BIBLIOTHECA INDICA : 


COLLECTION OF ORIENTAL WORKS 


PUBLISHED BY 
THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. 


New Series, Nos. 1051, 1061, 1081, 1086, 1095, 1108, anp 1121. 


THE 
CATAPATHA BRAHMANA 
00 
THE WHITE YAJURVEDA, 
WITH THE 
COMMENTARY OF SAYANA ACARYA, 
EDITED BY 
ACARYA SAYA VRATA SAMASRAMI, 


Associate Member of the Asiatic Society of Bengul; Editor, Author, 
Commentator, Annotator, Compiler, Translator and 
Publisher of different Vedic Works, Sc., Se. 


VOL. II, KANDA III. 


CALCULTA 
PRIDTED. at THE BAPTIST AM we 
(: x) “END PUBLISHED BY THE, ` 
‘A ATIG SOGETT, .90, PARK STREET 
(4 
॥ ss y 
4 ~~. ध 
rs ५९ । era 
OL eee 
sete 1 


॥ MATS Se aly ॥ 
( yangare arate ) 


® ॐ 
॥ ओमत्ायणाचायक्तवेदाथैप्रकाशभाष्यसहितम्‌ ॥ 


वङ्गटेशौयास्यायितिकसमिरतेर बुमल्या व्ययेन च, 


सामश्रमोल्यपगामाचायेसवव्रव शक्या 


यथामति संरोध्य ate च सम्पादितम्‌ | 


॥ ३ मा०। 8 का०॥ 


CES 8114 Tr, 
> 


Give 7. m=) 


/A $3 ।॥ 


( तो यकाग्डाद्मकशतोयोभाः 


कालोकीटा-राजग्ब्याम्‌, 


( स धोपिखबिन्नगयन्े परदरितस्‌ | 


८।( (६; \ # ¥. 


(ETC | ध काकः _. 
RMIC 1.11९.41५ 


Rk Card| Le 


( "1* ८, ९,८।  , 4 । 
च cee नकि 


॥ श्रथ सम्यादकोक्तिः। 
1 
चथ यद्यापि प्रथमकाण्डानन्तरं mau दितोयकाणसम्पादम 
मेव युक्तम्‌, परः दितोयकाग्डभाव्यस्य सङ््दोताद र ्तकरेभ्वोऽपर मेक 
मपि fae एत्तकं सङ्कखगौयं aq कालसापेच्त मिति धिया क्रम 
मु्लद्चाप्यस्य टतीयकाणस्प सम्पादने प्रटत्तोऽभव facie मेवं विधक्रम- 
area गिक्नम्‌ | ४ % 
तस्मैतत्तृतौ यकस पाठान्तरादिसम्प्ादनगाय AFSL माद 
genta मेवं नामधेयानि कल्पितानि-- , 
i= १९४-परचात्मकम्‌, १६०२-संवल्षिखिम्‌, Taq | 
= ?प्पजात्मकम्‌, १६०५ (?)-सं विरतम्‌, Tay | 
¡ = sreRacemfzaa, ए ०-१८७९-बालिगमुदितम्‌ TEA | 
f= खजमेर-वेदिकयन्तालये १९५९ -संवन्मृदितम्‌, Taz । | 
f= १८्५-प्ात्मक्रम्‌, १६९ ६-संवक्षिखितम्‌, पूम्‌ | 
1 = इश्-पात्मकम्‌, १८२६-द्ट*-लिखितम्‌, Taq | 
p= डा०वेबरेणालुप्ताच्चरागि विचि समातं ग-मुभितम्‌ | 
= श्रौरामपुरकलेजो यं उट ०-१८९८-सखितम्‌, TAA | 
एय्व्टखादण्ं एरतकषेष्वादयं WH मूलस्यापर तु चतुष्कं arrays तव 
-घयोरैक्य मुपलभ्यते, समुपलभ्यते च gana मेकादशंवौ गलम्‌, 
तापि जस्य प्ररियान्यतेव सम्प्रा | 
ufay काेऽपिष्टोमक्यसखय सोमयागस्य पएालानिम्भेःादि- 
तोमाभिषवान्तानि कर्माणि विष्ितानि। तत्र दौच्तणौया, प्रायगौया, 
भतिश्या, उपसद्‌, खन्िप्रययनौया, ग्रो षोमोया, gat चैति प्रधानाङ्‌- 
पाणि ; Faia voy fears ft निग्राभ्याखभिषुतरौोमरसग्रहणा- 
तानि प्रदयश्कम्भाणि समासितानोति विषेकः। 
uneasy ammat सव॑षा मेव सोमयागानां 
पशतिभरतस्याभिष्योमस्याध्वरस्यादि भूताङ्प्र्क्कमेणां श्ालानिर्ममाणादौना 
मह विधान area fame काण्ड wat मिद्याचच्ते | “aac मिति 


( या) 


यज्ञनाम; ध्वरतिष्दिसाकम्मा, तवतिषेधः'- द्याह हि are ( faa 
१. १, ३.) । यद्यकैव का पसुसञक्ञपनं विशितम्‌, ama 
न वि्न्यते; शम्रोषो मौयपशुसन््पनस्याप्नायविषितत्वेन श्िंसात्वामावात्‌। 
AURA भगवता याखन-- “खओाघ्नायवचनादश्िसा प्रतोयेत"-द्ति 
(निर० १.५. २.)। एव मेव सिदान्तितं मौमांसादण्र॑नेऽपि महामुनि- 
जेमिन्धादिभिः। तदेवं “वृ्वदानुश्रविकः; स afeata:’-xfa (are 
त° ato २का०) साष्याचायसिदान्तो जलमध्यस्यमसोच्तोदवत्‌ किंग 
fafena दति एधौभिविभाग मेव | 

द काटे यावन्यास्यानानि sata, तेषु “सो पगौँकाद्रवं" गाम 
( ११९, ३६२ Ge) प्रधानं मन्यतेऽस्माभिः | व्तुतस्चेतदःख्ानं स्याच्छ्त- 
QUAY पूर्वतनम्‌; कथ मन्यथा हमपपयेताऽत् ब्राह्मणे तद्यास्थानम्‌ | 
रतस्याखयानस्याधियन्नयास्यानतोऽधिरेवतं ( तै शानिकं ) are मुतु 
BACH, सयं तु तद्‌ गुरूपदेश्रादिभिः। 

रतदेवाख्यानं रामायग-मषाभारत-भागवताभिपराणादिष्‌ बहधा 
प्रपरद्चिति afanafarg | तत्वतख्विद मुपास्यानं किञ्िदुपदेश्रदानाय, 
वक्घश्चदिषयस्य गौरसत्वप्ररिषाराय च कविकल्पमाप्द्धतं सवं मदत मेव | 
तदिद मस्य यच्नौयद्याख्यानतोऽपि सुप्रतौयते ; तथाच “वागेव सुपर्णौ, दयं 
कभ -दयादिकं ( ३६९१९ ०) प्रयम्‌ । तेत्तिरौयकेऽयेव मेव “दं 
aR, सौ सुपर्ण, कन्दांसि सोपगंयाः-इति (ae ६. १.१. २.)। 
तरोक्त॒मभिपुराणेऽपि--“गाय्यादौनि क्दांसि सौपर्णेयानि 
पत्तिणः"-दति। वैदिकाख्यायिकाना Wie गतिः प्रायः सर्वश्रोप- 
WAI । उक्तं सैतन्भोमांसारशनेऽतिषयक्षम्‌- “असद्‌ ठत्तान्तावाखा- 
aa’ एयादि (Fo ० १. २. १० we ate) | रवदेतन्मूलक- 
म्ाकाद्येतिहासपुरायन्थाना मपि सवषा मेवमेव गतिः सव गेमुषो- 
मद्भिः सोकायेद्यत किमु ana मस्तोषि श्रम्‌ I 


कालोकोठा-नाम-राजन्वतौ | प्र षदत्रतशम्म | 
सं १९६१ । eo eon | ( अवसथः, सामश्रमौ, BWA) 


( क ) 
॥ श्रथमूलशुडिपचम्‌ | 


असश्यडम्‌ दम्‌ प्रण ale क, श 
सुन्व ,.१ स्वं २. १४. , ११५ 
पुष्यद्विति » पष्यद्रिति १, २, २०, १७ 
पष्पधिति पुष्यद्विति १. २. २०. १७ 
चेन्चे धेन्व १. २, २९, १७ 
WAL... ०, मन्तरं १. ५, १९. ge 
निदेत्ततो ...  स्ियेत्ततो १. ४. ३९. ६४ 
यद्वाचंयमो ',,, यदाचयमो ... १. ५. ३८ ६९ 
कुशपश्ालवा ... कुरप्ालचा,,, २.२.९५. ... १०५ 
तद्धिरण्ानां ... APREMNAL ,.. २.३. १ ११९ 
वेदागा vee BRITT २.३. 8 १९१९ 
व्वुस्यस्युदिति- .. व्वुस्यस्यदिति- र्‌. 8. २. ... १६३ 
| ... न्वयं ९.९. 9 red 
सम्भूता oe स॒म्भता २. धु. ऽ १९६९ 
TIS we Be २. ६. ११. ... १६७ 
wee -, यच्छन्दोभ्यः ,.. Bw’. ८, ,,, Ro 
Pow „^ वै द्‌. ४. ८ .^ २ 
surat मौषधि* ऽ्मानामौषधि ३, 8.१३. ,., २४४ 
faxding ,., निष्कवौरत्रनु... द. ४.२०. ,, RR 
इाभि we शभि ज ३. ५.१९. ,.. २५९ 


A eto tnt -*-~ ~ --- ~ ~" ~ ~~ "~ re ~~~~~-~------~ ~ ~~~ ~ ~ --~ ^~ roe ee ee ee 


# एव मेव पाठो म-च- Feng: | 


अशादम्‌ 
इरोहसो 
मेतर्दिग्यो 
> 
इवास्या 
yaa... 
ar 

४९ 
यद्व eee 
मघ्ये see 
मुग्धानुवता 
यप श्रुकल 
© w 


रत॒ ,,, 


॥ १९ | ¦ १५, 


sfaa ,,, 


ऽसिनु ,,,  ,,, 


रेतन्तसोकान्‌ ,.. 


aqua 
watery: 
LN ‘ww 


मरमुरिदय 


wn, 
मव्य. eee 


Gra goad १७७ 


यपशकल ..५ 
४ a a 


wa 
॥ १२ ॥ 

stad 

stat 

रतान कुन्‌ 


सन्दधते 


। भूतोऽनश a 


नर्मुरिद्य ,,* 


Yeo HT* we 


४. ९. ९९. 
४. १, ३२, 
४. २. १५ 


ध + ~ ~. ध 4 ~ 


९.२. ९०. 
६. 8. १५. 
9. 8, RR. 


Ww 
„ ७३ 
vy ROE 
RCS 
.., ३४8४ 
ue ROT 
० BRE 
XR 
४९५ 
BRR 
,,, ४५8 
१९१ 
१९६ 
eqs 
४७०१ 
४८४ 


„ ५५९ 


स्यादेव मन्धोऽन्योऽपि Wass: प्रोघधकदृश्छादिरोषतः | 


प्तपथत्राह्मण-तुतौयकारडस्य 
स॒चोपत्राणि | 


॥ रथ प्रपाठकरूचौ ॥ 
By प्रथमः प्रपाठकः ( देवयजनं eae vate ) 
स्थ द्दितोयः प्रपाठकः ( वाचं यच्छति Rao रत्रा) 
ay टतौयः प्रपाठकः (मोड कृष्णाजिन age शब्रा) 


अथ चतुधैः प्रपाठकः (aq aw gate ume wate) ,.. 


अथ पञ्चमः पाटकः ( व्विजामानो Rare dao eae ) 
अथ WS प्रपाठकः (पग्र कत्वा owe Bare ) Pose 
अथ सप्तमः प्रपाठकः ( atsaqanfa sao yate ) 


॥ अ्रथाध्यायसूचौ ॥ 
खय प्रयमाध्यायः ( देवयणन रपण vate ) 
ay दितौयाध्यायः ( दच्िफेनाषवनोयं woe vate ) 
सथ ठतौयाच्यायः ( सप्त पदान्यमु- We शत्रा) 
qu चतुधीध्यायः (शिरो वै यश्नस्यातिं ave रत्रा)... 
अथय परच्माध्यायः (तद्यरष पूर्वादौ aye ate ) 
सय usa: (उदर्‌ मेवास्य सदः eye भव्रा*) 
अय सप्तमाध्यायः (af ated ume ete ) 
अथधाटमाध्यायः ( तदयत्रैतत्‌ vaat प्रण vate ) 
अथय नवमाध्यायः ( प्रजापतिर्व्े प्रनाः प्र" रत्रार ) 


(ue 

=. 
१८१ 
ROR 
६३६१ 
४४१ 


» ४१द्‌ 


१८० 

yo 
१६९ 
Rog 
ROR 
१४९ 
ge 
४४१ 
५२९ 


॥ श्रथ ब्राह्मणदचौ ॥ 
षा MYTH TITSHY STI 
१ देवयशनब्राह्मणम्‌ ,, रैप्रण LATO vee र्ण LATS... 
२ दोत्ताब्रह्यणम्‌ ,,= चपर रत्रा ... LHe 
द द्यामा षवेशितराद्यणम्‌ शप्र RAT... श 
४ जओोदुभगत्राद्चणम्‌ ... पपर धवार "चय 
५ अजिनदौत्तादिन्राद्यणम्‌ we Yate .., BAe शत्रा ,.. 
¶ दौच्तितव्रतब्राह्यणम्‌ प्रण WATS ,,, Be 
© प्रायणौयेष्िग्राद्यणम्‌ ` णप Ble... Rae 
८ सोमाख्यानव्राद्मणम्‌ रप्र gate vee रवर ध्रा 
€ सोमक्रयगौव्राद्यण्म्‌ यप्र vate ... RRO Late 
१० सोमोपनदन्राद्यणम्‌ रप्र प्रत्रा ... दअ 
१९ सोमपयनब्रद्यणम्‌ सप्र द्रा ... देण RATS 
१२ सोमपर्याण्डनव्राह्मणम्‌ शप शत्रा ... Re BATS . 
12 आातिथ्येशित्राद्यण्म्‌ श्प्रण रत्रा... BAT 
१४ तानूनपचन्राद्यणम्‌ ... Ble RAT ... See 
१५ वान्तरदोत्तात्राद्यम्‌ रप्र Bate .,, swe 
१६ उप्रसदिष्थिनिद्ययम्‌ दपर पत्रा .., OWe BATe ,,, 
१७ वेदिनिम्भागत्राह्मणम्‌ «ate शत्रा ,. WHS RATS... 
१८ ऋभिप्रणयनत्राद्यणम्‌ श्प RATS... URS सत्रा 
YE यच्च एरषप्राद्यणम्‌ .., BA RATS... US शत्रा, 
Qe सोमाभिषवव्राह्यणम्‌ ete Sate .., Yee धरार 
२९ सदोत्राद्यणम्‌ ene पत्रा ,,, दषयन Late 
ae धिष्ण्डन्राद्यणम्‌ ,,, प्रण शत्रा ,,, Kee RATo 
QR ATAU ,,, प्रण RATS, दसन शत्रा 


॥ . 


RAle os. 
Rate... 
BATS ,,, 


RATS. 


दतरा .., 


RAT® 4, 


VATS 4, 
गत्रार ees 
शत्रा ,,* 


सङ्का ब्राह्मशमाम 
२४ यप्रमानत्राद्यणम्‌ 
Ry यपनिधानब्राद्यगम्‌ 


२९ बुधकादशिनोत्राद्यणम्‌ 


२७ पश्रूपाकरगब्राद्यणम्‌ 
QS TASHA YAY 


२९. साप्रोव्राह्मणम्‌ 
Ro पशुवपात्राद्यणम्‌ .. 


३९ परश्ुएुरोडागरत्राद्चणम्‌ 
३२ प्रयानानुयाजव्राह्मणम्‌ 


Re उप्रयाजव्राद्यणम्‌ . 


३४ प्रशेकादरिनोत्राक्णम्‌ 


३५ वसतौवरोब्राद्यणम्‌ 
ad सुलाब्राद्यगम्‌ 


( १ ) 


WISH 
use शत्रा 
प्रण gate 


yWo Yate... 


eee {Bo त्रा oe 
... OHO VATS 


yye ्त्रा° tee 
{qo ब्रा eee 
दपर रत्रा ... 


(प्रण Rate . 


dye 9व्रा° ... 


dye yale... 
,., च्य. 


sye VAT 


शप्र BT ... 


ome Bate ,.. 


eyo शत्रा ... 


अष्याबद्य 


ऽच्च° रत्रा 
Sao RATo 
Oye 
cao 
cayo 
cyo 
Cayo 


रत्रा° 


ष्ण 
eRe 
ege 


Rate 


Rare 


ATO... 
VATS ,.. 


RATS ... 
AT? ,,. 


WATS ... 


RATE... 


Ro खधिषवणत्राद्यणम्‌... Fe VAT? ^" CMe BATS a, 
॥ श्रथ कण्डिकारचौ ॥ 
कष्डिकाप्रतोकम्‌ र्ठ कषण्डिकाप्रतौकम्‌ 

प्रये त्वा रायस्पोषदे ,., २९१९ | सव हके । टवा ,.* 
weft ae. ,,, ५९१ | खथ ऽद्रतस्यादुः... 
afangifa oo... , ८१६ | खथ कषाविषागार 
walatat पै देवाना .., २५८ | अथ खनति | प्राच °--° 
अतिच्छन्दसा भिमौते .,, १५९६ | उपरेण... ss 
सतियेरातिथ मसि .., २१९ | अथ खनति | UTE °--* 
अचर रेके | GEST 4५ | यणमानेन .., ,.* 
aa Vs | eas १८६ | अथ गष्टाति | TARA... 


ww 
३२९४ 


gow 


, Bee 


४३९ 
४४९ 
४१५९ 
४९९ 
४८१ 
५०४ 
५९१ 
५२९ 
५३ 
५४४ 
YOR 


ष्ठे 
१५४९ 
९९६ 
९१ 


४०८ 


Rar 
५५१ 


कष्ठिकप्रतोकब्‌ शे कष्ठिकाप्रतोकम्‌ 


द्य ग्रावा मादत्ते ,.. ५७४ 

०--° परमुस्त्यो ws 
द्भतशणके निदधाति 
अथ देवाः । व्वौणा Aq... 


qu mam उपावहरति २९. 
अथ aqui जुहोति .. ४ 


खय चत्वारो राजासन्दौ ,.. Ss 
ay feaia माश्चाव्यति 


य चषाल मुदोच्तते `“ ०९२ | अथ द्वितीयां कुशौ ... 


eee 8९० “ 
a ५. | खथ न दौरत्तितः | कान 
ख aaa AIT... ४७० 


खय इदिरप्धिनिदधाति .... ३४५ | अथय निग्राभ्या arecta... 


ey quay कृष्णाजिने ... ४८ | खथ निग्राभ्याभिरपरटजति 
अथय जाघन्या पत्नौः ..* ५९४ 
अथय fame । सा ... ४८५ 
अथ जुहोति | उर विष्णो १८० 
अथ जुहोति | वट सोम २७० 
अथ जुहोति | यया *-' 


याते ऽच्छपमे स्जःश्रया २६९ 


ay निग्राभ्याश्यो ग्रहान्‌ 
अथ नियुनक्ति .** ^^" 
aa vita मुदूहते dete 
qu vate प्रतो युप 
gu प्रये पदं प्रति .. 
अथ प्ररिधौन्‌ परिददाति 
अथ qeifa | यया ose ay परिव्ययति ow 
याते saa efemat २९९ 
अथ aw एषद्‌ान्यस्योप्रन्‌ ४८८ | अथय पय षति । AG दृ इ 
अथ AM VITAE ४५८२९ | खय ua fanifa ,' 
wu au मादायोपाकराति ४३४ | अथ WAX away ,,* 
सय दत्तिणतः tata... Red | खय aut: पाणानद्धिः ,,, 
अय cfada नु ,,, ५९ | अथ पञ्ात्परिक्रम्य ''" 
य waaay मन्तदंधाति अथ प्रखात्रोक्तति ''" 
—e qt .. ९४ । अथ पाश्च वासिना ,,* 


qu द्भ॑तसणक मन्तदधाति 


थ नापिताय We प्रयच्छति 


gu प्रयुहति | meat त्वा 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ 
षसथ पुनः प्रपद्य 
सथ पुनरेता वगय 
सथ pane न्यस्येति 
अथ एर स्तात्‌ | उदोचोर 
सथ पूव्वेयो दत्तरस्याम्‌ ,.. 
सय एषदाज्य ela... 
अथ पौषम्‌ । पशरवो ,.. 
ay प्रतिप्रस्याता | ग्रेण 
चय fanaa । SACK 
ay प्रस्तरे निद्धवते ,.* 
अथ प्रहरिष्यन्‌ । यं ... 
अथ प्राह्िवोदङ्कत्कामति 
खथ प्रोर्णुते | गभो वा... 
सथ व्ोषि «—e 

स्या TAZ os 
अथ agizfa °-* 
MAIR ,.. 

अथ बाहस्परद्यम्‌ ... vs 
अथ AUT 
शय मध्य ऽखाघास्यति ... 
अथ मध्यम हदिर्प ,. 
अथ मप्येऽङ्र्याकां ..* 
अथ मनोताये हविषो ... 
खथ मासतम्‌ | fant वै 
eu मिगोति | dare 


४३ 


Be 
५२३ 
२४६ 
२९८ 
६१९१ 
१५५ 
8८ 
५२४ 
Bee 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ 
aa मिगोति। याते ... 
अथ मुखं fart... ... 
ay मेखलां परिहरते ... 
खथ मे्ावरगचमसेगेता 
खथ य रष मध्यमः 
अथ यश्चतुत्तिशति विक्रमा 
अथ यजमानाय प्रदं ,,, 
ay यत्‌ चिग्रत्‌ ... 
थय INGA पते ,.. 
सथ qaqa zeta 
अथ aaqaat भिमोते 
अथ UTA ... ` 
अचय यत्यव्यपस्मश्नति 
अथ यत्मश्वादरौयसौो ... 
अथय यत्र aaa भवति... 
रथ AA सुत्वा TAT... 
अथय यत्‌ aefaxag 
ay यत्समिध मभ्यादधाति 
अथ यत्छाष्ा Bea ... 
खथ यदद्या 
श्य aut होष्यन्ति 
qy यदपा मन्ते Mata 
ay यदि दे कृष्णाजिने ,.. 
खथ ACURA ... 
सथ uma fata... 


~ 


Ww 
४९९ 
५९ 

€ © 
५५. 
REL 
ROR 
१.४० 
ROR 
१९९ 
२९१ 
yod 
Ree 
४६४ 
ROR 

“4 

C9 
ROR 
५४६ 

द्‌ 
४८ 
९६९४ 
१९६९ 
ase 
२५९ 
१५७ 


कण्ठिकाप्रतोकम्‌ 
सथ यदौल्छितः। VAT वा 
अथय यदौच्ितः) ऋचं वा 


यजुर्वा साम ... „=“ ६५ 
य यदौदितायाभिहरन्ति «ऽ 
खथ यद्‌ श्रवाया मच्छ *-* 

त्श चतुष्कुलो vee ARP 


By यद्‌ VAT मान्य o—e 


AAR मागयति gs 
सथ यद्‌ Aya ware... ` ६९ 
ay यद प्रसिश्िष्यते ..“ ४८ 
खथ यद्रपया प्रचये ,,, ४८१ 
अथ यदसाहोमस्य ."* १८६ 
सय यदाच यच्छति .. ६९ 
अथय यद्‌ ठ्वोस्तुका =... २९९ 
qu यत्निय्राभ मुपेति ,., ५०९ 
सथ cana: STATE ... ६४२ 
आय यस्मात्योमो गाम, ५८० 
थ यस्मात्छरर्गाम ,.* ४९९ 
खय यस्मादातिश्य *,, २०६ 
अथ TRIGA नाम ,., ५८० 
शय याः प्रोच्यः परि- 

ft | तद्ये ,,, २९७ 
धथ याः ww: परि- 

शिष्यन्ते | ता suae- 

स्ववनयति ०, ,,, ३२६ 


) 


कण्ठिक्षाप्रयोकम्‌ qv 
ay याः stam परि. 
शिष्यन्ते | ता वटे 
ऽवनयति ,,, BR, 8१ 
खथ या खापः uefa 9६४ 
ay यन्धुपम्टद्यददानानि gcc 
अथ यां पश्चमो Sat... ४५ 


खथ यावेतौ जघनेनानौ ,., Ree 
अथय यास्तदेवाः | FST 
०--° तत्सा BYR २६९ 
अथ TREAT | FART: 
o— alee सत्नग्दधतेष RR 
अथ य॒नक्ति | उखावेतं ,., १८४ 


सथ TATRA मवगृषति ४१द्‌ 
कथ युप्रकल मादत्त ,.. ४५२ 


ष्य यपश्रकलं miata... sed 
अथ रराद्या FTA + ९९९ 
अथ राजान A १६७ 
खथ राजानमादायो त्तिष्ठति ९६९ 
खथ रानानमादायासोहण ९६८ 
ey राजान सुपावहरति ५8९४ 
अथय लस्पजन्धा ०-- ERT ९६ 
अथ लस्पभन्या ०-- *व्वष्णोः ६१९ 


9१९ 


अथ aut सुत्खिदन्ति .. Ode 
व्यथ व्वसादोमं गष्टाति,, ४८५ 
खथ ववतं amauta we ७८५ 


कण्ठिकाप्रतोकम्‌ 

ey aa व्ववयित्वा 
4 + 
चथ वाच Bld... ,,, 
ey व्वाचयति । पररि ,,, 
ay व्वाचयति | प्राच... 
ay व्वाचयति | wat... 
ey व्वाचचयति | रेवति ,,, 
By AUN Aaa 
ay ata: | दिशुण 
ay ara: परिधत्त 
ॐ 
BY PAC. 
e 

ay wraatey ... 
चदय Wy way 
अथ Wee मेवान्यवद्न्ति 
अथ सप्तमं GE ,,, ,,, 
अथय समिध मभ्यादधदाद् 

~ A 
खथ anafa | मन्रावर्‌- 

गस्य चमसाध्वयवेहि 
ey सम्पश्यति | सोमोप- 
ATA महर्‌ oo. 

BY MCA... 
ey साविक्म्‌ 
अथय सुब्रह्मण्या Arwata 
अथय सोमक्रयणानुदिशति 
अथ सोमपग्याहनेग ,.. 
ay atafanfaa मभि 


४8८ 


१५९ 
५२ 
५२४ 
१८६ 
१९७ 
AER 
१६६ 


€ ) 


कष्डिकाप्रतीकषम्‌ 
सथ सोमोपगदनस्य ,,., 
अथ सोम्यम्‌  ,,, ,,, 
अथ स्तोरसाये a2: 
ay साति | अमेध्यो वै,,. 
खथ स्फ्य ATT... 
अथ खुवेणो TT Wig 
सथ खवेयोपश्याल्यम्‌ | 
अमि afrgwifa ... 
खथ खुवेणो पष्ाव्यम्‌ । 
wae मभिजुशोति ,.. 
अथ खुवेणोपहत्यान्यम्‌ | 
quae qr मभिजुहोति 
अथ खुवेणो पद यज्यम्‌ | 
विटप मभिजुहोति ... 
अथयषश््रति  ,., ,,, 
अथ ह विर्डागषोः... 
ay हिरण मपोडरति,.. 
खथ हिरण्ये व्वाचयति ... 
खथ ुदयग्ूलं प्रयच्छति, ., 
खथ WAVING ,,, 
अथयाच्यावागक्ति ... 
ayaa परिदाय 
अयामि AT... 
खथयाङ्लोन्येचति ... 
STAG राजानं ,.. 


ve 
१५५ 
WRR 
Bue 
१४ 
१९४१ 
Rey 


१५ 


कण्डिका प्रतोकम्‌ 


अयाय शालां तिष्न्नभ्य् 


खथाजायां प्रतौचचोन मुख्या 
अयाज्य मुपस्तरणोते | अथ 


RU qaeata | जुं 


अथातः ARICA ... 


quay zea | साप- 


aa त्वा afeuat 


अथातो VRBiwd | इवि- 
gaifeat aq दति... 


अथातो ववृतौ प्रसदा 
अथातो हो मस्येव... 
अथाद्य यजति 

अथाचरापोगुते „^. 


9 


चअयाधरारणं निदधाति... 


खअयाधिषवगा 


अथाधिषवगे परयुपविश्न्ति 


दखयाधिषवग फलके 


अथा ध्व रतान YUCCA 


HUAI TT 

अथाध्वयुख ,.* 

च्यानदङाहइावाजन्ति 

अथानुवेदयन्तम्‌ as 

अथय नुब्यूदति 

अथानुर्ज्यो पतिषते | 
एतत्‌ त्व 


कण्डिका प्रतोकम्‌ Ww 
्थयानुर्टन्योपतिषते | 
fait ... ee ५१६५ 


sur उपरनिनयति ९४० ३४४ 
अथापरं Bela माय 
RST | अन्वारभख १२२ 
अथापरं चतुरो ATs 
REA | उदस्‌ प्रयन्‌ ५१७ 
GUT VAST माज्यं 
Reta | उपनिष्कामति ३०८ 


सअथापसयोर्दत्िणे .., BRE 
amma दितौया... ,., ROT 
अथाप्रोभिखरन्ति  ... ४५९ 
अथाभिमन्यते .., ,,. ५९५ 
BU प्राणौ Hat... ४ 


wurde प्ररिलिखति ३४२; ४०८ 
quar मभिजुषहोति,,, Re9 


अथयाशिषा AIA RR 
BUMI TEAE ... २५८ 
Saad खच ०, ००, ३९८९१ 
अथास्या हिरण्यं ... १५१ 
HUA दण्ड प्रयच्छति ... ६५ 
अथास qa प्रदास्यत्तप... ५८५ 
UA वृं प्रयच्छति | ५०५. 
अथासौ TAL अपयन्ति... SR 
अयाद्‌ पय्यपम्रयेऽत .... ५१२ 


कद्िकाप्रलौकशि 

que प्रतिप्रस्थाता ..' 
अथाह ATHY ... ,"' 
अथाह सोमायानुत्रहोति 
अथाह सोकेभ्योऽनुन्रुहोति 
gureiaay समिद्यमानाय 
सथेत्यादवमोये 

A 
SUR SRST ,,, ,,, 
अथेन ९ शालां प्रप्रादयति। 

स जघनेनाहवनणेय 

ay 1 fi 
ayay wat प्रपादयति | 

स पन्ये चानष्टख ... 
स्मयेन शालां प्रपादयति | 

स प्रपादयन्‌ ,,. ... 
सेनं दभपवितेण ,,, 
qua मतो ATT... 
aay | इत्ियं,.. 

a x 
अथन्द्राम्मम्‌ । तेनो .. 

[~ 
Quy प्या ata... 
aaa: सविता ... 

za |च) 
qyy: aa ७०9 eee 
अयेभ्यः सोमः प्रासोचत,,. 
अचेभ्योऽभिः प्रारोस्चत,.. 
स्येव मभिपद्य °—e 

BMY ... ..' 


९८१ 


wag मभिषद्य०-- प्रयासि १४९ 


2 


कण्डिकाष्रतोकष्‌ 
अयेव मभिपथ °-° 
विष्णोः, „+ ५९, 
अथो ऽपि चमस्तिश्रत्‌ 
अथो ऽखपि भरोणि स्यः ,,, 
अथो ऽपि सप्तयः 
अथो ऽद्रतस्याहुः ,,. 
BMA | प्राची ,,, 
guar: wats ,,, 
अथो त्तरतस्तिष्न्नपां ,,* 
HUTA VATS... 


fo 


+ ५ 


gure एलां परिश्रयन्ति १९ 


Sera पं wafer... 
अथो टच्छन्तो धुम्‌... vee 
व्षथोपश्ह्ाति ,,, ,, 
कथोपनिष्कुम्याभि ^ 
खथोपनिष्कुमति,'' re 
अथोप्भ्टति | ay ,.. 
अथो पराछ््य Wy. 
अथोलत्मक ATTN... 
खअथोल्लिखति ee oe 
अनर्वा Twifa ... 

खनु त्वा मावा मन्ता ,.. 

A e 
GAadI ay, 
gant ta व्वाचं ,, 
fe 
ean मु तहिं पञ्चात्‌ ,,, 


HPEATHA TTA 
अन्तरतो SAAT sv 
अन्त टि त्तं गच्छ खादेति ,.. 
खन्तरेणादद्ी ,,, ... 
चन्तरेगे षुऽडपावदर्ति ^. 
शपः प्रफौय | Baa wa 
ay Waray 
HAC दौ च्तेत | पुर कश- 
aft मादत्ते ,.. ,' 
afaald व्ररिमिणं 
HAF-AIFT एकधना 
ware त्वा परेभ्यो "^ 
wategat fe पै एरषः ,.. 
खष्टार्न्िं परिवासयेत्‌ ... 
अष्टौ वै एषा अदितेः 
चरा डवा ऽग्रे ,... 
च्यस्य ह विष स्स्मना 
अष्ोराचे गच्छ खाहेति ... 


आके ०--° चखत्मना वा 
MRT °--° नात TAY 
खतिष्ेन वै 2ar EET | 
०--° चतुधा द्रवन्‌ 
enfama वै देवा EFT 


XN 
०--° तानूनपचः ,.' 


२२६ 


९४९ 


) 
कष्डिकाप्रतोकम्‌ ष्ठे 
SMA म्राव्णः ... ... ROE 
चादर सावासौति .., ५७५ 
आदित्यं चरं प्रायणौयं ... १०३ 
कान्त afaat मनक्ति ... ४९१ 
APART: प्रस्तरः ,,. ... २१२ 
आसाद्य FALATT ,.* २९३ 


अआसौोदद्विश्वा भुवनानि ... १८२ 


ददं प पश्रोः सन्नप्यमानस्य ४४३ 
दद Bw तं --* सजाती ३२८ 
दरद AW तं ०--° HAA २० 
दद मद्रं तं o—e समानो ३२७ 


wey मभ्यादधघधति ... .** २९५ 
हन्द्रागच्छेति ... ... USE 
इन्द्रायाध्यच्तायेति... ... RR 
cal ह्वा ऽश््ताश्क्र ... ६३ 
द्मे प्राणाः ,., ... ऽ 


उद्र मेवाम्य सद्‌ २०६, ३४१ 


उदौचौ मेव दिशम्‌ ,.* ०५ 
उद्धते प्रऽडगे फलके ... १८४ 
उद्यष्डन्तौपाम्‌ os ov ROS 


उभयतो दार wfagtt ९०६ 
उशिभो afeaatfafa... ४६५. 


कष्डिकाप्रतोकम्‌ 
Sal मेव दिशम्‌... 
saat यथिषदिति 


ऋगा ह वे पुरषो 
ऋतवो मुग्धा आसन्‌ 
fant % व देवयजनम्‌ 


एकादश्रारल्निं परिवासयेत्‌ 
wag वै प्विश्वदेवा 
एतद्ाचयेत्‌ 

रतया सर्व्वाभिः ... 
रताभिन्वे देता 


taal व्वि्टतौ ... 
TR प्राणः। BF AF... 


यओदुम्बरौ भवति ... 
यओदुम्बरो भवति ,.. 


काष्यमयाः परिधयः ... 
काषष्यमयौ वपाश्रपण्यौ... 
कोणिक ब्राह्मण ... 


खदिरेण इ सोम माचखाद 


( ९९ ) 


षष्ठ 
९०५ 
gud 


RAR 
8g9 
1s 
| 
६६३ 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ 


गन्धो डेवास्य 
गभर भिम aac छधोति 
गुदं वेधा करोति... 
गदो वै wy: | मेदो 
ग्य at sua: परिङ्कियन्ते 
mata AT sTAt 
Ap = 
ata प्रतिधृक्‌ | तस्ये 


| ard यञ॒म्योपरसदः ... 


aqwea माज्यं प्रद्रा 
छन्दासि गच्छ खादेति... 
जुष्टा व्विष्णव इति 


तंवाद्रति हरन्ति 

तंत पूर्वा चं मिनोति 

ay सप्तभिः सप्तभिः 

त इ @ad देवा ... 

त ऽखाप्याय्यन्ति,., ,,, 
त saat | ay wtat 
त ऽच्ायन्ति । प्रह्युपरतिषते 
त ऽउद्श्चो निष्कामन्ति ... 
त ऽउपरध्यैव WA 


वष्डिकाप्रतोकम्‌ धरे 
त sa} Ra ऽऊचुः। देवा... २६ 
तच्छालां वा fafad at... 8 
तं जघनेन Vey ... ४८३ 
ततो देवा रतं AG .,, BRN 
ततो यानि चौणि eam... ४५ 
तत्पएिधितते | दौक्षातपसोरनू- Lo 
सत्परिखयन्ति ... .. ६४५ 
aaa मपि वाच मुवाद ५८९ 
तवैता मपि वाच मृदुः... ९३ 
तथेति देवा ब्रुवन्‌ | तवैव oR 
तथेति देवा WRAY सोम- ade 
तथो ऽणपरैष एतत्‌ | उपरीव ४२४ 
तथो SUIT एतत्‌ | य॒पश्रकल ४१५ 
तथो suse Taq । सदेव ५४९ 
तदाह व्वाचयति | BH गय Roe 
ATTY व्वाचचयति | TAG १५२ 
AUS OH ... ... २४६ 
तद्‌ाङ्कः | गद्धवेता ,., ४६ 
तदाः | FATT ., BO 
AzIB | खत aw... ४९ 
ARTS: | कः प्रातरनुवाक्षस्य ५४६ 
तदाः i किं agg ... ५०४ 
दाङकः, मेष यजमानेगान(- 
TAT ,., ,,, cee BUR 
AuIB: | गोपराङर्रा्नामिं ४६४ 


कण्डिका त्रकम्‌ 
TRIB: | TATATATRY 
Aare: । yertsater ,.. 
तदाङ्कः | यदेव प्रायगौये 
तदाः | यस्मा STAT... 
तदिडान्तं भवति ... 
तदु तथा न कुर्यात्‌ | अभिषु 
तदु तथा न Rata | काम 
तदु तथा न कुयात्‌ | यथा वै 
तदु तथ। न Hate | विमु्ेव 
तदु तथा न Fate | arg 
तदुदोचोनवश सद्‌ा भवति 
तदुपरास्याभितिष्टति 
तदु हैक ME... 
तदु होवाच UTICA: ,,. 
तदेव निदधति gem: ... 
aga | आदिदेभ्यश्चरं ,.. 
aga | आहवनौयाः 
age | रेव मेचावणचमसे 
तद्धेके | सोत्तरषेदेरनु ,.. 
तदेके | चतुर्धा gate ... 
TSH | TT SEC 
age । प्रथमे aa ऽउभी 
तदेक | प्रथमे aaa सन्वी- 
AH | सन्ने STI व्वपन्ते 
तद्म रष पूर्व्वा... 


ROR 


कष्डिकाश्रतौकम्‌ 
तद्यत्‌ करुरोकुवन्ति *-° 
नेदेत- ... ,,. 
तद्यत्‌ alga °--° 
SATA ... ,,, ,,, 
तद्यत्‌ करो कुवन्ति ०--° 
GUAT ,,, ,९, 
aqugqaa अनक्ति 
तद्यत्‌ एष्छति प्रदतं 7... 
तद्यत्‌ एच्छति waa 
तद्‌ यत्‌ ung. 
तद्यतैतत्‌ पतो शोता ... 
agaa निदिध्यन्ति 
aust विशसन्ति 
तद्‌ यत्‌ सारसखत मनु 
ATTACH... 
तद्यराप्याययन्ति ... 
ages मनु मवति 
वद्यडिर्छ्रकलावभितो 
०--° भवतः ... 
तद्यदिरग्छश्रकक्षावभिती 
०--° भवत साग्रायाद 
त्यद्‌ RYU AY... 
वद्यदपया BLA... vee 
तद्यद्‌ वैश्वदेव मबु... oe 
तद्चनमचावदडचमसेग =... 


( ९९ ) 


कण्छिकाप्रतोकस्‌ w 
AM: YAUBSFaT | १५७ 
AMAT FAT ove १९६ 
aay सत्‌ सम BG... ९ 
तद्धा ऽखन्यतर TI ,, ROE 
तद्धा SWIX स्यात्‌ ... te 


तदा ऽक्षोणा मनुश्चत 

मास। ०-ण्यदेताि ४५ 
तद्वा {कषौका मनुश्छुत 

मास । ०--° यो रोद्यते ८१ 
तद्वा SALUT मनुखरुत ATS | 

० -0 सम्भत एवं ° ९०, २४५ 


| तद्धा SALT मजु श्चुत मा | 

०--° सम्भृत दषं ,,, च्‌ 
तद्रा रुक स्यत्‌ , ३ 
तद्या ऽर्तदुभयं ,,, ,,, URE 
लदवा ऽरतदेक FAY ... Reo 
तद्वा SWISH दाश्वां ,., ५१६ 
ag देवा अस्पुयवत | त 

एताभिर्‌ ` ००० ,,„ RBS 
तदे देवा VATU | त 

रतैः WA ... .., ARG 
त्रदे देवा THU । व 

Wa: सर्वाः ., ,,, ३४२ 


वदे देवा waa प्रऽ्धेतेज ५७० 
ag वनतं wefa । wa Re 


( १४ 
कष्ठिकाप्रतोकम्‌ ण्ठ 
aqaqa ्राक्तरायेति २०६ 
तंत्वा Faas REY 
तन्न सवे ऽद्रवाभिप्रपरद्येत ... ३. 
a निदधाति ard 
तम्मध्य ऽओादुम्बरौं ३४१. 
तपसा प लोकं जयन्ति ... २६२ 
त मभिमिमौत | afar at ५७ 


त मभिग्टश्रति | यत्ते सोम्‌ 
त मभ्यनक्ति | शौषंतोऽग्र sat २८ 
त aed | देवस्य त्वा ५७8 
त मिन््रा्मौन्मनु ... ..* ३६द्‌ 


त मुष्क्रयति | उष्छयसख ... ६५ 
त मेव afuay ... २९५ 
तं परिवासयति ... ३९८ 
तं प्रथ्यवमान मनु... Red 
तं wry पातयेत्‌ ... ९९ । 
तयोः समवढत्तयोः ३०७ 


तयोरन्यतरं कुशौ मा {चिच्छेद ade 
ABIZIE! | ममो रेवा... 


TRIS EAA. ,, २२७. 
तस्मादेतद्‌ षिणान्यनूक्तम्‌ ... २२८ 
तस्माद्‌ दौत्तिता ,.. ... ६९४ 
ARIE AHA ... ९६४ 


amare यपेकादश्िगो 


५७७. 


रर 
तस्ादुष्टनप्रतौचोनशिसाः ३. 


५२५. 


) 
क्डिकाप्रतोकम्‌ ष्ठ 
 तस्माच्चिठत्तद गां ROO 
ARAMA 
उदष्‌द्वादश ... ROR 
| तस्मान्मध्यमाच्छङ्ेः 
उदर पश्चदश .... ROR 
 तस्मान्मध्यमाच्छङ्कोः 
` दल्िणा दाद २७२ 
तस्मान्मध्यमव्छङ्कोः 
दैच्तिणा पञ्चदण ROR 
| तस्मान्मध्यमाच्छ्ः' 
प्रा षड्वरिंश्रतं ... ROR 
¦ afm वाचयति ... १८७ 
तस्मै क मेकादशिन्या ५२९ 
तम्यते पविचपत दति ... ३९ 
तस्य यत्रिखातम्‌ ... ४९१२ 
तस्य VF: पुरस्ताद्‌ २७६ 
तम्य वा sway Aras... १६ 


तम्य सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति २७ 


तस्या माघारयति... .,, RS 
AMI मेघः प्रपात ... BSR 
तस्ये गन्धर्वाः | वेदानेव ... URE 


at quartet देवाः। प्राहिरख- 
aH मच्छ सेनान्‌ ... १२४ 
तां यथेवादौ देवाः | 


पाडिरबग्ोम मण्छेव १२१ 


( १९५ ) 


ष्ठ 

RE 
४६७ 
| शम 


TR 


३५३ 


९९७ 
६९ 
९६ 

४९१५ 

१९५८ 

९.०४ 

५६९ 

५१द्‌ 

२९० 

are 

११९ 

२४९१ 


RRO 


९९८ 


२९९ 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ षे कख्िकाप्रतोकम्‌ 

at यथेवादो देवाः । Iga १२४ ता मद्धिरण्यक्तति ... 
तां वा ऽखनुषटुभ। जुहोति | ता मन्तरेण परश्चापि .,., 

वाग्वा BFS... ४८ ता मभिशटश्ति 
तां वा ऽभ्रनुुभा जुहोति। ता मस्तमिते व्वाचं 

सेषानुदुप॒ ..* „^ ४९ ता Rafa । PEAY... 
at वा ऽउत्ताना मिव ६४ तां परिवासयति ... 
at at saat परिश्रयन्ति ३ तां परिष्र्ते ,,, ... 
तां वाचयति | नमश्त ४६ तां प्रतिपराग्ट्यावेधा-,.. 
तां र यगमाचतौ ... २०९ तावनुषिश्व॒तः | मनस्त 
तां वै य॒गशरगयेवृ २७७ ता वा ऽ्ान्यष्टविषो ... 
ताः षट्‌ सम्प्र्न्ते,.. ... REO तावा GUAT पच्च ~... 
ता alway जघनेन ५२३५ ता पै सर्वेषु सवनेषु ,,. 
तानि वा ऽण्तानि ,,, ५३६ ता रै स्यन्दमानां 
तानि वै पच्च gutta eu ताख्तुव्विरग्रतिः... ..* 
ताग्त्यम्मबो धयन्ति... ५४४ ते ऽखभिमन्तरयते ... 
तां देवाः, असुरेभ्यो dQ ते गन्धव्वां अन्धागव्यात्रुन्‌ 
तान्‌ देवाः प्रतिसमेन्धत ,.. २४७ तेऽभमिनेव त्वचं o—> afaat 
at tat व्वाचयति ९४१ तेऽप्मिगैव ae °--° तपौ वा २४१ 
तान्‌ प्रादेगश्माचर ... aed ते देवाः । जुष्ास्तनूः °--° 
तान्‌ AGATA .. ३२८ कम्योपद्र्टुरिति 
तान्यत्र निविथ्यन्ति .., ५२५, ते देवाः | जुष््तनूः ८--° 
तान्धक्रोदौचो नयन्ति ... ५२५ तदेवा अप्येति ते होचुर्‌ 
तान्‌ यथाखात मेवावमश्रंयति aac ते देवाः । जुष्टास्तमूः ०-- ° 
तान्‌ यथाखात मेवोत्किरति ६२७. ऽत ऽखान्ान्येव ... 
तान्‌ यथाप्ररिकिखित .., २७ तेदेवा aera HAI + 


४११ 


( ९६ ) 
कष्छिकाप्रतोकष्‌ ष्ठ कण्ठिकाप्रलौकम्‌ ww 


ते देवा खहवन्‌। Tet ऽद १५ | ते हरतौयमाने SST ३६१ 


क देवा श्ाश्वक्रिरे ... ६२ FEAT BA... ... २७४ 
ले देवा यश्च AAT dp ते होचुः aviary... २४२ 
त्न देवा GAMA ,.. ६६४ | ते होचुः । सस्या मेव ,.. १५०१ 
तेन धरस्तादशुषाजेषु .. ५०६ | ते होचुः । उपिव ° -- ° 
तेनाजुयाजेष चरति ““ ५०४५ सा eiq fauna... ६२ 
ते fawad । TE २४६ | त होचुः | क 
च mer RN) सादनं जुभे. ... ९२ 
तेभ्यो mast सोम ... ५९६ | ~ ` eat 
ध ५५. | ते ete किं नरतः ,.. age 
तेभ्यो व्वा... ... ,* ROU | ~ ष 
ते ष्ोचुः। नवा खन्धेन ..* २७४ 
तिष्यो च व्वाक्‌ चुक्रोध ,. २५६ | ~ 
ग Fetal न वा ऽदमेऽस्य ४ द 
Asawa परम्‌ । WBA ५ | x 
7 । ते होचुः | यन्न, Mar... ९०३ 
Ral sa ऽर्कादश्र्‌ ... ६५९ | = 
7 . ते होचुः | यन्न्वस्या oo ०३ 
ते वा ऽएते | सोमस्येव ... १६५ | ~ 6 = 
ते wre: | यो धित्कामा 4 
तेवामारभ sefa .. ५ ४ 
। गन्धर्वा व्वाच मेवभ्यः २९९ 
तेऽविदुः । यं वै,.. ..“ ९४२ | 


2 
९ । ते होदठः। योषितम a 


तेऽविदुः। पापोयासो RR 
गन्धर्न्वास्वहिव पनौभिर्‌ ५९ 


aa fenrarat भवन्ति ` १६६ | 


aa ag भूत्वाप्यावयम्ति, २६५ । ते होचुः WAT ." ९४८ 
तेषां यज व्वपाभिः ^ ५२५ ते दोषः | WAT TUT... २९० 
तेषां वा ऽखद्ाभुपकिरम्ति ६६५ aaa प्रचरन्ति .. “` yee 
ते warMry FRY श्रयोदप्रारलिं पर्विसयेत्‌ ६९ 
ते समववततैबन्ति ... “~ ६०७ | चिता परिष्यबति ., ४९२९ 
त सद alfa ... ५७९ | Afr इ बरे प्नोरेकादश्नागि १०४ 


तेष रेवा उश्षुः | दयश्ु ५४८ Sage भवति ... "*" ac 


कण्णिका प्रतोकम्‌ 

दद्िणा मेव दि 
द्च्तिणनाहवनौयं ,., 
दिवा खषोयात्‌ प्य्‌ ,.. 
दिवि वैसोम थासौव्‌ 

e—o afgrurt ,,, 
पिव ate रासीत्‌ 

o—e व्वारोव quale 
fet at gata afa ,,, 
fey नभो गच्छ ,,, 
दिशो सुग्धा खासन्‌ ,, 
eae तपरसेऽद्ैषे ,,, 
aay सवितारं ae, 
देव mea रमेति ,,, 
देवयजनं भोषयन्ते,,, 
देवश्ला देवयज्यायै 
देवा ब्रह्माण भागण्डतेति 
aT वा ऽचखघुराच् | 

oo रष लोकेषु Bat 
देवाश्च वा SAAT | 


aoe 


( yo ) 


४९९ 


देवा इ पे यक्षं eo तां 
afquat ,,, 
देवा इवे TH o—e gait 
VAM TT Ra an 
द्यावाएयिदो me, 
इयं वा ऽ्मभ्युपरवाः ,., 
Tat TM SRT 
went परिवासथेत्‌ 


१०५ धर्षा मानुष द्रति ,,, 


ad 
५०६ 
ORY 


६९६ 


o—o TH लोकेष TU RYO 


देवाश्च वा SALTS | 


°--° ततो देवेभ्यः सर्वां ३४२ 
देवा इवे ae ०--ण्तरतद्‌ १९१९ 


देवा वे aH oe तद्‌ 


T Tag een oon 
3 


४२६ 


म पुरसताङेवयनगमा् ` 
afafesa ,,, ,,, 
नवकपालः US ... 
गवारल्िं परिवास्येत्‌ ,,., 
म वे तदवबकस्पक्े ,,, 
aifuzat भवति ,., ,,, 
नासिकाषहवारषा ,,, 
गोदे छष्णाणिम areata 
नैन मन्यत्र चरनत मभ्यश- 
मियात्‌ 
गो हन्ते MAT स्यात्‌ ,,, 


पश्चदश्रारति परिवासभैत्‌ 
परशचारलिं पररिवासयेत्‌ ,., 


१९९ 
१९० 


( १८ ) 


कण्डिका प्रतोकम्‌ Wz 
प्र्‌ समुप्य प्राणौ ove aoe 


प्रलाग्रश्ाखया प्राजति ,, ६५८४ 
wae TAME ,. ^“ BRR 
पाशं walt प्रतिमुश्चति ,,* 88% 
चुरास्तमयादाह् ,,, ** SE 
gaat POM ,., .“ RON 
पुषाध्वगस्परालिति,' ,,, RRR 
पुष्यो रध्या दति ,,, OSE 
परच्छिद्योदपाते प्रास्यति . ९४ | 
प्रजाप्रतिर्न परजाः, 

gaat मेव दिशम्‌ ,'* ५०५ 
grat Ra fem ... ६०५ 


प्रोद्वणौस्ध्व्युरादत्त | TRY १८१ 
प्रोदच्चणौ रष्व युरादत्ते। स एर- २९६ 


मध सार्ध fafa... + २४४ 
मा सर हेवास्य ,.. ^ २९९ 
मुख मेवास्याहवनोयः '.“ ३०६ 
मुखसम्मितो भवति “' ६५ 
मुञ्जवरुपोमान्वसा ,'* ""' ६० 
fasten पदि बघ्रौता ,.* ५२१ 
मिथावरणो गच्छ... ,.* 
Bure मगसेऽप्रये ०--° 
ADAH ,,, ., ४६ 


कण्डिकाप्रतोकषम्‌ 


१५९ | मेधाये मनसेऽप्मे ०-° 


ते aaa eee ees 


wT 


aaa a देवाः । zat जिति ४४, 

SY, SR, SE, ROB, OLS 

यच वै देवाः | Ga प्रशमा ४५८१ 
a 

ay 4 देवाः | श्यघुरर्चसानि ९८ 


। यच वै यक्षस्य श्रि रोऽच्छिव । 


o—o त्‌ मद्‌: eee 


५२१ । यच ्रे यज्ञस्य श्िरोऽच्छछव्यत। 


०--° त मेते गन्धर्वाः 


यत्वे यदस्य शिरोऽच्छिद्यत। 


०--° तेनै बेतद्गसेनापः 
gai परिशिष्ट... ,. 
यदा प्राह सञ्ज्ृप्तः ,,, 
यदेव शृं Aut करोति ... 
aga: wyatt, ve 
agaat argfa gutta 
o—o ATA त मपो 
याचति avy Te 
agaat argta Getta 
०--° Alay य्य उ 
ug sum भवति, "` 
यद्यु ईर्तदुभयं ,,, ^, 
TORU स्यात्‌ ve ''' 


५९० 


कण्डिकीप्रतोकम्‌ 
यदय दादधोपसद उपेयात्‌ 
ug पश्चेकादश्िनौ ... 
यदष्णौषं व्वन्देत्‌ 


Te | यत्र देवासो अजुषन्त 


वदेव aati ..* 
यदेव amaet ,.. ,,' 
देव amen जुष्टोति ... 
यदेवोदाचं aid भिमोते | 
द्मा ख्ैतन्नानावौग्धाः 
यदवेवोदाचं न्धाचं मिमीते | 
fax मेतैवदर््वा चश 
यदेस्जिनानि जुश्टोति ,,, 
यावत वे व्वेदिक्तावतौ ... 
यावै WAT यक्ते ,,, ,,, 


D rN 
यपं ब्रच्यन्‌ वेषाद्यष्वां ,,. 


caten वलगहन fafa 
TARTAR, 
रेवतौ रमध्व fafa... 


व्वाच ARCA ,,, ,,, 
AA त्वा प्राज्या 


व्विजामानो हेवास्य धिष्ण्याः 


fam fauw swat... 
व्िश्वेत्तानि aqme 


( १९९ ) 


प्रहे 

२६० 
४२५ 
९५९ 

98 
२७७ 
Rs © 
१९४ 


९५७ 


९५९ 
३०६ 
8 


Rdg 
२९४ 


RRS 
४४४ 
8२५ 


| 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ 
mar ऽखो जिष्टायेति ,. 
waa तेत्रौणानोति 
WAY हेवास्या ,.. ,.. 
प्ररेषोकयानक्तिं ... 


शिर wary ufaata ... 


६०६ 


fart वे यक्ञस्याति्म्‌ tod, २०९ 


waa त्वा सोमभ्टत दति 


५७६ 


प्येनाय त्वा Saad विष्णवे २९९ 


wat भूत्वी परापतेति 
षडरत्नि परिवासयेत्‌ ,.. 


संवत्सरो AB ,.. ,,* 
संवत्सरो हि ae, 
स age प्रयम पशु 

स arate | arate... 
सं AVATHTT ,,, ,,, 
स आष | चन्द्रं ते 

स च्याष्ातिक्रामच्रग्रये ,. 
स इन््रोऽतरवौत्‌ | से 

स उच्यति ,,, ,, 
स उत्तरेग निष्क्रामति ... 
स उपयजति | समुद्रं गच्छ 
स उपरटजति | खाच्रा @ 

स उपावहरति 


। % ° 


३९० 


२५९ 
२५९ 
५२२ 

RE 
BYR 
१६५ 
RYE 


४५७9 


कप्ठिकप्रतोकम्‌ ष्ठे कण्िकाप्रतौकम्‌ शे 
च उपैति । प्रागपादरद- ,,. ५१०९ | स प्याण्डति a NER 
स रोचत प्रनाप्रतिः .., ५२९ सप्तदश्रारलिर्व्वानपेजै ,., Ree 
स रोत्ततार्च्थिहम्‌ .. ५२९ | सत प्रदन्दनुनिक्रामति ,, ९१९ 
wee ... ^ ११ | सप्रहरति।मा Rat... ५७९ 
स शु्धोति । अतस्तं ,.. ६९७ | स प्रहरति । fatafaq ७६ 
स जुषोति। अदिव्यस्वा १४० स प्रास्यति खमे ... ,,, ४०९ 
स शुहोति। तं... oe BSS स tafe | eet षधभ्य ४१२ 


स जुषोति i शरसे २९९ | स प्रोत । दिवे -° 
स जोति | देषौरापो ... ५४९ तवेति wet पै यष एषां ४.९ 
स शुष्ोति । यया दिरेक- २९९ | स प्रोच्तति | दिवे °--* 
स Geta TATA... Reo ततमे पैतल्लोकान्‌ ,.. १४३ 


स शु्धोति fast. ४८ | सप्रोक्ति। स्त्तोहणो,.. RRL 
स geifa | एदणोलभि... use सप्रोशुते ... .. A 
सद्य मादत्ते ... ,,, ४६९ | स मन्यति। AWAD ,.. २९१३ 
स chery सङद्यजुषा ,.. ९९ | स मिमौते । खनिं त्यं ,., UR 
स दनल्िय tag winf २९ | स मिमते RTT AT... yod 
स द्धिण मेवाये गोदानं ama मिष्टा... oe BRR 

वितारयति ... ,, UR) सम्बडान्ते HATS 
स दद्िण मेवाये गोदान सय उत्तरोऽम्िष्ठात्‌ ... १२७ 

oh .. ^" samara ,.“ - २९९ 
स दल्िणस्य हविर्धानस्य ३८९ | स यत्‌ GAIA ''' ''' Rug 
स दद्धिगेन निब्कामति ... ५९५ | ख यत्‌ सन्मातः "= २६० 
स निहिते जुहोति ,, ९७ | स यदमौ Getta... , RCE 
ख प्ररिलिखति .. ,.. १४० | सयदादि्ं .. -* ROR 


ख प्ररिष्यण्ति ... ,.. शदे | सयदा | a at AIH ue 


वद्छिकाप्रतोकम्‌ 
सयदा ।द्यांमा ow. 
स यदाह | खाहा TT... 
a afe eu जुषोति ... 
स यदेव शुदं Fat करोति 
स यद्ायमाणेऽमे ०--° 
प्राप्रोति यदेषा ,, 
स यद्धाग्थेमाणेऽपमे °--* 
प्राप्रोति वाग्च्येषा ,,, 
स qufyata: स्यात्‌ ,,* 
स यदसतौवरोरब्टेति ,.. 
सयं प्रथम शकण ,., 
स यवानावपति °-° 
aa मेवैतत्‌ ^ 
स यवानावपति e—e 
aa मेवैतत्‌ ^. 
स यस्याग्टौताभ्यस्त भियात्‌ 
स यानुपरकिरन्ति... °" 
wat ates: ,., ,,' 
ALA YAMA खाहेति | 
o—e प्रश्रवो वै पूषा 
area पृष्येऽपरभे खाति | 
०--° SQUAT... 
aay वा ऽण्षोऽभि दौचते 
सरव्यणि हइ वै दौक्ताया ,.. 
सव्व च समवा ऽते ,,, 


( 


४६ 


89 
३०६ 
88 
३४० 


Rt) 


कण्ठिकाप्रतोकषम्‌ 
स ललाटे aaa ,,, 
सवा ऽद्यनेनैवाजां ,,, 
AA 
सवा ऽच्न्धेनेव ततौ ,,, 
सवाश्चषलावेव ,,, ,,, 


सवा sazifawata ace, 


सवा SHR शलो 

सवा ऽउदाचन्धाचं ,,, 
स व्वेद्यन्तात्‌ ... ,, 
स वे जघनां दवेवाग्र ,.. 
स परै तिख उपसद ,,, 
सवि त्रिरभिषणोति „' 


| सदे दिरूपो भवति न 


सवे घोच्तते ,,, 
स वरै नखान्येवाये निद्णन्तते 
a am सर्वयोव संवदेत ww 
सपर प्च परायणे ,.* 
सवे राभानं पणते ,,, 
a aT रण्व ,,, ,, 
सपे सन्त्वरमाण इव ,.. 
स सह्यापयति ow. 
स समिध मभ्यादधाति ... 
स खाति। श्वापो,., ,* 
ae त्वेव Wy माशेमेत ,,, 
सदह संवत्स॒रे जायमान... 
सष्हस्म बाह ow 


र्न) 


EEA Ea 
i Tri RAMAKRISHMA MISSION 


कण्फिकाप्रतोरकस्‌ 

स हिरण्य मवदधाति ... 
a ez मेवा्रेऽभिघारथति 
स हृद यश्येवायरेऽवद्यति ... 
स wlara | अनिन्द्या ,., 
स होवाच | राभ्रवन्मे ... 
सा देवानुपावद्छेन्त्युवाच ..* 
सानः सुप्राचौ 
सा यत्‌ सुपण्युवाचच „^ 
स यच्राच्छयति । यत॒ ... 
सा या प्र्ताताभिः 
ay aT a पिङ्त्तो 

सासोमक्रयणो यच्च... 
aT at aH पिङ्ाक्तो 

सा MARIAM स्याद्‌... 
साया बभ fagrat 


Al BARAT Al... 
साविन्ा (मिमीते... ५, 
ata ्िर्द्रवति... ,.* 


ata गौ भवति 

सा स्याद्‌ प्रवोता .-. 
साष्ट HAMA ... *" 
ale Baal पपात 

सा इ सुपग्युवाच | खस्य 
सा षह सुपण्युवाच। THz 
सा होवाच | अन्यतरा ,,, 


( २२९ ) 


कण्डिकाप्रतोकम्‌ 
सा श्पैवाच | मथ्येव ,,, 


a8 


१९ 


सैषा देवताभिः ०--° पङ्को ४८ 


सैषा देवताभिः --० विश्वो 


gs 


सोऽभ्मिनैव wa व्विपर्यक्कयते | 


सरि मियनस्य 


२४९ 


सोऽम्मिनैव aa त्िपस्यङ्यते | 


aut वा खभमिस्‌ 
सोऽद्युपयनति ..“ 
सोऽधिमन्थन शक्ल 
सोऽध्वयुः | युप्रकल मेवा- 

GEG 
सोऽनक्तिं | STRAT 
सोऽनुप्र्टरति ,., ^“ 
asus aa fey 
atuqufa | ara... 
सोऽपोडरति ae 
सोऽपोऽभि sett 
सोऽभिघारयति 


सोऽभिगण्रति ,,, ,,, 


at saa fat 


atsfea मादत्ते। देवस्य ३२९, 


सोमं गच्छ खाष्टेति 
सोम राजन्विश्वास्ल  ... 
सोमस्य तनूरसि ..' 


९४९. 
YAR 
RUR 


४१५. 
४९० 
२१४ 
BOO 
ada 
ARR 
yee 
४८९ 
WR 
२८० 
६४९ 
WR 
५४५ 
२९१. 


सोऽयं यन्नो ara मभिदध्यौ दद्‌ 


( २२ ) 


कण्डिकाप्रतौकम्‌ षष्ठ कण्डिकाप्रतोकम्‌ पष्ठ 

तोऽचैज्ाम्यखचार ,,, ५२९ | दविष्रान्‌ देवोऽध्वर ,,, ५३४ 
सोऽवनयति ,,, ,,, ३२९ | AT A खदन्ता fafa, ४६९५ 
सोऽवस्तणाति „. ^ १६० | हिरण्मय्यो कुष्ठो रन्तर्‌ RER 
QUT aT ,,, ३०९ | ला TUT समौद्यौ ,., ade 
ख्स्यो हेष लोकस्य ,,, ४९१२ | ऋत्वा व्वपामेवाग्रे ,,, १६८ 

eed ya Uy ५१५ ५,५+ 9८8 
efagia ऽअस्तु ख्यं ... १२५ 


, ॥ अथ विषयख्चौ ॥ 


( प्र० शत्रा° ) 


अथय ग्रालानिरम्माणाय देवयजनपरियरइविधिः। ay देवयभनप्रदेष 
प्रयमं प्राच्ौमवश्शालानिर्म्माणम्‌+*, तत उदौचौनवंशरप्रालानिभ्भार्च | 
ततस्तत्र ठोच्छितस्य war नियमविश्ेषः, ada परिश्रयगश्च । तत्रा्े- 
वणिंकानां wart मभिप्राप्षिनिषेधः, दोत्ितस्य सदेर्वाग्चयवदहारमिषेधः, 
दौ त्तितस् श्ालाप्रवे्रश्चति | 


( शप्र श्त्रा० ) 


eq रोच्ताविधि'। aa प्रथमं दीच्ताकाकशनिरूपरणम्‌ | ततः 
uy परिश्रयणम्‌, क्रमात्‌ नखनिकछन्तम्‌; AURA, सानम्‌, 
वासःपरिधानम्‌, एनः श्रालापरवे यशेति | 


.-- -~ - - ~ ----~-~-------- ~ 


-.-----~* eR 


* रवमादिष्वशिदितोऽपि विधिष्दः ae ere | 


( (He Bato ) 


अथ दौन्ताक्भूताया खामपरारैष्छवेषः प्रयोगषिधिः। ay प्रथम मपः- 
प्रणयनम्‌ । ततः सम्द्धिफकशकामस्य अादित्यचरविधानम्‌, अदिच्यपरि- 
चायकमन्तोदाहरणम्‌, तस्य Berg । तस्या fast साभिधेनौपाष- 
दशत WIR तत्वाप्तदश्यविधिः, तस्याः पत्नौ संयालान्तलविधानपृवेकः समिद्- 
यजुनिषेधश्चेति | 

अथ दौन्तितरा खथ्यक्विधिः। अदणोरञ्ननप्रकारादिकम्‌, दभः 
पावनम्‌, TERA वाच्वादौगां पविचलादिवणेनम्‌, खक्ुलोगां न्यष्चकरणम्‌; 
मुष्ोकरणम्‌, WAG) ततस्तस्य रौक्षाहु्थं West, तच 
ATCA, ततस्तस्य गभ॑ इति quewafa’ | | 


(शप्र gate ) 


खथ दोक्ताहुतिषिधिः | दोत्ताहोमस्यास्य शचौदुभणनामक्गरणम्‌ | 
तङोमौयस्य प्रथमस्य AMY grey, हितौयस्य तात्पर्यान्वाख्यानम्‌, 
तोयस्य नप्यत्वविधानम्‌, चतुर्धस्य च Bey, WEA Steer 
्रशंसनश्च | वत रकाङतिप्रकषोपन्यासः | ततः पुर्णाञ़्तिविधागम्‌, अक्षर 
SENT TM गेति | 


(&He ५त्रा० ) 


ey matfaatienfats: | an हगाजिनदयास्तस्णम्‌, रक- 
छ्ञवाणिनपक्लपप्ं सनम्‌, छष्णाणिनदोक्तार्ध॒सुपवेश्रगप्रकारः तन्मन 
शास्यागम्‌, उवृकश्ब्दा्धैनिगे यख | ततः छृष्णाजिनारोषणम्‌, wafer 
प्रंसनम्‌, तत्मश्वाद्धागे रव प्रथमो पते श्रम विधानश्चेति | 


» “'सानुषदे इपरित्यामेन दौ खासंस्ारेद tetera रोहितो गभः” सार । 


( २५ ) 


अथ मेखलादौच्ताविधिः। तदुपादानद्रयकथयनम्‌, तस्या मुञ्जमिशि- 
तत्वा ख्यानम्‌, कैशवेणोवतनिमांणम्‌, प्रसलवित्वेन मादेव्त्म्‌, खपसल- 
वित्वेन पिदटदे वद्यत्म्‌, तद्रन्धन मन्त्रस्य विधिद्याख्याने च | 

au वाससच्छादनविधिः। तादृ शसंसकतस्य दोच्तितस्य faw- 
तुल्यत्वाख्यानश्ेति | 

अथ वस्त्रान्ते कृष्य विषाणबन्धनविधिः। तच प्रथमं कशविषाणो- 
AMAA, प्रसङ्गाद्‌ ANITA, वागवणन्च । तद्रन्धने ऊद्धंमुखत्व- 
विधानम्‌, बन्धनप्रकारोपदे्रः, तन्मन्लस्य विधियाख्याने च । तेनेव छष्ण- 
विषाणेन कण्डयनविधानम्‌, aan कणयननिषेधय्धेति | 

ay ewetaifafe: | as दण्डकाणनिरूपणम्‌, दग्डप्रमाणम्‌, 
दग्डोऋयणम्‌, घस्य दर्भः पावनचचेति। 

ay मुशटीकरण्वाग्यमनविधिः। एए्ठौतवचसः पुनर्वा ग्यर्वहारे प्राय- 
शित्तम्‌, वाग्यमनस्य प्रयोजनान्वाख्यान्ेति | 

अथाध्वर्ुकच्तेकदोच्तितावेदनविधिः। तच्रावेदनवाकछगतस्य ब्राह्मण- 
पदस्य प्रयोजनवगश्ेति । 


(रप्र श्त्रा०) 


अथ वाग्‌विसर्जनकाकविधानम्‌ । तक्रादौ वाग्यमनविघानार्थाख्या- 
यिका | वागविमोककानविषये पत्तान्तरोपन्यासः, तन्मन विषये च पच्ता- 
न्तरोपन्यासः, वागविमोकस्यामप्भिमुखकत्तेवयत्वम्‌, तच्मन्तपदव्याख्ानम्‌, 

~ £ € षत्‌ 

प्रसङ्गतो वनस्तेयन्नाषत्वो पपादनश्चेति | 

अय व्रवश्चपविधानम्‌ | तच्रात्महोमस्य परादत्ताभिधानेन प्रर 
सनम्‌, दो त्तितस्याप्यमितुल्यत्वाख्धानम्‌, WTA वागादौना मप्यप्ना- 
दिरेवरूपत्वकथनच | प्रथमव्रतविषयकपच्तदयोषन्दासः, देव मानु षकालयो. 


विंभागखेति | 
A 


( श्द ) 


सथ यजमागकरैक AMET, नाभ्यपस्यरग्च । दौकति- 
तस्य arian विश्रेषो पदेः; तच मन्त्रः, arena, उ होतमोद्स्य 
पूगः vay मन्त्रादि विधागश्वेति | 

अच दोलित, ख) पकाले ay प्ररिदानविधिः, खाप्रानन्तरं 
प्रबोधे एनर्निग्राया aot मन्तरनपविधिः, खत्र्स्य क्रोधारेस्यागविधिः, 
तश्नायद्डिन्तमन्त दिधि | तस्येव यन्नार्थगवादिधगलामे area विधा- 
बम्‌, खरूमगोदयकालयोः प्रतिदिवस मध्वयुक्चकं दोक्ठितस्य सम्मेषणम्‌, 
रौल्िवस्यानियमितसष्वारखापनिषेधः, प्रसङ्गाद्‌ दौल्ित शब्द मिवेचनश्चेति | 


( gue Rate ) 


ey प्रायणौयेष्टिविधानम्‌ । तच्ाख्यायिका। ततः पश्ाखस्ि- 
देवताकस्य, प्रथमयागस्य दितौयम्यामेयसट, तीयस्य सौम्यस्य, wpa 
साविचस्य, पञ्चमस्यान्तिमस्यादितिदेवताकस्य च क्रमेण विधानम्‌ | तत्श्घ- 
स्या प्रशंसा, ऋतु परि ्ानहैतुत्वेन एनः पञ्चसञ्या प्रशं सा, दिद्यो ह निरत्ति- 
हेतुतवेनापि wage च। aq प्रयमदेवतय। seater few 
प्रजञागोप्रपादनम्‌, दितौयदेवतया great दिशः प्रज्ञानोपपादनम्‌, ढतौय- 
देवतया दच्तिणाया दिशः प्रक्नानोपपादभम्‌, aqdeaaar प्रतोखा दिशः 
परश्षागोपरपादनम्‌, पञ्चमदेवतयोद्धाया दिशः प्रक्षानोपरभादनश्वेति | 

अथातियाया xe: सोमाध्वर्श्रिरोरूपत्वेन वणनम्‌, प्रायणौयो- 
दयगेययोनस्तु बा्दयरूपत्वेनेति । 

wy waite: शंणन्तत्वम्‌, ग तु पल्मीसंयाजान्तत्व fafa 
निरूपणद्धेति। 


( श्प्रण इेत्रा° ) 


अथ सोमक्रयविधानार्थाश्यायिक्षा। ततः सोमक्रमप्राक्षालिक- 
Wee विधागम्‌, तश्मनधविधिः, तद्याख्यानश्च | ततो हिर ण्यस्यापोद्धार- 


( Re ) 


वेधानम्‌, AMAA, तथा अपोद्धारमन्धविधियाख्याने च | GUTANTAI- 
वधानम्‌ । ततः सोमक्रयण्यवश््रापनम्‌, तस्या अभिमन्त्रणम्‌, तदभि- 
मन््ण्वाक्छानां तात्प्यान्वास्यागम्‌, ततस्तस्या रुवोदकप्रायणविधानश्धेति | 


( श्प्र° त्रा ) 


अथ apna खनुनिःकमगविधिः। तच प्रथम aaa, ag 
व्याने ai ततो होमाय हिरष्यनिधागप्रशरसा, wena a! aa: 
घमग्बकषद्ोमविधानम्‌, तन्म्रयाल्थागच्च । ततः सोमक्रयणोपादस्य परि- 
लेखन पिधिः, तन्मन्लख | ततस्तत्सप्रम पदपांसो : Biwi समन्त्रकं ख्यापनम्‌, 
पजमानाय AGMA, तस्य स्यानतस्थपदर्पासोः यजमागकन्तैकं AAR 
ग्रहणम्‌, श्ध््भोख समन्लक मात्मोपस्यशरंगम्‌, ततः पिय सद्मदागम्‌, 
नषटुक रैक तच मन्लवाचनम्‌, वथा सोमक्षयणं प्रदश्यगश्वेति | ` 


अथ सोमक्रयश्यास्न्निविधखरूप्राभि धानम्‌, तच मुख्यानुकख्यमेदोप- 
देशः, श्ेताच्याः सोमक्रयणौत्वनिषेधश्च | ततः क्विङृ्यादिदोषदुष्टायाः 
सोमक्रमरप्रा गो वजन यत्वविधानम्‌, तस्या वागात्मक्षतवनिेवश्चेति | 


( रप्र भत्रा° ) 


अयाध्वर्थः wa तत्यदपासुप्रक्तेपविधिः, ततो इस्तप्रशाकलनविधा- 
मश्च । aaah: ape हिरण्यवन्धग विधिः, सोनो पन इनाय सम्मेषविधा- 
नम्‌, उग्शौ षवस्त्रविकर्पविधानश्च | शध्वरयुयभमागयोरन्बतरस्य सोमोष- 
नह नादानकनतव्यतास्यानम्‌ | प्राचोनव॑श्रस्य पएसेदे गे उपर वप्रदेेऽबुपादे- 
यां्रस्यापनमगम्‌, निहितो दकुम्भस्य समौपे सोमविक्रयिणः खयाननिदे- 
We | ततः क्रयदेभ्रं समागब्डत्स ऋविवग्यजमानेषु अध्वर्यो येणमागवाच्वम्‌, 
सोमं प्राप्य प्राएटमुखोपवेश्रम्‌, ततः सोमाभिमश्रंनम्‌, सोमविचिन्बनक्ं। 
आसते वाससि सोमोन्मानम्‌, THRE विभागम्‌, तस्य चर मरस्य 


( २८ ) 


देवतादारा छन्दोदारा च UMAR! सोमोग्मानप्रकारप्रदशंनम्‌, ATA 
गतदश्रसष्या परशं सनम्‌, सोमाधःप्रसारितस्य वस्त्रस्य पयन्तप्रदेशानेकच् 
सङ्कद्धयोष्ोपेग प्रन्थिकरणम्‌, तदू्धिमथ्ये wat सुभिरकरणश्चेति | 


(शप्र त्रा) 


au सोमक्रयविधिः। तत्पणनब्यवद्धारः। तच प्रथमं गोः कलया 
सोमत्रयप्रतावः, saa गोमष्टत्वकथनाय प्रासदं दश्रविधगोवौयं 
कथनच् | ततो गोः Waa तत्करय प्रस्तावः, ततो गोपदा क्रय प्रस्तावः, 
ततो Wisse कयप्रस्तावः, . तलो गवा क्रयप्रस्तावः पद्मः, TTA गोवयः- 
WRG | प्रणनपृवकव्रयस्य VAT | ततः एकद्ायन्धा सोमक्रयण्या VE 
देयेषु हदिरण्यादषु दग््ररेष मध्ये रण्ये दयमाने" यजमानपाद्- 
मन्त दिविधिः, ततोऽनादिष च तथेव | 

खथ सोमस्य ग्रहयम्‌, MIA, अलुदेश्नम्‌, खाच्छादनश्च | Ga 
धिष्ण्यानां वनम्‌ । ततोऽध्वयार्यजमानवाचनम्‌ ¡¦ अथ सोम मादायोत्धा- 
मम्‌, facta वा शकटसमौपे गमनादकशेति | 


न eee ~ > ¬ 9 


( देप्र° रत्रा° ) 


प्रकटमश्ये aaa समन्त्रकं छष्णाशिनास्तरणम्‌, तं स 
अपरमन्लवाचनम्‌, तस्य Tay । ततः शकटेन ay सोमस्य वाससा 
बन्धनम्‌ , तच मन््र विधानम्‌, ATA | 

यदि दोक्तायां दे छष्णाजिने Mina स्याताम्‌, तयोरेकस्य a 
ध्वजरूपेग व्यवद्टारविधानम्‌ ; way, amiss मेवावङ्गल्य 
ध्वज[वधिः। तच मन््रसतव्रशंसा ai चिबुकप्रमाणोदधतप्रलकयोरन्तरेग 
सुब्रद्मणकत्तक मगरद्‌दयप्रेषगम्‌ GAwUT तस्याधःस्ितिविधागम्‌, 


( २९ ) 


लाश शाखया तद्ाजनविधिश्च | तयोरनडकोः पजेन्यवकतायाः TTT 
भधानम्‌, ततः समन्वकं तयोः श्रकटे aay, तम्मग्वयास्यागश्च | 
तः प्कटस्य प्श्ात्पश्वाद्‌ गमनादिकम्‌, तत्तन्मन्त्र विधिव्याख्याने च| 
[तः GARTH, तदाज्चान निगदव्याख्यानश्व | 

खथ प्रतिप्रख्याता अन्मोषोमोयं wy मादाय, Wear qe 
ea: सोमस्याभिमुखं स्यापयेदिति विधिः, तस्य च परो देरूप्याद- 
प्रशंसनम्‌, aa स्थापन मन्लविधानच्च | 

अथाध्वर्योसतच्छक टोपस्तम्भन विधिः, तन्मन्त्रा स्यानम्‌, तद्य ख्यानश्च | 
तो $घ्वय्वीद्‌।नां चतुर्णा wfant राजासन्द्यानयनम्‌, Taq चमो दुम्ब- 
िल्वनाभिदज्नतविधानम्‌, मन्त्ेणं तदभिमश्रनम्‌, ada तदुपरि छणा- 
ASTM, सज BATH सोमासादनम्‌, तस्य मन्त्रपाठपूवकं श्राला- 


रवेग्रनम्‌, तत्समीपे उदपाचस्थापनध्चेति | 


( रप्र Rate ) 

खथाति्ये(टिविधिः। aa प्रथमं सोमस्यातिशिखरूपत्वाख्यानम्‌, 
ततोऽतिशिसत्वारब्यवस्ापगच्च | ततो शविरासादनम्‌, तचावपनादिकम्‌, 
नवकपरालपएुरोडाशः, TAIRA परिधयः, आश्ववालः प्रस्तरः) रेत्तव्यो 
fawal चैति विधानानि। 

अथाचाननिमन्यनविधिः। तच्राधिमन्थेनग्रकलनिरूपणम्‌, द्भतेरग- 
कयोवि धानम्‌, खधरारकथनम्‌, अरणो सन्य विलापन्योखो वप्याद्यामक- 
तया unary । ततो मन्यविधिः, अनुप्रहरण वधिः, अनुप्रहृतऽपरो 
होम विधि | चस्या दटरिडान्तलविधानम्‌, खत्रानुयाजनि षेधश्चेति | 


( देप्र° Bate ) 


अय तानूगप्रविधिः। तच्रास्यायिका, तश्र मग््मानप्रदशनादिकश्च। 
तानूनपचार्थाज्ययरह णादिविधागम्‌, तानूनप्त्र माव्य सरव सतषट मपि Aq 


( ge ) 


यजमानायैव दातव्य मिति निशंयः, यजमानेन क्रियमारस्य सामोपायस्य 
A ~ 
देवैः ad सामेव qa मिदयाख्यानश्ेति | 
a 416५9 


(Heo gate ) 


अथावान्तरदोक्ताख्यप्रायस्ित्तविग्रेषविधिः। तव प्रथम arenfa- 

कया तस्यावताग्णम्‌, ततोऽवान्तरदौन्लाकल्पनप्रकारः, ततस्सदिधानम्‌ | 
तच्च समिदाधानम्‌, तच wena, समिदभ्याधानम्‌, दापि Aa 
तिवत्‌ isaac भकङुल्यादिसमश्वनस्य करेग्यतावगममश्चु। 

अथ मदन्यपस्यशंनपुवेकराजाप्यायनपिधिः । त्र चानुष्ेयप्रदाधंक्रमः 
विषये ब्रद्यवादिचो योदा रणम्‌, आप्यायनप्ररं सनम्‌, विग्रोषवस्तस्य सारघ 
मधुकरपगया गतसारत्वपरिहिराद्याक्षना च, GAIA, तदाप्यायन- 
मन्छथार्ख्यानिु । 

खथ fazafafe: | तत्कालनिगंयः, तन्मन््रविधि्याख्याने च । aat- 
saa कपरेषादिविधान्ेति | 


( BHo भत्रा° ) 


अथोपरसदिद्धिविधिः। तच प्रथमं तत्कालविधानम्‌, तच्राख्यायिका च | 
ततः प्रधानयागकयार्थाज्यग्रङपरकारो पदेशादिकम्‌, उपसदां तरित्वविधा- 
नम्‌, तन्मष्ंसनम्‌, तम्मन््त्रयविधानश्च । ततो erates कततय- 
दिधानादिकश्वेति | 


( BHo रत्रा) 


ay वेदिनिर्माण्डिधिः। तच्च स्ाननिरूपणम्‌, वेद्याः श्रोणिदयप्रमा- 
यम्‌, WARY पाद्वागावधिप्रदध्रं नम्‌, प्राचौगावधिप्रदग्रनम्‌, अंसदय- 


( ३९ ) 


रूपगम्‌, पञाश्मागप्रशंसनम्‌, प्रागायामेयत्तानिरार्णम्‌, आणिभाग- 
)रत्वविधागम्‌, खंसभागस्य दहूखत्वविधान्धेति | 

सथोत्तरवेदिनिरम्मा गविधिः। तच्रोत्तरवेदिवयाघारविध्यर्यास्यायिक्षा, 
दधानश्च । तन्मानादिसाधनद्र्विधामम्‌, तत्सङ्गात्‌ कश्ित्नियम- 
धिश्च । ततश्वात्वालनिर्म्माणप्रकागोपदे शः, तच खाताया ग्टदखखात्वाला- 
तरवेदिं प्रति चतुषरणस्य विधानम्‌, ततोऽनु्यकनम्‌, तन्मन्घस्य 
त्पर्यास्यानम्‌, वेदा अद्धिरम्धच्तणम्‌, तच सिकताप्रजिरणम्‌, तथोत्तर- 
देये कियड्त्त शाखया प्रच्छादन विधिखेति | 


( शप्र Rate ) 
अथो त्तरवेदया, मम्मिप्रणयनप्रयोगविधिः। तकेषु भ्याधानम्‌, दषापाच- 
पाध उपयमन्धपयमनादिकम्‌, TMG, निनयनम्‌, तन्मन्ने विेष- 
वधानम्‌, व्याघारणानि, परिधौनां पररिधानश्चेति। 


( प्र eat? ) 

यक्त भूमेः एरषाक।रत्ववनम्‌ | इ विरद्धानपवत्तेनाभ्यनुक्लापगाय साविच- 
rtafafu:, TAMARA | ततोऽच्तधृरां Wat समक्षमम्‌ | ततः 
तिप्रश्यातुः उत्तर विदधानस्य दत्तिणवन्न्यां हहिरण्ध्ाधानपृवकं चतु- 
7 हौ ताज्य्हो मविधानम्‌, इ विद्धा नयोः प्रवत्तेनकाले मन्लशाचनम्‌, तत्तात्प 
†न्ाख्यानश्च | ततो इविर्धानयोः moraine, तच स्ापनानन्तरं 
योः क्रमादभिमन्तर ण उपस्तम्भनमेथ्येपह नच्छदिनि धानानि, दि निंधान- 
TPA UIQ थाख्यानञ्च । ततो रराद्य॒पस्पशनम्‌, चौ सम्बद्धया 
ज्वा तत्सौ वनम्‌, तच प्रत्थिक्षरणम्‌, तदभिमश्नश्ेति। 


( प्रण gate ) 


ay सोमाभिषवार्थाप्ररवखनमविधिः। aa प्रथमं वत्डमनस्य प्रयो- 
भगदयास्थानम्‌, AACA WATT AA, चतुणां wari 


( ६२ ) 


चत्वासो मन्त्राः, RIAU, खनन प्रमाणम्‌, खातावमशन्च । ततो- 
ऽध्वयुयजमानयोभिथो इ रतसम्मश्रनम्‌, अवटप्रो कणम्‌, अवटेषु प्ोचणौ- 
ेषावनयन प्रशंसनम्‌, तेषा मवटाना मुपि वददिरच्छादनच्च | ततोऽधि- 
षवणफलकयोरेपधानम्‌, परयूनम्‌, परिपणम्‌, परिकसैन्ु । तत- 
स्तदुपटि अधिषवगचम्मस्ापमम्‌, तच ग्राव्णां निघानच्चेति | 


( प्र Yate ) 


अथोदुम्बरोविधिः | तच प्रथमं तस्य सदोमध्ये स्थान निकूप्रणम्‌, aat- 
HUANG मभ्यादानम्‌, अवटपरिरेखनम्‌, तत्‌खननम्‌, Taare 
चो दुम्ब्याः स्थापनम्‌, बहि भिस्तस्यच्छारनच्च । तत॒ दुम्बरीप्रो चण- 
साधनाना मपां यवसाह्िद्यविधानम्‌, ताभिन्तत्मो ्तणम्‌, प्रोक्षण गरेषस्योद- 
कस्य तचराषटेऽवनयनम्‌, तदुपरि बह्िरा्तरगश्च | तत Weal: उच्छय- 
णम्‌, अवटमध्ये VAI, पयम्‌, प्यूषणम्‌, अपा मुपरनिनयगचच | 
ततस्ता मभिपद्य यनम।नवाचनम्‌, हो मविधानम्‌, तद्धममन्तयास्यान्च | 
ततस्तत्र दिनि धानम्‌, छदिषां नवसह्यात्वन प्रशंसन्ति | 

खथ सदीनिर्मनाणादिविधिः। तच्च प्रथमं सदस उदगायतत्वविधानम्‌, 
सदो निम्मा गप्रकारोपदेश्रः, सदसः परिश्रपणम्‌, तन्मन्तयास्थानम्‌, ततः 
सदसो दारग्राखादोनां सोवनादिषिधानश्च । ततस्तत्र प्रथम माम्नीद्धम्य 
स्ामनिगंयः, आमरौद्धस्यात्तिपरि षार हेतुत्वेन प्रग्र सनद्धेति y 


( भ्रण Yate ) 


अथ धिष्णविधिः। तच प्रथमं सोपरौँकाद्ववास्यानम्‌, तददृष्टान्तमुखेन 
सोमयागस्यातिकत्तद्ताप्रतिपरादनाय परुषस्य इण्चययुक्ञावाभिधानम्‌, 
ततौ धिण्णामां सोमरत्तकत्वाभिधानम्‌, cag सो प्रयागस्य देवमनुष्य- 
परदारे सवेनगत्‌स्ितिहेतुत्ववगनघेति | 


( ३६ ) 


( Who Rate ) 


सथ वैसजगद्ोमविधिः। तच प्रथम ममौषोमयप्रयोगविधानम्‌ | aw 
प्रौषोमो याञ्यष्टषदाज्ययो् स्य विधानादिकश्च । तत॒ arama 
तजंनहोम विधानम्‌, ATTA, पूर्वोक्ते्ोद्मगादौगा मति- 
एनम्‌, पेषवेकल्याभिधानच्च | ततो Talat सम्भाराया aN" 
मुपस्यापनम्‌, तदायत्स॒ मन्वाचनादिकम्‌, अध्वयो (िद्प्ो्तणादिकम्‌, 
सौयप्ै सजन दगच्च | 

योसरवेदेः qaret afefa qu चासाद्य हविर्ागस्य प्रवेशन 
धिः। तच दद्िणविर्धानस्य पररिषटते मध्यप्रदेपे इष्णाजिनस्योपरि 
7 भनिधानम्‌, तदुपस्ानम्‌, ततो इविर्धागप्रदेधात्‌ निम्कुमगश्च | तत 
Meany aorta, way दौचिितान्रभोशननामय्रद्णमो- 
सजन्ोमं यावत्‌ निषेधेति | ~ 


( \Ho दत्रा० ) 


अय यपनिरम्माविधिः। वच्च प्रथमं ad छेव्छन्राहदनौवे होमः, aa: 
(MAMMA संवेश्य ATS छदनम्‌; प्रथमच्छितनस्य AMY यपावटे 
तेपाथे गहण । ततो युपस्याधःपातने प्रागादिदिकत्रयविकर्यगम्‌, 
पवमानस्य वस्यानुमग्तणम्‌, वद वाव्र्गहो मविधितत्रशं सन | अनेन 
[पमानस्य ays विकल्य विधागम्‌, युपस्यादानिलविधानश्ेति । 


( We gate ) 


ey यपस्ापग विधिः | aw प्रथम मवटनिर्मांणाधं afaayay, 
a 
धपश्कलस्यावटे MIA, एकलप्रासगदहोमञ्च । तता युपाञ्नगम्‌ः TATA 
a 
्रतिमुखगम्‌, अभिष्ाञ्ननम्‌, यृभो्ययम्‌, TAMA, वन््न्धस्याधियश्च- 
परतया ITAA, युपपरयंह णम्‌, TT मनारभ्य AMY वाचनम्‌, तन्म- 


5 


( ६४ ) 


गस्य TMT | Tat tyay, तश्नश्वतातपर्मान्वाख्यागश्च | 
ततो रग्रगापरि्ययगम्‌, तया युपशकलावगृदधनम्‌, खरनामनिवचनख | 
सतो लोकश्रजयात्मगा युप प्रं सनम्‌, युपूवा ड मानादिकथभम्‌, यप- 
स्ा्टाधिलाभिधानम्‌, युपे fase खसोयत्तरत प्रतिपत्तिकम्मेतेन युष- 
प्रतिनिध्यात्मा होमस्याभिधानष्वेति | 


( Yo भत्रा° ) 
अथ युपैकादश्रिनौ विधिः | तत्र प्रथमं तदुपोह्ातः, र्तोनाश्रकलते- 
Roney, उप्रयनिधानम्‌, अभिषटप्रमुखानां aa मेव TAT 
tare दोय भिति विधारञ्च । ततो रकादध्नौप्ते यपो यण- 
्रमसिञ्ञान्तादि, प्रसङ्गात्‌ पात्नौवतपमुप्रयोगविधाग्धेति | 


~ (Uwe दत्रा० ) 
अथय पभूपाकश्यविधिः। ay प्रथमं पश्ुगियोजनाय युपस्य करेय 
ताख्यापगार्थास्यापिका । ततोऽप्नौषोमौयप्योयुपे नियोगादिविधानम्‌, 
ततः सार्धवादोप्राकरणविधागस्रेति i 


( १प्र° रत्रा) 
अथ परुपाशविधिः | ay प्रथमं परोवन्धगाय पाकरणम्‌, HAT 
तात्ययाखषागश्च | तवरस्येव Uh पोश्चणम्‌, उपो क्षणम्‌, ललाटाञ्नगचच | 
ततो शु्पभ्टतोः सादनम्‌, प्रवरायाश्रावणम्‌, एनराथावणम्‌, यजमान. 
प्रवरनिगदार्थाग्व।च्यभद्धेति | 


( ¢H° Rte ) 
अथ AASHINTT: | aT प्रथमं होतुरहोषटषदने उपरेश्रन- 
विधानम्‌; प्रयाभविधिः, तदेकादप्रतषिधागादिकष्च | तत aera 


( ९५ ) 


(पश्रकलाभ्यां पशोलेलाटोस्पंनादि विधानम्‌, पणोः प्यप्नौकरणविधिख | 
व शाम्नौद्प्रति प्रस्याचध्वयुयमानानां श्ामिशधप्रदे गमनस्य विधानम्‌, 
ध्व्यारतणदमद्रहणादिविधिः, मेज्रावर्यपरैषपिधिः, अभिगुपगविधा- 
म्‌ । ततो विश्रसगप्रदेदेऽध्वयुकशैकटढणासतरणादिविधागम्‌, Teast 
कारविधागष्ेति | 
( प्र देत्रा° ) 

अय पत्रोकभ्मषिधिः। तथ प्रथमं सवकम पशौ पलोवाचनम्‌, 
मन्वतात्पर्यास्थानश्च, ततः पशोः प्राणसुखनासाचक्षुरादोगां पत्या प्रक्षा- 
तमादिक् | | 

अथ परश्वपोत्‌खेदविधिः। तच प्रथमं वपा्रपण्योः का्रय॑मयत- 
विधानम्‌, तस्याः पटिवासमादिकष् | वतो वपायागप्रकारोपदेश्ः, वपानु- 
परासनम्‌, वपायागप्रश्सा चैति | 


( शप्र gate ) 


सथ प्श्चुएसोडाण्विधिः। तच प्रशुएरोाश्रस्य देवताविधानम्‌, 
वपानन्तयंपप्रंसा च। तवो शमितुः पश्विप्रसगम्‌, मिदटसंप्रासनष् | 
era चेदयाभिघारणम्‌, खवदानक्रमपिधानादिकम्‌, प्रसङ्गात्‌ मगोता- 
ामणनिव॑चनद्च | ततो वसाषशोमविधानम्‌ | ततो दनस्परतियागविधागम्‌, 
खिषटष्व्रयोगप्रकाराखधागश्च | वतो वसाहोमरेषेण दिग्ाघारणम्‌, qt: 
SHUNT, तन्नन्लाख्यागख्धेति | 


( @Ho WATo ) 
अथोपयाजविधिः। त्वेकादद्यप्रयानाः, TAY, उप- 
Trane इति प्रप्ोखोष्मेकादद्यागोद्यादोनां पिधानम्‌, अथानु- 
याजार्चैएषदाज्यगरङरविानञ्ज | fate aga सुषरिद्ात्‌ एर- 


( दद ) 


सद्दो पयाणप्रशं समम्‌, उप्रयाभनामणिवेचमम्‌, उपयानमन्त्राणामन्वाष्या- 


aq, afar प्रतिवषटकारं वद्धोमविधानष् | ततोऽतयु परयाजनामकागां 
चतुर्णा मुपरयाजागां विधानादिकष्ेति ॥ 


meets 1 


(ono रत्रा ) 


खथ तद्युपरयाजमन््ाणं शओाद्यानानि । तततो जाघन्याः पव्याः 
संयाजविधानम्‌ । ततो दयमूलेनावम्ट्गमनम्‌, परिकम्िणे तजुदय- 
भूलसमपेगम्‌, afareay, तदभिमन्नणम्‌; विषयविशेषे तच्छलो पगुदधन- 
निषेधेति | 


(शप्र Rate ) 


ay पश्येकादशिनोविधानाख्यायिका | तत रकादशिगौीनां ara 
क्रमविधानम्‌, खथ तेषा मुदखनयने, निविन्धने, वपाप्रचारे च तत्क्रम- 
स्येवातिदेशविधिखेति। 


( प्रण हेत्रा° ) 


qu वसतो वरौग्रइ यविधिः। वज्र प्रम माख्याभिकाष्यानम्‌ | वतो 
बसतोवरो्रहणाथे गमगविधानम्‌, गष्टोतानां तासा मपां सवनजयाचं 
विभभनविधानम्‌, ग्टहैतव्याां च गुणसमपेणम्‌, तवो वसतौवरीयहण- 
कानि यादिकम्‌, वन्म्विधानम्‌, वद्याद्यानश्च | ततसदासादनम्‌, 
aaa: पररिहर्णस्यो्षरवेदेरपरिषरणस्य च प्रणंसगम्‌, उत्तरश्रोणित- 
दाय Gigaset वल्सादगम्‌, wamagry वसतोवरो एन्दनिवचना- 
fang) ततो बसतौवसेग्रहणप्रश्टतोना माम्मौद्धसादगान्तानां Haat 
सप्तसञ्याकत्वेन श्क्षरोत्वसम्प्या UNE ES | 


( ३9 ) 


(श्प्र० Bato ) 


अथ सवनोयप्रखर्प्रयोगविधिः। as प्रथमं सोमोधावरणम्‌, 
त खागनिरूपणम्‌. तभ्मन््रविधानम्‌, AMG | तत उपावश्तस्य सोम- 
स्यो प्धानध्वेति | 

चथ प्रातरनुवाकप्रयोगषिधिः। तच प्रथमं प्रातरनुवाकस्य सम्रैष- 
कालनिखयः, प्रातरमुवाकस्य तत्रतिगरविषये मतान्तरोपन्ासः, समिदा- 
WAG | तत रखकधनानयनायें होमविधानम्‌, TSAR, तद्या स्य नच् | 
तवच्छतुणों Gat विधानम्‌, among । wast मेकधनानयमा् 
मागेनिरूप्रणम्‌, तचाख्यानाख्यानच्चु । ततः पचरणोगरहोतस्या्यस्यास 
होमविधानम्‌, तम्मन्तविधिः, तद्याख्यान्च | ततो हुताया Biga अप 
सार्णादिकम्‌ ।* मे घ्रावरणचमसेनोन्नयनम्‌, तच विचार ख | aatsqnic- 
णामन्तरं तेषा मेव होचादौनां देवयजने एनरागममविधभिम्‌, तत 
चय म्ोद्हसतस्ं होटचमस Ratu fang श्यावनाय wea 
वसतौवरौग्रे्ोयादिति विधानश्वेति | 


(शप्र ५त्रा० ) 

ay सोमाभिषवप्रयोगविधिः। तच प्रथमं दारमयपफणकयोरपरि 
पयुपवेश्नम्‌, Maite, तम्मन्तरविधानम्‌, तस्य Mea | 
ततौ वाग्‌यमनम्‌, stata, तत्सषटयाविधानम्‌, सोमाभिमश्र॑नम्‌, 
निग्राभ्योदकैः सोमसेचगम्‌, प्रसङ्गात्‌ निग्राभ्यग्नब्दनिवचनम्‌, सोमोप- 
सजनम्‌, नियम्यासिश्चनम्‌, सोम पष्ट रणम्‌, तम्मन्त्विधानम्‌, वस्य यास्या 
गख | wa चिरभिषवगम्‌, चिःसम्भरणम्‌, चिःसत्रिषोदनम्‌, array | 
ततो निय्माभ्यो पायनम्‌, प्रसङ्गाद्‌ यक्षनामनिर्वचनम्‌, सोमप्रार्धनारूपो 
मन्त्रसंवादखख | खथ निग्राभ्याभ्यो ₹होढचमसेग यदहाणां यदहणोपक्रम- 
विधान्वेति । 


( ६८ ) 


॥ TT AAT TAT ॥ 


"समि मयिताऽप्रावमिं जुहवाम ५. ६. 8,4, ६। 

“सम्मिर पर am” ५, ४.१९. 

Cafytad वै Ferma’ २,१.६९; २. १.२; ७.५.९। 

Cafata देवागा वरत शास, सहर च्ता दयप्र त्तस AFT” ५,१.२९. 

Cafaregtfare” २, १, 9. 

SCafgat खषःश्लोमो राधिः, खथ यदन्तरेय तद्‌ विष्णुः ; Tae परिकगव- 
मानं सवंल्वरं करोति? १, ५. १५., 

“समिदं MTR” ७. ५. ६१, [२. ९, 

“सरि देवतानां सुखं, प्रजनयिता स प्रजापतिः, सड एव यजमानः" 9, 

“चरि am” १. 8. १९. 

“सिव सर्वा देवताः” १, ६. ९. 

“समिद सर्वा देवता शमौ fe सर्वाभ्यो देवताभ्यो जुञ्जति” १. २, १६. 

Cafale carat Aue” ६. २. ६. 

“धमिव me” २. ९. ९. 

Cafaga यक्ष? २.१. ६. 

Cad मय सुपथा राये ०- Kate मेवैतत्‌ एरखात्‌ करोति" ५. २, १९. 

Squat तद्‌ वैश्वागरस्य we यत्‌ सिकता? ९.९. १६. 

Capri पर विश्वानि धामानि" ३, १, १४. 

“अय देवा Tan मेव ङा वादयन्तो निगावन्सो निभेदुरिति वैते बयं 
area द्रति लवा प्रमोद्यिष्यामह इति” २. १, ६. 

ey पुगरेव्यष्वनोय awed | मेदस्य सभ्चप्यमनस्दाध्य्ला 
सामेति । तस्य न कूटेन प्च्रन्ति; मानुषं fe तव्‌ | गोरख 
पर्चात्कय ; पिहदेवयं fe तत्‌ । अपि ze वैव मुखं तमयन्ति, 


( ३€ ) 


tan gifs तत्‌। गाह नहि मास्येति; मानुषं fe 


तत्‌” ६. २. १४. 
“खच यत्‌ एुरा arate, यथा हइविषोऽदुतस्य गाग्रौयादेव तत्‌ ; तस्माद्‌ 
दौत्य माश्रौयात्‌” ५. २. २९. [२४, 


“अथ यद्ौच्लितोऽत्र्ं वा व्याहरति, क्रुध्यति वा तन्मि्याक्षरोति” २.९. 
“सअचानक्ाहावाजन्ति, तौ यदि eat स्याता मन्धतसो वा ares विद्याद्‌ 
वर्धिष्ययेषमः wat डष्टिमान्‌ भविष्यतोषेतदु fray” १. १, १९. 

"सथाभयेनागाषटरण पं गयन्ति, तं वपाश्रपणीभ्यां प्रतिप्रश्यातान्ारभते, 
प्रतिप्रस्यातार aay, geal यजमानः | तदाहु नेष यज. 
मानेनागारम्धो way aa गयन्ति, तस्नात्राखारभेतेति । वदन्वा- 
रमेत; ग at Ud WAI गयन्ति, य TTT नयन्ति” {, २.९०. 

Cage: ga दल्िणा मानयन्‌, तं Taw” ४,१.९९. 

“खथोक्िखति छसस्याः इबोक्धोति” १, ५. Ro. 

““सध्वयैः एष्छति,-- यमान ! कि मच्रेति, भत्र fare; तन्नौ सेद्य- 
पांशध्वयुः | o—e यजमानः एष्छति,- aqraay ! कि मेति, UK 
faure ; aH दति यजमानः 8. ४. ९७. 

“अनिनग्द्यस्य ङतो MIATA’ ४. १. LS 

"सनतं fe atata ह प देवा व्रतं चरन्ति स्य मेव ; वद्भादेषां जित 
मनपजयं, ata | खयं ड वा शस्य जित मनपनग्य मेवं यशो 
भवति, य wa विद्वान्त्सत्यं वदति" & २. ०. 

“अन्तरि वा अनु रक्तशरथमूल मुभयतः परिच्छद, यथायं पुरबोऽमूख 
छभयतः पररि ष्डित्रोऽन्तरि क्ष मनुचरति। तद्‌ वातेगेनं संविदानाग्न- 
स्िाद्‌ गोपायेवेक्रैतदा यदाहोरोरन्तरिक्षात्‌ सुदेवेन वाते- 
गेति (वा We ६.११. २.) GRU 

Cay वा ऊ्गुदुम्बरः" ३. १, २७. 

“खन्न प afata faz” २.५. © 


Cay पै aa” 9. २, ८, €. 

“ery सोमः” ३, १.२८. 

“gas वा इद सुभयतः ufefega’ catsafia मनुचरति, यथायं 
एदषोऽमूक उभयतः परिच्छिन्नो ऽन्तरि त्त मनुचर्स०” €. १. १५. 

“Cama Hatem” ¢ ४, २६. 

''इम्दता BN?” 9. ५, ९६, 

“मेध्यो परै पुरुषो यदनृतं ददति” ९, ३. १५. 

Cad ( मांसयुः) रसोऽदमानो ग etre” €. 6. Re. 

“कसिं वै शास Karama” ९. २, ४. 

age वा रषा वाग्‌ या VA; Aare वाग्‌ वदात्‌” ४.३, ९०, 

“अस्य सवस्य ब्राद्यणो मुखम्‌!” ©. २. १४. 

“दस्य सलिलस्य पारेऽश्ः aa gat सेवते ( स्याथः-- ) afer 
सलिलं o—o, अभिर्वा ay नेतः ०--०, युषः स्याणुः o—e | 
तस्य बालो न्यषञ्चि त ममु वातो धुनोति °--° । (खस्या्ैः--) 
रसना हेव सा” ५, १. ४, ५, 


“gaat वर mad दिसो stare देवेभ्य ean निष्कौयौग्ेति" 

“सात्मा 2 मनो हृदयम्‌, प्राणः एषदाच्छम्‌” ६. ४, ८. [५९ १, ८, 

“साधोतयजु षौत्याचच्चते” १, ६, ९९, VB. 

"शापो रेतः” 9. १, ९. 

“सपो वै प्राणाः १, १, ४. 

Cait दै मनु" 9.९. १. 

Cait वे समुद्रः ६.५. १९. 

Cam वै समुद्रोऽ्ेपैतदच्ितिं दधाति; तक्मादापर रखतावति भोगै 
AMAIA A च्यन्ते" 9, ४, २७. 

Caray © वा सोषधोगां रसस्तस्नादोषधयः Fae खादिता ग धिनि; 


( 8९ ) 


खोषधय उ emi cage: पौताः केवल्यो ग धिन्वन्ति; 
यदेवोभग्धः deer भवन्ययेव धिन्वन्ति, afe सा सरसा भवन्ति” 
8, ५४. ७. 

“अपो © वे at जङ्नस्तनवैतदीर्थेणापः स्यन्दन्ते, ©. ५, २५. 

“alt वा रन मेष आगच्छति ; स gia उत्तिष्टति, afro 
करोति” २. ६. १३. 


“sé fe यदा वषे्धौषधयो जायन्ते, चोषधोजंग्धरापः पौत्वा तव रब 
रसः सम्भवति रसाग्रेतः, रेतसः पशवः ; तद्‌ यत wa सम्भवति, 
यतश्च जायते, तत Crawl करोति" ९. १. ४. 

“sé ्यादुरिन्द्री यजमान इति" ३, ३. १५. 

“इनदरः सर्वां देवताः” ३. ३. २. 

“gaat देवाः" इ. इ, 2. 

““दन्रागच्छ हरिव व्ागच्छ मेधातियेमंष sarge मेने । गौरावखान्दि- 
AWS नारेति (we ate १. १,२. )। Teale चर्णानि, 
तेरेकैन मेतव्‌ प्रमुमोदयिषति'” ३. १. १८. 

‘ware fe विवे देवा १. ३. १४. 

इन्द्रियं ala farm” 9, 2 १९. 
(दन्वरियं ते ata मिन्द्र इन्दियेयेव तदधौरयेण'' ©. २, १५. 
‘sat वै aay देवता” ३. ४. १८ ; ५, ४, ९७ ; ७, ५, ५, 
(माः प्रजाः TARA प्रणयन्ते ६. ५.९८. 
यं वा अदितिः ०--° Sat Bae दिक्‌” २, & १९. 
"इयं वै एथिवौ पुषा? २, & १९. 
‘sa? एयियमिर्वशवानरः ७. १. ४. 
‘sa वै एथिव्यदितिः २. 8.४, 
इयं वै ofuafefa: सेवं प्रति” १.९. १, 

6 


( ४२ ) 


Cog gaifefa:” २. २. ६, 


“त्तानेव वे योनिगेभं बिमत्ति १, ५, Re. 

“SAM मेव fea प्रया खसा sweet fe वान्‌ 
वदति कुदपश्चाशवा वाग्च्येषा निदानेगोदोचौं होतया दिं प्राजा- 
TAN BAG दिक्‌”.२. २. १५. 

‘gaa वे मनुष्याणां दिक्‌” ४. ५. RR, 

“saint हि मनुष्याणां दिक्‌” २, 2 २९, 

“Sat वा प्यराः, एररवाः पतिः; खथ यत्‌ तस्माश्िधगादभायत 
तदायुरेव* ३, २, २२. । 

“gaa माहरेति” २,५.१३, 

“उग्यौषेय वियघ्राति °--* अथ मध्येऽुल्याकाश्ं करोति” २. ५. LE. 


“ऋणं इ वे TAR जायमान एव ACTA नायते” ५, १, Ve. 
“कषिान्धनूक्गम्‌- (मनसा सङ्कस्पयति, तदात मपि गच्छति । वातो 
Seq Bas, यथा पुरष ते मबः-दति* a. ३. ७. 


gat इ वे देवा ad चरन्ति सल मेव ; तस्मादेषां जित मगपनथ्यं, तस्ना- 
qu) रवं ष्वा श्यस्य जित मनप्रग्य मेवं amt भवति, य रवं 
विदानखल्यं वदति” १, ३, <, 

Coat gala पवते सोऽयं परभेऽन्तः प्रमिष्ट सधा विहितः, पाक उदागो 
व्यान इति" ९, ३, २०, 

“gaged सोपरशौँका्रवम्‌"' ५, १. ऽ, 

८“रवावान्‌ वै पुरषः १. 8. २३. 

Coy गन्धर्वाः Stace जुशुएरिमे frat इमा ett” ५.१. ९, 

“एते ३ पदितारो अत्‌ GIT TAT” १, ३, २२, 


( ४३ ) 


“एब वा खवेद्रो भवति यद्यजमानः २, ६, २०. 

“Ty al wat ष रष तपति” ३, ३, २५. 

“रष वै प्रजनयिता यग्मुष्करः १, ५, ८, 

“एष वे समिता य रष तपति o—e प्रतो gare दिक्‌” २.२.१८. 


“कः प्रावरनुदाकस्य प्रतिगर इति, जायदधेवाध्वर्यु रपासौत, स यत्निमिषति 
ख इवास्य प्रतिगरः; तदु तथा न कुर्याङ्‌, यदि निद्गायादपि कामं 
AAG’ 9, 8. ११. 

किं तद्‌ we क्रियते येन प्राणः सर्वेभ्यो wey: शिव इति” ९, ५.२, 

“art वा इशः” ७, २, १६, १८. 

Cara वे सोमः 9. 8, ३, 

‘aa वे सोमो fase ओषधयः” २. ५. ८, " [७. 8, 9, 

“निष मायन्त मिमाः प्रजा विष्यः प्रतयवसेशन्ति त मधस्तादुपासते" 


ध्बमा वा wa भवति यो दोच्ते” २, ९, १२. 
“oat वे wat प्रतिष्ठा") २, ४, १०. 


“ax ते, aa ते, काणा ते, dye, fram ते गादौ, fawe- 
sat” २, ६. 8, 


“a ( सोमं ) वै दग्रभिरेव क्रोणोयात्राद्रभिः” २. ¶. १८, 

“तत्‌ (ला wy) न संश्यापयेत्‌, प्रयेभिद्यत मेवोतसुनेव्‌” ५. ५. ©. 

“तदाहुः । गोपकुरयाब्राभिं मन्धेदु, cae मेवादायाश्चलोपपरोद्याभिधाय 
निय॒न्नगदिति। तदु तथा न कुर्याद्‌ aurea तिर्खथा fasted 
तव्‌ | तञ्ञदेतदेवानुपररौवात्‌” ५, ९, 9, 

“वदु इ याच्चवरक्यं चरकाध्व्ैरगुयानदार,-- रवं AA प्रां वा य 


( 88 ) 


ARCATA: प्राण TH इास्यतोति; स इ स बाह Waray, — 
दमौ पणितो arg क्लिद्‌ ब्राह्मणस्य वचो बभूवेति न तरातरि- 
qa” ६, ३. २५, 

८“ तदिष्ण्यानां ब्राह्मये arenas सोपरणौकादवं यथा तदास २, १, १. 

Cag वयसा मो जिषटुं बलिष्धः Tapa.” a. २, १५. 

“तपसा परै लोकं जयति | तदस्येतत्‌ परः पर एव वरोयस्तपौ भवति, 
परः-परः श्रेयांसं लोकं Tafa” २. ५, २७. 

“तपसो ह वा एषा TTT सम्भता यदजा” २, ६. ©. 

“"तस्मादप्येतहिं -—e योषा ° °य णव ष्यति, यो गायति, तस्त्र 
वैता भिभिश्चतमा इव २, 2. ९. 

“Taree: Torte Fara दरति” ५. १. १५. । 

“"वस्माद्‌ योऽणेतद्हिं बेधा सहं याङकबधादेकेवातिरिग्येत” २. ४, ९३. 

“rq यत्निखातं, वेन पिदरलोकं जयति ; अथ weg निखातादा स्थ्‌- 
नायै, तेन मनुष्यलोकं नयति ; खथ IGE CATT खा THAT, 
तेग देवशोकषं जयति; अथ aes चधालाद्‌ दलं वा BHT वा, 
साध्या दति देवास्तेन तेषां लोकं शयति” ५. ४, २५. 

“वद्य fe म इन्तास्ति म बधो येनेदं सवं मास्पत तस्मा विश्वा भुवनानि 
सब्नाडिति" १, १. 9, 

Cag गन्धर्वा Fata प्रोधिर इति परै वयं दिषेति वयं faaifa” २. ३.५. 

“Caagaaq प्रायतत कुरते, सोऽपमिनेव ad विपल्यक्यते” ६. ४, २, १. 

“fax इव व गर्भाः ३, २. ६. 

“Ast वा अपिः? ©, २, १९. 

न्ते (खावाटधिष्धौ) care उपभौवगौमे दमाः प्रणा se 
mata” 9, ४, २९, 

“ते विदुरं 2 गो त्विरठशलमोऽखेव रूप मसाम" ३. ४, ८. 

Acar GUTS Youat Bsus इति ददन्तः पराबभृव्‌ः” ९. ५, Ww, 


( sy ) 


‘wat वे पूना fe” ५. ६, १९. 
“agi वै सिक्तं रेतो विकरोति? ५, ५.८, 


“दध्र वा द्मे पुरषे प्राणा आाल्लेकादगो यक्िभरेते प्राणाः प्रतिष्ठिता शता- 
वान्‌ वै पुरषः” ९. २.३. 

“fafa fe सोमः” 9. ५.२, 

ˆ दौच्िता राजानं गोपायन्ति, नेप्नोऽपडरानिति'? ५.१. ve. 

देवाश वा TEU पराजापद्याः, प्रजापतेः पितुर्दाम सुपेय॒मंन खव 
देवा उपायन्‌ वाच AAU” १. ५, १८. 

“देवो पै सोमः ७, ५.२, ` 

भ्देवो वै सोमो दिवि fe सोमः” १, ४. १३. 

"देयो Wie” 9. ४. २५. 

“at वा Tat faut यत्‌ पर्वः? ५, ९. €. 

“seat इदं म टतौय मस्ति सत्यं चैवात्र ; सत्य मेव देवा ead 
मनुष्या” २, ५, २ ; [सद्यं कै] ७. ५, ९, 

“इयं वा ददं aida दधि च, इन्द्रं वे faut प्रजननम्‌, °--° मिथुन 
मेवैतत्‌ प्रजनं कियते” ९. ५. 9, 


^धेन्वगडदयोर्ना ata’ श. र. Rr. 
“धेन्वगहशयोगां प्रौ यात्‌ | तदु Clare याश्चवस्वधोऽगाग्यवा इ मसलं चेद्‌ 
भवतौति" १, २. २१. 


“न्‌ त्वदन्यो मघवन्नस्ति महिते ब्रवोमि वे वचः (ae Ge द. २७. )” 
न Shera: MSA वा गखेन वा कमेत” १. ५. ३१. (७, ५, BB. 
“a प्रतो चौब्िराः wala” १, १. ७. 


सेष्टेत्‌' 9 


"ज ब्राह्मवो Gq” १. ५. 2. 


( ४६ ) 


“गवारा दै गायच्ौ ; खो वानि यान्याह, पणवो ATA” २, २.१५. 

Gg वरौ देवाः MITT संवदन्ते” १. १. १०. 

Ca वे देवाः खपन्ति" २, १, २९. 

an? ay: yarg feared यथायं दण्डो वा वासो वा; परो पै देवाः 
परोक्षं TW” ९, १. २५. 

न्न Ql BAA; य Tal परलरा मिव भवति, स एनाननुवयत्ैति; ते 
fod हिषतां कुवन्ति, दिषो caf, vena” ६. १. ३. 

“x हस्तिनं प्रतिषटष्टोयाव्‌, एरषानानो हि रोति? ९. इ. $. 

“नाभिदघ्ना भवति, ज्र वा व्र प्रतितिरति” १. १, २९८. 

Carfirem भवति, अत्रो ख रेतस आश्रयः” & १, RE. 

(“निडत्तदक्िणां न प्रतिएएडोबात्‌” 8, १. २४. 

“नेन मन्य चरन्त WG मियात्‌, ग खपन्त मभ्यदिषाव्‌” २. १. २९. 

“नो शन्ते TAG: TTA” १. २. ६७. 


“पञ्च वा ऋतवः ATYTY” 9, ५. ६१. 

पवि बा चापः” ९.२. १९. 

“quat वै पुषा" ०.२.६०, LR 

“qyrat 2 crm” २, ४.८. 

Cut वै व्च” ५. ६. १९, ९३, 

“पोः प्रा्ागद्धिः warrants, ”- ° तदसित्रेतान्‌ प्रादान्‌ दधाति; 
तथेतश्लौव भेव देवानां इ वि्भेवद्य्दव मम्दतानाम्‌” €. ३. 9. 

“परखादरोषसो एथश्नोणिरिति वै योषां परशंसन्ति” 8. १. १९. 

“fqatam: सोमः o—s दक्िणा gine दिक्‌” २. २. ६७. 

oat वै बौर २, ४.१२, 

“qoafat,— svat मेवािष्लोके, रणता anfed, wfc’ 
fefa” १, ५.१. 


( se ) 


“quwaftrat ae” १, ४. २३. 

“दभो TH” १, 8. RR, 

“प्रणापतियशचः" २, १, 8, 

“gatafad ०--* सवसो यानैवेङाभवत्‌” ©, २. १--8. 

प्रणा वा खरो ७.५.२९, 

“grat fe देवानां दिक्‌ °--° उरौचौ fe मनुष्याणां दिक्‌, ०-° ; 
अथो vag द्तियाये °--° रषा वै दिक पितृणाम्‌” ५,१.१२. 

“प्राचो fe देवानां दिक्‌ o—e उदोचौहि मलुष्याणं दिक्‌ o—e Tar 
( zfgat) दिक frau” १,९१.२, 

“sat हि देवानां दिक्‌ ०--° या कल्िणा दिक सा पितणां °~--°्या 
प्रतोचो सा सर्पाणां °--° योदोचौ सा मनुष्याणाम्‌” १,६. © 

“grat wine ( अभेः) दिक्‌” २. १. ६९ 

^प्राणोदानौ वै मिचावरणौ” ७. ५. १९. 

“प्राणो वै प्रर्यावद्योव प्राणेन प्राणिति तावत्‌ परशुरच यदस्नाव्‌ प्राणो- 
ऽक्रामति दावेव afe भूतोऽनथ्यैः येते” १. 8.१५ ; १. ५. ५. 

“at वै दयम्‌” ९. 8.१५. 

“प्राता वौ mat gett रायुखोव २. ६. १२, 


Capt वै ayant” 8. % ११; ५, १७. 

‘ggufis ena गोपायन्ति, ze wa fatwa 
fafa” ५.१. १५. 

“ne वै र स्यतित्र्ा TH” १. 9. १५. 

“द्म वे सहस्पतिः” २. 8.२;५. ९.१९; ०.२.१९, १४. 

“श्राद्णोऽदद्यमाने दितौयं माम gata, राभ्रोति शैव य णवं विद्वान्‌ 
दितौबं भाम aad” ५. १. ९४. 

“ब्राह्मो पेव राजन्यो वा वेश्यो वाते हि ahaa” १. १. ९. 


( ss ) 


Carag पशवः, देवागनु वयांस्योषधमो वनस्पतयः” ५. १. ९९. 

“at रेवा HASTA” ३. ३. ६. 

“oye गोमेहिमेतध्वयः ; ata प्रति wh, तस्यै wa, TS WA, re 
दधि, aa मस्तु, तस्या Mag, तस्ये गवनौतं, तद्ये wa, वस्या 
मिक्ता, aa वाजिनम्‌ o—e रतान्येव दश वौर्थाणि" २. ६. 
२७; २,५.९१; ए. 

“ofgat 2 सोमो देवो fe सोमः” २. ६. #. 

मेध्या वा सापः” १, १. १०. 


श्यः सर्वासा मोषधौनां रस आसौत्‌, a यवेष्वदधुः ; तस्माद्‌ यान्या 
कोषधयो स्नायन्ति, तदेते मोदमाना Teri” ४. ५, १०. 

न्य दमे प्रोभेखलवारः कूपा ATAU दया विमौ at” ४,४.१९. 

(“वन्मानो वा SAS ५, 8. ९६. 

“यश्चो वे विष्णः” ५. ३. २ <. 

“यन्न विथाः। स देवे इमां विक्रान्तं विचक्रमे यैषा मिं विक्रान्त 
रिद मेव प्रथमेन waa Teas मन्तरित्तं दितौषेन दिव मुत्त 
मेन” ५, २. १. 

Cont हि ma, स यः स TARA क्रष्ाजिनम्‌” १. ५. २८. 

“om हि विष्णः ४. २. ९६. 

“aq ते सोम दिषि च्योतियेत्‌ एधिदयां यदु रावन्तरि्े °--° स णता- 
स्तिखस्तनूरेषु लोकेषु विन्धधत्त'” ७. ५. १२. 

“यत्‌ Rage भवति चन्ुयेदेतशच्ुद धाति” ९. द. १२. 

cag वा अरन्त मागतं नापचायन्ति करुध्यति वे स तत्र तथा हापचितो 
भवति” ३. २. ६. 

“जधा रान्न खागतायोदक ATLA मेतदिति” ३. ९. १९. 

न्यथा रक्ते श ब्राद्वाय वा ACLS वा मानं at प्रचेत्‌, तदह मानुष 
हविः १. २. २. 


( se ) 


“यथा राक्चोऽराभागो sma: सूतग्रामण्यः, रव मस्य छम्दासखभितः 
साचयानिद्‌. २, 9, 

“यधा वा क्कारोऽभिना यातः स्यात्‌” 9. 8. द. 

‘cat gwifs, तदेषेषु जुति ; तस्माद्‌ देवाः सन्ति aq सदसि 
भच्तयन्ति, तन्मनच्येष्‌ जुषोति; तस्मान्मनष्याः सन्ति | अथ यडवि- 
डानयोर्गासाश्रंसः सौदन्ति, तत्‌ पिदषु जुहोति ; तस्माद्‌ पितर: 
सन्ति” ५. १. २५. 

“यदा वै fea च पुस सन्तप्यतेऽथ रेतः सिते, तत्‌ ततः प्रभायते, 
परागुषानक्ति परागष्येव रेतः सिच्यते” 8. १, re. 

“यदि दौक्तित माकतिर्विन्देद्‌ Baa: कामयेत तेन भिषन्येद्‌ यथाव्रतेन 
भिषज्येकिति” २. १. १५. 

“यद्‌ गायच्रौ श्येनो भूत्वा दिवः सोम मास्त्‌, तेन at wae 
सोमग्त्‌” ©, ५, २०. 

“ale किष्चाग्रन्यद wad ad प्रतितिषति” ४.५.२९. 

“ag प्रतिरूपं afer” ९. ५. ५. 

US WH यक्षस्य, तदामेयम्‌ ; °--° यदा अग्रः awe, aq 
सौम्यम्‌” २. २. ९, १० 

“याः che: परि शिष्यन्ते ता अवटे अवनमयति,--श्ुन्न्तां लोकाः fre- 
षदना इति ; पिदटदेवो वे कूपः खातः” ५. 8. ९. 

ध्याते धामान्दु्षसि गमये ०--° इत्येतया fazur मिनोति ५. 8. ११४, 

“यावतौ वे वेदिसतावतौ एयिवौ” ५. ५. ९. 

“यावद्धेयव प्राणेन प्राणिति, तावव्‌ परशुः; खथ sete प्राणोऽपक्ञामवि, 
दार्वेव afe qatsam शेते” ६. ५. ५. 

I Tq Wy माशभन्ते, AA Ty कदाचन” ५. ६. २। 

“ये वे ब्राह्मणाः श्ुश्रवांसोऽनुचानास्ते विप्रा” ४, ३. १२, 


“यो दौक्ते aw fefeu xa भवति” १. ९. २, 
7 


( ve) 


“at ayaa, सः faara यजमानश्च” १, ५. १७. 

“यौ रीच्चते स देवाना मेको भवति १. ९. ८, \.० ; २. १ १९ RV 

धयो aad मानुषं arya हन्ति तं Ha प्ररिचच्तते” 9. ४. ९७ 

धयो ब्रह्मणो यो यक्लाव्नायते तस्मादपि राजन्य वा उच्य वा ब्राह्मण 
देष ama ब्रह्मणो fe नायते at THETA | ABATE 
waned चन्यादेनखी हेव TAMHafa” ९. ५, 8° 

धयो तरै गर्भस्य काषेन वा AVA वा कण्डयेदपास्यन्‌ मिथेत्‌” १. ५. ६९. 

“यो परै च्वातोऽनूचानः स GEA” ४. ५, २६. 

यो वै विष्णः सोमः सः” ६. १. RR; ५. २. LE 

न्योषा FE" १.२९. ` 

Ctra वा दमाः प्रजाः प्रभायन्ते” 9, ४. २५. 

नयोषा वा खम्बा? ७, ५. २९. 

Sata वा WH” ७, ५. २५. 

Sater वा ऋग्घोता? 9, ५. २५. 

ध्योभित्कामा वै गन्धर्वाः” ©. 8. २०. 


“र्सां Ga भागो ATEN” €. ३. १४. 

Sagat हास्य विश्वे देवाः” 9. द. ६४ ६२. 

(रसो परै वसा e—e रसोऽदयमो ग च्ौयते” 4. ९. Re. 
eat 2 वसाहोमः” द. ४. २५. 

"रेतः सोम WW VG ३. १. २८ ; दे. ४.९१. 

Cat वै सोमः” 9, २. २. 

रेवन्तो हि परश्वः” ५, ६. LR 


“लस्पभन्धा स्यन्दया प्रसव्य ति” 8. ३. २५. 
cauaa हि यः °--° अमिर्च॑तच्छपयति? ६. 8. २०. 


( ५६ ) 


“वद्यो वा अन्यम्‌” २, ४.२; २,५.१२; ३.५.१; १.३.१५, 

“व्यो वा अन्यम्‌ रेतः सेमो नेद्‌ वच्वेणाज्येन रेतः Sa िनसा- 
नोति" ५,२.१७; 9. 8, २९. 

“वच्चो fe वा ara” १.२, ९. 

“वनस्पतयो fe afqar:; न fe मनुष्या यजेरन्‌ यद्‌ वनस्पतयो 
गस्युः' २,१.१०. 

“वनेष यन्तरि चतं ततानेति | वनेषु = दच्तायेषु, वौयं वै वाजाः, एमांसो- 
अवन्त, HE छययं क्रतुमंगोजवः, विन्त = प्रजाश्च, दिवि qat खौ 
हितः, गिरिष्‌ हि सोमः ६.१. ऽ. 

“TET वा रषा ARE” २, द' १८; ६. १.१. 

“वागेव qual, इयं कदू” ५. १. २. 

“वागेवाभिः, प्राणोदानौ निचावर्णौ, waite, att fay 
देवाः २. १. १६. 

“वाग्धि Tw” 8. १, २३. 

“वाग्‌ वे परा खस्तिः o—o उदोचौ Baa दिक्‌” ९, २. ८, १५. 

“वाग्‌ वे रेवतौ, सा यद्‌ वाग्‌ ब वदति तेन aaa” ९. २. १२, 

“वाग्‌ वै सरखतौ? 9. २. ७, €. 

“वाचे हि daa, aera fe ahaa, यशो हि वाग्‌, धोत्तितोषश्ते 
नामेतद्‌ यड्‌ दौध्ित दति” २.१. २०. 

““विद्यासा fe देवाः” ५. ६. १०. 

“faut द्वाः? 9. ४. 8. 

“faut faa देवाः” ७. २. १६, १८. 

“faut वे मरतो भूमो वे विट्‌” ©. २. १९. 

“विषः WEITER” १, १. १. 

“तरो वे सोम wate, त्येतच्छरोरः यद्‌ गिरयो यदशमानसतच्छगेरे. 
यो बेन Raq समङंयति wee करोति” 9. ५. २. 


( ५२ ) 


“दधो परे सोम खासौत्‌, तसेतच्छरौरं यद्‌ गिरयो azar रूदेषो- 
ऽद्रनानामौषधिर्भायत इति इ समाद श्वेते तुरौद्‌ालकिः'” ३, ४.१३. 
“ag 2 तद्‌ THE THAI” द. १, ६१. 


“gee हेवास्य (ae) Tage -—e मासं Yara YY ०--° 
मन्धो वास्य सुगन्धितेभगम्‌” 8. २, १८. 

Raut ate हरन्ति, खगसोदावहन्ति” २. ९. १७. 

Raven खरां नेयात्‌, सा स्यादप्रवौता °--° अवद्डाकूटाक्ञाणकर्णं 
लद्दितासप् पा २. ४. १५. 


५संबह्मसे वे प्रभापतिः” २. १. ४, 

भ्ल शध रव गभी भूतैवन्मियनं परविवेश” १. ५. २६. 

“स रष श्रौषग्‌ मस्सिष्कोऽगू कश्च मल्ला ABTA स वान्त दव तवष्टा शः 
मभ्यवमव्‌ THY तं APT वृद्यतदभिवान्तम्‌” ९. 8. १९. 

“सदयं वे शुक्रम्‌” 9. 8, २१. 

“समालम पे wa (amy) शिर ण्यश्च; उभयं ह्यभिरेत. 
सम्‌” २. ६, ८, 

(“सम्बन्धान्ताविव होमौ लोको? १. ५,२. 

“सख यानुपकिरन्ति, तेनाक्किंक्लोके vax भवन्ति ; अथ याननदिश्रनिं 
तेनासुश्िक्षोके ware भवन्ति” ५.१. २३. 

“सव वै fat देवाः” 9. २. १३, 

^ ज्वा इ तै देवताः पशु मालभ्यमान quay मम माम म्रहोष्यति 
मम नाम प्रहौ्यतोति; सर्वासां fe देवतानां विः परुः 
erat सर्वाश्च देवतानां पौ मनांस्योतानि भवन्ति तान्येवैवत्‌ 
प्रौणाति" ६. 8. १४. 

“सदं इ वा एते खपतोऽपक्रामन्ति प्राय एव न” २, १, २६. 


( ५३ ) 


“सविता वे देवानां प्रसविता २,५.१०; 9. ९,१५०; ७.२. Re; 


४.९९; ५. ३. 


“aq facut पदे निधाय qeifa ; न वा अनपरवाहुति ह्यते ; खभिरेवसं 
बे fer, तथो ह स्येषाभिमयेवा्तिङता भवति” २, 8, ३. 

“सा यतृ चिः संवत्सरस्य विजायते, तेन प्रजापतेवेणेः' २. ¶. ८. 

“ुवासा रव बुभूषेत्‌” १, २. १९. 

“स्यम स्योन भिति, शिवः शिव भियेवेतदाष २, ६. १०, 

“खान SIMPL बम्भारे इस्त सुहस्त छ्ानवेते वः समक्रयणाः o—e 


रतानि वै धिष्णानां नामानि" 2. ६. ११. 


"हविर्वा ua देवानां भवति यो दौोत्तते ; तदेन मन्तज्भ दधाते, 
ततयश्ुनात्मानं निव्कौगौते” ९. ९. RR. 


कम्मेनाम 

अभिप्रणयनम्‌ 
खभिमग्धनम्‌ 
अमिरोमः ... 
अद्यु पयाभयागः 
सधिषवणम्‌ ,.., 
खमुनिःक्रमणम्‌ 
च्नुयाजयागः. 
अपास्मणयनम्‌ 
अवान्तरदौ सखा 


४, २, १. 
... ३, २, १९. 


८.९. 
७. ९, 
8. 8, 
२. ४, 
ई, ५, 
१. ३, 
३, 8. 


Joule 


॥ अष Herre | 


WATT Wem eqe 
चचामावेषयवेष्धिः . १, ३, ९. 
व्माज्यग्रहणम्‌ ... ५,२.१६, 
चअतिेष्धिः... ... BRR 
खाव्रखनहोमः ... ५, ३, १५. 
TAHT ,., ३, १, २५, 
उश्वर्वेदिव्याघास्णम्‌ 8. ९, २३, 


उपयानयागः ... ६, ५, १९, 
उपलदिष्टिः,,. ,,, ३, ५, १, 


( ५४ ) 


कमोनाम प्रण्व्राग्कण 
श्ोटुम्बरो निधानम्‌... 8. ४. ९. 
द्ोयुग्रभण्डोमः ... ९. ४. ९. 
कनष्णाणिगदौच्चादोनि ९. ५. ९. 
ATMA « द्‌. ३, १, 
दोच्ाकक्म्माणि ,, १, २. १. 
दौचिताश्छन्नगम्‌ ..* ९. इ. ९०. 
दौशिताभ्यन्ननम्‌ ..* ९ ३, °. 
दौक्ितावेदनम्‌ ..* १. ५. RE, 
धिन्णनिमम्नाणम्‌ ... ५, ९ ९. 
नियाभ्योपायनम्‌ ... % ५, २०. 
निह्कवनम्‌ ... ee द. 8. RE 
TATU AA d RL 
पतरौ संयानः , ५, ९. ६. 
परश्ुएसोडाश्रभ्मपणम्‌ ई. 9 ९. 
परुसषक्चपगम्‌ ws GR ६४. 
प्रमूपाकरणम्‌ ६. १. ९. 
WAAR... ५, ई. ९. 


प्ेकादध्रिनोकरणम्‌ 9, २. ९. 
परषदाश्यम्रहणम्‌ .. ई ४. ~ 


कोनाम JouTeee 
प्रयाजयागाः,.. ... ६, २. १. 
प्रवराश्रावश्चम्‌ ६, ९, ४ 
प्रातश्नुबाक्षः  ... 9, ४.9, 
प्रायगौभेष्िः २, २.१ 
यपरनिधानम्‌ ... ५, ४.९ 
यपग्रशचनम्‌ ५ 
युपैकादशिगोकरणम्‌ ५. ४. ९. 
राजाप्यायनम्‌ ,, ३, 8. १९. 
बपायागः ... ६. ३. १६. 
वसतौवरौयश्यम्‌ ,,, ७, ३, १. 
वसामः we ६. ४, RP 
वागयमनम्‌ ,.. ... ९* ३. २७. 
वाग्विसभेगम्‌ ,,, २, १, १. 
प्रदानम्‌ ,. २, १, १६. 
त्रवञ्पणम्‌ ०५ 999 र्‌, र्‌, १०१ 
बेदिनिर्म्माणम्‌ ४.१, १, 
वेसष्लंगहोमः ४.२. R 
शालानिर्म्माणम्‌ ,,. ९. १. १. 
प्रालाप्रवेश्ः... ००० १, १, RR. 
सद प्ररि्नवणम्‌ ... ४, ४. २४. 


( ५५ ) 


e 


SAA Fowl eee कगनाम Tonle Re 
सदो निरम्माणम्‌ ९, ३, १. | सोमाभिषवः ७, ५, १, 
सवनोयपश्चुकम्भ . 8. १. | सोमासादनम्‌ ... Re, 
सामिषेनौपयोगः ... ९,३२.६, | सोमोग्मानम्‌ २, ५, ९, 
सब्रह्मखान्नानम्‌ ... ३. ९, ९७. । सोमोपनहनम्‌ ... २, ५. १८. 
सोमक्रयणम्‌... ... २, ९, ve, 
सोमक्रण्यवस्थापगम्‌ ९. ३. १, , इपिर्बागनिर्ममाणम्‌ 8. ३, ०. 
सोममिधानम्‌ ४, २, ६५. | इवि्खागप्रव्तेनम्‌ ... ४. १. १०. 
सोमपयनम्‌.... २, ६..१. | इविद्धां गपवेध्रनम्‌ ... ५. २. १७. 
सोमपर्याण्नम्‌ ... ३. ९, ७, 

। श्रथषिनामादिद्धघौ | 

नाम WeoRloRe माम प्रश्व्राण्कार 

ufeca: १. ५.९०, १४ ; aR ०० २,३.९१; WW, ®, 

8%. १३. इ° | कृदपश्चालचा  ... २, २. १५, 

खराः (Tat) ३, २. २२, | कौधिकरः (aT) ३, १. १९. 
अहल्या coe RU US, 

गन्धव: (विश्रावः) २, ३. २, 

दिव्याः ४. १. १९. द° गन्धर्वाः (सोमर्छाः) ५, 8. €, 

गौतमः „.. ३. १, १९. 

उरवो (खचराः) ३. २. ९२. | गौरावखन्दो.. ,.. इ, ९. १८. 

ऋषयः १,७.४; २.१.३१२. चरकाष्वयेवः ,., ९. १, २४, 


Re. Ke 


विककुब्‌ (मिरिः) ,, १, ३, १२, 


( ५९ ) 


नाम पश्व्राग्क न 


Ferd: ( प्रतिः) eee 2. 2. a2, वाण्यै 


बराद्धणः ९.१.९० ; १. ५. ४०, ६” | Toa 


ब्राह्मणाः (विश्वगोचाः) ४, ३, ५.६० 


मेधातिथिः ... ..* RY US. 
Te ,., -- “*" २ ४, २8. 


याश्वहकधः ,,, १. १, 8. इ. 


स्यः... ,.. ee GR ९५. 
TMT: ९, १. १० ; १. ५, ४०. 


| 


i 
॥ 


| 
| 


मानन प्रण्न्राग्कणर 
१९. ९. 8. 
faratag: (गन्धः) र RR 
since १, Us. 


Fa: १. १. १९० ; १ ५. ४०. 


मूह्धः ,.. ,. "९०९" Ot 


समुद्रः ... “.* € ५. ९१. 
ATT: ,.. .. १.९. ४. 


जिका 


॥ श्रथ WaT ॥ 
ge 
अथ aerate... ख,खा | अथय कठिहिकासर्चो ... 
ay मूशशुद्धिपरथम्‌ ` क, ख | खय विषयद्चौ 
खथ प्रपाठकखचौ ... ..* ९ | अचय ससेयालोष्यवचगखचो 
अयाध्यायद्च्ौ ... .. ९ | खथ aaa 


ay ब्राह्मण्सचौ .. . र 


वअथर्पिनामादिद्चौः 


be २.३. १; ५, १. २. 
सोमर्च्ताः (mat) ५. ९. 


ई, 


परतपध्व्राह्मणम्‌। 


> ट १0 $ को 
प्रय 


ततोषकाण्डम्‌ । 


॥ अथ प्रथमः प्रपाठकः ॥ 
॥ प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ 
॥ श्रपि वा प्रथमाध्याये प्रथम ATE ॥ 
SPREE 
॥ दरिः ॐ ॥ 
देवयजनं जोषयन्ते। स युरेव व्वुपिष्ठः स्यात्‌ 
तज्नोषथेरन्यदन्यहमे्नाभिश्योता^तो वं देवा दिव 
मुपोदक्रामन्‌ देवान्‌ वा ऽएष ऽउपोत्कामति यो दीक्षते 
स सुदेव देवयजने यजते स यु्खान्यद्वमेरमिशवीतुा।वर- 
तर ऽइव हेष्टा खात्‌ तसरादुदैव व्व॒पिष्ठः स्यात्‌ तुन्नो 
षयेरन्‌ ॥ १। 
तद्म सत्‌ सम स्यात्‌ | सम सद्विभश्शि स्याद- 


+, † “वि्यौता*-दति सा०-सम्मत इति डा °-वेबरः | 


2 ॥ ए्रतपयत्राद्यणम्‌ ॥ (१प्र* vate ) 


विमि सत्‌ प्राकृप्रवणः स्यात्‌ प्राचौ हि देवानां 
दिगथो ऽउदकप्रण मदौचौ दि मनुष्याणा ferafa 
शतः प्रलुच्छित मिव स्यादेषा वे दक्‌ पितृणा स 
यदृसिणाप्रवणः स्यात्‌ शिप्रे इ यजमानोभमु लोक 
मियान्तथो इ यजमानो ज्योग्‌ जौवति त॒सरादक्िणतः 
्र्युचछरित मिव स्यात्‌ ॥ २॥ 

न पुरस्ताहेवयजनमाच मुतिरिच्येत | दन्तः हास्य 
तद्‌ yas मभ्युतिरिच्यते कामः इ efaua: स्यादेव 
Ant wae त्वेव सुखज्ञ देवयजनं युस्य देवयजन 
ara wart परिशिष्यते fat हेवेन HAT देव 
यज्योपनमतीति न्‌ देवय॒जनस्य ॥ ३ ॥ 

तुद्‌ होवाच युात्तवस्क्यः | व्वाष्णौय+ देवयजन 
जोषयितु मम तत्सात्ययन्नोऽ्रवौत्स॒वा वा ऽइयं utara 
देवा देवयजनं यु वु SAA क च युजुषवु परिग्रहं 
याजयेदिति! ॥४॥ 

त्विजो 2a देवय॒जनम्‌। ये ब्राह्मणाः YAMA 
caer fae याजयन्ति सेवाहलतुन्नदिष्टतस्‌ 
मिव मन्यामह ऽइति ॥ ५॥ 


—_ "ग 


* ष्वाशर्याय-इति ग | † भ्याज्ञयेदिति'-दति ग | 
{ ‘afzear-afa 


(१अ० शब्रा) ॥ एतोयकाण्डम्‌ ॥ R 


तच्छालां* वा विमितं वा प्राचौनवःशं farafer । 
grat fe देवानां दिक्‌ पुरस्ता देवाः WEST मनु- 
ष्यानुपुाटत्तास्तस्मात्तभ्यः TS तिष्ठन्‌ जहति ॥ ६ ॥ 

त॒स्माद्‌ इ त॒ प्रतौचौनश्िराः wala) नेहेवानभि- 
mara शया ऽदृति या दृक्िणा दिक्‌ सा पितृणं या 
matt सा सर्पणं य॒तो देवा उचकमुः सैषादहौना 
योदोचौ दिक्‌ सा मनुष्याणं तुस्मान्‌ मानुष॒ ऽउदोचौ- 
नव्णा मेव शालां व्वा विमितं व्वा मिन्वन््दौचौ 
हि मनुष्याणां दिग्दौितस्थेव प्रा्ौनवध्ण नादौकठि- 
तस्य ॥ ७॥ 

at at wat पुरिश्रयन्ति। नेदमिवुषादिति az 
व्वषुौ देवान्‌ वा SUT उपुवत्तते यो दक्षते सु देव- 
ताना सेको भवति तिर इव व देवा मनु्येभ्यस्तिर 
{दवेतद्यत्‌ प्रिथितं तस्मात्‌ परिश्रयन्ति ॥ ८ ॥ 

तन्न सुवे ऽदवाभिप्रपद्येत। ब्राह्मणो वेव राजन्यो 
वा व्वेश्यो वा ते हि यत्तियाः॥ ९॥ 

स बै न सृ्वेशेव संवदेत | देवान्‌ वा ऽएष उपावत्ते 
यो sted सु देवुताना सेको भवति न वृ देवाः सुवे 
शेव संवदन्ते ब्राह्मणेन ag राजन्येन वा वेश्येन वा ते 


* ‘avery’ ala ग | 


8 ॥ प्रतप्रथत्राह्यणम्‌। (शप्र शत्रा) 


fe यज्नियास्तुस्माद्य्येन yeu संवादो faded 
मेवेकं ब्रयादिम मिति व्विचश्चेम सिति विश्येषु 
उ तत्र दौक्षितस्यापचारः* ॥ १० ॥ 

FNCU पाशो Ratt शाला मध्युवस्यति स॒ 
पूयः BUTT ममिप्ेतयजुराेद्‌ मगन्म देव- 
aaa प्रथिव्या युर देवासो saan fay ऽइति 
त॒दस्य विशश्च देवैजुष्टं भवति ये चेमे ब्राह्मणाः शुशर- 
वा्सोऽनुचाना यदास्य Ashe मौने बराह्मणाः 
UAT TTS तेजु्टं भवति ॥ ११॥ 

Teel युर देवासो Wau व्व इति तदस्य 
विुशषेजुषटं भवत्युक्सामुभ्या सन्तरन्तो यजुभि- 
रित्यक्सामुभ्यां वे युजुभियन्ञस्यो हचं गच्छन्ति यतनस्यो- 
इचं गच्छानौत्येवेतदाइ रायस्पोषेण समिषा मदे- 
सेति भूमा वै रायस्योषः sta भूमाशिष मेवेतदुा- 
शास्ते समिषा मदेमेतीषं मदतीति वे त॒ area: 
शरिय मशरुते युः THAT गच्छति तुसमादाह HAT 
मदेमेति ॥ १२ १॥ 


॥ इति प्रथमप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [१,१.] ॥ 


* “चारः'-दइति क, ्दार्‌ "दति ग। T "क्ृत्वा'-दइति ग | 


( १अ० र्रर) 1 टतोयज्ञाएडम्‌ ॥ 8 


॥ MANTA नमः ॥ 
यस्य निःश्रसितं वेदा यो बेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
faaa, त महं वन्दे विद्यात चंमहेश्वरम्‌ ॥ १॥ 
श्राधानपुनराधाने श्रग्निदोच ततः परम्‌ | 
चातुर्मास्यानि च पदरितीयकाण्ड ईरितम्‌ ues 
श्रय ठतो यचतुर्याभ्या मेकाारोनसचलचणःसकलसोमयाग- 
प्रठतिश्डतोऽग्रिष्टोमोऽभिधोयतेर । aa उतौयकाण्डस्य प्रथमाध्याये 


१-- “fafa सोमयागः, रकाषाहोनसक्तनामकः | रङक्िप्नेवाहमि 
aaa निष्पाद्य ware) feast मारभ्य रकादणरावपर्यन्ता 
agar | धयोदश्ररा् मारभ्य सहखसंवत्सर्पयन्तानि सत्राणि | 
aug दिरूपः। तचाष्ठोनरूपेण दिराच्रादौनां, safa:, सचरूपेग 
चयोदश्राच्रादौनाम्‌ | त्स्य च दःदश्रास्य Tarwent ज्योतिष्टोमः 
प्रछति"-दति de Ho १.२.१-सा० भा० । “रकाहाद्धौनसवाणि सोम- 
मेदा दति चय -दद्यादि च ते सं ७.१. १-माय्यारम्मे सायणः । “SHE 
प्ररतयोऽदहोनेका्टाः ( €. १. १. ) "Karey “्रयेकादहाः, खथाष्टौना 
दय प्रतयो इादश्षराच्रपराद्याः (१०. १. १०, १९१. )"-दयायन्त BAe 
लायनौयश्नौतदु्रसन््धेष्टालो थः | 

२-- “aqay: सोमयागो मवति । तथाहशि- "खभिषोमोऽचमि- 
र्म sq: षोडशो वाजपेयो ऽतिरात्रो ऽपोर्याम इति संश्या५-रति 
यश्चन ato ख द. ११.१५ खपतोर्याम खफोर्याम दयभिन्नः। 

a— “खभिशोमः प्रथमयन्रः, खतिरात्र मेके पुवं समामगन्ति"-इतिं 
Whe Mle Fo lz. a, ४। Buia wnaqymaviaeag 
स एवेतरेषां gala: | 


६ ॥ 9्तप्रचत्राद्धययम्‌ | (ame शत्रा ) 


श्रालानिर्माणएप्रठति रौचाहतिप्ेन्त प्रतिपाद्यते । ततादौ श्ला- 
नि्माणयं देवयजनपरि ग्रहं विधन्ते- “देवयजनं जोषयन्त दति | 
देवा दृच्यन्तेऽ्टा श्रवति "देवयजनम्‌" । श्रधिकरणे |e । 
प्राचोगवंश्रसदोरविद्धामादि निर्माणपर्याप्नं tas स्थानम्‌? । तत्‌ 
जोषयन्ते सेवन्ते । खाधिको fog’) परिगहञोयु्यजमानपुरषाः | 
तस्य fare माह- “स यदेव वर्षिष्ठं स्यात्‌ तश्नोषयेरक्निति । सः 
दति प्रिद्धो, यच्छन्द विशेषण मेतत्‌ । प्रसिद्धं यद्‌” देवयजनम्‌, 
‘aq’ "वर्षिष्ठम्‌" श्रतिश्रयेन aga, उदितम्‌, mafia मित्यथेः। 
वषिष्ठ भिन्येतत्‌ खष्टयति- “यदन्यदित्यादिना । यद्यस्या उपरि 
wala: way ‘wa परिभरखलं ( 'नाभिश्योत') माति- ` 
mata, श्रतिश्यित मुच्रितं नच तद्‌ वर्षिष्ठमिल्यथेः" | उश्षश्नचण 
देवयजनं प्रश्रसति- “wat वा दति । श्रतः' श्रमात्‌, यदिल्युक्त 
लचणात्‌ ‘ea ‘fear’ "उपोक्कामम्‌' उत्करा्ाः, प्राप्राः। 
उक्कामन्तु नाम, ततः किमु? दत्यत श्राद-“देवाखा इति. 
यस्मात्‌ ‘ua.’ दौचितोऽपि ‘cary उपोत्करामति, तस्माद्‌ यादृशम 


१ पाण ०६. ३. RAR! 

२-- 'देवयजनस्थागम्‌'-दति च । "देवयजनं वे वर॑ एथिे?-दयादि 
Yo mle १.३. २। “otal माहबनौयात्‌ प्रवं स्यात्‌ प्रसोचौनं बाह- 
प्यादेतदवे aed देवयजगम्‌”-इति qe सं ९१, २, ६, २५। 

२-- “ष परितकंणे-द्रति चरादिः (१८३५ धा ), 'पररितकंग महो 
हिंसा वा-इति त्र दौत्ितः। प्रौतिस्षेवगयोस्तु तुदादित्वात्‌ शुषत cas | 

8-- 'यद्यस्य-इति च्व । 

५-- “मुद्धतं न स्यात्‌'-द्रचव च | 

$ 


( {ale tate ) ॥ टतौयक्राकटम्‌ | 


देवयजनेन देवा दिवं गताः, तादृशं कुव॑न्‌ “सः दौचितः ‘eee 
एव "देवयजने" ( यजते" ) इृष्टवाम्‌ भवति । श्रनेवं विधस्य परिग्रहे 
दोष माह- “a यदेति । fad देवयजने ‘cer खथ मेव 
“श्रवरतर दव" श्रतयन्तं नोच एव स्यात्‌" | “तस्माटिव्युपसंहारः | 
श्र कात्यायनः सौभिक दलिम्बरण ममिधायाइ-- “देवयजनं 
जोषयन्त उञ्चतमम्‌”-दतिः ॥ १॥ 

अन्यानपि ध्विगेषानार- “तदर्भेति । ‘av ved सत्‌", 
‘aq देवयजनं “समं स्यात्‌; . विषमस्य विषदृशद मात्‌ तदभावाय 
तत्‌ समं कर्तव्य मित्यर्थः । -खममेन श्रविभेशनि' श्रपि खलं प्राचौन- 
प्रणम्‌ उरौ कोनप्रवणं वा भवेत्‌ ; UBM देवानाम्‌, यष्टुलेन 
मनु्ाणणं च देवयजनसप्न्धसम्भवात्‌, उभयसमन्धिन्योदिं mT 
तरस्याः प्रवणएलाभिधान भित्यभिप्रायः। उदकूम्रवणएते यदयेसिद्धं 
द चिणो्नतवम्‌, तदाह- ^द चितः प्त्युच्छ्रित मिवेति । विपक्त- 
बाधमुखेन दक्िणप्रवणलं निषधति- “एषा वा दति ‘fay’ 
श्रचिरेणेव कालेम शश्रमु' परलोकम्‌, "तथो ₹' पूर्वोत्तर प्रवएत्वपचे- 
ऽयविरकालम्‌? ॥ ₹२॥ 


nee re a -- ~ ~ --~~~ ~~~ i A 


(— देवयजनं जोषयन्ते। उश्चतमम्‌ । समम्‌ । खविभंशि । अभितो 
देवयजनमाचदेध्रम्‌ । TOME । प्राकप्रवणम्‌ । उदग्वा | यकिचान्‌- 
चानलिजः। उदतौषधिमूलेऽपरेऽन्ते विमितं बुवन्ति”-दति कार श्रौ ° 9. 
९. १०१९ दश्च इचाणि द्र्ब्यानि | 

२-- “्दच्िणत saa सुदोचौनावगतं प्राकुप्रवयं प्रागुदक्प्रवणं वा 
देवयभनम्‌"”-इति Bye Bite He १५० २०. VI 


ख ॥ ्रतपयत्राद्यगम्‌ ॥ (शप्र Yate ) 


aq देषयजनप्राग्रेभे, देवयभनान्तरपरिभितप्रदे शरस्याधिक 
निषेधति- “न पुरस्तादिति। स देग्रातिरेको यजमानभराट- 
दयातिरेकाय भवति । तथा चापस्तम्बः- “न प्राचोनं देवयजनाद्‌ 
देवयज्ननमाच मुक्छिषेत्‌”-दति, | दकिणोत्तरयो रतिरेकस्तेच्छिकः 
care— “कामं हेति । पश्चाद्भागे पुनरन्यस्य देवयजनस्य पर्या्न- 
प्रदे भरो पेतं देवयजनं सण्टद्धिकर भित्याइ-- “एतद लेव wag भिति । 
्रतिपाश्च मर्थं निगमयति- “दति देवयजनस्येति । afafifa 
रषः । wa काल्यायमः- “सम मविभेश्यभितो देवयननमाचदे शम्‌ 
पुरस्ताद्‌ प्राकुप्रवणए मुदम्बा"-दति eu 

श्रयाश्यानमुखेन देवयजनपक्ान्तर माह-- “Ag होवा चति | 
ara’ afi "याज्ञवल्क्य उवाच । यदा वयं देवयजनपरि ग्रहाय 
गताः, तदानीं ‘wean? We! “एतावतो वे एथिवौ, यावतो 


"~~ = नन ~~न ~~ ~ ~~~ aye 
.. een -----~~--~-~--- ,._- --.--~ es ee ee car nn me sar 


९- 'द्‌वयजनप्रदे पर '-दति खं। 

२-- आप श्रौ १०, 2%, 02 | 

द३- 'सेव्छिक'- द्रति च | 

g— ate ate ८.१. १२-१७ षट वाणि पयालोयानि | 

५ _ ववा -दति सयक्ारः पाठः खोक्ृतोऽच मूले भाव्ये च डा०- 
वेबरेण | तत watgat रोथ्‌-गोयलिक्‌-सङ््ोते 'वाटेबग्‌'-कोषेऽपि | पर 
Fade प्रसतारेकत ( १.१.१. १०. ), परस्ताश्चापरच ( २४. ६.१०. ) 
दृष्यते "वाष्ं -्रयेव नियंक्ञारः । तधा तेनिसयत्राद्धणेऽपि “गोबलो 
वाष्णः१--दरयेव (३, १९१९. €. ३. )। अतोऽ मत्सकुःहौत हस्तलिखित ` 
TAHA मेव लेखः GAZA इह मूलमाष्ययोरिति | । 


(अ. vate ) ॥ टतोयकाणम्‌ । € 


बेदिः- एत्यादिश्रतेः, वेदयुपलदितदेवयननर देवतात्कसमश- 
एथिवोरूपलम्‌ ; adit “यच क च' मन्ते परिग्रहे सति तदुक्रलचण 
मेव भवेदिल्ययः ॥ ४ ॥ 

UMIMY वच्छमाएलकणेश्चेविग्‌मिः परिग्रह एवोक्रलशणदेव- 
यनपरियह दत्यार- “शछविजो रेवेति। श्रए्रवांसः' शरुतशरास्ाः, 
RUA? साङ्गपरवचनाध्येतारः? | ABET! दोषर हिताः। खलिजो- 
ऽपि श्ुताध्ययना दिश्नन्ञा भवेयुरि्यम मर्थोऽणुक्रो भवति ॥ ५॥ 

यथो क्रदे वयजने यत्‌ कर्तव्यं AY तत्‌ प्राचोनवंशं कर्न 
मित्याह- “त च्छाजां afa ‘are? दोधेचतुरसख द, “विमितं 
waa: समपरिमाणएम्‌र ; श्रनयोरन्यतरत्‌ रामं ्म्‌' मिनुयात्‌ | 
afin: amare मथध्वाद माद- “oral रहौति। यस्मात्‌ 
प्र्यग्दिग्णतान्‌* खविग्यजमानान्‌ प्रति पुरोदे णाद विभाजनाः 
मत्यङ्नुखो पाटृत्ताः, "तस्मात्‌" तेभ्यः देवेभ्यः ‘HE तिहन्‌ बुहोति'। 
तस्मात्‌ प्राचोनवंश्र Aa’ ॥ १ ॥ 

प्रासङ्गिकं दौकितस्य शयने कञ्चित्नियम माह- “तस्माद्‌ 


----- ~> 9 


९-- ते° सं° ७. ४, १८. ९ ऋक्‌ दद्या | 

२-- Fare श्रतवन्तः-दइति { ate site ७.१. ८०) ate Be | 

a— “विमितं धतुरखं स्थात्‌ दध्रारत्िप्रमा्तः"-दतौषह परिशिष्ट 
कारवचनम्‌ | दादग्रारनिमानतः'-इव्यपि तच पाठान्तरम्‌ | 

a— श्राग्दिष्तान्‌'-इति उ, च | 

५-- “्रागवंशरं॒पुरसतादुशचं प्रतिदिग्हार मुदगवनँ वा"-दति का 
Bite च 9.१. २०--२द९।' 


2 


“ 


१० ॥ ए्रतपथत्राद्यणम्‌ । (शप्र शत्रा) 


हेति । श्रमिप्रसाये' पाद्‌ावित्यथंः । प्राग्दिकूप्र॑साथे दिम्विभाग- 
प मथंद(द्‌ माह- “या द्चिणेति। "यतो" देवाः यजमानादोम्‌ 
प्रति' उपरक्रमुः", “Ar प्राचो श्ररोनाः सण्टद्धा । उदोश्या मनु्य- 
सम्बन्धितया तेवा मुदग्व ण wre’) निमांणत्‌ प्रसि भि्याइ- 
“तस्माश्मानुष tf. "मानुषे aqene कमणि । ‘ctfeae’ 
प्राग्वंश एव, भरन्येषां तु उदौचोनवं श्ल fafa यवसा ॥ © ॥ 

waa: परिश्रथणं विधन्त “at वा एता fafa) senfe- 
परिहाराय परिश्रयणं कन्तेयम्‌, दौ ङितस्येतरेगभ्यो व्यवधानाय च 
परिश्रयणं ana भिति परि श्रयणषटुतिः९ ॥ ८ ॥ 

तजराैव्िकामां शद्रादौना afters निषेधति- “aa सवं 
दवाभिपद्यतेतिर ॥ < ॥ 

दौकितिष्ट रशवाग्यवदहारं fatufa— “ख वे नेति । सवे- 
WAS VETS माह “श्राह्मएेन वेवेति । "तस्माद्‌" ब्राह्मणदि- 
व्रस्य यन्नारैलाद्‌ | यदि श्ुद्रणः संवादो “विन्देत्‌ 
wag, "एतेषां" ओवणिंकानां मध्ये "एकम्‌", THY UA 
cfr एवं मथेदानो सुकषपरकारेण ‘fave’ gelfa Ge 'बरयात्‌' | 


Rea eee RR = A A TES ~` ee re 


१-- “mat वा-इति ate ste सु° 9.१. २४ । दौषेचतुरखा 
कुटौ शाक्तेति हरिखामोौ | 

२-- “gratia करोति एरस्तादुप्नतं पञ्चातनिनतं सवतः परिभि- 
तम्‌ -द्ति Hime ओर ठ, १०.५.१। 

R— Fle site 9, 3. Las ष्यम्‌ | 


( yate yate ) ॥ टतोयक्षाखडम्‌ ॥ Xt 


area’ सर्वोऽपि वचमप्रकारः परिश्ह्यते । “एषः ‘grat 
व्यवहारः ॥ १० ॥ 

waar विधत्त “श्रयारणो पाणण श्वेति । 
श्रष्यवस्यति' wat प्रविश्य मन्तरेणेतद्‌ देवयजन मिति fafya- 
ादिव्यथेः । श्रष्यवसानप्रकार माह- “स पूर्वां मिति । शखणा- 
राजः" मध्ये सथितः. saa, तख ‘gage’ “afte गरीवा 
"एद मगक्म'-दूति" "यजुः रयात्‌" । Wa काल्याचनः- “समा- 
Twat प्रालालमनं पूर्वाय . ररौलारणिपाफिरारेद मगग्रेति- 
via’ । मनस्य हितों पादं देवश्न्दतात्पर्याभिधानेन व्याच्टे- 
“तदस्य विभ्रेरिति । भ्रताष्ययनवद्वि््रह्मणेः । “ufeat ‘aq’ 
‘Kee, तत्‌" "तेः asa: ‘quay’ caw ॥ १९॥ 

“यद्वाहेति । दतोयं पादं याच््टे- ““ककुसामाभ्या भिति । 


LL A --~---- 


९-- 'वोप्धायां-इति उ । वौसया-श्र॒ताविष् “दम भिति विचच्वेति 
वाकयं दिरक्गया ब्रूयादिति यावत्‌ | 

र--काण०श्रौ० ऽ, ४, ५ सुतरं र्थम्‌ | 

a— ‘autfea’—zfa घ, ख | 

8-- “Te मगन्म देवयभनं एिया यच्च देवासो अजुषन्त FFA | 

BAMA सन्तरन्तो Tl रायस्पोषेण समिषा मदेम ।"- 
दति qo ate We ९.१. ९ BMT: | 

LOST AWA BATT मारभ्य नपतोति वानसनेयकम्‌”- 
इति rq mite Go ge. 8. 8 

d— Blo Whe G ०.९. R8 


१२ ॥ ए्तपधत्राद्यणम्‌ | ( शप्र ate ) 


यजिः कियमाणं यज्चखरूपम्‌ क्‌सामाभ्यां' सो चगस््रार््या 
तरन्तः पारं प्रापयन्तः इति तच भागस्य GER परिमाति 
प्रप्नोमोलयक्षवान्‌ भवति । रतुयेपादस्य प्रथमभाग TRE 
"रायस्योषेरेति। HAY TBA एव रायस्पोषो" धनयुष्टि, 
सच aR? साचात्‌ श्रौ एव; तस्मात्‌ "एतद्‌" चागपाढे 
्ाजिषम्‌' एव wate | तद्वितीयभागस् तात्ययं माङ “स 
मिषेति। शोके यः faa परमतां च गच्छति, तम्‌ "इषम्‌ aa 
'मदति' मोदत Tay: ; श्रतो aa स भिषेति भाग at 
ल्यः ॥ १२॥ १।[१. १.1 ॥ 


दूति श्रौषायणाचार् विररिते माधवोये बेदाथेप्रकागे 
माध्यन्दिनिशतपयत्राह्मएभाय 
BRAKES प्रथमाध्याये प्रथमं ATCA ॥ 


—  amaeaned 


( श्रय fata ब्राह्मणम्‌ ) 
श्रपराज्ञ SAA पुरा ATARI TAT कामु- 
येत तदश्नीयाद्दा सम्पुदयेत व्रत इवास्याताऽशन 
भुवति ay लाशिशिषेदुपि कामु नाश्रौयात्‌ ॥ १*। 


* रतदमन्तर faw शतं १४० ०- इति ग-पत्तके | 


(१अ० Rate ) ॥ दतोयक्राग्डम्‌ | १९ 


श्रथोत्तरेण शालां परिश्रयन्ति | तद्दकुम्ध॒ मुप- 
निदधति तन्नापित उपतिष्ठते त॒त्कंशश्मश्र च व्वपते 
नखानि च निरृन्ततेऽस्ति वे परुषस्यामेध्यं यचास्यापोः 
नोपतिष्ठन्ते केशष्मश्रौ च वु ऽश्रस्य नखेषु चापो नोप- 
तिष्ठन्ते Tam च व्वुपते नखानि च निकृन्तते 
मेध्यो भूत्वा ster इदूति ॥ २॥ 

तङ्कके | सुव्व NI व्वपन्ते सुव WI मेध्या भूत्वा 
दौश्िष्यामह ऽति त॒द्‌ तुथा नु कुर्याद केशमश्र च 
qua नखानि च निकछन्त॒ते तदेव मेध्यो भवति तस्माद्‌ 
केशग्मशर चैव व्ुपेत नखानि च निङ्न्तेत ॥ ३ 

स वं नखुन्येवामर निरन्तते। दध्िएस्येवाम्रे ayer 
वा HH मानुषेऽथेवं ITEM कनिशिकयोव्वां 
गरे मानुपेऽथेवं देववा* ॥ ४॥ 

स दृशि aa गोदानं व्वितारयति । सव्यं वा 
HT मानुषेऽथेवं देवचा ॥ yt । 

स दृक्िण aay गोदान मृभ्युनत्ति। TAT ATT: 
शएमुमे सन्तु देवौरितिस ase रापः Waa 


~~------~ अ 


* 1 देवश्रा -दरवि ग। 


१९ | शतपथ्राद्यणम्‌ ॥ (प्रण शत्रा ) 


सन्तु देवौरिति aT वा STAT बो fe at ऽ्राप- 
error यन्ति नमु कुन्ति Barats FE 
इन्ति तत्तरेत Gea शमयति तथो हेन मेष ब्जः 
शान्तो नु हिनस्ति तस्मादाशेमा WT शु मु मे सन्तु 
देवौरिति+ ।॥ ६। 

श्रथ दमैतरुणकु मन्हदधाति। श्रोषधे घायसेति 
mat वै area Ba मेष व्व शुरो त्‌ हिनस्यय 
छ्षुरेणभिनिद्धाति स्वधिते Ray हि्सौरिति eat 
वै क्षरस्तथ हेम मेष वुजः रो नु हिनस्ति ॥ ७ ॥ 

परच्छद्योदपाे प्रास्यति | तृष्णौ मेवोत्तर गोदान 
mann ष्णौ aang मन्तद धाति qa क्षरे 
शाभिनिधाय प्रच्छदयोदपा प्रास्यति ॥ ८॥ 

श्रथ नापिताय क्षरं यच्छति | सु केश्ग व्वपति 
सु यदा केशश्मश्रु व्वुपति ॥ € ॥ 

श्रथ aia) श्रमेध्यो वे पुरुषो agua व्व॒दति 
तेन पतिरन्तरतो मेध्या वा SATA मध्यो भत्वा ater 
ति पविचं वा sare: पविचपूतो dar ऽइति Tare 
alfa १०॥ 


a 


$ ‘fefa’-afa ख, ‘fefa’-xfa ग | 


(wae rae ) ॥ शतोयक्षाम्‌ ॥ १५ 


सु क्ञाति। श्रापो श्ररटामातुरः शुन्धयन्वित्येत- 
qe शुन्धयन्टिति तेन नो vow: पुनन्विति ae 
सुपूतं युं तेन पुनसतस्मादा₹+ तेन नो way: पन- 
न्विति विश्वः हि fod परवहन्ति देवीरिति यदे व्विश 
सव्व तचुद्मेध्यः रिप्रं aaa द्यस्मादमेध्यं प्रवहन्ति 
तुसमादाह व्वि शः हि रिप्रं प्रवहन्ति देवौरिति।। १९। 
श्रथ प्राडिवोदडत्कामति। उदिदाभ्यः शिरा पूत 
ऽएमोलयुद्याभ्यः शचिः ga afar! ॥ १२॥ 
भथ are: Gitar सव्वत्वायैव खु मेवासिन्नेतष्वचं 
दधाति या ह वु इयं TAH पुरुषे हे षाय oma een 
ते देवा saat drat इदद्‌र सव्वं बिभर्ति 
हन्त॒ येयं पुरुषे त्वग्‌ गेतां दुधाम GATT वषेन्तं तुया 
हिमं त॒या घृणिं तितिक्षिष्यत ऽइति ॥ १४॥ 
तेऽवच्छाय पुरुषम्‌ | Ta तुच मदधस्तयेषा TA 
तया हिमं तुया घणि तितिष्ते? ॥ १५॥ 
wafer fe वे पुरुषः। तुसमादस्य युवैव क च 


मेन्‌ पुनस्तस्मादाहः-इति ग | 
1 ‘fafa’-xfa ख, ‘fefa’-xfa ग | 
{ ° ufa’-xfa ख, “रुति!-दरति ग | 
$ तितिक्ततेः-षति प्राठो ge 4 -नामपुस्तके डा ०-वेषरे2 | 


१६ ॥ शवपयव्राद्यणम्‌ ॥ (que रब्राण ) 


कुशो वा युद्धा व्विृन्त॒ति तुत रव लोहित मुत्यतति 
aferaat त्वच ARYA एव THATS: पुरुषादासो 
बिभरच्येताः wire TAZ सुवासा खव 
aah खया त्वचा THM ऽइति THIS TATT 
सुवाससं दिदृ्नते स्वया हि त्वचा सुखो भुवत्‌ ॥ १६॥ 

नो हन्ते गोरः स्यात्‌ | व्वेद इ ANE मस्य BT 
faratta सा विभ्यतौ चसति त्वुं म ऽश्रादास्यत 
{डति तुसमाद्‌ गवः सुवास म॒पेव निश्रयन्ते ॥ १७ ॥ 

तस्य वा ऽर्तुस्य व्वाससः। Ba पासो भवति 
व्वायोरनु्छादौ नोविः पितृणाः सर्पयाणं प्रघातो 
व्वश्रेषां देवानां तन्तव ्रारोका नुक््वाणा मेव fe 
वा ऽरुतत्‌ सुवे देवा श्न्वायत्तास्तस्मादौधितवु सनं 
भवति ॥ १८ ॥ ` 

तदा SHERYL | श्रयातयामतायं तदे निष्ये्टवे 
FATS TATA aufa* वा aafa वा तुदस्य 
मेध्य मसदि्तिं युद ऽग्रतः WATT मस 
दिल्यथो युदिद् ्ञातवस्यं fated मपल्यलनहतं भुवति 
तेनो हापि Stare ॥ १९ ॥ 


* प्वानेध्य माक्ृग॒त्तिः-दति सा ०-सम्मत इति डा" वेबरः। 
† ‘qafefa’—sfa क, ग। 


(१अ० रत्रा° ) ॥ टतोयकाग्रम्‌ | १७ 


तत्परिधत्ते। दौक्ातपसोस्तन्रसौत्यदौधितस्य वा 
SHAG तनुभवत्यथाच दौक्षातपसोस्तस्मादाह दीक्षा 
तपुसोस्तनूरसौति तां त्वा शिवा wat पुरिदध 
इति तां त्वा शिवा साध्वी प्रिद ऽद्येवेतदाह 
भद्र व्व पुष्यन्निति पापं वा seat म्र वशे पुष्यति 
य॒ ममु मुदोशितोऽथाव भद्रं तस्मादाह भद्रं ad 
पष्यन्निति ॥ २० ॥ 
` श्रथन; शालां प्रपादयति। स॒ चेन WAS Ez 
vrata पेन्वनडुहौ वा sex सुब्बेनबितसते देवा 
अद्रवन्‌ येन्वनड्हो वा इद्‌: सर्व्वं बिभतो ear 
युदन्धषां व्वुयसां ata तद्धन्वनडहयोदधामेति स 
Tenet व्वयसां aly Haley ea दधुसतस्मा- 
square भुयिष्टं भुक्तस्त तत्‌ सर्व्वाश्च मिव 
धो षेन्वनड्हयारश्रौयाद॒न्तगतिरिव ay erga Ahr 
ननितोजायाय wit निरिवधौदि्ति+ पापु मकद्ति 
पौ कोत्तिसत्माङ्गवनड योता ्नौयात्‌ त॒दु होवाच 
1 त्तवल्कधोऽश्वाम्धेवाह मःसलं Beater ॥ २१। २॥ 


इति प्रथमप्रपाठके facta ब्राह्मणम्‌ [१, २.] ॥ 


“ शिरबन्धौदिति'- षति ख, डा०-वेबरदृष्टख ! 
2 


१८ ॥ रत पत्रा AAA ॥ (रप्र Rate ) 


श्रय dara विधत्ते “WITTY दति । श्रपरा 
SEGA ATA | श्रय दौचिताग्रगविषये sara मध्यतुजानाति- 
“यत्‌ कामयेतेत्यादिना | चयेष्टभोजने उपपत्ति are “AA 
दयेवास्यात दति। श्रत: श्रमाद्‌ करभोजमादृद्ख कारे श्रतम्‌' एव 
खल्‌ Fae पयःपान मेव; अरत Talat यथेष्टं YBa | तथाचा- 
पन्नः “तथाभितः स्याश्चया ततो Aarg कनौयः-कनोयो 
त्रत मुपेयात्‌” इतिर। TRA श्रग्रनाभावपचच AAT “यदौति। 
काल्यायनः-- “wa सुपर न्यसे . रवि ममां सम्‌०-°अरपराङ- 
garate ques वा न बेति' ut 

लाया उन्तरभागे चौराथं परिश्रयणं विधत्ते “श्रयोत्तरे- 
रति । anfaazguattet Sr नापितः निवसेत्‌ | तच्च 
केर शश्रुवपनं मखनिकन्तेनं च कुर्यात्‌ | AAS FATA पनप्रयोजन 
are “afta वा दरति । भ्रमेध्यानां केशनखानां निर वग्रेषे 
सुखच्छेदमाय उदङुम्भसन्निधानेन भवित मित्यथेः४ ॥ २ ॥ 

os चान्तकाल दति च | २-- भयं कामयेल तपसं 
स्यादिति तं पूर्वाहे”-द्रति च अप mito Be ९०. १२. २। 

३-- अस्यापन्तम्म्न्धस्य पूयं पाठस्लेवम्‌-- “eg wats सपिमेध 
fas, दधि, मधु वा, यदस्य मनसः पियं वद श्राति, बदेवास्यामुष्पिज्ञोः 
भवतौति विन्लायते ; तथाश्ितः खाद्‌ यथा ततो frag कनोयः-कनोग 
ya मुपेयात्‌ ; एरस्तादा घदरवपनादाससो वा परिधानाद्‌ भोजन मे 
समामनन्ति"-द्रति खाप site ge १०. ६. ७२० | 


g— काण Bite चू ७.२. २,४,५;९। 
y— “उत्तरेण बहिः प्राग्व परिजिते यजमानः ATA वापयते 


इति अपण site Boye. ५.६। 


(१अ० रत्रा) | दतोयक्ाणम्‌ , १९ 


waar मुपन्यस्य निराश््े- “aga सवं एवेति । स्व 
सन्नपि 2% केश्र्ाशरुगणेग्येव MII wag सर्वां तिनेव 
वं मपि मेध्यं भवतोग्यभिप्रायः | भ्र सूजम्‌-- “उरे after 
उद कुमभन्भवत्य्॒ eta, नापित उपतिष्टति"-दति\ ॥ १ ॥ 

मानुषवबयाट्युपन्याघमुखेन नखाना मेव, तचापि waza, 
TIMER Bret प्राथम्य माह- “स F नखान्येवे- 
त्वादिना । देवजाः देवेषु, देवसमनस्िक्मणि एवं ata 
भिन्य्थः९ ॥ ४ ॥ 

दचचिएभागस्य प्राथम्य are— “a zfau मेवेति | ‘atta’ 
नाम TUR प्रदेशः? तं “वितारयति' विभजेत्‌" । we चापे 
वपनम्‌, तस्येव दोन्दनप्रायमयं युक्तम्‌" ॥ ५ ॥ 

समन्त्रकं वपन माह- (टमा श्राप इतिः । श्राप; श्र 
शन्तु दूति शान्तिप्रायनायाः atin atafa— “agt वा 
श्राप इति । एतत्‌ प्राग्‌ व्याख्यातम्‌ ॥ १ ॥ 


ee: 


\— ate ate Ge 0,2, 0, 6 

8 “नखानि Gamepemedtis दच्िणस्तस्य प्रथमम्‌-इति 
Mle to Fee cw! 

a— 'खपद्धिगवि एथिव्यां दौयत इति गोदानम्‌'-दइति काग्डन्नो are | 

8-- कङ्कतादिना तस्श्यान्‌ Huy विजटाम्‌ कुर्या fara: | 

५-- “दक्षिणं गोदानं वितार्योनत्तोमा आप इति"- इति कार श्रौ 
९० ७, २. € | To १०, ५.८. €, to इूवाखपि ददटयानि | 

€— वा" Be 8.१. 2 | 

O— १.१. १. १७ (१ भा० RE Uo) KZA | 


२० | ग्रतपथत्राद्यणम्‌ | ( Ue ब्रा) 


acfagitunfeyrera amar मुपरि दभेखापनं waa! 
are— ^श्रयेति । “द्भतरुणक मित्यादि? । दभेपाणिरियथः? | 
चरस्य हिंसकलात्‌ ततः पाशनप्रायेना | त्र समन्त्रकं" चर निधान 
मार “श्रय चुरणति" ॥ ऽ ॥ 

‘gfeufa) wea) उत्तरं गोदानोन्दनादिक ममन्त्रक 
farare— “णो सेवेति ॥ ८ ॥ 

“aq नापितायेति | स्पष्टम्‌ ॥ ९ ॥ 

सानं विधाय प्परंसति- “श्रथ सातोति । एतत्‌ त्रतोपाय- 
नायवादवाक्यवद्‌ BTA” ॥ ११ ॥ 


व ~ न नन नन =-= ~ -~-- =-= ene (eee 


१-- AM ae Ho ४.१.२५. ४२.२। 

२-- सच्छा कुशाग्रं दभेतरुणक मिति इरिखामौ। 

२- “युपवत्‌ कुंशतङणम्‌'-दति Ate site द° 9. २, Rel युप 
प्रकरणे तु fafeaq— “ओषध दति कुशतरगं fara खधित इति 
परभुना प्रहरति? - एति ६. १. UR, १३ स्‌° । 

8-- AAG ae Ho 8.१. ४ = ५, ४२. QI 

y— ate Ste सू० ७.२. ११। 

¢— “aq मुत्तरं तूष्णोम्‌'' -दति का site Ge ऽ, २, १२। 

o— ate खरो GoM. २. १३, UB | “'पश्रुशन्देन मुखानि लोमा 
न्यभिधौयन्ते; भृचचुषां सेमाणि वभयिलवा"-द्रति तच्च ate Fe | 

c— कान he Be 9 २.१५कद्रृयम्‌। “दृष्ाथलाश्ोदकुभेनः 
सान मिति war | “तडागादिस्थाखपखेव खानम्‌, उदकुम्भनिधानन््दृष्टा 
मिति या०दे°। “स्यावराखस््‌, खाति०~-°दरति वाजसनेयकम्‌ xl 


लाह चाप (^ Ee | 
on ~ हि te. 
Sn. , `< 


( (He रत्रा) ॥ दतोयकाकटम | २९ 


सानमनग् माह- “a स्लातोत्यादिमा । “sat श्रस्मानिति! 
'मातरः' श्रोषधिवनस्पत्यादिसकलनि्माश्चः “यं eta वापयन्ति, 
तस्येव सुपूतलाद्‌ तेन पुनलिति प्रायनं युक्त fay: | eata- 
पादस्य तात्ययं are— “fay रोति i “रपो fea मिति पाप- 
नामनौ भवतः” दतिः frame । "यद्‌ fed तत्‌ सवम्‌ उद्यते, 
"यत्‌ wae ‘aq fo’ । श्रतो Send मालिन्य मात्मगतं 
पापं सवं द्योतमाना श्रापः श्रस्माद्‌ः यशभ्रमानात्‌ श्रपगमयति 
यतः, श्रत एव माह मन्त TAT: ॥ ११ ॥ 

Siena दरति wages yan विनियोग माह-- “ay 
्रा्िवोद्ु्कामतोति । ana? wa: सकाशात्‌ WE एवषन्‌ 
उद्च्छामोति तस्यायं ॥ १२९॥ 

वासःपरिधानं विधाय प्रश्ंसति- “श्रय वास दति" ‘afx- 
धानम्‌" उपयानम्‌, तद्भारणं wea दौ चितस्य शसव॑लागैव'; न 
afaftm: कश्चिद्‌ विग्रषोऽम्तो्येवकारेणाह । wat वासोधारणेन 
“वच मेवः तवान्‌ भवति यस्मात्‌, तत एतद्धारणएवतः wa 
faqu’ । उपरितनयन्धः सर्वोऽपि एतखेवोपपादकः। carat 


~> ee, 


१९-~ ale Go ४,.२.१। 

R— free ४. By | 

R— ““उदिदाभ्य xaqarafa’—zfa कार ste Bo ७.२.११५ ख। 
FAQ Io स° 6. २,२। 

४-- ‘ald वस्ते-इति का० site He ०.१. १६१। 

५-- यस्मात्‌ त्वच रव धारणम्‌, खतः सवेत्व मि्यथं”-दरति घ | 


RR ॥ WAT UAT EAT । ( {Ue शत्रा) 


गब्याज्रिता (‘xe’) लक्‌ (Ra) पुरा ‘Way’ (शरासः) 
शिता (॥ १३॥ 

“ देवा एति) देवाः किमथे मियं aq पुरुषे 
ada, गोपु बहुपकारवतो; sagt ay तत were 
गवि wqmarat afefearfen परिहरविति पुरुषार्‌ गवि 
श्रधारयम्‌ (॥ १४, VY 

“श्वच्छित tial) पुरुषादपगमे fag माह- “तस्मादस्येति। 
gmyvara सति रकषखावदशरेमाद्‌ देवेसलचो विकर्तनं fag 
fama: । तदा पुरुषाणं भि्सत््कपरि हाराय वस्त मकल्पयन्‌ | 
तसमात्‌ तेषा" मेवासाधारण मन्त्‌ । शतेन च खूषितो भवति । 
तथा | लौकिका श्राह्ः- "वत्तं पुरुषस्याशद्धारः-दति । लोके 
निन्दिति मपि सुत्राससं समाजादौ सभ्यक्‌ प्ति ॥ १६॥ 

पुरुषस्य लचो गवि श्चापमं यदसि, तत्‌ किमथे मिति प्रस- 
रात्‌ कञ्चित्‌ कञ्चित्‌ पुरुषाय नियम माह- “at हाक इति । 
कदाचिदपि गोषमौपे विवासा न भवेत्‌ । स्मान्‌, घा “WE 
ae धारयामोति जानोतेत्यतो Hag: खात्‌" । जानातु नाम 
का हामिरित्यत श्रार- “ar विभ्यतोति। पुमस्गपच्छंटभयात्‌ 
"असकौ" ate कम्पते | “तस्मादिति । WaT ॥ १९॥ 

विहितं वस्तं ॒सवदेवतात्मकलेन प्रशंसति- “तस्य वा इति | 
we aaa, परितः frag wea इति पर्यासः तिक्‌ -तन्तु- 
aa: । षः “aa: भवति' श्रग्निदेवताको भवति, सोऽभिमन्यत 
cau: । “wae! अ्रनुशोम माच्छाद्चत दति । षः वायोः 


( {ae रत्रा) ॥ हतौयकाग्डम्‌ ॥ २३ 


भवति। ‘afar श्राचन्तप्रदेशः। सः "पिदरणणम्‌" । ‘wera’ सवं- 
हननस्थानं निविडोग्रतप्रदिशः। सः सर्पाणाम्‌" | ana’ सकूपेफ, 
विशेषा देवानाम्‌" । श्रारोकाः' मध्यख्छिद्राणि९। तत्‌ ‘ae 
जाणाम्‌ः। तस्मात्‌" सकशचरेवत्यलात्‌ दौचितवसमम्‌ः saw 
भवितयम्‌ ॥ १८॥ 

तस्य वस्तस्य aaa विधत्त- “तदा श्रहत fafa श्रथातथा- 
ana श्रशियिलवाय ‘aq’ “aed वस्तं ‘fades’ षाशयित्‌ 
मन्यं “Hae । we Ta यत्‌" श्रमेध्य श्राति" ATE 
णोति, श्राश्चिष्टं करोति निर्माएकाले, ata वयति' च। श्रतं" 
चेत्‌ श्रश्यु्ण मेव कव्यम्‌? । anata मेध्य मसदिति' मेधा 
भवेदिति षालणम्‌ । 

पल्लानर ae “aut यदिद मिति । खातेन पुरुषेणा- 
HY धायम्‌, “Toe? शारदरयसहितेनाधौ तम्‌+; प्रतिदिनं 
प्राष्य यदेव धायते, तदित्यथंः | तेन वा Shea ॥ १९ ॥ 


९ “carat दषेन शलाकोपधानेन वा प्रहारः"-इति ते Be १.२. 
९; ६.१.२१. Sle ate | 

२-- ‘ay fexrfa’-zfa a) 

R— “निष्येकबे ब्रयादषतं चेदद्विर्यश्छ"-दति ate श्रौ" |Z ®, 
२. १७ । ‘awa मपरिहित aa) WIT ayaa | तस्याद्धिः 
प्रक्षाणितस्थापि खभ्यचणेन मेध्यता मवतिः-दति तत्र या० Ze | 

9 का श्रौ" Hoo. २. १८। "अथवा ०--गअमोअधौीत मरणक- 
rented aq परिधत्तः इति aw ate Ze | 


RB ॥ शतपयत्राद्म णम्‌ | (शप्र रत्रा) 


उक्रविधम्य वासमः समन्त्रकं परिधामं विधत्त- “तत्‌ परि- 
धत्त इति । “दौकातपसोखनुरमो ति, । are’ मन्तभागः | 

श्रये प्राक्‌ श्रदौदितसयेषा तनू” way, “we ददानो तु 
दौकितिदण्डहृष्णाभिनधारणनवन।ताभ्यङ्गादिसाध्यः सारः, तपो - 
{ग्रनवजेना दिजन्यक्ञेशरसहटनात्मकम्‌ ; तदुभय मनेन AAAS | 
“दौचातपसोस्नूरसो"-दति-ग्दस्य तात्पये ATE “मध्यौ 
मिति । व्य तनुलाभिधानात्‌ स्लोशिङ्गता । दतोयभाग मनू 
व्याचष्टे- “ug aa gufafal .भद्रलसमथनाय पृवचाभद्रल 
प्रशसति- “arg ar एषद्रति॥९०॥ 

श्रथ ॒द्ौरानन्तरं eae अतवाससः reat विधत्ते 
“श्रभैन भिति । भ्रपादयति' गमथेदध्वयु ९ । श्रस्यायग्रनकालला- 
zara कञचिन्ियम माह- “a धेनवे वेति । dat: चोरादि- 
कम्‌, WATE. सम्बन्धि कषणसाध्य famed: | तदुभयं 'ना्नोयात्‌' 
Usage: सवेजगदुपकारकलात्‌ तदौयाग्रनप्रतिषेध द्यः | 
एतदवो पपादयति- “ते देवा इत्यादिना | श्रनयोः सर्वोपकार 
कलं fama देषेः ‘aaa’ ‘saa?’ ( च ) पशूनां ‘ale’ सार" 
मादाय tangent: स्या पितलात्‌ तदश्नतः सर्र भवति | तख 
च जायायाः गभभसम्भवे सति तत्‌ salva तं रोतोषूपेण परिणत 


er 
a --~-- pa - ------- eR cm reer 


(— वा Fo a2 8 I 
२-- “aad प्रवेश्यति"?-दति ate ate Ge 9, wwe | 
g— 'वौयंसार'-दति 4 | ४-- जायाया दति च । 


( (ae एत्रार) ॥ ढतोयकाणम्‌ । २५ 


"गभ" Fear) तत्‌ पापकौत्तिंः९ are तदुभयोरल्ञं भाग्रौ- 
यात्‌" । we याश्नवक्कयपत्च ATE “ag होवाचेति । धस्नादुभ- 
amt श्रोरम्‌ “sae भवति, तसमात्‌ श्रन्नाग्य तयोरन्न 
wala मेव । एकहायनप्रत्या पञ्चहायना गावो वयां सि; तथेवा- 
पकाम्बेनाभिधानात्‌?। wT कात्यायनः" “्वेचनडुहयोनाश्नोयात्‌, 
पुरुषधर्मो वासम्भवात्‌, श्र॑सलभोजनं वा-ईति*॥ २१॥ २[१.२.]॥ 


दृति भ्रौषायणाचायंविरकिति माधवोये बेदार्थप्रकाशर 
माध्यन्दिनश्रतपयत्राह्मणएभाय्ये 
ठतोयकाण्डे प्रथमाध्याये दितोयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


ज 


~ ~~ ea en age nen 


९-- प्रापौ alfa’-xfa मूलपाठः स्यादेष awa: | 

२-- अंसौ विद्येते यस्यासावंसकः। अंसौ च awa, at तु wa- 
स्यापि waa दरति fatumquafe:, खतोऽचांसाभ्यां बलं लच्यते | “वत्सा- 
साभ्यां कामवज्ञे'-दइति हि (पाण Ge ५. २. €८,) शच प्रय यः | “बलवान्‌ 
मांसलोंऽसलः'*-इति चामरः २, ई. ४४ | 

२- “परोद लन्तवेतौं दत्‌; सा हि सर्वाणि वयांसि"-श्यादि 
ae त्रा ३.१२. ५. ९ सा० ale अपि ATA | 

४-- काण श्रौ° | ७, २. २३, २४, २५। 

y— 'संसलयो्धन्वनडह योम ससय भोजनं वा कर्तव्यम्‌ ; तद्‌ ०--* 
वतोति श्रुतेः (३, १. २. २९.) | BA वेदेन्वनदहं भवति, ततोऽ ware 
वेति याच्छवस्क्य उवाचे्ः-दति ale Bite ७.२. BAe Te Fe | 

4 


२६ ॥ ग्रतपथब्राद्मणम्‌ ॥ (99° Bate ) 


(we atta ब्राहमणम्‌ ) 

श्रपः HUT | MATT मेकादशकपालं पुरो- 
git निव्वपत्यमिर््े gat देवता san fe सु्ववाभ्यो 
देवुतभ्यो sane यच्॒स्यावराद्धी+ व्विष्णः UTI 
्स््वाशत्रतदेवताः परिगृह्य स्यं च यत्नं परिगृ्य 
Star ऽति तस्मादाम्नावैष्णव एकादशकपालः पुरो- 
Sra wats १॥ ` 

awa | श्रादिल्येभ्यश्रं निवपन्ति तदसति पुर्युदित 
मिवा पुषासो ऽदिते जातास्तन्बस्परि | देवां aut 
sou प्रेसप्तभिः पुरा मार्ताण्ड मास्यद्ति ॥ २॥ 

शषौ इ व पुषा श्रुदितेः। atedaear श्रादित्या 
दूत्याच्ते सप्त॒ हैव ashen ered जनयाश्वकार 
मार्भार्डः Hea! हेवास युवानेवोद्धस्तावांसिगधडः 
पुरुषसम्मित इत्यु हक ऽशराहुः ॥ रे ॥ 

तु ऽउ हत्‌ ऽअचुः। देवा श्रादित्या sears 
निमा तुदमुयेव भूङ्न्तेमं व्विकरवासेति तं व्विचकरुखे- 
धायं पुरषो व्िकृतसतुस्य युनि area स्त्य 

* भ्यकुस्यापरार्या"-इति सा ०-सम्मत इति ete Fae: | 


1 ‘Satay afar क । 
¡ 'सन्दहोः-द्रति सा०-सम्मत इति ste Faz: | 


१. RATS ) ॥ टतोयकाकःम्‌ | २७ 


TANGA हस्तौ स॒मभवत्तस्मादाहनं हस्तिनं प्रति 
waren fe स्तौति युमु ह तदिचक् 
स व्विविखानादित्यस्तस्येमाः प्रजाः ॥ ४ ॥ 

सु होवाच। रश्रवान्में सु प्रजायां युरत मादि 
pray निन्वुपादिति minis हव यु रत मादि 
सेभ्यश्चर्‌ निव्वुपत्ययु त्वेवाम्रावेष्णवः TATA: ॥ ५ ॥ 

त॒स्य सप्तद्‌श सामिधेन्यो भवन्ति। उपाध्श देवते 
यजति पुश्च प्रयाजा भुवन्ति चयोऽनुयाजाः संयाजयन्ति 
vat: waaay समिष्टयजुरेव a अष्टोति नेदिदं 
दौकितवुसनं परिधाय पुरा awe axa शन्त 
Tartan हि यन्नस्य समिष्टयः। ॥ ६ ॥ 

aaa शालां free) sea परषोऽव- 
Peat ऽनर्र्वेतद्ववति aoa? गुवि वे परुषस्य 
तवग्गोव्वु ऽरतन्नवनौतं भवति खयेवेन Faw 
THEA तुरमादा SPIE ॥ ७ ॥ 

तदे नुवनौतं भवति। तं व्वे देवानां फाण्टं 


* पप्रजाः-दइति ग | 

† (साघ्रवाग्मे-वि सा०-सम्मत इति ete वेबरः | 
t जु?-इति'ग। 

९ "वदभ्यद्के-दति ग । 


x ॥ शतपचन्राद्यणम्‌ | (शप्र Rate ) 


मनष्याणा मथेतन्नाहैव तं नो फाण्टः स्यादेवं एत 
स्यात्‌ फाण्ड मयातयामुतायं ASA मुयातयामनवायात- 
यामानं करोति ॥ ८ | 

त्‌ सुभ्यनक्ति। शौपतोऽग्र ऽआ पदाभ्या मनुलोम्‌ 
महीनां पयोऽसौति सुद्ध इति ह वा ऽएतासा मेकं नाम 
यहवां तासां वा wa पयो भवति तस्मादाह सुहौनां 
पयोऽसौति ARI Aha व्वा मे देहीति ना तिरो 
fea मिवास्ि ॥९॥ 

श्रधाश्यावानक्ति। Weert परुषयस्याक्षि प्रशन्ममति 
ह स्माह INH दुर इव इस पुयो ew 
THA ते ऽएवेतदुनरष्करोति GERI ATTA Ni Re | 

युव वं देवाः। श्रसुररष्सानि जघुस्तश्छष्णो 
दानवुः vate पतित्वा मनुष्याणा सुक्षौणि प्रविवेश सु 
एष कनौनकः कुमारकं इव परिभासते त॒स्मा ऽएवतु- 
दयन्न॒मुपप्रयन्त्सवतोऽश्मपुरां परिदधात्यपा छयाश्ञ- 
नम्‌ ॥ ११॥ 

वेककुदं भवति। यच वा Gal वच मुहंस्तृ्य 
यदष्यासीत्तं गिरि चिककंद मकरोत्तययत्‌ चेककुदं सुवति 
चक्ु्ेवेतशक्षदधाति तुसमात्‌ age भवति युटि 


* ध्यदुच्या'-दति ग | 


(१० इत्रा° ) ॥ ढतोयक्राणम्‌ | ९९ 


वेककुदं न॒व्विन्देद्युवेककुद मेवु eat शेवा- 
नस्य बन्धुता ॥ १२॥ 

शरेषोकयानक्ति। व्वजो वै शरो farmed 
UTA WATT वुा ऽइद्‌ Auge: परिच्छिनः र्षो- 
न्तुरिक्ष aqua grat yee उभयतः 
परिच्छिन्नोऽन्तुरिक्ष aqua amaqe भवति 
व्विरक्स्तायं ॥ १३॥ 

स दु्िण मेवाग्र arate | सव्यं वा yt मानुषे 
SH द्‌वचा^॥ १४॥ 

स श्रानक्ति। व्वृषुस्यासि कनौनक इति aga 
We कनौनकक्ुद्‌ असि waa देति are 
तिरोहित मिवास्ति ॥ १५॥ 

स दुक्िणः सक्ष्यनषानक्ति। सकत्तष्णौ MATA: 
सहयनुषानुक्ति fel तदुत्तर सेवेतुदुत्तरावत्‌ 
करोति ॥ es kt 

तद्यत्पश्चकुत्व श्रातुक्ति। संवत्सरसम्मितो वै aw: 
प्च वा कतवः संवत्सरस्य तु पञ्डभिराप्रोति 


THU BAH १७॥ 
शयनं दभपविधेण पावयति । श्रनेध्यो वे पुरुषो 


* “eqn —xfa ग | 


Re । श्रवप्रथत्राद्यशम्‌ । ` (प्रण द्रा) 


qead व्दति तेन पतिरन्तरतो मेध्या वं दभा मेध्यो 
भूत्वा दौश्ा ऽइति पविचं aq aut: पविषपूतो eter 
{इति तस्मादेनं दभपविचेण पावयति ॥ १८ ॥ 

तद्या TRL स्यात्‌। एकौ वायं Yaa त॒दतुस्यव 
रूपेण त॒समाटकः स्यात्‌ ॥ LE ॥ 

aa श्रुपि Tifa mi एको Wat पुवत्‌ 
ast परूषेऽन्तः प्रविष्टस्रेधा fafea: प्राण उदानौ 
ara शति त्देतस्थेवानु ` माचां तस्मात्‌ Fifa 
HN २०॥ 

SAT sata सप्त स्यः। सप्त वा ऽइमे शौषुन्प्राणा 
स्तस्मात्सप्त॒ स्यस्िःसप्तान्येवु स्थुरकविः तिर्‌ ष 
सम्यत्‌* ॥ २१॥ 

ay wate सप्तभिः पावयति । चित्युतिमां पुना 
fafa प्रजापतिवे चित्पुतिः प्रजापतिमां पुनाति 
वैतदा व्वाकुपतिर्मा पुनात्विति प्रजापतिव्वु वाकूपुति 
प्रणापतिरमा प्रनाहिव्येवतदाह देवौ मा सविता पुना 
त्विति तदे सुपूतं युं देवः सविता पुनात्‌ तस्मादा 
देवो मा सविता पुनात्वित्युश्ट्रेण पविचेणेति यो व 
ऽअयं ` पवत safer पविच मेतनेतदाह सथ्य 


[1 ~ == ~~ ----- -~- -~- 
~~ ~ ---- a a er “~~~ 


* “सम्परत्‌"-दति ग । 


( tae इत्रा° ) Lealamag ! ११ 


रश्षिभिरित्येते वे पवितारो यत्सयस्य cara. 
दाह Hae TATA । २२॥ 

तस्य ते पविचपत sft प्रवपति भवति 
पविषपूतस्येति पविचपुतो हि भुवति यत्कामः पुने 
तच्छकेय मिति यन्स्योहचं गच्छानौत्येषैतदाह ॥ २३।॥ 

श्रथाशिषा मारम्भं व्वाचयति। श्रा at देवास 
SAY व्वामं प्रयुत्यध्वरे*। श्चावो देवास श्राशिषो 
यक्चियासो इवामह sofa aga खाः सतौत्विज 
श्राशिषि श्राशसते ॥ २४॥ 

अुथाङ्कलौन्यचति। BET यन्तं मनस ऽइति इ 
खाहोरोरन्त्रिश्ाद्ति दे खा द्यावाषयिवीभ्या 
सिति दं खाहा वातादारभ ऽइति मुष्टीकरोति नै 
यन्तः प्रत्यक्ष मिवारमे युथायं दण्डो वा व्वासो वा 
परोक्ष वे देवाः परोक्षं यक्षः! ॥ २५॥ 

स यदुह । खाष्टा यन्न॒ aaa ऽइति aaa 
चारभते खाहोरोरन्तरिक्षाद्ति तदन्तरिष्छादारभते 
सादा यावाएथिवौभ्या fafa तदाभ्यां चावा्टथि- 
That समारभते युयोरिदः सवे मधि ener व्वाता- 
दार ऽइति व्वातो वे यन्नस्त ATH MT मारभते ॥ २६। 


* शध्वरः-द्रति म, 1 धयक्षुः,-&ति | 


RR ॥ प्रतपत्राह्मणम्‌ । (श्प्रण दत्र) `, 


श्रथ WET Bela करोति । यन्नो वे खाहा- 
कारो यच्च AAMT TAT ऽएव TS यच्छति 
maria ANT यन्न मेवेतदात्म॒न्‌ धत्ते ॥ २७॥ 

gaa wet प्रपादयति। सु अधुनेनाश्वतौय 
aaa TUL सोऽस्य Vat भवत्या सत्याये 
AIAG सश्वरो HAT FATT ऽअभ्रिव योनियैनरुस्य 
गमी दौकितोऽन्तरेण वे योनिं गभः gaia स 
यत्त॒ तचैजति त्वत्यरि त्वदावत्तते तुस्मादिमे mt 
जन्ति त्वत्परि त्वदावत्तन्ते तस्मादस्यषु सश्चरो भवत्या 
GTA ॥ २८ ॥ ३ ॥ 


॥ इति प्रथमप्रपाठके sate ब्राह्मणम्‌ [ १. २, JN 


अपअणयनानन्तर, Pawar: श्राग्ावेष्णवे्टः प्रयोगं 
विधत्त “aa: प्रपोयादनात्ेष्णव मिति । “जनिवंपति' निवपेयु- 
रिति विधिः। तत्र जत मग्निं प्रपषति “nfgat इति। 
अगरिरपरादयै"९ श्रपर द पूवां भवः, श्रादिम इत्यथः । विष्णः 


.._._---.=------------------~ 


~~~ -- -----~- - 


१-- खपःप्रगयनं' कर्मनामधेयम्‌ ; न्यथा खपा््रणयन मिति वक्घथं 
स्यादिति ध्येयम्‌ । 
¢ 69 ~ fi ~ a 
a— मूले तु “रवराद्यः इव्यव WAG पाटः; भाष्टेपि awa 
भवितव्यम्‌ ; दृष्यते तु सवमेव माव्य परतकेषु रपराद्धोः-द्रति ; स्थादेषः 
तयेव प्रतिश्यन्दोद्वेखः | “रपराद्यः-द्ति सा °-सम्मत इति Sle वेबरः। 


(अर Rate ) ॥ दतोयक्षाण्डम्‌ । ३९ 


पराद्य" विहितः, wish) “परावराधम श्व्यादिना धत्‌ | 
“qh बे uverd तन्वौ"- दत्येतरेयकम्‌९। “श्रग्निभंखं प्रथमो 
दैवतानां सङ्गताना gaat विष्ण्रासोत्‌”-दतिर यष्टयदेवताना 
माद्यन्तवामिधानादुक्रङूपवम्‌ | श्रयवा श्राव्यग्र्ते “भरग्नि- 
वज्योतिः"-दति*, श्रभिमे महवतौयश्स्े “fate कम्‌"-दति, 
यज्चस्याद्न्तयोरप्रर्विष्णोखामिधानाद वराद्परा द्योतं द्रष्टव्यम्‌ । UT 
दौदणौयेष्टावागरावैष्णरौयाप्निसम्भवादुदवसानोयेश्चवसाने वेष्एवपू्ण 
इतेर्वाजसनेयिभिराकरातलान्तगो रिष्योच यज्ञखाद्यमलादुक्रविधल 
मघ्नाविष्वोः‹ । “तस्मादिति । प्रतिपादितार्थोपसंहारः ॥ १ ॥ 
श्रषादिश्यशर मपि खषण्टद्धिफलकामश्य विधने- “aga 
दति । श्रादि्येभ्वः, अदितेः gaa: धाच्येमादिशभ्यः सप्भ्यः 
केवशद्धिकामाः “निवपन्ति । "तत्‌" ay ‘wafer faa परिवाद 
‘afer । तं ( परिवादं ) मन््ोदाहरणेन प्रदगेयति- “wet 
qe दृतिः । श्रय मर्थंः- श्रदितेः' देवमातुः तन्वः तनोः 


~~ ~~~ memes ~ ~----- 
ee 


t— पानद, BR 

R— टे° त्रा० VLU | 

९-- मन््ोऽयम्‌ याश्च Go १.२. द पठितः, To ate १. १.४ BS 
fafwa:, “श्भरिरये प्रथमो देवतानाम्‌ ”-दादिख ae ate २.४.१.६ | 

४-- Teo Alo २.५.५ र्यम्‌ | 

५-- We Tro, १५8.१। 

६- Te ato एमा १५० ई पंक्ति्रश्या। 

*-- च-पुरकमाओे रषोऽधिक्षः पाठः | 


८ Be To te, ७४. ८ | 
5 


३४ 1 प्रतपयत्राद्यखम्‌ । ( tue Rate) 


cafe परितः sam: “set gare’ wet पुजा, धाचादि- 
विवखदन्ताः; तेषु मये anf? Ge ay “Vary ‘oar 
इपामात्‌, ATG’ शहताष्डसम्बन्धिन मष्टमम्‌ ‘UTE’ परि- 
तत्याजेति\ ॥ ₹ ॥ 

एतद्‌ थाच््े- ष्टौ इ वै gw एति । शतत fe 
fawaz-afafom: । “भ्वितं करर दिविकाररदितम्‌ 
'नाकष्डंः 'जमयाश्चकार' । यत्ययेगैकवचमम्‌ | ea सन्देहः, 
इम्यगुपरितदेहः, सवतः सम एवासोत्‌ | केचित्‌ पुरुषवदूद्धंवमाज- 
विग्िष्टोऽत्‌ ‘Kany’ ॥ र ॥ 

“त उ ईत एति । श्रथ ^ते' सकन एुजाः, “धरमान्‌' पूवं FAM 
पादश्िश्नान्‌ न waa, faq विहृतं करवामेत्युक्का चथा 
मतुव्यो दितः, तथादुव॑न्‌। विकरण दिशं ates “हसत' 
. सम्बभूव ; तस्यायविस्पष्टावयवात्‌ | श्रत एव पुहषानानः पुष 
wefan, अनुष्टामगरेषणोत्पन्नलात्‌ इसिमः प्रतिय न कुयात्‌ | 
षश ते विकारं गमितो विवखष्पज्त्नोऽत्‌ । ततः सर्वाः माः 
प्रजाः" उग्यनल्लाष्ति॥ ४॥ | 

atic gratiterfaa मयं are “a होवाचेति । “खः 


[1 

१-- (मार्ताण्डः we We RAB; ९०.७२. ८, € । सार Te 
Bie २७, १२. ई | महा ० भा०१, B १९ Tag | ^न खस्वयं म्दतोऽएडस्य 
दरति केहादमाषत। weg कश्यपललस्ानमात्ेग्ड इति चो यतेति 
ECA | मागण पुर ५,२०.8७ | माकण Fo ७७.१९; ९०९. १६६; 
०५.१९ । 


( १अ० इत्रार ) । हतौयकाखम्‌ । ११५ 


विव्लान्‌ “मे' मम श्रजायां' प्रजासु मध्ये ‘a कित्‌ श्रादि- 
ae’ “ae ‘fear निवपेत्‌, ‘a’ तु रराघ्नवान्‌' भयात्‌ शति! 
‘gare । अरत एतस्यादिश्य दरोनिंवांपयिता खय मपि ‘cyt’ । 
aa: खवद्धितेन विवखता सषटद्धियुतेम दत्तवादय मपि शरः 
सषटद्धिफलक tee: । श्रत एव सण्टडधिफशलेम काम्यलादिल्यभि- 
प्रायः | श्रथा्रपिष्णवस्योक्रचस्पेलचष्य Aw “wa सेवेति | 
oem: wa: ufeg: 1 4 A 

ae xeytizua: सामिधेनोपाश्चदण्ये प्राप्रे श्राद- “aw 
areata’ । Say’ पधानमम्बन्धिन्यौ शगराविष्ण्‌ “उपांए' यजेत्‌! । 
प्रयाजानुयाजयोरपि सामिधेनौवर्‌ , वेगरेषिकषष्याप्रसक्तावाह- 
“ag प्रयाजा इति । टौचणोयेष्टेरवपि माइ- “सथाजयनि 
पत्रौरिति | इटेरवेकख्याय पनौसंयाज मेव कुर्यात्‌ ; तदु्षरं तु 
समिष्टयजने' ज्यात्‌? । तदपि कि म क्रियत इति तसोपपन्ति 
माईइ- “नेदिति । दीक्षाकाले तष्य वसमय यश्नसमार्भिपर्येणा 
धारणं ate; मये एव समिष्टयजषि ते उति aN सभापे- 
सदान मेव वसन त्यागः कन्तेयो भषेत्‌ ; तस्िन्‌ wa षति 
सोमयागसमापतः। HA: पुरा WHS VNU मापनात्‌ अक नेव 
्रारुयानौत्यभिप्रायेण sary जुह्यात्‌ | ननु समिष्टयजषोऽच 


१-- च्चाप» site ६०. १. ५। 

२-- काण शौन Goo. २. ३०-दर दूषाणि, खाप ate सूताय 
च १०. 8. ९-१९ Raita | 

R— Ble te | ०.२.२८ ९९ । आपण te G १.४. 8] 


३९६ ॥ एरतपयत्राद्चसम्‌। (रप्र Rate ) 


कथं यजनाङ्गनम्‌, ofa डते यन्नः पमायेतेति, aare— “रन्तो 
होति। we सम्यशिष्टे एव यज्ञस्यावसागवा दिद्यमभिप्रायः ॥ ६ ॥ 

ay दौखितख्य खधमेक may विधकषे- “श्रथागरणेति | 
शालायाः पुरोदेणे तिष्ठन्‌, स्वाङ्गे नवनोताभ्यश्चने कर्यादिति 
विशिष्टविधिः\। श्रश्यद्गग्रयोजनम माह- “seat इति । ‘wafer’ 
ला निरुक्तः "पुरषः र" Fur: खलु? ; तदेतेनाग्यङ्गेन 
परिषरति। एतदेव fawes मुपपादयति- “गवि ar <fa | 
पुश्वलचो गवि धारणं वासःपरिधानाथवादे qe qua 
गोर्मवनोतोत्पत्तिः सुप्रसिद्धा । wat गोसम्बन्धिमवनोतधारणेन 
कौ थतलसेव wagt भवति । श्रत एव लषः पुनःप्रातरत्रणल 
मख्माश्यक्गाय मवनोतं भवेदियं भवति ॥ ® ॥ 

मवनोताग्यङगं प्र॑सति- “तदे vata मिति । wage योग्य 
मित्याइ- “oa बे देवाना भिति । मवनोतभावात्‌ प्रागवद्यापनं 
TB "फाण्टम्‌" । यस्मात्‌ गवनोतं फाण्टषटतयोरन्तराणवत्तिलात्‌ 
तदन्यत्‌ तदन्यश्च भवति, तस्मात्‌ मनुश्देवताभ्या मन्यद्यामन्यद्य 
स Afaae तद्‌ ow fae: । श्रत एव पूरवेत्तिरभावात्‌ प्रशयवा- 


९-- का० Wie He OR. RWI 

a— अवपुवैस्य “et छेदे" (fee ye) निष्ठायां रूपम्‌ | 
“प्राच्छोरन्यतरस्याम्‌"-दति (पा © ४. ४९ Ge ) सिद्धम्‌ । 

g— ‘waar: दति च । 

४-- Yate mma ६४--\९ कलिका ( ९५, ६९८०) । 

y— 'परारट्टतयोरन्तराशवक्ति, तस्छादन्धर गन्यद् मवतिः-दति च | 


( १अ० Rate) ॥ शतोबकाम्‌ । १9 


्रश्थवादवातयामवता तेगाग्वश्चनेनाष्वयदों षित मपि ` “चथात- 
यामानं करोतिः ॥ ८॥ 

अण्वज्गष्योपक्रमो पसंहार विधके- “a मन्वनक्नौति । श्रधो- 
मुखावस्यानादवरोहण्यङ्गे सति wget स्यात्‌ । aw मन्त 
माह- “मौना मितिः । मन्त yaar wee “ay 
इतीति । “डे रन्ते"-रत्यपकरम्य, “महि विश्ृति"-द््यानि 
“ग्रतियेनामानोति तेत्तिरौयकश्ुतेगेवां महोति नामः । we 
मन्यत्‌ ॥ ९ ॥ 

श्ह्णोरश्चनं विधत्ते- “श्रथाच्यावामक्रोति' । vata | 
wuntefyuard “aia ug’ तरणो भवति। मम' भरग्रान्‌' 
श्रम्येदिश्यश्चनं ane मिति । eam’ श्राह" ब्रूते इति । 
्रच्छोदषणद्ूपतां सन्पादयति- “दुरषः"-दत्यादिना। ने्- 
माजिन्य मेवारः, तत्परिहाराथाश्चन मिति । दूषिका" नेषथोः 


१-- काण site Foo. २. १६ । MTom १०, ९. ९१-९३। 

R— alo Be ४.६.९। 

a— “ea रन्तेऽदिते शरखति for प्रेयसि मदि विश्चुधेतानिते 
सक्रिये नामानि? -इति तेज सं० ७.९. ६. १८ । “इहे रन्ते इथे काम्ये 
घने श्योतेऽदिते सरखति महि विश्वति । रता ते aw भामानि" दति 
शरतेऽेऽ संहितायां (ate aes, out.) यदिदं तेत्तिरौपामुद्जरकं 
तम्‌, TT खशाखाभ्यासबाडल्य मे वौजम्‌ | एव Raa 

B—~ ate श्रौ. |e 4. % ९० | Give Me | te. © 

५-- दवौका ()-दति च । 


३८ ॥ एरतपथब्राह्यणम्‌ ॥ (रप्र Rate ) 


मलम्‌, खा ‘we’ पुरषश्ाश्णो य एवेत्यचदुरचय भेव, ततो- 
sata तन्नाग्रयतौद्ययंः\ ॥ १० ॥ 

WHA प्रकाराकरेण प्रगंसति- “ay ar इति| श्रसुरवध- 
समये "एष्णः' ‘Hee’ गला, तद्भयात्‌ पुरषाणा मिमय प्रविश, 
कमो निकारूपेण Qn षन्‌ वते । AR’ तख aw 
उपगच्छन्‌ “सवतः, श्र्षपुरोरलार्थर हृतवान्‌ भवति | TNE 
माह- “ovat ret मिति । तदिकारलात्‌ ॥ ११॥ 

wer विगरिन्टि- “Sage मिति । जिककुत्‌ पर्वतः, 
तन्वन tage’ । शिष्टं शष्टम्‌ । तदभावे जेककुदादन्यदपि 
TW । WATE बन्धेता' Fay ATEN, तद्भावो FAT | सा 
‘aay । “aed पुदष्याचि"-प््यादिक" ब्राह्मणं Fagzr- 
wageer: समान भित्यधंः‹ ॥ १२॥ 

तह्याधनं विधन्त - “्ररेषौकयेति । श्ररलणविगेषः, तर 
मध्रशाका पोका" । “विरकस्तायेः विगतराचषभावः, wa 
तत्परिहराय । सापि ‘ager कशया । aera प्रयोग 


१-- भूय ¢} रव शन्त (!) दुर चत्र मेव ततोऽन्नगेन गाध्रयति'- दति च| 
९- “दौचित्त"- षति उ, च | 

६-- “बह्एसोर्ाथे-इति च | 

8४-- hate fafa aq प्रसिद्धम्‌'-इति ate Se | 

५-- अस्येव THAT कटो KFA ( २८ Veo ) | 

q— का. mio Heo 9.२ ३९ | श्माप्रर nite Tee. 8. 2 
o— (तद्य Wael दषोकाः-दरति च | 


‘Ue Bate ) ॥ eclwaregq । १९ 


ae— “ae भिति | उभयतः मूले श्रये च, दिवि yfuut 
dae: । “परिष्छिश्नम्‌' ददं "रच" creams: श्रमूशं बत्‌ 
wae मनुचरति' खल; एवम्‌ उभयतः परिषिश्यः "रि- 
ee, “HAM सम्‌ पुरुवः, श्रपि ‘Site मनु चरतिः | 
स्मात्‌ पुरुषसमानदे ग्रवत्निर चोगिेरएाय श्ररेषोका ‘ager’ 
[त्तेया\ ॥ १३ ॥ 

ख afew मिति'। ‘aw देवेषु । एवं दिषएप्रायम्य 
Aa ॥ १४ ॥ 

“स श्रानक्रोति। तज मन्त्र माह- “ठषसेतिः । ‘attra 
परचिमध्यकाष्णेम्‌ । जस्य Ye कनोनकः' । तथाचान्यभ- “दशो 
टच महन्‌, तस॒ कनोनिका परापतत्‌, ACTEM मभवत्‌” 
तिः ॥ १५॥ 

ख afew मिति। ‘ager omnia) outer 
cFaurfeatst® एकधाराधिक्यकरणेन ‘az’ चचुः ‘OUTTA’ 
rRNA हतवान्‌ भवति ॥ ११९ ॥ 

अ्तणोराश्ननाटृत्तो fafwer प्रसति- “तद्यत्‌ vena 
{ति । हेमन्तशिभिरवोरक्यात्‌ स्वस्रः पञ्चकः", श्रत एव सद्चा- 
परा wage मेवाप्नोति ॥ १७ ॥ 


\— ae site Ze ७,२. १8 | 

R— Te Ho ३. 8.8 | 

R— Mo सं° ९.१. १, १७। 

४ “हेमन्तशिशिरयोः समासेन "दनि द्ौतरेयकम्‌ १. १.२। 


ge ॥ प्तप चत्राक्चर्शम्‌ ॥ (que Rate ) 


ae दर्भः पावनं विधकफे- “wey भिति। शोके qofas 
पविभौक्रियते, कोऽस्यापवि्रलप्सक्ग दति तर्‌ दशेयति- “set 
वा इति । दर्भैः पावनषामर्॑न वाक्यस्य पावनेऽचानर ए द्िभवति | 
दर्भाम्‌ सौति- “मेध्या वा इति । awa मेथलम्‌, wget 
ग्रोधकलवं पवित भिति fata’ ॥ १८ ॥ 

"तदा एक मित्यादि। पावनसाधनदभेशेकादिपशा श्रारिणाः। 
wy वायुः एकः" एव “पवतेः पवतिगंतिकमा?; श्रन्तरिशे 
गच्छति? । "तस्मात्‌" पविष्र मपि क! स्यात्‌ ॥ १९ ॥ 

“श्रयो श्रपोति। शः, एव we वायुः एक एव पुरुष" “रनः 
परिष्टः प्राणादिभेदेन “Sur विभक्तः, श्रय Sf शयः yee i 

“gut श्रपि सीति । %ोषेन्‌' शिरसि भवाः, garfefex- 
गताः, एकविश्रतिः @ इति । तच जिः-सप्तान्यव' इति स- 
VEN weet “एषैव eager उक्तिः ame Cat । 
यदा “एषेव' पुरषपेव AM’ Tae; “EM इया SET 
दग्र Wer श्रामकवि्ः"-दति भ्ु्यमरात्‌* ॥ २१ ॥ 

“a सक्तभिरिति । एकविंशतिपक्च एकविं्रति cata tar 
fare 'सप्तमिः-सत्तभिःः ““चित्यतिर्मा, “वाक्पतिर्मा”, “देवो 


१- “afat पएुगातेः, मन्धः पविव मुच्यते, + + + , अपः 
पवित्र मुश्यते'-दरद्यादि fae ५.२. ९ ग्यम्‌ | 

२-- fargo २.१४. १०८ | 

a— “ara: ufay मुश्यते'? व्यादि fame ५. 2.0 | 

g— ae de ९. १.१. ८। .. 


( १अ० awe ) । हतोयक्षा्डम्‌ ॥ ४९ 


मा"-दतिः fay way, एकेनेन मन्त्रेण पावयेत्‌ । “ARTY 
पविबेण'"-दरति wate: सवचानुषष्यते | awe विभागः- 
waft: प्रथममन्तेए नाभितः आरण्यो TAT, पुनश्च सप्तभि- 
दिंतौयमन््रेणपयेवम्‌, safes: सप्तभिः तोयेन wae भामेरध 
श्रारभ्यावष्टज्यात्‌। तया च काल्यायनः- “सप्नभिः- सप्तभिः प्रतिमन्त्र 
मच्िट्ररेति waa दिर्परि नाभेरुज्य प्रदचिणं सषदर्वाङकेन 
विभिः मप्तभिरेक विग्रतिमिर्वा"-दति? । श्राप्तम्नस्त॒ रित्यतिख्छेति 
पावकस्य, चित्पतिम॑ति पायमानस्य च विभव्योभय मणुक्रवान्‌? | 
सपग्रष्डतस्या च्छिद्र एत्यस्यायं माद “श्रच्छिद्रेरेति। सवेदा सर्व 
पवनात्‌ "एषः" वायुः श्रच्छिद्रं पविम्‌" ॥ २२॥ : 
wang बाच्टे- “aw a इति। पविचाणि cae; 
प्रोधकलात्‌* | afg: पविच्रपतिः"; area @eq मपि '"पविब- 


१-- ale He ४,४.१,२, ३। 

R— alo mle Ho 9. ३. १-४। बेलिन-मुदित पुस्तके तु 'दिरपरि 
न्न्य द्रति पाठ, ‘wafaufafa:—xfa पदस्याभावश्च। 

a— auifg— “Rar सुत्तरेग बहिः प्रागृवशात्‌ aaa: Ula: 
ति। + + +1 र्कविग्रद्या चेधा विभक्तया सप्तभिः anfafeeg 
मेरमाष्टिं aacata + + + । चित्तिस्वा एनातियेतेः प्रतिमन्छ 
fara परवितरेणेति सवंच्रानुषनति | चित्यतिमां एनातु वाक्पति 
नातु देवो मा सविता एनात्िति qraarat जपति"-दद्यादि age 
यो ° qe १०, ७, ५-१४ | 

४-- रश्मयः पवि मुष्यन्ते*-द्र्चादि fame ५.२. qi 


५-- “Catz: yfaa मुखते""-दद्यादि fate ५. २..९६। 
0 


४२ ॥ ग्रतप्रत्राद्यणम्‌। (शप्र इतरा) 


पतिभेवति' खल्‌ । we मन्यत्‌ SEY उपरिभाविनौ शक 
CTH) BAT च समािश्छते | तेन यज्नखानतं पराप्रुवानो्ययेः | 
sq मेम्‌ ‘Tay एतेम “तच्छकेयम्‌”-'टति' श्रनेन, मन्तः‹ 
ST? THU ॥ Ret 

“sarfaet fafa “श्रा वो देवासः" -दूतिर-मन्त्स्य श्राशिषा 
मारमःः-दति नाम; ATTA मस्यारम्भरूपलात्‌ | AAMT 
प्रयोजन माइ- “acer इति। तत्‌ तेन श्रागिषा मार म्भवाचनेन 
water मागिषा मादावेव यजमानेन परिगहोतवात्‌ “खाः 
wala एव ‘aay’ ता एव श्रागिषःः “खलविजः' aay 
यमानां माशाष्तेः॥ २४॥ 

“श्रा कुलो रिति। न्यचति' खड्ोचयतव्यथेः। तद्मकार ATE 
Carganfant | एककेन HAT इसदयेऽपि कनिष्ठिका दिक्रमेए 
Set spel न्यश्चतोत्यथेः | एवं करदयाङरुलिन्यञचनक्रमेणोत्तमेन 
want पाणौ मुष्टौकुरयात्‌°। “उत्तमेन मुष्टोकृला”-दति सुत्रम्‌" । 


१-- “faafaat gata वाकपतिर्मां एनातु देवो मा सविषा षन 
त्वच्य पवित्रे que रश्सिभिः। तस्य ते पविचपते परचिपुतं यत्का 
qa तब्डकेयम्‌"'.-द्रति ate सं ° ४. ४. १-२३। 

र-- qo स ४,५.९। 

र्- ate Mle GOR | 

Q— वा० Ho ४, ६. Y—2 | 

y— देः-द्ेव च । ६-- ato सं० 8.६. ४। 

o— He Ble Be ७, १, ८। 

c— Flo ho Ho ORE Hl 


( (ale एत्रा० ) ॥ eaten ॥ ४३ 


ama AE “न वे यन्न दति । यशस वासोदण्डादिवद्भसते 
धारयितु wr; wa एव atau सुष्टिवन्धभन मेव 
प्रल्यक्षधारण भिद्यः ॥ २५॥ 

“a चदा इत्यादि । Aaa क्रमेण BETA | WA | 
वातादारभे~दति वातेन प्राणेन व्याप्रियमाणलात्‌ = ‘art 
ag? | weet “वातो यन्नः प्रयुज्यताम्‌" -दत्यादिमन््मसिद्धि- 
aaa ॥ eeu 

“aq यत्छाहेति | हविल्यागस्य यज्नलात्‌, खाषहाकारेण च 
दविःप्रदानात्‌, QUAL च यज्ञात्मकता। WA वाग्यमनं 
विधत्ते- “श्रथ वाचं यच्छतोति\ | वागव्यवहारमन्त्रपेण aH 
from: वाक्‌ aw’. तस्या बरिर्निगेमन मला wats 
नियमात्‌ ‘ay मेव' श्रा्मनि तवान्‌ भवति ॥ ९७ ॥ 

शालायाः BAT यजमानस्याभ्यश्ननादिक सुकरम्‌, तस्य 
दो चहृत्यथै शालाप्रवेश्रमं fawa— “waa fafa’) प्रविष्ट 
तथा कर्मायं सञ्चरनिर्हेग are— “ख जघनेनेति । “areata 
जघनेनः तत्पश्चादैशे, ‘Ae waw, तयोमध्यपयि कर्मं 
गच्छति) श्रय सेव ‘we’ “सञ्चरो भवति" | उक्रसश्चर प्रश्सति- 


2 ene OR nr ET 
न 8 2 errr a ---~ 


९-- “ergarent वाग्यतः?-द्रति का” श्रौ" Ho OR eT! 

R— Blo Bite He ७.३. १९। 

R— Ble Blo Boe. w. URI 

8— का० site Te 9. द. ९३ । “खत BE यजमानस्य सश्चसो 
wafa’-xfa @rqe site | १०. <, २ । 


98 ॥ श्रतपथत्र' यणम्‌ ॥ (que gate ) 


“afgal रति । यस्मादुत्पद्यते स योनिः; श्रातिप्रदानात्मकसखय 
‘ane ‘ata’ श््र्निः, । मातुषदेहपरित्यागेम दोचारुखारेण 
देवरे दोत्पत्तसतसख्तो atfaa: ‘aa’! saws योनिगलेन तस 
तयोरन्तराले TAT ge) उक्त मये भिदानोन्नगभेगणनेन 
दढयति- “तस्मादिमे गर्भां इति । वच्छब्द एकग्ब्दपर्यांयः; 
waza | श्रय वाव्यय मिदं चार्थे । ‘aq’ यस्मात्‌ “सः गभे- 
सयुतो यजमानः "एजति aq’ चलति च, "र्यावत्तेते aq’ परि- 
भ्रमति इ; तस्मात्‌, ददानोन्मा गभं aaa भवन्तो्यथेः ॥ 
१८॥२(१.२.)॥ 
दरति शरौसायणाचायंविरदिति माधवोये बेदायेप्रकाग्र 
माध्यन्दिनिश्रतपयवब्राह्मएभाये 
द्रतोयकाण्डे प्रथमाध्याये eas ब्राह्मणम्‌ ॥ 


[म 


( श्रय चतुथं ब्राह्मणम्‌ ) 


सव्वीणि हइ वै दीक्षाया युजुष्यौदग्रभणानि | उद्‌- 
गृभणौते* वा ऽरषोऽस्माल्लोकादे वलोक्‌ ममि यो दुष्त 
(एतेरेव॒तयुजुरभिरुद््भणौते dare: सृध्वाणि 
दीक्षाया युज्ध्ष्योदृग्रभणनौति तुत LATTA AAT 


ग 


« (उुदुद्कोते'-दरति सा०-सम्मत दरति डा वेबरः। 


( १अ० Bate ) ॥ eatamiaa | ४१५ 


माचक्षत Mamata देता श्राहुतिहि 
यन्नः wet 3 युज॒जपत्यथेष॒ nat यन्नो 
यदुाहुतिस्तुरेतेन TRAST AAAS aa 
afa* et 

amt यानि चौणि eau जुहोति | तान्याधौतय- 
TAMA TUS ऽएव कामाय चतुथे Raise 
यत्पश्चम aa जहाति तदेव प्रत्यक्ष मौदग्रभण 
मनुष्टभा हि त॒ज्नहौोति व्वुाग््यनुष्टब्‌ व्वाग्धु aq: 121 

aaa वं देवाः। इमां fait जिग्युयषा faa 
जितिस्ते होचुः कथं न इदुं मनुष्येरनभ्यारो द्य 
स्यादिति तं यन्नुस्य रसं धौत्वा युधा ay aya 
निद्खयेयुव्विदृद्य यन्न ata योपयित्वा त्रोऽभवनुथ 
थदुनेनायोपयस्तस्माद्यपो नाम ॥ ३॥ 

तदवा ऽ पौणा मुनुश्रुत मास । ते यन्नः सुमभरन्‌ 
युथायं यन्नः Tal णवं वा ऽरुषु यन्नः मुम्भरति युद 
तानि जोति ॥ ४॥ 

तानि वे पुश्च जुहोति । संव्बतसर्‌ सम्मितो वृं यशः 
पुश्च वा तवः संव्वत्सरस्य तं पथ्चभिराप्रोति तुस्मात्‌ 
पु्च जुहोति ॥ ५॥ 


ey ~~~ ~~~ 


* भमभि'-दति ग। 


ef ॥ प्रतपयत्रादयाणम्‌ | (are aate ) 


श्रथातो EAR | Aa HANA खाहेत्या वा 
car कुवते युजेयेति ATI यदस्य त्दवेत॒न्समभु- 
OTA कुरुते ॥ & ॥ 

मेधायै सुनसेऽपरये स्वादेति। AAT वरै सुनसाभि- 
गच्छति य॒जञेयेति तद्यदेवाच ATS त्देवेतत्सम्भव्या्न्‌ 
कुरुते ॥ ७ ॥ 

दीक्षायै तपसेऽ्रये सादेति। | चर aqazaa नेतत 
दूयते ॥ ८ ॥ | 

quae पुष्णे्ये खाडेति। =v सुरखतौ 
aay: पश्वो व पूषा पुष्टि पूषा पुष्टः पशवः 
पशवो हि यत्नसतदुदेवाच यत्तस्य तदवेतुत्सम्भत्ातमुन्‌ 
कुरुते ॥ ९ ॥ 

तुदाहः। श्रनुङकेवेता arena Kaa प्रतिष्टिता 
श्रटृवकास्तुच नेन्द्रो न सुमु arfatcfa! W १०॥ 

शाङतय परयुजेऽग्रये खाडेति। तात एकच नामिव 
ssf: प्रतिष्ठितः स युद्धौ शाति तेनेवेता 
aaa तेन प्रतिशितास्त॒साद्‌ सव्बाखेवाम्मये स्वाहेति 
जुहोति तत एतान्याभौतयजुरपौत्याचक्षते ॥ ११ ॥ 

aga maga खाहेति। MATT ग्र 
carga युजेयेति त॒ मालुन %९। gay युत्ततुते ठ 


ON ee 
^ प्लोमलेव-पलिग । terete ats ] “स्ति-षति ग। 


(a> sate) ¡ टतोयकाणम्‌ | ge 


ऽअस्येते ऽशरात्मृन्‌ देवते sala भवत श्राङ्खतिशच 
प्रयुक्‌ TUR A 

ya म॒नसेऽप्रये खाहेति। मेधुया वै मनसाभि- 
गच्छति युजेयेति ते ऽअस्येते saa देवते ऽश्राधौते 
भवतो मेधा च मनश्च ॥ १३। 

waa पृष्णेऽग्रये स्वाहेति । am वै acaat 

ay यन्नः सास्यषात्मुन्‌ देवताधौता भवति arg 
पशवो वु पुषा ufeeq पूषा पुष्टिः पशवः पशवो हि aH 
Wa SMT पशव seta भवन्ति तद्यदस्येता 
आत्मुन्‌ देवता श्राधोता मुवन्ति त॒स्मादाधौतयजु 
नामु* ॥ १४॥ 

चथ चतुर्थ जुहोति । ary देवीरहतौव्विश्रश- 
wat द्यावाषएथिवौ ऽउरो ऽग्रन्तरिक्ष। Teas इविषा 
व्विधेम खाहेत्येषा इ नेदौयो यक्चस्यापाः हि कौत्तय- 
amt fe यन्नो arargfaat ऽउरो ऽग्रन्तरिक्षेति 
लोकाना हि कौत्तयति दष्टस्य॒तये हविषा व्विधेम 
meta ब्रह्म वै इदस्पतिब्रह्य यत्त॒ wat हेषा ने 
दौयो यत्नस्य! ॥ १५॥ 


~~~ -~ ~~~ Se 
ar a RR -- 


* न्नामः-द्रति ग । 1 य्षस्य'-दति ग | 


४८ ॥ श्रतपयन्राद्यणम्‌ । (रप्र शत्रा) 


aa यां पच्चमी सचा ुहोति। सा हैव nae 
यन्नोऽतुष्भा fe तां जुहोति वोग्ष्यतुषटव व्वाग्धु 
Ty" ॥ १६ ॥ 

श्रथ TET मुज परिशिष्टं भवति | ANT 
मानयति विः खवेणाज्यविलापन्धा safe set गृह्नाति 
यत्‌ Batt खनति तत्‌ सुव॒ मसिपूरयति ॥ १७ ॥ 

a जोति व्विश्वो देव॒स्य Aqui ववुरोत 
सद्यम्‌ | fan रायु इषुध्यति ga व्वृणौत पुष्यसे 
सादति) ॥ १८ i 

Sur देवताभिः प्किर्भवति। विश्वो देवस्येति 
वैश्वदेवं नेतुरिति साविचं act व्वरौतेति मच दुख 
alata arema wax fe वस्यति पुष्युस ऽइति 
पौष्ण१॥ १९ ॥ 

Sur देवताभिः पद्किभवति। पुङ्खो यन्नः Te 
पशुः पुश्चत्तवः TATA मेवेतथाप्रोति युदव॒तामि 
पङ्किभिवति ॥ २० ॥ 

तां वा ऽ्नुषुभा जु्टोति। व्वाणा ऽअनुषटुब्‌ 
व्वाग्न्नस्त॒दन्न AA माप्नोति ॥ २१॥ | 

* यन्ञ॒ः?-द्रति ग | † (सख्यम्‌"-दति ग । 
t qvefa’—xfa ग । $ dha “दति ग । 


(१अ० शत्रा) ॥ टतोयन्नाएम्‌ | ee 


Gag: | रता मेव॑कां gee Te कामायेतरा 
हयन्त Mada तं काम माप्रोतीति at # ade 
नुयात्‌ पर yeaa | guy axl aaah 
THT यत्‌ aT मभिपुरुयति we तदसिपूरयति 
ता पूर्णा जु दोत्यन्षेव॑तदुच्यते सु्ववारूषेव्‌ Raa | २२॥ 

ता वा अनुष्टुभा जुहोति+। सषानुष्टष्सत्येकचिर 
दक्षरा भवति दुश पुण्या AWM ex पाथा दश 
प्राणा श्रात्मकच्िरशो युस्िन्नेतं प्राणाः प्रतिष्ठिता रता- 
वान्वं पुरुषः परुषो यन्नः पुरुषसम्मितो यत्तः स यावा- 
नेवु यन्नो युवत्यस्य मुचा तुवन्त मेषैनयैतदाप्रोति 
युदनु्ुभ कचिःशदक्षरया THAT ॥ २३ ॥ ४॥ 


॥ इति प्रथमप्रपाठके चतुथे" ब्राह्मणम्‌ [१. ४.]॥ 


रय दोचाङतोविधातु are— “सर्वाणि ह वा दति। यशु- 

wenq दोक्ासम्बसिनो ‘wife wher) तदुट्ग्रभणल 

मेव कुत दति तद्‌ दयति- उद्रुभ्लोते वा tia तत्‌ 

तदा "एतः" sherpa: aa: 'यजर्भिः' एव ; sat "दीखायाः' 

करणानि खर्वाणि श्रपि “यजुंवि' शओद्रभणानि' शरौ हहणामोति 

ee ee 
# 'जहोति'-दति ग | 


\— “ोद्यभवानि जुोति"-एति कार श्रौ ° च* ७,१.९६ । 
7 


ye ॥ प्रत प्रब्राद्यणम्‌ ॥ (शप्रण ante ) 


““इग्रहोभः"-दूति, भवम्‌ ‘aay तेषु चक्षु मध्ये ‘Caria’ एव 
दौखाहतिसाधनानि आहत्यादौमि श्रोद्रमणानि' इद्रहणेऽत्यनत 
सन्निहितानौत्यथेः । तत्‌ कथ मिति, उच्यते- “mga रोति। 
तावता oa कि मायात fafa, तचार ‘srefrelfa | 
जप्यानां होम्यानां च तारतभ्य माह- “arty वा इति॥ १॥ 

एतास मणुद्रहएसाधनतां विभच्य दशेयन्‌ प्रशंसति “ततो 
यानौति) शयानि' श्रादितः नोणि asta षेए जुहोति" 
तानि' ्राघोतयजुषि' श्राधानशिङ्गकानिः; तन्मन्त्रेव्वाधानयापार- 
लिङ्गदगरेनात्‌ । सम्पदे कामाय'। aaa दूति “सम्पत्‌, काम्यत 
इति कामः, सम्याद्चाय ARETE ( चेत्यथेः। श्रय मभिप्रायः-२) 
यथा लोके किथित्‌ we सिषाधयषुः श्रादौ aq wat, पञ्चात्‌ 
कामयिता, aera मनुष्टायान्ते तक्षभते; एवं निभिः aig 
माधाय, Wat तक्छाधन मनुषाय, पञ्चमेन ATRIA 
भवतोति । wa चतुरस्य शहोमसाधमानमिधानेनापि qa 
विगरेषितलात्‌ way मपि सबेणेषेति वेदितव्यम्‌ । पञ्चमः 
साचादुदरृहणसाधनवं तकमन््रलानुषुध्े fag मित्यार- “aay 
होति । “AIBA वाशा, मन्त्रेण साध्यलात्‌ वाग्‌ यन्नः 
“meg चतुरत्तराणि इन्दांदपादयत्‌"- ईति खामत्राह्मप 
ऽभिधानाद्‌ वादोऽनुष्ुप्वम्‌ ॥ ९ ॥ 


{— पा ८.२. BR BW वा०१। 
२-- प-पु्तफे AMT पाटः | 


(श्ण Bate ) ॥ 2तौयकागडम्‌ ॥ WR 


श्रथ ॒पुरातमटत्ता प्रद धरनमुखनेतेषां खगे दरफे साधनता 
मुपपादयति- “यकेन वा दति । एतत्‌ प्रथमकाण्डे qe 
प्पाठकादावाग्मयपुरोडाशरार्थवादे, ABA ॥ २ ॥ 

“तद्रा इति । “यथाय भिति। येन प्रकारेण देवानुषटित- 
प्रकारं जानद्धिष्षिभिः “ध्यं यज्ञः शरौद्रभणरोमेन सम्मृतः, 
एवम्‌" एतेषा मनुष्ठानेन “एषः यजमानोऽपि ‘ayy सम्मतवान्‌ 
भवति ॥ ४ ॥ । 

तद्गतपञ्चसद्यां wiefa— “तानि ते पश्चेतिर॥ \५॥ 

“gaat शोमखेवेति । मन्वा area दति प्रषः? । 
‘ay यागानुष्टानात्‌ पूर्वम्‌ श्रा Bae’ खल्‌ । "कुवमः-ग्ष्देन्‌" 
THM ममोव्यापारो शच्यते। 'यजेय'- दति सङ्कल्यतौत्यर्थः | 
vat “ame देवक्य APM सवे क्त्य" सइस्यातमनमेकौ शत्य 
watt कुरुते खापयति ॥ १ i 

दितौयमश्वस् areca are— “Aura मनस इति। “मेघयेति। 
स इत्पितस्यायेसय धार चिनौ बुद्धिर्मेधा, तथा, "मनसाः च साधनेन 
उभाभ्याम्‌ श्रभिगच्छति' । यथा कञ्चित्‌ प्रथम मिदं सम्यगिति 
AREY तत्छा घनप्रकार विग्रेष मवबुद्यते, तइदिल्यथेः ॥ ७ ॥ 


\— परस्तात्‌ ( Cate Co RATS LHe ) ४०८ Vo दर्यम्‌ | 
९-- Ale ste To 9, ard | 

R— ale सं ४. 9. १-५। 

४-- (कुट -्ष्देन'-पएरति च । 


५२ ॥ WATWATE AA | (wae त्रा) 


` दतौचसख wearta होमसाधनलप्रसष्ौ जयता माह- 
“Paar दति । रनु उश्यते एव दति, एवकारतात्पये 
are'— “afafa 1 श्रत एव काल्यायनः- “इतीयं षपति" 
दृशयुक्वान्‌*॥ ८॥ 

gia aaa मन्त याचष्टे- “acer इति । "पश्वो वा 
cf oat पूषलम्‌, पूषगतपुष्टिधमेद्धावात्‌ ; पूृष्णोऽपि पोषक 
लम्‌, “पोषा श्रपुखत्‌”-दत्यादिश्तेःर सिद्धम्‌ । प्गतचोरादि 
साध्यलात्‌ पवो aw ॥ ९ ॥ 

छक्रमश्ववयेऽपि ‘aga’ यदसि, ang: कः प्रसङ्ग इति तः 
दगैयिह्‌ माइ- “तदाङरिति। श्रद्धेव श्रप्र्यच भिव "एताः 
fae: ‘mwaa’ (यन्ते । wg को दोष दति तबाह 
“श्रप्रतिष्ठिता इति। किमथं मप्रतिष्ठिततेति, तचाह- “श्रदेवक 
cf) यद्यपि सन्धाकुत्याद्चाः, तथापि aret देवतालेन प्रसिद्च 
भावात्‌ wife भवितव्य भिति प्रदशेयति- “तज नेग 
दूत्यादि uve fl 

ay प्रसिद्धदेवताना मभावं दशेयितु मङुवदति- “aa 


१-- ^रवकारयावत्य माह ?-दइति च। 
२-- “हतौचं नपयेव-दति काण Bite Ge ७.६, १० | 
ॐ She ~ $ | 9] 

द- ते Ho ०,९, eri “gar We सवं पु्यति यिः 
किच" -दति चेदेवोपरिदात्‌ (१४, 8. २. २५.) । “amet! 
पष्यति aq gat भवति-दरति part निवेचगम्‌ | निर ६. २.५ 
ofan: प्चवः"-दति चोपरिद्टादिदव ( ४, २. ५.७.) । 


( १० त्रा) ॥ ढतोयकाङ्म्‌ ॥ १९ 


दति । “नात एकद्चनेति । रतः say BTR शट्येव- 
माडिकात्‌ वाक्यात्‌ एक मपि इ्रारिक देवं मोपशभामहे। दति 
वदतोऽय मभिपायः- तेषु मन्त्रेषु अकूतिमेधादेः wifes 
मतिविंहायाय area दति । अमद्ालपरिहार भाह- “शर्वा 
दति । ‘ay यजमानः "यत्‌" यसमात्‌ श्न" परतय्ेण 'जुहोति', अरत 
एव श्रग्निः' “agt xa’ प्रत्य मिव, wa एव प्रतिहितः" ष; “Aa 
खल्‌ “एताः सिखोऽपि ‘aga’, प्रतिष्ठिताः च । “aa एता- 
नोति। यत उक्ररोव्यान्दादिप्राधान्यम्‌, तत इत्ययः । इत्थ afi 
प्र्र्यावशिष्टाकूतिप्रयुगाग्निदेवताज्य माध्यानखम्बन्धेन प्रशसति 
“तत एतान्याधोतयश्षोति"-दति ॥ ११॥ 

“arg प्रयज दति। aa’ प्रथमम्‌ श्रात्मना' gala यजे- 
यति' ‘ar gaa’ सङ्कल्पयति । ‘aq’ तत्‌ agen ‘oT: 
एव विशोयं ‘sag’ waa: । प्रयुच्यत इति ‘qq’ । उभयोरपि 
ुद्धिविषयभावात्‌ उभे रपि "देवते" ्राकूतिप्रयुजौ, ्रस्य' as 
मामस्य “Mey श्रा्मनि श्राघोते' ध्यानेन fares भवतः। 
श्राघोतप्रतिपादकलात्‌ “भाधोतयकनपि'-दइत्युश्यत ॥ 

एव सु्तरवाक्धान्यपि, योज्यानि nee ete 

“सर खव्ये पूष्ण इति । wa 'पूषन्‌-ग्रष्दवाच्यानां पशुनां बलात्‌ 
एयडनि दि ते- “पश्वो वा इत्यादि । प्राग्‌ यास्यातम्‌? ॥ १४ ॥ 

दत्य माधौतलसमानधमंसम्भवात्‌ श्राङतिजयं wea विधाय, 


९-- “मेधायै मनसेऽप्रये खाहेल्यादोनौति (१६ कर) यादत्‌ | 
R— AR ए* ५१० बरटयम्‌ । 


५४ ॥ प्रतचथप्राह्यसम्‌ । (ue शत्रा) 


one च aaah arefa awe च विधन्ते- “श्र शतरथो 
मिल्यादि । मन््रवाक्यानि क्रमेणोदाशव्य व्याशटे- “एषा हेति । 
"एषाः खछमिद्यथेः । ‘awe’ नेदीयः wat सज्िदहितम्‌ । 
कथम्‌ ? यस्मात्‌ “एषा BAT कोत्तेयति, AAAS: | तत्कोन्तेनेन्‌ 
ay प्रति कथं wee भिति sare “wt रोति। 
अभिषवसंयवना दिषाधनलात्‌ Wat यश्नवम्‌ | TE मन्यत्‌ ॥ 

उक्ाङतिचतुष्टयस्याश्यस्थाद्ाः BAT होमः। तथाच BIA 
न््ौहूभणनि कुहेति Se: सवेणाडत्ये प्रतिमन्त्रम्‌" - 
इति, ॥ gan 

“gy at पञ्चमो fafa स्पष्टम्‌ ॥ ee tl 

पञ्चमस्य द्रव्य माद- “श्रथ यद्‌ प्रुवाया मान्यं परिशिष्ट 
मिह्यादिना। श्रय मैः, Sawa: सम्बन्धि ‘qe श्रुवायाम्‌' 
श्रवशिष्टम्‌, "तत्‌" पञ्चमा्ययं ‘oe’ श्रवमयेत्‌ | एतदेकं 
मवन्तम्‌ | AAMAS: FATT ‘eaw जहा मुपरि ‘fa’ 
निमयति९ । एवं चतुरवन्तं भवति । तच “AT ‘aaa, "तत्‌" 
"बराज्यविलापन्या अधि' yet उपरि उत्तानं Ba निधाय यथा 
qa भवति तथा Sari wea पूरयेत्‌ । तथाच BAIA— 
“ast भौव afer दश्च घाः सवेण and स्व मभि 
पूरयति दतिः ॥ १९॥ 


१-- काण site | 9. द्‌. VE | 
२-- 'चिरागयति!-इति च। 
द-- काण Bite GeO RAS 


(१अअ० Bare ) ॥ इतोयक्षारडम्‌ } ५५ 


पञ्चमस्य मन्त माह - “ख जुहोति विश्वो देवस्ेति\ ॥ १८॥ 

त प्रधंसति- “रेषा देवताभिरिति। “पश्चाचरा पङ्कः 
tiara: पञ्चसञ्चामनम्बन्धात्‌ "एषा" "पङ्किभिवति'। तथोजयति- 
“विश्वो देवस्य-टूति विश्वदेवश्रब्दश्रवणात्‌ इदं मन््वाक्धंर 
'वेश्देवम्‌' । wae सविटयापारलात्‌ नेढ'-शम्दश्रवणात्‌ 
'सावि्म्‌'। “मन्त qa’ wag मनुखेवंरणोयलाभिधानात्‌ 
Say’; fave हि वरणौयल्वं प्रसिद्धम्‌ । बारस्यत्यमन्सेषु “द्र विं 
धेहि चिचम्‌""- दति शुन्रसमागाय्स्य द्रविणस्य दाने erefa- 
श्बन्धश्रवणणत्‌ “चुक्रं टणोत'”- इत्यनेन बारेस्पत्यम्‌ । “पुग्यसे""- 
टूति पोषणधर्मंश्रवणात्‌ "पौष्णम्‌ दति ॥ १९ ॥ 

“सेषेति। देवताभिः" पङ्कं भवति । ततः कि मित्यत 
SIV “पाङ्को यन्न इत्यादिना ॥ ९०॥ 

“श्रय उन्दोदारा प्रशसति “at वा भ्रनुषुभेति ॥ ९२१॥ 

दूत्यं पञ्चाना माहङतौनां समुञ्चयपक्च gar wal Haat 
शृषयादिति केषाञ्चित्‌ va माइ- ^तद्‌ाङरिति* । raat 
यत्‌ फलं wea सिद्धरकासे “एता मेव' शयात्‌" । तजापि 
पूरा" wat ‘awe’, quisfa ङूर्यादित्यथंः। यत्‌ पपै 


-----------~--~--~--~--~---~-~--------~-~- -------- - -~--- ~ --~-------~---*-~--~-> 


१-- ale Fo १,८.९१ ¦ काण sito द° ©, ६, १८। 

२-- ते ब्रा २,७.१०. २। 

१-- पूवस्यां कडिक्ञायां (४८ ए० ७ पं.) बष्यम्‌ (वाण्सं* 8. ८.१.) | 
४ we ate ख्‌" ०, ३. १८ दुवस्य याज्चिकरेवछ्ता ततिदृ्या | 


५९ y WATT TEA । (श्प्रण पत्रा) 


तदन्तेन "ववम WAR स्फर माप्नोति । “दत्‌, चद्‌ 
पूशाङतिसमये “ल्वम्‌' भ्रमि पूरयेत्‌, "तत्‌" तदा, सवेरेव होम 
मला BINT Wea’ भ्रभिपूरयेत्‌ | तथा BAT ‘ATH’ आति 
पूति हवा जङवात्‌ । तथा च दचम्‌- “एता मेव वा yet 
जयात्‌”-इतिः॥ RR 

WAAR तं मनं प्रशसति “तं वा श्रलुष्टुभेति। “en 
प्राणः"-एति । भोषगतसप्ण्छिटिखाः ष प्राणः saret ड, 
दद्य्षाधारणा मव; शख्धप्राणस्लेकः ; इति प्राणनां zw | 
"रामाः दे हः। एकविग्रः पुरषः । एतावान्‌ एकजिशात्मकः। “पुरुषो 
न्नः,-द्यस्योपपादनम्‌- “Geraint ay एति । awe पुरूष- 
afqaa मुप्ररिष्टाद्‌ awa’) "यावानेव ay cae विवरण्म्‌- 
“qa मामेति । ‘we awe Aa) मोयत दति माशा, 
अवयवसमषटिःः wafer, ‘saa “विश्वो देवख- 
द्यनयार "तावन मेव' चन्नम्‌ श्राप्रोति'॥ ९१।४[१.8]। 


दति ओरोषायणाशाथेविररिते माधवौये षेदाथप्रका 
माध्यन्दिनशरतपयब्राह्मएभाये 
दतौयकाण्ड प्रथमाध्याये चतुथं ब्राह्मएम्‌ ॥ 


१-- का” site द° ऽ. ६. १९ | 
२-- शकिप्िव WSs पञ्चमाध्यायस्य टतौ ब्राह्मणं इक्‌ | 
१-- टादौ कण्ठो बया (४८ ve ove) | 


(uae emte ) ॥ इतोयकारःम्‌ । ५७ 


वेदार्थ प्रकाेन तमो wre निवारयम्‌ । 
पुमथांखतुरो देयाद्‌ विद्यातं महेश्वरः ॥ १ ॥ 


ब्रह्माण्डं गोसदखं कमकरयतुलाप्ररषो खणंगभम्‌, 
SATA पञ्चसौर\स्तिद ्तरलताधेनुमौवणंभमौः । 
रत्नोखां रुकशाजिदिपमहितरयौ सायणिः सिक्कणाथौ, 
वभ्राणौ foren प्रथितविधिमहाग्ेतयुक् घटश्च ॥ 
wane wasn तिलभव मतुलः खणेजं sae, 
कापासोयं छपावान्‌ गुडहत मजडोर राजतं TAGS: | 
MPS MMA लवणज मनृणः WAT चाकतेजाः, 
Tara taed गिरि महत सुदा पा्रसास्िक्रणयेः ॥ 


दरति भौमद्राजाधिराजपरमेश्वरपैदिकमागंप्र्नैक- 
श्रो हरिहरमहाराजसामाच्यधुरन्धरेण 
सायणातता्धंण विरचिते माधवौ बेदाथप्रकागर 
माध्यन्दिनिश्रतपयत्राह्मणभाये 
हतौ यकाण्डे प्रथमाध्यायः समाप्तः ॥ १ ॥ 


— 


é 
९-- पश्ामोन्‌-ति ठ | ९-- 'सप्नसौरोौ'-ति ठ । 
र- मजडं'-द्रति ठ । ४-- प्राश्यबुजिर) दति ठ । 
४ 


yc ॥ WAqUAT Maa (UW° Yate) 


[ay दितौयाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ | 

ट्किणेनाइवनौयं प्राचौनग्रौवे रष्णाजिने ऽउपस्तु- 
शाति। तयोरेन सधि दीक्षयति य॒दि दे भुवतस्तुदनु- 
RAIA रूपं तदेन मनयोल्लोकयोर धि दीष्यति ॥१। 

Ug भवतः। सुम्बह्ान्ताविवु होमौ लोकौ 
तद्मसमुते पश्चाहवतस्तदिमावेव॒ लोकौ fates 
तयोरेन afy दीष्यति i २॥ 

युयु एकं भवति। ABT लोकाना रूपं तुरेन भेषु 
लोकेष्ठधि दशयति यानि शुक्लानि तानि दिवो रूपं 
यानि aura तान्यस्ये य॒दि वेतरथा यान्येव हृष्णानि ¦ 
तानि दिवो रूपं यानि शुक्तानि तुन्यस्य यान्येवु बभ. 
ula इरोणि तान्यन्तरिष्षस्य रूपं तुदेन भेषु लोकेुधि 
दौक्षयति ie i 

शरन्तकु मु तदहि पश्चात्‌ प्रत्यसयेत्‌। तदिमानेवु STATA 
मिथुनोकुत्य तेन मुपि दौक्षयति ug 

श्रथ जुघुनेन BUH पश्चात्‌ प्राड्‌ जान्वात 
पविश्ति। स यच शुक्तानां च रष्णानां च सन्धिभृवति 
तदेव Afra जपत्यक्सामुयोः शिष्ये सथ {हृति य 


( थर शब्रार ) ॥ दतो यकारम्‌ । ५९ 


प्रतिरूपं afer सचां च सामां ष प्रतिरूपे श्य इतयेवै 
तदाह । ५॥ 

तेवा सारम ृति। गुमौ aT sey भवति यो Shea 
स छन्दासि प्रविशति तुसमाव्यक्ाङ्गलिरिव भवति 
न्यक्रङ्गुलय दव हि गुरभाः ॥ ई ॥ 

स यदुाह। ते वा मारभ ऽइति ते वां प्रविशमीत्येवै- 
तदाह तं मा पातु मास्य यन्नुस्योहच इति तमा मोपा 
यत॒ मास्य यत्नस्य AAA इत्येवेतद्‌ाइ ॥ ७॥ 

श्रथ दशिणोम* जानुनारोशति। शर्म्मासि war मे 
यच्छेति चुम्प वा ऽरतत्‌ श्ष्णस्य त॒दस्य THAT शम्ब 
देवषा तुस्मादाह शर्मासि शमौ मे यच्छेति नमस्ते SHE 
मा at हिष्सौरिति श्रेयाध्सं ar ऽषु उपाधिरोहति 
यो यत्त॒ यत्नो हि छष्णाजिनं त॒स्मा ऽखवेत्न्नाय निहते 
तुथो हेन मेषु यत्तो न हिनस्ति तस्मादाह नमसते oT 
मामा हिश्सौरिति।ट। 

स वे TATE ऽदवैवाग्र MTA । Te यदग्र ऽरव 
wy उपविश्य एनं त॒चानुश्या रेद्‌ द्रष्छति वाप्र वा 
पतिष्यतौति त॒था हैव स्यात्‌ तस्माज्धमाड ऽद्वेवाग्र 
SWAT ॥ € ॥ 


~~~ 
`~ ee rere go eee 


* Cefqaa’—xfa a, घ। 


qe ॥ ग्रतपथब्राद्मयम्‌ | (que ante ) 


ary मेखलां परिहरते । BWiKTAT हव aifaara- 
बल्य मविन्दन्ते* नान्यद्‌ व्रताद्‌शन मुवाकल्ययस्तु 
waa मपश्यन्पुमातिं तां मथ्यतु श्रालुन ऊज 
मदधत सुमापि तुया समाप्रवंस्तथो ऽरवेष॒ रतां मध्यत 
श्रात्मन अन्नं धत्ते समाप्ति त॒या समाप्रोति ॥ १० ॥ 
सा दं शणौ भवति। मद्यसदिति न्ववु TAY यच 
३ प्रजापतिरजायत गमे भत्वतुसायन्नात्तस्य yates 
मरूब AAA शणास्तस्मात्ते पतयो व्वान्ति युदस्य ST 
लासौत्तहोक्ठितवसन ant वा ऽस्वं ITEM 
भवति तस्मारेषान्तरा व्वाससो भवति स FAIA 
परजापतिरजायत TAT भत्वेतस्माथन्नादेव मेषैषोऽतो 
जायते गर्म भूत्वेतस्माट्‌ TATA! ॥ १९ ॥ 
सा a चिवद्ववति। freed पशवो यव पिता 
माता यज्ञायते त॒त्‌ AMA तुस्मात्‌ चिवुद्धषति ॥ १२। 
मुश्जवरेनुन्वस्ता भवति | ast वै शरो fara 
लायै RT रुष्टा भवति सा युत्‌ nae 
TE स्या्धेदु मन्धा THA मानुषौ स्याथदपसलवि 


cee ae nnn 


+ “Afgat aaa मविन्दन्‌ प _sfa सा०-सम्बतः इति बेवरः | 
द होपरिद्ाचान्यवाधरवं ATA (४,२,९; १ !; ६.१. ९९.) 
† 'यजञात्‌"-द्रति गः घ । 


( gale QaTe ) । ठतो यकारम्‌ ॥ ९९ 


मृष्टा स्यात्‌ पिवदेवत्या स्यात्तर्मात्‌ स्तुकासगेः सृष्टा 
भवति॥ १३॥ 

तां परिहरते | ऊगस्याङ्गिरसौत्यङ्किरसो देता asi 
म॒पश्यनृणम्रदा ऊजं म॒यि धेहौति ara तिरोहित 
मिवास्ि ॥ १४॥ 

aa alfa मृद्गहते। सोमस्य नोविरसीत्यदौकि 
तस्य वा sea नोविभवत्यथाच afar सोमस्य 
तुस्मादाह सोमस्य नोविरसौति* ॥ १५॥ 

TA ATA | Tat वा sey भवति यो Aaa gr 
इता वे at उल्मेनेव जरुायुणेव तुस्मा परोर्णते॥ १६। 

स area | विष्णोः wane wet युजमानसयेत्युभुय 
वा seat भवति यो chat विष्णुश्च युजमानश्च 
यद्‌ ह दुौक्षते तदिष्णुभवति यद्यजते तद्यजमानस्तस्मा- 
दाह fant: शम्भासि war यजमानस्येति! ॥ eo | 

रथ ंष्णविषाणा सिचि बधते! देवाश्च वा ऽश्रसु- 
राश्वोभुये प्राजापत्याः प्रजापतेः पितुर्हाय मुपेयुभ्न णव 
देवा उपायन्‌ वाव मसुरा यन्न मेव तदेवा उपायन्‌ 
वाच मुसुरा श्रम्‌ भेव देवा उपायन्निमा म॒सुराः॥१८॥ 

ते देवा यन्नु मनत्रवन्‌ ¦ योषा वा sea वागपमन्त्रयस्व 


ee en 


* ‘alfa’—sfa ग, घ ।  (्येलिः-इति ग, घ । 


९२ ॥ ग्रतपरथत्राद्मणम्‌ | (प्रण yate ) 


हरिष्यति वै त्वेति wa वा eter योषा वा sea वा- 

गपमन्त्ये यिष्यते वै मेति ता AVA MAA सा हास्मा 
{श्रारकादिवेवाग्र आस्यत्‌ तस्माद्‌ स्वौ पु्सोपम- 
न्ितारकादिवेवाभे ऽयति स॒ होवाचारकादिव व म 
ऽ्रारूयोदिति॥ १९॥ 

ते era: | उपैव भगवो मन्त्रयस्व छयिष्यते वे त्वेति 
ता म॒पामन्त्रयत सा शास्म निपलाश मिवोवाद TATE 
स्री पुश्सोपमन्तिता निपलाश fara वदति सु 
होवाच faves भिव 4 मेऽवादौदिति ii २०॥ 

ते era: | उपैव भगवो मन्यस हयिष्यते वे त्वेति 
ता मुपामन्त्रयत सु हैनं TER तुप्माद्‌ Tal पुमासः 
हवयत+ ऽर्वोत्तमः सु होवाचाषहत वं मति! ।॥ २१॥ 


ते देवा ईकषाश्चक्रिरे। योषा ATT TARA तु 
afaaea मा तिष्ठन्त मभ्येदहौति ब्रहि तां तुन श्चागतां 
प्रतिप्रतरतादिति सा हैनं तदेव तिष्ठन्त मभ्येयाय 
त॒साद्‌ सौ TAK regal! तिष्ठन्त मभ्युति तुः 
हेभ्य श्चागतां प्रतिप्रौवाचेयं वा ऽश्रागाद्ति ॥२२॥ 


ere -----~-------------- a ˆ“ “~- 


« दयन्त-द्रति घ । † भेति!-दति ग, घ। 
t eeqa’ eta क, व, AS TS । 


(श्न qate ) ॥ टतौ वकारम्‌ ॥ ६१ 


at देवाः+ । भ्रसुरेभ्योऽन्तुरायस्ता खौष्त्याघ्नामेव 
परिगृद्य सव्वेदूत मजुषवुराहतिषटि देवानाध्स यु 
ATH मतुष्टमाजुवुसतुरेषैनां ATT: स्वयकुर्व्वत Fe 
ऽसुरा श्रात्तवचसो हेऽलुवो हेऽलुव इति व्वदन्तः परा- 
बभूवः ॥ २३॥ 

aaa सुपि वाच ag: | उपजिन्नास्याः स ae 
र्मा ब्राह्मणो PHN हेषा aig aay 
दिषतुा सपुनाना मादन्ते ATS तेऽस्यात्तवचसः परा- 
भवन्ति य॒ एवं Rees २४ ॥ 

ay ae are ममिदध्यो । मिथुन्येनया स्या 
सिति ता सुम्बभूव ॥ २५॥ 

इनदरो ह वा SATA | महा ऽदतोऽभ्वं जनिष्यते 
यत्तस्य च मिथुनादाच्च यन्मा त॒न्नाभिस॒वेदिति स 
इन्र एव गृभो भूत्वेतन्मिथुनं प्रविवेश ॥ २६ | 

सु ह संवत्सरे जायमान LATA । महावीर्या वा 
शयं योनिर्या मा मुदौधरत यदं aay महदेवाम्वं 
नानुप्रजायेत wa तुन्नाभिभवेदिति ॥ २७। 

तां प्रतिपरामुश्य विश्वाच्छिनत्‌ | तां are शौषन्‌ 
Tae हि au: स यः सु यत्नस्तत्‌ छृष्णाभिनं 


` देवुाः-दति ग, घ | 1 वैदः-दइति ग, घ | 


६8 ॥ ग्रतपथत्राद्यफणम्‌ | (प्रर yate ) 


यो सा योनिः सा रष्णविषाणाव यदेना faz 
ज्ावेश्याच्छिनत्तस्मादावेष्टितेव स य॒थेवात इन्दरोऽजायत 
गमौ भतैतस्मान्मिथनुदेव रेवेषोऽतो जायते गभो 
भूतवतुस्मान्मिथुनात्‌ ॥ २८ ॥ 
at वा ऽउन्ताना मिव वक्नाति। उत्तानेव वे योनिः 
मेम विभ्ये दृक्िणां भुव quate ललाट सुपः 
स्यशतीब्द्रस्य योनिरसौतीनद्रस्यु wat saat वा 
wat प्रविशन्‌ faucet वा जायमानो जायते तस्मा- 
eee योनिरसौति। ॥ २९ ॥ 
श्रथोल्लिखति। सुसस्याः रषौस्क्धौति यन्न. संव 
तच्जनयति यदा वै सुषमं भुवत्यथालं sara भवति 
युदो Baa भूषति न तद्यौत्मने च नालं भवति ATT 
मवेतुज्जनयति ॥ ३० ॥ 
श्रय न Aaa: | ATTA वा नखेन वा कण्डुयेत 
गमौ वा ऽष भवति यो staat यो वं गुभस्य AEA 
वा नद्धेन वा aera! fart दीक 
पामनो भवितोी्ितं बा ऽश्रनु रेताःसि तुतो रताधसि 
पामनानि जनितोः खा वे योनौ रेतो नु हिनस्यषा 


__ ._.----~---~~------~------------------ ~ 


* aq —afe ग, घ) + (सौोति-द्ति गः घ । 
+ (्दपाखं -द्रति क, ख, JUGS | 


( 2° tate ) ॥ दतोयकाखम्‌ । ६५ 


वा ऽरतस्य खवा योनिभवति यत्‌ छष्णविषाणा तथो हैन 
भेषा न्‌ हिनलि तुस्माहौष्ठितुः हृष्णविषाणुयेवु ag 
येत नान्येन छष्णविषाशायाः ॥ ३१॥ 

श्रथास दणड प्रयच्छति । व्वुजो वु दण्डो fare 
TTS ॥ ३२॥ 

शरौदुम्बरो भवति । wa aT ऽऊगु दम्बर FRAT 
TATE तसादुौदुम्बरो भवति । १३ | 

मुखसम्मितो भवति। रताहं alex स युवदेवु 
ay तुवास्त॒द्ववति यन्ुखसम्मितः ॥ ३४ ॥ 

त मुच्छयति | उच्छ्रयस्व व्वनस्यत Het मा पाद्यः 
इस MA यन्तुस्योहच TUS मा गोपायास्य यत्नस्य 
सधस्युया इत्येवेतदाद ॥ BY tl 

शुच देके । श्रङ्लौ ख न्य॒चन्ति व्वाचं यच्छन््युतो हि 
faa नु जपिष्यन्‌ भुवतौति व्वदन्तस्तुद्‌ त॒था 4 
FATA पराञ्चं धावन्त मनुलिसेत तन्नानुलमेतवु 
इ सु यज्नं नुनुलभते. THETA AAAs 
व्वाचं यच्छेत्‌ ॥ ३६ ॥ 

श्रथ युदौ्ितः* | ऋचं वा यर्व्वा साम वाभिव्या- 
इरग्यभिस्थिर्‌ मभिखिर मेवेतु्यन्न मारभते तस्मादम- 
षवाङ्गलौन्धवेदम AST यच्छेत्‌ ॥ BO | 


# ‘faa’ दति ग, घ। 
0 


६९ ॥ शरतप्रथत्राद्यरम्‌ ॥ (१० Yate) 


श्रध यदाचं युच्छति। व्याग्‌ वे यज्ञो यतत, मेवेतुदा- 
तमन्‌ ute युद्ाचंयमो व्याहरति त॒स्माद्‌ हैष विष्टो 
यन्नः पराडगवत्तते तजा व्वेष्णवौ we वा यज्वा जपेर्‌ 
यन्नो वै व्विष्णस्त॒यन्न' पनरारभते तस्यो Bar ATT 
fafa: ॥ ३८ ॥ 

अथैक उददति। दौध्ितोऽय ब्राह्मणो दौरितोभय 
बराह्मण इति निवेदित aaa मेतत्सुन्तं देवेभ्यो निवे- 
द्यत्ययु' महावीर्यो यो यज्ञ प्रापदि्ययु aaa 
ऽभूत्‌ a गोपायतत्येवेत॒दाइ fara are विदद 
TH* ॥ ३९ | 

TY युद ब्राह्मण इत्याह | AASA वु SMTA: पुरा 
जानं wader, Wie Tafa योषित म॒नुसचन्त 
तुदत TART रेत श्वादधतौत्यथााड़ा जायते यो 
ब्रह्मणा यो यन्नाज्जायते तस्मादपि राजन्य वा aw 
वा ब्राह्मण इत्येव HATS ब्रह्मणो हि जायते AT यत्ना 
ज्ञायते AMIE सवनकृत इन्यारेनस्ौ & 
सवनरृतति ॥ ४०।१५॥ 


॥ इति प्रथमप्रपाठके Use ब्राह्मणम्‌ (२. १.|॥ 


+ ‘ayy —afa ग, घ। 


(Ra ate ) ॥ दतौयकाणडम्‌ ॥ ¢9 


॥ ओ्रोगणेशाय ममः ॥ 
यस्य निःश्वसितं वेदा यो वेदेग्योऽखिलं जगत्‌ | 
faa, त महं वन्दे विद्यातौ यैमहेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ 
रौचाङतोविंधायाय शृष्णाजिनदौ चा माद- “द्‌ चिणेनाहव- 
नोय मिति । श्रादवनोयसय दचिणे दशे इ शष्णाजिने wea 
'तयोरधिः ‘wa’ यजमान ‘rea’ । तद्गतं दिलं प्रशंसति- 
“यदि दे भवत इति ॥ १॥ 

‘qagia भवत दति। ते च परस्परं agua 
भवतः, श्रास्तरणे। प्रकाशं कात्यायन श्राह-- “श्रारवनोयं द्‌ चिरेन 
हृष्णाजिने मांससरिते तान्त तद्रस पञ्चादासञ्ननवतौ निद- 
धाति^-दूति\ । “तद्मंसमुते“-दति। यथोभयोमींसप्रदेश्योः 
सम्बन्धो भवति, यथा च तदेनप्रद रेषु पश्चाद्वागे ‘Se ‘TTT’ 
Qt भवतः, तथेकस्योपयैपर मालुणयात्‌ । तथापर्तम्नोऽपि- 
“अन्तमं साग्याम्बहिर्लोमभ्याम्‌”-दतिः ॥ ९ ॥ 

एकङृष्णा जिनपच् grat प्रश्रसति-- “यशु एक मिति । aq’ 
एकम्‌" एव हृष्णाजिनं लोकचयात्मकम्‌ ; श्रत एकेनापि दौच्येत्‌। 
fea’ ्योतमानलेन धकर मां ्रसद्पं भवति । एचिव्याः श्चामलात्‌ 
Barat तदरुपलम्‌ । “यदि वेतरपेति । श्वूलोकखर्लोकयोमेनुखेः 
परि दृ श्वमानापरिदृश्छमामल मपेच्छ दैपरौत्योपन्यासः। “यान्येवेति | 
'यान्येव' लोमानि बभूणिः बभृवर्णानि, “हरौणितामि' इरित- 


ne 


९-- Ble site HO. B Re | 
र-- दपण श्र qe १०. ॥ पि शर्‌ | 


९८ ॥ WTI MAT EAT | (र्पः Yate ) 


वर्णानि च gam, तानि ्रनरिक्ष्य eae’; “गों नभः"-इति 
खोकप्रसिद्धेः । ३ ॥ 

coma सु तर्होति | ‘afe तिम्नेक्टष्णा जिनपच्चं “ang 
मु" श्न्तप्रदेश्र मेव "पञ्चात्‌" भागे ‘aaa’ सङ्कोचयेत्‌, सखिः 
waa दिगणोकु्यादिल्ययः | तथा च सूजम्‌- “Us चत्‌ पश्चात 
पाददिगुणम्‌”-ट्ति ॥ ४ ॥ 

हृष्णाजिनटोक्तायं मुपवेग्रनप्रकार माह- “ay जघनेनेति 
हृष्णाजिनयोः पथाद्वागेम खय मपि पश्चात्‌ पराङ्मुखो zfau- 
arene: उपविगरेत्‌ । ara: उडु चितजानुकः, आरद्मोपविग 
fre: ) “दिं जाश्वाश्यासे पसादेनयोः”-इतिः र्चम्‌ 
arate: तस्सस्िश्वाम fae: । “एव afr जपतोति । ए 
मिध्यमिमशेनपरकारस्याभिनयः° ॥ 

मन्ध्यं frags’ ares— “यदा दति । प्रतिरूप" प्रति 
wfa: | "वैः-्न्देन लोकप्रपिद्विश्च्यते। छो किंका हि शरितुरगादि- 
प्रतिरूपं शिश्प fare: । श्रक्रृष्णयोरेवक्वामप्रतिरूपलवं aft: 
रोये छक्षम्‌- “एष वा दो वणो श्छ हष्णा जिनण्ष सावो 
यत्‌ हष्णम्‌”-दति, ॥ ६ ॥ 


९ ate ate Gs. १,२९। 

R— Te ate GeO, १, २२। Mare’ Ae भूमिर arta २०। 
R— Fle Mle द्‌. B २३। 

४- ale We ४.९.९१ दृष्यम्‌ | 

५-- ते° HGR 


(रण शत्रा) ॥ दतौयकाढम्‌ ॥ १९ 


faite भागं याच “a वा मिति। “गमो ar एष 
wafa”-xfat । वे'-ग्रन्दोऽच अ्लयन्तरम्रसिडिह्यते । तथा रेत- 
रेयकम्‌- “Gaal एत बलिजो गभे कुवन्ति यं दौचवन्ि"- 
हतिः । इन्दांसि' गायश्चादोनि । न्यकाङ्ुलिःः मुष्टोकरणेन 
सडविताङ्लिः? । उक्षशवण quand प्रसिद्धगभेरमान्येन इृढवति- 
“न्यक्षाङ्गलय दव होति ॥ ६ ॥ 

“स यदाहेति | उदृक्‌-ग्ष्दायं माद- “are यश्चेति | 
SNA WE | उत्तमा शक्‌ ‘STA’, तेन समाभिलेच्छत दति 
Waar’ ॥ ॐ ॥ | 

saat हृष्णा जिमारोहएं विधत्ते - “wy दचिएनेति | 
“चमे वा इत्यादि । मुखेषु यत्‌ “दमे'-दति प्रसिद्धम्‌, "एत्‌" 
Faw देवेषु सख्ेतुवात्‌ शामेः-गन्दामिधेयम्‌ ; अतो Sida 
खश्ूपेण श्र्मांसोति, शृष्णा जिनस्य gf: । हिंसापरिहारप्रसक्ति 
द गेयति- “sala मित्यादिना । य्चाश्यग्रेथोऽतिरिक्रकरमेण- 
पराद्धे प्रायनं युक्त भिद्यः ॥ ८ ॥ 

दत्यच्यते"-ति सुश्रु १. १६९. Re | 
२- To wo LQ धगमा वा रब Tela Get वासः Hts 

तस्माद्‌ गर्भाः प्राटता जषन्ते"-एति च त° Te gw २। 
१-- “सुध हवा गमोऽन्तः शेते, Gel wet कुमारो नायते'"-इति 

च रे° त्रा १. १.३। 

9-- पुरस्ताद्‌ (१२ ए २ पं०,१९ए०२ Te) Re | 
५-- वा" Ge 8.९. & RTA | 


७० ॥ प्रतपथप्राद्यणम्‌ ॥ (शप्* ५त्रा०) 


“स॒ wang दति । ‘a’ wes: जघना हृष्णाजिमस्य 
vag एव ‘ay प्रथमम्‌ ्रासोत्‌,। विपे बाध 
माह- “श्रय wey tia a’ “एनं मध्यप्रदेश aed 
रयात्‌, wee द्रखतिः दृप्तः कुस्ितगतिभेवि्यति, ततः 
'पतिथति' षेति ॥ < ॥ 

ay सेखलादोखा माह- “श्रय मेखला fafa परिहरति 
मध्ये परितो वेष्टथेदिव्ययेः । पुरोडम्तान्ताभिधानेन तां मेखलां 
yiefa— “afeca दति । ae” वलादे बलकरं वसतु 'नावि- 
न्दन्‌ | die कारण माह- ‘AAT’ TTA पयसः ्रन्यत्‌' 
अशम “मावाकरपयन्‌' यतः, श्रत TTT ते' "एताम्‌" ऊजेम्‌' । 
‘aq’ बलं, तत्छाधनलात्‌ मेखला afiawa | ऊगिति विभि- 
afe— “समाभ्ि fafa । सम्यगा्यायते बल मनयेति षमाश्धिः' 
मेखला ॥ ९० ॥ 

तस्या उपादनद्रव्य माह- “सा वे श्राणौति | ‘ar समािः 
श्राणो' णमयो भवेत्‌। शदो" सुखस्य ‘way’ भवेत्‌ । ति 
नेव श्रनेन खल्वभिप्रायेण, गर्भाणं मादुवलोपेच्चितवा दिव्यथेः। 
श्रणवाससो रत्यत्ति माह-- “यच वा दति । ‘aw यस्धिन्‌ काले 
श्रजापतिः' यश्चसकाशरादुत्यन्ञः, Ae’ प्रजापतेगभेग्ठतस्य नेदि- 
‘sy अर्यन्तसन्निहितं ‘ager analy, “A? शरणः" श्रमवन्‌ | 
"तस्मात्‌, गभंमालिन्यसम्भवात्‌ तेः शणः धूतयो वान्ति' दुगेन्धा 


१ Fle Ble स्‌, ३, RY ASAT | 


(Rae Vale ) । टेतौयक्षाखम्‌ ॥ ७ 


भवन्ति | उरूवं नाम परदृशां गभेश्था नवनम्‌, | “स उष्बाटतो 
गमौ भवति"-दत्येतदारणष्यकम्‌ः | प्रतिनिहगरे aye शरणा पेचम्‌ | 
भरायबेदिवं्टनम्‌? । प्रजापतेः wafer तत्‌ दौङितेन धाय वख 
मग्दत्‌ । उभेऽपि गभेरूपप्रजापतिवदौकितखापि गभंलात्‌ धार्य 
WANA | मेखलाया वसनान्तरलं विधत्ते “wat वेति “a 
यथवेत्यादि | VBA ११ ॥ 

"सावा इत्यादि । श्रजादयादिरूप मनं पिदमाहपुबरात्मना 
‘freq भवति' यतः, श्रतसलदा्मकलात्‌ मेखशषापि fara 
कन्या ॥ १२॥ 

तखा सुञ्न्राखाभिश्चितलं विधन्त “सुश्चवलभेनागस्ता इति। 
शरस्य वञ्ावयवलात्‌ रचोविवासकत्वम्‌ | तथा च तैक्िरौयकम्‌- 
“eat SATS वद्धं प्राहरत्‌ स चधा व्यभवत्‌”-दत्युपकरम्य “येऽनतः 
श्रा wT ताः MATT श्रभवन्‌ तच्छकंराणां शकंरत्वं वशो प 
ग्रकराः-दति*। Rear: केशवेणोवल्लिर्माणएं विधत्ते “quai 
war भवतोति | शुकाः Angel, सा यया श्यते, तथा war 
निमिता भवेत्‌ । उक्तप्रकारं प्रशंसितुं प्रकारान्तरथोरोष माह- 
“at प्रसलवोति। साः मेखला, ‘aq यदि श्रसलवि eer 


a -.~ 
------ ~ 


१५ ९-- “मा जरायुणदत set जाति भन्मना"-इति ate सं 
१९. ७९. ९ AVA | 

र-- इान्दो° Alo Sou. dy | To व्रा १.१. BI गिर द.६.७। 

9-- G+ सं* ५,२. ६. ४ । “दनो "--°थभवत्‌। सपयल्तौयं, CURA, 
AUER Ty | °--° Asmat इवारि | 


QR ॥ प्रतपथत्राद्ममम्‌ । (१४० भत्र) 


दबिष्पाये्थापारेण नििता आत्‌, तदा वथा न प्रकारेण 
न्याः लौ कश्यः, गवा दिवन्धनरश्जवो agen भवन्ति, एव 
faa मपि माजुखेव भवेत्‌ । "चत्‌" यदि श्रपषशवि eer ष््य- 
पाशिनोपरि श्थाएतेन निर्मिता स्यात्‌, तदा "पिषटरेवल्या ary’ | 
तस्मात्‌ “सुकाषगे' इष्टेति एपसहारः ॥ १३ ॥ 

बत्धनमन्ं विधाय aree— “तां परिहरतोति । “afecet 
देता सूज मिति । we ‘fe mee sat प्रसिद्धिराविक्रि- 
धते | तथा च पन्तिरीयकम्‌- “siete: gai लोकं यमन ऊजे 
व्यभजम्त""-दत्यादिः । wt काव्यायनः- “मेखशां ata aay 
feed शएमुश्चमिश्रा मन्तरं वासस ऊगेसौति"-एति ॥ १४॥ 

वलाम THM YET माह- “श्रथ alfa मितिः। श्रये 
सोमयागात्‌ पूरम्‌ ‘fee’ daw सोमयागकन्ंलार्‌ 
दौहितो शुपदारेण सोम एृव्याच्चते ॥ १५॥ 

वाससा श्राच्छादनं विधत्ते “श्रय प्रोत दति । ‘ane’ 
श्रा्छादयति॥ ११॥ 

“q situa इति । श्रा्छाद्प्दश्रविगेषः शः स्ट उक्ः- 
“faq: maa विष्णोः ्रमासोति"- दति" । विष्ुष्न्दः gest 


१- ड्धिरसः०--° भशन्त । ततो यदश्वत्‌ ते श्रा भवग्‌ वे 
Wil यश्छरमयो मेखला waa मेवावह्धै"-्रति Fo सं” 
५. ४, २.६ । 

र--का० Blo Bee. B २५ | मन्त्पाठलतु वार He ४.१०.१। 

१-- Hie श्रौ ° Te 9. ६. २७। 

8-- A रखषः- ale He a. te. २। 


(Ree LaTe ) ¡ हतोयकाएडम्‌ , „| 


कमे ufag:; satfaaa मथं माह- “उभय वा एष दति | 
दौच्णौयेष्टौ waaay हविषि विष्णुेवतेति तकारो 
यजमानोऽपि विष्एरित्यमिप्रायः ॥ १७ ॥ 

Tara श्ण विषाणबन्धम माह- “श्रय हृष्णविषाण मिति९। 
‘fafy सिग्‌ vara’, तच ayterq । शृष्णविषाणोत्पश्यर्ं 
माख्यायिका are— “देवाश वा श्रसुरासत्यादिना । ‘arma’ 
प्रजापतेः gar: "पितुदायं' deat धनम्‌ । दृद्धियेषु मध्ये ‘an 
एव देवाः" प्राप्नाः, वाच' वागिद्धियम्‌ “agi | तथा यश्च मेव 
‘fa’ उपगताः, वाचम्‌ thay ‘wer’ । श्रम्‌" दिव सेव 
देवाः", माम्‌" एयिवोम्‌ “wet? ॥ १८॥ 

“ते देवा दति। एवं सति देवा वाचोऽपि ख्ाधौनलकरणाय 
यज्ञम्‌" एवम्‌ श्रत्रुवन्‌"- यज्ञ ! TI aA’ "योषा", लं तु पुमान्‌; 
तस्मात्‌ ताम्‌ 'उपामन्तय्ल' सम्भोगा सङ्धेतेनाह्य, सापि ‘Ar 
लां हयिथते' श्राकारयिव्यति तिः waa) तत्तद्‌ TATA 
जानतो शरुतित्रेते- म॒ केवलं तेषां वचन मेव, किन्तु "खयं वा 
₹ एव यन्नः खय मपि ‘tea’ विचारितवान्‌ । ईचणएप्रकार 
मतुवदति- “योषेति | ‘av मा मपि यित" wa: 'उपमग्बये' 
ae fafa saaftaat साः ‘sa’ प्रथमवारम्‌ श्रारकात्‌" WIT 


\— काण Bite Be ०. १. २८ । मन्तस्वस्य — वा° सं ° ४.१०. ६। 
२-- वसगस्य दशा इति यावत्‌ ; खवण्वाह स्पठम्‌-- Ae wile o. g, 
२९ सूच ‘uray ala | काणवाना सुत्तरोये बन्धन मान्नातम्‌ | 
10 


02 ॥ शदपयत्राद्ययम्‌ | (age ame ) 


ha wean,’ तस्मादेव । लोकदुष्टातकथनं खष्टम्‌ । जातं 
any देवेभ्यो निषेदयति- “स होवाचेति ॥ १९ ॥ 

“ते रोद्रिति। wa पुनदवर्यच्थमामो am: ता सुपा- 
aman’ । ‘ar श्रपि ‘face मिवः मिपतितपणं carfen 
मिव, त्यया केवलं कम्पते, एवं शिर लनेनं उवाच Tae | 
qua पलाग्रमिपतम मिव श्रोष्ठचालनेनेव्यथेः । “तस्मादित्यादि 
पूववत्‌ ॥ ९० ॥ २९१ ॥ 

न्ते देवा दति । दतौयवारे areas श्राकामं TATA 
ज्ञातवन्तो देवाः हि शचाश्चकरिरे'। कथम्‌ ? थं वाक्‌ योषाः 
खल Ge भामेत्यत श्राह "यत्‌" यस्मात्‌ ‘UT aH A युविता 
ज॒ मिलितवतो, sat म ॒विश्वसितयेल्ययः। एव मोषिला, 
यज्ञ ! तवान्तिकं कथं गच्छामि, किन्त हे वाक्‌! लम्‌ १६ 

ख्याने ‘ua “तिष्ठन्तं ‘ar माम्‌ श्रभिगच्छ इति ब्रहि" दत्य 
yay) तथा ता मागताः वाच ‘a’ रस्माकं प्रतिप्रत्रतात्‌ 
निवेदयतु (दतिः च श्रव्रवन्‌ । साप्ाकारिता तदव तत्र THA 
van तिष्ठन्त मेव यज्ञ मभिगता । श्रय श eet वागागतेति 
Zag: प्रोवाच ॥ ke 

न्ता रेवा इति । तां" वाचं देवाः' “MeCN? “HATTA 
तथा वर्जितागहवम्‌। ater erfige मन्धरेण खभोगाथोगात्‌ 
camay ‘at वाचम्‌ ‘saga’ “विश्वो देवख मेतुः"-दव्येतया 
gar पुनरसुराणां निराशा भवति तथा सवतः HIE: | केवशा 


१-- “अरा चमेप्रभदिका”-- इर्मरः ₹, O°, RL! 


( रर rate ) ॥ एतोयकाष्डम्‌ । ey 


fa न शोहतेत्यत we “श्राङतिर्ोति। scwmfretaat 
दत्त aa देवानां परिय fae: । श्रय ते श्रसुराः' ‘“arnaea 
za: खौङतवचसः “हे ara: हे अरयः"-द््यद्ारथितु ANAT: 
“Soma: हेऽलवः'*-“दइति वदन्तः" aera’ ॥ ९१ ॥ 

प्रसङ्गात्‌ कञ्चिद्‌ वाम्विषयं नियम माह- “तजेति । !उप- 
जिश्रास्यांः ज्ञातव्या, सन्दिग्धं वाचम्‌, ऊचुः" उक्रषन्तोऽसुराः। स 
SSE! सन्दिग्धायेस्या पथंशरूपस्य वचसो भाषणं यत्‌, तत्‌ Beer 
भित्यथेः । दा य ददृशो ard वदति, ष कच्छः । "तस्मात्‌" "म 
लेच्छ त्‌" Gal न भवेत्‌, agar मपार्थि्यां भाषां म ब्रयादि- 
qu) ‘aga’ श्रसुरेष्वाहिता । उक्ापरिन्नामं प्र्रसति- 
“aq मेवेष दति । ‘se war, अनेन WaT अपदतवचसः 
सन्तः पराभवन्ति ॥ २४॥ 

यदयं माख्यायिका प्रपञ्चिता, त मथं विधातु माह- “सोऽवं 
am इति । श्रमिष्यानप्रकारः प्रद ष्छते- “मिथुनोति । वम्र 
सङ्ग तोऽभ्त्‌ ॥ ( ९१५ ॥ 

“eat war tfa i) ‘cay’ असमात्‌ “मिथनात्‌' waa’ 
wT यश्चवाचोमिंयुमात्‌ यत्‌” जनिष्यते", ‘ay तस्मात्‌ ममा, 
मां नाजिभवेत्‌" शतिः । एव मोकिवा अन्योत्पन्तिभयात्‌ बः 
द्रः एव' वाग्योन्यां खयं "गर्भो" ला प्रविष्टः ॥ (२९॥ 


१-- व्याकरणाध्ययनप्रयोजमकचयनपरवानिकध्थाख्यागावसरे gage ay: 
भाष्ये पस्यश्चायां वेषा शुतिशडता, परः तत्र तु शेऽल्यौ 
हेऽलमः+-इति पाठः | 


९६ ॥ WAT चत्राह्मणम्‌ । (शप्र त्राण) 


“q ह सव्र tfa |) तच saat afer श्रनायत | “मा 
मरीधरतेति | खसामर्था विष्करणएम्‌, तथ ataayaanie- 
माधो पयुश्छते । एतस्मात्‌ भिथुनात्‌ मा मतु श्रनयत्‌ महत्‌ WA’ 
qua] नोत्पाथेत, ‘wat मभिभवेदिति' ॥ (९७ ॥ 

“at प्रतिपराष्टष्येति i) श्रतिपराग्द्यः afin कि 
सुत्थादक fafa विचार्य, "ताम्‌" श्रावेष्च' हस्तेनावेष्टनं रत्वा 
‘sau यश्रशिरसि स्थापितवान्‌ “ant हि wu दूति | 
'हि'-ग्ष्दन “यन्नो देवेभ्यो निलायत aut रूप रवा” 
दृ्यादि्रतिप्रसिद्धिरभिधौयते, । श्रतः प्रसिद्धो “a? “era: 
दगोऽसि, ‘a’ एव निदानेन “age, "तत्‌? एव यजमानेन धाय 
'शृष्णाजिनम्‌ तस्या वाचो योनिः" । शसा ृष्णविषाण' यान्या | 
हृष्णविषाएधारणे fay znafa— “यदेना मिति। अकराय 
प्रशंषति- “a यथैवात दति ॥ ९८॥ 

तस्या बन्धने ऊदधमुखतवं विधत्ते- “तां वा efi योनियद्यधो- 
ge गभे बिश्वयात्‌, तदा waa, sa उत्तानभरणं faze; 
AQT "ताम्‌" “उत्तामाम्‌" agra । बन्धनप्रकार मार- 
'दकिणां भुवम्‌" श्रारभ्य ललाटद्टेषदुपरिप्रदेशं स्येत्‌ । भष 
सूबम्‌- “शष्णविषाणां faafe पञ्चवलिं वोत्तानां दश्रार्या 
agla तया कण्डूयनम्‌ उपलगर्येनया fewer भुव उपर) 
योनिरिति"-एतिर। मणं व्याच्टे- “oxafa श्रतः fF 


१ र, काण १. 8. १, ae Go ६, १. ह, १, वार संर R, श १ | 
-- काण ale T OB २९, Re, Bl वार सं° ४.६०. ४। 


(श्य रत्रा) । दतो यकारम्‌ ! 28 


wer चोनेः wat खल श्रविश्रति' गभरूपेणेदः | गभेपरयेग्र- 
निगंमयोः साधमलाटिष्रस्य afad सिद्धम्‌ ॥ ee ॥ 

तथा ARAL समन्त्रक HRA विधत्त- ““श्रयो क्षिखतो ति९। 
‘en शषटखलौः wagner: 'हधोति' aes’ । 'शपोक्ञभि' 
Tey कस्का दित्वात्‌ सलम्‌?। एतत्‌" एतेनोक्ेखनेन । स्यष्ट मन्यत्‌ । 
“यदा वा tft यदा" खल सुषम warfare ‘qua’ 
सुखप्रदः संवरो “भवति, तदेव यज्ञोऽनुष्ठानाय प्रभवति; यदा 
उक्वेपरौत्येन 'दुःषमं' दुःखहेतुः sagt भवति, तदा ‘ama’ 
खग्रोररच्णयापि न प्रभवति; का कथा यज्ञस्येति ॥ १० ॥ 

हृष्णएविषाणएया कंणडुथनप्र सनाथं साधनान्तरं निन्दति- “श्रय 
न दौचित दूति । यः' कश्चिद्‌ ‘mie इति कमणि षष्ठी, ay 
काष्टादिना fant, तदा स गभः" भ्रपगच्छन्‌ तिं प्ापरुयात्‌ । 
ततोऽन्यस्य साधनस्य दुष्टलात्‌ तेम विकषेमाणः “दौ चितः पाममो 
भवितोः" । पामा” विचचिका, मलर्योयो मः", aa भवितु समर्था 
भवतोल्य्ैः । न्‌ केवलं Afar: खय मेव want भवति, किन्त 
तदुत्यन्नाः Gar wie तादृ भवको्याह- “दौकितं वा श्रषिति। 
विपचे दोष मुष्का eve तदभावं aufaq माह- “ar a 
दति । हृष्णविषाणाया योनिलात्‌, दौ चितस्य गभलात्‌, हिंसा- 
भावाय हष्णविषाण्येव कण्डूयेत' दति विधिः ॥ २१९ ॥ 


\— Ble wito Boo, द्‌. BQ R— मन्बस्तु वाग सं०१,.१०.५। ` 
द्- पाण Fe ७, ३, ४८। ४-- पा° द° ५, २. १००। 
५-- lo Ble To ऽ. द, १० | 


ec ॥ MAU TATE । (que unre ) 


अथ दण्डेन दौखां विधत्ते “sere इति । प्रहारसाधन- 
az TVS TAR ॥ BR Ul 

cota भवतोति । SA’ मशकररयरूपम्‌ “WHA | 
aqaretwers तेक्निरौयके seraq— “eat aT ऊन 
व्यभजन्त त उदुम्बर उदतिष्त्‌”-एति ॥ २१ ॥ 

“qaufaa इत्यादि! । खष्टम्‌ | मुखपयन्तम्‌ | Wey वौय- 
सम्भवात्‌ ततोऽधः कण्डादिसभ्रित न कुयादिव्यथः i १२४ ॥ 

दष्डस्योचछरयणं aaa विधन्ते- “त ुष्छ्रयतोतिः। SET 
mega समाश्निवारकलप्रकारोऽसषटत्‌ प्रदभितः" ॥ २५ I 

दर्भैः पाऽनानन्तरं मुष्टौ करणवाग्यमाबुक्तौ | स एव खाभिमतः 
कालः) खामिमतवश्चाज "वाचं च यच्छन्ति -द्ति चकारेणावगम्यते 
दष्डरी चानन्तरं तयोः काल इतोमं केषाञ्चित्‌ I FIT तेषा 
मभिप्राय मा विष्वुत्य खपक्च मुपसंहरति- “रच Sa इत्यादिना | 
wat fe ware दण्डयदणकालादूद्धंकाले किचिदपि न जपि 
an भवतिः, wae च ade पूवं मेव निष्यन्नलादिति भावः | 
"यथा are मिति । तेषां ve दौषप्रदश्रन पराटृ्त्छ पुनग्रहप 
qi भिति age प्राक्काले, दभपावमानन्सर मेव ae 
fart: Wee 


९-- “ऊर्ग्वा ana सुदुम्बरः- दति Ze Flo ८, २, ४ | 

२- काण sito Go 8. । 

B— AT site we ७. 8.2 मन्त्रः-- ae सं° 9. १०. ६ | 
४- ९१ Go ate, BRU Rie, {< ए० €पं° अद्यम्‌ | 

९-- १. १. २५, २७ MET (४२, ४६ Ve) MTA 


(र्न ume ) ॥ दतोयकाणम्‌ । ee 


BIS TORT माद- “श्रय थद्‌ टौदित इति । चाश्वस्य 
कारणस्य व्यथवचसो नियमितवेन ऋगा दिमण्ताभिव्यादरएसमथस्येव 
दर्योपादामामण्ोद्ारणशतो न afer भङ्ग इति प्रागेव 
क्त्यम्‌ | कात्यायनस्त॒ दण्डधारणामन्तर वाग्यमनं मपि विकष्ये- 
नोक्षवान्‌- “श्र वा मुष्टिकरणवाग्यमने"-दति\ ॥ १७ ॥ 

गटहोतवचसः पुनर्वागव्यवहारे प्रायचित्त ममिधातु वाग्यमनस्य 
प्रयोजन माह- “श्रय यदिति । वेष्णवौ av दं विष्ण 
विचक्रमे" -दत्येवमादि काम्‌? ॥ ३८॥ 

magna fated दिधन्ते- “ata उददतीति । 
"एकः wae: “उद्रदति' उधैरावेदयति | श्रयं ब्राह्मणः दौचितः' 
टोचणोयेटिृष्णा जिना दि दौ च्ासंसखकारेण saa ति" । श्रयं 
महावै" इत्येतत्‌ We बाख्यातम्‌ । मतरे तु Taaffe 
कच्चा श्रावेदन मुक्षम्‌ । “seat रौचितोऽयं argu care 
Pred.” — दतिः ।श्रनयशब्दोऽध्वयेमन्निकषादा्वयंवसमस्यानवलात्‌ 
्रतिप्रखाटपरः, उच्वेरिश्थनेन चानुपां पष afea:”-cfa करंप- 
May व्याख्यातम्‌ । तस्य were facet विधन्त 
“जिः wa इति ॥ ee ॥ 

श्रावेद नवाक्यगतस्य AYU प्रयोजम माह- “श्रय यद्‌ 


\— are ate we 9, 8. ४। “श्चास्तमयाद्‌ वाचं यच्छति'?-द्रति 
वाग्यमगकाणसौमा च TIT (VR Fe), दशप्यस्यत्तर्र (St wo) | 

R— He Woy. ८२.१७ | वा° Mey. UU । 

A शा alo Zo 9, 8, ar | 


८५ ॥ MATURE AA | (शप्र yate ) 


ब्राहमण इति । way “wer दोकायाः धुरा" “on जग्म श्रम 
gr श्रविनिञधित मिव भवति" । ्रनद्भावे कारण माद- इदं 
wrefcfa” । we वच्छयमाणएम्‌ “ory? श्रभिन्नाः। यतो रास्षसाः 
सिम्‌ श्रनुषचनो' अनुसंश्रवयन्ति, ग्भाधानसमये ‘ta: ¶ 
श्रादधति,, wat योनितो जन्यते । ब्राह्मण इत्यस्य याख्यानम्‌- 
'यज्ञादिति | यज्नग्ब्दाभिधेयात्‌ ब्रह्मणो जातलाट्‌ त्राष्मण- 
श्रष्टश्यवहारः | श्रत एव राजन्यरश्चयोर पि दौदितयोः “द कितोऽय 
बराह्मणः" त्येवं yar । anata afyfied मार- 
“a सवनङृत मिति | eared श्रभिषवकर्तार यष्टारं भेवणिके 
व्वन्यतम ANA: | वनता सवनक्टत निमित्तेन, तदधेमेत्यथेः | 


gon Le. १.)|॥ 


दति श्रीसायणाचार्थविरतिते माधवोये बेदायप्रकार 
माध्यन्दिनिश्रतपथब्राह्मणएभाये 
हतौ यकाण्डे दितौ याध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


॥ इति SARIS प्रथमः प्रपाठकः समाप्तः ॥ 


१९-- ब्राद्धयग देव ्रप्यराजन्ययोरपि ; a-ha का० ७.४.१२ 

२-- “कणिटिकासष्ा १२४-दति च| ATA Ale WR, रत्रा 
२१ Re, R Fle ac Re, 9 त्राण ग्र Ro, ५ Ale Bch 
agaaat १२९ इति सिद्धम्‌ | 


WT 


दितौयप्रपाठके प्रथम ब्राह्मणम्‌, 


afq वा 


दितोयाध्याये दितोयं ब्राह्मणम्‌ | 


----- € ECL Sia 


॥ हरिः & ॥ 

are यच्छति | स॒ व्वाचंयम आस्त॒ श्रासतमयात्‌ 

तद्यदा च यच्छति Ne 
यन्न वे देवाः। इमां भिति भिग्युय्यषा मियं जिति 
ते हीचः aya इद्‌ मनुष्यरनभ्यारो द्य स्याद्ति a 
धनतुस्य रसं घोत्वा युथा ay Ayal निधेयेयुव्विद्द्य 
यन्न युपेन योपयित्वा तिरोऽभवनुष य॒देनेनुयोपयं- 
लस्माद्युपो नाम ॥ २॥ 

तदा STAT AGHA ATA | ते+ यन्नः सुमभरन्यु- 
थायं यत्तः MAA एवं वा ऽएष यत्तः सुम्भरतियो 
Shea व्वाग्‌ वै यत्तः Bh 


* €~ 


तेन'- हति क | 1 "यक्षुः-इति a, घ। ` 
11 


TR ॥ TAU UAT EAT ॥ ( age vate ) 


ता मस्तमिते बां faa | संवत्सरो वृ प्रजा- 
पतिः प्रनापतिय्यन्नो ऽदहोराचे व॒ संवर रते Wet परि 
स्वमाने कुरुतः aie न Stfere स राति Trae 
यावानेव यन्नो यावत्यस्य AMT तावन्त AAA 
व्वाचं fant ॥ ४॥ 

aga | AAT द्रा व्वाचं व्विसजयन्त्युबानुध्यास्त- 

मितो भवतौति senate त॒था कुर्यत्‌ क्रं ते 
RAAT स्याततसमाशैवानुधास्तमितं AAA ठ्देव 
mare व्विसन्येत्‌ ॥ ५॥ 

waar देके वाचं व्वुसच्ंयन्ति । भूम वः सखरिति 
यन्न मुप्याययामो यत्त TH इति व्व॒दन्त्त॒द्‌ त॒या 
न कुर्यान ₹इ a यन्न सुप्याययति न सुन्दधाति यु 
रतेन ars व्िसज्ंयति ॥ ६ ॥ 

अनेनैव are व्विजजेयेत्‌ | AT AMA व्रतु कणु 
ताग्मिन्ष्याप्रियेन्नो anata इत्यषु यस्या 
यन्नो भवत्येतङ्वियथा gainer तद्यक्ननुवतुद्यत्नः 
सम्भत्य यन्न यन्न प्रतिष्ठापयति aaa यत्नः सन्तनोति 
सन्तत श्चेवास्येतद्‌ व्रतं भवत्या सुत्यायं Feeney WT 
बिड aH: 1 ON 

शुथासि marge ae faaaa । नुह मु यष 


( रञ्च RATe ) ॥ ठतोयश्नारम्‌ । cB 


मा्ाययति न सन्दधाति योऽतोऽन्येन are व्विरज्‌- 
ते सु प्रथम व्याहरन्त्सत्य' व्वाचोऽभिव्धाहरति । ८ ॥ 

शरग्नि्रह्येति। afrea agian इत्यपनि्येव 
यत्नो व्व॒नस्पुतियेक्निय इति व्वुनस्य॒तयो fe afer 
न हि मनुष्या युजेरन्‌ यद्‌ वनस्पतयो न स्यस्तस्मादाह 
व्वनस्पुतियेच्चिय इति+ ॥ € | 

NI व्रत अपयन्ति | देवान्वा swe उपावत्तते 
यो Stadt सु देवताना सेको भवति तं वं देवाना? 
हविन्नाखतं तस्माच्छरपयन्ति तदेष व॒ व्रतयति नाग्नौ 
भुहोति तद्यदेषु एव॒ व्रतयति नाग्नौ! जुशोति ॥ १० | 

aaa वै देवा । इमां जिति भिग्यर्यैषा मियं जिति- 
स्ते होचः AIA इदु मन॒ष्येरनभ्यारोद्यरस्यादिति ते 
TAA रसं धोत्वा युथा ay मधुकतो निङयेयव्विद्द्य 
यज्नं युपेन योपयित्वा त्रोऽभवकुथ युदेनेनायोपयं- 
MATT ATA W ११॥ 

तदा ऽ्षौणा AQHA ATA ते यत्नः सुमभरन्‌ 
Bay यत्नः TATA एष वा ऽश्ुष यत्तो भवति यो दुक्षत 
ऽषु हनं aga wy र्नं जनुयति तथ्युदेवा् TA 
fait यहिदुग्ध तदुेतत्पुमरष्याययति sty wy 


ˆ Sfa’—afa ग, a | t Saret?—efer ग, घ । 


। । प्रतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (रपर शत्रा) 


व्रतयति नाम्नौ जुहोति न हाप्याययेदग्नौ ज्याज्ल- 
हृद्‌ ईव म॒न्ये त AAT ॥ १२॥ 

इमे वे प्राणाः+ | मनोजाता मनोयुजो TATA 
ववागेवाधिः प्राणोदानौ मिचावरुणो चष्ुरादित्यः शोच 
विश्वे देवा TATA हेवास्ेत्देवतासु हत्‌ भवति॥ CA 

तदेके । प्रथम aa ऽउभौ बरौहियवावावपन्त्युभा- 
भ्या tana यदेवा awe निङ्गीतं यदिदुग्ध 
तत्युनराप्याययाम इति खदन्तो TY ब्रतदुघा न्‌ दुत 
gaat: कामुयेत त॒स्य व्रतः कुर्यारेतद्‌ w वास्येता 
mit त्रौहियवावन्वारव्यो भुवत इति ag त॒था न 
gata इ स॒ यन्न मुप्याययति न सुन्दधाति यु उभौ 
्रौहियव्‌ावावुपति तस्मादन्यतर मेवुावपेदचविवुं ऽभ्र 
ax ~ A far 
dat ऽउभौ व्रीहियवौ भवतः स युदवास्येतौ हविभ्‌- 
वतस्त देवासयैतावन्बुरव्यौ भवतो IT व्रतदुघा न्‌ 
दुहौत TRAIT: कामुयेत TH qa कुर्यात्‌ ॥ १४ ॥ 

A = ON ध 
aaa | प्रथमे ब्रते HAT, सवसुरभ्यावपन्ति युदि 
€, © >~ BRA ~ ~ 

Afan मार्िव्वन्दे्ेनेवातः aaa तुन Tas 
या व्रतेन भिषज्येदिति त॒दु तथा न FAlHTTT 
इ ते यज्च Fala श्यं वे THEA Gags नुद 


----. ~ ~--~~ -----~-- 
,------------~----- --------- ~~ ~ = rie TT 


* Coat’ —xfa ग, घ। 


( 3ae रत्रा) ॥ ढतोयकाग्डम्‌ | cy 


ag ra कटवाणौति य॒दि दौश्ठित मात्तिवविन्देयेनेवातः 
काम॒येत तेन भिषन्येत्‌ स॒मासि्ेव yur" ॥ १५। 

sore ad प्रयच्छति | श्रतिनौय मानुष काल 
MAY मपरराचं WAST AUTH वात्या ऽव 
दृवब्वेवेतन्मानुष' च व्याकरोति ॥ १६ ॥ 

ae ad प्दास्यन्रप उपस्यश्यति | दैवौन्धियं 
मनामहे सुखडौका मसिष्टये agtyt avareay 
GANT नो sate ऽइति मानुषाय वा ऽएष पुरा- 
एनायुावनेनिक्तेऽथाच देव्ये धिये तस्मादाह sal धियं 
मनामहे सुखडोका मभिष्टये astyt awareax 
सुतौर्था नो swage ऽदति स यावत्‌ fae aa’ 
्रतयिष्यन्नपु TOA SAAT TATA ॥ १७॥ 

श्रथ व्रतु व्रतयति । ये देवा सृनोजाता मनोयुजो 
TART नो ऽवन्तु ते नः पान्तु तेभ्यः खाहेति 
तद्यथा THA हत मेवं मस्येतहवति ॥ १८। 

श्रय व्रतं व्रतयित्वा नुमि मुपस्पृश्ते । खाचः TAT 
भवत युय मापो MATH मन्तुरुद्‌ रे सुशेवाः। तु WANA 
ATA HARA BATA: Tey देवौरमुता ूता- 
वृध इति देवान्‌ वा sea उपावत्तते यो Shea स देव- 


= re 


* पुखा'-दति ग, घ | † (्रतिः~द्रति ग, घ । 


<q ॥ TAT QTE AA । (eve vate ) 


ताना मेको भवत्यनुत्सि्त' वै देवाना इविरथेतट्‌ ्रत- 
प्रदो भिश्याकरोति व्रत मुपोत्सिथ्बन्‌ व्रतं प्रमौणाति 
तस्यो हैषा प्रायचिन्निस्तथो wre fared 
भषति न व्रतं प्रमोराति तस्मादाह श्रावाः पीता भवत 
यय मापो SHAH ATS? FLAT | AT AAA 
HAM HAA श्रनागसः खदन्तु देवौरमता छता 
दध इति स यावत्किथ व्रतं व्रतयित्वा नामि quay 
देतेनेवोपस्यशेत्‌ कस्तुदेद युट्‌ व्रतप्रदो ब्रत सुपोत्सि 
श्देत्‌* ॥ १९ ॥ 

ay यच मेश्यन्‌ भवति | तत्‌ छृष्णविषाणुया लोष्ट 
वा किञ्वद्दोपहन्तीयं ते यक्विया तनूरितीयं व॒ एथिवौ 
देवौ Basal सा faa नाभि्िश्या त॒स्या रत 
eras यश्चियां तनू मुथायत्चियः WAT मभिमेत्यपो 
मुश्याभि न प्रजा सिल्युभुयं वा SHA रत्युापञ् LAS मु 
WAST णव FRA न प्रजा मध्डोमुचः SETA 
दत्यरस EA WOT Ti युदुद्रे गुष्टितं भवति 
तस्मादाहाहोमच इति areca: एथिवौ arta 
शतेत्याहतयो zat शन्ताः इथिवौ aaa: 
FATE ॥ २०॥ a 


* श्त्‌"-दति ग, घ। 


( age Rate ) ॥ ठतौयकाणम्‌ । ce 


wa qaaie न्यस्यति । एधिव्या सुम्मेतौयं वे 
एथिवौ देवौ Faget सा atfada माभिमिद्या 
तुस्या wagnwy afyat तन्‌ म॒धायच्निय शरौर 
म॒भ्यमिष्त्ता मेवास्या मेतत्‌ Yaatqat aa दधाति 
तक्मादाश एथिव्या सुम्भवेति+ ॥ २१॥ 

yaaa परिदाय खपिति। देवान्‌ वु sey उपाव- 
aa यो दक्षते स॒ रेवताना सेको भवति न वं देवाः 
RUA वा UAE भवत्यभिर्बे देवामां 
्रतपतिस्तस्मा ऽण्वेतत्‌ परिदाय खपित्युपे त्व म 
safe aay a मन्दिषोमष्त्यम्र a safe aay 
खप्स्याम इत्युवतदाह Tar णो sqngeafafa गोपाय 
नो WAM इत्यु बेतदाह UIT नः पनस्क्धीति यथेतः 
qe खस्तु प्रबुध्यामहा ऽएवं नः कुष्य 
तुदाह ॥ २२॥ 

श्य युच Hal पुनुनावद्रास्यन्‌ भुवति । तदाचयति 
पुनम्मनः TALIM SHAG पुनः प्राणः पुनरात्ा म 
IMT TATE पुनः श्रोच' म syrah सव इवा 
एते सखपतोऽपक्रामन्ति प्राशु रव न Alaa Wal 
पुनः THEA THE ANA: पुनरायुम ऽश्वागन्‌ 


* वेति'-दति ग, घ। 1 श्दाह"-दति ग, च | 


ac ॥ गरल पयत्राह्यरम्‌ ॥ ( ato vate ) 


पनः प्राशः पुनरात्मा म SPT TARE पुनः शोष 

ऽश्रागन्‌। BATA ऽ्रदन्यस्तनुपा श्र्निन्नः पातु 
दुरितादव्यादिति qgeaa GNA वा युन वा 
मिथ्याकम्यै TAT: सव्वस्माद्निगेपायत्विवयेवतदाइ 
तस्मादाह व्वेश्वानरो श्रदब्स्तनुपा Aya पातु 
दुरितादवद्ादिति+ ॥ २३ ॥ 

श्रय यहौकितः। श्रव्रत्य वा व्याहरति कृध्यति वा 
त्निथ्याकरोति व्रतं प्रमोखात्यकोधो wa दौधित्‌- 
स्याप्निवं देवानां waite मेवेतदपधावति त्व मप्र 
रतपा safe देव ऽ aaah) त्वु' anata sei 
तस्यो हेषा प्रायशित्तिस्तथो wea feared 
भुषति नु व्रतं प्रुमौणाति त॒स्मादाह त्व AH व्रतपा 
श्रसि देव ऽश्मा । तु seater इति! ॥ २४ ॥ 

अथ यदीश्ितायाभिहरन्ति। त॒स्मिन्‌ वाचयति 
राखे यत्सोमा भयो भरेति सोमो इ घवा AAT रतु 
युते यु्ौश्ठितायाभिहरन्ति स यदाह रास्व यत्सामृति 
राख न इयत्सामेतयेवेतदाहा भूयो भरेत्या नो भुयो 
इरत्येवेतदा देषो नः सविता ARE BAT 


= 
# ष्दितिः- ग, घ। † भर्च्येषवा-दइति ग, घ। 
‡ ‘qa —xfa म, घ । § द्रति'-दति ग, घ. । 


(qe शत्रा) ॥ तोय क्षारढम्‌ । 1] 


दिति तथो wen ऽरुत॒त्सवितप्रज्धत मेव ॒द्ानाय 
भवति Ry Il 


पुरास्तमयादाह | Stiga ard यच्छति ता सुसत- 
मिते art व्विसृजते पुरोदयादाह दौक्ित are 
यच्छेति ता मुदिते are विजते सुन्तत्या ware 
रेवेतद्रात्या सन्तनोत्युहा राचिम्‌+ ॥ Ve | 

नेन मन्यु चरन्त मभ्युस्तमियात्‌। न खपन्त मभ्य 
feared Aaa मन्यु चरन्त मभ्युस्तमियाद्रा्ैरेनं तद- 
नुरियाद्त्‌ aon मभ्य॒दियाद्‌ह wa तदन्तरियान्ना् 
प्रायञित्तिरस्ि प्रतिगुष्या मेवेतस्मान्न परावण्यादपो 
भ्युवेयान्नेन मभिवषद्नवक्तृप्तः ह AT] पुरावण्थादु- 
पोऽभ्यवेयायुदन मभिवषद्‌थ परिद्वालं ard व्वदति 
न्‌ मातुषों प्सृतां तच्युत्यरिद्ालं व्वाचं agit नु 
मानुषो प्रस॒ताम्‌ |i २७॥ 

aia वं देवाः। sat जितिं जिग्बुयेषा fad 
fafa vie कथु न इद मनुष्येरनभ्यारोद्य ६ 
स्यादिति तं यन्नुस्य रसं धौत्वा युथा मध मधृक्तो 
निदयेयुव्विदद्य यत्न युपेन योपयित्वा त्रोऽभवन्रुथ 
युदेनेनायोपयंसतसमायुपो नाम ॥ RE ॥ 


राविम्‌'-इति ग, घ। 
† श्रतिगुष्-इति सा०-सम्मत इति eto FAT: | 
1 


---------~ ~~न 


९१ ॥ ग्रतपशत्राह्मशम्‌ | ( aye Vat) 


तदा SRO AAT मास । तु यत्तः सुमभरन 
gard यत्तः सुम्भृत शवं वा STU यत्तः सुम्भरति* यो 
faa वाग्‌ घँ यच्चस्तददेवाच awe faald यदि- 
दुग्धं तदेवेतत्‌ पुनराष्याययति युत्‌ परिष्टालं व्याच 
aefa न मानुषौ प्रसृतां न हाप्याययेद्त्‌ प्रसुतां 
मानुषौ व्वाच॑ व्वदेत्तस्मात्‌ vicar ad व्वदति 
नु मानुषौ प्रसताम्‌† ॥ २९॥ 
स ब daa ara दि daa ama हि 
धक्षते यत्तो fe apy Pfeil इ वे नुमेतयुदौशित 
दूति ॥ ३० ॥ 


॥ दूति हितौयप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [ २, २. | ॥ 


दरौतस्य वचसो विसगं काणविधामाय gatqaefa— “वाच 
यच्छतोति^ ॥ १॥ 

वाश्मगं प्रश्रसितु माख्यायिका मार- “ana वे देवा 
इद्यादिना । एतत्‌ प्राग्‌ यास्यातम्‌ः ॥ २॥१॥ 


* मसुम्भवति?-इति च प्राठो gat डा°-वेवरेय | 
+ ‘qeai’-rfa ख, ‘qeay’—afa ग, च | 
Y— ale site Ge ऽ. 8. %2 | 
२-- ९.५.९१. ९. (भाग ४०५९८ ) । 


|, 


( ame ante ) ) दतोबकाखम्‌ ॥ ९१ 


वाज्बिमोकं विधत्ते “ar मसलमिते are fafa’) wea- 
यानन्तरभाविलं व।जिमोकस्य प्रश्रषति- “संवरो वा एति । 
“एतेः ए श्रहोराभे' “परिश्षवमाने' पुनःपुमरावन्तेमाने एणं" 
सव्र कुरुतः" जिष्यादयतः। षः, उक्लशणः श्रजापतिः' 
पुरा खथन्नसमये ‘sey श्रनि “रदौचिष्ट' we’, Afar 
शतरौचः ‘a’ प्रजापतिः, राजम्‌" ‘aay प्राप्तवान्‌ । दौहितो- 
पलचितां वाचं राजिपर्य॑न्त मन्ववन्नेयदिव्यथेः । अतस्तावत्पर्य्त 
वाग्यमनं करवन्‌ दौकितो “यावान्‌ "यज्ञः संवर -प्रजापत्धात्मको- 
ऽसि, we’ च यावतो ‘arav परिभितिरस्ति, "तावन्तः सकष 
मपि “एतत्‌ एतेन नियमेन “oar वाच" विर्ष्टवान्‌ भवति igi 

वाम्विमोके केषाचित्‌ ae माह- “aga इति? । “रज 
मचतचद्रनकाले | “श्नुषटया सम्यगित्ययैः | सवैः प्रज्ञातलेन दै 
श्रप्तमितो भवतोति aaa’ त मिमं og दूषयति- “तदु 
तथेति । ते" तचानुष्टातारो यदि ‘Way नचबाच्छाद्‌कः श्यात्‌" 
तहिं क स्यः ga वान्विसगंकन्तारो भवेयुः । "तस्माद्‌" "यत्र 
काले च्रलमितम्‌' “तुष्टया सम्यक्‌ प्रज्ञातं, ‘AMA’ तदेव परि- 
यजेत्‌ ; न aqurey वाम्विषगेः ॥ ५ ॥ 

मन्त्रविषये कषाश्चित्‌ पच मनृद्य निरा चष्टे “शरनेनो हेक 


` --------~-~-~--~----~---------~---"-"-न--- क-म 0 nel 


\— काण ate सुर ७.४. १४। 
श We BH ६. २.९९६०। 
६-- “a एरा eat वाचं विद्टनेत्‌”-इति खाप. Bite Gere, Cu! 


ER | प्रतपथत्राह्यणम्‌ । (श्प्रण tate | 


दति, । यज्चाणायनसन्धानयोस्तन्नो स्फर मप्रतिभानात्‌ न 
VTA ॥ ६ ॥ 

“श्रनेनेवेति। “श्रगनि्रदयत्यादिः एषग्‌ wet वामिसजेनायेः९। 
तथा च छचम्‌- “ad ङृणतेति वाजििसजेनं चिरुत्काभ्ि्रष्ठोति 
aufefa’-cfa’ । त्रतकरणं प्रप्रसति- “एष रौति । "एषः 
MATS. पदाः “we दौचाकाले यज्ञः भवतिः । तथा “एतत्‌ 
एव अतं हविः श्रपि भवति । ‘aur पुराः दोचादित्रतात्‌ 
पूवम्‌ “श्रगनिहोचम्‌", एव मिदम्‌ । यथा हापस्तम्बः- “म वेव म्‌ 
ब्रतयेदग्निहोचस्याविच्छेदाय दति, । श्रत एतद्‌त्रतास्येन यज्ञेन 
मरवत्तमानेन चिकौषितं ज्योतिष्टोमे च्ञ प्रताख्यं aaa’ एकौ- 
हत्य, aaa प्रतिष्टा चतं ज्योतिष्टोम मेतेन विस्तारितवान्‌ 
भवति । wa एत्मन्त्रेऽभिगतयश्नसन्धानसमभवादयं प एव BeT- 
fae: | विहितब्रतं सुत्या दिवसुपयन्तं ava भित्याह- “सन्तत 
fafa ne ॥ 

वाभ्िमोकोऽ्यमिमुखं aay cary “श्रयाग्नि मिति | 


ee 


(— कार Bite Fes. 8. eC | 

९-- amma qayfefa— ate सं° 2.4.0; RL; ६६.१.९१ | 

a— ad हागतेद्येको aa, खभित्ेद्योयपर इति भावः। मन््वेती- 
are de 8. १२.१९, २ द्यो | 

४-- aro ate Ge ०.४.११५ ख्‌, ग। 

५-- खाप घौ द° १०.१६. १९। 

{-- काग थोग द००.४.११क। 


रश्च, RAT ) ॥ दतेयकागदम्‌ ॥ € 


m मयं यतिरेकेण प्रशंसति- “a हेति । "अतोऽनेन भभुवः- 
.रित्यनेनः। मन्त्रपदानि याचषटे- “ख प्रथमं भिति । वाग््यव- 
हारस्यादावभ्नित्ोति९ way सत्य मेवोक्वान्‌ भवति; “सद्य 
ब्रहम"-दति श्रतेः ॥ ८॥ 

“श्रभ्निरिति । वमस्यतेयेन्ना हेवं श्रतिरेवोपपादयति- “म हि 
ममुष्याष्ति॥९॥ 

‘marar दूति । “sad वा इत्यादि | ‘sad? पक्षम्‌ । वे 
maa श्ु्यन्तरप्रसिद्धिरभिधोयते। तथा च ॒तेकनिरौयकम्‌- 
“यः एतः ख सदैवप्तसमाद विद ता WAKE: सदेवलवाय"-र्ति?। 
ay ga चौरम्‌ “एष एव" पिबत ० । एवकारयुदख्नोय माइ- 
“नाप्राविति ॥ १० ॥ । 

श्ाक्रन्येव होमं पुरातनट्त्तान्तामिधानेन प्रशंसति- “यत्नेन 
वा दति । गतम्‌+ | देवैराच्छादितस्यापि पयोत्रत्य तद वगच्छहविः. 
पूवोक्षिभिः सम्भृतलादनेनापि aria fame ॥ १९ ॥ 

“तद्धा ware fafa) मनु aa मपि इविरप्राषेव इयते, 


\— Ae He ह. ५.९; १७.१९ ; ३६. RL 

R— वाण Hog, vv. २। 

१-- “यो विदग्धः स नेकैतो atswa: स CRT यः Wa ०-° सदेव. 
त्वाय-इति do we २.१९. द. ४। 

४-- Wye ste ©, 8.२० | अर्यम्‌ । 

UAW. १.१ (भा. ४०५ Be ) ब्र्खम्‌ | 


६9 ॥ प्रतप्रचत्राद्मगम्‌। (र्प्रण्शत्रार) 


fa मिदं पौयत द्याशद्या Afererafta सुपपादथति- “एष 
वा wife | यक्त -णब्देनात्राभरिरमिधोधते, यश्रोत्पादकलाभि- 
धानात्‌ । wa raat होमेन "यक्ख" श्योतिष्टोमश्य ‘ay’ 
‘fagia निष्यौतम्‌ शरनुष्टानेन विफलम्‌, ‘aq’ च 'विदुग्धं 
विपरोतातुष्टानेन विपरौतफलम्‌ wre "तत्‌" शुनः" श्राया- 
यितवान्‌ भवति । भ्रतिरेके दोष माह- “न डति । “ee 
हेव मन्येतेति | उक्षम्‌ ॥ १२॥ 

देवतापरीणनाभावात्‌ कथं तादृ मतिरत्यथत इत्यत VTE 
“ca वा दति । वागादौनां सुख्यप्राएपरवे शेन प्राएश्रब्द्यवहारण 
द्मे प्राणः" वागादयः ("मगोजाताः) मनस उत्पनाः, मनोव्यति- 
रेकेण खतः प्रटृ्यभावात्‌ | 'मनोयुजः' च खखब्यापारेषुं मनसः 
SRST । त एवं ‘ama? दकाः प्रदाः खखो चिताः क्रतवः 
कर्माणि येषां ते तयोक्राः । तेषां देवता विनश्य योजयति- 
“वागेवाग्निरिश्चादिना । “श्रपरि्वाग्‌ wat मुखं प्राविश्रत्‌"-दूति 
अतेः। शृण्रिय-तदभिमानिदेवतयोरभेदथवहारः। यस्मात्‌ “एतासु 
"देवतासु" प्रोणएयति, तस्मादेता निमित्ततासु खाह्मनि इत 
भवति" । यदा wat Sta afasa ङतं भवेत्‌, ्राद्मनि वु 
त्सदिद्धियदेवतासु सर्वाखपि इतं भवतौति याश्येयम्‌ । तक्षा 
वलया कन्यत LAU ॥ १२ ॥ 

प्रथमत्रतविषयक मेकेषाधित्‌ Ts Ay “aga इति! 
‘qua ad’ प्रथमव्रतारं ate निर्डोतविदग्धयोरणङ्गयोराणायनाः 
योभयोरपि षमाधानायोभयावापे षति ea भ्रपि हविषो wat 


(रस RaTe ) ॥ नोयकाखम्‌ 1 ey 


रभे मवत दति तेषा मभिप्रायः । तज्निेधति- “तडिति | 
उभयावापस्थाप्रयोजकता माह- “न हेति । तरं कि कुर्यादिति, 
तचाह- “लस्मादन्यतर fafa) saad उभयान्ारम्भः 
कथं सिद्यतोति, awre— ““हविरवा श्रसेति । cigunreatit हि- 
यवयोरुभयोरपि विष्करणात्‌ तचेवान्वार्पौ भवतो न॒ गुतने । 
भ्रतोऽरयोकलादुभयोरेवापोऽनपेषित Cea: । वरतधृगदुग्धाभावे 
कि क्या दिव्यत श्रार-- “aq दति। यतो व्रो हियवाम्बावन्वारभौ, 
‘wa? श्रनयोत्ौ हियवयो मेष्ये ‘aaa’ वत कामयेत, ‘Ae’ एतद्‌ 
प्रत कुर्यात्‌ ॥ eg 

प्रयमत्रत विषय एषेतरेषां we माह- “aga इति | करित 
TIA एव यत्‌ (सर्वोषधम्‌) बरौ हियवगनियङ्ुगो धूमादिकं, यख 
(सुरभि) सुगन्धि पिष्पलादि, तत्‌ सवम्‌ श्रावपन्ति'। तथां 
षति उत्तरच दौकितस्यार्तो सत्यां यादृश्राया श्रा्तैयंदौषध मिति 
तत्‌ कामयेत, तत्‌ चौर प्रिष्य पाकं तवा प्रयज्छेत्‌ । तथा मति 
wast सर्वोषधस्यान्वारब्धलात्‌ व्रताविरोधेनेव चिकिसा war 
भवतोति तेषा मभिप्रायः* । तज्निरा चष्टे- “तदिति । तथा खति 
यथा मनुया श्रौषधं चोरे प्रकिण प्रयच्छन्ति, तददेतत्‌ खात्‌ | 


१-- का० Hho ©, ४.२२ Be ASAT | 
R— wTe Ble ७.8. > Fe इट्यम्‌। 
३ — Aro whe ७.४.१९, RB खण RTA | 
G— काण sito ७.४.२४ Be ASIA | 


९९ ॥ शवपथत्राद्मणम्‌ | ( प्रण श्री) 


तश्च यश्चविरङद्धम्‌ | wat aoe प्रतिक्रियां कामयेत, Raw तदैव 
प्रयच्छेत्‌ । UAT “मात्निः' चागवबूतिः QUT’ इष्टा, तस्माद 
शवारसेमायोषयेन भिषश्येदिष्य्ैः । श्रगेनैवा्तिभाषेऽपि सवाषध- 
पशो निरस्तः WAU fare, उवप्ररेपाभावेऽपि तलछम्भवात्‌ | 
ay सूचम्‌- “प्रथमे प्रते तब्रोहिवयवयोरन्यतर मादपतयुभाषेके 
एकतरप्रत AA vated सव॑सुरमि रेके"-द ति । श्रावपेदिति 
गरेषः ॥ ११५ ॥ 

Ceeret Tarte) मागुषकालातिकराग्तौ कौ कालाविति, 
तौ दर्भरयति- “षायन्दुग्ध॒मिन्यादिनार। “area एषेति । 
श्याहृतिः' याकरणम्‌, देवमानुषयोविभाग दूति यावत्‌ ॥ १६। 

अध्वयैकारयिदकं यजमानकरतुक मुद कोपसरेमं विधत्ते 
mera त्रत मिति । लो किका पनाय हस्तावनेजनवाएतये मश 
एवनेजनं युकम्‌, तजा पि पयोव्रतखय टौकितविषयतेम देवाशन- 
लात्‌ “eat धिय मिति, मग्नो germ xen: । प्रकरणात्‌ 
पयोत्रत एव रस्तप्रलालनेऽयं मन्त दति प्राप्तो सवेव्रतावनेजन- 
कश्ाधारणएता माह- “a यावदिति i १७॥ 

samt arora विधन्ते- “श्रय व्रतं ब्रतयतोति९। मनो 


eae ~~ --~ - ~ --- *~-~- ~~~ ---------- Se ~ 


१९-- “aga मदो” -्रति सुधित-का-ग्र -द-पाठः | 

R— He Ble Fo 9. ४, २१-२४। 

R— Tle ste Be 9,8.६० Be | 

g— कार Bite |e ०.१.३२ 

y— ate Be BUY. BI d— काण site Ge 9. १. ६१। 


( age श्त्रा* ) ॥ हतोयकारम्‌ | ६७ 


STATA व्याख्याताः | यथा अन्यच यागे उषटारेण दशं इवि- 
Sa भवति, एष मस्य समन््रक व्रतं सरहाशतलात्‌ Wa मेव 
भवतोत्यथः९ ॥ १८ ॥ | 
“श्रथ ad व्रतचिलेतिर | समन्त्रकनन्धपसगरेनस HUM 
ay “देवान्‌ वा द्रत्यादिना | देवाथंख विषः खन्दनायो- 
mare दो चिता पि देवलार्‌ अतप्रदानेऽयध्वयोः प्रमादात्‌ खन्द्‌- 
नादे: सम्भवात्‌ यश्नदोषः सम्भाययेत, तस्यायं मन्त", प्राथसधिन्त 
freee: । श्रन्‌ मन्ते पयसा मितस्ततः पतनरारित्येन ah 
VAT TANS च॒ प्राथैनात उदकोपस््ेनमग्ववत्‌ 
नग्धुपखशेनमन््यापि सवत्रतसाधारण aT “स यावत्‌ किच- 
दिति । नाभ्युपस्पशेनात्मकप्रायचिन्तस्य सवं eee कारण 
माइ- “aafefa । “उपोसिश्वेत्‌" सवेतो विकिरेत्‌ ॥ १९ ॥ 
रौषितष्य ate विशेष are— “श्रथ यजेति । "यजः 
यिन्‌ प्रदेशे Rey qa करिग्यन्‌ भवति" । ‘fafyer 
लोष्ाभावे तत्सम्बन्धि शटदादिकं वा हृष्ण विषाणया" उपहन्ति 
उपाददोतेत्यथः ; “ety at किञ्चिद्‌ वा-दति*-ङूजात्‌ । तज 
मन्त a “ca त दृूति(। याच्ष्टे- यंवा शति। 
Weer Vranas छतवान्‌ भवतोत्ययेः । Ay ATE 


1 


\— परस्तात्‌ ( €? ve ) १द-कण्डोभाणे इष्टयाः। 

R— वाण सं 8.११. १ । R— Blo ate | 9. 8. By | 

O— Ao सं° ९,१२,९। Y— le Ble We ७, ४, ad | 
१-- वा० He 9. 0B, 2 | 


13 


és ॥ एतपयत्राद्यणम्‌ |i (शप्र Late ) 
ई 


“mat qeratta’ | शतः TAY भ्रतेतशोहमयोरपि 
निगंमसम्भवादप va सुश्चाभि, a प्रजोत्यादक रत इति मन्तेणो- 
च्यत Tae: । श्रतोऽनेन मूच बुर्यादिति विधिर्यः । तचा श 
काल्यायनः- “ait मुश्चामोति मेरतोतिः। दितोयभागं 
याशटे- “श्रहोमुच इति । देशाम्तगेतेन पापेन सदेवेता मूजरूपा 
श्रपो gafa खल्‌ मूजयितारः; तस्मादहोमुष इति पठेत्‌ । 
“खाशहताः”-दृल्यस्य तात्प्यांभिधानं Wea ॥ ९० ॥ 

“श्रय पुनरिति सौशतस्य wre पुनःप्रचेपमन्तत्राहं 
पववद बा्येयम्‌ । हे खोरृतशो‡ | वं चिया' सम्भव' सङ्गतो 
भवेत्ययेः । एतक्ग्वपाठेनः या पूवं यज्निया तनुः सोहा, सा 

^ पुनः-श्यापिता भवति" ॥ २१॥ 

दौ चित्य खापकाले श्रग्रये परिदाम माह- “श्रयाग्रय इति। 
‘afta’ रक्षणाय दानम्‌ । परिदाने nef दश्यति- “देवान्‌ 
वा इृत्यादिना। श्र “sy लम्‌"-दति," Wares एव 
परिदानम्‌ । yalge तात्पये माइ- “sa a मिति। ₹े श्रमे! 
तवः सुजाखहि' मम भयपरिहाराय gs fafagt भवेत्यथेः | 
“मन्दिषोमहि-दत्यस्य तात्पर्याभिधानं खघ्यामःः-दति 
खापविघाते उति मोदस्छेवाभावादेवं weit । “श्रपरयुच्छन्‌”- 


१-- ae स° ४. १२. २। २- काण site Ge ७, 8. २५ | 
२- qo We 8, YR. ३। 8--- Arle site ष 9. 8. 8S] 
U— Glo He 8. te. UI 


(age २त्रा° ) ॥ ढतोयकाणम्‌ | €< 
& 


cee तात्पयांमिधानम्‌ परमन्तःः-दूति । “युच्छ प्रमादे । 
‘qaa इति। ‘xa’ भरस्मात्‌ स्थानात्‌ खापानन्तरं खस" Bia, 
व्वरभिरोध्यथादि राहव्येन चया wage’, तथा शुविंति' 
मन्तभागः श्राह" इत्यथः? ॥ २९ ॥ 

दौ चितसख खापामम्तर प्रबोधे सति पुनर्भिद्राया श्रपरापतौ तदा 
समन््कं जपं विधत्ते- “श्रय यत्रेति । av afer काले (तत्‌! 
तदा मनश्रादेः पुमःप्रात्निषमर्थनाय | तदपगममप्रसक्गिं दग्रयति- 
“स्वे इ वा दति । भ्राए ua न, श्रपक्रामतोति शेषः । प्राण- 
रा्यपगमे water ग्तिप्रसङ्गात्‌ प्राणष्यानपगमामिधानम्‌ | 
प्राणः" प्रादश्रियम्‌ । “aa? बुद्धिः । दितौयभागस्य तात्पयं 
माह- “वैश्वानर शतिर । “खग्नेन वा साधनेम ‘aq वा" भन्ये 
दविवदारा मलनिगेमना दिभिमित्तेन “मिथ्या ्रशरास्ौयम्‌, शकैः 
CAT: सम । स्पष्ट मन्यत्‌" ॥ ९९ ॥ 

“श्रथ यदित्यादि | ‘ana’ ad cha, व्रतविरोधि यथै 
वचन ममिवदेत्‌, क्रोधं करोति ‘ar’, ‘aq’ तेगोभयेन “मिथा- 
करोति' । तावता को दोष द्यत श्राह- चरतं salute’ 
शिनिसि । क्रोधस्य . दौकितेन वर्व्यता मार- “अक्रोधो होति | 
“aftat venfe । त्रतहिंसासमाधानाय ‘vay’ एतेन, “a मग्र 


i a 


\— श्वा° qo २९8४ Ue | R— का० site Ge 9. 8. ३€ | 


R— वाण Wo a. uy. ९। g— का० Ble Be 9. 8.४०। 


2 


१०० ॥ ग्रतपचत्राद्यगम्‌ । ( awe रत्रार) 


ब्रतपाः"-द्यनेन, साकार प्रतपतिम्‌ (त Ra) अप्नि मेव 
( उपधावति ) रचणाथ प्राप्तवान्‌ भवति । श्रव BIA “ल AT 
CANE कड़ा, WA वा याइद्य"-इ्तिः ॥ ९४॥ 

Afera यज्ञायेगवादिधनणामे ws मन्त विधन्ते- “श्रथ 
थद्‌ दौ चितायेति९ । श्रमिहरकिि' धमं प्रयच्छन्ति । वाचयति 
sega: । दाने MEMS कः प्रसङ्ग इति, तजाह-- “सोमनो 
इ वा दति । श्रम दीडिताच' “एतत्‌ धनं खश ‘Qa’ मित्र 
यति, ‘caq तदिति' प्रदेव धनं दणेनापि ated" | दितौग्र- 
भाग्य aad माह- “at मो शय दूति) न केवल मिधत्परि 
मित मेव, किन्तु ततो शयः" भ्रन्यदपि “UIT दृति, मन्न 
cane card: | “देवो न cari । एतम्मन््भागपाठेन सविषा- 
waaay लब्ध धनं द किणाहं भवतोत्यथेः ॥ २५ ॥ 

“पुरालमया दित्यादि | भ्णमचोदवकाषधोः प्रतिदिवसं सन्ध्या 
मापततः रेव “दौ चित | वाचं RTF? सदोष STEM ATT 
्र्तमिते उदिते च तस्या वाचो विषणेन भिति ातम्डपरदप- 
नम्‌- “श्रहरेवेतदितिः ॥ Rg 

WAAR दो रितस्य Sergey Vy Wet 
ae crc pee te 
q— वा सं AEG a— ae wile Fee. vt, 2! 
a— wre मौन TP Oy. ९, 8! 

४-- वम्मन््पाठस्ु--वा° सं° 8. ९६. २। 
y— वि्रेषतलु Fe सं* १.२. १, २ Me भार REA ` 
इका, Whe Teo, १.१०। 


( रर शत्रा) ॥ ठतोयक्ागम्‌ ॥ १०९ 


निषेधति- “नेन मिति । fave arm माह- “a यरिति। 
राजेरङश्च सायश्मातःकाणयो रभयोरपक्रमरूपलात्‌ WI TYTT- 
खापयोः करणे शच्कयोरपि तयोः सकाश्रादय afta भवतौ- 
au: । “a प्रायचित्तिरसोतिः | प्रायञचिन्नष्य निषेधेन wercerc- 
योर्गिषेधस्यावष्कल मुकं भवति। Nea तस्मात्‌, “एतस्मात्‌ 
सश्चारखापात्‌ प्रतिय aa Tad ककय Rae) टौ चितष्ाव 
were जलावगाहन मभिवषंणं च वजय मिग्याह- “a 
पुरावश्चयादिति । थागाग्तेऽुष्टेयस्य श्रवश्थाभिषेकस्य दचितता- 
विमोचनाथलात्‌ ततः प्रागेव जलावसेचन्य दौखाविघातक्षलात्‌ 
तत्‌ “waaay श्रविहित मित्यथेः९ । श्रभिवदभप्रसहते सत्यपि 
देवो? मेव वादं ate मातुष fay “श्रय परिहा मिति । 
परिणम्‌" परिणतां सस्ता fae । “कण हश चरमे | 
श्रता" wy areata, (मानुषौ ेवशसवमनु्यसाधारणौम्‌, न 
वदेत्‌ । तथा कशापरतम्बः- “परिणयेन मानुषौ वाचं वदति” 
दति, ॥ २७॥ 


प-- का" ate Goa ute! ‘wa रवार करथो यथापराधो ग 
भवति, नाच urafafacfer—efa चच ett या० Zo) 

R— are wt qo 9, ५, ५, । 

१ “दवो मेव वां वदेत्‌ ख्॑परिञ्शगपरिणोतां cern fake” 
इति छ-पाठः। 

8— wre qe Seo, ८०८ ye | 

X— भाषण whe Ze ve, eve! 


Leg ) ए्रतप्रधत्राह्मणम्‌ । ( रप्र शेत्रार) 


एतदेव wifey सुपोदात माह- “awa वा दल्यादिना | 
एतदसशद्‌ गतम्‌* ॥ ९८ ॥ 

"तदा इति। sttterfan माह- “एवं वा दति। 
धजाप्यायमरूपतेम॒प्रसलात्‌ परिृलवागव्यवशारः कततेय 
wae’ ॥ २९ ॥ 

ard यज्नसाधनतेम प्रशंसति- “स वे धोचित दतिर। प्रसङ्गा 
टौखितश्ष्दं निवेक्रि- “धौलचितो* हइ वा दति । यत्‌" यस्मात्‌ 
Afar इति नामः, arem दौला वाक्याध्येति agate: 
aon ele. edu 


दति Paraarerdfacfea माधवोये Faraway 
माथ्यन्दिनि्तपथत्राह्मणएभाय 
हतौयकाण्डे दितोयाध्याये fetta ब्राह्मणम्‌ ॥ 


१-- १. ५.१.९१ (९ भा० ४०५ Go ) | 

२-- wre site He 9. ५, ६ | परिज्गालं कोमलम्‌, सदु बचनम्‌!-दति 
द-- ‘aifea xfa’-xfa ए, च । [तश्र ate Ze 
e— ‘ifear’—afa छ, च। 


( ago Raq? ) ॥ टतोय काणम्‌ । १०३ 
॥ 


( श्रय wale angry ) ॥ 

रादित्य we प्रायणौयं निव्वपति। देवा हवा 
अस्यां wy waa इमां यन्नादन्तरौयुः at हैषा 
fay’ यन्नु मोहयाश्चकार कथन्त सुयि ay तम्बाना 
ai यन्नादन्तरोयुरिति त॒ इ यत्तं ATT He 

तं दोचुः। Fever Ag यन्न सुतःसरहि कथं तु 
नोऽमुहत्‌ कथं न प्रजानौम इति ॥ २॥ 

त्‌ होचुः। अस्या AT यन्नु तन्वाना इमां THe 
रगामसा न इयु मेवु यन्न ममूमुहदिमा मेवोपधावा- 
मेति ॥ ३ ।॥ 

तं होचुः। aq त्वय्येव यन्न मुतसहि कयं नु 
नोऽमुहत्‌ कथन्न प्र॒जानौम इति ॥ ४ ॥ 

सा होवाच | मय्येव ay तन्वाना मां यन्नादन्तर- 
गात AT ASE मेवु TY ममूमुदं भागनरु मे कल्पयतुाथ 
UH द्रश्यथाथ प्रन्नास्ययेति ॥ ५॥ 

तथेति देवा अद्रवन्‌। तवेव प्रायशौयस्तवोदयनौय 
इति तुस्मादेष श्रादित्यु एव॒ प्रायणौयो भुवत्यादिल् 
उद्यनौय wax 'दयवुादितिस्तुतो यन्न Aree मत- 
न्वत ॥ & ॥ 

स युदादित्यु we प्रायणौयं निव्वेपति। य्येव 


१०8४  शतपदच्नत्राद्धयणम्‌ ॥ ( रपर रजा) 
ॐ 


इष्टी यन्न CET कौखानि तं तमबाऽहुति तसमादादि्य 
चरं mamta निव्येपति तदे निरुततः इविरासौद्‌- 
निष्टा देवता+* ॥ 9॥ 

येभ्यः पुथ्या स्वस्तिः प्रारोचत । ता मयजन्‌ वाग्‌ 
वै पथ्या खल्ििर्व्वाग्यन्नस्तद्श्रु मपश्यस्त॒ AAA ॥ ८ | 

Sasi: प्रारोचत। तु मयजन्त युदाप्रयु 
AMAA TIAA शुष्कं TTA तुदाम्रय TET 
स्तदतन्बत ॥ € ॥ 

gar: सोमः प्रारोचत। त॒ मयञन्तस FAN 
AMAA SME यत्तस्य त॒त्सोम्यं त॒द्‌ 
पश्चंस्तदतम्बत ॥ १०॥ 

sang: सविता प्रारोचत। तु मयजन्‌ पशवो व 
सविता पशवो TAIT मपश्यस्तु मतन्वतुथ युख 
देवुताये इविनिरुत्त मासोत्ता मयजन्‌ ॥ ११॥ 

तावा ऽरताः।। पञ्च देवता यजति NTS यश 
मुग्ध श्रासौत्‌ पङ्को वे सु श्रासौत्त मेताभिः पञ्चमि 
दवुताभिः प्राजानन्‌ ॥ १२॥ 

त्वो मुग्धा श्रासन्‌ TA | तानेताभिरेव्‌ पष्बुनिं 
देवताभिः प्राजानन्‌ ॥ १३॥ 


+ द्देवता-दति ग च। + ‘sear’—afa ग, च। 


( Rae gate ) ॥ एतोयकार्टम्‌ ॥ १०५ 


दिशो सुगा रासन्‌ Ta । ता ऽएताभिरेषु पथ्डभि- 
द्वु ताभिः प्राजानन्‌ ॥ १४ ॥ 

Tae भेव दिशम्‌ | पुण्यया खस्या TIANA 
दबोत्तरा fe व्वाग्‌* वदति कुरुपभ्वालवा AeA 
निदुनेनोदौचौ wae दिशं प्ाजाननुदौचौ wae 
दिक्‌! ॥ १५॥ 

प्राचो मेव द्िश्म्‌। श्रग्निना प्राजानस्तस्ादग्मि 
पश्चात्‌ प्रा मुडत्योपासते प्राचौ waa दिशं प्राजा- 
नन्‌ प्राचौ दतस्य दिक्‌ ॥ १६॥ 

दुश्िणा मेव दिए: । सोमेन प्राजानंस्त॒स्मात्‌ समं 
ata afar पुरिवहन्ति amtery: पिठ्देव॒त्यः सोम 
इति दक्षिणा छयतेन दिशं प्राजानन्‌ faut शतस्य 
दिक्‌ ॥ LON 

mat मेव fem) सविचा ण्राजाननेष च्व 
सविता यु एष त॒पति तसादेष प्रत्युडति nately 
दतेन दिशं प्राजानन्‌ प्रतौचौ wae दिक्‌ ॥ १८॥ 

wal मेव fewal श्चदित्या प्राजानन्नियं बा 
ऽ्दितिसतुस्मादस्या मूद्खा areal जायन्त saat 


* 'दुच्रो्तरा व्वाग्‌?-द्रति सा०-सम्मत दति डा° वेबरः | 


1 (दिक्‌'-द्रति ग, घ। ¡ "द्क'-दतति a, ध । 
14 


qed ॥ शतपथब्राद्धयम्‌ | ( atte रक्र*) 


arena अद्ध wae दिशं mel wae 
feq* ॥ १९ ॥ : 

शिरो वौ यश्वुस्यातिथ्यम्‌ | बाद प्रायणौयोदयनौया- 
वितो वै शिरो बाह भवतस्तुरमादित क्रातिश्छु मेते 
विषौ भवतः प्रायणौयथोदयनौयश्च ॥ २० ॥ ` 

तदाहः। यदेव प्रायणौये कियत ॒तुदुदयनौये 
क्रियेत यदेव प्रायणौयस्य बहिभेवति तदुदयनुौयस 
बदभेवतौति aire निदधाति! ता erent 
सु्षामकषां प्रमृज्य det निदधाति यु ऽव प्रायः 
शौयस्यत्विजो भुवन्ति त॒ ऽउद्यनौयस्यत्विजो भवन्त 
तथुदेतश्षमान यन्ते feat तेन बाच सदृशौ तेन 
सरूपौ ॥ २१॥ 

तद्‌ त॒था न॒ कुर्यात्‌ । काम मेवेत्रहिरतुप्रहेदेव 
मेक्षणं निणिंज्य eet निदध्याय् seq प्रायणौयसय 
त्विजो भवन्ति त॒ ऽउदयनौयस्यत्विजो भवन्ति यु त 
न्विताः BUI wy स्थुः स यं समानौ 
यूजति समानानि इवौहपि सेवन्ति तेनेव बा सुशो 
तेम सुरूपो | २२॥ 


* “द्कष्‌'-दति ग, च। 
t,t "निदधति, दति क, डा °-वेषर-दृट्ख | 


(श्ण RAT ) ॥ eater ॥ ९०७ 


स वै पुश्च MAMA देवता+ यजति | पथ्योदयनौये 
Ta Taare पुञ्चेत्यात्तच्छंववन्तं भवति न 
gat: सुंयाजयन्ति परवा वा seperate वापर 
मेवैतद्‌ यज्नस्याभिसुस्करोति aera! भवति न 
vat: संयाजन्ति WBN RI 


॥ इति दितौयप्रपाठके facta ब्राह्मणम्‌ [ २, ३. ]॥ 


एवं वागृथममादयो दौकितधमां उक्ताः; श्रवण््टास दोक 
wag श्रनुषटेयां प्रायणो यष्टि, संविधत्त- “श्रादिल्यं चरं प्राच्य 
मिति । श्रदितिदवता श्रखेति श्रादिव्यः; a arfeat देवता 
suf; उन्तरबादितेः संस्ढयमानलात्‌। सास्य देवतेत्ययं प्राग्दो- 
amet wk । प्रारभतेऽनेन सौमिकं कर्मंति प्रायणीयः | तथाच 
तेतनिरौयकम्‌?-- “खगे वा एतेन लोक सुपप्रयन्ति चत्‌ प्रायणो- 
यस्तत्‌ प्रायणौयस्य प्रायणौयलम्‌”- इतिः । wa तद्धितश्रत्यव- 
गतद्रव्यदेवतासुबन्धान्ययानुपपत्या यागे परिकख्ये सति दतराङ्ग- 


* द्देवुब्लाः-द्रति ग, च। 
t,t "्म्‌वन्तं!-द्रति ग, | ्छुम्‌ववन्तं-ए्रति घ । 
१-- “aban प्रायणैयम्‌?-दति कार site ० ऽ, ५. te | 
R— पाण Fo ४,२. २८७, 8%. 5B Sw 
\— स्याद “र्तरेयकम्‌"-दइति ares | 
४-- Ue wo ९.२. १ MTA 


१०८ ॥ WTA AT I ( RH RATS ) 


arizanne निर्वाप निवंपतिरणुवादः, “सौय चदं frat” 
तिवत्‌ | न च द्रयदेवतथोरुभयोरपि विधाने विघेयदेविधया्‌ 
वाक्यभेद इति वाच्यम्‌, क्मणोऽपराप्तवेन तदुभयविशिष्टख area 
AAAI । श्रयाग्नेयाष्टाकपाशोपोद्वातल्ेन तथाङृतं मोह सुपन्य 
efa— “देवा हइ वा दश्यादिना। “aw त्वाना इत्यादि 
saga सवेदा सवैजलसन्निदिता एथिवौ पराण्टश्वते । श्रा 
gfuat ‘ay विस्तारयन्ता देवाः, ‘cat एयिवौ ‘arene 
“रनरोयुः' भ्रकरितां भागरहिता कुर्वन्‌ । ‘ar ‘ca’ एथिवो 
"एषां" देवानां ‘ag मोहयाञ्चकार' यन्न विषयं मोह जनयामास, 
ayt यथा gad श्रायते तथा हतवतोल्यथेः | “कथन मपोत्यादि। 
ner श्रभिपरायवणेनम्‌ । एवं मोहने सति तेच देवा aw A 
प्रज्ञातवन्तः ॥ १ ॥ 
तदनन्तरं देविंचारपुरश्छरं तदप्रश्षानकारणं निलो तम्‌ 
aqiafa— “ते होचुरिति । “adaetfa । अतनिकमषे, तनं 
aad: । “तनु विन्तारे-इत्यसमाषुङिः कान्दस दृडभावः। 
“कथं तु" केन खलु कारणेन मः RETR यच्च: “AYE मुग्धः 
aguissfea: | afe युवादिलादडः ॥ २९ ॥ 
“ते शोचुरिति । “शरनलरगासमेति । श्रन्तरिता ममि । “दरण 
गा शुडिः"- दति गादेशः | ““गातिख्था-दति" सिचो शक्‌ । “षा 
न इति ‘ar दयम्‌ एयिवौ “एव' इतापराधानां ‘ay wa 


कि 


१-- त° उण र्धा०। R— Ulo Fe ९.९.५५ । 
R— We G २, ४,४५। g— पार ° २, 8, ७७ | 


(Rae gate ) ॥ हतोयक्षाकम्‌ | १०९ 


"ज्ञम्‌ BARU? was मोह मनां प्रापयदिव्ययेः । मोर₹- 
यतेलेडिः “रिञिदुग्वः”-दूति! Wesiew: |) ‘Tar aw एथि- 
वौम्‌ ऽवधावाम' Ha इविभांगेनोपगच्छा मेत्ययंः ॥ र ॥ 

oe शोचुरिति। यत्‌" यस्मात्‌ हे श्रदिते। ‘aaa यन्नम्‌ 
श्रतंसहि' 1 कथं नु" कमात्‌ कारण्णत्‌ नः" श्रस्माकं यज्ञः “श्रसु- 
इत्‌” मो हविषयोऽत्‌, वयं ख किङ्कारणं न्‌ प्रजानोमः' । शति 
meq: प्रश्नममाप्तो ॥ ४॥ 

“सा होवाचेति। डे देवाः ! aa “AP ‘awry’ “मा भ्र 
uma श्रन्तरितां भागरहितां मा हणध्वम्‌ । चत ॒ एवम्‌, चतः 
कारणात्‌ “RY मेव “वः युश्माकं "यज्ञम्‌" “्रमूमुहम्‌' मोह 
प्रापितम्‌ । येन भागेन ‘ay द्र्य, तं ‘ala’ मदथ कश्ययत | 
ay SAMIR | एवं मोहापपरणार्‌ यदा चेवं दशंनविषयो 
यज्ञो जातः, Wat तं प्रकरेण शास्यति सम्बन्धः ॥ ५ ॥ 

एव॒ मदितिदेवतयोकैदवैः हतां भागक्तृ्िं दश्रेयति- 
“तयेति । “देवा त्यादि । प्रायणौयोदयनोयास्यौ dame 
एुरलादुपरिष्टाषानुष्टेयौ यागौ तव भागवेनास्माभिदं तता विश्यथेः | 
उपपादित मथ सुपसं्टरति- “aged इति । श्रबोदयनोययाग- 
स्यादितिदेवताकलप्रतिपादनं प्रासङ्गिकम्‌ । aq “देवा इवा 
शरा भित्धादौरं ^दृद"-ग्ब्देन एथिवौ निर्दिष्टा, तत्‌ कथ मदिते- 
gama fea आड- “xa दोवादितिरिति। दिति 
खण्डनं न विद्यतेऽस्य भिति sae: इव मेव' एथिवो श्रदिति- 


[कः 


१९-- पा Bog. १. Bei २-- LOR ए० श्प ° | 


६९१ ॥ ए तपरयत्राक्मखम्‌ ॥ ( He Rate ) 


weer । wt wa एयिवोनामस् याखेन after 
Cafefa:, vel, faafafcfa’ 1 wa एव तेन्तिरौयके- “इयं 
at wfefa:-xfa® 1 यन्तुपरिष्टात्‌ श्रदिति'-अन्दस्छ निवेशन 
arerea— “ख यद्यरेवा्जत तत्तदन्तृ मभियत, स्वै वा श्रत्तोति 
तददितेरदितिलम्‌?-दति५, तत्‌ ्ष्यादिकारणेम agar: 
ख्ा्ममि जात मोषधिवनस्पत्यादिकं पाथिवं वं मक्तोत्यदि तिरिति 
योजनो यम्‌ । एव मदितियागे सति देवानां यज्ञप्रात्तिजतित्याह- 
Cait यश्च मपण्यस्त मतन्वतेति | "ततः" तस्मात्‌, श्रदितेेविर्भात्क 
UAT | VE मन्यत्‌ ॥ ¢ ॥ 

आश्यायिकथा प्रायणोयस्य षरो यञ शेनरेतुल सुपपाशच प्रृते 
योजयति- “a यदिति 1 यदेतत्‌ प्राथणोययागस्यानुष्ठामम्‌, तद्‌ 
श्यामोहमिषयता wae wae awa’ द गेनाय सम्यदयते | 
तेन मपि किमयं मित्यत ere “यनं दृषेति। सोमसाध्यं "यन्न 
प्रथमं ष्ठा, पश्चात्‌ ATU सोमं क्रोणातिः सोमविक्रचिएः षका- 
शनात्‌,- “तं पै ते क्रौणएनौत्यादिवच्छमाणप्रकारेण शोकरवापि | 
तेन च maa सोमेन तं" सोमसाध्यं oy ‘aay’ वि्तारयाि। 
cfay-meat वाक्यसमाप्तौ | एवं यश्नद प्रनस्छ प्रयोजनतां प्रतिपा 


१-- वस्तुतो न तु Ten; अपि तु निघण्टलमान्न यच्छतेति बोध्यम्‌ | 
-- fargo १.१.१४, २५, १६ | 

g— te me दे, ६, ७। 

@— tome द Go त्रा० ume (= So Mo Fe %. 2% ५९) | 
५-- अस्तेव काणे Rae BATS LHe ATIF | 


( rele gate ) ॥ हतोयकाखम्‌ ॥ १९९ 


ager meatal निगमयति- “तस्मादादिश्य भिति । एवं 
प्रायणोयष्टौ चङसाध्य मादिव्ययागं विधायान्याखतुरो धागाण्‌ 
विधि्सुस्तेषां काश are— “तदा इत्यादि | “face मिति, इविः- 
दसकारोपशखणम्‌ । श्रादित्यख हविषो गि्वापप्रोखणधासादनान्नाः 
संस्काराः हता भवेयुः । प्रधाभदेवता च “श्रनिष्टाः रहत 
यागा भवति, afer काले वच्छमाणाखतलो देवता यष्ट्या 
cas ॥ ७ ॥ 

श्रय तान्‌ थागान्‌ पूवेवदाख्यायिकया fafigqes प्रथम- 
यागस्य विधि मथ॑वादेनो श्रयति- “wea efi seers 
नम्य । ननु प्रायणोयाया माश्यभागौ न स्तः, श्रत एवाश्वलायनो- 
ऽयसूबयत्‌- “शंखन्तेय मनाश्यभागे तिर । WA वानाच्भागपरेषय 
लिङ्ग anette दभरितम्‌- “खिष्टतं षष्ट मितिः। वदिं qt 
श्यभागौ स्यातां, तदा पथ्याखस्यादयः पश्च ति खिष्टश्दष्टमः खात्‌ | 
नेष दोषः; वाजसमेयिश्राखान्तराभिप्रायेणाच्यभागसद्धावात्‌ । श्रत 
एव कात्यायनेन दसूजितम्‌- “श्राथ्यभागाविद्ाच्येन देवता्चतसो 
यभति, wat «af मिं ata afaarcg’-sfa’ । “पथा 
खकिरिति । ‘way दति “श्च्र्यामां परौयमाणः-दति" चतुरधौ । 


"ना cee 
१-- To ब्रा १. २. १ RTA | 
R— श्चाश्चण Blo Wo ४.३. २, १६। 
R— व्यापन ate Fe Le. A. WR | 
@— Blo ate Foo. ¥ Va | 
U— Wie Be ९, 8. BRI 


VLR ॥ Serr eT TTA ॥ ( दध Rate ) 


ते ख देवाः ताम्‌" ‘Tet खसिम्‌" wma । मन्त्रङूपा ‘ary’ 
एव "प्या खसिः'- Kwa । पथोऽनपेता "प्या" । ^धश्मपण्यवे- 
न्यायादमपेते"-इ ति, चत्‌ । “खसिःः शोभनर्ूपेति । "पष्या-खसि- 
अष्निवं शष्ट वाचि सम्भवात्‌! ) सा च वाक्‌ यन्नाद्मिका । ्रत- 
Va द गनेन "यज्ञम्‌" एव "अपश्यम्‌" । एवं पुराद प्रतिपादनेन 
पर्या afe: प्रथमं यष्टयेति प्रतिपादितं भवति ॥ ८॥ 

अयाप्रेयस्य दितो ययागस्य विधि सुन्नयति- “श्रयेन्योऽपनि- 
रिति । श्राग्रेयम्‌"-दति सामान्योक्रख्य विवरणं “at दष्क भिति | 
यत्‌ खलु यश्ञसम्नयधि ‘ear नोरसं समिदारि द्रव्यम्‌, तत्‌ श्प 
यम्‌" । अन्यत्‌ समानं पूर्वण ॥ ९ ॥ 

श्रय dae दतो ययागस्य विधि qaafa— “aura सोम 
श्ति। “स यदिति। aaa तच्छब्दः प्रसिद्धिद्योतकः । ‘ate 
सोमदेवल्यम्‌ । “aay? । "यत्‌" खलु यज्नसम्नन्धि श्रं 
Taam सोमादि द्यम्‌, "तत्‌ सोम्यम्‌" । शरव्काद्रंयोग्रोषोमा- 
भिमाजिदेवते | एतच्च प्रागप्या्ञातम्‌- “इयं वा sxe न ठतो 
AMT एष्कञ्च"-द्रव्यादिगाः vee ॥ 


१- We Be 8, ४. ९२। 

२-- “पथ्या खलतिः, पन्या खन्तरिचं तत्रिदासाव्‌"-दरति, “खलोद 
विनाग्रिगामाल्लिरभिपूणितः g अस्तोति"-दति च arate 
निवेचगम्‌ (१९१. ४. १९, ३, 8. 8. ) | 

R— पाण | 8.२. Be | 

B— र्का० Ue रत्रा० ARMe (रभा. BLS Ge ) | 


(श्र ante ) ॥ इवोयकाष्छम्‌ ॥ ११४ 


श्रय शाविभस्य चतुर्थेयागस्य fafa quafa— “ame: सवि- 
तेति । सवितुः प्ररकलात्‌, oat च ततप्रयेवात्‌ प्रयपररकयो- 
wig विवचित्वा “सविता परशवः"-दति तादाव्वव्यपदे शः। सवितुख 
पशपरेरकलवं “देवो वः सविता प्रापेयतु"-द्ति'-मन्वर्णादव- 
गम्यते | ते च॒ पश्वो इदयाद्वदागदारेण पय.प्र्तिद्रथा- 
पादानलेन च ANAT | यस्मादेवं चतद्मिर्देवताभि्दैवाः wey 
यज्ञ AWWA, TET चाङ्ुवेम्‌, तस्मा दिमाश्चतसो देवताधिकौ षित- 
यज्ञस्य प्रथमत We यष्टव्या इति समुदायाः | एव॒ माखज्य- 
हविष्कांचतुरः प्रधानया गान्‌ हला प्रथममिरप्रन हविषा अदिति- 
यंष्टयेव्याह- “श्रय qa देवताया इति । यस्मादेवं देवाः पञ्चमौ 
मदिति was, तस्मादिदानोन्तनोऽपि यजमानो चागमे 
ufefaar पश्चमं क्र्यादित्यथेः ॥ १९१ ॥ 

Teg मनृद्य प्रशंसति- तावा इति । एताः" पथ्या- 
aera: |) ‘gma आसौत्‌" मोरविषयो भवेदित्यथेः । wate 
लिङि “श्रस्िसिरोऽषए्क"-द्लोट्‌^ । “पाष्को वा इति । पश्चपदा 
पङ्कः; तदयाचिना ofenega Tes Bad; तद्योगाद्‌ “यज्ञः ` 
WE Laat तेत्तिरोयके as मान्नतः- “धामाः करम्भः 
परिवापः पुरोडाग्नः पयस्या, तेम afeqad, तद्‌ यज्ञस्य wE- 
ay’-zfa® | रेतरेयके तु तत्‌ पाङ्कल्न “यो वे ay हविष्यह्ध 
वेद्‌”-दृत्यादिना awn श्रान्नातम्‌* ॥ १९॥ 


\— ale सं०१,९१. 8 | R— प° Ge 9.३, ee | 
२-ते° सं° ६.४.१९, ४,५। 9--रे०ब्रा०२. १.९ REE | 


15 


६९४ ॥ शरतषदक्ाश्ययम्‌ । ( ame शक्र ) 


` चतु परिश्चामहेतुलादपि तां vqegt ष्रि “ऋतवो 
मुग्धा दति । tanfafactale दनां पश्चलम्‌ । तया 
Sates प्राएदाइतम्‌- ““हेमन्लगरि शिरयोः समारेनतिर । खत्‌- 
परिष्नानाभावे हि वसन्नादिकालप्राध्यो यश्चो विकलः श्यात्‌, 
अतसतत्परि हाराचेतद्चागपश्चकानुष्टाग भिति eff: ॥ ९३. ॥ 
दिश्मोहनिटन्तिरेतूलेनापि veagt avefi— “दिशो gar 
दति । यश्ासुष्टानाय वसन्तादिकाला एव तदुपयुक्ाः। sree: 
"पश्च fas’ मुग्धा आसन्‌" व्यामूढा अभवम्‌ | गत मन्यत्‌ ॥१४। 
त्र कौ दृषा देवतया कतमा दिक्‌ प्रश्ञातेत्या रद प्रथमदेवता- 
ज्ञातं दिशं प्रदश्चीपपादयति- “octet मेवेति । यस्मादेव 
quae प्रथमदेवतया उदौचौ दिक्‌ देवेः wear, 
तसात्‌" av श्रसिन्‌ सोके कुरुपश्चालास्यषु जनपदेषु “GAT 
खद्वतरा वाग्‌” "वदति" अश्रं शरब्दपयते ; अ्यु्ञतशन्माषणद्. ततो- 
पलम्भात्‌ | “Zadar परिगणनाभावेऽपि बज्गणग्रहणात्‌ 
कुश्पश्चालग्रष्दादपि जा-प्रत्यवः | ननु वाच उन्लरदिकुसम्बन्धोऽष, 
. ङतः पथ्या-ङ्स्या fem waar? दति, तजाह- “वाग्घोति | 
'एषा' पथ्या fe, यस्मात्‌ "निदानेन" कारणेन निषूणमाणा सतो 
arg एव; “ane पथ्या खसिः-दति शुकम्‌? ; wa इन्तरण 


eg a a te 

१-- Fe ब्रा० १. ९, १. | R— पा” Hoy. ४. ५६ | 

द-- “ana परा खल्ितस।दुदौष्यां दिशि प्रञ्चाततरा वागुद्यत उद 
ड ua यन्ति वाचं श्चिसितुं at वा तत श्रप्च्छति तस्य वा aaa 
दति इ ater वाचो दिक पश्चाता""-दति ate त्रा 9. ¢ | 


( Rao द्रा) ॥ हर्कोयकारम्‌ । , ११५ 


दिशि वाचः प्रषिद्धिथकफेतिं भावः। ‘fe चक्माच्चैवम्‌ "एतया 
छदौ दिश शवाः भ्राजनम्‌, तस्मात्‌ । TAS Taye चतुर्थ, 
एत्या: पथ्याथाः Be: “SAB fey qa ॥ १५ ॥ 

wy दितौयदेवतया seat fen सुपन्यस्योपपादवति- 
“्राचौ मेवेति । यस्मादग्निः प्राच्या दिशो जागरेहः, तस्मात्‌ 
mary watery “शरभिम्‌" श्राहवनोयर्पेण भाच सुडूत्योपासते" 
अग्निरोभरशोमादिरूप guret ङुर्वनि । यस्मात्‌ देवाः ‘ate 
fame’ “एतेन after श्राजागेन्‌” तस्मात्‌ "एतस्य, we: ‘are 
fey wader । श्रत एवान्यवानायते- “are feafata- 
तेति९ ॥ ९१॥ 

अरय दतौोयदेवतया प्रज्ञातां fen सुपन्य्लोपपादयति- 
“afeur मेवेति । यस्मात्‌ दरण दिकं सोमेन परिज्ञाता, 
‘wary’ उपरवदेओे श्रौतं सोमं मरावेदेदं िएतोऽगसा ‘aft 
वदभ" । “द्‌ किणादाच्‌"-दृत्याच्‌ः nee: । "तस्मात्‌" दचिणएदिक्‌- 
प्रवैनाङ्धेतोः Teer: Sa’ “पिषटदेक््यः' । पिढदेवताकद चिष- 
दिकूप्र्िः सौमस fader क्रम्‌ ॥ १० ॥ 

शये चतुर्थदेव॑तया प्राता दिग सुपन्यष्यति- “nate 
वेति † एषः BU: HAR प्रत्यरमुखो गच्छति । श्ट 
मन्यत्‌ ॥ १८॥ 


१-- पा २. ३. ६२ द° वा*९। 
र कौ ब्रा 9. ¢ 1 
Q— पाण Gey. ९. ३९ । 


१९६ ॥ ए्रवपचत्राह्ययम्‌ | (रप्र देत्रार) 


अय पञश्चमदेवत्या wait दिश सुपन्यस्यति- “agi 
मेषेति । cere शम्या Yaw: श्रोषधिवगसतथ AGFA एव 
aga, तसात्‌ श्रदिव्यभिधामाया स्याः सकाश्रादूद्ंदिकूपरिजभानं 
am fart । इत्य पश्दिगव्यामो इपरिहारोपन्याससुखेन ्राय- 
णौयेष्टौ पश्चदेवता यष्टा इ्युक्षम्‌ ॥ ९९. ॥ 

श्रयातिथ्ायाः प्राक्‌ प्रायणौयो कन्तेय इत्यभिधातु प्रायणो- 
योद यमोययोर्बाङदवषूपता मातिष्यायाः गिरोरूपताश्चाह- 
“fe a यज्ञस्येति । श्रातिष्यमध्येऽनुष्टयतलेन प्राधान्याच्छिरस्त- 
वयवहारः | “एते हविषो" एतो यागाविल्यथेः; are ₹विः-प्रधान- 
aT । लोके fare उभयतो वाहोदं शनात्‌, wwe fat 
खवामिधानार्‌, बाङखानोययोरतुष्टान wR’ ॥ ९० ॥ 

ON TEA सुपजोय प्रायणौयोदयनौययोरोकरूपता Ay 
caziwfcfa । agedin यच्छब्दाथे fanzufa— “चदेषेति 
मये कर्माम्तरव्यवधानात्‌ कथं तस्य afeatsrart मित्थाशद्च 
तदुपायं दशरेयति- “तदपो ङकतयेति । प्रहरण मला बदिरधुत्योपरि 
ag निदध्यात्‌ | बर्वत्‌ साल्ञोमेणथोरणदयनो याये मवस्धान 
are— “at erent fafa या प्राथणोयचरस्याशो, ‘at’ सकाम 
aay’ ; श्रग्मिषंयोगेनाग्तरोषददग्धखडः “ata: re "कपो 
सलोपः, mate fare । “चायो a’-xfa’ निष्ठातकारख 


१-- THE एरषसम्मितत्व वच्यतोहेवानुपदम्‌ (Ge ५, Ae ६. )। 
R— पार FSR wel 


(Rae Rate ) ॥ टतोयक्षारम्‌ ॥ tre 


मलम्‌ । ‘aw शचरमिष्पादनमसाधनं area’ । तत्‌ श्रटध्य' 
चरणा लेपयिला aren ae निदध्यादिल्यैः | खलिगेकं च 
विधत्ते- “य एव प्रायणौयटेति । इदानौन्तनाना मपि ast: 
wera प्रायणोयोद यनोययोरोकषूणयनिबन्धन मित्याह- “तद्यदे- 
तदिति । arg मेकदेभेनापि भवतोति तद्‌ विगरे्यते- “we- 
पाविति॥ ९१॥ 

amt बर्दिराधेकरूणपचो ग नियत care— “तदु तयेति । 
“एवं sau fafa बदिवंदग्न प्रदरेदित्य्ः। श्याल" “fafiey 
gana मपि प्रगमय्य विजा मेव च नियम ape । तेषा 
मपि केनचिल्िमित्तन विगमे सति ataa मपि नियमेन भवि- 
तय मि्याह-- “a एव प्रायणोयस्छेति। “विप्रेताः a वि विधदेश 
mat Hae: | तर्चैकरूपलं किन्जिबन्धन भित्याह- “a यदिति। 
"देः यदेव aftaine qeqy, श्रतस्तयोरेकरूप्य मेव ॒ भियमेन 
भवितव्य faa । तेनेव'-दति एवकारेण Wain बर्िरा- 
Uae व्यावर्तेते | तेनेव द्र्य देवतेक्येन कारणेनेबेदानौ मपि 
! ९. “aut aaa मधभ्यादधाति इतीव गतं पुरस्तात्‌ (28. २, 
RR.) | सामिधेनोका्ानि vga, दे खाघारसमिधौ चनूयाजसमिदेकेति 
चयः प्ररिधयः, उपवेषो Awa ष्टिरिति fae: समिध दर्धेकविशतिः। 
तच्च प्रदेश्रमाचं हविरवदागसाधनं चरोरपधानसाधनं च काट्खण' 
| He मुच्यते । तदेतत्‌ सवे स्थातं Fe ब्रा ( ९. BL ४, इ. ०, 8, 
€.) सार भा०। “nga भिध्राडप्रमाणं awa भवेत्‌ । ad 
चाशुएथ्वग्र मवदागज्रिया्लमम्‌'?-दइतिकमं-प्र २. ५.१४ । (भयेन 


ज होति, ray (कार sito 8. १. ®. ) दस्य ment ‘Awa 
घ होमसाधनत्वाद्‌ वेकङ्कतं पालाश मपि भवतौति च यादिकदेवः। 


qs b शतपत्राद्धगम्‌ ॥ (श्प Rate ) 


मनुखाणां ‘arg षङूपौ" भवत Tarts । तथाच काल्यायनोऽपि- 
^“ वहुमेणवदहिर्मिदधाव्यद धनो याये, ead धरं wae Wee, 
प्रशशथति वा चरम्‌, श्रनुप्रहरतौतरे, त॒ wate, विपेतेष- 
न्येऽपि"-दति, । इतरे" afeaad ॥ २२ ॥ 

देवतेक्या भिधानपरसङ्गेन पञ्चष््यां प्रशंसति- “स वा दति, 
‘ay maa: । "तस्मात्‌" देवतानां पञ्चलाद्धेतोः शत्या" इत्थम्‌, 
अनेन ददान! परिदृश्यमानेन प्रकारेण पञ्चाङगुशयः' eae । 
ease मभिनोय sented हिरभिधानम्‌ । प्ररतिश्वतदगेपूणे- 
मासेष्टिवत्‌ साकष्येनानुष्टानप्रसक्रौ तत्‌ प्रतिवेधति- “aera 
भवतोति । श्रश्तग्ररणेन सिद्धो उपरितनं ्ग निषेधो नित्यामुवाद्‌- 
तथा qafafeea— ‘a पद्गः संयाजयन्तौति । प्रायणौयोदय- 
मोधथोर्बा्जसनिरूपणादथन्तरङ्ज तं म ane मित्याह “पूवा 
क श्रन्वोतभो काहिं रतिं । ‘Maa’ weite पूर्वाद्धे मसु" बो 
वतते, भ सवाग; अतः "एतत्‌" एतेन तद्भयं नता सुनें 
awe ‘gag मेव" seated भवतिः ॥ २१॥ २२. २.) 

ति ओसाथणाचार्थविररिते माधवीये वेदाधैप्रकाशे 
भाष्यन्दिनिशतपयब्राह्मणभाय्ये 
aman दितीधाध्याये wate ब्राह्मणम्‌ ॥ 


१-- Ble Bite To ०.५. LEHR | 
a— (रणन्तं भवतिः? -एति च कार Ste Boo. ५; र्‌ | TATAT 
ति बहुविधाराः छता दृश्यन्ते | 


(रर sate) ॥ ATT UT eR ॥ ११९ 


( रथ चतुय ब्राह्मणम्‌ ) 

दिवि वै सोम श्रासौत्‌। श्रये zat शवा 
TAAL नः सोमो गच्छेत्‌ तेनागतेन यजेमहयैति 
त॒ Wa माये ऽअरूटजन्त सुपर्णौ" च कद्र च afecurat 
ब्राह्मणे व्याख्यायते सौपर्णोकाद्रवं यरा तदास ॥ १॥ 

तेभ्यो गायकौ सोम म॒च्छापतत्‌ | तुस्या ऽ्राुरन्तये 
गन्धर्वौ विश्वावसुः पुयमुष्णात्ते देवा श्रविदुः geet 
वै Ute सोमोऽथ नो नुगच्छति गन्धर्वा वे पुयै- 
मोषिषुरिति।॥ २॥ 

ते होचुः। योषित्कामा वे गन्धर्वा are मेकेभ्यः 
एरहिणवाम सु नः सुह सोमेनागमिष्यतौति तेभ्यो 
at पराहिग्न्सेनानस सोमेनुगगच्छत्‌ ॥ ३ | 

ते margl* अरन्वामुत्यात्रुवन्‌ | सोमो युष्पाकं व्या- 
गेवासमाक सिति तयेति देवा agate वेदागाकेना 
मभोष॒देव ae विद्धयामहा दति तुं aaa ॥४॥ 
तस्ये गन्धर्वाः। aerate fer ऽति वे ae 
erate ard चिद्नेति। ॥ ५॥ 


* गन्धव '-दरति ग, घ। 
† "विप्रेति"-दति ख, “विदनि"-दति ग, च। 


१९० ॥ एवपचन्राद्चसम्‌ ॥ ( शप्र इत्रार) 


श्रथ देवाः+ व्वौणा भेव्‌ ष्वा व्वाद्यन्तो निगायन्तो 
निषेदुरिति वृं ते व्वयुं गास्याम। इति त्वा प्रमोदयि 
ष्याम ऽइति सा देवानुपावव्त्त सा वसा aay 
मुपाववत्तं या Oia Weal खत्तं गौत सुपाववृतत 
तस्मादप्येतहि मोधसहिता एव॒ योषा wax fe 
व्वागपावनलत ता मु न्या श्रुतु योषास्तुस्माद्युणवु 
नृत्यति यो गायति तुस्तिनुवता निमिश्चतमा इव ॥ ६। 

तदा ऽरुतदुभुयं देवेासौत्‌ । सोमश्च BT च स 
यत्‌ सोमं क्रौणात्यागत्या STATA यजा ऽइत्युनागतेन 
ह वे स सोमेन यजते यो AMAT युजते ॥ ७ ॥ 

श्रथ az waren arsed ofthe भवति | Tare 
aga व्वुख्ह्ञाति afoot हिरण्य प्रबध्यावधाय 
Hela Bea पयसा जुहवानुौति TATA वे TAF 
हिरण्यश्वोभुयर छग्रिरेतसम्‌ ॥ ८ ॥ 

स हिरण्य स॒वदधाति। रषा ते शुक्र तन्‌रेतदच दूति 
mgt वा ऽरतद्यहिरण्यं त॒या सुम्भव सरुजं गच्छेति स 
यदाह त॒या सुम्भवेति त॒या सुम्पुच्यस्वत्यवत॒दाह सुजि 
गच्छंति सोमो वं भाद्‌ सोमं TRUITT ॥ € ॥ 


e 'देव]ः!-दइति ग, 4 | † ‘afarerta’—afa क । 
t (्ह्यभिरेतसं'-द्रति ख, 'ह्यभिरेतस'-दरति ग, घ | 


(gage sate ) ॥ BATRA । RX 


at युधेवादोदेवाः*। पराहिख्न्सोम Hey मेवेना 
मेष रतत्‌ प्रहिणोति सोम मच्छ व्याग्‌ वे सोमक्षयो 
निदानेन ता मेतयाहत्या प्रीणाति maar सोमं 
क्रौसानति ॥ १०॥ 

सु जुहोति | ACHAT वा WAT एकं तुम यशु 
Talfa शता मनसेति म॒नसा वु इदयं APT शता म॒नो 
Te पुरुसतादाच Ka ay मेतादौरि्यलग् 
मिवा इ वें व्वाग्वदे्न्मनो न स्याभुस्ादाह शता 
मनसेति ॥ ११ ॥ 

ष्टा विष्णव sofa! शष्ट सोमायेयवैतदाह य॒ 
wen इति तस्यास्ते सत्यसवसः प्रसव {ऽइति सत्युप्रसवा 
न रपि सोमन्रोऽच्छैहौत्येवेतदाह तुम्बो यन्तरु मशौय 
खाहेति सु इ वै तुन्बो Ta AAA यो THATS 
गच्छति यश्ुस्यो हृं गश्ानौत्येवेतुदाइ! ॥ १२॥ 
 श्रुथ हिरण्य मपौदरति। तमनुष्येषु हिरण्यं करोति 


* देवाः?-दति ग, च । 
† ‘oma मिव!-दइति सा ०-सम्मत इति डा ° वेबरः। 
 शतदगमरम्‌ “प्रपा ° ई४१-दति क-ख-प्रककयोः। 


$ दाष्'-एति ख | 
16 


ARR ॥ WTA Taz । (Rae ante ) 


स यत्‌ afere sear Wy शेवैतकनुष्ये्य 
हिरण्यं Vesey मनुष्येषु द्रिण्य मभिगम्येतु* ॥१३। 
सोऽपोडरति। शुक्र मसि चन्दर मस्यमृत मसि वेशदेव 
मसौति SAGA पयसा हत्वा यद्वेतत्तदाह शुक 
मसौति शकरः दयतुशन्द्रमसौति चन्र WORT HATA 
मत शछतदेश्रदेव मसौति व्वेश्वदेवुई तुत्‌ way 
qa बरिष्यपिरजति सजेण हिरण्यं प्रबक्रीते ॥ १४। 
saat चयुरुदौत माज्यं एहौत्वा | WATTS 
यजमानेत्याहापोरखवन्ति शलाय दारे दश्िणतु 
सोमकयरयपतिष्ठते तद्रहिता मेवेना मेतुत्सतो 
meaty बे सोमक्रयणौ निदानेन तु मेतयुाषटुतया 
Tate प्रीतया सोमं ौणानौतिः॥ १५॥ 
श्रधोपनिष्क्म्यासिमन््यते। चिदसि सुनासौति 
चित्तं वा sxe मनो व्वागनुबदति धौरसि staat 
धिया भिया Waal मनुष्या THEA HAT प्रका 
मोेनेव गाथाभिरिव तस्मादाह धौरसौति दुकिणत 


+ मभिगन्येतः-दति ख, (मभिगम्येतः- दति ग, मसिगम्बेत्‌"-दति घ। 
† शषटौल्वा | खारभख'-दति ख | 

† श्रौणानौति-दति ख, क्रोणानौति- द्रति ग, घ | 

९ “जिष्यूषन्यु ति सा०-सम्मतो गण्यते । 


( श्ण BHIe ) ॥ हतोधकाखम्‌ ॥ {Rs 


दक्षिणा शेषा afenfe यश्चियासौति छषिया wet 
थ्चिया शछेषादितिरस्यभयतःशौष्णोति स यदेनया 
समानः सृद्दिपयासं व्वदति यदुर तत्‌ Tet कुरति 
यत्‌ at. तद्परं तेनोभयतःशौ्णौ तसादाहादिति- 
THAT ATA ॥ १६॥ 

सा नः सप्राचौ सप्रतौच्येधौति। aut न एधि 
सोमं नोऽ्छरौत्येवेतदा सप्रतौचौ त रधि सोमेन नः 
सह पनरेहौत्येवेतदाह तस्मादाह सा मः सुप्राचौ 
सुप्रतोच्येधौति ॥ १७॥ 

fase पदि atten मिति। sew वा ऽरषा 
Aga: सा यद्र्षाभिहिता ATU स्याद्यदनमि 
हिता स्यौदुयतेव स्यादेतदाः SMART यन्म सा 
युथा रञ्वासिहिता यतेषु मस्यतुदवति sete भिश्रल्वा 
पदि बघ्रौता fafa १८॥ 

पषाष्वनस्पात्विति । दयं व एथिवौ पुषा य॒स्य का 
RY Mea AA भुवति AA न का चनु WAT भवति 
तस्मादाह पूषाध्वनस्यात्विति* ॥ १९ ॥ 

इन्द्रायाध्यक्षायेति। खध्यक्षासदि्येवैतडाह यद्‌ा- 


ww OW 


 छनदराया्यक्षाये्युनु त्वा माता मन्धता मुतु पितानु 


+ ‘fafa’-afa ख, "तिविः-दति a, घ । 


६१४ ॥ ध्त्वचन्राद्धकम्‌ | ( We inp 


शाता Ea सुखा GTA इति सा युत्ते शग तेः 
लोऽतुमता सोम मृच्छेहौत्येवेतदाइ सा देवि देव ae 
होति देवौ चेषा देव मण्डति यदाक्‌ सोमं तुसमादा१ 
सा देवि देव मुच्छेहौतौन््राय सोम fata वै यर 
देवता ठस्मादादन्द्राय सोम सिति श्द्स्वावत्तयत्वित 
प्रणाशायेतदाह ax हि नाति पशवः afer सोम 
सखा पुनरेति afer नः सोमेन स पुनरे लये 
तुदा ॥ Ro | 

तां युवा देवाः+ प्रािखन्त्सोम मच्छ सेनान्त्स 
रोमेनागच्छदेव मेवेना मेषु रुतत्‌ प्रहिणोति मोः 
A सेनः सइ सोमेनुगच्छति ॥ २१॥ 

तां gaaret देवाः†। gwen गन्धर्वः स 

देवामुपावततत्ैव aaa भेतय्जमानो व्वि्ठयते स 
युजमान मुपावर्तते ता मुदौषौमत्याुव्वन्नुदौ चौ 1 
मनुष्याणां दिक्‌ सो ऽएव यजमानस्य तस्मादुदौचौमलयु 
कुवेन्ति ॥ २२॥ ३। 


॥ इति दितौयप्रपाठके ata ब्राह्मणम्‌ [ २, ४. | ॥ 


* देवाः-इति ग,घ।. 1 देबा-हइतिम्र, घ। 


(qe sate ) ॥ हतौवकायन्‌।॥ १४५ 


tame विधातु माख्यायिका are— “दिवि बे eta श््या- 
frat “दिवि वा इति। "व-ष्टेन “हतौयस्वा मितो fafa 
बोमः५"--एत्या दिश्त्यतरप्रशिद्िचोत्यते । ‘ew गमौ “देवाः 
श्राशज्जिति we) सोमागमनप्रयोजमम्‌- “तेनागतेन चजेम- 
होति “त एत इत्यादि । परथ्यामोहनकारिणै whe: ‘are’ | 
“ते देवाः "एते" इ मायामिरूपे feat सोमरषषकाणां गन्धर्वाणं 
TAWA BEA TU) तथा चोक्नर बाश्राते- “त एते 
ae warm सुपर्णश्च ary वागेव सुपर्णीयं कटर" -दतिः 
होदमेचादरपणदरौनां शरं षगप्रदेेषु yea: श्वापिता श्रग्रयो fire 
Wiles: | ति खश पुरा दिवि सोमरककाः, पञ्चात्‌ बोम 
श्रते खति तेष शद श्मावागत्य Saat waatr: समोऽपि 
घोमरकषणाय धिष्यटतां ar) तथा चोपरिष्टार्‌ वच्छने-““त 
मेते गन्धवाः लोमरका जुशषुरिमे धिष्ण्या इमा होषाः”-द्तिः । 
तेषां ( "धिष््यागां" ) ‘ange ‘areraa सौपर्णीकाद्रवम्‌ , 
Water: सर्वोऽपि विवरिष्यत cee’ । तच डि माया- 


१-- de सं* ३. ५,०.२। | 

२- इहेव agony fee ब्राह्मणे fetta कणौ बर्या | 
“xi वै ware quit हन्दालि dlqaan’-xfa ते° de ¶,९. 
01 महाभारते आदिपर्वणि, मागवते च we awa एषा 
कथा पष्कविता, वस्तुतो रूपकमूजेवेति निमूंजेव | 

द- इहेव बङ्-दितोयस्य nat दयम्‌ । 

t— “eaq शाख्यानं Strata मिति"-दतौहेव ard ६. २, ७ । 


१२१ ॥ EATER, । ( शप्र ante ) 


Rat: सुपर्णोकद्रोरत्पन्तिः, तथोमिथः करः, परख्यरजथपराजय- 
निमि्तकः समथबन्धः, ततः कपूजयः, पराजिताथाः grey: 
खातमनिक्रधाथ सोभोपहरणायं geet quel सकाशरादुत्यज्ि- 
nia च सोमाहरणम्‌,- शत्येवमादधोऽथां श्रस्मिन्नेव are 
पञ्चमप्पाटकादौ “विजामानो इवास्य धिष्णयाः”-दृत्या्युपक्र्य , 
“fafa वे सोम श्रासौदयेह देवास्ते देवा ware’ 
दादिमा, Brera ॥ १ ॥ 

‘at गाधनौति। तेभ्यः Bhatcuta सुपर्णा भि्मिता 
गायभोः कन्दोरेवता परिषूपेण दिवि fad सोमम्‌" owe’ 
श्रभिसुख मगमत्‌ । “MTEC भ्रा दरण्थासस्याः खश्चतं सोमम्‌, 
were चतूर्थो, शविश्वावसुः नाम wed’ ‘Wagar’ we 
WUT! ततः ते saw “श्रषिद्‌ः'। किमिति परसतात्‌" धुशोकात्‌ 
fata: wea’, श्रयः “नः अस्मान्‌ 'मागच्छति'; "गन्धाः 
विश्वावसोभत्याः वैः मून “पथमो धिषु" सेय मकाः इतिः ॥ ९। 

“et होषुरिति। योषितः कामयन्त दति थो षित्कामाः। 
‘ma Talat यामोहाय ‘ary भरदिएवाम' प्रेषयाम । are 
प्रे्यता ममिप्रायः- “श्रा नः सह सोमेनागमिग्यतौति ॥ ३ । 

न्ते गन्धवा दति । सोम मुपायेनानयग्ो खय मपि प्रति 
जिवन्तेयिष्यत इति सोमो gare वागेवास्माकम्‌' श्रस्लिति। 
श्रय गन्धवा विरोषेनेव age वाम्बाभोपायं दगेयति- “दहो 
चेदागादिष्यादि । प्रेषयामो वथं वां सोमेरिह श्रागात्‌ 


RAMS ज्र" LRG | TER, GARTEN TT 


( qe sate ) Ro oe ६९७ 


array | “उ"-ग्ष्दोऽनयकंः । हे गन्धवा! एनाम्‌ः दह 
श्रागताम्‌ शरमोषडे' | ‘a-xfa वेक्धाशङ्कारे । श्रभिषहन मभौ- 
षट्‌, अ्रभिभवः । तेन वल्ञात्कारेण मा भैष्ट मा प्राहावेत, । “न 
माङयोगेः“-दृव्यङभावः । 'विष्डधामरेः युयं वयं च वां विविधं 
साकारकामः ॥ ४ ॥ 

wi मिथः समये हते गन्धर्वाणा माहानप्रकार are— “ae 
गन्धां वेदनेवेति। ‘athe प्रषचन मकुवेन्‌। त्या वाचो 
वौकरणायेति शेषः। एव भिदं sant तेषा भभिप्राचः- “इति 
वे वयं विद्रेति। एवं खलु वाचः खाधोगलकरकोपायं aria 
दूति, श्रय gure: स्वेषां ्कोयाना मभिमत दति प्रदशेषितु 
वो्याभिधानम्‌ ॥ \॥ 

देवैः हतं वाचः सखौकरणोपाय माह- “श्रय देवा Tur 
मेवेति । ‘alot aan’ निषादादिखरानुक्ुष्येन ध्वनि सुत्पाद- 
wa, तदनु खयं "गायन्तः" “निषेदुः उपसन्नाः। “दति वा 
द्ति। एवं खलु "ते" तदथं MMA’) न केवल मोदूत्रं गान 
mara किन्तु हे aad! ‘ar लाम्‌ शतिः एव्म्मरकारेण खश 
तोषयामः। ‘gfa’-weet वाक्यसमाप्नौ । "सा देवान्‌ उपाववन्तैः 
उपावत्तते, प्रच्यादक्ना । या वाक्‌ Wag way: लोजशस्त- 
रुपं वेदानुवचनं कुवद्यो waaay: warn देवेः शतं “Aw 
Way शोपाटत्ता, “aT सा खलु, ‘a’ पव सोमाहरणा् 


\— ‘ar प्राहारे,-दति म । २-- We सू» ६. ४. ७४ | 
9.4 


१९ ॥ ए्रवपद्त्राह्ययम्‌ ॥ ( rue इत्रार) 


प्रेषिता ag तत्‌" तदानीं ‘ate यथ मेबोपाठत्ता । सत- 
श्रखरूपपरित्यागस्ानौ चिल्यादिति भावः। श्दानौन्तमसखौ शं 
aerate वाग्देवतोपक्रम मिश्याह- “तस्मादिति । नता 
वाचम्‌ श्नुः ‘war’ श्रपि योषितः। wae मपि मौनं 
गानवत्‌ खोयामोइखाधन मिति गानेन सहोपन्यशम्‌। “एताः 
योषितः "निमिश्चतमा xa विगेषणेकौश्वलाः, Sa ATTA 
wath रेव: । अय ae बदौऽयेतरेत्राह्मणे “सोमो वे राजा 
भन््वख्िति ष्ठे wafer: ॥ ६ t 

रूदानौ गानसिद्काधे मनुयः stand विदधाति- “तदा 
एतदुभथ भिति । wary सोमो देवानां ख ATA, तस्मात्‌ 
carat एव' सोमप्रा्या एव ‘ate क्रौएति' क्रोणोयात्‌ । 
yatta यच्छम्ट are विधिः eater: | श्रागव्या श्रपि 
peta मार - “श्रागतेन यजा इति । श्रक्रोतस्य चागानहता 
are— ५ शअ्रनागतेनेति। श्रागतोऽपि ata: HASH रेणानागतल्रात्‌ 
श्रनामत इत्यच्यते ॥ ° ॥ 

सोमक्यात्‌ भाक्‌ केयं च क्चिडोमं विदधाति- “wate 
वायाम्‌ wre परिशिष्टः परायणौयाथे सुपयच्य चद्‌ इत भवाय, 
मवगिष्टम्‌, तत्‌" ‘sat 'चतुर्ष्वव चत्वार गोला, "बर्हिषा 
दर्भेण “हिरण्य श्रवध्य' Fara श्रवधाय' श्राघाय जुह्यात्‌ । तथा 
च काल्यायनः- “पराज्ादाराण्पिधाय भवं gat wefaezurtt 


१- ९.५.१६ (९ भा. १९४ Be ) | 
Qu हदानौं ८--° मनूद्य -दबश्य ख्याने ‘faxra Age - Kaa a | 


(रख 8्रार ) ॥ टतौयकाणम्‌ | १९९ 


बंलणेन हिरण्यं बध्वावदधाल्येषा त catia’ । दिर प्वावधान्‌- 
प्रयोजनम्‌- “wet पथसेति | पयःपरृतिकलाद्‌ wey पयः । 
बति हिर ्यस्य We भवत्येव Res । तदेव कुत इत्यत 
श्राह- “समानजन्मा वा दृति। "पयश्च fecugy’ इति वस्तद्रयं 
aaa समानोत्यन्तिकम्‌, एकनोत्पन्न मित्यथेः। कथं समानलं 
जन्मनः ? “fe यस्मात्‌ उभयम्‌" श्रपि श्रभिरेतसम्‌ sa: रेतो 
वों यस्योभवस्य तत्‌ तथोक्तम्‌ | यस्मादेवं तस्मा दित्यथः । “श्रन- 
सन्तान्नपुंसकाच्डन्दसि"-द्रतिः श्रष्‌ प्रत्ययः समासान्तः । पयसो- 
ऽभिरेतस्ं दितोयकाण्डे उक्रम्‌ । तथाहि गोर्त्यत्तिं प्रषत्य- 
“a g हाभ्निरमिदभ्यौ। मिथुन्येनया स्या मिति at aaa cet 
रेतः प्राशिश्चत्‌ तत्‌ पयोऽभवत्‌”-दति?। हिर श्स्याणभ्िरेतस्वं 
तेननिरौये- “श्रापो aque was श्रासन्‌, ता श्रत्निरण्यध्यायन्‌, ताः 
पमभवन्‌, तस्य रेतः परापतत्‌, तद्धिरण्छ मभवत्‌"'-दरति' ॥ ८॥ 
aa मभिधाय पुनरलुवदति- “a हिरण्य fafa) ‘a 
waa) दिर ण्छनिधानमन्तं Fer विभज्य व्याचष्टे- “एषा त 
द्यादिना\ । हे ‘may ‘war watered ते" ‘aq’ WTA! 
qatear wifewar, wat “एषाः जह्ृरिति वाल्येयम्‌ | 
एतत्‌" एवं श्राश्यं तव ‘aay तेजः। शिष्टं प्राद्भणेनेव वाण्यातम्‌ | 
यास्येयभागदय मुपादाय प्रथमभागसछ “सम्भव'-ग्द्यायं माह- 


१ MT Bhe Fo... 9, 5] रू पार Foy. B. hon | 
R— २ Bulle 8 Alo ९५ We! g— ते° त्रा० ६०९१. BSI 
५-- “रवा Bafa WAT Ae सं° ४, Ut. ९। 


५.५ ॥ ए्रतपरथत्राद्यगम्‌ ॥ ( ane देन्रा°) 


“यदाह तया सम्भवेत्यादि | यदाह" मन्त्रः, “एतत्‌” एतेन तया 
सम्च्यल'- 'त्येवाहः । श्रच सन्यकं एकौभावः। भ्वार्‌-ग्ष्दाये 
माह- “सोमो पे राडिति, भाजमानलात्‌ are’ सोमः ; अतः 
“श्राज्यं भाजं गच्छतोति BAA श्रुतिः, सोमं TREAT ATT: । 
सोमप्रातिप्रकारस्ित्यं ॒बेदितवयः- facade: ate 
क्रयणाधैः, स च क्रेतव्यसोमाथे दति विहिता arefa सोमक्रयण 
प्रौ तिदेहुवेन प्रशंमय॑सद्थेः ॥ ९ ॥ 

सोमक्रयण्धानयनप्रयोजन माह- “तां यथेवेति । शरदः 
व्यवहितकाले ‘al वाचं ‘afew’ गन्धर्वापतां प्रति प्रागमयन्‌। 
“एव मेव" श्रध्वयुः एतेन सोमक्रयणोप्ररणेन प्रेरितवान्‌ भवति । 
तयोः कः सम्बन्धे इति तच्राह- “arg सोमक्रयणोति। “निदानं 
वासवं खरूपम्‌ ॥ Qo ॥ 

होममन्त्रं पञ्चधा विभज्य याच “a कुहोतोतिः । “ge 
सौत्यादिना मन्त्रस्य ayia waaay Boas नास्माभिः 
यास्यातः। नू-दति सौत्रो धातुगेत्यथेः । जवति सोमं परति 
गच्छतोति नू” 1 श्रा वासूपायाः सोमक्रयण्ठाः प्रतिज्ञातम्‌ | 
मनसो वागाधारल सुपपत्या साघयति- “मनो वा TS पुरखाद्‌ 
वाच दूति । मनः पूरवष्टपम्‌, वागुत्तररूपम्‌ । मनो वा दति 
नरः. ग्रब्देन “ae मनसा ध्यायति तदाचा वदति" इत्यादि" 
रु्नतरपसिद्धिौ द्यते | “ce वदेति । wate हितोपदेष्टवकानौ 


— 


१- काण प्रौ Ge ©, ६, & | २-- qto Go 8. १9५ र | 
B— प्रतण Ale ९२का० CBo LHTo १२क०। 


( Rae 9त्रार ) ॥ तौ यकारम्‌ | URL 


न वाग््यापार करोति, तथापोद्‌ ama मिद्‌ नेति गुण्दोषविकल्पनस्य 
मनोव्यापारलार्‌ वाज्िधिनिषेधकन्तेयवदारः । वयतिरेकदोषोप- 
न्यासेन मनोवाचोरेकलं दृढयति- “say मिवेति “aaq faa’ 
वक्तयपदार्यन सहासं faa; दद यपूवेकलाभावात्‌ ॥ ११ ॥ 

“ger fama ॒दृतोति । विष्णग्न्द्याभिमत ay are 
“जुष्टा सोमायेदयेपेतदाहेति | भुवनत्रयव्यापकवात्‌ सोमो विष्णः | 
“हच्यर्थानां प्रौयमाणः-दरति\ जषतियोगे चतुर्था । च' सोमम्‌ 
gay श्रभिमुखम्‌ शमः गच्छेमो वयम्‌ (दतिः श्रनेनाभिप्रायेण 
मोमाेत्याहेल्यर्थः । (सत्यसवसः सत्यानुन्नञायाः "तखाः देवैः 
प्ररिताया वाचः प्रसवे" श्रनुक्नायां सत्या fafa मन््भागखायः। 
शरस्य भागस्य तात्य मारह- “सत्यप्रसवा न एषोति। चरम- 
भागस्य aay ae “तन्वो aa fafa उदकः उत्तमा 
खक्‌, VERMA यज्ञसमातिलेच्छते; wat यः awearfy 
"गच्छति, a’ एव (तन्वो यन्तम्‌ wy’ ॥ १२ ॥ 

दिर्स्यापोद्धारं विधाय प्रशंसति- “ay feta मितिः | 
प्रा्वुपभोगस्य wea दिरण्ापोद्धारेण aqag हिर ण्ठ. 
खापनं च ad भवति । विपक्चे बाधद ग्नेन विहित मयं प्रण॑सति- 
“स यत्‌ ufece मिति । ‘afece’ दिर णेन सहित माच्यम्‌ | 
"पराक्‌ WAIT श्रपुनरागमनं “ATS? सकाशाद्‌ वजधेत्‌ | 
शरस, किं तत दृत्याह- ““तन्नेति। ‘aq’ तडि मुखेषु "हिरण 
नः ्रनुवर्तेत ॥ १३ ॥ 


(= पा० Gv. ४. १९५ | Q— का ० ate Ge ७. ९, १० | 


१३२ ॥ MaMa az | ( Rie देत्रार) 


शरपोद्धार AY मन्त्र माह- “'सोऽपोद्भरति शक्र मसौति । 
हे feca! तवं ‘ue shaq श्रसि', “we सर्वाह्वादकम्‌ ‘aie, 
aay श्रमरणधमंकम्‌ “श्रसिः ; श्रत्यम्ताभिसंयोगेऽपि विनाश्रा- 
quae | वैश्वदेयाः स्वेदेवताप्रौतिकरलात्‌ तदौय मय मपोद्धारो 
होमानन्तरं कायं भित्याह- ““हतस्रेनेति । प्रागेव यद्यपोद्धरेत्‌ 
तदा हिरण्छात्मकस्य पयसोऽभावात्‌ Bey रूपं पयसोऽशृत्त स्यात्‌, 
तस्मादुच्यते “हत्सेनेति। wand हिरण्यस्ट VHA म 
सत्ययं faare— “यदप तन्तदारेति | ‘aaa’ "एतत्‌" हिरख 
खाभाविकं पम्‌, "तत्‌" एष ama: ae यद्यपि fea 
aaa तथापि स्प्रियलाट्‌ वैश्वदेव मुच्यते | “age au fafa 
हरये ag eu विमुच्य, ‘afefy afte, पुमः “सष 
ara । तथाच ठूचम्‌- “fea Few वेद्यां au विदधाति 
सून-बद्ध हिरण कुरुते"”-दइतिः ॥ १९४ ॥ 

“श्रयापर fafa । पूर्वोक्तपरायणोयगेषादेवान्यतः “ager 
माज्यं wa 'यजमाम श्रन्वारभखः- “Ci? ब्रूयात्‌ | शरध्वया- 
TAMA STA: | शरालायै' शालायाः श्रपोणेवन्ति, दाराणौति 
रषः । द्चकारेण “mera द्वाराण्यपिधाय" -इल्युक्षलात्‌० । प 
विहितानि दाराणि स्वाखपटत्तानि हव" । दारः श्राहवनोथात्‌ 
राक्षे, सोमक्रयाथे ‘afaua? cient 'शोमक्रयणौ" गौः 


a i de ee 

१-- वा० Heo ४.९०. १ । ए-- काण Bite He. ६, १९। 

Q— Ble whe Hoge; ए काण मौर Zoe go! 
y— wT ate GeO. VR | 


( qe शत्रा ) ॥ टतौयकारम्‌ ॥ १३द 


"उपतिष्ठते, | सोमक्रयखवस्थापन प्रशसति- “anfeat मिति | 
gay एतेनावस्थापनेन "एनां" सोमक्रयण ‘anfeat मेव eat? 
ता 2a: प्रेषितया वाचा प्रेरितां सतोम्‌। श्रवा ‘aq’ तथा सतौ 
प्रिता Ba इमां सोमक्रथाथं गमयेति खप्रेरितां wal मेवेताम्‌ 
qay एतेनावस्थापनेन भ्राेषोत्‌" प्रेरितवान्‌ भवति । तस्या 
दूतरगोसाधारण्यं वारयति- “ava सोमक्रयणौति । “ता मेत- 
येति। ‘a? argat सोमक्रयण यस्मात्‌ ‘waar yafafeaar 
“धूरभि"-द्व्या दिमन््देवतया sani अध्वयैः प्ररितवान्‌। 
कया Far? “Haar हत्या “सोमं क्रौणातोतिः ॥ १५॥ 
तस्या श्रमिमग्णं विधन्त “श्रयो पनिक्रम्याभिमन्त्रयत दतिः | 
'उपनिक्रम्य' श्रालातो निर्गम्य | श्रमिमन्वणएमन्तं विभज्य याचष्टे- 
“चिदसि मनापौत्यादिना२। मन्तवाक्यानि तु त्रास्मरेनेव साक 
यास्यातानौत्यतो arian मस्ति ‘tea’ ददानो सवे- 
विदितप्रकारेफ “चिन्त ‘aa’; मनसा "वागनुवदति, fara 
Wa | मनसा मत Bay वाक्‌ प्रकाश्यतोत्यथः। wat 2 
सोमक्रयण! त्वं चेतनावस्थापन्ना सतौ ‘face, तथा मननेन 
मनाः श्रपि ofa | भोरूपतसमयनम्‌- “धिया-धियेति । 
धिया शत्यं वदिख्यामौति qa, चिन्तवदभिवदनरूपेण कमेण 
वा। धौरिति कमेनाम*। “जिच्यूषन्ति' जो विह भिष्छन्ति मतुखाः। 


\— ^दच्ियोग eid सोमक्रयण तिष्ति?-द्रति ate श्रौ ° ७, ६. १४ | 
R— काण mite Boe. UH! R— dle Hog, RE, Re | 
a निघ २, १, RVI 


१६२४ ) ¶शतपथत्राद्धणम्‌ | ( RG Rate ) 


CPq प्राणएधारणे५-दत्यस्मात्‌ सनन्तादुटि शते रूपम्‌ । तया 
Hamat खय मेव दरभयति- “अरनृकनेवेत्या दिना । wp 
शरनुवचनेन, वेदाध्ययनेनेत्ययः। ्रकामोद्यम्‌' TRA रौ किक- 
भाषणम्‌ । "गाथाः गद्यपदयनौत्यात्िका । स्वेच ्वः-्ब्दो 
ARIAS | एवं विधैर्वाग्िरेषेयेतो जौ वितु मिच्छन्ति, wat 
धोरणल्युक्षम्‌ । सोमविक्रयिण श्रानत्यथं दौयमानलात्‌ सात्‌ 
दचिणपि खल्वेषा वस्तुतो भवति | चत बल तदरेतोति ‘afaar’ 
गौः । पयश्रादिखाधनलेन तस्या बलकरलं सिद्धम्‌ । श्रयवा चच 
सोमः; “सोमो वे राजा”-दतिर सवच राजशरब्देन BACT | 
aang किन्तु राजलं नाम, चतियल मिद्युक््‌ । 
श्रयते च~ “यान्येतानि देषतया चत्रियाणएणोन्द्रो वरूण सोमो दद्र 
परजन्यः-दत्या दि? | श्रतस्तत्सम्बन्धात्‌ चचिय वषा | यज्ियलर त्‌ 
fag मेव । “श्रदितिरमोति। डे षोमक्रयणि। वस्तुतो वाग्रूपा लम्‌ 
'उभयतः-ग्नोष्लौ श्रदितिरसिः प्रदेश्दयभिरोयुक्रा श्रद्वणडनोया 
गौरसि । qa एतदित्यत श्राद- “स यदिति । “a? वक्ता चत्‌ 
यस्मात्‌ एनया" श्रदित्या उभयतः-भिरसकया" निमित्ततया "खमा- 
नमः एक मेव Be’ वाक्यं "विपर्यासं यत्यासेन चवदति'। तथार्हि- 
“yee देवदत्त! तिष्ट॒विष्णमिच ।*-दत्यादौ 'यदेवापर 


र ae ia ee 


१- मा० Wo ५९२ धा०। 

२-- To ATOR. ३, ९., ३, ३. ९ । अघापि ३. LRA! 
१३-- उपरिष्टात्‌ ९४. 8. २, २६२७ । 

a— 'उभयशिरखया-दति ग | 


( Rae ate ) ॥ दतोयकाखम्‌ | १६५ 


वश्मं देवद ्ेव्येवमादि९ ‘ata ya करोतिः waa; 
‘aq ya’ भुडच्चेत्यादिकम्‌, ‘ag’ ्रपरम्‌' ““देवदन्त! मुङ्च- 
द्या दिरूपेणपर च करोति"। तसादामूपां सौमक्रयणोम्‌ उभयतः- 
mat sfefacfe—<are an) तेन्तिरौयके तु ate 
यागस्याध्न्तश्तयोः प्रायणोयोद यनो ययोः गिरोवक्रधानभूतयो- 
वै्ैमानयोरदितिर्दवतास्ति, सासौत्य्थः?। तथा च तेत्तिरौयकम्‌- 
“श्रदितिरस्यभवयतः-गो्णोत्याह यदेवादित्यः प्रायणणेयो यन्ञाना 
मादिल्य उदयनोयः”-दतिर ॥ १६ ॥ 

“a a दति'"मन््रभागे न cae नः सोमम्‌'-दत्यथे दति 
चष्टे “ar नः सुप्राचोति। सोमक्रयणावसरे सुप्राचो' भव, 
पुनजमानग्णप्राछ्यवसरे Alaa सोमेन सह 'सुप्रतौ चो" भव | यथा 
देवपरेरिता वाक्‌ सोमेन षह पुनरागता, तदात्मकवात्‌ a मपि 
मोमक्रय साधयिला क्रौतेन सोमेन सह पुमरावन्तेखेत्ययः ॥ ९ ७॥ 

"मिचस्वेत्यादि | मिच्रदेवतायाः पादबन्पनोपयोगं दग्ेयति- 
“वरुणा वा दति। ane वरुणखामिकतवात्‌* वर्णएदेवताका 
wa’ । यत्‌” यदि तया ‘afafear agr स्यात्‌ । तदोषपरि- 
हाराय wa fanaa भित्याह-- "एतदा श्रवर्ण्छ 


--- ---- ~~~ eter “~~ ----------------~ aa 


\— "देवदत्त [ विष्यामि त्रेया दिकम्‌, aq पुवं देवदत्त yo] Kaa 


रूपेगाः-दति ग | 
२-- “2 gw प्रायणौयोदयगौये"- दरति aren: (frac qo १६, ५ ) | 
-- ao de ९, १, ७, € । B— व(° Ho ४,१९.१ | 


५-- “Sena वरुणं पा मस्लादवाधमं वि मध्यमं WaT (we He 
१. २, १५. )'-द्यादिशवतेः । 


१९९६ ॥ प्रतप्रयत्राद्यणम्‌ । ( 3° Rate ) 


fafa) “ar यथेति। दृष्टान्तेन मन््रभागपादढमाच्राद्‌ बन्धनं 
भवत्येवेति समथ्येते ॥ १८॥ 

“पूषाध्वन इत्यादि । पोषणत्‌ ‘gar "चिवो । “ae वा 
टय मिति। ‘maa’ श्रध्वनि । ger “कल चलने" | HEA? 
विनाग्नः। यस्मात्‌ पूष्णा रचितख प्रश्युतिनांलि, तसात्‌ “ge 
स्वनः-दृत्यार' मन्त्रः । पूष्णो मार्गाणां aye “पूषा त्तो 
नयतु"-द्या दि 'मन्तप्रसिद्धम्‌ ॥ ९९ ॥ 

"दद्रायाथचायेति | waa: खामो, तथाविधेन्राये पूषा 
पालित्य्ः। सोमखेन्रखामिकलात्‌ तदर्थायाः सोमक्रयण्छा श्रि 
तत्खाभिल्रम्‌ । ‘aa श्रसत्‌' एषा ग्रोभनखामिका भवेत्‌, 
दृ्यनेनाभिप्राथेम मन्त्र एव माहेत्यथेः । “श्रतु ला मातेत्यादिः । 
हे सोमक्रयणि। ‘ar at माचादिवबन्धृवगेः RA गमनम्‌ 
gana श्रलुमतिं करोलिति HATTA: । “सगवः 
समानग्भभवः, श्रनेन भ्राताः fafirad | “we” युं घजातोयानां 
ag, समाने Ge भवः WIM’, तादृशः Tar च रतु 
मन्यताम्‌ | “यत्ते जन्मेति । तादृश्यास्तव सम्बन्धि “यत्‌” तव जक 
जायत दूति जन्म, माजचादिवबन्धेवगेः "तेन" “श्रतुमता' | “खा देवि" 
-दइत्यच* सोमस्य देवलं विधिद्सितसोभेनानन्यवा सिद्धम्‌ । सोम- 
mae BA न Gee भित्यवगमयितु “यदाक्‌ सोम मिद्य । 
“ogra सोम मिति | सम्पादये दति we: | wat दिव मच्छ 


आ = R— We He ८, द, २५। 
g— ale He 8.२०.९। 
o— “ar देवि देव मज्छेहयन््राय'"-दति AAAS (ate सं 8, 8%)! 


( श्र Bate ) ॥ ढतौयकारडम्‌ ॥ Leo 


Wf gderve) “ext पे aye देवता-दति । age 
qa सोमस्य ‘eet Baar तथा च वैन्निरीयकम्‌- 
“इन्द्राय हि ata श्राह्ियते"-दति, । “ager वन्नैयविति। 
We पश्वधिपतिलात्‌ खय aw पुनरावन्तेय वित्यभिधानं तस्या 
शप्रणश्राय भवति | कथं हिसाप्रसङ्ग दूति aare— “az Afar 
नाति ada दति ग्रषः। “खम्ति सोममखेति। “खम्तीत्य- 
विनाग्रनाम-दति निर्क्रम्‌ः। sat नाग्रप्रमङ्कः, wa dau 
सोममखा यस्य, तेन सहितः पुनरागच्छति मन््स्यायः ॥ २० | 

Te मन्तरवाक्यानां विभज्य तात्पये मभिधायेदानौ र्त्छ- 
wana AE “at यथेवादो देवा दृत्यारिना | सोमक्रयण्या 
वस्तुतो वागात्मकलात्‌ तखाः सो मक्रयप्रदेपरािप्रा्थनं देषैः शतं 
सोमानयनाथेवाजरपरषण्यानौयम्‌, पुनरागमनप्राथेनन्त॒ देवानां 
पुनवांगाह्ृानस्यानोय भिति ayer: nee 

‘at यथेवाद इति। यथा fares काले, पूर्वं fae: | 
गर्व" Mare: विश्वावसुप्रण्टतिभिः साकं area’ विविध 
ASA | गन्तयद्वारदे शस्थायाः९ Basar: saat माथ- 
वादं fawi— “ar gatat fafa’: ‘set मत्याकुवेन्तिः 
SHI यन्ति, श्रष्वयैः weer: 1 शसि एव' मेव मतुदयान्तवत्ति- 
नाद्‌ यज्ञमानस्यापि दिक ॥९२९॥२[२. ४.]|॥ 


नः ~~~ ne a a ~~~. 


\— Feo wo ९, १२. ०, १९ । २-- गिङ० 4.१. 8। 
३ 'दार्दस्िण्देशस्थायाः"-दति ग°। 
8— काण ate |e 9. ६.१९ बर्यम्‌ | 


wo 


ras ॥ MATa eae । ( are Qite ) 


दूति श्रौषायणाशाथंविरदिते माधवीये वेदाचे प्रकाशर 
माध्यन्दिनिश्रतपथत्राह्मएभाखे 
ह तोयकाण्डे दितौयाध्याये षतु ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदाश प्रकाेन तमे we निवारयन्‌ | 
पुमधो शत्रा देथाद्‌ विद्यातौचमहेश्वरः ॥ ९ ॥ 


राड MaRS कनकरयतुलापूरषौ खणगभेम्‌, 
सप्राभोन्‌ पञ्चौ रीँस्तिद ग्रतरलताधेनुसौ वण्शमोः । 
रतां रुष्धवाजिदिपमहितरथौ सायणिः? सिङ्गनायी, 
द्यश्रापो द्वयक प्रथित विधिमहाग्तयुक्ष घटञ्च ॥ 
धान्यादि धन्यजनमा तिलभव मतुलः खजं TER, 
कापासौयं शपावान्‌ Yaa मजडो राजत TATA: | 
SRT MSTA BATH AY: WAT WHAM, 
carat Tae गिरि महत मुदा पा्रषासिषङ्गनायेः९ ॥ 


दति श्रोमद्राजाधिराजपरमेश्वरवेदिकमागंप्रवत्तेक- 
ओरौररि ECA AAT स्ा्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्येण विर चिते माधवोये Fares 
माध्यन्दिनश्रतपथत्राह्मएभा ये 


हतौयकाण्डे दितौयाध्यायः समाप्तः ॥ ९॥ 
[ता eae 
९-- “सायणःः-द्रति सात्‌ ? 
२-- “सिङ्कणर्यः, स्यात्‌ ? सिष्णदेशस्य राजेति तस्याथैः सम्पद्येत | 
३- रतण्डोकदयपाठमेदास्त पूर्व्व ब्रा इतौतो न TET | 


( awe रत्रा) ॥ टवोयक्षाण्डम्‌ | १३९ 


[ श्रथ दतो याध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ | 


ननम ~ 


सप्त पद्ान्यनुनिक्रामति। वृदः TAT मेतत्‌ तस्मात्‌ 
aH पदान्यनुनिकामति at a are: प्रजातानि 
्न्दाश्सि सप्तपदा वे तेषां पराद्य शक्ती ता 
मेवेतत्परस्तादव्वचौ टङ्कं तस्मात्‌ सप्त पदान्यनुनि- 
क्रामति ॥ १॥ 

स वै are wa रूपेणातुनिक्रामति। व्वुखयस्युदिति- 
रस्यादित्यासि रुद्रासि चन्द्रासौति वुखौ warfefa- 
Wafer WIT रद्रा WIT चन्द्रा WaT वृस्य॒तिष्ा 
qe रम्णात्विति ब्रह्य वै बृसयस्य ary 
नाव्तेयत्वुत्येवैतदाइ wl व्वसुभिराचकं ऽइत्युप्र- 
णशायेतदाह द्रः हि नाति पशुवः+ ॥ २॥ 

श्रथ सप्तमं ve पयुपविश्न्ति। स हिरण्यं पद्‌ 
निधाय क्ञोति न वा ऽअनप्रावुाहृतिह यतेऽभिरेतसं बै 
हिरण तथो हास्येषाप्नमु्येवाहुतिहता भवति sit 
वा ऽश्राज्यं व्वुजेरेषैतदज्येन WTA ता स्पुत्वा 
खौकुरते ॥ ३ | 


el 


© (पश्च वः'-द्रति गः घ। 


१४० ॥ प्रतप्थत्राक्चणम्‌। (रपण are ) 


सु जदोति। श्रदित्यासा मृङ्वत्ाजिषम्ौतौयं व 
एथिव्यदितिरस्ये हि qga* जुहोति रेवयुअने एथिव्या 
sfa देवयजने fe vfs जुषोतोडायास्यद मसि 
VAM खाहेति Mat इइडा गोहि we जोति त्‌ 
aqerefa तवद्रोतुदयिहृतं भुवति ॥ ४॥ 

श्रथ wy मादाय परिलिखति । ast Feat 
व्ुजेणेषैतत्पुरिलिखति fay: पुरिलिखति चिवृतै- 
तदञेण समन्तं पुरिण्ह्णात्युनतिक्रमाय ॥ ५॥ 

स प्रिलिखति। श्रसमे रमस्वेति युजमाने THEY 
तदाहाथ समुह्य WX MBM सुव्वपत्यस्मे ते बन्धु 
रिति युजमाने ते बन्धरिव्युवेतदादइ ॥ ई | 

say उपनिनयति | युव वा अस्ये खनन्तः कुरौ 
वुवैन्त्यपधरन्ति शान्तिरापस्तुदद्विः शान्त्या शमयति 
तदहिः सन्दधाति तस्मादपु उपनिनियति ॥ ७ ॥ 

श्रथ युजमानाय पद्‌ प्रयच्छति । त्वे राय इति 
पशवो वे रायुरूबयि पशव इत्येबेतदाह AGATA 
ufazerfa मे राय इति पशवो वे रायो मुयि पश्व 
इत्येवेतदाड ॥ ट । 


A -----~-- 


* gal ata क, मूर्धन्‌ इति ख। 


( gue Late ) । TALARTWBA | १४१ 


भ्रधाध्वयुरात्मान मुपस्यृश्ति। मा व्वयुर॑राय- 
स्योषेश व्वियोष्मेति तथो हाध्वयुः पशुभ्य च्रात्मान 
नान्तरेति ॥ € । 

चरथ पत्य पदं प्रतिपरादरन्ति। हा वे wet प्रतिष्ठा 
तद्‌ शदषेवेना Faq प्रतिष्ठायां प्रतिष्ठापयति gana 
पत्थे ve प्रतिपरादरन्ति ॥ १० ॥ 

तां नेष्टा व्वाचयति। तोतो राय इत्युथेनाः सोम- 
Rata स॒द्ापयति व्वषा वं सोमो योषा पल्येष वा 
{अच सोमो भवति य॒त्‌ सोमक्रयण मिथन मवेतत्‌ 
प्रजननं क्रियते तुस्मादेनाः सोमक्रयण्या सद्या 
पयति।॥ ११॥ 

a सुंह्यापयति। समख्ये देव्या धिया सन्दकिणयो- 
रुचक्षसा | साम Say: प्रमोषौमी ऽदं त॒व ANT 
fata त॒व देवि सन्दृशौत्याशिष मेवेतदाशस्ते पुचो 
व व्बोरुः ga fata त॒व सन्द्‌शौत्येवेत॒दाइ ॥ १२॥ 

सा या बभुः पिङ्गाक्षौ*। सा सोमक्रयण Tat वा 
rif बेधा aged व्थरयेतां तरेकात्यरिच्त 


~ na a ee SE eh i A te 


* ‘fayrety—sfa ग, घ। 


† ‘aT qyo—o maa | वषः-इति & | 


१४२ ॥ एतपथब्राह्यणम्‌ । ( eye 9्रा) 


at बेधा प्राजनयतां तसमायोऽ्येतुहि वेधा सहं 
व्याकु्याढ्केवातिरिच्येत ॥ १३॥ 

साया बभुः पिङ्गाक्षौ*। सा सोमक्रयण्यथ। या 
रोहिणौ सा arent या मिदः राजा स्ङ्धाम्‌ जित्वो 
दाकुरुते ऽध या रोदिणौ श्येताक्षौ सु पितृदेवत्या य॒ 
fae’ पितृभ्यो घ्रन्ति ।॥ १४1 ॥ 

साया बभुः पिङ्गक्षौ?। सा सोमक्रयणौ स्याट्‌ 
यदि" बुं पिङ्गा्ौं न॒ वि्देदरुणा स्याद्रा त 
विन्दद्रोहिणौ व्वाचघ्रौ स्याद्रोिण्य इ त्वेवु ATA 
(आशाग्रेयात्‌।॥ १५॥ 

सा सखादप्रवौता | array ऽएषा निदानेन युत्सोम 
क्यरखयातयामौ बा ES वागुयातयाम्न्यप्रवौता तस्माद्‌ 
प्रोता स्यात्‌ सा स्यादुवण्डाङ्गटाकाणाकणालक्ठिता 
AANA सा शयेकरूपेकरूपा शयं ATF ॥ १६॥ ४। 


a दति दितौयप्रपाटके चतुथ ब्राह्मणम्‌ [ ३, १, |। 


* ‘fapreft—efa ग, घ । । साया e—e कयणौ | अथ'-इति क 
{ दतोऽन्तरम्‌ “कणिकासञ्या १९००-द्ति सव -एलकेष्‌ | 

§ ‘fagrefy-xfa ग, घ। ¶ साया ख्यात्‌ | यदि'-इति क 
| 'ऽखाश्रत्रेयात्‌'-दइति वेवर्‌ -दृटोऽपि, आरा गेयात्‌'-ति ग, घ । 


( We vate ) ॥ हतोयकाणडम्‌ । १९१ 


॥ MAUI नमः | 


यस्य निःश्वसितं Fat यो वेदेग्योऽखिशं जगत्‌ | 
निर्ममे, त महं वन्दे विद्यातौयेमह्श्वरम्‌ ॥ ९ ॥ 
श्रथ इतौयाध्याये सोमक्रयण्छलुगमादयुपसदन्ताः प्रयोगा निरू- 
यन्ते । वच, सोमक्रयण्या भ्रनुक्रमणं विधत्ते- “सन्त पदागोति । 
“शरनुनिक्रामतीति! । सा यदा प्रथमं पदं निक्रामति, तदा तदनु 
श्ष्वयेः खय मपि प्रथमं पदं निक्रामेत्‌ ; दितौय मतु दितोयम्‌। 
तच ae केवलोऽपि efacregat द्रष्टश्यः, श्रावजितवान्‌ भवति । 
सप्तसद्ं wiafa— “aa वा cfa’ । aw इन्दसा quia 
ara सुपर्णानुरूपेणावश्थितायाः सकाशात्‌ भ्रजातानिः यानि 
इन्दासि । वाचः सकाश्रात्‌ इन्दसा बुत्पत्तिरम्तरज “वागेव 
सुपर्णी. इत्यभिधायः “तयेति सा इन्दांसि सष्ले”-द्त्यान्नाताः | 
तेषां कन्दसां “पराद्य शक्षरौ'। wg उपरि भागे भवा 
wet, “परावराधमोन्तमपूर्वाञ्च"-दति" यत्‌ । शक्याः सपतपदल 
afega’ । “परस्तादर्वाचौ दङ्क"-रति । पदा दिक्रमेण "परस्तात्‌! 


\— खभुनिष्कुमगां पदोपरि प्रदनिधामम्‌ | यर सोमक्रयण पदं निदघाति, 
व्च इयोः पदयोिंधान मिति शरास््नरदोपिकाद्याख्याने सोमगाथ- 
दोलितः ( 8.१.) | 

R— Fre site Geo 9. ¢. ९२० ASAT | 

R— दव त्राण १--८ कण्डिकाघु ATA | 

a— Uo To ४. १. ५। 

५-- “सप्तपदा शक्घरौ"-दति श्रुति ते” सं” ९. १. ८.२। 


१४४ ॥ प्रतपथब्राद्यणम्‌ | (88° ame) 


gafgat magenta सवंच्छन्दोरूपां शकरोम्‌ अवाची 
ag wap, खाभिमुख मावजितवान्‌ भवतौ त्यः ॥ ९ ॥ 

अनुक्रमणं समन्त्रकं ada भित्यार- “a वे वाच tf 
qaqa सो मक्रयण्यवस्था दिरूपलाभिधान न स्त्य 
मित्या₹- “वस्तौ हषेत्यादिना, | वसुरद्रादित्याः सवनच्रयरेवताः। 
शश्रदितिः' प्राणे योदयनौयदेवता | “चन्द्र'-ग्देनार्हादकला दिर 
सुवर्णम्‌ । हे सोमक्रयणि! लं वखादौनां खरूप मसि। तदपेकिति 
सोमसाधनलात्‌ "वख दयेषा"-दत्यमिधानम्‌। ररम्णतु' रमयतु 
"रमु ara’, यत्यथेन al) इरस्यतिस्तेत्यखाथे ay 
“ag a दहस्यतिरिति | ‘evafa’ दतो मन्त्रस्य पालयिता 
तदभिमनौ देवता, गच्छतो at ‘ge सुखकरे । यत्‌ सुखकर 
तत्‌ साधु; WA: “सुत्ने रम्णात्‌"-दूति यदाह, तेन “साधुना 
aia श्रावत्तथविल्येवाह' । “axl देवो वसुभिरिति । १ 
सामक्रधणि | तव सुखं "वसुभिः afear ‘eg’ “arew कामः 
यते। दति weed: | रद्रौमुक्यप्रायेनाया उपयो 
anafa— शश्रप्रणाश्रायति | शिष्टं गतम्‌* ॥ २ ॥ 

“श्रय aaa पद मितिः । यजमान मितरांश्चविजोऽपेष् 
“पयैपविशन्ति'-दति बडवचनम्‌, “परि परितः । “सः शर्य 
[व 


१-- Ale He ९.२९ ABT | 

२-- “रम्णातिः संयमनकर्मा विसजेनकर्मा वा-इति free ९०. ९.६ 
B— मा Flo Sus ale | g— Ue छ० ३. १. ८५ । 

५ - १६७ ए०५१ं०। ई--कार silo चू* 9.६. १९८ क ASU 


(sae Lae ) ॥ दतोयकाण्डम्‌ ! १४५ 


हामाय हिर णनिधान प्रशषति- “a ar ्रनप्राविति । हिरण्य 
खाप्निरेतस्छ' प्रारक्रम्‌ । शोमसाधन माज्यं प्रशंसति- agit वा 
दूति । “od वे देवा वशं हवा साम मप्रम्‌"-इत्या दिष्युल्यार- 
afafyas वा इति षै"-ग्ब्देन यत्यते, ‘qua’ हिन, 
at पद प्रदेशस्थां ae fare: ॥ २ ॥ 

पदे समन्धवं wa विधत्ते “स जरे्यदिल्या इतिः | 
श्रय मर्थः । हे श्राञ्य! ‘ar लाम्‌ श्रदिद्याः' एयियाः ‘agy 
asta श्राजिघमिः स्वेतः चारयामि, जुदामि । “ट करण- 
aan’, wa रण मथेः। wig? ए्थियाः' श्रवयवश्डते 
"देवयजने" देवा दष्यन्ते भ्रषेति देवयजनम्‌ | तवत्‌" तापेतम्‌ | 
इडायाः गाः । दृडेति Arava’) तस्याः Bawa: "पदः 
पादनिधान afer | शरत दद ‘QTR खात मस्तु, । दडापदरश्य 
शतपलं तत्तिरौयक्े शरुतम्‌- “देवास पदात्‌ टत मपोद्यत 
तस्मादेव मार-द ति । मन्त्रं याचष्टे- “यं वे एथिवयदिति- 
रित्यादिना । “तवल्छाहा"-द त्यस्य तात्पयं माईइ-- ““टतवद्येत- 
दिति । "एतत्‌" एतेन मन्त्रभागपाठेन CAA मेव सत्‌ पुनराथ्येन 
चापि संयुक्तं सखादित्यथः ॥ ४ ॥ 


न क म-~र ¬ ~~ eons 


\— Fo सं° १. २. ९. ७ । दहापयत्तरतच “वद्यो वा Beg मेतेन वेदेवा 
वच्चेयाच्येग पुरः प्राभिन्दन्‌”-द्रति ४. ४. ९ | 

श्- He ale इू° 9.६.१८ ख। द- ज° Yo ९४ ule | 

8— fargo ९. ११. ७ | Y— AM TA Alo Ho ४.२२. १। 

(— ते° सं° ९.१. ०. ५। 


an 


१४६. ॥ एत्रप्रयद्राद्चणम्‌ | ( 209 Gate ) 


पार्ट परिशेषं साधेवादं विधते. “we. em माद्‌ येति\। 
ere वलं तेन्तिरोयेः स्पष्ट मान्नातम्‌- “द्रो वाय Fy, 
प्राहरत्‌, ख बेधा यभवत्‌; THEA, Tama, BRA 
यम्‌”-इतिः? । परिणेखनस्य भिराटत्तिं विधन्ते- “fa: हत 
दृति ॥ ५॥ | 

aftaeaant fran - “a परिलिखतो ति? | श्रमे -दत्यख 
ard माह- 'यजमाने'-दति । “aa श्रसदौये "यजमाने" । 
सक्नमप्दपसिः Bet स्थापन समन्त्रकं विधत्त “श्रय 
समुिशयेति* । हे पदपां्नो ! ति' तव "न्यु" सेवन्धः “wai 
अरखमदीये यजमाने" श्रस्िति मन्त्राः“ । “Qui सुल्क्‌ “-दृुभयज 
मप्तम्या: waa’ ॥ ६ ॥ 

“श्रयाप शतिः परिखिखितप्रदे शे श्रपां निनयनं रिधाय, 
रसति "यचेह्यादिना । खननं दिंषात्मकलात्‌ क्रूरोकरणम्‌, 
अ्रपाग्डौष्णनिवारकलाच्छान्तिरूपलं प्रसिद्धम्‌ | wa: शशान्या अद्धि 
श्ान्तिरूपाभिरद्भिः तत्‌ ate शरमितवान्‌ भवति । निनयनर 
प्रयोननाम्तरम्‌- “तदद्भिरिति॥ ® ॥ 

“वरय यजमानायेति | “पदं प्रयच्छतो तिः । "पद" Bree 


ae a ~~~ ee nen 


(— का० ato GT ७. ६. १९ RLU | 

२-- ae सं° ६.१, ३. १९ । ६-- ate सं ° ४. २२. २। 
s— mle Be Te ७. ९, २० ASH]! Yo Ae He ४, ३। 
द-- पा ए* 9. ९.३९ । <-- काण Ble Be ७. ६. २९ क। 
c— Be Be सर, g. 8g) 


( aye tate ) r टतोयकाणम्‌ ॥ १७७ 


agate । “ट -श्ष्दायं माह- “पश्वो वे राय tf शे 
देतत्‌ सप्तम्यन्त मिति बयाचष्टे-“त्वयि पश्व दल्येवैतदाहेति | 
श्रष्व्दत्तस्य obit: समन्त्रकं ॒प्रतिग्रहं॒विधन्ते- “quay 
दूतिः । भने रायः' इतिः पूवेवद्‌ व्याख्येयम्‌ ॥ ८ ॥ 

“श्रयाष्वयुरद्माम fafa’ वयं fadtw दूति" yore 
बहवचनम्‌ | विक्रा मा ग्धा चौ प्ेति। “यु मिश्रणामिश्रणयोः९- 
द्यस्य णृडिः मायोगादड़भावः ॥ < ॥ 

“श्रय gat दति । श्रतिपराररन्ति' प्रयच्छेयुरित्यथेः । तथा 
प कात्या यमः- “इला प्ये पदं प्रयच्छति”-दति। पत्नौ खलु 
प्रतिष्ठा निलयनरूपा । गहणं asasfa प्रतिष्ठाया एकलारेक- 
वचनम्‌ | we यथा धान्यादि निकेपश्थान मेवं पल्यपौल्य्थः | 
We मन्यत्‌ ॥ १० ॥ 

“at नेष्टेति । ‘at गरोतर्पाश्एपतनोम्‌। नतोतः'-दति तोक- 
ware: । रायः" धनानि, ‘ata’ ga, Stacie: | यद्या 
ata? aa, वयि रायः aaa tet) “श्रथेनां सोमक्रय्छेति। 
एनां' vat “सोमक्रयण्या ‘agrafa ‘As’. सोमक्रयण 
सेयम्‌, तया wal मनेम HIT दशेयेत्‌ । गतिबुद्यादर्थाभावात्‌" 
मोमक्रयष्छाः कर्मल्ाभावः । स्यानं प्रशंखति- “षा वा इति । 


\— ate Go 8. az, 8 | €— Walo To 2B धा०। 
Rg -- To Bio @° 9, धृ २ | Oo— पाण् दूर ६. ४, 98 | 
R— वा सं ४. २२. १ | c— काण Bite Heo ई. 8B | 


४- Rte site a 3, ` द, 78 | é— वा Fo 8. २. ॐ | 
i वाण Hoe, RRC | Ve— We GX. 8. WR | 


१४८ | MAMA | ( रपण eats ) 


“sq वे ata’-xfa सोमो निर्दिष्टः। कलस्य प्रसङ्ग इति 
तजाह- “एष वा wafa । “ay Gama सोमक्यशाः 
सोमसम्यत्यर्थलात्‌ । सेव एषः ata’ सोम इति fauwe 
पुंशिङ्गल मपे्यष इति पुंशिक्गलम्‌ । wa: "एतत्‌" एतेन उभयोः 
aman उत्पाद नसमधें मिथन मेव' सम्पादितं भवति ॥ cet 
“q सक्चापयतोति। शद्यापनमन्छं पठति- “समच 
Ware । श्रच काल्यायनः- “एनां वाचयति शोमक्रयश्छा च 
समौच्यमाणां समस्य तौति? । ware मयैः । we "धिया 
देव्या' Wa} हि सोमक्रयण प्रागुक्तार । श्रतो वागूपया सोम- 
RUG VHS इष्टा भवामोव्ययः। “ख्या प्रकथने" Taye! 
लडन्तमेकवचने “श्रस्यतिवक्गि"-दत्या दिना" we, कमणि Tee 
श्रत एवात्मनेपदम्‌ | “दचिणणसि यश्जियासि"-इति armas’ 
afeurfa सोमक्रयणो । रतः उर्च्षसा' प्रतद्‌ श्नया तया 
wae श्रय प्रत्यच्वादः । हे सोमक्नयणि ! भे are: मा 
प्मोषौः" । “मा उ श्र" WE मपि ‘aa’ श्रायुः मा प्रमोषिषम्‌। 
हे देवि! तवः ‘angi went सति वोर" qa ‘faze’ 
लभेय । श्रयं मन्ध श्रा्रोःपर care “श्रागिष मेवेतदिति। 
“वोर-्रष्दायं माइ-- “QT वे वौरः-दति॥ १२॥ 


न> 


२-- ate सं* 8. BRI R— le Whe Bee ¢. VI 
R— पुरल्तात्‌ २. ४.९९ ( ९११ ए०) | 
8-- Wate पर १० Yo धा | ५-- पा" Fe ३, १. wR | 


१-- ale We 8, १९ AMAA एरस्तात्‌ २. ४. १९ (१२२ Ue ) । 


( gue tate ) ॥ दती यकाणम्‌ । १४९ 


सोमक्षयण्छा wea afr माह- “सा या aay: पिङ्गा 
त्यादिना । बभुः पिङ्गारो सोमक्रयणो ग्रष्टेत्यमिधातु माश्या- 
यिका माह- “यच aff । गोखहस्तद्किणाविभागसमये ‘aye’ 
जधा येरयेता' fay प्रितवन्तौ । (ताम्‌ अ्रतिरिकां Gur’ 
वधररुणरोहिणोरूपेण भिविधां ‘many उदपादयताम्‌ | 
इत्पादनप्रकारलेत्तिरौयकेऽपि VE AHA “ता AY प्रावे- 
श्रयक्घोमायो ef सा रोहिणौ पिङ्कलेकषहायनो रूपं शवा 
अयस्विंश्रता च चिमिश्च शतैः सहोरत्‌”- इत्यादिना, । श्रतः 
‘uafe ददानो मपि ॥ १३॥ 

जिविधायशस्या गोः मुख्यामुकश्पवभेदेन सोमक्रयणणोतवं 
प्रयितुं तदिभाग माहइ- “सा येति। ‘aa’ चतुर्णा, पिङ्गले 
श्रवणौ चस्याः सा पिङ्गो, ‘ar सोमक्रयणारवात्‌ "सोम- 
क्यणोः । “रोहिष रोहितवर्णा, सा ‘areal षहा दषः 
AIT । ददानो ततो राजा सङ्गमं जिताः परकौयाद्‌ THT 
‘a? रोदहिणोम्‌ “उदाङ्खरुतेः शखोकरोतिः, सा arma: | 
Raray शष्णलो चमा, “ar ferent ‘ez’ ददानो ‘fae 
शर्धाय ‘af nh १४॥ 

इत्य विधानद्लङ्ूप मभिधाय विनिथोगप्रकार are— “ar 
येति । बभु-पिङ्गास्तौ सोमक्रये सुख्या । तदभावे श्ररुणाः भ्र्यक्षरागा । 
तदभावे रोहिष" । सा यदि श्छेतारतौ खात्‌, तादृश्याः “awa 
शपि ‘Here’ न gall तजर काल्यायनः- “सोमक्रयणौ तिष्ट- 


\— ते deo. GR a— ‘aytgad’—xfa च-प्राठः | 


१५० ॥ शतपरथत्राद्यणम्‌ | ( 23° शत्रा) 


त्यलचितायङ्गापरवौतारष्लबद्धा we: पिङ्गला, पिक्गलाभावेऽरणा, 
श्ररणाभावे रीरिष्यष्मेताको'?-दति\ ॥ १५ ॥ 

"सोमक्रयण्या गर्भात्‌ प्राक्‌ wre wears विधत्ते “a 
स्यादप्रकौतेति | “वौ गतिप्रजगमकाश्यग्रनखादनेषुः”, भ्र प्रजमम्‌ 
ae) श्रप्रकताः श्रगहोतगमंत्यैः । श्रयातयाषठो" श्रगतरमा | 
बहुभिर सटद्च्यमानाया aft वाचो mates प्रसिद्धम्‌ । श्रतः 
सोमक्रय्ा वागूपवादयातयाम्न्या भवितयम्‌र । श्रत एकहायनो- 
परिपहे गभरूपरघनिगमाभावात्‌ वागातुगण्यं भवति । तस्मा 
sata भेत्‌ । ce वणेवयो विशेष मभिधाय श्रङ्गवेकश्याभाव 
माङ शश्रवष्डाकूटेति । ‘ar वद्धष्णुः, wae? तदिपरोता 
भपेत्‌ । एव सुत्तरापि | Her एकष्एङ्गो, काणः एकाचो, 
‘aa? दिशकर्णा, ‘afaar तक्नायःश्रलाकया विहिता, ष 
शफाः wate पादे एकेन श्रफेन Hat; उक्षदेषवजित | 
“एकरूपाः इक्षो षवभितल मेतैकरणम्‌, सत्य बयरेत्यथः, ut ६। 
४[ ३. ९१. ]॥ 

दति श्रोषायणाचाथेविर चिते माधवौये वेदायप्रकागे 


माध्यन्दिभश्रतपयन्राह्मणएभाये 
हतेयकाण्डे दतोयाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


प 


तीस 


र्का ale ठु» ऽ. ¢. U8 RSI | र- दार पण १८ धा०। 
इ-- “वाग वा एषा सोमक्रयगौ"-दति Se He ई. १.०.५। 
g—= तन्निरोेऽप्येव मेव ९. १. २. १८--१९ ग्रम्‌ | 


( ga Rae ) 1 दतौयक्षा्डम्‌ ॥ १५९ 


( श्रय .दितौयं arya ) 


पदः समुष्य पाणौ yaa frat | तदयत्पारौ ऽश्रवने- 
faa व्वज्ो वा ऽश्राज्य रतः सोमो नेदजेशाज्येन 
रेतः सोमर हिनुसानौति तस्मात्‌ पाणौ ऽश्ववने- 
निक्त ॥ १॥ 

ware feral ala दयं वा इदं न्‌ ठृतौय 
afer सत्यश्वेवा्तं च सत्यु मेव देवा Wad मनुष्या 
afatad वं दिरण्यः सत्येनार्शनुपस्पशानि सत्येन 
सोमं प्राहणानौति तस्माहा अस्याः हिरण्य 
वध्रौते ॥ २॥ 

Ay MAA | सोमोपनुहन मुहर सोमपय्याणुहन 
माहरोष्णौष मारत स AIT शोभनं तत्सोमोपन्‌- 
हनः स्यादासो weg मुवति शोभन woe" 
वयासः स यो हैन शोभनेनो पचरति शोभते Era य 
श्राह युदेव किञ्चेति gaa faa भृवति तसमाचरेव 
शोभनं तुत्सोमोपननः wees किंच्च सोमपया- 
एनम्‌ ॥ ३ ॥ | 

Tate व्विन्देत्‌ । उष्णौषः युद्ष्णौषं न्‌ 


See 
----~ ~ > भ-का नकम ~ ~ ~ 


^" श््येतस्यः-इति ग, घ । + नः-दति ग, घ। 


१५२ ॥ श्र तप्र यत्राह्यमणम्‌ | ( 29° भ्रा) 


विन्देत्योमपय्धाण हनस्येवु TET A” VHS TAR 
दुष्णौषभाजनु मध्वयु्वा यजमानो वा सोमोपनु्ना 
मादते य॒ एव कुश्च सोमपय्याशुहनम्‌ ॥ ४ | 

अथाग्रेण राजानं विविचिन्वन्ति। तदुदकुम्धु उपनि- 
हितो भवति az ब्राह्मण उपास्ते तुदभ्यायन्त 
WTS WY I 

तदायतस व्वाचयति। wy ते गायतो भाग इतिमे 
सोमाय व्रतादेष ते तेष्टभो भाग इति मे समाय ब्रूतादेष 
ते जागतो भाग इति मे सोमाय ब्रतच्छन्दोनासानार्धः 
साम्राज्यं गच्छेति मे सोमाय त्रूतादिल्येकं वा ऽष 
क्रौयुमाणोऽभिक्रौयते छन्दसा मेव राज्याय TAK 
grasa परन्ति वा wa मेतद्‌ युदनिषुणखन्ति तु 
मेतदाइ छन्दसा मेव त्वा राज्याय क्रौणामि छन्दसाः 
साब्राज्याय न बधायेत्यथेत्य प्राङपविशति॥ & ॥ 

सोऽमिष्टश्ति । श्रार्माकोऽसौति ख इव॒ Weer 
भवति यदागतस्तृसादाहास्माकोऽसौति शुक्रसते Te 
इति शुक्रः Ware ग्रहं ग्रहौष्यन्‌ भुवति व्विचितस्वा 
व्विचिन्वन्विति सब्बत्वुयेत॒दाइ ॥ 9 ॥ 


न 
* “वा-इति वेबर्‌ दृष्टः | † atatuaw’—xfa ग, घ | 

{ श्रताच्छन्दोसुना'-दति सा०-सन्मत इति ato वेबरः। 

§ प्राडुपविप्रतिः-षति ग, घ। | “छद्य -एति क, सा ०-सम्नतच्च | 


( yas Rate ) । हतोयकारडम्‌ ॥ Lue 


श्रव FF तृणं वा are वा विष्छा*पास्यन्ति तद्‌ 
तथा न॒ कुर्यात्‌ षं वे सोमो व्विडन्या Trevis वै 
कचियस्य faz स युथा ग्रसित॒ मनुदहायाख्छिद्य परास्ये 
देवं तत्‌ तस्माद्भ्येव शशेदिचितसूवा व्विचिम्बन्तिति 
ag ware विचेतारस्त ऽरुनं विचिन्वन्ति ॥ ८ ॥ 

श्रध ॒व्वासः। feqd वा चतुगुणं वा yest 
वोदग्दशं वोपस्तृणाति तद्राजानं मिमौते स यद्राजानं 
मिमौते तस्मान्ाचा मनुष्येषु मुचो! यो चाष्यन्या- 
माषा ॥ € ॥ 

साविन्या मिमौते। सविता वु देवानां प्रसविता 
तथो दामा swe सवितूप्रहत रव क्रयाय भवति ॥१०॥ 

श्ुतिच्छन्दसा मिमौतें। रुषा वे सर्व्वाणि safe 
यद्तिच्छन्दास्तुथो WAT सर्वैरेव हृन्दोभिभ्बितो भवति 
त॒स्मादतिच्छन्दसा मिमते ॥ ११॥ 

सु मिमौते। श्रमि a देव॒ सवितुर aren: कवि- 
क्रतु मुमि सत्युसवःः रथा ममि प्रिय मतिं कविम्‌।। 


+ भित््वा-द्रति सा -सम्मवः। 
1 पुात्रो-दति क, ख ; सायणासम्मतोऽवं पाठ इति डा ° वेवर्‌ ख | 


¡ कवि"-द्लनुखारान्तः पाठः -ख-पुरूकयोः, डा ०- वेवर्‌ वृ | 
20) 


१५४ ॥ प्रतपथत्राह्मणम्‌ | ( रप्र Yate) 


wal युस्यामुतिभा safeaaqaiata दिरण्यपाणि- 
रमिमौत Ga: छपा खरिति ॥ १२॥ 

रतया BAe | एतया षतसभिरेतया तिस॒मि 
रेतया दाभ्या मेतयेकयेतयवेकयतया दाभ्या मेतुया 
तिसुभिरेत॒या चतसुभिरेत॒या सुब्बाभिः समुस्याश्जलि 
नाध्यावपति ॥ १३॥ 

स वा Ses Ars मिमौते। स agers न्यु 
सिमोत शमा एवेत॒दङ्कलोन्नानाजानाः करोति तस्मा 
दिमा नाना जायन्तेऽथ यत्सह सु्व्वाभिम्मिमोते, 
सुरख्िष्टा इव हवेमा जायेर स्तस्माइा ऽउदुाच UN 
मिमते i १४॥ 

Bearers न्याचं मिमौते। इमा रवेतन्नानाीर््ा 
करोति तस्मादिमा नानाबौग्यासलस्माइा SSSI न्यच 
मिमते ॥ १५॥ 

युदधेवोदाचं न्याचं मिमौते। व्विराज मवेतदरव्वा चौ 
cats यनक्ति पराच्यह रेवभ्यो यत्नं वत्यर्व्वाचौ 
मनुष्यानवति तस्मादा SSIS न्याचं मिमौते ॥ १६। 

श्रथ qenaa भिमोते। gure व्‌ fare 
वेराजः सोमस्तस्मादशषत्वो मिमते ॥ १७॥ 


* ^° ज्मिमौत'-दति च डा °-वेवर-दृङ्ः पाठः | 


( sae Rate ) ॥ ढतोवकाग्डम्‌ 1 ९५५ 


qq सोमोपनुहनस्य । समुत्पार्य्यान्तानुष्णौषेण 
विग्रथनाति प्रजाभ्यसेति प्रजाभ्यो wa क्रोणाति स 
यदेवेदः शिरशा्सौ चान्तरोपेनित मिव तुदृवास्येतुत्‌ 
करोति ॥ १८॥ 

ञ्ुथ TAA ATT करोति | प्रजारू्वानुप्राण- 
न्विति त मुयतौव aT Wa मेतत्‌ समाय॒च्छन्रप्राण 
मिव करोति तस्येतदृत Ta मध्यतः प्राण मुत्सुजति तं 
ततः प्राणन्तं प्रजा अनुप्राणन्ति AAT प्रजारवानु- 
प्राणन्त्िन्ति ax सोमविक्रयिणे प्रयच्छत्यथातः पणन- 
स्येव* ॥ १९ ॥ ५॥ 


\ इति दितौयप्रपाठके पञ्चमं ब्राह्मणम्‌ [ ३. २. ] 1 


प्रासङ्गिकं मभिधायेदानौ मध्वर्योः पाते पांसुप्रचेपानन्तर 
ह्तप्रचालमं विधत्ते “पदं aqufa’ | श्रवनेजन सुदकेन गशोध- 
नम्‌। उक्रावनेअनं सोमहमनपरिहारलेम प्रशसति- “त्यत्‌ पाणो 
दति । “ad वेदेवा ay ला सोम म्तम्‌”-दति श्रुतेः, 
राज्यस्य वञ्जलम्‌ । सोमस्य यागसाधनद्ारेण सर्वोषधोयवेनान्ना- 


"~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~“ 


s 
« “पगनस्येव्‌-द्रति ग, घ | 


\— ate she Goad. ROT 
A ७ 
र- To We १. २. २. 9 । द दइाप्यत्तस्च 8. 8. द RVAA | 


१५९ ॥ ¶्रतप्रयत्राद्यणम्‌ || (age yate ) 


द्याद्मकतथा च सवेजगदुत्पादकलात्‌ TMA । एतस्य हिसानह- 
लार्‌, यजनोयाश्चस्य सोमघातकलात्‌, सोमहतिपरिारायावनेजनं 
ave मिति ofa: ॥ ९ ॥ 

शरध्वर्योः खाङ्गुधां हिर ण्यवन्धनं विधाय प्रश्रसति- “waren 
fafa’ । “भरस्याम्‌'-दृत्यना मिकाङ्गुख्ा मभिमयेन प्रद गेनम्‌ | 
हिरण्छस्य Bema सत्यवाभिधानाय सत्यानृतदेविध्याभिधा- 
aq om हिरण्यस्याग्निरेतसम्‌?। उक्षप्रकारेण हिर णस्य WAT 
तेन श्रूलुपसपश्ानिः श्रमिषवाणायमादिषु । तेन “ate “परार- 
णानि' यापार्ाणि। svantquatara हिरणं धारयेदित्यथः। 
पारेडिरण्यषन्धमस्य कार विक्पं काल्यायनो दग्रेयति- “fered 
बद्नौतिऽनामिकाया माणायनाभिषवारदभ्येषु वा-इति ॥ ९॥ 

सोमाथे aga: aad दशेयति- “श्रय सम्मरेयतोति,। 
सोम उपनद्मते येन तत्‌ “सोमोपमहमं' सोमवन्धनवस्म्‌ | “सोम- 
पर्याणहमम्‌' ween सश सोमस्य परितो बन्धमवासः | ‘Sale 
सोमोपनरने स्थापितस्य सोमस्य ॒बन्धमाथं वासः | “यद्‌” वस 
‘Had’ TWA, तत्‌ “एव सोमो पमहमं क्त्यम्‌ । तथा श 
काल्याचनः- “aad सोमोपनहम fatal) श्रापब्बस्त चौमं 
aig मित्याह “ata वासो द्विगुणं fag वा“ द्व्यादिनाः। 


९-- का. ओर Bee. ६.२७ ख । २-- FLATT १२० we १ पर" । 

a a -xfa भमेन्‌-मुभितपाठः। ४-- का Bite दू ०.६. २८। 

Y— कान site ख० ७, ७, १ | १-- कार site Ge a, 9. &! 
@— सपण Fite |e Re. Re. ०। 


( ame Rate ) ॥ हतौयकाग्डम्‌ | १५७ 


mama उपपति माह- “वासो Weag भवतोति। रोमखाच्छा- 
दमा्लाच्छोभनेन भवितव्यम्‌ | श्रतसेनोपवरन्ञपि शोभमवसरा- 
दिना खयं गश्रोभते । विपये केप माद- “श्रय य आहेति | 
aq किञ्चिर्‌ वासोऽब सोमाय नयति way, खयं यत्‌ किञ्चिद्‌ 
भवति, शोकेरविदिताभासो? भवतौत्यथेः । सोमप्यांणदने नायं 
नियम श्व्यार- “यदेव fafa ॥ a ॥ 

इष्णोषस्धाने विकस्य माह- “यथुष्णोषं विन्देदितिः। उष्णौ- 
वश्य aia: aN इति we: | कल्तितवस्तरां रः “उष्णोषभाज- 
नम्‌ SUIT भवतीत्य्यः। श्रानोतानां मध्ये सोमक्रयस्थानं प्रति 
घोमोपनहनस्यादान मध्वयेयजमानयोरन्यतरेण कन्य मित्याह- 
“शर्वयुवंति* | सोमपर्याणहनस्यादाने तु न नियम ॥ ४ ॥ 

“श्रयायेरेति । Raw प्रासौनवंग्रष्य पुरोरेणे, शपरवप्रदेभे 
rau: । “विचिन्वन्ति साधयन्ति, श्रतुपारेयां ग्र मपमयन्ति | 
तत्‌" तज mana श निरहितोदकङम्भस्य समोपे श्राद्यणः सोम- 
विक्रयौ निवसेत्‌, तत्‌" स्यानं प्रत्यभिगच्छन्ति९ । arg सोम 
कयप्रदे शाभिञुखाः ॥ ५ ॥ 


१- ‘avatars मानयेतिः-दइति & | 

श-- °°रविदितप्रभासो-दइति, ‘ecfafea शखभासो-दति च, © | 
१-- ae ate Go 9.७. 8। 

४ wT mite Geo y! 

५-- खत रव दितं wraraaa “खन्ध इतरेति (9. 9. १. )। 
{— are site Gee, ©. 9 । 


१४८ ॥ रतप त्राणम्‌ । ( रप्र भ्रा) 


“तदायल्छिति | आयद्पुः खविग्यजमानेषु क्रयदे श॒ समा- 
मच्छतु अध्वयुयजमानम्‌ “एष ते” `दति we "वाचयति' 
वाच्येत ) श्रय मथः । ₹हे सोम ! “A तव भागः "गायज्रः' प्रात- 
श्ुवने गायन्या सम्बन्यो भवति। wat गयद्यादिरेवताप्रोत्यथं एव | 
तव क्रयो म बधायं दृत्यमिप्रायः। ‘cfa’ एवं रूपं सोमस्एत्यात्मकं 
भे" वचनं “सोमाय ‘gare’ ड भ्रषवयो । बरूहि । एव मुत्तरयो- 
रपि द्रष्टयम्‌ । “aad परातस्सवनं"- “भं माध्यन्दिनं सवमम्‌"- 
cetera प्रातससवनादोनां गायनाद्चभिमानानद्छवनार्हाणां 
गायचादिषम्नन्धः। 'इन्दोमाः' चतुर्िंश्चतुञ्चवारिप्रा्टदलारिशा, 
तेषां "इन्दो मानां" ‘arqey ae’ | स्तो मगतचतु विश्व्या दिशद्चा- 
साम्याद्‌ गायचादवः “दन्दोमाः५ तेषां साप्राञ्यप्रातिनाम सवन- 
अयप्रात्निरोव ; “गायन प्रातस्मवनम्‌”-दत्या दिशतः" | शिष्टं पूववत्‌ 

एतत्‌ प्रश्॑सति- “एकं बा एष दूति । "एषः क्रोयमाणः 
RAG सम्पाद्चमानः सोमः "एकं वे' एकं खल प्रयोजनम्‌ भ्रमिः 
१- वार We 8.२४. ९। 

२-- स्तुत्यात्मकं मेव वचनं मे सोमाय'-द्रति क | 

R— Se सं*२,२.९.५। काण ATO ५,१६.९ । Te ब्रा ,१.२। 

४-- न्दोभिगयत्रौधिष्टुबजगतोभिसत्षरसह्याडारेण उपमौ मन्ते इति 
चतुविश्रादयसत्रयभ्डन्दोमा”-द्यादिः सायनग्रम्यो अद्यः ( र० त्राण 

५,६३.९. ) | वदेवं चतुविश्यचतुश्त्वारिशाद्मचवासिथिाख्याखयः 

सलोमा्डन्दोमा war) तेषा विधायकवचमानि mae 
समास्नातावि ( ₹. ८. ६-१९, १२, १३. ) | 
a— हतोया टौप्पग बा | 


( age रप्रा° ) ॥ ढतोयकाखम्‌ । ९१९ 


रच्छ ‘mrad? famed, श्रभिषवादिना cara संख्कियते । 
किं तदेक fafa, तदुश्यते- ‘aut राच्याय' तस्माप्तये । म 
केवलाय राज्याय, किन्तु “साघरा्यायः । प्रोाहनसखायवन्ताये 
बाधप्रसक्गिं दशेयति- “af afa aga एवं सत्यपि ata- 
भौत्यपगमाय ‘a’ सोमं प्रति "एतत्‌" न्दसां wary मिति 
वाक्यम्‌ are’! कि fafa ‘ewer मेव राज्याय at क्षोणिः 
cay, "न बधायेतिः । “श्रयद्यादि । “त्रय षोमम्‌ ‘Wey’ भ्रा 
प्राङ्मुखः 'उपविश्रति^ ॥ १ ॥ 

“सोऽभिष्टश्तोतिर। “araratsfa” --दव्यादिनार सोम 
मभिष्टत्‌ । हे सोम! वम्‌ शश्रास्माकोऽसि' wars सम्बश्ध्यसि | 
“तस्िन्नणि च quater’ —caw, वत्छन्नियोगेनास्नाका- 
देशश्च । “एतत्‌ एतेन पाठेन ख दरव" य एव "भवति, शक्रः 
प्रकराख्यः, “aq? यहोतव्यः। “प्र्यपि्वां यः" -द्ति" 
शरुपष्ष्टादपि यरेग्कान्दसः क्यप्‌, ग्राह्य इत्यथः । “श्रमात्योऽसि 
एकरस य्रहः”-द्ति तेत्तिरौयकम्‌र । “वि चितः" विषयस्य शोध- 
नख कक्तीरः "ते" लां “विचिन्वन्तु श्नोधयन्तु° । विचिण्वद्धिरष 
विवेके सति वेगु्ाखम्भवात्‌ VAs Taq भवति ॥ ऽ ॥ 

विषेचने विषये पच्ान्र समुपन्य्य निराचषटे- “wa हेक 


— tr tn et 


\— Fle Bite Go eR! R—- Ale Be ७.७.€९ ख। 

R— वा Ho 8.२४. २। ९- पाण Fo ४.३. २। 

५- प्राण Be ६, १. yee ६- ते° सं° १.२. ९. १। 
o— कार Ft G9. ve | 


१६० ॥ ्तपथत्रा्यणम्‌ | (श्प भप्रा) 


दूति९ | “aw सोमविवेशन विषये सोममध्यगतं दए वा काष्ठ वा 
"मिला" सोमसकाध्राद्‌ मेदं शला बहिः प्रचिपम्ति । भ्र चेकं दोष 
माह- “चने वै सोमः इति। सोमस चलं शरूयते- “यान्येतानि 
देवजा शभाणौष््रो वरणः सोमो शद्रः" इत्यादिना? । द्य wate: 
as 2-<fa शर-ष्देन चोत्यते । "प्रसितं" ग्रम्‌, सुन्ितम्‌' 
gay wea, safer एयकू-हृत्य ‘Wey aft 
परशिपेत्‌। यस्मात्‌ सोमाकगेतं दणादिकं THAT, ARTY खच 
मविभेचयन्‌ चमानोऽभ्यवमशरे मेव हुर्यात्‌ ; श्रोधनायनु “afer 
fafa पठेत्‌ । श्र सूजम्‌- “प्राङ्पविष्चास्माकोऽसोति सोम 
area म विचिगोत्यतसृणएकाष्टापासन मेके"-र्ति* ॥ ८ ॥ 

“श्रय वाघ TANS | "वासः सोमोपहननाथं द प्रावस्वाग्रम्‌ | 
‘qren वा, उदग्दशरं वा' प्रागग्र सुदगथं वेत्ययेः* । श्रार्ते वाससि 
water विधन्ते- “agra मिमोते-दतिः । तत्‌" तच 
वासि । (तस्मात्‌ सोमोकानात्‌ हेतोः मनुष “माना 
वषवलयङ्ु्यादिष्ूपा, Caray वततत इत्यथः । माचा ara सोमे, 
सा मलुणेषु; सोमच्छा खिलजगत्कारणलात्‌ | न नेवं मलुखगतेव; 
af aq श्यो चापि' यैव ae ‘sar पचिष्टगटादिगता, शपि 
मोममाचाद्मिकेव ॥ <. ॥ 


क ree ae eee rene 
१-- le Ble Feo. ©. ke I 

R— Bes ( १४, 8. २.११. ) KTV | 

a— ‹सुणितम्‌'-एति छ | g— ate site Be ७, 9, <-१६। 
y— ate site Gee. RQi (कार He Go VE! 


(sao Rate ) ॥ टतोयकाण्डम्‌ ॥ १९९ 


विधौयमानोन्ानमन्छं देवतादारा प्रश्षति- “साविश्चा 
fama इति । देवानां म्ये सविता सवेकमंविषयानुज्ञा- 
प्रदः ॥ Xe ॥ 

मन्तगतं इन्दः प्रशंसति- “श्रतिश्छन्दसेति । श्रष्टिरनिश्क्षरो 
वाख इन्दः, श्रतोऽतिच्छन्दस्म्‌ | vata eae चतुणां उतुरणा 
मच्राणां परित्यागेनाधस्तनानां इन्दसा मुत्पत्तः सवेच्छन्द्‌- 
खम्‌ ॥ ११॥. 

ददान मन्तं विधत्ते “स॒ मिमौतेऽभि्यं देव fafa’ | 
मन्तसखयाय मयैः ‘a तं शवितार' Say’ शश्रभ्यर्वामि' इति 
awa | कौदृशम्‌? “Mut श्रविश्योः, द्यावाषएचिव्योमेध्य 
वत्तमान faa: । "कविक्रतुः क्रान्तकर्माणएम्‌, “सत्यसव सत्यामु- 
पम्‌, ‘Tae? रमणयानां फलानां धारकम्‌, ‘afi’ भ्रभितः 
प्रियम्‌", ‘afa मननवन्तम्‌, कवि" क्रान्तप्रन्तम्‌ ‘ae’ सवितुः 
‘safa’ श्रन्येषा मविषया मतिः, a’ च; sua श्रमतिविगशरे- 
षणम्‌, भासमाना सा HE! “afeqaey’ द्योतते । किमयम्‌ ? 
'सवौमनिः प्रसवे fafa सति, श्रतुश्चाथं fae । ष 
तादृशः खरणः' श्नोभनगमने श्रादिल्यः ‘war agar हिरण- 
पाणिः सन्‌ ्रमिमौतः मिमते, सोमोग्ानं करोति करोलि- 
व्यधेः ॥ १२९॥ 

द परल उन््मानेऽथय मेव मन्त दृत्यादिश्न्म्ानप्रकार दग्यति- 


\— वा" संर 8.२५. १। ९-- निद. ९. ₹ गद्यम्‌ । 
21 


१६२ ) श्रतपचत्राद्मणम्‌ | ( शप्र" Yate ) 


“एतया सर्वाभिरिति\ 1 “एतयाः “afa त्यं caq’— carey 
"सर्वाभिः श्रङकुलोभिः पञ्चभिः भिमोते । “एतया' एव चत्भिः 
sage: भिमोते। एव मवरोशक्रमेणेकका कुःखयतसगंए पञ्चवारं 
मौला पुमरारो हएक्रमेणेकीका ङ्ःलिसंयोजनेन एुनरेतयेवच्चां पश्चवार्‌ 
fama | एवं द्वार मुन्माय, Brat wafer खमख 
श्रह्नलिं छवा, तेनेकवार ममिमितसख सोमस्योपरि श्रावयति | 
fag सवै प्रचपेत्‌ । wa सुत्रम्‌- “सर्वाभिः प्रथम मङ्ुषठप्रश्ति 
Satan दिः कनिषठिकयेकोपचयश्चाश्नलिना द्म मन्यद्राध्या- 
वपश्रतेः"-इतिः । मानख दग्रसह्यया सयमानलादाधिक्ये सति 
दश्षद्याविरोधात्‌ खच्कारेणश्चलिना ena मन्देति fanfa- 
तम्‌ ॥ ११॥ 

ayaa क्रमेणोतगे संयोजने च ते arsafagt मान- 
विषयः समश्चनप्रसारणभावः, त मनुश्च Tea प्रशसति "सवा 
gare न्याच भिव्यादिना। ‘sere न्याचम्‌' aya: समच्य प्रसाये 
चेद्यः । तत्‌" तेनोक्तप्रकारमानेन “ape? 'नानाजानाः 
प्रथक्‌ -ए्यक्‌-जन्मवत्यः करोति; कमेफलभो ¶ेवात्‌ रुष्टः । 
व्यतिरेके दोष are— “श्रय यत्‌ सदेति । सर्वाभिः" संहताभिः 
रङ्कलोभिः cra मपि मान यदि र्यात्‌, तथा सति शिष्टाः 
परस्पर संहता एवाङ्कुलयो MAT’ ॥ ९४ । 

"यदेवोदाच भिति । saan मनेन तु नानावा 
एथक्‌-एथकू्‌-कायंसमर्थाः "करोति" ॥ १५ ॥ 


ना ene een ne re 


१- Fre site G9 9 १४ । श्-कार site Ge 9. @ १४-६९ | 


य° रत्रा° ) ॥ हतौ यकारम्‌ | १६१ 


“यद्ेवेति । “विराज मेषेतदर्वाचों च पराचो च युन- 
तिति ।.^एतत्‌" एतेन श्र्वाकू-पराग्‌-गतेन विरार्न्दोदे वता मेव 
greet अर्वाक्‌ च पराक्‌ च सोमे योजितवान्‌ waa: | 
1 सोमयुक्रा विराट्‌ “पराच्यहेति। श्रह-द्ति विनिगरहाया 
नपातः, । ORT TTA ऊद्धमुखो सतो, उदच्चनसामर्थेन 
aq’ सोमरसं "देवेभ्यः" "वदति"; तथेव श्र्वाचौः श्रवाडमुखौ 
तौ, समञ्चनमामर्थेन Aq खलिगादौन्‌ safe’ ॥ १६ ॥ 

मानगतसद्यां प्रणसति- “श्रय यद्‌ euaa दति । विराजो 
maa प्रसिद्धम्‌ । सोमोऽपि दग्म्चाकंद्रेयेः क्रौयमाणतेन 
IgE विराटमम्बन्धाद्‌ वराज" ॥ ९७ ॥ 

“श्रय सोमोपनहनखेत्यादि | श्रन्तान्‌ समुत्पाय' श्रधःप्रसा- 
Raa वस्तस्य पयन्तप्रेशरान्‌ एकच ( se") सङ्गम उष्णोषेण' 
ofa कुर्यात्‌? । तच मग्छः- “nana fa’ । प्रजाभ्यः सद- 
Qe ऋलिग्भ्यः । उष्णोषेए ग्रथनं प्रशंसति- “a यदेवेद 
मिति । शिरस श्रषयोशान्तरालप्रदेणो यथा विलग्न इव वत्ते, 
एवं यन्थिकरणेनं" हृतवान्‌ भवति ॥ १८ ॥ 

गरन्थिम्ये सुषिरं waa विधत्ते- “श्रय म्येऽगु्येति | 
AY सोमपज्धिमष्ये। सुषिरप्रदानेन प्राणन्तः ‘a’ लां सर्वाः श्रजाः' 
अपि तु प्राणन्तु" “xfa 1 शशमायच्छन्‌' भ्रन्ताम्‌ BFW “AA 
\— निर x. ee mer | २- रएषोऽधिकपाठः क-एत्तकमाधे | 
इ BT ale |o 0, a, Ro | B— ale We 8. २५. 2 | 

w— 'ग्रश्यौकरणेन!-दति ड, च । 


१६४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ | (श्प्र वत्रा) 


‘gana waa “Baw सोमं प्राणरहितम्‌ ‘ca’ करोति, 
अतएव ॒ उपद्रवसम्भवाद्धतोः तत्परिहाराय देहमध्ये उच्छरामरूपं 
gray घद्मयति। aay asia’ मन्त्र पठेत्‌। “a खोमो- 
qayaaa ag सोमं "सोमविक्रयिणे प्रयच्छति"? | श्रयातः पणन- 
aa’, विधिर्च्यत इति ten eeu ale. २. |॥ 


इति सायणादाथविरचिते माधवौये वेदाथप्रकाे 
माध्यन्दिनि्रतपथत्राह्णएभाषे 
हतोयकाण्डे ठतोवाध्याये feats ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( अरय ठतोयं ब्राह्मणम्‌ ) 


स वे राजानं पणते। स यद्राजानं पुणते तुसमादिद्‌ 
ART पण्यः सु श्राह सोमविक्यिन्‌ क्रयस्ते सोमो 
रजाडःदति Ha इत्याह सोमविक्रयौ तं q तेक्रौणः 
नौति Rater सोमविक्रयौ कल्या ते ate 
लौति भूयो वा sya: सोमो राजारतौत्याइ सोम- 


९- का he He ७.७, VI <-- ate सं° 8. २५. १। 


द-- काण Ble Te 9. 9. RVI 


gue दत्रार ) | SATA ॥ १९५ 


raat wa रवातः सोमो राजाहति महांसूवेव 
म॑दिमेत्यध्वर्यः* ॥ १ ॥ 

ata प्रतिधुक्‌!। तस्ये खतं तस्ये शरस्तस्यै दुधि 
स्ये मतु तस्या Masa aa नुवनौतं तस्ये एतं 
ren ऽश्रामिश्षा तस्ये वाजिनम्‌! ॥ २॥ 

फन ते क्रीणानीति भयो वा अतः सोमो 
(जाहतौत्यादइ सोमविक्रयौ भय रवातः सोमो 
[जाहति महांस्ेव गोम्मैहिमेत्यध्वयरेतान्येव ew 
चौर्ययाणयदाख्यायाहइ पदा तेऽ्ेन ते Tar ते क्रौणा- 
गति ala: सोमो राजेत्याह सौोमविक्रयौ व्वयाःसि 
््रहौति।॥३॥ 

qe WE ते ae A aM ते Tat 
मिथनौ ते गुवौ तिषुस्तेऽन्धा इति स युदर्वाक्‌ qual 
परः सम्पादयन्ति तुस्मादिदः aaa पुण्य मर्वाक्‌ 
पुणन्ते परः सुम्यादयन्त्युथ युदध्वयुरेव गोव्वौर्ययाण्यदा- 
चष्टे न सोमस्य सोमविक्रयौ महितो वें मोमो देवो fe 
सोसो sana महयति तस्यं पुश्यन्वौय्याि 


* “श्घ्वयुःः-द्रति ग, घ | † श्रतिधक्‌'-इति ग, च। 


i ‘arfan’—afa क, 'व्वाजिन्‌-दति ग, घ | 


९६९ ) शतप्थत्राद्यणम्‌ | ( शप्र धत्रा१ ) 


करौणादिति तसमादध्वयुरेव गोव्वौ्ाण्ुदाचष्टे न 
सोमस्य सोमविक्रयौ* ॥ 8 ॥ 

qa aaa: पणते | संवत्सरसम्मितो वं यत्र 
पश्च वा waa: संवत्सरस्य त प्रश्वभिराप्रोति तुस्मात्‌ 
Uae: पणते ॥ ५॥ 

श्रथ हिरण्ये areata । शुक्रं त्वा शुक्रंण AT 
मयीति शक्र दतच्छकण क्रोणाति यत्‌ सोमः हिर 
Wa चन्द्र॑ चन्दरेणेति चन्द्र दतचन्दरेण कोण1ति यत्‌ 
सोमः हिरण्येनामुत ममुतेनत्यमुतुर द्येतुदमुतेन 
क्रोणाति यत्सोमः हिरण्येन Ven 

aq सोमविक्रयिण मभिप्रुकम्ययति। we ते 
गोरिति यजमाने ते गोरिल्येवेतुदाइ तद्यजमान 
मभ्यादतयु AAG ते चन्द्राणोति स॒ WHAT BA 
धत्ते शरीर मेवु सोमविक्रयौ हरते तत्‌ तुतः सोम- 
fame ॥ 9 ॥ 

sara प्रतौचौनमुख्यां वाचयति । तुपसस्तन्‌ 
रसौति तपसो इ वा ऽएषा प्रजापतेः सुम्भूता FIM 
तस्मादाह तुपसस्तनुरसौति परजापतेव्वंण इति सा यत्‌ 


चिः संवत्सरस्य व्विजायते तेन प्रभ्ापतेववेणेः परम्‌ 
ध atalce ni aaaeaeiee 
* सोमविक्रयौ-द्रति म, घ । 


( age Bare ) ॥ टतोयकाङधम्‌ ॥ ६९७ 


पशना कौयस ऽति सा यत्‌ विः संवत्सरस्य व्विजायते 
तेन परमः पशः सदहखपोषं पुषेय सित्याशिष मेवेवदा- 
शस्ते भूमा वे ASS भूमानं गच्छानौत्येवेतदाह ॥ ८ ॥ 

स वा ऽश्रनेनेवाजां प्रयच्छति। अनेन राजान 
HEA UAT इ वे नामेषा युदुजैतया wa मन्तत 

श्राजति+ ता मेतत्‌ परोक्ष मजेत्याचक्षते ॥ € ॥ 

श्रथ राजान ated | fast न रहि fare इति 
शिवो नः शन्त रहौत्येवेतदाद तं यजमानस्य दक्षिण 
ऊरौ प्रत्यद्य वासो निदधातोन्द्रस्योर माविश fara 
मित्येष वा अचन्द्र भवति यद्यूनमानस्तस्मादादन््र- 
सोरु माविश दुक्िण मिव्युशनुशन्त सिति fra: प्रिय- 
मेैतदाइ स्योनः स्योन सिति शिवः शिव सिषे 
तुदाह ॥ १० ॥ 

श्रथ सोमक्रयशाननुदिश्ति। खान भाजाह्वारे- 
वभ्भारे दस्त ASA कशनवेते वः सोमक्रयशा- 
waaay मा at दभन्निति। पिष्यानां वा wa 
भाजनेनेतानि वे धिष्ण्यानां नामानि तान्यवभ्य रत- 
दुन्बदिष्षत्‌ ॥ ११॥ 


~ -------- en, 


“खाजत्‌'-द्रति सा ०-सम्मतः। 
T सा दभद्विति-दति साः-सम्मत इति डा वेरः ¦ 


१६८ ॥ पतग्रयक्राद्मणम्‌ ॥ ( रप्र» दकार): 


भथाकापोशंते। TAT वा sey भवति यो दुोषते 
प्राता वे गभा उुरुषेनेव अरायुणेव त मृचाजौजनत 
तस्मादुपोण॑त ऽरष वा ST TAT भवति तसमात्‌ 
परितो भवति परिता इव fe गभा उरूवेनेव 
जरायुणेव ॥ १२ ॥ 

श्रथ व्वाचयति। परि ara cafe मा 
सु्रिते भजेत्यासौनं at swat मेष श्चागच्छति स श्रागत 
ऽउ्तिष्ठति त॒न्मिश्याकरोति ad प्रमौणाति तस्यो हैषा 
प्रायश्चित्तिस्तथो wea मिश्याक्ृतं भुवति नु तरत 
प्रमौणाति तस्मादाह पुरि माग्ने दुश्चरिताद्‌ बाधा मा 
संचरिते भजति+* ॥ १३ ॥ 

श्रय राजान मादायोत्तिष्ठति | उदायुषा Maat 
दष्था ममतां र ऽअन्वित्यमतं वा ऽएषोऽनृत्तिष्टति य 
सोमं कौतं तस्मादाद्ोदायुषा खायुषोदस्था ममृतां२॥ 
ऽश्रभ्विति ॥ १४॥ 

श्रथ राजान माद्ायारोहण मभिप्रति। प्रति 
पन्धा मपद्महि afer गा मनेहसम्‌ | येन व्विश्वाः एरि 
fear इणएक्ति विन्दते वसिति ॥ १५ ॥ 


* भभेतिः-द्रति ग, घ। 1, { argaia’-afa क, ख । 
$ ‘safrafa’—efa ग, घ | 


( age RAT? ) ॥ eatery ॥ ११९ 


देवा ₹ व AW तन्वानाः+। तेऽसुररक्षसेभ्य श्रासङ्गाद्‌ 
PUT ऽरतद्युः खस्ययनं eq TIA 
यषा ART रक्ारस्यपहत्ये तस्य ॒युजुषोऽभयेऽनाष् 
निवाते Bit सुमाश्रवत तथो VAY रतेन BHT 
ATET TRUE तस्य युजुषोऽभयेऽनाष्रे निवाते 
afar सुमश्चते तस्मादा प्र॒ति न्धा मपद्महि aie 
गा मनेसम्‌ येन व्विश्वाः परि दिषो cafe विन्दते 
वखिति ॥ १६ a 

तं वा इति ech! श्रनसा परिवहन्ति महथन्त्येवेन 
मेतत्‌ तसाच्छौरष्णा वौजः इरन्त्यनसोदावदन्ति ॥ १७॥ 

श्रथ TAT Aad RTA | रसो वा ITI सुरस 
मेवेतत्‌ क्रौणात्युथ यद्धिरण्य' waa सशुक मेवेतत्‌ 
कौणात्यथ ASA भवति स॒त्वच समेवेतत्‌ कौणात्य॒थ 
युजा भवति awa मेवेतत्‌ MUTT यु्धेतुभवति 
aac मेवेतत्‌ क्रौणात्युथ युन्मिथुनो भुवतः सुमिथुन 
aaa कौणाति तं वै दशभिरेव करौणौयान्नादश्मि- 
हुशक्षरा वौ व्विराड वैराजः सोमस्तस्माद्‌ दशभिरेव 
कोणोयान्रादशमिः॥ १८ ॥ & | 
॥ इति दितोयप्रपाठके षष्ठ ब्राह्मणम्‌ | ३, ३. |॥ 


चना 


* (तन्वान्‌ाः-डति | 
22 


१७० ॥ MAUI ATT । (ame dare ) 


सोमक्रयाथे व्यवहारं विधन्ते- खवा cfs’ 1 ‘qua aq 
श्रेत्‌ । "तस्मात्‌" घोमस् व्यवहार ग्रतलात्‌ ‘Te’ carat मपि 
‘ay द धिमध्वादि ag ‘ae ‘we’ शोके पणितव्य भवति | 
व्यवहारप्रकारं दगेयति- “स आहेत्यादिना९ । सः' श्रष्वयुः 
“maga सोमो राजा ३ शति" एच्छेत्‌ । क्रय्यः क्रयार्थं प्रषा- 
fea | “कय्यस्तदर्यं” इतिर क्रय्यः-ग्ष्दो निपातितः । wart 
तिः" । कथ्यः इति सोमविक्रयौ" प्रतिब्रूयात्‌ । ‘ay तदहं त 
तव॒ waa सोमं क्रोणनि' तिः ATA 1 श्रय तेन 
सोमविक्रियिणा कऋ्रौणौरहिः इतिः उक्रोऽध्वयेः कलया' गोरेक- 
aim “तेः तव सम्बन्धिनं सोमं ्रोणामि' श्रतिः ब्रूयात्‌ । उ 
विक्रेता ‘sa? se कलाखच्षणात्‌ War प्रत मधिकं Fe 
महेतोति ब्रूयात्‌ । अरय सोमविक्रयिणोक्तोऽध्वयुः sage मापि- 
ष्करो ति- “मरा स्वेषेति । यदि सोमो zeae मरति, तरि 
wea गौ दातव्या भवति, तथा सति गोमेडिमा मदान्‌” ‘eft 
ब्रुयात्‌. ॥ १ ॥ 

कथं महत्व भिति तद्‌ दशेयति- “गोवा इत्यादिना, 
“गोः प्रतिधुकू” स्यो दुग्धम्‌, इद्‌ मेकं वौयम्‌ । ‘Ae’ तखाः 
श्रतं" पक्वं पयः । aT पक्ररोरस्योपरि सारण्डतम्‌ । aa lea 


r— are te HO) र्कार Bite |, 2 
a— ule Be ६. ९, SZ I B— पार ० ५.९, eel 
Y— का० zite Ge ७, ८, 8-8,5 का । ६-- कर site द° 9, =° ८ Gi 
o— शप्रतिधुक धारोव्य पयः+-दति ate Be | 


[ ame दत्र ) b दतोधकागडम्‌ । १७१ 


मन्नाखादं वस्त॒ दधि । दधिभवं सारश्त मुदकं ‘Aq’ | 
gag? दधिभावक्नारणएम्‌ | ad पयसि दध्यानयने सति यद्‌ 
aad a जायते, सा शश्रामिश्ा' । द्रवात्मक तत्‌ वाजिनम्‌ | 
एवं दग्विधानि, गोर्वोर्याणि प्रस्यापयेत्‌ ॥ २॥ 

“फेनेति । दितौयवारक्ये शफेन ते क्रोणानोति' wera’ । 
qa? पादागरष्यद्धेभागः। Wat वा wa’ —vare tang faves 
पूर्ववद्‌ यास्येयम्‌९ । mead’ “एतान्येव द्र वीर्याणि" दति, 
रतिधुगादिक fare: | ढतोयवारे गोः "दा ते" दरति ब्रुयात्‌ । 
चतुधेवारे “aga ते' इति ब्रूयात्‌ । यो वा दृल्यादि पूवं - 
वत्‌" । पञ्चमवारे “गवा ते क्रौणानि' दति" ब्रूथात्‌^ । एव |e 
"सोमो राजा" तया क्रौतः Tare’; उचितमृष्यस्य दत्तलात्‌ | 
श्रय वर्यासि प्रब्रूहि तिः “शोमविक्रयो ब्रूयात्‌! ॥ २ ॥ 

“स श्राहेति | 'वयः"-ग्ष्दायं खय मेवाद-- “चन्र त दत्या- 
feat) Ga चन््रम्‌"-दति दिर ण्यनामसु पाठात्‌ TRA’ ्ा्हाद- 
= एत-गवनोतयोः ufewat agate दरतोह नोल्ञिखितः; ava 

ata द श विधत्वं गोवौ यसेति चेयम्‌ | 
र- काण ste Feo OS, Le | 
R— १९०० ११प० | Me Bho ख० ७.८. ९ | 
४-- “oma प्रशान्तेति काण site द° ७. ८,१२। GX “भूय 

Wala: सोमो राजादेतोयेष मन्त्र उच्यते'-दति या० Ze | 
im का Bite Fe 9, =. ११ | 
{काण aie Go 9. SUR | वांसि अन्धान्‌ पून्‌ क्ागादोन्‌"-दति | 
५ free aR. RI 


Ver ॥ शवप्यब्रद्ययम्‌ ॥ (शप्र ईत्रा०) 


कारि हिरण्यम्‌ । “ae a इति ata are वाचयति"-ए्ति 
काल्यायनः' । “sear: faa’, गा इति शेषः ॥ 

व्यवहार पूवंक-क्रयं प्रगंसति- “a यदर्वागिति। श्रवक्‌ 
सन्पादनात्‌ प्राक BAIT शला, “परः परस्तात्‌ “शभ्पादयन्ति' | 
अय वा श्र्वाकूः wT सेव व्यवहारकषाणे व्यवहरन्ति, सम्पादन- 
काले त्‌ "परः देयं ge मधिकं wari ‘aay ‘sa 
ददानो मपि ‘ad पण्यं aq ‘ae एकवारम्‌ “शर्वाकू' सत्‌ 
"परः “सम्पादयन्ति ॥ 

गोवोर्याण सुद्‌ाख्थानवत्‌ सोमवौर्याणखण्दाख्यातवयानि, तया- 
करणे कारण aT “श्रय यदध्वयरेव गोर्वोर्याण्णेति। (महितः 
awa: खलु सोमः । तत्‌ कथम्‌ ? agat a’ खश्‌; दिवि 
ahaa eRe सोमवत्लोरूपेण परिणामात्‌, “fafa बै सोम 
wa ETS. । श्रतो डतः सोमस्यानपेदितलात्‌ 
Smad? ‘ap महयति" पूजयति । तां ‘omy ‘ae? तशः 
शर्याणि" प्रतिधृगादौनि । केनाभिप्रायेण ? सोम मनथा क्रोणः- 
नौत्यभिप्रायेण | तस्ादिल्युपषडारः ॥ ४ ॥ 

कलाशफादिरूप पञ्चवारपणन प्रश्सति- “श्रय यत्‌ WTA 
दति । we मेतत्‌ ॥ ५॥ 

“श्रय हिरण्छे इति । एकहायन्या ay देयेषु हिरण 
वस्तादिदशसु द्रव्येषु मध्ये ‘feca दौयमाने सति यमान 


१-- का ate 8. =, १४, १९५ BIT: पलितार्थकथन मिदम्‌ | 
R— परस्ताद्‌ KTVU (११९ Te) | 


€ 


( gue Rate ) + ढतौयकाणम्‌ | १७१. 


वारयति" “aa ला^-दइति aaa’) मन्स्याय मथः । "पज 
दौ णमानं' ‘ar लां शक्रेण" दोषेन “हिरण्येन क्रोणमि'। 
तया श्च at शचष्रेएः शआरख्हादकेन “हिरण्येन । श्र्टतम्‌' 
श्रमर एधर्माणं त्वाम्‌ “Mata "हिरण्येन क्रोणमोत्ययेः | मन्छ- 
गतानि श्टुक्रवष््रा्टतपदामि दतौयानतानि हिरण्यनामानि, 
दितीयान्तानि सोम्येति याचष्टे- “शक्र aT शएक्रणेत्यादिमा | 
asst: | श्रज सूजम्‌- “amy wx aaa ते ame 
aga मिथनौ ते mat faedour: शकरन्वेति हिरण्य arene 
वाचयति"-दतिः ॥ & ॥ 

श्रय waa सोमविक्रयिणो रिरण्येनामिप्रकश्यनं विधके- 
“श्रय घोमविक्रयिए fafa श््रमिप्रकन्पयति' हिरण्येन प्रशो-. 
भयति । मन््रगतं९ “सग्म-पदं व्याचे- “वजमाने ते गौरिति । 
खविग्मिः ay गच्छन्ति तत्तत्कमेखिति ‘am’ यजमानः, 
तेन्‌ “wa त इति सोमविक्रयिणं दिरण्येनाभिकन्पयति-- 
दति aay’ | 

“तद्चजमाम farafet । ‘ay’ अभिप्रकण्पनसाधन हिरं 
यजमानं were “शरसे ते”-दति.मन्त्ेण ख्यापयेत्‌ । शरसे 
THA यजमान cee: । हिरण्छस वौयंशूपलान्‌ तत्छ्लोकारे- 


L— THe Se 6,२९.१९ एकाग्र | ०.८.९४, UI 
द वाण Fog. २६. २। e— का° Bite स* ०,८, १६ | 
५४- Ho wile Foe cel ई-- वार सं 8. AG. RI 


१७७ ॥ MATA ea | ( ate ¢ate) 


urafa वौर्चधारणं षोमविक्रयो a@eaty । “सोमविक्षये- 
तदादन्ते"-द्ति, सच्‌ ॥ ७ ॥ 

“sua मिति । क्रयाय दत्ता ant प्रतोचोनमुखोः war 
maa area fed यजमानं “तपसः खलुरसि"-शत्यादि' 
मन्नं वाचयेत्‌ । तथा च eq “unt प्र्यङसुखो Arey 
वाचयति तपसन्तनूरसोति"-दइतिः । मन्धस्याय मथेः। हे अणे ! 
a प्रजापतेस्तपसः' ‘aq’ wot मसि; तत्यरिणामष्ूपलात्‌ | 
प्रजापतेः aatsfa’; “dagct वै प्रजापतिः-दति. was | 
मंवत्छरस्य सम्बन्धिनि काले जायमानवेन GTA सवत्र रूप- 
प्रजापतिशरोरसाशूष्यात्‌ प्रजापतिवर्णणत्मकलम्‌ | eat जिजाय- 
मानादेबेतरपगोरणयत्कर्षात्‌ अरजा "परमः पशः, तेन क्रोयसे। 
हे सोम! श्रतोऽहं तवानुग्रहात्‌ ‘wane प्रप चादिष्पेण 
awfaagfe प्राभरुवानोति ॥ 

a fad मन्त्रं विभज्य व्याचष्टे “तपससनूरसोति। मन्न 
सतर्थभागस्याग्नौःपरता are— “arf मेवेतदिति । श्राश्रासन- 
प्रकार मेव quafa— “war वे wee मिति ॥ = 

arn-qfeu-ara क्रमेण श्रजाप्रदान-खोमदाने च fafenfa- 
“qe ay अनेनेति। “श्रमेन राजाम मादत्त इति) VII विशेषो 
म श्रूयते, तथापि खूभकारेण विगरेषितम्‌- “सबयेनाजां प्रयच्छन्‌ 


१९- ale ओर Ge ७. ८, १८ । 
R— ale Te 8. २९६. ४। a— ate ate | ७८, १९ | 
g— To WTo ९. ६.२, ५;१, इ RUT RTA I 


( शर RAT? ) ॥ दतोयकाशम्‌ ॥ १७५. 


fant न'-इति दचचिणेन सोम मादत्त"- दति, । श्रलाप्रदानेन 
सोमादानं तश्जिवखनदारेण प्रश्ंसति- “are इ वा xfs 
धमात्‌ "एतया' wT “एनम्‌' सोमम्‌ “AMA “ATE श्रामि- 
मुष्येना गच्छति | श्राजनसाधमलात्‌ “श्राजाः वसतः; ‘a’ GET 
‘Qa ॥ ९ ॥ 

“sy राजान ated fast न uefa’) = ata: लं 
'सुमिचरधः शोभनयजमामघ।रकः, तं ‘faa’ faa, fha- 
भतः खम्‌ श्रागच्छल्ययेः। अरिन्‌ aa farmed ae 
““श्रिवो नः शान्त tf । शिवग्रब्दस्य याख्यान शशान्तः'-दतिर | 
“तं यजमानस्येति । “दिषेः ‘at? squat तजानदयकं 
वासः ‘saw प्रसाये, तच सोमं निदध्यात्‌ ॥ 

निधाने aa विधाय प्रशंसति- “exete fafa’ । ‘ay’ 
sfam सोमक्रथकमंफि यस्मात्‌ "यजमानः एव द्रो भवतिः 
खनन्तलात्‌, "तस्मात्‌" “Tete भिति मन्तं तरते । दितोयभाग- 
तात्ययं माह- “owen मितोति। “श्र art 
कामयमानस्' कामयमान मूर माविशेति मन््भागस्यायेः | 
यः कामनाविषयः, स प्रियो भवतोति afega, श्रतः "उश्र- 
सुग्न्तम्‌"-श्त्यमेम “प्रियः fray —sfa’ “aw मन्तः) एवं 


| 


\— ale ate |e ७.५८, Re | R— al He 8. RO, 2d | 

R— “arama ( खध्व्थे ) efasfa वा ( यशमानः )'- ए तिचे 
विहितं काच्चायनेन ( site द्‌. ऽ, ८, २९. ) | 

४-- alo Ho ४.२७. १। Y— सद्‌ा. प०्श्०्घा०। 


९७१ ॥ शतवप्रथत्राद्यशम्‌ ॥ ( ame date | 


“योगः ata मिति। स्योनं fafa सुखमामः ; सुखस्य शिवा 
त्कलात्‌ “शिवः fray’ इति व्याख्यातम्‌ ॥ te ॥ 

“श्रय सोमक्रयणामनुदिशतोतिः | डे खानभ्नाजादयः! वः 
gurney "एते" “खोमक्रयणाः' । थतः तेगैवादिभिः eta: क्रोयते 
wa: "तान्‌" क्रथसाधनपदार्थाम्‌ ^रचध्वम्‌" । रकःसम्बन्धिमः तान 
‘at दभम्‌' मा हिखिष्टाः ॥ 

saan प्रश॑सति- “धिष्ण्यानां वा एते भाजनेनेति 
भाजयतोति भाजनं स्थानम्‌, तेन तत्शानेनोपाधिना “एते 
खामादयो "धिष्ण्यानां" सम्ब स्थिमः खल्‌ । कथं तेषां faa 
इति तजार- “एतानि वै धिष्ण्यानां नामानोति। erred 
धिष्ण्यानां नामान्येव, पर म तदतिरिक्राः। अरय वा seen 
‘ya गवादिपदार्याः "धिष्ण्यानाम्‌" एव, न तु खामादयः सोम 
रकाः ; श्रतस्तेषा मेव “एतेः, न ‘feu इति तचाह- 
“garfa वा fa | तवया चोश्रज awafa— “त मेते गन्धवा 


१-- निघ° ३, ९. १५। R— काण Ble Te © ©, RBI 

a— aunt माश्रयभूवा act निभिताः सप्त खस्यवेदिका fet 
wal तानि चैवं काद्यायनेग विहितानि-- “anit पम्‌ 
सिकताख्योपररि सौरेरेति (ate सं ५, Re.) सव्र, षट सदसि, 
परयमुखो दार मपरेण होतुः, दच्विपूर्वणौदुम्बरो Fras 
ोटधिष्णाय मु्रेण चतुरः समान्तरान्‌ त्राक्ागाष्छसिपोटनेद्रष्डा 
वाक्षागाम्‌" द्रति =. ६. १६-२९। पिष्यपनिवेचमादिकं % 
निस० ८, १, 8 KT | 


( ave gate ) ॥ BATRA | १७७ 


घोमरका शगुरिमे धिष्ण्याः इति, । तान्येव" दृश क्द्रषयाणि 
"एतत्‌" एतेन “एते वः सोमक्रयणाः-दति पाठेन ‘wa’ धिष्य- 
तेभ्यः ख्ानादिभ्यः “श्रन्वदि चत्‌" भ्रनुदिष्टवान्‌ भवति । दितेः 
“na दशुपधाद्‌”-दूतिः क्यः WT सुत्रम्‌- “खानभ्नाजेति 
जपति" दति" ॥ ११॥ 

“श्रयाच्ापोएत fat) “seas अरायुएषेति । wae 
गरिरःप्रावरणस्यापतारणं विधाय wiefa | उभयन्रवश्रब्दो वाक्या- 
SHUG: | SU गभेखछान्तर मावरएम्‌, जरायु" वाह्य माव- 
रणम्‌ । तथाच प्रागान्नातम्‌- “MAT वा उल्बं जरायुणौ 
भवति" दूतिः । we मन्यत्‌ ‘a ow यजमानम्‌ “AW 
श्रकिन्‌ सोमविक्रयसमनन्तरकाले “श्रजोजनत' प्रादुरभावयत्‌ 
mead: | उत्यन्नसावर एयोगात्‌ WATT युक्त मित्य । पूव सति 
प्रावरणे पश्चाद पवरणं Boyd | तदेष करत THA श्राह “एष वा 
श्रव गभं इत्यादिना ॥ १२९॥. 

“my वाचयतो तिः । wae: “परि माग्ने दुश्चरितात्‌^-दूति 
अमुं मन्तं यजमानं वाचयेत्‌ । श्रय मयेः। “मा' मां दुश्चरितात्‌ 
aang "परिबाध" चायद्ेत्ययः | ‘ar मां "सुचरिते" सदा- 
सारे ‘se श्राभाजय । aval सुचरिते वन्तेमानं माम्‌ 


१-ददेव काण्डे प्रण ण्रा° CHB ATA | 
R— qo Tyo ३ ure | a— पाण Be ९.२.१५. l 
६.-~ कराण site Ge ७.८. रष | y— FT? ye Gs ® =, 28 | 


{- २,१.१९ (de we) METH! O— Ale he Hee. v | 
23 


<e> ॥ प्रतपथत्राद्यणम्‌ । (रप्र date) 


‘aay ween’ | waa माहइ- 'श्रासौनं वा एन्‌ 
भिति । ‘ur यजमानम्‌, “एवः सोमो राजा । अरेष्टस्यागमनात्‌ 
परागेवोत्थानेन भवितव्यम्‌, wa तद्रेपरी्धान्मिथ्याकरणएम्‌ ; ag 
‘na’ कमे भ्रमोणाति' प्रहिनस्ति; तदनेन मन्लवाचनेन समा- 
धोयत दति ॥ १३॥ 

“श्रय राजान मादायेति? । घत्थानमन्त्रस्यायःर । श्रायुषा 
waar च सह तत्साधनेन वा श्रायुष्करणएेन सोमेन सह 
‘see’ । शच्रायुषा' निमित्तेनेति वा । weary श्रवयवापेया 
बहुवचनम्‌ । VAN श्रतु"- रत्य ‘Vala’ | भ्रम्टतगशरष्दख 
तात्पयं ATE “्रष्टतं वा एषोऽनृन्तिष्ठति यः सोमं जोत 
मिति॥ १४॥ 

“श्रय राजान मादायारोहण मभिप्रेतौ ति* । acters 
‘atte शकटम्‌ | श्रभिगमनमन्छस्याय मयः । वयं "पन्यां 
पन्थानं ‘seagate प्रतिपद्येमहि । कौदृशम्‌ ? ‘afer शोभन- 
गमनम्‌, “WAKA WITT, “येन पया गच्छन्‌ पुरषो "विश्वाः 
दषः" fea “परिक्षि परिवजयति, "वसुः धनं च “विन्दते 
लभते, त प्रतिपद्येमहोति, ॥ १५॥ 


१-- वा० Ho ४.२८. VI R— Flo Ble Me ७, €. ३। 

R— स चेष मन्तः ale Mo ४. २८.२। 

४-- “उत्थान मनरप्रातिगमनगं च ग््टौतसोम रव यजमानः कसेति" 
दति “उत्तरे च (9, ९. २ )*-इति सषयाख्यागे ate Ze | 

५ FSW AA le To ४, २९. १। 


(ame gare ) ॥ तो यकाकम्‌ । १७९ 


sq wa माख्यायिकया प्रशरसति- “देवाहवा दति। 
पुरा fae देवाः देवलप्राप्ये “Ay तन्वानाः WETTETEFA 
Han, तत्परिहारोपा यवेन चेमप्रापकम्‌ “एतत्‌” "जुः" दमं मन्त 
दुष्टा, प्रयुज्य, नाद्वा रांसि' नाप्रकारिणो राक्षसान्‌ घातयिला, 
एतन्मन्त्सम्बस्िनि भयरहिते, भाश्ररदिते, वातरदरिते, स्थाने 
श्रविनाग्रलच्णं चेमं प्राप्ताः । तस्मात्‌ इदानोन्तनोऽपि aqe:- 
प्रयोगेणोक्रलच्णं चेमं प्राप्रोति । यस्मादस्य मग्नस्य सामथ 
मेव॑विधम्‌, तस्माच्छकटसमोपं गच्छन्‌ “प्रतिपन्धाम्‌"-दृति' 
मन्तरं ्रूयादित्यथं ¦ । ब्राद्यणोक्रस्य wer मन्ते ZANT 
दित्यभिप्रायः ॥ १९९ ॥ 

न्तंवा इतोति। हरणप्रकारोऽभिनोयते- (तिः waa 
प्रकारेण, शिरसा वेत्यथः । (हरन्ति प्रथमं क्रयात्‌ प्राक्‌ 
पवेतात्‌, पश्चात्तु श्रनसा परिवदन्ति" ; श्रनेन सोमं महयन्ति" 
waif । यस्मात्‌ पूवं मेवं हतम्‌, "तस्मात्‌" ददानो मपि 
श्रावापषमये हृष्टे प्रति ‘ati शोष्णां हरन्ति, पञ्चात्‌ 
फलिताना मानयनसमये “waar उदावडन्ति' उदानयति | 
श्रच खूचम्‌- “Mi सोमं wat पाणि मन्तर्धाय प्रतिपन्ा 
मित्यनोऽभ्येति, दकिणतसिषटच्छनं समङ्गः धौतम्‌, प्रडगाशचोदधते 
फलके, ष्णा जिन मस्िन्नाखुणत्यदित्यास्लगिति,, तस्मिग्षोम 
निदधाद्यदिन्ये सद्‌ इति?” इति* ॥ १७॥ 


४ ae Ho ४.२९.९। श्-वा० He ४. Re 
R— ae Hog RoR] «| OTe BE HO ° €. ४-9। 


१९८ ॥ Waar ay ॥ (पर दतरा) 


उद्कुम्भसमोपे क्रयं प्रश्रसति- “श्रथ azar fafa) स्पष्टोऽयैः। 
हिरण्यादि दग्क्रयद्रयं क्रमेणानुद्य प्रश्र॑सति- “श्रय यद्धिरषं 
भवतोत्धादिना । क्रयाय ‘feta भवतिः दृति “यत्‌? ‘War’ 
एतेन सोमं ‘ana’ शक्रेण Zier सहितं सन्तं क्रोतवान्‌ भवति; 
fecaw तेजोरूपलात्‌ | aay श्राच्छादनसाधनलात्‌ तेन क्रये 
सति सोमं ‘aaa क्रौतवान्‌ भवति । ब्रह्मणस्तपसा BAT 
'श्रजञया' क्रये सति तपसा सहितः क्रथो भवति । धेन्वा माशिरख 
Se: सम्भवात्‌, तया क्रये सति सोमः साशिरो भवति। 
श्रय afauat भवतः दृति wea) क्रयणद्रयगतां द्‌ग्रसञ्चा 
मनूद्य wiefa— “a वे दशभिरेव wer, नादग्रभिः"- 
दति । wats ॥ १८॥९[१.२.]॥ 

षति भ्रोसायणाचायंविरचिते माधवोये बेदा्॑प्रकाशर 


माध्यन्दिनि शतपयनब्राद्यणएभाय्ये 
ठतौोयकाण्डे ठतोयाध्याये दते ब्राह्मणम्‌ ॥ 


॥ इति तृतीयकाण्डे दितौयः प्रपाठकः समाप्तः ॥ 


| मम अ 


१- खच “हिरण्यं सहसाच्छिद्य एवता वराक ण्डेनाहन्ति वा"-द्रयाश 
कात्यायनः (9, <. २७. )। “प्रदर्चिणं सोमक्रयण मारव्यान्यया 
गवा निष्कौ य arama गो ऽपिजवति › यदि सोमविक्रयो प्रतः 

A. rn ° Ae at 
विवदेत एषतगं वरचाकाग्डनगावच्तायं गाग्रयेयुः, लकुट प्र न्तो! 
नित्यवदेके वधं समामनन्ति द्रया इ Bret (१०, २७. ५८.) । 
“सोमविक्रयिणे fafgy दद्यात्‌"-द्येवास्ि मानवे च | 


| ९५८९ | 


श्रध 
दतौयप्रपाठके प्रथम्‌ ब्राह्मणम्‌, 
afa वा 


ढतोयाध्याये VAG ब्राह्मणम्‌ | 


ny ey --- 


॥ दरिः ॐ ॥ 

नीडे कष्णाजिन मास्त्णाति । श्रदित्यारूबगसौति 
सोऽसावेव बन्धरयथेन सासादयत्युदित्ये सुद श्रासोद्‌- 
तोयं वं एथिव्यदितिः aa प्रतिष्ठा तदस्या सुवन 
मेतत्‌ प्रतिष्ठायां प्रतिष्ठापयति तुस्मादाहादित्य सुद्‌ 
श्रासोदति+ ॥ १॥ 

saat मभिपुदय areata Sere थां दषभो 
crate मिति देवा इ वौ यन्न तन्वानास्ते ऽसुर- 
Tm ऽआआसङ्गाद्‌ विभयुश्चकुस्त॒ ऽएन RAST 


* “सासोदेति-इति ग, घ । 


ॐ 
॥ सधन्‌'-दति सायगसम्भतः पाठः | 


१८्‌ | WaT aH AU | ( ate Late | 


याध्स Hl व्वधाश्चकुव्यदाहास्तम्नाद्‌ Ut टषभुो sa. 
रिक्ष farfa* 1 2 1 

श्रमिमौत व्वरिमाणं एथिव्या इति । तुदेनेनेमा 
सोकानास्पुणोति त॒स्य हि नु wafer नु बधो येनेमे 
लोका श्रास्यतास्तसादाहामिमीत व्वरिमाणं पृथिव्या 
इतिः ॥ ३ ॥ 

श्वासोददिखरा भुवनानि सम्राडिति? । तुरेनेनेदः 
aa argiifa तस्य हि न॒ इन्तास्ति न बधो 
येनेदः सव्व ATE तस्मादाहासौददिश्वा भवनानि 
सस्राडिति।॥ ४॥ | 

व्विश्वेत्तानि व्वरुणस्य व्रतानौति। ace इदः 
सुवे सुनुवत्म करोति यदिदं क्व न कश्चन्‌ aT 
faa carers विश्रेत्तानि व्वुरुशस्य व्रतानौति' ॥५। 

श्रथ सोमपय्याणुहनेन पर्ययाणद्यति। नेरेनं aT 
रश्ाःसि प्रषशानिति गुभा वा sea भवति तिर्‌ इव 


« fafa'-xfa ग, च। + नेर्मालीक्षा'-द्रति ग, घ। 
{ द्भति-दइति ग, घ । § संम्नाहिति"-दति क | 

॥ 'संख्नाहिति'- दति क, सम्नाडिति!- दति ग, घ | 

¶ श्रतागुतिः-इति ग, घ | 


(awe Bare ) ॥ टतौ यकाखम्‌ । १९८३ 


वै गुभौस्िर्‌ carga" तिर्‌ इव व देवा मनु- 
घयेभ्यस्तिर इवेतदयत्प््याणङ्गं तस्माद walwafa ॥ ६ ॥ 
पर्या णद्यति। aay व्यन्तुरिष्षं ततानंति व्वनेषु 
az मन्तरिक्षं व्विततं व्वक्षाग्रेष arm मवेत्स पय 
उियाखिति व्वौय वे व्वाजाः पमाध्सोऽव्वन्तः पुरखे- 
aaata दधाति पय उखियाखिति पयो ete afe- 
ag feax इत्स क्रतु व्वरुणो faux सिति इत्स 
wa क्रतुम्भनोजवः प्रविष्टो faafa मिति far wa 
nareafafefa aa मदधात्सोम सुद्राविति दिवि 
चमसौ सूयौ हितः सोम सुद्राविति गिरिषु fe सोम- 
सुस्मादाइ दिवि ay मद्‌धात्‌ सोम सद्राविति! vor 
aq युदि दं कृष्णाजिने waa तुयोरन्यतरत्‌ 
प्र्यानद्यति प्रतौनादभाजनंः sa ऽएकं भवति कष्णा- 
जिनग्रोवा एवावकंत्य प्रत्यानद्यति प्रतौ नादभाजन 
Waa चक्षरारो हाग्नरश्णः कनौनकम्‌। यचतशेमि- 
रोये भ्राजमानो व्विपञ्चितेति ae मेवतत्‌ पुरस्तात्‌ 
करोति TA पुरसतान्राष्रा TAA AAT 
Tew पुरिवदन्ति ॥ ८ ॥ 


Re NG ~~~ 


¢ A e 9 
* द्रवततगयाणद्धं-द्रति ग | † स॒द्वाविति'-डतिग, घ। 
+) ९ पपरतिनाहभाजनं'-इति सायणसम्मत दति ste वेबरः। 


१८४ ॥ शतप्रथत्रद्यणम्‌ | (शप्र vate) 


Gea AA फलके भवतः। तदन्तरेण तिष्टन्सु- 
ब्रह्मण्यः* प्राजति श्रेयाग्बा ऽरुषोऽभ्यारोहाद्ववति को 
Wa AERIS Taste तिष्ठन्‌ प्राजति We 

पलाश्णाखुया प्राजति। युच व amt सोम 
ABCA तदस्या ऽश्राहइरन्त्या ऽ्पादुस्ताभ्यायत्य परं 
प्रचिच्छेद गायव्ये वा सोमस्य वा राज्नस्त॒त्पतित्वा परं 
ऽभवत्तस्मात्पर्णो नामः ATVI सोमस्य न्यक्त तदि: 
इप्यसदि्ति तस्मात्‌ पलाश्शखुया प्राजति ॥ १० | 

श्रथानडवाषहावाजन्ति। तौ युदि कृष्णौ स्याता 
मन्यतरौो वा BUTS विद्यादषिष्यत्येष॒मः sal 
ववु्टिमान्‌ भविष्यतौ्येतद्‌ विज्ञानम्‌ ॥ ee | 

श्य युनक्ति | उसावेतं धुर्षादावित्युखो fe wari 
धर्षाहाविति धूर्वाहौ हि भुवतो युज्येथा aay ssf 
युज्येत WZ द्त्युनात्ता विति तदुवौरहणावित्युपाप- 
छताविति तट्‌ ब्रह्मचोदनाविति ब्रह्मचोदनो हि भुवतः 
afer युजमानस्य शान्‌ गच्छत मिति युथेनावन्तरा 
ae रश्षःसि नु हिरस्युरेवु Aare ॥ १२ ॥ 


« श्रमणा दति क, डा ०-वेवरेगान्यत्र Fea; waa wats 
( 9. १. ४. २२.) 'पत्रह्मर्ाये'-दति | 


( ame श्त्रा° ) ॥ हतोयकाखम्‌ | १८५ 


aq ॒पश्ात्यरिक्रम्य। श्रपालबम्ब॒* मभिपुद्याह 
सोमाय कौतायुातुत्रु्ौति। सीमाय पर्युद्यमाणायेति 
वातो AATAT कामुयेत ॥ Vs Il 

ay व्वाचयति। भद्रौ मेऽसि प्रच्यवस्व भुवस्यत 
इति भद्रो wee सुवति Taare साद्ियतेऽप्यस्य 
राजानः सभागा श्रागच्छन्ति पुरवा रान्ना ऽभिवदति 
भद्रो हि भवति तसादाह भद्रो मेऽसौति प्रच्यवख 
भुवस्यत ऽइति wana wa पतिव्विश्रान्यमि 
धामानीत्यङ्गानि वे विश्वानि धामान्य॒ङ्गन्येवेत्‌दुभ्याह 
मात्वा परिपरिणो विदन्मा त्वा परिपन्थिनो विदन्मा 
तरा gat अधायुवो विदन्तिति gaa मन्ता नाप्रा 
रक्षाधि नु विन्देयुरेव मेतुदाइ ॥ १४ ॥ 

श्येलो भूत्वा परापतेति। व्वय ऽएवैन Raz भूतं 
परपातयति! यदा ऽग्रं तन्ना्रा रष्षाःसि नान्व॒वयन्त्ये- 
तदे व्वयसा मोजिष्टं बलिष्ठं Ter AIA भूतं 
पुपातयति यदाह श्येनो भूत्वा परापतति ॥ १५॥ 


ध een gre ECC गणि 


चछपालवु-द्रति पाठोऽपि डा०-वेबरेण FT | 
† शशतायुलुत्रहोति-दति ग । ` 
‡ श्रपादमतिः-द्ति, श्धमायतयतिः-इति च get डा°-वेवरे | 
24 


१्द्‌ ॥ प्तपथत्राछ्ययम्‌ I ( ake श्श्रोर) 


श्रय शरीर मेवामग्बवषन्ति। यजमानस्य खान्‌ गच्छ 
तन्नौ सस्कत+ सिति ना तिरोहित मिवास्ति॥ १६। 

श्रथ सुब्रह्मण्या माषयति | युधा येभ्यः पश्यनस्यात्‌ 
तान्‌ ब्रुयादित्ये वः पक्त सत्येव मेषैत॒द्‌ देवेभ्यो ay 
निवेदयति सुब्रह्मण्यो सुत्रह्मण्यो₹ सिति ब्रह्म हि 
देवान्‌ प्रच्यावयति विष्कृत्व श्रा free यत्नः। ॥ १७) 

इन्द्रागच्छेति। इन्द्रो वे यत्तस्य देवता sa 
दाेनद्रागच्छुति इरिव aries मेधातिथेम्ष वृषणः 
अस्य मेने। गौरावसछन्दिन्रहल्याये जारंति तया 
AAT अरणानि तेरवेन मेतत्प्रमुमोदयिषति ॥ १८ । 

कौशिक ब्राह्मण गौतम श्रवाणेति। waar 
रुणिनाधुनोपत्नातं agian ब्रुवाणेति स युदि काम्‌. 
येत त्रूयादेतच्ुद्यु काम॒येतापि नुाद्वियेतेत्यह! सुया 
सिति यावदहे सुत्या भ॒वति ॥ १९ ॥ 

देवा ब्रह्माण ्रागच्छतेति। agata बराह्यशांशा- 
हैतेद्चोभयेररथो भुवति युदेवशच area! ॥ २०॥ 


« संक्षस'-द्रति क, डा°-वेबरेणान्यत् दृष्ट | 

+ Sag: —xfa म, घ | t ‘ortqurd’—afe a, घ । 
a 

§ ‘ome’—xfa क | ॥ ‘ave —afa श, ध | 


( हय Bate ) ॥ टतौयकाण्डम्‌ । १९८७ 


श्रध प्रतिप्र्ाता+। sw शाला मरौषोमौयेण 
पशना प्रत्यपतिष्ठते अ्रौषोमो वा ऽरत॒॒मन्तज्नम्भ 
{्रादधाते यो दौक्षत SATATA MAY Wet दौक्षणौयःः 
इविभेवति यो वै fam सोमः सु हविवु sy 
देवानां! भवति यो Stara तदेन मन्तज्जम्भ ऽराद्धाते 
त्शूनात्मानं निष्कौलौते ॥ Re 

ASA ्रावनौयादुस्कक सादरन्ययु मश्चिरय 
सामस्ताभ्याः सह सद्धा निष्केष्यामद ऽति न्बुदन्तस्तद्‌ 
तथा न कुयाद्यच AT MAT क च तुत्‌ Teg! ॥ २२॥। 

स वै दिरूपो भवति । दिरेवुल्यो हि भवति देवु- 
तयोरसमदे BUR स्यादित्याहरेतुद्येनयो रूपु- 
aa faafa यदि aware a विन्देदुथो युपि 
लोदितसारङ्गः। स्मात्‌ ॥ २६। 

तुन्‌ वाचयति | नुमो fags व्वुहशस्य चक्षसे 
महा देवाय तहत THT! STEN देवजाताय 
ant दिवस्मचाय सयाय श्सतेति नुम रुवासा 

WAT करोति fara मेदेनेनैतत्कृरते ॥ २४॥ 


~~~ 


* प्रतिपरख्यातए*-दति ग, घ । † गास्लेवत्‌ षदं ग-घ-एन्तकयोः। 
t सुवति म, च । § Bay Ka ख, ग, घ | 
|| ‘attwaarey’—afe क ग, घ । 


१०८ ॥ श्रतपचत्राद्मगम्‌ | ( प्रण शत्रार) 


श्रुथाध्वयरारोाहणं faquia) व्वुरुणस्योतनुम्भन 
मसीौत्यपस्तम्भनेनोपस्तभ्नाति AAU कम्भस॒ज्जनो ख 
दृतिं शम्ये ऽउहृहति स यदुह व्व॒रुणस्य स्कम्भसुज्नो 
ष्य इति व्वरुण्यो wy wife भ॒वति यत्‌ सोमः 
क्रौतः+* ॥ २५॥ 

श्रथ चत्वारो राजासन्दौ माददते। दौ वा TH 
मानुषाय रान्न ऽश्राददाते ऽश्रथेतां चत्वारो she 
सशशत्सुवस्येषटे ॥ २६ ॥ 

श्रौदुम्बरौ भवति | Ta वा ऽऊगुंदुम्बर STAT. 
TAA त॒समादौदुम्बरौ भवति ॥ २७॥ 

नाभिदघ्रा भवति । श्रु वा saa प्रतितिष्ठत्युत्रः 
MAMA HIT wa रतस BT 
रतः सोमस्तस्मादबदघुा भवति ॥ २८ ॥ 

a मभिडृश्ति। व्वुरुणस्य ऽकूतसदन्यसोतयुष 
कृष्णाजिन ATU व्व॒रुणस्य ऽकूतसदन ANTI 
मासादयति व्वुरुणस्य ऽतस॒दन aralefa स यदु 
व्वरुणस्य RATA सासौढेति व्वरुण्यो we रतु 
भवति ॥ Re ॥ 


* (करोत -द्ति ग, च । 


( age 9त्रार ) ॥ टतौयकषारम्‌ ॥ १८९ 


रयन शालां प्रपादयति | स॒ प्रपाद्यन्‌ वाचयति 
या ते धामानि इविषा यजन्ति ता ते विविश्वा परिभुरस्त 
THA | गयस्फानः प्रतरणः सुवौरो ATH प्रचरा 
सोम दुानिति शहा वै दुखा wera: fra: शन्तो 
(पापहत्‌ प्रचरेत्येवैतदाइ ॥ ३० ॥ 

श्र देके | vers मुपनुिनयन्ति युथा रान्न 
{चरागतायोदक माहरेदेव मेतदिति व्वदन्तस्तद्‌ तधा 
तु कुयान्‌ मानुष॒ इ ते यजने कुवन्ति शयं वे तुह्य 
यन्‌ मानुषं नेद्‌ Be यज्ञे करवाणौति aaa 
निनयेत्‌ ॥ ३१ ॥ १॥ 


\ इति ठतृतौयप्रपाटके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ | ३, ४, | ॥ 


श्रकटमसे Marana शृष्णाजिनास्तरणे समन्धकं विधन्ते- 
“नीड हृष्णाजिन मिति “sga प्रडग्ये waa भवतः"-एति 
Tafa’ । तदुद्ूतप्रयुगफलकदयोपेतस्यानसो ae) परितः 
Wea: श्रकटमध्यदेणो नोडम्‌, श्रस्िन्‌ ? 'हृष्णाजिनम्‌' प्रषा- 
रयेत्‌ । हे हष्णाजिन ! लम्‌ “Mise wT: लगपम्‌ श्रि" | 


RE 


\— कार मौर Ho ७.९, ६ | 
२- गवमकच्छिकायाम्‌ (१८९ Go)! काल्ायनोऽप्याेव मेव (9. ८. ४) | 
६- 'तस्सिन्‌"-दति इ | 8~~ aie सं° 8, ३०. ९ | 


ree । MAT UAT AT । ( 8° vate) 


चद्यत्‌ wet उपरि सतम्‌, तत्‌ स्वै तरास्लकूखानोय faa: , 
दशेपूणेमासगतं ष्णा जिनास्तरणएमन््रराद्धएम्‌, waufafenta 
“खोऽसावेव बन्पूरिति । योऽसौ श्रवहननप्रसावगतः- “दयं ३ 
एयिव्यदि विख्या swe लग्‌ यदिद मस्या मधि fae तस्मादाश- 
दित्यास्लगम ति"-- xara यो ब्राह्मणभागः, ‘a ware बन्धः 
समानायेकः, ब्राह्मण fad: । “aia fafa’ । एनं" सोमम्‌ 
श्रासादयति'- “श्रदित्ये सद इतिः । waa मन््ेए श्ररिषय 
अदित्याः सम्बसि ‘ez.’ दनं स्थानम्‌ | एथिव्याः सर्वास्मदलेन 
प्रतिष्ठालम्‌, तस्मात्‌" प्रतिष्टात्मकलात्‌ ; दति भावनया हष्णाजिने 
आषादितोऽपि सोमोऽदिल्यां प्रतिष्ठापितो भवति यतः, श्रतोऽबु 
wa पठेत्‌ ॥ १ ॥ 

“gaa मिति । “एने सोमम्‌ ` श्रभिपद्य' sae "वाचयति 
mea: | “श्रलक्नाद्‌ ut मिति सोम area वाशयति"- शति" 
सभम्‌ । मन््रद्याय wel) (षभः शपा वर्षिता सोमः । श्रयवा 
SINE: अष्टवाचो, सवेद वश्रे्ठः षोमः। ‘safe’ ‘al दिवम 
‘meray खवप्रारिरच्णय सभ्मितवान्‌। तथा श्रन्तरिचम्‌ 
sear) किञ्च ्चिग्याः "वरिमाणं परिमाणमदत्न मपि 
शश्रमिमोत' इयतो एथिवोति मानं हतवान्‌। ष तादृश्रः शशघाद्‌ 


॥ --~-- -~-- --~-- ` 
a rn ae Ne rte re 


1» ज्म प्रथमक्षणे १. ४.४ ( 2 Yo) AZUq | 

R— ate Ste | Od ७। gam ate So 8. RR! 
५-- Ble Tito |e ७. ९. ८। 

६-- सोऽयं WE वार Te ४. Ro, ३ । 


(gee शत्रार ) ॥ दतोयकाष्डम्‌ ॥ १९१ 


सम्यगराजमामः सोमो ‘fear विश्वानि भुवनानि' शतैजतिानि 
gale? श्रधिपतिवेनाधिष्ठितवान्‌। arf इमानि ‘faa 
विश्वानि सर्वाणि इत्‌" श्रपि श्रतामि' saTgemanfeaatte 
वर्ण्यः पापनिवारकस्य सोमदेवस्य सम्बन्पोनि,. सवे देवादयो - 
STATA: ॥ | 

aq मन्तं चतुद्धां faa’ ares— “देवा ह वै चश्च 
मित्यादिना । पुरा देवाः "एनम्‌" “एव सोमम्‌ एतत्‌" एतस्िन्‌ 
प्सते कमणि "वधात्‌ श्रसुररखषःशतोदगात्‌, तत्यरिशाराय 
mrad प्रशरश्यतर Se am | यदाह भग्र: श्रलकनाद्‌ 
ut टृषभोऽन्तरिचे मिति, स पूरवेम्‌ vagrant देषेः 
हतलादादेव्ययः ; तसम्‌ मन्छभागे श्रष्टवाचकट्षभश्रष्दस्य 
FAUT ॥ ९ ॥ | 

“श्रमिमौतेति । ‘aq तस्मात्‌, सोमेन एथिश्या भितलात्‌, 
एनेनः बशप्रकाप्रकमग्धपाठेन, Rar “एनेन एथिवोमाभकक्ना 
ata “दमान्‌ चौनपि ‘etary’ शश्रासयणोतिः स्वेतो बलिनः 
कारयति । सोमस्य awa autor ूटयति- “तख Via 
Wawa च शोकभयान्तःपातिवात्‌ aa sacra fae: | 
श्रारताःः बकिनः wat: | यस्मादेवं wey’ श्रभिमोत वरि- 
माण एयथिवया दतिः मन््भागस्त मर्थेम्‌ शश्राहइ' । श्रवा “ABT 
ते मन्वभागं ब्रयादित्यथैः ॥ २ ॥ 


१-- द्दमादिचतुःकण्डिकाखिति बोध्यम्‌ | 


९२ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ | ( ame शत्रा) 


“श्रासोददिति। हतौचयपादस्यापि बशप्रकाशनरूपा य॑लात 
दितीयपादनब्राह्मण मेवा पुमः परितम्‌ ; ^तदेनेनेमांशछोकाम्‌"- 
WU स्याने “तदेनेनेद way’— इति fare ॥ ४॥ 

'"विश्यन्लागोति। चतु्थभागपाटस्य aT माद “Azar 
wz सवै Baal करोतोति। “इदं सवे" BATA ्रनुवन्र 
तदधौनसख्धितिकं हतवान्‌ भवति) प्रतयुध्ामः प्रतिकरूलोद्योगः 
तत्कर््तार श्रय्चामिनं न करोतिः इति सम्बन्धः ॥ ५॥ 

“gay सोमपर्याणएहनेनेति । शकटेन are सोमस्य वेष्टन 
साधनं वासः 'पर्याणएडनम्‌' । पर्याणएहनप्रयोजनकयनम्‌- “Ata 
माद्र रासो ति | नेत्‌"-दति परिभये । तथाच याखकः- “Aas 
दृदिल्येतेन सन्युच्यते परिभये"-दति,। यदि प्यांणडनं न 
कुयात्‌, तदा ‘aver नाश्रकराणि रक्षांसि “एनः ‘mame 
WaT, VAR भयकरम्‌ । तस्मात्‌ तत्परिहाराय Taine 
मित्ययंः । पर्याएहनं प्रकारान्तरेण प्रशंसति- “ait वा एष 
भवतौति ‘fac इव पे गर्भाः ्रन्तर्िता aaa care! 
यस्माद्‌ गभांणां तिरोधान मपेचितम्‌, यस्माच मनुरयेभ्यः THT 
देवस्य सोमस्य, तस्मात्‌ aloe युक fae: ॥ ६ ॥ 

ay मन्तं विधाय anefa— “स पर्याणयति? वनेषु यन्तरि 
मिति । ‘aay aeanty श्रनरिचं “विततान सोमौ 
विस्तारितवान्‌। तद्‌ यद्‌ “ae? वेगं बं वा way’ WHE 
De ee eae a cae ee oe 

१-- निर० ९. १. ६। र-- कार श्रौ" |e ७.९. €। 
१-- वा० सं° 8, ३१. ९। 


( ३ेय° 9त्रा° ) ॥ ढतोयकाणम्‌ ॥ eR 


qeay योग्धम्‌ । ‘weary —sfa aay सम्बध्यते । ‘fear 
दूति गोनाम, । तासु "पयः । दल्मु-दति प्राणिबङलापेया 
बह्वचनम्‌ | तच “दत्सु क्रतु" सङ्ःल्यम्‌ । ‘fay प्रजासु “alae 
ुकगषान्नपानस्य पाकसाधन afi ‘fafa ख्यम्‌" । “AR 
जातावेकवचनम्‌? ; पवेतेषु "सोमम्‌? । वरुणः पापनिवारकः, 
सोमो देवः श्रदधात्‌' खापितवानिति ware: ॥ 

'वन'-श्ब्दस्यार्थान्तरभमं युद सयन्‌ वनेष्वन्तरि चविश्मरणं लोक- 
fag भिल्याह- “वनेषु We तितत मन्तरिकं carafe | 
यद्यपि स्वचान्तरिद्तं विततम्‌, तथापि पामरदृश्चा षाद्रटचायेषु 
पटास्तरणएवत्‌ प्रतिभाषादेव मुक्तम्‌ । FAS पुस्लसम्भवात्‌ वाजस्य 
Marq "एतत्‌" एतेन “वाज मर्वै्यु"-दतिपाठेन yea वयं 
स्थापितवान्‌ भवति । उस्ियादइद्‌ादिषु पयःकवा दि fare 
प्रसिद्धिः "पयो Ae —we खयं क्रतुः-दत्यादि ‘fe: arta 
aa ॥ ७ ॥ 

“my यदि ३ दति। दौचायां यदि" द्वे हष्णाभिने' 
सोते, (तयोः एकं शष्णाजिनं' श्रतिना इभाजनम्‌ः भवति । 
न्स पुरोदेश्प्रसारितो ध्वजः प्रतिनाहः° ; ARIA, तव्द्ानोयं 
wate: | feared उपाय माह- “aq एकं भवति, 
हृष्णाजिनयोवा एवावशत्येति ॥ 


९-- fame २, ९९१. ३ । R— पार सू° १, २,५८। 
a 'वुगसमौपे उच्छ्रिते दण्डे खवलगयति ध्वस्धानौयम्‌। eset 


वाससा वेदन भिति afaq’—xfa ate <e | 
25 


१९४ | श्रतपथत्राद्यणम्‌ | ( 80° शत्रा) 


प्रतिनाहमग््ः-“सूयेख चतुरिति. । तथाच qaaq— ““हष्णा- 
जिनं पुर स्ादासजति quae चचुरित्यासनयोरन्यतरत्‌, एकञ्च 
गोवा श्रवहृत्य'-इति९ः। aaa मयैः । हे छष्णाजिन! तं 
Ie Iq? चचःस्थानोयम्‌, प्रका शनस्यान भित्यथेः । उपरि 
fe qa: प्रकाग्रते, श्रतस मनसि as दिश act eae तधा 
‘aq? देवस्य सम्बन्धि कनौनकम्‌'; श्रदिमध्यगतः aout: 
कनोनिका, ताम्‌ श्रारोह'। RAC कनो निकास्थान मन- 
रिषम्‌; ate नभ दति प्रसिद्धः । saa उपर्यारोहे सति एतद्‌- 
AMT सन्पद्यते i ‘av यस्मिन्नारोहे सति ‘want’ श्रयः 
दयसे" गच्छि "विपञ्िताः मेधाविना सोमेन सह भ्राजमानः 
दौयमानः ॥ 

एतम्मन््पाठं प्रशंसति- “ga मेवेतत्‌ पुरस्तादिति । मन्ते 
‘eae चचुः"- दत्य भिधानेन ‘qe मेव सोमस्य पुरस्तात्‌ इत- 
वान्‌ भवति। ततश्च कि भित्याहइ- “खयः पुरस्तान्नाद्रेति। नारा 
aigifu, यज्चनागशकानि रासि fee पुरोगच्छति, afar 
सति ‘swag’ नाश्रकर हितेन मागेण सोमं परिवदन्तिः ॥ ८॥ 

“उद्धते प्रडगे wea भवत दति। ‘ast Wea प्रयुग- 
सम्बन्धिफलके “उद्धते' प्रयुगादण्यन्नते, waar? “Had: | 
श्रतएव खकारः तस्मिन्नेव प्रदेगे फलकयोरौ दधत्य सूजयामास- 


१४-- ale Ho Be RRQ र काण्श्रौ° Too, €.€, १०। 
१-- अन्तस्थ Vases । स्यात्त “चिबुकपमायेः दयेव ; 
''सधसताचिनुकम्‌"-द्रति Bae: | 


(age eae ) ॥ टतौयकाण्डम्‌ । ९९५ 


“परुगाचोद्धते फलके भवतः” दति, । “तदन्तरेणेति ‘Aq’ 
तयोः फलकयोः “tw मध्ये ‘gage’ ( भ्रयिष्ठ एव सन्‌ ९) 
राजति, प्रेरयति श्रनड़ादौर । श्रधःखितिं प्रशंसति- “श्रथान्वेति | 
करितुरगाधाष्टढस्य ata लोकसिद्धम्‌, श्रतस्तदभ्यारोदात्‌ सोमः 
यान्‌ भवतिः ; श्रतस्तद धिष्ठितं श्रकटम्‌ “as कः wea? 
न कोऽपौति ॥ ९ ॥ 

“पलाशशाखया प्राजतौति | गयिष्टाखेव प्राजनयोग्यामु 
पतौष्वयन्यग्राखासु पलाग्रश्राखायाः कोऽतिग्रय दति जिन्नासा्यां 
त्याः सोमस्य aaa दप्रेयति- “aaa गायज्रौति । aera 
मिदम्‌ । "यदेवः ae’ ae न्यक्षम्‌ श्रवाक्‌ निपतित मासोत्‌, 
‘av’ श्रङ्गम्‌ ‘suf af सोमे एव ‘wey’ भवेदिति 
पलाशशाखया" प्राजनस्यामिप्रायः ॥ १०॥ 

श्रनडहोवेणेविगेष मभिधातं पुनरलुवदति- “ara ger 
fafa) श्राजतिः युगवहनाय प्रेरयति । उभयोरन्यतरस्य वा यदि 
amd लप्येत, ‘aw पशन्यवणंसाम्यात्‌ श्रनुत्कुष्एलिन निमित्तेम 


A क क जिका मम 


९-- काण श्रौ Beg, €, ५। तत्रापि श्रउगात्‌'-दइति खरमध्यपाठ 
रव, न लन्तस्थमध्यः धरयुगात्‌?-द्रति | 

२-- क-पुस्तकमाच Tashan: पाठः | 

R— काण Bite Ho ७.९. 0B | 

t— पुरस्तात्‌ १, ७. १.९ (? UT? Bde एर ) RTA | 

u— प्रतोदस्धानो ययेति भावः | अनङ्गो बलौ वदो ala ate Be | 


१६ ६ ॥ श्रतपधब्राद्यणम्‌। (ate vate 


'ेषमः' श्रसिन्‌ saat “wig aygeferet भवति । “दृति 
एतत्‌ उ विज्नानम्‌ ae: परिज्ञानम्‌, तदुपाय cae: ॥ ११। 

ददान समन्तक मश्वयोभनं विधत्ते “श्रय युनकश्चसाेत 
fafa’) मन्त्रस्याय मर्थः । हे sal भ्रनञ्ाहो ! यवां वदनाय 
“एतम्‌' प्र्यागच्छतम्‌ । कौ दशौ युवाम्‌ ? धूर्षादौ" धुरं aig 
समर्थो । तादृशौ युवां ‘asda खय मेव युक्तो भवतम्‌ at 
विभिषयेते- ‘way श्रश्ररदितौ, श्र्यथावित्यथेः, श्रवरहणौः 
geiaw Acai पुत्रा दौना महन्तारो, ब्रह्मचोदनौ' ब्रह्मण 
aan प्रेरितावित्ययैः। एव॒ मनद्धादो प्रशखेदानों प्रयोजन 
are— “afta यजमानस्येति । cafe’ श्रविनाग्रन "यजमानख 
ZEIT गच्छतम्‌ ॥ 

श्रय मन्तं विभज्य व्याचष्टे “set हि भवता वित्यादिना, 
उत्साविणावनमयोर्भोगावित्यस्लौ । एषा प्रसिद्धिः “few 
चोत्यते । पूर्षाहा वित्यस्य area “waterfata । आात्तववश्रुपातेख 
दृष्टलात्‌ श्रनशर्‌-दत्यस्यानारत्ताविति व्याख्यानम्‌ । बौररव्यायाः 
पापसाधनलात्‌ श्रपापृतौ-दति तात्पर्यामिघानम्‌ । ब्रह्मणः 
“'उस्लावेतम्‌"- इतिमन्त्रेण ददानो चोद्यमानलात्‌ ब्रह्मरोदना- 
प्रसिद्धिरित्यभिप्ेत्य “ब्रह्मचोदनो fe भवत दल्यक्तम्‌ । “ale 
यजमानस्य"-दत्यच खस्िग्रब्दाभिप्राय माद-- “यथेनावन्तरेति। 
‘gar "एनौ" Saget ‘sat? मघ्ये माँ ‘are fear "त 
fea’, तथा भवेदिति खस्तिवाचनमन्त्रं छृतवानित्यथेः ॥ १२। 


..----~~ 


९-- का० site Ge EW २- alo सं० ९, QR. १ | 


( देख० Bate ) ॥ CATR | १९७ 


“श्रय पश्चात्‌ परिक्रम्येति | श्कटश्य TATA गत्वा | URE 
श्रालग्न्यत दति ‘AUG! शकटस्य पञाद्वागः। त मालम्ब्य 
रयात्‌ “सोमाय करोताय, “सोमाय पयुह्ममाणय'"-- ति 
a’ | श्रनुवचनविकल्पस्याय मभिप्रायः- सोमे ata सति श्रनन्तर 
यत्‌ RMI, तत्‌ परिवहण मेव; तच्च क्रयानन्तरभावोव्यन्यतरो- 
पादानेऽन्यतरस्यार्थात्‌ भिद्धिरिति। water q सभरुच्चयोपदेश्र 
उक्त “सोमाय Aaa प्रोद्यमाणायानुनररौत्याहाप्वयुरिति, | 
श्रयं विकल्मो न wafer, fa एच्छिक रत्याद- “wat 
यतरथा कामयेतेति | “Hay श्रनयोः पच्चयोमध्ये। Wa कात्या- 
यनः-- “पञ्चात्‌ Wierd wzelar सोमाय क्रोतायासु 
वाचयति, पथुद्यमाणायेति वा" दतिः ॥ ११॥ 

“श्रथ वाचयत ति | श्रष्वयेयंजमानम्‌ भद्रो मेऽभि"इत्यादिक 
fag? | aaa मयः- हे सोम! लं भद्रोऽभि' कण्याण- 
करोऽभि, wat वा। ₹ ‘yaaa भुवनानां पालकं! a 
प्रच्यवखः प्रगच्छ । “विश्वानि श्रभिः धामानि warfare | 
‘av लां परिपरिणो मा विदन्‌' उपयवस्थातायो मा विदन्‌ । तथा 
वां "परिपन्धिनःः प्रतिकूलाः waa: मा व्रिदन्‌'। “safe 
परिपन्थिपरिपरिणौ पर्यवस्याति" दति (दनि"प्र्ययान्नो 
निपातितः। तथा “श्रघायत्ः' श्रध मिच्डन्तो (काः' विकन्तनणोलाः 
मा विदन्‌" मा जानन। fag “श्न रसनो यगमन पकौ 


------*- ~~~ --~-- - ---` ---------------* -- 


१--रे०्ब्रा०्१.३.२। २ काण श्रौ ख 9. €. ९५, NE! 
दवा Ho eRe. gl £-- पार + ५.२. SB | 


१९० ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ । (दपर श्रा 


‘war स दव बलिष्ठोत्यतनणोलः सन्‌ परापतः SRR, 
यजमानस्य गान्‌ गच्छत | तत्‌” तच नौ" श्रावयोः, तव च मम 
च ‘dee’ सर्वो पस्कर एसंयुक्तं स्यानं विद्यते, az गच्छेति ॥ 
"भद्रो मेऽसि इत्यव भद्रणब्दस्य aaa माह- “भद्रो 
eee भवतोत्यादिना | ‘we’ यजमानस्य “एषः' सोमः, यसा 
भद्रो भवति” तस्माद्‌ मन्त्रभाग एव माद । यतोऽसावेव यजमानख 
भद्रकारो, तस्मात्‌" “wr सोमवयतिरिक्षम्‌ श्रयः यजमानः न 
श्राद्धियतेः श्रादर न करोति | भ्रन्यगन्दाथं fafnafe— “श्रय 
राजान tf) “सभागाः"-इत्यनेन राज्ञा मनतिक्रमण्गैयत मुकं 
भवति | श्रपिः सम्भावनायाम्‌ । “मधुपकं माररेद्राज्ञे चाचायेलिक्‌- 
सञातकगप्रियातिथिश्वष्एरमातुलानाञ्च?-दइतिः सम्ावनौयानां मधे 
रान्ना प्रथमतो fia अरेष्ठ्ावगमा दि तर पूज्यो पलक्षकवेन शश्रथख 
राजानःः-दति निरा इति मन्तयम्‌। राज्ञ श्रागमनात्‌ खय 
aie एव सन्‌ Wa’ तेभ्यः प्रागेव श्रभिवदतिः वागव्यवहार 
करोति । कि fafa— भद्रो fe भत्रतौति। "तस्माद्‌ भद्र 
मेऽसोति' युक्रम्‌ । भुवस्यत दत्य %द-ग्रब्देन सर्वाष्छपि भुवना 
न्यपलितानो ति याचष्ट- “भुवनानां ge पतिरिति । धामण्न्द- 
aaa are— “श्रक्ानि वे विश्वानि धामानौति। श्रत्राङ्गानि 
ग्रहचमसादोनि; क्रयप्रदे शादागमनस्य तद थेलात्‌ | परिपरिःपर 
पञ्थि-टकग्नब्दाना मवयवाधंमेदे सत्यपि परचैवसितायं एष णे 
are— “ada मन्तरा नाद्रा रचांसि न विन्देयुरिति॥ १४॥ 


कक ~ ~ ~~ ------------~~-“~----~- ˆ“ ~ 


(— इत उत्तर स्मित्नेवाघ्नास्यत-- “यथा राक्‌ वा ब्राद्यणाय arate | 


( इय ate ) ॥ दतोय क्षाग्टम्‌ ॥ १९६ 


“gat शतेति | मन््रभागपाटस्य तात्पयं माई- “वय waa 
मेतद्‌ श्वतं प्रपादयतोति । एतेन पाठेन परिषूप मेव सन्तं 
प्रापितवान्‌ भवति । ररत्तासि' नाचवयन्ति' हन्ते नानुगच्छन्ति | 
सष मन्यत्‌ ॥ १५। 

“श्रय WOT मेवान्ववहन्तोति। यदि प्रमादात्‌ सोमं रच- 
्रादिरैन्यात्‌, तदान शयेनो लेति मन्तरसामर्थेन श्छेनोभावादुपादे- 
यस्य सारा श्रस्यावध्यभावात्‌ (ea) Bande मेवानुगत्य vita, 
नात्मान faa: | “यजमानस्य गदान्‌ गच्छ तन्नौ de मिति 
RATT: US इत्याह- “नाच तिरोहित मिवासलोति॥१६॥ 

“sa सुन्रद्भ्ा मित्यादि। ‘ag’ रेवाना माङ्कानसाधनो 
मन्तः; Wiad ag सृत्रह्म', ageaifa 'स॒न्रह्मण्याः काचन 
देवता; तां “सुन्रद्भुप्योरेम्‌”-दत्यादिनिगदेनाह्येत्‌ । तप्रकारः 
एवे दशितः- “qaguts fafa चिरक्रा सषटन्निगदम्‌"- 
tf | निगद पटानां argeaa याख्यानात्‌ नास्माभिर््यास्यायते ॥ 


ee 
-` ee eR A RH a yr A 


t= नेदं पदं छ-प्तकादन्यच्च । 

२ सुब्रह्मण्य ॒रुवल्तिक सुब्रह्मण्या agate सिद्धान्तितं दरिखा- 

| faar | afagerice aa मेवेति amarea (२२. १. 2) | 

२ ““सुब्रद्मरां चाद्नयति सुत्रद्यणयो ६५ arautefata faaen 
सुक्त्निगदं यावद qari भवति तचा इ” -इति ate श्रौ ° ७,९.२० | 
“ यावदहे' अतीते सुत्या भवति' BAA कयणदिवसादारभ्य aT 
दिनेषु अतिक्रान्तेषु सुत्या भवति, वथा BIE । तद्था-- व्युसतवै 
"यहे सुचयाम्‌?-दरति, षडुपसत्व Wee सुचाम्‌-्रति, दादश्टोपसहे 
दादशाहे षुद्याम्‌"-द्ति”-प्रतौहं या दे०। 


Ree ॥ प्रतपचत्राह्यणम्‌ ॥ (दपण Varo) 


श्रां प्रश्रसति- “यया येभ्य दति यथा शोके Ha 
श्रथाय पच्छन्‌' पाक कत्ते मिच्छन्‌ भवति, ता्‌" भोक्‌ रयात्‌ - 
इत्ये वः पक्रास्मोति'। इत्यह दति पाकदिवसो निर्दिश्यते; 
zat fama न ठतौयेऽहनो तिरूपेणेत्ययेः ॥ 

ननु मन्त्ेणङ्कानेऽपि कथ fax श्रागच्छतोत्याह-- “ag हि 
देवान्‌ प्रच्यावयतोति । ‘fe-weet “वायवाहि दशेत९"-दृतयेव- 
मादिमन्लगतां देवताप्र्यावनप्रसिद्धिं tat) gaged 
पाठसिद्धां जिराटत्ति प्रश़खति- “चिव श्राहेत्यादि । age 
च्या टत्तिरूपल सवनच्यापेचयेति द्रश्वयम्‌ः ॥ १९० ॥ 

“दरद्रागच्छेतौ ति। “द्रो यज्ञस्य देवतित्यादि | wea “हरिव 
्रगच्छ"-दत्यादि- “श्रद्याये जारः-दत्यन्तानां पञ्चानां 
वाक्यानां एक्‌ -प्रथगयं सम्भवत्यपि ama मभिप्रेत्य, षङ 
तात्य माइ “हरिव श्रागच्छ मेधातिेमषेत्यादिना । “ag 
यान्येवास्य चरणानि तेरेवेन मेतत्‌ प्रसुमोदयिषतौति । "तत्‌" तथा 
सति ‘se’ इन्द्रस्य “यान्येव शदरणानि चारिणि, yada 
लचणाभ्या मभिमतस्य वस्तुनो हरणं, मेधातिथेः काणखायनेमेषो 
WAT हरणम्‌, -दरत्येवमारीनि; ‘Aa’ "एनं" प्रमोर यितु मिच्छति 


— 


९-- We He १, २. ९ । R— To gle ९.९. इ दद्यम्‌। 

इ-- मोमांसादशमे त्वेतत्कधाया कविकल्यनामूलत्व मेव ॒ सिद्धान्तितम्‌ | 
तच्रापि त्वाति faite उक्तः (Ho we ९.९. ४२-४४; अधि" 
१५.)। “afzaareft लौयमानतयथा रातेरङल्या्ब्दवाचायाः 
quanta नोयं ्स्मादनेम बोदितेन वैत्य्ल्यानार 
उच्यते, न परस््रोव्यवहारात्‌"-दव्यादि च गर्व्यम्‌ | 


(sqeo Bate ) ॥ ढतोयकाणडम्‌ ॥ Roy 


हरिवश्रादौनि पदानि सामब्राह्मणे याद्यातानि\ ॥१८,१९॥ 

“देवा ब्रह्माण tf) श्रनयोस्तात्यथं माह- “agaty 
ब्राह्मणं श्चाहेति । “ay श्रसिन्‌ ag (उभयेः' दिविपैः दषः 
ayy यष्टव्यवेन याजकवेन च श्रयः" ya यज्ञसिद्धिः 
यजमानस्य भवतिः, तानेवेतान्‌ “Sar: ब्राह्मणःः- दति पददय 
माह नेतरानित्ययेः ॥ २०॥ 

“श्रय प्रतिप्र्यातेति९। श्रप्नोषोमोयेण azar प्रत्युपतिष्ठते 
प्रतिप्रश्याताः area: पुरोदेभे श्रम्नोषोमोय a मादाय गच्छतः 
ोमस्याभिमुखं स्ापयेदित्ययेः। श्रग्रोषोमौयस्यावस्थितिं यजमानस्य 
श्रात्मनिश्कयद्पेण uiefa— शश्राप्नोषोमौ वा एत भिति। “एतं 
दौचितम्‌ श्रन्तजेग्भेः श्रन्नखादनस्यानं जनेः, दन्तपङ्कयोरम्तराश 
TAG: | एतदेवोपपादयति- “श्राप्नावेष्णवं we दति। ace 
यजमानस्य श्रदः' fares काले दौचणौयेष्टो ‘efar maz 
wg किं तत दृत्याह- “at वै विष्णुरिति । as विष्णुरिति 
योऽस्ति, श सोमः; सोमस्य यागनिवन्तंकलेन aware. “यश्चो 


(— तानिदहिसा०षण्ब्रा०९.१.२ दद्याणि। aaa निगदः समयः 
परितश्च । तथा सामसु लादायनेऽपि (१९. १.) । एष निगदः 
एब्रद्मस्यनामसामवेदो यत्विजा गौयतेऽतः wT | 
वस्तुता निगदो नाम ages wafa सिद्धान्तितो मोसांसायाम्‌ ; 
He Xo R, ९ ३८-४५ atta द्रट्यानि। तेत्तिरीयार ण्टकञेऽप्ययं 
WAT त्रवाण इत्यन्त TATA (१. LR ३, 8) | 


र Ste ate सु ७.९. RR | 
26 


QoR ॥ ष्रतपयत्राद्धयशम्‌ ॥ ( देप्र शब्रा) 


वे विष्णाः"-दूतिभरेतेः । ager विष्णोः सोमलम्‌। Ser 
WAIT; दौचणणेयेष्या संछ्वतत्वादेव दौचणयेष्टिदेवतयो विश 
"एमे" जम्भे स्थितम्‌ । sat sae विमोच्चाय sitar 
द्वा श्रात्मनिश्रयणं कृतवान्‌ भवतोत्यथैः ॥ २१॥ 

“aga दतिर। श्रयम्‌ उतमुकरूपः शरभः, श्रयं सोमः; 
‘ana? सकाश्रात्‌ aad “निष्ठं व्यामहे' इत्यर्सुकस्यानत 
रभिप्रायः। श्रसुं पकं निराकरोति- “ag तथा नेति। af 
कथं सहभाव उपपद्यत इति, तचाह- “Aw वा एतौ क चतत्‌ 
सरैषेति, “एतौ श्रप्नोषोमो "यच क च' aa ‘aw वत्त॑ते, 
“तत्‌” तादगरूपा खितिरेवात्न महभाव एवेत्यथेः | एवकारेण eet 
जनपच्लो युदस्यते ॥ २२॥ 

“स परे feed भवतोति । ‘a’ श्रदनोषोमोयः पदः । Fea 
कारणामिधानम्‌- “दिदेवत्यो fa Zeafegactfeat 
वर्णावाह- ““हृष्णसारङ्गः स्यादित्याहरिति । ‘arg श्वलवणेः?। 
एतत्‌" हृष्णत्व श्वललं च "एनयोः" श्रप्नोषोमयोः पतम्‌ मिवः 


१९- पुरस्ताच्च (१.१२. २. १३. ) दर्व्यम्‌ | 

R— Alo sito G ७. €. 28 | 

२-- सारङ्गः RT, वर्णान्तरानुविद्धः ge BF 57a a, qu 

“~e ~ af कः 

वणन afea: सारः; अथवा कष्णश्वासों सारङ्खेति HUI | 
रवं शोह्ितसारङ्ः इति व्याख्यातं याल्लिकदेवेन । ववर्णान्तरोपेः 
GUAT: छष्णस, रकः, णवं लोदधितसारङ्गोऽपि-द्रयेव माद पिः 
भूतिराचयेः, टोकाञ्चत्‌ ककंख | 


( इश्च० Bate ) ॥ ठतो यकाग्डम्‌ । Roy 


saa मभिमतं रूप मित्यथः। “te: weuila:’—carett 
ag: काष्णंसम्बन्धेश्रवणात्‌ तदेव तदुदितं रूपम्‌, apatite 
मोमयोग्यल मपि आराद्भाव््यां द्रष्टम्‌ | तदलाभेऽपि वा लोहित- 
सारङ्गः स्यात्‌" लो हितस्याभ्निवणसाग्यं प्रसिद्धम्‌ eet 

“तस्मिन्‌ वाचयतौति। 'तस्मिन्‌' श्रजे, श्रागते दति ae | 
“नमो भिचस्येतोति?। नमो भिचस्येन area वाचयतौ तिर 
कात्यायनः ॥ 

मन्तस्याय ay! fare’ मितिस्त्ाता faa: सूयः, वरुणस्तमो- 
निवारकः सयः, तस्य, तसे इत्यरथः | Aa’ नमस्कारः प्र्णोभावः, 
भरतु । श्रयवा “मेचं वा श्रहर्वारणो राचिः"-दति अल्यन्तरादर- 
रभिमानिदेवाय, रश्यभिमानिदेवाय, सूर्याय नम caw | 
WY सवस्य FE नमः। 'महोरेवायः महते देवाय च aa: | 
हे प्राणिनो ययम्‌ "तत्‌" प्रसिद्धम्‌, ‘aq wanda, श्रादिल्याख्य 
वतु 'सपयेत' श्रचैयत । दूरे दृशेः दूरे दशेनोयम्‌ ॥ २४। 

श्रयाध्वयेरिति। “उपस्तम्भेनोपसतश्नातोति । उपस्तभ्यते 
प्रतिबध्यते इति "उपस्तम्भः" शकटा ग्रधारणं काष्ठम्‌, तेन "उपस- 
ute श्रकटाग्रम्‌ । हे काष्ठ! लं aque’ उपनह्य खापितसछ 


~~ --- ne ae ee ~~ ----- ~ -~- ~ ~~ 


ae do २४. १, 8, ६, €, १४; २९, ५८। तदिधायकं ब्राह्मण 
तुपरिादाम्नास्यतेऽचेव-- १३, २. २. इ | 

र ae सं° 6. ३५. १। इ-- Fle ale द° 9. €. २४ ख | 

ऽ काण site |e ७.९. २५। ५-- उपस्तम्भनः-हृति & | 


Res ॥ ग्रत पथत्राश्मणम्‌ ॥ (ate vat) 


सोमस्य ‘sna मसिः९। श्कटस्योत्तमभकल्वाट्‌, तद्दारा बरुण- 
स्याणुन्तम्भकलवम्‌ | “उदः खास्तमभोः परवेस्य""-द तिः सकारलोपः | 

समन्त्रकं समुद्धरण विधत्ते “वरुणस्य ware सख इतिः । 
वरूणस्य सोमस्य, तदाधारण्रतस्यानसोऽङ्गस्य यत्‌ स्कम्भनम्‌, त 
सजैन्यौ खः", तादृश्यो युवा YAW: ॥ 

ag मन्त्रं VIVE “वर्ण्यो Bs एतर्होति | Tate’ एतन्‌ 
क्रोतावसरे सोमो "वर्यः" . भवति । “aataifeat च ढन्दसि"- 
दति एतच्छब्दस्य fee २५॥ 

“श्रय चलारो राजासन्दो माददत इति५ । चल्ारोऽचाध्वय्‌ 
प्रतिप्र्याजादयोऽध्वयै वर्था एव । तथा चापसतम्नः-- “at ease 
aie प्राग्वंशं राअन्योद्यमान उुष्न्तोति^ | व्यतिरेकप्रदशेन- 
सुखेन छलिकचतुददं wiefa— दौ वा श्रौ मानुषाय राग 
श्राददात दति । रोलिकाः मित्यथेः । ‘ay “ae प्रतौयमानख 
age श्रपि जगतः सकृत्‌" उपायेमेव ष्टे ईश्वरो भवति, 
"अयः "एताम्‌ः एतदौया मासन्दौं ‘ware’, श्राददतेः-दति 
पूर्वंजान्यः॥ २६॥ 

sree श्रौदुम्ररोलं विधाय प्रश॑सति- “श्रौदुमबरौ भवत्य 
१-- ale He 8, ad. १। २--- पा० | ८. 8. ६१। 
३-- ale Wo 8. ag. २। ४-- Ure Gow. BR 


५-- काण He |, E.R] fd — GT Hite |e १०.२९० 
o— ‘qratfon’—xfa छ, च | 


( दशर ome ) BATRA | Roy 


बा गोदुम्बर इति । “देवा इष मजं व्यभजन्त, तत SEAT 
समभवत्‌” रतिः श्रत्यन्तरपरसि दिवश्ब्दन चोत्यते । 

ननु इदम्‌ “ऊर्जाऽन्नाद्यखावरद्धे"-टति उदुम्बरस्य फल- 
विधानम्‌ ; कुतः ? “शरवर्धे'-दति चतथा फललग्रतिभानात्‌ | अरत 
उर्जोऽवरोधलणाय फलायौ दुम्बरो wea) नेतदेवम्‌ | 
नाजौदुम्बरौ भवतौति विधिरुपलम्यते, वन्तेमानबपदेशात्‌ 
्रवारेनैव a विधिरुन्ेयः; श्रतोऽच तस्यौदुम्बरलस्य विधात 
मग्कालात्‌ कस्येदं फलं स्यात्‌ । न तु स्तुतिश्च करोतु, शल मपि 
विदधालिति मन्तम्‌ ; तथा Baa वाक्चमेदापत्तेः। अरत इद 
aaa स्तावक fafa सिद्धम्‌ ॥ २७॥ 

(नामिदन्ना भवतौति। नाभिप्रमाण भवेत्‌ | “प्रमाणे 
इयसण्‌-दप्रज्‌-माचचः-दति AE प्रत्ययः । OW वा शकन 
fafa) शश्रचः-ष्ति नाभिप्रदेग्रस्याभिनयः। wae नामिप्रति- 
fina dae fa मायात भित्यत श्राह- “We सोम दति। 
प्रकारान्तरेण नाभिदघ्नलं wvefa— “श्रो एव रेतस श्राञ्रय 
हूति । श्रो एव' aaa च । श्रचदप्ना' नाभिद्नेत्यथः। भ्रज 
कात्यायनः “stead मारन्दौं नाभिदन्ना मरन्निमाजाङ्गौ 
मूता माहरभ्ि ware दतिः ॥२८॥ 

नता मभिद्धश्तोति*। "ताम्‌ः seal मित्यथेः। “aque 


९-- De Ate ५, ४. ५। R— पाण Fey २. RI! 


R— Bombe geo. G20) BT श्रो GO 9. €, RE! 


Rod ॥ शतपयत्राद्यणम्‌ | ( इपर शत्रा) 


तसदन्यसो ति? | हे श्रासन्दिः ! वं aque’ dae खतसदनम्‌ः। 
wa मिति यन्ननाम ; “सत्यं वा यज्ञ वा-दूति याः । यज्ञा 
खान ATTA: ॥ 

श्रासन्दोवत्‌ हृष्णाजिनस्यापि श्रोमासादनारलाद्‌ा न्दौ स्पभ्ैन- 
मन्त एव छष्णाजिनास्तरणेऽपि विनियुक्रः। सोमासादनमनन 
लासौदेति fase: । श्रतो न मन्त्राः एयग्‌-वास्यानार्दाः । “a 
यदाह वरूण्स्येत्यादिः । wea ॥ २९ । 

“mia mer मिव्यादि। wane पुरोदेे wee 
स्थापितं सोम मासन्द्या सह प्राचौनवशरं गमयदि्यथेः | प्रपादन- 
समये “याते धामानि-दतिर मन्त्रं यजमानं वाचयेत्‌ । maa: 
प्राधान्यात्‌ तदपेच्या ्रपादयतिः-दयकवचनम्‌; वस्स 
चत्वारः प्रपादयन्ति। तथाच सुचकारः- “ग्रालां प्रवेशयति 
दौ चितसश्चरेण, यात दूति वाच्यति, areata zfaua 
स्थापयन्ति”-द तिः ॥ 


१- Ale Ho 8. ad. ३। 

२-- उदुम्बरकाढ्निमिंता, नाभिप्रमाणपादयुक्ता, खरनिमाताण 
क्कानि इषोपलसूपाणि यस्याः सा, ऊता = मुञ्चरन्वा व्यता, अआसन्दी = 
afqat भवति । सौवमण्णां fe श्र यते-- ^मुञ्चविवयना wafa”—xfa 
(१२. ८. ३. ६.)। तच चाचायणोक्षम्‌-- “सोमासन्दौ वदिति (१९. ४.५.)। 
३-- faae ४.३, ३ | 8— वा० Ho ४, A, ४, ५। 
५-- Ate Bite God. २९, Re] द--वा० He ४, ३७.९। 

o— काण Bite Go 9. & gt, BR, ६३ । 


( ३० शत्रा ) दतो यकाग्डम्‌ | २०७ 


wang ai ₹े सोम! ते श्या यानि ‘uray 
arf नामानि जग्मानि च चोण्यपि '्धामः-श्ष्दवाश्यानि' 
हविषा" यजन्ति", तेः तव सन्बन्धोनि ताः तानि '्विश्वानि' 
सर्वाण्यपि । "यज्ञम्‌" दूति विभक्रियत्ययः, श्रयं ag: ‘aftr 
परितो भावयिता शश्रस्तुः । वश्च गयस्फानः" GGT स्य 
वद्ध यिता, ्रतरणः' Mag: प्रकर्षेण तारयिता, ‘Gat’ शोभन- 
वौरोपेतः, ame इत्यथः, श्रवोरहाः पुचादेरहन्ता च सन्‌, 
दुर्यान्‌" हान्‌ HAT प्रकरोषि । चुरथपाद-गत-'दुये'-श्ब्दाय 
aay छृत्छमन्ततात्पयं ATK “हा वै दुर्या इृत्यादिना॥३०॥ 

“ga रैक उदपा मुपनिनयन्तोतिः। मनुथोपचारवत्‌ 
देवस्य सोमस्योद पाजनिनयनलक्षणो पचारे ति तदु पचरणं मानुषं 
भवति, एतत्‌ “यज्ञे aga’; Bat मानुषलपरिदाराय उदपा 
नोपनिनयेत्‌ ॥ ३२१॥ १[२.४.]। 


दूति श्रौसायणाचायंविरविते माधवौये sera 
माध्यन्दिनिश्रतपचत्राद्मणएभाष्ये 
BAIR STAM चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदार्थस्य varia तमो हाद निवारयन्‌ | 
पुमथांखत्रो sare विधातौथंमहेश्वरः ॥ २ `॥ 


—. ~ 
a soe ne. 


i— fame <€, ३. ऽ द्रष्टव्यम्‌ | 
R— काण wile |e 9, <, ६४ | 


२०८ ॥ प्रतपयतराद्यणम्‌ ॥ ( ame रत्रा) 


AYES TIES कनकश्यतुलापूरषौ Bana, 
सप्ताभोन्‌ पश्चसोरौस्तिदश्रतदलताधेनुमौ वणशमोः | 
रन्नोखां रुक्छावाजिदधिपमहितरयो सायणः सिद्गना्यो, 
वयश्राणौदिश्वशक्र प्रथितविधिमहाग्धतयुक् घटश्च ॥ 
ware waar तिलभव मतुलः Qui aga, 
कार्पासोयं BUA गडृत मजडो राजतं THIS: । 
FY MIA लवणज ATT शकंर चाकंतेजाः, 
रत्नाद्यो रन्नरूपं गिरि aaa सुदा पाचसासिङ्गनायेः । 

दूति श्रोमद्राजाधिराभपरमेश्वर षे दिकमागेप्रवन्तक- 
शनौ इरिशरमहाराजसाब्राश्यधुरन्धरेण 
सायाणाचा्धंण विरचिते माधवोये बेदायप्रकाभे 
माध्यन्दिनश्रतपथब्राद्यणभाय्य 


दतोयकाण्ड ठतौयाध्यायः समाप्तः ॥ ३ ॥ 


gue tare ) ॥ ealaenTeeay । Ree 


[ श्रथ चतुथाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ] 


ee 


भिसो वै यन्नस्यातिश्यं WE प्रायणौयोदयनौयौ | 
afar वं शिरो बाह भवतस्तस्मादसित श्राति 
मेत+ इविषौ भवतः प्रायणौयश्चोदयनौयश्च ॥ १॥ 

ay युस्ादातिथ्यं नाम! | श्रुतिधरा wa रतस्या- 
ग्रति यत्‌ सोमः MIATA STATA UTS वा 
ब्रह्मणाय वा मोक्ष वा महाज वा पुषेत्तदुइ मानुष 
विदेवना मेव मस्मा ऽरएतदाति्यं करोति ॥ २॥ 

तदाहुः | पु्ववोऽतौत्य शह्ञौयाद्ति ye वा ऽनन्त 
मागतं नापचायन्तिः कष्यति व स a4 त॒था हाप 
पितो भवति ॥ ३ ॥ 

तहा अन्यतर्‌ रव विवुमुक्तः स्यात्‌ | भ्रन्यतरोऽविमु- 
शोऽथ VBA स यदन्यतरो व्विसुक्स्ेनागतो युद- 
न्यतरोऽव्विसुक्तस्तेनापचितः ॥ ४ ॥ 


~--- ~ 


* भेने-दति ग, घ | t ननाम!-द्रति ग, ख। 
{ भापावन्ति'-दति क, ख | 
27 


Rye ॥ एतप्ब्राद्यणम्‌ ॥ ( gto Rae ) 


ag तथा न्‌ कुयात्‌ । व्विमुच्येव प्रपा खह्नोयाद्‌ 
युथा वै देवानां चरणं तद्वा त्रतु मनुष्याणां GTA 
मानुषे यावन्न विमुश्चते aa तावदुदकः हरन्ति 
नापवचितिं कुव्वेन््युनागतो हि स तावहूुवत्युथ युव 
व्विुश्यतेऽथारमा ऽउदकः हरन््यथापचितिं कुव्वनत 
afe fe a श्रागतो भवति तुस्मादिमुच्येवु प्रपा 
TRA ॥ ५॥ 

स वै सन्रमाण इव BRAT | त॒था हापचितो 
भवति तत्यत्यन्वारभते TATE वे युजमानोऽन्वार- 
भतेऽथाच पुत्युभयुत एवेत॒न्मिथुतेनान्वारमेते BF वा 
ऽअरशैन्रागच्छति सबयष्द्या इव वे तुच चेष्टन्ति त॒था 
हापितो भवति ॥ ६ ॥ 

त वा ऽन्यैनेव ततो युजुषा Balas! युनो 
चान्छानि हवौष््येकं वा sey भाग कीयुमाणोऽि 
क्रौयते छन्दसा AT राज्याय छन्दसा सुामराज्याय 
तस्य छन्दाध्स्यसितः साचयानि युथा रान्नोऽराजानो 
राजतः हतग्राम॒ण्य णु मस्य ॒दुन्दारस्यगितः 
साचथानि॥ ७॥ 

न वै तद्वकल्यते | aetna इति केवलं zat 
यादय वा SHEA पचन्ति तदभितः साचयोऽन्वाभक्त 


( ४. श्रा ) ॥ टतौ यकारम्‌ । RL 


भवन््यराजानो UIA ख तग्रामुणस्तस्माुषेवेटस्य 
एह्नोयात्तदेव इन्दाध्स्यन्बाभजेत्‌ ॥ ८ | 

स॒ walla! श्रग्नस्तन्‌रसि विष्णवे aaa a 
Maat तद्गायचौ मन्वाभजति ॥ € ॥ 

सोमस्य aaa विष्णवे व्वेति। छव वं सोम 
aa चिष्टप्‌ त॒त्‌ fags मन्वाभजति ॥ १० ॥ 

श्रतिथेरातिथ्य मसि व्विष्एवे त्वेति* सोऽस्योड्ारो 
gat TEAL खव AAT WA छन्दोभ्यः । ११॥। 

श्येनाय त्वा सोमण्ेते विष्णवे त्वेति। axa 
मन्वाभजति सा युद्गाय्ौ श्येनो भूत्वा दिवः सोम 
माहरत्‌ तेन सा श्येनः Tay तेनेवेना मेतुदौरयेश 
facta मन्वाभजति॥ १२॥ 

अये त्वा रायस्योषुदे व्वष्णवेत्टेति। पशवो वे, 
TIA: पश्वो जगतो Asal मन्वाभजति॥ Vv | 

Ty यत्पश्च weal गृह्नाति । संवत्सरसम्मितो वे 
यन्नः पुश्च वा swag: संवत्सरस्य a पच्डभिराप्रोति 
qa Teas यदिष्णवे त्वा व्विष्णवे 


तेति varia faa fe श््लाति यो aya 
Talia ॥ १४॥ 


* ¶ेति^-दति ग, घ । † “इ्धाः-इति ख | 


RW ॥ शतपच्त्राद्यशम्‌ | ( शप्र Rate) 


मुवकपालः पुरोडाशो भवति। शिरो वं यच्चा. 
fread नवाक्षरा वे गायुश्यष्टौ तानि युन्यन्बुाह प्रणवो 
नवमुः प्व वे awe गायचौं Tay ऽएष यशु 
त॒स्माब्नवकपालः पुरोडाशे भवति ॥ १५ ॥ 

काष्मथम॒याः परिधुयः। देवा ह वा ऽएतं BAT 
तिषु रा्टोघ्ं॑दहशुययेत्काप्मययैः शिरो वौ यकु 
स्यातिथ्यं नेष्छिरो यन्नुस्य नाद्रा carfa हिनसब्रिति 
तस्मात्‌ AAT: परिधुयो भवन्ति ॥ १६॥ 

श्राश्चवालः WAT | THY ₹ देवेभ्योऽपशकराम 
सोऽश्वो भूत्वा पराङ्गाववत्त तस्य देवा Way 
AAAI TITAN ANT साद TAY 
सतुत रता श्रोषधयः सुमभवन्‌ युदश्ववालाः शिरो वृ 
ATMA जघना व्वाला ऽउभयुत vaquT 
परिण्क्लाति यदुाश्चवालः प्रस्तरो भवति* ॥ १७॥ 

शेव्यो favat नेदिशच mage संख्यात 
इत्युोत्पयाज्यः सर्व्वाणेव॒षतुहौतान्धाज्यानि 
wats न हषानुयाजा भवन्ति ॥ १८ ॥ 


* भवतिः-दति ग, घ | 
t (सं्हृभ्यते -इति ख, डा०-वेबरदृरृख | (सलन्यात!- दति साव 
सम्मत'- इति डा °-वेबरः। 


( 9० शब्रा ) ॥ दतोयकाणडम्‌ । RUB 


भ्रासाय wacarter safe | शिरो वे aenfirg 
अनुयन्ति वा ऽएन Rear शौषतो वा sg 
जायमानो जायते Whey रवैतद्रे यशर अनयत्थभ्िर्वे 
aati रेवता sal fe सर्व्वाभ्यो देवताभ्यो जडति 
शिरो a यन्नस्यातिथ्यरं शौषत waaay सर्व्वाभि- 
हवतामिः म॒मइयति तस्मादस्मि मन्धति+ ॥ १९ | 

सोऽधिमन्यनः शकल मादत्ते। NATTY ATT 
WMATA तस्मादादाग्रे्नेनिष मसौति। ॥ Ro I 

sy दभतरुशके निदधाति । saat ख इति 
AMAIA सिय साकष्ञावेतावेवतौ ॥ २१ ॥ 

श्रथाधरारणिं निदधाति। उव्वश्यसीत्यथोलरा- 
एण्याज्यविलापनौ सुपस्फृश्त्यायुरसोति ता मभिनि 
दधाति पुरूरवा ऽश्रसौत्यव्वेश्ो IT SHAT: पुरूरवाः 
Yate ananassae sayy aay 
रतस्मान्मिथुनुाद्‌ TT जनयत्युथाहप्नये मण्यमाना- 
युनुब्रहोति ॥ Ve I 

षु मन्धति। गायैण त्वा इन्दसा मन्धामि TERA 
तवा छन्दसा मन्धामि क्लागतेन त्वा LAT मन्धासौति 
वे न्दोभिरेव सृन्धति इन्दाध्सि मथ्य॒मानायाग्बाइ 


` भग्धति-दति ग, घ । 1 मसोति~दति ग, घ। 


२१९७ ॥ ATMA TELA ॥ ( द्र एत्रा,| 


बुन्दास्य बेत्॒न्न॒मन्बायातयति युथामु ater 
TMA जातायानुत्रहौत्याह यदा जायते प्रहु 
माशयत्यनुप्रहुरन्‌^ ॥ २३ ॥ 

सोऽनुप्रहरति। Wada सुमनसौ सुचेतसावरेपरो 
मा युत्त दि्सिष्टं ar यन्नृपतिं जातवेदसौ शि 
भवत मद॒ न ऽति शन्ति मेवाभ्या मेतुददति ay 
नुन्योऽन्य £. हिर्स्याताम्‌ ॥ २४ ॥ 

श्रथ सुवेणोपदत्याज्यम्‌। अधि मभिजुषोत्य्ा 
वद्निश्वरति प्रविष्ट षोणां पुचोऽभिश्स्तिपावा । १ 
नः स्योनुः सुयजा यजे देवेभ्यो हव्यः सुद्‌ ATs: 
RAVE वा WA मजौजनत त्‌ मेतयाहाः 
प्रषौत्तस्मादेव्‌ ममि जदहोति।॥ २५॥ 

तदिडान्तं भवति! । नानुयाजान्यजन्ति शिरो १ 
यन्नस्यातिष्' gatet वं शिरः gare म॒वेत॒द्क्चखा 
faecal स य॒द्वातुयाजान्यजेद्यथा शौषत 
पर्याहृत्य पादौ प्रतिदध्यादेवं तत्‌ तस्माटिडान्तं भवहि 
नानुयाजान्यजन्ति ॥ २६ ॥ २॥ 


॥ इति ठतीयप्रपाठके facta ब्राह्मणम्‌ [ ४. १.। 


न en ---~ ~~~ ERA ne क~ 


* ‘qeeq’-xfa ग, घ। t भवति!-दति ग, घ। 
‡ “संखसोति'-दइति क, ख, डा °-वेबरदृक्च | 


gaye शत्रार ) ॥ इतोयकाणडम्‌ | २११५ 


॥ PATH नमः ॥ 


धस्य निःश्वसितं वेदा यो बेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
निगमे, त ae वन्दे विधातोयेमहेश्वरम्‌ ie i 
श्रातिश्यस्य प्रायणएौयामन्तये विधत्ते “fad व यज्नस्यातिशथ 
मति, | arena मिदम्‌ ॥ १॥ 
यत्सन्नन्धादि द हविरातिथ्यम्‌, तस्य सोमस्य कथ मति यित भिति 
नेवं दनप्रदग्रेनदारेण तद्‌ शेयति- “श्रय aarafaa नामेति । 
क्मालिमित्तादातिश्य मिति हविषो नाम, श्रत उच्यत दति 
m1 "एतस्य यजमानस्य वसति a: श्रतियिः सन्‌ यस्मात्‌ 
्रागच्छति'; न विद्यते प्रतिनियता तिथियेख, सोऽतिचि- 
au तस्मात्‌ श्रतियये सोमाय "एतद्‌" शविः fea 
त्यातिथयं नाम सम्पन्नम्‌ । श्रतिथिल मुपजौया तिश्य aa कत्ते 
faare— “aur रान्न fai रान्न वा ब्राह्मणय बेति। 
Ue: “गौ मेधुपकंः स्यात्‌ ्लातकायोपखिताय Ts वा"-इति- 
तेः सिद्धः । argu: शओ्रोचियोऽमिमतः। “महो वा महाज 
वा श्रोज्रियायोपकल्ययेत्‌”-दति-खतेः९ । "तद इ मानुषम्‌" श्राति 
मिति गरेषः। '“हविदेवाना fafa देवानां efatarfaw faa: | 
ए wal एतदिति । दार्ान्तिकम्‌ ॥ २॥ 


९-- काग Bite Ges. १.१ । 
R— Bo Yo To २.८. स ATT | 
९-- यान्तुग् Wo १. १०९ क | 


९१९ ॥ तपधनाद्ययम्‌ | ( शप्र Rate | 


“तदाः पूर्वोऽनौव्य रहोयारिल्यादि। सोमम्‌ “wie 
VER: शवा, खयं ततः “Way सम्‌ पूवं army इवः ‘wlan’ 
विपकच्लबाधपुरस्र हविग्रंहणं प्रसति- “ay वा ae मागा 
मापवायन्तोति | “Ae पश्यं NR श्रागतम्‌' श्रागतमाषे 
"न॒ श्रपवायन्ति'। चायतेरशँच्धडभावन्डान्दसः\ | पूजां न दुय 
‘ay ‘aw तस्मिन्नपचिति विषये करुष्यति' । (तया w तथा सति 
सोमप्रवेशात्‌ प्रागेव हविगेहएे सति शश्रपचितो भवति' ॥ ३ ॥ 

श्रपरितिश्च दधा सम्भवति,- श्रन्यतरागडुदिमोकाननरम्‌, 
उभवयविमोकामन्तरश्च; तज्रान्यतरविमोकानन्तरपक्त मुपन्य्यति- 
“तद्वा श्रन्यतर एवेति९। एतदेवोपपादयति- “a यदन्यतर 
विभुक्रस्तेनागत इति। तथा fe शोके यानाध्चविमोके षति 
आगमननिद्वयो न भवेत्‌ ; इह लन्यतरातडुद्धिमोकेन तनि 
खयो भवति, श्रन्यतरस्याविमोके तदागमनात्‌ प्रागेव सा हता 
ष्यात्‌ ॥ ४ ॥ 

“ag तथा म gaifefa carat खामिमतं पल माह- 
विसुश्येव प्रपाश्च क्ञोयादिति। “विसु खेव' उभावपौल्यथः | एक 
तरं विमोच्यापि अन्यतरस्याविमोकादमागमनं सम्भाव्येत | पा 
ata शालां aw | लो किकातिशयदृष्टानलवलेन श्रौतस्य तिल 
जि्वापकालं प्रतिपिपादयिषुरूभयविभोकपचं समथेयते- “यथा 
[राता 
| १-- चायु" भा उभ° See धार | पारद, ४. € ४दजेख OATS, | 
R— Ble whe GGL RI 


( एअ. Rate ) ॥ इतोयक्षाकुम्‌। २९७ 


प देवानां चरण मिति। यावत्‌ म विमुश्वते प्रयाएसाधनं 
यानादिकं न परियजति । we मन्यत्‌ ॥ \ ॥ 

“ख वै सन्वरमाए दूति, । ware श्रभाषे we प्रति- 
भाति, SATA गृ्ोयात्‌ । निवपि पल्यन्वारम्भं विधाय प्रश- ` 
रति- “तत्‌ पल्वश्वारभते पथेद्यमाएं वै यजमान इति। (तत्‌? 
तेन श्रादौ परिवहनकाले यजमानान्वारम्भरेम, “त्रच सोमार्थ 
हविरनिर्वापकाखे उभयतः' उभयोः पाश्योरपि “मिथुनेनाग्वार- 
मेते'। जायापतौमिधुनमष्ये एकस्ारम श्रपरस्य तद विनाग्त- 
शापि शिद्धलादिव्यभिप्रायः। “यत्र वा श्रहेक्नित्यादि । ‘ade 
wv गृहे स्थिताः, af पदार्था seq मनिर्याह्माः, ते sag: ; 
av afer श्रागमने fafa सति, तादृ्ालिषटन्ति ॥ ¢ |: 

“स वा अन्येनेव्यादि। ‘aa’ तस्मात्‌, प्रारताल्िर्वापमश््रात्‌ 
नयेन यषा “श्ग्रे्तमूुरसि"-श्त्यादिना९ । तत इत्यष्याये 
माह- येनो चेति। waa कारण माह- “एकं वा एष 
भाग fafa) "एषः क्रौयमाणः' श्रातिश्येम प्यायमानः सोमः एकः 
समानं भागम्‌" “श्रभि'लच्छय शक्रौयते", ‘eel राज्यं सामाज्य च 
mitt, तथा सम्पादनायेत्ययंः | कथं Seager दूति, ताह 
"तख इन्दासोति । शश्रमितः खाच्यानि' पुरः Gare सददागनारः 
प्रधानपुरुषा इव्यथः । “यया TUSTIN TTA अराजान 


~ 
a ~कम | 


{— कार site Fo SUR S| 
R— वाण To ve 
28 


२१८ ॥ श्रत पथत्राद्यणम्‌ । (ate Rate) 


दूत्यकारप्रस्ेषः | ते के ? ‘Hay’ राजत्वसम्याद काः पटराभिषे- 
कश्यः कर्तारः, खूतय्रामण्यः' दूतश्रष्ठाः ॥ ७ ॥ 

निर्वापे समप्राधान्यपचं दूषयिता were निर्वाप me 
“a प्र तद्वकल्यत इत्यादिना । wa au) यदि प्रधानस्योप- 
सजेनानाश्च agit प्रतिपत्तिं र्यात्‌, तदा प्रधानस्य प्रतिपत्तिन 
हृता स्यात्‌, Wat यथा प्रधानस्यामन््रणे सति प्रधाना अ्रणना- 
Sat एव त मनुगच्छन्ति, एवं सोमायनिर्वापिण acer मपि 
प्सङ्गसिद्धेर चाभजनं सिद्ध मिति सोमदेव निर्वापं कुर्यादित्ययेः।प 

हवियैहणे मन्त्रं विधत्ते “a रह्ातयप्रस्तनूरसोति! ? 
निरूप्यमाणो fered | लम्‌ “aa? aay’ खं TAT भवषि। 
श्रौरोपचयरेतुलादा तनुवदा्छाद कलादा तनूलम्‌ |“ 
पै विष्णुः सोमः स दति gat, घवनचयव्यापिलादवा मोमो 
विष्णुः wat विष्णवे ar इति सोमस विष्ुलेन निद 
उपपद्यते । श्रयवा “विष्णवे fe शाति यो यज्ञाय गृष्णाति'- 
दति श्रुतेः लां यज्ञाय गृहणामोत्यथः। aaa afar 
गायच्यन्वाभक्तिसाधनलेन प्रशंसति-- “रभव गायचौत्यादिना। 
्रपरर्गायचरूपलं प्रभापतिमुखात्‌ ष्दोत्यन्ञवात्‌ द्रष्टयम्‌ । 


—_— 
(न न्न 


१-- %पटभिषेकस्य'-द्रति उ, च | २-- Alo We ५.२१.१। 

e— इव पुरस्तात्‌ (द He BATS २९ He) १८७ Uo ब्र्टयम्‌ | 

e— “खेमं विष Sen भजन्त” -स्व्यादि ब्राद्यण सुषरिद्ाद्‌ ( भरत" 
UB. ९. १. UU Re ) ABA | 

y— BRatafcarq ( २९९ ए° १४ HW ASAT । 


( eae Late ) ॥ दतो यक्ाएडम्‌ | २१९ 


मप्नि्हवतानष्टज्यत गायनोच्छन्दः"- इतिः हि yaa । एव 
मुत्तरमन्तवाक्यान्यपि व्याख्येयानि ॥ < ॥ 

‘dae alana’ । waar साचाच्छरोरोपचय- 
हेतुलात्‌ तनूलम्‌ । सोमस्य राज्ञः चल मसषृद्क्तम्‌ । प्रजापते- 
ररमो बाह्भण्याञ्च राजन्येन ae चिष्टुभोऽपुत्पन्ते९ चचलम्‌ ॥१०॥ 

“श्रतियेराथिश्य मसोतिः । श्रचातिथिग्रब्दस्य तात्पयं are— 
“सोऽस्योद्धारो यथा श्रष्टस्येति । द्वियते श्रसाधारण्येन विभव्यत 
cagit: प्रतिनियतभागः ॥ १९१॥ 

पुनरपि गायश्चा श्रन्ाभजनरूपतया Wane प्रशरसति- 
“नाय लेति, | WAST मासाय सोमादरण्णद्‌ गायकौ सोम- 
शत्‌ श्येनः । एतदेव द परेयति- “सा थद्‌ गायकौ श्येनो भ्रूलेति । 
"तेनेव वीयेण हेतुना “एनां mast ‘faa भागं प्रति 
श्रचाभेजति' mae, एतद्वागपाठनेत्यथेः ॥ १२९॥ 

“aaa वेति । ‘aaa श्रङ्गनादिगुएविभशिष्टाय, "रायस्पोषदे" 
धनपोषप्रद्‌ओ, “विष्णवे सोमाय, हे हविः! ‘ar at गृश- 
Rare: | जगत्यन्वाभजनशूपतया मन्त्रभागं प्रगंसति-- “पशवो वे 
Tame xf) वद्धंमानधनशूपलं पशूना मेवेति प्रवो 4 
रायस्पोष” TERA । पशूनां जगतौलं जगत्या सोमार णएसमये 


aa 
i a nr 


ae . 
\— Fe Ho oO eed | R— Ae TOV WRI 
र Fe सं० ७.१. १. ७। ४-- ale He ५.१. BI 
I~ Ao Be ५.९. ४। d— वः° Ho ५.९१.५। 


RRe WATUATET AR । ( Ba ante ) 


आहइतवार्‌ द्रष्टम्‌ । तथा च तैभिरौधकम्‌- “सा afin 
दोचया चागच्छदिति\ ee 

प्रणतौ चतुःहृलो ग्रहणादचापि चोदकतस्तत्रा्ये TET 
विधाय प्रश॑सति- “श्रय यत्‌ vena fa’) awe daar. 
afaaa गवामयमादिमचष्हपस्य यज्ञस्य संवत्छरषाध्यलादा, 
संवत्छरात्मकप्रजापतिसम्मितवादा५, “दाद श्नाममष्टोमस्य सोचाणि"- 
दतिभश्ुतेखद्गतसश्चया संवस्रसाम्याद्ास द्रष्टव्यम्‌ ¦ गदणमन्तषु 
सवज विष्णुग्ष्टोपादानं मरंसति- “we aq विष्णवे ला विष्णवे 
लेति । य्न यच हविग्ह्यते, ay तज यश्ायेलनियमात्‌ सोम 
हविष्ेन यन्नायेलात्‌ सवे '“विष्णवे-विष्णवे' दूति ग्रहणं युक 
fat: ॥ १४॥ 

“नवकपालः पुरोडाश इति- । गवसु कपालेषु saat नव 
कपालः। नवकपालस्यातिश्याहेल माह- “शिरो वा इति। 
` यान्याहेति । “afr भ्रकषराणि same STIRS त्रत, 
तान्यष्टौ भवन्ति, प्रथोगकाशे “प्रणवष्टेः दति प्रयुष्यमानः 
१-- ते° सं° ९.१. ६.४। Rate she | ८,९२.४ ब्ररयम्‌। 
R— Te Fre 9, १. | ae Wo 9.8.8; Ww | Ato ate Bt! 
४-- Te ब्रा० २. २. 9 | U— To त्रा द. 8.8 | 
(— बहिषव्यवमागः, माध्यन्दिगिपवमानः, श्याभवपवमागः, चत्वारि ae 

स्तोचाणि, चतवारि एषस्तोचाणि, cH यश्ायक्चौयं ete मिति | 
O— वा० सं° ५. १. १-५। स Ho Mtoe | ८,१.२। 

€-- पा° Be ८. २, Se | 


( ame vate ) ॥ टतौ यकारम्‌ । ५९१ 


quay एव "नवमः ; “गायत प्रातस्समवमम्‌"- इतिश्रुतेः ‘ewe 
र्वा गायक"; तस्माद्‌ गायश्चानुगण्णाय "नवकपालः 
कत्तेयः ॥ १५ ॥ 

“काश्यमयाः परिधय इतिः । ‘arta भद्रपर्णे, aver 
एव "परिधयः BNET: | प्रतौ पलाग्रवेकङ्तादौना मैख्छिक- 
aca नियमविधिः। “देवा ह वा verfe काभ्रेयेमयवस्योप- 
पादनम्‌ ॥ १९॥ 

५श्राश्रवालः प्रस्तर इतिः । श्राश्ववाललं तन्लाममिवचनद्वारेण 
avafa— “यन्नो इ देवेभ्य cf तान्‌ श्राश्ववालाम्‌ श्राल्‌- 
ay “age छेदने"? चिच्छिदुः । ‘arg sara: watery 
सम्यग्‌ wat प्रचिकठिपुः | तेभ्यः ताः “एताः' श्रश्ववालाख्याः “शरोष- 
धयः सञ्जाताः | आश्ववाख्ाना मातिथे्टियोग्यल are— “fact 
वे यन्स्यातिथं नघनाङ्कां वाला इति) आतिथ्यस्य सोमात्‌ 
प्रथम मनु्टेयनेन भिरस्वात्‌ तस्ादावनुष्ितलात्‌ जचनाद्ा- 
वध्ितवालपरिणमरूपस्याश्ववाणलस्य तज प्रयोगे सति श्रपगत्य 
यज्ञस्य उभयतः" परिग्रश्ः wat भवति ॥ १७॥ 

“Qual विष्टो दति*। बरिःप्स्तरयोरन्तराले तिथेक्‌ प्रसायै- 
माणौ ait 'विषटतौः, ते श्र इृचुपचरूपे स्याताम्‌ । “Terra” 
पञ्चमलकारः। संलोभन माङ्कुलोभावो भिश्रणम्‌, ARATE 


प 


\— te site Gs WII a— काश site Geo ८, १. १९६। 
द-- qo wo ९४९ Ute | g— काण ito GT FX. १४ । 


RRQ ॥ ग्रतपथत्राद्मगम्‌ | (३प्र° रत्रा) 


Real? ame van’) ““शरयोत्याञ्य मित्यादि । saa 
प्रकतिवत्‌ waa । “सरवाण्छेव' जुह्टपशद्ुवास्येषु पानेषु गृद्ध 
माणनि राज्यानि, चतुगम्रेशोतानिः एव कुर्यात्‌ । प्रतिवदेषे- 
तरयोख॒तुगेहौतत्वं सिद्धम्‌ । श्रत उपश्ति श्रष्टगुहोतत्वनिद य 
मेवाभिधानम्‌ ay चतुग्दौ तले उपपत्तिं श्रुतिरेवाह-- ^ 
ह्मजातुयाजा भवन्तोति ॥ १८॥ 

“mary इवोँ्यप्निं मन्यतोतिः । श्रातिथ्यायः मेवाग्निमन्यन 
को विग्रेष waa श्राह- “श्रो वे यज्ञस्येति । “जनयन्ति वा 
एन Haz यन््न्धन्तौ ति । “एतत्‌” एतेन मन्धनजातेनाभ्भिना यन्न 
निष्यलतिद्‌ गेनादन्नुत्यादन मेव यन्ञोत्पादनम्‌ । प्रकारान्तरेण 
frarar मग्निमन्धनं प्रशंसति- “रभव सर्वा देवता इति। 
सोमयागस्य शिरोश्रलाया मातिश्यायां सवंदेवतामयस्या्रत्पाद्‌- 
नेन water मपि देवताना सुत्पत्तयन्नपरारस्म एव, सवेद वेय 
agg कारितवान्‌ भवति ॥ १९ ॥ 

“सोऽधिमन्धन शकल मितिः यूपतकणोत्पन्नोऽधरारणा 
अरधःस्थाप्यमानः शकलः श्रधिमन्धनश्कलः', यस्योपरि मथ्यते; त 
मादन्ते। तज मन्ः- “safe मसोति*। हे रकल! वम्‌ 
"अमेः ‘safe उत्पादकम्‌ “श्रसि'। कथ मस्य जनिच्रल मिति, 


— 


--~ ~ 


१-- de weg. २.९ अनुवाकः सर्वऽप्यव Ry | 
R— का० Ble HS. १, ९७, Waa मण्ेवम्‌ ५, १. २७। 
R— Ale Blo Fo ५.९१. RE! 

@— ale Hoy, 7. I 


(gue tate ) ॥ तौयकाणडम्‌ ॥ RRR 


तजार- “श्र हाप्निरिति। श्र श्रधरारणि्यवहिते गरक 
दूत्यः ॥ २९० ॥ 

“श्रथ दर्मेतरणकते दति, । “दभेतरुणके' कोमलौ परस्परसदु श्रौ 
दर्भौ, तौ wut निदध्यात्‌ | “gqut स्थः दति तच ama: । डे 
zit) gat षणौ श्रभिमतफलवैकौ भवय इति were: | तौ 
रसति “तद्याजेषेमौ faa साकश्नावेताकेरैताविति । ‘fae’ 
स्तिया; सकाग्रात्‌ 'साकश्नौ' सशोत्पन्नौ "याविमौ" परस्परसषृशौ 
gat "एतौ" दभ, “एतावेव युगलौ Garda EIA पन्यासेना- 
त्यन्तसादृ्य मभिमत भिति द्रष्टम्‌ ॥ २१॥ 

“श्रयाधरारणि मितिर। तजाधरारणिनिधाने मन्तः “Sawa 
सोति. ₹े श्रधरारशे | लम्‌ 'उवश्नौ' भवसि । wey विलप्यते 
यस्यां सा श्राज्यविलापनगे थालो, ताम्‌ उत्तरारण्छा Ha Fale] 
श्रायुरसौतिः wean’ । ता सुत्तरारणि पुरवा श्रसोति^ 
तस्या उपरि निदध्यात्‌ ti 

श्ररण्धोराज्यविलापन्याश्च यद्‌ वश्याद्यात्मकवम्‌, तत्‌ चय ANF Is 
पुराटत्तदृष्टान्त माद- “उग्रौ वा WAT दत्यादि। ‘samy 
ww val श्रभवत्‌, शपुषूरवाः' पतिः श्रभवत्‌, तस्मत्‌ 
मिथुनात्‌" “orgy नाम ga: “्रजायतः । एतत्‌ aq मये षमा- 


^~ ~~~ 


\— का० श्रो. Go we. RE! 2— ate सं* ५,२.२। 
दे काण who Fo ५,९.२०, AL | a— aio सं° ५, २. ३। 
५-- ato Wo ५, २, ४। d-- वा सं ५.२. ५। 


२९७ ॥ aT EAT EAT । (are शत्रा) 


शास्यते- “SAAT WET: पुरूरवस AG चकम दति, । “ए 
मेषैषः-इति दारा न्तिकाभिधानम्‌ । ‘ay गनयति' यश्ञसाधन- 
लार्‌ यश्च॒ मिन्युच्यते। we’ STATINS MAMTA “age 
मथ्यमामायालुश्रूहि” ‘efe” Way “ATH RR 

समन्त्रकं aad विधन्ते- “a मन्धतोतिर। “गायनेए ता 
न्दसेत्यादिः । “a प इन्दोभिरेषेति। थद्यपि श्रन्येः साधे 
मन्ति, तथापि “गायभेण at इन्दसा-ए्त्यादिमन्तसामरथेन 
धन्दोभिरेव साधनैः मन्दं हतवान्‌ watered’ । eazy, 
इन्दसां fad जात fare श्राग्रङ्धायाः फलं वच्यति- 
“'इन्दांस्येवेतथश्ञ मन्वायातयतौति | SAT मसुप्रवेग्रनं म Faw 
कन्दो णिङ्गवीरमन्ेमेन्धनार्‌ भवति, श्रपि तु तसन्‌ काले हषा 
छन्दसा मनुवचनादपि भवतोत्याइ- ढंन्दांसि मथ्यमानायाणा- 
Ria) होतेति गरेषः। नियमेगानुप्रवेशे gern:— “यथासु मादि 
fafa ‘cae weer इति ae) प्रद्धियमाणयेव्यतु- 
necfafat । ‘afgaarare श्राहवनोये प्ररिष्यमाणणय, श्रनु- 
्ररोव्युषव्यते ॥ २द॥ 

घमन्छक मनुप्रहरणं विधे “सोऽनुप्रहरतौ ति । “भवत 


L— उपरिद्ात्‌ १९. ५, १. १-१७। 

R— Mle Bite TOUR Li इ-- कार मौर To VR! 
@— ale सं०५.२,५,६, | 

५-- “भाते भावयेति?-दति ate site Geo ५.२, ३। 

१-- Fe te Gore ॐ काण ste Go ५.२. ५। 


(ome Rate ) ॥-हतोयकाश्न्‌ । २२४ 


नः"-दत्वादिभन्तश्वाय we । इहे आहवमोधनिमेम्ब्यो, उका- 
at) ‘a’ Ware TaN? श्रह्मद्‌भिमतप्रदागविषये समान- 
मनसो "भवतम्‌" | WHAT परस्परं कल महला समनसौ भव- 
तम्‌। ‘untae? समानष्यानौ, श्ररेपसौ' श्रपापौ । waapit 
युवां ‘us मदौचं मा हिषिष्टम्‌' । तचा ‘anata यजमानं च 
"मा हिसिष्टमः। ड 'जातवेदणौ' जातप्र्ञौ ! युवाम्‌ ay’ "लः! 
aaa ‘fra’ सुखकरो भवतम्‌ । मन्त्रस्य तात्पथं माह- 
“श्रान्ति सेवान्या Hae वदतोति । "एतत्‌" मण्ववचनम्‌ श्रान्याम्‌ः 
श्पेदितां ‘ura मेषः दतिः, मान्य ae fae) अन्न 
शान्तेः कः way दति, aaTe— “यथा मान्योऽन्य मिति ॥ २४॥ 

अ्नुप्रइतेऽग्रौ समन्त्रकं होमं॒विधन्ते- “श्रय सखवेणेति!। 
‘gaye श्रवदाय ‘ofa af awe श्रग्रपरि sear | 
aera मर्धः? । “sgl arena ‘afi’ निमेयितः प्रविष्टः 
सन्‌ acta’ इतस्ततो ष्वालामिः सञ्चरति । alge? छषोणां 
प्रः" मन्त्ेणोत्पद्चमानल्ात्‌ | शश्रमिग्रस्िपावा' श्रभिश्रस्तेनिन्दातः 
षकाश्ात्‌ पाता “श्रातो मनिन्‌" द्रति वनिप्‌ । ‘ay तादृशः 
लं गः श्रसादथम्‌ दद we हविः Gay ग्रोभनेन यागेन चज, 
सङ्कमयेत्य्यं; | केश्वः ? "देवेभ्यः, । कदा ? ‘ag’ सदा, सवदा । 
mya श्रप्रमाद्यम्‌, SEG क AVIA । “साहः 


= =, ~~ - --- wee ~ ० ~ ae 


\— ate स* ५.३. ९। र ate Ate द १.२. CI 
द-- alo He ५,४.१। e— Ue Ge ६. ९. ७४। 
| | 


RR ॥ शतप थत्राद्यणम्‌ । ( शप शतार) 


दृद द्रष्य aren agi “awe वा एत मिति। “wit 
SCI, wad: ; wae’ तर्पितवाम्‌, भवति ॥ २५॥ 

प्ररत दशरेपूणे मासेष्टिवत्‌ समापनप्रषक्रावाह- “तदिशन्तं भ 
तोति\। श्रथेसिद्धऽणु सराङ्गनिषधे पुननित्यासुवादतथा दा 
थानुवदति- “नानुयाजा निति । शडान्तलं प्रण़सति-- “fad १ 
agearfam मिति | उन्तराक्जातस्यानुष्टानं दोषोपन्यासेन समे 
aa— “a यद्भानुयाजान्‌ यजन्तीति । “यया कञ्चित्‌ शरोषतः 
Mf, सावे विभक्तिकस्तसिः?। "पादौ" पर्यांइत्य श्रतिदध्यात्‌, 
एं ‘ay श्रनुयाजाद््गजात aafed खद्‌ भवति, श्रातिथल 
भरिरस्वात्‌ । तस्मादिव्युपसहारः ॥ ९६॥२[४. १.]॥ 


इति ओ्रौषायणाचायं विरचिते माधवोये बेदाथंप्रकाे 
माध्यन्दिनिशतपथत्राह्मणएभाय्छ 
तोय क्षाण्डे चतुर्थाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ | 


(su दितोयतग्राह्मणएम्‌ ) 
शरातिथ्येन वै देवा इष्टा" तान्त्समुदविन्दत्‌ ते चतु 
ara श्रिया ऽ्तिष्ठमाना श्रग्निव्वसुमि 
सोमो रदैवरुण wafer ashewafafat 


सभक 


a 
५-- "19 site Ges, ष. (Ss | R——~ UTe de ४, ह. ११ 
१-- कार ५, * ‘gyl-tfa ग, च। 


(ome Rare ) ॥ केलोपकाशम्‌ । RRO 


वैरित्यु शक शश्राहुरेते इ त्वेव ते fear देवायते 
MIR वयद्रव॑स्तान्विदरुतानसुररक्षसान्यनुष्ध्रेयुः* ॥ १॥ 

तेऽविदुः। पापौयारसो वं भवामोसुररक्पानि वुं 
AAMT A CAAT इन्त सन्नानामहा 
waa faa fastaet इरति a sexe शिया 
{अतिष्ठन्त तुस्मादाहृरिन्द्रः सुवा देव॒ता CAST देवा 
{षति ॥ २ ॥ 


तस्मादु इ न BT कतौयेरन्‌। यु रुषां प्रस्तर 
मिव भवति स रनाननुव्यवेति ते प्रियं दिषतां gaia 
दिषद्मो रध्यन्ति aman ace यो हैवं fagra- 
wad sft दिषतां करोति a दिषद्यो cata 
TMTAM AT WB ॥ 


ते होचुः। इन्तेदं त॒था करवामहै युथा म दद्‌ 
माप्रदिवं मेवाजय्ये मुसदिति ॥ ४॥ 

ते देवाः! । शुष्टास्तनुः प्रियाणि धामानि साङ् 
समुवद्दिरे ते होचुरेतेन नः स नानासरेतेन विड्‌ 
यो न रतृदतिक्रामादिति कृस्योपद्रष्टुरिति तनुमुप्तुरेव 


rave 


न emp ame  - = ^ - ~ ee 


+ gaa’—efe न, घ । t देवाः-षएति ब, च। 


ROE ॥ भ्रतप्रायन्ाद्यणम्‌ । ( शप्र दतरा, | 


शक्तास्येति सो* वुः ST पवत ऽएष त॒मृनयाच्छाकर्‌ः से 
यं प्रजानाऽमुपषद्रष्टा प्रचिष्टस्ताषधिसौ प्राशोदानौ। ny) 
तस्मादाहुः! मनो दैवा मनुष्यस्याजानन्तीति सना 
सुद्खस्ययति! ama म॒पिपदयते प्रासो व्वा Brit 
देवेभ्य AIS युथा पुरुषस्य सुनः ॥ ई | 
त्मादेतह षिशाभ्यन्‌क्तम्‌। म॒नसा सुङ्धल्ययति ATT 
arate गच्छति । व्वातो देवेभ्य आचष्टे य॒था पुरुष तै 
मन इति ॥ ol 
ते देवाः । जुष्टास्तनुः प्रियाणि धामानि साद 
ससमुवददिरे a शोचुरेतेन नः स नानासदेतेन fave 
यो न रत॒दतिक्रामादिति तदेवा श्रष्येतहिं नाति. 
क्रामन्ति के हि स्युयदतिक्रामेयुर्धतःः fe व्वुदेयु 
Tax ह वे देवा ad चरन्ति सत्यु मेव तस्मारेषां जित 
 मनपजय्यं त॒स्माद्यश wax इ वा ऽस्य faa मनप 
अय्य मेवं युशो भवति यु रवं fag व्वदति 
तदेतत्तानुनप्चं निदानेन ॥ ८ ॥ 
 .. -ते देवाः॥ शष्टास्तनूः प्रियाणि धामानि स्ट स 


Ms ज प्य 
~~~ ~~ ----- ~~." क~~ ree ee ne -~~---*--- a ere = भज 


* भ्योः-दति ख, सायगसम्मतख्च । † 'प्राणोदागौ!-दति ग, घ। 
 { .सङ्गत्ययतिः-दइति ग, घ। ऽ “देवाः-दति ग, च । 
०.४“ ~+: ` || द्देवाः'-दतिग,घ। - `+ = 


( gate र्रा* ) ॥ हतोयकाखम्‌ । are 


वददिरथेत ऽश्राञ्यान्धेव ज्ञाना जुष्टास्तमुः प्रियाणि 
धामानि BEY समुवश्न्ते त॒स्माद्‌ ह न Tae 
ama Tera: प्रियाणि धामानि सारे 
समम्यवायानिति येनो इ समभ्यवेयान्रासं दु श्यदिद् 
alga सतानुनघि णे द्रोग्धुव्य मिति+ ॥ ९ ॥ 

अथातो VATA | ्ापतये त्वा परिपतये रज्ञा 
मौतियो at ऽश्रयं एुबत wa श्चा च पतति परि 
च पतत्येतुस्मा ss fe ग्लाति त॒स्मादाष्ापतये त्वा 
परिपतये ग्ज्ञामौति tee | 

qqTATA शङ्करायेति | यो बा SMa पुवत ऽरुष 
qaqa शक्कर wae ऽउ हि ज्ञाति तस्मादाह 
तननपजे शकरायुति ॥ Ve | 

Ta ऽश्नोजिष्ठायेति। रष वे Waris eae 
or हि ceria वस्मादाहइ शक्न ऽश्रोजिष्ठायेति, ॥१२॥ 

श्रथातः AAA | VIR देवा भूयः सुमामिर 
इत्यं नुः सोऽमथासद्‌ डो न रतदतिक्रामादिति तुज 
(एवैत ऽरवत्सममन्त Ka मः सोऽसुथा सथो म 
एत॒दतिक्रामादिति ॥ १३॥ 


ज ~न = भ ~ - +~ --~ ~ cm ee 
ee cei ete ~~ - 


 * भिति -दति म, घ । † शहा दरति ग, च । 
† ‹व्रोजिद्धायेति-इति ग, घ । . २ (दधरन्धेव-द्ति ग, ष । 


eRe ॥ MAT UATE । ( Rie Rate) 


ते समुवदशन्ति। TATE मस्यना्ष्यं देवाना सोभ 
इत्यनाश््टा fe देवा Weaver: सष aa; 
समान व्वदन्तः समानं दभधाणा देवाना मोज इति 
देवानां वे जुष्टास्तुन्वः प्रियाणि धामान्युनमिशस्यमि 
शस्तिपा श्रनभिशस्तेन्य सिति सर्वा fe देवा अभिशत्तं 
atut श्ष्ञसा सत्य मुपगेष सिति wat व्वदानि मेद्‌ 
स॒तिक्रमिष सित्येवैतदाह fad माधा इति far 
fe agar श्रात्मान Aqua युत्समवदन्‌ युत्सत्य AF 
स्तुस्मादाह fad ar ur sfat १४॥। 
श्रय wee | ज॒ष्टास्तन्‌ः प्रियाणि धामानि 
साड समवददिरि तदिन्दरे सुन्नग्दधतैष वा इन्द्रो यु 
रष तुपति नु इ ar seals तताप युथा वेद मन्यत्‌ 
BU सेवः देवास तेनेषैतुौर्येण तपति त॒स्माद्‌ 
य॒दि awa दुौक्ेरन्‌ ayuda रुव? व्रतु मभ्युत्सि 
greg: स हि तेषा मिन््रभाजनं भुवति यशु 
दुक्िशावता saa य॒जमानायेव्‌ व्रत mates 
प्रयश्छेयरिद्‌ई wrefcat यजमान इति।॥ १५॥ 


~ ~ a ---- ---~---~"-~ 


* fea’—afa क । 
T Sat ut xfa’—xfa aq, ‘ar ut efa’—efa a, at ut Kfa’-xfa © 
† ‘negtar’-xfa ग, घ। $ ‘aq’-zfa क| 


॥ इतिः-दति ख, (द्र तिः-इति ग, घ | 


(age Rate ) ॥ इतोवकषाणम्‌ । RRL 


ma यास्त्देवाः* | जुष्टास्तनूः प्रियाणि धामानि 
साङ्ः समवददिरे तुत्साञ् TAN तत्सामाभवत्तसा- 
दाहः सत्य साम देवज सामेति ॥ १६॥ ३ | 


॥ दूति तृतीयप्रपाठके तृतौयं ब्राह्मणम्‌ [ ४. 2] 1 


श्रय arqaa’ विधातु माख्यायिका माह- “श्रातिथ्येन व 
देवा दृष्टा ताम्छमदविन्ददित्यादिना। पुरा fae देवाः श्राति- 
नेषा व्यद्रवमः इति wae) विद्रवणे कः प्रसङ्ग दति तं 
दणेयति- “ताग्छमद विन्ददिति। तिन्‌ समये तान्‌" देवान्‌ 
‘way कलहः श्रविन्दत्‌' प्राप्रवान्‌ । “सङ्ग समतु टबहा"- 
त्यादौ समश्छब्दः सङ्कामे प्रसिद्धः। "तेः देवाः “चतुः 
द्रवन्‌, एचग्‌श्ताः । किमथैम्‌ ? “शरन्योऽन्यसख fae श्रतिष्ठ- 
ara’ | “fae; ज्योतिष्टोमफलङूपायेः श्रात्मनोऽभिप्राय 
WMATA: AT मसहमाना TAI: | “प्रकाग्रनरूयास्ययोख"- 
दति तिष्ठतेरात्मनेपदम्‌ । “श्ञाघन्दुडः"- दृति" भरिया wrafay 
fauareqat । विद्रवणएप्रकारं विभज्य दगेयति- “श्रभिवषभि- 


acne ~~~ ,--------- --~-- ^^ 
a re ee a A 


* ‘argeay’—xfa ग, घ । 
\— de Ate १. ४.७, de सं° ६.२. ९.९ AAA | 
R— We Te Vo, १६.९१ RTA | 
६ ६ ° येः ( ॐ ॐ ६ 
३-- ‹ “अन्योऽन्यस्य fay ज्यो (तष्योमफलसरूपाय, शय वा-्रति इ | 
8-- पाण Jeo v. B २दे। ५-- पा खु० ९. 8. Rs | 


RR ॥ RTE I ( शप्र” Rare ) 


fearfz । शाखान्तर प्रसिद्ध" पञ्चमं aw gary सोपपन्निवं 
एराच््टे- ““शस्यतिर्विशवदेवेरिव्यु रैक आङरिति। तवोप 
पक्यभिधानम्‌- “एते इ लेव ते विश्वेदेवा ये ते तुदा az. 
fafa तान्‌ विद्रुतान्‌" wert विच्चिष्टान्‌, श्रसरराचसाशाय 
aaact इति भिचित्यानुप्राप्राः॥ १॥ 

“तेऽविदुरिति। स्पष्टम्‌ । श्रस्ररचसानि के "नः ‘a. 
wag: अनुगताः | Uses गादे शरः? । “feral के' ‘cena 
रध्यतिवश्रगमनकर्का,२ aT प्राप्ता Tae | “हन्त सश्जामामहा 
दति । शचुनयोपायपरिज्ञानहषंदयोतमार्थो “इन्तः-ग्रष्टः । “aad 
काष-इतिः age जानातेराद्मनेषदम्‌ । सङ्गता भवेम, 
aaa परप्रवामेत्यथैः । तद्मकार माह- “une fae ति 
aer इति । “त wxe जरिया श्रतिष्टन्तेत्यादि स्पष्टम्‌ te 

“तस्मादु हइ न खा तोयेरक्निति। यस्मात्‌ देवानां पर 
fatier weer मभिभवः पराप्त, ‘amg W तसात्‌ षु 
कारणात्‌ शखाः' ज्ञातयः परस्पर न तोयेरम्‌' वेमल्येन विष 
न gu “तेरो यड“ । विकषेषे को दोष दूति तरार 
“a एषां परस्तरा मिव भवतौति । "यः ay एषां" विषिष्टाना 
'परस्लरा faa श्रत्यन्तदूरदि श्रो “भवति, ‘ay एनाम्‌" श्रन्‌ 
विशिष्टान्‌ ्सुव्खैतिः अनुप्रविशति । तस्मात्‌ “दिषताम्‌? wast 


^> 


न्दः ~~~ 


१-- de he GRR URE | R— पाण We २. ४. Bi! 
u— गिर» ध. ६. ४ | ४-- पा He १. a Re! 
U— पा० FW ३.१. RE | 


( ae Rate ) ॥ एतौयकाखम्‌ | RRR 


gaa खय मेव ‘faa कुवन्ति, खयं यर्‌ दिष्य" wpa 
cater वशं पाभुषन्ति ; "तसात्‌" न खतौयेरम्‌' मेदं न गच्छेयुः । 
sare कथित्‌ geared निधमं विधन्ते- “स यो शवं faar- 
निति। a: afaza sami देवेषु मनुखेषु च दृष्टं जानन्‌ 
न खतोयतेः भेदं न गच्छेत्‌ । श्रयवा परेरत्पादितो ज्ञातिभेद 
एवंविदि न vada शृत्ययेः । wa एव दिषताम्‌' श्रपि “afte 
करोति, ; तक्मवेश्रावकाग्रस्या सम्भवात्‌ | ‘a feag: ^रध्यति' वशं 
याति | "तस्मात्‌" विद्वान्‌ "न ऋतौयेत' ॥ ९ ॥ 

“ते होचेन्तेदं तथा करवामहे, यथा न इद्‌ माप्रदिव 
मेवाजयं मसदितोति | ‘aur "नः ‘tay’ Bana कमं श्रा 
्रदिषम्‌ एव' धयुलो कावखित्यवसानम्‌ “Waa | “रजय सक्तम्‌" 
caaa’ निपात्यते, श्रविना म्‌? “श्रसत्‌" भवेत्‌, तथा करवा- 
ay ‘cf’ omar: ॥ ४ ॥ 

श्रनन्तरम्‌- “a देवा इति । ते देवाः" “ae प्रियता 
तनू" eet: । श्रष्य व्याख्यानम्‌- “Harte धामानोति। 
श्रभिमतानि भोगाथतनानि ‘age एकज मवद दिरे' विभच्य 
श्वा पितवन्तः। afaa काले एव मब्रुवभ्‌- "एतेनः स्यापितैन 
Tote "नः waa मये ‘a’ समयातिक्रमकारौ “मानाः 
श्रसत्‌" विना भवेत्‌ । एतदेव वाच “एतेन विष्बह्किति । 
‘few adit भवेत्‌, विश्नौ रो wafers: । तच्छब्दायं ATE 


~~~ 


९-- पा० Be द, ९. Vow! 
२-| अविनाशि द्रति & | 
30 


RRS ॥ श्तपथब्राद्यणम्‌ ॥ ( श्प्रः Rae) 


“a a एतदतिक्रामादिति। ‘way’ सद्धेतकमे श्रतिक्रामात्‌ 
श्रतिक्रामेत्‌ | “कस्योपद्रषुरिति | “उपद्रष्टा षाको, “Ne > तर 
पुरस्लादिदं भवेदिति wa) एवं प्रश्न qua तेरेबेद मुत्त 
सुकषम्‌- “aqagta शराक्षरस्येति। तन्वो See न पातयिता 
रक्षको देवः "तनूगकता"९ । wear सवेतनूरात्मा प्रजापतिः, तखा- 
काशः पुः, तत्पुजो वायुरिति सः तनृनप्ताः । स च शाक्रः प्रः 
ak कनतैम्‌ । तस्य पुरलादित्यधेः। सः क इति, तं विभिन 
न्यो वा श्रयं पवत दति | योऽयं" "पवतेः गच्छति, वायुरित्यधेः। 
वाद्यस्य वायोः पुरुषचित्दरष्ुलं कथं घटत दूति, AWE “सोऽय 
प्रजाना समुषद्रष्टा प्रविष्ट इति। प्रविष्टश्च कथं मोपलभ्यते एति 
तजाद- “ताविमौ प्राणोदानाविति । मौ प्रसिद्धौ यौ प्राणे 
army तोः एव स दत्ययेः ॥ ५ ॥ 

east लौ किकवचनं प्रमाणयति- “amigiwaat देव 
arama | Feat देवानां कथं मनुव्यचिन्तपरिग्रार 
fearmg तद्रारदारिक्येति दभेयति- “मनसा सङ्कल्पयति 
तत्‌ प्राण मभिप्चत द्त्यादि । प्राणएप्रन्ञयोः परस्यरा विनाभावा। 
amar सद्धर्ितं प्राणं प्राप्रोति। वाद्यवायोरिव श्ररोरमरवेधर 
प्राणलात्‌ “प्राणो वातम्‌”-द्युक्षम्‌? । श्रभिपद्यते agfeat 
fafue: शभेवेति भावः। सष च वातः शवंजाप्रतिहतगतिलात 


व 
९-- feo Ale १, 9. ७ REMY | आपण श्रौ ° Fo १९.१६. ६-१। 
२-- रोतरेये aa वर्णितं तानून्मनिवैचनम्‌ (१. ४. 9.) | 
a— देव मूते (RRE Ue) ब्ररब्यम्‌ | 

. 


| ४० र्रर )  ॥ ईतोषंकारम्‌ | ae 


देवेभ्य MIS, यथा FAIA aay ana YO पापे वा awa, 
म मनतिटृ्येवाचष्ट इत्ययः । ९ ॥ 

gage मन्तं प्रमाणयति- “तस्मादेत षति “ममसा 
weuafa, तदात मपि गच्छतोन्यादि\। सख्यष्टोऽथेः९ ॥ ७ ॥ 

विशेषाभिधानाय पूर्वोक्तं तानूनघ्र॒मतुवदति- “A देवा 
्टासतनूरिव्यादिना | “तदेवा दति । "तत्‌" “एतेन मः स नाना- 
aq’ -दतयक् fees? । रथेति" ददानो मपि । श्रतिक्रमे बाध 
माह- “के हि स्युरिति । यश्चतिक्रामेयुः, तहिं के शयुः । उपपत्ति 
माह- “श्रनृतं हि वदेयुरिति। देवल मतिहाय श्रमृतवदमात्‌ 
कुत्सिता मनुख्ा भवन्तोव्यथः। ईदैवानां सत्यवादिलनियमे सति 
नृतं Waa दोषः स्यात्‌ । स एव तेषु कुत इत्यत We 
“एकं ह वरै देवा त्रत मिति | सत्यवादफल माह- “Aareat जित 
mary मिति । थत्‌ शश्रनपजय्यं जेतु मगरक्यम्‌, तत्‌ “जितम्‌ 
भवति । “तस्माद्‌ an fa | ्राभरुवन्तोति Ta: | श्रवा यशश्रो- 
Ru एव भवन्तोल्ययः । “एवं इ"-दत्यादिना उक्राथन्नपरधसा । 


अ -.---~ ----- en 
we => === oh 


— RW मन्ल्ोऽचरवसंडि तायाम्‌ ( १२. ४.४.) बनित्रपाठाञ्भितः। 

— arate पाणिनिसुनिगा खणिकलायाम्‌-- “स्मा बुधा समे- 
arty मगो ag विवक्षया । मनः कायाभि मान्ति स प्रेश्यति 
मारतम्‌ | मारतस्तूरसि चरन्‌ मन्द्रं wale शरम्‌“ -हयादि 
२. ख. १--\ mite । a TMA करण्ड (RRO ए०) KTAT । 

— “सद्यसंडिता वे देवा??-दरति Zo त्रा १.९. ६। 

॥- “चख-ग्यौ प्रकायः?-दइति ate Ge ई. ९, ८९। 


Rad ॥ णतप्रधत्राद्मणम्‌ | (Que द्रा, | 


“तदेतत्‌ aga निदानेनेति । खसखशररौ रखमवदानपूवेकां रपः 
कमे तानुनघ्नम्‌, । "तत्‌" ददानौ मनुष्टौयमानं ATMA’ WTR. 
गरहणस्य्ेनात्मवं कथ मेतद्‌ भवेत्‌ ? तज्ाह- निदानेन कारणे- 
नेत्यथेः ॥ ८ ॥ 

निदान मेव दशेयति- “a देवाः दत्थादिना । देवा श्राख्यानि 
ert एव खतनुरपि श्राज्येन ‘ag .समवददिरे, श्रा 
ददानोग्तनेरपि तानुन्र मेवं खमवदातव्य मिल्यतुमोयते । 

प्रसङ्गात्‌ किञ्चित्‌ पुरुषाय Are “तस्मादु इ न सवंरेवेति। 
iw बड्जनेन सह समवगति' शपयपूवक समय "नः कुयात्‌ 
तदोष माह- “नेन जुष्टास्तन्व दति । A मम जुष्टाः" भरं 
faa तन्वः मियधामग्ताः सवैः साकं नित्‌ समभ्यवाया 
मनैव सङ्गता भवेयुरिति। नेत्‌" परिभये । श्र्यवपूर्वादेतशेद्‌ ! 
न्श्रयापि नेत्येष इदित्येतेन सम्प्रयच्छते परिभये इति ? 
frame’ | Sat we येनापि खलल सह शरग्रक्यलात्‌ श्रग्यवेयात्‌ 
तदतो द्रोहं न gat | तथाच लौकिकाः श्रपि "दम्‌ “WE?! 
किंम्‌? दति, ‘aarqafaw aaa श्रपयकारिणे न द्रोग्धयम्‌ 
दरति! great न कन्तेय इति । ““करुधद्ुदेययत्यादिना तुयो“ ॥ < । 

श्रथ तानुनन्नाये arequed wae विधम्ते- “श्रातं 
ayaa ला परिपतथ इति, । we aerate एकी 


eee ica cesta tact te Aceh ane 
श “पर स्परसख्याय श्र पचयरस्प माच्यस्पणनम्‌” रेण््रा०१.५.७सा out? | 
Se ee a— निर० ९, द. ६ । 


४-- पा० GT १, ४, RO | y— कान mile ae ८, ९. te! 


(ह्र रत्रार ) ॥ दरतोयकाखम्‌ ॥ Re 


aa’) “apa शाक्षरायेति दितौयः?। ome ॒श्रोजिष्टा- 
af दतौयः२। sfaq qe “गामिः-दत्यय qacatcty 
HAUT | तच सवेण ade प्रौ वाच्यस्ैकवारं ग्रहणम्‌, 
gre: aay दिगरहणम्‌ । श्रवा “तनुनत्ने TNT?“ HRT 
श्रोजिष्ठाय'-दृल्येतौ पूवेमन््ग्रेषो, तथा Vaan एव ae: ॥ 

श्रच त्राह्मणम्‌- “श्रयेत श्राच्यान्येव गृष्ठाना चुष्टास्तमूरिति । 
प्रयेकं माज्चग्रहणस्य श्रतवात्‌ खये गृष्ोयुः । तथा ¶ काल्यायनः- 
“itd व्रतप्रदाने गृहणाव्यापतय दति, दिख स्याद्या; सुबेण तमने 
maciata war ओजिष्टायेति, गृठामोति सवच साकाङ्घुलात्‌, 
पगेषौ वोत्तरो, प्रतिपुरुषं च प्रण माब्थानि awa दरति 
mae ति, ॥ 

aaa मर्थः- ‘aay श्रा श्रमिसुखं पतल्यागच्छतोति 
आपतिः, परिपततोति "परिपतिः वायुः; भाव्य at aa 
गृह्ञामिः॥ १०॥ 

“तनुनद्न दति | उकषार्थो तनुमदरणाकषरग्ब्दो | “UMA? सेच 
UH, श्रोजिष्टाय' श्रतिश्येन बलवते । “यो वा श्रय पवते- 
गत्यादि ब्राह्मणं WE ॥ ११, CRI 


\— ae सं° ५.५.९१ । R— are सं ५,५.२। 

द्- ae Ho ५, ५. ३ । ४-~- ate Ho ५, ५ (१९-२-६=) ९। 
१- काण ग्नौ |e ८. १. १६-२६३। 

{-- Tada खाज्धं तानूलपरसञ्धं भवति (का* sito इतं =. १.२४.) | 
७ पुरस्तात्‌ (५ He भा०) RRS ए०) MTA | 


२९२ ॥ ए्रतपथब्राह्यणम्‌ । ( ३प्रण gate) 


गहोतस्याष्यस्य wea विधक्ते- “अथातः समव्धधणये 
वेति. | शएेकारे देवैः शत मन्यसङ्तं दयति “एतद्र ३ 
देवा we: समामिर इति । "एतद्‌" वश्छमाण श्यः समाभिरे 
Waimea मन्तरेण पुनस्सङ्गता श्रभवम्‌। “श्रम गत्यादिषु | 
a? नः श्रस्माकं मध्ये "एतत्‌" “श्रतिक्रामात्‌' श्रतिक्रामेत्‌, ‘a 
दत्थ" Sa एव सम्‌ “Nga श्रन्यथा प्रकारेण “HET देव- 
भावार्‌ विनश्छेदिव्यथेः। न केवशं देवाना Rava सदत, 
किण्िदानोन्तमानुष्टादणा faare— “तयो waa इति ॥ ९३। 

“A समवग्डशन्तो ति | श्रवमशेनमन््रस्याय मेः । डे gy 
लं पूर्वापरेः ्रनाषटष्टम्‌' wet ant भवसि । तथा श्रनाध- 
we मसि । °देवानाम्‌' ‘sity’ बलषूप मसि । श्रनभिग्रक्ति 
जिन्दकर हितम्‌ । कन्तेरि fine’) न केवलं तादृगेव, विन्त 
“श्रभिग्रसिपाः'। लिङ्गव्यत्ययः | अरभिग्रसतेजिंन्दाथाः सकाश्रात्‌ पाट 
श्रषि। श्रनभिगश्रसेन्यम्‌' श्रियम्‌ । हत्यां केन्‌-प्रल्ययो नकारोप- 
जनो wat) sear अ्रनभिग्ररख्य सर्गादेः प्रदाटतवेन सम्बन्ध्यसि | 
यत एवं महानुभावं तम्‌, “WHA प्रगुणेन, gear दृश्या शयं 
यथायेखरूपम्‌ 'उपगेषम्‌' उपगच्छेयम्‌ । “गाङ्‌ गतौ -दत्यख 


_— 
RT Te AL TY ~= =+ re ep en ~~ ^ ^ 


१-- we Ble Fos, १. २४। R— ale प ode घा० | 
R— ate He ५, ५. २। 0-- पार Geo ह. ३. १५४ | 
५-- पार Feo BL. SU ६- Ure ZG ३. 8, 08 | 


ॐ T° Ble yo Ue | 


geo रत्रा ) ॥ तोयकाखम्‌। Rae 


feed ae’, “सिष्बडंशम्‌”-दतिः fag च । तेन सत्येन 
fad’ ge पराप्तौ “माः माम्‌ “TUT” धारय ॥ 

मन्तं विभञ्य व्याचष्टे- “saver fe देवा श्रासन्नमा्टव्या 
fae) gd कैरणनाष्टष्टा ्रपि देवाः परस्यरापरागेणधमविषथा 
्रपि सन्तः, पश्चात्‌ घङ्कतपूरवेकेणाश्यग्रहणेन खश्ररोराण्छवमगेतः 
पुनः ्रनाषटव्थाः रासन्‌", श्रत्व मनाषटषटानां पुनरनाधषेहेतुलात्‌ 
aga मसि । “सह सन्तः"-दृत्यादि पद्चरथ मनाष्ट्यते हेतुलेन 
निरटिष्टम्‌ | “सह सन्तः परस्पर कम्यन वत्तमानाः ; तथा समान 
वदन्तः" यदेको HA, तदन्येऽयनुङवन्तः ; समानम्‌" एकं मेव कायै 
मनसि दधाणःः धारयमाणः। दितोयभागस्य ad माह- 
“देवाना मोज इति । श्रोजोरूपाणं प्रियधान्ना माच्ये खापनात्‌। 
श्रनभिग्रस्ादिपदच्रयद्येकतात्ययैता माह- “eat हि देवा 
श्रभिश्रसिं तौ दति। सत्य मुपगेषम्‌ः-इत्येतस्य eae: 
्रतिन्ञारूपतेन वागाक्मकलात्‌ शल्यं वदामि'-इ्येवंूपा aa 
्राहषरक्षा। तदेव aay मेदम्‌'-दत्यन “इ द"-ष्देन निम्‌ | 
fat मा घाःः-इत्यज ‘ferme are— “fat fe तदेवा 
tia! qe पराप्यं fears तदच सत्य सेव वदानौति प्रतिज्ञापूर्वकं 
तदनुष्ठान Haare ॥ ९४ ॥ 
तानुनन्न माच्यं सर्वेः YE मपि eq यजमानायेव दातय fafa’ 


\— पाण Go &. 8, 9 | Z— पार Fe १.९. RS | 
६-- afedtuafearar मय्येष मन्धो याख्यावः (4.2% BWW) | 
४-काग se FE SVRU 


~ 


~~ ~ --- ~ -- -- 


७० ॥ ्रतपथव्राद्यणम्‌ | ( ane शेत्रार) 


विधातु माह- “श्रय यास्तदेवा इति । दृश गब्दश्य frat 
मयं माह- “एष वा wat च एष तपतौति। ca. 
लक््ाप्नौ कोऽतिश्रयो way इति awe “न हवा एष दूति, 
तापकतया, A AAI: ; "यथा इ wa’ (्दम्‌' ददानो परि 
दृश्यमानं तपनम्‌ । afe कथ मास ? Boy एव" हृष्णरूप गे 
“आमः । तस्मात्‌ "तेनेव तामुमननाच्यस्तौकारजनितेनेव Pew 
age: सम्‌ "तपति tae “तस्माद्‌ यदि बहव इत्यादि 
प्रहृतपर्थवसानवाक्यं स्पष्टम्‌ । ्र्यल्िश्य' उपरि तदाच्य मापि्च। 
“a fe तेषा fauna भवतोति | RAIA TATA 
फलस्य साम्येऽपि गहपतित्वेन वरणेन प्राधान्यादिश्रलम्‌ । “यदु 
दकिणावतेति । यदि तु दक्िणयुकरेनैकाहादिना सोमयागे 
aaa: | ae मन्यत्‌ ॥ १५ ॥ 

यजमानेन क्रियमाणस्य सामोपायस्य 2a: शतं aaa 
मिल्यार- “श्रथ यादवा इति । "तत्‌" श्रवत्तं ‘Ug’ “सश्च | 
aqiam साकं प्रकतं श्ररौरकदम्बकं संहत मेक मभत्‌ 
“तत्‌ सामाभवत्‌” ) देवानां स्येनोत्यन्ञवात्‌ “स्य za ¶ 
सामः ॥१९१॥ eae (es. २.।। 

दूति श्रौसाथणाचा्विरचिते माधवोये षेदाथेप्रकागे 
माध्यन्दिनि्रतपयब्रा्मणभाये 
दकोयकाण्डे चतुर्थाध्याये दितोय ब्राह्मणम्‌ ॥ 


ae ---------------~ 


[क ककय = ae ee, eins 


१-- तत्‌ तानूनप्म्‌ “पल्य निदधा्यपिधायाग्टन्मयेन?-दति शा 
ate ख ° ८, २,९। Teng = कम्मयितवा"-द्ति तदन्नौ ate 2° 


gee रत्रा ) ॥ ea यक्ताण्डम्‌ | २४१ 


( श्रय ठतो ब्राह्मणम्‌ ) 

आतिथ्येन वृ, देवा इष्ा* । ठान्त्समुदविन्द्े तानू- 
प्रः समशम्यसतु ऽएतुस्य प्रायश्चित्त मेच्छन्‌ युदन्यो- 
न्यं पाए मुवदनताह पुराव््टथात्‌ पुनर्दा मवा- 
स्ययस्तु SCAT मवान्तरां दोक्षा मपग्यन्‌! ॥ १ ॥ 

तेऽप्रिनेव त्वचं व्विपुल्याङ्गयन्त। तपो वु ऽश्रभि- 
तपो दशा तदवान्तरां दोक्षा मपायंस्तद्यदवान्तरां 
क्षा मुपायंस्त॒स्मादवान्तरदौक्षा सन्तरा मङ्गलौराश्वन्त 
न्तरं मेखलां Tae मेवेना मेतुत्सतों water 
[थो ऽएवेषु Wagga: प्राचौन मत्रत्यं वा करोत्यत्र 
1 व्वुदति तुस्येवैतत्प्रायित्तिं कुरुते ue i 

सोऽभ्रिनेव त्वचं व्विप॒ल्थङ्कयते। त॒पो at safe 
त॒पो Sen तुदवान्तरां दौश्षा मुपेति सन्तरा मङ्गलो 
(चते सन्तरां मेखलां Tet मेवेना Racal पुय 
यते प्रजा मु हेव त॒देवा उपायुन्‌१॥ ३ ॥ 

तेऽभनिनेव ad व्विपल्याङ्गयन्त | श्रभनिव्ुः मिथुनस्य 
क्ता प्रजनयिता तत्प्रजा मुपायन्तसन्तरा are 


^ˆ “Ser sfa ग, घ | † “quyaa’—sfa ग, घ। 
| "कुरते "दति ख, “gaad”—xfa ग, घ | 
१९ 9 
उपायन्‌ "द्रति ग, घ। 
31 


२४२ ॥ प्रतपयत्राद्ययम्‌ ॥ ( प्र शत्रा, 


Tra सन्तरां मेखलां तत्प्रजा मातमुन्नकुव्येत तुषो 
sway रतत््रजा मेवोपेति* ॥ ४ ॥ 

सोऽग्भिनेव त्वचं व्विप्यङ्गयते । अपन मिथुन 
कत्ता प्रजनयिता Ta सुपेति सन्तर AMET 
सन्तरां मेखलां तत्प्रजा ATATA FRA ॥ ५॥ 

देवाना मुह स्र दौक्ितानाम्‌। यः afaa 7 
स्वाध्यायं वा विज्युते। ay इ स्मेतर स्येवेतर BUI 
तरस्येतर Aaa जिधाध्सन्ति ते इ पापं व्वुदनं 
उपसमेयुरिति बे मां त्व सुचिकौर्पौरिति माजिघाःसोः 
frafata त॒था नान्यु सुवादाभरिं त॒था नान्यः ॥ ६ । 

ते होचुः। ्रपौत्यन्वा? मगनेऽवादिषृेऽरिति नेवा 
मन्यं न at मन्य इति्‌।॥ ७ ॥ 

तेऽविदुः। अयं वै नो व्िरिष्षस्तसोऽस्येव SY मसाम 
तेन रष्षाध्स्यतिमोष्यामहे तेन खगं लोक सुमह 
विष्यामडइ ऽइति ते्रेरेव रूप AMAA रक्षाश्खलु 
मुच्यन्त तेन खगं लोकः सुमाश्चुवत तथो वे 


eee 


~~न A A IN A A A RD RR 


* “मेदोपेति"*-दति ग, घ । 

† ^विद्धजते”-इति ग, घ ; साययसम्मतोऽयं पाठ इति चाह ढा तवेषः | 
t “नान्धुः"?-दति ग, घ | § “aqui त्वा"? दति क, ठ। 

| ५इति'*-दति ग, घ । ¶ ^सुमा्रवत”-दति च दष्टो ढा ०-वेबण | 


शः 


 ४अ० त्रा ) ॥ टेतोयक्राणम्‌ | २४४ 


mata रूप भवति तन रक्षारस्यतिसुष्यते aa 
aT लोकः मुमश्ुते स वं समिध मुवाभ्यादुद्वान्तर- 
कषा सुपति ॥ ८ । 

प॒ समिध मभ्यादधाति। ad व्रतपां व्रतपा 
afafe देवानां व्रतपतिस्तस्मादाहाप्े व्रतपार्ब 
तपा इति या तव तन्‌रियध्सा मयि यो aa तन्‌ 
रेषा सा त्वयि। सद्‌ नो व्रतपते व्रतानौति तदग्निना 
वच॑ व्विपल्यङ्गयतेऽनु मे दोषां दोक्षापतिम्बेन्यता aq 
तुपस्तुपस्पतिरिति तुद्वान्तरां Stet मुपैति सन्तरा 
मङ्कलोरचते सन्तरां मेखलां TART सवना मेतत्‌ 
पतों Tara ॥ € ॥ 

yaa मुतो मदन्तौभिर्‌पचरन्ति। त॒पो वा ऽपि 
Mil मदन््यस्तस्मादेनं मदन्तोभिरुपचरन्ति ॥ १० ॥ 

aq मदन्तौरुपस्यश्च | राजान मुप्याययन्ति 
तद्यनरुदन्तौरुपस्प॒ श्य राजान माप्यायुयन्ति वनो वा 
Tay रेतः सोमो AGATA रतः सोमः हित॒सा- 
मेति तस्मान्मदन्तौरुपस्प श्च राजान म॒प्याययन्ति॥११॥ 
Tae: | य॒स्मा ऽर्तदाश्यायनं क्रियत ऽ्रातिथ्यः 


__-----------------~---~-----~---~-~--- 
ar . ~~न OPN 


4 “TTT मेवैतत्‌”-इति ग, च| 
† qe ततौभिरपस्श्य "दति ग, घ | 


२७३ | 9्रतपयत्रद्धाणम्‌ | ( 3u° gate | 


सोमाय त॒ AAT" HMM AAITATATATSAT- BY 
तानूनप्ताणोति त॒द्‌ त॒था न॒ FAIA वा seq 
TANT वा ऽएनानसमुद्‌विन्दत्ते aM at yay 
मुपायन्थावान्तरदौक्षा म॒थाप्यायनम्‌ ॥ १२ ॥ 
` तद्यदाप्याययन्ति) रैवो तै सोमो दिवि हि सोमो 
aa वे सोम आसौत्‌ तुस्येतच्छुरौरः य्॒गिरयो यद्‌- 
श्मानस्तुदेषोश्णनानिा मौषधिज्जौयत ऽति इ स्माह 
शरेतुकेतुरोदालकिस्ता मेटदाहृत्यासिषुणखन्ति तां 
दोक्षोपसुद्वस्तानूनप्वरा्यायनेन सोमं कुववन्तौति 
तुथो waar मेष रत्दौक्षोपसु्विस्तानुनप्चैराप्यायनेन 
सोमं करोति ॥ १३॥ 

ay सारघ मिति वा sare: | यज्ञो ह वे म॒धु सारघ 
Had ऽएव ATA मधुतो युहत्विनिस्तद्यथा म॒धु मधु- 
कृत ्राप्यायुयेयुरेव Aaa माप्याययन्ति ॥ १४॥। 

यज्ञन वं देवाः। इमां जिति faa मिय 
fafa दोचः कथं न इदं मनुष्येरनभ्यारोद्ध 
स्यादिति ते ane रसं धौत्वा य॒था ay मधकृतो 
निङयेयव्विद द्य यन्न ata योपयित्वा तिरोऽभवन्नथ 
य॒देनेनायोपयस्त्स्माद्ूपो नुम ॥ १५॥ 


et ---------------~--- ere -- 


* “a मेवाप्र“-दइति, “a मेवुाय-दइति चेतौ डा ०-वेबर्दृरौ | 


( ४व्य" इत्रा° ) 1 तौ यकारम्‌ | २४५ 


तद्वा ऽषौणा ABA मास । ते यन्नः सुमभरन्‌ 
qua यन्नः Aaya ws वा sey यन्नः सुम्भरति यो 
Aaa ala यन्नस्तद्यदेवाच यक्षस्य faald यदिद्ग्धं 
तृदवेतत्य॒नराप्याययति ॥ १६ ॥ 

ते वें घुड्‌* भूत्वाप्याययन्ति | षड वा ATT तुव 
एवेतदरत्वाप्याययन्ति ॥ १७ ॥ 

त ऽ्राप्याययन्ति | MATS देव सोमुष्यायता 
मिति तदस्याध्श ALY मेवाप्याययन्तौन्द्रायैकधनविद 
gael वें यन्नस्य देवता तुस्मादाहेन्द्रायेत्येकधन- 
विद्‌ {द्रति May WAY ह स वा VY देवान्‌ प्रत्युकक 
एवाःशुर कधनानाप्यायते दृश दश वा तुभ्य fax 
Waa मा त्व fags प्यायखेतीन्दरो वे THA देवता 
a tq यज्ुस्य देवता ता मेवेतदुाष्याययत्या त्व 
मिन्द्राय प्यायखेति तदेतस्मिन्ना्यायनं दधाल्याप्याय- 
यास्मान्तसखीन्त्सन्या मेधयेति स युत्सनोति तत्तदा 
युत्न्येत्युय य॒दनुद्रते त॒द्‌ तदाह युन्मेधयेति wale ते 
देव Maga AMAA वा WANT माशौभवत्यु 
fast च यजमानस्य च यन्नस्योहच गच्छमति यन्नु 
सोच गच्छानौत्यवेतदाह ॥ १८ ॥ 


ॐ “qe” —zfa ग | 


२४६ ॥ शतप्रथन्राद्यणम्‌ । ( देप्र° व्रा) 


TH प्रस्तरे निहवते। SATA उपचारो वे AWTS 
az दक्षिणेना+न्वित्युप्याययन्तयभ्निव्ै' ITH TE: 
gaat त॒न्मिथ्याकुव्वेन्ति देवेभ्य श्वाटश्च्यन्ते यन्नो वु 
प्रस्रस्त्नं TAT तस्यो हैषा प्रायचचित्तिस्तथो 
हेषा aaq fread भुवति नु देवेभ्य seve 
TIT प्रस्तरे frag ॥ १९ ॥ 

तदाह; | अक्तं निहवौरारेन॒नक्ताऽइत्युनक्तं दैव 
निह्ूवौननतुप्रहरण शछयेवाक्तस्य ॥ २० | 

ते fagaa | रुष्टा रायः प्रेषे भगाय ऽत खतवा- 
दिभ्य इति सत्यु सत्यवादिम्य इत्येवंतुदाह नुमो दयावा 

एथिवौभ्या सिति तदाभ्यां चावाष्टयिवौभ्यां निहवते 
युयोरिदः wad aft ॥ २१॥ 

TIT इ समुल्लप्य प्रस्तरम्‌?। श्रग्रौन्मदन्त्यापार। 
ऽइति सदन्तौत्यप्रौदाह ताभिरेदीत्यपय्यपय्यग्नि म॒ति- 
हरति स युन्नातुप्रहुरल्धेतेन दत ऊर्ध्वान्युष्टानि 
प्रचरिष्यन्‌ भुवत्युथ युदुपुयुपय्येप्नि मतिहरति तदृवा- 
स्यानुप्रहतभाजनः भवति त ante परयच्छति त मग्नौ 
ब्रिदधाति ॥ ₹२॥ ४॥ 

॥ इति ठृतौयप्रपाठके चतुथं ब्राह्मणम्‌ [ ४. ३. | ॥ 


नैः 


~ 


~~ ~~~ ~~ ---“-- re ---~-~ ~+ न whew 


दस्िणेवा“-द्ति ग, घ | 1 Casa तिति ग, घ | 
| “म्‌ धि? -द्रति ग, च | ९.प्रस्तर म्‌“ -द्रति ग, च॒ | 
| “दन््यापा९-दइति म, घ, 


(eae Rate ) ॥ CATHIE | २४७ 


श्रवाकररौक्लं विधातु माह- “श्रातिथ्येन वे देवा cer 
तानिति । ^ते' "एतस्य' तानूमश्चस्य woman दोषपरिहाराय | 
तानूमननस्य निन्दितिव माद “यदन्योऽन्य पाप aacfafa | 
“सत्यं atta’, मेद मतिक्रमिषम्‌"--इत्येवं eo भित्य्ेः। “ना 
पुरेत्यनेन दोषपरिषहारोपाय उक्रः। सकृताय दौचाया श्रवश्वय- 
परयन्तानुवन्तेने सति प्रागगतस्य पापददनस्य परिष्ारो भवति, सा 
चातुढत्तिनं तेः eda; aa दौचापरित्यागादिति ara i 
यदा wearer दौचाया शदानो मपपरिल्यागात्‌ तन्मध्य 
नूतनां ‘atat ‘qa’ “न “marae, किन्तु प्रहतदौचाया 
श्रविरोधिनौम्‌ “श्रवाम्तरदोचाम्‌' “waa? ॥ ९ ॥ 

श्रवान्तरदीकचाकल्यनप्रकार उश्यते- ““तेऽग्निनेव तच fata 
"िपयाङ्गयन्तः विविधं ‘aft परितः श्राक्गयन्तः श्षेष्टयम्‌; 
afy मेव ay agafaau: | श्रग्रस्वग्भावे कः सम्बन्ध इति, 
तवोच्यते- “तपो वा श्रग्मिरिति | तपनसाधनलात्‌ भ्रः (तपः, 
Aq तु केशात्मकत्ादेव ‘aw’ | भ्रवान्तरदीचां नामनिवंखनेन 
anefa— “agearatt fafa “न्तरा faanfe i सन्तरा 
माञ्चम्त' श्रतिश्येन संचिष्टा शरक्ुलोरदुवेन्‌। तथा भेखलाम्‌' 
ofa पूर्वं शि यिणवद्धां पुनः deat मद्वन्‌ । तदेवाइ- “पयस्ता 
मेवेति । "पय॑सा मेव' परितः fart सेव । त्रत महतीति Awaaz, 
तद्विरोधि ‘saa’ ‘Ae "एतत्‌" श्रवामरदौक्ास्यं कमे 
प्रायशिन्नम्‌", तस्य पापस्य निहेरण मत्ययः ॥ २ ॥ 


क > 


\— "वदाभि'-इति क । R— de सं° ६,२, २. १० प्रणम्‌ | 


२४७८ ॥ शवपथत्राद्यणम्‌ | (श्प Bate ) 


यदयं माख्यायिकामुखेनावान्तरदौशोक्रा, a fact विधते 
““सोऽप्निनेवेति । ‘ay यजमानः । शिष्टं पूर्ववत्‌ । श्वान्तरा 
प्रजासाधमतेन प्रशसति- प्रजा सु हेषेत्यादिना ॥ २ ॥ 

“asfaaa नच fafa “afta मिथुनस्य कर्तेति । 
वधूवरयो ग्‌ te berate मिथुनकर्ताभिरुच्यते । सा 
प्रसिद्धिः ¶'-शब्देनोक्रा | अ्रश्ितिपौतयोः श्एक्रशोणितिरूपेण परि- 
WA, TAY देहाकारेण परिणामस्य चाम्धधोनलात्‌ भ्रलनयिता'। 
saat कथम्‌ “्रप्निभिधुनस्य al? यतोऽसौ “मिथुनस्य प्रजन- 
यिताः दति व्याख्यानव्याख्येयभावो द्रष्टव्यः । देवानां प्रजायत 
मुक्ता, ईदानौग्तनयजमानस्यापि तदल are— “aut vas 
एतत्‌ प्रजा HAGA AA । "एतत्‌" एतया श्रवाम्तरदौक्रया ॥ ४॥ ५। 

अवान्तर दोच्चारूपेण समिदाधानं विधास्यते, aaa “या 
तनुरियं सा मयि" इत्यादि awa, तदुपोहवातवेनाख्यायिका 
ay “देवानामु & सम दौचिताना मित्यादिना । .समिद्धारो 
वाः afad ₹हरतोति समिद्धारः'। “हरतेरनुद्यमने च” 
दत्यचानुद्यमन इति पयुदासात्‌ तादृ शो ्मनस्य सम्भवात्‌ सः]मि. 
न्येन प्राप्तः “कमेष्ण'"-दृत्यण ! । “खाध्यायं वा fren tar 
feene atercafa® कित्‌ तं wv afecrentt वा 
तिजं वा मन्त्रोत्सष्टारम्‌ | उपलचण मेतत्‌ । खविजां मध्ये य 


nn a a ~~ -~-~-~---~--------~-- न ० Se ee 


१-- पाण |e २.२. € | R— पा० He इ. २. ९। 
g— “उच्ारयति-दति & | 


( ewe Rate ) ॥- ढतोयकाख्डम्‌ । २४९ 


कञचिश्न WIAA, तम्‌ । TAT TATE रूपेण'- तरम्‌ इतरस्य 
रूपेण समिदाइन्तरूपेण पवच्तनवर््तारम्‌, प्रवचनकनरूपेण 
षमिदाहनत्तार ferret: 1 एवम्‌ “श्रसुररचसानि' श्रसुराञ्च Tafa 
q “जिर्घांषन्ति' wa मिच्छन्ति। तथा सति देव.दति' खल्‌ मां 
चम्‌" शश्रविकीर्घोः' कन्त ave: तिः | ‘av at `प्रजिधांसोः" 
हन्तु vee’ ‘tie’ । “पापं वदन्तः उपसमेयुः' भ्रन्योऽनये प्रप्र 
वन्ति । कि मश्निरपि तादुम्िषयापश्चः ? नेत्याह “श्रग्नरहेव तथा 
नान्य भिति । ‘sate’ उदितवान्‌ ॥ ६ ॥ 

“ते होचुरिति । “तेः श्रसुरोरभिश्वूता देवाः । wy ला 
मपि शत्यम्‌” श्रनेन प्रकारेण किम्‌ श्रवादिपुरः' । प्रश्रे fest । 
तयोत्तरम्‌- Aare मन्यम्‌, न मा मन्यः वा श्रवादौदित्यमनिः 
युवाच ॥ ७ ॥ 

“तेऽविद्रिति। श्रयम्‌" safe: नः” भ्रस्माकं मध्ये “विरकल- 
wa’ facet यस्मात्‌ स विरचाः, श्रतिश्रयेन विरः "विरख- 
लमः | “श्रशयेवषूप मसाम" रत्यादि | खष्टम्‌ । यद्यपि मेखला- 
मः अन-धारणादिक मपि दौचाङ्गम्‌, तथाणवान्तरदौचायां 
Ware मुश्यलात्‌ “समिध मेवाभ्यादधद्‌वान्तर रोका शुपे- 
तोकम्‌ ॥ ८ ॥ 

“स॒ समिध मभ्यादधातौतिर। “sa व्रतपा इत्यादिः" 
षमिदाधानमन्छः । दे aa aay श्वेः तयि तसय पातरि 


= ‘trait? —xfa & | R— पाण Ge =X १००। 
र Fe Bite |e eR 8 क । g— ate सं* ५, द. ९.। 
32 


२५. ॥ श्रतपयत्राद्चणम्‌ ॥ (द्पर शत्रा) 


सति, Se ‘aaa’ व्रतस्य पालयिता, यास fay: । सप्तम्याः 
ज्-श्रादेश्रः५ । waar ‘waa भवति ‘a aa “fate 
देवामां जरतपतिः-दत्यज्न हि-शब्देन ^त्व an ब्रतपा ्रसि दे 
आ मर््यषु इत्या दि ्चुत्यन्तरप्रसि द्धि त्यते | “या तव' तेजोमयो 
तनू? श्रसि, ‘ar ‘xe ममापि भवतु; तथा या मम द्येत्‌ 
व्याख्येयम्‌! हे श्रतपते' ag) "मो" श्रावां ‘ae’ श्रतानि', ther 
दूति गेषः। ‘ay तेन तनूविनिमयेन मम््तगतेन । “wg > 
दौलाम्‌”-दति मन्धभागेर (दौचाः-गब्दश्रवणात्‌ तन्म्न्तभागपाढे 
मावाम्तरदोखां प्राप्रवान्‌ भवति ॥ 

दौ चाङत्यनन्तरं पुम ङ्ु्यादिसमश्चनस्ाभिधानात्‌ शाद) 
asta: wie, पञ्चात्‌ समञ्चन fafa क्रमोऽवगम्यते ॥ < | 

अय aqua anata: ane मिति विधत्ते 
“gay मतो मरम्तौभिरिति । ‘ua’ सोमं यजमानं वा 
तक्षा रापो मदन्यः । श्रगरेमेदनतौनाश्च सन्तापकलात्‌ तपोरूप 
छम्‌ ॥ १०॥ 

मदबधुपत्यभनपूवंकं राजा्यायनं विधन्ते- “श्रय मदन्तेमि 
ema राजान मिति५। “asit वा श्राञ्य मिति। “तं वे छ 


[क a th one eee 

Yor पा Be ७, १. BE. | z— ate सं° ४.१६ 

द-- ae He ५,६.९। तेत्तिरौयकल्यमते मन्लान्तर Ta, यजमा 
faa वाचयति | तै Ze % २० १० Sle Alo AFB | 


s— atest GR 8 Bl भ-का site qc. 2 < 


gale Rate ) ॥ ढतौ यकाग्डम्‌ ॥ २५९ 


q छवा सोम मघ्रन्‌"-द्तिःशरुतेराच्यस्य away सोमस्य 
हवौषष्यतुप्रवेश्ात्‌, रेतसखोषधिजन्यतलात्‌ रेतसं सोमस्य । श्रथवा 
“Gaal माहतावापः पुरुषवचसो भवन्ति-दतिः श्राङतिरूपस्छ 
aaa क्रमेण रेतोरूपेण परिणमात्‌ Tawa ॥ ११ ॥ 
्रनुषटेयपदाथंक्रमविषये किञ्चिद्‌ agafeagiy सुद्वावयन्ति- 
तदाङ्यस्मा एतदाणायनं क्रियत दति । "यसमै सोमाय एतत्‌ 
्रातिथयं क्रियते, ‘a मेव' ‘aa श्राप्यायनादिभिः सत्वन्तु युक्षम्‌ | 
मोमस्बन्धाभिप्रा्ेण चोद्य खद्भाविति यागसन्बस्ेन परिहरति- 
“यननस्य वा एवं Bala | एवग्मरकारक्रमविशिष्टं FATA IT खलं 
रियत Taq । “त्रच खल्‌ “एनान्‌' खमत्‌* कलहः श्रविन्दत्‌! 
ugg | तेः च देवाः ‘ya संगम मेवोपायम्‌' कलरोपश्रमनष्पं 
तनूनं ते ृतवन्त इत्यथैः | °“ श्रयावान्तरदोखा मिति । श्पय- 
भनितदोषपरि हाराय श्रनन्तर मेव श्रवान्तरदोक्ता कार्या । श्रतः 
परिगेषादाणायनस्यान्ते निवेश दति ॥ १२॥ 
“तद्यदाप्याययन्तौ ति | श्राणायन प्रशरंसति- “देवो वा इति। 
मस्य देवल समथयते- ““दिवि tifa wea सोमश्य, 
णेमस्या्यायने किं मायात मित्यत sre— “eat वा इत्यादि | 
तषद्रधातकोत्यत्यथै तसखेद्धपौतसोमगरेषस्य ठचरलेनोत्पत्तेः सो मख 
Taq ‘ae द्रेण हतस्य वचस्य शरोर" ‘facta’ 


\— ते" सं° ६, २, २, ७। द्रा प्यत्तरच ४. ४. ¢ ATAF | 
र२- रितसश्ौषधिसार रूपतवात्‌*-इति उ । 
१ Ble Ate ७.९.२१ | दृहोपरिटटाशास्येषा कथा १४. €; १ । 


२५२ ॥ ग्रतपथब्राद्यणम्‌ | ( f° धत्रार) 


aaa) सोमास्यं वस्वेव सोमश्ररोरण्वतेषु गिर्यादिषु az, 
तत्‌ एषी कुप्रनास्या, ्रोषधिः जायतेति" एवं Baa 
श्रोदालकिः are स्म । अतः ताः सेव" गिरावुत्यन्ना सेव इदा- 
नोन्तना यजमानाः शश्रमिषुठन्ति, न ara सोमम्‌ । श्रतः 
cary श्रोषधिं दीचादिभिः संस्कारैः ararq ‘ata कुवेन्ति'। 
"तथो एवैना मेष दत्यादि । १९३२॥ 

खलिग्यजमानकत्तेक Aaa सारघमधुकश्यनया, प्रगरसति- 
“मधु सारघ भितिर वा श्राहरिद्यादिना॥१४॥ 

एतदेवाणायनं" गतसारत्परिहार त्मना प्रश्सति- Coga वे 
देवा इमां fafa जिग्युरित्यादिना, “यदेवा ane निद्धत 
यदिदुग्धं तदेवेतत्‌ पुनराण्यायचन्तोव्यन्तेन । एतदसृद्‌ यास्या- 
तम्‌ ॥ ११५, ९६॥ 

“ते वै षड श्रूलाणाययन्तोति | Wey ॥ ९ ० ॥ 

“q श्राप्ाययन्तोति । श्राणायनमन््रय प्रथमभागं याचे 
“aus देवेत्यादि*। यद्यप्याप्यायने सोमस्य सर्वोऽशएनांया- 
यते, तथापि we श्र्र प्रः"-दति वो प्याभिधानसामर्थनेव प्रर 
श्रा्याययन्तो wate: | “नद्रायेकधनविंद इति । ste 
शरष्दतात्ययं माह- “श्रो वे यज्जस्येति। “एकधनानाणायते दश 


१-- धदूषानाख्या ( ! उश्रनाख्या )’—afa & । 
२, ३- इ-पुस्तकौ यपाठाविङ ACAI । 


ॐ oe “ ° 
४-- Fo सं४२, २. < RTA | ५-- वा० He ५,७.१९ 


( eae दप्रार ) ॥ दतौयकाण्डम्‌ | २५९ 


an वेति। एक एव सोमादिषूपो ₹हविःपदाये vat धनं येषां, ते 
देवा एकधनाः; तान्‌ विन्दति, as सोमपानाच सभ दतोः 
(एकधनवित्‌" | "तस्मात्‌ एकैक एवांश्टः want दशनो वा "एक 
धनान्‌" देवान्‌ शश्रायायतेः agafa, श्ररौरोपकषयं करोति, wr 
इक्गप्रकारेण सोमाख्येकधनेन देवाना मेकधनलात्‌ मन्तः दनद्रायैक- 
धनविरि" (इतिः श्राद' tae: “at तुभ्य मिश्रः यायता fafa | 
हे सोम! ‘aw agi, at पातु a इद्धः समथा भवलिति। 
WMA सोमेद्राथैलावगमादिष्् श्ेवाणायनं हृतं भवतो- 
aa: । “a त्र मिन्राय यायद्ेति । wa षोमा्यायनखेष्राथे- 
MATA SHAT TATA YA | MTT TATA RTS AAT 
मेधयेति। अनेन मन्त्भागेन धन मेषां feauaraaaraafe- 
war शटविजा मागश्रासनं क्रियते । श्र समि-मेधा'-श्ब्दथोः 
दातय धन मनुवचनोय मिल्याइ- “a यत्‌ सनोति, तत्तदाह 
यत्‌ सन्येतोति | “बन्या-'दतिः एवंरूपेण शब्देन यदाहाेजातम्‌, 
"तद्‌" “यत्‌ खनोति' धनं यज्ञेन यजमानः, “ATW Tau एव 
सुत्तरवाक्य मपि योध्यम्‌ । पूर्वापरोग्रतश्यानुवचनस्य मेधा मन्तरेण- 
सम्भवात्‌ मेधाग्रब्दस्यानुवचन ay इति वास्यातम्‌ । “Cafe ते 
देव सोमेति। हे “सोम! तव॒ खसः विनाश्राभावः चेमः, 
afefa शेषः । श्रं लद नुर्ात्‌ ‘sel’ सोमाभिषवम्‌ श्र्ोय' 
NAA । सल्याप्रा्निप्राथनायासतात्यये माह- “एका वा एतेषा 


वा 


१-“र्कं- दति & | 


२५8४ | शतपथत्राद्मयम्‌ | ( 30° श्व्रार) 


मागोभषतौति। “यज्नस्योदुच मिति। उपरिभाकिनौः wy 
(उदृक्‌", तया समा्धिलेच्छते ॥ ९८ ॥ 

satay मभिधाय fase are— “श्रय प्रस्तरे faa 
दति? । प्रशरस्योपरि पाणौ सम्पटौरूत्य “ver राये”-दति, 
aan निद्कवः | जनिङ्धवश्ब्दोऽपलापे प्रसिद्धो ata’, दह 
देवानां नमस्कारादिना सान्नं विहितम्‌ | faxed शोमाप्यायन- 
काले सम्भावितस्यातिक्रमस्य ` परिहाररूपेण प्रप्सति- “उत्तरत 
उपचारो Pag द्रति । उन्तर उपचार दति व्यतिरेकप्रदशंनाय 
श्रभिधानं साध्यसाधनयोरमेदाभिप्रायेण । saga afast 
दचिणएत उपचारेण । प्ाद्धागसिितस्य गारेपत्यस्य yea: करण 
भवति, तेन ‘fear sad ‘gaffe’; aa: सवदे वात्मकवात्‌ 
सवेदवेभ्योऽपि afiat भवति । तरि प्रस्तर निङ्कवेन कथं समा- 
धान मिति, aare— “यज्ञो वे प्रस्तर दति । दविराधारकलेन 
यश्चनिवेन्ैकलात्‌ प्रस्तरस्य यश्त्वोपचारः ॥ १९ ॥ 

fasta कालं निद्धार यितुं ब्रह्मवादिनां विचार दश्यति- 
“तदाडरक्ते नि्भुवो रारेननक्राददतोति५ । किम्‌ शकर" प्रर 


~~~ ~ ~ ~ 


१-- (तदुपरिभाविनोः-दति & | 
२-- काण Ste Bo ०.२. <। B— वा० Fo ५, ७. Re | 
४-- तथा चामरः-- “ऋखपलापस्तु fara’—xfa ( १, ६. १७. ), एनः 
“agsacfa fanart निहवः'- द्रति (३, ३, २०७. ) a! 
अपवोऽपलापो निकृतिः शाद मिति तद्रौ कायाम्‌ | 
५-- काण श्रौ Be ८.२, १०, ee | 


(sae Rate ) ॥ टतोयकाखम्‌ ॥ २५१५ 


faga: कन्तैवयः, उतानक्े ? दूति विचायमाएलात्‌ श्रुतिः | अकष 
श्रविलम्बेनाभ्नौर प्रहर णणत्‌ WH एव प्रस्तरे aa मित्यर्थः ॥ २०॥ 

“ते निद्कुवत एष्टा रायः प्रेष दतिर। निद्कवमन्त्राय मेः | 
हे Ue’! दन्तस्य wag: | धनं यजमानाये मिच्डन्‌ wa’! 
94 ब्राद्भुणे सोमाणयायननिङ्कवातिक्रमस्योक्तलात्‌ स एव प्रसाध्यः | 
"रायः धनानि, प्रयष्छन्निति गेषः। किमथेम्‌ <a ware, 
"भगाय सौख्याय च । तथा (खतवादिभ्यःः सत्यवादिग्योऽस्ग्यम्‌ 
"ऋतं प्रयच्छ" क्रियमाणं कमे यथा न टया स्यात्‌, तथा कुवि- 
त्यथः । सवेदेवा्रयाभ्यां शावा प्रथिवोभ्यां' नमः" श्रस्त॒ । खतग्ब्द- 
सखोदकयन्ञाद्र्थषुर्रभिमत ay मार- “सत्यवादिभ्य दृतोति । 
द्रावाप्रयिवौभ्यां नमसकार एव fas दल्याह- “ावाष्यिवोग्धा 
मेव fagaa दृति | Ty नमस्कारेण aatfawa, दतरेषां 
देवानां ख कथं aa: स्यादिति, aare— “ययोरिदं स्वे मधोति। 
यस्मात्‌ तयोरन्तः ‘se परिदृश्यमानं सवम्‌ श्रधि' fea मिति 


\— पा० सू ८,२. €७ | 2 (विल्षम्बेनाम्नोः-इति ह | 

२ ae सं° €. २. २, € । निह्ववप्रकारस््ापस्तम्बेन स्फटं दशितः 
(ate Ge ९९. ९.१२. )। 

४-- “oer wet इति प्रथमान्तम्‌”-दव्यादि च याख्यानम्‌ Te Fle ९ 
8. € सा० भा ब्रष्टय्म्‌। 

५-- firme १, १९. ६८ ( उदकम्‌ ), २. १०. २८. (UAH), ३. १९. ६ 
( सत्यम्‌ ), feo ९, ४. ७ ( TH), do, 8, 8 ( ATH) | 


Rud ॥ एतपघत्राद्यणम्‌ ॥ (शप्र 9त्रार) 


शेवः; तस्मादिल्यथेः। श्रय वा शश्रधिः-दूति सक्तभ्यर्थानुवादो, 
तयोरधौदंः wa fafa nee i 

अध्वयैकन्तेकं प्रषं दशरेयति- “were AAA प्रसर 
AMAT ददतौ तिः । प्रस्तर" “WRB समभ्यगा दृतयेत्यथः । ह 
“्रप्नौत्‌ ! ‘aa’ fa "मदन्तो" मदन्यः तप्ताः, (ताभिर 
दति, “aw दरति गरेषः। तम्‌ प्रसरम्‌ श्रग्निम्‌ उपयेपरिः 
spesigaa “श्रतिहरति' ` ्रनुप्रदरेत्‌२। श्रनुप्रहर णस्य प्रयोजन 
मार- “waa wa ऊद्धानोति । “एतेनः श्रातिश्याथप्रलरेण । 
उपयूपरि प्रहरणस्य प्रयोजन माह-- ^तदेवास्यानुप्रहइतभाभनं 
भवतौति | ‘ay श्रष्वयंण दन्तं प्रस्तरम्‌, “AA wy 
सुरिति दे निदधाति शापयेत्‌* ॥ ९२९॥ ४ [४.३.|। 


दति भ्रौसायणएणचायेविर किते माधवोये arava 
माध्यन्दिनिशतपयत्राद्यणएभाये 
ठतौचकाण्डे चतुर्थाध्याये तोय ब्राह्मणम्‌ ॥ 


१-- alo सं° ५.७, २। 

२-- ale श्रौ HS VW! 

a— “अति हस्ति, न प्रहरेत्‌ दति & | 
४-- Alo श्रौ" द ८.२.१२ । 


(gaye BaTe ) ॥ हतोयकागरम्‌ ॥ २५७ 


( श्रय चतुथे ब्राह्मणम्‌ ) | 

ग्रीवा वे यन्नस्योपसुदः शिरः way: | तस्माद्‌ य॒दि 
्ग्यवान्‌ भवति nave प्रचर्य्याथोपसुद्धिः प्रचरन्ति 
agra: प्रतिदधति ॥ १॥ 

तयाः पूर्वाह्णेनुवाक्या भुवन्ति। ता अपरा 
याज्या या याज्यास्ता अनुव्‌ाक्यास्तद्युतिषजति त॒स्मादि- 
मानि ग्रोवाणां पर्व्वाणि व्यतिषक्तानोमान्य॒स्थोनि | २॥ 

देवाश्च वा SHAT | उभये प्राजापत्याः पस्यृधिरे 
ततोऽसुरा रष Way प्रश्चकिरेयस्मयो मेवासि ल्लोकं 
जता afta हरिणो fefa* us 

तदं देवा wea | त॒ ऽशताभिरुपसद्विरुपासोद- 
लययदुपासौदंस्तुसमादुपसुदो नाम ते पुरः प्राभिन्द- 
न्मांल्लोकान्‌! प्राजयंस्तस्मादाहृरुपस॒दा परं जयन्तीति 
यदु होपासते तनेसां मानुषो पुरं जयन्ति ॥ ४ ॥ 

एताभिव्वं देवा उपमसुद्धिः। परः प्रामिन्दनिमुा 
लोकान्‌ प्राजयंस्तथो wey wares ऽअसिं- 
लोके कंचन पुरः Hea ऽइमानवेतल्लोकान्‌ प्रभि- 
न्तमा ल्लोकान्‌ प्रजयति त॒स्मादुपसुद्धिययैजते ॥ ५। 


* “fefa—gfa ग, घ। 


1 'च्रिमांणोकान्‌?"-दइति क, ग, घ । रव भिष्टोत्तरचापि सवच | 
33 


२५८ ॥ श्रतपथब्राद्य णम्‌ ॥ ( दप्रर Yate ) 


ता वा श्राञ्यहविषो भवन्ति। sit वा ऽश्राश्च 
aia वै देवा व्वुजेणाज्येन पुरः पराभिन्दन्निमुं 
ल्लोकान्‌ प्राजयंस्तुथो ऽरएवेषु रतेन वजेणाज्येनेमु 
ल्लोकान्‌ प्रभिनुत्तोमुांल्लोकान्‌ प्रजयति त॒स्मादाच्च- 
हविषो भवन्ति ॥ € ॥ 

स वा ऽअर्टौ क्वो Hal Tafa | चतुरुपश्छत्युधो 
(इतर थाहशचत्रेव Fal Tat ॒गृह्हौयादष्टौ कृत 
oA ॥ ऽ ॥ 

सवा श्रष्टावेव कृत्वो Tat Zaria । चतुरुपभृति 
तद्दजमयिभारं+* करोति तेन व्ज्रेणसिभारेणेमां 
ल्लोकान्‌ प्रभिनुत्तौमांलोकन्‌ प्रजयति ॥ ट ॥ 

अग्नोपोमौ वु देवाना सयुजौ | ANAK साड 
गह्णाति Feng ऽएकाकिनिःन्यतर्‌ मृवाधार साधारयति 
यु सवेण प्रतिक्रामति वा ऽउत्तर माधार माघार्यानि 
जित्या ऽअभिजयानौति तस्मादन्यतर्‌ मेवाधार साधारः 
यति ay aaa ॥ ९ ॥ 

श्रथाश्राव्य न होतारं प्रुटणोते | सौद दोतरित्यंवा- 


a 


* प्मतिभार-दति सा ०-सम्मत इति ete वेरः | 
† “खवेग^-दरति ग, च | 


( भ्य eae ) ॥ तौ यक्राणटम्‌ ॥ Rye 


होपविशति होता दोठृषुदन ऽउपविश्य प्रसोति प्रतो 
(र्यः ख चावादत्ते ॥ १० ॥ 

a आदहातिक्रामन्नग्रयेऽनुब्रहौति। आश्राव्याहाधि 
यजेति uae जुोति+ ॥ ११ ॥ 

sare सोमायानुव्रहौति। श्राश्राव्याद सोमं 
थेति BATHA जुहोति ॥ १२॥ 

TT TETAS भवति | तुत्‌ समानुयमान श्राह 
न्वष्एवेऽनुत्रहौीत्याश्राग्याह fam यजेति व्युषटृते 
जुहोति ॥ १३॥ 

स युत्‌ समान्‌ तिष्ठन्‌ जुहोति। न युचेद्। 
प्रचरन्तसञ्चरत्ययिजित्या ऽअभिजयानोत्युय यरेता 
देवता asta व्वुज aaa सुश्करोत्यप्नि सनौक 
सोमः शल्यं विष्ण Hare? ॥ १४ ॥ 

संवत्सरो fe ast | अप्निव्वा ore: सोमो Tit 
एथ यद्न्तरेण ag विष्णरेतद परिवमानः सवत्सर्‌ 
करोति॥१५॥ 

संवत्सरो AS | रतन वे देवाः सवत्सरण Aad 


~~~ ~ ~~~ ee 


qeifa’—sfa ख । एव मुत्तरचापि दयोः | 
| (येतं › इति प्राठः सा ०-सम्मत इति डा ° Fae: | ययेद'-दइति च । 
| .संखसो-दति क, ख | Ta मिष्टोत्तरापि सेच | 
¢ qa xf ख। अथ मेव पाठः क णडोष्डेदाद्‌ TCS: स्यात्‌ साधुः | 


२६० ॥ प्रतपथत्राद्मणम्‌ | ( 35° wate | 


परः प्राभिन्दन्निमांल्लोकान्‌ ured sete रतेन 
संब्वत्सरेणए व्वज्ने शेमांल्लोकान्‌ प्रभिनत्तौमाल्लोकान्‌ 
प्रजयति तस्मादेता रेवता यजति ॥ १६ ॥ 

aa तिष्ठ उपप्रद उपेयात्‌ चयो वा ऽतव 
संवत्सम स्य संब्वत्सरस्यवतद्रपु क्रियते संव्वत्सर्‌ मेवेतत्‌ 

स्करोति दिरेकया प्रचरति दिगकया ॥ १७॥ 

ताः U2 सुम्यद्यन्ते। षड्‌ वा sway संवत्सरस्य 
संव्वसरस्येवेतदरए कियते संब्वत्सर्‌ मेवैतत्‌ सुखः 
Tifa १८॥ 

यद्य दादशेपसद उपेयात्‌* । दादश वे मुसा 
संबव्वत्सरस्य संव्वत्सरस्येवंतद्रप करियते Hay Aaa 

गोति। दिरेकया प्रचरति दिरकया ॥ १९ ॥ 

तातुव्वि्तिः सम्यद्यन्ते। चतुव्वि<शतिव्यु संवत्सर 
स्याइमासाः संव्वत्सरस्येवतद्रप कियते संव्वत्सर्‌ मेव- 
तत्‌ AMALIA ॥ २० ॥ 

स यत्‌ wae: प्रचरति तथा wa सम्पत्‌ 
सम्पद्यते स युत्‌ Tale प्रचरति तुच्जयत्युथ युद्पराह 
प्रचरति सजित मसदिल्यथ gare वे पुरं युध्यन 

ait जित्वा सवा सतो प्रपद्यन्ते ॥ २१॥ 


* उपेयात्‌^-द्रति ग, घ | † ang@aq पदं ख-पस्तके 


( eae त्रा) ॥ एतौ यकाण्डम्‌ ॥ २६१ 


स युत््रचरति | ae aq सन्तिष्ठन्ते तज्जयत्युथ 
यज्ञहोति खवा AFA सतौ परपद्यते ॥ २२॥ 

स॒ जुहोति। युथा दिरकस्याहः प्रचरिष्यन्‌ aia 
या ते ऽशरगरेऽयःश्या तनुववषिष्ठा TS TET | उग्रं TTT 
TTA AT sal खाहेत्यवुरूपा fe 
materaar fe arate ॥ 23 | 

aa जुहोति | युया ह्विरे कस्याः प्रचरिष्यन्‌ भुवति 
याते sat रज्या तनून्दुपिष्ठा गह्वरेष्ठा । उग्र 
वचो quad व्वचो ऽ्रुपावधौत्‌ खाहेत्येव्‌ई- 
रूपा हि सासौद्रनता fe arate ॥ २४॥ 

aa जुहोति | यया fata: प्रचरिष्यन्‌ सुवति 
याते sat हरिश्या तनृब्बुपिष्ठा गह्णरेष्ठा । उम 
TA HITT व्वचो BOTAN सख्ाहेत्येव्रूपा 
fe artafeat fe arate ay दादशेपसुद्‌ उपे- 
युचतुरह मेकया प्रचरेचतुरद मेकया ॥ २५॥ 

THA व्रतोपसदा ATI पर उर्ववोव्वा ऽअन्या 
WIS: UCIT: स युसा मेकं प्रथमां दोग्धयुथ 
aaa Ver परडरनवोरथ यासां चोन्‌ प्रथमाहं 


rete: 


a ne 
at 
nS ---------- ---- 


* वाद्धरे ा*-हति डा ०-वेबर-सम्मतः। रव FATA TAT: | 


RER ॥ तप्र यत्राद्यणम्‌ |i ( देप्र° yate ) 


दोग्धु दावधैकं ताः परो ्नौर्या वु Wise: पर्‌ 
उव्वीर्याः पर Sale: परोऽ्चौः ॥ २६ ॥ 

त॒पसा वु लोकं जयन्ति। Tea परः-पर एव 
व्वुरौयस्तपो भवति परुः-परः Bader जयति 
ad हेवासिंल्लोको भवति यु wa fag 
पुरोऽद्नौरुपस॒द उपेति. garg परोऽह्नौरोगोपसुद 
उपेयाद्‌ ay दादणोपसुद उपेयात्‌ बरौश्तुरहं दोहयेट्‌ 
दौ चतुरह मेकं चतुर हम्‌ ॥ २७।५। 


॥ ठतौयप्रपाठके sad ब्राह्मणम्‌ [ ४. ४. | ॥ 


ra मातिश्य मभिधाय श्रयोपसदस्तत्कालश्चार- “गीवा वे 
यज्ञस्य पसदः, शिरः vam’; तस्माद्‌ यदि samara भवति, 
yawn प्रर्यायोपसद्धिः प्रचरन्तौतिः | ‘aq’ तेन variant’ 
मुपसदनुष्टानेन ‘Hay श्रवथवापेक्चया बहुवचनम्‌, भ्रतिदघाति' 
शिरसा ay योजितवान्‌ भवति । “न nema प्रदश्यात्‌-दति' 


. ..____~_ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~ 


९-- शेतसेयत्राद्ये आतिश्यस्य शिरस्त मुपसदां Waray (९. ५. ८.) । 
२-- “पवयो पसदावतः-दइति ate श्रौ ° Ge ८. २. ९५ । 

१-- saa सुपरिटाद्‌ Tafa ( Rd. र. १. ) | 

g— इद्ेवोपरिादच्छति ( २६. 9. ५३. ) | 


( ase Bate ) ॥ दतौयकाणम्‌ | २९३ 


निषेधसम्भवार्‌ “यदि प्रवग्येवान्‌"-दृयुक्म्‌^ । श्राश्वललायनोऽपि 
प्रथमयन्नेनेके घरेम्‌”-दति? ॥ १ ॥ 

“तद्या: पूर्वाहऽनुवाक्या भवन्ति, ता श्रपराश्े याज्या दति | 
“श्रदनिे्ाणि शष्ठनट्‌""-“य घय दूव nae’, “a सोमामि 
सत्पतिः-“गयस्फानो अ्रमोवहाः" “ददं विष्णविचक्रमे- 
“वौणि पदा विचक्रमे दति चौणि युगलानि क्रमेणग्नि- 
सोमविष्ण॒नां याज्यापुरोलुवाक्याः । तेष्वाद्याः प्रातःकालो पसदि 
पुरोनुवाक्या भवन्ति, दितोया arg; सायङ्ालोनोपसदि 
aq fata: पुरोनुवाक्या, प्रथमा याच्या cae: । dara 
मङ्गलिवत्‌ प्रिद्धपर्वाभावात्‌ श्रखो नि"- दृत्यम्‌ ॥ २ ॥ 

उपसदो लो कजयसाघनवेन प्र्ंसति- “देवाश्च वा श्रसुरासे- 
व्यादिना । श्रयक्मयोम्‌ः-दत्यत्र “saqarcifa इन्दसि"-दतिः 
भ-पञ्ज्ायां पद-सञ्ज्ञाया बाधादुच्लाभावः। “हरिणं दिवोति। 
हरितवणे पुरोम्‌, सुबणेमयो मत्ययः ॥ २ ॥ 

“ag देवा भ्रस्युखतेति । तत्‌ः पुरच्रयम्‌ श्रयत “a 
fear? हिंसितवन्तः, ते देवाः । यस्मात्‌ एताभिः" 


cn कण 


~ ~ ----~-~------------~-~--~ ~~~ 


\-- अतण्वोक्तं areata “उपसदेव वाप्रवग्यं"-दति ०. २. १९। 
२- य्न श्रौ wo BSAC ३ - ण सं° ६. १६. BB, ३९ । 
¢ ऋ Mo १.९१. ५,१२। ५-- ऋ० संन १. BR. US, UTI 
६-- fafwardar: रे" are १. ४.८; श्वर whe | ४.८.८। 
७-- रेतरेयकेऽप्येव मेव, fates वि्ेषोऽपि तच Ase (१, 8. ७.) । 
S— पा० | ९.४.२०। €-- Glo Yo १२ धा०। 


२६४ ॥ ्तपथत्राद्यणम्‌ ॥ (ame uate ) 


तरिभिराग्रयादौष्टिभिः aafa: सामर्थेने्यथेः । उपासौदम्‌' 
श्रसुरनिगेमनप्रतिबन्धानि The queasy न्यवसन्जिल्ययेः। 
श्रत उपसद साधनलादासा मुपसन्नाम सम्पन्न fray.’ | उक्र मुप- 
wet जयषाधनत लोकप्रसिद्या दृढयति- “तस्माद्‌ाङरूपसद्‌ा 
पुरं जयतति । ‘are: afta: कथयन्ति, उपसद्‌" उपसदन- 
दुगेबेष्टनेन । afar मभिधाने म -छषेत्याह-- “यद्‌ हेति । 
"उपासते" उपेत्याटृएखन्ति ॥ ४ ॥ 

“gafaa देवा दति । “तथो we एतदिति । एतया 
उपसदा “एषः यजमानोऽपि पुरः प्रभिनत्ति, जयति चेति गेषः। 
न केवलं पुरस्य जयः, श्रपि तु जेतयपुर मेव न भवेदित्याह 
“नादहेवास्मा श्रसिक्षोके aya पुरः कुरुत दतिः ॥ ५॥ 

“amt एवैष एतत्‌"-द्ति यत्‌ सङ्कहेणोक्रम्‌, तदिव स्ट 
afa— “ता वा आ्राञ्यदविष इत्यादि | स्पष्टम्‌ ॥ € ॥ 

प्रधानयागचया्ं माच्ययहणप्रकार ATE— “A वा wet Bat 
अङ्कां nerf चतुरुपण्तोतिर। “wet रवः श्रषटवाराटृत्या ॥ ९॥ 

घ वा श्रष्टावेव wat ser fafa wa “८व-कारेण 
“श्रयो gaye: -sfa केषाञ्चित्‌ wet निरस्यते । ` तद्यन्न 
मतिभारं करोतीति । ‘ac’ तेन जुह्वा मष्टौ Bat ग्रहणेन, WIAA 


tear eae १ NNN 
ee cee se mn 


१ “प्रणो ताययुपसत्‌”-इति काण ite 7 Co १७ ABVA | 
a— टितरेयत्राद्यण-तेत्तिौयसंद्ितयोरप्येवम्‌ ( ९. ४. ¢, ६. २. 2)! 
~ Fle शौ” deo. २. रद, २७ | 


‘game धरार) ॥ aalwaraeq | २९५ 


ay, तस्य च मुखत एवाष्टवार रणात्‌, ay मेव सुखप्रदेश- 
भारयुक्तं कृतवान्‌ भवति ॥ ८ ॥ 

प्रकारान्तरेण WET मष्ट शलो ग्रहणं प्रशंसति “श्र्रौषोमौ 
पर देवानां सयुजौ, anat ag क्नाति; विष्णव एकाकि fa 
एषातति शेषः९ । प्रहतिवदाघारदयप्रसक्रौ ख्यां fata 
माघार्‌ निषेधति- “saat मेवाघार मिति। चं श्रवेणघार- 
af’ त॒मन्यतर faa: | श्रभिजयषाधनतेनान्यतर माघार 
giafa— 'प्रतिक्रामति केति । उन्तराघारानन्तर प्रतिक्रमण- 
quay तस्य चाभिजयदूपलात्‌ शेतथाभिजयाय ate मेवाधार 
माघारयेदिति gf: ॥ ९ ॥ 

“श्रथाश्रायय न होतारं प्रटृोत एति! । श्रध्वयुराड श्राया 
वय' tam “श्रभनिदेवो देयो होतेत्यादि “मानुष war न 
ूयादित्यथेः ; fay “We wa’ इत्येव रयात्‌ । तथा WA 
लायनः- “faa: सौद होतरिति ae उपविगरेत्‌"-दति । 
“होता होटषदन उपविश प्रसो तौति । वेदेरत्तरा ओणिहिंद- 
षदनम्‌ । “एतवतौ मध्व्यो खच माखख'”-दत्यनुजानोया- 
दिव्यथंः। awl जह्ृपभतो ॥ ६० ॥ | 

“स ॒श्राहातिक्रामन्नित्यादिर। शश्रतिक्रामन्‌' श्राहवनोयस्य 
afar प्रति गन्तु वेद्यतिक्रमं कुवन्‌, “श्रप्रयेऽनुत्रूहि”- र्ति! 


~~ 


१ ae सं ९.२. ३. ४-१ RUA | 
i— File ay BG ८, २. Re | 


R— काण Be BSR WI 
34 


add | ॥ MAUNA | (प्ण ५ब्रा*) 


होतारम्‌ “Ww । sahara ware बररौत्यथेः । पुनरा्रावर- 
प्र्याश्रावणानन्तरम्‌ “afi anc श्राह याच्या पठेति 
warfare । aug’ शोचा “वौषट्‌ -दृयकषे ॥ ११ ॥ १९। 

विष्णोरनुवचमकाल माह -- “श्रय aqua भवति, तत्‌ 
समानघमान आह विष्णवेऽनुब्रहोतिः । समानयमान्‌ः' जु 
प्ररिपन्‌ ॥ १२ ॥ 

“ख यत्‌ समानच तिष्ठम्‌ शहोतोति । ‘ow’ एतस्िननेवाह- 
नोयदचिएदे गरे । “न यथेदं प्रचरन्‌ सञ्चरतौति । दगेपूेमारेधया 
‘gad येन ame गतः, तेनेव पुनरपि हविरवदानाय गच्छति, 
तथाच न asa faa) तथापि एकतैव होमः “afafaa 
भवति । wa: शश्रमिजयानिः-दति एकचेव तिष्ठन्‌ शहधयात्‌। 
प्रकृतिवत्‌ प्रतियाग माक्रमणएप्र्ाक्रमणे न कार्यं; श्रपितु सह 
देवातिक्रम्य Ta यागान्‌ कुर्यादिति तात्पर्याथेः। शअरम्ादियाग- 
aq प्रशर॑सति- “श्रय यदेता tf) कथ मेतासां यागेन यन्नः 
weat भवतोति तदिभच्य दश्यति- “श्रग्नि ममोक मित्या 
दिना। “ata aqe® सुखप्रदे श्रः, “शल्य ततः gat भाग 
‘SRN तत्प॒च्छभागः" ॥ ९४ ॥ 


१ “ag त्वा सोमाय?-द्रति काण sito Ce a. । - 

R— Ble ate W ८.२. ३३।। 

a— “मचस्यः-दइति ठ, च । a— ‘mai’—afa क | 

w— “ata मनोकम्‌, सोमं wer, faa’ तेजगम्‌”-इति de सं° € 
२. ४, १ | एेतरोयकेऽपयेद मेव ( १. 8, ८, }) । 


(श्न धत्रा० ) ॥ एतो यकाष्डम्‌ ॥ २६७ 


उक्तं aga संवत्षरतयोपपाच प्रशसति “संवरो fe वओो- 
frat we: सोमो रातिरय यदन्तरेण तद्‌ विष्णरिति । wet 
राचेश्च योऽन्तरालः कालः, ष विष्णरित्यथः; पूोत्तरोभयकाश- 
यापिल्ादिति भावः। "एतत्‌" अयं “परि श्चवमानं' पुनःपुनरावन्ते- 
मानं ‘Sarge’ गिष्यादयति ॥ ११५॥ 

“संवरो aq दति। स. च ‘daw’ Aq’; वज्ज 
रुपाम्धादिचयाटृ्निरूपलात्‌ । “तस्मादेता देवता यजतोति 
उपहारः ॥ १६॥ 

उपसदां जिल विधाय प्रशसति- “ख वे fra उपसद पेयात्‌, 
थो वा waa दत्यादिना९। “दिरेकथा प्रचरतो तिर । श्राग्रेथादि- 
ame व्यापकोपसन्तया एकस्िन्नशटनि ‘fe: प्रचरति! श्रलु- 
तिष्ठेत्‌ । तथा विधानुष्टानख्य दिनचयकन्ते्यता TMA ॥ ९९॥ 

दिनचयेऽपि दिरदिरनष्टानं प्रशसति- “ताः षट्‌ सम्पद्यन्त 
द्त्यादिनाः॥ १८॥ 

जिलपचवदुपद्वाद ्रलपश्च मपि विकष्पयति- “aq दरादशो- 
we दति" safeafa पत्ते प्रतिदिन मुपष्दोदिदिरलष्टान 
विधन्ते- 'द्विरेकया प्रवरति दिरेकयेति। वौ पूवेवत्‌ ॥ १९ ॥ 

(दिरेकयाः- द्युक्षं दिर नुष्टान ATT ग्रचुजयसन्यत्यानुकूख्या- 
mal minfa— “ताश्चत्‌विश्रतिरिल्यादिना॥ २०॥ 


ह न काकि = en ee 


Late mite सू- ८,२.९९ द्- काण we सू ८.२. ACI 
इ-- do सं° ६.२. ३. ९९२ AVA | 
B— का० site Be SR ४०। 


adc b एत पथत्राद्यम्‌ ॥ (80° भव्रा) 


“स यत्‌ ara प्रातरिति । सन्पन्तिसाम्यं विभज्य दगेयति- 
“gq यत्‌ yale प्रशरतोति | Wawra: शचुजयमाचर्ूपः, श्रप- 
TWAT साकल्येन जयाद्मक दृत्यथः । श्राग्रेयादिया गचयवत्‌ 
दरविंहोमरूपं कचिद्पद्धोमं विधन्ते- “श्रय यक्नुहोतोति | 
श्रचापूर्वाथलार्‌ यच्छन्दतिर सकारेण विधिरभ्युपगन्तव्यः। विहित 
मुपसद्धोमं पूर्वयागे जितस खाधोनोकरणात्मना प्रशंसति- “x2 
प्र पुरो युद्यन्ति, at जिला खां wat प्रपद्यन्त इति । ददं हि 
शोके दृश्यत दति we) जेतारः प्रथमं पुर युद्यन्ति, भिन्दन्ति, 
पश्चात्‌ तां जयन्ति, सुविजिताख्च पुनः स्ना मात्मोयां प्रपद्यन्त 
दति nee 

शोकप्रकारं प्रृतकमंणि fancy दग्रेयति- “ख यत्‌ प्रदर 
तौति। शरचारः wage शमाश्विपर्यन्तो यागचरयप्रयोगः, ष 
एव FFAG: | रतछ्लसमापनं, तत्‌ जयखानो यम्‌ | sage, 
a जितस्य खाधौमत्वसम्पादनात्मकः ॥ २२९॥ 

प्रथमदिनोपसद्भोमे wet विधातु माह- “a जुहोति यचा 
दिरेकस्याङ्कः प्रघरिष्यन्‌ भवतो ति९ । छक्रानुसङ्गोन्तेन gue 
दुपषद्धोमोऽपि एकक्िन्नहमि ददिः ane इति ज्ञापनम्‌ । 
amare मधः? Bowe) तिः तव या तनुः, “sewer” श्रयसि 
Wa शत्ययःग्रया, श्रयोरूपेत्य्थैः। "वर्विष्टाः उरतरा, “Ages 


९-- का० site Ge <. २, ३७. | ae Yo ६. 2. ३. 9, ८ उरषटयम्‌ | 
R— का" te Bo ५.२. QW! 
R— ae Ho ५.८.९१। 


(भय Bate ) TRICE Ce rte 


ret परैरनिरगभ्ये BMA वन्तेमाना श्रसि, सा तनूः मम य॑ 
op ay श्रपावधोत्‌”। उयस्ेषयो रसे न्तिरौयके स्ट 
मान्नातः- “श्रग्रनया पिपासे ₹ वा उग्रं वदः, एनश्च वेरत्यञ्च 
ad कचः-दइति९। मन्त यादृगृपा तनूनिर्दिषटा, सा न wae 
द्याह- “uaeut fe सासोदिति ॥ ee i 

एवं दिकीयदतो योपसन्मन््लावपि व्याष्येयोर ॥ 23 ॥ 

एव सुपसन्चयस्य मन्त्रान्‌ निर्दिश्य, दाद शो पसत्यके न्यायसिद्ध 
ai ब्राह्मणं खय मेव विस्ष्टं॑द्‌ शेयति- “यद्यु दादशोपसद 
उपेयादतुरह Raat प्रचरे चतुरह मेकयेति । श्रयःग्येत्येतन्मन्त- 
caret एकोपसत्‌, तादृ भौ sae wana । gre दितोय- 
मन््रसाध्ययापि wafer मावत्तेयेत्‌ । ठतौययाणेवम्‌ | एवं द्वादश 
स्याद्या: । कोऽयं Sat भवति ? श्रयःग्रयादोनां याणां मन््ाणां 
मे एककस्य मन्लरखैकोपसदं गला चतुषु दिनेषु प्रथमं “याते 
अर्ऽयःघथा”-दूति aM मावन्तेयेत्‌, पुनः पञ्चमादिषु way 
दिनेषु रजःगयेति मन्त्र मावन्तेयेत्‌, ततो नवमादिषु way दिनेषु 
हरःग्रयेति wa मावन्तेयदिव्यथेः ॥ २१५ ॥ 

“श्रथातो ब्रतोपसदा मेबेत्या दि। arqaag यजमानो व्रतयति 
पयः, ताः श्रतो पदः तारां water क्रियत cae: । "पर- 
उर्वीः उपयंपरि एकद्यादि नद्या ब्रतद्द्धिर्याखस्ि, ताः पर- 


१-ते° सं० ९.२. १९ le ule ब्रषटयम्‌ | 
R— Ae He ५,५८.२, ६। 
R— का० श्रौ Te ०. २. RY, REI 


९७० ॥ MATa ea । (प्रण पत्रा) 


व्यैः उपषदः | ‘ar’ केचनानुष्ठातारोऽनुतिष्ठन्तोति शेषः | उक्र- 
वेपरौत्ययुक्ाः "परोऽ" उपयुपरि दरसोयस्य इृत्यथः\ | "ताः केच- 
नानुष्टातारोऽनुतिष्न्तोति | तर्‌दिविधाना मधुपसदां wena 
विचायंमारे पर्चवसानस्येकरूप्याश्न वसतो भेदोऽस्ति ॥ ९६ ॥ 

अ्रयापि परोऽङणौरेवोपेयात्‌ ; कस्माद्ेतो रिति तत्राह- “तपसा 
वे लोकं भयन्तोति। wisely उपयंपरि Mayes पयो करासात्‌ 
तयोद्धिरुपयपरि भवति, तथा लोक मणयुपय्युपरि जयति। तथा 
परखर््ो-पत्चे स्तनबाडच्यसम्भवेन श्ररोरचयाभावात्‌ विरकालं 
भूलोके ‘aerate वसुमन्तर एव 'भवति'? । दादश्नोपसत्यचो 
ब्रतप्रकारः कथ मिति, aaTe— “ay द्वादशेति? । प्रथमं “तुर 
प्रथमेषु चतुषु दिनेषु प्रतिदिनं ‘ately स्तनान्‌ दोहयत्‌' 
दितोये चतुरहे (दौ-दौ', दतौये च "एकैकम्‌" दति ॥ vo 
प [४.४.]॥ 


दूति श्रोमायणाचायेविरदिते माधवोधे बेदाथप्रकाग्र 
माध्यन्दिनश्रतपयन्राद्युएभाय्य 
BRAS चतुर्थाध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


१-- “चितन प्रथमायां दोहयति, रकापरचयेनीत्तरयोः“-द्रति का” श्रो ° 
Bes. ६. १, RI 

अक शनौ र =. २. 8। २-- Alo site qos, ३, ५ । 

a— de षं? ६.२. २. ONG REA | 


(gare Bate ) । ॥ टतो यकारम्‌ ॥ २.७९. 


Aaa vata तमो हाद निवारयन्‌ | 
एमर्थोशत्रो देयां विद्यात येमहेश्वरः ॥ ४ ॥ 
ब्रह्माण्डं MAW कमकदयतुलापूरषौ Gaia, 

सप्ताभोन्‌ पश्चसोरौँस्बिदग्रतरलताधेनुसौ वणेमोः | 
vatat दव्छावाजिददिपमदहितरयौ सायणः fagaral, ` 
वयभ्राणौ दिशवशकरं प्रथितविधिमहाश्वतयुकं घटश्च ॥ 
ware waar तिलभव मतुलः खणेज was, 
कार्पासौयं ANAT, YHA मजडो राजतं TAGS: | 
श्राज्योत्यं MATA लवणएज मनृणः WAT THA, 
Talat caer गिरि awa मुदा पाज्सास्सि्गमायः ॥ 


दति ओ्रौमद्राजाधिराजपरमेश्वरवेदिकमागप्रवत्तेक- 
शरोहरिहरमहाराजसासाच्यधुरन्धरेष 
सायणाचार्येण विरचिते माधवोये बेदाप्रकाशर 
माध्यन्दिनश्रतपथत्राह्मणभाय 
PIAS चतुर्याध्यायः समाप्तः ॥ ४ ॥ 


॥ इति दृतीयकार्डे तृतौयः प्रपाठकश्च BATA: ॥ 


काक 


९-- “कण्डो सह्या १२२०-द्ति क, ख ; “कणिकासह्या ९२१- दति 
ग) Al ATW त्रा० ३९ Ho, रत्राण् रद्‌ कण, दत्रा० cd Ro, 
४ त्रा २९ कर, १ me ROM; सङद्करमया १९२२६ति सिद्धम्‌ । 


[ रश्द्‌ | 


च्य 
चतुयप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌, 
अपिवा 


पञ्चमाध्याये प्रथम ब्राहमणम्‌ | 


॥ दरिः & ॥ 


ag रुष yatal व्वषिष्ठ wars भुवति । 
तुस्मात्‌ प्राङ्‌ प्रक्रामति चन्‌ व्विकमांस्त॒च्छद्ं नित्त 
सोऽन्तःपातः^ ॥ १॥ 

तस्मान्मध्यमाच्छङोः। | दश्िणा gaan व्विक्रमान्‌ 
प्रक्रामति cag निहन्ति सा cferar श्रोणिः 4 २। 

तस्ान्नध्यमुच्छङ्ोः। उद डः Tew व्विक्रमान्‌ 
प्रक्रामति aang निहन्ति सोत्तरा श्रोणिः ॥ ₹॥ 

त॒स्मानमध्यमुच्छङोः८। प्राङ्‌ षड्विंशतं व्विक्रमान्‌ 
प्रक्रामति त॒च्छङ निहन्ति सु पर्वाहध।॥४॥ ` 

तस्मान्मध्यमच्छङ्ोः+ | दक्षिणा दादश व्विकमान्‌ 
प्रकामति तच्छङ निन्त स दुिणोऽधसः ॥ ५॥ 


~ 


* तुः-द्ति, 1--5-¶ ‘gte-afa, | (दंः-दति च ग, घ । 


(ume शब्रा ) ॥ दतौयकाशम्‌ ॥ Rok 


तसान्नध्यमुष्डङ्ोः* | उदडः इादश व्विक्रमान्‌ 
्रकामति त्च्छद्धुं निहन्ति स उत्तरोऽध्स TAT सुधा 
वदेः ॥ ६ ॥ 

aa युत्‌ चि्शदिक्रमा पञ्चाद्‌ भवति | बिर्शदष्षरा 
वे व्विराड विराजा व देवा अस्सिंल्लोके। प्रत्यतिषठ 
सथो wie रतदिराजेवास्सिंलोके प्रतितिष्ठति ॥ ७॥ 

an ऽअपि safe: | चयस्विश्णदक्षरा वुं 
fare विराजेवासिंललोके प्रतितिष्ठति ॥ ८ ॥ 

aa यत्‌ षटबिध्शदिकरमा प्राचौ मुवति। षद्‌ 

शदक्षरा वँ Ewa दहत्या वं देवाः AT लोकः 
RAAT तुथो एवैष ऽरतुडइत्येवु ST लोक सुम- 
रते सोऽस्य दिव्याहवनौयो भवति ॥ < ॥ 

अथ यद्तुव्विशतिविक्रमा पुरलताहवति। चतु- 

न्िरशत्यक्षरा वौ गायचो पूववा व यत्नस्य गायकौ 
yalg रष यज्ञस्य तुसमाञचतुविःशतिविक्रमा पुरुश्ताद्‌ 
भवत्येषा मुचा व्वेदेः ॥ १० ॥ 

चथ युत्पचादुरैर्ईतौ भवति । पृशादरौयसौ धथ 


w 


ewes -- ~ -~ --~ १ (१ & 


* Fafa ग, घ | 


† अस्िलोके-द्रति कं, ग, 8 | खव qacaty । , 
33 


ROB ॥ MAURIE Ay । ( 8° शब्रार) 


्रोणिरिति वै योषां qaxafa eq पश्चादरोयसौ 
भुवति पश्ादेवैतदरौयः प्रजननं करोति Ter 
पश्चाद्‌ वुरौयसः प्रनननादिमुाः प्रजाः प्रजायन्ते॥ ११॥ 

नासिका इ वा swat aq युदुत्तरवेदिः। 
aq युदेना anti व्वेदेरुपकिरति त॒स्मादुत्तरः 
वेदिर्नाम॥१२॥ 

Sat इ वा ऽदद मग्रे प्रजा सुः | रादित्य 
वाङ्गिरसश्च ततोऽक्गिरसः Yar यक्त स॒मभरस्तु TH 
सम्भृत्योचुरग्मि मिमां नः खःसुल्या मादित्येभ्यः Wael 
नेन नो aaa याजयतेतिः ॥ १३ I 

ते हादित्या we | उपजानौत य॒धास्मानेवाङ्गिरसो 
याजु॒यान्न वय मङ्गिरिस इति ॥ १४॥ 

ते WS | al वु gala यज्नादपक्रमण मस््यन्तरा 
मेव सुत्यं भियामद्ा" ऽइति ते यन्नः THEA यन्नः 
सम्भृत्यो चुः wea वे त्ठ AGT मग्न प्रावो चोऽथ नयु 


rn cc NR 


^ ‘wentey’—xfa ग । 1 ‘afe:-xfa ग; a! 
t "याजयेति*-द्रति सा०-सम्मत इति डा ° वेबरः। 
$ नयान्न दति ग । 


|| म।स्त्ेत॑त्‌ पदं ग-पुस्तके | 
_ ¶ शधियामहा-ष्तिसा^- 


— (aate पत्रा) ॥ era । २९५ 


Auge मेव तुभ्यं प्रुत्रूसोऽङ्किरोभ्यश्च तेषां wx 
होतासौति* ॥ १५॥ 

तेऽन्य मेव प्रतिप्जिष्युः। भङ्गिरसोऽच्छ ते wrarti_- 
रसोश्रयेऽन्वागत्य चुकरुधुरिव कथं नुनो FAUT नु 
प्र्यादथा इति ॥ १६ ॥ 

सु होवाच। ्रनिन्द्या वं मादृषतु सोऽनिन्यैबधेतो 
नाशक सुपक्रमितु सिति त॒स्माद्‌ wife at 
 नापक्रामेत्‌ त॒ ऽतेन सद्यःकियाङ्गिरस श्रादित्धानया- 
जयन्त्स॒ सद्यःक्रौः। ॥ १७ ॥ 

तेभ्यो are gfe सानयन्‌। तां न प्रत्यहन्‌ 
दास्यामहे य॒दि प्रतिग्रहौष्याम इति तृद्‌ त॒चन्नस्य कुम 
न्‌ व्यमुच्यत यदाक्िण मासोत्‌ ॥ १८ ॥ 

भेभ्यः सूच्यं दक्षिणा मानयन्‌ । तं पर्णं 
were इ स्माहरङ्गिरसो व्वयं वा श्नात्विजौनाः 
सो aa दश्िणौया safe वा अश्रस्माभिरेष 
प्रतिष्हौतो य॒ रष तपतौति तस्मात्‌ सद्यःक्रियो ऽश्वः 
शतो दक्षिणा ॥ १९ ॥ 


^+ (सौति,-दति ग, घ। 
1 (क्रीः -दइति ग, घ । 
{ प्रत्यग्रह्ाः?-दति क | 


२७६ ॥ WAT TMA ॥ ( 8° wate ) 


qa रक्युः पुरस्तादववति। तदेतस्य रूपुङ्कियते 
य॒ एष त॒पति यद्यव ad नु विन्देदुपि aN 
शवेतः स्यात्तस्य TY: पुरस्ताद्ृवति तदेतस्य रूपुङ्कियते 
य॒ रष त॒पति ॥ २० ॥ 
तेभ्यो इ ATH YAR | कन AST श्रेयान्‌ बन्धुना 
Rare यदेतं प्रतयगरदौष्ट न मा मिति सु ee 
चक्राम सोभुथानुन्तरेण देवासुरान्त्ंयत्तान्त्सर्हौ 
भृत्वादुदाना चचार ता मुपैव देवा ऽश्रमन्यन्तोपासुरा 
afata देवानां दूत Bla सुरक्षा इत्यसुरर षस 
म॒सुराणा* ॥ २१ ॥ 
सा देवातुपावल्स्यन््यवाच | युद ऽउपावक्तेय वि 
मे ततः स्थादिति पूर्व्वा मेव त्वाम्नेराहतिः areas 
हैषा देवानुवाच यां सुया gating माशसिधध्वे सा 
: gaat सुमदिष्यत ऽइति सैवं देवानुपाववत्त ॥ eek 
स ॒युदधाय्येमाणेऽप्नौ। उत्तरवेदि! व्याघारयति 
यदेवैना मदो देवा sara Tat त्वाग्रेराहति 
्राप्सतौति qatar मेतत्‌ पूर्व्वा मग्नेराहतिः प्राप्रोति 


क +; 
------- 


न~~ RE I A 


४; 
+ (म॒मुराणाम्‌"-दसि © | 


+ “ऽग्ना । ऽउत्तरवेदि-दति क । 


(yao aT? ) ॥ टतौयकाणम्‌ ॥ ४७०9 


avant निदानेन युदु्लरवेदि सुपकिरति य्न 
aig BATS व्वाग्धु यन्नो AT] दयेषा+ ॥ २३॥ 

at वै युगशम्येन व्विमिमौते। युगेन यच रन्ति 
mea युतो इरन्ति युगणश्म्येन वे योग्यं युश्जन्ति सा 
यदेवादः सिध्टौ भूत्वा शन्तेवाचरत्तदेवना HATH 
युनक्ति ॥ २४ ॥ 

तस्माननिरृत्तदक्िणां न प्रतिखह्ञौयात्‌ | faxet 8a 
भूत्वा णोति नो हा माकुर्व्बोत faxet वेनं भूत्ठा 
कछिणोति नो ETT STH तदन्युचात्मुनः कुर्वत 
TAT पापु इव समानुबन्धुः स्यात्तस्मा wai 
दयात्‌ स यहदाति dea faxet भूत्वा नु faaiia 
य॒द्‌ समानुबन्धवे ददाति AE नान्युजात्सुनः कुरुत 
{एषो निदृत्तदश्िणाये प्रतिष्टा! ॥ २५॥ 

ay शम्याश्च स्फयश्चादतते। तयु रष yale 
ALTE: WHA THT प्रत्यङ्‌ ए क्रामति चौन्वि- 
कमांस्तशात्वालं परिलिखति सा चात्वालस्य मुचा 
ता माचास्ति युवु स्यं म॒नसा मृन्धेताग्रणोत्करं 
तचात्वालं पुरिशिखेत्‌ ॥ २६ ॥ 


* gat —xfa ग, च । 
† ्प्रतिष्टाः-द्रति ग, च | 


Roe ॥ ए्रतपद्यत्राह्यगम्‌ ॥ ( Bie शब्रा°) 


स aaa” | Tera शम्यां निदधाति स परि 
लिखति तप्तायनौ भेऽसौतौमुा सेवेतदाष्ास्या हि 
तत्त रति! ॥ २७॥ 

श्रथ पुरस्तात्‌ | इदौचौः शम्यां निदधाति स पुरि 
लिखति विवत्तायनौ भेऽसौतौसा सेवेतदा्ास्या\ fe 
व्विविदानः रति ॥ र्ट ॥ 

च्ुथानुवेदयन्तम्‌? | प्राचोः wat निदधाति स 
युरिलिखत्युवताग्मा नाथितादितौमा सेवेतुदाद् यु 
नुाथेतन्मावतादिति। ॥ २९ ॥ 

aaa: । प्राचोः wat निदधाति स पुरिलिख- 
त्युवतान्मा व्यथिताद्तीमा सेवेतदाइ यच Baa 
वताद्ति^* ॥ ३० ॥ 

aa हरति as हरति तदग्नौदुपसौदति स ठा 
्प्नौना मेव नामानि weet यान्‌ वा ऽअ्मून्‌ 
देवा SHUM WII प्राटृणत ते पराधन्व॑स्त्‌ इमा 
wa एथिवोरपासर्पन्निमा ata इ swe: पुरे तेनेव 
तन्निदानेन इरति ॥ ३१॥ 


* arq’—afa ग, घ | 1, [ ‘ata’-xfe a, घ। 
९ “खधयानुषेद्यन्तं'-द्रति क, ख । || “दिति?-द्रति ग, ध। 
q ‘ga: —sfa ग, घ | ऋनैः 'दिति-दति ग, घ। 


( yaqe शत्रा ) | ढतौयकाणडम्‌ । Roe 


a प्रहरति । व्विदेदम्रिनभो नामामे ऽ्ङ्किर श्चायुना 
नानरहौति स यत्‌ प्राधन्व॑स्तदुायुदधाति तत्‌ समीरयति 
योऽसा एथिव्या मसुौति योऽस्यां vf मसौति हत्वा 
निदधाति यत्तेऽनाश्ष्ट नाम यज्ञियं तेन त्वादध इति 
यत्तेनाशृ्टर रष्ोभि्नाम ata तेन त्वादध ऽइत्येवै- 
तदाहानु त्वा Varina ऽइति चतुथ हरति देवभ्यसूा 
WEY इरामौत्येषेतदाद तां वे चतुःखक्तश्चात्वालाङ- 
रति waat वं दिशः सर्वाभ्य waar मेतदिग््यो 
इरति ॥ ३२ ॥ 


श्रधानुव्य॒दति | सिश्द्यसि सपनरसाहौ देवेभ्यः कल्य 
सखेति सा gears: faxet भूत्वाशन्तेवाचरत्तदेवेना 
मेतदादइ सिद्यसौति सपन्नसादौति त्वया aay 
सपुल्ान्‌ पापौयसः क्रियासमत्येवेतदाइ देवेभ्यः कल्य- 
खेति योषा वा ऽउत्तरवेदिस्ता मेवेतदेवेभ्यः ae 
यति ॥ ३३ ॥ 

तां वे युगमाकरौं वा सर्व्वतः करोति | यजमानस्य वा 
दश-दश पदानि दुशष्टरा वै व्विराड्‌ वाग्बे व्विराड 
वाग्‌ यन्नो मध्ये नाभिका मिव करोति समानासौनो 
TMNT ॥ ३४ । 

ता मद्विरुभ्यष्षति। सा युदेवाद्ः faxet भूत्वा शान्त 


Ree ॥ प्रतपथब्राद्ययम्‌ ॥ ( sue शत्रा) 


धाचरण्छान्तिरापस्ता afg: शमयति योषा वा 
ऽउत्तरषेदिस्ता मवेतदेवेभ्यो feafa तुस्मादहिरभ्य 
सति ॥ ३५ ॥ 

सोऽ्युति | सि्छ्यसि सपतसादौ देवेभ्यः शुः 
खेत्युथ सिकताभिरतुविकिरत्यलद्धारो म्बेव सिकता 
error 95a हि सिकता ऽअमने्वौ ऽएतदेश्वानरस्य मुख । 
यत्सिकता sata वा श्रस्या माधास्य॒न्‌ भवति तुथो | 
Rar ममिन्वं हिनस्ति तस्मात्‌ सिकताभिरनुविकिरति 
सोऽनुविकिरति faxafa सपल्नसाहौ देवेभ्यः शुम्भ 
aaaat छादयति सु gaa रचिं व्वसति। 
Beet 


॥ इति चतुथप्रपाटके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [५. १. |। 


॥ ओौगणेशराय नमः ॥ 
यस्य निःश्वसितं वेदा यो बेदिभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
faa, त ae वन्दे विद्यातौथेमहेश्वरम्‌ ॥ १॥ 
्तिथ्यातानुनम्ने च सोमाप्यायननिंृवौ | 
उपसश्वेति पश्चार्याख्चतुयैऽज निरूपिताः ॥ २ ॥ 
अरय पश्चमे सौमिकबेदिकरणादिकं ferent! श्रय ah 
काल्यायनेन- “शरौपवसथ्यात्‌ पूरवेःदनि ctaifwe प्रथयं वेदौ 


( ume शत्रा ) ॥ उतौयकाखम्‌ । ९८१ 


मिमोते*-दत्यादि | तदेतदाह “aq एष पूर्वादयो वर्षिष्ठः 
gee भवति, तसमात्‌ पराङ्‌ क्रामति नोन्‌ किक्रमांल्छडु 
निहन्तौति | य॒ एषः" Buen: ‘gag? yaig महेतोति 
वाद्यं; TATE a श्राहवनोयपुरोदेभे aaa: 
ए्यतम्भोऽज्ति, 'सोऽन्तःपातः' र ्टिकषेदेमंहवेदेश्चान्तरालसश्चरः | 
"तस्मात्‌ Gay “WE प्रक्रमान्‌ प्रक्रामति DA ‘aq तज 
तो यप्रक्रमावसाने शङ्कुः freq, Ba ॥ १ ॥ 

दच्तिणश्रोणिप्रमाणए माह- “तस्माच्छङ्ोदं चिएेति । मध्यम- 
डोरं चिणएतः पश्चद शरविक्रमावसाने me स्थापयेत्‌ । नसा दक्िण 
श्रोणि. मर्यादा भवतिः ॥ २ ॥ 

एव भुत्तरश्रोणिवाक्य मपि- “तस्माकध्यमाश्छङोरदङ्किः 
त्यादि*॥ इ ॥ | 

श्रायामख पञ्चाद्ागावधिं vem प्राचोनावधि are— “तस्मा- 
wae: षडविश्रतं विक्रमान्‌ प्रक्रामतोतिः‹ ॥ ४ ॥ 

श्रय द्‌ चिणोत्तरावंसौ दग्ेयति- “तस्माष्यमाच्छहोरिति | 
"तस्मात्‌" पुरोदेश्खात्‌ “मध्यमाच्छङ्ोः' श्रोणितः TTI 


----- ~ ज ~ =-= ~~न 8 == 


१-- शालायाः wats भवः पु्वाश"-इति ato Zo | 
२- स fawa: शङ्खः खन्तःपातसश्न्रको भवतोति पिदभूतिककादयः। 
द- काण ato Ss ८, ३, ७ | 
४,५-- are le Bos, ३. €, १० | 
६-- कराण श्रौ. चू०८, द, ८1 
36 


२०२ ॥ MATURE A | (प्रण शैज्रार ) 


शंखो रोषद्यूनलार्‌ उभयतो दाद परमकरमाभिधानम्‌^ | इत्यं सवतो 
भितायां वेदिमाजायां न्युनाधिकलश्रङ्ा ag] खय मेव 
व्यवख्छिनित्ति- “एषा माचा वेदेः" दतिः ॥ ५, ६॥ 
श्रय विदितं वेदिमानं क्रमेण प्रशमिषुरादौ sara 
्रश॑सति- “श्रय यत्‌ चिश्ट्‌विक्रमा पञ्चाद्‌ भवतोति। जित्य 
विराजः प्रतिपादं दशाच्चरलात्‌ निश्दचराणि। स्पष्ट मन्यत्‌ ॥ ७ | 
पयुान्म्माने पक्चान्तर माइ- “श्रयो sft जयस्तिंश्त्‌ 
सरिति । शश्रयोः-ग्ब्दः og व्यावत्तेयति । “न वा एकेनाचरेण 
ढन्दांसि वियन्ति"-दतिन्यायात्‌र प्रतिपाद मेकैकाधिक्येन 
विराजस्त्रयस्तिंश्दच्चरत्म्‌ ॥ ८ ॥ 
श्रथ प्रागायामस्येयत्तां प्रशंसति- “श्रय यत्‌ षड्चिंशरिक्रमा 
प्राचो भवतोति। चतुर्विंश्य्चर गायच्याञ॒त्र चराधिक्येनो ष्णिगादि- 
क्रमेण रत्याः षडतिग्रद चराणि भवन्ति । स्पष्ट मन्यत्‌ ॥ < ॥ 
प्राम्दिगवसितयोरष्योः प्रमाणं fafear प्रसति- “श्रय 
यज्चतुरि्रतिविक्रमा पुरस्ताद्‌ भवतोति । पुरस्तात्‌" wet दि 
विस्तारेण ‘aafanfafnat भवतिः। “gaigt वे awefa | 
‘ane unige, वेदिखशूपस्य “एषः gag’) Waa 
gage “गायनं वे प्रातस्स॒वनम्‌"”-दतिशरतेः" सिद्धिम्‌ ॥ ९० ॥ 


._.-----~- 
र ~~~ 


९-- ATe Bho Bes. ३.१९९। 

२-- खच याल्िकदेवछलता पद्धति | 

R— To He ९,२९.६, २. We WRG | 

g—~ He ale ¢. %. 2 RTA (निर० ऽ. इ. ९.) । 


( पष्य cate ) ॥ टतौोयकाण्डम्‌ ॥ REE 


श्रो णिभाग्योरत् मंसभागस्य was यदस्ति, तत्‌ प्रशसति- 
“श्रथ यत्‌ पश्चाद्वरौयसौ भवतोति । ओरिभागस्य चिश्त्‌- 
्रक्रमलोक्रः, BATE चतुरविश्रत्यभिधानात्‌ पञ्चादरौयस्म्‌ | 
यद्ान्रोके Ae: योषा" AMET, तस्माद्‌ वेद्याः TATRA 
arfa aitfwar gat gm भित्यथेः । भ्रोषिष्ुलं कुबोप- 
qua? दति, तदु पयोग माह-- “तात्‌ पश्चादरोयस दति | 
anata ‘AWAY, पश्चाद्भागे Seat यत्‌ तत्‌ पञ्चादरौ यः" | 
तादूक्‌प्रजननात्‌ प्रजायन्ते, श्रतः प्रजननडेतुलात्‌ पञ्चाइरोयस 
प्रशम ॥ ११॥ 

सार्थवाद सुत्तरवेदिनिर्माणं विधत्ते-- “नासिका | वा एषा 
यज्नखेति । नासिकाया सुखप्रदे शरादपि ag gaat उत्तरबेदे- 
दो च्छरितता aa saat सुत्तरवेदिनामनिवेवनदारेण 
शंसति “श्रय azar मुत्तरां वेदेरूपकिरतोति। यस्माद्‌ 
वेदेः सौ मिक्याः “उत्तराम्‌ श्रतय्ञतम्‌ 'उपकिरति' az चिपति, 
‘aay वेदेः प्रागवथवग्तस्य प्रदेशस्योन्नततरलात्‌ “उत्तरवेदिः' 
दति नामः सम्पन्नम्‌ ॥ १२॥ 

श्रथोत्तरेदिव्याघारणविधय माख्यायिका are— “sat ₹ 
UTZ मये प्रजा आसुरिति। श्रयः र्टः Wa, "द्यः 
दिविधा एव प्रजाः, श्रासुः श्रभवन्‌ । कास्ताः ? श्रादिल्याचे- 
वङ्गिरसश्च'। ते ्ङ्किरसः' पूर्वैः श्रादिल्येभ्ः पूवंभाविनः सन्तो 


--- ~ --- ~~ ---- ee 
---- te -~ 


=~ -- वि 2 


९-- fasta: गुल्व वेष ( ° अ ° ) द्र्यम्‌,। 


२८३ ॥ शतपयत्राह्यरम्‌ I ( प्रर शब्रा) 


‘ay ayaa: | सम्मेतयज्ञाः ते" “aT Te कचु" ९ 
श्रे! तं नः अखाकम्‌ ‘gal aga?’ atyfirante 
मभिषवम्‌ “atfeana: nate’; ल मपि ‘naw’ सोमयागेन नः 
wer "याजयेति" । एव मुक्ोऽप्निरादिल्ये्यः पूरव॑भाविनः 
awa प्रोवाच ॥ ११ ॥ 

^ते wiger ऊच्रिति। ता दत्थ व्यचारयन्‌ । कथम्‌? 
"थाः येन प्रकारेण “saa श्रद्गिरसः' “वाजयान्‌' याजयेयुः, 
‘ay तु ‘a’ तान्‌ याजयामः; तत्रकारञ्धिग्धता मिति ॥ ५४। 

न्ते हाच्रिति। विचार्यत्य ay “a at श्रन्येन यज्ना- 
दपक्रमण मसोति। MAA वच्छमाणात्‌ साद्यस्कानुष्टानात्‌ WHA 
‘cer श्रङ्किरोभिरनुष्टौयमानात्‌ श्रमात्‌ श्रपक्रमण मलि'; 
aa: ‘gat मन्तरा aa श्रद्गिरसां gaa: wa मेवाखाकं 
gut ‘fyarae’’ व्यवस्थापयिग्यामः (दतिः विषारितवन्तः । ते 
‘ay सुत्यालचणं ‘aya’ afi ऊचुः" ! "लम्‌ BAW 
"शरःसुत्याम्‌ः RAY Ma | “श्रय'-ग्ष्दस्लयं | "वय' तु त्यम्‌ 
“शङ्गिरोभ्यख्च ‘saga? श्रद्य क्रियमाणा सुत्या BBA, at 
cgay । Sat तथा gaat मसमाकं “लं' “Atay भव ॥ ११। 

“cq मेव प्रति प्रजिष्युरिति। एव सुक्तवन्तस्त॒ “Whyte 
एतदनान्तावबोधनाय श्रगिप्रतिनिधिम्‌ न्यम्‌" शरजिष्युः" । “8 
गतौ agt चर” प्रेरयन्‌। ति श्रङ्गिरसः' “शरप्रयेऽनागव्य' “SEY | 


eee ee 


१-- "सियामद्-द्रति डा०-वेबर-दृष-भाष्ये | 
R— lo Wo e Ye | 


( yale tate ) ॥ ठतौयक्षाग्डम्‌ | acy 


दुर्य दिना करभियोगे चतूर्यो\ । “कथं नु at दूत इति | 
क्रोधप्रकार SM | “म RATS श्राद्र्य प्रत्यादर म॒ हतवा- 
नसि।॥ १६ ॥ 
्रपररत्तरम्‌- “a होवाचानिन्द्या वे माटषतेव्यादि। प्रासङ्गिकं 
कि्चिद्धमे विशेषं विधत्ते “तस्माद्‌ हानिन्यस्य टतो नापक्रामे- 
दिति। ‘a’ ‘waaay’ care: सोमयागः । “एतेन आङ्गिरसः 
शरादिल्यान्‌ sna’ । दौक्ताखोमक्रयादोनां ay एव त्रियमाणए- 
लात्‌ “बच्यःकरोः' इति नाम ॥ ge tl 
“तेभ्यो वाचं zfaur मिति। तेभ्यः साद्यस्कयाअकेभ्यः 
वाचम्‌ एव दचचिणालेन mefte | वाग्दक्िणया निरा- 
करणस्याभिप्राय माह- “ererae यदि प्रतिय्रहोयाम दरति। 
"यदि सौकरिष्यामः, afe ‘erara® gare, दकिणेप्तर- 
काल मपि वाचोऽपेचचितलरात्‌; तथा सति antsefau: खात्‌ | 
ग्रसु, को दोष इत्यत श्राह- “यद्‌ afew मषोदिति,। 
दचिणासष्बनि ‘arfaw कमे ‘ag’ ‘ame सम्बन्ि कमे" 
न aaa विक न श्रासौत्‌, wae नाभवदित्यथेः ॥ १८ ॥ 
“ome, wa मित्यादि । स्पष्टम्‌ | “तस्माद्‌ ₹इ सहरिति। 
श्राह; शरङ्गिरसः" खयं ब्रवते- श्रालिंजोनाः! सः” सम्यन्टविकतक- 
योग्याः ञः । तया (द्चिणौयाः' दकिणायोग्ाः | श्राविंजोनल- 


--- ----- —_— ——— 
a ene ae NS mn | RNR I ma —< 


\— पाण Feo १. 9, BO 
२-- “qefdaat तत्वर्मा हेतोलयपसश्चानम्‌-्ति ५९१..७९ द° वा° | 


२८६ ॥ WATUAT SA । ( 8° शत्रार) 


द्‌ चिणौयतल्योरभयोरपि डतुरच्यते- “श्रस्माभिरेष afaaeta 
दति । एतच्छब्दाथे are “य एष तपतोतिः-दति । प्रसङ्गात्‌ 
साद्यस्कस्य दवणा माद- “तस्मात्‌ सदःक्रियोऽश्ः श्रेत इति | 
शश्व; सू्ैप्रतिमिधिवेन Aaa) दयेस्याश्वलेनोपासनाविधानात्‌\, 
श्रध्वाश्रनसाग्याचः सूुवस्याश्वस्यानोयत्म्‌ ; सोऽपि वणएेसाभ्याय Fat 
भवेत्‌ ॥ Ve ॥ 

“तस्य रुका; gras भवतौति । ae पुरोदैगे रकाः 
हिर ्यफलक वन्तेलाकारो Haq’) “are मित्या दि WEA ॥ २०॥ 

"तेभ्यो ह वागित्यादि। ‘Aa’ श्रङ्किरोभ्यः वाक्‌" afia- 
वह्यासोत्‌ | “केन मदेष श्रेयान्‌ बन्धनाद्‌ Thay किन-दरति 
श्रद्धयां शतिः" । "मत्‌" मत्तः सकाग्रात्‌ किन' AAT, ब्नातौति 
aay, विगरेषणः; कन विशेषणेन एषः wea: श्रयाम्‌" श्रति- 
Taq प्रशस्यः । प्रशस्येतग्रतानां सवेगुणना मभिधानाय पुनः 
“केमाद'-दति ग्रहणम्‌ । “यदेतं प्रत्यगरदौष्टेति । यत्‌” येन श्रति- 
naa "एतम्‌" श्रा दित्यम्‌ भ्रत्ययरदोष्टः, ‘a माम्‌ । श्र्यविद्यमानः 


एकया ० शि 


१-- “gar वा अशस्य मेध्यस्य शि२५-द्यादौ देव १०. ४, ७। 

a— “यः mara मसवौताश्चः स वचनोयः स्यात्‌"इति, "सश्च 
करात्‌ ? GAA awit भवतोति वा-द्रति च निर” १. 
४, ९, २. ७.५ । 

ए-- “ay सुवणंरनतौ anit चयुपास्यति'-इद्यादिक निदेवो पररिद्ाद्‌ 
(१२, ४,२.११. ) दषच्यम्‌ | 

8— पाण द° ८. २. १०द। 


( uae ate ) ॥ टतो यकाणडम्‌ ॥ २८७ 


कोऽतिश्रयस्तज दृष्टः? a कोऽणयस्तोत्यथेः। ‘any संयत्ताम्‌ 
देवाखरान्‌' परस्परकलहायोपयुक्तान्‌ दे वानरुरांखच श्रन्तरेणः 
aa ‘ar ्रङ्किरोभ्योऽपक्रान्ता वाक्‌ । “सिंहो भूत्वा" “श्राददानाः 
fanaa’ समौपय्यं सवे सखोकुवंतो “चचार'। तदानौम्‌ शश्रग्निरेव 
देवानां दूतः WHAT; भ्रसुरार्थाह्णानाय सहरचोनामकोऽसुरो 
दूतोऽभवदित्ययः ॥ Rel 

‘ay देवानिति । उभयेरप्याहता सतौ va देवान्‌ प्रत्येव 
उपावन्तमाना | श्रागमनोत्कोचरूपं किचित्‌ श्रथयामास । ते च 
देवः श्रेः पूवैभाविनौ माश्याङति मागमनोपाधिना प्रादुः | 
‘ar “देवान्‌ TR ‘Bary । हे देवाः ! “At at च श्राणिषम्‌' 
धाग्राियध्येः दच्छय, शसाः salsa "वः aye 
शमदवि्तेः wagtr भविश्यतोति। ततः सखा प्रतिनिटत्ता- 
सोत्‌ ॥ २२९॥ 

ददान सुन्तरेदौयाघारणं विधत्ते “स यद्‌ धायेमाणऽप्रा- 
त्तरषेदिं याघारयतोति । अग्नौ उन्तरषेदेरपरि धायमाणे सति, 
ता सुत्तरषेदिं वाघारयेदिव्ययेः | “azdat मित्यादि | एतद्मा- 
घारणेन या ayia, saa वेदिष्टपायै वाचे Fa: कलिता, 
षा Bat भवति; wat याघारयेदित्यथः | उत्तरवेद्या माघार- 
णेन वाच; कि मायात मित्यत are— “वागध्येषा निदानेनेति । 


१-- “जिन्वमाना (> जिन्वल्या )'-द्रति क । 
२- नाम्तयेतत्‌ पदं कातिरिक्तेषु एरतकेषु | 


gcc ॥ WAT IATA ॥ ( प्रर शत्रा) 


श्रत एव॒ वागात्मकषलात्‌ उन्तरषेदिम्रखेपस्यैवा पगताया वाचौ वर- 
धनशूपलात्‌ उन्तरषेथुपतापेन यज्ञः THe WANT ॥ २१। 

उत्तरवेद्या: मानादिसाधनं द्रव्यं विधत्ते- “at वे युगश्े 
मेति । युगेन शम्यया Gare: । युगवच्छम्याया, श्रपि साधनत 
aatare— “युगेन aa ररन्तोति । “aw यक्षिन्‌ देश युगेन 
हरन्ति, ‘aa’ यस्मात्‌ तज ‘maar श्रपि हरन्तः; श्रतो 
युगवच्छम्याया अपि ₹रणएक्रियासम्बन्धोऽसलेवश्येः। तत्‌ कुत द्यत 
are “anna वा दति । “ata योजना AA । श्रद्‌ 
विप्रृष्टकाके, देवासुरथोयद्धकाले “साः यज्ञस्य सम्बन्धिनो वाक्‌ 
“सिंहो शला" HATA? कुरा सतो “HITT! । तत्‌" तच युगेन 
gaat ख मानेन ‘Vat वाचम्‌ "एतत्‌" इदानी ‘aH’ योजितवान्‌ 
भवति ॥ २४॥ 

प्रासङ्गिकं कञ्चिन्नियमं विधत्ते “तस्माज्जिटत्तददिएं म 
प्रतिगक्षोयादिति। saa परित्यक्ता दचिणण। “at इ भ्रमा 
gata) ‘sar सष, खाक्मनेत्यथेः, नो © नेव gaia | 


Be ae ete 

१-- ae सं° ६.२. © Ae Mle ATIF | 

a — शद्वाचिंशदकुलप्रमाणां शम्या aqreanta’’—xatte का० site ५.६. 
Ro Bo To Alo So | “गदया PATATATAY ायामादधेपरिमितः 
arate: श्म्धा"-दयादि Se we १.१. ९ शनु° ale HT” 
(तेण are ३, २. १.) । ^“गदया egal बाद्ुपरिमिता WaT | 
लय। चतुर्षु. उत्तरवेदी| परिभिमोते"-दति wae सं° १.२ 
७, पनु ° Alo भा०। । 

३-- (न्येन ufeamt दश्िणा ममा स खानि न कुषौ त) -द्र्येव & | 


( भयर शेत्रार ) ॥ टतो यकारम्‌ । २८९ 


"विणोतिः feafa । किण हिसायाम्‌ । “नो waa 
varie | खष्टम्‌ । WS’ यजमानसख | "समामवबन्धेः' एकविधि- 
निबन्धनः, एकविषय इत्यथः । तादृग्रोऽन्यः “पाप दापि खात्‌? 
पापौ यदि भवेत्‌, ‘aa दद्यात्‌" । तादृग्‌ विधाय दाने उक्त- 
दोषदयरादित्यं दग्ेयति- “स यद्‌ ददाति तदेन मित्यादिना, 
qn उ निटत्तदचिणणये प्रतिष्ठा निटृत्तदकिएया गतिरित्यथः। 
श्रथ वा यजमानबन्धरेव तस्या श्रास्यद मियय: ॥ ९५॥ 

“श्रथ श्रगयाश्वेत्यादि । “एषः mg: ‘vale.’ सन्नपि उत्त- 
wa? भवति । सौभिकवेदेरुत्तरांसस्य शडुरित्ययेः । ‘AeA’ 
Tat सकाशात्‌ ‘TES प्रत्यडमुखः “aay "विक्रमान्‌" प्रक्रमान्‌ 
शृक्रामतिः२ | aa चालालाथे परितो लेखनं कुर्यात्‌, ‘ar षाला- 
लख मात्राः | येवोत्तरवेदेरक्ता, GAM; चालालखननोत्न्नयैव 
मदा उत्तरेदिकरणत्‌। तदैवाह- “नाच माज्रास्लोति ॥ 

उत्तराद्यीणडोः NAAR Wars दति यः पच उक्रः, तेन 
एह विकल्वितं पच॒ माद- “AAI खयं मनसा मन्येतागरेणोत्कर 
fafa’ ॥ २६॥ 


१-- त° Fo eyo], R— “cats भवः पूर्वाद्ध“-दति ate Ze | 

t— चिपदः प्रक्रमः, अदंचतुर्थपदो वा । प्रदं पश्चपदाङ्गुलं दादरा 
वा"-दद्यादि aed 9. १५, १६ | 

¢-- ^“खचोत्तरवेदेदावाकारौ | मदहावे्ाः प्राग्भागे खत्तिकाप्रचेपेण 
निष्पाद्यमान शक आकारः | ्ापस्तम्बमते तदिषया मन्ता उक्ताः | 
aCe चालालगतेति तद्रमोऽपर आक्रारः | तदिषया बौधायनमते 


मन्त्राः” दति Jo Me १.२, १२ Al? UT? | 
37 


२९० ॥ ¶्तपथत्राद्यणम्‌ | (प्रण vate) 


चालालस्य सवतः परिलेखनप्रकार तन्मन्त्रं श्च ` दग्रेयति- “प 
वे्न्तादुदौचौः war fafa’ । दक्षिणो णिरूपवेद्यन्ता दित्यं | 
“स परिलिखतिः शम्यानुःुण्छेन लेखनं कुर्यात्‌ । श्रनेनेव पश्चादवधि- 
निर्गः छतो भवति । तस्य मन्तः- ^तप्तायनौ मेऽसौतिः । ३ 
wa) ‘amaat afe’ तप्तः पुमान्‌ यस्या fafa तप्तायनो, तष 
भवसि । मन्तरं वाचषे “दमा मेवेतद्‌ादेति । “हि wa 
‘aay’ पुरुषो दारिग्येण दुःखितः सन्‌ धनादिसाधनेच्छया "एति, 
तस्मादित्ययः ॥ २७॥ 

“sy पुरस्तादित्यादिर। स्पष्टम्‌ । “set fe विविदान 
एतोति | “विविदानः' धनादिकं लमवान्‌ पुरुषः पुनः श्रखाम्‌' 
एव खलु ‘Ufa’ गच्छति । wat “विन्तायनो' म्यमिधानं युक 
मियय. ॥ २८ ॥ 

““श्रयानुवेद्यन्त मिति । श्रतुवे्यन्त met wat निदधाति" | 
श्रनेन ware दचिएसोमोच्यते | तत्र खननमन्त्याय मधे- 
ar मां afer याचिताद्‌ हिरिणादिषूपादरात्‌ we! 
maa? Ta । “यच नाये तन््मावतादितोति९ । “av यिन्‌ 
विषये ‘are’ याचे धनादिकम्‌, "तत्‌" तस्मात्‌ ल माम्‌ श्रवतात्‌ 
अरव, TION २९ ॥ 
ऋ ag os 

१-- Fle Ble Gy. BRe, २१, २५। 
२-- ate Hoye Ul द्- ae She Mo a. RR, २५। 
e— वाण्सं०१.९.२। ५-- Te Bite Bey. B २३, २१। 
६-- वाण्सं° ye Ql ऽ-- इतः परम्‌“? "दति । 


( ५अ० शत्रा) ॥ एतो यकारम्‌ ॥ REX 


“श्रथोत्तरत दति' । सालालस्योत्तरावधि परिलेखनस्यर 
“श्रवतान्मा यथितात्‌"-दतिः मन्तः । तस्य यास्यानम्‌- “यच 
qa तन्मावतादिति । ay यस्षिन्‌ विषये “ययै लाभोपाय 
मजानानो Urea: स्याम्‌, "तत्‌' तस्मात्‌ सकाशात्‌ श्रवतात्‌' 
श्रव ॥ ee ॥ 

खाताया श्ठदञ्चालालार्‌ उत्तरवेदि" प्रति रणं विधन्त- 
श्रय हरतोति । ‘aa wee, तत्‌ः तच, उत्तरबेदिप्रदेणे 
श्रप्रीत्‌ उपसोदति' उपविश्रति arate । sata नामानि 
व्यमाणानि९ “RET एव हरेत्‌ । सलु श्रप्निषु दावालप्रदेशे 
THAT समुपपद्यते, त एवात्र कुत दत्यज्ाह- “AAT श्रमम्‌ 
दैवा श्रगरेऽ्रौनिति ¦ ‘stare’ रहोमनिष्यादनाय, ₹इविवेदनाय 
meu wee | ति प्राधन्वन्‌' । धन्वतिगंतिकर्मा* । दमाम्‌" 
‘sey । श्रहेति विनिरहार्थोयः- । द्मां थिवी परिविदे 
भ्रपरादयोऽपि “उपासपेन्‌' । “Asa “एतत्‌” एतेन “निदानेनः 
मूलकारणेनेव ETT कृतवान्‌ भवति ॥ ३१ ॥ 


*---~----->, 


५ are ate Be ५, ३. २४, VWI 

२-- "परिजेखने'-इति क | R— ae सं० ५.९. 8। 

¢-- “उत्तरवेदिरिति ware aay वच्छमाणसंख्कारसं खतस्य 
स्थण्डिलस्य नामधेयम्‌"-इति का श्रौ ° ५, ३. १९ Ge ate Se | 

५-- वेदिपरिग्रहः Weg ९.२. ९. ९८९ भा० ९१५९. ए) RSA | 

— “आनौयः पुरस्तात्‌, मार्जालोयो दल्तिणतः, खापनोप्रोय उत्तरत | 
इतो ्ेवोपरिद्ात्‌ ( ६. २. २९. ) FEA | 

S— स्वार पण १९७ ule | c— निर ९, २.४। 


BER ॥ ए्रतपथव्राद्यणम्‌ ॥ (प्रर ate | 


<q प्रहरतोति९। सः" षदो eat wea: रफ्येन प्रहरति 
खनेत्‌ । wae मथेःः- हे cafe’ श्रङ्गिरोनामकषिरूप। 
"तरे लम्‌ । “यौ ङ्गारा ्ासंलतेऽङ्गिरसोऽभवन्‌"-द्तिरं श्रुतिः 
श्राङ्त्याघारश्तः । “नभो नाम विदत्‌” । न भातोति "नभः, 
एतत्‌ "नामः विदेदिल्यथेः | यद्वा, नभो नामाग्निरिति ‘fay 
AAA THA | लश्च MIAN एतदात्मना Arar’ श्रमिधानेन 
am: ‘ufe श्रागच्छ' । “a यदित्यादि | “श्रायुदधातोति | 
श्रायुः-ग्रष्टः सामान्येन शुतिः । AY अवदारितं 'समौरयति' 
उन्तरषेदिं प्रति सम्यक्‌ प्रेरयति* । aa मन्तः- “योऽस्यां एथिया 
मसौतिर ‘a’ aa ‘set खातायां शम्यां भवसि, तं लां समो- 
रयामौत्यथंः ॥ 

्आनोताया wet बेद्याकारेण स्थापनं समन्त्रकं विधत्त 
“इला निदधाति यत्तेऽनाटष्ट fafa? | eer एकौष्त ! यत्‌ ते, 
यदा हे तिरोहिताभरिविशभिष्टे! aq) ‘aq’ "ते" श्रना 
रजो भिरदिस्यम्‌, ‘afey’ यज्ञां "नामः, ‘Aa’ नान्ना ता 


en nn ~ ~ 


Y— का site ख ५, ३. २६ | 

२--~- TASH ae स० ५.९. १५। 

द्-- Te Ae द्‌. ३, € । (Re २, ३. ५। 

g— का० ste ५.३, ३७.-- alo सं ५, €. ६ | 
y— ‘kcafa’—sfa क | 

६-- ale श्रौ° ख° ५. ६. २८-- ae सं° ५. ९. ७ | 
o— Ble ale Ge ५. इ. २९. वा° स १.६. ८,। 


( ५अ० vate ) ॥ टतौयज्ञाण्डम्‌ ॥ २९३ 


लाम्‌ श्रादधे' सख्ापयामि। ्योऽखाम्‌”-दतिमन्त्रेए, Fart 
हरेत्‌ ॥ 

चतुयैवारहरणमन््रयाय Ae “हे श्राद्ियमाणपदाचं | 
ay लाम्‌ श्लुः Ya हरणत्रय मनुष्य, आदरामोति गेषः । 
किमर्थम्‌ ? '"देववौतये' देवा यन्ति दविर्भचयन्ति wafa देव- 
रौ तिन्न सद चंम्‌२ ॥ 

सिद्ध मनय प्रशंसति “at वे चतुःखक्तरिति । चतखः 
gait यस्य चालालस्छ, स॒ तथोक्तः। चतुरखात्‌ साकल्येन 
हरतौत्यथः ॥ ३२ ॥ 

“marae te । श्रनुक्रमेण ae aman कुर्यात्‌ | 
“fagfar— ofa’ यृहनमन्तः । हे अरनुय॒द्यमाने । वेदे! वं 
‘feat श्रसि' ्राुकगप्रकारेण fea भवसि । went ? सपन्न- 
माहो' agar मभिभवित्र । तादौ लं देवेभ्यः तेषा माय 
"वान्पख' योषारूपा सतो भोगसाधनं भवेत्यथेः ॥ 

AA HATE तात्ययं माइ- “सा यदेवादः रिंश 
भूतेति । om सिंहोभावः | सपन्नसारोत्यस्य तात्पये are— “लया 
वयं सपन्नानिति । “देवेभ्यः कल्यखेत्यस्य तात्प्याभिधानम्‌- 
“योषा वेत्यादि ॥ ३३२॥ 


१-- ate सं०५.९.७। र का० भौ ० ५. ३. ६०, AI 
R— Tle sito Fo ५.६, BV— वा Ae ५,९. € । 

४-- He ate eo ५, २. ३२। 

Y= Ale Bey, ९०. ९ “कल्पख' | 


२९8 ॥ प्रतपथत्राद्यणम्‌ ॥ ( 88° ate ) 


“at वै युगमानं वेत्यादि । षडगोन्यङ्गलपरिमिता ‘ga. 
aay’ | दिकुचतुष्टयपेचया “दग्र-द्-दति aT । युगमाच् 
पूवं मभिरहितलात्‌ तत्‌ परित्यज्य दश्पदपक प्रशंसति- “amar 
a विराडिति। aaa विराजमानलात्‌ वाचा उ्चायेमाणएलाञ्च 
"विराद्~वाकू्‌'। मन्ला दिरूपतया निष्पाद्यमानलाद्‌ "वाग्‌ यन्नः | 
श्रतो द्ारद्रारिकया यज्ञषम्बन्धार्‌ दशस्या asqa दति स्तिः 
“ag नाभिका मिव करोतोतिः । श्रल्या नाभिर्नाभिका । तखा 
निर्माणप्रयोजन are— “समानतेति । एकच खिला सवे्ो- 
न्तरवेद्यां वयाघारणएस्याश्रक्यलात्‌ afega मध्ये नाभिकरण 
faa? ॥ २४॥ 

वेद्या श्रह्विरभ्य्षणं विधत्ते “ar मद्विरणभयु्तो ति* । श्रषय- 
aque प्रयोजनदयम्‌,- सिंहो wat श्रशान्तायाः शन्तिरेकं 
प्रयोजनम्‌, ्िग्धभावेन रमणौयत् मपरम्‌ ; तदुभय सुच्यते- “शा 
यदेवाद इत्यादिना । “ता मेवेतदेवेभ्यो feaatfa हितिः 
मरीणएनकर्मा* । तस्या श्रभ्यचणेन Roar देवेभ्योऽर्थाय भवतिः 
योषालेनाभिधानात्‌। योषाया श्रलङ्रणन पत्युः प्रो तिभेवतोति 
सुप्रसिद्धम्‌ way 


१-- काण Ble २०१५. ३. २३। 

२-- le श्रौ ° Be ५. द. ३६। 

द्‌-- Strand (do €. २, ७.) स्वं aq स्पष्टं MET 
fadte सङेपेण व्याख्यायते सायणेन | 

8~ Ale शरो" ० ५.२. २७। ५-- Te Wo ५९९ Ue! 


( wae रत्रा) ॥ टतौयकारडम्‌ | २९१५ 


“सोऽभ्यदतोति, | श्रभ्यु्तणमन्तः-- “figelfat । श्रयं 
qu: । सिकतानां प्रकपस्योक्त मलङ्ारषूपवं समयेयते- 
“भ्राजन्त इव fe सिकता दति । श्रतिघवललाद्‌ भ्राजमाना 
भवन्ति । वेद्यलङ्कारलेन प्रशस्य श्रग्निसंयो गरृतसन्ताप निवत्तेकलेम 
रसति “ual एतद्‌ वैश्वानरस्य भ सत्यादिना । श्रग्यवयव- 
भूताना मेव धिकताना मुन्तरेद्यवयवलसम्ादनेन गमेः TFA 
खात्मदाहकलाभावात्‌ हिमापरिहार दृरत्यभिप्रायः। सिकताप्रकिरणए- 
मन्त्रास्तु YE एवः ॥ 

श्रयोत्तरपेदेय॑ज्नियदचपाखया प्रच्छादनं विधत्ते- “श्रथेनां 
दादयतोतिः॥ ३६॥ १[५. ९१. ॥ 


द्रति ओ्ओो्षायणहायविरचिते areata arava 
माध्यन्दिनिप्रतपयन्राद्यणएभाय्ये 
हतो यकाण्डे पञ्चमाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( श्रय दितोय ब्राह्मणम्‌ ) 
दधु मभ्यादधति। उपयुमनोरपकल्पयन्त्याज्य मुधि- 
श्रयति सुवं च सुच च सुम्माच्चथोत्यूयाज्यं पश्चत्‌ 
WAR यदा MSTA THT भुवति ॥ १॥ 
१- का० श्रौ" द° ५. ९. 39] 
२-- ale सं° ५.१०. RAS” | 


द्-- ato सं ५. २०. १ “AMA” | 
४-- ate श्रो Bea ४,९.। 


२९६ | ्रतपयत्राद्यणम्‌ | ( 8° रत्रा°) 


अथोधच्छन्तौ धम्‌+ | उपयच्छन्त्यपयुमनोरथाहाप्रये 
हियमाणायानुव्र द्येकस्फ्थानरे हौत्यन्‌देति प्रतिप्र- 

ग्थातैकस्पययेतस्मान्मध्यमाच्छङोय रष व्वेदेज्नधनाइ 
भवति तद्यदेवाचान्तःपातेन गाह पत्यस्य व्वेदेव्युवच्छिनं 
भवति तदेबेतदनुस॒न्तनोति ॥ २। 

aaa । अत्तरवेदेरन्दायन्ति त॒द्‌ त॒था नु Fat 
SATA AAT RCTS ATT STAT YA 
वेदिम्‌! i 3 | 

्रोक्षणौरध्व्खरादतते | स॒ पुरस्तादेवाम प्रोशष्युदड 
तिष्टनिन्रथोष्वा व्वसुभिः पुरस्तात्पात्वितोनद्र 
qrawar safe: पुर स्ताङ्ञोपायल्व्येवेतदाद्य ॥ ४। 

श्रथ carafe । प्रचेतारूा स्द्रः पश्चात्यात्विति 
OATS रुद्रः TATRA TASTE ॥ ५॥ 

aq दक्िणतः प्रोति। मनोजवारवा पितृभिः 
दिशतः पात्विति स॒नीजवालू्वा foafucfanct 
गोपायत्वित्येवतदाह ॥ & ॥ 

santa: Weta | व्विश्वकम्मा त्वादिव्युरुत्तरत 


---- 


* oq | मुद्रति क, श्व -द्रति ख, “भरम्‌ -एतिग,घ। 
+ "वेदिम्‌ -इति ग, घ। 
‡ "द्रि ख। एव सुत्तरेष्वपि तिषटष | 


(yao रत्रा ) ॥ हतोबकाण्डम्‌ | २६७ 


पात्विति farsa त्वादिन्येर्षरलो गोपायस्वितयेव- 
तदाष् ॥ 9 ॥ 

चरथ याः प्रोक्षण्यः परिश्ष्न्ते। तद्ये ऽएते पूर्वै 
aat तयोगा दृश्चिणा ता+ aria afeaite निमय- 
तद ag तप्तं arfest यन्नालिःखजासौति सा 
यदेवादः सिध्डौ भूत्वाशन्तेवाचरत्ता मुवास्या WTS 
afest यत्नात्निःरजति afe नाभिचरे्॒श्य safire- 
रेदादिभेदिद्‌ महं at वार मु ममि निःठजामौति त 
aaa शुचा विध्यति स शोचन्नंवामुं लोक्‌ मेति ॥८॥ 

स युह्वर्यमाशेऽप्नौ | उत्तरवेदिं व्याधारयति यदेवे. 
ना मदो देवा yaa oat त्वनराहतिः प्ाप्सतौति 
तदेवेना HATA मप्रेराहतिः प्राप्रोति यदेषा देवा- 
नत्रवोद्यां war काञ्चाशिष माशसिष्यध्वे सा वः सुवा 
समदिष्यत sofa ता मेनयावत्विजो युजमानायाशिष 
माशसते सास TA TAA ॥ ९ ॥ 

तडा ऽरतदेकं Faq दयु करोति । यु दुत्तरवेदि 
व्याधारयत्युथ॒ चैषां! ma नासिकेव भुवति तस्यं ये 
Tal सक्ती Aaa दक्षिणा ॥ १० ॥ 


--- ced 
----~-~--~- ee er ener 


* ap-efa च दा०-वेषरेश Fe | 
1 मेति-दइति a | ॥ °येषा'-दति क, ख | 
38 


९ ॥ ग्रत पथत्राद्यणम्‌ | (शप्र रत्रा) 


तस्या माधारयति। सिश््यसि स्वाहेत्यथापरयथोरुत्त- 
रस्याः सिद्यस्यादित्यवनिः खाहेत्यथापर योद णस्या 
स्यसि ब्रह्मवनि waafa: खाति awl वे युजु- 
BINA AW च शवं चाशास्त TA ANAT ॥ ११। 

प्रथ पव्वैयोरत्तरस्याम^ । faxafa quent 
रायस्पोषवनिः खादेति aa ATMS यदुह 
सुप्रजावुनिरिति रायस्मोषवुनिरिति भूमा वुं रायः 
स्पोषस्तद्भूमान साशस्ते ॥ १२॥ 

श्रथ मध्य च्राघधारयति। सिर्द्यस्यावहइ देवान्‌ 
यजमानाय lela तदेवान्‌ यजमानाय वादयत्युय 
खच areata भूतेभ्यरूचेति प्रजा वें भूतानि प्रजाभ्य 
WAITS! ॥ १३॥ 

ag परिधौन्‌ प्रिदधाति। धुवोऽसि एथिवौं हति 
aga भ्रवक्षिदस्यन्तरिषषं शेति दुक्षिण Aart 
facfa दिवं हटेत्यत्तर aa: परौष मसौति सम्भारा 
नुपनिवपति तद्यत्सम्भारा भुवन्त्यगर रेव सव्वत्वाय ॥ १४। 

शरीर EMA पौतुदार। तथत्‌ Wea 


------- ee - --------- ‹ --------- ~~ ----- - ee en ~~ ------ See Sar Te 


* शस्या-इति ख, ग, च । † ‘g’-afa ख। 
{ 'वद्याच्छेलुदारवाः-दइति क, ख | 


(ysie RAT? ) ॥ टतोयकाण्डम्‌ ॥ Red 


परिधयो भवन्ति शरौरेशेवेन मेतत्‌ सुमदयति Bre 
करोति ॥ १५॥ 
मासु FATS TTS" । त्यद्‌ गरुगुलु सुवति 
सेनवेन मेतत्‌ स॒मद्यति Bea करोति i ve | 
गन्धो वास्य सुगन्धितेजनम्‌ | तुत्‌ सुगन्धितेजनं 
भवति गन्धेनेवेन मेतत्समडइयति छत्रः करोति १७॥ 
अथ यद्‌ TU Wal भवति । Aare वे व्विषाणे 
{अन्तरेणाभ्रिरका cfs सुवास तद्यदेवाचाप्नन्यक्ती 
तुदिहाप्यसदिति तस्माद्‌ SU स्तुका भवति तस्माद्या 
शेष्णी नदिष्ठः स्यात्ता माच्छदयादरेद्‌ aq तां 4 
विनदेदपि या मेव काञ्डाहरेत्तययुत्परिधुयो भवन्त 
TR ऽएव FT ऽइ छन मुक्तरे परिधुय ऽअआागुच्छन्ति॥ 
१८॥ २॥ 


॥ चतुैप्रपाठके दितौयं ब्राह्मणम्‌ [ ५. २. |॥ 


उत्तरबेदिनिर्माण मभिधाय श्रयोत्तरबेदया मभ्निप्रणयनप्रयोग 
उच्यते- “द्र मभ्यादधतोति,। शआरादवनोयेऽग्रौ प्रणणैयमानाना 
मङ्गराणां सम्पादनाय काषटसमूं खापयेयुरित्ययेः | “sweat 


--- --~~ -~- न ~~ eet en TE ~ -------*=----------- 
= ener 


+, † areeg’—afa सा०-सम्मवः पाठ इति डा ART | 
९-- काश्रौ" द° ५.५.२। 


Hee GUM CC a ( ४ Rate) 


forfe | "उप" श्रप्रेरधसात्‌ यग्यन्ते इग्युपथमन्यः farm: | 
ararcuraa श्राज्यम्‌ः wat “श्रधिश्यतिः षिलापयेत्‌ । ney 
aya शला सुषेण सुचि पञ्चवारं ww ॥ १॥ 

"“ब्रथोद्यष्डन्तो लि | tH प्रदौपे सति श्रथ श्रनन्तर सेव 
ca श्र्घारतां प्राप्त ag धारयेत्‌ । इृश्रपाचस्याधः 'उपयमनोः 
उपयण्छ्ेत्‌ | ‘ama प्रहटियमाणाय' उन्तरबेदि प्रति नोयमानाय 
ARAM GR पठेति We ब्रूयात्‌ । “एकस्फ्यया एकः सपो 
wat रेखार्यां सा तथोक्ता, तया मा मनुगच्छ; waa रेखा 
giaqrafa प्रतिप्रस्ातार त्रूयात्‌* । एकस्पयानुगमनस्यावधि 
माहइ- “श्रा एतक्माकध्यमाच्छङ्धोये एष बेदेजेघमाद्भा भवतोति । 
शदेः" सौमिक्याः ‘nang’ "यः एषः? शरङुभवति । स्यृणाराजात्‌ 
प्रक्रमजितथे यः श्ङ्कुरन्तःपातः स्थापितः, स ए मधयमण्डुः 
aaa fae । “गाद्ेपत्यस्य वेदैर ति । “यतः प्रणयति स 
गारपत्यः-द्तिन्यायादा वनो यादुत्तरवेदिं प्रति प्रण्यमस्योक्रला्‌ 
areas एव॒ MMT द्रुते । रेखा कषेेनान्तःपात्यरषो 
व्यवच्छेदः परिइतो भवति* ॥ २॥ 


१--“उपयम्यते उपश्छद्यतेऽभिराभिरिद्यु्यमन्यः सिकताः-दइति या०्दे०। 
२-- ary सप्तम्यर्थानुवादो | 

इ-- काण whe By. 8. 9 | 

9-- “प्रतिप्रस्थाता होतार ब्रयात्‌^-पएति ख, च । 

५-- का० Bito सू०१.३.९ | 


(yae Fate ) ॥ तौ पकाण्डम्‌ | १०९ 


रेखामुगति विषये केषाञ्चित्‌ पक्त मुपन्यस्य व्यपच्छेदपरि- 
हाराय प्रयोजनाभावाभिप्रायए निराच्ष्टे- “Ags श्रोत्तरषेदेरन्‌- 
दायन्तौति९॥ २ ॥ 

“प्रोच्फोरध्वय रित्यादि? । maar: प्रोचण्छादामविधानात्‌ 
्रगनिप्रणेता श्रदनोदेव श्रेः उत्तरादिभ्यः पूवम्‌, "पुरस्तात्‌" पूरवेखयां 
दिशि ‘wafer’, ‘sew उदश्मुखलिष्न्‌ | 

weer ae i— tm tf wad wed इति 
aay इष््नामा देवः, षः ‘Agfa’ सहितः ‘ara’ रख्त्‌, 
्रसुरादिश्यः सकाशात्‌ "गोपायतु, इव्यथः । “Aa” veer 
वणः । "पितरः' श्रग्रिषवान्ताप्रसुखाः । 'मनोजवाः' मनोवेगोपम- 
वेगः। "विश्वकर्मा" विश्वविषयं कमं यस्य स एतन्नामको देवः। 
गिनेतयायाः दचिणएपूव्वेसक्ेः स्पषटप्रदश्रनाय पष्वेदिगतसलक्रि- . 
इयोपन्यासः ॥ ४, ५, ६, ७ ॥ 

“श्रय याः प्रोच्य इति। “ता न्यन्तेनेति। नाः" प्रोच्णेः 
न्यन्तेन' श्रत्यन्तान्तदे शेन | तत्रापि SMa प्रोचणो ये शेषनिमयन- 
प्सक्तावादइ- “afeazifa’ । 

मिनयममन्ल्याय म्ः५ ।- ‘<2? प्रोचणो गेषं तप्तम्‌” बधाः 
रूपाया क्र ये्यादमतः तस्सिन्‌ सनापप्ा्ेः सम्भवात्‌ Wa 


(— काण ste we ५.४.१०। 
R— Ate site We y. 8. Uk | 
R— तत्पाठो ate He ५,९१.२ | 
8— कान wits Be ५.४.१२। ५-- ate Te. UL R 


BR ॥ WATUATe Os ॥ ( 88° Rate} 


शिष्ट aad भवति, तथाविधं वा; 'यज्ार्‌" यज्नसाधनार्‌ 
वेदिरे शात्‌ बहिः निष्जामि'। “खा यदेवादर्‌ carte निनय- 
मायवादः UB: | 

श्रयं निनयनमन्त्ोऽभिशारे च्छाराडित्य विषय TaTe— “यरि 
नामिचरेदिति। ‘afe श्रमिचारं कन्तु मिच्छेत्‌, तदा ‘ong 
afer स्थाने श्रम्‌ मनि निजा मिः-दत्यादिभेत्‌^ । असु 
मित्य Feu नाम BPA) सः श्रमितत्तः शरोषनेवाम 
लोक भेति' दुःखेन प्राणान्‌ erates: ॥ ८॥ 

इदानीं प्राप्नावसरत्वात्‌ याचारण माह- “ख चद्‌ धा्ेमाए- 
sa fafa Larnie उन्तरषेदेरुपरि देओ श्रप्रौ uraare? रुति 
ष्वः व्याघारयति | “यदेवेना मद्‌ इत्यादिक मुत्तरवेदे विध्र्था- 
व्यायिकाप्रसङ्घ BABAR | यस्नादपक्रान्ताया वाचः प्रतिभिदत्तये 
Salad दत्तम्‌, ae मेतत्‌ aaa fae | याच 
व्ाचारणएपरितुषटया वाचा सर्व्वाभौःसष्टद्धिषूपो वरो देवेभ्यो 
दत्तः, तस्माद्‌ यजमाना द्लिग्मिरा्रारमानाना मारिषा 
waza चोत्तरवेदियाघारणं कत्तय मित्यथः॥ < ॥ 

“aat एतदेक fafa "एकम्‌ उत्तरवेदिवाघारणं कुवन्‌ 
aq करोति' Brad यजमाना पौ राग्रासनचचत्यथः । उन्तर 
वेदिमध्यङ्गता याखतुःसकतेरत्तरनाभेरच्तएया व्याघारप्रकार उच्यते- 
oceans is ce attach eet 


१-- Fle Ate Ba. B. RR | 
Q— ५अ. CAL २६कण्डौ-वथास्या-ब्रद्व्याः ( २८० Te) | 


( भअ Rate ) ॥ ठतोयक्रागडम्‌ | ३०४ 


“श्रय चेषां wa नाभिकेव भवतोत्यादिना\। धे पूर्वं रक्तः 
१ ्ानाप्रयदिग्गते, "तयोः we 'दचिणः सक्तिराग्रेयदिग्गता, 
aa? “सिंद्यमि खाहा?-'टूति' व्याधारयति'। “श्रयापरयो- 
हत्तरम्या fafa नाभेः पश्ादिग्तयोमेष्ये "उत्तरस्या" वायव्य 
दिगवथितायां amt faa | श्रादित्याम्‌ यजमाना वनति 
भजत इति श्रादित्यवनिः', arg “सिद्यसि', तुभ्यं खात मस्तु । 
ey श्रपरयोः'। 'दचिणस्यां' aeaatuate Tae) श्र 
्ह्मवचोभयाग्रासनस्याभिप्राय are— “asl वे यजुःखाशोरिति । 
aay श्राग्रोःपरेषु प्रायेण ‘agt wml: बहविधान्याग्रास- 
नानयेपलम्यन्ते | wat युक्त fae: | श्रयः “व्वेयोरुत्तरस्याम्‌! 
Saat 'सुप्रजावनिःः ोभनपुता दिलक्णप्रजासम्भक्वो, 'राय- 
श्योषवनिः' रायस्पोषो धनपुष्टिः॥ १०, ११, VR 

Cm मध श्राघारयतोति | मध्ययाघारणमन्तरः- ““सिद्यस्या- 
वह देवान्‌" -दत्यादिः? । were | श्रय' “सुचम्‌' “उद्यच्छति ' 
उद धारयेत्‌ । सगृ्यमनमन्ख्य* AIA तकाये मयं 
द्याह “प्रजा वे श्तानौति॥ १२॥ 

“श्रय परिधोन्‌ परिदधातो ति९। तन्मन्ये” ।- हे परिधे। 
वं यात्‌ ‘vatsfe’, Wa: थिवी, ‘Ew दृढा FU! WA 


~~~ 


Ne 


५-- alo Bho Bey, 8. UB | २-- वा० Ho ५, १२. १-१। 
R— वा Mo ५.१२. ५। g— ale te Bo ५. १,९५। 
५-- ato सं* १,१२.६ । ६-- काण ite Be ५.४.१६ । 


O— Ate He ५.१३.१;२,२। । 


१०४ ॥ ए्रतप्रयन्राष्यणम्‌ । (प्र Rate 


` मध्यमपरिपिं परिदधाति। भ्रुव मविच्ल feafa निवसतौति 
श्रवकित्‌' । wed परेरच्यायितं यथा न चलति तथा चियतोति 
“्रच्यतदित्‌"। उन्तरवेदिनाभिदे9े शग्गुलुसुगन्धितेजनादि सन्भार्‌- 
प्रप, aaa विधत्त “ag: gale मसोति९। “सन्भारानुप- 
मिवपतोतिरे। स च सम्भारनिवापः “ag? “सम्बेलाय' were 
मन्पद्यते | Talat मम्धवयवक्व खय मेव ayia’, wae 
afgat संयोजनेन स सव्व सन्य भवति ॥ १४॥ 

“HOt fa we wa: “Haz अदुम्बरविगेषः। 
“ख at anafaaaeq at पुतुद्रौ”-इति च तेत्तिरौयके ae 
ण्णात्‌" पौतुदारुणोऽप्ः WTA ॥ १५॥ 

“aid ₹वास्येति । “यन्ंस quad तद्‌ दगगुल्विति श्रुतेः 
एणुलो रगरमा nt ६॥ 

“गन्धो डेवास्येति। “ar ately तां सुगस्धितेजने”-द्ति 
श्तेः सुगन्धितेजनादौषधिविेषे शग्ररेकराचरनिवामात्‌ श 
गन्धः सुगन्ितेजने agi’ । तद्‌ पवापेन भ्मशेश्ास्यर 
पुनरयाजना | श्रत: HET A: ॥ १९ ॥ 


^~ --------- eR 


१-- “°सम्भारागां प्रत्ेपं!-द्यति | २-- वा० He ५. UR 8। 
६-- करा Bho Bey. BCS 

४-- खनुपद मेव १५-१६-९९-कणडो षु | 

५, ई, ode सं" ९. २.८. ४। 

= ‘ofade qatar: सङ्गन्त *-६ति कं । 


(° इतरा ) ॥ ढतोयकाण्डम्‌ | ३०१ 


“श्रय यद्‌ टृष्णे qa भवतौति। टृण्िमेषः, तद्य qa 
dat) wa wa सुपपादयति- “ate वे विषाणे 
amauta । “at wg at पेलस्यान्तरा शएङ्क"-दतिः तेन्िरै- 
यकम्‌ । “वा Ne नेदिष्ठं खात्‌ ता माख्डिद्याहरेदिति। इष्णे- 
रलामे कथ मित्यत श्राह- “श्रपि चा मेव at चाषरेदिति। 
तदवान्तरजातिषब्बद्धा atta: परिधोनां परिधानं, तदार्‌- 
fired चोक्तम्‌, ददानो aaa are “तद्‌ यत्‌ परि- 
धयो भवन्तौल्यादि | यस्मात्‌ “उत्तरः उपरि क्रियमाणः परि- 
धयः, ‘gv विप्रहृष्टकाले होमकाले श्रागच्छन्ति', श्रतो- 
्रमभिखावत्पययन्त॒मपेचिता; तसमादिदानौ मक्कन 
fea nour fy. eda 

दति सायण चायंविर विते माधवोये areas 
माध्यन्दिनश्रतपथत्राह्मणभाये 
ठतौयकाण्ड़ पञ्चमाध्याये दितोय ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( श्रय ana ब्राह्मणम्‌ ) 
पुरुषो वै यन्न+ | TRU यन्नो युदेनं पुरुपस्ततुत 


a 


WY वं तायमानो यावानेव परुषस्तावाजिधौयते 


w 


तसमात्युरुषो TAT ॥ १॥ 


\- “तुकः धरिरोसोमाि*-दइति ate ३० । २-- ते°सं ° ९.२, ७.६। 
#,† (कुः -दरति ग, 7 ' $ 
39 


Rod ॥ शतपथत्राद््‌.णम्‌ | ( Bue दत्र) 


शिर ware vfagiag) व्वेष्णव देवतया 
युदस्िन्त्सोमो भवति हविवें देवाना सोमस्तुस्मा- 
afagta नाम ॥ 2 | 

मुख मेवास्याहवनौयः। स युदाहवनुये जुहोत 
य॒था मुख ऽआासिञ्चदेवं तत्‌* ॥ ३॥ 

तुपु wa युपः। are svareratutas 
माजलौयश्च ॥ ४ ॥ ` 

उद्र मेवास्य BS! | Ta सुदसि भष्टयन्ति युद 
किष्चाश्ननत्युद्र ऽएवेदः सुवे प्रुतितिष्ठत्यथ sete 
विश्वे देवा ऽ्सौदंसतुस्मात्‌ सदो नाम तु ऽउ vale 
aa ाद्यणा व्विश्वगोचाः सीदन्ति ॥ ५॥ 

श्रथ aaa जघुनेनाप्नौ!। पादावेवास्येत्विष 
मै तायुमानो यावानेव पुरुषस्तावान्विधौयते स्नायु 
रुषो TA ॥ ६ ॥ 

उभयतोद्ारः vfastt भुवति। उभयुतोदारः 
सुदस्त॒स्मादयं पुरुष SHAK TEU: पुणिक्ते हविह 
ऽुपतिष्ठतेः॥७॥ 


.._ ~ ~----- ~ 
nu i ~~ ne rrr nn ee ~ —— oor 


# ‘aq’-afa ग, घ । 1 ay—-xfa ग, a | 


t ‘ssufaga’—afa क| 


(yale Rat? ) ॥ टतौ य काण्डम्‌ ॥ १०७ 


ते सम॒ववत्तयन्ति। दुक्िशेनैव दुश्चिण मुत्तरेणो- 
त्तरं ATT AAS ATTY स्यात्‌ ॥ ८ ॥ , 

तयोः समवरत्तयोः। afethy निदधति युदिच्छदिन 
विन्देयग्दिस्सम्मितां भित्ति* प्रत्यानद्यन्ति wat 
परि्रयन्त्यच्छायौभ्यां छदिः पश्चादधिनिदधति इदि 
सम्मितां वा भित्तिम्‌! ॥ € ॥ 

श्रथ पनः प्रपद्य। चतुण्दौत साज्यं शृहोत्वा 
सावि प्रसवाय जदोति सविता वं देवानां प्रसविता 
सवितप्रस्नताय! यन्नु तनवामहा ऽइति तुस्मात्साक्चि 
जहाति ॥ १० ॥ 

प जदहाति। wea मन उत॒ युत्ते धिय इति 
मनसा च वे व्वाचा च यन्न तन्वते स यदु Jaa म॒न 
(दति तन्मनो यनक्तात waa धिय इति तदाच यनक्ति 
धियाधिया Baa मन्या जन्यषन्त्यनक्तनेव प्रकामो 
येनेव गाथाभिरिव ताभ्यां यक्ताभ्यां AH तन्वते॥ ११ ॥ 

faut fan ददतो faufaa इति। a4 
ब्राह्मणाः शुभरुवासोऽन्‌चानास्त विप्रास्तानवेतद्भ्याद 


* `भिति-द्ति a | 
† fafa’ —afa ग । भित्तुम्‌"-द्रति घ। 
| ‘gean’-sfa कं | 


०८ ॥ प्रतपयत्राद्यणम्‌ | (9प्रण Rare ) 


हहतो व्विपञ्चित इति यन्नो व cefaufguy मेधै- 
agar fa eta दषे वयुनाविदुकं इदिति बिहि 
WT दुधते at तन्वाना महौ देव॒स्य सवितुः 
ufcefa: खाहेति तुत्साविचु प्रसवाय जुहोति ॥ १२। 

अथापरं MATE Tiss खहौत्वा | उषनिष्कामति 
efawar दारा पलों निष्कामयन्ति स दु्िणस्य इवि- 
Siva दुश्िणायां aan हिरण्यं निधुगय sak 
विष्णुव्वुचक्रमे बेधा नुदे पदम्‌* सुमूढ मस्य TAT 
स्वाहेति सध्खवं Wea पाणावानयति सुा्स्य सन्ताप 
मपानक्ति Pert देवेष्ठाधोषत सिति प्रयच्छति प्रति 
mara कचं चाज्यविलापनोः च पर्ययाणयन्ति gat मुभौ 
TAAATAY ॥ १३॥ 

चतुण्द्ौत माज्यं Detar! प्रतिप्रस्थातोत्तरस्य इवि 
give दुश्िणायां वत्तन्याः दर्यं निधाय aed 
रावतौ पेनुम॒तो हि भूतः खयवसिनो मनवे दशस्या । 
Tet रोदसौ व्विष्णवेते दाधथं एथिवौ मितो 
wy: स्वाहेति axat yr पाणावुानयति Tae 
सन्ताप मुपानक्ति SATA देवेष्ठाधोषत मिति ATVs 
जुहाति ॥ १४ ॥ 


* पप्रदूम्‌'"-दरति ग, घ । † शया -दति a, घ। 


(५अ० शत्रा) ॥ ठतौयकाणडम्‌ ॥ Boe 


देवा ह व यत्नः तन्बानाः* । तेऽसुररक्षसेभ्य श्रास- 
गाद्‌ ara वा saree तु ऽएतेन व्वजेणा- 
sia दक्छिणतो नाष्रा रक्षाश्खयवाघ्रंसतथेषां नियानं 
नान्ववायंस्तथो ऽरषैषु एतेन व्वजेणाज्येन दश्िणतो 
aE रश्षाशस्यवदन्ति तथास्य नियानं नान्ववयन्ति 
aaah wnat जुहोति वेष्णवः हि इवि- 
डनम्‌ ॥ १५॥ 

श्रथ यत्पुल्यक्षस्य सन्तापु मुपानक्ति | प्रजनन मेवै- 
तत्नियते यदा वे fed च पुश्च सन्तप्यतेऽथ रतः 
सिच्यते तत्ततः प्रज्ञायते परागुपानक्ति पराग्षयेव रतः 
सिचयतेथाह fasten प्रवत्यमानाभ्या Tae 
होति ॥ १६॥ 

aq व्वाचयति। प्राचो प्रेत मध्व्‌ कल्युयन्तो 
NAT वे यन्नः ATM प्रेतं यत्त कल्पुयन्तौ yp 
tag यज्न' नयतं at जिद्रत fag faa’ 
aq aera नयत सित्येवेतदाह ar fara सिति 
तदेता SUR TMT समुद द्येव TAMA 


=+ 


eee ~~~ ne A I ~~ 
=-= ~> ~ ~> et ~ = 


^ नदति ग, घ। 
† श्रुहोति'-दइति ग, श्रहौति'-इति घ | 


RX° ॥ शतपथन्राद्यरम्‌ A ( ४प Rate) 


नोत्सजता ATA वा ऽर्षा व्वाग्‌ युक नेटि हास्या 
वाण्वदादिति यद्यत्छ॒जताम्‌ ॥ १७॥ 

रतुदाचयेत्‌ | खङ्गो मुावदतं देवौ zat swe 
at faatfed प्रजां मा faatize मिति तस्योदेषा 
प्रायश्चित्तिः ॥ १८ ॥ 

तदाहुः | उत्तरषेदः प्रत्यङ्‌ yaa चौन्विकमांसत 
afagia स्थापयेत्‌ at दविद्धानयोमचंति नाच 
arf युवैव खयं म॒नसा aaa नादेव सषा 
त्यन्तिकं नो दूरे तत्‌ स्थापयेत्‌ ॥ १६ ॥ 

ते ऽ्रसिमन्त्रयते। च्च wat व्वुष्मन्‌ एथिव्या 
{इति aw wad visa भुवति दिवि ह्यस्याहवनौयो 
भवति ae करोति तडि क्षमस्य रूपम्‌। ॥ २०॥ 

अथोत्तरेण wy: | द्िणः vfagia a 
स्तभ्नाति faut कं व्वोग्याणि gard यः पाथिवानि 
fanaa रजाःसि। यो ऽ्रुखभायदनत्तरः सधस्थं fara 
मारस्वरधोरुगायो व्विष्णएवे त्वेति मेथौ मुपनिदन्तो 
ALAM TT च मानुषे; ॥ २१॥ 

ay प्रतिप्रस्थाता? । उत्तरः हविर्न सुपस्तमनाति 


--~ 


* ननुमः-दति ग । † “रूपरम्‌'- द्रति ग, ध | 
¡ "षु "-दतिग, घ। \ ‘ap-xfa ग, घ। 


(uae Rare ) ॥ टतो यकाण्डम्‌ ॥ RLY 


feat वा व्विष्ण ssa वा एथिच्या महौ वा farm 
;उरोरन्तरिष्ात्‌। उभा fe हस्ता व्वुसुना FET 
परयच्छ दुक्िणादोत्‌ सव्यादिष्णवे त्वेति मेथौ qufae- 
AAA युद च मानुषे तयुदेष्एवेग्यजुभिरुप- 
चरन्ति वैष्णव fe इविद्धानम्‌ ॥ २२॥ 

अथ मध्यम" बदिरुपस्यण्य areata | प्र तदिष्ण- 
aaa व्वौ्खयेण an न॒ ate: कुचरो गिरिष्ठाः+। 
यस्योरुषु fry व्विक्रमणेष्ठधिशियन्ति भुवनानि fara 
तदः सेवास्येतच्छोषकयालं यदिद सुपरिष्टादुधौव 
aaa शियन्त्यन्यानि शौषक्पालानि तुसादाहाधि- 
शियन्तौति ॥ २३॥ 

ay ररावा मुपस्यश्य व्वाचयति | feast ररा 
मपोति ललाटः इवास्यतदथोच्छाया SITU व्वाच- 
यति च्विष्णोः aa इति ga देवास्येते ऽथ 
यदिदं पश्चाच्छदिभवतौद्‌४ हवास्येतच्छौ षकपालं Ties 
पश्चात्‌! ॥ २४ ॥ 

ay लस्यजन्या waar प्रसीव्यति। विविष्णो 
प्यरसौत्युथ रन्धं करोति विवष्णोभूवोसौति नुद्‌ व्यव- 


+ "दा५-दति ग, घ। † ‘qatq’—xfa ग, घ । 


३१९ ॥ ग्रतपयब्राह्यणम्‌ | (eu Uae) 


पुद्याता ऽति तं yaa कुम्मेनविष्यति तुघो way वा 
यजमानं वा ग्राहो न्‌ विन्दति तलिष्ठित+ मसिति 
वेष्णवु मसौति वेष्णवः fe इविर्ानम्‌ ॥ २५॥ ३ | 


॥ इति चतुथेप्रपाठके ale बाह्मणम्‌ [ ५. ३. ]॥ 


ears सदो इविद्धानादिकं विधाखति तदुपोहातलेन तेषा 
युरुषाकारसन्निवेश्रता are— “पुरुषो वे यन्न दत्यादिना । भ्र 
यज्ञश्रष्देन तदाधारण्चतः ` सदोदविद्धानादिक उच्यते । प्रतिज्ाते 
पुरुषले हेतु माह- “पुरुषस्तेन यज्ञ॒ शति । तेन कारणेन 
‘aq पुरुषः इत्यथः । हेतुं विद्रणो ति-“यदेन पुरुषस्ततुत 
sft) थस्मात्‌ पुरूषेए यज्ञस्तायते, तेन यज्ञः पुरुष इत्यधेः | 
तत्‌ किं पुरुषेण जायमानः सर्वोऽपि पुरुषः? नेत्या इ- “एष वे 
जायमानो यावानेव पुरषः, तावान्‌ विधौयत fai पुरुषकारे 
जायमानत्वात्‌ पुरुष TTT ॥ १ ॥ 

“far एवासयेति | इविद्धानस्य यन्नथिरस्ते कारण माद- 
‘qu देवतेति । विष्एदेवताकैमेन्तेनिर्मातव्यलार्‌ वेष्णव- 
लम्‌ । विष्णोः सवेदेवताना gua, भिरसोऽणङ्गाना सुत्तम- 
लात्‌, युक्तं विदधानस्य firey । हविद्ानं नाम-निवेचनेन 
प्रशंसति- “श्रय यदस्िन्निति॥२॥ 


जा ० ० ना का जज 


¶ ‘a निष्ित-द्रति क, डा°-वेबर-दृ्ख | 
१- इव ATT सप्तम्यां Maga (Rod, २९३ Veo) REBT | 


cone 


(५अ० Rate ) ॥ हत य 1 ग्डम्‌ | २१३ 


“मुख मेवाम्याहतनोय दूति | श्राहवनौयम्य सुवलमाभ्यं द्‌ 9- 
यति-- “स यद्‌ इवनौये जुद्धोतौति | श्रत प्र्ेपसाम्यात्‌ सुख 
मित्यथेः ॥ र ॥ 

“gy एवास्य यप tia! प एव' Aw’ BRE सुपः 
्ानिचयः; दैधष,म्यात्‌ । ₹हविद्ानस्योत्तर स्याम्‌ ‘sae’, 
afauet 'मार्जारेयः?, श्रत एव “Aig; उभयतः समानलात्‌ 
तौ वाहस्थानोयौ ॥ ४ ॥ 

“उद्र Rate सद दति मदमि भक्तणरुम्मवात्‌ भेण 
मागात्‌ "मद्‌: उदरम्‌" । मर्द” wag यौगिक द्याह “WF 
यद्‌ किन्‌ faazat भ्रमोदन्निति | सौ दन््यवेति सदः | विश्वदेवा 
वखादि्ूपेण नानाजातीयाः | ब्राह्मणेषु क faazaa मिति, 
तत्राद-- “anger विश्वगो: मौदन्तोति ॥ ५ ॥ 

"श्रय यावेतौ जघनेनाग्री दति । मौमिकवेदेः पञ्चाद्धागे 
say आदवनौयगा पत्यौ, तौ अघने एवन्तिवात्‌ "पादौ" । 
suufga ai गमयति-- “एष वे तायमान इति ॥ दै | 

“उभयतो दवार fafa’: दयिदानं मद ेदुभयम्‌, "उभयतो - 
दारम्‌" प्राक्‌ पश्चाच्च । यस्मात्‌ पुरुषष्टपौ यज्ञ उभयतोद्वारकः, 
Tay पुरुषः मनुयः श्रान्तम्‌" WATT “Bea? सुषिर 
वान्‌ भवति । श्रान्तसाम्यात्‌ पुरुषाकारलं ane सिद्धम्‌ | vfa- 


~ === --------- ~ 


\-- नास्छेतत्‌ us छ-पुस्तकं | 
२--- का ० ito Wo ८, ४. २७ TAH | 
40 


३९१४ ॥ ए्तपथब्राद्यणम्‌ । ( श्प्र° इत्र) 


द्ानप्रवत्तेनायो भयो निंसिज्य स्थापनं विधत्ते “प्रणिक्ते शविद्धनि 
उपतिष्टेते-दति। श्र काल्यायनः- “श्रोपनिवपनात्‌ शला 
efagita खापयति प्रष्टया quaa इति, ॥ ॐ ॥ 

“ते समववन्नैयन्तोति । “द चिणेन' एष्ठयास्यमध्यरज्ज्वोदेविए- 
aia’ ‘efaw विद्धानम्‌, तया “उत्तरेण उत्तरम्‌ खमववत्त- 
यन्तिः । ‘av’ ववर्षोयःः श्रतिश्येन aga, ‘ay’ 'द्चिणं 
efagia aaa’ ॥ म ॥ 

"तयोः खषमवटृत्तयोरिति | “समवदत्तयोस्तयोः' श्रधि' उपरि 
"दिः" हणएमयं कटम्‌, उभयतः स्थापयेत्‌ । तदभावे “भित्तिः av 
्रत्यानद्येत्‌। तथा च काल्यायम्‌ः- “वर्पो यो द किणम्‌, तयोग्कदि- 
रध्यस्यति, भित्तिं वाभावे-दति* । ‘coal’ इविरद्धानयोसुख- 
प्रदे उच्छ्रायोग्यां" तोरणएकाष्ठाभ्याम्‌ wate परिश्रये, "पञ्चात्‌ 
पृष्ठभागेऽपि ‘afer ‘af निद्धात्‌ । तदभावे भित्तिः 
पूववत्‌ कन्तेव्या९ ॥ < ॥ 


nate ae enema - --- = -- -~-*----~ ~ ~~~ ~ ~~ ee ~ ~ ~ 


९-- काण श्रौ" He, ३. २१। 

२-- “शाम्‌ = वेदिमध्ये प्राकप्रतौयोः शङ्खो म डां रव्लम्‌”-इति त० ye 
(१, २. १३.६.१९. €. ) भाषो Bram | “वेदौ मध्ये arava प्राचो 
रेखा एष्टा?-द्रति ato Zo (८. ४. २७. ) | 

g— काण ste Bo aR] 

e— “भित्तिं छदिषा तुल्याम्‌, Tena: aa किञ्चव्वम्‌ द्रति पा०द्‌०। 

५-- का Blo Te ५. इ. २२, २३, २४। 

d— पुरस्तात्‌ २.४. १६ द्वयम्‌ | 


(vate aate ) ॥ टतयका डम्‌ ॥ २९५ 


इविद्धानप्रवत्तेनाभ्यनुज्ञापनाय सावि होमं विधन्त “श्रय 
पुनः प्रपद्य चतुगेदौत मां गोला सावि प्रषवाय जुहोतोति\। 
HATTA TET पूवं मादवनोयं प्रति गतवात्‌ ‘ga: प्रप्य" 
cad । सत्छन्येषु देमेषु सवित किमयं gaa द्यत WIE 
‘afaat देवाना मिति। देवानां मध्ये सविता ्रनुज्ञाकरत्ता॥१९०॥ 

होममन्त माह -- “स जहोतोति। मन्तस्याय aa विप्राः" 
मेधाविनः, श्रध्वयुप्रसुखाः लिनः ‘fare’ विगेषेणभिमतफल- 
एरकस्य NTI, “इतः, महतः, ‘farfea’ मेधाविनः, यज्ञस्य ¦ 
zat विपथितोऽच्यविपथितः, wat तु "यज्ञो awa विपञ्ित्‌"; 
ua: पददयमामर्थ्याद्‌ यज्ञ एवाभिभतः । तं यज्ञं सविता TEA 
"मन “धियः बद्धोखच ‘Que । भ्रन्तःकरणस्य मनमः एयडः- 
fagarq धो'-गन्देन ततपूविका वागु्यते । तथा होत्रा" वष- 
anit: सप्त शो चका यज्ञविषये सवित्रानुज्ञाता एव मनो fay 
"विदेः विदधते, gad) “लोपस्त ॒श्रात्मनेपदेषु"“-द्तिः 
तलोपः | कुत kee area सवितु रिति, तचरा यस्मात्‌ 
सधिता एक दत्‌, एक एव "वयुनावित्‌' । वयुन मिति म्रज्ना- 
नाम, प्रज्ञावानित्यधेः। यद्वा वौयते गम्यत इति वयुनं aw 


नक = == ~~ ~~ 


९-- “चतुग हतं mare जुहोति aga इति" काण्रौ° ०८, ९, २९। 
२-- Wawa “यञ्जते"-दयादिः ate He ५.१६. १। 

३-- पा Ho ७.१. Br | 

४-- निघ० ३.९. १९० | 


शद्‌ ॥ प्रतपयत्राद्यणम्‌ | (8° Raq) 


aa: | “वयुनं वेतेः"-दइति निरुक्तम्‌ । तस्य वेदिता एक । 
तस्य सवितुरदैवस्य "परिष्टुतिः Fey महतो ere” तिरु 
द्रव्यं GHA AF ॥ 

मन्तं व्याचष्टे “मनमा च वे वाचा च्त्यादिना। घो 
शब्दस्य faafaa ay are— “sa aaa धिय इति । ^तद्राच 
युनक्तौति । “धिथा-धिया' यदा चदा वद्धिजायते, तदा-तदा 
खलं "एतया वाचा जुन्यषन्ति" ज वितु मिच्छन्ति । श्रतेः 
केवलवदधजोवनसाघनल्वाभावेन वाचो परेदितलात्‌ “Meee तल 
विका aaa । जौवनसाद्नल मेव fanzafa— “अनूनने- 
वेति । ‘same’ अनुवचनम्‌, श्रध्ययनादिकम्‌ । श्रकामः 
सेचख्किकलौ किकभाषणम्‌ | ‘ara गद्यपद्याल्मिकाः ute 

विप्रा विप्रस्य छृतं दति । मन्लगतस्य प्रथमविग्रपरन्दस्वाभि 
मत मर्थं माहइ- “aa ब्राह्मण दति) wefan ren 
"एतत्‌" ‘famy-sfa पदम्‌, "तानेव ब्राह्मणानेव “ware ब्र 
cara: | इददिपथिच्छन्दाभ्यां ast विवच्छत इत्याह-- “यन्न 
प्रे हन्‌ विप्िदि ति । /दोता-ग्रव्देन यज्ञकर्तारोऽभिमताः | 
"दधे'-दत्येतद्‌ (दधते wae स्याने इति grag— “fa fe 
Stat दधते यज्ञं तन्वाना दति । “aq सावि प्रमवाय जुहो 
Sa aqua “सवितुर्दरसखय'"-दति सविता देवः भ्यते, 
“तत्‌” तस्मादेव Haare सापिच' eta प्रसवाय जुह्यात्‌ ॥१ .। 


-----~---- 


९-- fane Saad वेतेः, कान्तिर्वा gat वा-इति ५.३. २्‌। 


gaat मित्यादि" | zfawefagiannzaafa रोमायं 
मत्यत्‌ “Vee माज्यं welar प्रारौनवश्रादुपनिक्करामेत्‌ । 
"पत्नौ च श्रचधुराग्यश्ननाय "द्‌ चिण्या दारा" निच््रामेत्‌ । “ay 
रध्वयुः। ‘@fauw’ दविद्ानस्पः ग्रकरस्य दृरिणवक्ररेखायां 
"हिरणं निधाय श्रष्वयेजेङ्यात्‌ ॥ 

samara सङ्गहौतोऽयःः- दद्‌" fay “विष्णुः चिकिक्र 
मावतारधारौ “विचक्रमे विक्रान्तवान्‌ । विक्रमणप्रकार माद्‌ 
Suv चिप्रकारेण, fay स्थानेष॒कित्यादिषु ‘ue’ निदधे 
ख पितवान्‌ । शरस्य विष्णोः ` पांसुरे" रजो युक्त पदे लोकवय 
मूढम्‌ weld सभ्ित मामो्त्वियः। ATE’ ददं सुत मस्तु 
‘dae जह्लिश्म्‌ । `मा" पन्नो संसवेणाज्न “wae सन्तापः 
सन्तते चक्रमङ्घसति सन्तापः, चक्रदलयमसयगरप्रदे 9: | WIA 
‘quate’ श्रनुलोमान्ननं कुर्यात्‌, न प्रतिलोमम्‌ । पुनः पाणि 
मावत्तयेत्‌ | तथा च कात्यायनः-- “Tat पाणिभ्यां गेषं प्रति- 
पचचाक्धुरावनक्ति पराग्‌ देवघ्रुतावितिद्ि" ॥ 

marae aT हे "देवश्रुतौ"! देवान्‌ aaa 
दति देवश्रुतौ, श्रच्योराधारप्रदेणौ । युवां "देवेषु WATT 
‘mata ते सम्यग्‌ यजन्त}ति शब्दं FRAY ॥ 


—— reece 
-~-------- ==> ~^ =-= er rere erm ~~“ ee न 


AX 
l— Fle Blo We ८, ३. ३९। 
R— पाटस्वस्य-- ae He ५,९५. । 
२-- Te ato Jo, ३.२२) 


8 — मव्रस्टषः- Ale Ae ४५.८९.२१. ; 


६१९८ । प्रतपथब्राह्मणाम्‌ | ( 9प्र द्रा) 


“पर्याणएयन्तो सुभौ जघनेनाग्नौ-दइति। द किण वि््धानाञ्जना- 
नन्तरं प्रा चिष्यक्रमेए उभौ . “जघनेन' श्राहवनो यगादेपत्ययोः 
पश्चाद्धागेन vat “पर्याणएयन्ति' परितो गमयन्ति ॥ १ र ॥ 

“sane ay fafa: प्रतिप्रस्थाता suvefagiag 
द्‌ चिणवन्तन्यां ‘fara निधायः “दरावतौ"-दतिष्मन्न्रेण चतु - 
होत माज्यं जुह्यात्‌ ॥ 

aura we— “हे द्यावाषए्टयियौ ! युवां “मनवे मनु- 
स्थाय यजमानाय दूरावतौः waa, शधनुमतोः वज्धेनुयुकते ९ 
oma’ भवतम्‌ । तथा हयवमिनोः शोभनघासयुक्त, दगया 
द ग्रस्य, श्रभिमतफलराश्यौ भवतम्‌ । एवं महानुभावे एते रोदखौ 
2 ‘fawty लं ‘aaa fafay स्कभ्मितवानसि । तधा 
fanaa ‘gfuata’ शश्रमितः सवतः age? HAGA AAC 
जरि तेजोभिर्वा, 'दाधथेः घारयसि। तादृशाय तुभ्यम्‌ दद्‌ AAT 
₹ विदधान -दकिएचक्रमागे हयमान मन्न Ale! सुत AF I 

waa मित्यादि पूरवेवत्‌ । “तद्चदेव जहोतोति । ay’ यदा 
एवं aaa जोति, "तत्‌" तदा dag पत्ये gem: पाण 
दूति yaa सम्बन्धः ॥ १४ ॥ 

विहितं मार्महोमं cant मार्गानुगमनपरि हार साधननिन 
yiefa— देवा इवे यज्नं तन्वाना इत्यादिना । श्राज्यस 
यज्ञ्य saad नियात्यत्रेति नियानो मागेः। we मन्यत्‌ । मन्त 


._ ----- 


a 


co a a en ee ea ce i rece A A TE I ES a ~ 


१-- Ale सं? ५.१६.९। २ - का० Ble Bes. देः २५। 


(५अ० Bare ) ॥ टतौयकारएटम्‌ | BLE 


योरिंष्एदेवताकलं हविद्धानयोरुचित भित्या₹-- ^तद्देष्णवभ्या 
मिति । विदधानस्य वेष्णएवलं “शिर एवास्य इविदधान मित्य- 
चोक्रम्‌" ॥ १५ ॥ 

“श्रय यत्‌ प्यचस्ेत्यादि | मन्तायमानस्याचस्योपाश्जन मेव 
प्रजननोत्यादनम्‌ | यस्मात्‌ स्तौ पुरुषयोः सम्भोगकाले सन्तापेन रेतस 
उत्या द्‌नदारा प्रजननसम्भवस्तस्मात्‌ सन्तापोपाञ्ननकरणएम्‌ | उपा- 
gra परायूपतां विधाय प्रशंसति-- ““परागुपानक्रोति ie et 

“श्रय वाचयतीति । श्रयः प्रषानन्तरं इविद्धनयोः प्रवर्तन- 
काले वाचयति | aera म्थंः- ॐ दविद्धनि। प्राचोः 
Se प्रगष्छतम्‌ Ma’ सोमयागं ‘aay फलजननसमथें 
कत्तं शक्ते । as? सोमयागम्‌ ag खगंलोकं नयतम्‌' प्राप- 
यतम्‌ । “मा fasta’ Waal मा कुरुतम्‌ ॥ 

“श्रष्वरो तरे यज्न.द्ति। “घ्वरतिहिंसाक्मा"। fear नारूो- 
mat: स यज्ञः । नयत मित्युक्ते किमिति कर्मापेचायां तद्‌ 
दग्रयति-- “as fad यज्नं देवलोकं नयत मिति । इला चल- 
नम्‌", तद्भावः “ager | तयोः प्रव्तनकाले “WARE 
स््यगृुतं wea) तस्य वास्यानम्‌-- “यया नोत्सजेता fafa | 


ee थ क 
नः tam ----~-~~ ~--~- A ~ 


(— दितोयकण्डोभाष्यं Rea (३९२ Be) | 

°— ae ate Ye Ss BUI 

&— qo Ho ५, १७. 2 | e— farmer. ३. ₹। 
५-- ‘wa ge चलने”-द्रति sto पर Sou धा०| 


BRo ॥ प्रतपयत्राद्यणम्‌ । (awe gare | 


दृष्टष्वनि विसा यथा्यन्तकषेणे © नोत्यता fame: । waa? 
श्रवणकंटुलादसुयेलम्‌ ॥ १७ ॥ 

“एतद्‌ वाच्येदितिः। प्रमादात्‌ ्वन्यत्पत्तौ “खं गोष्टम्‌" 
दति? “एतद्‌ वाचयेत्‌" । हे “देवौ' दविद्धनि ! इ ‘qa wey 
साधुषूपे ! युवां “खः यजमान wud "गोष्ठः गवां खानम्‌ 
श्रावद्त' aaa: ग्न्दयतम्‌, पवः wag: स्युरिति wa मिल्यधः। 
श्राखः' श्रस्मदायुषं ‘ar 'निर्वाधिष्टम्‌'। प्रजाः पु्रादिष्पां 
च "मा faatfusa’ | ‘ae’ ष्वनेर सुयेस्य "एषा मन्त्रोच्चारण- 
रूपा प्रायञित्तिःः ॥ १८॥ 

efagiaat: स्थापनप्रशे पक्लान्तर ममिधातु केषाञ्चित्‌ पच 
are— “तदाडरिति “उत्तरवेदेः' पश्चात्‌ aac, विक्रमग्रय 
परित्यज्य, aa देशे तयोः स्था पनं भवति, ‘ar ₹विद्धानयोमाता' 
स्थापनप्रे प्रमाणम्‌ | खपच माद- "नातरेति | aa स्थापयेदिति 
my: । “मनसा यच मन्येतेति विशिनष्टि “नाडेवेति | वाः 
श्रभिमतदेशेऽपि च्रतिदूर मतिममौपञ्च fae मथ्य सखापयदि- 
त्यथः । तथा च कात्यायनः- “पश्चाद्‌ त्तरवेदे स्तिषु परकमेष 
मत्या वा?-दतिर॥ १९ ॥ 

“ते श्रमिमन्यत दति । स्थापनानम्तर efagia च्रमिमन्त 
येत-- “aa waar fafa’ । 'एथिये' एयियाः वशनैरि' शरोर 
श्रच en efagia, ‘Tau’ रतिं gana | “दिवि aufa | 


१ -- aT श्रौ ° qo <. 2. 8 | R— बा सं° प. VO. २ | 
- ऋ ऋ श्रौ @ =. 8. Y | ४ - qTo Wo ५. १०. 8 | 


( yale दत्रार ) ॥ ठतौयकार्डम्‌ ॥ ३२१ 


एतद विद्धानस्य एथिवोले हेतुः । चसरात्‌ उपरिभाग उन्तरषेदि- 
eu, wean’ चयुलोकखानोयः, श्रतस्तदधोवलतिवेदिरेग्रख 
एथिवौश्ररौरलं युज्यते । “मन्यस्य करोति' यथा नाग्वाधारफसके 
भूमिर भवतः, तथा कुयात्‌ । “नामि नभं ¶“-दतिः यद्मत्यय- ` 
योगे ANISM | GACT HATS WAN aw: कदाचित्‌ भवेत्‌, ` 
aq एव ‘aq’ “चेमस्य ₹्पम्‌' भवति ॥ २० ॥ 

‘gota qa | द किएहविरद्धानस्योत्तरतः ‘ata’ 
एरोदेगरं wet ‘afew दविद्धानम्‌' उपलश्नाति' । चथाधो न 
पतेत्‌, तथा कस्मंथित्‌ काष्टं खापयेत्‌ ॥ 

aga “विष्णोनु कम्‌-दतिर "विष्णोः" चिकिक्रमावतारस्य 
Paife वोचम्‌? प्रतरवौमि । कानि तानि? तदुच्यते ‘a’ 
fay: 'पा्थिवानि' एथिवौ विकारान्‌, ^रणांसि' “शोका Tai 
सन्ते" -दति निरकरम्‌* लोकान्‌ विविधं परिख्छिश्लवान्‌ । ‘a’ 
च "उत्तरम्‌" उपरितनं वधस" सहसान Beta “MAHI 
सजितशान्‌ | विं कुवन्‌ ? ‘Sar चिभ्रकारेण "विशव fanaa” 
विविधं क्रममाणः सन्‌, "उरगाय बहृभिमेहात्ममिः, बहुविधं वा 
र्या दिमुखेन aaa: | यो विष्णुरेव मकरोत्‌, तख वौर्याणि 
प्रवोचम्‌ दति ॥ 


भकना क 


----- ~ ~=---------- ~^ ~ ~~ थे 


१-- We ५,९१.२० ९५ ग GW | 
R— ate Bite Bes, 9. Fj 
R— ale He ५,९५८.९. ; 
४-- faye 9. 8. 8 | 
41 


BRR ॥ प्रतपधव्राद्यम्‌ । ( 89 Rate ) 


“विष्णवे वेति, at qoentfat हे Bay eq, 
"विष्णवे" हविद्धानधरकटाय ‘ar लाम्‌ उपहकीत्यथेः । afm 
za निन्यादिति, त माह-- “दूतरतस्ततो यदु च मानुषे"-दति। 
“मानुषे was "यत्‌" खानम्‌ Farm, तदुत्तर ‘Rip 
aa निदन्यादित्ययेः। तथा च चकार उभयोरपि ef 
निहननय्येदं त्राह्मणएवाक्यं प्रमाणयामास- “sa वा दतिएत;, 
दतरतस्ततः, यद्‌ च मानुष टति श्रते"-दतिः ee 

“gy प्रतिप्रयाते ति*। दचिणएदविद्धानोत्तमभनमन्लसखयाय az 
डे "विष्णो y ‘fear द्यलोकात्‌ वा" waar श्रचियाः' सकाग्रात्‌ 
हे विष्णो ! we महतो गणात्‌, ‘act? विम्होर्णत्‌ श्रन्तरि- 
चात्‌" उभौ हस्तौ तावको ‘agar’ धनेन ‘Gwe’ पूरयत । ततो 
efaua स्तात्‌, aft VTE श्रा स्वेतः ‘Tae’ परं 
वसु यजमानायम्‌ ॥ 

“विष्णवे ला"-दति९ उत्तरदविद्धानस्य मेयों प्रतिप्र्ाता 
उपडन्यात्‌° । “दूतरतस्तत शति पवेवत्‌- ॥ ९२॥ 


१--वा° सं” ५, १८. २। 

२-- Te Bite gos, 8.9 | 

३-- का ° Bite Be ८. ४, १०-१२। 
४-- काः श्रौ ° सू० ८.४. ८। 

५-- तत्‌पाठच््ेषः-- To Hoy, १९. VI 
€— वा" सं° ५.१८. २। 

o— काण ste Bes, ४. € | 

c— wa faunal (8 We ) FEAT | 


(vee Rare ) ॥ एतोयकागडम्‌ । BRR 


“श्रथ मध्यमं sfeftenfe' | “तयोः षमटत्तयोग्डदिरधि- 
निदधातोति | इदिः प्रागुक्रम्‌? । तत्‌ ‘sue’ “प्र तदिष्णः”- 
दति? वाचयेत्‌ ॥ 

तखायेः- ‘faq? ‘jaw ara कमं वीर्यम्‌, तेन निमि- 
तेन ्र्तवतेः weed । Nae waa दृष्टान्तः- “ait न 
दति । कुचरः” कुखितं दिंसन्‌ agra भोमः' सवप्राणएमोति- 
जनक्रः, "गिरिष्ठाः गिरिखायो, ‘ant a षिहतुस्यः । ‘ae’ 
विष्णोः, ‘sey शोकचयव्यापकलेना तिविस्तेषु ‘fay "विक्र 
uy “विश्वा सर्वाणि भुवनानि' लोकाः श्रधिच्तियन्ति श्रधि- 
निवसन्ति ॥ 

श्रयवा ब्राह्मणनुसारेणय मन्त्ोऽधियन्ञपरतया Are: | 
विष्णः" इविद्धानाख्यः, ae यत्‌ उपरि वत्तमानं मध्यमं afe- 
रक्षि, तत्‌ Waa Tae | उत्तरबेदेः प्रत्यक्‌ fay क्क्रमेष्वतो- 
तेषु निधौयमानखय यस्य उपरि Wears मध्यमं इदि- 
रकि, ae ‘af उपरि स्वतो विश्वा भुवनानि भवन्तौति। 
भुवनानि उपरि षंकपालस्थानानि varia actfe चियन्ति 
निवसन्ति ॥ 

श्रधिचियन्तोत्येत wea याचे “ददं ईेवाखेतश्धोषै- 
कपाल मित्यादिना ॥ २३॥ 


भवम ~ ~~ -- ~ -- ---~- ~ *~-------~~---~ 


९-- काण०्श्रौ- Hes. ४. UR! 
२-- नवम्यां Hag ( २९४ ए० ८ प्रं“ ) HAF | 
R— वा Ho ५.९०. VI 


३२8 ॥ शतपथत्राद्धरम्‌ | ( 8१* Rate) 


“श्रथ Tra सुपच्युश्धेति९ । “Ta? रराटो faa: | 
श्रस्य' ह विदधानस्य “एतत्‌ We मङ्ग ललाट खल्‌ ‘gy 
अतः ‘SHIA’, WU दार स्योभयपाशववत्तिनौ aura fates 
प्रावरणे, तौ ‘svg ‘areata’ — “विष्णोरितिः । "विष्णोः 
विद्धानसख ‘aa’ किणो, श्रोष्ठसन्धोर श्यः भवयः। ay 
meee ae “aa eared इति। पश्चाच्छदिषः श्वान 
miefa— “श्रय यदिदं पञ्चाच्छदिरिति। रद पञ्चच्छदिः 
हविद्धानास्यस्य यज्ञ शिरसः पश्चात्‌, कपालख्ानोय fae: | 

sa मध्यच्छदिष उपरिगतानि Tafa alfa उदग्राणि 
कर्तव्यानि ; चयाण मपि प्रागयोकरणे पञश्चाश्छदिरिति aaa 
पश्चादिल्युक् न यज्यते । तथाच काल्यायनः-- “उद्गा 
satfa भवन्ति waregaftia’ ॥ २४॥ 

“श्रय सस्यजन्या खन्या प्रसोयतोति\ | 'लसमुजनो-नाम 
सोवनसाधनदु च्यादिः, तच सम्बद्धया THE: | दार ्राखां दभ 
Taw, wear “विष्णोः स्यूरसि"--दति' aan aq । ९ 
दर्ये ! यदा हे cat! लं "विष्णोः इविद्धानस्य श्यः यत्रे 
'च्रसि' । ₹ ग्रथ्यमानप्रदेश्र ! लं विष्णोः efagive ‘ya? we 
ताव्रयवः “श्रसि' । श्रतस््रां गघ्रामोत्यथेः- ॥ 

९-- Ale sito He ८. 8, १५ | R— Alo सं०५.२९.१। 
a— ‘ate aail’—xfa क | ४-- का० Blo Gos, 8. ९७ | 
५-- ale Blo Ge ८, 8. ९८ | ६-- ate He ४.२९. २। 
5- ate Wo ५. २९. ई । c— कार ate | ८.४.६८ 


( ye aT? ) ॥ तोयकाखम्‌ | १२५ 


परज्िकरणप्रयोजन माह- “मेद्‌ Taga calf । श्रवाग्‌ 
विविधं नैव पतेदित्येव मधं fae: । ‘a न्धि कमेन्‌' कमणि 
gay प्रकर्षेण हते परिषमाप्रे “विद्यति fagaq’ । तत ag 
मपि बन्धने षति तदपराघेन श्रये” "यजमानं च॒ राह" 
दाति, frag सति स न भवतोत्यथेः । “निहित मभिष्टश्रति 
ama मसौतौतिः । ‘fafed alata सुनिष्यन्नम्‌र९ । ae 
मन्यत्‌ ॥ २५ ॥ a (५. १. 


दूति श्रौषायणएणचाथेविरचिते माधवोये बेद्‌ाथंप्रकाशे 
माध्यन्दिनिग्रतपयन्राद्यएभाय 
दतोयकाण्डे पश्चमाध्याये sala ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( श्रय चतुथं ब्राह्मणम्‌ . ) 
$ ~ x 
दयं वु SULT: खायन्ते । शिरो वु यत्नस्य 
हविङ्जानं ag यु a भ्रीषंश्चत्वारः कपा STATIS 
हाविमौ दौ तानेवैतत्करोति तुस्मादुपरवान्‌ खनति॥॥ 


भवम ज्क ययककतककात क lA iS SrA AOC EN „न RE 


\— Ble Bhe Tes, 8. Re | 

g— की“ खोर G <, ४.२१ | 

१-- मन्लस्लश्र-- ale स ° ५. २९. 9। 
* “खधायन्तः-६ति ख, ग | 


Brd ॥ प्रतपथत्राद्धम्‌ | ( ४प gato) 


हेवाश्च वा ऽञ्रसुराश्च | उभये प्राजापत्याः TER 
ततोऽसुरा TT लोकषु शत्यां व्वलगाच्तिचखनुरुते 
वु्छिदेवानमिभवेमे त॥ २॥ 

ag देवा ऽअ्स्यखत | त॒ ऽरुतेः इत्यां MATA. 
न्यदा वृ रत्या ASAT सालसा ATT भवति 
तथो ऽर्वेष रतद्य्यस्मा swe कुशचिट्‌ fara was: 
त्यां व्वलगान्‌ निखनति तानेवेतदत्किरति cag 
परवान्‌ खनति स दशिणस्य हविड्ु†नस्याधोऽधः YI 
खनति i ३॥ 

सोऽभि ated | देवस्य त्वा सवितुः प्रसुवेऽश्रिनो 
ateat पूष्णो हस्ताभ्या साददे नाययसौति समात्‌ 
रतस्य AAG बन्धर्ग्योषो वा saat यदु चिस्तु खादाइ 
नुय्यसौति ॥ ४॥ 

तान्‌ प्रारेशमाचं व्विना परिलिखति । इदु महः 
रक्षसां tar safe छन्तासौति व्वजो वा ऽचरुभिव्वजर 
वेतन्ना्राण रक्षसां ग्रोवा sata रुन्तति ॥ ५॥ 

तद्यावेतो wat | तयोद्िण Fars पुरि लिखदथा 
परयोरत्तर ABTA SAT AT पुव्वयोरुत्तरम्‌ Ig | 

Tal KATATE: | BUTATVAT STAT एरिलिख 
दुथ yaqalefam मथापरयोदंक्चिण मुथ पूव्वयोरत्तर 


(१० Bal? ) h तौयकाएडम्‌ । RRO 


aaa safe समौच wa uftfaeed त्ेवोत्तमं 
परिलिखेदय रष पुवयोरुत्तरो भुवति ॥ ७॥ 

तान्‌ यथापरिलिखित्‌ मेव यथापुव्ः खनति | Te 
तरसि BERT इत्युपस्तो्येवेनानेत॒महयत्येव यदुह 
ggafa इद्वा इति हहतो मिन्द्राय व्याच व्देतीन्दरो 
३ ane देव॒ता Senay हविर्न तत्‌ Se करोति 
तसादाह ददतौ मिन्द्राय ard व्वटेति ॥ ८ । 

रक्षोहणं व्वलगहन fafa Tae देते व्वलगृानां 
aye खायन्ते व्वेष्णवौ मिति व्वेष्णवौ हि हविङ्गौने 
व्वाक्‌। ॥ ९ ॥ 

तान यथाखात मेवोत्किरति। इद मदं त॒ व्वलग 
मकरामि यम्ब fart यु मसुत्यो निचखानुति 
निध्ो वावा ऽअमात्यो वा Beat व्वलगान्‌ निखनति 
तानेवेतदत्किरति ॥ १० ॥ 

टूद महं त' व्वलग म॒त्किरामि । aa समानो य 
मसमानो निचखानेति समानो वा वा ऽन्रसमानो वा 
हत्यां वलगान निखनति तानेवेतद्त्किरति ॥ ११ ॥ 

दृद महं त' व्वलग मूत्किरामि। यम्म सुम्बन्धुय्य 


* (वबधायः-द्रति घ | † व्वाक्‌-ष्रति ग, घ। 


BRE ॥ ए्रतप्त्राद्यणम्‌ | (श्प शत्रा 


मसुम्बन्धुनिचखानेति सुबन्ध्व्या वा ऽश्रसबन्धुव्वां क्या 
व्वलगान्‌ निखनति तानेषेतदुत्किरति ॥ १२॥ 

इट्‌ महं a व्वलग मुत्किरामि | Tae सजातो य 
wana निचखानेति सजातो वा वा ऽ्रसजातो वा 
wat went निखनति तानेवतदुत्किरतयुत्‌ aa 
किरामौव्यन्तत ante त॒त्‌ ae मुत्किरति ॥ १६। 

तान्‌ AEA खनेत्‌। अल्लो वा ऽरएषोऽनतेन 
वैतत्‌ wat मोहयति तानश्णया सन्तन्दन्ति युद्श्णया 
a शक्तथाद्पि समौचस्त्मादिमे, प्राणाः परः 
THAT ॥ १४॥ 

तान्‌ यथाखात मेवावमशेयति | स्वराडसि सपत्रा 
स्राडभिमानिहा जनराडसि रष्टोा Batt 
इस्यमिषहेत्याशौरवेषेतस्य कुमण आशिष सेवेतदाः 
शास्ते ॥ १५ ॥ 

श्मथाध्वयश्च यजमानश्च aa | year fee" 
ऽध्व्यभवत्युपरयोरत्तरे यजमानः सोऽध्वयुः पृच्छति 
यजमान कि मचति भद्र मित्याह तनौ aba 
ध्वयुः† ॥ १६ ॥ 


ee ज ee: 


* भणो'-डति ख | ta? —efer ग, घ। 


(yate sate ) ॥ तौ यकाणम्‌ ॥ BRE 


शरथापरयोदष्ठिणेऽध्व्युमैवति | पूव्यैयोरत्तरे युज- 
मानः स युजमानः Wea कि मेति भद्र सितया 
तन इति य॒जमानस्तयय॒देवुः VARA प्राणानेवेदत्‌ 
सयुजः FATA प्राणाः परः संविद्रेथ यत्पृष्टो 
भद्र मिति प्रत्याह कल्याण मेवेतुन्मानुष्यु व्वाचो 
व्दति तस्मात्‌ TET भद्र सिति प्रुल्याहाघ reat 
व प्रोक्षणस्य बन्धरमध्यानेवेतुत्करोति ॥ १७ ॥ 

a प्रोक्षति। रक्षोहणो वो व्वलगहन इति TaN 
हणो छेते व्वलगहनो छते प्रोक्षामि ववेष्णवातिति 
AWG ते+ ॥ १८ ॥ 

श्रथ याः प्रोक्षण्यः परिश््न्ते। ता ऽअवरेषुवन- 
यति तद्या SEAT: प्रारेषापस्ता एवेतुदधाति तुसमादेषु 
परारिमा SATE W १९ ॥ 

सोऽवनयति | THEM वो व्वलगहनौ ऽवनयामि 
नेष्णवानित्यथ बर्हीशपि प्राचौनाग्राणि चोदौची 
नाग्राणि चावस्तणाति तदयानौसुानि प्राणेषु लोमानि 
तान्ेवेतदधाति easy प्रारोःधिसानि लोमानि ॥२०॥ 


-=-~ 


* ga’—gfa ग, घ । +t पप्राणे-द्ति a | 
42 


BRe 4 WAT IATA | (शप्र gato |) 


सोऽवस्तृणाति। TATRA वे व्वलगदनेऽवसतणामि 
व्वेष्णवानित्यथ Telefe THRACE पश्छाद्यति 
कुशा हेवास्येते+ ॥ २१॥ 

अथाधिषुवणे फलके ऽउपदधाति। रक्षोहणौ वां 
व्वलगना ऽडुपदधामि वैष्णवौ ऽति हनु वारयते 
syq पुयुहति रशो वां व्वलगदहनौ पुर्युहामि 
AUR ऽइति ह दत्येवेने ऽरतदुश्थिले करोति॥ २२। 

श्मथाधिषुवणं पुरिछत्तं भवति | सव्वुराहितं fre 
हेवास्येषा तद्यत्‌ aatifed waft hfe 
wa’ frat तन्िदधाति awa मसौति वैष्णवः 
Waa ॥ २६ ॥ 

श्य ग्राव्ण उपावहरति | TAT EMA BATE 
az ग्रावभिरभिषुणन्ति युथा ef: ष्ायादेवं ama 
निदधाति aug स्थेति व्वेष्णवुा देतु ऽरतुद्‌ THA 
शिरः axenaa?! ॥ २४ ॥ ४ ॥ 


॥ इति चतुथप्रपाठके चतु" जाद्यणम्‌ [ ५.४, ]। 


कः 
* ^त?-दति ग, घ। † “शयेत्‌ त्‌'-इति ग, घ । 
† संखकतम्‌^-इति क, ख | 


(use ध्रा) ॥ टतौ यकाणम्‌ । ३९१ 


सोमाभिषायोपरवाणं, खभनं fag: खननसधोभयार्थता 
मार- “यं वा इति । प्रयोजनदय मभिलच्य ara ca: 
प्रथमं प्रयोजन माद “शिरो वे यज्ञस्येति । यक्पमात्‌ भिरि 
qa: कूपाः कणेच्छद्रे दे, नासिकाच्छिटर ३े, दति “eee” 
कपाः" कूपवज्निन्ममरदे गाः । शमौः-दति श्रभिनयोक्तिः । ₹इवि- 
दइनखापि यज्ञगिरोरूपलात्‌ तत्र चतुरः “पर वान्‌' खनेत्‌, ॥ १ ॥ 

द्वितोयं प्रयोजन are— “Bary वा श्रसुराखेति। Paquet 
श्रमो खापिताः श्त्याविगरेषाः ‘awa’, तान्‌ निखातवन्तः | 
'उत' ‘Vata’ एव मपि युद्धेनागशकरुवन्तः | श्रनेनाणयुपायेन "देवाम्‌ 
श्रभिमवेम-दइति' तेषा मभिप्रायः॥ २॥ 

“तदै देवा अ्रठतेति । तत्‌ wet: कृतं खननास्यम्‌ 
श्रत देवा तदुत्‌खननेन हिंषितवन्तः । रिंसाप्रकार ATE— 
“त एतैरिति । ‘Wa’ उपरवेः। “श्रयः त्यत्‌ खननानन्तर भेष 
सा' शया MAT खबयापारं हननं AT मसदमाना, श्रतएव 
‘ater र्यां भवति । यथा देषेषु, एवं ममुयेषु श्रयं हत्या 
परिहारोपाय इत्याह- “तद्यो एवैष एतदिति । खननप्रदेश् 
माह- “a efaua efaginefa । ईषादयसंयोजनप्रदे शः 


क 


९-- ““उपरस्वा नाम quar, तेषां चोपरि अथिषवणपफलकं निधीयते, 
तयोरुपरि ्धिषवणचम्म, aq सोमोऽभिषुयते, afea प्रावभि- 
हन्यमाने वादिघोदरवत्‌ glace कूपा गम्भौर मुपरवन्तौलुपरवा 
इ्यभिधौयन्ते"-दति ate Zo (काण श्री ८ ४. २५. ) | 

र्- Fito ° Ges 8, २१५ | 


६२२ ॥ ए्रतपथव्राद्धणम्‌ | ( 80° व्रा 


श्रडगम्‌”» ae ॒शश्रधोऽधः' सन्निहिताधःपदे । श्रघोऽषः"-शबद्‌- 
योगात्‌ प्रडग fafa दितौया९ ॥ ३॥ 

खननायाग्यादानं समन्त्रकं विधत्ते “सोऽभि aren दति, | 
“देवस्य ला”-दति" । “नायेसि"-एति, went । ATTA 
et नारो'। Sw! लं नारौ श्रसि । इत्यपि स्ठतिः। a 
प्रक “देवस्य ला“ दत्यस्य ब्राह्मण gna, acufafenta— 
“समान एतस्य बन्धुरिति | wie यजुषः, देवस्य वेत्यस्य यजु- 
aaa: । श्रादौयमानाया श्या; स्तौलाकन््े नारोष्रददे 
भाभिरभिदहितेव्याद- “योषा वा एषेत्यादि ॥ ४ ॥ 

तान्‌ प्रादेग्माच विनेति । मध्ये-मध्ये प्रादेग्रमाचान्तराल 
विहाय खमचतुरखे GAIT चतुरोऽवटान्‌ प्रादे ्मात्रान्‌ परि- 
लिखेदित्ययेः । “दद ay मिति लेखनमन््ः ॥ ५ ॥ 

अवटखनने at प्रकारो, sewer सम्यक्‌ चेति । श्रच्छयापि 
दिविधो पपद्यते, aaa प्रकार are— “तद्यावेतौ gat तथोदविए 
मेवा दत्येवमादिना | गायव्याप्नेयनेरूतेश्रानव्रमेरत्यथंः< ॥ ६ ॥ 


९-- “asia प्राप्तयग मौषासङ्कमादपरादडम्‌”-दइति ate Zo | 
R— Ue Be x. BR ale B | 
R— का० wile We ८.५. १; ९६. २,८। 


४-- ate Woy. २२. १। ५-- षाण Fo ५, २२. २। 
é— “स्याद्द रन्यनया wz feats: खनिचम्‌“-दति ato Ze | 
€~ काण wit o खू० ५.८. ६। ८-- वा० Fo ५, २२.२। 


€-उपरि टाश्चतुद शौ कणौ (२२५ ve ) द्रष््ा | 


( yao ध्रा ) ॥ ठतौयकागटम्‌ | RRB 


ana सम्यक्‌ परिशेखनपच माह- “श्रयो शूतरयाङरिति। 
“श्रयो af मोष एवेति। श्राग्रेयादिप्रादचिष्छक्रमेरत्ययः९ ॥ ® ॥ 

य॒ एष ACU, त मुन्तरं कुयादिष्यमभिधानात्‌ खनन 
मपि परिलंखमक्रमेण कत्तव्य भित्याइ- “तान्‌ थया परिलिखित 
मेवेति । तच मग्धः- “ददक्ञसोतिर । हे waz, तवं इरन्‌” 
खरूपतो महान. श्रसिः । तया ‘wera’ प्रश्वतध्वनिरसि | wat 
हहतो" महतो "वाचम्‌" ‘TR THA, सोमसेन्राथेलात्‌ 
उपरवखननस्य स्तिकरौ वाचं ‘ae’ शब्दय | 

पुनर्वाग्‌ विग्रेयते--“रकोदणएम्‌' | we “बहलं इन्दसि"- 
दति" क्षिप्‌ । रासि इन्त, arena । वलगहनं" वलगान. 
हन्तोति वलगहा, तां वलगहनम्‌। वेष्एवौम्‌' विष्णुदेवत्या 
वाचम्‌ । वदेति सम्बन्धः ॥ 

wea चतुद्धा विभन्य याचष्टे- “eqafe wexar रत्यु 
पलो द्येवेना नित्या दिना | प्रत्यचतो इदच्वहृहद्रलयोः प्रतौ तेरप- 
wafaura मित्यर्थः । सा च किमर्थेत्यत श्राइ- महयत्येषेति | 
“sat वा इत्यादि । “इन्राय-दृल्यभिधानेनान्यदेवताकस्य इवि- 
दनस्यो परवाधारग्तस्य Beast हतवान भवतोल्यरथेः। “ceteq 
मित्यादि" | ae ॥ ८, < ॥ 


-- काण site Zo ०, ५. २--१। 

२-- Fle श्रो ° Zo ५, ७| R— वा० सं° ५, २२. 8 | 
8— पार Ke Bz Ss | 

५ Flo He ५,२द.९। पृवेमन्धेष au | 


RRB ॥ ग्रतपथब्राद्यगम्‌ ॥ (ete gate) 


खाताया श्टद्‌ उद्रपनेऽपि खननक्रम एवेत्याद- “AW 
ययाखात मेवेति\ । चतां खातानां चतारो मन्त्लाःः । “a 8 
निष्यो य ममात्यो निचखान“ तिः म्रयमगत्ते । “a मे समानो 
य मसमानः-दति दितौये । “यं मे aaa मसवन्धुः-दति 
ana न्यं मे सजातो य मसजातः*-दति चतुर्थे । “TS महं 
तं वलग मुत्किरामि"- रति, “निचखान दति च वशेषः | 

‘<2 श्दुत्करएप्रकारेणारतम्‌, निच्छेनामात्येन वा खातम्‌, 
वलगङ्ृत्याविग्रेषम्‌, agri ‘vf we प्रचिपामि। 
तम्‌"-दत्युक्षम्‌, क faere—“q मित्यादि । “fay? श्रस्त्तो 
नो चः। “सनाभिय॑ख निश्यः"-दत्यादिमन्तवर्णात्‌र नौ चायेता “निश्च 
WY | WAY! ARITA: | श्रमा?-शब्दः स इवचनो गएर- 
वचनो वा, तच भवोऽमात्यः। “श्रययात्‌ त्यप्‌, एकश्टहदापो- 
त्यथः | तयोरेव कलदस्य सम्भा वितलात्‌ | ब्ोत्यक्लो वा । faa 
तवान्‌. । त सुक्किरामोति सम्बन्धः । “निश्चयो वेत्यादि प्रथमखो- 
क्किरणएम्‌ । निष्यामात्ययोवेलगोत्किरिणएदूप मत्ययः । समानः 
सदृशः बन्धैः Waa’, समानवन्धेनः । एकस्मिन्नेव विषयं BAT 
वानित्यथेः । “सजात Uwe: । WE मन्यत्‌ ॥ १ ०-१२। 

BAAS प्रमाण माइ - “तान. बाह्माचानिति* । श्र्ुलिः 
प्रादे शाच्पेचया बाङ्कप्रमाणस्य waar, ततोऽधिकात्‌ प्रदेणत्‌ 


ae 
— 


९-- Ble Bye FO ८,५१.८ Bate To ५,२३. २९,४,१५. 
R—We He १०. URRY (ई. Ov १९) । 
O— पा० Be ४.२. ee | U— ite Ble Fes, ५.९०। 


(yale ante ) ॥ हतौ यक्षाएडम्‌ | २१५ 


दु द्रणएस्याश्क्षलात्‌ बाङमाचस्यान्तवम्‌ | दिट्राण मन्तरमरदैश- 
amet AMAT च ॒विधत्ते- “तान्या सन्तन्दन्तो ति, | 
ne चिए्यापरयोरन्र श्य चान्तरालदे शम्‌ | श्रनेनावशिष्टयो- 
wan भवति । “aft समोच दतिर । वक्रस्य ्रकयवे समौ चेवा- 
भिद्यात्‌ | “तस्मादिति । श्रयेवादः पचदयसाधारणः | यस्मादेते- 
wager, "तस्मात्‌" (मेः प्राणः मुखच्छद्राणि waar 
खानि ॥९४॥ 

ata, यथाखात मेवावमगरेयतोति । शश्रवमग्रेयति' श्रन्तःदे- 
me निघ्नो्ञतलपरिहाराय ami । तन्मन्रच््टवसा्ैः९- 
खय मेव राजत शति वा, खकौय मेव राज्य मघेतिवा 
‘eve । हे उपरव ! तादृक्‌ लम्‌ श्रसिः । शसपल्ञहा' भव । 
श्रस्मानपि सपन्नस्य श्रजोरंननेन खराजं इुविंति भावः । चा 
षह, एकधा एकोद्योगेन राजत इति “सत्राराट्‌ । श्रभितो रिंस- 
कोऽभिमातिः, तस्य wat श्रमिमातिदाः । सवेषु राजत इति 
शवेराट्‌' । मितः सकाशात्‌ चाता ‘fara’, श्रतयाच्ठतः श्रमिचः' 


१९-- काण श्नौ° खू° ८, ५, १९१ । ““अच्ाया शब्दोऽयं कंश वचरम: | 
(eq) खद्दएया == वक्रमार्गेव, कौटिल्येन । उपरिद्धादपौदेव 
‘ay यदच्छयावद्यति”-द्रव्यादि (६. ०. १. २७) । ० Fe’, 
१२२. €, ०. ७, By | वा° Ho ५. १२ | उणादिः B १७। 

र्- Ale शषौ ° Hew ५, १२ “अद्या GALATI ऋशुभावेनेव 
सम्मिन्द्ात्‌”-द्रति तच ate दे०। 

रे चलारि यभेषि ओौपरवाणि | ate सं° ५, २९, ९--8 | 


Raq ॥ ्रतप्रयत्राह्य म्‌ । ( 88° Bate ) 


अभ्र कात्यायनः- “खराडिद्यवमग्रयति चयाखातं प्रतिमश्म्‌"- 
दूतिः ॥ १५ ॥ 

“अध्वर्यु amare समेते दूति? । eee? परर 
eqs gaint मिल्यथैः२ । तयो दिशं यवस्थापयति- “धूरवेवो- 
दं किरेऽध्वयैः भवति, श्रपरयोरुत्तरे यजमानः" दति | Soa 
कि मज विदत cfs vet यजमानो भद्र मिति प्रतित्रात्‌। 
"त्नौ aw—‘efa उपार वद्तोऽष्वर्योरय मभिप्रायः- 
amas थट्‌ यत्‌ पलम्‌, तस्य॒ सवस्य यजमानसामिकलात्‌ 
उचैरमिधान मयुक्त fafa’ ॥ १६॥ 

“श्रयापरयोदं किणेऽध्वयुरिति* । पूवं स्न्‌ सकशेनवाकोऽधवयुः 
च्छत्‌, श्रच तु यजमान इति विशेषः । यजमानस्य सखामिलेन 
खातण्यादध्वयैदृष्टस्यापि भद्रस्य खद्रवयलात्‌ “aa ‘ef 
रयात्‌ | Vad भाणसंयोग हेतुलेन प्र॑सति-- “तद्यदेव मिति । 
सह aaa दूति सयुजः", अन्तरे कोग्ठतान्‌ ्टतवन्तो भवतः। भरत 
इद्‌ानौन्तना मनुव्यशिरस्थाः प्राणः शंविद्रः सविद्रते, सङ्गता 
तर ee 
९-- काण श्रौ Fo SU URI 
n— wile site Boy. Vel 
R— ““अवमण्यंनागन्तर मध्व्युधनमानौ उपरवयोः खं खं दधिं दर 

प्रवेश्य GAMA सम्भेदनमागेण परस्परं BATA aan Fata’ 

इति चाथ (ate Fito) या Fo | 
४-- का० Bite Hos ५, १५-२८। 
५-- का mite Ho ८, ५, VE, २०, RV I 


( yare Bate ) ॥ टतौयकाणडम्‌ । ३९७ 


मवन्ति । “लोपस्त श्रात्मनेपदेष्‌”- दरति, तः-लोपः, “वेन्तेविंभा- 
षा"-दति eat) भद्रम्‌"-टति' प्रतिवदनं यदस्ति, तद्‌ “एतत्‌ 
मानु वाचः कल्याणम्‌ वदति' इस्तसंस्यशेनकालङृतभद्रवचनप्रति- 
वदन fee: | तस्माल्ौ किकवषनेषु भद्रवाय wan! भद्रवचनं 
कत्तेयम्‌ ॥ 

“श्रय प्रोचतोति । प्रतिगत्ते atau । प्रोच्य मेध्यव- 
लचणोऽ्वादः सर्वैवेकविध एवत्या- “एको वे प्रोणस् 
बन्धरिति॥ १७॥ 

aan प्रोदणं विधत्त- “स प्रोचतौति । ररचोदणःः- दतिः 
बहवचननिहं्ात्‌ atau । एथकूम्रो चणपच्च मग्वाटत्तिः | 
तथाच काल्यायनः- “्रोचत्येनान्‌ रचोदण दरति, भेदे मन्ा- 
टत्निः सान्निपातिलात्‌" इति । मन््ाणं^ क्रियासहावन्तेनलेन 
यमिरारादिल्यर्थः | wear बहृवचन मोपचारिकम्‌ । wet 
aa: ॥ १८ ॥ 

“oy याः प्रोचण्य इति । श्रवरेषु प्रोक्षण गरेषावनयन AW 
सति- “तद्या इमाः प्राणेष्वाप दति । प्राणेषु कणेनासादिविव- 
रेषु ष्याः “रापः सन्ति, "ताः एव' “एतत्‌” एतेनावनयनेन यज्न- 
भिरख्योपरवास्यप्राएषु स्थापितवान्‌ भवति। “तस्मादित्यादि | 
एषु aay? मनुखप्राएषु ॥ १९ ॥ 


१-- पाण Fo ७. १, ४१ | R— Ole दू ७१. ७ । 
३-- Flo सं° ५, २५, ९ । 8— कार site छ० <. ५ RR, 2 | 


u— ते ay मन्त्राः-- ae सं° ५. २५. १-१५ ALA | 
43 


६९८ ॥ MAU TATE az । (शप्र gate) 


“सोऽवनयतौति । सष्टोऽवनयनमन्तः९ | HIST श्रनाबेि- 
स्तरणविधितद्थवाद तन्मन्ाः पूव॑वर्‌ व्याख्येयाः । श्रवनयनावसतर्‌. 
एयोर्न्यायः प्रो चफवत्‌ । “श्रवनयनावस्तरणे चावट वत्‌ रति fi 
wR) यूपावटवत्‌ अवनयावस्तरणे कायें TIA । श्रवरान 
मुपर्यपि दृष्माणं बर्हिषा areres विधत्ते “श्रथ बहौ? 
तनुनोतिर । “Amr area इति । निदिश्वमानानि चदि 
बहौषि, तथापि प्रतिनिर्दिश्वमानकेश्ापेचचया ‘wash 
ufayat ॥ २०,२१.॥ 

““श्रथाधिषवणे फलक tf) af उपरि दूयते सोमो 
ऽनयो रितिः श्रधिषवणे' दे फलकं" उपदध्यात्‌ । “Tatyat व 
वलगहनौ -इत्युपधानमन््ः* । स च WE: । तेः च श्र 
हविर्धानस्य शिरसः हनुख्यानोये । श्र कात्यायनः- “श्रयाधि- 
षवणे फलके दाकुलान्तरे प्रलालिते प्राचो भ्ररक्निमाते समु 
वोपदधाति'-दइतिः ॥ 

“श्रय पहतोति* । फलके । “परिदुःहति' परितो 2 
दृढोजजर्यात्‌ ॥ ee ॥ 

“श्रयाधिषवण fafa “wadtfea मित्यादि । एत 


९-- वा” We ५, ९५. २, zB | R— कान Ble दू ८,५.२४ 
३- ate Bho सु ८.५.२५ क। 

¢ -- ‘afy उपरि सूयन्ते सोमा ययोरिति-द्ति ख, च। 

५-- Te MoM RW ४,५। ई--का- ओरौ" TES URE 
O— काण्श्रोन्द०८.५.२५ग। s— ate atte द° ८५.२६ 


( ४यर oat? ) 1 तीयकारम्‌ । BRE 


तव्या जिह्वायाः खाने भवति । तच्च “वेष्णव मसि”-रति- 
अन्ते "निदध्यात्‌" श्रधिषवणएणलकयोरुपरि खापयेत्‌ ॥ २३ ॥ 
“न्य य्रार्ण इत्यादि । श्रधिषवणएचमेणि अभिषवसाधमान्‌ 
पाषाणान्‌ पश्च भाहरन्ति। ते शावाणएः श्रष्य" दन्ताः दन 
erate: | तदेवोपपादयति- ^“तद्यद्‌ य्यावभिरिति । “दद्धि 
पायात्‌ एवं तदिति। यथा द नेभ्यति, एवं तत्‌ । षा 
भचरे"-रति९ धातुः । “एतद्‌ यन्नरोति । “पुरुषो वे यज्ञः"- 
दूति प्रतिज्ञाय, “fax ware इविद्धानम्‌”- दति यद्ध विद्ध नस्य 
fica’ faféea’, तदिदं ‘awe fat: ee मध्यम- 
च्छदिरादि-सोमामिषवय्रावान्तानां यन्नाङ्गानां भिरोलणारादि- 
दन्तान्तकश्यमया ₹विद्धानस्य शिरस्त साधित मित्यः । केवलं 
प्रयोगजात मानुपूर्यणामिधाय तत्तद वयवदूपकन्यनयाभिधौयते, 
तेन तत्तदङ्गनातं तत्तदवयवष्यानेनातु्टौयमान' सत्‌ महते फलाय 
भवतोलयकषं भवति, ॥ ९४॥ ४॥ 
दूति सायफाचा्यविर चिते माधवीये वेदाथंप्रकागर 
माध्यन्दिनश्रतपथत्रा द्मणभाय्े 
हतौयकाण्डे पञ्चमाध्याये We ब्राह्मणम्‌ ॥ 


१-- We स ५, २५. ६। 

२ Fle site Ge <, We २८ | मन्लः- वा Fe ५, २५. 9 । 
३- अदा० Wo By ule | 

५-- दतोय-ज्राक्चयस्य प्रथमदितीये कण्डिकं द्य | 

५-- एतश्च सवे de सं° ६. २, ऽ ब्रटयम्‌ | 


३४० ॥ WAM UHM । (ध्प्र gare 


वेदायेख्य प्रकाशेन तमो ere निवारयन्‌ | 
पुमथोञ्चतुरो देयाद्‌ विद्यातोथ॑महेश्वरः ॥ ५ ॥ 


AQIS WAVY कनकयतुलापूरषौ Gaia, 
मप्नाभोन्‌ पञ्चसो रौ खिद श्तरलताघेनुसो वण॑ग्रमः | 
रन्नोखां रूकवाजिदिपसदहितरयौ सायणिः सिङ्गना्ो, 
वयश्राणोदिश्वचक्र प्रथितविधिमदाग्वतयुक्तं घटञ्च ॥ 
wane waa तिलभव मतुलः qui वणमुख्यः, 
कार्पासोयं BTA YSRA मजडो राजतं राजपूच्यः | 
MHS MYA लवणज मनृणः WAT चाकंतेजाः, 
tare Taed गिरि awa मुदा पाचसासिङ्गमायः ॥ 


दति ओ्रौमद्राजाधिराजपरमेश्वरवेदिकमागंप्रवन्तक- 
श्रो हरिदरमहाराजसामराज्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्येण विरचित aruda बेदार्थप्रकाशर 
माध्यन्दिनिश्रतपयत्राद्यणएभाय्ये 


दतोयकाण्डे पश्चमोऽध्यायः समाप्तः ॥ ५ ॥ 


(eae शत्रा) ॥ ठतो यकाम्‌ t १४१ 


[ प्रय षष्ठाध्याये प्रथमं aga. | 


उद्र AAS सुदः। तस्मात्‌ Tela भश्यन्ति age 
किष्वा्नन्त्युदुर ऽरवेद्‌ः wa प्रतितिष्टत्युथ युदसिन्‌ 
विशवे देवा ऽ्रुसोदंसतस्मात्दो नाम तु ऽउ ऽएवास्िनेते 
ब्राह्मणा व्िश्गोचाः सौदन्त्यन्र देवतया ॥ १॥ 

wae sarge मिनोति। अन्नं वा ऽङुगुदुम्बर 
उदुर ATA स॒दस्तन्मध्यतोऽन्नायं दधाति त॒स्मान्मुध्य 
श्रोदुम्बरों मिनोति ॥ २॥ 

ञ्य यु रषु मध्यमः शङ्कभवति । व्वेदेनघनाङ़ं 
तुस्मात्‌ UTS प्रक्रामति पुड्‌ विक्रमान्‌ दक्षिणा सप्तम 
म॒पक्रामति सम्यदः कामाय त॒दवटं एरिलिखति ॥ ३॥ 

सोऽथि aren | देवस्य त्वा सवितुः प्रसुवेऽश्चिनो- 
बाहुभ्या galt हस्ताभ्या alee नाययसौति समान 
एत॒स्य AHH ब्धुर्योषो वा ऽरुषा यद्चि्तृसमादाह 
नाययसौति+ ॥ ४ ॥ 


+". 
ee ~ —_—— -- sae ---- 


* भसोतिः-दरति ख, ‘atfa’-xfa ग, घ। 


BBR ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ | (9प्ण भत्र 


amaz परिलिखति । इद मः Taek 
syfa छन्तामोति Sant वा ऽश्चचिशव्वंजेरोवेतुन्राष्टाण 
रक्षसां ater श्रुपि कृन्तति! ॥ ५॥ 

श्रथ wate | पराव सुत्कर मुत्किरति | युजमाने 
सम्मायोदुम्बरौँ परिवासयति ता aaa पाचों fren 
त्येतावन्नाचाणि वर्दोष्युपुरि्टादधिनिदधातिः। ई | 

ay युवमत्यः प्रोटण्यो भवन्ति । श्रापो ह व 
{श्रोषधौनाः THATS: कंवस्यः खादिता 2 
भिनवन्त्योषधय so हापा Tae पौता 
gaa a धिन्वन्ति युदुवोभय्यः eer भुवन्तये 
धिन्वन्ति afe fe सरसा water सुरसाभिः प्रोक्ष 
wifa ot 

देवाश्च वा SAAT TAA TTI: पस्पुधि 
ततो देवेभ्यः gat eres sega इवे 
Ag: ॥ ८ ॥ 

तद्वै देवा MAMET! तु a सर्वाः पुत्रान 
मोषधीरयुवत यदुयुवत त॒समा्चवा ATA ॥ ९ | 

ते See: | हन्त यः सुर्व्वासा मोषधौनाः रसस्तं यव 
दुधामेति स यः सूर्व्वासा areata रस रासो 
वरि ae te ee 


* ‘safe’—xfa घ । 1, { लिति ख । 


+ 


( दमण शब्रा ) ॥ दतोयकाणम्‌ ॥ ३४४ 


यवेध्रदधस्तस्माय्युवान्धा saree rai ठेते 
मोदमाना AGA TAX WY रस सदधुस्तृ थो VAY 
एतैः सर्व्वाः सप॒नाना मौोषधौयुते तस्मायुवमत्य 
Tawa भवन्ति ॥ १०॥ 

स यवानावपति। यवोऽसि यवयास्मददषो यवथागा- 
तोरिति ना तिरोहित मिवाल्युथ प्रोष्त्यको वं 
प्रोक्षणस्य TATA मेवेतुत्वरोति ॥ ११। 

स areata | दिवे त्वान्तरिक्षाय त्वा एथिव्ये त्वेतौ- 
Maat रसेन भाजयय्येषु Maa 
दसं दधाति।॥ १२॥ 

श्रथ याः प्रोक्षण्यः परिश्ष्यन्ते | ता ऽअवटरःबनयति 
wart लोकाः पिदृषदना इति पितृरेव॒त्यो वे कुष 
Waa मवतन्मध्य करोति ॥ v3 | 

aq बर्हरषि। प्राचौनाग्राणि चोदौचौनाग्राणि 
चावस्तणाति पिदषदन मसौति पिवदेकत्य वा ऽअस्या 
(एतद्भवति afer सा यथानिखातौषधिषु मिता 
स्यादेव मेताख्ोषधिषु मिता भवति ॥ १४॥ 

ता सुच्छयति। उदि व स्तभानन्तरिक्ष एण ELVA 
एथिव्या मितौमानेवेतुजलोकानु्जा रसेन भाजुयत्येषु 
Sra रसं दधाति ॥ १५। 


Rae ॥ शत पय त्राद्यणम्‌ ॥ ( धप्रः ya ) 


aa मिनोति | दयुतानुत्वा मारतो मिनोत्विति यो 
धा Ha पवत TY दयुतानो मारुतस्तुदेना मेतेन 
मिनोति मिचाव॒रुणो waa धुमणेति प्राणोदानौ 3 
मिचावरुणो तदेनां प्राणोदानाभ्यां मिनोति+ ॥ १६। 

aa qaeta | ब्रह्मवनि त्वा छचवुनि रायस्पोषवुनि 
र्युहामौति val वे युजुःषाशौस्तद्‌ ag च कष 
चाशास्त ऽउभे Ale रायस्मोषवनौति भूमा व राय- 
स्योषस्तद्भूमान मुाशस्तु । ॥ १७। 

चथ पूर्युषति । Ag हः एव हाः प्रजा 
हे$हत्याशरवेपैतस्य कमण आशिष सेवेतदाशाते 
संम्भमि पय्यषणं करोति ama वा ऽउपरिभूम्युधव्‌ 
देवा तथा हागत्तमिद्ववतिः ॥ १८ Ii 

च्रथापु ऽउपनिनयति | युच वा ऽतस्य खुनन्तः कुरौ 
Farrar शान्तिरापस्त ददिः शान्त्या शमयति 
dete: सन्दधाति तस्मादपु ऽउपनिनयति ॥ १९॥ 

थेव मभिपद्य व्वाचयति। warfa भ्रवोऽयं युज 
मानोऽस्मिनायुतने प्रजया भूयादिति पशमिरिति कव 
यं कामं AAA सोऽस कामः सुखद्यते।॥ २० | 


--------- ~~“ ~ 


* तिति ख। 1 न्ले-दतिग,घ। | लतिःषतिगःष। 
$ ¶तः-द्रति ख। || तु "दूति ख | 


( cae शत्रा) ॥ टतौ यकाम्‌ | ९९१५ 


श्रथ खवेणोपहत्याज्यम्‌ | व्विष्टुप मसि जुहोति 
तिन दावाष्थिवोौ yaar सिति त्दिमे दावाए्रथिवौ 
(उज्ज रसेन भाजयत्यनयो eS रसं दधाति ते रस- 
व्या ऽउपजीवनौये इमाः प्रजा ऽउपजौवन्ति+ ॥ २१॥ 


qa छद्रिधिनिदधाति। इन्द्रस्य चदिरिसौत्यनद्रः 
हि सदो व्विश्वजनुस्य दायेति व्विश्वगोचा afar 
राह्मण ऽश्नासते तद्भय॒तग्छदि्पौ ऽउपदधा्युत्तरत- 
fu परस्ौणि तानि नुव भवन्ति चिद यत्नो नुव 
वे चित्तस्मानुव भवन्ति ॥ २२॥ | 

तदु दौचौनवशः सुदो भवति । PIRI ECS 
हविर्न Ras देवानां निष्केवल्यं युविडधनं तुस्मा- 
तच नाश्रन्ति नु भष्यन्ति निष्केवल्युट Wag स 
यो इ त॒चाश्रीयाद्या AAA मृदा दाख व्विपतेदथेते 
fay agra च सुदश्च TAMA त॒समाद्ष- 
यन्ति मिश्रे देते ऽउदौचौ वै मनुष्याणां दिक्‌ तसा- 
दुदौरौनवःशः सुदो भवति ॥ २३॥ 


तत्परिश्रयन्ति। पुरि त्वा गिव्वणो गिर दमा भवन्तु 
न्ितः। व्वह्खायु मनु gaat जुष्टा भवन्तु जुष्य 


द्ध ce pei ats Nicaea gemma त 
a 
sa ind en म RS TE en 


* “न्ति-दति ख | 
41 


Rad h TATUM Aw ॥ (४० vate) 


इइतौनद्रो वे गिव्वा fast गिरो व्वशेषैतत्‌ ay परि. 
axefa तुदिदु शच quart व्विशा gfteex* ॥ २४। 
TH Ta Wear परसौव्यति । इनदर 
aria ग्रन्थिः करोतौन्द्रस्य भृवोऽसौति नेद्‌ 
व्यवपुद्याता ऽइति प्रकते aaa विष्यति तथो way 
वा युजमानं वा ग्राहो नु विन्दति afafeat afi. 
Ware AMAR हि ae! ॥ २५॥ 
श्रथ हविड्धानयोः | जधनाइुः समन्वौश्योत्तरेणः 
ahi मिनोति qeng मन्तर्वदि ares’ बर्वेधुधो 
शपि भूयोऽईदन्त््वेदि स्यात्‌ कुनौयो बर्ह्वेयुधो 
ऽशरपि ga Fatale स्यात्‌ afafea? मसिष्धश्त 
वश्वदेव मसौति दयेनेतदेशवदेवं यदस्मिन्‌ Taha 
देवुा व्वस्तौवरौषुपवसन्ति तेन व्वेश्वदेवुम्‌ ॥ RE 
देवा इ वे यत्नं तन्वानाः। ते ऽसुरर्षसेभ्य START 
बिभयाश्वकरस्तान्‌। द्िएतो ऽमुररसान्धासेजस्तान्सु- 


[भी 


* ठम्‌-इति ग, घ | 

† ‘a fafea’—xfa क, डा °-वेबरदृषट् | 
{ सदुः-दति ख | स॒दः"-दइति ग, घ । 

§ (तं fafea’—sfa a eto Sata gz | 
| ‘@i’~xfa क, डा०-वेबर्दृष्टख | 


(dae tate ) ॥ ठतौयकागडम्‌ ॥ ६४९ 


दसो भिग्युस्तेषा मेतान्‌+* पिष्णानुदापयाश्वकरुयै 
{रतेऽन्तःसदस ॥ २७॥ 

सं इ सम वा MA पुरा ज्वलन्ति। युथायु माव- 
तीयो यथा गाहपत्यो ana ऽरुनानुट्वा- 
पयंस्तत ऽर्वेतन्न ज्वलन्ति array ममि सरररध- 
mage Ange जिग्यस्ततो fears देवा ssa 
मुपाजयंस्तस्मादश्वदेवम्‌। ॥ LE ॥ 

तान्‌ देवाः प्रतिसुमन्धत | यथा प्रत्यवस्येत्तस्मा- 
देनामग्त्स॒वने सवन seq प्रतिसुमिन्धते ATE: Taz: 
स मर्दं FAM F ज्ातोऽनुचानः स सु खङलतुमा- 
ity प्रथमाय दु्िणं न॒यन्त्युतो हि fara देवा 
wag wea staat Aral fee 
amg मेनं नयतेति ब्रयात्तदनात्तं तन्नारिष्यतौति 
agen fay देवा SAA मपाजयस्त॒स्मादश्च- 
देवम्‌! ॥ २९॥ ५॥ 

॥ इति चतुधैप्रपाठके पथ्चमं ब्राह्मणम्‌ | ६.१. | 


ee ~~न 


* भेता दति क, डा °-पेबरदृ रख | 

1 ‘aza’—gfa ख | “सदस ०-इति ग, घ | 

I “a नदति कं, ख । 

$ (ुयाजयं-इति क, डा०-वैवरदृख i रव मुत्तरकणिडिकाया मपि | 
॥ वम्‌"-दति ग, घ । ¶ "व॒म्‌'-द्रति ग, ध॑। 


६४८ ॥ ग्रतप्रथत्राद्यगम्‌ | ( ४० पव्रा०) 


॥ ओ्रौगणशाय नमः ॥ 
यस्य निःश्वसितं वेदा यो बेदभ्योऽखिलं जगत्‌ | 
fade, त महं वन्दे विद्यातोयमदेश्वरम्‌ ॥ १॥ 

यज्ञशिरस्लं रहविद्धानस्योत्का, तत्‌ समथ, ददानो सदो 
यन्नोदट्रलवं प्रतिपादयितु पूर्वोक्त मनुवदति- “set मेवाख 
दस्तस्मात्‌ सदसि भकच्यन्तोत्यादिना । “Bx देवतयेति । यया 
हविर्धानं विष्णदेवल्यम्‌, एवं सद इद्रदेवत्य भित्यथेः । ata 
विधाने, “श्रकत्या दिभ्य उपसद्यानम्‌?-द तिः ॥ ९ ॥ 

“तन्््य ऽश्रौदुष्बरौ मित्यादि? । तन्मध्यतः" तख सदो 
मध्यदेशे ‘aga? eat “भिनुयात्‌' । ओदुगबयां Aer 
स्थापनयोग्यतां द ग्ंयति- “wa वा ऊभगित्यादिना। “ear at 
ऊजं व्यभजन्त, तत उदुम्बर उदतिष्ठत्‌, ऊर्ग्वा उदुम्बरः" 
श्रतेः छुप मुदुम्बरस्य । मध्ये इतगरेषस्य WITT we 
उद्रलम्‌, श्रतः सदोमध्ये श्रोदुम्बरौमानेन उदरमधेऽत 
स्थापितम्‌ ॥ २ ॥ 

मध्यदेशं fafuafe— “श्रय य॒ एष मध्यमश्रकरित्यादिना | 
सौ मिक्वेद्या sage मध्यदेगरे यः ngfafea: । ततः प्रक्‌ 
षट्‌ प्रक्रमान्‌ «faa, waa द्विणाभिमुखं विक्रम्य, तच maz 
परि लिखेत्‌ ॥ रे ॥ 


१-- पाण HW ३,२८. ate VI 
R— Hle Ble He ८.५. Be | 
B— Te Ale १.१. द.१०। 


( अण शत्रा) ॥ दरतो यकाण्डम्‌ ॥ Ree 


श्रवटखनना्ं मभ्वयादानं समन््रवां विधत्ते- “सोऽभि मादत्तः 
aaa वेतिः | व्याख्यात मेतत्‌ ॥ ४ ॥ 

"श्रयावरं परिलिखतो तिर | श्रवटपरिलेखनमन््रख्याय मथेः- 
gan’ एतेन परिलेखनेन ‘cael? योवा" awraaarafa 
gata’ feat । वज्ञवत्तौच्छधारलात्‌ श्रभिवेञ्चलेन Gas । 
area? नाश्कानाम्‌ । खष्ट मन्यत्‌ ॥ ५ ॥ 

Coq खनतोति५ । ‘sav “खातं शटज्निचयं प्राञ्चम्‌' 
maze समोपे Niven "उत्किरति' । "यजमानेन स्नाय यज- 
मानप्रमाणं war "परिवासयति, श्रवशिष्ट मं हिनत्ति । ताम्‌ 
श्रोदुमबरप्राखाम्‌ शरयेण' श्रवटस्य AEH प्राचो" प्रागा 
स्थापयेत्‌ । “एतावन्मा्राणि श्रोदुम्बरोप्रमाणानि eet fe 
"उपरिष्टात्‌" श्रौ दुम््या उपरि निदधाति ्राच्छादयदित्यथः॥६॥ 

्रोदुलरौभोचणमाधनाना मपां यवसादियं विधाय प्भरमतिः- 
“श्रथ यवमत्यः प्रोष्णो भवन्तोति । उक्त मपां रपलं युका 
समधयते- “तस्मादोषधयः aaa इति । तस्मात्‌ गतरस्तात 
“न feat न प्रौएयन्ति | केवलतण्टलभण Baten | 
“विष्यो र॒च'"-दत्यप्रत्ययः । तत्सनियोगेन वकारस्याका- 
cen | श्रोषधोनां प्रतिन्तात मप्रसन्नल मुपपादयति- “तस्मा- 


L— Bte Bho Ge ८.५, ३९ ३२० RVG VA! 

R— Fle सं° ५, २९. ९, २। 3— का ° ste छू०° ६. २.८य। 

४-- वा० Fo ५,२६. र। ५-- की श्रौ ° Be ९, २. E— V8 | 
d— ule छ" ३.९. ८० | 


१५० ॥ श्रतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण पत्राः) 


am: पोताः Fae दति । यतो यदा" ‘gH’ stay 
श्रापञ्च ‘deer स्यः, श्रथः तया सति “धिन्वन्ति, तरिः तथा 
सति “सरसाः (भवन्तिः भवेयुः । केनाभिप्रायेण ? rare 
 <सरसाभिः प्रोचाणोति ॥ ७ ॥ | 

श्रथ meaaafananages यवान्‌ प्रशंसति-- “देवाश्च वा 
श्रसुराञचत्यादिना | “घर्वा एव श्रोषधयः इयुः" देवेभ्यः earn 
पलायिताः ॥ ८ ॥ 

“तद्रे देवा श्रस्युणखठतेति | TYR सवाँ श्रोषधोवाड्डि- 
तवन्तः । तदेव fanzafa— “त एतैः स्वाः सपन्नाना 
मोषपोरयुवतेति । ते “एतेः यवेः श्रयुवतः श्रमिश्रयन्‌ । 
ame यवमसाधनल्ाद्‌ यवाः दति तन्नाममिवषनम्‌ | 
seat यवनसाधनाः aaa: दूति यवस्हतिः ॥ < ॥ 

“ते होचुरिति । सम्वौषधिरसानां यवेषु॒स्थापनं प्रव 
भिति प्रमाणेन goafa— “तस्माद्‌ यत्रान्या श्रोषधयो ग्लाय- 
मोति॥ १०॥ 

“q यवानावपतौतिः | यवावापे ae माहइ- “यवोऽपि 
यवयेति९। हे यवपद्‌ाथं ! & “यवोऽसि एयकूकत्तांसि, भ्रतः 
‘aay WHAT SBI एक्‌ कुरुत । श्ररातोः' अरदामध्रोलान्‌ | 


“श्रय प्रोक्ततोतिः । श्रौदुम्बरौः । “एको वे प्रोचणल्य वनु 
न 
९-- are site छन ९.२.६५ क। 
R— बा सं० ५. VV 
R— काण श्रो" द्‌ ९.२.१५ ख। 


(eae tare ) ॥ दतौयकारडम्‌ । ३५१ 


fifa) यच-यजर प्रोक्षण afe, तख सवेखापि मेध्य मेतत्‌ करो- 
तीति एवं रूपं ब्राह्मण मेक HAE ॥ ११९ ॥ 

“q प्रोचतोति। हे उदुम्बरशााग्र! ला लाम्‌ ‘fee 
qatar, तदरोभावाय, प्रोचामोति रेषः\ । एव सुन्तरवाकयेऽपि 
योज्यम्‌! ॥ RR 

“श्रय याः maw tia’ ““एएन्धता मितिः मन्तेण प्रोचणौ- 
Ty मवटेऽवमयेत्‌ | पितरः सौदन्त्येषु इति "पिहषदनाः' मरम्यधो- 
वत्तिनो लोकाः । प्रायेण awe पिश्चकार्येषु द गनात्‌ श्रवस्य 
पिहषदनलम्‌ वदेवाह- ““पिंटदेवत्यो वे कूपः खातः दति ne an 

“श्रय बरौघोव्यादि,। सुवि्दम्‌९ । “at यथानिखाता 
शरोषधिषु भिता स्यात्‌, एव मेताखोषधोषु भिता भवतौति । 
वने श्रनिखाता' दृढमूला खभावेनोत्पन्ञा "यथाः श्रोषधिषुः 
सदोत्यशचेष॒॒दणएगाल््ादिष॒ मध्ये ‘faa’ भवति, सबरदिष्के गतत 
भिताः शाखापि ‘ua’? भवतौत्यथेः ॥ ९४ ॥ 

“ता सुच्छरयती तिः । “उच्छ्रयति' SS श्ापयेत्‌ । aA 


न 


------- -~- en 


१-- Alo Mito Ge ६.२. १६। 

R— go Ho ५, २६. , ₹, 9 चयो AMAT | 

R— are Bite | GR UII 

B— वा° सं° ५. २६. ५। 

५-- Be silo Wo ६. २.१८। 

९-- अव मन्छः- वा" we ५.२९. | 

6— काण Blo |e &, y, ३४ | “Sat करोति” e 


BYR | TAT AAU ॥ (85° uate) 


स्याय मधेःः- ह उदुम्बर शाखे | तवाग्रभागेन “दिवम्‌ ‘seenny 
eum कुर ; ग्ररौरस्यौचेन “waite? gw पूरय ; धियां 
ea’ दृढा भव, एथिवौ मपि दृढां कुवित्यथेः ; एयियाः Thay 
शाखाया श्रपि दा्वछायोगात्‌ । ऊग्रप्यौदुम्बरस् लोकचयेःपि 
सम्बन्धात्‌ Saar छृतं भवति | ME मन्यत्‌ ॥ ११ ॥ 

“oy मिनोतोतिर। श्रोदुम्बरौमानमन््- “gary दौय- 
मानः, एतन्नामको वायवः, “मारतः मरतां देवानां वायुना 
await, सः "मिनोतु" sas प्रचिपतु । तथा “भिच्रावरुणौ' देवौ 
श्रुवेण अरविचलितेन शरमेण" धारणेन मिनुताम्‌ | स्ट मन्य | 
मिचावरुणश्रब्दयोरथं माह-- “प्राणोदानौ वे भिचावरुणाविति | 
एतद धिदैवतम्‌ ; श्रहोराचाभिमानिनौ देवाविति" श्र्यात्मम्‌॥१६। 

aaah पर्ुहणं विधत्त “श्रय परूहति ब्रह्मवनि वेतिः। 
3 marge! ‘aga’ ब्रह्मणः ww ‘A’ लाम्‌ प्युहामि 
प्रिपामि । एव सुत्तरवाक्यान्यपि योज्यानि ॥ 

मन्त्रं याचे “बङ्को वा रति । प्रायेण "यजुःषु" मन्तु 
ari? at परिदृश्वते । श्रतोऽत्र ब्रह्मचचोभयष्पं फल 
माश्राखते | “war a रायस्पोष दत्याद्यसकृट्‌ गतम्‌” ॥ १७ ॥ 


=-= 
~~ --~-----~--- 


१-- Ale स ५, २७. | 

२-- का श्रौ ° we ८. ५. ३५ । अवटमध्ये प्रतिप्रति | 

३-- aie सं° १,२७.२ । = 9-- ° त्रा 6. २.९ त्र्य | 
५-- ate site Ge ९. ३. १० । युप्रावटं पूरयति | 

६-- कण Te ५, २७. ३ | O— पुरस्तात्‌ RET, ३१२६. | 


(cae शत्रा ) ) टतौ यकारम्‌ ॥ Bud 


“ma पर्युषतोति९ । पचूषति' परितः argaq । “षो 
गतौ"-दृतिर धातुः । “ब्रह्म दृहेत्यादिदहणएमन््ोः यजमाना- 
tae कमेफलस्य प्रतिपादक द्त्याद- ““श्राफनरेवेतस्य कर्मण 
दूति | UA शाखादृदएकमेणः फलरूपागरौः प्रतिपाद्यत Tae 
परिषद्ननं = पर्व्षणम्‌, श्मिप्रमाण मद्धिः ada भित्याह- 
‘qaafa qu मिति । war wa (समन्यूमि, ‘cara 
भूमिसमं "करोतिः । तिरेक are— “गत्तसख वा दूति | “श्रव 
देवेति | श्रयः-ग्रन्दः उक्तवेलचप्द्योतनायः । एव साम्य 
सति ‘Baar Bay श्रन्ितो भवतोत्यैः | “तथा हागत्तेमिद्‌ 
भवतौति । “तथा ह तथा सति, गमिस्ये सति श्रगत्तमित्‌, 
्रगरतमिता भवति । मिनोतिः कमेणि किप्‌ ॥ १८ ॥ 

Cmarq उपनिनयतोति* | 'उपनिनयति' खत्यरमाणनां 
Waa “Aa खनन्तः BEL WAT भागं दारयन्तः, aT मेव 
भमिम्‌ watt क्ररोङव॑न्ति'। BTA’ तु श्रमनहेतुलात्‌ Tifa’; 
श्रतः "तत्‌ः तेन श्रद्धिःः -शणन्या श्रान्तेरेकलादेकवचनम्‌ | 
गोमन मदृष्टं॒प्रयोजनम्‌ ; Whe: सन्धानं तु रुहतिहेत्‌ दृष्ट 
प्रयोजनम्‌ ॥ १९. ॥ 


= ce RT 
ewe ed 


१ are ato we ६. द. १९ । “परितः वुटुनेन UTAH: प्रवेशयति) 
पिद्रयतौत्ययः"- इति aa या०दे०। 
२- qe Yo © Wo | a— Fe सं° ५.२७. B | 


४-- का० श्रौ Fog ३. ५२। । 
45 


Rue ॥ ए्तपथत्राद्णम्‌ | ( 88° Yate ) 


““श्रयेव afagafa’ | “afer शाखा arena, एवं ‘arate 
yaraaanite’ । हे wed! ल भिदानों एतप्रकारेण ‘yay 
श्रविचला ‘af । श्रयः "यजमानः" aft ‘afar wala 
एव डे ‘sea “ania सहितः सन्‌ भ्रुवः" भवतु । न केवलं 
श्रजया unfa: दत्यभिधानेन तद्‌ दयं wage, fate 
प्रजा पर्एव्यतिरिक्र aay धनादिकं aa कामं कामयतेःप 
सर्वोऽणुभयकामनयेव सष्डद्यते । wa “पश्भिरिति a 
दति ‘ar-neeq श्रजयाः-दत्यनेन मन्तपदेन पए्मिः- दत्य 
विकल्पः ॥ Ro ॥ 

श्रौदुम्बरौ प्राखाये होमं विधत्ते- “श्रयति । विष्टपं ममि 
swiatfa । "विष्टपं विशाखम्‌ ‘af’ विष्टप्ाग्रभागस्यामित, 
यथा श्राखाया श्रगरमूलभागौ मध्यदे शख श्रक्ता भवन्ति, एव माथ 
जदोति' ॥ 

तन्बन््रस्याय मैः" ‘qaref aay हे द्यावाष्रथिवौ ! शखाग्र 
मूलभागवर्तिन्यौ युवां eta sata पूरयाम्‌” yet भवत । 
wa स्म्‌- “aan fame जृहोति तेन यावाष्टयिवौ दति 
गमिप्राक्रे खादा करोति"- इति, ॥ 
दावाप्रथिवोपूृत्येभिधानस्य प्रयोजन माह- “तदिमे aa 


१-- काण Ate Ges. ५, ३९ | 

२-- Ale Ho ५. २८, १। 

R— काण Bho BW ८. ५, ६७ | 

४-- पाटस्वस्य-- ate He ५. २८, २। 
५-- Ale site Fos, ५. २८, २९ । 


(eae tate ) ॥ ठतोयकाणम्‌ | ६५१ 


प्रथितौ ऊर्जा रसेन भाजयतोल्यादिना | ऊर्ूपोदुम्रयुतेनाज्येन 
यत्‌ ्ावा्टथवौपूरणम्‌, तत्‌ ऊगसेनेव चावाष्टधिवोप्रापरण इतं 
भवति | तेन तयोः कितं भवति ? “श्रनयोष्नै रसं दधाति" | 
qe मन्यत्‌ ॥ २१ ॥ | 

मध्यमच्छदि निधानं विधत्ते “श्रय इदिरधिनिदधातोन्धस्य 
हृदिरमोति९ । इन््रदेवत्यलात्‌ Vat, तख्याच्छादक मसि । 
तथा “विश्रजनस्य कायासि'ः faast सदसि स्थितानां जनानां 
हायाकासे श्रसि | एतयो्मन्तभागयो्त्रद्धणे wee ॥ 

'्डभयतग्डदिषौ उपरधातोतिः | मध्यमस्य इदिषः उभयतः 
afantazan ; - तानि मध्यमच्छदंषि Tafa प्रमाय, तेषाम्‌ 
"उत्तरतः Riv safe उपदध्यात्‌, तथा परः परस्तादपि 
दषिणतोऽपि afew “उपदधाति ॥ 

दिषां aad प्रपसति- “तानि नव भवन्तोति । चिदत्‌- 
लोमपाभ्यलात्‌ यज्ञस्य fray । स च ‘Faq’ सोमो `नव q’ 
नवो चियात्मकः खल्‌ ; “तिर्भ्यो दिङरोति स एकयत्यादि- 
सामन्राद्यणोक्तमरकारेण अिदत्सतोमे तिद्णा eat नवलसन्वाद- 
aq’ । तस्मात्‌ इदिषां नवल युक्तम्‌ RR I 


aa ae Sie ea ST ~~- re ied 


५-- are site Bo ८.६. १० | छदिसतगमयः कटः | 

R— AMUSE वा० सं° ५. २८. ३। 

३- का० whe | <. ६.१९ | 

४-- “aa: परविष्छदि रावत्तनौयः'?-द्रति का Ge ८, ६९१ याण Zo | 
५-- Ue Alo Alo देख Ge | ; 


Rud MAYA SUT | ( 84° yare ) 


सदस उद गायतत विधत्त- “तदु रौचोनवंशं सदो wah, 
` सदस उदटौचोनवंशलं wife हविद्धानसख सदोवैलच्ठं दग्रेयति- 
“प्राचोनवंश efagta मित्यादिना । एतत्‌" शविदद्धानं देवानां 
निष्केवस्यम्‌' मनुग्यलक्तणाभावेन निः्ेषेेव देवानां केवलं भवति। 
“भवे हृन्दसि"-द्ति' यत्‌ । “तस्मात्‌ तच नाश्नन्ति, न wae. 
न्तोति । "नाश्नन्ति" पुरोडाश्ादिकम्‌, "न भच्यन्तिः सोमम्‌ | 
प्रमादात्‌ भचणे दोष are—“agi हास्य विपतेदिति । owas 
Qa माग्रौप्रसदसो्दग्रेयति- “sua मिश्र cfs एते 
fay सोश्रस्तादि पाटाश्रयवात्‌ देवम्‌, भचणएसम्भवात्‌ मानुष॑ 
चेति ‘fay भवतः। “उदौचौ वे मनुखाणं दिगिति, 
प्रायेणोदौच्यां दिशि मनुखट्द्धिद गनात्‌ मनुव्यस्न्ध्यपदे रः | 

सदोनिमांएप्रकारं सूचकार श्राइ- “arfazy सदः, मत्या 
वा, उदग्बश्रम्‌ श्रष्टादशारत्ति, vafinfagafanfaal, नव 
तिक्‌, श्रददधायामो वा, teach मधे, ष्वा मेके, दद्र 
कदि रितिर मध्यमं कदिरारोणापर पूर a, faant चोत्तरतः"- 
दतिः । श्रष्टाद्‌ णरल्याद यस्तयः gat: उदगायामविषये विकलि- 
ताः; तियकूप्रमाणएविषय नवार न्निव agtaraa च विकल्थितम्‌ | 


me ta, 


१-- पाण Wo ४, ४.११०। 

२-- “रके-ग्रह गं पूजायम्‌ "इति चाच ate Be | 
R— ale Hoy, २८. २। 

४-- are ate ए० ०.६. १-१९। 


eae vate ) | दतोयकाणटम्‌ | १५७ 


क्रपरिमाणे खदसि श्रौद्म्बरौ मध्या भवति, पषा दचिएतः 
wat Fa ॥ ९२ ॥ 

दसः परिश्रयणं समन्त्रकं ॒विधत्ते- “तत्‌ परिश्रयन्ति 
रि at गिवेण इतोति"। मन्त्राय मथेः- हे ‘frau’ गोर्भिः 
mala Te! लाः लाम्‌ दमाः श्रस्माभिः प्रयश्यमानाः 
गरः स्हतिरूपा वाचः विश्वतः, स्वेतः 'परिभवन्तु । fang 
gray’ eel Wet मुखाः, ऋविग्यजमानलक्तणा चस्य स 
योक्त, तादृश्रम्‌ “Ky ‘agar’ सदद्धिमत्यो भवन्तु । तथा 
ष्यः" प्रोणयग्यो वाचः ‘set? प्रोताः भवन्तु" । तव गिरां 
 दद्धिजोषावुपयुपरि agat भित्यथेः ॥ 

प्रयमपादं याचे “दनद वै faat, fam गिर दत्यादिना। 
ee देवेषु मध्ये चत्चियजातिवात्‌ गिराश्च Ware बलाच्च 
शां रुपम्‌ ; sat गोभिरिद्धपरिग्रहाभिधानात्‌ चचियस्यो- 
यत्त्‌ चेमां प्रजाः कल्पितवान्‌ भवति ॥ २४॥ 

सदसो दारग्राखाप्रश्तोनां दविद्धानश्च दरभराष्छा् सोवना- 
दकं" विधत्त- “श्रय लसपरजन्ये्येवमादिना९ | सौवनप्न्यौकर- 


~~~ ----~-~~-~~--~---~---~---~------~-~----~ 


५-- एषाशब्दार्धः ३१४ Bo २ टो ° HTT: | 

२ पूर्वनिखाता मौदुभ्बसौः wut सदसो मध्य कर्यात्‌^-दति या० Fo | 
२-- To ० ० ८, ६, १२ क| 

४-- वा० Ho ५, २९. १। 

५ सोवन्रन्थभिमश्रनानोयधः। 

९ का० श्रौ Gov. ६. १२ ख। 


६५८ ॥ ए्रतपथब्राद्यणम्‌ | ( 88° ya 


णामिमथरेनवाक्यानि रविद्धानवद्‌ व्यास्येयानि; मन्ते 
fame’ ॥ २५ ॥ 

sae सान माद्‌-- “श्रय श्विद्भानयो रित्यादिना, 
efagianazat: wg साम्येन य उत्तरो देशः, तत 
‘mye saa मण्डपं कुर्यात्‌ । तचापि चयः gar: | 
saa यावत्‌ परिमाणं तखाद्धं सौ मिकवेद्या उत्तरभागे 
सोङर्यादित्येकः पचः । श्रद्धादधिक मंगर वेद्याः खोकर्यादिति 
दितोयः। ad मपि सौमिकवेद्या मिति ata: । तदेतत्‌ 
पच्चयम्‌ “awe मन्तवेँदोत्यादिनोक्रम्‌ | निष्ठितः निष्पत 
mama, “aata मधि"-दरतिःमन्तेण afi’ | 
mq प्रश्वदेवलं कारणद्रयेन | तच्च प्रथमं कारण माद- “Az 
सिन्‌ पूर्वदयुरिति । "वसतोवयः" सोमाभिषवाथां श्रापः; arg 
विश्ेदेवा सुत्यादिनात्‌ प॑र धिवसन्ति ; wat वेशवदेवलम्‌ ! 
तया चोपरिष्टादाश्नाखते- “at ale सादयति विषं 
देवानां भागधेयो सखेति”- दतिः । तदासु विश्वान्‌ देवान्‌ 
सवेश्रयतौत्यतो विशेषा देवाना माश्रयश्यताना मपा माधारश्चतलात्‌ 
वेश्वदेवत्म्‌ ॥ २६॥ 


१- वा० सं” ५. २०. १-३। 

a— ale Blo BOs. १३। 

Q— Fle सं० ५. २०. ४। 

४-- का० site qo =. ६, ९४ | 

५- उपरिष्टात्‌ 9 Go Rate शष्‌ He | 


4a Vale ) ॥ दतोयकाणम्‌ ॥ Rye 


ard कारण माषह- “Vat | a दृत्यादिना। “तान्स 
दषो जिग्युरिति । तान्‌ सदोनिविष्टान्‌ देवान्‌ “सदसः 
सकाशात्‌ जितवन्तः, ततो निष्काषितवन्त tae: । न केवलं 
तानेव देवान्‌, श्रपि तु श्रन्तश्मदसंः दोमध्येऽवयितान्‌ 
fey? wT नाश्रयन्‌ ; तेषा मप्नोनां तच सद्भाव एव 
नासि ॥ २७॥ 

qaqa ते न सन्तोति 3q कथं ज्वलन्तोत्याद- “Wat a 
at एत दति । “Cararaty ममि संहरुधुरिति । सदसो निष्का- 
पिता श्राग्नो्रप्रविष्टाः, तच्राणसुरेः ंरद्धाः, ते देवा भ्रग्नौप्रधिष्ण्य- 
गतखाग्नः “age? SAT प्राय ‘ava? श्रसुरान. "जिग्युः" । तततः! 
aaa: सामर्थ्याद्‌ ‘fag देवाः श्रषटतलम्‌' श्रसुरहृतिंसा- 
रहितम्‌ प्राप्न care । “तसमात्‌ विश्वेषां देवाना माप्रयलाद्‌ 
Gamay Fata ॥ २८॥ 

“तान्‌ देवा दरति । ‘avy द्वाटितान्‌ धिष््यान्‌ देवाः 
प्रतिसनन्धत' पुनरदीपयन्‌ । यथा" येन प्रकारेण शरत्यवेत्‌' 
्रतितिेत्‌ । यद्रा प्रत्यवसानं भोजनम्‌ ; यथा श्राङल्याधारो 
भवेत्‌, तथा समैन्धत | “तसमादेनानिति | खष्टम्‌ । “तस्माद्‌ य 
र्ति । ‘aaa श्राग्नौप्र्य विश्वेषां देवानां जयहेतुतवात्‌ "यः 
wig’, ‘a? ‘say? wae कमे कुर्यात्‌" । शयो वा xia 
‘at वे ज्ञातः" श्रयं सदाचारौोति विदितः, श्रनूचानः सङ्ग 
प्रचनाश्यायो aa? । are Hea द चिणापरायन्य्भास्किग 
रमथयते- ““तस्माद्नोभे प्रथमायेत्यादि ॥ 


३९० ॥ शत पथत्राद्यणम्‌ | ( 85° yao, 


प्षङ्गार्‌ यजमानाय कश्चिद पूवेनियम मार- “तस्माद्‌ द 
रौदिताना are विन्देदिति । "दौ चितानां मघे श्वः दौरि. 
तम्‌, यदा तेषां सम्बन्धिन कञ्चिदृलिजम्‌ श्रवः age 
“विन्देत्‌” लमेत, तदरबल्यपरिहाराय “एनम्‌ say नयत 
दतिः ब्रूयात्‌ । ए वदता मभिप्राय माह- “यत्तदनात्ते तता- 
रिथतौतौति । लोके यद्‌" भयादिरदहितम्‌, ‘aq’ नारिथति 
aif न लमेत; श्रत एतस्या्नोद्धस्य देवाना मात्तिपरिहार- 
साधनवात्‌ Vaasa भवेदित्यभिप्रायेए नयते ति wafer: 
“ag यदत दत्यादिः । उक्रार्योपसंहारः\ ॥ ee ५ [ei 


दति सायणचायंविरविते माधवौये वेदाथेप्रकागे 
माध्यम्दिनिश्तपयनत्रादह्एमाणे 
दतोयकाण्डे षष्ठाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


॥ इति ठृतोयकाण्डे चतुः प्रपाठकः BATH: | 


Y— qo wo ईकाण० रपण सवं मेतत्‌ विदितम्‌, ततेव LATO २,२ प्र 
मन््ाश्वाप्नाताः ; अपि सायगणौयं agra सुत्कुटृतरम्‌ | 

२-- “कण्डौ स्या १३२५-दइति क, ख ; “करण्डिकासह्या १२१ 
ग, घ। तच LATO RCM, ATO RCA, देत्रा० VU, श 
२४क०, YAO REO ; BHAA १३२ इति सिद्धम्‌ | 


[ ६८९ | 


अयथ 


यश्चमप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌, 
श्रपिवा 


वष्ठाध्याये डितोयं ब्राह्मणम्‌ | 


SO 


॥ हरिः ७ ॥ 


व्विजामानो See धिष्ण्याः । इमे समङ्क ये वे 
समङ्क्ते विजामाम रत॒ ST हवास्येत्‌ SMTA ॥१॥ 

दिवि वै सोम श्रासौत्‌। WA" देवास्तं देवा 
भ्कामयन्ता नः सोमो गच्छेत्तेनागतेन यजेमहीति त्‌ 
रते माये sa qual च कद्रू च aay मुपु- 
रयं कदृस्ताभ्यार समदं चक्षुः ॥ २॥ 

ते ऽ्तौयुमाने swag: | यतरा नौ Ae परा- 
्थादात्मानं मौ सा जयादिति तथेति साड A 
एवाच पुरेक्षस्वेति WB Ul 


* “ाल्मानः-ति सा०-सम्नतः पाठ दरति डा०-वेबरः | 
46 


ade ॥ एतप्थतब्राद्ययणम्‌ ॥ ( ५प्र* शत्रा) ` 


ह सुपण्यंवाच । श्रस्यु* सलिलस्य TT: शतु ` 


wat सेवते त मं पश्यामीति त॒ भेव त्वं पश्यसौति 
ax दोत्युथ & कट्ररुवाच TH व्वालौ न्यषश्जितु मूं 
बातो धनोति a मह पश्यामौति॥४। 
| सा यत्‌ सुपण्यवाच । श्रस्यु सलिलस्य पार ऽइति 
afea सलिलं afe मेव सा तुदुवाचाश्चः रेत 
स्थाणौ सेवत ऽडत्यभिर्व्वा sepa AAT युप^स्थाणुरुष 
युत्‌ कद्ररुवाच A AN aaa ममु Art 
धूनोति a ae पश्यासौति रशना हैव सा! ॥ ५॥ 


सा इ Away | रुहौदं पताव व्वेदितुं यतरा नौ 
जयतीति सा ह कद्ररुवाच त्व मेव पतत्वं वें न BT 
स्यसि यतरा नौ sata ॥ € i 

मा इ AIM पपात । Ae तथेवास युथा AAA 
ता मागता wae त्व मजेषुौष्र्ा ३ मिति व 
मिति होवाचैतद्या्यानःः सौपर्णकाद्रव सिति iol 

सा इ कद्ररुवाच । रात्मानं वृ त्वाजेषं दिव्यसौ 
सोमस्तु देवेभ्य yet तेन देवेभ्य sara निष्वौणौ 


^ श्युस्य'-द्रति ग,घ | t ‘av—sfa a, घ। 
t ‘aac’—afa ग, घ। 


( gare रना) ॥ उतो यक्षाखम्‌ । १५१ 


afa* तथेति सा छन्दासि सजे सा गायब दिवः 
सोम माहरत्‌ ॥ ८ I 

ferme कुश्योरन्तर वहित weal ते इ सम 
रपवो निमेष निमेष मभिसुन्धत्तो टौक्षातपसौ हेव 
ते श्रासतुस्त॒ मेते गन्धर्वाः alata जुगुपुरिमे 
पिष्णा इमा STAT We 

तयोरज्यतर† कुशौ माचिच्छेद्‌ । at देवेभ्यः Wee 
सा दक्षा तया SAT श्रदौ्षन्त ॥ १० ॥ 

sq दितीयां कुशौ साचिच्छंद। तां देवेभ्यः 
प्रददौ तत्तृपस्तुथा देवास्तुप उपायनुपसदस्त॒पो Be 
TH ॥ ११॥ 

खदिरंण इ सोम साचखाद्‌। तस्मात्‌ खदिरो यदे- 
नेनाखिदत्‌ ae खादिरो युपो भवति खादिर 
स्योऽच्छावाकंस्य Va गोपनायां जदार सोऽच्छावाको 
| Setar १२॥ 

a मिन्द्राग्नी ऽअरनुसुमतनुताम्‌ । प्रजानां परजात्य 
TUTTI ETAT! ॥ १३॥ 


नक क षि 


* “निष्वणोववेति"-दति माठ दृष्टो डार-वेबरेग | 
t मे stern —sfe सा०-सम्मत इति डा०-वेबरः । 
t कःः-इति ग, घ । 


१९४ | प्रवपथब्राद्यणम्‌ । (५पर tare) 


तस्माद्‌ दीक्षिता राजानं गोपायन्ति Aa. 
इरानिति cares सुगुप्तं चिकौर्ेस्य इ गोपनाया 
मप्रहरन्ति हौयते हइ ॥ १४॥ 

तस्मा ब्रह्मचारिण श्राचायं गोपायन्ति। षान्‌ 
पश्रशनेत्रोऽपडरालिति तस्मात्त सुगुप्तं चिकौषेदुख 
इ गोपाया Areca EAA इ। तेनेतेन qual ` 
देवेभ्य आत्मानं निरक्रोणोत तुस्मादाहः TEs 
ईजान इति ॥ १५॥ 

णुः इ वे पुरुषो जायमान wz! रल्योः 
TMA जायते स यद्यजते युधेव तत्‌ सुपणौँ देवे 
sar निरक्रौणोतैवु aty रएतुन्मृ्योरात्सानं 
निष्कौणोते ॥ १६। 

तेन देवा श्रयजन्त। तु मेते गन्धर््युः Maral 
अन्बाजगम्‌ सेऽन्वागत्यान्रवन्नमु नो यत्न ऽश्राभजत aT 
नो यश्चादन्तगातारूबेव नोऽपि यन्न भाग दति I १७। 

ते tre: fe नस्ततः स्यादिति gaara 
गोप्तारो GAT मेषास्यापौड ame भविष्याम 
दति ॥ १८॥ 

तयेति देवा अरुवन्‌ । सोमक्रयणा व इति AT 
त॒त्‌ सोमक्यणान॒नुदिशत्युयेनानहव्॑तृतौयसवने वो 


( care Rate ) । ALT RUE । १६५ 


ह्याहतिः प्राप्ति a सौम्यापष्ृतो हि युषपुतसोम- 
Agaa सोमाहति नाश्येति सैनानेषा तृतीयसवन 
oq waryfa: प्राप्रोति a सौम्या युच्छालाकैड्धि- 
ष्यान्‌ व्याघारयति ॥ १९ ॥ 

ञ्य Tent शोष्यन्ति। हदोऽविष्यतौति स Tew 
जहति तदेनानवत्युध ae: सोमं विमत उपुयुपरि 
चरिष्यन्ति तद्योऽविष्यतौति स य॒देनान्सोमं fran 
उपर्यपरि चरन्ति तदैनानवति Tees: समुया 
` धिष्णा्रातौयादध्व्यौहि सोमं वित्ति त॒ मेते Brea 
प्रास्त स रतेषां gra arada तु मध्िव्बाभि- 
ददो ara’ देवः पश्रूना ME सु वा हेन मसिमन्येत 
त््ा्चध्वयौः शालाया HT: AMS AVAL AA 
मुश्वरेत्‌ ॥ २० ॥ 

ते वा swat | सोमस्यव TY न्धुष्यन्त {पआहवनौयः 
पुरस्ताम्माष्नौलोयो दक्षिणतु श्राग्नौभरौय GAA 
ये सदसि ते पश्चात्‌! ॥₹१॥ 

तेषां वा ऽभद्ातुपकिरन्ति | अहवत॒नुदिशन्त्ेतु so 
इवेत्दभिरेऽङ्ात उपविरन्वर्शानतुदिश्न्त॒ त॒था युखा- 
ieee 


» तिः-दति ग; =| † प्पश्चात्‌ः-द्रति म, घ। 


१६६  ग्रतपधत्राह्मम्‌ ॥ (ume शत्रा) | 


 श्लोकादुगताः स्मो दिवस्त॒था a लोकं प्रति om. 
स्यामस्तुथा नु जिद्या+ रष्याम इति ॥ २२॥ 

स यानुपकिरन्ति। तेनास्सिल्लोके प्रत्यक्षं भवन्तु 
यानमुदिश्न्ति तेनामुसिंललोकं Weel भवन्ति ॥ २३। 

ते वे डिनामानो भवन्ति । रतु ऽउ हेवेतुदभिरे न 
वा ऽरुभिनुमभिररात्सम येषां नः सोम माहपुर 
दितौयानि नामानि कंर्वामहा ऽइति ते दितौयानि 
नामान्धकुव्वैत ATTA यानुपहतसोमपौथाम्सतो. 
ऽथ यन्न॒ ऽञ्चाभजंस्त समाद्‌ दिनामानस्तुस्माद्राह्यणो 
saga दितौयं नाम gala रा्ोतिदहैवयु णु 
feagta दितौयं नाम कुरुते! ॥ २९ ॥ 

स युदप्नौ जुदोति। त्देवेषु जुहोति त॒सादेवाः 
सन्त्युथ यत्सुदसि भक्रुयन्ति तन्मनुष्येषु जुति तसा- 
मनष्याः aaa युडविद्ानयोर्नाराश्साः सौदत्ति 
तुत्पितुषु जुहोति त॒सात्पितुरः सन्ति ॥ २५ ॥ 

या ३ UAT यक्नेऽनन्बाभक्ताः। पुराभूतावंता 
HAG इमाः प्रजा श्चपराभूतास्तुा यश्च ऽश्चाभजति 
AANA पशवो रेवान॒नु वुयास्योषधयो aA 


* “जिद्या-द्रति क, डा °-वेबरोगाप्येकच्च दृष्टः | 
† ‘a’-afa ग, घ। 


( {वअण रत्रा ) ॥ ठतो यक्षाणम्‌ । age 


स्यतयो य॒दिदं किश्चेव मु तत्सुव्वे यत्न श्राभक्त aE 
aa ऽउभये देवमनुष्याः पित॒रः. afar सैषा 
सम्पा ते इ सम दश्यमाना वु पुरा सुम्यिबन्त ऽउत 
दृश्यमानाः ॥ २६॥ १॥। 


॥ इति पश्बमप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [६, २.|॥ 


धिष्णयपद्‌ायेविधानाथैः माख्यायिका माह- “विजामानो 
हेवाखेत्यादिमा । ये ‘fue, ते we यज्ञस्य ‘fama’ 
भातरः, बान्धवाः) कुत LAA WR दमे" “BART समान- 
fast, यत॒ एव `मतो विजामाम wae समामचिष्हानां 
wea afi दग्रंयति- “ये बै समङ्ासते विजामान fa 
एत उ' एते खलु ‘Ae’ यज्ञस्य श्राद्मामः, ; श्रतो विजामान 
दयेतदुपपन्नम्‌ | तस्मात्‌ सोमयागे धिष्ण्याः? कत्ता दत्यथेः WAM 

सूजनेगोक्षं विग्रदयितु माह “fafa वै सोम श्रासोदये 
देव इत्यादिना शह" wary त एते aa’ वस्तुतो अ्रतथा- 
ते । सुपर्णोकदरोस्तथोः किं वास्तवं शूप मिति तद्यति- 
“वागेव सुपर्णोयं कद्रूरिति | “वमद चक्र” WAT FAY मुद्‌- 
पादयन्‌ fi ₹ ॥ 


१-- "धिष्णयोपधागपराथैविधानाधै- रति & | 
२-- ‘gue’ —rfa & | 
R— परसतात्‌ ६७९ ए० १ SAL KSAT | 


age ॥ प्रतपरयत्राश्यणम्‌ ॥ (at त्राः) 


"ते इर्लौथमान इति । "खतोधमाने" परस्पर कशहाचमाने। 
"ऋतिः, सौमो urea’) ‘wea’ कथम्‌ } "नौ" Tate 
"धतरा ‘ete? ware दूर "परापश्वात्‌" पश्येत । शा" दुर- 
दर्शिनौ खपर्णौ दूरम्‌ ‘teach’ “उवाच ॥ १ ॥ 

“a हेति। ‘av दूरं want सुपर्णो" ‘sue वि 
भिति, उश्यते-- “श्र सलिलस्य पारे श्रश्वः श्वेतः श्याएौै सेवते, 
त महं warfa इति" । wert श्रुतिरेवाविष्करिग्यति । त लेव 
मथा दृष्टं Gare मेव हे कद्रु !९ (वम्‌ wha पश्यसि-दति" 
ग ठु ततोऽतिरिक्म्‌ । सा कद्रू दूरं विलोक्य तं हिति 
'उवाचः। aad खलु लं qatar: । ततोऽधिक मपि दृषा 
aE grad । कि भिति, उच्यते “तस्य वालो न्यषशचि, 7 
ममुं वातो धूनोति, त महं warty इति” । “ae पु 
coats? eit fram aes, ‘a? वालं वातः” वायुः धूनोति 
कम्पयति ॥ ४ ॥ 

सुपण्ठंभिदहितस्य we सलिलस्येत्यादे स्तात्पथै श्चुतिरेवाद- 
“ar चत्‌ सुपण्यैवाचेति। “wea सलिलस्येत्यादि | सिषं 
सागरा दिषण्नद्धं यथा safaagy भवति, एवं वेदिरपोति 
सणिललेन निरूप्यते । श्रग्रः शङ्गभाखरलात्‌ सरवाग्रनलाच aa 
पलम्‌ । यूपस्य Aus तु साचादेव । BA अदुक्षं aw वाल 
इत्यादिकम्‌, तदभिप्रायं दश्यति- “श्रय यत्‌ mg ieee | 


तर 
१-- पा० Ge १, १. RE ATIF | 


९-- “कजुकमद्धस्वो ्डन्दति”--दति भा Ge 8" ६, ०९। 


(de रत्रा) ॥ ढतोयकादम्‌ ॥ १९९ 


“रना हेव सेति। वालवद तिदे््यायुपवेष्टिता wer वाल 
fuged ॥ ५ ॥ 

“श ह सुप्ुवाचेति । “सा ₹ agente | सपण शेता- 
श्रादेदं नाथे माहता ब्रू सुपर्णो-खदृष्टसख वालख सुसिद्धलात्‌ 
ल सेव" दृ्ावयोः कस्या जय दृति wea ॥ ६ ॥ 

‘ae सुपर्णो पपातेति। एव मुक्ता सुपर्णौ गला mem 
वारव मवगत्य पुनः श्रागताः ‘a’? सुपर्णो कद्रूः “उवाद्‌"- 
‘a मजेषोर्रहार्‌ मिति? । प्रन्ने बुति । तया ver quel 
ल मजेषौःः-'टूति' उवाच । विदितखास्यानख प्रसिद्धवाविष्कर- 
णय नाम करोति- “एतद्चास्यान fafa. ‘way’ “fefa a 
ata श्रासौदित्यादि, “होवाचे्येतदन्त fare’ ॥ ७ ॥ 

“a इ कंट्ररवाचेति। पराजितया सुपणा गायश्यादि- 
छन्दासि wer arg दिवि faa सोम मात्य Taw 
vam श्रात्मनिक्रयण कृत fay: “षा इ ACTS 
मानं वे arse भित्यादिनोक्कः॥ ८ ॥ 

“सा गायचौ दिवः सोम माहरत्‌”-दति aq सङ्गहेणेक्रम्‌, 
It विखष्ट्यति- “facmate कुश्थोरिव्यादिना । हिरणए्लथ्योः 


- We Fo Fz geo] 

— दितौयकण्डौतः सप्तमकण्डान्त मिति यावत्‌ । र” ate ३.१.१,२; 
६.३. ई खण्डेष्पि त्रयम्‌ । “दयं वै कटूरसो ail छन्दासि 
सोपणथाः"- दद्यादि च ते° सं° ६. १, १. १। मह भारतेऽप्यादि- 
पवषणेषा कथा Shear, तथा भागवतेऽपि ई ९. RI. 

47 | 


gee ॥ STTUAT HA । ( ४प्र* शत्रा) 


gat? श्रायुधयोः “श्रः शश्रवहितः' sree: सोमो oa) 
“ore wetter श्रयोविकारार्यात्‌ queer Stet 5 ` 
wat शवुरपवौ' चुरधारे दवः Thera 'निमेष-निमेषं' aa. 
ara: । “श्रभिषन्धन्तःः थयान्यो नापहरेदेवं रत इत्यथैः । बुणो- 
वा्लवखशूप माह- “दौच्चातपसा विति । “a मेते मन्धवां xi 
aca, सोमरचकाः “एते गन्धर्वाः” a सोम जुगुपुः । ते 
के? ये ‘ce सदसि वत्तंमानाः ‘free’, (‘can होताः) 
द्मे शोकाः, होदवजेमेचावरुणाद यः ॥ ९ ॥ 

“तयोरन्यतरां aml माचिच्छेदेति। गायत्र ‘ai’ fear इ 
“देषेभ्यः ‘nest । तया देवा श्रदौचन्त' ॥ ९० ॥ 

“og दितोया मिति। गायश्चा ` दिन्ना दितौया कु 
देवेभ्यो दन्ता, शा तपोनामोपसद शृत्याह- “तपो Eyez 
Tia ११॥ 


१-- प्रा Be ९.१. ४२। 
२-- MBIT पदं क-एुरतके | 
३-- “हो धागष्दः स्नौलिङोऽपि एरषान्‌ होवकानभिधतते”-- इति र" 
| त्रा ¢ पण देस {क्सार Alo | ^" हुनेषकार्णा- AAT 
ब्राद्याव्स्यच्छावाकानाम्‌'-डतिरणण Ate द,२,.५ सा UT? | 
Gqeatin दादश्ररिणो ete’ इति ava ate ए" 
१.२. RE ० । इति परिभाषया प्रतिवेदं चयो ETAT भवन्ति; 
चतु वेदेषु घुण हो अध्व दूाढत्रद्मा gwar! खाच" * 
8.%. 8 वाणि ASAE | 


( {अण Rate ) , Vetere । ३९१ 


“खदिरेण हेति । सोमाहरणसमये खदिरख्ातिषारलात्‌ तं 
साधनं शवा सोमं भवितवतौ, श्रतः खादनसाधनलात्‌ खदिर 
दूति माम GRA | रतः खदिरस्य सोमाहरणेपयोगात्‌ सोमयागे 
यप; way खादिरो कन्थो | “्र्छावाकश्य' 'गोपमायाम्‌। होच- 
काणा मेव सोमरक्चकगन्धवेूपलात्‌ श्रच्छावाकास्यो wear चदा 
होमरचजेषु मे रक्तान्‌, तदा may ‘HUT; श्रतः 
श्रच्छ्ावाकः' “REIT होमो निषृषटोऽशत्‌ । श्रतणएेतर होचकावत्‌ 
प्रथमत एव wean मपि (a) समालभत ॥ ९२॥ 

‘a faa दइति। तं होन मच्छावाकम्‌, ‘Cay 
एशरग्रशपाठेन सन्तुष्ट, “शरतुसमतगुताम्‌' सन्तान AIHW 
मजुरताम्‌। शतः श्रच्छावाकः दादर रृष्राभिदेवताकः। 
तथा STATA शच्छावाकरोमकाले, श्राषाखते९-- “omelet वा 
sean मिद््राप्रो”-दत्यादिना॥ १२॥ 

“तस्माद्‌ दौचिता राजान मित्यादि, श्रौ पोहातिकं वाक्यम्‌ | 
रष्टम्‌ । “श्रपषरान्‌' श्रपहरेयुः॥ ९४ ॥ ॥ ९५ ॥ 

सोमाहरणप्रसङ्गात्‌ सुपर्णो -दृष्टान्तमुखेन शखल्युभयपरिहाराय 
सोमथागस्यादश्छकस्तव्यता are “ae ₹ वे पुरषो जायमान एव 
सल्योरात्मना जायत इत्यः दिना । (जायमान एव खत्योः' खण- 
भावे जमन सेवोपाधिरित्यथेः। दृद शणं प्रातिभायवदन्यत 


रा Date ee 


(— .अन्छावाकच्मसदोमकाले'-डइति ख | 
R— THIS (४.२. १, ९, २.) ब्रद्च्यम्‌ । 


Rez ॥ ए्तपथव्राञ्मणम्‌ ॥ (Une Late) 


wierd न भवति, किन्तु wa एवायात faa ad ae 
‘gray —sta i १६ ॥ 

“तेन देवा श्रयनन्तेत्यादि | ‘Aa गायच्याइतेन । “श्रतु नो 
यश्च श्रा भशतेति। "नः" श्रस्मानपि श्रखिन्‌ aR “waaay 
श्रन्वाभाजयत, इविर्भागयुक्तान्‌ युश्रानस्मानपि भागिनः Ae 
एुक्रतरेपरोल्यप्रतिषेधः- “मा नो यज्ञादिति। “santa श्रम- 
रितान्‌ मा काष्टे । “इणे गा लुडिः"-दति, mee, “गातिखा" 
-दतिः सिचो क्‌ ॥ ९७ ॥ ॥ १८॥ 

“quatfa | “सोमक्रवणा a दतोति। सोमः aad 
येगेन्धर्वादिभिः, ते शोमक्रयणाः', वः quran ^तान्‌' भागान्‌ 
afar सोमक्रथकाले “एभ्यः गन्धेभ, पिष््यरूपेणावदितिभ 
“शरनुदिश्रति' श्रतुदिभेत्‌ ; एते युष्मभ्यं भागा इति Fare | शवाः 
इतसाध्या, AV SAAT SATA श्राखति,, न सोम्या" ; “AAT 
दि युश्रसोमपौोयः' दति। waa: खोमः खोमपोयः' सोमपः 
लादिल्यर्थः। “यच्छालाकैधिष्ण्यान्‌ याघारयतौति । चद्‌" चया 
swat ‘arena’ aweqe: विडतान्‌ ‘faery शतेन 
(याघारयति' सेषा हतेति ॥ १९ ॥ 

“gu यदग्नौ शोव्यन्तौति । “ae प्ररोपनानन्तरम्‌, शी 
प्ररे, अप्रिधित्यैः | होन्ति, "तद्‌" wel व” gary WE 
a a ऋ 


{— पा० Bek. ४. ४५। 
R— Te FoR 9, ७७। 


{सर Rate )  ॥ हतौयकाणडम्‌ ॥ ROB 


af’ तपेिव्यति ‘tf देववाक्यम्‌ । तन्तात्पथै श्रुतिः खथ भेव 
quafa— “स यदग्नौ शहृतोति। तदं सोमाडतिः कथं लभ्यत 
दृति तजाद- “श्रय यद्‌ वः सोमं विभेत उपयुपरि चरिन्त, 
तद्‌ वोऽवि्तोति। We मन्यत्‌ । सोमधारकष्याधवर्योरधिषदयाति- 
रमं प्रस्तं निषेधति- “aarewe: समया चपिष्ण्याक्नातोया- 
दिति। “त मेते aia gore दल्यादि । ‘ay शर्वम्‌ 
“एतेः सोमरच्काः पिष्ण्याग्रयः ‘aria’ विटतेनाखेनोपलव्विताः 
सन्तः, प्रतोच् निवसन्ति । ‘ay श्रपि धिष््यानतिक्रामन्‌ एतेषां 
‘aur’ वितं मुखं प्रविशेत्‌ । प्रवेशे का हानिरित्यत श्राह “a 
afualfueee यो वायं देवः पशूना भिति। “a a 8a मभि 
मन्येतेति । श्रभिमानो रिसेच्छा। afe षश्चारेपेकिति क 
उपाव इति तं द्ग्ेयति- “तस्नार्‌ यश्वर्योः sere fafa 
यदि" श्रथः स्यात्‌ शालाया" प्राग्वंशे प्रयोजनं भवेत्‌ ॥ २० ॥ 

धिष्ण्यानां सोमरचकल् मभिधातुं सवेषां तद्रर्कल माद- 
“A aT एते सोमेति ॥ ११॥ 

सवेषां सोमरच्तकत्रे समाने सदोगतानां चिष्ण्याना मिव कथ 
ate मुदे श्नं नासौत्याहइ-- “Aut वा ugiqafacmg- 
ननुदिश्न्तोल्यादिमा। श्रनुदेशो नाम विद्चमानपदाथे एवं भव- 
तोति निरंशः । श्रत एवाहवनोयादौ तन्तदर्वां वाना ^अम्घाडसि 
हानु" पद्त्याद्यतुदेशः क्रियते । श्रद्धा धिष्ण्याः कन्तयाः, Fea 


१-- Fle Fe ५, BR, ८। 


३७8 ॥ शवपथत्राद्यकम्‌ ॥ (परण शत्रा] 


maze: इति विधिरशौयते\ । ee कारण माह- “ay 
यस्मादिति । ‘aur सति, धपिष्णयनिवापाभावे. खति ama पू 
wafer द्युलोकं “प्रति प्रश्नास्यामः' जानोम दति, “तचा न fag 
wera दतोति । द्युलोकं वेधा परित्यश्य श्वमौ wafer 
पुमयंगमने खति जिष्धाता स्वात्‌ | सवेष केवल मुदे शरने ae 
MASI म स्यात्‌ । श्रत उभया सुभययाकारणम्‌ ॥ ९२, vay 

थया ware, एवं नामदेविष्य मपि; तत्तु सङ्गतपूेष 
मित्याह- “ते a दिनामानो waar उ रवेतदधिर afi 
मामान्तरधा रणएविषये मतिं चकरुरिव्यथेः। पूर्वेषां aren मपरितोषे 
कारण माह-“न वा एमिर्नामभिररातस्ेति। “A TIER सष 
न भवामि । “an faatfe wea “विभुरसि प्रवाहणः” 
दल्या्न्युपर्थाममन्तेषु प्रतिपादितानि दिनामानि । दितोयनामर 
प्राप्तां wate दश्रयति- ““यानपडइतसोमपो यान्बछतोऽय यज्ञ Wi 
जन्निति । यश्ञमागन्तु '“दतोयस्वने वो varyfa: प्राखतो- 
युक्त मित्यथेः? ॥ २४ ॥ 

श्रय प्रसङ्गात्‌ सोमयागं देवमनुपिददारेण सवजगत्‌थिति- 
हेतुरिति प्रश्सति- “a uzat qua fa । gat तत्तदेवोदणेन 
होम एव सर्वदेवेषु होमो भवति । तस्मात्‌" यज्नभागलाभा। 


क 


१-- (ङत्रव-मन्त' वा्सगेयिनः समामनन्ति, wad मन्तरोणोतते 
प्रवर्ग्यो प्सदौ"-दति खापर खोर GW. VY. ॐ | 
२-- वा० Hoy. ६९. १। R— TUT (१९४ we २० १०, AE | 


(gaye सत्रा ) ॥ टवौयकाणडम्‌ । | १७१४ 


रेवा “न्तिः श्रात्मानं सभन; ददानो मपि “NUTR” 
श्रविष्टा वर्त्त Tee । एवं ममुब्पिदवाक्ये wht चोष्य । 
gq यद्भविद्धानयोर्नाराग्रसाः सोदन्ति, aq पिदषु जशो- 
ary हविद्धानश्रकटस्य दकिएभागे चमसेषु ये सोमा इता- 
विष्टा भकविताः पुनराणाविताखच वत्तन्ते, ते माराग्रसाः; तेन 
पिद्देवल्याः । तज ख्ापनेषु पिदषु जहोति ॥ ea 

न्या प्रे प्रजा दति । aa प्रलाः” देवपिद्रमनुखव्यतिरिक्ाः, 
्रसुररकचःपष्टतिकाः, ‘ay "पराश्वताः' विनष्टा श्रभवन्‌। area 
पूं मासीत्‌ परमा च । “एतद्‌ ददानो मपि, श्रपर्धताः 
"याः सन्ति, "ताः देवाद्याः ‘ay श्राभजति' । भ्रस्त तेषां यन्न 
भागः, तदितरेषां पष्एपकिप्रतोनां कथं यज्ञेऽनुप्वेश दरति, 
तक्मकार माह- “मनुव्याननुपश्रव दति । वयसा मन्तरिचषश्चार- 
मान्येन देवातुप्रबेशराभिधानम्‌; श्रोषध्यादौना रकच्काभावेन देवा- 
पोना fafa: “उभये देवमनुख्याः पितरः दति । Sarge 
एको राशिः, पितर्चैकः, दैराश्च मापश्ना उभयेऽपि सग्िवन्तेः 
 सारयेनेकौभावेन पानं gif dar सम्पा" सह tifa | 
“्रतश्योपसर्गे”-द तिर भावे we) प्रथमं देवेर्निसुखेन पानम्‌, 


"~ ~~ a ere ence  ण ..- eect ~~ --- ----~-----~-*-~- ----- ~~ 


~ 9१ 


 १-- “रष यश्चमसो देवपागस्तस्िन्‌ देवा seat मादयन्ते दति ऋ 
सं० १०. १६. ८। “aigata चमसेन चतुःखक्तिना "दरति az- 
बोपरि्धात्‌ (9. २.१९. २) METRE | 

R— We सु ३. B. Lee | 


३७६ ॥ शतपथन्रा्मगम्‌ । (Use रतरा) 


पञ्चाकनुखेः दसि गेषपानम्‌, wares पिद्णम्‌; 
दर्येवंशूपानुसन्धयेत्यथेः । तेषा मागमन मेव म॒दृते, कृत; 
सपान भिति, तचाह- “A ₹ स दृश्यमाना Tafa ११। 
ele. edn 


दति ओरौसायणाचायैषिरतिते माधवोये बेदाथंप्रकाे 
माध्यन्दिनिशतपथब्राद्मणएभाय्ये 
हतौोयकाण्डे षष्ठाध्याये दितोयं ब्राह्मणम्‌ ii 


[ श्रय ठतोय ब्राह्मणम्‌. | 
awa वा ऽएषोऽभि tera | यो Sera aay च्म 
दशते way WI सुव सुनु तु यत्न; समभु य 
faa ममि दुौश्षते सुव मिदं fare ॥ १॥ 
युरेसजिलानि जुहोति | स युदिद्‌ः सुरैः विजत 


१-- “धिष्णयान्‌ निवपरति?-द्रव्यादोनि का alo aay walla 
त्यानि (५, 4. १५-२२. ) । “चात्वालाद्धिष्णियानुपवपति!-स्व( 
दौमि aime श्रौ १९.९४. १-६ दत्राणि चेवमथेकानि | 


( dae दन्ना) ॥ टतो यकाण्डम्‌ ॥ RSS 


aang वैसजिनानि* arr तसमाद्योऽपिव्रतः स्थात्सो- 
न्वारमेत युग्य ऽअन्युब चरेकद्रियेत यदं जु्ोति 
तवेदः सुव व्वुजते ॥ २॥ 

यदवु व्वेसजिनानि जुष्ोति। यन्नो वै व्विष्णः सु 
देवेभ्य vat व्विकरान्ति व्विचक्रमे यैषा मियं व्विक्रान्ति- 
रिद्‌ मेव प्रथमेन पदेन पस्पारायेद्‌ मन्त्रि दितौयेन 
दिव सत्तमेनैताम्बेवैष vam व्विष्णयक्नो व्वुक्रान्ति 
fanaa य॒ज्नद्ोति तुस्मादसजिनानि जुहोति! ॥ ३। 

सोऽपराह्ने व्वेदिः Atal | AeA प्रदाय Bay. 
पद्यत दधु मभ्यादधत्युपय॒मनोरुपकेल्ययन्तयाज्य मुधि- 
अयति AA AAAI राजान यजमानः कुरुतेऽथ 
सोमक्रयण्यै Ve जघुनेन गुपत्यं परिकिरति पदा वै 
प्रतितिष्ठति प्रतिष्ठित्या sea! ॥ ४ ॥ 

age agel Fata युचाहवनौय मुहरन्ति 
तादपय॒मनौषु चतुर्भाग aa squires 
ताद्धपयुमनौषु aquia जयुनेन areca चतुर्भागं 
परि किरति ॥ ५॥ 


^ श्रैसजेनानि,-दति स्यात्‌ सायगसम्मतः। णव भिष्ोतर्रापि | 
uta ( BSR Ve € Vo ) उद्यम्‌ | 
† (तिः-षएति ग, घ। { ‘q’-afa a, घ। 
48 | ' 


Ros ॥ शतप्रयत्राह्णम्‌ । Cate Rae) 


तद्‌ तथा तु कुत्‌ । VTE मेव ufefatay 
नेन गाेपत्य स॒थोत्पूयाभ्यं चतुखते जुषां चोपमृति 
Twain पथ्चण्होतुः एषदान्यं ज्योतिरसि fay. 
रूपं fapiat देवाना६ समिदिति व्वेश्वदेवः; fe एषः 
asd धारयन्ति सुचो यदा mala इध्मो wate ig | 


श्रथ Hea | BE सोम तनृष्ृद्ो इेषोभ्योऽ्य 
तेभ्य उङ्‌ यन्तासि ae खाहेति तदेतेनेवाखं 
vfagt प्रतिष्ठायां प्रतितिष्ठत्येतेनेमं लोकः स्फणते^9 

saraa दितौया areta जुदोति। जषाशौ ऽर 
राज्यस्य व्येतु Beas उ हेवेतद्वाच रक्षोभ्यो बु 
बिभेमि यथा मान्तरा ater रश्षार॑सि 4 हिनसन 
मा कंनौयाश्स मेव व्वधुात्‌। छत्वुातिनयत स्तवु भेव 
स्तोको दयतुरिति त॒ मेतत्‌ कुनौयाध्स भेव व्वधुत्‌ 
छत्वात्यनयन्तस्तोकं मेव स्तोको दयप्र र्रोभ्यो भोषा 
awreqa facta माति जोति ॥ ८ ॥ 

TTA धाम्‌ | इडपयच्छन्तयुपयुमनौरयाहाएय 


« “तेहि ग, च) 
† are -xfa पवगौँयादिपाठ ew, SHEN च सर्वच ग-घ-एसतकयो 
t “ध्रम्‌ -हति ग, a 


(que ENTS ) ॥ दतौयकाखम्‌ ॥ Roe 


प्रहियमाणायुानुब्रहि सोमाय प्रणौय॒मानायेति वाग्नये 
प्रहियुमाणायानु्रुहौति त्वेव ब्रूयात्‌ ॥ ९ | 

श्राददते TTR: | द्रोणकलशं व्वायुव्यानीधूं ATA 
मयान्‌ परिधौनाश्ववालं प्रस्तर विषुव्यो व्वु्तौ* 
तदिरुपसुन्नङं भवति वपाश्रपण्यौ रशने ऽश्ररणौ 
{अधिम॒न्धनः शकलो FIT तुत्मादुाय YIN 
sated सु एषु Kael यन्नु रति ॥ १० ॥ 

ASIA व्वाचयति | A TT सुपथा राये श्रसमा- 
न्विश्वानि देव व्वयुनानि व्वदयान्‌। | युयोध्यस्मन्लुहराण 
मेनो भयिष्टं ते नम उक्तिं व्विेमत्य्ि मवतत्यर- 
TA: पुरस्तान्नाष्रा रष्षास्यपघरननेत्यथाभये 
नानाषटेण इरन्ति त SATU त मुन 
निदधाति ॥ ११॥ 

स निदधिते जोति | अयं नो ऽअभ्निव्वेरिवस्णोत्वयं 
मधः पुर एतु प्रभिन्दन्‌ । श्रयं व्वाजान्‌ जयतु. ATT 
सातावयःः श्चन्‌ जयतु जपाः खाहेति त्देते- 


BES Be ete er = शक 


* "व्वि्टतौः-दरति ग, घ । + 'च्विद्धन्‌'-दति ग, घ | 


t व्नाजां जयतुः-षएति क, ख। ९ UN शयतुः-एति क, ठ। 


gee ara UA | ( Wwe Rate) 


नेवेतसिन्रन्तरि्षे प्रतिष्ठायां प्रतितिषठत्येतेनैतंलो कुः 
WUA ॥ १२॥ 

तदेव निदधति seu द्रोणकलशं व्वायुश्यान्‌ 
wat areata तदुत्तरेणाइवनौय Aue. 
यन्ति ॥ १३॥ 

प्रोरूणौरध्वर्यरादत्ते। सु इध्म AAT परोक्षतयुष 
वेदि aware बदिः प्रयच्छन्ति तुत्पुरस्ताद्न्श्यासाद 
यति तत्प्रोश्योपनिनौय faaxea ofa arr 
प्रस्तर उपसुनरद्धो भवति तं warfa Teta प्रस्‌ 
vagefe स्त णाति सतीत्व afe: काष्मयसुयान्‌ परि 
Ra परिदधाति परिधाय परिधौन्तससिधावभ्या 
दधात्यभ्याधाय समिधौ ॥ १४ ॥ 

चथ जुति | उर्‌ व्विष्णो व्विक्रमस्वोरं क्षयाय 
नस्कृधि । तुं एतयोने पिव प्र प्र agate तिर खाति 
त्देतेनवैतुस्यां दिवि प्रतिष्ठायां प्रतितिष्त्येतनैत 
लोकः WHA युदेतया जुहोति ॥ १५॥ 

य॒देव॒ AMAT TSH कुनौयाध्सं FT Ta मेह 
दधात्‌ छत्वात्यतरैषु स्तोकु भेव स्तोको छप्तस्तु AAs 
ep ea or oc 


^+ तु शोकर"-दरति क, ख । 


( ६० Rare ) ॥ तीयकाणम्‌ ॥ get 


प्रा्ययु waa तं करोति ay मेवु यन्नो हि fay: 
STEMS जोति ॥ १६ ॥ 

SAAT खचः। HT उपस्यश्य राजानं प्रपा 
द्यति तथ्युदासुद्च कचो ऽप॒ उपस्पृश्य राजान प्रपादु- 
यति व्रजो वा SAIS रतः सौमो नेदजेणाज्यन रतः 
सोम हिनसानौति तसादासुाद् Gat ऽपु उपस्पुश्य 
राजानं प्रपादयति ॥ १७॥ 

स दृ्िणस्य इविदनस्य ate छृष्णाजिन मुस्त 

शाति | तदेन सासादयति देव सवितरेषु ते सोमस्तु 

THA मा त्वा दभन्ति तदेनं देवायव सविके पुरि 
ददाति गध ॥ १८ ॥ 

श्थानुखज्यौ पतिष्ठते | TA त्वुं देव सोम देवो 
` देवांरऽडपागा+ इदु महं मनुष्यान्त्सह रायस्पोषेण 
 व्यक्रौषोमौ वा ऽएतु मन्तजेम्भां ऽश्रादधाति यो दुक्षत 
(आभरावेष्णवर wer दौश्रणौय इविभुवति यो वै 
विष्णः सोमः स हविर ऽएष देवानां भवति यो star 
तदेन मन्तजम्भ श्रादधातें GAGA पोमान्निमुष्यते 
यद्ाहेतत्‌ त्वं देव सोम देवो देवार॥इपागा इद्‌ AY 


en 


* Qaasgumat—xfa क, ख । खव FATT! 
† (मन्तजैभः-इति च पठमेदत्ेन खोकृतम्‌ Sle Fo! खव मुचर च । 


६८२ ॥ प्रतपचत्रा्चयम्‌ ॥ Came शत्रा) 


मनुष्यान्त्सह रायस्पोषेरोति भूमा वै रायस्योषः स्ह 
भूमनेत्येवेतदाइ ॥ १९ ॥ 

श्रथोपनिष्कामति। खहा निव्वेरुणस्य Wary 
sofa व्वरुणपाभरे वुा wa जन्तभवति Aware. 
UTS व्वरुणपाशन्वरिमुच्यते यदुह स्वाहा निरव्व॑रुरख 
पाशन्मुच्य ऽदति+ ॥ २०॥ 

श्रथेत्याहवनौये aay मभ्यादधाति। BT व्रत 
urea व्रतपा इत्यभ्रिहि देवानां व्रतपतिस्तु्मादाहापर 
व्रतपा व्रतपा इति या तुव तनुम्मेय्युभूदेषा सा af 
यो सुम तनृरूबय्यभूदियः सा म॒यि | यथायथं नो व्रत 
पते Farag मे दक्षां दौक्षापतिरमध्स्तानु त॒पस्तप- 
स्पतिरिति तत्प्त्यक्ष मम्रलनिमंच्यते स स्वेन सुतातृना 
यजते तुस्मादस्याचाञ्नन्ति मानुषो fe wafa तुसा 
ear नाम wafa मानुषो fe भवत्यथ यत्पुरा 
arate यथा विषौ ऽहृतस्य नान्नौयादेवं ater 
दौकितुस्य॒ नाञ्नौयादथाचाङ्गलौव्िरटजते ॥ २१।२। 


॥ इति पञ्चमप्रपाठके दितौयं ब्राह्मणम्‌ [ ६. ३ | । 


en 


क ~ 


# शति दति ग, घ। 


(qare RAT? ) ॥ तोयकाणम्‌ ॥ १८३ 


प्रेसर्जन्गेयामि विधातु माह-“खवे वा एषो;भि दशत इति | 
यो aaa एष दति सम्बन्धः। ad स्वे मभोति, any 
‘ag gfuztea इति। ane कथं aaa fafa, तबाइ- 
cag @az सवं मन्विति । "ददं ea’ ‘ane’ “श्रनु'श्त्य उत्पन्नम्‌ ; 
कमफलं वा wae जगतः | "य भिमं" सवं चतं "यज्ञम्‌" श्रभि'- 
ag ‘aaa’, ‘A? ay समत्य वेसजनरोमान्तं WA मङ्ग 
जातं Bawa: | शष्णाजिनमेखलादिकं तदिदं श्वे" “वष्जते'। 
पं व्रतपरित्यागासम्भवात्‌ होमानन्तरं त्रतपरित्यागः॥ १॥ 
ag वरैसजिनानि जुहोतीति । विसजजनसाधनला्‌ वैस्जेना - 
नौति९ नाम aaa | "तस्माद्‌" विभजेनघम्बयिलाद्‌ "योऽपित्रतः 
खात्‌' wa भोजने, यजमानेन सह प्राप्भोजनः खाद्‌, Ty: 
wifza | “ख मपित्रतान्‌ saa मिति सम्मेयति"-इत्यापसतम्ब- 
नोक्तम्‌? । ay यजमानः wade । यथपि कञ्चिद्‌ “wa 
द णान्तरे वन्ते, "तन्नाद्धियेतः ; सवंथाहृातय इति बुद्धि म कुर्यात्‌ | 
तथाच काल्यायनः- ^श्रपित्रताश्चान्वारभन्ते यजमानं वाससाच्छा- 
दयदयनोश्षरल्ु नाद्धिधेत"-दतिर 1 "यद्‌ वै" यदेव जुहोति वैसजे- 
नानि, "तदेवेदं ` ‘aa’ ad "विष्जते' विषजेयेत्‌ ॥ ९ ॥ 


re rn ec A ce ep Ne es eet ˆ म्म 
~~~ 


९-- तदेवं श्वैसर्जिगानि'-पतौक!रमध्यं पदं ग Aq ATT | 

R— Hye आरौ" Be १९. UE ARI 

२-- का० ihe Geo ८, ९. ९६, ६७, ३८। येषां यजमागव्रतेऽपि RAM 
मल्लि, दायादयनाविभक्षा दति पिढ प्रतिः | ature गोजा दरति 


१८९ ॥ MAU UATE UT ॥ ( ume Rate | 


वैसजंनहोमं प्रकारान्तरेण प्रशरंखति- “द वैसणेभानि जुहोति 
यभो 3 विष्णुरित्यादिना, fanrfet fafiafe— “येषा भिषं 
विक्राभ्तिरिति | येय मिदानीं परिषुश्मामप्रकारा खाधोनलोक- 
अयद्ूपा विक्रान्तिः इति, एष यज्ञाख्यो "विष्णः" “एतसमै' यजमागाच 
‘fanaa’. विष्णोरविक्रमणं कुतो waa इति तद्‌ द्यति 
“"यष्लुहोतोति । श्राहवनो यादन द्ोत्तरमेदिष्पेषु चिषु खानेषु होम 
vay धन्ना ण्यस्य विष्णोयजमानायेग्डरादिसोकनयव्याभिरिव्यधंः | 
ARIE प्रेसजेनहोमाः AUT इत्यथः? ॥ २ ॥ 

way पेसजेमानिर विधाय तद्धोमकालं awe च विधात 
श्रन्तराणवन्तिन anita माद- “सोऽपराहे af 
aaa, दिमस्यापराकाले सौभिक्वेदिं शौ 
“शदुबतं प्रदाये ति" । afar दिने एकल्ञानम्‌९ ; व्रताद्धंख प्रात 
तायं सुपयुक्षलाददधेवरतं TATA । स्पष्ट मन्यत्‌ | श्रय सोम- 
wag पदं जघनेन गार्हपत्यं परिकिरतोति । सोमक्रयकाले व 


Katanga: | wes साधारणां कमं येषां ते अपित्रता दायादाः; 
ते ोकेगापि कृष्यादि कमं छतं सदं उपणौ वन्तीति हरि्खिामिनः। 
९-- “द्यां argue जुहोति"-दयादि च ते° सं° ९. BRR! 
९-- “सुवर्गाय वा रतानि"-द्र्यादि ते° To ९. ६, २.१ | 
a— श्वैसर्भिनानि!- दति क । wa मन्यत्रामि सवच | 
४-- mre site Go ८, १.१९, Re | 
y— “त्रत मज वाजसनेयिनः समामनन्ति"-द्रति खाप श्रौ ° @ 
Rr. ६४. ७ | ६-- ‘ama ala & | 


( यण देत्रार ) ॥ टतौ यकारम्‌ ।॥ ३८५ 


एकहायन्या: सप्तमपदपां शेत, तंर प्राचोनवंग्रगतस्छाहवनौयस्य 
पश्चाद्भागे मरचिपेदिल्यथेः । aad प्रशंसति- “पदा वे प्रतितिष्ठति 
प्रतिषित्या एषेति । पदसननह्भर्पाोःर प्रतिष्टारूपाया मादवनौोय- 
जघना द्धभदे ्रलचणषथिव्यां eed यजमानस्य पदा" प्रतिषठिति- 
भवति ; अतः स केपः प्रतिषित्ये wat ॥ ४॥ 

पदपां रोः" wagt विभज्य विनियोगः वेषाद्धित्‌ पकः, त 
सुदाइत्य निराचषटे- “तदधेके wagl ङुवेन्तोत्यादिना । “arey- 
यननोष्िति । श्रप्रोषो मौयप्रणयनकाले ताखित्यथैः । श्रनेनेवाभि- 
may अघनेन सोमक्रयण्तोपदपा शो विनियोगो नो क्षः कात्यायनेन | 
रच “श्रकतोषोमौयवेदेः स्तरण ATG प्रलरस्यापराेऽधवते"- 
carfe, “्रालादा्यं मपरेए सोमक्रयणौपदं प्रकिरति चतुदके"- 
द्यन्त Zand द्रष्टव्यम्‌ ॥ ५॥ 

“तद्‌ तथेति । शअर्नोषोमौयायं माज्यशषद्‌ाज्ययो गणं विधत्ते 
“श्रयोत्पयाच्यं waweta मितिः । एषदाश्यग्रहणएमन्त माह 
“व्यो तिरसोति° । ड greta ! लं श्योतिः द्ोतमानो ययोतको 


=-= ~-----~ ----~~ 
= ~~~ --*---~~---------- ~~~ ee cs 


\-- एरस्तात्‌ & ९. ६-१० ATA | 

२-- “सप्तमपद प्पुम्‌*- दति & | 

३-- पराशुशरब्दस्य दन्योपान्तपाटोऽप्यनेकचर | 

a— "पद पाघ-इति & | 

५-- का० yo Bo ८. १. VE-RR | 

६- काण site wo ८. ध, ३४ | O— व्रा° सं° ५. ६५. ९ । 
49 


aX. ॥ ए्रतपयत्राह्मणम्‌ ! Came Rae) 


वा भवसि | entfafanea— “fave भिति । वेचिश्या्‌ fig 
पलम्‌ । BHU साधारण्येन इतरद्रयवत्‌ प्रतिनियतदेवतला- 
भावात्‌ एषदाच्य मपि विश्वेषां देवानां समिदिट्‌ च्यते । श्रनेक- 
द्रष्यात्मकलादा वेश्वदेवलम्‌\ ॥ ९ ॥ 

ददानो समन्क areata वैसजेनहोमं विधत्ते “ay 
जुहोति ल सोम age इविः। yet areata प्रचरणा 
होमः? | 

ame मथेः- हे aay A’ Aqugy तन्‌ Wi 
eats तुन्दतीति तमुशन्ति रचांसि, दविषन्तोति देषांसि, we 
श्रसरडिरो धिभिरभिचरद्धिः शतानि प्रेरितानि, तादृररेभ्यो निय 
न्तासि। यथा तादुश्ानि sera न बाधन्ते, तथा पालयसि) 
तस्मात्‌ ल मेवामाकम्‌ ‘GC प्रवतं “FE बलम्‌ “af । तस 
तुभ्य मिदं सुहत मस्त ॥ 

azarae | वै सजंमानां लोकचयभयङूपलयस्योक्रलात्‌ गाह 
प्यशोमः एयि्यां प्रतिष्ठारूपः। श्रस्यां जायापत्ययोख्च प्रतिष्टोपपश्चत 
दति तदथं माह- ^“एतेनेमं लोकं qua tia’ Hol 

ayant waa विधन्ते- “श्रयाप्तमे दवितौया माइति 


ऋ ना ae 


१-- “gaat पुरस्तात्‌ vac दधिमिश्रं प्रचचग्टषटोतं ब्योतिरसौरति 
समिदन्तेनः"-द्ति काण ate द° ५.8. REI 

a ale de ४. ३४. २। १-- का० mite ge ८.७. १। 

o— नदैस्जमानि जुहोति cae मप्रहतै”-दइथादि Tote GEE 


(ego Rate ) । टेतौयक्राणम्‌ 1 ace 


fafa 1 ay? SRT सोमः। सः श्रषुः, शराष्य्य षणः 
Haare: Ay’ भच्यतु श्राव्यम्‌, ‘Aree’ सुत मस्तु ॥ 

मन््तात्पयं माहः- “एष उ रवेति। "एषः, मन्ध: एव, 
Tay’ वच्छमाणएम्‌ “उवाः । VaR मार “रक्षोभ्यो 
वा॒दत्यारिमा। “चया मान्तरेति। प्रणएयनकाले मध्यमां 
ग्ाल्ामुखो यहविद्धानयोरन्तराले cau: | “कनौयांस मेव बधात्‌ 
हलेति । रचःहृताद्‌ "वधात्‌" हेतोः 'कनौयांं gar) कनोयः- 
med माह- “लोक मेवेति “लोको द्यष्ुरि्यादि 
खष्टम्‌ ॥ ८ ॥ 

“semen fafa’) “उपयच्छन्धुपयमनो रिति। द्रा 
धानोपयमन्युपकल्पादौनां तु छते" प्रदोपे्रगतम्‌ श्र्निम्‌ “उध- 
च्छन्ति" BE धारयेत्‌ । तदाधारेषु aaa: सिकता श्रपि 
उपयच्छन्ति' श्रधो धारयेत्‌ | 

अग्रोषोमप्रणयनरेष विषये विकल्पपकच्तं निरात्य “wa प्रष्टिव- 
माणयः-दति पकं सिद्धान्तयति- ^श्रयाहाग्रय इत्यादिना, nen 


re "~~~ ~~~ --- ~~~ ----- ~ ---~ ---- ~ ee wee --- 


(— काण site |e ८, 9, २। 

२-- तत्पाटसतु- Alo Feo ५. १५. ३ । 

R— Ree प्ष्धायां 9 पङ्ितो प्रणयम्‌ | 

५- ¥ He R ATo १ कर (२९५, २९९ Ue) ब्रष्यम्‌ | 
५- ate घनौ, ० ८.७. ३, ४ । 


ace ॥ WAU UAT Ay | ( Whe रत्रार) 


“श्राद्दते aT caries ‘argu: सोमाभिषवार्थान 
पाषाणणनम्‌१। ‘gta: सोमाधारः, Wee पाचविथेषः। 
'वाध्यान्‌' प्रान्‌," वायुदेवल्यानि सोमपाज्ाणि। “ग्राव्णो 
वाय्यानि"-दत्यादि तेरेव arama वायव्यवम्‌ । ‘Twa’ 
काश्जयेपरिष्याद्याः पश्वर्था ः< । “तदददहिरुपसन्नद्ध भवतोति," | 
श्रातिथथाया are faa: ; “वदातिश्यायां बदहिखद्‌ पस, 
तदाग्नौषोमोयस्य'"- दति was’ | 'वपाश्रपण्छौ ' पश्वपाश्रपणसाधने 


~~न 


१-- “areata mega यावद्रोणकलश्सोमपराश्रायो ध्चतुष्यष्‌ 
सन्नं वपाश्चयणौ ca एकलटषगं म रणी च-इति ate श्रौ" 
ख० ८, ७, yl 

२-- पञ्च यावाणोऽभिषवा्ाः पाषाणाः | 

द्‌-- दरममयो saya, यस्योपरिधारायष्टा पद्यन्ते | 

e— 'वाययानि ग्रहाःः-द्रति & | 

५-- नव म्रहप्रा्ाणि, दश्च चमसाः, ufewat, ऋतुपात्रे, ऊर्णापाके, 
MAIS, पूतग्टदाधवनो यौ, Sega, सोमासन्दौ दरयेवमादोनि। 

६- ते स ६. २.२.१० 

o— “gy विशतिकाणकम्‌'-इति काण mito ८.७, ५ स» ze | 

८-- ‘Gf’ Kaa & | 

e— “काव्येयमयाः परिथयः-दति का० sito खू० ०,१.१२ “कय 
खौपर्योँ, तम्मयाः' इति am ate ee | 

१० का० ite Bes, ९. १५. TATA | 

९९--रे° Ale १. ९.८ सा० भाण RSH | He Te 8, २, २९, ६ 
९४ अधिकरण मेतद्दिचारार्यक मेव । THT ६२. ९. ४२ ६ 
९९ खधिकरग मपि। 


(द्र Rate ) ॥ टतौयकारडम्‌ । ३८९ 


का्र्चप्राखे९ | “THA युपपश्वयं Sr) aca? ३२। “अ्रधिमन्यनः 
THT हन्तरारणेरधस्तात्‌ स्थाप्यः | (षणः दरषणस्यानोयौ 
दर्भौ । एतान्‌ सोमार्थान्‌ श्राप्रोषोमौयारथाख्च समादाय' भ्राञ्चः 
श्रयन्ति गच्छेयुः। “ख एष set न्च एतोति । wae 
्रसुवेर्वजञाङ्गाना सुद्यममाद्‌ ‘aw’ एव ‘ag: uf’ wy गतो 
भवति ॥ ९०॥ 

“तदायल्घु वाचयतोति" | तेषु स्वेषु श्रयतु" “at नय" 
दृति* वाचयति' श्रष्वयुः | 

तस्याय म्यः ।- हे “wT! Say नय प्राप्य “way 
cy ward "सुपथा" शोभनेन alia । तवं “विश्वानि' वयुनानि 
मार्गान्‌ °विदवान्‌' जानन्‌ । किञ्च शुहराणं' कौटिचखम्‌, श्राचरतः 
qa’ पापं कुटिलं चेत्युभयम्‌ “WAT त्रसन्तः "युयोधि एक्‌ 
कुर्‌ । तेः तुभ्यं afast श्रतिप्रशतां नम उक्तिः विधेम 
करवामेति ॥ 
“श्रनि मेषेत्यादि। स्पष्टम्‌ । “a श्रायन्तोति । प्राञ्चो गता 
` श्रागच्छेयुः। कुवागच्छेयुः 2 wate मागच्छन्ति । सौ मिकवेदे- 
त्तरेण मार्गेणागतम्‌ “ong निदधाति' तं प्रोत मग्निम्‌^॥११॥ 


---~ ee 9क 
a 


N99 


(— “विश्राखाविश्राखे ala are Ze | 

R— “feguemat wat, युपाथै Fgura a” —tfa ate Be | 
a— अधरारण्णदत्तरारणिदेति। 8 काण श्रौ° GS. EI 
U— वा० Ho ५. ३६. ९। ¢— का० site Be ८, 9, ७-€ | 


१९० ॥ TMU Tey । (.४प्रज RAT) 


“स॒ निहिते जशोतोति। ‘ar sed: ‘fafer रौ 
स्थापिते | तच रोममन्लोऽयम्‌- “श्रय नो श्रभ्निरिति९। 

तस्याय ay: i— “say शश्रग्निःः ‘a’ श्रस्माकं ‘afta’ ध 
शृणोतु" । तथा “wa? एव Fee? सङ्खगमान्‌ ‘af शु 
एतु । तथा श्रयं "वाजसातौ सङ्गमे "वालान्‌ जयतु' wa. 
दथैम्‌ । श्रयं जद्ेषाणः' ga-ga: Wea NT जयतु 
'खाहा' BEA मस्तु, इद माच्यम्‌ ॥ 

“तदे तेनेत्यादि । शाशामुखोयाप्नौ भौ योत्तरबेदौनां sae 
शम्यादि लोकच्रयात्मकलात्‌ श्रन्तरि चः yee पालयति? ॥१५। 

“तदेव facuatfa’ स्थापयेद्‌ ्रावादिकम्‌। तरम्‌ 
दश्रवदिरादिकम्‌, अोषोमोयायंम्‌ । “उन्तरेणाषवनोय मुपमाद- 
यन्तो ति० | SATA ee हवनोयलात्तदुन्तर दत्ययेः ॥ १२॥ 

“प्रोचणोरष्वयरादन्त इति५ । परोक्णोरादाय श्रध्वथुरि्र शेव 
Wd प्रोत्‌ । “Mathcad ख cw मेव पूं प्रोदतौ- 
त्यादिना प्राकृतः प्रयोगः पुनरभिधौयते ; aa विशेष विधानां 
wet wag wear . बददिरेकाटृष्येव रूएौयात्‌ | ""वरोत्तराद 
एकत्‌ सरणं पश्चा दोत्तरवेदेः"-इति° fe जम्‌ ॥ eg 


(— अप्नातच्छयम्‌- Feo He ५.३७. ९। 

२-- काण शण HoT age] द-- कार Bite |e SS! 
8-- mle Ste Wo ८, 8. ve | ५-- कार ate Geo ८. 9. Ut! 
¢— का Bite Ze ८.७.१२ । 

o— ato Ate Ge SO. UR, ९९ | THEA = THA | 


(dae Rate ) ॥ तौ यकाणम्‌ । Ret 


“श्रय aetna’ । wer श्राधामसमिदाधानपयन्तेः Tye 
aged हला, THE वेषञेनोयं होमं ठुरौयं जोति, “se 
विष्णो"-द्ति AAT? | 

श्रयं amare: ।-डे "विष्णो ! ama! लम्‌, उरे" war 
शलो कपयन्त न्विक्रमख' विक्रमणं कुरु । किक्रमणप्रयोजन ary— 
gare’ श्रस्माकं निवासाय उरू विस्तलोणं शहषि' geal 
cane sa! ‘el’ ङतं “पिबः । यज्ञपति" यमान प्रतिर ` 
प्रपूवंसिरतिवेद्धने ait । "खहा" सुहत AG ॥ 
 म्तदेतेनेव्यादि । yaad’ ॥ १५॥ 

मन्त्रस्य यद्‌ Awad प्राक्‌ प्रतिपादितम्‌, aerate 
हारेण खाभाविकष्ूपप्राभिरूपलेन प्रश्रसति- “यदेव वेष्णव्य्ा 
जहोतौत्यादिना । “a मेतदभयं प्राण्य च wag तं करोतौति। 
cay एतेन, वैष्एवलवकरणेन “WHA? नाश्रकरचोभयरहितं BAT 
"एषः, सोमः पूव "य ua’ यादृग्यन्नरूपः, A तादृषं करोति । 
विष्णलप्रापणेन कथं स्ाभाविकरूपप्रारतिरिति तजाह- “ant 
fe विष्णरिति॥ १६॥ 

Square सचोऽप उपस्पृश राजानं प्रपादयतोति | “HURT 
उन्तरषेदेः पञ्चारे afefe “ae? wey राजानः सोमं 


९-- काण रौर Te So. Va, ९६। 

२-- “श्धागसमिहूयाधामपयन्तंः-दति च । 

१- वा० Fo ४, ६८, १। 

B— ६८१ ए० १४ प्रण, ३९० Bo SU ब्रह्म्‌ | 


३९२ ॥ प्रतपचन्राद्यगाम्‌ | (भ्र पत्राः 


श्रपादयति' efagia प्रवेशयति | उद कोपस्पशेनं प्रशंसति “ae, 
दासादत्यादिना | “agit वा इत्यादि । प्राग्‌ area’ ॥१५। 
“a दचिणए्येति। "दकिणष्य efagine’ Ae परित 
मध्यप्रदेओे शृष्णाजिनोपरि सोमं निदध्यात्‌ । “efet ऽनएि 
wu area तिन्‌ सोमं निदधाति" दतिः gaz 
“eq सवितरेष ते-दत्यासादनमन्तः" । स्यष्टोऽथः । डे सोम! 
at मा दभम मा हिसिषुः॥१८॥ 
““श्रयानुद्ज्योपतिष्ठत «tai शश्रनुष्ज्यः विष्न्येत्यधेः। 
तथाच कात्यायनः- “एत्न fafa विष्न्योपतिष्ठते"-दति,+ | 
waar’ ।- हे सोम देव! लम्‌" carat देवानं 
‘gammy’ प्राप्तोऽसि, श्रम्‌" अपि मनुष्यः सन्‌ “एतत्‌' ददान 
“मदुखयान्‌' श्रसमदौयान्‌ "उपागाः' प्राप्तोऽसि । न केवल श्र मेव 
किन्तु “रायस्पोषेण ay धनपोषणएसदहित एव ॥ 
TAMURA तदौयघधनस्यापि wae 
wi, taal निगेमसारित्य मपेचचितम्‌ । “श्रभरौषोमौ वा ए 
मन्ते दत्यादिकम्‌, एतत्‌ मन्तत्राद्मणम्‌, “श्रय प्रतिप्रखाता 


१-- तच्च सोमानयनं यजमानक्तकं AABGR वा भवति | काण ait? 
He ११. ९. UR, ९४. REA | 

R— Ue २५० पं ROR! इ का० HE TOW! 

@— वा० Hoy, ३९. 2 | १-- Tle Bite Be SV! 

d— तत्मादठस्तु- Ale He ५. ३९. २। 


(अ RATS ) i तो यकाम्‌ ॥ RER 


` श्रयण श्राला मप्नीषोमोयेण aga’ cars’ याश्यातम्‌। तत्‌ 
qa देव सोम देवो देवां उपागा दद्‌ मह मनुदयान्‌"- 
दूद्यमिधानेनः ‘aaa’ एव सोमाद्‌" विमुच्यते ॥ १९८ ॥ 

efagiar समन्त्रकं निक्रमणं विधत्ते ^श्रथोपनिक्राम- 
 तीति। “are निवेरुणस्येति। “arer निरिति निक्म्य- 
दूति aaa’ । ara’ वरुएपा ग्रप्सङ्ग दशेयति- “वरुणपाशो वा 
एषोऽन्तभेवतोति ॥ २० ॥ 

“अरयेत्याहवनौोये समिध मभ्यादधातौति५ | समिध मेवाभ्या - 
धदवान्तरदौच्ा उपेति “श्रे व्रतपा” दृतिः । तच TTT 
aaa संस्थाय BATATS धारण मुक्म्‌, इह तु AWA 
mrad श्ररौरखीकार दति fate “स सखेन सतात्ममा 
aaa दूति । पूं मन्यात्मना सता, ददानो Wa’ यजमानात्मना 
ga’ ‘ase’; खग्ररौरस्य पुमः-प्राप्रवात्‌ | दौचिताश्ननिषेध- 
भावाभावयोर्य सेवाभिप्राय इत्याह - “तस्मादस्यात्राश्नन्तो ति । 
saufefa हेतुं विदृणेति- “माङुषो हौति । नामय्रहणस्धापि 
arama एव; श्रतोऽर्थाट्‌ वेसजंगहोमपथेको दो चितस्य गाम ज 
एद्नोयादिति विधिहन्नोयते । “यया हविषोऽछतस्य नाश्रोया- 
देवं तदिति०। “awa देवातियिषु agent Arata, "एवं तत्‌' 


\— २०१० oye व्यम्‌ | e— वा" Hoy. ३८. । 
R— का० Bite Te =. ७, १९ | ४-- व।° सं ° ५. ३९. ९। 
u— ate wile Bo ८.२. ४। f— वा° Hew. ४०. ६१ | 


a— To Ate २.१. र RTAA | + 
50 


३९8 ॥ ण्तपथव्रा्मणम्‌ । ( ate aa | 


रपि भवति; धनस्यापि यजमानेन सह प्रवेश्रादित्यमिप्रायः। 
““नामपरदएभोअने Gara: Fafa इनम्‌ ॥२९॥ २ (ead 


ति सायफाचायंविर रिते माधवोये बेदायेप्रकाभे 
माध्यन्दिनश्रतपयग्राह्मण्भारे 
waaay Wry aaa ब्राह्मणम्‌ ॥ 


en 


[sy चतुथे ब्राह्मणम्‌ .] 


at wey वैष्णव्या शु्ोति । वेष्णवो हि यप 
सतस्मादष्णव्यचा जुहोति ॥ ६ 

यदेव व्वेष्णव्या Telia | यन्नो वे च्ठिष्णयन्ननुवत- 
प ASA तस्मादेष्णव्यष्वा जोति ॥ २॥ 

स यदि सचा जोति चतुश्टहौत माज्यं दील 
जोति युय शुवेण खुवेशवोपदत्य TIA व्विष्णो 
fares waa नस्कधि । तुः तयोने पिव प्र 
प्र anata तिर खाति ॥ ३॥ 

यदाज्यं परिशिष्टं भवति। agret ara शर 
भवति awaren त श्रायन्ति स यं युं लो पुयन्ते ॥४। 
नि 


९-- का Be Fe ८. ७, २९। 


( य° तरार ) । तोयकाखम्‌ | ६९५ 


a ag मभिमृश्य जपति। wares ore तिष्ठव्रभि 
मन्त्यतेऽत्यन्धां AMT नान्यां २।ऽउपागा मित्यति 
न्यानेति नान्यानुपति CMTS RTT TT Osa aT 
ना्न्यारे॥इपागा मिति Wy | 

अर्वाक्‌ त्वा TORT ऽविदं परोऽवरेभ्य sft) श्रव्वौ- 
ग्थेनं परेभ्यो दशति यु ऽरतस्मात्पुराश्यो भवन्ति परो- 
TUT इति पुरौ छयेन मुवरेभ्यो sala यु wae 
वाश्च भवन्ति तस्मादाषार्वाक्‌ त्वा परेभ्यो ऽविदं परो 
वरेभ्य इति ॥ ६। 

तं त्वा TAS रेव व्वनस्यते देवयज्याया ऽदति | 
TIM बहनां मुध्यात्साधवे कमशेः sya स रातमना- 
UH कमणे स्यादेव ada मेतदहृनां मध्यात्साधवे 
मणे जुषते सु रात॒मना FATA भवति ॥ 9 | 

देवारूबा देवयज्लाये जषन्ता सिति। तदे सुखं यु 
वाः साधम कुमे जुषान्ते तस्मादाह देवार देव- 
ज्याय जषन्ता मिति?॥ ८ ॥ 

श्रथ wares fawt त्वेति aay 


[ ~ ~~~ ~~ eee 


^ न्््ां६-श्ति कं, ख । दशोत्तरचराप्येवं aay | 
T “ऽच्मगाप्ना-दति च पाठो डाग्वेबरेण दृष्टः | 
‡ क्मेणेः-द्रतिग,घ। ऽ (मिति'-दतिष। 


३९१ | शवपचत्राद्यणम्‌ । ( ५प्रर त्रा 


fe युपो यत्नो ववे fare wa ति तस्मादा 
व्विष्एवे त्वेति* ॥ € ॥ 

श्रथ sHaRe मन्त॒दधाति। श्चोषधे यसेति 
amt वै wy हैन मेष ar परशुनं 
दिनस्य परना प्रहरति सखवधिते मनः ह्सौः 
रिति ववजो वै परणुस्तुथो हैन मेष व्यजः परणएनं 
हिनस्ि॥ १०॥ ` 

स यं प्रथमः शकल मपच्छिन॒त्ति। त मुादत्ते तंवा 
yaaa Taga द्येन म॒नसा व्वुहन्ति तथन न 
प्रतिबाधते ॥ ११॥ 

तं प्राञ्चं पातयेत्‌ । प्राचो हि देवानां दिग॒थो vex 
welt हि मनुष्याणां दिगुथो प्रत्यश्चं दु ्षिणाय 
aaa दिशः प्रिबिबाधिषेतैषा वं दिक्‌ पिदरणां तुसा 
देनं दुश्िणाये दिशः पुरिबिबाधिषेत ॥ १२॥ 

त प्रच्युवमान म॒नुमन्त्रयते | ai मा लेखौरन्तरि 
मा हिः्सौः पथिव्या सम्भवेति व्ुजो वा sey भवति 
यं युपाय spate तरमाइजात्‌ प्र्वमानादिमे लोकाः 


* C@fa’—sfa ख । त्वेति-द्रति ग, घ | 
† (तथानोः-दति च पाठो डाश्वेवरेय gz: | 
{ ‘fa’-xfa क । खव मिद्ोत्तर a | 


( (वअण भ्रा ) ॥ हतोयकाणएडम्‌ | REO 


रेजन्ते तदेभ्य रवेन Rae: मयति तथेमा- 
ल्लो*काज्छान्तो न हिनस्ति ies 

स यदाह। थां art लेखोरिति fea! मा fest 
रिव्येवेतदाहन्तरिक्षं at fexaticfa नाच तिरोहित 
मिवास्ति थव्या सुम्भवेति एथिव्या सुश्जानौषतयेवे 
तदादाय fe त्वा स्वुधितिस्तेतिजानः प्रणिनाय 
महते सौभगायेत्येष wax खुधिति्तेजमानः प्रश- 
यति१॥ १४ ॥ 

अरथात्रुञ्चन मभिजदोति। नेदुतो नाष रक्षा 
wafastfafa व्वजो वा set तदजेशेवैतन्नाष्रा 
रक्षाश्स्यवबाधते AMA नाष रुक्षा\सि नानन्तिष्ठ- 
न्युथो रेतो वा Ast तदनस्य॒तिष्ठवैतद्रतो दधाति 
THEA श्राद्र्चनादनस्प॒तयोऽनु प्रजायन्ते ॥ १५॥ 

स॒ जदहोति। Biel रेव व्वनस्यते शतवरूशो। 
विरोह सडखवरुश व्व वयुः रहेमेति ना facifea 
मिवास्ि ॥ १६ ॥ 


— a = --- -- 


* Giet-<fa ख, ‘atet-sfa घ । 

+ (मा'-दरति ग, घ। t ‘fea’-afa 7, च 
९ ‘quafa’-xta घ । 

|| “श्रत॒वलटश्रो'-दति च प्राठो डा०-वेबग्ण gz | 

¶ ‘aguanzar-xfa च डा०-वेवर-दृष्टः पाठः+ 


१९८ ) ्रतपयत्राह्यगम्‌ | Cute ae) 


तं प॒रिवासयति। स यावन्त मेवाग्र परिवासुये 
तावौन्स्यात्‌ ॥ १७॥ 

पथ्चारनिं पुरिवासयेत्‌ | एक्को यन्नः TR पष 
gant: संवत्सरस्य तसमात्‌ पुश्चारकिं पुरि 
वासयेत्‌ ॥ १८ ॥ 

घडरलिं परिवासयेत्‌। षडवाऽतेवः संवत्सर 
संवत्सरो Bat Set ara पुडरनिं ए 
वासयेत्‌ ॥ Ve ॥ 

श्रष्टारन्निं परिवासयेत्‌। श्रष्टाष्रा वे गायो 
gala faye गायकौ Yate रष यशस्य तसाः 
दष्टारलिं परिवासथेत्‌ ॥ २० ॥ 

नवारल्निं परिवासयेत्‌ । free यन्नो नुव वु विद्‌ 
तस्मान्नवारननिं एरिवासयेत्‌ ॥ २१९॥ 

रकादशरलिं प्रिवासयेत्‌। एकादशक्षरा | 
बिष्टुब्‌ वजस्तिषटुब्‌ TAT AUR MTS कादशारनिं ए 
वासयेत्‌ ॥ 22 ॥ 

हादशरल्निं परिवासयेत्‌। दादश वे मुसा 
संवत्सरस्य संवत्सरो AAT FAT TTA इ दशं 
vfa परिवासयेत्‌ ॥ २३ ॥ 

बयोदशारलनं पुरिवासयेत्‌। wien वै सा 


( dae eae ) ॥ तो यकाम्‌ १ १९९ 


संवत्सरस्य संबत्रो व्व॒जो व्वुजो युपसतुसाच्षयोदश- 
रत्रिं परिवासयेत्‌ ॥ २४॥ 

पु्चदशारलिं परिवासयेत्‌। पुश्चदशे वे sit 
वजो युपस्तुस्मात्‌ प्चद्‌ शरनं परिवासयेत्‌ ॥ २५॥ 

सपदशरनिव्वाजपेययुपः। श्रुपरिमित एव ॒स्या- 
दुपुरिमितेन वा ऽएतेन aa देवा श्रपरिमित मजयं- 
लथो एवैष रतेन व्वजेणापरिमितेनेवापरिमितं जयति 
तुसमादुपरिमित रव स्यात्‌ ॥ २६। | 
सवा ऽअष्टािभवति। अष्टाक्षरा वे गायकौ qatar 
वे यशरुस्य wat gate रषु यत्नस्य तस्मादष्टा्ि- 
भवति ॥ २७॥ SN 


॥ इति पञ्चमप्रपाठके ठृतोयं ब्राह्मणम्‌ (६. ४.|॥ 


रय युपप्रयोग उच्यते- “ag ब्रच्यन्नित्यादिना | ‘Atay 
Ser Fue? श्रारवनोये gwar’) “साख्य देवता- 
rau’) “दिवं मा लेखोरन्तरिच A fen: एथिथाः सम्भव- 
fafa | मन््ादौ लोकजयाक्रमणस्यो कवेन विष्णु 
साम्याद्‌ वरष्णवल HATA Away युक्षम्‌ ॥ १ ॥ 


१- का ० aye Ge ¢.t. ९६ | 2— Wo F ४.२. Rs | 
Rate सं° १, ४३.१। ae “Aiea लेखौरिति Ms ५ 


8०० TATU AA । ( ase त्राः 


थो aqea प्रशंसति-- “यदेव Feuer शुषोतोति। 
“य्ञेनेवेतध्युप मच्छैतोति। यश्ेनैव यूप मभिरच्छ गतवात्‌ 
भवति ue i 

“स यदि खचेत्यादि । स्पष्टम्‌ । “उरु विष्णविति । एष मन्न 
ये षनो रोम मधिकृत्य arena’, श्रत एव ब्राह्मणे नेह यास्याः, 
श्रव दचम्‌- “शूपाङतिं जुहोति चतुग्होतं सवेण ate faq 
पितिः nen 

"यदाज्यं परिशिष्टं भवतौति | श्रवशिष्ट माज्य मध्वयुरादते। 
cana दति। यत्‌" awe रस्तं भवतिः aif 
शिलादौ । जोषयन्ते यं amare भिति, त श्रायनोति 
सम्बन्धः ॥ ४ ॥ | 

“त मेव afar तोति, । तम्‌" यपम्‌ 'एवम्‌' श्रमि- 
aa जपति, “sara eae Der: | श्रथवा भ्रभिमध 
म कन्तयम्‌, "पञ्चात्‌" ‘are’ (तिष्ठन्‌ एव 'शरभिमनम्लयते' | श्रष 
“युप मभिग्धग्रत्यत्यन्यानिति we तिष्टक्ञभिमन््रयते वा पाला 
बङलपणेम्‌”*-दृत्या दि* सू द्रष्टम्‌ I 

waar मर्थः । - हे पुरोवत्ति-पलाश्रादि रूपव ! 7 
mia: पूम्‌ “्रन्यान्‌' युध्यानपि नामाजातोयान्‌ चान्‌ श्र्यगाम्‌ 


भ ~ 


१-- परस्तात्‌ ५ We 2 त्रा ११५, ९६ Me (REP, REL ०) REAM | 

R— Te site Ge ई. ९. 8 | R— का० site eo gt 

४-- Fests Zo ६.९. ्क। ५-- ale site we ६, १. ६-२.। 
६-- खान्नातद्धेवः-- ale सं०.५. ४२, १। 


(qqo sate)  ॥ दतोयकाणम्‌ ॥ get 


श्रतिक्रम्य ai प्राप्तोऽसि । एवम्‌ शश्रन्यान्‌' ब्राह्मणोक्रातिरिक्रानपि 
ननोपागाम्‌' मापगच्छाभि) ‘ar लाम्‌ "परेभ्यः वन्तोऽणुपरि 
वर्तमाना ये सन्ति, तेभ्यः “र्वाक्‌ श्रधस्तात्‌ प्रथमं वत्तमानम्‌ 
श्रविदम्‌"। तथा ‘sata? पूरवभाविन्‌ः सकाशात्‌ लां परः 
पर्ता वत्तमानम्‌ श्रविदम्‌ । श्रा्न्तयोवततेमानानां वाता- 
तपादिरृतदोषसम्भवात्‌ निरृष्टलम्‌, wa: सवेषां AS वन्तेमानं ला 
aa fad मिद भित्यरथः। हे “देव ! area yy ‘ev तादृशं 
‘ar at जषामहे' इति ॥ 
 मन््भागस्य तात्पयै माह- “तद्चयेति। “यथाः Sagat? 
पुरुषाणां “मध्यात्‌ एक मव्य (साधवे शोभनोये mae 
gay सेवेत, “सः' अष्टा एतमनाः' दत्तचित्तः कर्माये AE eA 
मनसः सन्‌ AA BAT तत्‌ कम कत्तु भवेत्‌, TAT “HHT 
एतमनाः स्यात्‌" कमम करत बुद्धिः HEME: | एव मेवेतत्‌' एति 
दार्टान्तिकाभिधान मुक्ताम्‌ ॥ \५-< ॥ 

"देवासखेति | देवानां जोषषणभिधामख प्राथनायाः प्रयोजम 
मार “ad ag यं देवाः साधवे HAT शुषान्तेति ॥ ८ ॥ 

“श्रथ waufa’ । “विष्णवे ला"-!इति'? मन्तेण Baw’ 
'उपर्रति' । विष्णवे" युपायेत्यधेः। qualia we | कथ 
qe विष्णल fafa, तचाद- “qayat aq दति। “qa 
"वैष्णवो fe’ विष्ण्देवल्यः ख्‌ | तदेव कथ भिति, तच्राद- 


„_ -~ ~ - - -~---------- 
= = (मै oe ee Spe <a. we म 


९-- ate sito wo ९.१.१९ Q— वा" He ५५ ४२. २। 
bl 


8०२ ॥ शतपयत्राद्चणम्‌ ॥ ( भ्परन Rare 


“यन्नो वे विष्णुरिति । awerft विष्णुले यूपस्छ कि मायात 
भिद्यत we “ama हनं टशतोति ॥ < ॥ 

“श्रय gaaqua fafat: “mad चायसख'"-दतिः? gy- 
तदेन धूपं व्यवहितं कुर्यात्‌ । डे ‘mud !' लं ATV 
qa? ag "जायसः | "वद्धो वे पर एः" ेदकलात्‌ पर शोवज्जनम्‌। 
““सखधिते मेनम्‌"”-'इ तिः? केदनमन््ः GWE एव ॥ १०॥ 

“स यं प्रथम भिति। प्रथमच्छिं शकलं auras vei 
areata’) “a वा saree भित्यादि*। न विद्यते श्रव 
WHFS स्तम्भो afar WAAAY, “AA WIGHT; भरर 
संसयशौ यथा न श्यात्‌, एवं सवं टशचेदित्ययेः+ । त्रयोजन माईइ- 
“ga द्येन मनसेति | wat मनसा ad नयेयुः, तदा वंमा 
वधिष्टेति ॥ ११॥ 

यपस्याधःपातमविषये प्रागादि दिकू्रय विकच्ययति- “a प्रा 
पातयेदित्यादिना | न्यस्या दिशि पातनं निषेधति । “दकिणय 

fen: परिबिवाधिषेतेति। एनं दपं दकिणष 


~ 


शः ne ri ---------- ~~~ ~ 


९-- काण Be Ge sv. WI २-- ate Ho ५, ४२.६। 

इ-- वा° He ५. ४२. ४। g— का० He Ge ६. tte! 

u— ate ite इ ६.१. १४) 

€-- “स्थागरनसोऽच्तं TATA ATA, न द्क्त्तम्भोऽनन्लसतम्भ 
यथा गच्छतः WAZy wa मवशिषः Wares स्तभ्नाति, तधा 
मोचं हिन्यादित्य्थैः?-द्रति ara ate Ze | 

कार Ate Be gv. 08! afefaarfuaafa’—xfa च 


(dae eats ) ॥ दतोयकाग्डम्‌ । ४३ 


'दृदिणस्या" ‘fam’ परिबाधक कारयितुं भिच्छदित्ययंः; तच्ाः 
पिष्टदैवल्यलात्‌ ॥ १९॥ 

न्तं प्रश्यवमान मनुमन््यत इति | तत्मरयोजन माद “at 
वा एष भवतौति । “स्फसतृतोयं Tana यपलतौोय भिति- 
अतेः, वञ्ञावयवलयार्‌ यपस्य वञ्जलम्‌ | gat वञ्चपात एव यपाय- 
gaara: । “लोकाः संरेजन्त इति । gag रेजत इति भयवेप- 
नयोः"-दतिः यासकः ॥ १२॥ 

न्ब यदाहेति । “saan सममव" -दत्यस्यर तात्पयं माह- 
"घश्ानोव्ेत्येवेतदाहेति । सम्मति anna प्ाुरोत्यथेः । “श्रव 
fe वेति* । “रयं खल ‘afufa’ केदनसाधनपर ए: ^तेतिजानः' 
निभितो भवन्‌ AEA 'सौभगाय' सुभगवाय, शर्टाश्रयच्चाकारा- 
श्रयणा द्धि सुभगवते ; श्रवा सुभगो यज्ञः, घ॒ एव सौमगः, तदथ 
वात्‌ प्रएयनस्य । श्रणिनायः प्रणयन हतवान्‌, BF waa faa: | 
केदनाभावे प्रणयनामम्भवात्‌ पूव गरेषलपचं परश्एना Aas faa 
लोकचय मपोडयन्लघः पतेत्यथः। परथम्बिनियो गपचे SHAG 


at प्रोधयामौत्यथे" ॥ १४ ॥ 
areata विधाय प्रमति “शरान्न मभिजुहोति 


- -~---- ~~~ ~~~ a ----- ee ~~ --- ~ 


१-- Fo सं° ५, २६. 8। rat tala वच्च प्राहस्दिद्यारि ब्र््यम्‌ | 
९-- मिर्‌० ३, 8. 8। इ-- ale He ५. 8% ९। 


B— Ale He ५. BR. २। 
1 “खयं Fe तेति श्रोधनम्‌”-द्ति का° Be द° ६.१; UE 


8 ०8 ॥ श्रतपथत्राद्यणम्‌ । ( ५० रत्रा) 


भेदतो नादेत्यादिना । श्रा समन्ताद्‌ AVA श्रात्रशचनम्‌” तदृतं 
तस्मिन्‌ जहोति। उक्रहोमविषये gaat विकल्पयामार- 
“श्रत्व भित्यात्रशषनेऽमिजुहोति, यूपे वा Te Ul 
भ्रुतेशेति९। रहो मसाधनस्याच्यस दे खामथ्ये; TRI रचकरतम्‌, 
रेतोषशूपरेणोत्पाद कत्वं चेति। श्रत श्रात्रश्चनप्रदेग्र्ोमो ag: | तसमात्‌ 
स्थानाद्राचसादिक qua न भवेत्‌, उत्पन्नश्च परिकृतं भवति; 
तथा तच श्राव्रश्चनप्रदेशगे रेतःसखापनात्‌ शाखा बधा 
जायन्ते ॥ oe 

स जहोतौति । भ्रात्रच्चनहोममन्तस्याय मथः? ।-- हे "वनस्पते 
देव !' श्वम्‌ ‘wa? BATT प्रदेशात्‌ ‘Maa? BUCA: 
सन्‌ “विरोहः प्रादुभेव । ‘aa’ च 'खहरूवलशाः' सन्तः "विरमं 
विविधं प्रादुभवेम ॥ १६॥ 

“q परिवासयतौति*। तं यूपं वच्छयमाणएेन हता "रि 
वासयति' श्राच्छिनि्ति परिवासने विग्रष माहइ- “स यात 
मेवाय दति । श्रेः प्रथमम्‌, प्रयमच्छेद्‌काले "यावन्तः यादत्परि 
माणं परिवामयेत्‌", "तावानस्यात्‌” तावतैव भवितव्यम्‌, खापेचित. 
प्रमाणाय न पुनण्डिन्द्यादित्यथः ॥ ९७॥ 

यूपमानविषये पञ्चारल्निप्रतिपश्चद श्रारनिपयेन्तान्‌ वह्‌ 


ne 
व 9 RENT) OP AE (न~ ~ +न 
- ~~न cement ante 
~= 


१-- का० श्रौ ° Te 4. १. २०-२२। 
२-- “्ात्र्नाद्‌ seat भूयांस उत्ति्न्ति" ते ° सं° २. ५.१. ४। 
R— Fle He ५. ४३, Bl g— का० Bite ० ६. १. 88! 


+ 


( dae त्रा ) ॥ ठतोयक्षाणम्‌ | ४०६ 


प्रकारान्‌ विकश्ितान्‌ द गयति- “पश्चारत्िं परिवाषयेत्‌, at 
ay दृत्यादिमा^। “यो वे यज्ञे हविष्यङ्कः बेद"-दत्यादिना९ awe 
हविरादिपश्चसद्ायोगात्‌ पशोः पाङ्कुलम्‌ ॥ १८॥ 

“qetfa fafa “सवल्छरो वञ्च दति। सवत्सरस्य, टठव- 
प्रहरणकाले पुनःपुनरावत्तनक्षाम्याद्वा, संवत्छर निवत्तकस्यादिव्य- 
खासुरघातकलादा, सारभ्तलाद्वा वज्जवम्‌ ॥ १९ ॥ 

cap itfa परिवामयेदिति । “gatgt वं यज्ञस्य masta 
सा्ताद्वयवतेन “गायत्रो ' प्रातस्सवनम्बन्धाद्‌ यज्ञस्य ‘galg:’; एषः 
यूपोऽपि पुरस्तात्‌ मो यमानलात्‌ प्वादि" ॥ ९०॥ 
| <ननारन्नि fafa: “fase an दति | fazerfemaars- 
वात्‌, सवनभेदेन चिदचादा, “यज्ञस्तिटत्‌" । स च ‘faq स्तोमः 
“नव वे; स्तोजियनवकरूपलात्‌२ ॥ २९ ॥ 

“एकाद श्रार ननि मिति । “वञ्जस्तिष्टुविति। Pagar ay प्रजा- 
पतेः सकागादुत्यन्नलात्‌ । स चोत्पत्तिरिद्रदारा Aaa’ Uke Ut 

“oamfa fafa उक्तं सवत्सरस्य AAA Rau Rs 

“पश्चदशारनि fafa: “agent वे aq इति। एतदपि 


१-- ate silo Bo ६.९. २४-२९। RT ATCRVUR I 

R— Ate Flo ATe १-र खण्डाः AVA | 

s— “garafy: — ° त fast देवताग्वटज्यत, fay छन्दो त्‌ 
साम” इत्यादि ते° सं ७.१. १. ७। 

५-- ऊनविंशकण्डौव्याख्यानं (१०५ ए० eve) ae ।, 


god ॥ प्रतपथन्राद्यणम्‌ | (Ue उत्राण। 


“grat बाहभ्यां पञ्चदशं निरमिमत, a मिश्रो देवतामषु 
synth रतेः? पञ्चदशस्य सम्नन्धार्‌ द्रष्टयम्‌ ॥ RAI 

“सप्तदशारनिर्वाजपेय यूप दूति९। श्रतोऽच स न awe | 

Ta बहन्‌ पच्चानुपन्यस्यातौऽप्यधिक aga मनुजानाति- 
“saftfaa एव स्यादिति । तच कारण माह- श्रपरिभितेन 
वेति । वञ्जस्याचिन्धमरिमलात्‌ देवानां प्रयोजनानुसारेण तत्र 
मासौ कारात्‌ यूपोऽयपरिमितो भवेदित्यधः ॥ ९६ ॥ 

“a वा श्रष्टाभि्भवतौत्यादिर | सष्टम्‌ । कात्यायनोऽपि पश्चा 
रल्यादिप्रचान्‌ विकर्पयामाम- “पञ्चारविः पञ्चदशपयन्तः सोमे 
दशषप्तचत्‌दश्वजं मपरिमितो वा”-रति*॥ ९०॥ ₹। 


दूति ओरौ्ायणाचांविरविते माधवौ बेदाथेप्रकागर 
माध्यन्दिनिग्रतपयत्राह्मएभाय्ये 
द तौयकाण्ड़े षष्ठाध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदार्थस्य प्रकाग्रेन तमो ere निवारयन्‌ | 
पुमरथोश्चतुरो देयार्‌ विद्यातोयमङेश्वरः ॥ ६। 


pe ee 


per ee ae ee ~ RRR RAR ~~~ 
क~ re ------ 


१-- ae He ७, १. १. ७ । 

२-- “सप्तदश वाजपेये, णकविं्रतिरश्नेेदइति are Ate द्ध” 
६. १. ३२, ३४। वाजपेयाङ्कभूतेऽप्रौषोमौये इति यावत्‌ | 

इ-- काण Bite सू* ९.१. २७। 

¢-- काण Blo |e ६. ९. AL, BVI 


( gue eae ) ॥ दरतोयकारम्‌ ॥ 


ब्रह्माण्डं गो सदस कनकहयतुलापूहषौ सेणगभम्‌, 
सक्ताभोन्‌ पञ्चसोरौस्विद प्तरुलताधेतुसौवणशमोः | 
रन्न खां रुक्छवाजिदिपसहितरथौ सायणिः सिद्गनार्यो, 
वश्राणौदिश्वचक्र प्रथितविधिमषग्धतयुक्र घटश्च ॥ 
धान्यादि धन्यज्मा तिलभव मदुलः QUI वणेमुख्यः, 
कार्पासौयं हृपावान्‌ Ysa AHS राजतं TAG: | 
HPS MATT लवणज मनृणः WAT चाकतेजाः, 
Talat Tat गिरि aad मुदा पाचसाल्िङ्घनायः ॥ 


ae 


दति श्रौमद्राजाधिराजपरमेश्रवे दि कमागे प्रवत्तं क - 
श्रो हरिदरमदाराजसाघ्नाज्चधुर न्धरेण 
सायणाचार्येण विरचिते माध्वौये बेदाथप्रकाश 
माध्यन्दिनिग्रतपथत्राह्मणभाये 


BARS षष्टोऽध्यायः समाप्तः ॥ ६ ॥ 


४८. | एतपयत्राद्यणम्‌ ॥ ( yye Ba) 


[ श्रय सप्तमाध्याये WA त्रः हणम्‌. ] 


नव~ --- 


afy area) देवस्य त्वा सवितुः प्रसुवेऽशन 
ate पूष्णो इस्ताभ्या alee नायसौति समान्‌ 
रुतस्य aa बन्धरयोपो वा ऽरुषा यद्िस्तु्मादाह 
नायंसौति+ ॥॥ १॥ 

श्रथावटं प्रिलिखति। इदु महः Taat ग्रीवा 
चुपिरन्तासौति व्वुजो वा ऽचरभिव्वजेणेवेतुननष्ाणः 
रक्षसां ग्रोवा अ्रपिकन्तति ॥ २॥ 

चथ खनति । प्राञ्च AAT! मुत्किरत्युपरेण सम्माय 
ag खनति तदग्रेण प्राञ्चं युपं निदधात्येतावन्मा्राणि 
बर्रष्युपुरिष्टादधिनिदधाति तद्वोपरिष्टादूपश्कर्‌ 
मधिनिदधाति ` पुरस्तात्पाश्चतश्चषाल मुपनिदधालयुष 
यवमत्यः प्रोक्षण्यो भवन्ति सोऽसावेव बन्धः! ॥ ३॥ 

स यवानावपति | यवोऽसि यवयास्मद्‌ दषो यवया 
रातीरिति नाच तिरोहित मिवास््थ प्रो्त्येको १ 
प्रोक्षणस्य बन्धुमध्य मेवेतत्करोति ॥ ४ ॥ 


enema 


+ ‘M*fa’—afa ग, घ। † भुत्कर्‌'-दति गः घ। 
† ‘qay’—xfa ग, घ। 


( ome शत्रा) ॥ टतो यकाणम्‌ ॥ ४०६ 


स प्रोक्षति | दिवे तवन्तुरिक्षाय त्वा प्रथिव्ये त्वेति 
aat वं युप रुषां लोकाना afi scat त्वा 
लोकाना ममिगु्य प्रोक्षामौत्येवेतदादइ ॥ ५। 

अथ याः प्रोक्षण्यः परिश््यन्ते। ता अवटु ऽवनयति 
gait लोकाः पिद्रषदना इति पितृदेवत्यो वं कुपः 
Ge AATHA करोति ॥ & | 

aq बर्होध्पि। प्राचौनाग्राणि चोदौचौनाग्राणि 
चावस्तणाति पिद्धषुदन मसौति पिद्देव्॒यं वा sae 
agafa afaerax स यथानिखात श्रोएधिषु मितः 
स्यादेव मेतास्वोषधिषु मितो भवति ॥ ७ ॥ 

qa युपश्कलं प्रास्यति । तेजो इ वा ऽरतदन- 
Gilat य॒द्‌ बाद्याश्कल^स्त साय्दुा बाद्याश्कल्‌ 
मपत्णुवन्तयुथ शुष्यन्ति तेजो येषा मेतत्तय्ुदयूपश्कलं 
प्रास्यति सुतेजसं मिनवानौति तदुदेष॒ रुव भवति 
नान्यु रष हि युजुष्कृतो मेध्यस्तुसादूपशकलं 
areata ॥ ८ ॥ 

स प्रास्यति | अप्रेणरसि खावेश vaau सिति 
परस्ताहा ऽस्मादेषोऽपच्छि्यते तस्मादाहाभेणौरति 


ee re ~ 


^ अच, दत उत्तर च arene Kaa सायससम्मतः पाठ इति 


Sto Fax: | YX मसि तश्र-तच्र चर पाठमेदः। 
52 


are ॥ शतपथत्राद्चणम्‌ | ( Use Bate | 


खावेशु Taal fevers व्वि्तादुधि त्वा Ure 
afy छनं तिष्ठति तुसमादातुस्य व्वित्तादुधि व 
स्थास्यतौति ॥ € ॥ 

ay सवेणोपहल्याज्यम्‌। AZ मभिजुहोति नेदु 
स्तान्नाष्रा रक्षाधस्यपोत्तिष्ठानिति ववजो वा जां 
तदजेरेवैत' ABT रक्षाःस्यपबाधते TATRA 
रक्षाश्सि नोपोत्तिष्न्त्यथ पुरस्तात्‌ परोत्योदङ्गसोनो' 
यप Hath स आड यपायान्यमानायानुत्रहौ ति।॥११। 

सोऽनक्ति। देवरत्वा सविता मुध्वानत्किति afar 
देवानां प्रसविता युजमानो वा ऽएष निदानेन यदुप 
aa वा ऽइदं म॒धु यदिदं fara तदेन मनन TAT 
स्पशेयति तदस्मे सविता प्रसविता प्रसौति तुखारा 
देवसू्वा सविता मुध्वानल्कितिः ॥ ११॥ 

अथ चषाल मुभयतुः प्रयुज्य प्रतिमु्चति। सुपि 
mene इति fray दवास्यतत्तद्यनूधय 
ayeia मिव भवति तियंग्बा sxe टे पिल 
माइत स यदेवेद सम्बन्धनं चान्तरोपेनित मिव 


त्देवेतत्करोति तस्मान्नु THCY मिव भवति ॥१९। 
। अ cai 
५ ¶ददासौनोः-दरति क, ख | † ‘fa’-xfa ग, घ। 
i ‘frafa’-xfa ख । 


(ऽर gate ) b टतोयर्काणम्‌ ॥ ४१९ 


श्रान्त ममिष्ठा मनक्ति। युजमानो वु अअभ्िष्ठा Ta 
राज्यः रसेनेवैतद्यजमान मनक्ति TATA AAT 
aaa परिव्ययुणं प्रति समन्तं परि श््युधाश्ो- 
दरौयुमाणायुनुत्रहौति ll १२॥ 

स उच्छयति। या aura अन्तरिक्ष स्ये 
नाप्राः एृथिवौ मपरेणादध्ौरिति व्वुजो वे युप wal 
लोकाना मभिभित्ये तेन व्व॒जेणेमांलोकानछृण॒तएभ्यो 

लोकेभ्यः सपुलान्निभेजति ॥ १४ ॥ 
अथ मिनोति। याते धामान्यश्छसि aaa यु 
गावो भरि खङ्गा अयासः BITS तदुरुगायस्य व्विष्णो 
wa पद म॒व भारि alacant freer मिनोति 
वजस्िष्टव वजो य॒पस्तस्माचिष्टभा मिनोति ॥ १५॥ 
सम्प्यम्नि मग्रिष्ठां मिनोति । यजमानो वा ऽश्रभ्चि- 
भनिर त यन्नः स य॒दगरेरभ्निष्ठा Twas ay TATA 
गनस्तस्मात सम्पत्यभ्नि afast fade Raa 

पयषत्यथाप उपलिनयति ॥ १६ | 

अयेव मभिपद् व्वाचयति। ववष्णोः कुमांणि पश्यत 
धतो व्रतानि पस्थ । इन्द्रस्य युन्धः सखुति AH वा 


न ==. on ---~ *~--- 


+ भाविः-दइति सा०-सम्मतः। स च BAUS! २. २. Re. ¢ (निश 
२,२. ३) | मन््रसेतस्यो पक्रमेऽप्यस्येवं पाठभेद WAYS हितयोः | 


९९२्‌ ॥ शतपथब्राद्ध णम्‌ | (use sare) 


coq uremia यप मुद्श्श्चियदिष्णोष्विजि 
पश्यतत्येवैतदा ह were च्विष्णोः कुम्माि पश्यत युतो 
व्रतानि पस्यगरे*। इन्द्रस्य युज्यः AAAS वे यष 
देवता AMAT BoE as करोति तस्मादाहन्रष 
aay: सखेति! ॥ १७॥ 

अथ चषाल मदोकते। तदिष्णोः परम पद सुदा 
पश्यन्ति खरयः। feata चष्रातत मिति aaa 
sma प्रादा्पौद्यो यप मुदश्िरियत्तां व्विष्णोविवजिति 
पश्तत्यवेतदादह ASTS तद्िष्णोः UTA पदः सुदा 
पश्यन्ति सूरयः | feata चक्षुरातत मिति, ॥ १८। 

aq पुरिव्ययति। sana a पुरिव्ययि 
तस्मादेव परिव्ययत्युधेव॒हौदं व्वासो waa 
मेवास्मिनेतबदधात्यवैव ete मनं प्रतितिष्ठति तुसा 
दैव परिव्ययति ॥ १६ ॥ 

fagat परिव्ययति | fags पशवो दनं ए 
माता यज्ञायते ठत्ततौयं त॒समाल्िवुता एषि 


व्ययति ॥ २० | 
[रा 


* (पष्परेः-द्रति ग-घ-पएस्तकयो श्रद्धः | 
† खखेति, द्रति ख, "ससेति!-इति ग, घ । 
{ ‘fafa’-xfa ख, ‘fafa’-afa a, घ | 


( ome Vale ) ॥ ठतौयकाण्डम्‌ | 8१९ 


स परिव्ययति। परिवौरसि परि त्वा catia 
व्यन्ता परीमं यजमानः रायो मनुष्याणा सिति 
तयजमानायाश्िष ATM ATS YIN यजमानः 
रायो मनुष्याणा मिति+ ॥ २१॥ 

ay यपश्कल मवगति | दिवः खनुरसौति प्रजा 
Saree तस्माद्यदि यथैकादश्नौ स्यात्‌ सु ख 
मेवावगहेद विपर्यासं तस्य देषा मुग्धवानुच्रता प्रजा 
जायतेऽ यो च्विपर्यास मवगृहति न ख ख ठस्य 
हेषा मुग्धाननुव्रता प्रजा जायते तुस्मादु “SE 
मेवावगदेद्‌ विपयासः1 ॥ २२॥ 

arent हेषु लोकुस्य समारोहणः क्रियते | BIT 
शकल दयः रशना THAT यपश्कलो यूपशका- 
च पालं चषालात्‌ खर लोकः सुमश्रुते ULI 

अथ यस्मात्छर्नाम । रतस्माहा रषोऽपच्छिदयते 
तेतत्‌; ख मेवारुभवति तसमा्ख॒रुताम ॥ २४ ॥ 

तस्य यन्िखातम्‌ | तेन पिदलोकु TIT UES 
निखातादा THATS तेन मनुष्यलोक जयत्युय IFEX 
रशनाया श्रा चषालात्तेन देवलोकं ATTA Ize 


* fafa’-xfa ग, घ । † "सम्‌'-इ्ति ख | 
¡ न्तदसेतव्‌'-इति क | 


१९१९  ॥ भ्रतपरधत्राद्यणम्‌। (8° श्रा) 


"वषालाद्‌ BPRS वा BRS वा साध्या इति देवास्तेन 
तेषां लोकं जयति सलोको इ+ वे साध्येदे वेभवति य 
वु HAST RY 

तं वे gale मिनोति । व्वुजो वै युपो ast दष 
yale वं दण्डस्थाभिपद्य प्रहरति yale wy यत्त 
तस्मात्र्व्वाङ्ग मिनोति ॥ २६ ॥ 

यज्ञन वं देवाः। इमां जिति जिग्ययषा fas 
जितिस्त Sra कथं न इदं मनुष्येरनभ्यारो दय स्यादिति 
ते awe रसं धौत्वा युधा ay asa निडयेयुविद्च 
qa युपेन योपयित्वा तिरोऽभवन्तुय य॒देनेनायोपयं 
स्तस्माद्यपो नाम पुरस्ता WAT पुरस्तान्मनोजवस्तुस्मा 
्ुव्वाड़ मिनोति ॥ २७॥ 

स वा ऽअष्टठाथिभेवति। erect वे गायत पर्व 
वृ यन्नस्य गायज्रौ Fate TE यन्नुस्य aE 
भवति ॥ र ॥ 

तु ह waa देवा अनुप हरन्ति | यु येद्‌ quae 
ऽतुप्रहरन्तीति देवा श्रकुव्वन्तिति त॒तो रासि यत्‌ 
मनृद्पिवन्त ॥ २९ ॥ 


-~--~- 
---- ---*~ 
------~---~-"+--- ~~~ a RE +~ RR tt ~न 


* नास्ेतत्‌ पदं ग-घ-पुरतकयोः। 


(ome tate ) ॥ रतौ यकाणडम्‌ ॥ ४११ 


ते देवा may HAA । युप way Ry जुहुधि 

तद्ष्ैष॒खगाकतो भविष्यति तुथो cafe ay 
नानत्यास्यन्ते ऽथ॑ वे व्वज् उद्यत इति+ ॥ ३० ॥ 

सोऽध्वयुः। AMAT मेवाजुदोत्तदृहेषु खगत 
atta Tafa यन्नु नानृदपिबन्तायं वे aH 
उद्यत इति ॥ ३९१ 

तथो एवैषु TAT | युपश्कल aT Telia AT 
eareat भवति तथो Tafa ast नानूत्पिवन्तेऽयं वे 
बन उदयत इति सु जुहोति fed ते धौ गच्छतु 
खर्ज्योतिः viral भस्मनुषण खादेति ॥ २२॥ ४। 


i दूति पञ्डमप्रपाठके चतुथं ara [ 9.१. |\ 


॥ ओगणेश्राय नमः ॥ 
यस्य निःशसितं वेदा यो बेदिभ्योऽखि्षं जगत्‌ | 
निर्ममे, त॒ मदं वन्दे विद्यातोयेमदेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ 
“अभि मादतते देवस्य ला (१क ०)" TANGA, " च चवा- 
निखात ओओओषधिषु faa: स्यादेव मेताखोषधिषु मितो भवति 
(क ° )*-दृद्यन्तश्च TEA AeA श्रवरनिर्माणएविधानेनेव 


ane 


* ‘sta’-afa a, घ। 


are ॥ ए्रतपथत्राद्चणम्‌ । (भप gate | 


esreranray’ | “जपरेए amis) धूथख्ातष्टो Fey 
उपरः ; तावत्परिमितं amad कुर्यात्‌ । “एतावक्मााणौति। 
मुष्टिपरिमितानि ward भिद्यात्‌ यूपग्रकल च९ ॥ १-5 | 
यूप शरकलस गन्तं स्थापन सायेवादं विधत्ते “श्रथ यूपे 
grafa® तेजो इ वा एतदित्यादिना । aera भिदानौनन- 
प्रसिद्या समयंयते- “तस्माद्‌ यदा बाद्यश्कल मित्यादिना 
“श्रपतच्एवन्तिः Aga mega tan । “तनूकरणे तचतः"-एति' 
m1 “एष एव भवतोति । यूपवगात्मक एव भवेत्‌ नान्यः 
शकलः | श्र कारण माह-- “एष fe यजुष्वुतो मेध्य दृति। 
यषा “खचिते मैनम्‌”-दतिमन्लेण निष्यादितेः५, श्रत ए 
मेभ्यः ॥ ८॥ 
श्रकलप्रासनं समग्कं विधत्त- “a प्रातिः ऋणे 
रमतिः । छिद्यमानस्य यूपस्य प्रथमम्‌ श्रये aaa इति श्रगेणोः, 
यूपावयवश्वतः cage: | यद्वा श्रगेऽवखितो यूपोऽवटं प्रति नोयत 
दति श्रेणीः, पुरख्र इत्यर्थः । seq श्रयेणोरसि, स लम्‌ 
'उननेदरणं' SE Agu मध्यं लावे” युपावटे सुखेन तरा 
रा 
१- Weald ( ६४९ ए० ९, Yo) बटटयम्‌ | 
२-- “tag data मादाय-दयादौनि खवायीष्टालोयानि (a ९ 
२, ८--१९) | “देवस्य त्वा"-दइति मन्तु वा. सं° ६. १. ९। 
इ काण ste सु० ९.२.१३ ४-- परार ख ६.९. ०। 
५ - अनुपद मेवोक्तम्‌ (8०२ ए०५ प्र०)। = * 
— काण Be Hod. २.१९ । e— ae He RE! 


(og tate ) ॥ टतो यकारम्‌ ॥ ४१७ 


विष्ठत इति खावः) सले युप्चकण। “एतख' कमेणः 
faa’ 1 “विद ata’) कमणि षष्ठो । विद्धि, विदिताधा 
भवति; कमे तवाम्‌ न भवति । “श्रधि at श्चासखतौति। 
शरधोत्युपरिभाव्े । हे धपश्चकल ! ला मधि तवोपरि aa: 
खाखति, wearer वित्तात्‌ । श्रयेणोरित्यख ace .माह- 
“पुरस्तादा श्रस्मादिति) यस्मादेव शकलः ‘RETR’ यूपात्‌ 
qa श्रपि ददते; we प्रथमश्कसवात्‌, यूपात्‌ प्रथमं 
नोयमानलात्‌ श्रयो QTd Taye) “एतस्य सम्यक्‌ वन्धनं 
वित्तादित्यादि खष्टम्‌ ॥ < ॥ sae 

“श्रय स्वेणोपरत्यान्य भिति श्राज्यम्‌ उपहत्य वेषः 
mara, श्रवटम्‌ श्रभि' ay जुहोति" “द्ष्णोम्‌^-दूतिः 
Gq) श्राव्रस॒नदोमाथवादे “नेदधस्तादिल्यादिकं area’ । 
“श्रय पुर ष्ठात्‌ परत्येति" । wae पुरस्तात्‌" ‘aca’ षरि 
कम्य उदङ, Say: श्रासोनः श्र्वयु्ेजमानोः बा धूपम्‌ 
sate; “श्रष्वयैयेजमानो वा यूप मनर्ि?-दति' Barat 
वचनात्‌ । दष्टो युपाश्चनमेषः ॥ १० ॥ 

“सोऽनक्तौतिः । “देवस््ा"-र्त्यश्ननमन्तख ` ATTA माद 


९-- Beale प्रण ys UT | वि 
२-- “लवेयावटे जुषोति तृष्यौम्‌"-दति ate ate Ge ९. २.२० । . 
१-- एर्तात्‌ (४०४ we ९ We) बरर्यम्‌ | 

४ काण्श्नो Beg. २.२९ क। y— are at Ge 4. २.१९ ठ । 


 {-काण्श्रौण् To gags अ-वार संर ई. रद्‌ ,. 


a 


93 


४१८ ॥ श्त पथत्रा्मयम्‌ । (५पर Bane) 


“सविता वै देवाना मित्यादिना। यजमागनिष्याद्यश्य ane 
यूपेमापि मिष्याधवात्‌, तश्िद्धिन्याथात्‌ यनमान एव युपतेनोप- 
waa) “दयं एथिवौ सवेषां तानां मधु"-द्त्यायुक्प्कारेएः 
“सवं भिदं AY) ‘aa? “एनम्‌ यूप मेव, यूपद्वारेण शरे 
सर्वेण" APART चरा चरेण श्राञ्यदारेण शस्पगेयतिः ॥ ११॥ 

“श्रय चषाल सुभयतः प्र्ब्येतिः। चषालो युपरोपरि 
प्रतिमोक्रयोऽष्टाभिः मध्ये सन्नतो वलयः? । तम्‌ “उभयतः, श्राय 
‘say’ प्रति मुश्चति' उपरि ayia ii 

wae: ।- हे ware! at सुपिलाभ्यःः शोभेग- 
फलाभ्यः श्रोषधोभ्यः' तासा aula, प्रति geratfa फषः। 
शरस धूपस्य चषालं खपिष्यलं खु, तच्पालं मध्ये स्रोः 
मिव gaiq ॥ 

उक्तं य॒पफशरटपलं शो किकटचदृष्टान्तेम दृढयति- “तयमा 
दद्‌ मिति। श्रातं wags, “यदेवेदं aaa’ सम्यकू Tt 
साधनं न्तं फलं च, MAT’ ठृन्फलयो मध्ये “उपेनित भिव" 
'उपेनितम्‌' श्र्पपरिमाणं विद्यते, "तदेव" "एतत्‌ एतेन wet 
नितेम रतवान्‌ भवति । "तस्मात्‌ मध्ये" इद मिल्युपसंहारः ॥१९। 


~ = ee 


~ दृेवोपरिदात्‌ ( १९९ का० 8 T° ५ बार He ) द्रष्ष्यम्‌ | 

R— Ale ato Geog. 8.8, 8 | : 

a— “अग्राच्चषालं एथमाच्र azita मथ्यसकु्ौतम्‌? ena प्रति 
सुश्चतिः"-इति का site Bo ९. १. Rs, 2€ | 

£~ ale सं^ ६.२. ३। 


{ ome tate ) | ढतौयकाखम्‌ | ४१९ 


पुनराश्चनं विधत्ते “श्रान्त मगा मनक्तोति । “अभ्रिः 
श्रगररभिसुखाभिः, तम्‌ श्र्मष्टाम्‌ः, “ATA उपरिप्रदशपयन्तम्‌ 
‘gate | “सोपर मश्रिष्ठादेश मत्वा -द्व्यादिः च इषम्‌ | 
hay उपरसहितम्‌ | अग्निसन्निधिषाम्यात्‌ श्रगनिष्ठाः यज- 
aa) “au परिब्ययण मित्यादि। "परिययएं परिष्ययणो 
ररनावेष्टनपरदेशः, तं ‘ate मन्तम्‌" wea "परिष्ठश्रति' परि- 
खगेत्‌ । “उच्छौयमाणायानुचरदि"-दति"ः aay सुक्ता- ॥१२॥ 

“स उच्छ्रयति द्या मयेरोत्यादि* | “a मयेण-दति मन्तरेण" 
eye कुर्यात्‌ । ₹े यूप ! ‘MA’ अ्रन्रिकम्‌ गरेण" अयभागेन 
‘aya: quate, तथा तव way मध्यभागेन “श्रन्रिचम्‌ 
श्रा gary ओ्पूरितवानधि, ्थिवौम्‌ उपरेण शमौ erat 
भाग परः, तेन भूलोकम्‌ WEE दृढ मकरोः। “वरो वै 
युपः"-द्रत्यादि हतप्रष्दायेम्‌ ॥ १४ ॥ 

“श्रय निमोतोल्यादि< । “वा ते”-दति मन्त्रेण" युप मितु- 
यात्‌ ! हे विष्णो ! ‘a ar यानि धामानि श्यानानि गमद 
गमनाय aaa ‘safe’ कामयामहे, यच येषु घाम गावः 
waa: शरिश्टङ्गाःः प्रतोद्धप्रदेणः श्रयासः' WaT: गन्तारो 


twa, तं परिवेषं हे विष्णो ! श्रना एषु स्धानेषु “GATT 

क र 

Qeatemo gee Ral २ काण श्रौ" BER! 

a— का. योर ge Qt] ee aTe TT TPG RO 

५-- ate Ho dR 8 | d— aie site TG, 2S! 
e— वा० सं° ६. % 8! 


४२. ॥ AUT eae ॥ ( Ne शरा) 


लवागगोधमानदय, ‘faut: व्याप्तस्य, तव शुति-खति-परथि 
"परमम्‌" see "पदम्‌" रि" mary “Naf सवेदा प्रका 
शते, प्राथेयामह दति रषः । श्रय मधिदेवतः शङुनहेणोक्षार्ः । 

श्रथवा प्रहृतेऽधियज्नपरतया aaa: | श्रिम्‌ परे ‘faa 
PUTTIN, धामानौत्या दि gays where 
विष्णो्ते “परमं' परादधं पदं" sae मवभातौतिः ॥ 

wee श्िष्ुपलं चूपमानस्योचित मिति प्रश्ंसति- “एतवा 
fagiifa ॥ qu | 

माने विशेष are— “ami fafa’ श्रषिषटाम्‌ ‘oe 
afua अ्रन्धभिमुखं ‘faatf प्रकरमारथम्‌ । fare दोषप्रदभरम 
दृढयति- “amarat वा श्रगनिष्टाभ्िरिति । खः” were: द्‌ 
यदि ‘sa’ सकाशात्‌ “afar इणयेत्‌" चालयेत्‌, “AMT 
'यजमामः' श्रपि लेत्‌" Taq, "तस्मात्‌" aati? मिनुयात्‌। 

“ora पर्यूहतौति९ । परहणादिमन्नाणा मौदुमया सुषा 
श्र त्राणे उपेच्चिताः ॥ ९६ ॥ 

equa ममिपद्ेति, । एवं कमेकणापं ज्ञता यूप मारण 
रा, 


१-- TAHT TRS MANAG बयम्‌ (२. २. & fate) | 
a— ate te सू १.१.९। श~ are site ० ९.३.११। 
9-- पर्णम्‌, vine, ay उपनिगयन मिति च्रौणि कर्माणि 9“ 
५ त्रा १७, १८, १९ कखिकायसु (28? ए) विङिवानि। 
ay arta wat | तौ लिह ate we ६.६.२८, & गर | 
4— Fle Bo Teg. | ६२। 


( oge tate ) ॥ टतोयकाशम्‌ । ४२१ 


"वाच्यति" “विष्णोः कमांणि"-दत्यमुः मन्तम्‌ । “विष्णोः कैर्मा- 
सोति वायति युप मन्वारमम्‌”-दति! हि aA I 

श्रय मर्थः ।- "विष्णोः" aera: कर्माणि पश्चत' दृह नराः! 
"यतः यस्माद्‌ श्रतानिः कर्माणि जयन्ते, यानि च ‘wee 
सष्टवान्‌। यो विष्णुः ‘cme’ यक्चाभिमानिनो देव Gon 
योग्यः ‘war सखिन्डतः ॥ 

aaa याचष्टे- “ay वा एष दल्यादिना । “उदभि- 
भियत्‌"-दति, “fay सेबायाम्‌?"-दत्यख लुडि रूपम्‌ । कमणा 
बतेऽपि विजितिरेकलात्‌ एकवचनान्तं गिदि्टम्‌ ।.. sauce 
ृ्रभ्रवणं apa fare “ext वे ane देवतेति ॥ १५॥ 

“श्रय चाल मुदौदते" तदिष्णो रित्यादि. । ‘sete’ as 
मोखत । ‘fawty awe ‘ay’ "परमं wea’ प्त th पदं 
युषः, तं चदा पश्चन्ति' “ET fazia: 1 कोदृग्रम्‌ ? “दिवि 
sara निरावरणे श्राततंः wena “शचुरिव' | 

मन्त्र तात्प माङ- WAI युप ग्रच्वधाथं मुदयत- 
TPR, तदनेन यज्ञविघातकाना मपराणं पलायनात्‌, 
उद्छरितथूप एव विष्णोविंजितिखं ‘aa’ दति" मनः श्राह 
इत्ययः ॥ १८ ॥ 


~~~ 


९-- ale Tog. 9.१। २-- ale Bite द° ६.३. १२। 
a— Ale Jo SEQ UT? | s— काण site Ge ६.२. URI 


u— वनन पाठसतु-- वा° we ¢. 8. २| 


४२२ ॥ शत पचत्रादाणम्‌ | ( ५ भरर) 


रग्रनापरिग्ययमं विधाय प्रशसति- “श्रय परिययतोति,, 
परिव्ययनप्रदेश ममिनयेन निदिशरति- श्र गाभिगर 
cau: | “afaen परिवयति"-टति तैत्तिरौयकम्‌?। कष 
लोकख्ितिं हदकरोति- “wea होति। लोके हि मध 
खल्‌ “दद” वसनं भवतिः; तस्नादित्ययेः | “wate मेवेदयारि। 
Taare श्रन्नसम्नसिविकारलेनान्नरूपत्वात्‌ श्रन्न मेवा्भिप 
स्थापितवान्‌ भवति.॥ १९ ॥ 

रग्रनायास्तेग श्छ ae— “fafa । wae fied 7 
ge fafa, az enafa— “पश्वो न्न भिति । कथं तेषु छि 
भिति तदुपपादयति- “पिता. मातेत्यादि । दधिपवोरूपणान्नर 
चयाण मपि कारणात्‌ तेषा मन्ललोपचारः ॥ Ro I 

“q परि ययतौ ति। परिययने मन्त्र माह- ^“परिवोरसोति"। 
हे युप! लं परिवौरसि' परितो corr वेष्टितोऽपि । देवौ 
fan’ दोवसम्बचििन्यः प्रजाः at 'परिययन्ताम्‌ वेष्टयन्तु । तथा 
‘xq यजमानम्‌" एव ‘AAEM इतरेषां मध्ये रायः" धनानि 
परिव्ययन्तु ॥ Ret 

“ma यूपश्कल मवगृहतौति९ । शूपशरकलं' खरम्‌ वगृह 
THATS | तस्मात्‌! खरोयूपरूपलात्‌ । एवं स्वंयावगृहनोया्‌ 
न 
९-- का Ble ° ६.३.९४ Bl 
R— "अचेवः-दति क । द- ते° स° द. द. ४, ME! 
४-- “faut लिद्यामा कौश्यौ cam” काण श्रौ Ge ("२.१ 
५-- ate Ho ९.६. hI d— ate site Ged. 0°! 


gal 


(ome vate ) ॥ तोयकाणडम्‌ ॥ ४२९ 


ुपकाद्‌भरिलपचेऽपि खसखयूपाननिक्रमेणेवावगृहेत्‌^ । “विपां 
विपर्याषायाः क्रमेणाग्रणार्‌ । दोषाभिधानेनाविपरयास प्र्सति- 
“तस्य ईैषामुग्धानुत्रतेव्यादिना । श्रमुग्धा ATE— “WAAAY यज~ 
मानव्थापारानु कूला | विपर्यासपचे उक्तवेपरौत्यं यास्थेयम्‌ ॥ २९ ॥ 

युपशकल-र पना-चषालानां क्रमेणोडंभाविलात्‌ खर्गारोदण- 
सोपामसेन प्रशरसति- “SIT VI लोकस्य VATE दत्या- 
feat n Re NN 

यूपावथवत्तेन खरोः स्वंधावगृहनं प्रशंसितुं तभ्नाम निवेक्षि- 
“श्रय यस्मात्‌ खर्नामेति | एतस्मात्‌" एव एषः... VITAE: 
श्रपच्छिदतेः। तत्‌ "एतत्‌" fad द्वयम्‌ श्र युपसम्बन्षि पुमः 
ख॒ aa खकौय मेव we’ गन्ना भवति | तस्मात्‌" ख भिच- 
तोति खर्‌” नामः aaa ॥ २४॥ 

यपं लोकचयजयात्मना प्रशंसति- “ae यज्ञिखात fafa | 
निखन्यत दति निखातो गर्न्तान्तरालः | “Aa पिटलोक जय- 


ae cence ~~ ~~न _..---- -~ - ~~~ 


१ ate ate Beg. BLE! 

| २--न्त रतं खश मपरश्यन यपशकलम्‌”-दइति To Ale २.९ ३। 
"्यपश्चकल Fi— खरनामकं खल्पं॑काषटख्डम्‌”-दइति तच 
सायणः। “qua wy मगक्ति-दति त° Fo ५.५.९। 
So त्रा २. ४,७.१०, १९ । “खद मन्तर्धाय खधितिना प 
समगक्छि, एतेनाक्ञौ एं चायेधा मिति धरसि | न वा खधितिना 
खर्वः" इति चाय श्रौ ° Ge ७. १४. १९, १९२ । मो्मासादशरने 
च Be Be 9, २, १-७) अधि०९ खरवार RUS | 


BRB ॥.्रतपथब्राह्ाणम्‌ ॥ ` (धप ame) 


नोति । श्वालादुपरि यूपाय दिश्चहुलभागः, “Ata? भागेन भाष 
दूतिः प्रिद्धाः देवाः afin, तेषां ata शयति" । बेदितुः एव 
are— “सललोका ह वा इति॥ २५॥ 

are gag wat चत्‌ मानम्‌, तत्‌ दणष्डसाम्यतः शोति- 
न्तं वै yalg fantatfal awe प्रहरणसाधमलात्‌ दधवा 
वज्ञो zw) ‘ewe yalga’ श्रमिप्ः रहता प्रहरति; 
ama श्रपि “एषः यूपः ‘gag’, होमात्‌ पूवं मनुष्ेयनात्‌ | 
"तस्मात्‌" ‘alg’ yan “मिनोतिः ॥ २६॥ 

प्रकारान्तरेण yatg मभिमातु wat द्योतयति- “aga १ 
देवा द्त्यादिना । एतद शषटद्‌ गतम्‌? । देवैक्िरोभावितख aye 
युपख CALA AGES प्रन्नापकलात्‌, प्रन्नापकस्य पुरणा- 
भा विलद शनात्‌ यूपोऽपि query देर शाण इत्यथः । मनोजवः 
मनसो वेगः। que देषेराच्छादितयन्नख mead तेततिरौः 
waa “यज्ञेन वै देवाः gai लोक मायन्‌; तेऽमन्यन, 
ager नोऽन्वाभविष्यन्लोति; ते ata योपयिला सुवगे लोक 
मायन्‌; त॒ षयो धुपेनेवाुप्राजानन्‌; तद्‌ युपल धुप 
लम्‌"-दतिः ॥ २७ ॥ 

“a वा surfafcarfe | खष्टम्‌॥२८॥ 
1 
ए Fe Se ६. द. ४. २९ RR वचने ब्रथ्ये। 

R— २ Alo y Te र He क ( ६०५. प°) RAAF | 
इ--ते° we ९. ३. 8. २० | 


( oge Rate ) 1 दतौयकाखम्‌ । ७२॥ 


युपे, निगूढ tienes प्रतिपक्तिक मेलन धूपप्रतिनिथा- 
ह्यना होम मभिधातु माह- “तं ₹ Ga मिल्यादिश । “धधेद्‌ 
aang इति । श्रथेतरिः ददानो मपि, ‘Te weer, 
ददम्‌"-दृत्यतुप्रहरफएक्रियाविगरेषणएम्‌ । देवा यथा, तथा wa- 
meray: | ददानौ मपि श्रनुप्रदरण मेव gia "देवां 
aqifafa | म तावद्‌ अन्ञपानौयसख यूपस्य दग्धनेम बाधका- 
भावात्‌ यथाकामम्‌ उद्‌ पिवन्तः ॥ २९ ॥ ३०॥ 

सोऽध्वचैरिति। देवाः "तत्‌" तेनेव खल्‌ एषः aM कगा- 
छतः सं खानं प्राप्तः, हतप्रतिपत्तिकः श्रासौतु"। सट 
मन्यत्‌! ॥ ee, २२॥४{७.१.]। 


दरति श्रौसायणचायेविरविते माधवोये बेदाथंप्रकाणे 
माध्यन्दिनिश्रतपथत्राद्मणएभाये 
दतौयकाण्डे स्तमाधयाये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


[क 


१ “east करोद्यपरवजंम्‌”-द्ति का” ate ° ९.१. ROI 
| 7 | i) 
'खष्टाधिम्‌- खष्टकोगम्‌ | उपरोऽवटः, वत्सम्बन्धिनं गिखननाहं 
युपस्य प्रदेशं मूलतः प्रमा वर्यित्वा-दति वच ate Ze | 
~ $ 
Rad मेतद्‌ caged तेत्तिरौ यभाष्ये भगवता सामगचाययं दहं 
a 
ATT, ae सं° g, ६. ₹, 9 RSA | 
5५ : 


४२९ ॥ ए्रतपयव्राद्धणम्‌ ॥ (प्रण पत्राः 


( श्रय दितोयं ब्राद्यणएम्‌. ) 


यावती वे व्वेदिस्तावतौ Barat | व्वुजा वे ATE 
fem मेषैतत्‌ vial मेतेववेजेस्यणतेऽस्य॒ सपत्र 
न्निभेजति aang युपेकादशिनौ भवति ादशु उप 
शयो भवति farce दक्षिणत उपनिदधाति ag 
दादश TAWA भवति ॥ १॥ 


देवा इ AN TATA | तेऽसुररक्षसुभ्य आस 
sre बिभयुश्चक्रस्तद्य रत ऽउच्छरिता यथ षुरस्ता तुया ष 
MUA A AA MTA युथा दण्डः प्रुहृतस्तुन व 
UA वा नु वा HUI यु रषु दादु उपयो 
भवति यथेषरायतानस्ता यथोद्यतं AMPA मेव मेप 
व्वज उद्यतो दश्िणितो ABTA रक्षसा मुप 
तस्माद्‌ दादश उपश्यौ भवति ॥ २॥ 


तं निदधाति । रषु ते एथिव्यां लोकु आर 
पशुरिति पश्च वं युपश्च AAT ऽआरण्य मेव प्रन 
मनुदिश्ति तेनो sey पशुमान्‌ भवति तुद्‌ चः 
qaqa सम्बयन माषः EET इ नद 
त ee 
* ayaa ग, घ। † afagurta’-ata ७ । 


jt ‘ay वद्वि घ) 


( ome Rall? ) ॥ टतौयकाग्डम्‌ | ४२७ 


सम्मिनवन्त प्रवुदरताये* चेवु WAT युपं faite 
च । २॥ 

त्द्‌ त॒थानु कुर्यात्‌। अग्निष्ठ मेवोच्छयेदिदं वं युप 
प्छ्याध््युरा परिव्ययणाकतान्वज्युपरिवौता वु 
{रत MAK रां व्वसन्ति सा न्वेवु परिचष्टा पशवे 
युप Teeter प्रातवु पशूनालभन्ते TTY परातुरे 
वोच्छयेत्‌ ॥ ४ ॥ 

स य उत्तरोऽभ्रिष्ठात्‌ ara! तु मेवाग्र TH 
येदथ sfam मथोत्तरं दश्चिणादच सुत्तमं-तथोदौचौ 
भवति ॥ ५॥ 

A LATA: | Thaw मेवुपरेऽभिष्ठादुच्छयेदयो- 
ततर सुथ दुश्छिण सुत्तराद्य मुत्तमं तुथो wee 
कुमौनुसुन्तिष्ठत Sta? ॥ & ॥ 

स यो वर्षिष्ठः स॒ दश्ठिणादय: स्यात्‌। श्रध इंसौया- 
नथ इसौयानुत्तराद्यौ हसिष्टस्तथोदौ चौ भवति ॥७॥ 

अथ पत्नीभ्यः vale सृच्छरयन्ति। सवत्वायु a! 
पतौयप उच्छ्रयते तत्‌ ATR पशु मालभते त्वष्टा वु 


— 


^ ‘ga oxara—efa ख, डा °-पेबरेण ४ -पएर्तके FES । 
+ प्पश्रवोः-इति क | { शयात्‌-इति ग घ। 
९ श्रतिः-दरति ग, घ। 
|| श््ेव्‌*-द्रति प्राठः सासणसम्मतः ४-पुम्तके दृश्यते च इति दा ०-वेबरः। 


8४ ॥ भ्रतप्रचब्राद्चणम्‌ | (५४० भ्राज | 


लिकः रोतो ग्थिकरोति सरेण रएवेतुत्सिक्त रेतो धि 
करोति मुष्करो भवत्येष वु प्रजनयिता युग्मुष्करसुात्‌ 
मुष्कौ भवति तन्न * सुस्थापयेत्पयभ्रकत Farag 
प्र युत्सः्स्यापयेत्‌ प्रजाये हान्त fare प्रजा मल 
भति तस्मान्न स॒श्यापयेनत्पुयभ्रिकत Aaa | cy 
५ [७.२, | 

॥ इति पथ्चमप्रपाठके पञ्चमं त्राय शम्‌ | 


श्र्मीषोनोययुपपरसङ्गात्‌ यूपैकाद ओौनौं^ विधात gute: 
afa— श्यावतौ वै बेदिरिति। यं बेदिः परो श्रनः 
 एयिव्याः९, “वेदि are: पर मन्ते एथिव्याः२-इत्यादिश्ते। 
cat एथिवीम्‌ एतेः at: "वै" (सणते' बलवतो करोति । 
अतोऽत्यन्तदाद्छ्ाय युपेकाद्भिनो ater) we रृपेकाद्णिनो 
विधानं “quate fam चेत्‌ रथाक्माच्ाख्न्तराणि"-गयाद- | 


~ at 


भा RIES जा भामा OS A 9 


\ 


* स्तं a —afa a, घ। 

१-- watt ामेय-सारखत-सौम्य-पौष्य कार TA 4 aaa TT 
मादत-रेग्ाय-साविष्-वार्णा इव्येकादशस्तोमायनसखज्चकाः ठव 
नयाः प्रवो wafer) Tat मेकादश्यानां नियोजनाथं मेकं एव 
यपः, प्रतिपशु रखकेको वेति नियमात्‌ धपा safe प्त CT 
दैव भवन्ति | रकादश्रानां वमे एकाद्िगौति aga | त° त 

, ९. UREA । SANG स्वै वा To Ro अध्याये सरम्‌ । 
R— ऋ” सं° ६. १९४. RA १-- तै सं° 9. 9 १८. ६। 


( sme Rae ) ॥ ठतोयज्ाणडम्‌ ॥ gee 


gig: दरटयम्‌ afer, we उपशयः धूपानां समौपे शेते 
इ्टुपश्योऽन्ो धपः, स श्दादग् भवतिः। स च ‘fang 
किेषेशोपरपदेशरऽपि ae: | A चपामां gouge wat निखातं 
sat gut स्थापयेत्‌ ॥ १ ॥ 

उपग्रयं रशोमाश्रकलेन प्रशंसति- "देवा इ वे यज्नं तन्वाना | 
दूद्यादिना । यथा Bay: प्रतो दन्िदष्डो वा यदा जु 
गच्छति, तदा wel विति, म चेन्न; एवं यूपोऽपि उपश्य- 
सहितः ख्ापितः ; तत्यतनाशङ्धाया sore Taat युप- 
faa भयं नोदिथादिश्यथंः। श्रतो are सोपगशथले सुति 
ुकेषुवत्‌ यदोपश्याख्यं व्च सुदय्छतोति रचसां भय grad | 
तस्मादुपश्रयः कत्तव्य इत्ययः ॥ २ ॥ 

निधानमन् are— “a निदधाल्येव ते एथियां लोकं श्रारण्यसत 
arate’ | हे उपशय ! यप ! ययानां दकिणमदे प्रः थिरा" 
& तव “लोकः खानम्‌, श्रतो न ग्या मन्तमिनामौल्यथः । 
तद्य कः UM? दत्याकाङ्खायां दग्ेयति- “aaa W- 
रिति। श्ररष्छे भवः रारणः" ाघ्रादिरिति निर्दिशेत्‌, थिरा 
way) तथाच जम्‌- “वितष्ट॒दाद्प् निदधा्येष त 
दतौति*। यपस्य सर्व॑या पटएशम्बन्धोऽपेखित दइृत्याह- Wy व 


र as Sc ee 
L— Mle site Bo ८. ८. ६-१३। 
a— Fo सं° द, ई. 8. ९ HVA | 
६-- कार रौन दन ०.८.२९ ४ वाग सं° GL 
Y= Fite ate qo ८. ८. २३ । 


४३० ॥ प्रतपत्राद्यणम्‌ । ( ध्रप्रण पत्राः) 


grata | श्रविनाश्चतावित्यथः। वे"-श्रब्दः दतरयुपानां yy. 
सम्न्धनियमप्रसिद्धि्योतना्थेः । ‘aq’ तस्मादयभिचारात्‌ । “ay 
दय मिति। युपकादभिन्याः “बष्मयनं' ‘ae दिविध fray: 
‘sty: विवदन्ते अभिन्नाः ॥ 

anata पच्च माद “्ःसुत्याये ₹ लेके utes. 
न्तौति। “a? परेद्युः क्रियमाणाः सत्यायाः vata fet 
शरग्मष्टप्रमुखान्‌^ सर्वान्‌ यूपान्‌ निखनन्ति ॥ ३ ॥ 

तं पं निराचष्टे- “az तथेति । तस्मिन्‌ काले श्रिम्‌ 
एकम्‌ "एवः उत्तरवेदेः पुरोदेग्खम्‌ श्रप्रोषोमोयपश्वयम्‌ “उद्‌ 
येत्‌” । caver मपि qaqeyae दोष माद- “BS a 
दत्यादिभा । दः वच्छमाणं भवतोल्ययेः । “at परिययण्‌ 
र प्ननापरिययणएपयन्लम्‌, mae: ATT नेव दण TT 
त्यजेत्‌ । श्रतोऽग्नि्यतिरिक्रानां परि्ययणसय भ्रातः" परेयुः TH 
पकरणएकाले कन्नेयवात्‌ Beat ‘Ufa श्रपरिवोता' नप्र 
वसन्ति । “सा Aa तेव, उक्लकषणेव परिचचा' yaaa 
qe निन्दा | 

qua युक्ति माह - “ana वै यूप मु्न्तोति | तक्षत्‌ 
श्रातरेव' परे्युरेव उच्छ्रयणं galfeta निगमनम्‌ ` ॥ ४ | 

एकाद भिनौपके केन क्रमेणोच्छ्रयणए मिति, त माह "उ 


ee 


१-- अम्मो अभिसमोपे तिष्टत त्विः प्रथमो TH | 
२-- Ale site ख० ¶. २. wl 
R— Fle sito ass. tu 


oF रत्रा° ) ॥ टतो यक्षाणम्‌ ॥ gat 


त्तरोऽगरिष्टात्‌ खादिति। ्रग्रिष्टमध्य aafy war ततं उन्तरतः 
may, ततो दक्िएतो दितोयम्‌, तत saccade, ततो 
(वित्तं faaa मुभयोः पाश्वंयोरुत्तर प्राथम्येन पञ्च पश्च 
पा उच्छ्रिताः। एवं क्रमेण दक्विएद्भं भवम्‌ “उत्तमं कुर्यात्‌ । 
तथाः aa ‘Bete भवति' उत्तरोपक्रमा waves’ ॥ ५ ॥ 

“श्रयो दतरयाडरिति | “afau मेवा त्यादिकं पूवेवाक्य- 
परैत्येन याख्येयम्‌ | तथो दाशछेति ws Baa: कमं 'उदगेवः 
oan “सन्तिष्ठते समाणते। पूरवंसिन्‌ प्च उदगुपक्रमः, 
‘ana उदगपवगे इति भेदः ॥ ६॥ 7 

न्यो वर्षिष्ठ दति। तेषा मुन्तरोन्तरो ‘a: afas:’, ‘a: 
दक्षाद्यैः wry) “श्रय BRafaanfea दषिणोपक्रम 
षुदगपवगेम्‌ । प्रथमं वषिष्ठ मल्युच्छ्रितम्‌, ततः पर मोषदु च्छित 
मिल्येवं क्रमेणो ्छरयेत्‌। तथा सति सव॑षा सुत्तरण्ठ॒ हसिषटः 
श्रतिश्येन wat भवतिः ॥ ७ ॥ 

प्रसङ्कात्‌ यान्नोवत UTA ATE “श्रय पत्रौग्यः gett 
यूप मुच्छयन्तोति* । 'पत्रौयूपम्‌'-दति पानौ वतयुपस्य सन्ता, तं 
“aha? sata उच्छयेत्‌ । एतत्‌ प्रशसति-“खवलाय चिति । 
“त्ता भिलादि५। "तत्‌" तच युपे "लाद लषटृरेवताकं WTA’ 
ae ge te aah ee ee 


१-- Hre Mtoe Fo ८. ८. १८-२९। 
R— का० श्रौ Fos, =. RE । 
a— aqua areata & | 
8—— का० sito ges, ८, ४९ | y— का ate ९ ८ €. १ | 


8&8 ॥ MAMET | ( भप ५त्रार) 


आलभेत | देवतां प्रश्सति-- “wer मै fan रेत इति । ana, 
Cqaagt वै रेत; fore wer रूपाणि विकरोति, are 
त्रै तत्‌ प्रभायते"-रव्या दिप्त्यकारप्रसिद्िध त्यते । पिपर 
माद- “मुष्करो भवतौति । ‘qa’ wegen: । “ergs. 
त्यादिना रप्रत्ययः? 1 CATIA खञ्न्रपनप्रसक्तावाह- "तन्न 
Tay, पथंभ्निकत मेवो तजेदिति । ‘sea’ पशएसल््पनम्‌। 
^एव'-प््दो भिन्नक्रमः । उककेदेव, न संस्थापयेत्‌ । संखापनपदे 
दोष माह- ““घ यत्‌ संख्ापयेदिति। भ्रजायेः प्रजायाः, पुजपौचादि 
SUNT: GAY HATA श्यात्‌" MAT] | YALE प्रजन 
जेन पिढलोपन्धासात्‌ सल्न्नपन मवुकषः९ ॥ ८ ॥ ५ [e. ९.।। 


दति भौसायणाचा्यविरचिते माधय बेदा्थप्रकार 
माध्यन्दिनश्नतप्रथ्राह्मएभाये 
दतौयकाण्ड सप्रमाध्याये दितोयं ager | 


pa ते* सं° १. ५.६. ५ जणटयम्‌ | 

२-- “ऊषसुषिमुष्कमधो ₹ः?-दइति पार Be ४. २. १०७ | 

६- Fe सं° €. ६. 9,५ सलुवाकावाकोश्यौ । तचे प्रकरे श्रत 
मिदं सामाजिकं वचगम्‌- “देश्स्िम्‌ युपे दे रने प्ररिययतति, 
तस्मादेको द ाये विन्दति ; det र्नं इथोयपयोः परिय, 
तस्सद्धिका दौ wat विन्दते"-इति (६, ६* १, 9.) । 


( ogo Rate ) ॥ दतो यक्षाखम्‌ ॥ ३९, 


( श्रय तोयं ब्राह्मणम्‌. ) 

पशश्च वे युपञ्च। न वा ऽते युपात्यशु सालमन्ते 
कदा चन TTATA TA इ वा एतस्मा ऽग्रे पशव- 
श्क्षमिरे rea मुभविष्यन्‌ युथेद मन्नं भूता यथा Bars 
दियात्‌ पुरुष इद्त रवुः हव दिाद्‌ उच्छिता- 
श्रः ॥ १ ॥ 

तुतो देवा रत Sal TET! | TET त मुच्छिथियु- 
RATATAT MT aa” त॒तश्वतुष्यादा अभवंस्ततोऽनर 
मभवन्‌ युथेद ast भूता wae fe वा ऽशतेऽतिषठन्त 
ठसमाद्‌ युप UT पशु मालमन्ते नत्त युपात्‌ कद्ा- 
चन।॥२॥ 

श्रधोपाकत्य पणम्‌ । ify मथित्वा नियुनक्ति तद्य 
तथान ह वा MAA Ha पशवश्क्षमिरे य्॒विर्‌भवि 
wa यथेनानिद हविभूतानम्रौ जुति तान्‌ देवा 
इपनिरुरुधुस्त॒ ऽउपनिरुडा नोपावेयुः ॥ ३ ॥ 

ते होचः। न वा case यामं! जिदुयद्मौ इविभु- 
ति नेतां प्रतिष्ठा सुपरदयोवु wate afgarmaty 


* grata eta सा०-सम्मत दति डा °वेवरः | 
† श्वन्‌'-दति ग, घ । 

† ‘anf सा ०-सम्मत इति डा °-वेबरः | 

55 


9३१ ॥ ्रतप्रथतराद्यणम्‌ | (भप ate ) 


जवाम ते व्वेदिष्यन्त्येष वे किल इविषो याम रषा 
प्रतिष्ठाभ्नौ वे किल इविजञहतौोति तुतोऽभ्यवेष्यन्ति तुतो 
रातमनस श्रालम्धाय भविष्यन्तौति॥ ४॥ 

त॒ उपर्ध्येव पशन्‌ | अग्नि मथित्वाग्नावश्चि मजदव 
सतेऽविदुरेष वं किल हविषो याम रुषा प्रतिष्ठापन 
वे किल इविजहतौोति त॒तोऽभ्यवायस्तुतो Taran 
च्ालम्भायाभवन्‌ ॥ ५। 

तथो WAY WaT | swear पश मग्निं मथित्वा 
gafa जुति सु ace वे क्ल हविषो युम एषा 
प्रतिष्ठाप्नौ वे किल इविरजहतौति ततोऽ्यवेति तुतो 
रातमना STRATA भवति तुस्रादुपारत्य पशु मग्न 
मथित्वा नियुनक्ति ॥ € ॥ 

 तुदादुः+ । नोपाकुयन्राभनिं मन्धेद्रश्ना सेवादाया- 

श्नसोपपरत्यामिधाय लिथयुश्गदिति aq त॒था तु 
कुर्या ्थाधमं तिरश्चथा feared तत्तसादेतुदृवा- 
नुपरौयात्‌ ॥ ७ | 

श्रथ दृण मादुयोपाकरोति | दितौयवासिरणधा 
sofa दित्रौयवान्‌ fe वौयेवान्‌॥ ८ ॥ 

सं तृ ATA | उपावौरसौत्यप हि दितीयोऽवति 


का वा ene. 


+ ‘g?—xft ग, घ। 


(ome Bate ) 1 टतोयक्षाणम्‌। ety 


 ठसादाश्पाकौरसौत्युप देवान्‌" Safa: पराग।रिति 
zat at ऽएता विशो युत्पश्वोऽखिषत देवेभ्य इत्येव 
तुदाह यदाहोप देवान्‌; देवीविवंशः प्रागिति ॥ € । 

उशिजो व्वुह्ितमानिति। feagreet हि देवास्त- 
सादाहोशिजो व्वुहितमानिति॥ eo | 

देव MEAT रमेति। त्वष्टा वै WHAT मीरे पशवो 
aq तुनेत॒देवा श्तिष्ठमानांस्ुष्टार मत्रवनुपनिमदेति 
यदाह देव BAY Tala i 22 | 

व्या ते खदन्ता सिति। यदा वा swa ऽएतस्मा 
sated युहविरभविष्यसतुसादाहइ हव्या ते खदन्ता 
मिति १२॥ 

रेवतौ रमध्व fafa रेवन्तो fe पशवस्तुस्मादा 
रवतो cma सिति बहस्यते धारया व्व नौति ब्रह्म 
वे हृस्प॒तिः पशवो वुसु तानेतदेवा श्रुतिष्ठमानान्‌ 
 ब्रह्मणव॒परस्तात्युयदधुलन्ना्यायंस्तथो ऽएवेनानेषु 
एतद्‌ ब्रह्मणेवु परस्तान्यरिदधाति तच्वातियन्ति तुस्मा- 
दाह Tea धारया Beatie पाशं त्वा प्रुति- 
मुश्वत्यथातो नियोजनस्येव्‌ ॥ १३॥ ६ [9. ३.]॥ 

॥ इति पश्चमप्रपाठके TE ब्राह्मणम्‌ ॥ 


", | देवा -पतिग, घ। t, § श्र -efa ग, घ । 


४३६ ॥ ्रतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (Cums Ge) 


qufaainara सवेथा यूपेनेव भवितव्य fay सपं 
माष्यानमुदेमोपपादयति- “ay वे यूपद्ेत्यादिना । safe. 
भूलाविल्यथेः | afi दशेयति- “a a ea दृरति। यतो प॑ 
विना पश्वालम्भो नासि, केनापि प्रकारेण न तथा खात्‌, यपा 
पशो्युपेन; श्रतस्तदुपपदयत दत्यथेः । तत्‌ Wawa “न हवा 
टूल्यादिना । ‘Uae’ वच्छमाणय देवाना मन्नमावाय भ 
‘caqfat? quar भवन्ति, “wa मभविव्यन्निति' ‘aq’ भ्रति, 
तखा fare: । ‘aay ‘cea’ ददानो युपनियुक्ताः “ae भूत 
He मभवन्‌, तथा युपास्यव्रोदयताया रहिते काले LAT: | श्रत 
भावाभाव कारण ATE— “यथा sara fear पुरुष दति i 

“ततो देवा दति । तं यूपम्‌" उच्छु" THR 
मङुर्वन्‌ । “तसात्‌ भयात्‌ Bat: श्रालोयन्त' प्रकरेण होना 
श्रवचनौयार waaay) ततः" हेतोः मनुख्वद्‌ fea नः 
पञ्चात्‌ "चतुष्पादा WNIT’ ॥ २ ॥ 

्राङ्किकं यपेकाद्भिनो पच परिषमाग्य प्ररत ॒मप्नोषोमो 4 
पर्पप्रयोग are— ‘sutaraay प्रर मिति । TATA 
aca श्रग्निमन्यनानन्तर मेव पश्य यूपे जियुश्चौत | पश्नियो- 


९, २, &— प्राक्गौयन्तः- द्रति, ‘star—sfa, “श्षवनता-ति चष | 

o— ‘aatatatatsa: परश्ुः-द्रति ate ate Be ८, ७. २५। 

y— “उपावत्तध्व मियं Ta उपाकरण्शब्देनोच्यते तद्यतिरिकतं किमपि 
ग त्रयात्‌ ; तेनोपाकरणेग खध्व्युरद्राटभ्यो यच्च प्रयष्ड ति -ई 
ate Ze (का ait GB ए. १७ ) | ९ भा० १४९ 
२ टौप्यनोतच AVAL | 


॥ ठतोयकाणखम्‌ ॥ ४३७ 


ते होधरिति। "न वा मेः पवः यदप्नौ weft । 
यत; ‘we’? नियोजनस्य "यामं" Waa, ayt Waa "म्‌ 
 वदुः.# wf: तदेव afer “Sat fa मिति । 
at दोमलचण्ण॒“प्रतिष्ठाम्‌ः श्रन्धास्यपरमपदयितिम्‌ ग्नौ 
उन्तरवेदिखे “aia मन्यनजन्यम्‌ । “एष a PHN TAR 
era wee “wut वे किल रविशकतोति। ` प्रेयन्ति' 
santa प्रायन्ति | श्रालम्भाय' रातमनसः' दत्तमनखीः भवि- 
af दूतिः । fre were ॥ ४। ne! 

केवल नियोजनपच्च geen निराचष्टे “तदान पाक्या - 
दिति । उपकरणादयशला प्रथमत एव THAT मादाय ' साख्यं 
areas गला शमिधाय' ax agi ‘faasyiy नियु- 
सोत ॥ © ॥ 

करम मुक्त्का ददानो सायवाद्‌ सुपाकर्प विधत्ते- “श्रय 
दण मादायेति९ | दणणदानख प्रयोजन माद दितीयवानिति। 
| ‘faquy निरोध करवाणि । तावता fa मायात मिल्यत श्राह 
[ना ee 
९-- ‘ara (?) प्रायम्‌-इति & | 
२-- ्यापस्तम्बसुचे उपराकरणप्रकारः TAR ( ७. ९९. २-१.) | 
३-- 'प्रोनिसोधंः-दइति  । | 


9६८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ CT (गाः) 
ak 


“feta fe वौयवानिति। श्रसहायस्य ernie 
wiafdgy ॥ ८॥ | ` 

“q aw aaa tia’ | दणादानमन्छस्याय भथेः,- हे दए | 
त्रम्‌ “उपावोरसिः समोपे fear रचकोऽसि, एकः कार्चकषरो- 
sted: । “श्रविदृ्‌"-इति twat) देवीः शिः 
wee देवसम्नन्धिन्यः प्रजाः देवान्‌" “उपप्रागुः प्रपा 
देवताथें सुपथ्िता ree’ (९ )। “उशिओो वद्धितमा- 
fattfa देवान्‌ विभिनष्टि- उशिजः, मेधाविनामेतत्‌५ 
fasta cere । वद्खितमान्‌' वोटृतमान्‌ ( १० )1 “दि 
वष्टरिति । शष्ट: ! देव ! पश्ररसखा मिन्‌! "वसुः Fare धनं 
‘Tay रमय, नियोजयेत्यथंः ( ९१ )॥ 

“gar ते खदन्ता भितौति । & oat) “A ‘ear’ हवोँपि 
‘agate’ । “रेवतौ रमध्व मितोतिः | adh’ रेवत्यो ग 
पशवः रमध्वं arise । हे दस्यते! wea: परिहन 
कमेः खामिन्‌! लं वनि" पश्लकषणनि शारयः श्र खाप । 


~~ ~~ 
eee - 


१ ato ate सू० ९.९.९९ क। 

R— सोऽयं मन््ः-- वा° ee ९. ७,९। 

B— Wate Fo Go ३. १५८ | 

४-- “सु मुपसशरयुप देवानितिः-दति कार we weg. RS 
AMY - ae He @ OR ` ५- fame ३. १४५. १८ | 

¶-- ate Hod. se | यद्यपि संशिताग्रन्धे एथगवेव arm, पर मि 
पूवेमन्तशेषतवेन खौङ्गत इति ध्येयम्‌ | 


owe त्रा} ॥ एतो यकारम्‌ ॥ eRe 


dei aree— “उप हि दितौयोऽवतौत्यादिना | “हिशब्दो 
कप्रसिद्धिध्योतनायः। लोक एकः कमे कन्त मग्क्ः, दितौयः 
ाहाय्यकरसेन त॒ मवतोति प्रशदधिम्‌। “देवौरविश xara 
त्वं माह- “Sat वा एता fast यत्‌ पव दइति। यचा 
वेः खद्ञामिनं पुष्णन्ति, एवं पशवो इविषा पुष्णन्ोति 
षां प्रजारूपलोपारः। ““शअरस्थिषत देवेभ्य <atfa तेषा मर्था- 
rar प्रकाभितवन्त इत्यथेः। “प्रका श्नखेयाख्ययो शच "-दत्याक- 
mat) sfaqmert माह- “fait fe देवा इति। 
ष्टुः प्राथनाया कारण माइ “AT वे पूना भित्यादिना | 
पै-ब्दः “लष्टा वै पशूनां मिथनानां शूपरत्‌"-द्रारि- 
तयन्तरपसिद्धिधोतनाचैः | “ea yay “efa मन्तभागौ 
यदा, शरतिष्ठमानान्‌' we प्रति “ME देवाः उपनिमद' 
इति' aq “aaa, एतत्‌" एव श्राह द्व्यथेः । "उपनिमद्‌" 
mae नितर मादयति TT । श्रथवा "वत्‌" TAIT 
देव लषः इत्यभिधानम्‌, तत्‌ ; पुरा यद्‌ देवेरक्षलकषणं लषन 
क्षम्‌, सतृखानोय मित्य्ेः॥ एवंविधेषु वाक्येषु aqad ास्येयम्‌ I 

‘ear ते qe मिति । श्रष्ठाभिपराय माइ- "यदा वा 
एत दूति । यद्णुपाकरणएकाले इविषा मनिष्यत्तेः wet नोप- 
प्ते, तथापि पलायन मला यद्‌ाटता श्रभवन्‌, तदेव इविभेषि- 
यतौत्यधंः । अरत एव ममिधान grad ( १२९) ॥ 


क a te 
L— We FURR ॥ 
R— उपरिष्टाद्‌ RR कार YT SAT ® Mel तेर TVS Ri 


88 ॥ शतपथ्त्राद्यणम्‌ fi + ५ रा न 


“Qaat fe ana इत्यादि । ब्राह्मण स्ट 
ABUT “परस्तात्‌ परे दग्र पयेदधुः' परितो -धोरैक्‌ 
“श्रथातो नियोजनरेवेति । विधान मभिधौयतं इति tp । 


<-१२॥ ६ [७. २.।॥ 


दूति सायणाचार्थविर चिति माधवोये बेदाथेप्रकां 
माध्यन्दिनिश्रतपयन्राह्यएभाय 
AMAR सप्नमाध्याये ठतोयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


॥ इति वृतीयकाण्डे TA: प्रपाठकःः ॥ 


० 
, १-- सव WIT qo सण ६. ३. ६ दव्यम्‌ | 
Cgaftag १९७-दरति क ; “कण्डिकाः (Rett ६ ' 
“कण्डिकासष्या १२७५- दति ग, घ । तत्र ९ ब्रा ° २९ क” रत्रा 
RY He, BATS २७ We, 8 त्राण RR कण yate = क” g ail 
UR कण ; सङ्कलगया ९९० दति सिद्धम्‌ । 


[ ea | 


श्रय 


घष्टप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌, 
श्रपिवा 
सप्तमाध्याये चतुयं ब्राह्मणम्‌ | 
ह 
॥ इरिः ॐ ॥ 
पाशं छत्वा प्रतिमुश्वति+ | wae त्वा देवहविः 
पाशेन प्रतिमुश्चासौति AKU वा THT AEA A 
मेतुहतुस्येव ua प्रतिमुश्चति तथो हैन मेषा 
ae tara हिनस्ति ॥ १॥ 
wat मानुष इति। न वा ऽएत ae मनष्यो 
waite stave पुेनेत्देवहविः प्रतिमु्वत्य- 
येनं मनुष्यो waits तुसमादाह vat मातुष 
इतिः ॥ २॥ 


* प्रतिमुश्चतिः-दति क | 
t gates क-प्राढः, डा °-वेवरेण FT | 
{ शतिः-दति ख, ‘cfa’-afa a, घ। 

56 


89२ ॥ शतपथत्राक्चयम्‌ ॥ ( €i शत्रा) 


sy नियनक्ति। देवस्य त्वा सवितः neater 
बाहुभ्यां gay हस्ताभ्या मभौषौमान्यां se निय 
नञ्मौति+ तदयथ्वादो देवतायं इविणह्लन्नादिश्येव 
मेवेतदेवताभ्या मुदिश्त्यु प्रोष्त्यंको वे प्रोक्षण 
बन्धमेध्य सेबेतत्करोति॥ 8 A 

स प्रोक्षति । श्रद्यरूौषधौभ्य इति aga एव 
सम्भवति तत waa करोतोद्‌ fe यदा ana 
धौषधयो जायन्त MIA: पौत्वा तुत ए 
रसः स॒म्भवति रसाद्रेतो TAT पशवस्तद्युत एवु सम 
वति य॒त जायते तत Tay करोति ॥ ४ ॥ 

श्रतु त्वा माता मन्यता aq पितेति। सहि 
मातश्चाधि पितश्च जायते aga णव जायते तृत 
waa करोत्यनु AAT AAA सुखा सुय 
दति स यन्ते जन्म तन त्वानुमत समारभ इइृत्यंवतद 

हाङ्नौषोमाभ्यां त्वा ve’ प्रोक्षामीति carat ठेव 
ताभ्या मारभते ताभ्यां मेध्यं करोति ॥५॥ 

श्रथोपण्ह्णाति | श्रपाम्पेर्रसौति । तदेन मन्तरती 
~ 

* भनियनस्मोति'- दति क, ख | 

+ qaul—efa ग, घ | 


(अर भ्रा) ॥ तो यकाण्डम्‌ ॥ ४१ 


मेध्यं करोल्यथाधस्तादुपोकत्यापो देवौः खदन्त॒ खात 
चित्सहेवषटविरिति तदेन सवतो मेध्यं करोति ॥ & 1 
ञ्रथाहाग्रथे समिद्धुमानायानुद्रहौति। स FAT 
 माधार्‌ माधा्खासस्यश्यन्सुचो Te" जुषा पशु 
` सुमनक्ति शिरो वु यज्न्योत्तर आधार रुष वा ऽश 
` यन्नो भवति युत्‌ पशुस्तयन्न ऽरएवेतच्छिरः प्रतिदधाति 
 ,तसमाज्नह्वा TAX सुमनक्ति॥ ७॥ 

स ललाटे सुमनक्ति। सन्ते प्राणो व्वातेन गच्छता 
मिति स मृङ्गगानि य॒जवैरित्युधसयोः सु यन्नपतिराशिषेति 
Ta: TAR कामाय पश मालमभन्ते तत्‌ AT 

` हौत्येवेतदाह ॥ ८ ॥ 

इदं वौ पोः सञ्जञ्यमानस्य । प्राणो व्वात मुपि! 

पद्यते तत्‌ प्राप्रुहि यत्ते प्राणो व्वात मप्पिद्याता 

 इत्येवेतदाह स मुङ्गानि युजचेरिलयङ्गवा swe यजन्त 
तत्‌ arate यते RAMA THATS सु यश्चपति- 
uefa यजमानाय ठा ऽर्तेनाश्षि माणसे 
तत्‌ प्राप्रुहि waar युजमानायाशिष माशसान्ता 
CHATS सादयति सुंचाव् प्रवरायाश्रावयति सो- 
ऽसावेव बन्धुः ॥९॥ 


* "प्य" दति ग, घ । † "भिः इति स्यात्‌ सा०-सं° | 


eee ee ----- reg ne 


992 ॥ शतप्रथत्राद्यणम्‌ | ( ९पण ems) 


श्रथ दितौय साञ्रावयति। दौ We होतारौ सुवः 
स॒ मैथावरुणायादेवाश्रावुयति युजमानु त्वेव प्रह 
सौते sire देवौनां faut पुर रतेत्धभरिहि देवतानं 
म॒खं तस्मादादाग्निष द वौनां fant पुर Waar ay 
मानो मनष्याणा मिति तः fe सोऽन्वर्खो भवति afte 
qe युजते TATA यजमानो मनुष्याणा सिति 
तुयोरस्थरि गापत्यं दौदयच्छतःः हिमा erat इति 
त॒योरनार्तानि गाहपन्यानि शतु वर्ष्णि सन्वय 
वेतुदाह ॥ २० ॥ 


राधाध्सौत्सम्पुश्चानावुसम्य्वानो तुन्व॒इति। 
राधारस्येव सुम्प्वाथां मापि! तनृरि्येवेत॒दा att 
युत्तन्रपि सम्पुश्चौयातां प्राभ्रियेजमानं देत्सयदप 
जष्ोति तदषोऽगमये प्रयच्छत्यथ at मेवुषलि्ो 
युजमानायाश्षि माशासते ता AH Tal मि 
सुमद्भयति ARTA सुम्पुश्चाते नापि तनूलसा 
दाह राधाश्सौत्सम्पश्वानावसम्यश्वानौ तुम्ब इति। 
११॥ १॥ 

॥ इति षष्ठप्रपाठके प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ 

रानि ~. 


* ‘feat ary’ -xfa खः ‘fwat wt युः-दतिग। 
t Sartq?— देव पाठः स्थात्‌ सायण-सम्मतः । 


(ऽर शत्रा ) ॥ हतोयकाणडम्‌ ॥ ४४५ 


समन््क बन्धन माह-““पाशं wart प्रतिमुश्चतौति\ | पाशाय- 
पन्था सुरं wet, afafaac मयं बदिः प्रसाये, afer 
पाश्च ares, यथा शिरो न गलति, तथा इला बघ्नोयात्‌ ॥ 

“दतस्य लेतिर । हे "देवहविः! पश्यो! लाम्‌ “SAW 
aaa’ ्रतिमुश्चामि'। 'मातुषः' we केवरं "धर्षा" धषेणधमो । 
‘qqaatfe | वघ्रामौोति वन्धनकमेणणे वरुणएाभिमानिकलात्‌ 
तत्षाधनभ्धताया वरणसम्बसिरज्नोः तचम्‌, त मपि परिहाय 
मन्त्रेण qaj सति waa बन्धो भवेत्‌ ॥ १ ॥ 

‘sat मानुष दतोति | मन््रभागस्य ATTA माह- “A AT 
एत मगर दृत्यादिना । यस्मात्‌ पषएधर्षेएसा मय्य मनुखख देवत- 
पागविमोकायत्तम्‌, wit मन्त्रो “घो मानुषः” ‘fa’ ब्रूते 
ae ॥ २ ॥ 

“श्रय नियनक्तोत्यादि | सष्टम्‌ | देवता निर््रख प्रयोजन 
मा₹- “adare दति । "ययेव' “श्रद्‌ श्रमुभभिन्‌ दशरपूणमासयागे 
हविर्भिवापे देवतादभेनम्‌, “एवम्‌ cert मपि प्रोचतोति । 
“एको वा दृत्यग्रृर्‌ गतम्‌ ॥ र ॥ 

“स प्रोचतोतिर । शश्रह्यस्लौषधौभ्य दतोतिः । शरद्य" च 
श्रोषधौभ्यःः च aad लां श्रोचामि' | “जेष्य करोतौति। षज्‌- 
ware aga लां माजरादिरनुमन्यताम्‌ | ame: समाने 


Oe er nne — 


~~~ ~~~ 


१ He ate द° ६. ३. २७। २- ale सं° ६.८. २। 
द Ato we Be द. ३, १९ । 9-- ato Ho de. RI 


‘ 


884 ॥ शतपचब्राद्यणम्‌ । ( ९प्र० yams) 


उदरे भवः, “WANS! समानस्यानः, “TIM? TATATT भव, 
सर्वेरमुमतं लाम्‌ “santana wate श्रोखामिः॥ 

Hae परमप्रयोजन माह- “AT यत एवेत्यादिना । कं 
ताभ्यः सकाशात्‌ पाशासम्भव दति, तदुपपादयति- “xe हिर 
यद्‌ व्तोत्यादिना । श्रापशौषधयश्चोपादामकारणएम्‌, Arathi. 
रावाख्रयवेन निमिन्तकारणम्‌ । श्रतस्तक्छकाश्ाश्मष्य करोति । 
सग्ग्यादौना मपि अन्मसम्बन्धसन्भवात्‌ तेन सन्नन्धिना सगर्यादि- 
मानुमन्यत द्व्यक्तं भवति । स्पष्ट मन्यत्‌ ॥ ४, ५॥ 

'श्रयोपग्रक्घातोति, । प्रोचणगरेष पानां सुखसमोपे धार. 
येत्‌ । हे शपो ! लम्‌ aut जलानां "परः" पामश्नौलोऽरि | 
‘ay वतस्योदकस्यान्तः-प्रवेश्रात्‌ “एने WA “WTA: मेध 
करोतिः ॥ 

“श्रथाघस्तादि ति५.। श्रधस्तादु पोचएमन्छस्याय मथेः- ¥ श्राप 
SQ? श्रापो देयः! "खटन्तु खादयन्तु । तथा स पशः सत्त 
ge खोहतं भवतु । प्एविगरेथते- “देवहविः देवतयो हेविभत 
मिति" ॥ १॥ 7 

“श्रयाहाये समिष्यमानायेति९ । सामिधेन्य wat कुयात्‌! 


“ख उतर माचा माघा्तिः । दितीय fart: । “वो 

ee 
g— कान जौ. we GR RRL | Re Hate alee 
R— ae Ho (९०. ९। g— amr site द Gh 
Y— ae Te Cg. 8 q— ate ate & & & oe 


o— are wile Ge ६.९.२।. 


( owe Bare ) ॥ दतोयकारडम्‌ । ४४७ 


aT श्ररंखश्रयम्‌', पुनरत्तरतः “पयः SET उराषा- 
रावगि्ेनाच्येम "पशम" “श्रनक्ति' श्राद्रौकरोति । तत्‌ प्रपरसति- 
“त्रितो वे यश्चस्योत्तराचार इति । प्रधानलात्‌ "पः यज्ञः, 
तख wader गशिरतम्‌ । अत॒ श्राघारग्रेषणाश्जनेन 
‘ag’ ‘fac’ स्थापितवान्‌ भवति ॥ ७ ॥ 

श्रवयवावयविभेदेन wads ay “स ललाटे सममक्ति 
सन्ते प्राण दति? । armada श्ररौरान्तःपरवेभरेन प्राणएवात्‌ तख 
वातप्रा्ियैका । शरङ्गानि' "यजः" यागेः 'सङ्गच्छन्ताम्‌" । तथा 
'यश्चपतिः' यजमामः श्रागिषा' “सक्गच्छताम्‌” । एतेन ‘ate: 
श्रनक्ति। श्रय हृत्रतात्पयै यज्चविषया श्रा्ौरेषेत्यार- “स यञ 
कामायेति ॥ ८ ॥ 

wary क्रमेण याच््टे- “xs वे पश्रोरिव्यादि। “te 
वच्छयमाणम्‌, लोकप्रसिद्ध faa: | सामान्येनोक्ं विशेषेण योज- 
यति- “तत्‌ प्रा्रुरौति । यद्येतन्निमित्तेन प्राणो ara मभिपथेत, 
तत्‌ प्राभुरोल्येवेतद eee: । गतप्राय मन्यत्‌ । अच ठभम्‌- 
“श्रा WAM उत्तराधार माघायं We ya समनक्ति ललाटांम- 
श्रोणिषु सन्त दति प्रतिमन््रम्‌”- दूति ॥ 

खादयति Garay प्रायाश्रावयतोति। अङ्कपशतौ सादयिला 


———. 


१- ato site Ge q, g.2 | 
R— ale Fo ६.१०. २, २४ 8 | 
R— He ste Bog. & RI 


४४८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ | ( ¶पर एत्रा' 


प्ररायाञ्रावयेत्‌ । श्राख्ावणायेवाद्‌ प्रतिगत मचा दिग्रति- 
“खोऽसावेव बन्धरिति ॥ < ॥ 

“ay दितौय मा्रावयतोति, | मेजावरुण्स्यापि शोषकर्त 
arg “at हयचर होतारो भवत इत्युक्तम्‌ | दितौ वाश्वं किम 
faare— “a मेचावरणायाहेवाश्रावयतौति । “बः wae 
“ara aafa । "एव-कारे एल्तिजां vaca निषिध्यते | 

यजमानप्रवरनिगदस्याय मथैः- श्रग्निः खश्‌ Saat विप्रं 
देवसम्नस्धिनोनां प्रजानां शुर एता मुख्य दत्ययेः। तथा ‘ae 
याणं fant "यजमानः" "पुर var’ मुख्यः । खवंऽपि प्राणिनि 
wage wales: । “तयोः श्रग्रियजमानयोः "गारेपत्यं zw 
पतिक “TER wana । श्रतवषपय॑न्तं हि दौ चानुय्टयते 
WII यजमानस्य च गारेपत्यसम्बन्धः । राधांसि दरत्‌" भ्रा 
न्यव 'सम्यञ्चानो" भिश्रयन्तौ । तन्वः" तनू श्सम्यचानो' परर 
सम्यक यथा न स्यात्‌ ॥ 

करमेण याच “श्रगनिरंत्यादिना। “a हि सोऽद्भ भति 
afag यजत दरति afar “ag ue श्रं यजमानौ 
‘ana’, ‘atag’; ‘a fe त मनु । “हौने"-दयनोः 
कर्मप्रवचनोयतम्‌? | श्रखरि'-्ष्दायं माह- “श्रना्तानि गार 
पल्यानौति। “राधां सि-इतयेतद्‌ विभ्य व्याच “राधा 
दिना । cere एवार्थे? | तेन निरसनोय माह- “नापि 7 


१-- ato ate दर ६.४. ४ ATTA | 


~ ¦! | 
R— प्ाण् Ze १. 8. SE | द१- मन्म दति शेष 


ome शत्रा ) ॥ हतौ यकारम्‌ | age 


रिति | विपचे बाधक माह- “तौ ₹इ चत्तनूरपौति । भगु ^ 
एधांसि सम्पचानौ"-ददयुक्षम्‌, समपदो्च परस्परग्रदानसव्येचः कथ 
मज सम्मवदौति, तदुपपादयति- “a वराप्नौ जहोतीति । 
agit प्रदानम्‌, यश्च तदग्नौ wan, खलिग्धिः यजमाना 
भाश्राखमानानां फलानां तुष्टेनाग्मिना दाम मसि, तदे वाप्रेवेज- 
aaa. । ‘ad’ तेन प्रतिपादितप्रकारेण तौ राधांसि सण्य- 
av दति ॥ १०, ११॥९[७,४.)॥ 


दरति सायणाचायेविर विते areata ेदार्थप्रक।ग 
माध्यन्दिनिशतपथत्राह्मणएभाये 
AMAR सप्तमाध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


वेदार्थस्य प्रकाग्रेन तमो ere निवारयन्‌ | 
पुमो खतुरो tage विद्यात येमहेश्वरः ॥ ° ॥ 


ब्रह्माण्डं Wags कनकयतुलापूरषौ BOTA, 
सप्ामोन्‌ पञ्चसो रौँख्िदशतरलताधेुसौवणमौः | 
vatat रष्छवाजिद्धिपमहितरयौ साथणिः सिङ्गनार्यो, 
ware wen प्रथितविधिमहागतयुक्त घटश्च ॥ 
धान्यादि wana तिलभव age: GUI Wye, 
कार्पासौयं हपावान्‌ Awad मजडो राजतं राजपृज्यः। 
We MAT MATT मनृणः WAC चाकंतेजाः, 


Tara caren गिरि awa मुदा पाचसालिक्गनायेः ॥ 
57 


gue ॥ शतपरचत्राद्यणम्‌ । ( प्र एव्र 


दति श्रौमद्राजाधिराणपरमेश्वरवै दि कमागेपरद्तक- 
भरोहरिहरमहाराजसामाच्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्थंण विरचिते माधवोये बेदाथप्रकाशर 
माध्यन्दिनिश्रतपथब्राह्यएभाये 
SAAS सप्तमाध्याथः समाप्तः ॥ © ॥ 


cae शत्रा) ॥ हृतौ यकागडम्‌ ॥ ४१९ 


[ श्रथाष्टमाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌, | 


— ae 


aqqaad प्रतो होता eager ऽउपविशति ।* 
गद्पविश्य प्रसौति परतोऽध्वयुः खुचावुदत्ते ॥ १॥ 

श्रथप्रौभिश्चरन्ति। तदयुदाप्रौभिश्रन्ति सूर्वेणेव 
¶ा ऽएष म॒नसा TAU यन्नः सम्भरति Ts 
जरीति यो Stara तस्य रिरिचानु ara भवति 
न मेताभिराप्रीभिराप्याययन्ति तथ्दाप्यायुयन्ति तुसा- 
टाप्रियो नाम तस्मादाप्रीभिशरन्ति ॥ २॥ 

ते वा MA ऽएकादश प्रयाजा भवन्ति। दश वा इदमे 
परुषे प्राणा श्रातमैकादशो युसिन्नेत॒ प्राणाः प्रति- 
षिता तावान्वै परषस्तदस्य सव्वं ATTA ATTA feet 
तस्माद्‌ कादश प्रयाजा भवन्ति ॥ १॥ 

स Wane | समिधः प्रेष्येति प्रेष्य प्रेष्येति चतुथ 
चतुर्थे प्रयाजे समानयमानो . दशभिः प्रयाजुश्चरति 
दश प्रयाजानिष्ठाह शस माषरत्यसि वं शस इत्या 
चक्षते ॥ ४ ॥ 


* नास्सेतन्देद चिङ्‌ मुढितपएरूकादन्धच | 


४५२ ॥ ग्रतपचन्राह्यणम्‌ I ( प्रर श्रा) 


श्रथ AMAA ASA | तावग्रे ABT AVA पो 
लेलाट मपस्पृश्ति श तेनाक्तौ पशंस्त्रायेथा सिति वुजो 
वे यपशकलो Aa शसो Ast ATS तु Aaay 
कत्सं TAK सम्भृत्य तु मस्याभिगोत्तार करोति नेदेन 
amet र्षासि feaafafa पुनयुपश्कल मुवगृह 
त्येषा ते प्रन्नाताश्रिरस्तित्याइ शसु प्रयुच्छन्सादुयति 
खचौ ॥५॥ ` 

HOTS पय्यद्मयेऽनुत्रहौति*। SER मादायाप्न 
त्पर्यत्निं करोति तद्यत्पय्यभ्निं करोत्युच्छिद्र मवेन 
मेतदध्रिना परिण्ह्ाति नदेन नाष्रा रक्षामि 
प्रसशानित्यभ्रिदि THA AUST तुस्मात्पयप्नि करोति 
तद्यचैन अपयन्ति तदमिपरिदरति is a 


तदाहुः | पुनरेतदुखूमुकः शरेदथाचान्यु सेवा 
निर्मथ्य तस्मिन्नेनः श्रपयेयराहवनौयो वा ऽएष न षृ 
(रष तस्मे यदस्िच्रख्तः ्रपयेयस्तंस वु ऽएष यदसि 
sed ज््युरिति ॥ 9 ॥ 


त॒दु त॒था नु कुर्यात्‌ । युथा ठ ग्रसित मेवं मस्तु 
वति य॒देनेन Tata करोति स युथा प्रसित मनुय 


न 


ण TS 


* Pfa’-afa ग, घ | 


( care vate ) ॥ तौयकाखम्‌ ॥ BYR 


च्छि Tee प्रयच्छेरेवं तत्‌ ठस्मादेतस्येवोलसक 
खाङ्गरान्निमुद्च तस्मिन्नेनः HUA ॥ ८ ॥ 

TARR मादुयाग्नौत्‌ पुरस्तात्‌ प्रतिपद्यते। श्वश्च 
मेवैतत्‌ पुरस्तात्‌ AAA: पुरस्तान्ाष्रा TAKS 
पषतरेत्यथाभयेनानाष्टेस पश नयन्ति तुं वपाश्रपणौ- 
at प्रतिप्र्यातान्वारभते प्रतिपरस्ातार मध्वयुरभ्वयुं 
युजमानः ॥ € ॥ 

तदाः । नैष युजमानेनान्वारुभ्यो सतय दतं 
नुयन्ति तस्ानरान्वारमेतेति तदन्बेवारमेत न वा SUA 
ama नयन्ति og यन्नाय नयन्ति तुस्मादुन्वेवारभेत 
यज्ञाद्‌ हैवात्मान ACT TATA THT 
वारभेत त॒त्यरोक्ष waar भवति व्वपाश्रुपणौभ्यां 
्तप्रखाता प्रतिप्र्ातार मध्वयुरध्वयं युजमान LOG 
परोक्ष मन्वारब्ध भवति ॥ १०॥ 

awa ates AB | दे TI अध्वयुरादतते स 
आश्राव्याहोपपरेष्य CTEM देवेभ्य इत्येतद्‌ ववे्देव्‌ 


aa eee ~~ 


* इः दति. a, घ । † श्रतै-पतिगःघ। 


४५8 ॥ WAU UAT SANA | ( dae ame |) 


सा यदाग्‌ ay व्वुदति तेन व्वाभेवतौ परिय 
धा श्राविशेत्युनात्तिं माविशेत्येवैतदादोरोरन्तरि्ात 
सजदेवेन alana वा TT रक्षश्चरत्यमत्‌ 
मुभय॒तः परिच्छिन्नं युथायं पुरुषो SY उभयुत 
परिच्छिन्नोऽन्तरिक्ष मनुचरति तद्ातेननः संविदाना 
नत्रि्षाद्गोपायेत्येवेतदाह यदुादोरोरन्तरिक्षात्‌ सज 
देवेन व्वातेनेति ॥ ११॥ 

अस्य॒ हविषस्म॒ना यजेति । व्वाच मेवेतदाहाना 
स्यास्य हविष आत्मना यजेति सुमस्य त॒न्वा भवेति 
ar मेवैतदाहानात्तस्यास्य इविषस्तुन्वा सुण 
वेति ॥ १३॥ 

तदेनं व्विश्सन्ति | त॒त्‌ पुरस्तात्‌ दण मुपाखयति 
aai व्वरघोयसि aa यज्ञपतिं धा इति बदहिरवासा 
wad aurea: हविरसदिति तय॒देवास्याच वि 
शस्यमानस्य किञ्चित्‌ स्कन्दति तदेतस्मिन्‌ प्रतितिष्ठ 
ति तथा नासुया भवति ॥ १४॥ 

श्रथ पनरत्याहवनौय मभ्यावत्यासते। ACA सज्ज 
प्यमानस्याध्यश्ा श्रसामेति तस्य न कटेन guia 
मातुष हि तन्नो seq vara fracas 
तुदपिगृद्य वैव मुखं तमुयन्त Seg वा getter ठा 


(cae tate ) ॥ एतौयकाखम्‌ ॥ ४१५५ 


इ जहि मारयेति मानुषः हि तत्सुञ्त्पयुन्बगस्तिवि 
तडि देवचा स `यदादान्वगसि्येतहि Wa देवानन- 
गच्छति तस्मादाहान्वगनिति ॥ ९११५ ॥ 

` तदेनं निविध्यन्ति। तत्पुरा सञ्ज्ुपनाज्ल्ोति 
खाहा देवेभ्य इत्यथ यदा प्राह सुञ्जपतः पशुरित्युथ 
जोति देवेभ्यः खाहति पुरस्तात्‌ खादाृतयो वा 
ऽअन्ये देवा उपरिष्टात्‌ खादाङतयोऽन्ये तानेवेतुत्‌ 
प्रीखाति त॒ ऽन qua देवाः प्रौताः खगं लोकृ* 
मभिवदन्ति ते वा ऽएते परिपणे ऽइत्याहृतौ 
Rafe कामुयेत जुदयुदेते ge काम॒येतापि 


नाद्रियेत ॥ १६॥ २॥ 
॥ इति षषटप्रपाठके दितौयं ब्राह्मणम्‌ [८. १.|॥ 


` ॥ Rrra नमः ॥ ` 
यस्य निःश्वसितं वेदा थो बेदेभ्योऽखिकं जगत्‌ | 
faaa, त महं वन्दे विद्यातौयेमहेश्वरम्‌ ॥ ९॥ ` 
होजादिप्रवरष्टनन्तरभाविन प्रयोग माह- ““तद्चभरेतक्रटतो 
होता रोदषदन उपविश्तल्यादिना, | Wesel FCAT 


* ्ीक्लोकः ति, “खरोक्षोकुः-रति च पाठो दृत । 
९ का, site Bo ३.२. ९। १० ३५५८० शपद्धिच् ATA | 


eud ॥ प्रतपथब्राद्यम्‌ | ( दपण रत्रा 


ओ्रोणिः। ‘aq’ as उपविश श्रसौतिः “श्रद्रिहोता वेतु" 
दत्यादि! स्गादापनम्‌ । निगदेनानुजानाति- “्टतवतो मधवे 
खच मासखख'"-टृतयेवं रूपेण ॥ १ ॥ 

“श्रथागरौ भिश्वरन्तौति | उमित्तमृनपादित्या्ेकादग्र प्रया 
श्रापरिधः? । मामनिर्वनेनाग्रियं प्रशंसितुं तद्मटत्तिनिमित्तखाथा- 
यनस्य स्भावमा माह- “सर्वंरेव वा एष मनसा सवंशेवा्मना 
ay सममरतौत्यादिना । ‘wa’ दौ चितः 'सर्वेणेव मनसाः ‘az 
waar ममोद्यतिरिक्रन प्राणादिसङ्कातेन, स्वेषां तत्ेवोपनो- 
वयलवात्‌ । श्रतः 'सञ्जिहोषेति" aed मिच्छति । ततो %रिरिचान 
za रिक्रः wa दव “ara भवतिः | तस्मात्‌" श्राणायनसाध 
नलात्‌ श्राप्रियः' दति तन्नामनिवचनम्‌ ॥ २ ॥ 

श्रायायनसाघनल्र मेवोपनोयेकादश्रलं विधाय प्रणति 
“> at एत एकादश प्रयाजा दरति । सक्त शोषाः, दावपानौ, 
नाभिदंश्रमो, तेषा माधारो Ze एकादश रति विवेकः ॥ zl 

“ख श्राश्रायाहेत्यादि | समिद्याग एव "समिधः Fe” ति 
एवं ब्रूयात्‌ । तनूनपावरतोनां Gate श्रतिः एवं नाम 
निरदिथेत्‌ । “चतुर्थ चतुथ प्रयाजे समानयमान इति । Tere 


ह म 


oe 


९-- we Bite He द. UU! Rae RUCUS शपित ASAE | 
R— र्का० Lo रत्रा° LRAT ATHTA way AAT | 

a— “अथात खाप्रियः”-इ्यादिग्र्थोऽालोश्चः (fate ०८, २. १. 
४-- १भा० ३७६४० eatar टौप्पगो वरदया | 


) | 


च्छ UAT?) ॥ हतोयकाखम्‌ । eye 


्ायेन प्रयाजजयं Bar, पुनर पष्टति सित Arey मच चतूर्यादि- 
पक्तमान्तप्रयाजषतुष्टयाय समवनोय, VCS PATS ग्राशतप्रयाज- 
चतुष्टयं ABA मवनयेदित्यथेः । दग्मप्रयाजानन्तर “UTAH! 
श्रभिम्‌ met दूति" ब्रूयात्‌ | “ng हिसायाम्‌" | wet 
दिष्यते waafa ‘are: afar) शाससिदस्याप्रसिद्भसय nfegraar 
afuaa, aras— “afad wre catia ॥ ४॥ 

“श्रथ युपकलाविति | युपग्रकलौ ज्वा श्रयगतेनाथ्येन 
समज्य, तान्या मक्राभ्यां "पग्रोललाट सुपस्युश्रति'! । तश्मन््स्याय 
मधेः- हे waa खरद्धितौ ! युवां पशून्‌" चायेधाम्‌ | 
रच सूचम्‌- “खर्‌ मादाथात्कोभौ श्ये तान्यां पोलेलाट 
quanta eaamifata”’- ata ॥ 

“agt at दृव्यादि | यूपग्रकलादौनां awa प्रागुक्म्‌९ । 
“एषा a-afa ब्रुवन्‌, `श्राखम्‌' SYRIA efaatsazrara 
श्रायच्छन्‌ः । “एषाः welt: हे ग्रनितः | ‘A प्रज्ञाता श्रसतु'-- 
दति are’ ॥ ५ ॥ ^ 

“sure पयंप्रयेऽनुन्रुहोतिः । श्रय सोः सादनामन्तरम्‌, 
"पव्रयेऽनुब्ररोतिः उत्का, 'प्प्नोकरोतिः पशोः परितः भ्न 


पा gli Dia ami eee 
L— Ale Ho exe ute | 
२,४- का० Bite Bo द. ०.६२। 
BU ate Ho ४,१९.९ | 
d— पुरस्तात्‌ ७. १. ६०, ar ( ४२५ ए* ) KSA | 
ॐ He to Ge ६, ५४,९। 
58 


sys ॥ प्रतपचन्राद्यणम्‌ । ( ¶४० am ) 


करोति, Sept: | ““शरच्छिद्र मेवेन मित्या्यथेवादः wen: 
अन्न तन्तं सादयिला ख्दोद्चालाल gata शमिता श्रपोह्िखति, 
gt q वाचयति, wean मादाय afd fa: समनं | 
wef, पञ्चात्‌ ग्रामि चदेशरयुपचातवालाहवनो याश्यपश्रामिगो 
वेति । “ag ata श्रपयन्ति, तदभिपरिहरतोति | ay 
श्रामिनोन्तरभागे "एनं प्रु श्पयन्ति', "तत्‌" स्थानम्‌, श्रनि 
wey “एमम्‌' SHR पाकां माहरेत्‌ ॥ ई ॥ 

उरदकहरण विषये केषाञ्चित्‌ seq, तथुक्रिश्चोपन्यस्य निरा- 
हत्य सपं स्थापयति- “तदाः पुनरेतद्‌स््रकं ₹रेदधात्रान 
Rafi मिर्मग््य तस्मिन्न श्रपयेयुरिव्यादिना । ‘qa’ weft 
कर णामन्तरम्‌ “एतत्‌ SHAR’ “हरेत्‌” wets Ba | 
“श्राहवमोयो वा एष इति | यतोऽय माहवनोयः, श्रतः इएत- 
Wars एषः, ways नारेतोति तेषा मभिप्रायः ॥ ७ ॥ 

“तदु तथा न gatfeta । पव्निकरणादेवायं पषलेनापरिना 
गरशितोऽत्‌; wat सुखस्य शविः पुनराव्य पुममेन्धनाग्रो a 
Mea प्रदानं शृतं भवति । तस्मात्‌ तेषां प्रचो न युक 
इत्ययः ॥ ८ ॥ 

श्रयाप्नोद्रप्रतिप्रस्यानष्वयेयजमानानां? arts प्रति गमन्‌ 
माह- “श्रयोल्तुक मादायाग्रो दित्यादिना? ।' उष्युकख पुरौ 
शा 1 > 
१-- तल्यागम्‌"- इति छ | २-- (अथ तेर्षा- इट्व ९ । 

द- ate भौ |e ९.५. ०, ०, € । 


( cae tate ) ॥ इतोयकाखम्‌ ॥ ४५६ 


aan are “अग्नि मेदेतदिति। ततश्च कि मित्याह 
न्निः पुरस्तादिति | श्रन्लुगमन न युक्त मिति ॥ < ॥ 

caavefcfa । तेषा मभिप्राय मन्यययति-- मवा एन 
मिति । केवलदननाथं नयनं चेत्‌ त्ये मयति । AAT नयनं 
ant: खगाघ्यर्चलात्‌ न aaa नयन मिति खपे परहितं बाधं 
परिदत्य विपत्ते बाध माह- “ame tama fate | 
तिन्‌ समये प्रतिप्र्ाता वपाश्रपणौभ्ां काश्येमयोग्यां" we 
Raat, त मनु WAIT; श्रतस्ताभ्यां व्यवधानात्‌ प्रियमाणा 
ait: न साचादश्वारग्भो भवति | श्रतोऽपि नोक TAU १०॥ 

egy Guia as दरे अध्वयुरादत्त दर्विः । श्रवारम- 
समये Reale afefe, eur मादाय श्रन्वारभते । "षः 
हणयररोता श्रध्वयैः श्राश्रावण Aral, प्रप्य, ATT 
देवेभ्यः" शतिः श्रा । रहोतुेयान्य॒दिश्व, देषेन्य उपपयः 
मेजावरण्पैषादमन्तर मभिगप्रेषं पठतोति TATA | Ws दबेभ्ः- 
दत्यभिधानात्‌ पशोवश्वदेवल्वापादमम्‌ ॥ ११, ॥ 

"श्रय वाचयतोतिर । “रेवतोति* । डे Tafa’ रयिमति 
धमवति वा देवते "यजमाने प्रियम्‌" श्रभिमतम्‌ marie 
wad ‘wy धेहि । दधातेल डः सिषो शुकि रूपम्‌ । प्च 
दधातेः किप । घधरयिभो लम्‌ श्राविश्रदिद्धिय fafa सम्बन्ध 
_ _ ` __ ___ 
\— faq परं -पएरके | a— ate ate Ge GU eI 
R— का० Whe Zo ९, ५. १९ | g— are सं° GAUL! 


age ॥ एतपयत्राश्मणम्‌ | (९० रत्रा, ) 


marta afar: । यदा wearers हविषः aT यजेति 
वच्छमाणएलात्‌९ प्रियम्‌" शअरनान्िं कन्तु पशुना विशत्यधः | ३ 
वाग्देवि ! उरोः wafter’ विस्तोणणदन्तरि चात्‌ "वातेन aa | 
समामप्रोभिः सतो यजमानम्‌ safterg, गोपाय- एति 
शरेषः। fay ‘we हविषः यज्नपदएलस्षणस्य हविषः (दानाः 
Sa, wean ‘ay ) ‘we’ पशोः "तन्वा समव 
watu सम्भव । - हे रेवति! यजमानपश्नौ ¶ समू 
यागं साधयेत्यथेः | श्रचरत्यरेवतोश्ब्दस्य वाग्वाचकल् सुप 
पादयति- “at यद्‌ वाग्‌ ay वदति, तेन वाग्‌ रेवतोति । 
तदपेतं द्‌ानादिघनाजेनं ोकप्रसिद्धम्‌ | पियश्रन्दाे माह- 
“श्रमा्तिं afanfa । न विद्यते ्रा्तिथेसिनित्यनात्तिः, पिषः 
पदाथः | उरोरम्तरिच्ादित्यभिधानस्य प्रयोजम माइ-“श्रनरिषं 
वा श्रतु रचश्चरतौत्यादिना श्रमूलं' मूलसम्बन्धिरहितम्‌ । म 
केवल ममूख मेव, किन्तु "उभयतः" उपरि श्रधस्ता च “परिच्छिन्नम्‌ 
सक्ष हितं सद्रचरति । तच दृष्टान्तः- “यथायं पुरुष दति । 
"तत्‌" तेन, watts रचःसश्चारकारणेनेतस्छाद्‌ वातादानतरि- 
ee गोपायतोत्याह we: । “भरस्य हविषर्त्ममा यज Tarr 
भिपाय माद- “वाचा मेवैतदाडेति। vara मेव विग्दधति- 
“अनानतस्य सखेति | wagaren: सन्‌ देवाम्‌ प्ीणातौत्ययः । एव 
मुत्तरवाक्ध मपि यास्येयम्‌ ॥ १९, १२ ॥ 


ae 


१-- इदेवोत्तरस्यां कण्डिकायां ब्रद्व्यम्‌ | 


€ 


(sere gate ) ॥ टतौयकाखम्‌ | ४६१ 


cagaa विशसनो ति" । “वर्षोथसोतिः | विश्रसनप्रदेशेऽध्वः 
au मपाश्छति- डे au) "वषः adie: nag लं ‘agfafy 
neg ‘anata’ “Wr? खापय । एतदरिस्तरणेन ख्थापनोय भिति 
सौति- “afetarar एतदित्यादिना । “sa पर्वे | तदपि 
किमथ मित्यत श्राह- “wet दविरसदिति । तद्‌ fanz- 
यति- “तद्‌ देवेति । ‘aq’ aaa पतित मपि "एतस्िन्‌' 
केवलबदहिंषि प्रतितिष्ठतिः। “aur नामुया भवतोति । तया wa 
सति श्रन्यच पतित aya ‘agar श्रमुच, श्रन्तरिचेऽनभिमतप्रदगे 
‘a भवति' न विनश्यतोत्यथः ॥ १४ ॥ 

“sy पुनरेत्याहवनौय मिति | पुनराश्वर्मीय मभ्यावर्म- 
स्याभिप्राय माह- “Azefa । “ware न भवामेति, afa- 
हिताः सन्तो वारयितारो न भवामेति । “म कटेनेति । Her 
्एङ्रेण साधनेन, IE दौवा, न EAT! नैव AVY पादभाग 
aaa वा रुहौला । तदहि कथम्‌? सुख मपि wey’ श्ञानं 
एयात्‌ । aay सुखवेष्टन च शब्दाभावाय कुर्यात्‌? ॥ 

agate: ae efia— “तस्िन्नेनं नित्नन्ति प्र्यकू- 
free सुदकुपादं, wafer वा, सद्य सुखं THAT 
मानम्‌, वेष्केण वा, एत्याहवनोय माटत्यारुते, सज्त्रपयाग्बगन्नित्येवं 


\— काण ato | €. ५.१५ । R— ale He ९. ९९. BI 
R— ‘Gent गलावेष्टकः, गलं ag तमयन्ति arauata मास्यन्ति' 
-दति कान श्रौ Mo ६, ५. ११ दरया Ze | 


8९  ॥ प्तप्रयत्राह्यणम्‌ । ( प्रः Rate ) 
शरूधात्‌”-दति^ । जहि" मारव ' दृश्या दि सारुर्वबधवत्‌ ब्रूरवचनं 
न ब्रुयात्‌, किन्तु डे शमितः | “सज््पय, mat तुर way 
श्रनुगतोऽश्त्‌ | “तद्भोत्यादि स्पष्टम्‌ ॥ १५ ॥ 

"तद्येन निविदधन्तो ति | “सञ्ज्रपमात्‌' प्राक्‌ “rer देवेष" 
"दतिः जुह्यात्‌ | सज्त्पनानन्तरं “देवेभ्यः QTE” "दूति" gy. 
erat) होममेदेन खाहाकारमरयोगवैपरोत्यम्‌ | प्रयोजनाभिधानेन 
miafa— “पुरस्तात्‌ ` खाशहाटतयो वा अरन्ये देवा इत्यादिना । 
एतयोराङत्योर्नाम करोति- “A वा एते परिपग्रये दत्याहतो 
इति" । उक्र ३ श्राङतौ ‘afeanay’ परित राच्यं तयोः पो- 
fea यतः, श्रतः (परिपत्र इति नामधेये इत्ययः । “st 
वादिग्यो यत्‌”-इति, यत्‌, “श्रोगुए"-ईति‹ भ-सञ्त्कस गुणः | 
~ 


a 


cL a site ख० ई. ५. १६९--२९ । 'ाससोध्य वया सयात्‌ तधा 
दृष्टं मुखस्य ग्रहं कृत्वा खवाश्यमानं यथा मायेमाणः We म 
करोति तथा वयन्ति । तसु खाकाल्रुायाम्‌ | uate निरद्धध्राणः 
सग श्वास HATHA ताम्यति । ताम्बन्तं प्रयुञ्जते तमथन्ति । तथ 
gif यथा स ताम्यति । शासरोधं छवा मास्यन्तीति arerara:” 
दति तश्र ate Be | 

९-- Faq पददयं क-पुसतर्कादन्यच | 

R— कार Bite GT ६. ५. RW, VE | 

g— ate Bite Be ९.५. २५। 

U— पार By. % RI 

q{— पाण Ge ६.४. Cadi |. 


6 


(cae Rae ) ॥ इतौयकाणम्‌ ॥ ade 


एतयोरगुष्ठाने रेच्छिकल are “स यदि कामयेतेति ॥ 
१६॥ ९८. edi 


दति सायणासायेषिर चिते माधवोये बेदा्धपरकाे 
माध्यन्दिनिश्रतपथत्राह्मणएभाये 
दृतौ यकाण्डेऽष्टमाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


[षि क 1 


[ श्रय द्वितोयं ब्राह्मणम्‌. | 


यदा प्राह asa: पशुरिति+। श्रधाभ्वयुराह नेष्ट 
Val मुदानयेत्युटानयति नेष्टा पल्ली पान्ेजनं विभ- 
cic a १॥ 

at व्वाचयति। न॒मस्त ऽश्रातान्‌ति यन्नो वा ऽश्राता- 
नो aay हि तन्वुते तेन यन्न श्रातानो saat वा 
(एषु TM qual ता मेतव्पाचचौँ यन्न॒ प्रसाद्‌- 
यिष्यन्‌ भवति त॒स्मा ऽएवैतयन्ताय निहते तथो हैना 
मेषु am नु हिनस्ति aware नमस्त अता- 
नेति ॥ २॥ 

अनर्व्वा प्रेद्छोति | श्रसपतेन Weleda एत॒स्य 
कुल्या ऽङपऽकतस्य पथ्या ऽअन्विति साधूपेवयेवेतुदाइ 


* ‘fe तिष्टति ग; च| 


४१४ TR GRICE LG ॥ ( ईपरर Rate) 


Satara: शुद्धा व्वोद्ः सुपरिविष्टा देवेषु सुपरिविष्टा 
व्बयु' परिवयेष्टारो भूयास्मेत्यप रएवेतत्यावयति॥ 8 | 

श्रथ पशोः प्राणानद्धिः पत्थुपस्पुशति | azefy: 
प्राणानुपस्यशति जौवं वं देवाना इविरमृत ममुताना 
maar पशुं प्रन्ति युत्‌ सञ्जनपुयन्ति युदिशासलयापो 
वँ प्राणास्तदस्िन्रेतान्‌ प्राणान्‌ दधाति त॒थेतज्जौवु मेव 
देवाना इविभेवत्यमृत ममुतानाम्‌ ॥ ४ ॥ 

श्रथ य्यत्यपस्पृशति। योषा वै gat योषाये 7 
{इमाः प्रजाः प्रजायन्ते asa मेतस्ये योषाये पजन 
यति qe पत्युपस्पु श्ति ॥ ५॥ 

सोपस्पुूति । ard ते शुन्धामौति मुखं प्राण त 
शन्धामौति नासिके चक्षुस्ते शुन्धामौत्य्यौ शोष त 
शुन्धामौति gat नाभिं ते शुन्धासौति योऽय aires 
प्राणो ag ते शुन्धामौति वा पायु ते ATEN 
योऽयं पश्चात्‌ प्राणस्त्‌ प्राणान्‌ दधाति तत्सुमौरयदय 
eee? पदुरि ते शुन्धासौति पद्व प्रतितिष्ठति 
प्रतिष्ठित्या ऽएव तदेनं प्रतिष्ठापयति ॥ & ॥ 

श्रथ या Ae: परिशिष्यन्ते। अहां वा यावत्यो वा 


~~ 


* (सइ तखः-दति च पाठो डा०वेबरेग Fe | 


mo 


ewe Bate ) b हते यकाणम्‌ । १९१ 


Tat युजमानश्च शौषतोगरऽनुषिष्डतस्त प्रु 
रवास्िंसत्तौ UMMA मतः सुमौरयतः VOW ` 

तद्यत्‌ करौकुवन्ति। यदाख्थापयन्ति शान्तिराप- 
ete: शान्त्या WHATS: TA ॥ ८ ॥ 

ताव॒नुषिष्वतः। मुनस्त ऽअा्ायतां ब्वाक्त ऽखराप्या- 
धतां प्राणस्त श्वाप्यायतां चक्षु ऽश्राप्यायताः शरो 
a ऽश्राप्यायता fafa sara धत्तस्तत्सुमोरयतो 
ga at यदाख्ितं तुत्त ऽश्राष्यायतां निश्यायता 
सिति॥€॥ ‘ 

तचत्‌ करीकुव्वन्ति। युदास्थापुयन्ति शान्तिराप 
ददिः शान्त्या श्मयतस्त॒दद्धिः सन्धत्तसलतते शुध्यत्विति 
wat कुरुतः श मुहोभ्य इति जघनेन पशु निन- 
यतः॥ १० ॥ 

तद्यत्‌ clea | युदास्थापयत्ि AAT 
नान्य होराबाण्य। सदिति ware TET दति अधु- 
नेन पशुं लिंनयतः! \ ११॥ 

श्ुथोत्तानं पश पययस्यन्ति | स तृण ATTY 


‘fagraat—efa ख | 
। Snag'efe ख, 'वाण्य?-दरति ग, च ; चाण षति च वृष्टो वेषरेय। 
t (जिनयतु -दति ख। 
` #9. | 


ade  श्रतपग्राह्मगम्‌ ॥ (€, रतरा, ) 


errata art वा ऽअसिस्तुथो हेन मेष aA say 
हिनस्यथासिनाभिलिदधाति खधिते मेन feed. 
रिति aan वा ऽअसिस्त॒थो हेन मेष व्वज्नोऽसितु 
हिनुस्ति ॥-१२॥ 

साया maf: | तयाभितिदधाति साहि 
युजुष्कुता मेध्या ATTA तृणस्य Gas पाणौ कुरुते 
यद्‌ बु aefawaiee ॥ १३ ॥ 

स युबाच्छुयति | युत रतक्लोहित सुत्तति तदुभय 
तोऽनक्ति र्सां भागोऽसौति र कसु छेष भागो यद- 
ZH १४ I | 

तुदुपास्याथितिष्ठति | इद्‌ मः रक्षोऽभितिष्ठामौद्‌ 
मः रक्षोऽवबाध SET महः रश्षोऽधमन्तुमो नयामो 
त॒यन्नेलेवेत्ताद्ठा रक्षाःस्यवबाधते त्युदमूल पभ 
युतः .प्रिच्छित्रं waar वा इदु सुभयुतः र 
च्छिन्न रछछोऽन्तरिष्ष सुमुचरति yard पुरुषो भूर 
उभयतः ufcfertisaica मनुच॒रति तसाद 
aaa: परिच्छिन्नं भवति ॥ १५॥ 

श्रथ am मुत्छिदन्ति। तुया ववपाशरपणौ 
प्रोत waa यावाणथिवौ परोर्ुवाया सिति, तदि 
योवाएयिवौ ऊर्ना रसेन भाजुग्रत्यलुयोरुजः ९. 


(see Rute ) ॥ इतोयक्षाखम्‌ | ede 


दधाति ते THAT ऽउपजौवनौये seat प्रजा 
उपजौवन्ति ॥ १६ | 

कामय्यसुय्यौ व्वपाशरुपण्यो भवतः यु वुं देवा 
ग्रे पश मालेभिरे तददोचः छष्यमाणस्यावाडमधः 
पपात स रष ॒व्वनस्यतिरजायत तद्यत्‌ कष्यमाणस्या- 
वाङ्पतसस्मात्‌ AMAA मेतन्मोधेन TAI 
थति wom करोति तुस्मात्‌ काष्थ्यमुययौ व्वपाश्रपण्यो 
भवतः ॥ १७॥ 

at परिवासयति । तां पशुश्रुपणे प्रुतपति तथो 
हास्याचापि ता भवति पनरर्मुक मम्नौदादत्ते तं जघु- 
नेन चात्वालं यन्ति त STARA TC TATE 
TATU मध्वयैराश्वनौये प्रास्यति ATA ववे* स्तोकाना 
मिति स्लोकानाः हेषा समित्‌! ॥ १८॥ 

श्रथोत्तरतस्तिष्ठन्बपां प्रतपति | AAMT ऽएषोऽभरिं 
भवति दश्ठिणतः परौत्य श्रपयिष्यस्तसा $र्वेतच्निहते 
तुथो हैन मेषोऽतियुन्त fad हिनत त॒स्नादुत्त 
रतत्िष्ठन्बपां प्रतपति ॥ १९ ॥ 

ता मन्तरेण FY च हरन्ति | तयुत्सम॒या न 
 इरन्ति येनान्धानि इवौधपि हरन्ति ATU AA 


=+ 


6९८ 1 शतप UAT AT | (दप्रण em) 


aay प्रसुजामेति युद बाह्येन न इरन््युगरेण णं 
afegt इ* यत्नात्‌ कुयुस्तुस्मादन्तरेण युपं चानि त 
हरन्ति दशछिणतः परौत्य प्रतिप्रष्ातु आपयति ॥ २०। 
श्रथ खवेणोपशत्याज्यम्‌ | अध्वयुब्वेपा मसि 
व्यपनिराज्यस्य Aq स्वाहेति तथो शास्येते स्तोकाः भृताः 
सख्वादाक्तता श्राहतयो भृत्वाम्नि प्राप्रवन्ति ॥ २१॥ 

TIS स्तोकेभ्योऽनुव्रहौति | TAHA सतोकेभयो 
TAY तद्यदाप्रेयौ सताकंभ्योऽन्वाहेतःप्रदाना वं ate 
रितो शयभ्निव्य्टिं व्वनुते स रते स्तोकरेतन्त्सोकुन्‌ 
वनुते त ऽते स्तोका व्वषन्ति तस्मादामरयौ AAT 
FATE AST खता भुवति। ॥ २२॥ 

TITS प्रतिप्रस्थाता ता प्रचरति । सुचावादायाः 
ध्वयेरतिक्म्याश्राव्याह Breas: प्रेष्येति बुषटङघत 
जहाति ॥ Vs | 

हत्वा AT मेवाग्रेभिधारयति | Wa एषदाज्य तुद्‌ 
ह च्वरकाध्वयवः yess मेवामग्रेऽसिघारयन्ति We 
परषदाञ्य मिति व्वुदन्तस्तुद्‌ ह यान्नवस्क्य चुर काध्वुर 
RANT Fart प्राणं वा say मन्तुरगादध्वु 
प्राण॒ रनर हास्यतौति ॥ Ve | 


क > 


त ATA पदं ग-घ-एलकषयौः | t ‘aafe’—ata G | 


| ( sure शत्रा) ॥ हतौयक्षाणम्‌ ॥ ४९६ 


स इ सूम वाद्‌ STATE | इमौ पलितो बा क 
खिद ब्राह्मणस्य aa बब्रुवेति न तदाद्वियेतोत्तमो 
aT ऽएष प्रयाजो Haale वे इवियन्न उन्नम्‌ प्रया 
ध्वा मेवुगरेऽभिधारयति cet हि प्रयमावृज्यभागौ 
होष्यन्‌ भवति व्वपां वा sae प्रथमाः होष्यन्‌ भवति 
TMA मेवाम्रेभिधारथेदथ एषदाज्य सुथ Fay 
नाभिघारयति Aes मभिघार्‌ याणौत्येतदेवास्य Ba 
पशुरभिघारितो भवति gaat मभिधारयति THIET 
मेवाग्रेःभिधारयेदु य FISTS ॥ २५॥ ˆ 

VAS मपस्तणौते | श्य दिरण्यश्कल सवदधा- 
त्यथ AUT मवद्यन्नादाग्रौषोमाभ्यां Bre व्वपुाथै 
मेदसोऽनुब्रहोत्युथ हिर ण्यशकल मवदधात्यथोपरिशटद्‌ 
विराज्यस्याभिघारयति tt २६ ॥ 

तदयद्विरण्यशकलावमिती भवतः। घ्रन्ति वा ऽरुतत्यशुं 
TaN जष्त्यमत Tare Tel तदमत STAT एति 
तिष्ठति तथात उदेति त॒था सुश्ौवति त॒स्माद्िरणय- 
शकलावमितो भवत आश्राव्याहाप्रौषौमाभ्यां छागस्य 
aut मेदः प्रेष्येति न पएरखित fare पसुते 
प्रस्थित fafa qaqa जुति ॥ २७॥ 

हत्वा व्यप समौच्यौ | व्वपाश्रुपणौ कृत्वाजुप्रास्यति 


gee ॥ श्रतपथत्राह्मयम्‌ । (qi ame) 


श्वाहारते ऽउद्धनभसम्मार्त्‌' गच्छत मिति नेदिप 
ऽशअरसुया सतो युभयां व्यपा मुशिश्रपारेति॥ ए८॥ ` 
 ल्ुदप॒या चरन्ति | युस्ये बे देवतायै पश मालभते 
ता सेवैतशेवता aaa मेधेन प्रौणाति सेषा देवतै 
तेन मेधेन प्रीता शन्तोत्तराणि शवौपि soar 
न्य परमति तस्माद वपया चरन्ति* ॥ २९ ॥ 

HY चात्वा माज्नयन्ते। करौ वा saa कुवन्ति 
युत्‌ सञ्ज्ञपयन्ति युदिशसति शान्तिरापसतुदहि 
शान्त्या शमयन्ते तदद्भिः स॒न्दधत्ते Tae 
माञेयन्ते ॥ ३० ॥ ३ ॥ 


॥ इति षष्रप्रपाटके तृतीयं ब्राह्म णम्‌ [ ८. २. | 


सञ्न्नपमानन्तरप्रयोग माह- “यदा ATE सञ्जः ante: 
ध्वयरादहेत्धादिना ॥ ९ ll 

cat वा्यतोति'। ‘at पपं प्रति आगच्छन्तो पो "वार 
तिः “नमस्ते रतान" -'इतिः९ । श्रा समन्तात्‌ तन्यत दृत्यातानी 
न्यञ्चः, ¦ हे श्रातामः' तेः ae 'नमः' । TH! लन्‌ gaat 
warm: षन्‌ प्रेहि । “दतस्य gar’; जुङ्ा दिषु बह्ाव्यपमगात्‌ | 
[त 

# “चरन्ति"-हति खं । 

९-- कार mite aed. GU! २-- ae Hed. ९२. ९, ४१. 


(came शार) ॥ उतो यक्षाण्डम्‌ ॥ gar 


at fafuafe— ‘are oer दृति । पथिभवाः पश्याः ताः 
कुदाः शश्रु"(शच्छ) “उपः Weta सम्बन्धः | Te AW प्रसाध्य, 
sara: प्रसाधयति- ‘aafefaer’ owas परिप्ररिताः “eat: 
gtaaran: “ata: ‘gt’ खभावतः Teta च विषद्धाः sat 
ga ay’ विषयगतेषु पम्‌ AGFA’ भ्रपहत । “aes 
देवेषु" aa ‘guitfaen, देवानां परिष्ष्टार 

नमश्कारवचनं यज्नातिक्रमपरिदहारतेन प्रशंसति- “sang 
दूति । awe जघनाद्धं पौ शालाया मवख्िता पल्यपि meats 
carga । at we मयति, तस्मिन्‌ यश्नायतने जघननिङ्गवन- 
छता भवति । उतड्ुद्याद्युपन्यास श्रागममाभुकूख्यप्रद शेनायेति 
याचष्टे- “साधूपेत्येवेतदा डति । उपत्यपसगंसामर्थ्यात्‌ एतोति 
क्रिया सम्बध्यते । देवीराप इत्यादिमन््भागस्छः तात्य माद 
“gq एवैतत्‌ पावथतोति | श्रच शद्रा वोबह़म्‌"- दति श्रद्धि- 
विधानात्‌ श्द्धौकरण्म्‌ ॥ २, र ॥ 

"श्रय पश्नोरित्यादि? | प्राणमुखनासाचचुरादोनि श्रद्ध पत्रो 
इपस्यग्रति' प्रालय दिल्यथेः | श्रपा Gua पशोः anaa- 
acura प्रशंसति- “जोवो वै देवाना faerie! पद्‌ 
याचष्टे- “ga मन्दताना मिति | दैवाः WAT श्रहटतधर्माएः, 
Haq मणद्धतं श्टतिर ङितम्‌ ; Fat योग्यलात्‌ देवानां जोव 
ते | सवि रि णना उत re 


R— वा Ho 4" १६२९ वद्यम्‌ । 
a— ate मोग Ge ९, ६.२,९। 


ger ॥ TCT AA ॥ (€i° gare) 


पुनः-प्राणपेचलात्‌, wat a श्रापोमयः प्राणः -दति भुत 
moana, दि्ेव्वपां waa एव प्राएनिधारण भित्थथेः । ततद 
देवानां ana हविदंत्तं भवति ॥ ४ ॥ 

war सुपस्यशरेमं ane, पन्नोकन्तुकलं प्रशंषति- “ay त्‌ 
पल्युपश् प्रतौति | “योषा वा इत्यादिना ॥ ५ ॥ | 

अवयवावयविभेदेमो पस्पशनमन्त्रभाग ATE “ोपशय्रतोति । 
“वाश ते इन्धामोतिः ga fafa मुखं" वदमम्‌ । हे परो 
नतेः MW प्राणनम्‌, नासिकाश्या सुत्पद्यमानं प्राएवायुम्‌ 
‘narfa fang करोमि । va gacarfe योख्यम्‌ । चच 
दगेनश्रवणश्तोद्धिये। “नाभिं ते एएन्धामि-दति श्रनिरकम्‌ 
saftey ; श्रथवा कि afaama प्राणेन? “मेद्‌ ते" 
दति ब्रूयात्‌ । पञ्चाप्राणः' श्रधस्ताद्‌ व्तमानोऽपानः, तं तेभ 
पायौ स्थापितवान्‌ भवति । श्रय संइत्य पदः पादानेकोशच 
cafeata ष्टन्धामि- दति" carafe श्नोधयेत्‌ । enter 
शंखति- “afgat दति ॥ ९ ॥ 

ema ar ara: परिशिदयन्त इतिः। परिशिष्टाभिः शरदनिः 
रकच्पोयसोभि्वां यजमानः wat च पशोः शौर्षागं॑ प्रथमं तदा- 
रभ्य भिविश्चतः। "तौ" पत्नीयजमानौ तत्‌” तेन निषिदवमन 
पथ्यो श्राम्‌ “wa? धारयतः । तत्‌" तेन "एन पष 
aay WATT स्थानात्‌ -समोरथतः' ॥ ७ ॥ 

ऋ nt Sed ee 
१-- Ate सं° ६.१४. ९। a— काण site द° Ge ५। 


(cae सत्रा) | इतोयक।ण्डम्‌ ॥ १०६ 


“तद्‌ यत्‌ cigar it । ‘arent सल्त्नपयन्तो- 
aw ८ ॥ ` 

“तावनुषि्चत इत्यादि । तदेव FATT ay पन्नो यजमानौ 
-अनुषिश्चतः' शिरसि श्वशिष्टोदकशयेकदेगेनानुषिशवनं ङुवाताम्‌ | 
शिरस्ेवनमन् माद “मनस दति | मनश्रारिपञ्चकश्य 
भरिरस्छानात्‌ a: पञ्चभिमन््े? शिरो निषिश्वतः । “तत्‌ प्राणान्‌ 
धत्तसत्‌ समौरयत इति श्रायायनप्रयोजनःभिधानम्‌ । “ूतराङ्ग- 
Raga माद- “यत्‌ ते at यद्‌ाखित मितिः । “ad 
ATA TYG व्याख्यान यद्‌ाशितम्‌' इति | श्राया = ase, 
द्यकम्‌ | न हि सञ्ज्ञपनादन्यत्‌ क्रूर मस्ति “तत्‌ तं थाच 
ताम्‌”, कोऽचंः ? “निश्चायताम्‌' सहत भववित्ययेः ॥ ^ ॥ 

“तद्यत्‌ करौ ङुवन्तोति | ‘a तव तत्‌ निष्ठित मङ्ग "द्यत 
मध्य भवतु ॥ ९\०॥ 

“तद्यत्‌ क्ररौङवैन्तौति | ITH समन््कं निनयनं 
विधत्त “agra इतति । “जघनेनेति | पशोजेघनप्रदेणं 
नियतः स्थानभेदेन AAAS TAT आह १११८ यजमान 
fremamafagqa:, are दति गिरः, चत्‌ त ac मित्यङ्गानि, 
र ape इति पञ्चात्‌ पशो्निंषिश्चतः- दतिः । मन्त WE 
[रा tea 
\— काण sito meg. ९.५ । र-- वा० He द. १५. ९-५। 
R— are site खण ६.९. ९। g— वा सं ९. १५. ९। 


U— वा० Be द. ९४. ऽ। g— का. at: we ई. ६. 8-9 | 


60 * 


8७8 ॥ एतपयत्राद्यणम्‌ # ( ध्र Rate | 


ववयं चत्‌ Ganda मसि, तभ कारण ATE “यत्‌ Tei 
witfa ee a ) 

विशसनप्रथोग are— “mata मितिः । “ufearfafaz- 
धातौति । WTA: HATTA कारणलोपचारेण तीया ॥१२। 

न्मा चया प्रन्नाताभिरिति। याः ga पश्चश्जनाचारौत्‌, 
धामि्निदध्यात्‌, सा यथा पशोरूपरि भवति, तथा श्थापयिवा 
विश््ादभिनिधानं रेदमोपललणएतया भवितव्य मिति । wa de 
माह- “सा fe यजुष्वुतेति ॥ १३१ ॥ 

“स यच्राच्छयतोति । “तदुभयतोऽनक्तौल्यादि? । ‘aq ae 
fawa cia यत्‌ श्रयम्‌, तत्‌ सव्ये पाणौ AMAT, यद्ूलम, 
तद्‌ दचिएेनादाय ; ‘av यक्षिन्‌ प्रदेशे “्राच्छ्ति' भ्रान्ति 
ay प्रदेशे ‘aa’ यस्मात्‌ “लोहित grata’, तत्‌ः a 
मूशदणएस्य "उभयतः" मूल मग्रञ्च ‘safe “र्मा भिति मन्ते 
wfa’ ॥ ९४ ॥ 

“तदुपाखामितिष्तोति, । "तत्‌" दर्भाग्रम्‌ “दरद मह मिति 
धजमानोऽतिक्रामति । दम्‌" ददानम्‌, अनेन दर्भाक्रमणः 
Sian acca eg Soo tte te gta 

q— ate ate Gg. ९.८। 

a— aTe ate Ge GG | 

१-- टतदगन्तर ‘aq हयम्‌'-इति पददय मधिकं श-एतते | 
४-- ale wed. Ug. ९। 

५-- काण Bite Gog 4.१९. 

(— वान Fe ९.१६. १। 


( एच Rate ) ॥ SATA UA ¢ ४७५ 


aaa ‘war “अमितिष्टामि' श्राक्रमामि । तथा ‘ua तमः' 
frag मन्धकारं भजेरध्तादत्तमानं तम एव प्रापयामि । गत 
मन्यत्‌ ॥ १५ ॥ 

cgay वपा सुर्छिदन्तोति\ । “तया वपाश्रपष्डौ प्रोर्णेतौति | 
'तया' gaat वपया वपाश्रपण्छोः गश्राष्योरुपरि शोति' 
प्रच्छादयेत्‌ । “टतेनेत्यादि९ तच मन्तः । इ शद्यावाए्थिवोः 
दावायि्यौ ! युवां वपारपण्योराच्छादनदारा ‘eda’ दौणमानेन 
वपापदार्यन ‘aware प्रकर्बेण च्छादयेधाम्‌ | यडा विसलृतलात्‌ 
वपाश्रपण्यादेव श्यावाएयिग्युपचधेते । “तदिमे aarsfaay’— 
एू्यादि प्राग्‌ याख्यातम्‌ः ॥ ९६॥ 

वपाश्रपखोः amaaaa विधाय प्रपषति carga 
वपाश्रप्ौ भवतो यच a देवा a पश मालेभिर इत्यादिना । 
UM: कषेणादधःपतितस्य मेधस का्रय॑रूपेणोत्पत्तेः तष्य पौः 
सम्बन्धेन oan: शत्यो भवति । श्रत ए कर्वएसम्बम्धात्‌ RNA 
दति नाम सम्पन्नम्‌. । परशोः कषेणादपि arma प्रणस मिद्यमि- 
प्रायः ॥ १७॥ 

cat परिषाषयतौति। ततां" तयोरुपसततां 'परिवाष्यति' 
पोः सक्राध्ात्‌ दिनन्ति | feat ता 'पषएश्रपणे' पः श्रणते 
यद्ि््नौ स ॒प्ञ्रपणः त्र, श्रतपति' । "तथा" सुति "भल 
[मा 
का, ate Be KR! . र वा० Hed. Ug. 8 | 

१-- GEM ६५७ ए० ६८ पर शरदम्‌ । 


४७६ ॥ श्रतपथत्राद्यम्‌ | (to gare) 


aman ‘marta’ ‘sar खादिद्यमिपरायः.। “श्रजापि"-दृ्यपि 
meq श्रादवनोयेन षह ॒समु्यायेः। ““पुनरण्सुकमप्रोदादत्त 
दति । प्रागाइत मुरुषुकं ATU HATH gata 
सर्वेऽपि चालालात्‌ पञ्चाङ्गागादादवनोयं WIAA! । Aaa. 
रेतत्पुरा ae तं SUT माषवनोये “वायो वेः"-इति प्रासे | 
अच काल्यायनः- “परिवास्य चालालेऽवसिच्य शाभिने प्रतपति, 
परामिवेकदे श areata ATMA, Sad agate. 
रिति"-दति\। हे वायो ! शश्लोकानाम्‌?, वपाया उपरि श्राष्या- 
भिधारणएकालेऽधःपतिता बिन्दवः स्तोकाः, तेषाम्‌, santa 
aud समित्ानोयं ‘a: विद्धि, afi गमय वार्‌ ॥ acy 

“श्रयोत्तरतलिष्ठज्ित्यादिः । एतत्‌ उत्तरतः प्रतितपनम्‌, 
उपरि दकविणतः प्रतितपना्थो यः प्रतिप्रस्थातुन्‌ष्येति त्रम 
agar भित्यथेः ॥ १९ ॥ 

afaua: प्रतितापाय गमनमागें द्‌ शयति- “ता मन्तरेण 
यूप भिति । “aufefa । ‘amar समौपे, मेदिमध्यदेणे १ 
रन्ति" | केनाभिप्रायेण ? we पशोस्तया वपया ‘waa’ साग्र 
waa सामोप्येम "यज्ञम्‌" श्रा रवभोयेनेव ‘cana प्रकर्षण ररा 
भूमः ‘cf । saga चेष्टनम्‌ । श्रावनौोयात्‌ पुरोदेशतो 
रणेऽपि gare वहने हरेत्‌; AMY’ सका परात्‌ "हिद FAM! 


९ काण ste | q. ६. UR, १४, Cal 
R— Ae He Ua | 
a— का, Ste Ge. १९ । 


(च्य. BRT? ) ॥ तो यक्षाण्डम्‌ । 9७9 


यूपखठापि यन्नावथवलात्‌ उत्तरतः प्रतपन मध्वयैकर्तकम्‌; faa 
श्रवणात्‌ ॥ ९० ॥ 

“श्रय सवेणोपहत्याञ्छ fafa’ । तथाध्वयुः प्रतिप्र्ाजा वपायां 
यमानायां Bary शुपरत्यादाय वपोपरि श्रध्युा्‌ 
“श्रप्निराञ्यस्य वेतु" दतिः । “राज्यस्य आज्यं वेत्‌" WEE, 
care’ tf सुहत AG) “तयो हेत्यादि | ‘we’ वपाद्रयस्य, 
qurarer परो । ““खाहाकारेण वा वषट्कारेण वा देवेभ्योऽन्नं 
हयते"-दति श्रुतेः खादता" खाहाकारेण aa षति 
“श्राङतयः' WANA ॥ २१॥ 

“MUTE स्तोकभ्योऽनुग्रहोतोति" । शोचा स्तोकेभ्योऽनुष्यमा 
नानां wera aged दष्टिमाधननिन wiefa— “avant 
सलोकेभ्योऽन्ाहेत्या दिना । शतः प्रदाना वै दृष्टिः ware wer 
कात्‌" प्रजाता प्रघाघयति। “टतो द्निटेष्टिं वनूते"- दति षष 
हेणोक्षं॑विश्रदयति- “a एतैरिति | "एतैः, एतस्तोकेः “एताम्‌' 
टृष्यवयवग्डताम्‌ वलुते", ते" श्रप्मिना भवित: “एतेः eevee’ 


~ य 
= ae ne as meee ~- ee “ न 


~~ renee ee rr ae —_ 


(— ate Ble | १, ६. १७ । २- ato He ९.९६. ६ | 

a— “mnerad इ तिरदन्तु देवाः “इति ऋ" Go १०, ९१०. १९. 
= रे त्रा० २. २, ९, = MTS RE! “उपविष्टहोम 
खाराकारप्रदाना जुष्टोतयः'-द्रति च का silo ° १.२. 9 | 

g— काण०श्रौ° Be द. (. US| 

५-- “अस्माल्लोकात्‌? -द्रति & | 

९-- नेतत्‌ पदं छ-पएस्तकादन्धच । 


gee ॥ शत पथन्राश्षणम्‌ ॥ ( प्रण ame) 


घुनददकात्मना often: प्रथिवा वषेन्तिः । "तस्मात्‌" उक्रप्रका- 
रेण वष्टेरन्धायत्तलात्‌ “waa लोकेभ्यः" wey az 
वपा व्रता" भवतिः nee tl 

“gure प्रतिप्रस्यातेति, । saat प्रतिप्रस्थाता तदपा 
परिपक्षासोत्‌ श्रतः श्र्वर्यो ! प्रचारं aw इति यात्‌ । aay 
प्रयोगप्रकारः, सखाहातयोऽग्यप्रयाजदेषताः सन्ति ॥ २३॥ 

“sat वपा मेवेतिरं । प्रयाजं war “श्रये' एषदाश्यात्‌ प्रत्‌ 
वपा aa प्रयाजगेषेणाभिघारयेत्‌ । श्रथ" पञ्चात्‌ KATATE 
“एषदाञ्यम्‌' | चरक शाखो क्रा*ऽऽध्वयेवप्रयो गकरन्तारः “चरकाध्वखवः। 
'्रषदाञ्य मेवायेऽभिघारयन्ति'। दधिमिश्र माज्यं एषदाच्यम्‌। 
mwa गवा मन्तर्व्॑तमानलात्‌ ; प्राणः पुष्टिः, तद्धेतुलादा एष- 
qaqa प्राएलम्‌ । तद्‌" तस्िन्नभिघारणप्रायम्यविषये चान्न 
awn “नुः लच्योरत्य व्याजदहार' उक्वान्‌ । याज्ञवस्का 
fafwafe— “एवं gin मिति । एषदाच्य मतिक्रम्य वपा मेवा- 
भिधारयन्तम्‌ श्रय मध्वयुःः प्राणं खलु “WATT, भ्त 
"एनम्‌" mad राणो हास्यति"--"दतिः चाश्वस्य सम्बोध्य व 
May: साधारण्ठेनाइ ॥ ९४॥ 

“ae सोति। एव afufaa: सः चाज्ञवस्कयः ह' बाह 
"्न्वेच्डः ante, तस्म प्रकाग्रनाय शमौ बाह परितो 
ता eee 
९-- काण te दण GG te! Rare te ag © ar 
R— काण Tite Bog GA! 8 “व्रकश्राखोक्ता Ke © 


( ego Rate ) ॥ हतौयकाखम्‌ । ase 


जरसा युक्तौ लोशयुक्रावगताम्‌ । श्रय मभिप्रायः- एतावान्‌ 
काशो वपाप्रयमाभिधारणेमेव गतः, श्रयापि प्राणश्च न भिगत 
दृति । खथ मपि चरकाध्वयेवत्‌ परौणेनैव ब्रूते- Angee’ 
चरकाध्वर्योः "वथः, प्राण एमं हासतोत्येतदात्मकम्‌ “क ala’ ? 
नावगत मित्यर्थः । तस्मात्‌ तत्‌" वचमं नादन्तेय मिद्युपरंहारः । 
इविष्समामेऽपि पशोरनभिघारणय्याभिप्राय माविष्करोति- 
‘aca fafa श्रभिधारणं रोतव्यदविःषख्कारः । श्रष्टतद्य 
होमानरेवात्‌ श्रमिघारणं न यच्यत इत्यभिप्रायः । तहिं संखा- 
TAS INIA एव मोपशभ्यत CaM AYIA माह- 
“qazarafa ॥ kyl 
वपायाग॒माह- “sere guia इति । उभयतो 
हिरि षेगशकलस्थापन ATO परशोः सप्राणएतलसन्पादनाय। 2 ¢ 
“तद्यद्धिर्यश्रकलाप्रभितो भवत इति । भ्रधाम्टताद्चात्मना 
सौति- “nie वा एतत्‌ पशं यदग्नौ जृतोत्यादिना । “aut 
ez इति । शरभुवोरंविषो देवतासश्मदाने'- द्यत्र ^हुविषोऽ- 
प्रशितस्य प्रतिषेधो वक्ष्य दत्युक्रम्‌ः । भरतः षष्ठो प्रतिषेधा यतस्य 
प्रयोगे प्राते प्रतिषेधति - “न प्रस्थित मित्यारेति । स्वेषराध्वयेव- 
प्रसकताश्रवणौयपद्नोः पुमः प्रसश्चयति- “रसते afta भिति । 
ब्र्ारिति शेषः । ‘aga श्रभिषवृते घति वपाथागस्तजे- 
व्यधेः ॥ ९७ ॥ 
रा 1 


१-- प्राण Ze 2. ह, qr | R— Ble Ae १५०८ | 


gce ॥ WAT UM eae A (dire um. 


Sper वपां aatet वपाश्रपण्यौ शलानुप्रादतौति, । ay 
at परस्यराभिसुखे, प्राश विप्राणां vate भितरा भिति 
qreraa’ खाहाग्रब्दे उश्च रिते, इविषौत्ययेः ॥ 

श्रस्य प्रासने मन्व्ः- ऊंद्धंनभस fafa’ । ‘eT उपरि) 
aa श्रन्तरिचं यस्य॒ वायोः स॒ तयोकः, तम्‌ ऊद्धेनभसम्‌, 
"मारतं वायम्‌, हे वपाश्रपण्ौ ! युवां "गच्छतम्‌ । याम 
menat "वपाम्‌ श्रगिश्रपामः वपाश्रपण मका, ते "दमे" शसु 
mye, समुच्छरयर हिते श्रनभिमते Si awe न' भवत दय 
प्रायेणाप्नौ प्रास्यत्‌ ॥ ९८॥ 

वपायागं प्रंसति-- “ag ag वपया चरन्तौति । शरव 
थागविप्रहृष्टकालोनख्याङ्गयागस्य मध्यव्यवधानेन चुधाक्ताया ट 
ताया अवान्तरुन्गिवन्तैकलेन क्रोधश्ान्तिेतुरित्यथेः ॥ ९९ । 

“अरय चात्वाल दृत्यादिर | We ee ॥ २ [८.९ 


दति सायणाचार्य विरचिते माधवोये sarees 
मष्यन्दिनश्रतपयन्राद्मणएभायये 
ठतौयकाण्डेऽष्टमाध्याये दितौयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


९- क्षार Bite Ge ९. द. ८७ । अन न 
२-- ate He ६,१४९.८ । २ ate mite Ge द. 


१-- कान at GG ९२०) ज Magers 
‘ | = 


‘ _ 


(swe देना ) ४ कगेगक्ाचन्‌ a omy 


( ae gate ब्राह्मणस्‌. ) 


are पथुभुवति | तेषं पुरोदाशं मशुलिष्मः 
पति तदय्पुरोडा्र सनुलिब्दपति gaa AT sey 
agai मेधो य॒द्‌ ब्रीद्धियवौ Aaa मेतकतोषेन सुमह, 
धति are करोति तस्मात्‌ पुरोडाश मनुनिर्ववेपति ॥९॥ 

Sy युद्रपया प्रचय । रतेन पुरोडाशेन परखरति° 
मध्यतो वा इदमां wor मत्खिदम्ति मध्यत रुवतर 
Ria मेधेन समङयति wed करोति तक्षाम 
WIA पुरोड़ाश्न प्रुषरत्येषु न्वेबतुस्य AAV ङ 
ay पश पुरोडाशोऽनुनिर्यते! WR 

qa पशु fequrfer | जिः प्रज्याव्रयता किः we 
fe इदय qua कुदतादिति बिष यत्तः. ॥ 2 ॥ _ 
श्रथ शमितारः सुऽशालि । SRT eres 
via शमिताहेटिति त fara रतान तु भगवो 
Trax होति? ॥ ४ ॥ 


न 


कवन 31 
, 4 aid 


^ ्रचुरतिः-दति ग। 
† श्ववके-इति ख | “प्यते दति ग, I 
t faq —efe क, व्यक्लु'- दति ग, FI 


"होति"-दति ख, "होति! -इति ग, घ । 
6 - 


र्‌ ॥ Wana ea | (ue शत्रार) 


श्रथ जुह्वा ए्षदाज्छस्योपदत्य | श्रध्वयुरुपनिष्कुम्य 
wafa wax इविः शमितारेरिति त fear 
तदहेवाना मित्युपाईध्वयुः+ ॥ ५ ॥ 
तद्यत्‌ ष््छति। खतं वं देवाना इविनुशरतः 
शमिता वे तुदेद य॒दि wa’ वा भवत्यत वा ॥ & | 
तद्यत्‌ ए्छति। तेन प्रचराणौति aan 
wafa सत्‌ a देवाना विभवति तं यजमानस्या- 
नेना ऽञ्जध्वयभवति शमितरि तदनो भवति fava: 
पृच्छति बिड यनज्नोऽथ sere तदवाना मिति तडि 
देवानां यच्छतं तस्मादाह तदेवाना मिति no 
स wea मेवामगरेऽभिघारयति। श्रात्मा वै म॒नो 
हृदयं प्राणः एषदाज्य मात्मुन्येवेतन्पुनसि प्राणं दधाति 
त॒येतज्जौव Fy Rava शविभैवत्यम्‌त ममुता- 
नाम्‌! ॥ ८ ॥ 
सोऽभिघारयति । संते मनो मनसा मु प्राणः 
प्राणेन गच्छता मिति न खाहाकरोति न्‌ छेषाहतिः 
हद्वासयन्ति पशुम्‌! ॥ ९ ॥ 


^ sq’_sfa ग, घ। T ‘aw’-afa ग, घ। 


† "पशम्‌ः-दतिःग, ध। 


( sare Rate ) 1 एतो यकारम्‌ t 8८४ 


q जघनेन चात्वाल wate युपं ` चाघ्चिः च 
हरन्ति। aura न इरन्ति येनान्यानि watxfa 
हरन्ति तः सुन्तं Sara fara कूरौरतेन 
समुया यत्त॒ प्रसुजासेति यद्‌ वाद्येन न इरन्त्यु्रेण 
यपं afegt ह यज्ञात्‌ कुयुंस्तसादुन्तरेण युपं चाग्नि 
च हरन्ति दक्षिणतो निधाय प्रतिप्रष्यातावद्यति 
शक्षणखा उत्तरबदिभेवन्ति ता अध्युवद्यति तुत्‌ 
SAU उत्तरवहिभवन्ति ॥ १० ॥ 

युच वुं देवाः+ | qa पश मालेभिरे तं त्वष्टा शौष- 
तोरेऽभ्यवामोतेव' चिन्नालभेरक्जिति त्वष्टहि पशवः 
षु रष शौषन्मस्तिष्कोऽन्‌क्यश्च AST THAT सु ATA 
इव त्वष्टा दत्‌ मभ्यवमत्तस्मात्त नाञ्नोयात्‌ व्वु्टद्यत- 
दभिवान्तम्‌ ॥ ११ ॥ 


र स क स्ट ष. “AGAR SAREE 
तं Par: प्रापश्चयस्तस्मात्‌ «AS: WAT इ चे aaa 


aa इति तनेवैन मेतन्मेभेन सुमद्यति AY करोति 
तस्मात शक्षशखा उत्तरबदहिभवन्ति ॥ १२ ॥ 
व्वसाष्ोम- 

AAT मुपस्तृणोते । जना चोपभुति च दो 


* ‘qy’—afa गः 7 | 


स ॥ TTT RTA । (ईर भार) 


- इ वभ््ोद संसचल्थान्था सथ िर्दयशक्षकाय तदधान 
‘Sut चोषभृति अ ॥ १९ ॥ 

श्रयं मनोतायै efter आहं 1 ATA 
we viata gre सर्वा दमे, देवताः पु 
 रीन्यभान भुषसङ्गच्छमते भुम माम प्रहौष्यति सम 
Cara otterdifa gata हि देवतान दधिः 
 धशस्तासोार स्वासां देवतानां पशे मृनारस्छोतामि 
भवन्ति तान्येवेतत्‌ प्रीणति तथो हामीधाय देवतानां 
अनाखुपशङ्गतानि भषन्ति aerated इविषो- 
SHUTS WE १४१ 

से हदथस्यैवाव्रेऽवेथति ) सथन्भध्यतः संतो Yee 
स्यभेऽवदयति प्राणी वे ददथ सतो WE ae: प्राणं 
सथ्चरति* प्राणो वे पथुर्यावद्धोषै प्रारैने प्रणिति 
तवत्‌ पुर. थ्॒ासमात्‌ पोणोऽपन्श्मत्ि देव 
ate भुतीनण्डुः। शेते ॥ १५ ॥ 

ye मु वं og) तुदलातुम श्वरिबि 


* (सम्भृवति*-द्रति साय णसम्म॑ल इति Sto वैरः | 
† नर्दति, .मणथः-दति च पाठदयं दृष डा-बेबरेण | 
{ भपशुःः-द्तिग, घ्र। 


( cae Quite ) ॥ amity | ४८४ 


qerrate किष्डिदवदामर wlan न तदुद्विभेत सवस्य 
वास्य HUNT भवति Wears बस्मा- 
AUG सतो ुद्य्यवाथऽवद्यत्युय TATTAA™ ॥ १६ ॥ 


sya जिष्ठाये । सा ta’ gatate प्रतिष्ठत्युय वक्ष 
arate MATER दोष्णोऽय पायोरय तनिको- 
ऽय THAT: ६ १७ ॥ 

गुद बेधा करोति। स्थविमोपयड्भ्यो। er जुरा 
Sy शत्वावद्यत्युणिम आङ्गषुथेकचरायं SAAT 
ऽद्धा मवद्तिः ॥ १२८ ॥ 

TATA | द्यस्य STUY गुद YT छत्वाय्लि 
श्यश्चाये ओओखेरथध हिरण्यश्कलाववदधाल्युधोपरिष्टा- 
VITA ATTA ॥ १९ ॥ 

श्रथ Usa wai | रोडसौति Bawa हि 
aererene. रेडकौर्थभ्रिष्ठय आौषात्विन्धति चतच्छपु- 
यति aererefaer ature quice 
न्रश्यापो Wit BRAN रसः सम्भरन्ति ATT STE 
समरिणन्निति ॥ 2° ॥ 


* व्व्‌"-द्रधि अ, च, † efertoregat—eft च । 
i afa’-<fa a, WI 


acd ॥ एतपयत्राद्ययम्‌ | (दपर emt) 


व्वातस्य त्वा राज्या ऽति । अन्त्रि् वा श्रय 
मुतुपवते योऽयं प॒वतेनन्तरिक्षाय वं wars तस्मादाइ 
ATT त्वा धराज्या ऽइति ॥ २१॥ 

पूष्णो Tw ऽइति । रष वु पृष्णो रुडिरेतस्मा 
se fe गह्णाति तस्मादा TUT रटद्या ऽइति ॥ २२। 

sua व्ययथिषदि्ति। रष at ऽङ्ष्मेतस्मा ऽउ 
हि गज्ञाति त॒स्मादादोष्णो व्यथिषदित्युधोपुरिष्टाद 
दिरश्यस्यामिधारयति ॥ २३॥ 

श्रथ पा्रुन वासिना वा प्रयौति । प्रयुतं देष इति 
तुन्ना रवेतट्रक्षाःस्यतोऽपदहन्ति ॥ २४ ॥ 

gq यद्यष्यरिश्ष्यते | तत्समवत्षधान्या मानयति 
तङ्दयं प्रास्यति frat व्वक्षस्तनिम aaa व्वनिष 
मथोापरिष्टाद दिराज्यस्याभिधारयति ॥ २५॥ 

तद्युद्धिरण्यश्कलावमिता भवतः। घरति वा ऽर्तत्‌ 
पशुं यद्रो qua सुयुद्िरण्यं तदमृत ऽशचायुषि 
प्रतितिष्ठति तथात उदेति त॒था alata तस्मा 
दिर ण्यश्कलाविता भवतः ॥ २६ ॥ 

TT युदश्णयावद्यति। सव्यस्य च देाष्णोा दधिण- 
याश्च श्रोरेदं शणस्य च देष्णः सव्युायाश्च RATA 
दयु पशरश्णया पदे इरत्युथ युत्सम्यगवय्येसुौ चो 


(See दन्ना) 0 zalamrasy ॥ ges 


3% 


हेवायु पशुः पटो हरेततस्मादश्णयावदत्युथ यसु शर्ण 
(वदति नाईसयोनुनृकस्य नापरसकृथयोः ॥ २७॥ 

ATT इवा अग्रे पशु मालेभिरे। तदेवा भौषा 
नोपावेयुस्तान्‌ युः एथिच्युवाच मेतटा हद्‌ ay व 
रतस्याध्यक्षा भविष्यामि युथा यथेत॒ ऽएतेन चरि- 
प्यन्तौति ॥ VE ॥ 

सा होवाच । अन्यतरा मेवाहृति मुषौ पुरन्यतरां 
पयश्िषन्निति स यां पयेिषंस्तानौमुान्यवदानानि 
त॒ता देवाः खिष्टकृते अङ्गाणखपाभजंस्तुस्मात्‌ च्यज्गा- 
WNT ATTA ष्णासयोर नकस्यापरसक्थ॒या- 
MAT नुावय्दयन्न्वेव AH मभ्यवमन्तसरा- 
द्नुकस्य नुाषयेदथाहाप्रौ षोमाभ्यां छागस्य हविषोऽनु- 
बूहौत्याश्राव्याहाप्नौषोमाभ्यां छागस्य दविः प्रेष्येति न 
प्रित fare yaa प्रस्थित मिति+ ॥ ee ॥ 

भ्रन्तरेणा्दधौ याज्याये व्वसाहोमु' जुहोति। इते 
वा saa Wet सेध॒ उत्थिते यु मस्या दमः रसं प्रजा 
उपजौवन्तय्वाचौनं दिवो रसो व व्वसाहोमो रसो 
मेधो रसेनेवेतट्रसं तौव्रौकराति तस्माद रसो- 
STATA नु AAA ॥ ३० ॥ 


* (मितिः-दति ग, घ। 


४७० ॥ प्रतवधन्रार्खखम्‌ ॥ ( quo sme ) 


AUST | अदौ याज्याये ATT AN 
तौयं वा swaein चौरदर्थोऽ्तरा बे orergfagt 
ऽअन्तरिश्च मन्त्रिश्चाय षौ जुहोति तुसादन्तरेखाशा 
याज्चाये व्वसाहास' जुहोति ॥ ३१ ॥ 

मु भुोति। एतं इतुपावानः पिवत eat eer 
पावानः पिषतान्तुरिक्षस्य इविरसि खाहेतयेतेन ववश्व 
देवेन यजजषा Hee aes वा ऽशरन्तरिक्षं awe. 
नेमाः प्रभाः प्राणत्यश्ोदनत्य*श्न्तुरिष्ष ayaa | 
तेन वैश्वदेवं ` eran अजहोति यानि जुदा मवद 
नानि भुवन्ति ॥ ३२ ॥ 

श्रथ जा एषदाज्यस्योपधन्नाङ । ATTA TE 
Varna व्वुनस्य॒तये प्रेष्येति seer जुहोति 
तद्यहनस्य॒तये yea Fares ad भागिनं 
करोति सोमो तै व्वुनस्प॒तिः om मेवेतत्सोमं करोति 
AISA ऽश्राती जद्ोति तथोभुयु' Maria 
तसमादुन्तरेशोभे ऽश्राहतोौ जुहोति ॥ ₹९॥ 

श्रय यान्युपभूत्यवदुानानि भुवन्ति। तानि समा- 
eng: eee eee 


+ ‹"्दान॒त्ध °"-द्रति च-पाठः। पुरस्तात्‌ २.५. ९. & MUL RTA, 
Suess ४.१. RUC I ` 


(प्ण Rate) । दतोमकाखम्‌ | ४८६ 


नयमान श्राहाग्रये खिष्टकतेऽनुब्रहोत्याश्राव्याहाग्रये 
खिष्टकते प्रष्यति auzad ज॒दोति ॥ ३४ ॥ 

ध युदसाशोमस्य परिशिष्यते | तन feat थाधार- 
यति fen: प्रदिश्श्राद्शे व्विद्िश उदिशो दिग्भ्यः 
खादेति रसो वं व्वसाहोमः सुर्वाखेवेतदिषु रसं 
दधाति तस्मादयं दिशि दिशि रसोऽसिगम्यते i ey tl 

aa पशुः सम्मश्ति | रतदिं सम्मश्नस्य कालोऽथ 
Ta araufa a seq ऽउपतिष्ठन्ते+ ते व्विम- 
foam ऽइति शङ्कमानो ay feared शङ्धताचव 
WFAN ॥ ३६ ॥ 

ag: grat) श्रद्धे sax निदोष्यदन्द्र उदानो 
{अङ्गे soe लिधौत इति germ feant भ॒वति 
तत्राणदानभ्ा सुन्दधाति दृव AEE ते AT A 
तु eae यदिषुरूपं भुवातौति छत्लवृत मवतु.कराति 
देववा यु त मवसे TETAS त्वा मातापितरो 
मदन्तिति तद्येन AEN चत्छं त्वानुसुमस्यति 
साऽस्य Braise aera! ऽआत्मा भवति BONG 


+ भ्ये म ऽउपतिष्ठन्ते- दति सायणसम्मतः पाठ दरति डा ° AAT | 

 कुः-दति ग, च । 

i भ्ुशि्ञोक्‌"-इति, 'मुशच्ठोक'-ति, ९ शिन्‌ yoy eee च पाठः| 
62 * 


४९० ॥ श्रतपच्त्राद्चणम्‌ । ( ¶्प्र° शत्रा) 


4 


श्रयानुजिर्वाय पुरोडाशं agaat च विधत्ते- “यदेवल्य दूति, | 
या देवता पश्रोः, पुरोडाशो ऽपि तद्ेवताकः कन्तेयः। पुरोडाशातु- 
निर्वापं पू्य॑माणएस्य पशोः aafgtqaa प्रशंसति- “सवेषां वा 
एष पशना fafa सर्वपशनां मेधष्टपत भेतरेयत्राह्मणे “पुरुषं प 
दवाः पश मालभन्त, तस्मादालमाग्मेध उदक्रामत्‌”-दत्यादिना, 
प्रपञ्चितम्‌ ॥ ९॥ 

पुरोडाग्र्य वपानन्तथे प्रशंसति- “श्रय यद्‌ वपया प्रचध॑ति। 
पप्पुरोडाशस्य प्टच्छटरपृर्तिरूपप्रयोजनं सवेषु waft 
दिशति- “एष व्वेवैतस्य बन्ध्रिति ॥ ९॥ 

“sa ary विश्णस्तोतिर। शमिता । तदा शमितुरेव aq 
ated gaiq— हे शमितः ! “चिः प्र्यावय'* प्रधानखिष्टदुप- 
यडभेदेन चिविधाङ्गानिर जिविधविद्वानि aur सयः, तथा 


re ete 


१-- ate शनौ ° Ged. . १६ HEAT | 

२-- To Ale २,.९. ८ द्यम्‌ | 

g— “ag हिसाधाम्‌ (्ाग्प° ७२७ }"-द्रति Rte qeaat यान्दे०। 

९-- का श्रो° aden) “छतिग्भ्योऽन्यः कश्चित्‌ शमितेयेत- 
aon: पं faite feats मारयतोद्य्ः"-द्रद्यादि च aa कार शो 
६. ७. १-२-३-४-सच्ोयदत्तिष बयम्‌ | 

५-- “जिः प्रच्यावयतात्‌!-दति % । 

९-- तच, Gut मवदेयानि 'जौडवानिः प्रधानयागार्यानि हृदयादीनि 
प्रथमानि, उपम्टव्यवदेयानि दचत्तिणस्कंश्यादौनि "चो पम्तानि' लिट- 
छदयामार्यानि द्दितीयानि, वसाहोमदवन्या मवदेयानि वभिादोनि 

' उप्रयद्धयागार्थानि टतौयागौति विवेकः। 


(cae Bate ) ॥ टतोयकाण्डम्‌ ॥ ४९१ 


्थ्यावयः । शनिः Aer पोः “चद्‌ यम्‌' अवयवम्‌ ‘SAAR’ 
उपरिभावं ‘aaa’ ‘fat यद्वा श्चिः प्रच्यावय' यथाङ्गानि 
निः प्रयुतानि सुः, तथा कुर्‌ । भरच्युतस्य' THU हदय" शलायेण 
पक्रम्‌ “उत्तमम्‌ उपरि वत्तमानं कुरु । प्रच्यावनस्य faa avefa— ` 
“Rafe यज्ञ इति । om fama’ ॥ २ ॥ 

“sy शमितारं संशास्तोति" | seamed कुर्यात्‌ । प्ररत- 
लाभिधानभोत्या प्रथमत एव संशासनम्‌ ॥ ४ ॥ 

“श्रय जुहेति | प्राकानन्तर “ङ्का एषदाच्यस्यो परत्य' जा 
gaara] इद यावदानाये मादाय wifas प्रति ग्ला ¶मितारः' 
शतं ₹विः ? शति" weil एतम्‌" ति" प्लु ‘aq 
देवानाम्‌" ‘cf’ उपा श" swarq ॥ \॥ 

rea माह- “तङ्‌ यत्‌ एच्छतोति । प्रश्राभावपचे 
‘aay दति । श्तं वा' खात्‌ । तच रं नैकेतं वा भषेत्‌, 
न देवम्‌; “at विदग्धः ख await योऽष्तः स रोद्रो य. Jed: 
स दैवः दृति fe तेत्तिरौयकम्‌९ । श्रत; प्ताग्रटतविभागं 
प्रमिता जानातौति “sed हविः रमित दः ?"-दति wat yeaa 
पर्ययः ॥ १ ॥ 


= = a en A annonce ---- -- 
<a --- ee "= न~ 


९-- “प्रयावय = उत्कालयः?-द्रति काण Ge Ze | 

R— He ate Ge GR] इ--काण्खरौ° द° दः ऽ. ५। 
8— का० sito God. He | “fea = श्ित्तयति- दति aa Ze | 
Y— are mito ६.८.९१९ ख, 8, १ इतराणि द्रख्यानि। 

(Fe He VLRO! 


gee ॥ श्तपयन्राह्यगम्‌ । { प्रण gate ) 


C 


“तद्यत्‌ पृच्छतोति | श्रत एव प्रश्मसामर्थ्यात्‌ प्रमादात्‌ श्रष्टत 
मपि भवेत्‌ । यजमानस्य wed भवति' श्रते यत्‌ फणं तद षिकंशं 
भवतोत्यथेः, श्रत एव wate शरध्वयैः “अनेनाः श्रपापः 
'भवति'; शमितार मेव Atay’ ्राञ्रयति । “चिः wa carte) 
स्ष्टम्‌ ॥ ७ ॥ | 

“q इद्य मेवाग्ेऽभिघारयतौ ति\। इदयाभिचारणं प्रश्सति- 
“sar वे मन दत्यादिना। यदेतत्‌ शदयाख्य AAA, तत्‌ मन- 
श्रास्थकः श्रात्मा' खलु ; “UA मनोमय मात्मान सुपसङ्कामति"- 
cae श्रात्मलब्यवदहारात्‌ । श्रयवा मन-उपाधिकः श्राया 
ae; परिपूणेस्य wma: परिच्छदेन ओवभावः, मन 
उपाधित्ात्‌ | क्तं WITS प्राणलम्‌ । अतः एतिन इदयामि- 
धारणेन ward मनसि प्राणं खयापितवान्‌ भवति । तथा सति 
Aza WUE: ापितलात्‌ देवानाम्‌" xz जोव 
“हविः wat | श्रयग्रन्दश्रतेः साम्या दितराण्छपि पथादाष्ये- 
माभिचारयेत्‌ ॥ ८॥ 

"सोऽमिघारयतोत्यादिर । मन्त्रस्य येःः ।- हे अभिधायमाण 
इदय ! ^तेः “मनः । मनःप्ाणयोरेधवस्शानात्‌ आज्रयाश्रविणे- 
रभेदात्‌ ‘A मनः इति खसामिसम्बन्धो पवारः। "मनसा एषदाच्य- 


eee 
q— ale ste ० ६.७. ६। 
९-- Fe उप* २,८। अथान्यवान्यव च वङव । तद्यथा-- Ee 
वोपरिद्ात्‌ ९४. ५. ९.१० ; १४.०८. ८.९ ; Be उपर ३, Lee! 
द ae eG EL BATE 


(cae ante ) ॥ दतौयकाणडम्‌ ॥ ४९१४ 


aqua | VAIS मनोरशएलेन स्त॒तलात्‌ प्राणएमनसोरवि- 
योगात्‌ एषदाश्च मपि मन Cae । तेन “सङ्गच्छताम्‌' सङ्गतं 
मवत्‌ । तथा ते" भ्राणः' प्राणेन" एषदाच्यलक्णेन 'सङ्गच्छताम्‌' | 
यदा रे "पशो! ‘a यौ मनःप्राणो श्रपगतो, ताभ्यां मनश्राणभ्यां 
इदयष्ूपेणावस्िताभ्यां सङ्गच्छता मित्यथेः । “न शोषाडतिरिति। 
श्रभिघारणएदूपलेमा तिसस्कारलात्‌ खत शआ्राङतिलाभावात्‌ न 
खाषहा Haig ॥ < ॥ 

“तं जघनेनेत्यादि^। yaaz बयाख्येयम्‌ | daa निषेधो- 
पयोगसिद्भये हविषः क्रूरता माह- ‘Say रति | अ्रङ्गादक्रात्‌ | 
“सद्चेकवचनाखच वो प्ायाम्‌”-दति, ग्रस्‌ । दकिएत आहतं हविः 
प्रतिप्रस्थाता श्रवदयेत्‌ । “चश्राखा घन्तरबहभेवन्तोति । वरिष 
उपरिताः सयुः । बरिष उपरि हविषा मवदानायं माच्छादयेत्‌, 
तासा मुपरि अवेत्‌ । अ्चशाखाः प्रश॑सति- “AZ यत्‌ Venter 
षत्यादिना२॥ १०॥ 

“xa वे देवा दति। पुरा देवानां पश्रालम्मनसमये "वटः 
देवः, weal! एव मेवोत्तरकाले श्राशम्भनं करिति, 
पष्ुशिरसि च॒ मनः शतवाम्‌; ष उच्छिष्टपदाथेः, शिरसि 
मल्तिष्कादिरूपेण परिएतोऽश्वत्‌ | श्रथवा fare: उच्छिष्टससयशेनात्‌ 
स एषः, भिरःसम्बद्धो 'मल्तिष्कः' कपालः, श्रनुक्यञ्च' तरसम्‌? 
aay तद्‌ाभितः सारः, दव्यभच्छयोऽ्त्‌ ॥ ११॥ 


\— ale ate ge ge ge] श पा TU, 8. BRI 
\— Fle ato ख° ¶, ८, 9 | ao संर ६. द, १,०. ६ र्थम्‌ | 


४९१ | एतपथत्राह्मगम्‌ ॥ (due ote ) 


“तस्ावाङः मेध tft ae’ देवेरालभ्यमानस्य ot: 
सकाश्रादेव ‘au’ तु श्रधः 'पपातः। पतितो ठचोऽभ्त्‌ । टच 
विनाभ्यतपन्ञं ^तं' देवाः" श्रापश्चम्‌'; श्रतो देवैः प्रकर्षेण स्यानात्‌ 
wey इत्युच्यते । ददानो यः “चः इति उच्छते, ख वदुः 
श्रख्यः' THU ॥ १२॥ 

“याच्य fafa जुह्वादिषु ‘somata’ । “qty 
प्रधानावदानार्य॑म्‌? । “उपगतिः खिष्टशृद थम्‌ । वसारोमां 
'वसाहोमहवन्याम्‌” | 'समवत्तधान्याम्‌' समवन्तधानो इडा पाचम्‌" | 


Ne er re ~~~ ~= -~---- 


t— काण श्रौ He ६.८. ८। 

२-- “qed जद्धं ate सव्यसयिधपु्वनडकं wed यक्षदुरक्तौ गुद मधं 
afaat शओरोणिरिति जोद्धवानि'-दइति ate ate God. ee हदय 
मासप्रलसदृ शम्‌, fae रसना, ats वच्तो मेनान्तरम्‌, AUG सकब्र 
aay Tet Yas मंसादधो away, दे पि पाश्च, यत्‌ 
कालेयम्‌, Tat Fae गोलकौ मह दामलकतुल्यौ, शुदमध्यं येन Way 
निर्गच्छति, तद्‌ विषमं चधा छत्वा त्स्य यो मध्यमो भागो न Wat न च 

a म्‌, दक्तिणा श्रोणिः दच्िणसकश्र उपरि saat मांसलप्रदेशरः 
दच्िणा स्फिक्‌ | 

३-- ५दच्तिणसक्िपूर्वनडकं शुदढतौयाणिष्टं सथा ओणिरिौप- 
गतानिति ate site we ९, ७. ७। 

e— “afie मुपयरभ्यः-दइति ate site द° ई. ७. < । ्तिश्रयेन 
मद्द्‌ वमिम्‌ ; यद्‌ बुदहतौय मतिस्थलं तत्‌ | 

५-- “जुङ्कपग्टतोरपर्तोते वसाहोमहवन्यां wary ala का प्रौ 
we ६. ८, ८। “समवत्तं Was यया सा समवत्तधान इडापरा्ौ?-दइति 
च Aaa Ae Se Fo | 


(cae gate ) ॥ ठतोयकाखम्‌ । ४६१५ 


लुहपशतो दिर ्ठश्रकल मवधायावदौ यमानस दविषः सम्बभ्धिनय 
मनोतादेवतायेः श्रनुबदनाथें होतारं wer । 

मनोतानामनिवेचनेन तदनुवचनं प्रशंसति- “तद्यन्मनोताया 
carfeat | श्रोतानि' सम्बद्भानि मनांसि यस्याम्‌ । श्रच “त्रप 
wat मनोता-दतिमन्तरवर्णत्‌र॑श्रग्निः मनोता पशोमेन- 
सम्बन्धः । सम्बन्धस्य निमित्त माह- “सर्वासां देवाना fafa 
qi? श्राज्यवत्पियत्रसाधारण्यात्‌ ‘ata “मनांसिः शश्रोतानि'। 
"एतत्‌" एतेन, श्राग्रेयेनानुवचनेन | GT मन्यत्‌ ॥ १२, vs 

प्रधानार्थावद्यमानाङ्गानि तत्रमं च प्रंसति- “स इदयण्ेवाय 
tafe) इद यस्यावदानप्रदे शं विभरिनष्टि- ““तथन््ध्यतः सत 
दूति । देहमध्यप्दे भे वन्तेमानस्य इद यस्य प्राणत्वं तदुत्पत्तिस्यानले- 
नेत्याह- “Sat दय as: प्राणः सम्भवतीति । प्राएपषूएवन्राद्यणं 
प्राग्‌ MMA | श्रत एव प्राणस्याभावे पष्एलाभावात्‌ इद य्य 
प्रथमं समवदाने सति इद्‌ यब्यतिरिक्ाना ayia aaa मपि 
wag; यदि प्रमादात्‌ किञ्चिदेवाङ्गदोन मपि स्यात्‌, तथापि 
BAMA सम्पद्यत दरत्यथः। तस्म इदय Rare | 
aug’ पोः ga मङ्ग मनतिक्रम्य ॥ १५, १६॥ 

areas ॒विदणोति- “श्रथ fasta इति। जिह्काया 
WIG । "तद्धि ततोऽथ' श्रयापि जिङ्कानन्तरम्‌, पूर्वात्‌ 
प्रतिष्ठतिः। ‘waece दोष्णः' सवया दित्ययेः। श्रय" (तिक्तः 
यत्तः इत्ययं; । तस्य चातिकोमलवात्‌ तनिमच्म्‌ । क्षयो 


~~ 


५ are ate द° ६,५८.६ । R— He सं° ६.९. ९। 


8९६६ ॥ शतपचन्रह्मयम्‌ | ( Ue gaye ) 


ae इुच्छभयपाश्र्यमान्नाकार HERI । एवं इदथादौनि नव 
सम्पन्नानि ॥ १७॥ 

qa व्क माह- “ae जेधेति!। जिधारृतेषु Jarry 
धदति्युलं तदुपयाजाघ मवत्‌ ; ममं yet Award 
दिधाशवावद्येत्‌ ; यद्यणतरं गेषु, waa’ waa" ॥ 

एकादशं quafa— “qe बेधा करोतौति। “श्रथेकतराथे 
ओणेरिति। दचिणाया इत्यथः ॥ १८॥ 

ल्िष्टश्दयं are— “श्रयोपण्ति ayaa The शर्गामि 
येति ar, सौ विष्टतं दिः । तान्येवाह- “दोष्ण दति । 
aye प्रधाना्ल विहितत्वात्‌" दिणश्य दोष्णः अकाशादित्यय : | 
Te एदस्वाणभागं ‘Ft sar उपति खिषटहदयम्‌ श्रवति 
madd | “ana we? खिष्टहृदर्थायाः we: षकाश्ात्‌ सयाया 
श्रोणेरिवय्ैः। प्रधानख दृडायाञ्चावदानं way fe कुयात्‌ । 
“सचोरवद्यति यथोक्तं दिदिः"-दतिद्धात्‌^ ॥ 

“ma हिरण्छश्कलावितिः। ser मुपश्चति चावत्तोपरि 
हिर्श्कलौ खापयेत्‌, श्रयामिघारयेत्‌ ॥ १९ ॥ 


nT eee 
a nn i a ST ee 


१-- ‘avy (! रचय ? )-दति इ । 

R— ate te Go ८.९० | १-- ‘age मध्ये'-दरति इं | 
४~- पूवं मिदं वणितं टौप्य्धाम्‌ (द क ९ ३, 8.) | 

५-- प्रधानार्थं मभिहिवल्वात्‌'-दति & | 

¢€— Fle si ° ° ६. ५, € | 

< Ble घो. उ. GS Le (६. ६.२४, WS)! 


(cue Rae ) ॥ दतो यक्षाग्डम्‌ । ४९ 


श्रय वसाहोमं eratha | रेडसौ तिः वसाहोमं where: 
gad इति चत्‌ होमद्र्यम्‌, तत्‌ वसाहोमहवन्यां ञोयादि त्ययः; ॥ 

मन्त्रस्याय मय:- हे aay! वं ^रेडसि' हिंसक मसि । 
"रिषेरिंसार्थस्यर विचि लघूपधगुणे रेडिति पम्‌ ; नराह्मणतुगणं 
ललादिकं छवा (लेलया'-रूपम्‌ । “लेलयेषेति। द्रवद्रयवात्‌ 
दतस्ततश्चलन विवचिला, वयाख्यातम्‌* । aren ‘ar लाम्‌ “ofa 
Ruy waa, तेन सह मिश्रयतु । ‘sae समरिणन्‌' | 
“रो गतिरेषणयोः""-द्त्यस्य लङि रूपम्‌ । उदकानि at सम- 
तरजित्यथैः; उदकैः षह सर्वाङ्भ्यो निररतलात्‌ | वातस्य वाथोः 
ray wal रक्षामि । तथा पूष्णः रदी वेगाय शमि । 
वाखादित्ययोरन्रिचाश्रथलात्‌ water tara arg 
व्याख्यातम्‌ | “Raat व्ययिषत्‌"'-दूति वसा विशेषणम्‌ । oer, 
ततः सकाश्रात्‌ वअथयतौति अययिषत्‌ ; age a मसि। agi 
लां ग्टक्ञामि ॥ 

Reese वयाचष्टे- “लेलयेव हि यूरिति | योति fax 
यतोति यू, सा Baar; चलनेन चेतस्ततो गमन सुपमौ यते | 


=-= ~ 


५ He he oC UH! र--वा° He ९.१०.९। 

र भा Wo ६९४ Ute | a— “faafaaatq’—afa & | 

५-- ञे लया ्ब्दश्वाल्यवाचकः'-दति मशोधरः । “बङ्रेव एधिवौ, 
लेशयेवान्तरि्तम्‌, लेलयेवासौ दौ" -द्रति ga fata एुरकतात्‌, 
२,२. १. Ud द्रव्यम्‌ | ६~ File Fo २७ Yo | 

° “मदनेन मसिग सद Ue MATA” Fe Te १.२.९० Se HTH] 


&Q 


BEE ॥ प्रतपथ्त्राह्मणम्‌ ॥ ( दपर त्रा) 


uf ware दति awe “airgap | 
वातस्य भराजिः, gut रंहिथान्तरिच्परा विति वयाचष्टे- “aa 
fra वा अथ मनुपवत दृत्यादिना। -ऊभ्रश्रब्दोऽप्यन्तरिकपर 
care— “एष वा ऊक्ेतस्मा उ हि गछातोति ।॥ २०-२२॥ 

“श्रय पा््चैनेत्यादि" | “प्रयुतं देषः '-'दति'मन्त्रेए “UG 
पार्राखिना “श्रसिना ar wzalat aut विभजति । "देषः भ्रनिषटेभय 
सकाशात्‌ ‘aya’ एयक कृत भवति ॥ ९४ ॥ 

“श्रय चद्‌ ay परिशिष्यत tia) गहोतावशषटां वका 
'समवत्तधान्याम्‌' TINNY Baa? । TY तच्च प्रधाना- 
वशिष्टानि ददयारौनि प्रास्य पुमदिरभिषघारयति | aaa’ sat 
तनिमादयः प्राग्‌ याख्याताः॥ २५॥ 

अच सूचकारेण “वपावद्धिरण्यम्‌"-दति" इविषा समुभयतो 
fecangy उक्तः, तं प्रश॑मति- “तद्यदधिरण्छश्रकलावभितो भवत 
tfa | एतद्‌ वपायां व्यास्थातम्‌ ॥ Rel 

प्रधानखिष्टशदयं' यदवदानम्‌, तत्‌ समुच्चित्य परध्ंसति- श्रय 
यद एयावद्यति सवयस्य च दोष्ण इत्यादिना । ‘ae’ “दोष्णः 
yaa ‘efaurer: श्रोणेः च प्रधानावद्‌ानसमये, ‘zfere च 
दोष्णः, aera. ओणेरिति चिष्टकतत्येवं aad | ones 
मवदानं प्रसिद्प्ोयेद च्या पाद सञ्चरणं aye मिति प्शंसति- 


९-- कान शरौ" द" ९, ०.९२ 
R— ae स° ६, १८. ६ | -- का१ शमौ ° a ¢. S22 | 
O— का" ate Ge gS. WU (६.९.२०, AUG) | 


- 2 
ष्व 


( cae Rae ) ॥ हतोयक।रम्‌ 1 ४९९. 


“तस्मादयं Gta पदो हरतोति । श्रद्णया पादश्रोष्यो- 
jaa’) उक्र ॒दृढयति- “श्रय यत्‌ सम्यगवद्येत्‌ समोचो 
fara ay: पटो हरेदिति । श्रय भिरश्रादोना मनवदेयतो प- 
पत्ति मास्यानसुखेन प्रद गरेयति- “श्रय aq ग्ोष्णौऽवद्यतिं 
नांसयो रित्यादिभा | sat बाङ्कोरुपरिप्रदे शरौ । श्नुको व्कयाधार्‌, 
रायतः एृष्टास्यिविग्ेषः | asa मपि मांसं नावदेयम्‌ | तथा न 
श्रपरसक्ययोः' Hata उच्छरितावयवो eat’ ॥ eo ॥ 

“sau दइ वा इति। श्रसुराः किल पष्ट मालभन्ते, त माल- 
भन्तं देवाः “नोपावेयुः नापगताः, तदा श्रथिवो ‘Taq’ भय 
मासुरं मा BF श्रादरं मा कार्ष, “श्र वः यु्रदयेम्‌ 
"एतस्य पश्चालम्भस्य waar उपद्रष्टा भवियामि', ‘au’ येम 
प्रकारेण ‘Va? श्रसुराः ‘Uda’ पशना "चरि यन्ति-“दति' SrA, 
तथेव सम्यगवगता ॥ ९८॥ 

“सा होवाचेति। तेऽषुराः श्रन्यतरा मेवाहति मरौषुः 
प्रधान मेव तवन्तः, “wae! faved पयं शिषन्‌' afte 
वन्तः। परिशिष्ट का? इति, तां प्रदभेयति- ^तानोमानोति। 
चिणं दोः, सव्या ओओोणि.. ददतं चेति Ae । ततः तस्मात्‌ 
शरसुरपरिल्यक्रतेन sea श॒ङ्गाणि' देवाः प्राप्ताः । श्रयं 
यस्मात्‌ भिरभ्रादौनि ‘saree’, "तस्मात्‌" तेरवत्तल्रेन दृष्ट्ात्‌ 


~~ ~~~ ----------~-----~ 


१-- तेत्‌ वाक्यं ठ-च-पुस्तकयोः | “गवादयः श्रयनकालते अङ्कानि पादान्‌ 
"सद्या" वक्रतवेनावस्धाययन्ति?-दइति ते ° He १.२.६० सा०भा०। 
रकार wife दद. SAR 


५०० ॥ ग्रतपयत्राद्यम्‌ ॥ ( दपण gate ) 


तानि ‘aaa | श्रनुक्ष्य प्रकारान्तरेणापि am दगेयति- 
“apfa | एतच्छिर मोऽणुपलक्षणं गतम्‌, समानलात्‌ ॥ 

दत्थ मवदानप्रक।र FH प्रदानप्रकार माह- “श्रयाप्नो- 
घोमाभ्यां काग्येत्यादि\। वपाप्रेषवदप्नौषोमो यदोमप्रैषेऽपि प्रशित- 
पदं निषेधति- “न प्रसित भित्यादहेति\ ॥ ९९ ॥ 

AWAD काल ay “श्रन्तरे णाद्धर्वाविति। प्रधानाडति- 
याज्यायाः पूर्वाद्धावसानेः प्रतिप्रस्थाता ‘auryta जहोति' | ag- 
दंयोमू भावितं wiefa— “cat वा श्रय ag इत्यादिना, 
ूर्वोत्तराद्धंशौ युष्थिव्यात्मकौ ; तथा सति ‘cay एथिद्याः सका- 
श्नात्‌ उत्पन्नो "मेधः, ‘a’ साराङ्गवसेत्या दिप qe gra मनुषाः 
उपभुञ्जते, तया ‘fea’ सकाशात्‌ उत्यित समुदकात्मक मधो 
निगेत समुपभुञ्जते । एवं ष लोकदयसारस्यान्तरिखे उपभोक्रय- 
लेनावश्यानाद द्धं षयो रन्तराशहोमेन द्यावाएथिव्योः रसेन ‘waz’ 
वसाष्यं "रसः “तित्रौकरोति'। होमस्यान्तरिचायलाचाद्षेयोरन्त- 
Te हृतवान्‌ भवति । श्रतस्तोप्ररसोत्पादकल्ात्‌ होमः कत्तय 
TAU: ॥ १० ॥ ॥ a2 i 

वसाहोममन्त्र are— “स osetia wad eager इति | 
‘ey चरणष्पं रसात्मक भिदं हविः “टतपावानः' wae रष- 
दरषयस्य पातारः सवं देवाः यूयं ‘faa’ । एतदेव विभ्रिनर्टि- 


~ ---"~ 
भभा tA णिज नाको it 


१, २-- काण Bho द. ८. १५-१९९ BA ATT | 
श Rte aie Ge दु, ष्ट, Ye | §— ayo qo ¢, १९६. 14 | 


। च 


(cae ante ) ॥ हतौ वकाणडम्‌ ॥ ४५०९ 


“वसां वसापावान दति। हे वसाद्रय। aq ्रन्तरिचषस्य efa- 
रि" । श्रनरि चस्य सखवदेवाश्रयलात्‌ श्रष्टापि तदर्थवात्‌ श्रन्न- 
faa देवतादारा waftaes दविष्म्‌ । श्रच दत्रम्‌- “ag 
न्तरे याञ्याये वसेकदे शं जुहो ति"-दति, ॥ 

Aaa Faz प्रहतहोमसद्गत मित्यार- "एतेन ay- 
देवेनेति । we बहलजिङ्गार्‌ वेश्वदेवलं यजुषः; शन्तरिचम्‌' 
श्रपि सवासां देवामां प्राणोदामवयापारयोराश्रयवेन वैश्वदेवम्‌"; 
श्रन्रिकांख् वसाहोमः; ‘aa’ होमस्य वेश्वदेवलेन एतदपि वेश्च- 
देवं asta युच्यत wee मध्ये waa वसाहोम माह- 
“वषट्ते जहाति यानि ज॒हा भिल्यादि vee i 

“श्रय जुति? । “श्रय' वसाहोमानन्तर “जा जहदारा 
एषदाज्यस्य' एकदे णम्‌ “उपप्रन्‌' श्रव्यम्‌ “वनखतयेऽनुबरूहि"- 
‘sfar® होतार wary | वनसपतिधुपाभिमानौ देवः स्पष्ट मन्यत्‌ ॥ 

वनस्पतियागं य॒पदवार। पशोः सोमत्वसम्पादकलेम प्रशंसति- 
तदनस्यतय इत्यादिना" | सो मस्यामावस्वायां वनस्पतिषु वासात्‌ 
सोमखलाभिकलात्‌ वनस्पतिः सोमः, श्रतस्तसम्बन्धिनं we सोम 
हृतवान्‌ भवति । "तत्‌" तस्मात्‌ त्‌” यथा WATT उभे श्राङतो' 
उभयोरैवतसौ विष्टशतयोर्मष्ये वनखत्याङति अहोति, तयाः 
(ऽभयं देवतं सौविष्टरतं च च॒पाडत्या "याप्नोति' ॥ २२ ॥ 


ए--काण्श्रौन Fo 4,८.२७ R— का sto ee ९.८.१८ क | 
R— Ale site Ge ६. Ss, १८ ठं | 8 ate site Ge ६, छ, १९ 


yer ॥ शत पथत्रा्चणम्‌ ॥ (i> ante ) 


खिष्टद्मयो गप्रकार ae— “श्रथ यान्युपछत्यवदानानि भवन्ति, 
तामि समानयमान श्राहेत्यादिना\ः। श्रङ्गपेचया awaqaz | 
“समानयमानः' wet प्रचिपनम्‌ ॥ २४॥ 

aman दिगव्याघारणं विघन्ते- “श्रय यद्‌ anne 
परिभिद्यते, aa दिशो वयाघारयतौतिः। वसाहोमस्य द्र्य 
“दिशः, प्रदि णः"-ग््यादिका मन्त्राः । दिशो याघारयतौति भ्रुते- 
रेकैको मन्त wafers । "दि ग्र" safer are, श्रदिग्ः 
दकिणदिग्भ्यःः are, श्रादिशः' पञ्चिमदिग््यः खाहा, विदिशः 
उत्तरदिग््यः wate, ‘sfen’ उद्धदिग्यः are, “दिग्भ्यः 
सर्वाभ्यो दिग्भ्यः खोदा । वसाहोमो "रसो वै' द्रवद्रयात्मकः खल; 
दिशि दिगि सन्मतो रसोऽभिगम्यते ॥ २१॥ 

सम्बग्गतावथवस्य पशोः wart विधत्ते- “श्वय परं समु 
waif | “श्रथः दिग्धोमानन्तरम्‌ ‘uate’ shat काले पष 
सश्च परनं कुर्यात्‌* ॥ 

विग्रसनामन्तरकालस्येतस्य grat दगरेयति- “श्रथ यत्‌ एरा 
सर्रतीति। धेः च wee: दमे“ मदौयं any उपतिष्ठन्ते 


१ ate wito Be ६, ८,२०। 

R— we whe BW द. ८.२९ (४.४, Ud, ६७ द°), २२। 

R— ae we ६.१९. २-9। 

९-- खव का० श्रौ° ९. © 22 Wo Jo HFT | 

w— भे' इति भाव्यपुरूकेषु चिम्वेव । “य इमे उपतिन्ते मार्जारादयः, 
ते विमपिष्यन्ते हति शङ्कमागः"-दइति इरिखरामिभः | - 


4 


( स्र शेत्रार) ॥ दतोयकाणम्‌ १ ५१ 


प्रा्ुवन्ति, ते" any "विमयिग्यन्तेः ¶इति' शङ्कमानः चेत्‌, 
yifaaa काले wad; श्रतथाग्रतसेत्‌ waa दिग्बो मानन्तर- 
काले FANT । अच खूचम्‌- “TR प्राण इति पष सष्मश्त्य- 
वदाय बेडा प्राक्‌ प्रदानात्‌"-दतिः॥ ३९॥ 

aqua मन्त्र aye “शद्रः प्राणोऽङ्गेङ्गे निदरीध्यदितिः। 
Tz परमात्मा, AMMA ‘Bx? प्राणः? । डे पशो ! ते “ag 
ag स्वषवङ्गेषु ‘facta नितरां रौप्रो भवतु, Aaa वा । 
एवं यानोऽपि | 9a वेत्र श्रपानस्थाने उदानवयवहारः । हे ‘awe’ 
पशुरूपकत्तैः ! "देव ! “ast वै पशूनां मिथुनानां रूपहत्‌”- 
दरति श्ुतिः९। नते" तव पशोः, "यत्‌" श्ङगच्छेदनेन ‘ae’, श्रत 
एव विषुरूपं भवतिः भवति, तत्‌ ‘a’ वम्बख्ि "सम्‌" सम्यक्‌, 
पूवेक्मादपि aft प्रतं "समेतु सङ्गतो भवतु । पूव ary 
सवेश्नविशिष्टम्‌, ताषटगसबेश्नविशिष्टं भवेदिति; sag भववि- 
त्यथः | fag “देवजा देवेषु मध्ये "यन्तः गच्छन्तम्‌ | किमयेम्‌ ? 
‘way sara रणाय, देवानां Mad वा यन्ते at सखि- 
तयः ‘sane’ साधु जात मिति कथयन्वित्यथः ॥ 

करमेण fan यचष्टे- “यदङ्गशो वित्त इत्यादिना | 
“शत्सटृत नेवेतत्‌ करोतीति । “एतत्‌” पशद्र्यम्‌ । यदवा एतत्‌! 
एतेन “देव लष्टः""-दतिमश्लेए" वागुच्चारणएसाम्यन CA: इतं 
Ue करोति, ‘aw यक्जिन्‌ प्रदे “UW पम्‌ श्रहोषोत्‌ 


\— का 0 Geert! २- qTo Wo ६. २०० 0 | 
R— de सं° GR. १९१, \। ~ वार सर ६,२०.२। 


४०४ ॥ श्रतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (di gate) 


‘ay’ तेन “एनं wea wer’ विकलं सकलं wat “Ta समस्यति' 
गतप्राणेन anfquiaa we प्राणान्‌ भङ्गानि चालुक्रमेण सदनं 
हृतवान्‌ भवति । तेन cay ag: “ayia खगं लोके Tar 
सजोवो 'भवति'९ neon ४८.२३२.) 0 


दूति सायणाचा्थविरचिते माधवोये areas 
माध्यन्दिनि्रतपथत्राद्मणएभायय 
दतौयकाण्डेऽष्टमाध्याये ठतोयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


eee 


[ श्रय चतुथं ATAU, ] 


चौणि द वे पशोरेकादशनि। रकादश प्रयाजा 
रकादशनुयाजा रकादश्णेपयजो SM पाण्या भ्रङ्गलयो 
दश पाद्या दश प्राणाः प्राण उदानो व्यान इत्येतावान्व 
परुषो युः परादयः पश्रनां यः Base पशवः॥ १ ॥ 

तदाः | किं aad क्रियते येन प्राणः सुव्वभ्यो 
sea: शिव इति ॥ २॥ 


~~~ ~~~ „~ a -~~- ~ ---~- te nee pe 


१-- दडायाखख सयजमानानां षा ग्टत्विजां uaa feats ( काण 
silo द ५, १५. २६, २८७; ३, €. ४,५, ई )। वनिष्टु AMY, 
अध्यभ्ौं होते, कोमं ब्रह्मणे, पुरौ तत मध्वयंवे, gle यजमानाय | 
सर्व्वत्र ददातीति Te) Bawa तु “उपहतां मे्ावर्णषटा 
waste, प्रतिप्रख्ाता स मः -इति | 


a 


(cae 9त्रा° ) ॥ तौ यक एम्‌ ॥ ५०५ 


यदेव qe बेधा करोति । प्राणो वै qe: सोपय 
प्राडनततस्त मय॒ प्राणोऽनुसष्चरति ॥ ३ ॥ 

स युदेव गुदं वेधा aia त॒तौय सुपयुडभ्य- 
स्तयं set ततौय quafa तेन प्राणः aay 
sea: शिविः* ॥ ४ ॥ 

स॒ह त्वेव पशु मुालभेत। यु एनं मेष मुपनयेद्यदि- 
कशः Bees मेदसः vicina axe न्युषेत्‌ 
पराणो व गुदः सोऽयं प्राड्गततस्त॒ मयु' प्राणोऽनु- 
सुज्वरति प्राणो वे पशु्युव॒दधोव्‌ प्राणेन .प्राणिति तावत्‌ 
पशुरथ युदास्मात्‌ प्राणोऽपक्रामति दुर्वेव तहि भूतो- 
cae: TAN ५॥ 

गृदो वुं पशुः।। मेदो वे मेधस्तदेनं सेध मुपनयति 
यद्य ऽअ्र्सलो भवति wa मुपेत॒ खव afe ay 
भवति ॥ & ॥ 

Bq पृषदाज्यं Dalia | दय वु ऽद्दु सपिश्ेव 
दुधि ware वुं भिथनु प्रजननं मिथुन म॒वतुत्‌ 
प्रजुननं क्रियते ॥ ७ | 

तेनानुयाजेषु चरति | पश्वो वा SAGAS? पयः 
एषदाज्यं तत्यशुेवतत्पयो दधाति त॒दिटुं पशुषु पयो 


Cranes 


+ faq: —afa ग, 8 | t ‘q’-sfa a, FI 
64 


५०१ । श्रवपचत्राद्मणम्‌ | (du uate ) 


fea प्राणो fe पषदाज्य wax हि एषदाज्य way fe 
प्राणः ॥ & ॥ 

तेन पुरस्तादनुयाजेषु चरति । स॒ योऽयं पुरस्तात्‌ 
प्राणस्तु मेवेतदधाति तेन पञ्चादुपयजति स॒ योपय 
पश्चात्‌ प्राणस्त मेतैतदधाति ताविमा ऽउभय॒तः प्राणौ 
हितो aara मुपरि्ाद्॒ाधस्तात्‌ ॥ € ॥ | 

तदा Wasa दाभ्यां व्वुषरकरोति । अध्वर्यवे च 
Jay उपयुजत्युध AI मुपयुजति त॒स्मादुपयुजो 
नामाय युदुपयुजति प्वेत॒च्ननयति पश्चाद्ुपयुजति 
पश्चाडवि योषाये प्रजाः प्रजायन्ते ॥ १० ॥ 

स॒ उपयजति | समुद्रं गच्छ स्वाहेत्यापो वै समुद्र 
शापो रेत रत रवेतस्सिश्वति ॥ ११॥ 

अन्तरिक्षं गच्छ स्वाति | अ्रन्तुरिष् वा sae प्रजाः 
प्रजायन्तेऽन्तरिक्ष सेवेतदनु प्रजनयति ॥ १२॥ 

देव सवितारं गच्छं खाहेति | सविता वु देवानां 
प्रसविता सवितुपरहधत aay प्रजनयति ॥ LR | 

मिचावरुणौ गच्छ खादेति | प्राणादानौ व fast 
वुरुणौ प्राणादानावेवेतत्‌ प्रजासु दधाति ॥ १४। 


^ शणः-ति ग घ। 


a... 


( cee ante ) ॥ टतौयकाणम्‌ ॥ ५०७ 


aera गच्छ्‌ स्वाहेति | HVT वा SIT प्रजाः 
प्रजायन्ते SVT ऽरवेतदमुप्र॒जनयति ॥ १५ ॥ 

छन्दासि गच्छ स्वाहेति । सत्त वे छन्दासि सतत- 
रम्याः पशवः सुप्तारण्यास्तानेवेतद्भुयान्‌ प्रजन- 
यति ॥ १६ ॥ 

द्यावाप्रथिवौ गच्छ खादेति प्रजापतिव प्रजाः 
SE ता दयावाप्रथिवौभ्यां पयण्ह्लात्ता इमा यावा 
gfaghat परिदौतास्तथो say Uae: TET 
ता द्यावाप्रथिवौभ्यां परिण्ह्वाति ॥ 29 

अ्धात्यपयजति | a य॒न्नात्युपयजेद्‌ यावत्यो 
Sa प्रजाः सखष्टास्तावत्यो हेव स्यन प्रजायेरन॒ध 
युदत्युपयुजति प्रवेत॒ज्ननयति qantas प्रजाः पुन- 
LAAT प्रजायन्ते+ ॥ १८ ॥ ५ ॥ 


॥ इति षषठप्रपारके पश्चमं ब्राह्मणम्‌ [८. ४.|॥ 


प्राणस्य श्रेष्ठवकरणाभिसुखेन दस्य ्रधानखिष्टृदु पयङिश्चं 
वेधा विभच्य विनियोगं प्रश॑सम्‌ प्रयाजादौना मितरार्गल माद 
“Nie ह त्रै परशोरेकादशानोल्यादिना। प्रयाजा अतुचाजाञ्च 


* “न्ते द्रति व, “हो "द्रवि ग, च | 


bag ॥ श्तपथनत्राद्णम्‌ ॥ ( शपर ym ) 
4 


एकादगेकादग् प्रसिद्धाः, श्रनुयालानन्तरं ष्टव्या एकाद श पयाजा' 
उपरिष्टादाश्ाख्यन्तेः ; एकाद शचं मिलिता waaay सम्पद्यन्ते | 
wee पुरुषस्य दिपात्ोरपि ग्रोषण्याः प्राणः स्प, 
water at, नाभिर्दगरमोति ‘em ava’) ते च पाणिपादगत- 
विंगरल्यङ्गुलिभिः सहिताः fang भवन्ति; प्राण उदानो यान्‌ 
दति चयो सुख्यप्राणः; इति चयस्तिंशत्‌ एव सन्ति धज्ना- 
ywifa eu 

“तद्‌ाह्रिति । ‘faa’ Ses) पुरुषपश्नरंस्तपाद्‌ कुशयः 
पराणषपाङ्गानि भवन्ति; तथा घ मुख्यप्राएस्यापोतर ङगुलिकत्‌ 
साधारण्य मेव प्राप्तम्‌, न श्रष्ठलम्‌; Bal यन्न स्ेभ्योऽङगभय 
सकाशात्‌ प्राणस्य Fee केन प्रकारेण wa मिति प्रन्नः ne 

AMAT सुच्यते- “यदेव ys चधा करोतौत्यादि । तस्मात्‌ 
प्राएषञ्चरणाधिष्ठानलात्‌ “ATT एव ‘Ye! (ei) तस्य प्रधान 
खिष्टकृदु पयङभेदेन fag mary विभज्य विनियोग एव वेभ्यो 
ऽङ्गभ्यः Foana faa ॥ ₹, gi 

अय दस्य प्राएनेन ग्रष्ठलाभिधानप्रसङ्गात्‌ यदि कथच्ि्‌ 
तत्पश्नोः we स्यात्‌, तदं yeu स॒न्यूणलाय उदयं मांसं तेन 


१-- “रकाद ण्ोप्रयज'-इति छ । 

R— इत उत्तर ्छिप्रेव ब्रह्मणे cman “समुरं गच्छ"-द्यादि- 
मन्त्ेभ्विति भावः । अत wate मैतरेयभाष्ये “age गच्छ खादे्यादि- 
Hala समुद्रादय रखकादधोपयाजमन््राः"- दति (२.२. ०) । 


( cae शत्रा) ॥ हेतौ यकाण्डम्‌ ॥ ५०९ 


ax मिश्रणौय मित्याह “स इ सेव परर मालभेतिश्यादिना। 
‘q? एव UR मालमेत, ‘a’ यजमानः "एने" “AW मेधारेम्‌ 
द्धम्‌ INA उपनयेत्‌" उपगच्छेत्‌, ्राभ्रुयात्‌ । श्रय मेव मुख्यः 
ag) दिः पणः शः स्यात्‌ तदा श्रकरणत्‌ करणस्य 
रेयात्‌ वच्छमाणप्रकार कुर्यात्‌ । “उदयैस्य' उदरे भव मुदयम्‌, 
तख ‘Aza’ सकाशात्‌ इडाय aga wate ‘afcfnaa’, 
aq? श्रादाय अन्यौयमि “Ye? ae’ गमयेत्‌, तेन तं प्रवद्य 
दित्यधेः | “प्राणे वै एद इत्यादि, यास्यातम्‌ ॥ ५॥ 

‘nat वे पश्रिति। ‘aq यद्यपि पशः श्र॑सलः” परद्धंसः, 
ुष्टाङ्गो भवेत्‌, ‘ate’ सख्यम्‌" एव “Ae प्राप्तवान्‌" भवतिः ॥ ६॥ 

श्रतुयाजाथं एषदाज्यग्रहणं विधाय प्र्ंसति-- “श्रथ एषद्‌ज्य 
द्ातोत्यादिना। दद" वच्छमाणं इयं खल्‌ ‘sea’! ददं 
ney माद- “afoga दधि चेति। we दयम्‌, ततः कि 
faare— “दन्द 2 मिथुन fafa तख भ्रजननम्‌' ware 
त्पादकम्‌। श्रतः एषदाज्ययहरेन प्रजननमियुन मेव हतवान्‌ 
भवति net | 

“तेनानुयाजेष्विति ¦ "तेन एषदाज्येम श्रनुयाजेषु चरतिः 
रतुयाजान्‌ यजेदित्यथ : । तदुभयं प्र्सति- नपश्रवो वा श्रसु- 
धाजा दति । श्रतुयाजानां फलोपभोगदेतुलात्‌ Wed, पयो- 
विकारलात्‌ ‘guage’ एव “पयः” ; ‘Aq’ तेनानुयाजानुषटानेन 
Wy ‘wa पयःखापनम्‌ भवति' ॥ 

विदितान्‌ श्रनुयाजान्‌ विधाखमानेदपयद्विः सह पुरणादुप- 


पी 


wre ॥ ्रतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (¶ष्र* ante) 


रिष्टा्च विधाख्छन्‌ प्रशंसति- “प्राणो हि wares मिति । ‘fir 
शब्दोयं प्रसिद्धि मुपपादयति- ‘waar तावत्‌ “way, 
तत्‌ शरक व्यतिरेकानविधायिलात्‌ ‘ara’; श्रतः “TCTs 
प्राणः" nS ॥ 

“aq पुरस्तादिति । उपयडभ्यः “पुरस्तात्‌ श्रसुयाजेषुः एष- 
दीच्यानुष्ठानेन पुरस्तात्‌-प्राणं que ane wnt निहितवान्‌ 
भवति ; "पश्चात्‌" उपथडनुष्टानस्य पञशचात्‌-प्राणएम्‌' उदानाख्यं पणो 
स्थापितवान्‌ भवति । fafeat ‘a’ -श्रयम्‌ 'उपरिष्टाचाधसाच्च' 
प्राणः, सत्‌ प्राणएद्रयं स्थापितवान्‌ भवति ॥ ¢ ॥ 

“तद्या एतदित्यादि । ‘way Star, द्दाभ्याम्‌' श्रष्वयेवे' ‘ery 
प्रतिप्रश्ाजे, “च, प्रयाजार्थेम्‌ उपयडयागाथं च "वधर्‌" र्यात्‌ ॥ 

उपयाजं नाममि्वेचनेन प्रशं सति- “श्रय यत्‌ यजन्तम्‌ उप 
यजेति, तस्मात्‌ उपयजो मेभमेति। यजन्तम्‌" waa उपःलच् 
एतान्यङ्गानि प्रतिप्रस्थाता “यजतिः इति पञा्ष्टवया उपयज 
cee: ॥ 

“श्रय यदुपयजति पश्ेतव्ननयतोति । एषदाच्छष्ूपेरलुयानेः 
प्रजननस्य aaa छपयद्धिजंमयति । कथ Haq प्रजमथति ? 
च्यते- “पञचाद्पयजतोति । stare: पञ्चाद्धागैन प्रणा Se 
दन्ते ॥ १०॥ 

[वा Bg ci nae, ee 
१९-- उप्रयषटा = प्रतिप्रश्याता | 


२-- “विजुपे छन्दसि" दरति ute Ge द. २, Sq! 


(cae sate ) ॥ हवो मकारम्‌ ॥ ४११ 


ॐ 


“स उपयजतोति,। "समुद्रं गच्छ"-दत्याद्थ उपयङ्याग- 
war’ । हे गुदावयवषूप, हविः ! लं समुद्रः समुद्राभिमाभिनं 
दैवं "गच्छ, “QTE इद द्रव्य सुहृत मस्तु) एव सुन्तरनापि 
द्रष्टयम्‌ | एषु aay मध्ये यत्र देवता we न प्रतिभाति, aq 
तदभिमानिदैवता द्रष्टव्या ॥ 

उपयाजानां प्रजननरूपतवस्योक्रत्वात्‌ श्नुकूलप्रयल्लपरतया 
wall चाचष्टे “art वै समुद्र wat रेत इति। yg 
स्ट एव ॥ 

अत्न कात्यायनः- शशामिचादङ्रानादत्य बेदिश्रोण्णां faa- 
प्यत्तरस्याम्‌, श्रा्नोद्वौयादा सोमे होढधिष्ये, प्रतिप्रसातोपयजति 
गृद्दतोयस्य wer मनुयाजेषु समुद्रं गच्छेति प्रतिमन््म्‌, 
प्रतिवषर्कारम्‌" - दतिः ॥ ११९-१९०॥ 

squat विधत्ते- “श्रयाव्युपयजतोति | श्रह्युपयाजनामका- 
शवार उपयागाः सप्तकाना मनन्तर माधिक्येन यष्ट्याः५ | 
विडितानल्युपयागानन्चव्यतिरेकाभ्यां पुनः पुनः प्रणाभिदड्धि- 


५ का ओर Bog. te | 
R— वा° To ९. २९. १-१९। 
R— Ho she |e ९,८ 70 | 
rs “ 
४-- "अन्यु पयदटोमकाखत्वार उप्रयागसक्तकामा मगन्तर मधिकं 
Vea Ee w | 


BRR ॥ शतपथत्राह्यणम्‌ | (due ५्रार) 


हेतुतया प्रगंसति- “a यन्नात्युपयजेद्‌ यावत्यो इवापरे प्रजाः 
ee दत्यादिनाः ॥१८॥१५[८.४.|॥ 


दति सायणाचाय॑विरचिते माधवोये बेद्‌ाथेप्रकागे 
ALTA ATT ATES 


रतौ यका ण्डऽष्टमेऽध्याये WA ABU ॥ 


॥ इति SALAS षष्ठः प्रपाठकः समाप्तः? ॥ 


~~~ 


१९-- Tew द. द्‌, १ ९. RGU; ४.१. १-२४ ६ ९. BLY 

a “Rapley १९१२-दति क ; “कणिटिकाः ११२१-द्रति ल ; 
«कणिडकासह्या ११२४-इति ग, घ । तच Late १९ कर रत्रा 
Ud He, EATS Re He, ४ Alo RO We, ५ Ale US कर; सङ्कलनया 
११९ इति सिद्धम्‌ । 


ह 


| we | 


AT 
सप्रमप्रपाठके प्रथम ब्राह्मणम्‌, 
शपि वा 


अष्टमाध्याये पञ्चमं AAT | 
॥ हरि ७ ॥ 

सोऽत्यपयजति। aT TE AMAT वें यन्न 
Aa Tat रेत रवैतत्‌ सिश्चति।॥ १॥ 

सोमं गच्छं वाहेति रेतो वै सोमो रेत रवेतुत्‌ 
fasafa ॥ २॥ 

दिव्यं नुभो गच्छ खाहेति । श्राप वे दिव्यं नभ 
ATA रेतो रेत Tada सश्चति ॥ २॥ 

afy वैश्वानर गच्छ स्वाहेति | दयं वु एथिव्धग्मि 
aac: सेयं प्रतिषठेमा सेवेतग््रतिष्टा मभिप्रजन- 
यति ॥ ४॥ 

श्रय मं fqad | सुनो मे हादि यच्छेति ठो 
दोपयुष्टात्मानं नानुप्रदणक्ति ॥ ५। 


65 


५९४ ॥ प्रतपथत्राद्धम्‌ । (अप्र Ate ) 


sa जाघन्या wat: संयाजयन्ति । जघनां भ 
जाधनौ जघना्ञादे योषायै प्रजाः प्रजायन्ते AALS 
तज्जनयति यज्नाघन्या Tal: संयाजयन्ति ॥ ६ ॥ 

श्रन्तरतो देवानां पनौभ्यो ऽवद्चति। अन्तरतो वै 
योषायै प्रजाः प्रजायन्त ऽउपुरिष्टादग्नये खहपतय 
ऽउपरिष्टादं व्वषा योषा मधिद्रवति ou 

श्रथ इृदयश्रूलेनावश्रथं यन्ति। TATE वा आलभ्य 
मानस्य हृदयः WH समभ्युवेति Wearseaya ay 
युच्छतस्य परिदन्द्न्ति त॒दलश्जुषं त॒स्माद्‌ afte 
श्रलाकुर्यात्‌ त॒त्‌ चिःपरच्ुते पशे हृदयं प्रवद्योत्तसु 
प्रत्यवद्धाति ॥ ८ | 

शध हदयश्रलं प्रयच्छति । तन्न॒ एथिव्यां पराखे- 
arg स युत्‌ एथिवयां परु्ेदोषधौशच व्वनसपुतौशवष 
शुक्‌ ufanged परास्येदपु रुषा शुक्‌ प्र वित्‌ aes 
Gras ara ॥ € । 

अप रवाभ्यवेत्य | युर THA Wea च ala 
स्यात्‌ तदपगेद्‌ युदय ऽखभ्यवाथनाय wags यु 
मुदपाचं निनौय युच शष्कस्य Wee च सन्धिभुवति 
तदुपगृहति मापो सुौषधौदिः्सौरिति त॒था नाप 
नौषधौडिनस्ति Yat धामो राजंस्ततो व्यरूण न 


( cme yates ) ॥ ठते यकारम्‌ t ५९५ 


मुच्च । aerate इति व्वुरुणेति शपाम त॒तो 
a नो सुष्वति तदेन सव्वस्मादरुणपाशत्‌ 
सव्वसादरुण्यात्‌ प्रमुश्चति* ॥ १० ॥ 

श्धाभिमन्बयते। gata न श्राप श्रोषधयः 
सन्तु दुमिचियास्तुसमे सन्तु योऽस्मान्‌ She युं च a 
दिष्म इति य॒च वा Suda प्रच॒रन्तयापश्च इ वु ऽ्रसा- 
तावदोषधयश्चापक्रम्येव तिष्टन्ति त॒द्‌ ताभिमिचधेयं 

हते तथो हैनं ताः पुनः प्रविशन्त्येषो तुच प्रायित्तिः 
करियते स वे नाभ्रौषोमौयस्य पशोः कोति नाग्रयुस्य 
ववाया ऽरुवानूबन्याये ताः दि सर्व्वोऽनु TH: सन्ति 
एत UAT हास्याप्नौषोमौयस्य पशोराप्रयुस्य च हृदयः 
Ha चरितं भवति य॒दशायाश्ररन्ति ॥ ११।१॥ 


॥ इति सप्तमप्रपाठके प्रथम्‌ ब्राह्मणम्‌ [८. ५.|॥ 


अरत्यपथान्रमन््ान विधाध पुनः टष्चभिद्रद्धिहेतुतया प्रशसति 
“सोऽत्यपयजति aq गच्छ खाहेत्यादिना। “At व यज्ञस्य 
भिरोऽच्छद्यत तस्य रसो द्रुवपः प्रपिवेग्र”-दति -वच्छमाणएलात्‌ 
यश्च रसानुप्रेशेन यश्ज्ात्रपवम्‌ ॥ ९ ॥ 


ee BR I A LEED CPL CL, 


& ‘fa’—xfa ख | 
६-~- खतत्रपाठकोयढतोयत्राद्चणरम्भो AZT! | 


$= SP 


५९६ ॥ ्रतपचत्राद्मणम्‌ ॥ (906 vate) 


“सोमं गच्छति) सोमस्य रसाक्कलादोषधिलादौषधिवषि- 
कारवादा TAA ॥ २ ॥ 

दिव्ये नम दति । “दिव्यं नभः" रोकः; ततो दृष्युत्यततेतसा- 
्रूपलम्‌ ; अधिष्ठानाधिष्टाचोरभदोपचारात्‌ ॥ इ ॥ 

“afi वेश्वानर fafa एथियिरव्वानर द्यु्यते१, तख 
सवेगतवेन प्रतिष्ठारूपले we मेव ॥ ४ ॥ 

“श्रय मुखं fae’ मनो मे हादटोत्यादि९। मुखविमप्रेनमन्त- 
स्याय मथेः।- हे प्राण्य गद! मेः "दादिः इद यसम्बन्धि सुख 
"यच्छ" | यदा श्दादि' दये स्थापितम्‌ । पशोः प्राणएदूपस्य गुदस 
विच्छद होमात्‌ उपयष्टुः मनोऽपि प्राणविनाश्वूतं गच्छति, 
श्रत एवं प्राते | “तथा दोपयष्टेति | स्पष्टम्‌ ॥ १ ॥ 

“श्रय जाघन्या wal: सयाजयन्तोति*। seal वालदण्ड, 
तया ‘cat’ पल्युपलच्चिताः सोमलष्राद्या देवताः षयाजयत्‌ | 
“जघनाद्धा वे जाघनौत्यादि, खष्टम्‌ ॥ ६ ॥ 


१-- खच वश्वानर: कस्मात्‌ Prats, “सोऽभिदैागरो निपात 
aaa wat ज्योतिष wan नामधेयेन भनेते-भजेते-द्न्तं 
(9. २१-३१.) नेशत RSA! R— Ale site Tod. ९. ११। 
द-- ale He ६, २९. १२। ४-- का Blo द° ई, €. १४। 
५-- “जाघन्या प्ररो Geeta ह विषा” इति का० go | was च तेव 
“जघनो TITS भवा पएष्डदण्ड cay | खधिकरयमालाया 
waa मेव (३. १, १८. te) | “areal कटौ?०-३ति fuel 
इरिहरो, तदिह ग सङ्गते ; कटिपर्यायभोण्योः प्राुपात्तलाव्‌ | 


क 


(care yate ) ॥ टतैयकारढम्‌ । ५९७ 


जाघन्या aft प्रदेश्विगेष माह- “श्रन्तरतो देवानां पन्नौभ्यो- 
बद्यतोति,। देवानां पन्नौभ्य इति चतूर्थो, तासा मर्याय। 
gaa Ge gfe बालस्य sata श्रलोमक- 
्रदेशरादित्य्थंः। “safterena पतय दृति । aaa 
वाद्यप्रदे9ेः ॥ ७ ॥ 

“श्रय इद्यश्‌ सेनेत्यादि?। इदयस्य पश्चात्‌ शेन परितदेने 
“तत्‌” लोषाय भक्षणाय ‘sw पापं भवति; श्एुगनुविद्धवात्‌ म 
यागा UII! तस्मात्‌ पाकात्‌ पूवं शूलं “परिएद्य' पाकं 
र्यात्‌ । “शूलात्‌ पाके"-दति* डाजन्तः । पाकात्‌ पूवं शूलेन 
परितर्ट्नात्‌ रक्‌ VANS प्राप्रोतौत्ययेः | “fa: प्रच्युते gat? 
पाकोत्तरकालं ‘eee? शूलात्‌ ‘nee “उत्तमं प्रत्यवदधाति' 
दतरावयवाना सुपरि श्थापयेत्‌ ॥ ८॥ 

“श्रय इद्‌ यश्यूलं प्रयच्छतो ति । परिकर्मिणे प्रयच्छति । स 
"तत्‌" शूलं ‘sire श्रः च न WaT । पराखतो दष 
माह-- “श्रोषधोञधति। शश्रोषधोश्च वनस्यतोँश्च एषा शक्‌ प्रवि- 
भरेत्‌", यत्‌" यदि 'एथिवयां wed’) तस्या मुत्यन्नेष्वोषधिवन- 
स्यतिषु प्रवेशो युक्रः॥ < ॥ 


Som an nn 
भ = = an ~~~ nn, + ~~ 


९-- काण खरौर we ६.९. १९१। 

२-- सतेभ्वा्ति विद्ेष(वधिश्च ate Whe Ge ९. <. ११-२०। 
R— He Blo Ge ६. १०.१,२। 

8— ure go ya. dy) | ute te चर ६.९०.४। 


yrs ॥ भतप्रथत्राद्ययम्‌ ॥ (et wate ) 


¢ 


उक्रदोषभावोपाथ भाह- “श्रप एषेति" । “aa” सम्माय 
‘ay 2 श्रतौवारसः सरसश्च न भवति, ‘aq’ तच “श्रपगूहेत्‌' 
aq मेवातिदूरले उपायान्तर माह- “aq इति । यद्‌ान्‌ विषे 
ग्लामिं sya, तदा धूपस्य Men उदपाचनिनथयनं ger, 
तचापोषददरंरेगे उपगृेत्‌ । ay wae “मापो मौषधौ- 
हिंसः दति" । हे शूल ! sa मोषधोनाश्च feet मा aT 
teak उपगृहनादपां हिंस प्रसङ्गः, एथिव्या सुपगृहनात्‌ तदोयोष- 
Wat बाधप्रसङ्गः ; अ्रतस्तजोभयच हिसापरिहारः प्राथ्यते ॥ 

त्र मन्तः- “शधान्नो धाज्ञो राजन्निति । निगृहनस्य बन्धन- 
पवात्‌, तस्य वरणा धिष्ठाहकलात्‌ वर्णस्य सम्बोधनम्‌ - रे राजन्‌ 
वरण ! यस्मिन्‌ पापरूपबन्धने श्रवखाने बद्धा खः, ‘Aa? तस्नात्‌ 
बन्धख्थानार्‌ ‘a’ wa ‘gy’ पापेन विमुक्तान्‌ कुर्‌ । "यत्‌! 
यस्मिन्‌ श्रागसि सम्भाविते, श्रागस्कत्तारोऽपि श्रद्धाः" wena, 
cantar: (दतिः ‘sg’ मनुव्याः* neo tl 


Y— का० Bite द° ९.१०.३, ९। 

२- WA मन्लदयं दृश्यते खत, तजक्ततरेव पटितोऽपरः sala हणेन 
fafea: | तद्यधा- “qufa त मभिश्नोच योऽस्मान्‌ देटि यं च वयं 
feat मापो मौषधौरिति"-दइति । मष्टौधरेणाप्यज्म्‌ “sate 
माप इति मन्ल्लाभ्या मति ति | 

६- alo We ६. २२. VI ४-- ate He ६. २२. RI 

५-- “ann दति गोगाम, प्रकरणादिष्टानूबन्थाविषयम्‌ | Ie 
मनुबन्याबङ्कपऽैवत्‌ । warms तु पूजा्म्‌”-दत) 
मह) धरः | 


(cae uate ) ॥ टतो यक्षाणम्‌ ॥ ५१९६ 


qraa— “श्रयाभिमन्तयन्त इतिः । भ्रष्वयपरतयः । “afi 
जरिया न टतिरः। नः, श्रसदयम्‌ “oa: श्रोषधयः' च “Efren” 
गरोभनमिचेषु साधवः “शन्तुः हितकारि्छो भवन्तु । ‘a? “WaT 
Shy wag इष माचरति, "यं च वयं faw’, ‘aw’ तदयं 
दु्िंश्चाः सन्तु Thiet भवन्तु ॥ श्रच खूचरकारः- “समिभिया 
न TAMIA, उपगृहनशेषो वा पूरेः, अ्रभिमन््रणं वोन्त- 
रेण"-दतिः ॥ 

एतत्‌ प्रश्रति- “aw वा एतेनेति । “एतेनः Hea 
निगृहनेन Saree? श्रोषधयञच' श्रमात्‌" सानात्‌ “AIBA! श्रप- 
aa शवः ‘faefer । तदु" तस्मादेव कारणात्‌ ताभिः सद 
“सुमिश्या-द तिपाठेन fava कृतवान्‌ भवति । खट मन्यत्‌ ॥ 

एलो पगृ विषय विगेषे निषेधति- “स वे नाग्रोषोमोयख्य 
amt: करोतील्यादिना । “ख वैः सोऽष्वयुः । “न सोमेऽनुबन्ध्या- 
वजेम्‌”-दति* aan १९ ॥ १९ (5. wl 


दति साथणाचायविर विते माधवौ बेदाथेपरकाे 
माथ्यन्दिग्रतपयत्राह्मणभाये 
दतोयकाण्डे WAM पश्चमं ब्राह्मणएम्‌ ॥ 


= 
(om काण ate we ६. १०० Ul 2— वा० do ९. २२. ३। 
a— ate sito द° ९.९०. ५, ९, ऽ । 
४-- शूलो पगृहने विषवयविरेषं-द्ति & | 
u— ate ate weg. he I 


५२१ ॥ ग्रतपथ्त्राद्यणम्‌ ॥ (श्प ate) 
वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो ere निवारयन्‌ | 
पुमर्थाखतुरो tare विद्यातौयेमहेश्वरः ॥ ८॥ 


ARIS Taxes कमकयतुलापूरषो Ging, 
सप्तामौन्‌ पश्चसौ रसि एतरलताधेतुसौवणेशमोः । 
रन्नोखां रुक्वाजिद्धिपमदहितरयौ साथरिः सिङ्गनार्यो, 
व्यश्राणौदिशवचक्र प्रथितविधिमहश्तयुक्र घटञ्च ॥ 
धान्याद्धिं warn तिखभव मतुलः BUS ager, 
कार्पासौयं हपावान्‌ गुडहृत AA राजतं TAG: | 
MAS MHA FAUT AYU: WAT wads, 
warant waren गिरि ava मुदा WaefeyaTa: ॥ 


दति श्रोमद्राजाधिराजपरमेश्वरवेदिकमागेप्रवत्तंक- 
्रौहरिहरमहाराजसावाच्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्थेण विरचिते माधवोये वेदाथंप्रकाशे 
माध्यन्दिनग्रतपथत्राह्यएभायये 
दतो यकाण्डे श्रष्टमाध्याधः समाप्तः ॥ ८॥ 


(eqe tare ) ॥ हतौ यकाणडम्‌ ॥ ५२१ 


[ श्रय नवमाध्याये प्रथम ब्राह्मणम्‌. | 


व्क Ea 


परजा पतिन प्रजाः सस्जानो रिरिचान इवामन्यत। 
AMT प्रजा MEAT प्रजाः श्ियेऽना्चाय 
तस्थिरे ॥ १॥ 

a र्षतारिष्यदम्‌ | युस्माऽउ* कुमायाष्ि तुमे 
स कामः सुमा प्राच्यो BAT श्रभूवन्‌ नु मे प्रजाः 
भ्रियेऽन्नाद्यायाख्िषतेति ॥ २॥ 

स रेत प्रजापतिः कथ नु पनरात्मान माप्या- 
यथेयोप मा प्रजाः समावत्तर लिष्टेरमे प्रजाः धिये 
{न्ना्यायेति ॥ ३ ॥ 

सोऽचज्चछाम्यं्चार प्रजाकामः। सु णता मेका- 
शिनौ मपश्यत्‌ स॒ रकादशिन्येष्टा प्रजापतिः पुनरा- 
तान माप्याययतोषैनं प्रजाः समूावत्तन्तातिन्तासय 
परजाः ्ियेऽन्नाद्याय स व्वुसौयानेवेष्टाभवत्‌ ॥ ४ I 

aa क मेकादशिन्धा यजेत । रव इडेव प्रज॒या 
पशभिरप्यायत उपैनं प्रजाः समावत्तन्ते तिषटन्तेस्य 
प्रजाः चियेऽन्राद्याय स व्वसौयानेवेषटुा भवत्यत क 
मेकाद्शिन्या यजते ॥ ५॥ 


a ~ न 
— न~~ ~ we 


* qaise’-afa ग, घ | 
66 


¥RE ॥ शतप्रथतब्राद्ययम्‌ ॥ ( शप्र Rate ) 


* 


स॒ श्राप्ेय प्रथमं पशु मुालभते। afr देवतानां 
मुखं प्रजनयिता मु प्रजापतिः सु उ ऽएव युजमान- 
स्तस्मादाग्रेयो भवति* ॥ & ॥ 

श्रथ सारस्वतम्‌।। ara सुरस्वतौ व्वाचैव तप्रजा- 
पतिः पुनरात्मान साप्याययत व्वागेन मुपससावत्तेत 
व्याच म॒तुकामात्म॒नोऽकुरुत व्वाचो VAY रत॒दाप्यायते 
AIA सुपसमुवत्तते AT AAR मात्मनः FRA ii | 

श्य dea! | ga वे dade तत्प्रजापतिः 
पुनरात्मान माप्याययतुान्न मेन मुपतमावत्ततान्न मुनुकं 
मात्मृनोऽकुरुतान्ेनो vty weg मेन 
मुपसमावत्ततेऽन्न ATH मात्मनः कुरुते ॥ ८ ॥ 

तद्‌ युत्‌ सारस्वत मुमु भुवति। व्वाग्वे सरस्वत्यः 
AAA ATS प्रसाम्यन्नादो हेव भवति ॥ € | 

श्य पोष्णम्‌। पशवो व॒ TET पशभिरेव तत्प्रजापति 
पुनरात्मान सुाप्याययत पशव रन मुपसमावन्तन्त TH 
नुनुकानात्मुनोऽकुरूत पशमिव्वंवैषु रतदाप्यायते पशव 
रन सुपसमावन्तन्ते पश्रनुनुकानात्मुनः कुरुते? ॥ १०॥ 


* ‘fa’—-afa ख | 1 aa’-xfa ग, a 
{ श्यम्‌ -दति ग, ध | § त" -दति ख । WANT 


(age tate ) ॥ हततौयकाणडम्‌ ॥ yeu 


चथ Te । ब्रह्म वे इहस्यति्र्यरैतैत्रजा- 
पतिः पनरत्मान साप्याययत Hela मुपसमाक्त्तत 
ब्रह्मातुक मात्मनोऽकुरूत ब्रह्मणो wry र्तदाप्यायते 
ASIA मुपसमावत्तते ब्रह्मानुक ATHA FAA ॥ ११॥ 

तद्‌ युत्‌ पौष्ण मुतु wats) पशवे वे पुषा ब्रह्म 
हृदस्यतिसस्माद्‌ ब्राह्मणः पशशनभिश्ष्णतमः पुराहिता* 
द्यस्य भुवन्ति मख ऽश्राहितास्तसमाद्‌ ager दु ्वाजिन- 
वास्मै चरति! ॥ १२॥ 

श्रथ वैश्वदेवम्‌! । qa वै fad देवाः gata 
तत्प्रजापतिः पनरात्मान मुाप्याययत सुव्व मेन AT 
तमावत्तत HA HAN मात्मनोऽकुरुत HAUT ऽएवैष 
रतदाप्यायते सव्वं भेन मुपसमावत्तते सव्व TTA 
मात्मनः कुरूते ॥ १३ | 

त्यद्‌ Tea मुतु भवति । Te वै षस्यति 
qa मिदं fan देवा श्ुस्येवेतत्‌ aaa AW सुखं 
करोति तस्मादस्य TAQ ब्राह्मणो मुखम्‌ ॥ १४ ॥ 


~= ~~~" Eo ann 
ae — --- 


+ qaifgar—afa स्यात्‌ सायण-सम्नतः | 
1 (ति -षति ख | 
{ करैशवदेव-दति क, ख, वैश्वदेव '-पति ग, च । 


URe ॥ WAT UATE a । (अप्र रन्नार ) 


saree | इन्द्रियं १ ite fax sfegitttg तद्धौर्येण 
प्रजापतिः पुनरात्मान साप्याययतेद्िय॒ मेनं व्वौय मुप 
समावत्ततेन्द्रियं व्वौय ATH मात्मनोऽकुरुतेन्द्रियेशो 
way रतदौयेणष्यायत शऽद्रद्दिय॒ मेनं व्वौय मुपसमा- 
वत्तत ऽइन्द्रियं GNI AAR मात्मनः कुरुते ॥ १५ 

waz वेश्वदेव aq भुवति। शवं वा seal 
fam fay देवा अन्नाय मेवास्मा ऽरुतत्परस्तात्‌ 
करोति ॥ १६॥ 

ay मारुतम्‌* | व्विशो वं मरतो wat वं fag 
भूव तत्प्रजापतिः पुनरात्मान माप्याययत भमन 
मुपसमुवत्तत FATA AAR मात्मनोऽकुरुत भूमनो 
iy Wawa waa मुपसमावत्तते भूमान 
सनुक AHA कुरुते ॥ 29 Il 

ages मनु सुवति । ad asset व्विशो far 
देवा fam वे मरुतो व्विशेवैतत्‌ at परिदध्डति 
तदिदं व मुभयतो व्विशा पुरिढम्‌ ॥ १८ ॥ 

gaging | तेजो वा ऽश्रभनिरिन्दरियं ate fax 
उभुभ्या मेव तुदर्याभ्यां प्रजापतिः पुनरात्मान मुष्याय- 


* तम्‌'-द्रति ग, घ I T श्रम्‌ः-दति ग, घ। 


(eqe शत्रा ) ॥ हतो यकाररम्‌ । Wee 


ama we PF ऽउपसमुवर्तेता सुमे AT ऽश्रनुके 
STAURTAVITaTS रतदीर्याभ्या माण्यायत 
{उभे wat TT ऽउपसमुवत्तेते see DT अनुक 
MAA FRA* ॥ १९ ॥ 

चथ साविचम्‌।। सविता वे देवानां प्रसविता तथो 
हास्मा el सवितृप्रसूता एव AA कामाः VAST Pol 

TY व्वारुणु AAT AAA | तदेन सव्वस्मादरुण- 
पाशत्‌ स॒वस्मादर्ण्यात््सुष्चति ॥ २१॥ 

तस्माद्यदि यपैकादशिनो स्यात्‌ | way मवाभ्निषठ 
नियुञ्ज्यादथेतरान्व्युपनयेयुयथापृव्वम्‌! ॥ २२ ॥ 

युय पश्वकादशिनौ स्यात्‌ । AA मेव युप ऽश्गाल- 
भेरत्रयेतरान्‌ यथापुत्वम्‌ ॥ २९। 

तान्यकोदौचो न॒यन्ति । wes मेवु प्रथमं नयन््यथ- 
तरान्यथापुव्वम्‌ ॥ २४ ॥ 

arr निविध्यन्ति। aria मेव प्रथमं दक्छिणाद्ं 
तिविध्यन्त्ययेतरानदौ चोऽतिनौय यथापूव्वम्‌ ॥ २५ ॥ 

तषां यच व्वपाभिः प्रचरन्ति। WHIT प्रथमुस्य 
ATM HATTA यथापूव्वम्‌ ॥ २६ ॥ 


1 nt ~~~ 


* “तुदति ख | † ay’-afa ग, | 
{ न्व॑म्‌^-दति ग, घ । खव मिषोत्तरचापि सवच | 


४९९ ॥ ए्वपयत्राद्यणम्‌ ॥ ( Ome रजा) 


faa प्रचरन्ति । भाग्रयेनैव प्रथमेन एरन्त्यये- 
तरयंथापुव्वम्‌* ॥ २७।२॥ 


॥ इति सप्तमप्रपाठके facta ब्राह्मणम्‌ [e. १,]॥ 


॥ ओोगणेशाय नमः ॥ 
यस्य निःशखितं वेदा थो वेदिभ्योऽखिक्षं भगत्‌ | 
निममे, aay वन्दे विद्याती्य॑मदेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ 


su पश्चेकादगिनों* विधातु माख्यायिका माह- “प्रजा 
पतिर प्रजाः सद्जान इत्यादिना । “रिरिचान दवामन्यत' रात्मानं 
fos मिवावृद्यात । ga इत्यत श्राह “तस्मात्‌ पराश्यः प्रजा 
श्रासुरिति। "तस्मात्‌" प्रजापतेः सकाशात्‌ “AMT "पराच्यः एव 
अभवन्‌ । रिक मेव विशद यति- “नास्य प्रजा इति । लोके यया 
बडप्रजः कचित्‌ ताभिर जितेधनादिभिः ओयुक्रोऽन्नादिमांञ्च भवति, 
एव मस्य तथा भ स्ित्रवद्य इत्यथः ॥ १॥ 

“a चतेति । विचार कृतवान्‌ । श्ररिक्ि' श्रतिरिक्रो- 
ऽश्वम्‌ । रिचेलड तमे रूपम्‌ । तदेव fanzafa— “we मसी 
कामायाष्सौति | ‘safe ssrefe मकार्षम्‌ | शव कामोन 


eran nn ^~ 


awe 


(न La ER es ee --- 


^ व्वृम्‌*-दरति ग, घ। 
९-- शपन्छेकादश्रिनौ द्विविधा। प्रतिपञ्रयुषा रकयपा च"-इत्यादि काण 
श्रौ" ©, ©, RO द° TUL ATA | 


(eae tute ) ॥ हतो यकषाण्डम्‌ ॥ १२७ 


wy समादिः wafggntowy 1 त मेव विभिम्टि- “न से 
प्रजाः fara चान्नाद्यायेति ॥ ९॥ 
“a aa इति । विचारविषयां बुद्धिं प्रषरितवाजिद्य्ः॥ ३॥ 
“सोऽशेज्िति। वाद्मयापारेणेव रच्‌, श्राग्यन्‌' तपः WHT’ 
ca: ^ एता भिति। सः" च aware पञ्काद शिनम्‌ “श्रपण्यत्‌' 
प्रजाप्ात्निसाधनलेन भ्नातवान्‌ | “एकाद्भिन्येष्वा प्रजापतिरिष्यारि, 
रष्टम्‌ | "वसोयानेबेद्ठाभवदि ति । "सोयम्‌" वसुमत्तरः ॥ ४ ॥ 
न केवलं प्रजापतेरेवैकादशिनौप्रयोगादेतदुक्ं फलम्‌, far 
द्दानौन्तन मपि तत्‌ फलं तदमुष्ठानाद्‌ भवतोत्याइ- “AG क 
भेकाद ग्िन्या यजेतेत्यादिना i क मिति पुरुषम्‌ । य एकाद शिन्या 
यजते, ‘aw ्राप्यायनादिकामाच | स यजमानः “प्रजया पषमिः' 
“श्रायायते' Haga | आ्रायायनेन “Ua? यजमानं रजाः" पुष- 
warfeaan: 'समावत्तन्ते' प्रतिनिवत्तेनते। श्रागम्य च तदाणायनायथ 
‘faa श्रन्नाद्याय' च प्रजाः" (तिष्ठन्ते श्रात्माने प्रकाशयन्ति ॥ ५॥ 
र्यं सामान्येनेकादभिन्याः फल मभिधाय, तानेकाद्भ्रिनान्‌ 
पशून्‌ क्रमेण विधाथ, acne इ विभष्य eiafi— “a wae 
प्रथमं UN मालभत दृत्थादिना,। अभ्निदेवता श्र, स WHE: 
पणः, तम्‌, भ्रयम माशभतेः। सत्छनेकदे वताकेषु प्रथम माप्रयेन 
भवितव्य मित्येतस्िश्न्थं कारण माह- “श्रि देवतानां मुषं 
प्रजनयितेति। यः परिपाकडेतुवेन सवस्य प्रजनयिता श्रभ्निः, स 


(— का site Ge ८, ८, २८ | 


yRe WATTS ॥ (om ene ) 


“देवतानां सुखम्‌" खल्‌ । देवानां quaq “afyt देवाना 
aaa”, - ति, “श्रद्निश्ुखा वे देवाः”-दति-भ्रुत्यन्तराच्च? सिद्धम्‌। 
देवानां मध्ये अग्निरेव ‘quay’ प्रजा-जनयिता, सुख्यलेनोत्पादकः; 
“ता मच्चिरिन्धते, सोमो रेतो दधातन, सविता प्राजनयत्‌” 
दर्यादौ waa । शषः अग्निः प्रजापतिना समलात्‌ 
‘sata: श एवः wht: यजमानः" च; गाहेपत्यः सन्‌ 
जयमानरूपेष्णवस्थानात्‌, यज्ञभिष्याद कलसाम्यात्‌ यभमानलम्‌ | 
तस्मात्‌ AAMAS श्राग्रयः WT: AWM ॥ ६ ॥ 

“ay axed मितिर | श्रालभत इति we: या ‘ated’ 
रस्ति, सा ‘ara’ वायपा खलु । "वाचैव" दितौयपशो दवतया fir 
खात्मामं 'पुनराप्याययतः । वाग्‌" वाय्पा प्रजा "एन प्रजापतिम्‌ 
suena ‘Parana’ | "वासम्‌" “श्रुः “एवः "एषः" यजमानः 
‘maa: कामनादिकं करोति॥ 

एव सुत्तरेषां पशूनां ब्राह्मणनि च व्याष्येयानि ion ॥ ८॥ 

सौम्यस्य पशोः सारखतानन्तये प्रशंसति- “ag यत्‌ सारखत 
मनु भवतोति। “ara सरखत्यन्न मिति। सोमस्यौ षध्यधिपतिलात्‌ 
ARIA | "तस्माद्‌" यः" पुमान्‌ वाचा श्रसामि' waa", 

i “अन्नादो भवतिः । वाचोऽन्नसाधनलात्‌ सारसखतानन्तरः सौय 
उक्तः ॥ < ॥ 


~ -----~- 


१- Fo ATo १.१.९१। R— Ale Fle २५. १५. ४। 
इ-- Ble Ble We =, <, २९ | ४-- wae —afa & | 


(ewe vate) ॥ टतौ पकाणम्‌ ॥ ५९९ 


“श्रय पौष्ण fafa’ । “श्रथः सौम्यामन्तर "पौष्ण" पूषदे वतक 
ag मालभते । “पश्वो वे gaat, पू्वेवत्‌ te ॥ 

coy argue मितिः । ‘arena’ इरस्पतिदेवताकं पश 
बालभते | इरस्यतर्न््राधिदेवलात्‌ ब्रह्मलम्‌ ; अथवा “रहतिः 
‘aq 2 ब्राह्मणएजातिः खलु ॥ ९१९॥ 

वारैसयत्यश्ट पौष्णानन्तयं युक्ति माह- “तद्यत्‌ पौष्ण मतु 
मवकोति। पूष्णः पोषाधिदेवतात्‌ परशर्ना arena पषा 
ona’) (तस्मात्‌ वारस्य पौष्णानन्तयाद्धेतोः श्रावणः 
"पशून्‌" श्रमिषटष्णुतमः भवति' अरह्यन्तधषैको भवति । “we? एव- 
मे णानुष्ातु्वजमानस्य ( पुराहिताः' ) पुरोहिताः, पुरः ख्यापिता 
वन्ति una: तदेव ब्ाच्ट- “ge शआराहिता दति । TATE 
ब्राह्मणस्य ugg ख्ञामिव मस्ति, तस्माद्‌ तस्मादेव फारण्णत्‌ AA? 
्राह्मरेभ्धो ‘car “श्रजिनवासो" श्रजिन मच्छ 'सश्चरति' ॥ 

aiacfama विश्वजिदादौ waa दत्वा अजिलवाखधारणं 
सामत्राहाे प्रपचेनारातम्‌र । श्रापस्तमनोऽपि “STANTS रोर्दिषं 
द्शच्छदरोः"-दति प्रक्रम्य, “वहिोम परिधाय'"-दति ॥ १९॥ 

cary Ryze मिति" । बारस्त्यानन्तर्‌ शश्वदेव" ay भाल- 
भते । प्रश्वदेवस्य वारस्यत्या मन्तर्याथेवादः were gad 


९, का, te BESS RE 
g— are ate ATe Rg He ४,५,६ SPI 
a— mre Bite Ge <, ८, २९ कं। 

67 


BR ॥ शतप्रचत्राद्यणम्‌ । ( O° ene 


aa करोतोति। we’ ‘age श्रपि जगतः | एतत्‌" एतेन 
WARTS वेशवदेवस्य wel ब्राह्मणजात्यात्मकस इहसतेः पुरो- 
भाविलसन्पादनेन ‘ag मुखं करोति' ब्राह्मणणाति मेव सुखं 
हृतवान्‌ भवति ॥ १४॥ 

“mig fafa’ | Oe पठ मालभते । सप्तमस्य पशोयटेवता 
द्रोऽक्तिः तम्‌ । “इृद्धियं वै Ra fafa cau ष्टम्‌ 
शृण्ियम्‌", तच्च ‘AY वोयात्मकम्‌ ; दव्यखष्रोरभेदात्‌ "द्धः 
wifey; शक्रिश क्रिमतोरमेदादेद्धियतलम्‌ ॥ १५ ॥ 

^तद्यदिति। द्रस्य देवेषु मध्ये चचियजात्तिल् मदुक्तम्‌, 
विश्वेषां देवानां तु तदधौमलार्‌ बहलसाम्यात्‌ fant रूपलम्‌; 
श्रत: tee वेश्वदे वानन्तथैकर णम्‌ | नास्य खमिन CRE ACEI 
द्वाविनो fan: शतत्वाद्‌ (ei) भवति ॥ ९१ ॥ 

“श्रय मारत fafa’ | “aw Sarat ‘area’ मर्देवताकं 
पष माशभते ॥ १७॥ 

“तश्यदिति । “तदिदं चच मुभयतो fant oftas fafa 
yas विश्वदवारद्मिकय्ा fam, उत्तरच मरद्रपयेति द्रष्टव्यम्‌ ॥१४८। 

“श्रयन्राप्न fafa’ aw मारूतानन्तरम्‌ शेषाम्‌ दन्रापनि- 
देवताकम्‌ ॥ ९९ ॥ 

“अय साविजर fafa’) श्राशभते। अाविजवारुणयो््राह्मणे 
स्ट ॥२०॥ Neen 


९- काण श्रो" इ. Used ख । 
२, द, 8— HTo he |e ८,८.२१ ग। 


(gqe Uae) ॥ टतोयकाणडम्‌ ॥ १११ 


“METZ alfa’) ‘ame’ पशूना मेकादश्रलात्‌ दि 
युपैकादभिनोः चदेकाद्‌गयुपसक्नानम्‌, तदा रतिपषयूपसमभवात्‌ 
रपरः पूयुनिखाते मध्ययूपे sui Fa प्रथमं ‘oxy 
निचु्नौरन्‌, “wy ‘eat’ GW; "यथापूव युपनयेयुः 
युपोच्छरयणानुक्रमेण प्रतियूपं एक्‌ यक्‌ निचुश्नौरजित्य । 
स च क्रमः “ख य उत्तरोऽग्िष्ठात्‌ सात्‌, त मेवागरे space 
afau मथोत्तर मित्यादिना ore निटि्टः९ ॥ ken 

‘aq पश्रेकादभिनोतिः। ‘ay यथपि “waren 
सात्‌, AAR एव, तदा श्रेय मेव प्रथमं युपे भ्रालभेरन्‌, 
श्रयः ‘cary सौग्यादिकान्‌ "ययापूरवम्‌' तसिन्ेकयपे fageta 
सञ्ज्रपनार्थम्‌ ॥ ९३॥ 

“तान्यचोदौचौ मयम्तौति, । उदङ्नयनकालेऽपि “wie 
मेव Wea नयेत्‌, श्रथेतरान्‌' ददानो सुक्षकरमेण नयेत्‌ ॥ २४ ॥ 

“aaa निविध्यन्तोतिः। aqua ‘wa मेव प्रथम 
afaurg’ fafagia, पौडयेत्‌ ॥ २१५॥ 


भ a 


१९- ५२९ ए० ९ टोप्नो ASAT | 

R— Flo site Ge = ८, २७ क | 

~~ ERT एरतात्‌ ०.२. ५, BRO Te TAA | 
@— Te site Gos, ८, RT| 

५-- Te श्रौ° | ०.८.२० ख | 

{-- Ble मौर |S. SRE | 


BRR ॥ एतपथन्राद्ययम्‌ । ( शप्र Rate) 


“Sat wa वपाभिः vecatfat | aqmentseniada aut 
प्रथमं प्रचरेत्‌। किं बहना, श्रक्रानां यागावसरेऽ्याग्रेयाञ्घानि 
प्रथमं यजेत्‌, श्रयेतरेषाम्‌ः अङ्गानि 'ययापूरवेम्‌ः ॥ २६,९७॥ 
₹[८.९.]॥ 


दति सायणाचाथंविरचिते माधवीये वेदाथप्रकाग 
माध्यम्दिनश्रतपयग्राद्यमणभाये 
SNARE नवमाध्याये WH प्राह्मणएम्‌ | 


( श्रय दितोयं ब्राह्मणम्‌. ) 


यच वुं awe शिरोऽख्छिद्यत। तस्य रसो द्रत्वापः 
प्रविवेश तेनवेतद्रसेनापः स्यन्दन्ते त॒ मेवेतद्रसःः स्यन्द- 
मानं मन्यन्ते ॥ १॥ 

स युदसतौवृरौरच्छेति। तु adage area यजे 
दधाति रसवन्तं यन्नु करोति aang बसतौवरौ 
TMs NR | 

ता वे wag सवनेषु व्विभजति | सववेधवेतत्स॒वनेपषु 


१९-- Ble she Te = S १० | खथ दृतौ वड्‌ ब्रह्य Ate | 


( eae Rate ) ॥ दतीयकाणम्‌ ॥ ५९९ 


रसं दधाति स॒व्वाणि सुवनानि रसवन्ति करोति तुखा- 
त्वेषु सुबनेषु विभजति ॥ ३॥ 

ता वे स्यन्दमानानां Belay | ee" सु यन्नस्य 
THAT स्यन्दमानानां VRLATT ॥ ४ ॥ 

गोपौथाय वा ऽरता श्यन्ते | सव्वं वा aS मन्यु- 
दिलयति य॒दिदं विच्ठापि योऽयं cai णव 
मेलयन्ति तस्मात्‌ स्यन्दमानानां शज्ञोयात्‌ ॥ ५॥ 

feat wala | Ta AWA रसं शल्ञानौति 
तस्माडिवा शङ्णीयादेतस्मे वे ग्लाति यु एष तपति 
faa छना देवेभ्यो zetia ca Ba fas 
देवास्तस्माहिवा श्ज्ञौयाहिवेव वा sey तस्मादेव द्वा 
TRLATT ॥ ६ ॥ 

waa वे विविश्रे देवाः! | यजमानस्य खदानागच्छन्ति 
स॒ यः परादिल्यस्यासमयादसतौवरौगह्ञाति यथा 
ग्रेयस्यागमिष्यत्यावसथेनोपक्तपेनो पासीतैवं तत्त ऽर्तु- 
हविः प्रविशन्ति तु ऽरतासु वुसतौवरोषूपवसन्ति सु 
उपवसथः! ॥ 9 | 

स यस्या wea श्रभ्यस्त मियात्‌४। तच ATA 


ee ee 
centr क षि 


* ५शडि*-दति ख | † वुः-दतिग, घ। 
{ शधः?-दति ग, घ। § ‘ayy दति ग, घ । 


५३४ ॥ MATURE | ( ऽप देता ) 


fafa: क्रियते युदि पुरेजानः स्यान्निनाद्यादज्ञौया- 
fen fe त॒स्य ताः+ पुरा zeta भवन्ति यद 
SHANA स्याद्य रन मौजान्‌ उपावसितो वा पय- 
वसितो वा स्यात्तुस्य faarenxatatfen fe त॒स्य 
तुः पुरा ख्हौता भुवन्ति ॥ ८ ॥ 

ay swage न॒ व्विन्देत्‌† | veya मेवादयो- 
पपुरेयात्ता मुपयुपरि धारयन्‌ गह्नौयाहिरण्यं वोप 
परि धारयन्‌ wala तदेतुस्य रूपं करियते य॒ रष 
त॒पति ॥€ ॥ 

श्रथातो Vee । इविष्मतौरिमा श्राप इति 
aye wre रसः प्राविश्त्तस्मादा हविष्मतीरिमा 
श्राप इति इविष्मांड! ऽश्चाविवासतौति विष्पान्‌ 
wat यजमान आविवासति तस्मादाह हविष्माँ 
ऽश्राविवासतौति ॥ १० ॥ 

हविष्मान्‌ देवो ऽअध्वर इति । श्रध्वरो वै awe 
we यज्ञाय ग्लाति तु दविषन्तं करोति तुसमादाइ 
इविष्रान्‌ देवो ऽश्रध्वर इति ॥ ११॥ 


+ तुस्येताः-इति ख) † “व्विन्देत'-दइति ख । 
t “§ विष्मां२।'-दरति ग, ध । एव मिशोत्तरजापि सवं । 


(eae Rare ) ॥ ठतो यकाणडम्‌ ॥ ५९१ 


विषपांर ऽअस्तु सूयं इति। रतस वे णह्ञाति यु 
एष त॒पति व्वि्ेभ्यो war देवेभ्यो venir र्यो 
we faa देवास्तसादाह दविष्मंरे असतु सूय 
इति ॥ १२॥ 

ता STE जघनेन गादपत्य सादयति | THAT 
Taree सुदसि सादयामौत्यम्रवऽनात्तहस्य सुदसि 
सादयामौव्येवेतदाहाय STATA: पशः सन्तिष्ठते 
ऽथ परिरति श्युत््रामतेत्याहाग्रेण efagit यजमान 
Trea ता श्रादत्ते॥ १३॥। | 

स दुश्ठिणेन निष्कामति। ता दुष्िणायाः Frat 
सादयतौन्दराग््योभौगधेयौ स्थेति विश्वेभ्यो देना 
देवेभ्यो श्ज्लातीनद्रा्रौ हि fad देवास्ताः पुनरा- 
ea yale सादयति सु जघनेन Tal पयत्य ता 
TSA १४॥ | 

स उत्तरेण निष्कामति। ता उत्तरायाः श्रोणो 
सादयति मिचावरुणयोर्भागधेयौ सखेति नेव सादये- 
दुतिरिक्त मेतनेव्‌ सम्यत्सुम्यद्यत ऽडनदराम्ोभगधेयौ 
May ब्रूयात्तदेवानतिरिकतं त॒था सम्पत्सुम्यद्यते ॥ १५॥ 

Te वु seer: पुरिहियन्ते। fe: पुरसाद्थेताः 
समन्तं TRA ATT र्षारस्यपघ्रत्यस्ता श्राभरोभे 


४२९ ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (शप्र tte) 


सादयति व्विशरेषां देवानां भागधेयौ स्येति तदासु 
विश्वान्‌ देवाम्तसंबेश्यत्येते वे व्व॒सतां at तुस्माद- 
सतीव नाम व्वसता६ इ वै at भवति यु णव 
WAST ॥ १६ ॥ 

तानि वा ऽरुतानि सप्त युजुध्पि भवन्ति । चतुभि- 
DEAR जघनेन गादंपत्य सादयत्येकेन परिहर 
त्येकेनाप्नौभे तानि सप्त युव वे व्वाचः+ प्रुजातानि 
च्छन्दाःसि सप्तपदा वै तेषां पराया शक्यता मभि- 
wes तस्मात्सप्त TINY भवन्ति ॥ १७ ॥ ३ ॥ 


॥ इति सप्तमप्रपाठके ठतौयं ब्राह्मणम्‌ [€. 2] | 


श्रय सोमामिषवायं वसतौवरौग्रहणं विधातु are— “awa 
यज्नसेत्यादि | यस्मिन्‌ काले aera विष्णोः वधाथं देवैः प्रेषिता 
उपदौका धनुव्याच्छेदनेन तच्छिरो विच्छिन्लम्‌, सं कालो “यत्र 
a यन्ञस्य-दत्यनेन परण्टश्ते । anne: wai प्रपितः' | 
qu ‘av यस्िन्‌ काले ‘awe’ “गिरः “श्रच्छिद्तः दिन 
mar, तसम्‌ काले दिन्लशिरषो ame रषोऽ्रवत्‌ । रसः 


* cara’—afa ठ | 
{— nveuvamtas पेषः। क च परस्ताद्‌ (१४. १. ९.) REA! 


(ewe Rate ) ॥ हतौ यकाग्डम्‌ ॥ ` ५९७ 


gay धाविला चतः उदकानि श्रविवेश्र, तेनेव रसेम' "एतत्‌" 
टूदानौ मपि यथापूर्व खन्दनक्भावाः “श्रापः' eRe । ^त मेव" 
दि्नभरिरस्काद्‌ यभ्राद्‌ उद्भूत मेव "रणम्‌' ददानो मणु “खन्द 
मानं' प्रवदन्तं "मन्यन्ते' श्रभिज्ञाः ॥ १॥ 

श्रय वसतोवसी गरहणं विधत्ते “स यद्‌ वसतौवरौरश्छेतौति। 
ef श्रभिमुखं गच्छति । "त मेव रसं पुनराइत्य यशर 
सन्दधाति'। वसतो वरौ यदणकालः खतरे उक्षः- “श्रग्रोषो मो यश्य 
वपामाननान्ते वसतोवरो ग्रहफम्‌"”-ट्तिः ॥ २॥ 

सरोतानां सवनवथाथे विभाग मा- “ता वै स्प सवनेषु 
विभभतोति ॥ 2 ॥ 

गररोत्यानि उदकानि विशिम्टि- “ता वै खन्दमानाना 
मितिर। ‘fe wang सः ance: रत्‌" अर्वत्‌, श्रय ततो 
गच्छन्तोना Barat सम्बन्धिनोः “होयात्‌' ॥ ४॥ 

खन्दमानग्रदणे उपपत्यन्तर माई- “गोपोयाय वा cares 
चन्नरसानाम्‌ “way प्रवाोदकव्यतिरिक्रं waa’ !इलयति' Ta 
लतश्चलति । शइदं"-शब्दाथं विभिनष्टि- “यदिदं कश्चेति | “थत्‌ 
fay द परिगृश्धमानं जगत्‌ । रदं -शन्दोक्तानां मध्ये afag 
fafyfevterecfa— “aft योऽयं पवत इति । योऽव वायुः 
“पवतेः गच्छति, सोऽपि नियतचलनवान्‌ । “एता एव नेशयन्ति 


क hen ie 
१-- तदेतदुद्लं WRT ५९५ ए० १५ १० | 
R— कार site qe. OF | 


श-- कार Be सू०५६.०य। 
68 , 


yar ॥ श्तपयत्राद्मणम्‌ ॥ ( 90° Ente) 


न प्रतिविवत्तेते,। यद्यपि खन्दमानाना मितरेषां च पदार्थानां 
चलनं साधारणम्‌, तथापि ्यन्दमानानां वाटन्तरपेचितलात्‌ दलन 
मितस्ततश्चलनं विवकितम्‌ । “खन्दमानानाम्‌' एकषूपेण प्रवदन्तोना 
मपां तया विधचाञ्चल्याभावात्‌ गोपौोयाय wera’ ॥ ५॥ 

“दिवा zelatiefa’ | दिवाग्रदणस्याभिप्राय माद- “पश्यन्‌ 
ae रसं weraifa | दशंनपूवेकग्रहणे सति यन्नरसस्य ofr 
ज्ञातल्ात्‌ तयाविधाभिरद्धिः श्रियमाणणेऽभिषवः साङ्गो भवतौ- 
व्यभिप्रायः। दिवायहणस्य प्रयोजनान्तर माद- “wag प 
गक्ञाति य एष तपतोति । कथ मेतदयतेति तच हेतु are 
“विश्वेभ्यो gat देवेभ्यो uefa) aarge विशयभ्यो देवेभ्यो 
गक्लाति । तेषा मच कय सम्भावनेति तवाह- “रश्यो द्य 
विश्वे देवा इति। gaa चन्द्रवदिग्रूतिरूपाणां विश्वेषां देवानां 
रप्स्यात्मनावस्थानादिष्यमिप्रायः | wat रभ्विरूपाणणं faget देवा- 
माम्‌, तद धिपतेः सवितुश्च दिवैव सम्भवाद्‌ दिवैव गह्लोयादित्ययः। 
faga श्रादित्यो faa प्रकाशमानो भवति, तस्मादपि fea 
WAT ॥ ६ ॥ 

श्रस्तमयात्‌ Gala गरहणं प्रशंसति- “vag वा इत्यादि | 
श्र्नोषोमोयेऽशनि राजौ faaet देवानां प्रातयेष्ट्यलात्‌, तत्‌- 
पूवम्‌ “SURAT सम्पकेनेव श्रावघयेन श्राव्य मावासथ्यानम्‌, 
तन्तदादिकं स्वै यन्नोपकरण quad, तत्‌ स्करोति, तेन 
पूजो पकरणेन सम्भावयति । “एतत्‌ ₹ वर" एतत्‌ खश्‌ भ्रतिचिग्ठतानां 


(भ 


१-- प्रतिनिवकैन्तेः-दतिष। शर्कार Bite |e SGOT! 


(ewe शत्रा ) ॥ हतौयकाग्डम्‌ | ५१९ 


feast देवाना मागमनात्‌ पूवं यदि चैव ग्रहण मस्ति, तत्‌" 
amarante faa: “vagfa: प्रविश्रन्तोति। सोमरसेष्वनु- 
प्रवेशात्‌ इविः सम्पद्यते ॥ 

प्रसङ्गाद्‌ पवसयगरब्द निवचनं दशेयति- “त एतासु वषतोवरोषू- 
पवसन्तौति | उपवसन््ा घ वसतोवरोषु देवा श्रखिन्‌ काले दृत्युप- 
वसथयः, उपवासकाल इत्यथः ॥ ७ ॥ 

वसतौवरोयदणात्‌ प्राक्‌ श्रस्तमये सति तद्रहणोपाय are— 
“स यस्याग्डहौता श्रभ्यस्तमियात्‌, तच प्रायित्तिः क्रियत दति , 
प्राय्ित्तिभिदिवाग्रहणाकरणे दोषर्य्राभावोपायः क्रियत इत्यथः | 
तत्मकारः प्रदश्येते- “यदौति। a यजमानो यदि' धुरेजानः' 
दरष्टप्रथमसोमयागः स्यात्‌", स 'निनाद्यात्‌" खग्ट्हसितप्रश्रतघरादेः 
सकाग्रात्‌ Tela’; ताः श्रापः पुरा" भ्रस्तमयात्‌ पूरवे तख 
aera भवन्ति" ; प्रथमानुष्ठानेऽस्तमयात्‌ पुरा गदोतवादि- 
त्यभिप्रायः९ । खयम्‌ श्रनोजानः' उद्‌, ‘a’ ‘Ua यजमानम्‌, 
नानः, इष्टवान्‌, 'उपवसितः'२ समोपे we safer, "पवितो 
av graft वा शात्‌", ‘ae’ “निना द्याद्‌' घटादेः सकाग्राद्‌ 
Reta’ | एवं भति "ताः पुरा खहौता भवन्ति । “ब्राह्मणौ 
TAR तख कुम्भ्यानां एक्ञोयात्‌” द्रति, FATA ॥ ८॥ 


१-- काण ate Ge ०.९. S| 

8 "एनम्‌ यजमानम्‌'-एरति इत्रविर्डम्‌, महौ घधरमत विरद | 

R— उपावसिते ()*दइतिक। ४- काण a GSE 
y— प° सं° ९. ४, RI 


yee ॥ शतपत्रम्‌ ॥ (श्प्र* इत्रार) 


तदुभयासषे श्राह- “aq एतदुभयं न विन्देदिव्यादिना | 
'उसकुषौम्‌' Gent मिल्ययः । “एतस्य'-द्त्यस्य व्याख्यानम्‌ “च एष 
तपतीति । उच्काया हिरण्यस्य च सुयेवणेसाम्यात्‌ तद्रुपकरणम्‌ | 
sy ॒सूम्‌- ““श्रसमितखेत्‌ निनाश्चात्‌ पुरेजानसेदनोजानो 
ऽन्यश्यापि सखमौपावसितस्य पुरेजानस्योभयाभाव ऽउस्ुषौः दिर 
वोपयुपरि धारयन्‌ इविश्नतोरिति"-दति१॥ ९ ॥ 

wa विधत्ते “seat wera हविभ्रतोरिमा श्राप 
तिर? । दमाः wear: “ary ‘efawal? शअरभिषूयमारोन 
सोमदूपानेन हविषा, खासु प्रदिष्टेन यश्लरसषूपेण इविषा वा 
aaa: | एतामिनिंष्यन्नन सोमेन इविषा ‘fan, “यजमानः 
“आविवासति परिचरति एता वसतोवरौः ॥ 

““हविश्नान्‌ देवो meat दतोति। देवः" द्योतमानः “wae” 
हिंसारहितः "यन्नः रह्यमारेवंसतोवरोश्णेरं विभिः “हविभ्रान्‌' 
भवति ॥ 

Cefairen ऽग्र Be wit । cewe देवाथेलात्‌, fast 
देवानां र्िरूपलात्‌, ' तदान्‌ GAT रह्मा रैवेखतोवरौलवणे 
इविभिः हविभ्माम्‌ भवति ॥ | 

प्रतिपादं विभष्य ares— “efawatftar ara दति awe 
WS रषः प्राविशत्‌ तस्मादाह हरिभ्रतो रित्यादिना ॥ १० Wd, Vil 

“ता arwafa® । “््रवोऽपन्नरहेति* । श्रपन्नगदण 


१-- He Mtoe Ze Ce Sole] वाग सं* ९. NBN! 
R— Ble Bite Beh ९, ११ । e— वा० we द. २४.९। 


t 


(€ Rete ) ॥ ठतोयक्षाणडम्‌ ॥ ५७१ 


8 
श्रपतितद्टदस्ध, MNES: ; तस्य गरः सदसि' ea 
"सादयामि । “श्रय चदाप्नौषोमोयः परशः सन्तिष्ठते' पढोसया- 
जान्तः समाप्तो भवति। “we तदा "परिदरति' वसतोवरोंदेः 
एरितो नयेत्‌ | बेदिमध्ये fear elfen! 'युत्कामतः' द्याह | 
“चिरिति काल्यायनः । ‘efagit’ efagine पुरोदेशे यज- 
मानः wre? । ““उन्तरषेदि मपरेण यजमानः (we ) "दति, 
चम्‌ WRT 

“स दक्णेम निश्वामतौति। ताः शर्वयै रादाथ, “द्‌ विरेनः 
दारेण प्राग्वंश मतिक्रम्यर, उन्तरवेद्या दचिणश्रोणौ सादयति" 
‘quia, ey ति" । भागसेखौ । मन्त्रं याषष्ट- 
“विश्वेभ्यो war दूति “A देवा विभ्यतोऽभभि प्राविशन्‌ तस्माद्‌ 
cfu: सवां देवता इति हि तैत्निरौयकश्रतिः( । wea काण्ड 
“देवाना सुदु सम दौवितानाम्‌”-रत्यभ विदुरपश्चेविंरचमे- 
TAI षप मसामेति° देवाना मगमिष्ूपधारणसाधारण्धाचाग्रः सवं 
\— “अस्तमिते संस्याप्य युत्करामतेयाहइ विः"-द्रति ate ate Ge ©. 

६. ९४ । ^ुलकरामतेति fa छित्ीयात्‌ ; चिस्यितष्छालान्तसात्‌”- 

दति aqadt ate Ze | 
R— ate ste we ०.९. १९ । ST सोमं कता”-इति श्ला- 


aay fafire तत्सृचान्त विद्यवे। 
१-- -पायवंग्रािषवुभ्य'-दति क । 
a— कार whe |e ८. ९, १८। ५-- वा" He १.२१ २। 


९- तै सं० १.८.२९ साग भाग र्यम्‌ | 
O— अन्यच च तैर ब्रा ३, २.५. १० ATU | 


५४२ ॥ शतपयत्रद्यणम्‌ ॥ (प्रग दत्रार) 
। + 


देवमयलम्‌ | Tew तु देवाधिपतिलं प्रसिद्धम्‌ । श्रत इष्राम्यो- 
भागधेयो स्येत्यभिधानम्‌ ॥ 

“ताः पुनराइत्याग्रेण पत्नौ सादयतीति, । पत्याः gene ia 
‘ater wen पुरोदिगरेऽवखिताः (ताः वसतोवरीः (“MSA ॥ 
१४॥) wets, ‘sata’ मारेण "निक्रामतिः। fas, 
उश्नरवेदिरत्तरभ्रोणौ षादयेत्‌रे ॥ 

उन्तरश्रोणौ* सादने कञचिन्मन्तं निरटिश्य, तस्य वच्छयमाणसत्य- 
दतिरेकेण प्रातिक्रख मभिधाय, दचिणवेदि श्रो णिसारनमग्त्र मेव 
सन्पद नुकूलवात्‌ सिद्धान्तयति- “मिच्रावर्णयोर्भा गधयो स्येति५ भवं 
सादयेदित्या दिना |. ‘ua’ यस्मादयं मन्तः "अतिरि क्रः श्रधिकः, 
श्रतो वच्छमाणा सक्तपटोपेत-गशक्रो च्छन्दः-प्रा धिलच्चणा “AA न 
ama’; ^दृन्राग्धोः"-दत्यनेनेव° चेदनतिरेकात्‌ सम्यद्यते ॥१५॥ 

waa: परिदरण सुन्रबेदेरपरिदरणश्च प्रशंसति- “श्यै वा 
एताः परिद्धियन्त इति । sot व्नलेन रचो विघातकलात्‌ स्वेतः 
परिहरणेन यज्ञस्य रचस्सकाशात्‌ शवेतो afadafa | साकाद्रषो- 


१-- काण श्रौ° we ८. €. १९ | 
R— काण sto |e ०८.९.२०, Re | 
द-- नाम्त्येतत्‌ पद G-GHF | 

४-- AA पदं छ-पएस्तके | 

U— ale सं द.२४.३२। 

१-- Mle Bite Ge ८,६.२२। 
€~ वा० He ६. २४ २। 


(eme रब्रा* ) ॥ टतोयकाणम्‌ । ५५९ 


| । 


देषिणोऽप्रः VINE वक्नैमागलात्‌ न तदपेक्षा, पुरस्तात्‌ fT 
eae नास्ति | "पच्यन्ते परितोऽद्न्ते, द्यन्त इत्यथैः ॥ 

उत्तरश्रो फएितश्चादाय श्राप्नोद्रमण्डपे “विश्वेषां देवाना मिति! 
मन्लेण सादयेत्‌९। ‘aq’ तेन, “विश्वेषां देवानाम्‌"-दतिमन्- 
पाठेन ॥ 

संवे्ननप्रसङ्गात्‌ वसतोवरोशन्दं निवक्ति- “एते वै वसतां 
at aang aualaar मामेति | "वसतां" कचित्‌ कंचित्‌ यानेषु 
निवसतां मघे “एतेः खल्‌ देवाः वरम्‌”, एतेषां वासो वरं FB 
equ.) वषतां देवानां ग्रेष्ठकलावेद कलात्‌ वसतौवयं दूति नाम 
निष्पन्नम्‌ | यदा एतेषु “एताः श्रापः "वसतां" विश्वेषां Zarat 
‘aca’ see स्यान fafa वमतोवये इति नाम । 

gars} aviafa— “वसतां इ वे at भवतोति ॥ १६॥ 

वतो वरोयदणप्रतोना माप्नौद्रषादनान्तानां मन्त्राणं या 
SHH, at शक्रौलसम्यत्या प्रशं सति-- “तानि वा एतानि सप 
यंषीत्यादिना | “agente । रुष्चाविभागच्ठ we 
wa) “ag वै वादः प्रजातानि हन्दसीति । वाचः षकाग्रात्‌ 
इन्दा सुत्यन्तिः सोमादरण्प्रस्तावे “वागेव खपरलो"-रलयु्ा 
"तयेति खा इन्दांसि सखजे'-दति प्राक्‌ प्रतिपादिता*। तेषां 


१-- Te He ६, २४. ४। र--कान्श्नोण द्‌ ८.९. RU 

द्-गनतुष््ोऽपि तु बह्ुविचायं दति ध्येयम्‌ | | 

४-- परसतात्‌ Ue LATE RS Te (ACTS WTO RR 
ate) । “@raifa सौपण य -द्रति च ते* सं° ६.९. GUI 


५९४ ॥ WaT ware wz ॥ (शप्र sate ) 
& श 

मध्ये ‘quel’ पराद्धे भवा Ber ‘nat? सप्तपदसद्धावरूपा शक्‌ 

निदेन्ना\ ॥ १७॥ १९. २.]॥ 


दूति सायणाचार्यविरचिते माध्वौये arena 
माध्यन्दिनग्रतपयन्राद्यएभाथे 
हतौ यकाण्डे नवमेऽध्याये दितौय ATAU ॥ 


( श्रय aata ब्राह्मणम्‌ . ) 


तान्त्सम्प्रबोधयन्ति^+ | तेऽप waaay मुप 
समायन्ति त sata aA खदोत्वुज्यान्यायन्त्या- 
साद्याज्यानि ॥ १॥ 

SH राजान मुपावहरति। इयं वे प्रतिष्ठा जनुरासां 
प्रजाना मिसा मेवैतत््मरतिष्ठा मभ्युपावदरति तु मस्य 
तनुते त॒ मस्ये जनयति ॥ २॥ 

TANT ऽउपावहरति | यन्नो वा ऽश्रनस्तन्न्वेव 
ama afest करोति ग्रावसु सम्मुखेष्धिनिदधाति 
ad वै सोमो fam ग्रावाणः ws मेवेतदिश्व॒ध्युदति 


ke warazauaam मुपदिष्ट मतः प्रर सौं करमेपरदेच्यते | 
* नन्ति'-दति ग, च। 


( eae शत्रा ) | BATRA A | Vey 


creme wafer fan रवेत्तम्ुखां क्षिय 
मभ्यविवादिनौं करोति त॒स्मान्सम्खा भवन्ति ॥ ३ ॥ 

स उपावहरति | ES त्वा सुनसे त्वेति युजमानस्य- 
TRATES दयेन fe मनसा युजमानसतं कामं 
कामयते यत्काम्या युजते ABE हृदे त्वा म॒नसे 
त्वेति ॥ ४॥ 

fea त्वा सूर्याय त्वेति | देवलोकाय OCIA 
यदा दिवे त्वेति सूर्याय त्वेति WIAA, 
faq mat दिवि देवेषु TT यज्छेत्य्वरो वे Ty 
ag fad ag दिवि देवेषु पेदौत्येवेतदाइ ॥ ५॥ 

सोम राजन्विश्वार्ं प्रा उपावरोहेति। तदेन 
मासां प्रजाना साधिपत्याय राच्यायोपुावहरति ॥ € ॥ 

अथानुखज्यो पतिते | व्विश्रारूा प्रजा उपावरोह 
न्वित्युयथायथ मिव वा ऽएतत्करोलि यदाह विश्वा 
प्रजा उपावरोषठेति वं वै सोमस्त॒त्पापवस्यसङ्गरोति 
ARE मनु पापवस्यसङ्खियतेऽथा् यथायथं करोति यथा- 
gi दाह faareat परजा उपावरोहन्विति ठदेन 
माभिः प्रजाभिः प्रतयुवरोहयति त॒स्माद्‌ विय ATI 
मिमाः प्रभा विशः प्रत्यवरोहन्ति तु मधुस्ताद्पा्तत 
{उपसन्नो होता प्रातरनुवाक ATL] सुवति ॥ ५ | 


69 


wed ॥ शतपथत्राक्मणम्‌ ॥ (97° gate) 


श्रथ ससिध मभ्यादधदाद । देवेभ्यः oT. 
safe छन्दासि वे देवाः प्रातर्यावाणब्डन्दाः- 
स्यतुयाज्ञा देवेभ्यः प्रेष्य देवान्यजेति aT MAMI 
रन्ति ॥ ८॥ 

तद्‌ इक श्राषः। देवेभ्योऽनुत्रहोति त॒द्‌ त॒था नु 
FATS वे देवाः OTA AUS AKAMA 
देवेभ्यः प्रेष्य देवान्यजेति वा ऽश्रनुयाजेश्चरन्ति त॒स्माद्‌ 
HATA: प्रातरयावभ्योःनुब्र दीत्येव्‌* ॥ ९ ॥ 

श्रथ युत्समिथ मभ्यादुधाति | छन्दार्स्येवेतत्स॒मिन्धे- 
ऽथ ARIAT प्रातरनुवाकं ATS हन्दार्स्येवतत्यनरा- 
प्याययत्युयातयामानि करोति यातुयामानि वुं देव- 
ग्कन्दार्सि इन्दोभि्हिं देवाः aa लोक Tar 
Wad न वा IY स्तुव॒ते नु शसन्ति TERN 
तत्पुनराप्याययत्युयातयामानि करीति तैरयातया- 
HAT तन्वते AISA प्रातरनुवाक मुन्वाह ॥ १० ॥ 

त॒दाहः | कः प्रातरनुवाकुस्य प्रतिगर इति जाग्रइ- 
वाध््युरुपासौत स युन्निमिषति सु हेवास्य प्रतिगरस्तदु 
त॒था नु कुर्याद्यदि निद्रायादुपि कामः aura यच 


न-----------~~---~-~-------- -----~ -*-------~ --- -----~----~ 


* ‘g’—afa ग, घ। 


(ame ante) ॥ हतोयकारडम्‌ ॥ ५8७ 


होता प्रातरदुवाकं परिदधाति तुत््रचरणौति सुग्वति 
तस्यां चतुदीत माज्यं ौत्वा जुदोति ॥ १९॥ 

यच वे यज्नुस्य शरोऽच्छिद्यत | तस्य रसा Feary 
प्रविवेश त॒ मदः पूरवेयुवसतोवरौभिरादरत्यथ योऽ 
यन्नस्य रसः परिश्ण्स्त मेवेतद्‌ च्छति ॥ १२॥ 


यङ्धेवेता साहतिं जोति | wa मवत॒दयन्नस्य रस 
मभिप्रससौते त मारुन्ये याभ्य उ चवेतां देवताभ्य 
श्राहतिं जुहोति ता एवेतब्रौणति ता AH ठाः 
प्रोता रतं यज्ञस्य TAY सुन्रमन्ति ॥ १६ ॥ 

a जदहाति। शणोत्वभ्चिः समिधा इव म {दूति 
श्रृणोतु म sxe मभ्निरनु मे जानात्वित्येवतदा 
श्रणखन्तापो धिषणाश्च देवौरिति Wa म Se 
मापोऽनु मे जानन्तित्युवतुदाह श्रोता -ग्रावाणो 
विदुषो न॒ यन्न मिति sary म ददं प्रावाणोनु मे 
जानन्तित्येवेतदाद विद्षो न॒ यत्न मिति aA 
म इदं श्रावाणोऽनु मे जानन्तित्येवेतदाइ व्विदुषो 
न यन्न मिति faerat fe FAT श्रृणोतु देवः 
सविता वं मे खाति शणोतु म इद za: सवि- 
तानु मे जानात्वि्येवेतदाह सविता 4 देवानां प्रस 
विता तत्सवितुप्रख्त रषैतु्न्नस्य रस मच्छेति ॥ १४। 


yee ॥ शतपथन्राद्यणम्‌ ॥ ( शप्र gate ) 


अथापरं aqueta asd utter उदङ्‌ 

परयन्नाहापु wae होतरित्यप॒ इच्छ होतरित्येवेतदाह 
तदतो होतान्ाहेत्‌ मेवेत॒थ्क्नस्य रस मभिप्रस्तृणोते 
त सुरन्ध ऽरुतानु चेवेतद्नुतिषते नेदेनानन्तराः 
नाष्रा Tarefa हिनु सद्धिति ॥ १५॥ 

श्रय सम्प्रेष्यति । .मेचावरुणस्य चमसाध्वयवेहि ae: 
पुलौरुदानयेकधनिन रताप्नौचात्वासे व्वसतौवरौमिः 
्र्यपतिष्ठास दोठचमसेन चेति सम्पेष एवे षः? ॥ १६ 

त ऽउदश्वो निष्कामन्ति। जघनेन चात्वाल सुग्रेणा- 
MEX स यस्यां ततो दिश्यापो मुवन्ति त्॒न्ति ते व॒ सह 
पुन्लौभियन्ति तद्युत्सह प॒ल्नोभियन्ति ॥ १७॥ 

युष वै age शिरोऽच्छिद्यत | तुस्य रसो हूतवापः 
प्रविवेश a मेते Taal: सोमरक्षा जुगुपुः ॥ १८॥ 

ते ड देवा ऊचुः। द्यु मु Vay नाष्रा glee 
गन्धर्वाः aa faa सुभयेऽनाष्ट awe रस मुह 
Tafa ॥ १६ ॥ 


* ^त्वा-दति ग, घ। 

t ‘swat उ'-इति ख, डा °-वेवर-दृरटख | 

† गेदेगा अन्तदाः-दति साययसम्मत इति डा ° -वेबरः | 
९ ‘gy-xfa a, च| 


( ewe Rate ) ॥ टतोषकाखम्‌ ॥ ५४९ 


ते ary योषित्कामा वे गन्धर्व्यः ata* पल्लौभि- 
रयाम ते पलीषेव गन्धर्व्वा गिष्यन्त्यथेत सम॒भयेऽनाष् 
AAA TA मुाहरिष्याम इति ॥ २० | 

ते सह पुल्लौभिरोयुः | ते पलौष्ेव गन्धन्वा zy: 
रयेत सुभयेऽनाष्े THA रस ATE ॥ Re I 

तथो ऽरवैषु TAT | सहेव पलोभिरेति ते gates 
गन्धव्वगे Gerad BNA FHM TH सुाह- 
tfat ॥ 22 0 

सोऽपोऽसिजुदोति | Tay इ वा SAYA हता 
aq awe रस उपसमेति at प्रतयत्तिष्ठति त॒ मेषे- 
तदाविष्कत्य TATA ॥ २३ ॥ 

येवैता महतिं जुहोति । रुत्‌ सेवेत््स्य रस 
मभिप्रस्तणौते त areal त मणो याचति ana gs 
Stat देवताभ्य श्राहतिं जुष्टोति ता रवेतब्रौणाति 
ता श्र AAT: MAT रतं यत्नस्य रसः TAFT ॥२७। 

स॒ जुहोति। देवौरापो ऽअ्पात्रपादिति TaN टाप 
सतस्मादाहइ देवौरापो ऽअरपात्रपादिति यो व TS 
शेविष्य इति यो व wfaafes इ्येवेतदाहन्द्िया- 
वान्मदिन्तम इति व्यौयेवानि्येवेतदा यद्गहेन्दरिया- 


~~ 


* प्स" -ददमेव ग, घ। t ‘fa’-afa a, aI 


५४१ ॥ MAUI । ( ऽपर eae ) 


वानिति मदिन्तम इति aries इत्येवेतदाह तं 
देवेभ्यो za दत्तेत्येतदेना safes यदाह तं 
देवेभ्यो देवा etfs Yana इति सत्यं व शुकः 
सत्यपेभ्य इत्येवेतदाइ येषां भाग ख arefa तेषा म्‌ 
GT भागः+ ॥ २५॥ 

श्रथ मेचावरुणचमसेनेता साहति मुपसावयति | 
कापिरसौति युथा वा ऽश्ङ्गारोऽध्चिना प्ठातः स्युरेव 
मेषाहतिरेतया देवतया wat भवति राजानं वा 
ऽरताभिरद्विरुपखश्यन्‌ भवति at रतु मेचावरुणचमसे 
aa वा श्राज्यः रेतः सौमो नेदजेणाज्येन रतः 
सोम हिमुसानौति तस्मा ऽश्पसावयति ॥ २६ ॥ 

श्य walla समुद्रस्य Alfa ऽउन्नयामोत्यापो 
वै समद्रोऽष्छेवेतदुक्ितिं दधाति तस्मादुप ऽरश्तावति 
भोगे भुज्यमाने a ated तदन्वेकधनानुन॒यन्ति 
तदनु पान्नेजनान्‌ ॥ २७ ॥ 

तदयन्तैवावरुणचमसेन श््लाति। यच व देवेभ्यो 
यन्नोऽपाक्रामत्त RAAT: प्रेषेरेव प्रैष wa पुरो 
ग्मि; प्रारोचयन्निविद्धिन्यवेदयस्तुस्माकवावरुणचमर्‌ न 
गरज्ञाति ॥ VE ॥ 


* शगः-दतिग, च) 


(awe agate ) ॥ हतौ यकारम्‌ ॥ ५५६ 


a ऽश्वायन्ति । प्रत्युपतिष्ठतेऽभओौात्वासे व्वसतौ- 
वरौभिश्च दोठचमसेन च स उपयुपरि चात्वालः 
anata व्वसतौवुरौश्च मैवावरुणचमसं च स 
मापो अश्रह्विरग्मत स सोषधौभिरोषधौरिति युवासौ 
GAIA WAS रसो युश्वाद्याहतसत मेवेतदभयः 

सजति ॥ २९ ॥ 

aga’ | रेव मेवावरुणचमसे व्वसतोव्वरोनयन्त्या 
मैचावरुणचमसादसतौवरौषु «FATA पुवेदुरा्तो 
यन्नस्य रसो युश्वाद्याहतस्त॒ AHA स॒ःएजाम 
दति व्वदन्तस्तुद्‌ त॒था न्‌ HAAS ATTA A समव- 
नयति तदैष उभयो AHS रसः TAHA दोत्‌- 
चमसे व्वसतीवरेगेह्वाति निगराभ्याभ्यस्लददुएयुपरि 
चात्वाल सस्यभयत्यतो वं देवा fea समुपोद्क्राम 1 
WIAA Haraway TATA मनुसद्यापयति ॥ ३०॥ 

त॒ आयन्ति तः होता पएच्छतय॒ध्वयाऽवेरपाईं 
दत्यविदोऽपाश ऽडत्येवेतदाद तं प्रत्याहीतेव नन्नमुरित्यु- 
विद्‌ मथो मेऽनसतव्यवतदाइ ॥ ३१ ॥ 

स य॒द्यभ्नष्टोमः स्यात्‌ | युदि प्रचरण्या BERT 


eee eee 


~~~ ~ 


tee 


^ ककः-दति ग, च। † श्ुषोदक्रामं-ङति ग, घ | 


¡ श्यात्‌!-दति ग, घ । 


TUR ॥ प्रतपथब्राद्यणम्‌ ॥ (ee श्व्रार) 


प्रिशिष्टोऽल होमाय. BIW जह्याद्य नालः 
होमाय eat चतुखष्टौत माज्यं eta जुहोति 
यु मप्र एतु Aw मवा व्वानेषु युं जुनाः+ । स यन्ता 
शश्वलौरिषः साहत्याम्रेय्या जु हत्यग्निवां ऽअरभिष्टोम- 
` स्ुदप्रावग्िष्टोमं प्रतिष्ठापयति म॒त्तवत्या पुरुषसम्मितो 
वा ऽचग्निष्टोम्‌ णवं भु याद्य॒द्यपरिष्टोमः स्थात्‌ ॥ ३२॥ 

ww: स्यात्‌ । मध्यमं परिधि मुपस्फ़ृगेच्चयः 
परिधयस्त्रीण्यक्धान्येतेर fe तहि aq: प्रतितिष्ठति 
Ty ऽअतिराचौ वा षोडशो वा स्यान्नव FEMA मध्यम्‌ 
परिषि ari Fa Tat मत्य प्रपद्येत त॒द्यथा- 
यथं यत्नकरतून्‌ व्यावत्तयति ॥ ३९ ॥ 

GACT AYRT रकधना भवन्ति | चयो वा पुश्च वा 
US A स्तवा सप्ता नव वा न॒व वेकादश वेकादश 
धा ANEW वा FAST वा WAM वा दन्द AY 
मिशनं प्रजनन aa यु wy एकोऽतिरिच्यते स य॒ज- 
मानस्य fra मभ्य॒तिरिच्यते स वा sear सधनं! यो 
यजमानस्य श्चिय मम्यतिरिच्यते तथ्यरेषार सधनं त॒स्मा 
देकधना नाम ॥ ३४ ॥ ४ ॥ 

॥ इति सप्तमप्रपाठके चतुथे ब्राह्मणम्‌ [€. ३.] | 


म enen Sees SKK 


* ‘ay’—-efa a, घ। † ‘awa’—afa च डा०-वेबर-दृष्टः। 


(eqe Rate ) ॥ इतो यकाम्‌ ॥ Th 


अरय सुत्यादिवसप्रातःकारोमं , सवनौोयपश्थेप्रयोग माह- 
“ताकसन्मरबोघधयन्तोत्यादिना । "तान्‌" खलिजः राजरेरपरभागे प्रबो- 
धयेयुरष्वयेवः। “OTT छलिजः प्रबोधयन्ति"-इ ति, सुचम्‌ | 
उदकोपस्य्ेनं विहितकर्मए उपलचणम्‌ । “ग्यरोलाज्यान्याय- 
तोति । श्रच प्रयोग oR EA “WT GIG णलादरा्थं परि- 
सरणपाचरसंघा TAM चणच्यनिवंपणधिश्रयणरूकसम्माजेनो दासना- 
वेवणानि wal SYA पश्चाज्धग्हणम्‌, भ्रा्यान्याद्‌ाय सोमं 
चाथेवश्चाहवनोय दृषप्रोचणादि करोति, श्रगरोषोमोयवत्‌ स्तरणएम्‌, 
mazar कलेषान्तरेणाद्धंसोम afzy समेषु निदधाति 
दे त्वेति"?-दति९ ॥ १॥ | 

त fad शोमोपावहरणं can विधत्ते- “श्रय राजान 
मुपावहरतो ति । श्रधिषवणचदापरिपरदे शं प्रति wut नयेत्‌ । we 
पातनं प्रंसति- “xa प्र प्रतिष्ठा जनूरिति । श्राम्‌" इत्पत्ति- 
मतोगां सर्वासां परिदृश्लमानानां प्रजानाम्‌" “ee खलु कनिः 
प्रतिष्टा'। we ददं जनुः safe: । श्रस्यापि प्रजान्तःपाति- 
लात्‌ ‘cat श्रतिष्टाम्‌' श्रभि' लच्छ “एव' "उपावहरति" उपा- 
वहरणं हृतवान्‌ भवति । तथा सति त सोमम्‌ शरस्य WAT: 
सकाशात्‌ तनुते विष्ठारितवान्‌ भवति, “We ET सकाध्ात्‌ 
उत्पादितवांख्च भवति ॥ २॥ 

उपावहरणमागं माह “श्रन्तरेरेष दति । “षे यतौ 


"~~ ----~~-- 
1 vance eingevecnars ----~~------ 


Y— Are te Bo gee Ql २ काण ate Gee. Re २-५। 
a— 'अ(यदये^-दति च, डा-वेवरदृश्च | 
70 » “ 


.------ ee --~ 


५४४ ¢ शतपथत्राञ्मणम्‌ । (शप्र शत्रा ) 


WREST । यशभाधनसोसाश्रयत्ात्‌ “WAG! शकटस्य GAT | 
तथोरम्तरलादधः सुश्रावरोहणेनम ‘ayy’ vfagiar ary न 
waaay भवति । areat मध्ये स्थापनं विधाय प्रशंसति- “ग्रावसु 
सन्मखेच्विति | सोमस्य वेदेषु चजियजातिल मषश्टदुक्रम्‌ ; प्राञ्णं तु 
away गेषलेमो पषजेनतवाश्च विश्न पत्रम्‌ । मध्ये स्थापनेन चत्‌ 
सवंपावषाम्बुष्यम्‌, तत्‌ प्रशंरुति- “तद्यत्‌ षक्रखा भःनोति। 
'सजियम्‌' ‘afve श्रमिवादिनोम्‌ः अभिवादनभोलां 
करोतिः ॥ १॥ 

उपावहरणप्रकार ममिधायोपावदहरणमन्त ay— “स उपा- 
वरति, शदे ला मनसे तेति? हे aay at ‘we इरति। 
quel विषयाभिमुखं सखोपहित मात्मानं इरतोति वा। इदय 
मम्तःकरणम्‌, तदिग्रेषरूपं सङ्कल्पविकश्पात्मकं मनः, धजमानषम्- 
न्धिनोस्तयोरुभयोविंषथः कामः, तस्य लाभायम्‌ 'उपावदरामिः। 
कमेकारकस्य farang उपावहरामौति दिरण्यासः ; wit 
वाश्यदयम्‌ ; न व्याख्यामव्याख्येयभावः ( ४ ) | 

तथा ‘fey देवलोकाय लाम्‌ । ‘gata ar एतद्रशिश्वतानां 
देवाना समुपलकणम्‌ । सवंोपावहरामौति चोष्यम्‌ fag ३ 
सोम ! ‘age उपरि, तायमानलेनो तम्‌, ‘ta’ सोमयागं 
‘fafa gaa देवेषु" ‘qe; “Wwe wag देवेषु we 
fraya: (4) | | 

R— Ale सं० व, २५. ९।. 


(ame Rate ) ॥ हतोयकाखम्‌ । ५५५ 


तदथं हे सोम राजन्‌ ! ' "लं" विश्वाः प्रणाः, 'उपलच् शव 
रोह" इतिः, (१), 

उपावरोहमन्तं विभ्य याण “Ye ला aad तेति चजञ- 
मानश्येतत्कामायेत्या दिना | gala aaa सूरवशब्दः स्वदेवतोप- 
waa दति ग्याचष्ट- ““देवेभ्यस्लत्ेषेतराङेति। “cat qe 
विश्वे देवाः”-दइतिः प्राशुकलादिल्यमिप्रायः । “ऊं मिम मिल्या- 
THAT स्यष्टम्‌ ॥ ४,५.,१॥ 

उपावदतच्य सोमस्य WAR सुपष्यान ay “श्रयानु- 
रन्योपतिष्ठत दतिर। श्रनुष््ज्य' वेष्टितं वस्तं fags 
“विश्वासा fafa’ were ap! “त्रययायथ मिव वा 
इत्यादि । उपाक्हरतो यो विश्वासा fafa aane:, ay विश्वाः 
प्रभा Siem तुच्छजनवत्‌ प्रतिषारकपुरुषनिष्यादितावरोदण मन- 
रेण खत एवावरोहणख्य प्रजाः प्रति सोमस्यापसञंनशकणद्य च 
प्रतोतिः। तश्याञ्च खचिथग्त्ध सोमस्यानुचितलात्‌ विश्वा 
भित्यभिधानेन ययाथम्‌, यथासष्ूपश्य aq उचितं त्य 
तर्‌ वैपरौल्यं हतं भवति । तत्‌" Samed पापं च वसीयस्‌ 
पापवस्यषम्‌, साघ्वसषाधूमिनश्रणएम्‌ | aera मपि अमेः 
"पापवस्यसं क्रियते" । sa उक्रवेलदण्येनोपस्यानमन्ते विश्वासा 


\— षा He ६. २९. १ । एष मन्त्रोऽपि, पूवंमन््रशेषत्वेन विवचितः। 
R— WER Be ९० परण Rae मिव परसतात्‌ | 

३-- “विश्वास्या मिति faenitafasa’—xfa ate मौ ° Ge €. ९ । 
४-- वा सं* ई. ६, २। 


wag ॥ WUATUATEy UA ॥ (श्प gate ) 


मित्यभिधानादर्‌ विश्वाभिः cof सोमोपावरोहणएस्छ aaa, 
saat प्रति विश्वासां प्रजानां खखखस्ानाद्वतरणस्योक्रलार्‌ वा 
नोक्रदोषावका श्रः । “Matte अरवरोदयन्ित्ययः । तस्मात्‌" ला 
मवरोहन्तिति विधानात्‌ होता राजानं श्रतिः प्रजाना मुप- 
चो णलसम्पादनान्‌ ददानो मपि सन्पाद्यन्त watched 'चजियंः 
सर्वाः ‘ast’ परिवारदूपाः श्रवरोदम्ति' । यदा श्रायन्त श्रतिः 
सर्वाः प्रजाः लखस्यानार्‌ “श्ववरोदन्ति', तदनन्तरं र।जान quiz 
BAT “MAA उपासते" प्रजाः । VIS एथगेव वाक्यम्‌,- ‘aa’ 
एव तौणेम्‌ “WEN उपासते" लिजोऽध्वयुप्रसुखाः ॥ 

प्रातरलुवाकप्रयोग माइ- “उपसन्नो होतेत्यादि । होताः 
‘STIG? AAMT HATH उपविष्टः | दोतयेष- 
सन्ने सति स एव प्रातरनुवाकषम्मेषकाल दत्य ॥ ७ ॥ 

“श्रय समिध मन्यादघदितिः। “दिवेन्योऽतुब्रूदि" CAAA, 
किं “maatee:”-<fafaiedtanmg तदु पधोगं देयति- 
“हन्दांसि वे देवा इत्यादिना । प्रातःकाले यान्ति ay गच्छन्ौति 
‘qrratara: | ते चानुथाजदेवा्ोभयेऽपि “छन्दा सि' एव, गाय- 
श्यादिष्छन्दोरूपाः। एवं सति अरनुयाजच्छन्दोदे वानां प्रषासुवयन- 
समये “ga: प्रेष्य देवाम्‌ यजः"-'दति" सवज दैवश्ष्देन यव- 
हारादजापि तथेव प्रेषे षति, wort “इन्दोदेवान्‌ यज-दति 


१-~ “प्राग्‌ वाचं प्रवदितोः प्रातरमुवाकोपाकरणं देवेभ्यः प्रातर्यावभ्योऽनु- 
avifa समिध aizaq’—xfa काण te द० ९.१.९० । 


(eee RAT ) ॥ दतो यकाण्डम्‌ ॥ ave 


रषात्‌ saerazaareecaiatey श्रागमिव्यन्तौति तद्चावन्तेनाय 
“देवेभ्यः प्रातर्थावभ्यः”-इति विगेषणेन भवितव्य भिद्यः ॥ ८ ॥ 

“तद्‌ Qa श्राहरिति। wa देवेभ्य दल्येवालं किं प्रातयांवभ्य 
दति षिगरेषफेनेति “एके ग्राखिनो gat) "तद्‌" "तथा" उक्प्रका- 
रेण न ब्रूयात्‌" | aut मतातिक्रमे उपपत्निस्तु श्रनुयाजयाटेन्नि- 
सिद्धिरेषेत्याह- “ढन्दासि वे देवा इत्यादि) अर सनम्‌- 
Raw: म्रातर्थावभ्योऽनुबरहोति समिध मादधाति, Zar 
दत्यके”- दति ॥ ९ ॥ 

प्रातरनुवाकोपक्रमाक्भ्ूतं समिदाधानं ठन्दोदेवतासमिन्धन- 
पतेन प्रशंसति- “श्रय चत्‌ समिध मभ्यादधातोति९। होदकन्तेयं 
प्रातरुताकानुववनं Seat पुनरा्यायनरूपलेन प्रंमति-- “wa 
यङ्कोता प्रातरनुवाक मन्वाहेति। तेनाप्यायनेन "ढरन्दासि' एव 
'श्रयातथामानि' अ्रगतघाराणि “करो ति'। THATS सायक- 
लाय गतसारलप्रसक्तिं दभरंयति- “यातयामानि वा षति। देवैः 
हतानोति शेषः | “ङन्दोभिहि देवाः wail लोक fafa खरग 
सुपयुक्षलात्‌ तेषां यातर्यामलप्रात्षिः | तदेव यातयामं प्रातरतु- 
वाकस्य स्हुतग्रडलाभिधानेन समधेयते- “न वा RAPA सौति 
शंसति वोभयोरभावात्‌ श्रनुवचनाभिधानाच fanafa— “aat- 
द्धोता प्रातरनुवाक fafa’ i eo 


~ 


१- कान whe we GUAR! Bo Ae Be BELL TI 
२-- “gagrumg येश्यति"-द्रति Be काण श्रौ ° Te. ULI 


५५८ ॥ MAUI EU ॥ ( Om शव्रार) 


परातर सुवाकष्य प्रतिगर-विषये केषाञ्चिन्मतं ofan सुदा- 
इत्य निराचष्टे- “ners: कः प्रातर सुवाकस्येति । केचन महषयः 
एवं ब्रते, Wa: प्रातरलुवाककाले अष्वथेः विनिद्रः सनिभेषं 
करोति | सनिमेषव्याप।र एव (प्रतिगरणक्रियमानलात्‌* ) प्रति- 
गरख्थानोय इति ‘ag तथा न कुर्यात्‌" भिद्रभष्गं निमेषं चन 
कुर्यादित्यर्चः | तरिं fa कुर्यात्‌ ? चरि faxr भायात्‌" निद्रा 
मात्मन cea, “aia कामं' ख्यात्‌" खाप कुयात्‌ । Wa चम्‌ 
“प्रातरलुवाकं जाग्रदुपासौताध्वयेः, खप्यादा”-दति, ॥ 

श्र aa “Nex मेकादश्कपाल मित्यादिः-ख्बोक्तः 
सवनौोय निर्वापः, ग्रचवमसपाजाए मासादनप्रयो गख दषटवयः" ॥ 

एकधनाख्याना BSAA मानयनायं यः प्रचरण्या होमोऽल्ति, 
तं विधाय प्रशरंषति- “घ aa होतेति ‘aw यिन्‌ समये 
‘a होताः प्रातरनुवाक "परिदधाति, परिधानोयाम्‌ “wt 
दुषा”-दत्येतं* ब्रूयात्‌, तत्‌" तदा Macey । प्रदरण्धनया 
जुहपतोव्यापारदशाया मिति भ्रचरणौ'। सा शुग्‌ भवति | 
"तसया qatar होला होति yea | 
परातरजुवाकपरिधाम-प्रचरणौ TANT fT कलात्‌ कालां 


WHAT Wer i 
= 
९-- गाख्येतत्‌ पदं क-एकरतके।, २- का शौ ° TS ६. ६३० ९४। 
द-- ate wits Gog, ९, ९५ (शलं निवपति) | 

a— mre site Boe. ९. १९-२. ९३।  ५-- ऋण Te ५,०५.८. 
¢— (तयाः-दति & | o— कान मौर GE RLF! 


(ame gute ) ॥ हतोयकाणम्‌ । ५५९ 


ga प्रशंबति- “aw वे यश्चेति, । ‘car गला ‘Tay’ 
gute: सः “अपः श्रविवेश्र'। यः प्रविष्टो ance: “पूयः वसषतौ- 
वयंब्रूपेणवशिष्टोऽक्ि, ‘a सेव" रषम्‌ ‘we’ श्रभिसुषौरुत्याभि- 
गच्छति | पशएटहोमाभावे यज्ञ रसहरणायेगमनासम्भवात्‌ प्रचरण्या- 
घ्यातिदोम एव यश्षरसाभिमुखगमन मित्यभिप्रायः॥ eet 

श्राहृतिप्रष्तरणत्मनापि प्रणसति- “agaar asta बुहो- 
तौति । ‘ag एवः aaa ‘Vay एतेन होमेन “एत मेव" व- 
fae मेव "यशस्य रसम्‌ श्रभिप्रखणैते' रसस्य स्तरणं हतवान्‌ 
भवति । तेभ च “त मार खाधोनं कृतवान्‌ भवति | न केवल 
मेतदेव, wha च ‘anat देवताभ्यः seater: "एता माति 
gutta’, "ता ua “एतत्‌” एतेन होमेन श्रतिः । “पन्नमन्तिः 
प्रापयन्ति ॥ १९१॥ 

होममन्त्रं विच्छिधामूद्य व्याचटे- “स शुहोति! प्टणेल्र 
रित्यादिना? । ‘afay, ‘ara, “Fara वाचः “देवौ देव्यः, 
विदुषो न araTu’, श्विता" च, मे ‘vagy’ wpa "यन्न मिमं 
ery — इति Spare: । श्र ade “रणो तु” “रणन्तु'-दति' 
“शरलुजानातु"' MAMA ThA MATA यास्यातम्‌ | श्रोता 
परावाए”-दत्यज “'्रचोऽतरिडः”-दति' दौघः । “विदुषःइ्यतद्‌ 
यरावविगेषणएतया व्याचष्टे “faatet हि ग्रावाण दति । प्रथमा- 


~ ने =-= ~ ~~ 
ण 


१-- श्वत मिद माख्थान fate एरल्तात्‌ (४१२ ए* १८ ue) | 
a— कार जोग GE RLT! 
R— ate We द, २६. ९। a— We TE ९. LAL! 


५९० ॥ एत पयत्राश्मणम्‌ ॥ (ome शत्रा) 


बङ्वचने sad दितोयाबड्वचनम्‌ | चरमपादे सविदश्न्दप्रयो- 
गस्य तात्य माह- “सविता वै carat प्रसवितेति॥ ९१४॥ 

“अथापरं aqieta मिति | ga मेकवारय्दएस्योक्षवादपर 
fagaq | चत्वारि ग्टहोतानि णानि यस्य।च्यस्छ malay | 
अप होमा ater उदन्मुखं गच्छन्‌ प्रजमानः प्रषान्‌ ब्रूयात्‌ । 

तच प्रथमौष मुक्ता व्याचष्टे “wa ca होतरिति" 
दत्याद्। हे होतः!" “aq प्रति द्र्य इच्छ, wa प्रति- 
गमनो चितं प्रदेवत्ेति? श्रपोनग्नौय* मनुूहोत्यथः; | इ्यतेरिच्छति- 
रथं दति ware “wa इच्छ दोतरिल्येवेतदाहेति। पदं 
व्याख्याय ard भाचषटे- “तद्यदतो रोतान्वाडहेति। गतोऽयेः | 
"एता ख कैप्रेतदारेति। "उ-श्ष्दोऽप्यये । श्रपि च एताः 
एकधनाख्या श्रप sfem "एतत्‌" safasad | एतदिदयुक्म्‌, किं 
afzare— “Adar इति। “एनाः wat नाद्रा नाश्रकानि 
“रवां भि' “हिनसन्‌' fee: नेदिति परिभवे । “aaa <fe- 
aaa सम््युज्यते परिभवे"-दति aama’ | अतस्तासां fear 
माग्रदित्ययः।॥ ९५॥ 


१-- Ale Mie BERRA! 

R— ate te WE RRVAT शोतारं प्रद्ध्वयुराष्। 

१-- ““पदेवचा"-दरत्याद्यपो गप्तदेवताकं am मपोनब्मौयम्‌ (He Fe ६१. 
३०. )। To ब्रा २.३.९१ ATAF | 

४-- “अपोगद्घोयम्‌?-द्रति क-पुसतके | 

५-- fate खण BUTS. CG | 


( cme Rate ) } तोयकाणडम्‌ ॥ ५९१ 


अन्याम्‌ प्रषान्‌ दशरेयति-- “श्रय amelie । “मेच्ावरुएम्य 
समसाध्वयवेहोति\। टश qaqa: चमसपोक्तारः, तेषु यो 
्न्ावरणस्य चमसाध्वयुः, स सम्बोध्यते । ‘ufy उदकानयनाधं 
म,गच्छेति ॥ 

“नेष्टः पलौरुदानयेति?। हे Avy वं ‘wal’ पाननेजनो<- 
भारादरणायम्‌ 'उडरानयः ॥ 

< एकघधनिन एतिति२। एकधना उदकानि, तेषा धारका 
HAT वा; रत्ये कधनानयुग्मानित्याखाद्नाभिधानात्‌ ; तेषां यो 
तारः 'एकधनिनः' “एतः श्रागच्छत ॥ 

“अर्नोचालाण दति" 1 हे wala !' वं Agata: दम- 
TAY, Vesa’ “व' युक्तः सन्‌, चालालदेरे यावदागभन 
‘ofa ‘aafasre’ उपतिष्ठेति निर्दिष्टः ॥ 

एतेन wag याख्यातवाः विधयश्चत्‌ सोतया ्याग्चा 
“gaa एतेष इति । cua? “मेचावरणस्य चममाध्वयो"-दत्यादिकः 
ade: “सन्नेष एव" विरपतिपरिहाराथं प्रेषण मित्यथः ॥ १ ६ ॥ 

तेषां जलानयनायं निगेमनमागं are— “त उदश्चो निक्राम- 
wifi श्रा्रह्गवालालयोरन्तरालदेगन उद्द्श्न। तन नोप 
लभ्यन्ते कथ मित्यत श्रार- “a get ततो दिभरोति | निगमन 


९-- are Be सू० ९.३, द्‌। इति चमसाध्वयुम्‌ | 
R— ate sto सू <. 8. 8 द्रति TUITA | 
a— mre sihe |e ९.३, ५। Tafa? ऋत्विजः AA | 
8— Ate ate aoe. ३. ६ | 
7 , , 


9.६२ ॥ श्रत परथन्नाद्यणम्‌ | (प्र त्रा) 
एव उदडःनियमः। vara पन्नो सादित्यं विधाय तदाख्यान- 
सुखेन प्रशवति- “ay पल्नौभिर्वमी ति९- ॥ १७॥ 

“न वै यश्चेत्यादि । gu किल देवयंश्नभिरण्डेदादङ्तं 
रसं पलाय्य ay निविष्टम्‌, a रसं गन्धर्वाः सोमपालकाः 
Wy Ws 

“ae ta टति। A देवा ऊचुः" श्रमे गन्धर्वाः ए 
"नाद्रा नाश्करूपाः, "कथम्‌" “ae? नाध्ररहिते दशे “रसं 
यक्नरसम्‌ शश्रादरेमः शति ॥ १९ ॥ 

एवं विचाये- “a होचुधा षित्कामा दति naval योषि- 
fat, तद्वयं waif: सहिता एव गच्छामः, ते च गन्धर्वाः 
पन्नोषु agin, तस्िन्‌ समये वय anaes ante माहरि- 
व्याम दति॥२०॥ 

“aq सद पन्नोभिरौयुरिति। ताभिः we गताः, ते च 
तथेव ताखाकाङ्खगं॑शृतवन्तः । तस्मिन्‌ समये देवाः ance 
‘RITE! ॥ २९ ॥ 

“तयो एवैष एंतदिति। चथा पुरा, vert मपि तयेव । 
तदेतेन waif: सह गमनेन एते गन्धर्वाः पन्नौषु angi gant 
भवन्ति, तया अबा धितस्ज्ञे रख माद्टितवाम्‌ भवति ॥ ९२॥ 

प्रचरणोग्टहोतस्याच्यस्याप्यु होमं विधाय प्र्॑सति- “खोऽपो- 
ऽभिज॒शोतौति?। ‘wat asia’ saga “एषः' श्रतुप्रविष्टः 


१-- “स गमनमाच्र an विधौयते” -दइति ate Se कार Go €. १. ५। 
R— काण te सु०६.३.७। 


स्वय RATS ) ॥ हतौ यकारम्‌ ॥ १९३ 


यज्ञस्य wa” उपसमेति' श्रभिसुखं श्र्मा्नो ति | एतस्यैव are 
नम्‌- “at प्रहयुत्तिष्ठतोति। “त मेव रसम्‌ “एतत्‌” एतेन होमेन 
‘ofa उदजषेष्वनुपर विष्टं ्ादुरभाय ग्टहोतवान्‌ भवति |e et 

प्रकारान्तरेणापि प्रशंसति “agaar माति ज॒होतौति | 
न केवलं TAT ATA किन्तु तं प्रवदन्तं रस मारुद्धवान्‌ भवति । 
किञ्च aq wafad यज्ञरसम्‌ ‘aa’ उदकानि याचति, ख 
afa च ‘ana: देवताग्यः एताम्‌ श्राङतिं जुहोति", ‘at ua’ 
"एतत्‌" एतेन शरौणाति'। ‘ear’ श्रौता? च "ताः wR यज- 
मानाय ‘Ud यज्ञस्य रसं" "सन्नमन्ति" षन्नमयन्ति, यलमानाधोनं 
कुवन्ति ॥ २४॥ 

मन्तं विधाय विच्छिद्य याचे- “स जुदोतोति। “देवोराप 
दति९। efae इति पद्‌ याच््े- “यो व afaefae दति, 
यो व ऊ्भिवश्िय श्येव्ैतदाडेति। रविश्शब्देन caret ast 
लभ्ते; द्र्यदेवतयो दिं यज्नखषूपलात्‌ | इ श्ि्ष्दस्य Ta मथ 
दति याच्टे- “इन्दियावान्‌ मदिन्तम दतिः दोर्यवानित्येवेतदा- 
Sf we मेतत्‌ । तत्रैव वाक मर्टिन्तमशरब्दस्याथे Ae 
“मदिन्तम इति, खादिष् द्येवेतदाडेति | यत्‌ खदन्त FACT 
तोति। भतं Reece प्राथनायांः aaa मिति 
वया च- “एतत्‌” एतेन श्रयाचिष्ट, यदाह त देवेभ्यो देवा 

१-- वा” सं° ६. २७. ९। 
2-- yTo Be १. ९.९.५२ | 


५९४ ॥ प्रतप्रयत्राद्यगम्‌ | (ome GAT ) 
सम्भवात्‌ "एतत्‌ एतेन मन्त्रेन ‘Wa’ श्रपः श्रया विष्ट" देव- 
ard याचितवान्‌ भवति | ^देवेभ्यः"-दृत्यस्य यत्‌ ““शक्रपेभ्यः"-दति 
विगरेषणएम्‌, तस्य तात्पये माद- “सत्यं वे waa, सत्यपेभ्य दयप्र 
तदाहेति । Wa sled, TS वस्तु, तत्‌ सत्यम्‌ । सोमद्रारेण 
सत्यस्या्टतवधमंस्य साघनलात्‌ सत्य ABU | तादृशस्य पाटश्य 
दत्येतदेवेतत्‌ शक्रपेभ्य इति वाक्च aaa: | “aut भाग स 
खादा"”-द्ति चरमभागस्य तात्पयं माह- “तेषा सु OI भाग 
इति ‘way sat श्ुक्ररसरूपो भागः, तेषा सु" तेषां शक्रपानां 
देवानां भागः" प्रतिनियतांग्रः खल; sat येषा fafa मन्त्र 
निर्दिष्ट दत्यभिप्रायः.॥ 

AAU मयेः।- हे Say देयः! May डे श्रपा- 
नपात्‌ न पातयति aq’, ay श्रयं ‘a’ gare सम्बन्धौ "ऊभिः" 
nag: “हविच्यः' रसः, ‘thera “aa षोमाश्रद्धियत्यादिना, 
दौः, शृद्दियवान्‌, "मदिन्तमः" भाद्‌ यिहतमः, ‘a’ रसं देवता 
“दे वमनुखेत्या दिनार eae जा-प्रत्ययः। देवेषु मध्ये “Watt 
देवेभ्य" "दत्त" प्रयच्छत" हे श्रापो यूयं 'येषा' देवानां भागः" खः 
भवथ, तदथं ‘BMV’ ददं द्रवयं aya मस्िति॥ evi 

ताया WB श्रपसारणं समन्त्रकं विधन्ते- “श्रथ मेचा- 
वरणचमसेनेति*। aa मन्त्रः- “arfacaifa’ | ई Bara 


anal 


१-- निश्० ८, २. २, १००२. ५, We Mo %, Vag साभार FTAA | 
R— पाण ° ६. द, १२९ | ३-- UTe Bow. ४. Ue | 
४-- ato ate Bod. ६, ८। ५-- ate सं° ई. २८. १। 


(Ee रत्रा) ॥ तोय कागडम्‌ ॥ 


पराये! लं काषिः' इषेदवतायाः, क्षणस्य भक्तणस्य वा aaa 
‘afa | श्रतसवां “समुद्रस्य समुन्दनरूपस्योद कस्य “श्रचित्ये' 
्रत्तोणएताये ‘a’ लाम्‌ "श्रपनयामि' श्रपसारयामि,। उक्रस्याप- 
WWE प्रयोजकं Was माह- “यथा वा श्रङ्गारोऽग्धिना ara: 
स्यादिति। ‘ata’ भितः; “afgar भितः श्रङ्गारः ययाः 
करोषभावेन द्याज्यो भवति, ‘waa’ “एषा श्राहतिः' ‘waar’ 
श्रब्दवतया “grat भवतिः । सोमदह्हिमापरिहारलेनापि परित्यक्त 
fagre—- “राजानं वा एताभिरिति । "मेचावरणएचमसे' ‘ar’ 
way vert wear wa: सन्ति, "एताभिः श्रह्धिः 
‘saa? श्रभिषवकाले wae संसगं .करिष्यन्‌ भव्रति' ; 


५६५ 


aq एव -श्राघवनौोये समवनयति"-दति aaa’, श्राधवनोये 
सष्टस्योदकषख सोमरसेन सर्न्यमानलात्‌ | “ast वा sR” 
द््यादि, प्रागसंशृट्‌ व्याख्यातम्‌? “तं खलु q देवा वज्ज 
शवन्यादिप्रद्‌ नेन" ee 

समन्त्रकं मेचावरुणएचमसेनो मयनं विधत्ते “श्रय गह्णाति 


--- ~ a a ee -- ~ ~ ~ _-~ ~ -- eee 


१-- “उन्नयामिः gaa मूलपाठः। हामिति च तदधः छतो aet- 
धरेण, सू पिनियोगख तथाविध एव, अनुपदं वच्यति चेष्ोत्तरम्यां 
कारिकायां ada) नात्ति वरैतन्मन्तर्ये वया स्यानं कशिदुपयोगः। 
कार्िंरसीत्येव को मन्त xe विनियुक्तः | 

२-- देव felrat कण्डिकायां om ( ५५९ ए" \* प" ) 

३-- एका० प्रण sate धकर ( t Hie ३९२ ण ~ ue ) | 

b— त° Ge GRO AE 


५५९ ॥ प्रात प्रथत्राद्ययाम्‌ | (sy emte ) 


समुद्रस्य afa') यद्चप्यच मेचावरुणचमसेनेति म श्रतम्‌, तथापि 
"समुद्रस्य त्वेति तेम कना ति\”-तिङाद्‌ गम्यते | Bi 
सद्रगत्मकल्वात्‌ समुद्रस्य “श्रापो वे समुद्रः'"-दत्येकदे ग्य शत्सात्मना 
स्तिः | “एतत्‌ एतेन “समुद्र्य लाचित्यै"- दरतिपाठेन wa एव' 
“श्रचितिम्‌' saa मकोणएलं 'दघाति' स्थापितवान्‌ भवति i "तस्मात्‌! 
“शरदित्ये"-रृत्युक्षलात्‌ "एतावति भोगे ys स्थावरजङ्गमा- 
तकजगत्पयभिऽपि भोगे सवैज्यमानेऽपि "न draw’ चयं न 
्रा्रुबन्ति, are प्रवदन्येत । “तदित्यादि । शोदरचमसोन्नय- 
न।नन्तर मेकधनाना मुन्लयनम्‌र, ततः पान्नेजनानां पत्या 
दूति" leony 

afqatat चमसेषु किं मेत्रावरुणएचमसेनेत्यत श्रार- “तद्य- 
नम्रावशएवमसेनेति। यस्माद्‌ देवेभ्योऽपक्रान्तं aA, एतेन 
मैचावडणास्येनल्तिंजा “Ra? तत्छतिगमनसाधनेः आह्कानवाकेः 
Gi? ame गमनम्‌ ‘fey; “निविद्धिःः निषेदनसाधनैः 
“श्रभिदेषेद्धः”-दत्यादिमिः५ वाक्यैः न्यवेदयम्‌ परस्परं निवेदित- 
वन्तः; शपुरोरुग्मिःः (पुरः धाच्यानुवाक्याभ्यां पुरस्तात्‌ हचिम्‌' 
cat जनयन्ति देवताया दति पुरोरषो “वायुरयेगाः" 


९- ale Ho ध. VS, २। 

R— Ble Sto Me. Re | ततेन मैश्रावश्णचमसेम'-इति तच aft | 
R— Ho alo we. इ. १०। 

४-- “पातेभर्ना् wrt दो -दौ"-रति काण परौ Beg. B Uh | 
y— निषिदः १-१२ पदानि, Bo ate २.५. २ प्रपश्य विह्ितानि। 


( cme दत्रार ) ॥ हतो यकारम्‌ ॥ aes 


carat, ताभिः श्रारोचयन्‌' ° प्ररोचना मजनयन्‌। at 
Haag परषादिसाधनलात्‌ तदौयश्चमषः प्रशस्त इत्यधेः | 
“तस्मात्‌ मे्ावरुणचमसेन गक्ञातोति ॥ २८॥ 

श्रपभ्ररणानन्तर मनुष्यं विधत्ते- “a श्रयन्तौति । पुन- 
देवयजनं प्रति श्रागच्छेयुः । ‘sie’ च निगमनकाले सम्मेषित- 
प्रकारेण ‘erate’ वसतोवरोभिः श्द्धिः 'दोदचमसेन wy युक्तः 
सन्‌ युपसथानं र्यात्‌ । यदुक्तं दबकृता- “naa qwareet- 
परि मेजावरुणएचममं वसतौवरौश्च षंसाश्रेयति समाप दरति, दत- 
रसन्‌ aaah, मेचावरुणचमसे प्रथम fafa’, तदिदं स्वं 
विधनत्ते- “ख उपयेपरि were संस्शेयति, वसतौवरौख aa 
वर्एचमसक्चेति | स्पष्टम्‌ ॥ 

तच मन्त मार- “स मापो श्रद्धिरितिः। way’ मेचावरुण- 
चमसगताः, श्रद्धः दोदरमसस्याभि्ंसतोवरोभिः aaa’ 
सङ्गता श्रभवन्‌। तथा श्रोषधोः' भरोषध्यः, वद्नोयाः ब्राहूधादि- 
रूपाः, श्रोषधोभिः' ब्रौद्यादिषूपाभिः समग्मत" । यदा, उभयत्र 


----~-----~~~~=* ee re nn 
a as re ˆ 
er ee 


L— एरोश्चः १-9 ऋचः, Ae We ९०, ११९-२०, Te HT ९.६. < 
नामोह्तेखमात्रेण विहिताः | 

R— He Ato He €. BUR, ६३, Ve | 

R— ate Ho ९. २०. 8 | 

४-- “Stn? ओषधयो qererricat, 'खोषधोभिःब्रोहियवा- 
दिभिः 'समम्मतः सङ्च्डन्ताम्‌, पां कारणभूतत्वात्‌ खोषधोना मपि 
योगोऽस्तु*-द्ति मद्धौधरः। 


ves ॥ श्रतप्रचत्रा्यणम्‌ | (94° gate ) 


श्रोषधिग्रब्देन प्रता मेजारणद्ोटचमसगता श्रापो विवच्छन्ते। 
“यश्चासौ पुरवेधुरिल्यादि, ख््टम्‌ ॥ R ९ ॥ 

sa केषाञ्चित्‌ War उदकसंसजनपच समुदादत्य तदभि- 
प्राय मप्याविष्कु् तस्यान्ययासिद्धिलप्रद शेनेन निरा चष्टे- “ara 
इति । ‘a’ नयन्तिः-दति सम्बन्धः, श्रानयन्चेवेत्य्थः । श्रा मैच - 
वरुणएवमसादर्‌ UTA’ उपसगेवग्रात्‌ नयन्तौ त्य नुषज्यते । पं 
gaat wae ANTI, श्रदयाद्तस्य तच ayy yat- 
stfaa:, स उपरिष्टात्‌ श्राघवनौये समवन्ययार्‌ भविष्यति, wa: 
‘aq तया न डूर्यात्‌' इति ॥ 

यदुक्तः ““होट चमसे वसतोवरौः war चजमानाय प्रयच्छति 
faauat: दति, तदेतदाद- “श्रय दोदठचमस cfa wag 
way होढ चमस मध्वयैरादाय wae: "वतोवरो.' was: 
‘ae | wa उपयोगाय ? “नियान्याभ्यः', Mewes faa 
away “faanen-<fa asa’; नियाग्यासु च्यावय 
नियाभ्यासु संसिश्चति, इृत्येवमर्याय ॥ 

ga यदुक्तं “यश्चासौ प्ययुरित्यादि, dare चालालोपरिः- 
भाविलम्‌, तत्‌ प्रशंसति- “तद्यदुपयेपरि ware fafa । श्रत 


९-- “रवं'-द्रति च । 

२-- सूचक्तेति शेषः | का site Wo ९. ३, ११५। 

इ-- “quiere वसतौवरौः wat आसिच्य यजमानाय समर्पयति, 
ताखाध्व्युणा यजमानाय समप्रिताखमसस्था पो faqreasat! 
अभिषवः; ताभ्य खव च ग्रहा पि ग्रह्णोच्यन्ते"-दति Ae % | 


( gqe ante ) । तोयकाणम्‌ ॥ ५९९ 


श्नात्‌ रालालोपरिप्रदेशरात्‌ “देवा fea समुपोदक्तामम्‌, ‘Ay 
त्नात्‌ ALU "एतत्‌" एतेन चालालो परिसंख्र्भेन यजमानम्‌ 
श्रयं aig पन्था इति 'पन्यानम्‌' शश्रनुसद्चापयति' श्रसुक्रमेण 
स्यापयति, सम्यक्‌ प्रण्यापयतोति यावत्‌ ॥ ३ ०॥ 

“त श्रायन्तोति। श्रवाध्वय मुदिश्ष्विषयं होतुः प्रश्न az 
तारयति- “ai होता शच्छतयघ्वरयोऽवेरपा र इति । "तम्‌ mae 
होता च्छति", BS शर्वर्यो! रपः उदकानि “na लथ- 
वानसि | तिः ea’) ^श्रवेः-दृत्यस्य विदः दर्यं एति 
वयाचष्टे- “श्रविदोऽपा रे इत्यवेतदाहेति ॥ 

श्रयाघ्वयौर्होतारं प्रति प्रतिवचम ares “तं प्रद्याहोतेव 
नन्नमुरितोतिः। वय भदान न केवल मपो want एव, श्रपि च 
Taq’ Way मानता श्रभवन्‌। प्रतिव्चनसख तात्य मार्‌- 
“श्रविद्‌ मथो मेऽनंसतेत्येमेतद्‌ हेति । श्रविदम्‌' श्रपो लसवानखि 
‘gay श्रपि च मेः श्रापः “saad श्रानता श्रागता aay 
Tar "एतत्‌" उन्तरष्टपं वाक्यम्‌ श्रार' ॥ ३१ I 

Vem सचङृता- “प्रचरण्णैसंलव मगो जुहोत्यभावे चतु- 
aed य मग्र दूति, उक्ये प्रथमं परिधि मालभते, प्रवित्यवा- 
न्यच" -दृति?, तदेतत्‌ क्रमेण दगेयन्नादावग्िष्टोम माद- “स 


tee, 


१-- We Ge ८, २,९.०० । 
२-- “होता एषः" -दरयादि कार Ble द° €. ULI 
इ-- काण Be | <. १. ९६, १०, US| 

72 


yee ॥ एतपयत्राद्यणम्‌ ॥ Cave gate 


wafyeta: स्थादिति | ‘ar वन्तेमानः करतुर भिष्टोमसंखसत्‌ श्रच- 
र्णा" यः ‘waa’ भ्रवशिष्टः ‘Ware “seq? पर्याप्तः स्यात्‌, 
तदा ‘ay’ एव ‘awe’; at चेत्‌ Gay ‘awe मां 
wWiar “य मग्रे ए्छु"- दतिष्मन्तेण जुङयात्‌ ॥ 

wae मर्थः ।- Fay? "यम्‌" “AR? AGE लु 
सद्कगमेषु श्रवा tafe, तथा ‘aay way निमित्तभ्तेष 
“यम्‌” an जनाः जवतिगैत्ययंः प्राप्तवानसि, ‘ay उभयविषयो 
जनः gat? शाश्वतोः दषः" श्रन्नानि "यन्ता" प्राप्तवान्‌ भवतिः 
"STR BEA मस्तु ॥ 

मन्तस्याग्नेयतवं प्रकृते ज्यो तिष्टोमकमंणि aya मिति याचे 
श्र्रेय्या जहोतोति। “श्रप्निवां श्रगनिष्टोम दति । यज्नायज्ञोय- 
स्यान्तिमस्तो चस्याप्धिदेवताकलात्‌, श्रग्मषटोमोऽत्निः; ततोऽग्धात्मकं 
मग्निष्टोम amet होमेन द्रौ" एव प्रतिष्ठापितवान्‌ भवति | मन्त 
यत्‌ मत्तलिङ्गकलम्‌, तत्‌ प्रशंसति- “मन्तेवत्या ; पुरषसम्बितो व 
sfasta दति “at स्तोमौ प्रातसस॒वनं वदतो यथा प्राणञ्चा- 
mag’ aqua तैत्तिरौयके “पुरुषसन्डितो वा एष यजन 
cata पुरुषसभ्नितल AE यतः, अरत एवैतया ANI 


१-- ato He g, २९.९१ | 
ध > 
५२ -- ताण त्राण ¢€ Go ९ खं०-र्क० ऽ खर पर्यन्त ATU | तच्रतदन्त्य' 
खग्डस्तु विग्रेषतो दर्ब्यः। 
R— त° He ७.१. १.९ दष्श्यम्‌ | 


(cme Rats ) 1 हतो यकारडम्‌ ॥ ५७१ 


होमो gm इत्यरथः । निगमति- sue जुयाद्‌ चथगनष्टोनः 
स्यादिति॥ ae । 

“युकः wren परिधि सुपसगेदितिः। wa: परितो 
निषोयमानाः परिधयः । म्राच्यां दिशि द्यखेव परिधिलात्‌ ते 
त्रय एव । "उक्थानि श्रद्निष्टोमादुपरि क्सये क्रतो Maura 
Ar उक्यस्तोचाणि । we fax, किं तत रत्या “Uae 
fe तरोति। aa: ‘ua’ उक्थैः यज्ञः श्रतितिष्ठति" satay 
परिधिषु ‘aaa परिधि पशचाटिग्गतं प्रचर छा “SIVA ॥ 

श्रतिराचषोडशिनोस्त्‌ कथ मित्यत श्राद- “aq श्रतिराचो 
at Went वा स्यादिति) तचोभयच दौम quad च न 
कुर्यात्‌, किन्तु aga’ “य मग्रे vaq’-sfa मन्त Baa 
"ष्णो Ray देवयजनं श्रपद्येत' । "तत्‌ तथा सति aa 
होमः, कवित्‌ परिधिसंखयगे, कचित्‌ at मिति ‘aaray’ 
एवकूप्रकारेण "यज्ञक्रद्न्‌' श्रमिष्टो मा दिकान्‌ व्यावन्तयति' Wat 
वाटृन्तान्‌ करोति ॥ 

तथाच तेत्तिरौयकम्‌- नयद्यगरिष्टोमो जोति age: 
परिधौ निमाष्टिः यद्चतिराजो - यजुवदन्‌ प्रपद्यते यज्नक्रढनां 
वयाटृतयै"-ई ति ।  कात्यायनस्त अतिराचषोडभिनो प्रति fae 


eee = 


९-- “sae प्रथमं परथि मालभ „ इति (ate & द्‌. १७) विचायम्‌ | 
२-- ^प्रविशद्येवान्यच'?-द्रति काण श्रौ ge <. १.१८ । 
३-- ते° to ६. ४, ४. ६४। 


४७२ ॥ णतपच्त्राद्मणम्‌ | (,O0° शत्रा ) 


) 


मुक्वाम्‌- “रराग्यालम्भनं वा षोडग्रिभि, शदिरतिरान" 
इतिः ॥ ९२॥ 

ददानो मेकधननामघटाना मयुग्मसद्या विकर माह- ““श्रयुङ्गा 
अयुङ्गा एकधना भवन्तो ति । aad चिपश्चादिपच्चबङलामि- 
प्रायेण sar “way चि-पश्चादयः । तानेवायुग्म विकल्यानुदा- 
हरति- “चयो वा पञ्च बेत्यादिना। चयो वा पञ्च॒ वेव्येको 
ऽयग्मविकल्यः, पञ्च वा सप्त बेत्यपरः। एव सुत्तरेष्वपि द्रष्टम्‌ | 
तया चासादभप्रस्ताषे कात्यायनः- “श्रत्यगेकधनानयुग्मातुद- 
हरणं स्तिप्र्त्या पश्चुदग्रभ्यः- दतिः ॥ 

श्रय युग्मषड्यया एकधनशन्द निवचनं प्रद्‌ पयन्‌ प्रशंसति- 
“aq मह मियनं प्रजनन ay य एष एकीऽतिरिच्यत दत्या- 
feat) एषु विकच्पषु मध्ये थदि जयस्तदा द्वावेकं दन्दं ठतीयो- 
ऽतिरि च्यते; यदि पश्च, तदा दे इन्दे पञ्चमोऽतिरि्यते। एव 
सप्र-मवेकाद ्र-जयोद्‌ श-पचदग्रखपि योच्यम्‌ । तत्र यत्‌ “दनः 
तत्‌ मिथुनम्‌", तच्च यजमानस्य पुत्रपौ चादिप्रजननरूपम्‌ ; य 
एषोऽतिरिश्यते' दरतोयादिकः, सः warsfy 'यजमानखः' 
"भयम्‌" ‘afar श्रतिरिच्यतेः। “ख वै' सोऽतिरिक्ः एषाः 
विकल्ितानां युग्मानां ‘quay’ समान मेक मेव धनम्‌; 
तदन्तःपातिलान्‌ | यक्मादपां सघनन मासोत्‌ श्रतिरिक्रः, AA] 


... ~~~ 
--~---- --- ------ ----~ ~ ~~~ ~~ 


१-- का० Ble He €. द, १९, Re | 
[= To site qe €, R. Rs । 


(eae 9त्रा९) ॥ टतोयकाएडम्‌ ॥ ५७३ 


श्रयुग्मस्चाका उदकविगरेषाः एकभननामकाः सम्पन्नाः । श्रत 
एकधनात्मकलात्‌ | WARE एकधनाः प्रप्रला दति 
सुतिः ॥ ३२४ us (e. a.) 


ईति सायणाचायंविरविते माधपोये Ferman 
मा्यन्दिनिशरतपथत्राद्भणभाये 
तौ यकाण्ड नवमाध्याये तोयं ब्राह्मणम्‌ ॥ 


( श्रय चतुथे ब्राह्मणम्‌. J 


ञुधाधिषवणे पयुपविशन्ति। sare feral 
aula इयं वा दं न्‌ aaa मस्ति सत्यं Varad च 
सत्युमेवु देवा gad मनुष्या श्रभ्रिरेतसं व्व हिरण्यः 
सत्येनारशनुपस्फृशानि सत्येन सोमं पुराहणनौति 
तस्मादा ऽअस्यार हिरण्यं ब्ोते+ । १॥ 


------- ---- ---------~““ 


९-- तातथान्नब्डन्यायादुदहरणाः कलगादैकधनगन्दप्रतिपाद्या भवन्ति | 

२-- तथाच अमिष्टोमे चयः we वा, अद्यनिष्टोमेऽपि तावन्त एव, SAD 
We वा सप्त वा, घोडश्चिनि सप्तवा नव वा, TAIT नव वेकादश का, 
अतिरामरे रखकादश्र वा AMT वा, अप्तोर्याम TAT वा पशयदश् 
वेति Taya उदद्रणाः कलशा भवन्तोति | 


+^ cayra’—afa ग, च| 


५.७४ ॥ भ्रतपरयत्राद्यणम्‌ ॥ (शप्र ५त्रा०) 


श्य ग्रावाण ASA ८ ते वा STASMAAT वाणो 
भवन्ति देवो वै सोमो दिवि fe सोमो व्वचो वे सोम 
श्रासोत्तस्येतच्छरौरं TR यदुश्मानस्तच्छररेशेषैन 
मेतत्स॒मङयति छत्तं॑करोति तस्मादश्ममुया ` भवन्ति 
afa वा sua मेतद्युदभिषुणखन्ति त॒ Raa धन्ति 
तथात उदेति तथा सुश्ौवति तुस्मादश्मसुया ग्रावाणो 
भवन्ति ॥ २॥ 

त aren | देवस्य त्वा सवितः प्रसुवेऽश्विनो बाहुभ्या 
gett हस्ताभ्या Bee रावासुति सविता वुं देवानां 
प्रसविता तत्सविठुप्रषत एवेन भेतदा दकत्तेऽ्िनो 
aigen सित्यञ्चिनावध्वयं तत्तयोरेव बाहुभ्या ated 
न खाभ्युं पूष्णो हस्ताभ्या मिति पूषा भागद्‌ घस्तत्त स्व 
इस्ताभ्या सादत्ते नखाभ्यां AAT वा ऽएष त॒स्य न्‌ 
मनुष्यो wal त मेताभिदेवतामिरादत्ते ॥ ३ ॥ 

श्राद्दे रावासौति। यदा वा sea मेतेनासिषुण्ठ- 
न्यथाहूतिभवति यदाहृतं qe Shaan Ele 
तद्येष दयः रासत ऽश्राहतौश्च Tiara तस्मादाह 
रावासौति ॥ ४ ॥ 

mic मिम wat छधौति। श्रध्वरो व्‌ यत्तो महान्त 
मिमं ay छधौत्येषेत॒दानद्राय TIAA मितौन्द्री 


(care omy) ॥ दतो यकारम्‌ | you 


ॐ 


GHA देवता तस्मादाहश््रायेति ayaa सिति 
ससुततम+ मित्येषैतदाहोत्तमेन पविनेत्येष वा ऽउत्तमः 
पवियत्सोमस्तुस्मादाोत्तमेन पविनेत्यूजखन्तं मधुमन्तं 
qaaad मिति रसवन्त मि्येवैतदाइ यदाहोजखन्तं 
मधुमन्तं पयखन्त सिति! ॥ ५॥ 

ay ard यच्छति। दैवा इवे at तन्वानास्त 
TIAN AANA हो चुरुपाश्श यजाम 
व्वाच यच्छामेति तु SUIT वाच मयच्छन्‌ ॥६। 

ay निग्राभ्या ्राहरति। ताखेनं व्वाचयति निग्राभ्या 
ष्य देवश्रुतस्तपंयत मा मनो मे तपयत व्वाचंमे 
तपयत प्राणं मे तपयत VAR तपयत श्रोत मे तपय- 
तात्सुानं मे तपयत प्रजां मे तपयत TM तपयत 
TUR तपयत गणा मे मा faaufafa ca aT 
Tata माशिष माशणस्ते.सवश्च म ऽआत्मानं 
तपयत; प्रजां मे तपयत UNA तपयत TAT तपयत 
गणामे मा fagafaia सयु रषु उपाध्शुस्वनः 
व्विवस्वानादित्थो निदानेन सोऽखेष व्यानः१ ॥ ७॥ 


“ “सुसुतमः-दति ग, घ। 
† ‘fafa’-xfa ख, मिति'-हति ग, घ | 
t तुयत दति ग, घ। § ‘arate ग, घ | 


yod ॥ प्रतपरधग्राद्धयगम्‌ | (शप्र ब्रा) 


त मभिमिमौते | धन्ति वा ऽएन मेतद्यद्भिपुखन्ति 
त॒ मेतेन घ्रन्ति तथात उदेति तुथा सुच््ौवति yea 
मिमते carat मनुष्येषु मादौ यो चाप्यन्या 
माचा॥ ८ I 

स मिमौते। इन्द्राय त्वा व्व॒सुमते रद्रवत ऽइतोनद्रो 
वै यत्नस्य देवता तुस्मादाडेन्द्राय त्वेति aqua aaa 
इति तदिन्द्र faq व्वखश्च utara 

त्वादित्यवत sofa तदिन्द्र मेवान्वादिल्यानाभजतौन्द्राय 
त्वाभिमातिघ्न द्रति सपन्नो at ऽअभिमातिरिन्द्राय 
त्वा सपल्घ्र STUARTS VISAS युथा श्रृ्टस्यो- 
Zit रव AGT SHA देवेभ्यः ॥ € ॥ 

श्येनाय त्वा सोमभत ऽइति | aaa मिमोतेऽप्रये 
त्वा राथस्पोषद्‌ Afar गायकौ axay faata a 
यद्गायकौ श्येनो भूत्वा दिवः सोम मादरत्तन aT श्य्‌ 
aaa तेनवास्या रुतरीर्थेण दितौयः मिमते! ii १० ॥ 

श्रथ यत्‌ पच्च wal faata | संव्वःत्सरसभ्मितो 4 
यत्तः पञ्च वा ऽऋतवः संव्वत्सरस्य तं युच्चभिराप्रोति 
तस्मात्‌ पश्च छत्वो मिमोते ॥ ११॥ 


न 


* tay—sfa ग, 3 | † (भिमौत-दति क । 
†, § "सव्व' -द्ति ख । 


(cae Baty ) ॥ aalaanaga । ५७9 


त मिष्धश्ति। युत्ते सोम दिवि ्योतियत्‌ एथिव्यां 
युदुरावन्तुरि्े | TATA युजमानायोर्‌ रायु शृद्यपि 
ala are ऽइति यु वा ऽरुषोप्र देवाना दविबभुव 
तद्े्टाश्वत्रो मैव qatar देवाना विभूव 
मिति स॒ रताल्िषठस्न्‌रे ष लोकेषु fae ॥ १२॥ 

तदै देवा श्रस्णत्‌+ | तेऽस्येतेनेवैतास्तन्‌राप्वन््स 
arg रव देवाना हविरिभवत्तथो ऽएवास्येष रुतेन वि 
तास्तनूराप्रोति स॒ Bra णव देवाना इविभवति तसा- 
देव Alaa ॥ १३। 

ay निग्राभ्याभिरुपरजति | श्राषो ह वे षं जघ्र- 
समेषैतदीर्येशापः Weed TAT स्यन्दमाना न 
किश्वन प्रतिधार्थतेः ता इ खमेव व्वुशश्वरः FH A 
aa fagafe याभिरस्माभिटचो इत इति aa वा 
इद मिन्दराय त्यान्‌ मास युदिदं किष्छापि योऽयं 
पवते ॥ १४॥ 

SHAT | सवय वै म ऽइदं तद्यानं युदिदं दिव 
fama मेष म इदइति ता दोः किं नस्ततः स्यादिति 


~~~ ent 


^ (त्‌,-दति ग, घ । † “रतेन! -द्रति ग, घ। 
t 'परलिधारयतिः-द्रति ग, च । ्पुतिधार्यते'-्रति सा०-सम्बतच्च । 
73 ` 


४७८ ॥ शतप यत्राद्धयणम्‌ | ( शप्र पब्रार) 


प्रथमभक्ष wa सोस्य रान्न इति तथेति ता 
sar ऽश्रतिष्ठन्त तास्त्याना उरसि arated तच 
देना उरसि Tala तसान्नियुभ्या नाम तुथेवैना+ 
शतद्यजमान उरसि favela सु श्रासा मेषु प्रयम- 
भक्षः सोमस्य रक्तो यनिग्राभ्याभिरुपरटजुति ॥ १५॥ 

स उपखटजति। श्वात्रा स्थ व्वृचतुर इति शा 
यापस्तुसूमादाद श्वावा स्थेति व्वृचतुर sia BI छता 
ayant ant अमृतस्य पलौरित्यमृता दयापरता 
देवौदववेमं यत्नं नयतेति नुच तिरोहित मिवास्युप- 
हृताः सोमस्य पिबतेति तदुपह्वता एव॒ प्रथमभक्ष 
सोमस्य राज्ञो भक्षयन्ति ॥ १६ ॥ 

ag प्रहरिष्यन्‌! | a दिष्यात्तं म॒नसा ध्यायेदमुष्मा 
sue प्रहरामि न तभ्य fafa at aaa मानुष ब्राह्मणः 
न्ति तं aa! पुरिचक्षतेऽथ किं य रतं देवो fe सौमो 
घ्रन्ति वा wa मेतद्यदभिषुखन्ति त॒ मेतेन घ्रन्ति तथे 
त उदेति तथा स॒श्ीवति त॒थानेनस्यु भवति 
न दिष्यादपि तण मेव मनसा ध्यायेत्तथो ऽश्रनेनख 
भवति ॥ १७ ॥ 


* ‘ay—xfa ग, घ। t ‘aq’—xfa ग, घ। 
† (हन्वेव एति क, ख ; (्तद्वेव'-दइति च दृष्टो डा०-वेषरेय | 


(cae त्र ) ॥ इतौ यकारम्‌ ॥ ५७६ 


स प्रहरति सा भमा df इति मा त्वुं भौमा 
संव्विक्या HAW sae प्रहरामि न तुभ्य सि्युवेतद्‌ा- 
Stat uaa रसं धत्खत्येवेतदाहइ धिषणे व्वौडवौ 
सतौ वौडयेथा मज दधाथा मितमे ऽएवेतत्‌ फलके 
आहरितयु हैक sare: किन तुच योऽप्येते Hee feat 
दिमे इ वे ararefadt ऽएतुस्मादजाद तात्‌ सुरेजेति 
तदाभ्या aaa मेतद्द्यावाष्थिवौभ्याः शमयति तुथेमु 
श्रान्तो न हिनस््ज्न' दधाथा सिति Ta द्धाथा 
मित्येवेतदाह पाप्मा इतो न सोम दति त॒दस्य aa 
पाभ्रानः दन्ति ॥ १८ ॥ 

सवे चिरभिषुणोति। चिः सुम्भरति sofas 
मपैति तदश दशाक्षरा वे falls वेराजः CARAT 
ट्श कत्वः सम्पादयति ॥ १९ ॥ 

ay य॒त्रिग्राभ मुपेति। युव वा seul देवाना 
हधिवभव तङ्धेमा दि शोऽभिदध्यावाभिर्दिभ्भिमिथुनेन 
प्रियेण धाम्ना सस्पृरेयेति त मेतदवा आभिदिभधि- 
मिथनेन प्रियेण धाम्ना सुमस्यश्यन्‌ aa मुपाय- 
स्तथो waa मेष एतदाभिदि ग्भिमिथनेन प्रियेण धामा 
सुरस्पशयति युन्निग्राम सुपति ॥ २० ॥ 

स उुपैति। TITRA ART दिश श्वाषा- 


८० ॥ प्रतपचत्राद्यणम्‌ ॥ (प्रण प्रभात 


वन्तिति तदेन माभिदिग्मिमिथनेन प्रियेण wey 
aun लिष्यर सुमरौविदा सिति योषा वा 
शश्रुम्बा योषा दिश्स्तुस्मादाद्याम्ब निष्यरेति सुमरौविदा 
fafa प्रजा वा sath सुम्परजा जानता faaaaae 
तस्माद्या श्रुपि व्विदूर faa प्रजा भुवन्तिसुमेवता 
आनते THATS TAC fear सिति+ ॥ २१॥ 


श्रय AMAA नाम | AT वा VAIS देवाना 
इविबभुव तुद्धक्षाश्वक्रो भैव cater देवाना 
waa fafa aw a ज॒ष्टतमा तनरास ता AT 
तिदषे ag देवा अस्प्वेत तु दो चृरुएवैतां news ves 
न vam इविरिधौति at दूर्‌ ऽदवोपप्रादृदहत खा वे म 
ऽरुषेति तुस्मात्सोमो नाम! ॥ २२॥ 


य GAIN ताम | धन्ति वा sea मेतश्वुदभि- 
षुगन्ति तदयुदेनं तन्दते तदैनं जनयन्ति सु तायुमानो 
जायते स युन्‌ जायते AAI war! इ वै नुम 
तथ्युद्यत्त दति ॥ २९॥ 


* ‘fafa’-efa ख, ममितिः-दति ग, घ | 
† नामु -द्रति ख, नुएमः-इति ग, ध | 
† “यं शायते तक्माद्यशो यंणो'-दति क, ख; डा ०-वेबरे Saw gz! | 


(eBre ध्रा) ॥ टतौयकार्टम्‌ ॥ ५८१ 


त्वेता सपि व्याच AUS | त्वु सङ्ग प्रशए्सिषो देवः 
शविष्ठ सत्यम्‌ । न त्वदन्यो मधवन्रस्ति मडितेन्द्र 
्वौमि ते ay इति wal ang भुवनवाच* तु 
मेवेतो जनयितासि नान्यसूवद्ति! ॥ २४ ॥ 

च्य निग्राभ्ाम्धो गहान्विगृह्णते। Bat इ 
ववषं TAA स्यन्दन्ते स्युन्दमानानां 
व्वसतौवरौग्हाति व्वस्तौवरौम्धो निग्राभ्या FATA 
यरहान्विश्ह्णते तेनवेतदैरयेण TETRA MITTS 
योषा वा ऽकण्धोता योषायै वा STAT! प्रजाः प्रजायन्ते 
तरेन Raa योषाया ऽचो तुः प्रजनयति तस्मा- 
ङोटचमसात्‌ ॥ २५।५॥ 


९ 
वु 
«a 
q 


॥ इति सप्तमप्रपाठके UA ब्राह्मणम्‌ [€, ४.|॥ 


दत्थ मभिषवसाधनाना aut गहण मभिधाय, श्रय षोमा- 
भिषवप्रयोगं वक्त रुपक्रमते- “शरथाभिषवणे पयुपविग्रन्तौति, । 
श्रधि' उपरि aaa दत्यधिषवणे दारुमये फलके, तयोरुपरि ते 
'उपविग्रन्ति' । उपवेग्रनपरकारः दज दभितः- उत्तरौ तावध्वयु- 


~~~ 


ood 


+ Qaragqata’—xfa ate-aara: पाठ दति ete वेबरः | 
+ ‘fafa’-afa ख, ‘fefa’—afa ग, घ। 
९-- रतदवोडतं काद्यानेम, Bile He €, १.९. दर्शम्‌ | 


y SR ॥ ण्तपयब्राद्दागम्‌ | ७७प° yaTe ) 


‘ 
यजमानौ, yates, श्रपरेण परौल्येतरे चयः, देवस्य लेत्या- 
दिना | "इतरेः श्रध्वयुपुरुषा इत्ययः | हिरण्वन्धनं विधाय, तत्‌ 
स्यरूपलेन प्रशर॑सति- “surat feta ala दयं वा इृदंन 
ama मन्तौत्यादिना । श्राम्‌" अनामिकरङ्गुल्या faa: | 
द्यं वेत्यादि wens व्याख्यातम्‌? । sina हिरण्ध्येत्यं 
श्रयते “रापो वरुणस्य पत्नय भ्रासन्‌, ता श्रग्निरण्यध्याधत्‌, ताः 
समभवत्‌, तस्य रेतः परापतत्‌, तद्धिरण्छ मभवदि तिर । saz 
मनुव्यनेनानुतरूपत्ात्‌ सत्यश्तस्याप्निरे तस्य दहिरष्यस्या चाभिषव- 
समये सपेनेनानृतवाधात्‌ “Wad ge सोमां शन्‌ उपखुश्रानि", 
‘aay "सोमम्‌" ‘area श्रमिषरणो मोत्यभिप्रायेण fea 
बपध्रौयात्‌ ॥ १ ॥ | 

“श्रयेति। श्रयः श्रग्रहा भिषवार्थम्‌ “maa: यावाण मादत्ते"। 
श्रभिषवसाघनस्य ग्राञ्णोऽफमयत्वं विधाय anefa— “a वा एत 
दति। सौमस्य दैवलसमयनाय “दिवि होति) ‘few: 
cane मितो दिवि सोम श्रासोत्‌"'-दृत्यादिभगुत्यन्तरप्रसि- 
qu) तस्य FUE सोमस्य ठचलग्रकारः प्राग्‌ वितः. | तस्य 
SNAG सोमस्य श्ररोर' परिदृश्यमाना: ‘fara’, तदवयवाः 


~+ 


ee ----------------- 


१-- का” भ्रौ. we €. 8. २, 8, 8,4 | 
R— ULV. ४, ५.२.२३ (१, भा० द, BAS Ge) | 

a— ae सं° ५. ५, ४, ९। ४-- Bre ato ०९, २,५क। 
y— ae सं ३, ५, 9. २. (३ भाण १४६ °) | 

d— दप्र शत्रा Came (२९९० UM) | 


( cao BAT) ॥ टतौ यक्राणडम्‌ ॥ ५८१ 
e 


qa? । श्रतः "एतत्‌ एतेन MT AMAVAATAA ‘TA’ 
सोम wag BATA भवति । न fe खग्रयोर खस्य बाधकं 
भवति, अ्रतसतनामिषबेनापि सष्टद्धिरेवेत्यधेः | किश्चापरावयविनौ 
विशिष्टाविदानेगँ सोमा भिष्वव्याजेन सबरन्धयन्‌ सोमं ‘ea’ सकलं 
हृतवान्‌ भवति । किञ्चाभिषवो नामा वधः, तं जवन्तोऽपेते 
aga wae: तदवयवलात्‌ न प्रन्तिः a हिंसन्ति) “aay 
ray अ्रभिषवखामात्‌ सोमः ‘Bela’ पुनरुदितो भवति । तयेव 
“सञ्भौवति' च पुनः सम्यग्‌ जोवोपेतो भवति । “तस्मादिति 
पुनरुपसंहारः ॥ ९॥ 

श्रय aa मन्तं विधाय बयाचष्टे- “त aed देवश्य वेव्या- 
faa । गत सेवेतत्‌ । “पूषा भागदुच दति । “दुहेः कब्‌ घञ" 
इतिः कप्‌ घकारश्च। कि कारणं सविकच्राद्यभिधानम्‌ ? उच्यते- 
Cagt वा, एष इति | UR’ ग्रावा प्रस्तपसाधनलसाग्यात्‌ सारव- 
त्वाञ्च aq’, “Way Aw we देवः ‘wal सामो न मनुव्यः; 
यत एवं मतः तं ग्रावाणम्‌ एताभिः" सविज्रादिभिः देवताभिः 
श्रादत्तेः BWA We I 

“mize Taralfa’ | मन््भागे यावाणं सम्बोध्य लं रावा- 
सोति मन्त्ोऽभिधत्ते | त्य तथालं Ba दत्य परम्परया भवि- 
वयतौल्युपपादयति- “यदा at एन मेतेनाभिषुखन्तोत्यादिना । 
श्रभिषवाभावे श्रङत्यसम्भवात्‌, श्राङत्यभाषे दिना मप्रसक्तेः 


-------- - -~~ -----~ ~ -~-----~-~~----~--~ 


१-- alo सं° ६,३०.९१ HI R— पाण Feo ३, २, ७० | 
१- me we Go AAR] ४--वा० Sod, ge Re] 
४ ® 


४९८४ ॥ गश्रतपयत्राद्ययम्‌ | Gene पत्रा" ) 


‘areata efoury इति ‘uae इथम्‌ ^एषः' यावा ‘Tree? 
ददाति | wat trea दति राषेति; राश्चतेद्‌ नार्थात्‌, रावश्रष्दो 
निष्यन्न दत्यभिप्रायेन मन्लो नावासोति wre’ इत्यथः ॥ ४ ॥ 

गभौर faa मध्र भितिः। मन्तं याचष्टे- योऽयम्‌ 
श्रष्वरः' सः ‘ea: ‘a’ एव, उभौ शब्दौ पर्यायाविल्यधः | 
यद तिद म्कितिलेन मदत्‌, तद्‌ गभीरम्‌" इति लोके वयवद्ियते; 
श्रतो MNT मह्तद गनात्‌ (इमम्‌ Beat wera शधिः ‘care’ 
aa: | सुषूतम मि्यत्र सुसुततम मिति aye तकारकषोपो दोघे 
ग्कान्दस दत्य भिप्रायेण व्याचष्टे “सुषूतम भिति सुसुततम भन्ये 
वैतदाद्ेति | पवि-शब्दस्य agret प्रसिद्धलात्‌ wa सोमार्थं इति 
याचे “एष वा उत्तमः पविः, aq सोम इति । पवतिगेति- 
कर्मार | पवति, दशापविचे सवतौति पविः सोमः । श्रय वा पषि- 
वद्‌ बश्चूपतवात्‌ पविः सोमः। सोमः ‘cia’ यदक्ति, "एषः" सोमः 
‘sua: पविः" खल्‌; सोमपानेन प्रषणघ्यन्रस्य ठवादिवधेश्रव- 
UTE । श्रच मधुररसानां वाचका ये ऊजे-मधु-पयः-ग्ब्दाः, तेषां 
तात्पर्यतो रष एवार्थं इति वयाचष्टे- “ऊजंखन्तं पयखन्त भित्या- 
दिना। अनोलेमधुपथसां रसविगेषरूपलात्‌ सामान्यविगशेषरूपा- 
दिति भावः। नैते माधुवाथेतथा प्रसिद्धाः, wa कथंत ए 
सङ्गच्छन्त CaS श्राग्रङ्धाया श्रपनोदमाय पुमनिंदेश्रः शतः- 
“यद्‌ होजखन्तं मधमन्तं पयखन्त मितौति ॥ 


१-- निषरटो RAST) २ वान Ho ६. ६००९ ग। 
R— निघ” २. १४. १०८ । 


( eae शत्रा) | CALTAHIWA । ५८५ 


wae मर्थः ।- हे ग्रावन्‌ ! धै Tay’, श्रतस्वां सवितुः 
देवस्यः श्रनुक्नायां सत्याम्‌ "्रधिनोर्बाह्न्यांः पूष्णो Caray’ 
“श्राददेः । Gat बाह्स्दिभागः | "द्मम्‌ gat यज्नं AAT’ 
aera ‘ef कुर । ara THT WIAA सुष्टमिषुतं कुर्‌ | 
"उत्तमेन पविनाः सोमेन yA चेम मध्वरम्‌ ऊर्जादराश्रयगरत- 
रसोपेतं कुविति ॥ ५ ॥ 

gy वाच यच्छतीति । वाग्यमनाथेवादो “देवा इ वा 
दरत्यादिः, प्राम्ाष्यातः। वाग्यमनस्यावधिः aa दितः- ““( देवस्य 
वत्यभि मादाय) वाच यच्छति प्राश्िङ्गारात्‌'- दूति ॥ ६ ॥ 

यदुक्तं खत्रहृता-- “निग्राग्यासु वाचयति उरखेना faze 
निग्राभ्यायेतिर | तदिद माद “त्रय FRAT भ्राहरति, ताख्बेनं 
वाचयति निग्राभ्या स्थ देवश्रुत दृत्यादिना। तासु श्रागतासु 
“एन यजमानं धनियाभ्या ख, इत्यादि -मन्तर 'वाचयति' WE | 
हे श्रापः ! ‘gaya’ देवेषु प्रणिद्धाः सत्यो यूयं “fauna: ख 
दृरेणेरमि गरौतलात्‌ | वच्छति दि- “तद्यदेना उरसि न्यग्ट- 
aa, तस्मान्नियाभ्ग नाम-दति" | तादृश्यो यूयं “Ar मां "तपे- 
यतः प्रोएयत ॥ 

सङ्गद्योकत .मवयवश्नो ऽभिघत्त- “मनो म 'दत्यादिना। 


१-- ale Ate | <.४,५ख। 

R— Fle site ao €. 8.9 | २-- a1? सं° d २०. २ | 

४-- अनुपद मिद्ेवोपरि टात्‌ पञ्चदश्यां कण्डं FEAR ( ५७८ Ee ) | 

५-- are सं» ६. ३१.१९ । eRe शेषोऽयम्‌ ; इ विनियोगागन्य- 
श्तेः | खंडि तायान्तु भिर wala मन्त डति salad | 


ate ern ee --- 


,__-----------~--------- RN 


usd ॥ श्रतपथ्त्राद्यणम्‌ | (पर yate ) 


carey शरोरम्‌ । Hat पुजादिकाम्‌ । गणम्‌ बन्धष्टत्या- 
दोन्‌ । युभ्राभिस्तपिता श्रसमदौ याः गणाः' ‘ar विदषम्‌' faag- 
हष्णा मा श्वन्‌ । श्रापः खल्प मेव तपेणसाधनं द्रव्यम्‌, तपेयि- 
aay बहवः, श्रतस्तासां arent wim: कुत इत्याशङ्ाया माह- 
“cat वा श्रापस्ञाखेवेता मागिष माश्रास्त इति । sat THE 
लात्‌ ताखघ्ेवेतां दशि्ूपा माशरिष मागशासते; श्रतः सारवता 
arated युक्तम्‌ | मन श्रादिकं सवे मपि सङगद्यालुवदति- “खं 
च मदति, श्रात्मान मित्यादि्विविच्यानुवादः॥ 

“guigaaa ata मिमोतः इन्द्राय ला वसुमत cafe’ 
avin मयं cuata— “य एषं उपा एएसवनः, स विवखानादित्यो 
निदानेन, णोऽखटेष बयान इति + उरपांशगरहाथेः सोमोऽभिषुयते 
येन, a “उपांसवनः पाषाणः; ‘a’ ‘fata मूलकारण 
विचारेण faraasga श्रादित्य एव ; तस्टेवेतदात्मनावस्छानात्‌ | 
'स एषः ‘we’ यज्ञस्य व्यानः" ; प्राण पानरूपयोरपां शन्तयामयो- 
मध्ये स्थायलात्‌ | “त्रय यः प्राणापानयोः सन्धिः स यानः"-दति 
wave व्ानलम्‌ | उपांशसवन दति वैदिकौ सञ्न्ना, wae, 
तदपां सवनेन भिभ्रयतौल्येवमर्था ॥ © ॥ 

“a मभिमिमोत इति । ‘aq guinea श्रमि' तख्यो- 
परि सोमं भिमिते' क्रयकालौनमानेन सोमं संख्यात । “श्रन्ति 


१-- काण्श्रो° Hee. B.S] २-- वाण सं° ६. ६२. १-\। 
a STO RR ’ 


(€य° Bato) ॥ हतायकाग्डम्‌ । ५८७ 


’ 


वा दृत्यादिष्पोपांएसवनपरिमु माथकादवर्‌ याख्यायमानस्य ग्रावो- 
परिभावं प्रश्खेदानौं मानं प्रशंसति- “यदेव fata तस्मा- 
नाजा मनुखेखिति i उ'-गश्रब्दोऽयेः । यापि माचा ata war, 
"तस्मात्‌" सोमस्य मितलात्‌ "मुखेषु" Berne प्रख-कुडवाट्क- 
द्रोणएदिका मात्रा" aaa! “यो षापि"-दव्यत्र उकार्‌ः WAT: | 
श्रपि च' "या डः च शरन्धा ar’ एकदोन्यादिभषयाप्रयुक्ता, सापि 
सोममानप्रयुक््यथेः ॥ ८ ॥ 

सोमो्माने aa विधाय याचष्टे- “a मिमोत cara at 
वसुमत दत्यादिना\ | cae विगरेयतया निदं शरश agegrai 
तदिगेषणएतथा fagrea च प्रयोजन माह-- “cat वै aye 
देवतेत्यादिना | ‘awe’ सोमयागस्य ‘eat देवताः; “omega 
मपिबो ey माध्यन्दिनं सवनं केवलं ते | सण्टभुभिः fare रब- 
घेभिः"-दव्यादिमन्तात्‌९ सवनचयेऽपि दद्र प्राधान्यात्‌ “TR वे 
यन्नस्य देवता^-द्युक्म्‌ | "वसुमते AAA’ इत्यादौ वखादेरिष्र- 
Trad: wo मुखं भागिनं शला वखादोनपि 
श्रन्वाभजति' Targa: करोति, CREAR हतवान्‌ 
भवतोति धावत्‌ । “aaa वाभिमातित्रे-दत्यच्राभिमातिशब्दः 
पत्र मभिधनत्त रत्या “पन्नो वा श्रभिमाति रिति । “cere 
लाभिमातिक्न"-दत्यच देवतान्तरसम्नन्धवेधुयं प्रशंसति ““सोम्यो- 
द्धारो यथा ग्ेष्टखेति। यथा धान्यादिभागषमये मुख्यस्य राशो 
१-- पुवेलिखिते १-२ टोणन्धाविापि सङ्च्छेते। 
R— शट“ सं ००४, BY. ७। 


५८८ ॥ ्रतपथत्राद्यम्‌ ॥ (<८७प्र* yate) 


देयो भागः प्रातिखिकः," त.प्रयम मेवापोद्भतय पञ्चात्‌ खं ख ay 
विभजन्ति; एवं शद्रवखिन्दे्यः देवतान्तर सहभाव मन्तरेण केवल 
उद्धारः Bat भवति । See वोज मभिमातिहन्ृलम्‌ | यतोऽय 
मभिमातिदहाः, श्रत उद्धारारे दृत्यभिगप्रायः॥ < ॥ 

“gata तेति । शयेनाय ला'-्रप्रये ar—zfa वाक्यरयस्य 
तात्पये माद- “ag area fala दति । "मोमशते Rare 
दूति सोमोन्माने कृते गय्यथेतं कथं स्यादित्या श्य तदुपपाद- 
यति- “स यद्‌ गायतो wat war दिवः सोम माहरदिति। 
शरग्यथेमितखय, गायच्यथेवं तु WATT aaa उपेचतितम्‌ | तत्रत्य 
मेवावगन्तयम्‌- *श्रगरर्गायश्यभवत्‌"*-द्तिमन्त्वर्णात्‌? गायश्या 
निदान afe: ; wat जन्यजनकयोरभेदो पचारे गायद्य्थ॑ता खादि- 
त्यभिभरत्य “az maa भिमोते”- दव्यम्‌ ॥ १० ॥ 

manage प्रश्॑सति- “श्रय यत्‌ पञ्च शवो भिमौत 
tia “एकमन्त्राणि कर्माणौति न्यायस्य त्रभिंकलात्‌ मन्त्राणां 
waa मपोति पञ्च aa दत्यथंसिद्धम्‌ । गवामयनादि सचख 
स्वर सम्मितयज्ञवं परशिदम्‌ | ARTY “पञ्च हावः" मान ATA | 
“sara ला वसुमते «saa रति पञ्चक्चलः प्रतिमन्त्रम्‌”-दतिः 
CC ॥ १९५॥ । 


-- ee eee eee, 


१, -- प्रातिखिकः खकोयोऽसाधारणः। 

२- “अमर्गाययभवत्‌ सयग्वोष्णिहया सविता सम्बभूव | खनुष्टभा सोम 
De = € तं 99 ह 

उक्धमष्टखान्‌ छट स्प्तेृतो वाच मावत्‌” we सं * १०. १३०. 8 | 

R— ale she Ge ९, ४.८। : 


? 


(eme gare ) ॥ ठतौ यकाणडम्‌ ॥ ५८६ 


fara सोमस्य समन्लक, ata विधत्ते “a मभि- 
दरति, यत्ते ata दिवि ब्योतिरितिः। हे सोम! तेः तव 
‘aq? “ज्योतिः' ofan दिवि" श्रस्ि, aq’ च "ए्थिव्यांः ज्योतिः 
agian: सोमः, az’ श्रपि 'उरौ' विन्तो “्रन्तरिचे' षोडश्र- 
कलात्मकः, ‘AY waa तव खरूपेण सहितः सन्‌ “Na श्रमि- 
Hea "यजमानाय “TY तख धनाथेम्‌ छर BLY प्रवतं कुर। 
तव wor fafa wae दाते इविःप्रदा्रे श्रधिवोचः यन- 
मानेन वचन मयिवचनम्‌, मरौयोऽयं सवया श्रनुग्राह्य इति 
WAC: | 
सोमस्य लोकान्तरस्थाययंश्सख यत्‌ परिय्रहाभिधामम्‌, तदा- 
स्यायिकामुखेन प्रप्रसति- “यन्न वा एषोऽगरे देवाना मित्यादिना। 
‘ay यत्काले श्रये we: प्राक्‌ देवानां “हविः aaa’ सोमः, 
‘aq तदा we शसवंणत्मना' देवानां" (हविः भमा way न 
भवामि ‘xfer’ विचाये, एषु" fay "लोकेषु" खाः ‘aq’ ‘faa 
धत्तः विभज्य श्थापितवान्‌ ॥ १२॥ 
“aq देवा भ्रसयुषतेति | "तद्‌" टत्तान्तं देवाः" श्रसयृएत | 
“स्य प्रौ तिवलनयोः? | बलोपरलवितयापार शतवन्तः, न्नातवन्त 
व्यथेः। ते" देताः “we ag: एताः' लोकत्रयय्िताः aq 
uta “यत्‌ ते दिवि ज्योतिः"-इल्यादिमन्तेए श्राभ्रुवन्‌' प्राप्त 


— —_— 


----~- -----~----~ ----- 


१-- कार श्रौ qe ९. 8. € | R— ale He ६,३३.९ 
९- “स्य प्रोतिपालनयोः। प्रोतिचरलनयोरि्न्ये | चलनं star fafa 
aan -afa fae ate Bo |e VR धा०। 


» 
9 


४९१ ॥ ग्रतपथ्यत्राद्यगम्‌ |) (7° yRTo ) 


वन्तः | “सः' “ङ्घ ur श्रविकष्ष एव देवानां हविरभवत्‌' | 
“तयो एवेत्यादि, दृष्टान्तवाक्यवर्‌ wee) “तस्मादेवेति 
निगमयति ॥ १२॥ 

श्रय निग्राभ्योदकैः stated विधत्त- “श्रय नियाभ्याभि- 
ह्पष्टजतोति, | भिश्रयेदित्यथंः। मिश्रण माख्यामुखेन प्रशंसति- 
“ait इ वे ठञं जप्तरित्यादिना। तेनैव वयः केनाणवध्यो 
टचो ऽसमाभिर दत्येवमात्मकेन “एतत्‌' Carat मपि ara, “waaay? 
वेगेन गच्छन्ति | यस्मादेव तस्मात्‌ स्यन्दमानाः, एनाः, श्रापः न 
किश्चनः वस्त॒, लोद्रकाष्टपाषाणादिकं प्रतिधारयतिः प्रतिबध्राति, 
किन्तु, "ताः श्रापः “ख मेव वशर खतन्त्रं चथा भवति तथा 
fanaa "चेशः, श्रगच्छन्‌ । तेषां Aaa कारण माह- “कर 
a वयं fasafe, याभिरस्माभिटे्ो हत इतोति। स्वस्यापि 
लोकसय घातको ठः, सोऽयस्माभिर्घातितः; wat वयं" “कले 
श्रन्यसमे ‘fagate आत्मान प्रकाशयेमेति । इत्थ मपां ara 
प्रतिपाद्य, तासा faerie प्रतिपादयति- “ad वा दद 
मिष्राय mara मारेति। ‘wera दति तिष्ठतेः कानि 
पम्‌ । वेसुतिकन्यायपिद्यय are— “श्रपि योऽयं पवत इति, 
atc’ दु्वंशलेग प्रसिद्धो वायुः "पवते, सोऽपि crea: 
स्थितवान्‌ किल, किमु awe मेतत्‌ सवे भिश्धवगे शित 
fafa ॥ १४॥ 


१-- काण Bite द्‌ €, १. RI 
अ पार He BR. Vey, cog | ४ 


(eq sate ) 1 aalamragay ॥ ५९१ 


3 


a 


“a watoratfefa । sy स te? एवम्‌ श्ररवौत्‌' । “ere 
‘fay ‘x2 शतजातं मेः aca खितम्‌, श्रतो यूय मपि 
‘fasta aa न गच्छत दूतिः अरय तेम तथोक्राः नताः, भ्रापः, 
ay तिष्टमहि, ‘a’ रस्माकं ‘aay “far शमे “लात्‌? ति! ब्र 
वन्‌ । श्रय तासा मिद्ध: सोमस राज्ञः प्रथमभकत' इतरेभ्यो देवेभ्यः 
प्राक्‌, श्रमिषवकाले एवः वः श्रस्तु इति" प्रादात्‌ । "ताः" श्रतु 
तयति, alae “we इद्राय श्रतिष्ठन्तः ॥ 

प्रसङ्गात्‌ निग्राभ्यश्ष्दनिवंचन माह- “ताखश्थाना उरसि 
नयणटष्ोत दति | इद्रेणोरसि भिग्होतलात्‌ ‘fone: इति तासा 
मपां नाम स्यन्नम्‌ । ““इयहोग्दन्द पि"-दति' हकारस्य भवम्‌ | 
निग्राद्या wart: | कमणि शत्यः । तथेवेताः एतद्यजमान छरमि 
fawla इत्ययः । श्रच विधिरक्नेयो भिगङ्ञोयादिति ॥ 

न चात्र प्रथमभकतः श्रूयत Tangy श्रमिषवकाले ताभिः 
dat एव भच दत्याद- “स wat मेष दूति । १६५॥ 

उपमगे मन्न मभिधाय याचष्ट- “पु उपण्जति श्वाजा ख 
ame vatican | श्वाच्-श्ब्दस्याभिप्राय are— “शिवा gra 
दति । यथपि “ara fafa favara’, “ang saa भवति" 
xfa fren’, erarerercararaarfen anf farardat श्वाष- 


१-- We २.६.,२ €° Te 2 | R— वा" He ६. ३8. 2 | 

g— निघ 8. २. ११ | ४-- निर० ५.१. | 

१--“अविद्यमाने सामान्येऽयत्तरवगसामान्याननितरंयात्र तेव ग निर्रवात्‌- 
इत्यादि fade २.१. १ ATA | 


t 


WER ॥ ए्रतपयत्राद्यगम्‌ ॥ (*9प्र* ५ त्रा) 


शब्द विश्लेषणेन शिवश्ब्दप्रसिभानात्‌ wat च सर्वा्ायनष्हपलेन 
fraanfeg: “वाचा सखेत्यभ्यक्त मित्यथः। aT “एताः श्रापः 
Sa मप्नन्‌' तस्मार्‌ ट चतुर दति' मन्तो ब्रूते । तुर्व दिसा्ैः | 
aa त्वन्त प्रन्तोति दचतुरः। श्रष्टतस्यः ‘aay पालयि्यः। 
यदि यूय waa न भवेयुः, तहिं argmat aut खाभिल भेव 
नोपपद्यत दत्यनया fear “wget ह्यापः-दति ब्राह्मणम्‌ | 
प्रसिद्धिवाचकं हि-शब्द माह- “ता देवीौवर्चेति। मन्लभागसख 
सष्टायेता माह- “नाच तिरोदित मिवासोति। इदानोन्तनं 
सोमपानविषय मुपह्ानम्‌ “उपहताः सोमस्य पिवतेति मन्त्राभि- 
धानादायात भिति enafa— “उपहृता एव प्रथममच्चं सोम 
राज्ञो aga ति ॥ ^ 

HAUNT मथः सम्पन्नः ।- हे निग्राभ्या wa | यूयं शशाः 
द्यः शिवा भवय, चतुरः" चस्य feaanr स्थ, ‘TH धनस्य 
गन्ता" उद्यमयिच्यः । “att उद्यमने? “नसन्त निषत्तेत्यादिनाः 
निपातितो गन्त-शब्दः,। श्र्टतस्य ‘Val’ पालयिग्यः ख । श्रत- 
सतादुङ्मडिमोपेताः ‘tay हे “देव्यः! देवचाः देवाम्‌ प्रति द्म 
ay सोमात्मकं "नयत" प्रापयत, "उपहताः भ्रनुज्ञाताः सत्यो 
यूय 'सोमसख' सोमं पिबतेति ware: ॥ 

“arat स्येत्यासिश्चति नियाभ्याः"-द ति" कात्यायनः ॥ १६॥ 


९-- He पर yoo धा* | R— qo Blo Wu Ure | 
R— पाण Be. ६१। g— का० Ble we €. 8. १२। 


( <° ante ) | टतौ यकाणए्डम्‌ | yes 


age aa “Tete Fa मनसा MAEM We वज्ज 
प्रहरामि, न तुभ्य. सोमेति, श्रभावे aw माभेरिति प्रहरत्येवं विः" 
दति", तदिद माह- “we प्रहरिथन्नित्यादिना । “wae दे; 
aa dame दति देष्टुनांम मनसा zeta, भ्रहरामि' परचि- 
पामि, पाषाणएरूप ay मिति we: हे सोम! न तुभ्य fafa’ | 

नेव प्रहरणं चेत्‌ को वध tia, तचाह- “यो Aaa मानुषं 
argu मिति। श्रत्यन्तदोषाविष्करणए fama argu भिति 
विग्रेषितम्‌ । a’ ब्राह्मणस्य हन्तारं "परि च्चते' Aq खल्वेव । 
‘after’ दृश्लेन वजेनम्‌, “ae ‘fa’, ang भिति रषः | 
‘Ua’ मादाब्यवन्तं पुरोवत्तिनं यो दन्ति, तं परिचचत दति किसु- 
त्यर्थः | केमुतिकन्यायस्य वौज्ञ॒माद- “देवो fe सोम दति। 
दि-गब्दो “देवो वे सोमः"-दत्यादिभरतिपरसिद्धियोतनाथः । wg 
तथा, यदि हन्तिः स्यात्‌, sara कुत इत्यत we “afar वा 
एन मिति । प्राग्‌ याख्यात मिव । "एते" शदुनामग्रहएपूवेक मभि- 
quan: ‘a’ सोमं न घ्रन्ति" ‘aw’ देयवभावनायां सत्याम्‌ | 
“श्रतः' श्रस्माद्रननसकाग्रात्‌, श्रस्मात्‌ खानादा | "तयाः सति 
श्रभिषोतुर्यथः ‘wae भवति' न विद्यते एनः पापं यश्य स 
श्रनेनाः, त्य भवः श्रनेनख्यम्‌ ॥ वि 

देथाभावे तत्‌ कथ भित्याग्र्चाह- “aq न fearefa हण 
मेव मनसा ध्यायेदिति । भ्रमु्रे टणाय ag प्रहरामि, हे ata | 
न me भिति ध्येदिद्ययेः॥ १७॥ 


a ~ ~~ --------- ~~~ ~~~ 


ए काण रो द° €. ४, १३--११ क 


ध 


yes ॥ प्रत परयत्राह्ययम्‌ ॥ ( शप्र yare ) 


प्रहरण AAU मन्त विधाय याच्ट- “अ प्रहरति ममभेरिल्या- 
fer’ | मा भेरिति पदं याङ्वंन्नेव देथतलभावमायां यत्‌ प्रयोजनं 
पराक्रम्‌, तदैव माभेरिति मन््रभागय्यापि aaa मिति याचे 
“ममेमां संविक्था दूति, मा लं भैषौमां संविक्था sau ae 
प्रहरामि, म तुभ्य भिच्येवेतदाहेति । "एतत्‌" माभेरिति मन््र- 
वाक्यम्‌ । जक्‌ -गष्दसयान्ननामसुः पाठात्‌ श्रचान्नसारो रमो 
विवक्ित इति बयाचष्ट- “रसं धव्खेत्येेतदाशेति। “धिषे 
वोडधो”-द तिमन्तरभागस्य धिषणएफलके श्रे दति केषाञ्चिदाचार्याणं 
मतम्‌; तन्मतं निराकन्तु सुदाहरति- “दमे एवैतत्‌ फलके श्राह- 
रिय हक आङरित्यादिना । प्रथमम्‌ श्राङ"-दतिगरम्दख पदानि 
शधिषणे-इत्यादौनि । “एतत्‌ wafers वाक्ये शमे" सोमाधारणशरत 
"फलके" ब्रवते Tae) रतिः श्रमु मधे सेकश्राखिन ww: | ‘a’ 
wal ‘fa ‘aw लदभिमते, विद्यत दति गरेः । विधत एवेत्या- 
श््याह- “att फलके भिन्दयादिति। aga च द स्यातां, 
तहिं कदाचिदपि aq खाताम्‌, sa: किन aera: ॥ 

ददान खाभिमत मं सोपपत्तिकं दयति- “दमे हवै 
ararefeat इत्यादिना । ws धिषणे श्रन्येते, तवोदाद्े माग्र- 
aa, तच्च सति ग्रेधिष्यकारणे उपपद्यते; श्रतसतद्मसक्ति are 
“एतस्माद्‌ वञ्जादुश्यतात्‌ सरेजेत इति । agafgear श्रभिषवा- 
योद्यतश्रस्लतसकाश्ात्‌ मे धावाएथिवौ' Hae कम्पते । “Tar 


४-- वार सं° ई, RvR | ga निघ २, ॐ, १५। 


€Mo ate ) ॥ SATA 8 ५९५ 


fathary इति चतूर्थो दिवचनम्‌ ५ "एतत्‌" ददानोम्‌, श्राभ्या- 
मर्थाय ‘wl as ‘waa’ श्रान्तं करोति, यथासौ उसेकावषे- 
पाभ्यां शावाषथियो न feafe तथा करोति। ‘au’ सति, 
“धिषणे विद्धि वौम्येयाम्‌"-रत्यमिधाने सुति श्रान्त” wet ay 
दूति ‘cw द्यावाए्थियौ न हिनसि', परोक्ाहनेम तथोदंढवश्य 
्राप्त्ादिति भावः। गत ऊगंथेवादः। “पाप्रा इतो म सोम दति 
तदस्य सष पाप्मानं इन्तौत्यारथवादिकं फलं मा मा amare मिति 
च देवताश्रतख सोमखाभिषवर्ूपो वधोऽष्वयारेव सम्भावित दति 
तचयेवेति मन्तयम्‌ । १८॥ 

यदुक्त कात्यायनेने- “va रिरभिषुणो ति^”-दति, तदिदं जिल 
विधाय सक्भरएनियाभोपायनघ्नोः सद्या सह समुचित्य प्रगसति- 
“स वे तिरभिषृणोतोत्यादिना। शिः सरति' निः मन्निषोद्‌- 
यति। निग्राभोपायनम्‌ प्रागपादित्यादिमन्बजपः; तत्‌ चतुर्वारं 
aaa | ‘aa’ मिलित्वा ‘en सन्प्यन्ते; विरार्‌ढन्दसश्च दश्रा- 
कराणि; सोमोऽपि विराटन्भौ ; “पञ्च शवो र्षा मिमत, 
पञ्चृलद्ष्णौ मिति दशस्या मितलात्‌ ; अतो are 
सोमस्य समवाय श्रमभिषवादिगता wag ANAT ततोऽ 
wacufiae , निग्राभो पायनचतुष्टयख च fafufignrea 
द्रष्टः ॥ १९ ॥ 


\— are Bye Woe Be 
R— fachind etal का° Be €. 8. १०--१९ षष RAN, 
इहापि.चतुधैकाफे (१. १. १११ १६) किचिद्‌ वच्यति । 


५९६ | प्रतपचत्राद्यणम्‌ ॥ (9° yate ) 


श्रथ नियाभोपायन aqy प्रपसति- “श्रय यज्ञियाम्‌ सुपेति, 
यच वा एषो sa देवानां दविबश्ववेत्यादिना । “दमा दिभे- 
ऽभिदध्वाविति | श्रभिष्यानं मेयुनविषयं ध्यानम्‌ । श्रभिध्यानप्रवार 
are— श्राभिर्टिगश्मिरिति। “मिधुनेनः तद्योगेन, ‘fate fer 
मभिमतेन, ara’ मम ्ररोरेण 'संखग्रयेति'। यद्या, ‘feta 
भिथनेन ग्रियेण rar fant भिथनाए fate erat ग्ररौ- 
रेण संख्येति याघ्येयम्‌ 1 एवङ्ामयमानस् सोमस्य निग्राभो - 
पायनेन ‘Ga श्रामिदिंगििःः सह “मिथनेन प्रियेण धानाः 
'समसशेयन्‌' संयोग मकारयन्‌, नियाभ्यो पायन मेव रुग इत्यथैः | 
“तथो एन fafa, दार्टान्तिकं वाक्यम्‌ दृष्टानवद्‌ यास्येयम्‌ | 
यदा, पूर्व agate: सः, “यनिग्राभ मित्यत्र तु यच्छन्द सुपेच्छ 
विधिरवगन्तव्यः ॥ २०॥ 

तत्र मन्त्रं विधाय प्रप॑सति- “स उपेति, प्रागपाशित्या- 
दिना? | श्रपाश्चतौव्यपाक्‌, प्रतोचो fea “श्रधरागिति, दक्‌ 
प्रतियोगिनो दक्विणा दिशते? ॥ ९१॥ ॥९२२९॥ 

श्रय सोम्याभिषवसम्भरणादिःप्रशङ्गार्‌ यज्ञनामनिवेचनं दष 
afa— “श्रय यस्माद्‌ यन्नो नामेति । स्मात्‌ प्रटृ्तिनिमित्तात्‌ 
यज्ञस ‘aq: ‘cf ‘aa’ waq । तस्योत्तरम्‌- “wetter | 
श्रभिषयेन हतम्‌ ‘Ur सोमं "तन्वते सारणग्रहणएहो मादिना 


ce nn 


ee te ~----- ~ ar et ~ 


tale silo He €. 8. २०। २-- वा० He ६. ad. ९। 
R— पार छ ४,६.२० ATA | ॥ 


‘Te BAT ) ॥ ढतोयकाण्म्‌ । ५९७ 


: 
स्तारयन्तौति यावत्‌, तदेव तस्य श्ुनरत्यादनम्‌ । “A सोमः 
यमानः खन्‌ “जायते, Wat यत्‌ परम्परया श्राङतिभाव 
न्‌ "जायते पुनः पुनः सम्भवति; sat यन्‌ जायत दृति 
नजः" । wat वस्तुतो “यन्‌जः'-दूति तस्य नाम", तद्‌ यन्न 
fa परोचेण व्यवहरति, ॥ २२॥ 

उक्ताथसंवदलेन सोमप्राथेनारूपं wade = erafa— 
aaa1 मपि वाच gaz, ल मङ्ग wifes दूति? | तच' afa- 
भिषवकाले "एता प्राथेनारूपां लमङ्गति "वाचम्‌" ‘gate’ उक्र- 
न्‌ । हे श्रविष्ठ !' श्रतिग्रयेन बलवन्‌ ! “wy हे wx! देवः 
ब ‘aw’ मरण्धर्माणं मः सोमं श्रणभिषः प्रग्रसं कुर, WE- 
त्मना विस्तारयन्‌ देवात्मना ,पुनरत्पादयेव्यथेः। “रंसु gat”, 
भिव्बहृलं लेटि”-दतिः सिप्‌, श्राद्धधातुकलादिट्‌* “way 
गषः.*-दूतौ कारलोपः९, “लेटोऽडाटौ "-दत्यडागमः० । .श्रस्यन्यो 
वः किमिन््रपराथेनयेति तचराइ- “हे "मघवन्‌ !' तत्‌ “Aq: 
न्यः 'मडिताः सुखयिता ‘a श्रसि, यत्‌ एवम्‌ श्रतः "तेः तुभ्य 


— “ag: wag? Tea anfana ति Tear, याचजयो भवतीति 
वा, यज्रहो* भवतौति at, बहुृष्याजिन इवौ पमन्यवः, wisi 
नयन्तीति वा-ईति निङ° द, ४.२ | 

— ale Ho व, Bo, ९ | B— भ्वा° Yo ७२८ धा०। 

jan प्रा० HE ३, ९. ३१ | ५ -- पार Be 9. २.३५ | 

-- पा० Bo, ४. C9 | 9--पाण्द्‌० द, 8. ९४। 


ues ॥ श्रतपयत्राद्यणम्‌ । ( धरर पत्रा 


वचः" प्रशंसाप्रायेनारूपम्‌ श्रवौमि' । we ARTE तात्पये माह 
“मन्यो aang भवनवा च, ल मेवेतो अनयितासि मान्यस्वदिति, 
Weiss: ॥ २४॥ 

श्रय निग्रभ्याभ्योऽद्यो होटचभसेन यणम्‌, तत्‌ प्रशसति 
“sa निग्राभ्याभ्यो यहान्‌ विग्णहृत दूतिः । निगाभ्याः श्रमिषव- 
समये सोमोपसर्गायोपयुक्ता wa: | कथं ताभ्यो गहण मिति एर 
mafia द्शेयति- “श्राप इ वे aa ज्ुरित्यादिना । वीयव 
स्यन्दमाना श्रापः, at वसतोवरौणं यणम्‌, ताभ्यश्च होट- 
चमप-निययाभ्याणं ग्रदणएम्‌, farang: सकाशात्‌ सोभरसदारा 
ग्रहान्‌ विग्टहते । ` तदा ‘aaa टचवधयप्रयुक्रसाम्येनैव “एतत्‌ 
एतेन निग्ाभ्याग्यो यहान्‌ विगते" । तच्च यणं रोटचमससका- 
me भवति; होदचमसं द शापविचरस्योपरि धारयिला, a सोम- 
रस मानिच्य, धारां wy ग्रहणात्‌ । योषा a सौ खल 
‘aq’, सेव ‘ar’; we: शरस्लाद्चवयवदूपायाः होदप्रयोच्यवात्‌ 
श्रभेद विवचया शग्धोतेति सामानाधिकरण्यम्‌ । “तदेन मेतखा 
xfer ‘Cae योषायैः vege चतूर्थौ९। एतस्या योषायाः ऋम्धोट- 
लचणायाः सम्बसितया ‘uy सोमम्‌ ‘Way एतेन होट चममाद्‌ 
ग्रहणेन भ्रजमयति' पुनर्त्यादयति । “तस्माद्धोदचमषादिति | 


+ ~~ 
(~ sk ae ane ne IRA 
-- = = eames 


६-- भगवद्गवाच(!)'-द्रति a | 
R— काण slo Fo €, ४. Ro, २१, २२। 
R— पा० २, ६. ¢R Ge वा०९। 


(em vate) ॥ टतोयकाणडम्‌ ॥ ५९६ 


® 


एुनमिगेमनम्‌ | तस्मात्‌ भिगराभ्वोदकेशचमयेन aya रषौ 
यादिति विधिः ॥ २५॥५(९.४.]। 


दृति सायणाचायेषिर चिते माधवौये बेदार्थप्रकागर 
माथन्दिनिश्रतपयत्राह्मणएभाये 
दतौोयकाण्डे नवमाध्याये चतुथं ब्राह्मएम्‌ | 


वेदाथंखय प्रकागरेन तमो we निवारयन्‌ | 
एुमथा्तुरो tare विद्यातौय॑महेश्वरः ॥ ९ ॥ 


ब्रह्माण्डं Tees वनकयतुलाप्रषौ ख्ेगर्भम्‌, 
सप्ासौन्‌ पञ्चस रौलिदग्तरलताधेनुसौवपभरमोः । ` 
रों रुकावाजिद्धिपमडितरथौ erate: सिङ्गनार्यो, 
भ्राणो दिशवचक्र प्रथितविधिमरहाभतयुक् घटञ्च ॥ 
धान्याद्धि धन्या तिलभव मतुलः खणंजं वपेसुख्यः, 
कार्पासोयं WAT TVET मजडो राजतं राभपूच्यः। 
sree प्राव्यजका लवण AYU. WAT चारक॑तेजाः, 
Tart Tees गिरि महत मुदा पाजसासिक्षना्ः i 


न a os 


१- लतुारसु ग्रह काण्डेऽनुपद मेव स्फटिष्यतोतनि एम्‌ । 


f 


९०१ ॥ शतपधत्रादणम्‌ | Gore yare, 


दति ओ्रौमद्राणाधिराजपरमेश्वरवेदिकमागंप्वन्तक- 
श्रौवौरदरि दरण्पालसाधाच्यधुरन्धरेण 
सायणाचार्येण विरचिते माधवोये बेदार्थप्रकाश 
माध्यन्दिनिश्रतपयत्राह्मणभाये 
ठतौयकाण्ड नवमाध्यायः समाप्तः ॥ < | 


॥ इति ततायकाणएड सत्तमः प्रपाठकश्च समाप्तः" ॥ 


॥ इत्यध्वरं नाम TANT ATS समाप्तम्‌ | 
| ee, 


, ५ 
^) 
EN 
\ 


५। न्व 
4 
™ 
पे ४ | 
ष 
= 
+ 
च 
x 


“ 
+ च ae” a 
* © ¢ ५ 
(8 is 
‘ 
sa few ई. 
> 4 || 


। ॥ 
५५ Ohad bet? 


— “afagatag ११४-प६ति कं, “कणिकाः qye?-afa <” 
“कण्डिकासष्ट्ा १९४-दइति ग, घ | TAL Ale १९ He, VA? 
RO क ०4 द्त्रा° १९७ BAT? ३ Reo, ५त्रा४२५ कर; ee 
AIT प्रपाठके ११४ कणिकाः सम्पद्राः | 

— “करिडकासवसद्या ८५९-द्रति क, “afeay काण्डे करिरकासद्चा 
८५९१-इति ख, तथैव ग, घ । AT प्रथमे प्रपाठके १२९, fea’ 
१२०, TAT ६२२, चतु १३२, परञचमे LRG, FS ११२, स्म 
१९४ ; स्ैसद्सनयाच काण्डे ८५९ कणिकाः Bay इति FoR |