेण. मननाद्यसिद्धेयेदि विधेयता तदा. ziasty

. . दुद्छमिति भावः. फलेति, फशोपकारितया syrer

च्यः, . फशोपका रिश्च फल करणत्व, कर एलं Wave, `

श्रङ्गलभितरथोः. विरोध. इति, श्रयश्च ममनजिदिष्या-

१ १.५. खनयोरनुमन्धेवः. . एवं उ्खतिप्रक्नपापध्वंसदृष्टान्तेन

९९०

दुःध्वसस्य wees मित्यतवसुप्रपादितम्‌,. वस्तुतस्त॒

पापध्वंस. एव. मोः, तन्न व स्ाध्यलेऽपि नित्यत्वं सम्मति- पन्नेवेत्याह . न चेति, पुनः प्रतिबन्पेति, यदपि प्रति- बन्धकन्नक्रायविनाग्रकम्‌, किन्तु तदुत्पन्निविरोधि, ara ` चचुरादिजनितश्चानावस्छायाः प्रतिबन्धकगगूत-

कर्मेण निटत्तिदग्रेनादिहापि पुनः afin aeer

स्यात्‌, तज्निराकरणणा्मिदसुक्रम्‌, म चेवं चचुरएदिजन्य-

sem _ दितौोयच्ए ws. निटन्तिस्त्यादिति. area,

यादृ शर््रतिबन्धकन्तादृ श्व निवतेकलतात्‌ -चचुरादिषन््र-

१९४. योगाद्यभावविशिष्टञ्च कमं प्रतिबन्धकम्‌, चचुस्स्मयोगादि

17

(१३० ) चण्डमासते

च तचो तेजकम्‌, न चेतद्धितौ यचणेऽस्ि, म च शचुरादे- TAHA ज्ञानकरणत्वा सुपपत्तिः, साचात्कारलानुमिति- लादिवैजात्यप्रयोजकतया कर णएत्वस््ाप्यावश्थिकलादिति भावः. न तच्ापौीति, विष्यपेकेति गेषः. मनु ध्यातव्य- १३० गोचरश्रवणमनमयोर्मोायंतया विधानं स्यात्‌, राग- प्राप्तस्यापि राजद्याङ्गतया विदेवनादेविंधानवदिति शरङाग्परिहरनृपसहरति श्रत इति, मोकसाधनलेन ध्याने fafea लोकत एव ध्यानोपकारकत्ेन fagat- Wawa wae एव ध्यानसिद्या १३२५ atefega तज मोचायंमपि विष्यपेशा, csi तु विदेवनादौमां लोकतोऽङ्गलेनाप्रापे गियतानुष्टानसिद्धये तदङ्गतया विधानं युक्रमेव, wa: ओतव्यो मन्तव्य इत्यनु- वाद एवेति . तत्तदिति, भ्रविच्छिन्नलदग्ेनरूपतवप्रीति- ूपलादयो FU. नन्वेवङ्गुणानामप्राप्ततया विधानेऽपि १४० खरूपस्य faunas स्ादित्यजाह फलेति, फलसाधन- तया प्रा्यभावात्‌ खशूपस्येव विदेवनवदिषेयतेत्यर्थः . एतेन यदुक्ङेदित्‌, उपायलद्ाप्रश्तिभगवज्च्रानगोति- पमिति वदताम्भवताश्मते शतञ्रवणमनननस्मतिभगवतो- ऽत्यन्तानुकूखल्वादनुकूल विषयचिन्तने च रागत एव प्रत्तः १४५ तचिन्तनरूपनिदिष्याखनस्येव विधिने श्यात्‌, तज Tee चिन्तने श्रविच्छिन्नलादिशुणविधानचद्रागपराप्त wae yz श्युखपूरवै कलादि विधानं श्रवण्णदिवाक्येव्वस्लिति . afar

१४.५४

१९६०

१६१५

चतुथस्खन्धः | ( ९९९ )

स्तम्‌. तया fe, किमबाश्चातन्ञापकत्न्नसम्भवति, उता- प्रह्प्रबतेकल्वम्‌, नाद्यः, निदिष्यामनस्य मानान्तरेण मोचसाधनलवेनाप्रापतेः तदुरेशेन विधानषम्भवात्‌, न डितौयः, atafiat विधिं विना तच प्रटृश्यसम्भवात्‌ . ननु मोच्ाथिनसज प्रटृत्यभावेऽपि geet तस्मिन्‌ भगवद्याने ACEI att तत्छाभावयात्‌ मोखोऽपि wari Ga, न fe भगवद्यानमाबग्मोतिरूपमिदा- नोन्तदद शनात्‌, fa श्रहरहरनुष्टौयमानानभिसंडित- फलभगवत्छमाराघनाद्मकनित्यनेमित्तिकादिभिः परिश्दधे मनसि शाग्धादिपरिष्कते अद्दरदहरभ्यासाधेयातिश्रयस्य ध्यानस्य qawerwe heat. न च निर तिश्रयनित्यपुरुषायंच्छां विना शमदमादि संभवति, नापि ध्यागरूपरुखस्यावगजेऽपि तस्य वेषयिकसुखवदेवा- ल्याख्िरतया जिवगेप्रावष्येन प्रतिबन्धाश्च बह्ायाससाध्या यो गकर्मा दिप्रटन्ति विंषयनिटत्तिख सम्भवति . यश्चोक्तन्ते- रेव, भवद्भिरपि “खहकायन्तरविधिः” शति as “ तद्माद्भाद्यणः पाण्डित्यन्निर्विं्य ” इत्यादि वाक्येरौपदेशि- कार्यांधिगमस्य पुनःपुनः agate च॒ विधेरङ्गौ- शृतत्वेन तयोरेव staat मन्तव्य इत्याभ्यां fafarg, श्रो पदेजरिकार्याधिगमादौ ्रवणादिपदप्रयोगादिति. तदिदमाचा्ये रेवाश्रद्ध निरस्तम्‌ , नतु न्यायोपेत- वाक्यमाजानवगम्यकेवलो पदे शर गम्या्थं विगरेषश्रवणएं ओतग्य

( ९३२) aware

१७० cay विधेयमिति da, मननपू्वभाषितया श्रवणस्य AALS OLA RIA ATA SAA TATA HEV खार स्याच्च . 4 9 ama दत्यालम्ननसंश्नोलनरूपमनमविधिरिति AVA, अवणश्नब्दस्य Bavawaiaya इव मन्तव्य vege तप्रतिष्टापने प्रसिद्धिप्राचुर्यात्‌, aw चापवादा- १७५ भावात्‌, उभयोर प्राप्ताय विधायिलरे वाक्यभेद प्रसक्गात्‌ . नतु दभेमरूपताविशिष्ट्यागविधिवद्‌ पदे शगम्या येश्रवणङ्भाञ्रय- मननविश्िष्टमिदिष्यासनविधिः fay श्यात्‌, मेवम्‌, aqang विधेस्तात्पयकल्यगादपि इयो स्तत्करयनस् wy- लात्‌ . न afar विधानाभावादौपरेशिकार्याधि- १८० गमाखम्ननसंगशनौ लनयोर सिद्धिश्शङ्नोया, ^“ तस्माद्राद्मणः पाण्डित्यल्जिर्विद्यवाख्येन तिष्ठासेत्‌, vey ufeay निविद्याय मुनिः इत्यमन्यथासिद्धवाश्यान्तर सिद्धतात्‌ . किञ्च waa निगमाघोनार्यावधारणस्य न्यायानुसन्धाना- त्मकमननस्य च निदिष्यासमषहपाटादिहापि age १८१५ चरितयोस्तथालमेव युक्रम्‌, “^ श्रागसेनानुमानेन ध्याना- ग्यासवग्रेन च। जिधाप्रकल्पयम्प्रज्नां लभते योगसुत्तमम्‌ i” दति wat “श्रुवामला तथा ध्याला तद्न्नानविपयेयौ । संग्रयश्च पराणद्यलभते ब्रह्मद शेनम्‌ ॥” इति लदुदाइत- SATII तथा THAT. साध्यसाधनभावाभावा- १८० दिति, निदिध्यासितव्यो द्रष्ट इति पदयोरेकविषयलेन तद्थेयोष्ा्टखाधनभावाभावादित्यथेः. fafeerfaqar

९८५.

१०

चतुच॑स्स्वन्धः | ( ९३३ )

द्रष्टव्य दत्यनयोरे कार्याभावे द्रष्टव्य caw दश्ेनसषमागा- RCIA न तादश्यन रोकसिद्धसाधने ध्याने प्रट़त्तिखभ्भव दति भावः. fa युगपद्नुहितयो - WAVA:, उत क्रमेणत्य भिग्रत्यान्दूषयति यौगपद्यस्येति : क्रमेऽपि faagiientwges: उत प्रधानयोः, sre IY क्रमेऽपौति. उपकार्थोपकारकयोरिति, ष्तो- रिति श्वः. fata are a च क्रमिकयोरिति, ययादश्रेपूणेमासाग्यासिति दिवचनात्षमुश्चयः, तयेह नास्तौ- त्यथः. नन्वेकफणोरेशेन मास्द्रभयोस्सुशचयेन विधिः, किन्तु द्भेनमेव aed विधोयते, तदङ्गग्तखृतो तु तत्फलस्यानुवादमाजमित्याश्द्याइ न्‌ ाङ्गेति, खतः- सखरषतः, ख चायः wagquaaq. न चाजेति, aq fe नौोवोपासनस्य मोच्तसाधमताप्रतोतावपि तस्य यथा- "aN, एवम्ब्रह्मो पाखनस्यापोव्ययः. न तथेति, म गयश्खवणाभावो नापि fara इत्यथः . रवं स्थित इति, मनु दशनश्रन्दसलच्णाभयात्‌ भिश्नाेत्वमेव वाच्यमिति चेन, WHAM पदलचशायान्याय्यतात्‌, श्रत एव गङ्गायाङ्गोष इत्यन wa. स्मृतिशब्देनेति, सृति- समानाकारत्वं हि श्नानत्वादि, aq दशंनविधानादैव सिद्धम्‌, तथा च zcuafaafege विधेयस्वाङिद्धर््यान- विष्यानर्थक्यम्‌ . दभेनसमामाकारोपचारे तु वेश्यस्य ध्यानविधिमाजेालाभात्‌ द्रष्टव्य treat सायं

( १३४ ) चण्डमारेते

कलमित्यर्थः. दशंनशब्द॑स्य चाचुषन्ञाने मुख्यस्य प्रत्यच्व- २१५ Waste wala, अत उभयोलेचणापेचया एकस्यापि सुख्यार्यापरित्यागो न्याय्य इत्यपि zea. एवम्‌ “स्मृतिलम्भे सवैयन्धौनां विप्रमोचः,” “afar दृष्टेपरा- वरे, दत्यच निर्णोतमथंन्निदिष्यासितव्यो द्रष्टव्य इत्य- चातिदिश्रतिं अत इति. भिन्लवाक्य एवेतन्यायदश्र- Ree नात्कथमेकवाक्ये प्रटृत्तिरित्यनार तेनेति, विगरेषखम- पंकलेनेत्यर्थः, म हि न्यायप्रटत्तौ भिश्नवाक्यलमेकवाक्यलं वा प्रयोजकम्‌, किन्त सामान्यविशेषभावः, ख चेहा्य- स्तौति भावः. न चेति, विशष्टविधेरेकेन लाभादिति भावः. श्द्मय इति, तजापि विशिष्टस्य देवतालमेकेनेव Rey प्रत्ययेन waa, श्रत उभयत्रापि प्त्ययान्तरमनुवाद्‌- स्माधुलाथे वेति भावः. रवमिति, एवं wae धिते qa दोष उच्यत wae. नेरथैक्धमिति, वाक्च- अवणादेव वाक्यायज्ञानसिद्धेरिति भावः. प्रत्यचायेतथा aria) frame श्रब्देति. न चेति, प्रतिबन्धक ९३० दतोत्यनन्तरमितौति शेषः, न चेत्येतदनेन awe. विपरोतवासना-भेदभ्रमजन्यसंस्कारः. श्रसम्भा तना-श्रदेत- स्ञोपपद्यत इति बुद्धिः. ` विपरोतसम्भावना-भेद्‌ उपपन्न दूति बुद्धिः. कथमिति, उन्मोलनादोौनामप्यध्यस्तलेन संखारजन्यलादित्यथैः. ्रनादौति, यदि विरोधि- ९१२५ गोचरलाद्रैतश्चानख मेदवाखनानिवतेंकलन्तदा एकेनापि

चतुर्धस्खन्धः । (aaa)

faafarerq, यदि तावतामेकेन निटन्तिनं सम्भवति, तदा तावत्कालध्यानेनेव तज्निरन्तिरस्यादिति भावः. अनुत्पन्न इति, ध्यातब्यादि ज्ञामन्ध्याना्ेतुरिति भावः, कथमिति, प्रत्युतविपरौतवासनावर्धकलमिति भावः. तदसिङ्काविति, wiz एव तालिक दति wat aaa तद्विपरोतभेदभरमनिरासाभिलाषो भवेत्‌ नान्ययेति भावः. श्रमेदस्येति, wee ब्रह्मखरूपतथा तस्य च निविंशेषतल्ात्‌ खरूपेणेव तत्सदा विषयौकरियते, न तु कदा चित्किञ्चिद्धमेवि शिष्टतया, श्रतोऽतिरिक्राकारमकाश्र- खूपवेश्द्यन्न शम्मवतौत्य्धः. विशेषेति, तथा च AWN सय विशेषत स्यादित्यधेः. भेटेति, मेदवासनानिरास- साध्यस्येत्ययेः. NAAT, ase aga wafaiwe च निरासात्‌ कचिन्तेऽन्ञानलात्‌ कचित्‌ श्षानविगरेषत्वात्‌ न निदिष्यासनसाध्यतेत्यवः. रवमाचाय- येति, श्रावणासिद्धिपरसङ्ग इत्यथः . भवत्यक् इति, दोष- स्यापि त्वयावाध्यतु्ममिग्यालाङ्गीकारादित्यर्थः. श्वि- द्याविगेषेति, विश्दज्ञानात्का चिद विद्यानिदत्ताकाचिन्नेति भावः. fayeta, गर्मुखश्रवणेनायौ भे fanz इति प्रत्यचविरोध इत्यथः. सिद्धान्तविरोधं विदणोति,

२५१५ विशद्‌ाध्यकितेति. श्रविद्याविगरेषा वचना दिपक दषण-

माह नं चेति, त्मेवान्नानापादनेन ररुभ्योदरहयसि, 2 ठु खाज्नानज्नातुमन्यन्त इत्युपालम्भः. श्रश्चानातुमतौ

Care) चण्डमादते

दोषमाह तथा सतौति, श्रदेतस्यान्नाने त्था तद- | साधनान्नावयो विंवादस्ष्यात्‌, a fe किञ्चिदन्ञानेऽपि ९६० कस्यचिदन्ञानस्य निदल्याव्यवहहारसम्भवः, पूवं दिनेऽज्ञान - निदत्तौ उन्तरदिनेऽन्नानान्तरसत््ेऽपि व्यवहारप्रशङ्गात्‌, एकतमो निदत्त तमोऽन्तर सत्त्वेऽपि व्यवहार प्रसङ्गश्चेति भावः. येषामविद्याजिदत्तिनांसि तेषां maafa a . जातमिन्यज परेषास्मवचमाद्यसम्भव om, इदानोन्दोषा- ९६१५ vaca किञ्चेति. निराश्रयेति, निर्विंषयविवादा- योगादित्यथैः. तस्येति, ध्यानादिदाराभाविविश्रदज्ना- मानुपकारकल्मित्यथः. gata, frene पुननिंदृत्ययोगादित्येवकाराभिप्रायः. अ्रविशेषात्‌-खद्ूप- विषयत्वा विरेषादिव्यथः, sfanzafa खषूपान्चाननिवतं- २७० क्दृष्टमिति भावः. सविशेषलमिति, विश्दश्नानस्य ` तच्वज्ञानलादिति भावः. कथमिति, fafasiesa- म्मविव्यतोति कथमवगतमिद्ययंः . खतेरिति, अदेत- खजतेनिंरविंरेपबोधनसामथ्यपर्या लो चनेनेत्य थः, tener स्यापि तादृशश्चतिजन्यन्नानलादिति भावः. व्यवसायः ROY श्रप्रामाष्छशङ्धाशल्यं wy. बेदपरामा्निखयेऽपि तन्ता- त्प्ैषन्देहात्‌ व्यवसायाभाव Taney तथापि zaw- वेलायामेव श्रक्रितात्पयांवधार रेन मनना दिवेय्ेमित्याड प्रमाशत्वेति, न्यायतस्तात्पयेनिणेयेऽपि बाधकतर्का - भासोत्थापितसन्देहनिराकरणाय च्ानान्तरं मननवदिति

UVES AT: | ( १३७ )

९८० ned, मननवदिति. विषयेति, wares येति mm, एकस्यापि प्रमाणस्य विषयभेरे परोख्ापरोचजन- HZ, मनस GANT दिस्मृतिजनकत्वद शेनात्‌, विषथेक्येऽपि प्रमाणएभेदादृष्टं यथयेकजैव agt प्रत्यचानु- मानाभ्याम्‌, विषयप्रमाणेष्ये तु न दृष्टमिल्ययेः. aq

२८५ सका रिवेचिच्यादात्मस्मृतिजगकलम्दृष्टम्‌, रत॒ दृहापि मनना दिष्हका रिव चिच्यादपरोकं सम्भवतोत्यनार सिञ्चा- वपौति . किञ्च किम्भान्तिनिटत्यथेमपरोचन्नानमुत तदतु- ठत्तिनिटत्यर्थम्‌, wey we उत्यन्नेति . fama श्राह मान्तौति, मनु भ्वान्तिकारण््डतान्नाननिट्त्यथं[मिति

Reo चेन्न, परोदश्चानादरपि तत्छन्भवस्योपपादयिद्यमाणलात्‌ .

दति श्रौवाधूलकुशतिलकञ्रौ निवाखाचायेपादसेवाखमधिगत-

परावरतक्यायाक्येन तदेकदेवतेन तच्चरणपरिषरणपरायणेन

तत्मरसादलमधमराचार्यापरनामधेयेन रामानुजदासेन विरचितायां

शतदूषणव्याख्यायां चण्डमारूतास्यायाम्‌ श्रविधेयश्नानवादभक्र-

TUT AY | Baa महाचायाय AA: |

18

मते महाचार्याय नमः। श्रतदूषणणौव्यास्याने WAKA

बाधितानुरत्तिभङ्गः पण्वमस्स्कन्धः |

PPP ELE <

इदि विनिदिते दैवाद्यत्पादपदङ्जगोय॒गे भवति विविधनञ्रेयःपारम्परो निरवग्रहा | दु रितनिवडेदनंदिष्टम्भवश्च ससाध्वसे- मन सिकरवेबेदान्तार्यन्तमन्यकथो रदित: ॥ ध नैव चमाणि दुरितानि सरृद्यदौचा- क्रोडोरृतङ्मपि ततषणएविद्रुतानि | भ यद्ममो चितुमगरेष विधः पुमर्थ- WAAAY रतम्परोनैः ॥ बाधितानुदत्येति, इत्थम्भावे adie, anata vo बाधितस्यापि भेदप्रतिभासस्य बाधितानुडत्निरूपेवानुटत्तिः, न तु प्राम्बदनुदतन्तिरित्ययः. भेदप्रतिभः सानुटन्तौ तत्कायं- बन्धोऽपि स्यादित्यजाइ तदनुटत्तावपोति, भेदमति- भासानुटृत्तावपि श्रविद्याया निटत्तवात्तस्या दग्धपटवन्नकाये- कारलमित्य्थः. नतु कथम्नाधानुट्त्यो विरोधः भेदमिश्यात्- १५ बुद्धिरूपवाधस् भदप्रतिभासानुटन्तश्चाविरोधात्‌, yaa fe एक एव चन्द्रः न इाविति चन््रभेद्‌मिश्यालन्नाने

WARES A: | (१९९ )

सत्यपि तिमिरादिवग्राशलप्मरतिभासादुदटश्तिरिति feare- त्वोक्रिविरोधमप्यजामानस्य श्ङ्ामनुवदति प्रमाखबसला- दिति. श्रवाधितः-श्रनित्तः. ansefanfrete:, न ९० च तथा सति बाधितानुदश्यसिद्धिःः भिश्थालवुद्धिरेव बाध दृत्यभिधानादिव्यजादइ न Ufa. fareraqgate- रूपता विधा निवतेकलादेवेति awa, अन्यया हिन मूलतो क्रिविरोधात्‌, त्वद्मकरणपाटकाना ण्डिम्भानामपि बाधितानुटन्निप्रसङ्गात्‌, जोवन्क्रानामेव fy Vara, श्रतो- २५ ऽविधानिदृत्तिपयेवषित एव बाध इत्यथः . सेति, aw- त्ानम्बह्मयतिरिकर्त्समिथ्यालन्नानम्‌ . देतेति, wie- पदेन तदछलभेदप्रतिभासस्य सत्यलङ्ग्यते . ब्रह्मखरूपालु- mama cae न चेति. ब्रह्मण इति, च्ादिप्रदेन विनाग्रिलङ्गयते. न चोपादानेति, वास ao नापि भावकायेतया श्रविद्योपादानेति भावः. एतेन went: कार्याऽपि waa दव निरूपारान दति भिरस्तम्‌, fag परमते ध्वषोऽपि भावदूपान्ञागोपाद्‌ानक एव, VET अर का्थेपदेमानुवतंमानश्ररौरादिकं विवङितम्‌. aq ध्वं समास्य प्रतियो गिजन्यलान्न व्याघात (aT नच्च 2५ सदह कायेन्तरमिति, श्रागन्तुक हेलन्तरमनपेच्छ खप्रध्वंस - दतुलस्य एकच्णाधिककाशत्तिलस्य च व्याचातः. अह्ेतु- केति, कार्यस्वाहेतुकव्बाङ्गोकारे wala, विना- श्द्वाेतुकलवाङ्गोकारे चणिकलप्रसङ्गेन सौगतमतप्रबेश्

(vee ) चणडमारते `

Zo

इव्यथः . Staaf, aay शरवणाद्यायास वेयथ्ये- मिति भावः. ननु कचिदङेत्कनिटत्तिमाजान्ञ सवेन तथा प्रसङ्गः, लयापि कचिददेतुकनिदन्तरङ्गी कायेलात्‌, यथा ददनेम दाद्यनाश्रे सति दहननाशः खत एव Tua, तैव BUY मरणएसमयानुभवजन्यसंस्कारस्य च AA एव am waar नं चेति, संवारा दिवदित्यनन्तरम-

४५ हेतुकजिदत्तिरिति श्ष तचापौति, दहगनाश्नो दहनस्य

। इ ©

४५१५

qe

दष्छावस्थान्तरापन्तिः, AA दाद्यभस्मौभा वावस्था, WI

श्ब्दनाशश्च तदातनो गगने यक्किचिद्रथखयोगादिः, agay प्रसिद्ध एव, संस्कारनाग्रावस्थानरकालुभवादिः - अतिरिक्राभापकेऽपयेत एव श्रागन्तुकडेतवः, उपानधश्न्द- WAM वाऽनधश्ब्दनाशकः. शईश्चरसङ्धल्पोऽप्यागन्तुककारण- मित्या Sofa, अ्रतख्वतो निटन्तेरसम्भवादाक्यजन्य- मिथ्यालन्नानादेवाविधधावासनानिदत्तिः, ary न ze प्रतिभासानुटन्तिसम्भव इति खितम्‌ . यथेवभ्ि्यालश्नाने सति मेदप्रतिभासासम्भवः aerate तस्मिन्‌ सत्यपि चन्द- मेदपरतिभास warm वैषम्यमाइ ददिचन्द्रादाविति, दिषन्दरादौ तु दोषस्याबाध दति तच्यूलभमपरग्यरालुटृत्ति-

dea इत्यवयः. वदेकलचचद्राभेदः. तदुभयेति, यथा

ATTAINS चददरैकलप्रकाश्रविरो धिविषयल्ाभावः तथा रोषप्रकाश्ं स्यापि शन्धेकलप्रका ्रविरोधिविषयलाभावादि- व्यचः. arama भिषेध्यनेन विषयस्येव बाध्यलादिति

पश्चमस्खान्धः | ( १४९. )

भावः. कस्यचिहोषमिश्यालश्ञानेऽपि चष्भेदप्रतिभासो gaa tase दोषो मिष्येति. यौक्तिकेति, लत्कुमति कल्पितदुरन्यायमूलदोषमिष्यालश्चानस्य मिथ्यालसाघधकनभिरा- waa मभ्रान्तितया दोषां सत्यतया न बाध दत्य्थः.

१५ वस्ह॒तस्तत्पेऽपि दोषस्य यौक्रिकश्चानादमपाय एवेति त्बूलभ्वमो घटत Ua. विरोधितत्नविषयत्वेन निवतंकल्े श्रविद्यावदिदागोमेव वासनाया श्रपि जिदजतिप्रसक्गात्‌, बाध्यवाधकश्ञानयोमिंथ्यालाविश्रेषेण वास्तवप्रामाश्च तद भावाभ्यामपि विशेषाभावात्‌, बाधकन्ञानस्य बाध्यप्रति-

eo भासापेचया विशेषेण बथा भावाश्च पश्चादप्यमिदटन्तिप्रषक्गादेक- हेलयेव निवार्यलं वाच्यमित्याह कारणण्डतेति.

दति श्रौवाधूलक्लतिलकभ्रो निवाखाचायेपादसेवाखमधिगत- परावरतत्वयायाव्येन तदेकदेवतेन तश्चरणपरिचरणए परायणेन तत््रसादलगथमहाचार्यापरनामधेयेन रामानुजदासेन विरचितायां श्रतदूषणौव्याख्यायां चण्डमारुतास्थायां बाधितानुटत्तिभङ्गः पञ्चमस्स्कन्धः ॥

HAA महाचार्याय नमः |

sad महाचार्थाय Az | श्रतदूषण्णेव्याख्याने चण्डमारते

विविदिषासाधनत्वभङ्गः ष्ठस्सकन्धः |

श्रदेतिजालकलिसेनमुरीणेदपं- मो षव्न(र)लङ्कर मनाइतमर्मणण येः | wafaaa निगमान्तगुरोः प्रबन्धे- सते agaataea: प्रतिबोधयन्त ॥ ४५ . सखकलजनदितेच्छश्डौ निवासायेव्- इदि निहितदिताथेखेन्नयौ मातुरेषः। कुमति(पिदहि)विइतवःचो न द्युपादेच्छदस्या श्िरतरमतिकष्टातद्येवस्थाऽन्ववद्छयत्‌ ॥ Zefa, दहसुतज्ाथंफलभोगविरक्रान्‌. साकाद्यदुपास्ति- १ ° साघनतयेत्यन्यः. विविदिषन्तोति रौति, सनन्तप्रति- धालर्यन नान्यः, उपखजेनवात्‌. श्राञ्नमाङ्गतयेति, ्रश्रमप्रयोज्यतयेत्यथेः, अनेन नित्यत्वं विवलितम्‌ . एद) धर्मकारण्णन्तराभावा दिवत्‌ क्चित्खस्येवा निटन्तेः कार्याभाव care सभ्भवतौति . चिचापष्टफललादाविति, frara: १५ IATA. तस्या इति, तथा च भ्ुतिबलासाधनमवे fag कारण्ान्तराभावात्कर्मादिवेशण्ादा कार्याभाव इ्युल्लौयत

QELS! | ( १४६ )

tf भावः. Seat, तथा च शत्य खरपयालोचनैव काथा, नोक्षायेविरोष द्यः. अन्यया-्त्यासमाश्चासा- भावे. चावांकमताप्रबेशेन थच gy चिद्यस्य कस्यापि कारणत्व- Re मक्रङुवेता कमणां वेदन eras निराकठै श्व्यमिव्यमि- Tay कुवेदधेति . facwitea व्यभिवारनिमिन्ता- शद्धासुक्राथख्मारणेन परिहरति व्यभिचारस्येति. एतेन- वच्यमाखेन. किङ्क्मापिचयेति, अन्यथा घरटमानयेति बाक्यायेश्चानाय चटादिख्मरणय च यागाद्यनुष्टानप्रसङ्गादिति

९५ भावः. इच्छाया इति, यदोच्छामात्रे तदपे्षाभावेपि प्रमाणबलादिह तदपेचा तदा प्रशतेऽपि तुल्यमिति भावः. अविशेषे कथं विविदिषाखाधनलप्रतिेप दत्यवाह कषाय इति. श्चविदहितेति, श्रविहितश्च तदप्रतिषिद्धघत्यथः . शमादेस्ता वन््ाजविषयते नियामकमाद fafeaqe चति . Ro मतु फलाभिसन्धिविरद्ेऽपि त्योग्यस्य कथन्तद्नारभभकलम्‌, न fe दाहायं श्एष्टएव वद्किदंशतोति नियमोऽस्तोत्यचा्‌ अनेकेति, savas? तन्तत्कामाधिकारबलाद्यथा श्रतिः तथाङ्गौकार इति भावः. श्तरषेति, फलाभिषन्धि- तदभावाग्यामेवेत्ययेः. तदेव विटणोति तथापीति. दस्त ५ समालोच इति, हस्तस्यैव समालोचनमित्यथः, एकडस्तवदेव होतरदस्तोऽपि . wagers पुलिङ्ग: . Paes दूति, श्रादिगश्ब्देन “तदि जिन्ञासख'" centage, प्रश्यर्थ-

स्येव वाश्चार्थान्वयेऽपौष्छानुवादश्यतेश्छौलम्‌, तया चोपसजेने-

( १४४ ) चगडमारते

४५.

+ A °

५.४५

नापि प्रत्यर्थेन विध्यन्वयवल्करषाग्वयो युच्यते होति भावः. तेषिति, “विजिच्ञासितव्यः, विजिश्चासितव्यम्‌, निदिष्या- सितव्यः, इत्या दि वित्ययेः, wa वाक्येख्िति विशेयमध्या- way. mea विधिबखेति . अनुवादशूपले हेतुः ध्यायौते- maf. शाब्दम्प्र्ययायेप्राघान्यमनादृल्येति, अन हेत्‌- रनुवादरूपतम्‌ . स्वौक्ियत दति, प्रषत्य्थेनैव विध्यन्नय- हेतुतयाद्धियत इत्यथः . उपसजेनेन प्रत्यर्थेन करणान्बयोपि लोके दृष्ट इत्याद लोकेचेति. wea आअासेरिति. छनन्यपरतस्येति, ““क्रियावानेष ब्रह्मविद्‌ वरिष्ठः, इत्यादि वेदनसाधमलप्रतिपादक्रुतिबलादिति भावः. योगस्येति, दष्छान्वयायोगस्येत्ययेः. तथेति, ana-aerfeawa इत्यथः. वेदनेश्छायामिति, विविदिषायासूखतः प्रयोजनला- भावेन वेदना्थंमेवोदेश्यला दिति भावः. तददिषयत्वा दिति, तस्याः-विविदिषायाः. ननु बेदनेच्छाभावे कयं विविदिषे- चाया RAAT दत्याकाङ्कायाम्‌ तदिषयेश्छायारखयन्परयोजन- लाभावेन तत्छाधनवेनेवोदे श्वा दित्या विविदिषति . अरपवमेः-श्रविद्यानिटत्तिः, श्रादिशब्देमानवच्छिशब्रह्मानन्दा - नुभव उच्यते. तदर्थेति, वेदमाथेयवणद्यनुष्टानपयन्ते-

` त्यः. प्रागुक्तति, तौत्रविविदिषाहेतग्धतयज्ाच्चधिका-

q °

रिणः Aeterna वेदनौ न्मस्यमाचादेदनसाधनश्रवण्ण- दाविव ततोऽपि वयवडितायां अवणादिडहेतुतोत्रविविदिषाया- facet न स्यात्‌, तोत्रविविदिषाङ्गोकारे तु यज्नाद्यषाध्यल-

९५

6

७५

ft °

ASMA | ( १४५ )

GRR: प्रसङ्ग Taye. तथापौति, प्रातिङख्यश्रन्दः प्रतिकरलपरः, भोजनप्रतिकूलमित्यथेः, प्रातिक्ष्यहेतपरो वा, भोजनस्य प्रातिक्ष्यहेतुरिव्यथः. तत्प्रातिक्ूष्येति, बेदनेश्छायां सत्यामपि रजस्तमोऽभिग्तलात्तत्ाधनश्रवण्णदौ दुःखसाध्यगरुपश्रषादिसाध्ये ` मरातिकृूष्यवुद्धिभेवतौति रजसत मोनिवरेणणधेङ्त्ययः . तर्होति, विविदिषायाः पू शिद्ध- लाद्रजस्तमो मिबरेणाथंमेव कर्मानुष्ठानमिति विविदिषा्ैतया यागादिकं श्चतिप्रतिपान्न स्यादित्ययेः . एर्एन्रूषादिदुःख- साध्येऽपि श्रवणादौ प्रातिकूल्यनुद्धि विरोधिनौच्छा रजस्तमो- निबहंएमन्तरेण न भवतौति यज्ञादिभिस्तादृशेच्छायाश्जन- नौयायां रजस्तमोनिबेणएस्यावान्तरव्यापारतयात्‌ यज्नादे- विविदिषार्थतया श्रुतिप्रतिपाद्यलमविर्द्धमिति | wea Baraca. यद्यप्येवं सति winrar: स्थिर एव, तथापि दूषणान्तरमाड तद्धि वेद्नेति. एवं व्यापारण्या- व्यवधायकलेन विविदिषाकारणलाङ्नौकारे रजस्तमो fare afagafata विविदिषां saufeny दारमङ्गोर्य वेदनसाधनत्मङ्ोकतुं शक्यमेव, बाधकाभावात्‌, एवश्च श्रुत्धन्तरानुखारादेदनखाधनपरत्वमेवास्य वाक्यस्याङ्गो क्रियता - fafa भावः. तद्भक्कतावणेति, afafaafa भावः. भक्नि- विधुरस्यापि भक्र्भोचसाधनर््व न्नातवतोभक्तौ च्छा सम्भवत्येव, तथापि प्रथम कोटिमभ्यपेव्याह तन्न प्रोतिरूपेति . भेष- जादिभिरिति, aferea मणिमिन्तादिषहः. काम-

19 ।

(१४ )

cy

< ४.

चण्डमारुते

श्रास्तादिखिति, श्रादिश्ब्देन “रोचनालक््णमूलकस- fanaqay: | श्तौ प्राप्नोति सौभाग्यन्दयितमियतामपि ॥” दत्यादुक्तायुवेद सङ्गन्हः. सश्ातमाचादिति, seu इति विशेषाध्याहारः. न्नानवदिति, विगरेषतो श्ानेच्छायां सत्यामपि विगरेषतो क्नानाभावादित्वथंः. वयाप्रियत दत्य नन्तरं न तु विग्रेषतो sia दृत्यष्यादारः. अन्यथेति, विग्रेषतो क्ञातेचदित्ययेः, सिद्धदश्छाविरहादितिभावः. विविदिषायामप्येवमिति, यथा जिन्ासाकारणएतया पूवं भ्नानसत्वेऽपि न्नानान्तर विषयिणो fara, तवया बेदने- च्छाया विविदिषेच्छाकारणतया पूरव सत्त्वेऽपि fafafe- घान्तर विषयिणौच्छा fears: . कार णौग्ताया श्रपि वेदने- च्छाया दूव्यमाणतयाऽभिमतेश्छासजातोयलादिषमोदृष्टान्त cane न्‌ विश्चेषेच्छाया दति, विग्रेषविषयाया दष्छाथा इत्यथैः. ननु विगश्रेष विषयेच्छा सिद्धावपि खरूपतणएव तदि- जातोया तदिषयेच्छेवेव्यतामित्य्राह न च विषयेति, यद्यप्येक सन्नेव विषये दच्छायासुत्करलानुत्करलष्ूपजाति- विश्रेषो लोकसिद्धः, तथापि ginger उत्करच्छाप्यना- स्तौति तात्पयम्‌ . यदा जिज्ञासा विषयोग्धल विशेष mae काररोग्त सामान्यन्नानादिवा् इव्यमाण विविदिषाया विद्चमानविविदिषापेचया विषयविग्रेषावच्छेदान्न वेख- म्तरूमः, किन्त लो कसिद्धोत्करला दिनेबेत्या शश्तदपि प्रहृते म स्मवतोत्याइ न्‌ च विषयेति, दिषयविगरेषाव-

AST | (९8७ )

१०१५ च्छेदातिरिक्ो यो जातिविशेषः श्रौत्कव्ादिरूपशत awa न

१.९०

VINA. तादृशोत्करवैदनेच्छाया श्रसिद्धावृत्कट- विबिदिषाविषयकेच्छाया श्रसम्भवादित्यथेः. aq दव्यमाण भक्रावपि कथम्म्रूते लातिविगश्रेषसम्भव इत्याकाङ्खाधा- fre तारतम्यवतीत्यादिमा ger ares भक्तौ त्विति, भोग्यस्य श्राकारः-भोग्याकारः freafafa यावत्‌, आ विर्भावो-निष्यत्तिः, परियत्वतारतम्यश्य प्रौतितार-

तम्याधौोनत्वाक्नौतितारतग्येतात्प्येम्‌, तथाच प्रतिरूप-

भक्तितारतम्यभेव भक्िविषये कामनायां हेतुरित्यथः. aa यादृश भक्िस्लयेग्यमाणतवेना भिमता तद्रपषेदनवपिषयत्वभमे-

११५ बेग्यमाणयां विविदिषायां विग्रेषोऽख्ित्याश्ङते TET

१९९

पौति, विविदिषायाभित्यधः. काम्यत्वमिति, विविदि- षाया दति शेषः. तथाविेति, श्रतिश्रयित परोतिरूप- लाद्मकोय दग्यमाणविविदिषायाः प्रकारतया विषयः तदिश्रेषितं यददन तत्कामनामन्तरेण तददिषयविविदिषा- कामनापि न सम्भवतौत्यथैः, नब्विश्छायङ्र्मानुष्टानस्या- aI BITS न सम्भवेत्‌, द्छाहेतुश्त- क्मानुष्टानायोगात्‌, न चेच्छायाविषयवेलचश्यन्ञानमाजा- Das, बेलचष्ये mata कस्यचिदिष्छानुत्यत्ति दभ मात्‌, wa: कस्यविदिश्छोत्पन्तेः कमे हेतुकलमा्रयणणे-

१९१५ यम्‌, aad सत्थनुपपन्नमित्यत we अतस्सिद्धमिति.

अ्रस्माकंमते इच्छाथेद्धर्मानुष्ठानन्नास्येव, भोगादृष्टोद्वोधित

( ९४८ ) चगडमारते

पू्वैवासनासचिवादिषयवेलचण्छन्ञाना दिश्ोत्पत्यपपन्तेः . न Tala सुृतवश्ाद्धमेरचिवदयन्ना दिनावेदनेश्छा सिद्धिरिति वाच्यम्‌, बहयेव्ययायाससाध्यानां यश्चादौनामन्नातसुहतद्ेतु-

१३० रूपलासम्भवात्‌, asa विविदिषन्तौति वाक्यस्य हथ fant, अतो बुद्धिपूवेकमेव एतद्राक्यविहितं यज्ञा- चनुष्टानम्‌, तदिदमुक्म्‌ यन्नादिकर्भति, विविदिष- aaa न विहितमिति च. wa विविदिषन्तोत्यश्य सन्निधौ मनसेवानुदर ष्टव्यमिति विशदवेदनं विदितम्‌,

१३५ ““एतमेवविदिल्वा सुनिभवति इति aay, श्रतो विधिष्ठतिविषयस्येव बेदनस्या् विष्यन्तराकाक्ा, न तु तदुभयरडितायाविविदिषायाः” दति तक्वटौकोक्षमणयलु सन्धेयम्‌ . `

दति शओौवाधूलङ्लतिलकश्रो निवाखाचायेपादसेवासमधिगत- Wawa तदेकदेवतेन तश्वरणपरिचरणपरायणेन तत्मसादलम्भमहाचार्यापरनामधेयेन रामातुजदासेन विर चितायां mage चण्डमारुतास्यायां विविदिषासाधनत्भङ्ग- COTTA: ॥ |

MAA मदाचायाय AA: |

Rad महाचार्याय Az: |

शतदूषण्णव्याख्याने चण्डमारते |

श्ब्दजन्यप्रत्य्षभङ्गो नाम सत्तमस्स्न्धः |

सर्वाध्यच्ोऽप्यनध्यच्तोदेडिनां यस्य क्रिमिः । श्ध्यक्तति ute ममो Azar ॥ ्रतिद्‌श्मखिलस्य acre निगमशहाडहितमग्ययो गगम्यम्‌ | धू मम इदि भव ₹षंशो कसु दधतु रमानिधिदेगरिकेदवाचः॥ परेषां शब्दजन्यवेनाभिमते ब्रह्मापरोच्छे किमच्चा णामेव कारणता, GANG, We दोषमाह faye इति, श्रचयोग्येविश्वत्येकदे शेऽपि (मनः) शचः प्रश्तौन्यचाछि १९ ° प्रतिहन्यन्ते किमुतायोग्ये ब्रह्मणोति भावः. दितौये दोषमाइ श्रेतिरिति, जान्यन्धानाङ्त इति शेषः, लोके उपदेष्टारः नात्यन्धानाङ्गते यथारूपमुपदि शन्ति तथा श्रुतिरपि नः at यसुपदि श्तोत्ययेः. इवेत्यनेनो पदे णदयस्यापि परोचलेन aga विवचितम्‌ . ata वादायेसङ्गन्दः. निजाध्यरत्यादि, ९५ खतस्िद्ध॒स्वंस्ाचात्कारो भगवान्‌ Whe

( १५० ) चगडमारते

R °

९४.

aig जानन्‌ तत्पारितोषिकतया खस्य इषोकेशतया ख विषयश्मानसप्रकाश्नन्ददा लित्यथेः. श्रसपरोचप्रकाशः, स इग्द्ियकरणएक एव स्यात्‌ भ. वाक्यकरणक case नं चेति, frase: इद्दियकरणएक इत्यर्थः. वा कस्येति, इ द्दियस्य वाक्यनिरपेदत्वादिति भावः. ञ्न्यतरेशेति, cfr: एथक्कारणलेन FANT AAT कार्यो पपत्तावन्यतर सिन्नन्यतर सदकारिलकल्पयनायाम्मानाभावादित्ययेः, रन्तच््वा धिगमेऽपि शाब्दक्ञान संस्कार सचिवेन्द्रियस्येव हेतुलमिति भावः. किन्नामेति, यद्यपि पूवेवादिना शब्दस्य यदिद्धियन्मतिषह- कारिलमुच्यते, तस्येवे ख्यस्य श्ब्दश्मति सहका रित्स्याने- नामिघानान्नेतच्छद्धावकाश्चः, श्रयापि तरसखस्येयमाश्रद्धेति

न दोषः. यद्वा quia व्यभिचाराच्छब्दन्नाने च

वेजात्यस्याङ्गप्तलात्‌ नेद्ियस्य वाक्यसहकारिलं सम्भवति,

~ € ॐ aqua सम्भवति, प्रव्यच्च चाचुषस्यश्नादि ane क्तृप्त-

ट्‌ ©

aq, भनु wee सहकारितवेऽपि wee जन्यतावच्छेदक-

मिख्ियजन्य न्ञानविशरेषे aaatafafa चत्‌, न, तथापि

२५.

शब्दजन्यतावच्छेदकस्य एकस्येव कर्यना चुरादौ नान्वनतुगमात्‌ जन्यतावच्छेदट क मने कङ्ल्यनो यमिति वादिन एवाश्ङ्धति. मनस इति, तथाच aera vain गौरवमिति भावः. विपरि वर्तापादनेऽपि शब्दकरणएकत्वनिधारणङ्कय मिति ze ति तथापीति . sareifa, तच चचुरादेरव्यापारात्‌ मनघख क्रापि करणलानङ्गो कारात्‌ शब्दस्येव तच करणत्वं

४५.

५.

५१५

सप्तमर्खन्धः। ` ( १५९ )

वाच्यमिति भावः. प्रत्धस्॒प्रत्ययादिति, प्रत्यच््मानुभ- विकमिति भावः. यद्यपि नेदं रजतमितिवन्न प्रत्यच्बाधः, तथापि यौ क्रिकबाधोऽस््ेव, मनसंवलितसा मग्याश्शब्दसंव- लितसामग्याञ्च विद्यमानतया परोच्ापरोचरूपकार्वदयस्या- वश्थिकलात्‌, sat दश्मोऽसनौत्येकेवापरोचप्तोतिरिति बुद्धेभेमलमवजनो यमेवेति ग्द्धाम्परिहरति न च संक्षव इति - भेदाग्रहादि ति, भमस्यापयुपलचणम्‌ . कट्‌ाविदिति, तच-तादृश्खले, करणाम्तरसज्निधानस्यले धौभेदानुपलम- न मनसः करणान्तरषहकारित्रमेव न पयक्षरणएत्व मित्यर्ः . यद्यपि मनसः करणत्वं खमते कुचापि area, तथापि परेण waaay शङ्किते agai परिहतमिति ध्येयम्‌. कोति, गष्दसछ sae जनकलन्न विरद्धमित्यथैः . स्तौति, qatar. नन्वस्माभिरक्नातत्वं यद्यपि न दोषः, तथाणत्यन्ताज्ञातलवे वस्तुखत्तेव न स्यादित्यत आड न चास्येति. faazifa, asarafianie मिथ्यालं AMA साचात्वमन्तरेष्णनुपपन्नञमिति प्रदशनाथं faaray- पदम्‌, प्रपञ्चरूपस्य निवत्यस्य fama awaearfeary- स्यापरो चजनकत्वमन्तरे णानुपपन्नमित्यथेः. मिश्यावं न्नान- निवत्येलश्च प्रपश्चस्योपपादयति स्वत इत्यादिना . ज्नान- माचनिव्थेवे युक्रिमयाह मिथ्याभ्रूतस्येति, franae ज्नमाचनिवत्येलं युक्तचचेत्यवयः . मनसोऽपौति, सरकारि- विश्ेषमनासाद्यसोऽहमिति sre मनसा श्रसम्भवा दित्यः.

( ९४२ ) चरटमारते

€ °

६९५.

AGW मन एव करणएत्वङ्तो न स्यादि त्यनाइ मनस-

शेति, यद्यपि शब्दस्यापि aren साचात्कारकरणएलमसिद्धम्‌, तथापि तादृश् ज्ञानकरणएले म॒ विवादः, श्रतस्तव्जन्यन्ञानस्य सालात्नमाचङ्क्यनो यम्‌, मनसस्त॒ तादृ ग्रन्नानकरणत्न्तन्नन्य- ज्ञानस्य साचात्वश्च AWA, श्रतो लाघचवाच्छब्दस्येव साचात्‌- कार करणएत्कल्पनं युक्रमिति भावः. तथात्व इति, मनस - स्तादृश्र साचात्कारकरणएलस्य दृष्टचरत्वे अवणणादिषापेचापरो- चज्ञानेग्यन्यत्र FRU AAG एव करणलेन शब्दस्य करणएला- भावाच्छरवणादि निरपेचपरोचन्नाने weew करणतङ्खग द्यम्‌, तथाच श्रवणादिवेयथ्यैमिति भावः. श्रतरबेति, मनोया- waar भ्ुतिः प्रमाणएमित्यर्यादुक्रम्‌ भवति . भावनेति, भावनासहकृतमनोजन्यलेन Tifa. पथिकेति, प्रो षितचिन्तितायाः प्रियतमायाः साकात्कारवदित्यथेः . ya-

- ्परोखन्नानस्य निवतंकत्वा दशनाद परो चपरि शेषः, प्रमाणन्त-

राणाग्हन्तेवाक्धपरिगेषशचोक्षः, ` ददानोम्परो चस्या चजस्य च oy निवतेकल्वा (द शनात्‌) सम्भवात्‌ Bates शब्दजन्यवञ्च परि-

trata किञ्चेति . न्युनत्वा्वेति, परोकचश्मरटापरो्च- च्लाननिवत््येव दशेनात्ततो नयूनब्लादिव्यधेः , न्यनलवात्परोच- wey समलादच्जञ्च न सममित्यथेः . न केवलग्परिशेषात्‌ साचाच्वगशब्दकरणव्योस्िद्धिः, किन्त श्रुत्यापोत्यादइ साप्षा- त्कारस्यं देति . निचाय्येति, wanda: . तस्मा डति, करिब्यमाणोपदेश्र एव तन्न दशेयतिनोक्र दति

bee

सप मरस्स्छन्धः | (rua)

भावः. वेदान्तेति, खपसगैः प्रत्यपर दति भावः . न मासेति, मांखचचुनिषधाच्छुतिचचुरशुमतमिति भावः . fatiafafa. weeafegt हेतुः, वाक्यार्थज्ञाने वाक्चस्यातौता दिर्ूपलेनाजनकलान्तज्त्रानरीव | RATT, प्रयोच्धलमानविवकाथान्तसिङ्गिकायान्तत्पङिकायाच्च यभि- चार दति च्ल, अनुमित्या्यन्यवेन विशेषणात्‌, यद्धा, तक्वमसिवाक्छन्मल्यु्चारणं भिन्नमेव, तथा च यस्य॒ aw afar न fara नापि पच्वन्ञापि सतिः तच्छ वण्जन्यं THI पचः, तदाक्यप्रयोज्यन्नामलं हेतु- रिति. तत्मस्वादि वाक्यजन्यकिञिज््ानटृत्तिलाधने दोष-

माइ सिद्धसाधनादिति. त्वमस्य दिवाक्षजन्ययाव-

a

WAS MAYA दोषमाह qatenta . न चेति, श्रपरो चत्वमभिहोजा दिवाश्चजन्यन्ञानटन्तोत्यपि प्रयोक्ं श्रक्धमित्ययेः. फलकामनाया दति, अनेनेदम्फलब्म म्यादिति कामनाया car. फलेति, wea: फलजननयोग्यता. त wala, पूवंमनुष्ठानमित्यभनि- शोजादिक्रियाविवचिता, प्रनस्त asanafafifa मेदः. इद त्विति, निवक्येमिश्यालान्यथानुपपन्तिरि- ae. प्रतिबन्धो- व्यातिः. ननु महाविद्यानां खपरपच्-

` श्ाधार श्यात्‌ ata सतप्रतिपकितलात्‌ कयन्ततस्ाध्यषिद्धि-

रित्यजाइ स्वपरेति, यद्यपि सखपरपचसाधारण्यम्महा- frat खभावः, तया्युकूलतकंतदभावाग्यां साध्य- ५0

(rue ) चग्डमारते `

शिद्धितदभावाविल्ययेः. योगौति, बाद्मविषथलानाद्य- १०५ विशरेव्यकलत्म्‌, ज्नानाप्रत्यासत्तिकतवे aattfa वा: विग्रेष- णौयम्‌. नतु कयमिष्टवम्‌, “निर्विग्रेषश्ञषामान्य- मिति न्यायेम चचरा दि विगेषानन्तभवि VASAT सामान्यान्तर्भावस्यापि बाधादित्याग्रख्ासामान्यतः प्रत्य चान्तमावे सति चचराद्यवान्तरभदाश्रयण्वच्छनब्दरूपावा-

११० भ्तरमेदाश्रयणमपि सम्भवतोत्या श्येनाह रशेकराश्च इति. तदेवत्विति, रएेकराश्वमित्थथेः. तदशेनस्य- साणात्कार- RAIA. यन्ञावदिति, नरम्ररूढलेलाभा्थे- मङ्कुरग्नब्दप्रयोगः. यत इति, श्रपरोकाये विषयलप्रयुक्- त्वाग्यपगमात्‌ श्ञानापरोच्छयस्येति भावः, ग च सर्वंसंविदा- १९१ कंदाचिदापरोच्छयात्‌ तदिषयापरोच्छयं श्यादिति वाद्यम्‌, वह्नय ुमितेरप्यापरोच्छापातात्‌ . न्‌ श्वेति, वद्डतो are खप्रकाश्रलेऽपि तत्खप्रकाशत्वस्य तेन waar तदापरोच्छमिति भावः. तदैकेयेऽपौति, उपरितसंवि- arerafgq अन्यकालोनलात्कासाञचिद्यधिकरणलाच् १२० Uefa भावः. ननु संवित्खप्रकाशेति काक्यजन्य- MA खप्रका श्लेनापरोचतात्तष्ननकलेनापरो च्ेतूत्वं सिद्धमेव, a च प्र्यचांओे जनकतभेव साध्यम्‌, श्रन्यथा सिद्धसाधनात्‌, वाक्यञ्च विषयांश एव हेतुः न aya श्ार्नागरेऽपि, रतः प्रत्यच्जमकलन्नास्टेवेति वाच्यम्‌, तद॑श् १२५ ऽपि वाक्यातिरिकरक्रारण्णदशेनेन त्येव कारणत्वादिति

सप्तमरख्वन्धः | ( १४५)

श्रडुम्ते वाक्येति तोति, तया च बिद्धसाधन हतु विगेषणएवेयर्थ॑ेति भावः. ननु विषयप्रकारशांग्रा- भिन्तप्रत्यचां श्रजमकलत्व साध्यम्‌, श्रमुमानादिषु वद्धिमा-

जिति जानामोत्यच वद्धिमानित्धेश्नो विषयां्रः, नाना-

६२०

१५.

9 +

मोत्यंशस्खप्रका शां शरः, संवित्छप्रकागरेत्यज. तु तश्वन्यन्नाम-

श्टापि संवित्वेन विषयान्तर्भावान्त्मकागेनेव खव्यवडा-

रोपपत्तौ जआानामौत्यंगरान्तरकल्यकाभावात्‌ .खपरत्यचरूप- सखात्मप्रकाशांशो विषथप्रकाां ग्खामिन्न एषेत्यदोष इति und सत्यमिति . नेति, शंविदित्यतौतानागतस्ञपर- साधारणसंविन््ाजगोचरविषयपरका शां ्माजेण जानामौति तदातन व्यक्िमाजगोखर तदाश्रथपुरुषविग्ेषसम्बन्धिलवादि- विशिष्टव्यवहारस्य जानामौल्धं्रान्तरमन्तरे एसम्भवात्‌, arg दृष्टान्तासिद्धिरिति भावः. यद्यपि विषयांगरेऽपि सखस्यान्तर्भावोऽसत्येव, तथापि विषयप्रका शां शर्चविदन्तर-

aq एतकछंविदं शेऽपि atte एवेति भावः, खप्रकाश्रतया

` म्रत्यच्चलावश्वक्भावेग विषयप्रका श श्स्येव तत्छंविदंओे प्रत्यक

१४४

लमित्याग्रद्धितुभावः. यद्वा, नलु विषयप्रकाश्रां्रे चत्म- qensana साध्यं, विषयप्रकाशांशञ्च न परवेवदेद्यांशो faafer:, किन्तु विषयावगाद्यप्रः, दृदश्च साध्यन्नातु- मानादिष्वस्ति, इड तस्ति, खस्यापि विषयतया खप्रका- शां्र्येव विषयावगाहितया विषयप्रकाश्ांश्वादिति

mea सत्यमिति . नेति, किं. स्वंविषयावगाद्यंशे

vad } ABA

१४०

agenda साध्यम्‌, यस्किश्चिदिषयावगाह्ंशे प्रद्यच्जनकल्वं वा, नाद्यः वाक्यस्य खप्रकाशशस्य चै सामान्यविग्रष विषयतया भेदस्य दशग्रितलेन स्वैविषयाव-

MGS प्रत्यच्लाभावात्‌ साध्यवेकल्यमित्ययैः. म दितीयः,

९१५५.

१६९०

अतो aaa त्किञ्चिदिषयावगाद्धग्रप्रत्यस्जनकल- व्यापकस्य वेथां शान्तन्डेतज्नामजगकले सोपाधिकलादिति भावः. प्रभेव gat न arfeasre परोक्ेति . प्राग- विदितचखात्मद शमत्रस्य यदि कस्यचिदिशिष्टेऽपि nay चताधोः, तदा भ्रान्तिरेव सेत्याह उदेशे(ष्योति, अतः ्रा्चौनमरत्यक्वाभेदभमस्तज्रेति भावः. एतेन कदाचिदपि लज धौभेदातुपलम्भादिति ware निरस्तम्‌, करणा- म्तरसन्िधानात्‌ NIGAM Naas वदमेदभम- waa. श्रापरोश्यादेरिति, परोचलापरोकषत्वथोः भ्लानमेदेनाविरोधात्‌ तज्िबन्धनः sae विषये परोख- प्रकानव्याचातविरह इति भावः. विषयधमत्वेऽपेति, विषयर्मेतवेऽपि तदनिबन्धने एव॒ पारोच्छापारोच्छे

क्ञानेऽपिवाश्थे, इ्धिवलिद्ग) दिजन्यश्चानेषु वैलचष्यानु- Rey भवात्‌, तथा च एकस्मिन्नेव करणद्रयप्रट्तौ ate

परोलतरूपन्ञा नदइयमविर्द्धमिति भावः. काशभेदेनेति,

` परो विषये सत्यपि अवणापरोचश्ञामस्य sagt

qaqa च तत्मस्यादिवाश्येव्वङ्गे कारादिति भावः. विपरोतवाश्नायां कथ परोच्मपि श्ानमित्यजाह

g Oo

सप्तमस्खान्धः | ( ९४५७)

विपरौतेति, मननादिभिः विपरौतवासनायामनिद-

` च्सायामपि वाक्याप्रथमतः परोखज्ानस्य त्वयोक्रलादि-

१९७४.

९ Ge.

त्ययः . ( यास्यानान्तरम्‌, यदि प्रत्येति, एक्रिमिकाश्ो-

sft ate एव स्यादिति भावः). भनु म वयमपरोके

wien श्रुक्रितवेनापरोखे परोच्चरजतप्रकाग्रमापाद्‌ - यामः, किन्तु विर्द्भयोरविरो धाक्तोकारे.-एक्िने भास- मानेऽपि रजतभ्रमस्स्यादिति ` wa दति गश्ङ्धामनूद्य परिदरति श्रथ पुनरिति. शुक्वित्वादौति, प्रति- बन्धकाभावस्याकारएतमतेन, कारणएलमतेनाइ fasyefa. gefafa, विषयगलमपरो लम्परो कन्चामे न. प्रतिबन्धकं नापि तदभावः षपरोखश्चानद्ेलुः मानाभावादिति भावः. बथाविषेति, - परोचविषयप्रयोग इवापरोचविषयप्रयोगे- ऽपि तच्छक्रस्तरवस्थलादिति meer सामी दजितेव्यर्थः .

श्त श्वेति, awe विषयेऽपि. परोचप्रत्ययच्याङ्ग-

कारात्‌ . व्या्यभावात्‌ प्रथिचिलमूणसतकं इत्ययः .

१८५ बिपयय. इति, विपर्यये पथंवशाने तु wile ` खाभोष्टं साधयति, यथा gat च धूमसतस्मादञिमा-

१८

निति. खानिष्टम्मसश्जकमिव्यच हेतुमाह Tessa विति, प्रसश्ञक विपर्यये Way प्र्श्नकस्वेष्टतलवे तदभावस्या-

faery. अ्रनिष्टपयेवखानमित्य्थः . परानिष्टमेवः प्रषश्न- | नोयमित्यन @aare Writvafa, अआपाद्यविपर्थयस्य

खेष्टसाधनलादापा्स्य tea तदभावासिद्धेः ग खष्टबिद्धि-

( १५८ )

१८४

चगडमारते

रिव्यथेः. उभयमिति, veut खेष्टग्मसन्यश्च परेष्ट- faa. प्रषश्चकख्य खष्टतसमुपपादयति स्वत इति. मिण्येतदिति, परोचश्ञामस्य मिथ्यात्वेन तदभावस्य पर- aa THAT | परमाथेत्वेन दव्यमाणाभावप्रतियोगि- तेना जिष्टलमुपपद्यत <a aa. पञ्चान्ननेति, श्रव-

: शाद्यनन्तरभा विप्रत्यचस्यापि famed तदष्यनिष्टमि-

R ©

त्यनेन तकौणानिष्टमेव सिश्चतोत्ययेः. . किश्चाभावस्य aurea fe प्रतियोगिनः परोखन्नानस्वानिष्टलं वाच्यम्‌,

mae wy मिथ्यात्वस्य. दक्रिरनतयोरिवाविरोधा- पादकलादाच्यम्‌, . तच्च न सम्भवति सत्यमिश्यायंयोविंर्ध-

` लात्‌, FIT बाध्यबाधकभावानुपपन्तः, तस्मात्परोच-

लदभाव्योरविरोध। सिद्धेः परोचाभावासभवाख प्रषश्जक-

स्याजिष्टलभित्याह शुक्तावित्यादिना तवाविरोधापादकन्ञ भवतौत्यन्तेन . सतमरेसोत्यनन्तर्‌ TH सम्भवतोति We: . सत्थमिति, शत्यं शुकिलमित्यश्वयः . बाध्यलेनाभिधोयत vas विरोधादित्यनुवश्जनोचम्‌ .. अविरोधापादकन्न

भवतोति, परोकतदभावयोरिति शेषः. परोचश्नानस्या-

Re

परोभ्वमा निवतेकलवेऽपि श्रान्दश्चानसचिवेद्धिथेणापरोच- ज्ञानादेव मनिरन्निर्खादित्यज्ाइ दु षटन्द्रियेति, दोष- माहाव्यादाक्तोपदे गे सत्यपि कचिन्ञ तत्वा परोच्छसुत्पद्यते,

किन्तु श्रम Wat. एवं विहद्धयोखन्निपाते श्टक्ति-

तत््वन्लाने सत्यपि रजतभ्नमस्च्या दित्यापाद नाथेमभिपेत्य a4

RUG

९२९०

RR’

सप्तमस्खन्धः | (५९)

दोष उक्षः, ददानोग््परोखेऽपि परो्रकाशोऽस्ि चेच क्रिलेनापरो ऽपि cra ate ॒स्यादित्थापाद- माथे मभिप्रेत्य gene तथेति, श्रथोग्यतान्चानस्मति- बन्धकनेति भावः. यदा श्रप्रामाश्यश्रङ्ादशा faafear. उदेत्येवेति, anges एव मानमिति भावः. विशेषत दति, natn विश्वतो दृष्टन्तदयोग्यायं सामा- न्यतो दृष्टमिति विभागाभिप्राचेणोक्रम्‌ . तथाविषेति, शमदा दिवत्त्यच्चाथेगो चरेख्वित्यथेः . amas परोच- WRG Ue, ware तथा, ब्रह्म तु तयेव, नित्या- परोच्लादिति wet योग्बतेति. wfacfa तदागौ-

मारण्यकानां योशिमामोश्वरस्य हिर्छगभदिख sae

Tare यस्य कस्यविदिति. तश्मत्यपरोके aw wid व्याइतभिति wea तथापौति . avila, तच wre-

MTS व्याधाताभावान्न साचात्कारसमथेममिल्ययेः.

९२०

॥ यत्पुनरिति, यदि : wae परोचवयाघात इत्धेवोचयते;

yaa इति च प्रत्यच्योग्यत्व वा व्याहततेनाभिमत-

परोचन्ञानानम्तरमप्ररोच्च इति वा विवङितम्‌, तया ख॒

दश्रमतवश्य प्रत्यच्योग्यलात्‌ श्रनन्तरम्म्त्यचद शेनाद्वा परोक- व्याघातात्‌ अ्रपरोखघम्पव. THA इत्यथः. नतु तदा Tas

` परोचप्रकाशस्येव व्याघातः, यदा च दश्मलम्मव्यद्न्तदा

RRA

तवापरोचन्नानसमयंनमिति स. एव. दृष्टान्त इत्यजा

यदा चेति. ततश्चेति, शद्धाणामनेवरिकने$पि श्रनु-

(१९०)

MwA

मानाधिकारसख्यानपायात्‌ श्रानुमानिकापर)चश्ञानस(व)्ला-

१.५०

२४४

Ryo

न्तषामपि ब्रह्मविध्ाधिकारस्स्यादिति भावः, ्रादिशब्दन अवण दिपेचथ्यं faafeaq. किश्चेति, न च साकिण- स्तदौयत्वाभावात्‌ तम्मत्यपरो चत्न्ेति वाच्यम्‌, Wars जानामौत्यादिरूपेणश्चानावच्छंदकायव्यवहारजनकस्य सा- famsfa वदौयलादिति भावः, ग च उश्याऽपरोच्छत्व faafaaa, ब्रह्मणस्ख्रतोपरोचत्वेनातयालादिति भावः. ृष्टान्तासिद्धिरिति, ननु खतो परो चाथंमाजविषयलन्न हेतुः, ताद्‌ शा चंविषयत्ममाचन्वात्मलङूपमादायास्लयेवेति चेत्‌, किमयं देतुरसखरतोऽपरोकायों गरे श्रपरो चजनकल- साघकः, उत तदथेमाचे, न fare, arey तिष्ठथ

aq घटां ग्रेऽप्यपरो खतापन्तेः, नाथः, द श्मस्वमसोत्यादि-

वाक्धोदादरणयोगात्‌. Wa Tafa, वाक्यष्यापरोच- च्लानजनकलासिद्धः श्रपरोच्ाथंगो चरत्वदङ्ारणतावच्छेद्‌ क- मित्यपि निरस्तमित्यथंः. सत्थमेव रौति, संसारस्य सत्यलम्भगवत्छङ्ल्पनिवश्येवश्च साधयिव्याम दत्यर्थः, सत्य- त्वसाधमा ममिथ्यालस्याखिद्धि सिद्धा, waa वा fama

वा प्रमाएवलादौश्वरसद्धल्पनिबन्यैवस्यावश्धिकलादन्यया-

RUD

fafgfaar. “ acfa Wrayatarfafearfe, नमूपा- समस्यापि waa ज्ानमाचनिवन्येलच्य निरास इति चेन्न, ध्यानादि भिन्नश्येव परेण न्नानलाङ्गोकारान्तजिवत्यै- wea तदिष्टलान्तद्येवे दइनिरस्तताभिधानेन दोषाभावात्‌,

SHAT | ( १९१ )

किञ्च उपाखनादिना निन्त सभुलुखादिषशकारिणोऽपे-

fers ज्रानमाजनिवन्येतल्वम्‌, ant a उपासनादि

ॐ

९.६

सवे Mariage, ज्ञानेन तु बन्धमिरन्लौ न किञ्िदपे- waa cia. युक्रिः- युक्ता . व्यावहारिकमिति, तथा च हेत्वसिद्धेः न मिथ्यात्वसाधनमिति भावः. किञ्मिष्यायौऽस्ि खत न, faata are प्रभ्वसो होति, विद्यमामतामाक

. सत्यलन्ञातिरिक्रम्‌ श्निङ्पणादिति भावः. are श्राह

९९५

सत्यपौति, तेन- चनेनेत्यथेः. अन्यथेति, न चष्टा- प्तिः, सुवु्तिकाले सुद्धरादिना ufefaent यटि रजतस्यापि निषत्तिः, तदा शमानिवश्येलप्रसङ्गात्‌,

afaent निरधिष्टामाध्यासप्रसङ्गात्‌ . दूषणान्तरमाच

९७०

संविदिति, भ्राग्तिज्ानेत्यादिदोषसख तललश्चानप्रतिबन्ध- कलादिति भावः. सम्भवे वेति, acuta fe

` भान्तिसामग्यच्छेद कश्पनम्‌, तस्यां सत्यामपि तक्लन्नानो-

ant किन्सदुच्छेदकण्नेनेत्यथेः. दितौयप्रत्यवश्नानोत्पन्तेः

प्राक्‌. त्घामथ्यमुवन्तेते, न वा, दितौये दोषमाह तत्ामग्रौति, साचात्कारखामग्यभाषे भमसामग्यष्छेदे-

R Od

$पि. तच्वसाखात्कारानुत्येरित्यथेः. owe दोषमाह तस्याश्चेति, तच्वमाचात्कारसामयौसस्वे भमसामसौ- सत्वेऽपि प्राथमिकतच्वापरोचवत्‌ . . दितोयादेरष्ुत्प्नि- सम्भवा दित्यः. नित्येति, नि्धलात्मकसखञाभा विकल

, मित्यर्थः. किंग्मतिबन्धकनिवन्नेकमित्यश्चाननेव, उत

21

( १९२ ) चतहमासते `

९८० खरसवारि, we टदोषमाइ अन्योऽन्येति. दितौये दोषमाह नित्येति, नित्ये प्रतिबन्धकस्ञाभावात्‌ तन्नि- THAN सिकप्रत्यचस्य Beas. ननु भान्तः एुनरप्यगनुत्पादाथे तत्छामथ्युच्छेदकलम्प्रायमिकप्रत्यदस् कण्पमोयमिति रन्न, सामग्या fire तस्या श्रपि

९८५ खरूपतः स्वाभावेन Vea, तस्या why निट निस्तद्भ्रान्तिकारणएभिटत्निरित्येव वाच्यम्‌, तजाणेवमि-

+ SAA, सत्यवेनापरोचश्चागनिवत्यत्वन्तवेष्टमिति भावः.

~ खाभाविकम्रत्यलप्रतिबन्धकतया तदुच्छंद कश्पमभित्यच Tafa प्रयमभिरसि दूषणमाह प्रतिबन्धेति . reo दितोयेऽपि पूर्वोकविकश्पममिपेव्यप्रथमशिरसि दोषमाह प्रत्यक्षमिति, प्र्धचम्धान्िकारणे च्छेदे सत्येव वाच्यम्‌,

तस्य तया प्रत्यचप्रतिबन्धषलतो क्रः, aay यदि प्रत्यले स्यात्‌ तदान्योऽन्याञ्जय vere. दितौय wre प्रतिबन्ध

दूति, श्रात्मरूपे श्रपरोच म प्रतिबन्धकं नित्यलादित्य्थैः.

४८१५ afen a fetta इत्यतः प्रागेवान्योऽन्या्रयणादिति Ge, ब तु सुगमः, सङ्घुहोऽपि तदनुषारेण योज्यः. तदलुवक्तेनचछेति, प्रागभावपरि(कल्यन) पाणनं हि सत्यां साम्यां कां विखम्नायोगात्‌ प्रतियो गिकारणएविषटनेनेव वाच्यम्‌, तच निरस्तमित्यथेः . अमाननुडन्भिरेव सत्यताध्य-

१०० वसायगरेयिषखन्तच Thana wer परोसेति.

| उक्तत्वादिति, मत्यचसिद्धेऽपि wage विप्रम्भक-

SHAT: | (१९९ )

वाक्याद्रजतपौरदेतोल्यक्रवादित्यषः. शअपरोसेऽपौति, भाभ्िरपौत्यग्वयः. शतदिति, अपरोचक्नानदारा एत- ete श्रवणाद्युपायस्योपदेश्रायोगात्‌ . प्रत्यशपरिगरेषम-

१०५ wa वाक्यपरिगरेषन्दूषयति अतु वेति , प्रत्यगिति,

5.

श्रादिशष्देन मनख्छागेतुस्योहमसोत्यस्िनयं सातन्त्रा- मलुमानपरित्यागडेतुरापरोच्छविद षिलश्च गह्यते, RAT पराश्मखलादिशचणेन साध्यविर्टरन वयातेत्ययेः . तुल्येति, वाश्चस्ाणपरोखविदेवग्नौखतादित्ययः. दणरेनेति, दश्- मखमसोत्यच इष्यत इति भावः . तदिति, तजा्यपरोक- जनकलदशेनस्याषिद्धेरिति भावः. तदिति, देन अन्देहेऽपोत्ययेः . शृद्दरियेति, मनसि प्रत्यकुपराङ्सुखत- aura विङडग्यातिनिखयः, प्रत्य भिषयस्य शब्दशस्याप- रोखजनकत्वषन्दहददश्रायाग्तुद्यन्यायस्य तदि षयष्यामुमान-

१११५ द्यापि तथेत्यभिप्रायेणदिगरष्दप्रयोगः. शन्द्रियादिषे-

वेति, vem: रपरोषधौषा मथ्य रण्ये कुप्तलान्तच्ेव wefan य॒क्रमिति भावः . द्‌ श्मोऽदमिति wrt शअपरोकलानुभवः कथमित्यवार सामग्मौति, शग्दोप- Trane zw इति भावः. तेषामिति,

४२० भेदवाखनानिरासे धथावाक्धस्यापरोखन्नामजनमकलवद्ख्ष्यते,

wfaferea कख्यताभित्यथेः . तदपौति, परिभवो fe भायेगिषत्तिनांपि प्रतोतिजिटत्तिरित्युक्रम्‌, अतो- sraregig: परिभवः पथेवस्छति, प्रहृते ज्वाशाभेदानु-

(११४ ) अब्डमादते

मानेन रेक्यप्रतोतेरप्रामा्छबुद्धिरस्येषेव्यथेः . अमाग्तर- ae प्रतिबन्धः परिभव इति चन्त, सश्चातेऽणपरोशेऽपौत्यादिना अपरोचबाधेऽपि waa: प्रागेव दगरितलात्‌. कथ- feafa, ईैतविषथलाद विरोधादलाबशचिन्तेव कुत इति भावः. निखितपदेन निखयदहेतुत्वे सिद्धेऽपि सुविगेषणं विशेष विषयताथं स्यादित्यचाइ famafafa विशेष- धेन ॒विगेषविषयतसिद्धोति. तज्जन्येति, sad श्रोतव्य tfa विहितं faafeaq, ततो जातं आवम्‌, प्राथमिक- aan व्यभिवार cae: . श्रग्रिशोजादिवाद्ये प्रयोगो- ऽथोजक दत्यचाइ परिद्ारस्य चेति, मिश्यायेनिटश्या Rey अपरोचश्नानकर्पनस्य निरासादिति भावः. योगज- धर्माद्यजन्यजन्यलावच्छिल्साशात्कारितलव्धापकं विषयजन्यत- सपाधिशचेत्या विषयेति , न वाक्येति, प्रत्यवे तु a Te: प्रयोजकः, किन्वथजन्यलमेव देतु- wary, तवश्चाबं सोपाधिक दव्ययेः . किं यावत्तत्वम- श्यादिवाक्ययक्रयः पचः, उत अक्णाद्यनन्तरभाविव्यक्कि- माचम्‌, WE मननात्‌ प्रायमिकवयक्रावंश्तो बाघमभि- ग्रे दितौये ava व्भिचारमाइ सोऽपौति , दष्टान्त- स्येति खप्रकाश्रलस्य SWAT चाख्प्रका शरलात्छतः We- चतवामावाञ्चेति भावः. विगोतमिति, aq ewe 2४५ ame fea तत्मसिवाक्छमये विधयप्रत्य-

wanfag:. तव्वनकस्याप्रधिद्या तद्भेद शधनमन्तुपपलम्‌,

Re

as

eve

aS.

। a ई @

सक्नमस्वकान्धः | (१९५ )

अमकपरले कस्यापि वाक्यस्य खार्थगोचरप्रत् जनकता भावात्‌ प्रतियोग्यप्रसिद्या वद्धेदसाघनमनुपपन्नम्‌, खाचै- श्रष्देन खजन्यन्नान विषयत्वं faafear इड्िये प्रतियोगि- म्शिद्युश्पादने बाधः, Bea खजन्यश्रावणश्ञानविषयतथा

era विषयतथा खगो यरज्ञागजनकलाचच खार्यं

men भिखलमाज्न faafeer खमिन्लविषयप्रत्यच्जनकश भवतोल्युक्ौ बाधो इष्टान्तासिद्धिखच, सखजन्यश्रावणश्चानस्य तकारलादि विषयलात्‌, नन्वस्तु सशब्दो मिन्लपर एव, न च तत्वमसिवाक्थाथप्रत्वचाप्रसिद्धिः, घटादि गोचरम्रत्यल- @q ॒प्रमेयलादिसामान्यश्लचणा प्रत्या सन्तिजन्यस्य तत्वमसि वाक्धाथेगोशरत्ादिति चेन्न, बाधादेव तत्वमसिवाक्ध- मो चरसामान्यल्लचण(णा)प्रत्यासन्तिजन्यज्नानस्यापि awafe- वाक्यमो चरतथा वाक्यस्य AY जनकत्वात्‌, न च सामान्य प्रत्या सज्िजन्यन्ञाने सज्निहितविषयप्रतियो गिकलौ किक- प्रत्यात्ते जंनकत्वाभावाश्न तस्य . प्रत्याखन्तिदारकश्चनकल- भिति वाच्यम्‌, सजिहृष्टविषयां रे खो किकप्रत्यासन्ते- ्विच्चमागतथा wel जनकलस्यावजेनो यतात्‌, न wofa- बद्धा wat aay जनयतौति केनापि ak wae,

२६५ ae चि्रतिबन्धकत्कर्पने च न॒ किञ्ित्मरमाण्मस्ि,

ag तहिं जमकपरसेव, न च प्रतिधोग्यप्रसिद्या साध्या ufafg:, weet ana इति वाक्ये सायं विषयप्रत्यच- आगक्ततवष्य प्रविद्धतलवादि ति Se, ava अमिचारात्‌, we

(१९९ ) चद्छमादते

तरिं खजन्यन्चान विषयप्रत्धखजनकलाभावस्साध्यः, fixe च प्रतियोगिप्रसिद्धिः, न च बाधः, विषयतातिरिकरूपेण खभन्यलस्य faaferarq, वाष्धप्रत्यचस्य विषयतारूपेरेव - तश्जन्यतलात्‌ खकरणएकल्व वा ॒खजन्यत्मिह विवितभिति चेन्न, wet ata wee व्यभिचारात्‌, wa तिं खमिन विषयप्रत्यच्जनकत्वाभावः, न च तकारत्वादिप्रत्यख् - 2७५ लनकलादाधः, BUM wf विग्रेषणलात्‌, aqaaqafxa प्रतियो गिप्रसिद्धिः, तयापि

शरष्द सपरा दि प्रत्यजनगके शरोरे प्रधिद्धिरिति चेश, aa-

स्यापि श्रौरादिविषययो गिप्रत्यक्ा दि विषयलेनाप्रसिद्धे- रिति. उच्यते, साध्ये खपदभ्भिन्नपरमस्त, साध्यप्रसिद्धिशच

Edo सामान्यप्रल्यासत्या सवेविषथप्रत्यचजगकेद्िये, म चोक्रवाधः, सनाथं विषयत्वावच्छेदेन प्रत्यश्चजनगकभेदस्य साध्लादिदि-

चस्य प्रत्याषस्निश्तसामान्याश्रयसवं विषयावच्छदेन प्रत्य sane, विषयस्य च खविषयकतावच्छेदेनेव विषयतया जनकत्वात्‌, A त Wat ada way व्यभिचारः,

१८१५ सखागोचरन्तिकवाक्यत्स्य हेतुलात्‌, weal ata cae anteefanay, श्रष्ठ वा खपदश्चनकपरम्‌, न सोक्रव्यमिचारः, पूववदेव हेतु विगरेषणात्‌, we at विष- यतानवच्डिस्दस्तिकारणतानिरूपितजन्यताअ्यश्चानविष- यप्रत्यख्जनकल्वाभावस्ाध्यः, Wea डेतुविश्ेषणाश्च न

aco पूरवक्व्यभिथारः . sy वा खकरणकल खजन्यलम्‌, भ

go

SHAS: | ( १९६० )

q Yamane, भ्ागप्र्यश्पदव्यत्यासेन खकरणक- प्र््चविषयज्ञानननकभेदष्य साध्यलात्‌ . Wy वा खगो- चरप्रत्यलाविषयस्भिन्ञविषयप्रत्यजनकलत्वाभावः, शरीरादौ

च प्रतियोगिप्रसिद्धिरकता, ग॒ च wae शरोरादिविषय-

acy योगिप्रत्यच्ादि विषयलात्‌ शाध्याप्रसिद्धिः, atrawaty- जन्यतेन खगो चरप्रत्धखविगेषणणात्‌, अ च साध्ये वाक्य atfeaa हेतुरिति प्र्यकरणश्न भवतोति वा विष- यतातिरि कररूपेण प्रत्य्जगकं a भवतोति वा प्रय चउजमकतानवच्छेद क विषयतातिरिकयावल्छटन्तिधमंकमिति

Goo वा साध्यम्‌, अरज waar विषथतातिरिक्रपदम्बाध- व्यभिचारवारणाय, एवश्च सखतोऽपरोचविषयत्वादेरनव- च्छेदटकत्वसिद्या इष्टसिद्धिः, एतेषु जिष्वपि साध्येषु वाक्यला दिव्येव हेतुरिति. विगौतेति, awaerfe- वाक्यजन्या तदगोषरा धोः पकः. खप्रकाश्तया Bia प्रत्यच-

४०५ लात्‌ बाधवारण्णथ साध्ये खविषय cam. वाक्येति, aera व्यभिचारवारणाय विशेषणं, वाक्धपत्यचवारणाय fare, वाक्येतरपदं वाक्धेतरमाजपरम्‌, तेन वाक्च- aaa खति वाक्धाविषयतं पर्यवस्यति . श्नतिप्रसश्-

केति, अ्रभिहोजादिवाक्धेष्वण्यपरोखधोजनमकलस्य agra

४ ९ ° साधनसम्भवात्‌, ` थया तत्त्वमस्या दि वाक्यजन्यन्ागलेनाप- रोचधौजनकलसाधनेऽतिप्रसङ्गः, ग तथाऽखादुक्रवयाप्नाविति बखवत्वमिति भावः. समत्वेऽपौति, खआापमाऽनुमानस्च

( १६१८) VRAIS

fe प्रतिरोधो दोषः, प्रह्यतुमानसय तु श्थापनाप्रतिबन्धेक- weary प्रतिरोधो दोष इत्यथः , वस्त॒तोऽस्त्येव विवच्लो- ४९१५ बाधकमित्यार नेति. श्रविग्रेषादिति, श्योति- ष्टो मा दि वाक्यव्याटन्तावान्तरोपाधेरभावादित्य्थंः . प्रव्य- चायं विषयत्वं तत्वमस्यादिवाश्ये fare, श्योतिष्टोमादि- वाक्ये तु तदभावाक्नातिप्रसक्ग इत्याह न चेति. aq कथं व्योतिष्टोमादिवाक्ये तत्प्रसङ्गः, अपरोखार्थविषयतव- geo Vinge तज्राभावादित्धनाइ तचापौति, श्रप- रोचाथे विषयत्वं हि श्रपरोचश्ञाम विषयाथं विषथकलत्म्‌, तथा च ्रपरोचन्नाने श्रापाद्यमाने श्रपरोश्वायेविषयत्वमपि खे वापादि तम्भवतौति मावान्तर fae दत्थयेः . पू्व॑षा- म्वदनुमानानामिह तु प्राद्यक्रार्यापन्तिरेव विपे बाधि- ४९५ केत्य्मुत्याप्य निराकरोति नन्वित्यादिना . वाक्यार्थ न्ानादिति, वाक्धा्यौ ब्रह्म, तज्त्रानादित्ययेः, नतु वाक्धजन्यं ज्ञानं विवक्षितम्‌ . उत्तरच ब्रह्मणि चेत्यादिना करणपरिगरेषाप्मरत्यवस्य विषयजन्यलसुपपादयति प्रत्य स्येति . अथेति, तक्चमस्या दिवाक्यस्यापरोकन्नामजमकत्व- ४ ३ ° रूपोदेश्यसिद्याथं मौ श्रयो गिप्रत्यचद्टन्तितिया सिद्धसाधन- वारणा्ञ्च साध्ये तत्वमस्ादिवाक्यजन्येति. श्रथेति, तत्वमस्या दिवाक्यजन्यतदयेमाचविषयन्ञानटन्तौत्ययेः, सि- दान्ते तत्तमसिवाक्छजन्यश्राब्दानुभवसंस्कारसदशृतमनो अन्ये सोऽहमिति प्रत्ये सतेन सिद्धख।धनवारण्णथन्ुवे-

CATS: | (tee )

vie बदुरेष्वरिद्ययं श्च तत्वमसिवाक्धजन्येति विश्वम्‌, तथा- Gifs, बरहमेतरविकयले काध्याभाकष् निदिकलाद्धेतो- सन्दिग्धलाल्तन्डिग्धा गेकानधमित्ययैः, न ॒चारुपदोक्ते मानसे wiswratifa were अ तिरेकनिखया उन्डिग्धानेकांगध- मिति वाच्यम्‌, चरमसे मगसोऽप्माणेलान्तकोतेनेवाख्यो क्षतवात्‌ .

४४० दा तत्वमसख्ा दिवाक्धजन्यश्चानान्यक्ामलं वा क्विकितम्‌. THATS fa, वाक्यातिरिकजन्यस्छापि ब्रह्मसारा- ITS VMI wea च तचजाभावाद्भेलभावादैव

न यभिचार इत्यषेः. श्रद्यापौति, श्ुतेरान्वपर्यसोक्षले- ऽपौत्यथेः . श्रयतेषौति, द गेति भगवानृत्सगत्कुमपर दत्य ज

४४५ काक्यरूपकारणस्य विवङ्ितित्वं खायुषश्ागञुख्थस्य दू गेखजा- Geary कुपशरब्दपरमाणश्र(्वःक्धानुरोपेन परोकश्चान wa दशेनवदनेकविभेष विशिष्टावगा energy wate te: + दह तु करणान्तरासश्भावात्‌ «Waal द एयक्करुणाले

गौ रवाखनख प इका रिलेगो पपन्तेरं्का राजन्यलेनं खुतिला- ४५० भावात्‌, wate द गशेनवाविनस्ादृग्या तिशयेभ प्रत्य चत्व- जुखेनं weulftare स्पश्यतीत्यनेन प्रत्य्चलसिद्धिरि- व्यचेः. मोक्षसाधनेति, “afrea सवयन्दगोनां विप्र- मो” दति अत्यलुसारात्तयोक्रमिति भाकः, “तस्मिन्दु- Bata” cafe भयते इति ea, प्रपर तेऽपि ल्धणाया ४५५. वाच्यलेन रूतिलग्भदत्यन्यवदहितसाषमतसार स्छलुरोसेम द गे-

` दं्मसमानाकारपरतौ चित्यात्‌. ननु wa थोगिपरल्य्ण्य 22

(tee )

चरमा डते

` बन्धजिवतकलाभावात्‌ कथं तेनान्ययासिद्धिरित्थबाह

४९०.

४९४.

४०४

यश्पौति, तश््तेमिथ्या (चं) शतबन्धस्यापरो चश्नाननिव्ये- लादयो गिप्रत्यच्मादायान्यथा सिद्धिस्यादेदेत्यथंः . नन्वखौ- किकम्रत्यचस्य प्रत्यदभ्वमा मिवतेकलाश योगिप्रत्यचशान्यया- शिद्धिरिति ute जो किकसज्जिकषेजन्यप्रत्यशच्यैव भमनि- वत कतया शाबष्दप्रत्यकज्यनागुपपन्तेः wel किकसज्िकर्षाज- न्यप्रत्यकस्य भ्नमनिवतेकले गौरवात्‌. तत्विति, अन्यच a चान्तर्भाव प्रयोजकत्वेन FAS प्रत्यचकर ल्य We SPAT प्रद्यचान्तभवस्स्यात्‌, न चान्य ब्रह्मा्मकविषयशष्दान्य- त्वन्तत्रयोजकलेन कुम्‌, तत्वमस्यादिवाक्यस्यापरोचधोजन- कलभ्याद्याणसिद्धेरित्यथंः, VSTY नवोनमः, WHT तावत्छतो- ate: “यतात्सादपरोच्ा"दिति श्रुतेः, aa साकादिति भ्ञानक्रियाव्यवधानस्य मिषिद्धतात्‌ घटा दिकश्चापरोकात्मन्य- ध्यस्तमिति, स एव तदपरोचता तदपरोच्ानुभवस्य तत्छन्नासु- भवस्येव तदधिष्टानात्मगो चरत्वात्‌, तरिं त्वमिव चटारेर- परोचतमपि सव॑दा स्यादिति Sa, प्रमादचेतन्यतादा- वयस्य Val WMI, Wawa देवद त्तष्यापरोकतादशा्धां सर्वस्यापि घटादिरपरोच्सयादिति निरस्तम्‌, azafeae- तेन्यस्यान्यग्प्रति भिन्ञतात्‌, अतएव घटापरोचलेदशायां रस- गृरुत्वादिकश्चापरोकं स्यादिति निरस्तम्‌, चचुजन्यटत्तेरषा- चवच्छिन्तचेतन्यानभिव्यश्नकत्ान्तव्नन्यायाएव saat चउताग्यश्जकलात्‌ सुखाथ्वच्छिश्नचेतन्यश्च इत्ति विनेवामि

SHAE A! (१९१ )

व्यक्तम्‌, तस््ानाटतषाशच्छध्यासात्‌, तहिं walfeaaaacte

४८० ष्टादिति चेत्‌ न, तचछानुदूततया शचमत्यकलात्‌, खरूपविगेवर

४८५

Bde

४८४.

परमत इव तजाणपेखितलात्‌, यथा संयुक्समवाये सत्यपि म घमदिरपरोखश्नानजनकलम्‌, VIANNA तस्यापरोख्ता- afar कलात्‌, ARITATY HA ual ucfaataaa- भिन्नम्‌, AUST ASA खता दाग्यात्‌ भवत्यपरोखम्‌, WTI- नापरोखतन्तु चेतन्यस्य खरूपेखेव टन्तेलपरोचा्थं विषयत्वम्‌, न चापरोखाथंविषयलमेव न्नानस्यापरोखलवद्धेतन्बटन्तिसाधा- रमिति वाच्यम्‌, Saas सुखसा शात्काराभावत्व(कारला- भाव) प्रक्ात्‌, अतएवानुमित्या दिनापरोषः, शिङ्गादिज- न्यहृत्यभिग्यक्रचेतन्यस्ा्यभिश्नलात्‌, न च यो गिप्रत्यचस्या- मत्य्लप्रसङ्गः, तच्याणुह्त विद्यमागपदाधे व्यवहितेऽपि चकु रादिसम्भमयो गशमवेन विषयचेतन्धामिग्यक्स्स्वात्‌, अवि- अमानेऽगुङ्खते न asaya, किन्तु योगाराधितप- रमेश्वरोपदे श्जन्यन्परोखम्‌, अतएव योगिनां ग्यवडहितायक्नाजे ष्यानादिकमयेवद्धवति, धमंविगरेषजन्यन्नानाभाखो वा, नन्वे- वमपरो डाथेविषया सुभितेरप्यपरोचलश्यादिति चेत्‌, सत्यम्‌,

Maan अप्यपरो चविषयिश्या अपरोख्त्वास्‌, अतएव पवं-

॥ 8 ®. ©

ata अ्रलुमितिश्छालात्करोमोत्यनुग्यते . गन्वेवमरद्ाराद्य-

तिरिक्रात्माजुमितिरष्यपरोखा स्यादिति चेत्‌ यद्यप्यपरोखारथं- विषथत्वमाप(पा)शते, तद्सिद्धिः, अ्रथातुमितिदिषयस्य aw साात्करो मौत्यमु भव विषयलन्तद ख्येव चेतन्यं, साचात्करो-

( ९.७ )

-चद्छमान्ते

मोत्यसुभवात्‌, न चेवमनुजिनेरपि जाक्रात्कारतच्चातुभवप्र- शङ्गः, VIM विवयश्नानतवच्दाच्यसुह चनान्नलात्‌, चटादि-

विच्चेल्रियजन्यज्ञानेप्तो ऽतिरि ऋकाखात्करारताऽननु भवात्‌ . म तस्ेवमलुमित्या विद्या निषटन्िप्रसङ्गः, दहातिरिक्रातमानु-

जितिगो चर सा चिदिषयाश्चानाभावात्‌, yaeafarar-

sree मिन पिवचानुमि्या निष्टश्यससवात्‌, दद्ध सत्य-

१.९.

# ९५

। ॐ

were ब्रह्मणि fran पचसाश्या दि वेगिष्डकिवि- याजुमितिभ sara, तश्चमश्यादिवाद्यसन्निघात्रेव “तस्य तावदेव चिर, यावन्न विभोच्छ''दति aaa “बेदान्तवि- न्रालसुनिञ्धिलार्या"दति avan च afar सुक्ति- AMMA. न चेवमाक्मातुमितेरपि ENT कवडहारपरसङ्गः, प्रत्थदश्व हार ण्ये RETA, ज च श्रचुराद्रा fava THAT, चात्मानुमानं इन्यत सिद्धा चरोकताविचिद्टाध विषधतच्रा रेत्ष्डरपरोचम्‌, ग लयस्याप्ररेाक्ताचां निमिक्म्‌ः. चचुर दिकन्नर्वा परोच- तास्राखचोजक्र सि््तेनेव. विप्रेण तक्माजमो च्रनरोऽपरो च HU, तस्मा न्त्तमस्मा दि्विाख्छजन्छन्षानन्नं Tre, Bere विष्य उघन्चानवत्‌, तत्वम शिवाङ्गा विषय- gmat, अविश्चानिवलकलान्‌, aafaqaay, म चे न्डिखजत्यतलसुपाधिः, लद भिनताजम्दमत्ध खे सुक्लादि प्रत्ये दश्रमव्लमस्मेति MT च AMAA, म च जन्यन्चा-

we Grenada इ ङियनन्यलनु पाभिः, ज्ञन्पन्नाजपरोले

VHASMRRE | “(79a )

सिङ्गलन्यनवश्नस्रा्यग्रयोजकनत्नात्‌, wcsuffqaae, इकावपरोचता(कार्य)कूप्रतलन सस्य परोखलाभावग्याभेख, ४२१५ अतएव त शब्दाजन्यत्वसुपाचिः, war लश्वम्िषाक्याद- प्ररोच्वामाभावे श्चिश्चानिरटश्यमावाशशटनिर्नेोखप्रशङ्गाचेति. अचोच्यते, शअस्तितात्रक्लोके MMU परोकलव्यवदारः, AY धद्यधेमवमपरो्नं त दिश्चयस मिन्रन्धन एष शाते त्वार इत छेत, तद देवदत्तेन सातात्किचरशाकथटरविषचयकगाब्द - ५३० WA VIHA जाते तदुभंयपे TAMIR श्रपरोख- BTW, Ba प्रद्यपरोलाभ्रविषच्ावणिब्रन्भमो्ञाने Tea tf चेत्‌, waaay feafeny ्ाच्रयप्रतिसम्बल्विनङिं erase, नाद्यः, श्धौकिकानास्रमाचषंयो अद परत्नौतानपरि चाने शऋअपरोख- १.३६. By. म दितौयः,. whey शा कथश्नम्बन्ध्य- प्रो डाभिश्रलन्तद्धिति क्क्‌ न, aga Wena इृकल्यवक्छिकरामसतेकतेतन्यस्व fara ieee प्रतीतेः, ` तस्पल्छास्रयममनन्ध्यपरोलग्तो तिविशश्रवसेव तदिति वाच्यम्‌, लश) WEARS, ऋचं तु तल्लिवन्नं वाच्यम्‌, ug: fag srs afgrenmareRareiecieaa, चर्याप्ररोच्छभ्रके द्वजप्रक्रारे फार्थाषते च्छन्रित्ाच्यमिति गोर- कन्‌ , यदुक्रमपररोचलं ऋनमनश्रातयाद्धिप्र क्ुमप्रकय- frarignds शाने तस्ाश्चमिनि तन्न, sift निवेकम- mwa, aft sate अवि्नानिस्िष्नपरोऋनं किथ्ि- ४५४. इशक, Wares AHIR कदनदय परतो येत, र वित्वन्तु

( १७४ ).` चगहमाशते

भापरोखलम्‌ धटो भ संविदिति भेदप्रतोतावपि घटोऽपरोष इति व्यवहारात्‌, यदि च व्यवहारबस्ादिशिव्याजिरक्रमपि किथिदर्थःङ्गगोक्रियते, तदि न्ना एव तदिष्यताम्‌ . ag यदि प्रतथखश्ञानविषयत्वादिषये प्रत्यचत्व्यवडहारः, तदा सामान्य परत्यासन्निजन्यन्नानविषयलात्यरमाणरपरोच्च इति व्यवहा- रापन्तिः, ween काश्ोखन्पदाथंश्जानतः काशखन्पदार्थ- शानामौत्थसुभवतः ATMS: पदारयोऽपरोखद्त्यमभवप्रसङ्गः, न्धस्य शाब्दं शनो कुख्यानुभवमतुभवतश्छयौकुष्यमपरोच्मित्य- सुभवापातः, तथा दण्डययमासो दित्यनुभवे 2 वदन्ते दण्डो-

४ ५५ ममेदानो,.मप)न्परोच इति व्यवारप्रसक्ग cit चेत्‌, a

४६०

तावत्परमाणवापरोच्धय ॒व्यवदारापन्तिः, लौ किकेस्तज्छा- मस्य सज्िहितव्यश्षतिरि क्रपर माण्वादि विषयल्ापरिज्ञानात्‌, तत्परिज्नादण्णन्तु विदुषाश्भवत्येव व्यवहारः, नापि ante पदाथः (wate दति वा शौक्धयमपरोदमिति ATI, Ws खयस्प्रकाश्रतया तदगुग्यव- सायाभावेन WM तचाप्रस्यान्निलात्‌, प्रत्याखन्तिपद्धेपि ATT प्रत्यचलव्यश्चकस्य ATT प्रत्या सन्तिजन्यलस्याश्चानात्‌, अतएव र ण्डां प्रपि न Ream, किञ्च तवापि प्रत्य्ल- wafer सत्वाहण्डच चुवा जानामि प्रत्ये जाना-

५९५ मौत्धरुभवरस्ात्‌, यदि चेषटापन्िखदाऽख्माकमपि तुखम्‌,

Varn: wae: Tay नेति यवहारोपि acs प्रत्थासन्तिज- SHG व्यश्चकस्याशन्चामारेवद वत्‌ खतश्परत्यद्विषय- ल्वाभावादया देवदत faye qgemgend, fay

# < ४

चर

८

५९०

SHA CATA: | ( १०५ )

wera यदि चजन्यन्नानविषथत्वं श्यात्‌ तदा दष्डेऽपि तत्सच्वाहष्डो ममेद नो श्चाख्व इति ववर पत्तखाशवल- मप्यपरोकलवत्‌ श्ञानाजिबन्धमन्नेवायेगतं Pars स्यात्‌, किञ्च वह्किमसुमिनेामोतिवत्पवंतमनुमिनेमोत्यब्यवडहारा- द शुमेयत्वमप्यसुमिति विषयलादन्यब्यात्‌, तस्माज्छानगत- मेवापरोच्छम्‌, “वस्ा्ा "दिति श्ुतिष्ठ खप्रकाश्रतादि- VAM, सादिति घटादाविव ज्ञानान्तराधौन- arama निषेधमम्भवात्‌, किच्च यदि खन्नानुभव इवा परोख्तामुभवोपि तदषिष्टानात्म(क)गोचरङ्स्वात्‌, तदा खत्व- वदपरो वमपि निष्यतियो गिक स्यात्‌, अतः कञ्िश्मति कदाचिदपरोखङ्धचित्रति कदाचिन्नेति न खात्‌, यदणेकम- पराच्ाथं विषयत्वं ट त्तेरयरोखत्वमिति, तजा परोत मित्य- स्यापरोरब्यवहार aaa Ay, तथाच प्रत्य्ग्यवहारस्त दद्दियन्यमाजगोषरतयति खवचगविरोधः, न च नेदं खो किकव्यवदार निबन्धनम्‌, किन्तु परोरुकव्यवदार निबन्ध- गमिति वाच्यम्‌, एतस्य नेयायिकाश्यपरो ब्यवहार निबन्धन- लाभावात्‌, ग च लन्षमयपरोचकब्यवहार निबन्धनम्‌, az far- मतपा रिभाषिकम्रत्यश्चतल्वसाधनेपि छभयसन््रतिपन्नापरोच्छ- निष्ठस्य saz भिमतस्वापरोब्यवद्ा र निबन्धेनस्य weet असाघनेनार्यान्तरतवात्‌, म च घवंजापोदमेव व्यवहार निवन्ध- मन्न तु तदमिमतमिदग्ग्राब्दन्ञानेष्यस्तोति साध्यत इति वाश्यम्‌, खो क्िविरोधादेरंगतिलात्‌, faq किमजापरी- सायं विषयत्वं साध्यते, उतापरोकतादाव्येनाध्यस्तायेविषय-

( ६५९१ ) चयार

लवम्‌, आये पि HEU elas FUR त दिषयलं ख। थते, उता-.

सिद्धे, नाद्यः, सिदधसोधनात्‌, न fe aeaerferme

wefaraa कंचि दिप्रतिपद्यते, way fate: धशः, aw

५८६ ब्रद्धाविषथलस्ये fagarzyties साधने पथेवस्यतोति चेश,

arnruatfennts aaa fagatq, अन्यश्मति साध-

जपि fagaranas, नेयायिकादिमिरपौश्वरष्यापरोच-

लाङ्ोकारात्‌. गतु ेस्खकौ यापरोंश्चामविशयत्येनाष -

रोचत्काङ्गोकारेपि खरूपत श्रापरौच्डननाङ्गो शतमिति चेत्‌,

` € ° ° तक्वि््टादावापरो च्छण्तादु ग्न्तेर ज्गौ छतम्‌, अरतस्साध्यविक-

लोदृष्टान्तः, चटाद्चचिष्ठानचेतम्यांशरमादाय खाध्योपपादने

waa श्रपरोखवसिद्यनिद्धिग्यां बिद्धसाधमसाद्यकेकण्ये . न

दितोयः, बाधात्‌, किञ्चानाटतंसा खि चेतन्यमिननतं अद्या

परोच्छयम्‌, लदा BY दति WHS चण्रस्कूपस्य ज्ञाततवेपि

qe तदमवधारष्ण्मकमिति नान्ञागनिटृत्निरिति वयाभिधा-

नात्‌, तज चश््रस्यानाटतसाच्भेदामाबेका परोच्छाभावान्त-

दिषयकच्नानस्याप्यापरोच्छमनुग्धयमानस्भच्येत, अनभ्यासदश्रा-

AMAA SUAS CISTI TA ऽनक्धारणला-

क्रो कारात्‌, तश्मारावरणा निरन्तेस्खखापरो चतन्नखादिति ..

दति ओवाधूलक्लतिलक श्रोनिवासा चायपादसेवास्मधिगत-

-परावरतत्वयायाव्येन तदेकदेवतिनं तश्चरणपरिचरणपरायणटन

तल्मसदलममहाचायांपरनामश््वैेम रामानुजंदासेने विरचितायां WAZA यास्यायाच्चष्डमारुतास्थायां

ड्द अन्यप्रल्यलनङ्रस्सततमद्छन्यः ॥

Padumawati, Faso, 1-4 @ 2/ as

५५ oa Re. 8 0 rigista Parvan, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each .. = « 1 14 Prakrita-Paingalam, Faso. 1-7 @ /6/ cach ot ^ ~ ~ 40 ` Prithivirdj Rasa, (Text) Part 11, Fasc. 1-6 @ j6/ each = = म, ae ae Ditto - ` (Bnglish) Part I], Fasc “ wer «ws 0 22 ` Prakrta Lakeavam, (Text} Fase, ३ —,., ave ; PES - 8 ¢ Paracara-Smrti, (Text) Vol. १, Faso, 1-8 श्नः IT, Faso, 1-6; Vol. TII, = Fase, 1-6 @ /6/ each ee id ta न्ड. 8 Paragara, lustifnies of (English) .., aa v1 O - 13 Prabandhacintémagi (Hnglish) Fasc. 1-3 @ /12/ each ` =+ 3: 4 "Sima Véda Samhita, (Text) Vols. I, Fase. 5-10; Li, 1-6; tll, 1-7; 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fase ie oc ae = <6 त hya Sitra Vriti, (Text) 798८. 1-4 @j6/ecch `; «1-8 | - ~ (0961) Fasc. 1-3 @ /12/ each =, "> - 2 4 = 319१५१४ Kriya 90०५1, Faso, ~~ « <i - 24 Sueruta Samhita, (Woz.) Fase. 1 @ /12/ न >= & *Taittereya 8१८२, (Toxt) Fasc. 14-45 @ /6/ each a es. aa _ Mandya Brabmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each =-= ‘Prantra एक (English) Fasc. 1-2 @/12/ =, er Tattva Cintimayi, (Text) Vol. I, Fasc, 1-9, Vol. If, Faso. 2-10 ol. II, Fase. 1-2, Vol. 1V, Fasc. 1, Vol, ए, Fasc. 1-5, Part 17, Vol. il, Fase. 1-12 @ /6/ eac ९: क; टु „, 14 _ 4 Ta bigama Sutrom, Fase. 1-2. vas ae: ow» 9 12 Trikanda-Mandanam, (Text) Faso, 1-3 @ /6/ iS Se Upamite-bhay 2 (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each Pee > S ` ए ७89६ 6 8851 xt and English) Faso. 1-6 @ /12/ ~< i & 8 eer Vallaia Carita Fasc, 1 oe eve -9 6 ,. Varabe Pura a, Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each ... RAE sx S 4 ~~ Varsa Krya Kaumudi, Fase. 1-6 @ /6/ 2 4 ` . *Vayu Puraya, (Text) Vol, I, Fase. 2-6; Vol. II, Faso. 1-7 @ /6/each 4 8 fe Seale a ey i soo i Parigata, ४8.86 1-5 eee tes tee 1 14 4 णो. उपय, (Text) Fasc. 1-2 @ /6/ each axe ae ww 0 _12 ivadaratniksra, (‘Text) Fasc 1-7 @ 16 each क । yy eee ee ॐ 19 (क iya Purans, (Text) Faso. 2-6 @ /6/ ,., अ coo. kd 48 Ri । Vrhat Svayambhii Parana, Fasc. 1-6 = अन =. Fee | ६ Bl Je Satie Tibetan Series. ‘Pag-Sam Thi 8479, Fanc. 1-4 @ 1/ each ca fl 0 her-Phyin Vol, I, Fase. 1-6; Vol. II, Faso. 1-8; Vol. III, Faso. 1-6 4 13 0 Rtogs brjod d Akhri 8’if (वभ. & Sans.) Vol. I, Faso. 1-6; Vol. II ॐ 980, 1--6 @ ae . 10 ® a ^ Arabtec and Persian Series |. *Alamgirn&insh, with Index, (Text) Faso. 1-13 @ /6/ each .„ 4 14 Al-Muqaddasi (आष्हाःश्‌) Voi. 1, Fasc. 1-8 @ /12/ 3 es Foe Ain-i-A » (Text) Fasc. 1-22 @ 1/ each न 22 0 9 lish) Vol. I, Fase, 1-7, Vol. II, Paso. 1-5, Vol. LIT, | , ` 2880. 1-5, @ 1/12/ -: a HE 29 + + Akbarnémah, with Index, (Text) Fasc. 1-37 @1feach ,,. Oe’ Rea 9 0, English Vol. I, Fasc. 1-8; Vol, II, Faso. 1 @ 1/ ९६०४ .. 9 9 Beda Bibliography, by Dr. A. Sprenger 0 ~ न्व idshihnamah, with Index, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each | eri ee oe ` 48 व ogue of Arabic Books and Mannsoripts 1-2 2 0 7 Catalogue of the Persian Books and Manuscripts in the Library of the __. Asiatic Society of Bengal, Fasc. 1-8 @ 1/ each 2 -9. i wr ot pied of Arabic Technical Terms, and Appendix, Fasc. 1-21 @ ras Sep ( eack ०५ we 3) 9 `, Parhang-i-Rachidi, (Text) Fasc, 1-14 @ 1/ each | 14 9 Vibris १ Or, Piasy’s list of Shy’ah Books, (Toxt) Fasc, 1-4 @ /12/ iat 3 © Futih-ush-Sham of Wavidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each = ६ D oem » = of Azadi, (Text) Faso. 1-4 @ /6/ each aie 8 VENA man, History of the Persian Masnawi, (Text) Fasc. 1 ete ! ॥ ~~ History of tho Oaliphs, (Wnglish) Fasc. 1-6 @ /12/ each Sen 8 Saas ipa amah-i-Jahingiri, (Text) Faso, 1-3 @ /6/ each eh 4 2 | 4११०४, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ /12/each _... 38 ५ क iz-ul-Umara, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. ए, Fasc, 1-9 ; Vol. 111. 1 10 ^. “9 Index to Vol. 7, Fasc. 10 11; Index to Vol. II, Fasc, 10-12 ; Index ates to Vol. 177, Faso: 11-12@ /6/ each ५१, ० 28 2

-Maghazi of Wauidi, (Text) Fasc, 1-5 @ /6/ each oe Leck ae “ig कम ‘other Fasciouli of these works are ontof stock, and complete copies cannot

i vasa GOOgleyy

च 7 | ~ 1 न 4 t ~~ AP ५ ११ 2 `: >» नि त

॥

^

BLISHED BY THE

ae क ~. अ -~-------न-

~~~

८ । त) ate । । +

११ . ॥ :

— oe

fTA-PwWETKA,

é

ORDA re ae ई 4 writ 1 | : STARRY ENTITLED CANDAMAMTA

` भ + च B श्र ।

+ ORIMAN-MABA-CARYA. =.

|

:

। । < “nS oR yp HBO Bie = | | |

।

।

।

।

|

|

।

disse BP. ANANDACESREU Vibyaveyon, ४1८8494) War 34 पकप, ८.१.४४ A ~+. 04 ty FASCICCLUS 1

~~ —

PPP Ot tO

ष a {2 Al wy

PRINTED aT VHB BAPPIST MISSION PRESS, AND PUBLISHED BY¥ THE

ASIATIC 8061875, 57, PARK STREET,

1905.

9.१३ a ee ee ममरस स्मः 9 ष्ट 7 नि ^ 7 > १ fo debe # e+, q ra 4 ae ~ ay री - - 9 ~> » 3 = ३ : ष 0 < 1 । ar i + (> | ¢ ~ नि ¬ - + © oO e ¥ ae Digitized 0/५ उ ९) 3 ॥ ५ ~$ 3. zy cre) + क्म, ~ ट = a चं ^ *

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

frsiatic SOCIETY OF PENGAL,

No. 57, PARK STRERT, CALCUTTA, AND OBTAUNABLE FROM | THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & OO., 46, Great Rosset Street, Lonpon, W.C., anp Mr. 0770 Hanrassow!:, BooxseLuger, LEtPzIG, GERMANY.

: 9 ey et

[9 + el ie Complete covies of those works marked with an asterisk © cannot be supplied—sume भीम of the ०८1८९५1४ being out of stoek. BIBLIOTHEGA INDICA.

Sanskrit Series. ^ Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ 5५2 * = ,,, Re. 1 & Advaitachinta Kaustabhe, 286. 1 =... sige 4 „= 0 6 ®Agni Purana, (Text) Paso. 4-14 @ ;5/ each =, 4 2

Aitarya Brahmana, Vol. I, Fasc. 1-¢ and Vol. पा, Faso. 1-6 Vol. III,

Fasc. 1-6 Vol. IV, Fasc. 1-5 @ /6/ ie sai ०. = Ant Bhisyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ५4९ न we ६ 44 Aphorisms of Sindiiya, (20118) ) Fase. 1 ve OO AP Agtasabasrika Prajfiipsramita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each ६ <2 4

1 14

Agravaidyaka, (Text' Fasc. 1-6 @ /6/ ९860 = ,. Avadana Kalpalaté, (Sane. and tibetan) Vol. I, Faso. 1-5; Vol. Ii. Fase. @ 1/ each i sed sis *Bhamati, (Text) Fasc. 4-8 @ /6/ each (9 43 Bhatta Dipika Vol. 1, Fasc. 1-3 oes ५०१ sie Brhaddévata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each aa ca Brhaddharma Purana, {Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each oe sat Bodhicaryavatara of Cantidevi, Fasc. 1-2 i as Catalogue of Sanskrit Books and 288, Fasc, 1-3 @ 2/ each 9४४

[,

0 ४ Qatapatha Brahmana, Fasc. 1-7 oa 10 Catasahasrika Projnaparamita, (Text) Faso. 1-65 @ /6/ each on 14

®Caturvarga Chintamani {‘Text) Vols. 11, 1-25; III. Part I, Fasc, 1-18 Part II, Fasc. 1-10 @ /8/each = ,,, $ ५ . Catadnsani, Fasc. 1 vice Catasabasrika-prajna-parimita Part I Fasc. 1-5 @ /6/ ae Olokavartika, (English) Fasc. 1-3 ee

aad

PBS ९, CO Bm bt et & be ON ns mw SO bet OY © OD bt et et CO | ee

*Qrauta Siitra of Apastamba, (Text) Fasc. 4-17 @ /6/ each ८ 4 Ditto Vankhayana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. If, Fasc.

~4, Vol. III, Fasc. 1-4 @ /6/ each ९०७ ‘a 11) Cri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6; each... os ee 2 Dan Kriya Kaumudi, Fasc. 1-2... = ae 2 Gadadhara Paddhati Kalasara Vol I. Faso. 1-5... ००९ oy 14. Kala Madhava, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ... 20 5 4 ४ Kala Viveka, Fasc. 1-4 .. sia ०० ` ve & Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12; each = ` ४२ sb 8 Katha Sarit Sagara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each wai ae 8 Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each = ,,, oe oe G Lalita-Vistara, (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each Ses (१६ 4 Madana Parijata, (162 ४) Fasc. 1-11 @ /6/ each 2

moe: Didar) peeo pody ees, (Text) Faec. 1-9 & Vol. I, Fasc. 1-7 @ /6/ eac ॐ he Manutika Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ eack Markandéya Purana, (English) Fasc. 1-6 @ /12 each : et *BMimamea Darcana. (Text) Fasc. 7-19 @ /6/ each a + Narada Smrti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ Sis “it Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-5 @ /6 *Nirukta, (Text) Vo}. 111, Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ cach Nityacarapaddhati Fasc. 1-7 (Text) @ /6/ ahs व Nyayabindutika,(Text) .. ८ क द Nyaya Kusumaijali Prakarana (Text) Vol. J, Fasc. 1-6; Vol. LI, Faso. -8 @ /6/ each is = ee sit

@se

CN om ®= Ph OD eo

ee m

ate f

EDITOR’S NOTE.

The learned ‘work, of which the first Fasciculus is now published, was composed by the greatest authority in this line, after Cri Ramanuja. The Commentary is a labour of love by one who was the author’s warmest admirer and the most ardent student. I need hardly mention that, in ven- turing to submit to the public this first instalment of what may be truly described as a marvel of learning and of reason- ing, the editor has the satisfaction that, so far as circum- stances permitted, it has passed through the hands of Criman Mahamahopadhyaya Cri-Rarga Chariar, Echambari Tiruven- draburam Catavadhini Crinivasa Chariar, and Tirumanjalam- padadur Narasimha Chariar.

That their names are a guarantee for accuracy, and that, without their services, the editor should have despaired of ever accomplishing even his minor task goes without saying. The editor’s special thanks are due to Criman Narasimha Chariar who, being near at hand, has been most useful.

हरिः शाम्‌ |

Wee दयवदन पर्य खे नमः |

श्रौ मते भगवद्रामातुल्ाथ नमः |

Maar निगमान्तमहादेशिकाय नमः |

TACIT |

— en EEE

ब्रह्मशब्दश्त्यनुपपत्तिवादः WTA: |

ओोमान्बेहटनाया्येः कविता किंककेषरौ | वेदाग्ताचायंवथीमे सन्निधत्तां षदाइदि ॥ समाषशहारसाननां प्रतिपदम्डचां धाम यजुषा छथः प्रत्यूहानां शदरिविततिर्नधजञ्धे; | ५ कथादपचुभ्यत्कि कथयककोलाइरभवं दरतन्तर्ध्वान्त इयवबदन BIT WHE: ॥ इ दू स्रयमसम्भवत्क मतिजाशकूलकषाः म्टषामत विषानलज्वलितजोवनोवातवः | रग्धम्टतमच्चर यतिपुरन्दरब्यो क्थः १० चिरन्तनरसखतो चिङ्खरभन्धथेरम्भिकाः ॥ 1

R was eat

प्राचीसुपेत्यपदवों थतिराजड्‌ (जुष्टां तक्छन्िरृष्टमपि वा ( यक्किञिदन्यदपि at) मतमाश्रयन्तः । प्राज्ञा ययो दितमिदं षएएकवत्पटन्तः प्रच्छलवो द्ध विजये परितोयतध्वम्‌ ॥ १५ वादाइवेषु fay बेदमागेविदूषकान्‌ । प्रयु्यतां शरश्रेणौ निशिताश्तदूषणौ a तच aan, विचार विषयत्वेन qa BAI | परोक्ता ब्रह्मशब्दस्य ठत्तिर च facet निर्विशेष ae ब्रह्मशब्दस्य कंचिन्यस्य(टत्त)वमस्ि न वा, ९० नचेद्साधुत्वापत्तिः, साधुत्वस्य भिथ्यालमभ्युपगच्छताम- साधुलमिष्टमिति चेत्‌, इन्त तहिं श्वगब्दासाधुतवम्‌, साध्वसोधुविवबेकाभावे च शतं साङ्गोपाज्गवदेः, सुख्याधे- शल्यस्य ॒तन्दूलटृत्यन्तरे लििङ्गत्वेचासम्भवति कथं कचिद्‌- बोधकलमपि, नश्च साद्धेतिकोऽयमपभंशो वा, येन २५ वाचकत्वाभिमानाद्बोधकलं स्यात्‌, यस्यायमपभंशग्शङ्नेत सोऽपि तया ठत्तिविकल्येन flea, aq agers महिमा, यन्मख्याथेविरडेऽपि faa aqua ब्रह्म बोधय- तौति, तदिदं वन्ध्यायाः wham, सुख्यारथसंबन्धिन्यसुख्ये इत्ति fe waur, तदभावेऽपि aati भवानेव भाषेत, Re fastaveriqen Wa were तमथं aguatfa सोकर येत महा मौमांसकेन, कोहिलदुक्षन्यायवित्कुजापि win anwar, सख्याय शल्येन ay लच्छमितिवदता

नद्ाशब्दतुच्यनुपपत्तिवादः TIA: | |

तदपि भुखान्तरेण संटतिञुखे fafery, अ वाश्चवादाख वाश्यवारेन निर सि्यन्ते; रसि जेत्किमन्यसमिन्‌ विचार विषे

१५ वा, mu, निनिंमित्तले पुनरसाधुलापातात्‌, यद्च्छा-

४४.

शब्दोऽपि fe खरूपनिमित्तकण्शाखन्नेश्शिचितः, न चायं सः मानाभावात्‌, निङ्क्रिविरोधाञ्च, निमित्तत्वे च यः प्रत्या दिव्बस् प्रयोगः स ब्रह्मगुणले शयो गारौपचारिक wee, अनुटत्तस्य wafaece निमिन्नस्या सिद्धः, इहव रेइणएतवमाचस्य Teel दि ग्रब्दवद तिप्रसङ्गिलात्‌, अ्रनेक- श्रक्रिकर्पने गौरवात्‌, खोकोन्तरडशत्वादि ave तु भगव- HAT (न्याया) दुपचार इारतात्‌, अन्यथा गौण्टन्ति- Waa, यत्साचादपरोकं (तद्र) ब्रहेति विगरेषणश्चान्यना- मुख्यतां वयमक्रि, “त स्िश्ेव ब्रह्म्रब्दो सुख्यटन्नो महामुने” tf च adit, “द्व ब्रह्मणो वेदित" दव्यादिकमपि “जो फएितेजां सि a qiq” इत्यादिवन्मुख्यासुख्यवञुच्चयाभि- प्रायम्‌; न दितोयः, शुद्धो पडितविकश्पाखदलात्‌, न हि निर्विगेषतयाभिमते शुद्धे “रदति dead yen निमित्तमस्ति, धिष्ठानलेन सर्व विवन्नैमृखतया च तत्या- दिति चेल; तच्च तदुभयानभ्युपगमात्‌, Haye सुक्रावपि तद्योगात्‌ Gata ge, उपलक्षणं निवंचनमिति oa; विग्रेषणणर्थत्रे बाधका(धा)भावात्‌, “तस्मादुच्यते परं agi’fa प्रन्तिनिभित्ततयैवटटइ्नादिशरुतेः, ““ररत्वार्‌रुहणलाख तद्‌- बरहमह्यभिधौयत" इति way, “गोलाभिन्बन्धाद्गौ”रिति-

४ Wasnt

५५ वत्‌ ; WR व्यावहारिकन्तदेभिष्यम्‌ ; कथनं ZETA: ; meta वद्भाराव(गाद्यत)गम्यत इति चेत्‌ त हितनसुस्यम्‌ sufenqefats way श्रुतिषिद्धखाभाषिकसावन्या- युपड्ित (पेत) लविवचायां खमतविरोधादपाणः, खानि- मताज्ञानादिदोषोपरितलन्वनाकमलेन्गमभरौ तमस्मातेमषो च- सेति qrafaat, तच च एदे परे ब्रह्मणि भिदेषभव्यगण- विथिष्टविषथभगवच्छष्दसुख्यटृमिनिरक्रिविरोधः, “परम्‌- ब्रह्यपरन्धामपविने परमं भवानि" ति wage,

` पवि परमभित्थादिषमभिव्याहारवेथच्यै (ae) च। जनिर्विजचैषसकणायान्तु ष्ठति ने कथच्चिदपि सम्भवति; ९१५ eaten गुखा भिधागरूपलान्स्या इति, पूर्वा परादि- विसंवादाद्च न कुजापि निगंणसिद्धिः, शपिचाविद्यानि- टस्ययंमिदन्नातव्यमुपदितन्निरूपाधिक बा; Wes तच्वा- वेदकतटसथ खरूपशच्णादिभिरपि तद्‌ यदणादविशिष्टब्रह्म- रिद्यप्रसिष्ास्मदिष्टसिद्धिस्ष्यात्‌, स्याचचातत्वन्नानादेव मोच-

oo सिद्धिः, wa भिथ्यालेनेव यक्माभिरङ्गोकारात्‌ ; द्वितये लतड्ात्पनञेन तदु(कटत्योह्वयोग एव, तल्लल्ितन्तत्जिभ्राखते लच्छते ओध्यते चेति येत्‌, तत एव निर्विगेषल्कनह्मणब्दाद्‌ ` भ्लु[तत्वलचितलश्रो धितलशिद्या जिन्लाषाद्यमपेचास्ात्‌ ; न

ष्व जिन्ञासादौविधिः, शअहष्टाथलाभावात्‌ ; येन पिष्टपेषणं ७१५ सहेम, निपा धिके ब्रहमशन्दटन्तिमविदुषः प्रतिबोधेन सवं ` सार्थमिति चेत्‌; किम्मख्यामन्यां वा, पुवेचप्रष्ठतन्याचातः,

Ae ®

Weary aS! प्रथमः | । ह

सवस्योपदितभुख्यटन्तिविषयगोधनोपशोणलवात्‌, शअनुपडि-

तेडि शशणाभेववद मि, अमिधानाक्गीकारे वा कि सावं व्यादि विशिष्टपर ब्रह्मा भिधानप्रदइषेए ; sare “अघोरो त्यादि वैघब्यम्‌ ; ABUT सुख्या्थमधौरोलयक्तं शच्याये- खचणो पदेग्रष्य Waya:, लच्या्यमधोरोति तु निरङत्यानम्‌, कारणाभावात्‌, भुख्याथेबाधादिनिखयपूवंकलादसुख्य- (ख्याये)टन्तिविन्पेः, तज्िखयस्य चार ततः प्रागसिद्धेः, तत्सिङ्धौ वा नलिविग्रेषावगमे किं van ्रह्युश्वा वा;

८५ मुख्यायेवाधोनिचितः, श्या येविगरेषख न विदितः afar

अवसरे warey, ana, किं प्रत्यक बाधः, किंवासुमा- नेन, श्रय तर्केण, Waar तादृगरेनागमेन ; नाद्यः, wha प्रत्यच्वाधायोगात्‌, न fetta ठतोयौ ; ware aa- are च निव्यागभेःस्यर्धितुमशकेः; न चतुथः; न रंहति न ङंहयतौति च वाक्याग्तराभावात्‌, निग णदिवाक्येलस्षिद्धि- रिति चेत्‌; तथापि fae: प्रस्नः, तेरेववुभुख्ठित बोधात्‌; 4 च acta (ततोऽपि) afefgatan, अरविर्द्ध विषयसिद्या तेषामप्यान्यपयंस्य वच्छमाणलात्‌ ; ञ्जापातविदितायश्ति- विप्रतिपक्यासन्दिदानः कौोदश्तं ब्रह्मशब्द विवचितमिति

ey wert चेत्‌, नेवम्‌; तरखसखरूपलसछशाभ्यामपि

कारणत्वे लचण् विषयाभ्यां सन्देहस्येवस्था पनप्रसङ्गात्‌ ; न्‌ चख निर्विशेषं सविशेषं वेति बिष्ट शतोलगत्कारणएल्वौ हा मिविशेष- afayafquq, श्रपि तु सवेकार णत्वा चिप qane-

q wazauii

विदादिगश्रब्दकण्टोक्श्च water इृ्त्वमेव निर्धाथंत ; १० ° नन्वविदितसुख्यलच(लाचणिकविभागः ज्िवयोसुसुचुभि- fire ब्रह्मेति सामान्यत sory तल ए एच्छति, wag छत्र विद ब्रह्मशब्दलच्य निवि गेषवस्छलच्णमु प- fexn@fa, तद्पि न, सुश्ुचुभिजिन्चास्यं निविगेषमि- aaa निम॑शत्यात्‌ ; प्रत्यत तमेवं विद्वा” नित्यादिभि- १०५ विंग्तिणएविग्रश्वयापार विशिष्टमदापुरुषबेदनस्यवाग्ड- तलप्रापत्यपायत्श्चवणणदबाधाच्च; तो ययाश्रत एव ब्रह्मशब्दायेः; निवैक्रि च यासकः “ag परिदढं aaa” दति. इदं सवेमभिपेत्याभाग्यत “agrees च खभावतो जिरस्तमिखिलदोषोऽनवधिकातिश्रयासङ्ेयकश्याणएगुणएगणः १९० पुरूषोन्तमोऽभिधोयत' इति, अमिधोयते-सुखययादत्या बोध्यते, नेवन्लामकमनेवं विधञ्च किमपि ब्रह्मेति acai स्वेवामप्य(मेवा)चनिरासो भायः, विश्चेषण्दयेन चख ब्रह्मपुरुषोत्तमशब्दयो निरुक्रिर पि व्यज्यते |

दति कविताकिंकसिंदश्य सवेतन््तखतन््स्य श्रौ मदेङ्टनाधस्य वेदान्ता चायेष्य “fay wagvat ब्रह्मग्ब्द टश्यनुपपल्ति वादः प्रथमः |

saa निगमान्तमहादेशिकाय नमः । `

मते निगमान्तमहारेशिकाय नमः | ्तदूषश्यां जिन्नासानुपपल्तिवादो fata: |

अथ स्वात्मेकभासस्य निरविगेषस्य ca: |

विश्द्धस्यापि जिन्नासा ater प्रतिषिध्यते ॥ यदाडः | ब्रह्मशब्द निदिं विचायम्‌ भ्जनुदितानसख्तमि- तखरूपेकप्रका ्रमगेषविगेषशून्यमनाध्विधान्धकारितनित्यश- ५ दइशवेति, तच fafeat व्याघातः, यद्धिनविन्तिकमं कथम्तच जिन्नासा; सामान्यतो विदितेविगरेषतश्च वेदितव्ये anes; अन्ययाहेतुप्रयोजनविरहे तदयोगात्‌; न च ब्रह्मणि तथाविधवेदनदयविषयलं परोरिव्यते, जिन्नासापूवैकं w- चणमजप्क्रम्यते, तञ्च तच प्रमाणोपचपेण, प्रमाणञ्च निर्वि- १९ ° wae निरूप्यम्‌, खविषयले तु तदिषयलात्‌ दृश्यलवमिश्याल- गडलादिखाक्रानिष्टापत्निः; SSA एव हेतुः were जिन्ञासाया इति चन्न $ तस्यास्तदुभयषामानाधिकरण्य- नियमदृषटः, खरूपप्रकाग्रस्य च तदेकाधारताभावात्‌; अनादेः प्रकाशस्य च निरपेचदेतुले जिन्नासानादिलप्रसक्रः; सापेचते ९५ यथादशेनं खविषयवेदनापेचणात्‌, प्रागसिद्स्य त्च्छल- कायेत्योरन्यतरप्रसङ्गात्‌, प्राक्सिद्ध फललवायोगात्‌, फलत्वे चानादिलभङ्गात्‌, उपदितरूपेण वेद्नदयविषय- ` लाख्िन्नासा स्यादिति चेन्न हेतोरुपहितविषयलाभ्यपगमे- ऽपि फलस awa श्रान्तिलापातात्‌, भान्तेशासम्पाद्यलान्न

c

र्‌ ©

RX

यतद षरा

तदरथ(्यैः) Fetaat प्रारम्भः, भाग्तिमेव प्रमितिम्पन्यमानेस्या संपाद्येति 4a; परोखकेभ्योऽपि प्रायमिकशरान्तिप्रमालव्यव- साथिनामेव प्रागल्ल्‌न्यमसक्गात्‌, स्वरूपव्यतिरिकं wwe मिथ्येति प्रयोजक शिण विरो धाच्च, नित्यन्डतेऽपि समाधिवत्‌ खमा साचित् वेश्रद्यमाचं वा साध्यमिति Vay, तथोरपि तत्‌खश्ूपले fagarq; धमते सत्य मिश्यात् विकव्यदोभात्‌; पअतिरिक्राकारप्रकाश एव (चवे) चेदेशथन्तस्जिन्ल्याकारे स र्व विकल्पः, नित्यखसाच्िणि facafafana चक ददानो प्रकाश्य MAT, कथञ्च जिज्ञासा; ददं किमिति वा कथमिति वा area, सवेष यथायथं विदिताविदि - ताकारभेदो दु सत्धजः, छत्‌ खावगत्यनवगन्योर्गष्यख्य निं त्कलाभ्याम्तद्‌ योगात्‌ ; किं कथ मित्य का मतिरिति चेत्‌, न, तत्रापि सामान्यतः प्रतौतस्रुट्‌ायाम्तगेतविगेष- निर्धारणणयेत्वात्किमादेः, एतेषु किङ्कयमित्येव fe aw- RIG’; यः पुनन्नातान्चातांश्रविकन्मेन जिन्ञासासष्ूपमेव

` ३५ खण्डयेत्‌, घ ब्रहमाजिज्चासामपि जिघांसतो (खष्डयेदि)ति काः

प्ररतो पयोगः, इषा च सा ययालोकमिशापि; आअन्यथा- oT श्ास्तो च्छि्सेः, शअ्रसख्विहापि सामान्यतः aeanfa: शअध्यासविरो धिरूपेण विशेषतश्च fama, ta; निविंेषे सामान्यासिद्धः, fag च विश्येषायोगात्‌, कल्यमया तदुपपत्तिरिति SH; सामान्यरूपस्य afta खखूपो - च्छिन्तेः, विगेषाखभवाच, मद्यकिच्चिद्भूतो विश्वतः कञ्चित्‌

गिच्वासानुपपत्तिवादो दितोयः। a!

स्यात्‌, न खल aing quartz: न च “असि ब्रहेति

. Sez, सन्तमेनन्ततो विद्‌"रिति आवयन्तौ अतिः ब्रह्मश ` सश्पामान्यधो वाधंसडहेत ; आतणएवा(वकश्पिता)सिलरूपसामा- ४५ न्याकारभमादिगरेष बुभुतसेति wea, पसिडधाग्ताख ; विशेषस्य a afeaaa तखिन्ञासावैफाल्य, न fe ब्रह्मश्थसद-

` . पूर्वांकार कल्पना पू्वंकश्पितमिथ्याकारग्रतोत्यथे वा शरीर कमित्यबेदबाद्यः afacfa aaa, कल्यिताकारमिश्याल- बोधमायेमिति तु स्यात्‌, a afe safer, शपि ५० त्वयमाकारससत्योमिश्यावेति, ततः किमिति चत्‌, श्रुति- ` सच खरसार्थभङ्ग(व्याग) स्तावत्‌, eT शास्तमेधमिति खमतव्यादतिश्च, कस्पितमेदभिश्यालधोरेव तद्खरितिं चेत्‌, न, माध्यमिकमतेऽपि तद्भावेन लदिषे्यलाभे afe-

. वाद्‌ विलथापातात्‌; यञ्च मन्यसे, कच्िताकार मिथ्याल- ५१५ gaia ब्रद्मएस्तच्छन्यतमवसेयमिति तख्िन्नासाद्यपपल्ति- ` रिति, तदपि यदि सामान्यवद्धिकोडौरूतन्तदा नम जिन्नास्यम्‌; बहिषुशखतु waa सदितोयता, . faa प्रतियो गिषाहित्यसत्यता, साहित्यर रित्ययोस्स रज सहर्षात्‌, परस्यर विरोधे (च) प्रकारान्तरखित्ययोगात्‌ ; यदि राडि-

६ ° त्यमपि करित, कथन्तदा कल्यिताकारराहित्यनिटत्तिः; „ ` यक्किञ्चिजनिटत्तिमाचन्तु प्रागपि सुखभमिति शतं (कि) ` तदर्थविशारव्यसनेन, ्रतरखौङुरुवा सतसत्याकार (दयवि भिश्च

after वा तचव्निज्ञासामिति. किच्च यथश्द्धं ब्रह्मजिन्नासो- 9

१

WAZA

इदितथयन्तरं दुस््जकनष्यलम्‌, तथा AIS संसारभेषज- ९५ लानन्युपगमात्‌, अन्यया प्रागेव ait सिद्धौ किमथां

जिज्ञासा, कथ श्चाश्रद्धतत्नो परे शिनश्शा सस्य तत्लाबेदकलवम्‌,

. . कथन्तरामत्न्नानेन भ्वाम्तिविलयः ; ननु WTARARY.

दामदर्व कर्म निटभ्सिवच्छात्‌ ; न AY, ATLA बरान्त्य-

| न्तरस्थितावात्यन्तिकलाषिद्धेः; Afar पकतच््न्नानादे रक्ष

Qo

मेष्टाजासम्भवात्‌; HVqaaanney facfeaare-

arm । ante जिन्नास्यमपि न ते स्यात्‌; च्रघ्यातत्छ-

SVM TIAA, शखाचन्दरन्यायन BRIT वेति

मतमिति कत्‌; कथ्न्तदघोनबोधविषयतामन्तरेण दृष्टान्त-

दार्टान्तिकथोस्तद पलच्छत्वम्‌, तदिषयलं च॒ कथयन्तत्मयुक्त-

oy दोषातिक्रमः, सोऽपि बोधस्खवेद्यत(ता)या भरान्तिरषत्यख- ल्यदोष दति चेत्‌, विश्लौ नन्तत्वावेद कवाक्धेः ; वे्यमिथ्याल-

मन्तरेण भान्तिलायोगात्‌, उपलचणपर्वावलम्बननेष्का्ाच् ; gfgera नित्याऽनित्या वा, अदे किमथौजिन्ासा,

RAAT TAKA, एद्धताध्यवसायाथे सा BMT नतु शएद्ययेमिति चेक, तद्ध्यवसायेनापि तलिद्यरथेन भवितव्यम्‌, अन्यया amend, श्रारोपिताषड्धिनिरषनात्‌ साफ

fafa चेन्न, आरोपसंभवे नित्यश्द्ययोगात्‌ ; उपरक्ऽपि

श्फटिकेश्टश्रलवत्‌ (तत्‌) संभव दति चेन्न, भावानमिच्रामात्‌,

न fe वयमारोष्य(पोदोषलनाणएद्धिं प्रषश्चयामः, ब्रह्म

ay Ga डुदृ्टिक (तीक) च्ितविविध(विपयेय)दोषदृषटेरभ्युपगमात्‌,

de

९५

निश्वासानुपपरिवादो दितौयः। `` ११

किन्त खमाद्याधारतव, A तथा fenced खात्म- निरागमध्यखछति, न च तत्कदेकोऽन्यकटेको वा शक्रताध्या- wae fener; इष त्‌ waite ब्रह्मणि खयमेव sae कथं भाग्यादिःप्रत्यनौकतामयौ शद्धि- नित्या; ान्तिरपि स्फटिकरागादि(राग)वन्त्वतो नास्तीति निस्तार इति चेत्‌, fernfe विश्वारनेष्खम्‌, श्रसत्येव भान्तिसतौव भातोति तन्निवतेनम्‌ फलमिति चेत्‌, भ, तस्सत्वभ्रमसत्यलमिश्यालविकल्पे (सति) सदितौयलाभवश्थ- योरन्यतरापातात्‌ ; स्वरूपेण ब्रद्मनभाम्बति किन्तु जोबे- श्ररूपाण्यामिति चेत्‌; इन्त एकां याहतिम्‌ परि इत्‌म- ARGUS . कथमधान्तस्य AS तद्भावः, कथं सवश्चोऽपि भाम्यतोति विवच्षाण्तिष्ठेत ; HAS एक आक्मोय॒गपत्छव- शमन्चश्चात्माममनुसन्दभोत ; प्रपञ्चयिव्यते चेतत्‌ . उक्षण

a frangesaticttu:, किञ्चोभयावधिमत्तयातद्‌-

` १° ° नित्यलम्‌ उन्तरेकावधिमत्तया पूरवेकावधिम॑त्तया वा ; नाचः,

जिवर्गापवगेयोरे कराश्चपरशङ्गात्‌, वेराग्यो पदे शरा दिवेयर्थ्थात्‌ ; श्रपुमरात्ति श्रुत्यादि विरोधाच्च ; wa एव न दितौोयः, बन्धमोचयोय्येत्वमताप्रसङ्गात्‌, TeTaraay विचारादि- नेष्याद्याच - एतौयस्ठ न एदधेनित्यखरूपेक्ये स्यात्‌ ; निरव-

१०५ धिकलखावधिकलयो नित्यवेरात्‌, अतिरेके च स एं

सल्यासल्यविकख्यावतार इति. यद्यध्यस्रकते frag

` शश्वरः साध्यशद्धिः Sarg जिश्चाख्येते, तयापि न प्रति-

२ : ., , . श्रतदूषरणां

wal; Gacugcersenq, जोवश्दधेखाध्याया शपि खरूपान्यलात्‌ BAT; उद्‌ार्चण्सागरः परमपुरुषः १९० सञाराधनात्मकशास्तायेखम्म्रौ तस्िवगंमपवगेश्च प्रयच्छतौति fe प्रासोमर्यादा, स यदि खयमेव aq खाभितजना- फौपयिकगुणदोनो वा न तहिं जिन्ना्यः, “acwasa- mme’fa न्यायात्‌, कल््यितसावन्यादि योगात्‌ az भावेऽपि तोर्थादिवद्वा ` तस्य भजनम्‌ स्यादिति चेन्न; ११५ कल्पितस्य सावद्यादेजिनादिष्वपि सिद्धस्तद्‌ पशन्तिप्रसङ्गात्‌ ; ष सर्वेषु न तत्‌कुर्तिरिति was अविशेषात्‌; महा- लनपरिगरहादिगेष इति aa. सर्वेषां सवैतसशूढल- भिच्छतां कचिदपि प्रामाणिकलादिलच्चण्महक्वस्या सिद्धेः, | arya farargritsaare. यत्त॒ तोर्यादिवदिति, ` ` १२ ° तन्तदासदेत, यदि तषछेवयेव तदुपसत्या(तदुपाश्लया)प्रषा- द्योऽन्यः; न हि क्रियातच्छल्यपूर्वाेव फलन्तोति नैगमः पन्धाः; उुक्कन्यायेन जेनगस्पिवेदान्तिमतेऽपिभिन्नाषा- नुपपत्तिद्रे्टयया . तदेतदखिलमन्तनिधाय ब्रह्मश्दा भिधेय- , . ` ` guafag सकश्वरं प्रस्तुत्य तश्येवारम्भखते विवकितत्वमाइ १९५ “तापत्रयातुररग्टतलाय स एव जिज्ञास्य" इति ।.

दति कविताकिंकरसिंहस्य सवतन््रखतन्लस्य ` जओौमदेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य रतिषु शतदुषष्धाम्‌ ` . जिन्नासानुपपत्तिवादौ fetta: ।

ओौमते निगमान्तमहददेशिकाय नमः तदूषष्ाम्‌ रेकशाख्यसमयनवादस्तृतौयः।

SPIKE 2 चय्यन्ताः कर्मभागेन सौ हादे खमधिभिताः। मुक्ति यद्धजनाराङ्कस्तममन्तमुपास्मद्े ti

शथितन्तावदध्ययनविधिगाऽध्यापनविधिनावाप्रयुक्षमधयश्रन साङ्गसशिरस्क (श्त) खाधायविषयमिति. रागतो ४. विधितोवाप्रथक्रस्तद्यविचारोपि sequen; aatg- इोचकाभावात्‌, ag विधिप्रयक्ौ anzegte:, रागप्रयुक्तौ तु स्यात्‌, यावद्रामम्‌ yew: मेवम्‌ विकश्पासहलात्‌ ; ` किं ब्रह्मणि विचारखङ्ोचः किं वाकमेफएि; नाद्यः, gave चतुस्वेपि पुरुषार्थेषु रागसभवात्‌, WAY भोगस्भवे विरो- धाभावाञ्च . सन्ति दयभयभावनारूयाविधाः . यस्य तु का- चित्कोरागः तस्येकदिश्विचारे का विचिकित्सति चन्न; यस्य लोकायतोपञ्जतमतेदिव्गमाजनिष्टस्य ` वेदौदितेषु IAEA नाखा, GA चाश्रक्रिरापद्या, तस्य केतिप्रसक्गात्‌ . अ्रस्लनडस्या- :- नधिकारः are प्रति प्रटृत्तामोममांसेति चेत्‌ तुद्य भिका- : १५. णद्यामपि . तिष्ठतु बुरुषाथरागः, रत््ञप्रबचनादिरागादपि RUT; तेन न ब्रह्ममानेविचारषड्ोचः. कमे- ` माणे च विचार सहोखयन्‌ RIAA मांखकच्च | राहमो-

छि ।

ts wWarawi

मांसकेरपि प्रतिवक्षयः, सिद्धेऽपि गुत्यत्निसंभवात्‌, श्रप्रातते सखतः gaa च विषयेप्रटृत्यनक्गलेपि श्रवणणदियो गात्‌, अथ

२० YAU सखतन्छते उपायातष्टामग्रषलेऽपि तदुपयोगि सिद्धार्ववाधायोगाचेति . कमेज्चेषभतस्यत्मनण्या खान्तरा- fanz इति वदतापि शारौरकं श्राख्वेकदेश् इति Stadia, ऋन्धतस्तदयोगात्‌, तेनेव दन्तिभुक्रकपित्थन्यायेन निखार

एव वेदान्त इति नासिकानां वचनमवधूथते, आस्तु तर्हि

९५ ब्रह्ोकविषयतया विशारसङ्ोचः, श्रतिश्यितयपुरषार्थप्रतौतौ “शितेरविन्द इत्यादि न्याथावतारादिति चेल; कर्म विवरस्य के्विदप्यमनुष्ाप्रसङ्गात्‌ ; शल्विति चेल; प्रत्य- विरोधात्‌ . श्रतिश्रयितपुरुषायेप्रतौत्यभावात्‌ कखछचिन्तद्‌- पपन्तिरिति चेन्न; तदभावस्तख्य चय्यन्तभागानध्ययनादा तत्सहकारि विरहादा; नाद्यः, विधेः रत्घ्रविषयतस्धाप- नात्‌. न दितीवः, साङ्गाध्ययना्देव तथापि afeg:. a हि साङ्गाध्ययमविधेस्तजेव सपेमारः, श्रन्यज्ापि तद्मस- ` श्रत्‌, तथात्वे वाक्षशास्तारम्मः. तत्सिद्धावष्यनादिदुर्वासना- (वश्रा)दार्खादपये vada कममोमांस्का इति चेन्नः, यापि षं " विविदिषा साधनाधिकारे कमणां सत्यथलस्लौकारात्‌ , लथ्चापि तदिषारश्शरीरकगेष दति Ufes शास्तेक्धम्‌, कमेखर्ूपारि विचारमन्तरेण ॒विविदिषायं विभनियोगायोभात्‌ ; वेद नायैविचारपकेऽपि किं पुनः. भवान्तरौयसहत विर्व हदिलिकषायस्स wefazaasy वि विदि षोत्पन्तौ विं तदथं

A °

रोकश्रार्त्रसमथनबारसततोयः | ६४

go (इहु) कमेविचारेेति Ge, तथेव कख्यचिदत्थनन्डदित- .कषायस्य जातिश्मरणणदिषत्‌ (राः) fagurarear शारो- रकेऽपयनारन्भात्‌ . ANA ATA इति चेत्‌ एवुभया- स्य saa दति ae, न शछनभिकारिण विधिः रधिङ्करूते; रागोऽपि तचा, न हयशकनो अमं वेदोऽपि ४१ विरधातोति न्यायात्‌; यदा च धावण्लोवमनुष्ेयं wea- मपवर्गोपाय इति सेक्छति, तदा तदुपचयाधे तदषेदिविदि- wae वा सत्कर्मणा शित्यानुेयलेन विचारो ऽवश्वम्भावो,

न चख जग्मान्तरकमेबलाद्ावश्नोवं विविदिषाख्छादिति नि खेत wey, प्राक्तनैर्तनेर्वा प्रबलेविरो धिकमंभिः anfa-

४. ° अन्धश्रह्यापि नित्यं सत्कर्मणां सद्ग द्लात्‌, अन्यथा प्राक्रने- tq कमेमिटेष्िस्त्ादिति कारौर्यादिकनानुष्टौयेत. न ख जित्यनेमित्तिकविधिर्विविदि षोश्पत्यानिवतेते, वर्शा्भादि- frame, वराश्रमा्यमिमाननिटत्या तजिरुन्नि- रिति चेत्‌, केयमभिमाननिटन्तिः, किन्तद्गुमस्य tree: ५५ डत खसमनेतनभ्वमस्य free, कि वा दे राकतादाब्य- भ्रमस्य faa, waar वर्णञ्रमाद्चाश्चथ पिष्डबम्बन्ध- भान्तिनिन्तिः, swat पिश्डस्येव नित्तिः, नादयः, ‘afag:, न fata, कमेमौ मांसकानामपि पारणशौकि- कात्मविदां वर्णादेस्खसमवेतत भ्रमाभावेन कमेणामधिकार्य- भावप्रसङ्गात्‌, नहि रदेहत्मथमवन्तस्रतिधमेपदे्ः. न ane, स्मनिडृत्तिरिं देहातिरि क्रारमविखम्भौ पयिकतया

६

१९

Wazayt

`. पारलौ किककर्मानुष्टानयोग्यताभमेवावेदिति कथन्तयां सां

. - निवतेते . न षतथंः, तत्सम्बन्धस्य सत्यलेन भरमलासिद्धंः. न

. पञ्चमः, ब्रह्मविचारस्या्यनारम्भपरसक्गात्‌, प्रत्यचादिविरोधाच्च,

६५

बास्तवनिदन्तिमाचर विवक्ठायामविरोध इति चेन्न, तख

` . कर्माधिकारदगशायामपिभवता alate, किञ्च यावता

कर्माधिकारोीनिवतेत इति wae तावता बेदान्तसवणाथ्धि- कारोऽपि निवतेत दति ब्रह्ममौमांसेव न स्यात्‌, न चाय-

€ | © ` निष्टप्रसङ्घः, AAA TITY AA TATA aq. Aq ft

>)

मौमांसाया वेदान्तविचारानुपयक्ततवान्न तया सहाद्ेक-

wrefafa चेन्न, श्रनुपयोगासिद्धेः;, कोऽघावुपयोग इति

चेत्‌ न्यायो पजौ वनन्तावत्‌, तयाहि, बाद्यान्तरनिमि-

, ` ` न्तपरामाण्निराकरणेन प्रमाणएलचणन्तावत्छलत्खलोपयुकषम्‌, | मेदलकषणो पजोवो च गुणोपसंहार पादः, aaa

oF

श्ुतिलिङ्गादयस्सावेचिकाः, Dafa व्णाभरमादिधमाणं

~. . विदयाप्रयुक्रलाञ्मप्रयुक्षतवा दिविमग् निविशते, गतिचिन्ता- arg पाश्चमिकः क्रमः, कर्ती विद्याधिकारचिन्तने बिश

at, अतिदेग्ादयश्च ^तदेवरूपं यदमुखषूपम्‌” इत्या . ..- दिषु, wa कमेमोमांसानिषू पितसख्रूपेस्तन्तव्यायेरेष हि

. A

वेदान्तार्यो . faerda, wates कतिपयेन्यायाः, fre

waramfzeccimary . waar “यज्ञने"त्यादिवाक्या-

्यानवनोधप्रसङ्गात्‌, न छ्य विदितपदायविगरेषो वाक्यार्था

~ सायो स्पात्‌, यन्नादिकल्पनञ्च तच तच क्रियते, तेदपि थन्ना-

रेक्ास्त्यसमभेनवादस्सतौयः | re

दिखरूपनिरूपण सापेखम्‌ . यश्चातिश्यितपुदषायेप्रतौत्या

cy तदथं बेदान्तभाग एव प्रवतेतामिति, तजेयग्मतोतिः

(नि °

किमापातषम्भवा, उत fauarfarat, न प्रथमः, “aaa सोममम्दता WTA, AaB wa चातुमां स्या जिनसटत-

arate कमेभागेऽप्यच्यफलापातो पलम्भात्‌, ब्रह्मभागेऽपि

“न प्रत्य सं्नास्तो"त्यादिभिरपुरुषार्वापातोपलम्भात्‌; ननु पुर्वापरवाक्यातुरष्ान्तेषा स्ठुतिमा अपरत्वम्‌, रस्य तु वाक्यस्य तस्मादेव परमपुरूषाथं एव तात्पर्यमिति वेषम्ब- मस्तौति चेत्‌, किन्तेन, श्रप्रमितलेन विचारमियमस्म- wanna. न feate:, मौर्मांखयाविनातद बिद्धः ; awfaquentq afefgquanfa चेत्‌, तरिं ब्रह्न

4% Matera waaay, तदुपरेश्रत एव ब्रह्मलरूप-

॥ ९ ® ©

सिद्धेः, तत wa भममिदन्तेख ; qa रकश्येव पुरुषस्य वेदोदितस्वेपुरुषाथेयो(गि)ग्यतामाभिव्य एकब्याष्येय व्या- स्यानात्मना विंग्रतिलचणमे कंशास्वमिति . रतेनाथप्रयो- अमाधिकारिभेदाच्छछास्लभेद इति निरस्तम्‌, सामान्यतो बेदायेपुरूषा्थंतदर्चिंतलरूपेण तेषामेदाषिद्धेः, अवान्तरायं- भेदःदेश्डास्ञेव्येऽप्यविरो धात्‌, अन्यथा बहाध्याथा दिभेदेऽपि framers, न चैवं बेदार्थातुबन्धिताविगेषा- दिथ्ाख्चानभेदविलयप्रसङ्ग दति वाच्यम्‌, उपकारमेरेन तद्भेद WABI, श्रतएव होतिहासपुराण्योरदूर-

१०५ विप्रकर्षादेकविद्ाश्वानत्नियमः; न्‌ च ध््ेशास्तस्येवाज

3

YS

११

१९१९५.

£

९१९१५

ग्रतदूषरयाम्‌

avfaf: एयक्परि संव्यानम्‌, तथापि भिन्ञकटेकयौः

कथमेकप्रबन्धलमिति चेन्न, एकेनापि कर्चाऽनेककार्यारम्न- दशनात्‌, श्रनेकैरयेकरथगो पुरप्राकारादि निर्माणएदगेनाच ; निबन्धनेष्वथं विगेष इति Fa, तचराणेकेन विदुषाऽनेक- प्रबन्धकरणएदशेनात्‌, Wena कादम्बरो प्र्डतिषु wanna सम््रतिपत्तेश्च, ay कटेभेदे किन्परमाएमिति चेत्‌, कमब्रह्ममोमांख्योरपि वा किम्‌, उपदेश्रपारम्पयेमिति चेत्तच्यम्‌ ; we तद्योथेविरोधात्‌ भेद इति कत्‌, कोऽसौ विरोधः, देतादैतगोचरलमिति Fa, तयोरेकनिष्टलासिद्धे, म हि कमंकाण्डनिशूपितफलकर- रेतिकर्तवयतादौनानैक्यष्बदधक्या दिविषयेषु वेदान्तेव्वभि- aa, तच्छत्यलभिश्यालप्रतिपादनादिरोध इति ea, lamas प्रपञ्चमिश्यावतात्पयाभ्युपगमे कमेभागस्य तल्घत्यलप्रतिपादनतात्पर्या सिद्धेः, सत्थलाभावेऽपि हि लद्‌- waa Raa फलकरणएभावादिकननिरूपयितु श- क्ते, श्न्यथा बेदान्तविकसारस्यापि प्रमाण त्कादिभेद- सापेतेन सव्याघातमरसङ्गः : सगुण॒त्रह्मो पासन तत्फलादि-

चिम्तनमपि शास्त्ान्तरसाध्यं स्यात्‌ ; यदा लस्मदुक्र न्यायेन

सकलक्मषमाराध्यमनन्तएविग्डतिकम्बह्म॒वेदान्तवेदयन्तदा तु न विरोधगन्धोऽपि; निरोश्वरल सेश्वरलाभ्ां विरोध दूति aa, जेभिनिष्जेष्वौश्वर प्रतिपादनात्‌, श्र्वाचोन व्याख्यादजस्पितानान्तु श्रनादरणोयतात्‌, saya सेश्वर-

4.

९१५.

°

१९४

रेकशास्व्यसमर्थनवादस्ततोयः । १९

मौमांस(पोऽपि नातौव विच्छिन्नः, परेरनु्ते च, देव- ताकाष्डश्च क्मकाण्डगेषतया wea: wear, “तदुक्ं aga” दूति तचत्यद्जाणि चोदादरन्ति. तस्य च काण्डस्योपसंहारे “श्रन्तेहरोतदशेनात्‌” इति Zanrar-

erage “स विष्णुराद दि” इति सवैदेवताराधनानान्त- त्ययेवसानाय ae सर्वान्तरा्मलेन वयातिग्मतिपा्चतम्ब्‌-

Sareea तं agereea” इति aaa वेदान्त वेद्यपर ब्रह्मलो पच्चेपेणोपसं हारात्‌, सामान्यतो विग्रेषत- सखेश्वरः प्रस्त इति तत्वविद्‌ां सम्मदाय. श्रतरव कर्म- काण्डदेवताधिकरणमपि कमभंप्राग्र्यमानपरम्‌, किमसौ किकदेवताविगरहादिसमथेनप्रयासेन, धथाश्रतकमण एव फशप्रदतलगश्क्रिरित्येतावतेवोकेन परप्रतिचेपात्‌, अश्रुत बेदान्तानाग्मरो चमासिद्धेच्, सहसा च (गृढा) गद्या्या- नामवचनौयलात्‌, शवं सति ब्रह्मकाण्डदेवताधिकरशेकरख

fae, द्रव्यदेवतयोदरेव्यवलोयस्वणंनमपि न देवता-

१४१५

विरहाद्यपारमाय्यलिङ्गम्‌, प्रतौति सजिक्रषंविप्रकषग्यामेव प्राबद्यदौ बेष्सिद्धेः . यथपि दइव्यस्यापि धमत्वग्परोचम्‌, ्रथापि qaqa: प्रत्यक्तया विगरेषोख्टेव, एवं ade विरोधरसेशवरमौ मां सायामनुन्धातव्यः . तथापि मध्वा दिष्वषम्भवादनपिकारश्चैमिनिः, धमेश्जेमिनिरत एव, ओषत्वात्पुरषा्वादो चथान्येखिति जेमिनिः, परामर्र- श्नेमभिनिर वोदनाच्चापवद तिङि, Ua मिनिबुस्यलात्‌,

Re प्रतदुषश्याम्‌

१५० ब्राद्धयोखजेभिगिरूपन्यासादिन्वः, भावश्नेभिनिविंकख्या- मननात्‌,” इति ay जेमिनिमतस्म पूर्वपलेनोपपाद- नात्‌ विरोधख्िद्ध इति चेन्न, आअत्यल्यतराप्रधामाथेविवा- दस्य प्रधानमेदकल्राभावात्‌, श्रतएव fe wey वार्तिंकावतारः, किनपुवेशतप्रासादखण्डे विषमां ग्राप-

१५५ मयेन गेषनिर्माणेि तदेक्धन्नाल्ति, wa: प्रतिसस्स्कारे- चापि सन्धानम्‌. FET वेभवोकतेषु तत्भमोमन्दधि- याश्माश्रदिति azaarenferact, “तदूकलन्तदुक्र "भिति जेमिनिपरियर एव बडश्नो दृष्यते, विगरेषतसख, “arar- दणविरोधश्नेभिनिः, सम्यत्तेरिति जमिनिखथा हि दग

१६० यति, Bary जमिनिः प्रन्नयाख्यानाभ्यामपि सेव- मेके, AAAS तु नातद्भावो जमिनेरपि नियमान्तदरूपा- भावेभ्यः, इति जेषु भगवता बादरायणेन सामिमता्थे- ख्ापनाय जेमिनिस्खमाश्चवोपात्तः . ख च भगवान्‌ जमिनिः “च्रोत्पस्िकस्ठ शब्दस्यार्थेन सम्बन्धः तस्य श्नानसुपदेगो-

१६५ ग्यतिरेकश्चर्थेऽनुपशमे तप्ममाणम्बादरायणस्यामपेक्चलात्‌” इति tera शम्‌(प्रति)पत्तये स्वाचायन्बादरायपन्ेव पुरस्करोति, ओैमिनेबांदरायणएशिग्यलञ्च महाभारतादिषु प्रसिद्धम्‌, “समन्तुञ्चेमिगिम्बेश्वं anata च" इूत्या- दिना; TAS Bree fret गेमिनिरिग्युक्म्‌, सत्यम्‌,

१७० ग्यास एवाच बादरायणः, “Sta बदरिकामिम्रे बादरा- यणमच्ुतम्‌ | पराश्ररा सत्यवतो पुजंलेभे wera” ॥ इति

१९७४.

g Go

१८४

tse

रेक्ास्व्वसम्थगवादस्ततौयः । RL

fe waa. व्यासतिरिक्रेपि बादरायण्ल्न्ना प्रयुक्रेति Sua, “तपो विशिष्टादपि वे वसिष्टग्भूनिसन्तमात्‌ | Ha DRAMAS Baan” इति रहस्यतमा्थं- च्ापकलवेम प्रसिद्धिप्रकर्षादेः श्श्मदायादच् ara wa सो क्रियते; श्रतएव fe यु्ह्नूमिकामाञ्चिता वाचस्पति- प्रशतयोऽपि व्याखमेव ब्रह्मदूबकृतमाचष्युः, येषु च Wy ूर्व॑पखचतया जेभिनिमतसुक्रम्‌ wat, तेष्वपि देवता- सद्भावः WABI सुक्रस्य परब्रह्मषाम्यापन्तिर्विंगरडा- feagragq प्रतोयते, तदपि च तप्मरणोतकमेकाण्डदेवता- धिकरणदेरन्यपरलं खिरौकरोति; न watts भिजिषहदयान भिन्नस्तदा चार्योबादरायणः, तः परस्यर- aqar कार्यान्तरेख्िवाचापि यथांश्रकरणमपि aw. तदेतद खिलममिप्रव्योक्रम्भगवता बोधायनेन, “संडितमेत- च्छारोरकश्चेमिनोयेन षोड्श्रलचणेनेति शस्ते कत्व सिद्धिः” दरति, तदेतदुपादायब्यखृणौत च भाव्यकारः. नन्बेतावतापि कर्मब्रह्ममोमांसयोरेकग्राख््ये प्रबन्धेक्ये वा किग्ममाणसुप- न्यस्तमिति सेत्‌, किंवा कमेकाष्डदवादग्राध्याय्यादौ ्ारौरकषतुरध्या याश्च प्रत्येकमेकश्रारये त्या निर्णोतम्‌, क्रमविश्रेषजियामकषङ्कति विशेष विशिष्टा विङ्द्धावागन्तराथं- शशास््ान्तरष्याटन्नासाधारणोपकारारं सप्रकारकप्रधा- नायलमिति चेत्‌, इदन्तु किम्रमाण्मिति निपुणेग्रला ava निरूपय, त्यज वा सवचेक्यम्‌ . तस्मात्‌ “श्रयातो

RR | ए्रतदूषराम्‌

धममंजिन्नासा'” इत्यारभ्य “श्रनाटत्तिश्डब्दादनाटत्तिष्य- १८५ ब्दात्‌” इव्येवमन्तङ्कमेटेवतापरदेवतागोचरतया विभक्त

काण्डचयं विंशतिलच्णमेकं शास्रमिति . तदिदम्‌ “मौ-

मांसाशाखम्‌” इत्यादिना wae दितमिति.

दूति ओकविताकिंकसिंहस्य wera ओमरे- were वेदान्ता चायस्य शतिषु शतदूषष्यां रेकशार्यखमयेनवादस्तृतोयः |

Baa निगमान्तमदहादेशिकाय Aa: |

३

९.४.

श्रोमते निगमाग्तमहादेश्िकाय नमः | WAZ TUATHA श्रविषेयत्नानवादभङ्ग्तु्थः।

॥= RSS

विधिचसते॑त्तत्कयितमविभेयशुतिपै-

विंधन्ते दुःखाभेविंलयम विधेयामतिरिति |

तदुदभूयोपायन्भगवदु पसन्तिन्मथयते

नमस्यामस्स्यामो यतिपरिषटढाय प्रतिकलम्‌ ॥

यदेतद्ान्तजनजस्पितम्‌, समूलस्य संसारस्य संविन््ाजे परस्मिन्‌ ब्रह्मण्धारोपितल्रादलौककलधौ तारैरिवाधिष्टा- नयायाद्याध्यवसायारेवविललयः, न पुनः कर्मणोपासनेन वा॒विदितेनादृष्टदारा; meq “मरफिमनश्लाषधादिभ्बो दण्डघातादिनापि वा। करियते नेव "केनापि माया- gufvaurq” इति, यत्युन(रन्मत्तान्‌) बैम्भन्यमाणन्‌ प्रतिभिषज्यते, तदपि तजनारोंपितलाभिमतदोष विग्रेष मोषणायेव, न पुनस्तदधौ नधौ विगेषमाजसिद्ध Fred निवतेनाय, दोषे तु श्ममुपेयु षि खरसवा दितत्वश्नानाटेव तन्निटत्तिः, wrens: “भान्तमेषजनिर्माणनभ्रान्तेरुप- शान्तये | किन्त भान्तिनिदानस्य दोषखयेवोपश्ान्तये” इति, नचात्रापि दोषनिवारणाय वेधापे्ाुप्रवेश्ः, दोषस्याष्यज्

8

९५.

By

श्रतदूषण्धाम्‌

दृङडःमाजाधौमसिद्धितया मिथ्यालवा विषेण एक्ेलयेव तत्वक्नञानेन निवायेलात्‌, are, विश्वमिश्याल् विश्नान(कदा)क्लुचिनिचेपभचितः । नापे- चते quate: कर्मायत्तात्मबाध(न)कम्‌ ॥ जौ किक तु दोषस्य व्यावदारिकव्यवस्था(नोनातिक्रमाद्भषजादयवकाश्चः, यद्यणविद्ायामपि सासमाना, तथापि तथाविधत- प्रमो धनाय AAS तावतेवतन्निदृत्युपपतन्तिः, न च Wa सखरूपेण विधातुं | श्रक्यम्‌, श्त Ve xey इत्यपि wera इति निरणेषः, तद्थैतया च ग अवषणदि- विधिनेरथैक्यम्‌, तादथ्यशच प्रतिबन्धकभेदवासनागिरसन- Wty, aera प्रतिबन्धकल्मसम्भावमा विपरौोतसम्भावना- खथ चित्तविक्ेपड्ेतुलात्‌, “ब्रह्मवेद श्त्यादौ च ma- माजस्येव मोच्ेतुत्वं शयते, नचास्य वाक्यतः fagea sme विधेयत्वसम्भवः, wad शास्मयंवदिति हि न्या- विदः. यन्तृनायं सपं इति बुष्यस्ेत्यादौ भमनिटत्यथे न्ञानविधिवहृश्छते, तचापि नायं aa इत्येतावतैव fag ज्ञानं, विखम्भमभिसन्धाय विधेयवदगुद्यते, यदि च नायं सपे दृत्येतावता wat ग निवर्तेत, तदा जानोहौति परश्छत विधानेऽपि कथन्तज्िटत्तिः, अतः, “तत्वमसि” दत्याशुपदे भरार्लोऽहमिन्थादिरूपेण विवतेमानया भियेव विष्द्धाधिष्टाननिष्टया समूशभेद भमो ग्ूलनमिति . अजनरमः, सिद्धेविश्वसूमिथ्याले धौमाजात्तज्निवतेनम्‌ |

अ विधेयन्ञागवादभङ्गखतुर्धः। २५

तदेव न घटेतेति ययावदभिधाश्यते | यन्त॒ लौ किकदोष- ४० स्याविद्यायाख भिथ्यालाविगरेषेऽपि व्यावदहारिकव्यवस्धया वेषम्बसुकषम्‌ तदपि न, मिथ्याभूतानामपि काचा(कामला)- दिदोषाणणं श्ानेतरमिवल्थेले दृष्टे सत्य विद्यायामपि तदवि- रोधात्‌ . श्रख्वविरोधः, तथापि प्रयोजकोपदेश्रजन्यज्ञाना- देव॒ तज्निटत्युपपत्तेः डहेवम्तरपरिगरहे कल्पना गौरवमिति ४१५ चेन्न; श्रुते तदभावात्‌, तत्परियद एव anesre, a fe अुतहानन्याय्यम्‌. ये च ब्रह्मयतिरिक्र सव॑ frafa प्रयोजकज्ञानवन्तः, तेऽपि चच्ुरादिगततिमिरा- दिरोषनाशाय प्रतिभरभङ्गाय चख भेषजग्रस्तादौन्‌ प्रयुञ्जाना दृश्यन्ते, न एुनमिंश्याल्ाध्यवसायमदहामेषजग््ममाणएयन्तो Yo जोषमासते. आङश्, “मायावादिमतस्थाख्च महारोभेण (दूषि) पोडिताः। मश्चेशयानादृश्वन्ते किञ्च भेषजकाङ्धिग्णः ॥'” दरति, तस्मादविद्यायामपि मिथ्यालाध्यवशायस्य प्रयोजको- पदे श्रवश्रास्षिद्धावपि दोषान्तरवदेव न्ञानेतरडेतुनिवत्यवा- ५४ विरोधात्तदथं करमा्गोपासनविधानं नानुपपन्नम्‌, sag वरदराजाचार्यः, “यया दरौतकखादः क्रियते दोषश्रान्तये | तदहुरित शाग्धयंद्धिःयतां इरिकोतेनम्‌॥” इति. TAMA ama खरूपेणए विधातु शक्यमिति, af न्नानखयाभाव्य- SWAT, उताभावायचेतया, यद्वा साचात्मयन्नविषयत्वा-

€ ° भावात्‌, MIT साचात्पुरुषव्यापारल्वाभावात्‌, उत सांग्रभाव- 4

x

qi

WASH OTA

नानुप्रवे विरहात्‌, wearer कुतचिदिति ; न प्रथमः, भवत्पक्े ठत्तिरूपस्य पर पच्छ त्वात्म विगेषद्चणएस्य sae तु तदवस्था विगरेषरूपस्य करणाधोमतया भाव्यत सिद्धेः .

आङ “कादाचित्‌कख्भावस्य भावयलङेन वायते | तस्याकार एजन्यले चार्वाकमतचवंणम्‌ ॥” इति; न दितौयः, “ar च्रवबोचधन दूति भावार्थतयेव पाणिनौय स्मरणात्‌, ्रात्मखरूपग्यतज्नानस्य तु विधानप्रसद्गाभावात्‌ ; न ठतोयः, प्रयन्नस्या विधेयवप्रसङ्गात्‌, लोके fe खाभिमतका्यार्थन्म- यतेतेति प्रयन्नविषयविधानदगशेनात्‌; न चतुथः, भावार्था- न्तराणामय्यविधेयलप्रसङ्गात्‌ ; न पञ्चमः, यष्टव्य दर्यादौ यागादेरिव द्रष्ट Talat दभनस्यापि तदनुप्रवेशचे विरो- धाभावात्‌ ; -नापि षष्ठः; mafafe विरोधिनः aufe- दन्यस्यापि कुतशिश्िद्यभावात्‌ ; fey यदि wera faiaguafe यागादि विधिरपि न waa, यागोऽपि fe

ey देवतोद गेन द्रव्यत्यागात्मा बुद्धिविश्रेष एव, एवश्च दाद ग्रा

sf दश्रमेऽहनिबृद्धि विशेषरूपस्य मानसग्रहादेः कथं विधेयतेव्यते, कथं वा मनश्चिताद्द्नोनान्दुष्टिरूपाणन्तत्व- विषयाणञ्चोपासनानां विधेयलमिग्यते, कथञ्च द ग्रेनायत- यापि अवणएमनननिदिष्यासनानि विसेयानोखष्छसि, तान्यपि ज्ञामविगरेषरूपाण्येव ; ननु न तानि ज्ञानरूपाणि, aft तु

तद्ैव्यापारूपाणौति चेत्‌ तन्न, तदथैत्वे सत्यपि तेषा-

मपि qaqa श्नामर्ूपलात्‌, अवशं fe नाम ancfia

च

< ४.

च्छ विधेय च्चानवाद भङ्ब्छतुथैः | २७

आ चार्याद्याययुक्का ये sway, मननमपि तथा एवेवेत- दिति युक्तितः प्रतिष्टापगरूपो व्यवसायः, ध्यानमपि श्रमवरतभावनात्मकस्मतिसन्तानः ; तदेवमेषां न्ञाभग्ता- नामेव यदि fadaafaaa, कथयन्दषटव्य इत्य देन्य fata,

तथाच, विष्णयंष्टव्य दत्यादौ विधिबाधनद्रेनात्‌ । स्वेन स्याश्च तद्ाधो दशने दा न बाधनम्‌ ॥ श्रथच ध्यानफलतया द शेनमनुद्यत दति मन्यसे, तदा मनन- ध्यानयोरपि पूवेपूठ्फलतयाऽनुवाद इति faa कल्प यि; weafafa चेन्न, ““फलोपकायङ्गतया अवण्णदि- जयविधि"रिति यद्माभिः प्रतिपादनात्‌, तथाचचैकजैव विघेयलमनुवाद्यलश्चेति विरोधः, न fe विरद निक- इयापन्तिरनुमन्यते ताग्लिकैः,

om fe “उदह्‌गेनानुवादरेन प्राधान्येन खमबन्ितम्‌ | उपादानं विधानं वा quasia gua’ ॥ दति ; “safea- ऽतस्तदचमात्‌”” इति जोक्रन्यायनोपाशनस्य सांसारिक- फलोत्तोशं प्राकर णिकखषूपा विर्भावपूवंक भिर ति श्रयानन्द- ब्रह्मालुभवासख्ये wa सति द्रष्टव्य दत्य निष्कारणविधि- aA saw फणलद्धिमयेङ्‌ख्पयते, नियो ग साध्यते मोकषस्यानित्यलप्रसकङ्गादिति चेन्न, मोचश्ब्देन दुःखध्वंस- विवक्षायां साध्यत्वेऽपि निव्यलोपपत्तेः, प्रायसिन्तघर्मषाध्य- पापध्वसवच्च, न च दुःखप्रध्वंसो मोः, किन्त दुःख-

(न

१०५

१६०

१११४.

i

१९९५

शतदूषर्याम्‌

हेतुसवेकमेध्यंसः, दुःखस्य चणिकलवेन स्लयमेव विना- शात्‌, पुनदूःखानुत्पत्तिविवल्षायान्तस्यास्माध्यलाभावेन प्रस- gar, ब्रह्मख्लरूपविवक्षायामपि तेनेव दन्तोत्तर- तलम्‌, न नादि खिद्धग्बद्यो पायसाध्यमित्यनु-ऋन्तो af, esufaata विवकच्चायामपि नियोगविगरेषाद व्यन्त निदत्त प्रतिबन्धे खरूपमाजाधोनस्य खरूपा विभावस्य खरूपव- fame पुनः प्रतिबन्धाभावाशचा निवन्यैलमुपपश्चते . ननु यचुपासनविधेः फलतया ate: alfred तरं अवण- मननद शनविधोनां किम्फलमिति da, staat मन्तव्य दत्यनयो विधिल्लाभावात्‌, ca tae तु प्रथम्बिधिला- भावात्‌, निदिष्यासनापर पर्यायमुपा सनमेव द शेनरूपन्तस्ि- arma विधेयम्‌ ; तया fe, अवणन्तावत्‌ साङ्ग सशि- रसकं सखाध्यायाध्ययनजनितापातप्रतो तिविदितपुरषायेतत्छा- धननिणेयायिनः पुरुषस्य रागत एव सिद्ध मिति a तज fasta, अवणप्रतिष्ठार्थला ऋननस्य तदपि वत एव सिद्ध- fafa न तापि, श्रतो चथावख्ितवाक्धार्याध्वसा यस्य ध्यानोपकार कलात्‌ तश्मनकयोशखवणमननयोरिशानुवाद एव, ध्यानन्छपाप्तला दिधयमेव ; यद्यपि aa विषयस्यानु- कूलत्वा त च्चिन्नेऽपि ungaafa, तयापि तत्तङ्गुए- विग्ेष विशिष्टस्याहरहरनुवतेनोयस्य साङ्ब्य तसय Wey- साधनत्वधियमन्तरेण तथयाविधविशिष्टानुष्टानस्य रागप्राप्त ay सम्भवति, सा च धोञ्चोदनयेव, तकख रामो यागादि-

१९०

१२५

१४०

४४.

स विधेयन्ञानवादभङ्घ्वतुचैः | २९

व्वपि समानो विधेरपेकितखति न दोषः. aq यदि ध्यानोपकारकतया अवण्मननयोरलुवादस्तरिं द्रष्टव्य इत्येव विधिरस्छ, ध्यानन्तु तदु पकारकवेन बिद्धलाच्छरवषणादिव- equa दति कल्प्यमिति चेन्न, ध्यानस्य दशेनोपकारक- त्वहिमदृष्टदारा उत दृष्टदारा, न पूवः, तल चोदना- मन्तरेणासिद्धेः, उन्तरचापि दशेनशब्देन fared ज्ञानं विक्चितम्‌, उत प्रत्यचमाचम्‌, यदा प्रत्यचसमानाकार- fafa, wa “a चचुषा waa नापि वाचा, मना तु विद्धेन इत्यादिश्रुतिषिरोधः, दितोयेऽपि किं लौकि- कम्मत्यच्तम्‌, उत यो गि प्रत्यक्षम्‌, yaw ध्यानस्य लो किक- प्रत्यच्जनकतायामन्वयव्यतिरे काद्यभावेन श्रदृष्टदारा afe- gt तचापि चिचापग्रुफललत्वादाविव विध्यपे्ेव, भावना- TEN प्रत्यचल्लाभ्वुपगच्छामः, तस्य च “टचे ठे च पश्लामो"त्यादिवत्‌ wrt सपति swear वा पयैव- सानात्‌, न श्ान्तिरनक्गौकारात्‌, भापि खति ayaa त्पचाक्ञोकारप्रसङ्गात्‌, was तु ating ्रृ्टादृष्टजन्यवात्‌ तन्यूलविध्यपेवायाज्निदिष्याखितव्य इृत्य- यमेवा विधिरङ्गीकायेः, दतोय तु द्रष्टव्य दत्यनेन ध्यानस्येव वेग्रद्यलच्ण विशेष विधानमिति तदेव सामान्यतो निदिष्यासितश्य इत्युष्यत इति वेश्रयविशिष्टध्यानसिद्धौ ध्यानदगेनयोस्साध्यसाधमभावाभावात्‌ कथन्दग्ेनायेतया ध्यानानुवादः ; wag ध्यानस्य विधेयता, दग्न्त

3 e

R Xe

श्रतदूषण्ाम्‌

यो गिप्रत्य्ात्मकम्युयम्विधेयमिति किन्ाङ्गो क्रियते, wea फलनिर्देशाभावादिति a ama, Mara विधेयस्य दगेनस्य saa तन्िवेतेकतया ध्यानस्यापि विधाने ए्यकूफलनेरपेच्यात्‌, प्रधानवाक्यार्थेक्यो पत्ते ; श्रन्यथा ZIMA सुख्यायेभङ्गखेति चेत्‌, मेवम्‌, “yar सतिः, सतिशम्मे सवगन्योनां famite” इति कचिद्भुवातु

१५५ Wa: साचात्छवंयन्धिदिमो हेतुत्व शरूयते सतिलम्भ इति

१६०

सप्तम्या, क्चिन्त्‌, “भिद्यते इदययन्धिः faq सवे- ama) Seat चास्य कर्माणि तस्िन्दुष्टे परावरे ॥" दति give ada फलसाधनलं श्रूयते, भ्रनथोने ara देकफलसाधनयो विकच्यः, गरुलचुविकल्पायोगात्‌, why कारिभेदेन व्यवस्थितविकच्यकल्यनायामतिगौ रवम्‌, विक- क्पकश्यना agra चेति, किञ्च विकल्यस्य प्रयोग- TAY प्रामाश्यत्यागाप्रामास्ोकारत्यक्रप्रामाण्धसखोकार- खोशताप्रामाश्छपरित्यागाटत्नतिरूपाष्टदोषद्‌ष्टवादन्याय्यल- मेव, नापि aqee, योगपद्यस्याक्यलात्‌, कमे-

१९५. ऽप्युपकायापकारकयोरुपकायेख पफलद्ेतोर ङ्गिनः खाङ्गेन

९७०

सहससुश्चयायोगात्‌, न च कमिकयोरपि दगरेपूणेमा- सयोरिव yarqafa, द शेनयोरेकङ्करणएत्म्‌, तदुप्थापक शरत्याद्यभावात्‌, न चाङ्ग्डतायाग्भुवानुखतावङ्गिनो दशे- qaqa waeien इति न विरोध इति area, शङ्गा ङ्गिभावस्याद्याप्यनिदखितलात्‌, दृष्टदार स्य सिद्धेः, ्रदृष्ट-

विधेयक्षागवादभङ्गखखतुथैः | RY

area गौरवात्‌, खतः प्रतोयमानार्थभङ्ते च श्रत

इानिदोषात्‌, न चाच प्रजापतिवाक्यनयः, यसाद्याय-

विरोधात्‌, “दषे बहनां वचनम्‌” इति तान्धिकाः,

` शवांसि हि वाक्यानि ध्यानोपासनादिगरब्देः परुवानुरखति-

९०४.

| Go

मेव मो चसाधनमभिद धति, न केवलं श्रुतिरेव, खतोति- हासपुराणएसवत्तरतन्यो TT शास्लाण्छपि, zines कयावषितम्‌, एवमौश्वरोपासनस्येव श्रयो भिर्वाश्यरमचसाधन- ल्वावसायात्‌ तदन्यनिषेध श्रतिखामर्थ्थात्‌ काचित्क ोवोपा- खनानास्मो साधनतया Bata यथा लिङ्ग्ोवविशिष्ट- पर मात्मविषयतया श्रङ्गतया वा निर्वाहः, श्च तु न्‌ तथेति विभरेषः, अतः परिशेषात्‌ भुवानुरूतिदर्भनयो- Te एव पयेवसानम्‌, frags एव, कागपद्न्यायेन वेदनध्याना दि ग्न्दानामुत्तरोत्तर विभ्रान्ति प्रतिपादनात्‌ ;

श्वं स्थिते रतिदभनशब्द यो सुंख्येकार्यासम्भवे कस्य चिदौ-

१८५

५ +

पचा रि कलमव्छाञ्रवणौ यमिति चावधारिते स्मृतिशब्देन प्त्यच्न्नानस्यो पचारेऽतिश्रयासिद्धः Diane तु we- रुपचारे प्रत्यचसमानाकारतारूपवेश्रद्यातिश्रय (लए विशेष) सिद्धेख दशेनग्ब्देन विग्रदतमाभरुवातुखूति(रेववि) flafy- तत्यक्गोक्रियते, श्रतोऽतरापि निदिष्यासितव्य इति परुवातु- समतिविधानात्‌ द्रष्टय इत्येतदपि तदिगरेषसमप॑कमिति ; तेन “स्मृतिलम्भे सवग्न्धोनां विप्रमो चः, “तस्िन्दृ्टे परावरे” दत्यचकागपग्ररन्यायनिर्णो तोऽथैः .एकस्िन्नपि

RR

१८४.

WAT AWA

वाक्ये fafeerfaaat zeq इल्यनयोरप्याश्रोयत दति. a fatter; न च तयप्रत्ययदयविरोधः, “aay पथि- wa” इत्यादिषु एक(विषय) विधेयले चतुर्थौ इयवद- विरोधात्‌. एवं faa यदि वाक्याथेश्चानस्य मोचोपायता तदोपासनादि विधिनैरथैक्यन्ुष्यरिहरम्‌, शब्दजन्यप्रत्य- चवादस्त॒ परिहरिष्यते . . यत्त॒ वाक्छायेश्चानोत्यत्तौ प्रति- बन्धकभेदवाखना निराशद्धारोण ओअवणएमनननिदिष्यासना- मासु पकार कलशुक्रम्‌, तदपि हास्यम्‌, वाक्यस्य काङ्खगयोग्य- तासज्िधिपरामशमन्तरणापेच्णो यान्तराभावात्‌, सत्यान्तु सामग्यां (वाक्याथ)नज्ञानानु पत्यनुपपत्तः; न च प्रति- बन्धकमपि सामपोेकल्ययप्यवसितम्‌, ( श्रतस्तन्निदत्त्येव सामयोपूतिरिति वाश्यम्‌,) यथाः, “प्रतिबन्धोऽपि(वि) सामयो aga(:) प्रतिबन्धकः 1” इति, विपरोतवाषनायाः प्रतिबन्धकलस्येवा सिद्धेः, सत्यामपि विपरौतसर्पादिवासना- यामा प्रोपदे श्लिङ्ादिभिः सर्पादिबाधकन्तत्वन्ाममुत्द्यते, अतएवाघम्भावना विपरौ तसम्भावनाख्य चित्त विकेपद्वारा भेद- वासनायाः प्रतिबन्धकलमिन्येतदपि निरस्तम्‌ ; यदि

२९१९० च भेदवाखनानिरषनदारेणादेतवाक्यार्थज्ानोत्पत्तिरिष्यते,

तदा न कदाविदपि तदुत्पन्तिख्ेख्यति,

en fe, “यावच्छरौरपातं fe किन्न वर्तित वासना । afeent कथम्प सासुन््रोशन निमोलने॥" cia. किञ्चा- नादिकाश्लो पचितानां पटुतरप्रत्यय(भ्यासादरेदु gat निरू-

हरिः श्राम्‌ ।

खमते महाचार्याय नमः

ग्तदुषणौव्यास्यानम्‌

चए्डमार्त. |

~र 0

ब्रह्म श्ब्दरत्तिनिरूपणं नामप्रथमस्कन्धः।

विश्वम्निभतिवोयेखण्डितमहादेत्ये समस्तात्मनि ख्यो तिर्मण्डलभासितजिभुवने सवं खतो द्रष्टरि | aq Sat खभौतिविहितसनाशानिलाकानले श्रो मत्याज्रितण्डत्युभङ्गचत्रे धोमे सद ब्रह्मणि ॥ प्रायन्दछादयितु विनघजनतानानापराधन्ञतां arena ङुहनानिद्रं दधदश्रेणण | धाना सद्यसतान्तरालपु शिनं रङ्गशयद्ा श्यत्‌ जद्मोग्डमिनिषेग्यमा णवर णं तत्वं wae ॥ पद्मावौरदु पाश्रयस्लवकितसम्भरबष्णस्लामनरेः भाखत्पाष्छधरा हिपल्लवधरो दोस्स्कन्ध विभाजितः । भक्तानां फलितोऽयितेमरकतश्यामविषा Tet

भद्रायास्त॒ सुङ्खन्दकन्विटपौ गरेषाद्विसङ्गी स नः॥ 1

(=z)

१४५.

९४

चरडमारुते

तापन्नाय तरिते कमलयानित्यानपायद्धेये भक्तानामभिलाषपूरमदिला मसंव्ुकाया र्ितान्‌ । वेतण्डाचलब्टङ्गव ङ्गिवपुषे भव्याय शष्णात्मने लोमूताय चतुङुखाष्वरफलोग्डताय तस्मे नमः #

चरशयगलमेव यस्य लन्धा

धनमनपायि सुनिटेता महान्तः ।

aufaa विज्ञः पुरान्यदर्थान्‌

श्रवत्‌ स APSHA: ॥ सौदन्तौमां श्रतिपरिषदां साधतत््वावबोे Vet लुगबन्ुमतिकलछितां भाव्यपोयुषवषेः । विग्वषाखे इरिमभिमुखं सत्यकामं वितन्वन्‌ पायाद सान्यतिपरिर्ढश्छयसामेकस्तिः ॥

तुरगवदनतेजो दंडिताशयेशक्रिः

HARTA yaaa: ।

जयति दङ्रबाधां वेदच्डायेसंन्नाम्‌

अनितरजनखम्यां लम्भितो teal #

अव्याजसोद मगरेवअनेषु BAIT

नारायणो नरवयुगु सरिव्युषोशाम्‌ |

वाचं ख्मयेयितुमच्यतमेव जातं

Dai निवाखगुरूेषमहं भजामि ॥

वेदाग्नायाक्िभावं भवद्‌ दितवचरं ङक्छश्नोनेश्वरोऽखं ay बोद्ध च भेको न डि जलधिगतोऽष्यस्य पारं कमेत ।

प्रथभस्वन्धिः | (र)

Vy श्राशान्तद्याक्ियायान्तदपि शिरसि मे बिभतोऽध्याच्मेधां खश्मायेष्वाद धानस्समभुपकरणेः ओनिवासायं Gr: y क ATW: क्र च पुनरहं are चिषण्ण परिष्छदातैता क मम मतिरेषाख्पविषया । क MAT ah क मम एयकाभामिव वचः ४० परन्तद्धक्किमां रवति गिरान्तस्य feat ॥ चिको्षिंतस्य अन्धस्य दुटू षटिभगोद्धा वितचिन्तान्धतमसविध्व- समायेलान्तस्य च TAPAS च भगवत्र- साद्धोनतया तेन विना स्वयन्धेना्यत्पाद यितुमथक्मलाच्छा- wrasse तेषु तच््नन्नानोत्पादनदारा छुदृणटिजगखन्धि- ४ ५ तान्धतमखविष्वंसनं भगवन्तं प्राथेयते समाषशार इति, जग द्‌ञ्छौवनाय भगवता खयमेव वेद्य प्रवन्तिततात्‌ तस्साध्य- तत्वज्नागहेतुग्डतः भसादः खप्राथेनया भगवतो Tey एवे- त्थभिप्रायेख समाहार दृत्या दि विगरेषणणामि, इयवरगोररि- लास्सवं wear इल हलत्वेन विवचिताः, तदेकेश्यससलामादय we इति भावः want गोतिविगरेषवचनः “fay सःमास्ये'तिजेमिनिनए gaa, sagen acest चेद्‌ स्सामबेद दति व्यवहियते; way weaize सामनि- रूपणोयतव।त्‌ तन्निरवाहकलननिरूपकसुखेनार साम्नां समा- हार इति, ^तेषाग्टग्यज्रायेवगरेम पा दग्यव्धेति” ग्लच्षणा- uy भिधानेनायस्य खम्बेदनिशपकलात्‌ ततूप्रवचनश्ुखेनं तन्नि- बाहकलमाह प्रतिपदश्डचामिति, “षे. वल्छ्द

(8) चरडमा र्ते

इति यज्जलंचणे निरूपकान्तराप्रतौ ते्येजषान्धामेलयुक्रम्‌; समुदायस्य एकदेशाधारता विवङिता, एषां विगरेषणानां हृत्स्यापि वेदस्य खङूपतो waa: फलतश्च भगवद धोनले qo amiga, गादौ धमांखातुस्खर्यांदयः, फलं शानम्‌, तत्‌ प्रतिपदमित्यच्च विवितम्‌ ; न्ञानोत्पत्तिप्रतिबन्धकनिरा- खोऽपि तत एवेव्यभिप्रयेषणडइ लयः प्र्यूहानामिति, फलितमाह लइरि विततिरिति, बोधः wham स एव जक्ञधिः, तस्य शररिविततिः भगवत्‌ खरूपरूपगुण- qu विश्तिविषयकञश्चानावस्ाः, तद्धेतुरिति यावत्‌, श्रायुर्धैत- fafaagaam, कथेति, कथायां sewer निरथेक- दपण चुभ्यन्तः न्यायापरामग्रनिबन्धनमिथ्या द शेनवन्तः, कलि- कथकाः पापखष्ूपाः कुदृष्टयः, तेषां कोलाहलः निरयेक- weg, ते हि प्रतिन्नां स्यष्टमुद्दोव्य तत्घाधकामाम- ७ ° पन्यायतया सषु दौ रयितुमशरक्कवन्तः “वधिकत टिनौवर्षार- प्रवारविडम्बकेरलधुभिर पभनश्यहुम्भो पशभ्मितडम्बरेः। उपकरण- यभ््ेतेबालानुदग्ङदहलानुपलनिकरणसप्रायेरूपन्यसनक्रमे- रिति न्यायेनाहो पुरुषिकया डिम्भान्‌ प्रलोभ्य तेषां ara ध्वान्तसुत्पादरयन्ति ; श्रनेन परदेवतास्तुत्यात्मकम्‌ प्रायेनात्म- ७५ कञ्च मङ्गलं aa भवति. AMV a भगवद्धास्यकाराभिमतलात्‌ डपारेयतमलं विषयश्च दशेयन्‌ गरुस्तत्यात्मकं मङ्गलमाचरति इदमिति, अ्टतग्रब्देन खप्रतिपिपादयिषिता wat उश्यन्ते, विरन्त-

ba.

प्रथमस्कन्धः | (a)

नसरखतो वेदः, fear: (चिङ्ुरबन्धाः) वेदान्ताः, चिकुरा fe मालिन्येन जरौग्धता श्रविविक्रासिष्टन्ति, वेदान्ता श्रपि परापादि तमालिन्या श्रविविक्रार्िताः, चिङुरासेरनिका- भिविविच्यन्ते, वेदान्ता श्रपि भगवद्‌ क्रिभिभंदाभेद घटक-

-ङ्पेण तच्च हितपुर्षायप्रतिपादनरूपेण खरूपषरूपगराणएविश्धति-

प्रतिपादनशूपेण तत्तदथेप्रतिपादनरूपेण च विविच्यन्ते; यद्धा सेरभ्िकाविप्रकोर्णान्‌ केश्रान्‌ एकोत्य ayia, भगवदुक्र- योऽपणापाततो faagaar प्रतोयमानानि बेदान्तवाक्यान्ये- aaa ब्रह्मणि ayfa; श्रनेन कुदृष्टिनिरसना्थं- भाव्यतात्येविषया श्र्थास्खग्न्धस्य विषय can भवति.

चिकौरषितस्य प्रयोजनन्दगेयति प्राचोमिति, परमत- निरसनं प्रयोजन, मतान्तरनिरसनश्य तच्यन्यायसाध्यतया- येन्ञानाधोनतवेऽपि योगा चारण्छाच्चनिरसने मायेन्ञानापे- Saw: .

miaafeg मतान्तर निरसनमपि qaraaafimaere aleiwatata, बाह्या वेदवाक्यानि दूषयन्ति, न विभिग्ध,

eu कुदृष्टयस्तठ॒ प्रतिवाक्यं दुरयेकथनेन fafa दृषयन्तोत्य-

भिप्रायेए विश्रन्दप्रयोगः, यद्येकं कस्िन्वादे वह्नि दूष- णानि प्रतिपाद्यन्ते; तथापि निरसन येक्येन दूषणा मामेकं विवकितम्‌, तेन शतदूषष्यपपद्यते.

aafa, तत्र a, तावत्‌ प्रयमवादे, tzfarea `

९०० TAR सम्बध्यते, शास्तारं दत्येतद ख्यदि त्यनेन, श्रयं

Re

११५

वगटमारते

aaa हेतुः. विचारविषयत्वेनेति, विचारो विषयो uw तददिचार विषयम्‌, यदिति खच Wed, अद्छव- यदिति, qn प्रातिपदिकान्तत्करोतोत्यसिन्लय “orfaufeargiay” इति fats यदसूचयदिति प्रयोगः पाकं पचतोतिवद्द्रष्टव्यः . यद्वा, यद सूचयत्‌-श्रद्धच- यदिति यत्‌-यत्‌ खूबणमस्तोत्यथेः, Wega, way, यद्यदिति माणएवकम्मुण्डयतौ तिवत्‌, यदिति पदजातं qd, wend खूचलेनाकरो दिव्यैः, wa पद- लाते, waar, विचार विषयलेनेति षष्ठोतत्पुरषः, दिति ay, श्रद्चयदितिषजेणए प्रत्यपादयदित्ययः, पर्यायेण अतिक्रामति प्याययति, eau ania दाचयतौ तिवत्‌ प्रातिपदि काद्धालर्थं णिज्िधामात्‌, यद्रा, aa विमोचन इति धातोर्वा qufzfusiagaa, Aq प्रकाशनम्‌ faafana, aa-ag fu, विचारविषयत्वेन यदखूयद्‌ च- त्यनेन निविग्रेष aquifasteae निरसिव्यमाणलात्‌ जिन्ञासाविषयो पस्थापनपरलरान्‌ ब्रह्मपदस्य न निर्विशेष ब्रद्मलचणाच युज्यत इति सूच्यते ; परोक्तटक्तिप्रदषे निमि- न्ान्तरमा₹ BAAS, परोक्रटचङ्गो कारे ““श्रयातो

mater” ares ““श्ननाटत्तिश्डाष्टादमाटन्तिश्शब्दा '”-

१९०

दित्यन्तं खूच्रमसङ्गतं स्यादिति भावः; निविग्रेषन्रद्यणस्ख- प्रकाश्रतेनाभ्युपगमात्‌ अजिन्ास्यलादाद्यं BAIA, अनवधारशत्वापरोखटल्तिकस्यनादरो नि च खिम्भप्रलोभना-

परथमखान्धः | (9)

नि निरिययन्ते; जिश्नासाभावान्निरविगेषन्रह्मरूरूप विरद्ध- सविशेषप्रतिपादनाश्चोन्तरष्च्राणि ययर्यान्यसुपपन्ञानि च,

“पर ज्ेमिनिभुंख्यला"दिति खूचाखाङ्गत्यं च; तस्मादेवं

१२५ खजं gaia: परोक्रटत्तिनष्टेति भावः. wera इत्यनेन

१.४

प्रणव एव विद्र इति MAGA: . ब्रह्मशब्दस्य कचिदिति, ब्रह्मपदेन निवेचनविरो ध्ुच्यते, श्ब्दपदन प्रसश्जनो यस्य॒ श्रसाधुलस्य श्रनिष्टलं द्योत्यते, “at हि शब्दान्‌ जानाति श्रपश्ब्दानप्यसौ जानाति, alate WATT धमेः, एवमपश्न्दन्नानेऽधरमः, एकैकस्य हि शब्दस्य बहवोपभंश्ाः, किं श्रब्टो पटे श्रः wag: ्राहोखिदपगशरब्दो- पदे” इ्यादौो wens wanes प्रयोगात्‌ . श्रसा- धृत्वापस्चिरिति, wes हि ग्रकतिमूलकप्रयोगविषयलं, न्तिमल्वं॑वा, अन्यस्यानिवचनात्‌, न तावदमादिप्रयोग-

१२५४. विषयवं साधुत्व, ^तेऽसुरादेऽलयो Bee इति कुर्वन्तः

९१४०

wag.” Taqwa श्ररिगशब्दापभ्ेये श्रलिग्रष्दे गतत्वात्‌, तस्य सादित्वे बेदस्यानित्यषयोगप्रसङ्गात्‌ ; नापि यश्चमयो गाल, ““खाधुभिर्भाषितव्य"भिति arya (a) तज्निभित्तवात्‌ . saw न धर्मेजमकलं, साधुलसयेव तज्िमिन्नलात्‌ . श्रतएव धमेजमकतावच्छेदकश्ूपवन्तं साधृलं तदवच्छेदकं च घट विषय चटग्ब्दवादिकं, तद्वगमघानु- शासनादिति निरस्तं; घटश्ब्दः प्रयोक्रयद्त्यादिरूपेए विधानस्यानन्येनासम्भवेन साधलपुरस्कारेरेव विधानस्छ

(८)

चगडमा रते

बाच्यलात्‌ ; नापि व्याकरणयुत्पाद्यवं, तत्‌ (aaa) |

१४५ किं विधेयलंसाधेलेन प्रतिपाद्यमानलं वा, नाद्यः प्रातिप-

१५५०

९१५.५.

९९६०

दिकानामसाधतप्रसङ्गात्‌, न दितोयः, श्रात्माञ्रयात्‌ ; VAT CRIT तश्मूलकप्रयो गाभावात्‌ तन्यूलकटत्यन्तराभा वाच ABIES म साधुत्व, ्रनादिप्रयोगविषयलं यज्ञप्रयोगा- aq श्रनाद्यनपभ्वष्टलं याकरणव्यत्पाद्यत्वे वा साघुलमित्य- भ्युपगसेऽपि MMT TATRA प्रयो गस्येवा- सम्भवात्‌ तद्‌ सम्भवेन व्युत्पाद्यला सम्भवाच श्क्रिशयन्यस्या- साचुत्वमेव , किञ्च मुख्यदत्यभावं 4 aryatafg: , शनु- maaufeeaatq, तथा fe “fag शब्दा र्थसम्बन्धे” इूत्य्यसबन्धिन एव श्न्दस्यानुग्रासनोयतया प्रतिज्ञानात्‌, लचणायाश्च शब्दा थंसम्बन्धतस्य तवासम््रतिपत्तेः, श्रन्यया, "शरप्रायमनसासदे'?ति aaa लच्णाया श्रपि निषेधे वेदा- न्तानांमूक (श्रमूलक)तवप्रसङ्गात्‌, शब्दस्यायेन सह WALA ्रात्िलादिति लयाभिधानाच. waurarqaaasta सुख्यदत्यभावे न साधुलसिद्धिः, तथाडि “fag weere- संबन्ध” दत्यादिना शन्दाथेसंबन्धानां नित्यत एवालुशासनं प्रतिज्ञातम्‌ “fag शब्दे WH सम्बन्ध Ufa, श्रय सिद्धशन्दस्य कः पदाथः, नित्यप्यायवाचो सिद्धशब्दः, तद्यथा, सिद्धाद्यौरिति, श्रय वा सन्येकपदान्य्यव- धारणानि तद्यथा, wert ag इति, श्रपएव

१९९५ भच्चयति वायुमेव भच्यतोति, एवमिहापि सिद्ध wa a

© ©

१७१

Vey

परथमस्वन्धः। {€ )

साध्य इति; श्रयवा पृवेपदलोपोऽचद्रष्टव्यः, श्रत्यन्त- fagfag इति, तद्यथा, देवदत्तो दत्तस्यत्यभामाभामेति"; दति शब्दायेतत्छन्बन्ध विग्रेषणणैश्तस्य सिद्धपदस्य नित्यवा- चिलप्रतिपादनान्‌; तज किश्बख्यस्सम्बन्धो मुख्याया विवचितः छतासुस्योऽपौति विमं wa भुख्याथंस्य तत्‌ सम्बन्धस्य च खङ्पेण प्रवा दर्पेण वा नित्यलात्‌ मश्चाः क्रोशन्तौत्यादौ मञ्च विग्रेषस्थ पुरुषाणां तत्सम्बन्धस्य चानित्यत्द श्रेनेन लाचशणिकायंतक्सम्बन्धयोर तयालास्मृख्य एवेति fafaata faufaa:. नमु स्यादेवं, यदि प्रकरणादिना सुख्यायंविगरेषो- पस्थित्यमन्तरं तत्सम्बन्धिनि लक्षणा स्यात्‌, न चेवं , किन्तु श्रक्धतावच्छेद कावच्छिल्नमाचोपस्थितौ सत्यां तत्‌सम्बन्िन- रसामान्ये च लच्णयोपस्िते प्रकरणदिना खच्छव्यक्तिवि- शेषलाभः, तस्माक्षाखणिकस्यापि प्रवाहरूपेण नित्यत्वमिति wa; श्रनम्तव्यक्िषु लच्णा कल्यनापेचया प्रकतव्यक्रिविग्रेष एव श्षणा कल्यने लाघवात्‌ ; किञ्च श्रपूवेव्यक्रिलाभानुरोधेन WANA: कल्यनायामपि तात्र्यानुसारेण कल्पनोधा- या ल्तणायास्तात्ययं विषयो लव्यक्रिविगरेषातिरिक्षविषय - त्वकल्पने मानाभावात्‌ ; किञ्च मुख्येऽसुष्ये वा श्ब्दप्रत्याया- कारेण प्रवाहानादिता वाच्या, न्यया प्रमेयत्रूपेण प्रवा - इनित्यतायाससवंच ay शक्यलात्‌, एवञ्च ्यक्रिविगशेषमाच- भियताकारविशिष्टलच्यायं विवक्षायां तत्पुर खकारेण प्रवाहा-

wifes वक्षमग्रक्यम्‌, किञ्च सामान्यतस्वंशक्रस्यापि ag- 2 :

(Xe)

१९ ०.

१८९४.

९०४.

चग्डमासते

च्छा ब्दस्य पुरुषेच्छया यक्तिविगेषे wefeanmag fwar- जोपस्थापकस्य तत्सम्बन्धिनि waquer vet तद्भाक्षिमाचस्येव शच्छतया तचा नित्यलं सिद्धमेव. नन्वपञ्वंशालुकरणस्यासाधतव स्यात्‌, adiamine सादिलात्‌, म चेष्टापन्तिः, कुमा- SAR द्त्याहेत्यादावपभवंणानुकरणे साधुलसमयेनादिति चेन्न; HAIR waaay पदातुकरण्णभावात्‌, aut एव हि तच क्रमेण श्रतुक्रियन्ते, एवञ्च way “nafaaca- करणं भवतोत्यपशन्दालुकरणस्यापश्ब्दत्माग्रद्य ““श्रपश्च- ब्दत्वस्याननुभिव्यलात्‌ नातिद्र” इति पदानुकरणङ्गो- कारेण परिहारः प्रौढवादेनेति ोध्यम्‌ ; न चेवं खति aay वर्णालुकरणप्रसङ्गः, बाधकबलेन कचित्‌ पदानुकरण (कार) त्यागमात्रे तदभावेऽपि तत्यागख्य fatwa, यद्वा ay श्रनुक्रियमाणाङुकरणएयोरनादि लमेव, भाव्यकारवचन- WAI, श्ब्दाथंसम्बन्धनित्यत्स्यानुशासमनिमिन्ततां az- Sa हि भाव्यकारः तकगशरब्दानुकर णस्य साधुत्व AY, Wa एवोक्तं केयटे ““श्रशक्रिलानुकर णस्य जातिश्रब्दलमिच्छन्ति, यस््नादनुक्रियमारे wee या जातिस्मवेता तत्घम्बद्मलुका- यमनुकरणं प्रल्याययतोः"ति. मनु “द्रव्यं हि faa’ faaroa “हिर ्ङ्या चिदाृत्या yn पिण्डो भवति, fawreafigqa- zy चका करियन्ते रुदकाटतिमुपन्डद्च कट काः करियन्ते कट- कातिभुषपम्टद्य खस्तिकाः क्रियन्ते एुनरादन्तशुवणेपिष्डः

` पुनरपरया STMT युक्तः खदिराङ्गार सवे Hews भवतः,

TTA | (xr)

९१० श्राृतिरन्यायान्या च भवति, Ta पुनस्तदेव, WBS द्रव्यमेवावभिष्यत” इत्यादिना संस्थानस्य नित्यत्वेऽपि द्रव्यस्य खूपतो नित्यत्वप्रतिपादनाशतभेदेन तदपि निद्यलमनु- श्रासनमिमित्तमिति प्रतोयते, तथा ख लाचणिकेऽपि इदं नित्यवमस्तोति कथन्नानुशरिव्यत इति Ya; शब्दप्रयोगस्य

२१५ तद्मरयोगविषयस्य चानादिवे प्रकरणतात्पर्यात्‌, उदाइतभाये

च गुणादाबुक्रनित्यलाभावादुक्युकरख नेतन्नित्यलमनुशिव्यत-

निमित्ततयोक्र, किन्तु प्रटेत्तिनिमिन्तवि शिष्टतन्तद्यह्षविना-

faaaa नित्यलमिति न, किन्बन्यदपौति भित्यलप्रकार- भेदमाचनमिद शेनतयेतज्नित्यलसुक्रम्‌, अतः प्रन्तिनिमित्त- विशिष्टस्य Gena प्रवादरूपेण वा नित्यलमनुगिष्यलनि- मिन्तमिति. fag “कं पुनः पदा्थ्मवेष विगहः frat सिद्धे शब्दे श्रयं सम्बन्धे War’ fa प्रश्नोसुख्यार्यसेवानुश्रासन- निमिन्ततां साधयति “सिद्धे शब्दायेसम्नन्धे दत्यचानुशास- मनिमित्ततयोक्रोऽय यदि मुख्यो ऽशुख्यख, तदा कं पदाथै- ary मिति यक्त्याङृत्योरन्यतरव्यवस्था विषयः प्रश्नोनो पपद्यते, श्रन्यतरस्य सुख्याथेत्े इतरस्य लच्छार्थतवेनाखेप्यतेन वा SAAT; एवं व्यवस्थानुपपत्तेरेव “mafafa- AVA, मतान्तरावष्टस्मेन “द्रव्य एव vere एष वियदोन्याय्य" इति aay सुख्यार्थस्येवानुश्ाषम- eee निमित्ततां साधयति; किञ्च कभ्पदायंमित्यज zawa पदा्थेलात्तस्य षचामित्यवारयेनित्यत्वं नोपपद्यत इति fe

RR

(९२)

९२४.

९४०

९४५.

४

चयडमास्ते

्रष्ुरभिप्रायः, यदि चासुख्यायाऽप्यनुग्रासननिमिन्तं खात्‌, तदा द्र्ायेलेऽप्यारतिलच्णा यास्स॒बेमा ये नित्यलो पपन्तेः प्रभ्नोनोपपन्नः; Hawa द्रयपद्‌ायेकत्वे श्रथेनिव्यलासम्भ- वभ्मत्वा श्राृत्यर्यावलम्बेनेन “srafafaaisfa” afc Wwe नो पपद्यते; एतेन ayn क्रो शन्तोत्यादौ लाचफि- कायसम्बन्धस्या नित्यत्वेऽपि ब्रह्मणे नित्यलात्‌ तत्सम्बन्ध स्यापि fama ब्रह्मग्नब्दस्य केवललाचणिकल्वेऽप्यनुश्ा- सनसु पपद्यत एवेति निरस्तम्‌ ; शब्दा यंसम्बन्यविभाजको- Twas सम्बन्धावच्छिन्नायेनित्यलस्य विवङितलात्‌, नन्या, श्रथंनित्यलमाचविवच्ायां द्रव्याभित्यलेनार्थानित्य- त्रश्रङ्धानुपपन्तेः, द्रव्या येलवेऽपि श्रारृतिलचणायास्म्भवात्‌ ; भवति च श्क्यत्वावच्छेदेनेव तन्तद्बोध्याकारेफ नित्यलम्‌, wae तु नेवम्‌, सम्बन्ध विभाजकोपाधिग्तलचणालेन नित्यत्वानवच्छदे ( दात्‌ ) मश्च विगरेषसम्नन्धिपुरूषविग्रेषस्या- नित्येन तचापि लच्णाया विद्यमानतयातिप्रसक्रतात्‌, न च, wae कथं व्यवस्था विषयता, श्रयमात्रस्य नित्यला- चेपसमवादिति वाच्यम्‌, “श्रय वा किन्न एतेन इदन्नित्य- मिदमनित्यमिति चननित्य तं पदार्थश्मवेषविगरहः क्रियत दत्युत्तरभाय्यखार स्ानुरोधेन TAU व्यवस्था विषयवावग- मात्‌, किञ्च “चयो च ग्ब्दानां प्रटत्तिः जातिश्रष्दा युण- gear, क्रियाग्रब्दा इति, न सन्ति यदृच्छाशब्दाः इति पचे, ““"चतुष्टयो शब्दानां प्रत्तिः जातिशब्दा guava:

९५४५.

१.९०

DUA | (९९)

क्रियाशब्दा यदृच्छा ग्ब्दाखतुर्थाः” दति परेऽपि ब्रह्मशब्दस्य कुचाप्यमन्तर्भावान्नानुशिव्यता सम्भवः; अ्रपि च “seas” दृत्थचो णादिवेम सन्ञाधिकारात्‌ ब्रह्म्रब्दस्य संन्ञायामेवानु- शिष्टत्वात्‌ केवललाच्षणिकलत्वे च संञ्ञात्वाभावादनुश्रासनं न स्यादिति. साधुत्वस्येति, छत्स्रमिथ्याला दिति भावः. या- बहारिकमयांदया RAVI मभ्यपगच्छतस्तव व्याहतमिदं वचनमित्याइ इन्तेति, wea ब्रह्मशब्द साधुलस्य तुच्छत्वसेवास्माभिरापादितं, मिश्यालाङ्ोकारमाचेण ब्रद्रा- पदे साधुवस्य तुच्छलमप्यङ्गौहृतमिति यदि मन्यसे, तदा शन्दान्तरेऽपि तथेवच्यादिति व्यावारिक्यवस्ाभ्ग दति

भावः, यद्या किंमयस्मिश्या शब्दो ऽनिर्वंचमो यवचन उत तुच्छ

९६९५

R ‘Oo

९०५

तावचन इति विकल्पमभिप्रेत्य श्राद्ये दोषमाश हन्तेति, ददं सवरेषामपि शब्दानां साधारणम्‌, म सेतदस्माभिरा- पाद्यते, किन्तु शब्दान्तरेषु कुप्रयोजकस्याभावात्‌ तुच्छत्व- मेव FMS साधुलश्या पाद्यते, न चाचरेष्टापत्या परिहार- समाव दृत्यथः ; दितोयं दूषयति साध्वसाध्विति , यदा प्रथमभिरसो दूषणं बहहिरेवोक्प्रकारेणानुसन्धेयं, fang दोषमाह ₹इन्तेत्यारभ्यवेदे रित्यन्तेन, WaT साधुत्वमिति, शाष्वषाधुविवेकोगस्ादित्यथैः, न चाे- टापत्तिरित्यार साध्वसाधिविति, साधृलप्रतिपादनार्थ- लात्‌ व्याकरणस्य THAI स्यात्‌, दृष्टप्रयोजमद्वाराङ्गवेन खम्म्रतिपन्नस्य व्याकरणस्य तप्मयोजनानङ्गो कारे त्च्यन्या-

(१४)

४९ Go

QwWAAA

यतयाङ्गान्तर प्रयोजनानामष्यसिद्धौ तेषामपि Bat, तुष्य न्यायेनेव साष्वसाधुविवेकवप्ममाण्प्रमाएविवेकाभावात्‌ वेद स्यापि प्रमितिजननलच्णएप्रयोजनाभावात्‌ वेयथ्यैमेवेति- भावः. यद्वा साध्वसाधुविवेकाभावे “THUY प्रयुक्र- श्छगे लेकेकामधुग्‌ भवति, आरहिताभ्िरपग्रब्दं प्रयच्यप्राय- fantat सारखतो मिष्टिन्निवेपेत्‌, तेऽखुराद्ेऽलयो डेऽलय इति gam पराबश्डवुः, तस्माद्‌ ब्राह्मणेन न लेख तवे, नापभाषितवे, Gate वा एष aucune” इति साधश्ब्दविधिः प्रायचित्तविधिरपश्व्दप्रयोगनिषेधोमि-

१८५ न्दायवादश्चाप्रमाणएमिति वेदप्रामाण्छोपपादकापौरुषेथवा-

२८०

Van प्रामाश्चानुपपाद कलेऽन्यजापि तयेति शत्छवेदाप्रा- माण्ये वेदस्य quar प्रमिति नननलचणप्रयोजनाभावादिति तदाङ्गानामपि वेयथ्यैमेवति भावः; डेऽलयो wg इति च “Renata हेहथो""रिति विडितङ्गतस् प्ररूतिभावस्छ चाकरणात्पद दिवंचनेकतेग्ये वाक्य दिवचनाद्र खानेललाश्चा- प्रब्दः. दूषणान्तरमाह मुख्यार्थेति * तदहि धुमादिव- लिङ्गविधया बोघधकत्व स्यात्‌, कथमबोधकलमित्यजाष faxed इति, व्यािग्रदाद्यसम्भवादिति भावः. यदा, एतानि पदानि सआारितायेसंसगेश्नानपू्वकाणि sarge

९९१५ दिमत्पदकदम्नकलादिति वेगेषिकायुक्ररौत्याशिक्गविधया

बोधकलवं स्यादित्यजार लिङ्गत्व इति, श्रयं भावः, वा- ब्या्यंदटपधंसगस्य तथानुमानात्‌ सिद्धावपि न पदा्येग्रत

प्रथमखान्धः | (१५)

ब्रह्मणस्तयानुमानसम्भवः, सिद्धसाधनात्‌ ; ब्रह्मपदस्य टस्य भावेन स्मारकलासिद्धस्तचन बाधः, श्र्याभिवे afaqarn-

goo काङ्कदेरभावाद्धेवसिद्धिखेति. न खेति, अपौ रुषेयला- दिति भावः. वाचकत्वामिमानादिति, वाचकल- भ्रमादित्यथेः, यस्त॒ wefanaanina वा जानाति तस्यािनिकोचादिवत्‌ सूचकस्यादतिकः, wep, रूतस्ाधुश्ब्दोबोधक इति भावः. टत्तिविकल्येनेति, २०५ किभ्यूलब्छतश्छन्दोमुस्य उतापरः, We ब्रह्मशब्देन किम- पराद्धम्‌, श्रवाच्यतलवचन विरोधस्चोभयबतुल्यः, मूलमूखित्व- योर्वेपरौत्यापत्तिख ; दितौयेऽनवस्ेति भावः. नन्विति, ब्रह्मश्न्दस्यान्यजामुख्यवस्मरणात्‌ ब्रह्मणएश्ावाच्यलवमयेना-

चेति भावः. भवानेवेति, प्रमाणपयविश्चष्ट इति भावः.

२१० किश्चेवमिति, एवं सति-सुस्यटन्तिं विनापि afer aula दत्ययैः, अ्रविग्रेषादिति भावः. मशामनी- मांसकेनेति, लन्तोऽणुल्कटमौ मां सका भिमानेन केनचि- दिव्यथेः. तदेवोपपादयति को होति, ब्रह्मणोसुख्यार्थतं शिद्धवत्छत्य मरौ ढवादेनोपालभते मुख्यार्थेति, garte २९५ Waste: प्रतौ तिविषयलोक्रेश्तिभावः. यदा मुख्यार्था भावे तन््मलदक््यन्तरस्याप्यभावेन बोघकल्वातुपपन्तेब्रह्मुणे मुख्यल्वाभावो क्तौ प्रमाणाभावस्येव पर्यवसानात्‌ AY TGA

मेव समथितं स्यादित्याह qara ta - मुखान्तरेणेति, शब्दान्तरे णत्यथेः . afeanaa निर सति अवाच्येति,

(९९)

१...

२२५

, >+,

२४.

४०

~ चशडमार्त

“श्रवाच्यवादाख बह्ृन्वदिष्यन्तितवा्दिताः” दति वचनं सार्यते, wa चावाच्यवादा ग्हावाक्यानि, तेन परे (र) ` ब्रह्मणि देषादेवावाच्यमित्यादिगहारूपाः प्रलापाः शता इति ध्वनितम्‌. निनिमिन्तत्व इति, निमित्तं विना सुख्यदत्ययो गा दितिभावः . agence निनिंमित्तवा- भ्यपगसेऽप्यस्य तदडि्भावात्‌ म निनिंमिन्तलसम्भव इत्याह न चायमिति. मानाभावादिति, तथा यवदारा- भावादित्यथः. निरुक्तिविरोधाञ्चेति, श्रपौरुषेवत्- विरोधादिति चकारस्य भावः, पुरुषसङ्केताधोनग्रक्- वच्छदाभावात्‌ . ब्रह्मगुणलेशयोगादिति, तया च निमित्ततयोक्रृदच्वरं एत्वे तच न स्त इति भावः. अभाषोति, श्रतोऽषम्भवोदोष इति गरष, west ब्रह्मशब्दस्य wees भाषितलाइब्रह्मणोऽन्यच सनि- {मिन्तलपकेऽसन्भव एव दोष इत्यथैः. wes Ware च्म नुटत्तखेत्यादि, इषद्‌ादि शब्दवदिति, saan "त्न qaafa वतिः, रत्व eeu इदा दि श्ब्देख्विव ब्रद्ुश््देऽपि ब्रह्मयतिरिक्रेऽपि प्रयोगमापादयत इत्ययः, sifeman देहकादि शब्दपरिग्रहः. यदा ठतोयान्तात्‌ "तेन॒ aa क्रिया चेद्ति"रिति वतिः, ₹रददादिशब्दो यथातिप्रसक्रः एवं wea डंदणएलयोरष्यतिप्रषक्षत्वादि- ह्यः, श्रतिप्रसङ्गविषयनिर्दे्रायं रद दि ग्रन्दवदित्यकत, इृष्दादिग्रन्दो ay vat तेषु इहत्वा दिकमतिप्रसक्त-

२४१५.

५.०

४४.

eq

UVa | (१७)

faat. भग वश्छब्यमयादिति, आचार्यं “oft

mwaga ग्लानामागतिं गतिम्‌ । बेन्तिविध्ामविद्याश्च ष वाच्योभगवानितौ"व्यादिना welfare nada wraeeneaafanfaame समाधिपर्यन्तयोग-

काष्ठा निष्ठकेशिष्वजखाण्डिक्यादिग्वः प्रयोगाविषयेभ्यो

व्याटृत्तलाभावात्‌ तदुपचारदारमाचन्न vafufafan- मिल्यनुग्टहोत, ` तच्यायेनाजापि ब्रहमुशब्द प्रयोगा विषयथा- काशा दिष्वपि शोकोन्तररइ्वस्य सत्वेन न प्रटन्तिभिमिन्तलं किन्तपचार दारलमेवेति भावः. अनुटन्तस्येत्यादि हेदनाम- भाषौत्यनेनान्वयः, एतत्सवंममिपरत्याभाषो तिभाषः . अन्ध थेति, न्यायमतिलक््यापि भक्तिकल्मने . यत्साक्षादिति, “ब्रह्मश्रब्दस्य परमात्मासाधारणव्वेऽपि प्रत्यगात्मन्यपि कद्‌ा- चिदुपचरितप्रयोगदश्रेनात्‌ तद्ब्याटश्या परमात्मप्रतिपश्यथे age ब्रह्मेति fried क्रियते” दति भाषेण wer- त्यदस्य | सुख्यायेतावगमादिति भावः. मनु “दे ब्रह्मणो” दति प(रापरा)रमात्मात्मोब्रह्यश्रब्दप्रयोगात्‌ युगपद्‌ - टन्तिदयासम्भवात्‌ सवेज्ेकप्रठन्तिमिमित्तपुरस्कारेण qey- हृन्तिरेषटवये्यजाइ S ABTA इति , “गामन्नं बराह्मण- सेवेति “ऋोणोत्यादेः पूर्वखण्डः, श्रात्मलव्रहमशब्दप्रयो- गविषयत्वा दिना गौ णट्त्येवोभयमुपखाप्यत इति भावः. मसु

कथं afacafacre: “सद्पाणमेकगरेष एक विभक्ता?”

वित्य तत्छमाबेशप्रतोतेः, तथाहि “aeqr’faay 3

(x=)

३६४.

वशख्छमारते

aaa fe अमानमरूपलं, ay “खमानामामित्थेवास्द कि ख्पग्रहरेने" aay “श्रकरियमाणेरूपग्रणे यज खव समान शरब्टोऽरथख ततेव स्यात्‌, Tat: अचा इति, CW म स्वात्‌ यत्र शब्दस्ममागोभायः, war: पादा माषा इति; faa मास्ते पुनारूपयदणे यज रूपं समाने aT वेज खात्‌ हचावचा वितो" तयक्षम्‌, एवश्चाचा वित्य (भि)चिषटेन (नि)- snared wate वाच्यम्‌, चच्यच्पद्‌प्रयोगविष- यला दिनालचणयाभिधानं खात्‌, तदा एकायेतवादेवेकशेष- fag शति ना्ौरूपयदफेन, wat न afazafacte

इति, मेवम्‌, इद्दिथत्वविभौतकलपरटृन्तिनिमिन्नपुर सकारे

ROX

ह Go

प्र्ला्पद दयदन्दनिदत्यथेतया एकगरेष विधामो पपन्तेः .

quar we श्क्रिदयससुष्यः, नेतावता विलम्बितावि- खम्नितदटन्तिद यसमुश्चयः, wa एव ““पितामाजे"त्यादिकं प्रत्याख्यातम्‌, तज fe लाचणिकेनेकेनेव प्रटृत्तिनिमित्ते नाद यमोधनसुपपाद्य विगेषप्रतौतेः प्रकरणा दिबान्यथाभि- दधिसुक्का पल्याख्याने रतम्‌, एवं भिन्नायविरूपेकशेषप्रत्या- ख्यानात्‌ भिनायेखदूपेकशेषविधाना्थख्य रूपयरणस्साप्र- व्याख्यानाच GRATE TAT, गौ रवात्‌, शक्या शक्ययोः afmequrat बोधने विखभ्िताविलम्नितटत्तिद्यवि-

रोधात्‌, अश्रक्धोपस्यापनाय लणाया srafana षति

Rat

तश्चेवा्द यबोधनोपपन्लौ शङ्ेरपि व्यापारत्कल्यनायां rary, शक्याश्रकययोरेकेनेवनिभित्तेम Seta ;

प्रथमस्वान्धः | (xe)

am fasrttasfazafatte va. ननु कथमप्रत्याख्यान, प्रत्याख्यातं हि “सरूपाणा"मिति au, fara, न fe खूपग्रइणमाच प्रल्याख्यातं, किन्तु yaa, wry खा-

पनपचे are “faqrara”ar: HATA MN TTY TAT-

९४

प्रत्याख्यानाच नोक्रायेख्य विरोधः, प्रत्याख्यानेऽपि “श्रभि- धानं पुगस्खाभाविक"मिति यम्मत्यास्यानम्‌ तस्मिन्‌ पच्चेऽपि नोक्कविरोधः, यच्चाहृतिपचाश्रयणेन प्रत्याख्यानम्‌ “व्येषु च सामान्यात्‌ सिद्धम्‌, श्रग्नोतेरखः wt: ae” दति, तच ufwere समावेश्रसिद्धावपि विलम्निताविणलम्नित- ठत्तिदयसमावे श्राभावोक्रेने विरोधस्िद्यतोति . शुद्धेति कि सखदूपातिरिकरप्रटल्तिनिमिन्ताविशिष्टमुततदिश्िष्टमि- ति विकश्पोऽभिप्रेतः, प्रयमकोटि facwaa दूषयति नौति, wa रत्येतदिवरण्म्‌ निर्विं्ेषतयाभि- मत इति खङर्ूपातिरिक्रप्रटृन्तिजिमित्ताविशिष्टितयाभिमत इत्ययः, प्रटन्तिनिमित्तमपि fe वाच्यमेव, aay सखरूप- स्येव awa semaine खरूपान्तगतला- भावे वाच्यलाभावेन प्रठृन्तिनिमित्ततलमेव नस्यादिति सखरूपान्तगंतच्वं वाच्यम्‌, तच्च नास्तोत्यथैः, शु हेनिमित्त नास्तोति se खरूपे निमिन्तज्ञान्तगेतमिव्यथेः ; श्रधि- छानत्वसवं विवन्लेमूणत्ये एव इत््षटंहणएतवे, ते च खरूपान्त- गते एवेति श्डते अधिषानलेनेति, श्रधिष्ठानलं भरमधमिल्म्‌, विवन्तेमूललं विवर्तोपादानलम्‌, श्रधिष्ठा-

(Re ) चणडमारते

aaa सर्वतादाब्यात्‌ तदेव. इत्वं, सवे विवत्तंमूललस्य anit तिकरूपेणण विद्या विस्तार यिदटत्वरूपलान्तदेव . रेदणत्व-

४.९ ०. भित्यथेः. त afa तयोस्खख्ूपान्तगेतत्वानभ्युपगमादित्ययेः . | श्यन्ययेति तयोस्खष्ूपान्तगेतत् इत्ययः . मुक्ता वपति खश्पस्यानपायादिति भावः, स्वेता दाढयस्य खरूपले aw सुक्वावमपायान्सय च सवै विनानुपपत्तेख सुक्रावपि स्वे स्यात्‌, सवे विवन्तमूललस्य aera तस्य सुक्रावपि सत्वात्‌ sty सुक्तौ स्वे स्वात्‌ .. नतु न प्रहन्तिनिमिन्नप्रदशेनाये निवंचनम्‌ किन्तु वाच्योपलक्कधमप्दश्रनाथे, गो सदृशो

गवय इति गवयलप्रड्तिनिमिन्तकगवयश्रब्दवाच्थोपलचक- गोमादृष्ठप्रतिपादकवाक्यवदिति met SUS Sars भिति. we aft पत्तिनिमिनप्रदधनमेव, ay ae: ४२० पाद्धिश्नमेव, न चैवं सदितौयल प्रसङ्गः, तस्य व्यावशारि- कलादिति गृढाभिषन्धिश्यङते अस्त्विति * दूषयति कथन्तर्दोति खरूपातिरिक्रप्रटन्तिनिमित्ताविशिष्टखरूप- माचपरत्वं न विष्यतौत्ययः. श्रमिसन्धिसुर्‌घाटयञ्कङते

| तद्पौति प्रथमं प्रटत्तिनिभित्तविश्िष्टकूपेणो पस्था पितं ४२५ सत्पश्चात्‌ astute इत्ययः. तोति arate | कत्वमेव (वादिति) स्यादितिभावः. ख्ूपातिरिक्रम्रटत्तिनि- मिन्तविशिष्टमेव सुख्यमिति दितौयं कर्पमनु्य दूषयति _gufeafata,. मत्यसावश्याद्यपडितन्बुख्या यः, उतमिश्या- डूताविदातत्काधौ पडितमिति . विकल्पमभिपरत्यप्रथमंशिरो

४२०

४४.

४४०

QUART | (२९ )

दूषयति श्रुतौति, दितोयन्दूषयति स्वाभिमतेति. यद्वा शद्धोपडितेत्यज कि्धेतन्यमाभुस्था्ः, उतविम्ब- ऋतमिति विकन्पोविवकितः, श्रा्न्द्षयति न wife निर्विंगेषत्याश्चेतन्येनिमिन्तमस्तोत्यथंः, व्यावहारिकधमां अपिविम्बप्रतिविभ्नयोरेषेतिभावः. सार्व्यारे यतन्यमाने- ऽभावेऽप्यधिष्ठामलविवन्तेमूखत्े तत्रव स्याताम्‌, ते एव wads इति wea अधिष्ठानत्वेनेति, श्रधिष्टामलं विवतेपादामलश्च fret एवेति gary ता्प्रत्याइ तेति. येतु चेतन्यमा् एवाधिष्ठागल

wifes इच्छन्ति तान्‌ प्रत्याह अन्यथेति

व्यावहारिकस्येव . प्रडत्तिनिमिन्तले प्रातिभासिकस्य रज- तादिपदवाच्यल्ाभावापन्तेः, सन्ता विशरेषमनपेच्यधर्ममाचस्य ्रहटन्तिनिमित्ततवे प्रातिभासिकपौतलाश्रयश्ङ्खादेः पोतादि-

पदवाश्यतापत्तेख, धर्मिंषमानसत्ताकस्येव प्रटन्तिमिमिन्त-

४४५

४४०

लाद्धनिंण्ड पारमायिकतथा तयोरपि पारमार््िकति ज्ञाना जिदटत्यसम्भवेनम ब्रह्मवयतिरिक्शत््निटन्तिरूपसुक्रि- नैस दित्ये; . नन्वस्तु व्यावहारिकमेव सवे्यादिकं प्र्नि- निमित्तं तस्य च न्नानाननिटत्तिसम्भवान्ञ सुकेसक्रिरिति गरढाभिसचिश्णङ्ते sfeafa. दूषयति कथमिति धर्मिखमानसन्ताकदेव मरत्तिनिमिन्तलात्‌ मदन्तिनिभि- न्ख्य च भिथ्यालवे पारमािंकखरूपगतलम्‌ न स्यादिति VARIG Gada: . श्रभिखन्धिसुदाटयति तदपीति

( ९२ )

चण्डमार्ते

षटद्धमप्यणटद्धान्तरभावादशद्धे प्रतौ यमाने प्रतौयत cae. त्ति नायं केवलब्टद्धमुख्यटत्तिपक इत्ययः. तदपौ- त्यादेः पूववदेव वायः. Vl सुक्रावपौत्धज्र waa

४५५ 4 विवकितम्‌, किन्तु षल्यलाभिमानमाज्रम्‌, सम्भवति हि

४६०

यावख्िथ्यालोक्रि सव्यलामिमानः, एवश्चोनत्तरच न गृढ़ा- भिसन्धिता, विंम्बलोपहितश्मश्यमिति दितोयं पकं दूष- यति उपहितमिति . किन्तदिन्बस्यानौयं ब्रह्म सत्य- प्रन्तिनिमिन्तविशष्टसुतनिश्याग्डतप्रटत्तिमिमिन्तविग््ट- मिति विकल्पमभिप्रेत्य sr दूषयति अतौति, दितौ- aguas स्वाभिमतेति. चदा खूपमेव भुस्यसुता- विद्योपदितमिति विकस्पायः, गेषं दितोयव्याख्यानवदैव . यद्वा भ्रतुपहितक्भुख्यमुत यक्किञ्चिदुपहितमिति विकल्या्ेः . श्रशानादौत्यादिपदेन aed faafeaq. श्रविधाद्युप-

४९५ हितकधस्थमिति faded दोषान्तरमाइ तच्चेति

98

तच श्रज्ञानादिदोषोपहितले, ब्रह्मणब्दसुख्याथौ न दोषो- पितः “ag” इति तमथेमनु्च तच -निदौषत पुर- wry भगवश्छम्द मिवेचन विरोधात्‌, न च ब्रह्मुपदलच्छये तजिर्वंनम्‌, श॒ र विशिष्ट विषयलवात्तस्य, भगवच्छब्दस्यापि तत्र सुख्थवायोगाचेति भावः. पर ब्रह्मेति न हि दोष- वैगिच्चाभिधानं स्हतिः प्रल्युतनिन्देषेति भावः. पविष- fafa दोषोपदडितस्यापविज्रत्वादिति भावः. परब्रह्मत्यज ब्रह्मपदेन एदं लच्छत case निविंशेषेति . कथ ञ्चि-

प्रयमस्कन्धः | (९९)

दिति दोषाभावाभिधानादपि न ष्टुतिः, खरूपमाचपर-

४७५ त्वादेवेत्यथंः. शुशाभिधानेति निदौषलमपि गृण्णन्त-

Boy

Bd ०

aay, किञ्च सुस्यार्या्ुपपत्यभावाल eeu. नलु नि - wae श्रुतिर्तिसचेः प्रतिपश्नलात्‌ दणानाभिश्यालेन हेयत्वात्‌ तदेशिष्छामिधाने मिन्देवेति सुख्यार्यानुपपत्या लचणायुव्यत दति चेत्तत्राह पूर्वेति, रेति sara मर विसवादन्यायो पेतख्पद विरोधौ समुद्धोयेते. यदा दोषाभावमुखेमापि लोक्वेद योस्ष्ठतिदश्रनात्‌ “यदा gag एतस्िन्ञुद्रमन्तरङ्कुरुते, श्रय तस्य भयं भवतौ'त्यादि- भिभंद दभन दोषलावगमात्‌ निगैणवाक्येसतद धुयेख सखरूपेऽवगमात्‌ भवान्‌ ब्रह्मेति सामानाधिकरण्येन तादृश खरूपेणोपहदितस्याभेद बोधमाहोषाभावस्याच कष्छरवेण- प्रतिपादनेऽपि निगुणएवाक्ये निदधषतया प्रसिद्धखरूपेकध- Twas णापि ृणबोधनेऽपि प्रसिद्कयएकर्वाडभेदबोध- aaa स्दल्युपपत्तेरपडितेक्यबो धनस्य बाधेन भवानित्यस्यापि श्णया सखङूपपरत्वेऽपि तस्यो पडितषम्बन्धस्य शब्दादर्यादया प्तोद्या सुखादिप्रतोकस्छव्याऽवयविष्ठतिवदष्टाकपालादि- स्ुव्यादादश्कपालस्हतिवच्चोपहितख्ठतिषिद्धेख fafaiy- लकण्यापि तिने विध्यत दरति avy gala, एवमपि न स्त॒तिसिद्धिः ब्रह्माभेद मारस्य सवे्ेतनसाधारणरूता दित्यपफि भावः. यदा मिविंशेषखखरूपस्येवा सिद्धने तसचफेव्यभिप्राय-

४८५ UTE पु्बेति + एवमेतावता सुख्यटत्यभावान्न wats

(२४ )

चर्डमाख्ते

खख कत्वामिमतश्नब्दसखरूपपर्या शो चनया निविंशेषलच्णानि- रस्ता ; इ दानो लच्छत्वा भिमतजिश्चाख्यस्रूपपर्यालोचनयापि (निर्विंशेष)लचणाज्ञिराकरोति afaafa. «aay THI, WAY ब्रह्मश्रब्दनापौव्यथः, sufeag

gaaa ae जिन्ास्यतेजिन्नासात्मकणचणादिलचणानाम्‌

तदारभ्भप्रतिपादकप्रयमष्घचस्य चोपहितपरत्वेन म्‌ ब्रह्ुश्रब्दे शच्ण्रयणोया . तत्वाबेदकानासुपडितपरल्लाङ्गोकारे श्रपसिद्धान्त इति द्योतयति तत्त्लावेदकेति. अतद्‌व्यु- त्पश्नेनेति ब्रह्मणेन्यच Gesu ead a_aty-

५०५ कस्य तच्छक्रलमेव anafafaaa:, vag प्रतिश्नाखच्ण-

४९१९१

५१५.

wtuarfa न सम्मवन्तोति तात्पयेम्‌ . wa ततोऽन्यचा-

मुख्यस्य तद्धोधकलवं aqeewata नियमो विवङितः . श्न्यचरासुश्यलेऽणपडिते मुख्येन तत्सम्बन्धादतुपदडितं लच्छ- तामिति wea aafaafafa. जिन्ञास्यत इति जिज्ञास्यतया प्रतिश्चायते, erga “जन्माद्यस्य यतः इति, श्रोष्यते, Sates: च्नातत्वेति श्ातत्वपदज्निशेयपरम्‌, au सिद्धल्वाक्षच्शश्ो घने श्रपि सिद्धप्राये; एवश्च खच्ण- ग्रोघधनाग्यां साध्यस्य निणेयस्य ब्रह्मापदादेव fagr प्रतिन्ना- लच्णश्ोधनानां वे यथ्येमेवेत्ययेः. विलौग विलापनन्याय- AWTS न चेति, | जिज्ञासादौ खूजकारस्य जिश्चाश्यत्व- प्रतिज्ञायां श्रोतुविंशारे च म विधिरिव्थथैः. aq शास्लस्य अवणत्मकले मननाद्मकलवे वा “श्रोतव्यो मन्तव्य दति

प्रथमसखन्धः | (२५ )

विधामातत्तदयेलाच्च प्रतिश्नायाः शतं शस्तं साथेकमेषेत्यजाश्‌ ऋटष्टार्ध॑लाभावादिति, ante fe अवणदेदु्टदारलमेबे- ५२९० श्यते, नत्‌क्ेवलादटदारलमित्यथेः. यदा अ्नतट्ब्युत्यन्ञ- नेति, ततश्च सामान्यतोऽपि ज्ञानाभावात्‌ तज्जानेच्छालक्तषण- शोधनानि न carrier: . जिन्नास्यतरति श्रातुमिष्यत दत्येवाचेः, खच्छते wher इत्येतच्छत्यादिषाधारणम्‌, जिन्ञासाद्यनपेचास्यादिव्य्ापि जिज्ञासापदं न्नानेशच्छापर- ४ २५ सेव, जिन्नासादिविषयिष्यपेच्ा प्रत्याग्रातवनोपपद्यत इत्यर्थः . विध्यभाषे tae हृष्टा थैलाभावादिति, favate- चष्याधोनाया इच्छाया विध्ययोग्यलच्च विवकितम्‌, येन विधिना. सहामेति, श्रनुदात्तेत श्रात्मनेपद विधान चचिडोऽनुदान्त््वेऽपि डिन्करणेना भित्यलश्नापनात्‌ IaH ५३० पदम्‌, यदा “श्राटषाद”ति विकल्ितणिचस््य्ेरेतद्रपम्‌, स॒ हि सदिः weet. निर्विशेषशलककब्रह्मशब्ात्‌ भ्रातत्वसिद्या frre स्यादित्यच wet निर्‌ पाधिक इति, निरुपाधिक इत्येतत्‌ सार्थमित्यनेन सम्ब- ष्यते, ब्रह्मशष्दटन्तिमविदुषः प्रतिबोधमेन निरुपाधिक एव wey विषये श्चणश्रोधनात्मकं uta सार्थमित्ययैः. विषय- मेदमनादृत्यनरहाग्दमाते इकति विकल्पयति किमिति, Waa ति, मुस्यटत्याबोधस्योत्तर श्रा स्सार्थक्यायंता WITT सुख्यटत्तिविषयगो चरल एव स्यात्‌, सुख्यटन्तिविषयश्चोप- fea एवेति wae तदोचधनोपचोएवेमानुपडितस्या- 4

(रद्‌) चरडमारते `

५४० जिभ्राख्यलात्‌ निर्पाधिके सवै सा्थेमिव्यस्य . याघात इत्यर्थः. श्रनुपडिते सुख्यटत्यङ्गगौ कारेण सायेक्धापादनं न सम्भवति श्रपसिद्धान्तादितयाह अनुपदडित इति. यदा कथं gram: fry प्र्ठतमित्यजार सवेस्येति, भास्त- स्टोपद्दितविषथतवेना नुपडितस्याजिन्नास्यलान्ञ तत्र शद

१४५ णाञ्रयणौयेति म्क्रान्तानुपदितलकणव्याघात दत्यथेः . भिधाने, बिद्धान्तमुखद्गुखरूपमाचश्क्गोकारे म faery, न fe विगरेषणस्धा शरक्धतामाडेष्ण शक खरूपे wamuafeat भवति, नाप्यवाच्यवश्तिः, प्रत्युत- विशिष्टश्यङ्ोकार एव विग्रेग्ये शकण भवति, wat न

५५० निर्विं्ेवचच्ण्ण सिध्यतोत्ययेः , यदा नतु खच्णश्रोधनादेः om ब्रह्मपदेन निरूपाधिकसष्ूपष्टोक्ति गाङ्गोङ्खमेः, यना- again तदुकषथोगः, wae तदुक्तौ जिन्नासाल्- शादिपैषथंश्च खात्‌, किन्तु freee ब्रह्मण्न्दटत्तिम- ` विदुषः प्रत्येव श्रचणशोधना दिकम्‌ सवेम्‌ Fada Kuyt

५५१ Be, AG न पूरवक्रदोव्राविति wes निरूपाभिक दति, निरपाधिकशब्दस्य ग्रद्धशरम्दटत्तिमित्यनेगेवान्वथः, निदपाधिक्ते सा्यभिल्येतद्यसिद्धम्‌. faq तज कारणं कथञ्च तदभाव TAY मुख्यार्थेति, Tartar सुख्थाांसुपपन्तिः, whem सम्बन्धः afew, इदं

५९६० पदम्‌ भुष्यटत्तमिति निश्चयः कारणं, तज च सुख्याय- बाधादिनिखयो हेतुः, तदभावात्तदभाव wae: तत

५९१५

४.४.

+ इ Bo

THAR | ( ₹७ )

डति उपदेशा रित्यथः . तत्सिद्ाविति पदेशात्‌ प्रागिति शेषः. निर्विञ्चेषावगम दति जात दति ररेवः. सुख्याथेबाध इति, gure wee बाधितवेन भिश्यालात्‌ तस्य सुसुचुजिन्नास्यतमनुपपल्नतयावगतमिति भावः. लश्यार्थेति sa लच्छसा मान्यन्ञानं शच्छविगेष- जिन्नासा च च्यते . Wath खमतेनेदम्‌, परमते- ऽनुपलथिनिरासस्या्युपलकणम्‌ . Rae परिहारमा- शते श्चापातविदिता्॑ति, श्ुतौ-देतादेत शती, ते एव विप्रतिपत्तिः विर्द्धायप्रतिपादकवचनदयौ . कह ग्मूलभिति निविेषं सविशेषं बेत्ययंः. पृच्छतीति चेदिति, avg लच्यायेनिविश्रेषोपदेश उपपन्न दति भावः . सल ष्एशाग्धामिति वाक्यपरम्‌ . वैखचण्यम्‌ wy तादिव्याटत््यात्मक Gera, तरस्यल्षणेन स विगरेषल- कोरिः खरूपलच्णेन निविंगेषलको रिख सिद्धा ; खरूप- शचणस्य तेन निविगरेषपरवस्ाभिमानादित्यथेः. न ae ` मारम्‌ प्रत्युतविपरौतनिश्चय ware न चेति. सवे- कारणतवाकिततमिति कदेलादिप्रभित्यथैः, उपादानलवत्‌ जिमित्तवस्यापि तच विक्डितवात्‌ . सवेन्नेत्यादि कारण- लानुपपन्निलचणन्या यसा दिव्यात्‌ खविगेष्ुतेश्छविगरेषमेव निधाय तेत्यथेः . इ हस्वमेवेति गिर्वचनो पषटडितन्र्यण्ब्दा- वगतश्चेति भावः. यद्वा न लदभिमतं निर्विशेषं ब्रह्मशब्द विवकितमिति शिष्यति, किन्त्स्मदभिमतं दद्व विशिष्ट

(रट) चयेडमारते

Flare THAR, सत्यश्नानादिवाक्येनापिं भल्यला- acy दिकमेव निधरयतेति भावः. Fea परिहारान्तरमा- wea नन्विति, ws ere सन्देदमूललानुक्तने wire aw इति भावः. तद्खश्शमिति aqueefaafere

wat rena. “ब्रह्मो हि” इत्यस्य ब्रह्मशब्टविव- चितमधोरोत्ययं इति भावः. प्रवेमनुपड्ितस्य जिन्नाख्य-

५८ ० BARS लचणश्रोधना दिवेयथ्येप्रसङ्गाल्ञ ay लचणे- त्युक्तम्‌, इ दानो मलुपडितस्य जिज्ञास्यत्वमेवा सिद्धमतस्तच 4 खलचणेत्याह तदपि नेति. यद्या यदि मुजुचमिर्रातवयम्‌

ag निर्विशेषमिति निर्धारितं खात्‌ तदा aferarar-

| वाक्यस्य तदानुगुश्ेन वणंनौयतया BIT HTT १५९ ५ तदनतुगुणएलात्‌ मुमु चक्नातव्य ब्रह्शब्दाथेः क दूति we- चया प्रश्रसम्थेनं स्यात्‌, न चेतत्‌ सिद्धम्‌, sa: “wat हि

भगवो ब्रह्मेति” पदश्यख्या्थेसयेव प्रश्नपरं, तथाचोक्रप्रकारेए प्श्नोऽलुपपन्ञ इत्यभिप्रायेण परिषरति तदपि नेति. aaa विद्यामिति, आ्रादिश्रब्देन “तमेवं विदिलां afa-

१ ° श्टल्युमेतौ "त्यादि विवक्ितम्‌, “तमस्स्त॒ पारे, सर्वाणि हूपाणोत्यादिभिविग्ठतिः “महदान्त"मित्यादिभिगणः “श्रादित्यवणेमिति वियः “विचित्य. “wafer व्यापारः प्रतिपाथते. विशिष्टेति, तत्पदेन एवमिति च म्रस्तत॒विगत्यादिवे शिषठ्यपरामर्णादिति भवः. AY¥T- ९०५ पुरुषेति “ुरुषश्नहान्त''मिति वाक्याथ उक्तः, एवश्चिश्नाख-

६९०

प्रथमस्छन्धः | (ee)

पर्याशो चनया fafasee जिन्नासानयंक्यादिभिभि्ास्य- त्वासम्भवादु पडितस्धेव जिश्नाश्यलेन a निर्विगेषलश्णेति .

| चत इति, यतो लच्कतवामिमतशब्दखरूपपर्थाशो चनया

मुख्धटत्यभावे. AYA ATMA FWA: काप्यसम्म- वाच्च तश्परललचण्णाया श्रगुपपन्निः, aaq ॒शच्छयाभिमत- जिन्नास्छसखरूपपर्यालो यमयो पदरितस्येव जिश्चाद्यते लचणाया

श्रसम्भवः, wa: “eels रहयति तस्मादु च्यते परन्ति RAAT एव ब्रह्मग्ब्दाथे इत्ययः. सवेतः-सर्वस्मात्‌,

अनवधिकातिश्रयङ्रदित्यथेः. यदा eda: सर्वप्रकारेण,

११५ ear गुणतो विग्डतितखेव्यथंः. ज्र तत्वटौकाया-

६२०

सुकम्‌ “यत्ना यवं णिक निरुक्तिः `टहणएलमप्या इ, “हति रहयति तस्मादुच्यते Way’ fa, पेराणिकौ च प्रिद्धिः, “seag रहणएलाच तद्ृद्ोत्यभिधो यत इति तङ्गोवलो- वदंन्यायादिति न विरोधः, तेनागवधिकातिश्रयशत्वमेव MEMES TAR; परेतु रृदत्ववद्‌ ंदणलमप्यनवधि- कातिग्रयम्‌ब्रह्मश्ब्दायेः “रंहति रंहयते""ति एथगमि- धानखारस्यात्‌, “Wee Ceres ससु्चयसख्ार- Sasa; वयन्तु बूमः विरोधाभावादुभयथापा- wae” इति . श्रच छदणएत्वं इदत्वान्तगंतमेवाथौ न एथ-

१२५ गिति aware, इत्वं तदनन्तग्छेतम्‌ रंदएत्ञ्च aq-

खितमथं दति दितोयः, खरच्वाम्तभविनापि रंदणएत्वम्थः, स्लदूपेणापि, aafa समुचितमयं इति ana: प्रति-

(a)

९२०

११२१५.

९४.

चगहमारते

पाश्चाकारमेदाश्न Taq, न च गोबलोबर्दन्यायात्‌ VEU, तस्य पटान्तर विषयलात्‌, WA उभययाप्यथौ रंड- एल्वमिति भावः. “चरनधन्टतः"मिन्युक्षसुपपादयन्नेतदाद- मूखग्ढतम्‌ ATA इद्‌ स्वमिति, यथाश्रुत एव ब्रह्मश्रब्दाथेः, ददं सवेमभिप्रेत्याभावखतेति वाक्याभ्यामयमयः श्रतोमतख्ेति गम्यते; इदञ्च भाव्यं प्रकाशितमाचार्येः, "प्रथम विशेषणेन सखभावतो निरस्तमिखिशदो षलादयमेव ब्रह्मश्रब्दवव्यः नान्यः, न हि काराग्टहनिगलित णवं तम्भो चनायेमभ्ययेनो यः, Rat मुमुचृपाद्यपर जिन्चासाद्नस्य- ब्रह्मग्रब्दन पुरषोत्तम एवाथंसामर्थ्यात्‌ श्रमिघोयत दूत्यव- गम्यते. दितौयविग्रेषएेन “यस्िन्पयुष्यमाने तु एण- योगुपुष्कलः | तचेव सुस्धटत्तोऽयमन्यच छ्पचारत' दति न्यायेन शुणएतोऽपि see शब्द शक्रसदो चस्तिष्यतीति We: पुरुषोत्तम एवाभिधो यत इत्यवगम्यते” इति . ्नेवन्नामकमिति, तजिरासप्रकारस्ह वेदान्तविजये प्रपञ्ितोऽस्माभिः. fayqusaafa “agufted aa’

इति ngquectrafe: “यस्मात्‌ चरमतोतोऽङमच्चरादपि

१७१५ stun) श्रतोऽस्ि MA वेदे च प्रथितः पुरूषोत्तम

दति युरुषोन्तमशब्द गिरक्रिः; एतेन पुरुषोत्तमश्रष्दो न कमेधारयः, THAN प्रवनिपातप्रषक्गात्‌; न च षषठो- समासः, “न fauiza” इति fata; नापि ana- समासः, “a निर्धारण” इति निषेधादेव; न च वाच्यं

प्रयमखन्धः। (ar)

१५० षष्ट्या एवायभिषेधो न सप्तम्या दति, विररेषाभावेन सप्तम्या श्रपि निषेधात्‌, sau वषष्टौसप्तमौसमासयो खूपतोऽयेतख भेदाभावेन निकेधान्येक्धात्‌, शअ्तोऽजाव- यवाये निरकेरसम्भवात्‌ केवणद्ूढ़ एवायमश्वकार्णा दिवत्‌, तदिदमाह “Sa तु कामम्‌ पुरूषोन्तमोऽख्लि^"तौति

१५५ निरस्तम्‌ ; “यस्मात्‌ चरमतोतोऽदमखराद्पि sta” इत्या दि निर्कषनुषारेण “पञ्चमो विभक्क” इति fafea- war: “परमौ भयनेत्य् पञ्चमोति योगविभागात्‌ सषमासोपपन्तेः, योगविभाग “तादपि qaqa” इति भाद्यवाक्धादवगम्यते . विखारस्तु बेदाण्त विजये ree: ॥

दूति ओरौ वाभूलङ्लतिलकश्ची निवासाचा्येपादसेवासमधिगत- परावरतत्वया याम्येन तदेकदेवतेन तश्चरणपरिथरणपराचण्ेन तत््रषादलममहा चार्यापरनामधेयन रामासुजदासेम विर चितायां श्रतदूषणटोयाख्यायाम्‌ चण्डमारतास्थायां ब्रह्मगन्दटन्तिनिरूपए- लाम ALARA: ॥

मते मदाचार्याय भमः |

शतदूषणणोग्याख्याने TATA जिन्रासानिरूपणं नाम दितौयस्कन्धः |

DO

पदाथ निरूपणानन्तरः aarufaeqealfeay wey कमस्छातुरोद्धव्यलश्चाभिपेत्यार अथेति aa seers स्वात्मेति, कमेलाभावात्‌ सामान्य विग्रषतेदमदयविषयला- भावेन हेतुफलाभावात्‌ जिज्नासागोपपद्यत श्त्याइ सखाह्मे क- wwe, खप्रकाश्श्येव ana सामान्यविगेष विषयत्वेन डेतफशते सताभित्धनार स्वात्मेति , खयमेवात्मा सात्मा, जिन्चासासमानायिकरण्योरेव सामान्यविग्रेषश्चागयोः हेतु- फलभावात्‌ खप्रका ग्र्येवात्मलेन सामानाधिकरण्ासम्भवात्‌ साध्यलासम्भवाश्च न डेतुफलभावः, fae निविगेषलाश् १९ ° सामान्यविगेषयोरभावेन न जिन्नासाहेतुफलसम्भव इत्याश निर्विशेष सखेति. किमविद्योपदितस्य जिन्नाखता उत विश्द्धस्य नाद्य इत्याह दुष्यत दति, भिथ्याविषयकञ्नामख्य निवन्तैकल्वासन्भवेन इव्यमाएलासम्भवादिति भावः. दितैय- squats विशु द्स्येति, विश्द्ष्व श्क्तिविषयलाभावादिति ९४ भावः. निरविग्रषस्येव्यनन्तरं ब्रह्मण इति we, खातमैक- भासस्य निर्विशेषस्य ब्रह्मणो जिन्नासा घ्रा परेष्टा, सा gant विश्द्धख्छापि प्रतिषिध्यत इत्ययः, जिन्नाखामाभं खष्डयतः

९९४.

४

हितैवश्कन्धः | (88)

ब्रद्मजिन्नासाखण्डमम्‌ ना निष्टमित्याश््यार परेष्टेति an- ata ब्रह्म्छपि तस्या CERI], अ्रन्ययानारम्भेण शासो श्छित्तेरिति भावः. श्रञिन्‌ वादे जिन्चासातुपपत्तिः विचारातुपपल्तिर्वां प्रतिपाद्या, saa श्रन्यतर निरसषन- (मन्या) मायम्‌, we चख विचारारुपपन्तिपक्ते जिश्ञासापदं faucet, हेतफशाभावाश्जिन्नासालुपपन्तेमे तस्ाध्यविचार- aaa दति वा तात्पथेम्‌. ब्रह्मपदादेव ब्रह्मणः sa: विषवारोऽतुपपन्न इत्थभिप्रायेणोक्षम्‌ ब्द निर्दिष्टमिति. विष्वायमिति जिज्चाषानुपपन्तिपक्ते विचारफलकजिन्ना- साविषय cau: . विचारामुपपत्या तत्फश्कजिन्नासानु- पपत्तेः भजिनश्चासापूवंक मित्यादिना वच्यमाणयाः प्रद गेना विचारफलकलोक्िः. व्याचातस्फोरणाथे तदमिमता्थान्तरा- षणनुवदति अनु दितेत्यादिना, aguefafece fa- चार विषयत (विचार्यैव) मतुदितानस्तमित खरूपेकप्रका- श्रलादिकं शाङरित्यथेः, चकारेण विचा्येलस्यानुदितानस्त- भित खरूपेकप्रका गवादे विरोधसृच्यते, विचिचोवि- विधः, याघातश्चोत्तरचानुसन्धयः . श्रतुदि तेतव्यादि पद चतुष्टयेन खात्मेकभाषखेत्यादि श्लोकगतपदचतुष्टयम्‌ क्रमादिदतम्‌, अनुदितानस्तमितेति खात्मेति प्रतिपन्नात्मलादिप्नायं उक्तः. खषूपेकप्रकाशमित्यनेन खचितं व्याघातन्दश्ेयति Uefa. सामान्यत दति cay प्रायिकाभिप्रायम्‌, श्रब्द-

त्वादिना Sa यणलद्रव्यलादिषामान्याकार जिन्ञासाद शनात्‌, 5

( 29 ) चण्डमारते ,

४.० aay केनविदाकारेण ma केनचिदाकारशाज्ञाते जिन्ञासे-

त्येवविवचितम्‌, अतएव avafa विदिताविदिताकारभेदो

gem इति. श्चन्धथेति सामान्यविग्रेषवेदनयोर भावे,

सामान्यविग्रेषवेदनयो जिंश्ासादहेतु फलभावस्य लोक्रशिद्धला- दिति भावः. तदयोगादिति जिश्चासायोगादिल्यथैः . .तथा-

gy विधवेदनदयविषयत्ाभावेऽपि टल्तिदयविषयत्म्‌ सम्भवत्यवे-

षै ©

त्यचाह नं च्चेति was वेदनमदय विषय एव जिश्नाधाद शेनात्‌ टृन्तंञ्चावेदनलादिति भावः. एवं कमलाभावे सामान्यविशेष- वेदनयोरभावेन डेतुफलयो रभावात्‌ जिन्चासातुपपनञे्यक्म्‌, ददानौग्द्श्यतादिप्रसङ्रेन प्रमाणविषयलानुपपत्याविषाराष- मवेन ` जिन्नासानु पपत्तिमाइ जिन्नासापूवंकमिति. ga वेत्यनेन श्रतुदितानस्तमितखरूपेकप्रकाश्रमित्यच एकपदल-

` गधाविल्तिकमेतेन व्याघातः प्रदर्िंतः, मिथ्यालेत्यनेन ज्ञाननि- ` वत्येत्वपरेण ` श्रनस्तमितपटोक्रा निवत्यलेन व्याघातः प्रकाशितः,

अडलत्वत्यनेनाखप्रकाश्रल्परण खरूपप्रकाश्रमित्यनेन व्याचातो

५१५ दर्तः, wheats प्रकाशानात्मकलरं द्यते, तेन BETA

म्रकाश्रमित्यन् प्रकाग्रवेन व्याघातः प्रदर्चितः. विशारानुपप- fara तु we जिज्ञाषानुपपत्तिः, fecal किमा- यातमित्यज्राइ जिन्नासापूर्वकमिति, तथा च जिज्ञासाया असम्भवे तत्छाध्यविचारो नोपपद्यत इति भावः. विचारानु-

६ ° पपत्तौ हेलन्तरमाइ त्ति . मण्छरब्रह्मणे वित्तिकमेत्वम्‌,

माचसामान्यविश्ेषवेदनदइयविषयत्वम्‌, तथापि खशूपप्रकाश्र-

fatten: | (aa)

स्येव स्गतसामान्यविगरेषविषयतयेन हेतुफलभावात्‌ जिन्नासो- पपद्यत शति पूर्वोक्रव्याचातपरिहार wea स्वरूपेति भ्ानमाचस्येव हेतलम्‌ away, न तु सामान्यविशेषश्चानयो- ई ५. गौरवादिल्येवकाराभिपरायः . नेति अन्यया यज्चदत्तौयसामा- omar देवदन्तौयविगरेषन्नानफलकजिश्चासाया विष्णमिर

` छननापन्तिरिति भावः . यद्यपि हेतुग्धतन्नानस्य जिन्नासा- सामानाधिकरष्थनियमो नास्ति, अ्रहमिति खप्रकाशादेव नि- व्यलादि जिन्ञासादभेनात्‌, श्रथापि ग्रहमिति प्रतोतिरन्तः-

७ ° करणाकारटत्तिरिति यन्मतम्‌ ATTEN तदुभयेत्युक्म्‌, सखभिन्ञविषयजिन्ञासाभिप्रायेणए वा तदुक्रम्‌ . इहेतुफलत्यो सूमामान्यतो दूषणमुक्वा प्रातिखिकन्दूषणमादइ अनादेः प्रकाशस्येत्यदिना श्रनादित्वभङ्गा दित्यन्तेन, किं खद्पप्रकाश्नौ fate एव हेतुरुताग(न्तु)न्तकसहकारिएमपेच्छेति fara

७ ५. मभिपरवयप्रयमे gare अनादेरिति wa जिन्नासा यदि निरपेच्चा श्रनादिप्रका शरजन्या स्यादनारिस्खादित्यापादनं वि- वकितम्‌, तेन नापाद्यापादकयोकयधिकरश्म्‌ . ननु छन्यला- नादिलयोर्विर्द्रवेन व्या्यभावात्‌ कथमापाद्यापाद्क भावः,

न . च. प्रवाहानादिलमापाद्यम्‌, कमिकोत्पत्तौ हि प्रवादः, Se fated च॒ विलम्बडेतोरभावेन एकयक्छत्पत्तिकाल -एव यावद्ा्त्पन्तेरावश्धिकलेन प्रवादययेवाशिद्धेः. न च नि-

` . . रपेचजन्यतल्वादिनः धारावाडहिकस्यले waa उत्तर न्नान- समति wife उन्तरडेतुत्वे वक्तु शक्यमिति चेन्न,

(ag) चवडमार्ते

fame यदि प्रकाश्रानन्तरभा विनिरपेचप्रका श्रजन्यास्यान्तर्िं Gy प्रकाश्रसमवधानचणोत्तरच्चणवतिप्रागभावप्रतियोगिनौन स्यात्‌, यो यदनन्तरभाविनिर पेचयष्नन्यः, ख तत्छमवधानच्णोन्तर- चछणवर्तिप्रागभावप्रति योगो न भवतोति ग्याभेरिति तात्प- यात्‌, तस्य च प्रका ग्रस्य श्रनादित्रात्‌ तव्षमवधानचणोन्तरच्- वर्तिं प्रागभावग्रतियो गिलाभावे श्रनादिलं पयेवरूतोल्यमि- ९ ° प्रायेणानादेः प्रका शस्ये्यक्तम्‌ . प्रकाशो यदि जिन्चासासाम- चरौलपर्या्यधिकरणं स्यात्‌, खाधिकरणकषणान्य॒नसद्लाकजिन्ना- साधिकरणचणकस्स्यात्‌, जिन्नासाप्रामभावाधिकरणएवणपूवद्द- एवर्तौ स्यात्‌, जिन्नाखाप्रागभावा धिकरणएच्णद यवर्तोन स्यात्‌. यद्यत्‌ सामयोलपा्यधिकरणम्‌ तत्‌ खाधिकरणचणान्यनख-

९५ इाकतदधिकरण्चणकम्‌ तत्‌ प्रागभावाधिकरणचणपूवंचणएव- तिन भवति, तत्मागभावाधिकरणष्षणएदयवतिन भवतति च व्याभेरिति वा तात्पयेम्‌ . sw च दितोयादयस्त्काः प्रति- बन्धकाभावकार एल्मतेन, श्रमादिपद स्य पूवंवरेव प्रयोजनम्‌,

तथा च निरपेक्षस्य प्रकाशस्यानादेः कारणत्वमेव न स्यादिति

१ ° ° भावः. यद्रा प्रकाशोत्तरजन्यजन्यलाभावे श्रनादिलं शखादि- ति विवक्षितम्‌, तत्कुत इत्यपेचायाञुक्म्‌ अनादेरिति ततञ्चानाधुत्तरन्यजन्यताभावे श्रनादिलमिति AACA

दौ दृष्टेन श्रनादिप्रकाशोन्तरभावि (अन्य) जन्यवाभावे अनादित्वं स्वादिति . म च जन्यत्वाभावस्येव व्याप्यते गरेषवेव-

१०५ थ्यम्‌, FAGAN तदभावात्‌ . AIT जन्यलाभावे प्रयोजको

११०

९९४

दितौयस्वान्धः | (Re )

जन्यजन्यलाभावः तजामाद्युत्तरनन्यजन्यत्वाभाव दति भावः . यद्वा निरपेच्ानादिजन्यलोक्रिः जिन्नासाया श्रनादिले पयं- वस्यति, यस्मिन्‌ काले कार्योत्पत्निरमिमता, ततः प्रागपि कायं स्यात्‌, काणलयो विं गेषाभावात्‌, एवं पूरव॑पूर्वकालेऽपौ- व्यापादिते निरपेचानादिजन्यलवादिना पूवं कारणणभावो न व्क शक्य इति श्रस्यापादनस्यानुद्धारादित्ययः . एवच्चा- नादिते fag जन्यत्वमेव a aaa तात्पयम्‌. यथादशेनमिति जिज्ासायास्समानविषयधर्िंश्ञानजन्य- लस्य लोके दश्रेनादिति भावः. aq यद्यपि धर्मिविषय- way शोके दृश्यते, तथापि तस्य ufafaramaaa 4 हेतुत, किन्तु घर्भिन्ञानत्वमाजेण, लाघवात्‌, तथा च ख-

SUMAN एव हेतुः, म चानारित्वप्रसक्िः, Wass तस

१.९.

जिन्नासाहेतुलात्‌, श्रपेचणोयश्च संश्रय एवेति चेन्न, खरूप- प्रकागेनेव तस्य WaT शं्यस्येवालुपपन्तेः . फललेदूषण- माह प्रागसिङ्खयेत्यादि, प्रागमिद्धस्योल्तरकालमसच्े तुच्छलं, सत्वे कालमिति भावः. प्राक्सिद्धलपचे fag- लफललयोः परस्परव्याघातमाईइ प्रा क्‌सिङखेत्यादिना, अनादिपदम्‌ प्राक्‌ सिद्धपरम्‌ . यदवा खदूपप्रका ग्रस्य qa दूषणान्तरमाह Hae दति, अना दित्वभङ्गा चेत्यन्वयः,

१२५ एतेनानुदितपद खूचितव्याघातो द शितः. एवम्‌ खरूपप्रका-

maa हेतुफणभावासम्भवे अ्रनवयव्यतिरेकाग्याज्‌णिन्ञासास- मानाधिकरण्योः सामान्यविग्ेषन्ञानयोरंतुलं waa चेति

( ३८) चग्डमारते

सितम्‌ ; तज aga उपहितरूपेेति श्रविश्योपडितष्ट-

पेण, वेद्‌ नयेति सुसु ङ्पास्यतेन शा मान्यवेद नम्‌, जगत्का-

१९० waren विशेषवेदनम्‌ . नेति निर्विशेषस्य जिन्नास्यल- भङ्गापन्तेरिति भावः. ऋभ्युपगमेऽपोति फलस्यानुपडित- विषयलावश्यम्भावात्‌ सामान्यविग्रेषवेदनयोस्यमानविषयल- नियमा हेतोरप्यतुपडदितविषयलमेव वक्रब्यम्‌, धर््ेक्यमा-

Su समानविषयलाद्धेतोरूपडित विषयत्वाग्यपगमेऽपौत्ययेः . ११५ ब्रान्तश्चारुपाद्चलादि ति, qaqa सेति भावः. परोचकाः-विचारश्रास्लाधिकारिणः. प्रायमिकथान्नतिः प्रपञ्च

भ्रमः. प्रागल्‌भ्यप्रसङ्गादिति निरथेकायाखवेधुर्यात्‌ श्रधि- कथान्यख्पादनाच्वेति भावः. सरूपेति प्रमालबुद्या विशारप्रटृत्तावपि विचारदशायामेव छत्सरमिश्यालस्य शिखि-

१४० तलेन ay प्रमालवुद्धिनिदन्तेः तदुत्पादनाथे मनननि- दिष्याखनादौ प्रटृत्तिने स्यदिति भावः. यद्दा aaa मित्या नित्यवस्ठुविवेकद श्रायामेव ब्रह्मातिरिकमिथ्यालन्ञा-

भस्य जातलात्‌ Bast प्रटत्तिने स्यादिति भावः. खरूप-

wa फलले mafage फलनायोगादिति यददूषएमुक्त-

९४१५ न्तच्परिहारं wea नित्येति, mae शिद्धतवेऽपि तद्रूषा- वच्छिन्नस्या सिद्धलाक्निन्नाखासम्भवल्येवेति भावः. wana विवेकेन wieder सा च न जिज्ञासा, अमाधौ तु तादू- शक्ञानस्यासिद्धलात्‌ जिन्नासेत्यभिपरत्याह नेति, सत्यनेति

(धर्म) aaa श्रदेतहानिः, मिथ्याले तदथं प्रेचावत्‌प्रटत्य-

whe

१४५.

१६०

इितौयसन्धः | ( द< )

नुपपन्तिः, न हि भिध्यावस्लसहमागो सुखुच(भिश्योत्यादना य)मिंथ्यालसंपादमाय प्रवर्तत. न च वेश््ादेरविद्चाजिवतै- कलवात्‌ प्रटच्युपपत्तिः, तस्य जडत्वेन निवतेकलात्‌, ज्नानमे- वाज्ञाननिवतेकमिति fe anrngete:. तन्माजविषयकः maaa निवतंकम्‌ न तु धमं इति चेत्तहिं तस्य न्नान- स्यामादिलादनादि भिदत्यापनिः. खंमाचरसा चिन्चानम्‌ पूवं- area सवसा चिल्वादिति चेत्‌, इम्तकिमिदानोन्तादृशज्ञान मुत्पद्यते, खमाजसाखित्सुत्पद्यत इति चेत्‌; afe तदेवा- faarfaadafafa पयेवसितम्‌ , ननु खमाजसादित्मवि- द्यानिवतेकतावच्छेदकमिति चेत्‌, दह्षादिज्नानस्याधिष्ठा- नातिरिक्र विषयस्या पि निवर्तकत्वदश्नेन अरधिष्ठाममानवि-

wae निवतेकतानवच्छेद कत्वात्‌, श्रधिष्टानतत्वन्ना मत्न

जिवतेकले are saa चाधिष्टागत्वन्नानस्यानादिलेनाध्यास एव न स्यात्‌. ननु तच्चषाच्चात्‌कारमान्ं न निवर्तकम्‌; तौरखटचादावृर्वा लसा चात्‌ कारे विद्यमानेऽपि जले अर-

१९६५ धोऽयलभ्रमात्‌, तथाशारोप्याविषयकापिष्टानतत्वषाचात्‌-

९ © e

कारलमेव निवतेकतावच्छेदकमिति चेन्न; तनोर्घ्वाय्रवत- त्वन्नानानिवत्यैलवादधोऽग्रवभ्रमस्यो पाधिनित्येव तज्निदन्नेः; RLU पूवेमूर्ष्वायलमाचसाचात्कार सम्भवेन तदनन्तर मधोः ऽरलभ्रमाभावगप्रसङ्गात्‌, विग्रेषा द शेनजभ्चमस्येव तत्वन्नाननिव- च्येलात्‌ . किश्चारोप्या विषयकाधिष्टानसाक्तात्कारतमाचम्‌ निवतेकतावच्छेदकम्‌, उतारोप्या विषयकाधिष्टानतक््तसाक्ता-

(४०) चण्डमारते

maa, नाद्यः, इदमिति धर्मिक्चामामन्तरम्‌ रजत- भरमानुदयप्रसक्गात्‌, दितोये किमधिष्टागतत्ललाम, किंम- धिष्टानखरूपमेव उत श्रारोप्यविरोध्याकारः, नाद्यः, उक्र- ९७५ दोषादेव, न faate:, निधेमेके ब्रह्मणि विरोध्याकारा- भावात्‌, मनु खरूपमेव ब्रह्मणि विरोध्याकार इति चेत्‌; fa विरोधितम्‌ वेयधिकरण्छम्‌, तदभावरूपलं वा ; arg: age निरधिकरणएत्वेना विरोधितापत्तेः; a fame, शएक्रिलादेर विरो धितापन्तेः. मनु aarafysrraeart- १८० प्याभाव एव विरोधौति चेत्‌, ae दन्छेनासिष्टानश्ञाने सति अध्यासाभावप्रसन्गमत्‌ . fag खमाचसाक्चितं vacate सति खसाच्तिवम्‌, तथा चेतरेषामभासमानतया प्रपञ्च एव न स्यात्‌, प्रतिभाससमानसन्ताकलास्मिश्यापदा्थेष्य. ननु युगपदेव स्वेमुक्रेसद्‌ रायाम्‌ प्रपञ्चाभाव इष्ट इति चेन्न; १८५ दतराविषयतस्यापि मिथ्यालेन तद्धानावश्धिकतया इतरा- विषयलश्येव व्याघातात्‌, इतराविषयलोत्प्तिकाल एवा- fanzfacnaa विषारसाध्यश्ञानस्य वेयथग्रसक्ताच्च , पैश्पचे दूषणान्तरमाद अतिरिक्तंति, अ्रजातिरिकपदं च्लाता तिरिक्षपरम्‌, ब्द्मणस्खतोऽपरोचतया saa च १९ ° तत्छमानाकारलस्य च साध्यत्वायोगादिति भावः. स wafa खङूपधमे विकल्प एवेत्य. eas, किं कालविशेषे ज्ञामाभावेन श्ञातातिरिक्रता, उता ग्रभेदेनेति विकनल््म- fara suave दूषणमाह नित्येति , Ma दूषणम्‌ इ

दितौयखन्धः | (४९)

निरंश रति. wate दोषमाह निर्विशेष दति मिश्ा- १९ ५ त विग्रेषपक्ख्ठ “HE ame भान्िलापातादि"त्यनेन fara इति भावः. एवमियता ग्न्वेनानुदि तानसमितस्ल- ङूपेकप्रकाश्रमित्यनेन खूचितव्याघातो दितः . we खना- जसाकिलस्य वेश्यस्य वा साध्यलेऽपि fawn गोपपद्चत द्र्युपपादयन्ञेषविगरेषश्यन्यमित्यनेन खचितं व्याघातन्डश ९१०० यति कथश्ेत्यादिना, जिन्नासारौदं किमित्याकाशा वा कथयमिद्याकारा वा भवति, एतदाकारमरश्नयोम्यविष- याभवतोल्य्थः. सवेखेति प्रस्रदयविषयेऽपोत्यथैः . विदि- ताविदिताकारभेदाभावेऽपि इदं किभित्यादि्रभ्नोऽख्डि- Mae छत्‌ सेति, रुक्ावगतौ ज्नातयां श्राभावेन नेष्य- ९०५ ्या्मश्नोगो पपद्यते, Bat Yanan धर्मिनि ओोऽतुपपन्नः . तदयोगादिति इदं किमिल्यादिग्रश्रष्यायो- गात्‌ . एवं रतछ्लावगत्यनवगत्थौः नेष्फल्यनिर्दंहकलप्रसङ्गेन _ ददं किमिव्यादिम्रश्रख्यले विदिताविदिताकारमेदे श्राव- fad तादुश्रप्श्नप्रयोजकजिन्नासाया श्रपि तन्नेयत्यात्‌ खमा- ९९१९० असाधिलस्य ame वा साध्यत्वेऽपि म तन्माजेण forge सोपपन्तिरिति fea. भिज्ासाखमथेनाये मतज्रयमाह गवोगः, षत्वविरशिष्टज्ानं ₹ेतुः, अखण्डविषयन्नानं फलम्‌ तदिषयेच्छा जिन्नासेत्येकम्‌ ; प्रतिबद्धः प्रथमोत्पमोऽदेतषा- चातृकार एव हेतुः, wiftagari wea, तदिच्छा ९९.४५ जिन्नासेत्यपरम्‌ ; प्राथमिकञ्चानमनवधारणएलात्‌ श्रविद्याथा ¢

( ४२)

९९०

चयडमाशते

अनिवतेकन्भदेष च तुः, श्रवधारणरूपखरमसाश्षात्‌कारः फलं, तदिच्छैव जिन्नासेति चापरम्‌ ; तजाथसुन्तरजनिरसि- व्यते, इतरश्मतदयमनेन निरस्यते, तया fe वेटान्तवाक्या- ददेतसाचात्‌कार एव प्रयमसुत्पद्ते, TAINS, W- पातत च प्रतिबद्धफललम्‌, प्रतिबन्धे द्यानादिप्रषन्तदृढतर-

oo Verena एव, arg अवणमनमादिभिः Grea, ततो - . . वाक्धादुत्पन्ञात्मसाचात्‌ काराद विद्या निव्तेते, अ्रतोऽप्रतिव- ` ापरोखन्नानेच्छा संभवति, सेव जिन्ञारेति ena तन्ता-

` .: वदनुपपन्नम्‌ ; विदिताविदिताकारमेदाभावात्‌ प्रश्नालु-

९९१.

पपन्तेखप्मयोजक जिन्नासानुपपत्तेः, ब्रह्ानिन्नासाथाः प्रश्न प्रयोजकलश्च ““श्रधोहिभगवो ag, किं भगवन्तः परमं वदन्ति, शओोऽदग्मन््विदेवास्मिगा्मविद्भूमानं भगवोषिजि- ma” इत्यादिमिरवगम्यते . मनु श्रदेतश्य प्रथमतो दशने ऽपि देतवाक्धदभेनातघन्देे सति जिश्नासोपपद्यत इति चेन;

Rao हैतवाक्यदगेनेऽपि धमिनिखचस्य faery श्रदेतान-

न्दलारदेख तदमिखलल्वात्‌ सन्देहो नोपपद्यते, न areas fe

` खयेऽणदेतलादिप्रकारकनिद्धयाभावात्‌ सन्देहो पपन्तिः, ve

९२५.

विचारामम्तरमप्यभावेन सन्देहानिटत्निप्रसङ्गत्‌, निष्प्रका- रकश्चानस्येव विचारजन्यलाक्रौकारात्‌. नचाप्रतिबद्धेन fa- चारानन्तरभाविन्ागेनाश्नामनिटन्तेरोव संग्रथनिटृन्तिरिति वाच्यम्‌, संशय विरो धिजश्चानखेवान्नाननिवत॑कलात्‌, dwe- जिदस्यनुकूलखरूप विगशेषवत एव त्था निखयलोक्तेः, भ चै

दितौयख्वन्धः। ( ४२)

निखये सत्यपि प्रायमिकनश्चानेन प्रतिबन्धादन्ञानाजिट्न्तेः संश्रयसभ्भव इति वाच्यम्‌; श्रन्नानागिदटन्तावपि शत्या ९४० नुमिल्याग्रङ्ख्पौतलभमदग्रायां शेत्यसंग्रयनिटन्तिद्ैनात्‌ . विपरोतथरमरूपनि्षयेना पि संग्रयनिदन्तिद गेनाच्च . न चा-

wi खरूपाद्वि्मेवेति तत्कोटिकसंग्रयो पत्तिः; ae देतकोचन्तभावेन कोच्यन्तरवालुपपत्तेः, किञ्च सत्यमे we

` ताभिः, भिश्याले प्रतियोगिषमानसन्ताकखय प्रतियोगिकाले ९४६ प्रतियोग्याञ्चे ब्रह्म्छसम्भवः. किञ्च ब्रह्मणि अगत्कारण- लादिदेतनिञ्चयादेव न देतकोटिकसन्देहः, न च पार- माथिंकदितौयवत्लादिना सन्देहः, कोखप्रसिद्धेः, mg सत्यलमिश्यालको टिकषन्देहेऽपि न agian दरदं किमित्यादिमरन्नस्य च ब्रह्मण्ुपपन्तिः, (त्य) ब्रह्म विषयक- सन्देहाभावात्‌; तदेतस्छवेमभिपरत्योक्षम्‌ ary जिन्ञासे- व्यादि. किञ्च प्राथमिकादेतसाचात्कारादेवाविद्यानिदन्तो | इतससन्देहः. नतु भेदवासनयाप्रतिबन्धान्न प्राथमिकसा- चात्कारादविद्यानित्तिरिति च्ञ ; ज्ानस्ाश्नाननिवतैकले

fe wren निटत्तमित्यनुभवो मानम्‌, ततस्च वेदा-

९४५ न्तवाक्यात्‌ AANA जते ब्रह्मज्ञानेन ब्रह्मान्नानं निद्- भित्यतुभवस्य द्‌ रपड्कवतलेन प्रायमिकब्रह्मज्चानस्य प्रतिबन्धा- wT. प्राचभिकनरह्मन्नानमा चालं खार निदन्तेर द शेनेन वदलुदत्तये तदुपादानान्नानानुत्तिराञ्रयणौयेति चेत्‌,

as तरिं संखार्याश्चानोपादानवम्‌, aq aay

९४.

(88 )

चरडमारते

Reo प्रतिबन्धात्‌ अश्नामानिवतेकले निदनं “frieze प्रति-

wang प्रतिबिम्बभ्रमम्‌ निवतंयतोः*ति ag, aw विशेषद- ware तन्निवतंना योग्यतलात्‌ , मनु विशेषदगरेन विषयविर्दध- विषथभ्रमलमेव निवनत्धेतावच्छेदकम्‌, विरेषादशेनणन्यभम- त्वापेचया शधुलात्‌, factue नियमघटितत्वेऽपि जन्यव-

९६१५ श्ामन्ययासि{द्यादि)द्कलादिषघरितलेन ततोऽपि दर्ल्ादिति

र © ©

दे ; चष्रभादे शिकलदूरख्पवताश्पपरिमाण दिश्नमे व्यमि- चारात्‌; तद्रमस्य सोपाधिकल्ाभावेनोपाधिरूपगप्रतिवन्ध- काभावात्‌. भग्ववच्छेदकशाचवानुसारेण तजापि दूर (@ate: प्रतिबन्धकत्वं कश्यत इति eae; विगरेषदशेन- मन्तरेणो पाधिनिटत्या व्यासङ्गादिना वानिटतन्तिखणे यमि- चारेण तस्य तद वच्छेदेन निवतेकलाभावात्‌ . न चोपाधि- निद्त्याद्यनिवत्येतवेन विशेषणान्न व्यभिचार इति वाच्यम्‌, उपाधिनिदल्याद्यनिवत्येसोपाधिकथमशासत्ेन az प्रति-

` अन्धककल्यनावेयर्थ्यात्‌ . किञ्चो पाधिनिटन्तौत्यादिना उपा-

२७१५ भिभिटश्य निवत्येलव्यासङ्गा निवत्येलादिकं fe विवकितम्‌,

तज चोपाधिनिष्टश्यनिवत्थैलस्थाने विशेषा शेनजन्धलमेव निवेश्यतां लाघवात्‌, उपाधिनिटत्यनिवश्येलस्य उपाधि- निटत्तिजन्यनिटत्तिप्रतियोगिलाभावात्मकतया निटन्ति- प्रतियो गिलाभाव(नि)प्रवेग्ेन गौरवात्‌ . किंचैवं विगरेषदभ-

९८० नविषयविरद्धविषयभ्रमत्वमिति विशेव्यभागोऽपि म वक्ष

इति लाघवम्‌ . गलु च पक्दयेऽपि व्यासङ्गादितन्तदगेका-

fate: | (४५)

निवत्यैल विशेषणे गौरवात्‌ विगरेषदशेनासमवहितसामग्य- -निवत्ैलभेव विेषणम्‌, ततख प्क्रणाघवं fanaa. 9 सेवमपि प्रतिबन्धकश्पनावेय्थेम्‌ सोपाधिकथरमण्योपाधिनि-

१८४ इन्तिनिवत्येवादिति वाच्यम्‌; ay विगरेषदगशेनसमकाशो- त्यन्तिकोपाधिनिदत्या अरमजिदनिः, तज विगेषदशेनासम- वहितसामय्यनिवत्यैभ्रमलस्य स्वेनोपाधिकालौ नविगेषदभ- नाद्‌मिदत्यथं प्रतिबन्धकल्यनात्‌. न च विगरेषदश्नख

. विद्यमानस्यापि अआरमजिव्तकले विप्रतिपन्तेखदसमवदित- ade खामग्यनिवश्यं लानिखयान्नप्रतिवन्धकण्पनेति aren. वि- गरेषद्शेनासमवहितत्ेन विग्रेषदश्रेनासमान(समवडितोका- शलोनलस्य विवकितलादिति चेन्न; विशेषदग्रनकाशलोनवि- Iemma विशेषद ेनासमवदहितसामग्यनिवत्यै- विशेष शेगविषयविर्डू विषयभमलापशया खधुलेनावच्छेद्‌- २९५ कलात्‌ . मनु तद विगेषद भेनकालौगविगरेषद भंग विषयवि- सद्धविषयथमलमेवावच्छेद कमस्ठ लाघवादिति चेन ; विभे- षदश्रेनोन्तरकालेत्पश्नसोपा धिकम्चमस्छ fanaa विनापि उपाधिनि्त्येव निटेतन्तिदेनेन arate तस्यामवच्छेद- कलात्‌, तदर्थसुपाभिनिटत्यनिवश्यै्वेन वा विशेषदश्रेना-

Roo समागकाञोमसामग्यनिवत्येलेन वा विशेषे गौरवात्‌. किञ्च विगशरेषद शेनविषयविरद्ध विषयश्नमवस्यावच्छे दकले सं- योगाधवच्छेदकमूलाचवच्छेदेन संयोगाभावथमख्य तटवच्छे- ` ` हेन संयोगवत््याष्यरशेना निवल्यैलवा पत्ते, fateciafaqe-

( 9९)

CBAC

मूला दिमवधमं विरोधिलाभावात्‌ भमविषयकषयोगाभावश्च .

Vow श्रामघरटेरक्रश्रमस्य च रक्रत्वाभावनिरूपितकालिकव्यात्ति-

मादाय यदामत्वादि विगरेषदशेन तेना निवत्येलापन्तिः, विशे- षद शेन विषथामल्वा दि विरोषधिलाभावाङ्‌ भमविषदयर श्रवस्य, पाकाबन्तर aaa THe: ; विगेषादग्ेनजन्यलन्तु तचा- पस्तोति नास्ते दोषः. न च विग्रेषद्रेनविषयेर घरै- कस्िन्‌ are एकावच्छेदेन सहागवस्वाथिविषयकब्नमलमे- वाचच्छेदकमभिति रोषदयनिस्ारः; एत्‌हदलादैमूंखाव- "देन संयो मग्याप्यतगरेत(त्)दभेनस्य मूखावच्छ रन संद्ो- माभावश्चम विरोधित्वात्‌, तच चेकावच्डेरेन सदागवश्वायि- व्श्चायभावात्‌ ; AAU दशाविश्रेषे रक्कलाभावग्या्यल-

र१५ VS aw वह्‌श्राथाम्‌ रक्रलभ्रमविरोधिलात्‌, तज

२९०

Vane सहानवश्ा यिववस्वाप्यभावात्‌. fay awe स्फटिकत्वा दि विग्रषद नेन aiftauae प्रतिबिनद्धख इव fara वाच्यम्‌, ay च परग्पराखंबन्धेन जौ रित्यस्य स्फटिके शच्वात्‌ विरोधाभावान्न निवतेकता शात्‌ ; गनृपा- सिजिदश्याद्चनिवन्यं afer न विशेग्यते, किन्तु विगरेवदशे- ateafenqaawatian, wit ग॒ गौरवम्‌. यद्युक्तं विग्रेषद शेन विषय विर्‌ विषयञ्चमलस्यावच्द कत्व cafe

` तदपि a, विश्रेवदभ्रंनविषयपदेन area गश्नमाणया-

पकश्च faafqaarq, एतट्टचलखछ संयोमविशचेषो यापक

२२४ अद्पि fay aud canis, दमिनः; भ्खविकसबन्धेन

११०

दिकवोबख्छान्धः | | (89 )

विरोधिलख् विवदितलात्‌, भमविषयसाखातसंबन्धेन लौ- treet’ स्फटिकलारिविदङ्कलादिति चेत्‌, उश्यते. ay सोपाधिकभमदिनोयशणोत्पन्नोपाभिनिटज्तिनाजेक ठतोवचफे भमनिटन्तिः, तत्‌ खश एव विगेवदभंगश्चोत्प- Ga, aq on निव तावण्छेदकर्ड सत्वेन यभिचारात्‌ तदये विगेषदशेनाथवहितपूवंशणोत्प निकले वन्यम्‌ . satay खसमागकाललोगपदायप्रतिथोगिकष्वंसानाधारस-

wegen, अव्यवहिततवञ्च विशेषदशेनानभिकरणकणाम-

मारितम्‌, पूवेचणख प्रागभावावच्छिन्रचणः, व्यापकलश्च

१९५ प्रतियो गिवेथधिकरणष्णावच्छेदकावष्छिशखसमागा धिकरण्ट

ese

वधग््ाभावाप्रतियोगिलम्‌, तथा च विश्रेषदशंनखणाव्य-

वहितपूवेखणोत्पल्तिकलये सति विगेष(दगेनविषय) व्यापकेन सरेकस्मिनकाश एकावच्छेदेन भम विषयसंबन्पे सहानव स्वाचिविषयकश्वमल्वापेखया विगरेषद्भनकालोन विगेषाद्‌ शरन cape शघुलेनावच्छेदकलात्‌ . किञ्च ॒विगेषदर्धनं विनाणपाधिनिद्या निटत्निदेनेन सोपाधिकभमलावच्छ- देनो पाधिनिदन्तेभिवतेकलकल्यगात्‌ तदभावादेव भमा-

` जित्य पपत्तौ न तच प्रतिबन्धककण्पना. न च ere

करादिनापि सोपाधिकभ्वमनिटेग्येभिचारः, aragres

१४५ wen fara. fay विग्रषदश्रेनस्य प्रतिमिम्बभमभमि-

वतैकत्वे शेत्थानुमितेरपि शक्घु्पौतलभमभिव्तकलापन्तिः.

~ ग च ततस्तज्षिटत्यद शेनादेवानिवतेकल, खाचघवा दि

( ec)

चणमारते.

षदभ्रेनविषयविर्द्ध विषयभ्मत्येम मिव्येलकश्यनात्‌, तद-

2 Ve

(4 चै

gate प्रतिविम्ब्छश्च carafe विगरेषसाचात्‌कारलापेच-

at विगरेषश्नानल्ेम भिवतेकत्वकण्पने लाघवात्‌, तदलुसखारेण प्रतिबन्धककण्पनोपपन्तेः . न चेष्टापन्तिः, प्रपञ्चभम निदक्यथं ग्राब्दापरोकाङ्गोकार विरोधात्‌ . न चापरो Hehe परो- चश्ानासंभवाच्छाब्दन्ञानस्यापरोखलाङ्गो कारः, श्रपरोच्छेऽपि amt सिषाधयिषयालुमिति दगशेनात्‌ . विस्तरस्चु शब्दन्या- परोकभङ्ग द्रष्टव्यः . तस्मादिगेषद शेनकालोमविग्रेवादशेनन- न्यभ्नमलमेवावश्छेदकम्‌ . ननु मूलावच्छेदेन संयोगभ्नमे शरगरावच्छदेन aaa तद्धमनिदश्यापन्तिरिति चेश, साभावजन्यभ्रमं प्रति विग्रेषदगेनश्य farina. न

च विगरेषाद ग्नस्य हेतुले मानाभावः विगरेषादभेनहेतुदोषा-

°°

२६९५

णामेव भ्रमहेतुलादिति aaa ; विगेषदगेनख्य प्रतिबन्ध-

कलेन तदभावस्य कारणबावणश्वम्भावात्‌ ; प्रतिबन्धकाभावख्छ

कारणलाभावमते च विगेषादशेनप्रयोख्यलम्‌ विवचितम्‌ . aan विशरेषादगेनं न कारणं, खटन्तिविग्रेषदशेनस्यासार्व- fanaa तदभावस्यापि सवंजभ्रमख्लोऽषम्भवात्‌, परकौध- विग्रेषद शेमाभावस्यातिप्रषक्रलादिति, ae, सिषाधयिषावि-

रहावच्छिल्लसिद्यभावस्यानुभिताविवाप्रामाश्छश्रङ्धा शुन्यविशे

षद शनलावच्छिश्नसामान्याभावस्यव VAs, श्रप्रामाश्च- शराक्राम्त विग्रेषद शने सत्यपि भमा निदन्तेः . अथ वा विन्न

षदभेनप्रतिबन्धकदोषजन्यलमेवावच्छ ट कमस्ठ॒, ननु प्रति-

g © ®

ee

z Bo

दिलोयश्छन्धः | ( 6@)

THINS कारणोग्धताभावप्रतियो गिलात्रकतचा कारण- ae चानन्यय सिद्या दिघटिततवेन गौ रवम्‌, fanaa विषयेत्यादि मदुक्रावच्छंदकन्तलध्विति चेश; प्रते कारणए- aw नियत पूंवतिलस्च विवकितलात्‌, कारथैनुत्पाद खाप्पलं वा प्रतिबन्धकल्मच्र विवशखितम्‌, तया च छपाशिनिटश्याथ्- निवत्त्येला दि वि शिष्टलदु काव च्छद कापेया श्ञाच्रवादिदमेवा- वच्छेदकमस्ठ. WAG पूवभ्नमोविशेषद्श्रेनेन विरोधि- quan fron इति न तच प्रतिवन्धः, चतो faite द शेनश्ो सर ज्ञानपमतिवन्भकलशुपा सेखोन्तेजकवनिति TE शितम्‌, तथा च नेदं प्रशतायेनिद्‌ग्रेनम्‌ . ween परेवा- मप्यात्मनि शरो राभेदबुद्धि गिदपा धिकभम एव, उपाध्य- नोराभावात्‌ ; तथा च सदि aM प्रतिबन्धान्न भम- शिवतेचतोति नोच्येत, तदा कथं परेषां भाशारस्सयात्‌ , न PATA ATA wal न faa, न तु

प्रतिबन्धादिति aia; श्रशाकात्कारस्य भिश्लविषयश्य

a

र<

सादाद निवतेकलात्‌; ओोवाचात्‌ कार ख्िदानोमपि विद्यत एव, देश्वरसाचात्‌ कारष्याभिन्ल विषय साचादणय- शौ किकष्य ददानोमपि aw, लौ किकश्च पक्चाद्ष्यभावात्‌ । तस्मान्तचात्मन्चागङ्धेन चिप्रतिबद्ध wa अन्नन्निवतेयतौति वक्रव्यमित्यद्मक्मतेऽपि तन्तयेति , wy रमः, सात्मतत्त- arena मिष्याज्ञानप्रागभावाषटन्तिभिथाश्चाननि- ठृजिष्ेतुः, दैश्वरसाच्ात्कार श्रात्मक्ललबारात्कारदारा 7

(४०)

चग्दमासते

मिथ्याज्ञान निदत्येपयो गोत्येक्मतम्‌ ; श्रदृष्टदारातमतच्वसा- चात्‌कारस्य Teal; मतदयेऽपोदानौं विशेष-

दर्भनस्य सच्ऽपि भिश्ान्ञानप्रागभावाषहटत्तिमिथ्या-

BAY

४९०

ज्ञानध्वंसल्वावच्छेदेन रेहादिभेदप्रकारकात्मतत्वसाचात्का- रत्रावच््छिन्नस्य कारणतो पगमेन तादु शसाचात्कारस्य अ्व- णादिषाध्यस्य ततः प्रागसिद्धेः ater परम्परया वा मिथ्यान्ञाननिदतन्ति प्रयोजकौोगश्तसयेश्वर साचात्कारस्याभा- वाच्च तादृग्रमिथ्याज्ञानानिदृत्युपपत्तौ नाच प्रतिबन्ध- RIVA. न चेश्वरसाचात्कारोऽल्लौकिक ददानोमप्यस्ति, लौकिकः पञादपि नास्तोति वाच्यम्‌; अवादि पवे- क्रमोत्पश्लयो गजधममेजन्यसाचात्कारस्य तद्धेतुवात्‌; इदा-

नौश्च तदभावात्‌, किञ्च भेदवाषनायाः कथमविद्या

निदत्तिप्रतिबन्धकलव, मानाभावात्‌ ; प्रहरपयेन्तं TI

तवाषनानुटत्तावपि शक्किश्चानेन श्एश्यन्ाननिटत्तिदशे-

नात्‌ . कथं च अवणादौनाम्‌ भेदवासनानिरासकल, मा- नाभावात्‌. रजतज्ञानानन्तरं बङतरप्ररक्रिञ्ञानसन्ताने सत्यपि श्रणक्निसंस्कारानुदोधदशायाम्‌ तद्रजतमिति wa- रूपरू तिदेनेन ष्यानसन्तानस्य विपरौतसंस्कार निवतेक- atfag:. किञ्च किञ्निदिध्यासनस्याङ्ष्टदारा भेदवासनानि रासकत्वभुत आहत्य ; नाद्यः, चिचतुर सति सन्तानेनेव तत्‌ सिद्धौ बहकालध्यानवेयथ्ये प्रसङ्गात्‌, ्रपबिद्धान्ताच . स द्वितोयः, प्राथमिक wien तदिपरौतवासनानि-

दितैयखन्धः | ( ५९ )

रासे GAAS प्रसङ्गात्‌ . न चेकव्यक्रेरेकवासना निवतैक-

४१५ त्वमेवेति वाच्यम्‌; तथा सत्यनादिभ्रमवासनानामानन्येन

४२०

४९१५.

BR 0

कदाष्यनिटत््यापत्तेः. किञ्च प्रतिबन्धनिरासाथेले किम्मानम्‌ ; श्रप्रतिबद्धन्नानोदगेन अवणणादिविधानमिति Fa, द्रष्टव्य दूति दगरेनमा स्येव लप्रतोतेः. किश्चाप्रतिबद्धन्नानार्थलं अवणस्य न प्राप्तम्‌, नापि देतवाक्यविचारादिषाधनान्तर- स्येति नियमविधिनेसछात्‌ . किञ्चाप्रतिबद्शन्नानं फलमित्यज fa प्रतिबन्धकाभावविशिष्टम्‌ wear विवकितम्‌, उत प्रतिबन्धकाभावकाललौनलमवच्छदकमिति; नाद्यः, सविन षणे होति विगरेषणमाजपर्यवसानात्‌ ; न दितौयः, प्रतिबन्ध- काभावकालोनलवस्य प्रतिबन्धकाभावसामयो afeaaty- Gat सामग्यन्तरानपे णात्‌, तथा च प्रतिबन्धकाभावोह- शेन विधाने श्रतरहानाश्रतकख्यना प्रसङ्ग इति ; यच्च zat यश्मतम्‌, यद्यपि प्रथमं निविंगेषन्रह्मसाचात्कारण्शब्टानजि- ष्यज्ञः, तथापि सोऽनवधारण एव, श्रये संश्यदशेनात्‌ . नन्वेकको रिकन्ञानमाचन्निश्चय एवेति न arenes qa; न तावन्निश्चयलं जातिः, चाचृषलादिना साङ्कर्यात्‌; aad जातिरव्याणटृत्तिलाभवेन घर्मिंज्ञानांशे तदभाव- प्रसङ्गा, धर्मज्ञानां तदभावप्रसङ्गादेव न संश्यान्यश्ञा- नत्वम्‌, अरत एव न संश्रयत्ाभाववत्वम्‌, धर्मिज्ञानस्य dwar मिन्नलेन तदभावात्‌; नापि धर्मेशे तदभावः, ज्ञाने श्र्रा-

४२५ भावात्‌; न च धममिविषयिलावच्छदेन तदस्तिता, ज्ञानसखद्‌-

(ua)

४७४५

vie

चर्डमारशते

पर्ट॑विषयलस्य श्ञानमाजतया विरद्धघमेद यासंभवात्‌; श्न्यथा संश्येऽयेकेकको व्ये परश्परथिरद्धोभयगप्रकारकलवल- qu संश्रयत्वाभविभ निश्चयलापत्तः; न च ख प्रकारोभव- दकमविरद्ध्रकारकश्चामा भिन्नलं संग्रयलम्‌, तश्च AAT fa वाच्यम्‌, संग्रयामिन्नधम्यशक्ञानेऽपि तस््वात्‌; न च तदिरद्धप्कारकन्चानते सतोति विश्रेषणज्लाति प्रसङ्ग ति वाच्यम्‌, समृडालम्बनव्या टत्ययमेक विगरेव्यकलस्या- छागेश्तिकत्वे एक faieaa सति ख प्रकारोभवद्भ्मवि- रुद्धपकार क्ञानाभेदे सति तशृश्चानप्रकार विरद्धप्रकार- mae शाघवेन सखविषये खाकारतदिर्ददयतेशि- श्ावगाहिश्चाना विरा धिज्ानलस्येव संग्रयश्रष्दार्थत्ात्‌ . ननु ख्रकारकोरिकलंश्रयान्यलज्निश यतम्‌, तश्च ata नास्ति, धर््येशेत्स्लोति स निय दूतिः; तन्न, परमते wae केवलान्वयितवा ततमकारकसंग्रयाप्रिद्धेः. aE चतंशयनिटत्मनुकरूलससूप विगरेषवत्‌, anfsge:, -दइतरनत

भे तचेत्येककोरिकमपि किश्चित्‌पुरुषदोषादनवधारणम्‌ ; -

fafen तकांदिकारणमङिन्ातदनतिरिक्रविषयमपि fage wana. नन्वेवमपि ग निर्विरेषब्रह्मजिन्ना- साभवितमरति, संशय विरो धिक्लाभं wea, aq संश्य-

४४५ समाभप्रकारकम्‌, निरविंकश्पकादिदमिति sare संश्रया

निषत्तः; निविंशेषन्रह्मणि तदभावात्‌; न च afed rasa wey, Tafa तद्‌-

४९०

दिवौयखछन्धः | (aa)

विषयत्वादिति Vaan, wa fe समानविषयतथाक्धा- रणात्मकं ane faaaafa, न तु समानप्रकारकतया, अन्यविषयात्तदद शनात्‌ समानविषथलमध्यपे(कित)लण्णोय- मिति चेत्‌, खंग्रयादपि प्रसङ्गः; निखयतमप्यपेशितमिति चेत्‌, afe समानविषयनिश्चयो निबत॑कः लाघवात्‌, नि- विकण्पकन्तु area, अ्नवधारणएत्ादपि न तज्निवतैकम्‌ . wfafa wera घटलादिवेभिष्ाविषधकलाश्न तसं

४१४ शयन्निवतेयति; sa श्रयं धट इति न्नानान्तद्भोषरे

By Oo

wea इदं घटलन्लवेति संश्रयो न निवतेत; तस्जिन्‌ घट- त्रव्यतिरिक्रप्रकाराभावात्‌ ; WRIT जले संग्न योऽपि न em, किशचेव्रमेयवानिति श्ागा्तदभि- मत निखयात्‌ घटलप्रकारकरग्रयनिटत्यापन्तिः, तच सा- मान्यधमप्रकारकत्वम्‌ प्रतिबन्धकश्चेदिदमिति श्नानेऽपि तथा भविष्यतोति . तदप्यनेन face, विदिताविदिताका-

रभेदाभावात्‌, न हि कनकिदाकारेण धर्मिनिश्याभावे

go’

श्रविदिताकारज्चानखे्माशलाभावे च दूटं किमित्यादि masa जिन्नासाखम्भवः. न च ag केनहिदाकारेश निखितम्‌ . किञ्च नित्याभित्यवस्तु॒ fata ayes ety viata जित्यानन्दवस्तवधारणमवोषः, श्रामनु- Brat ब्रह्मलोकं कमं कायम्‌, “कर्म॑णा पिदढलोको विश्वया देवशोक” दति श्रुतेः, विद्याचा(नो)क्रोपाना, षा च:

- विदिततधा कढेपरतन्ला feta, कां सवेमनित्यसेष,

(ue)

४८०

चथमाङ्ते

घटा दिवत्‌, “तद्ययेइ कमेचितो लोकः Sea, एव मेवा- gi पुष्चितो लोकः waa” इति adq. sa च नित्यो मोवा दि भिर्सर्वेरभ्बयेयः, ख च परममेमास्पद- लात्‌ “एषोऽख परम श्रानन्द” इति Baqi दति, तेन॒ हि अवण्ादेः प्रा्॒त्पश्ञश्चानस्यानवधारणल कथनं

४८४ विध्यते. श्रय मित्यानन्दाश्ंश्ावधारणत्वाङ्गो कारेऽपि

४८०

तेनाभेदादेतांग्रानवधारणं न विरुध्यत इति चेत्‌, इन्त fa ब्रह्मणएस्मावयवलमवयवसद्ातात्मकलवं (ध)कमंकलं वा- Flaca; aaa जयाः. श्रपि च नित्यानन्दात्मकलं किश्चोवस्य उत ब्रह्मणः; नाद्यः, तदभेदस्यासाध्यलात्‌ श्रपुरुषा्थंतात्त शेननेतरवेराग्यासिद्धि प्रसङ्गात्‌, “्रह्मषेद नद्येव भवतोति ages पुरुषात श्रुतेश्च, दितीये जोव ब्रह्मणोरभेदश्ञानेन भवितव्यमेव, तच्चाभेदश्चानमश्नल- सर्व॑न्नत्वादि भेदन्नाने जाग्रति नोपपद्यत इति afar ज्ञानमपि तदानोमावग्णिकमेव . ननु विद्यत एवाभेदश्ञान- farang, तदनबधारणएरूपमिद्युक्रमिति चेन्न, ततो

४९५ सुसुचानुपपत्तेः . अ्रनवधारणादपि सुसुचाभवत्येवेति चेत्‌,

Ye >

तरिं नित्यलानन्दलादिश्चानमप्यमवधारणएमेवास्च ; तये- aaa इति चेत्‌, afe नित्या नित्यवस्ठविषेकश्य न्याय- साचिब्योक्तिविरोधः; न च न्धाथसाध्यस्यापि were संग्रयनिवतेकष्यानवधार णत्वं वक्तं शक्यम्‌ . किञ्च यथानन्द- त्वादौ न्यायावतारः, तथा श्रभेदमिथ्यालथोरपि अवणात्‌

5°

:

४२०

हितौबस्वन्धः | (an)

mia लतक्ुमतिकशितदुरन्यायावतारख्ुलभ दति तद- बधारणश्च स्यादेव. किश्चासिन्‌ पचे मनमानन्तरभावि- ज्ञानस्यैव संशयविरोधितयावधारणएल्वा्तत एवाविद्यामिन- at किश्निदिष्यासनेन ; श्रवधारणरटोत्यन्नलेन तत्‌प्रति- बन्धककल्षनिवतेकलेनोपयो गस्य वक्षुमशक्धलात्‌ ; कल्म षनिदन्तेश्चौ नात्‌ पूवमेव भावात्‌, नसाज्ापि परे जातेऽप्य- वधारणेऽविश्ा निट्यतुत्पन्तस्त्रतिबन्धकभेदवासनानिरास- कलेनो पयोगो वक्तुः शक्यः; तथाते प्राथमिकञ्चानस्याव- धारणलेऽपि मननानन्तरमिव प्रतिनन्धादज्नानाजिटच्युपप- च्यातदनवधारणएल्कच्पन वैयर्थ्यात्‌ ; न चानवधारणलकल्प- ननन प्रायमिकञ्चानाद्‌ विद्यानिदटत्यभावाय, किन्वनभ्यासद्‌- ग्रायाश्नलशादिन्ञानस्यल द्वोश्तरकालसंश्योपपन्तय दति वाच्यम्‌, तच तयालेऽप्यजाहितसन्देहोपपन्तेरमवधारण- लाकचखनात्‌, वाक्धान्तराप्ममाणन्तरादाभेदद शेस्य तदा- wana; भेददगेनाभावे च संश्यल्ेवा सिद्धः, लादि- ज्ञानस्धलेऽप्या हितसन्देह दति sad. न fae वापक्कवश्डाक्यः, श्रप्रयोजकतलसन्दिग्धो पाध्यादोनां स॑श्रया- धाथकल्वात्‌ ; निश्चये सत्यपि ae दोष जन्यलादि श्रद्यारथं संशयस्यानुभवसिद्धलाच्च . किश्चेकको टिकश्चानस्य freee दनवधारणएत्मनुपपन्नम्‌ . श्रच Fem न तावज्निशयलं आतिरित्यादिना संश्यनिटत्यनुकरूलखरूपविगप्रषव्वातिरि- क्स्य जात्या दिरूपस्य निश्चयलस्य खविषये खाकारतदधिर-

{ १९)

चख्छमाते

दये शिष्चावगाहिन्नानाविरोधिश्चानलातिरिकश्य संश

५२१५ Se ल दक्तमश्रक्षत्वात्‌ प्रायमिकन्ञाने निच्चवतवाभाव-

टे °

५.

aaa संश्यत्वस्य waa तन्न, नि- quae जातित्वे बाधकाभावात्‌. न च चाचुषलादिना aed, कल्वादिव्याष्यतारवा दिवदु पपत्तेः . नन्वेवं निञख्चय- पदन्ञानायथे स्यात्‌, ACIS तु न नानाथेता, सजातौय घालात्कार प्रतिबन्धकता ARS HSI ATA BAN ATA nafafafanatfefa SH; इष्टलात्‌, अरज्राघ्ेककोटिक- लाच्चभिव्यञ्जातिलादितादृश्रधर्माम्तरसम्भवाख. न चकग quan निखयलाभाव प्रसङ्गः, जा तेरव्याणटन्तिलाभावा- दिति area, frquae तच सत्वेऽप्यव्याप्यटृ्तितप्रसङ्गा- भावात्‌, म fe संश्यतलस मानाधिकरण्थमाजादवब्धाणयटन्ति- aa, किन्तु खात्यन्ताभावसामानाचिकरण्छात्‌ ; aq कोशे घं ्रयलान्तदं गरे निखयत्वाभावात्‌ सखराद्यग्ताभावसामाना- धिकरण्छ स्यादिति aa, संशयलनिशखयतयोद्रंयल चटत्व-

वदे वदन्तेरिष्टल्ात्‌, संयोगतदभावयो रिवावच्छैदकभेदेन

टृस्यनङ्गोकारात्‌; यद्येवं wen faga इति व्यवहारो न स्थात्‌, किञ्च संशयानन्तरं संशयो न er, पूर्वेसंशयसमैव तजिद्ययत्वादिति चेन; धमितावण्छेदकविषथत्वाभिव्यश्् (निखयलोजातिमच्ेन तज्निखयलव्यवहारात्‌ . ननु धर्मिं- तावच्छेद कविषयलं न निखचयत्वाभिव्यश्नकम्‌, एक कोटि-

१५४१५ कलं छमिग्यश्नकसुक्म्‌, तचैकमाभ्र को टिकलवमेव, अन्यथा

fetta: | (as )

एक शन्दवेयर्थ्यात्‌, तथा च संशये azar कथं तद्भि- व्यक्तिरिति चेश्ल, एकमाचकोटिकलं हि किञ्चि्रकारकत्वे

सति तदिर्द्धाप्रकारकतं, तथाच संश्रयस्यापि ध्मिंताव-

Whe

४४५४.

४९०

च्छेद कग्रकार कत्वे खति तदिरद्भाप्रकारकल्स्य सत्वात्‌ निख- यत्वा मिव्य क्रिसममवल्येव . यद्धा धमिंतावच्छद कंककोरिरेव विषयतया सम्नन्धाभिग्यश्छिका, इतरनेर पेच्छेणा भिव्यश्जक- लमेकघ्नब्देन faafeaa, aay ध्मिंतावच्छेद कको यखमि- व्यञ्छतान्तन्निखयलव्यवद्ारः, संशयत्वं च॒ खप्रकारविर्द्ध- प्रकारकलाभिव्यञ्निखचयतव्याप्यातिविश्रेषः, स च यत कार विड्द्धप्रकारकल्वाभिव्यश्स्तन्छश्य इति व्यवहारः. यद्रा निश्चयलं धर्मितावच्छेद कावख्छिन्न धिं (तत्‌) सम्ब- न्धितावच्छेदकम्‌, संश्रथतन्तु विरुद्धको टिखम्बन्थितावष्छ- za, तेन यल्छम्बन्धितावच्छेदकं निश्चलं, तज्निद्धयलब्यव- हारः, यल्म्बन्धितावश्छद कं संग्रयत्म्‌, तत्छंग्रचलव्यवहारः, तथाच म्‌ सं्रयानन्तरं संग्यातुत्यन्तिप्रश्रोऽपि; तज्जि्च-

अद्येव cenafan, सं्रयान्यलनिश्चयतमित्यजापि

४६५.

न किञचचिदाधकम्‌ ; न च wan निश्चवल्ाभावप्रसङ्गः, तयेव

दचादावप्योपाधिकभेदेन. तदुभयप्रतौतेरिव्या दिगावच्छेद-

कभेदादवच्छिक्लमेदाक्रोकारात्‌, तद्देव धमिदिषयत्वाव-

Sen संग्रयान्यतवो पपत्तेः. संग्रयलाभाववलं निद्ययत्वमि-

qa न दोषः, न्नातेंशभावेनां श्रभेरेन टस्यक्वम्भवेऽपि

धर्मिविषत्वाद्यवच्छेदेन संग्रयलतद्भावोपपन्तः; न च

8

(ac) चद्धमाडते

विषथतस्य ऋ्ज।नमाचतया विर्द्धधमंदयासम्भवादवष्छदा- सम्भवः ; घटादेराकाश्रसम्बन्धमाजेणाका शावच्छेद्‌कत्ववदि-

Yoo वयस्येव ज्ञानसंम्बन्धिनोज्ञानेऽवच्छेदकल्वो पपत्तेः धम्यैव च्छिन्न एव संग्रयवात्यन्ताभावसम्भवात्‌. यदयेवमवच्छ दकमेदेन afaftaa, afe विरद्धोभयप्रकारकल्वलक्णसंश्यताभाव एकंकको खेेऽपि स्यादिति चेश, खप्रकारोभवद्धमेविरश्द्ध- प्रकारकन्नानाभिन्नन्नानस्येव IIT. न च समूराल- ७५ म्बनेऽतिव्याक्षिः, एक विगेग्यकतवेन विगरेषणणत्‌ . नन्धेवमपि धन्येशेऽतिव्याक्षिवारणय तजृन्ञानप्रकारविश्द्धप्रकारकल-

मपि वाच्यम्‌, तयाचेकविग्ेव्यकले सति खपरकारोभवद्धम- --------- -विर्द्धप्रकारकश्चानाभेदे सति तदिर्द्धप्कारकत्वापेचया लाघवात्‌ खविषये चखाकारतदिदद्धदयवैगिश्यावगा- ace दिश्नानाविरोधिशागलभमेव संश्यवमिति चेन्न, acter एकविगेव्यकले सति खप्रकारोभवद्धमंविर्द्धपकारकन्ना- नामिन्ञलस्येव VIA, SHIT श्चानपर्यन्तन्तुख्यम्‌, Af रोधितस्याग्रतिबन्धकलत्वात्मकत्वे श्रगिवतेकलात्मकत्वे ख तदपेच्या भेदा भावमानं लघु भवत्येव . ननु तच धम्यगेऽति

४५८५ ब्यात्िवारणाथै तदिरुद्धपरकारकलं विशेषणन्देयभिन्युक्त- fafa चेल, खश्रब्दो हि न matt, किन्वभिन्ञपरः, ततख

a ध्येशरेऽतिव्या्िः . किञ्च तयापि धम्येगरेऽतिव्या्तिवार-

wey विग्रेषणन्देयमेव, तसय (खप्रखराकारोग्तकिञ्चित्‌ कोटितदिर्द्धकोग्छम्तरवेगिश्ावगा हिन्नानाविरोधिलात्‌ .

< °

५८५

६०५

ee

दितौमसखछन्धः | ( ५९ )

यदि waa धर्मिश्नानस्य संग्रयामिन्नलादमतिप्रसङ्ग पश्यसि, gaate तस्ि्षचणे aqefialeafy, न हि कचि- छच्णे मग्मतानुसारः ara: क्रचित्वन््मतानुसार इति कतिदिधिमधोषे . यदा खामिन्नज्ञानप्रकार विरुद प्रकारक- तमेव wauafefa a afacte:. किञ्च खविषयेखा- HUA खशब्द दयं न्ञापरं तद विरोधिपरं वा, पूवंखप- दमविरोधिपरमुत्तर eae श्नानपरमिति वा, नाद्यः, स्थाणल्वादिसंश्याविरोधिन्ययं चट दति न्नानेऽतिव्याैः, म॒ च तस्यापि तादृश्रचरल्ादिसंश्यविरोधिलाश्न aarfa- व्या्भिरिति वाश्यम्‌, sa चणिको वा -चणिकविशेषगण- वान्वेति संश्येऽव्यापतेः, न च खविषयं खाकारतदिर्द्धदय- वे शिष्चावगादिन्ञाना विरो धिलं aa तदंशे संग्यवमिति aaa; केवलान्वयिप्रमेयला दिप्रकार कन्नानस्य प्रमेयला- दंशे संश्यत्वापातात्‌ , तत्‌को टिकसंश्याभावादन्यकोरिक- संश्रयग्प्रत्यविरोधिलात्‌, कथच्िन्तत्को टिकसंश्रयोपपादने च सप्रकार को टिकसंग्यान्यललचणच्याप्रसिद्यादूषणानुपपत्तेः, यत्मकारकसं श्यः कदापि मासि तादृशोत्पश्लविनष्टादि- व्यक्तिविशेष निष्टधमं विशेष्रप्रकारकनिखयेऽतिव्यापनः . अरत एव न ठतोयः, नापि दितोयः, प्रमेयभिदश्जलमिव्यनवधार- णात्मकल्दभिमतस्श्रये प्रमेयांगेऽतिव्यात्नः, व्यक्तिविग्रष- निष्टद्धमेप्रकारकदिको टिकसंग्यः कदापि नास्ति, aga प्रकारकत्वदभिमतेकको रिकशंग्येऽग्याभेः ; . तष्यानवधारण-

( १०) चरढमारते

ag लद्रौत्या उत्तरकालं प्रामाश्यसंश्रयादवगम्यते. किञ्च पवतो वह्किमानित्यज खविषये agt खप्रकारोगश्तवद्धि- तदिरुद्धवज्ञ भावप्रकारकन्ञाना विरो धिलालंश्यलापत्तिः, ९९५ तदनन्तरं afeafearaaty संग्रयदग्रनात्‌ . ननु तख uaa वङ्किसंग्रथविरोधितात्‌ सप्रकार विरद्धप्रकार कन्नान- विरो धिलस्य सत्वान्न तदभाव इति Safe श्रयं चणिको वा चणणिकविग्रेष॒णवान्वेति सन्दषेऽवातिः, तस्य विग्रेष- बु ण(णे) चणिकत्वसं शय विरोधित्वात्‌, ननु यदश खाकारत- ६२० इिरद्धाकारदय वेशिष्ठयावगाहिन्नानाविरो धिव, adi anaa, aa विश्रेषगुणणशे चणिकलसंशयविरोधिलानञ संग्रयत्वम्‌, श्रात्मादिधभभिंणि च anuafafa चेत्‌, एव- म्र पवेतो बह्धिमानिति ज्ञानस्य व्क वहि संग्रय- त्वापन्तिः, तज वङ्किप्रकार कस्या विरोधिलात्‌ . खाकार- १९५ fate तदाकारतदिरद्धदइयवेगिष्यावगादिन्नानाविरोधि- त्रन्द्‌ रे संश्यतलमिति ta, एवं सति निर्विशेषन्रह्मषा- were निष्यकारकतया विशरव्याभावेन उक्षलणश् तजासम्भवात्‌ . किञ्च दितोयपकचे श्राकारः किं प्रकारो faafac:, उत घटाकारटन्तिरिष्यादिवद्रौति बिद्धन्नाना- ६२० कारो वा; AWE, ब्रह्मसाखात्कारे agfeg:, मागधः, खवि- षये स्ना कारावगाहनस्वाभावात्‌ . wry wat विशद प्रकार कलत्वविवचायामविरोधभागदरभ्रायां साथः पुरुषेति निखयस्यापि शंश्यला पतसः भासमानविरोधाञअ्जयप्रकारकलते

हितौयस्छन्धः | (dr)

विवशप्णये श्रसम्भव एव स्यात्‌, विरोधे भासमाने एकचधरम- ६२५ इयवेशिष्यावगाहिज्नानायोगात्‌ ; भ्रन्यथासंग्रयसामयौत एव परस्पर विरद्धस्थाएलपुरषत्ववानिति म्रतौत्थापत्तेः . किश्चा- सुमिल्युपनेगेतशेत्यविषयकस्य wpe Fag: Tartare विरोधविषयकष्यापि संश्यलप्रशक्गात्‌ . afe fa ga, किञचिदिङ्द्धविषयं किञ्चिशाविर्द्ध- विषयमनुश्धयत इति चत्‌, विरुद्ध गिषयत्वतदयोग्यत्लो पपाद्‌- कम्‌ दखचोरादिमाधुयेवद रभवस feat विषयो कर एविशेष एव॒ वेलचण्मित्यङ्गोड्ङ, aay विषयौ कर एविगेषायेव anaafaqaa. किञ्च एक कोटिकञ्चाने संग्र यत्वालुभवः कष्टापि ares, प्रत्युतैकको टिकञ्चागानन्तरं दिकोटिक- ९४१ संग्रयोत्पत्तिपयन्तश्षम निखयो जात इत्येव sayfa, दिकोटिक्षंश्रयोत्पत्यमभारम्‌ vara काखमेतज्िखय एव भम शितः, इदान सन्देदो जात इति च, ततश्च प्रमाण- बश सिद्धसंग्रयनिखयविभागानुरोधेन जातिर्पापिस्लसूपं वा श्षणमेष्टग्यम्‌, न तु खाभिमतलचणानुखारेणए लच्य- १५० fata: श्रतिप्रसङ्गादिति. यद्वा खप्रकारकोटिकष्यान्यल- मेव frquaquag, am परमते इदग्वश्य केवलान्व- यितया त्मकारकसं शयाप्रसिद्धेरिति, तजन, इदमस्य तत्त- ह क्रिपयेवसिततया नानात्ेन केवल्ान्वयिल्ाभावात्‌, केव- ला. वयिलव्यव हार खेदं शब्द प्रयोगविषयल विषः. नतु tz ९५१६ aad are पुरूषो वेति dna: प्रमेयलवांभ निखयो न

९9

( ९६२ )

९९०

९९५

q © ©

चरडमासते

ष्यात्‌, तत्मकार कसंश्यश्याप्रसिद्धेरि ति Fa, श्रभावे प्रमेय- लप्रतियो गिकल्भ्रमद्‌ ्रायामिदग्ममेयतववत््रभेयत्वाभा ववदेति संश्योपपत्तेः , wa केनचिद्यदुक्रम्‌ एवमभावे प्रमेयलप्रति- यो गिकलप्रसिद्धावपि संश्यकोरिश्वताखण्डप्रमेयलाभावा- प्रसिद्धिरेवेति, ag, श्रखण्डप्रमेयत्वाभावस्येव कोटिलासिद्धे, प्रमेयलप्रतियो गिकलभ्नमविषयस्य प्रसिद्धाभावस्येव संश्य- कोरिलात्‌, cat च शक्तौ रजतलम्नमानन्तरमिदं रज- तमिह नास्तोति रजतलभ्नमविषयस्य पुरोवरतिनस्तदभावा- धिकरणे श्रारोपः, site निषेध इत्यभ्युपगमात्‌ . किच्च यस्य देवदत्तस्य रजतमेव नास्ति तदो यलस्य रजतेऽनाप्रवा- क्यादवगमे यस्मिन्‌ तले रजतन्देवदन्तौ यपटञ्चा स्ति, 74 देवदन्नौयं रजतमिह नासि, इदं तलन्देवदन्तो यरभत- वद्वागवेति संश्रयविपयंयद शमा . wy वा श्रखण्डप्रमेथ- aaa कोटिकसंग्रयः, स च समवायाद्यवच्छिन्नः प्रसिद्ध एव, तेन॒ च प्रमेयलस्य विरोधथमदश्रायां संश्यस्भव- व्येव . प्रेयलद्रव्यलयो विरोधश्मद रायां तद्भयकोरिक- संशयोऽपि सम्भवति, विरोधम्नमद शायां ब्रह्मणि सविश्ेष- तल्मिर्विग्रेषत्वसंश्यवत्‌ . मन्वेवमपि श्ञानवानात्मा ज्नानश्नवे- त्यादिषंण्ये ज्ञानवानिति धम्येश्राग्या्तिः (जोऽगाप्नः), सप्रकार तस ज्ञानस्य तादाम्येन संश्यकोटिलादिति चन्न, येन खम्नन्धेन प्रकारत्वं त्म्बन्धघ टितप्रकारताकतत्कोरि- कसश्रयान्यलस्य विवकितल्ात्‌ . vem यद्यत्घंशय निदश्यतु-

दिवौयस्कन्धः | (९ )

कूलसखश्ूपविग्रषवत्‌, anfaga दति, ay. खरूपप्रका- शस्यादेतानन्दाद्यनवधारणएलाङ्गो कारात्‌, तस्य च नि- ९८० त्यत्वा्चरमादेतसाकात्कारेण तदनिटन्तेबरमसाचात्कार- स्यानिखयलापन्तेः ; भ च तद्‌ निवतेकलेऽप्यडमामन्दोगवे- व्यादिदिकोटिकषंश्यमिवतेकतया निखचयतो पपन्तिः; तथा खलयत्तर सग्रयस्यापि यत्किञ्चितपवेसं्रयनिवतेकलेन निखय- लप्रसङ्गात्‌ ; इदं जलमित्यनभ्यासदगोत्पन्नेककोटिकसंगशया- ६८५ aguas द्द्‌ श्जलन्तवेति wae एक कोटिकसंश- यमिवतेकल्येम निद्चयलम्रसङ्गात्‌ . किञ्च eryafiqee स्वाणत्वाभावसे ्यनिटत्यु कूलसखरूपविगेषवत्ेन तन्निखय- त्वापत्तिः ; पुरुषल्रब्धायकरादिद शेगस्य पुरुषत्वसं ्यनिवतेक- aq तस्य पुरूषत्रनिख यतलापत्तिः. fay सुक्तिकालोनाम- १९० न्दावधारणरूपे ब्रह्मखरूपेऽव्या्षिः, aw संश्थविरोधिवे ददान संशयानुपपत्तेः, तरेव fe संसारेऽपि ब्रद्दुखरूपं. प्रति- बन्धा दिदानौं संग्यन्लनिवतेयतौति यदि, तदानवधारण- ल्राङ्गौकार विरोधः, प्रतिजिम्बभ्रमस्यलो यतत्वसारात्कारव- दिरोधिनोऽपि प्रतिबन्धादेवाजिवतेकलात्‌. fag चरम- ९९ ५ साच्चात्कारस्य खरूपानन्दप्रकाश्स्य च तद्धमिकसं्रयविरो- भिलं तत्कोटिकसंश्यविरोधिलवंवा nea, खडूपमाजगो- चरत्वात्‌, न fe घटमाचगोचरं wea तद्धमिकस ar तत्कोटिकस्य वा संश्रयस्य विरोधि भवति, gua 4 म्ृ्टपरकाश्रखश््र इति चश्रसखरूपेऽवष्टतेऽपि तत्कोटिकोदे-

( ६४ )

Ooo

॥ >। 4 9

aoe

ORO

wee

अद्धमादते

श्रकाल विगरेषादिधमिंकः रेग्रकालविश्रेषादिकोटिकसतद्ध- fang संशयः, चन्द्रः प्रहृषटप्रका शोनबेत्यादि संशयाभावस्त परशृष्टप्रकाश्रवे शिष्चनिखयात्‌, (श्रन्यया भारे परिमितञ्चश् इत्यादि लच्रसुखेन चन्द्रसङूपावधारणेऽपि ्रहृषटप्रकाश्नो म वेव्धादिसश्यनिटन्तिप्रसक्गात्‌ .) ननु सररूपमाचगोचर- स्यापि चरमसाचात्कारस्य एक को रिकसंश्रयविरोधिलम- स्तोति चेत्‌, दिकोटिकसंश्याविरोधितया तस्यापि प्राथ- भिकापातप्रतौतिवदनवधारणलम कश्चापि संश्रयस्य तेना- विरोधात्‌. किश्च wa घट दत्यादिनिशये acto: कृष्णो बेत्यादिसंश्रयानिवतंकलादग्धा्िः . यत्किश्ित्‌ संग्रय- जिवतेकले तु areal पुरुषो वेति सं्रयेऽपि युरुषतवस्थाण- लधोः परस्यरविरो धभानात्‌ aed पुरूषटत्ति न वा एुरुषतवसमाना धिकरणं नवेत्था दि श्याणएलसंश्रयनिवतकलाद- fate; a चेष्टापत्तिः, संश्रयनिख्यविभागानुपपन्तेः ; यच्चेकको रिकज्ञानस्य संग्रयत्समथनार्थ॑सुक्तम्‌ अनन्यासद- WIAA AAT मिद AAAs तिसंश्रयद La HT aN atfefafed, fafya संश्थायोगादिति, तदपि न, AMAT UTA STATA ITA: . यदि तस्या- यं सन्देदपयेवसामं षे, ate दोषजन्यत्तदभावसन्दे हादथं- सन्देदोऽस्ठ. यदा प्रामाष्छतदभावको रिकङ्ं ्योऽष्ड, तदा- TNS जणत्वाभावावगाहनाभावेन विरोधाभावात्‌, विे- ग्यटन्ति(व्याटत्य ) प्रकारकलतद भावसन्देाद्ा संश्रयोऽस्त .

०९५.

हि >। 3 ©

> । | षै

© Yo

feat: | ( ६४ )

यदा तदति तप्मकारकं तदभाववति तत्मकारकं aaa

प्रामाण्याप्रामाश्यसंश्योऽस्तु. म च ATMS गरडाश्लल्ंशया - सम्भवः, ददश्चशमितिनिश्चये दृदन्ावश्छदेन ददं जश-

जवे तिसंश्यो मा त्‌, ma प्रामाश्ाप्रामाश्छसंश्येकोवि- रोधः, श्रप्रामाण्धस्य तदभाववत्ववरितलान्तदष्वग्रडे कथन्- द्भावव्ग्रह दूति चेन्न; इदन्वावच्छेदेन ACHAEA

वच्छेदेन तदभाववच्वाग्रडादिरोधाभावात्‌, यदवच्छदेन

UT UIE तदवच्छेदेनेव तत्र तदभावयोविरुध्यते, न तु तच तदभावग्रहमाचं, तथा सति शएक्ौरजतन्न भवतौति श्टुक्ितरावच्छदेन ` रजतल्याभावयदे इदं रनत-

मिति ब्रमाभावप्रसङ्गात्‌, तस्मात्‌ प्रामाण्यसंश्याधनाये-

संश्रयस्य सावर किकलात्‌ खयन्तदुपपादनासामथेमाजेफ तदपङ्कवस्खा कये शला विष्करणमेव . किञ्च फलाभावाज्ि- ज्ञासानोपपद्यते, न चादेतसाचात्कार एव फलं, तस्य संश्र- यानिवतेकलेनेगष्यमाएला सिद्धः , समानप्रकारकलेनेव निख्- यस्य निवतेकलात्‌ . नक्तं WTA समानविषयतथा संय निवतेकं, न तु समानप्रकारकतया, अरन्यविषयात्तददशनात्‌ . समानविषयलमण्यपेचफणोयमिति चेत्‌, संशयादपि प्रसङ्गः, निश्चयत्मप्यपेकितमितिचेत्तडहि समानदिषयनिश्चयो भि- ada: लाघवादिति . मेवं, ्रात्माश्रयप्रसङ्गात्‌, संगयनि- त्यतुकूलस्वरूपविगेषवत्वं निश्चयलमिति fe त्वयोक्रम्‌, दद- मिति ज्रानानन्तरमयं घटो म वेति संश्याभावापत्तेखं . 9

( ६९)

४१५

OYo

<४.४

Ss q °

चण्डमाङते

mgr घटता दिवैगिष्चविषयत्वाभावात्‌ समानविषयलाभा- वेम न॒ तत्‌ संश्यज्निवतयतौति, aq fa यावल्छश्र्- विषयविषय फलेन निवतेकल, तद्चसम्भव एव, स्थाणला- दिभिखयस्य पुरुषल्रविषयलाभावात्‌, तस्मात्‌ संश्रयधर्मिं- तावच्छेदकावच्छिन्न ध्मिताकसंग्रयकोटिविर्भप्रकारक- ज्ञानं संग्रयनिवतेकम्‌ . भ्र यदुक्तम्‌ एवं सत्ययं चट दूति भ्ञानात्‌ तद्गोशरे wea. ददं भटलन्नवेति संशयो 4 निवर्तेत, तस्मिन्‌ चटलवातिरिक्मरकाराभावादिति, तज्ञ, इष्टापत्तेः, wa घट इति निखये सत्यपि weraarfefa- wa aguaw जातिवादिभिसतज तल्ंशयस्ाक्चोका- रान्‌. fay समानविषयावधारणस्य निवतंकलवऽपि तज संश्रयो न निवतंत, घटलत्ववे शिश्वा विषयलेन समानविष- यत्वाभावात्‌. किञ्च श्रयं चट tfa are घटलविषय- संग्रयनिवतेकले एकस्मिन्‌ घटे घटलेन शाते घटान्तरे अयं घटो न वेति सश्यो न ख्यात्‌ . यदुक्तं समानप्रकार- कज्चानख्य निवतंकले efeas घटे घटलसामान्यप्रत्याब- न्तिज्ञानेन चरान्तरऽपि संश्यो निवर्तेतेति, वन्न, तवापि घटो शूपौति वाक्याद्‌ घटलावच्छ्देन शूपसंसशं wa अयं घटो न वेति anat न स्यात्‌, समानविषयकलात्‌, थदि च तस्यानवधारणलं, तदा चरोरूपौ गवेत्यपि axe प्रसङ्गात्‌, चदि च घटल्ववे शिष्यां ग्रेऽनवधार एलं, तदा wed

egy रूपसमानाधिकरणन्नवेति सन्देह प्रसङ्गः, we चट Tz

दितौयख्ान्धः | ( ९७ )

fagazé घर दति सन्देहो भवतौति चेत्‌, afe प्रहृते सामान्यासन्तिस्लेऽपि तथेव भाव्य . wry परिह Usarna एव समवति, न तु aad, त्वया खमानविष- wana निवतेकलसखौ कारात्‌, ae च तजापि सत्वात्‌. <° Ten समामप्रकारकस्य निवतेकल्वे प्रसमेयवामिति wer ष्याणल्वादिप्रकारकात्‌ संगयनिटत्यापत्तिरिति, तन्न, कोटौ कोटिदयसामान्यधर्मप्रकारकलवस्य प्रतिबन्धकलात्‌ . न चेवं सति इदमिति wend संग्रथनिटन्तिस्स्यादिति wen wed, wfafe षामान्यधमेप्रकार कलस्य प्रतिबन्ध- eoy कल्सम्भवादिति वाच्यम्‌, CAG सामान्यधमेतल्ाभावस्यो- कत्वात्‌, भ चेवं Bread खनिषटधमवानिति श्नाना- दपि जिदटच्यापन्तिः, प्रतिबन्धकाभावादिति वाच्यम्‌, च्रन्य- तर कोखसाधार फवेनानिर्धारितधमेस्य शामान्यधमेपरैन विवच्छितलात्‌, न चेवं प्रमेयस्थाणलवामयमिति श्ानात्‌ ete संशयनिटत्यभावापन्तिः, कोटौ सामान्यधर्ममाजप्रकारक- लस्य प्रतिबन्धकलात्‌ . यद्वा कोटौ कोरिदयसामान्यधम- माचाप्रकारकं समानप्रकारकसमामविषयावधारणं निवतै- aay, निवतंकानुपप्लौ ख विस्तरोद्रषटव्य दति. fa कथमित्यतरेति, शमान्याकारम्याप्रतौतेरिति भावः. ७८५ aq जिन्नाषामाचं खण्डयतो ब्र्मजिज्ञासाखण्डनमिष्टमे- वेति शरङामगृद्य परिहरति यः पुनरिति. ज्ञातेति, किं wats जिन्ञाषा उताश्चातांश्ने; श्राये aaa, दितौये

(<=)

Od ९

Geo

चघगहमासते

जञानाभावादेव म fae, तत्वाध्यलान्तखयाः . इतीति, दत्यस्येत्यथेः. काः Peavy इति, स्वै(भाव)खण्डकस्य तव om विकच्यन जिश्चासायाः पारमार्थिंकलखण्डनमे- as, न तु व्यावहारिकतवखण्डममपि, श्रस्माभिख ara- हारिक्यपि fare ब्रह्मणि ग सम्भवतोति प्रतिपाद्यते, तत्परिहारे च पारमा्थिंकलखण्डनेष्टलोद्भावनस्य क उप- योग Tae: . व्यावहारिकजिन्ञासापि ब्रह्मणि माङ्गोक्रियत दति तु लया न वक्तु शक्यत इत्याह इष्टेति. लोके हि श्चानायप्रटृत्यनुपपक्या faq canny तत्‌ प्रहृतेऽपि त॒ख्यमित्याइ श्रन्यथेति, जिज्ञासागक्रोकारे आआरम्भद्ेल- भावेन शास्लसु च्छिथेतेत्ययः . निविग्रष दूति, निधेमेक इत्ययः . विश्ेषायोगादिति, विग्रेषस्ा मान्यप्रतिम्बन्ध्यज faafea:, प्रतिसम्नन्धिश्धतस्य शामान्य(धमी)ष्याभावे तस्या- aqafefa भावः, निधेमेकलाख विशेषो म सम्भवतौति चकारस्य भावः . तदिति, सामान्यज्ञानविग्रेषज्चानाभावयो- ङपपन्तिरित्यथेः, सामान्यप्रमा विग्रेषप्रमाविरइ न प्रथो - wat, गौरवादिति भावः. सामान्यश्ब्देन wae विवञितम्‌, उत सामान्यधमेमाचम्‌, WI वा सत्वसामान्यं, नाद्य Tae सामान्यूपस्येति. न दितौय इत्याह न होति. रुत््रस्यापि सामान्यस्य कच्यनायां सत्खरूप- aoa च afar नच्वेत्यादि. न दतौय care अरत रवेति . श्रपबिद्धान्तादिति, ब्रह्मणि स्वस्य

| G श °

८१२५.

G र्‌ °

८९५

G 2 ©

दितौयखन्धः | ( ¢e )

खरूपादनन्यलोक्ररिति भावः. एतेनाल्ञवोनमतन्िरसत,

तथा fe श्रापातप्रतौतिरेव afters, सा च विचारात्‌

प्रागेव साङ्गाध्ययनेन विदितपदाथंसङ्गतिकादराक्ादेवोत्यद्यते, सा च ब्रह्मणि श्वप्रकारिका, सल्लप्रकारकल्वादेवाखण्डवि- garg न॒ निवतेयति, तन्निवतेकश्चाखचण्डविषयमेव नि- सकारकं ज्ञागं, तस्य चानुत्पन्तेखजश्चानेच्छा सम्भवत्येव, सेव जिन्नासेति fe and, तदनुपपल्ल, सत्वप्रकारकक्ञानष्या- पाततवं fe श्रविद्यानिट्त्यमहेतवं, तच्च भिन्नविषयलात्‌ भम- लाञ्चत्यभिमतं, तच्चनोपपद्यते, खरूपोच्छिनेः, अतिबाध- प्रसङ्गाच्च. किञ्च तदेव wr ब्रह्मविषयं acmafaaaa स्यात्‌, न चाखण्ड दिषयाश्चानस्य ayaa fara सत््वविशिष्टज्ञानन्ञनिवतेकमिति are, सत््रविशिष्टविषय- wagered तज्निवतंकलोपपन्तेः; न चश भ्नान्तिलादनिवतंकता, शक्निरनतन्नानस्य दव्यत्वविषयस्य द्रवयलान्चागनिवतेकत्वात्‌, न चाधिकविषयल्वादमिवतेकता, Rima इएक्तिगतषूपा दि विषयत्वेऽपि qamafaadi- कलात्‌, न च विशरिष्टविषयतवाद्‌ खण्डाश्नानसमानविषय- त्वाभावः, जिज्ञासाया श्रपि समानविषयधर्मिंश्ानसाष्यतवेन सत््वविशिष्टज्ञानस्याखण्डजिन्ञासाजन कत्व पवणंनविरोधात्‌ ; नचाश्नानमखण्डत्वविषयं, सत्नवि शिष्टज्ञानन्तु न तयेति न तज्जिवतेकमिति वाच्यम्‌, अ्रखण्डल्वस्य खष्टपा तिरोके जडले- नाश्नानाविषयलवात्‌, wera सत्वविशिष्टश्चानविषयत्वाव-

(७०) ` चण्डमारते

WALA, न चाण्डत्वप्रकारकश्चानमेव ततूप्रकारकाज्ञान- निवतेकं, निष्यकारकञ्ञानस्येव निवतेकलमिति सिद्धान्तभ- करात्‌. खरूपातिरिकाप्रकारकलवमेव निष्यकारकत्वमिति ८३५ अखण्डलस्य खरूपाभेदात्तत्‌प्रकारकस्यापि निष्पकारकल्वान्ञ सिद्धान्तभङ्ग दति शन्न, अ्रखण्डतवादिप्रकारकञ्चामश्यापि सत्वविशिष्टज्नानवदि दितपदायंसङ्गतिकस्य विदाराप्रागेवो- त्पत्ते, न च वाक्यदयादिरद्धानेकको्ुपख्ितौ मानससंश्- याच्िश्ञासोपपत्तिरिति वाश्यम्‌, श्रदेतवाक्यजन्यप्रायभिका- ८४० खण्डलप्रकारकज्चानादेवाज्ञाननिरन्तौ Fawr, कुतस्त- राञ्िन्नासेति. वेफल्यमिति, इव्थमाएश्चानस्य मलेन wg ्रमानिवतेकल्रादिति भावः. कथं ane कल्ित- विषयकज्ञानस्येव फशत्यादित्थाशद्य एवं षति Sener fa- काकश्चकप्रच्छल्ग्न द्भवमेव विष्कृतं स्यादिल्याइ न्‌ होति, ८४५ बेदान्तवाक्धामां भिथ्यावस्डविषयतयाऽतच्नाबेद कलाङ्गौका- रादिति भावः. तस्य च विशेषस्य प्रातिभासिकलव ग्यावहारिकतवं च म सम्मवतोत्यभिप्रायेणोक्मसदिव्यादि . गृढाभिषनििश्यङते कल्यितेत्यादि, कच्पिताकारः प्रपश्चः, भिश्यावस्तनो मिथ्यालेन बोधने च म वेदाप्रामाश्यमिति ८५० Awe. BATH दति, प्रपश्च इत्यथः, प्रपञ्च qu मिश्याबेति सन्देहात्तस्येव जिन्नास्यतास्यादिव्ययैः . ततः किमिति, इएल्याद्यधिष्ठानतच्चश्ञानस्येव रजतमिथ्या- व्बज्ञानस्यापि भिथ्यारजतनिवतेकलदगशमात्‌ प्रपश्चमिश्यात्व-

८४५

G q ©

Boy

दितौयसछन्धः | ( ex )

mraata प्रपश्चनिवतंकमेवेति जिज्ञासाया अरवेफद्यारिति भावः. Walla, ^तदिज्चानाथ षररमेवाभिगच्छेत्‌ खमि- त्याणिः, प्रोवाच तान्तत्नतो ब्रह्मविद्याम्‌, af<fauewe” दत्धाच्यागरचुतयः, “agfawre, जन्माद्यस्य aa” इल्या- दौनि सूजाणि. afa सजयोयधाकथ्धित्मपञ्चमिश्यालवि- वयलेन नयने च QT भङ्ग दत्यभिपरत्योकं स्वरसेति. ब्रह्यात्मेक्यमिति, शराव्यकल् विद्याप्रतिपन्तधे खँ वेदान्ता आरभ्यन्त इति त्वयेवोक्ररिति भावः. श्रभिसन्धिसुद्वारष- कङ्ते कल्पितमेरेति, तद्धौः- ब्रह्मात्मेक्यधौः, भेदाभाव- श्याभेदलादिति भावः. तदिवारेति, तेनेत्यथेः, afafa- तिगरेषः. रथ वा, तदिति, तसन्‌ तेनेति शेषः, तसिननित्य- wtain दत्य्यः. चदि प्रपश्चमिश्याल्मेव agama ष्यात्‌ स्याददिवादविलयः, न च तथा नमः किन्तु भेद- मिश्यालन्ञानाधोनं ब्रह्मात्मेक्यश्चानमिति, तच च माध्य- भिकेन भेद मिथ्ालाक्खैकारेऽपि जौवनब्रह्मणोरपि मिश्या- TRACT तदेक्धानङ्गीकारात्‌ तेन विवादो युच्यत TMS यच्चेति. तदपौति, कल्पिता कारशून्यवमि- व्ययः. सामाग्येति, धिन्ञानेन विषयोकृतमित्यथेः . afeagafa, धर्मिज्ञाना विषयस्येत्य्थः . मिथ्यात्व दति,

ओ्आकारशन्यत्माकाराभावः, श्राकारशन्लमिश्यालमाका-

राभावाभावः, सचाकार एव वा तत्षमनियतधरमों वा, अतः कलिता कारश्यन्यत्वस्य fama afeararre सत्यता

( 82 )

Ges .

G €. @

Bk s 8

चगडमारते

स्यादित्यथेः . तज हेतुमाह साहित्येति . सङृषेः-विरोधः, गोत्वा श्वत्वयो विरोधेऽपि नान्यतराभावे अन्यतर सतत्रमिति away, सहइजत्वज्िर्पा धिकत्व, targa: परस्य- राभाववब्याणल्वादिरोघः, भावाभावयोख्ठ खत दति भावः. नतु खतो विरोधेऽणन्यतर सत्वे इतराभावनियमोऽस्ठ, अन्य- तराभावे इतर सत्वनियमः कुत case परस्यरविरोध दति, wa परस्परविरोधपदेन परस्पराभावात्मकलं विव- fad, बयोस्खाभाविको विरोधः तयोरन्यतर त्वं चवक्र्यम्‌, श्रन्यथा घटाभावोनास्तौत्यक्ते घटार्थिं्रहृत्तिने स्यात्‌, A asit waaay सूचयतः" इति ताग्िकव्यवशर- खो च्छियेतेति भावः . gaurncare यदौति , कल्पिता कारराडहित्यनिटत्तिरिति, कल्पिताकारराहित्यस्य न्ञानेन तदितरकच्िताकार निदत्तावपि तदनिट्न्तुक्रसुक्रिरिति भावः. यदिकण्यिताकाररादहित्यं afsefafifa पाटः, तदा कण्िताकाररादहित्धमिति fart विशेषण, तज्नि- afa:-eqqrg निदरत्तिः, कच्पिताकाररादहित्याद्धिका तजनिटत्तिः कथं श्यात्‌, हृत्सप्रपञ्च निदृन्तिरपि afear- कारराहित्यविग्रेषः, ्रतस्सापि कश्पितेति ane, afer तल्वादेव रूप्रतियो गिकलत्वं वक्रव्यम्‌, तच्च व्याहतम्‌, अ्रतः सत्छपपश्चनिटत्तिखरूपमेव कयं स्यादित्ययः . ननु afear- कारराहित्यस्य मिथ्यात्वेऽपि न तजिटन्तमिंश्यालं, “विभेद-

amare” दत्यादिना मोकदश्रायां भरमाभावावगमादिति

€ ०४

९. ९ @

SSS

fedivenaa: | ` ( ॐ )

चेशङिं कश्िताकारराडित्धमपि श्र॒तलान्ञमिथ्या, यदि च रादि्यस्य खरूपाम्तभवि जिन्चास्यतानुपपन्तेः agfeuta च सत्यले श्रदरेतहानेरमिंथ्यालमनुमन्यसे; afe प्रपश्चनिट- तरपि wearmaia साध्यत्वानुपपन्तेः aghast ara सल्यले श्रदेतहानेरभिष्यातल्मनुमन्यख, श्ञाननिवर्ध॑लाभावात्‌ कथभ्भिथ्यालज्निटन्तेरिति चेत्‌, श्रसाध्यत्वादेतडा निप्रसङ्गा््या, कथं सत्यत्व, तदि किं कुमे दति चेत्‌, श्रूयतामथसुपदे शः, परस्परव्यारतवे दिकमाध्यमिकमतदयथाश्रां विहायान्यतर- सिजेव ठप्नोभव . सतः- ब्रह्मणः . wan विशेष शन्य- मित्यनेम afeaaraiefia:, ददानो मनाद्यविद्यान्ध- कारितमिल्यनेन सूचितव्याचातः suet. तजा विद्याख्रथलं तदाटतल्नं र faafad, तचाश्रयलद्चितोव्याघातद्दानौं प्रदश्छेते . faaug ब्रह्म जिन्नाश्यमुत wefafa विकख्प्या्यं दूषयति किञ्चेति. तथा प्रकाशेति, अष्टद्धिविशिष्ट- भकाश््येत्ययः, श्रजचाश्एद्धिरेव बेदितब्याकार इति faafe- तम्‌, gay उपहते उपधाना तिरिक्रधमेविशेष इति भदः. प्रागेवेति, श्रविद्ाविग्ि्टप्रतोतेरनादिलादिति भावः. कथेति, susfaarefefa भावः. दामदर्वौकरः दामाधिष्टानकदर्वोकरः. भान्त्यन्तरेति, निवतंकभ्रमस्या- मिटन्तेरिति भावः. श्रात्यन्तिकत्वा सिद्धेरिति, मिटन्तरिति शेषः. afeada तत्वज्ञानान्तरम स्वित्यबार तदिलाप- केति, सखल्यमिय्यालविकण्पद्लोभा दिनेत्यचंः . ्हेतुकेति,

10

(९४ )

८९०

चर्मादते

शआ्रदिग्ष्देन प्रतियोगिमाज्ेतुकविनाश्रादिविंवदितः,

श्रविद्याविशिष्टश्ञानस्याविरोधाश्न निवर्तकतेत्यपि बोध्यम्‌ . नित्यशद्ध मित्यनेन सूचितं व्याघातं cufad दितौ यङश्य- माश्रङ्ते शुञखन्तर्दो ति, जिन्ञासोवंदितव्यमित्यतुषन्धते . दूषयति जिन्ञाखखमपौ ति. ange जिश्नास्यतलपचचे aw

ey श्ञानविषयत्वसम्भवेऽपि फलाभावाख्जिन्नाखानोपपद्यत दइल्यु-

९ द°

क्रम्‌, VEU तु ज्ामविषयलश्मत्येवायोग्यलात्‌ जिन्नास्य- aga इत्यभिप्रायेणाह Buta. गतु इद्धं ब्रह्म जिन्नास्यमित्यच द्स्येव्यमाणक्नानविषयत्वं नाभिमतम्‌, किन्तु यथाशाखायां चन्द्ररम्बन्धाभावेऽपि तत्छन्बन्धभ्रमाच्छा- खायां चन्द्रमा इत्यन शाखा चन्द्रस्योपलच्ण, तथा fang- च्िन्नास्यमित्यवापौव्यमाणं शज्ञानसुपलच्णएमेवेतिः meet शाखेति. कथमिति, इष्टान्ताथं इृष्टान्तोपादाने, यथा दृष्टान्ते श्राखाशच्णो पलच्वणजन्यन्नान विषयतामन्तरेण नोप- wed, तयादारटान्तिकेऽपौव्यमाणश्नानलचणोपलचणाधोन-

९.३५ श्चानव्रिषयतामन्तरेए नोपलच्छवमित्ययः. तत्मय॒क्षदोषः

sugaseate:. सोऽपौति, सः-उपलक्षणाधोनः, सल्यमिश्याविभागमन्तरेणए तद भोनन्नानविषयतामाच्णोप- लच्छयत्वसंभवादिति भावः, उपलचणाधो नबोधविषयवस्य भाग्धन्तरसिद्धले तद्श्रमविषयताया श्रपि मान्तरसिद्धता

८.४ ° वाच्येत्यनवस्यास्यादि ति खयमेव खवेद्यताया भ्रम CEM.

faaafata, सखवेद्यताथा भ्रमविषयले सखवेद्यतल-

दितगेयश्ान्धः | (eu)

खूपवेद्यमिष्यालमग्तरेण भाज्तिल्वायोगेम खवेद्यताभावे उपशचएत्वेनाभिमतन्नानस्योपलचणलासंभवात्‌ वेदान्त वाक्धानासुपलचण्यग्तजन्नामजनकत्वमपि न संभवतौति कथञिदप्याबेदकलवाभावात्‌, श्रावेदकवेऽपि फलौगतश्नानस Waa भ तत्वावेटकलत्वं संभवतोत्ययैः . भान्तिसिद्धमाति- भासिकख विषयत्वमा दायेव उपलच्णा सोनश्चानविषयलसभ- बेनोपलचणएतेनाभिमतश्नानविषयल्स्येव प्रातिभासिकश्य वक शक्यतया उपलच्णपरवांवलम्बननेष्याल्यमित्याइ उपलक्षणे ति. खबेद्यताया भान्तिरित्यनन्तरमसत्यखेति चयदि पाठः तदा Wl तत्वरूपस्परानग्युपगम दित्यस्य TEU केनापि मिश्यार्यंनासंस्पर्थादि ति भावः, भरान्तिरसत्य सत्य स्यलसत्यले- $पि भान्तिलादोष इत्ययः. यद्वा खसमानसन्ताक यज्जानं तदिषयत्मेव जडलादिप्रयोजकमित्यसत्यञ्चेत्यस्य भावः . खवेद्यताया भाज्तिरित्यचोन्नरं विलोनमित्यादि, असत्य- सत्यजोत्तरमु पशचणेति . किमर्थेति, शुद्यतिरोक ण विद्या- जिदन्नेरभावादिति भावः. नन्वस्तु ब्रह्माभेदार्थाजिन्नाषा “me वेद्‌ awa भवती"ति ब्रह्माभेदस्यापि wear प्रति- पादनादिति तबाह न्तत इति, श्रभेदस्य नित्यसिद- तथा साध्यल्लायो गान्तह्षाध्यतोक्रिरपि weTta प्स्यति, खापि चभ्िल्या वेणसेवेति भावः. तदध्यवसयेनेति, इड्ताध्यवसायेनापि श्एद्धिसिद्ययैग भवितव्यमित्यर्थः . च्रारोपिताणुद्धौोति, निच्यश्पद्यष्यवषायय्येति गेषः,

(eq)

चद्छमादते

नित्यशद्यध्यवसायेषति प्रतोयमानकटे(क)लादिरूपारदडमिं-

९१९५ थ्यालश्चानेन साधमानुष्टानेन तज्जिटन्तस्याफष्यमिति भावः.

fag: परमायलादारो पिताश्द्याखड म विरोध इति

अदृष्टानतं WER उपरक्त इति . ब्रह्मण्येषेति, “तदिदं

CO’

ok

fafauqaaaennfaa'fata weaw तथावगमादिति भावः. एक्रिरजतादौ पराभिमत्भिथ्यालमभ्बुपगम्य श्रवि- शेषात्यरोचश्यलेऽपि तदापादममभिपेत्याभ्वुपगमा दिल्युक्षम्‌ . भमाद्याधारतयेति, wae प्रसश्चयाम ` इत्यनुषन्गः, रादि शब्दन तत्कायेसुखद्‌ःखश्ोकमो हारिः. अ्रस्मदभिमता- दद्याश्रयवेनायम्दृष्टान्त carey न तथेति. खात्मनोति, Izy ब्रह्म्छारोपस्छ खविषयत्वा दुक. aay खविषयतले न तात्य, किन्तु आरोपाञ्रयलमाने, अ्न्यदिषयारो पश्यापि दोषत्वात्‌, wae सविषयताद्रागस्य च प्रशुतव्वाद्राग- मध्यस्यतोल्युक्रम्‌, शअ्रन्यारोपद्यापि दोषलात्‌ . एवं भ्रमरूपा- WENA दृष्टान्तवैषम्यसुकम्‌, रदानोन्तदङ्गोश्त्यापि वेषम्यमाइ नंचतत्कटेक दति, sansa दति दृष्टान्ता. ान्तिरूपा्द्धिरव्यपि न शरत्यास्यशद्धि विरोधिनौ त्यक्ष, तहितददे वभ शतेऽपि शद्यश्द्योरविरोध एवाख्ित्यजाइ इहत्विति. खदोषेरेति, श्रविधयेत्यधेः, इयमथेकाऽएद्धि- रित्यभिप्ायेण adidas, चद्यप्यविधास्फटिकलौ हित्थ- वदारोपिता, श्रारोयदोषतेन नाशएद्धि प्रसख्च्जयाम <xfa vim, तथाप्यारोपडेतुलेनेव दोषत्मिति भावः, भमाञ्रय-

ede

ff ।

र © 00

0.०.५१

दितौबख्न्धः | (ee )

लल्लजोवेश्वरर्ूपाभ्बाम्‌, fay खश्ूपेरोवेत्यभिप्रा येक खयमेवेत्युक्, भाग्धादोत्यादिग्ष्देनाविध्ा wy. विचारनैष्द्यमिति, सत्वाभावेऽसत्वनियमादख्तखनि- ठृत्ययो गादिति विवकितम्‌ . afaqiafat, भमसक्व- मोशरभ्चमनिवतममित्य्यः . saqafa, meme मिध्याले पुनर्मिरसमो याभावानष्याश्यम्‌, तत्छच्वभ्ना जिर- पषत्येव wala भातो ति चेदनवसखेत्ययेः. यदा श्रारो- पिताश्डद्धौति भाव्रधानोनिदं गः, आआरोपविषधल्भिति धावत्‌ . श्चारोपेति, ्रारोपख्याश्टद्धिलादिति भावः. उपरक्त र ङिमारोपविषये . श्रारोष्यदोषलरनेति, दोषा- ` रोपविषयवेनेत्यथेः. स्वरूपेणेति, श्एदधस्खरूपगतलान विरोध दति भावः. away, तद्धावः-नोवेश्वर भावः. जोबेश्वरभावथोरपि कण्पितलात्‌ कश्यकान्तरा- ware wy खयमेव कण्ययतोति awa, aay ब्रह्मणो भ्वान्तिरनिवा्थंति भावः. tace सवंञ्नला- कजापि भरमोऽनुपपन्न care कथमिति. गोबेश्वर- भावौ चातुपपनावित्याह कथश्चेति, सर्व॑श्नः-टखरः, अरश्चो- जोवः. उक््रजेति, श्टद्धिर्भिद्याऽजित्याबेति विकश्ये दितीयकल्य इत्ययः. ae इत्य वेराग्धोपरे शवेयग्थे हेतुः, तज डतुख्तिवर्गेति . हेवन्तरमारइ, बन्धमो- खयोरिति - व्युत्क्रमतेति, शद्धेविनाओे संसारोत्यानात्‌ wfgara च विरोधेन संसारासंभवादिति भावः.

( ex) VBA

ufataeta, waa अ्रदेतहानिः, fara satwar, aft मिश्यावसख्छसहमानो gayyfietqueari १०९० अव्ादौप्रवतत इति भावः. aq अरभित्यश्रद्धियोगिनो- नित्यशद्धियो गिन जिन्नास्यतायाः सिद्धान्ते बमर्थनात्वा- wad विकल्यश्छोभते, ane qed, wera च्छ दाशद्यो नेविरोधः, साध्यवेनाभिमत श्रदधेस्खद्ूपादन्य- त्ाज्ञसाध्यलविरोधः, सत्यलाल्लमिथ्यालप्रयुक्रजिन्नास्यल- १०१५ विरोधः. शअरगरेषविगरेषश्यन्यत्ानाद्यविद्यान्धकारितल्राभ्यां जिज्ञास्यवस्य व्याघातं प्रकारान्तरेण द श्यति उदारे- त्यादिना . प्राचौ-वेदिकौ . arma कथमजिन्ञास्य- ATTY TAU fa. तच्चतस््ावंद्याभावबेऽपि कल्ित- सावंद्यातव्फलप्रदानोपयोगिश्रताराधनाराधकतदिष्टपरि- १०९० Wada तदभावेऽपि ware: पुष्पतोयंख्ञानादि- वददृष्टायेलसंभवाख कथं ब्रह्मणो न भजिज्ञास्यत्वमिति श्रते कल्पितेति, सार्व्यारीव्धादि wea एलप्रदा- नोपयोगिदयादिगणग्र WIA . सर्वैरिति, तथाच तच न व्यावहारिकं wagfafa भावः. afana- १०९१५ दिति, कंचित्‌ ब्रह्मण एवामभ्युपगमादिति भावः. मत्वं किं प्रामाणिकलम्‌ उतप्रावुयेम्‌, मादयद्त्थाइ सर्वेषामिति, स्वँ aera इति हियुष्राभिरिग्यते, wie मिथ्यालाङ्गौकारात्‌ ; aqawnd कच्यापितत्ल- दर्भिलजलणमरत्वं न॒ विष्यतौत्यथेः, आदिग्न्येन

fertrwrar | (€ )

१०२० तत्वा्थौपदेशरिलं गद्यते, तदतिरिक्ष म प्रामाणिकलं, भानद्यापिप्रामाणिकले एकरौ रजतभ्मवतोऽपि प्रामा- फिकलापत्तेरिति भावः. न fete इत्याह प्राये सेति. यदौति, या तौर्थादिसेवयेश्वरः प्रसाद्यः, तथा यदौोश्वरसेवयान्यः प्रषा्स्स्यात्‌ स्या्नौर्था दितुष्यतत्ययंः .

१०३५ कियति, अरयङ्मेमो मांसाटन्तिकारान्तरपचः, विगष्ट- मपि कमं काशाम्तरे फणश्ननयतो ति खभावः, अव्यवडि- MATHS यथा कायौत्यादकलं केषाद्धित्खभाव इति तेषामाशयः . शक्रिरिति भडपचः . श्रपूवमिति गुरोः . नैगम इति, “ख एवेन्रूतिङ्गमयति, स एभग्मोनः

९०४० प्रणति, Ted बघाजातश्नायमानं विश्वविभतिं भुवनस्यनाभिः, तदे वाभरिस्तदायुसतन्धयेसतदु चन्द्रमाः, स वा एषमडानज श्रात्मान्नादोवखदान” इत्यादि श्रतिभिः “लभते च ततः कामाग््येव विहितान्‌ हितान्‌, we डि सवंयन्नानां भोक्ता च प्रभुरेव चेत्यादि खतिभिः

१०४१५ “फलमत उपपत्तेरित्यादिषुनेः “फरसंबिभत्छया कममिरात्मानं पिप्रीषन्ति सप्रोतोऽलंफशाये"त्यादि- द मि(वि)डभाययकारादिमररषिंवचनेख ईश्वर ष्टेव फलप्रद- ल्ावगमादिति भावः. भास्करादिमतेऽपि निज्ञासानुप- पत्तिमाह उक्ति, मेदाभेदवादिलेनानेकाम्तिकत्वादि-

१०५० लात्‌ जेनगन्थिलं, ब्रह्मए्यवश्चलात्‌ तदभिश्ननौवस्यापि wayaa विदिताविदिताकारभेदाभावाख्िन्नासा म

(८० ) चखमारते `

संभवति, ब्रह्मणोमित्यश्डतवे acfiserfe ae

नित्यमुक्रलात्तदर्था fasrat a संभवति, Maret | तदभिन्नस्य ब्रह्मणोऽपय्द्धलात्‌ “Tau fA १०५१५ न्यायाक्निन्ञाख्यता a संभव॑तोत्यादि दरष्टद्यमित्य्ैः .

ति शओौवाधुलरुलतिलकञ्चौनिवासाचायपादसेवासमधिगत- UAT ATA aT तदे कदेवतेन तश्चरणएपरिचर णएपरायणेन ay सादलमभमहदाचार्यापरनामधेयेभग रामानुजदासेन = facfearat श्रतदूषणोयाख्यायां चण्डमारताख्यायां जिन्नासानिरूपण्न्ाम दितोयस्खन्धः ॥

; x “4

% 9 ane, Padumawati Paso, 1-4 @ 2] at ieee SP: SS Ra. : & (५ - ` Parigista Parv hon Fasc. 1-5 @ /6/ each "> =-= bs kre | S514 tan gee ainga asc. 1-7 @ /€/ each = psig” fae 8D ~ j Rasa, (Text) Part 11, Fase. 1-5 @ /6/ each _... ~ क Ae ˆ ` - ए, (English) Part Il, Fasc कः न 099 2 Laksanam, (Text) Fasc.1 ... ) ae : ` Paragara Smrti, (Text) Vol. I, Fase. 1-8; Vol. 1, Paro. 3-6; Vol Ill, ` ae -6 @ /6/ each 4५ - न vise A 8 772; Institutes@f (Enelich) ... =. geez OK Fa च ~ ` Prabandhacintamani (English) Fasc. 1-3 @/12/ each = ` म, 2 4 + , ©Bime Vida Samhita, (Text) Vole. I, Faac. 6-10: Il, 1-6 ; IY. 1-7; ` 49४, 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fasc aa Me eee ~ Bankhya Sitra Vrtti (Text) 8८. 1-4 @ /6/ seach “at Sey ast eS न ES Ditto _ (Hngiish) Fase. 1-3 @ j12/ each =... ~ bee '. . ` Sraddbakriya Kaumndi, Faso.) ,. न ‘i a 82-4 ~~ Saerata Samhité, (रण्ड) Fasc. 1 @ /12/ Saf ay eae eS च ~ *Taittereya Samhita, (Text) Fasc. 14-45 @ /6/ each eo 1.0 ~.. Wandye Brahmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ cach ee च ` +Tattva Cintémani, (Text) Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fase. 3-10. - ~~ Mol. II, Fase. 1-2, Vol. 1 ए, Fasc: 1, Vol. ¥, Fase, 2-6, Part lV. Vol. 11 ae Fasc. 1-12 @ /6/ each | Fe = + 14 16 > © Trikéyda-Mandanam, (‘Pexi) Fasc. 1-2 @ /6/ ... LF .. @ 12 ^ एणा Sat’sai, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each = नः ` Upamita-bhava-prapafica-katha (16४) Fasc, 1-5 @ /6/ ench ~ See! + ` Uvasagadasio, (Text and English) Fasc. 1-6 @ 12 ‘si थ व्य (` Varéhe Parana, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each .., ५२ ट, ` 4 . 8१ Krys, Kaumndi, Fase. 1-8 @ /6; ~ 4 eae aera Parays, (Text) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. 11, Fasc. 1-7, @ /6/ ॥ १ । = Re ‘ “or * 4 S + . ‘Vidhons Pariguta Fase. 1 "अ र sg. 9. > -8 =r Vienu Smpti, (Pext:) Fase. 1-2 @ /6/ each = TS. See: & : ~ ` Wiviidaretnikera, (Text) Fase. 1-7 @ /6/ each ; “we 10 _ Y¥yhannatradiys Purana, (Text) Paso. 1-6 @ /6/ ४ ०० ‘ ~~ Vrhat Svayambhi Purana, Fasc. t- = ल न्म eee rea: | Tibetan Sertes | Pag-Sam Thi 879, Fasc. 1-4 @ 1/ each 4 { ^ -Bher-Phyin, Vol. I, Fase: 1-5; Vol. II, Fase, 1-3- Vol. III Faso. 1-5 ie @ 1/ 6६60 ... 13 0 ८. अजड brjod dpag hkbri 85 (१४. & Sans.) Vol. I, Fase, 1-5 ; Vol, IT. नि द) ट 88८, 1-5 @ j | each ५५१५ aes ; १५३ 10 ८) ८4 Arabic and Persian Series । ` ` *Alamgirnamah, with Index, (Text) Fase. 1-13: @ /6/ each ae -# ~~ 14 ». Al-Mugaddasi (Englich) Vol, 7, Fase, 1-3 @ /12/ ea By a Ain-i-Akbari, (Text) Fasc. i-22 @ 1/ each पक 22 9 क. 1/0 (English) Vol. I, Fasc. 1-7, Vol. IT, Fase. 1-8. Yo! Til, 722. Base. 1-3, @ 1/12} each ae «a 12 ५ Akbarnamah, with Index, (Text) Fase, 1-87 @1/each = =... sabe 0 Ditto English Fase, i-8 @ 1/ each as ५१५ ६ ड, 0 Arabic Bibliography, by Dr, A. Sprenger wie 6 Badshahnémah, with Index, (Text) Pasc. 1-19 @ /6/ each 7 2 isin. of Arabic Books and Mannscripts ,., 1 2 6 of the Persian Books and Manuscripts in the Library_ of the . _ Asiatic Society of Bengal. Fasc. 1-3 @ 1/ each . क pone of “A-abic Technical Terms, and Appendix, Faso. 1-21@ ` ae ana see अ ¢) I s Farhang-i-Rashidi, (Text) Fase. 1-14 @ 1/ each 14 ¢

| Be “i-Tusi, or, Tisy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fase. 1=4 @ /12/ <= ine २५ (र Fautah-ush-Sham of Waqidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each .., fae. > Ditw of Azadi, |Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each = ,,, Haft Asman, History of the Persian Masnawi, (Text) Fasc, 1 Bistory of the Caliphs, (English) Fase. 1-6 @ /12/ each ee ae” (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each

eee fee ser eer +

m= mh © me © © we #= ९५ Das ॐ HS

I with Supplement, (Text) 51 Fase. @ /12/ each ५ १ 3 "` Moasir-nl-Umara, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. IT. Fase. 1-9 Vol, FIT, 1-16 "> © ‘Index to Vol. I, Fasc. 10-11; Index to Vol. III, Faeo. 11-12 MS Index to Vol. 11, Fasc. 10-12 @ /6/ each ces af 15. > | Maghasi of Wagidi, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ exch ५ 1. 14.

_ * The other Fasciculi of theae works sre out of stock, and complete ‘oe ies cannot Pe supplied eG. न Digitized by OOS € ९४५१९००७

॥।

` ~ करक Ancient Arabic Pooms, Fase. 1-2 @ 1/8/ each eee

` $, Jovnnat of the Asiatic

` 6. Catalogue of Fossil Vertebrate `

| UL. Mahabharata, Vols.III and IV, @ 20/ each — ६ अ) , 12. “Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian

y Asiatic Society,” only

2, Procerpvines of the Asiatic Society from 1865 to 1869. {incl.) @ /6/ per

` Mantakhabu-t-Tawarikb, (Text) Fasc. 1-15 @ /6 ach’ i. |

- Mantakhabu-t-T ({Hnglish) Vol, I, Faso. 1-7;-¥ol. 1 oer 3 I, Fass. S@)¥2Z/ osha A

९८. -19 16/ each : kee cz a oe er Ae

। ` Ma’agir-1- Alamgiri, (Text), Fase, 1-6 @ 161 each es a

Nizami’s Khiradnimeh-i-Iskandavi, (16६६) Fase. 1-2 @ 118 2 Salatin, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each .. 2 Ditto Ditto’ (English) Fase. 1-3 a ESS sf HES poe Tabagit-i-Nagiri, pe Fasc, 1-5 @ /6/ each = ` wage दः. | ४) Faso. 1-14@ /12/eack vk 3 0:35

६८० ‘Inde | :

D ^ Varikh-i-Firiz Shahi of Ziyku-d-din Barni (‘Pexb) Fase. 1-7- Tarikh-i-Firazshahi,of Shams-i-Siraj Aif (€ ६) Fase. 1-6 @

त = ककवै

Wie o Ramin, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each Zafarnamah, Vol, I, Fasc. i-9, Vol. IT, Fase. 1-8 @ 16; ९४०४ न्दा पक्ष, ( ण.) Pass. 1 ~

>+ fed. ht ९ द:

= 11 G0 5 s~£ an ~

1, 6914716 Reseancues. Vol. Vil, Vols. XI and XVil, and (1 xix: अ and XX @ 10/ each... fOr -S ht

No.; and from 1870 tn pate @ /8/ per No. `: | ड jety for 1843 (42), 1844 (12), 1846 (12), 1646 (6), 1847 (22), 1545 (12), 1866 7), 1867 (6), 1868 (6), 1869 (8), 187 & ` 3871 {7}, 1872 (8), 1873 (8) 1874 (8), 1875 (7), 1876 (7), 2877 (Ry, (8), 1879 (7), 1660 (8), 1881 (7), 1882, (6); 1888 15), i884 (6), 18 1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1889 (10), 1६9. {11}, २६५! क SP ee i), 1894 (8), 1895 (7), 1896 (8), 1897 (8), 1896 (8), 1899 (8), : ` - + ५ 19006 £7) & 1901 (7), @ 1/8 per No. to Members and @ 2/ per No, ate) 3 Woa-Members. - oi gl N.B.—Tie figures enclosed in brackets give the nuinber oj Nos. in each Votwones- `." 4, Centenary Review of the Researches of the Scciety from 1784-1888 4. 8 + । 12 A sketch of the ‘Curki language as spoken in Kestern Tarkistaa, by ~ oe R. ए. Shaw (2xtra No., J.A.8.B., 1878) er "heobald’sa Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Society — Catalogne of Mammals and Birds of Burmah, by ए. Biyok (Wxtra Noy Be J.A.S.B,, 1875) ee [ntroduction to the Maith.i Language of . North Bthar Griergon, Pgrt il, Chrestomathy and Yocabulary af J.A.8.B., 1882) wn ses 6 Anis-ul-Musharrahin «., ene |

= yen

Rs “7, Catalogue of the Library of -the Asiatic Society, Bengal, by W. A. ont Ser

8, Inayah,a Commentary on the Hidayab 018. Il and 1V, @ 16/ each. gis

9. Jawimla-l-'ilm ir-riyazi, 168 pages with 17 plates, 4to. Part = ` _ 2 10,. Khizanatu-l-’ilm ee ; क,

Parta 1-111, with 8 coloured Plates, 49५. @ 6/ each 3

15. Sharaya-ool-[slim , 1 4 14, Tibetan Dictionary, by 0807४ de Kérés 3 क ~~. ane 15. Ditto Gram Sa = inten

16. Kacmiragabdimrta, Parta 1 & IL @ 1/ | 17. A descriptive catalogue of the paintings, ३४४८१७8) &¢.,in the rooms the Asiatic Society of Bengal by C. BK. Wilson... See

18, Memoir on maps illustrating the Ancient Geography .of + M, A. Stein, Ph.D., Jl, Extra No, 2 of 1899 =, - PRD 14. ४ > 9

। * भ ¢ ४

4: 4 = Notices of Sanskrit Manuscripts, Fasc. 1-29 @1/eack as ` ५ ^ Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. RK, L, Mitra. ` =.

N.B.—All Obeques, Money Orders, &c., must be made payable

Ar: । 4 । aS Books: are supplied by V.-?.P, _ Net “3 04 ५ cae | - Ch, ४५ त्‌ ३. ^, he स्ह | Digitized. by ६ )५ (ज 9 ~ es at } | ^

५ नी A: at प # ty ~ नि ad J Pe षै; Lt “ “ae > 4 " nes पैः *, ~ ~ ee 4 ष + 9 ~ त