BIBRIQTHEGA INDICA: 
A 


Collection Of Orient... .. rks 


PUBLISHED BY क 
THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. 
: on । 
[ष ऽया, Nos, 1181, 1182, 1188, 1158 & 1159. 


b + 
प्ण (} CREO TES 


THE CATAPATHA BRAHMANA 
OF THE WHITE YAJURVEDA, 


WITH THE ~ 
COMMENTARY OF SAYANAeACHARYA 
EDITED BY 


AGARYA SATYAVRATA SAMASRAMI 


Associate Member of the Asiatic Society of Bengal ; Editor , 
Author , Commentator , Annotator , Compiler , Translator , 
& Publisher of different Vedie Works @% &¢. 


VOL, II. KANDA II. 


CALCUTTA ae 
PRINTED BY Hprajanth स WYAVANSATYA-PRESS. 
= 8G Cast 1906 6 ह | 
<+ ” 
24 LIBRAS ¥ s 
` 


९५ eee 
SF ८4.६४1 t 


॥ MAGMA" 


( एलयजुवेदर w x 
damrawrerdain-tentteare!-aTaeTiae 
 सदहितम्‌। 


Dp 0 ae 


वङ्गटेगौयाश्यायितिकसमितैरणुमत्वा व्ययेन च, 


MTV TTA ° 
यथामति संशोध्य सण्टौक्य च सम्भादितम्‌ । 
॥ २ भा० 1 र का०॥ 

( दितौ यकाराल्मको हितौयोौ भागः ) 


कलिकाता-राजन्व्याम्‌ ; 


१८.६३ -संवत्वमायां TAIT यज्ञतो Bley ॥ 
Pe द 
. 99: 4.; ! 44 Re 


AMIC 178 
Acc. No. 47, 64§ |! 
. % 
Class No. Ne oy : 
| „ < 
। 1,9॥6 122.4, 2). 
St. Card | M.A 
Class. 1@.G 

Cat. 

Bk. Card |_ , ऋ. 


oo 
P-oeCCROU 


[wr] 


॥ सम्पादकोक्तिः ॥ 


अध यद्यपि अतपथ-दितीयकाण्डौय-सायणावायल्ञत-भाषश्यः 
धिश्चैकपुस्तकस्यापि लाभाय ay यतितम्‌, क्रमव्यत्यासदोष 
पुररीक्ात्मैव तत्सम्पादनतः पुव भेव कतीयकाण्डं सम्पादितश्च, इन्त 
सथापिम कथमपि फलितं भे मनोरथदुभेण ; न श्द्याप्यभिलषित- 
हप भेक मपि तत्य स्तक मवापौति ; तदनन्धगत्था वद्शद्ाना- 
दयानेवावलम्बपातिश्रमतः HEAT सम्रपाच्येतदद्य TATA | 
तदेतदितीयकाण्डस्य पाठान्तर दिखान्रवोधनाय apart 
वेषा मादग्पुसकाना aa नामसेधानि afaarfa— | 
र = २५२-पव्राह्नकाम्‌ , ` १६८६-संवक्ञिखितम्‌ , पूरम्‌ | 
व = १०९-पत्राककाम्‌ , १६१ ८-संवल्षिखितम्‌ , yar | 
= डा ०-वैवर-सम्मादितम्‌ , खु ०-१८४९-वालिश्ुद्वितम्‌ , पूर्खम्‌। 
T= भ्रजभेर-वैदिकयन्धालये १९५९-संवष दितम्‌ , पम्‌ । 
& = ९१-प० , स्याद्‌ दिशताब्दाधिककालौनम्‌ , gaz | 
व = डा ०-वैवरे णाविलुषाचचराणि विचित्य समाहतं ग-मुद्वितम्‌ | 
£ = २१-पत्राककम्‌ , १८२६-खु ° -लिखितम्‌ , पखम्‌ | 
f= ओरामपुरकलेजीयन्तु “च"तोऽविभिन्र मिति परित्यह्न मिव। 
एतेष पटखादध पुस्तकेषु कादौनि waft मूलस्य, भपराणि 
भाष्यस्मेति वैद्यम्‌ । किच्च agen मवलम्बैयव सुद्धितं aga 
म्यत इति तयोरेकत्व मेव तत्वतः | 
एतस्मिन्‌ हि काण्डे अग्न्याधानम्‌ , पुनाराधानम्‌ , पवमाने 
ate , भनिशोत्रम्‌, पिष्डपिदयन्; , भाग्रयशेषिः; दाशा 


aefeafasfeat , चा तूमस्वानि निच समाकातनि। वैदे 
यागः, वरशप्रघासयागः सावर्भिधयागः , पिदयागः , arene 
यागः, नस्य चातुर्माष्यायवभूता एवैति Asatte विहिताः | 
सर्वं aka यागा भाधानानन्तरमाविन इति भम्याधान-पुनराधा- 
मयोः सवैपू्ववर्तिलेनड विधान माकातम्‌ | भमित इविवंशज्ानां 
्र्नतिरिति पि्डपिदयश्नादौना मिहाप्राघान्धम्‌ । धातुमाख- 
यामी भवति तिपा ; तवर त्य वैश्वदेवा प्रथमं पवं , वेष 
परधासाख्यं दितौयम्‌ , साकमेधाख्यं दतीयम्‌ , पिढयश्रतराग्ब्िः 
इविःदमासौर्याणां तु तदङ्गत्वम्‌ । पपि वा चतुष्पवेषेष 
चातु्माख्यथागः , तत्र wand चतुथे wa, प्ररं न तखा 
सुष्ठानस्य वैशष्वदेवादैरिव कालनियम cata fata: 1 सदव 
“स्तयं इ वै qaay (uno शब्रा °)” -दत्यर सायणौयं भाष्य 
REM । तदैव माधानपुनराधानयोः सवकस व्यवहा यत्वात्‌ 
सर्वकरदतः पाचक मिति सर्वतो frre मङ्गोक्षतम्‌ , ततोऽन्धा- 
वम्निहोव्रचातुमोस्यावेषेड प्रधानतो विहितावित्येव मन्तव्यम्‌ । चरत 
एवोक्त fae सायदाचार्येष ढतीयकाण्डौयमाष्योपक्रभे-- ` 

` “ज्आाधानपुनराधाने भमिहोतं ततः परम्‌ । 

चातुमास्यानि सपश दितौयकाण्ड रितम्‌ "दति # 

cine दितीयकषाश्स्य सायणौयं भाव्यं शु सरवथेवाकिद्धिलकौर 
केव; तत्रापि ` हितीयाध्वायादौनां तु रौप्यश्ेवाकारि , 
माम्‌ । तदाद च तवर ख खय HT, प एष १९ पिति 
gem मिति थम्‌ है ४ 
(ननन | Ser न 
MET १६९ ६। Be १८६०६ । } (MITT. errs , गकेव 


| 


त 
[क] 


पदश्म रवम्‌ प्रण्ब्रार क. 
चिभेष्णाम “ निर्भश्माम ११९ ८ 
gu या १६ ४ 
qu aw oo १ २ ११ 
oftad. ५१ ° निशत “* १ ४ १५ ° 
ANG  कुमारायवा . १ ५ ६ 

< OTe o °सवल ° १ ye (हिः) + 
Te” onal ९१ ५ ११ 
ufefa afeut १ ५, १५ 
ऋतून्‌ ` ऋतून्‌ २ १ ११ 
प्रदिश प्राविश. २ १ १४ 
Vans WA २ २ १६ 
सेवेत भेषेतत्‌ २ ३ ४.. « 
fy ^“ हि २९ इ १ ^ 
न्तर. -“. भ्रां RR ६७ 
इए ~“ सद्‌ , “ २.१ २९. 
दायाद्‌ चाया र 2 २४ ve 
°प्यद्गहो त aan mw ९.३. ३५... 
श्मोधे ; ५ “aft RB RE os 


शलोहति स्वाहेति ` २ १९३२ ११२ 
अधः शरध me > २ RR ११२ 
सिति भिति २ ४ १९१ १३९१ 
मनुष्याणं ... मनुष्याणां २ ४ & .. RAR 
मजयत्‌ “~ मजपत्‌ ४ ३ २७ २७९ 
वारण्ये ATA ४ २ ३७ ~ रष 
मदायो + मादायो 8 8 ११ " ३१९ 
गहप्रधिभ्यो “" खहमेधिभ्यो 8 ४ १४ २२० 
तिष्टब्र वहन्ति तिषठन्रवहन्ति “ ५ २ ८ ... ३४५ 
जहोति “` जुहोति ˆ ५ २ ११ RB 
यन्नपवोतौ -.* यन्नोपवौतौ ~ ५२ १२ ` ३४६ 
सन्तहन `” सन्तहन ५२ १५ ““ २४७ 
प्रस्तर भाजनं प्रस्तरभाजनं... ५ २ १५ -. ३४७ 
eat मय ... देतीमर ५ २ १५ ““ ३४७ 
श्वर ० -. चर° भ २ २२ २४९ 
THAT “` राञ्यस्या ४५ २ 3s २५० 
प्रयति «. प्रयश्छति ५ २ ३२ (दिः) . २५२ 
{हति “^ ऽदि ५ २ QR ३५२ 
ल्योक्य ..* ज्योक्‌ च ५२३९८ ~ ३५४ 
सदियेण «. सद्वियेण ५ २ श्ट ; Reo 
qi सुरः ५५ ५ ` ^ BRE 


9 
॥ अथय ॥ 


षरतप्रधव्राद्यण-दितीयकारडस्य 
सचौपच्राणि। 


ma 0 aa 


॥ अध प्रपाठटकसूचो ॥ 


व्यय प्रथमः प्रपाठकः (TAC LARIAT अर AT ) 
छथ दितोयः प्रपाठकः ( वरुणो देनद्राजच्यकाम Ye BAe) 
~ 
ay ain प्रपाठकः (aa बे प्रजापतिः ३ अ० Rate ) 
व्य age; प्रपाठकः ( प्रजापतिद्धे वा Tee Bae ‘Bate ) 
~ 
श्य wea; प्रपाठकः ( मद्ाहविषा © व ese शत्रा) 


Ee षी 


॥ अथाध्यायसृचौ ॥ 


अथ प्रथमाध्याय, (स यदा दत्त र Tet ब्रा) 

अथ दितौबाध्यायः ( उद्ध वावनोयं १ प्रण ५ ब्रा). + 

wa टतोयाध्यावयः (wat © a ए प्र एज्रा) 

प्रय चतुर्थाध्यायः ( अथय HATTA दे Te & Ale ) 

अथ पचमाध्यूयः ( प्रमापतिद्धे वा दद्‌ 8 प्रण RATS) "” ^" 
अय yar, .( महाहविषा वे ५ एर रत्रा) . 


(Ze 

५१ 
१०४ 
१८० 
२५० 
१४९ 


LJ 


॥ अध ब्राह्म यसचौ ॥ 


सद्या त्रा्मणनाम प्रपाठटकस्य अध्यायस्य षष्ट 
१ सम्भारव्राञ्मणम्‌ पप्र शत्रा ... १अण्णत्रा० .. १ 
२ TAA WIA ११० रत्रा ... १अ० रना"... १३ 
3 RAAT HUA We RATo ... १अ० इतरा... २७ 
४ TANITA AMA १० शत्रा ,. Bo BATO ... ३१ 
५ पवमानेश्जिाद्षणम्‌ ... प्रण धतरा 2° Alo... ५३ 
3 दस्िणात्राह्मणम्‌ १प० dao, Ro शत्रा ... ६३ 
७ पुनराधेयत्राञ्षणम्‌ रवर त्राः ... २० इतरा... ७५ 
~ रटशित्राक्चणम्‌ रप्र व्राः ... रेअ० श्रा ,.. ६२ 
2 अपिक्ोतघममेत्रा्यणम्‌ eyo say... ३अ० शब्रा ... १०५ 
१० अमिष्ोचत्राह्मणम्‌ 27° त्रा ... BAe VAlo ... Yor 
१९१. STATA MAA रपर RATS... BBO SATO «. १३६ 
१२. तदेव ee RT र्ना . इण धतरा ... १५१ 
१३ ,.. स्कोपस्थानबरा यणम्‌ RTO RATS... BHO LATO ... १८८ 
१६... पिरूपिटयन्न-्राह्मणम्‌ रेषर शत्रा + Bao रत्रा + १६० 
१५ .. AMAT a aay रेप्र० भत्रा० ... gare RATo ... Bey 
१६९ .. राद्चयणत्रकणम्‌ शप्र त्रा .., Bato ना० |. २९ 
१७ .. वैश्देवत्राक्मणम्‌ BT LATO... भय शत्रा ... २५. 
१८." परुणप्रचासत्राक्षगम्‌ -.. प रेना० .* UBO रत्रा... २७२ 
१६ ग्राकमेधत्राक्षणम्‌ ०१० धना .." ५अ० दत्र .. ३११ 
९० ... मषाषवि््राह्मणम्‌ चप्रण ATs... YBTo BATO ... ३३४ 
Ro. पिद्टयन्ञत्राक्षणम्‌ ... yg RATo ... ईअ० १० ... ३४३ 
९९“ चाम्बकषविर््ाक्षणम्‌ ... ५ प्र इना + र रत्रा ~ इष्य 
१९ ... शएनासौयं्राप्रणम्‌ 15° ध्रा -. दयन सत्रा ... ४०६ 
Bo चातु्मासखफ़लत्राक्षणम्‌ १०,  - ६अ० Alo ... ४९४ 


ey पिनि recap 


| ६ | 


॥ अथ कण्डिका सृते ॥ 


ष 
कर्डिकाषैतौकम्‌ . ve कश्काप्रताकम्‌. एश 
AWAY ह वे Aad ४०४ | अथ व्यावाषटधिद्य एककपाल, २५४ 
व्यग्येऽलुमरहोति। यामय अथ दिपदाः। अनो eT ... १६० 
o—o स efam २१९७ | अथ fever) पुरुष १६ 
मयेलुन्रूहोति) wits अवद पिश्रोरेवापात्रौवा ३१७ 
०--° स MNS २१६ | अथ ata छद्म नमस्करोति १९६ 
atadet दिवः। ककुत्‌ १५४ | अथ नोवि सद्य नमस्करोति ३५५ 
wat वे ar) सर्वाणि oy | अथ पराः पथावत्तेते १६५ 
ait दवे रेवा: सर्वान्‌ १५१ | अथ trae अभिष्वाकतेभ्यः ३४४ 
अथ काय रककपात २७५ | अथ पिटटभ्यो वह्हिषद्‌भ्य ३४४ 
अथ AMAT समारोद्य २८६ | अथ पत्रस्य नाम गह्णाति ... १६१ 
परथ कगप्राप्सश्रूा समारोद्य ३६० | अथ पनःप्रयुभ्नानस्य ४०७ 
अथ गा atrenta १५६. | अथ पुनः प्रसलवि चि, acc 
स्थ गा मभ्यंति। अन्धस्थान्पो १५८ | अथ पुनरेत्य जपन्ति इ ८७ 


aq wm we fa ice शद्यदित ९ ६१ 
वथ Wea wey fa १५६ 
६ 
गथ गादपलत्य सुपतिष्टते १८१ 
ग्रथ चतुरुन्नयति | चतुद्धा ९०६ 
AT चातुव्यश्य मोदनं .. ३९ 
प्रथ जाग्रति जाग्रति देवाः ३३ 
प्रथ टचिणान्वाद्ूनन्वावत्तन्त ३६० 


ग्रथ दकिणेमान्वाहायपश्वनं , ६४५ 
परथ^्दिश्रो चाघारत्रति २४५ 
WAT) त॑ नानौोलानं ४०७ 


अथ पुरस््ात्मरोव्य | yates ३६ 
अथय large निदधाति 


१६द्‌ 
अध Wag: । अन्वाषायेपच्वने voy 
WIT at safe y a7 १८१ 
अथप्रवा मरजति प्रवा १८१ 
अथ प्रति uta गाष्धेपत् ३५४ 
अध प्रतिप्रस्थाता प्रतिपरेति २७७ 
यअथ TIN]! MEV... १८० 


अथ प्रातः । gaat सुतं tee 


| अथ प्रातः) अमेयः°--° पुरो- 


कणिकाप्रतौकवाम्‌ . एष्ट 

ाश्ोऽच या मेवामू .. २३३ 
रथ प्रातः । च्ामरेयः०-° परो- 

छाश्रोऽयेतावेैवादमासौ २३१ 


वथ प्रातः । आमयः पुरोडाशो 
भवेति सेतव्रावरुणौ ९३१ 

शय प्रातः | अमेय, एरोशण्यो 
WARY सान्नाय्य AE २३० 

अथ प्रातः अनेयः पुरोडाशो 


UIAWY BATA प्रातः २३१ 
व्मयप्रातः। न्यतिः खये; ... ११३ 
अथ प्रातः। RAS वेन ११४ 
अथ प्रात, | eat ज्योतिर्‌ ११३ 
TT ASA TSA वा ... ३९१ 
पथ मरुद्भ्यः क्रीडिभ्यः BRR 
HILAL, साम्तपनेभ्यः ... ३९६ 
श्रथ ae य्हमेधिभ्यः ६१६ 
ery माशेन्र्चरुभेवति | CHT ३३९ 
OY य, कामयेत | YAK , २८ 
ay य, कामयेत | वहू र्ट 
श्रय यः पुरादिश्यस्यास्तमयात १०६ 
खथ य रष रकोऽतिरिक्तो ... ३८७ 
IY FTA सभाया ममि, ... १२६ 
थय यतरो ददाति । सख पुन, ३५५ 
अथ यतरो STAT भवति .„ ५९ 


ery यत्‌ परवेद; | असीपोमीथेण 


०-ण्ति दे Baa ९९० 


[a] 


( 


1 


कणिकाप्रतौकम्‌ , we 
अथ यत्‌ yaa: । rata ae 


omo THUG ".“ २३१ 
अथ यत पूमश्युः । Vas 

o—o BAT सवने .. २९१ 
अथ यत्‌ yaad; | PsA 

o—e ते रे देवते २६१ 
छथ यत॒ yaad: | tava 

° -* दणपूणेमासयो «+. WER 
अथ यत परौष्ाञखरभेवति .. ६६५ 
अथ ययै तदङ्ाराख्ाकश्यन्त १३१ 
अथ यचच तत््ररितरा भिव `“ १३१ 
अध यत्र तत्पर्ौप्रतरो 

भवति ) SHEA, ..“ १३९ 
अथ Ta तत्प्रदौप्रतरो 

भवति | तदि ईष १६० 
अथ यत प्रातरनुदिते जुहोति, 

अस्य रसस्य TAIT ९०७ 
अथ यतं प्रातरनुदिति जुहोति, 

प्रलनयधेवेनं ० १०५ 
अथ यत्याकमेधे यै जते ४९१ 
अथ यल्धाविचः | STEM ... ३६५ 
पथ यत्यारसखतखरुभवति ६४ 
घय यत्यौम्यश्चसभेषति ३९५ 
अथ यद्मय (LSAT चप्‌ 
वद्य यदट्मये पवमानाय ^, चर 
wey Teva पावकाय निष ye 


| ५ J 


ॐ 


ह । 


करणिकाप्रतौकम्‌ . Us 


अथ aera शुचये निर्वपति ५५ यथ सन्नहन agfaave 
प्रथ यदस्तमेति | तद्रावेव + १२५ , यथ ayer ऋममि- 
अथ यदेव रतेन यजते ... २१७ | अथ सादयित्वा ख्च्वौ .\. 
खथ यदेष शतेन यजते तत्राह ३४२ | अथ सारखतरुभवति 
अथ यदेष एतेयेजते। aa ३८५ | अथ सावित्रः | इादश्रकपालो 
अथ यदेष रते खतुधे मासि २०३ ¦ अथ सापिची। सविता 


कट्छिकाप्रतौकम्‌ . 


रथ या aay समिध “` -.. १४३ ape | तदग्रय 

mame माद्ुवितवे AAT ~. ३९१ | अधात; परयस्याया ए बायतनम्‌ 
श्रथ वाजिभ्यो वाजिनं जुद्धोति २९४ | अधात. yaaa | पयसो षे ... 
प्रय वाय पयो भवति ... Qo € | अयात, | प्ररिवतेमस्येव 

धय वेश्वकम्मेण एककपाल ; ३३६ | अथात बाट । नोपकिरन्‌ ... 
प्रय शक्रा; सम्भरति, ... ३ | seat हाया BUT... 
प्य शरुनासौर्यों इादश्रकपालः ४०५ | अयादि qe’ निवपति 

प्रव सललदाच्छत्रा ... ..- १६४ | अधाद्धिरभ्यु्षति 


४: 


अथ यदरुणप्रघासे- ... ... ४२९ अघ सौम्यखरुभवति | रेतो पर 
अथ यत्ाकमेधेयेजते ... .. ४२९ | गथ सौय र्ककपाल; ... 
अथ TARE THAT... .. ४०४ | अध खादामि भिद्या 
अथ;यसमादुपैव तिष्टत, | ay fet WT सम्भरति 
SAF ... ° .* १५३ | अघ waters coufasa 
ay यसादुपेव fag a | | अथ SAX WAU TT 
AGT ee १५२ | अध Say | अन्वाऽगष्ं 
थ UMA ACTA... ... १३ | HAG ACAX सम्भरति 
व्य यस्मात्न STI ote “Ad | अधाग्ये पावकाय निवेपति 
धथ यस्मान्नोपतिष्ट त | अथाग्रे शुचये निवपति 
यन्नो व cee nee vee १५२ | Waeelgv eta 
HU यस(त्रोपतिरटत ¦ यो षे १५६ अथाम्रोदाष्टामु प्रहरति 
| 


कण्िकाप्रतोकम्‌ . ढं | कण्डिकाप्रतोकम्‌. षष्ट 
अथाघ्वयुरोव कायेन ... ... २८२ sae dae oc 
अथाध्वयुरव प्रतिपरे्य ... २८५ | eleva . ... ३५७ 
सथाध्वयंरेव प्राशि ~ ९८३ | AMS सोमायानुव्रूहौति 
सयाध्वयुरोवा् ्रह्मत्‌ ... २८३ | °-° स उत्तरस्यौदनस्य ate 
अथाध्वयुरेवाह वरुण “~ ... gee | धा मोमयानुनरूदहौति 
अणाध्वयुरोवाह सोमाया- ... Ber | ०० स स्थाल्याःएव ... ३९० 
अथाध्वयुरेवाष्ाग्रये ... ... शद | AMBIT FANG ... ६५१ 
अथान्तरेगाश्वनोयं च॒ ... १ ६१ | Wasa qe fa | 
अधापसलपि चि; परियन्ति acc | अग्रि यजाग्ये ... - द? 
अथावमन्यतोसुखः पुरुष! ... ४०८ | यअथाद्ाम्नये areata 
TIAA A Slat प्रणौति sec रामय माश्यभागं ... .. ८० 
sara माक्रमयति ... ३८ | अथादाय खिटक्षतेऽनुबरहछीति | 
अथासोनः। सत्व मभ ... १ “° म उपस्तुणीत ... ३९० 
अयास्य पुरोडाश्रस्यावदाय ... ३५३ | saree स्िश्छतेऽमुब्रह्यीति, 


०० स उत्तरस्यौदनस्य ३१८ 
was! मेवावद्यति न प्राशित्रम्‌ ३९० 
ae दितौयम्‌ । ग्रामेय ... ye 
द दितौयम्‌ | तुष्णौ ... ३£ 


यथद्‌ दितीयम्‌ । सैव at are 


अथाह पिटभ्यः सोमवट्भ्यो ३४६ 
अथाह पिष्टभ्यो fait ३५१ 
sare faa बहिषद्भ्यो ... ३५ 
Tae THT प्रस्थास्यामि ... ३५६ 
WIE मर्टूम्यो गृहमेधिभ्य 


oe स उपस्तणोत †..* ३२० , AW मभ्यादधदाष्) ... ... Th 
RINE मरटृभ्यो गृष्टमेधिभ्य अधेतदेव परोक्त ,., ,.. ७७ 
“° सदचिण .. ... ३१८ | tartare gee 
Sweats सुपतिद्ुति अध त्येव प्च हवोरवि ... २७४ 
गर्स्य पश्चन्‌ मे .. ... १८० | Pata पद Satie + ४०५ 
We सवदस्वति TTA पयस्याभ्यां «pee 


| सनं 
° ° बरूदोयव्वयुःरेव ... ९८५ ony देवा; | अन्तराह्मच्रादधत go 


[ 9] 


कण्ठिकापतोकम्‌ . एष्ट 
अधन मभिर्यात्तेनोपयभाववन्ते ६९ 
aya पशव उपासीदन्‌ ... १६९ 
अयनं पितरः | प्रात्तौमावौतिन; १६० 
ay at मदुष्याः । प्राता ... १६१ 


aq at वाच्यति 


, 2&0 
TERA! SALA... १५४ 
HY SN | SWAT .. २७४ 
HT Ral दादणकपालः ... ३३५ 
ey at | द्रो वे TT... १६९ 
ast मरुचर्ती जपति ... २७६ 
SATA मादाय--° 
agate १६.४ 
जयोटपात्रमादाय | पुनः ... ३५५ 


AINA माटराय०--° 


तद्यथा जन्तुषेऽऽभिषिष्छेदेवं १६५ 
gay जपति ... १६५ 
अथोख्खति ‘eae 2 
यथोषान्सम्भरति ९ 
व्धिथिदयेव FEAT ... १०८ 

A ba’ 

HAT PRAT | सजुदवेन ११४ 
अन्तरणागाद्‌ aateta go 


अभ्रयोष्टवाऽर्ता अन्नाद्यस्य १३९ 


अयं वे wat योऽयं पवते ९७ 
aa a afta wilaay... .~ १५५ 
अय fae प्रथमः afm... १५५ 


धक पलाशाभ्याम्‌ | यवमय .. ७६ 


3 


ALS काप्रतोकम्‌ . ve 
अक्रपलाग्राभ्याम्‌ | प्रौहिमय oc 
aay frye Ret 
अशाकपाला, सवे YUTVTMT ५७ 
स्य VAT! APTA ... १५५ 
area: देवा; । अनपहत- ,.. ३४ 
HWA हवा ऽअसुश्ि- " १४२९ 
Meas मेव पञ्चकपाल ७8, 
ara aa यज्जः | ष्योति- ... ७७ 
MAT जातम्‌ । HET HH... ९११ 
HAT भूतम्‌ । BI fe . १११ 
आलय वाभतम्‌ | BET fe... ९११ 
aa वादय" wet fe १११ 
अदिव्य व सवैऽऋतवः or 


Mee हवोरष्यभि मन्थति २७७ 
आसाद्य इवौ २ ष्यसि मग्धन्ति २९५ 


SRW STURN 
SAAT । Wax हिमा ... ९५७ 
उखेर्म मञुवाल + .. ८ 
उन्तरतो वा ऽअप्मिष्टठोचस्य ... १४९ 
Ve areata पूर्णाहुतिं « ५६ 
उपवसथ WaT माश्रेधु; «++ १६० 


उभयचर UTS भवत ... .*. २७४ 
wa डे चौणि। ्वलारौति १ 


| < 


कटिकाप्रतौकम्‌ - ए ates RITA HA . we 
war प्रे दैवता योऽत्ति ~ १२८ | तं यत्र INK SUG ... .. ३७ 
“A ~ ® ॐ ~ “ 
ware ae feat १३ | त TATIET ““ ३७ 
wat 3 Sar; | यज्ञ AY [ ... ३३६ aa ey agua rn ba 


gana देवाः । apagaar २१७ | तं ्े पुराणानां qatfearg: २१६ 
wand प्रलपति; । य्न २५६ | तं बे खतवोभ्य cfa कुर्यात २५१ 


VATE स वा (कवः ... १५७ | AKA cata | तस्ित्रधिश्चित ९६२ 
TAG मेक AIT ata त॒ १३९ | asses fag देवा ऊचु; ˆ." २११ 
शपते प्राणः। तपे तथव त ऽड हेत उषः । वयं वै ... ६५ 


०--° स्यात्‌) तत wad तवश पमराधेयं ... ७६ 
रष उ धरे प्राण;। तं वे तधैव०--° | ततो दैवा, । TAMAR व॒ ९९ 
स्यासखादु तथव HET RE ततो देवा रुते aq ददशुः। ३६ 
तच जपति! चच पितरो ..- १६५ 

Baler माष्षनोय सुपतिषम्त ५४ तत्रापि मेषं Wat च्‌ “` २७६ 


AS 
© 


तथो VaR रतवं. .“ ४ 
ART णव प्रतिप्रश्याता २८१ तदवच्योतयति। टत 8S 
कछन्तिकाखमो (अदधत ... १३ | ARTY | यअसाधवेतत ve ११३ 


eawafe, wary हविभवति ५६ | तदाद; । एता मेवाहुति९ `“ ५४ 
छतः वा न्द्रामौ | fal २९६ | तदाहुः | दिरुप्श्टति THAT ६४७ 
तदा; न सपेराज्ञा ऋम्भि- be 


वन्ति वा ERG । यदेनं तन्वते ६२ | तदादः । WATT “ ४ 

तदादः | पर््याभूडा SHA .. २९७ 
शतुिगरतिं दद्यात्‌ ... . ६४ | तदादः । यच्चा न सामा... २५ 
Rear ममो eres. १९ | तदाः । FATT "“ ४ 
च्िश्वावसो ate A .*- WS तदादः । ख Bam vee Net 


az wy तनूपा sasha... ९५६ 
erode वा खयं wae) ... जद | az wile RAT, TAA, “.* 855 


[e] 


$शिकाप्रतोकम्‌ . एष्ट ` क्िकाप्रतोकम्‌ . 43 
az हाप्यरुण मौपवेभ्ं ... ६८ | तदी सोमेनेजानाः । ते पितर; १४४ 
तदु हेतदेवारुणये --* UR | तदसन्तौ TTT वर्धा; . BBB 
तद्‌ BTA HES ~ -“* NO तदस्त्येव प्रजममस्यैव .,. oe ११९ 
तड्‌ शोवाच्च जवल च्ैलकिः ... १९३ | तदा Tag! रव विचि" ˆ“ es 
Az STATA WAI: „.. ३३ | तद ऽरखतत्‌ । मालि-मास्यव १६२ 
तद्‌ होवा याज्ञवल््का; ..* ११९० | तदा (रतदवेतासां नाम ... ee 
तदु होवाच ATHASAT, ,** २१४ | तदा STAT रातिम्‌ ... “~ २३४ 
az होवाष्वासुरिः;) HAE ... ३४६ | तद्वा STA मेतदम देवाना ... BR 
az छोवाचासुरिः ) fH |... ४०८ | TRTSTT Ta ey oo १४० 
तदैतत्‌ BATETAK ... -. ९५६ | तदा ऽष खवैन्द्रः) ART १९० 
तद्‌ घ्नाधिश्रयति। इत ^“ १०८ | तदेतदेव सदिपरथस्त faq... ५५ 
az दथ Baa carga -““ ११ तदेव दधीत । अग्निवां- .. १९४ 
az a । va मेव होत्र AT ३५२ ASS SUT | नवा ., ee १५ 
AE केऽज सुपवघ्रन्ति ... .* ३२ तद देवाः शखयुः sce. abe RY 
ag agra मथिता ०, ३9 ae दं वेदी दावमो ... `" २७९ 


aes | राजौ रापिपयिषन्ति .-- ४०७ | तदह UST भक्चयन्ति | STAT १३५ 
तदेक | इविरच्छिर मनु ... ३५७ | तह पय णवान्नम्‌ । TIF... WE 


तदोष; । न्त मां प्रतिष्ठां .. ३ | तन्न साम्ब.दासयेन ) सामि ..“ १०४ 
तदद्यत किष वाचा `“ ^ २८१ तन्‌न्वेवानवक्लप्र यौ मरुष्ये ... १९ 
तदयचोत्रथमर समिद्धो ... १३० | THN ऽभि समादधाति «.. RBH 
agqaa मदो मन्थति , ,* ६७ | त स्वस्य पद्‌ HHT ... इट 
दथा योगौ शतो दध्यात्‌ ... ९५ | त माजगाम । सप THAT RE 
तयथा श्रङमि खम wo „ ४8 | त Bela समिन्धे श्छ .. ६७9 
AMEE) शुकम ..; ४९० | तयोरुभयोरेव करोराण्या- """ ९०५ 


aac भवति। अयं ... ४०६ | तयोरुभयोरेव शरमोपला्राः ९० 
AMAT ay मेषौ च भवतः ... २७९ | तसनादाद्; | रखता मेवाष्हति ९ ५४ 
\ 


कष्डिकाप्रतौकम्‌ . 


तस्मादैतदधिणाभ्यनक्तम्‌ 
तसारेतडपिणाभ्यनृक्तम्‌ 


तस्य परिषच्ला ¡ यस्य दे 
तस्य प्रथमजो गौदेसिणा 


तस्य वा ऽखुतस्याग्याधेयस्य ... 


तस्य सपिरासेष्वनं ऊत्या 


तस्यं हिर्यं fay 
wert मिथन मासते | योषा- 


तख्याषटत्‌ | उपरकिरन् ततर .. 
तस्यात्‌ | नोपकिरन्तु र. .. 
TAT | सेव स्तीर्णा Ate ... 


VATS ST ef ... 


तस्ये sgetem | धेगुरिव ... 
तस्यौ विराजो saree स्याता 
तां षाच्वयति । प्रचासिने ,. 


तां वे पूण awit 
वां ऽउभावषैव साटथिला 


ता रतेन हविषा प्रजापति- . 


तानि दक्िणोपस्तणाति 
तानि वै प्रतिपुरुषम्‌ 

ay हामिमिच्कमे 
तान्द्रयोम्‌तकयो रुपनद््य 
amy हामिनिचकमे 
तावा ऽरतान्‌ । TY... 


« 


[ १० | 


ve 


OE 
१५२ 


* 8० 


ककाप्रतौकम्‌. एषे 


.. १४० | APR पाच्राा\ TACT -. ६८१ 
ro २५द१्‌ 
तस्ते कं पुनराधेय मादधौत .. 
तसै क ममो ऽउपतिषटोत ... 


तास॒षहामिरमिदध्यौ ... ६६ 
ता वरुणो HAT | ता वरुण २७२ 
तागा swan! we विभक्तिः... स्र 
तातिद्रामो (उदजयताम्‌ ... २९५ 
ता वे षड्‌ दद्यात्‌ । षड्‌ वा (ऋतवः ९४ 
तासा सुतासां मन््ोऽस्ति ... BER 
ay चरन्ति | fara ३४८ 
तेनोपाश्शु चरन्ति | ae ७४ 
तेनो इ तत tat!) दक्ष पाठेति २३० 
तेनो तत Ft! Saw: 
तगो ह तत TH) प्रतोदः... ९२४. 
तेवा अक्ताः स्युः । अक्त .. 
विवाऽरत (ऋतव. उभय ... २९ 
a awa (कतव. | देवा ..~ $ 
तेवा ऽएते प्राणारणव ... „= दद 


ते वे प्रतिपुरुषं | यावन्तो ... acy 
ते aint wafer) सद्रस्य acy 
तेषा AINA | यदैव सायं १२६. 
ति सवे. प्राच्चौमावीतिनो ३४९ 
ते सवे ऽएव यज्ञोपवौतिनो 

भूत्वा । अनुयालाभ्यां ... ३५१ 
ते सवे ऽएव य्नोपवीतिनो 

WA इत्याद ,... .“ ३४७ 
ते aa swa यश्चोपवीनिनो 

भूत्वा । उदश्च ... “ १५३ 


[ ११ ] 


कणिकाप्रतौकम्‌ . एड 

ते सुला प्राच Say ˆ... ६५ 
ae en wy: १७ 
ते € देवाः समेग्योक्ुः ... १६ 
ते हत्वा देवाः । एमां प्रजातिं ९७ 
ते होचः  अथेनं वयं न्येव ... दई 
AEM अवे वय मणौ ... ६९ 


FETT | उभयेषु वे नोऽय मभ ६६ 


ते छोचुः। कस्य म ददं ... २१५ 
ते होचुः! केन can " ४३० 
Tete: केनैव राज्ञा 

oo BE aU ४९० 
तेष्ोषु;। केनेव राशा 

०-°सष्ेनद्र ४२१ 
तेष्टोचुः। को नदद्‌ ... ११४ 
ते होचुः भद्रं वा ऽद ६५ 


ते होचुः | wale मन्टत मन्तरा ६९ 
ते होचुः) wate जुहवाम ६६ 
चोगि समिरटयल्‌९पि जुष्ोति we 
चोगि खभिषटयनुर्षपि भवन्ति २८५ 


देवान्‌ ड वा ऽपो (अरप्रास्य ... ३६ 
देवाश्च वा ऽयमुराज ६५ 
इयं वा ऽष्ट लौवनम्‌ ,. १०७ 


इया वे देवा oo GATT ..+ ९१८ 
श्या वे देवा oo स्तां ... ६५ 
दादश दद्यात्‌ | We वै मासा ६8 


॥ 


कणि कापए्तौकम्‌ . एष 


WM TT ate वा्चराशि ८९ 


मव प्रयालं भवति। मवाङुयाथं २५५ 
गवावसिति वेन माध्य 


, १३० 
नानाद्वा ऽरुताग्यय १७ 
नेव रेवा अतिक्रामन्ति —.. ER 
Te Tem wat ... १ ४8 
परिहिते चरन्ति तिर-द्व ... ३४८ 
पलाशस्य TATRA मध्यमेन ... gag 
पाणवेव प्रतिप्रस्थाता ... Rar 
पात्राणि भवतति | arty ROG 
एरा यज्ाव्युराङ्तिभ्यो 296; 
पूवणा्वनौयं way १४२ 
प्रजापति वे भूताश्ुपासौदन्‌ १६ 
प्रजाप्रतिर्वां असिः १४४ 


पजापतिष्े वा ०-° स प्रजा ९५. 


प्रजापतिद्े वा ०--°सोऽभि- ... ६९ 
प्रजापतिद्धे वा WAT «+ eRe 
प्रजापतिवां Saw भूता ... १५४ 
प्रति पराणोयोरैति .* २८० 
प्राजापद्याः पस्युधिरे ... ६५ 


प्रो्णोरध्वयरादन्ते। स दथ २४३ 


पशुगोष्वणो sareqta ,,, १५ 


॥ + 41 


कण्िकाप्रतौकम्‌ . पष्ट / 


HSI GAM | सत्र" aA... शद 


भूरिति पे प्रजापतिः | च्या्माग ३५ 
भूरिति वे प्रणापरतिः | दमा ... ३५ 


भूरिति षे प्रलपति; | ब्रश्चा- ... २५ 
मनो | F रेवा AYR ... ९८९ 
मष्क तस्यौ सुवभेष्वनरिति ... २५१ 


awiefaat ०-न्तां तथो... ३३४ 
मष्ाषविषा "~° ता ०० KAT Sty 
HUTS aa ~° ता o—o घ्नन्‌ २४३ 


महि ata मेवोऽस्त .. ... १६१ 
भिथुनादिदा ऽएन मेतत्‌ ` ... २३४ 
नगश्रौरधेऽप्रो ऽअआदधौत १४ 
WOW) CATA - .. ROE 


यलमागदेवत्यो वे गाद्धेपत्यः ... VRE 
wat प्रजापतिः प्रजा ..* १३६ 
यथावा इदषोरनौकम्‌ ... १४९ 
यदश्ष्हरस्य शोऽखयाधेय ३१ 


ag षा ऽच्मतासिष्ोच सुकृत्‌ | 
०--° प्रजायेवा॥ ... १५१ 
ag वा ऽअव्राण्िचर सुहृत्‌ | 
o—o प्रजाये वा तन्म the 
यदाऽ्यदो दधे AQ UMA १८० 
यषा sarwatta सुपतिष्टते | 


कण्टिकाप्रतोकम्‌, प्ट 

दिवं तदुपतिष्ठते ... ... १६१ 
यष्टा sarwatia सपतिष्टत | 

पशूस्तद्‌ १६० 
at वे प्रजापतिः । प्रथमा .. ५९ 
या वै प्रजा BP ऽगन्वाभक्ता; ... ११० 
योषावा रापः .^ = 
राजन्न AAMT ... .“ १५९ 
रवती रमध्व भिति Zany... we 
रोद्िण्या ममौ ऽयादधौत ... १8४ 
रोद्िण्या ष्पे पशव; १४ 
वरुणप्रघासेवः प्रलाप्रतिः ... ३१५ 
वरणो दहेनद्राण्यकाम ७५ 
quay मौश्रो वषा, २७ 
वारुण्तश्तरा भवति! वरुणो २७५ 
व्रेश्धरेवेन वँ प्रजापतिः | प्रा २७९ 


स अश्राद्ाष्‌। समिधौ ८० 
स आद्‌ उपप्रयन्तो ऽअध्वर १५४ 
स आष्ववोय सुपतिषटते ... २८१ 
स areatty मेवायर ऽउपतिधते। 
o—o Gant मेवाष्वमौयं १८९ 
स areata मेवा ऽउपतिषटके | 
% ` स्प्यो 
o—o THT FZ गा १८१ 


BINA मेव पयस्यायां २७६ 


[ १३ ] 


कण्डिकाप्रतौर्कम्‌ . ट कशिकाप्रतौर्कम्‌, एष 
स उत्तरस्या मेव वैदौ “ २७६ | स दक्षिरोव टषदुपरे ऽउपदधाति २४५ 
स Uy at रे saga... १६३ | स दसिरीव परिधीन्‌ परिदधाति ३४७ 
स उपसत्‌ गोत ऽआच्यम्‌०-° स ददाति | water. १६१५ 

पितनुह्योम ... .. ३५० | स म; पितेव सूनवे we WE 
त STAT णोत ऽआच्यम्‌ o—e स गिद्धाति। ये रूपाणि ... १६४ 

ऽऽखायाद्धात्रि ... .. ३५१ | स पिटभ्यः सोमवद्धाः ... ३४४ 
सरण्तामेन्रींमरत्वतौ ... २७६. | स पूवदयुः । अगयेऽनौकवते .. २१५ 
स रखुतासिसस्तनूरोषु लोकेषु ... ५५ | सप्त चपर प्रतान्यश्रौतीना ,.. १४४ 
स रतेनात्रेन शान्तः ... .. ५३ | सप्र पैव WaT विश््रतिख १४४ 


TUT यज्ञो हतो AeA ... ag | स यः कामचेतं । ब्रह्मवच्वसौ ,.. रव 
स रोक्षत प्रजापति; । अन्नादं ६९ | सयः एरादिव्यस्यास्तमयात्‌ ... १०६ 
स रेच्तत प्रकापतिः" पुरा मे २५१ | स यः प्रजाकामः! एतेन इविषा २५२ 


सं tag प्रजाप्रतिः | यथा ... २५० स यजति अम ऽखाञ्यस्य ... ८० 
| 


स गाष्धेपव्य quest ... १८० । स यजति । न्यमेवेसुवभे ... द्‌ 
स जघनेन META | WT सयत्‌ MATT LT vee १३२९ 
oo WMT... १६२ | स यत्ुष्णो सुप प्रति । तद्या ३६ 
स जघनेन गाद्ंपद्म्‌ | Ts TAT MSM ... ... १४३ 
०--° षट्कपालं ... ... ३४५ | स यन्न न्ियति । aaa 
स जघनेन गाद्धेप्यम्‌ | ° -° ऽधास्य MUI ... ६४ 
यन्नोपवौतौ भूत्वो- .“* ३८६ | स यच न्तरियते। aaa 
Saute) अन्ये .. ... १६ | oo स यथादतेष ... १४७ 
स जुषटोति यमिर्ग्योतिर्‌ ... ११९ | eases साकमेधेय॑जते . ४०७ 
स जुहोति रष ते asym ३८७ | स यच्रोदङडगवन्तेते | TBAT २७ 
स जुहोति देहिमे ३९१ | स यजचोदङ डावभेते | Sag... २७ 


स तत रुव प्राकस्तम्यनुक्रपि ३४५ | स यत्छाय मस्तमिते जुषटोति | 
स तच Ty माखादयति ““ ३४७ । अपराकेतभ्य TAMAS AT. १०७ 


3 


कण्िकापतौकम्‌ « we 
स aaa मस्तमिते जोति | 
अस्य रसस्य WIA ... ९०७ 


ञ्च yaa मस्तमभिते Feta | 


TH DAT .. vee ROW 
श wats मस्तमिति Geile | 

य xe afafad ... “` १०५ 
ख aaa मस्तमितेदे 48k 
च यथा cares तिष्ठन्‌ ..* १४ 
ख यथादिसवचो fata .. १०६ 
स यदग्रे पवमानाय निवेपति | 

प्राणा वे . ५ 
सं यदग्रे पवमानाय निवेपरति | 

यद्धिवाम्रये ... „+ Ce 
स यदग्र ऽजआधत्त ,. ९४० 


स यदौ जुष्टोति। त्वेषु .. ` ११ 
स uefea ae निर्वेपरति .. ५७ 


स यश्मेयो STRAT, .“" RRB 
स यदा ऽदतद्येतख ve १ 
स यद्ेन्वदैवैन यजते | 
अमिनपेतद्राज्नासि „. BRL 
स यद्ेश्धरैवेन यजते | 
अमिरेव तद्धि .,, *“ BRR 
ख यत्रातिक्रामति। दत ." ३५१ 


स येमा मवान्तरदिण AY «.. ६५३ 
सख यस्मिन्‌ ESM .. eve BRR 
ष्च यस्य कामयते ,,*. "“ १४१ 


कट्ठिकाप्रतौकंम्‌ , 1.4: 
स्वं ऋग्रयो भवतिं of 
सवैतोत्ुखोऽय ates .. gor 
सवा HAA च सोमाय .. VER 
खवा ऽअग्रये पवमानाय . ५४ 
स व (गपराके ददाति NER 
सवा ऽअआमेयोऽ्टाकपालः ... २५९ 


सवा sunset प्रतिपद्यते ... १५३ 
सते कनीय द्व पूवी- ... vee १३२ 
स Pay Gat मेवोपतिषते १८२ 
सप्र quant मेवा sera ata ee 


aa चि, प्रथमां जप्रति .* १५4 
सत्रे दक्षो मामः ,, २९८ 
a “~ 
a a दत्तिणेऽमौ जुद्धोति ... २७६ 
सवै दिरमौ जुहोति. ““ १०६ 
स प्रे पश्चादिव यन्नस्य Fella २२५ 
aa yeas स्यात्‌ .. ““ RE 
ॐ ¢ A 
सवे भूभुव दइति। एतावतेव ३५ 
सरै वर्षासखादधोत ७७ 
सर्य पाणावध्वयु; „. RER 
स सर्वारणीव हवी श्ष्वध्वयु; ... २७६ 
@ Ea ART! तती ६४ 
स द्त्वा परलापतिः ६.३६ 
स Stara) असथेऽपरिरगुष्या ६१ 


स ष्ोबाच्। waar सिदं १३९ 
स डोवाच्च | हन्ता निमा १६ 
सा्नाप्मभालना वा ऽअमावाद्या २६४ 


[ra] 


कर्डिकाप्रतीकम्‌ , ve कण्िकाप्रलोकम्‌, Te 


at at area; | Rea... १३९ | Mat ह ar ऽमिदहोतम्‌ .. १०५ 
सा या पूर्वाहति;। arf... १११ | Swargfatars „.“ „११० 
साया पूर्वाहति;। सात्मान ११२ | सौ ऽन्वा उशन्ता निधोमद्ि ३४८ 
सा हेन नाभिराघयाख्चकार ६३ | Sosa प्रजाप्रति- «.. Be 
खा देनं मभिराधया्कार ५३ | इस्तेऽगी (चआदधोत .. . ५६ 


॥ अथ विषयसूची ॥ 


aD । Ee 


(१ प्र०१ ब्रा) 
भधाग्याधानम्‌! ततोदकदिरण्योषाखुकरीषशक्षरारूपाशा 
ayaa विधानम्‌ | तेषां aurea निवपनोज्ञेखनाभ्युक्षण- 
संस्काराणां विधानम्‌ । सम्मरारविचारौ चेति ॥ 


(१ Yo रत्रा) 


आ्आगन्याधानकालनिशयाय प्रथमं नत्त्रविधानम्‌। तत 
afearar माधानश्रतिपादनम्‌ , रोहिण्या माधानपसोक्ष खः , 
मृगशीर्षीधानपर्षोन्रेखश |: ततः FAIS: पुनराधानविष्यता- 
कथनम्‌ , फलान्योघाधानसखीकारः , AAMAS इस्तेऽन्न्याधास्‌- 
विधानम्‌ , afaamafrara सन्याघानविधिः, ततो नच्चत्रनाम- 
निव चनश्धेति ।॥ 


[ १९ | 


(१ प्र०.३ त्रा) 


ततस्तत्रैव ऋतुविधानम्‌। ऋतूनाञ्च देवपिवा मना हिषिध- 
लाख्यानम्‌ । ततस्तव्रैवायनविधानम्‌ । उदगयनद्षिणय- 
नयो; खरूपकथनं देवपिदटसम्वन्धाख्यानच | तती ब्राह्मणादिः 
वर्णनुसारेणतँव्यवस्था । ततः काम्यपत्े ,-- ब्रह्मव्चैसकामख 
वसन्तत्तौ , श्रीकामस्य MAM , प्रजापशकामस्य quel अग्या- 
धानव्यवस्या । ततः सर्वेषा भेवत्तेना माधानयोग्यकाललतवात्‌ वजो 
ane निश्चयताभावात्‌ कालग्रतीक्षण ANAT भित्युपदेशञेति । 


(१ Yo 8 ate ) 


प्रग्याधानप्रयोगः | ततर प्रथम मुपवसथदिवसकन्तेव्यताया 
उपदेशः , ब्रन्नोदनपाकविधिः , तद्रात्रौ यजमानस्य जागरण- 
विधिः, रात्रावगिनिमन्यन निषेधः सूर्योदये तदिधिश्च , We 
तीना सम्बजुख्मामातिरिक्ञतेन वणनम्‌ , वर्ण AAMAS 
लेनाघानस्य प्रशंसा , ्रनिमन्यन समये तस्य पुरस्तादश्वस धारण- 
विधिः, अनेरईरणप्रकारोपदेणः , श्राद्ृतस्यामेराधानम्‌ , भ्रा 
aaa: पूर्वभागस्य सुल्पुक मन्वारभ्य मन््रजपविषिः , aaa: 
सापेरान्नौभिरुपखानविधिशेति,॥ 


(१९ प०५ Ale ) 


aa पू्णहइतिविधानम्‌ t ततोऽग्याभेयाङ्गपवमानेशटिनामा- 
म्नेयेटि विधानम्‌ । aa पवमानपावकश्च्ाख्यामिदेवताव्रयाख्या- 
नम्‌. , चङ-पुरोडाश-याज्या -पुरोगुवाक्या-संयाज्या-दच्तिणानां विधा- 
aq, ततः पवमाना ख्यादिशुन्धाम्नेथे एिविधानच्वेति ॥ 


[x9 ] 


(१ प्रण gate ) 


श्रग्याधानदस्िणाविधिः | तत्र षडद्ादशादिविकस्पा ख्यानम्‌ , 
दचिणानामनिवेचनम्‌ , अनूचानानां देवत्वकथनम्‌,, दकिणादानेन 
तेषां प्री्युत्मादनविधिः, श्रदक्िणस्य यश्नस्य aera, 
VAI फलकथनार्धाख्यायिकान्रानम्‌ , अन््याधानसख्ान- 
विचारः, भ्राहितानेः सत्यवादितादिव्रतनिरूपणश्चेति ॥ 


(2 Yo १ Ate ) 


se पुनराधेयविघानार्थाख्यानम्‌ । aa पुनराधेयस्य विधि- 
Wve) ततः पुनगाश्रयम्य वैवणिंकसाघारण्येन ऋतुविगशेषविधिः, 
्रादित्यस्य सवतत रूपत्वाभिधानम्‌ , मध्यन्दिनाधानप्रशंसा , 
पुनराधिस्सितस्यानेदरमेरेवोबरणविधिः , त्रीहियवमययोरपूपयो- 
रकपत्रदयसङ्गही तयोगा eae हवनौयायतनयोनिधानविषिः , तव 
पञ्चक पाले्टिविधानम्‌ , प्रयाजानुथाजयाज्यादौनां विधिः; at 
राधेयस्य दक्षिणानिर्ेसेति ॥ 


(3° व्रा, 


श्रथानिद्ो तविध्छनार्थाख्यानम्‌ । aa सर्वादिङष्टिवणेनम्‌ | 
श्रनिषटोतगनम्निदटोतिणोः प्रेतामनोगंतिपायकयस्ूचनम्‌ । भग्न 
Wawa: Bat: वैकङ्तल्ाख्यानम्‌ , अ्रगिनिहोतहोमद्रव्यस्य 
पयसः उत्यच्यादिकथनम्‌, भग्मिवायुसर्ाणा श्रम्नि्ो त्रदेव- 
तानां पौवापयनिरूपणश्चेति ॥ 


८५. 


(2 प्र, २ त्रा) 

भन्िहोत्रह्टोमकालविधिः। aa सायम्प्रातर्होमयोः कालस 
विशेषविधिविचारौ भगिनिहोच्रस्य ज्योतिष्टोमादित श्रौलार्ष- 
fata: । ततः पयसोऽमिहोवहोमसाधनत्वं विधाय तत्वयसो- 
मनावधि ख्यणपूवंकश्रपणप्रकारोपदेः, ततोऽलुपसादनोपसादनथो- 
विधिप्रपसे, होमोपमार्जनप्रा्ननोब्रयनानां प्रश्ंसादिकम्‌ । ततो- 
fava यान्नवल्कयाभिपमरतपाकयन्नत्वोपन्यासः , भ्रमिहोतरी- 
याहतिदथविधानार्थाख्यायिका दिकथनम्‌ , तयोश्च सायम्प्रातही 
मथोमन्वहया्नानादिकम्‌ , होमप्रकारोपरेशश्च । ततो हतशिषटश 
स्थालोमध्यस्य पयसो ब्राह्मणएपैयतलविधानादिकञ्चेति ॥ 


(रप्रा° g He ) 1 


अन्न्यु पस्था नविधानम्‌। तत्र यजमाने इन्द्रयमनडनैपिषैतिपच्च- 
देवतानां स्ितिसी कारः, तदिेषवर्णनम्‌ , पञ्चाना ममीनां देवत्व- 
प्रतिपादनञ्च । तत श्राहवनौयाग्युपखानप्रकारः , गार॑पत्योप- 
स्थानप्रकारः , भअरनवाहायपचनोपस्थानप्रकारः , सम्यान्यु पसा न- 
प्रकारः, भावसव्यान्युपस्यानप्रकारश्च । ततोऽम्नेरवस्थामेदतो 
सद्रादिनामभेदाय् पदेशश्चेति ॥ । 


"णि ED 


(३ प्र०१ Fo) 


तत्र गाहपव्याइवनीययो रन्यो रपखान विधि; | aarerafea- 
enrrarfefien: | प्रसन्गतस्तत्राग्नावम्निषहटोतयाजिश्ररीरमक्ेप- 
कथादि , अ्रन्यमिनिहोतरिशोः; पितापुतरसम्बन्ध निर्ण 1 ततोऽनि- 


ee. =. Le ae 


[te] 


ही तयाजिनो{खततवावातिफलकथनम्‌ , स्त्योरतिमोक्तलाभप्रकार 
प्रतिप्रादनम्‌ , faves इतरयज्नेष्वपि भतिमुक्तिः fre. 
तौति प्रद्धनम्‌, ब्रहोरात्ाभ्या मपि रत्योरतिसुक्तिर्यज- 
मानेन च्नातव्येवयुपदेशशच । ततो होमार्थ मन्तरागमनविधिः। 
ततोऽग्निहोस्य नौरूपतया , चिल्याग्नि सम्मा › area. 
ara च स्त॒ तिशेति ॥ 
(२ प्र० ९ Fo ) 

ततः सायङ्गालौनान्यु परथानविधानार्थाख्यानम्‌ । तत्र feat: | 
तत भ्राहवनोयोपखानविधिः, तदुपस्थानमन्ताणां विधिव्याख्याने, 
'चित्रावसो"-इति मन्तस्यात् तिजपविषिः, ततोलयानासीन- 
भावविधिश्च। ततोऽन्य पसथानाभिप्रायकथनम्‌ । श्रत;पर मग्नि- 
होमद्रव्यस्य पथस सम्ादनप्रकारादिकम्‌। ततो गार्हपल्ो- 
प्यानविपिः , तदुपस्थानमन्तराणां विधिव्यास्याने च। ततः 
समन्तकगोखर्थन विधिः, दभपूणेमासयोरिवाग्निहो तेऽपि ga- 
नामब्रहणविधिक्चेति ॥ 

(३ प्रण ३ त्रा) 

ततेव चुल्ञकोपस्यानविधानम्‌ । प्रवासं करिष्यत उपस्थान- 
wae विधिव्यास्याने, प्रवद्यत उपस्थानमन्तस्य विधि 
व्याख्याने , गच्छतोऽनिद्ोविः पथि वाच॑यमविधिः; › प्रल्यागमन- 
कालेऽपि वाचंयमनिधिः » प्रत्यागतस्योपस्थानवै परीत्य विधिः : 
भव्यागतस्य समन्तकाहवनीयोपखानविधिः › तथैव गाहंपत्यो- 
पस्थान विधिश्च | ततोऽमन््रकोपस्थानपचप्रतिपादनम्‌ । ततः 
भवासादागतस्याजिक्ोत्रिणोऽ लिविषयक्तश्योपरे शादिकम्‌, wera 
सुपचारषेति ॥ 


[९० | 


(३ प्र 8 त्रा), 
¢ 


श्रय मासिमाष्यमावास्यायां पिर्डपिदढयन्रविधानाथाख्यानम्‌ । 
तत पितृणा मच्नप्रकारोपदेशः , देवाना मर्चनप्रकारोपदेशः , 
aaa मर्चनप्रकारोपदेशञ्च । ततो गवादिपशूना मद्रा 
णाश्च॒प्रजापत्युपसदनादिकथधनम्‌ , CAAT प्रजापल्यान्नाुक्ञच्वन- 
कारिलाख्यानम्‌ , मनुष्याणां प्रजापत्यान्नोह्नद्नकारितेन रोग- 
शोकपापनिलयभोगित्वाख्यानञ्च। ततो मनुष्याणां सायम्प्रातरा- 
शिललाद्य पदेश । ततः पिहयन्नाथं काल निणेयः, स्थान 
निरयः , द्रध्यनि्यः , मन्तनिणंयश्च | तवेव पिर्डदानाधानि- 
निधानस्य , was, बहिःस्तरणस्य , मन्त्रस्य च विधा- 
नम्‌ । पिष्दानानन्तरञ्च मन्तजपस्य , परागावन्तं नस्य , उद- 
कावनेजनस्य , नमसखकरस्य , AHA च विधानम्‌ | aa: fae- 
प्रार्थनस्य, पिण्डशेष्ठाप्राणस्य च विधानादिकञ्ेति ॥ 

(३ प्र ५ ale ) 


शथाग्रयशेशटिविधानम्‌ । ततर रिन्द्राग्न-वैशष्वदेव-यावाषथिव्य- 
हविषां विधानम्‌ । तत्रानाधितदोषविचारः । दत्तिणापिधा- 
नम्‌ । ईजानानीजानमेदेनाग्रयणव्यवस्या | ब्राह्मणभोजनविधिः , 
तदसि शाविधि्चेति ॥ 

(gto १ ब्रा) 

रथ दाक्षायणेष्टिविधानम्‌। ततराख्यायिका । ware 
नामनिसक्तिः, फलकथनम्‌ , विथिष्टफलान्तरहेतुताप्रतिपादनाय 
आ ख्यायिकया परक्षति्रयोपन्यासश्च । ततो दाच्चायणयश्प्रयोग- 


[ee] 


विषयकोपटेयः । तवर gddttarer मनुष्ेययागं विधिः , ततः 
परेद रतुषेययागहयविधिः , अमावास्याप्रयोगेऽप्यवं पूर्े्॒र्यागेकस्य 
परद्ययागदयस्य च विधानञ्च । ततौ दाक्षाधणयन्नस्य.सोमयाग- 
रूपताप्रतिपादनादिकम्‌। तत; पौणमास्यां सात्राय्ययागविष्वा- 
दिकम्‌, श्रमावास्यायां पयस्यायागविध्यादिकश्च । बाजिनरोम- 
विधानेादि , वाजिनेन दिग्व्याघारणच्चेति। ततो यजमानपञ्च- 
माना ख्तिजां भक्तणविधिः › तश्मन्त्रानुन्नापनश्चेति ॥ 


( £ प्र° २ ao ) 


अथ चातुमास्ययागविधिः | तच्वातुमास्ययागौयं ैप्वदेवाख्थं 
प्रथमं पव। तस्य व ्रवटेवयागस्य प्रजारषटिहेतुलास्यानम्‌ , 
भाख्यायिकोक्तोऽर्े मन्तप्रमाणप्रद्थ॑नम्‌ , पादयस्तशमन्नतातयर्याः 
स्यानञ्च। ततो वैश्वदेवयागविधिः ; तत्र पञ्चानां हविषां 
विधिः, पयस्याप्र पं सादिकम्‌ , पयस्यायागविधानादिकष्च । aa. 
स्तदोयविशेषाङ्गक्मणां विधानम्‌ ; at बहिराहरणाभिमन्यन- 
अति-प्रथाजसञ्चा-समिशटयजुषां प्रक्षतिथागतो विभित्रताख्यानम्‌ , 
वे्वदेवयागस प्रजा फलसाधनलाख्यानख्ेति | 


(8° ३ ao ) 


श्रथ वचातुर्मास्ययागीयं वसेणप्रघासाख्यं दितीयं पव । तस्य 
वस्एप्रघासयागस्य वरएपाशमोचनहेतुलाख्यानम्‌ , तव्मथोग- 
विध्यादिकञ्च। aa उत्तशवेदिनिवपनम्‌, पूर्दविहितपञ्च्वि- 
Tee विधानम्‌, करीराणा मावपनम्‌ , शमोपर्णाना माव- 


नम्‌ , भ्रन्तिमहविषो fray । करश्मपात्राय निमाणविषि;., 
५ [= म्म ale, 9 +/44 MISSION i207 4 iL@ 


lMear. + 


[ ९९) 


करम्भपातनिर्माणावणिष्टाद्‌ यवपिष्टत्‌ मेषमेषी मिथ मस्य निर्माण- 
विधिः, भेषभेष्योः प्रधागादिकच्च। तत्तोऽमिमन्यनविधानम्‌ | 
तख्ितनेवानी ' पतोकत्तंककरग््पा होमस्य विधानाय पतौ 
व्यमिचारप्रश्रादिकम्‌ , तदोषप्रशमनाय मन्तवाचनख्ख । तत्- 
रश्चपाल्सश्चाविधानादि , यजमानस्य Tas मन्ववाचनादि , 
तदनन्तरं भ्र्वय प्रतिप्रखया्ोराश्रावणादिकम्‌ , भेषभे्योर्विंपरि- 
हरणम्‌ , अध्वर्योवोरष्ाः TIT: प्रचरणम्‌ , प्रतिप्रसातु- 
सद्या; पयस्यायाः race विशेषोपदेशः , सूच्यवदानादिकच्च | 
अध्वा; प्राशित्ावदानम्‌ , इडोपद्वानादिकच्च । तत श्रासेचनम्‌ , 
अतिक्रमणम्‌, BEAT | ततोऽष्वयुी गनी प्रयोरुतिं प्रत्युक्तो । 
तत; पलौसंयाजः , समिष्टयजुषि › प्वथगमनादिकम्‌ , 
्ेथरसश्ुवपनविधिञति | 
(४ प 8 त्रा) 

अथ चातुमस्ययागोयं साकमेधाख्यं ठतीयं पवं । तस्य 
साकभेधयागस्य पापोपशमनहेतुला ख्यानम्‌ › तत्प्रयोगविध्यादि- 
कञ्च, aa पूैदिवसे प्रातम॑ध्याष्ृसायाक्ग ए क्रमादनौकवदिष्टेः 
सान्तपनैषटे; weanaee विधानादिकम्‌ । ततः पूणं दवाख्यस्य 
कर्यो विधानादि। तत ऋषमध्वनो होमविधानादि , wafe- 
विधिश्च। ततो महादइविराख्यप्रघानदविषः` प्रस्तावशेति ॥ 


(yo ९ ब्रा) 
तस्य साकमेपीयमहाहविषः प्रयोगविधिः, तव MA 
पटानां इविषा विधान fafa a 


[ es] 


(ato रत्रा) 

wa पिष्डपिटठयन्नप्रस्तावः | at प्रथमं पितृणा सुत्पत्ति- 
कथनम्‌ , पितृणां वसन्तादयुतुरूपताख्यानश्च 1 ततः पिढयन्न- 
विधिः। तत्र॒ सोमपानां प्रथमहविर्विधानम्‌, वर्दिंषदां 
दितौयहविर्विंधानम्‌, श्रगिनष्वात्तानां ठतौयशविर्विधानच्च । 
पिद्टयन्नकारिणां दक्तिणामुखत्वादि विधानम्‌, पित्रयाया वेदै 
निमाणविधानादि , तदौयसामिधेनीप्रयीगोपरेशः, होढवरण- 
निषैधादिकच्च । प्रधानयागानन्तरं खिषटक्षटखानीयकव्यवाषहनयाम्‌- 
विध्यादि । ततः पिण्डदानस्य asada तकन्ाणाञ्च विधयः + 
इतोच्छिषटस्याग्यादौ प्रेपादिविंधिविकलयथेति ॥ 


(५ प्रण 8 Re) 


भथ वास्बकयागविधानार्थाख्यानम्‌ । ` तत्रादौ वाम्बकनाम- 
निरुक्यादि । ततः च्रयम्बकहविषा मभिघारणादिविधानानि । 
ततश्चतुष्यथान्‌ प्रल्यागतस्य मन्वदयजपः, तयोर्व्याख्यानच् । 
ततः परिगमनविध्यादि, तत्तमनन्तविधिव्याख्याने ai ततो 
मूतकासजनविधिः , तम्मन्वविधिव्याख्याने च । ततः wary 
वपनविध्यादिकश्चेति ॥ 


(YW Bate ) 


भय चातुमास्ययागौोयचतुथपव षः शएनासीरव्याख्यस्य विध्युपो- 
waar चातुमास्यथानां चतुर्णा मेव यागाना मलग्यफलडेतुल- 
वनादि , विशेषतः शनासीखयागद्य रील्ताभफलादिवर्थ- 


[ ९४ ] 


we) ततः शनासी्खप्रयोगविर्धयः। तव्राप्यष्टानां हविषां 
विध्यादिकम्‌ , यागदच्तिणाशचच। ततः शमासौययागस्य काल- 
विचारः परिवत्तंनविध्िखेति॥ 


(५ Jo ५ Ale ) 


oy वैश्वदेवादिषु सवेष्वेव wag शेतिकत्तव्यताकपरि- 
asafafa: | तत्रादौ चातुमौस्ययागस्य शतुविजयहेतुतवाख्या- 
नम्‌! ततश्चातूरमास्यानां प्रथमपर्वणो वैश्वदेवयागस्यासिमुख- 
लाख्यानम , दितीयपर्वणो वरुणप्रघासयागस्य वरणसुखत्वाद्या- 
नम . ठतीयपर्वणः साकमेधस्येन्दरमुखत्वा ख्यानच्च | ततो लौह- 
चुरण केशानां sea IU AAT | ततश्चप्तमोस्ययाजिनां 
परमगतिफलाम्नानञ्चेति ॥ 


॥ अथ कमं aat ॥ 


— @ क~ 


कम go ate क० | कमे , प्रण त्रा क 
व्मिनिधानम्‌ , 3 £ १४ | att ५ २ १९१ 
अभिमद्थनम्‌ १ ४ र | अगिद्धरणम्‌ १९ 8 श 
अभिमन्यनम्‌ g २ १६. | अभ्िद्दोत्रम्‌ we २ २ १ 
प्रिमन्थनम्‌ ४ ३ १६ | wages ५ ९ ४७ 
अभ्िष्वाश्तयलनम्‌ ५ ३ ६  अग्रााधननम्‌ १ २ ३ 


8 


कम, 


मनाघार्नम्‌ ... 


अप्राधानदशिणा « 


NATTA TSCA 
च्रमुपस्यानम्‌ 
अजोपवन्धनम्‌ 
TAIRA ... 

ति न 
TACT षः... 


अध्वर्युोध्रसंवादः ... 


पअनुटिताहति, 
नुयालपर षः 
अनुयाजयागः 
यअन्तरागमनम्‌ 
समन्वादायेप चनम्‌ 
अपूपमिधानम्‌ 
अभिघारणम्‌ 
अभ्युक्षणम्‌ ... 
अवग्टयगमनम्‌ 
अस्तमितादहतिः 


@@ ङ ७१०५ 


भाखूत्कर शेपः „^. 
MATTE AAT ... 
arate: 

राम ययाग, 
ान्ययष्शम्‌ 
चआआच्यभागप्रश्वरणम्‌ 
साज्यावदामम्‌ 


न्रा 


AK 
2 © ea = त ४ ९४ -© © 06 ~© 9 +< AS 


aC 


कमे , To 
HIM ... ५ 
य्ाहइवनौयोष्वरयाम्‌ 
३ | आदहवनौयोपस्थानम्‌ ॐ 
३ | राष्टवमोयोपस्थानम्‌ ३ 
₹ | याहवनौयोपस्यानम्‌ ५ 


द्डाप्रा्रनम्‌ ,. ४ 
्डोपष्ानम्‌ ... 8 
> CHITA म्‌ oe । 


उत्तरवेदिनिवपनम्‌ 

उदकावनेजुनम्‌ 

¢ | उद कावनेजनूम्‌ 

| उदिताहतिः 

१ उपसादनम्‌ 

३ | उपस्तरणादिद्टोमः 

४६ उप्स्यानम्‌ 

६ | उपस्पश्र॑नम्‌ १ 
उपा गु चरणम्‌ ९ 

१० | उर्पा शुप्रचरणम्‌ ... ५ 

१३ | उल्दमकनिधानम्‌ ३ 

१ उञल्िखनम्‌ ०० ,,„१ 


8 
8 
8 
" ९ 
९ 
५ 
र 


WUT ,,, ४ 


करम्भपाननिर्माणम्‌ 9 


१३. 


१४ 


कमं , 
करम्भ पावष्ोमः 
करौरावपनम्‌ 
कवयर्वादमयागः 
कुमारौमन्पः 
कुम्भो निधानम्‌ 
RUA TAIT 
केशष्सश्चुवपमम्‌ 


गाद्पत्योपस्थानम्‌ .. 
गाष्टेपल्योपस्थानम्‌ "` 
गादपर्योपस्थानम्‌ 


गष्टमेधोयेशि, 
WATS AA 


न्तुःसत्तिवेदिनिमांणम्‌ ५ 


कतुरवदानम्‌ 
REECE 
चतुव्ययद्दोमः 
न्वरनिवेपनम्‌ 
चरश्रपणम्‌ +. 
श्रुश्रपणम्‌ ,,' 
चरमः 
नरूदासनम्‌ 
न्वरूडासमम्‌ 
श्ववेभिचारणम्‌ 
न्ातुर्मास्येशि 


Yo 


c 9 08 H&E ८ ©= 68 


२ 
र 


५ 


न्क 


४ 
ae 


8 
९ 
५ 
र 
र 
8 
र 
8 
9 
8 
8 


Flo 


९ ८ 06 ee 


~ 65 AF AK HK 


| ९६ | 


qo 


६ 
१ 


४५ 
कम, 


ताम्बकयाग, 


Yo 


ate 


०५ 


वाम्बकष्विःपणयनम्‌ ५ ३ 


दशि, 
टाश्चायगयन्नः 
दिगद्याघारणम्‌ 


दाबाणएयिद्ययागः! .,* 


निवपनम्‌ 
निवाग्याटरौहनम्‌ 


नोविदयदुबष्टेणम्‌ 


पश्चलिलाम्भज्लणम्‌ 
प्रत्लोवाच्चनम्‌ 

पत्नौ संयाजः 
परथिद्धोमः 
पयस्याप्रचरणम्‌ 
पयस्यायाग, 
पयस्यायाग! ‹" 


प्रयसोऽधिश्रयणम्‌ «. 


प्रयोदौष्नम्‌ 
पयोदोहनम्‌ 
प्ररिगप्रनम्‌ ..* 
प्ररिग्रष्पररिग्रदणम्‌ 
परिधिपरिधामम 


| परिवक्षेनम्‌ ,. 


०, 8 
१५५... 
8 

9 


छ re 7 yo 


A 


oc uw os ४ oe © OA se gs tt vo 


Re 


कमे. 
परिवत्तेनम्‌ 
पवमानैष्टिः 
पिखदाटलपः 
पिरखदानम्‌ 
पिणरानम्‌ 
पिणदानम्‌ 
पिख्दानोदौच्याङ्गम्‌ 
पिर पिद्टयज्ञः 
पिर पिदेयज्ञ. 
पिरूष्रोपात्राणम 
पिदटनमस्करणम 
पिट्टप्राथेनम्‌ 
पिटयन्नः 
पिचावाष्नम्‌ 
TAMAS Uy 
एनराधेयम्‌ 
पुनराधेयदक्षिणा 
पएरोडाग्र निर्वापः 
१रोडाश्रप्रतिपत्ति 


पररोऽलुवाक्याप्रशयावनम्‌ ५ 
® 
पूर्णाहतिषशोम! ... 


पूणेदबैकम्मे ... 


पूणां हतिष्ोमः 
एषदान्यद्यानयनम्‌ 
Taare te: 


aoe 
a 


| 
५ 
४ 
५ 
५ 
५ 
र 
५ 
०, ३ 
र 
३ 
२ 
५ 
२ 
र्‌ 
र्‌ 
१ 
४ 


श 


००, B 
पोव्ययाग; ,. ^ 


४ 


R 


8१ 
१५ 
११ 


प्रजापल्युपसदनम्‌ . 
प्रतिपरिगमनम्‌ 
प्रतिपरस्थाटकमे 
Taam, 
परवरस्यतो वाग्यमनम्‌ 
प्रयाजयाग, 


प्रतराव्यालादनम्‌ ... 


प्राशिव्रावटानम्‌ 
फलोकरणम्‌ 


Q 
afte: TATA 
ate 
aM 
बहिःस्तरणम्‌ 
त्रस्ोदनपाकः 
AWAIT ART 
awa Tz 


मनजप, 
WATT: 
मद्धाहविःप्रयोगः 
महाष्पिरिष्टिः 
मरष्विरिषशिः 
मारतयाग, +. 
मारतेष्टि, ,,, 


४ „० = ८ +€ < अल 


९ 
४२ 
४ 
०» 8 
४ 
8 
४ 


As 


० ST co cc ~~ ee os 


[ १८] 


कमे , qo ale क कमे , 
मूतकावसलनम्‌ + ५ ३ १ सपिरासेचनम्‌ "` 
ग्टतामिष्टोचिप्रक्ेप, ३ ९ 4 समिदाधानम्‌ 
सेषमेषौनिर्माणम्‌ ... ४ ३ ५५ समिष्टयजुःप्रयोग; + 
मेषमेषोपरश्षेषः ५ ३ ९७ | समिश्यनुयंजनम्‌ - 
मेषावदानम्‌ ` ३ ga | सम्भर्णम्‌ 
मेप प्रद्यच्ननम्‌ 2 ३ ३८ | स्त प्रयजुष्टेरणम्‌ 

सद्योर्वाद्ननम्‌ 
यलमाममन्तलपः ~ ५ ३ RM सान्त पनैष्टिः 

सान्रा्ययाग, 
रद्रावसदटानम्‌ y ३ र्ट सामिधेन्यनुवचच्चनम्‌ vee 

सारसतयाम, 
वरुणप्रघातेणि, ४.३ ९ साविच्रयागः 
वसिष्ठयज्ञः, + ५ १९ २ स्थानस स्कारः 
विपररिष्हरणम्‌ . ४ २ ३६ ATTEIA 
MCAS ३ ४ £| RAE 
त्रज्टैवदस्सिणा $ ९ ९२ | सोमपायजनम्‌ 
qazara 3 ९ ७ | सौम्ययागः 
वरेशवदेवपवे “ee 

विनिवेप्रणम्‌ “** 
परामोपरणवपनम्‌ . ४ ३ ५९ । “far 
श्ाकमेधपवे ue we 8 -0 श | ष्विरासादनम्‌ 
शनासोयेदक्विणा ... ५ ४ भे हतभिषप्रा्रमम्‌ + 
श्नासौयेयागः awe. We. 0. र Saws प्ाप्रानम्‌ 
aaa, “५ ४ ५ sarees see 


ष्च पवैशनम्‌ ^" 


नार 
र 
र 
५. 
र 
a 
रे 
प 
३ 
र 
४, 
¢ 
र 
५, 
२ 
५: 
१९ 8 
gi 
BR 
५ > 
“YR 
५ % 
५ ९ 


[xe ] 


॥ भथ स्मनतव्यालोच्यषचनसुची | 


“णवि © क 


“waa ह वे gaa चातुर्मास्ययाजिनो भवति"? ५. ४. ९, 

“wal रेतो हिरण्यम्‌" 2 १ ty 

“Wer शरीर मेवालिदहति ; तद्यधा पितुषां मातुवा sata 
मेषोऽनेरधिजायते ; शश्व वा एषः? २,२, ८, 

“sat ar sim: १.९. 2. 

“ot वे यन्नो योऽयं पवते” १ , ४, २९१. 

भयं वे वायुर्योऽयं पवते, एष वा दद्‌ ad प्रच्यावयति यदिदं 
किञ्च; वर्षति, द्टादोषधयो जायन्ते ; श्रोषधीजग्ध्वापः 
ater तत एतददङ्ोऽधि पयः सश्चवति > एष हि वा एतव्मन- 
यति, aare वायव्यं भवति? ५, 8, 9. ° 

“wat (ख्गशिराः) भसुष्ा्चस्य शिर इत्याडुः"' १. २, ८. 


-भादिल्यस्तवेव सव ऋतवः” २. १, ९. 


“sgl at एष पुरा हतस्य वधात्‌ , Fa हता यथा महाराजो 
विजिभ्यान एवं महेन््रौऽभवत्‌” ५. १, 2, 

“द्रो वे यजमानः १,२.११ 

श्रयं वं एचिवौ पूषा” y eo 

दयं वै एथिव्यदितिः” ,१. ५, १९. 


“उत्तरतो हि स्तौ पुमांस सुपदे” $ , १, १. 
९ 


(ge) 


Crm हि सप्तप्र॑य safe” १,२. 8. 

Cooma प्राश्चन्ति । यावन्तो ग्या इविरच्छिष्टाशाः स्यु स्वन्तः 
प्रा्रीयुः, धो श्रष्युविजः प्रा्रोयुः , WaT भष्यन्धे ब्राह्मणः 
प्रा्नीयुः, यदि बहरोदमः स्यादयेतां wat मपिधाय 
निदधति ४. ४. १६. 

("उभये शषा षद मगरे सष्टासुटेवा् मनुष्याश्च १.२. ४. 


^"टृतवः पितरः” १. ४.२४ ; ५, २. ४२. 


“एतां ₹ शरै देवता योऽस्ति तस्मिन्‌ वसन्ति, TART यमी राजा नो 
मै षिधः" २.४. १,२., 

ga 2 विश्वदेवा रश्मयः! योऽ पर भाः प्रजापतिवा स 
एन्द्रो वा” २. 2. 9. 

“दृष एव wad एद तपति o—o Tafa पुनः पुनरेव 
प्रमारयति"” ३, १, ७ , &, „1८५४ 

Coq वै am wefan” १, ४, १९. 


‘ge वै प्रजापतिः ४. २, १३. 

Catan fe देवा TART: o—o भूयांसो हि AAA देवेभ्यः 
o—o भूयांसो हि पशवो मनुष्येभ्यः ०--° कनौयांसो ह वा 
सस्य भार्या भवन्ति , भूयांसः पवः"? २, ४. १८.. 

'“क्ाशवालोज्ञता शैव afe पएथिष्यास, नोषधय WE, न 
TATA,” २, २, ३, 


६ 


erage दा भयं रषः २, १, १०, 


( ३१ ) 


-तदनिशोताच्छिषटं o—e mame: पिबेत्‌” २. 2 , ३०. 

ˆ तच्मादेतहषिणाभ्यनुक्षम्‌-- श्रजा इ तिखोऽव्याय मीयुरिति" 
(Wo सं० ८. १०१. १४.) ४.३. ४ 

“तान्‌ इयोम्‌तकथोरुपनश्च वेशुयध्यां वा कृपे वोभयत भावध्योरछः 
uta यदि ae वा स्थाणुं वा aaital वा विन्देत , तख्ित्रा- 
सजति ;— "एतत्‌ ते रद्रावसं तेन परो मूजवतोऽनी दि" 
—tfa” ५. a. १७. 

“fat व वे पितरो मनुष्येभ्यः” १.४. २१ । 


देवाः सत्ति o—o पितरश्ोषधयश्च सन्ति ० मनुष्याः 
सन्ति” २. ३, १९ 

'द्योबद्नी waa” १,४.२८. । 

य वा ददं जोवनम्‌ , मूलि चैवामूल्”" १ ३. १० 

"इया वे देवाः । ब्रहैव देवाः, war ये ब्राह्मणा एम्युवांसोऽन चानासे 
ASAT: ;°--° श्रादहतिभिरंव ३ वान्‌ प्रीणाति, दसि 
णाभिमनुष्यरेवान्‌" १.६.६९; २.५ ४ ९9. 


न ष्ठः श्व मुपासीत कोहि ware श्लो ae” १३८ 
नो छ्यनाहितानेत्रतचर्यास्ति” १ 8 © 
“ae at एषा खर्ग्यां यदगिहोतम्‌"" १. १, १५ › १९. 


"पतयो wa fad प्रतिष्ठा” ५.३. १ ४. 
“पयसो वै प्रजाः सम्भवन्ति" ४.३. ९. 
परमां aft गच्छति? ५५. ९, 


far] 


gana aa पितरो भवन्ति (He Ho १,८८. <. )* ३, १. ६. 

“पूर्वाह्न वै देवानाम्‌ , मध्यन्दिन मनुष्याणाम्‌ WITH पित- 
णाम्‌” २, ४. ८, 

Cgatafa’ e—o देवा यश्नोपवीतिनो भूत्वा दक्षिणं जान्वाच्यो- 
पासीदं सतानव्रवीदु यन्नो वोऽत्र AAAS व oat वः सूर्योवो 
saifafcfa” ३, ४. १. 

५५ प्रजापतिं ) पशव उपासोदन्‌ तेभ्यः ay मेव चकार यदैव युयं 
कदा च era यदि काले यद्यनाकालेयैवाश्रायेति'' २. ४. ४. 
५५ प्रजापतिं ) पितरः प्राचौनावौतिनः ay जान्वाच्योपासौदं- 
स्तानन्रवीन्‌ मासि मासि asa खधा वो मनोजवो वन्दरमा 

वो ज्योतिरिति 2. ४. २. 
८(प्रजापतिं ) मनुष्या प्राहता STA क्षलोपासी दं AAA 
साप्यम््रातर्तीऽगनं प्रज्ञा वो खल्यर्वोऽमिनर्वो ज्योतिरिति" २. ४.२. 

“( प्रजापतिं ) शण्वदप्यसुरा उपेद्‌ रित्याइस्तेभ्यस्तम्च AAA 
प्रददौ” ३. ४. ५. 

“श्रथमदुर ay’ भवति ; ware रतः” २, २. १५. 


Com दवै द्वा ममुष्यस्याजानन्ति ३.२. ११. 

"माता धैनुमातेव वा इयं मनुष्यान्‌ विभक्ति” १,५.२१, 

"(घो वै पयः , मेधस्तण्डलाः, त मुभयं मेघ मान्‌ धत्ते, तस्मात्‌ 
छषोरौदनो भवति ४. ४. ४. 


Gaia प्रतितरा faa तिर्वि; संशाम्बतो भवति , afte 
ea भवति मित; २, 8. १२. 


( २९ ) 


“aay प्रथमं समिरो भवति % Yar एव, तद्धि हैष भवति 
रुद्रः” २.४. ९ 
यत्रतत्‌ प्रदौषतरो भवति , उचचर्षमः परमया gar बल्‌बलीति 
तहिं हैष भवतीन््रः” २. ४, ११ 
“adaq प्रदो भवति, तरि हैष भवति वरुणः २, ४. १०. 
यनतदङ्गाराश्चाकश्यन्त इव, afe हैष भवति ब्रह्म २. ४, १३, 
य्थवासो सूर्यं एकं ( नक्षत्रम )” er. शद 
योषा वा भरापः, हषानि;” ९.9 


वरषा ह त्वेव सर्वेषा ख Ti रूपम्‌” २, १, ७, € 
वसन्तो ग्रौभ्रो वर्षास्ते Sar ऋतव. १, २, १. 
“ater वा aye.” १, ४, 8. 
“Ware: शिथिरस्ते पितर ( ऋतवः )”” १, ३. १ 
खया वसतानपाङ्लत्य पवित्रवति सन्दो् तं चस श्रपयति 
चरुर श्रवसयतक्च तश्डुलानापयन्ति ४. ४.४ 


स उत्तरस्या मेव पयस्यायां मेषी मवदधाति दक्षिणस्यां 
मेषम्‌” ४ ३. १७ 
स एतास्तिखस्तनरेष wig farm” ey eg 
सएष पुतः सन्‌ पिता भवति" ३. १, ५ 
स पतरौ मुदानेष्यन्‌ एच्छति केन चरसीति वर्ण्यं वा एतत्‌ wt 
करोति, यदन्यस्य सत्यन्धेन चरति"? + 2 २० 
सष च ष यतान्धौतीना वो विंशतिश्च ३, ९, १९. 


[ ६४ ] 


प्स यतीदङ्ङावन्तते Fay ace भवति oe भध यत 
दक्षिणावते fray afe भवति १.२, ३. 

Co यो हैवं विदान्‌ सायग््ातराभौ भवति, सवं हेवायुर fa’? 2, ४.६. 

"सर्वतोमुखी वा waratfea: o—° सर्वतोमुखोऽय मग्निः०--° 
श्रन्यतोमुखः पुरुषः" ५. ४. १४--१६' 

cal fig इ वा अन्धानि नत्तताणि प्राश्य दिशश्चयवन्ते” 2, 2 2, 

“सायुज्यं सलोकतां जयति" ५. ५. ८. 

(सोमो रजा देवाना मत्रं यच्न्द्रमाः”” ४, १, १५. 

ae प्र मा महिमाहेति स सखाईति'” २,२. ६. 


(“हिरण्यम्‌ © „== © gate रेत” १ é १ + ५, 


[~> 1. ~ [स्रि 


॥ अधर्षिनामादिसृचौ ॥ 


un 7" 


ऋषिनामादि, प्रण ब्रा क. ऋषिनामादि yo Alo कण 
श्मप्रवानः a 8 ९ १४ | ETA ९ ९ £ 
अभ्विका 8 ६ | आसुरि ३ ६ २ 
रुग, ६ २० अपुरि, eee y २ ५५ 
STAM, „+ °" ह at | अरिः „ ५ > RR 
qatar - ३ ३४ | आसुरिः ५ 8 ९७ 
qi, * ४ २९७ | , ९ ४ LR 


wfatrarte , 


उर्वारकम्‌ 
ऋषयः 
ऋषयः. 


at ,,, 


रक 


सौ शिलः 
कन्लोवान्‌ 
WETS; 
Sara: 
कुरवः 


Tata 
णोवसः 
Waa: 
TAT... 
oo 
दाच्ायणाः 


मोपषेशि; ,. 


alata fa: 


Yo 


Flo 


र 
ब्‌ 
X 
ष्‌ 


fay ] 


qi | 


६९ 
१, & 
९ 


ऋषिनामाटि, 


देवभागः 
नड; ,,., 
नैषिधः 
पाशः 
पावेतिः 
प्रतोदशः 
भाल्लवेयः 
wy 
माधुकिः 
यमः 
aay: 
याज्ञवल्कयः 


श्रोतपिः ` ... 


TH... 
सष्देव, 
area: 
Gat... 
SAA: 


Jo 


Alo | Fe 


१ ५ 


अथ सम्पादकोत्तिः ""' 
छथ FAY STAAL 
हय WIsHeT 
STATA 

मथ ATR 


[eq] 


6 
॥ सर्वसचौ ॥ 


अ,आ | अथ करि RTA 

क, ख | अथ विघयस्ू चो ' 

` १ | अथय RT 
९ | अथ सन्तेयालोच्यवन्चनख.चो 
९ | अथपिनामादिषचो 


शतपब्रह्मणम | 


~ यो) ० (द ष्क 


चथ 


दितीयकार्डम | 


॥ अध प्रधमः प्रपाठकः ॥ 


॥ प्रधम ब्राह्मणम्‌ ॥ 
॥ अपि वा प्रथमाध्याये प्रथमं Arey | 


॥ इरिः & ॥ 
स॒ यदा ऽइतच्चेतश्च सम्भरति। aaa 
सम्भारत्वं zea ज्ञं ततस्ततः सम्भरति 
तदयाशसंव त्वदवेन Aaa समष्टयति पशुभिरिव 
त्वन्मिथुनेनेव त्वत्‌ VATA ॥ १॥ 
अथोल्िखदि | तदादेवाखे पथिव्या sufated 
Sagas वा तदेवाखा ऽएतददन्यथ यन्नियाया 
मेव पथिव्या माधत्ते तस्मादा ऽउक्षिखति | २॥ 


न a at 


fi ® $ ९ 
#* वाभिषटत-ष्तिष। रपं wag घोष्यम्‌ | 


R ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ i (श्प्रण १ना) 


दथाह्विग्भ्यचति | एष वा अपार सम्भारो थद- 
हिरभ्यत्तति aren: Vaca वा ऽअपोऽत्रध५डिवा 
ऽअपस्तस्प्मादाटेमं लोक माप AT Hea Sale] 
जायते तदन्नादयनैवैन मेतत्‌ समङयति ॥ 3 

योषा वा sara) व्वषाम्निश्डिधुनेनवन मत्‌- 
तप्रजननेन समषंयत्यहिवां SHES सत्व ATA ats 
रवेन Raa तस्मादपः सम्भरति ॥ ४॥ 

अथ हिरण्य सम्भरति | भग्निहं TSH पोऽभि- 
द्यौ मिथन्याभिः ख्या मिति ताः सम्बभूव त्‌ु रतः 
प्रासिञ्चत्तदिरण्य मभवत्तस्माटेतदग्निसङ्गाथ मग्न 
डि tamed ध्विन्दन्यपु हि प्रासिश्चत्तश्यादेनेन 
a धावयति न किञ्चन करोथ am देवरेतस हि 
तदा शसैत्रेन मेतत्‌ समर्हयति सरेतस मेव ace मग्निं 
माधत्ते तस्छाहिरण्य सम्भर ति॥५॥ 

अधोमा्तसम्भरति | असौ इवे aca पथिव्या 
ऽएतान्‌ पशुन्‌ प्रददौ तस्माव्यभरव्य मतर मिलयष्हुः 
पशवो Waa साक्षादेव तत्‌ पशुभिरेवेन मेतत्‌ समड़- 
यति तैऽमत SMATTAT STAT .५ faa प्रतिष्ठितास्‌ 


nie क 


# यामः ata & | 


( ११० Cate) ॥ हितीयकाण्डम्‌। ` १ 


मनयो्याबापथिव्यो रसं yard तदमयोरेवैन मेतद्‌ 
यावापुथिव्यो रसेन समद्गयति तस्माटूषान्त्व 
स्मरति ॥ ९ ॥ 

अथाखुकरौष सम्भरति | भाखवो इ वा seat 
qfaa रसं व्विदुसस्मात्‌ तैऽधोऽध seat पृथिषौ 
चरन्तः Rast swe हि रसं faga यत्र त vei 
पृथिव्ये रसं fagaa उक्किरन्ति agen" suta मेतत्‌ 
पृथिव्ये रसेन समष्यति तस्मादाखुकरीषधः सम्भरति 
gaa ऽदृति वै त माहूर्यः श्रियं गच्छति समानं वे 
पुरोषं च करोषं च तदेतद्यैवावरुहैय तस्मादाखु- 
करोषट सम्भरति ॥ ON । 

सथ शक्त राः सम्भरति। देवाश्च वा ऽअसुराश्चोभये 
प्राजापरल्याः परस्पृधिरे सा हेयं पृथिव्यलेलाययथा 
पुष्क रपणं मेवं ताए ह स्म व्वातः संव्वहति aaa 
देवान्‌ लगामोपासुराग्हा AT देवानुपरजगाम ॥ ८॥ 

ANG: | इन्तेमां प्रतिष्ठां eoerae तां wa- 
या मशिधिलाया मग्नी ऽअादधामदहे AALS सप्तान्‌ 
न्निमद्याम ऽइति ॥.€ ॥ 


[णीय पि en metine ie 1 teaeaaen came ap am meateeeaenll नन्या ai an ee 


` # 'तसमाषस्या'- षति ख 


रकि 


४ ॥ शतपथव्राह्मणम्‌॥ (० श्रा ) 


तदयथा शष्भिश्चमं विष्न्यात्‌ । एव मिमां 
प्रतिष्ठा शङ्षराभिः पयवृ्हन्त सैयं॑ध्रवाशिधिला 
प्रतिष्ठा wet ध्रवाया मशिथिलाया aa ऽभरादधत 
ततोऽखे सपलान्‌ निरभजन्‌ ॥ १० ॥ 

तघो ऽपएवैष ऽएतत्‌ | इमां प्रतिष्ठा शक्षराभिः 
वरिवणहते त्यां ध्रवाया मिथिलाया मग्नो 
ऽमाघन्ते aaa सपलात्रिभंजति तस्माच्छक्र 
समरति ॥ ११॥ 

तान्वा STATA | पश्च सम्भाराग्त्यम्भरति पङ्को 
यन्नः WE: पशुः TIAA AAAS ॥ १९। 

तटाः | Teas: संब्वत्छरखेति न्यून सू 
तहि  मिथनं प्रजननं क्रियते न्यनादा ऽइमाः प्रजाः 
प्रजायन्ते तच्छःखेयस मत्तराबत्‌ तस्मात्‌ पञ्च 
मवम्ति यदा षडेव sua: संब्वत्धरसेत्यम्निरेवेतेषाध 
षष्टस्तथो ऽएवेतद्न्युनं भवति ॥ ARN 

तदाद्ुः। नेवेकश्चन सम्भार! सम्भरेदिव्यलां वा 
sot सर्व पृथिव्यां भवन्ति स यदेवा माधत्ते तत्‌ 
सर्व्वाग्सम्भारानाप्रोति AGATA सम्भार 
सम्भरेदिति तद्‌ समेव भरेददहवाखा माधत्ते तत्‌ 


(to tate) ॥ हितौयका्डम्‌ ॥ " 


सर्वाग्सन्भारानाप्रोति यतु सम्भारेः सम्भुतभंवति 
ag भवति awe स॒ मेव भरेत्‌ ॥ १४॥ १॥ 


॥ दृति प्रथमप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [ee] ॥ 


॥ योगेशाय नमः ॥ 

वागौगाद्याः सुमनसः सर्वार्थाना म॒पक्रमे | 
यं मला RAMI: स्युस्तं नमामि गजाननम्‌ ॥ १ , 
यस्य निः्वसितंवेदायो वैदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
fata, aay ae विद्यातीर्थमरश्वरम्‌ ॥ २ ॥ 
साद्य कार्ड प्रप्रेन पीखमासेरिरोरिता | 
सा सम्यो पदे शतादन्यासां प्रक्षतिमता #॥ ३ ॥ 
पवमानेष्टपादिकानां हितीये afeafara | 
भाधानं पवमानेशटिरमिनिहोत्र म॒पखितिः | 
चघातुर्मास्यादिकः vat इवियेन्नोऽतर Tet ॥ ४ ॥ 


ay यत्र॒ सवे aya प्रकर्षेण कर्मान्तरनेरपेश्छयोपरिश्यते, 
ai safe: | यत्र विषरोषश्प मेव ava’ श्रत्यो पदिश्यते तरत सर्वः प्रहलते- 
रतिदिष्यते, सा fafa.) प्रकृति ख दिषिधा ; मूलप्रछतिरवान्तरप्रशति- 
खेतिमेदात्‌। सर्वाह्मना, कर्मानरनिरपेश्षा मूलप्रकषतिः। कतिपयेष्वङ्कषु 
कर्मान्तरष्वापेचते way कित कमेभिरपेक्तणौया भवति, सेय मवा- 
न्तरप्रष्ति;। wage मीमांसायाः सप्रमार्माध्यायाभ्यां fea fre 
पितम्‌! तथाच AAR अण्यश्माध्यायस्य years: 
याधिकरणदिसौयवणके शश्यभिद्धोचसोमाना मेव सवेयागमूलप्रश्षतित्व 
frafaa | 


| ॥ ग्रतपथव्राह्मणम्‌ ॥ (प्रः शत्रा ) 


तत्र तादत्‌ aatenafaaa प्राक्‌ प्रतिप्रादिताया दर्थपूणं- 
मासेटेः, विधास्यमानाना मनिद्ोतादिकमणां च तेतामि- 
साध्यलवात्‌ # तदेतुभूत माधानं प्रतिपाद्यते । तत्र चोदकहिर 
चट्रादिसन्धाराणां पञ्चाम †" aad विधिलुः सण्भारनामनिर्वबनं 
करोति-- “स यदा sft तश्च TENS वच्यमाणादुद्क- 
इरण्यादिद्रव्यजातात्‌ ‘a? भष्वयुस्तदेकदेण माद्रत्य यद्‌, यस्मा 
gaara “सम्भरति' समृहोकरोति, ‘ay तस्मात्‌ सन्धियन्त 
दति सश्चाराः, इति were तेषां “सन्धार-नाम aera freer: | 
Ceqaaafa °नित्यवौप्ठयोः'”-- द्रति फ दिवषनम्‌ | 
एतदेव विश्रदयन्‌ सम्धरणं वित्रियते-~ “यश्र-यतेति। 
यिन्‌ यस्मिन्‌ पदायै ‘aa, सम्बख्ि तेलो न्यक्तं निलोनं 
भवति, तसात्‌ सवंस्मात्‌ भपि GATT कार्यं भिव्यधः। 
एतत्‌ सम्भर पौयद्रव्यविशेषोपजी वनेन प्रप॑सति-- ^तद्यश्च- 
Safi सन्प्रतील्युपरिष्टालर्वशेषतया चुतलात्‌ भिष्वपि 
वाक्येषु लदित्यनन्तरं सम्बध्यते | तच्छब्द TAMIA: 5 
Coe at पश्यन्‌"-इत्यादौ § तथा दग्रनात्‌ | “घप्येकः पश्यन्‌ न 
प्यति वात मिति यास्कः ¶। ‘ag aa तत्‌” एकं fecal 
ee 
+ “efitanterareritat तवोऽम्यः। अभिच्रय मिदं तर ता-- 
दति ao Fle २, ७, २० | | 
+ उद्कम्‌, २ हिरण्यम्‌, ३ ऊषाः ( पश्वः), ४ यआखुकरोषम्‌ 
( दङ्धपुरोषम्‌ ), ५ शक्र राः ( कड्रिति समाता: ) | 
‡ परा Gz, ६, ४। § Wo Ho १०, ७१, 8। 
¶ निरू° १, ६, ३। 


( १० tae) + हितौयकाश्डम्‌ । 8. 


ag ‘ancy ‘cay’ भग्नम्‌ एतन सश्चरणेन ‘qaqa समर 
afa’ | हिर्खस्य षथोरूपत्व मप्र वच्यते ‰ | 

एव सुत्तरवाक्वयोरपि योजना| aa लदितिपदाभ्या- 
सुषोदकद्र्यो विवसितौ | atte पणमिधनरूपतवे + उपरिशात्‌ 
समाशास्यते ४ । १॥ 

तस्य च हिरणयादिसन्भारस्य निवपन मुललेटनाभ्यच्षण- 
संस्छतेष्मेव गाहपत्याद्यायतमेषु कार्य भिव्यभिप्रेय प्रथम 
सुक्ञे खनं विधाय प्रप॑सति-- “भधोक्लिखतीति। wa एथिव्यै'- 
दति ara चतुर्थो § । भयाः एयिव्याः' सम्बन्धि, थत्‌ (सभि. 
तम्‌" उपथंवसखधानेन पादसर्भजनितम्‌, (अभिषूयतम्‌' तदुपरि 
निढीवमादिजनितच्चेतयर्धः। ‘av-weat चार्थो}. "यच्नियाया 
भिति | यन्नाया fare: ॥ 2 ॥ 

उक्षिखिताना मग्यायतनाना meray. विधत्ते - “प्रयेति | 
एतदभितः सेतो यदभ्युकल्षणम्‌, "एष वा अपां स्मारः; नतु 
हिर्ण्यादिवत्‌ पधगुषादाय तासां निवपनं कायं fae: | 
“sat वा दृत्यादि। निगदसिङम्‌ ua a 

एव॒ मनत्रायद्तुत्वेनाभ्यु्षणं प्रणस्य सिघ॒नरूपैण प्रथं- 
सति- “योषा aria wat स्नोलिङ्लादमेश्च dfarar- 
दुभयमिलितं सदेकं भिथुनम्‌, तच्च पुत्रपौव्रादिप्रजननरेतुरिति 


* ‘ay ayy, cate ray (५ क्‌०)। 

tate want ferent fata, पमूनां तत उत्तरम्‌ ; तथापि 
'अज्पाच्‌तरम्‌ (पार ख० ९, २, ३४. )-द्तिश्ासनाप्पणुग्रन्दस्येह इन्द्‌ 
निमित्त पूवैनिप्रातो बोध्यः | 

‡ श्ेवागुपदं 'वतुणेषडकण्डिकयोवर श्य । § ate ९, ३, ९१ Re वा० । 


° 1 0 का a 


> ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( (Ho १ब्रा०) 


‘qay’ सनिं ‘aatafa’ एतेन (मिथुनेन । लदिति प्रागुक्तं 
तदिष्ठतं भवति | 

एवं लिङ्गो प्लीवनेन प्रणस्य सपृगरब्दप्रतिपा दिताथेपर्या- 
लोदनयापि प्रथंसति- “afgat af मापो at eg aT 
सलिल मासोत्‌"- इति ala: # । स्म्‌ दम्‌ जगत्‌ "महि; 
खलु wag यत भ्रापनग्रोलाभिस्ताभिरङ्धिः "एनम्‌ भ्न 
प्राप्य 'भाधत्ते इत्यध; । यस्मादेवं तस्मात्‌ सम्धारनिवपनसमये- 
saqua कस्ििचित्‌ wa wm स्मरेदिति निगमयति-- 
“aemifefa vu 8 i 

हिरण्यस्य ante विधत्ते —“au हिर सिति । तस्म 
हिर ्यस्या सिरेतस्त्व' प्रतिपादयति - “भमिं वा द्त्यादिना । 
"निदध्यौ अभिष्यातवानित्यथः | “a दिन्तायाम्‌ tf “-- 
caaifae “om भौ णलः” satay $ । स निष्यान- 
प्रकार माइ -- “मिध॒न्धाभिरिति। “ofa: fe: पअभ्यन्तणा्चिः 
fa: ‘farmer प्रयोगमिथुनं तस्संयोगाञ्बिधुनं भवा- 
नीत्यर्थः | मिध॒नगब्दभूतवद्ावै चिः ६ । “तस्मादेतदिति। 
यस्प्दम्निवौये हिरप्यामना परि शतम्‌, तस्मात्‌" एतत्‌ हिरण्यम्‌ 
‘qfaaging Wa: den मैव aaa उपलभ्यत | AIA 
fafaay, ‘ama तत्‌ हिरण्यम्‌ ‘oy ‘fale लभन्ते 
cua) “^ तस्मादेनेनेति | Baad इिरण्यम्‌ AAA’ 
दन्तान्‌ "न धावये । तथा यदन्यत्‌ किमपि eta कमे, तदपि 
तेन न कुये दित्यध; | 


जक 


# Ae Ale १.१, ३, ४ । † Hie To ६३३ धा० | 
i प° ख ७,९, agi § पा०५. ४.५० Ho २वा०। 


( १अ० tate) ॥ दितीयकाण्टम्‌ ॥ र 


aa an दूति। qa wet वाक्यालङ्करे। aera ecw 
"दे4 रेतसं" देवस्यानेर्वोयम्‌, तसाद यभोर्पम्‌ । देवरेतस मिति 
“अनसन्तात्‌” इत्यकारः समासान्तः #। तथाच हिरण्यसम्भरशेन 
यशसे" (एनम्‌' भणि सगं करोति । wa “aqnta तदति 
nga? व्याख्यातं भवति | “सरेतस मेबेति। हिरण्य 
सभ्भरणाभावे हि tadisaa खितत्वात्‌ तद्रहित भाद्दितोःगिनि- 
Tare एव भव्ति; amy तु सरेतसः सः॥५॥ 

धोषानिति। saw पशुरूपरलं प्रतिपादयन्‌ तत्‌ 
समदिहैतुलवेन स्तौति --“भसौहवाष्ति। aang धिव्येः 
वयुलोकेन sh पथवो दत्ताः, ‘aaa तत्सम्बन्धि ‘HATH’ 
wage खानं ‘any पशम्यो इतम्‌ द्रति ब्रह्मवादिनः 
अड. । "पशवो fe ated खान मासः लिहन्ति; भरतः 
पश{इतल्वात्‌ aging ‘ada’ ऊषा; | “aut fafa 
"ऊषसुषिमुष्कमधो र.” द्रति $ मलर्थंयोरः। स्पष्ट Rar | 
Naa waaay प्रथं सति -“तेऽसुत इति। waa,’ 
भम्‌घाद्‌ द॒लोकात्‌ भागताः, ‘wat एथिव्यां प्रतिष्ठिताः च ; 
पतः waaay ऊषद्रव्यस्य दावा्ूथिवोरसलत्म्‌। किं 
aa: श्याद-- “तद्टनयोरिति॥ € y 

द्रव्यान्तरस्य सम्भरणं विधत्ते - “qaraatty मिति! 
(m2 भिः खननेन विलात्‌ afeatar: पांशव श्राख करीषम्‌ qq 
“areal हेति। यस्मात्‌ ‘orga’ एथिवौरसजाताः, 


"~~~ ~ ~~ "न--~- 


# UY[o Ho ५, 8, १०३ | 
† १९०१२१०, ऽपर x cla चद्रश्यम्‌। ft पा Moy २,१०७। 
¶ बन्धन्यन्लगेतग्रन्थोऽयं waaay विते । 


१९ ) श्रातपधन्राह्णम्‌ ६ (एण CAI?) 


(तस्मात्‌ एव पृ्चिवीमष्ये। wast खनन्तः, पथिव्या 
अन्तरधम्तात्‌ समीपे "चरन्तः तद्रसाष्ादनसम्वन्धिनि "यत 
gia “रतं ‘fag’ जानन्ति, तत्‌ खानं गला ‘TA 
guna पांशून्‌ बहिः ‘ofacfer उत्‌ क्िपतन्ति | “a 
विन्तपि"- दति eG | श्रत ब्राखुनरस्य पृथिवौरसल्वात्‌ 
तैनैव "एनम्‌" ala समदं करोति । प्रकारान्तरेण स्तौ(त ~ 
` “पौष्य इतीति । “ay खलु ‘fay सम्पदं "गच्छति", तं 
gay दतिः लका anata) aad पुरौषस्येव स्यो प्रापि 
हेतुता, mare कि Arata faan are — “समान मिति। 
प॒रीषकरीषशष्दावंज् तम .नाथ (व्यथे; । अतः करोषसम्बन्धा- 
ata. faa प्रप्रोति। AEA IATA HA करीषसम्भरणं 
कार्यं TAME: ॥ ७ ॥' 

शराणां sad विधत्त -- “अथ गरक्ररा इति| 
सन््िखिताः सन्यमपाषाणःः शरकराः। तेषा afafaatat 
दाद्हेतुल् मितिदासेन दप्यति _“Barq वा, इति, 
देवासुरा उभये स्यद्खादक्रिरे। देवासुरेषु Aula कतः द्यमेषु 
तद्कयात्‌ (थिवौ AAAs चालयं प्राप्रोति। aa eure 
माह -—“aafa | वथाः जलस्योपर GRIGG द तस्ततः 
चञ्चलं भवति, ‘way’ vials इतरत्‌; कम्पिता | तां 
तदवस्था मापना एथिगों वातः वायुः एष्कारपरसवव (संवहति 
a) यथा दारुमयीं (न)ठ) कशचित्‌ प्रपर aaa, खानात्‌ 
स्यानान्तरं प्रापयति सा त्वं कम्ममःना पृथवो उभयः 


विधानपि तान्‌ उपाजगाम ॥८॥ 


न~ — = ~ = ~ --~ OU न --~ ~~ “- ---- ~~~ 


# Fo To १३६ Ale | 


[ एअ“ शत्रा , ॥ AZM tt 22 


aera al देवानगाप्रोत्‌, aT acHaA परिहार द्यति 
— “anatefar “fast प्रतिष्ठित ‘agiae’ egiat. 
वामदे! ‘ana? निश्लायःम्‌, भरशिथिलाया दृटाताम्‌। 
वाक्या; BEL) ततः" तस्मात्‌ श्रग््धाघानात “WR? रस्याः 
पृथिव्याः सकाशात्‌ शत्रभूतानसुरान्‌ ‘fanaa निभक्तान्‌ 
भागरतान्‌ कुयीरैत्यछः। इदं प्रतिज्ञायग्राः | eu 
्रतिन्तातैः छतं etafa— "तदयघ्ेःत । व्यथा" श्राद्र 
qi’ भूमी प्रसायै ‘TERA परतो 'विद्धन्यात्‌', TT प्रतिष्ठ" 
सर्वप्रा्यासखदभूताम्‌ ‘sat पएयिवों qe राभिः "पयबंदन्तः 
पितिः शक्रराखापनेन टृटीक्तवन्तः। निगद 
मन्यद्‌ ॥ १५॥ , 
एवं पराहत्त सुदा तदन्तेन, एढात मनुर्नखत्त — 
| “any एवेति | Sara haan wu» 
विह्धितसम्भरण मनय तक्छद्यपजीवनेन प्रणंसति- 
sq वा एतानिति। तमन्‌ gitar "पच्च सस्मारान्‌ 
स्मरतिः उदक[इरखोपःखुकरोपशक राः पच्च सम्भार: । 
‘pl यन्न इ{ति। पचपदा wie; aa’ अपि 
धानाकरन्धदिपच्चद्ःवष्क sia? परञ्चस्यायोगात्‌ “ARS । 
अखमलेतिपञ्चधातुमयल्ात्‌ पशः अयि पादकः ४ । संवत्सर 
सम्बन्धिन; ऋतवः वसन्ताद्या अपि पञ्चसद्याकाः। ह मन्त. 
आगिरयोः समासाभिप्रःय मेतत्‌ | तश्रा चैतरेयकम्‌ ~ ' "मत्त 
शिभिरयीः समासेन षति ॥ १२॥ 


~~~ +~ ~ --- ~ pe ee LE ae --- ++ mere = ~ - > 99 


& To Flog 8,854, 8, 21 
+ ant, करम्भः, परिवापः पुरोडाग्रः, wets Wo व्रा २.३. ६ 
i Toa ६,१५.३ । YW ज्ा०१.९.१। 


१२ ॥ शतपथधन्रद्मरम्‌ ॥ ( प्र (ale ) 


तदेतत्‌ aga लोकप्रसिदिव्रि रद मित्याक्िपिति-- ` तदाह 
रिति। इभन्तशिश्िरो fe waar लोके प्रसिदहो; भतस्तयो- 
tal न युक्त मितिष्भावः। परिषरति---“्यून मिति । तर्हि 
aut सति ऋतुषदट्‌के भिथुनच्रयसम्पर्तिः ; पञ्चकं तु तम्िथनतयं 
aaa न्नं" भवति, तच्च प्रजननसाधनम्‌ #। भत लोक- 
प्रसिदि are— “न्युनादिति। स्त पुंखयोरवयस्व परस्परन्यु नत्व 
सति तस्मात्‌ ary भियुनात्‌ स्तीपंसलक्षणानि श्वपत्यानि 
'जायन्तेः | यस्मादेवं "तस्मात्‌" पञ्चसश्भारलक्षणेन यत्‌ सिधुनस्य 
न्युनत्म्‌, "तत्‌ “प्रवे यसम्‌›, sq. परदिवसे खेयसो जनकम्‌ | 
"्वुसो वसोयःखेय सः” eae समासान्तः † । तथा उत्तरा 
वत्‌", SAW भ्रागाभिनी अभिहि, तथोपेत famed: । एव 
मृतूनां षटकेऽपि सम्धाराणां पश्चसद्याःकलत्वं सुपपाद्याधापि 
न्यनलं नाम कथित्‌ पीट sary $ परिहरति - “यद्यु इति । 
यदि usqa संवत्सरस्य स्यास्ति, तदि एतेषां BANU 
माघीयमानः "अग्निरेव "षष्टः" षटसुद्यापूरकः ॥ १२॥ 

gaat पत्त माह-- ^“तदादुरिति। “एकश्चेति । एक 
adad) watts बाद -- “रस्या सिति। भारोपित 
सपैसम्भारभूतायां पृथिव्या माधानादेव तत्कायेप्रापिनं थक्‌ 
सम्धारापेत्तेवय्धः। aaa aa निगमयति- “ag स 
मे ति । "यदु सम्भरारैरिति । ‘ay खस्बाधाने सम्भतः "स्मारः 
निष्यतरं भवति, ‘aa खलाधानं भवति; सम्ारविरहेतु 


[श 
e (तच्ाप्रजननसाधनम्‌"- दति च, | 


# पण Ho ५.४४, ८०। 
+ '"कश्िन्मन्येनि्या्रङ्य- दति च। 


( १अ० रत्रा ) ॥ हिती य काण्डम्‌ tt १३ 


तदाधान मेव न भवतौति कृतस्तस्य पथिवोसम्बन्धवशात्‌ 
समधरणप्राति रित्यथः ॥ १४॥ १॥ 
दूति ओोसायणाचार्य'वरचिति माधवोये वेदाथप्रकाभे 
माध्यन्दिनशतपथनत्राद्मणभाव्ये 
दितीयकाण्ड प्रथमाध्याये प्रथमं ATMA 1 


( अध दितोयं ब्राह्मम्‌. ) 

कत्तिकाखग्नौ ऽअआदधीत। एता वा ऽअ्नि- 
aad यत्कत्तिकास्तदै aaa योऽग्निनकचेऽग्नौ 

श्ाद्धाते ATA करत्तिकाखादधोत *॥ १॥ 
एकं इ चौणि। चत्वारौति बा ऽअन्यानि 
नचच्राख्येता एव भूयिष्टा यत्‌ क्रत्तिकासह मान 

मेैतद्रपैति तसमात्‌ कछत्िकाखादधौत ॥ २ ॥ 
एता इतरे प्राच्य दिभो न च्यवन्तं । सर्व्वाणि 
इ वा अन्यानि नचन्नाणि प्राच्यं इ्शश्चावन्त तत्‌ 
प्राच्या मेवास्येतदिष्याहितौी भवतस्तस्मात्‌ छत्तिका- 

areata † ॥ ३॥ 
अय aaa केन्तिकाखादधौत। खलाणय 


# ्दधौतः- द्रति ग, घ, ड) † “दधीतः-- रति ग, घ, ड | 
+ “तणा दरति ग, च, डः । | 


१४  ॥ शतपथत्राह्यणम्‌ ॥ (शप्र रत्रा?) 


हवा एता अये पला. आसुः AUN FH 
quat इल्ाच्तै ता मिघुनेन area 
छात्तराहि ana saa पुर एता अश मिववं 
तदो मिधुनेन युः स Aq मिथुनेन Bal ऽइति 
तस्मात्न छात्तिकासादध)त ॥ 8 ॥ ` 

तदैव दधौत | अभ्निववा ऽएतासां मिथुन afea- 
नेता मिथुनेन सखदास्तन््ाटेव Tata ॥ ५ ॥ 

रोदिस्या मग्नौ SAT । रोण्या इ 
त्रे प्रजापतिः प्रजाकामोश्भम्नौो Sued स प्रजा 
अरुजत ता अद प्रजाः GET THREAT उपस्तब्धास्तस्यु 
afm gia at रोद्िर्ये रोदहिणोत्वं बहुहव 
प्रजया परश॒भिर्भवति य एवं विदान्‌ र्णा 
माघत्तं ॥ ६ ॥ 

afew qe F परशवः। अग्नौ ऽ्रादधिर 
मनुष्याणां BAGS रोहमषत त मङुष्यात्रा काम 
Ailsa यमु हेव तत्‌ पशवो मनुष्य काम मरोहस्त 
म हेव पशुषु काम रोहति य एवं विदान्‌ Usa 
माघत्त ॥ ७ ॥ 

सृगभीऽमी ऽअआद्धीत । एतद प्रजापतेः 


ee ~~~ ene ~ क = एक च पी 


# “प्रजाकामो,- इलि ग, च । 


(ate rate) ॥ दितोवकाण्डभ्‌ । १५ 


शिरो यन्‌ सृगभौष॑स्‌ Mel शिरः श्रौहि वै शिर 
लमा स्य ष्ठो भवलत्यसावमुष्याडख शिर 
इयाः शिप ह गच्छति य॒ एवं विदान्‌ amy 
ऽ्रधत्ते ॥ ८ ॥ 

अथ Tala खगो ऽअट्धोत। प्रजापतेर्वा 
एतक्छरौरं यच्च वा ऽएनं तद्‌ विष्यंप्तदिषषा जिकाण्डे- 
Aare: स॒ एतक्छरौर मजहादास्तु ठ शरीर मय. 
faa निर्व्वीयं cara BN भ्याद्धीत ॥ ८ ॥ 

तदैव दधौत। न वा ऽपतद देवख वास्तु 
नायज्नियं न शरौर मस्ियत्‌ प्रूजापतेस्तस्माटेव, 
द्धोत परनर्वसखोः पुनराधेय मादधौतति ॥ १० ॥ 

फाल्गुनोष्वम्नौ SATA । णता बा इन्द्र 
नक्तचं यत्‌ फल्गुन्योऽप्यख प्रतिनाम्योऽजुनो हवै 
नामेन्द्रो यदख YET नामाजंन्यो वै नामेताम्ता 
एतत्‌ परोऽ माचक्लते फल्गुन्य इति को BWTAT- 
हति wa नाम ग्रहोतु मिन्द्रो q यजमानस्तर्खं ऽएव 
TATA आधत्त STR ATS दवतेतेनो हा 
तत्सन्द्र Head भवति दएवयोर।दघौत पुरस्तात्‌ 
रुव खो मवल्यत्तरयोरादधीत AAAS हेवा- 
al ssatiaz भवति ॥ ११॥ | 


१६ । शतवथत्राह्मणम्‌ ॥ (पप्र रत्रा, 


ease ऽआआदधोतः saga मे दोये- 
तति तदा SHAR यस्तेन प्रदोयते पर Sala 
दौयते॥ १९॥ 

चिश्राया मम्नी आदधीत | देबाञ्चवा असुरा- 
qa wae: प्स्पृधिरं त्‌ ssw $एवाम 
लाक समासरुचा्चङगदिव मेव ततोऽसुरा रौहिण 
faafea’ विक्छिटऽनेनामं लोकप समागोच्याम 
दति ॥ १३॥ 

Sal ह वा ऽईचाञ्चक । दमं चेद्राऽद्रमे चिन्वते 
तत॒ ua नोऽ$भिभवन्तीति स ब्रह्मणो ब्रुवाण 
UREA! प्रवष्ययाय* ॥ १४ ॥ 

स ata) eae मिमा मप्युपदधा ऽइति 
तथेति ता मपाधन्त तेषा मल्पकादेवाग्निरसज्चित 
आस ॥ १५॥ 

अथ हावाच। श्नन्वा SAE AT TTS AT ममे- 
Sfa ता मभिपया बबह + TAT ATISTAT ate- 
वववशशादाग्भेव्यवशाद मन्वसुरा व्यवशदुः स al 
एवेष्टका ATTA क्त्वा मोवा प्रचिष्छं द ॥ १६ ॥ 

ते € देवाः TAT: | faq वा ऽअभूम य 


# -पुवध्येयाय - इतिग घ। + "ववष्धे-- दति क, ख। 


( १अ्र० ate ) ॥ हितीयक.ग्हम्‌ । १ॐ 


दइ थतः सपत्रानवधिष्रेति तदे faata चिन्रातल* 
चिव ह भवति इत्ति सप्रतान्‌ इत्ति शिषन्त 
aaa य एवं विडांशचिबाया माधत्ते तस्मादेतत्‌ ` 
त्रिय एव aaa सुपत्यस्जिघाधसतौव WT सपलान्‌ 
ata जिगौषते ॥ १७॥ tf 

नाना ह वा ऽएतान्यय शच्राण्यासुः। यथेवासौ 
qa एवं तेषा मेष saga ata qa मादत्त 
तद्मादादिलो नाम यदेषां वीय्य' चत्र AISA ॥१८॥ 

तेष्टदेवा Ha) यानि व॒ तानि श्न्नाण्य- 
भूवम्‌ नवे तानि लज्राणखयभुवच्चिवि तदं नल्षजा्णां 
AMAA AAS सूय्यनल्च ऽपव-खादेष GIT वय्यं 
हेच मादत्त यद्यु AMARA Mal ऽब्ननपराह 
ATT यत्‌ YA: स एतेनव Grea यदेतेषौ नच- 
चणा कामयेत तदुपेत्सन्तस्मादु सुव्यनक्षज ऽएष 
खात्‌ ॥ RE UVR 


॥ इति प्रथमप्रपाठके दितौयं ब्राह्मणम्‌ [१. २] ॥ 


कमणः कालसापलतवात्‌ भाधानस्य aaa > विषत्त-- 
“afaatfaafeat i ‘aa? माहपत्याङवमौधावित्यधः | 


* (चि चात्वर'-ग, घ । + नसत्ाशि'- दति च) 
् 


gc ॥ शतपघथन्राद्यणम्‌ । ( शप्र २बा०) 


अन्निटेवताकत्वादग्निनच्तत्रः उत्तिकाख्यम्‌। यूयते हि- 
““क्ञन्तिकाबश्षत्र मग्निद वतेति x | तसखिनग्निनचतेऽग्याधानं 
सलोम' सदशं, योग्य fafa यावत्‌ ॥ 2 | 

waaay नन्ततरस्य बड्त्वोप्रजोवनेन प्रशंसति- “एक 
fafa afaara: अन्यानि नन्षताखणि' एक-रि-ति-चतुः- 
सष्ाकाधिष्टानान्यल्योयांसि, कछषत्तिकासु षटस्श्याधि्ानयोगात्‌ 
(भूयिष्ठाः बह्तरा; । तत्राद्रीदरौनाम्‌ एकम्‌" अधिष्ठानम्‌, 
पलान्यादौनां दे", ्रण्विन्यादीनां ‘atfw, प॒नवंखादीनां 
'चलत्वारि' । (तत्‌ तस्मात्‌, wat भृवि्ठनक्षत्ाधानात्‌ यज््‌- 
मानोऽपि भूमानं aga भमेवोपगच्छतौ त्यः | २॥ 

नियतदिक्सम्बन्धवगेनेताः प्रसति - “oat eat इति, 
ney प्रायाः fen? सक्ाथात्‌ "न यवन्ते' दचिणत उत्तरतो 
वा वित्तेपवसात्‌ भ चलन्त, किन्तु नियमेन शडप्राय्या भेवो- 
न्ति; अन्यानि तु ‘aaafa’ प्राचोदिग्भागाद्‌ दक्िप्त 
gaat वा विक्तेपवशात्‌ चलन्ति, प्राचौदिग्भागाद्‌ दक्तिएत 


ठत्तरतख नियमेन परिषर्भन्ने। “तत्‌ प्राया faarle | 
निगदसिद्धम्‌ ॥ २॥ 


क्न्तिकाखाधानपत्तं सिथुनव्युषिरेतुलात्रिषेधति- “wa 
यस्मादिति "यस्माद वद्यमाग्दोषोऽस्ति, तस्मात्‌ alaary 
न भ्रादधीतः। कोऽसौ दोषः? त मुपन्यस्यति- "ऋक्षाणां 


ति, wanera माद -- "सपर्ष(नति | “ea नक्तम्‌; 
तद्रूपे णावस्थानात्‌ | इह ऋच'-ण्टेन सप्तषयोऽभिभोयन्ते | “पुर 


[न - [कतक च a EO I A A a I A क्क 9 कक 1 A TCL i TTT AD ara 


=. # > 
# ‘vast aaa यत कत्तिका." — दति So Ae ९.९.२.१। 


(¢me rate) ॥ हितीयकाण्म्‌। १९ 


कला एति # प्रज्ञतिभावो sagt) ‘aera’ विगतर्दिका 
अभवन्‌ । व्युच्चि Rat देथमेदोदयेन खष्टयति- “भमौ हीति। 
‘say खलु ana’ "उत्तरा | श्रादि च दूरेति § 
atfenaa:: दृर्देशे उत्तरदिग्भागे ‘wafer’ 1) एताः 
ataat: पुरः” gaat दिशि। भत णव तासां विभिन्रदेया- 
व्यानेन ¶ एुरुषरसम्मोग विरहात्‌ मियुनव्यहिः। तच्चासमौदीन 
भित्याषह- “सश मिव a तदिति) भतः छत्तिकाखाधानं 
gaafa तहत्‌ मिथुमेन व्यद्धाते, wat न दत्‌” Aare मिथुनेन 
व्यशेम" QM भवानोलखभिप्रेलय तत्र नादधातील्यथैः | ४ ॥ 

अथेतदषं परिदहरन्नाधानपत्त भेव निगमयति - “ar- 
वेति | (तव्‌ उ मा एवः तस्मिन्नपि ana aed | 
Cofmal इयादि, स्पष्टम्‌ ॥ ५॥ 

agar विधाय avafa— “रोहि fafar “are? 
आधानं क्तवान्‌ | “उपस्तन्धाः' प्रतिबष्ठगतयोः | faata- 
रिताः प॒तपौतादिरूपेणेकरूपा श्रविच्छिननप्रवाहाः तस्थुः 
fanaa ae ता 'रोडहिण्यः' खगादिलोकारोह णसाधन- 
मृता ष््ति खिताः pp एतदुपजौवनेन नामनिवेचनं करोति- 
तहा दति ae मन्यत्‌ |i 

रोदिश्याधानं प्रकारान्तरेण wtafa—“Ofear a हेति । 


A I LA मानना मक. 


# पुरर रतये प्राठो दश्यते मूलपुस्तकेषु | 
† Wo g. %. (Ro RA ZA! ‡ द्धि faa — eta a 
$ Ulo Ko ५.३. ६७. | 
¶ ‘aa शवातौवसम्मित्रदेश्रावस्यामेन' — xfa a 
| श्रतिबद्भजातयो-- इतिच ee “स्ितवन्तः'-- दति च्च 
tt (साधम इति" - दति च। 


२० ॥ WATAATSITA ॥ ( शप्र रेत्रार ) 


मनुष्याणं कामं रोहेमेति। < "मनुष्या" (कामः भोग्यवसु- 
विषयः, तलयूर सामथ्यं योग्येन तं mga: | श्य मु 
Safa रोदिण्याधानेन कास्यसानं भोग्वसुलार्तं परण 
सामध्यीयोगात्‌ ‘aay भवस्धितं "यसु य मेव “काम॑ः 
्राप्रुन्‌, “तम्‌ एव पशुषु अवसितं रोहिष्या माधानतः 
्रा्नोति# 1 एत मेव स्वे जना उपजौव्यतेन कामयन्त इति 
भावः WO ॥ 

aearat विधाय प्रष॑सति~ ` coats शति | पुरा 
खलु प्रजापतिः खगरूप † मासाय सगोमूतां ख दृष्ितर मध्या 
गमत्‌ ¢ । “एतदा इति । पतद्‌ ज्ञाता अकायकारिषः 
प्रजादते; fae: BA Fav कथित्‌ Aun gad निमाय 
प्र्तिष्ठन्‌। स वेषुणा तस्य शिरश्चिच्छेद | तच्च मगः 
शरीर भिषुच्छित्रथिरथेत्यतदुभय १ म fra AAR TATA 
arafed सन्दृश्यते । तथा ्ेतरेयकम्‌-- “प्रजापतिर्वे खां 
दु्ितर सम्यध्यायत्‌ १--षत्य॒पकाम्य TT aay hearer” Kare 
नाय wa: प्रतिपादितः TI दशौ अघन्तरप्रसिर्दिरत् a. 
शब्देन aad || । ` Sg द्रत्यादि | ATTA ॥ = 

तदेतच्युगभी षौ धानं निषेधति - * भथ qari) मगः 
Auta न कायैम्‌, भत इतः प्रतिपा्चत इत्ययेः | क्ोऽसी 
हेतु; १ त माद (प्रजापतैरिति | मृगग्यीमरीख्यस्य नत्त वस्य 


[त 


eee जा endl 


—— 


oR रोद्धिण्या ala नाचकतकपनोयेव- दति ते° त्रा" VANE | 


+ (कषणग्डगरूप — इति ष्व, + (नेवोषागमत्‌ — afta %! 
¶ Fo Ate 2% =| 


§ ‘Sa, शरर्श्वेचतदुभयः -श्ति ष्व, 
८ 1 >'- इतिदः, ज) 
८४१५ BHATT 


fo 


(emoxate) ॥ हितौीयकाष्डम्‌ ॥ २१ 


परजापतिर रत्व माह-- ‘aa’ यिन्‌ समये ‘aa प्रजापतिं 
aqneug, # ‘an तेन खदुद्िठगमनरूपेष दोषेण हेतुना 
देवाः भविष्यन्‌", "तत्‌ तदान पतदारुगर्यरूपावयव- 
वयोपेतेन > इषुणा खलु afeac(aeaq ४ “Cary.” ब्रह्मवा- 
fen: | ‘ay च प्रजापतिस्तदानोम 'ततच्छरेरम्‌ व्यकषवान्‌ | भतो 
निरामकलवात fata नक्तत्रामनावद्ितं aint: वार 
शृग्धखानम्‌ । यत एवाकना त्यक्तम्‌, घत एव शरीरं" विशरण- 
शीलम्‌; अतएव च धयचन्चिय यज्नानरम्‌, म हि ane 
agra सश्यदति। तस्मात्‌" तदाकके amg मसते 
आधानं न युक्त fama: ne ॥ 

ci au परिष्रम्‌ प्रागुक्त भेव पत्तं निगमयति- 
Casafa, “देवस्येति | मनुष्येण त्यक्तस्य वास्वादिषूपत्म्‌, 
अयं fe प्रजापरतिर्देवः, तेन UME त्वाभावात्‌ वासवा [द- 
ent दोषो नास्ति; मृगरूपस्य fax महमेव waa 
eq सम्पव्रम्‌, A खलु मानुष (MaTHal भवितु महति) 
तसात TAMA मोक्षदोपष्र इत्ययः 

घुलर्वस्वारःस्य न्तरस्य fara पुनराचव विषयत 
are— 'ुनर्वसोरिति। साहिताना qa पुनवखा- 
निन्नवशादाघानं पुनरघेयम्‌ ६। नशत चतत्‌ नह्य ABH 


[क eae 

# (ल्य गदगरूपरम'- दति च | 

+ fener atte, शाख्यः, तेजन निव्यवयवत्रयोपिता"-- दति 
२० Flo ३. ३, ४, सा० Ale | + “न्किमिन्ति- प्ति षज) 

§ ‹ पुनराधेय माधानप्रतिन्नातस्य — carafe wate seats 
(काण खरौ Be ११. १.- ९५. ) | 


RR ॥ शतपधव्राद्मणम्‌ ॥ ( शप्र Rate ) 
\ 


एनःप्राति रे तैलात्‌ Gata # । तथाच तेत्तिरौयक्ते we 
मान्नातम्‌-- “स garaicia मादधीत, gatad षाम 
वसूपावत्तते'"-षति † | १० ॥ | 

“फर्गुनोष्वग्नी एति पूर्वोत्तरफस्गुन्याख्ययोमक्ष तयोः 
प्रत्येक मधिष्ठानहित्वयोगात्‌ fear फरगुनेनामोपजी वनेन 
प्रशंसति-- “aat atsfas कथ मस्य नत्तत्रस्येन््रसम्बन्ध waa 
ate - ““भप्यस्येति | ‘oe’ इन्द्र प्रतिनिधिमुताः फरुन्धः 
सम्भाव्यते । (सपि सश्चावनायेः। प्रतिनिधित्वं च समान- 
शब्दाभिधेयलादिव्याह - “भजनो Bia) “ara शतिः 
हि इन्द्रस्य wwe नाम; भत एव Uy ana पाण्डमध्यभे 
प्रठत्तिः। श्रजुनफष्गुनणब्दौ च पर्यायौ ; जनः फल्गुनः 
पाथ इति समानार्थपरिगणनात्‌। “watt? एव “एताः, 
पारोच्येण HET तिः उच्यन्ते। न्मु किं पारोच्येणे्यत 
भाद-- “कोऽषंतोति। भतः फरदगुनो शब्दस्य परम्पररयेन्द्रोप- 
लच कत्वात्‌ aaa नक्तम्‌ । “इन्द्रो वा इत्यादि, स्य्टम्‌ , 
फरगुनोषु ytaw waite हित माधानं प्र्॑सति- 
“पृषयोरिव्यादिना क । पुरस्तात्‌ क्रतुरिति। 73 feat 
गाभिनि कालेऽनिष्टोमादिलक्त णः ‘aq,’ ata’ सिद्यतीत्यथः । 
‘mag fae) उक्तार्धम्‌ gu ११॥ 


— 


* ‘Waray, —afa का० Ble Ho ४. ११.५। 

† Wo Fe १.१. ९, ३। 

iat, फकुन्योरमि मादधौत"--द्यादि, “उत्तरयोः पफष्णुन्धो- 
रमि माद्घौत-द्याटि च ते" Ale १.१. २. ४। 

9! छतिकारोह्दिणेच्टगशिरःफल्युगोष"-- इति का०श्रौ ° ङू० ४.७, २। 


( श्र Rate) ॥ हितोयकार्हम्‌। २१ 


इस्तेऽनोत्यादि । निगदसिहम्‌। खहस्तेन aq’ खलु 
दानम्‌, त्द्‌ एव “age भनुष्टागेन समीचौनम्‌। भतो 
FIAT भन्याधानात्‌ परकर्तुक wea दानं प्रप्नोतोति 
तात्पयांधः % ॥ eR ॥ 

“चिश्राया मित्यादि। "माररंक्ताद्यक्ररिति, भ्रारोदे 
fast aaa sau: wa मिति "दस शब्देन WTS Ty 
योलोको fafee:, तं fafuae— “fea मेवेति! ‘aay 
भरनन्तरम्‌ असुराः 'रोहिण fafa’ एतन्रामकं रोस्णसाधनम्‌ 
भमिं “चिक्ये' । व्यत्धयेन कवचनम्‌, † "चिक्र" वि तवन्तः | 
“waters | स्मष्टम्‌ nee | 

“Sat हेति। “sa चेत्यारि। यम्‌ ‘say’ अरि 
वयं षेष्यामः, म मेव चेदसुरः भि चिन्वौरन्‌, ‘aa’ तस्मात 
स्व साषनात्‌ नः श्रस्मान्‌ श्रभिभव.न्तः सुराः शअभिमवितं 
समथां wafer) द्रति" विचार “स दन्द्रः व्राह्मणः war 
WHUEA Fara एव एका fava? ‘aay wear ‘cara 
जगाम, es 

स इोवाचेति। गत्वा च तान भर्रान्‌ (उवाचः। 
Wey प्रपि ‘sma’ इष्टकां भवदीयेऽग्ने Suey’ उपधानं 
करवाणि तिः (तथा efa तरनुन्नातः, ‘ata’ teat तव 
 भरधत्त। भन्यदौये चयने अन्यदौये्टकोपधाम ames 
मिल्येतस्मात भसकाद्व Waa & तेषाम्‌' असुराणाम्‌ अनन 
waa चितो विकल्पो gaan ey | 


ne, 


armen - ~ =-= ee 


^ “RST लाभकामस्य"- दति का० श्रौ Ee ४.७.३। 
1 पाण ख० १,४.६। t भरतौ भ्र यथोचितात'- cary २. ट, 2B | 


ee ee ee. ee ee ey 


aa ॥ WATAA MIA । ( Wo रेत्रा* ) 


"अथ ङ्ोवाचेति। “wal arate स एव AM UST 
qe, तासु “SAT | ‘gq असन्‌ चितप्रदेणे ‘ar 
aa cea, (ताम्‌ः “Meter Cy aaaia मभिप्राप्व 
तामं श्टकाम्‌ पःवदबद # खद्ययाम, तस्मात सामादचारणष 
feag: | “ag उद्यमने" - द्र नै ura) ‘ae’ चेटका 
fear: सकाशा्चालितायां सत्या, स प्रमि" च्यवश्श्याद थ 
विश्न qua) तदनन्तरं aac “TET ¶ 'व्यवशैद्‌ "ई 
व्यववन्नाः ¶ शिथिला बभूवः | सता cafe स्मम्‌ । “श्रौवा 
इ्ति। भस्रसम्बधिनोः । १९॥ 

“ag टेवा इति । विचाख्येरका। अद्या एषं faa- 
सेतुष्वात्‌ ‘fear नाम सम्पन्न मित्यथः । “fad हेत्यादि निगदं 
सिषम्‌ 1 “तस्मादेतदित्यादि | यश्ादुहणरौलयां विता 
नश्चतस्य शतद्ननपाधनत्वम्‌, "तस्मात्‌ aaa “afar एव 
एतत्‌ waa (‘stay ) कुर्यत्‌ || तक्र कारण ATE — 
"जिघांसतीति । “एषः खलु सव्यः बन्धान्‌ गदन्‌ 
‘Goatata’ इन्त मिच्छति ‘xa’, तथा ‘fa जिगोष ॐ ‘sa’ विजतु 
मिच्छतीव। तस्माच्छतुहननकामस्य चत्रियस्यवतत्रचतम्‌, 
MATT: He ॥ १० ॥ 


+} (आवद दति, शृ ति च द-पठै, मतान्तरे.प्ति 
ey घातुरन््यस्थपूर्वोऽपि | + ‘gqarate — ita | 

§-¶ यवसेटः'- दति च । यवश्र्राः ` ata द, ज। 

| “स चिचाया मनि मादधौत- cafe त त्रा०१.९.२.९६। 

ee “Paarat चशियस्य"- दति ate ate ख" ४.७. 8 । 


( १अ० रद्रा° ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ २५ 


सूयेणापषतवोयांरि कत्तिकादिमक्षत्राणयनादटत्य तेजखिनि 
सर्यासमके aaa उद्यति सति aaa काये भिव्याह--^नाना 
हवादइति। पुरा खलु क्षत्तिकादिनक्षतरमण्डलानि सुयमणर्डल- 
वत्‌ तेज खिन्येव बभुवुः । “एषः' खलु ‘qa ‘saq ad 
तेजः सामथ्यं च उदय माघ्रुवन्‌ "एवः तेषांः ‘ata अदत्त 
सौक्षतवान्‌। तस्मात्‌ भादानात्‌ भादित्यःः इति 
उचते ॥ १८ ॥ 

aaaminad निवक्ति- “A हेति ‘atf खलु पुरा 
ate ‘sua, (तानि' set सूर्येण चत्रगुणस्यापष्त- 
त्वात्‌, न विद्यते चत्र मैषा fafa amar नक्षत्राणि सम्मत्रा- 
aaa) यस्मादेवं कत्तिकादोन्यपष्तवीर्याणि, ‘aay’ 
एव कारणात्‌ सुयाकके ‘aa तेजखिनि न्ते भ्राधानं स्यात्‌ #। 
तत्र हेतु माह -- “aa हौति। हिः "यख्ात्‌ "एषः? aa: 
‘ani’ नन्तत्राणां वीर्यादिकम्‌ “wen, तस्मात्‌ sla तसिः 
ama युज्यत इत्यर्थः। यदि च यजमानः aM 
नक्तत्रकामः स्यात्‌, तदानो मपि सुयाकक भेव AA मुप 
ददीतत्याह-- “यता इति। (अनपरादम्‌'- दति इतु- 
गर्म विरेषणम्‌ । यदस्तेजो वियोगलच्णएापराधरहितम्‌, अतस्तदेव 
सूयासकं Aaa कामयेतेत्ययंः | तेन क्त्ख्रनकत्तताणां प्राप्ति 
"माइ --“स एतनेबेति | “एतेनेव' सूर्यणोद्यता पयकालातलना 


+ सूर्यो age aera यस्य सोऽयं सयेमन्तच्रः; खया - 

i ® £ e 

पेसिते णव कार्ते आदधीत, न नक्तन्नोपल्तिते cay, । ` कथं तत्‌ श्यकाल 
लच्तयति ९ उदगयनम्‌" - द याद्यादेद हरिखामो | 


२९ | शतपधन्राहमणम्‌ | ( शप्र RAT ) 


छतस्ननत्ततेऽप्याधानफल सुपगच्छेत्‌ | “तस्मात्‌ सु्यासके 
एव॒ ama उद्यति सति भधानं स्यात्‌) न॒ सता 
वित्यधे; # 1 १९ ॥ २॥ 
इति slataurafatfad माधवोये बेदाधेप्रकापे 
माध्यन्दिनिशतपथव्राद्मणभाष्य 
दितोयकाण्डे प्रथमाध्याये feats त्राय णम्‌ । 


१ „^ न 


ee ~~ क~न --~ ~ ` _ ~ ag a --~=- ~ ---~----~--- 


ee 
# (१) “oa, afta, ° ° °) (2) प्रजापते सोद्हिणी ०० °। 
३) सोमस्येन्वका [ षटगशिराः । ° ° ° । (8) wae बाद | यद्रा] 
foo, (५) रहिये पुनवेस्‌ ००० (६) ृद्दस्यते fas, [ पुष्यः | 
०००। (७) सर्पाणा ARAN ° ° °। (c) पिल्णं मघाः oc?! 
(£ ) अयेमणः पूव पफल्हुनौ ° ° °) (९० ) भगस्योत्तरे ° ° °। 
( १९ ) देवस्य सवितुददेूः ° ° ° । ८१२ ) carey व्विचा ° ° °! (९३) ATT 
निषा [ खातो | ° ° °। (१४) दन्द्राभ्ियोविग्राखे ° ° °। (१५) faa 
errata, ° ००। ८ © इन्द्रस्य रोष्िणौ [चेष्टा] ° ° ° । (१७) faa 
मूलवद्दिणौ ° ° ०। (१२) aut पूर्गाघाएा; ° ° ° । (९६) विधां देवाना 
मत्तरा; ° ° ° । (२०) विषौ; Ar [ वणा । ° ° ° | (२९) वसूरा 
असिः [ धनिष्ठाः | ०० ०। (२२) अरस्य प्रातयिषक्‌ ०००। 
( २३ ) जस्ये कपदः ya प्रोषटपदा; ° ° | ( २४ ) अद बुधियस्योत्तरे 
soo) (२५) पूष्णो रेवतौ ०० ०। (२६) यख्विनोरश्वयुजौ ° ° ०। 
( २७ ) यमस्यापभर्णो, ° ° ० I "दूति Fo Me १,५.१९ We | ततो- 
(मरे २अ०- (RS) | 'जमिलित्राम नच्च सुप्ररिष्टदषाणना मधस्त च्छो 
me cate उत्तसाषाएनच्चस्य यञ्चतुधे; पादः, सरवणनच चस्य 
q य. पयसः UTS, तदुभयं मिलिता नन्त व्रसन्धिरूप afatacre fata- 
aqar— रति च तत्त सा०। अत च “कत्तिका; प्रथमं fama 
उत्तमम्‌, तानि (3-88) aqaqatta ; अनुराधा; प्रधन मपभरणे- 


(ome gate) ॥ दितौयकास्डम्‌ ॥ २७ 
( श्रध ठतोयं ब्राह्मणम्‌, ) 

व्वसन्तो UA AA: #। ते देवा तवः शर- 
हेमन्तः fafuca पितरो य एवापृयतेऽहमासः स 
देवा योऽपत्चीयते a पितरोऽहरेव देवा रात्रि 
पितरः Gace: पूर्व्वाह्नो देवा अपराह्लः पितरः ne 

तेवा sua swaa: | eat: पितरः स यो इवं 
व्विद्वान्‌ देवा; पितर इति हयल्या हास देवा 
देवद्धयं गच्छन्त्या पितरः पिदढहय मवन्ति हनं देवा 
देवद्भयेऽबन्ति पितरः पिद्ये य एवं व्विडान्‌ देवाः 
प्रतिर इति हयति ॥ २॥ 

स यक्नोदडङ्गवत्तते | दैवेषु तहं भवति देवां 
maine यन्न दच्चिणावर्तते frag afe 
मवति fir लद्छभिगोपायति ॥ ३ ॥ 

स यत्रोदडडावत्तते$। AWA ऽआदधौतापहत- 


ng eR ज कक क ~ ------~----~-- -- = A A IO A PIES ~~ ~ 


रुत्तमम्‌, तानि (wR) यमनच्तचाणि। यानि देवनच्तत्राणि, तानि 
रच्तिरीन परियन्ति ; यानि यमनचत्राणि, MIA | ०००। यान्येव 
देवनच्तचाणि, तेष Fila यत्कारौ स्यात्‌ ; प्रणयाद्‌ ख कुरुते" दति a 
qT a तत उत्तरम्‌ | # Saty—xfa ग, 7 
†, § द इावत्तते- षति क | "द गावत्ततै षति ग, घ। 
{ भवनि--द्तित् Zul Slo-Fat | 


RG ॥ WATIATH AT I (We ३व्राः ) 


पाप्मानो ठेवा अप ATA हतेऽमृता eat 
नामुतलद्याशासि सव्वं मायुरेति Teeter 
यत्र॒ दच्विणावत्तते यसतद्याधत्तेनपहतपाप्रानः 
पितरो न॒ पाप्मान aged म्या; पितरः पुरा 
sig मियते यसतदयाधत्ते ॥ ४ ॥ 

रह्मैव व्वसन्तः। AA Alea farsa व्वर्षा- 
AGN ATAU व्वसन्त ऽअआद्घोत ब्रह्म डि व्यसन्त- 
स्तस्मात्‌ चवियो गर्म आदधीत चन्र हि चौष्म- 
wae ववर्षास्वादधौत व्व वव षाः ॥ ५॥ 

सयः कामयेत agaiaal a मिति त्रसन्ते 
स आदधीत ag वै व्वसन्ती ब्रह्मवच्चसौ हेव 
भवति ॥ ६॥ 

खथयः कामयेत | क्च श्रिया THAT ST मिति 
Ha स आदधीत चनं sata: चच हेव श्रिया 
यशसा मवति ॥ ७॥ 

अथ यः कामयेत। बहुः प्रजया पशभिः 
at मिति व्वर्षास्ु स ada fas वेव्वषां अत्र 
विशो बहव प्रजया पुशुभिभंवति य णवं व्विडान्‌ 
तघास्वाचत्त We il 


( (Mo रेव्रा° ) ॥ दितौ य कार्डम्‌ ॥ ~~ ६ 


ते AT SUA SHAT | उभय ऽएवाप्डतपाग्रानः 
aa एवैषां पाप्रनोऽपहन्तोदात्ने वेषा मुभयेषां पाप्‌- 
मान मपन्ति AMAIA कदा च यन्न ऽउपनमे- 
द्थाग्नो ऽअआदधौत waa सुपासौत को ह मनु- 
प्यख वो व्वेद्‌ ॥ € ॥ २॥ ` 
॥ रति प्रथमप्रपाठके ठतौयं ब्राह्मणम्‌ [2.3] ॥ 


अधाधानस्य वसन्तादुतुविध्यधं waretat देवपित्ामना 
aut विभाग are— “वसन्त इत्यादिना । वसन्ताय॒तुसमये 
देवानां सुयदशेनादहर्मवतौति तेषां तादात्म्यम्‌; शरदादौनां 
तहेलत्तणात्‌ पिठर॑पत्वम्‌ । “a एवापूयत?- त्यादि, निगद- 
सिम्‌ ॥ १ ॥ । | 

“@ वा एत ऋतव इति। “aa हेवं विदानित्यादि। 
एव wat देवत्वं पितं च “विदान्‌ तान्‌ waq देवाः 
पितरः रतिः ह्यतिः व्यवदरदिव्यथः। तस्य फ़ल are— 
“ar erafa स्यः भ्राद्वातुः ‘Gaga Sarat प्रति देवा 
भरागच्छन्ति, तधा *पिढह्ृयै' tag area प्रति पितरोऽप्या- 
गच्छन्ति waa ते खसरम्बदे कमणि "एनम्‌" भ्राद्वाता- 
रम्‌ ‘maf’ इत्यथः २ ॥ 

` भाधानस्योद्‌गयनं कालं विधिल्मुहंयोरप्यनयोर्देवपिट- 
सम्बन्ध क्रमेणाह-- “स यतेति। सः" सूर्या यस्मिन्‌ ara 
दचिशगोलादुत्तरगोलं प्रति उदड्‌' uganda, ‘afe’ तदा, 
तकिन्‌ समये मेरोरुधरिभागीऽवखितानां देवानां स दु 


३८ | शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (पप्र BAT ) 


मो चरो भवतीति तैष उदङ Faw’ प्रकाशो भवतोति । अध 
aa यस्मिन्‌ काकले पुनरुत्तरगोलाद्‌ दतचिणगोलं पयौवत्तेते 
तदा दक्तिणदिगवस्यितस्य प्रकाशः, स तु aq "पिष्‌ 
भवति।॥२३॥ 

एव सुत्तरायणे दक्षिणायने च देवपिठसम्बन्य म भिधाय, 
amwe साधान ममि तत्नैव कार्यं मिति विधत्ते —“@ यतेति। 
CHagaurara इति | देवानां पापरादहदित्यात्‌ मरणधमराहि- 
ana तत्सम्बग्िन्ययनेऽ्याधानकारिपोऽपि तदुभयं fear: 
ar | द ्षिणायमे आधातुरुकवैपरोत्य माह-- अथ यतेति ॥४॥ 

एव सुदगयनं विधाय तबरापि ्रह्म्त्रादिवर्णनुसारेण 
ऋतुव्यवस्धां करोति “AWA बसन्त SALSA | वसन्लाद्या 
ऋतवः जात्या ब्रह्मच्तत्राद्यामकाः अतस्तेषां क्रमेण तत्तज्नात्या 
धानकालत्म्‌ HUY 

oq निलपकत्त मभिधाय काम्यपक्त माद-- “सय fa | 
"व्रह्मवर्दसी Safa | त्राह्मणजात्यातके वसन्ते आधानात्‌ 
afaaterta ब्राह्मणतेजस्सम्पत्रो भवतीत्यधः। एव AAT 
तापि योज्यम्‌ ॥ € ॥ 

Cay यः कामयेतेति। “ad ियेति। चतियज्ञाते 
रपि ‘fear सम्पदा कीया च क्षत्रामक्षः स्यामिति कामय- 
मानस्य AUS: MA आआघानकाल TAT ॥ ७ ॥ 


— 


१ 1 १. रिसं 


„ (वसन्तो जा्ण-व्रह्मवचंसकामयोः, Aa, चतिय-खौकामयोः 
वष; ग्रजापश्रकाम-ेश्यरयल्लताम्‌"- दति का० श्रौ He ४. ७, ५ 
(( € स 
९, ७। शिशिर, सावेवणिकः-- दति च शाखान्तसम्‌ | 


(He Bate ) ॥ दितमेयकार्डरम ॥ २१ 


“qa यः कामयेतति। बह्प्रजापखादिसम्हिकामस्य 
वेश्यस्यापि तत्फलप्राप्तये वषांखाधानं सम्पदयत द्व्यर्थः ॥ र ॥ 

ua मयनविद्धेष aqfany चाभिधाय पत्तन्तरं च वकर 
सर्वेषा मप्यृतूनां पापसम्बन्धराददित्य are — “a at ua sfa | 
"उभय एवेति। देवपिदठसस्बन्धितया feat ufaarfear 
aaa: | woreda कार माह — “सूर्यं एवेति । यस्मा 
देव सवःप्युतवः पापराहिल्येन ger, "तस्मात्‌" यस्मिन्‌ कस्मि 
शितो सोमयाग मभिगच्छेत्‌, “अथः अनन्तर भेव अग्या- 
धानं कुयात्‌ ; “A wise सुपातीतेति | श्व; करवाणि इत्येवं 
कालान्तरप्रतोत्ता न कुयात्‌ | Aa sq माह- “at Wa 
‘aqua शवः श्रवःकालसम्बन्धि जोवनं a’ नाम ‘ae’ 
जानौयात्‌ ९ आयुषोऽखिरत्वादित्यथः॥ € ॥ २॥ 


दति योसायणाचायविरचिते माधवीये वेदा्थप्रकाओे 
माध्यन्दिनिशतपथन्राद्यणभाष्ये 
दितोयक।ण्ड प्रघमाध्याये ठतोयं ब्राह्न षम्‌ tt 


( श्रय चतुथं ब्राह्मणम्‌. ) 


यद्हरख श्दोऽन्याधेयद्‌ स्यात्‌ । festarait- 
Aaa इ वे ठेवा मनुष्याजानन्ति तेऽद्ेतच्छ- 


२२ ॥ ATTA TT ॥ (^ e@He sale ,/ 


ऽगन्याधेयं fazease fava ठेवा गृहानागच्छन्ति 
तेऽस्य गडेषपवसन्ति सं उपवसथः ॥ १ ॥ 

तन्नवेश्वानवक्गश्रं यो मनुष्येष्वनश्रत्सम yal 
{श्रीयादथ किम यो staan gatsatara 
aang दितैवाभ्रीयात्तदपिग काम मेव नक्त मश्रोयात्ना 
ह्यनाडितामेव्वतचयांस्ति मानुषो gaa तावद्भवति 
याव नाहितानिनिस्तस्माहपि काम मेव नक्त TAT 
यात्‌ ॥ २॥ 

तद्रेक्षेऽज मप्व्वघ्रन्ति। अआम्नेयोऽजोऽग्नरव 
सर्व्वत्वायेति च्वदन्तस्द्‌ तथा न कुर्यादायखाजः 
खादग्नौध ऽणवेनं प्रातद यात्तनव त॒ ATA माप्रोति 
तस्माद्‌ तन्नाद्रियेत ‡॥२॥ 

अथ aaa मोदनं पचन्ति | छन्दाएखनन 
Anta इति यधा घेन Aleta खन्तखन्त्छात्तत्‌ 
सहितं ada aalea मेतदिति ब्वदन्तस्दु तधा 
कुर्यादयदा SAA ब्राह्मणाः कुल व्व सम्लय लिजश्चा- 


# qa’ tla क, ख, F | 
t तदपि'-- दूति च डा०-वेवर. टश, ।` 
‡ तं नाननियेत"- इति ख, डा०-वेबरेण च द 


(emo sme) ॥ हितीकक,र्डम्‌ ॥ २९ 
afaag aaa तं काम माप्रोति तस्मादु त्रा 
faa *॥ ४ ॥ 

तख सर्पिरासेचनं छल्वा । सपि रासिच्याश्व- 
aifaa: समिधो छ्ठमेनान्ज्य समिदतीभिषुत- 
व्तौभिहृम्मिरिभ्वादधति भशमोगभं मेतदप्रुम इति 
AT स यः TAMA मभ्यादध्यात्‌ सहत 
काम माप्नुयात्‌ तन्म्ादु्‌ तत्नाद्रियेत + ॥५॥ 

तदु होवाच WWI {। यथावा ऽअन्यत्‌- 
करष्यग्त्सोऽन्यत्‌ कुर्यायथान्य॒ब दिष्यन्द्छोऽन्यइदद्यु- 
यान्येन पथेष्यन्त्मोऽन्येन प्रतिपद्योतेवै तद्य एतं चातु- 
aay मोदनं पचेद्पराहिरेव सैति न fe तद्ब- 
काल्पते यस्मिन्नरनाहचा वा साल्रावा AAA AT 
समिधं बाभ्यादध्यादाहतिं वा जुहयाण्त्त दच्तिणा 
वा हरेयुरनु षा गमवेवु्दचिगा वा Way हरन्य- 
न्वाहायपचनो भविष्यतीत्यनु वा गमयन्ति ॥ ६ ॥ 

अथ sata जायति देवाः¶। त|हेवानैबेतद्पा- 


#, ‡ “तं नाद्रियेत'-- cag, डा०-वेवरण च Zz; | 
+ "सपि दनिष्व दष्टो ३८। § anazay— दति क, डः । 
¶ देवाः-द्तिग, घ, | ‘atl er इतिक, डः । 


५ 


२४ ॥ TAIT ॥ ( ११० एत्र ) 


वन्ते स सदेवतरः*, खान्ततरसप्खितरोऽग्नो 
उपाधत्त तष्पि काम मेव खध्यान्नो PACA A त- 
agatha मानुषो देवेष तावद्‌ भवति यावदनाहि- 
ताम्निस्तश्यादपि काम मेव खप्यात्‌ ॥ ७ ॥ 

तरेकेऽनु दिते मथित्वा त मटिते प्राञ्च सद- 
रन्ति तद्‌ aga SUIT परिण््लोमः प्राणोदानया 
मनसश्च व्वाचश्च vata ऽइति व्वदन्तस्तदु तया न्‌ 
ुर्यादुभौ tara तथानुदित safeat भवतो- 
safea fe afar a मुदिते प्राल्च मुहरन्ति स 
य॒ उदित ऽभाहंवनौयं मन्त्‌ स॒ इ तत्पर्याप्र- 
यात्‌ uci 

व्यैः टेवाः {| अनपषतपाप्रान पितरो 

पापान मपहते मर्याः पितरः पुरा युपो faat 
योऽनदिते मन्यल्यपहतपाष््रानो देवा अप पाप्रानरः 
easaat देवा नारुतत्वद्या शास्ति सव्व मायुरेति 
Near: थियं गच्छति यशो दैवा यभो F भवति य 
` एवं व्विदानुदिते मन्यति ॥ < ॥ 


~ विक 


# “सदेवतरः"-- शति ग, च | † `मचित्ा'- दति ग, घ। 
+ ष्देवाः'- दति ग, घ। 


(emo vate) ॥ दितौयकाग्डम्‌ ॥ १५ 

तदाह: । यत्नऽ्चान, VTA न यज्ुषामनि- 
राधौयतेऽय केनाधोयत safe ब्रह्मणो व ल AG: 
याघौयते व्व ग्वे AQ तस्ये ala: Aa मेव ब्रह्मता 
वा ऽएताः qa मेष व्याषृतयो भवन्ति aca 
सल्येनवाधौयते ॥ Ve 

भूरिति वं प्रजापतिः। इमा + मजनयत सुव 
इत्यन्त रिक्ष सखरिति fea मेतावद्ा ऽइद सव्व 
यावदिमे लोकाः सव्व णवाधौयते ॥ ११॥ 

भरिति वे प्रजापतिः ब्ह्याजनयत भूव 
दृति aac खरिति faa मेतष्वदा ऽइद! सव्व 
यावद्‌ AB AA विट्‌ सव्वणबाधोयतं ॥ ez I 

भरिति वै प्रलाप्तिः। wat मजनयत 
भव दति प्रजा खरिति पशुनेतावदा ऽदद्‌ध४ सव्व 
यावद्‌ त्मा प्रजा पशवः सव्व णेवाधौयते ॥ १३॥ 

सवे ua इति। एता$वतेव गाहप माद्‌- 
 धाल्यय यत्सर्व TAR नाहवनीय मादध्याद्‌ दं 


# प्रजापति | frar— cia a, ङ । 
+ प्रजापति । ब्रह्मा- षति क, छ । 
‡ श्रजापति। राल्मान'-दतिक, ङ; § श्ये, ता प्ति 


२९ | । श्रतपथत्राद्मणएम्‌ ॥ (प्रण छत्रा" ) 
saat परिशिनष्टि तेनो ऽएतान्यथातयामानि 
न्ति तेः समैः पञ्चभिराहवनोय मादधातिभभव 
afifa तान्यष्टावक्लराणि aac $च्ाच्तरा a 
गाय Way Ae qaaaq मेतच्छन्दसा- 
धत्ते ॥ 78 ll 
Saree वा ऽअम्नो ऽआधाखमानान्‌ | तान+ 
सुररक्षसानि ररचनाम्निजरिष्यती नाम्नो भराधा- 
qa safa aaeta सतश्याद्रचाएसि ॥ १५ ॥ 
ननो देवा एतं BA ददृशुः | HEMT त्‌ पुर 
स्ताद्टधंस्तव्याभय ऽना निवातेऽग्निरजायत त्मा 
दानाम मग्िष्यरव्यात्तदए्व aaa Fal स 
वोपतिष्ठते aa मेवेतदुच्छयति AAAs SATS 
{निरामे गरनि्जायत ॥ १९ ॥ 
स वे uae खात्‌। स द्ापरिमितं ala 
मयिबडत यद्‌ पव्ववराहन्‌ विन्देदपि यएव wat 
ease न बिन्देदप्यनङानेव, ATT दयो वानडह) 


बस्धः ॥ १ ॥ 


~~ क — 


nl or री ~= — ` 


[कन्य ० en —————— 


# HAT! स्तान-- दूति क, डः | 


† ददट्शु। येदखं-दतिक,ड' aaa ita ङ | 


(ome शत्रा) ॥ ह्ितीयकाण्डम्‌ ॥ २७ 
तं यव urge इरन्ति।. तत्पुरस्ताट्ष्व' नयन्ति 
ततपुरस्तादेडेतत्नाषटा रक्षाएखप्वरे्धाभये नाने 
हरन्ति ॥ १८ ॥ 
तं > तवैव हरेयुः | यथेन ^ मेष प्रत्यङ्‌ङ्पा चरे- 
देष व यज्ञो यदग्निः vee ead यज्ञः प्रविशति तं 
fay यन्न उपनमत्यथ यस्मरात्मराडः भवति WIE 
Sarma भवन्त स यो Sa तच्नानुव्याहरे- 
AUS AAS ASAI इ यत्तथेव खात्‌ ॥ १८॥ 
i = - ~ + > > ~ 
wT vs aM +) AL a § तथव्‌ हर्यु- 
6 > ~ A A_ 7 ~ ^ 
यघेन मेष प्रल्यडङपा चरेत्प्र्यङः वन प्राणः प्र।व- 
शत्य यस्मात्‌ पराङ्‌ भति पराङ्‌ हेवास्मात्‌ प्राणो 
भवति सयो हैनं तच्नानुव्याहरेत्‌ परराङ्द्मात्‌ 
प्रायोऽभृदितौप्वरो ह यत्‌ तदेव स्यात्‌ ॥ Re ॥ 
॥ 9 च 1 $ ५ A A ~ 
ai वरे यन्नो योऽयं waa | यं at aaa इरयु 
0A ~ ~ ce AN $ ~ ~ 
येन मेष प्रयङ्ङपा चरेतप्रल्यडः हवेनं यन्नः प्रवि 


mn ~~~ “~ 


# रेयु | aaa — दति ख, ङ । 
† श्राणः"-- efa 7, च।, 

‡ प्राण । wh इ क, ड | 

§ भ" इति च दृष्टो डा०-वेबरेग) 


4 


शट ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ । ( श्प्र* ४बा०) 
शति तं fan यन्न उपन्‌मत्यध यमात्‌ पराङः भवति 
पराङ्‌ FUME यज्ञो भवति स यो Ya तत्रानुव्या- 
हरेत्पराङ्च्माद्‌ यन्नोऽभुद्तीष्वरो इ यत्‌ तथेव 
खात्‌ ॥ २१॥ 

एष उवै प्राणः। Aw वै + तथेव रयु 
dda मेष प्र्यङ्ङ्पाचरेत्मलयङ छेवेनं प्राणः प्रवि- 
HOT यस्मात्‌ प्राङ्‌ भवति पराः हेवास्मान्‌ AT AT 
भवति स यौ हनं तत्रानुव्याहरेत्यराङ्सत्‌ प्राणो 
ऽमृदितीष्वरो ¥ यत्‌ तथैव स्यात्तस्माद्‌ तथेव 
हरेयुः ॥ २२ ॥ ' 

Tava माक्रमयति। त AMAA प्राञ्च सुन्न 
यति तं पनराष््ततति त qesd प्रमुञ्चति ate 
वा ऽअप्रवो नेदसादिदं पराग्बौय्य मसदिति तसमात्‌ 
पुनरावन्तयति ॥ २३॥ 

त म्व पद्‌ ऽमाधत्ते । व्वौय्यं वा sual 
qa ऽएवेन मेतदा धत्ते तस्माद्वद पद्‌ SAT 
AT ॥ २8 Il 


#+ प्राण । स्त''- दरति क, ङ ; प्राणः । ते- दति ग, घ। 


yee. apoemee. 


† कै xfa weet डा° Fata 


( (Ms Bate ) ॥ दितोयकार्डम्‌ ॥ ३५ 

सव तृष्णौ मेवाय ऽउप्स्यशति । भधादाच्छलय- 
धोपरस्पृशति wa: खरिद्येव ठतीप्रेनादधाति 
जरयो वा ऽइमे लोकाम्तदिमान तल्लञाकाना A eT 
तन्न्वकम्‌ # ॥ ९५ ॥ 

wad हितोयम्‌ । तृष्णौ aaa ऽउपस्पशलयधो- 
यक्छति भुभुवः खरिल्येव दितीयेनादधात्तियो वा 
अद्या मप्रतिष्ठिनो भार मदति नन शक्रोय- 
यन्तु AS FAS गृणाति ॥ २६ ॥ 

स य॒न्नुणो ania) तदद्यां प्रतिष्ठ।यां 
प्रतितिष्ठन्ति disat प्रतिष्ठित भाधन्त तथा न 
व्यथते तदु हेतत्पञ्चेव दृभ्धिर $ऽश्रासुरिः atfyat- 
धुकिः सव्वं वा ऽअन्य द्यसित मिव प्रयमेनेवोदाद्या- 
ale भूम॒वः खरिति तदेषानियसित मिल्यतो 
यतमधा कामयेत तथा कुर्यात्‌ ॥ २७॥ 

अथ पुरस्तात्मरौल्य। पूर्व्वा मल्मरकान। 
मभिपदय जपति दयौरिव war पथिवीव व्वरिम्पोति 
यथासौ Maw नचतेरेवं वहर्मयास faadacre 
यदाह alta wafa पथिवीव व्वरिम्योति यथेयं 


* तन्वेकम्‌'-श्तिक,ङ; तंन्वेकम्‌--दलिख। 


४० ॥ भतपथब्राद्मणम्‌ ॥ (शप्र gate ) 
पथिव्यर्यवम्‌रुभयास सिद्यवतदाह agi पृथिवि 
दबयजनि पष्ट ऽङ्‌ चस यनं us sarees गिनि 
मन्नाद मत्राद्यायष्द्व ऽद्य 1दोऽग्निरन्नादा भूयास 
मिल्यवेतदाह ATMA स यदि कामयेत जपः 
aga) कामचरैतापि नाद्रियेत ॥ Re ॥ 
अध सपराक्ा क र्मिरुपतिषटते। ata Tl 
पभ्रौरक्रमौदसदन्य्रातर पुरः TI fant च Waa | 
अन्तश्चरति Tae प्राणादपानतौ। Aaa 
feqi दिवम्‌  fACWaTA {व्विराजलि ARIAT ` 
Daz, प्रति वस्तोरह दामिरिति तयद्वादयात 
सम्नारैव्वा नक्तचेव्वऽतुभिव्वाधानन alata भवति 
azateaa सव्व ald मवति तस्मात्‌ BIT 
ऋग्भिरुप्रतिषटटत ॥ २८ ॥ 
are: | नस.राज्ञा कऋग्भिपतिषटतेनोयं 
> प्रथिवी सपरान्नो स यदवाद्या मावत तत्‌ 
ata कामानाप्रोति Tas सपरान्नत ङग्भि- 
ङ्पतष्टेतेति ॥ २ ॥ ५॥ 
॥ इति प्रथमप्रपाठके चतु A ह्यम्‌ | १, ४, | ॥ 


[ 


+ 'सपैरान्ना-श्तिड,) रष {मिहोत्तरत्रापि सवच} परः दूति क,ख 


( emo Bate ) ॥ ितौयकाण्डम्‌ ॥ ४१ 


श्रग्यापेयदिवसात्‌ पूर्वस्मिन्‌ उपवसधदिवसे कर्तव्यं aa 
qufenfa— “यदहरस्येति। दिवेव'-शयेवकारेण राता- 
बशनं व्यावत्तेते। “मनोह वै देवाः" -दलयादि दभपू्मासिक- 
प्रस्तावे प्रागेव व्याख्यातम्‌ #॥ १॥ 

दिवेव भोजनं न रात्राविति प्रतिपाद्य carat माह — 
^“ तन्न्वेवेति । “तदपौति। ‘aq aa विषये कामं यथोक्तं 
रात्रावपि श्रग्नौयात्‌'। at कारण माह-- “A war- 
हितामेरिति। नः खलु श्रनाहितामेः' व्रतचरणम्‌ श्रस्ति"; 
तस्येतरपुरुषवग्मानुषत्वात्‌ ; भराद्िताणिनिहि संस्कारेण देवभावं 
प्राप्तो व्रतचरण महेतोति भावः ua I 

“तदेक इति । “on म॒पवघ्नरन्तीति। उपवसघदिवसस्य 
wet गारपत्यागारे कस्यबिद्जस्य बन्धनं. काय भिलेकेषां 
मतम्‌। तेषा मभिप्राय are— “श्रागनेयोऽज इति । अग्निना 
सह प्रजापतिमुखजातलतात्‌ “AT ब्रानेयः' ps श्रतोऽजस्य 
सम्बन्ध माधोयमानस्य “way? (सवत्राय' काटस्न्वाय सम्पद्यते, 
‘sf? sa मभिप्रायं वदन्त cae: । तदेतज्रिरस्यति- “तदु 
तधा नेति। कथं तहिं कायं भिति, aere— 'यरीति। 
Te यजमानस्य aay विद्यते चेत्‌, ‘aay अजम्‌ ष्ठ; 
्राधानद्तिरणकाले श्लोषः आग्नोघ्राय ‘carat तथाच 


eee. 
=, 


'# १,९१.१. ७, ८ ( १मा० RBTo ) | 

† “प्रजापतिरकामयत प्रजायेयेति, स मुखतस्ितं निरमिमत त 
मनिदेवता ASIA, गायचीच्छन्दो रथन्तरं साम, ब्राक्षणो मनुष्याणा 
मज; पश्रूनाम्‌। तसात्‌ ते मुख्या सुखतो द्यटच्यन्त"-- दरति ते 
म०७,१. १. ६। 


४२ ॥ एतपथत्राद्य णम्‌ ॥ ( que एत्राः ) 


काल्यायनः-- “गादहपल्यागारेऽजं बक्नाति न वा, विद्यमानं प्रात- 
ata दद्यात्‌" इति # 1 तेनेवेल्यादि, निगद्‌ सिदम्‌ | 2 

ब्रह्मौदनपाकविधिं मतमेदकथनेनोतं प्रतिपादयति “भष 
चातुष्पाश्य मोदन मिति । चतुभिः अष्वधबरह्मादिभिक्लिमिभः 
प्राितव्य निलययैः। “छन्दां स्यनेनेति । ‘gaa ब्रह्मोदन- 
qiaa गाथतीतिष्टुब्‌जगत्याख्यानि छन्दांसि ela? तपयाम 
दूत्यभिप्रायः। भस्योदनस्य चतुर्भिं त्िम्भिः प्राणनं युक्त 
मिति दृष्टन्तेनोपपादयति — “येति । येन agit Wat 
दिना स्यग््यन्‌' यास्यन्‌ स्यात्‌ , (तदु, area “सुहितं War 
कर यथा ब्रूयात्‌, "एव मेतत्‌ " श्रादौ aa कर्मपयुक्तानां 
प्राशने am FAT । स्यन्व्छन्रिति “स्यन्द्‌, AAU ep? a SAI 
MAS; TAS: | | 

SH प्राश्चनपत्तं fafaunaareafa —“ag तथेति | 'ऋलि- 
aq अनृखिज् ब्राह्मणाः "च खः यजमानस्य (कुले वसन्ति 
दप्ति ‘aq’, (तेनैव' वासेन “A काम माप्नोति, यः कामः प्रान्‌ 
निमित्तकः प्रागुक्त त्यथः ॥ ४ ५ 

अथ पक्ास्योदनस्य कसद्यंपयोग इत्याद-- ˆ तस्य सपि 
naan fafa) सर्पिरासि्यतेऽस्मित्निति सर{पिरासेचनम्‌, एतः 
धरारराथै मोदनं निनं कला gaa) “सःपरासिे 
त्यादि स्पष्टम्‌ | "समिहतीभिर्॑तवतोभिरिति । समिच्छब्द 
garfaganega aaa. । ताश्च काल्यायन उदाजहार 
“आप्रवयो स्तिस्रः समिधो garat आदधाति समिधान fafa 


ee 


* Blo Ble He B ८,१२। + Vato Ble aR धा० | 


( १अ० Bate) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ४३ 


naa fafa’-sfa # | समिदाधानं कुवेता मभिप्राय 
ag— “nataa मिति। शमौगभो योऽखयः, तत्रो 
योऽनिः, तम्‌, Tay एतेनाखलयसमिदाधानेन ‘aya: ति 
ब्रुवाण इत्यथः । तस्य च समिदाधानस्य कालविशेष माह - 
सयद्ति। अग्न्याधानस्य पुरस्तात्‌ ‘a’ यजमानः समिधः 
sig, a’ खलु तं कामम्‌" प्राप्रुयात्‌ । तस्मात्‌ 
समिदाधानाधं एव ‘aq प्राशनं areata fafa i निग 
aafa— “तस्मादिति ॥५॥ 

भरस्िनर्थे wate दश्यति- “az होवाच भाक्लवेय 
द्रति । ‘avaa विषये seam: भाल्लमेयः' उक्तवान्‌ ¶। 
कथ fafa; तदाद- “यधावा safe, ‘aur ‘waa’ 
faataa: ; तदनुपयुकतस्यान्यस्य करणं यधा व्यधिकरणता- 
सङ्गतम्‌, तथा श्रग्नोनाधिव्सताग्नावेव किचित्‌ कत्तव्यम्‌ 
एतत्‌ चातुष्प्राण्यकरण मसङ्गतम्‌ ; भ्रतोऽसषद्िक एव तथा 
विधौदनपाक इति भाल्लवेयाभिप्रायः ॥ 

a fad दोषं uftga प्राश्यनपत्त भेव निगमयति “a 
हि तदिल्यादिना) ऋष्लामादिमन्वेयस्मित्रम्नौ समिध मादतिं 
च ufata, तस्यानेदंक्िणादहरण मनुगमनं च यदि स्यात्‌, 
सोऽग्निरिन्वाद्ार्यपरचनः। AAS! WTA, तख WRT: 
भ॑विष्यति 1 श्रतो ईक्तिणाहरण मनुगमनं वाडइतिसंस्तस्याने- 


4 - = १ री 


# का० श्रौ Ho ४.८.१५ ।, 
† इदेव पुनरपरा स्यते “carat wma — दति (१५, 
६. १,१.)। अन्यच च-- Slo उप० ५.११. १। 


४४ | शतपथत्राह्य णम्‌ ॥ ( प्र Bate ) 


alae) श्रतः UMAR न Wate: , किन्तु प्रा्नायं 
इत्यभिप्रायः | गत मन्यत्‌ ॥ ६॥ 

तस्यां wal यजमानस्य जागरणं विधत्त -- “श्रध जाग्र 
तीति। व्यत्ययेन बदवचनम्‌, warmer) “जाग्रति gar 
cafe: श्वः करिष्यमारेष्वाधानादिकमखङ्गभूता ये देवा 
खपवसयेहनि analy मागताः, ते खस्वस्यां रातौ 
(जाग्रति' जागरणं कुर्वन्ति। तेषु च जाग्रतु यजमानस्य खापो 
न युक्त इति तैन जागरणेन यजमानो "देवानेव" जाग्रतः उपा 
ada उपगता भवन्ति । (सः च यजमानः सदेवतरः' श्रति- 
gaa टेवसह्ितः। निद्राभावादिना भ्रतिशयितं खरम ATH: | 
श्रग्याधानयोग्यतां जागरणवश्यात्‌ प्राप्रोतौल्य्थः। WA खाप 
मप्यनुजानाति-- “तदपीति uo ॥ 

एवं रातौ Mara माधाख्यमानस्यागेम॑न्यनविषय भेकौयं 
मत मपन्यसखति-- “तदैक इति। अलुदितेः सूर्यादयात्‌ 
प्रागीवोषाकाले मग्यनं कार्यम्‌ । स्ये चोदिते भादवनोया्ं 
तस्य प्रागु्रणम्‌ | एवं वद्ता मनिप्राय माद तदिति। 
तेन मन्यनोडर्णयो; अ्रहोरा्रसम्बन्धितरेन, अत एव “WET 
नरिखह्लीमः' क्मह्गतया alae | तखापि प्रयोजन ATE — 
स्राणोदानयोरिति। wea परिग्रहस्य तदरूपयोः “ATA 
द्‌ानयोः वाश्ननसयोश्च पर्यासः प्रयोजन मित्येवं प्रतिपाद 
यन्त इत्यर्थं; । त भिमं od निषेघति-- न कुयादिति | तच 
दोष are — “sal इषेति | गार प्रल्याहवनोयौ ‘sar ata 
ga यजमानस्य ‘wafer रात्रावेव आराडहितो' भवतः) 
कध मुभयोरतुदिते arara भिति, तत्राह अनुदिते होति । 


( (He Bate ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ BY 


‘gafer मथितो योऽग्निः, सर एवाहवनोयत्वेन खाप्यत इति 
तस्यापि रातिसम्बन्धो दुनिवारः। तस्मात्‌ “उदिते एव “श्राह- 
वनोधम्‌' अनि WaT ॥ ८ ॥ hen 

रत्रौ मन्यनस्य दोषाभिधानसाधनलं विधातुं प्रस्तौति-- 
“तदाहरिति । ऋक्सामयलुरामकास्तिपिधामन्वाः, तैः यद्‌ 
यस्मात्‌ अनिः न आधौयते, कैन तर्हिं स ada इति ब्रह्म 
वादिनां wml तस्योत्तरम्‌-- “and fai ब्रह्मणः 
सम्बन्धि यद्‌ ब्रह्म, तेनाधानं कायम्‌ । किभिति, agua’ दरभ- 
afa— “वाग्वा इति| पषष्ठमन्तेन निर्दिष्ट यद्‌ ब्रह्म, az 
वागात्मकम्‌ ; तस्या वाचः सम्बन्धि यद्‌ वाक्यम्‌, सत्यम्‌" विद्य 
मानायप्रतिपादि, तत्‌ ‘ua’ ब्रह्म । तत्र ara: सत्यं किमिति, 
तद्‌ दश्यति-्तावारएतादति। ‘ar’ var: मुरादिव्याद्न- 
तयो यदुदौरितसत्यर्ूपाः, ‘aw तस्मात्‌ “अस्य यजमानस्य 
व्याहतिभिरगन्याधाने ‘aaa’ सोऽगिराहितो भवति ॥ १०॥ 

व्याहृतीनां CAMA सुपपादयंस्तत्कारणक माधानं प्र 
स{ति-- “भूरिति वा एति। रृष्टिसमये प्रजापतिः भूरितिः 
अनया व्याहृत्या इमां भूमिम्‌ भरजनयत्‌ः। “ya इत्यन्त 
Ra मिल्याद्‌ावप्येवं aaa, “sh तयो लोका दूति | 
यावदस्ति, एतावदेव ete सवं जगद्तो भूर दिलोक हेतुभिः 
राधौयमानोऽमिरनेव aida जगता आदितो भवति ॥ ११॥ 

ब्रह्मच्तत्रादिवणत्रयोत्प्तिहतुतेन ततकारणक माघानं प्रण 
मति- भूरिति वा sft) न्रह्म ब्राह्मणजातिः, “तवं 
च्त्रियजातिः॥ १ 

भातप्रजापष्टुसजनहेतुत्वेन तत्‌ प्रप॑सति -- “भूरिति वा 


४ 


Als 


॥ WATTATH AT ॥ ( {Wo Bate ) 


efx) “aaraet इति) इदं aa सवंजगत्‌ "एतावद्‌ तर 
एतावदेव । “यावत्‌ खरूपैणावखितं खालसभोगसम्पादन हे तवः 
प्रजाः "पशवः चेति एतचितयान्तगेत भेव सवं जगत्‌, अनेन 
"से ण' सोऽगिराहितो भवतीत्ययंः vey | 

एवं साधारण्येन व्याषृतीना माधानसाधनतं प्रतिपाद्य, 
गार पल्याघाने fate माह-- “a at इति। erat मेव 
व्याहतिभ्यां "गाप्यम्‌ “आद्धाति' | तिभिरपि व्याहृतिभिः 
गाई पल्याधाने आदवनीौयाधानस्य मन्तो न स्यात्‌, अतः सुव 
रिति & wav प्ररिभेषयेत्‌। तेन कारणेन परिशिष्ट 
त्रदयसहितानि भरादययत्तराणि यातयामानि भ्रगतस्ाराणि 
wate’) madara तिधा व्याहृतोनां विनियोग 
माह स्दैरिति। “तान्यशटात्चरापि-इत्यादि निगदसि्म्‌ | 
गायत मरेन्डन्द vf, उभयोः प्रजापतिमुखजात- 
त्वात # ॥ १४। 

स्म्निमन्यनसमये तख पएुरस्तादश्वस्य धारण विधित्सरिलि- 
हासं दर्शयति-- “देवानिति । “wet गार पत्यादवनोयौ । 
qq, निरुदवन्त tau.) निरोधप्रकार माह “नालि- 
रिति॥ १५॥ 

83. ad परिष्धारं दर्शयति-- “तती देवा दूति । अण्वा 
ख्यं यं ‘a मन्यनदेशस्य धुरस्तात्‌' उद धन्‌ उच्छ्रित मखा 
पयन्‌ । ‘aw ame सम्बन्धिनि, "अभय varied, “WATE 
रच्तःप्रखतिनाशकरद्दिते, ‘faa’ वातरदहिते णएवभ्भृत खानं 
मन्यनाद ‘afa’ उदटपयतेल्यधः| एव मितिदहास सुपन्यस्य 


# Ho सं° OUR. ६, AAA! 


( (me Bate ) ॥ इितीयका ण्डम्‌ i Bo 


प्रकते asata— “तस्मादिति। आनेतवे अरानेतु faa: | 
qua तवेप्रल्ययः # । “क पूर्वेशेल्यादि उक्तप्रायम्‌ ॥ १६॥ 

स चाश्वः yaaa एवानेतव्य श्रत्याह-- “a वे पूवेवा- 
डिति। ya aafa वहतौति पृवेवाट्‌। ‘aea’-sfa 
fe pi तस्यालाभे पक्तान्तर मादह- “ata a एवेति। 
निगदसिद मन्यत्‌। “एष द्योवेति। अष्वविधेयः स्तावको- 
(थवादः, अनड्दिधैरपि एष एव स्तावक इत्यथः ॥ १७ ॥ 

MINIT प्रत्यमेहरणं BAMA पुरस्तात्‌ नयनं 
विघत्ते-- “a सिति। तस्य प्रयोजन माह -- (तव्युरस्ता- 
दिति। स चाश्वोऽनेः पुरस्तात्‌ गमनमागं विद्यमानं र्तः 
प्रश्तिकम्‌ ‘sand हिंसन्‌ 'एति' गच्छति। तथा ब भयादि 
रद्धितेन गार्गेण dae सिध्यतौ धं; ॥ १८ | 

तस्मिन्‌ हरणे विशेष माद - “a वादति। "यथा" "एनं 
यजमानम्‌ "एष. अग्निः ‘wag (उपाचरेत्‌ अभिमुख मुपा 
वर्तेत, ‘ay अलिनम्‌ “ग्रवदरेयुः आदह वनीय(यतनस्य पूव्रभागं 
प्रापयेयुरिलयर्थः। तस्य प्रयोजन माह- “aq वा ईति 
"एषः परेः खलु अग्निः aa’ तत्निष्पादकत्वाद्‌। तस्य प्रत्य 
गावत्तनेन ‘ay यजमानं यज्ञः एव प्रल्यडः प्रविशतिः अभिः 
aq आवत्तते। तथा च @ यजमानं ‘far waa 
एव, MIN यज्ञः .उपगच्छति। एतद्‌ व्यतिरेकमुखेनोपपादः 
यति- “अध यस्मादिति। सः अग्निः यस्मात्‌" बडयजमानात्‌ 
cue quae: भवति, तद्धि ward यज्ञः" अपि पराद्जुखो 


„~ TO iT NR i Se a A er mewn ew A EP: ae A OTe AN TY (नः 
॥ 


£ प्रा? दू २.8. ६। tT प° He ३.२. ४: 


४८ ॥ भत पत्राह्मणम्‌ it ( (Ho Bale ) 
भवतिः 1 ‘aa तथा afa‘a’ कञ्चिद्‌ इष्य; ‘an यजमानम्‌ 
‘qqareia’ । किमिति- “य न्नीऽस्मात्‌ पराङः अभूत्‌”-इति | 
स यजमानः ‘aaa’ भवितुम्‌ डश्वरः' ‘ara’ ॥ १९ ॥ 

एव मे्न्नरूपत्वेन प्रत्यगावत्तनं प्रतिपाद्य प्राणात्कत्वा- 
दपि तत्‌ प्रतिपादयति-- “ay डवादूति। “एषः खल्वम्नः 
‘ara’ | “dar द्त्यादि, पूर्ववत्‌ ॥ २०॥ 

aad यन्ञातक मनिं वायुतादात्म्येन स्तौति -च्रधंवा 
fa, "तंवा इत्यादि, qari ren 

वाह्यामक मनिनप्राणर्पतया स्तोति- “ag उवा इति। 
अन्यत्‌ पूववत्‌ \ २२॥ 

एव मननेररणप्रकारं प्रतिपाद्य तदनन्तरकत्तव्यता माह- 
“garg मिति। त्राहवनौयायतने सम्बारान्‌ निधाय दच्िण 
ूर्व॑पादेन अण्व माक्रमयतिः। रवम्‌ aaa’ “ATS? नौचा 
‘ay अश्वम्‌ "पुनरावत्तयति' wae Waals | अनन्तर 
मण्वम्‌ ‘sean seq प्रमुच्चति। wart fe Arar 
यनेन-- 'सम्धारानपिष्टाप्य दक्तिणपूवेपारेन प्राञ्चं alae 
स्थापयति" इति el पुनरावत्तनस्य प्रयोजन माह - 
“वीयं Fate, भ्रष्वलक्तणं यत्‌ शद्‌" Tag, तत्‌ “Ad नेव 
“अस्मात्‌ “पराग्‌"-भूतम्‌ भवेदित्यमेनाभिप्रायेण तस्याश्स्य पुन 
रावत्तन॑ कायं मिल्यधंः ॥ २२॥ । 

द्तस्यानेराधानं विधत्त -- “त मस्येति । श्राव 
नेयायतने यदश्वस्य पदम्‌, तस्मिन्‌ ‘aq afa मन्तेण AIT 
येत्‌ । तदेतत्‌ प्रशंसति “ata वा ईति ॥ २४ ॥ 


[1 गी 


# काण Blo HB, &, Re | 


( १ He YATo ) ॥ हितोयकार्डम्‌ ॥ ४८ 


aa विशेष ary -“aarefa: अत्रे प्रथमम्‌ भ्रश्य 
ug मग्निना quia’ उपरृशति?। त मनि qa एुनरपि 
उपस्ृशति' । ud हिर्परश्य ठतीयेनोपसर्थनेन व्याहृतिभिः 
त मनं तस्मिन्‌ पटे खपयति। व्याहृतिगतं fad प्रण 
afa— “वयो वा fa, sat प्रतत निगमयति ~ “एत- 
दिति। एतत्‌" खल्व,हवनोयापध्रानष्य "एकं fara 
fame: ॥ २५ ॥ 

पचचान्तर मपि वक्तं प्रतिजानीते — “aad fedta fafa 
“qat भेषेत्यादि। sage qu? सक्लदेवानिनो परस, 
त सुदयम्य दितौयेनोपरप्शति। न व्याहृतिभिः aq स्थापये. 
fran) एतस्योपखर्गनस्य प्रयोजन are— “at वाजसा 
मिति। ‘Tai’ भूम्यां हृद्‌ मनवख्ितः सन्‌ “ay वोढ। भारम्‌ 
उ यच्छति, सः ‘aa भारम्‌ “aq? नन शक्ति ; प्रत्युत 
निप्रततोऽद्योपरि निपतन्‌ भार एव एनः पुरुष हिनस्ि।॥२६॥ 

स यत्‌ qut सुपरू्शतोति। यसु भूम्यां प्रतिष्ठाय भार 
सयच्छति, स wine शक्नोतीति। aaa alas भूमेः 
सङञदुपस् गेनम्‌ | तथा च तेन सखर्णनेन भूम्यां प्रतिष्टित एवा. 
णिरादहितो भवति, न aaa’ न चले | “व्यध भवभ्रल- 
नयोः” - इति x धातुः | aaa वक्तु मन्यस्मिन्‌ पत्ते दोप 
माह -- “ag हेतदिति। आसुरिप्रभतयस्वधो मुनयः az. 
तदुपसयुश्योदम्य दितौयस्र्भनेनाधानं ‘qaa’ प्थाद्ुत faa 
दध्रिरे अधारयन्‌ । एतावता को दोष इति। अभ्निनोप- 


ne a 


` ^“ Sle ७६५ घा० | 


५.० ॥ शत प्त्राद्यणम्‌ ॥ ( शप्र Bate ) 


खश्च पुनस्त स्यो पनेन तद्व्यतिर्तिं सर्वं मायतनखं सम्भारा- 
दिकम्‌ (दूयसितम्‌ दयत्तया परिच्छिन्नं व्यक्तं मिव भवति: 
gata सुद्यम्य प्रधमेनेवोद्यमनेन व्याष्टतिभि; आ्रादष्यात्‌ | 
तथा एवं सति 'अनियश्वितम्‌' ॐ aaa मेव aa भवति | 

saat ware सिच्छया fan माद. “qaaata t 
एतत्‌ पच्य मपि सुधितं काल्यायनेन — “afaat पदं 
faa ठतीयेनादघाति, हितीयेन प्रथमेन वा ua: 
सरि ति-ईति ¶ ॥ २७ ॥ 

आ द्धितस्यामे; Waa age AAT मत्त 
जपं विधत्ते -- “अध पुरस्तादिति § | मन्तात्पय माद- 
"यधासाविति । बहुभिः aan? "यथासौ दयौः ‘aegy at 
altar, ‘aay we मपि प्रपौत्र दिब॑हत्वेन “Ag: भूया 
aw इति, ‘aif qa’ —- इत्यस्य भागस्य aa; | प्रथि 
Rafer AA तात्मध माइ — वथा इयं पृथिवी ‘sav’ 
विणं, ‘gay we मपि वारमा" seat सुविस्तोणों 


भूयास fafa) भागान्तर मकु व्याचष्ट -- “तस्यासत 
दरूति। saad प्रति उषमानन्रूताव,' (तस्या "ते" तव प्ट 

क ~ ~ 
उपरि भागी “afaq आदधे sada सम्बन्धः । “अस्य 


कलोति। wat एव खलु aa gy उपरि आधत्ते, अत) 
ga तश्यास्ते इति वाक्य सिति भावः | अन्तिमं भाग मनृद 
व्याचष्ट -- “ata ware मिति। अ[डवनोयादिरूपैणए दपि 


ण्वि कि ~न = ~ - 


x पूर्वस्मिन्‌ काण ( eho Ve 4 प°) “दयित द्र्यम्‌ | 

का site Ho 8. ६.१६; TATA AW सं ° ३,५. १ । 
= ® 

; का० Blo Me ४.६, 49! मन्तस्तु- वा० स० ३.४. 2 | 


(emo gato) ॥ दितोयकाश्डम्‌ ॥ ५१ 


aqua, afeaad च सव aa adie 'प्रतादोऽम्निः' | 
ua walememafatates aaaet भूयास मिति 
araamensa: 1 सिषाभौरित्यादि। ‘ear मन्तासि 
ऋक्‌ At! फलप्राथन मैव; अतः स्यां कामनायां तस्य 
HAA जपः; तद्भावे तु जपोऽपि न कत्तव्य इव्यधः॥ रट ॥ 

रथ aaa: सापराज्नीभिरुपस्थानं विधत्ते - “aq ad. 
राज्ञा इति #। सपणगोलानां प्राणिनां रानी ade’, 
तत्सम्बन्धिनो भिक्छम्मिरसि मुप्रतिष्ठते | ar gaa दति तिख- 
ऋचः पठति “श्रयं गोरिति agate, “waatf रोच- 
नेति दितोया #, तिंशद्वामेति तीया $i भ्रस्योपखानसख 
प्रधीजन माह ~ “तद्‌ यदेवेति। ‘ae’ यजमानस्य ‘aa’ 
अस्ित्राधाने सम्भारादिभिविकल्यनिमित्तेनम यत्‌ “अ्रनाक्ठम्‌ः 
amet भवति, एतेनः उपस्थानेन ‘ag’ तत्‌ सर्वम्‌" प्यते 
wuts: सवाधिडानभ्रुनल्रात्‌ | wa एव तन्नामनिवचन्‌ 
मन्यत्रास्रातम्‌ - “द्यं वै सपरान्नो, fara सपाः, तेषा faa 
राज्नोति ¶॥२९॥ 

तेषां एथिव्या माधानादेव सष्यारादीनां सवषा मवाप्रत्वात्‌, 


TE -- ~ = त "0-०-००. धा आभा भमा न नकम >> ~ => 


+ Flo Alo Mo ४.६, १८। 
t,t, § वा० Ho ३. ६, ७, ८। 
। 6. et oS € 9 ~ ee ५, 9 
¶ “इय वे सपरराज्नो"- sare to ना०५.४.४। यत्र सपराज्नो- 
WAI काचिद्‌ ब्रह्मवादिनो गभ्यते। “द्यं वे सपेतो राज्गी"-- इति ते" 
८ bast ~ 9 » > 
ना० १,8४.६. ६। “Sa वे सरास्तेषा fad राज्ञो" इत्यादि च ae 
। oS 
ना २,२. ६.१। Alo Alo ६.८. ७ (HAMMAM)! यष त्रा" ३. 
q 2 
२६ ( सप्राणम्‌ )। ऋ० Ho Yo, १८६ Blo भा" ( wats ) | 


५२ ॥ प्रतपद्त्राद्य णम्‌ ॥ ( प्रण Bate ) 


तद्वाप्तथे सरन्न भिरुपस्यानं न कार्य fafa प्तान्तर माह - 
caargfefa ॥ २० ॥ ए [ १. ९. | ॥ 


इति यौस्ायणाग्रविग्दिते माधवोये Azamara 
माध्यन्दिनिशतपथब्राद्य cars 
हितोयकाण्डे प्रथमाध्याये चतुधं ब्राह्मणम्‌ a 


वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो हाद निवारयन्‌ | 
पुमधींश्तुरो देवाद्‌ विद्यातोधमरहे प्रवरः ॥ १॥ 


ARIE गोसदसख' कनकदयतुलापू रभो खरं गमम्‌, 
areata पञ्चस र खिदशतरुल ताधेनुमौवणभूमोः । 
ui रकमवाजिदिपरसाहितरघौ सायणः fart, 
व्या णौदिण्व वक्रं प्रथितविधिप्रदाभ्रूतयुक्तं घटञ्च ॥ 
धान्या दि wane तिलभव मतुलः Gta वणमुख्यः, 
RIUM AWA गुडक्लत मजडो राजतं राजपूज्यः। 
आज्योयं प्राज्यजन्मा # लवणज ATT: WAT चाकंतेजाः, 
र्नाच्यो cand गिरि waa सदा पात्रसाल्सङ्गणायः । 


दति भरौमद्राजाधिराजपरेश्वरवेदिकमागप्रवत्तंक- 
सोह रन्दिरमदाराजपास्नाज्यधुरन्धरेण 
सायणशचा्येण facfaa माधवीये वेदा्ेप्रकागे 
माध्य न्दिनिशतपथव्राद्य एभाषये 
हितीयकाणर्ड प्रधम।ऽध्यायः समाप्तः ॥ २॥ 


[कि 


An ter 


—-? 
= re ~ 


# श्राज्यवबुद्धिर्‌-- इति च। 


(२अ्र० ब्रा ) ॥ दितीयका ण्डम्‌ ॥ ५२ 
(aa हितोयाध्याये प्रथमं त्रद्मणम्‌. ) 

उद्गुत्याहवनोयं पर्णा ia जुहोति | तयात्मू- 
हति Baas व्वा ऽएत मात्मनो जनयते 
agi} तस्मा ऽणएतदन्राय मपिद्धाति वधा कुमा- 
गाय जाताय SAA वासन मपिद्ध्यादेव मसा 
ऽएतदन्नाय मपिद्धाति ॥ १ ॥ 

स॒ एतेनात्रेन wat! उत्तराणि हवोरषिः 
प्रयमाणान्ययरमति Way वा ऽअ्रध्वयं वा यज 
मानं वा प्रबहेत्ती wa नेदिष्ठं चरतो वदद्िन्नेता 
माति A BRA AT ऽएता arg ta 
जुहोति ॥ Qi 

ता व्व पुणी जुहोति । सव्वं ३ पूरगए wade 
वैन मेतच्छमयति खाहाकारेण yaaa वे 
वाहाकारः सव्वं वा ऽअनिरसक्त८ सव्वं वैन मेत- 
च्छ मयति ॥ ३॥ 

यां व्वे प्रजापतिः| प्रथमा माहति AWE 


—— ee 
eee 


* जनयते'- इतिक, ख, म। 
t ‘aetr— efa a eet डा०-केवरेण। 
+ waxy’ - दति Weal डार-प्रवरेण | 


५४ | श्रतपथत्राढ,णम्‌ ॥ (शप्र? yale ) 
खारेति 4 ता मजुहात्छा खिदषा निदानेन तस्यात्‌ 
खादेति जुहोति तद्या व्वर ददाति सव्व व AT 
सव्ववन मेतच्छमयति ॥ ४॥ 

Zig) एता Aargiay हत्वाघोत्तराणि 
eatofa नाद्रियेतेतयव तं काम माप्नोति य मभि 
काम सुत्तरागि हवोधषि निव्वपतोति॥५॥ 

a वा sama पवमानाय निव्वपति। प्राणो 
> पवमानः प्राण Rafa तद्‌धाति तदे तये वास्मि 
स्तटधाल्यन्न८ हि प्राणोऽन्न मेषा तिः ॥ ६ ॥ 

अथाग्नये पावकाय निव्वयति। wa a 
पावक Wa मेबाद्न्ने तदधाति तदे तवेवाभ्यिंसदध- 
aot दोव wad मन्न माहुतिः ॥ 

अथाग्नये शुचये निव्वे पति | ata वे शुचि 
यदा ऽअ्येतद्ज्वललयेतदख व्वौव्यःः शुचि व्यौय्ध 
मेबास्िन्ने agaita तचत तरेण्मिसदधाति यदा द 
qifaa al महतिं जुहोद्यथाखतद्‌ aa ८ शच्य- 
ज्चल (dx ॥ 

तस्नादाहुः। एता मैबाह ति हत्वाधोत्तराणि 


— ~ ~+~--* [ष्क षी — ~ ee ~ ee ea a nl a 


ata -- इनि घ, ङ | 


(र्श्र० शत्रा ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ ५१ 
elute नाद्वियेतेतयेव # तं काम माप्रोति य्‌ मभि- 
काम मुत्तराणि gatofa निव्वपतौति तदु नित्रपे- 
देवीत्ताणि हवोएपि atisa मिव at ऽएतद्यदद्‌- 
सदिद मितौव ॥ ९ ॥ 

a aga प्रथमानाय निव्व॑पति। प्राणा वे 
पवमानो यदा बे जायतेऽ प्राणोऽथ यावन्‌ न 
जायते मातुव्वव तावत्‌ प्राण मनु प्राशिति यथा 
वा तन्नात ऽएवास्मिन्न तत्‌ प्राणं दधाति ॥ १२॥ 

अथ यदग्नये पावकाथ निव्वपति। अनर वे 
पावकं Asta saat Tea दधाति॥ ११॥ 

अथ यदग्नये शुचये गिव्विति। alata 
शुचि यदा वा ऽअन्नेनव्वहुतेऽय ale dea daa 
मेतद्‌ वडयित्वाथास्मिन्ं तद्‌ ata शुचि दधाति 
ATTA णु चये ॥ १९॥ । 

तइेतदेव : afsaaa faa अग्निहं यत्र 
देवभ्यो मनुष्यानभ्यु पाववत्त तद्क्ाञ्चक्र मैव सव्वं 
णेवात्मना मनुष्यानभ्युपाहत मिति ॥ १२॥ ` 

स॒ एतासिसस्तनूरेषु लोकेषु व्विन्यधत्त | 


w 


Se a ~ => ee ee ee ee 


भन अ वि I 
#* ततयव'- इति च द्धे Ste Gala | ` 


ere ree 


५ ॥ शतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र ५त्रा० ) 


Ale 


यट पमान eu मासीत्तदलां पृथां न्यध- 
ala यत पावकं तदन्तरिचतेऽथ eta तद्‌ feta 
तदा ऽषयः प्रतिवबुधिरं ass TA अमुर 
dat वे न आत्मनाग्निरम्युप्राहतदिति* तस्मा ऽप 
तानि enofa निरवपन्‌ ॥ १४॥ 

q यदग्नये पमानाय निव्वति। यद्वा- 
atat प्रथिव्याए at तदेवाखेतीनाप्रो्ध यद- 
waa पावकाय निव्वपति यदरेवाखान्तरिचं रूप तद- 
वादेतनाप्रो्यथ यदग्नये शुचये निव्वयति यद 
वाख दिवि ad तदेवाखंतेनाप्रोल्यव मु ACA aa fra 
मनपनिहित माधत्त तस्मादु निव्व पे दरेबोत्त राशि 
इवो षि ॥ १५ ॥ 

कैवलबहिः{ प्रथम हविभवति। समान 
afeat Sout SHI वे लोकः प्रथम्‌ इविरथेद 
मन्तरिक्तं दितीयं alta aatd बहुलंव बा IF 
पथिवौ लेलयेवान्त रिक्त लेलयेबासी योरु 


_ ____------------------ 
* aateta — ata G | 
† "तस्मद्‌" दूति च ष्टो डा०-पेवरेण. 
` ‡ चर्व केदचिन्; (1) पुस्त 


(We Cate ) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ ५७ 
चिदेनां प्रव्युयामिनो* स्ता मिति तस्मात्‌ संमान्‌- 
afefa ॥ १६॥ 

अष्टाकपालाः सव्वं पुरोडाशा भवन्ति । अष्टा- 
षरा वे गायनौ गायत्र मगेग्कन्दः Gass मेतच्छन्द- 
aa तानि सर्व्वाणि safaonfa: कपालानि 
सम्पदाम्ते चतुव्वि८शत्यच्रा वे गायतवौ गायन्र 
AMPH: GAIT मेतच्छन्दसाधत्त गायत्रा वाज्चा- 
quel भवन्ति गायत्र मननं छन्दः सतेनेवेन मेत- 
च्छन्द साधत्ते† ॥ १७ ॥ 
अथादित्य चस far पति । पप्रच्यवत द्व 
aT ऽएषोऽस्माज्ञोकादा एतानि इहवौएषि निव्व पतौ- 
मान्‌ हि लोकान्त्समारोषन्न fan १८॥ 

स यदद चरं निव्वपति। इयं व्व पथिव्य 
दितिः Qa प्रतिष्ठा तदखा वेतत्‌ प्रतिष्ठायां प्रति- 
तिष्ठति तस्माद्दिद्यं चरं निव पति ॥ १९ ॥ 

` तख व्विराजौ संयाज्ये खाता मिलया | व्विरा- 


i श्रदयु्यालिनो- दति घ। 
† "गायतो 


- 


°स'धक्ते"-- LAH ग्रन्यभागौ च- स्तक नास्ति | 


भर | 1 शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (प्रण भवार) 
Ha» मिल्यधो विष सौ विष्टमीय मिथो जगलो 
जगती होय मिति विराज्ाविल्येव दाताम्‌ ॥९०॥ 
ae धेनुटस्िणा | धेनुरिव वा Sea मनु 
प्येभ्यः सर्व्वान्‌ कामान्‌ दुह माता घेनुमतिव वा 
sea मनुष्यान्‌ विभत्ति तस्माद्‌ घेनुदच्िण तन्व क| 

मयनम्‌ ॥ २१॥ | 
अथेदं दितीयम | आग्नेय मेवष्टाकपरष्ल पुरो- 
ein नि्व्वपति usa मिव वा $एतद्यद म्नये 
पवमानायाग्नये पावकायाग्नये शुचय ऽदलोवा 
ध्ाञ्चसे वंन aaa प्रत्त ATA तस्मादम्नयेऽथादि यं 
चरं निर्वपति स य एव ACSA: स व्यु: RR UAT 
॥ दूति प्रथमप्रपाठके TAA ब्राह्म [२.१.] ॥ 


॥ खीगर्णाय AA: ॥ 


यस्य farsafad वेदा यो धटेभ्योऽखिलं जगन्‌ | 
aah. त महं वन्दे विद्यातोथमहष्वरम्‌ ॥ ९ । 
आदित भ्रारभ्येतावत्पयन्त ताल्ययीधीसिघधानविनियीोगादि 
प्रदभेनपुरस्सरं वाक्ययोजनं कतम्‌ ; उपरितनाध्यायमतानि 
# नौव इति क.खःग। 1 वित्वेवः-- इति क,ख, ग । 
‡ 'तन्वेक -- द्तिक, ग; ^तेन्वेक- दति ख | 
§ "तताध्यायगतानि'-- दति च ¦ 


(ame tate) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ ५८ 


यानि वाक्यानि, तानि खमानन्धायतया # पूववदेव योजयितुं 
शक्नोति ग्रन्यविस्तरभयात्‌ कैवलं प्रकटाथकथनं विषमपद्‌- 
विवरणं च क्रियते । 

ad गाहपल्याद्यग्निषु खरूपेण सिदेषु ahaa: शमनाय 
quigfd विधत्ते - ““उद्ुयाहवनोय मित्यादिना ¶† ॥ १॥ 

"स॒ एतेनात्रेन शान्त इति । “ave at waa मिति। 
प्रान्तो gata: ‘may भ्रुवम्‌ भध्वयुयजमानयोरन्यतरं 
meq; `ती' खलु ‘wa श्रनेः नेदिष्ठम्‌ अन्तिकतमम्‌, 
सभीपे सश्चरेते saa, “श्रन्तिकिवाटथोनदसाधो?--दती- 
नि अन्तिकस्य नैदादेण. £1 2 ॥ २ ॥ 

मन्तरडितेन खादहाकारमावेश होम मुपपादयति-- “ai 
वा इति। पुराः खलु प्रजापतिः युर्षाश्वादिई-सवेजगत्‌- 
सजनडेतुभृतां ‘seat माति areata “AAR, 
‘aa? यपि quigta: ag क्रियमाणा ‘faze’ ( faera- 
भूतेन ¶) कारगेन सो faq सेव, प्रजापतिना इता प्रधमा- 
इतिः खखिव्यथः | ॥ ४ ॥ 

पूणांइतेः सकलकमावािरहेतुत्र are— तदाइरिति। 
"यं ‘ary “श्रभिः-लच्छय "उत्तराणि पवमानादटौनि 'दवींषिः 


# “सोमानं धायतया {१ )- इति च । 

¶ का० श्रौ° द° ५.१०.५ क। “उद्धरेति यजमानो ब्रूयात्‌ सावः 
स्पातरनिक्लोर् । गादेपत्यादाद्वगौयस्योदरण मनस्तमितानुदितयोः"- 
र्ति च ate ale Mo ४.१२.१,२। tf पा० Mou. ३. ६३ । 

§ "पश्ादि-'- श्तिच ¶ Taare च पुस्तकाद्न्यव | 

| का० श्रौ He ४.१०,५ ख । 


ge ॥ शतेपघ्रत्राह्म णम्‌ ॥ ( १प्र० YATe ) 
facut) तं' कामम्‌ qaaa पूर्णीडत्या प्राप्रोतो- 
व्यथे; ॥ ५ ॥ | । 

तद्ासिक्षारण प्ाह- "सवा दूत्यादिना। पवमन 
सतिर्भिजीतेऽग्नो परणादवीर्या यथाक्रमं खाप्यन्ते। तत्‌ 
सर्वम्‌ "एतयैव quigarng ॥ ° । ॥ ८ ॥ 

तस्मादादुरिति। भस्त मैव तसिदाग्तवति-- “उत्तरा 
सति| भाघानान्तरभावोनि aaa _पवसानाय-इ्ल्यादौनि विषे 
यानोत्य्य; । “Cowra मिव वैति । ‘gee’ ¶ प्राणान्नवीय- 
धारयं quigarat क्रियते, "एतत्‌" “waa सिव, पवमाने- 
fefa ‘aq ४ इदम्‌ इति eq yaaa एव क्रियते ; पवमान 
पावकणशु दिशब्देः प्राणान्नवोयणां प्रतिपादनात्‌ । भतस 
svat नियमेन कत्तव्या aa ॥ € ॥ 
ता दटीर्बिधायःप्रप॑सति- "ख afeanfert “प्राणा वे 

पवमान इति | पवनक्रिया fe वायुधर्मः, ATT वायुा्मकं 
दूति पवमरानशब्देन तद्मतिपादनम्‌ | aaa चामं विशिषन्‌ 
प्राण नेवाखिन्‌ जातेऽमौ खापितवान्‌ aifa | जननात्‌ पुवन्तु 
मातु्मभीवसखस्य तु प्रणो मातुः प्राणादभित्र दूति a तत 
Taal तद्धार णपेक्े AM ॥ १० ॥ ॥ ११ ॥ 
भशर यदग्नये एवय दूति । "यदा वा भ्त्रेनेति। लौकिक- 

टृ्टान्तकधमम्‌ | Cgaaan fafa | qraafeeraraa fa 
CaStqar अनन्तर मैव “AFT gar भनया ठतीयेशया एर 
Storer बेच यतो HRA AR च धारयतोत्यधंः ॥ १२॥ 

+^ का० Bile Be ४, ५०० ८, ६ | 
+ यददः" दति च + "तत" षति च। 


( शश्र" व्रा ) ॥ दितौ यकारम्‌ ॥ ९१ 


^तेतदिति। “८ देतत्‌" सवं पृर्णडइतिपचै ‘aq faa- 
मान मपि ‘faaaa faa’ भवति। sat नासौ पल्लो युक्त 
sa । न केवल मेतावदेवेष्टोनां # प्रयोजनम्‌, भपि तु मनुष्य 
राधौयमानघ्यामेः ae मप्याभिः सम्पश्यत इत्याख्यायिका- 
quae माह - “aime यतेति। “भ्भ्युपाठत मिति। 
्नभ्यपागम भिलर्थः। हतेलंङि उत्तमेकववने दयुतादिलाव्‌ 
चु रडः 4 ॥ १२ ॥ 

न्स unfaa इति pl सः" whale मनुष्यान्‌ Wat 
गमनसमये ‘wal’ पवमानपावकश् चास्याः ‘faa’ Maa: 
(तनः पृथव्न्त रिक्षदय लोकेषु यथाक्रमं निधाय नः सवेण 
कःस्ेनैव ‘amar सखस्पेण wary श्रभि' लच्य उपाठतत्‌ 
हपागमत्‌। श्टति' दम मथम्‌ "ऋषयः WTA । त 
aad कात्स्यसम्प्रादनाय पवमानदधीपि निरवपन्नि 
त्यथ; ॥ १४॥ 

“eg qaqa चवमानायेलयादि, Wey । Caaufatea 
aran इति । यत्‌ एृथि्यादिष्वम्निना fataa Arata रूपम्‌, 
तद्‌ wife: पवमानेष्टिभिः खौक्षय “are मेव तम्‌ असिम्‌" 
आहितवान्‌ भवतीत्यथः । "तस्मादिति , निवोपपच्त निगमनम्‌ | 
कात्यायनोऽपि “erearera aawatfa faaafa’—sfa § 
तुरूपपवमाने्टिनिवापं प्रक्रम्य “वदो वान वा SEACH 
पक्ष afa सुूतयामास॥ १५॥ 


~~~ 


~---« 


# ‘Daratzerat— इति a + पार ०३, १, ५५। 
+ mo श्रौ० Ho ४,१०.११ § Ale Mle ख० ४,१०.७ Fi 
¶ का? ato स" ४,१०.9 बग! 


९२ „ श्रतपन्राह्मवम्‌ ॥ (१प्र० भ्रा) 


“कषवलबदडिरिति। waa पवमानायेतत्‌ यत्‌ श्रधमं 
इवि; तत्‌ कैवलबहिः' यजनम्‌, न साधारणं aya कन्त 
व्यम्‌; हविरन्तरेण न समु खित्यातु्य नित्ययैः। (समान 
afedt दति। ‘sav तु दविषो समानतन्त्रे काये इत्ययः | 
ततद्‌ इय स॒पपाद्यति - “श्रयं वा इत्यादिना । “लेसये- 
वान्तरित्त fafa ala faa gafed नौरूपत्ात्‌ । तचा 
व्यौ." अपि fara zara लौयमाजैव भवति। श्रत एते “SH 
अपि एनाः एथिवीं ‘ata’ “उद्यामिनो aa बाधितु aaa 
भवेताम्‌ । aa प्रथमं हविः पथकतन्तं कायम्‌, उत्तरे तु 
संमानतन्ते कार्ये इति | निगमयति-- “तस््रादिति » १६॥ 

""दष्टाकपालाः सर्वं इत्यादि, स्यम्‌ | ८“गायत्रगो वाज्य 
लुवाक्या भवन्तोति | यागान्तरेषु # हि पुशेनुवाक्या गायचौ, 
याज्या बिष्टप्‌ ; WA तु पुरोनुरावाक्ा यज्व सवं गयत: 
क्तव्यः, अतएवाश्ललायनेन त्रैव सूचितम्‌ - “Aa 
अयुषि पवसेऽनि पदस्य खपाः ०--° सनः पिक दौ दिवोऽमे 
पावक रोचिषाग्िः शएचित्रेततम उद्यद्मने चय 
स्तवेति pu १७ ॥ 

cgarfen चस fafa gi दमान्‌ हि लो काग्त्सम।र.द- 
दी ति । पथिव्यन्तरिचषययुलोकाककानि पवमानदवींषि क्रमेण 
{न्प॑स्तदरा इमानेव एथिव्यादिलीकान्‌ सोपःनक्रमेण सम्य: 
गारौदन्नस्माल्लोकात्‌ श्रयवते । अतस्तत्परिदारायादिव्येष्टि 


कन्व्येल्यर्थः ॥ १८, १९ ॥ 


= 
+ न्यागान्तरेडा-- दस्ति च। † अचण श्रौ Ho २. १. २०-२५। 
+ gto Bite Heo ४.९०. Ve | 


(amo ate) ॥ दितौधकर्डम्‌ ॥ ९३ 


cad विराजौ संयाज्ये दति । “Het श्रमे" -“ईमो WAT 
ean खिष्टक्तो याज्यानुवाक्ये शस्यातमम्‌' saa: । “विस- 
जाविच्चेवेति, ewer तिष्टल गतौ पत्तौ व्यावक्छते | २० ॥ 

‘ag घेतुरिति gi “aaa aaafafa | पवः 
म;नै्टियजताम्‌ “एतत्‌ नु एकम्‌' अनुष्ठानस्य विघ।नम्‌ ure 

अन्य रप्यस्तौत्याद -- “sag मिति। “भरामेय. मेवेति। 
नतु पवमानादिविशेषण मादरणौय मिव्येवकाराथः । "परोक्त 
मिव वा षति। पवमानादिविेषरैविशेष्यमाणोऽगिस्तत् 
Saree पारोच्छ मापद्यते; अरतस्तत्परिहारेण TAA’ 
ऋलु>ैव मार्गेण केवलासलये निवपन्‌ तं vada एव सखौ करो. 
Sad: श्रस्िन्रपि पत्ते श्रदत्ययागः कत्तव्य द्रत्याह-- 
"“अधादित्या इति। “a य एवेति। प्रागुक्तवराह्मणाति- 
SM ॥ २२।५[२. १. J | 

efa खौसायणाचार्यै{वरचिते माधवोये वेदायप्र काशे 

माध्यन्दिनिशतपथव्राह्म णएभाष्ये 
हितौ घकार्ड दितीयाष्याये प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ 


[कमि 


| ( अथ हितोयं ब्राह्मणम्‌. ) 


घ्रन्ति वा ऽण्तदयन्ञं। यदेनं तन्वते यन्न्व वई 


eed 


* Ho We OY. 3 ( सां० ख. २, २, १५. ) | 
ऋण सं° ७.१.१८ ( Ale FoR, % W.) | 

t का० Bite Fo ४.१०, १९8४ । 

§ “यन्वं व-- दति क, ग; थं न्वेव'-- षति ख। 


६४ ॥ शतपथ्व्राह्मणम्‌ ॥ (Qo ६क्रा° ) 
राजान मभिषुरखन्ति तत्तं# घ्रन्ति युत्‌ ITs ASTI. 
यन्ति व्विशासति तन्तं प्रन्तयलुखलमुसलार््यां दष 
granary इवियन्नं ‡ घ्रन्ति ॥ १॥ 

सएष यज्ञो इतो न्‌ Sea तं देवा द््ति- 
राभिरदक्तयं सद्यदेनं द््निराभिरदच्चय लस्माहक्तिगा 
नाम॒ तद्यदेवाव aT हत व्ययते तदेवास्यैत- 
हक्तिणाभिदं च यत्य सह एव यन्नो भवति तस्माद्‌ 
दरण ददाति ॥ २॥ 

ता वे TSS TATA | षड्‌ वा कतवः संब्व- 
are daa यन्नः प्रजापतिः स याप्रानेव यन्नो 
यावल्यच्च Aral तावतौभिदं चयति ॥ २॥ 

दादश दद्यात्‌ | दादश वे मासाः aA 
VAR यन्नः प्रजापतिः स यावानेव यज्ञो याव्र- 
TS मात्रा तावतोभिर्दचयति ॥ 8 I 

चतव्वि९णतिं दद्यात्‌ । चत॒चििशतिव्वं संव्व- 
त्वर खाइ मासाः HAT यज्ञः प्रजापतिः यावानेव 

#„ † "तत्ते- इति a! व 


tw द्रति क। “हवियज्ञ'-- इति च ष्ो.डा०- Fata 
§ घट'- इति क। ¶ (द्ध्यात्‌'- दति ग। 


(२अ० रेव्रार ) ॥ दितोयकारम्‌ ॥ ६५ 
यन्नो यावत्यख मात्रा तावतीभिरदक्लयल्येषा मावा 
दक्षिणानां दद्यात्‌ त्वेव यथाखड भूयसो age 
alta ny 

दया at देवा देवाः। अहव देवा waa 
ब्रह्मणाः खुश्ुबा८सोऽनचानास्ते मनुष्यदेवास्तषां 
दधा व्विभक्क एव यन्न आहूतय एव डवानां दक्तिणा 
मनुष्यटवाना ABUTS WAT मनचानाना 
माहतिभिरेव देवान्‌ प्रोणाति द्िणाभिर्मनय्य 
ट्वान्‌ ब्राह्मगाञ्छुश्ुवृष्ोऽनचानांस्त एन ममे 
देवाः प्रोताः सुधायां दधति ॥ ६ ॥ 

तधा योनौ रेतो दध्यात्‌ । एव Hae. 
त्विजो यजमानं लोके दधति तयरेभ्य एतद 
द्दाति ये Fes सम्प्रापिपननिति न दत्तिणा- 
नाम्‌ ॥ ७ ॥ 

SY वा ऽञ्रसुराश्च। उभये प्राजापल्ा 
पस्पृधिरं त ऽउभय ऽएवानात्मान अआसु्मर्या द्यासु- 
रनात्मा fe मच्यस्तेषभयेष मरदय॑ष्वग्निरेवारुत 


ee, 


* दृद्यानेव'-- दति च दष्टे डा०-प्रैवरेण। 
t "दधा" sta घ, & | 


नि कवय [पयय 


€ 


९६६ . ॥ श्तपधत्राह्मणणन्‌ ॥ ( प्रण त्रा) 
भास तठ इ स्माभये$ख्त मुपजौवन्तिस AG F 
खो" afer as way स भवति।॥ 

ततो देवाः। तनौया८स इव प्रिशिश्रिषिरं 
तेऽच्चन्तः श्रास्यन्तश्चेषरतासुरान्त्ब परान्‌ wat- 
नभिभवेमेति त ऽएतदखृत मन्बाधेयं ददशः ॥ < ॥ 

aha, इन्तेद्‌ मखत मन्तरात्मनादचा 
महेत ऽद ममत मन्तरात्मन्नाघधायाख्ता Hal- 
स्यां vat स्तर्य्यान्त्पलानयरयानभिभविष्याम 
दूति ॥ १०॥ 

ते होचुः । " उभयेषु वं नोऽय afer: प्रत का- 
सुरेभ्यो त्रवासेति॥ ११॥ 

ते Sg भाः वे व्व मनौ घाखामहेऽथ 
युयं fa करिष्यधेति ॥ १२ ॥ 

ते होचुः । अथेनं ad tas aTaTae ss 


—_—_—e— 


———— 


ज aehendithtathnnrn ---. ~= — -----~-~--~~~ 


# ay’ fa a, a; Ste वेवरे्ण F ZT: | 
a 9 
† @a— cay, ङ) 
+ ere रा दति ग। तत्पुस्तङे त्वव मेव विच्छेदेऽपि सन्ति 
रूपं वेत्र ( पृषेच च परश्च च) ष्यति | 


§ नेव'-- इति च दृष्टो डार्न्वेबरेण। 


(ame rate) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ ६७ 
aura दाब दारूणि दहाचौदनं vara मासं 
rata ad त मसुरा न्यदधत तैनानैन मनुष्या 
भुञ्चते॥ १२॥ 

wha देवाः। अन्तरात्मन्रादधत त ऽइम 
HAA मन्तरात्मन्राधायारूता AAA मत्वा 
सय्यान्व्यपतरान्मर्यानभ्वभवंस्तथो ऽण्वेष vacua 
मन्तरात्मन्नाधन्ते नाम्रतत्वद्ाशस्ि सव्वं मायु 
रे्स्तर्थ्यो डेव भवति न हेन सपलस्त॒स्तष माण- 
शन स्टगते तस्माद्‌ यदाहितानिश्चानाहिताग्निश्च 
mea ऽअआहिताम्निरेवाभिभवत्यसर््यो हि खलु स 
afe waa: ॥ १४ ॥ 

तदयचैन मदो मन्धन्ति। asita मभि 
प्राणिति प्राणो वा ऽअभ्निर्जात मेवेन मेतत्सन्त 
जनयति स पुनरपानिर्तिं तदेन मन्तरात्मन्नाधत्त 
सोऽखयेभोऽन्तरातन्नग्निराहितो भवति ॥ १५॥ 

aqea aaa, दृह यच्य sae सक्त 
करिष्यामीधेवेन मेतत्‌ समिन योऽखेषोऽन्तरा- 
त्रग्निराहितो भवति ॥ १६ ॥ 

अन्तरेशागाद्‌ व्यहतदिति। नष वा ऽअस्ेतं 


^ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ | ( १प्र० &त्रा? ) 
कथ्नान्तर्येति यावक्षीवति योऽखष्ोऽन्तरात्म- 
नरग्निराहितो भवति तस्माद्‌ तन्राद्वियेत यदनु- 
गच्छे इ वा ऽश्रखषोऽनुगच्छति यावल्नौषति 
योऽखेषोऽन्तरालमन्नम्निराहितो भवति ॥ १०॥ 

ते बा ऽएते प्राणा एव यदग्नयः। प्राणे 
SASSANID WITT व्यानोऽन्वाहाय्य- 
पचनः॥ १८ ॥ 

तख वा ऽएतस्यान्यापेयख। सत्य मेवो- 
पचारः स यः सद्यं वदति यथाग्नि समिहं तं 
घरतेनामिषिच्चेदेवः डेन स उद्दीपयति तख भूया 
मय एव aM भवति भवः-प्वः यान्‌ HAGA या- 
cad बदति यथाग्नि समिदं त मुदकेनाभिषिञ्चे- 
देव स जासयति तख कनौयः-कनोय एव॒ तेजो 
मवति vaya: पापीयान्‌ भवति तस्मादु Wa 
मेव वदत्‌ ॥ १८ ॥ 

age हाप्यरुग† मौपवेशिं‡ ज्ञातय ऊचुः । 


OK 


—- 


# ‘ag’'— ofa घ, डः । 
+ "हाप्यरुण'- ईति घ, ङः । 
¦ anfaft— faa, ran पुस्तर्कप्वित उत्तर मेव Be (!) | 


( २अ० रेत्रा° ) ॥ दितौयकार्डम्‌ । ६९ 
ष्यविरो+ वा ऽअखगनौ ऽआधत्खेति म्‌ होवाच ते मैतद्‌ 
बुघ व्वाचंयम ua fig न at ऽअहिताग्निनान्तं 
AIA न IAA} नान्तं व्व दत्तात्‌ सल्य मेवो- 
पचार इति ॥ २० ॥ ६ ॥ 


॥ इति प्रथमप्रपाठके षष्ठं AU [२.९. J 


षडदादशणादिदक्तिणा ब्राधानख विधास्यन्‌ aaa निवल 
प्र्तोति - “च्रन्तोति। “यदेनं तन्वतदषश्ति। समान्येनोक्तं 
विभजति - “यन्न्वेबेति। यन्न सोमाभिषरवपशुसञ्ज्नपनाव- 
हननादिकरणात्‌ Ag तत्सम्बन्धो यन्न एव इतो भवती. 
WA ॥ १ | 

स एष यन्न इति। “a ea इति। फलं जनयितुं 
न शशाकेयथः | श्रदत्तयन्‌' दत्तं waa मकुवन्‌ | “ada 
मियादि, दकिणानामनिवचनम्‌ | एवं quan सुपन्यस्य 
nad योजयति —“aagfefa uri 

“ar वा fa, द्तिणदानविधिः। इादशचतु- 
विश्रतिपत्तावत्र वैकल्पिक द्रष्टव्यौ | अतपएवोक्तं॒सृत्रक्षता-- 
"षट्‌ efaa: प्रविभज्य ददाति, sien, चतुर्वि्रतिं वा- 
षति ु। भ्रापप्तम्बोऽप्याह सख-- “ag gat दाद देया 


ee 


* ag स्थपिरो- इति क, ख, ग । 
† "वदन्‌ जातु'- इति घ, डः । 
faite श्रौ Mo ४, १०. १२। 


8 ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ i ( शप्र ९बा०) 


aqiaafazar इति ता विकशपान्ते __efa #। “om 
arafai wae efautal परिमाण मित्यधेः। sxaisfea 
मपि यथाविभव मिच्छानुसरिण देय fafa fari— “cary 
aafa f ॥ ३, ४,५॥ 

Cant वा इति। efaa भेव दर्भयति - “देवा अह 
वेति, श्रम्यादिरेवरूपा एव देवाः केचित्‌ ›, अपरे तु ब्राह्मणः 
रूपाः । देवा विशियन्ते -- “agate इत्यादिना| “शयु 
ata’ बहुखुताः, जअनुचानाः' साड़तेदाध्ययमेन न्नाता्थानुष्टान- 
पराः) एते मतुष्यरूपा sar, श्रत एव तित्तिरोयकम्‌ - 
"तति वै Gar: Waa यद्‌ ब्राह्मणाः" इति ¢ । यथा आहतिः 
निर्या दिदेवानां Mais, ण्वं मनुखदेवान्‌ प्रो षयित esa: 
दान भिलधैः॥ ६ ॥ | 

Caear योनाविति। यथा wana faa tat गभ 
रूपेण परिणमति, न wat भवति; एव Rafat यज 
मानं कफल BUMS स्थापयन्तीत्यधः। “ये मेद्‌ fafa | 
Gg खलु ऋलिजो ‘a’ माम्‌ ददं कर्मफलं “सम्प्रापिपन्‌' 
सम्यक्‌ प्रापितवन्तः इतिः श्रनेनाभिप्रायेरेभ्यो दक्षिणा देये 
त्यथः ॥ ७ ॥ 

soe आराटव्यजयदेतुतवं aa माख्यायिका ATE — 
'टेवाश्चेति। “अनात्मान ्सुरिति। भात्मन्नानरदहिता 
अविवेकिनो aati | भ्रनामलादेव "म्यौ" मरणधर्मा 


—_—_ 


ca eee 
# आप° Ble Fo ५. २०. १३, १४। 
† “भूयसी ख यथाहम्‌" दति का” sito Mo ४. १०, १३। 
¦ Bo सं° १, ७, ३. २। 


(amo xate) ॥ हितौयकाच्डम्‌॥ ७! 
स्नाताः | ‘ay भूतेषु देवासुरेषु ‘Awa’ wae (भ ग्निरेव 
qaqa: “wae | “ae aur मिति। एषां" देवानां 
मध्ये ‘aq एव wat: ‘af’, ‘aq’ तत्र सवहत‡ एव 
भवति" ॥ ८ ॥ 

“aay देवा इति । एवं क्रमेणासुरेहतेषु देवाः श्रल्यीयांस 
एव॒ परिशिष्ट qaqa: तेः देवाः भरन्तः तपस्यन्तः, 
खाम्यन्त, Aa प्रप्रवत्तः शच्चेह्‌”। त एतदिल्यादि, 
MET ॥ € 

“a दोचुरति। “waa मन्तरात्त्रिति। मरणरद्दित 
मग्नम्‌ आतनिः हृदये भ्राघाय वय मप्यसृता भूताः, भत 
एव “AM, Als याश्च भूता इत्ययः ॥ १० ॥ 

“a होचुरिति। “swag वा इति। देवासुरेषु ‘sw. 
ay अस्मासु स्थितः, अय मनिः अतः श्रसुरेभ्यः' faae- 
aaa: स avatar दति विचारितवन्त इत्यर्थः ॥ ee | 

“ते होचुरित्यादि;, निगदसिदम्‌ ॥ १२॥ 

“ते होषुरिति। “awa धास्यामह इति। यदि युयं 
देवा aia area, तहिं aa मपित aarfe धास्यामहे। 
‘aurfa दह-द्त्याद्यसुरवाक्छम्‌। हे wa! waa 
aufa दह, दारूणि दहत्येव मलि' प्रेषयन्तो भूमौ त मखाप 
यत्‌ ॥ १२॥ 

“waa मित्यादि। देवाः तु "एनम्‌" भनिम्‌ श्रामन्‌' 
wala, भरन्तः" इदयमध्ये ara’ यथासङ्ख्य ARTA | 

आख्य यिकासिह ad ant योजयति — “aut एवैष 


= 


# खङक्शत्‌-- fa a 


~~ ~~न = जन्म 


Oz ॥ शतपथत्राढूणम्‌ ॥ ( प्रः त्रा) 


efa; “omal इौति। अरसृतङूपानलिघारणेन यस्मात्‌ 
श्राद्ितान्निरहिंस्यः, ware विवदमानोऽप्तावनाहितानि मनिः 
भवितं malate: ॥ १४ ॥ 

नन्वगिनिमीदपल्याद्यायतमे बहिराधौोयते, कयं तस्यान्त 
aca मिति, aare - “तद्यतेति । “श्नभिप्राणितोति। मन्य- 
नात्‌ (जातं ‘ay’ अग्निम्‌ श्रभि' उपरि प्राणनं करोति। “a 
एुनरपानितीति। अरनेर्होपरि श्वास समुत्सृज्य, त मेव एवासं 
प॒नरन्तनयेत्‌ । तन सादे मग्निरपि श्रन्तः प्रविशन्‌ 
यजमानस्य हदये श्राडितो waters: ॥ १५॥ 

निधतस्यावाद्यस््ामेररी पनं समिन्धनं विधत्ते — “a fafa | 
उहीपनं काष्टप्रत्ेपः, समिन्धनं सम्यक्‌ प्रज्वलनम्‌. तदुभय मन्त 
रग्नो # द्यति - “s8fa) दः अ्रस्िन्‌ areal यच्छे 
याग करे, away सम्प्रादयिषयामोति यौ मनोव्यापारो 
aga, ते एवान्तराडितस्यानेरुदोपनसमिन्धने इत्यथः । “AT 
ऽस्येषोऽन्तरातव्रग्निराहितो भवतौल्यु पसं हारः ॥ १६ | 

एव मन्तरग्नि मादघानस्य व्यवायादिदोषोऽपि नास्तौति 
प्रतिपादयति — “अ्रन्तरेशेलयादिना। अ्रणियज्मानयो भ्य 
देवदत्तादेरागतेन च व्यवायादिभिः yar’ aaa विमुखो 
ऽभूदिति यो दोषः, सोऽप्यव्र नास्ति। तत्र हतु माह-- “A 
ह वा इति। नखलु ह्ृदयमध्ये खापितस्य भ्रग्नेयजमानस्य 
च्‌ मध्ये कोऽपि गच्छति याव्जोवम्‌ ; wat था nea 
कार्येति । एवंविदुषोऽग्यतुगमनग्रङ्गापि न काये व्याह --““तस्माः 
दिति। न हवा wafa बाश्चष्यारेरलुगमेऽपि भ्रन्तराहित- 


es ei op eh a 


# ‘aracian— इति च। 


(स्थर रत्रा) ॥ दितौयकाण्छम्‌ ॥ ७ 


स्याग्गेयोवस्जोव AUNTY, म aI यजमानस्येषो fia. 
रनुगच्छत्युपशाम्यति ॥ १७॥ 

नन्वन्तगाहपव्याद्यगनयो न सन्ति, कथं तेषा AANA इत्यत 
भह-- ते वाद्रति। ` गाहपत्यादौनां प्राणोदानव्यानामना- 
वशितलात्‌ नोक्तदोष cere: nek ॥ 

श्राहिताग्निना सत्य मेव वदितव्यम्‌, न कदाबिदप्यनृत 
मिलयुभयं प्रतिपादयति — “तख वैत्य(दिना # ॥ १८ ॥ 

एतत्सत्यवदनस्यागिसमिन्धनहेतुल ख्षिवाक्यसम्बन्प्ेन =z. 
यति — “ag दहेति। ‘aq’ तत्लोक्तविषयेऽपि wad पूव. 
ऽत्तान्तः TAA | Badal नाम कथित्‌, तस्य gaa अरस 
णम्‌" aga: ज्ञातयः उतवन्तः। fafafa— इ भ्रण 
स्थविरः ag: श्रसिः श्रत Mafra fees भ्रग्याधानं 
gfafa | स चैवं प्रलुक्तवान्‌। कथ fafa— “Baz रथेति 
तहचनम्‌ । वाचंयम एवमि वाग्यत एव मवति। qa एवं 
made तत्राह-- न॒ वा इति। भ्राह्िताग्निना fe 
श्रतं न वदितव्यम्‌ । वागृव्यबहारं कुर्वतसु श्रदरुनवदननिषेधो 


नि 


ee 


* Tae, कणडिकाया याख्यान मेव मकारि इरिखामिना- "लस्य वा 
रतस्यति । वाद्याम्यन्तरस्याग्राा्रेवस्य ; तेषा माद्दिताना मीना वाद्य 
भ्न्तराणा faa, ! wal ta नारम्‌, उपधायाचरण मुपरचार; ; WaT 
शूतवचनेन तै यमौ यज्ञे tama: कथम्‌ १ यः सद्यं वदति अद्धि 
ताभिः, सरन ata माहित मन्तर्वद्धिख एतेनाभिषिञख्चति; यनृतवादी qz- 
केनाभिभिचखन्‌ "जासयति! | जास द्दिंसायाम्‌*। feat त्तययति | 
तस्य चाधातुरनेन कारणेनेव तेजसे sige भवत; । तसादाड्ितामनः 
स्त्षणाथ स्यविधि"- इति । 

१ 9 


= A ~ ~ ~~~ ~~~ न्क 


A CC OL 


७9४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (प्रण RAT? , 


न स्वति | यस्मादेव सषिरोक्तम्‌ -- “न वदन्‌ जातु '-दूत्यादि), 
AMY सत्यवचन मेवाम्याधे यस्याङ्गं मित्ये; ५॥ २०॥ ६ [२.२.॥ 


दूति स्ोसायणा चार्य विरचिते माधवोये PLACE KA 
माध्य न्दिनिशतपधन्राह्मणभाषे 
{रिती यकाण्डे दितीयाध्याये feat ब्राह्मणम्‌ । 


॥ दूति दितौयकाणर्ड प्रथमः प्रपाठकः † ॥ 


+ "बन्रतातिश्यापनोदपूतिदार्बाधानर्वौखपक्षनाययुदकानि वजेयेत्‌"- ति 
का" श्रौ" Se ४,१०.१५। “यजमान; आघानागन्तर मेतानि याव्नौढ 
qaaq’— carte चच तच Ale Sel 

+ '“कण्डिकासद्धा ११९४०-- दति क, ख, घ, ड । “काणो ९१8४.-- षति 
T| WA ९ ब्रा १४ He, २ Alo १६ Ho, SATs E Ae, 8 त्रा° Ro कर, 
WATe RR Ho, ६ Alo २० He; THAT ११४ दति (TTA 


[ ox | 


अय 


दितीवप्रपाठके प्रधमं ब्राह्मणम्‌, 
ala at 
दितोयाध्याये ढतोयं ब्राह्मणम्‌ | 


न्मन § क्ाक्-- 


Wf ॐ ॥ ' 


aq हेनद्राज्यकाम WIzq | स राज्य मग- 

चछत्तस्ादयश्च व्वेद यञ्च न ATT Tiwary: 

सोमो यशस्कामः स यशोऽमवत्तस्मायश्च सोमे 

लभते यश्च नोभावेवागच्छतो यश एवेतद्‌ द्रष्ट माग- 

च्छन्ति यशो ह भवति राज्यं गच्छति य एवं व्विडा- 
नाधत्ते ॥ १॥ 
ZA A 

अग्नो वे देवाः+ | सर्व्वाणि ह्पाणि faz- 


ॐ 1 त्रे). 
धत्त- दति घ, छः t वाः'- इति च, ©! 


9 $ , भ्रतपच्व्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र शत्रा) 
fat यानिच ग्राम्याणि यानि चारण्यानि व्विजयं 
TT: कामचार वा कामायायं नो गोप्िष्ठो 
गोपायदिति वा॥२॥ 

तान्यु हाग्निनिचकमे | तेः सङ््यऽनतून्‌ 
प्रविवेश gata sta देवा णएदग्नि तिगेभृतं 
aur हेयसेवास किमिह कत्तं ae Weta 
at* ३॥ 

तत एतत्‌ तष्टा पुनराधेयं ददशं | तद्‌ादधै 
तेनामेः प्रियं घामोप्रजगाम सोऽस्मा ऽउभयानि 
पाणि प्रतिनिःससजं यानि च ग्राम्याणि यानि 
चारण्यानि तस्मादाहृस्त्वाषटाण वे पाणीति 
AVM सव्व रूप मुप ह त्व वान्याः प्रजा AI 
aay इव fast ig i 

TH कं FATA मादधौत । Wag देवामन : 
प्रियं धामोपगच्छति सोऽस्मा ऽउभयानि रूपाणि 
प्रतिनिःखुजति यानि च ग्राम्याणि यानि चार- 


« ‘Hata — ia a. @, 7 
+ ‘qrael चावच्छ'- tla FG, 7; डा TqTaM च्व ZZ | 
+ oufaga— दति सा०-सम्मत दूति Slo- Faq | 


(Qo Rae ) ॥ [इतौ यका शम्‌ ॥ ७७ 
ण्यानि तस्मित्रेतान्युभयानि रूपाणि erat प्रर- 
सता वैसा स्पृयत्यु we तथा पुष्यति लोकय- 
म्वेवापि॥ ५॥ 

आगन योऽयं यन्नः | ज्योतिरग्निः पाप्रनो 
दग्धा Aisa पाप्मानं दहति स इह ज्योतिरेव 
श्रिया यशसा भवति ज्योतिरमुन्र पुण्यलोकत्वं - 
तत्र तद्यस्म(दाद्धीत ॥ ६ ॥ 

स वेव्वर्षाखादधौत। ववर्षा वै सर्व्वऽक- 
तवो व्वर्षा हि वै सव्व ऽतवोऽथादो wT मकुर्मादो 
ववषं मकुमंति संबत्छ रार्त्वम्पश्चन्ति eat ह त्वेव 
सव्वषा ATATS रूप मुत हि तदर्षासु मवति यदाद्ु- 
UG ऽइव वा ऽअद्योदतो तदर्षासु भवति यदाहुः 
शिशिर sea वा ऽअद्येति व्वषादिदर्षाः § ॥ ७ ॥ 

अथेतदेव Visas रूपम्‌¶ | यदेव पुरप्तादाति 


'# SH — प्रति घ, ङ । 

t थो'- दति ग, 

‡ हदि- afa a eet डाग-वैवररख। 
$ धा'- दति घ, छ। 

1 "पम्‌-दतिष, ड। 


७ | शतपथत्राह्मणम्‌ | (20° शव्रा०) 
तद्वसन्तखय रूपं यत्‌ स्तनयति तद्‌ गौप्रख seule 
az quaint यद्‌ विद्योतते तच्छरदो यद्‌ BRIA 
गृह्नाति तड़मन्तख AI: सव्व ऽक्टतव KI 
प्रा विशदवभ्य एवैन Aafafeqata ॥ ८ ॥ 

आदिल्यस्त्वेव Wa SRAM | यदेबोदेलघ 
व्वसन्तो यदा ayaa Alay यदा मध्यन्दिन 
att यद्‌ापराह्लोऽथ ATLAS aaa «BAA 
amie मध्यन्दिन एवादधीत तदहि BAS 
लोकस्य नेदिष्ठं भवति aa दि्टादेवेन मेतन्मध्या 
त्रिभ्मिमोते we ॥ 

छाययेव वा ऽअयं gaa | | WMATA Aa: 
सोऽखाज्न कनिष्ठो भवल्यधस्पद मिवेवद्यते तत्‌ कनि 
Alaa मवबवाघते तस्मादु मध्यन्दिन saat 
दघोत॥ १०॥ 

दसँरडरति । दारुभिव्वं Yat महरति 

दारुभिः va दारुभिरणरं जामि कु्यात्छ मद 
कुव्धादापो दभा चापा व्वर्षा ऋतून्‌ प्राविशदहि 
पतेन aacen निभ्िमीते तस्माहभ रुदरति Ile 

अर्दःपलाशाभ्याम | त्रीहिमय मपृपं AAT य 


(ame gate) ॥ दितोयकार्डम्‌ | oe. 
mera माधाखन्‌ भवति तन्निदधाति तद्‌- 
गापत्य मादधाति ॥ १९॥ 

अक्तपलाशाभ्याम्‌ | यव्मय मपूपं RAT यत्रा- 
हवनौय माधाखन्‌ भवति त निदधाति तदाहवनौय 
मादधाति पूरव्वाभ्या ` मेवेनाञतदग्निभ्या मन्तरं 
इति aed सत दुतथान्‌ Hata faa न्तहि ती 
भवतः ॥ १३॥ 

माग्नेय मेव पञ्चकपालं पुरोडाशं निव्वंपति। 
तख पञ्चपदा: प्रङ्यो याज्यानुवाक्या भवन्ति 
पञ्च वा ऽतव ऋतून्‌ प्रविश्हतुभ्य एवैन मेतन्निभ्मि- 
मते ॥ १४ ॥ 

सव्वं आग्नेयो भवति | wag हि wera: 
प्रय॑ धामौपरागष्छत्‌ तस्मात्‌ सव्वं आग्नेयो 
भवति ॥ १५ ॥ 

तेनोपादशु चरन्ति। यद WAT aT aa वा 
निष्केवल्यं चिकीषति तिर इव वैतेनः वोभवदैश्वदेवो- 
न्यो यज्ञोऽथेष निष्कैवल्य wea at as तिर इव 
ATTY तस्मादुपाट्शु चरन्ति ॥ १६ ॥ 


* ‘<aaq— दति घ, ङ । 


८० ॥ MAGTAM TA ॥ (Ho शब्रा° ) 
sqana मनुयाजं यजति । छतकमंव हि 
स तर्द भवति सर्व्व हि कत मनुवुध्यते ॥ १७॥ 

स आश्राव्याह | समिधो यजेति तदागमनं य 
ed परोऽचं लम्नौन्यजेति त्वेव ब्रूयात्तदेव प्र्यच 
मागन AG द्पम्‌ *#॥ १८॥ 

स य॒जति। अग्न sug aa ata 
गग्निमाज्य द वेतु व्योभगग्निनाज्यख व्यन्तु व्वोभा- 
गग्निराज्यख ag व्वौकगिति॥ १९ ॥ 

अथ खाहामिि मिलयाह। आग्नेय माज्यभागप 
खाहाग्नि' पवसान मिति यदि प्रवमानाय faa- 
रन्त्खाहाम्नि मिन्दमन्त fafa aaa sagt 
धरिधेरन्त्खाहाम्निद सखाहाम्नोनाज्यपाञ्चुलाणा | 
ऽअग्निराज्यध् व्वेत्विति यजति ॥ २०॥ 

धादहाग्नपरेऽनुन्रहीति। आनय माज्य- 
भागय सोऽन्वाहाम्नि५ स्तोमेन बोधय समिधाना 
sama । हन्या देवेषु नो दधदिति खपितोव 
खलु वा ऽएतदयदुदासितो भ॒वति सम्प्रबोधयस्येवन 


ह 


क er een 


a a Ey A TR =-= सर रक 


x "रूप'-- इति क, घ, डः ॥ 
† प्रान्‌ जुषाणो' — इति घ, ङ | 


(रश्र° 2aTe ) ॥ द्वितौयकाण्डम्‌ ॥ ८१ 
मेतह्सुदौय॑यति+ जुषागो ऽभग्निराज्यख व्वेत्विति 
यजति ॥ २१॥ 

अथ यदग्नये पवमानाय ध्ियेरन्‌। अग्नये 
पवमानायानुब्रूहौति त्रूयाव्योऽन्वाहाम्न ऽअआयुटषि 
पवस sagan मिषं च नः। आर्‌ Twa 
द्‌ छना भिति तथाहागनेयो भवति सोमो ३ पव- 
मानस्तद्‌ सम्यादाज्यभागान्रयन्ति जुषाणो ऽअग्निः 
पवमान अज्यघ्य व्वेत्विति थजति ॥ र२॥ 

अथ यदाग्नय ऽडन्दुमते feat | अनय 
इन्दु मतेऽनुब्रूहौति ब्रुयात्घोऽन्वाहद्यू vy ब्रवाणि 
तेऽग्न staat गिरः | एभिवङगास + ऽदन्दुभिरिति 
तथा हामनेयो मवति सोमो वा ऽडन्दुलदु {सौम्य 
दाज्यभागान्नवन्ति जुषाणो ऽअग्निरिन्दुमानाज्यद्य 
व्वेतिति यजल्येव मु सव्वं मागेयं करोति ॥ २२॥ 

अथाहानयेःनुनरहो ति हविषः। अग्नि यजा- 
नये खिष्टक्ततऽनुत्ृ्ग्नि खिषटक्कतं यजेल्यथ वद्‌ 
देवान्‌ ARAMA यजेल्येवेतदाह ॥ २४ ॥ 


#* 'दोप्पेयति'- दति क; Arafa_<cf&u, a 
† ‘age’— दति घ, डः 
१९. 


ठर ॥ शतपथन्राह्मणम्‌ ॥ ( 2Ho ato } 

स यजति। अगमन व्वसुवने aquq az 
व्योभागग्ना ऽउ व्वसुवने + aque aq व्वोभग्‌ 
देवो ऽअग्निः favafefa खय माग्ने यसतृतोय एव 
म्वागनं याननुयाजान्‌ करोति ॥ २५॥ 

तावा SUAS | षड विभक्तौय्य जति चतसः 
प्रयाजेषु इ ऽअनुय जेषु VE वा तव VIF 
प्राविशहतुभ्य एवैन गेतन्निमिंमोते ॥ २९ ॥ 

दादश वा चरयोदश व्वाच्चरागि भवन्ति| दादश 
वा वे चयोदश बा सव्वत्छरखखं मासाः Bagge 
aaa प्राविशतुभ्य एवैन मेतत्‌ संव्व्सराननिरिम- 
Wa न दे चन्‌ सहाजामितायं जामि इ Galag 
हे चित्‌ सह दाता व्यन्तु व्वेवििद्येव प्रयाजानां 
रपं वसुव्वने व्वसुधेयखेत्यनुयाजानाम्‌ ॥ २७ ॥ 

तद्य हिरण्यं द्क्तिणा । अग्नयो वा ऽएष 
यन्नो waa रेतो हिरण्यं तस्माहिरण्यं दक्िणा- 
नडान्वा स हि व्वहेनाम्ने योऽग्निदग्ध मिव We 
ae भवति देवाना इव्यवाषनोऽग्निरिति 


न्न —__— 


# Gera — ata ख । 
† ‘ay— इति ध, FI 


(250 उेव्रा० ) ॥ हि तोयकाण्डम्‌॥ ८३ 
वहति वा ऽएष मनुष्येम्यस्तस्मादनङ्ान्‌ दक्षिणा 
॥ २८॥ १॥ 


॥ दरति दितौयप्रपाठकष प्रथमं बाह्मणम [23] ॥ 


श्रध पुनराधेयं « fafa: खपक्तातिभ्रूत qa मग्न्याघेयं 
प्रकतिरूपाथेवादेन †` राज्ययभोडहेतुतेन प्रशंसति - “aeq दरति, 
(“सामो वशस्काम इति| wea इत्यनुषङ्गः । उक्त मधं प्रक्षे 
योजयति ~ “am हेति ‘any’ यशसी भवतीत्यर्थः % ॥ १ ॥ 

पुनराधेयं विधातु माख्यायिकया प्रस्लीति-- “श्रमी इति | 
निधाने कारणानि वेकल्िकानि तीख्यषन्प्स्यति-- “विजयं 
वेति। श्रसुरान्‌ विजेतु सुपगमनसमये पूर्वसिद्धाग्याधान- 
waa मथनिधान fade: on) 'कामचारस्यः कामाय 
यथेच्छं क्रोडितं सञ्चरणस्य यः कामः, तदथं वा तन्निधान मिति 
facta: | we एव खितानां नः wena टेवानां मध्ये 
aq मजि; ‘atts’ गोपायिढठतमो र्षणकुश्लोऽस्मदौयं धनं 
गोपायितुं § wad शक्तोतोत्यनेनाभिप्रायेण वा तत्निघान भिति 
दतौयः UT ॥ २ ॥ 


मजा = णा tT TT ~ क, 


# “Vaasa माघधानाप्रतिन्नातस्य"-- इति ato खरौ० ङ्‌ ४,१०.१ । 
† "परक्लतिरूपाथेवादेन'-- दति क्‌ । 

¦ “'दान्ययश्स्कामस्य वा"-- दति का० श्रौ ° Ke ४,१०.२ । 

§ "गोपायम्‌'- sfa as 


दध ॥ श्रतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र शत्रा) 


“apg हेत्यादि । ‘aia’ देवैनिहितानि श्राम्यार ण्यानि' 
रुपाणि स: “अरनिः, नितरां कामितवान्‌ , अह मेवेतत्‌ सवे सुप- 
qa दति। तिः faa सह विद्यमानं सवं सुच 
वसन्तादयान्‌ “ऋतून्‌ चोरादि; पर्वत मिव प्रविष्टवान्‌ ( श्रन्तदघे) 
Sar श्रपि अस्मदीयं खानं “gay भ्रागच्छामः इति" श्रनेनाभि 
प्रायेण तं (तिरोभूतम्‌' श्रनिम्‌' अगच्छन्‌ | पूव यखिन्‌ 
स्था सोऽग्निः खितः, तत्र त॒ मपश्यतां तेषां देवानां 
‘act इव ara fagtataet प्राप | अग्निरस्मदोयं सवे 
धन area गतः, “हः अस्मिन्‌ विषये "किम्‌ अस्माभिः 
qaqa, (का वा' afe: १ श्रतिः ॥२॥ 

(oa एतदिति । एवं विचारयतां मध्ये (ततः' TART 
मेव ‘aur “एतद्‌' वच्यमाणं पुनराधेयं 'द्‌द्ष'। “तदाद 
दत्यादि, निगदसिद्म्‌ | “उप इ लेषेति। उपड तु WI 
nase’ धः यावद्मकारविशिष्ट aly रूपम्‌ "कन्याः प्रजाः 
(उपतिष्ठन्ते, तावल्यो जायन्ते इत्यथः । fa तु सवं- 
सङ्कहार्था ॥ ४ ॥ 

Coa इति , पुनराधेयविधिः। यदाख्यायिकया प्रति- 


— 


a 


# AIA US "च -पुस्तकादन्यल | 

† दयसा=-च्विन्ता, care ॒रिखामो । प्रथमकारू (युक्तं तेन - 
^यस्‌'-परान्दोऽवसानवचनः RE दिषु WIT दति (१भा० eto To) | तल 
aq स्यस्ते, दयसा, द्रयसित निति चौणटपि रूपःण्येकधातुजाति 
समानार्थानि । शद्ेवोत्तरत (१० He) श्रयस्यते- इति च पिेच्यम्‌ | 

+ “ql यावच्छ शव । यावच्छब्दो ऽल्यवन्वनः, BAT मल 
मित्ये" इति हरिखाम | 


(amo antec) ॥ दितीयकार्टम्‌ ॥ ey 


of प्रयोजनम्‌, अरम्निप्रियधामोपगमनादिलक्तणम्‌, तदथं पुन 
aud कुर्यादि्यथः। प्रथमादितस्यानेः > विधानान्तरेण 
पुनस्तेष्वायतनेष स्थापनं पुनराधेयम्‌ | “ad हेत्यादि , निगद्‌- 
सिचम्‌। पस्मता वै सेति। येयं ग्रामारणयोभयप्रा्िः ‘ar 
परमता' परमत्वं सर्वोत्कृष्टम्‌ । faq ‘va’ पुनराधेयं 
aaa सवं जनाः ‘weafer ्राद्वियन्ते। “सृहेरोख्ितः"- 
इति † सम््रदानसज्ज्ञा | तधा भय मपि लोक्यम्‌" लोक- 
नोयम्‌ उत्कं प्राप्य पुथति' प्रदो भवति ॥ ५॥ 

विदितं पुनराधेय मग्निसम्बन्धोपिजौीवनेन प्रशंसति- 
(श्राजेयोऽयं यन्न दति । ज्यातिरासमको af "पामनः" (दग्धा 
दाहकः। रतः ‘a? अग्निः खसम्बन्धि-यन्नं कुवेतः श्रयः 
ad निदहति। “एतन्न तदिति। aa फलाय भाद्धौन, 
qay उक्विधिफलं खलु तत्‌" इत्यथः ॥ ६ ॥ 

तस्य पुनराघेयस्य वैवणिकसाधारणयेन ऋतु विशेषं विधत्ते — 
“स वा इृति। ऋलन्तरं परित्यज्य वषत्त॒विधाने कारण 
माह- “ant वा इति §। एतद्पपादयति- “aut fe 
वा center) यस्मादेवं वेत्तुः सर्वाकः, तस्मात्‌ समुदा- 
aaa संवत्सरं qed लोको व्यवहरतोति द्यति- 
“भयेति । सवत्तेरूपा वर्षां दति प्रतिपादयितु प्रतिजानोते- 
“वषा ह लेवेति। रएतदुपपादयति-- “तदिति। ater 


#* “प्रथम माष्ितस्यामेः"-- हति च। 
†{ पा० Ho १, ४. २६। 

‡ ्यृरोखिततम मिति सम्यु दागसर्ज्ञा'- द्रति च । 
§ का० alo ख" ४.११. ६क। 


षी 


ce ॥ MATAATH णम्‌ ॥ (22 शत्रा° ) 


रििरधर्मध्रोः प्रकतैत्ययोः वर्षासु सद्वावात्‌, वषयगाचच # 
वर्षर्तौ पतावदुभयामकलम्‌ । तत्र † wey वसन्तस्य, वर्षासु 
~ £ 0५ © 
शरदः, fafat इमन्तस्य, समानधमैतयान्तभावात्‌ TTA 
रूपत्वं fas मित्यधेः ॥ ७ ॥ 
@ टि क ५ © 0 

एवं प्र्यत्चविषयं प्रकाशादिधमयोगेन सवत्व मभिधाय 
घरोचधर्मवशादपि तत्‌ प्रतिपादयति- “gaatefa | पुर 
वातादयो ¶ fe वसन्तादोनां परोत्तभूता धर्माः | तेषां च 
सर्वेषां वर्षासु सद्वावात्‌ सर्वत्तरूपतेत्यथेः । “ऋतून्‌ प्राविशदि- 
ल्यादि। यस्मादमिः प्रागुक्तरौल्या तृन्‌ प्राविशत्‌ ; तस्मादेनं 
वाख; दधानस्तेभ्य TART: FARA त्यथः ॥ ८ 

तच्च पुनराधान महनि मध्यन्दिने ard मिति $ fafa: 

न व ८८ ^. 
wea मादिल्यस्य सवत्तरूपता माह- श्रा दित्यस्त्ववेति | 
Aa APSHA VUE AISA: श्रङ्ोऽवयवाः सय- 
सम्बन्धिनः Tada! ; तत्र वर्षाखराधानस्य विहितत्वात्‌ तदात्मके 
मध्यन्दिने एव तत्‌ इुर्यादिव्यधः | तदेतन्मध्यन्दिनाधानं प्र 
सति-- “तर्हीति। (तरिः तस्मिन्‌ मध्यन्दिने समये एषः 
af: “भस्य लोकस्य नेदिषटम्‌ afanaal (भवतिः | 
सिह मन्यत्‌ ॥ < ॥ 

प्रकारान्तरेण तन्मध्यन्दिनाधानं प्रभंसति- “छाययेबेति | 
Cara | ‘se’ पुरुषस्य दायारूपः ‘ay पापा अतर 


A 


~ 


न घ धियोगाच्च (१)'- इतिच, 
t (ततः'-- इति a 

+ श्पुरोवात दत्यादयी- दति च , 
§ का० Blo He ४, ११. ६ख। 


( सश्र 2 ale ) ॥ ईितीयक। ण्डम्‌ ॥ ८७ 
® 


afaq मध्यन्दिन (कनिष्ठः श्रल्यतमः ‘aafa’i स च 
( पासा # ) पुरुषस्य P पादयोरधस्तादिव यस्ये प्राप्रोति gr 
दश्‌ गतो -इति धातुः §। “aq afas भिल्यादि सुग- 
मम्‌ ॥ १०॥ 

तस्य एुनराधिल्सितस्यामेदं भर वोहरणं कार्यमिति¶ fava — 
तंवा इति। भ्राधानवत्‌ युनराधानेऽपि दारुभिरुदरणे टोष 
माह - “दारुभिः ga मिति|| उभयोरेकरूप्ये जामिता- 
दोषः स्यात्‌। तधा समदः दारुविषयं परस्मरं तयोः कल 
मपि जनयेदित्यथः। विदितं दर्मेरुदरणं प्रशंसति - ‘a 
दति। दभाणा मच्विक्षारतवं प्रथमकर्ड प्रतिपादितम्‌-- “ar 
उपय्युपय तिपुश्चविरेऽत दमे दभाः?-दइति He ॥ ११ । 

त्रौ हियवमययोरपूरप्रयोरकं परणंदयसङ्ग हो तयोगा ह पव्या हवन - 
यायतनयोनिधानं विधत्ते — “RCA faarfear | 
भ्रतएवोक्तंकाल्यायनंन — “ania मध्यन्दिने वा कुतेराधनं 


Tt aa rrr a ~> न्न =+ a in rere ee ~ ० =-= 


+ नास्त्येतत्‌ पदं च-पुस्तकाटेन्यच | 

t “पुरूषरूपस्य'- इति च । 

t प्द्यौति - इति च, 

$ अदा० पर १४ धा०। दरिस्वाभिमतेतु कष्ादेरिवग्रणव्दजधातौ- 
मषेदं रूपम्‌; अतरत शयस्यते == waviefa’— इति व्याख्यातं 
तैन। १९ भा० ६१० Yo Yo (इयनिर्तः व्रश्यम्‌, द्रद्यख्ेदापि 
परस्तात्‌ तोयकण्डाम्‌ (=° ) दइ यसा'-पट्‌याख्यानम्‌ | 

1 का० श्रौ. Ho ४. ११. ७। 

| ato श्रौ Fo ४. ६, १० ; Ha नदति च तत्र ४, ६. १९ । 

Ke Qo go, ६५ Yo (Ue रेत्रा०५ कण, FTAA | 


ct ॥ शतपधव्राह्मणम्‌ § (रप्र fale ) 


aga मकंपलागयोः पक्त गार्ईप्यस्य स्याने निदधाल्ेव 
माद्वनौीयस्य याव fafa # ॥ 

अपूपनिधानस्य प्रयोजन माइ - "धपूर्वाभ्या fafa पूवं 
माहिती at गाडहपल्याहवनीयौ ताभ्या faa: | टेतन्निषे 
धति-- “ag aati “रात्रिभि्येवेति । श्रनुगतयोः रातिभिः 
रेव व्यवधानात्‌ नापूपव्यवधानेन प्रयोजन FA: ॥ १२, १२॥ 

‹ रामय मेवेति, यदाग्न्य।घेयपवमानेटिकायम्‌ ¶ , तदाः 
aq एवकपालः करोतीति न एथक्तया कर्तव्या दयेवका- 
राथेः॥ १४॥ 

Cad gat भतीति। seat पञ्चकपालेष्टौ भाज्य 
भागादि; सर्वोऽपि यागोऽग्दिदेवयः कायं दत्यथः $ ॥ १५॥ 

(तेनोपांश चरन्तोति § | विहित मुपांश्ल मुपपाद- 
यति ~ “maa षेति । ‘ae इतं 'निष्केवस्म्‌ Tatu 
निष्कय केवलम्‌, तदेकभागं faatsi ad मिच्छति 
एतेनः "तिर <a’ 'बोभवद्‌' भवति , तिरोहितं परोक्त मेव तत्‌ 
प्रदीयत saw) “यदे तिर द्रवेति। aq खलु तिरोहित 
वत्‌ ‘suig’ भवति, उपांशू्ायमाणस्य।पि UTA AA 
भावेन तिरोदितत्वादिव्यथः ॥ १६ ॥ 

‘shana मनुयाजं करोतीति ¶। यावत्‌ “उत्तमः 


_— 


a a I —— 


0 9 व १" "ग्यक 


+ का alo द° ४, १९. ६-८। “सद्यशवेत्‌"दति सूत्पोपः, 
Safle adic उत्पशास्तदायं faite, — इति तट्टीकायां ate दे०। 
+ ‘qeaaa पवमानादि कायेम्‌- इति च। 
t का० Bile Heo ४.१९, ६ क्‌। 
§ कार श्रौन्सू० BULLE ¶ He Ale He ४.११. ६ग। 


(रर रत्रा ) ॥ दितौ यकाण्डम्‌ ॥ < 


तीयः अनुयाजः, Maia मुपांुखरः, तत ag म्चे 
रेव मत्र प्रयोग व्यव: +| तत्र कारण माद “ज्ञतक्मे- 
वेति ॥ १७ ॥ 

प्रयाजादिषु सवामेयकरणं प्रतिपादयति-- “स array. 
्यादिना। प्रथमप्रयाजे aq “समिधो यज श्ति grad 
वचनम्‌ †, तत्‌ wad रूपम्‌"; सभिन्छनप्र्यभिन्रानात्‌ ; किन्तु 
तत्‌ परोक्षम्‌” । wa: समिध aay स्थाने “Tey यज” - 
‘gaa Fare’ ॥ १८ ॥ 

प्रयाजयाज्याख्लपि maui योजयति p— “a 
aaatfa | प्रक्षतिष्‌ याज्यासु अज्यग्रब्दात्‌ ue यथाक्रमम्‌ 
‘ait’, “afta, “afaar, “्रमिः-- एताश्चतस्नो विभक्तीः 
विहिताः ६; एताभियजे दित्यः ¶ ॥ ee । । 

पञ्च मप्रयाजानुयाजयो | fata are - “aq खादेति । 
प्रकततिवत्‌ प्रथमाज्यभागदेवतां सोयं हितोयाज्यभागदेवताषः; 
wag wea अग्निः पवमानोऽग्निरिन्दुभान्‌ वा श्रष्वप्रयो- 
गानुमारेण विक्ररपेन fas ey saat rer टेवानाज्य- 


OT ` ~~~ ~~~ - ज = ~ 


* यावदिव्यादौनां स्थाने “उत्तमं ठतौयम्‌"- ददेतन्माच मेव च-पुसतक । 

t बन्धनम्‌" इति a 

{ “°विभक्तियो जनं प्रतिपादयति" इति च। 

§ Ale ate सू०४.११.११,१२। 

1 अतर मूले ag बौगगियसलदाज्रातम्‌, तस्य याख्यान fay नाकारि 
भव्यक्ारेण कथ fafa चिन्तनौय मेव; पूर्वन्तु वौगि्स्य यास्यानं छत 
भेपेति az त्र्यम्‌ (१मा० ४६० Yo इषं °) | 

| परञ्चमप्रयाजानुयाज्यायां -- दति a 

१९ 


९० ॥ शतपयन्राह्मणम्‌ ॥  (रप्रण RAT? 


परानिति # प्रयाजदेवतानिदभेऽपि ATA नाज्यपान्‌”- 
दूति प्रयोक्तव्यम्‌ ॥२०॥ 

Cgatetaa दति। प्रयमाज्यभागस्य ` पनिं स्तोमेन 
बोधयः?-दति p afaurqgat मनुवाकां दयिता तस्याः 
पुनराधेयानुकल्य माइ -- 'खपितीवेति।  ‘agetaafa’ 
समुदमयतौत्यधः | २१ ॥ 

हितोयाज्यभागस्य प्रागुक्षपक्च्येऽपि sf याज्धानुवाकय दश- 
afa— “aq यदौव्यादिना। निगदसिदोऽधेः | २२ ॥ 

Cay gama इति । “एव सु खवं fafa SHAT 
HAHA AAMANAMAATRCAY तत्‌ सवं waa 
भवतौत्यथः ॥ २२॥ 

आघानखिष्टक्ञ तोसूवलि सम्बन्ध § इति znafa— “sat 
saa दूति \ प्रधमप्रयाजवत्‌ wagers fa “Vary aH” 
gay स्थाने “अग्नीन्‌ यज''- इल लि विभक्तिः कायां ¶॥२४॥ 

तथा हितोशेऽप्यनुयाजे “श्रलाउ'?-द्रति faufa: प्रयोक्त 
aft प्रतिपादयति -- “a यजतोत्यादिना | (“खय area 
इति| (तीयः त्वनुधाजः खय area सख्य मे वा स्निशबष्द- 
वानिति न gra तच्राग्निविभक्तिः परच्े्तवयेत्यथे; ॥ २५ ॥ 

एवं प्रयाजानुथाजेषु uaa: सश्भूयानृद्य प्रशंसति - “al 
वा षश्ति॥२६॥ 


# Bat आच्यप्रानिति'- दति च। f Ho सं° ५. ९४. १। 
+ श्रागुक्तपन्तदार्पराय'-- दति च 

§ snp खि्छती.प्यभिसखन्ध' - इति च। 

¶ का श्रौ सण ६.९९१.१९१ 


(सर्म रेव्रा०) ॥ हितीयकार्डम्‌ । ९१ 


तासां विभक्गोना aaceg waste प्रणंसति - “दादश 
वेति। श्रगननाउः-पत्यतरान्तिमाक्षरत्यारी सति दावश्चाक्षराणि 
भवन्ति, तेन ae तयोदश भवन्तीत्य्ैः| “a दे aafar 
चनशब्दोऽप्यथः # । शह" भ्रपि व्च्यमाणे न" ‘ae’ प्रयुच्ीत, 
किमथम्‌ १ “भ्रजामिताये' जामितादोषराहित्याय। व्यतिरेक 
तद्वाव माद - “जामि ef, कै पुनस्ते Be इति, तै 
विभज्य दशंयति — “व्यन्तु बेलिल्यादिना ॥ २७ | 

पुनराधेयस्य दक्षिणां विधत्ते - “तस्येति । “a fe 
aeafa | ‘a? खलु श्रनङ्ान्‌ "वहेन स्कन्धेन अलिसम्बहो 
भवति ¶। तस्योपपातम्‌-- “afaew मिषति अन 
SEA साम्य are— “देवाना भिति। अतो वहनं स्यात्‌| 
पनराधोयमानस्याग्नेः श्रनङ़न्‌ दचिणा' § चव्ृष्टतरा 
SUA WAT ॥ १ | २. 2 |॥ 


दति ओोसायशाषायविरविते माधो वेदा्प्रका 
माध्यन्दिनिशतपथनब्राद्मणभाष्षे 
दितौ यकाण्डे दितोयाध्याये तीयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


# “rane तु fraa’— इति Wa को० ३, 8. ३। 
t, ‡ पू्वस्िन्‌ are शप्र रत्रा £ HUA, AT याख्यान प्रश्यतु 
§ File to म्‌०३. ११. १३। 


९२ ॥ शतपथत्राद्शम्‌ ॥ (रेप्र० रेत्रा०' 


( श्रध चतुघं ब्राह्मणम्‌. ) 
प्रजापति बा ऽदद्‌ मग्र SUM UTA! स 


aq कथं नु प्रजायेयेति asa तपराऽतप्यत्‌ 
aisha मेव समुखाज्जनयाचचत्र तदादेनं मुखाद्‌ 
जनयत तस्मादन्नादोऽनिः स यो हेव मेत मिनि 
मन्नादं व्वेदान्नादौ डेव भवति ॥ १॥ 

हा ऽन Raza देबाना मजनयत | तस्मा- 
ट्म्निरग्रिह वे नामेतदयदग्निरिति स जातः Ta 
प्रेयाय यो वै प्व्वं एल्यग्र ऽएतौति वे त माह 
सो ऽएवाद्याििता ॥ २॥ 

स एकत प्रजापतिः। अन्नादं वाऽइम माल 
मोऽजौजने यदग्निं न वा ऽदृह मदन्यदन्न मस्ति 
यंवा ऽभयं नायादिति काल्वालौक्कता हेव तरह 
प्रथिव्यासर नोषधय आस्ुन AMAA AMA 
मनघास॥३॥ 

aha ममिनर्व्यात्तेनो पप्यावबन्त | तख alae 
खो महिमापचक्राम anal sve खो महिमा 
व्वागसापचक्राम स अत्मन्येबाहुति* मोषे स उदष्षट 


ee 
—_— eee ee ee ee a 


क क 1" ग्र at कानन आज aN, 


+ 'गाह्मते वाहि दति घ, © 


(२अ० Bate ) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ oR 
तदादुद्रष्ट तस्मादिदं चालोमक fad च aa 
व्विवेद छठताहतिं वैव पयश्राहूतिं बोभय्‌ ह त्वेव 
तत्व एव * ॥ 8 ॥ 
सा हेनं नाभिराधयाञ्चकार। केशमिथेव 
हास तां बीचदोषं धवेति तत ओषधयः सम- 
भवंस्तस्मादोषधयो नाम स दितीय मदमष्ट तत्रा 
परा महतिं faye gateft aa पयञ्राहतिं 
बोभयए्‌ ह त्वब तत्य एव † ॥ ५ 
सा हेन मभिराधया्चकार। स व्यचिकित्‌. 
सज्लुहवानौरे मा होषारे मिति ag सखो महि- 
wee जुहधौति स॒ प्रजापतिव्विदाञ्चकार 
खो वैमा महिमाहति स खालयेवाजुहोत्‌ तस्माद्‌ 
खाहेव्येव यते तत एष उदियाय य॒ एष तप्रति 
ततोऽयं प्रबभूव योऽयं पवते तत एवानिः aE 
्य्यावदर्त; ॥ ६ ॥ 
स इला प्रजापरतिः। प्र चाजायताल्यतञ्चा- 


# † “रखव'-- दति घ, ङ । 
‡ रवत्‌'-- इति च उदो डाग Fata । 


§ “पर््छावत्तत'-- दनि ग 


९४ | शतपथ त्राह्म एम्‌ | ( रप्र Rate ) 
as aca aaa सयो हेवं विदानमिनि- 
ai जुरोख्येता८ हष प्रजाति प्रजायते च, प्रजा 
प्रतिः प्राज्ञायतेव म हवात्खतोऽग्नर व्यारात्मान 
तायते.॥ © ॥ 

स॒ यन्न faad) यैन मग्नावभ्यादट्धति 
तदरमो+ऽग्ने रधिजायतेऽथाख्य शरीर मेवाग्निदंहति 
तदाथा पितुर्वा मातुर्वा जावेतेव मेषोऽगन रधिजायते 
श्वद्व वा ऽएष न सम्भवति योऽग्निहोचं न्‌ 
जुहोति तस्माद्‌ वा ऽअग्निोचप्‌ होतव्यम्‌ ॥ ८ ॥ 

तहा एतत्‌ | एव व्विचिकिल्ध॒य जन्म यत्‌ 
प्रजापतिर्व्यवचिकित्छ त्स व्विचिकित्ञ्छं यद्यप्रियत य 
प्र चाजायतार्दयतश्चाम्नं ख ल्ोरात्लान मच्रायत स 
यो हैव मेतदिचिकित्ायं जन्म ae य्‌ faq 
fafafaafa येयसि हेव भ्रियते ॥ € ॥ 

स हत्वा mae) ततो व्विकद्धंतः समभव 
तस्मादेष यच्नियो यन्नपात्रौयो ह्लसलत एतै देवानां 
दौरा अजायन्ताग्निर्योऽयं पवते Ba: स यो हव 
7 


# ‘aaay— दूति च इष्टो डा०वेवरण | 


(amo gate) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ।॥ ९५ 
मेतान्‌ देवानां बोरान्‌ वेदाहाद् व्वीरो 
जायते ॥ १२॥ 

त ऽउ हेत्‌ say: | ae वै प्रजापतिं पितर 
मनु Wl इन्त व्वथं तत्‌ रुजामहे यदस्मानन्वस- 
दिति तै परिल गाथचेणापदिङ्ारेण तुष्टुविरे 
तदयत्पय्य श्रयम्त्ं AAAI मेव पृथिव्या स्तावः 9 
॥ ११॥ 

ते स्तुत्वा प्राञ्च उच्चक्रमुः। पुनरेम इति 
देवा URIS BAAS सा हेनानुटौच्य feqare 
ते देवा fagraata साम्नो fear seats 
SITY हेव पुरा ततः सामासस एष गवि सानो 
हिड्ारस्तस्मादेषो पजोवनोयो पजोषनोयो ह वे भवति 
य एव मेतं गवि सालो feet वेद ॥ १९॥ 

ते होचुः। मद्रवा see मजोजनामहि a 
गा मजौजनामहि यज्ञो Wad नो चूते गोर्यन्न- 
waaay Gad यचि किंचात्र गौरेव 
तदिति ॥ १३॥ 


~, 
A ~ =-= न RY on emanate ~ य ree [क क emer own re cg, 


° "एथिद्यास्तावः'-- दति घ, डः। 
t हदेव'- इति ग 


६.६ ॥ NATTA UA ॥ (रेप्र° 2ATe | 

तदवा ऽएतदेवैतासां नाम । एतदनज्ञदय तस्मा- 
दतत्मरिदरेत्छाध पुण्य मिति बह्वयो ह वा Wear 
भवन्यपनामक एनं यन्नो भवतिय णवं विद 
तत्मरिहरति ara qe fafa i १४॥ 

at a हाग्निरभिदध्यो। भिथन्यनया at 
fafa ais सम्बभव तखा रेतः प्रासि्चत्तप्रया 
-भवत्तस्मादेतदामायां गवि wats wa मग्नं हि 
रतस्तस्मादादि कष्णयां यदि रोष्िण्या८ शुक्र 
aq भवलयग्निसद्मश ममन हि रतस्तस्मात्‌ प्रथस- 
दुग्ध as भवध्यग्नं हि रतः॥ १५॥ 

ते होचुः। ead जुहवामहा sata कसो 
न इट्‌ प्रथमाय होष्यन्तीति मद्य fafa vatte- 
रुवाच मद्य मिति योऽयं पवते AD fafa 
Bat न सम्पादयाच्चवक्रस्ते हासम्पायोचुः 
प्रजापति aa पितरं प्रययामस यद न डद WA 
माय होतव्य वच्यति त्ये न इदं प्रथमाय इष्य 
न्तीति ते प्रजापति पितरं प्रतोलोचुः WH A इट्‌ 
प्रथमाय डोष्यन्तोति ॥ १६ ॥ 

स॒ होवाच। अग्नयेऽग्निरनुष्टा. AE रेतः 


250 Bile ) ॥ दितौवकःण्डम्‌ ॥ ६७ 
प्रजनविष्यते तथा प्रजनिष्यध्व {इव्यय तुभ्य मिति 
सूय्य मथ यद्व SAAT व्यश्रते तरेवेतख योऽप 
पवत ऽइति agw इद्‌ मप्येतहिं aga जु वत्य 
गय SUA AAS HATA प्रातरथ Aza इयमानख 
AQT तद्वतस्य योऽयं पवते ॥ १७॥ 

ते इत्वा टेवाः। इमां प्रजातिं प्राजायन्त 
यषा मियं प्रजातिरिमां विजितिं व्यजयन्त येव मषां 
विजितिरिम मेव लोक मग्निरजयदन्तरिक्लं वायु 
दिवि aa म्यःसया हेवं विडहानग्निहोचं जुहोल्ये- 
TS हव प्रजातिं प्रजायते या मेत ऽएतत्‌ प्राज्ा- 
यम्ततां विजितिं विजयते at मेत ऽएतदाजयन्ते तेस 
हथ सलक भवति य एवं विंहानम्निहोचं जुहाति 
तस्मद्‌ वा ऽ्रग्निहोव् होतव्यम्‌ ॥ १८॥ २ ॥ 


॥ ofa हितीयप्रपाठक facta बराह्मणम [ep] ॥ 


एव॒ माघानपुनरधाने विधाय तन्निष्यन्नना ममीनां 
फलवत मायलात्‌ Aa सायम्प्रातरनुेय मनिहोताख्य ; 
ae विधिलसुस्तद्यं माख्यायिका माद -- (प्रजापतिं वा 
त्याद्ना। १॥ 


ee ~~न न्न ~ ~~ = a, er we a = — 


^ 'तत्माधनचतष्टय मन्िद्ोचास्यं- दति च। 
१३ 


६ ॥ NATAATS. TA A (प्रः शत्रा" | 


‘ast इति । Bi BAA अग्निः; स एवारिनिरिति 
प्रारच्येणोच्यत इति नामनिर्वचनं BAT प्रकारान्तरेणापि faa 
यात्‌ । “स जात दूति । ‘aa “एति नच्छतोति AT | 
(असयः qa, साधिका अनिता CLS 

एवं साय मनिदोच्रदेवताया अनेरत्यत्ति मभिधाय, दाम 
९ त्यस्योत्पत्तिं प्रतिपादग्रति ~ “सं र्ततव्यादिना। “रजौ 
जन दति) अजनय faa) मया ृष्टोःमिरियत्रादः, तख 
श्रानेन भवितव्यम्‌ । न ३ मत्तोऽन्यदव्र मिह विद्यते, यदत्र 
मसावद्यादित्यथः] ननु भूम्या मोपष्रधयो विन्ते, तदैव तस्यात्र 
भविष्यतोल्यत श्राह - ""कःल्वःलोक्ततेति #। ‘cafe’ तस्मिन्‌ 
समये, यदन्ये gfaat बभूव, तत श्रोषधिवनखतयः | एवं 
सति ‘aq क्च्यमाणं aad (एवः ग्रस्य प्रजापतेः मन्सि 
बभूव 2 | 

cata fafa, ‘av afaaaat (ग्निः एनम्‌ 
uaa प्रजापरतिविहतेन ¶ सुखेन wala पर्याठत्तो बभूव, 
तस्माद्‌ .भीतस्य' प्रजापतेः । “सो मदह्दिमेत्यादि, स्पष्टम्‌ । "स 
्ाकन्येवेति। ‘a’ प्रजापतिः 'जामनिः खशरोरे “एव 
आहतिदरव्यं सम्पादयितु fast waar! कत्वा उ (सं, 
'उद्मृष्ट' हस्ताभ्यां खाङ्गस्मो सजनं Haag । ( यस्मादेवं ¢) 
तस्मादेव कारणात्‌ "इदञ्च ITA उभय मपि पाणितलम्‌ “अली: 


en ON a 


eee ED ---~-->* -~----------~ 


„ ^ अप्रनौतवाला; काल्वालाः ” caf दरिखामो | तदः 
पल्वलाः खल्वाटः MAA दति समान Tats | 

t 'द्यात्तेन--पिष्टतेन'- इति च। 

+ नास््येतत्‌ पद दयं च- पुस्त । 


agile 8a ) ॥ दिलौयकाण्डम्‌ ॥ fn 


aa’ रोमरहितं दृश्यते | उग्माजनेन aarele’ ‘fale’ लेमे । 
तां विशिनष्टि — “gatgia मिति । “उभयं हेति । यदेतत्‌ 
प्ाषटटतसाध्य माइतिदयम्‌ तत्‌ उभयम्‌' af "पय एव; uae 
परधाविक,रत्वादिल्धेः ॥ ४ ॥ | 

“area मिलादि। ननाभिराघयाज्चकार' afar ad 
न चकारत्यथः। तत्र दृष्टान्तः "केश मिवेति कीटादि- 
दूषिता आइतिन ठशिम्‌, प्रत्यत बीभत्सा मेव जनयति । एवं 
maT ant दव्य मादतियोग्यं नासोदिल्य्थः। नतां 
wefa तस्मित्रनो व्योन्नत्‌' अत्यजत्‌ | द्द्‌ माहुतिदर्यम्‌ 
अपं पक्त क्त्वा ‘va’ पिव ‘af’ | एव मग्नौ प्रकिपतात्‌ 
तस्मान्‌ “aya, पृथिव्यां समभवन्‌ 1 एव मोषधिरूपरस्य 
द्रव्यस्यात्पत्ति Atal प्रातराहुतिटेवताया. सूर्कस्योत्पत्ति माह — 
“a दितौय fafa | पूव॑वद्‌ योज्यम्‌ yn 

“सा हेन faarte | “स व्यचिकित्सदिति। wet feat 
Tat mgt a प्रजापतिः विचिकित्सां क्तवान्‌, — fa fad 
मदक्राज्जतं ga जुहवानि, fat ar नेति। एवं संगतापन्े 
wana प्राङ्‌ निगतो aga Bala (भहिमा' श्रभ्युवादः 
भ.भलव्योक्तवान्‌, — संशयं मा काषः होमं कुरुः sf “खा 
पाडत] यस्मात्‌ खो महिमा wre’, तस्मात्‌ a’ प्रजापतिः 
स्वाहेये' aq द्रव्यम्‌ aay’ | “तत ay इति। तस्मा 
बामात्‌ (एषः स्यः उदितः, उत्पन्नो वभूव । cana वायुरपि 


८ 


तेत पएषात्पन्न;ः । एव मनयोरत्परत्रयोः सतोः र" श्निः" अपि ‰) 


४ 


~~ ~~~ - -- ~ ~~~ -~~~ ~~ ---+~-~^~^~~ ~ न= ~~ ~ == ~ --- 


‡ APRA प्ररं च पृक्त 


६० ॥ प्तय ब्राह्मणम्‌ ॥ ( Ro RATo | 


प्रजापःतिसकागात्‌ «ATI उपरतः पराद्ुखः पया हन्तो 
व मुषे यथः ॥ ६ ॥ 

स दत्वे्यादि। यष्माटेवं प्रलापरतिरादइव्या aaifeaa tf 
प्रजा मुरपादयत्‌ WAI. UAT करिष्यतः अने CATRTAR 
गत्ायतः। तस्माद्‌ विदुषोऽप्येवं भवतोव्याह--सय दरति ॥ 9 

Cg qq सिधत दति। अनिदोव्रहामं कुवन्‌, देहावसाने 
aay ofan मातापिहशतेसदिवत्‌ AIST WAIN 
{द्‌ यरी रोऽभिनव saat salad a quia, स तवेव 
न oad eas us | 

‘aar एतदित्यादि विचि{किव्सापुरस्सर माहत्यनुढानन 
प्रजापतेः ओेयःप्रासिजं ता, “एवच्चद्‌' इ दानोन्तनोऽप यज मान्‌ 
(qnuugqalasian येयः प्राप्रोतोत्यघ; । < ॥ 

श्रग्निहोचदवणौ सुक्‌ विकङ्तदच्चेण निमातव्येव्यभिप्रच : 
नम्य) त्यत्ति are — “a दहतति । प्रागुक्त मणिवागुखयाणा जच 
qq, तदेदनफल माह-- aA एत efa\ ‘Saar मध्य 
Alar? WAG इत्यग्रः॥ Ve 

ga दहोमद्रव्यस्य पयस उत्पत्ति am प्रयमतो TTT 
माह “as रईति। यप्रास्मदौयः पिता प्रजापतिः अस्मन्‌ 
azar ‘au तम्‌ अनु स्मः भवामः | यत्‌ वल अस्मान्‌" अनु 
अनन्तरम्‌ ‘Haz’ भवेत्‌, जायेत, "तद्‌ वयं ख्जामह | ए. 
प्रतिन्नाय गां dena: हिङ्ारव{जितंन गायतस्तास्ना a ष्वः 


# १भा० Yo Wo २२ क०,५६ए०१ swat च द्रष्टव्या ततः का 
=, 
श्रा ४,१४.७ ण ATAA | 
+ 'वच्छन्‌' - इतिच) 


(Ho Bate ) ॥ दितीयक।र्डम्‌ ॥ १०१ 


मानेन तुष्टुविरे सुउन्तः। aa’ Madre वत्‌ aca 
स mae’ mad) aa स्तावः स्तोचदेगः, सा "रथिवौः 
जानेत्य; ॥ ११॥ 

[ “a सुल्ति । ] “qata इति gatas इति। 
MAA] प्रागुलकुम्य > तम्मात्‌ Mag सम्भृता "गां “a 'देवाः' 
्राप्रु्त्रिल्यथः। “सा हेनानित्यादि। निगदसिद्म्‌ ॥ १२॥ 

(ते होचरित्यादि। “aga उत्कटं खलु शरदम्‌" अरजी 
aves अजनयाम। तदेतद्‌ usa माह-- “am दधीति 
यस्माद्‌ गोव्यतिरेके सा शरष्टतादिदवषोऽभावात्‌ यन्ना न 
विस्तोयते, तत दयं गौः यज्नासिक्रा। अन्ररूपलेनापि स्तीति - 
“sa दहाति ॥ १२। 

तामसः गवः यज्ञस्य च साधारण मेकं नामोपदिग्य प्रभंसति. 
“agi aia गां यन्न च एतदुभय सुकष्टं yued मिति 
अ्रनेनाभिप्रायेण परिहरेत्‌" wa) तस्य परिहरणस्य फल 
माद — “वह्नो हत | 'उपनमुकः' उपनमनगीलः, Ta एव 
HOUMA भवतोव्यघ्रः॥ १४॥ 

पयस उत्पत्ति ag — “ara हेति | ्रभिद्ष्यौ' अभिधानं 
छनवान्‌ । कथ मिति - एतया गवा मग्रुनौ waratfa 
“at सम्बभूषेत्यादि, wz i १५॥ 

एवं पयोरुूपस्य हविष उत्मत्ति aaa, अग्निसयवाटुनां 
मध्ये कतो प्रधमं देयं कम्मे चानन्तर मिचेतद्‌ विभजति - “2 
waa ते देवाः Hay’ अष्मदौयः पिता प्रजापतिः यथा 
भनह्ोत्‌, एव मिद वयं जुदवामहे' । किञच्चमे यजमानाः नः 


* UMA इति ङ| 


१५२ ॥ गतपधत्राश्मणम्‌ I ( 3We रेत्रा०, 


gaa मध्ये wat प्रथमाय “sealer? इति उक्तवन्तः | 
cag मित्यादि, निगदसिहम्‌ । “Aa सम्पादयाच्चक्रुरिति। 
a दवा; परस्यरं Waal एेकमल्यं गतान बभूवरित्यथः ॥ १६ 

"स gaaar “afacqnfat एव fazzarag 
प्रागतषु a प्रज(पलिरेव सुक्तवान्‌ -~ ‘om प्रथमं होतव्यम्‌ | 
'अनिर्हिः ‘mast अनुडानन प्रयलन खकोयं ‘tay गवि 
प्रयोरपरण निवत्तयन्‌ % ; aay यूय मपि | तस््ादनेरनन्तर भ 
'प्रज्ञनिषयष्ठ' प्रजाता भवथ । तस्मादग्नय एव प्रधमं होतव्य 
मिव्यक्ता, प्रजापतिः “aT अनन्तरं ‘qu होतव्यम्‌ ‘sla 
‘qay प्रति उक्तवान्‌ | हधमःनयदय च पवः ‘qq’ aya’ 
aug aafa 4, सएव वायोभोग इति वाध प्र्त्रवीत्‌ | 
‹ तटेभ्य द्रव्यादि । Faz प्रजापतिनोक्रम्‌, तस्मादेव कारणात्‌ 
तत्‌ प्रय एव ४ अग्नये सायं wai’, प्रतः सूर्यायः इति 
विभागः TAA: uv १७ ॥ 


- ---- mee eee ee = ee 


# faaaata’ - इति च। 

+ मेलि'- इतिच । 

› are काल्यायनेन “त्तौरन्छोमी"- इति sito Ho ४, १०. १६। 
"वाग्यतो सोद्धप्रश्या दमात्‌ च्तीरद्योता 37” इति च तत्रव ४, १४, 
et Gaal | ye Ale तत्प.वे मेवोपदिषटः ( १ स° ) | "प्रयसा खमे 
कामः पकामो वा, AAT AAA, तण्डलेवेलकामः, eae, 
यनधिश्रवणं च glam, तेन तेजसम, सं वह्यरं 
ज्‌ इ 21 रेतेष। मेककेन कामसंयोगे"- इति च qa a काम्यकमेसुद्रय 


विधायक wart (४,११, 8-89) | 


| Ho व्रा ) ॥ दितौयकःण्डम्‌ ॥ १०३ 


तेहवा टेवाद्ति। a a ‘ear’ एवं ‘gar प्रजात्या 
फलं WITT! एतत्‌ ज्ञाला इदःनोन्तनोऽपि यजमानो चः 
'अनगिदहोतर जदह।ति', सः ए गाम्‌ अ्रमिसूरयादभिः प्राप्तां wat 
तिम्‌ | शतः STARA n 

एतावता afasiarear se कमणः प्रो द्रव्यम्‌, तच्च ATT. 


~ ~ me 
म्रातःकःलपोरनुष्टेयम्‌ = | तत्र सायङ्लोनस्य अग्निटि्ता' 
Wa ATA AT Ha ध , इत्येतत्‌ प्रतिपादितं wafa u १८॥ 
२२. 8.|॥ 


क 
9 


इति सौसायणाय विरचिते माधवीये वेदाथप्रकाओे 
माध्यन्दिनिरतपथत्राद्यगभाष्ये 
दितीयक। ण्डे दितीयाध्याये qaqa ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो हाद" निवारयन्‌ | 
पुमथोंखतुरो eae विद्यातौथ॑मह प्रवरः ॥ १ i 


ब्रह्माण्डं WHA कनकहयतुलापुरुषो AUT , 
सप्राव्धौन्‌ पञ्चसौरींसिदश्तरुलतापेनुसोवण भूमीः | 
Talat रुक्म पाजिददिपसहितरथो सायणिः सिङ्गणार्यी , 
व्यय्याणोद्विश्वचक्र प्रथितविधिमहाभूतयुक्तं घटञ्च ॥ 


# USHA का० Blo Mo ४,१३.९ त्र्यम्‌ । काम्यकालविघयसतं 
उपरिष्टात्‌ पञ्चमकण्डो -टोप्यन्यां द्रष्टा | 

† Fle Blo Mo ४.१४. १४। 

¡ ts श्रौ सू ४,१५.६ 


tere ~ ~= 


॥ WATAT BTA ॥ ( रप्रण रत्रा० | 


धान्यादि waar तिमभव मतुः BTA वपु ष्यः, 
कार्पासीयं क्षपावान्‌ SRA AAS राजतं TATA | 
आज्योय MATA लवणज HST Tat चाकतेजाः, 
ae a ~ . 0 
रत्नम tant गरिमल्लत सुदा पात्रसात्सद्रणायः ॐ ॥ 


इति यी वदराजाधिराजपरमेश्व एवे दिकमां प्रवत्तं क - 
ग्री हरिदरमहाराजसःम्बःज्यपुरन्धरण 
लायगाचार्धेण विरचिते माधवीये वेदाखपरकःगे 
मःध्यन्दिनिशतपथत्राद्म णभ, षये 
{दिती arias दितौ धोऽध्यायः AAT: ॥ २॥ 


~^ --~ ~ 


+ THAT SAN TAN द्रया, | 


“3310 शत्रा ) ॥ हितो काण्डम्‌ ॥ १०१ 
( अध SAAT Ma प्रघसं ब्राह्मणम्‌. |] 

सुयो ह वा ऽअ्रभनिहोचम्‌ «| तदादेतखा अरग 
५अहुतेफदेत्त प्म लसूर्योऽम्निहो त्रम्‌ † ॥ १॥ 

स यत्साय मस्तमिते जहीति। य ट्‌ afa- 
fae सति जहवानोल्यथ यत्‌ प्रातरनुदिते जहोति 
थ इदं तस्मि.न्रह सति जहवानोति तस्मादे मर्यो 
ऽग्निहाव ATE: ॥ र ॥ 

अथ यद्स्तमेति। तदग्नावेव योनौ गर्भो 
भूत्वा प्रविशति तं गभ भवन्त मिमाः स्वा. 
प्रजा अनु गभां भवन्तौलिता हि शेर सन्चानाना 
11 यद्राविस्िर एवैतत्कगोति तिर इब हि 
Tat: ॥ रे ॥ 

स aaa मस्तमिते जुहोति | गरम मेवेत्‌ सन्त 
मभिजुहोति गभ्‌ सत्त मभिकरोतिस agds 
सन्त मभिजुहोति ame गर्भां अनश्नन्तो 
tafe ॥ £ ॥ 

अथ यत्‌ प्रातरनुदिते जुहोति। प्रजनयलेवेन 
Raat तेजो भृत्वा व्विभाजमान्‌ उदेति was वै 


—- _ 


* चत्‌'-दतिग,घध। [ त९-द्तिग,घ 


9 ९४ 


net 


१०९ ॥ गतपथत्राह्म्म्‌ ॥ ( रप्र" शत्रा) 
नोदियायदस्िन्नेता माहतिं न जुहयात्त स्मदा STA 
माहतिं जहोति wy 

स॒ यथादहिस्ल्लचो निर्मच्येत। wag राजः 
प्राप्नो निर्मच्यते यथा इ वा ऽअहिस्त्चां निम- 
wares सव्व॑स्मात्पाप्मनो निमच्यते य एवं विडा- 
नग्निरोच जहोति तदेत द्ैवानु प्रजाति faa: स्वा 
प्रजा अनु प्रजायन्ते व्वि हि खज्यन्त यधाथम्‌ * ॥९॥ 

सयः पुरादिलस्यास्तमयात्‌। ्ाषवनोयमु 
र लेते वै विभ्वं देवां रश्मयोयोऽय यत्पर भाः प्रजा 
प्रतिर्व्वास इन्द्रो Sag ह वै व्विश्वं देवा अगमत 
जहतो ग्डानागच्छन्ति स Taya मागच्छन्ति 
तस्माद sar अ्रप्प्रयन्तितहा sa तद्‌ asa 
gaz देवा अपप्रयन्ति तस्यानु afe यश्च उद्‌ य॒च्च 
नानुकुत मभ्यस्त मगादि्याहः ॥ ७ ॥ 

अथ श्रः परादलख्ास्तमथात्‌। | Wea 
मडइरति यथा ग्रेयसखागभमिष्य्यावसधेनोपक्क प्र॑नापा- 
Add तत्व यखोड़त मागच्छन्ति त्याहवनोयं प्रवि" 
शन्ति तखाहवनौये निविशन्तं ॥ ८ ॥ 


~ ---=* ~~ [कक्कर क योरे irs 


* (यथाधे-इति क, घ, ङः । 


¦ श््र° Rae ) ॥ दितौयकार्टम्‌ ॥ १०७ 

Haare मलमिते जुहोति। अग्नासवेभ्य 
एत्य्‌ विष्टभ्य जुहोत्यथ यत्परातरन्‌ दिते जुहो्यमे- 
तम्य एवेम्य एत्होति तश्माद्‌ दितन्लोमिनां 
च्वि च्छन्न मनिहोजं मन्यामह sofa हस्माहासुरि- 
aa शून्य मावस माहरेदेवं तदिति ॥ < ॥ 

इयं वा ऽइदं जौवनम्‌ | मूलि चैवामूलं च त- 
gua देवानाए सन्मनुष्या उपजौवन्ति पशवो मूला 
षधयो सूलिन्यसे प्रणवो मूला ओषधौरमृलिनौ- 
HIATT, NAT AT एष रसः सम्भवति ॥ १० ॥ 

स यत्घायमस्तमिते जुहोति । अख रसख sit 
नख देवेभ्यो जुहवानि यदेषा faze सदुपजोवाम 
दृति स यत्ततो रच्राभ्राति हुतो्छिषट मेव तत्नि- 
वत्तवल्यश्राति हतोक्छष्टख gaa ywze- 
शता *॥ ११॥ 

अथ यत्‌ प्रातरनुदि जुहोति। अख रसख जीव- 

नख देवेभ्यो जुहवानि यदेषा मिद५ सदुपज्ञीवाम 
ति स यत्ततोऽङ्काश्नति इतोच्छष्ट मेव तत्चिर- 


= ~ 


* ता"--द्रतिष्त, ड 


ee -~ -- ~~ ~ ------ NN ~ = - --~--~ ~ ~^ = a on ee ~ ee ee ee ee ee TAA mR ey nr rn ~~ -*--~-~-~> 


१०८ ॥ एतपश््राद्ाणएम्‌ ॥ ( रप्र BAT 
व त्तवल्यघ्रति इहताच्छिष्टख द्येवाग्निहोच ae 
frat « १२॥ 

ACE: | स AAA यन्ञास्ति्ठन्ते ऽग्निहोच्र मेव 
न सन्तिष्तेभपि इदादशस वत्सर मन्तवदेवाधेतदेवान न 
साय दि हत्वा व्वेद्‌ प्र (तर्होष्यामीति प्रातहत्वा वद्‌ 
पुनः माय होष्यामोति तदेतदनुपस्ित मम्निहातं 
तस्यानुपद्िति मन्वनुपल्यिता दमाः प्रजः प्रजायन्त 
squfeat इ बे श्रिय प्रजया प्रजायते य ए 
नेतदनुपःखत मभ्निहोचं Az ॥ १२ ॥ 

तदग्ध्वाधिश्रयति | गत मसदिति तदाहुषद्यु 
ea तहिं जुहुयादिति तुर नात कुर्याटुप 
दहेगटदन्त कुरयादप्रजक्जि बं रेत उपदा तस्म 
न्नोदन्त' कुयात्‌ ॥ १४॥ 

afafnaa ज्यात्‌ | यन्नवे वेतदम्ने रेतस न 
नवेव शतं यदेनदग्नावधिश्रयन्ति तना SO" Wa aa 


afafaara जुहुयात्‌ ॥ १५ ॥ 
तद्वज्य(तयति ।* शतं व्वेदानैयथापः प्रया 


————— (० ~ ~ ee ee ee ~~~ 


~~~ ~~न ~ ~~~ 


# "ता-षइ्लतिम, घ, 
+ ag इतिक, ग. Ste वैबरेणर्पप दष्टः | 


[ 
ee. 


(gio Uae ) ॥ दिती यकार्डम्‌ ॥ १०९ 
नयति Wied Pa Tal चेव सव्वलायेदए हि 
यडा व्वघलयधोषधयो जायन्तऽअओओोषधौर्जगध्वापः पौत्वा 
तत एष रसः सम्भवति तस्मादु Ta चेव सव्व- 
त्वाय तस्मादयद्योनं क्षीरं केवलं पानेऽभ्याभवेदुद्‌ 
साका माञ्चोतयितवं queers AA रसदा चव 
सव्वल्ाय * ॥ १६ ॥ । 

अथ चतुरुन्नयति | चतुद्ाव्विहितप्‌, होदं पयो- 
ऽथ समिध मादायोदाद्रवति समिदहोमाधेव सोऽनुप- 
सादय val माहतिं जुहोति स य॒दुपसाद्यरेय॒था 
यस्मा omar माहरिष्यग्व्यात्तदम्तरा निदध्यादेवं ASA 
यद्नुप्रसाय् यथा AMAL SAMA माहरत्तस्मा 
ऽराहृत्येरो पनिदष्टादेवं तदुपसादोत्तर॒नानःव्वोयं 
waa ऽफएतत्‌ करोति wad ह वे ATA 
चेते ऽअतो तन्द्रन्ैवैतहाचं च व्यावर्तयति 
तस्मादिदं मनश्च ay च समान मेव 
सन्नानेव ॥ १७ ॥ 

सवे दिरग्नौ जहोति। दरुपमाष्टि दिः 
प्रा प्रति चतुसन्रयति cen दशाक्षरा वं व्वि ड्‌ विराड्‌ 


ed 


# ‘ata’. itt 4, FI 


११० शतपथब्रह्म एम्‌ ॥ ( Ho RAT ) 
वै यन्नसलडिराज मेवेतयज्न मनि Ber (द्यति ॥ १८ Il 

स यदग्नौ जुहोति। ATG जुहोति त्मा- 
देवाः सन्त्य यदु पमि तविष चौपधौषु च 
, जहाति तस्त्मितरञ्चोषधयश्च सन्ध Fee 
maf aq जुहाति तच्मान््नुष्याः 
सन्ति ॥ १८ ॥ 

यात्रे प्रजा यन्नेऽनन्वामक्ताः। पराभूता वे 
ता एव भवेतदा इमाः प्रजा अपराभृतास्ता यज्ञमुख 
{आभजति तेनो इ पशवोऽन्वाभक्रा यन्प्रनुष्यनिनु 

शवः ॥ २० ॥ ` 

तद्‌ होवाच यान्नवरकयः | न बे AT इब AAT 
पाकयन्न बब वा ऽदतोदय्‌ हि azaleas खुच्यव- 
ata स्यं तद्ग्नी जहोत्यधेतदम्नो हुत्वोत्षुयाचामति 
निलटि age पाकं यन्नेति ATS AAMAS दप 
UMA हि पाकयज्ञः a URL I 

सेपै कादतिरेवाय् | या मेवाम्‌ प्रजापतिरजुहा- 
eq यदेतऽएतट्पश्चेवाध्रियन्ताम्निर्योऽयं पवते ya a 
स्माटेषा दितीयाहइतिदहयते ॥ 22 ॥ 


~~ ~~ ---~-~* ~ "~~ = ~= ~ ere ee -> च्ण 


ज. 


# 'यन्नः'--इति ध, | 


(25> ato ) ॥ हितौयक(श्डम्‌ ॥ १११ 

साया varefa: | साग्निहोचख टेवता तस्मा- 
तसं जुहोत्यथ योत्तरा खिषटक्द्वाजन aa a 
तस्मात्ता HATE aaa हि fea खिष्टक्तत- 
सन्द्रिधुनायेवषा हितौयाहुतिहयते equ हि fara 
प्रजननम्‌ ॥ २३॥ 

तद्‌ इय मेवैते sweat! भूतं चेव मरिष्यत 
जातं च जनिष्यमाशं चागतं चाशाद्‌ चाद च भवश्च 
तय मेवानु ५ ॥ २४ ॥ । 

अत्म भृतम्‌ । अदा हि तदान्रुत महो तदादात्मा 
प्रजेव भविष्यद्नद्या fe तयद्नविप्यद्नद्ो तद्यत्‌ 
प्रजा { ॥ ९५ ॥ 

MAI जातम्‌ । अहा हि तदाज्ञात aA तय 
दात्मा प्रजेव जनिष्यमाण wag हि तद्यन्निष्य- 
माण AAT तद्या प्रजा ‡ ॥ २६॥ 

 अ.त्मेषागतम्‌। अद्या हि तदयादागत महो तट 
Ral प्रजेवाशानद्वा हि तदादाशानहौ तद्यत्‌ 
प्रजा § ॥ २७॥ 

आत्मवादय । अद्रा हि तदादद्याद्तो तद्यदात्मा 


~ ere ~= 
te ~ ~~ ~ ~ er ~ ~ 


—_—— eee 


‘wary —-faaei 7, 1,§ श्रजा'--द्रति घ, ङ। 


११२ ॥ प्रतपत्राद्यणम्‌ ॥ ( रप्र रत्रा, 
naa प्रवोऽनद्वा हि तद्यच्छोऽनद्ी तद्यत्‌ 
प्रजा ‰#॥ २८ ॥ 

साया पर्बाहतिः। सात्मानमा्ठ ह्यत ता 
nau जहाल्यद्वा हि तद्यन्मरन्ोऽद्लो ATTA 
< TAT सा प्रजा मभि दूयते तां तृष्णौं Vea 
aa हि तद्यत्तष्णो AA तद्यत्‌ प्रजाः { ॥ २८ ॥ 

स जद्ोति। अननिर्ज्योतिज्यांतिरग्निः खाह- 
am प्रातः Hat ज्योतिर्ज्योतिः qa: खाति तत्स 
दयेव हयम यद्‌ छव सर्याऽस्त मेलययाग्निज्यो ति- 
यटा सयं seg सयां ज्य'तिथह Was यते तद्‌ 
देवान गच्छति ॥३०॥ 

तद्‌ हेतदेवासुगये ब्रह्मवचसकामाय त्तान्‌- 
वाचा गव्य चौ ज्य (तिव्वर्चः सुर्य wat ज्योतिव्वव 
दूति ब्रह्मवच॑सो हेव भवतिय एव विदानमिनि- 
Sit जुहाति Ae 

aera प्रजननखेव र्पम्‌ । अगिनिज्याति- 
जयातिर म्नि; खोडति तद्‌ भयतो ज्योती रेत 
देवतया परिष्हलालयुभयतः परि्हौतं वे रेत 


# † ^जाः- इति घ, F | 


। ge Lato ) ॥ दितौ धक।ण्टम्‌ ॥ ११३ 
प्रजायते तदुभय॒त एवैतत्मरिश्दच प्रजनयति ॥ ३२ ॥ 
अथः प्रातः। सूर्यो ज्योतिज्य।तिः ad: 
ख।हति तदुभयतो ज्योति रतो देवतया परिरल्लालय- 
Had: परिर्होतं वै रेतः प्रजायते तदुभवत णवे. 
तत्मरिण्च प्रजनयति तत्‌ प्रजननख र्पम्‌ ;॥३२॥ 
तदु होवाच जौषलद्यलकिः। गभ मेवारगिः 
करोति न प्रजनयतीति स एतेनैव सायं 
AAA ॥ ३४ ॥ 
wa प्रातः। ज्योतिः qa: सूर्यो ज्योतिः 
ख। हेति तद्‌ afeat + ज्योती रेतो देवतया करोति 
बहधा t बे रेतः प्रजातं भवति तदेनन्‌ प्रज- 
नयति ॥ ३५ ॥ ` ` 
तदादः | WMATA सूयं जुहोति $ 
aa प्रातरम्नि मिति तद तद्दितोमि ना मेव 
यदा Qi सूर्योऽस मेल्यथामिनज्टोतियदा qa 
उदेत्यथ सूर्यो ज्योतिर्नाख्च सा परिचय मेव 
परिचचा ane ara gamed इयते याग्नि- 


1 "~ ^~ yer eee कजम ५०.०० = 


^ रूपम्‌ cae ft "वदरा दरलिष, ङ। 
§ ‘quift—sfi yu, ङड। 


0 1 त त 9 जा ne ee ~= ~ = 


क~ ~ = _—— 


११४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्र° रत्रा") 
Asa देवतागिनर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः खाति 
तन्न नाग्नये wear प्रातः al ज्यो तिर्या ति 
मर्यः खादति तत्र न सर्याय खाडेति ॥ २६ ॥ 
अनेनव जुहुयात्‌ । सजदवन सवितेति 
तव्यविदमत्यसवाय सज राचेवन्द्रश्त्ेति तद्रा 
fand करोति सेन्द्रं करोतौन्द्रो fe यज्ञख 
देवता जुषाणो ऽअग्निव्वतु स्वाहेति तदम्नवे AUG 


जहाति ॥ २३५ ॥ 
अथ प्रातः। सजदवेन सवितेति तत्छविट- 


gana `सजमषसेन्द्रवल्येव्यङ्कति वा तदह 
Aga भवा fara करोति सन्दर HUAI 8 
gaa देवता जुषाणः सूर्यो ag खाहेति AG 
याय प्रयत्नं Hella तस्मादेव मेव AKA ॥ २८ ॥ 

त होचः। कोन इद होष्यतीति ब्राह्मण 
एत्ति ब्राद्यणेदं नो जुहोति किं म तती 
मविष्यतील्यनिहोचोच्छिष्ट मेषति स यत्‌ खचि प्ररि 
fate तदमनिहोत्रोच्छि्ट मथ यत्‌ खाल्या यव 
gaan निर्व्वपेटेवं तत्‌ तस्मात्तदा एव कच faaa 


I 


५ ‘qzat वोघरस्णै-द्ति त्र, F 


 रेय० Rate ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ १११५ 
तदै नवरा ह्मणः पिवेदग्नौ दयधिश्रयन्ति AAT: 
प्रवित्‌ ise ॥ ३ ॥ 


॥ ति दितौयप्रपाठके ठतौयं ब्राह्मणम्‌ [३.१.॥ 


॥ स्रौोगणिशाय नमः ॥ 
यद्य निःश्वसितं वेदा यो वेदेभ्योखिलं जगत्‌ , 
fara, त महं वन्दे विद्याती्श्रमरैप्रवरम्‌ ॥ १॥ 

waaay: # कलविगेपं विधित्‌मुरगिनिात्रम्‌ सय॑ 
तना प्रशसति-- “aat हेति। तदुप्रपादव्रति --- “एतस्या 
sft प्रजापतिना प्रधमं इताया इत्यथ; ॥ १॥ 

प्रकारान्तरेण HMMA Fa मायस््रातहमथो; कालः 
विशेषं विधत्त-- “a यदिति। ‘ay यजमानः ‘se अरसं 
‘afar qa सतिः ‘sd’ हविः 'ङद्धवानि इति' मन्यते, मः 
साय afasia मस्तमिते 4 gana, प्रातहोमच्चानुदिते ४ । 
भरनुदितो fe पूर्य्योऽग्निनिकौभूतो वत्ते; “'असििदादित्यः 
सायम्‌ प्रविशति" इति § 34:1 यस्मादेवं अग्निहोत्रं aa 
मम्बव॒म्‌, तस्मात्‌ तादात्म्यन स्तुतिः ॥२॥ । 

रात्रो सूव्यद्याग्न्यवस्यानं प्रतिपादथरति-- “अथ यदिति। 
मयस्य ग्भभाव मनु रात्रौ स्वैः; प्रजाः' गमाः" एव भवन्तिः । 


= ९ प = 


+ “उद्वरेति यजमानो qaq मायम्पुतियारनिद्धोते "इलि ate 
र 
Alo Ho ४.९३. ९। 
= ” 
+ “अस्तभिते जद्योति"- इति का० le Ho 8.१४. ६ 
{८ ओं c =i" Hh Wy भ w १ 
प्रानजंदह्ोदयनुदिन--दति File Ae णः ४,५५.१ 


zh 
श 

५ 
§ Fo त्र्‌ ९, a, २, 0 । 


११५ ॥ गत प्रछन्ना द्वाणम्‌ ॥ ( रप्र" aT 
तासां म्साम्य माद-- “दलित ata cat fe सवी; प्रजाः 
'सच्रानाना;' समान मैकविधं We प्रपाः दलिताः" स्तुता 

छटा; Ra’) “लोपस्त ्रानेपदेषु"'-इति » तलोपः । एनः 
रपि गम॑माम्य माद - “श्रथ यदिति । गर्भरूपैणाग्नाववस्थित पूय 
"रातिः far ua’ तिरोहित माच्छादितं करोति। यस्मादेते 
तक्छात्‌ wat aa: तिर द्रव fe लौकिकग्मस्य प्रसिहिहिः 
गब्दृनोक्ता ॥ २॥ 

ng गर्भरूपतवं प्रतिपःय ्रम्तमितं रोपर मुपपादयति-- 
nara fafa: “ग्म सन्त मिति। sway प हि 
मर्यस्याकागेऽबस्थानात्‌ गर्भभावो नास्ति, TEI प्रग्नौ TUBA 
naa 'त्रभि' होमं कुवन्‌ परस्मिन्‌ दिवसे पुनज नयित 
व्यति, “यद्‌ गभ॑ मिल्ादि। यस्माद्‌ गभर्मृतस्य स 
गाच्ावसिद्धो चदविषा वदनम्‌ तस्मादेवज्ञातोध्रा इतरे गभा 
aaa’ ana मङुर्वन्तोऽपि ‘Sale’ वदन्ते ॥ 8 ॥ 
एवं सागरं होमस्य गहिहेतुना Aaa प्रात्होमयय 

तज्नननरेतत्व मुपप्रादधन्‌, तस्य तत गेवानुदितं कत्तव्यता 
मह. “aa यत्‌ प्रातरिति | अन्वयन्यतिर काम्या ATATT ST 
Sangam मुपपादश्रति-- ‘aca fafa “तेजी wala | 
श्राहया वा दिनतेजखौ yay: । “nag वा इति । faa 
aaa, 4 ॥ ५ ॥ 


ao ~ (== व = = == [क "कि ~~~ er ee -न -~+ ~—_ 


# परार Ho ०.१. ४९.। 

tata चात्र वद्धवः काम्यकालपिधय!। तद्यथा cog aTe tat 
प्र्यदयं च खगे कामस्य, तमोऽत्यये साय जुहुया वियति प्रातरायुष्कामस्य 
जअन्तपरप्रौ WTR ATTA, Wald rare wa: — इति का 
त्यौ, ro ५, Uy R-II, सुप्र एव मपमरस्तलोकेरप्रन्द् ` 


¦ २श्र० 2ATo | ॥ दितीतकार्डम्‌ ॥ ११७ 


उद्यतः यस्य तेजःप्रािं द श्न्तेनोपपादयति-- “स यथे 
far “रातेः wea दति। राविरूपात्‌ तेज प्रतिवन्धकात्‌ 
परपादिव्यथः। एवं मूयंस्यानिङोत्रहोमात्ययनिर्मोकं प्रतिपाद्य 
विदुषोऽपि प्रतिपादयति-- यधा = वा इति। “fa हि 
खज्यत्त इति । ब्रनुदितहोमान्ते सूर्यस्योदये सति यथां 
यधाप्रयोजनं सवाँ; प्रजाः" ‘fa खज्यन्ते' प्रवत्तं न्त इत्यथ; ॥ ६ ॥ 

साय मग्निहो तस्याष्वनोयविदहरण मस्तमयात्‌ प्रागेव कत्तव्य 
मिति विधि मभिप्रे्य सिदवदनुवदति-- “स यः पुरेति। आहव- 
नीय मुदरन्तीति। गाहंपल्ाटाहवनोयं प्रणयेदित्यर्ः x । एत- 
दुपपादयितं यजमानश्छहं प्रति देवाना मागमन माह-- “Ot वा 
इलयादिना। एते खलु सुयस्य शश्मयः' पविष्वे देवाः", श्रयः 
यत्‌" परं भाः' रश्मौना मुपयवस्ितं gai ज्योतिः (स प्रजा- 
ufaat इन्द्रो ar तत्‌ ज्योतिः प्रजापयात्मक मिन्द्रामकं च 
विकल्येन भवतीत्यथः। asaama प्रागवस्ितः; विश्वे देवाः' 
afasifamt यजमान Seq भ्रागच्छन्तिः। ते चागताः 
्राहवनीयानुद्रणे सत्याश्रधाभावात्‌ fan, BAI ताहवनोयं 
तं प्रविश्य निविशन्त द्रत्याह-- “म यस्यानुदत मित्यादिना + । 


[के --~-- >*---- --~-+ ~ ---क्-- 9 = vm ea re a em ~~ ~ = ~ et 9५ भ क क ज 


दति तत्र या० दै०। ततव तत उत्तरं हीमायाग्नावस्था अपि agian 
उक्ताः -- 'प्रथमममिह्व yam प्रजासु figaa सद्माब्र मलत्छतःः 
भृथि्टाचिषि waa मदमा, प्रदौप्रनमे aaa, ahaa 
Haare | HATA, aria चाकश्यमानेषु TATA — 
STA (४. १५. १६.-२०) | | 

* "गाद्धप्यादाद्धयनौयं प्रणौयोह्रन्ति'- दति a 

† (गाकूप्यारादवनीवस्योद्रण मनस्तमितानुदिनयो;' - इति का” 
ito स" ४, १३. ३ ! 


११८ ॥ ण़तपयद्राद्यणएम्‌ ॥ ( रप्र RaTo | 


Caer अस्मा इ,त। आगतानां देवानां यदगसनम्‌ ' तेन ‘ae’ 
ganar ‘az’, अनिहतं उद्यते विगत दिकं भवतौ वघ; | 
“तल्यानुदि.मिति। तथ afaviag ‘afeq “अनु -लच्यः 
qy एवं Gz’, av [a ठेद, तै स्वे अनुहत माहवनोय 
मभिन्च्य Fats anifefa सर्वे + निन्द त्तौल्यथः ॥ ७ ॥ 

"यध वः परति “ग्रावसथेनोपक्ञुपेनेति । आवसन्दय 
fafata ‘sada असनम्‌, तेनोपक्घपेन आयाश्यन्तं सयाम 
यघोपासीत, ‘aa? ‘aq त्रप्तमयात्‌ प्रक ्राहवनोयोद्रण 
food. “निविशन्त इति। "नै Fam. - इत्यात्मने 
पदम्‌ †॥८॥ 

"स यत्‌ साय मिल्यादि। निगदसिहम्‌ । aang feast 
मिना मिल्यादि) , यसात HATE विग्र Gat उदधात्‌ 
प्राक्‌ अनौ wat, उदिते च qa ततोऽपगच्छन्ति, तस्पात्‌ 
उदधात्‌ परं mada कुर्थताम्‌ Aaa (विच्छिन्नम्‌ एव 
भअवति। कथं fafa मिल्यत age दर्यति-- “यथा शून्य 
fafa । ‘war आगतेऽतिघो शहद पगते सति शून्य" तदावास 
स्यानं ufaua मिति न नर्पसौवान्नपानादिकम्‌ $ ATSC, 
"एवम्‌ आहवनोयादरम्मिरूपेषु देवेष, "तत्‌ उदितं सूयं प्रति गतेषु 
त दद्‌ गेनाहवनोधदहाम द्यं; ॥ ९ ॥ 

एतावेवास्तमित।नुदितहोमो प्रकारान्तरेण प्रश्ंसति-- “दर 
at zz faarfeal | “Barat सदिति। वाना aya 

+ ara इति & | 

{ पा० Br % 3. VW! 


| ata rateareen tang (2) afar 


, रय Lato | ॥ दितौयक।ग्ड़म्‌ ॥ ११९ 


सदित्यधः। किं aq? मूलं किंवा मूलयुक्तम्‌ १। “एप 
va tla त्तौरात्मको रस द्व्यर्थः ॥ १०॥ 

"स यत्‌ wa मस्तमित sla: “ae रमस्य aa. 
afai मरल्यसरूलोभयनिष्यत्रस्य मवप्राणिजीवनदेतोः न्ीरास 
कस्य ‰ रसस्य भागं प्रधमं “eda” aif: जहवानि' 
पञ्चात्‌ तदुपभुक्रशेषेः सवं वयम्‌ 'उपजीषामः' ‘sa अनेनाभि 
mat पयसा श्रनिहोतं' जुदयादिव्यथः। तस्य प्रयोजन 
मादह-- “स यरिति। ततः sat ह्ोमानन्तरं war कास 
यत्‌" ¶ अशिनं भवेति, ‘aa स्वे हतोच्छ्ष्टि मेव' भक्तं 
मवति । “निरवत्तवनौति। निष्कष्यावत्तो बलतिर्देवभामो 
यसत्‌, तन्निरवत्तवलि । एवम्‌ श्रनिह्ोतं aay पुरूषः 
हुतो च्छष्टस्यव राता श्रशिता' भोक्ता wala nn eet 

प्रातहौमेऽप्येव माह - श्रध यदिति ॥ १२॥ 

अग्निहो वरहो मस्येतर्यन्नवलचणयेनामंस्थितत्वः प्रतिपादयति 
-- “लदादरिति। न्ये ज्योतिष्टोभादयो यज्ञाः मन्तिष्ठन्ते' 
समाप्यन्त एव । यत्त र(दशसवत्सरमाध्यं मतम्‌, तदप्यवसान. 
वदेव ; अग्निहोतं तु “अनन्तम्‌ । तदेवानन्यं दग्यति-- "मायं 
होति। wea मग्निरहोचस्यामंरिथितव्रज्नतम्‌, fa तत 
दत्याह-- “तस्यानुपस्यिति afala i स्रनुघस्थिताः परिममाि 
रहिताः । शशया श्रनुपशितः' श्रपरिसमापतः, ager eT A 
TAT 23 | 


#* “प्रारात्मकस्य (?)'- इतित 

| (तन्‌--इति च। 

+ (८ ९ q सी *.) 

‡ 'तन्यव्रहुतग्रिष्ट मेव aw - इनि च। 


१२० ॥ शतपथनत्रा णम्‌ ॥ ( रप्र, रत्रा | 


। । 

वं पयसो रहोमभाधनलं विधाय तथ रोदहनानन्तर 
ममनावयिश्यणं विधत्ते-- "तदु द्ग्ध्वाधिश्रयतौति #। खत 
मसत्‌' पक्क मवेदिल्यनेनामिप्रायेणेत्यधः। “खत aia’ —sfa + 
निपाल्यते। किधदवधिकः ¢ पाक gag aaa मत 
quaata— “acre fata । gts यस्मिन्‌ काले Aq पथः 
ठट्न्त' पाकवग।दु तान्तं ब्‌,हद्‌वद्‌ भवति, ‘ate’ तस्मिन्‌ 
काले तच्छृतं भवलि । तदवस्थापत्रेन पसा “ज इयात्‌ 
san. तदेतन्निषिष्यते ; पत्तान्तर मह “aa इति, 
ye दहेत्‌ एव । को दोष इति, तत्रह “प्रजज्ञौ | 
aq? स्म्तुतं ६ daq पयः, तच 'उपदटग्धम्‌, Aaa 
अप्रजननश्ते लम्‌ , प्रजोत्पादक न भवती ल्यथः ॥ १४ ॥ 

कथन्तर्हि दात्य | faare— ‘Cafyafmaata qi अधि 
श्रयणानन्तर भेव ‘ARMA, न तु पाकनोटन्तं HATA | 
नन्वशतस्य होमथोग्यल' नास्तोति चेत्‌, तत्राह “यन्न्वेवेति । 
पयसोऽग्निरेतसत् प्रागाम्नातम्‌-- “तस्या रेतः प्रासिच्चत्‌, 
तत्‌ पथोऽभवत्‌' -इति #%# । तधा च(ग्निरेतस्त्!देव पथः 
मृत भेव सव॑दा | अ्रतश्चानावधिखघरणमा त्रादेवे तच्छतं भवतौति 
तदवस्धे नेव ॒ जह यादिव्यधः ॥ १५ ॥ 

“तद्वन्योतयतीति । ज्वालायुतेन दभाग्रेण 4 अवा दु खं 
parades: । “अ्रधापः प्र्यानयतौवयादिः सखम्‌ | “उद 


ee a ~~~ - 


a ere ण 


: ate Ate Go ४,१४.१. २। † पा० He ३, १, २०। 
‡ “कियद वधिः, -- दति च । § .रेतःम॑सुत'- दति चः 
॥ 'द्श्धय- द्रति न्च | ¶ ate alo Ho ४. १९४. ५.। 


कनै एयर पत्रा १५क० ६६० , दपं ° | H ममागेण-दति च. 


( शभः शत्रा) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ १२१ 


स्तोक माच्लोतयितवा शति। उदकस्य विन्दुराश्ोतयितच्च 
wana इति ब्रूयादियधंः ॥ १६ ॥ 

“श्रय चतुरब्रयतौति # । “चतुर्चा विहितं हीति । चतुभ्य॑ः 
स्तनेभ्यो दु रधत्वात्‌ aqet विहितत्वम्‌ । “समिशोमा्येवेति : 
समिेऽग्नो होमाय qatar + वैकश्त्यां खचि एकां 
समिध galt निधाय गाहंपयदेादाहवनीयं प्रति गन्छेदिव्यर्ः 5 
गल च तस्धित्राहवनोयापरभागे होमद्रव्यम्‌ | “nagar 
भभिधाय, wet Yaa ‘Gat माहतिं' जुषयात्‌ $ । 

“होष्यश्रुपसादयति""-दति § यदुपसादनं afetak समा- 
स्नातम्‌, तदनुद्य Tarawa दष्टन्तेनोपपादयति-- “स यदुप 
aifefa 1 “warm मिदध्यादिति। भोक्तु मुपविष्टस्व 
एरःखितं पातर मप्राप्य मध्ये मागें अ्रणनम्‌ भ्रव्रःदिकं निदध्यात्‌ | 
एवं” aq’ उपसादन fam: | भरनुपसादनश्यानुगुखय ay 
“यदनुपसायेति | 

ut प्रथमाति war उपसादनपुरश्र मेव दितीया 
wefa लुद्यादिति विधत्ते- “उपसद्योत्तरा मिति । जहोती- 
चनुषङ्ः। एव मनुपसादनोपसादनलक्षण्धग्रमेदादेते ्रादती 
मानावीथ' नानासामष्ये एव करोतीव्यर्धः ॥ 


~ ere a नाका ण 


# का० श्रौ ०४, १४. tel 

† “सत्रौतपयस्काय'- दति, च। 

; गाप शादा्टबनौयं प्रति्टबेव पूर्वां माति agar’ च । 

§ ते० ब्रा० २. १.५. ८। “उत्रौयोपसाद्यति, एथिवी मेव प्रणति, 
होष्यत्रपखादयति, अन्तरित मेव प्रोणाति। द्तवोपसादयति, दिव मेष 
Tarfa’—xfa | 

| मध्ये aur fefaa aaife च निदृध्यात्‌'- इति & 

१६ 


nS LL A षी भि eye 


१२२ ॥ शतपयत्राह्मणम्‌ ॥ [ शप्र शब्रा) 


एते भरनुपसादनोपसादने प्रकारान्तरेण प्रशं सति- “मनश 
ह वा इति | श्यावत्तंयति' धमेभेदेन एथक्‌ करोतीत्यधैः ॥ १७॥ 

होमोपमाजनप्राणएनो नयनानां Te ससु्ित्य प्रपंसति- 
वल्ल च हिरिति। “विराड्‌ वै यञ्च इति। waa laa: 
स्यानिष्टोमस्य शतस्तोजियायोगेन विराट सम्पत्रयश्नस्य faze 
मित्यधै;। भ्रनयोः सुत्योपमाऽनप्र(णनयोरविङ्तियोः स्तोतु 
मयोग्यल्वात्‌ तयोविंधिरङ्तेतव्या ॥ १८ । 

तषां होमोपमाभीनप्राशनाना UAT माह-- स यदिति) 
‘Qa: सन्तीति । अमो प्रलिपेनाजिदो तरहविष्ोपचितावयवाः 
सन्तः सर्वदा विद्यन्त इत्यथः । ““पिदेषु Saag चेति। तत्र 
तयमोपमाजनेन atta ठि, दितीयेन tage मिति 
व्यम्‌ । “ओषधयश्च स्तीति । सर्वदा विद्यन्त ड 
त्वधः ॥ १९८ ॥ 

ष्या वै प्रजा इति। अनन्वाभक्षाः > भागरडहिताः, ताः 
पराभूताः" खलु । अत एव प्राशने सति न्या इमाः, सवाः प्रजाः 
agra’ यज्ञानां सुखभूतेऽनिदहोते यजमान श्राुतिभागयक्षाः 
gaat: | कस्तं पशूनां भाग दूति, त्राह -- “तेनो 
हेति (मनुष्यान्‌ श्रतु मनु्याभौनतया यतो गवाय; 
equa: तिष्टन्ति, तेनेव कारणेन मलुष्यदारा तेऽपि भामुक्त 
TAT: ॥ २० ॥ 

प्स्याम्निदो बस्य यान्नवसकाभिमतं wate मुपन्धस्यति-- 
‘ae षोवाषेति। न खस मिहो वहोमो दर्पूरशेमासादिः 
यश्रवत्‌ # कैवलयन्नल्ेन मन्तव्यः, श्रयं खलु way इव 


= „~~ जयन = 99 ------------------ 


+ "वत्‌^"््यो नास्ति WE TAA, | 


( QM शत्रा ) ॥ रितीयकारडम्‌ ॥ १९२ 


अवतिं। ति शब्डी वाक्वसमाष्तौ। रएतदुपपादयति-- “द्द 
हीति #। दं खल्वम्निहोतं वच्यमाणरूपम्‌ । तत्र पथ्यन्बाव- 
दानादिकं (कम) केवलो यन्नधमः; cel किञ्चिदुला, 
fafazata gaa † वददिनिगम्य, भ्राचमननि्लंहनादिकः 
पाकयन्नधमः; तथानिषटोतस्य पाकयन्नस्य सतो रूपम्‌ । 
अरस््येवम्‌, fa शत इत्याह -- ^तदस्येति । तत्‌” पाकयन्नियम्‌ 
(अस्य भ्रनिषात्रस्य रूपं ' "पशव्यम्‌" पशुभ्यो हितम्‌, पषुप्रातिसाधन 
fama: ॥२१॥ 

सेषेत्यादि । भम्‌ fareet याम्‌ wets भ्रजापतिः' 
खटिकाले प्रथमम्‌ श्रजष्टोत्‌", ‘ea ‘ua’ अलिहोत्रस्य 
Wei: 1 अनन्तर “aed ‡ श्रग्निवायुसूयाः ‘oe 
aaa शवः wifwaer भ्वस्थिता; ॥२२॥ 

“a येति। feta तु खिषटज्ञव्खानीयेत्याश- “at 
येति। “एषा हि दिगिति। -खिष्टक्लतःः feenerea: 
उत्तराः यथाक्रमेण “भूत्व भविष्यश्च" दइत्यादिवच्यमाण- 
इयामकै इत्ययः ॥ २३ ॥ 

‘area मेवेति । “qa मिल्यादि । (भूतम्‌ wita- 
कालावच्छिनम्‌। भविष्यत्‌ भरागामिकालावच्छिन्रम्‌। एवं 
जातादिषु योज्धम्‌। “भाभा चति। भ्राशागोचरं प्राप्तव्य 
मित्य; । “wa च waft वक्तमानानागतकाली। एषं 


+ Flo खौ Mo ४. १४. २७। 

† सत्यु थ'- दति क. षश - दति WER] डार-तेवरेण। “WaT, 
षदिनिगेभ्यति माधवः" दति ate Bo | 

i aera af चः 'यडेतो-दतिच्द्रशो शा०-तेवरेर। 


क्का न ~ _-----~ ~~~ I A 


१२४ ॥ शसपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( QHe Rafe ) 


aefad ‘aq इय भेवामुः सङ्गागरूपै यथाक्रम त wea 
भवत इत्यथः ॥ २४ ॥ 


Ty तवरा तयोः समन्तका mana विधास्यन्‌ भूतभविष- 
दादिरग्श्यासमप्रजारूपत्वम्‌, भष्ठानदारूपत्वं च द्शयति- 
नप्रा्मेव भूत मित्यादिना । “भामा! खथ पिता ‘qa’, aay’ 
यच्च भूतम्‌, तत्‌ BA’ ¦ भ्रनुभूतलात्‌ प्रत्तम्‌ । प्व मानो 
भूतस्य च भ्रदालसाम्यात्‌ WATT fafa aera भित्यधः। 
ज्व भविष्यदिति, प्रतिन्ना। तदु पपादनम्‌-- “sat 
Hafe, ‘we’ way, प्रजाभविष्यतोरप्रत्यक्षत 
साम्यात्‌ तादात्म्य FAA: ॥ २५ ॥ 

एवम्‌ “ORT जात मित्यारिषु दण्डान्तरेषु योजना ॥ २६॥ 

Cga@ana , मिति। भ्रासप्रजारूपेण स्ामद्ारूपेश 
चाहती स्तुत्वा यने, स ATCT: 5 मग््ोऽपि दैवताप्रकाशकलात्‌ 
तथा ॥ २७ ॥ 


Ceamaata | अद्येति वर्तमानकालः, ्द्ल्यागामिकालः ॥२८॥ 

न्साया पूर्वाहतिरिति। ‘ai पूरवाष्तिं watt जुदा 
feat: उत्तरा तिस्तु भविष्य्जनिष्यमाणा अ्रनागताद्यालक 
प्रजाखानीथा, सा चानदाङूपा ; श्रमन््कत मपि aafat 
तृष्णीं तु भविष्यल्लनिष्यमाणानागतादासकप्रज सथानोधा, सा 
चानहारूपा ; wan मपि तथेति quit मेव सा हात्‌ यै 
व्यथः # ॥ २९ ॥ 


कालदयेऽपि पूर्वस्या भाते: क्रमेण मन्तो दशयति “स 


+ “तूष्ण दितौयाम्‌"- इति का” श्रौ" He ४,१४.२४ । 


( शरण ato ) ॥ हितो यकारम्‌ ॥ १२५ 


शुषोतौति #। मन्थोः सचरूपत्व मुपप।दयितु arena 
माह-- “यदा शहोल्यादिना। wera: gaff भेवामु 
प्रविशतौति रात्रावमिर्ज्योतीङूपो भवति । यदेतग्मन्धवाक्धदयं 
तत्‌ समषेताधत्वात्‌ सत्यम्‌ ॥ ३० ॥ 

अनयोः मामम््रातर्होमयोनेष्मवश्चेसकामस्य कर्तव्यतोपन्यास- 
परसरं मन््विगेषौ ewafa— “तदु शैतदिति। भमिर्ग्घोतिः 
eat ज्योति रिति चत्वारो वचैश्छब्टाभिधरैयस्य तेजसः प्रतिपादका; | 
श्रत एवाभ्यां मन्ताभ्यां जहतः पुरुषस्य ब्रह्म तेज. सम्पद्यत Taye: | 
तदुक्तं काल्यायनेन-- “afaag दूति ब्रह्मवच्चसकामस्य 
दति ¶ ॥ ३२१॥ 

"'तदख्येवेत्यादि । तस्मिन्‌ wand प्रजननस्य en 
भिव “रूपम्‌ विद्यते। ज्योतिश्छष्टाभिषेयं मरध्येऽवखितं रेतः" 
उभयतः" देवतया" देवलावाचिपदाभ्यां afazerfa । उभयतः 
परिण्होतत्वं तसः प्रजननरूपम्‌ । wa: “परम्निर्ज्योतिः" 
चूर्यो श्योतिः"- इति मन्योः $ प्रजननरूपसद्ावात्‌ 
नाभ्यां Sta प्रजासम्प्तिभवतील्य्धः ॥ ३२ ॥ ॥ २२ ॥ 

“ag शहोवाचेत्यादि। wana पुत्रः शेलकिः', जोषलः' 
ति तस्य नाम। गभं भेषेति। कालदयेऽपि | tifa. 
शब्दस्य दैवतावाचिपदग्छषटोतत्वात्‌ रेतः परिणीत मन्तरवख्ितं 
गभावस्थ भेव भवति; न तु प्रजारूपेणोत्पश्चत इत्यादिः 
तदहषोपन्धासः, “स एतनेत्यादिः, तत्यरिष्टारः ॥ 

“अनिनर्नो तिर्श्ञोतिरनिः खाहा?-ग्लयेतेनेव { सायं ay 


# का Blo Mo ४.१४. १४। t का० प्रौ” Ho ४, १४. १५। 
{ वार म ३.१.१२) § वा सं ३.४. १। 


= Se रद पष ree ee ee oe a 


१२६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ । ( रप्र° रत्रा) 


यात्‌, तैन गभो रतो भवति । प्रातःकलेतु “ज्योतिः 
सूथः सूरयो sitfa; are’ # मन्त्रेण शोभे 
सति र्तोरूपस्य ष्योतिश्छष्दस्य हिरात्‌ ्रन्तगतो गर्भो 
afe: प्रजोत्मत्तिर्भवति tu ३४ ॥ 

Cer प्रातरिति स्पष्टम्‌ ॥ २३५ ॥ 

"तदाद रिति | '“अनाबेबेतदिति | अगिनिरज्धोतिरिति- 
wat ART 'भ्रगनावेव' सन्त gi जुहोतिः ; भतः सूर्यौ 
ह््योतिरिति ज्योतिश्शब्दोऽनलिवचनः | अतो यथापठिताभ्या 
मेव मन्वाभ्यां होम इत्यभिप्रायः । 

'तदुदितदोमिना मि्यादि | “तत्‌ उक्विधानाम्‌ “उदितः 
हामिना aa’, नारुदितङोमिरना awafa 1 कथ fafa चेत्‌, 
उ्ते-- qa ward भग्नः ज्योतिः" प्रकाशमानो भवति, 
उदटिषि ल्वानेयतजस्यड सात्‌ yaa प्रकाशवान्‌ भवति । तस्मात्‌ 
cagfeasat fa:— Fal sath.” - इतिमन्वनिष्पा यस्यान्निहो तः 
waa अमो पूर्वोक्तरूपं ४ ‘ayy भेव करोति, न प्रजनयतौति 
एवंरूपा निन्दा नास्ती चधंः । 

त दरीदितहोमपत्त एवाञ्रयसीय इलयाशद्य { तत्र॒ दोषान्तरं 
याद “sa aa परिचशेति । "यद्‌ यस्मात्‌ (अनये ate, 
gala wren इति ASP saad wat न wae, किन्त 
Cafquitta, — aatearfa:”—xfa quamaa सम्प्रदान 


ae ane a 


[क । 


# वा० खं०३, & ५। 

+ का० Ble Mo Be १५. १९। 

4 पुरस्तादिददे प ११३ ए* ६ पं द्र्यम्‌। 

§ “प्रालजरदोनुदिते "~ दरव निधि; काण sito सू ४, १५.। 


( ३अ० १ब्रा° ) ॥ रितोयकार्डम्‌ ॥ १२७ 


विभक्तेरभावातं देवतास्य परोक्ष fare uae निन्दे 
व्यर्थः ॥ ३६ ॥ 

एवं निन्यनिन्द्‌। vem, अनिन्द्यं पक्चान्तर माद-- भने- 
नेवेति। aga सूतक्लता-- “प्रदीपा # मभिज्ञहोति भ्रम्नि- 
व्योतिरिति + सजुरिति ¢ वा-इति {। “aq सविढठम- 
दिव्यादि, सुगमम्‌ । “aad ज॒होतीति। ‘aura’ हविः 
सेवमानः “afta? Gq’ क।मयता मिति प्रतिपादनात्‌ waste: 
प्रयच्च इति प्रागुक्तात्‌ cara away मिलय्धः। प्रातःकालीन- 
HMMs द्रष्टव्यम्‌ ॥ ३७, ३८ ॥ 

इतशिष्टस्य खालोमध्यस्य पयसो ब्राह्मणानां पानं " विधितः 
ततोऽन्य एव ब्राह्मणोऽगम्निहो ्रहोमस्या्वय रिति प्रतिपादयति-- 
“4 होचुरित्यादिना। “sa aa स्थाल्या fafa अलिहोत्र- 
होमसाधनभूतायां सुचि यत्‌ हतशिष्टम्‌, aaa fe: प्राश्रातीति 
प्राशनं विहितम्‌ ; यत्त wren मवशिषयते, तत्त॒ नाग्निहोजरो- 
च्छिष्टम्‌। aa दृष्टान्तः-- “वधा परिणद इति । परितो नई 
परिश्रितं | धान्धपुणं शकटस्योपरि खथापितम्‌ ; यथा तस्माइविषो 
निवापयितुं तहतं धान्यं न शेष्यते, किन्तु पुनरपि यागान्तरयो म्प 
मेव । एवं तत्‌" खायां पय sedi) तथा चाघ्व्योरिव aq 


a 


eee. 


> श्दौर्राया fafa =: 
† Flo Fo ३.६, १, २। 


~~~ -- ee te "~~ ~~ -न- ~ ~~ -- ~न _ = = = ~ ere ee 


+ Alo Mo B, १०. १, २। 
$ का० श्रौ" eo g, १४. १४। 
| परिवोत- दति च) रिभ्रेतं इति च दष्टो डा०-प्रेबरंण। 


१२ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ (2H Bae ) 


ma fafa नियमामावात्‌ यः कोऽपि त्राह्मणस्तत्‌ 
पिङ्ेदिव्यर्धः #॥३९॥ ३२, १. |॥ 


दूति सीसायणाचार्यविरचिते माधवोये वेटाधप्रकाप 
माध्यन्दिनिएतपयत्राह्मणभाष्ये 
दितीधकार्डे ठटतीयाध्यायस्य प्रथम्‌ ब्राह्मणम्‌ ॥ 


[~ अ Waa) qe 


( भ्रय दितौयं ब्राह्मणम्‌. ) 
एता हवै दैवता योऽसि। तस्मिन्वसन्तौ- 
न्धो यमो राजा ast गषिघो ऽनन्रन््वाङ्गमनौ- 


saat पाठसवः { ॥ १॥ 

तदा ऽएष एन्द्र: । यदाषटवनौयो ऽधेष एव 
गार्ईपलो यमो राजाधेष एव नडो नषिधा 
यदन्वाहार्यपचनस्तयदेतमडरदं [ATA आहरन्ति 
तस्नादादहुररव्वं नडो नेषिधा यमप राजान 


efaua उपनयतोति ‡ ॥ २॥ 


~ 


+ qrant ufcfaafe az Aree, पिवेत" एति ate ale ख 
०, १४.११ । (मायं area प्राने नियमः, कि तदह्यत्राक्चणस्य प्रतिषरधी 
ऽयम्‌" दति च agratat ate Be | 

t ‘areaay— दति घ, F t "लौति'-दति घ, ड। 


"Mo रेन्रा०) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ १९२९ 


अथ य एष सभाया मभिनिः। एष एवानं- 
श्र त्सङ्गमन+ Masa मनशित्वेवोपमङ्च्छन्त तस्म 
दषा SAAT यदतद्‌ HITS प्ररावपन्देष एवा- 
सन्‌ प्रसवः स यो हेव मेतदेदैवं Baar देवता 
व्वसन्तोति सर्व्वान्हेवेलांलोकान्‌ जयति सन्भालोका- 
ननुसञ्चरति॥३॥ 

तेषा मुप्रस्यानम्‌ । यदेव सायं प्रातराहवनोय 
म्पच तिष्टत ऽउप चास्ते तदेव तद्ोप्रखान ag 
यद्व प्रतिपरे्य गाहपत्य मास्ते वा RA at तदेव 
तखोपरस्थान मघ WAT सत्रजन्नन्वाहायपचन ATTA 
तदेव तं मनसोपतिषटेत तदेव तखोपष्या- 
नम्‌॥४॥ 

अथ प्रातः + | saat महत सभाया 
मासित्वामि कामं पल्ययेत तदेव age मय | 
WaT Way मपनिगच्छेत्तदेव तखोप्रखयान मेव म 
ददता देवता उपखिता भवन्ति ॥ ५॥ 

यजमानदेवत्यो बं Ww: | अधेष भाटव्य- 
Tal यदन्वाद्ायपचनस्तस्मादेतं नाहरहराहरेयुनं 


Soe cane 1 
+ खगञ्चाङ्गमनः- दति, =| tf vaste घ, & 


१७ 


१३० ॥ TATA ATT ॥ ( रप्र Bato | 
इ वा sta सप्ला भवन्ति यद्येवं व्विदुष एतं 
नाहरदहराहरन्यन्वाद्ाय पचनो वा STW ॥ £ ॥ 
उप्रवसथ ऽपएवेन Alergy: | यजचेवास्मिन्यच्यन्ता 
भवन्ति तथो ETAT ऽमोघायादहृतो भवति | 
नवावसिते # वेन माहरेयुः | तसन्‌ पचवुस्तट्‌ 
AYU अश्मौयुर्यद्यु तन्न विन्द दल्चेद्पि ak 
दुग्ध मधिश्रयितवे ब्रूयात्तस्मिन्‌ ब्रःदहूुणान्पाघयितदं 
बरूयात्मापौया्सो इ वा ऽअख सप्ला भ {न्ति 
यस्यैवं fay एवं बुव्वन्ति तत्मादब मथ चिकी 
षत्‌ ॥ ८॥ 
तयात्र तत्प्रघम समिद्वो भवति | Tea † S54 
ate देष भवति se; Aa कामयत य॒चमा ५ 
प्रजा अद्येव तत्यहसंव Slats सिव लद्छचत 
sua मन्न मदा सिति तहि इस जदयातप्राप्राति 
डवैतदन्रादयं य एवं व्विडं्तहि जुहोति +^ ॥ < ॥ 
अथ यचैतत्प्रदौप्रतरो भवति। तहि = 


etn —_—- ~~ ----~ ee ~~~“ ee -- ~ 
= ——- os >. 


x “qaqua’— इति स्यात्‌ सायणसम्मतः | 
+ saa’ —ata च ST ३वरेण Zz | 
; 'जुद्धोलि--द्लि ग, "ज॒होति'-इति घ, ड। द्होपरिष्टचवम्‌' 


glo रद्रा ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ १६१ 
भवति व्वत्णः स यः कामयेत यथेमा BET: 
प्रजा Maat Gases तलन्निघात मिव aaa 
ऽएव सत्र मद्या {मति तहि ह स जह्यात्‌ प्राप्रोति 
हरतदनत्राद्यं य एवं व्वरांसलहि जुहोति॥ १०॥ 

य यच्तप्प्रदौप्तो भवति। sede: परमया 
wat वबल्वलीति ‡ तहि ईष मवतीन्द्रःसय 
कमयेतेन्द्र इन श्रिया amar खा सिति तर्हि 
ठस युयात्‌ प्राप्राति इवेतदन्नादय य एवं 
च्विड सहि जुष्टाति ॥ ११॥ 

अग यचरेतत्प्रतितरा निव। तिरश्नीवार्खिः सए 
शाम्यतो + मवति तदि डत भवति fat सयः 
aaa संचगोद्‌ मत्र मया मिति य॒ माहुः सव्व 
या ऽअयं बाद AT fay न वा ऽअयं का चन्‌ 
हिनस्तीति तहि ह स जुह्यात्‌ प्राप्रोति हेवैतदनरादयं 
य॒ एवं व्विदंस्तहि जुहोति ॥ १९॥ 
अथ यनतदङ्गाराञ्चाकश्यन्त ssa) तरि By 
भवति व्रह्मसयः कामयेत ब्रह्मवर्चसौ ar मिति 


॥ _ (क 
ee ne a, ——— 


oO ~~~ ~ 


* "वल्वलोति - दति च इष्टो डा०-वेवरैण।, 
1 सश्रूम्यतो- दरति घ, डः, 


क्के ` = 


१३२ | शतपय त्रा ह शम्‌ ॥ (रप्र त्रा. | 
तरिं ह स जह्यात्‌ प्राप्रोति डवेतदन्नाद्यं य॒ एव 
व्विडांस्तहिं जुहोति ॥ १२॥ 

एतेषा मेक संवत्सर aT | खयं wale 
वाख्यान्यो ज्प्रादध यो न्यधान्यथा जुहोति 
यथापो बामिखनन्नन्यदान।य स सामि निवततव 
तद्ध यः साधं जुहोति युधा वाभिखनन्नन्यरा- 
aig] तत्‌ चिप्र ऽमिषटन्दादचं तत्‌ ५ ॥ १8४ ॥ 

अभ्रयो ह वा STAT अनद्य AYA: | 
अभि चवेतदन्ादयं ठगत्ति य्‌. एवं व्व Taft eta 
जुहोति ॥ १५॥ 

साया पएुव्व'हतिः। ते देवा अध योत्तरा 
नै मनुष्या अथ यत्‌ सुचि परिशिनष्टि 4 
पगवः ॥ १६ ॥ 

सवे कनीय इव एव्वां माति sett | 
भय इवोत्तग भूय इव सुचि परिशिनर्ट ॥ १७॥ 

स॒ यत कनोय ga vaqi माहइतिंजुहीति। 
कन्ैया८सो हि देवा मनुष्येभ्यो ऽथ यद्‌ भूय ऽद्रवोत्तरा 
भूयाएमो हि मनुष्या दवेभ्यो ऽथ यद्‌ भुव द्भव 


# तत्‌- द्रति कर, ‘ad इतिच, ड 


( १अ० रत्रा० ) ॥ दितौ वकारम्‌ ॥ १३३ 
सुचि परिशिनष्टि aaa हि पशवो मनुष्येभ्य 
वानौयाध्सो इवा ऽअ भार्या भवन्ति भयास 
पवो य॒ एवं व्िदाननिहोचं जुहोति तदे समं 
यख कनोयाद्सो भार्यां असन्‌ भूयास पशव; ॥ 
१८॥ 8 ॥ 


॥ ala दितौयप्रपाठके aaa ब्राह्मगम्‌ ॥ LR. | 


ware वि धित्सस्तेषा मम्नीनाच्च दैवनरूपता 
मह--'"एताहवा इति। योऽसि" यो यजमानो विद्यत, 
तस्मिन्‌ एता. waar देवता निवसन्ति। ताश्च ‘ea 
यमः, नड, नेषिधः sae) निषधरेणाधिपतिनलः wast 
राजा। "अनश्रन्त्सङ्गमनः' इलि सभ्योऽमिरुयते, “ग्रसन्‌ 
पसव `-द्त्यादसथ्यः॥ १ ॥ 

एवं तच्छि्टनां स्ररूपप्रतिपादनं "तदा इन्यादिना 
क्रियते। ग्रन्वाहायपचनः' रग्निः, एष ua’ ( नडः ) 
नलः, नेषिधः'-दति निरष्टः। निषिधराजस्य च नलस्य, 
दत्तिणागेश्च साम्य माह-“तदयदिति। अग्निहोचद्ोमकाले 
एव + मन्वाहा्यपचनं ‘Ge aay !द्षिणएतः अहरहः 
areca, तस्मादेव न षिध. नलोऽपि यमस्य रन्न. 'दक्िणएतः' 
उपगच्छतीति लोकप्रसिदहिरित्यथ; ॥ २॥ 

‘sq एष सभाया af, ‘ax एवानश्रत्रिति £1 


~~. ww 


* नलो (1) tay (') दति- दति च। 
† रत इतिच, 1 का श्रौ” स” ४, १५, २३। 


१२४ ॥ शतपयत्रा ह्मएम्‌ ॥ ( QWe त्रा 


‘oy? mafia, अनशलिव प्रातः सभ्यः सङ्गम्यत इति 
que अनञ्रन्सद्गमन इति पददयेन प्रतिपद्यत इत्यथः | 
“भ्मोदलयेति «1 गाहप्यादवनौयादिगतं WA SET Ay 
wiata अवसे ‘atiagre’ 1 “एष एदासन्नि(त। भस्मनः 
पांसुनल्यलःत्‌ «(Wiad भम्मरूपाः पःसुसम्बन्धिनश्च । एवं 
पञ्चाना मग्नीनां दैवत।त्कतवं प्रतिपाद्य wed: फन 
मह--्स य द्।त॥३२॥ 

“aq, qqaia faa aaa इति Ra.) ब्राहवनौयस्य 
aiiana p mad गव at fat, ats तस्योपस्थाः 
aah aaa अहर्न वःगारास्‌ wake गाह पव्यसम 
वसं ai गथनं वा क्रियते, (तदेव तद्योपस्थानम्‌' $; “aas 
fafa, aaa ‘ad मनसीपःतष्टत', तदेव तस्योपस्छानम्‌ | ; 
नमितं migenta तस्य सम्मद्यत TH ॥ ४॥ 

Cag प्रातरिति। “सभाया म(स्लिति। भोजनात्‌ aia 
qzeq सभायाम्‌' उपदिश्य, पञ्चात्‌ यथेच्छं “पल्ययेत' परिगमनं 
कुर्वीत ' ¶, at आसनं तस्य' waa: ‘Samay । उद्त- 
भखोपगसन रेवं यावसथ्योपेस्थानम्‌ ॐ ॥ ५ ॥ 

यदेतदन्वाइःयस्या्टरहदचिणएत आहरणम्‌, तदु पवसय 
एवाहनि कर्तव्यं नान्यतेति विधिल्ुराह-- “यजमानदेवल्या 
वाइति +न अरहरदराहर्णे यजमानस्य शतु टेहसम्बन्धिता भवतौ 


— 


# का० श्रौ Fo BW, ३९। † “समीपे यत्‌ स्थान-इति च। 
t का० Bile Mo ४, १५, ३०। § का० Alo Ko ४,१५.३१ 
| का० ale Mo ४.१५, ३२ । ¶ "करोति.-दतिच 


ड ¶ 
** Alo श्र° eo 8, १५, ३३ | tt ile Ale स” ४, १३, ६। 


( ३्र° रत्रा ) ॥ दितोध्कोग्डम्‌ ॥ १३२१५ 


aa “श्रन्वाहायं पचनः”-- इति यौगिकी सन्ना, aa त्‌ 
सोऽन्वाहा्यं; ॥ ६ ॥ 

उपवसथ इति + । Weat यस्मिन्रहनि adr पत्तव्यः , 
तववोपवसयेऽहनि तस्याहरणं कर्तव्य मित्यर्थः । “त्रमोघाथेति । 
सप्रयोजनायेव्यधः ॥ ७ ॥ 

नवावसितं वेति ¶। नव आवमधो रवःवमधः ; नूतनं 
स्थानम्‌ प्राप्य 'एनम्‌ अन्वाहायपचनम्‌ आहरेयुः" । ऋ हरण्‌- 
योजन माह (तस्मितिति। “ca तत्र चिन्दे{दिति। 
TAU Tee प॒ एव तःखन्नमौ श्रधिय्नगितघ्' अधि 
श्रयितुं श्रूयात्‌ {1 तुमरे लवे-प्रल्ययः || एवान्वयः 
पचनस्याहरद लिणत आरण fade: ua, यत्त॒ ेश।न्तरे 
प्रवसन्‌ यजमान. FETS पःकसप्ये तसाभनभृतं खकीय 
मन्वाह्यपयनं स्मरेत्‌ उपदसय ula इदिदीथः, acai 
वेति ठतोयः। मूचछतःप्युदम्‌-- “armen सषा स्पःमग्र 
नवावसये वा तस्मिन्‌ पचयुरमामम्‌ , WRIA म ववे पसवितते 
qaqa’ ata gy 

wa मन्वाहार प्रचनस्य न प्रतिदिवसं मारणं किन्तप्व्मथे 
waa वेति यदुक्तम्‌, तस्य फल मःह--“पःपीयां्न इति। 
्रन्वाहायपचनय भ्बःठव्यसःनीयवात्‌ तस्य प्रतिदिवसं wera. 
भावात्‌ शतुत्तयो भवलोचय; ॥ ट ॥ 

अथाहवनोयःगेरदस्थाविशेष समुपजीव्य रद्रवरणिन्द्रादिरेदता- 


* Flo Whe Wo 8,43, 9! t का० Bite Ke 8, १३. ८ । 
; का० Bite Mog vs ६। § Filo Blo Ho ४.१३. १०। 
SS) 

| We Bo sg ६। 4 Blo Ale He 8 १२३, ६-१९०। 


~ ~ ~ -~ ~~ ee a ~~ ~ - ~ ee +~ थ) 


११६ ॥ शतपथ त्राश्णम्‌ ॥ (2% Bale ) 


SUA THA कम्यान्‌ होमकालानाह-- “तद्यतेतदिति # | 
aie: समिच्ोऽनिर्यदा प्रधमं धूमायमानो भवति ¶› तस्मन्‌ 
aaa एष रद्रामको भवति! “aaa we इति। "ययाः 
खलु “रुद्रः (पाः सर्वाः प्रजाः" “Baga तन्‌ द्प्रिवेणेव 
एकवारम्‌, सहसेव तत्‌ः बलात्कारेणेव एकवारम्‌ ›, त्था 
"निघात मिव av’ प्रजानां इनन faa एकवारम्‌, Wad 
समति ; “एवम्‌ एवाहं सर्वम्‌ “aay उपसंहृ “AA 
waaay (तिः “य; कामयेत, “स” यजमानः ate’ ated 
रुद्र.वस्थे ऽग्ने (जु दयात्‌” । एव मुत्तरत्रापि योज्यम्‌ ve ॥ 

“sq यत्रेतत्‌ प्रदीप्तो भवतीति । प्रदक्षावख 
आदवनीधो वरुण(तकः । ““खह्वन्रिव त्वदिति। वरुणो हि 
पपीयसौः प्रजाः आलीयेः पातेः हत्व भवति, तददय 
मपि सर्वं मन्ना AM इव्यथः ॥ १० ॥ 

“अध यतेतत्‌ प्रदीप्तो भवतीति {। “उक्ैषूम इति! 
यस्या waa मादवनीध. प्रदोषः सतुदहतधूमो भूला 
महता वेगेन बल्‌बलि'- द्रति" एवं शब्दायते, तदवस्थोऽमिरिन्द्रा 
क TAA ॥ ११॥ 

“अथ यत्रैतत्‌ प्रतितरा मिवेति |i weg दग्धेषु 
Guaa aa अर्चिः श्रतितगं' निक्लष्टतराम्‌ दव, 


नान्व 9 mer ~ ~ ---- ~ - न ~ = ttt न ~= 


# Fle Blo ४,१५.१६ सूत्र ALAA | 
† ^“ शूष्यत इवः घुमायमान दव भ ति"-द्तिश्व। 
t ate sito ४,१५.१७ सूत द्ररयम्‌ | 
§ का० Ble ४, ११, १८ TT द्रटयम्‌ । 
| काण श्रौ ४,१५, १६ सूत्र ALAA | 


( 9M Rae ) ॥ हि्तौयकाण्डम्‌ ॥ १२०. 


जब धागमनभावे तिरशचोव' भवति #। व्य माइरिति। 
ब्राह्मणस्य यजमानल्य होमकाले द्व्यर्थः ॥ १२ ॥ 

“भय Utama षवेति †। सर्वास ANY 
awe केवल मङ्गारा wae दौप्यन्ते ; तथ्या मवस्थायाम्‌ 
"एषः" भ्रमिः aw’ परब्रद्मामको भवतिः ॥ १३॥ 

“एतषा भेक मित्यादि। ‘aaa’ इद्रायवस्ा विशेषाणां 
मध्ये "एकं" “सं वस्र ' सं वत्रपयन्तं निरन्तर मनुतिहेत्‌। यदिः 
यजमानः खयम्‌" एव।मिहोतं “qua भवति, “न्धो वा 
wad: ‘Ayn’, उभयोरप्येष संवस्रनिथमः 1 

aq सेवत्रमध्ये उक्षनियमं परित्यज्य ‘warn’ प्रतिदिवसं 
प्रकारान्तरण जुहाति, तस्य दोषं erage माश 
“यथेति । श्रयः" “afin वापीकूपादिकं खनन्‌", श्रन्यद्‌' 
रो 'दयवादिकम्‌ “sara वाः सम्ब(दयन्‌, Safe भदैठते 
a ‘faawa “एवम्‌ wa (तत्‌ः भन्धथा ग्निरो त्रहवन 
fama: ॥ . 

संवस्षरपयन्सं निरन्तर मेकं पत्तं कुर्वतो यजमानस्यो- 
दि्टफलप्राति are— “भथ य इति । “साद्व ay, मेरन्तर्येण 
‘a, संवस्षरं “जुहाति, सिद मन्यत्‌ । way 'अभिटणतस्तिः 
स उत््ादयतीव्यथं. § ॥ १४, १५॥ 

` पूर्वीत्तराइ तिद्रब्ययो रवथिष्टस्य चोत्तरोत्तरं भूयस्त्वं विधाय 
प्रतपादयति-- सा येल्यादिना॥ १६॥ neon 


— 


—-- ~~~ - - ~ ` ~~~ ------~--=----= ~ -- न्क 


या ek SE ज =-= ~> = =-= नका क 9 `क] वक 6. 


# उद्धेगमनरदहित ca भवति'-द्तिचः 
† Ale Blo ४. १५. २० Mo FLAT! 
¡ काण श्रौ" Mog ty. २७क। § का Ate मू° ४.१५. ९७ ख। 
Lan 


[कक नगण 


१३८ Nn शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( पप्र शत्रा } 


“q यत्‌ कनीय इति। “भार्या भवन्तीति } भव्याः 
प्रजा भवन्तीत्यर्थः ॥ 

“तदे aay मिति। यत्र खसु WaT मल्पौधस्तवम्‌ , 
भोग्यसम्पततिमयसो, तत्‌ खलु सर्द मिध; #॥ १८॥ ४ 
[ ३. ९, | ॥ 


दति स्रीसायणाचार्यविरचिते माधवीये वे दा्थ॑प्रकाशे 
माध्यन्दिनिशतपथत्राद्मणभाष्ये 
रितीयकाण्डे ठतीया्यायस्य दितोयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


॥ इति दितीयकाण्ड दितीयः प्रपाठकः # 


काणक १ षि CS RR ~~~ मी 


# “खयं वा जुहुयात्‌, उपवसथे नियमः" प्रति का श्रौ ° 8. १५. ६१, 
३९ सूत्रं । “सवेदा खय भेव afagra जुहवात्‌, न्यो वादि, 
उप्वसथग्रब्धेन पौगेमास्यमावास्यै उच्येते । तत्र खय मेव णते सची 
अनिषटोच' जुहयादिव्ययं fram) सूतके eaksf तत्काल मैव साला 
खथ सेव छामः कायैः" इति च तयोर्यान्निकदैवक्लते NF । 

+ “कण्डिकासङख्या १९०३ दति क, STAR मास्ति, “कारौ ९०४ 
दति -ग, घ-ङयो, कवत्‌। तत्र १ त्रा श८ Ae, रत्रा १८ कर र त्रा 
BE Ao, 8 ATO १८ He; सङ्ुलनया ६०३ सिद्वम्‌ ॥ 


( ११» शब्रा) ॥ दि्ीयक्षाण्डम्‌ ॥ १६९ 


अय 
दनोयप्रप।ठक्े प्रयमं ब्राह्मणम्‌ , 


wit at 
षटलौयाध्याये ढतीयं ब्राह्मणम्‌ । 


~~? हि Gan... 


1 Etc: ॐ ॥ 


यंतं उ प्रजापतिः प्रजाः Was ew) स यत्ना 
निं समभे स इदं जात सव्वं मेव दग्धं 
eH ऽदृल्येवाविल aq ar यास्तर्हि प्रजा WAT 
Vas ae दप्िरे सो ऽतितिक्षमार पुरुष 
मेवाभ्येयाय ॥ १॥ 

सहोवाच। नवा say मिदं तितिक्ते इन्त 
ता प्रविशानि तं मा जनयिता बिभि सं 
यथव मां त मस्धिंह्लोके + जनयित्वा भरिष्यस्येव 
गवाह त्वा ममुष्मिंल्लोके जनयित्वा भरिष्यामीति 
तथेति तं जनयिल्वाषिभः॥२॥ ` 


[रि 


+ Re me > ee ee -- ~~ Anata 


* ‘gan — शति क, ग; ‘wR इति घ. ङ | 
t ‘afarq सोके - दति कः: मसिलोके- दति aw wa 
भहोसरतापि समेव | 


१४० ॥ शतपथ त्र द्मम्‌ ॥ ( 2Ho (Alo ) 

स यदग्नौ ऽअाधन्ते * | तदेनं जनयति त्‌ं जन 
यित्वा विभर्ति स॒ यथा वेष एत मख्िज्ञोके 
लनयित्वा विभ्यव स्‌ Sag एत vata 
जनयित्वा विभत्ति॥ 3 ll 

तन्न॒ ाम्यदासग्रेत। सामि me स 
ग्लायति स यथा Bae uae ऽअस्दि्लोके सामि 
म्लायद्येव a देवेष एतस्मा ऽअप्‌द्वंज्ञोके सामि 
ग्लायति AAA साम्बदासयेत ॥ 8॥ 

स॒ यच्च॒ faaty यजन मम्नाव्रभ्यादधति 
तटेघो ऽमेरधिज्ायते स एष पुत्रः सन्‌ पिता 
भवति ॥ ५॥ 

दक दतदिगाभ्यनक्तम्‌ +। शत faa शरदा 
cafe देवा amt नश्चक्रा जरसं तननाम | 
धुश्रासो ay frat भवन्ति मा नो मध्या 
सैरिषतायर्गन्तोररति पुत्रो wT wat एन 
परिता भवल्येतन्न तयश्मादम्नो ऽभाद्धौत ॥ ६ ॥ 

तदा sou णव amy य एष तपति 


> 
1 | Sees 


eee ० — a Ca rl य 


+ e—caau;, W— दरति ष, छः 
tay दति, vi ¦ समस्य इतिच Zul डा०-तेवरेल । 


Oe meee 
म व enna we eens Gta a A tN OC OI Pe Ta na tr pcan SEIS 


( 2% 28> ) ॥ रि तमैयकाश्डम्‌ ॥ १४६ 
तदादेष एव॒ BURRS या wears 
प्रजाता जियन्त ऽथ या; werd टेवास्श्माद्‌ 
ते ऽमतास्सखेमाः सर्वाः प्रज्ञा रमभः प्रागेष्व- 
भिहिता यथाश्रवा ऽष्वामिधान्या बाभोशुरि.्व्वेव 
wea: सर्वाः प्रजा रश्मिभिः प्रणेष्वभिहिता 
लम्मादु TAT, प्राणानभ्यवतावन्त Won 

स यद कामयते। तद्ध प्राग मादायोदेतिस 
नियते*सयोडेतं मव्य मनतिमच्यःयामं लोक मेति 
यथा हेवाद्धिंल्लोक्े न संयत मादट्रियते वदा यदेव 
कामयते ऽध ATA | Vala Ms पुनः- 
पुनरेव प्रमारयति ॥ ८ ॥ 

स यत्‌ साय मन्तमिते हे sareat aera | 
तदेताभ्यां परव्वाभ्यां ह्या मेतस्िन्‌ म्यो प्रतिसिध- 
त्य यत्‌ प्रातरनुदितै दे surg ana 
तदेताभ्या मपराभ्यां पर्या Aaferqat प्रति- 
तिष्टति स॒ एन मेष उदान्नं वादायोदेति तदेतं + 


-- a ee 


ik 'सज्ियते'- ata क. गः: उणो छा०-वेवरेण ष। 

| le १ (सा 
t यद्व xfau, ©; यद्वः इति च ele Hate ge, | 
‡ तदेतम्‌ ` fa a 


१४२ ॥ शतपत्र णम्‌ ॥ ( इप्र° शब्रा) 
am मतिमुच्यते सेषाम्निहोचे मृल्योरतिमुक्किरति 
हवे Cada मुच्यते य एव मेता सन्नि होन मृद्योरति- 
afta ववेद ॥ ८ ॥ 

यथा at ऽदप्ोरनौकम्‌। एव॑ यन्नाना मनि- 
Ws aa षा ऽदइपोरनोक मेति सव्वां वे तमेषु- 

तिनो हास्य सव्वं ॒ यज्ञक्रतव एत्‌ aq मति- 
सक्ताः॥ १०॥ 

ana वा ऽशमद्ज्ञोके पररिप्रवमाने। 
cane aad faqa saistd वा saa 
$षहोरान्े तथो इाखाहोराचे सुक्ठतं नं 
faua: 1 ११॥ 

a यथा care तिष्ठन्‌ । उपरिष्टाद्रधचक्र 
पररङ्कमामे ऽउपावेक्चै तवं परस्तादुर्वाचीनो ऽशोरा 
ऽउपराषे्तने न इ वा ऽअखाहोराजे Gad शिणुतो 
य एषे मेता महोरात्रयोरतिमुक्तिं व्वद्‌ ॥ १२॥ 

एव्वं णाहवनौयं परोल * । अन्तरंण गाहपल 
परेति न वै देवा मनुष्यं विदुस्त ऽएन मेतदन्त- 
रेणातियन्त' व्विदुग्थं वै न इदं लुहोतोल्यनिव्व 


ane en 


oe —— न्क ^> 


# प्रोत्य -- द्रति करः न, ड | 


(Me Rafe ) ॥ हितोयकाख्हम्‌ ॥ १४१ 
पाप्मनो ऽपडन्ता तावद्या वनोयश्च TIS TART AAT 
arfaaa: पाप्मान मपहतः सोऽपहतपाप्मा च्योति- 
रेव श्रिया amar भवति ॥ १३॥ 

उत्तरतो वा ऽअनिहोज्रख हारम+। स यथा 
हा प्रपद्यतवं तद्य यो द्चिणत Uae 
यथा बहधा चरेदेवं तत्‌ † ॥ १४॥ 

ate वा ऽएषा खर्ग्या | यदम्निदोत्रं तद्या 
UTS नावः खग्याया अआहवनोयश्चेव aay 
नीमण्डे ऽश्रधैष एव नाप्राजो यत्‌ चीर- 
होता॥ १५॥ 

स यत्‌ प्राङ्पीरति। तदेनां प्राची manta 
खगं लोक ममि तया खगं लोक wae तखा 
"उत्तरत अरोहं सेन्‌ खगं लोक 
स॒मापयद्यथ यो दक्षिणत ए्यास्तं यधा 
प्रतौर्णाया मागच्छेत्‌ स fasta a तत एव 
बधा arid तत्‌ tied 

भय aT katy समिध मभ्याद्धाति Gear 


"यिय णि "रिषम 


— ee 


[गो 


+ दार" द्तिक,ग, घ, ङ 
Lt तत्‌'-- इति ष, ङ । 


१४४ ॥ शरतपयब्राद्मणम्‌ ॥ ( श्प्रण ate ) 
येन aad जुहोति तदयजुयनता fagat सप- 
दधाति यदा वा ऽदृष्टकोपधोयतेऽथाहतिहयते 
तदखोपहिताख्ेवेष्टकाख्ेता अहइतयो दयते या 
एता अग्निहो चादहूतयः ॥ १७॥ 

प्रजापतिव्व। ऽअग्निः। AIET वृ प्रजापतिः 
स वत्धरे-संवत्छरे इ वा ऽअरद्यामनिहाचं दिल्ेना- 
ग्निना सन्तिष्ठते संबल्सरे-संवत्धरे faa मनिनि 
माप्नोति य एवं विदानग्निोचं जुहोल्ेतदु हखा- 
मिनिहोवं चिल्येनाग्निना सन्तिष्ठ faa मनि 
माप्रोति॥ १८॥ 

सप्र चवे शतान्यभौतौना za: | ब्वि९शतिश 
सयत्‌ सायं aunt fea eis qeifa a दं $भाहुतो 
ता TS AIT SMI GAA: BATT ॥ १६ ॥ 

aq चैव शतानि विशतिञ्च। संवल्ष?- 
sage ¥ वा ऽमखाग्निषहोजं महतोक्थेन सम्पदाते 
संवत्छर-संवल्घरे areas माप्रोति य एवं व्विडा- 
नग्निं जुहाल्येतद्‌ शस्यागिनिहाव Avaya 
| शु माप्रोति॥२०॥ १ [2.3.] ॥ 


poo 
॥ इति ठतौयप्र पाठके प्रथमं ब्रह्मणम्‌ | 


( 240 रेत्रार ) ॥ हितो पका ण्डम्‌ ॥ १४५ 


भयेतयोग हंपत्वाहवनीधयोरग्योरुपस्थानं विधितः प्राग्व हिते 
पाधनम्निषोते wae क्रमेण स्तीति-- “qq वा 
द्यादिना। यदा खलु प्रजापतिः प्रजाः wear, तदा 
अग्निम्‌" इम मपि wad ‘a’ च जातः, पणिः सर्वम्‌" 
दं" जगत्‌ ‘uy ‘ai? उद्युक्तो बभूव, शति" ve as 
जगद्‌ व्याकुल मभूत्‌ । “ता हेन मिति। एनम्‌ afer 
“सोऽतितिक्षमाण vate: तितिक्षमाणः प्रजाभिचिकगि- 
पितं पेषण मसहमानः कर्माधिकारिणं “पुरुषम्‌ भभिजगाभे- 
त्यथः ॥ १॥ 

“स टोवाचेति। भिगम्य -किमुक्षवानिति, तदाह-- “a 
षा अष्ट मिति! (तितिक्षेः we शक्तोमि। निगदसिष 
मन्यत्‌ ॥ २ ॥ 

ua मणिना प्रार्थितः, ‘am’ इति' agtaa पुरुषे 
तथेवानुषठित fafa दशंयति-- “a यदग्नीत्यादिना ie ॥ 

एव मन्याधानेन जनितस्याम्नेभरणं विधाय, तख भरणात्‌ 
प्राक्‌ उहासनं निषेधति- “तब्रेति। ‘af मध्ये यद्यमििम्‌ 
“उद्वासयेत्‌, fasta, afe wa’ यजमानाय ‘a: अग्निः 
aha warfare भवति। “a यथेव्यादि। इष्ट लोकै 
येय मनिग्शानिः, सा भामुमिकयजमानग्लानेरहेतुभवतीत्य्थः । 
तश्नादामरणान्तम्‌ भम्निधायं दति निगमयति-- ^तस्ना- 
दिति ॥ ४ ॥ 

‘eq यत्रेति। “ada मम्नाविति।. ‘aa तं यजमानं 
पठभेधेकविधिना श्रमी प्रचिपन्तीवय्थः | . ` क्लः एषः" 
what) “ga: सन्‌ पिता भवतीति। यजमानस्य जोवना- 

१६. 


१४६ ॥ शतपधत्रा णम्‌ ॥ ( श्प्रः Rate ) 


mer माधानेनोत्पादितत्वादमिस्तप्य ga, मरणादूनत 
शक्मादनेर्यजमानस्य जननात्‌ पतर एव तस्य पिता भवति 
इत्यथे; ॥ ५ ॥ 

लगु पुरस्य सतः पिहलवं॑विक्ब मित्याशद्य काधिद्टवं 
संवादयति-- “तस्मादिति । ऋषिणाः मन्तेण। aa (णत 
मिव शरद श्यादिकः #। तस्य चाय aa छ देवाः! 
(सन्ति सन्ति, मनुष्याणं समीप maga परिकलिताः 
sry शतस्चाका एव “शरदः संवस्सराः खलु UV यस्मिन्‌ 
भागुषि सवत्र ‘aaa? शरोराणां जरसं" जरां "चक्रा 
कृतवन्तः, ‘aa’ च ‘ara’ सन्तोऽपि भपल्योत्पादनेन 
fuatt भवन्ति, नः ware तत्‌ भाय; “aR 
wang ye “मध्याः मध्ये मा रौरिषतः हिंसनं मा क्षत 
दूति ¶ । “Gat देष सन्निति । मानुषस्य यजमानस्य "एषः. 
परनि; श्राधानादुत्पत्रतया “ga: सन्‌" देवशरोरापन्नस्य तस्ण- 
ल्यादनेन पुनः पिता भवतिः ‘af’ ‘cay’ खलु ऋषिणा "अभ्य 
AM इत्यर्थः ॥ ९ ॥ 

अनिषोतेहोमस्याृतत्वप्रापिसाधनलतवं at सूय्येस्य खल्युरूपरता 
प्रतिपादयति-- “तदा एष एषेति । “रश्मिभिरिति । gaa 
face: प्राणेषु बदा दव्यथः। त्र दृ्टान्तः- "ययेति । भश्वो- 
ऽभिधीयते वध्यतेऽमयेव्यश्वाभिधामी, तया; भभोशवोऽन्धा 
cereus: | “तस्मादु रण्मय एति! यस्मात्‌ सवै 
रभ्मिभिः wae प्रजा वहाः, तस्मादेव कारणात्‌ ते 
# Wo Hoy ce ६ । ह 
{ ‘feud प्राक fafa’— ष्तिष्व, & 


( 3% रव्रा° ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ १४७ 


र्मथः" प्रजानां प्राणान्‌ ्रभि-लच्य “भवतायन्तेः भवसा- 
Be ॥ 9 ॥ 

“a यस्येत्यादि । निगदसिचम्‌। स यो ईत मिति। 
एतेः सूयामकं मल्युम्‌ ‘wafaqe अनतिक्रम्य य खें 
प्राप्रोति, सः" भूलोक sa तत्रापि भुनरेव' मार्यते, म लद्तल- 
प्रापिस्तस्येत्यधं; ॥ ८ ॥ 

कथन्ति तस्य मृत्योरतिमोक इति, तश्रा-- “a यदिति 
सायग्प्रातरग्निष्ठोते हे हे घाही येते, अतस्ताभिश्चतरूभिरादह- 
तिभिः तस्मिन्‌ खयाकके सत्यौ" विषयभूते सति यजमानः श्रति- 
fasfa’) सः एषः" ae एनं" यजमानं रश्मिभिः ‘ser’ 
एव उदेति", स च "एतं" way तीत्य “सुच्ते” cart: ॥ 

एव मनिहोते रल्योरतिमुकिं प्रतिपाद्य, तहेत्त: फल माह-- 
“ata ष्ेति॥€॥ 

एव मनिनिहोत्रहारा द्रतरयन्नेष्वतिसुक्तिः सदेति दर्पयति-- 
"यथावा इत्यादिना। "यथाः खलु “ea वाणस्य “wha 
सुखम्‌, प्रधानम्‌, ‘way एव यन्नाना मनिहोवम्‌ः। शेन 
खलु लक्षणेन शषोरनौक' शस्यरूपम्‌ “एति' प्राप्नोति, 
तेन' ‘aay’ प्राप्रोति, एवम्‌ अनिष्टो त्सम्बव्ाः ‘aa’ ed- 
पूयंमासादयः यन्नक्रतवः' TET सूर्यासकं Bay “wae? 
दूत्यं; ॥ १० ॥ | 

एवं ्त्योरतिमुक्षिरहोरात्राभ्या मपि यजमानम न्नातव्येति 
भरतिपादयति-- “श्रहोराते ₹हेति। परिप्नबमानेः पर््यावत्तमाने 
were’ भामुिकं खरगादिसुखहेतुभूलं क्षतं" कश fear 
धपयतः। यदातु विदान्‌ उदौरितगील्या qa मतिक्रम्य ada, 


१४८ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र १.०) 


तदा SETA’ एवाधीने # भवतः ; तथाचाहोरात्रानाक्रान्त 
are विदुषः yaa न क्षीयत इयर्थः ॥ ११॥। 

एतदेव दृष्टान्तेनोपपादयति-- “a यथेति । TAT’ 
रथ लोखङ्गे उपरिष्टात्‌ ‘fas’ “पर्यश्छमाने पर्यावत्तं मामे 
"रथचक्र" अर्वाचीनः अ्रवाख खः “अचेतः । “न इ वेत्यायुक्ता 
धम्‌ ॥ १२॥ 

Sant मन्तरागमनं विधाय प्रथंसति-- “qatia । चाह 
वनीयस्य पुरस्तात्‌ परिक्रम्य गा ई पत्याहवने ययो म॑ध्ये TW 
दिघ्यर्धः। तथा च मूतितम्‌-- ` “श्रन्तरणापराम्नौ TAT SATA 
वाव्रदचिण ¶ मादवनीयं पररौत्योपविशति यजमानः »_afa $ 
“नन्‌ वै tar carte, सुगमम्‌ ॥ १२॥ 

“उत्तरतो वा इति । यदेतद्‌ afata afa कात्यायनेन 
faxing, तद्‌ दू्रयति-- “wa य इति। पअगिदहोत्र- 
Sad qacat दिशि दारःप्रवेणोपायः। तथा च उत्तरतः 
रधं विहाय गाहपत्याहवनौययोमेष्य मनतिक्रम्येव "यः यज 
मानः; efauat दिशि wma आदवनीथसमौपै रास्ते", सो- 
{ग्निहोतं ude amet बहिरेवावतिष्टते ; यथा प्राकारपरिहत- 
स्या्रमादैदीरदेशः मप्राप्य nae Amat बहिरवसखितो भवति, 
तद दिव्यः ॥ १४॥ 

श्धैतदम्निहोतरं EAT VITA: प्रवेशं प्रतिपादयति- 


_ 


ecg ita 
# ‘wararsaraia’— इति च । 
+ 'वापदश्िण- दूति डा०-तेवर-सुद्वित-कार्०पाठः। तत्र तदौय- 
पादटपेराहि-टौप्पनो च द्रश्या | 
; का” Mie He BAB UR 


( ३० Rae ) ॥ दितीयकार्डम्‌ ॥ १४९ 


^नीरत्यादिना। “atm इति। ‘ata’ खगप्रामि- 
हेतु भूताया स्तस्या अम्निहोवरुपायाः (नावः “भाहवनीयगाड- 
gay ‘alam’ उभे पाश्वं, भित्तौ saa. (नावाज 
दूति। नाव मजति चिपति प्रेस्यतोति नावाजो 
( नापिकंः # )॥ १५॥ 

“a यत्‌ प्राङङव्यादि। प्राक्षुखः सन्‌ गाहंपत्यादाह- 
atta प्रति होमायोपगच्छन्‌, ताम्‌ “एनां नावं प्राच्यां दिशि 
श्रवस्ितं (खगम्‌ ‘nant श्रभिप्रेरयति । “उत्तरत भागो- 
eu मिति। श्रारष्यतेऽनेनेत्यारोदणम्‌ प्रवेशष्ठारम्‌ । ततश्च 
उतरत WMA सा श्रगनिहोत्ररूपा नौः ‘THN यजमानं 
‘at लोकं" wag प्रापयति। दच्िणतः प्रवेशने दोष 
माह-- “aq य इति। नावि ्रतीर्णीयां' ami a: तरोहुम्‌ 
श्रागच्छेत्‌ः, ‘a’ aaa ‘fagtid त्यज्येत, ततश 
"वदि; वाद्यो भवेत्‌ ; ‘aa aa ‘aq’ दक्तिणएतः vam 
fama: ॥ १६॥ 

श्रथेतदम्निहोतरं चित्वागिसम्पच्या स्तोति-- (श्रथ या मिति। 
होमायं या समिदमो ब्राधीयते, “ar च Tea’, 'येन' च AAT 
ufawta ‘qetf’, (तत्‌ः एव इषटकोपधानायं aq’ । 
‘wer वा इत्यादि। सायम््रतःक।(लेष समिटाघधान भेवेष्टको- 
पधानम्‌ । तथा चयनसंस्छते एवानो सायम्प्रातराहतयः AAA. 
इता भवन्तीत्यर्धः ॥ १७ ॥ 

अथ चित्यस्यानेः संवस्षररूपतां व्रुवन्‌, तावत्कालसाध्य- 


eT Haru स्फटं पतोयते; नतु कसिश्बिष्प्याष्टश 
पतर ay 'नावोषजौवनः' इनि डा” रोथ्‌-गोल्‌डषटकरौ 


१५० ॥ WATAATH एम्‌ I ( रप्र alo ) 


स्यामिष्टोजरह्योमस्य canta मुपपादयति-- “प्रजापतिवां इति । 
चित्योऽग्निः प्रजापतिना खशटलात्‌ तदामकः, प्रजापतिञ्च संवस्सर- 
कालाककः; भतः संवत्रपयैन्त मभितिष्ठन्त # ममिष्टोत्रं Tea. 
afar समानं सत्‌ ‘afasd समाप्तं भवति । तथा च 
एकं कमंवत्सराग्निहो ालु्ानेन चिल्याग्युष्ठानं क्षतं भवतौ- 
त्यथः ॥ १८ ॥ 

अयैतदगिनिहोतं महदुक्थसम्पादनेन स्तोति-- “an चेति । 
faalsfa:, महाव्रतं साम, वदहतौसहस्रासकं महदुकयं ¶ 
a@afa aia सदचराणि। aa चिल्याजिसम्पत्तिरक्ता, मह 
टुषधसम्पतलत सूषेव ¢ मवगन्सव्या ;-- aa हि मायभ्री टचा- 
शीतिः, भीरी टचाशीतिः, बादहतो ठचाशौतिरिति fre 
स्तचाभशौतयो विहिताः § ; तसां frat ठचाशौतौनां सम्भूय 
परिगणिता wat विंश्यत्तरसप्तगतसद्चःका भवन्ति |। प्रति- 
दिवम मनिदोत्रे सायमारतिरेको, प्रातराइतिचे कैति ह भाइती ; 
संवत्सरस्य षटुयत्तरतिशतसञ्चःका बहोरात्राः, ag च क्रियः 
माणास्ता अग्निहो त्राहतयो विंशल्यत्तरसप्तशतसछ्याका भवन्ति| 
अतथैवास्मिन्‌ संवत्सरः स्यः यजमानस्य 'अमिहोतं' 
छचाशीतिषयासक महदुक्येन “सम्पद्यते सम्पदं भवतौ- 
त्यः ॥ 


« (मनुतिषन्त' -- इति च । 

+ 'euzae’— cag! 

t ष्ट क्थ सम्यत्तिस्तं व — tla ढ्‌ । 

§ Yo ५ अर ० २ ao ३-४-1ख डानि व्रश्ययानि | 

| सासा eat adage खरूप्रतिपत्तिख ततं वारग्यर ATA 


( ३श्र° शब्रा ) ॥ हि तौयकाण्डम्‌ ॥ १५१ 
एतञन्नानपू्वकगुष्ठानं प्रथंसति-- “dag? संवत्सर 
दति ॥ १८, Ro ॥ १ [Ra] ॥ 
इति ौसायणाचा्य विरचिते माधवीये षेदार्थप्रका 


माध्यन्दिनिश्तपघव्राह्मणभाष्ये 
दितौयकार्डे ठतीयाध्यायस्य ठतीयं त्रा मणम्‌ ॥ 


Pe म्म 


( चथ चतुथं ब्राह्मणम्‌. ) 

अग्नौ हवे देवाः५। सर्व्वान्‌ पशन्तिदधिरे ये 
च यस्या यै area व्विजयं व्वोपगरष्यन्तः काम- 
चार वा कामायायं नो गोपिष्ठो गोपायदिति 
TH १॥ 

तानु हाम्निर्निचकमे। तेः apa रानि 
arate gata दति देवा णएदग्नि तिरोभूतं ते 
व्विदाञ्चक्रुरिह वै प्रावि्द्राचिं वें पराकिक्षदिति 
त ' मेतत्‌ प्रल्यायल्यार्‌ रात्री साय मपातिष्ठन् देष 
नः प्रश॒न्‌ पुनन: पुन्‌ देहोति तैब्योऽग्निः पशन्‌ 


एनरदद्ात्‌ ॥ ₹॥ 
"का 


+ देवाः-- इति घ, ङ। 


१५९ ॥ WATAATH UT ॥ ( ३प्र० रत्रा 

तो क मग्नौ ऽउपतिष्टेत। भग्नौ वै दातारो 
तावेवेतदयाचते साय मप्तिष्रैत सायध्हि देवा 
उपातिष्ठत दत्तो « Bata soat WT] य॒ णवं 
व्विदानुपतिष्ठते ॥ 3 ॥ 

aq यस्ानोपत्षठित। उभये इह वा see 
मये AMAT AAA” casi HAGA 

भर्वात ae स्म देवान्‌ याचन्त ऽइदं वे नौ 
ame नोऽस्त्विति तै तखा SUT याच्‌जाय इष 
देवास्तिरोभता नेदिनसानि मेद्‌ देष्योऽसानौति 
तस्मान्नोपतिष्टत ॥ ९ ॥ 

अथ amigas faa, यन्नो वे देवाना 
माभीर्यजमानख तडा ऽएष एव्र यन्नो यद्ाहुति- 
राभौरेव य॒जमानख agqzarara तदेवेतदु पति 
मानः कुरुते तस्मादुपेव तिष्ेत ॥ ५ ॥ 

अध यस्मान्नोपतिष्ठेत। यो वै ब्राह्मणं वा 
शधसमानोऽनुचरति aad aly मे दाखल्ययं मै 
गान्‌ करिष्यतोति यो td aia TT 
व्व।भिरिराधयिषति aa वेस देयं मन्यतेऽथ य 


क 


---------न [वाण गसि 


+ 'द्नलौ-- दति ग । 


( we Bato ) ॥ दितौयकाश्डम्‌ ॥ १५३ 
भह fa q @ ममासि यो #4 ezratatyar 
एनं दष्टोरौवरो निवंडं॑गन्तो लस्मा्ोपतिष्ठे तै 
aferata ud याचते यदिन्े$ यज्जुहोति तस्मा- 
AAT ॥ ६ ॥ 

अथ यद्मादुपेव तिषटेत। उत a याचन्दातारं 
लभत ऽएवोतो मर्ता माये नानुवुष्यते स॒ यदेवा 
भ्यो वे तेऽस्मि विश्वह aaa नं aaa नं भाय 
मन्यते तस्मदुपेव fasts fay समस्तं यस्म(दुप- 
तिष्ठत ॥ ७ ॥ 

प्रजाप्रतिर्व्वा ऽएष भूत्वा + | यावत 38 याव- 
दन मनु तद्य रेतः सिञ्चति यदभिष्टोचं जु्ोतीद्‌ 
वेतत्‌ सव्वं मुपतिष्ठमानोऽनुषिकरोतीदप सव्वं 
मनुप्रजनयति ॥ ८॥ | 

सवा ऽउपवध्या प्रतिप्दयते। दयं वा ऽउप 
इयेनेय qu vate किच्च नायतैऽच्ञां तदु पजायते- 

A यन्‌ qwuel { मेव तदुपोप्यते* तद्हा रात्रा 

t भूता" दति घ, डः | 


¢ TAM — दति च डा०-वेबरेण Zz! | 


5a 


१५४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण रेत्रा०\ 
भयो-भूथ एवात्तय्यं भवति तदचव्येयोवेतद्‌ भ्रा 
प्रतिपद्यते ॥ € ॥ 

स भह उपप्रयन्तो saat मिल्ध्वरो वे 
यन्न॒ उपप्रयन्तो amy मिद्यवेतटाह Wa व्वाव- 
माम्नय ऽइति AM सु Wal Wasa भवल्यार 
STH च WAT ऽ इति ययाप्टसमदारकादद्यथ न 
एतच्छगवेदैव © मेवैतन्म्रन्यखल्यैवेतदाह ॥ १० ॥ 

अग्निर्मा fea) कङ्कत्‌ पतिः पृथिव्या 
अयम्‌ । अपा८ रेतसि जिन्वतो्यन्वं व धाबति 
तदा याचन्‌ कल्याणं व्वरेदामष्यायणो ब॒ त्व 
मखल पै त मेतस्मा SHAT मेषा + ॥ ११॥ 

अचेन्द्राम्नो । उभा at मिन्दरागनो ऽभाहु- 
ABT ऽउभा राधसः सह Alea | उभा दता- 
राविषा८ THAT BAT व्वाजख सातये हव वा 
मिलयेष वा इन्द्रो य एष तपति सयदतत मेति 
लदाष्टवनीयं प्रविशति तदुभावेवतत्‌ सह सन्ता 


a ee ——— ome 


* ‘Tagua व - stam, घ, FI 
† भेषा- दति घ, ड । 
‡ ‘ay तपति'- इति च दष्टो Ste Fate 


¢ ३अ० Bao ) ॥ दितीयकाणश्डम्‌ a ११५ 
ssafaga ऽउभौ मे सह सन्ती दत्ता मिति तस्म 
टनद्रा्ो * ॥ १९॥ 

wa ते योनिश्टलियः। यैतो जातो saa 
Sati | तं जानन्नन ऽआरोहाधा नो agar रथि- 
मिति पुष्ट वे रथि्भुयो भय एव न इदं पुष्ट कुर्वि 
WAASTE ॥ १३ ॥ 

अय॒ मिह uaa, धायि घाढभिर्होता 
धजिष्ठो ऽअध्वरेष्वौडाः | य मप्रवानो भगवो व्वि- 
रचुव्वगेषु fad fered व्विगे-व्विश ऽइत्यन्वं व 
धावति तदयथा याचन कल्याणं व्वरेदामष्यायशो 
वे त्व मखलं वे त्व मेतस्मा ऽअसौल्येव मेषा ay 
{एवष तथो ऽण्वन तदाह यदाद विभ्वं व्विशे- 
Raa safe व्विभृ्धेष ज्विगो-व्विशे ॥ १४ ॥ 

अद प्रलाम्‌ +) अनु द्युत्‌ शुक्रं ee 
ऽअदयः । परयः संदखसा ata fafa परमा वा 
ऽएषा सनीनां यत सदखसनिस्तरेतस्येवावरद्ा 
तस्मादाह पयः सहसा afa fafa १५॥ 


wee. 


* waa — cla 4, & | 
wary’ — ata 9, ङ। 


-_— --------- ee ~> जण 


११५१ ॥ शतपथ द्मणम्‌ ॥ ( 3M रेब्रा०) 

तदेतत्‌ MATES षड्‌ चम्‌+ | तख्योपतौ प्रथमा 
प्र्वल्यत्तमावोचाम aaa एव प्रं 
वन्तो BA सनाये देवास्तावन्त एव देवासस्मा- 
ददः na तदिमे ऽण्वान्तरेख सव्व कामास्‌ SAA 
{दमे TATA सर्व्वान्‌ AAA: ॥ १६ ॥ 

aa fa: प्रथमां जपति। त्रिरुतमां चित्‌ 
प्रायणा हि यन्नाखिषटदुदयनासलब्मात्‌ fa: प्रथमां 
जपति faqaata + ॥ १७॥ 

यष वा ऽअन्नामनिहोव जुद्धत्‌ | व्वाद्योन वा 
कमणा वा मिथ्या करोल्याल्मनस्तद्ब्दद्यायुषो 
वा ART बा प्रजाये ATH R= NU 

az खलु तनुपा अग्नेऽसि | तन्व A पर्चा 
युद! अग्ने ऽखायुमं दहि qatar अग्नेऽसि ववर्यी 
मे दहि। अम्नं यन्मे तन्वा ऊन AG My 
येति ॥ १९ ॥ 

aye aT SMARTS जुत्‌ | व्वाद्यन वा 
कमंगा वा मिथ्या करोत्या्मनस्तद्बदाल्यायुषो 


=== > ~ ~ --- 


ogee ge eer ne ne Ce NS LD CE व 


# a — दूति घ, FI 


† माम्‌'-- इति घ, & | 


( gH Bate ) ॥ दितीथकार्डम्‌ ॥ १५७ 
वा वचसो वा bata वा Aa पुनराप्यायपरल्येवे- 
तदाह तथो हाद्य पुनैराप्यायते ॥ २० ॥ 

इन्धानास्त्वा | शत हिमा gam समिपौ- 
महोति शतं rife जौव्यास्मेलयेवेतदाडइ तावत्‌ ate 
महान्तद्‌ समिधौमष्ौति यदाह द्युमन्तं समिधो- 
महति व्वयखन्तो BHAI UIA: सहस्वत 
मिति areal व्वयं भयासम AAA ल भूया 
ृयेवतदा ara ववं भूया सकृत्‌ a 
भूया इल्येवेतदाहाम्ने MIATA ATAU ऽअदाभ्य 
मिति त्वथा aay सपतान्‌ पापौयसः क्रियास्मल्येवै- 
तदाह NRL I 

चित्रावसो af ते पार मशोयेति। faz- 
तच्लपति राचिव्वे चिवावसुः सा fas aga 
चित्राणि व्वसति तद्यान्नारकाचचिचं दशे | ९२ ॥ 

एतेन ह ख वा ऽकषयः। रात्रः खलति 
पाग समश्रुवत ऽएतेनो इ Bary रारन 
रासि न च्विन्दन््येतेनो { ऽणएवेष एतद्‌ uF: 


*, †, { 'तावत्वा” व्वयस्कलवं | सस्व" दति FSi | 
$ नाविन्दत्नेतेनो — दति सा०-सम्मत, पठ इति डा०-३बरः। 


eee ee ne eee 


~~ 


4 ये 


१४८  ॥ शतपथत्राह्यस्म्‌ ॥ ( Qe मेत्रा° | 
ससि पार समश्रुत्‌ ऽएतेन STAY राजेनाष्र 
carafe न व्विष्टन्ब्तावन्रु* तिष्ठन्‌ जपति ॥ २२॥ 

anda) सं त्व मग्ने aa व्ववसा 
गधा इति" aged यन्नादि् आआहवनौयं प्रवि- 
शति तमेतदाह सरूषीखायः qiafa तदादुपतिष्ट१ 
तञेतदाह सं प्रियेण धाम्नेयाहतयो वा swa प्रिय 
धामादहतिभिरेव तदाह स मह † समायुषा सव्ववसा 
सं प्रजया स रायस्पोषेण ग्मिपोयेति यधा ल मेतं 
स मगधा एव मह मायुषा वचसा प्रजया रायस्पा- 
घेति यद्‌ uaa तदेव मह मतः AFA SFA 
वेतदाह ॥ २४ ॥ 

अथगा मस्येति। अन सखाश्ो वो भक्षौय 
मह सख an वो भक्षीयेति यानि वो aaa 
यानि वो महा८सि तानि वो भचोयेद्येवेतदाहोज- 
सोऽ वो भरीयेति सख रमं वो भक्ौयेलेवतदाह 
रायस्पोष श्य नायस्पोषं वो भक्तोधेति भूमा ख 
भमानं वो भचचौयेद्येवेतदाह ॥ २५ ॥ 


न~ ~ 


# "नाविन्दननेतावन्रु'- इति सा०-सम्मतः Ts इति ST वेबर्‌; , 


† aay -इतिष, ङ। 


( ३श्र° छत्रा० ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ ११५९ 

रेवतो रमध्व मिति रेवन्तो हि UTE. ARTE 
रेवतौ रमध्व भिल्यञ्िन्योनावस्मिन्‌ ate ऽसिंञोकी- 
स्मिन्‌ चये । इहेव स मापरगतेव्यात्मन एवेतदाह 
मदेव मापगातेति ॥ २६ ॥ 

wa at मभिषटणति। सणहितासि व्विश्व- 
र्पौति व्विश्वर्ूपा इव fe परशवस्त्सादाह व्विश्रव- 
eateat माविश गो प्येनेवयजजंति यदाह रसेनेति 
तदाह गोपल्यं नेति यदाह wa fT तदाह ॥ २७॥ 

अथ गाहप मभ्येति । स गार्हपत्य मुपतिष्ठत 
$उप लाम दिवे-दिवे दोषा ats या ay म्‌ | नमो 
भरन्त एमसौति नम एवास्मा ऽतत्‌ करोति 
यथेनं न * froma † ॥ २८ ॥ 

राजन्त मध्वराणाम्‌ | गोपाख्तख दौदिविम्‌। 
नवहमानए खे द्म ऽइति खं वे त ऽइदं यन्म तन्नो 
भूयो-भुय एव कुष्वि्ये केतद्‌ाह ॥ Re ॥ 

स नः पितेव सुनवै ‡। अग्नं भृपायनो भव। 
सचखा नः खस्तय ऽदृूति यथा प्रिता पुत्राय qe 


- (6 _, Kw 
* qua म-द्तिच Zul डा०-पेवरेण। 
t ‘fexwra’— इति घ, ङ। ‡ खनव" निषध, ड। 


१६० ॥ शएतपथब्राक्मणंम्‌ ॥ ( श्प्र° शत्रा ) 
चरो नं aq कैन चन हिनस वुं न; सुपचर एषि 
मेव त्वा केन चन्‌ feofana ATT ॥ ३० ॥ । 

अथ द्िपदाः। अग्नं लं नो अनन्तम उत्‌. AWA 
शिबो भवा व्वर्थ्यः। व्वसुरग्निव्व सुश्रवा अच्छा 
नति द्युमत्तम्‌ रविं दाः॥ तं ला शो चि 
दौदिवः सुम्नाय * नून alae सखिभ्यः। सनो 
बोधि धी { हव Re AT चो ऽअघायत्‌; सरला 
दिति॥ २१॥ 

यदा ऽआडवनौोय aufaga | पशसतदयाचते 
amin मच्ाव॑चेश्कन्दोभिरूपतिष्ठत ऽउच्चावचा इव 
हि प्रशदोऽथ यद्‌ Mesa’ एरुषांस्तदयाचते तट 
Tras प्रथमं fad गायचवा SAM HE BAIA 
मेतच्छन्दसोपपरति ॥ 32 I 

अथ feuet: | परुषच्छन्दसं वे fevet featet 
अयं परुषः परषानेतरेतयाचते waaay हि याचते 
तस्माद fave पशुमान्‌ इ वे पुरुषवान्‌ भवति 
य एवं चिदानुपतिष्टते ॥ र२॥ | 


(पिं a 1 रिरि a 
la 


# era — दति संहितापाठ दरति डा° वेवरः | 


t श्रुधि-- इतिच पाठो eet Sto Fata 


| 370 त्रा ) ॥ fectaareea ॥ १६९१ 
अथ गा मभ्येति* | इड ऽएश्चदित ऽरएरीतीडा 
fe ग।रदितिहिं ater मभिखशति काम्या एतेति 
मनुष्याणा WAY कामाः प्रविष्टास्तस्मादाह 
कस्या एतैति मयिवः कामधरसं भूयादिलहं वः 
frat भूयास मियय बेतदाह ॥ Bs I 
अथान्तरगाहवनोयं च गार्हपश्यंच। प्राङ्‌ 
fapafa मौचचमाणो जपति Mara ate 
aes ब्रह्मणस्पते | waa य ओभिजः { ॥ यो 
रेवान्यो ऽअरमौक्हा व्वपुवित्यष्टिवर्हनः। स नः 
सिषक यस्तुरः ॥ मा नः णठसो ऽअररषो afer: 
RUS HVS । TAC चो ब्रह्म गस्पत ऽति ॥ २५॥ 
यहा ऽभाहवनौय मुपतिष्ठते। दिवं aga 
तिष्तेऽथ यद्‌ mene’ ufaat तद्धेतदन्तरिच मेषा 
हि दिग्‌ बृहस्यतेरेताधं wafer मुपतिष्ठते तस्माद्‌ 
Tea’ जपति ॥ २६ ॥ 
महि चोषा मवोऽसतु। Gd भिवसखाव्धम्यः। 
दुराधष que || ब हि तेषा ममाचन arag 
व्वारशेष। दशे रिपरघण्धसः॥ a fe vara 


* मष्यति'- घ, डः। † “ज.'-- दति घ, डः | 


१६२ ॥ शतपथ त्राद्मणएम्‌ ॥ (M0 २ना* ) 
अदितिः प्र जीवसे wuld | ऽ्योतिय्धश्छन्यजस 
fafa वच्रास्ति माध्वसु व्वारणेष्विलयेते इ षा 
ऽअध्वानो व्वारणा य ऽद़मेऽन्तरेण दावापथिवौ ऽण्तान्‌ 
छोतट्परतिष्ठते तस्मादाह Ay घ्वारगेप्विति # 
॥ ३७ ॥ 

wit; इन्द्रो पे awe देवता सेन्द्र 
्धेतदग्नापस्यानं कुरुते कदा चन AeA 
az aafa दाशुष ऽइति यजमानो वं दवान 
यजमानाय दरद्यसीदलयेवेतदादहोपोपेन्र मघवन्‌ भुय 
sq तै दानं देवस्य पच्यत ऽइति भयो-भय णव 
न्‌ षदं पुष्ट कुव्विेवंतदःह ॥ २८ ॥ 

अरय साषिन्नो। सविता वे देवानां प्रसविता 
ait erat ऽएते सविदप्रसुता एव सन्न काम्‌! 
स्यन्ते तत्‌ सवितुर्वरेण्यं भगो देवद arate | 
धियो यो नः प्रचोदयादिति + ॥ २९ ॥ 

अाम्नेयीः t) तदम्नय SUA 
ama: परिददाति gar प्रि ते दूडभा रथो 

त) 


none Pe ~ “7 


+ fafa’— द्रति ष, ड। 
1 (पिति — fan घ, ड, ५ ‘ay’ — दूति 4, डः। 


(390 Bato ) ॥ दितौ धकारम्‌ ॥ १६१ 
THR 9 STH fava) येन cafe 
दाशुष इति यजमाना वे swaweat A = ay 
ऽअखयानाष्यतमो रथसेनेष यजमानानभिरच्तति 
स यस्तेऽना्ष्यतमो रथो यैन यजमानानभिरच्सि 
तैन मः सब्व॒तोऽभिगोपायेदयेवेतदाह चिरेतच्न- 
पति ॥ ४० ॥ 

सथ owe नाम गृह्नाति | इदं मेऽयं aes 
पवोऽनुसन्तनवदिति यदि on न Bear 
एव नाम रज्ञौयात्‌॥ Be WR I 
॥ इति ठतौयप्रपाटके हितीयं ब्राह्मणम्‌ [२, ४.]। 


परथ सायक्मलोम amu विधिसुस्तदथं माख्यायिका 
माह-- “अमो षेति । एतच पुनराधानव्राद्मे † व्याख्यातम्‌ | 
तत हि (कतृन्‌ प्रपिषेण', aa तु रातिं प्रषिषेश' इत्येतावान्‌ 
विशेषः । “a भमेतदियादि। ‘amar प्रागामिन्यां at’ 
सायं' काले aq अम्निं देवम्‌ उपतिष्ठन्ते ‰। उपस्थानप्रकार 
माद-- "देहि न षति ॥ १,२॥ 

यस्यारेव मन्न पस्थानात्‌ पणषो टवेलंयाः, तस्माद्‌ यज- 
मानोऽपि तदुपस्थानं कुथादिति विधक्ते-- “तस्मा एति aa 


१ a Mn -~ = ~+ oe. ~ 


ee Age — Aa Nat — । el een 


^ ‘varty’— ति क, ‘cartey’— दति ष, (सार॥ - दति ड। 
छि 

† WaT परस्तात्‌ (२अ० BAT 8 8 He) ATA! 

Oe io ce Ce 


६६४ ॥ ग्रतपत्रा द्य णम्‌ ॥ ( २प्र- रत्रा) 


गरशु्रातिलक्षणय फलाय । (कम्‌ इति वाक्छपुरणे # । अन्यत्‌ 
विनबणसिदम्‌। “दत्तो इवेति । य पवं साय aat उपतिष्ेतैव 
ad यजमानाय लावम्नी अभिमतं फल' प्रयच्छत इत्यथः । एव 
मुपस्यानविधिः ॥ २ ॥ 

( भयोप्यानदोषपर † ) gare सिदान्तत्ेन प्रति 
यादयति-- “sa यच्मादिति। यस्मात्‌ अम्युपरथानं न कतत 
ष्यम्‌, AAT FAI देवाः खलु पुरा मनुष्यः are मिह 
ae निवसन्तः तथ्याचनेम पीडिताः. सन्तस्तिरोभूताः , श्रतोः 
sfacfy उपस्थानेन याष्यमानस्तिरो भवति, याचितक्लस्या- 
प्रदानेन मेव यजमानं “हिनसानिः, wa एव देव्योऽपि न भवा- 
नीद्यनेनामिग्राथेषेय्ध; | यस्मादेवं तस्मात्‌ नोपस््ेयोऽग्निरिति 
प्वेपत्तः ४ ॥ ४॥. 

“परय यस्मादित्यादि । यस्मात्‌ कारणादम्यु पस्थानं कं तव्यम्‌, 
तदुखते-- श्देवानां' सम्बन्धो यो “यन्नः, स हि यजमानस्य 
cit? कलप्रार्थनरूपः ; ay तथा सति येषा मलिदहोता- 
हति; “एष एव यन्नः” सेव gama: । “^तद्यदेवेल्यादि, 
यजमानस्य यत्‌, AMSG फलम्‌ ; तदेर्गा नमनिष्टो तेऽग्नि मुपः 
ति्ठमानः कुरत TAI ॥ ५ ॥ 

पुनरप्यतुपसथानपक्तं प्रक{रान्तरेण प्रतिपादयति-- “श्रथ 
यस्मादित्यादिना । , श्यो व ब्राहमण faerie | area faze 
रन्यलर मां समानः waar पुरुषः अनुचरति अनु 


—_— 
ae 


# ‘qraifayea’— दति च, 
† TASH TET पुस्तकेषु न टश्यंते | 
+ alo रौ ख" ४,२२.२ । 


¦ 20 BHT ) ॥ दिती व काण्डम्‌ ॥ १६५ 


add, तदयाभिप्राय माह- “ad मडइति। यैव मनुचरति 
पुरुवः, तं ब्राह्मणदिं areata वदनीयेन सुतिशष्टेन, "कर्म॑णा ar 
परिचरणलकच्षणेन अभिरिराधयिषतिः अभिराधयितुः सेवितु 
मिच्छति, ‘aw’ gaara ‘a’ ब्राह्मणादिः प्रभुः धनं ष्यं" 
दातव्यं मन्यते" । यस्त्वेवं निष्ठुरं waa घः "एनं" त्राद्मण्णा दि 
प्रभं ष्टाः" ¢ विद्ेषसं कत्त atat: समथः स्यात्‌, तथा 
निदं” मनस्तापं मन्तोः' 4" गन्तु मौष्ठरः स्यात्‌ । निष्ठुर 
भाषणप्रकार माह-- “fa न्विति। चे देवदत्त! यस्त्वं ag 
न ददासि, सत्व aa fa चासि? न किञ्चिदपि भवसि, am 
किं प्रयोजन भित्यधः। एवं समन्वकद्ोभेनाग्नेराराधन भेव 
कायम्‌, तदुपस्थानन्तु फ़लप्रार्थनक्छपत्वेन निष्ट रभाषण्वदपराध- 
शैतुरिति न ada मिल्याह-- “एतदिति । , रोमसमिन्धनाभ्या 
मसिनं प्राप्य प॒नरुपस्थाभेनैव aaa, याचनं खायुक्ठ॒मित्यनुपस्या- 
पत्तो ज्यायानिद्यधंः $ ॥ € | 

“oq aaifearfe 1 लोके fe यावत्‌ पुरषो ‘erm 
प्राप्रोति, सच भर्ता पोषकः प्रभुः wa’ पोष्यं याचक aa 
'नानुबुध्यतेः, “a चैव याचकः एवम्‌ ‘are’ विन्नापयति,-- हे 
खामिन्‌ ! wd तेः तया way पोषः अस्मि, ‘av ai 


म का न जज सथा ण = जी क कु 


#, † “इश्वरे तोसुन्‌ कसुमो "-- इति पा० Go ३, ३, १३। 

। Tu तेत्तिरौयेरपि वपिष्ार्योपिस्थामं ada 

‡ उपस्थानानुपश्या तेत्तिरयेरपि विष्वार्योपिस्थानं क 
fata सिष्वान्तितम्‌। तथाष्ि- “उपरेयोऽमौ देनो पस्येयादद्याद्म॑नुष्या 
tee योऽदरचरादययैनं याचति स रन्त सुपाच्छयथ कौ Sana 
रदर्याचिष्यतोति, awards खल्वादुराशरिषे षे कं यजमानो 
यजत Laat खलु वे अआदितागेराशोवेदशि सुपतिरते, तस्(दुषष्येयः-- 


LIT Ao स?१. ५, &, द 9 


१५६ ॥ शतपथ ब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्र Rao | 


"विभह्िः पोषय ‘ofa’ एवं विन्नापनानन्तर भेव ‘Ua’ याचकं 
पुरुषं वेद" जानाति। भनन्सरश्च एनं' भाय" पोष्यं मन्यते" ¦ 
Rag ऋग्विधानरूपं स्वाभिभूतस्यामेरुपस्धानं न दोषाय 
किञ्चित्‌ । रद मित्‌" इद भेव संमस्तं सम्पूण faa: # ॥ ७ । 

AA MTA कारणात्‌ अन्नयुपख्थान मवश्यं Ata तदु- 
qa— ^प्रजापतिषां एति। भमिहोव्ष्टोमो हि रेतस्सेक- 
स्थानौयः, गर्भाशये निपिक्षस्य रेतसः हस्तपादादिमच्चेन यद्‌ 
पिशिष्टरूपकरणम्‌ , तदम्नयुपस्थानसाध्यम्‌ , wail मुपतिष्ठमानो 
यजमानः सर्वं fae निषिक्तं विणिष्टरूपं कुवन्‌ “अनुप्रजनयति 
परतुक्रभेणोत्पादयति। तस्मादवश्य मम्नुपस्थानं कत्तव्य 
मित्यधं; ॥ ८ ॥ 

तत्र, प्रथमाया ऋचो fagfata quae प्रषंसति-- 
स वा दति। उपवत्याः उपशब्टयुक्गया ऋचा । “द्यं 
वा vatfe: श्रयं वा उप, योऽय मुपेद्युपसगः, दयं भूमिर 
सः, (हयेन! दिप्रकरेण श्रयं" भूमिः उपगब्टवाया । तव्रकार 
aa enafa— “aata fafa ‘aq faa’ जायमान, तत्‌ 
सर्वम्‌ “wan ‘sumaa’) ‘aq न्य ्छति' नितरा मात्ति 
प्राप्नोति, ‘aq रपि “weary एव “उपोप्यते' निलोयते.। भतो 
जायमान wa WUT “Naa भवति' त्सम्बद्ोपशष्द 


—_ — 


a शतदेवोपस्यानं aan qaai ("उपप्रयन्तोऽध्वर्‌ भिद्यत 
arog परि तै टूडभ cat वाह्यप्रोपस्थानम्‌-- Taw: (Ale Yo) । तच्च 4 
षल्यपोमामपिणा उर; ततं wa, aleve रवास्योपस्थानस्य मन 
शति षोजम्‌। 


† OT यन्तो अध्वरम्‌. CAN क ITAA ¦ ता” स इ. १९। 


( ० BaTe ) ॥ {इतौोयकाण्डम्‌ ॥ १९७ 


am: प्रतिपद्यमान. चयरदिेनव मुखा प्रतिपद्यते उपस्थानं 
प्रारभ्यत # इत्यर्थः ॥ ९ ॥ - 

क्रमेणोपखयानमन्तान्‌ विपिसुस्तावदुपवती श्चं विधाय 
mivfa— स भ्रदेति। “mat a यन्न इत्यादि, qaaq 
दितौयपाद AI aa wanel वच्यमाणमन्तरपर दति 
प्यावश-- “aa मु यस्मा एति। “यारे भख चेति। भस्म 
Sag waa गेण एति व्याच्टं-- “पस्मदारक।- 
दिति ॥ १०॥ 

wa feat wa मन्नु पस्थाने वश्षव्यत्रेन सिवदन श्य 
तात्पयं माद-- “सनि मेति by “aaa want. श्रनु- 
धावति wqauh& प्रपंसतोति maqi एतत्‌ BETA मुप- 
पादयति-- “तद्यथेति ॥ ११ ॥ 

maar le | भनिमूरेत्यनन्तरम्‌ “उभा वाम्‌" -द्तौ- 
द्रामौदेवताका WHS भन्नयुपस्याने प्रयोक्गव्येतय्थः। भस्या 
मृचि शन्द्रालो'-शष्दस्य विवक्ित मधं माद-- “एष वा इन्द्र 
प्ति ॥ १२५ 

चतुर्था ad पठिता स्तौति-- “यन्त दति || पुष्ट 
Tafa यदत्र रथयिशष्दवा्म्‌, तत्‌ पुष्टिहेतुभूतं way 
“भूय एवेत्यादि, मन्तगत-वदेय'-पदाभिप्रायकथनम्‌ ॥ १३ ॥ 
' भध तस्ित्रपश्याने पञ्चमो ad विधाय तात्पयं कथयति-- 
“sa faéfaq: “faa ga इति। ‘fat-fai’ सवस्य 


ae 


« 'प्रारभत'- इति च। t वा० Ho ३, १९। 
i 'यमुसरति'- sfa a § षा० Wo ६, १३। 
| वा० Ho ३. Ue I ¶ alo Ao 3. १५। 


१६ ॥ प्रतपयत्रा द्वाष्णम्‌ ॥ ( 30° रेत्रा°) 


प्रजा 'एषः' «ofa: विभः तदभोष्टप्रदाने समं 
दूत्य; ॥ १४ ॥ 

gat aa पिधाय प्रणंसति--“श्रस्य fae । “परमा वा ष्पा 
दूति ‘aaa’ दानानां मध्ये ‘aq’ सहस्रसनिः' are. 
aya घनस्य दानम्‌, TAT "परमा सर्व्वा सनिः ॥ 

एताश्च IST Haare एव व्याख्याता इति नात एन 
व्याख्यायन्ते † ॥ १५ ॥ 

अथैता ऋचः समूृरी त्च प्रथमोत्तमयोलिंङ्विशेषोपजौ वनेन 
स्तौति-- “तदेतदिति । “समाहा्यम्‌' एकंका wd प्रदेशान्तर 
ufsai area समुदायीक्षत मेतत्‌ ‘Usd सूक्तम्‌ । (तयः 
quar ‘suaay’, “उत्तमा! तु श्रह्नवही' । ततोपवतौ qa 
लिङ्कतयेतत्‌ ota “अवोचाम, अतः परम्‌ तत्‌ प्रतिपादा 
fad: “अधाद णएषैति। रदः यलोक एव श्रम्‌ | 
तस्य प्र्नणब्दाभिषरेयता & सुपपादवति-- “यावन्त इति । सन।- 
दति निपातः पुरेत्यस्यार्थे। यावन्त ua’ हि “aa (सना 
सनातना; “देवाः, (तावन्त एव देवाः' इदानौ मपि ; 'तश्षात्‌ 
तदाखयभूता at पुरालतनवाचिना प्रब्णष्देनो्यत CUM: । 
"तदिमे एवेति । ‘sa’ दद्यावाएथिष्यौ “न्तरेण “शनिमूर्ा"- 
इूत्यादि-मन्वप्रतिपःद्याः (सवं कामाः अवसिता; । “ते wat 
त्यादि, स्यष्टम्‌ ॥ १९ ॥ 


। ज-वा el 


# Alo WB. Ud | 
“~f “fe 
† यजुैदस्य VHRR AME सायणाचायण चास्यात 
मति श्रतप्रथथ्यासथ नादुल्षरम्‌ ; cafes मन्तकाणडं तेत्तिरोयस्य a4 
~ क 
Wo Ho WY. ५ द्र्दयम्‌ | 
: “प्रतरगब्दनामधेयता- इति च। 


ee ee een ne पि — tee ere La षी _—p ene 


 ३अ० त्रा ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ १६९ 


प्रथमोत्तमथोखिजपं विधाय प्रणंसति-- “a ae fa: प्रथमां 
जपत्तौति। अरस्य षड्चस्य सूक्तस्व “उपयन्तः दूतीयं 
प्रथमा, “श्रय waa sata AAA; उपसानकाके तथोख्ि- 
जपः कायः et गृतः यन्नाःः Frama’ faaanrcarr. 
नियापप्रो णसामिधेन्यनुवचनादिषु तिरात्तिदर्शनादिवर्थः ॥१७॥ 

तनूपा अनेऽसि'"-इव्यादिमन्तेराहवनीधोपस्थानं विधिल्सु- 
afead’ दोष मुपन्यसति-- “og वा इति। अमिहहोत्- 
ai कुवन्‌ वाद्येन a व्यवहारसाध्येन मन्तोचारणेन, शरीर 
साध्येन Aaa वा", यत्‌ frat अन्यथानुतिष्टति, 
aq तैन आमन." gama “ag: जीवनस्य, ववर्चसः' 
तेजसः, Tara’ प्रजायाश्च अवद्यतिः खण्डयति । ववा'-शब्द- 
पार्थे ॥ १८॥ 

अथेतदषपरिहाराय तदु चितमन्त करणकोपरान माह-- 
"तदु Gala fi तत्‌ खलु दोषै सतीर्थः ure 

“ag a द्याद्युक्ताथम्‌ ‡। “aa इत्यादि। यदेतम्मिष्या- 
कर्णेनायु रित्यादि खण्डितम्‌, हे अरे! तत्‌" aa “Gay 
आप्यायय वयेति “aa श्रा एण'"-दतिमन्वभागस्य व्याख्या- 
नम्‌ ॥२०॥ 

“इन्धानास्त्व त्यादि § । “शतं ददिमाः”- इत्यस्य तात्पयं 
माह-- “श्रतं व्षाणोति। शतस॑वत्सरजौवनवन्तीो भूयास्म 
wa) तैत्तिरीयकेऽप्येतद्‌ विशरीक्लतम्‌- “गतय हिमा 


wee --= eee —_— 
Bs dics "~ --------- -- ~~ ee ee ए ee , तिति 1 


+ का० Blo Mo ४.१२.२क, ख, 

† वा० Fo ३, १७। 

‡ रखुतत्पूवपूवेकरैयास्थ द्रया | § Ale सं ३.१८. १। 
५: 


१७० ॥ गशतपश्रत्राद्मएम्‌ ॥ ( उप्र रत्रा) 


are शतं ला हेमन्चानिन्धिषीेति वावेतदाहेति # । “Qa 
मिति मन्वभागस्या्धं माद-- “तावच्छेति । तावत्‌, शत 
संवत्सरजीवनावधि, 2 aa) ai Aa दौमिमन्तं "महान्तं 
"समिधीमहि, सन्दी पयेमेत्यथः। “वयखन्तो qe मित्यादि | 
व्य द्न्ननाम ft) प्रभूतान्रय॒क्ञा भूता वयसोऽन्रस्य कत्ता 
त्वा सुपतिष्टेमहि। णवं सहन्त; __gaarta योजना । उभ- 
यच्च विनेप्रणदय मपि विधेयाभिप्राय मिति व्याचष्ट “aaa 
aa fafa aa, wa करोतोति वयस्छत्‌ , सह; TAA मभि 
wad तदन्त; सद्रखन्तः, Ted सहः शत्रु विषयकं मभिभवनं 
करोतीति सदहस्छत्‌ । “aa सपन्नदन्भन भिव्यादि। सपन्नो 
द्यति हिस्यतेऽनेनेति सपन्रदम्भनोऽभ्निः । तधा च "तयाः ‘aa’ 
quay "पापीयसः" अतिशयेन faery ‘fara करवामेति 
विशेषैर तात्पर्यकथनम्‌ ॥ २१ ॥ 

."चित्नावसो"-दत्यादिमन्तस्य fart ¢ विधत्ते -- “शचि 
तेति ६। “ufaat इव्यादि । ‘fe’ यस्मात्‌ "सा दूयं रातिः 
गरहनत्तत्ादीनि "चित्राणि ‘age इव वसति, “aang “चित्रा 
aq? रातर्नामघरेयम्‌। अतल एव carat मपि रात्रौ नभसि 
(तारकाः-लक्षणं fad ‘een दृश्यते ॥ २२९ ॥ 

ag मन््रजपस्य प्रयोजनं वक्तं पुराहत्त सुदादरति-- “एतै 


# ते० Mo १,५.८८, १४। TAS ब्राह्मणम्‌ AW मद्धपति"- दति & 
Ho UM ६. ११, मन्तपद्‌ यास्यानपरम्‌ ; ““इन्धानास्ा WAR हिमाः” दव ` 
AAMT त्वान्रातम्‌-- “Hay हिमा ATT शतायुः पुरुषः 
--दूव्यादि। ae Fe १. ५.७. १४. 

† निच २,७,७। 

tate Bite Mow we SAL § मन्तु वा He ३,१८.२ 


( ३ब्र° Baie ) ॥ हितीयकार्डम्‌ ॥ १७६१ 


नेति। "एनः “चितावसो-इति मन्तेण ‘aa: 'पारम्‌' अ्रव- 
सानं ‘afer’ पेमेए समश्रुवते' सम्प्ाप्रुवन्‌। तथा ‘cara’ 
ऋषौन्‌ एतन्मन्तजपैनेव रातेः प्रीणनात्‌ तत्सम्बन्धिनो waar 
दयो (न विन्दन्ति) नाविन्दन्‌, नालभन्त इदानीन्तन- 
स्यापि it 

TH Wa मन्न्यु पस्थाने जपतो यजमानस्य तत्फल माद-- 
“एतेनो एवेति । “एतावन्विति । “उपप्रयन्त - इत्यारभ्य 
“चित्रावसो” इल्येतावत्प्रयन्त मादवनीयस्य aati “तिडन्‌' 
जपेत्‌ # ॥ २२ ॥ 

“anata बति ¶†। वच्यमाणान्‌ “सं त्र मने" दन्या- 
दिकान्‌ ध मन्त्रान्‌ तव्रैवासोनो जपिदित्थः। हे wer लं 
सुय स्य" ‘agar तैजसा ‘aang: सङ्गतवानसि ‘sf’ प्रती. 
यमान मिमं wend सुपपादयति-- “तद यदस्तं यत्निति। 
भ्रस्तं यन्‌' श्रस्तं गच्छनत्रित्यथः। qe रात्रावादवनीयप्रतेणः 
“अनि्ज्यो तिर्ज्योतिरजिः खाहहाः-इति दोममन्ता्धकथनप्रस्ताते 
प्रतिपादितः §। (सरख्षीणा मिव्यादि। ऋषीणां 
सम्बन्धि यत्‌ सुतं स्तोतं तन aganadifa मन्त- 
TPIT: | 

एतहि प्रक्ताम्यु पसानाभिप्राय माह-- “तद्यदिति | 
"आतयो वा ब्रस्येति। we’ aa: आ्आज्यदयिक्षीरादिद्रव्य- 
साध्याः श्राहूतयो वाः argaa एव ‘faa "धाम" तन्नतिमयं 

* का० Blo Ho ४.९२. २क, ख, घ। 

t का० Blo Mo ४.९९. ४। ¦ त्रा” सं" ३१६९। 

§ रतस्य वाध्यायस्य दिनीयप्राद्मगं नद्ताप्यप 20a | 


१७२ ॥ शतपत्र ह्या षम्‌ ॥ ( Ro रत्रा” ) 


"समर 


waza | तथा चःहतिभिरेव ARAMA यथः | 
मायुषद्यादि। ह wi! यधा ल मेतेराय॒रादिभिः सम- 
nor? सङ्कसवानसि । गभेलडिः “गातिख्था-इति % चु लुङ्‌, 
“श्नुदा त्तो पदेण-इत्यनुनासिकलोपः † । एवम्‌ ‘seq’ अपि 
एतेः सङ्गच्छयेवयर्ध. । “यद्‌ wala, “रायस्पोषेण - इयस्य 
व्याख्यानम्‌ | ‘waar धनकनका दिकड वेनेत्युके यावानर्थो भवति, 
रायसमोषषे्यनेन तावानर्थः प्रतिपद्यत इव्यथः ॥ २४ ॥ | 

Com गा मभ्वेतीति 41 अग्निहोत्रहोमाधस्य पथमो 
दोग्ध्री यामीः, ताम्‌ “रन MA वो भच्चौयम्‌'- दति AAT ई 
च्रभिगक्छेदिन्यधैः। अरन्धः'-शब्दोऽब्रवाची |, तेन च Tale 
So लच्यत इति व्याचरे-- “यानि वो वीर्याणोति। ह गावः 
ययम अन्धः खः च्ौरान्नरूपा भवथ , अतस्तदुपभोगजनितानि 
वः यमत्म्बन्धीनि Statiw, "महाप्सि तेजांसि, (तानि 
any सम्भरजयेवर्थः । “रस सखेति “ऊजं वलप्राण 
नयोः" saad ¶ धातोर्निष्पत्र ऊक्‌ '-शष्टो बलकर समाचर 
दूत्यभिप्रायः। "भूमा wala रायस्मोष'-शब्दस्य VAI 
्रागाम्नातम्‌-- “रायस्ोणेति यद्‌ भृरेतौति ve ॥ २५ ॥ 

“रेवती amg मितीति tr “रेवन्तो हौत्यादि । “ta 
रयिमन्तः, पुच्र॑पोत्राद्यमिषठद्या धनयुनक्ता पशवो रयिमन्तः। 
‘aga बहुलम्‌ sla कथैः सम्प्रसारणम्‌ । ˆ भासन एवैति | 


क धट = 


———' 


Pr ng ११1 मी 


# प्रा० Go २, 8, ७७। t पा Ke ६, 8, २७। 
+ काण श्रौ" Ko ४,१९२.५। § ato Ho ३. २०। 
| निघ० 2 0%; निरु० ५,१९.१ । ¶ Jo Fo १५ धा०। 


मकै रुततृपूवे कणि कायाम (१५८ Vo ) 
tt Ale Bes RR! पा० €,%, 89H? YAW 


/ gM त्राण ) ॥ हितौधकारडम्‌ ॥ १७३ 


afafafa मन््रगतेदश्ब्देन सम्रिहितवाचिना खमम्बदग्ट्ह- 
गोष्ठानि विश्चैषेण maa: एव' खस्यव एतत्‌ फल ama 
दर्थः । हे गावः! युयम्‌ “sea मदौये गोठादौ स्त भवत, 
Gama मा भ्रपगच्छतेति मन्तभागस्याथः। तत्रापगमना- 
वधेरनुपादनात्‌ a quae योजयति-- “agafa | मबका- 
Mea मापगतेत्यथः ॥ re ॥ 

aaa madd विधाय प्र्रसति-- अथ गा fala %। 
'विष्ठानि' सवाणि, wanuretia रूपाणि यस्याः, सा "विश्व 
रुपोति व्यक्ति मभिप्रेय व्याचरे-- “विश्वरूपा इव हौ{त ॥ २७ ॥ 

एव॒ माहवनौयस्य समन्तक मुपस्यानं सप्रपञ्चं † विधाय, 
गारहपत्यस्य & तद्‌ विधत्ते-- “श्रथ गार्हपत्य मभ्यैतीति st 
“aq एवास्मा दति “नमो भरन्तः"-इति नमस्कारस्य 
maaan अ्रतिक्रमजनितापराधनिहत्तयेऽस्मै गाद पत्याय 
नमस्कार भेव करोतील्यर्थः। इतरथा fe प्रथमामिं me 
पल मतिक्रम्य आहवनौधस्योपस्थानकरणात्‌ स गाहपत्यः क्रुः 
सन्‌ ‘Gad न हिंस्यात्‌, तथा नमस्कारः क्रियत इत्यः | ॥ २८ ॥ 

एवं प्रथमाया ऋ चस्तात्मयं मभिधाय दितौधा wa पठिता 
तात्पर्यविशेष ae— “राजन्तं म्ध्वराणा मिति¶ृ। “a a 
दूत्यादि। दम इति weasel Gaeta गदं BAe 
त तव खभूतम्‌ , अतस्तथाविधं We "नः अस््राकं पुनःपुनः 


"=-= 
(ष ऋ यीं ee re 


* Flo Bile Ko 8. URE | AWW Ae सं०३. २९. १। 
† (सप्रपन्नः इति च। t शगाद्प्य - ईति च। 


§ ate ate Ho ४,९२, ७। | वा० Ho ३, २९। 
¶ वा० सं०३,२३. ae निघ ३, ४. १२। 


~ ~~ - = re 09 a ee 


१७४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्र० भत्र) 


कुविति “खे दमे इतिमन्तपदयोविवच्तितोऽघः इति भावः ॥२९॥ 

"स न; पिवेति #। गाडहंपत्योपस्थाने दरतोया। ततर 
"पितैव qaa’-sfa दृष्टान्त सिष्ठ मथं निष्कृ यानुवदति-- “यथा 
पितैति। सूपचर. 93 उपचरितुः नमस्काणदिभिरप्त,रंः 
पुत्रस्य सवितुः योग्य एव भवति। स च प्रतः ‘aa’ पितरं 
केनचिदपि साधनेन ‘aa (हिनस्ति बाधं । एवं गाह पव्याने, 
लवं नः sara खपचरः एधि सुषटुपचरितु' योग्यो भव ; वय 
मपि at केनचिदपि साधनेन भेव feofaa’, इति 
योजना ॥ | | 

ud चोप aia satfear मन्ताः, वच्यमाणाश्चामे त मिवा 
दिकाः, सवं एव संहितायां व्याख्यातत्वात्‌ ग्र विस्तरभयादच 
पुनन व्याख्यायन्ते ¶ ॥ ३० ॥ 

aq चतद्भिदिंपदराभिर्गारलस्योपस्थान माह-“्रघ दिपदा 
safe) ‘aa “so तामे” इव्यादि-गायतीणा ध मनन्तरं माह 
पत्योपस्थाने ‘fear’ प्रयोक्तव्याः। तत्र,“त्रने तम्‌” इति § प्रघमा, 
“वसुरग्निः”- दति | दितीया, “ad a शोचिष्ठ इति ¶ ठतौया, 
“oa at वोधि-दइति se चतुथ ॥ ३१ ॥ 

दिपदाभिर्गाहं पत्योपस्थानस्य पुरुषप्रा्िहेतुतां वक्तु माह 
वनौयोपख्थानस्य पशप्रा्धिहेतुला माह-- “वदा श्रादवनोध 
fafa, “उच्चावचैरिति। न्यूनाधिकपरिमाणयुक्तेः “उप 


= ~~~ 
[क व Ee पोपप (यिः जनो A EA a eR — ae 


# वा० He ३. २४। 

† ददाखदक्रय मुत्ता परस्तात्‌ ; १६८ Vo ‘PALA! 
‡ षा० Ho ३, २२, २३, २४ 

§, |, ¶, ## ता" सं" ३,२५.१, २; REY 


~~~ 


| रे्र० Bao | ॥ रितौयकाण्डम्‌ ॥ १०५ 


प्रयन्त-दत्याटदिमन्र्गायत्यादिच्छन्दोभिरिव्यधंः। “श्रध az 
meus मित्यादि) “sa तामे" इव्यादिभिः ‘az’ गाह 
पल्यम्‌” उपतिष्ठते, तेनोपसख्यानेन पुरुषान्‌' पुत्रपौत्रादीनेव 
'याचते' maa इत्यर्थः । तच्च एरुषप्राधनं दिपदाभिरेवेति aq 
मुप त्वाग्न इति गायत्रह्चस्य प्रयोजन माह-- ‹ गायतं वा अमे 
ग्कन्द्‌ इति । प्रजापतिमुखात्‌ सदोत्पन्रत्रादिव्धंः #। उप- 
परति" उपप्राप्रोति ॥ ३२ ॥ 

“sq fauna इति। “पुरुषच्छन्दसं वा दति। पुरुवत्‌- 
प।ददयोपैतलात्‌ दिपदाः परुषच्छन्दसम्‌' पुरुषसमानाक्षतिकं 
छन्दः । छन्दश्णब्टादकारः समासान्तः pi “Camara ह a 
पुरुषवानिति आहवनय-गाह पत्योपस्यानयोः समुचित्य प्रथंसा ; 
गादंपत्यो प्यानस्यापि पुरुषवत्पा टदयो पततात्‌ ॥ ३२ ॥ 

गोसमौ पगमनं aaa waa विधत्ते-- “aa गा 
मभ्यतीति gi “as usta §। इड।दितिशब्टौो गोनाम 
aa प्रसिद्ठावित्यधः। कामाः प्रविष्टा इति। (मनुष्याणा 
त्तोरदध्यादिविषयाः कामाः', ‘fe यस्मात्‌ "एताम गोषु 
प्रविष्टाः, "तस्मात्‌ एताः कामनाविषयलात्‌ "काम्याः" 
TUS: ॥ २४ ॥ 

“अथान्तरेणेत्यादि, निगदसिम्‌ ॥ २५ ॥ 

' सोमान मित्यश्य aaa च प्रयोजन माह -- `यदा दति। 
आहवनौयगा ह पत्योपस्यानाभ्यां द्यावाणरधिव्यौरुप्ानं कतं 
* ते० Hoo tt ४ द्रट्यम्‌। 
† “अनसन्तान्नपुं सकाच्छन्दसि"- दति ate Hoy ४, १०३ । 
¦ mito श्रौ सू० ४,१२.८, ६। § वा० He ३, २७, १, 81 


+~ ~ ~ -- -~~-----* ~ -- ~~~ क ~ ~ ^~ -* ~क 


१२६ lt TACIT WU Il ( दपर Rate 


wala) waa सोमान fafa cea # जपेन दयावाण्थिव्योः 
मध्यव्तिनोऽतरिन्नस्योपस्धानं ad भवतीयं; 4 । तस्य देवता- 
विद्रेषसम्बन्धं प्रणसति-- “एषा ala दावाण्थिव्योभध्ये वत्त - 
माना येय agi "दिक्‌, "एषा" weed? खभूता । अतएव तेति 
ak सता्नतम्‌-- “ae दिग्‌ हदहस्मतिदवता”- इति ४ । 
नन्धेतत्‌ ad ब्राह्मण्यम्‌, कथं बादस्मत्यम्‌ १? इति) 
नेष टोषः ; तयोभेटाभावात्‌ । अत एव दाशतय्यां ` गणानां 
ar’ इत्यादिषु MEATY § da aula: स्तयते ॥ २६ | 

^महितीणा मिव्यादि |। एतदपि सूक्त मन्तराग्नी तिषन्‌ 
अपेदित्यनुषङ्ेण वाक्यमरमापिः। Ta ठचस्य प्रयोजन माह 
““तत्राम्हीति। aw तस्मिंस्तव नन अध्वसु वारणेषुः- दति 
स्तिः, तस्याभिप्रायो awa इति शेषः । “एते ह वा इत्यादि । 
दयाव(प्रयि्योर्मध्ये ase mara, वितताः, एते" खलु पुरुषस्य 
फलप्राप्षिवारणाय भवन्ति, अतो द्यावाएटथिवीसंसुतयोग ९ Tare 
वमीधधोम्॑ये fea इमं ठच' जयन्‌ "एतान्‌" एव॒ ATMA “उपः 
तिष्ठतेः इत्यर्थः एव मध्वना मुपख्ितत्वात्‌ तं वारयितुं न 
कोऽपि शप्वर इति “नाध्वसु वारणेषु ष्रति मन्तपाद- 
SA ¶॥२०॥ 

“अचेन्द्रीयादि। ‘Ga इनद्ररेवताका “कदाचनस्तस- 


od 


earn a न ण कन -- =+ 


# वा० Wo ३.२८, RE, ३०। 

+ “सोमान feagea बतोपायनवत्‌"-इति Alo Ale Fe ४,१२,१। 
t Go Alo ३,११.५. ६ । 

$ He सं° २, २३.१। | वा” Ho ३, ३१, २९. ३३ । 

T बा Te ३, ३२,२ We | 


। ३० Bate ) ॥ दितौथकाण्डम्‌ ॥ १७७ 


रसि"-इव्ादिका « अन्यु पस्थाने प्रयोक्तव्या । तथ। च तदन््यु- 
परान मिन्द्रसहितं सत्‌ awa निष्य्यत sau) aa 
वाचे मनुय तात्पय्र ate “कदाचनेति । “यजमानो वै 
दाप्वानिति। “ere दान"-दत्यस्मात्‌ † “'दा्वान्‌ साह्वान्‌" 
दति ध निपातनात्‌ हविषां दाता यज्ञमानो दाश्व,निव्यच्ते | 
लया च दाशुषः यजमानाय कदाचिदपि ‘att feam: ‘a 
af’ न द्रद्यसौति arma, sane व्याचटे-- 
‘sqafefa: 2 'मचवन्‌ !` wa दौधमानं acta घनं 
सूयो मुय एव' ‘saga’ समौपं प्राप्रोति ; तदिद माम्नातम्‌- 
“भूयो qa एवेति ॥ २८॥ 

aq सविलदेवताक। aa विधाय प्रण्सति-- “aa मावि- 
atfai का पुनग्सो afiat> दति, ता are— “तत्सवितु- 
रिति §॥ ३९ ॥ 

अग्निरेवताक। ad विधत्त-- “अध्मेधोति। प्रि 
ददाति परिदानं cama दानम्‌ । ताद्य मेव वित्रियतै-- 
‘aar इति । यजमाना वा दत्यादि। धषितु ana, 
परेरप्र्ष्यो यो रथो विद्यते, “Aa रथेन "एषः" अग्निः 'यजमानान्‌ 
सभिरन्षति' ॥ - 

एव मनेः खभ।व मभिधःय मन्ते योजयति- "सय डइति। हे 
रने सः प्रसिद्ध; a? Tay ते' acta, शलुभिरप्रष्टयो विद्यते, 
येनः च 'यजमानान्‌' “श्भितः' सव तः ‘cafe’, 'तेन' WA "नः" 
अस्मान्‌ afta’ इत्यथः | | 


0 ee eee --~ - - "~= -- ee ~~ - ee ~~ 
te ee ne ee en ee ee 


भ~ 


#* Alo Wo ३, BB | † To Ze cue Alo! 
¦ पा० Hog 2 ARI § वा He 8 By | ॥ Alo He 3 Bd | 
९२ 


~= ~ ell न> = 2 


got ॥ गतपघत्राद्मणम्‌ ॥ [ रप्र° Rate } 


ae ऋ चस्िजपं faad— ““त्िरेतदिति ॥ ४० ॥ 

दरशपृशमासयोरिवावापि yaad विधत्त “श्रय 
qyaata # । श्रयं मदौयः पुवः शदः यन्नानुष्टान- 
लक्षणं ‘aay श्रनुसन्तनवत्‌' श्रुक्रमेण सन्तमुयात्‌, सन्तत 
मनवच्छित्रं कुर्यात्‌, (इतिः श्रनैनाभिप्रायेण नामग्रहणम्‌ । पता 
भावे तु यजमानः खस्यैव नाम! “Weta FT ॥ ४१॥ २ (३.४. ॥ 


ee. 


इति स्रौसायणचार्य विरचिते माधवीये वे दाघप्रकाश 
माष्यन्दिनिशतपथत्राह्मणभाष्ये 
रितीयकार्डे टतीयाध्यायस्य चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो ere’ निवारयन्‌ । 
पमर्धीशचतुरो eae विद्यातौथेमहे श्वरः ॥ १ ॥ 


ब्रह्माण्डं MCA कनकदयतुलापु रषौ AWARE, 
सप्तान्‌ पञ्चसीरींस्िदशतरुलताघेनुसोवणं भूमः । 
Tarai सकमवाजिदिपसदहितरथी सायणिः fara, 
व्यभ्राणौदिष्डचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्तं घटश्च ॥ 


+ “प्रौ्णमासवत्‌ पुत्रनाम्रहटणम्‌"- दति ate श्रौ" Fo ४,१२.११ । 
““पौर्यमासवत्‌ ततोऽसौव्यादि (३, ८, २५ सू० )। पुत्रस्य नाम गृणाति, 
पुत्रयोः एचाणां वा । , प्रियतमस्येति लौगात्तिः; च्ेषपुत्रस्य ante 
दव्य यावन्तो वा भवन्ति-इति ग्राद्वायनः (२. १२. ११.)'*-- इति aa 


ठेत्तियाज्लिकदेवस्य | 
† प्रथमे कारू सप्तमप्रपाठकीय मेकर्विशरं ब्राह्मणं (१० ६२२०). 


हरिख मिक्त तद्धाय्यं ( ९२३० et), ततस्त रौयटोप्यन्य ख AMM ' 
सवे Tad ग्रन्था इड समालोच्य; ॥ 


(२अ० Bate ) ॥ हितौ यक। ण्डम्‌ ॥ tor 


warts धन्यजन्ना तिलभव मतुलः खजं वणमुख्यः , 
BUNT क्षपावान्‌ Jaa मजो राजतं राजपृज्यः | 
ज्यों प्राज्यजन्म। लवणज ATT शार्करं चार्वतेजाः, 
रत्राग्यो tae गिरि सक्षत मुदा पात्रसास्तङ्गणायः #॥ 


इति खोमद्राजाधिराजपरमेशख रबदिकमार्गप्रवत्तक- 
खोहरिहरमदहाराजसाम््ाज्यघुरन्धरेण 
सायणाचार्येण विरचिते माधवीपे वेदार्धप्रकाशे 


माष्यन्दिनिशतपधव्राद्मणभाष्ये 
हितौयकार्डे ठतीयोऽध्यायः समाप्तः ॥ २ ॥ 


ध ------------~~-~--~-~~-------~--~------------ St 


# एतदौयपाठमेदा; [ATTA ATM; | 


१८९ ॥ शतपथन्रा यणम्‌ ॥ ( शप्र" त्रा | 


( aq चतुर्थाध्याये प्रथमं ब्राह्मम्‌, ) 


अथ हतेऽग्निहोत्र ऽउपतिष्ठते | Ha: खरिति 
तत्स लेनेवेतदा च समर्दयति यदाह भभव: सरिति 
तया सष्रहयाशिषर माशास्तं सुप्रजाः प्रजाभि खा 
fafa तत्‌ प्रजा माशास्ते सुवीरो व्वोररिति तद्‌ 
वौरानाशास्तं BAT: पोषेरिति तत्‌ पष्ट माशासत 
॥ १॥ 

यडा Saal ata मग्न्युपस्यानम्‌ | aratta 
साभौरिपरं तदेतावनेवैतत्‌ wat माप्रोति TATA 
नैबो प्रतिषठेतेतेन wa AI मुपरचराम इति ह आहा- 
सुरिः॥२॥ 

अथ HAAG ५ । गारपलय Aaa ऽउप्रतिषटन- 
ऽथाहवनोधम्‌ † ॥ 2 ॥ 

स गार्हपत्य सुपतिष्ठते | नय्य प्रज मे पाति 
प्रजाया देष ईट तत्‌ प्रजा मेवास्ा ऽएतत्‌ परि- 
ददाति Gar ॥४॥ 

अथाहवनौय सुपतिष्ठते। शख TAA a 


te ee me न न islet Lanett tt Get a a : — 


ee ee 


* ‘@a— इति घ, 
t ‘ax’ faa SI 


कि 


| BH Late ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ १८१ 
प्ाहौति पशूना हेष इष्टे तत्‌ पशुनेवाक्ला ऽएतत्‌ 
परिददाति TAT ॥ ५॥ । 

अथ प्र वा व्रजतिप्र वा धावयति। सयत्र 
व्वेलां मन्यते तत्‌ खना * qs व्व एजते.य प्रोष्य 
प्रच्य यत्र व्वेलां मन्यते तद्वाचं यच्छति स यदापि 
राजान्तरेण OAs त स्पेयान्‌ ॥ ६ ॥ 

स आहवनीय मेवाग्र ऽउपतिष्ठते। अथ गाह- 
ua हा वै गार्हपत्यो wet वे प्रतिष्ठा az weq- 
वेतत्‌ प्रतिष्ठायां प्रतितिष्ठति ॥ ७॥ 

स आडहवनौय मुपतिष्ठत | arta व्विष्व- 
dea मस्मध्यं ववसुवित्तमम्‌ । अग्न सस्राडभि 
qa मभि सह अआआयच्छस्ेल्ययोपञष्य ट णान्यप- 
MTT WS ॥ 

अथ गारपत्य aufaga | अय मग्निगृहपति- 
गार्हपत्यः प्रजाया व्वसुवित्तमः। अग्न गृपते- 
ऽभि दयुम्न मभि सह भायच्छखेलधोपरव््ि टण- 
TEMA Wada aq भूयिष्ठा इवोप- 
तिष्ठन्तं ॥ € ॥ 


# “स्य्ला'- इतिक, गः; Sle TAITSTA | 


१८२ ॥ शतपयत्रा छ णम्‌ ॥ ( रेप्रः रेत्रा* ) 

स वे खलु तृष्णो मेवीपतिषटित। इदं वै 
यस्मिन्‌ वसति ब्रह्मणो वा राजा वाश्वयान्‌ मनुष्यो 
न्येवत्‌ मेव नाहंति aq मिदटुंमेल' गोपाय पाह 
व्वत्खामौल्यथास्मि्रेते waa व्वसन्ति देवा 
अग्नयः क उ तानति ष्व मिदं मे युयं गोपायत 
पराह" व्वत्ामोति ॥ १० ॥ ` 

सनो दवे देवा मनुष्यख्ाजानन्ति। स Az 
गार्हपत्यः परिदां मेद मुपागादिति तृष्य मेवाह- 
वनौय मुपतिष्ठत स व्वेदाहवनौयः परिदा मेद मुपा- 
गादिति ५ ॥ ११॥ 

अथ प्रवा रजति प्रवा धाबयति । स यत्र 
व्वेलां मन्यते तत्‌ Gat; Aa व्वि रजतेऽथ प्रोष्य 
पर्य यन्न व्वेलां मन्यते तदाच य चछृति स यदापि 
राजान्तरेण GAT त मुपेयात्‌ ॥ CRN 

स॒ areata fava उपतिष्ठते । श्रध माई- 
पद्यं तृष्णौ मेवाहवनौय मुपतिष्ठत तृष्णौ सुपविष्य 


# ‘fefa'— इति ग, ‘fefa’— xfa घ, © 
t ‘war— इतिक, ग; डा०८-अेवर्‌ ETA. 


( प्रण शत्रा ) ॥ रितौयकाण्डम्‌ ॥ १६२ 
टणान्यपलुम्पति quit मेव mew मुपतिष्ठते 
qut म्‌ पविश्य ठखान्यपलुम्पति ॥ १३ ॥ । 

अथातो गहाणा मेबोपचारः। एतद्ध वे णह- 
पतः प्राघुष अआगताद्‌ ण्डाः समुत्तस्ता इव भवन्ति 
fa मय मिह व्वदिष्यति किंवा करिष्यतीति स 
यो ह तत्र किञ्चिददतिवा करोति वा तस्माद 
णाः VARI TAT: कुलं व्वलोग्धोरध योह 
तत्र न व्वदति न किञ्चन्‌ करोति तं रुहा उपरस८- 
श्रयन्ते न वा ऽग्रय मिहावादोन्न किञ्चनाकरदिति 
सयदिहापि amd इव UIs एव ततस्तत्‌ कुर्याद 
यद्‌ वदिष्यन्वा करष्यन्वा wens गहणा मप 
चारः ॥ १४॥ ३॥ 


॥ दति दतीयप्रपाठकै तोयं ब्राह्मणम्‌ [ ४, १, ] ॥ 


॥ खोगणेशय नमः ॥ 
यस्य निःखसितं वेदा यो वेदेभ्योऽखिल' saat 
faa, aay ae विद्यातं महैश्बरम्‌ ॥ ४॥ 


एव॒ मगनिहोचहोमोयसथानं विधाय लघु पस्थानमन्तानपि 
रथयति-- “श्रथ इत दरति । अनिहोतदहोमानन्तरं “ada: 


१८४ ॥ भतपधत्राह्य णम्‌ ॥ ( शप्र रत्रा, 


खः, सुप्रजाः" दरति # अनेनैव मन्वेण अ{हवनोयम्‌ “उप 
तिष्टतः + पूर्वीक्रादुपस्यानमन्वजातादस्य  मन्तद्यातिशयय 
माद -- “aq सयेनेति। सत्यरूपा दयता व्याहृतयः ; अयोः 
aia तया चान्नःतम्‌-- “frame, भुव ala 
aqaziq, खरिति aaaera’-sfa {। एवं व्याहृति 
sia | aaaa’ sat मन्तरूपां वाच॑" 'समहंयति'। (तयाः 
च ‘Haga वाचा 'गुक्तां wae मपि अशिषिम्‌' ्रणस्ते 
प्रा्ैयत इत्यध; । तदट.श.सनप्रक।रं द ए्यति-- “सुप्रजा इति । 
प्रजाभिः पुवपीतादिरूपाभिः सप्रजाः शोभनप्रजोपेतः 
‘ory | एकः प्रजाशब्दोऽनुवादः। एषं “Matar बवौरैरति। 
वीर्ववत्तः पुत्राः वीरः; तैं प्रजाशब्देन परिग्छहौतल्वेऽपि 
qa, प्राधन्यख्यपनायं परयशःश।सन मिति द्रष्टव्यम्‌ ॥ १ ॥ 
प्रागुक्तोपशानेन।स्य समानक।य करणल्रात्‌ fara मा 
Cafefa अद्‌.” पूर्वक ‘eta बहकत्तव्योपेतं agaa- 
साध्यं यदमुपसानम्‌, तत्‌ ¶ आशो." फलप्राथेनम्‌ “एव ' । तथा 
Cada: स्वः" -इतिमन्स(ध्य सुपखान मपि > HEMT 
aq ततः “एतावतेव उपसानेन ‘Tae’ wget (सवं' फलम 
आऋप्रोतिः। श्रसिन्नपस्थाने ऋषिवचनं संवादयति “एतेन 
नवेति । “एतेनेव' लघुणख)नैनेव “वयम्‌ अ्ररिनम्‌ 'उपचरामः 
८टरति'। यस्मदिवम्‌ ak’ महषि. श्राह w उक्तवान्‌; 


कक eee _ ~~ rE = ~ me el PR RR RA PR LE PE A A A ~ — 


ate fo ३, ३७. १ । † काण श्र] Fo ४, १९. १२। 
t 'मन्लगणादस्य'-- इति च । § To त्रा०५,५. ७ । 
| m¢arefaeta’— इति डः ¦ ¶ ‘ar— दति च । 


## "मिलि. इतिच 


( gWo शत्रा) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ १८५ 


तस्मात्‌" इद मेवोपस्थानं कत्तव्य fad: | अरत एव सूत्राते-- 
“मुमुवः खरिति वोभौ”-दइति a ues 

रध प्रवासं करिष्यता यजमानेन कत्तव्य quer दभ- 
aa— “aq प्रवद्छयब्रिति¶। ‘aaa प्रवासं करिष्यन्‌ 
विहिते ग! ह पव्याहवनौयोपस्ाने ॥ ३ ॥ 

तत्र गाहपल्योपखान मनूद्य मन्तं विधत्ते-- “a गाहंपत्य 
मिति aaa aaa, माद - “प्रजाया इति। रएष 
हि गाहंपत्यः भ्रजाया ष्ट"; कल्घ्लाम्नियोनिमुततात्‌ । 
ग्रतः ‘Wa’ Wea प्रजाया cau परिदानं क्रियत 
cae: ॥ ४ | 

प्रवद्यतो यदाहवनौयोपस्छयामं विहितम्‌, तदनुदय मन्तरं 
fara — ““्रथाहवनीीय fafa ६) “पशूनां हेत्यादि, निगद्‌- 
सिम्‌ ५ ya 

"पथ प्रवा व्रजतीति |। एवं गाडपल्याहवनौययोः सम- 
न्क मुपस्थानं Hal, वादहनरदितषेबु खयं प्रव्रजति गच्छति ; 
वाहनसहितथेत्‌ ब्ररथाटीन्‌ "धावयति प्रगमयति। ‘aa 
गच्छन्‌ ‘ua यस्मिन्‌ 2a "वेलां" ख्ननिवासग्राममयादां (मन्यते, 
तरखानप्रा िपयंन्तं वाचंयमो गत्वा, लदनन्तरं "वाचं विरजेत्‌' ; 
नतु ततः प्रागिल्यथे; ¶। 


= क A AY, 


~ —,, 


ewe श्रौ" He ४.१२.१२। समिदाधानानन्तरं पूवे माष्वनौयं 
ततो गादेप्यम्‌'-- दति तत्र Ato So | | 
+ का० Bite Fo ४. WR Vz | + वा० सं° ३, ३७. २। 
§ alo do इ, ३७. ३ | | ate श्रौ" Ho ४.१९. Wl 
¶ का० श्रौ Fo ४,१२.१५ । 
22 


१८६ ॥ शतपथव्राद्यणम्‌ tt ( २प्रण इत्र ) 


पुनरागमनसमयेऽपि तस्यान शति अअरभ्निसमौपगमन- 
पर्यन्तं वाग्यमनं विधत्त -- “aa प्रोष्येति <1 “are प्रवासं क्षता 
gama यतर ग्राममर्यादां मन्यते, तत्र वाचंयमो भवेत्‌ । एषे 
वाग्यतस्य घजमानस्य श्ररन्यागारस्य च मध्ये यदि TWAT अगच्छत्‌, 
aa अग्नि नेव SRI उपगच्छेत्‌ । वाग्यमनानन्तर राजादि. 
पूज्यजनसन्निधानेऽपि तदन।दरेण अग्निगितमनस्क एव तत्स मोप 
गच्छेदित्यधः | 

तदेतद्‌ विख मपस्तम्बेन सूत्रितम्‌ - 'श्रारादग्निभ्यो वाचं 
च्छति, यद्येनं राजा feared वान्तरेणामीन्‌ स्याच्छदिदरए्नन 
माद्येत” दति Bu é I 

परवत्छन्रपस्थानवैपरीत्य मागतोपस्थानस्य विधत्ते-- “a 
दति । अआआहवनीयस्यैव प्रथम सुपस्ानं पश्चात्‌ माङप्यस्ये- 
ल्य; § ! मार्हपल्योपस्थानस्य wars प्रतिपादयति-- “wer 
वाद्ति। सर्वीप्यीनः योनित्वात्‌ ग्टहपतिना संयुक्ञवाब गाह 
परत्यस्य बटष्टशष्टाभिपेयतम्‌ ॥ ७ ॥ 

तत प्रथमकर्तव्य माहवनीथोपस्थानं समन्तकं दशंयति-- 
"स श्राहवमीय इति। मन्त्रस्य | चाय ad: ।-- हे Walz, 
सम्यम्राजमान ! “aa? “विष्ववेदसंः सवंघनोपेतम्‌ , ae 
श्रस्मदशरं 'वपुवित्तमं' वसुनः धनस्य लब्मयिटतमं लाम्‌ गन 


~~ -_ ~ - -- ---  -+----- ~~~ -~--- 


* Alo श्रो Ao ४.१२. १७। 

+ क!० Wye Ho B.A AUS A | 
‡ प° site Fog २५,५, ६। 
§ का० Bo ०४.१२.१८ खः, 
| वा० सं ३. ३८, १ । 


( He शत्रा ) ॥ दितीयकाश्डम्‌ ॥ १८३ 


श्रगमाम। लं च Qa धनं, ‘ae’ प्भिभवषतुभरूतं बलं 
च awe’ shana: ॥ 

समिदाधानं विघत्तं -- “श्रथति a 1 उपस्थानानन्तर माह 
वनीयसमौपे उपवि द्य ‘auf ठणोपल त्तानि समिटादौनि 
'्रपलुम्मति' प्रच्छि afaaat प्रचिपेत्‌। “लुष छेदने†- 
दूति धातः us a 

UIA AAAS गाहपव्योपस्थानं समन्तं विधत्त -- 
‘gafa, मन्वार्धसु ¢ — ‘aula’ wera पालयिता, गह 
पतिना daa: श्रय मसिः" अस्मटौयायाः प्रजायाः वसुवित्तमः' 
वसुनो धनस्य लश्भयिठतम इति । परोक्षक्षतः पूर्वोऽदचंः, उत्त 
रसु प्रत्यत्तक्लतः। दहे अगे wea) । “afaa मित्यादि 
प्रवेवद्‌ योज्यम्‌ ॥ < ॥ 

द्रं प्रवद्यदुपस्थान मागतोपस्थानं च समन्त कं विधाय, तयो- 
रमन्कपक्त मप्याह-- सवा इति {। “se वा इत्यादि। दरदं 
खलु लोक दृश्यते — aM मन्यतमः ्रेयान्‌' सेष्टः पुरुषो 
स्तिन्‌" जने वसति", सः (मनुष्यः “तेः रं यांसम्‌ wea वत्त - 
मानः, मदीयम्‌ शरदः ग्णहादिकं त्वं ata’, अहं प्रवासं 
करिष्यामीति एवं निधोगतो aa’ नाहति' ; यदेवं लोके, तथा 
अस्मिन्‌ यजमाने "एते श्रेयांसो वसन्ति ; कै पुनस्ते ? दति, 
उयते-- यजमाने fara Pate: “aaa: गाहपव्याद्याः ; 


[ण्ण 


किक 
[ष at Renan 


te 


# का० Who Wo ४.१२. १६ । 
† Fo Fo १५९१ Ale | 
{ वा० Ho ३.३६. 2 | 
§ का श्रौ" स” 8.१२. २५ 


१८ ॥ शतपवन्राद्मरम्‌ ॥ ( ae रेव्रा° ) 
ee नाम तान्‌" TA युयं गोपायतः इत्येवं नियो गेन ax 
मर्हति" । श्रत; प्रजां मे सस्यं मे पशून्‌ मे पाडोव्येवं नियोगरूप- 
तया मन्तो न WANNA TAA: ॥ १० ॥ 

मन्तप्रयोगाभावेऽपि प्रजापालनादिविषया वुद्विस्तेषां खय मेव 
भवती याह -- “मनो इव देवा इति। मनुष्यस्य "मनः 
afeaa तत्‌ aa “देवा. खय मेव सव॑तो जानन्ति; Wa: "सः 
प्गाईपल्यः' अपि यजमानस्य मनोगतं खय भेव वेद जानाति । 
किमिति, “पर्िदि" परिदानं रक्षणम्‌ उदश्य “मा माम्‌ द्रदम्‌ 
sera उपागात्‌" उपगतोऽयं यजमान इतिः । यस्मा देवं 
जानाति, तस्मात्‌ स गाहपश्स्तष्णौ मेवोपय्येयः । ह्वनोयो- 
पस्थानस्यापि get कर्तव्यता माह -- “तूष्णी भेवाहवनौध 
मित्यादिना । योजना तु पूववत्‌ ॥११॥ ॥१२॥ HME 

एवं प्रवासादागतस्य यजमानघ्यानिविषयं कत्तव्य मुपदिश्य 
सविषय मपि तद्‌ aa ॒प्रतिजानीते- “अयात इति #। 
उपचरण सुपाचारस्त' aaa इति शेषः । “WET AT faut 
तति > मन््रेरोपस्थानं विधित्सुस्तेषां भयसम्भावना माह — “UE 
वादूति। ‘atau? प्रवासं क्रतवतो यजमानात्‌ “WET: समु- 
वस्ता भीताः ‘ca’ भवन्तिः। भीतिकारण माह-- “कि मय 
fafa श्रयं यजमानोऽखमदिषयं ‘fa वदिष्यति? fa वा 
करिष्यति १2 (दूतिः श्रनेनाभिग्रायेण तेषां भयशङ्ा । “स यो 
Safe. ‘a’ खलु यजमान WAG तत्र खहा मा विभोते- 
ल्ेतकन्तेस उपस्थानं विना किञ्चिद्‌ वदन्‌ कु्॑न्‌ वा भक्ति, 


* Flo Blo सू ४.६२, २९। 
+ Alo Gog. ४१,१। 


( श्र (ato ) ॥ हितौयकाण्डम्‌ ॥ १८८ 


श्रस्रिषये me एवासी वत्तत इति । तस्मात्‌" यजमानाढु 
"गहाः ' प्रचसन्तिः प्रकषंणोदिजन्ते | 

श्रसु; ख्डाणां त्रासे को दोष इत्यत श्राह “तस्येश्वर इति | 
तस्य' यजमानथ ga’ वशं वविक्लोष्धोः विनष्ट कर्तम्‌ 
Sat । ईश्वर इति व्यत्ययेन कवचनम्‌ #। ईश्वराः, गहाः 
समथां भवन्ति । 

“श्रथ यो हेत्यादि। ay ख्हातुपगत्य किमपि न वदति, 
न करोति च, मौन मेव Fae भजते, “et मा विभीत"-इति 
मन्तेणोपस्थानं वा करोति, तं यजमानं wer: ‘soda’ 
उपगच्छन्ति। उपसंखयतां तेषा मभिप्राय are— “a ar efa | 
न wea यजमानः ‘se’ अस्मिन्‌ समये faa ala न' श्रवा- 
aq, faa अपिच नः अकरत्‌" अकार्षीत्‌ ; यदि ्रस्मदपराधः 
स्यात्‌, तदा तदिषथं वदिष्यति, यत्‌ किच्च करिष्यतच; तस्मात्‌ 
प्रस्य GAMA AAT: क्रोधो नास्तोत्यनेन(भिप्रापेणए a 
मुपसं श्रयन्त इत्यथे ; | 

“स यदिह्नाप्भैयादि। द्रहः अस्मिन्‌ ग्टहविषये यद्यपि 
सः' आगतो यजमानोऽपराधश्रवणात्‌ “ae. ‘sa’ एव स्यात्‌, 
aay? तस्मादागमनदिवसात्‌ श्वः अ्रनन्तरदिवसे एव aq’ 
वक्तव्यं कत्त व्यं वोपचारनिहत्तये प्रय॒क्नीत; न लागमनदिवसे 
Tae: ॥ , 

aga सूव्रक्घता-- “wet मा fatale (वाण He २.४१.) 
wequfasa +, क्षेमाय व शति (ale Ho ३. 82.2. ) 


* पा० ३.१.८५ Fo Ble वा०। 
t wergufa’— ईति सुद्रितस्‌चगन्यपाठः | 


१९० ॥ परतपधन्राद्य्पम्‌ ॥ ( रप्र Bate | 
प्रविशति, a हिंयात्‌ द्यान्‌ WAY wa. -afa # ॥ १४। 


२ [ ४. १. | ॥ 


afa सीसायणाचाय॑ विरचिते माघदीये ACTARHI 
माध्यन्दिनिशतपयथनब्रदह्मणभाष्य 
इितीधकाण्ड चतुर्थाध्यायस्य प्रधमं व्राह्मणम्‌ ॥ 


कौ [0 "गं 


(aa fetta ब्रा ष्ठम्‌. ) 


प्रजापतिं वै भतान्यपासीदन्‌ | प्रजा ५ भृतानि 
fa a afe am जौवामेति ततो दवा यन्नोपतौ 
fa मत्वा ead जान्वाच्योपासौदंस्तानत्रवद्‌ 
यन्तो aia Raa व Be: Fal वो ज्याति- 
रि्ति*॥१॥ 

sad पितरः। प्राचौनात्रोतिनः aa जान्वा- 
च्यो पासीदंस्तानन्रओन्यरासि-मासि व्ोऽशनत्‌ eel 
बो मनोजवो वश्वन्द्रूमा AT ज्योतिरिति {॥ २॥ 


कक a नजन a _— 


# “ater गदह्ागमनद्टिवसे war गदं भवान्‌ भार्या पएत्रश््यादोः 
अपराधे स्यपि न हिंस्यात्‌ अनिष्टविरूप्रभाषरणताडन!दिन। नोचाटयेत्‌ — 
द्रति aa ale दे 

†, ‡ रिति — इति क, घर FI 


| एअ RAT ) ॥ दितीयकाश्डम्‌ ॥ १८१ 
अधेनं मनुष्याः | प्राता Soe क्त्वो ग- 
सौद स्तानत्रबौत्‌ सायम्प्रातव्वऽणनं प्रजा AT खलु- 
व्वग्मिव्वे। ज्योतिरिति * ३॥ 
अधेनं पशव उपासीदन्‌। तेभ्यः सैष मेव 
चकार यदव AT कटा च aura यदि ara 
यदयनाकालेऽेवाश्राण्ति | तस्मादते यदेव Het च 
लभन्त य॒दि काले यटःनाकालेऽधवान्नन्ति॥ ४ ॥ 
अथ हेन ग्वदग्यसुरा उपसैदुरिव्याहः। 
MCAT मायां च प्रददावस्यहेदासुरमाधेतौव 
पराभूता ह त्वेव ताः प्रजास्ता इमाः प्रजा- 
सयेवोपजौ far यथेवाभ्यः प्रजापति्यदधात्‌ ॥ ५॥ 
नैव देवा अतिक्रामन्ति। न परितरो न पशवो 
मनुष्या एवेकेऽतिक्रामन्ति तस्माद्यो मनुघार्णा 
मेयल्शुभे रेदाति व्विहरच्छति हि न wana चन्‌ 
भवल्यन्छतस्‌ हि क्रत्वा मेद्यति तस्माद्‌ सायम्प्रातरा- 
wa खात्‌ सयो हेवं विडान्त्छायम्प्रातराशौ भवति 
सव्व हवायुरति यद्‌ इ किञ्चव्वाचा व्याहरत ag 


_ a et RE NOP थका ng 9 ~~~ ~ ~ ~ भ 
~ -- --- ~ ~--~--- -~--~--~---- tn tt == == जक 


* ‘feta’ — इति क, घ, ङ। 
† "ऽये वाश्रोठेति-- इति मा०-लम्मत द्रति Ste वेबर्‌, | 


१८२ M RATATAT TA ॥ ( रप्र Bato ) 
डव भवल्येतदवि देवसखयं गोपायति agaist नाम 
ब्राह्मणं थ एतद ब्रत शक्रोति चरितुम्‌ ॥ ६ ॥ 

तषा ऽण्तत । मासि-माखेव पिदभ्यो ददतो 
qzag न पुरन्तान्न प्श्चादटशेऽभ्यो ददाल्यष वे 
सोमो राजा देवाना Ad AMRAT A एताः 
राचिं षो यते तस्मिन्‌ ata ददाति तपघमभ्योऽसमट्‌ 
करोत्यथ यद्चौगे दयात्‌ समद्‌ इ र्या िवेभ्यश्च 
fury तस्माद्‌ aig न पुरलान्र पञ्चाहहगे- 
ऽचैभ्यो ददाति ॥ ७॥ 

स वा ऽअ पर्नं ददाति। Vaal 
देवानां मध्यन्दिन मनुष्याणा मपराह्लः पितृणा 
तस्माद पराह्न seta | 

स जघनेन गार्दपत्यम्‌ « | प्राचोनावौतो Wal 
efqurala ud गह्ञाति a तत एवोपोल्यायो- 
ततरे णान्वाहार्य पचनं दक्चिणा तिष्ठन्न हन्ति सात्‌ 
फलोकरोति ` सङ्दु WI Wey पितरस्तस्मात्‌ 
aaa MAAC ॥ < ॥ 

तु श्रपयति | तस्मन्नधिश्रित SUSE प्रद्यान- 


ता 9 


ॐ ee 


# ‘Ta — इति कं, ग, च; FI 


( BWo Ao ) ॥ हितौयक.रडम्‌ ॥ १८९ 
यत्यम्नौ वै देवेभ्यो जुह्वल्यहरन्ति मनु्ेभ्यऽधेव 
पितृणां तस्मादधिग्रित Sas प्र्यानयति ॥ १,॥ 

स॒ उदा्यानौ दे ऽआहुतो जुहोति देवेभ्यः। 
देवान्‌ वा ऽएष उपावत्ततेय आहिताग्निभवति 
बो दशपृंमासाभ्यां यजतेऽधेतत्‌ प्रियन्नेनेवा- 
चारोत्तदु दवेभ्यो fama स देवैः प्रमृतोऽधेतत्‌ 
पिदभ्यो ददाति awmigetatat दे sargat 
जुहोति देवेभ्यः ॥ ११॥ 

a at ऽअग्नये च सोमाय च जुहोति। स 
| यद्‌ग्नये जुहोति सव्व A दयेवाग्निरन्वाभक्तोऽय यत्‌ 
सोमाय जुहोति पिदटदेवल्यो वे सोमन्तस्मादग्नये च 
सोमाय च ARIAT ॥ १२॥ 

स जुहोति। अग्न॒ये कव्यवाहनाय खाहा 
सोमाय पिद्टमते खाहेत्यम्नौ aay मभ्यादघाति 
तत्‌ खिष्टङाजन मय द्क्तिगोनान्वाहाय्यपचन 
सक्लदुक्लिखति तददिभाजनं ART चेव पराच्चः 
परितरस्तस्मात्‌ सक्रदुल्िखति ॥ १२३॥ 

अथ ware निदधाति। स यद्निधा- 
योल्मुक मथेतत्‌ पिढभ्टो दटादसुररच्चसानि हैषा 


9) ॥ | 


१९४ ॥ शतपधव्राह्मणम्‌ ॥ ( Wo व्रा ) 
मेतदिमथौरंसथो Faq पितृणा मञुररलसानि न 
न्विमथुते तस्मात्‌ MTA निदधाति ॥ १४ i 

निदधाति। ये anfa प्रतिर्‌ञ्चमाना 

असुराः सन्तः खधया चरन्ति पराएरो निपुरो 
ये भरन्यम्निष्टाल्लोकात प्रगदाएल्यस््मादिलम्निहि 
THAT AVA THEA निदधाति ॥ १५॥ 

अध्रोदपाव मादायावनैजयति | अमाववनेः 
निच्चेल्येव यजमानस्य पितर मसाववने निच्छेति 
पितामह मसाबवनेनिच्छेति प्रपितामहं तदाथा- 
$ऽभिष्यते ऽभिषिञ्चेवं त्त + ॥ १६॥ 

अथ स्तदा च्छ नरान्युपमूलं दिने हलि wats 
wa मिव a देवानां wa मिव मनुष्याणां सूल 
faa पितृणां तस्मादु पमूलं दिनानि भवन्त सक्तदा- 
च्छिल्नानि भवन्ति सक्तु छेष पराञ्चः rata wa, 
सछलदाच्छिन्नानि भवन्ति ॥ १७॥ 

तानि दक्िणोपस्तुणाति। तत ददाति सवा 
sua ददातोतीब वै Saat जुह्ल्यु्रन्ति Aquat 
sag पितृणां तस्मादिति ददाति ॥ १८॥ 


~~ 


# “Ae — दनि ध, ङडः। 


( BH RATo | ॥ दितोयकार्डम्‌ ! try, 

सददति। अस(वेतत्त ऽद्ल्येव यजमानख 
पिच यै चत्वा मन्वि्यु डक MYR तथान 
qua स्वयं वै AUG सह येषराट्‌ सह AwMTg aat- 
रस बेतत्त ऽद्य प यजमानख पिश्रेसवितत्त ऽइति 
प्ितामहायासावेतत्त ऽद्रति प्रपितामहाय तदयदितः 
प्राग्‌ ददाति ARE WI पराञ्चः पितरः ॥ १९ ॥ 

तत्र जपति । अन्न पितरो मादयध्वं यथाभाग 
माहषायध्व सिति वधाभाग मश्रौतेलयेबेतदाह ॥ २०॥ 

अथ प्राङ्‌ पर्य्यावत्तते। तिर-इव वे पितरो 
मनुष्येभ्यस्तिर sag भवति स वा sat तमिती- 
रासोतेत्याहुरेताबान्‌ छ्यमुरिति % स बे ARR मेवा- 
सिलवा + ude 1 

अथो पपच्यय्य जपति! wat मदन्त पितरो 
यथाभाग माहषायिषतेति garam माशिषुरिलये- 
TASTE ॥ २९ | 

अथोदपात्र मादायावनेजवति † अरसववने- 
निच्चेल्येव यजमानख पितर मसाववनेनिच्छेति : 


कि 8, । 


# ‘atagtata’— इति क । 
{ ‘al - दरतिष्, इः, 


१८६९ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र ४त्रः० ) 
पितामह मसाववनेनिच्छेति प्रपितामहं तद्यथा जच 
ऽभिषिश्चेदेवं तत्‌ * ॥ २२ ॥ 

अथ नोवि age नमस्करोति | पितुटेवल्या 
वे नौ विस्तस्बमाननोवि मृदश्च नमस्कराति यज्ञोवं नमो 
यज्नियानेवेनानेतत्‌ करोति षट्‌ Hay नमस्करोति 
षड वा sway ऋतवः पितरस्तसत्‌ षट्‌ कलव) 
नमस्कगरोति रुहान्नः पितरो दत्तेति रहा दह 
पितर ईशत ऽएषो ऽण्तखाशौः कम्मणोऽधावजिघ्रति 
maa पिण्डाम्दम यजमानभागोऽग्नौ सक्लदा- 
च्छिन्नान्यभ्यादधाति पुनङ्रमुक मपि ख्जति 
॥ २४ ॥ 8 ॥ 
॥ इति त॒तोयप्रपाठके चतुथं ब्राह्मणम्‌ [४. २. | 


अथामावास्थायां पिण्डपिढयन्नस्य + मासि मासि कत्तव्यतां 
विधित्सस्त दर्थं माख्यायिका माह-- प्रजापतिं वा इति । भवन्ति 
सद्भावं प्रतिपद्यन्त इति “भूतानि । प्रजाः" देर्वापटमनुष्याद्या 
aaa} तासा मभिप्राय are— “faasfar नः 
sata ‘fa tf at fad कुर्‌ -- at मियं कुर शतयान्नापध। 


# ‘aq— दरति घ. ड | 
+ "प्रथमं Waar मनुषिद्ितम्‌, अधुना दशस्यादुविधानं करिष्यन्‌ ततः 
पाक्रालोनं पिपिद्टयन्न मलुविदधाति"-- इति ate So (He ४.१, te) | 


जय 


क ee = --- ~ ~~~ ~~~ 


( gHe Rae | ॥ दितौ यकार्डम्‌ ॥ १९७ 
ga? येन प्रकरण वयं ‘stata जोवनवन्तो भवेम इति! अरगे- 
नाभिप्र्ेणेय्थः। 

“ततो देवा दथयादि। प्रजापतैरुपासनरैतुत्ेनोपसदनसमये 
fqifefaafas wan, तत्तलिङ्गानुसारंण तषां देवादीनां 
यन्नादि विशेषभाक्कं प्रजापतिजावनरेतुलेनापदटिषटटवानिति waz- 
कार्धः। यन्नो awa मिति। हे देवाः! ‘a’ awa 
aa’ way, अतो waa aq च्रमृतत्वम्‌'; ऊक्‌” बल च 
वः' aura मैव; "सूयः" एव वः" aura ज्योतिः" ‘sia’ । 

एवं यन्नोपवी तिल्ादिलिङ्गयक्तान्‌ देवान्‌ प्रेष्य, यन्नादिचतुष्टयं 
प्रजापतिः तैषां जौोवनरेतुतेनोपदिष्टवान्‌ ॥ १॥ 

Cora पितर satfe,: अत्राप्येवं योज्यम्‌ । “aifa- 
मासौति। प्रतिमासं दर्फनुष्टौधमानं यत्‌ पिर्डपिष्टयन्नाख्य' 
हविः, तद्‌ ‘a’ य्माकम्‌ ama; खधा'कारोऽपि “a: 
यमक मसाधारणम्‌ ; मनस दव जवः मनोजवः", सोऽपि 
awa भेव । सोमलोकवत्िनां युखाकं चन्द्रमाः" एव ज्योतिः 
भवलिति ॥ २ ॥ 

“sia मनुष्या इत्यादि । प्रहताः उत्तरवाससाः संहताः, 
करठलम्बितवाससः #% नवौ तिन इत्यः । अतएव afatta- 
कम्‌-- “निवीतं मनुष्याणाम्‌, प्राचीनावौतं foray, उपवीतं 
देवानाम्‌" इति † । “उपस्य' कतवेति । यतः प्रजा पतैरुपसदन- 
समये मनुष्यैरुपस्यप्रादरणए मनु्ठितम्‌, अतणएवेदानी मुक्यादि- 
समये उपस्यप्रावरणेनपमोदन्ति। “asta इति। प्रजायन्त 


इति प्रजाः पुत्रपौव्रादिरूपाः। “उपसग च सञ्ज्ञायाम्‌” 
ता 
#* केवलवोतताससः'-- इतिच। 1 Ae Ho २.५.११.१। 


— 


१८८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्रः gate ) 


इति # ड-प्र्ययः। “awa इति। दैह(रम्भकमोपजनितं 
मरणं वः" TWH मसाधारणो घमं TAT: ॥ २ ॥ 

गव(दिपशूना मपि प्रजापतय पसदने, तत्कतजोवनत्षथजनितं 
मरणं. तदशनक्त सिञ्च ह-- “aad पश्व इत्यादिना । “ay 
ननवेति। दथः देवपिष्टमतुष्थाणां यज्नादिरूपां ततक्तपिं चकार, 
aaa गवादिपशूना मपि तदुचिताहारक्गुपिं क्तवानित्यघेः | 
तत््रकारं दर्भयति-- “यदेवेति। गवाद्याः पश्वो युय यदा 
कटा चः काले we at ठढणादिरूप माहारजातं “aaa, श्रयः 
अनन्तर भेव तत्‌ लब ठणायाहारजातम्‌ BAT | “Tar 
प्रजापरतिवाक्यपरिसमाप्री । “तस्मादेत इत्यादि यस्माद्‌ 
प्रजापतेः सकाशात्‌ Aaa, “तस्पात्‌ “TA गवाद्याः पर्वः 
हरा दया्ारं यदा एव कटा च लभन्ते", “AIA वा त्रकाले' वा, 
‘gy अनन्तर मेव तद्‌ भक्षयन्ति; न amefeaq aaa 
राटदिकालविशेष aia इत्यथ; ॥ ४ ॥ 

अथासुरक्ञते प्रजापतावपसदनं परो्तैण निदिशति-- “om 
दहन fafa: ‘aay बहक्ञलः "असुरा ्रपि' “cute, उपः 
सदनचक्रुरिल्यभिन्नाः कथयन्ति । 

एवं पिमनुष्याटरीना सुपसदन मिव श्रसुरज्लत quae 
जिन्नासिथन्रादह-- "तेभ्यस्तमश्च मायाञ्चेति। परेषां दध्या 
wera ¶ तमः, अघटनघटनशक्तिमोया i तदुभयं यस्मात्‌ 
प्रजापतिरस्रेभ्यो दत्तवान्‌, तस्मात्‌ carat मपि श्रसुरमाया 
असुरस्य aya मयेत्यस्ति यवहारः | भत एव ते मायाविन 


नः eS 


# Ulo Wo ३.२. ६६ | + 'दश्याच्छादकसामण्ये'-- इति च । 
` गरघटितघटनग्रक्तिमाया- इतिच, 


(gio RATe ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ १८९ 


दूत्याख्यागन्ते। “पराभूता ष तेवेति। ताः weal: प्रजाः” 
देवादिवदन्राटौनां जोवनहेतनां प्रजापतसक!शादटनाभात्‌ कैवलं 
तमोमायाभ्यां WAT: सव्य. पराभवं प्राप्ता इत्यथः इथं प्रजा- 
पतिना देवादिभ्यः afaat रत्तिं wea, तदनतिक्रमेण तेषां 
stat प्रतिपादर्यति-- ता इति। प्रजाः" पगगनुक्रान्ताः 
दमाः देवपिढमनुष्चाद्याः, war’ येन प्रकरेण “यन्नो वोऽत्रम्‌” 
-दूत्याद्धिना afa प्रजापतिः कल्ितवान्‌ , ‘aia व्यवस्थितां 
ata’ नियमेन tare उपजौवन्ति ॥ ५ ॥ 

‘aq ea दति। नतुतं प्रजापतेराज्ञा alana | 
अ्रथ मनुष्याणा ana नियमं विधित्सुरनियमप्रसक्तिं दर्शयितं 
प्रजापतिक्ञपिरतिक्रम सुपन्यस्यति-- “मनुष्या एवेति । ‘aa’ 
च नाम मनुष्याः" श्रन्नानवशात्‌ प्रजापलिना कल्पितां प्रागुदादृतां 
afaa अतिक्रामन्ति । यस्मादेवं लस्मात्‌ः मनुष्याणं मध्ये यः" 
Safa, लिद्यति, geatfa यावत्‌) “fa faet aea’— 
इति #% धातुः। aa aaaq मनुष्यो धनादिजनितमदवशेन 
any नरकपातायन्ंदहेतुभूते पापे Safa faafa, aaa 
वर्तते । तस्मात्‌ पापात्‌ सः 'विहृन्छति' ्रधः पतति । “इच्छा 
कौटिल्ये दति t धातुः। “श्रयनाय चनेति। चन'-शब्दो- 
me, पुश्यलोकगमनायापि ate भवतिः कुत इत्यत 
्राह-- “sad Wai यस्मात्‌ शअरदरतम्‌' saan, प्रतिषि 
छत्वाः ‘Rafa प्रसन्ना भवति। इं प्रजापत्य,न्नातिक्रमेणा- 
नियमदर्भनात्‌ मनुष्येषु नियमापर्ता विदत इति तात्पयाथः। 

aingfan नियमविधि दश्यति-- “तस्मादिति। साय- 


~~~ ~ a a >~ ~ >= कनक > = ~ + - >> => ~~ कर्व 
~न > ~~ = =-= ~ 


* lo Blo ७४३ Ale | †{ भ्वा० To २४१ We | 


२०० MAT TAT एम्‌ ॥ ( 8M Bate ) 


erating’ शील मस्येति भसायम्प्ातराशौ' । “सुप्यजातौ णिनिः 
स्ताच्छिल्ये"- दति # शिनिः । एवः-क.रेण अन्तरा भोजनं 
निवार्यते । विदित aaa avafa— “a यो इव मिति। 
“यद्‌ इ किञ्चेति उक्षभोजनकालनियमवःन्‌ यदपि fates ‘aa 
व्याहरति" भाषते, तथेव यथाघं भवति । “fe यस्माद्‌, असा 
एतत्‌" ‘sana’ देवेन प्रजापतिना TAA सव्य गोपायत 
wala “गुपू रक्षणि” इति ¶ ary: | “गुपूधु पर्वि च्छः इत्यायः 
प्रत्ययः 8 । "तद्ध" तदेव सत्यं तेजो नाम AA, WAT AAA 
प्र.सहम्‌। ‘aterm ब्राह्मणसम्बन्धिरूपम्‌ । कः एनसा 
Seqd Raa गोपायतीति त we— “य एतस्येति | 
gay प्रजापतैरचरितरूपं ‘ad "चरतु व्य; यजमानः 
wamlfa’, स टेवसत्यं गोपायतौति सम्बन्धः ॥ € ॥ 

ea पिण्डपिटयन्नस्य मासि मासि कत्तव्यतां “मासि मामि 
and aur व; डइन्यादिना प्रजापतिवाक्येन प्रतिपादेदानौ तं 
विधत्ते -- “तदा एतदिति। भासि मासि प्रतिमासम्‌ | 
(नित्यवीप्सयोः इति § दिर्वचनम्‌। जीवतां हि मनुर 
सायम्प्रातर यने विहितम्‌, मरणादृहं वखादिरूपिभ्यः free | 
maaan मासि मास्येव पिदयन्ञरूप मशनं ITT मित्यभि 
aq. स च पिडढपज्नोऽमावास्याया भेव aaa नान्यस्या 
तिथाविति प्रतिपादयति-- “यद वैष इति । यदा यस्ित्रैव काले 


—— —_——-— ~ -------- nr --------=~- pees ~ a ज न न -----~ - -- 


# पा० Ho ३. २, ७८ | † म्वा० Yo ३६५ धा०। 
‡{ पा० He ३. १. २८। § le Ho ८.१. ४। 
| 'वसखादिरूपपिटभावं'-- इति च । 
¶ ‘qaa वदन्ति परे पितन्‌ रद्र चेव पितामहान्‌ । प्रपितामद्स् 
दिव्यान्‌ श्रनिरेषा मनातनः इति Ae Ae २, ६८४। 


( BAe RATS ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ५५१ 


qa इन्दु; न' "पुरस्तात्‌" पूवेस्यां दिशि, ‘ame’ पञश्चिमाया मपि 
‘a’ हश्यते", “sar अनःतर मेव “एभ्य :' fase: पिण्डान्‌ दद्यात्‌ | 

परस्तात्‌ Waa न een इव्येतदुपपादयति-- “ay वा 
दति । aa यः चन्द्रमाः नभसि दृश्येते, एषः खलु “राजाः 
राजमानः सोमः" देवाना मत्रम्‌' दति; “a afer avg 
माप्यायर्या च-इति मन्ववरणत्‌ £ 1 सः" वरुणः "एताम्‌' श्रमा- 
वस्य,दिवससम्बन्धिनौ' रातिं" प्राप्य std: उटेति। तस्मिन्‌ 
atv सति a: faa हविष्टद्यात्‌, तथा च सति एभ्यः पिटभ्यो 
देवः साकम्‌ saad कलहं न करोति'। “aq Uz यदि 
‘aay दृश्यमाने तस्मिन्‌ सोमे aqe vat प्रतिपदि वा faa 
हविद वात्‌, तदा देवेभ्यः fuewa कलहं कुर्यात्‌ ; सोमस्य 
देवाना मत्रलेन aia देवैरपि सत्रिधानात्‌ दौयमानहविविंषयः 
कनो भवेदिव्य्धः । “तस्मादिति, निगमनम्‌ ॥ ७ ॥ 

अ्पराह्क।लं विधाये(पपादयति-- “a at इति। awe: 
पयधाविभक्तस्य चतुव भागोऽपराह्ः, तस्मिन्‌ पिर्डपिलयन्नो- 
sq) अत एव Barta काल्यायनेन-- “aque farw- 
पियन्नः, चन्द्रादश्मेऽमावास्याया fafa pus 

तत््रकार माह-- “स जघनेन गादहपत्य fafa. गार्दपत्यस्यं 
पथचिमदेगे atfeawe निर्वापाथय शकटदयय efana: आसीन 


_ -- --- ~~~ ~~~ — = क 


* Go Ho र ४.९४ 2 | ® 
† का० Alo we ४.१,१९। “^ पिणपिल्यज्न इति वच्छमाणस्य AAT: 
€ >, A 9 
मज्ज्ञा; सा च पि्डदानपदाधस्यवा्ानुगमात्‌ foe, पितणां यज्ञः 
पि्प्रिटटयन्न्‌ इति, अतश्च हौमजपाद्यस्तदङ्गम्‌"- cafe (ate र) 
याख्यानञ्च तत द्रर्यम्‌। आखर lo Howdy; We Moy | 
WBlo Mio ख” ४,३.१५, ५.१३। 


60५ 


262 ॥ शतपत्री ह्मम्‌ ॥ ( 8We छत्रा) 


प्राचीनावीती एवं # पिदयन्नाथं इविंङ्गीथात्‌ । मन्तस्या विहि- 
तत्वात्‌ तृष्णौ faq ग्रहणम्‌ । अत एव मूत्रितञ्च-- “quia 
mya चर AGT Be वा Gut ग्हौला”-इति ¶ । 

aya zea ateta मवहननं विधाय प्रशंसति-- “a 
तत॒ रएषेत्यादिना ti ‘aa’ तस्मात्‌ हविग्रंहणस्थानात्‌ | 
"“उन्नरेशैति। दक्तिणमेरदूरेण उत्तरत sae) ^एनवन्य- 
aca’ -इल्येनए्‌ ६ । “एनपा दितीया”-इति | दितौया । 
'द्क्िणा तिष्ठन्निति । दत्तिणतस्तिष्ठन्‌ | ““द्िणदाच्‌ 
षति षू भ्राच्‌ प्रत्ययः। 

रे्टिकदविष दव फलीकरणस्य fad gaa मपर्वादतु 
wad विधत्त-- “aafefa ex) एकवार मेव फली कुयात्‌ , 
नतुचिः। तच डतु माद-- “ang wafa fe यस्माद्‌ 
way एकवार मैव “पराञ्चः पराञ्चो गलाः प्रेताः “पितरः 
अभवन्‌ , न तैषां पुनराहत्तिरस्ति , अतस्तेषां WAT मकषाधारण 
ध्मः ॥ € ॥ 

aud विधत्ते-- “a मिति er । सक्षत्फलोक्ततांस्तर्डुलान्‌ 
सास्यां प्र्चिप्य , तं we दक्तिणाम्नी श्रपयेदित्यथः। उदहासनात्‌ 
awa तस्िंरौ श्रभिघारणं fara— “afafafa अधिः 
भिक्त अ्रनर्परि सखापि तस्मिन्‌" (एतस्मिन्‌ +t) चरौ पक्षे सति 
cna? श्रत्यानयति' प्रतिचिपति। तदेतदुपपादयति--श्रग्नौ वा 


कक ree 


+ ‘oa— इति च । † का० Alo द०४.१.५क्‌। 
t alo Bite Me ४.१.५ ख। § Wle मू° ५. ३.३५ । 
| पा० Fo २.३.३१ । J पा Fou, 8, Re | 
ee ale Ble सू०४,१.६। tt का sito Jo ४,१,७ क | 


tt नास्त्येतत प्रदं च-पुस्तकादेन्यच। 


(क्क १ क 


( BAe RAT ) ॥ दितीयकार्डम्‌ ॥ ९०१ 


दति । Gare यदाज्यम्‌ , तत्‌ “aay जद्वति' यजमानाः । देवेभ्यो 
यदाज्यं देयं तत्‌ होभेनेव clad इत्यं; | ““उदरन्ती ति! Aaa’ 
देयं यत्‌ ( ्रज्यम्‌ +), तत्‌ तैषां पुरस्तात्‌ भोजनपातेषु उदरन्ति' 
Vem पुरतः खापयन्तौत्यः | “aaa भिति। अधः-गव्द्‌ उक्त 
वेलत्तखखे | पितृणां तु एव मधिश्रितावस्थाया मेव चरावाज्य मवनैय 
मिति यथोक्षम्‌, एव भेव पिढभ्य me देयम्‌, न तगो Fafa 
युरस्तादुद्रणेनापि । “तस्मादिति, प्रतिन्नातमिगमनम्‌॥ १० ॥ 
अथ तस्य त्त तोरुदासनषुवंकं होमं विधत्त -- स उदास्येति | 
ऽदासनानन्तरं देवेभ्यः" देवाथेम्‌ अगो दे आतो wy 
यात्‌ | यद्यपि aay’ , सोमायः इति दयोरेवान्र होमः, तथापि 
देवेभ्य (इति सामान्याभिप्रायेण वबदहुवचनम्‌। अत एव सूजयते- 
““पयिल्ाभिवायोदास्य Aata जदहोति saz इति सोमायेति 
च-इति fa 
ननु पित्नार्येन इविषा र्षेभ्धी होमोऽगुपपन्न दत्याशद्योप- 
पादयति- “देवान्‌ वा इल्यादिना। ‘a: अाहितानिः', a’ च 
दशरपूणमासयाजौ (एषः यजमानो ‘ary’ उपावत्तंतवै' उपाद्रतः, 
Taman देवेभ्यो इविरवश्यं टेध fafa भावः । “श्रधेतदिति । 
sw -गब्दोऽ्र वैपयीत्यद्योतकः | ‘way एतदहं दैविकं कर्म 
परित्यज्य fade कमण atte पिल्ल क्षतवानिल्य्थः। 
तथा सव्यन्यदोयक्षमानुछामेजं देवानां कोपः स्यात्‌, भतस्तत्रि- 
aaa पित्रे कर्मणि “देवेभ्यः होभेन तदपराधं “निहते aa. 


>=, (OR ८ 


नयति , प्रीणयति वा । एवं होमेन तोषिते; “ea? ‘Tea.’ भ्रनु- 


क -9- भि eel 
~~ 


#* नास्य तत्‌ प्रदं STARTS | 
t Ate wl: Fo Bt, OF, OF! 


¬ ०४ ॥ शतपधत्राद्मणएम्‌ ॥ ( उप्र छत्राः | 


ara: ‘ar यजमानः “ae श्रनन्तर मेव "एतत्‌" हविः “fase: 
ददात्‌ । उक्त मधं निगमयति-- “तस्मादिति ॥ ११॥ 

देवेभ्य दति साधारण्येनोक्तं विगिन्टि-- “a वा इति, 
sata देवान्‌ परित्यज्य अमेः सोमस्य च हवनं कार्ण माह 
"स॒ यदनय दति। ‘ada’ देवेषु fuara च way कमसु 
(अभिः Saray अनुप्रविष्टो भवति; न ala मन्तरेण ट्‌ विकं 
पितयं वा किञ्धित्‌ कर्म निष्यद्यते, adalat युक्त इत्यथः! 
“fyataat वा द्रत्यादि । यतः “चन्द्रमा at ज्योतिः" - इति ॐ 
प्रजापतिः पितृणां ज्योतिद्टेन चन्द्रमसं कल्पितवान्‌ , अतः स सोम. 
पिटदेवत्यः। अत एव धुम।दिपरागण पितुणां चन्द्रलोकप्रासिः 
समाम्नाता - “चन्द्रमस भेव तै सर्वे गन्छन्ति"-इति4 | यत एवं 
अतः पित कर्मणि सोमाय am मिव्यथः॥ eR | 

उत्तादेवतयोर घमन्ती & विधत्त -- “a जुहोतीति । कव्य 
पिय दविः, तद्‌ वहति प्रापयतीति "कव्यवाहनः । ““कव्यपुरोष 
quays { az एतच्च पितृणा ममेरसाधारणं नाम 
स्यम्‌ । अत एवाम्नायते-- “तयो वा अग्नयो हव्यवाहनो देवानां , 
कव्यवाहनः पितणां, सहराजा श्रसुराणाम्‌"-इति |। "कव्य 
वाहनाय अग्नये इदं हविः 'खाहा' सुडत मतु । पिटगणैयु काय 
‘ara’ इदं हविः ‘are’ सुहत मस्तु ॥ 

aang wad विधत्ते-- “अग्नाविति ¶। चरु माल)डय 


` क १ = ~~ (~~~ ee ˆ ~~~ =-= ~~ ल --- 


# १६० ए० ९५ प° द्रटयम्‌ | † Blo उप०५,९०., ५। 
t तौ च amt वा० सं ०३, २६.१,२। 
§ पा० सू» ३, २. ६५ । | ति" wo २,५.८,११ । 


¶ ate श्रौ" सू° ४,९,८क्‌। 


( अर रत्रा ) ॥ दितौधकाण्डम्‌ ॥ ५०६ 


येन कष्टेन होता इयते, तत्‌ ‘HATA’ | ‘aq अभ्याटःनं ‘fae- 
array अस्य होमस्य farararatay ॥ 

aq यिण्ड्प्रदानाय wrafand तत्ंस्कारञ्च विधाय प्रथं 
सति-- “aa दर्चिणेनेति #। श्रध-शब्दोऽान्यप्रतिषेधाधं; | 
दक्तिणानेरदूरेण सफेन सक्लदुलिखति' एकयतेन द्तिणप्राची 
लेखां कुयात्‌ † । ‘aq’ उल्ल खितं स्थलं "वे दिभाजनं ' वेदिस्थानी- 
म्‌, तत्‌काय कर मिव्यथः | “wae gaatfe, उक्ताम्‌ ॥ १२॥ 

उक्िखितप्रदेशस्यान्ते श्रमे निधानं विधत्त -- श्रथ परस्ता- 
दिति। "परस्तात्‌ परस्मिन्‌ fana®, पयन्ते saa: faut 
वाधविधानपुरस्यर मेतदुल्मुकनिधान मुपपादग्रति-- “स 
afefa ¶। सुरविरोधोनि रन्तांसि ्रसुररतच्तसानिः, “एषां 
पितणां ayaa ‘Taq’ पिण्डरूपं हविः गिमधूौरन्‌” श्रपहरेय्‌ : । 
"तथो हेति । तथा चोरपरुक निधाने adie. न विमघुतः 
नाएदरन्ति । “मन्य विलोडनेः"-इति § arg: ॥ १४॥ 

विहिते उर्मुक निधाने मन्तं विधत्त -- “a निदधातौ(ति। 
यदेतदुरुषुकनिधानं विहितम्‌, aq “a रूपाणि"-इत्यनन | 
मन्तेण कत्तव्य मियं; AAI — असुराः" Warn 
पितृणां रूपाणि ‘afeqwata धारयन्तः पित्रथं दौयमानया 
‘quar ae (चरन्ति ada) धेः च पूवं ‘ange faye’ 
पूरणपिण्डदानेन यक्ता; सन्तो भरन्तिः efaecier | परापुरो 


८ 


+न क 


चै ~ 
"` “~= ~“ ~~न ~~~ -----------------------~~ ~~ --------~~- 


#* Fle Bre Wo ४.१.८ख। 

† WHA वा० Ho २,२६.३ | 
t te Bite मू०४,१.६। § To प० ४२ ule | 
N वा० Bo R, 82 8, Ale Ao ATR 8, ४। 


२०६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र Bato | 


निपुर इति, परा-नि-पूवात्‌ gaa: सम्दादिलक्षणे wa किप 
agate: ; स च धातुरत्र पिण्डविषये दाने वत्त तै। अस एवोक्त 
माग्वलायनेन-- “तस्यां पिण्डान्‌ निष्टणौयात्‌ पराचीनपाणिः- 
दति #। पुत्रपदनिवचनप्रसङ्गे यास्केनाप्ुक्तम्‌-- “GA, पुरु 
त्रायते ; निपरणदा, पुः नरकं ततस्वायत इति वा-इति †। 
यदा 'पराः' प्रभूता; पुरः शरीराय येषां तं (परापुरः ; ‘fa’ 
निक्लष्टा अरल्याः ge शरीराणि येषां ते निपुरः ; महाकायाः 
अस्यकायाध्ेत्य्ध; । एवं प्रच्छत्रवेषा अहरा ये सन्ति, तन्‌ 
“अस्मात्‌, ‘aad पिष्डपिटयन्नस्थानात्‌ “रग्निः प्रणद।तिः। 
ज्ञखःड।गमः $ प्रण दतिव्यर्थः। रच्चोनिहन्तुत मणेः प्रसिह 
मिति व्याच “श्रम्नहीति। “एवं निदधाति' अकिशब्दो 
पेतेन मन्तरेण निदध्यादिव्ययंः ॥ १५ ॥ 

पिर्डदानस्य प्रा्याङ्गलेनावनेजनं विधत्त -- “अधोदपात 
मिति १। ‘Seman venga पातम्‌ । “एकहलादौ पूरयि- 
तव्येऽन्यतर स्थाम्‌”. इत्युदकग्ब्दस्योदभावः ॥। ` (असाववने- 
fa’ -दत्यवनेजनमन्वः ¶1 तत्रादश्ब्दस्थाने सम्बुद्ान्त 
वितारीनां यथाक्रमं नाम fae va ,-- ह यन्नगब्धन्‌ ! मम 
पितः ! “wade दास्यमान पिण्डं wa साकी पाणौ 
शोधयति मन्तार्थः। “णिजिर्‌ शौचपोषणयोः”--दति we धातुः | 
एवं पितामदप्रपितामहविषयी मन्त योज्यौ । 


_ 


ewer ` 


oer i ne SE -~~ ~~“ ---~ 


* अआआञ्ण श्रौ a २, ६, १५। † निर० 2, 3, २। 
{ पा Ho ३, ४, ६४ दरर्यम्‌ 
§ का० Blo Fo Bt, tel | We सू° ६.३.५६ | 


a aa a 
¶ इदेव ब्राह्मणे aaraia दति प्रषः ee Bo Zo १९ Me! 


( gio रेत्रा० ) ॥ हितौयकास्डम्‌ ॥ 209 


अ्रस्यावने जनस्य परिण्डदानात्‌ mea व्यतां दृट.न्तेनोप्रपाद- 
afa— “तद्यध्ेति। “afrera’ भोच्यमागणय पुरुषाय यथा 
अभिषिश्चेत्‌' उदकं हस्ते ददाति , ‘vay’ एव तव्‌ पितृणा मवने- 
जन fame: ॥ १६ ॥ 

ay तस्मिन्नुत्िखिते खाने afe: afta तत्सम्मादनं विधत्त 
“qq सक्षटाच्छित्रानोति «i एकथल्ेन छित्रानि। ^ 
मूलं" मूलसमोपै । ‘fenfa खण्डितानि वर्होषि पियज्ञा- 
यानि भवन्त, एवङ््शविश्िष्टानि वर्होयाहत orale: | मूल- 
समौपे Seq मुपपादयति--“श्ग्र मिवेत्यादना) अरत एव afe- 
रोयकेऽप्याम्नायते-- “gq परुषि fet तद्‌ tara ¶ , यदन्तरा 
तन्मतु्ाणं, यत्‌ समूलं तत्‌ पितण्णम्‌”-इति Bi Keane 
Wa मनुय स्तीत--“सकदाच्छिन्नानोति ॥ १७॥ 

बहिंषः स्तरणं विधत्त -- “तानति । ‘efaar दक्षिणतः, 
उक्षिखितप्रदेये "तानि वर्होषि ‘somata’ | तथैव कात्या- 
यनेन स्‌ त्िलम्‌--“उपमूरं सक्रदाच्छिन्रानि लेखायां क्रत" 
sfa gi fawera विधत्ते -- “तत्रेति । ‘aa’ तस्मिन्‌ बहिषा 
मास्तीरं टेर पिण्डान्‌ दद्यादित्यथः। तन्न प्रकारविशेषं मभिनयेन 
विधत्त -- वा दतीति। "इति" अनेन प्रकारेण .ङ्गउतजन्यो- 
मध्येन foara तीर्धनेय्थंः। रेवमनुखसम््रदानके दाने तदेप- 
रौल्यकथनेनोपपादयति-- “ata वै Saw sia अनेन ay 


उप 


re et -~-~---*~---~“-~ “~~ -- ~~~ -"--~~~~-~ --~~ ~~~ ~~~ LL LS, RRA क" -~ - - ---- ---- ------ hl 
= ~~ 


* का० Blo Mo 8.१. ११। 

† ‘qafy पवेसन्धो, fet हन्नम्‌, med बहिर सितत्वात्‌ दवर्ग 
पयम्‌" इति चते सं°१,६.८.५ Alo Ale | 

¦ त° ब्रा १,६.८.५, ६,७। § Alo Me सू० ४,१.११ क। 


णद ॥ MATAATSI एम्‌ ॥ ( रप्र Bate ) 


प्रकारेण अङ्गल्यमरेण देवतोधेन देवेभ्यः हवो ष॒ ‘gata’ | 
qatar, तु यधायोगं भोक्तव्य मन्तम्‌ उदरन्ति Bea पात्रान्तरे 
स्थापयन्ति । नतु तवर टेव पित्रा दितीधविगेषोऽपे चितः । “sea 
tafe) ‘qe उक्घवेलक्ष्यद्योतनाधः । देवमनुष्यवेल- 
क्षणेन एव aaa पित्रमण ataa पितणां सम्बन्धि इहविद्य 
fad: (तस्मादिति । प्रतिपादिताधनिगमनम्‌ ॥ १८ ॥ 

पिद्टपितामदप्रपितामदानां विहिते पिण्डदानं मन्चान्‌ 
fua— “a ददातोत्यादिना। “sara —afa पिरड- 
दानमन्तः #*। तत्र श्रसो'-दत्यस्य स्थाने पित्रावोनां नाम 
सम्बुध्यन्तं निदं व्यम्‌ । “दे यन्न शरन्‌ ! “एतत्‌ पिण्डरुप 
हविः 'तै' तुभ्यं मया दोयत इति aaa: “aaat मनु" 
दूति ^ वच्यमाणश्ाखान्तराभिमतमन्वशेषनिरासा ध; "एवकारः ४। 
aaa च मन्वेण प्रधमं यजमानस्य पिते पिण्ड दव्मत्‌ ; अनेनव 
पितामहप्रपितामदयोरपि पिणर्डदानम्‌ | ततैकीौयं मत मुप 
न्यस्य दूषयति-- ध्ये च तेति। तस्यच AAAI मथः, 
ह पितः! लाम्‌ “अरनु'-टत्य FY वत्तन्ते, aT पिण्डः 
afi कसोलिति। खयं वा carte | पित्रनन्तरभाविनां 
य च्छन्दनिर्दिष्टानां तेषां aa’ पिष्डदाता सदहभावी भवति । तधा 
य॒ एव एषां खयम्‌ [सह] भावी, तेभ्यः पिण्डदाने खाने पिण्ड 
दत्तवान्‌ भवति ; बअ्रतस्तग्रतिपादको येच लत्वा मनुः" इति मन्त 
भामो न ame इत्यर्थ; । 


vo ee ~----- -- --- "~~~ 


^ काण Blo To ४,१.११ ख LST ब्राह्मणे समाम्नातः | 
As ” 

+ च ला मन्विति SH इति ate Ate Fe ४,१.१९ । 

+ “गस(तरेतत्त aa द्यत व्रष्टयम्‌ ५१६५ Fo \ Te )। 


( ४अ्र° रत्रा) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ९०९. 


प्रथमं पक्षं निगमयति-- “तस्मादिति  “aafea 
carte । अनेन हि क्रमेण ते पिटलवं प्राप्ताः-- प्रथमं प्रपितामहः, 
पश्चात्‌ पितामहः, ततः पितेति ; इमं क्रमं परित्यज्य पिर्ढटाने 
इतः" पित त्रारभ्य प्रपितामहान्तं "पराक्‌, पराचीनं faery 
दश्चात्‌ ; यतस्ते पितरः सक्तच्वपराक्लधमय॒क्ञा इयर्थः ॥ १८ ॥ 

पिण्डदानानन्तरं मन्वजपं विधत्ते-- “aa जपतीति «| 
तद्रतं किञ्चित्‌ पदं व्याचटे-- “safe मन्तार्थसु,-- “अच 
परस्मिन्‌ देशे हे पितरः 1)’ मादयध्वम्‌" ant भवत, तदधं च 
यथाभागं खं खं भाग मनतिक्रम्य मया दत्तान्‌ पिर्डान्‌ श्राह 
way अ्रग्नोतेति। sua मिल्यस्यैतदर्धपरतां ति; खयं 
व्याचशट-- यथाभाग मश्रोतैव्येवेतदाहेति 4 ॥२०॥ 

जपानन्तरं Waa we विधन्तं -- “श्रथ पराडः पर्यावर्तत 
wai पराङ्मुखः सन्‌ पिण्डाभिमुख्य' विहाय 8 पर्यावत्तते 
wa: । एतदुपपादयति-- “fax इषेति। पितरो fe aa. 
tha: तिरोभूता: ; अन्तान शक्तियोगात्‌ । श्रत: पितृणां तिरो- 
धानेन भवितव्यम्‌ । एतद पिण्डान्तरपयोवन्त माने सति 
तेषां “तिर इवः तिरोधान faa भवति। पर्यावत्तनकालस्य 
परिमाणं विधत्त--^स वा इति६। स खलु परावत्तमानः 
भरा तमितोः निरुदश्बासगतेरामनो यावत्‌ तमनं म्लानिः भवति, 
तावत्‌ श्रासोत इतिः कचित्‌ श्राहुःः प्रतिपादयन्ति। “तमु 
aaa | “भावलक्षणे च्छे शक्षञवदिचरिइतमि- 


+~. 
= न -~ ~ ----=-* ~ -- -- os = -~ rns er: ------- ee --७ ~ wee ee 


* Glo Blo Ko ४.१.१३। † वा० Ho २. ३१. १। 
‡ “विच्छाय'-- इति च। § का० Bite Ho ४,१.१३ । 
| feo qo ६५ घा०। 


— „~ ~ wee ee ~~ ee - --~ ee ee —_—— ॥ =, eS न ae i a) | emcee 


२१० ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण Bate } 


जनिभ्यस्तोसुन्‌""-दति % तोशुन्‌ प्रत्ययः | तत्रोपपत्ति माह-- 
"एतावानिति एतावत्परिमाणो भवति । तस्माद्‌ तावन्तं 
कल मासीतेति। पक्तान्तर माह-- “सवा इति! सः ay 
aaa? दादश्तणातको घो FRA ATA: काल. ` तावत्पथ- 
न्तम्‌ "एवः आसीतेव्यथः । एवकारः र्वोक्ञपत्तव्यवच्चदाथः | 
“श्रासिच्ला-इति "क्राः प्रत्ययसत वच्यमाणक्रियापेत्तः ॥ २१ ॥ 

उत्नकालानन्तरं पर्यावत्तं मानस्य aad विधत्त — 
‘gafa + । ‘sara पिण्डसमौपं परिप्राप्य | परिपूवा- 
eqiafa “उपसर्गस्यायतौ "इति & ललम्‌ । ““श्रमोमद- 
न्तेति §। मन्तं जपेत्‌ । wea— “पितरः” पिर्पिठ 
Saat: ! शमौमदन्त' AT अभूवन्‌ । टय्यर्थान्मादयतेस्खन्तात्‌ 
लुडि चङ रुपम्‌ । ते च gawd खं रूं भागम मनलिक्रम्य 
aaa अरमुच्तत। तत्र आफ यिषत'-इति पदस्य 
fafaa म्यं माह -- “यधेति। wea षयत्तिरभ्यवहा र 
and, तस््ाल्ञङ बहुवचनान्त मेतत्‌ पदम्‌ , अतः (आशिषु 
chy तस्य mean) “a भोजने |  दत्यस्मालुडः वह 
वचने श्रारशिषुरिति रूपम्‌ ॥ २२ ॥ 

पिण्डदानात्‌ प्रागिवेदानी मपि पित्रादौना मुदकावनेजनं 
विधन्तं — “्रथोदपात् मितिम्‌) “त्रसाववने निच्छ-इति ‰# 
aqa:\ aa तिष्वपि मन्तेषु “श्रसो'- व्यस्य स्थाने पिताः 


__ -_- =-= ~~ --- - ~~ — 


# पा० Ho ३, ४.१६ | t का० Ble Ho ४.१. १६। 
¦ पाण Hot, २. १६। § वा० Ho २, ३९. २। 
| ऋ We ६० धा०। ¶ काण्श्ौ०म्‌०४,१, ५ क। 


A | ® 
ee WH sf WT LST THM आम्रातः (१६५ ए० VET) | 


( BAe रत्रा ) \॥ दितोयकोर्डम्‌ te २११ 


दीनां नामानि क्रमेण fale iq) see mata दर्भितः #। 
एतदवनेजनं लोकथ्वहारेणोपपादयति-- agafai ‘aa’ 
aa विषये निदग्न मभिधीयते। यथा ‘aaa’ भुक्तवते पुरुः 
षाय सुखप्रक्षालनाथ हस्ते उदकम्‌ श्रभिषिच्चेत्‌", ‘cay’ एव 
‘aq पिर्डदानानन्तरभावि जलावसेचन मिव्यथः। जन्तुषैः 
एति, ब्रदरेलिटः wat “लिच्यन्यतरस्याम्‌"” इति ¶ घसादेशः , 
पनश्चतुष्यं कवचने सम्प्रसारणे च रूपम्‌ ॥ २२ I 

नमस्कारं faad— “aa atfa fafa न्नीविः' 
परिधानौयस्य वाससो दशा, ताम्‌ ‘Sra’ विखंस्य § पितुन्‌ "नम- 
सखरोति'। aa feat कारण माह ^“पिष्टदटेवत्येति, 
यतो नोविः' “faezaar पिदढदेवताधा , पितृणां ठसिकरीति 
यावत्‌ । देवतान्तात्‌ ताद्य यत्‌ | । तस्मात्‌" तां नौविम्‌' 
‘srw facie nem ते नमस्कत्त व्या इत्यर्थः । ata: पिल- 
देवत्यतं ते न्तिरौयकेऽप्या्नरातम्‌ ¶--“अरनेस्तु षाधानं, वायोवांतपानं, 
ितृणां tia; इत्यादि a । नमस्कारस्य प्रयोजन .माह- “यन्नो 
वादति। नमस्कर्ण fe पूजा गम्यते, "यन्नः परूजालकः ; 
“यज देवपूजा" इति यजते स्तद्थत्वात्‌ । ऋतो AAT यन्ना- 
ककः। तेन नमस्करेण “एनान्‌' पितृन्‌ ‘afsaay’ anne 
"एवः करोतिः । “anfaani घखजौ "इति be welt घञ्‌ 


ब Sic hs . - i ~. £2 = M9 Stone: iS नकः = 


* Rog ए १५ Yo ALT! | † पा०सू० २.४, ४०। 
+ का” श्रौ ° सू 8, १, ९५ । § विमुच्य'-- eta ® | 
| पा० सू०५. ४. २४। T तेन सं०६.१.१.११। 


गयं + A * ~ 
xe सायणीयं MAMA तस्याः Wa, त° स०१, २,१ भाव्ये AIA! 
It He Te ook धार! re MIS Me aOR 


— „~ ~ wee ee ~~ ee - --~ ee ee —_—— ॥ =, eS न ae i a) | emcee 


२१० ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण Bate } 


जनिभ्यस्तोसुन्‌""-दति % तोशुन्‌ प्रत्ययः | तत्रोपपत्ति माह-- 
"एतावानिति एतावत्परिमाणो भवति । तस्माद्‌ तावन्तं 
कल मासीतेति। पक्तान्तर माह-- “सवा इति! सः ay 
aaa? दादश्तणातको घो FRA ATA: काल. ` तावत्पथ- 
न्तम्‌ "एवः आसीतेव्यथः । एवकारः र्वोक्ञपत्तव्यवच्चदाथः | 
“श्रासिच्ला-इति "क्राः प्रत्ययसत वच्यमाणक्रियापेत्तः ॥ २१ ॥ 

उत्नकालानन्तरं पर्यावत्तं मानस्य aad विधत्त — 
‘gafa + । ‘sara पिण्डसमौपं परिप्राप्य | परिपूवा- 
eqiafa “उपसर्गस्यायतौ "इति & ललम्‌ । ““श्रमोमद- 
न्तेति §। मन्तं जपेत्‌ । wea— “पितरः” पिर्पिठ 
Saat: ! शमौमदन्त' AT अभूवन्‌ । टय्यर्थान्मादयतेस्खन्तात्‌ 
लुडि चङ रुपम्‌ । ते च gawd खं रूं भागम मनलिक्रम्य 
aaa अरमुच्तत। तत्र आफ यिषत'-इति पदस्य 
fafaa म्यं माह -- “यधेति। wea षयत्तिरभ्यवहा र 
and, तस््ाल्ञङ बहुवचनान्त मेतत्‌ पदम्‌ , अतः (आशिषु 
chy तस्य mean) “a भोजने |  दत्यस्मालुडः वह 
वचने श्रारशिषुरिति रूपम्‌ ॥ २२ ॥ 

पिण्डदानात्‌ प्रागिवेदानी मपि पित्रादौना मुदकावनेजनं 
विधन्तं — “्रथोदपात् मितिम्‌) “त्रसाववने निच्छ-इति ‰# 
aqa:\ aa तिष्वपि मन्तेषु “श्रसो'- व्यस्य स्थाने पिताः 


__ -_- =-= ~~ --- - ~~ — 


# पा० Ho ३, ४.१६ | t का० Ble Ho ४.१. १६। 
¦ पाण Hot, २. १६। § वा० Ho २, ३९. २। 
| ऋ We ६० धा०। ¶ काण्श्ौ०म्‌०४,१, ५ क। 


A | ® 
ee WH sf WT LST THM आम्रातः (१६५ ए० VET) | 


( ४अ° RATe ) ॥ हितौयकार्डम्‌ ॥ . २११ 


(जीवः वषेतो हश्चर्धक्रियमः,णो वेगः * । खधाः- दति waaay, 
त्रीद्यादिरूप aaa शरदादिष पच्यत ; अतः शरटतुसम्ब निने 
अत्रायेत्यथेः। इमन्तशिशिरयोहिमेन स्वेषां पौडनात्‌ तद्रूप 
पिर्म “धोरमन्यू' । “नमो वः पितरः प्रितरो नमो वः” 
दति ¢ व्यतिहारोक्तिरादरातिश्यदययोतनाथां | 

एवं नमसतान्‌ पित्न्‌ प्राथयते-- हे पितरः ! * ननः 
गरस्मभ्यम्‌ हान्‌ पुत्रपोत्रादिरूपान्‌ (दत्तः प्रयच्छत {| 
पितुष्छं दानसामथ्य मन्वशेषस्य चःशीःपरतव' we fafa 
व्याचष्ट -- “wen मिति । "पितरः खलु wera’ ईशते 
ईश्वरा भवन्ति। “त्रधोगधदयेणम्‌''-£ति| कमणि wet) 
एतस्य" पिण्ड पिदटयन्नाख्यसय ‘naw ‘war माश; फलप्राटना 
उ एवेत्यथः | 

पिण्डशेषस्याघ्राणं विधत्त -- “अधावजिघ्रतीति । “at गन्धो- 
पादाने ¶ "-इत्यक्षान्लटि 'पाप्रष्पाः-ष्ति «x जिघ्रादेशः। तथा 
च ग्रवघ्राणं ‘fairy पिण्डपात pr प्रत्यवधायः fafa 
कत्त व्यम्‌ । AMAT यजमानभागः' यजमानस्य wataion 
इति विधेयभागापेक्या ufagiae 1 स्तीखस्य वद्िषः 
प्रतिप्रति" विधत्तं-- “aeatfafa 1 शभ्यादधातिः प्रत्तिपरती- 
दर्धः। उदमुकस्यापि dasa विधत्ते-- “धुनरिति। “a 


# ॥ 
mg hl a ee ~~ ~~ --~~---~~~-~-~~-~ ~~ ------ oe #ि------------- ~~-----~ een 


« ‘Raa, जो वनरतुभूताय जलाय षकतवे"-- इति wera: | 


t निष० २, ७, १७। t वा० Ho २. ३. ७। 
§ वा०स०२,३२. ८। | पा” मू० २, ३.५२ । 
4 To प्र०६२६घा०। *e प्रा सू" ७, ३, ७८ | 


tt गात्र '- sta ze 


— „~ ~ wee ee ~~ ee - --~ ee ee —_—— ॥ =, eS न ae i a) | emcee 


२१० ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण Bate } 


जनिभ्यस्तोसुन्‌""-दति % तोशुन्‌ प्रत्ययः | तत्रोपपत्ति माह-- 
"एतावानिति एतावत्परिमाणो भवति । तस्माद्‌ तावन्तं 
कल मासीतेति। पक्तान्तर माह-- “सवा इति! सः ay 
aaa? दादश्तणातको घो FRA ATA: काल. ` तावत्पथ- 
न्तम्‌ "एवः आसीतेव्यथः । एवकारः र्वोक्ञपत्तव्यवच्चदाथः | 
“श्रासिच्ला-इति "क्राः प्रत्ययसत वच्यमाणक्रियापेत्तः ॥ २१ ॥ 

उत्नकालानन्तरं पर्यावत्तं मानस्य aad विधत्त — 
‘gafa + । ‘sara पिण्डसमौपं परिप्राप्य | परिपूवा- 
eqiafa “उपसर्गस्यायतौ "इति & ललम्‌ । ““श्रमोमद- 
न्तेति §। मन्तं जपेत्‌ । wea— “पितरः” पिर्पिठ 
Saat: ! शमौमदन्त' AT अभूवन्‌ । टय्यर्थान्मादयतेस्खन्तात्‌ 
लुडि चङ रुपम्‌ । ते च gawd खं रूं भागम मनलिक्रम्य 
aaa अरमुच्तत। तत्र आफ यिषत'-इति पदस्य 
fafaa म्यं माह -- “यधेति। wea षयत्तिरभ्यवहा र 
and, तस््ाल्ञङ बहुवचनान्त मेतत्‌ पदम्‌ , अतः (आशिषु 
chy तस्य mean) “a भोजने |  दत्यस्मालुडः वह 
वचने श्रारशिषुरिति रूपम्‌ ॥ २२ ॥ 

पिण्डदानात्‌ प्रागिवेदानी मपि पित्रादौना मुदकावनेजनं 
विधन्तं — “्रथोदपात् मितिम्‌) “त्रसाववने निच्छ-इति ‰# 
aqa:\ aa तिष्वपि मन्तेषु “श्रसो'- व्यस्य स्थाने पिताः 


__ -_- =-= ~~ --- - ~~ — 


# पा० Ho ३, ४.१६ | t का० Ble Ho ४.१. १६। 
¦ पाण Hot, २. १६। § वा० Ho २, ३९. २। 
| ऋ We ६० धा०। ¶ काण्श्ौ०म्‌०४,१, ५ क। 


A | ® 
ee WH sf WT LST THM आम्रातः (१६५ ए० VET) | 


( ४श्र° रत्रा ) ॥ रितीयकार्डम्‌ tt २१ 
पशवः FUR afta ल्त्प्रलिलिपुगतेवं 
विदेवानभिभवेेति तनो न मनुष्या आशुनं 
ama आलिलिशिरे ता हमाः प्रजा अनाभक्ेन 
नोत्परावभृवुः WR 

तदे देवाः शुशुवुः | अनाशकेन ह वा STAT: 
प्रजाः पराभवन्तौति ते हाचुदम्तेद्‌ मासा मप- 
जिघांसा मेति केनेति यज्ञ नेवेति यज्ञेन हस्म 
वे तद्‌ टेवाः कल्पयन्तं यदेषां कल्पा ५ ATAST- 
यञ्च -{॥३॥ 

ते होचुः। कखन इदं भरिष्यनोति ते मम- 
ममेल्येव न सम्पादयाञ्चक्रसल हासम्पादयोचुराजि 
मेवास्पिन्नजामहे स या न उक्ष्यति ae a इदं 
भविष्यतोति तथेति तस्सिन्नाजि माजन्त ॥ 8 ॥ 

aR ऽउदजयताम्‌। तस्मादन््राम्नो 
हादशकपालः पुरोडाशो भवतन्द्रागनौ यख भाग- 
पेय मुद्जयतां at यचन्द्रागनौ ऽउज्िगौवारदुसो 
Tae fsa SAT अन्वाजग्मुः ॥ ५ ॥ 
 र्क्कल्य- दति = 


† (माम ऽऋषयख'-- इति a 


२१६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र Yate ) 

aa वा $ इन्द्रागनो x | fam व्विभ्व टवा 
यत्र वे चत्र मुच्जयलन्वाभक्ता वे तच व्विट्‌ तद्वान्‌ 
देवानन्वाभजतां तस्मादेष ववेऽवदेवशचरभवति ॥ ६॥ 

तं वे पुराणानां बु्यांद्वाहुः। चच वा 
{इन्द्राग्नी नेत्‌ चत्र मभ्यारोहयागोति तौ वा ऽउभा- 
वेव AATATS खातां यद्धि पुरोडाश इतरञ्चरुरित- 
रस्तनैव चत्र मनभ्यारटृः तस्मादुभावेव न॒वानाप्‌ 
सखाताम्‌ ॥ < ॥ 

ass इ faye देवा ऊचुः । अनयो 
ऽअयं द्यावापृथिव्यो रमौ हन्तेमे ऽअस्मिन्राभजा- 
मेति ताभ्या मेतं भाग मकल्पयन्नेतं asaya 
मककपालं पुरोडाशं तस्माद्‌ Tala एक- 
कपालः पुरोडाशो भवति awa aa कपाल मेकेव 
रीं तश््माटेककपालो भवति ॥ 

तख प्ररिचक्षा+। यसव WA A IAs 
efauwma सब्वजेव खिष्टक्रदन्वामक्तोऽथयतध सव्व 
मेव जुहोति a खिष्टक्कतेऽबदययति सा पररिचक्षोतो 
हु तः पर््यावत्तते ॥ € ॥ 


== => 


# “गौ '-- दूति घ, ङः । † ्ा'- दति घ, ड । 


( ४अ्र° 2aTe ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ 229 

TRIE: | WATT ऽअय मेककपालो मोडि- 
प्यति we fafa are at परिचक्ञाहवनोयो वा 
$अहतोनां ufasi a यदाहबनौयं प्राप्यापि दश 
क्त्वः पर्थ्यारन्तेत न तदाद्वियेत यदौ त्वन्ये + व्वद्न्ति 
HART ALIAS यजेदाज्यछ = वा 
ऽअनयोदयांवापथिव्योः WIIG रसस्तत्‌ ya AAA 
aq स्वेन THA मेधेन प्रोखाति त्माद्‌ाज्यद्येव 
यजेत्‌ † ॥ १० ॥ 

एतेन वे Sat: | यज्नेनषटोभयोना मोषधौनां 
याश्च मनुष्या उपजीवन्ति याञ्च पशवः क्त्या मिव 
asa मिव लद्पजघ्रुसत आश्रन्मनुष्या अरलिशन्त 
पशवः ॥ ११॥ 

अथ यदेष, पतेन यजते | Aare नवेवैतद्य t 
तथा कश्चन क््यधेव त्वहिषेगेव त्वत्‌ प्रलिम्यतौति 
देवा अकुव्व न्निति aaa एतत्‌ करोति ay aa 
देवा भाग मकल्पयन्त तमु चेवभ्ये एष एतहागं 


~= ~~" 


tre opi gr ee ^ ee श 1 =-= न~ -- += ~~~ 


# ‘ale — ata a, ग; ्यदोत्वने -- Sfa a दष्टः डा०-६वरण। 
t “यजेत'- इति कं, ग। 

६ A > nA 
+ 'तन्नाहात्वोवतस्य'-- इति च ez} डावर | 


८ 


RE ॥ MATTATH UA ॥ ( {He vate ) 
करोतीमा उ चैवेतदुभयोरोषधोच्याश्च मनुष्या उप- 
जीवन्ति याश्च पशवसा अनमौवा अकिल्विषाः 
कुरुते ता अद्यानमौवा अकिल्विघा इमाः प्रजा 
उपकौवन्ति तस्मादा ऽएष एतनं यजते ॥ १२॥ 

ae प्रथमजो wetter | अग्रा * मिव होदः 
स यदोजानः खादशपगं मासाग्या वा यंजताधतुन 
aaa यदा SANA: BAA मवतमाद्न 
मन्वाहाय्यं पचने UAAM ब्राह्मणा WALA: ॥ १२॥ 

द्या वै देवा देवाः+ । अव दवा अथय 
AME शु ा८सोऽनचानास्तं मनुष्यद वास्तदय 
व्बप्टक्ततए ‡ हत मेव मद्येतद्‌ भवति तन्नो यच्छ- 
क्रयात्दयान्राद्ति णः इविः खादिति श्याना गिनि- 
aA जुहयाव्छमदपः कुष्थागद्ग्निहोच Ay 
AAS आग्रयण AAMT तस्म [न्नागनिहोचं 
HATA ॥ १४॥ ५॥ 


॥ दूति ढतीयप्रपाठक्षे पश्चमं ब्राह्मणम्‌ | 8.२ ]॥ 


~~ -- ——— re ~ 


_.-----------~--~-न- ~~~ 


#+ ‘aaa — इति सा०-स्म्मत, पाठ दूति ड{° Fat | 
+ “दैवा. इति घ, ङड। 
‡ "वषटेलत' दति घ, ड; “वघटकत'-- दूति च टो Blo ae 


{ $° रत्रा ) 1॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ RE 


ay विधित्सिताया आग्रयखेटेमतमनेदेन प्रयाजनं cca eae 
कहोलष्य मत मुपन्यस्यति-- “ae होवाचेति। ‘aq’ aa, 
वच्यमाणे अ्रग्रयणेष्ठिविषये ‘sara’ उक्तवान्‌ कौषीतकिः" 
कुषीतकस्थ gai) ता ofa दशवति-- “oaafcfa #। 
योऽयं alfa रसः , सः अयम्‌ अनयोः यावा- 
giant? रसः" ; द॒सम्बश्विन्या हश्च भूमेरत्पन्नत्वात्‌ । “We 
रसस्य" । कमणि षष्ठी †। इमः रसं देवेभ्यः प्रथमं (लाः 
sy अनन्तरं हुतशिष्टम्‌ दमम्‌" “AAA मुज्ञामह CHG: | 
''लस्मादिति, आग्रयणेष्टिविधिः; यस्मादेवं कहोलेनोक्तम्‌ , 
aaa नवाघ्स्य इहतशिश्टत्वसिदये ‘mame यष्टव्य 
fara: १॥ 

अथ यान्नवसकााभिमतं wast enfag प्रस्तो ति-- “ag 
होवाचेति । aafaera माचष्ट-- “दटृवाश्वति। प्राजापव्याः' 
प्रजापतेः पुताः "परधिरे' wat कृतवन्तः “saga 
मारच: इति ¢ afaq सम्प्रसारणेन निपःत्तनस्यैव लक्ष णाथ- 
लात्‌ लिकपि we: सम्प्रसारणम्‌। “उभयीरोषधोरिति। 
उभयविधा द्योषधयः,-- स्जुष्यान्नभूता त्रीहियवाश्याः, प्रव 
ATAU A , ताः सवाः कत्येव AY लच्छब्द्‌ एकशब्द- 
पर्यायो. विभक्तिकः। वत्‌ एकव “Maa व्यापादयन्‌ श्रव, 
त्वत्‌" अन्यत्र ‘fate’ च प्रलिलिपुः" प्रकंण लिना श्रकुवन्‌ । 
लेपनाभिप्राय are— “saa मिति । “एवम्‌' भरपि द्देवान्‌' 
अभिभेम sfa तिरस्क यामेति । लतः" अनन्तरम्‌ अ्रसुर- 


जिम न नक ~ ~ ~ ~--~- ee --~ => ज ree rt ज "न+ ~~~ 


+ का० Blo Hoa ६.१। 
~ We Ho २,२. ee | ¡ पा० Ho ६. १. BEI 


२२० ॥ शतपथब्राश्मणम्‌ ॥ ( gHo भव्रा° ) 


wa विषलतेपं ज्ञात्वा 'मनुषधा.” नन sig? न बुभुच्तिरे, पशवश्च 
Ca HAMAR! | केवलम्‌ श्रनाशकेन' अनशनेन # (ता इमाः" 
सर्वाः प्रजाः" (पराबभूवुः पराभूता अभवन्‌ ॥२॥ 

“तहे देवाः शएश्ुवरिति। देवाश्च तस्व aE केनोपायेन 
असुरक्षत Hoga परिहरामेति विचायं, यन्नेनवेति निधि, 
"एषां मनुष्यादीनां ar ‘war कल्पनौयं सम्परादयम्‌ आसः 
तत्‌ अकल्मयन्‌ । न केवल देवा एव, ऋषयः अप्येव मेव 
प्रकल्पयन्‌ ॥ ३ ॥ 

“a होचरित्यादि। प्रजाना मणनक् ्िसाधनम्‌ “se” नः 
gare मध्ये "कस्य भविष्यति 2’ “इति विचारिते ते" स्वं देवाः 
aq इदं- ममः इदम्‌ दलति न सम्प्रादयाञ्चक्रुः' सम्पादन 
नासादितवन्तः। "तै च देवाः sa परस्परं विप्रतिपत्ति प्राप्य 
आजिम्‌" ब्राजिधावनम्‌, तद्राप्षुप्रपाय मेवाकल्ययन्‌ | श्राजि- 
नाम गन्तव्यावधिभूतः पदाथः , तम्‌ ( भ्रस्िन्‌ पदार्थे निष्यते 
सति +) sma’ धावाम । “ra गतिक्षेपणयोः” -इति # । 
तथा च ‘al अस्माकं मध्ये यः" satafa, तस्यः रदं ‘ala’ 
'भविष्यति', ‘<fa विचार्य, ‘aur ‘afr agtac, (तस्मिन्‌ 
विषये a आजिधावनं क्रतवन्तः ॥ ४ ॥ 

'^ताविन्द्रामी दति । ‘av प्रसिदी इन्द्राग्नी आजिधावनेन 
तद्विः उदजयताम्‌" । यस्मादेवं तस्मादेव कारणात्‌ AAT 
देवान्‌ परित्यज्य ्राग्रथणेषटौ प्रथमं हविः इनद्रानिदेवताकम्‌ , 
दादशसु कपालेष ded पुरोडाशामकं भवति । अनेनाभिः 


ee 


ae 


# "उअनागरनेन' — इति a! † Wea: च-पुस्तक | 
1 म्4० Yo १२० ध्रा | 


( ४अ्र° रत्रा) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ ३२१ 


प्रायेण रेनद्राग्नधागः प्रथमः कत्तव्य इति fafaaatat 
भवति ॥ 

वेश्वदेवचसरूपं दितीयं इविविधातु' विश्वेषां Farm माजि- 
सम्बन्ध माह-- “यतति # । ‘aw यस्मिन्‌ समये उञ्जितवन्ती 
शनद्राणो' 'लखतुः' । जयतेलिंटः कसी “सन्‌लिटोजंः"'-इति + 
भ्रभ्यासादुत्तरस्य जकारस्य कुत्वम्‌। ‘aq तस्मिन्‌ समये विश्वे 
ट्वा नाम गणपा Sar: श्रागतवन्तः ॥ ५ ॥ 

वेश्वदेवस्य हविषः tera कारणान्सर aE “ad 
asia. देवेषु मध्ये sera लतं क्षतियजातिः, (विशं 
देवाः" ‘faa’ व्येश्यजातिः | ‘aa’ खलु ‘ad afan राज्या- 
दिकम्‌ ‘omafa’, (तत्रः ‘fae’ वेष्यजातिरपि “aaa 
भवति ; यस्मादेवं लोकै, तस्मात्‌ ताविन्द्राग्नी afan: "विश्वान्‌ 
देवान्‌" “्रन्वाभजताम्‌' अन्वाभक्ताम्‌ कुरुताम्‌ । “तस्मादित्यादि, 
वश्ठदेवयागविधिः ॥ ६ ॥ 

तस्य यागस्य पुराणत्रौ हिनिष्पादयत्वं पुवपक्षवेन प्रतिपाद- 
यति-- तंवाडति। पुराणानां" पुरातनानां व्रीहीणां सम्ब- 
शिनं नतं वेश्वटेवं qe कुर्यात्‌" इति राहुः अभिन्नाः कथ- 
यन्ति 4 । “ad वा इति। वदुपपादनम्‌-- “Aq aa 
मिति। नेव त्तत्ियजातेरुपरि वैश्यजातिं तव्मत्वेन आरो 
याणि" weg करवाणोति ; vam हि त्तत्रियवैश्ययोवे षभ्येन 
भवितव्य मित्यथंः। प्रकारान्तरेण वैषम्यं दरभयन्रभयोरपि 
हविषोनंवधान्यप्रक्षतित् मादह-- “तौ वा उभावेव नवाना मिति! 


न सव 3 mao Soa ~ ~ ~~~ -~-~- -~~--- st ~ ~न 


* Flo ilo Mo ४.६.२। † पा० ©. ३.५७। 
‡ “पुराणानां वा चरुः" ~. इति कार श्रौ ४, ६. ७१ 


RRR ॥ MATA TA ॥ ( रप्र ५०) 


"यदीति । Ap यतः तयोरन्यतरः पुरोडाशः , अन्यतरञ्चरुः; 
cay’ वेलन्नख्येन विशा क्षत्रम्‌ अनभ्यारूृन्‌' चवियजाति- 
रनम्धारूडा भवति । (तस्मादित्यादि , प्रतिन्नापूरणाधं fam. 
मनम्‌ ॥ ७ ॥ 

श्रथ तस्यां भेवाग्रथणेष्टो ठतीधं द्यावाण्धिव्यं हविविधातु 
माह-- "त उरति। विग्र देवाः" ऊच: उक्षवत्तः। कथ 
fafa. नवधान्यरूपं इषिः श्रनयोः दयावाष्थिग्योः रसः" इति 
प्रागुपपादितम्‌ ॐ! “हन्त '- इत्यनु कस्मायाम्‌ | ofa नव- 
हविषि ‘cH दावाप्रथिव्यो वयम्‌ ्राभजाम mums: । तं 
च॒ ‘avai’ यावाप्रथिवीभ्याम्‌ "एतं" हविभागम्‌ अकल्मयन्‌ › य 
एष द्यावाप्थिव्य एककपालः पुरोडाशः › तम्‌ | "(तस्मादिति , 
द्यावा प्रथिव्ययागविधिः। तस्य द्यावाण्रथिव्यस्य इह विषः एकस्मिव्रेव 
HOTS संस्कार मुपपादथति-- “awa मेवेति) (तस्यः ‘sa’ 
मभिः ‘aa (कपालम्‌ परोडाशग्रपणाधिढान ‘fe यस्मात्‌ 
द्यम्‌ ‘usa एकाकारा भवति, तस्मात्‌ तदुदवल्यः पुरोड{शोऽपि 
एककपालः" इति † ॥ ८ ॥ 

आज्येनैव यावाप्रथिव्योयीगं विधित्सुः परोडाशपत्ते टोष 
सुपन्य सति-- “aa परिचक्तेति । (तस्य एककपालस्य पुरो 
ema aifaa “परिचत्ताः निन्दा विद्यत। ता मव दपः 
afa— “यस्या इति) aay हि यागेषु -खिष्टक्षद्‌' यागः -अन्वा 
war अनुप्रापोऽस्ि ; “शेषात्‌ fazaa समवद्यति -इतीष्टणिष्ट- 
प्रतिपत्तिल्ेन तस्य विहितत्वात्‌ । Waa सति श्रतैककपाल 


_._--~-~~ 


# पुरस्तादिष्ेव WE Vo ६ पण ALAA | 
† Ale at Fo ४, ६* 8 | १ का०द्‌प्रण१त्रा° AVA | 


न~ _ 


( ४श्र" Rao ) ॥ दिनौयकाण्डम्‌ ॥ २९९ 


पुरोडाशं सवे fax जुहोतिः, इविरन्तरवत्‌ खिष्टक्षत्रामेऽणये 
"न श्रवन्यतिः; अ्रतोऽस्यककपालस्य खिश्क् यागाभावात्‌ सा" एव 
परिचक्षाः faeti दोषान्तर aare— “sat हत efa 
'उत उ" अपि च Aw ‘Ya: सन्‌ एककपालः पुरोडाशः "पय्या- 
वत्तं तै" पर्यावर्तत ॥ < ॥ 

“तटाहरिति। (तत्‌ aa विष्ये one’ ब्रह्मवादिनः 
कथयन्ति। कि मिति-- श्रयम्‌" एककपालः पयाभूत्‌" पर्या- 
रत्तोऽभूत्‌ , तेन पर्यावत्तं नेन Wea’ एव पर्याहत्त' सत्‌ † “athe. 
यति" ad भविष्यतोति। दत इत्यत me “areata 
दूति। श्राहवनोयो fe सवाहतोना माधारभ्रूतः। तप्प्रा्ेः 
ya पर्यावर्तने दोषः, agate “रपि (दश क्त्वः दश- 
वार ‘agian | ‘aq’ तत्र श्रादरो नेव कतव्यः। दैवतो 
देशेन हविषः 4 प्रसिप्तत्वादित्यभिप्रायः। तस्मात्‌ चखिष्ट- 
क्ल ्रागाभावक्लत एव निन्दा परिशिष्यते, तत्परिहाराय waa 
ae— 'यदीति। यदि तुः अन्धे शखिनः वदन्तिः, ‘ay 


¢ 


नाम ‘aq उक्रदोषसन्धानं क्म्‌ "उपयात्‌" उपगच्छेत्‌ ९ श्रतो 


# ७ । ५४ 


टोषसहित एककप।लपक्तः परित्याज्यः §। किन्तहि दावा- 
uae यागस्य दव्यम्‌ १, तदाह-- ˆ तस्मादिति। यदेतत्‌ 
Waa माज्यं सवयन्नसाधारणम्‌ , तस्य श्राज्यस्य Ta सकाशात्‌ 
चतुरवत्त मवदाय दावाण्यिव्योर्यजेतेत्यथ. |। दम मधं प्रशं- 


9 


१ ... -----~---- >= --~~~~ ee en Rt >~ ~~ (न = कज क्ण न --- -- ~ ~ = ~ we 
~~ ne ~^" 


+ ‘saga मेव'-- इति च, छ । 

† नास्त्येतत्‌ पदं च-पुस्तक | 

‡ हविषखोदितदर- दति च, (हविष खोदितधारे'- इति दढ. ज 
§ "परिययन्यः' इति च, छ्‌, ज । | le le Meo ४. ६. ६। 


a कः 


२२४ ॥ शतपथव्राद्मणएम्‌ ॥ ( रेप्र° भत्रा०) 


सति- “अ!ज्यं रेति । “प्रल्न्ं रस इति । आज्यस्य gag. 
रूपयोगात्‌ प्रल्यत्षरसत्वम्‌ ; त्रौहियवादेसु धान्यस्य काटिन्यात्‌ 
परोक्त्म्‌ # । “भेषेनेति । सारभूतेनेत्यथः | 

निन्दाया उत्तरस्य wea मभिप्रे्य काल्यायनेनतत्‌ पत्त 
इय मपि सूवरितम्‌-- “ararefaata एककपालः °--° राज्यस्य 
केति + । आआपम्तम्बोऽपि-- “सपि बेककपालेन कुवत, भ्राञ्येन 
द्ावापथिवी asa’ इत्युक्तवान्‌ ॥ १० ॥ 

रस्या ्राग्रयणिेरनाितदोषनिह रण्डे तुलं प्रतिपादयित्‌ं पुरा- 
हत्त मुदाषरति-- “aaafa, ‘are atfeaaren ग्रोषधी; 
"मनुष्याः उपजीवन्ति, ‘ara’ cura: ‘ana’ उपजोवन्ति" 
तासाम्‌ (उभयीनाम्‌ श्रोषधोनाम्‌" इति सम्बन्धः। maT 
मिव afefa arity क्षत्या-विषादिकं यत्‌ age: प्रलिपतम्‌, 
तदनेन यागीन देवा अ्रपहतवन्त इत्यर्थ; । "तत इत्यादि । ततो 
देवेरव्रस्य निर्दौषकरणात्‌ (मनुष्याः “wa BAMA, पशव 
ठणादिकम्‌ “आलिशन्त' गरभक्तयन्‌ । “लिश अल्पो भावे" इत्ययं 
धातुः , अव्र ढणादेरत्पोभवनहेतौ ATT वनते ॥ ११ ॥ 

एवं पुराहत्त FINA दृष्टान्तेन दानौन्तनानुखानेऽपि नवात्राः 
नितदोषनिरईरणदेतुलं प्रतिपादथति-- “श्रयेति । अथः इदानी 
"यत्‌ यस्मात्‌ कारणात्‌ “एषः यजमानः एतेनः ्रग्रयणेन 
"यजति" । ae’, "नु", "एव'-दइति रयो निपाता ्रवधारणाथाः | 
aq तस्माद कारणात्‌ (एतस्य यजमानश्च (तथाः तथव श्रोष- 
ae aan विषेण च न कोऽपि ger भ्रलिम्बति' प्रञ्चेषयति। 


A ~ 
—— 


# (काठिन्यपरोक्षल्म्‌'- aaa ft का श्रौ० Ko ४. ६. ४-६। 
+ feo Blo ७३ Blo | 


( ४अ्र° दत्रा° ) ॥ दितोधकाण्डम्‌ ॥ २२५ 


“लिप उपदेहे“ दति ¢ धातुः “र सुचादीनाम्‌"-इति + 
तुम्‌। “देवा इ्यादि। ar’ खलु ga दतिः एवम्‌ 
कुवन्‌, एषः" यजमानोऽपि इति av एव भेव तु करोति" | 
gaza विहणेति-- श्य सु चैवेति। “अनमीवा अकिल्िषा 
दति। अमवा रोगाः, तद्रहिताः; किल्िबं रोगनिदानं 
पापम्‌, तद्रहिता (कुरः । “ता भरखेति, प्रयोजनान्वाख्या- 
नम्‌ ॥ १२॥ 

दक्चिणां विधत्त -- “तस्य oman इति। (तस्यः श्राय 
wey प्रथमजः" तस्मिन्‌ संवत्सरे यजमानस्य wae यो वक्षो 
जायते, सः गोः" se यागस्य दक्षिणात्वेन टेव इत्यर्थ; 4 । 
कुत इत्यत ब्राह-- “sor fadfa §1 अग्रे भवम्‌ af. 
यम्‌ । “अग्राद्‌ यद्‌, wal च-इति |। ‘seq’ आाग्रयणख्य' 
हि' हविः श्रग्राम्‌, प्रथमजो वस्सश्चाग्राः; अतस्तस्याग्रयणदसति- 
गात्र मुचित मिति) 

ईजानानौजानयोराग्रयणविषयां व्यवश्थां दशयति-- “a 
यदिति | "यद्‌" यदि ‘ey यजमानः “ara? .सोमथागेने्टवान्‌ 
स्यात्‌'। यलेलिटः कानच्‌ । कवल इविर्यज्ञयाजी सन्‌ 
दश पूरमासाभ्याम्‌" एव "वजेत", “Ta अनन्तर मेव "एतनः श्राग्र- 
ata ‘aaa’, न प्रागित्यधः ¶। किन्ति तदा कुर्यादिति, 


शित ae, a anne oo | 


re ee -~ -च् == = re ~ ce "० अ १ त ता 1 7 ee me a ee 


# Jo Fo १५२ Ue! † पा०मू० ७. १.५६ | 
; का० Bite Mo ४. ६. र 
§ अधिय मिवेति इतिच, @1 रघ एव पाठ; सायणसम्मतो 
गम्यते ; wel चेति तस्यापो होक्षेखदशेनात ; परं स मूलपुस्तकविरुढुः | 
| पा० ख० ४. ४.११६.१९७! ¶ काण श्रौण Ko ४.६.१० क। 
२६ 


२२६ ॥ TATTATH AU ( 34 Yate } 


aze— “aa इति। यदितु दश्रपूणमासा दिभिः श्रनीजान 
श्रनिष्टवान्‌ स्यात्‌", तदा सं यजमानः AGMA चतुमिः 
ब्रह्मणैः प्राशितव्यं “aq ओदनम्‌ भत्रं द ferureal पक्ता 
ब्राह्मणेभ्यो दव्ात्‌ #; ब्राह्मणाः" च तम्‌ mata: भुज्ञी 
रन्‌ ॥ १३॥ 

ब्रा द्मणभोजनस्यापि यागोत्मादकलं मुपपादयति-- “दयाः 
वादूति। “श्रहेवेति, दावपि निपाताववधारणधें | “WIAs 
शशरुवन्त; , AYIA LAT: ; APATAT > अनुनतानुष्टानपराः 
य vaya मनुष्यदेवाः' मनुष्यरूपा देवाः । तत्‌ AAT सति 
यथाः वषट क।रेए देवेभ्यो TAA, खाहाका रेण ‘ga’ च भवति 
wm मैव श्रयः अनीजानस्य यजमानस्य एतत्‌ ब्रा णाभोजनं 
भवतीत्यधः Pi 

mi दव भोजनेऽपि दक्षिणादानं विधत्त -- तत्रो दति) 
aa’ ब्राह्मणभोजनकलेऽपि aq’ किञ्चित्‌ दातु शक्रयात्‌, 
aa दात्‌"; ब्राह्मणेभ्यो दत्त हवि; अटस्तिणं' cian 
afed न स्यात्‌ दतिः अ्नेनाभिप्रायणव्यय ABU 

a चिक्छाग्रयणे्टावधिक्षतस्यानौजानस्य नवधान्येना fasta 
aa मभिधीयते! अत एव सतितं काल्यायतनत नवं 
सायम्प्रातरग्निो बहोमः"'- दति § | ्रापस्तम्बेनाप्यक्तम्‌- 
“ef वा नवानां यवानां सायम्प्रातजेदयात्‌”-इति। तद! 
निराकरोति-- “नानिहोत्र इति । अग्निहोतकमणि नव 


[9 


eae 


» (दत्वा — दति & । + ate ate How. ६. eo ख। 
; का० Bite He ४. ६ ९० ग, 
gate wile He ४. ६, ११ । | (भवं - द्रति च। 


( 8अ्र° ale ) ॥ हितौयकाण्डम्‌ ॥ २२9 


हविनं ayaa यद्‌" यदि जुह्यात्‌", तदा इन्द्रास्यादीना 
माग्रयणदेवत।ना मनिहोबदेवगणेः # सह समद" Hae ‘Kale’ | 
अ्रसमुचयहेतुभूतं एथक्तं॑टशंयत्तिं - “अन्यदा इति। ग्र 
यणम्‌” were कमे, afta जन्यत"; (अग्नि 
हात तःग्रयणात्‌ अन्यत्‌"; इति एततप्रकरणभेदात्‌ नामधेय- 
भे दाचावस्ितम्‌। शब्टान्तराभ्बाससद्खयागुणनामलपेयानि इष क्म. 
a2 प्रमाणत्वेन जैमिनिनोपन्यम्तानि ¢ ॥ १४॥१५[ ४.३. | 


दूति ओौसायणाचायविरचिमे माधवीये बेदार्धप्रकाते 
माध्यन्दिनि्रतपथत्राह्मण्भाषये 
दितौवकाण्डे चतुर्थाध्यायस्य sate ब्राह्मणम्‌ a 


॥ इति इितौयकाण्डे ठ तौ यः प्रपाठकः + ॥ 


#* 'ममिद्धोचदैवतयाः- इति च । 

† “शब्दान्तरे कमभेद; ( २, २. १,)“-- carta Harter द्रश्यानि। 

¦ “afearayn १९१३ दति क, “aq, ११३ दति ग, घ_-डयो, 
WIT! तच १ त्रा० % Re, रत्रा Bi Heo, FATTO १४ He, 8 Fle 
९५ कण, ५ त्रा० UR. सङलनया ११३ faa | 


| र्‌ेद | 


अद 
चतुर्थप्रपाठके ATA ब्राह्मणम्‌ , 

afq at 
चतुर्थाध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ | 


॥ इरि ॐ ॥ 


प्रजापतिह वा ऽएतेनागर यन्न नेजे । प्रजा- 
मो बहुः प्रजया पशुभिः खः fad गच्छयं 
यशः at मन्नादः खा मिति ॥ १॥ 

स वै cal नाम) तदाटरेनेन सोभग्रंऽयजत 
तस्मादाचायणयन्नो नामातन मक व्वसिष्टयन्न 
दूल्याचक्लत ऽएष वे alas एत मेव तदन्वाचच्चते 
quad यन्नेनैजे स एतेन AAG येयं प्रजापत 
gata ग्रोरतद्‌ TAIATS इ व प्रजाति 
प्रज्ञायत ऽपएताए fad गच्छति य एवं व्विहानैत- 
ASA यजते तस्मादा ऽएतेन AAA ॥ R ॥ 


( $Me धत्रार ) ॥ दितौयक।ण्डम्‌ ॥ ९२९ 

तेनो ट तत sa । Mele: va AT तं» 
्रल्यासुम्तेषां fara मिवास व्विवचन मिष हवं 
भवति य णवं श्िदानैतैन यज्ञेन यजते तस्मादा 
ऽएतेन यजेत ॥ २ ॥ 

त माजगाम। सुघ्रा सञ्जयो ब्रह्मचर्य 
तस्मारेतञ्च यन्न AMAA ay Asay प्रन 
सञ्चयान्‌ जगाम {ते Baya ॥व्वदाञ्चक्रय्यज्ञवें 
नोऽनुच्यागन्निति ते होचुः सह वं नस्तहवरागन्यो 
नो यन्न मनृच्यागन्निति स वै सहदेवः साञ्चयस्तद्‌- 
प्येतननिवचन § भिवासयन्यदा ऽअरे Yat नाम दध 
ऽइति स एतेन यज्ञेनेजे स॒ एतेन AHAB ये 
egarat प्रजातियां श्रौरेतद्‌ बभूेता८ हवै प्रजा- 
तिं प्रजायत soars fad गच्छति a एवं व्विदा- 
नैतेन यज्ञेन यजते तस्माद! ऽएतेन यजेत ॥ ४ ॥ 


ee i ee ee ee ter ee ml 


* “स रएतं- इति सा०-सम्मतः, पाठ इति Ste qa: | सये av 
ta qT eel डा०-वेवरेण। 

1. Ba-— इति सा०-सम्मतः पाठ इति Sto वेवर, । ` 

i (खञ्जयाञ्जगाम'-- इति क, ग । 

§ 'न्निव्वेचन'-~- दति प्राठः सा०-सम्मत दति Ste Faz, | 


४९७ ॥ WATAATETUT ॥ (30> vate ) 

तेनो ह तत TH । देवभागः aad: स उभ- 
येषां कुङ्णाञ्च खञ्चयानाच्च पुरोहित आस परमता 
वै सायो Aiea रट पुरोहितो.सत्सा न्वेव 
परमता किमु यो इयोः परमता मिव ¥ 3 
गच्छति a ud चिदानेतेन aga यजते ठस्मादा 
ऽएतेन यजेत ॥ ५॥ 

तनो इ तत ईजे। दक्षः पःव्वतिस्त ऽइमेऽप्य- 
तर्हि दाक्षायणा राज्य मिवेव प्राप्ता राज्य मिव ह 
त्र प्राप्रोति य एवं च्विदानेतेन यज्ञेन यजत तस्मादा 
sofa यजेत सवा ऽएकैक एवानचोनाहं पुरो 
eit भवद्येतेनो हाखासपानुपवाधा श्रोभवति 
स॒ते डे पौर्णमासी यजते दे ऽअमावाखे दे वं मिथुनं 
मिन मेवेतत प्रजननं क्रियते ॥ ९ ॥ 

aq यत vag.) waaay यजते 
Aaarat ते हे टेवतेदे वै मिथुनं faga मेवेतत्‌ 
प्रजनन" क्रियते ॥ ७ ॥ 

अय प्रातः। आग्नेयः पुरोडाशो ATA 
सान्नाय्यं तेद gaa इवं मिथुनं मिथुन मवत्‌त्‌ 


प्रजननं क्रियते ॥ ८॥ 


( pte Bae ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २२१ 

अथ यत्‌ Vat युः । छेन्द्राम्नेन यजतेऽमाषास्यायां 
ते इ देवते देवे मिथु a मिथुन मेवेतत्‌ प्रजननं 
क्रियते *॥ ९ ॥ 

अथ प्रातः। आग्नेयः पुरोडाशो भवति 
मत्नावसश्वौ प्रयस्या नेदन्नाद्यानौति न्वे वाग्नेयः 
एुरोडाभोऽयेतावेव मिवावरुणौ दे देवते इ वै fad 
मिथुन Haan प्रजनन" क्रियत ऽएतदु we तद्रूपं 
aq वहुभवति येन प्रजायते ॥ १० ॥ 

अथ यत्‌ vagy) अग्नौषोमोयेण यजते 
पशं माखां य Hata मु पवसधेऽग्नो पो मौयं पशु माल- 
मते स एवा सः † ॥ ११॥ 

अथ प्रातः। आग्नेयः पुरोडाशो भवसन्द 
Waar प्रातःसवन Hae a: पुरोडाश 
आग्ने यट हि प्रातःसन मेन्द्र AAA 
माध्यन्दिनि मेवाख तत्बवन मेन्द्र fe माध्य 
न्दिन्‌ सवनम्‌ ॥ १२ ॥ । 
अथ यत्‌ Vag: | | TRA य॒जतेऽमा 


ee 
na कक क्ण ~~~ ~~ 


t ‘a,’— xf 4, ड। 


२३२. ॥ MATTATHUA ॥ (प्रण शत्रा) 
वाखायां दतोयसबन मेवा ASNT वे ठतीय- 
सवन मिन्द्राग्नो वे व्वि्व देवाः *॥ १२॥ 

अथप्रातः। अग्नय परोडाशो भवति म॑जा- 
सगो प्रथा नेयन्नादथानौति Aad a: पुरो- 
डाप्रोऽघया Hala मेज्रावरूगों ववशा मनबस््या 
मालभते सैवाख सैवादमौ पया स पौणमामेन 
चामावाखेन Spr यावत्सौस्येनाध्वरेयेष्ट्ा जयति 
त बज्जनयति तद्‌ खलु महायज्ञो भवति ॥ १४ ॥ 

अथ यत vag, अभ्नीप्ोमौयेण यजते 
पौणमाखा AAA वा STI eA AVATAT ऽएव 
व्यजयत WA व्विजितिस्तां तथो ऽएवंष एतन 
पाप्मानं दिषन्त भ्राटव्यतः हन्ति तथो ऽएव व्विज- 
यतेऽ यत्‌ सन्नयत्यामावाखं वै सान्नाय्य दूरं तद्‌ 
यदमावाखेति चिप्र ऽएवैतदृचं aya त॒ मन 
रसनाप्रोणन्‌ चिप्र ह a पराप्रान  मपहते य एवं 
व्विदान्‌ पौण ATES VATA वे सोमोराज्ना 
देवाना मन्नं AMAIA मेतत्‌ प्व द्यु भिषुर् न्त 
` प्रातर्भत्तयिष्यन्तम्त मेतद्वच्चयन्ति यद्प्तौयते + ॥१५॥ 


क~» ~ ~ +~ ---- a ge. —— me ---~- ~~न 
— a 


—_—— 


—— 


# ary — sta a, ङ। + ‘a—afa घ, ड । 


( ग्र Bate ) ॥ दितीयकार्डम्‌ ॥ ९३३ 

अथ यत्‌ vag) अग्नौमोमौयेण यजते 
पीणमाखा मभिषयोल्येवेन मेतत्तस्िन्नभिषुत soa 
रसं दधाल्धेवेतन रसेन तोत्रोकरोति खदयति इ वै 
दवभ्या FAS खदते हाद्य देवेभ्यो शव्यं य एवं 
व्विदान्‌ पौण माख्या सन्नयति ॥ १६ | 

अथ aq Vea: | URI a यजतेऽमाग- 
खाया दशपरशंमास्योव्व देवते स इन्द्राग्नी sua ते 
$एवंतदुञ्चसा प्रलक्तंयजव्यञ्चसा इ वा ऽअख 
द्शपृंमासाभ्या मिष्टं भवति य एव मेतद्‌ 
वेद्‌ ५ ॥ १७॥ 

अथ MTA | अनयः पुरोडाशो भवति 
मेत्रायरुणौ पया नेदान्नाद्यानौति न्वं वागनेय 
पुरोडाशोऽयेतावेवार्मासौ मिज्रावश्णी य॒ एवा- 
प्यते स श्वक्णो योऽप्क्तोयते a fasta 
राचि मुभो समागच्छतस्तदुभावेवेतत्‌ सह + सन्ती 
Marfa सव्व ह वा STA प्रीतं भवेति सव्व ae 
य॒ एव MAST ॥ १८॥ 


~—___,, 


* ‘Fe — xia ग, वेद्‌'-- दति घ, ड । 
t 'वेवेतच्छह-- इति naw दृष्टो ete ata 


3 © 


२३४ ॥ शतपथन्राद्ीणम्‌ ॥ ( प्रण शत्रा ) 


तदा uate राज्जिम्‌ a | भिचो व्वरूणं रेत 
सिञ्चति तदेतेन रेतसा प्रजायते ATTA तद- 
ara द्ेचावस्णौ पयद्यावक्रप्ततमा भवति ॥ १६ ॥ 

सान्नाच्यभाजना वा ऽअमावाखा। तददस्तत्‌ 
Adarat क्रियते स यद्ावापि सन्रयेल्लामि 
कुर्यात्‌ ' समदं कुयात्‌ तदेन मद्वय ्ओषधिभ्य 
सम्भत्याह तिभ्योऽधिजनयति स॒ एष are fal 
जातः UAITEW We ॥ 

मिथनादिदा ऽएन मेतत्‌ प्रजनयति । याष 
gaat शतो व्वाजिनं तदा ऽअनुष्या + यन्िधुना- 
चायते तदेन मेतस्मान्दर ट नात्‌ प्रजननात्‌ प्रजनयति 
तस्मादेषानच्र प्रयसा भवति ॥ २१॥ 

aq व्वाजिभ्यो व्वाजिनं जुहोति। ऋतवो 

तर व्याजिनो रेतो व्वाजिनं तदनुष्ट्येवेतद्रेतः; सिच्यते 
azaat रेतः faa मिमाः प्रजाः प्रजनयन्ति 


ed $ 


स्मादाजिभ्यो' व्वाजिन BRT ॥ २९॥ 


* रति _. ofa घ_-डयोरपि | 
+ ^(अनुष्या- sfa mt 
‡ 'तदनुष् बेतद्रेतः-- इति क, ग । 


( ध्म BAe ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ । ९२१ 

स वै प्रश्ादिव ane, जुहोति। wate 
ame sat योषा मधिद्रवति तचा रेतः 
सिच्चति wa mia zat व्वोहोत्यनु- 
वषट करोति तत्‌ खिषटकङ्गाजन५ स वे प्रागेव 
जुहोति ॥ ९३॥ 

अथ दिशो व्याघारयति | दिशः प्रदिश भादिभो५ 
व्विदिश उदिशो दिग्भ्यः खाहेति vg दिशः पञ्च- 
त्तषस्तटतुभिरेवेतदिशो भिथुनौकरोति ॥ २४ ॥ 

तहं पञ्चैव भक्षयन्ति | होता चाध्व य॑श्च ब्रह्मा 
चाग्नौच्च यजमानः पञ्च वा ऽकूतबस्तहतूना मेवे- 
तद्‌ रपं क्रियते तदतुष्वेदेतद्‌ ta: faa मरतिष्टा- 
पयति प्रथमो यजमानो भक्षयति प्रथमो रेतः परि- 
HINA ऽअधुत्तमो सय्युत्तमे रेतः. प्रतितिष्ठा 
feenga उपद्वयरूति सोम मेवैतत्‌ gale 
॥ २५॥ १।॥ 
॥ दति चत्प्रपाठकषे प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [ ४. 8. | ॥ 


आहत्निगुणविक्लतो दशप णंमासथागप्रयोग एव॒ दाचायण- 
as: , तं विधि्ुराख्यायिक। माह-- “प्रजापतिरिति 


२२९ ॥ WATTATHT एम्‌ ॥ ( शप्र° शत्रा ) 


"एतेनः वच्यमाेन दाक्षायणनामशरेन यज्ञेन % प्रजापतिः" ARH 
श्रविक्कत एव सन्‌ देवमनुष्यादिरूपया प्रजया, गवादिभिः 
"पशुभिः च "वद्ुः› बहुविधः “ary भवेयम्‌ , उत्पन्नानां प्रजा- 
रीना ama faa? सम्पदं गच्छेयं gary, ततोऽहं यशः 
यशसी “स्याम्‌', wate’ भवेयम्‌ (दतिः । एव मेते दाक्षायण 
ag तवत; प्रजापतेः कामाः, तत दृदानौ मपि ताषम्बिध- 
कामनायक्त एव दाक्लायणयन्नेऽधिक्रियत इत्यथ; pu १ ॥ 

aaa faaa— Ce a इति। ‘a’ खलु प्रजापति 
our ara रभवत्‌ , तेन प्रथम मिष्टवान्‌ , “Tay दात्चायण 
यन्नः" rad नामान्तर मपि कथयति-- “saa fata | 
gq अपि च "एनम्‌ “एके afer: वसिष्टयन्न इति' व्यव 
हरन्ति “एषः एव खलु प्रजापतिः "वसिष्ठः नान्यः ; सव- 
Asarq "एत aa craw Aq तत्र वसिष्ठप्रन्न 
दति “अन्वाचक्षतेः । ““एतेनेति। ‘a’ दत्त शब्द्वसिष्टशब्दवाश्यः 
प्रजापतिः तच्छब्देन परामृश्यते । *एतदभूवेति । “एतत्‌ 
यतरि ‘Ga? “प्रजापते” सकाशात्‌ श्रजापतिः प्रजाना सुत्पपत्तिः 
वभूव, ‘a’ च (मीः निरतिशप्रा प्राजापव्यपदरूपा सम्पत्‌ 
aya’ धुः । “एता भिलयादि । ‘a’ "विदान्‌ एतदतुष्टानल्य फलं 
जानानः | "तस्मात्‌" दाक्ञायणयन्नफलकामः (एतेनः AAT ॥ २ ॥ 


क्ष ~~~ ~ ee ee re Re a 


* 'नामरफलगुणयोगात्‌ कर्मान्तरम्‌ गुणविधानं वा सत्निधिसम्यदचना 
sata” — दति का० Bite ०४.४.२२) We Ale ११.१९. २.१० र 
नात AUT , ११. १. २.१३ दग्र नाच ATA मवगम्यते | 

+ “दात्ताणयन्नः प्रजापशचन्र कामस्य" -- इति Ale प्रौ Ho B, ४, १। 

 विग्रोषतचल्िदोपरिटाद्‌ (११. १. २.१३. ) व्रथ्यम्‌ 


~~ 


( Ho BAT ) ॥ रितौयकाण्डम्‌ ॥ 235 


विहितस्य यागस्य फलान्तरदहेतुत् मपि परक्नव्यु पन्या- 
केन दणयति-- “तनो fai ‘samy frame पुरः, नाम्ना 
रती दण | “same घञजमनुष्ये बहलम्‌'- दति ‰ ara. 
ग्रहणात्‌ मनुयवाचिलवेपि घञन्त उत्तरपदे उप्रसगस्य दीर्धः | 
“स एत † fafa. ‘ai’ प्रतीदणम्‌ । ‘ay इति व्यत्ययेनेक- 
वचनम्‌ । ते तत्रत्या जनाः ‘Tag’ केनचिक्ारणेन प्रति 
चिक्तिपुः 1 “ag aoe ¢ ”-इन्यस्मान्निर्‌ । तेन च दात्तायण- 
asae सति तेषां! जनानां "विवचनंः विशिष्टवचनं पत्तपात- 
वचनम्‌ (‘sa’) एव Se aya, अस्मिन्‌ agar aaa 
aa: 1 तदृष्टान्तेनेदानो' विददनुष्टानस्यापि तत्फल are— 
“faraa faa € ar slau 2 i 

पनरप्यस्य we fatueamaceqa’ प्रतिपादयितु 
माख्यायिकया uwafa मुदाहरति-- “a माजगाभेति। ‘a’ 
प्रतीदभ मुपदेशतेनोपासीदन्‌, रुक्ञयपुदः सुप्रा' नाम AMA A’ 
आजगाम प्राप्तवान्‌ | तस्मात्‌" तदुपदेष्टः प्रतीदश्रात्‌ ‘aa’ 
दान्नायण्यन्नम्‌ न्य सुः अन्य मपि ‘a यन्नम्‌ अनृचे" । 
सः" साज्यः “एतम्‌ wre’ “पुनः शक्यान्‌” तदाख्यान्‌ जन- 
पदान्‌ जगामः; ‘a च “एनः ‘faery ज्ञातवन्तः। 
''उप्रविदजाशभ्योऽन्यतरस्याम्‌”- इति § लिव्याम्‌ waa कथ 
मिति, cere— “यन्न मिति । नः" अ्रसदधं ‘any नूच 


णण + यौषे ween -+~------~ ~ -- ~~~ 
= ~~~ at ter at - 


# पा Hog. ३. १२९) 

† waa द्व MSE ए-सवेमूलपुस्तङषु | 
t feo Wo RoR धा०। 

$ पा० Ao ३, १, ३८। 


---- oo? 


२९८ ॥ शरतपथत्राह्यणेम्‌ ॥ ( BHe शत्रा) 


sta श्रागन्‌' ्रागतोऽभूत्‌। wale “मन्ते घस" इति ‰ 
faq, “हल्जयभ्य.+-दति तिलोपः, “मो नो धातो" 
दूति aan ‘sf ज्ञात्वा ते स्तया WAIT ,-- "नः TH. 
द्धं यः aay अ्रधीत्यागमत्‌ , सः" तत्सम्बन्धिभिः देवैः सह 
श्रगमदिति। ततः प्रभति ‘ay 'साच्जयःः सदेवः इति सञ्ज्ञया 
प्रसिद्ोऽभवत्‌ | 

aq तस्मात्‌ कारणात्‌ ‘Taq’ एतर्हि , श्टानौ मपि 
(‘fara’) निवचनं निरन्तरं वचनम्‌ श्रस्तिः व्यवहारो 
लोकै § feat वचनस्य खरूपं दग्यति-- “न्यदा इति। 
ga हि area: श्रा नामः रभवत्‌ , श्रधनातु देवे: सहागम 
नात्‌ सहदेवः तिः Saar’ नाम ‘ee धारितवान्‌ इतिः। 
‘qv’ च साच यः खजनपटेषु एतेन' दाक्षायणयज्ञेन ‘Fs’ इष्ट 
घान्‌। “स एतेन यन्ननेष्टा -इव्यादि , एत्य साच्ञ यस्य फल 
प्राप्षिकथनम्‌ | 

एतं हव प्रजाति मिति, इदानीन्तनस्य faut 
छातुः फ़लम्‌ | “तस्मादा एतेनेति । यस्मात्‌ ङञ्चयसम्बनिय 
प्रजात्यादिक मपि दाक्षायणशयन्नफलम्‌, तस्मादपि कारण 
दिव्यः ॥ ४ ॥ 

इतोऽपि दाक्षायणयन्नोऽनुष्टेय इव्यभिप्रेयान्यां परक्लति मुप 
ग्यस्यति-- “aat हेति । (ततः साञ्जयानुष्ठानान्सरं तिन 
zara Aas? Bad: पुत्रो 'देवभागः' नाम महषिः 
SH टवान्‌ । "सः" च तेन यागेन कुरूणां च ङञ्जयानां च 


— 


# Wo FoR, ४, ८० † पार Hog, १, ईत। 
‡ पार सू० ८, २, ६४। $ "यवद्टारलोके'-- इति च, इ ! 


‘gue gate ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ २२८ 


रान्ना मुभयविधाना मपि पुरोहितः बमूव। पोरोदित्यस्य 
फ़रलसरूपता are— “परमता वाद्रति। याः खलु एकस्य 
afa ‘age’ ुरोडदितः "असत्‌" भवति, “ar खलु परमत 
smear, तस्य सर्वख्रष्टय भवतौति यावत्‌ ; ‘ay तु श्यो 
रषट्थोः पुरोहितो भवति, स्व खल्लतिश्यिता परमतेति 
किमु वक्तव्य मिव्य्थः। इदानोन्तनविददनुष्ानस्यापि तत्फल 
माह- “परमता मिवेति ॥ ५ ॥ 

फलान्तरप्रतिपादनावःन्यं waa सुपन्यस्यति-- “तनो ह 
तत ईज दति । पर्वतो नाम कथित्‌ , तस्य ya: पावंतिः", 
‘gay, स एतनेष्टा राज्यं प्राप्रोत्‌ । ततः ‘Tate’ इटानौ मपि 
AMAT, तक्षन्तानमूता राजानः राज्यं AAT.” एव भवन्ति | 
“राज्य faa eat इति , अरनुष्टातु; फलम्‌ । 

अरत fe दात्तायण्यन्नसम्प्रद्भूते दं पौणमास्ये देऽमावास्ये 
यजेतेति दग॑पूर्णमासयोरःछत्तिः वच्यति #। तत्र पौणमास्यां 
रौ पुरोडाशौ,-- आनेयोऽगीपोमोयश्च ; अमावास्याया मपि 
रौ ,-- आनेय रन्द्राग्नश्च। तयोः wae Aaa sara 
माह-- “स वा इति। नुचौनादं' प्रत्यहम्‌ एकक एव 
पुरोडाशो भवति' पूर्वस्मिन्‌ पृणमासप्रथोगे एक एव पुरोडाशः 
क्तव्यः, उत्तरस्मिन्‌ दिनेऽप्येकः पुरोडाशः प्रयोक्तव्यः । तत्रा 
मौषोमीयी दावप्येकसित्नित्ययः fi णवं दशप्रयोगेऽपि द्रष्ट 
व्यम्‌। एकंकशोऽनुरनस्य wa मादह- “gaat erate t 
अ्रसपत्नानुपबाधाः aaa: शत्नभिरवाधिता | 


-~ 


-- 9 


* "यच दयेव सा सम्पत्‌ सम्पद्यते, द fe परौ णैमास्य यजते = यमा- 
वास्य, HA Ta खलु सा सम्यद्‌ भवति--इति उपरिष्टाद्‌ ११ का०९,२,१३। 
tate श्रो Fo ४, ४, ६। 


२४० ॥ शतपथत्रा ह्य एम्‌ ॥ ( शप्र ato ) 


yaaa दर्भपूणंमासयोर्योऽय माहत्तिलत्तणो गुणः 
फरलायाभिषीयत इत्यवादिक्ष, त मिदानो विधन्तं -- “a वा 
दति । frangi प्रथं सति-- “हे वै मिथुन fafa ng i 

पूर्वस्यां Wate Aqsa यागं विधाय प्रथंसति- “श्रथ 
यत्‌ पूर्वदयुरिति। "ते हे देवते दति । अरमीपोमयोव्यासक्तयो- 
रेव॒देवतातात्‌ अधिष्ठानरिलापैत्तया देवतयोदिलवं मन्त 
व्यम्‌ ॥ 9 ॥ 

परस्ि.न्नहनि यागरयं विधन्त -- “oa प्रातरिति | Fae, 
रग्नीभओोमौयेणेद्रा Wa: प्रातः काले आग्नेयपुराडाशकयागः 
प्रथमं क्तव्यः, तत इन्द्रदेवताकं सान्नाय्य efa प्रयोक्तव्यम्‌ #। 
एतद्‌ यागदयं सम्भूय प्रशंसति- “Ae faut ॥ 

गरमावास्याप्रयोगेऽपि ya: कत्तव्य माह ` श्रथ यत्‌ 
पूर्वेद्यरिति। wiafa— “a दति, श्रग्नोपोमौयवदत्रापि 
देवताददित्र मवसेधम्‌ ¶ ॥ < ॥ 

परेद्य रतुषटेयं aaa विधाय प्ररंसति-- “aa प्रातरिति। 
्व्रावरणौ' मिब्ावर णदेवताका , पयसो विक्षतिः पयस्या ४ ; 
तप्त fe पयो दध्ना awd सत्‌ पयस्या भवति § । ^नेदयन्नादि- 
त्यादि। ‘asia’ waare यागात्‌ नेत्‌" नेव (अयानि वियुक्ता 
गच्छानि ‘ofa अननेवाभिप्रायेण आगमेयः पुरोडाशः क्रियते; 
न तु पूणेमासप्रयोगवान्‌ देवतयो हितवसम्पादनाय । यतः पयस्या 


(भ कण -> एक 1 eel ee जका "न _— 


« “arqrrad प्रात; इति ate Ale सू° ४,४,६। 

† का० wle Be ४, ४,५। 

+ “अमावास्यायां पयस्या भत्रावरुणौ"-- इति ate site J ४, ४, ७। 
§ “wa वा दध्यानयति" - इति का Ate Fe ४,४,८। 


` gale धव्रा० | ॥ दितीवकाण्डम्‌ ९४९१ 


भाजो मित्रावरुण" खत एव शह देवते गत swat गत 
मन्यत्‌ । "एतद्‌ हास्येति । येन रूपेणानुष्ठाता प्रजया पश्- 
faa “ag: बहुविधो भवति । “एतत्‌' एव fauna रित्वम्‌ 
अस्य' UNA तद्रूपम्‌" CAT ॥ १० ॥ 

अस्य WMTW सोमयागदूपतां प्रतिपादयति-- 
“अथ यदियादिना। “aq सुपवसथ इति । सुत्यादिवसाव्‌ 
पूव महरुपवसधः । प्रकरणान्तरे विहितत्वेन विप्रकर्षादमु मिति 
विप्रक्त्टवाचिना ब्रदश्ब्टेनागनोषोमोधस्य पशोः परामशः । 
“a एवास्येति । ‘se’ awe पर्वद्यरनुष्टेयो योऽग्नोषामौयः 
पुरोडाशः, स एव सः' म्म्मैषोमीयः एश्रित्यथः wee | 

प्रातरनुषेययोरानेये्द्रागन्योयांगयोः ATTA न्द्िनिसवनरूपता 
मुपपादयति-- “am प्रातरिति । श्रानेयपुरोड।शख्य प्रातस्सवनस्य 
च कदेवताधिषितत्वःत्‌ तादात्म्यम्‌ ; सान्राय्यमाध्यन्दिनिसवनश्य 
चेन्द्रदेवत्वसाम्यात्‌ तथात्वम्‌ ॥ १२ ॥ 

दशं पृवेद्य्‌ रनुटयस्यैन्द्रा न पुरोडाशस्य ठलौयसवनरूपला मार 
“श्रध यदिति। “seat वे विश्वेदेवाः? दइति। इन्द्रा 
wafers देवेष्वन्तरभावात्‌ शेन्द्राग्नपुरोडाशटतौयसवनयोरनेक- 
देवत्यस्दसाम्यात्च ASAT ॥ १२५ 

दशं परेद्यु; प्रातरनुशेयस्य पयस्यायागस्यानु वन्ध्यारूपता 
माह-- “aq प्रातरिति। `नेदयन्नादिति। आगेयपुरोडाश- 
यागस्यानुष्टानविहितायज्ञाब्रेव गच्छति; प्रसंस्नशो माभूदिव्य- 
नेनवाभिप्रायेण; नतु तन किचिदपि सोमयागसाम्यं सम्पाद्यते | 
“aga मैत्रावरुणो मिति। सोमप्रकरणे विहितत्वेन विप्रज्ञ्टाया 
waa Fema परामशः। सेवास्येति। शरस्य 

३१ 


ॐ . 


२४२ ॥ चतपयत्राह्य एम्‌ ॥ { B10 vate } 


सल्लायण्येन्नस्य या ‘aaraedt ugar, सोमेऽनुष्टोथमाना 
qaqqagt एव Ham) इथं दाच्चायणयन्नस्य सोमयागसाम्यं 
सम्पाद्य, तत wa हेतोः फलसाम्य are— “स पोणशमारेन 
चेति। Maa सोमदरव्यसाध्येन ahaa: । “ag खल्विति | 
ay तस्मादेव We कारणात्‌ दाद्ावण्वागो “ARMA” सोम- 
यामो भवतिः; सहि महायन्न दल्याख्यायते । श्रत एव तैत्ति 
Haz सोमयागप्रकरणे qararad— “त॑ देवा एतं ARITA मपर 
प्यन्‌ः- दति # ॥ १४॥ 

Sane aay यज्ञं प्रकारान्तरेण प्रणंसन्‌ पौणमासप्रयोपी 
पूवे रतुथ मग्नीषोमौययाय मनुय स्तोति-- (श्रथ यत्‌ पू 
afefa, “aaa वा इत्यादि! “एनः खलु भ्रगनौषोमोयः 
miata पुण "इन्द्रो हतम्‌ TET प्राणापानरूपयोरगोौ भोमयो इ विषा 
टप्रयोजिष्क्रमणङह्धि ठचो wat तधा चज्नायत-- तस्मा 
ल्लच्ञम्यमानादग्मीभोमौ निरक्रामताम्‌, प्राणापानौ वा एनं तद 
जहिता मिति असयः see ‘aI ea विजितिः' प्रसिदा, 
a? aga इति amar विपराभ्यां SE इत्यासने- 
neat. “तथो एति इन्द्रो यथा, "तथा एव एषः 
यजमानोपि एतनः अअरलीषोमौधयागन "पामानः पापभूतं 
(दिषन्तं' देष्टारं भ्ाटव्यं' शतु हन्तिः ॥ 

तीर्णमास्यां ‘a’ सान्राय्ययागो विदितः, त मनुय स्तौति 

(अरय यदित्यादिना “marta वा xfai satya 
सत्रयनसाघनं दधिपयोरूपं हविः श्रामावास्यं वे" ब्रमावास्याः 


अ~ ~> 


# de We ३.२. २. ४। ft त° Bo २.५, २, 8! 
+ पा ५७ zr + 3 : VE | 


ए 1, — 


( ४अ्र Bate ) ॥ दितौ यकाःण्डम्‌ ॥ १६४३ 


सम्बड मैव । “अमावास्यः तिथिः !इति' ‘aq’, ae’ दूरः, 
प्रतियदादिभिषुदेशौभिर्यवधानतत्‌। पुरा खलु देवाः ‘far 
एवः WARS एव Wha ‘Taq’ इथं वतं ‘aay हन्तवे 
दनाय । “feared कत्तव्यम्‌" इति # कमणः सम्प्रटानलतात्‌ 
चतुधा । ‘@ पौणमास्यां aa’ हतवन्त fara "एतेनः सानाय्य- 
रूपए Taq अपरो णन्‌' अ्रतर्वयन्‌ । यः यजमानः एवं विदान्‌” 
पौषमासया faz मुदिश्य सान्नख्ययागं करोति, स इन्द्रवत्‌ 
fan मैव खूकायं पापरूपं शतुम्‌ 'श्रपहते' हिनस्ति तदेष 
सत्रयनं प्रकारन्तरेण स्तीति-- “ara इ्ति। योऽयं पौण 
माघ्यां सम्पण: "चन्द्रमाः, “UI खलु राजा सोमः' देवाना 
aay; ‘a सोमरूपम्‌ (एतत्‌' अत्रम्‌ प्रातः भच्तविषयन्तः' 
पूवदिवसे ्रभिष्गबति' रसभावं प्रापयन्ति। तम्‌ एतत्‌" अ्रपर- 
पत्ते भक्त न्तिः । ‘aa यस्माद्‌ war nae तत्र श्रपन्नौयते", 
अतो WATT सम्बन्धः ॥ १५ ॥ 
तथाविध भेैतदनुष्ठान मित्याह-- “श्रथ यत्‌ yaatat- 
पोमीयेणिति। “अ्रभिषुणोखेवेन मिति। पूर्वेद्युः कन्तव्या- 
भिषवस्थानौ योऽय मम्नौषेसौथयाग saa श्रभिषुते तस्मिन्‌ 
सोमे "एतं" साव्राय्यन्पं “सं utq: (दधाति स्थापयति । 
waa च साब्राय्यरसेन तं सोमं ^तीत्रौकरोतिः aa मतिशवेन 
मदकरं करोति , तथा तेन areata देवेभ्यः" Sara शव्यं 
हविः खदटयति' खादूकरोति। “awe यजम। नस्य तन्‌ “हव्यः 
हविः “देतेष्यः' खदते' रोचते। “aaa प्रौयमाणः” इति t 
waza देवेभ्य इति चतुर्थ ॥ १६ ॥ | 


ee 
ts Ee ee ee ae ca 


[यि 


# पराः oe ४, २९ me ९ ale | { ule सू ५; ६, २२१ 


288 ॥ WATTATM TA ॥ (842 शब्रा , 


दश्यागी पुवं [दवस मनुषेव सेन्द्रालयाग मनुय स्तोति- 
Coq यदिति। इन्द्राग्नी एव' खलु दभ पूणंमासयोदे वते' ; 
तत्नयप्रथमपुरोडाशस्यामिदेवत्यत्वात्‌ , सात्राय्यस्य चन्द्रलात्‌ | “a 
एवेतदित्यादि , निगदसिदम्‌ ॥ १०॥ 

दर्प्रयोग परेद्य्‌रनुषेयावपि यागवनुख स्तोति-- "रघ 
प्रातरिति । “्रधेतामेवेत्यादि। पयस्याया देवते 'मित्रवरुषो', 
"एतावेव wea’ एतदेव विहणोति-- य waa य 
एवः अर्दमासः श्रा समन्तात्‌ “TAN वहंमानया चन्द्रकलया 
पुणो भवति , “सः ्रमृतरससम्बन्धाद्‌ "वरुणः", स हि रसानि 
मानी देवः ; ar अर्ईमास. “uated त्तौ घमाःणदन्द्रकालयुक्ो 
भवति , ‘ar अ्रपरपत्तः ‘faa’, “av चन्द्रसूयासकौ मित्रा 
वसुर ‘say "एतां रावि" द्राति समागच्छतः' सह समराघ्रतः | 
ay तस्मात्‌ कारणात्‌ “एतत्‌” एतेन सेतावरुणयागेन 
(उभावेव तौ ae सन्ती सह भवन्तौ युगपत्‌ Atala 
तपयति। “सवंदहवा रस्येति, dfeq: फलम्‌ ॥ १८॥ 

मिवावरुणदरेवदयं प्रकारान्तरेण स्तोति-- (तदा एता 
fafa, “एतां राविम्‌'। श्रत्यन्तसंयोगे दितीया 1 “fas 
अरपरपक्षाभिभानी देवः, ‘ant शक्रपत्ताभिमानिने देवे रेतः 
सिञ्चति'। ‘ad तथा सति एतेन रेतसा" स शक्तपतच्तः प्रजा 
यते” उत्पद्यते ; “aq यतः कारणात्‌ अस्मिन्‌ चन्द्र aaa | 
aq यस्मात्‌ एवम्‌ , ‘ay तस्मात्‌ एषाः मितरावरुण्देवताका 
"पयस्याः वक प्रतमा' अतिगयेनावक्गप्ा , | RAAT 
भवति ॥ १९ ॥ 


~= 


pe ce ET LOE I ET AAT ee 1 ee 


+ ““कालाध्वनौरयन्तसंयोगे"- दति पा० Fo २.३-५। 


( Mo Ato ) ॥ दितीवकार्डम्‌ ॥ २४१५ 


sasha पयस्यायागो दश युक्ततर इत्याह- aa TAT 
वा aft) सन्ाव्यभाजना' सान्रा्यागस्य खानभूता ह्यमा- 
वाग्या; रेद्टरदध्यामावास्याया मिति दधिपयसोयीगस्य waar 
aa विदहितलात्‌ । ‘aq तथा सतितेदडे रेन्द्रसात्राय्ये ae.’ 
विप्रकृष्टः “Garey एव ‘fea’ यद्यपि ‘a’ पौण. 
मास्या सान्राय्यं यजमानः Aa’ दशं श्रपिः सन्नयेत्‌, तदा 
क्षतस्यव पुनःकरणात्‌ जामिता दोषः स्यात्‌; अपिच दश्पुणं- 
मासदेवतथोः परस्परं समदं" कलहं "कुर्यात्‌" । Wet क्त 
मन्द्रं waa परित्यज्य en भित्रावर्ण्टेवतःका पथस्यैव क।या | 
तथ्या श्रपि दधिपयसोविकारत्वात्‌ श्रमावास्यायाः सान्राय्यभाज- 
नत्व मपि न व्याहन्यत इयथः । “तदन मदुभ्य इत्यादि । ‘ad 
तेन दगऽनुहितेन सान्रा्यागेन भ्रु ्रोषधिष्‌ च प्रविष्टम्‌ एनम्‌! 
सोमं ततः waa दधिपयोरूपेग सम्पाद्य , भ्रमो gar, तानि 
आदतिभ्यःः सकाशात्‌ श्रधिजनयतिः। स एषः चन्द्रः 
( सात्राव्याहुतिभ्यः जातः « ) प्रतिपदि पश्चाद्‌ cen कनार्पेग्‌ 
श्यते ॥ २० tt 

पवस्योत्य्यनु निष्पादनो वाजिनस्यापि † होमं fafaa: 
पथस्यावाजिने waa स्तोति-- “मिथुनादिति। ‘oa’ चन्रं 
मिथुनात्‌ एव fe खलु “एतत्‌ प्रजनयति उत्पादयति) 
किन्तहि मिधुनम्‌ १ “पयस्या' हि स्वोलिङ्गत्वाद्‌ योषा at, 
वाजिनं" fe ‘ta’ पुरुषस्य वीय॑स्थानोयम्‌ ; ‘aq’ खलु श्नुषा" 


OT me - =, =-= ^ aioe = - ~ - ~ A eC engl 


- ee ~ ^ = 


* Wad प्रददयं चे -पुस्तकं । 
t “दधिपरयसोः सास्भूत यत्‌ कठिनं सम्यद्यते, सा पयस्या; यच 
उदक war भवति , तद्‌ वाजिनम्‌" दति ate Bo (का म्‌० ४,४, ६, )। 


२४६ ॥ श्रतपथत्राह्यणम्‌ ॥ '{ प्रण Lato } 


WABI सम्यक्‌ Aq यत्र॒ खलु स्तोपुंसलचषणात्‌ fay’ 
(जायतः ॥ २१॥ 

<a वाजिनस्य मिथनसम्प्यर्थत gat तस्य होमं विधत्त -- 
“श्रध वाजिभ्य दूति £ । विहितं वाजिनहोमं प्रजोत्यापिदेतलेन 
स्तोति-- “maa वा इति । “aay खलु वाजिशब्दाभिधेयाः, 
तेभ्यः । वाजिनहोमात्‌ ऋतुष्वेव सर्वप्रजोत्यत्तिकारण' “रेत 
faw भवति ; तस्माच रेतसः सकाशात्‌ तै ऋतवः" सवाः 
‘qa! उत्पादयन्ती त्यथः ॥ २२ ॥ 

तस्य वाजिनहोमस्य कालं विधातु स्तीति-- “a at tia 
qaqa ware प्रस्तरपरिधिप्रहरणोत्तरकालं वाजिनहोमः 
SUT | श्रत एवोक्तं कात्यायनेन-- “वाजिनं निषिच्योत्वर 
करोति , o—o wes हणं aa चरति , विमुच्य वा Bal” 
दूति । ्रापम्तम्बोऽप्याह स्-- “परीधोन्‌ प्रहत्य , संसरवात्त 
करत्वा, वाजिनपात्र सुपस्तीर्यः-दव्यादि। ete विशेषं 
विधत्ते-- "स वा इति। सः" खलु waa: Wa प्रधमं 
प्रागेव प्रागपवर्गं ae वाजिनं शजुहोति'। | “a atfe”- 
sf ¢ यदा होता श्रनुवषट्‌ करोति", तदा खिष्टक्षव्सानोयं 
वाजिनपरिष मुत्तरपूर्वस्वां दिशि लुहोति {1 “स वे प्रागीवेति, 
प्रधानषोमस्य निगमनम्‌ | २२ ॥ 

gafmea वाजिनेन दिग्व्याघारणं विधत्ते- “रध दिशो 
व्याघारयतीति | । दीघं धारयाग्नौ प्राचादिदिन्तु पातनम्‌ , व्याधा 


ec, eee  -रिषिििि —<——s 


eRe Bile सू०४,४.६। t Ale Ate सू० ४,४.९६ १९। 
; रे ब्रा० BU ATAR! § Ale le Ho ४,६.१६ क। 
| काण श्रौ Ho ४,४.१६ ख । 


( ४० Bato J ॥ दिती धकर्डम्‌ ॥ ९४७ 


रणम्‌ । तश्मन्ता -- “दिशः प्रदिश इत्यादयः #। अनेन वाजि- 
नन दिशः" ठता मदन्तु । एव मुत्तरवरापि योज्यम्‌ । प्रधानभृता; 
‘fem’, दिञ्मध्यवत्तिन्यः प्रदिशः, ईषटिशः शरादिः, fate? 
्रानेयादिकोणदिशः , उहिशः' agi fermi एवं पञ्चभि्मन्तेः 
arena: प्रा्ादिक्रमेण पञ्चसु feg ara “faz: 
खहा" दति ast yates लुहयात्‌। तदुक्तं gama 
वाजिनेषेण दिशो व्य.घारयति, fer इति प्रतिमन्वम्‌ ; प्ररचिणं 
पुरस्तात्‌ प्रथम सुत्तमाभ्यां मध्ये yale च" दूति pi तदेतद्‌ 
व्याघारण प्रणसलि-- “पच्च वा ऋतव इति ॥ २४॥ 

यजमानपञ्चमाना afant wan विधत्ते-- “as पदै 
वेति bi asad प्रणंसलि-- “ag वा ऋतव इति । “Baa. 
शशयो; समासेन" इति { ऋतूनां पञ्चत्वम्‌। यदेव wera 
खत्वजां भक्षणम्‌, एतत्‌ पञ्चसद्याना खतूना भेव रूपं क्रियत । 
“ay तस्मात्‌ ऋ तुष" प्राक्‌ faa रेतः" 'प्रतिष्टापयति' प्रतिष्ठितं 
करोति ॥ 

यजमानस्य wee विधत्त -- “प्रथमो यजमान इति || 
ऋत्विग्भ्यः प्रथमः' gaat सन्‌ श्रहं रेतः परिष्छहानि' सी क- 
रवाणि इति भ्रनेनाभिप्रायेण यजमानस्य प्रथमभत्तण मित्यर्थः ॥ 

Taal माह-- “श्रयो sana sfaqi | wena. 
योतकः ere 1 ऋःत्जाम्‌ “उत्तमुः चर्मभावी aq 


nr ci A -~ 
ee -~. ~ १ a ~~~ ee -- 
Sete 


* वा० Wo ई, १६. १--५। 
t का०श्रौ° Fo 8, ४, १६. १७ | `खाद्धाकारः सव॑ साकाङ्तवात्‌ १८ | 
‡ “होत्च्युत्रक्यारो यजमानाः” इति का ale Fo ४, ४, २६। 
$ Yo Ato १,१.१९ द्रर्यम्‌। 
| ¶ “प्रथमो वोभयनस्तु यजमानः" - इति ate ate म ४,४, Ret 


२४६ ॥ प्रतपयनराद्यणम्‌ ॥ ( ध्प्रः शत्रा. | 


यजमानो waaa । एव मपि विरोधो नास्तोति “ale. 
whi) ‘saw चरमभाविनि यजमाने ae रेतः भ्रति 
fasta प्रतितिष्ठेत , न मा मतिवत्तेत, इत्यनेनाभिंप्रायेण यज- 
मानस्य away faa: # ॥ 
aq -मन्तानुन्नापनपूव॑कं asad कत्तव्य मिति विधत्त - 
पत इति । "उपहृतः" - दरत्यमुज्नामन्तः , ''उपद्धख' - 
दूयनुन्नापनमन्तः। एतच दादणलच्तणा aata विचारितम्‌ + 
काल्यायनेनपप्यक्तम्‌-- “उपहयसे चामन्ता WAT FRA दूति 
प्रसूतः? इति 1 एवच्च सति “एतद्‌ वाजिनम्‌ ऋ तिजः सोम 
aq सोमसदटश मेव ‘Gate’, उपहवसाधनं हि सोम 
धर्मः ६।२५॥ १ [४. ४.|॥ 
इति सीीसाथणाचार्यविरचिते माधवोये वेदाथ प्रकाशे 
माध्यन्दिनिशतपथव्राह्मणभाष्ये 
द्वितीयकाण्डे चतुर्थाध्यायस्य AGT ब्राह्मणम्‌ A 


— en ee जनन ~~~ —— -- 


# “ऋतूनां त्वा वाजिनां afar मन्त बामीति"- द्यादयख मन्यः 
ate श्रौ०४. 8. २३-२४-२५ सूत्रं ATA, | 

† ate He Bo ३,५.१६ र TAM, तेषु ६ ६ यधिकरणानित्त 
द्रष्टयानि। विरेषतख्विद्ध “वचनादनुज्लतमत्तणम्‌ , यदुप्रह्रूत उप्ङ्यसखतय 
नेनानुज्ञापयेलिङ्गात्‌" — इति म्‌चदयं पिवेच्यम्‌ (४०, ४१ मू ; १९१५ अधिर)। 

t का० Wile सू०४.४,१६। वु लनामलिर्बा?-- इति तदुत्तरम्‌ (२०)। 

§ aio रो He ४,४.२९ । “दात्तायणं at eta -- इति (का 
arto सु" ४, ४, २८, ) WA दल्तिणाविधि;। (्दाक्तायणं सुव Gad ° ° 
तच्च mama रक्तिकाप्रतपरिमितन्‌ (२०, १, २५ Fe) दू्याटि 
नव तत्र उत्तौ यान्निक दैवः | 


( ध्यः Bate ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ २४० 


वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो Ete निवारयन्‌ | 
पुमथां्चतुरो ene विद्यातीधमहप्रवरः ॥ १ ॥ 


ब्रह्माण्डं THA कनकहयतुलापुरुपौ ख्गभम्‌ , 
BAe पञ्चसोरींखिदश्तसलताधेनुसौ वर्णं भूमीः । 
रब्नोख। रुक्म षाजिदिपसहितरथी.सायणिः सिङ्गणार्यो, 
व्य यागौ दिश्वचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्तं षट च्च ॥ 
wane घन्यजन्मा तिलभव aaa: खणजं वणमुख्यः | 
कापासौयं कपावान्‌ गुड कत AAS! राजे राजपृज्यः | 
MAMA MATA लवण्ज AIT णाकरं चार्वतेजाः, 
Tara taed गिरि aaa मुदा पासाख्िङ्गणायंः #॥ 


इति श्रमद्राजाधिराजपरमेशख रवे दिकमा गप्रवत्तं क-. 
खो हरिहरमदहाराजसाम्ब्ाज्यघुरन्धरण 
सायणाचार्येण विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाओे 
Aa fea TAT TAS 
fectantas चतुर्थोऽध्यायः समाप्तः ॥ ४ ॥ 


—_— ctr ae POE eg 0-0-9० 


oe ९ ९ 
© रतदोयपाटभेदाः पूवेपूवेत् ALAN, | 
२९ 


1 


२४० ॥ गतपयत्राद्मणम्‌ ॥ ( $Ho र्ना | 


( अथ पच्चमाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌, ) 


प्रजापतिह वा ऽद सग्र STR UNA! स 
णेचत कथं नु प्रजायेत सोऽग्राम्यत्‌ स तपोऽतप्यत 
स प्रजा अखृजत ता अख प्रजाः रुष्टाः एराबभुवु- 
तानीमानि व्वधाएसि पुरूषो वे प्रलापतेनंदिषट 
दविपाहा अयं पुरुषस्तसाद्‌ दिपादो marta ॥ १ ॥ 

स॒ एेचत प्रजापतिः। यथा न्वंव पुरंको- 
sya मेव मु न्वेवाप्ये तद्चक एवास्मौति स इदितौयाः 
Vast ता अच परेव वभवृम्तदिदं ase qua 
यदन्यत्‌ सपंभ्यस्तृतौयाः सर्ज STATYRAT We 
परैव quae sea aot vate न्वेव दयोयाज्न- 
वस्क्य उवाच AAG तु FARA * HR I 

सोऽचंञ्छाम्यन्‌ प्रजापतिरौचाज्चकरे | कथं न्‌ 
मे प्रजाः + wet पराभवन्तोति स हेतदेव ददशान- 
शनतया वे मे प्रजाः पराभवन्तौति स्‌ आलान एवारे 
सनयोः पय अप्याययाञ्चक्र स प्रजा ACA ता 


~~~ ~न मा elie कः पम न ar क मा OD 
nT -~--~- --~--------~ [कक्कर -> ~~ --~ ~ 


« च्वा'-- ofa a ङ| 


¡† नज, - इनि, FI 


[ ५अ० (ब्रा) ॥ दिलौयकःर््म्‌ ॥ ५५१ 
अख प्रजाः ELT स्नावेवाभिपदय तात्ततः सम्‌ 
बभूवुस्ता इमा अपराभृताः ॥ ३॥ ^ a 

तस्मादेतटषि णाभ्यनृतम्‌ । प्रजा ह fret 
mara मोयुरिति तद्या: परामृतास्ता daze 
नृं न्यन्या wa मभितो व्विविश्र safe 
SARA इमाः प्रजा अपराभृतास्ता अभ्नि मभिता 
निविष्टान्ता एवेतदभ्यन्‌काम्‌ | 8 ॥ 

मइ ¢ Tat सु वनेष्वन्तरिति । प्रजापति म३- 
तदभ्यनन्न पवमानो हरित अ ania दिशौ वं 
हरितिम्ता अयं व्वायुः पवमान अविषटस्ता एवंष्‌- 
MATA ता इमाः परजाम्तथ्व प्रजायन्तं यथेव 
परजा पतिः प्रजा अख्जतेद्‌५्‌ हि यदैव. fax सतना- 
चाप्यायेते SHA: पशना मेव यज्जायते तज्जायते 
ताम्तत स्तनावैवाभिपदय सम्भवन्ति ॥ ५ ॥ 

तदे प्रय एवान्नम्‌ + एतद्ध्यग्रे प्रजापतिरत्र 
मजनयत तडा SHA मेव प्रजा अन्नाद्धि सम्भवन्तोद 
हि यासाम्पयो भवति म्तनावेवाभिपद्र ताम्ततः सम्भ- 
Taq यासाम्पयो न भवति जातं मेव ता अथा- 


न्तः 


# छदहद्'-- ट्ति मद्रितमद्ितिपाठदः (८. १०२. १४.) 


२२५ ॥ TATA TA ॥ ( B40 aT. , 
द्यन्ति तद्‌ ता अन्नादेव सम्भवन्ति त॒स्नाइन्न ay 
प्रजाः #॥ £ ll 

सयः प्रजाकामः। एतेन हविषा यजत ऽ्रा- 
तमान मैवेतयन्ं विधत्ते प्रजापतिं भृत्‌ † ॥ 9।॥ 

सवा SAMA ET AAT: एुरोडाभो भवति । 
अग्निर्वै देवतानां सुखं प्रजनयिता स प्रजापति- 
स्तस्मादाग्नेयो भवति ॥ = ॥ 

अथ सौम्यश्चरर्भवति। रेतो वै सोमस्तदगनो 
प्रजनयितरि सोम रेतः सिञ्चति तत्‌ पुरस्तान्दिधुन्‌ 
प्रजननम्‌ ॥ < ॥ 

अध साविचः{। इादशकपाला TETRA 
बा पुरोडाशो भवति सविता वं देवाना 
प्रसविता प्रलापतिमध्यतः प्रजनयिता तस्मात्‌ 
सावित्रो भवति ॥ ge ll 

अथ सारखतश्चरुभवति । पीणाशरसर्योपा व 
सरखतौ व्वा पूषा ततः gafaga प्रजनन मेत- 


„~ --~-~--~~ -~-- en =-= - ~~~ ee 


# ‘Tar’ — sta घ, खः | 
† aR’ — दूति घ, ड । 


¦ च-इति ष, ड। 


yao शब्रा ) ॥ हितीयकार्म्‌ ॥ ९५२ 
साड ऽउभयतो मिथुनात्‌ प्रजननात्‌ प्रजापतिः 
प्रजाः WEA ऽदतशचरधवा इतश्चावाचौ थो ऽएवेष 
एतस्मादुभयत एव॒ Taga प्रजननात्‌ प्रजाः 
waa sequal इतश्चावाचैरस्मादा ऽणएतानि 
पञ्च हवौ0पि भवन्ति ॥ ११॥ 

HATA: प्रयदाया एवायतनम्‌ | मारुतस्तु सपत- 
कपालो व्विभो वै मरुतो देवविशम्ता हद्‌ मनि 
पभा ५ इव चेस्ता प्रजापतिं यजमान que afar 
वे त मयिष्यामह इदमा प्रजा या एतेन हविषा 
सच्यस ऽइति ॥ १२॥ 

स tea प्रजापतिः। पगा मे प्रव्वः; प्रजा 
अभवन्निमा उ चेदिमे fanaa a ततः किञ्चन 
परिशेच्यत ऽइति तेभ्य एतं भाग्‌ मकल्पयदेतं ATT 
TS सप्तकपालं परोडाश् स एष मारुतः सपत- 
का प्रालस्तद्यत्‌ सप्तकपालो भवति सप््-सप्त ईड 
मारुतो गयरूस्मान्‌ मारुतः ATAU: परोडाशो 
भवति ॥ १३॥ 

तं वे खतवोभ्य इति कुर्य्यात्‌ । aay हि त 


~~ ~~~ ~~ CF RRR RTT SS erty 


# मनिषिदूप्राः - इतिः =| 


२४४ ॥ शतपयन्र'द्य यम्‌ ॥ ( ४प्र° रेत्रा) 
ऽएतं भाग AGAMA खतोभ्यो याज्यानु वाक 
न fain स उ खलु मारुत एव्‌ खात्‌ सवा 
som प्रजाभ्य एवाद्ि८साये क्रियते तस्मान्‌ 
मारुतः * ॥ १४ ॥ 

अधात पयस्तव {| ` पयसो a प्रजाः सम्म 
वन्ति परथमः सम्भतास्तयत एव सम्मता यतः 
सम्यवन्ति तदेवाभ्य एतत्‌ केति तयाः पव्व- 
हविभिः प्रजाः AAT ता एतस्मात्‌ पयस एन्‌ 
yaaa सम्भवन्ति ॥ १५ ॥ 

मिधन मस्ति। योषा waar रेतो 

व्वाजिनं तस्मान्‌ सिथुनादिष्रव मसम्मित मनु प्राजा- 
qa तदादेतस्मान्‌ सिघुनादिष्व मसस्मित मनु 
प्राजायत तस्मादग्रवदेवो भवति ॥ १६ ॥ 

अथ दयावापथिव्य एककपालः परोडाशो भवति। 
एत्य हविर्भिः प्रजापतिः प्रजाः ABI ता दावा 
पथिकीभ्यां पव्यष्ह्णात्ता इमा दावापुधिीर्भ्या 
परिण्रीतास्तधो saan एतदा एलेह विभिः प्रजा 


= 


— 


* ‘HIRT, — इतिक, Wl 


t ‘Fatty, डः) 


(yao Rao ) ॥ हितीयक।र्डम्‌ ॥ २५५ ^ 
सृजते ता aratafaatat परिष््लाति तमाद्‌ 
arava एककपालः पुरोडाशो भवति ॥ १७॥ 

अथात आषरदेव *#। नोपरकिरन्चयत्तरवेदिं 
व्विमृष्ट Waa सव्वं मसदै्वदेव मसदिति चेधा 
afe: wad भवति aa पनरेकपेतबि प्रजननस्य 
ad प्रजनन a ele पिता माता यज्जायते तत्‌ 
ana तस्मात चेधा सत पनरेकधा wa उपं- 
सन्नह्य भवन्ति तं प्रस्तरं ग्लाति प्रजनन म 
हीदं प्रजनन a fe प्रस्वंस्तख्ात्‌ प्रसूः प्रस्तरं 
ग्लाति ॥ १८॥ 

आसाद्य हवोदष्यनि' मन्यन्ति { । अग्नि, 
ह वे जायमान Aq प्रजापतेः प्रजा aT तथो 
;एवेतखार्नि मेव जायमान मनु प्रजा जायन्ते 
तस्मादासाद्य sao fea मन्यन्ति § ॥ १६ ॥ 

नवपरयाजं भवति । नवानुयाजं ema वै 
व्विराडधेता quant न्युनां farts करोति 


# “व दति घ, FI 
†, § 'मन्धति'- इति ग। 
t (जर - इतिच ट्टो डा०-वेवरेण, 


a - - ~~ -~---~--~--~ =-= it => - -~ ~ ~ ~ - चन ~ "~ 


२.५३ ॥ भतपंय त्रा ह एम्‌ ॥ (शप्र RA(o | 
प्रजनन ARTS SHAM TANT प्रजननात्‌ प्रज्ञा 
पतिः प्रजाः समुज इद्रतञ्चोध्वा sag arate 
एषेष एतस्मादुभयत एव न्युनात्‌ प्रजननात्‌ HST 
सृजत ऽदलश्चोर्ध्वा इतञ्चावाचौम्तस्मान्तवप्र याजं 
भवति नवानुयाजम्‌ ॥ २०॥ 

परौगि समिषटयजु्षि watt | ज्याय इव 
Bes हवियज्नञादात्र नवप्र याजं नवानुय्ाज मगरो 
ऽअ्येक मेव arafaist हि तख प्रथमजो गौ 
FANT 22 Il 

एतेन ते प्रज(पतिः। AMAR येयं प्रजापत 
भरजातिर्या शरीरेतद्‌ वभुवैलाएु इ बे प्रजातिं भ्रजा- 
यत ऽएता्‌ श्रियं गच्छति य॒ एवं व्विडानेतेन TTA 
यजते तस्माइा ऽएतेन यजेत ॥ RYU ॥ 


॥ इति चतर्धप्रपाठके facta ब्राह्मणम्‌ [५. १. || 


aq चातुमस्यानि # विधिलमुम्तत्र वैश्वदेवस्य प्रजारुूषटि 
इतुता माख्यायिकया प्रतिपादयति -- शप्रजापतिह वा इति । 


==> ee ee ee 


“~ A ५ 
* Tanase इतः क्रमाद्‌ विधास्यमानानि वश्छदेववरूणचाम 
साएकमेध्रसुनामी रौयमञ कानि चत्वारि wate िधोयन्ते । 


(Yo एत्र ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ९१७. 
eo #+ 


इदं दश्यमानं चराचराककं जगत्‌ तत्समग्रसटेः Were प्रज 


पतिरेक एव wate ; कायस्य जगतः कारणभूत प्रजापती लीन- 


att सः असहायः एक एव आसैदित्यथंः । 

ततः सकाशात्‌ umefe दश्यति-- “स शत्ततेत्यादिना | 
“अ्रश्राम्यदिति। प्रजोत्म्तिकारण्पयालोचनया श्रान्तः खिन्नो 
{मवदित्यथः। “aq वपसि खेटे चः +। “Har मष्टा 
नाम्‌'-इति peta स च आन्तः सन्‌ प्रजोत्त्तिकारणं 
तपस्तप्तवान्‌ | “स प्रजा इत्यादि, निगदसिद्म्‌ । 

लतानीमानोति। या खलु रुष्टः पराभूताः, “लानि 
alfa’ वयांसि' जाषानि , पल्लिरूपेणमवन्नित्य्थ;। एतदुप॑पा- 
टयति-- “पुरुषो वा इति। ‘gaa’ मनुष्यः खलु खषटटानां 
प्रजानां मध्ये प्रजापतेः नेदिष्टम्‌' अन्तिकतसं कार्यम्‌। सच 
पाटदथोपेतः, तत्मरिणमरूपलात्‌ पल्तिणोऽपि पाददयोपेता 
दृश्यन्ते | तस्माद्‌ वयसां पुरुषसाधम्यात्‌ तषां तत्परिणमरूपत् 
मवसेय सित्यथः ॥ १॥ 

पुनरन्यधा प्रजारूषटि मह- “a taafa । यथा aafa 1 
"यथाः खलु पुराः wee: पूवम्‌ एकः" असहायः (अभूवम्‌, 
aaafe ददान प्रजारूष्य॒त्तरकाल मपि तथेव “एकः; एव 
अस्मिदतिः। एव मोक्ित्वा सः पुनः अन्याः प्रजाः “ASR, 
qieenmiaa wet दितौयतवम्‌ । “परषेति। “ae 
ताः" अपि प्रजाः परभूताः Ta? ्रभवन्‌ । “तत्‌ः इति विधेया- 
Gd नपुंसकत्वम्‌ ; ताः पराभूताः fedttaeeqaat: प्रजाः , 


----~ ~--~ ~ ~~ "~~~ ~ ~ = ~ "न~~ न~ 


+~ == ee 


मैः {zo Yo £< Yo ] 
t पा० Go 9. ३, 981 
२२ 


न्वे 


२१८ ॥ शतपघन्राद्णम्‌ ॥ ( 8 रेत्रा° } 


यत्‌ श्र" (शुदरम्‌' भल्पशरौरं ‘ated स्पर्शोलं सपव्यति- 
fra प्राणिजातं दृश्यते , तदाकना घरिणएता इत्यः । तोयाः 
सज द्त्ाहरिति। पुनरपि सप्रजापतिः शष्टिदयापेक्तया 
‘aaa’ अनन्याः प्रजाः wean’ खष्टवान्‌ (दतिः त्राहुः अभिन्नाः 
कथयन्ति। ‘at’ अपि ्रस्यः पराभूताः भ्रभवन्‌ । ते इमे 
सपंरूपेण दृश्यन्ते ॥ 

ठतीयरष्टावाहरिति यः परोत्तनिदृशः, तदभिप्राय माद 
“एता इहेति । रताः vata: (हुये; दि विधाः ‘aa’ प्रजाः 
प्रजापतिना wer: इति ‘araaen: महषिः “उवाचः उक्तवान्‌ , 
न ढतीयानां प्रजानां खष्टिः ; “war ऋद्न्तेण # Ge’ “त्रयो 
fafaat afa प्रजाः रुष्टा इति प्रतिपादयत ॥२॥ 

a चोदादरिथते - “atcafaafer वारं ष्ट 
प्रजानां पराभवकारण कि मिति विचायं सः खलु एतत्‌ एव 
कारणं (द्द रएतच्छब्दनिदिष्टं दश्यति-- “ज्ननशनत 
येति। उत्पन्नानां प्रजाना मशनराहिव्यं पराभवकारण मिव्यधः | 
खत्यद्छमानानां प्रजाना मनशनत्वं मामुदिति प्रजापतिना कल्पित 
मशन माद- “a आतमन एवेति। “ae Be: प्रागेव प्रजा 
पतिः शरासनः सशरीरस्य एव सम्बन्धिनो; (स्तनयोः "पयः 
quae अप्यायितं पूरितं क्तवान्‌ । एव मशनं 
प्रकर्प्य श्रनन्तरं या प्रजाः seat, शरस्य प्रजापतेः (ताः 
ष्टा; प्रजाः पयसा Tel EAT श्रमिपद्य' जो वनवत्योऽभवन्‌ | 
(ततः अन तरं "ताः' प्रजाः सम्बभूव; सम्यगुत्मन्ना MATA A 
ऽभवन्‌ । '* पराभवं न प्राा इत्यथः ॥ ३ ॥ 


क re a ee 9 ne AUT 


# a fad aa faedufies चतुध॑पखमयो खद्‌ यास्यास्ते। 


—_—— 


Syme शब्रा ) ॥ दिलौयकाण्डम्‌ ॥ २१९ 


vasa wea संवादयति-- “तस्मादिति। यस्मादग्र 
एव मासीत्‌ , तस्मात्‌ कारणात्‌ asa मथंजातम्‌ “for” मन्धेण 
अभ्यनुक्तम्‌' प्रतिपादितम्‌ #। सतर प्रथमपाद मनृद्ोक्तायं 
परता माह-- ्रजादरेति। ‘faa तिविधाः प्रजाः" 
शप्रलायम्‌' श्रयं विनाशम्‌ ‘sa’ जग्मुः। ह-शब्द एतद्‌ 
ब्रा णप्रसिदि योतयत्ति + । “तदः दति। ‘at’ खलु प्रजाः 
त्रिधा Ber अरन्नाभावहेतुना "पराभूताः", "एतत्‌" एतेन मन्व 
mea ता ण्वाभिलच्य श्रभ्यनुक्तम्‌' प्रतिपादितम्‌ ॥ 

हितौीयपाद waa व्याचष्ट — “ma इति। पयोरुप 
मरनं प्रापे अन्याः" प्रजाः श्रकम्‌' अनीय afaa श्रमितः' 
ada: निविविशे निविषेशिरे। “नेविशः'-इति धः श्रालभै- 
पद्म्‌ , रयो २ -इति§ रे-ग्रादेशः। “तद्या इत्यादि | 
‘aq’ तत्र या दमाः प्रजाः" च्रपरामृताः, ताः' एव, जाठररूपैण 
लौ किकवेदिकमदेन वावख्ितम्‌ ‘af’ खस्वव्यापाराय पएय॒पविष्टा 
aaa । waeda wea प्रतिपादितम्‌ ५४॥ 

दतौयपाद way व्याचष्ट-- “महद तस्थाविति । द्धं 
देवमनुष्यादिरूपामु प्रजासु सतीषु तत्खष्टा प्रजापतिः भुव 


~ See अ ---- ee 
a 


# Wo Ao द. १०१. UB! 

+ भाव्यक्ारस्येदं वचन मश्रङ्गयम्‌ ; ग्य fe mea wae 
मन््रमरन्धात्‌ WAIT! यत Wa ऋद्यन्नमानोपग्यसः सङ्गच्छत | 
वस्तुतः सवै रव ब्राह्मणग्रन्था; सवेभ्य ण AAT, WAT दे नि- 
हासिकसिदान्त रुव | | 

‡ OTe Eo % ३. १७। 
§ पा? द" ६. ४. Od! 


२९१० ॥ शतपयत्राद्मणम्‌ tt ( धप्र° रत्रा, 
ay “oa मध्ये ‘wed « श्रधिकं 'तखौः सर्वा लीष णाव 
fea) गत मन्यत्‌ ॥ 

चतुथंपाद wa व्याचष्ट -- “पवमान इति । दिशे 4 
हरितः दिशा हि हरिच्छब्दवायाः , अतः ताः” “aa? पुरोवततां 
cama: वायुः राविष्ट" दृश्यते अतस्तुरोयपादेन अय 
मर्थः प्रतिपादयत इति। “ता एति , उक्तायनिगमनम्‌ । (ता 
उक्ताः प्रजाः “एवः अरभिलच्येत्यथः I 

प्रजापतिक्लताया; रखरेरविच्छेदेनानुत्तिं दश्यति-- “ता 
sm इति । ‘waa aa fe प्रकारेण पुरा श्रजापतिः प्रजाः 
अखजतः, ‘aaa तेनव प्रकारेण ता दमाः मनुघाद्याः (प्रजाः 
(प्रजायन्ते उत्पद्यन्ते रएतदेवोपपादयति-- “se हौति। 
इदानी स हि यदेव' खल्‌ लोक ‘fad? सियाः। षश्यथं चतुधा $I 
ear ्राप्यायेतेः पयसा पुरितौ भवतः । व्यत्ययेन कवच 
नम्‌ §। गवादिपश्यूनाम्‌ ऊधः" च पयसा पुं भवति । “रय 
sata “एव' “aq जायते' ^तत्‌' एव जायत, अन्यदजायमानं 
fanaa इत्यधंः। “area दति। ताः उत्पत्राः प्रजाः 


८ 


क~~ ~ ----- "~ “~न ----- न न= = = =-= =-= — — -----~ — 


+ gear — इति सुद्धिताया; शाकलश्राखाया आशलायनश्राखाया व! 
पाठ तदैवं ण्रतप्रथत्राद्मणन्तु श्राकलाभिधधानां पञ्चाना माश्रलायन्यः 
टना माविर्भावात्‌ पूवतन {मिति गम्यत | नाएीतिन मन्नसं्किताभ्य ददं 
पुरातन fafa भमितदम्‌ | 

+ शेतरेयकारण्यके त्वेष मन्तो विप्रोषती याख्यातः | to Blo रेया 
ago १ख० ४-८। तत्र तिखः cae "वङ्ावगधाश्वेरपादाः'- दति 
दास्या AMAA! सायणक्लतं तद्‌वाख्ानन्तु न समोचौनं मन्यामहे | 

+ ate २.३. ६२ He Va! 

६ पा० Me ३, १. ८५। इद्धं RUA AAT 


( भरर शत्रा ) ॥ दितौयकारडम्‌ ॥ २९१ 


qa? जननानन्तरं पयोधरो स्तनौ एवः अभिपद्यः अभि 
प्राप्य स्तन्यपामेन सम्भवन्ति" प्रवदन्ते, न विपद्यन्ते ॥ ५॥ 
पयसोऽतब्ररूपता माह-- “तद पय इति। "तत्‌" तत्र खलु 
जन्म नन्तरकःले पय एवः प्रजानाम्‌ अन्नम्‌ भवति। ‘fe’ 
यस्मात्‌ “AT इतरान्रषटष्ट : प्राक्‌ "एतत्‌" एव अन्नम्‌' प्रजापतिः 
aaa उत्पादितवान्‌ , तस्मःदिट मैव मुख्य मत्र मिल््थः। 
तस्य चान्नस्य कायकारणयोरमेटोपचारेण प्रजारूपता सुप 
पादयलि-- “aa Rafa ‘fe’ यस्मात्‌ प्रजाः' 
सम्भवन्तिः प्रवदन्ते, तस्मात्‌ तदामिकोा दत्यधैः। इदं fe 


‘aq 


carat होव्यथः। (जात Rafa. स्तन्याभ।वे जातस्य शिशो 
ज[वनासम्परवात्‌ ASIA जननानन्तर मेव Ar! प्रजा; स्तन्य 
मेव अटन्ति" भोजयन्ति # | स्पष्ट मन्यत्‌। ta aa 
हेतुकं प्रजापतेः प्रजासञ,न सुपोद्तत्वेनोपन्यस्तम्‌ ॥ ६ ॥ 

अथोपोद्वःतिकेषु वेप्रवदेवहविरुत्पादयं स्तद्‌ दथ विषयस्तावत्‌ 
वेश्वटेवयागं विधत्त -- “स यः प्रजाकाम इति ¶ । “ay यजमानः 
प्रजाकामः, “Ay? एतेनः वैभ्कटरेवाख्यपवरूपैण हविषा" यजेत, तस्य 
प्रजा फलसाघधनत् सुपपादयति--“श्रात्ान मेबेति। स यजमानः 
आत्मान Ha प्रजापदिरूप aay ‘uae’ वश्रवदेवाख्य' यन्नः 
विधत्त" वैश्वटदरेवयन्न मात्मना करोतोवत्यथः। भरतो दंश्वदटेवेनेटवतः 
प्रजापतेः प्रजोत्यत्तिसाधनल् सुनीत मित्यधः ॥ ७ ॥ 

aa प्रथमं हविविधाय udafa— “a a इति ¶। 


पी NO ee ey 
ee ee ie । 


# ‘seat भाजयन्ति- इति च। 
† का० Ato Moy. १, १--२०। 
+ का० श्रौ° Hoy. १, ५ अआ[ेयोऽ्टाकपालः पुरोडाश; | 


९.६२ A शतपथव्राद्मणम्‌ ॥ ( 8M रत्री" ) 


नामय. अग्निर्देवता we) “सास्य देवता-इत्य्थे # “मे. 
टंक्‌"-षति ठेक्‌। अष्टसु AUG संतः श्टाकपालः । 
‘ofa: प्रजनयिता मातापिटभ्यां भुक्तस्यानस्य जाठरामिपरि 
पाकवशेन शक्रशोगिताकना परिणामादभ्नेः प्रजनयिदलम्‌ ; अरत 
एव प्रजापतिः सोऽग्निरित्यथः ॥ ८ ॥ 

fetta इविर्विधाय प्रंसति-- “अथ सोम्य इति ४ । सौमो 
Sant अस्य ata । “सोमाट्‌ खण" -इति कण्‌ । ्रजनयितरि 
उत्याटयितरि श्रमः सोमासकं Ta’ “सिञ्चति', तदेव "तत्‌ 
परनोत्यत्तिसाघनं “परस्तात्‌ क्रियमाण मेकं "मिथुनः aaa 
भवतील्यथः ॥ < ॥ 

aa टतीयं इविविंधाय प्रपंसति-- “रथ साविव इति ६) 
सोग्ययागानन्तर्यम्‌ ्रथ-शब्दार्थः। सविता देवता शरस्य 
"सा विचः'। प्रसविता प्रेरयिता। स एवं (प्रजापतिः वैप्रव- 
श्वादि;। आमेयादौनां पञ्चानां यामानां मध्ये इज्यमानः सन्‌ 
सविषाः "मध्यतः" प्रजानां श्रजनयित्ताः भवति ॥ १० ॥ 

चतुर्धपञ्चभे हविषी विधाय सम्भूय प्रपंसति-- my सारः 
खत इति || सरखती देवता अरस्य (सारखतः ¶। “तत्‌ 
qafaaa faenfe: आदावनुष्ठितादग्र क्रियमाणादित्यथंः | 
Caner इत्यादि । इतः अस्मात्‌ भृलोकादारभ्योप रितन- 


~ ----~---------------------- ---"--- ~~ ~र ~ __ _ - ~~~ ~ ----~~-----~~-- ----*- ---- ----- -- --- 


# प्रा० Ho ४, २. २४। † पा० Mo ४. २. RR 

+ “सौन्यश्चरः" दति ate Ble Ho ५. ९, ६। 
§ “सावित्रो दादृशकपालोऽद्टाकपालो AT — इति का” sito Hoy. १.७. 
| “सारसखत खर, पौष्ण रु. प्रपिशानाम्‌"- दति का sqto Ho ५, १. ८,६। 
¶ “योषा त्रे ava इव्यथवादादिदद सरस्वत्या देवतालं, नतु मरखतः। 


[की 


( १अ० शत्रा ) ॥ दितोयक। र्हम्‌ ॥ ९९३ 


लोकवत्तिनौ; भ्रजाः' (उभयतः अवस्यितात्‌ “मिध॒नात्‌' प्रजा- 
पतिः खुष्टवानिव्यध; । इदानौन्नयजमानोऽपि एव भेव मिथुन- 
दयानुष्टानेन दिविधाः प्रजाः खजतोव्याह-- “तधो एवेति । 
““तस्मादियादि , विहितानां हविषां निगमनम्‌ ee ॥ 

एवं पञ्चभिदहविभिरुत्पादितानां प्रजानां fea प्रजापतिना 
कलितं पय्यारूप ad enfaam मिति पयस्यायागस्य सानं 
प्रतिजानोौते-- “sma श्ति। रथः एवं प्रजाष्टरेरनन्तरं 
यतः इष्टानां प्रजाना मनन मपे(त्ततम्‌, जतः ‘Gaeta एवः 
पथोविकारद्रव्यसाध्यस्य यागस्य एतत्‌ श्रायतनं' सान मित्यथः। 
अ्रथेवं पयस्यायाग एव usisqea इति , नेत्याह-- “मार्तस्त 
दति। तु-शब्दः पयस्यायागस्ये न्यायप्राप्तं षष्ठस्ानतं व्यावन्त- 
यति ; मारुतः सप्तकपालः' पव षष्टीऽनुष्टेय इत्यथः x । 

एतदाख्यायिकयोपपादटयति-- विशो वे मरुत इत्यादिना, 
वे्यजातयो हि मरुतः ; तेच देवतारूपत्वाद्‌ 'देवविशः' खलु 
‘after इव' ¶ afatgar: , नियन्तुरहिता ta सखतन्ताः 
Bq (ताः खातन्वा वत्तमानःः आदयः पञ्चभिः दविर्भिः 
प्रजा उत्पादितवन्तं प्रजापतिं यजमानम्‌" ‘ste’ sone ‘aa.’ 
--नते' तदोयाः इमाः saat: प्रजाः वयं ‘faafaura 

é 

féfaara: , ‘ary प्रजाः ‘aaa’ वे ्वदेवपर्वालना “हविषाः लवं 
‘quae खशः करिष्यसि ॥ १२॥ 

एव मर्ड़रुक्तं सति सः" प्रजापतिः" "टे चतः पयालोचित- 
वान्‌ । भे मदौयाः पूवाः" पूवृष्टाः श्रजाः' पराभवन्‌") 


99 -> ey 


[1 1 ~+ 
— —_— -------^~ ~ ee ee ~ -~ — 


* का० Blo Mo ५, ९. १६, VOI 
t अनिषेधा xsa’—sfa च। 


९९४ ॥ शत पयत्राद्वाणम्‌ ॥ ( प्रः Rafe | 
can’ प्रजाः “SH मरुतः विमध्रन्ते' बाधन्ते चेत्‌ "ततः" 
gaat ‘far ate ष्टः न परिशेच्यतं प्ररिशेषितं न भवि 
चयति। ‘afa’ एवं मरुद्भ्यो भीतः सन्‌ , तेभ्यः एतं" सप्तदश 
कपालरूपं भागं" कल्पितवान्‌ । ब्रत: प्राप्तस्यान मपि पयस्या 
ani परित्यज्य स एष मारुतः? यागः इदानौ मपि प्टतेनामुषी- 
aa) सप्तसष्या AA aiafa— “तद्यदिति। went fe 
सप्तगणा;  पिष्वेक कस्मिन्‌ गणेषु AA AA मरुतः | तै चकोन- 
पश्चाशकद्याकाः अग्निखापनप्रकरणे “Seq चान्यादृङ्‌ च" 
दूत्या दिभिम॑न्तैम्तत्तननाम्ना प्रसिपादिताः #॥ १२॥ 

तेषां {किचिद्‌ विशेषण qafaufa— “a वे wage 
caf + Way सप्तकपालं ques Gaara? ‘sla 
विश्चेषणविगिषेभ्यो मरुद्भ्य; (कुयात्‌! । “Aa दूति वलं 
नाम ४ ated तवो बल येषां त waa) wa 
विप्नषगस्यान्व्थता माह-- “खयं हौति। ते मरतः खयं 
fe सखपौरुषेरैव fe “एतं भागम्‌" ‘aga’ alana, 
अतस्ते सखतवसः सम्पन्ना TAA: । 

प्रागुक्त भेव ud निगसयितु कारण quaafa— “ग्रत 
इति। यदितु 'खतवोभ्यः प्रतिपादिके $ 'याज्यामुवाकय' "न 
लभते, तदा सः एव प्रागुक्तः Raa, (मारुत एवः यागो 


—# 


fre ae oe a 


eo Hog. ६. ५. १५--२९ ATA! “सप्तगणा तरै मरुतः" - 
दूति च त° Ale ९.७. २। 

† 'खतवद्भ्यः- इति का०-श्रौ°-खू०-सम्नतः पाठ; । `“ खतवद्‌ दति 
छान्दसं रूपम्‌"-- इति तच ale S| t निष० २. & ५। 

§ "खतवः-प्रतिपादिके-- दति वा स्यादिह पाठः | 


( भ्श्र" Rao ) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ Rey 


भवति । एतच पत्तदयं कालव्यायनोऽप्यसतयत्‌-- “Awe: 
खतवोभ्यः सप्तकपालो मार्तो वेति x | 

सवा एष दति। सः खलु एषः मारुतो यागः 
श्रजाभ्यः" प्रजानाम्‌ षधे चतुथा + । श्रदिंसायै' मरुत्‌- 
कछतस्तवाधराहिव्याय “एवः (क्रियतै'। “aarfefat मारुत- 
यागस्य निगमनम्‌ ॥ १४ ॥ 

पयस्यायागं विधत्ते-- “अधात दरति $! अघः-शब्दी 
मारुतयागानन्त्ये । यतः BVT: प्रजा मारुतयागन तत्कत- 
हिंसायाः परिहृतत्वात्‌ सुखेनावस्िताः अन्न माकाष्कन्ते , अलः 
पयोरूप मन्नं तभ्यो जनयतु पवस्यायागः कत्तव्य gaat 
तस्य प्रजाघ्रदिहेतुत्व मादह-- “पयसो वा sare: ख्ष्यादौ 
प्रजापतिना ख्ज्यमानास्ताः प्रजाः तदौयस्तन्यरूपात्‌ "पयसः" 
सकाशात्‌ ‘Mua: प्रवहिताः यतः, एव मिदानौ मपि 
सवा; प्रजाः पयस एव "सम्भवन्ति जन्मानन्तरं तत्तणे एव॒ पयो- 
लक्षण मत्रं प्राप्य वदन्ते पयोरूपस्य तस्यान्नस्य सम्पत्ति aa 
enfag सुक्त मर्थं मनुवदति-- “aaa एवेति । ‘aq तथा 
सतोतव; । ‘wad’ एतेन पयस्यायागेन 'तदेवः प्रजाहदिरतुभूतं 
पयः राभ्यः" प्रजाभ्यः करोतिः सम्प्रादयति। अत एवैदानौः 
पूषेखृष्टानां प्रजाना मभिददिर्श्यत sene— “aur इति । 
‘gay प्रागुक्तीरानेयादिभिः पञ्चभिः ‘fafa: । “एतस्मात्‌ 


+ का० Ate सू०५,१, १६, VO | 

† पा० २,३, ६२ सू° १ वा | 

+ an ५) श्रौ 

i "वगदेवो पयस्या" दति कार Whe मू०५,१,१८। 
38 


२६९ # रुतपयव्राद्मणम्‌ पै ( शप्र aT ) 


पयस इति। cat were: पयोविकारः पयस्या #। भसो 
चामिच्ता-शब्देनान्यतास्नायते-- “तपे पयसि दध्यानयति सा 
पे्वदेव्यामिका, वाजिभ्यो वाजिनम्‌" दति † । काल्यायनोऽपि 
पयस्यां wR सूत्रयामास-- “wa वा दध्यानयति, वाजिनं 
निषिच्योकरे करोति? इति ४ । ब्धे चतुर्धां ६ । णएतसख्याः 
caer: प्रकृतिभूतं पयः | ; रएतस्मादुत्पवाः प्रजा वेनत 
इत्यथः ॥ १५ ॥ 

एवं यामोपयक्तं दरव्यं प्रशस्य तस्य aera प्रतिपादयति-- 
Caen मिल्यादिना । (तस्यां पयस्यायां प्रजननसाधनं “faa 


~. 


* “ामिन्तापयस्येति वचानर्यान्तरम्‌'-इति ate द° (का म्नौ" 
मू० ४,३, १०) । “पयस्या भवति, vat fe at गरतस्ाद्पक्रामति'- 
दति रे" mee ३, ६। “OBE वा want aataar— दूति 
Fo ate १. ६.२०. ४। तवा वङ्गदैश्ादिप्रलिद्धा “AMA रद पयस्याः 
aaa चेति स्फुटम्‌ | 

+ वखदेव्यामिन्ता'-- दद्यादि , “वाजिनो यजति , अनिर्वायु्‌ यस्तं 
र वाजिन." दादि च ते" त्रा १.६, २,३; ते° स०१.८.२। ग्रामः 
am fred wat तदेव बवाजिनश्रन्दाभिधेय fata च तद्धाष्योक्तै- 
रेवावगम्यत । 

+ का० श्रौ He ६, ४.८, ६। "गमावास्यार्या पयस्या मैत्रावरुणी '-- 
दति तत्प्रवसूत्रम्‌। wa Ta पयस्यां प्रकछषतेल्यक्तम्‌ | 

§ पा० २, ३, ६२स्‌° १ वा०। 

अव्र ष्तोपरि्टात्‌ Bale ३अ० RATE रक (RATS १६५, 
१७१ ve) दग्धानां mart पररिष्वयो द्र्य 


( एत्र” ate ) n हितौयकार्डम्‌ ॥ „१७ 


विद्यते, "पवस्या'-शब्दस्य स्नोलिङ्गत्वातं arm’, तदनु- 
निष्पादि "वाजिनं" रेतः' पुंसो aera ; (तस्मात्‌ fara’ “भस- 
श्मितम्‌' भ्रपरिमितम्‌ इटं "विश्वं" टेवमनुष्याद्यालकम्‌ श्रम्‌ प्राजा- 
यतः अनुक्रमेण प्रजायते, प्रजवं मभूत्‌ । “aagaarfefa, 
प्रतिषादितार्थस्य हेतुत्वाभिधानम्‌। "तस्मादिति। यस्मात्‌ 
विश्वोत्प्िचतुः पयस्या, तस्माद्‌ विश्ठटेवदेवत्या काये 
त्थः ॥ १६ ॥ 

afd हविविधत्ते-- “safa x1 यावापरयिव्यौ देवतै 
sata व्दयावाषथिव्यः' । “दयावाषएथिवोशनासोरमरुत्रत्‌'*-इति- 
सूत्रेण % यत्‌ । तत्र दहि watty यदित्यनुक्तष्यते। तटेतत्पुरा- 
कति मुदाहृतट्टान्तेन उपपादयति- - “एतवा इत्यादिना । 
'व्दयाबाप्रथिवीभ्यां पयग्यह्वादिति । श्रधस्तात्‌ एधिव्या , उप- 
रिष्टात्‌ श्लोकेन , तदुभयलोकवर्तिनीः Ber: प्रजाः "पय ग्ह्वात्‌' 
परितो बैष्टितवान्‌ । याश्च इमाः" प्रजाः राभ्यां 'दयावाणयिवौभ्यांः 
'परिग्डहीताः' परिषैशटिता एव aa, न पुनः wal निग- 
च्छन्ति। “तथो एवेति । यथा प्रजापतिः, तथोः तथव “एषः 
इदानीन्तनो यजमानोऽपि "व: एतेः इविभिः प्रजाः ख्जते', BET 
च पयस्यायागेन तासां पयोरूप ad परिकल्पय, दयावाण्थिव्य- 
यागेन यावाषयिवीभ्याः ‘ay “परिग्यहाति' परिवेष्टयतौत्यधः ॥ 

wd aygeauafa sei प्रधानयागा विहिताः ¢, तदित- 


* “द्यावाएथिवीव रुककपालः'- दरति ate ate Go uk. te 
† पा He ४.२. ३२। 
; “एतद्‌ वैखदेवम्‌"- पति का० Ale Fo ५.१. २० एत्तिद्रेरटया | 


~ 


RET ॥ शतपथत्राह्मणएम्‌ ॥ (प्रः रेव्रा०) 


निर्‌'गौषधिद्रव्यत्वालिङ्गसामान्याद्‌ दग पूण मासविधयम्तत्राति- 
दिष्टाः : “प्रक्षतिवद्‌ विक्ततिः कत्तव्य” इति ‡ ॥ १७ ॥ 

aa यानि वैशेष्यकानि ¢ agri तानौदानीं विधातुं प्रति- 
जानौते-- “sara श्राहदेवेति । श्थः-दति श्रानन्तव्ये । यतः 
प्रधानाना मङ्ापैत्ता, च्रतः कारणात्‌ । ग्राहत्‌ शब्द्‌: प्रकारः 
व्राची। चोदकप्राप्ताया मितिकत्तेव्यतायां प्रकारविशेषः कष्यते ; 
न लन्यत्‌ किञिन्नृतन मत्र प्रतिपाद्यत इति “एव -काराघ; | 
श्रमिनिमयनादेवेशेष्यकस्याद्गस्य विधास्यमानलात्‌ सहचरित $ 
मुत्तरवेदयावपन मपि प्रसक्तम्‌ , तत्रिषरधति-- 'नोपकिरन्तौति । 
carafe “नोपकिरन्तिः नोपचिपन्ति, नोपवपन्तोत्यथः | 
ऋत्विजां qa बहवचनम्‌ । “क विक्तेपे”-इति § धातुः | 
तत्र हेतु माह- - “विष्ट fafa, सां qatar ततानुष्टीय 
मान मेतत्‌ कर्म॑ तथा निरुदगति स्यात्‌ ; तदभावे तत्कृतनिरोधा- 
भावात्‌ क्रियमाणं कम॑ “विष्ट व्यापनशौलम्‌ श्रसत्‌' भवेत्‌; 
अत एव परि्छदाभावात्‌ “aa छतसं सम्प णम्‌ TA भवेत्‌ | 
काद्न्यीदेव तद्‌ वेश्वदेवम्‌' विणष्वदेवसम्बन्धयोग्यम्‌ waz 
भवेत्‌ ; न Wade सर्वदेवसम्बन्धो घटते ; wat विषष्टलादिसिदयं 
उत्तरतेदिनि कायेत्यभिप्रायः ॥ 


Da 71 --* 
~ —-- ~ न = - ~ => 9 ~ ~ ae 


x‘yataa faafa, कत्तेया-इये वरूप णानुमानिकवचनेन — 
cafe ate ate ४. ३.३ Namal याज्निकदैवः। तच्वानुमानं 
“दरपूगेमासधरम्मा इचिपरशुषु सामर्थ्याद्‌ quae, वे्दैवधर्मा खातुरमा- 
aq वचनप्रटत्तिभ्याम्‌"- द््ेवमारिभ्यो वच्वनेभ्य ख बोमबोति | 
† ¶शिष्यकानि'--दति च। 
‡ “सष्वाचितः- दति च । § qo परर १९८ ale | 


yao शब्रा ) ॥ दिलौयक।ष्डम्‌ ॥ REA 


बर्हि रारे विपेषं विधत्ते-- “auwafefefa # । ‘aur 
fafad बहिः प्रधमं wag, ‘aq’ एव ‘qa’ एकधा एकां कधं 
सन्नह्यति fame एकशब्दाञ्च “सद्याया विधां 
asf † धा-प्र्यः। प्रनोत्पच्यनुकूलतेनेतत्‌ स्तौति - 
"“एतद्ोति। यदेतत्‌ तिधावदस्य वह्िषः पुनरेकधा संहतम्‌ , 
war खलु प्रजननस्य प्रजोत्त्तेः स्वरूपम्‌ । तदेतत्‌ तेविध्यं 
प्रजननगतं दशयति ~ प्रजननमुह्ोति। पिता, माता, 
यत्‌ जायते' यज्नायमान मपत्यम्‌ ‘aa’, एतत्‌ (हतोयं" ठेलयम्‌ ; 
ge मेव fe प्रजननं प्रजातिः ¢; शरस्य fe मातापित्रादिरूपेण् 
तिह्वात्‌ , प्रजननरूपैणए awa, तत्साधनभूतस्य वर्दिंष- 
स्तधमभाक्तं सूचित मित्यधंः। तस्मित्रेव afefy घर्मविभेषं 
विधत्ते — “ne इति §। प्रसुवते फलानोति ‘ae पष्मिता- 
राः |, ते उपसत्रहाः' भवेयुः । “oe प्ररिगिभविमोचने ¶ । 
प्रपूवादस्मात्‌ “सत्‌-मू-दिष' -- इति xs किप्‌ । “at: सुपि” 
इति pe यण । प्रसूतयुक्तानां कुशानां प्रस्तरत्वन ग्रहणं विधत्ते-- 
तं प्रस्तर मिति se. "तम्‌'-दइति प्रस्तरापेत्तयंकवचनम्‌। 
nafa: aa: प्रस्तराख्यं मुं सम्परेदित्यथः 1 


— . 7 


* का० Bite म्‌०५, १, २५। † पार He ५, ३, ४९ । 
+ तेत्तिरौयके (ate १, ६.३, ) Pe we माज्नातम्‌ - "तिष्रदु afe- 
भवति, माता पिता पुचः"-दव्यादि। 


§ काण श्रौ ख०५.१.२६ क। | "पुण्यितकुष्ः'-- इति ot 
7 Belo Yo २० YTo | | 
भन TTC To ३. २. ६१ | Tt पा Keo ६, ४, ८२) 


+¦ का० atte सृ० ५,१.२६ ख) 


२७, ॥ MATAR RTT ॥ ( प्र” Rao ) 


एतद्य प्रक्ञतिकभातुकल्पना माह — “प्रजनन सु ete भिति । 
ce fe वैश्ठदेवाख्यं कमं प्रजनने" प्रजोत्पत्तिसाधनम्‌ , ‘ne: 
प्रस्‌तय क्ताः FATA फलोत्यत्तिहेतवः ; भतः MII प्रसूतकुश- 
मयं प्रस्तरं कुर्यादित्यथः ॥ १८ ॥ 

्रक्ञतितोऽप्ाप्षलात्‌ तत्रालविशि ट # मग्निमन्नं विधत्ते- 
Coa इवीपौति ¢ । प्रज्जतिवदविरासादनान्तं क्त्वा अग्नि- 
मन्थनं कुर्यादिलयर्थः। तदेतत्‌ प्रशंसति--“श्रम्निध fat 
quae प्रजापतिरमिं जनयित्वा तदनन्तर मेव श्रन्याः प्रजाः 
wea. अत इद्ागनेजं ननं प्रजोत्पत्तिकारणं भवतीत्य; । अत 
दव प्रागाज्नातम्‌-- “तद्‌ या इमाः प्रजा च्रपरार्ुतास्ला अनि 
समभितो निविष्टाः-इति ४ ॥ १९॥ 

ष्ाट्कप्राप्रानां प्रजानां सष्चान्तरं विधत्ते § -- ' (नवप्रयाजं 
सवतीति। नव प्रयाजाः अनुयाजाश्च यस्मिन्‌ तत्‌ नवप्रयाजं 
नवानुयाज" ; तथा कत्तव्य मिवयर्धः | । नवस्य प्रशंसति - 
Cegratfa 1 “उभयत इति । प्रधानयागात्‌ पुरस्तादुपरि- 
wa न्युनादिति। एकाक्षरेण न्युनात्‌' । “एतस्माद 
इत्यादि, “एतस्मात्‌ उभयतोऽनुष्टौयमानात्‌ प्रयाजानुयाजः 
रूपात्‌ एकात्तरन्यनात्‌ प्रजननात्‌ प्रजननसाधनादिलयधः । “इतः 
श्रो इति | प्रयाजरूपात्‌ प्रथमाद्‌ विराजो मलोकादारभ्यो् 


oe A A AI ALD (क > = न्क 


क ee ee = 


# 'पृक्लतितोःप्राप्रकालविशि्ट- दति च, 

† ale Ble Fe ५, १, २७। 

; पुरस्तादिदेव चतुधेकण्डिकायां (२५९ ए०) द्रध्यम्‌ | 
§ "सद्धान्तर Me’ दर्यं व॒ TTA | 

ate Ble मु° ५,२,७। 


( YMo शत्रा ) ॥ रितीवकार्डम्‌ ॥ , 


वत्तिनौः प्रजाः wea । उपरिष्टात्‌ त्रिंयमाणादनुथाजरूपाद्‌ः 
विराजो श्रूलोकात्‌ भ्रवाचोनाः प्रजाः रुष्टवान्‌। सखष्ट- 
मन्यत्‌ ॥ २०॥ 

चोदकप्राप्तस्य समष्टयजुषोऽपि सद्यन्तरं विधाय प्रण 
सति » — “लोणौति। तानि च gaa दशितानि-- “aie 
समिष्टयज्‌षि qeifa, देवा गातुविदो यज्ञ ae मेष त इति ¶ ° - 
द्ति। “ज्याय इव हौद मिति। श्रन्यस्माइविर्यज्नाद्‌ दथंपूणं- 
मासाद्‌ इद्‌" वेप्वदेवपवरू.पं हविः ‘ota दवः nae faa fe 
ज्यायस्त्वे कारण माह--- “यतेति । ‘aa’ यिन्‌ कर्मणि ‘aa 
mist vara भवति, तद्धि प्रकतेर्ज्यायो भवति; प्रक्ञती 
प्रयाजानां पञ्चत्वात्‌ भ्रनुयाजानां faawrs ।॥ 

पक्तान्तर माह-- “at इति । "एक भेव समिष्टयलुर्मवति, 
न तु त्रीणि aa कारण माष-- “sfaay इति। 
हि'-शब्टो fat. दक्तिणां विधत्ते -- “तस्येति । यजमानस्य 
गोष्ठे प्रथमं जातः प्रथमजः", तादशो गौः, (तस्यः वश्वटेव- 
पवणो दक्षिणात्वेन टय इत्यर्थः ॥ २१ ॥ 

विहितस्य वेश्रवदेवयागस्य प्रजायोफलसाधनतवं weer सुप- 
संहरति-- “एतनेत्यादिना § ! “नद्‌ वभ्रूवेति |! “एतत्‌ 


- न न~ ~ ~ ~ ~~~ = >~ ~ ~ ,--~-- ee ---~-- - ---- -~ = ~~~ --~ ~~ ~ = द tes: 


# (सान्तर माद्ट'- दये व च-पुस्त । 

† काण श्रौ" सू०५.२,६; वा" Ho ८, २१, २२, ९९ । 

‡ "शकं क वेखदेवे"-- दति काण प्रौ स्‌०५,२.१२।. 

§ “प्रजाकामस्यापि वेखदेवम्‌"- दति ate ate स्‌०५२ २०। 

| यानि fates नेषटान्नातानि तानि सर्वारयेव प्राय, arene 
गेन सूचितानि; aaa aif ae ft (श्रौन्स्‌०५१९२) 


क 


ROR ॥ मशतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र aT ) 


पतिं प्रजापत श्या खरी" बभूुवेत्यध;। “तस्मादिति । उप- 
संद्तस्य याग विधेनिगमनम्‌ ‰ ॥ २२ ॥ २ [ ५.१. | ॥ 


दूति सीसायणचार्यविरचिते areata वेदाथप्रकाशे 
माध्यन्दिनिशएवपथत्राह्मणएभाष्ये 
हितीयकाण्डे पञ्चमाध्यायस्य प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ 


ee Se terme 


( अथ रितीयं ater, ) 


वमे पवदेषेन वे प्रजापतिः | प्रजाः AeA AT अदय 
प्रजाः Bel व्वस्णख यवान्‌ † जचुव्वस्णयो ह वा 
saa यवस्तदाम्न्वेव † ATE यवान्‌ WMA 
वरुप्रवासा नाम ॥ १॥ 

ता Bat जग्राह । ता हण गहोताः 
परिटोरखा अनलश्च प्राणश्च शिशिरं च निषेदुञ्च 
प्राणोदानौ हेवाभ्यो नापवक्र मतुरथान्याः Teal 
देवता अपचक्रमुम्तयोहंवाख VAT: प्रजा न परा- 
बभूवः WRI 


- -~ eo ———a ee me 
ee Se = कः ~ `= ~ = —- च व aaa tes Se SS ~> -----~ - ~ — ~~~ 


( A 
«Fo ब्रा० ९. ६.९३, तेस १, ८. १, २; एष्वनुवाकेष चं तद्‌ 
्रदेवयागविधानादिक मान्नातम्‌ , तत्‌ सवे तत्र व द्र्य fata tt 
† ‘qa — इति कः ग। ‡ नयैव इति कं। 


( ५अ० रेव्रा° ) ॥ दितलोय काण्डम्‌ ॥ २७३ 

ता एतेन इविषा प्रजापतिरभिषज्यत्‌ | 
तद्याख्चेवाद् म जा जाता आसन्‌ याञ्चाजातासता 
उभयौनवरुगपाशात्‌ WHF * ता अख्यानमौवा 
अकिल्विषाः † प्रजाः प्राजायन्त {॥ ३॥ 

भथ यदेष एतेश्तुयं मासि यजते | तनना 
न्वे॑तम्य तथा प्रजा RM गृह्नातौति देवा 
अङ्गव्वन्निति त्वं वेष § एतत्करोति याश्च Tare 
प्रजा जाता याध्राजाताला उभयोव्वसुगपाशात्‌ प्र- 
मुञ्चति ता अदानमौवा अकिल्विषाः ¶ प्रजाः प्रजा- 
यन्तं oo तस्माद्वा ऽएष एतेश्तुं मासि यजे ॥ 8 ॥ 

तदे ३ व्वेटौ दावग्नौ भवतः| तदद्‌ इ वेदौ 
इावग्नौ भवतस्तदुभयत एवैतदसुण पाशात्‌ माः 
भरमुञ्चतोतध्ोर्घ्वा इतश्चावाचौसतप््राद्‌ ई वेदौ 
डावम्नौ भवतः ॥ भ ॥ 

स उत्तरद्या मेव व्वेदो | उत्तरवेदि सुपकिरति न 


4 


~न - 
"+~ eee +, eee ee rm we ~~~ -------------------+ Re ete eee, 1 ee -- - my 


* प्रासुचत्‌'-इति SH दष्टो डा०-वैवरेण। 
t "अकिलिविघाः- दति क, ख। i प्राजायतः-दति घ, ङ | 


§ न्वेषेष'- द्रति घ, © | न्वेवास्य'- एति घ, ड। 
५ अकिल्बिधाः-द्तिक, ग, ee श्रजायते'-द्रति घ, ड । 


298 ॥ शतपथत्राश्मणम्‌ # ( gto रेत्रा° ) 
efauat चन व्वे व्वश्णो fam मरुतः चच, म३- 
नदि उत्तरं करोति तद्मादुपर्यासौनं aise 
मधस्तादिमाः प्रजा उपासते तस्मादुत्तरा नच 
वेदा ऽउत्तरवेदि मपकिरति न द्चि्खाम्‌ ॥ € ॥ 

श्ररेतान्येव परञ्च वीमि भवन्ति। एतव 
इविभिः प्रजापतिः प्रजा असृजतेतेसमयतो aan 
पाशात्‌ प्रजा; प्रामच्चदितश्चोध्वा दूतश्चावाचोस्तस्मा- 
दा ऽएतानि पञ्च हवोछषि भवन्ति ॥ ७ ॥ 

अघेन्द्रागनो इादणशकपाल पुरोडाशो भवति | 
प्रामोदानी वा इन्द्राग्नी तदथा Ge AAG 
पयं कुय्यादवं तत्तयोहवाख तोः प्रजा न 
परावभवम्तत्‌ प्राणोदानाभ्या मवतत्‌ प्रजा भिषज्यति 
प्राणोदानौ प्रजासु दधाति तस्मदन्द्राग्नो दादश 
कपालः पुरोडाशो भवति ॥ ८॥ 

उभयञ्च प्रयसे भवतः। पयसो बे प्रजाः 
aaa पयसः सम्भतास्तदात ए AAA युत 
सश्मवन्ति तत एैतदभयतो व्वरुणपाशात्‌ प्रजा 
प्रमञ्चतोतश्नोध्वां इतश्च वाचीस्तस्मादुभयव we 
भवतः ॥ < ॥ 


(yo 2aTe ) ॥ दितीयक्राण्डम्‌ ॥ २९५ 

व्वारुयु त्तरा भवति । व्वरुणो ह वा ऽअस्य 
प्रजा Weld wa व्वसुणपाशात्‌ प्रजाः 
प्रमञ्चति मार्तो द्तिणाजामिताये aa meat 
भवति जामि ह कुर्य्यादयदुमे व्वारुण्यो खाता मतो 
हवा sue eiquat मरतः प्रजा अजि- 
धाएसंस्तानेतेन भागेनाशमयत्‌ तस्मान््रारुतौ 
ट््चिणा ॥ १० ॥ 

तयोरुभयोरेव करौराख्यावप्रति। कं वै 
परनापतिः प्रजाभ्यः कारौररकुरुत BAIT एतत्‌ 
प्रजाभ्यः कुर्ते | ११॥ 

तयोरुभयोरेव शमोपलाशान्ावपति । शं व्व 
प्रजापतिः प्रजाभ्यः शमौपलाशेरकुर्त WaT 
एतत्‌ प्रजाभ्यः कुरुते ॥ १२९॥ 

अथ काय एककपालः पुराडाशो भवति। 
a वै प्रजापतिः प्रजाभ्यः कायेनककपालेन 
परोडाशओेनाकुरुत कम्ब वैष एतत्‌ TATA: ATT 
नेककपालेन' पुरोडाशेन Fat तमात्‌ काय 
एककपालः पुरोडाशो भवति ॥ १३॥ 

भथ Yay: | भन्वाहायपचने ऽतुषानिव 


२७६ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( प्र Rate ) 
य॒वान HAT तानो षदिवोपतप्य तेषां करम्भपात्राणि 
कुव्बन्ति यावन्तो ण्याः SAMI केनातिर- 


क्तानि ॥ १४ ॥ 

anf मेषं च मेषीं च कुव्वन्ति। तयो 
Seq मेष्यां च यदनेडकौरूणां * tae त्ता 
परमिज्य farsa ऽ्नेडकोनं विन्द दधो 
ऽअपि कुशोर्णा एव S| ॥ १५ ॥ 

aaa मेषौ च भवतः। एष वं Vela 
व्वसगख प्रशुर्यन्पं षस्तत्‌ प्रत्त ETAT 
प्रजाः प्रमञ्चति यवमयी भवतो यवान्‌ हि जल्षषी- 
ववसो sugifaaat भवतो मियुन्‌ाद्वतद 
FEUGIAT प्रजाः प्रमञ्ति ॥ १६ ॥ 

स उन्तरखा मेव पयद्यायां मेषी मव दधाति | 
efaumi मेष भेव सिव हि सिथनं ay सन्तग्ता 
हि सखो पमाथस BARA I १७॥ 
स सर्वाण्येव इवोएष्यष्वयः † | उन्तरखा el 


(नन्व "गि ^ =------ -~ -- - 


+ भ्यदानैलकौरूणा'-- ईति सा०-सम्मबत; पाठ दूति Yio Fart 


द द्ोन्तरच्र ‘SMART — sfa चेव aq | 


† av— दति ध्र, ड। 


/ yo रेत्रा° ) ॥ दितौयकाणर्डम्‌ ॥ ` २७७ 
बासादयल्यधेता मेव पयस्यां प्रतिप्रष्याता 
दक्षिश्खां व्वेदावासाद्यति ॥ १८ ॥ 

आसादय इहवौधष्यमिनं मन्यति। अननं 
मन्ित्वानुप्रहलयाभिजहोलयघाध्वयरेवाहारनय समिध्य- 
मानायानुब्रहीति ता ऽउभार्वेष्मावभ्याधत्त उभौ 
समिधो परिशिधष्ट ऽउभो परव्वावाघारावाघारयतो 
ऽघाध्वयरवाहागिनिमम्नोत सम्डड़ोत्यसम्मषट मेव 
भवति सम्प्रेषितम्‌ ॥ Ve ॥ 

अथ प्रतिप्रस्याता प्रतिपरेति। स पतौ मुदा- 
aq पृच्छति केन चरसौति ee व्वा ऽएतत्‌ 
vat करोति यदन्यख सद्यन्येन ATTA नेन्द्र ऽन्तः- 
शल्या * जडवदिति तस्मात पच्छति fata ar 
$एनः कनौयो भवति aaa हि भवति तस्मादेव 
पच्छति सा aa प्रतिजानौत ज्ञातिभ्यो हादयेत- 
द्‌ हित खात्‌ ॥ २०॥ 

तां व्वाचयति। प्रघासिनो हवामहे मरुतच्च 

रिशादसः। कर्मेण सजोषस दूति यथा पुरोऽनु- 
वाक्येव मेषेतयेवेनानेत भ्य पाजेभ्यो इयति ॥ 22 Il 


1 


# “ऽन्त; WR इति घ, FI 


२७८ ॥ शतपयत्राह्मणम्‌ ॥ ( ध्रः उत्रा० } 

तानि a प्रतिपरुषम्‌ * । यावन्तो VET: ख- 
स्ताबन्देकेनातिरि क्तानि भवन्ति तत्‌ प्रतिपुरुष मव- 
तदेकेन या अख प्रजा AAT व्वरुणपाशात्‌ 
प्रमुञ्चल्येकेनातिरिक्तानि भवन्ति तदा एवाख 
TAT अजातासता व्वरुगपाशात्‌ प्रमुञ्चति तस्मा- 
देकेनातिरिक्तानि भवन्ति ॥ २२॥ 

पा्नाणि भवन्ति। प्राचेष WIA मश्यते यव- 
मयानि भवन्ति यवान्‌ हि जक्तघौव्बर्यो ऽगह्लाच्छपण 
avifa qua ave क्रियते पलो जुहाति मिथुना- 
ट्वरेतदस्णपाशात प्रजाः प्रमुञ्चति ॥ २३॥ 

प्रा यन्नात्यराहतिभ्यो जुहाति । अहुतादा 
वै व्विशो व्विभो व मरुतो येन्न वै प्रजापतेः प्रजा 
ae गोता: ufcetat अनल्यश्च॒प्रालञ्च 
fafiat + च निषेदुश्च carat मरुतः WITT नं 
व्विमेधिरे तथो sara प्रजानां मरतः पाप्रानं 
व्विमधतै वृस्मात्‌ एरा यज्ञात्‌ पुराहतिभ्या 
जोति ॥ २४ ॥ 


— नकाः 


#* घ'- दूति घ, FI 
t शि्िरे- इति च दृष्टो डर-वैबरेय । 


(५अ० रप्र? ) ॥ दितीयका ण्डम्‌ ॥ २७९ 

स्वै द्चिगेऽग्नौ जुहोति। यद्‌ यामे 
यद्रखय इदरूति ग्रामे वा रण्यं वेनः क्रियते 
यत्ब भायां यदिन्द्रियं safe aura मिति यन्मा 
qv sata तदाह यदिद्धिय ऽति वेवेति 
तदाह anya aa मिदं तद्‌वयजामहे खाहेति 
यत्‌ किञ्च व्वय AAMAS व्वयं तस्मात्‌ सव्वस्मात 
प्रमुच्यामह ऽइत्येवेतदाह ॥ २५ ॥ 

wat मरुत्वतौं जपति । यच वे प्रजापतेः 
प्रजानां मरुतः ug व्विमेधिरे तहु्लाञ्चक्र 
saa हमे प्रजा न व्विमधघौरच्चिति ॥ २६ ॥ 

स॒ एता मेन्द्र मरुत्वती मजयत | wa ar 
इनदरो व्विशो मरुतः at a व्विशो निषेद्वा नि- 
fast + wafafa तस्मादेन्द्रौ ‡ ॥ २७॥ 

मोषू णः। इन्द्राव Te देवेरस्ि fe a 
ते श परित्रवया : । महञ्धिदयख मोटुषो यव्या 
हविष्मतो मरुतो व्वन्दते गौरिति $ ॥ रे८ ॥ 


x “सा-इति कं, ग। 
t ‘fate’ -द्ति च टधे डा०-वैबरेण, 
‡ द्रौ द्रति घ, Ft § शगोरिति- दति क, घ, oF 


२६० ॥ शतपथ ब्राह्मम्‌ ॥ ( प्रण रेव्रा० ) 
अधना व्वाचयति | अक्रन्‌ कमं HARA इलय- 
रान्‌ हि कम॑ AAA: सह व्वाचा मयोभुवेति स 
हि व्वाचाक्रन्‌ दवेभ्यः कार्म क्त्वेति देवेभ्यो दि काम 
aa भरत सचाभुव दन्यतो weal सह 
भवन्ति * तस्मादाह TATA saa एतेति जघ- 
नार्ध at ऽएष यज्ञख य त्मलौ ता मेतत्‌ प्राच 
यज्नं प्रासोषदद्‌ णहा वा SAK हाः प्रतिष्ठा तद्‌ 
Teta मेतत्‌ प्रतिष्ठाया प्रतिष्ठापयति ॥ ze ॥ 
प्रतिपरागौयोदेति प्रतिप्रखाता {। AES 
न्यगनिट्‌ WE ऽग्नौ ता ऽउभाविवोत्तरावाघारावा- 
धारयतो ऽथाघ्वगुरवान्राब्य होतारं AAT रवृतो 
होतोत्तरस्ये a@zttauza ऽउपविश् पतिश्च 
vaifa ता ऽउभाव प्रसृती सच आदायाति- 
क्रामतोऽतिकरम्याश्राव्याध्वयरेवाह समिधो यजेति 
जयेति चतर्थ-चतर्थे प्रयाजे समानयमानौ 
नवभिः प्रयाजंञ्चरतः ॥ Re ॥ 
धथाध्वयुरेवाडाम्नये SAA ET | आग्नेय ATS 


ee IE AD RET ——_ wen 


« “भवतिः- दति क, ग; खा०-वेवरेण Wey 


+ "ता- द्रति क, ‘av—xfa घ्र, ड। 


. ५अ० रत्रा ) ॥ हि तौयकाण्डम्‌ ॥ Rue 
भागं ता उमावेव चतुराज्यल्लावदायाति- 
क्रामतो ऽतिक्रम्याखव्याध्वयुरेवाहारिनिं यज्ञेति ता 
उभावेव ATTRA TEA: . १॥ 

अधाध्वयुरेवाह सोमायानुत्रहौति। सौम्य 
माज्यभागं ता ऽउभाञेव चतुराज्छद्याबदायाति- 
कामतो ऽतिकरम्याग्राव्याध्वयुरेवाह सोमं यज्ञेति 
ता ऽउमावेव व्वषटाक्कते जहतः ॥ ३९ ॥ 

तद्यत्‌ fay व्वाचा कव्यम्‌ । अध्वयुरेव 
तत्‌ करोति न प्रतिप्रस्धाता तदयदष्वर्ुरेवाग्रा- 
वयतीदेव बज्र वषट्‌ क्रियते ॥ २२॥ 7 

RATER एव प्रतिप्रस्छाता । शनं षे व्वरुणो 
fant मस्तस्तत्‌ aaa dates छतानुकरा मनु- 
वर्त्मानं करोति प्रव्युदामिनोः ह waa च्वि 
कूर्यादयादपि प्रतिप्रस्याताश्रावयेत्तस्मान्न प्रतिप्रखाता- 
श्रावयति ॥ ३४ ॥ 
 पाणषिव प्रतिप्रखाता। शुचौ क्रत्वोपासते 
ऽधाध्वयुरे वैत विभि ; म्रच रल्यागेयेनाष्टाकपालेन 
पुरोडाशेन सौम्येन चसा साविजेग दादशकपालेन 
ASIANA वा पुरोडाशेन सारस्वतेन चरुणा 


sd 


RoR’ ॥ शंतपयन्रा द्मणम्‌ १ ( He 2Hfe ) 
Reta चश्येद्रामनेन इादथकपालेन पुरोडाभेन 
॥ ३५ ॥ 

qaanat पयस्याभ्यां प्रचरिष्यन्तौ विपरि 
रतः । स यो मेषो भवति मार्या त AVA 
मवदधाति या मेषौ मवति व्वारुष्याता मार्या 
मवदधाति तदादेवं व्विपररिहरतः चच व्व वकश्णो 
ala पमान्वौय्यं मेवतत्‌ शचं धत्तो saat a a 
fam मरुतस्तदवीर्या मेवेतदिशं FRA ATS fa- 
ufcEta: H 24 ft 

अथाध्वर्यरेवाड व्वरुणायाननब्रहमोति। स 
टघसलणोत ऽआआज्य मधास्ये व्वारण्ये पयाये दिरव- 
दाति सो ऽन्यतरेगावदानेन सह मष मबदघाद्यधा- 
परिष्टादाञ्यसयाभिघारयति प्रनक्तावदाने sufa- 
क्रामल्यतिक्रम्याश्राव्याह aed यजेति AISA 
जोति ॥ 39 ॥ 

aq पाणावध्वर्यः | सची त्वा दक्चिशेन 
gfaneiaat सो ऽन्वारभ्याह मसद्भ्यो ऽन्‌ब्रहो- 
श्यपस्तणोत माज्यं प्रतिप्रदखयाताधासख्यं मास्य 


een (४ ee a eed ama ew = 


# ध्य. - ata q, € । 


( श्र० RATo ) # द्तियकार्टम्‌ ॥' REQ. 
aaera दिरवद्यति सो ऽन्यतरेषावदानेन ; सह 
मेषो मषदधाल्यथोपरिष्टादाज्यद्यामिषारयति प्रय- 
नक्तावदाने ऽच्रतिक्रामलध्ाध्वयुरेवा्राव्याह मरुतो 
यजेति व्वष्रटक्तते जदहोति॥ २८ ॥ 

WII, कायेन ५। एककपालेन षरो- 
छागेन प्रचरति कायेनककपालन परोडाश्ेन 
प्रचर्याध्वय॒रेवाहाम्नये faena saasifa स 
सव्वषा मेव इविषा Hay: सकछ्लत्सक्तद बयल्यधेतद्या 
ऽएव पयाय प्रतिप्रखाता सक्तद्बद्यल्धोपरिष्टाट्‌ 
दिराज्यस्याभिघारयतस्ता ऽउभाबेवातिक्रामतो sfa- 
क्रम्याण्राव्याध्वयरवाहाग्निं खिष्टक्रतं यजेति at 
$उभावेव वषट्‌क्लते जहतः ॥ ३८ ॥ 

अथाध्वयरव प्राशिच्र मवयति। इडा सम्रव- 
दाय faves ऽतिप्रजिहोते तवापि प्रतिम्रख्ाता 
मास्य wares दिरभ्यवद्यल्ययोपरिष्टाद्‌ हिगाज्यसखा- 
भिषःरयय्युपद्नथ माजयन्तं ॥ Ve ॥ 

अथाघ्चधरवाह ब्रह्मन्‌ ` म्रसखयाद्यामि। समिध 
माधायामिि ममनोत्बंमडोति स Gata: पष 


| as te ee ~ oo ~ ~ ee ~- ~~ ~ ~- — — 


¢ 'कायन' दति घ, Fi 


258" , ॥ शतपयत्राह्मणम्‌ ध ( ध्रः Rae ) 
दाञ्यं व्यानयते sa यदि प्रतिप्रस्थातुः पटाज्यं 
मवति dal Sal व्यानयत ऽउतो AA पषदाज्यं 
न भवति स यदेवोप्रभल्याज्यं ततस दधा व्यानयत 
ता ऽउभावेवातिक्रामता ऽतिक्रम्याश्चाव्याच्चयुर वाह 
दवान्यज्ञेति यज-यजेति चतथघ-चतथऽन्‌याज्‌ समा- 
नयमारी नवभिरनयाजेश्चुरतस्तयन्नवप्रयाजं भवति 
AMAA तदुभयत एवेतदसुणपाशात्‌ प्रजा 
प्रमञ्चतीतश्चोष्वा बतच्चावाचौसद्मयान्नवप्रयाजं भर्वात 
नवामगयाजम्‌ ॥ ४१॥ 

ता ऽउमभावेव सादयित्वा सुचो वहतः | सुचा 
ag परिधीम्त्घमनज्य परिधि मनिप्रद्याश्राव्या 
घ्वर्गरवादहेषिता दैव्या होतारो भद्रवाच्याय प्रषितो 
मानषः सक्तवाकायेति सक्तवाकं होता प्रतिपटात 
saat ऽउभषिव TAT ARMA ऽखभावनुप्रहस्त 
उभौ AG ऽअपर्द्योपासाते यदा होता सूक्तवाक 
ATS *॥ ४२॥ 

अघाग्नोटाहानप्रहरति | तां ऽउभवेवानुप्रह- 
रत ऽउभावाल्माना SSTAL AA ॥ ४२ ॥ 


wen 
oe ae ee on 


ee ee AS 


ष "माद प्ति च, ङ, 


( श्र० RATo ) # द्तियकार्टम्‌ ॥' REQ. 
aaera दिरवद्यति सो ऽन्यतरेषावदानेन ; सह 
मेषो मषदधाल्यथोपरिष्टादाज्यद्यामिषारयति प्रय- 
नक्तावदाने ऽच्रतिक्रामलध्ाध्वयुरेवा्राव्याह मरुतो 
यजेति व्वष्रटक्तते जदहोति॥ २८ ॥ 

WII, कायेन ५। एककपालेन षरो- 
छागेन प्रचरति कायेनककपालन परोडाश्ेन 
प्रचर्याध्वय॒रेवाहाम्नये faena saasifa स 
सव्वषा मेव इविषा Hay: सकछ्लत्सक्तद बयल्यधेतद्या 
ऽएव पयाय प्रतिप्रखाता सक्तद्बद्यल्धोपरिष्टाट्‌ 
दिराज्यस्याभिघारयतस्ता ऽउभाबेवातिक्रामतो sfa- 
क्रम्याण्राव्याध्वयरवाहाग्निं खिष्टक्रतं यजेति at 
$उभावेव वषट्‌क्लते जहतः ॥ ३८ ॥ 

अथाध्वयरव प्राशिच्र मवयति। इडा सम्रव- 
दाय faves ऽतिप्रजिहोते तवापि प्रतिम्रख्ाता 
मास्य wares दिरभ्यवद्यल्ययोपरिष्टाद्‌ हिगाज्यसखा- 
भिषःरयय्युपद्नथ माजयन्तं ॥ Ve ॥ 

अथाघ्चधरवाह ब्रह्मन्‌ ` म्रसखयाद्यामि। समिध 
माधायामिि ममनोत्बंमडोति स Gata: पष 


| as te ee ~ oo ~ ~ ee ~- ~~ ~ ~- — — 


¢ 'कायन' दति घ, Fi 


८६. ६ MATAAT HAA ॥ { BH ate ) 
कामयेत तच्छे zara हि दौकितवसने भवतः स 
यथादिसत्वचो निर्मुचयतैवप्‌ aA | ITA 
fanaa ॥ ४७ ॥ 

अथ ANT | समारोष्याग्नो ऽउदव- 
सायेव Baa यजते न fe तदवकल्मत यदुत्तरव्दा- 
वग्निहोचे जुहयान्तस्मादुदवद्यति खष्टानितवा निम 
Wit पीर्ममाठन AAA [SOA STA वा ऽएष 
यज्चातर्माखान्यधेष oan: प्रतिष्ठितो ast यत्‌ 
Aad तत क्रघ्ेनैवेतयन्नेनान्ततः प्रतितिष्ठति 
तस्मादु ट्वद्यति ॥ 8८ ॥ २ ॥ 


॥ इति चतुर्थ प्रपाठके ठ तीयं ब्राह्मणम्‌ [ ५. २. Jt 


विधित्सितस्य वरुणप्रघासाख्यस्य # दितीयस्य पवणो वरुणः 
पराशविमोचनईतुल्र माख्यायिकया प्रतिपादयं स्तदिधि qaata + 
-- “Gazia a दत्यादिना। ge वैश्देवयागेन प्रजापतिना 
wer, ‘aay’ वर णसम्बन्धिनो , यवान्‌" “AG? (भक्षवामारईः | 
यवस्य वरुणदेवत्यल माह-- “वरुणयो डति । ‘ay efeana 
asa: ‘aa? वरुणसम्बन्धौ “एवः अभवत्‌ । भरतो यवं 
वरुणस्य BYR | तग्रसङ्गात्‌ वरुशप्रघासोऽस्य नाम निवृत्तम्‌ 


eae ना १ =-= न --9 A का a रीषि wrereeeergy 


# पुरस्तात्‌ २५९ Vee Stat द्रया ¦ 
† “सुपनयतिः-दनि a 


"yo रत्रा) ॥ दितीयकाग्डम्‌ प २८७ 


“तद्यदिति) ‘aa तथा सति "यत्‌" यस्मात्‌ ‘oe क।रंणात्‌ 
'वरुणस्य' सभूतान्‌ यवान्‌" ‘req’ प्रकपणाभक्षयन्‌ , Aang’ 
वरुणसम्बन्धियवप्रघासनात्‌ प्रजाः" वरुणप्रघासाः । तत्पाश- 
खृहौतानां तासां पाश्विमोचनाय क्रिधमाणा यागा श्रष्यपचारेण 
वरुणप्रयासाख्याः स्नाता इत्यथः । जन्तुः" इति, श्रदेलिंटि 
लङि च “नुङषनोघ ख” “लिखन्यतरस्याम्‌'”- ति * घल्ञादेभर 
रूपम्‌ ॥ १ ॥ 

यवादनानन्तरं वरुणक्षत्य माह-- (ता इति ‘afcetat’ 
परितो दौषः, परितो दौर्यमाणावयवाः। “द्‌ विदारणे" 
इति, † अस्मात्‌ निष्ठायां “ara: किति?-द्रति & द्रट्‌-प्रतिषेधः, 
“ऋत sara —sataa § , : “ल्वादिभ्यः? इति | निष्टातका- 
रस्य नकारः “श्रनव्यश्ेल्या{द। वरूणघाशग्रहणादेव हेतोः 
‘waa. वेष्टमाना, हम्तपादादिधुननं कुर्वाणाः, प्राणत्यखः 
प्राणनव्यापारं ्वासोच्छासादिलक्षणं कुवत्यः, “शिश्यिरे च, 
निषेदु घ" शयनासनाभ्या भेव कालं नौतवल्यः , नं पुनव्यापारा- 
न्तरक्षमा बभूवरियर्थः। “प्राणोदानौ हेत्यादि। “mer 
प्रजाभ्यः सकाशात्‌ केवलं प्राणोदानावेव नापचक्रमतुः' ; अन्याः" 
तु सर्वाः वाकचश्ुरादौन्द्रियापिष्ठाटदेवता seater: श्राभ्यः 
प्रजाभ्योऽपक्रान्ताः ; रासा सिन्दियपाटव मपि uae faa: 
“तयोरेवेति । तयोः" प्राणापानयोरेवानपक्रमणाहेलोः "भस्य 
प्रजापत; प्रजाः" (न परावभूव्‌;' न विनष्टाः ॥ २ ॥# 


कनन ~ न eS क नक em नन ~क ee ~ ----- ----- 
+--- ~+ er > --- न्म 


e Belo Wo १ घा पाः Bo २. 8. ३७, Bol 
f Fate Wo २० धार। + पा० Ho ७. २, ११। 
§ पा० He १, १०० | “ {प्रा द° ८, २, 1४9) 


ee 


दष ॥ शतप TATA ॥ { प्र ३ब्रा० ) 


न्ता एतनेत्यादि। वरुणशपाशग्रहणजनित qafad प्रकार 
मालोक्य प्रजापतिः “एतेनः वरणग्रचासास्येन हविषा ता 
प्रजाः (भिषज्यतः भ्रचिकित्सत्‌। “भिषज्‌ चिकित्ायाम्‌ -- 
इति धातु; # । सेन च मेषजेन जाताः" “भजाताः" जनिष्यमाणा 
सोभय विधा; प्रजाः "वरुणपा णात्‌ प्रामुञ्चत्‌ | aa विमोचने 
सति ‘se’ प्रजापत; प्रजाः “अनमौवाः रोगरहितः , 'भकिशखि- 
at? रोगनिदानभूतपापरहिताश्च भ्रभवत्रित्यथेः ॥ २ ॥ 

विधत्त- “श्रथ यदिति। श्रयः-शब्टो वेश्वदेवानन्सव्य । 
"यषः यजमानः Sargeant चतुरे मासि" ( सम्पुय सति + ) 
qa? वच्यमाररहवि्भिः ‘aaa’ %1 भ्प्रासाधत्वाद्‌ वत्तमान्‌- 
निशः । विधिरतरेतब्यः | यच्छब्दो हेतो ; यस्मादरणप्रघासेय जते, 
‘aq तस्मात्‌ “ae, मु, एवः sfa निपाताः । नव 
wy Ute’ यजमानस्य प्रजाः तथा "वरुणो watts sia’ | 

“Say इत्यादि । पुरा खलु ‘ea? एव मेव वरूगप्रघासम्‌ 
"कुर्वन्‌" । (तुः -णब्टोऽप्यधः । "एषः" पपि यजमानः इतिः 
एवम्‌ ‘ua’ ‘ung’ एतहि करोति" । 

बूं मनुष्यकत्त कयागस्य देवकन्तंकेन योगिन साम्यात्‌ तादक्‌ 
फलसाधनत् माह-- “oats; sat मेतत्‌ । तस्मादा 
पति, वकषणप्रधासविधर्तिंगमनम्‌ ॥ ४ I 


वाक PO TE ~~ [ककय "षीं (= >+ कि उ 


# भिषन्यतिः कग्डाटिः। 

+ रुते ue च्-पुस्तकादन्यच न दश्यते 

+ “गथ cee चतु मासेषु स चातुर्यास्ययाजौ । वसन eh 
ata, vefa बरुणप्रघाते;, शरदि श्राकमेधेः"- रति आप ah ठ 
„ ८, ४, १३। को silo ५, १. १६, २० खं He AMA + 


Wao रत्रा") ॥ दितोयकारम्‌ ॥ भद 


तेषु वरुणएप्रघकषेष्‌ चोदकलो बेदेराहवनौयस्य aaa प्राप्त 
fea विधत्ते — “ag हं इति #। ae तत्र वरुणप्रघासेषु । 
वे द्याहवनोययोषिल wa प्रयोजनकथनेन स्तीति-- “aa- 
दिति। दक्तिणत उत्तरतश्च fect वेदिभ्या मलिभ्याम्‌ , 
तदुभयतः* दक्षिणत उत्तरतश्च पाप्रवंदयाटेव 'वरुणपाशात्‌ 
प्रजाः" प्रसुञ्चतिः। “sage: इति प्रायुक्लाथम्‌ † ॥ ५॥ 

उत्तरवेदिनिवपनं विधत्त — “a डद्ति। हयोकद्योयां उत्तराः 
उत्तरदिगवस्ित। तस्या मेव वेद्या माहवनौयायतने 'उत्तरकेदिम्‌' 
'उपकिरति' उपकच्िपति। एवकारयोर्व्यावच्यं दपयति-- “a 
द्तिणस्या मिति ‘efauar’ वेदौ उत्तरवेदिः न' कार्यत्यथ; | 
तच्चोस्षरबेदिनिर्माणः सूत्रक्षत(पि दभितम्‌-- “उत्तरवेदिं faa 
पति उत्तरस्य, शम्या मादाय चात्वालं मिमीते इति 4 ॥ 

azaq wifa— “ad वाडइति। भ्यान्धेतानि देवत्रा 
तत्राणोन्द्रो वरुणः - दूति अग्रे समाम्नास्यते § ; प्रतो वरणो देवेषु 
मध्ये afag:, मरतो टरेवविशः। तत्रोत्तरस्या मादो वर्ण इज्यते 
ट्तिणस्या मरुतः। श्रत एवेदानीं लोके तथा दृश्यत इति 
nfafe मुटादरति- “तस्मादिति ॥ ६ ॥ 

वेश्वदेवे पवणि ्रादितो यान्यामेयादोनि पच्च हवींषि |, 
लान्यत्रापि विघत्ते-- “्रवैतानौति i श्रयोगव्यवच्छेदाथ 


त, 


-- ------- -* rr ey ---- 


+ Flo Blo Toy. ३.६ --१द। 

t पुरस्तादिद्देव २७०० Yao BEAT! 
+ ato ato oY, 8, LE, २०। ततान्यधापि व्रष्ब्यम्‌ ( 33H ) | 
§ Wao Ale १8४. ४, २, 28 | 

| प्ररस्तादिषहेवाध्याये १ त्रा" यश्टमकणडीतो द्रर्यानि, 


२५ 


ace ॥ WATTATS AA ॥ ( प्रः उत्रा° | 


एवकारः । तदेतत्‌ स्तौति-- “एतेवा इति । एतानि aga. 
पाथ्विमोचने विदितानि हवींषि प्रजापतिः साधनत्वेन यतः 
प्रागुक्तवान्‌ , अ्रतोऽत्ापि तेषा मनुष्टान सुपपन्न मित्ये; । “sa- 
gigi इति, व्याख्यातम्‌ # ॥ ७ ॥ 

as भागं विधत्ते > — “aera इति । तत्‌ प्रश्सति-- 
““प्राणोदाना वित्यादिना । “तद्यथेति । तत्र लोके यथा Go 
शोभन मुपकारं कलवते प्रत्युपकाररूपं "पु ख" शोभन (कुयात्‌, 
‘gay एव तदिन्दराग्न्योरह विनिंवणम्‌ । ताभ्यां क्त सुपकारं 
etata— “तयोरिति! प्राणोदानासमकयोस्तयोरवस्थानादेव कार 
णात्‌ शरस्य" प्रजापतेः प्रजान पराबभूवुः" । प्रामानातम्‌ -- 
न्प्राणोदानी ईवाभ्यो नापचकमतुः'" इति  । “तत्‌ प्राणो 
दानाम्या मित्यादि। ‘aq’ तस्मात्‌ प्राणोदानरूपयोरिन्द्राग्न्यौ- 
यागाभ्याम्‌ “एवः "एतत्‌" ‘as’ वरुण्याश्ब्टहौता; चिकिल्छति , 
ती श्राणोदामी' एव तासु प्रजासु स्ापयति। “तस्मादिति, 
प्रलिपादिताथनिगमनम्‌ ॥ ८ ॥ 

Afzeasto पयस्यां विधरे- “उभयतेति § । "उभयत्र 
अध्व कत्तं काया qatar sai प्रतिप्रखाटकत्कायां दि 
शस्यं च । (दं |) ‘ase इविषौ “भवतः” । वसणपाशः 


~ ee न rn ~~ a em a ee --~ ~ = eee -- ~~ 


+ पुरस्तादिष्व २७० Vo १८ पं. FTAA | 

† वष्टः दविरेन्द्रासो semana: Toe भवति'-श्तिका' 
श्रौ ५. ४. RVR | + अच्यौव २७२ Wo ९४ To | 

§ "व्यवरोक्त सत्तरम्‌- दति का० श्रौ स० १, १०.५। ““दच्विण 
प्रतिप्रस्थातुः" दति च ate Bite He ५. ४, २५ । 

। च -पुस्तकादन्धज नैतत्‌ पर्‌ मन्ति | 


|# 


( ५अ० रब्रा°) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २६१ 


विमोचनानुक्‌खय' पयस्याः प्रतिपादयति - “agar ar <fa | 
पुरा प्रजापतिना wer: रजाः" तदौयम्तन्यङपात्‌ "पयसः शलश 
ताः" afean:, इदानी मपि मानुषाः स्तन्यरूपात्‌ पयस दव “aay 
afer वडन्ति। “aaa एवेति, ब्रष्यार्थस्यानुवादः । (तत एवः 
सम्भूतिहेतो; पयसः कारणात्‌ “उभयतः' efaua उत्तरत 
पापर्वदयात्‌ , प्रजानां वरुणपाशविमो चनं क्तवान्‌ भवति ॥ < ॥ 

TAIRA कायाः पयस्याया देवतां विधाय स्तौति-- “are- 
णीति x | SAT Fal या पयलया, सा वरुष्टेवताका कायां । 
“तत्‌ waa fafa: टरेवतान्तरयागेन वरुणपाशविमोचन' 
परोक्षम्‌ , वर्णदेवताकेन तु यागेन तत्‌ पाशविमोचन प्रत्य 
aq एवेति वसुणदेवताकलत्वं युक्ततर faa: | 

प्रतिप्रस्थाटकत्तकायाः पयस्याया टेवतां विधाय स्तोति- 
"मारुती † दक्षिणेति ¦ दलिणस्यां वेदौ क्रियमाणा पयस्या मर 
हेवताका भवेत्‌ । ्रजामिताया इति । वस्णदेवतां परित्यज्य 
‘TAT? पयस्याया यत्‌ मरक्षक्षणदटेवतान्तरकरणम्‌ , तत्‌ जामिता 
दोषराहित्याय भवति। व्यतिरेकेण agate— “जामोति। 
az यदि ‘sw श्रपि दक्तिणोसरपयस्ये वसणदेवताकरे स्याताम्‌", 
तदा प्रयुक्घस्या एव देवतायाः पुनःप्रयोगो नवौ करगाभावात्‌ प्रन 
सतारूपजामिताद्‌षः स्यादिव्यथंः | 

` मास्तत्वे कारणान्तर माद -- “रतो हवा दूति। अनः" 
ग्रस्मदच्यमाणाटपि Sal: shan पयस्या मारुतो काया wa 
हि प्रजापतेः सम्बन्धिनो प्रजा पुग efaaa: fearai मस्ता 


* वारुणो अध्वर्योः दति ato ate y. 3. ९३ HW Ale Se | 
“qual सषा ofagena दलिगस्याम्‌ एतिका श्रौ०५.५.५। 


REX ॥ एतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (ame Rate | 


मुपशमनाय fans: क्रियमाणेषा पयस्या | मारुतो काय 
त्यथ; ॥ १० ॥ 

करीराणा मावपनं विधाय स्तीति - तयीरिति। तथोः 
रभयोः पयस्ययोः करीराणि प्रतिपत्‌ # । मधुराः फलविशेषा; 
करीराणि ; तानि चोक्तरापये प्रसिद्वानि po “कंवा इत्यादि) 
"करीरे. एतैः करीरफलैः प्रजापतिः" प्रजाभ्यः" अस्राकं कः 
सुखम्‌ aged’ तस्मादिदानौ मप्येष यजमानस्तदावपनेन सुख 
मैव प्रजाभ्यः कुरुते ॥ ११॥ 

शमीपरणना मावपनं विधत्ते — “लग्नोरिति । शमो पला 
शानिः शम्याः पर्णानौत्य्थंः। “at at senfe "शम्‌ उपद्र 
वाणां शमन fads | Ae मन्धत्‌ | अत एवोक्तं कात्यायनेन - 
“उभयोः करीराखावपति शमीपलाश्मिखाणि-इति ४ ॥ १२॥ 

ग्रघान्तिमह fara -- “sa काय डइति। कः प्रजापतिः 
देवता अस्य, सास्यदेवताः-दत्यणि § “कस्येत्‌” - दति | “a 


श~ ` ~~ ~ —_-_-———— — 
ated rere es nn nm re ee ---~--~ een ~~ ee = - 


+ “वाजिने नितिच्छौभयो; करौराण्यावपलि"- इति ate ale & 
५,५.१। व्यतीना मवदयमानानां शोर्षाणि परापतन्‌ ते खजरा यभ. 
वन्‌ तेषां रसजङ्खोऽपतत्तानि करौराण्यमवन्ःसौम्यानि बे करीराणि 
सौम्या खलु वा agate टिः श्यावयति यत्‌ करौराणि भवन्ति- 
दूति to सं° २.४. ६. 81 

+ राजस्थान प्रदेग्रीय जयपुर पत्तनादावपि बह जायन्त मानि सुमिषट 
चुद्रफलानि ; यवद्धयन्मे चैतदामानि ware मपौति टम्‌! 

+ का० श्रौ Mo १.५. १। “श्रमी नाम कशटकी Te, तस्य पर्णानि 
शरामोप्रलाशानि) कसेरोऽपि गप; autor, तस्य फलानि करो. 
राणि  णमीपरणानां करीरफलानाख् तुल्यत्म्‌- cafe च तत्र ate S| 

६९, 1 ate Ho ४.२. 28, RY! 


( yao रेतब्रा० ) ॥ featamiwa ॥ १८३ 


शब्दस्येकारान्ताटेशः। एतस्य हविषः प्रयोजन aTe— “के वा 
दृति । सुखातमको हि प्रजापतिः 'क'-शब्दवाच्यः । श्रतस्तद्वताकेन 
यामीन सुखकारण सुपपन्न fafa भावः॥ १२॥ 

करश्भपात्ाणां निर्माणं विधत्त -- “श्रध पूर्वेद्यरिति। 
यल्िन्‌ feat वरुएप्रघासवागः, ततः ‘gaa: पूवं दिवसे | 
''अन्वाद्टाय पचने fai अन्वाहार्यो नामेष्टिः । दसिण- 
दिग्भागे मरुतो (जिघांसन्‌ इन्तु मच्छन्‌ ; तान्‌ प्रजापतिरेतेन 
प्रयस्यारूपे़ भागेन श्रणशमयत्‌' शमितवानिति यावत्‌ , तस्माद्‌ t 
efamaa देय श्रोदनो यस्मिन्‌ प्यतेस तधोक्तः। तस्मिन्‌ 
टत्तिणाग्नो चरतुषान्‌' तुषरदितान्‌ क्तवा, wre (तान्‌' ईष- 
दिवः अत्यल्प faa (उपतप्यः अपयिल्लोदक्षनालोदखय, तैः (करम्भ 
पात्राणि श्वष्टयवच्णः « करन्धाः, तन्मयानि पावाणि कुवन्ति 
श्र्वव्येयजमानादयः ¢ । कियन्ति तानि पाव्राणौत्यपेक्षाया 
माह — “यावन्त इति । यावल्ष्याका यजमानस्य “ay: Bue 
दत्तमानाः पुच्रपीत्रादिरूपा न्नातयो भवेयुः , (तावन्ति तावत्सह्या 
कानि करश्चपात्राणि काथ्थाणि। तानि च जनिष्धमाणापव्या 
धम्‌ uaa ्रतिरिक्ानि' अधिकानि कायाणि $ ॥ १४॥ 

करम्भपात्रावशिष्टाद्‌ यवपिष्टादेव मेषभेषोलक्षणमिथुनस्य 


*---- == ~~ स ee क न्क > = in व्ण — 


# fama,’ —cfa च। 

† करम्भो प्रा संयुता, सक्तवः, तन्मयानि पात्राणि करम्भ- 
पाच्ाणीति ate sto ५.५. २ He Ale So | 

‡ "यावन्तो यजमानगद्या रखकाधिकानि"- दरति ate ale ख" 
५. ३.३। तच इतोऽतिरिक्तं चेमे मूचं-- “प्रजायां वा ways, तौणि 
बा निद्यचात्‌"- दति ४ ५। 


२९४ ॥ शतपधत्राद्मणएम्‌ ॥ ( शप्र" रेत्रा°) 


निर्माणं विधत्त -- “तत्रापीति । श्रपि'-शष्द्‌ एवकारार्थः । (ततनः 
करश्भपातनिर्माणसमये एव , aaa पिन Aaa wae x । 
“तयोरिति | सम्भयानुदितयो ‘| “मेषे च मेष्याखः इति एथगुपा- 
दानं विस्म्टाधम्‌ । “यद्यनैडकोः +” इति । एडको ‡ मेषः, aq. 
सम्बन्ध॒रदिता भनैडक्यः, अर्णाः" कम्बलोपादानभूतानि asset 
धानि रोममयानि§ सूत्राणि। यदि तास्तथाविधा ऊणा: 
“विन्देत्‌” लमेत, तदा ताः "प्रणिज्यः ware, तयोः Aaa: 
“निश्च षेत्‌" संश्चेषयेत्‌ | । aa’ यदि खलु ^श्रनेडकौः" aa: 
“a faq” न लमेत, afe 'कुशेण एव स्युः कुशमया एवो 
णा; , तयोः संञचेषणोयाः भवेयुः ¶ ॥ १५॥ 

aaa: करण मनुद्य॒स्तोति-- “तद्यदिति । “वरुणस्य 
पशयगश्नेष दति यदुः "एषः खलु ‘vad’ ‘aque’ हवि- 
भूतः "पशः । श्रत एव पश्चेकादभिन्धाम्‌ “अधोरामः सावित्रो 
वारणः क्ष्ण एकशितिपात्‌ पैतः"-इत्याजायते # # । Tal 
विगतपंस्को मेष इति हि तत्रार्थः । “यवान्‌ हौति। ‘fe 
यस्माद्‌ यवान्‌" ‘agi’ भकत्तितवतोः प्रजाः वरुणः" “se 
aiq’, अरतस्तदयवप्रत्यपंणाय भेषभेष्यो यवलवं सम्यत इत्यथः | 


pe re ee ~ 


“A 

* काण The ख०५,३. ६) निस्तुषा मश्टटयवकरम्भस्येव मेष Far 

कार प्रतिरूपकम्‌ नेषो' मेषाकारां प्रतिक्षतिच करोतिः- दति ate So | 
ca € ? 

t,t ‘aaah’, Gray a! 

§ qerialadaaaita’—cta ष) 

| का० ग्नौ Foy, ३, ७। 

¶ Alo Hho सू०५.३, ८ 

ee वा संन २६.५८ 


( yo 2ATo ) ॥ दितोयकार्डम्‌ | १८५ 


तयोः स्तौपुखरूपता मनुय स्तौति-- “faaat भवत इति 
मिथुनाद्‌ -दइव्येतद्‌ वरुणपाशाद्‌" -दइ्त्यस्य विशेषणम्‌ । दैरुप्याधि- 
करणाद्‌ दत्रिणस्या मेषो न मोचनहेतुः # ॥ १६ | 

अथ तयोः प्रततेपं विघसं -- “स इति, WIR KATA 
उत्तरस्याम्‌ Gaal’ “Aah श्रवदधातिः प्रत्तिपति। प्रति 
्रस्ाटकन्तु कायां “दक्निणस्या' मेषं" प्रतिपति। waite fat 
तरभाव लोकन्यायेनोपपादयति-- “एव मिवेति + ॥ १७ ॥ 

हविषा मासादनं विधत्त — “स सर्वाेषेति । ्राग्नेयाटीनि 
सवाण्येव eal’ “उत्तरस्यां विदौ' वेद्यां "सः waa,’ आसा 
दयेत्‌", ्रतिप्रस्याला' तु ‘war’ मारुतीं "पयस्या aa’ (दन्ति 
णस्यां' वेद्या मामादये दिव्थः ४ ॥ १८ ॥ 

इविरासादनोत्तरकाल मसिमन्यनं विधं -- “mata 
“ata मयिव्वेत्यादि। अग्निमन्धनानन्तरजातम्‌ (्रमिम्‌' आह. 
atta “भवतः इति § aaa श्रनुप्रह्त्य' प्रलिप्य , “श्रग्ना- 
वम्निः"- इति | मन्वेणाभिजुदयात्‌ | एतच्चाग्निमन्यनादिकम्‌ ¶ 
‘mag.’ एकः “एव कुर्यात्‌ ; न प्रतिप्रखातत्यभिप्राय; । दकि 
णो त्त रयोरुभयोरप्याहवनी ययी राहत्यधिकर्णतेनेष्यादीनां समि- 
ननो यलात्‌ तदेतुभूतः सामिषेनीप्रषोऽपि अध्वर्यप्रतिप्रखाढठभ्या 
मुभाभ्यां प्रयोक्तव्य इत्यागद्याह-- “अधाध्व्युरेषेति । एवकारः 


न= ~ = ow ~न न 


मि 


॥ , 


* ito to Hou yy, S| 
tate ate मू्‌०५,५.५) tat abe म्‌०५.५.४। 
§ वा० Foy 3! | वा० Boy gi 
॥ “saa मथ्मानायानुवाचचयति, मन्यति गायत्रीति ( at. ite 
४.२.) इ्यादोनि म॒चाणोदालोच्यानि। 


२९६ ॥ गतपधत्राद्मणम्‌ ॥ ( Bo २व्रा° | 


प्रतिप्रस्याटव्याहत्यधः। एकस्याहवनोयस्य देशमेदेन दिधावस्था- 
नात्‌ , प्रतिप्रखातुराहवनोयान्तराभावात्‌ , प्रेष्यस्य च होतुरुभय- 
तेकल्वाद्‌ , अध्वग्युणोच्मान एव प्रैष उभयत्रीपकरोति, ता उभो 
समिघावित्यभिप्रायः। दष्पाधानादिकन्तु ताभ्यां समनुश्य face 
“ता उभाविति । av’ ्रध्वव्यप्रतिखातारौ ‘sa । श्रधाध्वर््योरेव 
कतव्य माह -- अघाध्वय॒रेवेति। हे अरमत्‌ !' ्रमिम्‌ ्राह- 
वनीयं सम्खड़ः सम्माजंनेन dae “ada Fafa 
कारश्चपाव्राणं होमस्य कालविधिः । afa afafefa सम्प्रेषे क्ते 
तदधतात्‌ आसी प्रेणानुतिष्टत इत्यथः # ॥ १९ ॥ 

लस्य च करश्मपात्राणां होमस्य पल्लीकत्तकलवं विधिसुस्तस्या 
सम्भावितस्य परुषान्तरसम््तिजनितस्यैनसः wa दश्यति-- “अघ 
प्रतिप्रखातति। अग्नि मग्नौदिति सम्प्रैषानन्तरः प्रतिपरेति' 
निवर्तते, पत्ती यत्रास्ते तं देशं प्रतिगच्छेदित्यथः । “ay च 
प्रतिप्रस्थाता ‘adie’ “उदानेश्यन्‌' उदागमयिष्यन्‌ । तां पती 
"पृच्छन्ति", -- त्वं केन जारेण "चरसि" aad इति' † । पुरुषा 
न्तरसङ्तर्दौषान्तरता माह - “वरुण॒ मिति । येन पापेन 
हेतुना वरुणपाशबन्धो भवति, तत्‌ पापं 'वरुणख्यम्‌' । अन्यस्य 
पुरुषस्य ual सती, “wala पुरुषान्तरेण ag "चरति ad a 
aq ,एतत्‌ वर्ष्य मेव “सखौ करोति । ne: प्रतिप्रस्थातुरभिप्राय 
माह- “am इति । ‘say afa च एषा पौ श्रन्तःशल्या फ 
शरोरमध्य दु रितजनितैन पापरूपेण शल्येन § युक्ता सतौ "न 
दूत नैव मेः मदौयेऽसी लजुहवत्‌' इति । तस्मात्‌ क्षतस्य 


~~ ~~ ~~ ~ ज nm 


ae ae ९ 7 tate ato Hey yea! 
> § पाल्य | ba न्तु 


( ume Rate ) ॥ दितो यकार्डम्‌ ॥ ९९.७ 


पापस्य ata “ame Ff. उः -शब्टोऽपीः्य्े 
एवकारो भिननक्रमः। तस्मादपि कारणात्‌ एृच्छल्येवेल्यर्थ; x | 

faut बाधोपन्यासेन परन्या रपि यथायभाषणं कत्तव्य 
fafa fawd— सेति। ‘aq यदि साः udu मधं न 
प्रतिजानौत' न प्रतित्रूयात्‌ , ‘aq’ तदा, “ae षये चतुधा, 
रस्याः पत्न्याः ज्ञातिभ्यः" `रहितम्‌' श्रनिष्टः स्यात्‌, तस्माद्‌ 
aga विद्यमानं तान्त माचच्ीतव्यर्थ;। तैत्तिरीयक्ःप्या- 
aigd— “gait सन्तं न प्रत्ूयात्‌ , प्रियं भराति रुश्व्यात्‌ | 
सोमे जार दति निदिरथेदिति † । तदुक्तं कात्यायनेन -- “ofa. 
प्रखला पल्लो माने्त्राह फैन चरतीति संसलानाचष्ट"" दूति ioe 
संस्तुताः परिजाता जारा Cag: ॥ २० ॥ 

तस्या वाचने विधत -- “ai वाचयतीति। “प्रघासिनः? 
-इत्यादिवाचनौयो मन्व: §। तस्याय मर्थः श्रघासिन." 
naa: प्रघसनोयं भोज्यं हविः , तदतो (मरतः “ शुक्रज्योतिय 
चितज्यातिश्चः-दत्यादिना प्रतिपादितनामघेयान्‌ एकोनपञ्चा- 
Naga देवान्‌ हवामह" ्राह्वयामः। यतो रिशादसः" 
fear: हिंसकाः शत्रवः , तेषां निरसितार;। 'करग्धणः करम्ब 


-- ~ ~न a ee i a ~ Oe ~ ee ~> -- --- ~ ~~ --- ---- -~- ~ ~~ - -- -- ---== ---- ~ +~ -- ---- -~ == -~ ~ १ 


«ual सुतावन्तो मे जारा इति wane कथयति, WAAL 
अमुना जारोग सद चरामोति वा; नो चैत्रान्येनेति। यरि लव्नादि- 
व्रात नं कथयति, प्रतिजारं टणानि रक्ञाति | का० श्रौ ५.१५, 
9-- १० ० टवयाट्षु द्र्यम्‌। 

t तेर ate 4, € ५, २। 

tale Bile Mou wg, ७। 

$ वा० Ho ३, ४४. १ । 

र ८ 


Ace ॥ WATTATH A ॥ ( प्रण रप्रा० | 


छातररूपेण इविषा “सजोषसः' समानप्रौ तयश्च भवन्ति , तान्‌ 
मरत इति | 

एतन्मन्त्रं पुरोऽनुवाक्यालुवचनसादृश्येन स्तौति — “यथेति । 
पुरोनुवाक्या" हि य्यमाणदेवताद्वानाथ , “एवम्‌ एवः एषाः 
प्रचासिन इत्युक्‌ । अरत; “एतया एव' 'एतान्‌ मरतः एतेभ्यः" 
"पात्रेभ्य; arama: wafer Weary करम्भपात्रलक्तणं 
faite माहयतीत्यथः ॥ २१ ॥ 

"कर श्मपात्राणि Hater यावन्तो war स्युस्तावन्ति"-इति 
वाकेन प्राग्बिहितम्‌ ‰, तदनु स्तौति — “तानि वा इति। 
cafaqad’ पुरुषं पुरुषं प्रयेकं क करम्धभपात' भवति । यावन्त 
इत्यादय क्ञाधम्‌ | FATA पात्रनिमीशस्य प्रयोजन माद-- “AT 
प्रतिपुरुष मिति । रस्य" यजमानस्य याः प्रजाः जाता °, (ताः. 
प्रतिपुरुषं प्रयेकम्‌ "एवं कैन' TAT “THAT प्रसु्ति' | 
एलदतिरिक्ततामन्‌द्य स्तो ति-- “एकेनेति | जनिष्यमाणानां प्रजानां 
वरण पाशविमोचनाथं भेक मतिरिक्तं कत्तव्य मित्यथः ॥ २२॥ 

पुरोडाणादिरूपतां विहाय पाच्ररूपेण निर्माण सुपपादयति- 
Cqraritfa 1 ‘fe wana पातेषु कांस्यादिनिभि तेषु अण 
ay अन्नम्‌ “wad मुज्यते , अतो Aqal प्रयस्यारूपसथान्नस्य 
भोजनीयपाव्रूपेपैव निर्मातव्यानोत्यथे; । waa Aa 
स्तोति-- “यवमयानोति। creat’ भक्तितवती रित्यधः । अथ 
ani acacia होमं विधत -- “शूरेति १ । लजुच्रादि 


-# 


~~ ~--~-----~ ------ ~ निना कः => 
ee >~ म i a न + ~ 


# पुरस्तात Yo २७६ Te १ ATAA | 
† "करम्भपात्राणि जुहोति aaa मूष्वेनि सत्वा fad cat 
qaeaat जायापतौ वा"-द्रयादि ate ate द° ५.५, ११ । 


[ऋरि 


( ५अ्र° रब्रा ) ॥ दिती यकाण्डम्‌ ॥ २९२ 


wa’ fas शूर्पणेव तानि जुद्यात्‌ । तेन हि शूप खः तुषनि्व- 
पनहारा # अशनम्‌" wae क्रिधते', अतः न चात्र शूर्प Faz: 
शङ्नौयः ; “हेतु्बास्यादथवत्तोपपतिभ्याम्‌ , afag शब्दपूव- 
arg’ इत्यधिकरणे † सुतित्वेनान्वयस्य प्रतिपादितत्वात्‌ । “oat 
जुहोतौति कत्त विधिः ¶, fagaetenfe तप्रशसा। fear 
्रपि aaaa होभेऽन्वयात्‌ मिथुनं सम्पश्यते। तथाच यजमान- 
पलोरूपात्‌ सिथ॒नादवेत्यय aa: सिध्यति naa i 
सुवाघारहोमादेः प्रूवभाविल्वं करग्भपातह्ोमस्य विधन्तं — 
पुरेति । यन्नो वषट्‌कारप्रदाने। यजतिचोदित भ्रागेयः, ब्रादु- 
सयः खाहाकारप्रदाना जुहोतिचोदिताः। एतत्पूवभावित्व सुप- 
पादयति -- “agate इति । syd ₹होमसंस्काररहितम्‌ अदन्ति 
भक्तयन््यहूतादः | मरुतां वैष्य जातित्वेन अहूतादानधर्मवच्लात्‌ 
सर्वहोमात्‌ पूवं तेभ्यो इविःप्रदानं ga मिति भावः। दतोऽपि 
ATTA wea इत्याह -- “यतेति । परिदौखाः"- इत्या 
दिक' व्याख्यातम्‌ ६ । यतरः यदा खलु प्रजापते; प्रजाः" वरुण 
zeta? परिरटौरखत्वादि-रोगग्रस्ता ग्रभवन्‌ , तत्‌" तदा “AA 
प्रजानां प्रधानं ‘awa, 'विभेथिरः विलोपयन्ति| स्म, संश्च 


~~ ---- *- ~~ ~ -- ~ ~ ~ ~ ~ न न +~ ~~ eee ०-०-० 
a ----- ---- - 


« न्लुरापवनदारा--इतिच। 

t dle So Hot, २.२६ ३० ; यधिरे। 

t 'करम्भप्राचाणि vat जुहोति , जुद्ूस्थाप्नापन्नन TUM ; मस्तक- 
स्योपरि भूर्म wat! यदा परन्नीयजमानौ geet गेकाकिनौ प्रतौ 
- दूति तचटत्तौ ate देः | 

§ २८७ Voc पङ्ति AVA! 

` "विलौलर्यान्ति'-- इति च। 


२०५ ॥ शतपथत्राह्यणएम्‌ ॥ (र्प्रण Rae ) 


पितवन्त इचर्थः। (तथो एव' एतय यजमानस्य प्रजानां 
वरुषप!शण्ण्हौतानां ‘Gad पाश्विमोचनात्‌ प्रारीव मरुतः 
faaad संविक्षेषयन्ति। (तप्माद्‌ वरुणपाशविमोचनाथाद्‌ 
यन्नात्‌ , uefa,’ च पूव मैव करम्भपा्राणां होमेन मरुतां 
शरसनं x युक्त fas: ॥ २४ ॥ 

अग्निविशेषं विधस्ते--न्सावा इति। साः खलु पल्लो 
"द्‌ ्तिणे' दस्तिणस्यां dar मवख्धिते ्राहवनौये “aay जुद्ोति' | 
‘qe ग्राम इति †। तं vena व्याचष्टे “ag ग्रामे 
द्त्यादिना %। ‘aq एनः क्रियते", ‘aq’ ग्रामे वा ate a 
भवति । “aq सभाया मिति, दितौयपादस्य काद्न्येनानुवादः | 
तत्र प्रथमाइ AAT AUT व्याचष्ट — “qaurat fafa 
यन्मनुष्यसङ्क; एनः क्रियत इति योऽथः , sa मैव यत्सभाया 
fafa मन्भागः प्रतिपादयतीव्यथः। यदिन्द्रियपदस्य रेवसङ्क- 
परत्र माह - “afefea sfa ‘shea इन्द्रसम्बन्धिनि देव- 
समूहे । तदुत्तरभाग मनद व्याचष्ट ~ “यदेन इति । ग्रामादिः 
wag यत्‌ पापचयं चक्म' क्तवन्तः , तत्‌ पापम्‌ इदम्‌ 
seat करम्बपातलचणिन हविषा ्रवथजामहे' समपधामः। 
'सखाहा"-दति निपातो दानार्थे, खाइत मिद मस्त्विति aaa 
स्यां; । “तस्मात्‌ सर्वस्मादित्यादि। क्रतस्यैनसोऽवयजनं नाम 
"तस्मात्‌ सवस्म्ात्‌' ्रमोचनं' fata 1 ग्रामारखादिखानमेदेन 
वद्‌ विधस्येनसः ager सवस्मादिति विरेषणम्‌ ॥ २५॥ 


लि ~= ee ~~~ र ~~: ee a ~~~ ~ ae 
ee et ee eee ee — — ~+ — 


* ‘Wad’ —xfa च| 
† alo FR ४५. १। 
| काण श्रौ Hoy YA 


ee 


( ५अ० रब्रा° ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ २०१ 


यजमानस्य aang विधत्त -- “शग्रघेति। अधः-शब्टो 
हो मानन्तय, Ota इन्द्रटेवताकाम्‌ , (मरुत्तो मरुच्छनच्छब्द्‌- 
युक्ताम्‌ , “मोष ण इन्द्र इत्यादिका Bde यजमानो जपैदि- 
am) उक्तं fe qraat— “at घण sia यजमानो जपति" 
-इति > | मरुलदिन्द्रदेवताका aq प्रणंसति-- “gata, 
“मरुतः पापान सिच्यादि। यदा खलु वरुणपाशेन TET: प्रजाः, 
तासां यदू बन्धनकारिण पापं ‘aaa विभेधिर' विलोपितवन्तः, 
‘aq तदानां प्रजापतिः खलु ‘sara प्रयालोवितवान्‌-- 
द्रमः खलु aed! मदीयाः प्रजाः न विमथौरन्‌' न विबा- 
धेरन्‌ दलि" ॥ २६ ॥ 

स एता मिति। ‘a’ प्रजापतिः पूर्वोक्तरूपं पर्यालोच्य 
"एताम्‌ tet मरुततौम्‌' ऋचम्‌ 'ग्रजपत्‌' | श्रवेन्द्रस्य प्रसङ्ग 
माह -- “aa वादति। ‘ca’ खलु ्षत्रियजातिः , तस्येन्दरस्य 
विशो मरुतः" ; afaat हि प्रजानां ‘later निरोधकः, तमेन्दरेण 
निषिद्धाः निवारिता भवेयुः। दतिः अनेनाभिप्रायणेन्द्ररेवता- 
काया ऋचो जप इत्यथ; ॥ २७ ॥ 

ता ख्च' usfa— “ata य इति। श्रस्य चाय aa: | 
हे इन्द्र! श्रत एषु Ge’ सङ्गामनाररतत्‌। भ्रस्रदीयाः 
प्रजाः “ars y eat 1 ह श्मिन्‌' बलवत्रिन्द्र! "देवैः मरद्ध; 
सहितः ‘a तव “waa. । agar “sagt: शखेतवाः “इति $ 
निपात्यते ) श्रवयजमानरूपकरन्धपाबरहोमः अस्ति" खलु । मह 
faq महतोऽपि 'मोदटुषः' Fa: 'यव्याः'। “सुपां सुलुक्‌" 

* वा० He इ. ४६. १ | 
t File प्रौ स १५.५.१२। । पार द° ८.२. ६७ | 


३०२ ॥ शतपयत्रा WAT ॥ ( 8H २व्रा° ) 


दूति ॐ भिस wees: | यवभयेडहंविभिः ‘efawa’ यस्यः 
इन्द्रस्य मरुतः" Gar अनुचराः गोः सुतिरुपा वाक्‌ "वन्दते 
स्तोति। “वदि ब्रभिवादनसुव्योः"-इति¶ aq इति 
इत्यस्य परव तान्वयः ॥ २८ ॥ 

ua वाचनं विधत्त -- “aaa fafa तं वाचनौयं 
मन्तं पदशोऽनृद्य व्याचष्ट — “अक्रन्‌ कर्मेति पः कमे कुर्वन्तीति 
“कार्मक्लतः यजमानाः ; ते हि इदानीं करश्रपाव्रहोमरूपं कमः 
श्रक्रन्‌' WATE: | अतोऽक्रन्‌ wala मन्तभागवाचनं युक्तम्‌ | 
दितीयपा स्यार्थः प्रसिद्च त्याह -- “सह होति । (मयोभुवः 
मयस: सुखस्य भावयिता मन्तरूपया वाचा We एतत्‌ कम 
अक्रन्‌" wag: “देवेभ्य इत्यादि। ई यजमानस्यामात्या 
ऋत्विजश्च युयं वरुणप्रघासाख्यकरम्भपातहोमरूपं च कार्म देवाधं 
mar रस्तं" ग्टहनामेतत्‌ ; यजमानस्य Wea सचा भुवः. 
Ua सह भवन्तः , सह वत्तमानाः रेतः श्रागच्छतेति मन्वभाग- 
स्यार्थः। सचा भुव इत्येतद्‌ व्याचष्ट -- “aaa इति अरन्य 
स्माद्‌ टेणाद्‌ पन्नयासनलक्षणात्‌ ‘Hear आहवनौोयसमोपं प्रापि 
तथा पन्ना सद खल्विदानौं वर्षन्ते, तस्मात्‌ सचामुव इत्येतद्‌ यधा- 
धम्‌। भ्रस्तं प्रेतेयययाभिप्राय माह-- (जघना्ीं वा दति। 
ता मेतत्‌ प्राचौ fafa यन्नस्यापरभागेऽवख्ितां ताम्‌' “एतत्‌ 
wate ‘aval प्राग्‌ गच्छन्तम्‌ , पूवभागसम्बज्धिनों ‘ae’ श्रासोः 
षदत्‌' प्रापीपत्‌ प्रतिप्रस्थाता । सदेर्यड afe रूपम्‌, “wer 
वा भ्रस्त fafa: अस्यते faaa सवं वस्तुज।(त afafafa भ्रस्तं 


~ 


# प्रा सू ७.१, ३६ | 
{ Mle We ११। | Ale Hy 8, ४५. ५ | 


Wee रेत्रार ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ | १०३ 


गहाः" । क्तीऽधिकरणे च-इति # क्-प्र्यथः। एतत्‌" Wa 
‘req प्रेतः-दति मन्तभागवचनेन ग्टहरूपाया मेव प्रतिष्ठायां 
पुनः "एनाः स्थापितवान्‌ भवति † ॥ rc ॥ 

अक्रन्‌ कर्ति मन्तवाचनानन्तरं कर्तव्य मुपदिश्ति-- 
“प्रतिपराण्णयोदेतोति। पतिं प्रतिनिवच्य खस्थानं प्रापयितुः 
प्रतिप्रसखाताः “उदेति उद्च्छेत्‌ । “afa मग्नीत्‌"-इति 
प्रषसम्माजंनयोम॑ध्ये AIT Fal, तत्छम्माजंनप्रभृति प्रक्तिव- 
देवानुषेय fafa दग्रयति-- “सम्सृजन्तीत्यादिना। एकस्मिन्न 
ath पूजाथं बहुवचनम्‌ । एव माहवनीये ‘ae "सम्ब. 
(उभावेव । एवकारोऽप्यधे । उभावपि श्ष्वयुप्रतिप्रखातारी 
उत्तरो ्रघारो प्राघारयतः दौघेधाग्या जुहतः। #efaqer- 
मोनां मेदः प्रतिप्रस्थातुः अपि दत्तिणेऽग्नौ आघारादिकं सवं प्रयोम- 
जात मध्वयु वदनुष्टेयम्‌ । अत एव तैत्निरीयकम्‌ - ““यदेवाष्वयुः 
करोति, तत्‌ प्रतिप्रखाता करोतीति § | 

“श्रध्वय्‌रेवायावयेदिव्यादि । प्रवरप्रयाजाज्यभामादिसम्परषस्य 
र्यस्य VARA कालभेदाच्च अध्वय्‌ रव क्तः प्रेष उभयतापि 
तन्त्रेणोधकरोतोव्येवकाराभिप्रायः। प्रवरादीनां चोादकप्राप्तानाः 
मनुवादः | तेषा खरूपं प्रथमकाण्डे व्याख्यात fafa | ने 
पत्यते । प्रतिप्रखातुरपि कत्तव्यं प्रतिपादयति-- “sare 92- 


* पा० Ho ३, ४.७६ | 
काण श्रौ" ख. ५.१५ weal ¦ का Sito Ho ५.५.१४ । 
§ “sfag मेवाध्वयुदे्िणेन प्रपद्यते, पलिद्म्‌ प्रतिपस्थातोन्तरेण" 
दूति fanufafins ते" सं० ६.५.३. ६ व्रर्यम्‌ । 
| ४० २त्रा० (९भा० ३२७--३४४ Bo) द्रश्चम्‌। 


Rog ॥ शतप्रत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्र" ३व्रा०) 


रित्यादि। होता सोदव्यस्मित्रिति दोढषदनम्‌ । उतरस्या वेद्याः 
सम्बन्धिनि ‘Have? स्थाने; न दक्षिणस्या इत्यथः । प्रसौति 
अध्वयेप्रतिप्रस्यात।रौ ; .प्रयाजान्‌ करत्‌ युगादाने प्रेरयति। “प 
प्रसवेश्वयं योः इति # धातुः । प्रसूती प्रेरितौ, अनुद्भाता- 
fama: | "खच शआ्रादायेति। . {अध्वयुप्रतिप्रस्ान्ारुभयोरपि 
प्रत्येकां ARIA स्तः +, तदभिप्रायेण सुच इति बहुवचनम्‌ । 
“समिधो यज"-दइति प्रथमप्रयाजसस्प्रेषः । ददितीयादिषु “as” 
-sGa सप्परेषः 1 ater दितीधादिषु सवत्र सम्बन्धाधा। 
Caqa-aqa’-sta ater दिलापैक्या। उभावपि चतुध 
चतुर्थे प्रयाजः श्रपि इत माज्यं ys समानयमानौ' प्रतिनयन्ता 
"नवभिः" नवसद्धकी; प्रयाजः चरतः § ॥ ३० ॥ 

आज्यभागयोरपि प्रतिप्रस्थाटसादह्िव्यं विधातु माह-- अधा 
wafefa i] “उभाैवेति । उभावपि अ्रध्वयप्रतिप्रखातारो wae 
"आज्यस्य सकाशात्‌ 'चरवदाथ' लु्ठां चतुग लेल: । “वषट्‌ 
क्षते लुत sf) एकस्मिनेव ance उभावयि सखा 
वमीये जुहत TAT: ॥ ३१ ॥ 

'“अथाध्वयुरेवाह सोमायेव्यादि । एतेन ! दितौयाज्यभागः 
स्यानुशानप्रकारः प्रतिपादितः। सासिधरनिप्रेषादौ “orate 


¢ 


श्रावणेन अध्वयरवेति ॥ २२॥ 


‘3 


ee ee -- --= --- -- =-= -- - ~ Ss 


“ 


* अदा पर ३१ He | t का०श्रो० खू० ५.५.१५. 
 “यजयजेलयत्तरौ"- इति ate श्रौ Bo ३, ५. ७। “BAT 
इ (वनुयाजो यजयजे्ेवं पस्यति, प्रथम रव दैवान्‌ यजेतिः- इलि तत 
न 
Glo Sol Blyo Blo Mo ३,५.९१ च द्रश्कम्‌। 
$ “Tas नवानुयाजम्‌"- इति का० Ale Hey. २.७; 


( ५अ° रत्रा० | ॥ इितौयकाण्डम्‌ | १०५ 


तत तत्र यत्‌ प्रसङ्गत उक्तम्‌, तदिदानीं विधत्ते-- “qa. 
दिति। ‘aq’ किमपि आय्रावणादिकं वाचा कर्तव्यं वामि. 
न्दियसाध्य fafa, ‘aq’ श्रष्वय॒रेवः कुर्यात्‌ । ्रतिप्रखाताः 
qut क्रियमाण मुतिठेत्‌ , प्रा्रावशादिकं वाचा न प्रयुद्धौत । 
द्मा मेव चति मभिप्रेत्य afaa मापस्तम्बेन-- “ag किञ्च वाचा- 
कमोंण मध्वयुर्व तत्‌ कुर्यात्‌" इति # । we नियमस्य प्रयोजन 
माह-- “aafefa: aa’ उस्षरस्यां वेद्यां वषट्‌ त्रियते 
होवा वषट्कारः प्रयुज्यते, हैव श्रस्तित्रेव खाने श्रध्वयुरेव 
प्रा्रावयतिः † ॥ २३ ॥ 

` क्रतानुकर एषेति । प्रतिप्रखाताः HATH क्तानु- 
कुवा णाम्‌ श्रनुव्मानम्‌' अनुगमनशीलां 'करोतिः | विपत्ते वाध 
माह-- ` प्रयुद्यामिनौ मिति। ‘az’ यदि दि madaq प्रति- 
प्रयातापि gamed gate, तदा ‘war’ द्ेश्यजाति 
प्रयुखयामिनौँ' प्रलु्यमनशौनां कुर्यात्‌" । “तस्मादिति , उक्ञा- 
यानुगमनम्‌ धः ॥ २४ ॥ 

पाणावेवेति । एव मुभौ अ्ध्वयंप्रतिप्रखातारौ आज्यभागाभ्यां 
प्रचयं, श्रतिप्रश्याताः हस्ते एव Beas धारयन्‌ “उपास्ते” 
उपविशति , आर पयस्या प्रचरणकालात्‌ | Maa? तु एतैः 


क ee ce = जनन lene ~---- - --- ~ . ~ ~ - 


* आपण alo we ८, ५. १७। वागिति atfateg मुच्यते TH AY 
e ॐ Ly गँ | 
यापारो वाचाकमे, Tenet कमं वाचाकमेंण म्‌ दति agate: | 
{ “प्रणीतापत्नीस्नषनापिमन्यनाशरुतप्याग्त परे षयजमानवा चन. 
शेटषदटनवरण प्ाशित्राङ्गलिपर्वाञ्ननावान्तरेडाभागापराावश्रयात् af. 
पताति ato sto Moy. ४, ३३ | 
+ ˆ कताबुकरोऽन्यत् दच्चिणस्याम्‌"- दति का whe Mo ५, ४. 38 | 


=a z 


= - —_ न्ना 


god ॥ WATAATH AA ॥ ( प्रण ३त्रा०) 


आनेयादिभिः खबेद्या मासादितैः इविर्मिः' श्रचरति' । तानि 
इवीँषि परिगणयति-- “श्रागेयेनेव्यादिना ॥ २५ ॥ 

(ताभ्या मित्यादि। एव बनद्रालपर्वन्तेः षड्भिरहविभिरिषटा 
अव्रेताम्याः वारुणीमारुतीभ्यां ‘Tara प्रचरिन्त यन्न 
तावष्वधृप्रतिप्रश्यातारौ मेषनेषयो ।िपरिहरतः | तदेव विपरि 
हरणं द्यति - “सय इति। “सः उत्तरस्या मेव पयस्यायां 
मेषीम्‌" इत्यादिना # विधानात्‌ वारुण्या मेषी" स्यात्‌, 
मारुत्यां aa: । तत्र यो मार्या मेषो भवति, तं तत WEA 
वारण्या स्थापभरेत्‌; या च मेषौ AAU, तां AA WEA मारः 
त्यां ख्यापयेत्‌ ¶ । तदेतद्‌ विपरिहिरण मनुदय स्तौति — “तद्यटेव 
मिति । ait fe devez वीर्यरूपः ; वरुणश्च चतियजातिः ; 
तसन्‌ च तियमेषस्य निधानात्‌ “ata मेव एतत्‌ धत्तः । “श्रवीयी' 
वीय aaa, तद्रहिता खलु “al, म्ररतख वैश्यजातिः ; 
मारते इविषि stander निधानात्‌ तां वेश्यजातिम्‌ mata 
तीयंरहिता मेव कुरुतः ॥ ३६ ॥ 

विपरिदहरणानन्तरं वारण्या TATA: TACT विधत्ते- 
Cqaraafefa 1 “वरुणायातुब्रूहौति । होतारं ्र्नुवाक्या 
aay qa, BRT मुपस्तौयं , “Wei वारुणे" षष्ठयर्थे Aqui । 
वासण्या पयस्यायाः दिरवव्यति' । “ay saga: शरन्यतरेण 
gaa उत्तरेण वा “Maza “Ae He ai’ afa “aa 
arfa’, पुनरभिघायं अ्रवत्प्रदेशे ₹विःप्रतयश्लनं कुर्यात्‌ । स ततो 
{तिक्रमणादीनि प्रक्षतिवत्‌ कु्थादिव्यथः ‡ ॥ २७ ॥ 


—-— 


a eT 


# पुरस्तात्‌ २७६० Uae AVA! † Ae sito Ho ५,५.१७ 
; Fle श्रौ द° ५,५.९८ । 


( ५अ० रेत्रा° ) ॥ दिलोयकारडम्‌ ॥ २०७ 


प्रतिप्रस्थातुमारुत्या waa: प्रचरणे fate माह-- “aa 
पाणाविति। wate 'खुचो' जुहपभती waz: mata सवय 
पाणौ wear, ‘efatta प्रतिप्रखातुः वासोऽन्वारभ्य', “aagit- 
ऽनुत्रूहि”-द्ति होतारं प्रतिप्रे्य, उपस्तरणादिकं प्रतिप्रस्थाता 
कुयात्‌ । 

स प्रतिप्रस्याता पवंणोत्तरेण बावदानेन ae aed मेषं सुचि 
अवदटध्यात्‌। ततो aot वारुण्या प्रत्यश्नेनेति। ततः प्रति- 
प्राता बैदौ मनिक्रामति। अनन्तर मध्वयंर्व तदीयं वासोऽन्वा- 
रभ्य मरुतो यजेति ब्रूधात्‌ । होतुयाज्यान्ते वषर्‌क्कते सति केवलं 
प्रतिप्रस्याता दक्तिणे आहवनौये हविजंषहोति, त मनु fafa 
वाचाप्याह्रेत्‌ । एतत्‌ सवं ARE काव्यायनेन सूतितम्‌- 
पयस्याप्रचरणकाले मेषो व्यतिहरतो ऽन्यतश्णावदानेन सह मेषं 
सव्येन स्रुचो होला प्रतिप्रस्थातुर्वासो दक्षिणेन मरुङ्धगोऽमुवाच- 
यति वारुणौवदवटानम्‌”- षति # ॥ ३८ ॥ 

कायेन हविषा प्रचरणं विधत्ते-- “safe । प्रधानयागानन्तर 
मनुष्यं खिष्टकदादिप्रयोगजातं सर्व मनुक्रामति -- “aa रेवाहा- 
wat faona इत्यादिना + | “aagte”—sfa खिष्टक्लद्‌- 
यागस्य पुरोऽनुवाक्याप्रैषः। safer प्रधानयामं न्युनातिरेकदोष- 
परिहारेण fae शोभनं यन्न' करोतीति farang । 

“सर्वेषा मेवेति । ्रानेधादि-कायान्तानाम्‌ ४ । “सक्षदिति। 
प्रधानधागस्य। ददिरवदानप्रसकिं वारयति - एतस्या एवेति | 
एतस्याः” मारुत्या; पयस्यायाः "एवः हविषः सकाशात्‌ खिष्टक्तटधं 


> करा ato Go ५, ५, १७- Qo | 
tte Hho Moy wet) fay ३६--कण्डिकाम zea 


——— 26 ee ee <~ ~ =^ ~~ ५-9८-9 क 


३०८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( श्प्रण 2aTo ) 


‘aad एव श्रवदोत्‌ , नान्यस्मादिव्येवकाराथः । चतुरवदानसम्प- 
aa ब्रभिघारणस्य fed विधत्त -- “श्रयोपरिष्टादिति। ‘fe 
क्रियाभ्याहत्तिगणनेऽ्थे , “fefaaqe: सुच"-इति% रि. 
WRIT सुच ॥ ३९ ॥ 

“garaata प्राशित्र fafa) प्रतिप्रस्थातः प्राशिव्रावदानं 
नास्तोत्येवकाराथः । तस्य पयस्यारूपहविषः सान्राय्यविक्ञतित्वात्‌ 
प्रकतो सात्राय्यात्‌ प्राशिव्ावदानस्यादशथनादित्यभिप्रायः। “इडां 
समवदायेति । ` स्वेभ्यो हविभ्येः सम्भूय एकस्िन्निडापाते ्रवद्या- 
दित्यथंः। “ofa afagta इति । suc वेदि मतिक्रम्य तदि्ा- 
पात्रं प्रगमयेदित्यथः † । “श्रो हाड. गती”-इत्यस्मात्‌ ¢ अरन्त- 
wawatfafe रूपम्‌ , “war मित्‌" -इति § अ्रभ्यासस्येक्छम्‌ | 
“area प्रयस्याया इति , wera चतुधौ । “हिरःज्यष्याभि- 
घारयतौति । अध्वयुरेव , न प्रतिप्रखाता ॥ ४० ॥ 

“्रधाध्वयुरेवाह ब्रह्मन्‌ प्रखस्यामोति । दडोपह्वानादिकं 
्रक्ञतिषदेव कत्वा, अ्रमुयाजा्थं मभ्यनुन्नापक मिमं प्रेष श्रध्वयुरेव 
तरूयात्‌ । “aq किञ्च वाचा कर्तव्य marta तत्‌ करोति" 
दति प्राक्‌ प्रतिपादितस्यायं प्रपञ्चः |, toa: प्रक्षतिवणित;। 
“स सुचोरेवेत्यादि । a’ waa: “सुचोः लुद्कपगलोः “एव 
प्रषटाज्य' दधिमिश्र माज्यं ‘erage’ विविध मास्ति । पष 
दाज्यधानोगतं एषदाज्यं ym महे मासि , शटि माज्य सुपभति 


~न 
=== ----- ---- =-= ------- ~~ ~ 
wees = --~-~ ~~ = = SSS 


* UT? Hoy, 8 al 

† ile श्रौ Be ५.५, २२। ¦ So प ७ धा०। 
§ पा० Heo ७, ४, ७६ | 

| पुरस्तात २८१ She द्रष्टम्‌, 


( ¥%o रेव्रा० ) ॥ दितौोयकाण्डम्‌ ॥ २०९ 


्रनयेदियथंः। प्रतिप्रखातुः पक्षहय माह-- “ग्रथ यरीति x । 
भ्राज्यग्रहणकाले यदि प्रतिप्रखाता पृषदाज्यं zeta, तत्‌ 
एषदान्यम्‌ , इदानों स प्रतिप्रखाता अ्र्वयेवत्‌ जुहपभृतोः feat 
व्यासिच्चेत्‌ । “उतो इति, परक्तान्तरद्योतने । यदि तु aa ग्रहण 
समये West न weld भवति, तदा प प्रतिप्रस्ाता उपमेति 
स्थितं यदेवाज्यं विदयते , तप्यौपश्चेतस्याज्यस्य अशं प्रथमं gar 
मासि, fre माज्यं चतुथे प्रयाजे श्रासिघ्ेदिल्यर्थः | 

आसेचनानन्तरं कत्तव्य मतिक्रमणादिक सुपदिशति-- “ar 
उभावेवैत्यादिना। देवान्‌ यज'-इति प्रथमोऽनुयाजप्रेषः । यज्ञ यजः 
इत्यादि ada “नित्यवौप्योः"" -दति p> agora हिर्वचनम्‌ | 
seta एषदाज्येन तिरिष्ट, चतुरे -चतुर्थे' अ्रलुयाज श्रीपभतम्‌ | 
समानयमानो' उभावपि श्रष्वयेप्रतिप्रस्यातारौ "नवभिः श्रनुयाज्ञः 
‘Stay प्रचरत Tas: । उभयापेस्षया "चतुर्ध-चतुर्थे" दति वीषा | 
प्रयाजानुयाजानां ARR Taya प्रथं सति-- “तद्यदिति । 
“प्रयाजानुयाजौ यन्नाङ्ग'? इति 4 निपातनात्‌ कुलाभावः। 
नव प्रयाजा अनुयाजाश्च यस्मिन्‌ इत्य॒भयत्र बहुब्रीहिः, शिष्ट 
TATA ॥ ४१ ॥ 

्रगुयाजानन्तरभावि खुगृव्य॒हनादिक मपि चोदकप्राप्त मुभा- 
भ्यां कत्तव्य मित्यनुक्रामति-- “ता उभावेवेत्यादिना § । “परिधि 
मभिपद्येति। मध्यमं परिधि मन्वारभ्येत्यथः"। vai हिकात्या- 


# “प्रतिप्रस्याताच, नवा (ग्नाति)"-दति ate ato ५. ४.३१, 82 | 
f पा Boe १. ४) ; पा० Ho ७, ३. ६२। 
6 का" श्र)" ख ५.५.२६ । 


gto ॥ गतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( 8He रत्रा) 


aaa— “प्रथमं परिधिं ग्डीलाव्राव्याहेषिता ear’—sfa 2 + 
"दूषिता sar —sfa सूक्तवाकप्रेषः प्रक्ततावेव व्याख्यातः + । 
“समुचम्मत दति । “qs छेदने” $ । समुच्छिनत्तः, समुद्ब्टहोत 
दूति यावत्‌ । “उभावनुप्रहरत इति । AMARA IATA say 
श्ध्वरयप्रतिप्रखातारौ “aque: खं खं प्रस्तर aml प्रच्तिपत 
इत्यर्थः । “यदा होतेति यदा खलु होता सूक्तवाकं परिसमापयति 
(४२), श्रथ way श्रागनोत्‌' श्रानोघ्रः श्रतु प्रहर'-दतिः 
naa प्रति cue’) “उभाषैवेति। यद्यप्यनुप्रहरत्येकवचने- 
नाध्वर्य॑रेव Rua, तथापि क्तानुकरत्वात्‌ § प्रतिप्रस्थातुरपि 
टशातुप्रहरणं विद्यत इत्यथः । “sara उपरसयृेते इति । 
Cogar’—efa | मन्तरेण | तथा च सूवितम्‌-- “aya इत्या 
तमान मालभते-इ्ति¶ु ॥ ४२, ४२॥ 
संवदखागानम्नौदित्यादीना मुत्तिप्रलयुक्षिरुपं यदस्ति , तदः 
प्याम्नौप्र य श्रष्वयेणोकेनैवेत्यभिग्रेल्ाह-- “श्रथाहेति। श्रध 
gaat “संवटख°- “इत्याहः आसीःघ्र। aa संवदन मुक्ति 
्रलक्तिरूुप मनुक्रामति - ^श्रगानिति। तेच मन्ताः wal 
व्याख्याता; ## | तेषु च विभागः सूत्रक्तता दभितः-- “एतेषां 


oe ---- ~~ “~-- - 
NE --=-- ------ ~-- * ~~ 


* का" श्रौ FoR ee 

† १, ८.३.१०८ १ भा० ५६०, YOR We! 

† Fo उ० १५१ Alo 

§ इतः पूवे भेवोक्तम्‌ , Stary तत्‌ द्र्टयम्‌ (३०५ ए)! 
| Ato Ho २. १६. Vo! 

¶ Rie Ate सू” ३, ६, १५ । 

१,८.३२ २. १० ५६३, YOR एर । 


( ume रत्रा ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ २११ 


संवदसखरागाञ्छोषडित्यग्नोच्छेष मितरो व्यत्यासं ब्रूतः इति # | 
“खगा दैव्याः?-इति शंयुवाकप्रेष marta ब्रूयात्‌ । परिधि- 
प्रहर शारदिकं तूभाभ्या मेवानुषटेयम्‌ । “out सुच इत्यादि । सम्प्र 
ay सम्यग्‌ ग्टहीत्वा विमोचनायं “BI सादयतः' ॥ ४४ ॥ 

“भ्रधाध्वयुरेवेति। “प्रतिपरेत्येति । आहवनीयदेशात्‌ प्रति- 
निह्ठत्य, गादहपत्यसमीपं गवेत्यधः । “उपास्त इति । पल्ली- 
संयाजसमये तूष्णी सुपविशेत्‌ प्रतिप्रस्ाता। नतु तस्य तदानीं 
कतानुकरत्र मपेक्षित faa: । “पल्लो सं याज्यो दै तयध्वय॒ रिति । 
पन्नीसंयाजानन्तर माडइवनौयदटेभं गलेत्यथः ॥ ४५ ॥ 

“लौणि समिष्टयजंषौति। तानि च qafaq . वैश्वदेव 
ब्राह्मणे व्याख्यातानि pi “quart मेवेति । प्रतिप्रसखातुः समिष्ट 
यजु मसमये mata qd qul गेव दत्तिणागनो प्रग्टह्लौयात्‌ | 
सरुगाप्त मान्यं धारयेत्‌, ada: Areva at न विद्यते 
इत्यथः 4 । “तद्‌ ये वेश्वटेषेनेत्यादि । वं खदेवयाजमाने समाप्ते 
'यजमानयोः' यजमानपन्नोयं वाससौ, ते परिहिते भवतः । 

वसणप्रघासाङ्गत्ेनावश्धगमनं विघत्ते-- “्रथास्या इत्यादि| 
था वरुणदेवताका पयस्या तस्याः । ्षामकषमि्रम्‌' ्षामोऽति- 
पाकेन दग्धः पाते संसक्तः, “क्ष विलेखने क्ष्यते इति कर्षः | 
चामथासौ कषेति waaay: तैन fad इवि; ‘mera’, 
स्रवश्यम्‌' उदकं प्रति यन्तिः ऋतिग्य मानाः, उदकसमोपं 
गच्छेयुरित्यथः। गमनस्य प्रयोजन माह-- “aaa वेति 


# 
EE AY ~ A pee ~ ce ee ee er ee = ~~~ ---ज्न 


* का० Blo Fok. ६. १६ । 
† पुरस्तात २७१० gto द्ररयानि। 
¦ का० Blo We ५,५, २८ । 


२१२ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( रेप्रण रेत्रा°) 


'एतत्‌' च्षामकषमिञ्र' हविः ववरुण्यम्‌" वरुणएसम्बन्धि, पापदेवतया 
aaa fama: ; “at विदग्धः स aaa.” — दूतितः #। 
यदा पयस्याया वर्णदेवताकतत्‌ तद्यागशिटिं सवं मपि वर्‌ 
wai श्रत: ‘faaquara’ वक्णसम्बन्धराहित्याय saad 
युक्त faa: । 

सौमिकावश्चथवत्‌ wa सामगानं निषेधति-- “aa a 
सामेति! श्रव्यगमनसमधे हि “afmenfa’-sfa साम + 
प्रस्तोत्रा गयम्‌ ध, ‘aa’ तस्मिन्‌ वसणप्रघासाङ्गावश्धगमने aq 
गातव्यम्‌ । तदुपपादयति -- “a हीति । सोमयाग हि स्तोत्रारि- 
रुपेण सानां प्रयोगात्‌, तदद्ावश्थगमनेऽपि सामगान मयु 
aq ‘a खलु श्रत वरुणप्रघासे सामराः "किम्‌" श्रपि प्रयोजनं 
“क्रियते, श्रतोऽप्रयुज्यमानस्य साम्नोऽवश्येऽप्यप्रयोग एव युक्त 
Tas: । अतः तृष्णम्‌" भ्रमन्तकम्‌ “एवः अ्रवश्थसमोपम्‌ 
uae “saa निचम्परण-दूति wang क्षामकष- 
fad दविः 'उपमारयतिः wa ufaufa; afarae— 
“वारुणो निष्क (षेणावभशं gut मेत्याभ्यवेत्य मज्नयत्यवयेधेति 
-दइति || ॥ ४६ ॥ 


"~~ ~~ क कक क नक्‌ नन = ~~~ ~~~ ~~~ ^~ -- ~ ~------~--------- -------*~~-*~-~ ~~ ~ A a ee -----~-- ~ ~_— 
--- a ne ~ -- ree - 


# ते° सं ०२.६३. ४। 

† “a गायति , व्यममिशटपति प्रतिदष्व्यद्ावोऽदह्ाव cfa’—carar- 
स्यति Peace ( vale Bao ५ब्रा० CHe ) | 

‡ षडविंश-त्रा्षणस्य ठतोयप्रपाठक wee रतदिवरणं स्फटम्‌ | 
ABR खरूपन्तु योनिगाने १२. १, ४० द्यम्‌ । आेवनामन्रा्न रो से तदव- 
, श्यसमेथेवाज्नातम्‌ । रतटस्मूलक मेवाणिष्टोमसाम as ६. २.४ श्रतम्‌ | 
$ मन्त्र Ty Alo म्‌, २,.४८ | | का० श्रौ WoW YW, RE, ३० । 


{ ५० Alo ) , ॥ हितो यकाण्डम्‌ ॥ २१३ 


-श्रव्छयति, मन्तस्याय मर्धः-- सोमलिप्तानि पात्राखि 
अ्वाचौनान्यस्मिन्‌ क्रियन्त इत्यवशयः। ्रवपूर्वात्‌ अजः श्रौणादिकः 
यक्‌ प्रत्ययः। Bawa” ननिचम्पुणः नितरां पुश्य तुरम॑व । 
पुण कमणि शुभे ‰?-दत्यस्माङ्नोरि व्यत्ययेन रिक्षचन mae 
पुगागमश्चकारादेशश्च । यहा, “चप मन्दायां मती †'" इत्यस््ना- 
wife वणंब्यत्यये रूपं gay, नो चीनं गच्छेतयर्धः । यत्च 
fate: नितरां acute: शसि", wit “निच॒म्पुण' नौचीनं 
गच्छ। “Sa? इद्धियेः, तदधिष्ठाठदेैः “टेवज्ञतम्‌ एनः” टेव- 
विषयं यदेनः कत मस्ति, ae तत्‌ ्रवायासिषम्‌" अवाचीनं प्राप- 
यामि, अषु प्रचतिपामौत्यथंः। शया mat ¢”-zaaafe 
'यमरमनमाताम्‌"-दइति समिट § । तथा “मन्तः मनुष्ये; 
ऋत्विमभिः ‘awa मनुष्यविषये यत्‌ aa मेन, तदपि 
अवायासिषम्‌'। हे ‘ea खामिन्‌ ! अवश्य ! धुरराग्णः' पुस 
रावणश्ौलान्‌ बहुविधाक्रोणकारणान्‌। रौतेरीणादिको ऽसि- 
प्रयः |। यदा, “रा दाने ¶"-द्त्यस्मात्‌ “श्रातो मनिनृक्षनिन्‌- 
वनिपश्च'”- दूति ax क्निप्‌ ge बहुलं संसारदुःखं राति ददा- 
तोति qatar, तस्मात्‌ इन्द्रियहिंसकात्‌ वरुणपाशग्रहणलत्च- 
मात्‌ पापात्‌ Wana पाहीति। एव मनेन मन्वेण स्षामकर्पमिर 
हविःशेषं जायापतौ जुहतः । तदुक्तं सूत्रकारेण-- “'जायाप्रती 
त्रातोऽमन्नन्तावन्योन्यस्य पृहे धावतः" इति te । पूर्वयोर्वाससो- 


# Ao To ५३ Ale | t To प ४०३ घा०। 

{ अटा० प ३६ Yo | § पा० H ७. २, ७३। 

| उ° ४ पा २४२ wo} T अदा प ४७ Me | 

## पा Fo ३, ४. ७४ | tt Fle Mle मु०५,५. ३१, ३९। 


Yo 


३१४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण शत्रा ) 


दनं विधत्ते- “काम fafa # । ल्ञानान्तर मन्ये वाससौ परि- 
धाय pi पूर॑प्ररिधानं निषिहम्‌ ; “न दौक्ितवसनं परिदधीत" 
इति wat. wae प्रशंसति- “a यथेति। ‘aa 
खलु ‘ufeerat निमश्येत' , ‘vay’ पूवपरिदितवाससं सर्वस्मात्‌ 
यापाटैव यजमानो निमुश्यते ॥ ४७ ॥ 

अवथधानन्तरं केशश्मशुवपनं विधत्त -- “्रथेति। केश 
श्मश्रुणि च AAA, प्राण्य ङ्रत्वादेकवद्वावः। “उपा वापयिले 
व्यथं; । समारोदणपुरस्सरं we प्रत्यागमनं विधत्ते -- “समारो- 
ह्येति §। ‘Saat गाहपत्याहवनमोयौ । “एतेन यजत इति । 
वरुणप्रघासाख्येन यागनेत्यथः । “a हि तदिति । वरणप्रघास- 
निमित्ताया quai ‘aa श्रमिनिहो तरहवनम्‌ , न तद्‌ युज्यत 
SUG: | aed तस्मात्‌ कारणात्‌ वरुण्प्रघासखानाद्‌ टव- 
सानं | कत्तव्य मिति निगमयति -- “तस्मादिति । समारोप 
नन्तरं तस्मात्‌ स्थानात्‌ farmer च्णहान्‌' ‘sar’ गत्वा, ‘fave’, 
तत्र Wyma यागेन यजतः । एतपप्रतिष्ठाडेतुना स्तोति- 
“saqaa श्त्यादिना। टशंपूणंमासवच्चातुमास्याना मनुष्ठान 
बादृल्याभावात्‌ उत्सन्नयन्नत्वम्‌ । ब्रतस्तेषा मप्रतिष्ठाहतु- 
त्वेन ¶ तदनुष्ठाने यजमानस्यापि श्रप्रतिष्ठा सम्भाव्येत; श्रत 


ce meee ee Oe ner rar mee ~ —" नज ~ ~+ ~ 
7 न co [क त 1 1 त ता ` 7 11 ० श 


# "पूवे दवयादधिक्नतेभ्यो यसा द्चछेत्‌"-दतोष् काण श्रौ ° ५.५, ३४। 
† “परिधापयेत'- इति च 
t काण Ble Moy yee अपि। 
§ का० श्रो° ख०५,५. ३५, ३६। 
| इतोऽनन्तरं { निष्कमणं |—sfa a 
1 (मप्रतिशत्वेन- दति च। 


( ५श्र० रत्रा ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ २१५ 


तस्य प्रतिष्ठायै खयं प्रतिष्ठितः पौ्णमासयागः सम्पद्यत इत्यः 
थः । “तच्माडुदवस्यतीति , वरणग्रघासदेशाबिष्करमणविपरर्निगम- 
नम्‌ #॥ ४८॥२[५.२. ]॥ 
दति श्रौसायणाचार्यूविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाशे 
माध्यन्दिनिशतपथत्राह्मणभा्े 
दितौयकाण्डे पञ्चमाध्यायस्य fedta ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( अथं ठतोयं ब्राह्मणम्‌ . ) 


वरुगप्रघासंवे प्रजापरतिः। प्रजा वसणपाशात्‌ प्रा 
Gaal अखानमोवा अकिल्विषाः प्रजाः प्राजायन्ता- 
थतः ARAM AT देवा वच मत्तत्रतवव + व्यजयन्त 
येय मेषां विजितिन्तां तधोऽएवष एतः UTA दिषन्तं 
भादन्य इन्ति तथोऽएव विजयते तसमादाऽएष एतै- 
तुथ मासि यजते स वे दाह मनूचौनाहं यजते ॥ १॥ ` 

स पवद्युः। अग्नयेऽनौकवतेऽषश्टकपालं पुरो 
डाशं निवपल्यमिध ह वे देवा अनौकं क्रत्वोपप्रेय व 


aa. "~~ ary 


[द्धं ` काक reer ee ere rs 


# Ogefaa, eat वा ; षट्‌ , sew वा-इति ate at ख. २७-- 
४० । याप" Ale द° ८ अध्या० y—e Fo १२६ दत्राणि चेह AVAL 
AN, ~ 
t तथ व'-द्द्यपि डा०-वेवर्‌-टष्ट। 


२१६ ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण 8aTo ) 
हनिष्यन्तः स तेजोऽम्नर्नाव्यथत तथो ऽएदेष एतत्‌ 
प्रान fad wea इनिध्यन्नम्नि मेदानोकां 
करत्वोपप्रेति स ॒तैजोऽग्निनं व्यथते तस्मादग्नये- 
ऽनीकवते ॥ २ ॥ | 

अथ मरुद्भ्यः सान्तपनैभ्यः। मध्यन्दिने Fe 
निव पति मरुतो ह वे सान्तपना मध्यन्दिने ay 
सन्तेपुः स सन्तप्तोऽनन्नेव प्राणन्‌ * परिदोणः शिश्ये 
तथोऽणवैतख पाप्मान दिषन्तं aaa AEA: सान्त- 
पनाः सन्तपन्ति RTH HS: सान्तपनेभ्यः † ॥३॥ 

अथ मसद्भ्यो गहमेधिभ्यः। शाखया वत्मान- 
uaa पवित्रवति सन्टोद्य तं aay श्रपयति चक्र 
iq यच क्त च तण्डुलानावपन्ति aa देवा 
दधिरे प्रातव्बं च हनिष्यन्तसलथोऽएवेष एतत्माप््रा- 
a दिषन्त' aaa इनिष्यन्परेधो धत्ते तदात्लौरौ. 
दनो मवति मेधो वे परयो मेधस्तण्डलास्त सुभयं मेध- 
मात्मनन्ते तस्मात्नौरोदनो भवति ॥ ४ 


क्न ee ee = Mit Mae ae nr ‘ oe === ^= A --- —_— 


#* “प्राणान्‌'-श्ति कं | 
{ ने-द्तिग, ध। 


(भ्र शत्रा० ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ | २१७ 


तावत्‌ « । संव सतौर्णा व्वेदिमवतिर्या मस्ट्भ्य 
स(न्तपनेभ्यलद्यामेव सीर्णायां व्वेटो प्ररिधींश्च शका- 
लश्चोपनिदधति तथा सन्टोद्च aS श्रपयति ग्रपयि- 
त्वाभिघार्योडास्यति ॥ ५॥ 
अथ इ fan ar urait वा निर्येनिजति, 
तयोरोनं देधोडइरन्ति aaa सपिरासेचने wear 
सपिरासिश्वति। खवं च aed च सम्मार्ट्ेता- 
ऽओदनावादायोटेति सवं च सुचं चादायोदेति a 
इमा मेव सतोरणा व्वेदि मभिख्श्य परिधीन्परिधाय 
यावतः शकलान्‌ कामयते तावतोऽभ्यादधालयधेता 
ऽओदनावासादयति सवं च सच चासादयल्यपवि- 
शति होता होटठषद्ने सुवं च we चाददान 
ATE ॥ ६ ॥ 
अग्नयेऽनुत्रहोति। आग्नेय माज्यभागप्‌ स दच्ति ण- 
aera सपरिरासचनाच्चतुराज्यसयावदायातिकरा- 
मव्यतिक्रम्याश्राव्याहाग्न यञेति `व्वषटृक्कते जु 
होति ॥ ॐ ॥ 


नमक = = =. ~ ee, 


~~~ +~ ~ = + - --- ~ 


* "त्रत्‌--द्तिग, ध, 


३१८ ॥ शतपधत्राह्मणएम्‌ ॥ ( 8° Bao ) 


अथाह सोमाथानुत्र हौति । सौम्य माज्टभागप 
स उत्तरद्लीदनद् सर्पिरासेचनाच्चतुराज्यद्यावदाया- 
तिक्रामव्यतिक्रम्याख्च व्याह सोमं यजेति arama 
qa ८ ॥ ` 

अथाह मम्दभ्यो हमेधिभ्योऽनुब्रहोति। स 
efauaiera सपिरासेचनात्तत आज्य AIAN 
तद्य दिरवगदयधोपरिषटटादाज्यद्याभिघाग्यत्यतिक्राम- 
ल्तिक्रम्याश्राव्याह मरतो णहमेधिनो यजंति व्वषट्‌- 
छते जुहाति ॥ < ॥ 

अरधाहाग्नये खिष्टक्रतेऽनुब्रूहोति | स उत्तरलौ- 
दनख सप्रिरासैचनात्तत आज्य मुपस्तृणौते तख 
दिरबदयल्यथोपरिषटटाटाज्यखाभिघारयत्यतिक्रामलति- 
क्रम्यायाययाहाम्नि खिष्टक्षतं यजति arcana 
जुहोल्ययडा मेवावदाति न प्राशिव मुपडय माजैयन्त 
ऽएतम्न्ेक मथनम्‌ ॥ १० ॥ 

wad fedtag * | सेव सतोरणा व्वेदिर्भवति या 
मर्द्भ्यः सान्तपनैभ्यस्तस्धा मेव सतोर्णायां व्वेदौ परि 


Pe ee ~ == = न = ~ ~ = ~ ~ न oe ~ = न = = rn ee ~ ~ -- 


^ "यद" efa ग, च, 


( भ्ण RATo ) ॥ दितोयकार्डम्‌ ॥ ३१९ 


धौञ्च शकलां्ोमनिद्धति तथा सन्दोद्य चस्‌¢ शरप- 
यति नेदेव # प्रतिवेश arse afazafa खपयिल्ा- 
मिषार्योदायानक्ति स्थाल्या माज्य सुदासयति सवं च 
सुच च सम्माष्टणधतय्‌ Aa} मेव चस areata 
Ua Aly मदायोडति सवं च खचं चादायो- 
efa agai मेव स्तो व्वेदि afaasg परिधौन्परि- 
धाय यावतः शकलान्‌ कामयते { तावतोभ्या § दधा- 
यथ त सोख | मेव चस मासादयति स्थाल्या माज्य 
मासादयति ad च ad चासादयलपविशति होतः 
होढठषदने सुवं च UE चाददान आह ॥ ११॥ 
अग्नयेऽनुव्रृहोति। अग्नेय माज्यभाग स 
स्थाल्य चत॒राज्यखयावदायातिक्रामदयतिक्रम्याखा- 
व्याहानि यज्ञेति व्वषट्‌क्तते जुहोति ॥ ee 


# agra a, ङ। , 

† ‘ata —cafy डा०-वेवर-दष्टः | 

{ वामयते-दरति च दृशो डा०-ेवरेण। 

§ न्या'- इतिच डा०-वेवर-दृष्टः | 

| santa सोष- द्र्यव पाठो दृष्टः कस्सिंखित्‌ perk डा०-वैवरेय | 


२२० ॥ गशतपथन्राद्य एम्‌ ॥ ( प्र gato ) 


अथाह सोमायानु्र हीति । सौम्य माज्यमागः 
स खाल्धाऽ एव AUST START A AAT ALAA - 
म्याखचव्याह सोमं यज्ञेति व्षट्‌कते जुहोति ॥ १२॥ 

अथाह मसह यहपेधिभ्योऽनुब्रहोति | स उप- 
सुगोत ऽअआाज्य HATS चरोडिरवदयल्यधोपरिशदाज्च- 
दाभिघारयति प्र्नक्तावद्‌ानं ऽअतिक्रामल्यतिक्रम्या- 
Ware मरुतो weafa यज्ञेति वषट क्ते 
जुहोति ॥ १४॥ 

अधाहाम्नये खिषटछतेऽनुत्रहोति। स उप- 
WMA SHI मधा चरोः सक्तदवदाल्ययोपरिष्टाद्‌ 
दिराज्यस्याभिषारयति न प्र्यनक्तावदान मतिक्राम- 
तयतिक्रम्याग्राव्याहाम्नि खिष्टक्तत' ्रजेति व्वषट - 
कते जुहोति ॥ १५ ॥ 

FAST मेवावदाति न प्राशित्रम्‌ | saga 
पराञ्जन्ति यावन्तो ae हविरुच्छिष्टाशा खुस्ता- 
वन्तः प्राश्नोयुरशो ऽअप्युत्िजः प्राभ्नौयुरयो अप्यन्य 
ब्राह्मणाः प्ाश्नौयुयेदि बहुरोदनः खाद्धेता मनिर- 
शितां वुम्भो मपिधाय निदधति पृ दर्व्वाय माठ 
भिव्वत्छान्त्यमवाज्न्ति तद्‌ पशवो मेध मात्मन्दधतें 


(ute रत्रा) ॥ दितोयकार्डम्‌ | २२१ 


यवाग्ता८्‌ रत्नि मनििहोतं जुहोति निवान्या प्रात- 
eta पिद्यज्नाय = ॥ १६ ॥ 

अथ प्रातहते ASA aT) यतरधा कामयेत 
सोऽखा ऽअनिरशितायै कुम्भ्ये दर्योपडन्तिपर्णा ele | 
परापत YIU पुनरापत । aaa व्विक्रोश। वहा 
saa सूज शतक्रतविति वथा पुरोऽनुबाक्येव मेषेत- 
यच AAS भागाय इयति ॥ (७ ॥ 

WASH माह्वयितवे त्रयात्‌ । सयदि स्यात 
व्वषट्कार TT हक ऽश्राहस्स्मिन्वषटकार जु 
यादिल्यथो soe मेषैतत्‌ खेन ada ह्वयति Ag 
बधघावतद्वा + STS QW यटटषभस्तत्खेनैदेन मतट - 
पण waft व्वु्रख वधाय aafe स्यादा म 
न्द्रो यज्ञ मगन्त्सनद्रोमे यन्न इतिह व्वि्ायादा 
T सयाद्राह्मग णव shame wala र याष्नहु- 
ओति adel वाक ६ ॥ १८ ॥ 

स जुहाति। द हिम ददामिते निमे पैहि 


~~ 


नब - -- न= ee ee ee Sa => ~ --~ ---- ~ = — न प ------- -- ~ ~ Mae -~ LL Ee eee 


« जाय'-द्तिग, घ) t "व्वधायेतदा'-- दति कृ, डः । 
+ ब्वध्वाय'- इनि क, ङ, $ 'वाक्‌--इनि ग, चर, 


४८ 


२२९ ॥ शतपधत्राह्यणएम्‌ | ( प्रज Bato | 


नितेदधे। निहारं च हरासि मे निहारं निह- 
रारि ते खाहति *॥ १९ ॥ 

अथ मकद्भ्यः करौडिभ्यः। सप्रकपालं पुरो- 
डाशं निव्वंपति मसतो ह वै क्रौडिनो Bay हनि- 
ष्यन्त मिन्द्र मागतं त मभितः परिचिक्रौडमंहयन्त- 
स्त्रो saad wg दिषन्तं भाव्य इनिष्यन्त 
मभितः परिक्रौडन्ते महयन्तस्तस्मान््ररुदभ्यः व्रोडि 
भ्यो ऽधातो महाहविष एव॒ aay महाहविष- 
सथो तद्य ॥२०॥४॥ 


॥ इति चतु्प्र पाठके ठतोयं ब्राह्मणम्‌ [५.२.] ॥ 


अथ शाकमेधाद्यघ विधिल्ितस्य ठतौयस्य पवंणः ¶ पापः 
रूपशत्रजयहेतुलं वक्तं बन्तान्तं सङ्ोत्तयति-- “वरुणभ्रघासे- 
fifa श्रनमौवाः' रोगरदहिताः अ्रकिख्िषाः, तव्रिदानभ्रूत- 
पापपरिरीनाः । “श्रथेतैरिति । वरुण्प्रघासानन्तर मनुष्यैः 
‘wa: साकमेधे.› प्रजापतिः ता एव प्रजा विजितपापा भरकः 
रोत्‌ । एतेषां विजयदतुत्व मादख्यायिकया प्रतिपादयति- 
“Cqaal इति । aaa आवरणणशोलम्‌, एतव्रामान मसुर faa! 


[का es ~~~ --- TL rT 
ye gt 7 १ री OL oe 


+ wieta—sfa ग,घ। 
† "वात्ति ज्यां साकमेधा दादम्‌"- दग्याटिङ्धतग्रन्थो द्र्य; (4, ६. ९) 


( ५अ° रेत्रा° ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २२२ 


ध्येय मेषा मिति। “एषां देवानां हत्रहनन-कर्मणा ‘Ba’ 
"विजितिः" विजयो विदयते , व्यजयन्तेति सम्बन्ध; । अथाप्येषां 
तत्फलस (धनल माइ -- “तथो एष इति । "दिषन्तंः दे षण्‌ 
शोल मनथेकारणं पापरूपं wares’ wa मिति सामा- 
नाधिकर्श्येन सम्बन्धः । “तथो एव॒ fanaa eft) तथा 
इतः पाप्रशतुः, तत्सजातीयस्यापि नित्या aga साकभेध- 
याजिनो विज्य एव , न कुत्रचित्‌ प्रतिहतिरिव्यधः | 

उक्त मधं हेतुतया दरदानीं विधत्त -- “तस्मादिति । यस्मात्‌ 
उक्त फलहेतवः साकमेधाः , तस्मात्‌" ‘wa’ वस्णप्रघामैरिष्टवान्‌ | 
पनः चतु arf’ एतेः" साकमेघयंजेत । अनीकवलत्यादीनां साक- 
मेधगताना fagta बहुत्वादेतैरिति बहुवचनम्‌ । ब्रहर्दयसाध्यतवं 
विधत्त -- सवादति। acest समाहारो ere: । “तद्धि 
ताथः? षति xe समासः। “age: समाहार" इति + 
शरह्ादेशस्य प्रतिषेधः । “श्रनूचीनाह मिति । sq सम्यगच्च- 
aaa , अ्रन्वीवानुचौनम्‌ ; विभाषाच्चेरदिक्स्ियाम्‌""- 
इति 4 स्वार्थिकः खच्‌ प्रत्ययः। अनूवीनं नैरन्तर्येण वत्तं - 
मान महः अनूचौनाहम्‌ । “राजा्ःसचिभ्यः-दइति 8 टच्‌ 


समासान्तः ॥ १॥ 
aa gafeat प्रातमध्या्कसायाङ्ष faa इषटयोऽनुष्टेवाः , 
तत्र प्रथमं विधाय स्तोति-- “a पूर्द्य्‌ रित्यादिना |। “सदयः. 


[क 7 ee ere त स ee 


ret ee = ~ 


*« प्रा Go २. ९. ५१ | 
tT पाण Hoy. ४. ae | ¡¦ Ulo Ee ५, 8, | 
9 We Keo us ea | | Ble At ख? wg 2! 


२२४ ॥ शतपघत्राह्मणम्‌ ॥ ( 8M त्रा) 


परुत्‌” -दयादिमूतरेण ‡ gafeanea ydafefa निपातः | 
साकभेधेषु प्रधानभूता महादहविराख्या इष्टि्यस्मिन्‌ दिवसेनुष्टोयते, 
ततः पूवदिवसे चतुरश्यां प्रातरनौीकवदृगुणविश््टायालयेऽषटकपा- 
लेषु dad पुरोडाशं निर्वपेदित्यथ; । “aata क्त्वेति | प्रमुखं 
कल्वेत्यथः । “स तेज इति । स च तेजोरुपोऽग्निः वतक्ततात्‌ उप- 
द्रवात्‌ न ‘aaa व्यथां न प्राप्तवान्‌ । दृष्टान्तिकेन योनज्यते- 
‘an uaa दति। उक्तहेतोरनौकवदृगुणवै शिशयं पुरोडाश 
देवताया ब्रनेयृ क्त मित्याह-- “तस्मादिति ॥ २॥ 

मध्यन्दिनेऽनुष्टेया fafe विधाय प्रशंसति-- “श्रथति । देवता- 
विशेषण मुपपादयति- “मरतो इवा दति +। (मर्तो 
fe सन्तपनकारिणः 'सान्तप्रनाःः | तथाविधाः मङती मध्य 
न्दिनिसमये ‘aan wat सन्तेपुः' सन्तप्तं कतवन्तः। स च 
सन्तप्तः सन्‌ arama Haq 'परिदौणः' विदारितसर्वावयवः 
‘faa’ शयनं क्तवान्‌ । “तथो एवेति , फलकथनम्‌ ॥ २ ॥ 

ware ada fafe विधत्त -- “अथेति । ग्य्हमेधित्वगुण- 
विशिरेभ्यो (मर्यः “aa खपयन्ति'-दत्युपरितनेन सम्बन्धः | 
खपणप्रकार माह-- “शाखेति gk । दश्थागवत्‌ we 
हरण-वत्सापाकरणे war, शाखापवित्रं निमाय , तदति ara 
गाः wet guar, ‘ay इति निर्हृणः। तं दुग्ध 
पयः चरु “खपयतिः। “awe aafa §। ‘a’ व मर्गो 

# पार ख्०५,२. २२. 

t Flo Mo. Foy. ६. ३। 

` काण Blo स०५.६.६ख' 

§ “qax Gata पायसचा्रङ् निवस्तेयलि'- xfa ate 2 ) 


( ५अ° रेत्रा° ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २२२ 


ध्येय मेषा मिति। “एषां देवानां हत्रहनन-कर्मणा ‘Ba’ 
"विजितिः" विजयो विदयते , व्यजयन्तेति सम्बन्ध; । अथाप्येषां 
तत्फलस (धनल माइ -- “तथो एष इति । "दिषन्तंः दे षण्‌ 
शोल मनथेकारणं पापरूपं wares’ wa मिति सामा- 
नाधिकर्श्येन सम्बन्धः । “तथो एव॒ fanaa eft) तथा 
इतः पाप्रशतुः, तत्सजातीयस्यापि नित्या aga साकभेध- 
याजिनो विज्य एव , न कुत्रचित्‌ प्रतिहतिरिव्यधः | 

उक्त मधं हेतुतया दरदानीं विधत्त -- “तस्मादिति । यस्मात्‌ 
उक्त फलहेतवः साकमेधाः , तस्मात्‌" ‘wa’ वस्णप्रघामैरिष्टवान्‌ | 
पनः चतु arf’ एतेः" साकमेघयंजेत । अनीकवलत्यादीनां साक- 
मेधगताना fagta बहुत्वादेतैरिति बहुवचनम्‌ । ब्रहर्दयसाध्यतवं 
विधत्त -- सवादति। acest समाहारो ere: । “तद्धि 
ताथः? षति xe समासः। “age: समाहार" इति + 
शरह्ादेशस्य प्रतिषेधः । “श्रनूचीनाह मिति । sq सम्यगच्च- 
aaa , अ्रन्वीवानुचौनम्‌ ; विभाषाच्चेरदिक्स्ियाम्‌""- 
इति 4 स्वार्थिकः खच्‌ प्रत्ययः। अनूवीनं नैरन्तर्येण वत्तं - 
मान महः अनूचौनाहम्‌ । “राजा्ःसचिभ्यः-दइति 8 टच्‌ 


समासान्तः ॥ १॥ 
aa gafeat प्रातमध्या्कसायाङ्ष faa इषटयोऽनुष्टेवाः , 
तत्र प्रथमं विधाय स्तोति-- “a पूर्द्य्‌ रित्यादिना |। “सदयः. 


[क 7 ee ere त स ee 


ret ee = ~ 


*« प्रा Go २. ९. ५१ | 
tT पाण Hoy. ४. ae | ¡¦ Ulo Ee ५, 8, | 
9 We Keo us ea | | Ble At ख? wg 2! 


१२६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्र Bate ) 


a 


स्यापि ‘aq उपकरोति। “तस्या भेवेल्यादि , निगदसिष्ठम्‌ ; 
भरतः सन्दिग्धपदविवरणमात भेव feat) “maaiafa 
इध्मस्य साने शाकलानेव सम्मृज्य परिधिभिः सह तान्‌ सादयेदि- 
त्यथः «| “aie ae मिति । विहितस्यानुवादः क्रमार्थः ॥ ५॥ 

श्रधद्रे दति। “पिशिल्ले वेति। fafwanee: %¶ सराव- 
वाचौ। श्रत waa सूत्रकता - “श्पयिल्ाभिघार्यीदास्य शरा- 
वयोरुच्वरति ‡। “निखे निजतौति । प्रत्तालयतौत्यधः । “शिजिर्‌ 
शौचपोषणयोः" - इति ६ धातुः। “देधोदरन्तौति। ‘aa’ चरं 
Sur विभज्य तयोः शरावयो; uraitat | faeenfeara: | 
'सपिरासेचने sfai सपि; सर्पणशौल मान्यम्‌ , आ्रासिच्यते 
अआनोयतेऽस्मित्रिति सपि रासेचनम्‌ । अधिकरणे ल्यट्‌ | पातरस्ययो- 
स्तथोरोदनयोमध्ये सपि पूरणायावटौ aaa: ¶ । “arate 
एकत्व मविवक्ितम्‌ | प्रयाजानुयाजे # # # Waa: प्रयोगा 
भावात्‌ ता मेव संखज्यादिव्यथः । “शच्रोदनावासादयतीति । ura 
दये खापिती ताबेवोदनौ ग्होलला वेद्या मासादयितं गच्छेदिति we | 
श्रोदनमध्यस्ितेनंवाज्येन कत्स्राज्यकायनिष्यत्तेः ध्रुवाया भ्रप्यप्रयोग 
दूति qua इत्यथः । “द्मा मेवेति । सान्तपन्या fast या 
वेदिः afeor स्ती्णस्ति, ता मेव वेदिम्‌ ग्टहमेधीयाद्गत्ेना सरण 
मन्वेण तूणौ Arata । यदाह काव्यायनः-- “स्तरण्यलुषा 


Ore a et अ 


* Flo Bie सू०५,६. eH † पिश्ौलणशब्दः'- इतिच) 
1 क० श्रौ 9; ५, ६. Yr 4 § जु Zo Yo घ्रा०; 
Jato ate Powe! — Tate ate सू०५,.६.१२। 


et Alo Blo स ५. ६, १३ । 


( ५अ्र° ३व्रा० ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ३२७ 


वेदि मभिर्श्य तूष्णीं वा क्ञतल्वात्‌""-इति # । न पुनवर्हिषास्तरणं 
aay fama: | 

दष्मरवत्तत्कायशकनलानां सङ्यानियमप्रसक्तावाह-- “यावत इति । 
यावद्भिः शकलैराद्वनोयस्य प्राबल्यं भवति, तानयं कामयेत ; 
(तावतः शकलांस्तत्राभ्यादध्यादिव्यध; । तस्यां वेद्यां हविरासादनं 
विधत्त — “श्रथैताविति। “उपविशति होतेति सामिधेन्यनु- 
वचनादेरभावात्‌ | होढषदने वृष्ण) मेवोपविशेत्‌ । होतुरपवेशना- 
नन्तर माज्यभाग fada कन्त व्यम्‌ , न पुनराघारादिक मित्य 
भिप्रेयाह — “gag qagqarfeat wen 

“qaasagetfa । “दकि णस्यौदनस्येति। दक्तिणोत्तर- 

भागीन वेद्या मासादितयोरोदनयोः यो दक्िणस्ित sea: , तस्य 
'सपिंरासेचनात्‌' सर्पिषा guia पारात्‌ पूर्वाज्यभागाधं चतुरवदा- 
नम्‌, उत्तरस्यीदनस्य सपिरासेचनात्‌ दितीयस्याज्यभागस्यावटानम्‌ | 
तथा प्रधानयागस्य खहभेधौयस्य दच्िणौटनस्य सपि रासेचनात्‌ 
उपस्तरणाभिघारणे , उत्तरीटनस्य सपिरासेचनात्‌ खिषटक्षदया- 
गस्योपस्तरणाभिघारणे | अत एव सूतितं काल्यायनेन-- “श्राज्य- 
भागाभ्यां चरति, waa दत्तिणात्‌ , सौम्य सुत्तरात्‌, we 
adiafagaal चाज्यभागवत्‌ समवदानो'-दइति ¢ । निगद- 
सिद मन्यत्‌ ॥ o—e ॥ 

, sear इति । °नप्राशितत fafa, प्राशिक्रावदानं 


# lo Blo म्‌०५.६.१४। 

† का० Blo Toy ६. १७- २१ । 
ष क @ r} ट | 

tate Ble | ५,६.२६ 


२९८ ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्र Bate ) 


प्रकतौ सान्राखात्‌ प्रारितर मवदीयते। उक्त मुपयोगक्रमं निगम 
afa— “एतदिति । एतत्‌ खलु ‘wa aad’ wea. 
स्यानुष्टानमागः ॥ १० ॥ 

अन्य दप्ययनं दथयति-- “ate भिति। afay परेऽपि 
पूववदेव ५ “Ga स्तरणं ॒वेदिर्भवतीत्यादैरर्थः। एतावांस 
विशेषः । अपि तस्य योद योरुदरणम्‌, तेषां सर्पिरासेचनकरणम्‌, 
तदासेचनच्चोत्पच्येव न भवति, किन्तु यदा qe यपधति ae 
तदानौ मेव प्रतिवेश amram प्रतिनिपितेन निषे 
शनख्ानं प्रतिवेशः , तत्सानोय मान्यम्‌ ; दक्निणाम्नावाज्यस्थास्या 
मधिययेदिव्यधः । “उदस्यानक्तीति । उद्वासनात्‌ पूवं मभि- 
aad तदुत्तरकाल मपि हविरन्नपादिलर्ध। 

“ate मेषति । यस्यां खाल्यां चस; aad, cated मेव : 
न पुनः पातान्तरे धारणं कत्तव्य मिव्य्थः। 'खाल्या माज्य 
मिति । स्थालौसदहित मेव चस वैद्या मासाद्य, आज्यसखालौ तलगत 
माज्य मप्यासादयेदित्ययः। आज्यभागादिषु यदाज्यकाई तत्‌ 
ad खाली गताज्यादेव कर्तव्य मिति । अय मेव पूवस्मादस्य wae 
विशेषः , fe’ समानं पूर्वेण ॥ ११॥ ॥ १२-१५॥ 

“sas मेवावद्यतौति । इडापन्वानानन्तरं यत्‌ प्राशनम्‌ , 
तत्र विशेष माह-- “धावन्त दरति । गहे भवा wer यजमान 
गहे वत्त मानाः पुतपौट.भ्रात्रादिरूपाः यावन्त" सन्ति, (तावन्तः' 
हविरुच्छिष्टाशा: भवेयुः; अस्यैव विवरण Waly: —sfa, 
हविःओेषं ad प्रापरुयुरिव्य्थः। Spy अपिच ऋ {तिजः अपिः 


ति tres as a3 7 e कः नुः =, ~ ~~~ ~ 


# ३१७ ए० १ पण, ३२५ Do १६ To | 


(Wo BAe ) ॥ दिसौयकाण्डम्‌ ॥ ३२९ 


प्राग्रौयुः"। af च wa धे ब्राह्मणाः, भ्रागताः, वपि 
‘arata:? 1 चंदि" श्रोदनः' बहुः अवधिक: स्यात्‌", तदा 
भन्येषां ama भिल्यथंः। कुीनिधानं विधत्त “sey 
fafa: नि.ओेषेण af निरशिता, तदिप्यीता भ्रनिरभिता 
तम्‌, गेभसहिता मित्यधंः। ताटणीं galt ornate 
विषाय ४, ‘queata’: हविषा पूर्णा दर्वीं यस्िन्‌ कमि, 
तत्‌ परूणंदर्वम्‌ p>, तसै पूणंदर्वाय कर्मणे, तदधं स्थापयेत्‌ | 

wai रात्रौ वत्सानां माढभिः सद वासं विधत्त — “ae. 
भिरिति। "पमवाजंन्ति' “अज गतिखानाज्जनेष्‌” धु, संखा कुर्य- 
feat: {। “तदु uma द्रति । ‘aq तेन वत्लसङ्गमेन पथवा- 
sia @ ‘rary’ खानि seit रात्रौ ‘eu? धारयन्ति। अग्नि 
होत्राथ मपि तस्यां रातौ पयोन cia) मिति द्रव्यान्तरं 
विधक्षे-- “garam fafa एवं यजमानग्णहवसतिःनां सर्वेषां 
Ta माढसमवाजनप्रसक्गो प्रातः faa sea निवा. 
न्याया गोवत्सस्य बन्धनं ade मिव्यभित्रेल्याह-- “निवान्या 
मिति । wa नषटवका भन्यदौयेन वस्तेन या नीशत सा निवान्धा 
ताम्‌ प्रातः" प्रियन्नाथं यतो 'दुन्तिः, सतस्तस्य, वत्सस्य 
बन्धनं कत्तव्य मिलध्याष्लय योजनीयम्‌ ॥ १६ ॥ 

qteieng कमणः कालं विधत्ते — “safe, ‘gay 
श्रणिहोते इते ar ब्रहते av अनयो; पत्तयो: यतरथाः येन 


नः न क "~~~ Rinne ____ षि" ण जोक ०. 


#* अनिरशितां रेषरदहितां gar} पाच्रान्तरेणापिधाय- दति wy 
t Rito श्रौ° ५. ६, २९ + या० द° Fo | | 
{ म्बा० Yo २९४ घा०। 
§ ato श्रौ ५. ६, ३४ Ae | 
४२ 


३१० ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ४१० gaffe} 


प्रकारेण "कामयेत agaata मिल्ययः#। होमाय सम 
waa विग्रहण विधत्त — “सोऽस्या इति । षष्टे चतुधां । 
सोषायाः स्ट हमेधोयङ्घम्भ्याः सकाशात्‌ “पूणां दर्वी*-इतिमन्वेण > 
द्या श्राघतिन "उपहन्ति wetarq । मन्तस्याय ast 
डे (दर्वि! ` प्रथमं इविषा ‘qa’ सतो wert: सकाशात्‌ 
"परापत ure, देवान्‌ प्राध्रुहि । पुनः कमेफलेन सुपणा 
सती अमुतः सकाशात्‌ Waly पुनरगच्छ। हे (शतक्रतो !' 
इन्द्र ! Aa’ वसुना मूल्येन ‘Sa Bary ‘TAH’ इदष्यमाणम्‌ WAH 
'जर्जम्‌' बलकरं रसं च “विक्री णावदहे' । त्वया दत्त फलं alae 
sfactarfa त्यि; मया दत्त हविण्टहोलला मध्यं फलं दास्यसि 
त्म्‌ ; एवं व्यतिहारेण कम क्रीणावहा इव्यथः । एतश्मन्तोच्चारणं 
प्रशंसति-- “यथेति । aay इन्द्रम्‌ एतस्मै" परणं दवा ख्याय भागायः 
पुरोगुवाक्यास्थानौयया पुरोवक्षव्यया एतया wes इति ॥ १७ ॥ 
ऋषभष्वनो होतव्य मिति विधिल्षुराह-- “श्रधेति ft 
"श्राहयितव' श्रा्वातुम्‌ । “तुमर्थे सेसेनसे" -इति { तवे.प्रययः। 
Ge यरील्यादि। ‘a’ area: ऋषभः , "यदिः “qa शब्द्‌ 
क्यात्‌ । “सशब्दे इति | धातुः । agfa: वषट्‌काराककं 
दूति afaere: । तथा च तैत्तिरीयकम्‌- “ऋषभ माद्यति 
वषट्कार एवास्य स इति कथयन्ति द्रति । wa तस्जिन्‌ 
वषटकारे दविज इयादिलेकं मतम्‌ ¶ । 
प्लान्तर माद --“श्रधो इति । योऽय गृषभध्वनिः, नासौ वषट्‌- 


[प 


* का० Blo Hou, ६,३६। † वा० सं ३, Be 
‡ का० Bite Fou, ६, ३७) § पा० FoR Be 
| खदा० प० RB धा T काण te म्‌०५,६, ३८। 


(Ute शत्रा०) ॥ दितोयकार्डम्‌ ॥ ९९१ 


कारः , किन्तु इन्द्रस्य खभूतेन कऋषभाख्येन ङूपैण तमेव न्द्रम्‌ 
एतेन शब्देन ‘Kafe’ | किमथंम्‌ ? वरस्य वधाय aa मुरं Bay 
fame: तस्येति कर्मणि wit) “qaate भाववचनात्‌” 
-दति वधशब्दा्तुधां # । एतदेव विदठणोति-- "एतदा इति यदि 
सः" ऋषभः शब्दं कुयात्‌ , तदा “at a wg यन्न मगन्‌ 
्रागमत्‌ , मदौयो यन्नः इन्द्रसदितोऽभवदिति "विद्यात्‌" । as 
ऋषभस्य श॒ब्दाकरणेऽनुष्ठानप्रकार माह-- “ag नेति । ‘afe’ 
तु मदौयो यन्नः" शसिन्द्रः" ऋषभो “a ae कुर्यात्‌, तदाह ‘afer 
wa,’ उपविशेत्‌ ब्राह्मणः" ana, ‘qeutfa’ wad प्रति 
ब्रूयात्‌ wee , “Vey इन्द्राद्नाना्थां वाक्‌ %॥ १८ ॥ 

अथ aaa होमं विधत्ते-- “a जुहोतीति। दर्व्या 
zeta दविः “देहि मै”- दरति मन्तरेण § ada दर्व्या ्राहवनीये 
मन्तस्याय मध॑; । इन्द्रो aatfa— हे यजमान, 
तवं मै" ag प्रथमं इविः द्दह", ब्रह मपि ते' तुभ्यम्‌ इष्टं फलं 
'ददामिः। ama मे aw इवि: निधेहि" नितरां धार्य, 
अह मपि तुभ्यं फलं “निदधे निदधामि, नियच्छामि। निय- 
मेन हि हियत इति निहारो स्रुलयद्रव्यम्‌ । “निहार हविषो मूल्य- 
yaa, फलस्य qaqa ea; च -शब्दशेदर्थ, लं चेत्‌ 
प्रथमं हरासि" दरे; , टया इव्यथः; हरतेलव्याडङडगमः:; अन- 
न्तर मैव “a? तुभ्यम्‌ ae मपि "निहार विषो मुखभूतं फलं 


~~ 


dex. 4 ~. न ~~~ =, 


+* पा० सू° २,३. १५। 

† CSI ब्राह्मी २२९ ए० १२ पं द्रश्यम्‌। 

{ का ators ५, ६, ३६. । 

§ वा We ३. ५०। | Flo श्रौ” Hoy, Be 


[0 


२२२ ॥ शतपथन्राद्मणम्‌ ॥ ( Me Bate ) 


fasafa नितरां प्रापयामि । ‘are’ te efa: arya 
tq इति । एतत्‌ aa कात्यायनेन सूतितम्‌ — श्रातहला-हुला 
वा खाख्या alee पूर्णा दर्वींति , ऋषभ माद्वयितवे ब्रूयाद्‌ , 
स्ते जुहोति, waretfa ब्रह्मा qyitere, efe a sfa 
gqetfa इति # ॥ १९ ॥ 

एतदनन्तरक्व्या fate’ विधत्त -- “रथेति । क्रौडन्तौति 
क्रीडिनः, एतद्गुणविशिरेभ्यः 'मरुडाः' सप्तसु कपालेषु Hea 
पुरोडाशं निर्वपेदिल्य्थः + । क्रीडन इति मरुतां यथाथं विशेषण 
fafa प्रतिपादयति-- “मरुतो इ वा इत्यादिना । हतं हन्तु Fas 
fare मभितो यस्माद्‌ "परिचिक्रौडः' क्रीडितवन्त: , तस्मादिन्द्रव- 
दयजमानस्य समीपे क्रीडनभीलेभ्यो मर्धो यागः क्तव्यः | 

aang प्रधानभूताया महाहविराख्याया weurcar प्रति- 
जानीते - “mara इति # । यतोऽनुष्टानकालः प्राः, अतः ATAT- 
वसरतवात्‌ हविषः प्रयोगो क्रियत इयथेः । वरुणप्रघासतन्चं aarta- 
दिशिति-- ““तद्यधेति। aa 'महाहइविषः' महान्ति बहनि हवोंपि $ 


= 


ge ------~ --------- kG Ee ~~~ 


+ का० wile द.०५,५.३६- ४०} 1 Ae Whe सू०५.७.१। 

; ''मद्धद्टविरुदवसलाय निम" इति ate ate Fo v.94! 
निथ्येयपदेश्रात प्रव ममौ समारोद्धोदवसाय'-दव्यादि ate ge! 
“पूैदुरवा" —xfa चात्र ate ale सू० ५,७.५। "अधवा पूष दुरेव अनौ कं 
व्या, ys मेव समारोपोदवसानमग्थनानि चा परवारस्भणौयम्‌ रतेनेति 
शब्दस्य ए्ाकमेधास्यसकलपवेवाचित्वात्‌'- इत्यादि weer समा 
aren) “एतेन! दव्यादि तर्च बोपरिष्टादाखरातम्‌ (५ प्र इत्रा १६. कर ) ' 

§ "नि भ्योऽधिकानि, Tarn, MRT, , वेश्वकमेण शक 
कपाल" - द्रति ate श्रौ Toy. ७. ७-१०। नियेभ्य; अकेयादिष्यः 
yar, — दति alo Se | 


(YM रेत्रा० ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ २२२ 


यत्र, महाहविवेसुणप्रघासाख्यो यागः, तस्य ; वश्यमा शस्य महा- 
इविराख्यश्य यागस्य यथाः, एव fafa सम्बन्धः । तस्य पूर्वक्षस्य 
वस्णप्रघासस्य हविषो यथानुष्टानम्‌ , तथेव aviefagt व्य 
माणशस्यापोति wae is [aa] a 
दूति खरौसायणायैविरचिके माधवीये वेदार्धप्रकाये 
are fre aa OAT ETAT St 
दितीयक।र्डे दितोयाध्याये acta argrua ॥ 


॥ इति दितौयकाण्डे sae: प्रपाठकः « ॥ 


ee me a cr AR I जि ---0> ममम ज 


# “afwaraen १९३ इतिक, "कणिकाः ११५-दइ्ति ग, 
"कट्डिकासद्धा १०५८ दति BW! तत्रशत्रा° २५ He, Alo २९२ Ae, 
३ ज्रा० ४द कण, त्रा २० Ho: सङ्लनया ११५ सिद्धम्‌ a 


२२४ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( भ्प्रण Lato ) 


अध 


पञ्चमप्रपाठके प्रथम ब्राह्मणम्‌, 
प्रथिवा 
पञ्चमेऽध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ | 


॥ इरि; ॐ ॥ 

महाह्विषा हवे देवा ad aR: | तेनो 
soa व्यजयन्त येय मेषां व्विजितिस्तां तथो ऽएवेष 
एतेन पाप्मानं दिषन्त' areas इत्ति तथो ऽएव 
विजयते तस्मादा ऽएष एतेन यजते ॥ १ ॥ 

तस्यावुत्‌ «| उप किरन्लुत्तरवेटिं wate 
पुषदाज्यं मम्यन्निनं नवप्रयाजं भवति न॒वानुयाजं 
alfa समिष्टयजुएषि भवन््थेतान्येव पञ्च हवो 
fa भवन्ति ॥ २ \ / 

स यदाग्नेयो ऽष्टाकपालः पुरोडाशो भवति | 


+^ छरत्‌- दति ग, घ, 


( ५अञ Bate ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ २३५ 


अग्निना हवा sud तेजसाघ्रन्त्य तेजो sfaq- 
नाव्यथत तस्मादाग्ने यो भवति * ॥ ३ ॥ 

अथ यत्सोम्यश्चरुभंवति। सोमेन ह वा ऽए 
रान्नाप्रन्सोमराजान एव तस्मात्दीम्यश्चसभं वति igi 

अथ यत्साविवः † | हादशकपालो बाष्राकपालो 
वा पुरोडाशो भवति सबिता वे देवानां प्रसविता 
सविदप्रमता हेवेन मघ्रसस्माव्याविच्रो भवति ॥ ५॥ 

अथ यत्स रखतश्चसमवति। ard सरखती 
ay हेवानुममाद प्रहर जहीति तस्मात्सारखत- 
खरभवति ॥ ६ ॥ 

अथ यत्‌ पोषयश्चसर्भवति। इयं वै पृथिवी 
पृषेय५ ead वधाय ‡; परतिप्रददावनया वेनं प्रति- 
र्तं THAN पोष्णञ्चरर्भवति ॥ ७॥ 

Waa STANT: एरोडाभो water | 
एतेन हेवेन awa वा ऽअग्नि रिन्द्रियं ata 
fay एताभ्या मेन सुभाभ्यां वोर्याभ्या मन्नन्‌ ब्रह्म 


-----~ ~~~ ---- — eee ~ ~ =--- re meee ee erty, 


# (भवति!--द्तिष, = | † ‘ay—xfaa, घ, 
{ च्वध्राय'-द्ति ङः। 


११६ ॥ TATA WUT ॥ ( ध्रप्रण शत्रा) 
वा ऽअग्निः wa मिन्द्र ऽउभे acu ब्रह्म च 
शनं च सयुलौ क्रत्वा ताभ्या मेन सुभागा ara teen 
मन्न लस्मादेन्द्राम्नो हादशकपालः पुरोडाशो 

“wafer ८॥ 

अथ मानद्रश्चरभवति । इन्द्रो बा ऽएष पुरा 
AAG वधाद्थ + FAS हत्वा यथा महाराजो व्बिजि- 
ग्यान एवं महेन्द्रो ऽभवत्तसमान्द्ाहनद्रशचरुभवति 
महान्त सु Via मेतत्‌ खलु करोति व्वुत्रख बधाय 
AHI माहनद्रञच भवति ॥ ९ ॥ 

अथ व्वे्वकर्मण एककपालः पुरोडाभो भवति । 
व्विश्व' वा ऽएतत्‌ कमं wag सव्वं जितं देवाना मा- 
सौत्‌ साकमेधेरौजानानां व्विजिग्यानानां faa 
वैतस्यैतत्‌ कम छत सर्ववं जितं भवति साकमेध- 
रोजानचख व्विजिग्यानख तद्मादैशवकमंग् एककपालः 
पुरोडाशो भवति ॥ १०॥ 

एतेम a देवाः। USAT येयं देवानां प्रना- 


यि 2222 क नाक 


i "व्वधादुथ'-द्रति ङ | 
† 'जधघधाय'- इति ड) 


( ५अ° तरार) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ २२७ 
तिथ, श्रेत्‌ yates ह वै प्रजातिं प्रज्ञायत 
STATUS fa यं गच्छति य॒ एष विवि हानेते न यन्नन 
यजते तस्मादा ऽणतेन यजेत ॥ ११॥ १॥ । 


॥ इति पञ्चमप्रप्राटक्े प्रथमं RATA fy. 8. |॥ 


श्रथ तस्य महाहविषः प्रयोगक्रमं विधिल्ुः प्राग्‌ “Cay 
देवा ay मन्नन्‌"-ष्त्यादिना# यत्‌ साकभेधानां फलं प्रति 
पादितम्‌ , तत्फलं महाविष एव areata ayaa मिति प्रति 
पादयति-- “मदाहविषा ह वा इत्यादिना । उक्तगुणविशिष्ट इन्द्रो 
यस्मिन्‌ यागी cared हविः । sare व्याख्यातम्‌ i १॥ 

तस्य प्रयोग मनुक्रामति-- (तस्ाहदित्यादिना । श्राच्छब्टः 
क्रियावाचौ। उत्तरबेदौनिवपनष्रषटाज्यव्रहणामिमन्यनाटीनि 
वरुणप्रघासवदटेवात्ापि कार्या शौत्याह-- “उपकिरन्सीत्यादिना । 
ग्रत एव सत्रकतोक्तम्‌ -- ““उत्तरबेदिष्वगिनिप्रण्यनमन्यनपषदाज्यद् 
वङ्णप्रघासवत्‌'”- इति †। “श्रथेतान्येवेति। यानि वेश्वरे 
valfa आगेयादौनि पञ्च॒ agafa हवींषि ‡, “एतानि 
ua अत्रापि कतंव्यानि भवन्तीत्यर्थः ॥ २॥ 


॥, 


# शतत्वृवेतनव्राक्मगे प्रथमकषकायां दरषटयम्‌ | 

† कार श्रो म्‌० ५.७.११ । 

‡ पुरस्तात्‌ २५२० ५ परू क्तितो ब्रश्यानि। का” ate qo 
1% y—e( यामेयः ate, साविन्नः, area, ar): 


४२ 


33% ॥ WATTATH UA ॥ (Ue tate ) 


तवामेय WA स्तौति - “a यदिति। “एनं वेजसा- 
afafai पुरा खलु देवाः “afar ्रग्निलिक्षशेन तेजसाः 
‘qq aaa ‘any श्रहिंसन्‌। ‘a’ तेजोरूपः “ofa, 
"न श्रव्यघत' व्यथितः पीडितो नाभवत्‌ तस्मादाग्नेययागस्य 
प्राधम्य सुक्तम्‌ ॥ २॥ 

सौम्यं हविरनुय स्तोति-- “श्रथ यदिति । “सोमराजान 
एषेति सोमो राजा येषां तै तथोक्षाः। “राजाष्टःसखि 
भ्यष्टच्‌"" दति # टच्‌-समासान्सो न भवति ; तव्य रुषाधिकारात्‌ | 
सोमराजेनाधिष्टिता देवाः , तैनैव रान्ना सोमेन" “एनः वतम्‌ 
‘say श्रहिंसयत्रित्यथेः ॥ ४ ॥ 

aaa हविरनुद्य स्तौति-- “रथ यत्‌ सावित्र इति । दादश 
कपालोऽष्टाकपालो वैति | RATATAT यागः AAT: % ॥ ५॥ 

चतुधै vaca स्तीति - “श्रथ यत्‌ aman इति, 
“ag देवेति । वागास्िका हि सरख्तो ti सा खलु वाक्‌ 
aa हनिष्यन्त मिन्द्रम्‌ श्रतु ममाद्‌' wer वभूव §। श्रुमदन- 
प्रकार माह-- हे इन्द्र! प्रहरः वच्रेण ततं ताडय, ततस्तं 
‘cafe मारयेति । जहीति eatatfe मध्यमैकवचने “eda” 


नम = - -~+ ~ --~ च - =~ = ~ ~ ~ ~ न - ~~~ ~~ न ~~ =» ~ +~ --- - ~~ - -- +~ ~~ ---* = "-~ ~ -~--- 


* We Fe Y 8 ६१ | 

+ “लावित्रो दादश्कपालोऽष्टाकपालो वा-इति ate site सू° 
५,१.७। “उपांशु काम्यदैवता"--दति (काण ate Bu १स्‌०) Te 
द्यम्‌ | 

† नज्विय wire सरस्वदट्‌टैवताका Tea; “योषा वै सरखती"- 
श््याद्रथेवादश्रुते; (५, १, ११.) | 

§ ठचवधथापारेनुमोदनं TATA | 


(UM ब्रा ) ॥ दितोयकाणर्डम्‌ ॥ २२८ 


-षति # जादेशः, तस्य 'भ्रसिदवदताभात्‌”- इति sfawarq 4 
faa न भवति ॥ és 

पञ्चमं हविरनृय स्तोति- “ae यत्‌ पौष्णश्वसर्मवतीति। 
“sa वे एथिवोत्वादि । <a मेव हि एृथिवी पोषयति भूतनाता- 
नोति पूषा । शय मेव खलु “एनं aa बधाय हननाय ्रतिप्रददौः 
परत्यपयामास, भतः “Wada पृथिव्या साधनेन ‘Ua’ aa’ देवा; 
प्रतिजन्नुः' प्रतिहतवन्त इत्यथः ॥ ७ ॥ 

as’ हविवि धत्त -- “sierra इति ¢ । “एतेन इहत्यादि । 
एतेनः इन्द्रानिदेवताकेन यागेन । इन्द्रानौ वत्रजननहेतुल 
सुपपादयति —“aat वा भ्रनिरित्यादिना। योऽयम्‌ श्रग्निः' स 
दष्टनसमधः तेजः" ; यदिद पुरुषे प्रविष्टम्‌ इन्द्रियम्‌" इन्दरलिक्म्‌, 
इन्द्रेण दत्तः Aaa, तदाक इनदरः; तथा च “एताभ्याम्‌ 
उमाभ्याम्‌' "एनं वच देवा; “away 1 तस्मादृन्द्राम्नो यागो 
युक्त इत्यथः ॥ 

प्रकारान्तरेण स्तोति-- “ag at श्रमिरिति । श्रम्निः', ब्रह्मः 

AMI: ; ब्राह्मणेन ae प्रजापतिमुखादुत्मत्रतवाव्‌ । इन्द्रः", 
‘aay’ कषतियजातिः ; प्रजापतैङरसो argeat च सकाशात्‌ स्षति- 
येण सहोत्पत्तेः। "ते उमे' aqua ‘daw waar “सयुजः 
परस्पर Te ‘Har ‘Arar quar’ तब्रद्मत्तत्रसम्ब fai 
वोर्याभ्याम्‌ "एनं" हतम्‌ WHA ॥ र ॥ 

सप्तमं हविविधत्ते - “ग्रथ माृन्दरधसर्मवतीति ६। महा 


Te a ii pnts Wen eer er re oie ee ere es न > =. 


# पा० सू० ६, ४. ३६। † पार म्‌० ६.४, २२। 
tale ale we yen) $ ate गौर Te ५,७,६। 


me ee et ne ero 1 8 १ 0१ क eminent a 


२३४० ॥ शतपथत्राद्मशम्‌ ॥ ( भप्रण eae | 


खासाव्िन्द्र wee) -्राश्महतः*-श्त्यात्म्‌ x । Azzy 
देवता Aa माहेन्द्रः “ARTS घाणी Fara + | 
wwea usa guureafa - “eel वा एषद्ति। aa 
वधात्‌ पूवं केवल इन्द्र एवासीत्‌ , स च तं ह्वा 'महैन्द्रो ऽभवत्‌" । 
"यथाः wa, 'विजिम्यानः विजितवान्‌ राजा महाराजः" श्त्या 
ख्यायते, तहत्‌ । वविजिग्यानः' वि-पूवाश्लयतेः । “विपरिभ्यां 
जेः” इत्याकनेपदम्‌ ¶ , fae: कानच्‌ , “सन्‌लिटोजः 3” इत्य 
भ्यासादुत्तरस्य FAA | 

“महान्त सु daa fafa: प्रकाराम्तरेण सुतिः। मह 
तेनेन्द्रस्य विेषणात्‌ महान्त aaa क्तवान्‌ भवतीत्यधः। 
“तस्मादु एवेति । ‘wma, तस्मादपि aga 
करणादेतोरित्यथ; ॥ < i 

wed हविर्विंधत्ते- “श्रथ वैश्वकर्मण दूति |। विश्व स्वं 
जगत्‌ कम कायं यास्य, स विश्वकर्मा देवता wera, तस्यं ‘ay. 
HAT! | Are देवता'-ल्यणि ¶ “श्रन्‌” - दूति ex प्रक्षतिवद्खावः। 
एतस्य हविषो विश्वकञ्देवताकलतवं प्रंसति-- विश्वं वा एत 
दित्यादिना। साकमेधैः", यामैः $जानानाम्‌' इषटवता ‘fafa 
ग्यानानां' aa विजितवतां देवानाम्‌" (एतत्‌ “विश्व सकलं 
कमः निरवगओेषं ‘aay श्रनुष्ठितम्‌ , “जितम्‌ mand च 


क्का ~~ = ~ ~ = 


# पा० Bo ६.२, ४६) † Wle Ko ४. २. २६ । 
¦ पाः ०१.२३, १६) § पा० ० ७, ३, ५७। 
| का० श्रौ० Mey © go! ¶ पाणम्‌ gy, २४। 


re प्रा Hog ४, १६७। 


( ५अ० gato ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ ३४१ 


श्रासोत्‌"। दाषटान्तिके योजयति--““विश्ठम्बेवेति । “उ'-शब्टो- 
sat: , शिष्ट सुक्ताधम्‌ # ॥ १० ॥ 

उपक्रमावस्रायोदोरति-- “एतेन वा इति । येषां देवानां 
प्रजातिः" ay च दृश्यते, "एतेन" श्रनेनैव हि महाहविषा ‘aga’ 
‘Ser तया प्रजात्या frat च बभूवुः" प्रहा प्रभवन्‌ । यदा, “भू 
प्रा्तावामनेपदौ' > भ्रव व्यत्ययेन परस्मैपदी | Tagua प्रापुरित्य- 
a1 “एतां ह वा इत्यादि, निगदसिदहम्‌ ॥ ११॥ १ [५.४.]॥ 


दूति खमैसायणाचायंविरचिते माधवीये वदार्थप्रकाथे 
माध्यन्दिनिशतपथव्राह्मणभाष्ये 
दितोयकाण्ड पञ्चमाध्यायस्य चतुथे ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदाथस्य प्रकाशेन तमो हाः निवारयन्‌ ¦ 
पुमधांश्चतुरो gare विद्यातीघंमरश्वरः ॥ १ ॥ 


AMIS MWA’ कनकदयतुलापूरुपौ खणंगर्भम्‌ , 
waranty पञ्चसी रौँस्िदशतरुलताघेनुसोव्णभूमौः | 
रत्नोखां रुक्मवाजिरिपसहितरधौ सायणिः सिङ्गणर्यो, 
व्यञ्राणौ दिश्वचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्ं घटञ्च ॥ 
wate धन्यजन्मा faa मतुलः खण जं वणमुख्यः , 


HOTTA क्षपावान्‌ YHA AAS राजतं रापूञ्यः | 


~ "= Ee oo. ses 


~ ज oe ees em कछ. A „ 


* “Carey efqan’—xf का० Bite म्‌०५, ७,१२। 
t चुरादिगणद्हत्र मिदम्‌ ३३२ 


२४२ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ४प्र* श्रा) 


TUT MUTT लवणज ATT: WAL चाक॑तेजाः, 
रत्राश्यो waed गिरि ana ger waarfaguT: # ॥ 


दूति खौमद्राजाधिराजपरभेश्वर वे दिकमागंप्रवत्तक- 
ओरोषहरिष्टरमष्टाराजसा स्राण्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्येण विरचिते माधवीये वेदाथेप्रकापर 
माध्यम्दिनिशतपधब्राह्मणमाष्ये 
दितौयकार पश्चमाध्यायः समाप्तः ॥ ५॥ 


"षष ककककग्कककण्यकन्क च _vus-tarertgmn-inunstapus antennae nereannt = 


* TEOMA प्रधम मेव द्रश्याः | 


( &%o शव्रा० ) ॥ हितौीयका गम्‌ ॥ ३४३ 


( भध ष्ाध्याये प्रथमं ब्राह्मचम्‌ , ) 


महाहविषा हवे देषा at जघ्रः। तेनो 
ऽएव व्यजयन्त येय मेषां व्िजितिस्ता मथ याने- 
वेषां तस्िन्त_ सङ्कामे प्नंसलान्‌ पिटयन्नन समे- 
रयन्त पितरो वे त ऽअसम्तस्मात्‌ पिटयन्ञो 
नाम॥ १॥ 

तहसन्तो ata ववर्घाः। एते ते a व्यज- 
यन्त॒ Mea: शिशिरस्त $उते यान्पुनः समे- 
रयन्त॥२॥ 

अथ यदेष एतेन यजते। तन्नाह न्ववे- 
va तथा कं चन प्रन्तौति देवा अकुव्वत्निति 
aaa एतत्‌ करोति यसु Steal देवा भाग मकल्य- 
यस्तमु चवभ्य एष एतह्वागं करोति यानु चैव देवा 
समेरयन्त तानु चेवेतद्वति खानु Aiafuase- 
woe लोक Aaa यद्‌ चेवाद्यात्रात्मनो 


१४४ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ (Ute २व्रा°) 


चरणेन न्यते वा मोयते वा तदु चेवा- 
aaa पुनराप्यायते तस्मादा ऽएष एतेन 
यजते ॥ ३ ॥ 
पितभ्यः सोमवटभ्यः। षटकपालं परो- 

डाशं निव्वपति सोमाय वा पितमते षड वा saa 
ऋतवः पितरस्तस्मात्‌ षट्‌कमपालो भवति ॥ ४ ॥ 

aq fare बहिषद्‌भ्यः। अन्वाहायपचनं 
धानाः कुव्वन्ति तलो sat: पिपिषन्यधां zea 
धाना अपिष्टा भवन्ति वा धाना; पितृभ्यो बि 
षदभ्यः ॥ ५ ॥ 

aq पितभ्यो ऽभिनिष्वात्तेभ्यः। निबान्यायें 
दुग्धे सक्तदुप मथित एकशलाकया मन्यो भवति 
wag BI Wy: पितरस्तस्म्ात्‌ सक्तदुप्र मथितो 
भवद्येतानि walter भवन्ति ॥ ६ ॥ 

तद्ये सोमनेजानाः। तै पितरः सोमवन्ती 
ऽथ यै दन्तेन THA लोकं जयन्ति तै पितरो 
बर्हिषदो ऽथ ये ततो नान्यतरञ्चन यानग्निरव 
ट्हन्त खदयति ते पितरो ऽग्निष्वात्ता णत 
$उते ये पितरः Hol 


( ६० १बरा० ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ | २४५ 

स॒ जघनेन गाप्यम्‌ । प्राचनावौतौ भूता 
दक्तिौसौन एतए षट्कपालं पु रोडाशं ८ हति 
स॒ तत एवो पोत्थायो ततरे णान्वाहार्य पचन दच्िणा 
तिष्ठन्न वहन्ति wan फलौकरोति Was दोव 
पराचः पितरस्तस्मात्‌ सक्त फ़लोकरोति ॥ ८ ॥ 
। a दकिगेव zag पले ऽउप्दधाति। दचि- 
गाधं गार्हपत्य षटकपालान्यपदधाति तयादेतां 
दक्षिणां दिशः सचन्त ऽएषा हि fea पितणां 
तस्मादा दक्षिणां दिश सचन्ते ne ॥ 

अथ दचतिशनान्वाहायपचनं। चतुः खतिं 
aie करोल्यवान्तरदिशो ऽनु gat: करोति चतस्रो 
वा ऽञ्रवान्तरद्शा ऽवान्तरद्शो वै पितर स्तस्मा 
दवान्तरद्शो ऽनु सक्तः करोति ॥ १०॥ 

तन््रध्ये ऽग्नि समादधाति। पुरस्ताद 
देवाः प्र्यञ्चो मनुष्यानभ्यपाघत्तासस्मान्तेभ्य 
me तिष्ठन्‌ जोति aera: प्रितरो ऽबान्तर- 
दिशो वे पितरः सव्वत-इूव होमा अवान्तरदिश 
MAA ऽग्नि समादधाति ॥ ११॥ । 

स तत एव oa सम्बयजुहरति। स्तम्ब 


२४९ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( प्र Rate } 
यजुहत्वायेदयेवाग्र परिखज्ञा्येत्ययेति yaw परि- 
ग्रहेण प्ररिणश्य लिखति इरति यायं भवति 
स॒ तथेवोत्तरेण परिग्रहण परिणज्ञाद्युत्तरेग 
परिग्रहण परिणद्ध प्रति seats प्रोत्तणोरासा- 
द्वेल्यासादयन्ति प्रोक्चणोरिष्यं बहिरुपसादयन्ति 
सच: सम्माधाज्येनोदेति a agquatat भला- 
ज्यानि रह्लाति॥ १२॥ 

तदाहुः | दिरुषण्ति गह्ञोयाद शद्त्रानु- 
याजौ भवत इति तदष्टावैव क्ल उपति 
गह्लोयान्नेदाज्ञसख व्विधाया अयानोति तस्मादष्टा- 
वेव कतव ssmafa गज्ौयादाज्यानि र्होला स 
ga: प्राचौनावोतो भृला *॥ १२॥ 

प्ोच्च ौरष्वयुरादत्ते। स THAT प्रो्- 
त्यथ व्वेदि ware बहिः प्रयच्छन्ति तत्‌ पुरम्ताद्‌ 
यन्ध्यासादयति तत्‌ प्रोच्योपनिनौय farce 
ययि a प्रसरं vais सकृद्‌ Ba पराञ्चः 
पितरस्तस्मा न्न प्रस्तरं Varia ॥ १४॥ 


uni. 3 ae ना य eat 
.-----~-~ ~ ~ -- ~-------- ~ ------~-- -- -“ “ mee  -----~-~ ~~ ~*=- ee ORS =, ge “gr ag ieee are + en Ne atl 


# भुत्वा- sfa ग 


( १अ० शब्रा ) ॥ हितोयकार्हम्‌ ॥ २४०७ 


अथ सन्तहन मनुविसरणख। अपसलवि 
तरिः परिस्ृगन्‌ परयति सो ऽपरसलवि fa: परि- 
स्तौयं यावत्‌ प्रस्तर भाजनं तावत परिशिनष्टाथ 
पुनः प्रसलवि त्रिः पयति यत्‌ पुनः प्रसलवि 
fa: परयति तदा नेवामृखयान्‌ fag नन्ववाग' तेभ्य 
एवेतत्‌ पुनरपोदेतो मठः a लोक मभि तस्मात्‌ 
पुनः प्रसलवि विः पथति ॥ १५॥ 

स॒ दक्षिणेव परिधीन्‌ परिदधाति, दक्षिणा 
mats स्तृणाति नान्तहधाति च्वि्ठति aang 
WI पराञ्चः पितरस्तश्माननान्तरधाति व्व्ठती ॥ १६॥ 

स॒ तत्र॒ FE मासाद्यति। अथ पूर्वा 
सुपश्टेत मथ भुवा मध पुरोडाश मथ धाना सय 
मन्य मासाद्य watofe संगति ॥ १७॥ 

ते सवं ऽएष यनज्नोपवीतिनो were | इत्या- 
खाज † मानश्च ब्रह्मा च प्रात्‌ परोतः पुरस्ता- 
दमोत्‌ { ॥ १८॥ । 


+ सेत्वा-इति ग । † xara afe gee’ डा° Fata | 
‡ परलादमोन्‌-दति ग 


४ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( भप्रण २त्रा° ) 

तेनोपाशु चरन्ति। तिर-इव वे पितर- 
स्िर-इवे तदादुपाएश aMiguiog चरन्ति ॥ ee | 

uftaa चरन्ति। तिर-दव वे पितर 
स्तिर- इवेतदात्‌ परिवतं तस्मात्‌ परिवृते 
चरन्ति *॥ Qe | 

TT मभ्याद्घदाह | अग्नये समिध्य माना- 
यानु ब्रहेति स एका मेव erat सामिधेनीं 
विरन्वाह WAZ द्व पराञ्चः पितरस्तस्माटेकाः 
होता सामिधेनौं चिरन्वाह ॥ २१॥ 

सो sae) उशन्तस्त्वा निधो मद्युशन्तः 
समिधो महि। उशन्रशत आवह पिष्ठन्हविष 
saat ऽइल्यधाम्नि मावह सोम मावह पितन्‌ 
qaqa अआवष् प्ि्टन्‌ ब्हिषद्‌ आवह faa 
नग्निष्वात्तानावह «eats sarsaats ऽआ्राबहा- 
ग्नि होच्रायावह खं महि मान arazararen- 
परविशति ॥ २९५ 

अधाग्राव्य न होतारं प्रवुशौते। पिदयन्नो 


~-- —=e 


# चरन्ति--दति @ 2E उा० वैवरेग) 


on 


( Mo शत्रा) ॥ दितो यकाण्डम्‌ ॥ २४९ 


वा ऽअयं नेदलोतारं fray दधानीति तस्मात्र 
होतारं प्रवृणीते सौद होतरिव्येवाहोपविशति होता 
होढषदन ऽउपविश्च प्रसौति प्रसूतो sea: 
सुचावादाय प्रलयङन्डतिक्रामलयतिक्रभ्याश्ाव्याष् 
समिधो यजेति सो ऽपवहिष चतुरः प्रयाजान्य- 
जति प्रजा वे बहिनत्‌ प्रजाः पितृषु दधानौति 
तस्म era fe षश्चतुरः ्रयाजान्यजल्याज्च भागाभ्यां 
चरन्ाज्यभागाब्थां चरित्वा *॥ 23 I 

ते सर्वं ऽएव प्राचौनावोतिनो भूत्वा +) एत्वे 
इविभिं ; ‡ प्रचरिष्यन्त इत्यादाज मानश्च ब्रह्मा च 
पुरस्तात्‌ परीतः पश्चादग्नोत्तद्‌ ताश्रावयन्त्यो रे ae 
ag सखधेति प्रलयाश्रावणछः खधा नम इति 
AMSAT: § ॥' २४ ॥ 

तदुहोबाचासुरिः। अथावयेयुरेव Ware. 
येयुव्वं षट्‌ कुर्य नं यान्नख व्विघाया अयामेति || ॥ २५॥ 

अथाह पितभ्यः सोमवद्भ्यो .ऽनुब्रूहीति। सो 


a re ~~ 


ee ce ae 


# aftat—cfa a t भ्रूत्वा-दति ग | 
‡ रतेहविभिः- हति क, ङ| $ वषदेकारः ति ग 
| अवामेति- दति ग, 


व --~ -~-~ -- ~ er rer ~ 


ww 


२५० ॥ शतपधत्राद्मणम्‌ ॥ (भप्रण रेत्रा०) 
माय वा पितृमते स इं पुरो ऽनुवाकये ऽअन्वा- 
हेकया a देवान्‌ प्रच्यावयन्ति इाभ्यां पितृन्‌ 
त्सक्कदु छव पराञ्चः पितरस्तस्माहे एरो ऽनुवाक्े 
ऽअन्वाह ॥ २६ ॥ 

स॒ उपर्णोत satay, अधाद् पुरो- 
डाशस्याबदाति स तेनेव सह धानानां तेन 
सह मन्यद्च तत्‌ सक्तद्बदधालयथोपर्टिदि राज्य- 
दाभिघारयति प्रव्यनक्तावदानानि नातिक्रामतौत 
एवोपोल्यायाश्राव्याह पितन्‌ त्ोमवतो यजेति व्वष- 
Zea जुहोति ॥ २७॥ ` 

अथाह पितृभ्यो वह्षद्भ्यो ऽनुब्रुहौति। स 
उपस्तृ ौत ऽराज्च मवासां धानाना मवदयति स 
तेनेव सह मन्यद्य तेन सह परोडाशख * तत्‌ 
सक्लदवदधायथोपरिष्टाहिराल्लस्याभिघारयति पर्य 
नक्तावदानानि नातिक्रामतौत एवोपोल्ायाश्रा- 
व्याह पितुन्‌. वद्िषदो यजेति व्वषटक्ते 
जुहोति ॥ ९८ ॥ 


nn ee OG A आक 


-_ ~ न = == = ~ 


* Usa - दति TeV Slo Fata 


( श्र" Lato ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ ३५९१ 

अथाह पिदभ्यो ऽग्निष्वात्तेभ्यो saa हीति । 
स उप्रलणौत ऽआज्यमपाख मन्यद्यावयति स 
तेनेव सह पुरोडाश तन सह धानाना aa 
सछलदबदटधाल्यघोपरिष्टाहिराज्यसाभिघारयति प्रय 
नक्तावटानानि नातिक्रामतौत एवोपोल्यायाश्र- 
व्याह पितृनग्नि प्वात्तान्यजेति व्वषट्‌क्तते 
जुहोति ॥ २६ ॥ 

अधाहाग्नये कव्यवाहनायानुतर हीति । तत्‌ 
खिष्टक्ते इव्यवाइनो वे देवानां कव्यवाहनः पितणां 
तस्मादाहाग्नये कन्यवाहनायानुत्र. होति ॥ ३. ॥ 

स॒ उपम्तणोत ऽअआज्यम्‌ । अथाद्य पुरो- 
डाशख्यावदाति स तेनव सह धानानां तेन ae 
मन्द तत्‌ सकछलद्वदधालययोपरिष्टादि राज्यसखाभि- 
घारयति न प्रस्यनक्तावदानानि नातिक्रामतैत 
एवोपोत्यायाखाव्याहाग्निं कव्यवाहनं यज्ञेति व्वष- 
cat जुहोति ॥ ३१॥ । 

स ॒यन्नातिक्रामति इत एवोपोल्यायं जुहोति 
wag WI पराञ्चः पितरो ऽथ यत्‌ सत्‌ VAT 
उव्वेषाएं इविषा५ समवदाति wag शेव 


२५२ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( भ्प्र० रत्रा} 
usa: पितरो sa यद्ग्यतिषद् समवदानान्यवद- 
waat वं पितर तनेवेतदव्यतिषजश्यतन्त सन्द 
धाति तस्माटव्यतिषङ्ग मवदानान्यवदयति ॥ ३२॥ 

तङ्क | एत मेव Ba मन्य समादधति त 
होतो पह्यावेव जिघ्रतितं aaa प्रयति तं 
aga जिघ्रति तमम्नीधे प्रयति तमम्नौद्‌ 
वेव * जिघ्रह्ये तनन्वेवेतत्‌ कुव्वन्ति यथा त्वव 
तरख यन्ञखेडापराशित्रः समवदयन्त्येव मेवेत्यापि 
समवद्ययुम्ता मुपहूयावेव जिघ्रन्ति न प्राश्नन्ति 
प्राशितव्यं त्वेव व्वयं मन्यामह seit इ स्माहासुरि- 
यख कख चाग्नौ Tata + ॥ ३२॥ 

अथ॒ यतरो दाद्न्‌ भवति। यदयध्वयुर्वा 
यजमानो वा स seat माद्यापसलवि fa: 
परिषिञ्चन्पयेति स यजमानद्य पितर मवने- 
जयद्यसा कवने निच्छेत्यसाववनेनिच्छेति पितामह- 
मसाववनेनिच्छेति प्रपितामह + तदयथाशिष्यत ऽभि- 
भिञ्चेदवं तत्‌ sy ३४ ॥ 


Smee — 


oe ~ ---- 


+ तममोद्वव- इति च ट्ट" Slo Fata!) † जुहूतौति- इति ग 
i प्रपितामद्-इति क, डः । § तत्‌- दति ग) 


(esto cate ) ॥ दितौीयकार्डम्‌ ॥ २५४ 

TAS पुरोडाशदयावदाय | सथ पाणी कु- 
रुते धानाना मवदाय सव्यं पाणौ कुरुते मन्धद्या- 
वदाय स्ये पागौ कुरुते ॥ ३५॥ 

स॒ ये मामवान्तरद्शि मनु सक्तिः + | Tat 
यजमान पिच ददाल्यसावेतत्ते = STII st मा- 
aaratien मनु सक्ति त्यां यजमानख पिता 
महाय ददालयसाबेतत्त दथ ये मामवान्तरदि् 
मनु afa सत्यां यजमानस्य प्रपितामहाय ददा- 
व्य साबेतत्त दृल्यध ये मामवान्तर{द्श मनु सक्ति 
wai निसृष्ट ऽत्र पितरो मादयध्वं यथाभाग 
माहषायघ्व मिति यथा भाग मश्नतैव्येवेतदाह 
तदादेवं प्न्य ददाति तना स्वान्पितनेतस्मा- 
दाज्नाव्रान्तरेति ॥ ३६ ॥ 

ते सब soa यज्ञोपबोतिनो भूत्वा + | उदञ्च 
उपनिषक्राम्याहवनोय समुपतिष्ठन्ते दवान्वा ऽएष 
उप्रावत्तते य॒ अहिताग्निभवति यो दशंपृग- 


# 'ख्तिः-रतिग, 7 


† भभून्वाः-दइति ग, घ। 


४५ 


२५४ ॥ शत प्त्राद्मणम्‌ ॥ ( भप्रण रत्रा ) 
मासाभ्यां यज्ते Haq पिदयन्ञेनेवाचारिषुखद्‌ 
eaten fagad « ॥ ३७ ॥ 

Ugh माहवनौय समुपतिष्ठन्ते | इन्द्रो श्राह 
वनौयो seat मदन्त श्रव प्रिया अधुषत। 
welled स्वभानवो विप्रा नुविष्टया मतो योजा 
rag ते wt सुसन्दुशं त्वा व्वथं मघवन्व- 
न्दिषो महि। प्र नृनं पगंबन्धुर सुतो यासि 
व्शा२॥ ऽनु योजान्व्र तै शरोऽ 
दूति { ॥ ३८॥ 

अथ प्रतिप्ररे्य ATE TR मुपतिष्ठन्ते । मनो 
नवाह महे नाराशदसैन स्तोमेन। पितणां 
च wate: | भा न एतु मनः पुनः क्रत्व 
TTT TAH | ज्योक्‌ च सूये शे o ॥ पुनर्नः 
पितरो मनो ददातु देव्यो जनः । Std Ata 


— =~ = 


# fre a—cta सा०-सम्मत इति डा० Faz | 
† "वश्रारेऽअनमु- इति च इदो डा०-वैषरंर | 

‡ हरो ष्रति'-हति ग | 

$ ‘en —xfa ग, घ। 


ee = = श 
Sas - OO a EE क 9 = चा 


(Mo शत्रा ) ॥ हितोयकाण्डम्‌ ॥ ९५५ 


सचे महोति पिदटयन्नेनेव वा ऽएतद्चारिषु- 
स्तदु खलु पुनलजोँवानपरिपयन्तं तस्मादाह जीवं 


व्वुत AIAN *॥ SE ॥ 
श्रथ यतरो ददाति। स पनः प्राचौना- 


ant भत्वाभिप्रपद्य जपल्यमी मदन्त पितरो 
यथाभाग माहष्ायिषतति यथाभाग माशिषुरिलखे- 
वेतदाह ॥ Bo ॥ 
अथोदपान्र माद्य | पुनः प्रसलवि चरिः 
परिषिञ्चन्‌ पयति स यजमानद्य पितर मवने- 
जयद्यसाववनेनिच्छे्यसाववनेच्छेति पितामह मसा- 
ववमेनिच्छेति प्रपितामष azar जक्ष ऽभिषिञचै- 
eq तत्तदयात पनः प्रसलवि fa: परिषिञ्चन्‌ 
पयति प्रसलवि न इदं कर्मानु सन्तिष्ठाता 
sxia तस्मात्‌ पुनः प्रसलवि चरिः परिषिष्चन्‌ 
प्येति ॥ 8१॥ ` 
aq नोवि सुदद्य नमस्करोति। faazaar 
नौविन्तस्मत्नोवि. सुदृद्य नमस्करोति यन्नो 


8 
ee > = = ia caer क Song er 
hd "न -~ ~~ ee => - - ----- — ~ = ज eee स ee ~~ ~~ 


* wearetta’ -tfaa, च 


९२५९ ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ (Ute रत्रा ) 
वै नमो यन्जियानेवेनानेतत्‌ करोति षट्‌ क्त्वो 
नमस्करोति षड वा seaa waa: पितरसहतु- 
प्वेवेतदान्ञं प्रतिष्ठापयति तस्मात्‌ षट. क्त्वो नम- 
स्करोति wera: पितरो दत्तेति aerate ह पितर 
दशत SORT SOMATA: कमं णः ॥ ४२ ॥ 
तै मव्व ऽएव यङ्गोपन्येतिनो wat, भनु- 
याजा्भ्या परचरिष्यन्त MATRA AS च 
पञ्चात्‌ प्रीतः पुरस्ताद्म्नीद्पविशति होता 
होटषदने ॥ ४२॥ 

अथाह ब्रह्मन्‌ प्र्यालामि। समिध माधा- 
यामि ama सम्ख्डटोति सचावादाय मभरल्यङडः 
तिक्रामल्यतिक्रभ्याख्चाव्याह दवान्‌ यजेति सो ऽप 
बर्हिंषौ दाबनुयाजी यजति प्रजा वे afeaq 
प्रजाः पृषु दधानीति तस्मादप बर्हिषौ eraq- 
याजौ यजति ॥ 88 ॥ 

अथ सादयित्वा सची व्यहति। सचौ 
ag परिधोन्त्मज्य प्ररिधि मभिपदयाश्रान्या 
इषिता sar होतारो भद्रवाच्याय प्रेषितो मानुषः 
सृक्तवाकायेति सूक्तवाक होता प्रतिपद ते नाध्वयुः 


| काः 


( EM शब्रा° ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ २५७ 
WETS AAT AMAA यदा होता मृक्त- 
वाक माह ५॥ ४५ ॥ 

अग्रागनोदाहानु प्रहरेति। सन किञ्चनानु- 
प्रहरति quit मेवात्मान मुपस्प.शति ॥ ४६ ॥ 

अथाह संवदखेति + | अगानग्नोदगञ्छवय 
TI खगा देव्या हाढभ्यः खस्ति मानुष्यः शं 
योर हव्युपस्प,गत्येव परिधोत्रानुप्रहरत्ययैतदरि- 
रनुसमयति परिधोंद्धं ॥ ४७ ॥ 

aaa | हविसुच्छिष्ट मनु समखन्ति तदु तथा 
न वुर्यादतोच्छिषटं वा ऽएतननेद्ुतोक्छिष्ट मग्नौ जुहवा- 
मेति तस्मादपो वैवाग्यवहपेयुःप्राश्रयुव्वा ॥ ४८॥ २॥ 


॥ दति पञ्चमप्रपाठके feata ब्राह्मणम्‌ [६, १.] ॥ 


[त ~~~ नी — 
re Ome > = ~ ee ee ~ <= see 
ननन न म ee क a en अ व) व = "= - = - — eo 


+ सूक्तवाक माष्-द्ति ग, घ 


t सवद्खेति'-द्तिग, घः 


१८ ॥ TAT TAT HUT ॥ (Uo शब्रा) 


॥ योगशेशाय नमः ॥ 
यस्य निःसितं वेदा यो वेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
frat, त महं वन्दे विद्यातीधंमहेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ 


wa पिण्डपिटयन्नं # विधिषु: foam मुत्पर्ति माह- 
“महाहविषा इ वा इत्यादि + । “Sa मेषां विजितिरिति । are. 
यन्तेति सम्बन्धः। “श्रथ यानित्यादि। यस्मिन्‌ sarge. 
यहे येषां देवानां मध्ये थान्‌ एव' WATT: अघ्नन्‌" श्रमारयन्‌ . 
"तान्‌" sara देवान्‌ पिदियन्नाख्येन वच्यमाणेन कर्मणा ‘aa. 
रयन्त' समागच्छन्त। ते सृताः पिद्टटेवता एव॒ श्रभवन्‌ । 
पितुगुहिश्य कियमाणल्वात्‌ “पिढयन्नःः इति waa सञ्त्े- 
त्वाह -- “तस्मादिति ॥ १ ॥ 

“aga tate: तत्‌ः तव ये" देवाः व्यजयन्त 
विज्ञय मेव प्राप्ताः, न पुनरसुरेण हताः, मतैः वसन्तादयुतु- 
लयाक्मकाः; "यान्‌" हतवन्छः, नतेः पिटयन्नन स्मैरयन्तः 
समगच्छन्‌ , “a एव शरदाद्यास््तय ऋतवः । एतेषा मतु- 
₹ृपलप्रतिपादनम्‌ उपरिष्टात्‌ sb “ऋतवः पितरः” षति करिथय- 
माणसुल्यो पोष्ठातत्वेन ॥ २ ॥ 


भ-का = ~ न ०७ -~ (प - -- ~ 


* ‘ay पिद्टयन्नु'--द्ति श्व, 

† आमयोऽ्टाकपालः पुरोडाशः, सौभ्यञ्चरः , सापितो sew 
कपालो cea वा उपांशुदेवतः , ata Te, पो चरु, 
Caray दाद्शरकपालः, मारेन्रश्षरः, Fea रककपाल eat. 
ठेवतः। रषा aut हविषां नाम aerefatefa 

‡ एहेव awa चुथेकण्िकायां (gee ए० ete) द्रष्यम्‌। 


(£0 शब्रा° ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २५८ 


ष्दानोन्नानुष्टानस्यापि उक्तफलसाधनत्व माड “ay 
यदिति। श्रध इदानौ मपि ‘us’ यजमानः “एतेनः 
पियन्नेन यजतेः इति “यत्‌”, "तत्‌" तस्मात्‌ । भह", नुः, 
‘aa दूति त्रयो निपाताः। ‘cae’ यज्ञमानस्य सम्बन्धिनं 
कश्चनः "चनशब्दोऽप्यर्थे , क मपि पुरुषं नः एव ‘gfe’ 
अरसुरादयो न मारयन्ति । तव क्ञतामुकरत्वे डतु माह - “ति 
देवा इति । इलं ‘ar’ पुरा ‘gay पिटयक्नाख्य' कमं । 
qaqa प्रकरेणागुष्ठितम्‌ , तेनेव प्रकारेणामुतिष्ठति , न 
खातन्त्रेपण किञ्चित्‌ करोतीत्यथंः। ata दरव्यदेवतासङ्क" 
प्रतिपादयति- यसु aaa इत्यादिना। “एभ्यः पिद्भ्यो 
ay एव पुरोडाशधानादिरूपम्‌ भागः देवाः “cara, 
‘cay wate ‘aay यजमानोपि aq’ एव भागम्‌ "एभ्यः" 
'करोति'। तथा देवाः पुरा श्रसुरतान्‌ पिठभावं प्राप्तान्‌ ‘are’ 
एव समोरयन्त' समगच्छन्‌ , mq’ एव पिषटलं uaa देवान्‌ 
‘Tae’ यज्ञमानः श्रवति" इविषा तपयति । wafaca oar: # | 
तेन च पिषटेवतातपशेन ‘ara’ खकीथानेव पितन्‌" fua- 
पितामहाद्यान्‌ चश्ियांसम्‌' प्रशस्यतमं (लोकम्‌ (उपोब्रयतिः 
उपप्रापयति । रपि च ‘wa’ ्रस्िन्‌ कर्मणि ‘se’ यजमानस्य 
‘Tat: स्वस्य श्रनुचरणेनः भ्रनुगमनेन च यटेव प्राणिजातं 
न्यते", ‘ata’ ताडयते । यदा मीयते “मोड. † दिंसायाम्‌" 


+ “अव-रक्षण-गति-कान्ति-प्रोति टप्रावगम-ए्रवैश-श्रवण-खाम्यथे- 
याचन-ियेच्छ-दौप्रावाप्राालिङक्न-ङहिसा-दान-भाग-टद्िषु"- दति व्वा" 
Yo goo Ufo | 

† मिद्‌- इति ( aqte go tee gto) HI 


३६० ॥ शतपधव्राह्मणएम्‌ ॥ ( भ्प्र० रेत्रा०) 


~fa धातुः #। एतेनः पिदयन्नन ve तदेव पुनराप्यायतै, 
पनः was भवतोति । “aanfefai यपिटयन्नस्य fafa: 
यश्मात्‌ उदांरितफलदहेतुः पिहयन्नः, तस्मादनेन यष्टव्य fac: | 
‘qua’ —efa पञ्चमलकारेन ` वत्तमानोपरेशः > ॥ २ ॥ 

ततर प्रथमं हविविधन्ते-- “स पिठभ्य इति। सोम एषां 
मस्तीति सोमवन्तः क्तसोमयागः। एतदिशेषयागविशिषटेभ्यः 
‘faa: wag कपालेषु ded पुरोडाशं ‘a: यजमानः 
निवपेत्‌ | टेवताविकल्प are— "सोमाय बैति। x x x 
सोमाय वा निवापः कत्तव्यः। तदुक्तं काल्यायनेनापि- 
“faa: सोमवह्यः usage: सोमाय वा faaaa’- 
दति ४। इदं देवताविकल्प माश्चलायनोऽप्याह a— “वितर 
सोमवन्तः सोमो वा पिहमान्‌'"-दति {६ कपालसष्कयां प्रशं 
सति-- “ag वा इति । “waa: पितर दति) शरदेमन्त- 
शिशिराः, त एते यत्‌ पुनः सर्मरयन्तेव्यास्नातवान्‌, तत्‌ 
पितृणा मृतुतादास्म्यम्‌ । यदा ` यस्मिन्‌ वा ऋतो पुरुषः 
प्रमौयते, सोऽस्यामुिल्लाके भवति"इति quart fee: | 
वसन्तायुतल्वामका;ः पितरः ॥ £ ॥ 

दितौयं vfafawe— “श्रध पिठभ्यो afsusr इति, 
afefa सीदन्तीति बदह्िषदोऽक्षतसोमग्रागाः , केवल्टविर्यन्न 


—_— + ~ ~ ~ --- = - = ~ =+ ~ ~---~ ~ ~ ~~ ~~ -~- 0 ए ee we —- 


# fZo Bo ११३७ Alo | 

t काश्रौ" ख०५.८.१९। 

¦ ato lo ख०५.८.६, १०) 
§ मआखण्श्रौ० Mo २.१६. २१। 
| ते" ब्रा १,६,८,३। 


(em ato ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ | २९१ 


याजिनः पितरः । पृषोदरादित्वात्‌ वश्लोपः #। एतदुगुण- 
विशिष्टेभ्यः पिटभ्यो घानारूपं हविः ade मिति शेषः + । 
तक्करणप्रकार माहं - “अन्वाहाय पचनं दूति । भष्टयवतण्डला 
धानाः; तदधं afew भजंनकपाल मधिथित्य, aq 
तत्तण्डलानोप्य भजनं कुर्यादित्यथः। ततो भजजनानन्तरं ता 
घाना fat विभज्य, wet: प्रक्षतिवत्‌ waa “पिषम्तिः 
समन्वकं quater “पिष्ट, सञ्ूरणे "दति धातुः प । श्र 
waa । एव भेवापरा अषां "धानाः श्रपिष्टाः पेषणरदहिता 
प्रधिक्लता भवन्ति। ता अ्रपिष्ट धानाः “पिटम्थी बर्हि. 
War देया; ३ ॥ ५॥ 

श्रथ ata यागं विधत्ते -- “ग्रथ पिहम्योऽनिष्वा्तेभ्य 
इति |। आधानमंस्काराभावेन तेताग्यभावात्‌ केवल ator. 
सनानिनेवाद्यमाना (+) गौः "निवान्या" । werd चतुर्थो । तस्या; 
पयसि afaat मथितो धानाचरंः¶ृ, ‘camara एका 
चासो शनाका च, “gs कालौ कसवं०"'-द्त्यादिना we ममामः। 
एकयंव शलाकया ‘wag’ एकवारम्‌ उपमयितः' श्रालोडितो 
हविः मन्यः भवति' इयथः। उपमथनस्य मज्ञ्व॒प्रपसति-- 
“wag Bafa एकवार मेव fe भ्ध्वयुस्तस्माद्‌ गाहंपत्यापररेात्‌ 
FHT अन्वाष्टायं पचनस्यादृरे TASH > x x गागता ATA. 


+ "एषोदरारीनि वचोपरिषम्‌" दति परा" ख € 3.208: 
t File Whe ख०५.८.११। oot 

Plo Ho Moy. Ste ewe! | का० he wo \ ८. १२। 
1 एष रव मन्य उद्यतं, ** lo ० २.९. Be | 


a> x 


२६२ ॥ गशतपधत्राद्मणम्‌ ॥ (Ute रत्रा) 


wae: सन्तः पितरो भवन्ति (१), श्रतस्तेषां aaa मसाधारण- 
धम इति शविःसंस्कारस्यापि ana समुचित मिति भावः # । 
विहितानि त्रौणि vatfa सम्भृ य निगमयति-- “एतानिति wen 
एतेषां हविषां या देवताः “fase: सोमवद्यः"* इत्यादिना 
निर्दिष्टाः , तासां wad परष्परासङ्नीणं मिति ब्रूते - “तद्य 
दूति । ‘aq’ aa सोभमेनेजानाः सोभेनेष्टवन्तः पञ्चत प्राप्ताः 
ते पितरः “सोमवन्तः' इत्यु यन्ते! श्रध'-शष्द्‌ः लर्धः। भ्ये 
तु Una पाकसंस््तेन, चरुपुरोडाशादिषविषा देवेभ्यो cha 
केवलं हवियन्नयाजिन एव † सन्तो "लोकं जयन्ति, "ते पितरः” 
वहिषदः इत्यास्यायन्ते। ‘2 पुनः ‘aa’ तयोर्मध्ये “sar. 
ary श्रपि ‘a प्राप्नुवन्ति, aaa मौपासनाग्निरेव ‘eee’ 
शरो रान्ते खदयति' ्राखादयति , wwadter: । तैसिरीयकष- 
ऽप्याजरातम्‌-- “ये वे यख्वानः , तै पितरो बहिंषदः०--० - येवा 
श्रयच्चानो षए्मेधिनः ते पितरोऽनिष्वात्ताः?-दइति % ॥ ७ ॥ 
पिटयन्नप्युकषं विशेषं वक्तं चोदकप्राप्त मद्गकलाप मनुक्ता 
afa— “a जघनेनेव्यादिना। दच्िणामुखत्वं प्रारीनावीतितवं 
च हविग्रहणि fate इत्यर्थः । “a तत utenfe, ‘a’ 
TAT: AGE गाड पव्यापरदेशादुल्ाय श्रन्वाार्यपचनस्य श्रदूरे 
णोत्तरदेशे दक्तिणामुखस्तिष्ठम्‌ saa ६ । wend फली 


a a ee a ere re. 


res = + Bh ne te -न ~~ ~----- ee ~ --~~~ ~~ --~.*--- =-= “~ -,= ~~ ~ ~ 


+ “यद्‌ सक्लह वानां aq, waq पित्रा मिति fraretea war 
ग्रहणे प्राप्रे माह - "चतुर्वा षणम्‌ ( काण Mle स्‌०५,८ १३) दनि 
वा निड़ारणे"- दति ato & | 

t "हवियेज्ञयाणिन रव-दति च्व 


tome १,६.६६) ऽ atest द०५,८.१४क। 


-----~ 


( ईशर vate ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ २६१ 


करणस्य विष्करण aura सक्तवः विधन्तं ~ “aaa फलौ 
करोतीति ॥ ट ॥ 

“a दक्षिणेवेति। सः waz: ददिणासुख एव सन्‌ 
warned पेषणाधं हषदुपले' उपदध्यात्‌ । षट्‌कपालस्य 
पुरोडाशस्य गा पत्यदक्िणायां खपणं विधाय सौति- “afer 
We गाइपत्यस्येत्यादिना # । “तद्‌ यदेता मिति। ‘aq’ 
aa पिटयश्नसम्बन्धित्ेनानुष्टेयपदार्येषु ‘ae यस्मात्‌ कारणात्‌ 
एतां efaut fed aaa’ ऋलिग्यजमानाः समवयन्ति । 
‘aq समवाये-इति + घातुः। “एषा होति । ‘fewer 
दक्षिणस्या दिश इह शुत्यन्तरप्रसिष्ं पिठसम्बन्धं द्योतयति i 
तथा च afadaaq— “देवमनुष्या दिशो व्यभजन्त, प्राचीं 
देवा दक्षिणां पितरः! -इति #॥९८॥ 

पित्रयाया वेदेनि्माणं विधन्ते-- “श्रथ दक्षिणेनेति § । “चतुः. 
सक्ति मिति। चतस्रः खक्षयः कोणा यस्याः सा तथोक्षा। तासां 
aaa मामेयादयवान्तरदि क्सम्बन्धं विधन्तं -- ““श्रवा- 
म्रदिभोऽन्विति। लक्षणे wit: कमंप्रवचनीयत्वम्‌ |, “कर्म 
प्रवचनोययुक्ते”-इति हितीया 9g । श्रवान्सरदिकस्थाः सक्षी कुर्या 
दित्यथंः। watat चतुद मुपपादयति-- “quar वा इति, 
पितलणा मवान्तरदिग्रूपता शरुत्यन्तरप्रसिहया श्रवगन्तव्या ॥ १०॥ 


नन ~ ~ = A ज + + रर ~ ee ewe 


* का० Blo सू० ५,८.१४ ख, 
† म्ना० Jo ६६७ Yo | { ते सं ६.१.१.१। 
§ “दश्िणेन दर्चिणामि' प्ररिढत qenett aera वेदिं करो- 
दयवाम्तरदिक्‌ सक्ति माप्रान्ते- दति ate Ate सू ५.८, २६। 
| परार द. “अनुलंच्चरो"- दति १,४,८४। ¶ प्राण He २,३,८। 


९१४ ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (Yo रत्रा | 


भ्रयाग्निस्ापनं विधत्ते “amy fa दक्षिणाम 
WET तस्या बेटेमध्ये खापयेदिव्य्थः | तथा च काल्यायनः _ 
`भवान्तरदिक्‌ सक्ति arama दक्षिणानि मध्येऽस्याः करोति". 
इति # । Gaara शापन मुपपाद्यति-- ‹ पुरस्ताद इत्यादिना | 
पुरस्तात्‌ great दिशि seated? प्रत्यञ्चः" प्रत्यङ्मुखा: 
सन्तो देवा "मनुष्यान्‌" ऋतिग्यजमानान्‌ शरभि'-लच्य “उपा. 
ear: उपगता भवन्ति । Meare’ कारणात्‌ नतेभ्यः" Saaz: 
प्राडः सुखः "तिष्ठन्‌" war: जुषठोति। व्याप्यावखितानां 
तेषां सवतोसुखत्व सुपपादयति-- “waa: पितर इति, 
भवान्सरदिशां व्यापित्लेन agar पितणा मपि व्वापित्वात्‌ 
प्रा्याद्यन्यतमदिङः मुखत्वं cata fafa ada: परीत्य हवना 
मध्येऽनेः स्थापन मिति निगमनवाक्यस्याधः ॥ ११॥ 

स तत एवेत्यादि। भ्रस्मिन्‌ हि पिढयन्नं दक्िणा दिक्‌ 
प्राचौ जाता, ततः प्राक्प्रतीच्ये तु दक्तिणोत्तरदिभौ wedi - 
तत्र सव्यभागेऽवस्थिला प्राचो दिक्‌ उत्तरा, दक्षिणभागावखखिता 
प्रतोचौ दिक्‌ दचिणा ; तथाच ana sete दिशि क्रियमाणं 
स्तम्बयजुहरण AT wre सम्मयते। wa ad: — तस्मा 
वेदेः सकाशादेव सोऽध्वयुः प्राक्‌ प्राच्यां दिशि स्तम्बधलुर्हरेत्‌ † । 
तस्या वेदेः परिग्रह मभिनयेन evafa— “श्रधेखेवामे इति। 
‘ay प्रथमम्‌ ‘sae’ एवभेव पञ्चाद्‌ भागे दक्तिणापवगे रेखया 
परिग्छह्णीयात्‌ । श्रथः रनन्तरम्‌ "इतिः ण्वम्‌ उत्तरतः 
प्रागपवगं परिग्डह्लीयात्‌। एवं पुरम्ताद्‌ efamuat परि- 


* Filo Whe Toy. = We, २२। 
† Ale १५७ Vo “2°—slarAt za | 


a — == 


( ६० wate ) ॥ दितीयकार्डम्‌ ॥ ३६५ 


wea | wa प्रतीच्युदौचीप्राचीत्यनेन क्रमेण gafattar 
efamantaenfem भवन्ति। तासु feq परिग्रहं 
प्रकतौ व्याख्यातम्‌ «| सूतरितच्च काल्यायनेन-- “qa ofa 
ufezerfa efaua: पश्चात्‌ उन्तरतश्चः-इति + 1 

लेखनादौनि यानि वैदिसस्बन्धौनि कर्माणि , एतानि 
सर्वाणि sarfa aaa कर्तव्यानि इति ्रभिप्रेय सिखवत्‌ श्रनु- 
क्रामति-- “लिखति हरति यदायं मित्यादिना #। चत्‌" ‘era’ 
रणोयं भवति, तत्‌ हरेत्‌ दति सम्बन्धः । “स aaafa 
येन प्रकारेण पूवपरिग्रहः क्तः, तेनेव प्रकारेणोक्षरं 
परिग्रहं कुर्यात्‌ | 

नमु “at यन्न" -ष्ति{ परिपृर्वाद्‌ ग्रहेयश्नविषथे घञा 
भवितव्यम्‌ , कथ मच ,-- पूरव-पूवंपरिग्रहेणिति , उत्तर परिग्रहे 
णेतिरूपसिदधिः ! नैषः दोषः ; “व्यत्ययो बहुलम्‌” इति | ग्रह 
छ-ह-नि-शि-गमश्च'- इत्यप्‌ vs भवति । 

^प्रतिषन्येति । “पुरा क्रुरास्य"-इति प्रक्ञतौ यदनुमाजेनम्‌ Ht, 

तत्‌ maar: प्रक्तिवटेव पष प्रोच्तणौरासादयः?-दति 
प्रेष मम्नोघ्रप्रेनितार्थामुष्ठानच्चाह - “प्रोकणोरित्यादिना। “a 
यन्नोपवीतीति । एतावत्‌ कमम प्राचौनावीतिनैवाध्वय्‌ णा कत्त - 


ॐ — ----- —— - 


* URTo Vo BATo ८-२१ ACER FLAT | 

† का० श्रौ Fo २. ६. २५। 

t तदक्तं का्यायनेन — "पि्टयन्ञाभिखिव्ययोः" ~ दति २, ६. २८ । 
§ पा० Ke ३. ३, ४७) | पधार Fo ३.९. ८४। 
ee पाण स्‌” ३.३, 45 | tt १भा० tee Woy To! 
{एमा १५५ Te ede, Yeu Yo Me AVG | 


—_? 


२६९९ ॥ गतपयत्राह्यणम्‌ ॥ ( 4° 2aTo ) 


व्यम्‌ ; `सः" mea: इदानौं ‘awed? भूत्वा" प्राक्ञतवदेव 
प्राज्यानि' wet * ॥ १२ ॥ 
तत्ोपशति ग्रहणे केषाञ्चित्‌ मत मुपन्धस्यति-- “aarg- 
रिति। श्वो व्दति तत्र कारणाभिधानम्‌। श्त खलु 
पिदयन्न ‘fe’ यस्माद्‌ GY एव ‘sandy प्रयाजामुयाजाना 
मेव बहिष्टस्य॒विधास्यमानलात्‌ प्रथमस्यानुयाजस्य बद्िघो- 
ऽननुष्ठाने सति हाषेवानुयाजौ भवतः, ग्रतस्तदधं freq. 
ति द्वौयात्‌"†। ननु प्रयाजैषु समानयनां मपि ग्रहीतु 
माज्येन भवितव्य मिति चेत्‌ , न ; प्रयाजषु वर्ियक्ञस्य चतुर्थः 
यागस्य ufatea तग्मयुक्लस्य समानयमानस्याप्यभावात्‌ । श्रत 
एवोक्तं Qa - “श्रसमानयनं वा वर्हि.संयोगात्‌" दति ४ । 
Talal पत्तान्तर माद -- “तदष्टाषेषति | प्रक्तिवद्‌ गरष 
wa एव ‘suns चणड्लोयात्‌'। RMIT माह- “ने 
दिति। यश्रसम्बन्धिन्धाः विधायाः, विधा प्रकारः संखा । 
तस्मात्‌ न' एव श्रयानि' गच्छानि शति" अरनेनाभिप्रायेषेवय्धः | 
भाज्यग्रहणानन्तर मिष्मप्रोक्षणा दिकर्म खष्व्यो; पनः प्राचीना- 
वौतिलञ्च विधत्ते — “भराज्यानि खहीत्ेति ॥ १२ ॥ 
इध्यपरोक्तणादिकं प्रक्ततिवदेव ada भिव्यनुक्रामति-- 
शप्रोक्षणोरिति। “अथास्मा इति। “भयः वेदिप्रोक्तणानन्तरम्‌ 


|) 6 0 
wa? भ्रष्वयवे वहिः, प्रयच्छन्ति' । wera wee परि- 
किणो दब्युरित्ययः। “तु रस्तादृग्रन्योति। ‘ae’ बहिः 
* “यज्ञोपवो्याग्ययहे"- इति ate ate सू०५,८. Be | 
† “दिर्वोपच्टति"- दूति च ate site qo ५, ८, २७) 
‡ का ate स्‌०५,८, ३६ । 


--- + ~ a न 


( emo शब्रा") ॥ दितीयकाणश्डम्‌ ॥ २६७ 


शुरस्तादुग्रनि' पूर्वस्यां दिशि यथा भवति तथा वैद्या मध्व्‌ 
रासादथेदित्यथः #। तत्‌ प्रक्तिवदेव प्रोक्षणीगेषम्‌ 'उपनोय', 
वहिषः सन्नहनस्य ग्रं विस्रस्य, ततः सकाशात्‌ प्रस्तर 
afe’ qa न खण्ह्लीयात्‌ ¶†। aa कारण माषह-- “ang 
श्य वेति, बर्हिषः सकाशात्‌ प्रस्तरस्य yaa afea: wa 
व्याहन्येत , न चेतत्‌ पिद्रयन्न युक्त मिति भावः ॥ १४॥ 

बर्हिषः सरशप्रकार माह - “श्रथ सब्रहन मिति। सब्र 
ह्मतेऽनेनेति सब्रहनं wa: “ग्रपसलवि' अप्रदक्षिणम्‌ , अगिं 
परितो Fai ‘fa: परिस्त॒णन्‌" पथं तौत्यथः। एवं परितः 
स्तरणानन्सरं "यावद बर्हिः ‘aman’ प्रस्तरस्य योग्यं 
पापं भवति , (तावत्‌ (परिशिनष्टि श्रवगरेषयेत्‌ । “wT 
प॒नरिति। श्रथः अरप्रदक्षिणपरिगमनानम्तरम्‌ पुनः" प्रसलवि" 
प्रदिशं ‘fa: पर्ेतिः। अत एव सुत्रक्लतोक्षम्‌-- “afefa- 
सस्य aaa wear तिस्तु णब्रम्नं पयं ति प्रस्सरमातं शद्रा 
तावत्‌ ufauafa’—afa $ । 

एतत्‌ प्रतिपरिगमन aaa wifa— “तद्यानेवेति । ‘aq’ 
aa स्तरणसमथे विरप्रदल्तिणगमनेन ‘ay एव ‘Waa’ 
विप्र कर्षेण पिढलोक्षेऽवखितान्‌ विविधान्‌ “पिढभ्यः सोमवद्भ्यः 
 -दत्यादिना इविदे वताल्वेन प्राग्‌दश्ितान्‌ श्रन्ववागात्‌' श्रनुप्राप्नोत्‌ , 
‘gay’ एतेन gafa: प्रदच्िणकरणेन (तेभ्यः एवः fuaw: 


--~~--~~~-~~-----~- ~~ ~~ -----------~ ~~ न - = ~ -- ==" - --- - ~ -- - -* --~- -- ~ 


* का० Ble He ५,८, रद । 
t का० श्रौ Foy. ८. ३० | कुश्रप्रसूप्रस्तरोपसब्रह्व चधा ate: 
--दति तत्पद्वतौ (५,७)। 
t Alo Ate सु०५, ८. २६, ३०। यूनं = सद्रशनम्‌'- दूति ate Se | 


१६८ RGU CE IR tC ॥ ( प° रेत्रा० } 


सकाशात्‌ पुनः' -अपोदेति' श्रपगच्छति , शखं' खकौयम्‌ श्रमं 
लोकम्‌" “at oma “तस्मादिति, प्रतिपादितार्थ- 
निगमनम्‌ x १५॥ 

“a दक्तिणेव परिधीनिति। ‘a’ खयं efaay 
दक्षिणाग्रान्‌ ‘aq’ “परिघौन्‌' परिदध्यात्‌ । ततः पञ्चत्‌ पुर 
wa तत्र दक्तिणामनो परिधोन्‌ , swe प्रस्तर, सर्व 
मवगेषितं विश्च दक्चिणाग्रं स्तृणीयात्‌ । प्रक्तितः ani 
विष्ट यन्तदीनं निषेधति-- “arcade | WAU SUR न- 
afeat विभज्येयाताम्‌ ॥ १६ ॥ 

तस्मिन्‌ प्रस्तरजुद्वादौना मासादनस्य प्रकारवितेषं विधत्त. 
स ततरेति। प्रस्तरस्योपरि पथादुमाग प्रथमं जुहम्‌' प्रासा , 
ततः gamit 'उपशतम्‌', ततः परस्तात्‌ ‘wary’ , अन्ततो 
हवोषि', इत्यनेन क्रमेणासादयव्रासादितहविषा मभिमनं 
कुया दिव्यं; ६ ॥ १७॥ 

“ते सवं uafai न केवल मध्वय॒ गेव , ऋतिग्यजमानाः 
सव एव तै' श्रसिन्‌ समये यन्नोपवौतिनः ’ भवेयुः | । Tare’ 
-द्त्यमिनयदशने ; श्रनेन nate ब्रह्मयजमानो आङवनीयस्य 
पुरतो गत्वा , अ्प्रदचतिणं aise, यपिटयन्नवरैः पादे 

+ काश्रौ सू० ५.८. २४, २५। 

7 १ कार प्रण ६. १३, Bye १.१ REP: 

+ सुवो Ty: उपन्‌ एषदाज्योप्च प्रवा cfs पतौ या. टे.) 

§ का० ato Fou c ३१, 32! 


ee 1 A $ NS) 
| ˆ सा्िधेनिप्र घाद्राज्यभागाभ्यां यज्नोपवौतिनः मर्द" दूति का 
wite म्‌०५.८,३३। 


( ईर शब्रा) ॥ दितौयकाण्डम्‌ | ३९९. 


ata: परिक्रामत इत्यधः। आग्नोप्रसु तस्या a2: "पर 
स्तत्‌" परूवदें गच्छेत्‌ # ; तत्र हि स्तम्बथलुहरणं क्तम्‌ ॥ शद ॥ ' 
पिदटयद्च नोपांशुप्रचरणं विधत्ते-- ^“तेनोपांशु चरन्तीति + | 
तिर शव वा sft तिरोहिता एव पितरो ऽभवन्‌ , तेभ्यः 
यद्‌ उपांशुः करणम्‌, ‘aq’ श्रपि ‘faq’ तिरोहित मेव 
भवति । तथाचान्तहिताना सुपांशुप्रचरणं युक्त मिति भावः ॥१९ ॥ 
पिढयन्नस्थानस्य परिश्रयणं विधाय स्तौति-- “परित 
इति। "परिषते' परिवेष्टित खाने; सिद मन्यत्‌ ॥ २०॥ 

“a एका मेवेति। ‘a: होता “ay समिष्यमानाय 
दूति श्रष्वयुणा प्रेषितः सन्‌ "एका Aa सामिधेनीं" far 
ब्रूयात्‌ । प्रवो वाजाः” इत्याद्याः सामिधेन्यः पञ्चदश ¢ | 
तत्र सामिधैन्धेकत्वे कारण माह-- “ame Bafa ॥ २१॥ 

अनुवक्तव्यां ता मेकां सामिधेनां दशण्यति- “सोऽन्वा- 
हेति। सः होता "उशन्तस्वा?- इतिः ¢ एतां सामिश्षनीं 
विः श्रुन्रूयात्‌ । Weta मधः-- हे अने! उशन्तः काम 
यमानाः व्यं ववां ‘fadtafe’ वेदां wea; तधा 
उशन्तः" aay यागं कामयमाना एव मन्तः .समिधौ- 
महि" तवां समिहं करवामशै। sa: a मपि TATA 


*% 


# FTo Blo ५. ८. ३४ , ३५ । 

† “पिष्टथन्न उपांशुचरणम्‌ , प्रस्तादुपचारः , त्रह्मयजमानयोख 
ae, अपत्रौकः, दक्तिणानिराहवनौयवत्‌ , पूर्देणाष्टवनौयं yatta: 
परिहरति , अथेवच'-द्रवशौो (alo ate स्‌०५.८.९-८) ahs 
समन्तादालोच्यानि , { We Ho इ. २७. १--१५ | 

§ Ho Ho to १६.९२; To वा? Mo २० ७०। 


३.8० ॥ VATA RTT ॥ (Ute रत्रा) 


aa उशनः कामयमानः सन्‌ (उशतः' श्रस्मदीयं ay कामय- 
मानान्‌ पित्न्‌" शाव भागमय । किमथम्‌ १ हविषे 
cua’ श्रस्माभिदत्तः शविर्भोक्म्‌ । “feared मपि कन्न 
व्यम्‌-इति a कमणः सम्प्रदानलराश्वतुर्थो। “se way” 
-इति ¶ , ्रस्मात्‌ (तुमं सेसेन्‌"'-इति तवेन्‌ प्रत्ययः ¶ । 

‘onfa मावद्ेव्यादि। सामिैन्यनुवचनानन्तरम्‌ “afta 
माव” -इत्याद्यावाहननिगदं ब्रूयात्‌ 1 तत्रामौषोमावाज्यभागः 
देवते , पितरः सोमवन्त eae: प्रधानदेवताः , "देवा भ्राज्यपाः' 
प्रयाजानुयाजदेवताः । तेषां सर्वेषा मावाहनं करु ममि: 
प्रेयते-- “af होत्राय?-इत्यादिना । शेषेण खिष्टक्षदहेवताया 
श्रावादनप्रतिपादनम्‌ । ‘Star’ होमाय Hanae वा “faq 
wae) अम्निष्वात्तनान्नस्तव खभूतो महिमा, तम्‌, तद्रूप 
स्वौकारिण ममि artes: “sarareifa | wea निग 
Saray तव्लोपविशेदिव्यधः ॥ 22 ॥ 

प्रक्ञतिवत्‌ प्राप्तं शीढवरणं fatufa— “sara न 
षोतार मिति {। श्रावाहनानन्तर माओ्रावणप्रत्याग्रावणे «Aa, 
सौद होतः !' इत्येवाष्वयु वृथात्‌ ; न तु (्रमिनि्देवो gar 
होता? इति निगदेन होतारं प्रहणौतैव्यधं; । एतदुपपादयति- 
“foams at wa fafa: यतोऽयं पिदयन्नः, sata 
पितरः afafem:.. aa यदि होतुवेरणं कुयात्‌ , तदा नः 
श्होतारं" तेषु पिदषु (दधाति स्थापयति , न चैतद्‌ युक्तम्‌ , 
रतिः श्रनेनाभिप्रायेण होतारं "नः wetter; किन्ति 


eee 


eet eee ->-- 


~~ ~~~ 
"~~~ ~ Se NRE जनि त उक + = ~= ~ 


* Ulo १.४.३२ To वा०१। † Helo Yo Ale | 
१॥ प्राण सू द. ४, £ | $ क्रा श्रौ Wo ५, ठ, Re । 


( ६० १ब्रा० ) ॥ हितोयक्राण्डम्‌ ॥ RO? 


आश्रावणानन्तरं त्रूधात्‌ दति, तदाह-- “alefai रहे 
Ha’ तवं ‘ate’ उपविश दति एतत्‌ वाक्यम्‌ way AAT 
awiqawa । ‘sar’ चैवं क्त्वा “Saved ‘sufanfa’ 
उपविशेत्‌ | 

सुगाटाननिगद्रेनाष्वय्‌ः प्रसौति भरनुजानाति। “शु 
प्रसवै्चययो;ः'-दइति x घातुः। सच ‘aaa: war प्रेरितः 
‘say. 'सुचो' जुहपभतो श्रादाय' भ्रत्यङ "मुखः श्रति- 
क्रामति । श्रतिक्रम्य' वेदेः पञ्चिमभगे खिला, आ्राश्रावण 
प्रति श्रपवदिषः afsaqu: प्रयाजः , तदजं च्वतुरः प्रया- 
my aia: बहिर्वजनस्याभिप्राय are— “प्रजा वा इति । 
गिं निगदसिष्टम्‌ † ॥ २२॥ 

fafa: vacua प्राचीनावीतिलं gaffud — “ते ad 
uafa कतै ऋतिग्यजमानाः ‘aq एवः प्राचौनावौतिनः 
भवेयुः ‡। तब्रह्मयजमानाग्नौघ्राणां पूवं परिक्रान्तानां प्रधान 
ama मन्यथा परिक्रमणं विधञ्च -- “sanfefa ‘cara’ 
भरनेन प्रकारेण त्र्मयजमानौ चतुःसखरकरेवदः पुरस्तात्‌" प्रति 
गच्छतः , wate: Gara प्रतिगच्छेत्‌ । प्रधानहविषो याज्याना 
माखावणवषट कारानाचष्टे-- “तद्ति। ‘aq’ aa पितरेष 
प्रधानदहविष्ष॒॒ ॐखधा'-द्ति श्रध्वयु राग्रावयेत्‌ , रसु aur’ 
-इति श्राग्निघ्रः प्रत्या्रावणं gata , Far ‘aur नमःः-द्ति 


वु | --- ---- --- me ar ee -- --~- ---- - --~--~ ---~- ---- ~ -+-----~--~ ~--- ~---- re ee --- 
----o 


# अदा० प० ३० धा०। t का० We Hoy ८, RO! 

tare ate we ५, ६, ९। पि्राल्लादपमथयं aaa प्राप्न मेव, 
सशस्यापि वाच्तनिकस्याज्यभागान्तस्यावधि (८, ३२. ) पूणं दति oretar- 
वोतित्वं प्राप्त मेवेति काद्धायनेन नेष पुन; खचित मिति ध्येयम्‌ 


२५२ ॥ शतपयत्राद्यणम्‌ ॥ (भप्रः रत्रा) 


वषट्‌कु्यात्‌। त्र्याय मधः -- ^ अवय -श्रसु ee” 
“वौषट "शब्दानां स्थाने एते प्रयोक्तव्या इत्यथ; ॥ 

AMIRI मथः-- ऊकारोङ्गीकाराधेः , स्वधेति 
पित्र हविनाम । 2 अ्रमोत्‌ ! पिव्रथौपादौयमान मिदं 
हविः तवाभिमतं fa fafa. तत्तथास्िति भ्रमनोत्‌ aa: 
mem: , पितनुदिश्य दौयमानैतत्‌ “aur तदौयं 
हविः (नमः am aq, इति वषट्‌कारप्रतिनिधिभूतस्य 
AAA: #॥ २४ ॥ 

प्रकलिवदेवाख्ावणदिकं कत्तव्य मिति carat माह- 
“तद्‌ शोवाचेति। आ्राय्ावयेयुः-दइत्यादिना आश्रावणादि 
कत्त णा मध्वयुदौना भेकतवेपि gaa वहवचनम्‌ । ‘awe’ 
प्रक्षतिभूतस्य दश्पूणमासयागस्य विधायाः विधा प्रकारः 
संस्थानम्‌ , तमात्‌ ‘a’ एव ‘sara’ प्रच्यवामहे (दतिः प्रागु 
दौरितस्यापेक्ता ; sara हि श्राश्रावणादीनां प्रक्षतिवदप्रयोगात्‌ 
यन्नविधायाः प्रच्यतिः स्यादिव्यभिप्रायः। श्रत एव मृत्रक्तत्‌ 
anata fang माड स्म-- @ खधेत्यसु खधेति वा- 
{शुत प्रत्यागते - दूति pon २५॥ 

HAMM प्रेषवचनं प्रथमयागस्य विधत्त — “sarzfa । 


fee omen क क व - ~+ ~ Seen Se. Shee i eet 


* “eu नम एति, वषट्कारः” दति का० ate द° ५,६.१२ । 

tate श्रौ" ख०५, ६, wl ॐ खधेयादिषु स्थानापत्ता लतं 
भवर वेति पदमञ्जरौकारः, तथा चादाश्वलायनः-- “Tran; क्न तयः" हति! 
तेन ॐखधे्यच Pat खग्रव्दगतोऽकारच् न्तौ, — Bex खाराः 
—cfa, तथा “अस्त सख्वारेधा-इति , aaa नमः" दति) रव 
श्ये यजामहे - इयस्य शयाने As खधामहे - इत्यपि बोध्यम्‌ । 


( ईैश्र० LAT ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ 202 


पिष्टप्रघान-सोमप्रधानपोरभयोरपि युक्गलात्‌ तदपेक्षया पितरः 
सोमवन्तः पिटवन्लो वेति fara: प्रागुपन्यस्तः; तदभि 
प्रायेणाव्रापि सम्मषष्य हविष्यम्‌ । डोतानुवाक्यावचने प्रक 
तितो fata माह- “a दे इति। श्रनुवाक्यारिल्ल मुप 
पादयति - “एकयावा इ्यादि। एकया एव भरनुवाक्यया 
श्धेवान्‌' war प्रयावयन्तिः टेवयजनटेश मागन्तुम्‌ t 
पितरस परागमनात्‌ श्रपुनराहसिङ्गताः, भरतोनते एकया 
पुरोनुवाक्यया प्रच्यवयितं श्या; ; ततः प्रयबञकि्रि्ै awa 
grat पुरोनुवाक्याभ्यां होता तान्‌ "पितन्‌! आ्आगमरयतीत्यधः॥२६॥ 

atfa हवींषि समवदाय एकंकादेवता यष्टव्या, तत्र 
पितृणां सोमवतां यजनप्रकार माह “q उपस्तुणौत श्राज्य 
fafa, .गहिराज्यस्येति। आराज्यनोपस्तरण मेक मवदानम्‌ , 
पुरोडाशादिहविस्तथात्‌ मक्रव्सक्लदवदानम्‌ , तत्‌ सक्रदिति 
यदवदानं सम्पद्यते, एतेन सक्तदवदधातोति वाक्य मुक्ताय 
अवति a यदि अभिघारण मुपस्तरणं च सक्तदेव स्यत्‌, 
तदा चतुरवत्तसम्पसि न स्यत्‌ 5; चतुरवत्त fe यागयोग्य 
द्रव्यम्‌ , aang दिरभिघारणं कत्तव्य मित्यर्थः †¶ । “प्रत्य 
नक्धयवदानानीति । श्रवद्यत्यस्मादित्यवदटानम्‌ , अ्रवत्तशिष्टं हविः | 
“ज्य टो बहुलम्‌"? -इति ध श्रपादाने न्य्‌ | अवत्तशिष्टानि 
हवीषि प्रत्यज्यादित्यधः। प्रक्रतिवत्‌ प्र मतिक्रमण निष 
धति — “नालिक्रामतीति § । कथन्तर्हि कत्तव्य मिति तत्राह — 


कनन pce en ee ~> ~ ~ ~ ~~“ ~ -----~-~ - -- ----~ न~~ = ^ ~~~ ~~~ -------~ -- ~ „° ~~~ So ----~ = -- 


+ Flo श्रौ Mo y.k.2, ३। 
t ato Mle म्‌०५.६,४। + पा Fo ३.३, ११९। 
§ Flo Ate म्‌ ०५.६.५। 


२७४ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( धरण २तब्रा० ) 


“eq एवेति । यत्रोपविश्यावद्यति , शत एव' खानात्‌ 'उपो- 
aw’ aaa तिष्ठता श्रा्चावणादिकं कुर्यादित्यथः; ॥ २७ ॥ 

हितीयहतीययागयोरेवभेवानुप्राणनप्रकारं दशंयति--“श्रधा- 
Sfa1 श्रतरापि पववदव पुरोनुवाक्याद्दित् मवगन्तव्यम्‌ । 
“उपस्त णीत safe, पूर्ववत्‌ ; एतावांसु faita:,— दितौय- 
यागस्य इविरादामे धानानां प्राधम्यम्‌ , ठतीयस्य हविरादाने 
मन्यप्य प्राथम्यम्‌ Wasa प्राथम्यात्‌ सोमवदादियागवयस्य 
विषां तयस्य धारणेऽपि निर्वापकाले सपिष्भ्यः सोमवह्ययः 
घट्‌कपालं पुरोडाश मिति विशेषाभिधानम्‌ # ॥ २८, >< ॥ 

दूयं प्रधानयागं कत्वा खिष्टक्व्सयानेऽग्निः कव्यवाहनो यव्य 
दत्यभिपेल्य तदमुवाक्धाप्रेषस्य वचनं विधत्त -- “mare 
fa. ‘aa खिषटक्त इति । यदेतत्‌ “श्रये कव्यवाहना- 
याुन्रूहि”- षति सम्प्ेषवचनम्‌ , तत्‌ ‘favad खिषटक्षया- 
गाधम्‌ । fart कव्यवाहनसम्बन्धृप्रतिपादनेनेवैतदुपपादयति- 
Cemareat वा fai टेषैभ्यो दीयमानं हविः “हव्यम्‌, 
पिदटभ्यसु दीयमानं तत्‌ “कव्यम्‌” agua वहतीति हव्य 
वाङनकव्यवाहननामानो दाषैवाणी क्रमे ण देव-पिठ-सम्बश्धिनो । 
“कव्यपुरौषपुरीषयेषु उयुट्‌”-““शव्येऽनन्तःपादम्‌”- इति Barat ¶ 
वहतेच्यंट.। एष चामेरवान्तरमेदः प्रागप्याज्नातः › तेसिरो- 
यक्षेऽप्याखरायते-- वरयो वा Waa: ; ₹दव्यवाहनो देवानाम्‌ , 


~ वव 1 ~+ --*~ a - ~~ ~ ~ --------~ ~ ---~~--~न ~ ~ 
-_—— + — ~= — 


+ “सोमाय वा fusad, णवं बद्धिषट्‌भ्य उत्तरतो धानामन्य- 
पुरोडाशानाम्‌"-गभिष्वात्तभ्यो faust मन्धपरोडाग्रधानानाम्‌ 
दूति का० Ate स्‌०५.६,६,७,८। 

† परा सू? ३,२, ६६ , ६७। 


( अण wate ) ॥ दहितौीयकार्डम्‌ ॥ २०५ 


कव्यवाहनः पितणम्‌ , सहर्षाः श्रसुराणाम्‌"-दइ्ति # ! 
यद्देव कव्यवाहनः पिनण्णं सम्बन्धी, तस्मात्‌ “रम्ये कव्यवाह- 
नायः _ इलयेव amar भिति निगमयति-- “तस्मादाहेति ¶ uae t 

तस्य खि्टक्षव्खानीयस्य कव्यवाहनयागस्य पूववदुपस्तरणादि- 
होमान्तागुष्टानप्रकार माह-- “स उपस्नणौत दत्यादिना । Fear: 
mame Ragweed इविरत्यत्तिक्रमेणेवातावदान मित्य 
भिप्रेत्याह -- “sae पुरोडाशस्येति! `न प्रत्यनक्ति | 
हविःपरत्यभिघारणय्य खिशक्लदर्धत्वात्‌ तस्य च हविषो ग्रहणात्‌ 
पुनः प्रत्यभिघारणं न करच॑व्य मित्यधैः । अन्यदुक्तायेम्‌ $ ॥ Re 

सि्टक बते षतरेष ais नातिक्रामतीति योऽतिक्रमनिषेध 
om त मनश स्तीति “स यत्रातिक्रामतोति। सकदवदान 
परणं सति-- “sa यदिति। सोमवदादियागतरयेऽपि यदविषो 
व्यलिघजन सुकम्‌ , “sare पुरोडाशस्यावदयतौल्यादिना, तद- 
नद्य स्तौति-- “श्रय यद्‌ व्यतिषङ्ग fafa । क्रियाविशेषणम्‌ ; 
परस्पर Wee यथा भवति ade: ` ऋतवो वै पितर 
ft पितणा मृतुरूपत्वं प्रागेव दप्तिम्‌-- “as a यान्‌ 
पुनः समैरयतेति। तथा च एतत्‌ uta पिढदेवत्यडविषा 
व्यतिषच््ननेन “ऋतूनेव व्यतिषजति' परस्परं संसजयति › तन 
व्यतिषजनेन तान्‌ aay “wef परस्पर मविनागूतान्‌ 
करोति ॥ २३२॥ 

अरथेडा प्रत्याम्नायत्वेन मन्यस्याधान मेकीयमतेनोपन्यस्यति-- 


"तदक दूति । ‘ar aa खलु "एकै" शाखिनः यागशिषटम्‌ 


~ wee ¬ ~~ 
ए ~+ ~= ~ —_— ~ ---~ ~ ~ -- प 


# त° स २५.४८. Vi! + ato खौ Fo & Qo | 
“पुरस्लादमये कथ्यवादनाय यथापूवेम्‌"- दति ate श्रौ ° ५, ६. ६। 


२७४ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( धरण २तब्रा० ) 


“eq एवेति । यत्रोपविश्यावद्यति , शत एव' खानात्‌ 'उपो- 
aw’ aaa तिष्ठता श्रा्चावणादिकं कुर्यादित्यथः; ॥ २७ ॥ 

हितीयहतीययागयोरेवभेवानुप्राणनप्रकारं दशंयति--“श्रधा- 
Sfa1 श्रतरापि पववदव पुरोनुवाक्याद्दित् मवगन्तव्यम्‌ । 
“उपस्त णीत safe, पूर्ववत्‌ ; एतावांसु faita:,— दितौय- 
यागस्य इविरादामे धानानां प्राधम्यम्‌ , ठतीयस्य हविरादाने 
मन्यप्य प्राथम्यम्‌ Wasa प्राथम्यात्‌ सोमवदादियागवयस्य 
विषां तयस्य धारणेऽपि निर्वापकाले सपिष्भ्यः सोमवह्ययः 
घट्‌कपालं पुरोडाश मिति विशेषाभिधानम्‌ # ॥ २८, >< ॥ 

दूयं प्रधानयागं कत्वा खिष्टक्व्सयानेऽग्निः कव्यवाहनो यव्य 
दत्यभिपेल्य तदमुवाक्धाप्रेषस्य वचनं विधत्त -- “mare 
fa. ‘aa खिषटक्त इति । यदेतत्‌ “श्रये कव्यवाहना- 
याुन्रूहि”- षति सम्प्ेषवचनम्‌ , तत्‌ ‘favad खिषटक्षया- 
गाधम्‌ । fart कव्यवाहनसम्बन्धृप्रतिपादनेनेवैतदुपपादयति- 
Cemareat वा fai टेषैभ्यो दीयमानं हविः “हव्यम्‌, 
पिदटभ्यसु दीयमानं तत्‌ “कव्यम्‌” agua वहतीति हव्य 
वाङनकव्यवाहननामानो दाषैवाणी क्रमे ण देव-पिठ-सम्बश्धिनो । 
“कव्यपुरौषपुरीषयेषु उयुट्‌”-““शव्येऽनन्तःपादम्‌”- इति Barat ¶ 
वहतेच्यंट.। एष चामेरवान्तरमेदः प्रागप्याज्नातः › तेसिरो- 
यक्षेऽप्याखरायते-- वरयो वा Waa: ; ₹दव्यवाहनो देवानाम्‌ , 


~ वव 1 ~+ --*~ a - ~~ ~ ~ --------~ ~ ---~~--~न ~ ~ 
-_—— + — ~= — 


+ “सोमाय वा fusad, णवं बद्धिषट्‌भ्य उत्तरतो धानामन्य- 
पुरोडाशानाम्‌"-गभिष्वात्तभ्यो faust मन्धपरोडाग्रधानानाम्‌ 
दूति का० Ate स्‌०५.६,६,७,८। 

† परा सू? ३,२, ६६ , ६७। 


(Mo Cate ) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ ३७७ 


‘ay यतर wai भ्ध्वय्‌ यजमानयोमध्ये यतर इत्यथः | 
“fa raat नि्हारणे हयोरेकस्य डतर च्‌''-श्ति « डतरजन्तः | 
‘afe waqal यजमानो a” दास्यन्‌ पिण्डदाता भवति, 
सः" सयं यजमानः waaal उदपात्रम्‌" उदकपूणं पात्रम्‌ 
आदायः, अपसलवि" श्रप्रदकल्िणं ‘fa: परिषिश्न्‌' पितं 
afeq पर्येति †। “a यजमानस्येति । सः" waa: यज- 
मानस्य faa’ “श्रसाववनेनिच्छ''-इ्ति मन्तेण ध भ्रव 
नेनिक्चेति' अवनेजति । यजमानसु यदि खयं पिण्डदाता 
भवति, तदा खकौय मेव पितर मवनेजयेत्‌। “श्रसावव- 
ने निश्च '”-दत्यादिक्रं पिण्ड पिठयन्नप्रकरणे व्याख्यातम्‌ § ॥ २४ ॥ 

“अथास्य पुरोडाशस्येत्यादि। पुरोडाशादिहविःशेषान्‌ “स्ये 
uray ‘sae’ श्रालोष्य, ata पिण्डान्‌ war, तस्मित्रेव 
wa धारयेत्‌ | ॥ २५ ॥ 

“a येमा मवान्सरदिण् fafa: दद्रदं-शब्देनो्चरापरां 
दिश मभिनयेन निर्दिशति ¶। “^श्रनुलक्षणे" इति xe लक्षणे 
अनुशब्दस्य कर्मप्रवचनौयल्म्‌ | उत्तरापरस्यां दिशि येयं वेदेः 
खक्तिः, ‘ag? "यजमानस्य पित्रः “श्रसावेतत्‌ तेति 


+ कोषम 


= पा०म्‌०५.३.६२। 

pate तिः परिषिञ्चति उदपात्रं गाध्वेयुयजमानो वा" द्रति 
का० Ble Hou, ६. १६। 

+ परस्तादेव ४ अ० २, 23 WUT श्रलोऽयम्‌ | 

§ पुरस्तादिद्देव कार ४ Ho २. २३ भाष्यं ALAA! 

| ate श्रौ° Fo ५.६. १६। 

¶ ‘ewata’—sfa च) ee परार सू० १. ४. ८४। 

४८ 


sor ॥ TATTAT HU ॥ ( ५प्र* 2aTe } 


म॑न्ेण # । पितामहष्य foward विधत्ते -- “श्रथ येमा fafa | 
श्टशब्देन दक्षिणापरा sara दिग्‌ गम्यते। vara 
समानं पूर्वेण । प्रपितामषस्य fawea विधत्ते-- “श्रघ 
येमा भिति। श्रतेदमा दक्षिणपूर्वा दिगभिनयेन निर्दिश्यते । 
प्रत या 32: स्क्तिः, तस्यां प्रपितामहायं पिण्डं दद्यात्‌ †। 
za: faay afag पिण्डदानं विधाय, श्रवशिष्टायां सखरक्तो 
समन्ते लेपमाजने विधत्त -- “श्रध येमा मवान्सरदिश भिति। 
द्मा qacgal मवान्तर fen aq ar ae: सक्तिः, तस्याम्‌ 
“ga पितरः" इति" मन्वेण ४ हस्तगलेपं ‘farses’ निमजौत | 
तधा चोक्तं स्त्रक्षता-- “उत्तरापरस्यां प्रथमम्‌ , सव्ये समवदाय 
स्वेभ्यो यथावनिक्गं पिण्डान्‌ ददात्यसावबेतत्त इति , उत्तरपूवंस्यां 
पाणो निमृषटेऽत्र पितर इति? -षति ६ । “श्रसाबेतत्ते"-इत्यादि 
aaa: fawfasay एव वितः |) प्रपितामहादिभ्यः 
क्तरीत्या पिण्डान्‌ ददातीत्यथेः। तथाचैवं सति खान्‌ 
खकयान्‌ "पितन्‌" “एतस्मात्‌ पिढटयद्नात्‌ नान्तरेति' ब्रन्तरितान्‌ 
न करोति, श्रपितु भागिनः क्तवान्‌ भवति ॥ ३६ | 
श्राहवनीयोपखानं विधन्ने - “त सवं एवेति ¶ ) “उदश्च 


ads +~ ~ ~ =~ ~ — 


+ पुरस्तादिव 8 २, १६ HET श्रतोऽयम्‌ ! 

t '“सक्तिषु पिच नेजन" परिषिच्य --परिषिच्य पूवेवत्‌"-इति का 
mite Foye १७। 

{ Ato सं ° २.३१ | § का Sito Toy ERS, १६, २० 

| परस्तात २०८ ए° ome faa दरर्यः। 

¶ “यन्नोपवीतिनः wa निष्क्म्योदण्वोऽशत्रमीमदन्तेदयावनौव 
सपतिडन्तं इभ्याम्‌" रति का ate |e ye, २९ 


( &Wo शब्रा° ) ॥ दितीयकार्म्‌ ॥ २७९ 


उपनिष्क्रम्येति। उद्ङःमुखाः सन्तः परिहतात्‌ fawfua- 
यन्नख्यानात्‌ fanaa: देवान्‌ वा इत्यादि। ‘a’ 
खलु “ाहिताग्निभवति', (दपौणमासाभ्यांः च ‘at यजतेः, 
"एषः" “देवान्‌' 'उपावत्तं ते उपगतो भवति , देवसम्बन्धगतस्य 
यजमानस्य टवान्‌ परित्यज्य यत्‌ पिटयन्नाचरणम्‌ , तेन देवानां 
मनसि क्रोधोऽभूत्‌ ; पुनरादल्याहवनोयोपसखानेनातोवोटासौनता- 
जनित मपराधं देवेभ्यः” ‘fax ad शमयन्ति ॥ २७॥ 
‘Qeha fafa , मन्तविधिः। te ऋचः कथ ममु 
पस्थाने सङ्गतिः, लिङ्विरोधात्‌ ? इत्यत राह - “ईन्द्र 
eifa | परमेप्वथयोगादादवनौय एवेन्द्र: , भ्रतस्तदोयो पस्थाने 
Var करणत्वं न विर्द्यत इत्यथः ते एवेन्द्र पठति- 
““अत्तत्रमौी मदन्तेति # । अक्षन्‌ watfuen’ हविः 
पितर; waa श्रदैलं ङि “लुङ सनो '"-इति † घन्ञ(टेे, 
"मन्वे घसद्वरणश ०" दति फ चुलुकि , “गमहन०-इति $ 
उपधालोपे , wufafa रूपम्‌ । ‘fe’ यस्मात्‌ एवम्‌ , अतस्ते 
पितरी इविःखोकारेण श्रमोमदन्तः aat अभवन्‌ | “मद 
afann’-<fa |, भस्माखान्तात्‌ gfe चङ cay) टठक्षि- 
रपि कुतोऽवगम्यते इति तच्राह-- “श्रवप्रिया इति । श्रियाः" 
्राकौयाः तनू: तं पितरः ‘sa अरधुषत' ye हविषो 
रसातिशयस्याभिव्यक्तयर्थम्‌ अ्रवाकम्पयन्‌ । “धुञ्‌ कम्मने'”-इति ¶ 
wea तदनन्तरं खभानवः' खायस्षदीप्तयः , "विप्राः" मेधा- 


— — ee ee = ~~ we 


| es te Bn ——— ~ 


# ताण Fo 3, Yr | t प्रा" Fe २, ४. 39 | 
{ पाण्दू०२, ४, tet § Ule Ho ६, ४. Eu | 
॥ Yo Ble २२६ Ae | ¶ Fo Bs 30% Ale! 


-—— = —-- eee eee 


३८ ॥ शतपधव्राद्मणम्‌ ॥ ( प्र" रत्रा) 


विनः ते पितरः हविषः प्रदातारं यजमानः नविष्ठयाः aa. 
तरया ‘aay war सुत्या “्रस्तोषतः उपभुक्षं विः प्राशंसन्‌ , 
सम्यगेतत्‌ सच्लात भिति। भष्वनौधावखित! 2 ‘ce 
त्व मपि तै तदीयौ “हरौ wal गमना "नुः fet योजान्‌' 
योजयेति प्रथमाया ऋचवोऽ्थ॑ः। 

“geet afta. ₹हे (मघवन. !' धनवन्‌ ! हवनीयः 
ete! सृष्ट-सन्दशनोयं ल्वा at वन्दिषीमहिः नुमः. 
अभिवादयामो वा । “वदि ब्रभिवादनलुन्योः- इति † धातुः | 
श्रस्माभिः वन्दितस्व' ‘Quay’ दन्तेन इविषा पणेन रथ- 
नोडेन युक्तः, ‘qa च सन्‌ भ्रस्माभिः ad स्तोतं हविश्च 
सखोक्लत्य "वशान्‌ way’ कामान. श्रु यथाकामं यथेष्ट प्रयासि | 
“योजामित्यादि , qaaq ॥ ३८ ॥ 

गा हंपत्योपस्थानं विधत्ते -- “sa प्रतिपरेत्येति # । ‘ofa. 
aie’ भ्राहवनोयसमो पात्‌ प्रतिनिह्ठस्च श्त्यर्थः। तस्मिन्‌ गाद 
पव्योपस्थाने “मनो न्वाह्महे”इत्यादास्रयो मना पठिताः , 
तेषा मय मथः-- 

तत्र प्रथमा “मनो न्िति{§। श्रस्रदीयं (मनः नुः 
क्षिप्रम्‌ श्राह्वामहेः। केन साधनेन ? नाराशंसेन स्तोभेन' नरैः 
प्रंसनोयेन स्तोत्रेण , ‘fara? सम्बन्धिभिः मन्मभिः" मनर्मैश्च । 

श्रा न एत्विति | हितोया। यपिदयन्नकरणादप्रकान्त 


(न A re > म a 


# Jo सं० ३, ५२) { He Blo ११९ Alo |} 
i “atl aretay दति areca’ तिदभिः""- दति ato gto 
Woy, & Vl 


§ ato सं°३,५३। | वा० सं° ३, ५8 । 


RR, a a A -- न णा मन A ee ee le 


( ६० शब्रा ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ act 


मस्मदीयं ‘aa’ ‘Ga’ warq "एतु seq. किम- 
धम्‌ ? ‘ma क्रतुकमणे, ‘sera’ बलाय, Shae’ जीवनाय, 
‘aa’ चिरकालं सूयं च' ‘eh zea “en विख्ये च” 
-द्ति « qaa निपात्यते ॥ 

पुनन इति ¶† ठतीया। 2 पितरः !' 'देव्यः' देवसम्बन्धो 
जनः" ‘a’ werd (मनः पुनः ददातु" । ‘std’ जोवनवन्तं, 
त्रातं गणम्‌ पुत्रपौत्रादिसमुहम्‌ (सचेमहि प्राप्रुयामेति। 
अन्तिमिपादे जोवशब्ट्प्रयोगस्याभिप्राय माषह-- “"पिदटयन्नेनेवेति | 
‘faaat नः खलु एतत्‌" इटानौम्‌ श्रचारिषुः", wa: पिट 
यत्नस्य कर्तार ऋलिग्यजमानाः पिढसम्भक्ताः सन्सः प्रजायुक्ता 
भवेयुः | (तत्‌ः तथा सति जोषं त्रातम्‌?-दइति saa 
मन्तभागैन ‘stay’ wa पुत्रपौत्रान्‌ श्रपिपद्यन्तेः अपि- 
गच्छन्ति । “तस्मादिति, उक्घार्धनिगमनम्‌ ॥ २९ ॥ 

पिर्डटाढजपं विधन्त -- श्रथ यतर इति 4। श्रयः 
उपसथानानन्तरम्‌ , श्रध्वय॒ यजमानयोमध्ये यतरः" पिण्डं ददाति, 
‘a पुनः भ्राचौनावोतो' भरताः, पितरे देशम्‌ श्रभिपद्यः 
प्रविश्य “श्रमोमदन्त-ष्ति{§ मन्वं जपेत्‌। सच मन्तः, 
az ब्राह्मणं च fawfuaay व्याख्यातम्‌| ॥ 8० ॥ 

पिण्डटानस्योदीश्याङ्ग मुदकावनेजनं ysae विधन्ते- 
“saena मिति। “तद्यथा sgt इति , भ्रवनेजनस्य 


# परार ख० ३, ४, ११ । † Ate सं ३. ५५। 
fate atte सू० ५,६.२३ § वा० fo २, ३१, २। 
| पुरस्तात्‌ Wo Vo ७ प्रक्तितो ALAA | 


वैक = ~ ~ ~ ~~ - - -~---- 


९८२ ॥ गतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( 4H रत्रा) 


प्रयोजनकथनम्‌ । एतत्‌ सवं पिर्डपिटयन् एव व्याख्यातम्‌ # | 

विहितं परिप्रचनं पुनः अुतम्‌ , तस्य यत्‌ प्रादचिशयम्‌ , 
तत्‌ स्तोति-- “यत्‌ पुनरित्यादिना “प्रसलविन इति, 
भ्रपसल मप्राद्ति्यम्‌ , तदिपरौतं प्रसलं प्रादकचि्यम्‌ ; 
मलतव्धायो विनिः। प्रादक्िण्यवतो मम ‘se’ पित्रा मपि 
‘aa श्रनुसन्तिष्ठातै" संखितं भवेत्‌ । श्रतिः श्रनेनाभिप्रा्ेण 
भवसाने प्रसलवि सव्येन परिपचनं क्रियत cat: ॥ ४१ ॥ 

“श्रथ नौवि मिल्यादि¶। पिर्डपिढयन्नप्रकरणे व्याख्या 
तम्‌ Lu ४२॥ 

चोदकप्राप्न मनुयाजाय्य रीच्याङ्गकलापं सविशेष मतःपर 
मनुक्रामति-- “ते सवं ए्रेति। “earasaraafa । प्रयाजा 
द दौच्ाङ्गानुष्टानसमये एव ब्रह्मयजमानाय्याः तत्र aa खाने 
परोत्योपविशेयुः § ॥ ४३ ॥ 

अधाहेति । “प्र्ङ्डतिक्रामतीति । प्राचो दसिण 
दिक्नस्य प्रागुपपादितलवात्‌ दक्तिणातिक्रमणयसथाने पत्यङ्‌ मुखो- 
श्वयुरतिक्रामेदिल्थः। श्रपब[हिपौः वहिः प्रधमानुयाजः , 
तदजितौ ‘waqaay यज-यजेति। बहिवजने कारण माह-- 
“प्रजा वा इति ॥ ४४ ॥ 

सुगषयुहनादिकं प्रक्षतिवत्‌ कर्तव्य मित्यलुक्रामति- 


# पुरस्तात्‌ २९१० ष ° १८ पड कक्तितो sea | 
¡ “अवनेच्य पूववत्‌ प्रदिशं नीतिं fade नमो व द्तयञ्मलिं 
करोति षड. वा नमस्कारान्‌ wea न पितरो दत" इति का० श्रौ" ख 
८० <, २४ , २५, VE! 
+ UCR २११० cde ब्रष्यम्‌। $ ate श्रौ" |e ५,६.२७ 


( €श्र° शत्रा) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ १८३ 


‘og gqefaaatfea | सूक्रवाकानुवचनं प्रक्तिवत्‌ प्राप्तम्‌ | 
प्रस्तरप्रहरणं निषेधति -- “नाध्वयुरिति #। "न aquaria’ 
न ग्ण्ह्वाति, न प्रहरेत्‌, Gut भेवोपासौत प्रस्तर मा प्रह 
रणम्‌ Pu sy, ४६ ॥ 

श्रगनीःप्रेषस्यानिहत्ति माद - “warefa “am देव्या 
Faw.” इति सत्पषेऽध्वयणोक्ते होता शयुवाकं ब्रूयात्‌ ; न 
च तदानी maa: परिधौननुग्रहरेत्‌ , केवल सुपस्छृशेदेव प । 
afea: परिधीनाञ्च quit मगौ प्रहरणं विधत्ते — “श्रयेत 
दिति । "एतत्‌" चतुःखक्या Fat स्तीणं "वहिः" परिधी 
सदाय युगपदम्नो श्रनुसमस्यतिः प्रक्तिपति § ॥ ४७॥ 

agit प्र्ेप मेकौयमतेनोपन्यस्यति-- “तदेक इति, 
तरेतत्रिषिध्योपपादयति-- “तद्‌ तथेति । इतशेषस्य पुन- 
छो मयोग्यत्ाभावात्‌ नैष पत्तो युक्त इत्यथे; । का तहिं हविः- 
गेषस्य प्रतिपत्तिरिति , ता are— “तस्मादिति । “इतोच्छ््टम्‌ 
ANAT! | AAT प्रासनपतच्तस्य व्युदासाथ “एव'-कारः ) 
कलिजो ‘ar uta,’ इति पक्तान्तरम्‌ |। सूत्रकारोऽप्येतत्‌ सवं 


hatin’ 


# “न प्रस्तर भादरत्त" एति का० Ae स्‌०५,६. रट) 
† '“अनुप्रहशे्यक्ते किञ्चनापि नानुप्रदरति, gat माल्मानं 
| we ग्रति" दति का श्रौ” सख ० ५. ६. RE, ३४ | 
‡ gaara परिधीन्‌ नानु्रहरति"- दति ate ate qo ५.६, ३१ । 
§ “वददिःपरिष्यसनौ प्रास्यति- इति का ate Koy &. ३२ । 
| “हविरुक्छिरष , ay, प्राश्यं वा" दति ate श्रौ द° 
५,२.३६ , २५, ३६। 


र८४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (Ute रेव्रा०) 


माह ्-- न प्रस्तर मादत्त दत्यादिना #॥ ४८ ॥ २५ [६. १.]॥ 


दूति ataawmafactaa माधवीये वेदाधंप्रकाथे 
माध्यद्द्िनिशतपथन्राद्मणभाष्वे 
हितौयकाष्डे षष्ठाध्यायस्य प्रथमं ब्राह्मणम्‌ | 


# का० Ble ५,६, २८ -३६ मूत्राणि avanti 

† “अथात्र fared । के पुनस्ते पितरो येभ्य ce दीयते १ उच्यते-- 
यलमानस्य treat ददातौवयादिवश्वनात्‌ , wa wa पितरः ; तेभ्यो TART 
खव दाने oe “तेभ्यो ददाति" दति वष्वमात, < ‘ART Wa 
पराञ्च; पितरः" श््यादिदशेनेभ्यख परतेभ्यो Ban) अथ “say पितरी 
जया रद्रा श्या परितामदाः। प्रपितामद्ास्तथादिव्या carat 3 दिको 
श्रतिः" दति, तथा “यानेवेषां तस्िन्त्सष्ामेऽप्नस्तान्‌ पिटयद्धन सद्नै- 
रयन्त , परितरोवत आसन्‌" दति (९ का ६,१.१.), तथा गरड - 
मन्तशिशरिरास्ते पितरः" दति , तथा अमिष्वा्ताद्यः fram aut 
कोपयोगः१ खल खव तु आधिदैविकाः frat, ततश्च यथा area 
प्यति पितरस्तप्यन्ति, तथा तेष्वपि amar अधिद्‌ षिकावस्थास्ं 
टेप्यजि; मह्ाप््टय्च तु त॒ णव सोमपादय saa) पिराख 
सक्षु Taw णव Aaa) अथ यस्य प्रितरो भक्षाः स्यः, स कर्थं 
दव्यात्‌ १ मोऽपि तभ्य णव ब्रह्मत्व मापर्ेभ्यो ददन्‌ वद्कतरेणेवनसा षिसु- 
wa! यातु तेषां टप्नि्लदानुसक्किकं फलम्‌, न तद्भावे क्रियानादत्तया | 
वखादयस्लाधिदेविकाः , तेऽपि aueda; wera विपरेषोपादाम विधा- 
नादिति गम्यते" याहा इरिखामी । तेत्तिरीयकार्दवं॑ समामनन्ति 
--“"देवान्‌ वै freq प्रीतान्‌ मनुष्याः पितरो (मुपपिपरते"- इति Fe त्रा" 
१.३.१०. ४। ‘feta fe पितरः , देवाह्मका मनुष्याल्मका च" दल्यादि 
सायणौयं arate zea मिति दिक्‌ । 


( ६० Rate ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ tt aay 


(wa हितोयं ब्राह्मणम्‌ ) 


महाहवि ह वें टेवा as ay: तेनो 
ऽएव व्यजयन्त येय मेषां व्विजितिस्ता मथ यानेवेषां 
तस्सिन्तय्धाम STANT भरासतानेतेरेव शल्याननिर- 
हरन्त तान्‌ व्यवृहन्त यत्‌ चराम्बकरयजन्त ॥ १ ॥ 

wa यदेष्र एतेयंजते। तन्ना नवेवेतख 
तथा कं चनेषुच्छतीति देवा waa lala त्वेवेष 
एतत्‌ करोति याश्च ware प्रजा जाता 
याञ्चाजातास्ता उभयी रुद्यात्‌ प्रमुञ्चति ता 
अखानमीवा अकिल्विषाः प्रजाः प्रजायन्त तस्मादा 
$एष. एते्॑जते ॥ २ ॥ 

तै वे रौद्रा भवन्ति। ize होषुलस्मा- 
रौद्रा भवन्येककपाला भवन्त्यकटेवत्या अस- 
fafa तद्माटेककपाला भवन्ति ॥ ३ ॥ 

ते वे प्रतिपुसषं * | यावन्तो गद्या: स्युला- 
वन्त एकेनातिरिक्ला भवन्ति तत्‌ प्रतिपुरुष मे. 


॥ ऋ 7 = = as dee, = ~~ नः Ss ers P= aoe a ~ & 2 ay हि 3 : = र 


« ध्रतिपरुषं"-द्रतिग, 7 


४८ 


३८१ ॥ शतपधत्राद्णम्‌ ॥ ( We ३त्रा०) 


वैतटेकंकेन या भख प्रजा जाताला सद्वियात्‌ 
म्मुञ्चलेकेनातिरिक्षा wafer तद्या ware प्रजा 
अजातासता र्द्रियात्‌ प्रमुञ््ति तस्मादेकेनाति- 
रिक्ता भवन्ति॥४॥ 

स॒ जघमेन TET) यन्नोपवौतौ wah 
दङ्डगसौन एतान्‌ रह्ञाति a aa एवोपोल्ा- 
NE तिष्ठन्वन्दयटौच्यौ दृषदुपले ऽउपदधालय- 
ततरां Terme कपालान्युपदधाति waza 
तासुत्तरां feay सचन्त ऽएषा दयेत देवस दिक्‌ 
तस्मादेता Anti fers सचन्तं ॥ ५॥ 

a वा अक्ताः G1 wag हि विस्त sg 
वा Swaat एव खुरभिमानुको ह शद्रः पशन्द्या- 
ATG AMAR एव खु: ॥ ६ ॥ 

AEE पात्रा WATS । अन्वाहायं- 
प्चनादुल्मृक मादायोदड प्रे Bara 
wae देवद. दिक्‌ परथि जुष्टोति प्या fe a 
देवश्चरति aqua जुहोल्येतद वा swe जातं 
प्रन्नात मवसानं य॒च्चतुष्मथं तस्मा्चतुष्यधे 
जुहोति ॥ ७॥ 


( @Wo रत्रा) ॥ हितौयकाण्डम्‌ ॥ ane 


पलाशस्य VET मध्यमेन सुषटोति। zy 
वै Were पलाशं ब्रह्मणेवेतव्कहोति a 
wan मेवावदाल्येकष्येब नावदाति य॒ एषो 
Stefan भवति ॥ ८॥ 

स॒ जुहाति। एष तै az भागः सह 
स्वस्राम्बिकया तं जुषसख सखाशे्यम्बिका इ वे 
TAY स्वसा तयाद्येष सडह भागसलदादद्यष 
विया सह भागस्तस्मात्‌ वसम्बका नाम तदा अख 
प्रजा जातासा रस्द्रियात्‌ प्रसुञ्चति॥€॥ 

अथ य एष एको ऽतिरिक्ती भवति। 
त argent ऽउपकिरल्येष ते az भाग wee 
पशरिति तदसमा surg मेव प्रशुना मनुदिशति 
तेनो STAT WTA न हिनस्ति तदादुपकिरति 
तिर sa वे गर्भासिर इवैवयदुप्रकौणं caret 
ऽउपकिरति तदा एवाख प्रजा भ्रलाताला 
| afgarq प्रसुख्चति eet 

अथ पुनरे जप्रन्ति। अव सद्र मदौमश्व 
देवं चाम्बकम्‌। यधा नो AGATA नः 
SIA नो व्यवसाययात्‌ Wea मसि 


८८ ॥ THOTT ETAT ॥ ( भ्प्रण शत्रा ) 
भेषजं गवे sara पुरुषाय म TIS सुखं मेषाय 
मेष्या ऽद्ल्याशौरेवेषेतद्य करमशः ॥ ११॥ 
 भ्रधाप्रसलवि चिः परियन्ति । सव्यानृरनु- 
पात्रानासत्ाम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवनम्‌ | 
उर्वारुकं मिव बननान्ृद्ोमच्तौीय मार्तादिद्या- 
शौरेवेषेतख कर्म ग॒ आशिष मेडेतदाशासते 
तदु दयेव श मिव यो सलयोमुच्याते नासलात्तस्मा- 
दाह सव्योमुच्ौय माखतादिति ॥ १२॥ 

ag हापि कुमायः परौयुः। भगस मजा- 
महा इरति या ष्टवे सा रुद्र खसाम्बिका 
नाम सा वे भगदे्टे aang टापि कुमायंः 
परौध॒भगदय भजामहा safe १३॥ 

तासा मुतासां मनवो ऽसि। वम्बकं यजा- 
मह gaia पतिवैदनम्‌ । उर्वार्क भिव 
बन्धनादितो मुक्तौय मामुत इति सा यदित 
इत्याह ज्नातिभ्यसदाह मामुत दृति पतिभ्यस्तदाइ 
पतयो देष fed प्रतिष्ठा तस्मादाह मामुत 
दूति ॥ १४॥ । 
अथ पुनः प्रसलवि त्रिः परियन्ि। दि- 


( ईर रव्रा ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ | gue 
णानूर्नुपाघ्राना एतेनैव way तद्यत्‌ धुनः 
प्रसलवि fa: परियन्ति प्रसलवि न इदं कमानु- 
सन्तिष्ठाता ऽइति तत्मात्‌ पनः प्रसलवि तिः 
परियन्ति ॥ १५ ॥ 
अथेतान्यजमानो saat समोप्य । ऊर्ध्वानु- 

दति यथा गोर्नोदाप्रुयात्‌ तदात्मभ्य एवैतच्छल्पा- 
निमिमते तान्विलिप्न्त उपस्पृशन्ति = मेषल 
मेतत्‌ कुर्वते तस्मादिलिष्ठन्त उपस्पुथन्ति ॥ १६ ॥ 

तान्‌ * इयोमूतकयोरपनद्य । व्वेणए़यष्ट्यां वा FT 
वोभयत WTAE † परेत्य यदि ape वा Ia वा 
व्वेणं व्वा aata वा विन्देत्‌ तस्मन्नासजद्येतत्त 
सद्रावसं तेन परो मुजवतो ऽतोहोव्यबसेन वा 
ऽअध्नानं यन्ति त देन सावस मेवान्ववाजति 
य॒ ्-यचाख चरणं तदन्वत्र ह वा STA परो 
मूजवद्भ्यश्चरं तस्मादाह परो मृजवतो ऽतो- 
| दौत्यवततधन्वा पिनाकावस इत्यदिएसन्‌ नः शिवो 


~ - --- -- -----~ "~ न व्ल = re ॥ 


जनयन न = न 


# ‘ar—xta च Ze डा०-वेवरण। 
† यानध्योदड'- दरति च Sto Faeyr, पाठः | 


२८० ॥ गतप्रधत्राद्मणम्‌ ॥ ( ४प्रग व्रा) 
ऽतोदोष्छेवेतदाह क्रत्तिवासा इति निष्वापय- 
त्वन aad खपन्न हि न करं चन feafa 
CMe कृत्तिवासा इति *॥ ron 

अथ द्चिगान्‌ वादूनन्वावतंनते | ते प्रतौ 
पुनरायन्ति gate उपस्पृशन्ति रूदियेेष 
वा ऽएतदचारिषुः शान्तिरापरसदद्िः शान्ता 
THAT ॥ १८ ॥ 

अथ RAAT | समारोद्याग्ना ऽउद्‌- 
वसायेव Waa यजते न fe तद्षकल्यते az 
Uti जुहयात्तस्मादुटवद्यति रहा 
fret fader uma यजत॒ ऽउल्छन्न- 
यन्न इव वा ऽएष यचातुर्माखान्येष कप्त 
प्रतिष्ठितो यन्नो aq पौयंमासं तत्‌ aR serge. 
नान्ततः प्रतितिष्ठति तस्मादुद्बखति ॥ १९॥३॥ 
॥ इति पञ्चमप्रपाठके ठतौयं area [६. २.॥ 


Ce कक se ner eer mn me el a ee Seam, Sass a a “~ ~ ~" --- ~ 4 ona et + भ gi re ~ 


# दूति दति ग, ध। 


(६भर० Rate ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ २९ १ 


अथ विधिस्ितानां व्राम्बकहविषां # शख्पनिषरणष्ेतुत्व + 
मितिष्रासेनो पपादयति-- “aerefaifa % । “श्रध यानेव 
त्यादि । तस्मिन्‌ ame “एषां देवानां मध्ये anda’ इन्दर 
दषवः" हतसुक्ताः शराः “Tey प्राप्रुवन्‌, तान्‌" देवान्‌ 
‘city तैयस्बक दर्विभिः तस्मात्‌ ल्पात्‌" “निरहरन्त' विथो- 
जितवन्तः । निहरणप्रकार माह -- “ara व्यहहन्तेति । 
“ag उद्यमने” § । शल्यप्रोतां स्तानस्माच्छल्पादुद्गरन्त | इत्यर्थः | 
“एतेरेवेति | प्रतिनि्हंशस्य सव्यपेक्षत्वात्‌ afafenfa— “यत्‌ 
तस्बकेरिति। भ्रभ्बिका नाम स्तौ we खसा, श्रतस््यम्बको 
रुद्रः । देवतावाचिना लक्षणयाव्र ware ॥ १ ॥ 

श्राख्यायिकया प्रतिपादित मथं प्रक्रमे योजयति-- “श्रध 
धदेष इति । “एषः इदानौन्तनो यजमानः। 'तब्राहेति । 
न, श्रह, नु, एवः इति चत्वारो निपाताः। ‘aq’ aa 
तेयस्बकष्टविर्यागिन शरद्यापि ‘wae’ यजमानस्य सम्बन्धिन 
भेव "कञ्चः क मपि पुरुषम्‌ ‘en, तथा नैव “ऋच्छति 
प्राप्रोति | देवानुकारित्वस्य हेतु ate— “इति देवा इति। 
‘ara त्वेवास्येति । se यजमानस्य सम्बन्धिनी; ‘ae 
जाताः, याश्च श्रजाताः' प्रजनिष्यमाणाः, ताः सर्वाः" 
‘saat: उभयविधाः प्रजाः शरुद्धियात्‌' रद्रक्तदिसनात्‌ प्रसु- 


~~ ~ ~~ "~ ~~ "~ ~ ~ ~ ~~न 


See ` शि) — ~ ~ ----- -------- -- ---- — -- + ----- ~ cae ~ ~ ~~ -- 


+ “च यम्बकष्विषां'- दति श्व! उन्तरत्राप्येव मेव । 
† waftecetqe’—cfa कादिपुस्तकेषु। रव मिद्योत्तरच्रापि : 
‡ तोयम्बकान्‌'- ईति ate mle mo ५. १०. १। 

$ Go प० ६६ घा०। दन्योषपादिः , पवाींथाटिरियन्ये- दति ate | 
| “इद्न, तवन्त'- दति च 


३८९. ॥ गतप्थत्राह्मणम्‌ ॥ ( भप्र° aato ) 


afa’ | प्रतिपुरुषं aaa क्रियमाणः एतैः वियम्बकंद्विर्भिः 
तस्य age प्रौणितत्ात्‌ । “ar ्रस्येत्यादि , गतम्‌ ॥ २ ॥ 

तेषां देवतां विधाय avafa— “a वै der भवन्तीति। 
agt देवता एषाम्‌। “सास्य देवता”-शत्यण्‌ #। तत्र 
कारण माह-- “रुद्रस्येति। ‘fe’ यस्मात्‌ रुद्रसम्बन्धो ‘x9,’ 
विपुरविजयाथं रसद्रस्यायुधत्रेन निर्जितः, तस्मात्‌। श्रत 
एवान्यत्र सद्रस्य तिपुरविजयप्रस्ताव yad— “aq इषुं समस्कु वेत” 
-द्रति¶। इविषा भमेककपालसंस्कायंत्वं विधाय स्तौति- 
“qa कपाला इति । “एकरेवत्याः एकटेवतार्थाः aa इमे पुरो. 
शाः रसन्‌" भवन्छित्यभिप्रायेण ॥ ३ ॥ 

कियन्तस्ते area: कार्या दति तत्परिमाण माह-- 
ते वे प्रतिपुरुष fafa. ‘aaa’ यावत्परिमाणविगिष्टां 
यजमानस्य ‘wet weal ज्ञातयो भवेयुः §, aa 
प्रतिपुरुष faa: पुरोडाश इति गणयित्रा तावन्तः तै 
पुरोडाशाः एकेनाधिकास्ते aaa एतत्‌ प्रशंसति-- 


ween =-= -- ~ "= ~ aa =-= ---- - ~~~ ~ ~ a Ses, ok wnt - ~~ ee 


# UTo Ho 8. २, २४। 

† तेसं ६. २.३. १। } काश्रौ" खू०५,१०. २। 

§ द्याः एुत्रपौ चपुतादौन्यपव्यानि | करम्भपाचरोक्तन्धायेन (३, ४) 
TaN, प्रजाविषयो way — इति are दै" (५, १०. २.) ! मागव- 
aus {पि तथेव "उत्तरतो०--° यावन्ति करम्भपात्राणि दति ¦ 
काठकेऽपि यावन्तो .यलजमानस्य पच्रपौचा.-दति) आपस्तम्ब- 
wre—‘atayay मेककपालान्‌ निवपति , aaa यजमानस्या- 
माद्या; सस्त्रौका स्तावत रकातिरिक्रान्‌-दति। “चतुरो वा 
दति च का० ato सु०५, १०. ३! BAUM रकापद्यस्य इाप- 
त्स्य aa चर चतुर्‌ रणवैति ama! करम्भपावारप्येव 
मेव। ५,३, ५ द्रष्टयम्‌। 


( €%o २व्रा ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ २९ रे 


“aq प्रतिपुरुष मिति। पुरुषं पुरुषं प्रतिपुरूषम्‌ , वीष्ाया 
मव्ययौभावः । “एककनेति। “एकं वदत्रोहिवत्‌""- दति 
वौसायां दिरवचनम्‌ ai वह्नी हिवद्धावात्‌ सपो लोपः। भ्रन्य- 
दुक्ञाथम्‌ । एकातिरेक मनूद्य तस्य प्रयोजन माह-- 
“एकेनेति ॥ ४ ॥ 

यावदुक्षचोदमा MI पुरोडाशाः, श्रतस्तेषां संस्कारप्रकार 
माह-- “a जघनैनेति | गाहपत्यस्य पश्चात्‌ यन्नोपवीनी 
भ्रुवा, “उदश्मख mata’ +, एतान्‌" पुरोडाशान्‌ निर्व- 
पतोति प्रक्रम्य , लुोतयोऽवषट्कारा इति कः , तत्र श्रवषट्‌कारा 
इति @2:1 हविरत्पच्न्यथानुपप्याच्तिप्तानि तशश्चकान्य- 
वहननादोनि , da विशेषं वक्त मनुक्रामति-- “सतत एष 
त्यादिना । प्रागुदीच्यां रुद्राधिष्टितत्वेनोत्तरदिशो सद्रसम्बन्धात्‌ 
लदिक्त्वाचच सद्ररेवताश्या | तस्मात्‌ ताम्‌" एताम्‌ "उत्तरां fen’ 
सचन्ते" सर्वेषु व्यापारेषु was: समवयन्ति § ॥ ५॥ 

एषां हविषा मक्तताथं मभिघारणपक्च माह-- ते वा 
रक्ताः स्युरिति || asst ऽवधारषै। खलु ते" पुरोडाशाः 
अक्ञाः' आज्येनाभिघारिता एव शः aa हेतु ae 
अक्तं होति। ‘fe यस्मात्‌ ‘oma’ श्रभिघारित मेव हवि; 


= faete ~ ~~ ~ -न oe 


* पा० Wo ८.१. ६। † का० Bite Moy ro gi 
{Taare जुद्धोतयो भवन्ति; न यजतय इति भाव । "यः 
चाम्बकोरयजन्तं वादि; यवहार; (२,६.२.१.), स ह्ोमाना्तयागा. 
भिप्रायो द्रश्यः"-ट्यभाषयदिष हरिखामी | 
§ का० श्रौ" सू० ५,१०.६, OED 
| का० श्रौ स, ५,१०.८, ११। 
५ © 


३९४ ॥ शतपथत्रा द्मणम्‌ ॥ (ume शत्रा° ) 


भवति । तथा च afataany— “cea वा एतदस्माक्षोकादगतं 
देवलोकं यच्छतं हविरनभिधारित मभिघार्याहासयति"”-षति # । 
श्रनभिघारितपकश्च मप्याश- “sarsfat तव कारण ary— 
(“ञअभिमानुक दइति। पशुप्रभवेनाज्येन यदि tera पुरोडाशान्‌ 
MANA , ततः स रुद्रः श्राज्यसम्बन्धदारा तत्कारणभूतान्‌ AA 
ग्रमिमानुकः' † श्रमभिमन्तु वाधितं शक्तः स्यात्‌ ॥ € ॥ 

“aq are मित्यादि निगदसिष्ठम्‌। उत्तरदिशि 
fans विधत्ते- “पथोति। उक्षरयां fefa यः पना 
विद्यते, atte निधाय, तस्मिन्‌ पुरोडाशान्‌ जुह्यात्‌ ४ । 
पयि होमे कारण माह - “पथा हीति । ‘a’ खलु wet Sav’ 
"पथाः मार्गेण fe चरतिः aarafasa श्त्यथंः। waft 
fafee विशेषं विधत्ते-- “aqua इति । चतु 
पथां समाहारखतुष्पधः, चतद्भ्यो § दिग्भ्य भ्रागताश्चलारः 
पन्थानो यत्र सङ्गच्छन्ते, aa जुद्धादित्यथंः |। एतदुप- 
पाटयति-- “ame वा efi एतत्‌ खलु We’ रुद्रस्य 
जास्ितम्‌' ¶ जनेः परिकलितम्‌, प्रन्नातम्‌' afar, 
वसानं" स्थानम्‌ , यश्चतुष्यथास्यम्‌। श्रत एवोक्त सभियुक्ैः- 
वटे-वटे वे खवणः , चत्वरे-चत्वरे शविः” -इति ॥ ७ ॥ 


# Ho सं २, €& ३. £। 

† ˆअभिससुकः-द्ति च) 

¦ का० Bite Mo ५,१०.५) 

§ “शतुभ्यः--ति ढ्‌ , ज । 

| का० ato Woy, १०, ६ Fo | 

¶ जने + धित fea (जाधितम्‌- द्यपि श्। 


( ६० Rafe ) ॥ हितीयकाण्डम्‌ ॥ २९५ 


भधेतसिन्‌ होमसाधमं विधत्त -- “पलाशस्य पलायेनेति a | 
पलाशहक्षस्य UT: । “ag वै पलाशस्य पलाश मिति, 
पलागहचचस्य ब्रह्मल ्रवणात्‌ , तदोयं परण मपि ब्रह्मासमकम्‌ । 
बह्मचवणञ्च तेत्तिरौयकेरा्ातम्‌ ~ देवा वै aware तत्‌ 
पणं उपार्णोत्‌"-दति †। भ्रवदाने विशेष माड “स 
waar मिति। यावन्तः पुरोडाशाः, तत्र एक मपि रिक 
विषाय तेषां सर्वेषा मेव सकाशात्‌ तस्मिन्‌ मध्यमपरेऽवदये- 
दिद्यथः $ ॥ ८ ॥ 

दयं सवभ्यः समवत्तस्य हविषः समन्कं a विधत्त -- 
स लहीतौति{ । wae मर्थः-- हे “रुद्र! @ 
तवे "एष भागः" । कथश्भूतस्य ! श्रम्बिकानामास्य war , 
तया सहितस्य । अतः तं भागं जुषख' सेव ¦ se हविः 
Se सुहत मस्त्विति | । aa “ae खस्राम्बिकया-इति मन्त- 
भागस्याभिप्राय माविक्क्‌वत्रेतेषां हविषां arvana निर््रवीति-- 
“भ्रभ्बिकाहवा दति ¶। “aay श्ति। ‘aq’ तथा सति 
ae ` यस्मात्‌ wer age तया ‘fear सहः “एष भागः | 
कलितः, तस्मात्‌" सीरूपाम्बिकासम्बन्धात्‌ waa पुरोडाशाः 


"ˆ ~--- ~~ --- ~“ -~-----=------ ~ 


+ का० Blo &०५, १०.२९ ख। 

t ते सं° ३, ५, ७. ३ । 

‡ का० श्रौ" Ko ५,१०.१० । 'मध्यमृपलाशपच्रं Sey 
दति तच Ale zo | 

§ का० Blo Moy. १०. १२। 

| मन्त्र रषः वा० Mo ३,५७. १ । 

¶ “ae अस्याम्िका खसा, तया वा ay हिनस्ति द्रति 
त° ब्रा १, ६.१०, ४ द्रश्यम्‌ | 


२९६ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण रत्रा) 


( वणलोपैन ) ‘area’ —-carenaa 1 “तद्‌ या अस्येति , 
व्याख्यातम्‌ Wen 

श्रवदानकालपरिशेषितस्यातिरिक्षस्यैकस्य विनियोग are- 
“aq य एव sia. उक्किरति पांशूनिव्युलरः; श्राखुभिः 
छते श्राखुत्कर' ‘aq श्रतिरिक्त Ra पुरोडाशम्‌ 'डपकिरतिः 
sufaufa x | क विक्षेपे" इति धातः †। “wa तै"-इति 
मन्तः fi तदर्थसु-- हे Gey ^ते' तव एषः पुरोडाशः 
भागः, staat सितो यः श्राखुःः wat ते पशुः 
इति" | मन्तपाठढश्च प्रयोजन are— “acar इति । ‘aa’ 
तेन मन्तेण पशूनां मध्ये श्राख Ra श्रमैः Tara 
पशतेन निदिशति। ‘aa कारणेन “ई्तरान्‌' वरगवाश्वादि- 
पशून्‌ awa न हिनस्ति अ्तिरिक्षस्यंकपुरोडाशस्य यद्‌ 
पर्तेपणं विहितम्‌ , तदुपपादयति-- “az यदिति। “तिर 
दूषेति। गर्भाः तिरोहिता इव भवन्ति । उपकौणच्च द्रवयं 
विगलितं सत्‌ तिरोदित मेव भवति , भरतो गभखाना मजातानां 
प्रजानां रद्रकतहिंसनविमोचनाय करियमाणस्योपकीणत्वं युक्त 
fafa ata: neo tt 

जपं विधन्ते-- “safe $ । श्रथः तदनन्तरम्‌ , Faag- 
ष्पथादमिसमीप Aa “श्रवरद्रम्‌"`-दत्यादिमन्तौ | सव जपेयुः । 


Fe ee et a caters ee ० ee ee wee ee ee = = ० +~ = 


# का ate BON >. ‘qian पांसुभिरन्त 
हितं करोतीत्यथेः | t Fo To १२६ Blo | 

+ वा० Mo ३.५७, २ । 

§ का० श्रौ. Wo ५, १०, १४ | 

| ato सं० ३, ५८, ५६। 


== ~~ ~ -- ~~~ ---~--* - en te ne -*~ A यः 


( ईभ्र° रत्रा) ॥ दितीयकार्डम्‌ | २८ 


तयोः प्रधममन्वस्याय मथः ।-- रुद्रम्‌ “श्रवादीमदहि' श्रव 
दौयामहे , falta az wager पृथकक्षत्य प्रजाः रक्तामह । 
“ate रक्षणि” -इत्यस्मात्‌ # लोटि , “वहलब्छन्दसि""-इति + 
शणवूलुकि “qarer’-sitaq¢ । तथा टवं टेवनशौलं 
‘araa स्तिवराम्बिकाख्यथा सहितम्‌, अवादीमहीत्यनुषङ्गः | 
सम्विकासाहित्यप्रतिपादनपर मेतद्‌ दितीयं वाक्यम्‌। स च 
रुद्रो ‘aay येन प्रकारेण नः" अस्मान्‌ ‘awe वसीयसः वसु- 
मसमान्‌ (करत्‌' कुयात्‌, नः अस्मान्‌ "वथाः च Aaa’ 
प्रणस्यकरान्‌ "करत्‌" कुयात्‌ , यथाः च ‘a’ warq व्यव. 
साययात्‌' व्यवसायेत, व्यवसितार्थान्‌ कुर्यात्‌ ; तथा श्रवारी- 
महि' इति सम्बन्धः ॥ 

श्रथ दितौयस्य।- हे रुद्र! त्वं खर्पेगीव भिषजम्‌" श्रौष- 
धम्‌ श्रसि'; सबदुरितनिवहंणहेतुत्वात्‌ । waa’ ‘gq’ 
सुप्राप्तं भेषजम्‌ अस्मदोयेभ्यो गवाखादिभ्यः प्ररेदीति शेषः । 
श्रशोरेवेति। एतत्‌ वाम्बकाख्यकमणः आशीः" फलप्राध - 
नम्‌ ; गवाशखादौना मारोग्य मेतस्य कमणः फल far: ॥ ११॥ 

श्रथाप्रद्निणं तिरनेः परिगमनं विधत्ते-- “श्रधापस- 
लवोति §1 arama हविषः कर्तारः सवे aqua भ्रमि 
मपसलवि waa मिति मन्तेण ‘fa: परियन्तिः। किं कुर्वन्तः १ 
सव्यान्‌" वामान्‌ sea’ श्रपत्नानाः' हस्तेन Hea: | । 


# दि० Blo 38 Yo | ‡ पा मू° २. ३. ७३ | 

fue Ho ६. ४. de! “कन्दस्यभवयेवयाहगं धातुकलत्वम्‌"- तोष 
AIT, ( पा० Foe 8,५)। 

§ कार Bo Woy tow) | बादयन्त दति यावत्‌, 


९९ द ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (भप्रण gato ) 


मन्वस्य saa मयेः-- alfa भ्रम्बकानि नेत्राणि यस्य, 
यद्वा श्रम्बिका खसा यस्य, तथोक्षः। शोभनो गसो यस्यासौ 
सुगज्िः। “गन्धस्येदुत्पू तिसुसुरभिभ्यः”" इति † दकारादशः | 
पुष्टिवदनम्‌' पुषेवंहयितारम्‌ । रुद्रं वयं यजामह” पूजयामः | 
तप्रसाटाद्म्‌ “उवारुकम्‌' ककटौफलं $ un सत्‌ यथा 
प्रसवबन्धनात्‌ खय मैव Tad , तथा ‘Bat’ मरणात्‌ सुक्तौयः 
मुक्तो भूयासम्‌ ; रसतात्‌" श्रमरणात्‌ ‘ar विधोगो भवलिति । 
शआशौरेवेव्यादि, सिष्ठम्‌। श्रन्तिमपादस्य ama माह-- 
“ag wate: ‘a’ ‘aa मरणात्‌ qara’ amt waa. 
सः “श्रसृतात्‌" श्रमरणात्‌ ‘a aa भवति ; एतदेव fe श्च faa’ 
प्राणिनां सुखं भवति ॥ १२ ॥ 

शरस्य परिगमनस्य भगप्रसिदिेतुत्र सुपपादयति -- “az 
हापोति। ‘aq’ तदा (कुमायः safe त मजि सुक्तप्रकारेण 
परोयुः', भगस्य सौभाग्यस्य । कर्मणि wt) सौभाग्यम्‌ 
भजामहे प्राप्रयामहै इति" श्रनेनाभिप्रायेण §। “at इवा 
श्ति। श्रम्बिका aa ‘a’ ay aga खसा", साः भमस्य 
इष्टे सोभाग्यस्य खामिनी waft, “Sn रेषठ्ये-इति 


न व~ 
~~ ma erm ---~--- ~~~ ~~ -------------~ -~- -----~----~-~ ss SS uw line ca hpi een core vin tines cio tes 


+ मन््रोऽयम्‌ वा० We ३, go १। 

T Ute We ५, ४, १२५ । 

i ककन्धादैः पफलम्‌"-दति adie) 'पकटौपलम्‌'-दति 
क-पाठः। "कमेकटौफलं( 1 } - दति च डा०-वेवरेण eg: | 

$ का० श्रौ Hou to tg) “यजमानस्य `. कुमार्योऽपररिणीता 
पचा ञ्ौत्तरेण व्राभ्वक भमिति aaa, प्रतिषैदन मि्यदोन०-° fafer- 
परियन्ति, प्रतिं सौभाग्यं कामयमाना वा- दती ate Be | 


( eo रेत्रा°) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ३०८९ 


धातुः #। भगस्येति ^श्रपीगधदयेणां wife’ + षष्टी | 
"तस्मात्‌" भ्रम्बिकासदहितस्य रुद्रस्य सम्बन्धिनि कमि भगप्रासि- 
कामाः कुमार्योऽपि परोयुरिव्यर्धः ॥ १३ ॥ 

कुमारोणां परिगमनेऽपि मन्त विद्यत vare— "तासा 
मिति। “sa? पूर्वोक्गानाम्‌ ‘art कुमारीणा मपि परि 
गमनेऽन्यो मन्तः" विद्यते। कः पुनरसाविति, तं पठति- 
“qraa fafa gi ufafaad लभ्यत इति पतिबेदनो ve: । 
श्रन्यदुक्षायम्‌ | चतुधंपादस्य areas are— “ar यदित इति । 
"द्दं"-शब्देन पिटक्ललं परामृश्यते । ‘sa: अस्मात्‌ पिटङलात्‌ 
क्ञातिभ्यः" सकाशात्‌ श्रहं Aula’ सुक्ता भूयासम्‌ ; “naa,” 
श्रसुम्रात्‌ कुलात्‌ पतिसकाशात्‌ ‘ar qeata’ विप्रयुक्ता न waa 
afa तात्य्याधंः । “पतयो शैवेति। श्रग्निहोत्रारिघर्मेषु 
यत्या सहैव स्तिया श्रधिकारः ‘fe यतः, भरतः स्तीणं पतय 
एवः प्रतिष्ठाः घाख्रयभूता इत्यः ॥ १४ ॥ 

तेनेव मन्तेणए ga: प्रदक्षिणं fa: परिगमनं विधत्त - 
“aq पुनरिति६। ‘aaafa’ प्रदक्तिणम्‌। ““एतेनेवेति। 
ताम्बक भिति प्रागुक्तेनोभयविध्ेन मन्त्रेणिव्यधं;। “तद्यत्‌ पुन- 
रित्यादिवाक्यग्रेषः पिटटयन्नवद्‌ व्याख्येयः ॥ १५ ॥ 

gafqerat पुरोडाशानां प्रतिपत्तिः विधत्त -- “श्रध 
मानित्याटि । एतान्‌ पररोडाश्चान्‌ यजमानस्याख्नलाव- 
aq: संवपित्‌ । यजमानश्च “AIA उदस्यति' उतृच्तिपति । 


* ्द्‌ा० अ० १० To | 
eee A ‡ वा० सं ३, ६०, २। 
§ का० श्रौ Ao ५,१०.१५ । 


= -- ~ ~ ~ -- ~ 


Soe ॥ शतपथत्राह्मणंम्‌ | ( भ्प्र° रेब्रा ) 


wer it? एथिवीनारेतत्‌ ; थिवी तान्‌ पुरोडाशान्‌ नोटा- 
qa’! उन्तिपताः पुरोडाशाः यथा भूमौ न पतन्ति, तथा 
रन्तरि्ते, पुनरश्ञलिना धारयेत्‌ तदुक्तं कात्यायनेन 
‘Cer यजमानेऽश्नलिनोदश्यत्यगोः प्रापणम्‌ , प्रतिर्वालयेतान्‌” 
fae “sang एवेतदिति। ‘uaa’ एतेन उदसनेन 
Mana, ऋ लिग्यजमानाः ख-ख-शरोरेभ्यः एव" श्यन्‌ निभि 
aq निहरन्ति। तेषां पुनग्रंहणणशक्तौ aot विधत्ते-- “तान्‌ 
विलिष्न्त इति । लब मिच्छन्तो fawn: तदिपरीतो 
'विलिसन्तः' लब्ध, मशक्ताः सन्तः, भूमौ पतितान्‌ तान्‌' 
पुरोडाशान्‌ पश्चात्‌ ‘sugufa’) om fe काल्यायनेन-- 
“श्रतिखुह्ञात्येनानश्कधःउपसख गर नम्‌”-इति † । “भेषज भेवैत- 
दिति। एतेन waar निहते we खशरीरदेशस्य पुनर्मषज 
मेव Haat भवन्ति ॥ १६ ॥ 

“तान्‌ इयोरिव्यादि। “हयोम्‌तकयोः' । यत्र॒ awed 
श्रावपने धान्यं वध्यते, तत्‌ सूतम्‌ %, मूत मेव मूतकम्‌। 
स्वायं क-परत्ययः। ary agra पुरोडाशान्‌ योमृतकयोः' 
उपनद्यः वेणुयश्चा' Fyn यच्चाम्‌ (उभयतः saw’ ; यदा 
कुपे' वेशुनिमितभाजनदययुक्रो दारुविशेषो वीवधापरपर्याय, 
Ho: {, तस्मिन्‌; उभयतः उभयपाष्वशरोः वैण्वभाजनयोः 
तान्‌" Ug ‘nag’; तेन सार्धम्‌ उदङ uta’ उदङ 


* काः ate Joy tore, १६। 

ft का sito सू° ५, १०, Re! 

‡ “yaar, fanaa, रच्नुनिभितयोः'- इति ate Bo 
9 ‘Rt, यज्ियटत्तजे qerze’—cfa ate Bo | 


(६श्र° रेत्रार ) ॥ दितोयकाण्डम्‌ ॥ ४०९ 


सुखोदूरं mar, हत्तखारवादीमा मन्यतमम्बिन्‌ # उपलब्धं , 
वौ वधम्‌ “ब्रासजति' श्रालगयति † । तस्िबासजने मन्व माह-- 
“एतत्त इति $ । 

THY मथः ।-- ३ Ger F तव "एतत्‌" ठत्िकरम्‌ 
अवसम्‌' पारेय मननम्‌; aq dia aa’ साधनेन 
सूजवतः uw मूजवात्रामोदीयः पर्वतः, तस्य OVA RITA 
अतोहि' afar गच्छ , मास्मानधितिष्ठा इति भावः | 

मन्तगत मवसशब्द्‌ प्रशसति-- “श्रवसेनवा इति। we 
अवसेन' wate पाथेयेन हि जनाः दूरम्‌ ध्वानः यन्तिः, 
‘aq’ तथा सति ‘ai रुदर ` सावसम्‌' अ्रवससदहितम्‌ “एवः 
स्मात्‌ स्थानात्‌ ्रन्ववाजंतिः श्रतुगमयति। we रुद्रस्य 
गमनयोग्यप्रदेण माह-- “यत्र-यत्रेति | यस्मिन्‌-यस्मिन. खाने 
अस्य" देवस्य चरणं" ada भवति, ‘ay सानम्‌ अनु". 
लच्येत्यधः । “परो मूजवलः' दति मन्वभानस्वाभिप्राय माह-- 
“Wa eats) अस्य age “अर af मूजवत्प्त- 
सम्बन्धिनि at’ परस्ताद्‌ भागे (चरणं ada’ भवति , 
तस्मात्‌” तेन “परो मूजवतः'-ष्ति मन्रभागस्य पठनं युक्त 
मित्थं; । हितीयभाग मनुय व्याचषे-- “श्रवततधन्वेति। 
रवतत मवरोपितज्यं धनुयस्य स तथोक्रः। “"पिनाकावस्‌ 
sfai पिनाकः, ada र्द्रधनुषो नामधेयम्‌ । तस्य अवसः 


~ ल TR en -------* we --- eee ~ = ~ 
"~न i i ee +~ ----~ ~ ~ ~ ~ . 


«eat वा, वक्वा, Fat, वल्मीके वा- दति, स्थाय 
feat उक्तमूलम्‌'- द्रति च या० Bo | 
t का ate Hoy १०. २६। 
{ वा Ho ३, ६१, १। 
५१ 


~~ ~ ~~ जनय ज ० 


४०२ ॥ शतपघनब्राद्मणम्‌ ॥ (ute Rate } 


व्यापारो परमो यस्य aaa एतेन विश्रेषशदयेन फलित 
मथं माह - “afgafata हे ‘ag: ‘a’ भरस्माकं fea 
agaa_ ‘faa’ सुखकरः सन. “श्रतौरहि-दइति ‘wae , श्रयं 
मन्बभागः प्रतिपादयतौव्यधः। अन्तिमं भागम्‌ # अनुद्य 
aaa माद ““क्रस्ीति। क्सिः aaa आच्छादनं यस्य 
q aaa: | waa च विशेषणिन ‘aa’ नितरां खापयेत्‌ ¶; 
छत्तेमदुतरत्ेन सुखकरत्वात्‌ Aan भवल्येवेव्यनेनाभिः 
प्रायेण विशेष्यते। खापोऽपि किमथं इत्यत sre— “खपन्‌ 
न्िति। नुः खलु लोके ‘auy निद्रालुः पुरषः ‘aga’ 
क मपि ‘a हिनस्ति न पोडयति। श्रतो रृद्रक्ञतवाधविर्हाय 
तस्य खापः प्रा्यत इत्यथः ॥ १७ ॥ 

तेषां पुनरागमनं विधन्तं -- “sa दक्तिणानिति। de 
पुरोडाशानां दक्ादावासच्नानन्तय ware: dees 
fa: ओ श्रचारिषः, "त स्वे ea efau area “श्रनु'-लच्छ 
प्रादिण्येनावक्तंरन्‌ ; war च प्रतीकं रोद्रहविःप्रचरण- 


~ 


स्थान मनवलोकयन्तः ‘ga: बेदिसमीप मागच्छेयुः ; श्रागत्य च 


eS अकत a न > नब ~+ = ~~~ eee ०9 = काजक ee 
ee EE भभभा ne > 


# मद्ोधरमते afmataaa च छसिवासा इव्यपरो मन््रः- 
ato Ho ३, ६१.२। KATHI मेव प्रतौयते। Ate Ble Woy. १०. 
22 zeal “क्रियान्तरस्यानुपदेश्ात्‌ कृत्तिवासा इति जपेत्‌ इतौ 
या० २० asians 'छंत्तिवासा दव्यनपेत्त मेव्योपस्णण्रन्यपः 
(५, १०, २२, २६३)" श्यकं EA WT याखयत-- ‘wae टश्ादौ 
मूतदयेऽवसग्य VATA मूतदयस्यापैश्षण मृत्वा वेदिसमौपं 
waar स्यशेयुः- दति | 

† “निष्वापवतोति श्रवणात्‌ arama भिश्चलोकरण मनेन कत्तेय 
fafa केचित" षति ata ate Sc! 


( Me रेत्रा° ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ४०१ 


हविःप्रचरणक्रतोष्णयनिवारणाय ‘aa: उपस्पृश्य: । “aefs: 
शन्तेति। उष्णशमनदहेतुभिः श्रह्धिःः aa रीद्रप्रचरणजनितं 
ख-सखामगत wa ‘Nase निवत्तंयन्तीत्यधं; # ॥ १८ ॥ 

वसणप्रघासान्ते इव केशश्मश्चुवपनादिकं साकमेधान्तेऽपि 
कत्तव्य मित्यनुक्रामति-- “sey aay fa aerate 
वापयिला ‘sea? गाहपव्याहवनोवौ समारोश्च' समारोप्य , 
दत्तिणागे रप्यु पलक्न णम्‌ ( यदि सर्वे धार्या via: १ ) समारोपणेन 
Ze Uefa ओषः ॥ 

“उद्वसायेल्यादिना , साकमेधस्याम्तकन्तव्यता श्रतापि 
प्रतिपाद्यते | “उदवसायेति । स्ानानन्तर' ay ‘uta’ साक- 
मेधान्तेन ‘aaa’ तदङ्गत्वेन यो्तरवेदिनिभिता , तस्या मग्नि- 
होतहोमो न युक्त इति ga: खश्थानगमनं ada faarfe 
शेषं पूववद्‌ + व्याख्येयम्‌ ॥ २८ ॥ ३ ¶ [ ६.२. ] ॥ 

दति अ्ौसायणाचार्यविरचिते माधवीये षेदार्थप्रका्च 
माध्यन्दिनिश्तपथतव्राह्मणभाषे 
हितीयकार्े षष्ठाध्यायस्य हितीयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


* Flo Blo Moy. १०. २३। 

† २८६ ए ४ प० , ३१२ ए० € Go द्रश्यम्‌ | 

{ते wo १का० द प्रण ६ अनु° , Ae Hto १ का. ९ प्रण १. 
ago! रुतयोरनुवाकयोः wean ara द्रश्याः | 
च्राग्बक-शच्रियम्बक'-दति शाखामेदकछतौ weet केखकप्रमादत 
रक ग्राखोयवाक्येष्वपि वहूव्र सडक्रा्ापिति श्व owe fafa | 


कि थानसं "नम रकम al psiperigainns chdctieesnmmmemn 5 as > LS * = ES ee — ne = ~~ "~ --~-- re ee -- ---- ~ ~~~ -- चन = -- --~- ~~~ 


Beg ॥ TATTAT HAA ॥ ( WWe BHT ) 
( श्रथ acta ब्राह्मणम्‌ ) 


wag ह वे gad चातुर्माखयाजिनो 
मवति || संव्वत्सर दहि जयति तेनाखाचय्यः 
भवति तं वे San व्विभज्य यजति Sur व्विमज्य 
प्रजयति सव्वं वै संव्वद्सरः सव्वं वा SANA 
मेतेनो हादयाकत्यु Yat भवल्ुतुरु हेवेतङगतवा 
देवानप्ये्चय्य सु वै देवाना मेतेनो डेवास्या- 
ल्य Yad waa तयस्पाच्चातुर्माखे- 
य जते ॥ १॥ 

अथ यस्माच्छनासौयश asia । था वं देवा- 
ना गओ्रौरासौत्‌ साकमेधरौजानानां * विज्ञिग्या- 
नानां CHA मधय: सव्वत्सरख प्रजितद्य रस 
TAA सा या चैव देवानाए्‌ Meats 
साकमेधेरौजानानां + च्विजञिग्यानानां य उ च 
संव्वत्छरख प्रकितद रस भासत्‌ त मेवेतदुभयं 
aaa कुरुते तश्माच्छनासोधेण यजते ॥२॥ 


-. ज्ज 


+, † श्रोरासोश्ाकमे०ः-श्ति न ट्ट डा०-वेनरर। 


( Ho रेव्रा° ) ॥ दितौयकार्डम्‌ ॥ ४०१ 
त्यात्‌ * । नोपकिरन्द्यत्तरवैदिं न गृह्णन्ति 
पृषदाज्यं न॒ मन्न्यन्निः पञ्च प्रयाजा भवन्ति 
तयो ऽनुयाजा एक समिष्टयजुः + ॥ ३॥ 
अधेतान्येव पञ्च हवोठषि भवन्ति । एतेव्वं 
हविभिः प्रजापतिः प्रजा अखृजतेतरुभयतो व्वस्ण- 
पाशात्‌ प्रजाः प्रामुज्चदतेव्वे देवा aa मप्र 
daqat व्यजयन्त aq मेषां व्विजिति्तं तथो 
suay udat चेव देवाना ग्रीरासौत्‌ साक 
मधेरोजानानां व्विजिग्यानानां य उ च da 
ara प्रजितख रस आसौत्‌ त मेवेतदुभयं 
परण््यात्मन्‌ Fad तस्माद्‌ वा $एतानि परञ्च 
इवोएमि भवन्ति ॥ ४ ॥ 
अथ शुनासौयों इादशकपालः पुरोडाभो 
रिं | स वन्धुः शुनासौयख य पव्व मवो- 
चाम ॥५॥ 


—— 


# ^तस्याठत्‌'- दरति ग , घ। 
† समिद्यलुः- दति ग, घ। 
{ "मघततरैतेयैव'-दति च दष्टो डा०-पेबरेण | 


४०६ ॥ शतपथ्नत्रा मणम्‌ ॥ ( भप्र° 9त्रा° } 

अथ aaa परयो waft) wate a प्रजा 
जाता wiragraa व्िजिम्यानं* मा प्रजाः भ्रिये 
यशसे त्राद्यायाभिसञ्चानान्ता ऽइति TA TATA 
भवति ॥ ६ ॥ 

cae भवति । अयं व व्वायुरयो ऽयं 
पवत ऽएष वा ses सब प्रष्याययति यदिदं 
किञ्च व्वषति ब्ृष्टादोषधयो जायन्त sated. 
sara: पौतलवा तत॒ एतदह्मो ऽधि पयः सम्भव- 
aa हि वा ऽएतच्ननयति तस्माद्‌ वायव्य 
भवति ॥ ७ ॥ 

अथ ata एककपालः पुरोडाशो भवति, 
एष वे सयां य एष तपल्येष वा sees सव्वं 
मभिगोपायति साधना त्दसाधना त्वदेष इट 
wa व्विदधाति साधौ तद्साधौ aga मा 
व्विजिग्यानं प्रोतः साधुना वदभिगोपायत्बाधी 
तवदिदधदिति aerate + एककपालः पुरोडाभो 
भवति ॥ ८॥ 


# 'विजिग्यान मेनं-दइति दष्टो डा०-वेबरेय, 
† `तस्ाश्ौय'--दति च इष्टो डा०-वेवरस 


a rt ee 2 er ma - ~ ~~~ Ba i ee .____ _ क ee 


( ६भ्र Rafe ) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ४०७ 


qa: swat दक्चिणा। तदेतस्य ai 
क्रियते य एष तपति यदाप्वछ ada विन्द 
ट्पि गौरेव भ्व तः Brace रूपं क्रियते य 
एष तपति ne ॥ 

स॒ यत्रैव साकमेधैर्यजते। तच्छनासौ्येण 
यजेत az fF: संवत्सर यजते ada dz 
त्सर माएोति तस्मादादेव कटा चैतेन यजेत ॥ १०॥ 

तदक | राज्नीरापिषयिषन्ति a यदि रात्रौ 
रापिपयिषेदादद्‌ः पुरस्तात्‌ फाल्गुन्ये पौणमा 
ऽउदृषटं तच्छनासौय य यजेत ॥ ११॥ 

अथ दौच्तेत। तं attend» पुन फाल्गुनी 
पौगमाखभिपरयेयात्‌ (तत्‌ +) पनःप्रयोगर््प za ह 
स यदेन मनौजानं पुनः फाल्युनौ पौगंमाख- 
भिपयेयारसादैनं नानौजानं पुनः फाल्गुनी पौर्थ- 
माखनिपयेयादिति नृरख्जमानख ॥ १२॥ 

अध पुनः प्रयुञ्चानदख । पूर्व्यः ATE He 


+ Taritat’—xta , "तस्नादेतत्रानोजानंः- दति च पाठौ za 
खा०-वरैवेरेण, † नास्येतत प्रदं घ-ड-पुस्तकयोः ¦ 


> ~~~ कनक 
~ ey 


०८ ॥ शतपघन्राद्यणम्‌ | ( भ्प्र० Yate ) 
पौणमा शुनासीरयेग यजेताथ प्रातव्वे्वटेषेनाथ 
पोर्ण मासेनेतद्‌ पुनः ्रुञ्चानद ४ ॥ १३॥ 

अयातः। परिवर्तनखेव WaT वा ऽअसा- 
वादित्य एष बा इद्रदप्‌ सव्वं निडयति यदिदं 
किञ्च शुष्यति any सव्वतोमुखस्त नान्नादः ॥ १४॥ 

सव्वतोमुखोऽय मग्निः + | यतो दयेव कुत- 
्ागनावभ्याद्धति तत एव प्रदहति तेनेष सव्वतो- 
मुखस नान्नादः ‡ ॥ १५॥ 

WNT मन्यतोसुखः पुरुषः। स॒ एतत्‌ 
सव्व तोमुखो भवति यत्‌ परिवन्तयते स॒ एव मवा- 
ata भवति यथेताेतद्य एवं विडान्‌ परि वत्त - 
यते तदादे परिवत्तयेत ॥ १६ ॥ 

तदु होवाचासुरिः। किन्नु तत्र मुख्य यद्पि 
सव्व।ख्येव लोमानि ata यदै त्रिः स्वव 
त्रस्य यजते तेनव सरव्वतोमुखस्तं नान्नादसस्मात्रा- 
feaa परिवत्तवितु मिति॥ १७॥ ४ ॥ 

Wate पञ्चमप्रपाठके चतुर बराह्मणम [६. ३.|॥ 


~= ~ a 


व ee = 


* प्रयुञ्चानस्य'--इति ग, घ। 
t मसवैनोम्‌खौऽय मनिः- दति ग, घ। ¦ 'स्तेनान्नाद्‌ः'- इति ग, घ। 


( ६अ० 2aTo ) ॥ दहितीयकाण्डम्‌ ॥ ४०९ 


श्रथ gmat # विधिस्तस्य gaia चतुर्थपर्वयः 
मवल्षरसलक्षणफलसाधनतवं प्रतिपादविषंस्तावहुपोहातत्वेन चातु- 
मास्याना मक्षव्यफलसाधनल्र माह ‹ अक्षय्यं war दूति । 
चतुष्‌-चतुषै मासेषु क्रियन्त इति चातुमास्यानि प्रयुक्तानि 
वष्वदेवादौनि , तैरिष्टवान्‌ चातुर्मास्ययाजी । “at यज _ 
इति † भूतकाले यजते्सिनिः। तस्य॒ प्वातुरमास्ययाजिन,' 
War यागजनितफलसाधनधर्मापरपर्याय मपूवम्‌ “Mary 
चेतु मशक्यम्‌ ; न कदाचिदपि भोगेन तययिलं शक्यते | 
“Aaa शक्यार्थे" इति ४ , “fq चये" दूति $ श्रस्मात्रिपा- 
तितः। war सुपपादयति-- “dame हीति । “f® 
यस्मात्‌ उदोरितैस्िभिः वैश्वदेवादिभिः पमि; संवरपरि 
मितकालं जयति" aa संवत्सरजञेन , तदतिरिक्तस्य कालस्या- 
भावात्‌ श्रस्य' सावकालिकस्य चातु्मास्ययाजिनः सुक्तम्‌ 
अक्षय्यं ware: | । 

संवत्सर कथ मेतेन जयत इति तदाह-- “a वा दूति । 
तं daet तिधा fare’ चतुर्-चतुध मासेषु Saar 
दिभिः यजते" ¶ , अतस्तं संवत्सरं aur fase एव प्रजयति" 
प्रकषण जयते। श्रतु संवत्सरस्य जयः , एतावता कयं फलस्था- 
wiafafs रिति, तदाद-- (स्वै वा इति। भूतवत्तं मान- 


निय य 


~ --- -“ ----- OL - ~ -- --- -- [ ~~ ट ~ ee जकन 


* शशुनासौरोय मतःः-दति काण who स० ५,११.१ । 
† पा० Mo 3.2. ८५ । 
+ पा० Mo ६. १.८१ । $ मा० Yo २२६ धा०। 
| “ora ह वे चातुर्मास्ययाजिनः gaa भवति” षति आप 
Slo ख० ८.१ ,१। ¶ चातुर्मास्यानि Stata’ - दती efter | 
५२ 


४१० ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( प्रण त्राण ) 


भविष्यलालतरयावच्छित्रं at वसु संवस्सरमध्ये एवान्तमूतम्‌ । 
संवत्सरस्तु ककृव्यापितया श्रनादिरनन्त एति asa फल मपि 
aaa भवतोत्यथंः । प्रकारान्तरेणाप्यक्तययतं प्रतिपादयति- 
“ऋतुर्‌ हेवेतदिति। “एतत्‌ एतेन चातुर्मास्ययजनेन वसन्ता- 
दयुलाकमक एव ‘yar देवानप्येति चातुर्मास्ययाजी ata 
गच्छति , देवानाञ्च gaa मक्तथ्य भेव भवति। aa: "एतेनः 
देवेष्वपि प्रापणेन ‘se’ “gaa “्रच्तय्यम्‌' एव भवतिः ॥ १॥ 

दलं वैश्वदेवाटौनां व्याणां फल मुपपादय शनासीय- 
यागस्य खयादिकं फलं दशंयति-- “aq यस्मादिति। यस्मात्‌ 
हेतोः यजमानः शशुनासौरयेणः पर्वणा यजते, तस्मात्‌ तत्फल 
मुखत waa. “ar वै देवाना सिल्यादि। ‘area: 
प्रागुकैयागेः शईजानानाम्‌' दृष्टवतां 'विजिग्यानानांः sarge 
जितवतां देवानां वाः “at? aera रासीत्‌, ‘aq’ “शुनम्‌ 
मुखनामैतत्‌ # , सुखदेतुत्ात्‌ wa मिल्युयत waa) श्रथः 
वेष्वटेवादिभिः तिभिस्तिभिश्वातुर्मास्पिः ufeaa संवत्सरस्य 
यो रस way सुखहेतुः सारभूतोंऽश्ोऽमवत्‌ , तत्‌ (सौरम्‌ 
squad) ध्या चेव देवाना मिल्यादिः, उक्तार्थानुवादः। 
“q मेवेतदुमय मिति। यदेतत्‌ शना सौरं चोक्तम्‌ , ‘ua- 
दुभयम्‌' एतेन शनाशोय्ययागन ‘of यजमानः श्रालन्‌' 
खातमनि कुरुते धारयति | sq प्रहत्तिदहेतुफल मुपपादय 
aaa यागं विधत्ते- “तस्मादिति । उक्तलक्षणो शुनासीरौ 
अरधिदेववायुदिरूपेणावखितो । सास्य देवतेल्थे शएनासीर शब्दाद्‌ 


वि ee IS, 
~ rrr न eR Hn ननन --- ~ = 


[9 छ 7 १ ए र श 8 71 a 1 ete 


# निघ० ३, ६. ११। 


( ६ग्र° gate ) ॥ दितोयकार्डम्‌ ॥ ४११ 


यत्‌ । तदविर्योगात्‌ वच्यमाणं हविस्मुदायसाध्यं acd कम॑ 
अनेन व्यपदिश्यते। यस्मादुक्षफलसाधनत्वम्‌, तस्राच्छुना- 
सौरोयाख्येनानेन चतुर्थेन पर्वणा Tatas: x । २॥ 

प्रयोगकमं वक्तं॑प्रतिजानोते-- ““तस्याहदिति। ae’ 
Satie ‘may क्रिया उच्यत दति शओेषः। पूर्वेषु 
पव खिव प्रसक्त॒मुत्तरषदिनिर्वपनादिकं fatufa— नोप- 
किरन्तोव्यादिना । प्रयाजानुयाजादयोऽपि प्रकतिवदटेवेव्याह-- 
"पञ्चेति tua 

पच्च हवींषि विधत्ते-- “stargate, वै ्वटेवारिषु 
पवखवनुष्ठितान्यामेयादीनि पच्च हवींषि श्रव्रापि कत्तव्यानि 
भवन्तौत्ययः। क्रप्षफलवेनेतानि प्रशंसति-- “एत्वा इति, 
वेश्वदेदेष्वनुषठितैः एतैर्हविर्मिः' खलु पुरा ‘cata’ ga 
ख्टवान्‌ । वरुणप्रघासेष्वनुष्टितेग्व ताः ग्रजाःः "उभयतो 
वरुणपाशात्‌' ऊद धःकायखितात्‌ MPA प्रसुक्तवान्‌। तथा 
साकभेधेग्वतुष्ठितैरेव पञ्चभिरहविभिंः ‘ear aay’ THT 
अघ्नन्‌", ear च ‘Ud! wa ‘Rae’ विजयं प्राप्तवन्तः | 
यथैवेतानि क्षत्स्ञाभिलपितफलसाधनानि , तथोः तथैव खलु 
एषः यजमानः एतैः शुनासीर्याख्ये चतुय पर्वणि अनुष्टीय- 
माने: , ्राणेयादिभिः पञ्चभिर्हविरभिः शनासीरीयं & यदेतदनु- 
क्रान्तम्‌ , तदुभयं” फलम्‌ ray भ्रानि 'परिख्द्यः खाधीनं 
कुरुते" । “तस्मादिति , प्रतिपादितार्थनिगमनम्‌ ॥ ४ ॥ 


en ~~~ ---- = ee 
Ee 
ee ee 


* Flo श्रौ० सू० ५,११.१ । 
† "पौणमासधमां वहदिवैनेम्‌" इति ate ate स्‌०५.११.३। 
‡ श्रुनामोये — fr pga, 


४१२ ॥ गतपथव्राह्मणम्‌ ॥ ( भ्प्र० त्रा) 


ae हविविधक्ते-- “श्रय gad faa, शनासीरी 
वायादित्यी देवते we स शनासीधंः। (सीर afar 
दरति fe यास्कः) दिवचनेन कात्यायनोऽपीम ag मस्‌ 
चयत्‌ - ““शनासोराभ्यां दादशकपालः'-इति & उक्तं वाका 
ta मत्राप्यतिदिशति-- “a वद्ुरिति। क्षत्त्रस्य कर्मणः 
फलप्रतिपादनसमये “य॑ ga’ वाक्यशेषं “या बै टेवानाम्‌”-इत्या- 
दिकम्‌ भ्रवोचामः उक्तवन्तः ६, ‘ay एव श्र्यापि शुना 
शौयस्य' हविषः स्तावकः ; उक्षविधयोरेव वायादित्यरूपेणा- 
afeaatfefa ara: ny 

aad ह वि विधत्त -- “aa वायव्य मिति।। वायुदेवता 
श्रस्य तद्‌ "वायव्यम्‌" । "वाव्वतुपित्रुषसो यत्‌"?-इति ¶ यत्‌ । 
पयसस्तावत्‌ sarge दशयति-- “aa e वा इति । जाताः' 
सर्वाः प्रजाः" "पयः खलु श्रमि'-ल्य “asad? सच््नानाना 
भवन्ति। अतः पयसः सम्पर्ति्ेतुत्वात्‌ "विजिग्यानंः साक- 
मेषे विजितवन्तम्‌ "एनं" यजमानं ‘faa’ सम्पटे , "यशसः ata 
‘sary श्रब्रादनसामथ्याय च सर्वाः प्रजाः" ्रभिसन््नानान्त' 
श्रमिसच््ञानोरन्‌ , अनुमन्यन्ता सिति; भ्रनेनाभिप्रायैण पयसः 
करण fama ne ॥ 


Ait en = ------------~ - ==". ~> ~= -- ~ ~ “---- ~~ nn a a --~ ~ ~ -~~~------ न = न~ nee | ee _ 


+ “ निव्येभ्योऽधिकानि" -र्वयादौ नीह ate ato सू ५. ११.१५ REET 
t “शुनासौरौ शुनो वायुः, शु cafe, सौर ata. 
सरणात्‌" दति निरु० ६. ४, ६। 
tite श्रौ Mo ५, ११.५। $ ४०४ Yo १० tho | 
| “वाय परयः, यवागृर्वा"- दति काण श्रौ" Woy at, ६, १० 
1 We Fo gk ३१। 


( ६अ्र° रेव्रा°) ॥ हितौयकाण्डम्‌ | 822 


तस्य वायुदेवत्यत्व waa wfa— “aafefa | “ag 
ar दृत्यादि। यदिदं fag भूम्यां खितं सावरारिकं 
वषतिः दध्या सिञ्चति, ददं ada एषः खलु पवमान 
्रप्याययति' प्रवहति, शत्रो प्यायी ददौ", दति धातुः । 
तस्माद्‌ SB पवमानेन प्रप्यायितात्‌ श्रोषधयो जायन्ते 
ave “aout? ‘Saar भक्षयिता “अरदो जग्धिःपि fafa” 
-ष्ति pp sesiaqrregy: ओषधिभक्तणषानन्तरम्‌ “ag: Ghar’ 
पशवः पयो दुहन्ति । "एतद्यः? सकाशात्‌ पयः" सम्भवति 
STAT! तस्मात्‌ परम्परया एष fe’ पवमान. "एतत्‌" 
पयो जनयतिः उत्पादयति  । तस्मादस्य वायुद्‌वतेत्े 
aga fama: ॥ ७ ॥ 

wed हविविधत्ते-- “अथ सौर्यं इति {। ge हविषः 
सूर्याऽभिगोेल्याह-- “एष त सूयं॒इत्यादिना। “साधुना 
तदित्यादि । साघुनाः शोभनेन कमणा ‘aq’ एकं पृष 
सत जनम्‌ एषः" सूय: अभिगोपायतिः। न कवलं cam. 
मतर शोभनाककम्‌ । ददं सर्व” जगत्‌ , एष एव सूर्या ¶विद्धातिः 
करोति; विदधानः सः तत्‌ः एकं साधौ WU कमणि 
स्थापयति , ‘aq’ एकम्‌ अन्यत्‌ ‘send’ पापकर्मणि खाप 
यति। “एषः खलु हिर ्यगमरूपः स॒ mari अरस्य हि 
साच्साघकमणः anfasa मन्यत्र चास्नायते-- “oy ष्व 
| ay कम कारयति, तेषा मेभ्यो लोकेभ्य ae" निनीषते 


* भ्वा० Blo gaa YTo f पा० FoR 8, ३६। 
i का० श्रो Woy 2 ७, ci €) 
at एककपालः" दनि ate ओरौ, WOU AW AL 


— 


४१४ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( YWo Bato } 


एष WAY कम कारयति, तेषा Mat लोक्षभ्योऽधो निनी- 
प्रते”-दति | 

“एष भेत्यादि। एव मुक्तविधः सूयं एषः aaa इविषा 
प्रोतः सन्‌ ‘fafa’ साकम; विजितवन्तं माः मां 
‘aya’ कम्रणा ्रभिगोपायत्‌ः afacafa , तथा तस्मिन्‌ 
साधोः शोभने कमणि मां "विदधत्‌" विदधातु, प्रेरयतु 
इतिः श्रनेनाभिप्रायेण यजमानः aa इविः कुर्यात्‌ । ‘wa’ 
-इति , एतदत्र कियाविशेषण्त्वेन योज्यम्‌ ॥ ८ ॥ 

तस्यककपालश्य दक्तिणां विधत्त -- “aaa: wa इति | 
"तस्यः wae हविषः wa: श्र्विशेषो ‘cfs’ # | 
शनासौयस्य तु षड्भिरनडुद्धियक्तं सीरं दक्षिणा । तदुक्तं सूत्र 
कारेण-- “att षड्योगं दिणा'-इति % । “'लदेतस्ये्यादि | 
‘ue qua सितभावशखरूपलात्‌ शवेताख्दान मेतदीय 
रुपकरण मिल्यथं;। cena’ तादृशो Wea इत्याह -- 
“gem मित्यादि Bue t 

रथ शुनासौययागस्य कालं विधत्त — “a qaaarfear 1 
‘ga’ यिन्‌ ‘ua’ काले साकभेपेयजते, ‘aq’ तदानीम्‌ , 
तदनन्तरकाले Tas ( सः |) यजमानः शसासीयंख यजेत । 


* का० Blo Fo ५.११, १४क। 

t का० Hite Hod ११. १२। सौरम्‌ = हलम्‌, युज्यन्त इति 
योगाः बलौ वर्हाः'- इति च aa ate So) “ser वा-इति च 
तदुत्तरम्‌चम्‌ | "वोएरौ महान्तौ बलीवर्हौ, न सौरम्‌- इति च agate: | 

‡ का श्रौ" सू०५,११.१५। Wh Ray —efa चात्र ate दै. 

§ (तदनन्तरकाल मेव-इति च-प्राठः | 

| नाख्येतत्‌ प्रर च-पुस्तगग ¦ 


( €ग्र° रत्रा ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ४११ 


नतु शनासीयस्यापि चातुर्मास्यत्ात मासचतुष्टयस्य व्यवधान 
मपेक्षित मित्यत श्रार-- “हा दूति। ay चतुष मासेषु 
WARTS मध्यं व शबदेव-वरुणप्रघास-साकमेध मेटेन “fa” तिवारं 
यजते इति यत्‌, तेनैव daat माप्राति'। ३ ्वदृवादय 
Wah चातुमाख्ययुक्ता* दूति तदनुष्ठामेनैव तषां दादणाना 
AUT तत्समुदायरूपः संवत्सरोऽपि यजमानस्य «raw 
जात <a) em मर्थः निगमयति - "तस्मादिति | 
यस्मात्‌ चतुधपवणः शुनासीयल्य संवत्सरातिरिक्तः प्रातिखिक 
कालो नास्ति, तस्माद्‌ यदा कदाचिदेव साकमेधानन्तरं 
यजेते्यथः † । एतदेवानन्तयय' सूत्कताप्यक्म्‌-- "नासौ. 
रौय aa: fh & १०॥ 

सोमेन यच्यमाणस्य wat माह-- “ata इति, 
तत्‌ at खलु शनासीर्थानुष्टाने (टकः शाखिनः “a 
अपिपयिषन्तिः aaa यागेन कतिचिद्‌ रात्रीः आपु मिच्छन्ति | 
अत एवोक्त मापस्तम्बेन - “ततो 212 त्राह चतुरदेऽदमासे 
मासि चतुषु वा मासेषु शुनासीरीयेण यजत" इति ६ । 
तणा मते सोमेन यच्यमाणस्य शुनासी्यकाल उच्यत इत्यथः । 


चतुमासबुक्ता-इति का०-सूण्ठ०-ष्टतः पाठ; (५११९ १) 
faa इरिखाभिनः-- “यस्मिन्‌ काले साकमेपरेखजते तत 

तत्र व शरुनाशोयरेति, न तहिवसनियमोऽयम्‌, किन्ति? यत yaat 
प्वणोरुक्तम्‌ चतुय मासीति ATMS ATA! साकमेधः प्रया 
सन्न यजनोौयेःहनि यजेत , नियमतञखतधंः सामं नाद्रियेत. | कुत 
UAT? तस्माद्‌ यदव कदा Tat asada पमंद्यरात"- इति, 

tate sho सू०५,११.१। व्यरेच्छेत". दति तेतदत्तरमनम। 

$ आप्र Blo qo ठ २० १। 


४६६ ॥ शतपथत्रा यणम्‌ ॥ ( भप्र° व्रा ) 


यदि fe ‘cat’ श्रापिपयिषित्‌ः श्राप भिच्छेत्‌, तदा 
्गामिनोभ्यां फालुनोभ्यां युक्ता पौणंमासी फालानी; 
asia चतुर्थां ; ‘area’ arena: पौर्णमास्याः "पुरस्तात्‌! 
“यत्‌, “wey —afa विप्रक्षे , ‘sq’ ae चन्द्रमाः अ्रस्मिन्‌ दृश्यते 
दति ‘szew’ शुक्तपक्तः , ‘aq’ aa प्रतिपदाद्यन्यतमस्या तिथौ 
श्रुनासोर्येण asa’ + ॥ ११ ॥ 

“श्रध दीक्तेतेति। “am saat मेव सोमयागाधं ‘Aaa’ 
कालविलम्बो न कार्यं इत्यथः दवाश्मानुषादा विघ्नात्‌ विलम्बे- 
ऽपि तस्यावधि माह-- “a नानोजान मिति। इमा मैव afa 
मभिप्रेव्यापस्तम्बोऽप्याह-- “arqaiafies: सोमेन पशना वा 
यजते, waa seee सोमाय ead, तं ततो नानो- 
जान AIT Haat पयंवेयात्‌?-दति pi तदत्यये दोष 
माह - “gaftfa श्रनौजानम्‌' “पनम्‌ यजमानम्‌ पुनः 
फालानो पौणमासौ न श्रतिक्राभेत्‌ दइतियत्‌, स पुनः 
प्रयोगरूप इव हः भवति ; चातुमास्यानां प्रयोगस्य एतस्मिन्‌ 
काले कन्तंव्यत्वात्‌ , तस्य चानाचरितव्रात्‌ पुनःप्रयोगाङ्गभूतोऽयं 
कालो भषैदिव्यथः। प्रतिपादितं प्रतिषेधं निगमवयति-- 
"तस्मादिति । अयच्च पन्नोऽधिकारिविशेषस्यैवेति निगमयति-- 
"व्रति fafa दिविघौ fe चातुमास्ययाजिनो सक्रदनुष्टायो- 


ne ne 
a ना ee ee न ~ ~ व +~ (न क, ao ee ~ न 


; 
+ का० Bo सू० ५, ११. १५। फाल्गुन द्‌ ष्टे = फालुनणुक्तप्रति- 
पदि' इति ato दै°। “geee = शुक्तपक्तः, तस्िन्‌ प्रतिपदीव 
शरुनासौयण यजेत, अथानन्तरं तसिन्नन्यस्मिन्‌' al दिवस Acasa 
दौ सेत" दतौष्ट sitar | 
t आप० श्रौ" For २१. २,३,४। 


( ््र° रत्रा) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ४१७ 


QA: Guay | तत्र "उस्मृजमामस्यः खलु अरय 
मुक्तः TY इत्यध; ॥ १२॥ 

कस्तं तानि gauge पत्त इति दशयति-- 
“sa पुन रिति चातुमास्यानि सक्ञत्‌ संयश्थ श्रनन्सर 
मेव यः तानि पुनरारभ्यते, त॑स्य पुनरारभमाण्स्य फाशान्यै 
quar’ wi चतुर्थी, तस्याः पूर्व्यः पूर्वदिवस 
चतुदश्यां “शनासौरयेण ada’, “श्रथः श्रनम्तर भेष प्रातः" 
काले पौणमास्यां कैश्वदेवेनः वजेत तदनन्तरम्‌ नित्येन 
पौणमासयागेनैत्ययं प्रयोगक्रमः । तदुक्तं कात्यायनेन-- ““फाला- 
नयु पवस्थे शनासौरोयम्‌ , प्राते श्वदेवम्‌'*- इति † । “एतदु 
पनरिति , प्रतिज्नाताधंनिगमनम्‌ ॥ १३ ॥ 

चातुमास्याङ्गभूतं वपनं मीमांस्यते-- “sora त्यादिना । 
अत इति वच्यमाणाधंपरामर्थः। श्रत wane वश्षमाणा- 
हेतोः “परिवत्तनस्य' परितः केशग्मश्चादौनाम्‌ वरत्तनसख 
वपनस्य विचारो ६ ऽधिक्रियते इत्यर्थः || एतत्‌ परिवन्तंनं 
विधातु मब्रादव्रेनादित्य मनिं च स्तौति- “सव॑लोमुखो वा 


---- + ~ ~ ee यमिन काहि 


* का० श्रौ Ho ५.११. Ue ALAA; याप tea. २१, ६। 

† का० Ato सू० ५.१९. १७, १८) 

i “यावन्तेनस्य'--इति छ-पाठः | 

§ "विकारो (विवारो)-दति ख-पाठः। 

| “eames वपनम्‌”-दति ate श्रौ” ख० ५. ११.२६। 
'पेसंस्थासु यद्‌ वपन qa वेकल्पिकम्‌ , तत्‌ सपशरुषु हदयग्रूलान्ते 
छरयशुलममिदाधनान्तं ata भिधयथेः'- दति तदडौकायां ate दे०। 
अन्धत सवै मच निरूएवदिति चैतावत्रैव मम्यन्नम्‌। 


५२ 


४१६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (धप्र० Bate j 


भ्रसावादित्य इल्यादिना। सर्वतः सर्वासु fey मुखं रसा- 
दानसामष्यं यस्य स तथोक्षः। सर्वतोमुखत्व ॒सुपपादयति-- 
एष वा sft नियति" रसं निष्कष्य पिवति, रत 
एतत्‌ सव घमकाले शशष्यतिः Mad प्राप्नोति. सर्व जगद्‌ 
व्याप्य खितस्य wea खकिरणेनेव्यर्थ; ॥ १४ ॥ 

““सवेतोमुखोऽ्य मजिरिति। श्रत्रापि तथैव योजना । 
यतो दछचेवेति। यतः gafaefu दिमभागादित्य्थः। ‘spar. 
दधति" श्रभिप्रत्तिपति। “aa एवेति, तस्िचपि दिम्भागी 
SMT ११॥ 

एव॒ मन्न्यादित्ययोः सर्वंतोमुखतेन wea प्रतिपाद्य 
FU खाभाविकं agate माह -- “श्रथाय मिति । श्रय. 
शब्दः Sl श्रयं तु पुरुषः यजमानः ‘TINA: | 
भन्यगब्द एकशब्दपयायः। अन्यतः aaa faa Ra मुखं 
यस्य, स aah | तस्य सर्वतोमुखत्वसम्पत्ति माह-- “शस 
एतदिति । “यद्‌ यमात्‌ परितः शिरो वर्तयते , केशान्‌ 
वापयति , एतत्‌" एतेन श्रलोमकल्वसाम्यात्‌ face: grasa 
aft मुख मिव भवन्तीति स यजमान सवतोमुखो भवति , 
श पुरस्य सवलोमुखतवं प्रतिपाद्य प्रागुक्त दृष्टा्तदयसिद्ध 
मथ दाष्टान्तिके योजयति- “स एव मेवेति gay ‘aay’ 
wteutsirg सर्वतोमुखत्वात्‌ wast wa Fa’ यजमानो 
ऽपि ‘wate,’ adat fem: समत्त समर्थो भवति । (तस्मादिति 
उपपादितस्य परिवन्तनस्य निगमनम्‌ ॥ १६ ॥ 

प्रकारान्तरेण सर्वतोमुखलवं प्रतिपादयन्‌ परिवर्तनं नं 
कत्तव्य मिति carat माइ “ag होवाचेति। aq? 


( &भर Rate ) ॥ दितौीयकाण्डम्‌ | ४१९ 


aa, afer परिवत्तं नविषये श्रासुरिः' नाम महषिः are स्म । 
यदपिः यदि नाम सर्वाश्यैव लोमानिः परितो ‘ata’, 
तथापि तत्त्मर्डिति देशे सुखस्य' सम्बन्धि किन्नामावयषलजातं 
निष्पन्नं भवति १ न द्लीमकत्वमातेण मुख मिति व्यवहत्त 
शक्यते, किन्तु बहुयोत्राश्यवयवमस्तयैव , at नतेन परि 
वस्ष॑नेन सर्वतोमुखलं लभ्यत दत्यधंः। कथन्तद्धि सवतोमुषखलवं 
पुरुषस्य १ aaw— “fa: संवस्सरस्येति। “संवत्सरस्य मध्ये 
वै श्वटेवादिमेदेन ‘fa: यजते, aaa’ wa यजमानः सव॑तो- 
मुखः ; way sate यारीन ama: “aaa: 
भन्रादडेतुभूतं सवेतोसुखतवं प्रकारान्तरे रीव सिष्यति। “aar- 
दिति । "तस्मात्‌" परिवस्षनं ‘a भाद्वियेत इत्यासुरेमतस्य 
निगमनम्‌ ॥ eons [| ६.२. |॥ 
दरति खीसायणाचार्यविरचिते माधवीये वैदार्धप्रकाशे 
माध्यन्दिनिशतपथव्राहमणभाष्ये 
दितौीयकाण्डे षष्ठा्मायस्य ठतौयं arena | 


te का णि yer व “teh — bis अन “nag. Ls 


= --- - ee oe ee ~ क 


# त्रिविधानि चातुर्मास्यानि भवन्ति । रेरिकानि , प्राश्कानि, सौमि 
' कानि a) तत्र ifearaadint विशेषतः, कान्दोम्यादिविदितानि 
स्मैमिकानित्‌ ate खनौ" we दाविंश्राध्याये सप्रम्यां कण्डिकायां वणितानि, 
पराशुकान्यपि ततेव तत उत्तरस्िन्नध्याये वणितानौति zea 
Cammy पशुतन्तम्‌ प्राधान्यात्‌, पू दुवे्देवे 'पाशुकम्‌"- यारो नि 
न HAUTE ( का" Blo Ko ५.११. १६२९. ) समालोच्यानौति दिक्‌ ॥ 


४२० ॥ गतपचत्राद्मशम्‌ ॥ ( भप्र* vats ) 


( श्रथ चतुथं ब्राह्मणम्‌ ) 


तदादः | साकमे्ेव्वे देवा व्वु्रमघ्रसर्व्देव * 
व्यजयन्त येय मेषां fafafaar मिति a j 
त्वेव॒देवाश्ातुर्माखे aa anwar व्यजयन्त 
येय मेषां व्विजितिसताम्‌ + ॥ १॥ 

ते होचुः। केन रान्ना केनानौकेन aera 
दरति स हानिसवाच मया रान्ना HATA RA fa 
ते $ ग्निना राज्ञाभ्निनानोकैन चतुरो मासः 
प्राजयंस्तान्‌ ब्रह्मणा च च्या च व्विदयया 
पथगह्न्‌ ॥ २॥ 

ते होचः। केनेव uM केनानीक्षेन यो 
व्याम इति स इ व्वर्ण उवाच मया रान्ना 


` मयानीकेनेति ते व्वसगेनेव राक्षा ATT ata 


केनापरांश्चतुरो मासः प्राजयंसान्‌ बहमणा चेव 
थ्या च व्वियया प्यरङ्खन्‌ ॥ ३॥ 


भभ ere, ~~~ ज ~ "~~~ wp ~~ ५, ९ ~ "= a A ek ey Oe rR क 


^ न्सतथव' पति , aaa —efa च पाठौ रयौ डा०चेवरेय । 
† “ल्िजितिस्ताम्‌- षति ग , घ) 


( ६भ० Bato ) ॥ दितीयकारडम्‌ | ४२१ 

ते होचुः । केनेव राज्ञा कनानौकेन योषाम 
दृति स इन्द्र उवाच मया रान्ना मयानोकषे- 
ata त seq UIT गानोकेनापरांच्चतुरो 
मासः प्राजघम्तान्‌ ब्रह्मणा चेव चय्या च व्वियया 
पयुह्ञन्‌ ॥ 8 ॥ 

स॒ यदेश्वदेवेन यजते । अग्निनेवेतद्राज्ञाम्नि- 
नानोकेन चतुरो मामः प्रजयति तत्‌ चनो 
WaT भवति लोहः YT साया Wat शलली 
सा aa faa रूपं लोहः क्षुरो agai 
aq मग्निं ब्रह्म लोहति इव श्यग्निफस्माल्लोहः 
सुरो भवति तेन परिवर्तयते az ब्रह्मणा aaa 
मेतचचथ्या च व्विदाया परिर््ञाति ॥५॥ 

अथ यदरप्रघासे्यजते BATA A 
व्वसुणेनानौकेनापरां श्चतुरो मासः प्रजयति aq 
जानौ Tae भवति नोहः Alea परि- 
वत्तयते तद्‌ ब्रह्मणा Bia, मेतत्‌ चय्या च 
व्विदाया परिण््ञाति॥६॥ 

अथ यत्छाकमेधे ast) इन्द्रेगोवद्रान्न 
द्र णानोकेनापराच्तुरो मासः प्रजयति तत्‌ 


४२२ ॥ TATA RTT ॥ (Ute Yat } 


srt शललौ भवति ate: शरणेन परिवत्त 
यते तद्‌ ब्रह्मणा aaa  मेतचय्या च व्विदया 
परिण्क्ञाति ॥ ७॥ : 

a यदै्वदेषेन यजते। wfata afé 
भवल्यम्नेरव सायुज्य सलोकतां awa यद्‌ 
व्वष्गप्रघासयजते Bey एव तर्हिं भवति वबहण- 
खव सायुज्य सलोकतां जयल्यथ यत्छाकमेधे- 
यजत॒ sxe एव तर्हिं भवतीन्द्रव सायुज्य, 
सलोकतां जयति ॥ ८ ॥ 

a afaq esata लोक मेति। स एन 
aq: परस्मा seat प्रयच्छति प्रर उ परस्मा 
seat प्रयच्छति स परम मेव स्थान प्रमां 
गतिं गच्छति वचातुर्माखयाज्ौ तदाहुनं॒चातु- 
= माखयाजिन मनुविन्दन्ति परम BI खलु * स 
खान परमां गतिं गच्छतीति ॥९॥५॥ 


॥ दरति पञ्चमप्रपाठके पञ्चमं area [६. 8. 1 


। "णण मणो ह ee ee ~~~ a lp al cl a 


#* Gy — शति ZZ] डा०-वैवरश) 


। > ५ भौ be 


र 
4 qd 
a7 


(£30 gate ) ॥ दितीयकाण्डम्‌ ॥ ४२३ 


वैश्वदेवादिषु सर्वेषु uftand सेतिकर््तव्यताकं विधित्छु- 
स्तेषां सर्वेषां छत्रवधदेतुत्वं विजयषशतुलं च समान सिति 
प्रतिपादयति-- “तख्दटादुरिति। ‘aq’ aa उक्तविषये साक- 
Haat मेव हच्रवधदेततलं जयदहेतुलस्ेति ‘ae’ “arg, कथ- 
यन्ति, तत्न; तथा ‘aata’ हि चातुर्मास्यैः" चतुषु-चतुर्ष 
मासेषु प्रयुज्यमानैः वेप्रवटेवादिभिः दब्रहननं विजयच्च प्राप्त 
वन्तो "देवः' इत्यथे; ॥ १ ॥ 

तत्र वैश्वदेवेन जित मधे माख्यायिकया eaafa—“a 
होश्ुरिति। तेः देवाः खलु प्रजापतिं पितर मभिलच्य 
परस्परं वाचम्‌ अचः" । “केनानीक्षेनेति। श्रनौकं सेना- 
मुखम्‌ , सेनान्येत्यथः । “चतुरो मास इति। पद्व्र०- 
दत्यादिना x मासशब्द्स्य माम्‌ waa am “तान्‌ 
ब्रह्मणा Qa. तान्‌" विजितान्‌ मासान्‌ ब्रह्मणा" “श्रम्नि हिं 
am zag विवरिष्यते †, walt ब्रह्मणा afar, त्याः 
वेदत्यरूपया "विद्यया a देवाः ‘awe’ परितो धारयन्‌ ॥२॥ 

एवं वैप्रवटेवस्यानिप्रमुखत्व भुक्ता aqua वरूण- 
प्रसुखत्वञ्चाह-- “ते होचुरिति ्परांखतुर दति। aor. 
ढादौनिव्य्थः। भ्रन्यत्‌ पूववत्‌ ॥ एवं साकमेषेषु इन्द्र प्रसुखलवम्‌ , 
अपरान्‌ कात्तिकादौनिल्येव विशेषः ॥ २, ४॥ 

इत्यं प्रतिक्षत्युपन्यासेन वैश्वदेवादिषु vay प्रतिपादित aa 
' यजमानेऽपि mau योजयति- “a यद्‌ वैश्वरेवेनेत्यादिना। 
ब्रह्मणा च द्व्या च faga पयंग्टह्नन्‌"-दइति यदुक्तम्‌ , 
तस्य ufaafa माह - त्ेयनोति। faq स्थानेषु ‘aa’ 


"~~ Ly LES EE ape a ~ ~ जा ०० i +न 


rey 


* Ue Bo ६, tea! † savateaqat द्रश्यम्‌। 


BRB ॥ शतपंयत्रां HIT ॥ ( भप्र° Yate * 


श्ेतवर्णो # यस्याःसा तेनौ। “वगोदनुद।सात्‌??- दूति + 
एतशब्ट्‌त्‌ VI, तकारस्य नकारदेशश्। श्वाविव्रामकस्यं 
मृगस्य लोम शयललौ'  । saa सा वच्यमाणशपरिवन्त न- 
हेतुत्वेन सीकाया। aa शलल्याख्रयीप्रतिकूपत्व arw— “ar 
येति। ‘ar qatar धाः व्रेयनौो शलली, सा तितसद्चा- 
षिशिष्टयुणोपेतल्लात्‌ त्र्या विद्यायाः खरूपम्‌। लोहः" 
लींहितवणंस्तास््रमयः “aw, स ब्रह्मणो ea. कथं 
ब्रह्मणो लोहितवणंत्व fafa तदाह-- ्रनिर्डीति। स च 
ब्र्मशब्दवाच्य ऽग्निः लोहितवणंः ‘sq’ fe भवति ; (तस्मात्‌ 
लोहितवणंः तुरः" ब्रह्मणः प्रतिरूप faad:) “aRarfe 
तेन' सुरण , तया शलल्या च “परिवत्तं यत शलल्या केशान्‌ 
विभज्य क्षुरेण परितो वापयेदित्यथः§। ब्रह्मणा Fafa: 
‘ad यजमानम्‌ “एतत्‌' एतेन शललीलोदहक्तुरक्ञतन परि- 
adda, भ्रग्निरूपैण तेन ब्रह्मणाः स्ुरनिदानभूतेन , श्रग्या 
वेदत्रयरूपया विद्याः च सवतोमुखत्वसम्पादनदारा waar 
परिणण्हातिः परितः स्वासु feq धारयतीव्यर्थः|॥५॥ 


"~= ay 


# एतं (र्नं) खतं वश{-श्ति च-पाठटः। 

+ प्रा० दछ० 8. ९, ३६ । 

i शशद्यकण्ट गस्याङ्गरुद्ा सूचि; शसलौ"- दति (८, ४, ९.) 
श्राप श्रौ" yo Meat रुदरदत्तः | 

§ (वापेत'-हति -ज-पाठो डा०-वेवर-दषश्टख | 

| “Vy ग्रलख्येचुकारडने QANAAHAT AT ल) 27 च्च तुरेणौ- 
gata नि केशान्‌ वत्तेयते वापयते श्मश्रूणि" दति ang atte | 
=. ४, 01 “निवत्तयते- षिनत्ति'- दति ae) प्रथमस्य waar: 
WAT ते० Mo i 8 tot -y द्रश्यम्‌। 


an ° SRT ) ॥ दितीयकाण्छम्‌ ॥ ४२५ 


` वरणप्रचासयागस्य वरणप्रधानकलतात्‌ं तेन भेतव्यं फल 
मशुक्रामति-- “श्य यद्‌ वरणप्रघसेरिति । “तेनीशललीत्यादि, 
Ct # ॥ ६ ॥ 

साकमेधयागस्येद््रपरधानकत्वात्‌ at जेतव्यं फल मनुक्रा- 
afa— “भथ यत्‌ साकमेषैरिति ¢ von 

wi वश्वदेवादिभिः पर्वभिः दादशमासामकसंवत्सरखरूपा- 
aft फलत्वेन प्रतिपाद्य ‡, भन्न्यादिदेवतासायुज्य मपि 
तेषां फलव्वेनाचे-- “a यदिति। “nfata तर्हीति। 
‘afe’ तच्िन्‌ वैश्वदेवे यागीऽनुष्ठिते ‘a’ यजमानः रग्निः" 
wean, एव भवतिः । “sata सायुज्यम्‌"-इति , ada 
विवरणम्‌ । प्रथम aa: सालोक्यं जयति , Tata सायुज्य. 
भिति योजनाक्रमः । “वरेण एव तर्हि" इत्यादावप्येवं 
योज्यम्‌ ॥ ट ॥ 

श्रथ स्वियमानस्य चातुर्मास्ययाजिनो मागे ब्रुवन्‌ ब्रह्म 
aaa फल ae— “a afafafar ‘a’ खलु 
चातुमास्ययाजौ यस्मिन्‌ wat ‘sa’ fanae’ ad “लोकम्‌ 
‘af feat, ‘a’ ऋतुः ‘ud’ यजमानं खस्मात्‌ “परस्मै 
waa प्रयच्छति'। saa विदुषः fafé सम्पादयति ` 
“aargfcfa 1 यमात्‌ चातुर्मास्ययाजी परमां गतिं प्राप्त 
वान्‌; ‘ay तस्मात्‌ श्रभिन्नाः ‘ore, कथयन्ति। कि 


= | 


a a re > नेन 


« fetta वरुणप्रधासपर्वखः पलम्‌ Ae Alot. ४, १०. ६, ७ | 
† ठटतौयस्य साकमेधपर्बेणः फलम्‌ Be व्रा १, 8, १०. द । 
‡ wader शुनासौरौयपर्वणः फल मपि ते° ब्रा० १. ४.१०, ३। 


48 


४२६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( भप्रर Yate ) 


मिति, तद्च्ते- 'चातुमास्ययाजिनम्‌' चातुमास्येमेष्टवन्तं 
यजमानम्‌ भ्रव्विष्यन्सो जना, ब्ह्मलोकादवाचौनेषु लोकेषु भ 


विन्दन्ति न लभन्ते #। “परमं waft, aa acer. 
भिधानम्‌ ॥ ९ ॥ ५ | ६. ४. | ॥ 


दति खौसायणाचार्यविरचिते माधवीये वेदाधंप्रकाशे 
माध्यन्द्निशतपथब्राह्मणभाष्ये 
हितीयकाष्डे षष्ठाध्यायस्य aa ब्राह्मणम्‌ ॥ 


see = = r 
पनी me ~~ -~ ~~~ cc og ~~~ ~~~ ~ rere en ee oe 


ey 


# विराजो वा रषा विक्रान्तिः , यच तुर्मास्यानि। तर खरेषेना- 
ललि्ञोके प्र्तित्‌ , वरुणप्रघासेरन्तरिश्ै ¦ साकमेधेरसुश्धिं लोक ; र 
शता वे तत्‌ wa भवति, य रवं विदां खतुर्मास्येयेनते""- षति 
ते त्रा १, ४.९५ aes दशमेऽनुवाके वेश्वरैववरुणप्रघाससाक- 
मेधपिटयज्नामकषपिःसुनासौरैयायां TUT एथक्‌-एथगानाता, , | 
तास्तन्नव द्रष्टा, | चातुमस्ययाजिगः पुनराटत्तिराह्िचरप मपि फलः 
तदक VAM मिति ॥ । 


( &Mo भत्र) ॥ दितौयकाण्डम्‌ ॥ ४२७ 


वेदाधस्य प्रकाशेन तमो ere’ निवानयन्‌ | 
पमथांश्चतुरो @are विद्यातीर्धमरेष्वरः ॥ १ ॥ 


AWW WIS कनकहयतुलापूरुषौ खगंगर्भ॑म्‌ , 
array # पसो रौँ-†-सिदशतसलताेनुसीवर्णभूमीः | 
wala रुकावाजिदिपसदहितरथो सायणिः ¢ सिङ्गणार्या § , 
व्यश्राणौदिश्वचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्लं घटञ्च ॥ 
धान्धाद्विं wana तिलभव मतुलः aus वर्णसुख्यः , 
कापासौयं छपावान्‌ गडक्तत ATS | राजतं TAG | 
्राज्योलयं प्राज्यजग्मा ¶ लवणज AST: शकंर चाक तेजाः , 
Taraql रत्ररपं गिर ana सुदा पात्तसास्सिङ्गणायः॥ 


षति ख्रोमद्राजाधिराजपरभेश्वरवैदिकमार्गप्रवत्तक- 
खौ हरिदरमद्टाराजसास्राज्यपुरन्धरेण 
सायणाचायंण विरचिते माधवीये वेदार्धप्रकाशच 
मादयन्द्िनिशतपधत्राद्यणभाष्ये 
दितौयकाण्डे षष्ठाध्यायः समाप्तः ॥ ६ ॥ 


) 
~~~ a an rn ~~~ 


* Tata’ —exfa ठ (९)। † ‘ava? —rcfa zi 
{ “Taw,” स्यात्‌? § स्यात्‌ “सिद्धनार्योः 9 
| भजर इति ठ। ¶ प्राच्यबुद्धिर्‌"-द्ति ठ) 


(१) safe प्रथमक्राणटोयसम्याद्कोक्तां विरतं zea | 


825 ॥ श्रतप्रधत्रो मणम्‌ ॥ (Mo भ्रा ‘ | 
a 


॥ दरति दितीयकाण्डे पञ्चमः प्रपाठकः उमाप्तः* | 


॥ इखेकपादिकानाम fete काण्डं समापनम्‌ + ॥ 


NR EE 0 1 111 he ee ननो atm nrene —. भ 


ॐ 
« “कणडिकासद्या १०४-दतिके, “aftear १०४ दतिख 
“कणिकासष्चा १०६*.-¶ति meat! तत्र १बा०९९क०, शब्रा 
४८ He, RAO He, त्रा १७क०, ५ lo ६क०; BPM 
याच प्रपाठके १०४ ACSA, सम्पन्नाः ॥ , 
| † “रवं काण ब्राह्मणानि सद्या ९४) रवं कारे कणिका 
San wa ५४७ शति क, वन्त्य मतिं मिद्यपाठम्‌ , 
“असित्‌ कार कण्ठिकासद्या ५४६*- दति; ग-चौ । तच्च प्रथमे 
प्रपाठके ११४, feta १०६, तीये cay wae ५०५, प्रमे 
१०४; सवेसङ्कलग्यात्र कार yee af भता दति GET A