BIBLIOTHECA INDICA :

LECTION OF ORIENTAL Works

‘ PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

New Serizs, Nos. 1201, 1202, 1213, 12741255.

THE CATAPATHA BRAHMANA :

OF THE WHITE YAJURVEDA WITH THE COMMENTARY OP SAYANA CR YA

EDITED BY

[ARYA SATYAVRATA SAMASRAML. 7, A.S. 9 (Hony.)

écturer and M. A. Exay tner of the Vedas in the University of Calcutta. ffonourary Member and Member of the Ph tlological Commtttee of the Astatic Soctety of Bengal, Member and Moderator of the Vedic and the Philosophical Examinations of the Board of Sanskrit Exam tnations, Bengal, Behar &s Orissa, Editor, Author, Commentator, Anno- tator, Compiler, Translator. & Publisher of aifferent Vedio Works &c Cec.

VOL, VII KANDA Vit. LANE 1 ४१9 कक कण CALCUTTA ,

Printed by Hitavrata Chattopddhyéya, at the Sahya-Prass, 27, Ghose Lana.

॥ TAG AAT AAA |}

॥ शु क्लयजुवदस्य माध्यन्दिमशाखोयम्‌ ॥ ्रोमत्धायणाचायंक्तत-षदार्थप्रकाश'-नामभाष्येण सहितम्‌ | -- - NS A षङ्गदेथौयास्यायितिकसमितेरनुमत्या व्ययेन च, सामश्रमौतियग्नौनामाचायसरत्रतश्रम्भेणा यथामति संशोध्य सर्टौक्य च सम्मादितम्‌।

॥ OTe | ७ Ate I.

( सप्रमकारणाह्मकः; सप्रमो भागः )

<) ^ 471 ०

= + Harishchandrap

OD . i. ae

* ९४

१८६७- सं वत्समायां aay यत्नतो मुद्वितम्‌ ॥

॥ अथ सम्पादकोक्तिः | "गिक (ङ्के

भ्रयेतस्य सप्तमका्हस्यामिधानं हस्तिघट सिति | कचित्‌ Gat शस्तिषट्‌"- षति च ewe, त मनुर डा०-वेबर- मष्टादयेन सखक्षतेतक्ाण़्ोयखल्पभूमिकायष्टीयन्य लिखितं हस्तिषट्‌ शब्दबोधनम्‌ , तय्यथा-- |

“The name of this kanda is rather questionable the one above

mentioned is taken from M. as the best_authority. The other manuscripts in the Madhyandina ag well as the Kanva Cakha call it Hastighata, [8 hastin=one ? hastishat =seven 9”

परनतव्र किमपि प्रमाणं efiag नापि किञ्चित्‌ कल ताहृशपाठस्य प्रकाशितम्‌ | षे कार्ड भख वहरशान्त सखसश्मरणं विहितम्‌, विधास्यति चाष्टमे सोमयागर्ेषभूतं चयनव्यापारम्‌, इह तुं सप्तमे सन्ति वयुदटूहनादोनि चयन- पूव॑क्लत्यानि ।

तानौमानि तेत्तिरीयकसंडहिताय।- पश्चमक।ण्डीय-हितोय - प्रपाठकस्य दठतोयाद्युवाकेषु दषटव्यानि ATE At, च विशेषतः ।

तस्यतस्य सप्तमकार्डस्य पाठान्तरादिस्म््ादनाय सष्षोतानां मादश्पुस्तकाना मेवं नामधेयानि करख्ित।नि--

क = संवत्‌- १६८ ०-लिखितं २५-पतालमकं पुस्तकं पूणम्‌ ।

ख == स्यातवपुस्तकसमकालिकम्‌ होनाग्यकतिपवर मपरपुस्तकम्‌ t

ग = डा °-वेवर्‌ सम्पादितं ( ख ° १८४९ मद्धितम्‌ ) पूम्‌ ।

घ = भ्राजमेर-प्रकाशितम्‌ (do १८५८ मुद्रितम्‌ ) yaa |

डः = भ्रा० Fo पु०,१६९ १-संवन्निखितम्‌, १२१-पतासकम्‌ पणम्‌

च = भरा० सर Yo, ४८्-पत्राककम्‌ , Ho १८९८-लि०, पूणम्‌ ।

छ = भरास्यायितिकसमितितो war’ (ग०९०)ट्ट८-पत्रासकं पूणम्‌ ।

ज == डा ०-वे बरेणाविदुप्ता्च राशि विचित्य ग--पुस्तके समाद्रतम्‌ । एष्वषटखादश पुस्तकेषु प्रथमचतुष्कं म लस्यापरचतुष्कं भाष्यस्येति

fata: ॥

कालोकोटा-रजन्बतो | श्रोसल्यवरतग्रम्मा | सं ° १६.६७ । प° १६१० । ( अवसथः , सामश्मो , आचाय ख्व, )

अथय

सचोपवाणि।

--- -~&१.--ठ5-

॥ भयः प्रपाठकसृचौ ॥

अध प्रथमः प्रपाठकः ( गाष्ेपयचेष्यन्‌-- १अ० १ ब्रा. ) .

अथ fete: प्रपाठकः ( अथ दभेस्लव्रसुप-- °२अ Bato)... ` Se टतौयः प्रपाठकः ( राह्मच्रमि रशोते- 8 ayo rato) ... अव चतुः प्रपाठकः ( कम्म सुपदधति-- yao e ayo ) ...

॥ अथाध्या Tae ॥

अय प्रथमाध्याय (MEW चेष्यन्‌-- ego ego) अथ दितोयाध्यायः ( यातो नेकेतीर्‌-- 2 yo a we ). सथ ठतौयाध्यायः ( चितो गादपल्यो-- ९२९१० ब्रा) कथ चतुधाध्यायः (जाह्मत्रमि' गुक्णोते ३ प° १ ्रा०) अव पश्चमाध्पायः ( कूम्म सुपदधाति-- 8 प्र १ wre )

RPP Eat ay

शतपय्व्राह्मणसप्तमकारडोयः

१२३ ९९७.

... १ पछ

9g १५२१ २२७ Ry

॥ अध बाह्मशसृचौ ॥

ae 2 थ सङ्घा ATH MAT, To जा He aT. wz १ TEVA क्षणम्‌ १ १ १ १ १ ९ IHU sys. ९ ९ ge ड Tagan १ ३ 2 ? Og 8 प्रायणोयत्राक्मणम्‌, १४ ... १९९ . et ५ ... टभेस्तमनाद्यणम्‌, ५ us $ 4 १२३ é उह्चमसत्रान्चखम्‌. oe ध १३ ७ सोमन्राह्यणम्‌, । "` २९३ ... इ १. १५१ ८ Safer arse rarer, ५ ह ae २०० ६ अचिग्रहटगन्ाक्मणम्‌, ३ १ 8 १ ९२७ १० ,.. उपधानत्राक्नषणम्‌. 3 र ४ ॐ . २७६ ११ ... "तरेव = £ १ ५ १ ३२५ १९ ,.. पशु शोषोपधाननराक्ञणम्‌, ~ ४ ९ ५ २ २६७

॥ षिनामसूचौ ॥

“ग ® (त / क क क धिमाम, प. त्रा, कं, एष्ट UHR gy "` १,२.११. .. ie ५२ ग्राष्िल्यः ““ ४,२.४९. ,. क ३८४

॥ अथ कणिकं सृचौ ॥

करिटकाप्रतौकम्‌,. ve waited पितरो लोकं ... २ असे तव श्रवो वयद्ति ... १५६ अमे दिवो अर्य wast जिगासौति ८ अमे यत्ते दिवि ay इति ... ७ वम युच्वाहियेढव ... 334 असेभेसास्यमः Tay afr # अथ गाष्हेपदय STAT... १५९

TIM! दमः साहस इद अथ जघना नोदोन्वौम्‌ ... १०० अथ जघनेन परौल्य। उत्तरतो £

अथ तेनेव पुनः wa... १० भय दक्षिणतः । यभ्यावन्तेख १५६ अथ दट्स्िणतो गाम्‌ ... ३७३ ay etwas ..- ३७४

अय दभेस्तम् AI ... १२३ अथय टूवशटका Brewis ... २८१ अथ दियजुष मुपदधाति ... ₹८३ अथ पञ्चात्‌, अम यत्तं ... १५७

अथय पुरुष सुपष्टधानि

a ~=

afte कापतोकम्‌,

अथ TAM मभिजञह्योति अथ TUM सुह wits... अथ yaa सुपट्धाति ... अथ yale a दश्चिणाम्‌

अथ प्रायणीयं मिवेपति ... अथ यट्न्तराष्टवनोयं च ... अथ याः Tera:

Hq Asa डे यजुधौ

अथ रुक्म सुपदधाति

अथ रतस्सिचा {उपदधाति अथ, ल्य उपदधाति

अथ लोकम्पृणा सुपदधाति ... अथ MAH उपदधाति ... अध विश्वव्योतिष सुपदधाति अध सव्य साम गायति

अथ सपेनामेरुप्रतिरत दमे ... अथ सर्ववैषध' वपति । wae अथ साम गायति । wae

अथय पुरोषं निवपति ... १२ ` अथ सिकता निबपति

-.. २३२ । अथ सचा {उपदधाति

केशकाप्रतौकम्‌. ve अधाजस्य । अजो हयम .. |

अथातः wae) रकविश्रति-

रिका नव यजुरषि ५४ अथातः सम्पदेव | WTA... १ ६६ यथातोऽधिरोहण्स्येव ... २०९ अयातो निरुक्तानिरुक्ताना मेव १ ३६ अथातो नेकेतौषरन्ति ७& saat विक्षघरति १०२ पथान्तरेणोद्‌ चमसं निनयति ८१ अथाव; | दम मूर्णायु- २७६ AUT शुक्त पुरस्तात्रयग्ति १०३ अधाश्वस्य दमं मा fExd- इज्य SIAC सुपदधाति RTE अथासन्दो९ fae ` Go अथास्या सिकता आवपति १३ अधास्यां पय आनयति १४

प्रयादवगौय ऽर पष्करपर्ण' १ ५३ अयादवनोयऽरवाप्यानवतौभ्यां १५४ Weiter, प्रद्धियमा्भ्य. Dod

अण्त साये wars ved धते द यजुषी ... ५५ aed विङ्लषति ६६ थेन मतश्विनोति .. ई अयेन मभिजुद्ोति .. १२४

अधन सुपत्रि्याभिजुहोति ९

8

३८ ।

)

कष्िकाप्रतैकम्‌ . एष अथोन मेलयति ... .. रट अयनं परििद्धिः परिश्रयति &. अयनं प्रसलयावत्त यति ... ३३७. WaT आप्यानवनोभ्यां ... १ ६५

अथनां विुश्चति। अप्रराषहाय १४ seat विसुखखति । आप्रा तं १०४

अथनानुपद्ध्राति .. ३७१ थना मभिनुषोति ३५ ary ay सत्चिवपरति ... १३ अथं हिरण्यश्रकलान्‌ ३९६ TNA सुपदधाति ३३४ TAAL: | THAT AY १५७ अधोत्तरतोऽविम्‌ । वर्नं ३७४ WAALS AA । वातस्य | BOR अथोत्तर मद॑ः nara २७१ aerate निवपति १५६ अथोत्तराम्‌ | अयं ते योनिः... s TURE ग प्राचीम्‌ १०१ अथोत्सगरुपतिष्टते ३७६ यअथौदचमसाद्निनयति १३३ अथोपश्यां पि... - ३३४

अथील्‌खलसुसले {उपदधाति ३२४

अयोषात्निवपति | अयं > 3

wee सुत्तरत उपदधाति , स्वरस्य ATR... २४९

कटि काप्तौकम्‌, एष अथौ दम्बर सुश्रत उपदधाति iy रस उटम्बर ... २४१

अशाद्यमोऽ्वसानं एथिव्या .-- २ aut गम्भनृत्योदैति । णखतद्ापां २२७ aut al aa सादयामोति ३८६

aut atl न्योतिधि सादयामोति ३८५

aut at पाथसि सादयामि sat at wera साट्यामोति aut व्वा भसनसादट्यामोति अपां aaa सादयामोति

अरां त्वा योनौ सादयामोति aut त्वा सदने सादरयामोति अपां ला सधस्थं सादयामोति aut त्वा afaty सादयामोति aut त्वेमनृत्पादयामोति अपां ोद्मगसादयामोति --- ३८५ अपाम्पष्ट मनि योनिरग्र -.* २३० ata वीत विश्व avai cf १९ अय सोऽभि । यस्मिनृत्छयोम 9 अर्णवे त्वा wea सादयामीति acy, aa चावि चौत्तरत। रुतस्यां २७१

३८७ २८७ ३८५ ` BUY ३८७ २८६ इट Rug , ३८४

अघाएालि सद्धमानेति -. २९१ अशटाविद्टका उपदधाति १९ असुन्वन्तं casa भिष्छ्ेति द manta वे परिश्रितः .. ५

|

|

"~~

कण्डिकाप्रतौकम्‌. we id योरन्वाद् . 208 aad जुहोति ... . २३६ manta गक्लौीति चेष्यन्‌ ... २९७ अआप्यानवतोभ्या मभिग्टश्य ..- २०० प्यायस्व समेतु ते .. १६६

अआरुद्याप्रि जघनेन SAAISAT say

द्रन्यन्नमे प्रथयख जन्तुभिः १६१ eq राये रमस्व ३२५ CHUL ATTY प्रचेतसं १६१९ उत्तान सुपद्घधाति ... 233 उटचमसा भवन्ति... {38 उदरस्ुखा । योनिङ्लूखलम्‌ ६३७ wife गृहीतायाम्‌ ... ३६१ ऊर्व्नो नपाव्नातवेद्‌, .-. १६० ऋष्य त्पेतोष्ट । पाणोवा ... ३७० ऋतावान धिति १६२ राकविभग्रतिवेव परिश्रितः ।

यजुषाविश्ण... ५४ कविर ग्रतिवेव परिभित |

दारष्र्‌ मामा; पश्च १२,

कष्डिकाप्रतोकम्‌.

रतयो रुभयोगृ तयोः

: २, ्रौदम्बर' भवति , Ty.

आओौदुम्नरे भवतः | wa" ३३ कारात्‌ ANETTA प्ररोष्टन्तौ ८९ काश्रयेम्ीँ दच्चिगत उप... २४० कम्म मुपद्धाति। .. ३२५ गां चाजं च ट्सिशत 30>

aa T AT SLA सादयामि seg TEI VI प्रलाश्र- ... १

चतसः सोता यजुषा कषति | तद्य मे शोष्खत्वारों ... | चतसः सोता यजुषा ज्ञषति। तद्यच्तष्टसु " “oft: सन्निवपति , तदयं १३ चित a fa चिनीति ह्येनाः ५ चितो गाहपद्यो भवति faa’ देवाना मदगादनौक.

तं यत्र देवाः समस्करवन्‌। तदसिन्रतत सर्वः .,.

नं यत्र देवा, समस्कबैत्‌ | तदसित्रोत' प्राण

२९९

कण्िकाप्रतौीकम्‌, ve

TX रुका (उपदधाति | यसौ २३३ त वा ऽउप्रास्तमय मादियस्य २०७

| तंवा SUIT! अन्न पञ्चपुच्छ- ई

तवा ऽरुतम्‌। eq अद्ध WY ३३७ तव पश्पच्छवन्त मेव सन्तम्‌ ७ aX हेफ fated चिन्वन्ति ५४ त STAT Wavara प्स्स्ताद्‌ रश

waits सपनामाग्धपश्यन्‌ २९९

{रुते पश्रवः तात्रानोप- २७५ एते सवे प्राणा यद्षाप्रा २६० तत्‌ प्रारेशमात्र' भवति ३३२ तथे वेतवजमानैः | TAT ७५

तथ व तद्यजमानः | यत्‌ सद्य २९६ तदमर गाद्पद्यम क तदाह; । कथ मस्येता अ्नो- राच्राभ्या सुपष्िता तदाह; । कथ Hear अष. राचः सम्पन्ना FLAT... १६३ राहुः । कथ मस्य तावान्मानौ २८४ तदादः । कथ मस्येताः पका; १५ तादः । कथ मस्ता; एथ १ ६३

१६२

ताह; । कव मख ता! सवे; १ ६४ ‘CRT मस्य षा पका gag TINS: । कथ मेष परुष. ,. REY

९८२ | तदाह | कस्मादमिखयमाटस २६१

क्डिकाप्रतौकम्‌.

तदाद! | केतासा HABA १९४ ALTE, | Aa पुरुषस्य ... २४४ तदाक; । यत्‌ प्रजा विग्ज्योति, २६१ AMS: यत प्रथमा मेव २०९ तदादः ! यदयं लोको गाद्धप्यो ५६ तदादः | Beara रर AME | यदाद्रं ९ रतः १६२ सदाद्; । यदिमा आप carta ३८३

तदाह; | यद्यो नि; परिश्ितो १५३ तदादः | यद्रेत, सिकता .-- १६९ तदादः । यां वे तत्‌ प्रजा ३८१ तदेतदत्र ९ SII पुरस्तात्‌ ३६९ तदेष MATA, । तद ... ३३१ तदेषावे सा प्रतिष्टा।यां... ५१ AR) उभयत्ेव लाश ... १५२ TSR ऽन्वा । पुरौष्यासो २९०२ ag ata यदेकः ३७० APR यंयमेषपण्रु सुप ३७६ तव्यत्‌ तत. सत्यम्‌ | आप ... २९६ तद्यदरमिभ्व दति । बहवो ..- २०२९ तद्यदेते ऽअच्रोपदधाति Rae

AAMT WHSWZAT: ता अपस्या Say तदा ऽरखतत्‌ क्रियते । यदेवा o—o मु असात्‌ ते , ९& तहा saaq क्रियते । यदवा a

)

कडिककराप्रतौकम्‌,. एष

o—o मु तत्‌ तमः ७६ तदा ऽरतत्‌ क्रियते | यदवा

०--०न्मु तानि २०२ ae योनिः परिश्रितः । उल्व- & त॑ देवाअमौप्राठञ्चन्‌ ५० त मभ्यनक्ति | दघ्ना मधुना ... ३९६ TUAW WE, अन्तरेण २०४ तं पुष्करपसे ऽखउपदधाति ... २३१ त प्रत्यञ्चं यन्तम्‌ | रातां ९२०४ तस्य MSG Tas लोकः ५२

तस्य FUT कपालम्‌ अय ३२५ तस्य fut रवाष्टवनौय! । अथय ५३ तस्याय मेव लोक, प्रतिष्टा ५० ata प्रजापतिनोभदधाति... २७६ ता उत्तरषेषटौ निवपति | योनि que ता saw खकपिरप्रति, सम्यद्यन्त १२

ता BUD षोडश AMAIA १०२ ता र्ता AFA, ... डदटटः Al TAT रुकव्याख्याना, १३६. ता रोता fem | ताः aga १५८ ता र्ता APTA CTH... १६५ तार्ता यजुश्मव्यद्ष्टका, ... र्द at wat aarat निवपति १५९ तांन रिक्ता aaa नेटिक्तां १३

तान्‌ FLATT प्रतोच्र उपदधाति ३६८

( &

ate काप्रतोकम्‌. ve TTT aay aa ग्होतानि : तभिरेतां दिशं यन्ति or ता wat sauteed ५१

तावत्रौवत्‌ । उप मेतं ९४९ तावस्येताविन्रासौ coq बाह २४३ वावा +रुतास्िसलोऽुद्‌भः ५५ ता वे सायं प्रातरादधाति .. ५२

सा ER परस्ताद्वोच्ौरुपदधाति ८० तिभिः छट wae च वरपति। °-° Vaan दधाति ... १३६ तिमिः छट ares च वपति) °--° Tae भिषश्यति १३८ तिङभित्िङमिद्ग्‌भिरवपति | °-- ° एतदत्र दधाति तिरटभिस्िखमिकगमि वपति | “° Rag भिषेव्यति १ : तिख twat उपदधाति | faze x. तिख evar भवति | ससन्दो ८९ तिखस्िखः सीता, कषति १०९ asa मतुवन्‌ । मनवा ऽशतोऽग्धा ४६ ते चेतयमानाः। UAT सामा० ९३५ ते चेतयमाना, | रता षट्का ७६ oS aaa | गवा ऽदतोऽग्या ४६ तेऽढ्वन्‌" अत्रं वा ऽअयं परजापतिः ४९ तिऽज्रषन्‌। उप Tate

१९६

) afe का प्रतीकम्‌, ot यथास्मिन्‌ पुरुषे pay तेऽव्ृवन्‌ । उपतव्लागौत्त यथेदं तमः पाप्मान- ... Og

ते रेतस्तिचोक्लयोपदधाति ६९९ ते रेफ तिरश्चां (उपदधाति ९४३ चयोद्रोता areas भवन्ति

१२९ निभिरुपतिषते , य दमे शाका va चिभिरुपदधाति | च्य दमे ३९६ Wy aT was « निनयति।

°--° अपो दधाति १३५ चोन्‌ aS चाल च गिनयति ।

° ° ate दधाति | १३8 च सौनुदशचमसात्निगयति ।

°--° अपो दधाति ,.. १३४ चोखोनुदचवमसास्निगयति ।

o—e ate’ घाति १३३ लवं यक्षि दाशुष दति,

TIAMAT Bu नसञ्चस्कन्द एथिवौ az ... ९३४

दादश्रभिश्रग्भिः छ वपति , °--° एतद्र" धाति ... १२९

दादशमिच्र गभि, छट "वपति , °--° Vaz finery

इादश्रसोतास्तु ष्णं aah

१३७ १०९

काणक प्रतोकम्‌. ण

(र्‌ शो्वमसाम्‌ ae निनगयति। o—o रमो ट्घाति १३९

दाट्‌ एोटष्वमसान्‌ az निनयति | oo ate दधाति १३३

इभ्या सुपदघाति | डदिपावयल- ९३

Wate धरुरीति। तस्योक्तो बन्धु; ३३

नमः सुते निति fader दति oe नमोऽस्तु सपेभ्यो BRE... २३७ नानोपदघाति । ये नानाकामा ६५ fart, ayant वदना मिति ठर गोपस्यशति | पाप्मा वे निति; ८०

पष्ट शोदरचमसात्रिनवति | ayant wc १३८ पच्षटगोदन्मसाचिनयति | पश्चद्शो वे वष्ः १३५ पयसि परुष सुपदधाति BOR WITLI Arete ... ९ पश्ुरेष यदभि;। सोऽत्रोव ... 4 प्रशुश्ोषाण्युपदधाति परश्वो age पञ्चादमेः प्राडमसौन, ९४०

प्रादमाज्नो भवन्ति| अधस ७७ WAHT: Wart इति ...

कण्डिकाप्रतौकम्‌, ves पुरौष्यासो saa शति ... ८ पुरुषस्य प्रथम सल्षणति ३७७ प्रजापतिः प्रजा अखटलतस ... 88 प्रजापरतिरेषोऽतिः | उभयं ... १३४

प्रणापतिष्ट्ा areafafa | o—o ससुद्रस्येमतरिग्धपां होमं प्रजापतिष्ा सादयविति । ०-°

एथिद्या च्यातिश्रतो भिति ९८७ प्रेत्य प्रायणौयेन प्रचरति ... शद प्र्येद्याि इपतिषटतै | cast

o—o सामिचितर्तां... az yaatta qutasa | रखता o—e

wifafaa aferafa ... ace WSTAS AIT | VTSU- ३३० प्राण रष्टोतेऽखादप्रसुदचिक्र- ३३१

ROE

afeateted वे पदिः आप्ता १५५ बह्हिवदिरियं वे वेदिः । आपो १५५ args ते । के मानोपदधाति ९० वाद्येनामि awe । आप्ता १५४ बाद्येनान्ि arecta | आप्तो वा १५५ वाद्धेनेवामि THAT LH... ३७७ TW AM? प्रथमं पुरस््नाटिति २३२

| भूरसोति ' awta भूमिरसौति २८०

कण्डिकाप्रतौकम्‌, एष्ट

मधुवाता ऋतायत ऽश्ति ... ३९६ aw दयौः एथिवौ च न दूति ३९८ मातेव ya" एिवी weiss भिति १४ सखे प्रथमं प्रत्यस्यति ३७० यदपस्या, WITT za fas २४० यदेव RH सुपदधाति | gat ३९७ यदेव चिति गाद्ेपये° प्राण; १५१ यदेव । चिति meu रसः १५१ यदेव । aA सुपदधाति

१२९३ यदेव । FATA सुषद्धाति श८१ यदव पशुशोर्षाण्युप्रदधाति ।

पजाप्रति्वां २९८ यदं व पशुशौषाण्युपदधाति ।

यावता, 349 यदव पुरुष सुपदधाति ९२३ यद व पुष्करपर्णं (उपदधाति |

इन्द्रो वे ठच' इत्वा ९३१

यदेव पुष्क रपा ऽउपदधाति | प्रतिष्टा वे पुष्करपर्यभियं २६१ यद्व पुष्करपर्णं सुपरदधाति २२६ यं व प्रोक्षति | विर्वा एतत ९०१ यद व Cafes ऽउपदधाति २८६ यद व Mia उपदधाति १५५

यद्व व विश्ज्योतिष questa २८७ ¦

eee

कष्िकाप्रनौकम्‌. ष्ट

यद व यतिषल्ति | ०--° प्राणः १५२ यदं व दतिषजति | o—o रसः १५२ यदं व सवेनामेरुपतिष्टत ... २३७ यदेव सर्वोषध' वपति । एतदा १३७ यदव सिकता निवपति। अने ७ यं व सिकता निवपति । प्रजा- १ ६8४ यदव सुचा {उपदधाति ... २४१ यदव खयामासरा सुपदधाति

पजापति २७८ यद व खयमाटसा सुपदधाति | पाणो वे ९७

यदं वात्मानं विक्षषति | य ऽरठ- १०३ यद्‌ वेवापस्या उपदधाति ... ३८४ यदृ वैवावघ्रापयति | अभिर वेभ्य २०५ यदूवैवावत्रापयति ।असौवा १०५ यद्‌ वेवाषाए्न मुप्रदघाति | वाग्वा ag यदवेषेता नेती हरन्ति VET ७७ यदू वेषेते ऽअन्नोपदधाति ete agaad विह्लषति । रतदा ... १०३ यद्वेवेन मभि जुद्धोति। wet soy यद्वेवेन मभिनुोति | तदू षै देवा अविमधुः १२५ यदूवैवन मभिजुद्धोति ¦ waz F

देवा रएतमाल्मान 23%

( ११ )

कख्िकातौकम्‌,

agaaa मभिलु्धोति। waz वै यत्र तं प्राण्‌; ... .. १२४

यद्वेवन मभिजुष्टोति । wae वै यान्येतसिन्नम्नौ १२५

यटूवेवेनं परिश्िद्धिः परिश्रयति ४

यद्‌वेवोखा मुपदधाति। यो वे स ३३४

यद्वेवोखायाम्‌। योनिर्वा ... ३६७

यदटत्रैवोदचम साच्निनयति ' ware १३४

यद्वेवोपतिते। अयं वै लोको च यद्‌वैवोलूखलम्‌ ससे ऽउपदधाति ३३० यद्वेवोघात्निवपति । प्रजापतिः ३ यश्यास्तं घोर ऽअआआसन्‌ जुषामौोति ७ या दषते यातुधानाना fafa २३७ या stew: पूर्वां जाता; ... १३८ या भरतेन yaaa! सद्सेण २८९ यास्तं ऽअर्म खये रुचो २८५ yim सौरा वि युगा तमुध्वं ६६ ये वामो रेचने दिवि २३७

राजानं क्रत्वा WA | STMT १५२

वपरिक्राम a ea ऽउपतिष्टन्तं ३७७ वराङ्‌ न्यातिरधारवदिति २८५

(वश्व TATA TAT!

नाथेति प्राणवं शष्ट

एष

कण्िप्रतौकम्‌, एष fae प्राणायापानाय।

दानायेद्‌ानायेति ९८०

विष्णोः कम्माणि पश्यतेति ३३३

याममातरौ भवति याममाच्रौ १३

Wa वे sata धामानि १२८ सरुषाऽभ्िरेव वेच्छानरः... ९ ६२ स काश्रयमयीं दच्तिणत- ... २४२ सकणश्यावस्येते। ते नानापदधाति १० स aeita i मयि गह्ञान्यम्रं २९७ स चतस, Yat उपदधाति आत्मा ७ स चतसः प्राच्तौरुपद्धाति d agg दति चितिः १२५ सज ज्ञान मसौति । समजानत ३ स दस्ति मेवाग्रे युनक्ति) अथ ६६ BAMA: , अन्तरेण १०० स पुरस्तादाष्टरति १५५ सप्त प्रत्यस्यति | सप्त व॑ wed ३६९ समद्र त्वा सदने सादयामौति ३८५ सयः मकर्म्मोऽसौ स अदिः ३२७ सयः सप्रजापतिय्षरसत्‌ |

०--° अथ यवा असनात्‌ ता ३८४ सय, स प्रजापतियंसश्मत ०-°

अथया सा प्रेतिष्धषा २७६

( १९ )

कण्िकाप्रतोकम्‌, ye स यः स प्रलापतिचयंसश्सत।

o—o TISAI ५१ स यत्‌ RM! माम ।रोतद्‌ ... ६ स यदम्‌ मेवेापद्ध्यात ९२८४ स यदि सवल्यरश्त, UIT! ३३६ स यन्नानुपदध्यात । ASA... २८४

स Ala प्राणो मध्यत उदक्रा- ५०

सरिरत्वा सदने सादयामोति ३८६ aaa भवति । सवे मेतद्‌ १३७ सर्वोषधं मवति। सवमेव १३५

१००

१३३ १३४ १३६ १३७

सवं saat मेव विक्लषति सवं ल्ट निनयति । तसात्‌ aq ae निनयति, org स gaz वपति । तस्नान्‌ -.. सवं कृष्टे वपति! प्राणन्‌ ...

करि काप्रतोकम्‌, एष

स शुक्तः स्यात. । तदध्येतस्य १०६ स शैवाश्च | alae २०५ सा वर्षा नाम | SATWTe २८६ सौतासमरं | वा सोतासमरः १२४ सेयं aT पाणा वं ... २६० war aut विष्ठिता वागजुष्ुप्‌ ५९ सेधा saa येवं .. ५६ ave faa भ्राणिम्‌ ... ex सेत्रवोत्‌ | अय' वाव मा धूवौं २८२ सेाऽज्रवोत्‌। अयं वाव AT

सवेखात ३३२ स्पोवनाद्रति | वचो TRAIT १५५ खयमाटसा मुपदघाति ROG द्दिरण्यगभेः समवत्तेतार्म ... २३४

॥ स्म्तव्यालोच्यवचनसूचौ ॥

"~न 1 ९ क t+——

अग्निदं वेभ्य उदक्रामत्‌ सोऽपः प्राविशत्‌, र्कार. प्रण, १४ब्रा°

अलिविं महिषः. २.३, २३,

( १३ )

afd यम दयं यम्याभ्यां He aa यतम्‌. १, ३. ee.

भ्रम्नेरेतट्‌ वेखठानरस्य भस्म , यत्‌ सिकता, १.१.९.

अनेरेतद्‌ arate tay यत्‌ सिकता, १. १, १०,

अन्तरिक्षं वा wai सधस्थम्‌, 8 2 ५७.

Wa वा Wal पाथः, ४,२.६०.

अन्जोवनं We सवम्‌, ४.१.२०.

TH वा NAMA ४.२.४८

wad हिरण्य aaa मनिः, २, १, १५.

मश्वं चाविं daca एतस्यां तदिश्येतौ पशू दधाति; तस्नादेतस्यां दिश्येतो पशू भूयिष्ठो, ४,२.१५

A

भानेयं वे तम्‌. Re Be

भाकत्रगिः weld २.४. १७.

अका Barat सम्भवतः सम्भवति, १, १,२१. भापो व gent तासा fad परम्‌ २. १, =,

Lea a लकाः सर्पाः, तेहानेन सर्वेण सर्पन्ति यदिदं किञ्च २. १, २५, C4 वा WAT मयनम्‌, ४.२.५०,

By रस उदुम्बरः, १, १ २८.

ऋतवो वे विष्वेदेवाः, १, १.४३,

( १४ )

wae रूपं (कूमरूपं) Har प्रजापतिः प्रजा अ्रद्जत , यदख्जता- करोत्‌ , तदकरोत्‌ तस्मात्‌ WT: ४, १.५. 6 ह । एष उमे पृणक्ति, धूमनम्‌ वच्च माम्‌. २.३, ab. एषा वे नैऋतोदिङ्‌, Amar मेव fe alefa निऋतिं दधाति स यत्र aad वेरिणं waaay वास्यात्‌, agar उप- SAT AX at war qalad , aa are षधयो न जायन्ते, fawfasta तद्‌ warfa, e ac sera वा भ्रपा MT, ४,२.४७. Ma वे यमः, १.१. ३. कश्यपो वे कूपस्तप्मादाहुः सवाः प्रजाः काश्यप्य षति, ४, १. ५ किम्पुरुषो व aq: o—o गौर ITER o—o गवय मारम्‌ o—o बुष ATA o—~ शरभ ATA o—o A एत उतक्र न्तमेधा Ba भ्रषच्रियास्तेषां ब्राह्मणो नाश्नीयात्‌ ४, २, २२- २७, waar मसङ्कयातानां स्येति? हे शति वुयात्‌ ; हे fe सिक, | | शक्रा TAWA २.२. ४३. छो fe तद्‌ वेद, यावन्त दमेऽन्तराकन्‌ प्रणाः, १.४.२.

mufag टक्तिणतः | carat afemat पशू दधाति; aar- देतस्यां दिश्येतो पशू afasl ४.२. १६.

या मविं aware पीवरीं प्रख।वद्रधवाहन faaafe af सीतो- पति, १. ४. te.

( १५ )

egal श्रपां च्यः, ४,२.५४, न्यो तिव ह्दिरणयं ज्योतिर ग्निः , ३. १. १५.

da गच्छ यत ga परेता इति, ४,१.९.

तेषा मेक HA सुदहरेत्‌ तस्य नाग्रौयादयावल्नौवम्‌, २.२. १४.

तौन्समु द्रा न्त्समखपत्‌ खर्गानितीमे वै तयः ससुद्राः खगा लोकाः.

४, १, ९.

eal श्रां सदनम्‌, ४.२.५६.

zinta fe डेवायुषं Salat मतुष्यायुषम्‌, २. २. १०.

दाभ्यं युनक्ति o—e षड्गवं भवति, हादश्रगवं वा, १.४. ६.

© वै योनी इति gage, देवयोनिरन्यो मनु्योनिरन्यः, ० Ps

[। भ

पशरेष यदग्निस्तस्मत्‌ पशस्तिष्ठन्‌ गमं धिल्वान्‌ पविश्य विजायते, ९. १, २.

ugey यदनिम्त्मात्‌ पोः सुहितस्योत्तरः कुशिरनततरो भवति, ४.१. २८.

garg प्रथम मु्बुजति °--° feater एष पश्यत्‌ पुरुषः. | ४,२.३२. प्रजापतिवा द्द्‌ मग्र भ्रासीटेक एव, सोऽकामयतान्र खजैय प्रजा- येयेति स प्राणेभ्य एवाधि a7 facfaata, 8, 2, é,

प्रजापतिवि शकम. १. १, ४२,

ग

( १६ )

परजा पतेविस्रसस्य यानि लोमाग्यधौयन्त , ता दमाः ( दर्शाः)

भोषधयोऽभवन्‌, १.२. १ १. प्राचौप्रजनना वे देवाः, प्रतीचीनप्रजनना मनुषाः, २, २, ४०. प्राणो वा रणवः, ४,२.५१

ब्रह्म जन्नानं प्रथमं पुरस्तादिति, ३ , १, १४. बह्म वै पलाशः, १,१.१५. बह्म वे मनवः. १,१.१५

मनुष्या वा प्रापच्न्ट्राः २,३.२०. मनो वे समुद्रः, ४ २, ५२.

य wag fay लोकेषु सर्पासतेभ्य एत्र मस्करोति, ३, १.२८ यदिमा wie एतानि मांसानि o—o wet वाव UNGAR , भन्नं लोम, ४.२. ४३,

या भ्रोषधौः gat जाता देषैभ्यस्ियुगं पुरेति, २,२. २४.

ये विदांसस्ते कवयः, ते dice ayia युगानि च वितन्वते | १.४. ४, येन रूपेख यत्‌ कर्म war विष्णुरज्नादोऽभवत्‌ , तैन ete तत्‌ कमं ललाज्रादोऽखानीति, ४, १, १२,

रसो वै ya: oe TF स एषां लोकाना ay प्रविदानां OUR रसोऽत्यच्चरत्‌ , स एष Ty: ४. । , १,

( १७ }

atl वा भाण्थम्‌. ३.१. २४. वायुर्वां प्रपा मेम, ४. २. ४६. विद्यदा wat ज्योतिः, ४, २, ४९. विशः पितरः १.१. ९.

शिरो व प्राणनं योनिः ४.१.२२. la at war सधिः, ४, 2, ५९.

सत्य साम mata, 2 ४.१७;३. १.२.

समुदटरोषा wat योनिः ४.२.५८

समुद्रो हीमा मभितः fart १. १, 2.

सयः स कुर्म्नोऽसोस भादित्यः, ४.१. ६.

सर्वेषा सु हैष दिवाना ara यदजगििः. 2 १.२५.

ay हवे मावत्रे लोकावासतुः, तयोर्बियतोर्याऽन्सरिणाका श पासोत्‌;

नदग्तरिक्च मभवत्‌. १.२.२२३,

सिकता वा भपाम्प्ररौषम्‌, ४, २, ५९.

सोऽब्रवोत्‌-- wa वाव मा धर्वोदिति, यदव्रवीदधूरवोश्ेति तस्माद्‌ Yat ; Yat हवै ता दूर्ेव्याचक्षते परोक्षम्‌, २,२.१३.

हिरण्यं = पै तहिरश्य भिल्याचत्तते २११६.

( ८ )

॥ अथ विषयसूचौ ॥ a + ९ --

अभिष्षयनारम्भः ~ „~ १,१. १ अजशरिरस उपधानमन््रस्तदयास्यानादि, ४. २. २१ अजस्य श्रोकोत्यगमन्नप्रदप्रीनम्‌,. ४. २. ३६ TAS AT AAMAS. १. ४. २१ अनुद प्यानं मयुप्रष्टनीनां पनां ब्राह्यणा.

मच्यतानिरूप्रणम्‌, ४. २. 39, अनुमन्त्रणाभिमन्रणलत्तरी ( भाष्ये ) १.४. 8 अनुदुपसम्यट्‌ वर्णनम्‌, १. २. १६. अपस्याना मङ्गुल्याल्मकत्समाखानम्‌. .. ४. २. ६२ परपस्यार्नां पषदशेश्कानासुपधानदचनाटि, ४. २, go, अपस्येटकानां मन्तास्तषास्यानादिकस्. ४. २. ४६. अभिमशनमन्तदयविधिद्याखयानादि, २. ३, ४६. अभिमश्रनस्य खददोहसाधिवद्नाल्मत्ववर्खनम्‌, २.३, gy. अभिष्ोममन्त्रावयवानां व्ाद्तिरूपत्वम्‌. २.१. & पमनतकं कषणविध्यादि, १. ४. १४. afafuce उपधानमन्स्तद्याखादि च. ४. २. २०. अवेः alata ay, ४. २. ३५ Tatts उपधानमन्तस्लदयास्थादि च. ४.२.१८. अश्वस्य शो कोत्सगेमन्पद पनम्‌. ४. २. ३३. अषाए काया उपधानविध्यादि. ३. २. ३९. अषाएोपधानमन्तविधिदयाख्याभे, ३. २. ३६. स्ामिकसोभिकयौोः यतिषद्गप्रदशेनम्‌. ... २.४. १

१०७

8१८ ET YET १३२१ ११९७ ४०९१ ४१० BEE ४०६ २९१८ २९२

९०७

( १९ )

सति यद्टविष्कदन्तं याद्धवनोयचिति-

संस्कारविधिः. -_ - a ९, 4 आलमन्यमिगरहगप्रकारोपदश्रादि. ॐ late We sreanataaraaar निवपननिषेघः. २.३. ८. यहवनोयचितौ पष्करपर्णोपधानविधिः. २.३. &. घ्राहवनोयचितौ सिकतानिवपनविषिः ... २,३.११.

दटकाच्तुषटयो पश्चानमन््राणां विधिवाख्यामे ९.१. २२.

द्षटकासन्धिषु पुरौोषनिवपनविध्यादि ... १.१.३९. द्‌ ष्ट्काषहरगसमये PARTI पुरतो नयनादि. २. ४. Vo.

उखोपधानविध्यारि. ॐ ~ 0.24 उखोपधाने मन््रविधिसतदााख्यानञ्न. ... ४.१. ३०. उस्यरूपेण स॑स्तस्यासे वि राद्रूपप्रजा- पद्याह्मकताप्रतिपादनारम्भः,. ... ९,९. १, उखामरगाहपत्यचितिमध्ये जिवपनविध्यादि. १. १. २६. उत्तरवेदिनिवपनाद्युपदेश. --- --- २.३.२७. उपस्यग्रनसादनदददोहसां teary निषेधः. १.३. १२. उपरहितपुरुषशिरस्यभिहोमविध्यारि. ४ . २. २३. उपदितानां पुरूषशिरःप्रश्टतीनां पशुश्चिरमा सुत्छगेनामके- मेन््रुपस्यानविधिस्तन्सन्रविध्यादि च. ४, २. ८. उल्‌खलमुसलयोरुपधानविध्यादि. --- ४.१.१२. ऊधाणां निवपनविधिः. ie "४ १ ऊधाविधानस्य मन्तपिधियाख्याने. - १.१. ८ ऋग्यजुस्तामलन्तणप्रदशेनम्‌ (भाष्ये) ... ३.२.१६

ऋतद्ययोरिशटकयोरपधानविधि,. ... ३. २, २६.

१६८ २४४ १७० १७० R03

RE ४२ २९६

२५७ २५८

२०६

( २० )

ऋतदययोपधानस्य मन्तविधिद्चाखनि. ... ३.२, ९६. कपे शविधिस्तत््रकारोपरेश ख. ... १.४. ६. mum मन्तपिधिष्यण्याने. ... ... १.४.१६. कमाभ्यञ्ननमन्ादुपदेशःः --- - ४.१. ३. कूमेख्कोपधानविध्यादि. ~ ~ ४१. १९ कूर्मोपधाममन्तविधिस्तदूथ्ास्यामादि. --- ४.१, Se छरटप्रदेषोऽर्पां निनयनामन्सरं वपनविधि, २. २. १६. Me छेतर उट्श्मसकरगविध्यादि. -- २.९२. १. गादेपर्यचिति; परिमाणविधानादि. ... १.१, ३७.

गाषेपद्यामोपौयादवनोयानां करमेण एथिदयन्त- रिश्षदुलो काल्मकत्वात्‌ क्रमेणेव संस्कारस्य युक्तेऽपि द्युल्करमेागुषानस्योपपादनम्‌. १. २. २३.

गां प्योपस्थानविधिः. ॐ =+ 4; मापद्योपस्यानमन्रथासथाने. ... - १,३.२०. गोः भ्ोकोत्गेमन्रप्रद्मम्‌. ..~ ~ ४.२. ३४. भो शिरस उपधानमन्स्तद्याख्याटरि च... ४.२.१६.

तयननिष्यन्तये CLARA सुपधानप्रकारोपरेश, १, १, १८. ` चितिप्राल्लषणादिषिधानम्‌. -. ~ ९.8४. $.

faanfataag विकषेणविध्यादि. ~ १.४. ©.

चिद्यािरूपप्रजापते, निरुक्तानिरुक्तरूपेण परिमितापरिमितरूपेण च देरुप्यवर्जनम्‌, ९.२. ३०.

` fant, खयमाटसादिषु चयोदणखिशटकासु

लत्खपशराकारयसम्यादरनाटि. ... ४.१, ३५,

हन्दस्याखयनां पचषटकानां adm... ४ २. ४२.

३१४.

१११ ११६ BRE aac ३४७ १४३ १४०

Rds

Sty

( २१ )

द्म॑स्स्नामभिधानविध्यादटिः दभैस्तम्बोपघाबविध्यादि

टटकोपधानस्य मगरपिधिवयाश्यामे ूरवेटकोपधानविध्यादि. दियजुर्नामिशटकाया उपघ्ानषिध्यादि. दियजुरुपधामस्य मकविधिय्ास््ने. -..

निवपनमन्ताणां fafraventa,

तेकतो टकामन्तराणं fafeares.

नेक ATHY आसन्दयादोनां विधानम्‌. ... तक तोटटकाखदकनिनयनम्‌,. ेक्ेतोखकाष्ठरण प्रकारा.

केक तोश्कोपघाभप्रकारादि,

तरेक तोषटकोप्रधानाखाधिका. ...

परिश्रयगमन्विधियाखाने. --. पररिसपेखप्रकारोपदैणादि TATU खदूष्नम्‌. परशुसखादौ शकलप्रचैपविषयः, UNM AY सुवर्ण शसाकाप्रकेपादि. परशुणोर्घाणा स॒पघागविध्यादि. पएुरषशिरस उट्‌महगादिकम्‌, पुरुषोपघानाङ्गल्येन सामशानविधिः, पुष्क रपणेस्यो पघागविध्यादि. --- पुष्कर पय रक्मोधधानसतुत्यादि, पुष्कर पर्णोप्रधानविधिस्तवनादि. ...

१९८ १२६ Rok 2०१ Rou २०८

( २२ )

¶ुज्करपर्णोपधानस्य मत्तविधिद्याखाने ... प्रजापतिचिचाम्योस्तादात्म्यप्रतिपादनम्‌, प्रजापतिशरौरविद्मोषप्रतिपादनम्‌. प्रजापरतिराध्याल्िकाध्यज्ञिकरुपत्वव्णनम्‌, पद्युपस्था नस्य पिधितम्मन्ततद्‌याखादि- पाखाचेदटकादयोपधानमन्यो षिधियाखानै. प्रागान्रविषयकमन्रपाठस्तद्याखानचख. प्राथणोेषिविधानम्‌,

दतो मम्पद्‌ वण नम्‌. ...

wary हिरर्मयपुरुषोप्रधानविध्यादि, रुक्सोपधानमन्रविधियाखाने. रेतस्सिगरपधधानमन्तविधिद्ाखाने, रेतस्सिचोरुपश्रनविध्यादि,

लोकम्यणाखाया CATA, उवधानविधिः. लोकस्य णादौषटकाना सुप्राने मन््विचारदि. लोरकष्टकाना सुपधानविध्धादि. ... लोकष्टकोपधानमन््राणां छन्दसो नामविचारः.

विश्वज्यो तिरिश्कोपघधानस्य मन््रविधियाखाने.

विश्वज्योतिषं उपघानविध्यःदि. चौलावापस्य मन्तविधियाखने, Tet मन्त्रस्य विधि्ास्याने. aren विधानम्‌

दूने पलाग्र शाखायाः करत्वविधि

३.१, ६, १.२. ६. १. २ १. १. २. १३. : ४. २. 3a. १. १. Ba, ४. २, २१. १. 8. १,

१. २. ९२.

३.१. १५. २. १.१४. ३. २, ९३, ` ३.२.२१.

१.१.२३. १, १, २३४. २, २. १३. २. ३. ३६.

३. २. २७ ३. २. २५. २, २. १७. e295: १.९१. १. १.१. &.

op

॥ ग्र तपथब्राह्यणम्‌ ॥

---- ++ +t

1 अच il

| TAAATISH ॥

॥ अथ प्रधमः प्रपाटकः॥ ॥ प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ y अपिवा प्रथमाध्याये प्रथम ब्राह्मणम्‌ ॥ ॥ हरिः ॐ ॥

Neue चेष्यन्‌ प्रलाशंशाखंध्रा Asie | अवखति Baaz गारंपश्यं चिनोलि ass कै चाग्निचितोऽखया मेव तेऽवसितास्तददु1दूहव्यवसि- तानेव तद्‌ ageta नेदवसितानध्यवस्यानौ ति * ॥१॥

अपेत ala fa च सपरतात इति । अप्र

#* odtfa’— cfa क, “गनोतिः- दति ग,

Catapatha-Brahmanam Vol. VIL. Fas. 4

९ ॥ शरतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( ० eae ) aaa वि चेत्य्‌, च wala aaa ऽउदर- सरपिंणसानेतदाह ये sy aga यैचनृतना दरति यैश्च @ सनातना ये चधनातना THAT *॥ २॥

अटायामोऽवसानं पृथिव्या ब्रेति। यमौ € वा SHAT अवसानख्ेष्टे स॒ एवास्मा SAAT मव- सानं ददाति {॥२३॥

uated पितरो लोक wat {द्ति। कचं वै यमो च्विः पितरो aes बे त्रियो व्विशा संव्विदानोऽद्या मवसानं ददाति तत्‌ सुदत्तं तथी era शचं यमो fam पिभिः संब्विदानोऽद्या मवसान ददाति ‡॥8॥

पलाधशाखया agefa । ब्रह्म वे पलाशो ata azafaara agefa मन्तेण ब्रह्म वे मन्तो ब्रह्मणोव तद्वसितान्‌ ageta ता q- दोचौ मुदखति tay ति

Sete Cem छ -> ~~ -- 5 => => ere = ~+ a tt ee

* ‘<aaqy—xfa ग, श्दयेतत्‌ः- दति घ। †, { दताति'ः- दति क । § “छर्खयति'- ति क |

( १अ० eats ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ tt ।

अधोषाच्चिवपति। अयं वै लोको गाहपत्यः पशव ऊषा afaaaia पशन दधाति तक्मादि मैऽद्धिंल्ञोके पशवः ॥ ६ ॥

यडेवोषान्निषपति | प्रजापतिः प्रजा अजत ता नानोर्वा अरुत तान सुमजानन at- ऽकामयत सञ्चानौरन्निति ताः समानोरवा अरक- रोत्तासा मषानुर्व मकरात्ताः समजानत तस्मा- दप्येतहि समानोल्वाः स मेव जानते टेव समानोल्बोऽसानौद्य॒वे यज्ते यो यजते तद्य- दूषान्निवपति sata तत्‌ समानोरबो भवति ॥ © ॥

Baa मसौति। समजानत aaa काम- धरण मिति प्रशवो वा ऽजषाः प्रश॒वः काम- धरणं म वि 4 कामधरणं र्मया दिति मयि ते कामधरणं सयादिति मयि तै पर्वो भूया- सुरिलयेतन्तः सव्य area प्रच्छादयति योनिव्वं गाहप्रत्या fafaaea मृषाः सत्वां aaifa मुरषेन प्रच्छादयति *॥८॥

~~~ ner ee |

* ‘qupreafa’—erta क |

3 ॥ शतप्थत्राह्मणम्‌ ॥ ( ewe ate )

अथ सिकता निवपति। अग्नेरेतदैभ्वानरख भसम यत्‌ सिकता aia gq वा sud व्वग्रबानर चेष्यन्‌ भवति न वा ऽअग्निः खं भस्मातिदषवय- नतिदाहाय॥<॥

aza सिकता निषपति | अगेरेतदेश्वानरख पतो यत्‌ सिकता अग्निमु वा ऽएतं sa TAAL चेष्यन्‌ मवति न वा ऽअरेतस्कात्‌ किञ्चन व्विक्रि- यतेऽद्प्ाद्रतसोऽधि व्विक्रि्राता sata te ll

अग्नेभक्छाखग्ने; पुरौष मसौति। यातयाम वा ऽअग्नेभस्मायातयान्नाः सिकता अयातयाम मेवेनरैतत्‌ करोति ताभिः सव्व TIE Te प्रच्ता- दयति योनिर्ववे arene चितौ रेतः सिकताः सर्व्वदं तदयोनौ रेतो दधाति > ॥ ११॥ | अधेनें परिश्रिद्भिः परिग्रयति। योनिव्व परिश्रित इद्‌ मेवेतद्रेतः fam योन्या परि- गह्णाति तस्मादयोन्ा रेतः faa परिषटद्यते॥ १२॥

यदवैनं uftfate: परिग्रयति। भ्यं ब

———— gest == = Sey Se _ x (न <> = gn er eee en ~

x (द्धाति'- इति क्त |

(emo cate ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ ५

लोका areca आपः प्रिग्रित SA a MA afe. परितनोति समुद्रेण देनं तत्‌ परितनोति adaaaifed लोक Wat VAs पयति ट््तिणावत्तस्मादिम लोकं द्िणाबत्‌ समद्र aifa खातेन तस्मादिमं लोक खातेन समुद्र पयति ॥.१२॥

चित ata, चिनोति Bat: परिचित सेति प्ररि dafaatagiaa ख ध्व fawat उपट्धदाह aaige एव aug, व्विज्तंऽथ यत्तिरश्वीरुपरदभ्यात्‌ सकछ्लईवदधं WA समद्र निम्मज्यान्न * सादयव्यसत्रा दापो नै खद्दा- साधिवदति ॥ १४ ॥

अस्यीनि वै परिश्रितः। प्राण सदटोहा न वा safeag प्रा गोऽम्बयेकेन यजुषा वह्नौ रिष्टका grea दयेतद्रुपं यदाप्राश्व यद्‌ Fal परिश्ितो भवन्ति बह्व WIM: Il १५ ॥

_—— ———_—— - — — न=

----~- + -= ~~~ ----

» 'निसज्यात्र' इति, ‘fata sata _efq दष्टः Ste वेवर्‌

apes) ‘faaena दति तु सायणासम्ततः पाट, |

९ ॥ शतपधन्राह्मणम्‌ ॥ ( ११५ प्रा)

तदे योनिः परिश्रितः। उर्व मूषा रेतः सिकता बाह्याः प्रिषितो भवन्छन्तर$ऊषा वाद्या हि योनिरन्तर aed बाद्यऽऊषां भवन्न्तराः सिकता बाह्य We मन्तर रेत एतेभ्यो वै जायमानो जायते तेभ्य एवन मेतन्ञनयति * ॥१६॥

अधन मत चिनोति | Tz aaag a: fam व्विकरोति तस्म द्योनौ रेतः faa | व्विक्रि- यते ॥ १७॥

स॒ चतसः प्राचोरुपदधाति । दे प्रश्चात्‌ तिरञ्ची इ पुरसतात्तद्याश्चतसः प्राचौरपद्धाति स अत्मा arate भवन्ति चतुच्विधो ह्यय मात्माय ये पश्चात्ते amet ये पुरसात्तौ az य॒त्र वा ऽआत्मा तदेव शिरः ॥ १८॥

तं बा ऽएतम्‌ † । अच्र पर्तपुचबन्तं व्विकरोति याहग्‌ वे योनौ रेतो च्विकरियते ताग. जायते तदाटेत ay पचपुच्छवन्त व्विकरोति तस्मादेषो ऽमुत्र परक्तपुच्छवान्‌ जायते ॥ १६ ॥

~~~ ~~ OO ER ~ त-न I ne tet ER A, i म ७ ५ ० act Wier eines me स त 7 wn re en ee ee

# मेतच्ननयति^- दति क | † "एतम्‌'-दइतिग, घ।

(yao १० ) N सप्मकाण्डम्‌ 0 ॐ

=

तं वं पच्पुच्छवन्त मेव सन्तम्‌ । न पत्च- पच्छवन्त मिव प्श्यन्ति तस्ाद्योनो गभं न यथा- au पश्चन्यधेन Was ways पश्यन्ति तस्मा ललातं गभ यथ्राद्पं परष्यन्ति॥ २०॥

स चतसः vat उपदधाति । आत्मा देवाय aaa. सम्भवति दक्िगत उदङ्डासोन उत्त- रार््याः प्रथमा मपदधाति तथो इाखषोऽभ्मात्म मेवाम्निञ्खितो भवति ॥ २१॥

अयः; सो ऽअग्निः*। यस्मिन्सोम मिन्द्र सुतं दध ऽदृव्ययं वे लोको गाहपल्य WT: सो- मः मुता ऽस्मिंसक्लोकेऽप इन्द्रोऽधत्त जटरे व्वा- वशान इति मध्यं वै asta सहखियं व्वाज- wa न afa fait वै सहस्या व्वाजः स- सबाग्त्पनस्त यसे लातवेद इति चितः संश्चौयसै जातवेद इत्येतत्‌ + ॥ २२॥

aa यत्ते दिवि aa दति। दियो

# ^(अग्िः-द्ति ग, 7 | † ‘x@aq—sfa ग, ‘sdaq—xfa a |

५ ॥ अतपधन्ाद्मणम्‌ ॥ ( gue Rate )

at sae दिवि aa: पथिव्या मि्यव ate: पथिव्या यदाषधीष्वप्छा यज्ञचेति य एबीष- धिषु ara चामनिस्त मतद येनानरिक् a- ataaata व्वायुः स त्वेषः स भालुर्य त aaa इति महान्तम भूर्ण AAA द्त्थेतत्‌ # रेरे॥

अग्ने feat Sau AST लिगासीति + | अपे at ऽअ दििाऽण्सता एष TAATHUl- देबा५२॥ ऽअचिषि ‡ धिष्णा य ऽइति प्राणा व Say धिष्णास्ते हि aat धिय दूष्णन्ति या रचने परस्तात सूयय याञ्चावस्तादुपतिष्ठन्त आप इति रोचना इ AMAT लाका यजन्‌ एतत तपति तद्याञ्चेतं परंणापा वाञ्चावर्ण ता TASTE ॥ २४॥

gitar ऽअग्नय इति । परशव्यासो ऽग्नय

[ता कसः

न 8 अन्य

# श्य तत्‌"-द्ति ग ‘ca तत'- दति घ।

+ "जिगासौति'--दरति ग, घ।

+ “द वाँ३।ऊत्विषि' _efa, 'देवांरचिषे';- दूति च zu वेवर- मष्ट दयेन ; परं “TATRA -ऊच्िषे-- इव्यव WSS, ।

( १अ० tate ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ 2 दृतयेतत्‌ प्रावणेभिः सजोषस दूति प्राययर्पं प्राया दयेतदग्नेयद्‌ ग ईपल्यो जुषन्तां यन्न ages नमौवा इषो महौरिति जुषन्तां यन्न मदरहोऽनशनाया इषो महौरिल्येतत्‌ = ॥ २५॥

नानोपदधाति। ये नानाकामा भअात्मस्ता- स्तदध(ति waa सादयव्येकं तदात्मानं करोति सृददोदसाधिवदति प्राणो वे सुददोहाः प्राण- aaa मेतत्‌ सन्तनोति सन्दधाति ॥ २६ ॥

aq जघनेन waa) उत्तरतो दज्तिणा- सौनोऽपरयोर्दचिणा मग्र ऽउपदधातौडा मग्न पुर दसय सनिं गोरिति पशवो वा ऽद्रडा पना मेवास्मा ऽएता मारिष माशास्ते WAAAY इव- मानाय साधैति यजमानो वै इवमानः स्यान्न सूनुस्तनयो व्विजावेति प्रजा वै सूनुरग्नं सा ते सुमतिर्भूलस््े ऽद्याशिष माशास्ते ॥ २७ ॥

अधोत्तराम । भयं ते योनिद्टतियो यतो जातो ऽअरोचथा Fad ते योनि तव्यः सना-

re eT गि ane

« ‘wetfiatad -- दति am, च।

र्‌

१० ॥ शतपधत्रा TH ॥ ( ११० १ब्रा° )

तनो यतो जातोऽदौष्यधा ल्येतत्‌ तं जानद्नग्न ऽअरोष्ाथा नो agar रयि मिति यथैव यजु सथा बन्धुः ॥ RT | ।

सकध्यावसयेते #। ते नानोपदधाति नाना साद्‌- यति नाना सुददोहसाधिवदति नाना हौमै aaa दे भव तो दे Ha wat पश्चादुप- दधाति पश्चादीमे सक्ध्यावग्राभ्याए सपर भवत एव दौम सक्ष्यावग्राभ्या सथ- WE ॥ २६ ॥

अथ तेनैव पुनः परोल्य । दच्धिगत उदङ्ढ- सौनः ू्व्वयोरुत्तरा मग्र उपदधाति चिदसि तया देवतयाङ्गिरखद्‌ ध्रुवा सौदेव्यय द्चिणां परिचिदसि तया देवतयाङ्गिरखद्‌ wat सोदेति ॥ ३०॥

ae ऽअस्येते {। ते नानोपद्धाति नाना सादयति नाना सूददोहसाधिवदति नाना Wat ag दे भवतो हौ हौमी aE gale ऽउप-

+ (सक्ण्यावस्येते'-दूति ग , च । ~\ t अस्यते दति ग, घ।

= a een a ee

( eae LHe ) ॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ ११

दधाति ata as ऽअग्राभ्या स we भवत एव हीमौ बाह ऽअग्राभ्या av- wet सवा ऽदतीमा ऽउपदधातीतीमे ऽदतीमे तदत्तिणाउत्तद्चि देववा # 1 २१॥

अष्टाविष्टका उपदधाति, Wea गाय- at गायवोऽनिर्याबानमिर्यावल्य स्य मावा तावन्त मेवेन मेतचिन्नोति परञचक्षतः सादयति wy चितिकोऽग्निः wasera: संवत्सर सं्बत्मरोऽभि- याबाननिर्यावल्यस्य मावा तावन्त मेवैन मेत्त्चिनो- तयष्टाविष्टकाः परञ्च aa: सादयति तचयोदश WHET मासाः सं ्त्सरस्तयोदशागेश्चितिपुरी- पाणि यावाननिर्यावलयस्य मावा तावत्‌ तद्‌ भवति ॥ 22 ॥

अथ लोकम्युणा मुपदधाति। तस्या उपरि वन्धुसिखः पूरव्वास्वि्ठदम्नर्यावानमिर्यावत्यस्य मावा तावन्त मेवेन मेतिनोति दशोत्तरास्तासा सुपरि aye aI दशायैका मेव fe चितिं चि-

न ग Ee न I A eA AR ---------- > न ~ ---~

* ‘2qar—efa ग, च|

१२ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण शत्रा° )

न्वन्ति ताख्लयोद श सम्पद्यन्ते तस्योक्तो बन्धुः ॥ ३२ ॥

ता उभय्य एकविध्शतिः सम्पदान्त । दहा दश मासाः waa इमे लोका श्रसाः ` बादिल्य एकविुभोऽमं तदादि मस्धित्रग्नौ प्रति- छा पयति * ॥ ३४ ॥ । । 7

wafagafaaa परिथितः। दादश मासाः पञ्चऽत्तवस्वय इमे लोका अय मग्निरसुतोऽध्येक- fag इमं तद्नि मसुग्रिन्रादिलय प्रतिष्ठापयति Aq एव मुपद्धालेतावेवेतदन्योऽन्यद्िन्‌ प्र- तिशापयति ता्ेतावन्योऽन्यस्मिन्‌ प्रतिष्ठितौ ती वा ऽएतावव हाबैकविएणौ सम्प दयल्यव चं - amt तदोभौ भवत भआडवनीयश्च = गाई. पलयश्च ॥ ३५॥ । ।

अथ पुरोषं निवपति । तस्योपरि बन्धत चात्वालवेलाया आहरल्यनिरेष यच्च त्वालसधो हासखयेतदाम्नेय मेव भवति सा समम्विला खात्‌ Aare बन्धुः | ३६ ॥

went, क ~ = ~ re नन ९ ~+ न

eo वपं ~~ - ~~ oe नन >~ » -----~----~--+ ~+ =*~.~ ~-----------

( १० शत्रा° ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ tt १२

व्याममावौ भवति। व्याममाबो वै पुरुषः पुरुषः प्रजापतिः प्रजापतिरभिरात्मसम्मितां तयो- fi करौति परिमण्डला भवति परिमण्डला हि योनिरथो ऽअयं वे लोको गाहपत्यः परि- मण्डल उ वा ऽअयं लोकः # | २७ ॥

अथैनौ सत्निवपति। wat मेवाभ्या मेतत्‌ करोति समित सङ्ल्पेया सं वां मनासि सं व्रताे त्वं पुरौष्यो भवतं नः समनसाविति शमयलयेवेनाषेतददहि0साये यथा नान्योऽन्य८ इहि स्याताम्‌ ॥ ३८॥

चतुभिः सन्निवपति। तद्ये चतुष्पदाः पशव- सेरेवाभ्या मेतत्‌ सन्तं ATA sea वे पशवो- ्रेनेवाभ्या मेतत्‌ सन्तं करोति ॥ २९ ॥

न॒ रिक्ता atda नेद्विक्ता ata sofa

यद्विक्ता aaa TAA डनम्‌ ॥ ४० ॥

श्रथास्थाए सिकता अवपति। अगनेरेतद्‌- वैश्वानरस्य रेतो यत्‌ सिकता अग्नि Hara मेतद्‌

ee

cg i he ------ ee ee

+ ‘ala —xfa ग, a!

१४ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण १्रा०)

वश्वानर रेतो yay fasta सा समम्बिला स्यात्तसोक्तो वन्धुः ॥ ४१।

अधेनां व्विसुञ्चति। अप्रदाहाय ats युकं न व्विमुच्यते प्र तदद्यत ऽएतदा ऽएतदाक्ता रेतो ऽभाषौँदेत मनमि त मवाजीजनदथापरं धत्ते योषा वा ऽउखा AAAS वोषा पूव्वेछ रेतः प्रज- नयल्यधापरं धत्ते ॥ ४२॥

मातेव gs पृथिवी पुरौष्य मिति। मातैव ga yfaat पशव्य भित्थेतदग्निए खं योनाव- भारुखेमि८ खं योनावभाषौँदुखिव्येतत्ता व्विश्वै- दवेरतुभिः सच्विदानः प्रजापतिव्विप्वकर्म्मा fe मुञ्चत्विव्य तबो वं fast देवास्तदेनां fasaea- ऋ तुभिः सव्विदानः प्रजाप्रतिविविप्रवकर्म्मा व्विमु- afa ता मुत्तरतो ऽग्ने निदधाल्यरतिमाज तस्योक्तो बन्धुः ॥ ४२॥

अथासां प्रय आनयति । एतदा suet धत्तेऽथ पयो धत्ते योषा वा ऽउखा AMAT योषा रेतो धत्तेऽथ पयो धत्तेऽधराः सिकता

( १अ० ब्रा०१) | सप्रमकार्डम्‌ ॥ १५ भवन्यत्तरं पयोऽघर हि रेत उत्तरं पयस्तन्‌- मध्य॒ आनयति यथा तत्‌ प्रति पुरुषभौषं ॥ । मुषदध्यात्‌ ॥ ४४ ॥ १ ॥ ॥ इति प्रथमप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥

॥ ओोगणेणाय नमः ॥ यश्य निःश्वसितं षेटा यो बेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | निर्ममे, त महं बन्दे विद्यातोध महेश्वरम्‌ ॥ उखा सम्भरणाद्यं तु भस्मावहरगाग्तकम्‌ | चित्यस्यानेर्वाह्य ag प्रोक्तं षष्टेथ सप्तमे ॥ इष्टकाचयनात्‌ ga मग्निखानस्य संस्क्रिया | कर्तव्या या समासेन सेह विस्प्र्ट मीयते ॥.

“Caf चिनुते-दइत्यनारभ्य विहितस्य अग्निचयनस्य # “saqrasfa मम्निष्टोमेनानुयजति”- इत्यादिवाक्येन †¶ सोमयाग- गेषत्वावगतेः afanea सप्वन्धिनां गाहपत्यादिधिष्णयानां सवषा मेव चयनम्‌ ; dada ध aa fay गाहपत्याख्यस्य धिष्णस्य प्राथम्यात्‌ aa प्रधमं चयनं विधिसनुस्ततः प्रायान्‌ भूसंस्कारान्‌ विधास्यन्‌ ततृख्यानस्य समन्तकं EEA विधत्ते-- “argue चेस्यत्रिति। weafaar संयुक्तोऽग्निः

# Jo Mo ५, ५. २, ३ अलुवाकौ sat | † alo atc २.३. १० अधिकरण द्रश्यम्‌ | ¦ "संस तयत्वात"- दति च ट्टो षेनरेण ।

१६ ॥ शतपधन्राद्यणम्‌ ॥ ( प्रण Late )

गादपत्यः ; ““्छहपतिना संयुक्ते अः -इति # पाणिनिच्युतैः | दृष्ट तुं wer भधारभूतो भूप्रदेशः। भ्राधाराघेययो- रमेदोपचारेण श्राघैयवाचिना शब्देनोच्यते संसकृतव्यलप्रति- Uta! भय aa) यस्नारेतत्‌ शानं asada: भधिकरणम्‌ , wad चयनेन मंस्कतव्यं faad: | संस्कारथात प्राघन्यद्योतिन्या हितीयया “ately प्रोत्तति-दव्यादाविव प्रति- पाद्यते । चेष्यत्रिति इतो शदप्रल्ययः । “लक्षणरेलोः क्रियायाः" -इति 4 । यतोऽस्िन्‌ स्याने चयनं कत्षव्यम्‌ , wat ₹हेतो- रेतत्‌ स्थानं पलाशहत्तस्य wea “ग्रपैत "दति वच्यमाणेन मन्तेण कः agefa’ लोष्डणादिकसम््राजनेनापसारयतीत्ययंः § ॥

वयदृहनस्य प्रयोजन माह -- “श्रवस्यति हैतदिति । गाहपल्- स्याऽनेयत्‌ स्थानं चयने संस्करोति मयात्र सोमेन यष्टव्य मिति, ‘ay’ तेन व्युटूहनेन “अवस्यति, निधिनोल्येव । यदा , गाह पत्यस्य यश्चय्रनं तदेव टेवयजनाध्यवसानम्‌ | तथाच “ये केचित्‌" (भनि- faa, भ्रमगिितवन्तो यजमानाः ते' अस्या Ra एूथिव्या मेव ‘safaat, श्रवसानं प्राप्तास्ततरैव nada, ‘aq’ तथा सति पलाशशाखया ‘ay’ सानं ‘agefa’—-sfa यत्‌ ‘aq’ तेन भ्रवसितानेव' wa सितान्‌ maar यजमानान्‌ ब्युदूहतिः विविधं निरस्यति | i

# Ulo @o 8. 9. ६ | † पाण ००, २, १२६ |

i aque मेव हितौया wet द्रश्द्या |

§ का० श्रौ° Mo १७. १, ३ ।

| “arefa । गाेप्स्थानेपरतितं टणादि ` aeaan afe- निसारयति"- इति - कके" (tate Blo Ko १७. % 3.) ।

( १० tate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ १

aged कुर्वतो यजमानस्याभिप्राय माष- “नेदिति। ufaqaa wasia त्तैवावस्ितान्‌ यजमानान्‌ aaa नेत्‌ भध्यवस्यानि९# तेषा galt waa Aaa नेव करवाणि दतिः अनेनाभिप्रायेशेत्यधः ॥ १ ॥

तस्मिन्‌ aget प्रतोकग्रहणेन मन्वं विधत्त — “श्रपे- ifa gi अत्र चापेतवौतेतिवाक्यहयस्याथ माह--““श्रप चेवेतेति | हे यज्नविरोधिनो जनाः! भ्रस्मात्‌ सानात्‌ श्रपेत' भ्रपगच्छत, प्रपगमनसमयेऽपि ‘ala’ fafad गच्छत। श्रनयोरपगमन- वगमनयोः समुच्चयो faafaa seq मधं atafaa चकारयोः योगः। विच सपतातः-इलेतदनुद्य व्याचष्ट — “a देति । ये तु" प्राणिनः उदरेरीव सर्पन्ति गच्छन्ति, ताम्‌ सपसलरौ- गपादौन्‌ प्राणिनः प्रति wary स्थानात्‌ भ्रपगमन मनेन थते इत्यध; ॥

तथा च AMUN मर्धः-- हे उदरेखैव सपणणगेलाः न्रगादयः ! “way श्रह्मादगिचयनश्यानाद्‌ “विसपतः विविधं ।छतेति । दितौ यपाद मनु व्याचशे-- “येऽत्र खयेति। पुरा अती- काले भवाः श्ुराणाः'। “सायद्धिरम्प्राहप्रगेऽव्ययेभ्यः'?-दति § [णशब्डादव्ययात्‌ द्य प्रत्ययः, “पुरा णपरोक्णेषु""-द्ति | निपातनात्‌ [डभावः , तथा च सनातना saat भवति । नूतना Tae

ts ee ae, CE OO EES RS ७ SE ee AOR wen nat छ [7 1 We ee eis

#* ‘quia ङ, a, 4 † करिष्यामि! ङः, च, ज ।

{ वा Ho १९. ४५ ।

$ प° Ho ४. ३. 28 |

| पा० Mo ४, ३. १०५ |

१८ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( ene rate )

are— “ayaa दति। . श्रघुनाः भ्रखिन्‌ adara-

काले war aed मन््भागस्यायः ,-- ‘wa’ भ्रस्िन्‌ खाने ये पराणाः सन्तः Ba च नूतना भधुनातनाः श, ते सवे युय adafa ॥ २॥ |

ढतौयपाद मनद व्याचष्टे - ^भदाश्चम इति । भ्रवस्यति afafafa waaay’ सानम्‌, पृथिव्याः सम्बन्धि यत्‌, तत्‌ यमः" अस्मभ्यम्‌ दत्तवान्‌ । “aate वा इव्यादि। “ser एथिव्याः संबन्धिनः शवसानस्यः wae यमः खलु Fe’, पतः स एव we यञज्जमामाय ‘wear: एृथिव्याः , अवसानं" खानं ददाति" ॥ ३॥

चतुधपाद ara व्याचष्ट — “श्रक्रत्रिति । "पितरः" पिट देवताः ‘aa’ यजमानाय भ्रम्निचयनायंम्‌ श्रमं लोकं" स्थानम्‌ “अक्रन्‌ sara) “at arate afaasfaty यमः, पितरु तस्य ‘fam’ प्रजाः । “यमः पितृणा ust’-sfa_ fe ofa: # । “aars at इति aa fe ‘afaa’ राजा ‘fan’ wataat usar विदानः सच््ञानानः, aaa प्राप्तः aq भस्य vfamiaa पुरुषाय अवसानं ‘eefa’, तख ‘ay ‘gen’ शोभनदत्त' भवति । यथायं eer, त्रैव खलु aq यजमानाय ‘afaa:’ यमोऽपि पिढङूपया सखकोयया ‘fan’ wera: सन्‌ ‘wa’ यजमानाय ‘wei’ एथिव्याम्‌ ‘saad wa 'ददातिः॥४॥

तस्मिन्‌ aged पलाशशाखायाः करणत्वं यद्‌ विहि

# "यावन्तो तै चटव्युवन्धवस्तेषां यम यआधिप्र्य परोव्राय"- दति त° सं ५,१९.८, ४; Bo Ate ८. २.३. १ प््यादपि द्रश्यम्‌।

( १अ० tHe ) ॥ PHAR ॥ १८

nye, तदनु स्तौति-- “पलाश्रणाखयेति । sty मध्य पलाशो ‘am ब्राह्मणजातिः। यहा, सोमाहरणसमये भूमौ ufawer परस्य पलाशहक्रूपेणोत्पत्तेः † गायतो सम्ब न्धूल्‌ UAT गायज्रीमन्तामकः । तथा च तेनैव व्रद्मणाः तत्‌" तत्र॒ ‘aafaaray waar स्थितान. war way wary ‘age’ उच्चाटयति । मन्वकरणत्व मनृदय स्तोति- ‘ogatfa “amar wai यद्‌ aw faafe fe मन्तः, तधा. च aay क्रियमाणं व्युदृहनं awda कतं भव तो त्थं; । ॥

तस्याः पलाश्शाखाया निरसनं विधन्ष-- “ar सुदीचो मिति ¶। उदिचौम्‌ः खदगग्राम्‌ , उदोचीं fed वा प्रति ताम्‌ः पलाशशाखाम्‌ उदस्यति उत्चिषति , afta नतोत्यधः ॥ ५ ॥

सश्य।जनानन्क्र सूषाणां निवपनं क्धिक्ते-- “अ्ोषानिति § तारसत्िका ऊषाः एथिव्याः पशुसख्रिरतुलेनेतत्‌ प्रण ति -- “wa वै लोक sii ऊअषरदेशस्य पशभिरुपजोव्यल्ना- षाणां पशतव्यपदेश इति । (तस्मादिम दति,। य्रादुषाणां नवप्रनेन पशवोऽस्मिन्‌ MR स्फापिताः, तस्मादेव कारणात्‌ दानो मयि दमैः ‘ana: aavar: सस्मिन्‌ ma सस्ष्ा उपलभ्यन्ते ॥ ९ ॥

SERRE ~ et eS चः

* पथमा कणो TTA (१, te Vo) | T Wao Alo % ५. 8 AVA | t का० Wo Ho ९७. १. ४क। ६ He Ble To १७. १. 8 ख।

२० ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ tt ( प्रण श्रा)

ऊषनिवपनं प्रकारान्तरेण स्तोतु aqaefa— यच वेति। ऊषाणा मुखबरूपल्ःमाख्यायिकया प्रतिपादयन्‌ सजञ्ज्ञान- Saar माह -- “प्रजापतिः प्रजा efi “ar नाकर्वा इति। नानाविधं परस्परं विभिन्र ged गभवेष्टनं यासान्ास्तथोक्षाः, ततो भिनब्रजातीयत्वात्‌ ताः" प्रजाः परस्यरं “aa समजानत' समानन्नानाः नाभववन । सः च प्रजापतिः श्रकामयत' इमाः प्रजा; परस्परं सश्ानीरन्निति'। एवं कामयित्वा भिन्नील्व- जनितत्वं दोष मालोच्य ‘at’ प्रजाः ‘aurea. समान मेका मेवोरवं यासां तथाविधाः श्रकरोत्‌ः। fa तत्‌ समान Fa सिति, तदाष्-- “aver मुषानिति | उत्मद्यमानानां प्रजाना aang क्षतवानिव्धः । तधा च एकोरबजनित- aa समानजातीयाः ताः" सवः प्रजाः (समजानत' एेकमल्यं प्राप्ता Waa) THs -पुराह्म्‌ , नतस्माद्‌ ददानो मपि समानोस्वाना भेकमाटकाणां प्रजानां walag aa दूत्यये; । "टवैरित्यादि। देवैः सष समानजन्मा भवामौत्यनेनाभिप्रायेण fe ‘a’ gaara "यज्ते ‘ay तथा सति उल्बसंसुताना qui निवपनेन ata देवः" (समानोरः" समानजन्मा भवति' sug: ॥ ७ ॥

afay निवपैे मनं विधाय नदौयपदानि व्याचष्टे-- “"सञ्ज्ञान मिति %। करणे ufsare t— ““समज्ञानतेति । ‘fe यस्माद्‌ विप्रतिपन्ना: प्रजाः एतेनः अषरूपेणाल्वेन ‘GAA नतः समानन्नाना WHAT , तस्मात्‌ BAT! त्वम्‌ “सञ्ज्ञा

easel

eee

+ Alo Mo १२. Bde 2 |

¡ पा He ३. ३. ११० । € ॐ ^

oo

“dr

SY ४ ॐ v

> d r

( gue tate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ रष

adifanay प्रतिपाद्यत इत्यर्थः । “पशवः कामधरण fafa । कामा; fara Wat अनेन गोरूपलवेन सुमैनोषेशेति व्यु qa मन्दगतकामधरणणष्देन पशविषयख कामस्य धारणं प्रतिपायत इत्यध; । “मयि a इत्यादि। हे aT! वतः लं कामधरण मसि, wa: ते" तव सम्बनिि पश्रूपं कामधरणं कामप्रापणम्‌ । “मयि भूयादितिमन्ववाक्यायस्य पयंवसान माह — प्रयि म पशव xf. ‘a तव सम्बन्धिनः ‘qua: (मयि भूयासुः इत्येतत्‌ we प्रतिपाद्य faa: | TASH: प्रच्छादनं विधत्त — “तैरिति #1 argue’ गाहपल्यालिखयानम्‌ । तत्‌ प्रच्छादन प्रभंसति-- “atfaat इति। ary पत्याग्नि- सम्बन्धिनौ या ‘fafa’, सा ‘alfa’ सर्वोत्पत्तिकारणम्‌ | गापल्याग्नेराहवनीयान््त्पति ेतुतलात्‌ तदौयचयनस्मापि उत्प- सिडेतुललात्‌ atfaaa सुतिः । “उल्ब सूषा दूति । ("तासा मूषानुलब मकरोत्‌" -दत्यास्रातम्‌ P| ‘aq’ aa ऊषेः प्रच्छाद्‌- ननन “सक्ताः weal मेव ‘alfa’ भावनौयास्य पर्तये ‘saa प्रच्छादितवान. भवतीत्यधेः iS |

सिकतानां निषपनं विधन्तं -- “रथेति | ऊषबरत्‌ 'निवपति' निलिपति t । एथिव्याः दाष्राहिल्यहेतुलेनेतत्‌ स्तौति-- Cgatafefa | ‘urate’ विश्वनरहितस्य श्रमः ‘Tag’ wa ‘aq सिकताः'। व्वेश्वानरं' विश्वेषु नरेषु भरवख्ित

_ _--~-- -------- eh

# Flo Bio Fo १७. १. ५।

† Target मेव क्या द्रर्यम्‌ (RT ७ प ) |

tate ale we १७, १, ६ । 'सिकताभिमेखलं काद्य ` द्रति aa ठन्ति; | 650

THa i , 2StON Noli. -: ut ‘Jt PURE |

५ | qed Y

RR N शतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( श्र" tate }

हिरण्यगभालकं भग्न" qed यजमानं चेन. भवतिः | यथा च॒ चोयमानो वेश्वानरोऽनिः प्रधिवीं न दहेत्‌, तधा च सिकतानां निवपनं एथिव्याः श्रनतिदहाय' भति- क्रम्य भतिशयितो वा eretsfaere: # , agifeara भषति। न guia. watd ware दहति, fa तेनैव oe: सन. दाइसमर्थो भवतील्धेः ॥ < ॥

एतदेवानृद्य प्रकारान्तरेण स्तौति- “यहेवेति । “सिकता दूति । “यत्‌ एतद्‌" “way वेश्लानरख tay’: वशसादश्यात्‌। “न वा भ्रेतस्कादिति। न" खलु “भ्रेतस्कात्‌" निवर्यात्‌ पुरुषात्‌ कि मपौषदपि ‘fafaad उत्पद्यते † , भतशे्यमाणोऽग्निः रेतसः" ` धिः उपरि चितः सन. “विक्रियते नानाषिधफलसाधन- यागहेतुल्लेन fan भषेत्‌ शतिः भनेनाभिप्रायेण सिकता- निवपनं ada fama: ॥ १० ॥

aa मश्वं विदधाति-- “wavafa $ । “यातयाम वा इति। ‘wade’ ‘ama’ aaa, रतोरूपास्त “सिकताः “भरयानयानयः भगतसाराः; तथा data सिकता निवपनेन “यातयामम्‌? भगतसारम्‌ , सारवटेव "एतत्‌ चयनं करोति! इत्यथः ॥

सिकताभिः प्रच्छादमं विधन्त "नाभिरिति § । यतो रेतः संसुलाः सिकताः , तस्मात्‌ तासां गाङपत्यायतमे ada प्रचेपेण

« ˆ०ऽतिपाकः"- दति छ, च। t "उत्पाद्यते-इति ज ।

‡ वा सं° १९. ४६. २।

§ काण श्रौ BW १७, 9!

१अ० त्रा०१) ॥ सप्तमकाण्छम्‌ ॥ २१

ater fa योनौ प्रजोत्पतिदेतुभूतं रेत एवं दधातिः amara_ भषति ॥११॥

शका राभि परिख्यणं विधन्तं -- “waa fafa ‘aw’ argaaned परि्यग््ेभिरिति परिचितः शकरापर- पर्यायाः शृच्पाषाणाः , a: ‘afeafa’ परितो वेष्टयति #। तव्‌ परिश्यणं adefa— “योनिर्वा इति । योनिखानौयाः । ‘ee नैव सिकतारूपं (सिक्त रेतः ‘aay’ एतया aft fagaat योन्या" "परि्ह्वातिः परितो धारयति, यथा न विपद्यत । यस्मादेवं afet कमणि, तस्मात्‌" एव कारणात्‌ यो- षिसु गर्भाणये ‘fast रेतः" “योन्या परिच्छद्यते परितो धायते!

एतदुक्घ' भवति ,- गा पत्यचितिसकाशादेतदु्पायते wy वनौयचितिः ; तदुत्पन्नावतर ब्यप्ता ऊषा उल्बं क्िकता रेतः परिः सितो योनिः; भरतः परिखयणान्तेः संस्कारे: भाडइवनौधवचितिः गर्भावस्था प्रतिपश्चत दति ॥ १२॥ |

एतदेव परिय wae प्रकारान्तरेण स्तोति-- “at- aa fafa, “ad वं लोक दति। भयं भूलोकषमकः खलु “गाहपत्यः अणिः; तहाचिन्धा भूरितिथ्याद्त्या भा- feng “खापः परिचित इति । परिख्रयणाध्राः शक्रराः "सापः, उदकाल्िकाः ; श्वारायुक्ते fe भूप्रदेशे खननादाप उपलभ्यन्ते ¡ तथाच गाहंपल्यस्य परिश्िद्धिः परिश्रयणे सति ‘caq एव्र भूलोकम्‌ “प्रहिः परितनोति परितो avafa केनोपापेनाहविः परिषेष्ठन fafa तदाह-- “ङमुदे-

one

« प्ररिश्रयन्ति, परितो वैष्वन्कि-द्ति ज)

२४ ॥ शतपश्त्राद्मणएम्‌ ॥ ( tho शब्रा )

tf. “aafen मिति। यस्मात्‌ ufePafs: गाशपत्यश्य परिश्रयणं भुलोकस्य ससुद्रेणावरणकारणम्‌ , तस्मात्‌" (दमं लोकः "सवतः" सर्वासु feq समुद्रः ‘aufa’ परितो व्याप्रेति। परि saya प्रादसिण' faa स्तोति - “द्िणषहदिति । प्रद fauq ‘sag wade यथा भवति तथा परिश्रयेदित्यधः | wag aca परिश्वयणे दक्तिणाहबरिद्रनात्‌ समुद्रोऽपि ‘ca लोकं ‘efamaq’ प्रदक्षिणावस्षमेन "पर्येति परितो गच्छति। खाते 2a परियं विधाय स्तौति- “खाते. मेति । गाह पत्यायतनस्य परितः खातेन nana परिश्रिर्चिः परि श्रयेत्‌ ॥ १२ ॥

तस्मिन्‌ परिग्रयणे मन्तं विधाय व्याचष्ट - “faa: स्थेति # । ‘fe यस्मात्‌ एनाः शकरा: “चिनोति! स्थाप्यति , तस्मात्‌ हे शकंराः ! युयं चितः ख' चौयमाना भवधेति समवेतार्थ मनर भमागः। वरि dar दति। यक्मादेताः परितितश्चिनोति, तस्मात्‌ "परिचितः खः परितश्चौयमाना भवयेति ॥

“रै उटदधदिति। परिचितः HAIFA अवस्थापयन्‌ Cagfan: aaa मितिः ¢ मन्वभागं त्रूयादित्यधः। तदेतत्‌ मूजितं काल्यायनेन-- “afefafs: परिश्रयति पूववदेकविं- शत्या चितः सेति ४ ।

“समुद्रो विजत इति। श्रव्रूपाणां परिथिता मूरषख- खात्‌ तत्मदायरूपः समद्रोऽपि ae एव विजते । “भरो fast

कुष

॥ , ऋ eres

* वा० Fo १९. Bd. ३ F † Fie Ho १२. ४६. 8 ख। + का Blo To १७, १. ७ |

( gato शत्रा, ॥ सप्तभकाण्डम्‌ ॥ RY

भयचलनयोः” eo wee चलति , समुद्र इत्यथः; म तु तिर्यक्‌ acai afa माहणोति + |

तियगुपूधाने दोष माह-- “wa यत्‌ तिरथोरिति। "तिरो ति्यग्चना; । “सक्षदेवेद fafa) युगपदेव ‘sé av” जगत्‌ “समुद्रो निर्मज्यात्‌' $ निःयेषेण प्रल्षालयेत्‌ , सव्व समुद्रे ufawlaa§ श्त्यधः। सादनं सूददोद्साधिवदनय दष्ट काधर्मतया प्रसक्तम्‌ , अत्र fatufa— “न सादयतोति। उपधानकाले मन्त्रेणोपधाय ततस्तया देवतयेत्युपहितस्य साद- नम्‌ ; “at we सूददोदस इति मन्तः | deter: , तेना धिवदन सुपरिशाद्‌ वदनम्‌ , सवेटकासाधरणो धमः ¶ ; तदुभयं परिखिद्पधाने न कत्तव्यम्‌। aa eq:— असब्रा wT.’ afaq कचित्‌ सोदन्ति ; प्रवहणगोलल्वादित्यथः ॥ १४ ॥

सूददोहसौ fata मुपपादयति-- “wanfa वा दति । प्रस्यासिका fe “परिभितः' शकंराः; तस्ाृष्यात्‌ । “we घूरहसः”-दति स्रदटोहः-शब्दयुक्ञो मनः सूददोहाः'; सच राणामकः खलु । सदं शोभन सुदकम्‌ दोग्धि, येन faa सत्‌ रसं 1 शष्यति ; यस्िनब्रङ्गं प्राणः सल््नातो नासि, तत्‌ काष्ठवत्‌

—

ee ------- wee a eee -- - -- ----- ~ ~<~- ee ee ~~~" ee -~

# तु” Blo & ute |

† "उङ्क र्व fart वाप्नोति, न तु acat भमि ate रोति । fafa ब्याभिकम्मा"इति च, ज।

t “जनिम्मेग्यात्‌'- दति मूलपाठः yu ve १९ परण द्र्यम्‌ ।

§ “स च ससुद्‌ं परति लोयेत-द्ति ज।

| Ate Fo १२. ५५ |

¶ मन््रः'--इति ज:

3

२१ ॥ शर्तपधनत्राद्मणम्‌ } ( शप्र tate )

wa मेव भवति ; भरतः प्राण एव aeeler: । तथा arfa- संनुतासु परितरिु नासो क्तव्यः; न खल्खिषु प्राणोऽसि, नाडोष्वेव fe तस्य सश्चार waa: “fan: waa यजुषा # बहनां परित्रितां waa मुपपादयति- “एकेनेति । “उपदधाति चोदितलात्‌ परिचिता मिष्टकाल्म्‌ । aa एवाहापस्तम्बः-- “qual सप्र खयमाटस्ाः शकरा हिरण्येष्टकाः पञ्च षैष्टका दूरबीम्तम्बः कूम aad मुसलं शूप मग्मानः पष्ठशिराश्सि सपशिरधागृ्मयोरिशटकाः”-दइति † | “रकं wafefa भाप इति यत्‌, ata मेव fe र्पम्‌, great एव हि लच्यन्ते , भरतः एकेन यजुषा afefagarat मपा सुपधानं युक मिति

“want होति । ‘fe यस्मात्‌ ‘ata: ‘ag’ बहुविधाः, तस्मात्‌ तदासिकाः परितः" श्रपि ‘aatt भवन्ति" बहुशब्दाद्‌ “वोतो गुणवचनात्‌” -- “वह्वादिभ्य्च”-द्ति 8 ङोप्‌ ॥ १५॥

ufefagafaaatat वाद्याभ्यन्तरभावं विधाय स्तौति- “तहे योनिरित्यादिना । ‘ae’ तत्र॒ ऊषसिकतापरिथिलु मध्य 'परिथितः' wae योनि; ग्भनिगमणमागः। उरब-संसुतां ऊषा; , रेतः-संलुताः सिकताः, an योनि-संसुलानां परिथिता सुरषात्मकेभ्यो WIA, ऊषाणाश्च तत wata Fara faad: 1 “arg ऊषा भवन्तोत्यादि । उद्वसंलुतल्वादूषाणां बाह्ये शवर्तित्म्‌ , रेतःसंसुतलात्‌ सिकताना मभ्यन्तरलं

म

# वा० Bo १२. ४६. ३ | † आप Blo Mo १६. १३. १० । † Ule Ge ४, १, ४४, Bh |

{ UW शब्रा ) t PAAR ॥ २७

ga fame) “ar fa! लोकप्रसिद्ठोपपादनम्‌ | “रतभ्यो वा इति । योन्युरबरेतोभ्यः खलु जायमानो जन्तुर्जायते लोकै । तथा च "एनम्‌" भ्रमिं तभ्य एव ' योन्यादिभ्यः बटानीं जनयति" ॥ १६ i

इयं संस्कु तगाष्पत्यायतनस्येष्टकाभिखयनं विधत्ते ~ “aa मिति। अधः श्रनन्तरम्‌ , सिकतातना fame रेतसः यस्मात्‌ कायष्पैश परिणामोऽपे्तितः , श्रसः' कारणात्‌ “एनं' ुटूहनादिभिः dad गादपत्यदेण भिटकाभि; “चिनोति' | इद fa’ fawaretq ‘fas ta’ "एतत्‌" एतन चयनेन "विकरोति" fara मवयवयुक्णं करोति | “तस्मादिति लोकिकौो- दाहरणम्‌ ॥ १७ ॥

विहितस्य चयनस्य fauna इष्टकाना सुपधानप्रकारं विधत्ते-- “स चतख इति । गापत्यायतनस्य मध्ये प्रथमं चतसः प्राचोः प्रागायताः इष्टका; उपदध्यात्‌ | ततः पञ्चात्‌" पद्ाह्वागे ‘facet’ तियगायक्ते हे eek उप- दध्यात्‌ | तथा चतष्टश्णं पुरस्तात्‌ ्रपि हे facah उपदध्यात्‌ | एताश्च त्रिविधाखिष्टकासु भरवयवक्तृिं करोति-- “तदया- wera « इत्यादिना । “a भावेति wade शत्यः । “aq विधो wa मिति। त्वगख्ङ्मांसाखिमेदेन , मनोबुष्ठाङ्ार- चिन्तर्वा, जाग्रदाद्यवस्थाचतुषटयेन वा रासनषातुर्विध्यम्‌ । सक्ष्याविति। सक्थि; योषिः, सैन च पादो ल्छते ; car दुपष्िते see पादावित्यथः। पादपाशणियुक्षस्यास्य शरीरस्य

“~~~ A Soe ~¬ „~~~

#* 'तद्यत्ताञ्चतसख'- ईति सनमूलपुस्तकसम्मतः पाठ ; भ्ये तु सर्व्व 'तद्याञख्तसख- दति |

ee

Rr Ne ere ~~~ ~

Qu" ॥ MATT AT STAT ॥ ( प्रण शत्रा )

किन्तहिं शिर इत्यत आह-- “aa at इति। ‘ay खलु आसा" MASE वतते , तत्रैव “fire.” भालन्येवान्त्ूत मिति श्रतोन एधम्‌ ame frag: i १८॥ » `

‘a वा द्त्यादि। ‘wa’ श्रन्‌ गादपत्यश्यामे ‘aq’ एव॒ ‘uaa’ अग्निं पादाभ्यां पुच्छेन च युक्त मैव ‘faa- रोति"; मध्ये चतसः, उभयपाण्वंयोः हे दइ, इत्येव मुपधोय- मानच्वात्‌ । ्याहग्‌ वा इति। ‘aay गभाशये भ्रवस्ितं ay गभः, यादशाकारं (विक्रियते विभिष्टावयवं क्रियते | जननसमयेऽपि ताहशाकारविशिष्ट Farge (नायते' ।

दरं लोकिकं fafa qa प्रकते योजयति-- “तद्यदिति। ‘aq aa एतम्‌' श्रम्निम्‌ ‘aa’ गादपत्यायतनयोनौ ‘az’ यस्मात्‌ “पक्षपुच्छवन्तं॒विकरोति' सूच्मरूपेण निमिमोते, तस्मात्‌" एषः" aft: “aga भ्राहव नोयस्थाने 'पत्तपुच्छवान्‌' ` जायते' जायमान उपलभ्यत इत्यथः ॥ १९ ॥

“तं वा दति । “न पक्तपुच्छवन्त faa पश्यन्तोति। सता मपि पक्तपुच्छाना मदशनं योन्या मनभिव्यक्तवां भवति #। एत ज्लौकिकोदाहरणेनोपपादयति-- “तस्मादिति ¶। “यथाप मिति। विद्यमानं शिरःपादादिकं acd रूप faa “qaqa मसुतेति । ‘way भ्रनभिव्यक्तरूप मग्नम्‌ 'श्रसुतर' seated अभिव्यक्तं 'पत्तपुच्छवन्तं' यस्मात्‌ "पश्यन्ति", ‘Aa एव कारणात्‌ जननात्‌ प्रागनभिव्यक्तावयवं गभ॑जन- नात्‌ BE यथारूपम्‌ अ्रभिव्यक्तावयवं पश्यन्तः इत्यथः ॥ २० ॥

een nee ae ee a ne eri ~~ ~ = ५ ~ >+ ~ ~~~ = ~= - tee भभ

a ® a“ *, † AUT बाक्दयं जादन्येपु |

= ee

( (me Bate ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ २८

“a चतस इति । “भासा wara इति 1 यस्मात्‌ शिरसा युक्तो सध्यटेहः ‘uy सम्भवतः" उत्प श्रमामस्य प्राणिनः “aa” प्रथमतः "सम्भवति अभिथ्यक्ञो भवति, तस्मादामसंशतता इष्टकाः पूवं सुपदध्यादिति gay । तस्मिब्रृपधाने धमविपेष are— “दस्ति wa दूति । गादपल्यायतनशस दचिणदेथे saga भासोनः चतखणां मध्ये प्रथमाम्‌" इष्टकाम्‌ “उत्तराचैणाम्‌' उत्तरां भवाम्‌ , उत्तरभागीऽवस्थिता सुपदध्यात्‌ । ^“दिकपूवंपदाटृखेति उत्तरा दयत्‌ WIA: # । उत्तराश्चयायाः प्रथम सुपधाने प्रयोजनं माह - “तथो ईति । तथेव खलु ‘ae’ दक्षिणतोऽवसितस्य saat: ‘aay रमिः भ्यामम्‌' भसमाभिमुख मेव “चितो भवतिः ॥ २१ ॥

चतखणा सुपधाने “aay सो ऽप्रस्निरिव्याद्याशलारी aan: ¶, इत्यभिप्रेत्य wate समुपादत्ते - “say स ति । तथाच काल्या- यनः-- “मध्येऽ्षठहतोधतस्रो दच्िणोत्तराः प्राचोरपदधाति , दक्षिणत उदङ्ङ्य सो ऽश्रम्निरिति uaa मिति +

तत्र प्रथमावा ऋचोऽय मधः § — ‘a’ Paar are पत्योऽभ्निः “श्रयं भूलोक एव । "यस्मिन्‌" शरोरभूतेऽस्मिन्‌ BNR जटरमध्ये वावशानः कामयमान we: सुतम्‌ अभिपषुतं सोमम्‌" aay दषटिलक्षणा; अपः "द

~~~ eee (णन. ००० वे ooo -----*=~---

,

* पा० Go ४.३. ६।

† Flo Wo १२. ४७-५० |

t ate श्रौ Mora tc! "अङ्धदृदतोरिषटका,।

§ अयं प्राठः ,-- "अय मो afanfaadia faa, सुतंदपे जठरं वावशानः! मदसियं वाज मदयत्र सप्नि ससव्रानस्त॒यसे जातवेदः ॥"

Re ॥ WAAAAT RUA ॥ ( शप्र ato }

sad | ‘arfad सदस्रोपकारजनकं "वाजम्‌ भवुक्षण aay , af सरण्गोलम्‌ , “wa सततगामिनम्‌ , “wa न' भ्ठ faa नेत्युपमा्े #। "ससवान्‌" TAMA ^ ˆ वनषण aaa इत्यस्मात्‌ 4 कसी रूपम्‌ । गाहपत्यरूपेण प्रथमं चितः सन्‌ 2 "जातवेदः" जातानां बेदिलः भग्ने! स्तूयसे भाह- वमोयाना चीयमानः तद्ारणमन्वेः प्रतिपायसे इष्यः ॥ 4165. एतदर्थपरतां मन्य प्रतिपादयति -- “श्रयं वं लोक इत्या- दिना । “मध्यं वै जठर fafa: देहमध्यवाचिना जटठरशब्देन भूलोकस्य मध्य म्र लश्यते। “at वे सषखिय इति । उप- काराणां सष्टसरेण सम्बितः ‘aefaa’ । “सहस्रेण सम्मितौ घः” धूः । तथाविधो वाजोऽब्र मबुक्षणं विवच्तितम्‌ ॥ २२॥ दितीयं मन्तं भागशोऽनुद व्याचष्टे - “sa यत्त इति | प्रस nae मधः § ,-- ₹ श्रमे!” ‘ay तै लदोयं aq अादिलामकं ज्योतिः ‘fafa वर्तते, तथा शधिव्यां भूलोक “यद्‌ वर्चः दाषपाकप्रका शनसमथ AAT च्योति- रस्ति, ‘stray’ sage, श्रुः भ्रा भकारः समुश्वये , उदकीषु जाठरवाडवरूपेण , F ‘AAT AAA | त्वदोयं यत्‌ वैजोऽस्ति , "येन' वावाकना तदौोयेन रूपेण “SF विस्तीर्णम्‌ “भरम्तरिक्तम्‌' -भाततन्य' अ्रातनोषि › हे भग्ने! "तवेषः"

[ककय ra els crete ee a remem ~ -----~ “~~ er ae

* निरू १. २, र 1 † म्ना० Yo 8६8 धार |

+ पाण Heo ४. 8. १३५ | § तस्यायं पाठः -- “अमे यत्त दिवि वच; ए्थियां यदोषधौष्वप्ख

gaa | येनान्तरिक्त मुव्वाततन्य Wy स भालुरणवो saat, aha |

ee oe

( pte शब्रा ) | सप्तमकार्डम्‌ ॥ २१

लेष्यमानो महानित्यथः । सः afer वायुदिरूपेण लोकत्रयं व्याप्य अवसितः , तदोयो "भानुः प्रकाशः 'अरणवः' समुद्रोपमः सन्‌ , sage सर्वेषां TU ZT, A काशको भवति ॥

wa Rava: शरुत्या प्रतिपाद्यतै-- “भादित्यो वा भ्य दिवि वर्च इत्यादिना ॥२२॥ तयं मन्तरं व्याचष्टे ५ gin दिव शत्यादि। हे श्रग्ने ! अस्य fea’ श्रन्तरित्तस्य सम्बन्धि ‘at’ मेघस्थ सुट कं “अच्छ' श्रभिलच्छय , धूमेन जिगासि व्याप्नोषि । तथा Weta "ये" प्राण रूपाः Sara’ ‘fam’ धियः cuter व्याप्ुवन्तो वर्तन्ते, तान्‌ देवान्‌ त्वं जाठराग्निरूपैण "ऊचिषे समप्रेषि । “उच सभवाये" दूति + धातुः । तथा याः Saray’ रोचने रोचमाने यलोके वर्तमानस्य ‘ae “परस्ताद्‌ उपरिभागे aaa, `या श्रवस्तात्‌' अ्रधोभागे “उपतिष्ठन्ते वत्तन्ते, भासा माप्रयिलं प्राप्रोषोति शेषः ॥

उक्ञार्थपरतां मन्य दर्भयति-- “oat वा wer दिवो sa बति । “aa धूमेनेति । Wat पार्थिवरूपेणावख्ितः “एषः afafcard: 1 “ara a देवा इति । दोव्यन्ति विषयप्रकाशान्‌ जनयन्तोति ‘zat; प्राणाः' इन्द्रियाणि । “ते हि स्वां इति । “fy यस्मात्‌ “तै प्राणाः "सवो; धियः शब्दादिविषयाणि सवण ज्ञानानि 'दष्छन्ति' ्रामोच्छान व्याभ्रुवन्ति । ` इष ्राभोच्छा”-

rn ----- --~“ ~ ees ननन a “~ pee ——_ -- न ~

~~~ ~~~ ~~

+ तस्यायं पाठः - “अमे दिवो aya wel FANT देवा aft fata! या रोचने प्ररस्ताल्मु यस्य याञावस्तादुपतिहन्त आपः" शति |

t रि° qo १९७ घधा० |

eee ee —

QR ॥ WATTATH AA ॥ ( प्र" Rate )

दूति क्रधादिको wig: #। aanét? पिष्णशव्देन मन्ते विव्चिताः । “याशचेतं परेणेति । एतस्मात्‌ सूर्याददूरेण परभागे शत्यः | “एनवन्धतरस्याम्‌”- इईत्येनप्‌ †, “एनपा हितोया”-दति featat & ॥ २४ ॥

“पुरोधसो wag इति । चतुर्थो मन्तः ६ । wena मघः ,— यूरयति पयः्रश्तिभिर्लोक fafa ‘gow पशवः , तभ्यो हिताः ‘gaat’ | “भा नसेरसुक्‌ |“ | तथाविधाः (अग्नयः, श्रावशेभिः' प्रवनसम्बन्िभिः संम्भजनयुकस्तेदेवः सजोषसः' समानपरोतयः सन्तः walt “यत्नं जुषन्ताम्‌" सेवन्ताम्‌ । तदनन्तरम्‌ ‘age: द्रोहरदिताः , अनमोवाः' भमोवा भशनाया , az हिताः । ‘aut महतोः इषः श्र्रानि, भस्मभ्यं प्रयच्छ- fafa शेषः ॥ | |

उक्षाधपरतां मनस्य ष्याचरे-- “पशव्यासो WAT इत्येत- दित्यादिना |: प्रायणरूप मिति । श्रावेभिः-दति मन्त-गतः प्र-णब्दः WITS WAT AMAT ATTA रूपम्‌ | गापत्यवितिश्च ‘wa’ भग्निचयनस्य प्रायणम्‌ प्रारम्भः ; अतः प्रशब्दोपेतो Hass योग्य इत्यथः ¦ अनमीवा इत्यस्यार्थं माह - भनशननाया इति । भ्रशनेच्छा भ्रशनाया कुत्मौड़ा ,

# HITo प० ५९ धा०।

† पा० Seo ५, ३. BY |

+ पा Mo २.३. Bri

§ तस्यायं पराठः-- “qwerty अपय; gaafie मजोषसः | gaat यज्ञ agetstata इषो भदः" दति

| Wie Heo १, yo |

क क eee ~ een tne LO “~~~ YE tp ~ ee na ree enna > ~ ee

( १अर० शत्रा) CCC IGE a श

a fama at यासां ताः अनथनायाः' । अशनायोदन्यधनाया" -श्ति x बुभुक्तायां क्यचि लाभावो निपाल्यते॥२५॥

एतासा समिष्टकानां क्रमेण क्षत सुपधघान मनुय स्तौति-- ““नानोपदधातोति । “नाना' एथगीककष्टका मुपदध्यात्‌ । तेन ¶ ये' भ्राकन्‌ भ्रानि सिताः नानाविधाः कामाः, तान्‌ सवान्‌ det gata "दधाति' स्ापयति। सादनसूददो- सोः waa विधाय स्तौति -- “ang सादयतोत्यादिना ४ । तया देवतयेति यत्‌ सादनम्‌, aq wae भिष्टकानां waa सक्लदेव a तत्‌' तैन waa “oan. नम्‌ Ua एकाकारम्‌ संहतं करोति'। प्रथक्‌ साद- नेन आमा fafa: स्यात्‌, “at wa azetea vfs § aaa यदधिवदनम्‌ , तदपि सादनस्य wawia aata ade मित्यथः। भत एव सवे ्टकोपधानस्याधारणधमंतवेन सादनसूद- दोषटसौ काव्यायनेनोक्गी - “नित्ये सादनसरदटोसा ऽउपधाना- gut तया देवतया ता श्रस्येव्य विरेषोपरेणात्‌”-इति |! “ari. aaa मिति । एनम्‌" भाानम्‌ ‘vag’ एतैनाधिवदनेन सन्त- नोति' संयोजयति । तस्येव विवरणम्‌-- “सन्दधातीति ॥ २९ ॥

पथिमावैयोरिष्टकयो रुपधानप्रकार माद -- “भथ जघने नेति" ¶ । मथ्ये्टकोपधानानन्तर्यं मथ शब्दार्थः । (जघनेन परीत्य"

~~

* पाण Wo & 8. ३४।

t ‘aq:’-xfa @ |

tate ale Eo १७. १, £. |

§ Alo सं° १२. ys

| ato Bite Mo १६. ७, १४, १५ । T का० Ate To १७.१.११ क्‌

4

२४ ॥ शलपथव्राद्मणम्‌ ॥ ( शप्र शत्रा)

गा्पत्यखानस्य पञ्चात्‌ परिक्रम्य , ‘ewe’ उ्षरस्यां fet दत्चिणामुखः “भासोनः' सन्‌ “भपरयोः' पाधात्ययोरिष्टकयोः 'दकरिणां दच्चिणभागख्धा मिषटकाम्‌ wa’ प्रथमम्‌ उपदधाति । “er मग्न दति x मन्तरेण |

तस्याय मघंः,-- F (अग्ने ” “हवमानाय' वनं कुवते यजमानाय शा" पश" । जातावेकवचनम्‌ ¶* । गवा- श्वादिपशन्‌ ‘ara साधय । परेव ‡ विशेष्यते “पुरदंस fafa | दंस इति कमंनाम § , वहक्मरेतुभूतम्‌ , भन््लोप- ग्कान्दसः । "शश्वत्तमं शाशत्ततिकतमल्न पुजपीचादिरूपेणा- विच्छेदेन सवदा वत्तमानम्‌ || ‘aati’ गवादिपशमां दातारम्‌ । “भस्मे यजमानाय साधय' सम्पादय । भपि च नः" अस्माकं (तनयः ` पृः, सूनुः तत्‌पुवश्च , "विजावा विविधानां जनयिता स्यात्‌, उत्पाता faa: | जनैरवि- पूर्वात्‌ “अन्येभ्योऽपि हृष्यन्ते” इति ¶ वनिप्‌ , “विड्‌नोरनुनासि- कस्यात्‌ -इ्त्यालम्‌ ex । किं बहना 2 "भग्ने! तदीया सा स॒मतिः' स्वश्रेयोनिदानभूवा कल्याणो afe: ‘wa wang ‘aq भवतित्ययेः ॥

* Alo Ho १९. yr

1 पाण Bo १. ® uc |

‡ णतदेव'-द्ति ल-पुस्तक्ाषश्यत |

§ निघ० ९, १. ३।

| पौ ्ादिरूपेय सर्वदा व्तेमागम्‌'- हति क, च , क ।

¶ पाण &o ३, २, ७५।

क पार छ, ६, ४. ४१।

~~" ------ ~ ~ ~~~ ~~ षीम Me tn A ES ~

( {Wo eae ) ॥ सप्तम काख्छम्‌ ॥ १५

एतदधंपरत्वेन मन्त्रं व्याच - “पश्वो षा wef ee खलु मनोदुहिता । तैनाणु इतेधैतदधिमस्वामिचारूपदरग- waar! शतञ्च ˆतत्रापि पाकयन्नेनेओस एतम्‌”-श्त्यादिना प्रथमकाण्डे प्रतिपादितम्‌ #। तथा च पश्प्रभवद्रव्येभ्य उत्वत्- त्वादिडायास्तदाचिनेडाशब्देन कारणभूताः पशव एवोच्यन्ते | षरुदंसादिविपेषणषु लिङ्ग्यत्ययम्कान्दसः | पशना मेषेति कमणि ष्ठो; पशविषयाम्‌ "पागिषं प्राथनाम्‌ भस्म बजमानाय WAY: MTT । “यजमानो ३ इवमान इति | देवानाहयति , Gent लुषोतीति वा , डवमानशब्टो यजमान- वाचोत्यथः। “प्रजा वै सूतुरिति | तनय-गब्टेन पुत्रस्य प्रतिपादितत्वात्‌ ततूपुत्रादिरूपाः प्रजाः सुनु-शब्देन प्रति- पान्त इत्यथः ॥ २७ |

भध पाबात्ययोरुत्तरस्या «wars उपधानं विधन्त-- भधोत्तरा मिति † । उपदधातोति ओषः । area मधः क , — डे “ग्ने! "ऋतयः ऋतौ भवः, "सनातनः “oa? भूप्रदेणस्तव योनिः" उत्पत्तिकारणम्‌ । ‘aa’ यस्मादयोनेः जातः' सन्‌ अरोचथाः' water: | नं योनिभूतं दें जानन्‌" "भारो" प्राप्ुहि। भय' भ्रनन्तरम्‌ “नः अस्माकं रयिं धनं ‘aga’ ॥

मन्तस्येत wi ॑प्रतिपादयति-- “wae इत्यादिना § |

+ १ भा० ५२५ ए. १५ पङक्तितो दशम्‌ | t का० ate Heo १७. १, wal

‡{ Ale Mo १२. ye |

§ Fe Ble Be १७.१९. UWA.

Re ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण Lato )

“faa इति | मन््रपदस्याथः माद #-- “way इति । ऋतौ भंव बति facg छन्दसि aa’-sfa ¶ aaa waa दूति रूपम्‌ , तधा च तव्य इति तस्यार्थो भवति 9 । सना- तनः'-दति ऋतन्यपदव्याख्यानम्‌ ; ऋल्लातमकस्य कालस्य सवदा विद्यमानात्‌ तत्र भवः भनि; सनातनः नित्य इत्यथः | तथा च जातः-इति प्राहभावमातरं॑विवच्तितम्‌ , नोत्पत्तिः । ^श्रटोप्यधा इत्येतदिति | “qa etarafamtarafa § रुचिधातो- रमेकाथेत्वादत्र carat विवक्षित इति भावः। “aaa यज्ञुरिति। agaat यदैव प्रतिपादयति, तथेव तस्य ‘aqaqy बन्धनोयं व्याख्यानम्‌ | ; सखष्टायतया न एथक्‌ व्या्यायत इत्ये; ॥ रट |

एतयोः पाधाल्ययोः दृषटकयोरुपधानसादनादोनां धक्‌ wa aE “सक्च्यावित्यादिना | wer श्रेः 'सक्ष्योः श्रीखो ‘ue wa; wa: ‘A ‘arr एथगुपदध्यात्‌ | सादनषूददोहसाधिवदमे रपि पृथक्‌ कत्तव्ये। तत्र कारय are— “नाना होमे इति । शमे" मनुष्यसम्बन्धिन्यौ waa fe यस्मात्‌ नाना एरधगसंक्चिष्ट भवतः, तस्मात्‌ तत्‌ संसु

# Glo Mo ३.१४; १२. YR I

† पा० Fo ५.१. १०६।

¦ "ऋय, । ऊगप्रादनयोग्यः काल ऋतुरुच्ते। ऋतु; WAT (स्येति लियः । न्दसि घसिति ऋतुगशन्दाचदस्य प्रात्र मिद्य GH , तस्य दयादेश्ः | सायभ्यातः काले उत्पादनयोग्यः"-- ति Tete |

§ ato Blo ७४५ ute | रुच दोप्रावतिभीत्तौ चः-द्ति तच पाठः | | “बन्धः वव्वनोयं (१ बन्धनौयं ९) याखातः- दति ल-पाठ; )

( १अर° Late ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ 29

तयोः प्टकयोरप्यतंक्षेषो ga इत्यधः। “हे भवत इति॥

पश्चाद्वागोपधान मनू स्तोति-- “पश्चादिति । प्राचे इति । ‘fe. यस्मात्‌ रमे दृश्यमाने पुरुषसम्बन्धिन्यौ aaa पराद्‌ भागे शरोरस्यापरभागे भवतः, तस्सा दनयोः पश्चादुपघानम्‌ युकम्‌ । भरग्रप्रदेपेन तयोः परस्पर dat विधत्ते - “nana मिति। श्रामसमोपे भ्रग्रदेशः , aaa ‘dee’ भवत इत्यथः । “एवं होमे इति! Afra निदशनम्‌ । २९ ॥

ूरवाैययो रुपपानप्रकार माह -- “भथ तैनवैति # | येन मा- गेण पाशचात्ययो रुपधाने परिक्रमणं aaa, तेनव पुनः दक्षिणतः ‘atte’ परिक्रम्य, ततोदस्मुखः “mata? प्ूर्वयोः' erat: मध्ये त्रयः प्रथमम्‌ “उत्तरा सुपदघाति'। “faeafa तस्य मन्तः Pi अनन्तरम्‌, 'दल्तिणाम्‌' उपदधाति “परिचिदसोति ४ ॥

AMAA मथः ,— भोगांिनोति सम्पादयतीति चित्‌ ६ । हे इष्टके! तवं ‘faq’ चेतयमाना arafa [ भोगां्चिना- मालसि। या देवता ला मभिमन्यते ||| तया वाग्रुपया द्देव- तया' “भङ्गिरखत्‌' afro: प्राणाः । प्राणो fe वा अङ्गनां रसः" -द्रति¶ तत्रामनव्युत्पततेः। सोऽस्यास्तोत्यङ्गिरखत्‌ । क्रिया-

aoe

ष्णं —————S A EL TR ण म ah ke -~~ -- - ¬ -~ -------- ~~~

# का० खरौ Mo १७. १.१२ I

t ale Ho ९२. ५३. १।

{‡ वा Wo १२. ५३. VI

§ ‘diva इति faq । यडाः-दइव्यादि मद्योधरः।

| बन्धनैचिशन्तःप्रदशितः पाटो ज-पुस्तकमा्रं अधिकः) T Wd Alo ६ काण १प्र० २ त्राण रेद्ख।

Rs ॥ शतपथव्राद्मणम्‌ । ( शप्र ब्रा)

कमि १

विगेषण मेतत्‌ । “तसौ मलये” - इति # मत्लादुलाभावः। मेन a यधा भवति तथा वाग्देवतया Yat water । WaT’ fac सतो ‘ae’ निषखा भव | *

परिचिदसोति हितोयो मन्व: | परितो भोगांचिन्वाना सम्पा- दयमानासोत्यथेः † । (सक्ष्यावस्यैते'- इतिवद्‌ ध ‘are श्रस्येते'- इति व्याख्येयम्‌ ॥

एतासा भिषटकाना सुपधानस्य प्रादक्तिणख मुपनयेम दशयन्‌ स्तौति-- “a at शतोमा xf शमाः मध्य उपधोयमानाश्चतसर LAT: Wa TAU ares टचि णा उपदधातिई§। शमे cara wa दति प्रथमं efaqranty , पषादुत्तराश्चया मित्यनेन क्रभेणोपदधाति। तथा शमे wit इष्टके प्रधम सुत्तरादरगम्‌, पथाद्‌ द्तिणा्या मित्यनेन क्रमेणोपदधाति। ‘aq’ तथा सति दत्तिणाहत्‌' प्राद्चिख्येन ` वत्तनम्‌ भवति wa, श्देवच्राः देषैषु योग्य fama: ॥ ३२०, ३१॥

भ्रयोपहिताना भिष्टकानां सम्भूय सयां प्रशंसति-- “श्र्टा- विष्टका इति । “गायतोऽग्निः”-इत्यष्टाक्षरपादेन गायत्री च्छन्दसा सह प्रजापतिसुखादुत्पब्रलादग्नेगायत्रत्म्‌ |) सादन- wen मन्य स्तोति- “पञ्च क्षत्र इति। मध्ये उपधेयस्य

> => ज

# पा० Ge. 8. १६ | † ‘ufedtamat वागसौद्यथेः"- दत्व ङ, च, छ | i नवमकरटौ , ARTE द्रश्च्यम्‌ (१०, ३६ Vo) | § का श्रौ Mo १७. १, ty!

| ते° Ho ७, १, १, ४।

med

(emo Cato) ` ॥ सप्तमकाण्म्‌ । ze

eraraqeam एकं सादनम्‌, waa चलारोति पञ्च भवन्ति। ^पश्चचितिकोऽग्निरिति। पञ्च॒ चितयः प्रम्ताराः यस्मिन्‌ स aaa: “पच्चत्तव इति । ₹ेमन्तशिभिरयोः समासा- भिप्रायेण # । “संवस्रोऽगनिरिति। संवत्सरः प्रजापतिविराट्‌ , तदामकध्ोयमानोऽभ्निः Wye इत्यधेः । AEE सम्भूय प्रशंसति - “asrfavart इति । “त्रयोदश मासा इति । संस- गाहस्यति(? 4) सञ्ज्ञकोऽधिमाससखयोदशः ; “af ames मास इति”-दति ga: ४4 । (त्रयोदशागेरिति चित्यस्याम्ने- शितिषुरोषाणि agen भवन्ति। भ्रादितघतस्नधितयः पुरोष- निवपनान्ताः , स्तोमभागान्ता पञ्चमो चितिः | तदनन्तरभाव्येकं परोषम्‌ , नाकसत्‌ प्रति पुरौषनिवपनान्ता षष्टो चिति. रिति इ, ततो विकणख्यमाटखयोरुपधानं दिरण्यशकसैः May मन्न्यभ्याधानच्वेति सप्तमो चितिः, सा त्रयोदशो, इ्त्यादिविभाग ज्यः ६ ॥ २२ ॥ | लोकम्पुणाख्याया war उपधानं विधत्ते -- “अथेति । एव म्टाविष्टका उपधाय , भ्रनन्तर मवशिष्टे गादपत्यचितिख्थाने लोकम्पुणाख्या मिष्टका सुपदधाति; लोकं शिष्टं स्थानं णण पूरयेति aaa | प्रतिपादनात्‌ । “तस्या उपरि बन्धु रिति। तस्याः लोकम्पृणायाः ‘safe’ उपरिष्टात्‌ , भद्टम-

करुम ज

ae rr ne ee

oe गिभ Te ee ee ee ee eee श,

# Do Alo १. ९. ९।

† सवेष्वेव yates. aq पाठः ।

{ Wate Ale प्र ४.२.५.५।

§ दे cafe ग्रन्थो ड-पुस्तकादश्यच् मास्ति, | We To १९. ५९ ACM |

Be MATHAT HUA ॥ ( ene tate )

कार्ावसाने “भसौ वा भ्रादित्यो लोकम्पृणा" - रत्यादिः स्तावकों वाश्यगेष WATT इत्यथं; # |

सक्लदुश्वारितेन लोक एशेति aaa frau. युगपदुपधानं विधते-- “fora: gat श्ति। तत्‌ प्रशंसति- “faacter- रिति। “स श्रान्तस्तेपानो wey शष्काप भित्यादिनां भगे लिहत्वम्‌ प्रतिपादितम्‌ †, भतोऽग्नेखिद्ठ च सहायोगात्‌ fazer सु पधानं युक्त fae: |

परय aaa सक्लदुश्चारितेनेव मन्ेण दशाना मिषटकाना सुपधानं fawa— “दशोत्तरा दति। उप्दंधातोति गेषः। उत्तरा उपरिभाविनोरित्यथः। “तासा सुपरोति। ‘ara’ दशाना भिष्टकानाम्‌, याभी wert, तत्स्तावकोऽयवादो भविष्यतोत्यथे; ॥

पूवे तयोदशलोकम्पृणानां gut विभागेनोपधान मभि धाय , तरेधा विभागपक्त aare— “ वाग्रे इति । एतश्च Te ea सूव्रहतापि दशितम्‌ - “frey’ लोकम्पृणासु मन्तो दश सच योर्वा दशखेकस्यां वा”-ईइति । feat पत्त लौकिकेन निदशनेनोपपादयति-- “एवं होति । aa fe काष्ठादिभिः वितिनिर्मोयते , तत्र एव भेव हि fafa’ fafa) aera आगयोह काष्टे प्रथमं faa स्थापयन्ति , पद्ात्तयोरुपयुपरि अन्यानि सर्वाणि प्रागग्राणधवशिष्टानि खापयन्ति। उपरिष्टात्‌ चलनाभावायेकं पुनः खापयन्ति | तस्मात्‌ तदमुसारेणायं पच्च

i ~

न भन re ~

# पुरस्तात्‌ ८. ४. ३.१ FTAA | † € का० (१ Yo १ Alo १९ ख० द्रट्यम्‌ | fate whe Bo १७. % to!

( १अ° gate ) ॥ CHART ॥ ४१

oa cere: तासां लोकम्पृणानां apt सश्बूयानुद्य प्रा gat areata इति दशंयति-- “ताखयोदशेति। “बयो दश मासाः संबस्षरः”-दइत्यादिरको # वाक्य॑येषीऽत्रापि योजनोय इत्यथः ॥ २२ ॥

ूर्वाभिरिष्टकाभिः सडैतासां सषयां सम्भूय प्रणंसति-- “a sua दति । ‘sua’ उभयविधाः , “sau सो ऽअमिि- रिव्यादिभिमन्तेः प्रागुपहिताः poset लोकम्यणास्रयोदशेति fafam एकविशतिभवन्ति | (“cnfaun इति, एकविंशति- सङ्कयापूरकः | “तसय पूरणे डट्‌”, “तिविशतेडिति"- इति ¢ ति शष्टलोपः § | त॑त्‌ षैमंकविंशतिसष्यासम्पादनेन oa द्युलोकख मेव भ्रादित्यम्‌ भरसिन्‌' चिते श्रमो प्रतिष्ठापयति। एकविंशति समायो गाच्चोयमानोऽभिनस्तदासको भवतोत्यथंः ॥ ३२४ ॥

परित्रितां सक्या aqa स्तौति-- “एकविंश्तिरिति। 'उ “एव '-इत्यनयोवणादेथे सति श्ेव'-इति भवंति । तन्न 'ड'- श दोऽप्यं । "परिचितः गापत्यचितः परितः चिताः शकरा प्ये कविं शतिसह्याका एव भवन्ति ; ततापि मासादिलोकान्ता fanfa: पूववत्‌ । श्रयम्‌" एव चोयमानः “afer “qa अमुत्र परििते "एकविंशः" एकविंशतिसहयापूरकः । अधिः" संप्म्यर्थामुवादो । ‘aq’ तथा खति इमम्‌" एकरविंशम्‌ अग्निम्‌, wafay unfit “भादित्येः प्रतिष्ठापयति ॥

+ पुरस्तात्‌ १९ Uo ३२ Ho TAT | † पुरस्तात २२ Ho (9, २६ Vo , ATA |

t पा० Mo ५.२. Bu, ९ ४. ABR |

§ बन्धनीविकान्त wy पाठस्तु ङ-पुस्तकमाचं अधिकः |

४२

४२ | शतपद्त्राह्मणम्‌ ॥ ( श्र" tate )

एतदेव faauifa— “तश्चदिति । “aq aa ‘qa’ यस्मात्‌ "एता, परिश्रितः इटकाश्च ‘Ta प्रत्येक भेक विंशतिसष्माकाः (उपदधाति, ‘Tay एतेन कारणेन एतावेव ‹ श्रन्यादित्यो 'अन्योऽन्यसिन्‌" प्रतिष्ठापयति! । अत veal ‘ay एव 'अन्योऽन्यसिन्‌ प्रतिष्ठितौ" दृश्येते । भ्रादिल्यो रात्रावनिनं प्रविश्य प्रतितितिष्ठति , भ्रम्निधोद्यन्त मादित्यं प्रविश्य प्रतिष्ठितो अवति | एतश्ान्निहोतव्राह्मणे प्रतिपादितम्‌ # । तयोरभयो- रप्यत्र सत्रिधान माह स्तौ वादइति। परिबिदिष्टकासष््यया हयोरेकविंशयोर् सम्पादनात्‌ श्रमो भग्नयादित्यौ ‘sar’ aft ‘sa’ चित्याम्नौ afafent ‘aaa.’ ; तवादवनोय- चितिरूपैणादिल्यो वर्तते, गादपत्यचितिरूपैणामनिरिति तयो- विभाग इत्यथः ॥ २५॥ एुरोषनिवपनं विधत्ते - “अथ पुरोष भिति † । swaratary दिद्रपूरणणथाः पांशवः पुरोषम्‌ । तस्मात्‌ ता सुपरि प्रचिपतो- at: | “तस्योपरि बन्धुरिति | ae पुरोषनिवपनस्य प्रयोजन प्रतिपादको वाक्यशेषः । “इन्द्रं विश्वा भ्रवोटधनत्रिति , तन्मन्- विधिश्च उपरिषटादष्टमकाण्डावसाने 4 भाजास्यत इत्यथः ॥ पुरोषाहरणखानं विधत्ते-- “तच्चाल्ालेति | उत्तरषेद्य- # "अमि safe, wrt प्रतिश्रति, तस्रादमिदरात्रततं ददश ; 3a हि तेजसौ सम्पद्येते; var वावादि्य ममिरनुसमारोदति . wae घूम रषामेदिवा eeH’—xfa त° ब्रा २१.२६० Ve | उङ्क तश्वादकोऽश्रोऽच्र परस्तादमिद्ोचत्राह्ण्यास्यानेऽपि (2 ate २ Yo 8 Alo २क०-र२भा० १२५०) HVAT |

{ का alo Feo १७. १. १८ । परस्तात स्का. B Te Bale ७ कण ATIF |

( emo श्रा, ॥ सप्रमकाण्डम्‌ Il BR

रानां पांसूनां faecwerd “arara:’ उत्तरवेयंसदेशः , तस्य या far समीपम्‌, ततः gow माहरेदित्यथः। तत्‌ प्रशंसति - “अग्निरेष इति । भश्वनोयान्न्याधारोत्तरषेदिहेतु- लाञ्चाल्ालस्याग्यामकता। “तथो हेति । तथेव खलु सति sea’ चित्याग्नेः ‘cay पुरोष मपि “भाग्नेयम्‌' भग्निसम्बद्म्‌ ‘ca भवतिः ॥

ca पुरोषान्ता गाषपत्य चितिरक्षा , भथ तस्याः प्रान्तेषु साम्य माह-- “सा wafer स्यादिति। ‘av गाहपत्य- fafa: (समम्बिला' भवेत्‌ “समं समानं बाद्याभ्यन्तर भावेन न्युनाधिकाकाररहितं “बिलं परितः प्रान्तदेणो यस्याः सा agar “aera इति। ‘ae’ विलसाम्यस्य उखा- निर्माणप्रस्तावे स्तावको वाक्धरेष Wears # इत्ययः ॥ २६ |

गाहषत्य चितः परिमाणं विधन्ते-- “ataaraifa | चतुर रतिर्व्यामः, स परिमाण मस्याः सा। प्रमाणे इयसच्‌”- इति ¶ मातच्‌ प्रत्ययः । तत्‌ प्रशंसति-- “व्याममातो वा दति। तिर्यक्‌ प्रसारितौ बाह यावत्‌ परिमाणौ भवतः, तस्य परिमाणस्य व्यायम्यतेऽसिन्‌ arya fafa व्युत्पत्या व्याया- म इति asqr; स एवात्र वणंलोपेन व्याम इत्युच्यते) ‘gen व्याममा्रः चतुररबिपरिमितः शत्येतत्‌ प्रसिचम्‌ । विराडामकः प्रजापतिः" च ता्टक्‌ पुरुषा कः | “त एतान्सप्त पुरुषानेकं पुरुष मङुव॑द्रिति अत्या प्रतिपादितत्वात्‌ , तादृशो

—

* पुर्स्त्रात्‌ ६. ३. 9 २० | . tT प्रा० Wo ५. २. ५७। { पुरस्तात्‌ ६.१, १. ३ (रष Oe) RAF |

४४ ॥ शतपथत्राह्य णम्‌ ॥ ( शप्र ्रा° }

विराडासकः प्रजापतिरेवायं daar: ग्निः; उभयोरपि संति यमाणरूपत्वसाम्यात्‌ | “श्राकसन्िता मिति । चेष्ममाण स्याम्नेरक्ररोत्या पुरषलात्‌ waar खेनाग्निरुपरपुर्भेण सम्मिता समानपरिमाणाम्‌। ‘ay तेन ॒व्याममाचकररणेम area चितिरूपां योनिं" क्तवान्‌ भवतोत्यधंः । परितो म्रण्डला- कारां विधत्ते-- “परिमण्डलेति। पारिमाण्डस्धं eta दयति - “परिमण्डला रोति I २७ ॥

गारपल्य चितिरूपस्याग्नेरख्याग्नेख चतु्भिमन्तैः cast विधनत्ते-- “श्रवेनाविति “अरथ' गारपत्यचयनानग्सरम्‌ , “एनौ चिल्ीख्यरूषावग्नो ‘afaaufa’ araafa, इटकाभिः चिते गारपत्यधिष्णे उख्य मग्निं खापयतोत्यथंः । सत्रिवपतोति संशब्टसूचित aa माह-- “asst भधति । शराभ्याम्‌" श्रनि wi । क्तरि ठतोया । "सञ्ज्ञाम्‌" भ्रनिदयकतैकं सञ्ज्ञाम्‌ , परष्परेकमत्यम्‌ , एतेन सन्निवपनेन क्ररोतोत्यधः । त्र करणभूतानां चतुर्णाम्‌ मश्ाणं प्रतोकग्रहणं करोति #-- तत्र, “समित मिति प्रथमस्य प्रतोकम्‌, “सं षा भिति fede, “sa aq पुरो इति ठतोयस्य , भवतं न ईति चतुथस्य ॥

ते च मन्ताः¶ संहिताभाष्ये एव व्याख्याता इति प्रतीकं मत्र ॒व्याख्यायते। ई चित्योख्यरूपावरनो ! समितं" सङ्गतौ भवतम्‌ । ‘ape समानकल्यनौ समानसाम्यौं एकका्यकरौ भवतम्‌ (१)। ३ “om वां युवयोः

"~~ ----------~------- "~~ omens न ee व क PR et a tn ea a ET A 9 I —_—_--

# का० Blo To १७. VUE । † ale संर १२. US| |

( emo Rate ) ॥ सप्तमर्काण्डम्‌ ॥ ४

'मनांसि' 'समकरम्‌' समानविषयाणि gai तथा ‘AAT ‘Qrpefa aga मिति # tata: श्रतानि' युवयोः कमणि समानानि (२) । ईह चौयमानागे ! (लम्‌ geen” पश्यो भवसि (१) । ₹े भगो) “ay vara’ युवां समनसो' समानमनस्वौ भवतम्‌ (४) । इति चतुर्णाम्‌ प्रतोकाना मथः ॥

मन्ताणां तात्पर्यं मादह-- “शमयत्ये वेनाविति । परस्परं विदिषाणौ "एनो" अम्मो एतेन' मन्वकारणकेन निवपनेन (शमय aa शान्ताबैव करोति | तञ्च शमनम्‌ “ufeara’ हिंसापरि- हाराय ; 'यथा' तुवो “भन्योऽन्यं' परस्यरं “न हिंस्यातां' feat न कुर्याता भिति i ac

चतुमेन्करणकम्‌ उख्याम्नेर्गाहपत्यवचितिमध्ये निवपनं विधत्ते - “चतुर्भिरिति । “सत्रिवपति' नोचे: खापयति । “aa इति । ‘aq aa चतुमन्करणकैन सत्रिवपनेन @ "चतु- ष्ादाः पवः गवाश्वादयः, = तं रेव उपायनभूतं : शराभ्याम्‌ उख्यवित्यामकाभ्या aft “सञ्ज्ञा परस्पमरेकमत्यं "करोति" | कारणान्तर मप्याह -- “am fai wa खलु पशवः, सम्भोज्नोयत्वात्‌ ; “waa पशरूपेण ॥ ३९ ॥

रिक्ञाया उखाया श्रचर्युकर्तैकं यजमानकन्तुकं वा अवेक्षणं निषै.

धति-- “at न fear fafa । नेदिति परिभये ४ । ररिक्ताम्‌ sui ‘Hetaa पश्यतु नैव । fara बाध are— “afgat fafa | "एनम्‌" wafaart “aaa भक्षयेदेव ॥ ४० ॥

तहि fa galfeaterat रिक्लाया उखायाः सिकः

रि क य अ, we ee — a emer rr ce ene rn ~ lea i, | oe ae

* Ulo We €. १. Oe! t का० ate Ze १७, १, Qe | Hf निरु० १, ३. ६।

४६ ॥ शतपधत्राद्मणम्‌ ॥ ( शप्र श्रा)

ताभिः समगत्तलकरणं विधत्ते-- “श्रधास्या मिति # । ‘wer’ रिक्षाया मुखायां सिकता भ्रावपति , यावद्‌ विलं पूरयति । वेश्वानरस्यागनेः ‘Taga: ‘ay’ याः सिकताः ° शौक्तासामा- न्यात्‌ । "एतत्‌" एतेन सिकतानिवपनेन ‘sate उखायां aya’ ‘aera श्रग्निं “सिञ्चति' खापरयति। सा उखा समगम्बिलाः भवेत्‌; समं निनम्नोब्रतत्वरहितं बिलं सुखं यस्याः सा, तथा समबिलेति प्रापे पूवपदस्य भुगागम- THEE | समम्बिलत्वस्तावकोऽघवादः प्रागुक्त TaTE— “तस्यति । स च "योनिर्वा way ta इद भिल्यादिना षष्ठकाण्डे प्रतिपादितः Pi ४१॥

उखायाः शिक्यादिमोचनं विधत्ते-- “saa मिति ४ । ‘aa’ सिकतायुक्ता मुखां § शि क्याद्‌ ‘faqufa’ थक्‌ करो- ति। विमोकप्रयोजन माह-- “श्रप्रदाहायेति। तच्रोपपत्ति माह-- “यद्वोति। शुक्तम्‌" श्र्वादि यद्ाहनं “न विसुच्यते' ‘aq प्रदष्टते' खलु । उक्त aa wad योजयति-- “एतदा इति । ‘Tae एष। GTA ‘Yar सतो एतम्‌ “अम्निम्‌' उख्यम्‌ 'एत- Sa? रेतलोऽवसापन्नम्‌ “sate” waaat । ततोऽक्ञतकायत्वाद्‌ विमोकोपपत्तिः । एतस्या मेः प्रजनन me —“a मतेति | भतः अवसरे ‘ay उख्याग्निम्‌ “भ्रजोजनत्‌' प्रासोष्ट ; vata शेषः | प्रजननानन्तरतो घारणदारोखायाः स्तोसाधम्यं प्रतिपादयति-

+ Flo श्रौ Fo १७. १, २९क।

† पुरस्तात्‌ ६ का To ५ त्रा १६ Me (६भा० WB To , HVAT | t का० श्रौ Eo १७. % RT! § ‘ea सुखां शिकताभिः wera’ - दति महहौधरः |

( emo tate ) ॥ सतम॑कार्डम्‌ ॥ ४७

“sqrt fafa! ‘wat’ fanaa ta: a’ धारयति | श्योषा at उखेति। सिकतावापोपपत्तिः। “aarfefa i लोकिकटृष्टाम्त प्रदशंनम्‌ ॥ ४२ ॥

विहिते उखाविमोके aa मनुय व्याचष्ट-- “मातेव पुत्र fafa x1 पुरोथपदस्य पश्व्यतं वायोऽ्थः । श्रभाः'-ष्ति खलः प्रथम पुरुषेकवचने व्यत्ययेन लुडिः रूप मिव्याद--“अभार्षौदिति ; “भारुखा”- इत्यु वाशब्दसामानाधिकरण्यात्‌ ॥

मन्तस्याय मधः; †,-- येय सुखा (माता पुत्र faa’ ; थिवी"

भूमिरूपा ; waaay ‘gee पशव्यम्‌, amar fea मिति यावत्‌, तादृशम्‌ ‘afd’ सखे Tay खकोये mata “शरभाः sata , धारितवतो ।५“वि्ठकम' सवस्य कर्ता प्रजा- पतिः ऋतुभिः" यज्ञं प्रति weofs: , विश्वः aa: देवे: “संविदान्‌ः' अहो महत्‌ कमं aa भिव्येवं संवादं Haq, ददानो छत- क्रत्यां ant ता सुखां ‘faqaq’ faanfequfa, धक्‌ कुरत इत्यथः ।

तस्या उखायाः ज्वलनरूपस्याम्नेरुत्तरपार््वे अरनिमाते चिताेव निधानं कत्तव्य faare— “at सुत्तरत इति श | अरत्रिमाच्रप्रदेये स्थापनस्य स्तावको वाक्वथेषः प्रागुक्त दत्याह-- “तस्योक्तं दति । “acfaararfa हषा योषा quia

षति हि षष्ठकाण्डे प्रतिपादितम्‌ §॥ sai + का० Bite Go १७. १, २९ ख । † तत्पाठस्तु वा Ho १२. ६१९ TEA | t ate श्रौ Mo ( 'अभिवत्‌) १ ६. २. ५ । § TAH रप्र इत्रा° ३० Ho (६भा० Woe Veo) AVA |

ya ॥ गशतपधत्रौद्मणम्‌ | ( प्रण Lato )

सिकतापूर्णायां उखाया मध्ये तृष्णो पयस waa fera— “oaren fafa # । “Hara” उखायां पयः' दुग्धम्‌ शप्रानयति' भासिश्चति। पयभ्रासेके कारण सुपपादयुति- “एतदा इति | एतत्‌ खलु कारणम्‌,-- ‘Tay सिकतालक्षणं ‘ta: उखां aa धारयति । श्रध तदनन्तर मिद मानोतं पयो weal उक्तीर्धसाधकं fazer प्रतिपादयति- “वीषा वा इति । सिक्षतापयसोरधरोत्तरभाव मनृद्य स्तौति-- “अधराः सिकता इति । “धरय fe रेत इति। गभाण्ये श्रधो- भागी खितं पुरुषस्य रेतः, Gla शोणितरूपम्‌ , पयः' “उत्तरम्‌ उपयवसख्ितं सत्‌ "तत्‌ wala वै्टयति । wa रव षाट्कौ- शिकस्य शरोर स्य लश्ांसारगाख्या बाद्याखखयो धातवो माटतो भवन्तोति wid! तस्मात्‌ सिकतापयसोबाद्याभ्यम्तरमभावो गर्भोत्यत्तये wart was श्रानयनखानं विधक्षे-- ‘aga इति । ‘ay, उखायाः मध्ये ्रानयति' आसिञ्चति, यथा तत्‌ पयः प्रति उपधानसमये पुरुषभोषं HATA तथेत्य; | रत॒ रएवोपधानसमये पुरुषशिरस उखाया quart सूजितम्‌-- “उखायां प्रत्यञ्चि , सहस्रदा इति † पुरुष शिर wy मध्ये"-इ्ति ॥४४॥१॥

ति योसायणाचार्यविरचिते माधवीये बेदाथप्रकाे

माध्यन्दिनिशतपयत्राह्मणभाष्ये सप्रमका ण्ड प्रथमेऽध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥

oe Eine

Neves ier en ~> ee en

* का० Mle To १७. १. WT! t Alo Wo १६, Be | t ate श्रौ° Mo १७, ५, १३, १४।

( wa feat ब्राह्मणम्‌ | )

प्रजापतिः प्रजा अरुत । स प्रलाः wer aa माजि मिवा व्यस्रधसत तस्मादिखस्तात प्रासो मध्यत Sema मुदक्रामत्‌ afaaa क्रन्तःपरयत तस्मात्‌ पत्रादन्न मस्रवदयञ्चक्षरध्यशेत तस्मादसान्न मखवत्नो हे ate का चन प्रति- षास ॥ १॥

ते देवा अत्रन्‌ AAT ऽदूतोऽन्या प्रतिष्टा सौम मेव पितरं प्रजापति संस्करवाम सेव नः प्रतिष्ठा भविष्यतोति = ॥ २॥

ast मतब्रुवन्‌। न वा seats प्रति- Bite त्वयोमं पितरं प्रजापति deca सेव नः प्रतिष्टा भविष्यतीति fa मे ततो भवि- ष्यतीति + ॥ ३॥

ऽुवन्‌। यद्व वा ऽभयं प्रजापतिसलन्‌- मुखा Wied Ala तवनूमुखानां न एषोऽत्र मसद्ति लधैति तस्राहिवा अग्निमुखा अन्न म-

+, † भविष्यतोति'--द्ति ग, a

‘9

Yo ॥ शतधथन्राद्मणभ्‌ ॥ ( शप्र रेत्री° )

दन्ति aa fe कथ्यं च देवताये जुहत्यान्‌- वैव quafaqa हि तद्‌ देवा WA मवु व्व॑त ॥ ४ ॥ _

स॒ asa प्राणो मध्यत उदक्रामत्‌ । अय मेव स व्वायुर्योऽयं प्रवतैऽथ यदस्मादौय सुद- करामदसौ स भदि्योऽथय यदस्माद्न्न TATA संबत्सरेऽन्रं तत्तत्‌ * ॥ ५॥ |

तं देवा अग्नौ प्राहद्चन्‌। तदा एनं प्रहत मग्निरारोषद्‌ † य एवास्मात्‌ स प्राणो मध्यत उद्‌- क्रामत स एवैन स श्राप्रदयात त मस्पिन्रदधुरय यदश्पादौय मुदक्रामत्‌ तदद्धिन्रदधुरथ यदस्माद्त्र मलवत्तदद्धिनव्रदधुसल सव्व ACAY AMA मुदश्रयं सयं त मुद्श्रयच्निमे स लोकाः fue

aera मेव लोकः प्रतिष्टा $\ अध्‌ योऽद AVR | ऽगनिः सोऽस्यावाड्‌ प्राणोऽथास्यान्तर्चि मालाय.

+ "तत्तत्‌-दति क, 'तत्तत्‌'--दति ग, घ।

† ‘afacrerefa’—efa सा०-खम्मतः OTe स्ति Sto Faz, | ‡ erat’ —efa ग, घ। § श्रषिष्टा-ष्तिग, ष। | “गलोके-षति क, ग, घ।

(ewe रव्रार, ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ५१

योऽन्तरिक्षे alga एवाय मात्मन्‌ प्राणः सोऽस स॒ दौशेवाख्य शिरः सूर्याचन्द्रमसौ चत्तषी यचच सुरध्यशेत स चनद्रमासस्मात्‌ स. मौलिततरोऽब्रछ हि तस्मादखवत्‌ ॥ ७ ॥ . तदेषा वै साप्रतिष्ठा*। यां agar सम्‌- सकुव्वनसेषरेय मदाप्रि प्रतिष्टा सो ऽएवाप्यतोऽधि भविता + ॥-८॥

सयः स प्रजाप्तिव्येखध्सत। अय मेव स योऽय मगिश्चोयते तदादेषोखा रिक्ता शते पुरा प्रख्लनादयधैव तत्‌ प्रजापतिरुत्‌क्रान्त प्राण ऽउत्‌- क्रान्तं ala wise रिक्तोऽशयदेतदस्य तद्रू पम्‌ ‡॥<॥

तामग्नौ प्रह्रणक्ति। यथेवेन मदो देवाः प्रा- SUM एनां प्रह्रा. ममिरारोहति य cara स प्राणो मध्यत उदक्रामत्‌ स एवन स अाप- aaa मद्धिन्दधाल्यय age’ प्रतिमुच्य विभन्ति

0 र पिषितं

# “प्रतिा-द्ति ग, a t भविता-द्तिग, ष,

‡ (तद्वपम्‌-द्तिग, घ

YR ॥ शतपधत्राह्मणशम्‌ ॥ ( शप्र" RATo }

aerate वीय मुदक्रामततदद्िन्‌ दधात्यथ याः समिध आदधाति यदेवाद्मादन्न मसखवत्तदस्मिन्‌ दधाति ॥ १० ॥ |

ता वे सायं प्रातरादधाति । अङ्कश्च डि Aga सखवत्तान्येतानि सर्व्वसित्रैव deat सुः daa हि स प्रजापतिर्थस्मात्तान्युटक्रामं- सदस्िन्नेतत्‌ सव्वद्धिन्नेव सर्व्वः दधाति a स्मिन्‌ हासखेतदतो न gata we afaaa- हध्यात्रासव्वत्छरण्तस्यक्लकेण चन भवितव्य fafa ह स्प्राह व्वामकक्ञायणो नेदिमं पितरं प्रजा- पतिं व्विच्छि्यमानं waitin ag संव्वत्सरे सर्व्व करलए deals सु्छयति masa मदो देवा उद्श्रयन्‌ ॥ ११ ॥ |

तस्य ATT एवायं लोकः%| wa at गाईपल्येऽग्निये एवाय मख्धंज्ञोक + sfia: सोऽख सोऽय यदन्तराष्वनीयं च गाहप ` च तदन्तरिक्च-

मषी 11 य य

# 'लोकः'- दति क, 'लोकःः-द्ति ग, घ) † `ग्लोके- द्रति क, ग, घ।

( १अ० Rate ) ॥ WAAR ॥ ua

मथ य अाग्नोप्ौयेऽगियं एवाय anita ar: asa स areata एव दोरथ य भाष वनौयेऽगिस्तो सूर्याचन्द्रमसी सोऽसष भा- AT x tl १२॥

qa शिर एवाहवनोयः † । अय य भाह- वनौयेऽग्नियं एवाय्॑शोषेन्‌ प्राणः सोऽख स तद्यत्‌ स॒ पच्चपुष्छवान्‌ | भवति परचपु्छवान्‌ § wag Haq प्राणश्चचुः शिरो द्चिण यों द्विशः पच उत्तर Wa Wat पत्तः प्राणो मध्यमात्मा व्वाक्‌ Ge ufast ada प्राण arta जग्धौ प्रतितिष्ठन्ति areata || पुच्छं प्रतिष्ठा ¶॥ १३॥

अय यटन्तराहवनौोयं च गाहपल्य' wi स आत्माय य अआमनोप्रौयेऽगियं एवाय मन्तरारमन्‌

~~~] ~ ~~~] ~~~

# ‘arara’—efa ख , 'ातेव'-दति ग, ध। † 'एेवा्वनोयः'- दति ग, घ। i, § पत्त पद्छबान्‌'- दति ग । | “त्स्मात्‌ प्राणानां वाक्‌'-दति क । ¶ ‘stas’—cfa a, प्रतिष्टा दति ग, a

१४ ॥ शतपथन्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण रेव्रा ) प्राणः सोऽस स॒ प्रतिषटेवाख गा पत्योऽथ॒यो गार्ईपलयेऽग्निः सोऽस्ावाड प्राणः * ॥ १४ ॥

तथ्‌ Ba , विचितं चिन्वनि। वयो वा STATS: प्राणा दूति न तथा कुर्यादति ते रेचयन्येकविएशसम्यद मधो ऽअनुषटप्सम्यद मथो हृहतीसम्यदं ये तथा कुव्वं न्यक दयेषेतदपं योनिरेव प्रजापतिरेव यदेतेऽवाच्ल; प्राणा यि मूव' करोति यत्‌ पुरषं प्रेव तच्ायते ॥ १५ ॥

अथातः सम्यदेव +1 एकविध॑शतिरि्टका नव यज षि aq fod सादन च सुददोशश्च तद्‌ हातरिपशद्‌ दाविरशदच्चरानुषट सेषानु टप्‌ th १६ ॥ ` एकविपशतिव्वेव प्रिथितः। यजुर्दाविएशं व्यदृषनष्य यजुरूषाश्च यजुश्च सिकताश्च यजुश्च gad च यजुश्च चतुर्भिः सच्चिवपति व्विसुश्चति

+ श्वाः, -दति क, प्राणः-श्ति ग, च) t ‘were’ xf ग, घ।

+ 3

‡; Sayer —cfa ग, a!

( {Wo Rate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ५५ पञ्चमेन ततस्िभिरियं दाव्िपणदचरानुष्टप्‌ सेषा- नुषप्‌ #॥ १७॥ `

waa दे यजुषो + । सो ऽभअ्नुष्टुषेव व्वाग्वा ऽभनुषटुप्‌ तदादिदं wd व्वाचो रुपं देवं च मानुषं aaa शनेश्च तदेते हे ‡॥ ec

at वा ऽएतास्िखोऽनुष्टभः। चित एष गाषपव्यस्तदादेता अव तिखोऽनुष्टभः सम्पादय न्यव Baad तदा सव्वं लोका भवन्ति ततो saatt दावि८शदक्षरा मनुष्टभ areata हरन्ति स॒ आषवनौयः सा दौसच्छिरोऽधेहान्य- तरा प्ररिशिष्यते स गाष्पलयः सा प्रतिष्टास्‌उ ऽअयं लोकः § ॥ १६ ॥

अथ ये sua ह यजुषौ। एतत्तददन्तरा- इवनौयं च गादपल्य' च तदन्तरिक्ष५ स भात्मा तदन्ते दइं भवतस्तष्मादेतत्तनौयो यदन्तराहवनौयं

* सषानुषुप्‌'-द्ति ग, घ।

t "यजुषो" ति ग, ध ।

{ ‘Pca क, श्े-दति ग, a

§ लोकः'-ध्ति क, शलोकः'-षति ग, च।

५१ ॥ शतपत्र ह्मम्‌ ॥ ( एप्र° शब्रा°)

च गापः च तद्मादेषां लोकाना मन्तरित्त- लोकस्तनिष्ठः * ॥ २० ॥

सेषा चधा विष्िता व्वागनुष्टुप्‌। ता मेषो- sft: प्राणो भूत्वानुसञ्चरति य॒ भषटवनौयेऽम्निः स॒ प्राणः सोऽसावादिलोऽय य॒ आम्नौघ्रोयेऽनिः स॒ व्यानः स उ ऽअयं व्वायुर्योऽयं पवतेऽय यो गाहपल्येऽभिः स उदानः सड अयं योऽय afa- wa † sfettatag वाव सर्व्वा | ard wa IMS AT MaTAS संस्कुरुते { ॥ ee A

सेषा दष्येव ६ । येवै दं afagaat हा- विपदेव तदेते हं यजुषौ तच्चतुखि५शदगि- रेव पञ्चविएशो नाक्तराच्छन्दो व्येवेकस्मात्र दा- ag स॒ उद्दाच्तरस्तत्‌ षट्वि्पशत्‌ षट्वि्- शदचरा वतौ seat बा ऽएष Afgan सम्पद्यते यादृग्‌ षे योनौ रेतः सिच्यते ary

# 'लोकस्तनिषशः- इति ग ।

† 'मस्िलोके-ति क, ग, घ । ‡ सस्रते" षति ग ।

§ "दयेव - षति ग, घ।

(ume Rate ) ॥ TAAATHH ॥ ४५७

जायते तदादेता सव हहतो करोति तस्मादेष सच्चितो हहतो मभिसंम्पदते ॥ Re |

तदाः । यदयं लोको गाह प्योऽन्तरिच्तं fragt द्यौराहवनीयोऽन्तरिचलोक उ अगा ज्लोकादनन्तर्हिंतोऽथ कस्माद्‌ गाह पत्य' चिक्छाह- नौयं चिनोत्यथ धिष्णयानिति सह हेषेमावग्र लोकावासतुस्तयोषव्वियतोर्वोऽन्रेणकाश असीत्‌ तदन्तरिच्च मभवेदौच्त५ LAAT ततः पुरान्तरा वा ऽदद मच्च मभूदिति तस्पादन्तरिच्तं तदाद गाईपल्य' चिच्वाहषनीयं चिनोल्येतौ wt लोका- qm मथ प्रत्ये्य॒धिष्णाच्रिषपति कन्म एवानन्तरयावाथो ऽअन्तयोर्व्वाव॒संस्कियमाणयो- मेध्य संस्क्रियते ॥ २२॥ २॥

| इति प्रथमप्रपाठके दितौयं ब्राह्मणम्‌ ॥

THEI सं स्वं तस्यागनेविरारूपप्रजापत्यामकतां TATA # प्रजापतेः dee वर्हुकाबस्तच्छरोरविश्चषं प्रतिवादयति-

+ ‘Taq तस्य'-द्ति o | Gq

५८ ॥ शतपथव्राद्मणम्‌ ॥ ( १प्र० रत्रा)

4प्रजापतिः प्रजा waaderfeat प्रजाः खष्टेति। देव- मनुष्यादिरूपा ae: श्रजाः wer ‘aay’ श्राजिं' गन्तव्यसखानम्‌ ‘sa’ व्याप्य, aren: सन्‌ (व्यसखंसत' विसखस्तावयवोऽभवत्‌ । 'तस्मादिखस्तात्‌' प्रजापतिशरोरात्‌ ‘aaa’ प्राणः" प्राणादि- पञ्चचाम कः "उदक्रामत्‌" उत्क्रान्तोऽभवत्‌ | “wT श्रनन्तर मेव तख प्रजापत; ‘ata’ शुक्रम्‌ “उदक्रामत्‌ । "तस्मिन्‌" निर्गते सति स भूमौ aaa’ पतितोऽभवत्‌। "तस्मात्‌" "पत्रात्‌' पतितात्‌ प्रजाप्रतिशरोरात्‌ श्रन्तरवखितम्‌ ‘way अस्रवत्‌" qa मभवत्‌। ‘ay ‘aay waite’) “श्रधिशोडःखथासां कम” -दत्यधिकरणस्य कमसञ्ज्ञा #। ‘ag चन्ुषोमध्ये age ज्योतिरवख्ित मभवदित्ययैः । "तस्मात्‌ ज्योतिषः “अरस्य ' प्रजापतेः “oa सुत मभवत्‌। (तर्हि तथा सति नेव खलु काचित्‌ भ्रतिष्टाः ‘ata’ | तस्य प्रजापतैः शरोरस्य विखस्तत्रात्‌ किचिदपि प्रतिष्ठास्दं † न ayaa ue i

अनन्तरं देवे; aa aa dart वक्तु माह- “a देवा इति । दतः श्रस्मात्‌ प्रजापतेः अन्या ‘aa’ प्रतिष्ठा अस्तिः आख्यो विद्यते। (म aa’ wereld "पितरं प्रजा- पतिं" (संस्करवाम', यथा पूवं मवतिष्ठेत्‌ , सः' च संतो a? sara पुनः श्रतिष्ठा' भाखयो भविष्यतोति' ॥ २॥

दलं सम्प्रधारित मथ ad प्राधितवन्त दइत्याह-- ^तेऽग्नि fafa: ‘@ देवाः “af मत्रुवन्‌' "न्‌" ag “दतः अस्मात्‌ प्रजापतेः “sar अस्माकम्‌ प्रतिष्ठा afer’, ‘sa पितर' त्यि

[1

* पाण Fo १. 8. Bg | † ‘fafqeanrae’—cfa = ।

( १अ० रब्रा० ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ we

WaT, स च संसतः पुनरुलितः सन्‌ waaay प्रतिष्ठा भविष्यतोति'। सोऽगनरेतदाक्यं शला प्रत्यवोचत्‌ ,-- ‘aa’ तस्मात्‌ de A मम "किम्‌" प्रयोजनं 'भविष्यतोति' | 2 |

तस्यीत्तरं दशयति-- “तेऽबुवत्निति। भव्ररूपो हि “अयं प्रजापतिः'। तस्य च तल्रयि dent सति वयं सें तनुखाः' `एतदन्रम्‌' श्रदाम' मुख्ोमदहि। STMT एवास्माकम्‌ एषः संस्कुतः प्रजापतिः “अत्रं भवलिति x | तथेति" सोऽग्नि- रद्गोक्ततवान्‌ ॥

दटानोन्तनप्रसिद्धया देवाना मग्निसुखतवं द्रठयति- यस्या द्रति। इनद्रादोनां मध्ये ‘aad कसमै चिदु देवता यत्‌ किञ्चिइविः प्रयच्छन्ति , तत्‌ सवम्‌ ‘waria जुद्ठति' । aq स्व माह "अग्निमुखा होति। ‘fe यस्मात्‌ तै देवाः" (तत्‌ तदानीं प्रजापतिरूपम्‌ ‘aaa’ अग्निमुखा एव श्रकुबत', तत्मादग्नौ यमानं हइविरसक्षण ag सवे देवा WATT: ॥ ४ ॥

उत्क्रान्तानां परिणामविेष माह-- “a वोऽस्मादिति, प्रजापति शरोरादुत्क्रान्तः प्राणवायुरेव भूता कवाह्यवायुरूपेणो- wa: | यदुत्क्रान्तं वयं तदैवासौ gate श्रादित्यःऽभवत्‌ | “यदेव संवत्सरेऽत्र मिति। ‘aq’ खलु dante मध्ये al fe- यवादिरूपम्‌ ‘aa’ प्यते, "तत्‌ तत्‌ तदात्मना प्रजापति. Frere † मन्नं परिणत मभवदिव्यर्थ; ॥ ५ |

न भ ~ eee प = अ

Sr न म ण a eo

# भवति'-श्न्ैव चछ, @ | † "प्रजापतिविलस्त- दति ङ, ¶प्रलापतिविखस्तः--द्ति ज |

Bo ॥ शतपघत्राह्मणस्‌ ॥ ` ( शत्र" रक्रा,

owe मनुसरति-- “a देवा इति । . तं' प्रजापतिदे ay Ta प्राहन्नन्‌' प्रतपनेन ससस्कुवन्‌ । ‘AG’ तन saga सति ‘wa’ naa प्रजाघतिं यः ‘afer’ ' “भरारोहत्‌' # सद्कामति (सम ५) , तदासना प्राङ्‌ निष्क्रान्तः प्राणः Ea’ “TA प्रजापतिं पुनः “arama प्राप्नोत्‌ । तथा च ‘a’ प्राणं alates 'भसखिन्‌' प्रजापतौ प्रह्नेन सखापितवन्त इत्यथः । “AY wa मित्यादि 1 श्यं प्रह्नमेन ‘a’ प्रजापतिं ‘od’ निरवयेषं पूणं वयव" 'संस्कत्य' पुनः अद्ध सुदश्रयन्‌' गमनागमनव्यवदारसम्ं मूद्राकार समुच्छ्रित मुरवन्‌ | aq तत्र च aR’ प्रजापतिम्‌ ` उद- ख्रयन्‌' देवाः , 'सः' एव शमे चयो लोकाः लोकन्रयाक्रको- ऽभवदिल्यधेः ॥ ६ ॥

तस्य aiza कि ay मिति, तदाह-- “awa मेवे त्यादिना । ‘sa’ भूलोकः ‘wa तस्य ' विराडात्कस्य प्रजा- aa: श्रतिष्ठा । प्रतितिष्टत्यस्या fafa प्रतिष्ठामब्देन पादा qaa | पार्थिवोऽगनिस्तस्य भ्रवाचीनः प्राणः, येन मूतरपुरो- घादिकं Aqsa | भ्रन्तरिचलो कोऽस्य प्रजापतेः “खाता मध्य- शह; । तत्र aaa वायुः' आसन्‌" भानि मध्यदेहैऽवखितः प्राणः । “asa cf] स वायुरेवास्य प्राण इत्यध; । “दयौरेवाखेति। युलोकोऽस्य प्रजापतेमूा | eet WATT: मसौ Taal तयोमध्ये "यञ्चक्ुरध्यथेत' afaq wets ज्योति- खन्लुरवस्ित मभवत्‌, तच्चक्षुः “Wea । तदुपपादयति-

pa

# soeta—cta 4, छ, FI † ड -पुस्तकादग्यच्र TANS परम्‌ |

( १अर° रघ्रा°, | सप्तमकार्डम्‌ ॥ ६१

«स्मादिति ‘fe’ यस्मात्‌, तस्मात्‌" Fee waa, तमात्‌ कारणात्‌ ATTST: “AAT: 'मीलिततरः' अतिशयेन मोलितः; सूर्यादल्यप्रकाथो दृष्यत wad: ॥ ७ ॥

न्तटेष्रावा दइत्यादि। तत्‌" तथा सति देवादोमां प्रजा- नाम्‌ “एषा प्रजापत्यासिका (सा प्रतिष्ठा, भ्रभवदिति aa: | ‘aq लदानों ‘a’ समष्तषन्‌' उदोरितरोत्या daca: | a केवल मतोतकाल एव प्रजापतेः ufasteqat, वषत्त- मानभवि यकालयोरपोल्याह-- “aia fafa) ‘aa’ serait वक्षमानकालेऽपोल्य्; | “अतोऽधिभवितेति । “wa” waret- मानादूैकालेऽपि सेव प्रतिष्ठा भविता' “अनदयतने लुट्‌”- इति # भविष्यत्यदनद्तने लुट्‌ ॥ ८ |

प्रतिष्ठारूपस्य प्रजापतेः deat मभिधाय चित्याग्नेरपि तादक्‌ संस्कारं aa तयोस्तादामा माह-- “खय इति। "सः" -दयेकस्च्छब्टः प्रसिद्ौ , wou प्रक्ञतपरामशकः | “योऽय मग्निरिति । गादपत्यचितिरूपो योऽग्मिरिव्य्धंः | तयोस्तादामो- पपत्तये प्रजापतेरवसखावियेष मतचरापि दथयति- “aweafa । तत्‌" तत्र॒ आहवनोये ‘cage’ 4 ya ‘fem उणा aa इति ‘aq’, we उत्क्रान्तप्राणादिकस्य प्रजापतैरेतषटूप fare: ॥ < ॥ |

संस्तारसाम्य माह-- “at मग्नाविति ताम्‌ उखाम्‌ अग्नो आहवनोये ‘naufa’ प्रतपति। “यधेदेन fafa |

० ~~ काणक

nee ----~ ry

# पा० ख० ३. ३. १५ । † प्रवजेनादिति मूल पाठः ; तस्येव वा यास्थानपद्‌ भिदं स्यात्‌ प्रञ्जनादिति।

gz ॥ शतपथत्रादह्यणम्‌ It ( शप्र° 2aTo )

प्रजापतिसाम्यवणेनम्‌ | प्रजापतिः (?) # “ae: भ्रमुभिन्‌ afe- काते दूत्यथः। “तद्य एना fafa ‘cary’ उखां श्रहकतां many "अग्निः" श्रारोहति' armada , भ्रन्तजां यत इति धयः (/ aaa पुरा प्रजापतिश्रोरादृत्करान्तः ‘a प्राणः एवः सः" अग्निभूला !एनम्‌' serra प्रजापतिम्‌ maa’ श्रागच्छति । ‘a’ प्राणम्‌ श्रस्मिन्‌' "दधाति स्थापयति । “aa agar मित्यादि | यजमानः WaT सका faqs † कण्डे सूत्रेण बद्वा , तस्यो- परि त सुख्यं बिभर्तीति ‘aq’, तेन प्रागुत्क्रान्तवीयं भेवा- faq पुनः खापयतोत्यथेः | “श्रध याः afay इति । उखाया मन्याराहणानन्तरं तस्मिन्‌ "वाः समिध आदधाति", ताभिस्तत्‌- प्रागस्मात्‌ सुत मप्यत्न पुनरस्मिन्‌ सापयति। यदाह काल्या- तनः-- “अ्रगनावारूटे अयोदशास्यां प्राटेणएमातोः समिध भाद- धाति?-दूति ‡ ॥ १०॥

तासा महरहरभ्याधान AAT, तत्र कारण माह-- (ता वा afa ‘aq’ तदानोम्‌ “asl रात्रेश्च सकाशात्‌ प्रजा परतिशरोरात्‌ “भत्र मसख्रवत्‌" श्रतस्तस्य पुनरवाप्ये समिधा माधानम्‌ एतस्िन्‌ § संवत्सरे प्रत्यहं कालत्रयेऽपि कत्तव्य fama) अत एवोकर सूत्रकृता -- “पालाभौः प्रतयुच महरह- रिति"”-दइति ||) र्क्रप्रतिमो चनोख्यभरणादोनां संवत्सरकालव्यापि

# प्रद fae fae waa पुस्तकेषु । † नास्तलोदम्यदभिदह ज-पुस्तकं |

‡ काण Ble Mo १६. 8. ३३ |

§ ‘atwa—xfa ज।

| का० श्रौ Mo १६. ४. ४० द्रश्यम्‌ |

( 2%fo रत्रा, ॥ सपमकीण्डम्‌ it ९२

are— ^तान्येतानोति । तानि' रुकाप्रतिमोचनोख्यभेरणसमि- दाधानविश्ुक्रमणादोनि पूर्वोक्ञान्येतानि # प्राण्वोर्याब्ररूपेणा- तक्रान्तानोत्यघ, । † “सवंसिन्‌' कत्त wa’ ‘daa? भवेयुरिति विधिवाक्व Faq तेषां संवत्सरकन्तव्यत्रे उपपत्ति माष- “संवत्सरो होति । यस्मात्‌ प्रजापतेस्तानि प्राणवीर्यान्रानि उत्क्रन्तानि। स हि संवत्रकालामकः खलु “एतत्‌ एतेन रुक प्रतिमो चनादोनां संवत्सर मनुष्ठानेन ्रस्मिन्‌ प्रकते सर्वा प्रजापतौ सवं निरवशेषं विश्वं दधाति खापयति। व्यरि- रेके वाध माह - “यस्मिन्‌ हेति । ‘re संवत्सरामकस्य प्रजा- पतेः "यस्मिन्‌" ऋतौ वसन्तादिके कालावयवे "एतत्‌" gata ‘a’ स्थापयेत्‌ । इलं प्रतिपादितं संवत्सरावयवे सर्वानाधानलक्णं दोषं सखष्टयितुं daar: gea मपि निषेधयति - “नासंवल्सरशतस्येति। न संवल्रपयंन्तं ‘wa: उखायां wa: , सोऽयम्‌ “अरसंबल्सरभतः' , तस्य Saha qa’ द्ृष्रापि ‘a’ भाव्यम्‌ , कि सुतलिजा। इति एवं वामकक्षायणः" वाम- aaa खषिः are उक्तवान्‌ । 'चन'-शब्टोऽप्यर्थे । एवं हुवतो वामकन्ञायणस्याभिप्राय माह-- “नेदिम भिति।

न = - YS कः

# yafeq ane “wa प्रतिसुच्य विभक्ति” दव्यादिको मन्थः, को्यायनौोयख्च “यजमानः कणठे रुक्मम्‌'-दृव्यादिको दर्यः ( Ware ६ Flo ५ To Alo ३७९ Yo, काल्या १६. ५, ९.) ।

tea उत्तर मूनविंशकणीयाखान्तो सन्यो ल-पुस्तकरीयादशेषु नेव लब्धः | मह्म्पारितादशरपुस्तङम्वपि च-क्‌-पुस्तकयो रि लिखि- तम्‌- “अव्र प्रतिपुस्तफे प्रचदयं गतम्‌"-इति। ततो ङड-पुस्नक- मात्र मत्रावलभ्बनेम्‌ |

६४ ॥ शंतपथन्राद्म्थम्‌ ॥ ( Ho Rate )

Sfefa परिभये #। ` पितरं" पालकं ‘SAA श्रधि्यन्नाककं प्रजापतिं `विच्छियमानं विगरेषेषं भियमानं नेत्यश्यानि' भरेव ta इति'। “इति -शब्दस्तदभिप्रायपरिखमािद्ीतकः | sa ai निगमयति-- “ay daat इति । संवत्सरे wale oe प्रजापति ‘aa निरवयेषं aed? सम्पुणावयवं ` rc toe ‘ag apafa’ गस नागमनव्यवदारसमधं BEAT सुच्छितं wate) ‘aaa येनैव प्रकारेण अदः" पूवं "देवाः "एनं प्रजापतिम्‌ "उदश्रयन्‌' उच्छ्रितं कछतवन्तः , तथेत्यथ; ॥ ११॥ HRA चयनामकस्य VATA AAA AA तदधिष्टात्र- म्निवाखादित्यासकताञ्च प्रतिपादयति-- “तस्य गाहपत्य ¶त्या- दिना । “स यः प्रजापतिव्यखर्पसत Wa मेव स योऽय मग्निभीयत" aay # , "तचः प्रजापतेः "गाहपत्य एवः चितिरूपखलविशेष एव wa लोकः' पथिको | रथ यो areca’ भ्रधिकरपे उच्य "किनि; ख्यापितः , aaa मस्मिन्‌ लोके एधिव्या मधिष्टाढल्वन faaistia:, स उष्योऽनिः यृथिवोखानोऽग्निरपि अस्य प्रजापतेः aaa, स जाठरोभ्िर्बोव्य इति येष: | ‘ga "श्राहवनोयं गारपल ्' अन्तरा मे, चिल्योरन्तराल दति यावत्‌ , यत्‌ खलं तद्न्तरित' मध्यलोक इत्यः | war च "यः" भयम्‌ 'भाग्नो- Ne faa ‘afer’ खापितः, य एव चाय मन्तरिचे अधिष्ठा- aaa feat वायुः , स आग्नोप्रोयस्योऽन्तरि क्षसो वायुेत्युभय- विधोऽप्यस्य प्रजापतैः स पञ्च्टच्यासकः प्राण इत्यध, । “UTE: aaa: fauna: एव" “at युलोकः। “रध areata

# निस्‌० १, ३. ६ । tea पुरस्तात्‌ नवमौ कणो (ut Vo) Hea |

( eae Rate ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ १५

अधिकरषे ध्यः afar’ भ्रतिप्रणोतः ख्यापितः, तौ सूयाचन्द्रमसौ aaasfasiaaa feat) (स एषः" श्राहवनोयादिः चन्द्रान्तः a sae wate UIT! ॥ १२॥

तस्य प्रजापतेराधियर्निकं माष्यासिकञ्च रूपं प्रतिपिपा- द यिष्ठुराद -- “तस्य fat दति, (तस्यः प्रजापतेः “are- ana: चिव्यामकः शिरः" मूदधा। ‘aa’ ‘a’ तच निधोय- मानः “afin, योऽयं “ta शोश्णिं प्राणः नासिका- aaa , स उभयविधोऽपि श््रस्य' प्रजापतैः स एव शोष्यः प्राण एवय; ॥ ,

चित्यामकस्ादवनोयस्य , aa निधोयमानस्याग्नेख क्रमेण Mead भौषेखप्राणत्वच्च प्रतिपाद्य , तयोरेव पक्तपुच्छवच्ं प्रति- पादयति--“तद्यत्‌ स इति । ‘aa’ aa ‘aq’ यस्मात्‌ ‘a’ चिद्या- मक्र Beadle: "पत्तपुच्छवान्‌' पक्ताभ्यां पुच्छेन च युक्रोऽम्ति, श्रयं" शोषन्‌' भशौण्णि वत्तमानः ‘ate: afar इति यावत्‌ । सोऽपि ‘uagesaq fe पक्चपुच्छरन्वितः खलु । पकपुच्छ- वच मेवोपपादयति -- “ag: शिर इत्यादिना । “aay सव्य - दत्तिणात्मकं चत्तुरिद्द्रियम्‌ नासिञ्यप्राणस्य शिरः मू. भूतम्‌; तदुपरि वत्तमानलात्‌। दक्तिणकर्णाो दक्िणपक्तस्थानोयः ; तष्य दत्तिणा्वत्तिलात्‌ । उत्तर कणंघोत्तरपच्छस्यानोयः ; उत्तरपाष्ठ व्तितादेव | प्राणः" स॒ एव नासिक्यः। मध्यम्‌' अन्तवेत्ति “ora शरोरम्‌ । वागायमनख्लाद्‌ TE मुखम्‌ , तदायतनं रसन मपि वा, त॑त्‌ पुच्छम्‌ ; पश्चाद्भाविल्वात्‌। सेव प्रतिष्ठाः भ्राखखदम्‌ । प्रतिष्टात्व मेवोपपादयति-- “तद्यदिति | ay यस्मात्‌ प्राणाः" नासिक्ादयो ¶वाचा' मुखेन ‘wal’ “जग्धाः €.

६६ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ Il ( शप्र रत्रा )

wafiar शयोरे प्रतितिष्ठन्ति" नोत्क्रामन्ति, "तस्मात्‌ तोः प्राणानां "वाक्‌ पुच्छं प्रतिष्टल्युपपन्नम्‌ ॥ १३ ॥

प्रकारान्तरेणापि तस्याधियन्निकाध्यासिकरूपला मेव प्रति- पादयति -- “aa यदन्तरेति। ्रहवनोयगादपत्ययो; श्रन्त- राले इति ‘aq’, "स श्राल्ा' शरौरम्‌। श्रागैप्रोये' तदादौ fair ्योऽग्निः' निहितः प्रदर्शनाघं माग्नोप्रोय ग्रहणम्‌ ; उत्तरत Cgafed धिष्णााः”-इति बहवचनोपदेशात्‌ # । योऽयम्‌ अन्त- रामनि ‘ara’ पञ्चदल्याककः , ‘a wafer एव “Te पञ्चउत्तिकः प्राण इत्यधेः । "गारंपत्योऽस्य' , ्रतिष्टा' पादौ । aq aaa. अग्निः “सोऽस्य अ्रवाचोनः ध्रा; पवा इत्तिलात्‌ ॥ १४ ॥

fafafaat गारईपत्यश्चेतव्य इत्ये कोयमत सुपन्यस्ति- cay हैक इति “UR शाखिनः तं aad गाहप 'त्रिचितम्‌' उपर्युपरि चितितयामकं “चिन्वन्ति । तिरभिधितिभिधित- स्लिचितस्तं तथाविधम्‌। चिन्वता मभिप्राय माह-- © चयो वा दते इति। प्रजननम्‌ त्रपुरोषसगहत्तिमेदेन विलम्‌ , ततश्च तिषमभिशितिभिस्मीण्येव प्राणायतनानि कल्यितानि भविष्य न्तोत्याशयः | वच्माणसम्मत्तित्रयातिरेकालकदोषाधानेन त नतं पन्नं निराचरे -- “न तथेति । ये शाखिनः तथा त्रिचित- चयनं ata, ‘a एकविं शसम्पदं' “at उभय्य एकविंशतिः सम्प्र्न्ते”-दत्यादिनोक्ताम्‌ † एकविंशतेरिषटकानां सम्पदम्‌ "अतिर्वयन्ति' अतिरिक्तं कुवेन्ति। विचितिकै दहि बहुतरा

2s aa oe os ere ae a -~------~--------~

+ yoo 23 Al FLAT | =~ e † द्षेवादात्राक्षणे (१२ ए० २प०) ३४ HEY FLA |

( emo रत्रा, ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ go

seat: स्यः; तथा , भ्ानुष्टुमेषु “mart: सम्बदेवेकविंति- रिष्टकाः०-दत्यादिना # वच्यमाणायास्िविधाया श्रपि सम्प दम्‌ , तथा “सषा seas: इत्यादिना † वच्यमाणाया हत्याः सम्पद्‌ मपि अतिरेचयन्तोत्यनुषङ्गः ॥ नयो वा इमेऽवाञ्चः प्राणाः इति यदुक्तम्‌ धः , तदप्यङ्कोढत्य निराकरोति “एकं च्यबेत्यादिना । एतस्य प्राणस्य रूपम्‌ 'एत- guy एक मेव खलु , 'यदेतेऽबाच्चः प्राणाः प्रजननमूत्पुरोष- सर्गहत्तिमेदेन वत्योऽपि किम्पुनम्तदित्याह-- “योनिरेवेति । fay सानं करणम्‌ । मूतरपुरोषरेतसा भेक Aaagd कारण मनाटत्यापि कर्मविवक्षया are— “श्रजापतिरेवेति। मूत्र परोषसर्गावमना प्रजापतेरेकत्व मित्यथः । तदेवोपपादयति - “यद्धोति । aqa करोति", ‘aq’ च “पुरोषं करोतिः, "तत्‌ जायत एवः इति प्रजातिरूपण चयाणा aaad सिद Aras: ॥ १५॥ पूवं qufaat मनुष्टबृहहव्योः सम्मद माह -- “MATA: सम्परेषेत्यादिना । बवच्यते'-दइति शेषः । “aay सो अगिः” - दत्यादिभिमन्तेरुपडिता अष्टौ पज्लुमत्यः , लोकम्मृणास्रयोदभेति 'एकविंशतिरिष्ट काः" । “नव यजुएषोति । श्रष्टाना मरदतो- प्रशतोनां यज्ञसतोना मष्ट श्रयं सो अनि रित्यादोनि § , लोक- म्पृणाना Aa “लो कं एृणिति || , एवम्‌ नव । AT तत्र “तिं शत्‌'

wae ee —— - --- „ --=-----~--~- ~~ ----*~-- ~ --------- (ct ree रती

# उत्तरस्यां atenat (५४० EW) AVA!

† दाति कण्ट द्रया ( ५६० १० Te)!

| अनुपदं गतं द्र्य मिद्धेव ( ५४० gue, deo tae) | § Ale Fo १२. ४७--५३ | | ale Ho १२. Ys |

és ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण न्ना)

सह्या सम्पद्यते । (सादनञ्ख' यजुः “तया देषतयेति #। सूददोद्ाश्च “ता अध्येति ¶। ‘eq’ तेन श्दातिंशत्‌' श्ररुष्टप्‌ , दाविंशदक्लरा' ‘aor प्रसिा "अनुष्टप्‌' गादपत्यचितौ सम्प्रा द्रष्टव्या ve ll

एव मेक मनुष्टभं aT अपरे हे अनुष्टुभाषेव सम्पादयितु माद -- “एकविं शतिर्वेवेति। उ . एव -दइति पदच्छटः । ‘aft धितः एकविंशतिसष्या एव । aga aaaat— “परििह्विः परिश्रयति पूटवदेकविंशत्या चित सखेति" इति ¢ | “यज्ञदाषिंश मिति। परिधिता मेवोपधाने विहितं “चितः स्येति § युद इनस्य यजुः* । “ata वोतेति | त्रयोविंशषम्‌ । ‘aor तत्रिवापै विहितं ag; “सञ्ज्ञान मितिचडे¶ चतुविंशपञ्चविंशे। “सिक- ary तत्रिवापयज्ञुः “श्रमनेभस्मेति># च हे षड शसप्तविंशे । पुरो- ay तत्निवापयजुश्च “sé विश्वा इति pp हे ब्रष्टाटिशेकोनचिगे | (्वतुभिः' agfa: “समित मित्यादिभिः be उख्य मग्निं ‘afaa- पति", तत्‌ सत्रिवापखिंशः । “विमुच्चति पञ्चमेनेति । “मातेव ya fafa ३६ age विहितः शिक्छयाद्खाविमाक एकविंशः । भ्रग्नि- सन्रिवापोखाविमोकयोरुपयुक्तसङ्यातः पातात्‌ तत्सम्बद्ानि पञ्च यजुष्यवश्िष्टानोत्यभिप्रेलय तेषां पञ्चाना सुपयोग we— “aa- fafuftfa 1 `ततः तेभ्यः पञ्चभ्यो age: ‘fafa: agfi:

-- + rn a ------“

a ee ~~ -- ~ ~~~ ~~~ ~- --------~ --------------~-~----- - ~ --~~~-

# Ato Fo १२. ५३. ३ | † वा० Bo १२. ५१५ ।

‡ कार श्रौ Mo १७. १.७ । ऽवा Ho १२. ४६. ३ । | Ate मं १२. ४५ | Tao We १२. ४६. १। we वा० Wo UR. ४६, २। tt वा० Wo १२. Ye |

tt वा० We १२. ५७-६०। §§ alo Fo १२. ६१ |

( १अ्र० Rate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ६९

एकदेशभूतेरेका दातिंशत्तमो सङ्खया । एवम्‌ ‘saa’ ददानो प्रतिपादिता दाविंशदक्षरानुष्टप्‌, सम्मद्यत इति शेषः । सिषा प्रसिद्धा हितोया “भरनुष्टुप्‌' ॥ १७॥

भध at ठतोया wae माह -- “wade इति । पञ्चसु मव्यमानुष्टभि दौखुपयुक्ञानि , श्रयते" ये अन्तिमे दे' "यजुषो" safe’, ‘ar ‘q’ पुनयंजुदयास्मिका अनुष्टुबेव । ननु यलुहंयालिकाया wer: कथ मनुष मित्यत श्राह -- “वाग्‌ वादूति। ‘ara’ खलु अनुष्टुप्‌ ; “वागनुष्टुबित्यग्निरहस्ये खुत- त्वात्‌ # | यजुहयामिकानुष्टुबेकातःप्रतिपादनाय वाचो दिरूपता मार--^“तद्यदिदन्दय fafa । इय भेव दयामक भित्यथ; । तदेव eat विद्वणोति-- ^“देवशेत्यादिना । ‘ed देवसम्बन्धि वाकं संतम्‌ , 'मातुषं' मनु्यसम्बन्धि भाषामयं वाक्यञ्च ;-- "उच्चः तारखरं वाक्यम्‌ , wa मन्द्रसखर श्चेति तदेते बे" इ्युपत्निप्-

निगमनम्‌ | एवं ठतोयानुष्टप सम्पन्ना ॥ १८ ॥

प्रतिपादितानां तिख्णा मनुष्टभा सुपयोगं विधत्ते न्ता वा एता इति। “एषः ‘faa: चित्या wanted: "गाईपत्यः, ‘at’ प्रसिदाः “एतास्िस्रोऽनुष्टमः' aq, सम्परादितानुष्टप्रयामक इत्यथः । अनुष्टुप्‌ ्रयसम्मादनस्य गा qafaat लोकत्रयसम्पादनरेतुता माद-- “तदेता इति । ‘oy गारईपत्यचितौ यत्‌ “एतास्तिखः अनुष्टमः' सम्पा- द्यन्ति, aeatfea इति tu) Aer भ्राहनोयचयनात्‌ प्रागेवात्रैव गाहपत्ये इमे स्वं लोकाः वयोऽपि भवन्ति" ।

# उपरिष्टात्‌ १० कण १ प्र RAO Vale "वावा अनुष्टुप्‌ दति।

७9 ॥ शतपधत्राद्यखम्‌ ॥ ( शप्र रेत्रा० |

कारे का्यस्यान्तगतल्वादुत्तरेऽग्नयोऽपि गापल्ये एवान्तगताः , फथिवीलोकै Bat लोकावन्तगेतौ । “सोऽग्निना थिवी मिथनय समभवत्‌ तत आण्ड समवत्तत”-ङति तत एवो afand: # | तासा भेव अनुष्टुभा सुपयोनान्तर मपि विधत्त ^ततोऽन्यतरा मिति । तयोर्दातिंशदच्तरयोः अतुष्टभोमध्य अरन्य तराम्‌' एकाम्‌ दातिंशदक्तरा मनुष्टभं' gent विविच आहवनोय स्थानं हरन्ति अनसन्धानाय हश्युरित्यथेः। सा चाहता gavy आहवनौोयचिति; , सेव युलोकः , तदेव चिल्याम्नि रूपस्य प्रजापतेः ‘fact’ भवति । ‘se अस्मिन्‌ anda स्थाने ‘gaa’ एका दातिंशदत्तरा अनुष्टुप्‌ परिशि्यते, सः एव ‘areca अग्निरिति । चित्याग्निरूपस्य प्रजापतेः साः va प्रतिष्ठा पादौ । ‘a एव अयं लोकः भूलोकालिका- पोत्यथः ॥ १८ tt

दिसङ्ग्ायोगाद्‌ गौणौ या Talat अनुष्टुप्‌ , तस्या अन्तरि त्तादिरूपता माद “ज्र ये एते इति । बआहवनोयगाहपल्य- चिल्यो्मध्ये यदस्ति खान मागनोभ्रोयाख्यम्‌ , एतदेव सा यज्ञुहंया- fant श्रनु्टप्‌ , (तदैवान्तरिक्तम्‌' ठतोयानुष्टुवालकोऽय मन्त रि्लोक var) सेव श्रानृष्टभस्य चिल्याग्निरूपस्य प्रजापतेः ‘mar wate, दातिंशदक्तराभ्यां gaat अनुष्टब्‌भ्यां fragiaifaargazen अनुष्टुभोऽल्मोयस्त्रात्‌ तदामकतयौ- ara मल्यपरिमाण्त्र माह -- “तद्यत्‌ ते हे भवत catia यस्मात्‌ तीया aqua ददिसङ्यायोगिनो , तस्मात्‌ तदामकं

8 म

ens en eee ee ~ capa 9 aa = ae ~ ~ = = ज ee चान = ~~ = भ += -- - ~ --~ ~ ee -- ---

+ ६का० १.२. १. (६भाः १५०) AVIA |

( १अ० रेत्रा° ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ 9

7ारईपल्यादवनोययोरन्तरालं ‘Aaa ततुतरम्‌ , भ्रल्मपरिमाण aq भवति । "तस्मात्‌" एव कारणात्‌ एषां लोकानां मध्य "श्रन्तरिक्तलो क" ‘afas’ सच्छतमो भवति |i Re |

‘oat त्रेधा विदहितेत्यादि। विप्रकारेण विहिता सषा अनुष्टप्‌ः ‘ata’ एव । “at? "एषः उख्यः ‘afi.’ प्राणो भूत्वा अनुसञ्चरति ्रहवनोयगाडपत्यामनोप्रोयाख्येषु स्थानेषु क्रमेण व्याप्रोति। ततख्ानगतेऽगनेा प्राणोदानव्यानहच्यामना सूर्यादिभेदेन तस्य atfa माचष्टं -- “a आराहवनोयेऽग्नि- रिति। `आहवनोये आहवनोयस्छाने निहितो ‘a. अगिः", a? प्राणः" प्राणात्मकः, 'सोऽसावादिव्यः' अआदित्यात्कश्च। aquaria निहितसु व्यानामकः, वायामकश्च। गादपत्ये fafenq उदानामकरः, पायिवाज्निरूपश्च । आहवनोयादोनां दयुलोकादिरूपतल्स्य प्रतिपादितत्वात्‌ ऊ मध्याघोटे सम्बन्धेन प्राणारोनां तत्तदम्न्यातकता अवगन्तव्या |

प्रतिपादित wa विदुषः फल माद -- “एवंविदिति। अरन्यादयधिष्ठितलोकत्रयाणां प्रजापत्यामकल्म्‌ , गाहपत्यचितौ सम्परादिताखनुष्टपस उदोरितगोत्या जानन्‌ Beet "वाचम्‌ क्त्रम्‌ प्राणम्‌” , एतैरेव सर्वेः सम्पृणम्‌ MATA श्रग्निशरोरं संस्कुरुते" उत्पादयति ॥ Re I

Con वहतोसम्मद fafa x प्राक्‌ सूचितां सम्पत्ति माह __ «fat, Gav गारईपत्यचितिः दत्येव', सम्मयत दति प्रषः । ता मेव सम्पत्तिं दर्भयति-- श्ये वादति। ‘a खलु

on = Ne — a ~ -------*--~------- ~ ~ cn --

+ एतस्मिन्नेव AAT १५ करी द्रख्या (ys Be) |

WR ॥ WATAAT STAT ॥ ( शप्र रत्री )

qa सुकते दातिंशदक्षरे aqewt, तदुभयं मिलिचवा et तिशरेवात सम्पद्यते । afar दे यजुषो", अग्निरेव पञ्चतिं शः" पञ्चतिंशत्‌सङ्यापूरषः ॥ ‘

aq षट॒तिंशदक्षरा aedifa शरुतः इतः पर मप्यकेन भवितत॑व्य मित्यत श्राह -- “नाक्तरादिति। न चेकस्मादक्षरा दवियमानात्‌ ‘ex च्येति' विगच्छति , ware भवति। 'न' च ‘era waa! एकेन wet वा न्यून छन्दो न aaa प्राप्रोतोल्धंः। तथा चेषां पञ्चतिंशत्‌- स्यापि # दह्येवेति तस्सम्पत्तिरविरुहा । werafa मपि दशयति-- “a उ erat इति। यः पञ्चतिंशोऽग्निः स खश्बन्षरदयवाचयः , ततस्ताभ्या मगिनिरितयक्तराभ्यां सह षड्‌ तिंशत्‌ सया सम्पद्यते; तथा च षट्‌तिंशदक्षरा हतो सम्मन्ना | अपि च `एष ब्राहवनोयस्ाने (सञ्धितः' अग्निरपि "वहतो मभिसम्पदयते'। aa गाडपत्यचितै- वैहतसम्पत्तिरेव कारण मिव्याह-- “याष््ग्‌ वा इति | aay mist याटगाकारविशिष्टः “tay सिच्यते ताह- गुप रएवोत्पत्तिसमये ‘aad’; यथेव लोके , "तत्‌ तथेवा- चापि। योनिरूपायां गाहपत्यचितौ ‘az’ यस्मात्‌ “एतां eect करोति", ‘aay ta उत्पद्यमानः एषः aya.’ wa माह- वनोयोऽम्निरपि † बहतो मभिसम्पयते'। तां सम्पत्तिं age तोनां षथ्यु्तरत्रिशतसङ्यया दथ eee: सम्पद्यत इति दशम काण्डे दर्शयिष्यामः ॥ २२॥

# qafauaenat मपि-द्तिन। † “ रष सितः मषाभिरपि"--इति ल |

( १अ० रेत्रा० } | सप्तम कारम्‌ ॥ ७३

गाहपत्याग्नोप्रोयाहवनोयानां क्रमेण पृथिव्यन्तरिक्षयुलो. कासकल्वात्‌ क्रमेणैव तेषां संस्कारो युक्त इत्याशङ्य व्युतकर. मानुषान सुषपादयति- `तदाइरित्यादिना । “satis धिष्णया इति। गाहपत्याहवनीययोरन्तरालवर्तिन श्राग्नोपधरोया- दयो « धिणणाः, ते अन्तरिक्तलोकामका इत्यर्थः । तच are. पत्यचयनानन्तयम्‌ ्राहवनोयचितेराक्तिपति-- “अरन्तरित्त लोका slat ‘same लोकात्‌ अन्तरिक्षलोकः (अनन्तहितंः' प्रत्यासत्रः । तथा च गाहपव्यचय्रनानन्तरं धिशानिव- पन मत्वा अध, कस्मात्‌" डेतोराहवनोयचयनं मेव क्रियते | अध' अ्रनन्तर मेव ‘fauna’ चिनोतीत्यनुषज्यते । इतथ मनु- ठाने कारणं aa माह — “सह इवेमा मिति। “ag? पुरा दमो भूखगास्यौ लोको 'सदहासतुः' । तयोः" “वियतो विविषं गच्छतोः वियुज्यमानयोः “ay मध्ये ‘ara’ अवकाश; श्रा सोत्‌, तदन्तरिक् मभवत्‌" । aa: पुरा" दयावाष्टयिव्योविगमनात्‌ पूवम्‌ ‘faq’ इति आकाशस्य ‘ara’ ; द्यावाणजिव्यो विशेषै सति “wat तयोमध्ये खलु दद ala मभूत्‌" । दति' हेतो ; aared तस्मादिद माकाश मन्तरिक्षनामकं aaa मिव्यथंः ॥

“तद्‌ यद्‌ गाहपत्य मित्यादि । wa मन्तरित्तनिष्यत्त- लोकदयानन्तरभावित्वाद्‌ गाहपत्यचयनानन्सर मन्तरिच्तसंसु तान्‌ धिणानतिक्रम्य श्राहवनोयं' ‘fafa चयमेन संससे- तोति। यत्‌" यस्मात्‌ तौ भूखर्लौकौ श्रमे खलु सद्र

"+~ Ne ae न जा ciaeeneee -*---~-------~-----~-~----~ re rene ~~ ae oN tr —_

* ‘aba’ —raz ज | 2 ©

SF ॥ शतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण रेव्रा°)

"अ्व्येता' ख्टावभवताम्‌ , MH आङवनोयचयनानन्तरं प्रेत्य परतिनिहदय सदसि ‘fauna’ "निवपति" निमिमोते। भष प्रयोजन माद-- “कामण एवेति, तत्र धिशानां निवपनं कर्मणः क्रियाकलापस्य “पननन्सरयाय' अविच्छेदायेव भवति । न॒ aaa किञ्चित्‌ संलक्ष्य मस्तोत्याह-- “रथो इति । afa च उभयोः “AAA भराहवनोयगाहपत्ययोश्चयनेन “संस्विय- aren: ‘way रपि खलं 'सस्वयते', तेनेव संस्कारेण संसत भेव भवति ; तख्माद्‌ गाहपत्यचयनानन्तर माहवनोयस्येव चयनम्‌, पश्चाहिष्णणाना मिति क्रमः fre इति भावः ॥ २२॥२॥

दूति योसायणाचार्यविरचिते माधवोये वेदायप्रकाशे माध्यन्दिनिशतपथत्राद्य णमाषये सप्तमकाष्ड प्रथमेऽध्याये हितोयं प्राष्य णम्‌ ॥

दार्थस्य प्रकाशेन तमो ETE निवारयन्‌ | पुमधांशतुरो देयाद्‌ विद्यातोधमहेष्वरः ॥ १।

AWTS MAES कनकदयतुलापूरषौ सखणगभम्‌ , सप्तान्‌ पञ्चसोरोंस्िदशतरलताधेनुसौषणेभूमोः । रत्रोखां रुकावाजिदिपसहितरघौ सायणिः fararat , व्यखाणोदिशखचम्रं प्रथितविधिमदहाभूतयुक्तं घटश्च ॥ arate warren तिलभव Age: खणजं वणमुख्यः , कार्पीसोयं क्ञपावान्‌ FSRA AAS राजतं TAT: ।

( १अ० RaTe ) ॥ सप्तमकाश्छम्‌ ॥ ७५

भाज्योखं प्राज्यजग््ा लवणजः ATT, WHT STRAT: , tare रब्नरूपं गिरि ama सुदा पात्रसाल्िङ्गणायः # ॥

इति सोमद्राजाधिराजपरमेश्वरवदिकमागेप्रवन्तक- खोषहरिहरमहाराजसाम््ाज्यधुरन्धरेण सायणाचार्येण विरचिते माधवोये वेदाथंप्रकागे माध्यन्दिनिशतपधत्राह्मणभाष्ये सप्तमकाण्ड प्रथमोऽध्यायः समाप्तः ॥ १ ॥

+ अचयाद्येपणन्यः पश्द्मकारटोयदितोयाध्यायान्ते ALA: |

Og ॥ तपधत्राद्मणम्‌ | ( प्रण Rafe )

(wa हितोयाध्यायस्य प्रधमं ब्राह्मणम्‌ | )

a @ ककि 9

अथातो नेकतौहरन्ति। एतद्वै देवा are ve चित्वा समारोहन्रयं वे लोको गाहपल $a मेव तं लोकप Tae Aaa तम॒ एवा- नतिदश्च मपश्चन्‌ *॥ १ ॥

ते aA! उपर तच्जानौत यथेदं तमः पा- पान मपहनामहा ssf तेन्रुवंश्चेतयध्व मिति चिति मिच्छतेति ara तदत्रवंलदिच्छत यथेदं तमः पाप्रान मप्रहनामहा ऽइति ॥ २॥

ते चैतयमानाः। एता Teal अपश्यन्‌ नेङतोस्ता उपादधत तामिसलत्तमः प्राप्रान मपा- त्रत पाप्मा वे निट तिल्देताभिः पाप्रानं नि- ऋति AMAA तस्मादेता AWA: ॥ ३ ॥

तहा ऽपतत्‌ क्रियते । यदेवा अकृव्व्॑निदं नु तत्‌ तमः स WG देैरेवापहतो यन्चेतत्‌ करो- ति यदेवा अकुव्व॑सतत्‌ करवाणीत्यथो य॒ एव

a णक

= SS i RE a न a जामयो i 9 9 > --- न ~ ~ ० ete ~ म ० क्म -- ~

« Guay’ -द्ति ग, घ।

( रेश्र° शब्रा, ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ oo पप्रा at fae fers मेताभिरपहते तयदेतामिः पाप्रानं नि ति मपहते तस्प्रादेता Ae त्यः ॥ ४ ॥

यदेवेता नेट तरन्ति । प्रजापतिं fae यव देवाः Ag Aaa योनो रेतो भूत मसिञ्चन्योनिर्व्वा ऽउखा तस्मा ऽएता८ संवत्सरे प्रतिष्ठा समस्कुव्वन्निम मेव लोक मयं वै लोको meres प्राजनयंसलस्य यः प्राप्मा यः Wa यदुं aay तदस्येताभिरपाप्नंलद्यदस्थै- ताभिः पापां fas fa मपाप्रंसस्मादेता ने- ट त्यः ॥ ५ ॥

तथेषेतदाजमानः। आत्मान सुखायां योनौ रेतो yas सिञ्चति योनि्व्वां ऽउखा तद्या ऽएताध संव्वत्सरे प्रतिष्ठा५ संस्करोतौम मेव लोक मयं a लोको गाहपत्यलस्मिन्नेनं प्रजनयति तस यः OUT यः HAT यदुल्ब' यच्ञरायु तदस्येताभिरप- हन्ति तदादस्यैताभिः पाप्मानं fas far मपडन्ति तस्मादेता नेट तः ॥ ६ ॥ |

पादमात्यो भवन्ति | अधस्यद्‌ मेव तत्‌

ot ॥ TATAATH UA ॥ ( शप्र देत्रा)

पाप्मानं निद्तिं कुरुतेऽलच्णा भवन्ति यदं नासि AAAI मसन्त मेव तत्‌ पाप्मानं नि- च तिं gad quant भवन्ति नेता वै तुषा ने तैरेव त्नेतं कन्म करोति क्ष्णा भवन्ति amy हि तत्तम आसौदधो am वे नि ऋ fa: | ७ ॥

ताभिरेतां दिशं यन्ति। एषा वै नेती दिङ्‌ नेट त्या मेव तदिशि निक्छतिं दधाति स यव Bad वैरिणः WATT aT स्यात्तदेना उपदध्यादयत्र वा ऽअखा ऽअ दौयते यव॒बास्था sia न जायन्ते निक तिहस्यि ag warfa नेत sua agafae तिं दधाति ताः प्राची- STRUTT: कत्वोपदधाति ॥ ८ ॥ ।

अरसुन्वन्त मयजमान मिच्छति । यो वै न्‌ सुनोति न यजते तं निक तिक्टच्छति सेन- स्यल्या मन्विहि तस्करस्येति स्तेनस्य चेत्या मनि- हि तस्करस्य चेल्येतद्धो यथा सतेनस्तस्करः प्र लाय wed प्रलाय मिहौलन्य मद्मदि्छ सा त

(रेश्र० शब्रा°) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ er

gaara fara मिच्छ्येतन्नमो देवि नि ऋते तुभ्य मस्त्विति नमस्कारेरोवेना मपडहते ॥ < ॥ नमः सु ते fara तिग्मतेज दूति । तिम्म्‌- तेजा बे निद तिस्तस्या 5एतन्नमस्करोत्य यस्यं व्विचता बन्ध मेत मिल्ययश्येन ह वे तं aaa निक तिवप्राति यं aqutfa यमेन त्वः ग्रम्या संव्विदानेल्यश्निवे यम दयं यम्याभ्याछ Fes सव्व यत माभ्यां as संविद्‌ानेल्ये तदुत्तमे नाकै $अधि रोहयेन मिति eat a wat नाकः aa लोकै यजमान मधिरोहयेव्येतत्‌ « tl १०॥ यस्यास्ते घोर May जुहोमोति घोरा वं निक तिस्तस्या एतदासन्‌ जुहोति यत्‌ ae- वत्य कश्य ATA बन्धाना मवसज्ननायेति यै- qaqgr भवति ai at जनो भमिरिति प्र मन्दत उद्ूतोयं वै भृमिरस्यां वे स भवति यो भवति fae fa’ त्वाहं परिषेद्‌ व्विष्वत इति नि तिरिति त्वाहं परिषद aaa. इल्येतदियं

ह क 1 षः

« “मधिरोश्येद्येतत'-ष्ति ग |

To ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण रेत्रा०)

नि fafa वैत निरपंयति यो fax wie तदाधा वे. ब्रूयादसावासुष्याययोऽसि az ला मा मा हिऽसौरित्येव मेतदाइ AAT fe fa fea अआमन्वितो feafer | ११॥

नोपरशति। प्ाप्रा वे निद तित्‌ प्राप्रना सपस्छशा ssf न सादयति प्रतिष्ठा वे सा- दन" नेत्या्रानं प्रतिष्ठापयानौति न सूददोहसाधि- वदति प्राणो वे Beater ेतपाप्रान प्रायेन सन्तनबानि सन्द्धानोति ॥ १२॥

ता Ba परस्तादरव्वाचीरुपदधाति। पाप्रा वे fax तित्‌ पाप्मानं निक ति मन्ववायामेति न तथा कुर्यात्‌ पराचौरेवोपदध्यात्‌ पराञ्च मेव aq ura निति मपहते ॥ १३ ॥

fra इष्टका उपदधाति । विहृदमिर्यावा- नम्निर्यावलस्य माता तावतेव तत्‌ ura’ नि कति मपहते *॥ १४॥

अथासन्दौ प firey सकापाश मण्डु त

~ ==

peor सष १ te -----

a ‘auwa’— af ख |

(230 eae ) ॥ सप्तम्रकाण्डम्‌ ॥ ८१

पराच न्यस्यति नैशतो वे पाभो निङतिपाशा- देव तत्‌ प्रमुच्यते यं ते देवो निक्टतिरावबन्ध पाशं ग्रोवाखविचुत्य मिल्नेवंविद्षा शविचल्स्त ते च्विष्याम्यायुषो न मध्यादिल्गिर्वा ऽअायुस्तस्ये- aaa यच्चितो गाहपल्यो भवल्यचित आहवनौय- लस्मादादि युषागिं चिनुते यदि स्थविर आयुषो न मध्यादियेवाह्ाधेकै faquie प्रसूत ga a पितुरथे aaa waa इत्येतत्‌ विष्टुब्‌भि- वजो वै विष्टव्‌ asada तत्‌ waa’ fasta मपहते ॥ १५॥

तिख इष्टका wafer) भासन्दौ शिक्य रुकपाश FUE तदष्टावष्टाक्तरा गायतौ मायवो- ऽभिर्यावानमिर्यावत्यस्य मावा तावतेव तत्‌ पा- प्रान नि ति मपहते ॥ १६॥

अधान्तरेणोदचमसं निनयति । व्वद्यो वा say ata तत्‌ पाप्मानं निकट ति were नमो भूतये येदं चकारेल्यपोत्तिष्टन्ति भृत्ये वा sured देवाः कर्ममाकव्वत तस्या SURAT

११

TR ॥ गशतपर्थत्रादह्मणम्‌ ॥ ( शप्र शब्रा)

वबन्‌ भूतया ऽ एवाय मेतत्‌ कग कुरुते तखा ऽएतन्रमस्करोदयप्रतौक्च मायन्प्रतौच मेव तत्‌ पा- प्रान विच्छति जहति ॥ १७ ॥ |

परत्येल्यानि मुपतिष्ठते। एतदा ऽएतद्यधा- यथं करोति यदग्नौ सामिवित soci दिश मेति तस्मा ऽएवेतच्रि्तेऽहिएसाये ॥ १८॥

यदेवोपतिष्ठते। अयं कै लोको गाहपल्यः प्रतिष्टा वे aed इय मु वै प्रतिष्ठाधैतदपय मिवेति यदेतां दिश मेति तदादुपतिष्टत soar मेवेतत्‌ प्रतिष्ठा मभिप्र्येयस्या मेवेतत्‌ प्रति- erat प्रतितिष्ठति ॥ १८ ॥

fatwa: सङ्गमनो व्वसूना मिति। निवै- शनो छययं लोकः सङ्गमनो व्वसूनां व्विश्वा रूपाभिचष्टे शचीभिरिति सर्व्वाणि रूपाण्यभिचष्ट श्रचीभिरित्येतदेव इव सविता सलयधम्मन्द्रो न तसौ समरे wit मिति aaa यजुसा बन्धुः ॥ २० | २॥

| इति प्रथमप्रपाठक ठतौयं ब्राह्मणम्‌ [2 १.]॥

( amo शब्रा° ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ट

॥. ओोगणेशाय नमः ॥

यस्य निःखसितं वेदा यो वेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ | निभ, त महं वन्दे विद्यातोधं महेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ अरथाख्यायिकया प्रयोजनप्रतिपादनपुरःसरं नेकऋतोना मिष्ट काना मुपधानं विधिलुस्तासां हरणं ageq प्रतिजातोत- “अधात इति । ‘wa’ गाहपत्यचयनानन्तरम्‌ “sa भ्रस्मात्‌ स्थानात्‌ निक्छतिदेवताकाः wat: ‘eda’, awa दिशि निरस्येयुरित्यधंः। तासा मुपधानस्य प्रयोजन माख्या- यिकयाचष्ट -- “एतदा fai एतद्‌ एतस्मिन्‌ खलु गाहपत्यचयनानन्तरकाले देवाः समारोहम्‌” सम्प्ारवन्‌ । एतदेव विहणोति-- “श्रयं वा इति | “daa एषैति । aa नेन संसत भूलोक मारूढा: ‘a ्रनतिदृश्यम्‌' दश्यमतिक्रम्य दष्ट मशक्यं सववस्वाच्छादकम्‌ पापरूपं “तम एव" wa भरपग्यत्रित्यथः ॥ १॥

“asqafata । “उप तल्नानोतेति । उपैत्य तत्‌ तमोऽपद्न्तु सुपायं विचारयतेच्यथः। “तमः पामान मिति । तमोरूपं पामानं tara मितोच्छार्थे शिजिति # व्याचषटे-- “चिति मिच्छेतीति । चितिं पापडहननसाधन मिष्टकानां चयन feta: | “afe- च्छेति । हे देवाः ! तत्‌" चयनम्‌ च्छत', यथा येन चयनेन दं तमोरूपं पापं नाशयेमेत्यथंः ॥ २॥

“ते चेतयमाना इति। fafa fas इत्यथः | “पामा वं faa तिरिति । दक्षिणापरदिगधिदेवता सा “पामा

ष कक

# पाण @o 3. १, at

८8 ॥ गतपथवब्राद्मण्टम्‌ ॥ ( {We रत्रा)

बै पापरूपेव । रएतत्तादासा सुपजोव्य पापापडतिरेतुभूताना मिष्टकानां ने तयः'-इति माम निवृत्तम्‌ । ^तद्यदैताभिरिति | ्पाघ्रतः अ्ननाशयन्‌ ॥ २॥

द्य माख्यायिकया aw तीनामप्रधानस्य पापरूपतमोनिह त्यधंतां प्रतिपाद , इदानोन्तनालुष्ठानस्यापि तदेता माद-- “तदा एतत्‌ क्रियत इति । ‘aq खलु ‘Taq’ erat यज- मानेन ‘faa’, ‘agar’ पुरा “अरकुर्वन्‌' । यथा देवः" “अप- ga’ नाचित; तमोरूपः स पामा", इटानो मप्यनुष्ठानेन निवत्तते | ^“यच्वेतदिति। ay खलु . “एतद्‌, यजमानः अनुतिष्ठति , देर्यत्‌ aay, ‘aq we मपि (करवाणि, ‘sty शअरनेनाभिप्रायेण तदमुष्टोयत इत्यधेः । न केवल मनु ara तथाविधफलसाधन मपोत्याद-- “nal इति । उक्त मर्थ aaa नेऋ'तोना faa मपदन्तृलहारा नाम निवृते --^तद्यटेताभिरिति ॥ ४ ॥

प्रयोजनान्तरं वल्ल ने तीनां हरण Aqaefa— “यह aat इति। यत्‌ ड एव' यस्मादेव प्रयोजनान्तरात्‌ 'एता नैक तोः' इष्टकाः हरन्ति, तदुच्यत दति शेषः । श्राख्या- यिकया तत्‌ प्रतिपादयति-- “प्रजापतिं fra मिति । यदा खलु Ga: ‘faa’ विश्चिष्टावयवं श्रजापतिं' “समस्कुवन्‌ पुनरजनयन्‌ , तदा ‘ay’ प्रजापतिम्‌ , उखालक्षणायां योनो उल्याग्निरूपेण ^ेतोभूतम्‌ असिश्चन्‌'। “योनिवां उदेति । उख्याग्नेस्तत उत्पत्तेः । “तस्मा एता मिति । aa’ प्रजा पतये ‘daa’ उद्यामिभरणेन नोते सति “एतां प्रतिष्टां ufafasaaafa पाददयं प्रतिष्ठा; भूलोकामकं पादहय

( रेश्र° शत्रा) ॥ सप्तमकारण्डम्‌ ॥ cy

मजनयत्रित्य्थंः | नमु संवरे अतिक्रान्ते areca एव चोयते , न भूलोकस्योत्प्तिरित्याण््य तयोस्तादात्ममा are “श्रय वे लोकं इति | “afaraa भिति । तस्मिन्‌ भूलोकान्के गाहपत्ये ‘ua’ प्रतिष्ठारूपं प्रजापत्यवयवं श्राजनयन्‌' उदपा- दयन्‌। तस्य प्रजायमानस्य यः पामा शरोरे लिप्तः, यः War’, ay ‘wed’ गभवैष्टनम्‌ , ‘aq च जराखाख्यं mie बाद्य- वेष्टनम्‌ , "तत्‌" wa पापरूपम्‌ “wer प्रजापतेः "एताभिः" इष्टकाभिः ‘sored’ श्रपहतवन्तः | अत्रापि पूववन्रामनिवंचनं करोति-- “तद्यदस्येति ॥ ५॥

इतिहाससिद्च ad दृष्टान्तोज्ञत्य दारान्तिके योजयति- “तथेवेतदिति । यथा प्रजापति मुदौरितरोत्या देवाः समस्क्‌- वन्‌ , तथेषेदानौं यजमानोऽपि प्रजापतिरूप मातानम्‌ “उखाया मित्यादि पूववदु योज्यम्‌ # ॥ ६ ॥

TH पापरूपस्य तमसः, गभ॑सम्बन्धिक्षेभादिरूपस्य च पानो निहेरणहतुल्ेन नेच्छ तोरिषट्काः प्रशस्य, तासां लक्षण माह-- “पादमात्रा इति। विंशत्यधिकशताङ्लि- परिमितः पुरुषः, तस्य दशमोऽशः पादः, सप्रमाणं यासां ताः पादमा" | aga कात्यायनेन -- “qercfaenfaa- सिंविंश्रतिशताङ्लः पुरुषः , तस्य दशमेन पादमाती भवति" —Sfa pi तत्‌ परिमाणं प्रशंसति-- “अधस्पद मेवेति। ‘way एतेन नेक तोनां पाटमाव्रपरिमाणकरणेन ‘ore’ पादस्याधस्तादेव fas तिरूपम्‌ "पामानं क्तवान्‌ भवतोत्य्थः |

~~~ ~~~ ~ ----- ~~~ SE tl Reng

* रुतत्पूवेस्या मेव afearat (८४ ए०) द्रश्द्यम्‌ | † काण श्रौ He १६. ठ, २१ ।

८६ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( प्रण रत्रा)

रतेन पादमात्रा इत्यत्र # पादशब्टोऽद्धिपर्यायः , म तु चतुथाः वाचक इति व्याख्यातं भवति । धमदिगेषं विधन्तं - “लक्षणा भवन्तोति | भरालिखितादिकं लक्षणम्‌ , तद्रहिता. मषैयुरित्यथेः | एतदुपपादयति -- “ae नास्तोति । यत्‌" खल्वभावप्रतियोि , aq निखरूपतवाद्‌ “ward व्यावत्तकचिद्करहितम्‌ ; भ्रतोऽवा- aqua ‘faa तिं पासानम्‌ cary ्रभावप्रतियोगिन aa करोति । ननु पा सतो कान्तरलक्तणवत्त मासा मवजं- नोय मित्या , तासां पाकप्रकार माह-- “Asa At भव न्तीति । ga: पक्षाः (तुषपक्षाः' । ae: कमणि कः, “पचो वः” - इति > निष्ठातकारस्य वत्वम्‌ । तत्‌ प्रशंसति-- “aw at aT इति। दर्भपूंमासप्रकरणे “अय तुषान्‌ प्रहन्यपडहतप रक इति” - दति ¢ रक्तःसम्बन्धस्य समाम्रात वात्‌ GUT AH तत्वम्‌ | तासां कार्ण विघत्त-- “क्ष्णा भवन्तोति ६ । at: fas इष्टकाः कष्ण- वर्णाः | aa कारण माह -- “क्ष्णं होति । अ्रपहन्तव्यस्य तमसः ञष्णवर्॑त्वात्‌ तदभिमानिन्या निक तिरेवताया्च creme afew: ॥ ७ |

तासा मुपधाना्ं fefate मभिनयेन enafa— “ताभि- रेता fafa: एताः दक्तिणापरां fea ताभिः सह ‘afer गच्छेयुः । "एषा' खलु नेक तोः' fase तिदेवताधिष्ठिता "दिक्‌" | तथा सति खकोयदिश्वेवतां ‘fas fa (दधाति 2

+ (पादमा दइव्चः-द्ति ष, A

† पाण Wo a २. YR |

t Ute Ble १. ४. २१९ (१भा० OE Te Ee) |

§ का० Ble He १७, १. २३ ।

(२० शब्रा, | संघमकाण्डम्‌ ॥ ८७

खापयति । तज्रापि देश्विेष माह-- “स यत्रेति | सः" qed: बरंकत्यां दिशि ‘ay यस्मिन्‌ साने ‘and’ खय aq सच््ातम्‌ Sica’ निस्तुणम्‌ , ऊषरसख्थानं वा भवति x , “वज प्रदरो वा", खभ्वाकारेण welt: प्रदेशो भवेत्‌ , ‘aq’ तसन्‌ स्थाने "एनाः" नेक तोः उपदध्यात्‌" । Tene fre fa- देवताधिषठितत्ल ate— “aa वा इति। ay quar: एथिव्याः सम्बन्धिनि खाने saat श्रवदोयते' भिद्यते , aq वा' ऊषरखाने श्रोषधयो न जायन्ते, acaq स्थानयं निक तिष्टहोतम्‌ ; तथा च निचतिसम्बहे खाने एव नऋ तोना सुपधामेन faw fa खापितवान्‌ भवति । wa- विशेषं विधत्ते - “ताः पराचोरिति ¶। पराश्चनाः खखानभि- मुखा यथा भवन्ति तधा (लोकभाजः' सखानभाजः क्षला' ‘at.’ ष्का उपदध्यात्‌ | एतञ्च पराक मग्र प्रतिपादयिथे॥ ८ ॥

तत्र तिद्धणा मिष्टकानां रयो मन्ताः, तान्‌ MAW प्रथयन्‌ व्याचष्टे-- “aga मयजमान मित्यादिना । “Maa मुनोतोति। a’ पुरुषः सोमाभिषवं न करोति, aq दर्भ पूणमासादिभिदवियंन्ञेः "न॒ यजतेः, ‘a’ ‘fas fa: . पापरैवता ऋच्छति' प्राप्रोति | तस्माबिक्छ तिं सम्बोध्य “श्रसुन्वन्त मयज- मानं मिच्छति § मन्पाठो युक्त इत्यथः ।

“स्तेनस्य चेत्या मिति । प्रच्छन्रचोरस्तेनः, प्रत्यक्तं परेषां

« ूरिशं frau सषरस्थानम्‌'- द्व ज-पुस्तके | † काण alo Ho १७, २, १ )

i Alo Ho १२. ६२, ६३, ९४ |

§ Alo Go १२. €2 |

ec ॥ शतपध॑त्राद्यणम्‌ ॥ ( ete Rate )

चन मपदरति यः स तस्करः ; अनयोः परस्परविलक्णत्वात्‌ अवियमान मपि "च'-शष्द्‌ मध्याहल्य योजयति | BAT तखारस्य च या शल्या गतिः, “स॒ङ्न्ञायां सप्रजत्यादिना # “दरण गतौ" - इत्यस्माद्‌ ¶ wa कप्‌ । तां गतिं ह faa a | aa ufafe Wate | एतदेव faaatfa—-“aat इति । अपिच यथा स्तेनः तस्कर “WATT प्रलोय weal भूता cof’ गच्छति | प्रलाय मिति णसुलन्तः ४ । "एव्‌" fave ते | ल॒ मपि प्रलयन मदशमम्‌ हि गच्छेति मन्भागस्या- भिप्रायः । “अनिलेविहांस मिति | श्रम्‌ अनेन प्रकारेणोकत ay यो न afa, सोऽनिदंविदान्‌ भ्रत्रार्यशब्देन विवच्तित cam । ₹ fae ते ! TAT: रन्धं त्त्‌खरूपानभिन्नम्‌ “इच्छ '। सा तादृशे अरविदिषयैव खलु ते' तव इत्या गतिरिति मन्त arena: | “नमस्कारेरेवैति। “नमो देवि निक ते” -इत्यन्तिम- पादे नमस्कारप्रतिपादनात्‌ तेनेव नमस्कारेण cgay’ faa तिम्‌ qaga श्रपवाधते श्रपसारयतोत्यथः ॥ ९ ।

‘on: सु ते इति दितोयो मन्वभागः। ततर तिग्म- कज दति ;विेषणस्य प्रसिदि ATE — ^“ तिग्मतिजा वं इति | तिग्मं A तेजो AAT: सा तिग्मतेजाः, ₹ तिम्मतेजो निति) नतेः तुभ्यं नमोऽस्तिति तस्यार्थ; | दितोवपाद मनु व्याचष्ट -- “श्रयद्खयेनेति। भयसा लोहेन निभितो बन्योऽयस्मयः | विकारार्थे मयद्‌ 9 arena खलु बन्धेन

#+ Ulo दखू० ३, ३. £ | t अदा पर ge घा०। t पा० Fo ३, ४. २९ sate दथ्चयम्‌ | § ulo Ho ४, २. VBR |

( रश्वण शत्रा, ॥ SHAH ॥ Ce.

‘fasta anf a art at, 2 मिक्रते' 'अयत्मय ai बन्धं frga faqefa प्राधंना gat: यम- यमोब्टयोरविवेसतित ar माह-- “afera यम इति भन्तः- प्रविष्टः सन्‌ weasnfaaaate भमियंमः; तदधिहित- लात्‌ ‘sa’ एथिग्येव ‘aay; इय मपि fe भाथितं aa जगत्रिय- च्छति । तथां ‘ana’ यमेनाग्निना , यम्या एथिव्या च 'संवि- दाना सच्ञानाना ‘aay’ । ति ठतोयभागस्याथः |

चतुधं पाद मनुद्य व्याचष्ट -- “उत्तमे माक ef कं सुखम्‌ , न कम्‌ MA Say, तदस्मिन्‌ नास्तोति "नाकः" ata लोकः । उक्तं fe—

“qa दुःखेन afar न च ग्रस्त मनन्तरम्‌ |

श्रभिलाषोयनोतं च तत्‌ सुखं खःपदासिधम्‌*- इति | faq मन्यत्‌ eet

“gaia इति । ठतोयो मन्तः #। तत्र प्रथमपादस्य तात्यय माहइ-- श्वोरावादइ्ति। ‘fas fa’ पापदेवसाल्यात्‌ पापस्य च दुःखडैतुत्वाद्‌ ‘Ai Alar दुःसदहा। तथा च ‘ataa मेतत्‌ कर्म करोतिः शति aq, ‘ua एतेन तस्याः" निच तेः ‘aq we “जुषोति' प्रचिप्तति। एवच्च प्रथमपादस्याय मर्धः-- ह घोरे निक्षे! य्या; तव भाख्ये anf , ave भित्युपरि waar: ^

दितोयपाद aga ust मिति ददं शब्द्निरहेश्य माह-- ^येब॑न्पेरिति। शिक्छपाशदकसूतरादिभिर्येः बन्धनः दुःखद्ेतुभिः

ae er aR ENE 9 ee ननन ee rr TTA OL TTT ~ —_—

#* वा० Wo १२. ६४ |

0 भै

-_~-

९9 ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र Rafe )

‘aa waft’ यजमानः, “एषां बन्धानां निक तिबन्ध- हेतुभूतानां पापानाम्‌ “्रवसल्लनाय' विक्घेषणाय जुषोमोति सम्बन्धः | ध

हतोयपाद waa, तत्र भूमिरिति विशेषणस्य area are—“ai afa | 2 निं ते ! ‘aa’ लोकः ‘ara?’ ‘afar’ भवनहेतुः aafazaal “इति' ‘aaa’ स्तौतोति तस्य पाद- स्यार्थः | “sa वा इत्यादि । श्यं खलु एथिवो निकर तिरूपा ay’ भवनहेतुः । कुत रएतदित्याह-- “wat at दति । श्यो भवति' उत्पद्यते , asad वा , ‘a ‘seat, एथिव्या माधार- भूतायां खलु भवतिः । तसाद भवनाधि करणत्वाद्‌ भूमिरिति- aval तवं स्तूयस इत्यधेः ।

जनवाद qua, खस्य विशेषश्नतां चतुधपादेनाह-- “निऋतिं त्वेति । wa वि्वशब्दः सवेशब्दपर्याय एव , न तु जगदाचीत्यभिपरे्य व्याचष्ट -- “निक तिरितोति। wa मर्धः — ढकोयपारे भूमि श्दादुत्तरच्चेन पठितः इति'-शब्दो- sq? । ‘ae? पुनः ‘al ` निक तिः सवेतो निरपण- डेतुः आ्ात्निकारणम्‌ # “इतिः "परिषैद' परितो जानामि । एवं निऋतिं afa दितोयान्तं fa face भितिशब्दा- qrqaa व्याख्यायेतद्ुपपादयति-- “xa वा इति। यो निःशेषेण wat ofa प्राप्नोति , a पुरुषम्‌ 'इयम्‌' एव

—_

# “frafa; छच्छ्रापरततिः wreastg fafa: (aa al १. २. १९.)*-श्यमिघानात्‌, fast निक्रतिः, दिगभिमानिनो देवता वा; "अल्मां दिक्पतौ चपि निक्तिनिंरुपद्रवै-¶ति के शात्‌ -¶्ति मष्ोधरः।

(रेश्र° शत्रा ) ॥ TATA ॥ ८१

देवता “निरपयति' निकट तं प्रयुङ्‌क्ते | निरुपपदात्‌ ऋच्छतेः प्रयोजकव्यापारे शिचि # “afasienfear > पुक्‌। भरतो निरपणादिय ° मैव एथिवौ निक तिरित्युयते। भतो भवत्याः BSE WATE जानामोत्यथेः |

एतजन्नानस्य Weta प्रयोजन are— “तदेति | तत्‌' तत्र श्ररण्यादौ चोरादिष्वागतेषु , असौ त्व मेतत्रामासि, असुष्य यन्नदत्तस्य पुच्ीऽसि, wae ag जानामि, मां मा feat’ मा वधिष्ठाः तिः wad प्रति यघोच्यते, एव मेव waa “निऋतिं त्वाह मित्यादिना fan's: स्ररुपप्रतिपादनम्‌ । नामग्रहणस्य फल aTe— “नतरा मिति | विदितः ज्ञातो नामगोत्रादिना, श्रामन्वितः' area: , चोरादिः श्रासोयल्ेनाद्नातार' पुरुषं नतराम्‌" श्रतिश्येन मेव हिनस्ति" वाधते ; एव मेव faa तिनामग्रहणादेनं यजमानं fase तिनं बाधत cara: ॥ ११॥

उपस्पशनसादटन ष्ददोहसा मिष्टकान्तरवदासु wana ४ निषेधं करोति - “नोपसपृशतोव्यादिना § । उपहितया इष्ट- कायाः प्रधम सुप्शनं कत्तव्यम्‌ , पश्चात्‌ “तया देवतयेति | सादनम्‌ , ततः “at भ्रस्येति aaa सूददोषसाधिवदनम्‌ ¶ ;

~ जा न चि

~ ~ tne —— - . zs Se Sm a a re ee ce mg ees ee ee eC

* पाण Geo १. ४. yy | † Wo Mo ७. ३. ६५ |

‡ का० श्रौ Mo १७. १, २३ |

§ का० श्रौ" Ho १७. २. ३।

| वा० Mo १२. ५३. १ |

¶ वाः Wo १२. yy |

९२ ॥ MAGTHATSTAA ॥ ( शप्र० रेव्रा° )

तदेतत्‌ ततय मत्र न ada! घापसंसर्गो मा भृदिध- fara. सन्तनवानौलंस्य विवरणं सम्दधानोतिं। भन्यत्रि- गदसिन्म्‌ ॥ १२॥

तासा मुपधाने प्रकारहय are— “at हकं ई्या- दिना x1 एकै शाखिनः ‘at’ नेक्तीषटकाः परस्ताद' वि- प्रक्ष्ठादेणादारभ्ब wats श्रामाभिमुख मुत्तरोत्तर मात्मा भिसुखोः “उपदधाति । तेषा मभिप्राय are— “वामा fa) समोपदेणादारम्योत्तरोत्तरं विप्र॑कर्षेणोपंधाने हि qat- घिता मिष्टका मतिक्रम्य गमनाल्धायसंसगः स्यात्‌ , तादमपां fas far “नैव अ्न्ववायानि' नेव प्राप्तवानि ‘sie’ भनेना- भिप्रायेशेत्यधैः ॥

दितोयं wa विधातु aafatufa— “a afar तं qa माद-- “पराचोरेषेति pi ‘aura’ उत्तरोत्तरं विप्र wet, ता रएवोपदध्यात्‌। तधा a fetes तिरूपं ‘area’ "पराञ्चम्‌" अआाऽनभिमुखं विप्रकषटेम्‌ aa प्रेरविला “Ted हिनस्ति 22 0

तासां Aw Atal स्मा मनुय , स्तौति — “fete इति ४ । ““तिहठदम्निरिति | श्रसक्षदुक्ताथेम्‌ ॥ १४ ॥

श्रासन्य्ादोनां तत्र प्रासनं विधत्ते-- “श्रयेति § 1 श्रथ समिदाधानानन्तरक, या उख्याग्निधारणाथा “wee, यज

क

x का० श्रौ" Be १७. २. २ + Flo श्रौ Ho १७. २.१ । + का” Blo Ho १७. % 2! § Flo Ble Be १७. २, ४।

( २अ० शत्रा , ॥ सप्तमकाण्म्‌ ॥ é2

actana उख्यधारणाषं ‘faa, aa सौवर्णस्य wre प्रतिमोचनायं पाः wy, ये च ee’ भग्निसहिः ताथा उखाया" उभयतो धारणाय टणमयौ frets ‘aq’ सवै aa "परां caret न्यस्यति fete “यन्ते देवोति # तस्य मन्तः । तथा च काल्यायनः-- “दक्तिणा- मुखोऽनुपर्छशब्रसुन्वन्त मिति wad पराचोरभ्याक मेक निल्याभावः शिक्य रुकपाेर्डासन्दोः परेणास्यति यन्त इति" - इति † । श्रासन््यादोना सुख्याभनिना तस्षत्वात्‌ areata ue मित्यभिप्रेव्य, रुकपाशस्य प्रासनोयत्व सुपपादयति-- “ama वा इति। निगदसिघोऽधः ।

मन्त्रस्य yard “श्रविचृत्य मितिपदस्याभिप्राय are— “अनेवंविदुषा हेतिं । उक्ञाथन्नानरहितः शअरनैव॑विहान्‌', तेन श्रविचुव्यः' । “चुतो हिंसाग्रन्यनयोः” $ । afaa विश्चेषयितुः शक्यो al wa ad: — ह यजमान)! कतै तव ‘Marg’ अविचुत्यं' विमोक्ष ame य' ‘ara’ “निक fa: देवता “ara- बन्ध' staan, “a ते विष्यामोल्युत्तरत्र सम्बन्धः aa- त्यस्ायुःशब्दश्य feta मय माह-- “अनिनर्वा भ्रायु- रिति | श्रायुषो दाष्टच्लाद ग्निरेवा बुःशब्दे नोयते । “away मित्यादि। ‘aq’ चोयमानस्यायुःशब्दाभिधेयस्थाग्नेः "एतत्‌" wey? मध्यमशरोरं ‘ag’ गाहपत्य चयनादर्ै माषवनोयचय- नात्‌ प्राचोनं कम; तदत मन्वगतैन मध्यमशब्दनोश्यतै

कनक नज =

— ~ ~ ^~

+ ~+ न ज न भ क er te 9 ee ee क का 99 १

# Ao Wo १२. gui t का० श्रौ" Mo १७. १, २३-१७. २. ४ । { To We ३४ ele |

९.४ ॥ शतपथव्राद्मणम्‌ ॥ ( Ho उरा)

waa) फलित माह-- “aarfefa aan wy: wee चोयमानाग्निपरत्वात्‌ ga: खविरस्य च यजमानस्य प्रयोगे “श्रायुषो मध्यात्‌” -इति मन्वभागस्य षाठो न विर्‌ ध्यते; यदि शयायुःशब्देत यजमानस्य जोवनकालो विवचधितः स्यात्‌ , तदा यनः प्रयोगे श्रायुषश्रादेरिति विपरिणमयितव्यम्‌ , सखविरस्य प्रयोग आ्रागुषोऽन्तादिति | "मध्यारिल्येवाह' इत्येव कारशेटम्बिधपरिणामो aaa: तथा च ठलोयपाद- wa मथः-- “2 यजमान! ‘a’ तव गोवाखावदं तं शिक्य पाशं रुकापाशणञ्च "विष्यामि । “स्यतिर्परूषटो विमोचने*-इति 45 ae: । “aga: चोयमानस्याग्नेः मध्यात्‌ गाहपत्यचयना- दूद॑भाविनः , कर्मकलापात्‌ न विसुच्चामोति । चतुथपाद मनुय व्याच -- “saa fafa, पितुशब्दोऽब्रवाचो | “wa? पाश विमोचनानन्तरम्‌ ,“एतं पितुम्‌' अग्निचियनफलभूत aa प्रसूतः निक्तिदेवतयानुज्ञातः सन्‌ , हे यजमान ! त्वम्‌ ate’ अरशा- Rar; “aaa xaafefa , प्रसूत इति मन्तपदेन प्रयोजनं faafaa fafa भावः॥

want ee प्रशंसति -- “fauafafefa “वजो a facfafa | fren cau सहोत्पत्रतलाद्‌ †, TIA च तदायु- धत्वात्‌ लिष्टभस्तत्तादामयम्‌ ॥ १५॥

इष्टकादोन्‌ WAT, WAT, स्ादारेण प्रशंसति — “fag इति i १६॥

उदकस्य निनयन विधत्ते-- “श्रधान्तरेशेति | “wa

———— ए ~ ~ eee ------- ~ „~+ ED 9> =) न्च ee ˆ ---* ee

+ निरु° १. ६. १। t Fo Mo ७. १, १. 8 ।

( २४० gate ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ ९५

भ्रासन्यादोनां प्रासनानन्तरम्‌ , “sate aaa इषटकानाञ्च मध्ये उद कपू चमस “निनयति' निषिञ्चति #। तदेतत्‌ प्रशं afa— “aut वा इति | नैच्छ्त्यो हिता evar, तासा मानश्च मध्ये वख्संसुताना मपां निनयनेन पापरूपां -निक्छतिम्‌' see’ व्यवदधाति, तत्संसर्गपरिहारा- येत्यथः |

निषेचनानन्तर मुपोयानं समन्वकं विधत्त-- “नमो भूत्या इति ¶† । भूतिलदणा देवता ‘ee’ नेक तैष्टकोपधानरूपं कम चकार' कछतवती। तस्यै ‘aa’ faa नमोऽस्विति aaa: | ततोदकनिनयनपूर्वक सुपोलयानं कात्यायनः सूचित- वान्‌ -- “उदपात्रं निषिचयान्तरामेष्टक afacfa नमो भूत्या इति"”-दति ।

पुराहत्तन्यायेन भूलयर्थतां कमणः प्रदशयन्‌ तव्रमस्कारपरतां Was व्याचष्ट —aqa वा इति । ‘wa’ wana taata खलु “एतत्‌ कम' Vat: ata’ “ARaa’ क्लतवन्तः | ‘AE’ एव भूत्ये “एतव्रमः' अङ्कवन्‌', तददेव ‘aa यजमानोऽपि भूलर्थ मेव एतत्‌ कम कुरते, "तस्ये एतव्रमस्वरोति' इति ॥

उपोल्ानानन्तरं शालां प्रत्यागमनं धमविशिष्टं विधाय स्ताति--“्रप्रतोक् मायन्तोति § । प्रतिनिहत्य aa तसानस्येत्तण waar ‘safe’ शाला मागच्छन्ति, ‘aq’ तैनाप्रतोत्तणेन

* Flo Mle Go १७. २.५ क।

† वा० Ho १२. ६५ ।

fate श्यौ" Ho १७.२९. ५क, ख। § ate te Be १७. २. ६ क ।

९४ | शतपघत्राद्य णम्‌ ॥ ( शप्र रत्रा,

निक्छ'तिपं ‘uray श्रपरतोत्त मेव' प्रतक्चण aaa 'जदति' जन्ति | “श्रो era त्यागे"-इति # धातुः ॥ १७॥

गादपल्योपखानं विधत्ते-- “प्रलेतयेति । ‘wae’ नं त- सानात्‌ प्रतिनिहद्य , गादप्त्यम्‌ “afer सुपतिष्ठते' । aga qaant— “अनपेक्च भेत्य शालाद्ार्योपस्ानं fatwa इति” - दूति fp) उपखथानस्य प्रयोजन माह-- “एतदा इति । "एतद्‌ यतस्िन्‌ समये खलु "एतदयधायधम्‌' भ्रयथाख मन्धाध्य' करोति fa पनरेतदिति , तदाह-- “यदग्नाविति। श्रग्नौ' areca fafaea शालादा्ये, ‘arfafaa’ wafad “एतां दिशं aaa "एति' ग्रच्छति । शश्रहिंसाये' हिंसापरिदाराय "तस्म गाईपत्यचितिरूपयाग्नये ‘way निद्धुते एव अ्रयधायधकरण- जनितापराधं शमयत्येव ॥ १८ ॥

प्रकारान्तरेणाग्युपस्यानस्य क त्तव्यता माह-- “यद्वेति । अयं वा शति । areca’ एधिवोलोकामकः खलु , प्रतिष्ठा क स; । शयम्‌ उ वे' एथिव्यपि खलु ्रतिष्ठा' ्राखदम्‌ । श्रधेतत्‌ ददानोम्‌ ‘aoa मिवेति" अमारगेरेव प्रतिपद्यते , 'यदेतां' नेक तों ‘feng’ “एति गच्छति । उपखानस् प्रतिषितिहैतुतां प्रति पादयति -- “aafefa | "एतत्‌" एतेनीपस्थानेन ‘cai’ प्रतिष्टा रूपां एृथिव्रो भेव शश्रभिप्रत्येति' साम्बुख्ये्न प्रतिप्रन्नो भवति , “प्रतिष्ठायाम्‌ भ्यां श्रतितिष्ठति' च, चिरं शतिं लभत त्यथः ॥ १९ i

* Bo Yo र धा० | tale श्रौ" Ho १७.२.६क, ख।

( रेश्र° RAT ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ९७

विहिते शालाहार्योपसामे मन्व AIT व्याचष्टे-- “fatwa षति #' निविशन्ते वनि भ्रसित्निति “नितेशनः „, संष्च्छन्त धनान्यसित्रिति 'सङ्मनः'। अआधाराधेययोरमेदोपचारेणामेः एथिषोलोकल मित्यभिप्रेत्याह -- “faa छययं लोक इति । विशब्दस्य सवशब्दाभिधायकलं व्याचष्टे — “सर्वासोति | उत्त we तु निगदव्याख्यात मित्याह-- “aie यजुरिति ॥

vartg ,-- योऽय मग्निः "वसूनां धनानां "निवेशन." एकात्रयः, ‘ayaa’ सद्त्याधारष, विश्वा रूपा" सर्वा fq रूपाणि आहवनोयदक्तिणाग्यतिप्र णोताग्नोदुषिष्णप्रभतोनि शचोभिः' कमभि; शअभिचे अभिपश्ति । काथं पश्य- तोल्पेक्ताया माह ‘waa श्रवितयधमकारी “सविता देव दव ; स यथा सवं मभिपश्यति , wae | यः द्रो नः इद्र इव "पधोनां समरे' परिपन्थिभिः सह asta तसौ" fea. वान्‌ । नकारोऽजोपमार्घोयः ; “उपमार्थीय उपरिष्टादुपाचार- सस्य येनोपमिमोते"-ईति † हि यास्कः ॥ २०॥ ३ [z. १.] ॥

इति योसायणाचार्यविरचिते माधवीये वैदार्थप्रकात्च माध्यन्दिनिशतपथत्राह्मणभाष्ये सप्तमकाण्ड़ दितोयाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ॥

+ वा० Ho १२. ६६ | t निरु० १. ₹. १ ।

१२

Catapatha-Brakmanam, Vol. VIL, Fase, II.

ec ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( प्र Bate )

( wa दितीयं व्राह्मणम्‌. )

अथ प्रायोयं निर्व्वपति। aa इविष्वृता ard व्विरुलते ard fae लम्बयजुर- रति सम्बयजुदहलला पूर्व्व परिग्रहेण परिय लिखित्वाह इर विरिति इरति विराग्नौघ्रः ॥ १॥

naa प्रायणौयेन प्रचरति | प्रायणौयेन naa at युनक्ेतद्ा ऽएनं देवा संस्छरिष्यन्तः पुरस्तादन्नेन समादयंस्तधंवन मय मेतत्‌ संख- रिष्यन्‌ yeaa समद्यति सौं भवति सैर aaa सीर मिरा मेबास्पिनेतइधघाति ॥ २ ॥

Sige भवति । अम्बं रस उदुम्बर ज aa मेतद्रसेन संयति aig परिसौयं चिहत्‌ तस्योक्तो बन्धुः * ॥ २ ॥

सोऽनेर्हचिणा Mh, जघनेन fast त्रस्या८सस्य पुरस्तागुज्यमान मभिमन्तयते सौर युञ्चन्ति कवयो युगा वितन्वते पृथगिति ये fA

[थ

# "वन्धुः, षूति ग, घ ।

( 290 रेव्रा°) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ ९८ दाएसस्तं waa सौरं च दुञ्चन्ति युगानि च व्वितन्वते पुथग्धोरा ey सुम्रयेति यन्ना वे 9a | धोरा देवेषु aw तन्वाना इले तत्‌ ॥ ४ ॥

युनक्त सौरा वि युगा aqa मिति। यु- aft हि सौरं वि युगानि तन्वन्ति कते योनौ व्वपतेह ata मिति व्वौजाय at ऽएषा योनि- ष्कते यत्‌ सौता यथा ह वा ऽअयोनो रेतः सिञ्चेदेवं तददक्तषटे व्वपति गिरा च श्रुष्टिः स- भरा असन्न इति ang गौरत्र afer इत्सृण्यः पक्र मेयादिति यदा वा ऽअत्र पच्यत 1 तत्छृण्योपचरन्ति eat युनक्ति गायत्या च विष्टभा च तस्योक्तो बन्धुः ॥ ५॥

। a faq मेवाग्रे युनक्ति। अथ सव्य मेवं देवच्रेतरथा मानुषे षड्गवं भवति हादशगवं वा चतुव्विशतिगव' वा संवत्सर मेवाभिसम्प- स्म्‌ ॥ £ it

अथेनं fanaa । अन्न वै कछषिरेतदा

१०० ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( ewe Bate )

ऽअद्धिन्‌ देवाः संखरिष्यन्तः एुरलादन्न ATT सयैवास्धन्नय मेतत्‌ संस्कण्ष्यिन्‌ , पुरलादन्न दधाति # ॥ ७ ॥

सवा SMA मेव व्विक्तषति । न्‌ पत्त एुच्छान्याल्मंलदत्र दधाति यदु वा ऽआत्मचर्॒र धीयते तदात्मान मवति तत्‌ पचचपुच्छान्यथ यत्‌ पक्चपुच्छेषु नेव तदात्मान मवति न॒ पच genta ॥ ८ ॥

स दचिगार्हनागनेः † । अन्तरेण परिश्रितः OT चौं प्रथमा सौतं क्षति yay सु फाला विवक्तषन्त॒ भमि शनं कौनाशा अभियन्तु व्वा- डेरिति शन शुन मिति यदे Fae तच्छंन aagaaam मेतत्‌ fuel

अय जघनाईनोरीचीम्‌। waa सोता मधुना समज्यता मिति waa यजुस्तथा वन्धुव्विश्वदव- रनुमता मरहविरिति fad च उ द्वा मरुतश्च

ee EAI AIT A A ण भन कान

# "द्घाति' - इति क । † efarg नामः" द्रति ग, च।

{ भितत.-ष्ति ग, घ।

(२० रत्रा) ॥ सप्तमकार्डम्‌ tt १०९१. saa पयसा पिन्वमानेति रसो वै परय wad रसेनात्नेन पिन्वमानैलयेतद- eas पयसाभ्यावहत्खं cared रसेनाभ्या- वहत्स्वैलयेतत्‌ # ॥ १० ॥

अथोत्तराद्घन प्राचौम्‌ । लाङ्गलं पवोरवदिति लाङ्गल रयिमदि्येतत्‌ सुशेवः सोमपित्सरव्व- wa 3 सोमसतदुद्‌ वपति गा मविं amet च mat प्रस्थावद्रथवाहन मिद्येतहि wag सौ areata ॥ ११ ॥

अथ पूर्वाह्न दक्षिणाम्‌ †। कामं कामदुधे wa मिवाय व्वरुणाय च । बृन्द्रायाञ्िभ्यां पुषो प्रजाभ्य athe इति सव्वदेवल्या बे कृषिरेताभ्यो देवताभ्य सर्व्वान्‌ कामाुच्छेदये- तदिल्यग्र॒कछषल्यधेति अधेलयधेति तहत्निणाहत्तचि देववा { ॥ १२ ॥

ee

# ogaa —sfa ग, घ। t ‘efaatq’—cfa ग, घ। ¦ देव्रा-दष्तिग, च।

१०२ ॥ शतपथत्राद्य णम्‌ ॥ ( शप्र 8aTe )

चतखः सीता यजुषा क्षति | | Tae faq तदद्ित्रेतदधाति तदं यजुघाद्या a तदय- दाजुरद्ो तदादिमा दिशः *॥१३॥ anand विवक्षति । तद्यदेव daaisa तदश्धिन्नेतदधाति तृष्णो मनिरुक्तं व तयात्‌ तूष्णो aa वा ऽच्रनिसक्तध सव्वरीवास्मित्र dea दधा- Aa क्रषल्यथेति अधेल्धेति तहचिणाहत्त्च देववा ॥ १४ ॥ तिखस्तिख; सीता; क्षति | faaeferatar- नमिर्यावल्यख माबा तावतेवाद्धिनच्र तदन्न =< ति॥ १५॥ aren सीतासतष्णौ क्षति दादश सासा संव्वत्सरः संब्वरसरोऽगिर्यावानग्नियावल्यस्य मावा तावतेवास्िन्नं तदन्न दधाति ॥ १६॥ ता उभव्यः NST सम्पदान्ते। षोडशकलः प्रजापतिः प्रजापरतिरग्निरात्मसम्मित मेवास्मित्र- तदन्न दधाति यद्‌ वा ऽआआद्मसस्मित मत्र तद

[काक वह „, __--------- ~~~ =

# 'दिशःः- दति ग, घ,

( रेश्र० रत्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ १०३

वति तन्न feafer यद्यो हिनस्ति त्यत्‌ कनोयो न तद्वति ॥ १७॥

mead व्विक्कषति । एतदा ऽअस्मिन्‌ देवाः संष्करिष्यन्तः पुरस्तात्‌ प्राणानदधुसयेवाक्सिन्नय. मेतत्‌ संस्करिष्यन्‌ पुरस्तात्‌ प्राणान्‌ दधाति लेखा भवन्ति लेखासु होमे प्राणाः *॥ ८ ॥

चतसः सीता यजुषा AIA | तदय sea Hagar fara प्राणास्तान्ननं तहधाति तदे यजुषाद्या वे तददाजुरद्ो तद्यदिमे शौषन्‌ प्राणाः + tl ee |

यदवात्मानं fanaa) यऽएषेमेऽन्तरात्मन्‌ प्राणासानद्िनेतदधाति qut को हि ag वेद यावन्त दमेऽन्तराल्मन्‌ प्राणाः EW २० ॥

अथैनान्‌ विमुञ्चति । आप्त्वा तं कामं यद्धे कामावैनान्युडुक्ते व्विमुच्यध्व म्रा caw हेते देवा देवयाना इति देवप दयेभिः aH करो- aI तमसस्पार ALATA वै तमोऽगन्म्ास्ा

*,t, tomar —sta a, च।

१०४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्र Bate )

ऽअशनायायै परार मिवेतज्ञोतिरापामेति ज्योति- aida यो देवान्यो यन्न मधैनानुदीचः प्राचः रजति satay व्धु्तानध्व्वे ददाति स हि तेः करोति ate द्चचिणाना कालेऽनु- दिशेत्‌ ॥ २१॥४॥

| इति प्रथमप्रपाटक्े ठतीयं ब्राह्मणम्‌ [२, २, |॥

ga शालादार्योपसखान मभिधाय प्रायणीये fard— “a4 manta fafa) शालाहार्योपस्धानानन्तयम्‌ “waste: । श्रायणोयम्‌' प्राक्षत' ज्यौतिष्टोमभिकम्‌ afea aa निवपति # । अमरे सीरयोजनं विधातं प्रायणोयेषटः wifey पदाधानतुबदति - ‘aq हविष्कुतेत्यादिना । ‘ae प्रायणोयस्य "हविष्कृता हविष्कुच्छब्देन सह दविष्कुदाद्वानकाले वाग्विसगें कुर्यात्‌ | हविरावापानन्तरं वा हविष्कृदाद्वानकाले वा वाग्विसर्गो विक लित, aa नियमार्धौऽय मनुवादः । `स्तम्बयनुः '- दूति पुरोषहरणकर्मणो नामधेयम्‌ P| यदा , स्तम्बस्य यजुषा “पृथिवि देवयजनोत्यादिना gua aad, तत्‌ पुरौषं हरति । तदनु पूर्वेण परिग्रहेण' वेदिं ‘often’, ततो 'लिखिल्वा' स्फेमनं प्राचोसिखो लेखाः कलवा weal’ wera: “are? ब्रूते । वविं

क "क्यारी

+ Bo Alo U Uo Vato १९ख० ATA! अ slo द° ४,२.१८; ३. १. । का० Ble How ५. wl ¡ १का० २ प्र RAO WR क दूवेवमादौ UGA |

( एञ्मण रत्रा, ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १०५

मल्यपेत्ताया ate— हर जिरिति। ह भ्रारनोघ्र' लं क्षता खाः चिवारं हरेति प्रेषाथः । प्रेषितेनाग्नोप्रेण कर्तव्य माह-- (हरति विरिति।॥ १॥

विहितस्य प्रायणोयहविषः प्रचारं विधत्त-- “प्रत्ये afa x प्रत्येत्यः महावदेः प्रत्यागत्य प्रायणोयेन' इविषा प्रचरेत्‌ । प्रत्येत्येतिवचनादेव ya qa स्तम्बयजुरणादिकां महावेया मेव कत्तव्यम्‌, न तु प्रायणोयवेद्या मिति प्रती- adi प्रायणोयान्ते शंयुन्ते प्राक्सोमनिवपनात्‌ सोरयोजनं विधत्ते-- “प्रायणेयेन प्रचथ ate gaatfa ¶। भ्रायणोयेनः प्रायलोयशेषेण प्रचारं कत्वा , सोर" हलं युनक्ति ganas व्रहिते सोरयोजने प्रजापतेः सोरलक्तणेनात्रेन समदैनहारा देवक त्त्‌ कं संस्कार ' प्रतिपादयति-- “एतदा एन मिति । “एतत्‌! एतहि एतस्मित्रवसंरे खलु “एनं पितर' प्रजापतिं विखस्ता- ववं चयनेन संस्करिष्यन्तो ‘Sav’ पुरस्तात्‌ ततः waa सोर- लक्तगेनाब्ेन समृद्ध मङुवन्‌ । एव मैव श्रयं यजमानोऽपि एनं प्रजापतिं faafaeta daftaq ततः प्रागीव पोरलकत्षणेनाव्रेन waka) नामनिवचनेन तस्यात्ररूपतां माविष्करोति-- “at भवतोत्यादिना। stat waa aE mya दति सेरम्‌ , एतदेव पारोच्येण सोर मित्य ते । श्रत कषणसाधनच्येन सौरस्य विधानात्‌ । राम्‌" अत्रम्‌ एव अख्िन्‌' संस्कियमाणे चित्याम्निरूपे प्रजापतौ ‘cay एतर्हि दधाति सखापयति ॥ २ |

* का० श्रौ Ho १७. २, ७ ! t to alo wo १७. २. oH १४

१५९. ॥ TTA ETT ॥ | ( शप्र° Bate )

सोरोपादानभूतं श्व्विभेषं विधीय स्तौति-- “seat अवतोति #। उदुम्बरस्य विकार WAT | “ai रस उदुम्बर दति । ‘aa! बलकर AA, तदामको रस एवं खदुम्बरहक्षालमना परिणतः । अत एव शरयते-- “देवा at ऊज व्यमजन्त तत उदुम्बर उदतिष्टदिति † | “Raat भित्यादि। wate ररेनेतयधः। सोरयोजनार्घनां रल्नुनां प्रक्षतिद्रव्यं विषत्ते-- “ata fafa ४। शप्ररिसोयं' परितः कीरस्य यीजनायोपयुन्यमान दाम AAT मु aaufafad faq fagua कत्तव्यम्‌ । “A स्योक्तो बन्धुरिति । Aaa सौक्स्य च त्रित्वस्य च स्ताबक' “सषा योनिरग्नेयंन्‌सस्नः- इत्यादिकम्‌ §, “ तिषठदग्नियपवानम्निः"- इत्यादि | च वाक प्रामाज्नातम्‌ , अ्रत्रातुसन्धेय fama. ॥ २ ॥

युज्यमानस्य सरस्य स्थानविगेषविगिष्ट मभिमन्धणं विधन्त- नसोऽग्नेरिति ¶ | चष्यमाणस्यागनर्यावान्‌ भूभागः WIA मानैः खतुरभोक्षतः , तस्य दकि श्रोणि जघनेन दक्तिणापरको णर वैशचात्‌ ae “तिष्ठन्‌, SATA शरग्निसे्रसम्बन्धिन उन्तरपूवे कं शस "पुरस्तात्‌ “युज्यमानं सोरं भुगवलोवदौ दिभिः सह रजं

a ~ म

+ का० Ble To WV!

t पुरस्तात्‌ 8 Ale १ Fe ५ Ale BR Fe lo le (Ae Te ) +t का० Ble Bo १७. २. ६।

§ yao Alo ६का० ३अ० ९ त्रा २६ कर |

| Wate Ale ६ Alo RAAT? WA? |

¶ का० Ble To १७. २.११ ।

## 'दल्िवापररेय तस्य प्र्जात्‌- ति ङ |

( २० रेत्रा° ) # सप्मकार्छम्‌ प ` १०७

वध्यमानं “ar युज्ञन्ति"-दतिमन्वहयेन # अभिमन्यत । अरभिमन्वणं नाम HAT सयमाणस्यायंस्ये्षणपूवेक ममुसन्धा नम्‌ । उक fe—

“मन्त सुखारयन्नेव मन्ताथत्वेन संस्मरेत्‌ ।

VAT तन्मना Wal स्यादेतदनुमन्णम्‌ |

एतदेवाभिमन््रण्लक्तणक्षणावधि”-दति | श्रत्र च सोरयोजनस्य तदभिमन्तशस्य च भिव्रदेणकत्तेव्यतया + यौगपद्याय करत्तुमेदोऽवसोयते। तत्राभिमन्रणस्य संसख्कायतया प्रधानत्वात्‌ सोरयोजन wa: कुर्यात्‌, ततूसं॑स्कारामक मभिमन्वणन्तु हितोयः ४ प्रतिप्रस्ाता कुयात्‌ । va fe सू्रभाष्यक्षता ककोपाध्यायेन- “प्रतिप्रस्याताभिमन्तरयवै सोरा gamed मन्तरेण, योजने तु प्रधानंत्वादध्वर्यु- रिति §॥ तत्र “ater यु्लन्तोति गायतो प्रथमो मन्तः|, तस्याः पूर्वा wa व्याचषटे-- “सरा युच्न्तीति । “ये विदठासस्ते कवयः दति ! wanda कविशष्देन सोरयोजनप्रकार' सम्पक्‌ जानाना. सदभिन्ना faafaat इत्यथः । “सोरश्चेति। “सुपां सुलुगिति 4 Wa सोर शब्दात्‌ परस्य aa: आकारः | “युगानि चेति। “शेन्ड-

a ee SS

# वा० FoR. ६७ , ga!

+ -भित्रदेग्रकर्मकन्तयतयाः- दति ङ | ‡ तदूडितौयः'- इति ज ।

§ ato ato १७. २. ११ Ge Fe |

| ato सं“ १२. gol

¶ पा० Go ७. १. ३६ ।

१०८ ॥ शतपथत्राद्यगम्‌ ॥ ( eo ५ ०)

न्टसि बहुल fafa युगशब्दात्‌ परस्य Raa लोप इत्यथः | eae मनय व्याचष्टे -- “धोरा देवेषिति | सुखशन्दात्‌ परस्य दहितोयेकवचनस्य याजादेशः 4 । सुखहेतुलात्‌ यत्नः खलु सुज शष्टाभिधेयः 4 । “वितत इति। प्रक्षतस्य HAT AIF माद्‌ -- “तन्वाना इत्येतदिति ॥

तदयं waa, ,— "कवयः तदभिन्ना सोरं च यछन्ति कमणा योग्यं वध्रन्ति षट्‌हादशादिसह्याना मनः esi योजनाय ‘aaa’ भेदेन युगानि च' (वितन्व विस्ता- रयन्ति। किं कुर्वन्तः १ Say gay श्रग्निचयनलक्तणं यन्न 'तन्वानाः' विस्तारयन्त इति । अत एव शधोराः” तदुपायभरूतया धिया युक्ताः (दतिः us ll

‘qaafa विषटप्‌। तदितोयोऽभिमन्वणमन्वः $ । पुरा परोक्षवद्क्रोऽत एवास्य मन्वस्य पादेन प्रलयत्तवदुयत। 3 यज्ञमानपुरुषाः ! AY पूववदाकारः | , सोरं “Jaw wala | qa: ¶ लोटि मध्यमपुरुष बहुवचनस्य “तप्तनप्तनथनाश्च” stat # agree. | अत एव अआरसोऽक्नोपाभावः। युगा पूववच्छः aia: be, प्युगानि' च (वितनु वि पतार्यतेति । प्रत्यक्तवदुक्ताथ

# Ulo Heo ६. १. ७० |

† पा छ० ७. ९१. ३६ |

t "सुखश्रन्दाभिघेयः" --द्ति ज ।

§ वा० Fo १२. ६८ |

| रुतत्पुवैत्यां करण्यां (१०७८० We ) EAT । ¶ रघा Goo ¢ ale |

4% To Hoo १. ४५ |

tt पूवैस्यां BUTT (१ प° ) AVA!

( 290 रेत्रा° ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १०९

शतिः खयं waaay व्याच -- “qafa होति। सोर युच्नन्ति , युगानि च वितन्वते , कवय इति शेषः ।

दितोयपाद मन्य व्याचष्टे -- “वोजायवा इति । वोजवप- नाय alateut योनिविभीयते। विपक्षे दोष yxtaafa— ‘one वा इति। sae ्रलिखिते aq’ यदि वपति" afé अयोनौ गरभाीश्यादन्यत्र यथा रेतःसेकम्तथा व्यर्थो भवेदित्यधः |

ढतौयपाद मनूद्य तत्रत्ययोगोःयुशटिशब्दयोः क्रमेण वागत्रा- थता माद -- “ava गोसरब्र afefefa

चतुर्थपाद मनूद्य तत्ताल्यय माह — “get at इति। यदा खलु समये ‘aa atfeaafe खयं पक्ष॑ भवति । “श्रध aerat ण्या eran (“उपचरन्ति' लुनन्तोत्यथः ॥

wary — ह यजमानपुरुषाः | सोरा' सोरं इलं युनक्त Fara. gar युगानि ‘faaqy’ fanaa योक्प्रतिभिविस्ता- दयत । (दह Ra Atay खाने AF संस्छते सति ‘ate? atenfe 'वपत' निचिपतेत्यधं; | केन साघमेनेत्यपिक्षाया are— “गिरा चेति । "गिरा वाचा “या ओरओोषधोरित्यादिवच्यमा णमन्तरूपया % च-शब्टाचमसेनापि , वपतेति सम्बन्ध; । टिः ब्रोद्यादिकात्र- जातिः, 'सभराः' फलक्लतेन भरसा भरणेन सह ada इति सभराः , अ्रमितफलेति यावत्‌ । तादशो ‘ay रस्माकं यधा “MAT भवेत्‌ | इच्छब्टोऽनधंकः † । WA! अहु णाकारस्य लवनसाधनस्य दात्रस्य ‘Satay अन्तिकतमं "पक्त ब्रोद्याद्यनब्र यथा भ्रा इयात्‌

ee A EE -----

re CR ated

+ वा० Ho १२. ७५। काण Bho Ho १७.३. ८ द्षटोपरिः शात्‌ 2 Ae Bale ६ कण ALAM | t निरु० १, ३. ५।

११४ ॥ ्रतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( ete gate )

अगच्छत्‌, तथा वपतेति ` सम्बन्धः । “faces भवति , सर णात्‌”-दरति # हि यासकः ॥

तश्च युज्यमामाभिमन्बं दाभ्यं manfaeet कया feare— “erat fafa तस्य दिसह्यायो गस्ाधंवादौ ^हाभ्धां waufa दिपाद्यजमान इत्यादिना षष्टकार्ड ¶ प्रामा- मात vare— “तस्योक्त इति ॥ yl

विहिते सौरयोजने दकिणसव्ययोधंययो; पौवापयं विधस्त-- «स zfay aaa इति । ‘ay waa: दक्षिण मेष धुय प्रथम युच्नएत्‌, तदनु ‘aa’ वाम धुय मित्यथः । "एवम्‌ उक्तकरणम्‌ Saar देषैषु ad स्यात्‌ ; मनुष्व्यवदहारे तु इतरथा सव्यः पूर्वो दत्तिः पश्चादिति भेदः |

सोरयोजने weet पेकल्विकं सङ्कयातितय' विधत्ते -- “षड्गव सित्वादिमा । षड. गावः समाहृताः षड्गवम्‌ | “तङ्धितार्घोच्तरपदसमाहारे च”-दइति ६ समाहारे ततूपरुषकदेणो freq: । ततो “गोरतदितलुकि"- षति | समासान्तः | तथा च- दशगवम्‌, (चतुर्िंशनतिगवं चेति प्रतौ । तत्रापि cae तथेव समासः , समासान्तश्च | “षट्‌ , हादश , चतुविं शतिं वा पूर्वेणोत्त- रसम्‌” -इति ¶ हि सूत्रम्‌ । सहाजितयेऽप्युपपत्ति माह -- संब

—

re ee ----

* fat ५. g. Yo!

† ६ Flo 8प्र 8Aly 9 Fe | tate mle Mo १७. २. १३ । § पा० Wo २.९. Yr |

| पा० Wo ५. 8. ६२ |

T का भ्रौ" Ho १७. २. Yo |

( २अ० VATo ) ॥ PAAR ॥ ` ११६

ac भवेति । सम्पद्यत इति सम्पत्‌ | षड़तु -हादशमास-चतुरविं श. ल्यश्चमाससम्मत्यामको ae ated वत्सर मभिंलच्य त्रयो. ऽप्येते पक्ला उपपन्ना इत्यथः ॥ € ॥

श्रथ चित्याग्नि्े्मध्ये विकर्षणं विधत्त-- “aaa मिति # | qay आलानम्‌ | तदेव कषण मत्रामना स्तोति-- “aA asa: aa खलु क्षिः; तदतुलात्‌। कष्टे एव हि सम्यगन्र' प्यते । कर्षण मेव तदेवकत्ते कानब्राधानतया स्तौति- “gaat इति । पुरस्तात्‌ चयनात्‌ प्रागीव देवाः संस्कारं करिन्तः “श्रस्मिन्‌ श्रामनि way एतेन कषणेन अन्नम्‌ एव स्थापितवन्तः , तथेवाय' यजमानोऽपोति ॥ ७ ॥

श्रध पक्तपुच्छानि विहायामन्येव aut विधतत--“सवाश्रा- सान fafa † । “sratafefa । ‘aq’ तैन विकषणेन “रासन्‌! भ्रामनि अन्नम्‌ एव खापितवान्‌ भवति| श्रधामन्यत्राधार्म स्तौति - “ag वा इति । श्रावमन्‌'.्रातनि यदेव “aa? धोयतै स्थाप्यते ‘aq vara पक्तपुच्छसहितम्‌ “आमानं' रक्षति । पक्तपुच्छष्वत्राधानं afafeanc मित्याह-- “aa यदि- त्यादिना ॥ = ॥

श्रय परिथितां समोपे श्रामनो दक्तिणभागीऽन्तरतः प्रागायतां ` सोतां fawa— “a chameafa ¢ । "परिितोऽन्तरेण' तत्‌- संलग्न मेव चित्याग्नेः mat ‘feared दक्तिणपार््े Tiana ‘waa? ‘ata? लाङ्गलपदतिं करषेत्‌ । ˆ ब्रन्तरान्तरेण

-

A lA EL >

# Flo sito Ho १७. २. १२क। † का" भौ, To १७. २, १२ ख । t ate श्रौ Ho १७. २, १३ ।

११२ ॥ शतपध॑त्रा ह्मम्‌ ॥ ( शप्र० शत्रा)

यके" -इति « परिथिच्छन्दे दितोया । तत्र पूर्वार्खोपादानेन मन्तं विधाय तत्रत्यश्नशब्दस्य समदाथवाचकतया प्रथमसोताया संमईन माद-- “a सुफाला इत्यादिना 7

aaa मर्थः ,-- शन मिति सुखनाम धः । तच्च क्रिया विश्रेषणम्‌। सुशोभनाः फाला लाङ्लाग्रखिताः कुशोभेदाः § qa सुख' यथा स्यात्‌ तथा "भूमिं ‘fang विलिखन्तु । फाला दति “जि फला विशरणे" -दइति धातुः। फालयन्ति भूमिं विदारयन्ति ते फालाः। 'कौनाशाः' क्का; (वाहैः अनडुङ्धः सहिताः ‘aa सुखम्‌ शश्रभियन्तु' अभिगच्छन्तु | “कोना शस्त Hee स्याद्राच्तसे कर्के यभ” - इत्यनेकाथतिलकः ¶ । PATA दिवचनस् “qui सुलुगिति डादेशः ex, वायुदित्याविव्यधः। तौ हविषा उदकेन ‘Alaa’ भूमिं निघ्रन्तौ । तोशतिवध- कामा 4" । शरसे श्रस्मभ्यम्‌ 'श्रोषधोः ्रोत्यादिकान्यन्रानि सुपिष्पलाः' शोभनफलोपिताः HAA कुरुतम्‌ | “शनो वायुः › श रत्यन्तरिे ; सोर श्रादित्यः , सरणात्‌” - दूति bp fe यास्कः ।

er ~~~ ----- bo i eee a ee ~~~

* प्राण Fo २.३. 8 |

† वा० Ho ९९. ge—OR |

‡ frag € ११

§ 'लोषश्टवि्रोधाः'- इति away: |

| म्वा? Te ५९६ घा०।

१. ‘San ak ge छतान्तोपांशुघातिनोनोःः--दति कोग्रः"--द्ति ASAT: |

ae पा० Fo 9. १. 32 |

H fargo २. १६. २६ । AWA AUT ATA: |

it free £, 8. ६ |

a8 oy,

( रेभ RaTe ) ॥ AAT ॥ ११९

इविःभब्दः Senay “कम्‌ , भत्र, हविः" -इति परटितः #। "कर्तेति , “तप्तनप्तनथनाश्च” -ष्ति † aaa. दित्वे बहुषयन' का श्हसम्‌ ॥ <€ ॥

ततो दक्िणश्रोणेरारभ्योटगपवगो परिमपाश्चं हितोयां सीतां बिधत्ते-- “श्रथ जचघनादेमेति । aa मन्तं fara— “sa- मेति ६ । तव तु प्रथमपादे निगदव्याख्यात इत्याष्ट-- “यद्येव यजु- रिति । दितोयपदेऽनुमतेतिशब्दस्य faatarai मरताच् वष्टेरो- fra प्रयोजक मिति araz “विश्वे चवे रेवा इति । age’ ae: (्शते' प्रयोजका मवन्ति। “satnafa कमणि षष्ठो | । ठंतोयपादे wma रसोऽयं इति arae— “रसो वे पय इति, aaa "पिन्वमाना-इति' पद मध्याषत्याव्रपदेनान्बलोति aras— “aaa पिन्बमानेत्येतदिति। चतुथेऽपि पयःशष्टो रसवचनं एव ॥

मन््स्याय wa: ,— सोता पश्चिमत उदोचो क्रियमाणा लाङ्गलपदतिः "मधुना इतिनः मधुरेणोदकेन समशज्चतां संजि अताम्‌ । “त मित्युदकनाम , जिघत्तः सिञ्चतिकमेणः”-दति क fe aren: | ‘fears: बटेरोशामेः मरडहिष' गणदेवेः “अनुमता अ्रभ्यनुन्नाता, तथा Taal 'रषेन AAA बलकररसोपेता ,

"= „~ r- 7 ~ ~ ----~------- ----------- ~ -- -- ~ ~= = ew ee -~--

# निघ० १, १२. ६५ |

† पार We ७9. १. Bu | tare श्रौ" To १७. २. Ws | § वा० Wo १२. ७० |

| पार Meo २.३. UR le

¶ fawo ७, © १।

१५

११४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( Meo Bate )

नथा पविन्वमानाः सेचनं waa, श्रवेनेति शेषः 1 तथा afata व्याच - gia पिन्वमानैत्येतदिति एवं सुते हे वीते! त्म्‌ अरत्नान्‌" “WAIT अरतिश्येनाभिमुख मादत्ता agua: ॥ १० ॥

अथोत्तरपाश्डं प्रागपवगी' ढतोयां सोतां विधस्-- “श्रयौ- areata «| “amet साधुः" -दइतिवत्‌ ढतोया सप्तम्यथं ¶ । तत्र मन्त्रं विधत्ते- “लाङ्गल मिति bi तत प्रथमपादे भ्रमेः gata योरूपात्रनिष्ादनंदारा फालस्य साधनल्रात्‌ लक्षणया पवीरवद्रयिमदिति व्याचष्ट — "लाङ्ल' रयिमदिति। दितोये m2 'सोमपिल्सस - दतिपदकेदेशभूतस्य ward मघे care “aa वे सोम इति। उत्तराद््परिष्टितस्य पदाथ जातस्य सोतेवोहमयितोत्याद-- “Tate aa सोतोदषतौति | geufa’ उद्मयतोत्यथः |

मन्ता — ‘ard दहल qaaq पविः धारा, सा aorta wat फालः । रो aay, Tay ान्दसम्‌ ; aq पवीर मस्य लाङ्गलस्या प्तौति पबोरबत्‌, फालसंगुकत fas, । शेव fafa सुखनाम । रुष्ट शोभनः शेक्यति सुखम्‌ , तत्‌ ana! सोम faaalfa सोमपाः' यजमानः , तस्मिन्‌ “सोमपि यजमाने ‘acta पापादिकं नाशयतोति

'सोमपित्सरः' } यदा, सोम aa पाति cafa स सोमपाः, ee eel

+ का. Ste Mo ६७. BW! t पा २.३. SE Ge Vale | + वा० We १२. ७१।

§ लिच० ३, ६. ९७ ।

(२० रव्रा० ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ ` ११५

तस्िन्‌ वर्तमानम्‌ waar दुःखः व्रति नाशयतोति तथा; श्तेरभिमत मेतद्‌ व्याख्यानम्‌, सोमपोत्यत्र सप्तम्या अनुर्‌ छान्दसः #। यदियम्भूतं लाङ्गलम्‌ , तत्‌ कत्तं गवादिः रथवाह नान्तम्‌ “उदहपति' उद्रमयति । ‘ai गोजातिम्‌ । ‘fa भेषज्ातिम्‌ | ‘naa waagata तरुणो मित्यधः | फवेतिर्गति- कमा | प्रकर्देण WaT गम्या, ताम्‌; छान्दसो इषः Ale श्रो ताम्‌ १ ‘wal saranda , “WET प्रानम्‌ तइत्‌ उत्क्ष्टजवोपेतम्‌ , (रथवाहनम्‌ seq, रथं वडइतोति यातम्‌॥११॥

अथ yaad दक्िणापवर्गाः चतुर्थो सोतां विधन्ते-- ‘gq पूर्वानेति 4 । तत्र मन्तः-- “कामं कामद्षे दति £1 मनचस्याय मर्थः -- ह "कामदुधे कामानां प्रपूरणे ! ह सोते! {मित्राय वरुणाय च तथा ‘sara’, अखिभ्यां युम्मदे वाभ्यां qa प्रजाभ्य wade (कामं काम्यमानं फलं wa प्रपूरय । (इति -शब्टो मन्वसमासिद्योतकः । कषेः सव- देवताषम्बन्धहारा मन्तोक्तदेवताभ्यः कामप्रपूरण मागास्य सिति मन्तात्प्यं माह -- “सर्वदेवत्या वं छषिरिति | इट्य दस्रिणादिचतष्षु feq प्रादचरिष्येन कतं कषण मभिनयेन

---~-~ मन्न

— some

x छलद्न्तात्‌ सप्तम्याः (पा० He ६ ३. £. )*- इति विभक्तः TYR; “MAT धातोः (पा Fog. ४. १४०) दति AAT इलन्त- त्वात्‌ । यदा, सोम; पौयतेऽनेनेति सोमप्िश्चमसः;, तस्य at निष्यादकम्‌ ; न fe लाङ्गलकमं धिना सोमचमसाः स्युः" प्ति महोधरः | t कार wile Mo ९७. ९. \६ |

t ato Wo १९. 98 |

११९ ॥ शतपथग्राह्म णम्‌ ॥ ( १प्र० व्रा° |

निर्हि स्तोति-- “cara इति । ग्र प्रथमम्‌ , इतिः waa प्रकरेण “स दकिणा्देने्यु्तलक्षणेन # दकषत: प्राचो सोतां mata अयः अनन्तरम्‌ , इति अनेन प्रकारेण “अथ जघना मेष्य क्षलचणेनः p पशिम्तः उदोचोँ कषति । "अथ अनन्तरम्‌ › ‘ef uta प्रकारेण “श्रथोत्तरादनेत्यु्तलक्षणेन ४ उत्तरतः प्राचीं कषति । wa अनन्तणम्‌ , “इति' अनेन प्रकारेण ˆ अय पूर्वादनेत्युकलच्षणेन § पूवस्य दिश्युदग्दक्िणायतां सोतां क्न afa, ‘aq एवं सति ‘efauray niefermaratadate | ay खलु "देका देवसम्बन्धिनि कमणि योग्यम्‌ । तदुक्त aman ~ “यन्नोपवीतो vated देवानि कमणि करोति" -ष्ति | ॥ १२॥

उक्ष कर्षणं aan ममु स्तोति-- “चतस्र दूति । cg दक्षिणादेनेत्यादिना चतद्षु दिक्षु क्रमेण प्रोक्ताः चतसः सताः “ga सुफाला विक्षषन्तु मूमि भिल्यादिना ¶ aga यजुव॑दपटितमन्ेणत्यघः ¦ “चतदु दिच्छिल्ादि। प्रागा faq दिक्च थत्‌ प्रसि कष्टपच्य व्रोहियवारिकम्‌ अन्नम्‌ रस्ति , aq परस्मिन्‌ watt यजमाने वा "एतत्‌ एतन्‌ HATZ 'दधाति' सपयति ॥

[कथका वि meme ~ ~ ate

ie ae - - ~ ~~ -.~-----~ ~~~ ~~ ~~-----~ ~~ ~ ~~~ ~न ० ee ~~ =“

# देव श्रता नवमो कटौ Tar (toed भ्रं) | † ददेवश्रुता दश्रमौकष्टो बया (too Te tate) | $ cea at रकाद कष्टो दद्या (ret Te ute) | § cea Waa दादश्रौ HET RUAT (१०१४ १ te) । | arte कार Mle Mo ९६. २.१५ |

¶ ate सं १२. ee —92 |

(२० RATe ) ॥ सप्मकार्डम्‌ ॥ ` ११७

यजुम॑न्धेण wed प्रकारान्तरेण स्तौति - “तदा «fers ay खलु wit "यजुषा क्रियते , यज्लुरिति यदस्ति , "तत्‌ भदा वेः भरनुषेयाधप्रकाशकत्वात्‌ प्रतयक्षतो विसखष्टम्‌ , शमाः प्रागाद्याः (दिशः च प्रत्यक्षतलाद्‌ विष्ष्टतराः; wat यजुषो दिशाश्चाहालसाभ्याद्‌ feq यजुषा aad युक्ततर मिति भावः ॥ १२॥

भरमन्तकं दाद्शसद्याकानां सौलानां कषणं विधाय स्तीति-- “श्रधासमान भिव्यादिना। “ata संवस्षर इति। सोतानां सेवत्सरसम्बन्धिनां मासानां ( च # ) हादशसहयासाम्यात्‌ wea संवत्सरे यदेव atfeanfen aa पयते, ‘aq’ सर्वम्‌ स्मिन्‌ wat "एतत्‌ एतेन दादशपोताकषणेन दधाति Wags: ॥

्रमन्वकत्र मनूद्य स्तौति - “qat भिति। तूशोम्‌' waa छषित्‌ । तूणो fafa यदस्ति, तत्‌ श्निरुकं वे' मन्त. ana कश्यचिदथंस्य निकुयानभिघानात्‌। wt wa तद मिरुक्तः सर्वाभकम्‌ , अतः “aaa साधमेम ‘afay walt ‘sia’ स्थापितं भवतोत्यथः ॥

पूवे षद ज्ाप्यभिनयेन acme निदिश्य स्तौति-- “दत्यग्र षति । (दूतिः श्रनेन प्रकारेण अग्रः प्रधम मात्मनो दक्षिणा मारभ्य उतराश्चैपयन्तं (क्षषति' aot कुर्यात्‌ । “श्रथ रनन्तरम्‌ , sf अनेन प्रकारेण दक्षिणां the मारभ्य उत्तरांसपयन्त मदणया विक्षषेत्‌। अध रनन्तरम्‌, ‘sia’ अनेन प्रकारेण

[क न = ae EE TD ee ee te a peri ~न -- > Rt te:

* Byer sauna पदम्‌ |

११८ ॥ शतपथ त्राह्मणम्‌ ॥ ( (Wo gate )

)

Gata मारभ्य पूर्वाब्ैपयेन्तं शिक्षषेत्‌। एतदन्तरम्‌ , ति gaa प्रकारेणोत्तरां he मारभ्य दक्िणंसपयन्तं विक्ष- घे शमर Raa afaia सूतितम्‌ - “qul तिख्रसिखः प्रदक्िणं तिथगनुक्गेऽएया शरो ख्यं यो रनु योरयं सयोः”- इति x | aq तथा उक्तप्रकारेण कषणे सति प्रदक्िणावत्तंन' सिष्यतिः। aq Baar’ दतरेषु योम्यम्‌। “देवमनुष्येयादिना सप्तम्यर्थे चा-प्रत्ययः 4 ॥ १४॥

विहिताना ममन्तकाणां चतदणां सोतानां प्रत्येकं तिलं विधाय स्तीति-- “तिघम्तिचदति। “विद्षदग्निरित्यादि। स्तोपधियनवकातको हि पित्रत्तोमः , अरग्नेरपि रुद्रादि- नामाट्रकानिपेषेरश्राभिर नरूपेः SIMA च नवसङ्भोपितत्वात्‌ तित्रच्लम्‌। तथाहि — “a मव्रवोददरोऽसोल्यारभ्य ताचेतान्य्टा- वन्निरूपाणि कुमारो नवमः, सेवागनेलिदठत्तेति षष्ठे समा- स्नातम्‌ §। एप्रच यावान्‌ यत्परिम(णएविशिष्टोऽग्निः, अद्य अग्नेः यावतो यव्मरिमाणविरिशा माजा अवयवः, तावता तादकपरिमाणएविभिद्ेन कत्घनेन चाग्निरूपैण श्रित चोय- wise यजमाने वा "एतत्‌ एतेन भिसङ्कपायुकतेन कष. शेन "अत्रं घारथति। एवं सवत्र चिष्ठद्म्निरिति वाक्यशेषी

व्याख्येयः ॥ १५॥ १६ ॥ श्रमन्तकसीतासहधां war प्रशंसति-- “at उभय इति।

+ का० Blo We १७. २. १५- १६ ।

+ Ute Wo ५. ४. Ug |

; सा, Fo Alo Ale % U,V |

§ ९का० LM इत्र १०१८ Me (gute ४\ ३९०.

( Mo RATe , | संपतमकाश्छम्‌ 0 ११८

‘sua; उभयविधाः, समन्तकामन्वकगीदेन दिविधाः waa घोड श सह्याका भवन्ति । षोडशकलः षोडश्ावयवक्षमुदायो हि स्थुलशरोराभिमानो विराडामकः प्रजापतिरभिधोयते | तथाहि ;-- तस्य ज्ञानेदद्ियाणि पञ्च, तथा कमद्वियाणि, मन एकम्‌, पञ्चभिभूतर्वा प्रारवा सह षोडशकलाः | गत मन्यत्‌ । “श्रासमसम्मित fafa आत्मना णरोरेण समानं मितम्‌, नतु qa मधिकं बेत्यथः। ्रकसम्मितां तस्य ठसिहेतुता माह “यदु वा इति । aq खलु श्रातसन्धित मत्रम्‌' , ‘ag way gafa रत्तति। wa waza area सत्‌ न feafe” a aad । श्रधिकन्युनयंरुक्गःपरोत्यं क्रमेणाह-- “aga इति । भूयः apart म(सनोऽपिकम्‌ , wala’ अल्यतर मात्नो- saata मित्यथः; ॥ १७ ॥

विकर्षण प्रकारान्तरेण स्तोतु मतुवदति-- “यदेटेन fafa: पुरा खलु पितर' प्रजापतिं भसंस्करिषयन्तो देवाः quay watauga deg पूवम्‌ ‘afer प्रजापतो "एतत्‌ एतेन विकषणेन दषुः" अ्रधारयन्‌ । ‘aaa’ “aa यजमानोऽपि सं करिष्यन्‌ “अरिन्‌ चेष्यमाणेऽग्निलत्तणे प्रजाः पतौ पूर्वे प्राणान्‌ सखापप्रति। कव मेतदित्यत are — “लेखा भवन्तोति। हिः amt लोके चक्ञुरादिगोलकामिकासु Sara रेखासु दम प्राणाः चन्तुरादोद्द्ियाणि वत्तन्ते ; श्रत- स्तषा मत्र खाग्यमानानां स्ररशायं कषणेन रेग्ठाकरणं युता fafa ara: ute i

समन््रक' कर्षण मनृद्य age स्तोति-- “चतस्र बति शभोषन्‌ः शोणं शिरसि ये दमे चत्वारो निरुक्ताः"

चकुः ata नासिका मुखं मिंति निःशेषेणोक्तः प्रकाण- माना; श्राणा", ‘ary’ “रसन्‌ अग्नौ एतेन सयजुष्केणं सोता चतुष्टयेन खापितवान्‌ भवति । एतदेव विष्ठणोति -- “ae यज्चुपेति। “अहेत्यादि | प्रागक्ायेः #॥ १९॥

अमन्कं क्षेण मनुय स्तौति — “agarara fafa | 'अन्तराकन्‌' wafa देहे श्रत्तमव्ये चय wae श्राणा प्राशेव्रत्तयः प्राणापानादिलक्षणाः, मनोबुदयादिरूपा श्रन्तः- क्ररणहत्तयश, (तान्‌ ्रस्मिन्‌' अग्नौ ‘Taq’ एतेनामन्तकाकषंशेन ` 'दधाति' खापयति। waza विव्रणोति-- “qut fafa naa: यत्परिमाणविशिष्टाः श्रमे श्रन्तरामन्यवख्िताः श्राणा इति , "कोनाम age’? वैषा मानन््यात्‌ ; कितु न कश्चिदपि वेत्तु शक्रोति। तस्मादनिरक्तानां वेषां सङ्गहणाय तूष्णो मामनो दादशसोताकषणं युक्त fara: २० ॥

कार्षषानन्तर waset विमोचनं faad— “saa fafa pi “अन्नाव्यादि। ‘aa’ खलु प्रयोजनाय ‘gaa’ ya युक्षवान्‌ , a कामं कर्षणलकसणं प्रयोजनम्‌ “TET लशा तेषां विमोचनं am fafa ओेषः॥

विमोचने मन्तं विधाय व्याचष्टे- “faqera fafa ४। Carr’ -afa गोनाम $ | ‘ad qweastet Saar Vag comm भहन्तव्याः, Zaaafaat गाव इत्यर्थः “sav

a ete nc = --------------कनकना ~~ =

* चयोदप्रकण्डयाख्यानं FTAA ११७० इह पर) t का० श्री To १७. २. RI

fat Wo १२. ७३।

§ fame ९, ११. १।

ene

( रच्न° RAT ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ १२.९१

tifafcfa | एभिः" भनडङ्धिः Ga रेवसम्बन्धि क्षंणलक्षणं कमं करोति'। तस््ादेवान्‌ याति प्राप्नोत्येभिरिति sere देवयानाः -दइत्यनडुददिेषणं युक्त मिति भावः |

हितोयं पाद मनृदय॒ततत्यतमःशब्दस्य॒विव्तित मर्ध माह -- “sata भशनस्येच्छा श्रशनायाः alter we मन्यत्‌ । “ज्योतिर्होव्यादि। यो fe इविःप्रदाट- लेन ai, तत्रत्यान्‌ देवांश प्राप्रोति, ua fe “उ्योति,' ज्योतिमयं स्रगीदिभोगयोग्यं शरीरम्‌ आप्नोतिः। श्रत एव तेत्तिरोये समानयते -- “gaat वा एतानि ज्योतींमि aa- चत्राणि”- इति x | अतोऽत्र मन्ते “ज्योतिरापाम"- दति ज्योति- राभिप्रतिपादनं gaat faa: |

उत्तरपूर्वस्यां दिशि तेषा aaeei प्रखापनं विधत्ते “प्रयेनानुदोच इति † । ‘aa’ विमोचनानन्तर नेव WAS: उदोचः' उदन्नुखान्‌ ‘a प्राशचुवांश्र कत्वा ्रख्जति' प्रापयति | प्रागुदक्गस्य स्तावकं प्रागाखातः वाञ्चशेष मतिदिश्ति-- ^तस्योक्त इति । “एषा Saat देवमनु- णां feels प्राचोत्यादि ४ ॥

तैषां दत्तिणाकाक्े दानं विघते-- “तानध्वर्यव इति । श्रत एव सूतितम्‌ -- “दक्तिणाकालेऽध्वयवे ददाति" इति § । wart stam विहायाष्वर्योरेव सम्प्रदानते कारण ar— “a

— क [पि (न = ~~

+ qo Wo ५, 8. १, ७।

tate श्रौ" छ" (१७. २. पक) १६. ३. १५ RETA । + परस्तात्‌ ¢ File 8 प्र 8 Alo ३ करण AVAL

§ ate पो” इ १७. २, २२ख

९६

१२२ ॥ MAT AT RTT ॥ ( eto Bate )

afr ‘fe warq ‘a? ward: A? wagfs wid maf , वस्मादध्वयंषे दानं ga मिति भावः «| सिन्‌ दाने कालविशेषं विषते -- “तांस्िति । ऋलिकपरिक्रयरैतवो gaat गावो दक्षिणाः, तासां यः कालो माध्यन्दिनिसव- नामकः, तख्िन्‌ , ‘ary wage: “अनुदिथेत्‌ दद्यादिति यावत्‌ ॥ २१॥४[ २.२.) ॥ इति योसायणाचार्यविरचिते माधवोये षेदाथेप्रकाणे माध्यन्दिनिशतपथत्राद्मणभाय्य सप्तमकाण्डे दितोयाध्याये feat ब्राह्मणम्‌ ॥

॥ इति सप्तमकाण्डे प्रधमः प्रपाठकः ॥

Se

+ का, Ste Ge १७. २. ९० । दो चप्रयक्तेष प्रतिपस्थात्रादय ऋविजः पुरषाः, water, सि्कपयुकतेषवध्वयुरेवेति ततर्त्राप्रयः |

( 2me Rate ) ॥ स्मकाण्डम्‌ ॥ १२९ Gq

दिलोयप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌, भरपिवा दितोयाध्याये ठतोयं ब्राह्मणम्‌ |

aD @ ककष

॥ इरिः ॐ ॥

अथ दभ॑स्तम्ब॒मुपदधाति। एतद्‌ वै देवा भोषधौरुपादधत तयेवेतद्‌ यजमान Weiter धत्ते ॥ १ ॥

य॒देव॒ दभस्तम्ब॒समुपदधाति। जायत ऽपष एतदयच्चौयते स॒ एष Taal ऽभन्राय जायत ऽउभयम्बेतदन्न' went अपश्च wat भ्रोषधयश्च या वै वाद्ौभत्छमाना WA धन्व CT उदा- dea दर्भां अभवन्यद्‌ ca उदायं स्तद्माहभस्ति हेताः शुद्धा मेध्या भापो ठवाभिप्र्षरिता # यदर्भा ag दर्भास्तिनोषधय उभयेनेवेन मेतदन्न न प्रीणाति ॥ २॥

+ “व्ापोऽटष्राभिप्रत्तरिता'- दति स्यात्यायय सम्मतः uw: ।

~~ itr

१२४ ॥ शतपथत्रादह्मणम्‌ ॥ ( रप्र {त्रः )

सौतासमगे % | व्व गवि सौतासमरः प्राणा वै सीतास्तासा way समयो athe वै प्राणेभ्यो- ca धीयते मध्यतो मध्यत एवाद्सित्रतद्न्न दधाति तशो मनिश्तं वे तदय ्ौ सवं at {अनिशक्त स्व्वणेवाश्ित्रेतदङ्तं दधाति ॥३॥

अयेन मभिजुहोति जायत ऽएष एतय्वौ- यते स एष Va ऽअन्नाय जायते Waal STAR रसो यदाज्य मपां च दोष Mea च रसो saqaa मेतत्‌ सत्वस्य रसेन प्रीणति या- वानु वै रसस्तावानात्सानैनेवेन मेतत्‌ WaT प्रो- गाति qqueaa पञ्चचितिकोऽग्निः पञ्चर्तवः संव्वत्छरः संत्वत्सरोऽभ्निर्यावानगियांबल्यस्य माता ताबतेवेन मेतदघ्रेन प्रीणति + ॥ ४॥

यदवेन मभिलुषोति । एतदहं यक्रैतं प्राणा ऋषयो ऽग्रं ऽग्‌ समस्कुव्वं लद स्मित्रेतं॒पुरस्ताद्‌ माग मबुन्व॑त॒ त्यात्‌ पुरस्ताद्‌ भागास्तदयदभि

अः. जजान = =० ~ ~~~ ~ ~~ ~~ ~~~ ae no > र न = en

# 'सितासमर'- शति ग, घ। † श्रोराति'-द्ति क,

—— -—

at

( २अ०.शब्रा० , | सप्तमकाण्डम्‌ tt १२५ लुहोति य ऽएवाद्धिंस्ते प्राणा ऋषयः पुरस्ताद्‌ भाग ART तानेवेतत्‌ प्रौ णालयाज्येन Te तस्योक्तो बन्धुः ॥ ५॥

यदेवेन मभिजुहोति। vad यान्येतस्पिन्नमौ रूपाण्यपधास्यन्‌ भवति यान्स्तोमान्यानि पृष्ठानि यानि न्दा ofa तेभ्य एतं पुरस्ताद्‌ भागं करोति तान्येवेतत्‌ MMA पञ्चणहौतेन तस्योक्तो बन्धुः We ॥

यदेवेन मभिजुोति। uae देवा अबि- भयदं वा ऽददं क्श्म यदं न दम मिह र्चा सि नाष्ट्रा a इन्युरितित्‌ saat मैतस्य ware: पुरस्तात्‌ सस्या AAT मे Way समस्ाप- यन्नवाचिन्व॑स्तयैवेन मय मेतद्त्ैव Fag Ay स्थापयल्यव चिनोति + ॥ ७ ॥

wag दूति चितिः। अयवोभिरिति पुरो ष सजरा इति चितिररुणौभिरिति पुरोष सजोषसा afsaata fafaeyarfaftfa पुरीष

em a ne ~ ~~ ~ --न्का-+ - ~~~ - -- -~ ~~~ [1

~~ + ---- -~= eee --

` # Panta - एति क:

१११ ॥ शतपवत्राह्मशम्‌ ॥ (२, eat. |

ax सूर इति वितिरेतशेनेति पुरीष सज- Sara इति वितिरिडधेति पुरोषं एतेनेति चितिः स्मेति प्रोष ईति चितिः ॥ ८॥

वयोदक्ैता व्याहृतयो भवन्ति। योदश मासाः संगव्वव्छरस्योदशाग्नेश्वितिपुरोषाणि यावा- भननियावल्यस्य मावा तावन्त aaa मतञ्चिनोल्याज्यन कुहो्यगिनिरेष यदाज्य मनि मेवैतच्चिनोति = Te ofaa पञ्चचितिकोऽग्निः पञ्चऽत्तवः संव्वत्सरः संचत्मरोऽगनर्याबानभिनर्याबल्यख मादा तावन्त

न मेतचिनो यङ सुद्ण्ह्न्‌ qviag acta चिति fafaaifa pe 2 i

| इति दितौयप्रपाटक्े oad ब्राह्मणम्‌ [२, 2,] 0

wa कुशस्तम्बो पधानं विधत्ते -- “oa दभस्तम्ब मिति । एकमूलोऽनेक शाखः स्तम्ब इत्यच्यते , दभाणां स्तम्बो TUNE: , तम्‌ aimee तूणम्‌ उपदधाति खाष्येदित्यथंः । तदु पधानं ॒देवकनतैकौषध्युपधानहारा स्तौति-- “एतदा इति । soreua’ उपदहितवनम्तः | “तथे वतदिति, प्रक्षते योजनम्‌ ॥ १ ॥

तदेव प्रकारान्तरेणापि स्तौति-- “यद्वेति । स एषः भाद्- वनोयोऽग्निः “alae चयनेन सम्पाते , ‘coy’ जायते उत्पत

Mo AAT ) ॥ सेपेमकाखछम्‌ ॥ १३७

fai शस एषः जायमानोऽगिः ‘are’ लल्लाय अत्राय aenite जायते। दर्भाणां नामनिवचनहारा उभयविधा aq are— “उभयम्बेतदिति। sua’ कि मित्यत भाष ‘geal इति | उभयविधत्व मेव विव्रणोति-- भ्या वे ठत्रादिति | ‘an earse सवै gar शिष्ये” - इत्युपक्रम्य , “लस्मादु tat att वौोभत्ाञ्चकिर-गृत्यादिना प्रथमकाण्डे wai द्भ॑भाव- प्रत्ययादिति «1 याः" रापः वत्रासुराद्‌ बोभव्मानाः' शुयु्ठ- मानाः ल्ुगुसाश्रयल्वादि कुर्वाणा sar) धन्व श्रन्तरिक्तं cara गुम्फनं FAT, WT: "उदायन्‌ उद तवत्यः | ^घन्वान्त- रितम्‌ ; धन्वन्त्यस्मादापः”-इ्ति † हि यास्कः । cae द्रति, तौदादिकात्‌ “eat गुम्फने”-दति धातोः शतरि “ऋन्नेभ्यो Sq” ६ । "तै दभा अभवन्‌ राप एव eae प्राप्ता इत्यधेः । तै इति पुलिङ्ग दर्भापिक्तम्‌ । दभनाम faafa— “aewe इति । ‘aq’ यस्माद्‌ CATA गुम्फनं FIT राप उद्तवत्यः, तस्माद्‌! दर्भणादापो ‘cui’ camara इत्यथः । दभभूतास्ता अपः प्रशंसति-- “at डता इति ये दभाः वाः एता भाषः nen’ शुदिसाधनभूताः , तथा ‘Aan’ मेधाः । तदैव विस्य- vafa-— “श्रापोऽहन्राभिप्रक्षरिता इति । aang रभिप्रस- feat: अभिप्रसुताः ‘Ss ga: ‘aq’ यस्माद्‌ (दभाः, “Ga कारणेन 'प्रोषघयः'। दमण मोषधित्व मन्यत्राप्यालायते-- “श्रोष-

------- ~~

#* [Alo १ प्रण SATo 8, ५ Ho (१ UTe de Te) | t निरू० ५. ९. ६ | |

t qe Wo ga ute |

§ ule He ४.९. ५।

rh: ॥ MATAATHAT ॥ ( रप्र" शब्रा°)

चयो बर्हिरिति | उभयविधत्व मु पयोगग्रतिषादनेनोपसंहरति- “उभयेनेत्रेन fafa ‘aa’ वित्याग्निम्‌ ‘wag एतेनोभयविधेन waa ‘aturfa’ ॥ २॥

तदुपधानं चेतरे विधाय स्तौति-- “सोतासमर इति । कष्टाः सताः ‘Wawa सङ्कद्ृन्ते यत्रासौ “सोतासमरः' सेजमध्यप्रदेशः, ततोपदध्यादिति शेषः । आधियश्रिकस्य कोतासमरस्याप्यालं सुखरूपता माह-- “Carat इति, वागाय्रतनलाद्‌ "वाक्‌ सुखं खलु 'सोतासमरः'। कथ भिवय Qarai तदुपपादयति-- प्राणा वा इति। प्राणाः खलु Mar’ ara: aaa | "तासां नाडोरूपाणां सोतानाम्‌ wa सुखलक्षणः ‘Waa! सङ्गमः, सम्यगयन्ते सङ्गच्छन्ते aq सोऽयं समयः; सुखे fe सवाः प्राणा नाद्यः सङ्ग च्छन्ते। ततः fa मित्याकाष्काया are— “वाचि वाइति, वाचि F मुखे एव ‘mia’ wa ‘wa’ “धोयते' स्थाप्यते ; मुखमेव fe जग्पेऽव्रे प्राणाना माप्यायनस्य सद्वावात्‌ | सोता- समरेऽपि amen उपदध्यादिव्याह-- “मध्यत fa! सपः wa तसिलयम्‌। 'श्रस्मिन्‌" चित्याग्नौ मध्ये एव ‘Uae’ एतेन अब्र स्थापितवान्‌ भवति । उपधाने aan विधत्ते-- “quit fafa | तदेवोपपादयति । “अनिरक्ञ' वा इति । स्य्टोऽथः ॥ ३॥

अभिद्दोमं विधत्त -- “aaa मभोति | Ua दभस्तम्बम्‌ । “जायत ua इत्यादि । पूववद्‌ व्याख्येयम्‌ # । अभिहोभे आज्यं द्रव्यं विधातं स्तौति “सर्वस्य owas इति , ae’ राज्यं aft:

= = =r = = i we न्व -क 9 ~ ~ ~~~ जनन -- ~~~ = = कमम न नज

* TATA (io Te) FTAA!

( ९, श्र, ॥ संपमकाणर्डम्‌ ॥ ११९.

“एषः we ‘ate frre ‘va । रसत्व भेवोपपादयति-- “भ्यां चष्ोति। अपा मोवपोनाश्च गोभिः पानाद्‌ wears ast सुत्ययते। रसत्लोपपादनख प्रयोजन माह - “wear fafa ‘aw चिव्याजिनं श्रोशाति' तपथति। स्व॑रसल कथे कारण माह-- “यावानुवा इति । रसः' यावान्‌ यत्मरिमाण- विशिष्टः , “ava देहोऽपि (तावान्‌ तत्परिमाणविशिष्ट एव ; ere रसोपजोवनलत्वात्‌ । “श्रनेनेति । “सर्वेण रसेनेव्य्धः |

राज्यस्य पञ्चग्टहोतत्वं विधत्ते-- “पश्च ष्डष्ोतेनेति «1 पश्च wera wifa— “पञ्चचितिकीऽग्निरिव्यादिना। ‘ogi’ पञ्चत्लामकः “संवत्सरः; ईेमन्तशिशिरयो समासेन 4 । “संवस्रो- ऽगनिः इत्यादि गताम्‌ ध ॥ ४ ॥

प्रकारान्तरेणाभिडहोमं स्तोति- “aaa मिति। "रतरः कारणं खलु aq यदा प्राणः एव (ऋषयः श्रये प्रपञ्च we: पुरा “एनम्‌' अग्निं चित्याख्य' संस्सतवन्तः , ‘aq’ तदा afar sat एतम्‌" अभिहोमलक्षण' “पुरस्ताद्‌ भागम्‌" चय- नात्‌ प्रारीव भजनोय संशम्‌ “UHI सम्पादितवन्तः, ‘aay’ वै ऋषयः 'पुरस्ताइागाः' परस्तादादौ भागो भजनोयोऽ'णो येषां तै पुरस्ताहागाः , प्रथमपरूज्या sam) ^तद्यदिति । ay ast यत्कारणात्‌ ‘afagetfa’, इदानोन्तनो यजमान इति शेषः। ये पुरस्ताद्‌ भागकत्तारः प्राणरूपा ऋषयः , तानेव" “एतत्‌

* का० Mle Mo ९७. ३. २।

t Do त्रा० १, १. १ द्रद्थम्‌ |

{ भा० शश्ए०, KH WT पुरस्तात्‌ १०२ Ve tg He | १७

PWR ॥ शतपधत्राह्म णम्‌ ॥ (प्रण (तरार)

यतनाभिदोभेन तपयतोति तत्कारण मित्यधंः । “भ्रा्धनेः तव्यादि। व्याख्यातम्‌ #॥ ५॥

प्रकारान्तरेण a भेवाभिहोमं स्तीति- “देवेति । “एत faq way दित्याककै "यानि रूपाणि गाषपत्यचिति- धिष्णालक्षणानि , तथा "यान्‌ स्तोमान्‌' स्तोजरियसमूहान्‌ चिह- agente , (यानि षष्टानि हहद्रथन्तरादोनि , ‘atfas छन्दांसि" गायच्राादोनि , 'उपधास्यन्‌' एतेषा quart करि aq “भवति, तेभ्यः" रूपादिभ्य "एतम्‌ भ्रभिहोमलत्तणं “पुर स्वाद्‌ भागं सम्पादयति । (तान्येव रूपादोनि "एतत्‌" एतेन तर्षयति | “श्राज्येनेत्यादि । पूववत्‌ † ॥ ९ ॥

प्रकारान्तरेणाप्यभिद्ोम मेव स्तौति-- “यदहेवेति । “एतत्‌ एतेन qa (देवाः “अबिभयुः भोतवन्तः । भयस्रूप भेव विशदयति -- “aa वा इत्यादिना । इदं चयनलक्तणं "कम , OY विस्तृतं खलु । we युनद्रीघोयः › तावता को भवदेतुरित्बत आह-- “यदै न इति । नः waaay "इह दो कर्मणि ‘say afer aren calf’ न ₹न्युः' हिंस्ुरिति | श्रयं सम्भावने लिङ्‌ ¢, ^इति-शब्दो देवाभिप्रायसमाप्तौ 1 भोतिः निष्ठसिप्रकार evan vare— “त एता मिति। ‘a देवा ay SIS चयनाश्यकर्मणः पुरस्तात्‌ चयनात्‌ प्रागेव (एवैताम्‌ अभिहोमलक्षणा Fat समाति म्‌ way ददशः | दष्टा चानुषठितवन्त इत्याह -- “A मवेबेति । ‘aw चयनात्‌ 7 mam

ge † RST परस्तात्‌ ४ क० ९९६० ८पण HLA |

{ ६पा० Fe ३. ३. १६९ ।

( २अ० 28Te , ॥ सप्तमकाण्छम्‌ ॥ ` १९१९

प्रागवसरे एव ‘a’ चित्यामक aft ad निरवेषं ‘aa- खापरयन्‌' समापितवन्तः , ्रतादाविव्यथेः। श्रचिन्वन्‌' चित वन्त इति भाविनि भूतवद्पचारः। उक्त मधं प्रकते योज- afa— “तथेवेन भिति ion |

अभिहोमे मन्तं विधाय व्याहृतिरूपैण तरयोद शधा विभख्च चितिपुरोषाकना <itfa— “सजरष्द दति चितिरिव्यादिना # | मन्ताथसु — ae संवल्सरः '(अयवोभिः मासैरश्मासेष सजुः समानजोषणः । यवा अयवाध्रादैमासा मासाखो यन्ते ; अ्ैमासा एव वा, पूरवपक्ता वे यवा waa अरयवाः”-इति aa: Pi (उषाः रतेरपरः कालः । श्ररुणोभिः' अरुणवर्णाभि- गोभिः ‘aq.’ समानजोषणः। “seal गाव उषसः” - दूति निघण्टः ४ । अख्िना' araett देवौ ‘2’ सोमिः कमभि सजोषसौ समानजोषणौ | ‘at’ सूयः ‘Tata’ इरितवरेना- शेन (सजुः । वेश्वानरः' विश्लनरनेता अगिः (दडया' aera एतेन आज्येन हविषा च ‘aq: ‘are’ इद are सुत मसु ॥ र ॥

व्रयोदशधा विभक्ता मन्तावयवा व्याष्तिङूपाः aftare— “त्रयोदशेता इति | व्याङ्ियन्त एति व्याहृतयः, । “एताः, इति wfarea व्याहतिशब्दापेच्तम्‌ । व्यादृतिगतां त्रयोदशस्य प्रशंसति-- “तयोदश मासा इति। संसप्याहस्यतिसञ्ज्नको-

wwe ee wee > ~ अभक ee ee ee ee

* aT Fo १२. ७४। t Wate Ale ८ File YT Y Alo १९१९ Fe | £% Ho १५ Wo Oo |

॥ शतपधव्राह्मणम्‌ | ( र्प्रण बरार]

-भिमासश्लयोदशः # ; Gof वयोदशो मासः“-इतियुतः + | gnenracha । वित्यस्याग्नेचितयः पुरीषाणि च मिलिता बयोदश सम्पद्यन्ते | तथाहि-- भ्रादितश्षतस्रचितयः, परोषनिवप- नान्ताः, स्तोमभागान्ता पञ्चमो चितिः, तदनन्तरभावि yaa मेकम्‌, नाकसत्म्ठतिषुरोषनिवपनान्ता am चितिरिति हे, ततो विकर्णीखयमाटसखयोरपधानं दिरण्यशकलेः प्रोक्षण मन््या- भ्याधानं चेति सप्तमो fafa: । सा योदभोल्यादिविभाग ऊयः । “ararafafrarte | भसक्षदु गतम्‌ ॥ आज्यस्य Vara मनु प्रणंसति-- ^प्राज्येनेत्या- दिना । ्राज्यस्याभिनित्वम्‌ “तेजो वे एतम्‌”- इतिश्रुतेः ¶ । पच्च गरोपिनत्यादि। व्याख्यातचरम्‌ | तत्रामिहोमे सुच SERA विधाय wiefa— “agi fafa “उदन्‌ सुच मृष्ट Faq जुहोतीत्य्ः । aq तेन रुच ऊहकरेन श्रम्नि प्रकतं fafa’ ऊद चितवान्‌ भवति । “पञचग्टहोतेनोदह्न्रमि) जुहोति सजुरब्ट इति"-दति स्रम्‌ $ ॥ < ॥ [२, २.] ॥ इति ओओोसायणाचार्यविरचिते माधवोये वेदाथेप्रकाओे माध्यन्दिनिशतपथन्रा UAT सप्तमकाण्डे दितोयाध्याये तोयं ब्राह्मणम्‌ ॥

११२

© अच मणो REVS दैप AUT | t Wao We ४. २.५. ५। a e to Wo 8. ६। We Fo २. ५, RO! § का, silo Mo YO. ३. २। Ale Ho १९. 08 |

( २० Bate ) | सप्तमकार््म्‌ tt ११४ ( श्रथ चतुधे ब्राह्मणम्‌. ).

अथोदचमसात्निनयति । एतद देवा * अन्रुवं- qaag fafa चिति मिच्छतेति व्वाव तदनरुवं्ते चेतयमाना व्युष्टि मेव चिति wae मस्मिन्न- दधुस्तयैवाश्िन्रय मेत हधाति ॥ १ ॥

उद चमसा भवन्ति «| आपो वे व्वुष्टिव्वेषटि मेवाद्िन्नेतदधात्यौदुम्बरेण चमसेन तस्योक्तो वन्ध- श्तुःखक्तिना चतसखो वें दिशः सर्व्वाभ्य एवा- स्िन्रेतदिग्मो व्वुष्टं दधाति ॥ २॥ |

वौस्लोनुदचमसात्निनयति । faseteratar- नमििर्यावत्यस्य मावा तावतेबास्मिन्रेतद्‌ दष्ट दधाति॥३॥

हादशोदचमसान्‌ कष्टे निनयति। दादश मासाः संव्वत्छरः संव्वत्सरोऽग्नि्यावानमिनर्यावल्यस्य मावा तावतेवास्िन्रेवद्‌ afe दधाति ॥ ४ |

aa ae निनयति। ama ae aufa a aqme sua निनयेन्राक्ष्ट wera

es ae on ee ----+-*-~-^* ee [वे +~ ~~~ ~= ed ५० —

+ ‘em, —xft ख, t ‘uafar—xta क ।

१२४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र रत्रा) व्वेतरालष्टायाय यद्‌द्ष्टःएव निनयन्न Rear मैव ata हृष्टाय ae wae a निनयति तस्मात्‌ कष्टाय चक्तष्टाय च व्वषति ॥ ५॥

त्रीन्‌ कष्ट wae 4 निनयति । चिह्‌- दमनिर्यावानमिर्यावल्यस्य मावा तावतेवाद्िन्नेतद्‌ हृष्टि दधाति ॥ ६ i

यदेबोदचमसाच्निनयति । एतद्वा ऽअस्मिन्‌ देवाः संस्करिष्यन्तः पुरस्तादपो दधुस्तथेवाद्भित्रय मेतत्‌ संस्करिष्यन्‌ पुरस्तादपो दधाति ॥ ७॥

बीर्लौनुदचमसात्िनयति । चिहदमिनर्यावा- ननिर्थाबल्यसखय मावा तावतेवास्िन्न तदपो, दः घाति ॥ ८॥

दादशोदचमसान्‌ ae निनयति। दादश मासाः Haat सं व््परोऽभिर्यावानम्निर्या TA मावा ताऽतेवा्िद्रेतदपो दधाति ॥ < |

aa ae निनयति । प्र ray तदपो दधाति स॒ यत्‌ we ऽएव निनयेननाक्ृषटं प्रारोषवेवापः स्ुनंतरस्पिश्रातमच्नथ यदृ ऽएव निनयेन्न Ae

(Ame त्रा ) ॥ संप्रम काण्डम्‌ ॥ १३५ ऽअतमन्न वापः Ute way as चाष्ट च निनयति तस्मादिमा उभयवापः प्रारेषु चा- A ॥ १० ॥

तौन्‌ ae wae च निनयति । विददगि- यावानन्नियावल्यस्य मात्रा तावतेवाद्िन्नेतदपो दधाति ॥ ११॥

पञ्चदशोदचमसात्रिनयति। पञ्चदभो वे व्व एतेनेवास्येतत्‌ प्रञ्चदशेन AAT स्वे पाप्रान मपहन्ति + ॥ १२॥

अथ सर्व्वौषधं व्वपरति। एतदव देवा ऽअत्र वं श्ेतयध्व fafa चिति मिच्छति ara तद- ata चेतयमाना अन्न मेव चितिमपश्ंस्ता म- स्मित्रदधुस्तथेवास्मिन्रय मेतदधाति ॥ १२ ॥

waited भवति । सव्वं मेव aga यत्‌ aay सव्व मेवास्िननं तदन्न दधाति तेषा मेकमन्नर सुह्गरेत्तस्य नाश्रौयाद्यावच्लीव मौदुम्बरेण

# स्य॒न्न'- दति क, † ‘aueta’-xta क,

१२३९ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्र° ae )

चमसेन तस्योक्तो बन्ध अतुःखक्तिना चतस्रो वे दिशः सर्व्वाभ्य एवा्पिन्नतदिग्भ्यो न्न दधा- aqeafa व्वपति व्वाग्वा ऽअनुष्टव्‌ वाचो वा sum मदयते ॥ १४ ॥.

faafafaefixfia व्वपति । चिवद्गि यः वान निर्यावल्यस्य मात्रा तावतेवाख्िन्न तदत्र = धाति ॥ १५॥

दाद्शभिकृग्मिः ae ॑व्वपति। दादश मासाः संवत्स॒रः Fa WATS मिर्यावानम्नर्याबल्यखय मावा तावतेवाद्धित्नं तदन्न दधाति ॥ १६ ॥

सवै कष्टं व्वपति। तस्पात्‌ कष्ट ऽन्न पच्यते यत्‌ RETA ALATA e Mesut पच्येत ना- छष्टेऽय यद्कष्टःएव व्वपेत्र कष्ट कष्टएवान्न पच्येत न कष्टं कष्ट Tae F व्वपति तस्मात्‌ He Wa पच्यते ॥ १७॥

तिभिः कुष्टं चाकृष्टं a व्वपति। बिह दनिनर्याबानमिर्यावत्यसख मावा तावतेवाद्िन्नेतद् दधाति ॥ १८ ॥

( रश्र° Bato ) ॥ सम कारम्‌ ॥ १९७

यदेव सर्वौषधं व्वपति । ` एतदा sud डवाः संष्छरिष्यन्तः पुरस्तात्‌ सर्व्वेण मेषजेनाभिषज्यं- सथवन मय मतत्‌ संपछरिष्यन्‌ पुरस्ात्‌ सर्वेण भेषजेन भिषज्यति ॥ १ ॥

aan भवति । ad Raz मेषजं यत qT Wade Raz सेषज्ेन भिष- ज्यति ॥ २०॥

तिरूभिस्िरूभिदछम्मिर्व्वपति । विहदग्नि- यावाननिर्यावल्यसख मात्रा ताउतेवैन मेतद्‌ भिष- ज्यति ॥ २१॥

दादशभिरटम्भिः कष्टं व्वपति। दादश मासा संत्वत्छ॑रः संव्वत्सरोऽगिनर्यावानमनिर्यावल्यस्य माता ताषतेवेन मेतद्‌ भिषज्यति ॥ 22 ॥

सव कुष्ट व्वपति। प्राणांस्तङ्गिषज्यति स

यत्‌ Fe ऽएव व्वपेत्नाकुष्टं प्राणानेव भिषज्येब्र तर मात्मान मघ यदकुंष्टऽएव aly HE ऽभात्मान मेव farsa प्राणान्‌ कृष्टे चाकृष्टं च व्वपति प्राणाश्च तदात्मानं च भिषज्यति ॥ २३ ॥ |

१८

१३ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( 2H Rate )

तिभिः कष्टं चाकृष्टं च व्वपरति। faa- दग्नर्याबानमिनर्यावल्यस्य मावा तावतेवन मेतद्‌ भिषज्यति ॥ २४ ॥

पञ्चदभोदचमसाच्चिनयति | agents fia Aufa तच्ि८शचिरएशदक्ञरा व्व गड्राड्‌ं कत्ल मन्न सव्वं मेवास्पिन्रेतत्‌ कट्लम्‌त्र दधाति ॥२५॥

या ओषधीः पूर्व्वा जाताः। देवैभ्यस्विवुग qaqa वे देवासतभ्य $एतास्िः पुरा aaa व्वसन्ता urate शरदि मननु aU मह मिति सोमो वै बभुः सौम्या sara ओषधः पुरुष प्रतं धामानीति यदिद शतायुः शताघेः शत- दीर्य एतानि wa तानि शतं धामानि सप चेति य ऽएषैमे सप्त भौषन्प्राणास्तानेतदाइ ॥ २६ ॥

श्रतं वो saa धामानि। ara सुत वो र इति यदिद५ शतधा च सहस्रधा च feast अधा शतक्रत्वो यय fad a ऽअगदं क्तेति य faa भिषज्यामौत्येतत्‌ # ॥ २७ ॥

# 'भिषशन्यामोव्येतत्‌ दति ग, 4

( २अ० त्रा ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ` १३९

ता एता एकव्याख्यानाः । एत मेवाभि यथेत मेव भिषन्येदेतं पारयेत्ता अनुष्टुभो भवन्ति व्वाग्वा ऽअनुष्टप्‌ व्वागु सव्वं मेषज९ सरव्वेगेवैन मेतद्‌ भेष- जेन भिषञ्यति ॥ २८ ॥ ।

अथातो निरकरानिश्क्ताना Aas | यजुषा दावन- Stet युनक्ति qa मितरान्यजुषा चतखः सीता कषति qut मितरासतृष्णौं दभस्तम्ब सुपद्घाति यज्ुषाभिजुहोति तूष्णौ सुदचमसाच्निनयति यजुषा व्वप्रति ॥ ze ॥

प्रजाप्रतिरेषोऽगिः। उभयम्बेतत्‌ प्रजापति- निंसक्श्चानिरुक्त्च॒ परिमितश्चापरिमितश्च तयदा- जुषा करोति यदेवास्य निरुक्तं परिमित रूपं तदस्य तेन संस्वरोल्यथ यत्त॒ यदेवाख्यानिरुक्त मपरिमितएः रूपं तदस्य तेन संस्करोति स हवा sag aa are प्रजापतिं संस्करोति aud व्विदानैतदेवं करोति बाह्यानि रूपाणि निसक्तानि भवन्न्तराण्यनिसक्तानि पशुरेष यदग्निसस्मात्‌

एकककपत वि कयि ~. ~~~ --- ---^~---- re --~ -~--* ~~ => wn mee ee ~ ee

# ‘Fa -xfa ग, FI

१४४ ॥ शतपथत्रा ह णम्‌ ॥ ( 24 रेत्रा° )

पशोर्बाद्यानि रूपाणि निरुक्तानि भवन्यन्तराण्य॒- निरुक्तानि ॥ २० ॥ २ ॥ |

| इति दितोयप्रपाटक्षे facta ब्राह्मणम्‌ [2 8. |॥

रध ae चेते कषणक्रभेणोदचमसकरणक मपात्रियनं

विधत्ते- “भ्रधोदचमसाव्रिनयतीति। उदकपूष्णघमसा उद- चमसास्तानासिश्वेदित्यधः । “एतदहं देवा इत्याद्यसक्षदु गतम्‌ # | “Cafe aafa । वषंणएरूपां चिति face: we |

उट कनिनयने चमसक्षरणतां विधाय aera gifa— ^उद्चमसा भवन्तोति । ष्वश्टिरापः ay saat afesta- त्वात्‌ । चमसस्य उदुस्बरविकारत्वं विधत्ते -- “श्रोदुम्बरेणेति । Coat इति | उदुम्बरविकारत्वस्यार्धवादः | “तदेतत्‌ सव aa यदुदुम्बरः, सवे वनस्यतय इत्यादिना षष्ठकाण्डं प्रपञ्चित san? | चमसस्य चतुष्कोणएत्वं विधाय प्रशंसति--चतुःसखकति- नेति। “सर्वाभ्य इति । चतदृभ्योऽपि दिग्‌भ्य इत्यधेः ॥ २ ॥

चतषु ATSZ सोता तयाणां याणा सुदचमसानां निनयनं विधाय प्रशंसति - “atatfafa ४ । “नित्यवोष्योः*- षति § हिर्वचनम्‌। ^विहदग्निरित्यादयसङ्घदुक्ञाथम्‌ | ॥ २ |

eer ~~~ ~~~

a al

^ [TRUST १२६ Vo FTAA |

† ६ Wo RAT Re (gq Ule WRa Te ) |

¦ ale atte Mo १७. ३, 8 |

§ ule Hou. १९. 8 |

| Sq UY BAlo १५ कण्टीयाख्या FTA (११८०) |

(A510 Bato ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ १४१

कष्टप्रदेथे इदादशभिसदचमसर्निनयनं विधाय स्तौति- “"शादशोदचमसानिति । “हादशमासा इत्यादेः स्पष्टोऽर्थः ॥ ४ ॥

तस्योदकनिनयनस्य क्शटकेताधिकरणत्व मनय स्तौति- ‘qqame इति। यस्मात्‌ क्षष्टप्ररेे उदवानिनयनं क्रियते, तस्मादेव ATMS Herr कष णसंस्कारसंस्ताय भूमिभा- गाथे ‘aufa’ हष्टिभिवति। “aaq ae एवेत्यादिना wet area उद कनिनय नायेकं कत्र निनयननिन्दा प्रतिपाद्यते ; sq निगदसिष्ठः ॥ ५॥

कष्टा कृष्टामकै यदुद कनिनयनं विदितम्‌, तत्‌ करण्चमसाना मपि विस्या मुपजोव्य स्तौति-- “तन्‌ we चेति # । “तिह- दग्निरिल्ाद्यसकद्‌ गतम्‌ et

was yuan मवतारयति- “यदेवेत्यादिना। पुर- स्तात्‌ चयनात्‌ प्रागेव ‘wa: उदकानि खापितवन्तः। fae स्पष्टम्‌ ॥ ऽ I

तींस्तौनित्यादि । पूववद्‌ व्याख्येयम्‌ pl = ॥

इादणोदचमसानित्यादिच॥<€॥

wenen उद कनिनयनस्य प्राणधिकरणनिमयनङूपता माष —“a q ae दति । कष्टाकृषटयोसभयत्रोदकनिनयने wane fray wgufey तदाश्रयभूते श्राकनि' wat चापां निनयनं कृतं भवतोत्ययं स यत्‌ कुष्ट एषैत्यादैस्तात्पर्याथः धः ॥ १० ॥

कष्टाकृष्टयोश्टकनिनयनचमसगतं faa मनुय तस्याप्य

== => re कि ee नक ० = क - + = --------~

* Flo Ble To १७. इ. 8 | †{ Leal satanwicintt RTA (१४० TW) | t काण alo Me १७, ३. ५।

— ^ ~ क ~ = epee ष्का नन ==> ज ------------- >

१४३ ॥ WATTAT STA ॥ ( प्रण alo )

निधानेतुता माह -- “जीन्‌ Be चेति । wag पूववत्‌ ॥ ११।

gafafear सुदचम सस्या सम्भूय प्रशंसति - ^“पद्चद णोदचम- सानिति। “पञ्चदभो परे वजर ईति। पञ्चदशस्तोमय्येन््रस्य घ ae प्रजापतिवाइसकाशणादुत्यत्तेरिन््रसम्बन्धो वच्योऽपि we SUGAR: # , AMAA ATA यज्ञमानस्य aa मपि पामानं अपडतवान्‌ भवति ॥ १२॥

श्रथ wat श्रोदुम्बरचमसे सवधान्यावापं विधत्त ` भध सर्वौषधं वपतीति । अत्र मैव धान्यर्ूप्रा मैव चिति मिव्यधः। गत मन्यत्‌ ॥ १२॥

asa waa fa— “सर्वौषधं भवतोति | श्नोषधोनां समूहः Woy | “तस्य समूहः” - इत्यण्‌ | WIAA ग्राम्या रण्यादिवोजासिका द्रश्व्याः ध । यल्सर्वौषधम्‌ , एतत्‌ सवं निरव- रेष मन्रम्‌ । “सर्वं मेवेति । ‘Tay एतेन सर्वोषधावापैन 'चस्िन्‌ avai सर्वं मेवानत्रं निहितवान्‌ भवति । तत्रोप्तानां प्रकषताना न्नानां मध्ये एकस्य भ्रोषधिरूपस्य बौजस्य वजन विधत्ते--^तेषा aa मिति । ‘aera श्रोषधिविकाराणा मत्रानां मध्ये (एक मन्न सुद्धरेत्‌' TAR कुर्यात्‌ , न आवपेदित्यधः । तत्र च धमविशेषं विधत्त-- “ae नाश्रोयादिति | ‘aa उद्तस्यात्रस्य याबज्जोव नाश्रोयात्‌'। श्रतणएवोक्गं कात्यायनेन — “तस्िन्सर्वोषध माव प्ये कवं मभोजनं तस्योच्छासात्‌"-इति § |

एक 1 पि a

# ते Wo ७.१, .१. ४. FTAA! + पाण Be ४, २. ३७ । -

t Ho wo ५. 8. ६. १ द्रष्यम्‌ ,

§ Blo Ble He १७. ३, ६ ७। ,

जनना

( ३अ० धव्रा° ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ t १४३

उदकनिनयन शव बोजावपनेऽपि चतुर मौदुम्बरं चमसं करण- aa विधत्ते “श्रौदुम्बरेण चमशेनेति । व्याख्यातं प्राक्‌ चेतत्‌ # | “सर्वाभ्य एवासित्रित्यादि । (सर्वाभ्यः प्रायादिभ्य खतदभ्यो दिभः सकाशात्‌ “एतेन' चतुःखक्तिचमसकरणकेन वोजावापेन “afar असी ‘wa’ 'दघाति' सखापयति | बोजावपनं मन्ताणं छन्दोदारेण प्रशंसति “अनुष्टुब्‌ भिरिति । “या भ्रोषधोरित्याद्याः † अनुष्टुष्‌- छन्दक्कास्ताभिर्वपेदित्ययः । “वाग्वा अनुष्टुब्‌” -इव्यादि । सातु “चतुरत्तराणि छन्दां स्यटजत”-इतिखुतेः सवच्छन्दोरूपत्ादनुष्टभो वाक्ञम्‌ ४ wa मपि वाचैवाद्यमान मित्न्रासकस्यौषधिवापस्य वाकघंतुतानुष्टुप्‌रणकत्वं ya मिति ara: ll १४। पञ्चटचाकको श्नुवाकस्तत्र सर्वत्र क्रमेण ठचरेवौषधिवापः कर्तव्य इति विधाय चित्रसद्वयां प्रशंसति - “faefafeete- रिति §। “नित्यवीप्सयोः”- ति | दिवंचनम्‌ । “^चिहदगिनि- रित्यादि व्याख्यातम्‌ ¶ ॥ १५॥ क्रष्ट प्रदेये इादशभिकऋम्मिवपनं विधाय स्तौति-- “दादशभि- fifa aaey सोताखेकं कस्यां तिभिवपने सति द्दशः सम्पद्यन्ते, सैव दादशसह्या aad स्तुयते। निगदसिद मन्यत्‌ ॥ १६ ॥

क्क ~ ----------- ~

» दूतेव दितीयकरटीयाखया द्रष्टा (१६४० Ze) | + वा० We १२. OU—TE | + श्रत Alo इका० शप्र BAT २९-२३क० दभा ४८० धट", ALAA | § Gite aio १७. ३. ८ । । | ute wo ८. ९. ४ । | ¶ टतौयकषडोटोप्पनौ (१४०० , AVA |

न= ~ +~ = + --- a ==

१४४ ॥ शतपर्धत्राद्मणंम्‌ ॥ ( शप्र रेत्रा० )

aa aera छष्टदेत्राधिकरणल मनुय स्तीति- ‘aang fai यस्मात्‌ ened बोजावापः क्रियते , तस्मा देव कारणात्‌ लोके छषटकषणसंस्कारसंखते भूमिभागे ate यवादिलक्षणम्‌ ‘aad पथते फल मिति। “यत्‌ ae एवेतया- दिना wmelazaa वपनायेककत्र वोजावापनिन्हा प्रतिपाद्यते, निगदसिक्रोऽथः। weTaeTae यद्ोजावपनं विदितम्‌ , तत्‌ करणमन्ाणा मपि॥ veo i

fraser सुपजोव्य स्तौति-- “तिभिः ae चेति ॥ १८ ॥

ua मन्रचितिरूपैश वोजावापे dae ` भेषजरूपैणापि स्तौति -- “यहषेत्या दिना । प॒राहत्तकथधनम्‌ | सवा श्योषधघयो यावदत्र मूनलफलकन्द्‌ादिरूपेण मेषजानि भवन्ति , तथा सति सर्वौषधि- सम्बज्िकोजावपनेन सर्वेणेव भेषजेन Var? ‘way’ अन्निम्‌ “अभिः घज्यन्‌' श्रचिकिल्सन्‌ । “भिषज चिकिल्ायाम्‌”-दइति धातुः # । तह श्रयं यजमानोऽपि ‘way भ्रमिं संस्करिष्यन्‌' ततः aria सर्वौषधिवीजावापेन सर्वेणेव भेषजेन भिषज्यति fafarafa | यथा करिष्यमाणश्चयनसंक्कारो वितथो न भेत्‌, तथेनं भिषज्ये- दित्यथेः ॥ १९ ॥ ।

सवेत मनुय स्तौति- “सर्वषधं भवतौति | पूवव व्याख्येयम्‌ ॥ २० ॥ .

दचकरणकं वोजावपन मनुद्यतदपि मेषजहतुतन स्तौति-

“तिरूभिक्मिमिरिति ॥ २१ ॥

^ प्रा मू० ३. ९. २७ करादिषु द्श्यम्‌ |

(२्अ० Bate } | सप्तम काण्डम्‌ ॥ १४५

चतदु Way करणमन्ाणां seas मनु Fas डेतुलेन स्तोति- इहादशभिक्छम्भिरिति।॥२२॥

कष्टप्रदेे वपनस्य प्राणभेषनज्यरूपता माद “A यत्‌ az एवेत्यादि | अशटप्रदेशस्य शरौरस्य च साम्यं गत्तराहित्यं छष्टाकष्टयोरुभयत्र बोजावापेन प्राणणशब्दाभिघेयांघक्तरादोन्‌ , तदाश्रयनूतम्‌ “Mara शरोरम्‌ , एतेन भिषज्येदित्यधः ॥ २३ ॥

बोजवपने qe wand faa मनु, तस्यापि मेषजहेतुता माह — “तिभिः ae चाक्षष्टे चेति ॥ २४॥

उदचमससङ्यां ओजा वापमन्तसङ्ां चानूद्य सम्भूय प्रशं- afa— “पञ्चदणोदचमसानिति । “तिध्शदकच्तरा विराडिति । दाभ्या मक्तराभ्या मनुष्टुभो न्युनल्वात्‌ त्रिंशदक्तरा ऋक्‌ विराय्‌- छन्दस्का भवति । “ऊनाधिकेनकेन निचहुरिजौ, erat विराट्‌. सखराजो”- इति <p हि तज्ञक्षणम्‌ । सा च 'विराट्‌' ‘aca way’; year हि तादृशो विराट्‌ । श्रत एव गरुयते-- “इयं वै विरा. डिति pi सा च सखेखितत्रोदियवादिसवंधान्धोत्पत्तिहेतुलात्‌ सर्वाब्ररूपा । तथा च विरार्सम्म्या अस्मिन्‌ अग्निकषेत्े "सर्व मेवात्रम्‌ एतत्‌ कत्खं' निरवशेषं दधाति' स्थापयति i २५ ॥

अध बोजावापमन्पदाना मनुवादपूवेक मभिप्रायं व्याचरे-- शया भ्रोषधघोरिव्यादिना § । टेषेभ्यस्ियुगं पुरेत्यस मन्भागस्या- भिप्राय माह “ऋतवो वं देवा इति ‘at’ “ea भ्रोषधयः

~~ ~~ "~~~ ~= =

#* “ल्रमल्लटवोज वपने च" — ईति ङः | | t fro Ho g GU, ऋण्प्रा० ४ पटले, Ale सर्वातु० १९ करां च दृश्यम्‌ | { Wate Blo ९का० प्र" BATo ९०कण० (१भा० ३४६०, दषटखम्‌। § ato Ho १९. ७५--घ | १९

—

ert cee, a

१४३ ॥ प्रतपधत्रा्यणम्‌ ॥ ( रप्र रेत्रा० )

डध्ादाबुत्पत्रास्ताः देषेभ्यः' ऋतुभ्यो वसन्तादिभ्यः पुरा qa वसन्तप्राहटृशरदा मादिषु संवल्सरमध्ये त्रियुगं त्रिकालं जायन्त Tay: ॥

उत्तरा waa व्याचष्टे -- “मने qo mau मिति! saaeau सर्वेषां भरणात्‌ ‘aay सोमः, भ्रोषधयोऽपि सोमरेवताकल्ात्‌ । तदत्र बन्बुशब्दाभिधेयास्ताटगोषधिपरि शाम्रविशेष एव ‘ges’ मनुष्यशरोर fafa तत्तादात्म्यम्‌ | श्रय aa; — sau सोम्यानां रोषपोनां सम्बन्धानि वश्य- मासानि , ‘ae ‘a अदय ‘aa’ मन्ये जानामि । कानि एन स्तानि मन्तयानोत्या शङ्ख चतुधपादं व्याचष्टे -- “शतं धामा- Dafa, ओओषधिपरिणिमस्य you श्ररोरस्य यदिदं शत संवस्सरं जोवनम्‌ , एवं शतसहपाका अघोः प्रयोजनानि , यानि च तननिष्ादकानि शएतसद्वयाकानि वोयांणि सामर्ध्यानि, एतानि खल्वस्य श्रोषधिविकास्स्य शरोरस्य "तानि मन््ोक्लानि शतः aera "धामानि । घामशन्दस्य तरयोऽर्थाः वास्कनोक्ताः,-- नघामानि तयासि भवन्ति,-- खानानि, नामानि, HATA A # | van चेति| AUR wa ससय काः “TAT भौं लष्वद्ाचन्तःमरो त्ादिरूपाः प्राणाः सप्त॒चैत्येतत्‌ , तानेव ema प्रतिपादयतोत्यधः | उदोरितलक्षणानि शतसह्राकानि धामानि , सप्तशोषंर्यान्‌ प्राणांश्च प्रोषधोनां aafaaa जाना मोत्यन्वयः ॥ २६ ॥

दितोयस्या ऋचः Tale मनु व्याचषट-- “शतं वो श्रम्बेति।

a =

eure a a ee re, का 9 ---नक ज ० ~~ न त-क ~~~ ~~

a fame ६, ३. ७।

(Quo gate ) ॥ सप्तम कारम्‌ ॥ ` १४अ

‘cay इदानीं “Maar शतप्रकारेण “सहस्रधा सहस््रप्रकारेण च “विरूढा: “उत्पन्नाः भोषधयो दृश्यन्त इति ‘aq’, "एतत्‌ एतिनारर्वेन प्रतिपाद्यत दत्यथः। अम्बः हे मातः) whew: 'वः' युभाकं धामानि खयानानि ‘aa शतसहधयाकानि । “उत - waist तधा वः qua ‘ee’ प्ररोहा; age शपि ava avaugiiat इति |

fadtars waa ara माह-- “aut wana इति, ‘qa weet हेतौ । हे शतक्रत्वः शतकमांण श्रोषधय; ! युयं मदोयम्‌ (दमं पुरुषं “्रगदं व्याधिरदितं ‘aa कुरुत । ‘aq ष्मम्‌ ' श्रातुर मिदानोम्‌ अहं भिषज्यामि, त मैव कुर्तैत्येतदस्य वाक्यस्य aaa मिव्यधंः। “भिषज्‌ चिकित्छाया fafa धातुः # कण्डादिः॥ २७॥

एव गद्यं व्याख्याय उत्तरासा मध्येव aa व्याख्याम faafafenfa— “ar wat एकन्याख्याना दति । ‘at var: बोजावपनार्था ऋचः एकव्याख्यानाः' समानव्याख्यानाः , Wal न प्रथक्तया व्याख्यायन्त TAT: |

अतिदिष्टं व्याख्यानं योजयति -- “aa भेवाभोति । “इमं मे अगदं क्तेति योऽयं पुरुषोऽनुक्रान्तः , एत मेवाभिलब्य उत्तरा ऋचोऽप्पान्नाताः , तासाञ्चायं तात्पयगम्योऽ्धः ,-- "यधा येम प्रकारेण "एत aa पुरुषं चिकिल्को ‘farsa vost कुर्यात्‌ , तेन च मेषनज्येन एतं ' व्याधिग्रस्तं पारयेत्‌ पार मारोग्यं प्रापयेत्‌ , ड श्रोषधयः ! तथा कुरुतंति शेषः ॥

य See, ee eee ~~ --- ~ ~ a =-= भमा क

* Yo Go ३. १, २७ कण्ठादि 22 घा०।

१४ ॥ शत पथत्रा मणम्‌ ॥ ( रेप्र° रेत्रा०)

तासां न्दोदारेणं मेषजहेतुता माह -- “ता भ्रवुष्टुभौ भवन्तोति । “arg aa aaa fafa वाक्‌ खलु aa मेषजम्‌ ; तदेतुलात्‌ | एवं सति “एनं पुरुषविधं चेष्यमाण मग्निं ‘Taq एतेनानुष्टपृन्दसः प्रयोगेण सवे णेव भेषजेन' "भिषनज्यति' भेषजं छ तवान्‌ MARTA: ॥ २८ ॥ su विदहिताना मनड्व्योजनादोना मोषधिवापान्तानां कर्मणां समन्तकामन्तरकतवं सम्भूय स्तोति-- “अथातो निरक्ा- निरक्ाना मेवेति #। शध अनन्तर यतः समन्कामन्तक- Rea हिविधानि विहितानि कर्माणि, भ्रतः कारणात्‌ तेषां पनिरक्ञानिरुक्तानां समन्वक्ञामन्तकाणां विहिताना मेव कमणां सुतिः क्रियत इति atu: निरुक्तानिरुक्तानि कमाणि क्रमे णानुक्रामति — ‘ager मन्वेण “ate युज्नन्ति"-इत्यादिकेन ¶ ह धुर्यावनङ्ाहौ युनक्ति , इतरान्‌" अनदुहोऽग्रे वध्यमानान्‌ quit युनक्ति । तथा "चतस्रः सोताः' पुरुषो मन्तेण 'कषति' । ‘saat! दादश सोता TUN’ छषति । तृष्णीं दभस्तम्ब मित्यादयेवं व्याख्येयम्‌ ॥ २९ ॥ एवं निरुक्ञानिरुक्षमेदेन विहितानि कमाप्यनुद्य चित्यागिन- ena प्रजपतिरपि निरुक्तानिरक्तालमना परिमितापरिमिता- कना च gem are— “प्रजापतिरेषोऽग्निरिति। ‘ay श्रय afer: ‘aay एव (प्रजापतिः । यदेतन्निरुक्रानिरुक्लामक सुभय- विधं जगत्‌ , असाषव स प्रजापतिः। अतो निरुक्तानिरक्रजग- areata प्रजापतिरपि निरक्त्च' ईगाकार इति निःशेषे.

„ ~ ~ ---~--~~=-+>---~------ na me

ne

। षि

+ का० श्रौ १७, २. ११ । tal सं° YR ६७, ६८ ।

( २्र० Bate ) - ॥ सप्म काण्डम्‌ it १४८

aaa , अनिरुक्तः तदहिपरोतः चः अत एव परिमितः परि fas , ्रपरिमितश' ्रपरिच्छित्रध भवति ॥

vai प्रजापतिरूपस्यापि निरुक्तानि रक्तमेदेन हविष्य qa, ` समन्वकेन निर्क्ेनानड्योजनादिकमण्ण निरक्षभागस्य , दतरेणे- तरभागस्य च संस्कारं विभज्य योजयति --“तदयद्यजुषा करोतोत्या- दिना । विहदनृष्टानं प्रशंसति--“स इ वा इति | ‘ace स्वावयव- सहितम्‌ , ‘aa’ निरवगरेषम्‌ ; अतो न पौनरुक्त्यम्‌ । वाद्याभ्यन्तर- भावेन निरुक्ञानिङक्षघमयोगात्‌ fauna: पशरूपता मापाद्य सौति -“बाद्यानि ङूपाणोति । यान्येतानि निर्ञानि कमांख्यनु- क्रान्तानि, तान्यम्नेः बाह्यानि रूपाणि । भ्रनिरुक्ानि अन्तराणि श्भ्यन्तरवर्तीनि भवन्ति! Feat यदय af: , एषः ‘ay’ एव, Aaa एव कारणात्‌ लोके पणेः 'वाह्यानि' बहिरवखि- तानि ‘sarfe रोमादोनि निर्क्रानि, “न्तराणि अखूगादोनि ‘afaaatfa च दृश्यन्ते ॥ ३२०॥२[ २, ४. ]॥

दूति खोसायणाचार्यविरचिते माधवोये वेदाधंप्रकाओे माध्यन्दिनिशतपथत्राह्म भाष्ये सप्तमकाण्डे द्वितीयाध्याये चतुथं ब्राह्मणम्‌ ॥

वेदार्थस्य प्रकाेन तमो हाद निवारयन्‌ | पुमर्थं तुरो are विद्यातोथमरैश्वरः ॥ २ ॥

ब्रह्माण्डं MAC कनकदयतुलापूरुषौ खणगभम्‌ , सप्तान्धीन्‌ पञ्चसोरौखिद णतरलताघेनुसौवणभूमोः ।

१५० ॥ शतपघत्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र रेत्रा° )

रदलोखां रुक्मवाजिदिपसदहितरची arate: सिङ्गणा्यो , व्यश्राणोदिश्वचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्तं घटञ्च ॥ arate wars तिलभव मतुलः खजं वणमुख्यः , कापीसोयं HUTA गुडक्षत मजी राजतं TAG: | quanta प्राज्यजन्मा लवणज AIT: WAC चाकतेजाः , cara tana गिरि aKa Feat aa सात्सिङ्कणा्यः # ॥

दूति मोमद्राजाधिराजपरसमेश्वरवरदिकमागप्रवत्तक - सोदरिदरमहाराजसाम्ब्ाज्यघुरन्धरेण सायणाचार्येण विरचित माधवोये वैदाधप्रकाशे माध्यन्दिनिशतपयत्राद्मणभ ष्य सप्तमकार्ड दितोयोऽध्यायः समाप्तः ॥ २॥

र -- --- ~~ ~~ ^~ ~~ ~ ee es ~~~ ===, --~+- -- ~ एकाक ती

ee नीषि

Dern ete ere क ne

#* अनलाष्ोप्यन्य, प्रञ्चमकाणो वदितीवाध्यायान्ते AAT |

( amo शव्रा० ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १५१ ( अथ AMAA प्रथमं ब्राह्मणम्‌ , )

गयि © किष

चितो meat भवति s । अचित आहवनोयो- ऽथ राजानं क्रीणाल्ययं वै लोको areca ata चवनोयोऽथ योऽयं व्वायुः परवत ऽएष सोम एतं तदिमौ लोकावन्तरेग दधाति तश्मादेष दमौ लाकावन्तरेण प्ते ॥ १॥

यदेव चिते aera + । अचित sagas {- ऽथ राजानं क्रौण।ल्यात्ला बा safe: प्राणः सोम TAAL Wt मध्यतो दधाति AMAIA मात्मन्‌ प्राणो मध्यतः ॥ २॥

यदेव चिते mera ६ । अचित ऽआहवनौयै- ऽय राजानं क्रौगाव्यात्मा वा ऽअग्नो रसः सौम अत्मानं तदरसेनानुषजति तस्मादय्‌ मान्त मेवात्मा रक्षेनानुषक्तः ॥ ३॥

# भवलति'- cfa a, घ । +, § -गाहपद्ये- इति क, ख।

॥ आद वनौये- दति ख |

१५२ | शतपथत्राह्य AA ॥ (रेप्र० ३त्रा°)

गाजानं MAT WAS & | अथास्मा ऽआतिध्य efafaaufa ag हवषिष्कता व्वाचं व्विरूजतेऽथ वा ऽएतदहातिषजलध्वरकम्म चाणिकमं च कममणः समानताये समान मिद कम्मासदिति॥ ४॥

यदेव व्यति gafa ) आत्मा वा sata: प्राणो sat mT प्राणं मध्यतो दधाति ages मात्मत्‌ प्राणो मध्यतः + ॥ ५॥

यदेव व्यतिषजति । आत्मा वा अग्नौ रसो SAT आत्मानं तद्र सेना नुषजति तस्ममादव मान्त मेवा- तमा रतेनानुषक्तोऽवाहवनौयस्याद मेति ॥ ६ ।

तरेक । उभयतेव, पलाशशाखया Agee waa वै चिनोतौतिन तथा quizaafa व्वाव गा प्रलयेनोहं एवाहनोयेन रोहति तद्यमात्तथा न कुयात्‌ ॥ ७ ॥

अथ meta ऽएवोषान्निवपति ‡। नाहवनौयैऽयं

~ - --+~ ~~~ ~ शा म क te er et li --~ ee ~ re —e

a ed ---~~--- ~

क~~ = ve

+ qea—xfa wi "पयुद्य-द्ति ग, घ। + "मध्यतः'- इतिश, a ‡ 'निवपति'- ति ग, च

( ३अ० ato ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १५३ वै लोको गाहपल्यः पशव ऊषा अस्पिंलन्लोकी पुन्‌ दधाति तस्मादिमेऽस्पिंल्लोके पशवः # ॥ ८ ॥

अधाहवनौय SUI पुष्करपणं मुपदधाति | MET SAAT वै पुष्करपगं दयौरा्वनीयो दिवि तदपो दधाल्यभयत सिकता निवपति रेतो सिकता उभयत a च्िक्रियते तस्प्राद्रेतसोऽधि व्विक्रियाता ऽदति॥ < ॥

ता नाना मन््ाभ्या निवपति। मनुष्यलोको

गाहपल्यो देवलोक अआहवनौयो नानो वा sua-

geq च मानुषं च द्राघौयसा मन्वेणाहवनोये नि- वपति हसोयसा area द्राघौयो हि देवायुषधः हसीयो मनुष्यायुषं स पूर्वाः परिश्रिद्भ्यो are पत्ये सिकता नित्रपति रेतो वे सिकता अद्मा- दरेतसोऽधौमा व्विक्रियान्ता ऽइति ॥ १० ॥

ATE: | यद्योनि ¦ परिश्रितो रेतः सिकता अय पूर्व्वाः परिश्रिदृभ्यो गार्हपत्ये सिकता निव- पति कथ मस्येतद्रेतोऽपरासिक्तं परिण्डौतं भवतौ-

ern = जम ee वनन ज ~ ~, = = ~ ~ ee ~~~ -- ~~ ~~~ -~ ee ग "=> ~~ ~ ~ ree Se = ~~~

# 'प्रगवः'-श्ति ai ‘ana’ —cfa ग, घ ।

20

१५१ ॥ TATTATHUA ॥ ( He रेब्रार)

aed वा ऽऊपालदयदूषान्‌ पू्वान्निवपलेतेनो We तद्रे न रेतोऽपरासिक्तं परिण्ौतं भवत्यधाहइव- नी परिशितो ऽभिमन्बयते तस्योक्तो बन्धुर सि कता निवपति शतो a सिकता एतयो ऽअस्य- तदोन्या रेवोऽपररासिक्तं परिणतं भवति ॥ ११॥

अथाश्वनीय ऽएवाप्यानवतीभ्या + मभिरखशति | न॒ गार्ईपल्येऽयं प लोको गाहपरष्यः eat लोक आआहवनोयोऽदो वा ऽअय मस्िंजञोक्षे जातो यजमान सर्ग॑ ऽएव wa प्रजिजनयिषितव्यस्तय दाहवनौय $एषाप्यानवतीभ्या ‡ मभिखशति न गाहपलय खगं एवैनं aaa प्रजनयति § ॥ १२॥

अथ लोगे्टका | उपदधाति । इमे वे लोका एषो sfaafemt लोगी्टका ¶ एषु तज्ञोकैषु दिशो दधाति तस्मादिमा एषु लोकेषु दिशः ॥ १२ ॥

बाद्धेनाम्न माहरति । प्ता वा STA ता

wee

« ‘aafa’—cfa ग, घ।

† , ‡ ‘ompramadrary—eia साय सम्मत शति sto Axe: | § ‘gavafa’—xfa ग, घ।

॥ 'लोकषे्टका - रति सा०-सम्मवः प्राठ षति Te FAT, |

( श्र Lato ) ॥ सपमकाण्छम्‌ | १५१५

fem ar एषं लोकेष्वय या दमह्ञोक्षान ute दिशस्ता अस्पिश्नतहधाति ॥ १४ ॥

afvareftd वे व्वेदिः। श्राप वा ऽअस्य ताद्शि at wer मथया इमां परेण दिशस्ता अस्धित्रेतदधाति । १५॥

यदव ॒लोगष्टका उपदधाति । प्रजापतैव्विख- aq सर्व्वा fem रसोऽनु व्यच्चरत्‌ तं यव देवाः समस्कुव्ेसलदस्ित्रेताभिर्लौगेटकाभिस्त रस मदधु- स्थेवास्न्नय मेतदधाति ॥ १६ ॥

वाद्यनानि माहरति। भाप्तो वा ऽअ्रस्यस रसोय एषु लोकष्वय य इमांज्ञोकान्‌ पराङ्सो- ऽत्क्तरत्त मस्मिद्रतदधाति ॥ १७ ॥

बव्वेदेरियं वेव्वदिः। आप्तो at swe सरसो Asal मथ य इमां पराङ्सोऽल्यक्तरत् मस्मिननेतदधाति ॥ १८ ।

स्पयेनाहरति । व्व्चो वे स्फ व्वीये casi व्वि्तिरियं aaa वे व्विततिं चिन्दते ॥ १८ ॥

स पुरस्तादाहरति मामा fequtenfaar यः

१४६ ॥ शतपथत्राद्मशम्‌ | ( 2% रत्रा)

पृथिव्या इति प्रजापतिव्ं पृथिव्यै जनितामामा हिंसीत्‌ प्रजापतिरिव्येतयो वा दब सत्यधर्मा व्यानडितियो वा दिव सत्यधर्मा ख्जतेल्य तयाश्चा- पशचन्द्राः प्रथमो जजानेति मनुष्या वा SATB यो मनुष्यान्‌ प्रथमो ऽखजतेल्येतत्‌ WH देवाय हविषा व्विधेमेति प्रजापतिवे «mera इविषा व्विधेमेत्येतत्‌ ता माहृलान्तरंण परिग्रित आत्मत पदघाति स यः प्राच्यां दिशि रसोऽलकच्चरत्‌ त afaa तदधाल्यो प्राचौ मेवाद्धिन्न afer दधातिः ॥ २० ॥

अथ दचिगतः। अभ्यावर्तख पृथिवि यज्ञेन पयसा सहेति यथैव यजुस्तथा वन्धव्व॑पां ते sate रिषितो ऽअरोहदिति यदै किं aTETY साख व्वपा ता मग्निरिषित उप्रादौसो रोहति ता Are ल्यान्तरेग पक्चसलि aera पदधाति सयो ett गायां दिशि रसो ऽयन्नरत्त मस्मिन्र तदधाल्यधो aterm मेवास्मित्र atest दधाति + ॥ २१॥

me ०५ = = श्कष्- ~~ ~ ~= _——

+, † द्घ्ानि'--इ्तिग, घ,

( श्शअ्० शत्रा° | | सप्तमकाण्डम्‌ ॥ gud

अथ पश्चात्‌ #1 Wd यत्ते YR TH यत्‌ पृतं यच्च afsa मितोयं वा ऽअनिरस्यं तदाह तदेषेभ्यो भरामसौति aga टेवाय कम्पो हराम THA माहल्यान्तरेण पुच्छ सन्धि मात्मन्न, पदधाति सयः प्रतौच्यां दिशि रसोऽलच्तरत्‌ त afma तदधाल्यथो प्रतौचौ मेवास्सिन्नं तदिशं दधाति सन सम्प्रति प्रशचादाहरेन्नं यज्नपथाद्रस माहगगो- ata इवाहरति + ॥ २२ ॥

अथोत्तरतः ‡ । इष AS मह मित आद मितौ- ष asi मह मित आदद ऽडः्येतटततस्य योनि मिति aa वा swag wag योनि मिखेतन्‌ महिषस्य धारा मिल्यगिनिवे महषः a ete जातौ महान्त aad मैष्णादा मा गोषु व्विशत्वा तन्‌ष्वि्यासा वे तनृरा मा गोषु चात्मनि च व्विशित्येतच्जहामि सेदि मनिरा ममौवा मिति सिकताः प्रह्वः सयति

«ua दति ग, घ।

t शवादहरतिः-श्ति ग, घ t agra, दनि ग, च)

१५९ ॥ शतपयत्ाज्नकम्‌ ॥ (रप्र Rafe )

aaa सैदिर्थानिरा aratat ता Aaet दिभि दधाति तश्मादेतस्यां दिशि प्रजा अशनायुकास्ता माषल्यान्तरेण पर्षसश्ि मात्मन्नपदधाति a a saat दिशि. रसो ऽलकच्तरत्त afag agua $उदौचौ मेवास्िन्रं तदिशं दधाति ॥ २३ ॥

ताएता fem; ताः aaa उपदधाति सर्ओ॑तस्तदिशो दधाति तस्मात्‌ aaa दिशं सर्व्वतः MAA * सर्व्वतस्तत्‌ समौचौ्दिंशो दधाति तस्मात्‌ सर्व्वतः समौच्यो दिशस्ता नानोपद्धाति नाना सादयति नाना सूदटोहसाधिवदति नाना हि fenfasavenfa ति्टन्तीव हि दिशोऽ धो fares ्वीय्धवत्तरः ॥ २४ ॥

ता एता यजुप्मल्य इष्टकाः। ता अत्सन्ने वोपद्धाति न प्त ुच्टेष्वात्मन्‌ छैव यजुष्मल TEA उपधौयन्ते न पक्चपुच्छषु ॥ २५॥

तदाः! कथ मस्वेताः पक्ताः aT उपषिता भवन्तीति रसो at ऽएताः BOAT उ वै रसो-

ee eee ~ -~-~- ~

#* “समौचौ'-द्ति क |

( ३अ० tate ) ॥ सप्तमकाण्म्‌ | १५९

ऽथो यदे fata af व्वेप्वानर मुपनि- गच्छति तत एव तत्‌ way wa मुपहितं भवति #॥२६॥

amu निवपति। द्यं वे afz दारित्तरवदिर्दिभो लोग्टकास्तयद्न्तरेण व्वेदिं arecafe च लोगे्टका उपद्धातीमी तज्नोका- वन्तरेण दिशो दधाति तस्प्रादिमौ लोकावन्त- रेण feat युगमावौं वा aaa: करोति च त्वारिटशत्पदां वा यतरथा कामयेता् सिकता निवपति तस्योक्तो बन्धुः ॥ २७ ॥

ता उत्तरषेदौ निवपति। योनिर्व्वां ऽउत्तर- afeain तद्रेतः सिञ्चति ae योनौ रेतः सिच्यते तत्मजनिषण भवति ताभिः सव्व मात्मान प्रच्छा- द्यति aa स्िसदत्मन्तेतो दधाति तस्पात्‌ सव्व - स्मादेवाक्मनो रेतः सम्भवति + ॥ र८ ॥ अमे तव श्रवो व्वय इूति। धूमो वा ऽभस्य

---~ -- -----~~ ~ eR TEEN भना जका न ज क ~

# वति'-श्ति ग + (सम्भवति-इति a, 'सम्भवति'-श्तिख)

१६१ ॥ श तपथत्राह्यणम्‌ ॥ ( रेप्र° रेत्रा० ) श्रवो aa स छन ममु्धंललोके श्रावयति महि भाजन्ते अ चयो व्विभावसविति महतो भराजन्त - saa, प्रभूवसवित्ये तद्‌ हद्ानो शवसा व्वाज qa मिति वलं वे शवो हहङ्नानो Tas qaqa मिं तहधासि aga कव दूति यल- मानो बै दाश्वान्द्धासि यजमानाय कव दत्य - तत्‌ ॥ REN

पावकवर्चाः शुक्रवचां इति । पावकवर्चा Su शक्रवर्चा अनूनवर्चा उदियपि मानुनेलय- नृनवर्ा setae भालुनेत्येतत्‌ एवो मात्रा व्विचरघरुपाऽसौति gat छेष मातरा व्विचरत्र- पावति quia रोदसो S34 ऽइतोमे a दयावा- पृथिवो teat ते som उभे पृणक्ति धूमेनामू द्ये माम्‌ * ॥ २० ॥

अरज्जौ नपाच्जातरेदः सुशसिभिरिति † | eat नपाज्ात्दः सुष्टतिभिरिलयं तन्‌ मन्दख धोतिभि-

« ‘seria —efa ग, च। t gufafafefa’—sfa क, सुश्सिभिरिति-स्तिग, ष ।

( श्भ॑° श्रा) ॥ सप्तमकाण्म्‌ ॥ १६१

हित इति Sora धौतिभिर्दित sare ऽदूष सन्द धुभू रिवपस दति ख sea: सन्दधुर्वद्वप॑स # ` दूतयेतञ्चितोतयो व्वामजाता दति यथैव अजु सथा TAT: ॥ ३१

waa प्रथयख जन्तुभिरिति। मनुष्या वे waa दौप्यमानो sa प्रथख मनुष्येरिल्येत- TH रायो श्रमयेयद्परे रयिं दधदमर्यत्थेतत्‌ खं CMA व्वेपुषो विराजसौति दशतस्य ay aqay व्विराज्जति पृणक्ति सानसिं क्रतु मिति-पृणकिं सनातन क्रतु मित्येतत्‌ ॥ 32 | #

Tart HEE प्रचेतस मिति। अह्रो वै वन्नः प्रकल्पयितारं यज्ञस्य प्रचेतस भिश्येतत्‌ यन्त राधसो मह sta wag राधसिं म्ईहतौलयतंद्रातिं aA सुभगां महौ मिष मितिं रातिं aaa सुभगां महतौ मिष मिल्येतहधासि सान सिप रथि मिति दधासि सनातन रयि मिलेतत्‌ ॥ ३३ ॥

ee त भ 0

+ ayaa --१ति च ze डा० वैवरमहोदयेन |

९१

१६२ ॥ श्रतपथत्राह्मणम्‌ | ( रप्र ३क्रर)

ऋतावान fafa | सलावन मित्येतन्‌. म- fey faufiaa महिषो ल्विष्वदशत मिति व्विश्व- दर्भतो - शछयेषोऽग्नि सुख्नाय दधिरे पुरो जना दूति यन्नो तै qa यन्नाय वा ऽएतं ge Zqa FRITS सप्रथस्तमं त्वा गिरा द्य मानुषा युेव्यागररवन्त सप्रथस्तमं लवा गिरा देवं मनुष्या Sas ऽद्लेतत्‌ *#॥ ३४ ॥

स॒ एषोऽग्निरेव व्वेग्वानरः। एतत्‌ Wx मारममप्रैषेमाः सिकता wares tia aarfara- aera रेतो vay सिञ्चति veda wea संब्बत्यरः संव्वत्छरो व्वेश्वानरः + ॥ २५॥

तदाह; | aga मिकता उच्यन्ते कि मा- सा रेतो रूप मिति ‡ शुक्रा दूति बरयाच्छुकत fe रेतोऽथो gaa इति gata हि रेतः ॥ २६ ॥

तदाः | यदादरप पेतः शुष्काः सिकता

न "कानत

# ‘scaaq - दरति ग, घ) A † "वश्वानरः'- इति ग, घ।

‡ "रेतो रूप fa —sf क, ख।

{ 250 शब्रा° ) 1 Waray 1 ` 4 &:

निवपति कथ agar wet tired भवन्तीति रसो वे छन्दा्स्याद्र उ वै रसस्तद्यदेनाग्डन्दो- भिनि्पल्येव मु ह्येता आद्रा tated भवन्ति ॥ २७ ॥

तदादः । कथ मस्येता अहोरावाभ्या मुप- हिता भवन्तोति। दहे वा अहोरा शक्तं च कषां च हं सिकते शुक्रा च aw चेव मु हस्यैता अहाराताभ्या मुपहिता भवन्ति ॥ २८ ॥

तदाइः । कथ मस्येता WTS: सम्पन्ना अन्य॒ना अनतिरिक्त उपहता भवन्तीत्यनन्तानि वा ऽअहोरावाण्यनन्ताः सिकता एव मु हास्यैता wea: सम्यन्ना अन्यूना अनतिरिक्ता उपहित भवन्त्यथ AA समुद्रियं हन्द इल्यनन्तो वे स- मुद्रोऽनन्ताः सिकतास्त्‌ समुद्रियं छन्दः ॥ २८ ॥

तदादः | WIAA: Was नाना यजुभि- प्रहिता भवन्तीति मनो वै यजुम्तदिदं मनो यजुः wat: सिकता अनुविभवल्येव मु weat: पुथडः नाना यजुभिरुपरहिता भवन्ति ॥ ४० ॥

१६४ ॥ श्रतवधप्राद्यणम्‌ tt ( रप्र" रत्रा० )

तदाष्ुः। कथ REA, सर्ववन्ठन्दोभिरुप- fear भकन्तोलि यदेवेना एतेन षड्चेन निवपति यावन्ति हि सप्रानां छन्दसा मच्तरापि तावन्दे- तख षड्व्ाचराण्येष | हाता: सरवव्न्दो- भिरूपदिता भवन्ति ॥ ४१॥

यदेव सिकता निवपति | प्रजापरतिरेषोऽग्निः aad सु ब्रह्म प्रजापतिखदवेतद्‌ ब्राह्मण त्त $

यत्‌ सिकता अथ azqwa fag तयोऽय afe-

श्नोयते तद्यत्‌ सिकता निवपति यद्व तद्‌ area + saa तद स्मिन्नेतव्मतिद्धाति ता FARIA अपरिमिता निष्रपति कोहि तदद्‌ यावत्‌ तद्‌ ब्रह्मम + उत्सन्न सह बा SUAS सव्व aca प्रजापति संस्करोति a णवं ब्विडारिसिकता

निवपति ॥ ४२॥ तदाहुः § । कंतासा मसङ्लाताना६्‌ स्येति

> ऽदति ब्रूयाद्‌ दे हि सिकतेशुक्रा च ष्णा चाधो

ee — + --------~-=> ~ 7_ = ~ re

-

ce ---- “~

« t,t श्राक्षण- दति क, ख, § ‘aerg ata म, च।

a

( शेच्च° Uae ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ११४

सप्तविदशतिश्रलानौति ब्रयादेताषन्ति हि संव्वत्छ- रद्याहोराच्रा्ययो दे TIAA शते ऽड्ष्येतावन्तिः Brea wera प्रञ्चविरग्रतिरिति wy. fag fe रेतः॥ ४२॥

ता एता AWA FEA | AT भ्रात्मत्र- वोपट्घाति न Wage] BI यज्ञप्मल्य दष्ट का Sauteed न पचपुच्छषु न सादयति Aga: प्रजातिए्‌ + स्यापयानौति + ॥ ४8 ॥

अधेना भाप्यानवतीभ्या मभिखशति। इद मेवेतद्रेतः सिक्त मप्याययति तस्मादोनौ शतः सिक्त माप्यायते सोमौभ्यां प्राणो वै सोमः प्राशं तद्रं तसि दधाति तस्माद्रेतः fart प्राण मभि- aaa Tie यहते प्राणान्‌ BAIA हेवाश्र खरदोहाः प्राणो a सोमः प्राणः सृददोहाः leat `

पि ५ a ~ --- ~ ^ मा नध जायि म भो een नाम ७89 न्क

#* प्रजनयति! --द्ति कं | † शस्थाप्यानौति'--दह्ति ग, a t देषां Sara’ —efa 4 ze Slo वेवरमष्टोष्येन |

१६६ | शतपधत्राह्यणम्‌ ॥ ( रेप्र* 2ATo )

प्राप्यायख समेतु ते । विश्वतः सीम वृष्णा मिति रेतो वे व्वा माप्यायख समेतु asa: सोम रेल Saaz भवा BAI AFA $इल्यन्नं वे व्वाजो भवान्नष्य WHA STaAq सं ते प्रथाफसि समु यन्ति व्वाज्ञा इति रसो 4 पयोऽन्नं व्वाजाः संतेरसाः समु यन्वन्नानोल्ये- तत्सं व्वष्णाान्यमि मातिषराइ इति ag रेताठ्‌- सि पाप्मस दत्येतदाप्यायमानो ऽअस्ताय सो- मेति प्रजायां तदसतं दधाति तस्मात्‌ प्रजाति- रसता दिति ग्रबाएखुतमानि धिष्वेति चन्द्रमा वा.ऽअद्च दिवि ध्रव उत्तमद स wa ममप्परिललोके श्रावयति दाभ्या मप्वायवति गायत्रा च faear च cela बन्धुः ॥ ४६॥

अथातः AUT * | VAT लोगेष्टका उप- दधाति षडुचेन निवपति इभ्या माप्यावयति तद्‌ दादश TET मासाः dat Waa

« (मम्यदेव'- दति 7, FI

(-३श्र० Lato ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ` १६७

ऽग्नियावानसिनियिल्यख् मात्रा तावत्‌ तद्‌ भव- ति॥ 8७॥३॥

| a

इति दितीयप्रपाठक्े adie ब्राह्मणम्‌ [२ १ |

॥ Vata नमः ॥

यस्य निःश सितं वेदा यो वेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ |

निश्चमे , त महं वन्दे विद्यातोधंमरेग्वरम्‌ ॥ १ ॥ अध सागनिचित्ये क्रतौ सोमक्रयणस्य कालं विधाय स्तीति-- “चितो mere इति । गाडहपत्यादवनोयचयनयोमध्यकाले चोदकप्राप्तः MART क्त्य इत्यथः सोमस्य गादपत्या- हवनोययोमष्येऽवस्यानं लोक्षत्रयरूपेणोपपादयति-- “अयं a लोक इति। भूलोकखर्लोकातमकौ गादहपत्याहवनोयी । यो- प्यं वायुः पवते, “एषः एव क्रीयमाणः ‘Wa’; तत्‌- क्रयस्य गाहपत्य चयनादुङ्खं माहवनौयचयनात्‌ पूवं मेतस्मिन्‌ समयेऽनुष्ठाभात्‌ । “एतं सोमाकमकं वायुं दमौ लोकावन्तरेण श्रनयोर्लोक्ोमध्ये ‘cafa सखापयति। “श्रन्तरान्तरेणेति # दितोया। यश्मादेवं वायुसंलुतः सोमो मध्ये क्रोयते, तस्मा. देष दृश्यमानो वायुः इमो लोकौ भूलोकखर्लीकौ ्रन्तरेणः

‘aaa परिवत्तते ॥ १ ॥ sa सोमक्रयस्य मय्येऽनुष्टान मधिलोकं सुत्वा ware

मपि स्तौति- “aeafai “areata अगिनिरिति। are-

~-~---~ ~~ ~ ny oe en कयम क -

t पाण Fo २,३. Bt

९१४ ॥ शतपशत्राद्यशंम्‌ ॥ ( Mo 2ate |

पल्या[हवनोयचित्ामकः “stay “ora विख्स्ताषयवबस्य प्रज पततः शरोरम्‌। तञ्मध्यवत्तीं प्रा्वायुः "सोमः" ; - अतस्तस्य गार्हपत्याहवनोयचयनयोमध्ये क्रियमाणत्वात्‌ “STAT areata mat प्राण aa मभ्यतो दधाति' धारयति। aay एव कारणात्‌ VUE, यम्‌ प्राणः सवप्राणिनां 'भ्रासन्‌ प्रसनि wat मध्यतः दृश्यते ॥ २॥ राजक्रधस्य HASHSTA AAT कत्र शरोरे रसानुषङ्कहेतुलेनापि स्तोति ~ ^यदेवेति। “ca. सीम इति. अभिषवादिसंस्तो fe सोमः सुत्य(दिवपि cara भवति ; WoT ुतयोर्गाष्रपत्या- इवनोयनयो्मध्ये रसामकश्च तस्यानुप्रवेश्ात्‌ | आमानं शरोरम्‌ श्राप्यायनहेतुना "रसेन “अमुषजति' श्रनुषकै ATA करोति । qaty एव कारणात्‌ श्रव मासा देहः grat शिरःप्रति पादपर्यन्तं रसेन “MAW: व्याप्तो दृश्यते WR प्ति्यषविष्कदन्ते आदवनोयचितिसंस्कारं विधिखुः , तत; राक्षन Tea प्रयोगज्ात मनुक्रामति-- “राजानं क्रोलेति। क्रयानन्तरम्‌ , क्रीर्तस्य पंरिवहणं. क्त्वापि अनन्तरम्‌ › oa’ tara ‘sufaet gare “efay wafaag निवपति .} "तख कर्मणः सन्धिना “हविष्कता' “हइविष्कुदेहोति nara * ATE: fanfani ‘ad (विजते † । भ्रस्िन्‌ समये आाहवनोयचिति- dart विधित्पुस्तदुपोदातत्रेन सौमिकषाग्निकयोः कमणोः acat व्यतिषङ्गः विधत्ते - “श्रधवाद्ति। “भध खलु ‘wag wt ging: व्यतिषजति व्यतिष्ं परसरं सङ्गत

————— = चन

ee ert 1 ee rg ~~ ~ ~ ~ = न= rr

# वा० Mo % १५ ३। † शत Blo % १. ४. १९ (१२भा० ७४०) AVA!

( २अ० शब्रा ) ^ ससम काण्डम्‌ # १६९.

करोति । “wa सङ्‌ *”-द्त्यस्नाक्टि “दं शसच्रखण्ां शपि" - इत्यनुनासिकलोपः † । किन्तदिति तदाष--“अष्वरेति। व्यति- षङ्कस्य प्रयोजन माह- “कमण इति । सौमिकाभ्निकभेदेन दिवि- धस्य कमणः 'समानताये' एकोभवना्धम्‌ । ननु व्यतिषङ्गमावात्‌ कथ मनयोरेक्यसिहिः , तताह-- “समान मिद मिति। इदम्‌ शरलष्टोयमानं सौमिकं माभनिकं च "कर्मः समानम्‌" एकम्‌ भ्रसत्‌ भवेत्‌ ‘fa भ्रनेनाभिप्रायेण तदुभयं व्यतिषजति ; न खलु व्यतिषङ्ग मन्तरेणानयोरक्यसिहि रिति भावः ॥ 8 | एतदयतिषजन मनूद्य स्तोति--“यदेषेति । “प्राणोऽद्र इति ।

अहरः सोमयागः प्राणखानोयः , nay भ्रानि "मध्यतः मध्ये ‘aq’ ‘art सखापयति। तस्मादयं प्राणः शरीरमध्ये aaa इति शेषः ॥ |

तथा -- रसोऽद्र इति। ‘age’ सोमयागो रसखा- नोयः ; सवप्रक्ञति वात्‌ । गत मन्यत्‌ । वाग्िसर्जनानन्तर are- वनोयसमोपदे शगमनं विधक्ते-- “भरथाहवनोयस्याश्च मेतोति i aint देशवाचो । श्राहइवनोयस्य' अग्नेः यत्‌ स्थानं . कषं- णादिसंह्कारसंस्लतं शविष्कदाद्वानानन्तरम्‌ , तत्‌ खान माग- च्छेदित्यथः॥ ५॥ ९॥

गाहपत्यस्थानवदाहवनोयसथानस्यापि पलाशशाखया व्युदू- हन मेकोयमतेनोपन्यस्य दूषयति - “ata दूति ¶ । तत्‌ qa उभयतेव , Wea भ्राङवनोये च "एकै शाखिनः "पला ण-

= ~ ~ श~ -- ~ -* ~ ¬~ ~~~ en er

* म्पा० Blo EXO घ्राण |

Tut सू° ६. 8. २५ ।

{ काण ate Bo १७. १. ३। RR

१७० ॥ WAT TAT TAA ॥ ( 2Ho Bato }

शाखया aged कुर्वन्ति । ‘ease’ खलु 'चिलोति' ईति aa हेतुः | ब्युदूहनस्य चयनार्धलात्‌ आहवनोयचिताबपि तत्‌ aes मिलयधंः | | atafacraafa— “a तथेति । प्रतिन्नातः मधं सुप पाटयति -- “waafa वाधेति । गापत्य चयनेन हि यं प्रदेश मध्वस्यति श्रष्यवसानसमये भूगोधनाधं व्युदूहन मपेकितम्‌ , अथ पुनरारोहणसमये आदहवनोय चयनेन; सब्रारोहति , "तस्मात्‌" ‘at कत्तव्य मित्यर्थः ॥ ७। | गारपत्यचितिवत्‌ प्रसक्त मूषाणां निवपन मपि ततेव ana निति निगमयति-- “अथ गाहपत्य एवेति । एवः कारव्यवच्छेद्य are “areata इति। wa हेतु माह-- gi तै लोक इति। भूरितिव्याषत्या aferate गादः cat भूलोकालकः ; “भूरिति areca मादधाति”-षति हि ब्राह्मणम्‌ | जषरप्रदेशस्य पशभिर्लेद्यमानलात्‌ Hara TAT MAMA ॥ ८ ॥ श्रधादवनोये प्रतिनियतं विधास्यमानं पुष्करपर्णोपधानं मनुश्च प्रतिनियतफल प्रतिपादनेन स्तौति-- “भधाङ्वनोय वेति । भवधारणफल माह -- “a गाप इति । भत हतु माह - “OTA at ति। पुष्करपणेस्याप्तु जननात्‌ तदबाकक fag: । “areata इति । सुवरिति व्यादत्या भाहित- ale ्राहवनोयो युलोकात्कः । "तत्‌ तत्र पुष्करपर्णापधानेन gaa ‘aay उदकानि हष्युपादानलेन BAMA: गारपत्यवदादवनोयेऽपि सिकतानिवपन कत्तव्य मिति विधत्ते-- “उभयत्रेति | तदेतदुपपादयति-- “tay वा इति |

( ३१० शत्रा ) | सप्तम कार्डम्‌ ॥ १७९१

सितभाखरत्वादिरूपसाम्यात्‌ सिकतानां रेतस््वम्‌ , (उभयतः गाहपत्यस्थाने भाहवनोयस्याने च चितिरूपेण चित्योऽग्निः विक्रियते विशिष्टरूपवान्‌ क्रियते । विक्रियमाण्धासौ (तस्मात्‌' सिकतालच्चणात्‌ aa, प्रधिः उपरि 'विक्रियातै' विक्रियेत , विक्षतिं भजेत} शति भनेनाभिप्राधेण उभयत्र सिकतानां निवपनम्‌ ॥ ९ ti

उभयत्र मन्तमेदं विधाय स्तौति- “at नाना azar मिति। "ताः सिकताः भिन्रसन्वाभ्या मित्यर्थः। 4अमनेर्मस्मा- सोति # हि मन्त्रेण areca सिकतानिवपनं विहितम्‌ ¶† ; “अग्न तव खवो वयुः इृत्याहइवनोये सिकतानिवपनस्य मन्तो विधाः स्यते § । एवं नानामन्बत्व मनुद्य स्तयते- गादपत्याहवनोययो- भूलोकल्लाकाककलं क्रमेण प्रतिपादितम्‌ , “atat at एत- fefa देवं Saami, भानुषंः aquaafa च यदै. तत्‌ खानइयम्‌ , तदेतन्रानेव खलु विभित्र मेव। ad देष्य- waar स्तोति- शद्राघोयसेति। “अग्ने तव खषं इति मन्तः, “श्रग्नेभस्मासोति म्रन््ापैचया द्राघीयान्‌" अ्रतिशयेन दोघ: ; तेन (मन्वेण' भराहवनोये सिकता निवपति । (हसी. यता इसतरेण “्रम्नेभस्मासोति मन्वेण । wand gale डसोयत्वं च प्रतिपादयति -- “gran होति। saad fe देवायुषं' देवाना मायुर्जोवितम्‌ , (सोय waad aa हि

# वा० सं १२९. ४६. २ ।

† पुरस्तात्‌ १ To १ त्रा & He (४, २१०) दृष्यम्‌ ।। ‡ वा Ho १९. Log |

§ पुरस्तादिव ६ कण्डिकायां ( १५६ ए० ) व्रर्‌ ।

( a ie me eee yo

१७१ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ A ( रप्र शब्रा)

'मनुायुषं मनुष्यजोवितम्‌ ; wal देवलोकमनु्यलोकससु तयोरादहवमोयगा इपत्ययोस्ताटृडः मन्तसम्बन्धो युक्त इत्यधेः ॥

गापत्यचयने सिकतानिवपनस्य परिश्रितां पूवभावित मनुय स्तौति- “स gat इति । तथा निवयने कारण माड -- “रेतो पै सिकता शति। ware सिकतारूपात्‌ aq? "अधि उपरि ‘sar’ परिभरितो ‘fafa’ fafire- eur कता भवेयुः । भ्रन्यथा हि निरुपादानलात्‌ परिभ्रितां विक्रिया इ स्यादिति भावः॥१०॥

सिकतानिवपनस्य परिधरितां qaa दोषं दशयति- Cazrefefa 1 ‘aq तत्र विषये “arg: चोदयन्ति त्र्य वादिनः) योनी हि रेतः सिते, afefaaa योनिसंसुताः ; तथा सति ‘ae श्रमे; "एतत्‌ सिकतारूपं ‘tay श्रपरासिके' आधारादन्यतर fang ; परिशरिदूपयोन्यभावात्‌ कथं afte परितरे्टितं भवतीत्यस्य चोद्यस्य परिहार माह-- “se वा ऊषा इति । गर्भस्यान्त्वेष्टन ge, तत्सुता ऊषाः ; तेषां ूर्वनिवपनात्‌ तदनन्तरम्‌ aN सिकतारूपं “tas; date श्रपरातिक्तं गभाशय्रादन्यतव faa परिष्टहोतं' . परिवेष्टितं ष्व भवतिः |

आहवनोयचिती तु सिकतानिवपनात्‌ पूवं ufefafe: परियण मभिप्रेत्य तदभिमन्वणं विधत्ते--“्रयाषहवनोय इति# | गाहपत्यचयनादाहवनोयवितेदलक्ष द्योतकः श्रथ - शब्दः | WE वमोयचितौ सिकतानिवपनात्‌ ga परिधिलञ्जनकान्‌ watt

A te a re ES Se ee ee! ee —— ee cme = = ऋ-न ~ eee न >: =

* Alo श्रो" Ge ९७, ३, ६ ।

( ३अ० शत्रा) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १७8

परपयायान्‌ Bray मभिमन्वयते-- “चितः सखेति # wea | सूतितं हि -“श्राहवनोयपरिग्रितोऽभिमन्तयते चितः watfar i परि्िदिधियेष मथवादवार्चं प्रागाजरातम्‌ -- “aifad परि धित्‌”-इत्यादिक afafenfa— “तस्योकरद्ति। ‘ae’ परि maya विधिशेष उक्तः |

सिकतानिवपनं विधाय स्तौति-- “श्रथ सिकतानिवपतीति। ‘wa परिश्चयणानन्तरम्‌ । “रेतो वा arama: ६ ॥ ११॥

नयुपष्ानां सिकतानां wre मभिमशनं विधन्त--

“भरथाहवनोय इति |i भाहवनोयस्धाने warar मेव सिकता नाम्‌ भ्राप्यायनवतोभ्यां' भ्राप्यावतिधातुनिष्यव्रशब्दयुकताभ्याम्‌ , “Imaal ¶”-इत्येताभ्या wat मभिमशनं कत्तव्य fama: । अवधारणफल माह -- “न गादपत्य इति । एतदैवो- प्रपादयति — “श्रयं वा इत्यादिना । श्रस्ि्लोके जातः भ्यम्‌ 'यजमानः'-इत्यय मथः ¦ ‘sk? weafaa: | न यत्रसम्मादयः | स्वगे लोके ca’ हि प्रजिजनयिषितयः' प्रजनयितुं प्रकषेणोत्पा- दयितु मिष्टः, श्रतः. खगलोकसं तुते गापत्ये' तत्र खभावत एव जातखवादिति भावः॥ १२॥

* Alo Mo १२. ४६. इ।

t का० Blo खः १७. ३. ६ ख

$ पुरस्तात १५३ ए० १५ Go दश्द्यम्‌ |

§ yaaea eRe AAA ( १७० Vo) । | | का° Bite To १७. ३. १६ ।

J Alo Ho १२. WR, UB!

१७४ ॥ शतषधत्राह्मसम्‌ ॥ (Ame रेवब्रा* )

अथ लोगीषटकाना सुपधानं विध ते-- “श्रथति # । तदेतत्‌ प्रशंसति -- “इभे a लोका cf) इमे खलु एथिव्यादयस्छषयो ‘Maw । "षः एव खलु "अग्निः । लोकसंत॒ताभिस्तिटभिः खयमाटसखाभिर्य्गच्वात्‌ लोकत एव feet, लोट्ररूपा इका Maga, ward Mize इयु यन्ते fi तथधाविधल्वं च afaaa श्रायते -- “दिम्‌भ्यो ae समस्यति , दिशा मेव वीर्यं मवतध्यै"-दइ्ति थ लोकसम्बश्धिन्यः प्रा्ादिदिशणः ता लोक्काः । श्रतस्तद्पधानेन “एषु एव लोकेषु ता एव ‘few स्थापयति । "तस्मात्‌ एव कारणात्‌ (दमाः प्राच्यादि-दिषः “एषु लोकेषु" दृश्यन्ते ॥ १३ ॥ | Qzaiweaagarar मारणं विधाय स्तौति-- “arer- नाम्नि मिति। अस्निवाद्येन भग्निकतेवादाद्देथेनेता wea: corecfs । श््राप्ता वाद्यादि। अय) अरग: यजमानख at ‘av दिशः प्ताः प्राप्ताः। धवाः इमाः “Uy लोकेषु ema at या fen, (दमान्‌ लोकान्‌" परेण एभ्यो AAT बहिवर्तन्ते, 'अस्मिन्‌ः भग्नौ "एतत्‌ एतेन ब्यदेणादाषहरणेन दधाति धारयति॥ १४॥ , | ्ाहरणस्याग्निक्तेापेच्तया बहदं सम्बन्धः , Fataarfa तथाल विधत्त-“बहिवेदेरिति § । अ्रमेर्लकत्रयामकत्वात्‌ ततो

बहहिराहरणम्‌ , लोक त्रयाद्‌ बदहिरवख्ितानां दिशा मािहतः

ar ण > = क जका ey

# का Ble WA. ३.११ ।

+ ‘Mica गटत्खणानि'- ति ककाचाय; | t Ho सं ५. २.५. २० द्रद््म्‌।

§ Hic श्रौ" To १७. ३. १९ ।

~+

( ३अ० ate ) ॥ सप्तमकार्हम्‌ ¶ ` १७५

रित्युक्तम्‌ ; दानीं तु षेदेभूमिरूपत्वात्‌ wer बहिरवस्थिताः araat दिशः, तासां ured वदिबाह्दटेणादाहर्ण मित्यभिपे- asa: । “श्रय यां इमां परेणेति। अस्याः एथिव्याः पर्णं परस्ताद्‌ , बहिरित्यथेः । “एनवन्धतरस्याम्‌*-दइति #* परश्ब्टा- देनप्‌ , एनपा दितोया" pn ey |

विहितं लोक्टकोपधान मनुद्य प्रकारान्तरेण स्तौति- “यदे वेति । ‘faaaea’ वि खस्तावयवस्येत्ययथः । ‘wat: प्राच्यादि- ‘fen: aq ल्य तदोयो ‘cay ‘paca विविध मक्तरत्‌ , ‘aa’ यस्मिन्‌ देणे ‘a तथाविधं प्रजापतिं (दवाः लमस्कुवन्‌' fear गिरूपैण संस्कतवन्तः | “शअडभ्यासव्यवायेऽपोति कात्‌ पूवः सुट्‌ तच “श्रस्मिन्‌' श्रग्यात्के प्रजापतौ 'एताभिर्लोकेषटकाभिः तं रसम्‌" अदधुः" स्थापिततक्न्ः ' एव मैव “ahaa अग्नौ “भयं यजमानोऽपि (एतदु रसं (दधाति धारयति, लोक्षेटकोपधा- ata: ॥ १६ ॥ |

आराहरणस्याग्निबाह्यतव मनुय स्तौति- “बा्यनेति । पूववदेनप्‌ § , aa एव ‘afeaa’ इति हितोया |; ्रमनेवाद्मदेशे- नेत्यधः। ्राप्तोवा श्रस्येव्यादि। “avatar we at दिशं द्त्यादिवद्‌ ¶ व्याख्येयः । “इमान्‌ लोकान्‌ पराङ्‌ रस इति, इमान्‌" एथिग्यादिलो कान्‌ विहाय परागतो रस इत्यथः ॥ १७॥

+ पा० ख.० ५. ३. ३५ |

† पा० ० ९. ३. ३१ I

+ पा० ६. १. १४० To Alo |

§, | शेव पूवे (*, t) dtu awa १ cea पूर्वच ९७४ ए" TVA

१९९ ॥ अ्रतपघव्राह्मसम्‌ ॥ ( रप्र रत्रा)

बद्िवेहैरियेतदपि भनु एथिवोखकाशाद्‌ बहिभूतरस- खापनं हेतुतेन स्तोति — “aferefefa ्राहरतोति शेषः | एतदपि पूर्वहु व्याख्यातप्रायम्‌ #। “eat पराङ्‌. इति। दमा मतिक्रम्य परागतो रसः इत्ययः ॥ १८ ॥

Ta लोकैष्टकाना मारणे अग्नेदेख वाद्यो Sat विहितः, aa तच साधनं विधाय स्तीति - “स्कानेति। “वरो a am दूति, तरधा HAA MAMTA MIA वचामकता | तथाहि तेततिरोयकम्‌-- “इन्द्रो छत्राय AH प्राहरत्‌ , स AUT व्यभवत्‌ , mga रथस्ततोयं युपस्तुतोय मिति ¶" । हतासुरबधहेतुलात्‌ स वजो वोर्यामकः | शयं वेदिलक्षणा भूमिः ‘fafa, लब्पव्यां धनरूपा , तथां च स्फानाहरन्‌ वञ्षूपैण ‘qlaw एव वित्ति लञव्यां भूमिं "विन्दते लभते॥ ee ll

अथ पवस्मादिग्‌भागादादरणं समन्तरकं विधत्ते-“स पुरस्ता दाहरतोति ¢ । "पुरस्तात्‌ gaan: दिशः सकाशाज्ञोकेरकां ara carecfa’ पञ्चय watfa: $1 “मा at हिंसोदिति| तन्मन्तः। "यः एथिव्याः' "जनिता जनयिता समां मा feat’ मा वधिष्ट । य दति सनामा छात्ल्रजगत्कारणत्वेन प्रसि प्रजापति- शवं प्रतिपाद्यते इन्याह -- “प्रजापतिर्वा इति । एथिव्ये- इति waa चतुर्धी ¶ । "जनिताः जनयिता “जनिता मन्ते"

wm, — कदस

43 bs Cnt Mone’ < = i Gy S —_—

# CSI पुरस्तात्‌ १५ क० भाष्यं (१७४ एर) BVAA |

† त° Mo ५.२. ६. ४१,

tate site Mo १७. ३, ww!

§ पा० ० ५. ३. २७ | |

| वार खं १२.६०२ शपा खर. ३. ६२ To Late

( ३अ० शत्रा ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १७७

efit) निपातनादिद्धोपः। oa मर्थं योजयति — “ar at हिंसोत्‌ प्रजापतिरित्ेतदिति ¦ हितोयपाद मनूद्य aa व्यानडिति ज्रियापदस्यार्घं माह “ata दिव fafa सत्यधश्चा' सत्य मवितथं धम्म साधारण. शक्तियस्य ares ‘ay “faq व्यान व्याप्रोत्‌ | व्यापन मव सजंन मैतेत्याह -- “्रखजतेत्येतदिति | मनुष्या वा इत्यादि | चन्द्राः ब्राह्वादिकाः, ara: रतोरूपाः | अनेन च कारण वाचिशब्देन कार्यभूता मनुष्या एवोयन्त cad) अत एव छान्दोग्ये समानातम्‌ -- “पञ्चम्या माइतावापः पुरुषवचसो भवन्तोति <p. पर्यवसित ag माह “मनुष्यान्‌ एम इति । warming: पूत मुत्पत्रलात्‌ प्रजापतिरेव प्रथमः। अत एवा- सातम्‌ - "हिरखगभः समवर्तताग्र दति 4 । चतुथपाद मनूद्य तत्र कि -शब्दस्यार्थ माह — “प्रजापतिं क॒ इति। निरुक्तानिरुलरूपत्वेनानिर्बारितखरूपत्वात्‌ किं शब्दः प्रजापतेवाचक TIT! रएवश्भूतो a: ‘aa देवाय क्रियाग्रहण मपि कत्तव्य fafa § कमणः सम््रदानत्राचतुर्थो | तं देवं “हविषा "विधम परिचरेमेति , विदधाति; परिचरग्णार्ध; ॥ एव माहताया इण्कायाः wrafane उपधानं faqa— ता माहव्येति। परिधितञ्ज्ञाना सुपद्दितानां शर्कराणां Wage भ्रानि ता मुपदध्यात्‌ सथापयेत्‌। तख प्रयोजन

ov ~ ~ => ----- — ~ न्न -- - ---- ~~ --- = —

# UTo €. ४. ५३ wer

T Glo उपर ५. ६. Beara |

i वा० Wo १३. 8)

$ पा० १. ४. ३२ Ho १ वा०। >

१७ ॥ शतपथ त्राद्मणम्‌ ॥ ( Re Rate ,

माह ‘“aasfa: ‘aay प्रसिहोयो ‘ca, विखस्तात्‌ रजापतिशरोरात्‌ श्रां दिशि “seat अतिक्रम्य ख्तोऽभ- वत्‌, एतैनोपधानेन › तम्‌ एव रसम्‌ ‘aha प्रजापतिरूपे sat पनः खापयति। “aa अपिच प्राची दिक्छम्बन्धात्ता मेव दिशम्‌ "अस्मिन्‌ खापितवान्‌ भवति ॥ २० ॥

द्त्तिणस्या दिश आहरणं समन्तकं fara— “श्रथ efa- wa इति पञ्चम्य्थं तसिः # । आ्रह्रतीति शेषः । Wa at ूर्वदिग्भागात्‌ यत्‌ भ्राहरणम्‌ , तदनन्तरं efaweat दिशः सकाशात्‌ लोकैश्का areca, । “श्रभ्यावत्तखेति + aga. gata निगदव्याख्यातत्र माह “यथेव यजु - स्तथा बन्धुरिति । युव कयं यथैव श्रयते , Aveda तद्या ख्यायकं ब्राद्मणवाक्छम्‌ ; अतः WIAA Bay व्याख्यायत CUT: |

SUE AAT तत वपाशष्टस्यार्धं माह -- “ae किञ्चेति | अस्यां पृथिव्यां यदेव किञ्चिद्‌ वसु तर गुल्मादिकं दृश्यते , सा wa aa “वपाः विषेया । सेति नपुंलकलिङ्गा्ो निर्देशः ४ | बहाये चतुर्धी ६ । अय मथः-- ₹ एथिवि ! ` यज्ञेन यागसाधनेन quar पयोलक्षशिन Ta’ सह अरस्मदटभिमुख मावत्तख । "षि त peat रोप्तोऽय afer: लदोयं तरगु्यादिरूपम्‌ “आरोहति अधितिष्ठति । भाद्ूतायास्तस्याः स्थानविशेषे उपधानं विधत्ते -

ध

[शा a

[र

e पा० Gow ३. ७।

† ale सं १२. ९०३ |

‡ “तेति पंलिङ्गनिदे शः" एति रपरा; | § पा० २.३. ६२ख.० Ae |

( १अ० शत्रा) ॥ सपमकाण्डम्‌ ॥ १७९

Car argafai ‘al Masai efaufeanate afeae: आहत्व 'पक्षसन्ि मन्तरेण दत्तिणपक्सय अआलभागस्यच यः सन्धिप्रदेशः , तस्याभ्यन्तरे wana खापयेदित्यथः । अनेनापि पूबवद्रसद्यापनं दिङ्खापनवात्र ad भवतोत्याह-- “aa दक्तिणाया मिति॥२१॥

vite दिशि समन्रकं लोके्टकाया आहरणं विधन्त _ - | भय पश्वादिति #। ‘aay अनन्तरं wate: दिश सकाशात्‌ wt लोकेश्का माहरतोति शेषः । तन्त: — “अन्ने यत्त ति Pi भ्रतानिशब्देन तदधिष्िता भूमिरेव श्रमरेदोपचारे- णोत ware— “sd वा श्रमग्निरिति। असख ofad | तादर्थे चतुर्थो । पूर्वान ard एयियर्थं fae: ठतीय- पाद मनूद्य tana faafaa मर्थं are— ACH Say tft. एतदगिचयनाख्य' anata दृवशब्दस्याथः | चिति रूपावयवभेदापेत्तया बहुवचन मिव्यभिप्रायः ॥

wag— हे एथिवि ! aad यत्‌ ‘qa’ रसवदङ्गम्‌ , यश्च TRY WATER, तथा धूतं शुदम्‌ , 'यञ्जियं' यत्नाच यदस्ति , तत्‌' रस्म were देवाय (कर्मणे seca ष्ति। तां लोके्टकाम्‌ aga’ इव्यादि पूर्ववत्‌ ¶ । “gap. सखि मिति। पच्याकारस्य faa: पुच्छस्यामभागस्य च य- सन्धिः , तम्‌ wat तस्व मध्य रन्‌ ्रामनि। अन्यद्‌ गताम्‌ ॥

ae ater

# Flo श्रौ Wo १७. ३. १२। t Alo Ho १२. १०६४ । ‡ एतव्यूवे कणौ भाष्यं (yo) wea |

१८० ॥ गतपधनाद्मणम्‌ ॥ ( रप्र" 2ATo )

साच्तात्मथ्ादाहरणं निषेधति - “a न सम्परतोति। ‘a’ अद्यः (सम्पतिः सुख्या या प्रतीचो दिक्‌, तसकाशात्‌ 'नाहरेत्‌ । निषिदुरभिप्राय माह “नेदयज्ञपधादिति । यन्नस्य प्राः यन्नपथः, अग्नेः Tata देशे दविद्ा- नादिः; ततः सकाशात्‌ नेव रस माहराणोति। यदि खलु ताट्ग्बिधात्साच्तात्य बाह्ागादाइकरत्‌ , afe प्रलापतिसम्ब {विनो विघ्चम्तरसस्याहतल्वात्‌ तत्र करि्माणी यन्नो नोरः afar | कथं तहिं तताहरण मित्यत आह -- ` इत exfa ‘say प्रतोया fea इव, न्‌ तु सात्तात्‌ प्रतोखा दिशः, उत्तरापरथ्या fen आदहरेदिव्यथः। agit कात्यायनेन — "उुत्तरापरस्याः पश्चादिति Pou RR |

उत्तरस्या fen आहरणं विघते-- “अ्रथोत्तरत दूति | srecalfa शेषः । “इष aut मित्याहरणमन्ः 4 । WET _ इूलिक्रिधापदस्यार्घं माह-- “आदद इल्येतदिति। मनसा gary सङ्कल्यनम्‌ “ऋतम्‌, यथधाथभाषणं ‘WI! अततु Cpa योनिम्‌*-दति § मन्तभागी तादृशो मेदो न विवक्षित दूल्यभिप्रेल्याह - “aa वा ऋत fata “महिषस्य धारा fafa | मदिषशब्दस्यार्थं माह - “भग्निवे महिष इति । कथ मस्य महिभशब्दामिधेयतेत्याशज्य तविरत -“स ete जात इति । स्‌ः gafa, ‘seq इदानीं जात. जातमात्र ए "महान्‌

0, मि

i ~ ee क Se er ~~~ -~ ~~ र, Ne hina el

a नेट्‌'-इति च पष्ठः |

t ite मौ Mo १७. ३. १२। t वा० We १२. १०५ ।

§ वा० Ho १२. १०५ SI

( ३अ० शत्रा ) ॥ सप्रमकार्डम्‌ # १८१

अतिरिक्तो # भूत्वा ‘aad जगत्‌ रणात्‌ anita, wat मह्ला- देषिढल्वाच्च महिषगशब्दाभिधेयः सम्मत्र इत्यथः । “रेष्णात्‌”- द्रति “दूष भ्राभोक्णय?-दत्यस्माल्ञङ्‌ ¶ । ढतोयं पाद aaa तत्र तनूशब्दस्याय मभिधाय योजयति -- “ar मेति। aafafa बहुवचनम्‌ तेन बह्नवयवोपित रामा देह उयते । गत मन्यत्‌ ॥

HAAG — CT CHAT मन्रम्‌ । “AH बलकरं रसम्‌ | दतः अया velar fem, सकाशदहम्‌ ‘are?’ ) faifafa- टम्‌ ? MAM सत्यस्य यथाथफलस्य ane ‘alfa’ कारणम्‌ , महिषस्य महतोऽग्नेः धारां धाराप्रवाहभूतां तदत्साधिताम्‌ | SEM Tar, मा afew मदोयासु गोषु aay शरोरेषु आविश्तु- दति चतुर्धेन पादेन सम्बन्धः ॥ `

तस्यां दिशि सिकतानां प्र्वंसनं विधत्ते-- “जहामोति। अत एवोक्तं कात्यायनेन - “उत्तरस्याः सिकताः vate जहामि ate fafa |

wae माह-- “aaafai aq aa ‘aa खलु सेदिः अवत्तादापरपयांया हानिः, या च निरा इरा अत्रं तदभावरूपा gist, ‘ar च ‘sala’ रोगालिका) ay waaay उत्तरस्य दिशि" एतम्मन्रकरणकेन सिकता- प्रध्वंसनेन स्थाप्यति । इरादोनां तत॒ areaarfefa भावः, एतच्च तक्कायदशंनादवगम्यत इत्याह -- “तस्मादिति। यस्माद्‌ अवसादादोनि खापितानि, तश्मादेतस्या सुत्तरस्या दिशि

# अविषेकौ'- हति ङः, श्वं | T क्रा Wo ५३ धा०। ; का atte Ko १७. ३.१३ |

८२ ॥ शतपथत्राह्णम्‌ I ( 280 सेत्रा०)

सर्वाः प्रजाः ्रशनायुकाः' अरथनाया भ्रशनेच्छाषुधा, तया पीडिता अटश्यन्त इत्यथः |

“ता माहृलयेत्यादि पूववत्‌ # ॥ २३ ॥

अव्रताः सम्भूय प्रणंसति-- “at एता दिश इति । ताः प्राच्यादिदिष्ठ क्रमेणोपहिताः ‘wat’ sgzat: दिशः दिगा सिकाः, (ताः सर्वाभ्यो दिगभ्यः area उपदधाति । तेन चोपधानेन ‘aaa: एव (दिशः (दधाति खापयति । ‘aware एव कारणात्‌ Taal सतो दिशो दृश्यन्ते |

धर्मविशेषं विधाय स्तौति- “सर्वतः समोचोरिति ¶ । सर्वासु feq समोचीः सङ्गतदिगाभिसुख्यं गता उपदधाति , नतु तिरवङगेनैव्य्धः। ‘aq तेन सवतः दिश एव 'समोचोः अनूचोनाग्राः खापयति । “तस्मादिति wafaem: | उप धानादोनां एयगनुष्टानं fawa— “ता नानोपदधातोति। प्रतोष्टकं समन्त्रकं wad gana कत्तव्यम्‌ , “तया देवतयेति सादन मपि waa, “at अस्येति सूदटोहसा मन्तेणाधिवदन मपि धक्‌ । तत्र कारण माह -- “नामा होति । ‘fe यस्मात्‌ faq? cat विभिन्नाः, अतो दिक्छंसतुताना मभ्यासां एध गुपधानादिकं qa मित्यथेः। तस्तिन्रुपधाने खितिशुणं fare -- ^तिष्ठब्रिति। "तिन्‌, न तु आसीन इत्यथः । ^तिष्ठन्तोव हि दिश दइति। प्रा्याद्याः ‘fen: भ्रपि ‘fe (तिष्ठन्तो ऊङकारतया दृश्यमानाः fefagat इव लच्यन्त इत्यधः |

1 ४ न NE a Et NP TO

* Q-HBATSH (१७६. Vo, १ पं०) द्रर्यम्‌। t का० श्रौ" To १७. ३. १४ |

( 20 Late ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १८३

पथो भपि च श्रासोनात्‌ पुरुषात्‌ "तिष्ठन्‌ खलु "वीर्यवत्तरः" अधिकवोयवान्‌ । इतोऽपि तिष्ठता उपेया इत्यध; ॥ २४ ॥

भधासां wana मनुय अरगनि्तेतस्यासमभागे एवोपधानं प्रतिषादयति--^ता एता ष्रति। “aqua इति। aca. भूलेयजञमनवर्युक्ला LAI A रामन्‌" आमनि आसभागी एव 'उपदधाति' । sauna माह -- “न पक्तेति । aa कारण माह-- “aq द्येवेति। mani एव fe यज्जु- HAT वद्यमाणा Tal उपधोयन्ते; श्रत एवासा मुपधान मपि समन्तक मियासन्येवेति नियमदइय मुपपन्र fama: ॥ २५॥

भरथेतरे्टकावदासां खपणाभावादणतत्र ame निरस्यति — “तदाहरिति। अद्यः अग्नेः एताः ava ‘ad केन म्रकारेण "पक्षाः शताः पाचनसंक्कारसंस््रताः FAT: # सत्य उपदिताः भवन्तिः -इति ब्रह्मवादिनां was ‘cat वा एताः- इति wala | विघ्म्तस्य प्रजापतिशरोरस्य रसरूपाः खस्बेला इष्टकाः खय सृताः. wy, अग्न्यादिपाकानपेक्षः खलु रसः | परिहारान्तर माह - “aa इति श्रथो-शब्दः पक्तान्तर- aaa | एष एव fe चित्योऽग्निः Stan † भूत्वा विष्वनर सम्बन्धो aaa , ‘aq fafecaragaa “एत मनिनं वैश्वानरं" प्राप्रोति, तत एवः तस्मादेव संसर्गात्‌ ‘aq सवं "क्तं wa पाकेन संस्छतं wad ‘aq’ aa ‘sufed भवतिः इत्यथः ॥ २६ |

~~~ ------ ~~ कि

जोम mr reget ee eee

* पट्‌ मेतत्‌ छ-पुस्तकमाव दश्यते | t ‘aray-- एति ड-पाठटः |

१४६४ ॥ शर्तपथत्राद्मणम्‌ ॥ (रप्र रत्रा)

चोदकप्राप्त सुत्तरषेदिनिवपनं यच्न्‌ काले कत्तव्य मिति विधत्त — “रथेति । लोकैष्टकोपघानानन्तयं मथशब्दाधः । एत- दुपपादयति-- “दयं वा इत्यादिना । ‘sa भूमिरेव महावेदिः, उन्तरषेदि्तु द्युलोकासिका, लोकेष्टकाल्मिका दिशः। एवं च वेदात्तरषेद्योमगे लोकषष्टकोपधानं द्यावाष्रयिव्योमध्ये दिशं स्थापनाय मवति । (तस्मात्‌ कारणादिदानो मनयोर्लो कयो qa दिणोऽलच्यन्त इत्यध; । उत्तरवेदेः परिमाणं विधत्त- “ai युगमाचो fafa षडशोलयङ्कुलपरिभितं युगम्‌ ; उता हापस्तम्बेन — “श्र्टाणोतिशत मोषातियगक्तख तुःशतम्‌ , षड- Waa वास्यति | सवतः wag दक्ष तावन्मात्रा gate कुयादिेकं परिमाणम्‌ , "चलवारिंशत्मदां वेति परि माणान्तरम्‌ । चत्वारिंशत्पदानि प्रमाण मस्याः सा तथोक्ता । saat waa 'यथा' येन प्रकारेण "कामयेत तथा कुर्या दित्यः ॥

सिकतानिवपनं विधत्त -- “रथेति # । उत्तरवेदिनिवपना- नन्तय vane | “aeta इति ‘ae’ सिकता निवपनस्य स्तावको वाक्यरोषः “Mata, वेण्ठानरस्य भस्म यत्‌ सिकताः -श्त्यादिः †+ प्रागास्रात इत्यथे; ॥ २७ ॥

ag निवपनस्य स्थानविशेषं विधाय स्तौति “at उत्तर वेदाविति। श्रग्निवपनक्तेत्रे युगमातोत्यादिलक्षणा योत्तर३दि- faqat, तस्या सिकतां निवपति । “atfaat उत्तरेदिरिति |

€

ae ei OA RNP कक म > na ~+ ~~~" ~ ~र न“

* Fle Blo Teo १७. ३. १३ । † पुरस्तात १ Te १ Alo & Fo (ऽभा ए) दृश्यम्‌ |

—

( रश्रग श्रा ) ॥ सेपषम कारम्‌ ॥ + १८१

निखिलयागोत्पत्ति कारणावनोयखानलवात्‌ “उत्तरषेदिः अपि “योनिः; wa एवानिनप्रणयनोयाखासायते +--"अर्णावन्तं प्रथमः सोद योनि मिति 4 । तत्‌" तेन उन्तरषेदौ सिकतानां निवपनेनं aay एव ta: सिक्तं भवतोत्र्थः । ‘aq खलु “योनीः गभाशये रेतः “सिये, ‘aq प्रजनिष्णुः प्रजननणशोलम्‌ , उत्पस्तिमद्‌ भवतिः ॥ ्रस्यातसमभामस्य ताभिः प्रच्छादनं विधत्ते- “ताभिः सर्व

fafa) ‘aq तेन प्रच्छादनेन सर्वस्मिन्नेव आमनि ta: दधाति खापयति। "तस्मात्‌" रवं कारणात्‌ सर्वस्मादेव इस्तपादादिसर्वावयवसडहितात्‌ आतमनः" देहात्‌ ‘tay स्रवति उत्पद्यते | BATT Away: —

"अद्गरदङ्गात्‌ Aaafa इदयादधिजायसे"-दति & | aca

भ्रस्मित्रिवपने “sa तवेति osd am § करणत्वेन विधत्त-- “श्रमे तव श्रवो वय इतोति | । तत्र wa इति पदस्याभिप्रेत मर्धं माह -- “qatar waft ‘ce: खवः श्रवणतः way खरूपं धूमो a धूमः खलु । एतदुपपादयति -- “a द्येन मिति । ‘aay भ्रग्निम्‌ wafer खगे MA सः खलु धूमः खावयति प्रख्यापयति ; आका धूमं हृष्टा यागा्धं मममय प्रहिता इति द्युलोकवत्तिनो दैवा बुध्यन्त इत्यर्थः, अतोऽन्त-

# == =, wae ~ - ee -= ~~~ nr te ee

# To Alo. ५. २।

† We Fo ई. १५. १६८ख)।

i सा वे म Ale प्र, ५ख. tea |

§ वा Ho १२. ३०६-१११।

| Fite te Me १७, ३. १५ । , २४

ecg ~ ॥ शतपधत्राह्मच्यम्‌ ॥ (Aho रेव्रा°)

मौवितस्यघीत्‌ wha: खावय॑स्यनेनेति करणे भपि सति # प्रत्यये खव इति रूपं भवति |

ad पाद मनय aad weed व्याचष्टे-- “महि aia इति । महप्रातिपदिकस Waal सति महोति सप्तम्यन्तं पदम्‌ । अत्र सुपा सुलुक्‌”-इति † व्यत्ययेन षष्टो ada इति व्याचटे-- “महतो श्राजन्त इति । (विभाः- शब्दस्य तेजो वाचकलव प्रसि्म्‌ , Wa तु भूयस aq तैन शब्देन faafaa मित्याह-- “प्रभूवसवित्येतदिति |

छतोयपाद मनु शवसेत्यस्य बल मधः , “बाज-शब्दस्य चात्र ad ware “बलं वे णव इति ।

चतुर्चपाद मनद दाशुष इति पदस्याय माह-- ^यजमानो प दाण्ठानिति। “दाख दने"-दइत्यस्मात्‌ ४ war “दाश्वान्‌ साद्नान्‌”-दइति § निपातनाद्‌ दत्तवानित्यर्थो भवति । स चात प्रकरणाद्‌ यजमान एवेत्यभिप्रायः |

Bag — ॐ wear! तव aman खवः धूमः भ्राइति- चरिणामरूपलाद्‌ वयः" देवाना मन्रम्‌ | हे "विभावसोः प्रभूत- vata! ‘afte महतस्तव saa: wal fa भ्राजन्त टोप्यन्ते। किञ्च ह हषदानो agree) हे "कवं क्रा न्तदशिन्‌ | naar aaa सहितम्‌ ‘Sua उक्था प्रणस्य वाजम्‌ चत ergy दत्तवते यजमानाय (दधासि प्रयच्छसोति | ॥ २९. ॥

ag hs i ee ee # “MAT —Ulo सू० ३. ३. ५७ । t पाण Ho ७. ९. ३६ । + Wo Jo aay ule | § Ute Teg WV I | ate SAR १०६ |

( 3 vats } ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥

दितोया खच aaa मेव # ured व्याचरे-- “^पावकवर्था दति ¶ । ‘wa: भमि; पावकवर्चाः" शोधकदोपिः , शक्तवः” Satine इत्येतदुभयं प्रसिचम्‌ ; अतो न एयग्‌ व्याख्येय मिति “हि-शब्दाधंः। उदियर्षीत्यस्यार्थ माह -- “उरीप्यस इति। अगनेरद्रमनं नामोद्ज्वलनम्‌ , अत उरौष्यस दइत्यस्मि- aa पयवम्यतोत्यभिप्रायः । डतीयपादार्थोऽपि प्रसिष् शति 'हि-शब्देनेव व्याचष्टे - “पुत्रो wa इति। चतुर्थपाद मनुय व्याचष्टे-- “इमे वा इति । ‘sh खलु (्यावाणरयिन्यी' .रोदसो - शब्देन वाये धुः एषः afi ‘oe ‘cafe’ संयुक्ते करोति । केन कि fafa तदाह -- “धूमेनेति । द्यावाष्टथिव्योमध्ये ae मानोऽय मन्निः “ta उद्गच्छता अमुं दिवं एणक्ति ; मराइति- दारा जनितया च्चा च इमां एथिवों संयोजयति ॥

मन्वाथंसु-- शपावकवर्धाः amet: “Carat निमंलदोतिः , अनूनवर्चा" न्धुनतारहिततेजस्कश्च सन्‌ , ₹ श्रग्ने ! तं (भानुना तेजसा 'उदियषिं' उद्रच्छसि , उदोप्यसे , द्यावा- णथिग्योमेध्ये जातत्वात्‌ तयोः ‘Gay भूत्वा मातरौ" सकल- भूतानां निमत्ौ दयावाणषिव्यौ "विचरन्‌ उपावसि' समोपगतो रक्षसि । यथा लौकिकः gm माटसमोपे warq तां रक्षति , तदत्‌ | रक्षणप्रकारोऽभिधोयतै- “उभे Teal यावाण्थिव्यौ कमात्‌ धूमेन we च ‘gute संयोजयसि | “cat सम्प" इति § धातुः ll २० ॥

* न्च मनूद्य a मेव —ela इ-पाठः |

t Alo Wo UR. Yoo | + frqo 8. ३०, 8 । § We Yo ey Yo

gua ॥ श्रतपथत्राह्मणशम्‌ ॥ ( रप्र" QATo |

sata wi व्याचरे--“अर्न्नोौनपादित्यादिना # । सुशस्िभि रिति पदं arae— ““सुष्टतिभिरित्येतदिति | दितीयढतौययोः पादयोः 'मन्दख.भूरि-शब्दावनुवादेन व्याख्यातौ । चतुध- पादसु निगदसिद् इत्याह-- “यथेव यजुरिति |

ऋगर्थस्‌ -- हे (जातवेदः जातानां बैदितः ! ह (ऊर्जो मपात्‌, बलकरस्य Wares न पातयितः!, पौवर! at, (सुशस्तिभिः सुष्टतिभिः wage: wet भला हितः fafa 'पोतिभिः' कर्मभिः , प्रभाभिर्वा wee’ दोप्यसख । त्विः तयि खलु दषः" इष्यमाणान्यव्रानि सन्दधु संहितानि बभूवुः। इषो विशे्न्ते-- भभूरिवपसः'-दइति | “वर्पः” - इति र्पनाम १ । बहरूपाः , “चि ्रोतयः' विचित्ररक्षणोपेताः , वाम Hla” प्रशस्तजननोपेताः ॥ २१॥

aga खच मनद व्याचष्ट “(दरच्चद्रग्न दूति ¢ । “मनुष्या प्रे जन्तव इति। जायन्ते एरुषार्थोपयो गिलेनोत्द्यन्त इति जन्तवोऽत्र मनुष्याः; न तु क्रिमिकीटादय cae) “इरज्यति; §” कर्डादिर्ीतिकमत्यभिप्रेल्याद -- “दोप्यमान इति । ददितोयपाद रः |-शब्द-स्यार्थं माह-- “रयि दधदिति | ठतोयपादाधः प्रसि दति हि-शब्देन arae— “anaes wa इति । चतुधपादं

eee a मा-क > ET, ~ मक न~~ ------- ~~

# वा० Ho १२. Yeu |

† निच० ३. ७, ३ ।

{ alo Ho १२. १०६. |

§ कण्डा° £ धाः |

| ‘cray’--afa डपाठः, ‘tla’—xta go: |

( शअ० शत्रा° ) | सप्तम काण्डम्‌ tt १८९

सानसि -णम्दः सनातनपर्याय इति # च व्याचषटे-- “सनातनं क्रतु fawafefa i

ऋगथ्‌ — हे aa! gf’ प्रशस्तजनेमनु < ऋलिग्मिः द्रज्यन्‌' दोप्यमानः सन्‌ ्रथयख'। सार्थको शिच्‌ । प्रथख , विस्तो्णो भव । हे ‘aaa’ मरणरहिताग्ने ! लग्रसादात्‌ असेः wate "रायः धनानि सन्तु। ब्राह्मणि तु “sa रयिं दधदित्यथतो व्याख्यानम्‌ ¶* । तथाविधः a लवं दतस्य, (द. नोयस्य वपुषः, ज्वालारूपस्य शरोरस्य शोभातिशथेन “विराजसि विषेण. ‘Zaz, तथा "सानसिं सनातनं नित्यफल त्रियं क्रतं यजमानसङ्ल्पं ‘cata फलेन संयोजयसोति ॥ २३२ ॥

पञ्चमो ad व्याचष्टे --"्व्कर्तार मिति । उपसर्गस्यादिलोप-

ग्कान्द्सः | निष्कत्तारम्‌ । तथेव तेत्तिरोयेराग्ायते § । “अध्वरस्य ' यज्ञस्य निःशेषिण क्लां निष्कर्ता। aga यन्नस्य प्रकल्पयित- त्यथः सिद्धयतीत्याह -- “अध्वरो वा इति। ददितीयपादहे राधसो प्रह इति षष्टयन्तय्योः सप्म्यथंता माह -- “राधसि महतीति । ठतोयपादे 'महि-दतिणब्दस्य (महतो'-शब्दपर्यायता are— “महतो मिष भिव्येतदिति |

अय॒ मथः-- ‘ean यन्नस्य faite कर्तारम्‌ , श्रत एव प्रज्ष्टत्नानवन्तम्‌ । "राधः -इति धननाम || महति प्रभूते

# उ ४ पा० १०६ Ko FTAA |

† परस्तात्‌ १६१ Vo ७ Go Bra

{ वा० सं १९. ११० |

§ Fo Wo ४, २.७. Yo द्रष्टम्‌ |

| निघ २, १० Yo

१८० ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ (रेप्रण शत्रा}

crafa धने विषपि “क्षयन्तं । “aafataraat” «1 hat. त्वेन सन्तम्‌ , ममेति शेषः । सष त्वं वामस्य वननोयस्य धनस्य aff दानं gua? शोभनां ‘agl महतोम्‌ “co इष्य are मन्नं च सानसि सनातनं चिरन्तनं गवाण्वादिपश्रूपं रयिं च यजमानाय दधासि धारयसोति i ३२ ॥ |

षष्ठो सच AAT पादशो व्याच टे - “ऋतावान मिति + । gata ऋतसत्ययोर्मानसवाचिकयथाथंसङ्कल्पनतद्वाषणरूपत्वाद्‌ भेदोऽस्ति, तथाप्यत्र तादृशो Ret न faafaa इत्याह - सत्यावान भित्येतदिति। “afa मदिष af “a ete जातो महाः sag सेष्णाादिति & तन्नामनिवेचनस्य प्रागान्नातच्चादिति भावः | ainda मस्य प्रसि मतो न पृथग्‌ व्याख्यातव्य मित्यभिप्र- ल्याद्‌ -- “faaenat Bo इति । “at वे qa fafa यद्यपि सुखवाचौ (सुख -शब्दः ६, तथाप्यत्र प्रकरणा सताधनो यन्न एव Aaa | SATs Aa qa व्याचष्टे -- Coop fafa, अवणगोलकर्णोपितम्‌ , श्रा समन्तात्‌ aaa fafa यावत्‌ । गिराः-दतिविशिष्टसाधनश्रवणात्‌ योग्यज्रियाध्यादारेण ara पूरयति-- “मनुष्या हवामह इत्येत दिति॥

ऋग -- सत्यवन्तं , महान्तं , सर्वेषां दशेनोयम्‌ , एव wa मभ्निम्‌ , ऋत्िम्यजमानलक्षणाः ‘aay’ सुखाय सुखसाधः

# faqo 2 2%. ३।

† वा० Mo १२. ११६ ।

‡ पुरस्तात्‌ १५७ ए १२ प्र, तत; १८० To १७० | § निष ३. ६. tal

( amo 2aTo ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ tt १९.१

नाय ana पुरो दधिरे. पुरस्क्‌वेन्ति, वय मपि ‘aaa भ्रभिमतफलप्राधनं सम्पक्‌ णन्तं , सप्रथस्तमम्‌" अतिश्टयित- को्तिवन्तं , ‘ea? खार्थिकस्तदितः, दैवं ‘ar ai ‘fac’ सुतिरूपया वाचा (“हवामहे श्राह्यामः। कर्तारो विश्च यन्ते “मानुषेति। मानुषाणि मनोः सम्बन्मीनि युगा युगानि , युगलानि yar, जायापत्यामना युगलभूता मनुष्या इत्यभिप्रायः ॥ २४ ॥

इयं सिकतानिवपने करणभूतं षड्चं व्या ल्याय तस्य वैभ्वा- नरान्न्याककतां प्रतिपादयन्‌ wifa— “a एष ea यत्‌ एतत्‌ ase सूक्तम्‌ , "एषः' साक्तात्‌ 'वेश्वानरोऽग्निरेव, तथा- विधस्यागनेः आर्नाय उत्पादनाय ‘ua’ fe ‘cat: सिकता qed; Tae सूक्तेन तत्रिवपनात्‌ वेष्वानरं तम्‌ अ्रभिनं tah रेतोरूपैणावखितम्‌ , एतस्िखेष्यमाशे avi -सिञ्चति' प्रततिपति। षडुचकरणकत्त मनुय तत्‌ apr हारेण wilfa— “agafa # । qua इति शेषः । “daa वेष्वानर इति । संवल्सरधारषेन mame वैश्वानराग्नः सवत्सरामकता | 24 ॥

सिकतानां taw तत्साम्य मवश्यं anata भिति wr पूवकं तदादह-- ^“तदाइरिति। यदौमाः सिकता रेतःसंसुताः , तत्रावश्यं तस्ाधम्ये वक्तव्यम्‌ ,-- fa’ तदासां सिकतानां afar View रेतःसम्बन्धौ धमविेष इति प्रगाथः । “शक्ता इत्या GA | शक्त मासां रेतसश्च areas: साधारणो धर्म ;

~ TT teeta tr SPT oA NA pe a a

# का० Blo Ho १७. ३. १५। वा० Ho १२. १०६- १११ ।

१९२ | भतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र" gate )

श्रय मेकस्तादास्ाडेत्‌ः। “sal श्रपि च ‘waa, amafcare- जिन्दुरूपा fe सिकताः, ^तोऽपि fe ‘ema’ सि्वतोपमेः सूच्छपरिमाणविन्दुभिर्यक्ष भिव भवति ; wa मपरस्तादासा- डेतुरित्यधेः ॥ ३६ ॥

नन्वा रेतः , war: सिकताः, कथ मासा माद्रललक्षणं tated स्यादिति प्रश्रपूर्वकं तत्‌ प्रतिपादयति -- “तदाइरिति । “कथ wea इति । “ae वेशखानरस्याग्नेः ‘wat: सिकताः "कथ माद्रः सत्यो Tare रेतसः सम्बन्धि भादरतलक्षणं खरूपं (मवन्तोतिः wa “Tal at इत्यादयुत्तरम्‌ । गायता सेनि fe छन्दांसि' cay; सारव्लात्‌ । रसस्य चाद्रल मन्यत्र प्रसि भित्याश्-- “आद्र उ वा इति ततः कि मित्याह -- ^तदयदेनां इति । अस्मिन्‌ cea गायत्रादोनां सप्तानां छन्दसा मन्तभौवोऽयरे प्रतिपादयिष्यते # ; ‘aq तथा सति यत्‌ brane ‘wat: † सिकताः शब्दरसामकः 'छन्दोभिनिवपति, तत; ‘way श्रनेन प्रकारेण खलु we सम्बन्धिन्यः सिकताः caret स्यः रेतःखरूपं प्रतिपद्यन्त इत्यधेः ॥ २७ ॥

ay सिकतानां क्तक्षष्णरूपदयं स्तोतु एच्छति - “aere- रिति। मनु चित्योऽग्निः संवस्सराकमकः, संवत्सरघाहोराता- . सकः, तत्ससुदायरूपलवात्‌ ; रतः सिकतोपधान at: शात्रीभ्थां करणभूताभ्यां निष्पादनोयम्‌ , तत्‌ कथ समुपपद्यत इति ब्रह्मवादिना ug.) इवा इति परिहारः। इे' ua fe

A क [रिणी

नक

+ CET परस्तात ४१९ कष्टौ ( मूलन्तु १६४९० ११० ) द्रर्यम्‌ | + wav—sfa स्वैटोकापुस्तकपाठः , FAITH त॒ मट्दृषटषु सषेष्वेव ‘wan’ — दति |

भै

( १अ० शत्रा० ) | सप्तम काण्डम्‌ ॥ १९७

“धहोराते' पर्यावत्तमाने ; तत्र ‘way’ अहः, aw’ रातिः; सिकता श्रपि शुक्तज्ञष्णमेदेन दिविधाः; अतस्तह्शयोगादेतासा सुपघानम्‌ अहोरात्राभ्याम्‌ रव छतं भवतीत्यर्थ; ॥ ३८ |

TH वशतोऽोरातरसाम्य aay, भथ सह्यासम्पर्तिरपि कथ मित्वाशङ्कापूकेकं प्रतिपादयति-- “तदाहरिति । संवद्सर- सम्बन्धिभिः “्रहोरातेः' समानसक्याकाः, नयुनाधिकसहयारहिताः कथम्‌ “उपहता भवन्तोति' प्रश्रः । “अनन्तानि वा”- इतयु तरम्‌ । GANTT माननग््यात्‌ तदवयवा ब्रहोराता भप्यनन्ताः। यदपि ^रा्राहाहाः पुसि*-दइति x पु्ञिङ्गन भवितव्यम्‌ , तथापि “हेमन्तशिभिरावषोराते च च्छन्दसि” -इति †` निपातनाक्षिष्काद्‌ बइवचनान्तस्वापि नपुसकलिक्गता । “एव मु दष्येत्यादि खष्टम्‌ +

अरधेतदुपधानकरणस्य Te यच्छन्दस्तस्य समुद्धिय मिति नाम कस्मात्रिमित्तादिति एच्छति-- “श्रध कस्मादिति। afa- मित्त माह--“श्रनन्लो वा इति । श्रनन्तः' भ्रन्तरहितः ; समासि. रहितः खखयम्‌ समुद्रो जलमिधिः, सिकताश्षानन्ताः ; परि- गणनानहत्वात्‌ । भतस्तासा सुपधानमन्त्रसम्बन्िनन्डन्दसोऽपि भन्तराहित्यात्‌ समुद्रसाम्यात्‌ समुद्रे भवं समुद्धिय मिति waren तन्रामघेयतेत्यथधः ॥ १९ ॥

, नन्बनन्तानां सिकताना सुपघानम्‌ एथक्‌ थक्‌ कथं waaa स्यादिति एच्छति- “aerefifa “amt वा दरत्याद्युत्तरम्‌ | मन एव हि सर्वासां सिकतानां साधारणं ay; वदुच्चारणशहेतुत्वात्‌ मनसो यजुष्टम्‌ । ‘afed’ मनो-

भो

# पान द० २. ४. VE | † पा Woy 8. रेट I Culapatha-Brahmanam, Vol. VII. Fase. HL,

९५

१९४ ॥ श्रतपघनत्राद्मणम्‌ ॥ ( Wo Rafe |

eq यजुः सर्वा; सिकताः अरनुः'-लच्य "विभवति" wea aid शक्रोति। wade fe प्रकारेण ‘we’ चित्यस्यान्न "एता; सर्वा; सिकताः ‘waa नाना" "यजुभिः' विभिन्नैः यज aaa: ‘safeart भवन्तिः ॥ ४० ॥

अपि एतस्मिन्‌ wet wart छन्दसा मन्तर्भावप्रदशनाय स्तोति-- “तदाडइरित्यादिना i "एताः सिक ताः ‘aay गायक्रग- दिभिः सप्तभि; 'हन्दीभिः' "कथ सुपहिता भवन्तिः । “अग्ने तव यवः” -दत्यारीनां षा सचां # प्रतिनियतं कच्छन्दोरूपखादित्य- भिप्रायेण प्रश्रः । “यदेवेना इत्युत्तरम्‌ । AY यत एव कारणात्‌ “एनाः ‘waa’ usta aaa निवपति, तेनेताः सटम्डन्दोभि aufeat भवन्ति |

कथ मिति चेत्‌, sua— araarretat जगत्यन्तानां सप्तानां छन्दसां यावन्यत्तराणि fafaat aaa , तावन्त तस्य षड्चखाक्षराणि भवन्ति । तधादि ,-- गायत्लो चतु- framan , उशिगशविंशत्यत्तरा , अनुष्टुभो दाविंश्दक्षराणि , हृरत्याः षडतिंणदक्षराणि , पङ्कबत्वारिं शत्‌ , wquarft शत्‌ faga: , अष्टाचत्वारिं शज्जगत्याः ; तानि च सम्भूय दिपच्चा- प्रादधिकशतदयसहृयाकानि भवन्ति |

afaq षडे प्रथमा चल्लारिं शदक्षरा, दितोया एकचलतवारि त्‌, aaa चतुधां च चतारिंशदक्षरा, पञ्चमो-षच्योः दिचल्लारिश्दन्राणि ; ud पञ्चचल्वारिंश्दधिकशतदयसहयाः कानि भवन्ति। श्रन्यानि सप्ताक्तराणि कतप्रसंयोगविभागन

--~ ---~

ज कनन जाक

५ क rr meme cere,

त्वा Ho १०६-११६\।

( ३अ० शत्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ | १९

्र्ट्यानि। एवं सप्तच्छन्दासयक्षरसइपादारेणास्मिन्‌ Tey अन्तः भवन्ति । “एव सु हास्येति , प्रतिपादिता्थनिगमनम्‌ ॥ ४१ ॥

उनत्रयन्नभागस्य पुनराहरणाधंतेन सिकतानिवपनं स्तोति-- “यद्वेति । ‘aa: faansfia: विराडामकंः; प्रजापतिः । स निरवशेष भेव कत्तं व्रह्म मन्रजातम्‌ , स प्रजापतिः । ‘aa’ तथा सति तस्य ब्रह्मणो यदेतत्‌ ‘sad’ fama खर्पम्‌ , तत्‌ सिकतात्मना परिणतम्‌ । (अथ यत्‌ तु ्रनुल्लत्रम्‌ भ्रवि- नष्टं ब्रह्मणो रूपं चोयमानाग्निरूपम्‌ । ‘aq’ ततोऽनेम सिक- तानिवपनेन ब्रह्मण saaq’ एव रूपं पुनः अ्रस्मिन्‌ प्रजापत्या- MAY सन्दधालोति ॥

तासा मपरिमितत् मनू स्तोति-- ^ता श्रसहयाता इति ।

तद्रह्मण उत्सब्रं' रूपम्‌ , यत्‌ प्ररिमाणविशिष्ट भिति, तत्‌ को नाम जानोयात्‌ १ aaa मपरिमितलम्‌ ; श्रपरिमित- स्योत्सत्ररूपस्य प्राप्तौ सम्पद्यत इत्यथः |

विद्वदमुष्ठानं प्रशंसति-- “a ear sf ‘aa निरवशेषम्‌ , ‘gee सवांवयवसहितम्‌ । स्ट मन्यत्‌ ॥ ४२ ।

अपरिमिताना aaa सद्धयाविगेषप्रदशनेन सति्धिकौ-

पिता, तदधं च्छति - “aerefefa “श्रसहयातानाम्‌' अपरिमितानाम्‌ ‘aa’ सम्बन्धिनो सह्या alemfa प्रश्रः | चतुरी agiraara unefa— “ह इत्यादिना । शक्रक्षष्णामना हंराश्यादपरिमितानां सिकतानां दितम्‌ । “सप्तविंशति शतानोति। सिकताना ABARAT प्रागुक्ञा #। संवत्सरसम्बन्धिना

---+ ~ न~ ~= ~~ = a = ~:

# परस्तान्‌ १५२० AeA

-- ~ --~- ~ ~ रः ~~~ ~ न न > जा EN CEN =

१९.१ ॥ शतषघत्रा द्म शम्‌ ॥ ( रेप्र° Rate }

बह राजोणाश्च परिगणने सति विंशत्यधिकानि सप्तशतानि भवन्ति; भतस्तदामिकानां सिकताना मपि सेव सह्या भवतीत्य; । “इ दापञ्चाये शते इति दिपच्चाशदधिकिश्त- संजया aera: सिकता शति gai तदुपधानमन्बस्य षड्चस्य तावसङ्कयाकाक्तरोपेतल्ात्‌ तेषा Hata सिकतानाच्च ater मित्य; | “ga पञ्चविंशतिरिति । cufanfaagrar agran: सिकताः

ga cara श्राह — “पञ्चविंशं होति । wet हि प्रकतिमहदादि- चतु शतितच्ालकम्‌ , तत sera रतः प विंशं प्रश्चविं शति- सहयापूरकम्‌ # , रेतःसंघुताश्च सिकताः ; wa: पञ्चविंशति- सङ्ाकत्वं तासां प्रतिपत्तव्य fara: ॥ ४३ ॥

लोकै्टकावत्‌ fanaa wares एवोपधानं विधत्त — “at एता इति। sz मपि लोके्टकाप्रकरणखवाकय- az व्याख्येयम्‌ [| सिकताना मपोष्टकाल्वादितरेष्टकाखिव प्रसक्तं सादनं fatufa— “न साटयतोति | “तया दैवतयेति ४ मन््ेण wad सादनम्‌ , तत्र कत्तश्यम्‌ । निषेधकारण माह -- “Aga इति | प्रजोत््तिकारणं ta? शक्रम्‌ , नेव कचिदेव खाप यानि' “बति अनेनाभिप्रायेण ; सादने हि तत्‌ कचिदेव प्रतितं स्यात्‌, न तु चलितं सत्‌ गर्भाशये प्रविशेदिति भावः॥ ४४॥

अध ana Rata. मभिमश्रनं विधन्त- “अधेता

न क कक क~ ~~~ ee ह --,„ --~---- - ~“ न eg ~~

| "व षरि

+ श्रारोरमिन्याद्येतदन्तं नाना(शद्धपाठसमन्वित fas वाक्य TTA

† पुरस्तादिव २२-कणएटीभाष्य ATT दृश्यम्‌ (१७६०) । का” Blo Ho VW. ३, १९, (RCA |

tate So १९, २। Ale Aho eis १. १२

( १अ० UAT ) ॥ सप्तमकार्हम्‌ ॥ १८७

sft) शभ्राप्यायनवतोभ्यां' भ्राधयायनक्रियाप्रतिपादकः शब्दः । भ्राप्यायनम्‌ , उपचारात्‌ ; तष्तोभ्यां “्राप्यायख"- “सन्ते” इत्येताभ्याम्‌ %# । “इद मेवेतदिति । ‘ce भेरेतत्‌' सिकतामकं रूपं “सिषं tay श्राष्यायति' धातुयुक्षमन्तकरणकामिमर्भ- मैनाप्यायति प्रवचैयति। यत waa at, तस्मादेव wat योनौ' ges: ‘fast tay ्राप्यायते' शरोराकारेण परिणतं सदैते | मन्वसम्बधिदेवता दारेण प्रगंसति-- “सौमोभ्या मिति । सोमोऽनयोर्देवता “सास्य देवतैत्यथे सोमात्‌ भर्‌ † “fegre. जिति ङोप्‌। ऋग्भ्या मभिश्शतोति शेष; § ॥

राणो वे सोम इति । प्राणस्य तावदुदकमयतवं प्रसिङ्गम्‌ - “श्ापीमयः प्राणः” -षति श्रुतैः | तथाच सोमोऽपि ब्रसृतमयरसा- कतया प्राणोपादानल्वात्‌ प्राण एव । ‘Aq’ तेन सौमोभ्या मभि- मंशनेन सिकतामके faa रेतसि सोमात्मकं प्राण भेव स्थापयति | “तस्मात्‌” -ष्व्यादिना लोकखितिनिरूपकम्‌। यस्माहैदिकै कर्मणि रेतसि प्राणः सखापितः, तस्मादेव कारणात्‌ प्राण मभिलश्छ प्राणसहित भेव गभांशये faa ta’ सम्भवति शरोराकारेण परिणमते | यत्त प्राणते रेतः सिते , तत्‌ पूथेदेव, न शरीरा- कारेण सम्पद्यत TAI | एव मेवेतरेयकं घाज्नातम्‌-- “a = ar

"न ~ rr ~ न 9 भा ^ न्क कण 9 - ज

# वा० Ho १२. WR, ११३ । † पाण ० 8. २. २४ |

‡ काण site दू १७. ३. १६ | $ ule Mo 8. १, १५ ।

| Blo उपर” ६. ५. Bi

[रि

१९ य ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ (We 2aTe)

ऋते प्राणाद्रेतः सिच्यते, यदा ऋते प्राणद्रेतः feat, पूयेत सम्भवेदिति,

श्रस्याभिमर्धनसय सूददोहसाधिवदनकायकरत्वात्‌ तदा- कता माह — "एषो हेवातेति । यत्‌ सौमोभ्या मभिमशेनम्‌ , "एषा! वा ‘aa सिकतोपधाने ‘agate’ “at we सूददोहसं sfax मन्करणक मधिवदनम्‌ ॥

कथ मन्यस्यान्याततेत्यत are— “uray वा इति whe. मर्भनमन्वप्रतिपादयस्य सोमस्य सददोदसव् प्राणणककत्लसाम्याः दित्यधः ॥ ४५॥

तव प्रथमा wa मनु याप्रसिद्ाथं पदं व्याचष्टे -- ` ्राप्याय- afa | “tara दष्णा भिति । हषा सेचनसमर्थो युवा , ततर भवं ह्णा fafa aaa: हष्णणशब्देन रेतः प्रतिपाद्यत इत्यथः ॥

पदार्थं सुक्ता वाक्यां योजयति - “सवतः सोम रेत इत्येत- दिति । “अचरं वै वाज इति । वाजशब्दस्य “वज ब्रज गतौ” 4 - इत्यस्माद्‌ yaa aaa अरत च तग्रतिपादकच्वाः योगात्‌ SA बाजशब्देनाव्र FAA इत्यथः । भ्त एव वाज शब्दोऽत्रनामसु पल्य ते-- “त्रः वाजः पय”-इति BF सोम | त्वम्‌ marae ae, अस्मान्‌ व्य वा । qed श्ण वषसम्बन्धि ‘ta! इम मनिनि 'विश्वतः' सवतः समेतु प्राप्नोतु | say सङ्मनाय त्व aaa भवेति aaa |

~~ -- am ee -~ re Be ee ~~~ ~क जकन =

+ वा० Wo १२. ५५ Ale Ble Re १६. VS | † MTo Fe २५२; २५३ Ale ! t जिघ्र" 2, 2!

{ २० 2aTo ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ १९९

हिनोया माप्यायनवती मनूद्याप्रसिदार्थानि पदानि व्याचशे- “सन्ते पयां सोति # । अत्र पयःगब्टो रसपरः , वाजणब्दोऽब्रपरः | तथा चाय मधे इत्याह-- “सन्ते रसा इति, fedaw अभि माति - शब्देन पामोच्त इत्याह-- “ores इत्येतदिति | ढतोयपादे 'अमृत-श्ब्दस्याभिप्राय माद -- (प्रजात्या मिति। पुत्रपो चादिरूपैण यैव प्रजातिलक्तणा प्रजोत्पत्तिरूपा क्रिया aaa , श्राप्यायमान इत्यनेन मन्वभागीन तस्यां प्रजा- त्या aga सखापयति ! यस्मादेवं aaa प्रजातिः" प्रजोत्पर्तिः ‘saat मरणरहिता afaferat सार्वकालिकी वत्तते इत्यथः । चतुयेपादे यवः -शष्दस्यार्थं माद — “चन्द्र मावा we दिवि खव इति! ‘ae’ ( अ्रधियन्नं p>) लता- रूपेण वत्तमानस्य सोमस्य "दिवि' gaa “उन्तमम्‌' sae खवः" नाम चन्द्रमा एवोच्यते। कथ मस्य खवःशब्दाभिसेयतेति तत्‌ प्रतिपादयति- “aia मिति। ‘wafer खगे लोकी a खलु चन्द्रमाः" Ud सोमम्‌ श्रखृतामना पौयमानः सन्‌ सावयति प्रस्थापयति , wa: अ्रावयिढलात्‌ खवःशब्देन a उचत इत्यः ॥

मन्तगतं fea छन्दो विशेषञ्चानुय “नस्य ' स्तावको वाक्यशेषः पागाखजात इत्याह-- “दाभ्या fafa “दिपादययजमान इत्यादि हित्वसङ्घयासुति; ॥ ४ é | लो के्टकादिसह्कां सश्भूय wifa—“aqara: सम्पदेवैति । स्पष्टो

योक ~> जाना vv comodo eins LY भगम ee —

* वा० ST wR. ११३। f च-पस्तके एषोऽयिकः पाठः ।

Reo ॥ एतपधत्राद्मणम्‌ Il ( Ho Bato )

ca: । “avaraftafearrfe । areatice: # ॥ gon ३ (2.%.] 1 दति भोसायणाचार्यविरचिके माधवीये वैदाधेप्रकाशे माध्यन्दिनिशतपथव्राद्मणभाष्थे सप्तमकाष्डे ठतोयाध्याये प्रथमं ATH ॥

( श्रध facta ब्राह्मणम्‌. )

आप्यानवतोभ्या मभिर्श्य | प्रह्ेत्यातिथ्येन प्रचगल्यातिध्येन प्रचय ॒प्रवर्ग्यीप्रसह्यां प्रचरति प्रवर्ग्यीपसह्वां waalaat चम्भणि विति समवश- मयति agaafa ay वे रुप रूपाणा सुपाप्रा लोमतो लोम वै SIG रूपाणा Barat रोते रोहिते सर्व्वाणि रूपाणि सवेषां रूपाशा सुपारा «sare? ऽग्निरेष यदनड़ानन्निरूपाणा सुपापा प्राचीनग्रीषै तदि देवता + ॥ १॥

तदग्रेण गाप्यम्‌ | भअन्तव्व गुत्तरलोम प्रा- Data सुप्रस्तुणाति वदेतां चितिप्‌ समवशम- ऋतानि क

# पुरस्तात्‌ ११८ To द्रष्टम्‌ । |

t 'देवचा'- दति ग, च।

( 2% रेत्रा० } ॥ सप्तमकार्डम्‌ ॥ २०१

aaa प्रोक्षति तयात्‌ प्रोच्चति we Rade करो aaa तद्धि qe मेध्य मयो ऽअनभ्यारोशाथ न हि किञ्चनान्यदविराज्येन प्रोचन्ति तूष्णो मनि रुक व तद्यत्‌ तृ्णो सव्वं वा ऽअनिरुक्त८ सर्वव WICH मध्यं करोल्ययो ऽअनभ्यारोहाय a fe किश्चनान्यदषिसल णौ प्रोचन्ति-॥ २ ॥

यदव urea । हविर्वा ऽएतत्‌ तदैतदभि- घारयति यद vasa यदभिघारितं तच्जरषं was माज्यनाज्येन हि हविरभिघारयन्ति तृष्णीं quts हि हविरभिघारयन्ति cia दहि शरदा मध्या अग्ररग्र८ हि देवानाम्‌ ॥ ३॥

तदाः | यत्‌ प्रथमा मेव चितिं weafa कथ FUG vasa: प्रोचचितो भवति कथं चि mutt: कथ मश्वप्रणीत इति यदेवा aaa चितोना fear: प्रो्लेव मु eam सर्व्वीऽमि मोक्षितो wad चदणि प्रणीत एव मश्वप्रीत शद्यच्छ नयत चितिम्‌ ॥ ४ ॥

~ | = अथाहाग्निभ्यः प्रह्िवमारभ्योऽनुवरहीति ।.एतदै

२६

२०२ ॥ शतपघत्राद्मणम्‌ ॥ ( रेप्रण gate )

देवानुपत्रष्यत एतं we तदसखमानान्‌ रचार्पसि नाष श्रजिघा८सन्न = gaa न यन्न तुस्व sefa वेभ्य एतानग्नौनेता इष्टका AAT] At gala क्त्वा प्राहर॑सतैरेनानस्तुणखत तान्स्टत्वाभय ऽनाष्ट ऽएतं यन्न मतन्वत ॥ ५॥

तद्या ऽपतत्‌ क्रियते । यदेवा . अकुव्व चचिं नु तानि रचार्धसि देवेर्बोपहतानि † यत्‌ त्वतत्‌ करोति यदेवा अकुव्बैस्तत्‌ करवाणौल्ययो यदेव Tal यः ula aa एतानम्नोनेता इष्टका AAT amata mat प्रहरति तेरेनान्सतणते ता- म्स्त्वाभयेऽनाष्ट ऽएतं AM तनुते ॥ € ॥

तदाटम्निभ्य इति। weal द्येतेऽग्नयो Ae ताशितयोऽथ यत्‌ प्रह्ियमाणेभ्य इति प्र हि हरति ॥ ७ ॥ तद्क्षेऽन्वाह; | पुरोष्यासो ऽअग्नयः प्राव- afa सजोषस इति प्रायणरूप न तथा कुर्या

— al [षा मी

[क्रायक ER AT a =—_— ~ 9 eo नय

er न > ~~

« “खजिघारसघ्र'-- षति क । an ; = प † ` देवेरेवापक््त निः दति क, ख।

( 280 रत्रा) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ २०९

दामेयोरेव Maal: कामवतौरनुत्रूयादा तै wait मनो यमत्तुभ्यं ता अङ्गिरसमानिः fray धाम- खिति ncn

भगनेयौरन्वाह । अगनिरूपागा सुपाप्टे काम- वतौः कामाना AOTC गायतीौर्गायन्रोऽग्नर्यावा- ननिर्यावत्यस्य मावा तावतेबेन मेतद्रेलो yas सिञ्चति तिखस्विच्वदमनर्याबानमिनर्यावत्यस्य मात्रा तावतेबेन मेतद्रेतो भूत सिच्चति ताः सप्र सम्प- दान्त सह विरनक्ताभ्याछ सप्रचितिकोऽग्निः सप्त Sat: संव्वत्सरः संवत्छ रोऽम्निर्यावानगिर्यावल्यस्य मारा तावत्‌ तद्‌ भवल्युपा ८वन्वाह रेतो वा {अत यज्ञ उपाशु वे रेतः सिच्यते पश्चादनु- बुवन्नन्वेति छन्दोभिरेवेतदान्ञ॒॒ परश्वादभिरचन्नेति ॥ <. ॥ |

अथाव शुक्तं॑पुरस्ताच्नयन्ति ! एतदहं देवा afaugae न दष Tafa नाष्ट्रा न इन्य्‌ रिति a sad aa मपश्यन्न सु मेवादिल मसौ वा safes एषो अवस्त ऽएतेन AAT पुरस्ताद्‌

९०४ ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ ॥ (रप्र 8aTo }

रच्ता८सि नाट अपहल्याभयेऽना्र ata समा- qad ॒तध्ैवेतदयजमान एतेन व्वच्वेण पुरलाद्र- THs नाष्ट्रा अपह्याभयेऽनाष्टर Ata समश्नुत sweat fru पुच्छस्य चिति मुपनिद- धल्युत्तरतोऽष्व माक्रमयन्ति ॥ १० ॥

त Haat: «| अन्तरेण परिथितः प्राञ्च नयन्ति तत्‌ ural दिशः पाप्नान मपहन्ति efaur aefama दिशः पाप्मान मपहन्ति nerd aq प्रतीच्यै दिशः ara मपहन्ति मुदश्चं तदुदौच्यं दिशः arate मपहन्ति सर्वाभ्य एवैतदिग्म्यो Tarsfa नष्टा अपहल्याधैन मुदञ्च प्राञ्च प्रजति तस्योक्तो बन्धुः ॥ ११॥

तं vag यन्तम्‌ । एतां चिति मवघ्रापयत्यसो वा आदित्य एषोऽश्व इमा उ सर्व्वाः प्रजा या दूमा इष्टकासतदयदवप्रापरयलयसाषैव तदादिल् इमा प्रजा अभिजिघ्रति तस्माद्‌ Raq aatsatfa मन्यते प्रजापतेरव्वीयण तदत्‌ प्रलञ्च यन्त मत्रा

त त

a}

-~

~~~ -- a ee -- ee ~ --~---~ -- ----- —

`] आ ere = = ~ +> == ० ~~ ~~

का व # त सुतरा Ny ग, FT!

( रेश्र° रेप्रा° ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ¶ २०१

पयति प्रय देवेष य॒ञ्चिमाः सर्व्वाः प्रजा अभि- जिघ्रति ॥ १२॥

यदेवावघ्रापयति । असौ वा ऽआदिल्य एषो- रव FA ST लोका एताः सखयमाटसास्तयद्व- त्रापयल्यसाभेव तदादिल दर्मांल्लोकान्तसुत्रे समाव- यते तद्यत्‌ तत्‌ Ya Hate तख वन्धुः ॥ १३॥

यदेवावध्रापयति । अग्निहेवेभ्य * उदक्रामत्सो- ऽपः प्राविशत्तेदेवाः प्रज्ञापति मत्रुवंसत्वमिम मन्विच्छ स तुभ्य खाय faa ऽआविभविष्यतीति त ave: शक्रो भूत्वान्वेच्छत्त मह्ना उपोदारप्र पुष्करपर्णं fate त मभ्यवेचाञ्चक्र स हेन मुदुवोष तस्प्ा- Ce. शुक्र Bee मुख इवाधो ह eta भावुकस्त मुवा ऽऋत्वेव हि८सित्वेव मेने ay होवाच व्रं ते ददामोति ॥ १४॥

स होवाच । यस्त्वानेन रूपेगान्विच्छादिन्दा- aaa a aft सयो हैन मेतेन रूपैगान्विच्छति व्विन्दति हनं च्वत्वा Bad चिनुते ॥ १५॥

+ अगिदेषेभ्यः'- इति क|

ee = ee

Rog ॥ MATTAT STH ॥ ( 2He त्रा)

स शुक्तः स्थात्‌ । AaTAT रूपं य एष तपति यदि शुक्तं न व्िन्देदप्यशुक्रः wee स्यादय aid न व्विन्देद््यनड्ानेव्‌ स्यादाग्नेयो वा, SAAT: नग्निरु सव्वं पाना मपहन्ता = WE | :

अधातोऽधिरोहण्येव † । AQ हके पुरस्तात्‌ प्रयच्च मधिरोहन्ति पञ्चाहा प्राञ्चः न तथा कुर्यात्‌ agin यदलिन्यो वै पथं पुरस्तात्‌ were मधि- रोहति विषाणाभ्यां तए va ययः पश्चात्‌ प्राञ्च पहात मात्मनेवेन मारोरयं वा ऽात्मना पशु मारोडन्ति स पारयति {सन हिनस्युत्तरतो As हि कञ्च परशुमारोहन्दुत्तरत एवैन मारोहन्द्या- रुद्याभि मोत्तरषदिवं क RATA WRIA satata fra weet Fas साम गायति पुष्कर- पणं मुपदधाति TATA: § ॥ १७ ॥ अधेत साये was प रिणयन्ति | एतः + (मदन्ता रति ग, 2! | † 'अथातोऽषिरोषणस्येवः- षति ग, च ।

t 'प्नारयति'- द्रति क § "तस्यातः"- इति क । तस्यात, - दति ग, च॑ ।

(रेण Rate ) | सप्रमकार्डम्‌ ॥ २०७

देवा अविभयुयदं न इम मिह रक्ता्णसि नाष्ट्रा न शृन्यरिति aa ऽएतं aq मभिगोप्तार मकु- aaq fafa मसी वा ऽभादिल्य एषोऽभ्वस्तये- वास्या SHA मेत व्वच्च मभिगोप्रारं करोति ॥ १८॥ तं वा उपास्लमय मादिल्यस्य परिणयति । एष वा sta ved feat गोप्ता भवति रावि सा च यान्य वे रक्चाठसि Tat एवास्मा ऽएतं aw मभिगोप्रारं करोति waa: परिणयति wala uaa ऽएतं व्वच्च मभिगोप्तारं करोति विष्कृलः परिणयति विहृत vara ऽएतं aw मभिगोप्रारं ae मुदञ्च प्राञ्च प्रखजति तस्योक्तो वन्धुरय स पुनर्व्विपल्ययते तस्योपरि वन्धुः ॥ १८ ॥ ४॥ ॥ इति दितीयप्रपाटके चतुथे ब्राह्मणम्‌ [२. २ AL

एव माहवनोयटेशस्य संस्कारसमनन्तरं ada प्राक्तं प्रयोगजात मगुक्रामयितुं प्रागुक्षयोः% भ्राग्निकसौकिकयोः कमणोव्यतिषङ्कः दशयति †-- “्राप्यानवतोभ्या मित्यादिना। wae उत्तरवेदिदेणात्‌ mada WATT: | अन्यत्‌

eee 3, 8.) = भ = नन ee ~

~ भ se ~ 9 ~ > भ काज जन -~--

# प्रागुक्त `-दतिदडः, ढं, ज | दृण्रेयितं"-द्रति ङ, & ज ।

~~~ ~~~ +~ ~

Ret ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्र* 8aTo )

निगदव्याख्यातम्‌ । प्रधमं प्रवर्ग्यीपसदन्तं कत्तव्य fafa समुदायाथंः ॥ |

gaat माम्निकस्य कमणः प्रवेशं दशंयति-- ^शरधेता fafa: ्रय-शब्दः प्रथमोपसदानन्तयं | wage लोहिते "चर्मणि ‘aa? प्रधमां ‘fafa प्रथमचित्यथं मिष्ट का समूहं समव शमयन्ति सम्यग्‌ छतावोक्षणेन तप्ताना मिष्टकानां शमनं qatar: । तस्य चर्माधिकरणतां स्तोति-- “तव्यच्च्मणि चमं त्रे रूप fafa, चमंसम्बन्धिनां* लों नानावर्णौपैत्लाद्‌ अरूगादौना मान्तरधातूनां त्वचाच्छछादने सति रूपकरण्वन चर्मणो रूपामकता, saa तस्मिबिष्टकानिधानं स्वेषां रूपाणां WaT सम्मद्यत इत्य्थः। तच्च aaNet कत्तव्य मिति विधाय स्तोति- ^लोमत इति। “चितिं समवश- मयन्ति इत्यनुषङ्गः । लोहित्यगुणं चमणो विधाय स्तोति ¶- ‘fea इति । एतत्‌ सव॑ काल्यायनेनापि 9 afaaq— “श्आातिच्यदरेषा ्योपसदः क्र्वा रोहिते च्मण्यानडङऽन्तःपात्यस्य पुरस्तादिषटकाः करोति प्रधमवितेरिति & | लो हितवेषु लोमसु मूलमध्याग्रभेदेन शक्तादोनि सर्वाणि रूपाणि दृश्यन्त इत्यधेः ॥

चर्मणोऽनड्दिकारतां विधाय स्तीति-- ^भरानडुह इति । नो वहतोत्यनङ्ान्‌ , तथाविधस्य बनोवदस्याग्निरूपत्वं प्रागाजनातम्‌

i ee ~ one rn er eee nee a rrr « - (क क 1 श nn

# "ऋचम्मतम्बहानो- दति छ, + लोमन दव्यारभ्य स्तौतोदयेतदन्तः पाठौ न उश्यते -पुस्तकादन्यत्र | t का० Blo Ho १७. ३. १७ |

---~

( ३अ० रेत्र°) ॥ सपर्भ॑काष्डम्‌ ॥ ९०९

-“भम्निद्ग्ध मिषवा भरस्य वहं भवतोति #। “afersarer fafa चित्यस्वागनेः wants यानि रूपाणि, तेषां मध्येऽन- ड़ानप्येक र्पम्‌ ; भ्रतस्तस्म्बज्धिनर्मश श्रारसरशेन तेषा मम्नि- SUA सुक्वच्यमाणानां areata tres सम्पथ्त ras: | wee प्रकरेविधेषं fart#— “orga इति । प्राचोना प्रागायता Tear यख्य त्तयोक्षम्‌ , एतश्च विधेयविेषम्‌ , चर्मणः प्राचोनप्रोवता यथा भवति तथा स्तुणोयादिलख्धंः । “afi देवतेति | ‘af प्रामदिकाम्बन्धिख' Seq देवेषु योग्यम्‌ ; तस्वाः दिशो 2acrataaa खीोक्षततांत्‌ । wa एव हि वैलि- Cas गुयते- “देवमनुष्या दिशो व्यभजन्त प्राचीं देवा ईति +f ठेवतवेति ^“देवमनुष्येत्यादिना ¶ सप्तम्यर्थे वा-प्रत्षयः ॥ १॥ उटोरितलक्णंसख चमेणो देशविेष स्तरणं विधसे-- “aew- एेति । area aie गाहपत्यचिविरदूरेण पूर्वभागे महावैदि- मध्ये ay चमे खदोरिलवियेषणविशि्टम्‌ 'खपस्तुणाति'। (तत्‌! ‘aa’ ‘tat प्रथमां ‘fafa’ प्रयमचितैः watafaearey ऽ .समव- गमयन्ति' संशान्तौषणंप | कुर्युः । arse प्रोक्षणं विधन्ते- “वैति | श्रौष्णासंशमनानन्तरंतां चिति ara प्रोक्षति

aa ee

+ पुरस्तात (8d ए०) ९. १. ९. ६ द्रथ्यम्‌ | tae Wo ६, १, १. १ ।

{ पा Foy. 8. YE |

§ "सडूगर्त--द्ति ल-पाठ, ।

| 'सोयं्ौषां'- एति ङपाठः, वेवरढरट्ख ।

29

२१० ॥ शतपथ्राष्यणम्‌ ॥ ( io 8ATo )

naan सिञ्चति x ataeqa स्तौति- ^तद्यदिति | तस्िन्‌ प्रोक्ते gai विधत्ते - “भ्राच्येनेति। प्रोत्ततोत्युषङ्गः । “तदि ox भिति । ‘aq खस्षाच्थ' gay; “तेजो वं त मित्यादि Aap तस्य तैजोरूप्लप्रतिपादनात्‌ पुरोडाशादिहविःशचि- हेतुत्व । wa एव भेध्यं' मेधाम्‌ । “sel शपि च 'अनम्या- dew wade मतिक्रमणम्‌ , wera प्रोक्षण मनति- क्रमणाय Ae सम्पद्यते । एतदेव द्शयति-- “a होति । इ्टकाभ्योऽन्यत्‌ चरुपुरोडाशादिकं कि मपि हविनं हि भ्राच्य- करशकषेन weata संरिक्रयते; उदकैनेव fe तस्य प्रोत णम्‌ ; भ्रब्विलक्षणेन तेजो रूपैणाज्येनेष्टकानां waa , चितिः पादसंस्यशविरहरूपानभ्यारोषणय -भवतोत्यथंः। प्रोक्षणस्या- मन््कत्वं विधाय स्तौति-- ^तृष्णो fafa, “afram वा इत्यादि गतम्‌ ¢ । न हि अन्यत्र तृष्णीं प्ोक्तण मस्ति , ware: लश्षण्येनेटका प्रोक्षणस्य सर्वामकानिरक्षत्वसम्पादनं तस्य चित्या- म्रेरनतिक्रमणीयत्राय कल्प्यत CAT: ॥ २ |

श्रयेत्‌ प्रो चण मनुय हविद्रसम्पादनहास स्तौति-- “यद- वेति, “हविर्वा इत्यादि यत्‌ , afecared हविः खलु हरिव देवानां हतिकरम्‌ ; अ्रतस्तदेतदिष्टकारूपं हविः श्राज्यप्रोक्षणेन (क्रभिचघारयति' अभितो gaara सिख्ति । तस्य प्रयोजन मार भया शति । ‘aq खलु पुरोडाशादिकं “हविः' अभितः सवतः

* का श्रौ To १७. ३. Ro A! † ते He २.२.६. OF i पुरस्तात्‌ १२४ Yo प्रं ( ७, २.२. ३ ) Ava |

( 3% रेब्रा°) ॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ २११

आज्येन ‘aa’ सिक्त. ay च अरभिघारितम्‌' उपरि एतधारया संसत्‌, तत्‌" ‘qe’ देवे: सेवितं योग्यम्‌, wa एव ‘ay’ भेष्यम्‌ः यत्राहम्‌ | भराज्यकरणकल AAT स्नौति--“ाज्येनेति.। हविषां पकस्मये gaa सति wear wefan क्रियते , मतो- mary प्रोक्षणं युक्त मिति । भमनग्बक्त॑त्मताः मनुय स्तोति -- “तृष्णे मिति । भाज्यप्रोक्षणेः करणविगेषंः विधाय. सौति- “देरिति | दर्भः करण्भूतेराज्याभ्यक्स्तत्‌ Wed ade मित्यथः । “तै हि mer इति । “ता हेता अनाप्रूयिताः रापो यभा इति # Fao एत्वम्‌ । तज्राप्यग्रभागेः क्त्य मिति विधयोपपादयति-- “भरप्रेरिति'। “aa होति. eae Waa देवानां सम्बन्धो ; अतः एवान्यतान्नातम्‌- “aq परुषि दिनं तहवानां , यदन्तरा त्मनुष्याण्पं , षत्‌ समूलं तत्‌ पित्णः fafa Puan

waafafamauana हितोयल तोया दिचित्यर्थाना fare कानां utat विधित्सन्‌ 8 ब्रह्मवादिनां प्र मवतारयति- “तदाद रिति। प्रथमा मेवेव्येवकारेण प्रोत्तणस्यान्ययोगव्याह्नसिः awe एवं प्रथमचितेरेव प्रोक्णात्‌ सप्तचित्यामक एषो- ‘fara यजमानस्य कथं प्रोचितो भवतिः ९ न waew- may ऊत्ल्लोऽमिः प्रोक्षणसंस्कारसंस्रतो भवतीत्यर्थः ; तथा arya ragaafa हितोयादिचितोनां प्रणयनं कथम्‌ १ oe

Ne ren.

=

ee ण]

* १ का० १९प 8 Alo ५क० (मा go ए) द्रश्यम्‌। † ते° त्रा” १. €. ८. ६, ७ | | t "विधिह्युः- दति wate: ।

LEX ॥ गतपथत्राह्मखम्‌ | ( \He Bato )

afed weary कथं सिध्यति? इति चयः wan) | weu ary— “यदेवातरेति। ‘wa’ भरसिन्‌ समये सर्वासां चितोनां' सम्बन्धिनोः "इष्टकाः आज्येन दर्भाग्रे. प्रो्ततिः इति यदस्ति, (शवस्‌ एव भ्रनेन प्रकारेणेव खलु ‘Wer यजमानस्य “एषः सवः' सप्तचितिकः “afer: ‘mfeat waft’: एव मेव चमोधि करणशकाप्रणयन म्र्ठषदहितप्रणयनं चास्मादेव प्रोश्शशात्‌ सिष्य- awn: | wa चमेण्यवख्िलानां प्रधमचित्यर्थाना भिष्टकाना सुद्‌ ग्रहणं विधत्त- “उयाच्छन्तोति। चमणः सकाशादिष्टका चटुश्ह्नन्ति यजमानपरिचारकाः॥ ४॥

अधाहवनोयदेशं प्रति निनयनं विधिमुस्तदधं होतार सुदिश्याध्वर्योः सम्प्रेषवचनं विधत्ते-- “भ्रधारहेति | “afm: हह्धिवमापेभ्योऽगुब्रूहि"-इति wate मध्वयुदरुयात्‌ । बहइवचनान्त नाग्निशष्देनाग्यवयवाधितयो विवक्षिताः # | भराषवनोयरैश प्रति प्राचोनं छियमाणेभ्य शटकार्ूपेभ्योऽम्न्यवयवेभ्यः “हे होतरलु- बूहि”-दति ford: † । तश्चातुवचमं शोतुराण्वलायभेन दभि- तम्‌-- “प्रेषितः पुरोष्यसख्धितयेऽन्धाहेति प्रक्रम्य पुरोष्यासो अग्नय इति ४ तिङपाए सप्रशवा fafa, रएतश्चाग्रे wale मतत्वनोपन््य THAT मप्यासास्यते- “आम्बेयोरन्वारेति § | सम्ेषानन्तरम्‌ प्रथमचित्यर्थाना भिष्टकानां परस्यां दिशि इरण

सामाना भ-का = न अन्म QF

* Fito श्रौ° Ge १७१ ३. २९१ | † "सम्परघाथेः- दति ama: | ‡{ Alo खं १२.५० | =~ ® § परस्ताटिषेव २०२० 8 पण दृष्यम्‌ |

{ श्ण रेब्रा*) ॥ संपमकाण्छम्‌ ॥ २१९

विधिम्षस्तदाख्यायिकथा स्तौति- “एतदहं टैवाभिति । “एतद्‌ एतस्मिन्‌ समये ‘cafe cesar: Me माशकारिश्यः प्रजाः देवान्‌' अजिचांसन्‌' दन्तु मेच्छन्‌ । कथन्भूतान्‌ ? प्रेतः प्राचो माहवनोयं देशं गन्तु मुखुक्ान्‌ । “एतम्‌ भग्निचयना- wa यज्नं तंस्यमानान्‌' विस्तारयिष्यमाणान्‌ #। जिचांसूना afanra are - “a य्ष्व इत्यादि । हे देवाः) युयं न aera यागं न करिष्यथ , तचा ‘ad ‘aden’ म विस्तार विष्यथ † ‘ef’ अनेनाभिप्रायेश एवं टष्टाभिप्रायेभ्यः "तेभ्यः Taha: “एतान्‌' चितिरूपान्‌ ‘semi’ ताः तदवयवभूताः षटकाः", दितोयाबहवचन्‌ मेतत्‌ , ‘quate’ श्रुरवन्तोशूयधारोपे- तान्‌ aera कताः प्राहरन्‌ ' पूरवादिदिगवखितानि तानि रासि eee wwe | तेः इृटकारूयेरवचैः एनान्‌ शरष्ुराम्‌ ‘wea’ हिंसन्‌ । "तान्‌ ' स्तृता, ‘wa’ भयरहिते “ory” ना शरदिते धः “एतं awa’ ‘serge’ विस्तारितवन्तः ॥ ५ ॥

wa माश्यायिकया श्टकाष्रणस्य रचथोमिरसनहेतुता सुका waa योजयति-- “तहा एतदिति । ‘aay खलु ‘uae’ a: wa भिशटकानां प्रहरण मव क्रियते यजमानेरनुष्टौयते | किं पुमस्तदेतदित्याह-- “यद्वा इति । cata cae निरस्तत्वादिदानोन्तनयजमानकनतुक मिष्टकानां प्रहरणं केवल लदनुकर णाथ मित्याह-- “शरदं न्धित्यादिना। इट a’ cert

ere o-oo oe [व pg eee ay re Ee were 71 का क

व॒ faafcemara — दति 4-7: | t 'विस्तारयथ'- इति ्-पाटः | ‡ नाश्रकरदहिते-द्ति क-पाठः |

२१४ ॥ शतपधन्राष्मणम्‌ ॥ ( We sate }

खलु यश्रविरोधौनि तानि calf ‘Gate cqawatta’ # वाधितानि | sat ‘ag देवाः पपूर्वम्‌ WHAT "तत्‌ ददानो मह मपि 'करवाणोतिः तदनुकरण मेषेदानोन्तने्टकाप्रहरणस्य प्रयोजन fara: |

निरस्तसजञांतोनां रक्षसां पासनाश्च विद्यमानत्वासषत्रिरसन" तुत मपि सन्मवतोति cat माद- “og यदेवेति । प्ानरदयोतकोऽधोगष्दः। “यदेव cat यः पामा इतिच जातावेकवचनम्‌ ; “तेभ्य इति प्रतिनिरदंशवडत्वस्य शुतलात्‌ः । “तेभ्य एतानित्यादि , पूववत्‌ योज्यम्‌ । श्रख्माश्ार्धवादादिषटकाः पुरस्वाहरेदिति विधिरत्रेतव्यः Pu ६ ॥

स प्रैषं व्याचष्टे-- “तद्यदग्निभ्य इति। ननु एक एव विल्योऽग्निः , कथ मख age मित्या शङ्याह-- “बह्वी होति | सप्तवित्यभिप्रायेण बहुवचनम्‌ । तासा मग््येकटेशत्वादम्निशष्टा- भिधयता |

“श्रथ यत्‌ प्रह्धियमाणेभ्यः”-द्रति | पद मनुय faafa— Gq Hfa ‘fe यद्मादष्वर्युरिमा tear: श्रहरति' पुरस्तादा- इवनोयदेशं प्रापयति , wa प्राचोनं fea इति प्रहिय- माणास्तेऽग्नय उच्यन्त इत्यथे; ॥ ७ ॥

aa होवरासुवकषव्या खच भेकोयमतेनोपन्धस्य arae— “A- Sa ति । ‘aq तत्र खलु UH केचन ऋक्‌शाखाध्यायिनः

= --~ ~~~ =--------------- ~= ~ --~-+~-~

« (उपषतानि'- दति च बह्मूलपुस्तकपराठ;। † का० Ble Bo Ww. ३. २३ | t का० Blo Mo १७. ३, २४।

( श्ण RAT ) ॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ २११५

“quart way Lat खच ware: # , तव पुरीषशब्दस्य पश्पयायलात्‌ युरोष्यास इत्यस्य पशव्यास fa व्याख्यानम्‌ ; पशुभ्यो हिता इत्यथः | “प्रावणेभिरिति । प्र शब्टोपैतं पदं सूचकं eq fad: ॥

एतदेकोयं मतं प्रतिषिध्य खमत माह-- “a तथा कुर्या- दिति। भाग्यः अनिरेवताकाः , "कामवतीः' कामशब्दो- Gat: , गायतोः made एव ऋचः श्रुत्रूयात्‌ । काः पुनस्ता इति ता भराह-- “भ्रा ते वक्ष इत्यादिना py ८ ॥

श्राम्ने योत्यादिधर्मानवयुल्यानदय स्तोति- “आराग्नेयौरन्वा- डेति। देवताशूपैणाग्निना तत्तम्बन्धिनां स्रेषां sam मुपािभवतोल्यधेः। तथा तासा चां कामशष्टोपेत- त्वात्‌ सवकामोपाप्षिरपि भवति । “tte सिश्तीति । रस्या मवखायां रेतःसंसुतानां सिकतानां निवपनात्‌ रेतोरूपापन्रः खल्वयं चिव्योऽग्िस्तादशं “सिश्चति' aqe- प्रत्यङ्गयुक्ं संस्करोतोत्यथः। ऋचां जित्व wa स्तौति- “faq fai निगदसिद्ध भैतत्‌। “ar: समेत्यादि । ‘av: fret ऋचः (सप्त सङ््याकाः (सम्पद्यन्ते | सम्प्तिप्रकार माह - “सहेति । ‘fa’ विवार ganar माद्योत्तसाभ्यां ‘ay सप्त' सहया सम्पद्यत इत्ययः । “Gada: dae शति | वसन्ताद्याः षट्‌ , संसप्पौहस्यतिलक्तणः सप्तम ऋतुः ¶ ।

* Wo सं इ, २९. ४; Alo Ho ZR, yo | † Te Ho १२. ११५, १९१६, Wo | i “daufveiwaar arf Fede १, ४, १४. १।

२१९ ॥ चतप्थन्राद्मणन्‌ ॥ ( २१० gato )

अनुवचन उपांशखरं विधाय स्तोति- “खपांश्चन्वाहेति । वथा पाण्खा अना न गृखन्ति , तचानुब्ूयादित्यथेः । ‘wa’ भक्षिन्‌ aaa wiser खलु aw’, रेतःखेचनस्योपां शलं पररन्नाय- मानतथाकत्तयलं लोक प्रलि्म्‌ ; तश्मादनुवचन सुर्पाशु कन्य निल्यर्धः। अनुवचनसमथे शोतुरनुगमनं विधत्ते- “पनुनुवनरन्े- तोति । अनुवचन Faq टोला खय मपोषटकाः “भन्ति भनु- गच्छति । स्वेषु इन्दःसु गायत्रा अन्तर्भावा्तदन्तभूत ¦ छन्दो भिरेव ‘wag एतेनानुगमननेन ‘AW पात्‌ TEA: 'अभिर्तन्‌ अभितः "पात्‌ सवतो रसःप्रशतिभ्यो गोपायम्‌ “एति ॥ < ॥ इृष्टकाहरणसमये WAIN पुरती नयनं faai— Cqura मिति x) शअ्स्वादित्यरूपवश्ालरकचवं कथयन्‌ तख पुरस्ता ब्रयनं यच्चविघातकरक्षोनिशरणहेतुलेम स्तोति- “एतद्‌ at इत्यादिना। “ae afar “A seatinare: | “wet वा wife unsm बति। freere yaadaraat हि ay, wT तदोयाशश्ुष Sere: | तथा च यूयते ^प्रजापरतरच्यश्वयत्‌ तत्परापतत्‌ AAS: wanafefa +! भत रव तैसितेयेऽपि युयते-- “we मादित्य म्व श्वेतं भूत “cats teint ints seats anemia "संसर्पोऽस्यंहष्यव्याय Marerter त्रयोदश्रो मास CATES’ -दति तदटू्ाक्षणम्‌ | te सं 4. ५. ३, १०। ऋ" लं* १, २५. द । Yo वा० We २२. ३०, RR! "असङकरान्ति-दिसङक्रान्तो संस $हद्यतो समौ" षति च नार्दवंहितायाम्‌ (wate) | + कान श्यौ" ख० १७. te † Ho We ५.३. १२. ९।

( ३अ० ato ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ Re

efaat मनयत्रिति। “ख॑स्ति समाश्रवतेति । afi’ भविनाग्रूपं चेमं सम्यगाघ्रवत्नि्यधंः x) wae व्योख्यात- प्रायम्‌ | भन्नचैग्रसमोपगमनं विधत्ते ~ “श्रागच्छन्यम्नि मिति | wenger ऋतिवग्यजमाना eat: सहागनिसमोपं मागच्छयुः, भागत्य च भग्निपुच्छस्य दक्तिणभागी चर्मणा- wat चितिम्‌" "उपनिदधति' feed मानोता इष्टकाः सखाप- UMA ¶ ॥ १० ॥

“A सुत्तराङमेति। aS गिनिपुच्छ स्योत्तरभारीनं परििदाख्याः कराः मन्तरेण परितरिता मन्नेष मध्यप्रदेशे Ory yr” नयन्ति" ‘ay’ तेन प्राच्य gerd चतुर्धी , प्राचोदिक्छम्बन्धि पामानम्‌ भादित्यामकाश्वलक्षणेन वजेण quay’ हिनस्ति । पनः तम्‌' भर्व पूवस्यां दिथि waa: परिथितां च मध्ये दक्षिणा दच्िणतो निहितसुख मित्यर्थः | “दक्षिणादाच्‌” ¢ 1 गत मन्धत्‌ ।

त wee मिल्यादावैवं योज्यम्‌ । wi aay दिश्वा्षाभसेन सवाभ्य एव fema:’ रकतांसि' विनाश्यानन्तरम एनम्‌' way Sewage मित्यथः। प्रखजति' विमुचति। तस्य MTHS स्तावको वाक्यशेषः प्रागान्नात श्रत्यति- दिशति- “तस्योक्त इति। एवं fe प्रागामातम्‌- “एषा होभ्रयेषां दैवमगुाणां दिग्‌ यदुदौची -प्राचीत्यादि § ॥ ११॥ तस्यास्य प्रत्यश्चु खनयनसमये चितैरव्रापणं विधन्त “तं

~~~ =

—

+ (सम्यगाप्रु वन्तो; - इति शव-प्राढः |

t Flo श्रौ" Ho १७. a. १२ |

+ Wo Woy. ३. १६ | $ दैका० ध्र BATo ३क०। रट

RYE ॥ शतपथत्राह्यणम्‌ ॥ ( शप्र Bato )

प्रयश्च मिति # । पुच्छस्य दक्षिणतो निहिताम्‌ एतां चितिं ‘wad rage यन्तं गच्छन्तं AT WAT (सवत्रापयति' यथा सोऽख- चिति मवजिघ्रति , तथा तं प्ररथेदित्यधेः । श्रा गन्धोपादाने” + _qaatfafa “भर्तिङ्णोत्यादिना $ पुक्‌। तदेतदिष्टकाना मादिल्येऽव्नापणं प्रजासु प्राणप्रतिष्ठापनरहतुक््वेन स्तौति- Cod वा भादिल्य इत्यादिना । अ्वस्यादित्यासकलत्व समुक्षम्‌ $ । say परिषृश्यमाना देवति्यस्नगुष्यादिरूपाः "सवाः प्रजाः १टक प्रजारूपाः “CAT!” बहत्वसास्यात्‌ | “garaaatte | ay ेनाश्डकरतकेष्टकावघ्रापणेन “TET युलोकस् भादि aq (दमा; प्रजाः orate: खरग्मिभिः भवजिघ्रति | wand wae) तस्मादेव कारणात्‌ ‘Tag’ tert ‘aa अन; अस्मिन्‌ waraat भवानि (इतिः (मन्धते BATA मवगच्छति । प्रत्यङ्‌ aa इति । wage एव "एषः सूर्यो aq? गच्छन्‌ TAT: सवाः प्रजाः खरश्मिभिः “अभिजिप्रति पहि ame प्रत्यश्चखेन गच्छता अश्वेन चिपैरवध्रापणं qa faa: १२ ॥

शरधेतदवघ्रापणं लोकत्रयसमावयने हेतुतेन स्तोति- “ag- बेव्यादिना। याः "एताः उपधास्य मानास्िखलः AAA

2 =

* ATo alo Fo १७. ३, २६ |

t धा म्वा Wo ६९६ |

† पाण Ho ७. ३. २६ |

§ पुरस्तादिद्ेव २९६ Uo १३ पं” दष्टयम्‌ ।

| 'अभिलिप्रति'-- दति सबेम्‌ल पुस्तकसम्मतः पाठ; |

( शश्र रेता) ॥ सप्र काण्डम्‌ ॥ ९१९

Sal: “WHI शुद्रपाषाणाः एथिव्यादिलोकब्रयानिकास्ताः | तत्‌ तथा सति waa शरवत्रापयति' दति ‘ae’ रस्ति ; ‘aq’ तेन॒ भ्रसावादिय ua’ इमान्‌ एधि थयादोन्‌ ‘tata’ खरग्न्या- wa « ‘qa’ मणिचत्‌ (समावयते' सम्यक्‌ maa करोति । “वेञ्‌ तन्तुसन्ताने” इति ¶" धातुः । यदेतत्‌ aad , ae प्रति- पादको arate उपरिष्टादाम्नास्यत इत्यर्थः ॥ १२ ॥ श्रथेतदेवाग्लकर्त॑क मवप्रापण मनु द्य भ्रष्डल्तणिनेव प्रजा- पतिना eau निलोयमानस्यामनेषेतव्यस्य gaan नान्येनेल्या- ख्यायिकया स्तोति-- “यदेवेत्यादिना i “ara fan ofa 1 ्ात्याख्यायां वन्तमानच्वादस्य ख-गब्दस्य स्वनामसञ्ज्ना परयः दस्ता “ख मन्नातिघनाख्यायां भिति § ; wa: सवेनामकायं a क्रियते । “त मण्ठः wa vate: sa देवेरभ्य्थिंतः प्रजा- पतिः शुक्तः शुक्तवणः “wal yar age wy निलीनं तम्‌ अग्निम्‌ अन्वेच्छत्‌' अन्वि्टवान्‌। भन्विटं ‘aq भग्नम्‌ 337) सकाशात्‌ उपोदाणप्तम्‌' उपनिच्क्रान्तम्‌ पद्मिनोपते fad विवेद लेमे an श्रभिः-गम्य श्रव्ताचचक्र' ईत्तितवान्‌ । ‘ay खंल्वग्निः “एनम्‌ अ्ररूपिणं प्रजापतिम्‌ ‘say’ उत्पत्य ददाह | “ऊष दाहे ||" -द्रत्यस्मा्िर्‌ । एवं यस्मादुवोष , तस्मात्‌

नन ---~ --*~ ---~ ^~ भ -9 जक ~ ~ भ म भका ey ~ ~ म ¬ -- ~=.“ ee

# दष्ट "स्व रन्‌म्यात्मके- दति woe, 'खरङ्ग्याल्मके-- इति छ -पाठः;। अन्यत्र AAT |

† धाः ्बा० Yo १००७ |

t का० Bite ख” १७. ३. २६ |

$ पा० He १.१९ ३५ | घ्रा” tale To gee |

२२७ ॥ शतपघत्राद्मणम्‌ ॥ ( गप्रण Bato )

कारणात्‌ weet: ‘way “उदुष्ट मुख इवः उत्तिप्तमुख शव लोकै दृश्यते | ‘aay खलु तस्मादेवाग्निराशात्‌ सोऽश्वो ‘goa भावुकः दुष्टे भक्िणौ यस्यासौ eee) “agalel wae रिति # षच्‌-समासान्तः । दुष्टात्तिभ्यां gat भवितुं शोल- वान्‌ भवतीत्यर्थः । ‘ay भश्वरूपिण मेव प्रजापतिं “war आर्सं † गमयिच््ेव , “हिंसिच्चेव' हिंसनं aaa) “इवशब्दो वाक्यालङ्कारे , भ्र्तिहिसयोरपारमाथ्यदयोतको वा; न श्ष्ठ- सब्बन्धिहिसादिना परमाथेतः प्रजापरेह्िंसा भवतोत्यभिप्रायः । रव wd दाहेन हिंसिता पञ्चाश्मदोयः प्रजापतिरेवाय मख- रूपेण faa षति ‘aa न्नातवान्‌। waa Ala: सन्‌ तम्‌ श्रश्बरूपिणं प्रजापतिम्‌ ‘sara’ ₹ प्रजापते | "तुभ्यं वरम्‌' भनि लषित aa (ददामि प्रयच्छामोति।॥ १४॥

Ce वादेत । ‘a’ खलु ‘sara प्रजापतिः । नेन aaa मरीयरूपेण a: यजमानः ‘aT लाम्‌ “afereary । रेट आडागमः | ay यजमानस्त्वं 'विन्दादैव' लमेतेव । एतं वर AE aq cae: । “a यो हेन मित्यादिना भख्यायिकासिष्स्याधस्य nat योजनम्‌ । cay’ अग्निम्‌ ‘Tata waa “etd "विवा THAT: | ME मन्यत्‌ ॥ १५॥

auras वर्णनियमं विधाय स्तोति-“स शक्तः स्यादिति $ ।

em जज a a oe —

* पा० Hoy. 8. Us |

+ ‘afa’—cfa जातिरिक्तेषु पुस्तकेषु पाठः | { पाः Wo ३. ४. EB!

§ का श्रौ" BH १७. ३. २० ग;

( ३अ० रत्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ २२९१

‘ay खलु wary “एतस्य ' सूयस्य “रूपम्‌, ‘a एषः' परिद्- मानः सन्‌ waite रश्मिभिः aufa’, भतस्सतारूप्याय शक्त वणं art नेतव्य इयर्थः । तद्सम्भे वर्णान्तरविशिष्टोऽपि स्यादिव्याह-- “यदि wa मिति। wanna लोहितष्यामा- दिवणविशिष्टो भवेत्‌ , स च ताटशोऽष्वस्ेव ast |

भतासम्मवे GAA मप्याह-- “gama मिति «| ननु WISE: सूयांसकवच् रुपत्वाभावात्‌ पापडननरूपाश्कार्य- करत्वं कथं स्थादित्याशद्याष-- “mat वा इति । श्ग्नि- समोपै निर्वापाथै खितस्यानसो वशनादनङ्ानर्जिदेवताकः , पभ्रिः' भ्रपि सर्वेषां area’ crave “भरपहन्ता' वाधक । प्रतस्तधाविधाग्निदेवताकलादनडानप्यश्ठवत्‌ रक्षांसि पाममख विनाशयितुं शक्रोतोत्यथंः ॥ १६ |

भग्निधेवस्याधिरोहरे प्रकारविभेषं विधुः प्रस्तौति-- “sara «fap. यतोऽघ्व aur भराहतिप्रदानसमयेऽग्नि्ैव- स्याधिरोहण मपेक्तितम्‌ , भतः कारणात्‌ “रः नन्तरम्‌ सधि- रोहणस्यव'। अधिरुपयर्थः ‡ । भअम्नि्ेतस्योपरि पादनिधान- लक्षणं क्रमण मधिरोषणम्‌ , तस्यैव विचारः क्रियत इति Ta: | तव्रेकोयं aa quare निरस्यति- “a Sa इति। “पुरस्तात्‌ wee fafa पूर्वभागी प्रतिमुख awa मामा- भिमुख्येन खित af सुखप्रदे "धिरोन्ति इत्येकः पः 1

So en

+ का० silo |e १७. ३. २० ग । Tt का शमौ WF? १७. ३. २३। t निरु १, ay |

Fe cere eee ere ate a RED

RRR ॥ AAGAAT STU ॥ ( 2Ho Bato )

“qarafa , पक्तान्तरम्‌ । पश्चाद्‌" भागो पुच्छनभागे प्राच प्रक्ष णाञ्चन्तम्‌ श्रनभिसमुख मग्न मारोष्न्तोत्यधेः # । “न तथः कुर्यादिति । एतद्य पक्षहयस्य fate | पत्तदयेऽपि दोष माह-- “outa इति! भ्रम्निरिति यदसि owen: ¶ › यः खलु पशुः पुरस्तात्‌ gaat ‘way प्रतिमुख aay 'अ्रधिरोष्ति' v uy’ (विषाणाभ्यां aera हन्ति ॥

coy एतदहोषपरिषहाराय ‘Ware’ भागे “ATS WHAT YA ‘aq नभिमुखं सन्तं पश मारोषति , ‘aq’ acter पुरुषं स पशुः "पहं! पा्चाव्यपादाभ्या माहन्ति। यद्येवं ॒पूवेपचिम- आगयोङभयन्राप्यारोषे दोषः , कथं तदि तदारोहणं कत्तव्य नियर -- “stata | firmed पादप्रदे शच्च विषाय वासनाः santa मध्यप्रदेशेन “TT एनम्‌ शरध्ययुः ारोषेत्‌। लोकिकस्यापि पशोमष्यदेहेनवारोहषं यतो दृश्यत car “a वा इति। ध्यं खलु पणुम्‌ भष्वादिकम्‌ era’ शिरःपुच्छदेणौ विषाय मध्यदेशेन "प्ररोहन्ति, “a पशु; तान्‌ पारयति पारं गन्तव्यावधिम्‌ प्रापयति; न चं (हिनस्ति आरूढं पुरुषं न व्यथयति । एव मग्नेरप्यधिरोद्ण arauri कर्तव्य मिति विहितम्‌ । तव्राप्यत्तरतः wee मिति विधत्ते- “उत्तरत इति। पुच्छस्योत्तरभागे उत्तर यक्षस्य च wah तदधिरोहणं कर्ब्यम्‌ । लोकप्रसितिरप्येव भवेत्य्‌ -- “a हि कचेति। ‘a aa fa परलादिलक्षणं

+ का० श्रौ Go १७.१३. २४ | + Carre, दति amg; |

{ 280 2aTo ) ॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ २२४

"पशु मारोषन्तिः लोकिकाः , ‘uray’ वामभागत ‘waa मारोहन्ति ॥

्ारोदणानन्तरं प्राक्ततवेक्तपदार्थाना ममुष्टाने क्रमविश्रेष मरुक्रामति- “श्रारद्यामिनि मिति । भ्रारोहणानन्तरम्‌ “भो्तर- वेदिकम्‌' उत्तरवेदिसंस्काररूपं यत्‌ कमजात मस्ति, तत्‌ छते- व्यधः # । तश्च कात्यायनेन विशद मुक्म्‌-- “पश॒वदुत्तरषैदि- प्रोत्तणादा सम्चारनिवपनात्‌ क्त्वेति ¶ । तदनन्तरम्‌ “श्रासन्‌' maa: खामनि खकोयम्‌ “uf area, यथा बहि शित्याम्निप्रदेशये न निष्क्रामति, तथा “मयि ग्ह्वामि-दइति 8 मन्जपेन § खानि धारयेदित्यधंः । age’ काल्यायनैन-- “उत्तरवेदि मन्सरेण | o—. मयि waraifa जपतीति ¶ । भ्रग्विग्रहणानन्तरं यत्‌ सत्यसामेति प्रसिद्दं सामवेदे xx तद्यज- मानो गायेत्‌ PP ॥ |

पुष्करपणेस्योपधानं विधत्ते-- “gered सुपदधातोति क्यः । “तस्यात षति तस्यः पुष्करपर्णोपधानस्य अतः wate ब्रा ह्मणादुत्तरस्मिन्‌ ब्राह्मणि (प्रण शत्रा ome) “योनिवें पुष्कर- पणं मित्यादिना वाक्यशेषेण सुतिः करिष्यत इत्यर्थः ॥ १७ ॥

मन >~ ~~

+ (उत्तरषेदिसंस्क!ररूपं कमे शतेव्य्ः*-- दति ams: | † alo Alo He १७. ३. २६, २७ ।

fale सं १३.१। § “मन््पदेन'- दति ज-पाठटः |

| मपरेश'- दति ate श्रो Ge वालिन्‌-सुद्वित-पाठः ।

7 का० Alo He ro. ३, २७ |

ee ato वि० Alot. १.२) |

tt काण Glo Ho १७ ३. २८ । tt का० site Fo Wo. ४. १।

२२४ ॥ MATHAT RTT ॥ ( रेप्र० gato )

सायके कर्तव्यं fera— “ora fafa “भध पुष्क रयर्णापधानानन्तरम्‌ (एत ag’ साये भूतेः अहोऽबसाने जाते ‘afcuafer uferaa परित भ्रावश्षयम्ति x । “पो घनम्त- कर्मणि †-ग्ूतयस्मात्‌ जातः सायशब्दः । श्रध तदश्वस्य परितो नयनं यन्नविघातकर्तोनिमित्ताद्‌ भयाद्र्षणडेतुल्ेन सतोति- “gag देवा श्ति। “ad वख मिति। भरखासकं वचं मिल्यधंः। ‘afumaw अभितः सर्वषु fog रचितारम्‌। “aq मेवादित्य मिति। भसुञिव्राकाे दृश्यमानम्‌ भादिव्यम्‌' अदित्यामक aay wae चादिव्यामकता प्रागेवोक्ता ४, ददानो aare— “saat वा भ्रादित्य इति । “तथेवास्मा इति | यथा सूर्यो राशसाद्यन्नस्याभिगीपा , तेनेव प्रकारेण “्रयम्‌' waa: “wa चेष्यमाणायाग्नये “ठतम्‌ warn वचम्‌ | faw मन्यत्‌ ॥ १८॥

सायङ्ाजेऽप्यस्वमयात्‌ प्रागीवाखपरिण्यनस्य कन्तंव्यता are— “aa इति। भ्रादिव्यखः श्रस्तमय सुप भ॑स्त- मयस्य समोपे श्रादित्ये विमाने सत्येषेति यावत्‌। “एष वा waar; "एषः खलु रादित्यः ‘we’ धोयमान- स्याम्नेः ‘fear ufe ‘nerd गोप्ता भवतिः। रातिं सचन्ते समवयन्ति इति रातिसाचयानिः रातौ सञ्चरणशोलानि eq “रक्तांसि' तादृश्या रात्रा एव' सकाशात्‌ ‘wa’ चित्या

[णी

[ममि

+ का० Blo Te १९७. इ. २५ । t ute feo पर get t पुरस्तादिष्ेव १०२ vo १७ to द्रश्यम्‌ |

( २अ० रेब्रा० ) ॥ सप्मकार्डम्‌ ॥ २२५

wa (एतम्‌ wana "वचं परोक्त मादित्यामकम्‌ “afi marcy भ्रभितो रक्षितारं करोति। "परिण्यति'-श्ति परि शब्देन सूचित aa स्तोतु माविक्षतेति-- “सर्वत cfr, ‘aaa: सर्वासु दिन्ु। परिण्यनक्रियाया; facafs विधाय स्तौति -- “faa इति। “faaw मेवास्मा इति । "विहन्तं जरिगुणितम्‌ । “रथेन मुदञ्च भित्यादि। ‘or fae: परिणयनानन्तरम्‌ ‘aq अश्वं aged विजेत । तस्य च स्तावको arate: प्राक्मान्नात इत्यधः। aan पुनः प्रयोगं विधत्त--“त्रथ स पुन रिति। ‘ae श्रखः पुनर "विपलधयते' विपरिवर्तते , उपधानकाले # कमणोऽ ङ्गभावं प्रतिपद्यत caer: | “अय पय गतौ † “-दयस्मात्‌ az, “उपसर्मस्यायतौ”- दति लत्वम्‌ ¢ । तस्य ' अ्रश्लपर्यावत्तनस्योपरिष्टात्‌ प्रयोजन मभिधास्यत दूत्यथः ॥ १८ ॥ ४ (a. २.) ॥

€ | (र “~ ¢ इति ओोसायणाचा्य विरचिते माधवीय षदार्थप्रकात्च माष्यन्दिनिशतपथव्राह्मणभाष्ये WAAATS दतोयाध्याये feats ब्राह्मणम्‌ ॥

वेदास्य प्रकाशेन तमो हाई निवारयन्‌ | प॒मथांखतुरो Gare विद्यातोर्धमरष्वरः ॥ ३ ॥

0 A Ae ee ~" ~“ ~~~ OE 0-००-५ --~-----------------~---- ----------~~-- ~-छर्भकज्योन्े

#* (उपचारकाले-- दति qos: | t Alo स्वा Blo gog | { UWlo Fo ट, २. १६ |

RE

२२९ ॥ शतपथब्राद्मणम्‌ ॥ ( He त्रा )

ब्रह्माण्डं गोसहस्रं कनकषयतुलापूरुषौ खणगभम्‌ , घप्तामोन्‌ पञ्चसोरौसिदशतरुलताधेगुसौवणेभूमोः । Tatat रकवाजिददिपसदहितरथौ सायणिः सिङ्गणार्यो , व्यखाणोदिश्लचत्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्षं घटश्च tt arate warren तिलभव मतुलः AUT वणमुख्यः , का्पासोयं क्षपावान्‌ YSAT ARS राजतं TAG: | rete प्राज्यज्मा लवणज ATT: WAT TAA: , caren रब्ररूपं गिरि aaa मुदा पात्रसाकिङ्कणायः # ॥

इति चोमद्राजाधिराजपरभेश्वरपैदिकमागप्रवषक- गोडरिष्रमहाराजसाम्बाज्यपुरन्धरेण सायसाचार्थेण विरदिते माधवोये वेदाथप्रकाशे माध्य्दिनिशरतपथत्राह्मणभाष्य सप्तमकाण्डे ठतोयोऽध्यायः समाप्तः ॥ २ ॥

॥ दति सप्रमक्षाण्डे दितोयप्रपाठकश्च समाप्तः † ॥

[मौ

a ero

+ qatar: पश्चमकाटोयदितौयाध्यायान्ते ATA; |

† रतसात्रपाटकसमापि वश्वनादनन्तरम्‌-- “कडकाः १०५ faa, ख, “atearaur १०५८ दति ग, घ | तत्र, Wale शर्कर, RAlo ३०्क०, इत्रा० BOHR, BATo १९६क० ; सखङ्कुलग॑यात्र दितोय- परमाठक्ोयनतुषं away १०५ कडकाः श्रुता इति सिद्धम्‌ ।

( ४अर° {त्रा ) | सप्तमकाच्डम्‌ ॥ Re अय

ठतोयप्रपाठकै प्रथमं ब्राह्मणम्‌ , भ्रपिवा घतुधध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ ।

णी 6 गणी

॥ रिः ॐ ॥

Waa गोते वचेष्यन्‌। आल्मनो वा sua मधिजनयति qeme जायते तादङूङ्व ` भवति स यदातत्ररहोलामि' चिनुयान्‌ मनुष्या- देव॒ मनुष्यं Tata मनपहतपाप्रनोऽनप- हतपाप्रन मथ यदालन्ननिं डौला चिनोति तदग्नेरेवाध्यननि' जनयत्यख्तादखत मपहतपाप्रनो- ऽपहतपाष््रानम्‌ ॥ १ ॥

await! मयि wera safes मिति। तदात्मन्नेवायेऽगि' MTA # रायस्पोषाय सुप्रजा-

५ a ies ee ~ ee ete ~~~ ~------~-- mere re ~ oe ee tr ` ett eet aon ng

* weifa—rca a, a)

= ~ =. -=~~ ~ -~-^ ~ ---~--

AAG ॥ शतपधत्राद्मणम्‌ ॥ ( 3M १ब्रा०)

स्वाय सुवीर्यायेति ag सर्व्वा आशिष आत्मन्‌ waa मा मु देवताः सचन्ता मिति तदु सर्व्वान्‌ देवानात्मन्‌ गह्ञोते तद्यत्‌ किश्चात्मनोऽधि जन्‌- faq भवति तत्‌ सव्वं मात्मन्‌ णङ्ञौते स वै तिषटान्नात्मन्नमनि रदोलानूपविश्च चिनोति पशु रेष यदमनिसस्प्ात्‌ पशुलिष्ठन्‌ गभं feet विश्च व्विजायते # ॥ २॥

अथ सत्य्‌ साम॒ गायति। एतद, देवा qaqa मख्य मुखं करवाम त सल भविष्यामः सत्य नोऽनुवद्छति सत्यो नः स कामो भविष्यति यत्‌ कामा एतत्‌ करिष्यामह seta ३ ॥

त ऽएतत्‌ AAS साम पुरस्तादगायन्‌ । तदस्य ae मुख मङुव्वैसो सल्य॒मभवन्सल्य मेनानन्व- वततत TA एषां स॒ कामोऽभवदयत्कामा एतद्‌- कुव्व॑त ॥ ४ ॥

तथैवेतदय॒जमानः। यत्‌ AAS साम पुरस्ताद्‌

-----*-=~ - ~--- --- --- ---- eer - =-= ~ ~~ ~ = ---- -~ -~ ~

# (व्विजायते' दति क, ख।

( ४श्र° Lato ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ २२८

गायति तदस्य सलः मुखं करोति स सत्यं भवति सत्य मेन मनुवत्तते सल्योऽसखय स कामो भवति यत्‌- काम एतत्‌ कुरुते *॥ ५॥

तयत्‌ तत्‌ सव्यम्‌ ‡† । Bava तदापो fe व aa aaa यन्ति तत are aq faareta ua तस्य + सर्व्वस्याग्र मकुव्वस्स्रा- दादेवापो यन्द सव्वं जायते यदिदं किञ्च sue

अथ पुष्करपरशं मुपदधाति । योनिवँ पुष्कर- पणं योनि मेवेतदुपदधाति ॥ ऽ ॥

यदेव पष्क रपर मुप्रदधाति। आपो वै पुष्कर तासा मियं पणं यथाह वा ऽद्रदं पुष्क र- परं मण्खध्याहित मेवमिय मम्खध्याहिता सेयं योनि- रगनैरिय्‌ निरस्य हि सर्व्वोऽगिश्चीयत इदमा

i a ह इ~ ee? ~ ˆ~ ~ ----- न ~ ~= ~ न el ii ‘wo lami ae a 9 ~ >

* कुरते'- दति ग, घ । t सदयम्‌'- इति क |

i 'तदस्य'- द्रति क, ख। § किष-द्तिग, a

2३० ॥ शतपधन्राद्मणम्‌ ॥ ( Qo tao )

मेषैतदपदधाति ता मनन्तिताप्ः सव्यादुप- द्धातीमां तत्‌ ae प्रतिष्ठापयति तस्मादियं aa प्रतिष्ठिता वश्मादिय मेव सत्य fray द वेषां लोकाना मचातमाम्‌ ॥ ८ ॥

अपाम्यष्ठ मसि योनिरम्न रिति। अपा fa पृष्ठ योनिर्टोय aa: समुद्र मभितः पिन्व- मान fafa समुद्रो हौमा मभितः पिन्वते व्व मानो महा २॥९१ SMT च पुष्कर ऽइति ANAT महोयख पुष्कर ssaafeat माबया व्वरिम्णा प्रथखेत्नुविमाध्यसौ वा ऽपादिल्ल एषोऽन्निन Sa मन्यो दिवो व्वरिमा यन्तु महति ahaa AHSATTE खराजोपदधाति खाराज्धट WATS सादयित्वा सृददोहसाधिवदति तस्योक्तो बन्ध wel

wa सका मुपदधाति। wat वा safea uy स्क एष होमाः सर्वाः प्रजा अतिरोचतं aa इ वे त रुक दत्याचश्चते Wise परो- चक्षामा हि देवा भमु मेवेतदादिलय मुप्रदधाति

{ BWe vate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ २११

स डिरगसथो भवति परिमण्डल एकरविएशति- निर्बाधसतस्योक्तो बन्पुरधसताच्िर्बाध मुपदधाति रश्मयो वा sume निर्बाधा भवस्तादु वा ऽएतस् रश्मयः ॥ १० ॥

त पष्करपस्चं; उपदधाति i योनिं पुष्कर- पशं योनावेन मेतत्‌ प्रतिष्ठापयति ॥ ११ ॥

यदहंव पुष्करपण ऽउपद्धाति । प्रतिष्ठा वे पुष्करपणं मियं वै पुष्करपगं मिय मु वै प्रतिष्ठा यो वा ऽभस्या मप्रतिष्ठितोऽपि दूरे सन्नप्रतिष्ठित एव स॒ रश्मिभिर्वा ऽएषोऽस्यां प्रतिष्ठितोऽस्या aq मेतत्‌ प्रतिष्ठायां प्रतिष्ठापयति ॥ १२॥

यदेव पुष्कं उपदधाति ५ । Tel wa हत्वा नास्तृषौति मन्यमानोऽपः प्राविशत्ता अब्र वौदिमेमि वे पुरं मे कुरुतेति स योऽपाए रस भासो AWS AACE मद्ये पर मकुव्ब॑लयादस्ै

पुर मकुव्वसतस्मात्‌ पुष्करं पृष्कर † ह वै तत्‌ TERT Sn en na

8 उपद्धाति"- दति क, खे। f "पृष्करं पष्कर९'-श्ति ष-पृष्तकपाठः , इद डा, वैबरमहोद्येनापि।

२२२ ॥ णतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण ato )

मिलाचचते wise परोऽक्षकामा हि देवास दात्‌ पुष्करपगं ऽउपदधाति य मेवात मापो रस समुदौशन्या मदै पुर मकुब्वैसतस्मिन्नेवेन मेतत्‌ प्रति- छापयति ॥ 22 ॥

ब्रह्म जज्ञानं प्रथमं प्रस्तादिति। असो at {आआदिल्यो ब्रह्माषरष्टः परस्ताच्नायते वि सोमतः सुरुचो aa आवरिति मध्यं वे सीमेमे लोका सुरुचो ऽसावादिलयो व्वेनो यद्वं॒प्रजिजनिषमाणो ऽबेनन्तस्प्रादनस्तानेष सौमतो मध्यतो व्विव्ररवन्न- देति स gam उपमा अख fast इति दिशौ वा ऽस्य Gut उपमा fasrat wa उपवि- fast aaa योनि मसतश्च व्विवरितौमे वै लोकाः सतश्च योनिरसतश्च यच्च whaaq a तदेभ्य एव लोकेभ्यो जायते तिषटभोपदघाति चैष्टभो येष सादयिला सुददोहसाधिवदति तखो- तो बन्धुः Wes

अथ पुरुष मुपदधाति। स प्रजापतिः सो- ऽग्निः स यजमानः स हिरण्मयो भवति ज्योति-

( ४अ० १ब्रा० ) il सत्मकाण्डम्‌ R २९४

वं हिरण्यं ऋोतिरगिरत हिरण्य मर्त मम्नि पुरुषो भवति पुरुषो हि प्रजापतिः ॥ १५ ॥

यदव पुरुष मुपद्धाति | प्रजापतेधिंखसखा- दम्या तनृमध्यत उदक्रामत्तस्या मेन सुत्क्रान्तायां द्वा WIR यव देवाः समस्कुव्वेसद सिच ता सम्या तनु मध्यतोऽदधुसलया मस्य देवा अरमन्त तद्यदस्यतस्याएं रम्यायां तन्वां देवा अरमन्त dates हिरम्यः ₹ह वै तिरण मिल्या- चचते Wise परोऽतच्तकषामा fe देबास्तथेवाद्धि रय मेता twat तनं मध्यतो दधाति तस्या मस्य देवा रमन्तं प्राणो वा swe सा रथ्या तनूः प्राण॒ मेवाद्धित्रेतं मध्यतो दधाति ॥ १६ ॥

a wa ऽउपदधाति। wat वा ऽभादित्य एष॒ रुक्मोऽथ य॒ एष uafaa gue पुरुषः स एष त मेवेतदुपदघाति ॥ १७ ॥

उत्तान मुपदघाति। एतदहं दैवा अव्रवन्‌ यदि वा ऽद्मावर्व्वाश्चा ऽउपधास्यामः सर्व्वं मेवेदं प्रध- चतो यदु पराश्वी प्रराञ्चावैव तप्तो यदा

१०

6 ९२४ 1 शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण शब्रा°)

स ्यञ्चावन्तरेवैतामेतच्छोतिभेविष्यल धो ऽअन्योऽन्यए fecfaaa ऽइति asata मन्ध स॒पादधुः पराश्च मन्य८ स एष रश्मिभिरर्व्वाङड्‌ तपति रुकः प्राशेरेष अडः परुषः प्राञ्च सुपदधाति प्राङ्‌ कोपोऽग्नि्लोयते ॥ १८ ॥

हिरण्यगर्भः समवत्तताग्र ऽइति । हिरण्य - गमौ शेष anna भूतस्य जातः पतिरेक saan wa सर्व्वस्य भूतस्य जातः परति- रेक arte दाघार पृथिगं या सुतमा मिल्यष ्ै fed च पृथिवीं च दाधार क्प देवाय sfant व्विघेमेति प्रजापतिव aaa हविषा विध्रमेल्येतत्‌ ॥ १६ ॥

द्र्श्वस्कन्द पृथिवी aq at fafa | असो वा ऽभादिल्यो gu स दिवं च पृथिवीं च सन्दतीखमू fad मिमं च योनि मनु य पल ahd च लोक ममं चेलेतदधो यच्व॑द मेति aaa aa: ga मचौयतेति समान योनि मनु agen fafa समान्‌ चष एत योनि मनु

( so tao ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ २३४

सञ्चरति द्रं जुषोम्यनु सप्त होता इत्यसौ वा ऽभादिल्यो gut दिशः सप्र होरा अमुं तदादि fea प्रतिष्ठापयति ॥२०॥

दाभ्या queurfa + द्िपाय्यजमानो यजमानो- ऽनिर्याबानमिर्यावतयस्य मावा तावलेवैन मेतदुप- दधाति। fagnat deat शेष afar सूददोशसाधिवदति तस्योक्तो बन्धुः ॥ २१॥

अथ साम मायति। एतद देवा ऽएतं पुरुष मुपधाय * त मेता मेवापण्न्ययेतच्छष्क फलकम्‌ † ॥ २२ ॥ `

तेऽब्रुवन्‌ । उप तच््ानौत यथास्मिन्‌ पुरुष art द्धामेति तेऽब्ुवंशचेतयध्व मिति चिति मिच्छतेति वाव तद्रव॑स्तदिच्छत यथास्मिन्‌ पुरुष व्वीयं दधामेति tt २३॥ ।

ते चेतयमाना: । uaa TATA ASAT

ls > न ~ ~ a —_— - ~ = es es, ek

* ‘queuta’—ata a | t "फलकम्‌ cf ग, (फलकम्‌'-द्ति 7

२३९ ॥ गशतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( रेप्रण Rate )

शदस्मिन्‌ वोयं मदधुस्तधैवाक्षिन्नय मेतहधाति पुरुषै गाथति पुरुषे तदयं दधाति चिरे गायति सर्व्वाणि हि चिवाणग्निस्त मुपधाय न परस्तात्‌ परो यान्ञेन्राय मणिहिनसदिति *॥ २४॥

अथ सर्पनातैसपतिष्ठत +1 ssa वे लोकाः सर्पास्ते waa सव्वण सपन्ति यदिदं किञ्च सव्वषा मु हेष देवाना मात्मा यदमि्ते देवा एत ATTA मुपधायाविभयुय ई age लोका अनेनात्मना न सपुयुरिति ॥ २५॥

त एतानि सर्पनामान्यपश्यन्‌ । तेरुपातिष्ठन्त Atal ऽइमाल्लोका { नस्यापयंस्तरनमयन्यद्‌नमय- aaa wala तथेवेतदाजमानो यत्‌ सप- नासैरपतिष्टत ऽदमानेवाश्मा ऽएतल्लोकानश्यापयती- माल्ञोकान्नमयति तथो शस्यत ऽएतेनालना न सपन्ति ॥ २६॥

~ *~-- ~~ ~~~ ~

+ oferatefa—xfaa, घ) † ^° रुपतिष्ठतेः- द्रति क, ख। + ^(द्मालोका - fa a, घ।

(४अ्र° ato ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ २३७

यदेव सर्पनामेरुपतिष्टत । set वै लोका सर्पा यि faq सपलयेष्वेव तल्लोकेष्ठ सप्ति तद्यत्‌ सपंनामेरुपतिष्टते येवेषु लोकषु नाष्ट्रा यो व्यदरो या शिमिदा तदेवैतत्‌ सर्व्व शमयति ॥ २७ ॥

नमोऽस्तु सपभ्यो * येके च पृथिवो मनु। a ऽअन्त्रिक्चे ये दिवि तेभ्यः सपभ्यो नम इति य॒ ऽएवेषु विषु लोकषु सर्पा्तभ्य एतन्नमस्करोति ॥रघ्॥ `

या saat यातुधानाना fafa) यातुधान- प्रणिता हके दशन्ति ये वा व्वनस्पतौर।ध्रनु † यै व्वावटेषु शेरते Sea सर्पेभ्यो नम दूति ये चेव व्वनस्यतिषु सर्पा यै चावटेषु TTS तेभ्य एतन्नम- TFT VE ॥

ये व्वामो रोचने feat: ये at सूयय

~~~ ~~ — न - =-= --~ -----~

sary Yc क, ख । † "वनस्य्सौ१।रसु-इतिख, "वनख्यर्तौरनु-दतिग, घ): षन्‌ aA रनुः- दति FEU] डार्-वेबरेण,

~ ~~" ---> -------~ ee ~ om ~=,

२३८ ॥ मरतपथब्राह्मणम्‌ tt ( QHo tate )

रश्मिष येषा WU सदसक्रतं तेभ्यः सपभ्यो नम दूति यव-यत्रैते ` तदैवेभ्य एतत्रमस्करोति नमो an इति यन्नो तै नमो य्ननेबेनानेतन्रमस्का- रेण नमखति amg ह नायच्नियं ब्रूयात्र- मस safe यथा हनं ब्रूयाद्यन्नस्त {इति ताहब तत्‌ ॥ ३० ॥

विभिरपतिष्टठते। बय za लोका vat विह- दमिर्याबानमिर्यावलस्य मावा तावतवास्मा ऽएत- दिमाक्लोकानश्यापयल्यधो तावतेवेतदिद पः सव्वं शमयति तिषठन्नपतिष्ठते तिष्न्तौव वा sea लोका way तिष्व व्वर्यवत्तरः » ॥ ३१ ॥

भयेन मुपविश्याभिलुषहोति + आज्येन पञ्च ahaa Aaa बन्धुः TAA: परिसप सर्व्वाभ्य एवैन मेतदिग्भ्योऽननेन प्रोणाति ॥ २२ ॥

यदवैन मभिजुहोति | एतद देवा एत मा-

न ee eee te ee = = ---- , = --~--- - ---~ ~~ ` --- "~ -- ~ ~. = -----न-- "~ ~~न ~~~ ~“ ~

+ 'व्वोयेवत्तरः- सति क ।

† oopetfa’- षति क।

( ४० शत्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ¶ २१८.

तान सुपधायाविभयुय दं aaa मिह रकच्चाएसि नाष्ट्रा न इन्य॒रिति त ऽएतान्‌ राच्चोघ्रान्‌ प्रतिसगा- नपश्यन्‌ aye पाजः प्रसितिंन पृथौ fafa राक्लोघ्रा वै प्रतिसरास ऽएते: प्रतिसरः सर्वाभ्यो दिग्भ्यो र्षाठसि AG WIAA SATE STA WMATAS समस्कुव्वत तथेवेतदयजमान एतैः प्रति- at: सर्वाभ्यो दिग्भ्यो caryfa are अपहत्या- भयेऽनाष् SUA मातन संस्कुरुते ॥ २३ ॥

भज्यन जुहोति | AAT वा ऽभज्यं व्व गेवेतद्रचा्पसि नाष्ट्रा अपहन्ति परश्चणहौतेन पञ्चचितिकोऽगिः wera: संव्वत्सरः संवत्मरो- ऽनिर्यावानमिर्यावत्यस्य मावा तावतेवेतद्रचाएसि नाष अपषन्यामनेयौभिरम्निवे ज्योती रचोहागि- aaagaufa ater श्रपन्ति चिष्टभ्भिर्व्वच्चो a चिष्टब्‌ वच्धेरीवतद्र ्षाएसि नाष्ट्रा अपहन्ति aaa परिसर्प सर्वाभ्य एवेतदिग्भ्यो रचापसि ater अपहन्ति ॥ २४॥

२९६० ॥ शतप्त्राह्मणम्‌ ॥ ( ३१० ate )

पञादमने; प्राडासीनः। भधोत्तरतो * दचि- शाथ पुरस्तात्‌ प्रल्ङ्ङध जघनेन परौतय दि qa उदङ्डगसोनस्तदलिणाहत्ति देववाधानुपरौतय पश्चात प्राङासौनस्तयो शास्येतत्‌ प्रागेव क्ये क्तं भवति + ॥ २५ ॥

अध Gal उपदधाति | बाद वे Gal ATE -णवाद्धित्ेतत्‌ प्रतिदधाति तै यत्‌ et भवत aal fe arg see मेव कपुच्छल ‡ मयं दण्डो इ भवतो AAA AE Waa उपदधाति asa Sat ate ॥ ३६ ॥

काष्र्यमयौं दक्षिणत उपदधाति। एतद देवा अविभयुयह नो यन्न दधिण्लो रगचारसि नाष्ट्रा न इन्युरिति त ऽएतु रक्षोहणं व्वेनस्पति मपश्यन्‌ काष्रयं a ऽएतेन व्वनस्यतिना दितो

* प्राडासोनोऽवोत्तस्तो- इति ग । .

+ ‘wafa’--cta a |

t "कपुद्धल- दति क, ख । ‘ayer —xfa, ‘avar— दति च पराली माग-सम्मतौ SVS Slo-FaTa

( ४५० शत्रा° ) | संपमकार्डम्‌ ॥ ९४१

Taste नाष्ट्रा भपषलयाभयेऽनाषट ऽएतं यन्न मत- न्वत॒तथेवेतदयजमान एतेन व्वनस्यतिना दिशतो रक्षसि Tel अपहल्याभयेऽनाषट ऽएतं यन्न तुत sera gat भवति eat वा ऽआज्य ववचचेेषैतहचिणतो रक्चाठसि माष अपहन्ति ॥ ३७ ॥

भयोदुम्बरौ gai उपदधाति । wa रस उदुस्र wen मेवास्ित्रेतद्रसं दधाति zat पूर्णा भवति रसो वे दपि रस मेवाछ्ित्रेतहधाति ॥ ३८ p

यद्व gar ऽउपदधाति । प्रजापतेव्विसखस- स्यागिस्तज आदाय दच्िणाकर्षत्‌ सोऽवोदर मदयत्‌ AAA Asse चोज आदायो- दङङ्दक्रामत्‌ स॒ उदुम्बरोऽभवत्‌ ॥ २९ ॥

तावव्रवीत्‌ | उप मेतं प्रति म ऽएतचतत येन मे युव सुदक्रमिष्ट मिति ताभ्यां वै नौ सव्वं मन्न प्रयच्छेति तो वै मा ars भूत्वा प्रपदोथा मिति तथेति ताभ्यां पे स॑ मन्न प्रायच्छत्तामैनं are भत्वा ॒प्रापद्येतां Aare argeat मेवान्न' . क्रियते

RR

२४९ ॥ -शतपधत्राद्णम्‌ ॥ ( Ho शत्रा)

argent aaa argery हि स qa म्र प्रायच्छत्‌ ॥ ४० ॥

स कार्प्रयमयीं efaua उपदधाति । | SBT तेजस सादयामौति = यदेवास्य तदगिस्तेज Wels दलिणाकर्षच्चदस्ित्रेतत्‌ प्रतिदधालयग्निमृद्खा दिवः ककुदिल्येष उ सोऽग्निगायल्या गायवोऽगनर्यावा- ननिर्यावलयस्य माता तावतेवैना मेतदुपरदधाति gaia पूर्णा भवत्याग्नेयं वे gay खेनबेन † मत्‌ भागेन TAA रसेन प्रीणाति ॥ ४१॥

waged gaia उपदधाति । इन्दर aaa सादयामीति बदेवास्य तदिन्द्र भोज अादायोदङूङूदक्रामत्तदस्ि न्न तत्‌ प्रतिदधाति मुवो यन्नस्य रजसश्च aaa उ स इन्द्रः सा दामं afaan qa यचिष्टप्‌ चैष्टभो thee एेन्द्रानो- ऽनिर्याकनमिर्यावल्यस्य मावा तावत्वना मेतदुप-

=

+ Aras मो ति-ष्तिख। †- aan —xfa ख|

( ४० ate ) #॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ १४४

eater वै wa देवाः सर्व्वदेवल्योऽमि- ्यावानभ्नर्यावल्यस्य मग्ना तावतेवेन॒ मेतद्प- दधाति zat पूर्ण wade वै दधि wade मेतङ्गागेन सैन रसेन प्रौणाति ॥ ४२ ॥ TARA ऽएव ATE # | तावैनं तैजसा च व्वौयेण च सह प्रपद्यते स सम्प्रलुरः पुरुष + माकाश्च यताभ्याप्रोति तदालिख्येने $उपदधालयेष हेतयोर्लोकः ‡ ॥ ४३ ॥ ते 8a तिरश्चा ऽउपदधति। तिर्यञ्चो वा saat बाद { ऽदूति न तथा कुर्यात्‌ प्राच्यावैवो- पदध्यात्‌ प्राङ्‌ द्येषोऽगिशटीयतेऽयो ऽएवं वै aE aaa ते नानोपदधाति नाना सादयति नाना सुददोसाधिवदति नाना Phat बाहू |

॥ ४४ ॥

--- ee re a tc व भ = जत क ~~ = lad Ss

+, | बाहू द्तिक, ‘are’-sfa a, घः। पुर एष" षति ख।

‡ "शेतयोर्लोकः) - षति ग, at

§ बाहू. इति ख:

>४४ ॥ शतपत्र हय म्‌ ॥ ( प्रण शत्रा )

तदादः # । नैतस्य पुरुषस्य ^ बाद ॒कुर्यादेतो वा ऽअस्य बाद ये ऽएते खचौ भेदतिरेचयानौति मवै कु्यादषैतौ बा ऽअख बाह swat खुचा- वधो sual प्चावधो यान्येतस्पिन्नम्नौ रूपाण्युप- धास्यन्‌ भवति यान्सोमान्‌ यानि पृष्टानि यानि कन्दाएस्येतयोरेव सा संख्तिरेतयोन्बुहिसस्मादु ुरयादेबेतस्य पुरुषस्य ae † ॥ ०५ ॥ १ ॥

॥ इति ठतीयप्रपाटक्षे प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [४, १,.।॥

॥ मोगणेशाय नमः ॥

यस्य नि;खसितं वेदा यो बेदेभ्योऽखिलं जगत्‌ ।

faa , त महं वन्दे विद्यातोथमरेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ अग्निगरदण -सत्यसामगान -पुष्करपर्णो पधानानि Garey ब्राह्म सङ्कहेण विहितानि , इदानौं तानि क्रमेण प्रपञ्चयति-- ^श्राल- af wha चेष्यत्निल्यादिना ४ । Aa चयनं करिष्यन्‌ seat, ‘sary भ्रानि अन्तिः Fema? मन्तेण धारयेत्‌ ।

~ --- -- ee ण ~ ~~~ ~~ ---~- ~~ ~=" ot a Papen

ee "तीं

+ "तदाद्ः- एति ख , "तदाह्ः"- दति ग, ष। † arg’—cta @ | + का० Ate He १७. ३. २७ क |

( ६अ० शत्रा) ॥ स्म काण्डम्‌ ॥ २8४१

“arent वा cere! wad: 'भामनोऽधि' अधिः पच्च म्यथानुवादो ; “afaatl भमथकौ”-इति « पाणिनिस्मरणात्‌ । भ्रा्मनः सकाशात्‌ wend: “एतं चित्थाग्निं जनयति' । तथा सति लोकखितिरोदगो , arena यादकखरूपात्‌ खलु ममुष्यादिशरोरात्‌ गर्भो जायतः, ‘a: ‘area’ amen एव निष्य- वयते ; सति द्यमिनिग्रहणे श्रध्वयु रम्याकको भवति , तादृशादध्व- ्रोजायमानधित्याग्निरपि साक्षादगनिरूपो भवति । career न्यमिनिग्रहणं कर्तव्य मित्यधः i

WI चयने दोष मुपन्यस्यति--“स aerafafa | सः' wad: ‘ay यदि आकन्धगिनिप्रहकश मक्त्वा “af चिनु- यात्‌, तदा देवरूपानापनत्राश्मनुष्यशरोरमाताव्‌ AUTH Aa (जनयेत्‌ ; कारणानुरूपत्वात्‌ कायस्येति भावः । कारणं fe शरोरं मनुष्यजातोयम्‌ , श्रतं एव म्यं" मरणग्ोलम्‌ भनपषत- पापकं मरणादिहेतुभ्रूतपापसहितम्‌ , तधाविधाच्नायमानोऽम्नि- रपि तागरृपो भवतोति तात्प्याधः ॥

सति त्मनि ग्रहणिऽभिहितदोषबपरोत्य are— “श्रथ यदेति | ^तदग्नेरेवेत्यादि | भम्िरूपादावमनः सकाशा्जनयन्‌ “afer एव जनयति | भर्तरूपस्यामेर्धारणादध्वयुरप्यखतासकः | शिष्टं स्पष्टम्‌ ॥ १॥

sy मम्निग्रहणस्यावग्यकत्तव्यता सुपपादय aaa तट्‌ विधत्त -- “a zmatfa, “मयि ग्टन्नामोति † ग्रहण

— ~ ~ on

=> === ~~ -- ~+ ee

* YTo Go १. 8. EB | † ale Fo १३. १।

२४६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( Qo शत्रा)

ay | aa मयोलस्रच्छष्दश्चवणादाकश्चग्ने ग्रहणं निगदसिद् fare - ^तदासनेषेति। “गरः चयनात्‌ ware | दितोय- भाग AAT, तख aaa aTe— “रायस्मोषायेति । राय- aa wasate:, Baa शोभनपुत्रपौरादियुक्षत्म्‌ , शोभन- Siam, gay, “तत्‌! तैन मन्भागेनोक्षलक्षणाः सवाः पाशिषः फलानि भ्रामनि खोकरोति। ठलोयमाग मनृख arae— “मा सु देवता इति। यच्चमाण्देवताः मामु मा जेव “सचन्त मदौययन्नं सेवन्ता मिति । एतेन मन्वभागेन देव ताना मप्यामनि ग्रहणं कतं भवति। “ तद्यक्िष्चेत्यादि । तत्‌ urge aq fa मपि म ्छप्रतिपायं रायस्पोषादिक मानो जनयितव्य मस्ति, तत्‌ सवं मनेन मन््ेणसनि HIF मेव भवतोति |

ञम्निग्रहणश्च तिष्ठता ada मिति खितिलक्षणं गुणं विधन्ते-- “a पै fasfafa #। चयनसमये तु उपवेशनम्‌ ¶ तस्य विधत्ते - ^श्रनुपविश्य चिनोतोति। यत्र यवेष्टका सुप टधाति , तंतं देशं गल्ला तल्षमोपै % उपविश्य, चिनुयादित्वधः | एतदुभयं स्तौति- “पशरेष दति | agent fe ‘aa: भन्निः, cary एव हि कारणात्‌ गवादिलचणः 'पश्ः fasaa गमं धत्ते, 'भनूपविश्य' "विजायते प्रसूते । श्रतोऽभ्निग्रहशं गभधारण-

दः = ee ~~~ —~ ~~ धन aoe i re म — > —_ क _ ~+ ~ ~ एकवा Ne +~

ato श्रौ Fe १७. ३, ROG! "यन समयेऽग्‌पयेग्रनम्‌ -¶ति Aas, | ‘qary चति ल-प्राठः।

~ + ~+ %

{ ome Lato ) ॥ सप्रम काण्डम्‌ ॥ ९४ॐ

भूतत्वात्‌ fasta काचम्‌ , चयनन्तु प्रसवरूपलादुपविष्टेनेति तात्पयेम्‌ ॥ २ ५

wa प्राग्विहितं सत्यसान्नो गान aqa स्तौति-- “wa सत्व मिति #। ‘cay एतस्िन्रन्सरे खलु "देवा qaaq’, we’ म्नः ‘aa’ सत्यफलसाधनं साम मुखं करवामः, तथाकर- शाञ्च ay (सत्यः भविष्यामः सत्यभूताः सवदा वाधरहिताः स्याम । ‘a’ भस्मन्‌ ‘aa’ स्याभिमानिदेवता “श्रगुव्छंति' अनुवचनं करिष्यति, तथा च "नः रस्माकं सः तादृशः 'कामः' यन्नफलरूपः ‘aa यथार्थो भविष्यति, aq’ फलं कामयमाना Tae’ भग्निचयनाल्कं कम करिष्यामहे । ‘sfa- Tet देवानां कामपरिसमाप्तौ ॥ ३॥

“a एतदिति । एवं विचायते-- ‘a देवाः "एतत्‌ सत्यं साम' पुरस्तात्‌ wag’ ‘aq’ तेन सत्यस्ममनो गानेन “wey श्रमः ‘qa “सत्य agaq ततः ‘a रेवा: (सत्य मभवन्‌' नित्यतवं श्राप्ता इत्यथः । व्याख्यातप्राय मन्यत्‌ ॥ ४ ॥

दूटं परक्तति quae waa योजयति - “तयेति । यथा देवाः , ‘aaa ‘wag एतहि "यजमानः “स्यं ata’ पुरस्तात्‌" gaat दिशि "गायति" ‘sf aq uf, ‘aq तेन “wer faare: मुखं ‘ae’ सव॑दा विद्यमानं करोतिः। ‘ay यजमानः खय मपि तथाकरणात्‌ “सत्यं सत्यालकौ भवतिः । गत मन्यत्‌ ॥ ५॥

rr PR I RS rere,

+ Fle श्रौ To १७. ३. १८ ।

[Be ॥ TAMA ATTA ff ( ato शत्रा)

स्यपदस्वाभिप्रेत मर्थं माविष्कुवन्‌ प्रशंसति - “aafefa aq तत्र agafad "यत्‌ सत्यम्‌ , भ्राप एव तत्‌ Wa मेव # सत्यपदेनोक्ष faa: । wot सत्यरूपता सुपपादयति- Conn शौति। ‘fe यस्मात्‌ प्रथमखुषटलादापः सल्यालिकाः , ware शेन भूप्रदेशेम ताः ara: afer’ गच्छन्ति , "तत्‌ खानं qe उदकालकस्य ब्रह्मणो ‘ea fafa ‘arg’ कथयन्ति ब्रह्मवादिनः | अपां प्रथमसगेश्च waa— “sa एव ससजांदौ तासु ata मवाकिरत्‌^-डइति 4 । ^श्रप एव तस्येत्यादि । भपां सत्यरूपल्वात्‌ ‘AY वैन सत्यसाखोऽग्रतोगानेन TN’ सवस्य जगतः अप एव (पर सुखम्‌ .अकुवेन्‌' रेवा इत्यथः । शपा मग्रकरणस्य पल माङ “तस्मादिति । MAY क्रतोः Aer खलु 'भ्रापः aeqrarat: ‘afer प्रवहन्ति , “oe भरनन्तर मेव "दं दृश्यमान मोषधिवनस्यत्यादिरूपं “ay जगदुत्पद्यते। ware सष च- efaat निराचष्टे -- “यदिद मिति ॥ ६ ॥ पुष्करपर्णोपधानं विधाय wifa— “अरय पुष्कर पणं fafa ‰। “wa wee: सत्यसामगानानन्सर्याथः । “त॒ मड उपोटाङ्पं पुष्कश्यरे विषिदेति { भरम्युपलम्भाधिकरणलस्य श्रुतत्वात्‌ पुष्करपणंस्याम्नियोनितवम्‌ | ॥ ७ ॥

re ae e ‘aa मेव-दति च, । † qo सं° १अ० eRe | AA वोज मवारखलत्‌'-दति पाठः | i का० Blo ख० १७. ४, १। § पुरस्ताद्‌ गतम्‌ (७. ३. ९.१४-२०५ To १० Ho) | | vacate योनित्यम्‌-दति ष, ढं ।

.

( ४भरण ate ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ ase

MAAR पुष्करपणंस्याभ्नियोनित मतुवादेपूरषेक प्रति- पादयति-- “यद्वेति । “पापो वे पुष्कर मित्यादि पुष्करं स्वतो मुख मित्यादि निगदप्रसिदिद्योतको # Fae | ताघाभः mat प्रथमदखशानाम्‌ दयं एथिवौो ‘ad’ परश्यानोयां । एतदेव विशदयति - “autre वादृति। ‘xe’ शुम्करपर्चः awa यथा खलु ‘we’ “सष्याहितम्‌' उपर्याधितं सत्‌ ree way “दयं एथिवो ‘we’ दकेषु 'भष्याहिता' च्यर्याभिता ama wa एवोपरिष्टात्‌ “तयां शर भासो्तकमषन्यत खा एथिव्यभवदिव्याश्नास्यते 1" । wa: पुष्करपणं साम्यात्‌ एथिष्या; पुष्करपणेत्वम्‌ | “केयं योनिरित्यादि । यदिदं एथिष्धागक्ं पष्कर- पे सेय awdifa: उत्य्तिकारणम्‌ ; wa एव fe (रयं एथिवो कार्यकारखयोरभेदाशित्याम्निरूपेण वर्तते । एतत्‌ सादा मुपपादयति-- “sa हि सर्वोऽमिचीयत cf) “षष्ट चतुर्थो” ४ । wer: परथिवयाः सम्बन्धिनोभिः § सश्मयोभिरिष्ट- काभिः कल्लञोऽभ्नियतब्ोयते |, भरतः एथिव्या sate तादात्म्य am frag: उदोरितरौत्या यतः ged et, भत- सदुपधानेन ‘Car Fa’ एथिवो qufeanray waders: ॥ भ्रथेतस्योपधानस्य सत्सामानन्सयं ATT स्तौति-- ^ता « (निघण्ट्प्रसिहिदोतको'- इति च, छ ।

† Fle %, You, Blo u, Foe AYA!

{ UTo २.३. gk Geo Q Alo |

§ ‘“waryta -- शति ल-पाठः |

| ‘area faatfzawtaa ' - दति wore: ।

रर

ee

धि | ॥ शतपथत्रा मणम्‌ ॥ ( शेप्र° व्रण)

अनन्तर्हिता मिति। "सत्यात्‌ सत्यसामगानात्‌ 'अनन्सहिताम्‌ sated ‘at पव्कगपण्का सुपदष्यात्‌ › तत्‌ तेनानम्तहितलन दमा एथिषों ‘aa प्रतिष्ठापयति । तस्मात्‌ एव खलु द्य ofaat "सले" ब्रह्मणि भरप्त्लोपाधिके प्रतिष्ठिता दश्यत | “तस्मा हिय fafa, 'उ-शष्दोऽवधारणे। यस्मत्‌ सत्य प्रतिष्ठित तसात" एव कारणात्‌ अधिकरणगधिकत्त व्ययोरभेदौोपचारेण दय aa पथिवो “सत्यम्‌ | सत्यङूपता मुपपादयति-- ` दय होति । asi एथिव्यन्तरिचययुलोकानां मध्येऽपि इय मेव खलु ufaat श्रहातमाम्‌' प्रत्यक्षतमाम्‌ , भपारोच्यणावभातमाना # ERA तस्मादस्याः सत्यरूपलवं बोदव्यम्‌ | “किभेत्तिङव्ययघादिति SAAT | ट \

श्रथ faq पुष्करपर्णौपधाने मन्तं $ विधाय पदगो व्याचष्ट-- “garage मसोति { । “wary होय मिति । दय ufaat उप- वस्यानात ‘sa’ एष्ठवत्‌ ष्ठम्‌" भरतो हे पुष्करपणं ! लम्‌ पाम्‌ उदकानां शष्ठ मसि पृष्ठभागो भवसि । “योनि Sta fafa, चविलस्यानेः "योनिः एथिवो ; इ्टकोपादा- नत्वात्‌ । र पुष्करपथं ! लम्‌ “भग्ने; तायो योनिः

~^ "~~~ ^-^ => ~ tn +न -> ~ "~~~ -— ia a a eal EN अ जन अ ग wee न ~ wt ~ --*--

+ quien वन्तमामा'- दति ज-पाठः।

† पाण Fou. ४. UW!

+ ato श्रौ We १६. २. RV!

§ “anime मसि योनिस्मेः सुद्र मभितः पिन्बमानम्‌ | वहमानो महार खा च पुष्करे दिवो सत्रया वरिम्णा wae —

sf ale Ao ११. २६।

( ण तरार) ॥ संप्तरमकाण्डम्‌ ॥ , २५१

श्रतोतिः प्रथमपादाधः। “समुद्रो शोमा fafa: ‘cai ufa- ay “श्रभितः' ada: , एथिव्याः सर्वासु feq "समुद्रः ‘fazed’ सिञ्चति । “fafa Qaa”-sfa # धातुः | महच्छब्दस्य व्याख्यानं 'मश्ोयसखः-दति। “गहोडः ठौ इति 4 धातुः , कण्डादिः। “aafaarzifa | चतुथंपादावसाने पुष्करपण मुपदधानः तस्या- मुलोम्येन विमाजनं कुर्यात्‌ | “oat वा श्रादिवत्य इत्यादि , चतुध- पादव्याख्यानम्‌ । “at ta मन्य इति । “दिवोऽन्य' द्युलोकव्यति- रिक्ोऽन्यः वरिमा" भाववाचिना तदान्‌ लयते , THAT: पटाधेः | "एनम्‌" भ्रमितं नो खलु "यन्तु महंति' । तथाच “दिवो मात्रया वरिम्णा'-इति “दलखयश्चावे ठतोया?-द्तिक्रः व्याख्यातं भवति ; wat- ऽय मधे; सम्पद्यत इत्याह -- “यौभूत्ेति Le पुष्करपणं ! त्वं “a द्युलोको ‘war ‘cay’ vfs 'यच्छ' यमय दतिः तास्र्याथेः ॥

छन्दो हारेणतत्‌ प्रशं खति-- “खराजोपदधातीति | उत्तराच वेराजपादाभ्यां दे wat अधिके, तदाधिश्छं खराडाख्यस्य छन्दसो लक्षणम्‌ ; “दाभ्यं विरार्‌खराजौ”-इ्ति-ई-स्मरणणत्‌ । ard राजते ईष्टे दति खराट्‌ , खतन्त्ेण्वरः , तस्य कमं “खाराज्धम्‌' ; ‘gat सम्बन्धि यत्‌ खाराज्यं तदेव पुष्करपणम्‌ ; अतस्तस्य खराजोपधानं ga भिति ara: “सादयिलेव्यारिकं प्रागु ATA ॥ < |

# धा० म्वा” पण yeu |

t “aete_ प्ूजायाम्‌"-दति Fe Blo ३६ धा० | ‡ Ute Fo २. २.२९ । | § पि Bo Mo UH? Bae दष्च्म्‌ |

AAR ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण श्तब्रा० )

CATH YAM पुष्करपणेस्य मध्ये सुयमण्डला- कमा waar erature fera— “भथ सका भिति «| ‘qm: पुष्करपर्णोपधानानन्तर्याथः । शुकस्यादिव्याम- wa सुपपादयति-- “एष होमा इति । ‘aq एव परिद्य- मानः , ‘fe “aay ्रादित्यः' इमाः सर्वा प्रजाः अतिरोचते | अतो रोचत इति व्यत्य्या रच-धातोः पचाद्यचि रोच इति तस्व नामधेयं सम्पद्यते , तदेव पारोश्येण रुका इति ह्ुवते ; परोक्च- प्रियत्वारेवाना fae) wma प्रकरतिद्रव्य माक्घतिविगे वञ्च दर्यति-- “a हिरण्मय इति, ‘ay रुक्मः सुवशंमयः are | दाख्डिनायनादिसुतर + निपातना्रयटि हिरण्यशब्द- स्याग्ययकारलोपः । "परिमण्डलः" वत्तुलाक्षतिः। “एकविं्रति- निर्बाध एकविंशतिसङ्याकंः पलकीर्युलः कायः। “त्क्ष दूति । ‘ae एकविंशतिसङ्कयायोगस्य “द्वादशमासाः cada बूत्यादिना सुतिः प्रागान्नातैत्यधः य । उपधानसमये निधाना मघोभागीऽवसख्यानं यथा मवति तथा कत्तव्य मिति fara— “अर्स्ताबरिर्बाध fafa §। ae कारण माइ-- “रश्मयो वा एतस्येति सूर्यमण्डलस्याधस्तादु भागे fe रण्मयो निः रन्ति , अतो catia निर्वाधाना मघस्ताद्‌ भागे करणं युक्ष॒मिति॥ १०॥

व) = -------- poe ane ~ ~~ --~-- eee —— an rn ~

+ का० Ble Mo १७. B. 2 | t Ule Geo ६. ४. १०४1

{ काणर्‌. १.२ (दभाः तर्दष्टर) HVAT | Sate श्रौ" द १७. ४. rs!

( श्म त्रा० ) ॥ CHARTER ॥ २५

तस्य एष्करपणमध्ये उपधानं fry - “तं पुष्करपरे इति # । पृष्करपणस्य योनिरूपतव प्रागुक्ञम्‌ † ॥ ee ॥

प्रकारान्तरेण पुष्करपणं Calor स्तीति -- “देवेति । प्रतिढा श्राखदम्‌ । agoat पुष्करपणस्योपपादयति -- “श्यं वे पुष्करपणं मिति। प्योवाश्रस्या मित्यादि ‘gy खलु wer एथियाम्‌ श्रप्रतिहितः' प्रतिष्ठितो न भवति , ay’ दर देशे ‘aa’ वत्तंमानः श्रपि' प्रतिहितः" प्रतिष्ठारहितो निरा- लम्बन: ‘aa’ भवति । यद्येव माके वत्तमामस्य सूर्यस्य एथिव्या मनवस्थामादेतेन पुष्करे उपधामेन "एनं सकार्प मादित्यम्‌ ‘aay ‘wei’ एथिवोरूपाया भेव प्रतिष्ठाया प्रतिष्ठापयति ॥ १२॥

एतदेव रुक्मोपधानस्य पुष्करपर्णाधिकरणत्व माख्यायिकया पुष्करनामनिवचनेन प्रतिष्ठारूपतां ब्रुवन्‌ स्तौति-- “यदेव पुष्करपणं इत्यादिना । नास्तुषि' न खल्वष मद्यापि ठत महिंसिष मिति विपर्यस्तमतिः सत्रिव्य्धः। सः ‘ca’ भन- न्तरम्‌ अपः प्राविशत्‌ । ताः भत्रवोत्‌' we agate ‘faafa’ जिभ्यतो मम पुरम्‌ भयरह्ित मावासस्ानं 2 "श्राप | युयं कुरतः । भ्रापशेतहचः शूला a! खकोयो ‘ca: प्रातिखिकः ` “्रासोत्‌, "त ag समुटौहन्‌' उदच्तिपन्‌ । त भेव रसं पुष्करपर्णा- कना परिणतं निवासखान मकुवन्‌ । यस्मादेवं पूः भक्ि-

—— ~~

नकन क, ee re ee ~---- ---~----~ ~~~ -~-- -

यत , तस्मात्‌ तस्य पृष्करम्‌'-इति नाम सम्पत्रम्‌ । पूः क्रियते

* Flo श्रौ Ho १७. ४. ३ ! † इ्द्ेव सप्रमकरटोभाष्यं द्रष्टम्‌ (esc) |

RAB ॥ WAIAATS UA ॥ ( रप्र” शब्रा )

sagas: पूष्कर मिति प्रयोक्षव्ये पुष्कर मिति प्रयो- ng पारोख्करणायेति agar: | एवं पुष्करनामनिवचनं wat uaa योजयति - “तथत्‌ पुष्करण इति । ‘wer शरस CaS "व मेव "एतं" रसम्‌ "रापः" पुरा 'समुदोहन्‌' ससुत्‌- fanaa , तदनन्तरम्‌ we एवेनद्राय यां पुरं पुष्करप्णीममि- काम्‌ “रुर्वन्‌, “तस्ित्रेव' उभयरूपै खाये रकारूपैणावस्थित मिन्द्रशब्दाभिधेवम्‌ “एनं सूर्यम्‌ “एतत्‌ एतेन भ्रतिष्टापयति SUT! ॥ १२ ॥

तसिन्‌ रकमोपधाने मन्त दशयति-- व्रद्मजन्नान fafa x aq षड्भावविकाररदित मोपनिषदं ब्रह्म ¶ , तत्‌ कथं तस्य जनिक्रियायोगो wager प्रतिपाद्यत इत्याशङ्य व्याच -- (असौ वा रादित्य wai अज्र प्रादुभौव एव जनेरर्थो न तूत्पत्तिः। भय मथः। तदुक्ञविधं बरह्म सगुणं सत्‌ ‘wa’ aaa: श्रादिवयः भूल प्रलयं पुरस्तात्‌ पूर्वस्यां दिशि जायते उदेति । जन्नान मिति जनिरसिटः कानजादेे रूपम्‌ | दितोयपादे क्रमेण पदायोनाह - Cag वा इति। सोमत शति पदे यत्‌ सोमेति प्राति. पदिकम्‌ , तन्मध्य are ay रोचन्ते सविढप्रकाशेन Aaa शति सुरुचः पृथिव्यादिलोकाः। “अ्रसावादिल्यो aq इति। यहनोऽसाबुद्यते, तब्रामनिवचनं करोति -

+ काण Alo Go १७. ४. 2! + “ae भावविकारा भवन्तौति वार्ष्यायणि; । जायतिरस्ति विप टिणमते वड़नऽपक्षोयत विनश्यनोनि--द्ति निरु" १. १. ३।

(Bo vate ) | सप्तम काण्डम्‌ ॥ २५५

“यहा इति। यस्मात्‌ कारणात्‌ पप्रजिजनिषरमाणशः' प्रज fad प्रादुभवितु समुदेतु faq, श्रवेनत्‌' कान्तियुक्घोऽभ- ay, तस्मात्‌" वेनति दोप्यत इति ‘aa: इति सूर्यस्य नाम सम्प- चरम्‌ । भरत एव याक्कोऽप्याह स्-- “वेनो dad: कान्ति कमंणः”- षति # ।

<a पदार्थानुक्ता arm माह-- (“तामेष इति) ‘ate सुरुच्‌-शब्दाभिधेयान्‌ एचिव्यादिलोकान्‌ ‘os: सूरयः सोमतः' मध्यतो ‘aay व्याहणोत्‌ , उदयेन प्रकाशितवान्‌ । atidafe “wa घषेत्यादिना चं लक्‌ 1, “छन्दस्यपि दश्यते” - TQS: ४ । एतस्य पदस्योक्तायपरतां awae— “faa- खनरुदेतोति । टनोयपाद aq व्याचषटे-- “स qui fai qul Way, तत्र भवाः बुख्याः पादाः a च श्र सूर्यस दिगामकाः; रश्मिप्रसरणहेतुलात्‌। (ताः बु्य शब्दाभिधया दिशः ‘sq समोपे खगतिभेदेन निभिमोत दति उपमाः सर्य; । तधा ‘at: दिशोऽनुलच्य 'वितिष्ठते' विविधं पूर्वपञ्चिमादिदिमेदडेतु- त्वे नावतिष्ठत दति । विष्ठाः तिष्ठतेः, “श्रातो afafafa § विच्‌। एवश्भूतः सूयः “सतः लोकज्रयासकस्य भावरूपस्य , ‘aaa: श्रभावातमकस्य "च “योनिम्‌ उत्म्तिखानं ‘faa, faa-

---¬~-~------------ ~ = = = eae — _~ —--~

# निर्‌० १०. Bed |

{ पाण Go २, 8. aol i पाण So ६. 8. ७8३ I § पाण द° ३. २. ७8४ |

२५९ ॥ शतपद्ब्राह्यणम्‌ ॥ ( Mo ato )

शाति। सरसद्छद्यीर्भावाभावपरतां व्याचष्टे- “ae wre यञ्च नेति x

हरदोदारेण प्रशंसति - “विष्टुमेति। “aw we fai “गायतो वे एथिवो, चेष्टभ मन्रिक्त मित्यादि युतैः | ददितोयस्यानलवाच्ान्तरिचतस्य चिषटुपसम्बन्धः। aa स्वरन्‌ | तिष्टपष्टन्दस weu सष्ोत्पत्तशच † RTH एष सूर्योऽपि sea । “सादयिलेत्यादि व्याख्यातम्‌ ॥ १४ ॥

amaa हिरगमयपुदषस्योपधानं fard— “भध पुरुष मिति %। “a प्रजापतिरिल्यादि। सः eau: पुषः प्रजापतिः स्थुलप्रपरञ्चाभिमानिविराडासकः, स एवाग्निः सूक्छप्पञ्चाभिमानिदिरण्यगर्भामकः , यजमानस्य तदूपप्राप्ः वजमानात्रकोऽपि{ स vam. तस्य हिरण्यवि्तिलवं विधाय स्तौति-- “a fecwa एति। “onfaat इति। भाखरङूपोपितत्वात्‌ ज्योतिरानकं हिर्यम्‌। तथा भ्रत्य म्ताभ्निसंयोगऽपि समुच्छित्तिविरहात्‌ ‘sad’ भमरण्खभार्वं "हिरण्यम्‌" । चोयमानोऽग्निरपि एतदुभयामक इति (ae) हिरणमयत्वं ga मित्यथः। पुरुषरूपता मनुय प्रतिपादयति- “पुरषो भवतोति । ‘fe यस्मा्चित्याम्निरूपैण deren प्रजा-

# वा० Fo १३. ३।

t ते° सं° १, १. ४ AVA ।

t कार श्रौ Go १७. ४. ३ ।

§ यजमानोऽपि-दति जपाठः |

( BSo Lato ) ॥ सपम काण्डम्‌ ॥ ५५७

पतिः पुरुषविधः , वतग्रतिरूपल्वादहिररमयस्योपधेयस्य पुरुषाछति- यकञेत्यं : ॥ १५॥

एतदैव पुरुषोपधान मनुद्य मनःप्राणायालकसुच्छशरोर- स्थापनरूपेणं स्तौति - “यदेषैति । “प्रजापतैर्विखस्तादित्यादि | प्रजापति पुश ॒विक्लसशरोरोऽभूत्‌, तथाविधात्‌ तस्मात्‌ var रमणोया न्नानक्रियाशक्तिरूपा सच्छा (तनुः मष्वतः' शरोरमध्यात्‌ “उदक्रामत्‌ ok निरंगमत्‌। (तस्याम्‌ ऊय निष्क्रान्तायां dara ‘ad’ प्रजापतिं चश्ुराद्यभिमानिनः Bar’ भादित्यादयः ‘aay? भव्यजन्‌ । “St era त्यारी"-इति # धातुः | ‘at तथाविधं प्रजापतिं देवाः तत्पुत्राः ‘aa’ यस्मिन्‌ meat ‘waaay चित्याग्निरूपेण संस्लतवन्तः । “अडभ्यासब्यवा- येऽपोति † कात्‌ पूवः सुट्‌ । ‘ad’ तव “प्रस्िन्‌' प्रजापतौ “एतां निक््रान्तां Cat तनु ‘aera? “दधुः स्ापयाचचक्रुः । "भस्य प्रजापतेः तस्यां" तन्वां पुरा निष्ान्ता sfeatear: (अरमन्त पुमः प्रविश्यातित्रिल्यधेः ॥

डक्ार्योपजोवनेन हिरणयनामनिवेचन' करीति-- हिताया खापितायां ज्ञानक्रिया शक्युपेतत्वेन रमणोयायां यस्माद देवा भ्रर- मन्त , तस्मात्‌ हितेऽस्मिन्‌ रमत इति व्युत्पर्या हिरण्य मिति नाम सम्पन्नम्‌ , तदेव पारोच्छयेण हिरण्य मित्युच्यते । एषोदरा- fearagufafe: | wa एव “हिरण्यं कस्मादिति प्रक्रम्योहं यासे न- “हितरमणं भवतोति वा-इति ४ ॥

--~ ~~~ -=--~-~- न~~ ~~~ --- ~ ~ क क ue कि

nn ---*- ----~*~=*

# श्रा खु? प्रण्द् | † पा ६. ३. १४० Ao ato १। i नि ३, ३, १।

२२

२५८ ॥ शतपथत्राद्मशम्‌ ॥ ( रेप्र° शत्रा)

एवं yun मभिधाय wat योजयति -- “तथेवास्िति- ल्ादिना । "भयं यजमानः | शिष्टं खष्टम्‌ । का पुनरसो रम्या तनू रितितामाह-- प्राणो वा अस्येति । प्राणापानादिपश्च- aware: क्रियाशक्यासमकः श्राणः' “wer प्रजापतेरेव रम्या aa! अतस्तत्‌स्थापन मेव क्तं भवतोत्यथः ॥ १६ ॥

तस्य पुरुषोपधानस्याधारविशेषं विधाय स्तौति-- “A शकम इति । यो सकाः पुष्करपखं उपहितः # › तस्य मध्ये तं हिरण्मयं पुरुष मुपदध्यात्‌ । भादित्यमण्डलासको हि "एष am: श्रादित्यमण्डलमध्ये यो हिरण्मयः पुरुष भासते । श्रत एव श्ुयते-- “य एष श्र्तरादित्ये हिरण्ययः पुरुषो ema, हिर्डभ्मश्रहिरण्यकेश भा प्रणखात्‌ सवं एव सुवर्णः” -दइति † । एष॒ एवोपधोयमानो हिरण्मयः पुरुषः ; amen आदित्यमण्डले ‘a aa पुरुष॒ सुपहितवान्‌ भवः aaa: ॥ १७ ॥

तत्रोपधाने परुषस्योपरिमु खल विघन्त-- “उत्तान qu- द्धातोति। एतदेवोपरिष्टात्‌ qua माख्यायिकया प्रति पादयति -- “uae देवा शल्यादिना। ‘afe’ खलु “शमौ qaqa “wate ्रधोसुखो 'उपधाखामः ' उभयोस्तजसोः संतन प्रवलतरौ भ्रधोसुखं "सव॒ मेषेटं' जगत्‌ प्रधश्यतः प्रदग्धं करिष्थतः॥

~

न I LL ~> a

+ "रुक्ख य: कण्ठे प्राग्‌ तः" षति कर्शाचायः। का ate Mo १६.५. १ व्रध्यम्‌ । Cette षष्टक(क ५. १, २८ ६भा. ३७१०) | † BT त्रा ३. ६. ६ |

( ye vate ) | संप्तमकाण्डम्‌ ॥ २५९

एतदहोषपरिषाराधं ‘afe’ ead ‘amg! ata उपधास्यामः, तथा सति पराञ्चावेवः qiqeraa सन्तौ aaa, सूर्यमण्डलात्‌ ये उपरितना लोकाः , ततैव सूर्वप्रकाशः स्यात्‌ , न तलधस्तनेषु लोकेषित्यथः । ्रधच्यतः'- दति प्रपूर्वाद्‌ दहतिलंटः waren: «| (तप्त'- षति “aq सन्तापै"-श््य- स्मात्‌ † । यदि तषि ‘aad? परस्यराभिमुखौ तौ रक्षपुरुषो उपदध्यात्‌, तदा एतौ ्रत्तरेवः एतयोमष्ये wa तदोयं “ज्योतिभविष्यति' , तथा च व्यवधानादुपरितनानधस्तनां च लो- कान्‌ न प्रकाशयेताम्‌ $ । श्रथो' भरपि च “sate हसिष्यतः waa ज्योतिषा पुरुषज्योतिः प्रतिष्न्येत। तेन च रुका- ज्योतिरिति परस्पर हिसेदित्यधंः। कथं तहिं तावुपधेयाः विति, तत्राह - “asata fafa ‘@ ar: अन्य Aa’ सूर्य मण्डलासमकं रकाम्‌ ‘Tate श्रधस्तान्निर्बाधम्‌ ‘sarey:’| अरन्यं पुरुषं Way RIG उत्तानम्‌ “उपादघुरित्यमुषङ्कः | यस्मादेवं तस्मात्‌ “एषः' aga: सूर्यो (रश्मिभिः किरणैः save श्रधोसुखः (तपति । स (एवः रुकामकः। “एषः प्राणाकको मर्डलान्तरत्तो "पुरुषः' प्राणिनां “प्रासः सह “AE: add । wa एवान्यताज्नातम्‌-- “योऽसौ तपबुदेति , स सर्वेषां भूतानां प्राणानादायोदेलोति ॥

तस्य प्राष्मुखत्वं विधाय wifa— “प्राञ्च fafai a

# “ee भसमोकरगोः-द्ति rato qo ६६१ धा०। भ्वा० पर ExY प्रा | । ‡ 'प्रकाण्रयेनः दति oF

न्नी

aco ॥ शतपष्मब्राह्मशम्‌ ॥ ( शप्र Lato )

qua पुरुषं ‘are’ args मुपदध्यात्‌ । ‘fe यस्मात्‌ एषः प्राञ्चः प्राकशिरस्कः 'चोयते' तस्माचिरणमययुरुषस्द्ापि तथाच युक्षम्‌ | GACT प्रसुत्य , एतत्‌ सवै काल्यायनोऽप्यसूज- यत्‌-- “तस्मिन्‌ रुक मधःपिष्डं ब्रह्म sam मिलयुत्तानं प्राच दिरण्यपुरुषं aferq हिर ख्थगभं इति” -बति ‰ । fecermit दृ्वशचस्कन्देति दाभ्या amet हिरणयपुरुष सुपदध्यादिति GAT: ॥ १८॥

प्रथमां पादशोऽनुदय व्याच -- “'हिरष्गम इत्यादिवा ¶‰ । हिरण्यगर्भो wa शति । ‘us हिरख्यपुरुषः सूयमण्डलान्त- वन्ती “हिरण्यगर्भः | भपद्चोक्षतभूततत्कार्याभिमानो परमे्रो fe हिरण्यगभेः। स च हिरएलयाणडमध्ये मभरवदवस्यानादिरण्य- गभं इत्युच्यते ।

श्रय मधः-- अग्रः water दिरख्यगर्भख्यः प्रजापतिः, प्रथमं CaM प्रथमशरोरौ जात इत्यथः | श्रत एवान्यव शयते (?)— "स प शरीरो प्रथमः, wa पुरुष उच्यते इति gp “एष यस्ये त्यादि । "एषः खलु हिर खमभः "अस्य सवस्य ' भूतभोतिकासकस्य HMA जगतः ‘Alay जातावख एव सम्‌ एकः भरसाधारणः ‘ofa’ नियन्ता आसीत्‌ । “एष a दिवश्चेत्यादि। "एषः खलषादित्याको हिरण्यगर्भो ‘fed’ दुलोकं एथिवां' भूमिं चः प्रकाशनवर्षणादिव्यापारेण दाधार तवान्‌ “ae

नकिं

न a RR ee meme oem —— --~-

* ale site Wo १७. 8. २, ३। † ale Wo १३, ४। + माके० Jo ६५. ६४ ।

( ४अ० शब्रा ) ॥ सपतमकार्म्‌ ॥ २६१

देवायेति । किंशब्टादिह निरक्तानिरुक्कलत्स्रजगदाककत्वाद्‌ tem इति faim मशकः । प्रजापतिरे्वो्त दइत्याइ- “प्रजापतिर्वेक इति ॥ १९ |

दितोया खच मनुद्य व्याचष्टे -- “दूप्शस्कन्देति # । “भसौ वां श््यादि । द्रवानुदविन्दून्‌ किरणः छाति भक्षयतीति द्रसोऽसाषा- दित्यः" । ‘a दिवञ्च एथिवों च' स्कन्दति' गच्छति शोषयति वा । “स्कन्दिर्‌ गतिशोषणयोः” -इति † धातुः स्वन्टनप्रकारवितेष मभिमयेन दशयति-- “इत्यमू मितोमा fafa ‘<f waa उद्गमनप्रकारेण ‘aay fed व्याप्नोति ‘sf waa प्रका- रेण waa: किरणे; प्रकाशनेन ‘cai एथिवों व्याप्नो- area: हितोयपाद मनुद्य॒व्याचषटे-- “adi च योनि मिति। ‘cay आराहवनोयाख्यं योनिम्‌ , aa पूर्वः चितो गाहपत्याख्यः , तद्भयं यावाटयियासक मसावादित्यो व्याप्नोति ‘af’ “एतत्‌ श्रथपरतां व्याचष्टे । “लोकहयरूपता gar चितियरूपता माट-- “sm इति । पि च “एतर्हि एतस्मिन्‌ समये ‘afed aad आआहवनोयाख्य' ४ खानम्‌ , 'यश्चादः विप्रक्तष्ट' ६ गादपत्याख्यं स्थानं ‘ya ada’, एतद्भयं हिररमयपुरुषरूपः सूर्यो व्याप्रोतोत्यथः । ठतोय- पाद aq व्याचष्ट -- “समानं योनि मिति। “समानध

a ns Nal A A भाण भ

* वा° Ho १३. Y |

t lo Jo ६७६ धार |

¦ ‘areaiiae’—«fa ल-पाठः | § नास््येतत्‌ पर ज-पुस्तके ।

२६२ ॥ शतप त्राह्मणम्‌ ॥ ( रप्र° ato |

as इति। "एषः सूर्यः (समानम्‌ एकविघम्‌ “एतं anf ख्यानम्‌ “्रनुः-लय “सञ्चरति, प्राश्यं दिशि उद्यत्‌ aaa मागण प्रतिदिवसं सश्चरतोत्यधः। चतुथपाद मनुय व्याचष्ट -- “se ywiatfal तं ward द्रप प्रायां दिश्यद्यन्तम्‌ , तदयतिरिक्रासु सप्तसु feq ‘guifa प्रतिष्ठाप- यामि। wat wat: कमंप्रवचनोयत्वम्‌ # , “कमप्रवचनोययुक्ष" _efa p शहोष्रा-शब्दात्‌ दितोया ॥२०॥

wafea aaa स्तौति - “erat मिति ४ । व्याख्यातचर मेतत्‌ ॥

मन्गतच्छन्दो हारेण wifa— “freer fafa) भादि त्यस्य agua प्राक्‌ प्रतिपादितम्‌ । सादयिलेत्यादिकं प्रागु MTTT ॥ २१॥

परुषोपधानाङ्गल्ेन सामग।नं विधन्त -- “wa साम गायतीति §। "भ्रय-शब्टौ हिरर्मयपुरुषोपधानानन्तय्ये । तस्य सामगानस्य पुरुषगतवीर्योपादानरहतुल माख्यायिकया प्रतिपादयति-- “एतदा त्यादिना । एतस्मिन्‌ खलु समये Say ‘gai’ fecmaq 'उपघाय' ay पुरुषम्‌ -एताटशम्‌ एवंरूपम्‌ “एवः ‘wow’: कोश fafa तदाह -- “यथे तदिति ‘aay खलु "एतत्‌ ‘oat नोरसं फलकम्‌ ATS मयम्‌ , तरतरिर्वीय मेवापश्यत्रितय्ः ॥ २२ ॥

# पाण छ० % ४. ६०। † प्रा" खू० २.३. Tl t वा० सं १३. ४।,५। § क” खौ. सू” १७. ४. ४ ।

( BM शव्रा°) ॥ सप्तमकाणर्डम्‌ ॥ २६२

“तेऽद्रुवत्रिति। ते देवाः अन्योऽन्यम्‌ ्रत्रवन्‌-- "यथास्मिन्‌ पुरुषे aa’ प्राणादिलक्षणं (दधाम waa तद्मकारं हे देवाः! युपम्‌ !उपजानोतः। एव मालो तेः देवाः पुनः "भनुबन्‌' उपन्नाहेतुत्वेन ‘lana fafa’ waz वाक्यं श्रुतिः खयं व्याचष्ट -- “fafa मिच्छतेति। चितिः wa प्नानवियेषः। किमथे चेतयध्व fafa ovat > इत्या Wer तस्य प्रयोजन मुक्षम्‌-- “तदिच्छतेति। यथा खलु अस्मिन्‌ शष्कफ़लकवत्रोरसे पुरुषे ae खापयाम , त guia fares: ॥ २२ ॥

^ते चेतयमाना इति । एवं परस्पर arate 'चेतयमानाः' मोमांसमानाः ते' देवाः वीर्याधानार्थम्‌ "एतत्‌ सामापश्चन्‌' , दृष्टा च "तत्‌ साम अगायन्‌, तेन च “श्रस्मिन्‌" हिरग्मयपुरुषे ‘aay भस्थापयन्‌ ॥

दल सामगानस्य वोर्याधानरहैतुता माख्यायिकया प्रति- पाद्य, तहृष्टान्तनेदानो मपि पुरुषे सामगानस्य तदतुता माह-- ^“तथेवासिन्निति। an दैवास्तधेव ‘sa’ यजमानः | सिद मन्यत्‌ |

“पुरषे गायतोति। पुरषे wana सति तत्‌ साम गातव्यम्‌ । ‘aq तथा सति तस्मिन्‌ हिररमयपुरुषे सामलक्षणं ‘aa श्यापितवान्‌ भवति । “faa गायतोति । faafare मन्ते “चित्रं देवाना नित्यादि #। aca ककभाषे-- “पुरषे

"न ----~ ~ ~~ ----- ~= -----+~-+=~~ ~ = न ~ -=~ ~ - ~~ = ~~ oe = ॥ 71 ~= जज RE Ee ००५ = ^ ~ { पल्य

* वा० He 9. ४२; १३. ४६।

२६४ ॥ शतपथ्त्राह्यणम्‌ ॥ ( शेप्रण शब्री°)

faa साम गायतीति कात्यायनेन पुरुष इति सपतमोनिर्हे्ा- area पुरुषे चिते चिज्रलिङ्ककफ + मन्ते साम गायति" दूति ¶ । 'सर्वाशि शोत्यादि। लोकै याव्रन्ति हि “चित्राणि fataa- ङ्प्राणि सन्ति, तत्‌ स्वसमुदायरूपः चित्यः अग्निः" ; पत- faa गानं an fafa, “a सुपधायेत्यादि। ‘a हिरण्यय- पुरुषम्‌ (उपधाय “न पुरस्तात्‌ परीयात्‌ पूवस्यां दिभि नाति- maq धः । परिगमने fe way अग्निः ‘aT मां नेत्‌ नेव "हिनसत्‌' हिंस्यात्‌ , बाधत । हिनस्तेर्लेटि भडागमः $ ॥ ९४ ॥

अथ यजमानकर्त॑कं पुरुषस्योपसथानं बिधत्ते-- “भय सर्पनासैरिति। “नमोऽस्त सर्पेभ्य श्त्यादयाः सपनामाख्या aan: |। सितं fe— “उपतिष्ठते यजमानो नमोऽस्जि- लोति र । भयेतत्‌ सर्पनामभिरूपस्ानं लोकत्रयखापनरतुलेना- ख्यायिकया प्रतिपादयति - “<a वं लोका श्ल्यादिना। "यदिदं लोकज्रयवतन्ति fa मपि प्राणिजाल मस्ति, “sta सर्वेण सह परथिव्यादयः तै लोकाः wafer) तस्मात्‌ सपण- निमितात्‌ स्पशब्दाभिधेया लोका इत्यध; । तथा चित्यानिन-

= ~~ ere EL CIS CT

+ “विजलिङ्के “कया चः" - द्यस्याम्‌'- दति a तत्र इति; | + स च मन्तः Flo Wo २७. ३६ |

† Fite Blo Mo ९७. 8. £ भाष्यम्‌ |

‡ का” sito Ho १७. ४. ५)

§ पा० We ३. 8. ७, ३.१. $8, ३. ४. YO, ३. 8. eB!

| Ate Ao १३. ६- र

Tate श्रौ He १७. ४. ई |

( BH LaTo ) ॥ सप्तम काच्छम्‌ ॥ २९५

रिति "यत्‌ wf, ‘aa: एव खलु सर्वेषां देवानाम्‌" "पामाः - भतः ते देवाः' एत मासान हिररमयपुरुष सुपधाय ‘afa- भयु" भयं प्राप्ताः | “aga इलयादिना भयखरूपप्रतिपादनम्‌ । यदि खलु नः भक्माकंम्‌ “भनेनाकना' ae (दमे लोका न gag?’ (॥२५॥), Aaa लोकसम्बन्धविरषादाययो न स्यादि. त्येवं भोताः ते' देवाः "एतानि" नमोऽस्त्वित्यादोनि (सर्पनामानि' अपश्यन्‌ | दृषा च a: उपस्थानं क्षतवन्तः । तेन चोपसयामेन ‘wat’ हिररमयपुरषरूपायाग्नये ‘sary’ एथिवीत्यादि-.लोकान्‌' "अस्थापयन्‌, “a: लो कंरेनम्‌ "नमयन्‌ वशोक्षतवन्त; । “ge- नमयज्रिति , सपनामाख्यानिर्वयनम्‌ । सर्गाणां नमनरतुखाञच सपनामानोत्यथेः। “तघेवेतदित्यादिना भराख्यायिकया सिडा- यस्य दार्टान्तिके योजनम्‌, तच्च व्याख्यालप्रायम्‌ । “सथो हास्येति । सप्यमामभिरुपस्थाने सति ‘we यजमानस्य एतैः लोकाः ‘ata’ चित्याग्निरूपेण waar ‘a सपन्ति, किन्छव- तिष्ठन्त इत्यध; ॥ २५, २९॥

सपनामभिरुपसयान मनुख प्रकारान्तरेण स्तौति -- “ae. वेति । यदिदं किष्च खावरजङ्गमा्रकं प्राण्जिात मस्ति, "तत्‌ सवम्‌ ‘Uae लोकेषु सपति चलति। सर्पणाधिकरणतवात्‌ wat लोकाः । (तत्‌ तधा सति सर्पनामास्टोर्मन्धेः (उपतिष्ठतः xfa यदस्ति, aa तैन ‘eda लोकेषु वर्तमानं माष्टादिकं शमयति arg? नाशकारिणो भासुरो प्रजा, व्यहरः' व्यधन- Wet दन्दशुकादिः, .शिमिदा' विषहतुलूताहधिकादि ¦ ॥ २७ ॥

qa प्रथमं सपनाममन् मनय तात्प व्याचरे-

३४

२६९ ॥ शतपथम्राह्यणम्‌ ॥ ( रप्र tate)

"नमोऽद्ित्यादिना «| “a wafafa “एषु एव fay aay 2 सर्पणभोला दन्दशूकाद्याः प्राणिनः , “aa Tay aneaite दति मन्स्य aerate: । “एथिवो मिति । aad wit, कार्मप्रवचनोयत्वम्‌ | मन्त्रार्थो निगदसिः ॥ २८ ॥

हितोये मत्व मनुख व्याच -- “वा इषव इति । “यातुधान तरिता इति । यातुधानैः wee: प्रेषिताः खलु एके सर्पाः "दशन्ति खादन्ति । “दंग दंशने" 4, ^ टंशसच्लञस््ञां शपोति धः नलोपः । WAS 'यातुधानानाम्‌' दषवः बाणाः , दग्धा चे सर्पाः, ये वा वनस्मतांरतुः was वनस्पतिषु वत्तन्ते | "सवेषु विललेषु Rt ये at: , तिभ्यः सर्पेभ्यो नमः'-श्त्यनेन अन्द्रण नमस्कार; क्रियत इत्यथः ॥ २९ ॥

add सर्पनाम मन्व मनुद्य मन््रवयतात्पयं व्याचष्ट -- “ये वामोति। सर्वर 'वा' -शब्दश्ये । ‘fea’ द्युलोकस्य सम्बन्धिनि az रोचमान wa, ये' चामो सपाः qua tim च awa, Aat सर्याणाम्‌ WY SzAAy Ae! सदनं ख्यानं qaay अस्ति , तेभ्यः सर्पेभ्यो नम इतिः |

"य॒तर-यतरेत्यादि, मन्वयतात्मयकथनम्‌ § | यत यन्न Sa “एतै सर्पन्ति वन्तन्ते , AY AAT "एभ्यः सपेभ्यो नम दूति । जिष्वपि # aagq पठितानां नमः शब्दानां agera gaata:— “nal

ae मि

ee

es a मन a गिं ~~ =>

# वार Go १३. ६।

+ “न-लोपे afgareaaty भ्वादेरेव प्रहणम्‌'- ए्वयाद्ेड दोत्ितः। tute Go ६. ४. २५ ।

§ ato सं १३, ६८,

कक ^ भ ~न ~ = — -~ ~ are — ~> -

( 890 ate ) ॥ सप्तमकार्म्‌ +` Ed

नम इति'- इति । पुनःपुननंमःशब्ट प्रयोगेण "एतश्रमस्करोति' ।. नमस्कारं ॑स्तौति-- “am वै नम इति देवतोरेयेन द्रव्यत्यागो Uw | स यथा देकानां प्रोतिकरः, तदबरमस्का- रोऽपोति ae asta) तथा च यश्रामकमेव az. सकारेण Cary’ सर्पान्‌ 'नमस्यति' पूजयति । नमसः पूजाया मधं “नमो afta इतिः # was प्रासङ्गिकं किच्िदाह- तस्मादिति । यख्ादेवं नसस्कारप्रतिपादको नमःशष्टोऽपि UMAR: प्रयुज्यते , तस्मादेव कारणात्‌ "भयज्नियं' यश्नानष् ह देवदत्त! ange faad "न gaa’) तस्य sare afar माविष्करोति — “यथा हेन मिति । यधा खलु ‘Taq’ भतिधिं ब्रूयात्‌ “awe” कल्पितः "दति' area ay’ सहश्च मेव तत्‌ नमस्त इति वचनम्‌ ॥ ३२० |

waa विसक्मा quits † स्तौति -- ^“ बिभिर्पतिह्ठत दति । ‘aa द्मे लोकाः पृथिव्यादयः, भ्रतस्रहयया watts भित्यथः। “sat तिहदभ्निरित्यादिना aa. fae प्रयोजनान्तरप्रतिपादनम्‌ । “fasefeafcente , १ aT व्याख्यातम्‌ । “तावतेवास्मा इति। ‘wa’ हिर्मयपुरुषाय तावता” तस्याग्ने; परिमाणेनेवः "इमान्‌ लोकान्‌ “ay waa. चानेन खापयतिः। श्रयो" भ्रपि च "तावता तत्परिमःारेयेव१ ददं ‘ad जगत्‌ तेनोपसामेन “्रमयति' |

~~ -- ~ ~ -~ - me Sa

* UTo Wo 3. १. १६ | t Ale Wo १३. é-—u | fle द्रौ" Mo १७. 8. ६ ।

RET ॥ MTATTAT ETT ॥ (amo tate )

asia तिष्ठता ater मिति खितिगुणं विधाय स्तोति- “तिहब्रपतिष्ठत इति । जङ्ाकारेणावश्यानात्‌ ‘fase’ खलु ea लोकाः ‘wat भपिच खपविष्टात्‌ FATT तिष्ठन्‌ खल्‌ पुरषो 'वोयेवसरः' भतिशयितवोयवान्‌। तच्षादुपस्थानस्य तिष्ठतं कता युक्रव्यथः।॥ ze |

sfina fara— “waa fafa उपस्थानानन्त- यम्‌ ‘waa | एन हिरयमयपुरुषम्‌ “पभिकुहोति' अभितः सर्वासु feq उपरि waa संस्कु्यात्‌ | तदवय विधन्त-- “भाच्यनेति। ब्राइतिपञ्चका्धं पश्चग्टशोत माल्यं सुचि HAT तनाभिजुहयादिल्यथं #। “तस्योक्घ एति । aw’ पञ्चसह्यायुक्षत्वस्य स्तावको AANA: प्रागाकात श्त्यधः ॥

"सर्वतः परिस मिति। (सर्वतः सर्वासु दिक 'परिसपंः परिद्धप्य तां तां दिशं परिक्रम्य | “भाभोषूणय णमुल्‌ च" ¶ । धरि- सरपं यस्य प्रयोजन माह-- “सर्वाभ्य इति ‘wate दिग्भ्यः सकाशात्‌ “एने पुरुषम्‌ । गत AMT ॥ २२ ॥

अग्छविष्यर्ध मनुवदति -- “यदेवेन मिति। “awe पाज्ञ इत्याद्यान्‌ ४ TNA पञ्च AMA विधातु are यिका are— “uae देवा इति “ae न द्म मिति। नः

~~ न्क ~ ~ * ~~ ~~~ ~ ~ ^= व) ~ — ee --~~~" "म म ~ ~ ene क~~ >= ---~ ण स्का 9 ~ [काक काक गी —

* aie ato GF १७. 8. 9 | t पाण So ३. 8. BW t ato To १३. ENS |

( ४श्र° vate | ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ २१८

Waray "द्मम्‌" भ्रालानम्‌ "इष्ट अस्मिन्नवसरे नादाः cafe’ ‘ay’ येनोपायेन न way’, स उपायः क इति विचारितवन्त इत्यथः । “राकोप्तान्‌ प्रतिसरानिति। crea प्रति अस ety सरन्ति गच्छन्ति इति प्रतिसराः aye पाज दयाया मन्त्राः #। WA एव रस्तोहननसम्बन्धात्‌ ‘Trew: ; वै" - शब्दः प्रसिद्यौ। सा च “भरस्तासि विष्य रच्षसस्तपि्रैरित्यादिमन्बवर्णा- दवसेया † । “वथेवेलदिल्यादिना । उक्षाधदृ्टाम्तसुखेनाभिष्टोम- मन्विधिः। मन्वहारा रत्चोहननहेतुतां प्रतिपाद्य द्रभ्यमुते- मापि तत्‌ प्रतिपादयति- “वथो वा vf “तं खलु वं देवा at wat सोम anfafan मेत्तिरोयक्षे प्रसिहं एतस्य agua मव ॒ववे-शब्टो दयोतयति। aer भाश्य- स्याम्निज्वालाहेतुलात्‌ वच्त्वम्‌ । “aqua: daw इति । छेमन्तशिशिरयोः समासाभिप्रायेण § । “aaaaagetatfa यत्परिमाणविशिष्टचित्योऽभ्निः , तावत्परिमाणेन ‘cae’ एतेन कर्मणा ‘arg cafe’ नाशयति । मन्वदेवताहारेण प्रणंसति-- “भ्राग्नयोभिरिति। भन्नि्ेवता यासां ता भामेष्यः, “war. ठक्‌” |, “टिड़ाण्ञ्‌"-द्तिष¶ ङोप्‌ ।॥

RR ~ ^ जाना ae ee pees oe te रे

er et ee er ee ee

* वा० Wo १३. ६--१३ ।

tf We Mo 8. ४. २।

; ae Fo ६. २. २. ७ |

§ Go त्रा १. १. १ द्यम्‌) | पा० छ०° ४. २. ३३ |

4 पाण Geo 8. १. १५।

_ __ es eee ~ ~~ “at a eee = =

२७० ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( श्प्र* tate )

छृन्दोदारेण स्तौति-- “faeafufefa | “वथो वेजिष्ु fafa | इन्द्रेण सष्ोत्पत्रत्वाद्‌ः वोर्योपितात्‌ , प्रजापत्यवयवा- दुत्यत्तेखच facut aay ।

परिसपणप्रकारं fafenfifed परिसपण मनु स्तौति-- "सर्वतः सरिषपं fafa: sara मेतत्‌ #॥ २४॥

“पुश्चाद्म्नेरित्यादिना परिसरपण प्रकारो निरूप्यते । (भग्ने प्रथमं ‘wary प्रतोचां दिशि wae उपविष्टः सन्‌ › प्रथमेन aay gar मभिलुष्टोति। भयोत्तरभागे दसिणामुखं उप. विष्टः सन्‌, दितोयेन मन्ेणभिजुहोति | "भथ पुरस्तात्‌ प्रायां दिशि wage उपविष्टः खन्‌ , दतोयेन मन्तरेण । gy यथेतं प्रतिनिहत्य “जघनेन atte’, पुरुषस्य Tate: भागीन परिक्रम्य, "दक्षिणतः दिणस्यां दिशि seqa खपविष्टः , चतुर्थेन aaufugeifa । “तदचिणाहदिति † । एषं क्रियमाणे सति शोमस्य प्रादक्चि्येन ठस्तिरुपपन्रा भवति । ‘aq खलु प्राद्चिष्य Saar टेवसम्बल्धिनि कर्मणि योग्यम्‌ , (भध रनन्तरम्‌ (भनुपरोत्य' दक्षिणदिक्छका- शात्‌ प्रतोचीं fest mat, तत्र श्राङासोनः' पञ्चमेन मन्ते णाभिजुहयात्‌ ४ । तथैव सति fe wer यजमानस्य "एतत्‌ अरभिषोमाख्यं aa प्रागपवगें ‘aa’ wafer’ - इत्यथः ॥ १५ ॥

-~--~ ~» ~ ---=~---~--~-~--~ ^~ ne ae rns oe ee +

# TST परस्तात (See Uo UR Te) द्रट्थम्‌ | t का ato Ho १७. B ट । + काण श्रौ छू १७. BE, १० ।

( 88° vate ) ॥ सप्तमकारछम्‌ it २७१

सुचो पधानं विन्ते - “qa सुचाविति # | सत्‌ प्रशंसति — बाह वा इति। “जुह्ृदंक्तिणो हस्तः , उपदत्‌ way” -दत्यादिग्रुन्तरप्रसिदेः † सखुचोर्वाहरूपता । तथा सति एतत्‌" खुगुपधानेन ‘ufaq हिररमयपुरषे बाह एवः प्रतिदधाति' सन्दधाति सुचोर्बाहरूपताप्रसि्ि मभिनयेन दथयति-- “se मेवेति । शरद मेव' ward प्रतिर पेय ४6 दग्यमानं "कणुललम्‌' § सुगग्रस्ानोयम्‌ । श्रयम्‌" एव are: दण्डः FAW: ; भतः सुगरुपता अनयोः प्रत्यस्षसिेत्य घः | fra मनुय स्तौति- “ह भवत इ्ति। दत्तिणोत्तरपाष्षयो- स्तदुपधानं fawi— “ama fi aa हेतु मार “पाश्वतो होति ॥ ३६ ॥

तत्र दक्षिणपाश्वं उपधेयायाः स्रुचो gafati विधनस्-- “काष्मयमयो मिति |। कार्म यंडकेण निर्मिता सुक्‌ ated. मयो । सुचष्तत्पज्ञतिता माख्यायिकया प्रतिपादयति -- “caer श्त्यादिना। “aaufa मपश्यत्रिति। का्म्याख्य' वनस्यति मिति aaa) सिद्व मन्यत्‌ । सुच wera पूरणं विधाय स्तौति - “साज्येन gut भवतोति ॥ २७॥

VNU sea: खच उपधानं विक्त्ते-

rT RAIS अका 99 ग्ण ~~ ~ — ~ = ^~ ee ज - =. जन > ty ¬ ~~ = ~~ ~~~ -- -- -- -~ --~ ~~~ ~~~ er ~ ~~---~-- ~ AR te --

* का० श्रौ To १७. 8. १९१। † ते" Alo ३. ३. ९।

t ‘afceta’—cfa ज-पाठटः | § "कणटत्यल'- दति w-aIa: |

| ate श्रौ° Ge WO ४. १२।

२७२. ॥ शतपचत्राद्मणम्‌ ॥ ( २प्र° ate )

“अदो दुम्बरो सुत्तरत एति * । “gral इत्यादि , प्रादयुक्षाधम्‌ | खपधानसमधे दध्ना तस्याः पूरणं विधाय स्तौति - “दका qat अवतोति। “रसो वै दधीति । पयस भ्रोषपिसाररसामकल्वाद्‌ ewista रसात्मकत्वम्‌ ॥ ३८ ॥ सखुचोरुपघान मनुद्य तयोर्बादरूपतां am तावत्‌ तदुपादा- मयोवे्षयोरत्पति माइ - “agaatfen विश्जिष्टावयवस्य श्रजापतस्तेजः “aera ग्डहोला ‘afm दसिणतः 'परकषंत्‌ अनेषोत्‌ । a अग्निः भन भस्मन्‌ काशं यहे ‘SATAY SAE मरमत्‌ , सुख मवामोदिव्यथः । “यत्‌ कष ्यादिना ATH य- नामनिरश्क्षिः) कछषिधातोः रमेश are यंशष्टनिष्यत्तिवंण- विकारेण FEAT) “TT सग्निगमन्‌ानन्तरम्‌ , ‘we विख स्तावयवस्य प्रजापतेः सम्बन्धि ‘ate? भान्तरं ala इन्द्रः "आदायः Slax ‘Bee! उत्तरामुखः सन्‌ उत्तरभागे Sz ्रामत्‌। उत्क्रम्य 'सः' “उदुम्बरः' THT जातः ॥ १९ ॥ <तान्रवोदिति । ततः AY अगनोग्रो प्रजापतिः “व्रवोत्‌' । मा ead’ मा मुपगच्छतम्‌ , "एतत्‌ मदोय मङ्ग 'प्रतिधन्तं' पुनःसन्धा- मेन संस्क्‌ रतम्‌ । येन ATTA म मदोयशयोरात्‌ युव सुदक्रमि- wy | दति" - शब्दः प्रजापतिवाक्चपरिसमापतौ | “ताभ्या मिल्यादि, तयोरमोन्द्रयोर्वाक्यम्‌ | “AAA: घ्ठोचतुर्धीदितोयाखयोः” इति + चतुर््न्तस्या्र "नौ -भावः। र प्रजापतं | ताभ्यां खलु

i eee en nee ST cere a ee ~ ~~ ere ar [क्क "नगयी

#+ का० श्रौ Mo १७. ४. १३ । + पाण @&e ८. १, Rel

( 8° रेब्रा) ॥ सप्तम कारम्‌ ॥ QTE.

यदेवास्येते ऽभात्मनस्तदस्िन्नेतत्‌ प्रतिदधाति वद्मा- देते ऽअर्रोपदधाति ते ऽअनन्तहिते व्विश्वज्योतिष उपदधाति प्रजा वै व्वि्वज्योतिरननतर्हितालत्‌ प्रजा ऋतुभ्यो दधाति तस्मात्‌ प्रजा इतूनेवौनु- प्रजायन्त ऽकतुभि्व गभं सन्त सम्य यन्य तुभि- जतम्‌ en ३१॥

wast सुषदधाति। sa at ऽअषाठेमा मेवे तदुपदधाति तां gate ऽउपदधाति प्रथमा होय WIAA ॥ 22 ॥

सा यद्षाढा नाम । देवाश्वासुराश्चोभवे प्राजा- पत्या अस्पञ्चन्त ते देवा एता मिष्टका मपश्त्नषाटा मिमा मेव ता मुपादधत ता सुषधायासुरार्सपतान्‌ भाटव्यानस्मात्सववस्मादसहन्त यद्सहन्त तस्माद- षाढा तयैवेतयाजमान एता मुपधाय दिषन्तं wae WA TAA सहते ॥ २३ |

यदेवाषाढा मुपद्धाति । व्वाग्वा ऽअषाढ़ा वा-

नि भ 3

SR ~~~ ~~~ ~ ~= य भा ~ = ० #।

« ^"जातम्‌'-दतिग, च । Catapatha-Brakmanam, Vol. VII, Fasc, IV.

29

२९. ॥ शतपथत्राह्मशम्‌ ॥ ( शप्रण शब्रा, }

चैव तदेवा असुरान्सपनान्‌ भाटव्यानस्मात्‌ सव्व स्मादसहन्त तथेवेतद्यजमानो व्वाचैव दिषन्तं भाठ- TAMARA व्याच मेव तदेवा उप्रादधत तथैवैतदयजमानो व्वाच भेवोपधत्ते # ॥ २६ ॥

सेयं व्वामभत्‌ | प्राण वे ard यदि किञ्च gata तत्‌ aa faufa तेनेयं व्वामभदाग्‌घ त्वेव व्वामभत प्राणा वै व्वामं व्वाचि वे प्राणभ्योऽन्न धीयते तस्परादावामगभ्त्‌ + ॥ ३५॥

त sud सव्वं प्राणा यदषाढा । at qatet (उपदधाति पुरस्तात्तत्‌ प्राणान्दधाति aati मे पुरस्तात्‌ प्राणास्तात्रान्यया यजुष्मलष्टकया YO सात प्रखपदध्यादेतस्यां चितौ नेत्माणानपिद्धा- नौति § ॥ ३६ ॥

यदपस्याः पञ्च एुरस्तादुपदधाति । Wa वा

+ भ्नेवोपधत्त'- दति ख, भिवौपधर्त“- ata a, घ। t ‘oma —eta ग, घ। a. { ‘gee’ —xfa, ख । § "दधागौति'-- षति कं ।

( 8% रत्रा) ॥ सप्तमकाण्छम्‌ ॥ २९१

ऽभापोऽनपिषिता वा ऽअन्नेन प्राणास्ता मनन्तर्हिता खतव्याभ्या सुपदघाद् तुष तदाच प्रतिष्ठाप्रयति सैवं व्वाखतुषु प्रतिष्ठिता acta ॥ २७ ॥

तदाह: । यत्‌ प्रजा व्विश्वज्योतिर्व्वागषादाघ कश्माट्‌न्तरेगःव्येऽउपदधातौति संब्बत्मरो वा ऽक- Ta संब्बव्सरेण तत्‌ प्रजाभ्यो are मन्त्दधाति तस्मात्‌ सव्वत्सरवेलायां प्रजा व्वाचं प्रबदन्ति | ॥ २८ ॥

अषाठासि सहमानेति। असहन्त श्च तया देवा असुरान्सखारातौः सहस पृतनायत इति यथेव यजुस्तथा वपु सहस्वोर्यासि सा मा जिन्वेति सव्वं वे सहस सर्वववोर्थासि सा मा जिन्वेलयेतत्‌ सादयित्वा सूददोहसाधिवदति aera बन्धुः ॥ २८ ॥

तदाः । कस्मादभिखयमादख मन्या Tea उपधीयन्ते प्राच्य एता दृतिं दे वे योनौ sefa बरूयाहवयोनिरन्यो मनुष्ययोनिरन्वः प्राचौनप्रज- नना वे देवाः प्रतीचीनप्रजनना मनुष्यालय-

९९ ॥ शतपथत्रादह्मणम्‌ ॥ ( शप्र RATo )

देताः प्राचीरुपदधाति देवयोनेगवेतदाजमानं प्रज- नयति ॥ ४०॥२॥

| इति ठतीयप्रपाटके facta ब्राह्मणम्‌ [४. २, ॥

गते ब्राह्मणि रुकादयुपधानं विदितम्‌ # , भ्रथास्िन्‌ ATAU खथमाढ सादर कादुपघानं विधास्यते । कात्यायनः — “at मासं पुरुषे एकरा छिद्रा मिति 4 । पुरुषप्रयन्न मन्तरेण या खत एव दिद्रुक्ता, wa चद्रपाषाणविशेषः , सा खयमाटसा, तां हिरण्मयरपुरुषे उपदध्यात्‌ । तदेतद्‌ विधत्ते-- “az aaa सुपदधातोति। खयमाटसाख्या मिष्टका सुपदध्या दिति विधिरुतरेयः ; यथा “गरौदुम्बरौ युपो भवतोति । तजर हि भवतीत्यस्य वत्तमानापदेणत्वात्‌ प्रत्यक्षविधित्वासम्भवेऽपि "अर्मे" -इत्यादयर्थवाद ्ञतसुत्या विधिरुत्नोयत इति निर्णोतम्‌ ।

ननु “aval उदुम्बर इत्यादेः युपोदुम्बरस्य फलविधाय- कत्वात्‌ कथ मथंवादल्ल भिति चेत्‌, न; भ्रविहितस्य फलाभिधानायोमाद्‌ विहितस्येति वक्तव्यम्‌ ; विधिश्च तस्याधः aza मन्तरेण न सम्भवतीति । ब्रतोऽत्रापि (द्रवं वे दूत्या दयर्थवादस्य वत्तेमानापदेशक्वादुत्रेतव्यो विधिः | एव मन्य- त्रापि वत्तंमानापदेशेषु श्रय भेव न्यायो gear

ee ro — ~--~ -~~ ~~~ -~---

te ee — esis Os

+ नास्त्येतट्‌ वाक्यं ज- पुस्तक । t का श्रौ Mo १७. 8. १५ ।

~ न - *

( 880 रेत्रा०) ॥ सपमकाण्डम्‌ ॥ २८३

तस्याः खयमाटसायाः एथिवोविकारत्वात्‌ तदुपधानेन vfaqauta मेव सम्पादितं भवतोत्याह-- “दयं वा इति |

agen aa पुरुष sfa, तद्‌ विधत्ते - “ता मनन्तर्हिंता fafa (ताम्‌ svat पुरुषात्‌" “्रनन्तहिताम्‌' श्रव्यवहितां, तत्सम्बदा मुपदध्यादिव्यथः |

पुरुषसम्बद्वस्वेनोपधानं प्रशंसति - “sa वा इति। vfaat त्रोद्यादोनां सषा मनत्रानां पयमानतादनब्ररूपा णृथिवो , सखयमाटसा च पधिवोत्युनम्‌ ; waa पुरुषसम्बन्धे- नोपधानेन afaaa aa fafeaarq भवति।

अनन्तहित faaaata कचित्‌ aad संश्ेषेणाप्यव्यवधान सुपपयत इत्यत श्राह -- “उत्तरा मिति। “उत्तरां पुरुष- स्योपयवख्िताम्‌ | विधैव विशेषण मेतत्‌ । अत एव सूत्रे ‘Gay’ इति सप्तम्या उपधानाधिकरणत्ल सुकरम्‌ ।

“उत्तर भेवाल्मादिति । श्रमात्‌" पुरुषात्‌ ‘sata’ उपर्य- वस्ितम्‌ ‘sa’ करोति , पुरुषस्य सुखे दधातोति = भावः ॥ १॥

विदितां स्रयमाढठसखा मनूद्य प्राणामना स्तौति-- “यद वेति। “खयमाहखा सुपदधातोति यदस्ति, तत्कारण सुत इत्यथः । “प्राणो श्वेतत्‌ wa मामन श्राटन्त ”-इति खय- , माढसखायाः प्राण्चोपपादनम्‌ । प्राणो नाम शरोरान्तवत्तमानो वायुः। afe waar खयम्‌ श्रान्तः ्रातदनं कुरुते, शरोरान्तगतनाडोषु WAH क्वा प्रवत्तते। wz al Alaa: शरोरस्यान्तः waa इति योजना | श्राठन्त इति “s afer

ee `

i ~ ~ ~

# fazmatta'—xfa a

२९४ ॥ शतपधत्राद्मणम्‌ ॥ ( रेप्र* Rate )

हिघानादरयोः #*-इ्त्यस्माद्रौधादिकाल्लटि रूपम्‌ ; भतः खय मातक्ष्नसामाग्यात्‌ खयमाटखायाः प्राणामकत्व fares: |

विहितव्यवधान मनुवदन्‌ न केवले खयमातदनसामान्यादेव प्राणत्वम्‌ , अपि तु पूर्वोक्तटथिवोच्साम्याच्वापि ¶† प्राणत मस्या विद्यत इति दशयति - “ता मनन्तदहिता मित्यादिना । यत्‌ किञ्चिश्रनुयपश्पतिसरोखपादिकं प्राणिजात मस्ति, तत्‌ a4 पृथिवी faufa खलु । aaa एथिव्याः sma मुपपादि- तम्‌ । We मन्यत्‌ ॥२॥

अध पुनरपि ता भेषष्टकां विकरस्तावयवस्य प्रजापतेः nfastedu प्रशंसति -- “agafa पूवे प्रजापतिः प्रजाः we विलस्ताङ्गोऽभूत्‌। तादशं लं प्रजापतिम्‌ अ्रवयवशः gre , टेवताः '््युदक्रामन्‌' , ततः तासु व्युत्क्रामतोषु' क , स प्रजापतिः ufasted as खयम्‌ “श्रभिपद्य खोला !डपावि- Wy) तरेत्‌ प्राक्‌ प्रपञ्चनोक्षम्‌-- “प्रजापतिः प्रजा Tes , स प्रजाः ष्टा सवं माजि मिचखाव्यसखंसत , तस्मादिखस्तात्‌ प्राणो मध्यत उदक्रामदित्यादिना §। प्रजापतेः प्रजासजनेन विश्चधावयवलं॒तेत्तिरोयकैऽप्याज्नातम्‌-- “प्रजापतिः प्रजाः aut व्यल्लंसतेति | ॥ २॥

+ -----

— oe ee ee -~ ~~~ न= = = ~

# Wo Wo £ श्रा? ।

+ एथिवीत्व मादापि- इति च , "एयिवीत्वप्रणाद्यापि'- दति ¦

‘aay, ‘aq’, ‘Gena’ - इति चयः प्राटास्तक्लखाधां वा सायणौयाः।

§ पुरस्तादिद्धेव १. १. २ (४६०) द्रघ्यम्‌।

| ते° ब्रा ९.३. ६. १।

( ४अण० रेत्रा*) ॥ सप्तम काण्डम्‌ tt ९४

सयडदति। सः' प्रजानां खष्टा, यः प्रजापतिः विखस्ती- ऽभूत्‌ , सोऽय भेव; य एष इषटकासक्ातरुपः श्रगिनिशीयतै' | श्रध ‘ara’ सा प्रजापतिना प्राप्ता प्रतिशः, ‘ar एषाः; ददानो सुपधोययमाना प्रथमा खयमाटसा' । प्रथममध्यमोक्षमासु तिष्धष्वपि fafay fae: खयमाढटसा उपधोयन्ते , तोऽव प्रथ- मेति विशेषणम्‌ । “तद्यदिति । यतः ‘cary इष्टकाम्‌ रत्र पुरषे उपदधाति, ‘aq’ तेन श्रस्यः पुरुषरूपस्य प्रजापतैः “ora” aq यदेतत्‌ प्रतिष्टालक्षण ara । एषेति लिङ्कव्यत्ययः # | ‘aq “अस्मिन्‌ प्रजापतौ "एतत्‌ एतेन निहितवान्‌ † भवति | तस्मादस्मिन्‌ पुरुषे उपदध्यात्‌ ii ४ A

विदिते उपधाने aa’ विधत्ते- “at वे प्रजापति- नोपदधातोल्यादिना । wa शभ्रवासि धरणास्तुता”-“प्रजापतिष्टा सादयतु"-“भूरसिभूमिरसि”- दति तिरभिच्छेम्मिः ¢ “fara प्राणायः-इति § यज्ञुषा च |

यत॒ एषा खयमासेष्टकोपधोयते, wa: प्रजापति- शब्देन तदिशिष्टः aa लक्षयित्वा, तेन लसित-लक्षणया तै सर्वे मन्ता लश्यन्ते-- “प्रजापति््यंवेतत्‌ खय मामनः प्रत्य- धत्तेत्यनेन लक्तितलक्षणाविवक्षाकारण qed || यतः प्रजा-

~ ~--~-- ~~~ -=--==~- -~- ~~ ~ - “~~~ ~----- ---~-~- ~ ---------- ~ -------~~-------- ¬` ~+ ण्न

# एष इति लिङ्गयत्ययः- श्त ष, ज ।

† प्रजापतौ च ते निहहितवान्‌'- दति क-पाठः, Sto Fata च्व zz; प्रजापतौ प्रति निदितवान्‌'- दति ज,

fale Fo १३. १६, ९७, १८ § वा Wo १३. १६ |

| लसितलश्षणाकषारण सच्यते- दति म ।

२९६ ॥ शतप्रथत्राद्म णम्‌ ॥ ( 2Wo रेत्रा०)

पति; खय मास्मनः "एतत्‌ प्रतिष्टालक्षण मङ्ग ‘NUT’, अतस्तव्रतिष्ठामकख यमाढ सोपधानमन्तेऽपि aaa faa स्यादिति प्रजापतिनोपदध्यादिलुक्तम्‌ |

प्रथमा ad व्याचष्टे -- “प्रवासोति # । “खिरासोदयेतदिति vate व्याख्यानम्‌ , “अधो प्रतिष्ठासोत्येतदपि भरुवासोत्यस्येव विवरणम्‌ । 'धरुगेति-प्रतीक मादाय व्याचषटे- “प्रतिष्ठावे धरुण मिति । सवस्याधारभूतेत्यथः । “onan विश्व कश्चणित्यस्य व्याख्यानम्‌- “प्रजापति विश्वकर्मेति । fara छत्लप्रपच्चस्य कर्म रृषटिलक्षण मस्यास्तोति विश्वकमेशब्देन प्रजापतिरभिधोयते । तेन स्तता श्राच्छादिता , उपहितेव्येतदुक्तं भवति ।

Cael प समुद्रः पुरुषः सुपण इति| wa पुष्करपणं रुका निधाय, तत्र च दिररयपुरुष मवाप्य, तस्योपरि खयमाढटसो- पधानं HUI । श्रतश्च “AT ला समुद्र seat सुपणं इति +, अनेन आधारभूतो सक्नपुरुषौ तव हिंसां मा काष्टीम्‌ , किन्तु श्रानुकुल्येनाङोकुरुता faa |

“यथैव यजुस्तथा बन्धुरिति | भ्रनेन यथा AAA व्यास्या- नम्‌-- “भ्रव्यथमानां ufaat हधृहेव्येष मन्वभागः ‡ सटां इत्यच्यते ॥ ५ ॥

गिभ ४ ममम 33 माकं

# “भुवासि धरुणास्त॒ ता विश्वकमेणा"-दति वा० सं° १३. १६ ऋः प्रथमो भाग. |

† एव वा Heo १३. १६ हितोयो भागः |

‡ wa fe ato So १६, १६ ठतोयो भागः |

—

( 880 रत्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ 229

श्रध हितोया ad aret— “gamfaefa #। यतः प्रजापतिः "एतां प्रथमां fafa मपश्यत्‌ः, aa: (प्रजापतिष्ट सादयतिति मन्त BIE) Wat मः-ादक्वात्‌ दयं एथिवो अपां ण्ढ । तथा ‘aqge अ्रपि एमन्‌' wafafa “su गतौ ¶*- इत्यस्मात्‌ “अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते" -दति ¢ मनिन्‌ प्रत्ययः । “समुद्र- स्येति , wait कमणि षष्टो § | समुद्रस्य car समुद्रं uaa: | परितः समुद्रेण वलयितत्वात्‌ “uafafa सप्तम्येकवचनस्य “gat सुलुगित्यादिना || लुकि सति रूपम्‌ । ‘sa’ पएथिवो व्यच- खतो' व्यञ्चनवतो, अभिव्यकिगुक्षा , ्रथखतो' विस्तारयुक्ञा चैत्ये तत्‌ प्रत्यक्षसिदम्‌ ; सखंयमाढठखा च परिव्यात्मिका ; aaa व्यच- aat wean भिति aa ate, “waa एथिवो चासोल्ये तदिति q । यतस्तं एथिव्यसि , wa: प्रथखेत्येतदुक्गं भवतोत्यथः | णृथिवोशब्दस्य प्रधनप्रहस्तिनिमित्तकत्वं तेत्तिरोयके za — “तत्‌ पुष्करपरेऽप्रभयत्‌ , यदप्रथयत्‌ , तत्‌ थिव्यं एथिवौत fafa seen ६ ॥

=---------------- ^~ -- ~ --- - re

a nt - ~~ ~= -

+ “प्रजापति मादयत्पाम्युषं समुद्रस्यमन्‌ | raat wat wae vfgafa’-—cfa ate Go १२. १७।

t Helo प० ३४ Ale |

+ पाण @&eo ३, २. OY

§ पाण Wo २. ३. ६५।

| पा० Mo ७. १. ३६. |

¶ मन््ररगभिप्राय रष वब्राद्मणोक्तः, नतु aw: |

ae त° Blow. १, ३, ७. १ ।

२८

२९.८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ 1 ( शप्र RAT }

aq ठतोया ad व्याचषटे-- “भुरसीतोति #। ^ भूर्होयं भूमिष्ोय fafa ‘<a एथिवो , यतः सर्वेषां सुखानि भावय- alfa भूः ; war: सकाशादिदं सव मविज्नात मभूदिति भूमिष। wa एव युतिः, “श्रसूहा इद्‌ मिति तद्‌ yet भमित मिति" । लस््ाङुरसि भूमिरसोत्यभिधत्ते | “xa ete सवं ददते”-दइत्यनेना- दितिल्लोपपादनम्‌ । ‘<a’ पथिवो ‘ee aa’ भोग्यवसुजातं 'ददतैः, तस्माद्‌ भ्रदितिः। “ee दाने ४"-दत्यस्माददितिशब्टो निष्पन्नो दरश्व्यः। ‘faa’ सवम्‌ ‘wai’ निहित भिति "विधायाः | “विश्वस्य भुवनस्येति। भुवनश्रष्देमाज yaaafe पदाथजाततं awa, aaa स्वस्य भुवनवत्तिपदाथजातस्य धारयिचोत्ये- ae भवति । एथिवोरूपत्वादामनः “एथिवों यच्छत्या- दिना भ्रामन एव नियमनादिकं क्रियता मित्युत sare — “grad यच्छेत्यादिना ॥ ७ ॥

अथ यजुमन्तं व्याचषटे- “fawa प्रणयेति §। एक एव प्राणवायुवुं्तिभेदात्‌ प्राणापानव्यानोदानश्दे रभिघोयते | “oT Waay खय माममश्राठन्दत इति खयमाढसायाः प्राणत yaa || “सवंस्मा उ वा एतस्मा इति। षष्टं qqu ¶। सवस्य waa प्राणिसङ्स्य प्राण एवाशास्यी

# Alo Ho YB. ta | ey { do Ale १.१. ३.७9. 2! † भ्वा° Blo १७ We | § वा० Wo १३. १६ | | cea fectanfearat ( 200 ए० ६ प॑० ) द्रष्टम्‌ । T We २.३. ६२०१ बार |

( 8० RAT ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ Ree

भवति , भतः स्वस्यापि प्राणदिद्यर्याधं तदोपधान नमिति यावत्‌ ।

“sh वं लोकाद्ति। तिखः खयमाठसाः , एथिव्यन्त- रक्षदयुलोकाकिकाः। श्रमे खलुः लोकाः प्रतिष्ठाः सद. प्राणिना माघारः। “afta मिति प्रत्येकविव्यैकवचनम्‌ , नियतलिङ्गत्वाच्रपुंसकलिङ्कम्‌ । ततश्च प्रथमायाः खयमाट- खाया; एृथिव्यामकलात्‌, सर्वेषा माधारभूतय संसारसाधन- भरताय च श्रस्म लोकाय तवोपधानम्‌। “गोपायलिेतदिति,, एथिव्यभिमानिदेवतालात्‌ ““अ्रमििसत्वा afiz गोपायलित्येतदुक्गम्‌ | “यच्छहिः शन्तमम्‌ , तेनेखयेतदिति। "न्तम्‌" अतिशयेन gaat यच्छदिस्तेजोस्ति . तेनेति ॥

wag — 2 wane) स्विरासि , सर्वेषां ufastfa, जा पतिनोपद्ितासि | ated at रुक्मो wede । तथा हिर यपुरुषथ लां मोहधोत्‌ । तथा सति waar लवं थिवी ृटोकुर. (९६) । किच्च प्रजापतिः wor arene? समुद्रं प्राप्तवतिः प्रदेशे saad विस्तारवतों ai सादयतु । यतस्त्वं एथिव्यसि , तः ‘Wore’ विस्तारवलो. भव (१७) । किञ्च , त्वं सर्वेषां सुखानां वयिवरो भ्रसि, सर्वेषां चोत्पत्तिस्थान मसि , सर्वस्यापि भोग्य- सुनो eat श्रि, कत्ख्रस्यापि भुवनवर्तिपदा्धज्ातस्य nefaat श्रसि। तादशो लं षथिवोरूप मामानं “नियच्छ alge , मा च feat: (१८)। प्रयोजन मन्तरेण at "नोपद्र कन्तु सवस्यापि प्राणिनः walt ल्वा quenfa, wi भिं म्ामहे। टिलोपन्कान्द्सः | खस्याः भ्रविनार्रेन

२०० ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ३प्र* रेत्रा०)

सुखातिश्यसम्पादकेन षजसा च गोयायतु । तया ‘Saaar afgvaq श्रह्गिरसा तुल्या, ‘wa’ ‘fect `सोद' उपविशति RAAT ॥

an “तया टेवतयेत्यनेन मन्तरेण सादयित्वा “ता भ्रस्येत्यने- नाधिवरेदित्याह-- “सादय्िल्वेति। wa स्त्रम्‌ ˆसादन- सूटटोहसौ waa तथा देवतया ता भ्रस्येतोति #। साद नाधिवदनमन्योव्या स्यानं प्रागुक्त मित्याह -- “तस्योक्ती बन्धु fifa) ‘aa तस्मिन्‌ काण्ड प्राणो वे सूददोहा इत्यादिना श्रयिवटनमन्ो व्याख्यातः Pi ware “स उपदधाति 'तया' देवतयेति , “ava सा देवतित्यादिना व्याख्यातः सादन मन्ध ४ ॥

अथ खयमाढठसवायां सामगानं विधाय, तव्मयोजन कथनलत्तणं व्याख्यान सुपरिष्टाद्‌ वच्यत इति दशयति-- ^अधेत्यादिना | sai प्रथमायां खयमाढसखायां भूरिति area साम गायेत्‌ | श्रत एव सूत्रम्‌- “भूरिचयेतस्यां साम गायति-दइति § | तद्या ख्यानन्तु “श्रथ खयमाठस्षासु सामानि गायतौव्यादिनो- तरत अ्र्टमकार्डावसामे प्रपञ्चातें | i = ।

awl - -----~ - --~~ — ---

# faa सादनद्ददोदसा उपघानादुसरं तया देवतया ता स्येति" इति काण Ble To Le, ७. १४ |

t पुरस्तादिव ८०० ce द्रषटयम्‌ |

+ तच १. २. RECA भाः २२०) AVA |

§ alo Ato Me १७. 8. १६ |

| उपरिष्टात्‌ ८. ७. ४. १ द्रष्यम्‌ ।

( Bto रत्रा ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ti ३०१

( प्राणालकलत्वात्‌ तदुपधानेन पुरुषः कथ मनभिनिहितो भवतोति wagial स्यमाटखायाः ) x लोके हि पुरुषस्योपरि पाषाणे fafea श्रस्य + महानुपरोधो जायते, अतोऽत्र खयमाढट- साया: पाषाणामकत्वात्‌ ¢, तयोश्वोपरोधहतुत्वाभावात्‌ , प्रयु तानुक्ूललात्‌ , तत्सत्निधानेऽपि पुरुषोऽनभिदहित ca भव- तोत्याह — “aerefcarfear ie | |

खयमादसखष्टकोपधानानन्तरं दर्वेष्टकोपघानं विधत्त - “अथेति इष्टकाशन्दो रन्मयेष्टकासु मुख्यः , दूवायान्तूपधान- सामान्याद्नौणः । पशुपुटिसाघनत्वेन gata मपि पश्लात्‌ , तदु- पधानेन § पशूना भेवोपधानं क्षतं भवतोत्याह - “पशवो वा इति । यदुक्तं “पशूनेवेतदुपदधातोति , तत्‌ किं साधारणपशरविषयम्‌ 7 नेत्याह-- “aare इति me पुरस्तात्‌ त्मनि; 'अनन्तहितः' शरन्यवहितेः । खस्य तंष्वनुप्रधेणादनन्तहितलम्‌। aed: "येः" पञ्चभिः पशभिः अन्यत्नोपजगाम , ‘a पशवः ‘ad’ दूवे्टकामका sau: । अग्निः पशून्‌ प्रविश्यान्यच जगाभेत्येतत्‌ “स एतान्‌ पञ्च पशून्‌ प्राविशदित्यादिना षष्ठकाग्ड प्रपच्चेनोक्तम्‌ | । “उपदघातोति

ee ee — न्न --~- = eee ----

e लन्धनोचिद्ान्तपाठो ata द-पुस्तकादन्यच |

† ‘fafeaw’—ata डः ।

"अन्नप्रागाल्मकत्वात्‌--द्ति क । "लौके पुरुषस्योपरि प्राषाणे निद्धिते तस्य मदहनुपरोघो जायते | स्वयमाटटसाया; पाषाणाः ह्म कत्वात्‌” -द्ति ज ।

§ 'तद्पधधाने'-ष्ति ङ, न

] १ प्र शत्रा" २क०(६भा० ५३०) AVA

३०२ ॥ TUT REIT ॥ ( aHe ब्रा)

सामान्येन विधानात्‌ सखानविशेषं विधाव प्रशंसति-- “ar मनन्तरहिता मिल्यादिना। “at मनन्तर्हितां पुरुषादुपदधा- तीति खयमाढसष्टकाखापनविधिव्याख्यानेनेव क्रतव्याख्यानं मेतत्‌ # uve it

विहित समुपधान aqa भ्रोषधोनां दूवायाधोप्यत्तिप्रद- Tags तदुपधानेनेव (क्षत्र aa) > wales: प्राण रसच्चोपहितवान्‌ भवतोति स्तौति-- “aeaarfea । "अगशो- यन्तति भ्रपतत्रित्यधंः vee |

“सोऽत्रवोदिति । श्रयम्‌" एव प्राणो माम्‌ श्रधुरवौद्‌" श्रहिसो- दिति ‘a: प्रजापतिः “sate । यदन्रवोख्मा भ्धूरवोत्‌'- बति, तस्माद्‌ एष प्राणो नारा धु ‘yal भ्रभूत्‌ । ननु wat न gat भवितु महति, तत्‌ कथं दूर्वे यत इत्यत wre—“yal हवे ता भिति । पूर्वाणब्दः पचाद्यजन्तः ६ । लोकेऽपि यत्‌ fafearata- विशिष्टं पुरुषं मौरवाधं श्राता पितैव्येवं परोकेश व्यपदिशन्ति , तदद्‌ दैवा भ्रपोत्यथः। “तदेतदिति । यतः "एषः" gat प्राणलको "रसः" | प्राणस्य रसामकलं मूयते - प्राणो ङ्गानां रस इति | "एष. दूति पुशिङ्गत्व' प्राणर सापेक्षम्‌ । अतः ' तदेतद्‌" ‘gal’ ‘aq प्रधानम्‌ । क्ष्रशब्देनातर प्राधान्यं wad | "तदेतत्‌ -

* पुरस्तादिरैव pec do tote weer |

† NBA पद्यं छ-पुस्तकादन्यच |

{ मास्त्यतत्‌ US डउ-पुस्तके ।

$ पाः Mo ३. १. १३४

| Ble Ale ६, ३. १० द्रट्व्म्‌ |

{ ~~~ ~~ ee ee ~ = - =^ ~ I -- ~ --~ ~~ ~ --~ ----> --------4 "~ ae nace

( 8M RaTo ) ॥ सप्तमकाण्म्‌ | ३०३

इत्यपि नपुंसकलिङ्गः क्तशब्दापेन्तम्‌ । तथा सति लों प्राणानुविधायित्वात्‌ प्राणरसासिका मेतां दूवे्टका सुपदध्यात्‌ | लोमासिकाः ‘wat श्रप्योषधोरुपदधातिः i १२॥

faa ‘av यदा ‘ay "तं प्रजापतिं चयनसंस्कारेण संस्सत- घन्तः, तदा faa’ प्रजापतौ मध्यतः' मध्ये । सप्तम्यर्थे तसि; x | प्राण रसम्‌ श्रदधुः' > स्थापितवन्तः । तथेव श्रयम्‌' wea: “एतत्‌ एतेन दूर्वे्टकोपधानेन प्राणं रसं निहितवान्‌ भवतो- wa: । “at मनन्तहिता मित्यादि । तस्याघस्तु am एव ।

उपधातव्यायाः दूवेष्टकाया लक्षण माह-- “at स्वादिति) waa aqua; अच्छिव्रमूलाग्रं हि सम्पूणं aa भवति | sat मूलाग्रवतो काया । उपधाने विशेष are— “वयेति | wa कात्यायनः -- ^“मूलाग्रवतों gat तस्यां षुरस्ताट्‌ भूमिप्राप्ता मिति 1 दूर्वेष्टकायाः पुरस्ताद्‌ भूमिषंसरशेनो- पधाने इमां gat मनुलच्येता श्रोषधयो भूमौ प्ररोहेयुरित्यार- “mat waat इति ॥ १३॥

"कार्डादिति, “ar शतैनेति च हाभ्या ana भिष्टका उप- Waa तज प्रथममन्ते पूर्वा्चसख्या्ः प्रत्यत्तसिद दति दशं- afa— “काण्डात्‌-काण्डादिति § | दितोयाैन्तु निगदव्याख्यात ' मित्याह-- “एवा नो ga इत्यादिना | arm: स्तम्बवाचो ,

—— a

er rt rrr ~ ~ ख कव ० err क = न ~ ee --- ~ ----~ ~ ~~~ ~ ~ ~~ ~~~ ~~

# पा० Meo ५.३. ७, १४। t "निदधुः-द्ति डः ।

¦ का" श्रौ" Mowe. ४. tH I § ale श्रौ Te १७. ४, १८अ।

३०४ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र” 2aTe )

gems: पर्ववचनः | यावन्तः काराः स्तम्बा विद्यन्ते , aaa कस्मात्‌ स्तम्बात्‌ प्रकर्षेणोत्यद्यमानाः। एकस्मित्रपि स्तम्बे यावन्ति “परूषि पर्वाणि विद्यन्ते, तेष्वेककस्मात्‌ wat: "परितः प्रकर्घेशोत्मयमानाः। भ्रथवा, काण्डशब्देन पवणो- मध्यवर्ती दण्ड उच्यते ; "काण्डात्‌-कार्डात्‌' सव स्मात्‌ काण्डा- fea | “परुषः-परुषः सवस्मात्‌ caw | ह ga! येषु कार्डेषु यानि पर्वाणि सर्वाणि विद्यन्ते, तेभ्यः सवभ्योऽपि परतः प्ररोहन्ती भवसोत्यधः। ‘ca’ एवं यथा लं भवसि , एवं ‘ay way “शतेन सह खरेण च' शतसहसरसञ्याकंः पुत्रा दिभिः ‘naa’ विस्तारयेति प्रथमस्याथेः # ॥ १४ ॥

हे दूर्वे ! ‘ay तम्‌ काण्डानां “शतेन' areata विस्तारयति , seca ‘avaw विविधं प्रादुभवसि, हे 'देवि' द्योत- माने इष्टके ¦ ‘were ‘ad 'इविषा' ‘fata’ परिचरेमेति इितोयस्याथः † ॥

उपधानमन्तगता म्थसिदां दित्सद्या aqaefa— “दाभ्या सुपदधातोति | दित्सा प्रशंसालत्तणं व्याख्यानम्‌ “दाभ्या मभि- जुषटोति , दिपाद्यजमानः , यजमानोऽग्निरित्यादिना प्रागुक्त ४ faaie— “awa aafefa । “सादयि्ेल्यादिकम्तु व्याख्यातम्‌ $ ey ॥

bot ae aan rr ---- li ~ re --~~ ¬+ ste ERT =>

- eee

|" 1 गिरिं

#* Fe Fo १३. २० 1

† वा० Ho १३. २९ |

¦ दष्ैव पुरस्तात्‌ २३५ Te Bie दश्यम्‌ | § देव परस्तात्‌ ३०० ए ५ प॑ दथ्यम्‌।

+~ -- ~~

( 83° रब्रा ) | सप्तम कारम्‌ ॥ २०५

काल्यायनः- “यास इति दियजुष मिति « । “are अगे aa रुचः” -इति , “at at देवाः”-इति , दाभ्यां † दिवजुना- Acar सुपदध्यादिति aa: | तदेतद्‌ विधत्ते ^“त्रथेति। विहिता मिष्टकां यजमानस्य खगप्राभिसाधनच्चेन प्रणंलति- “sere इत्यादिना । ae मेतत्‌ | “sat मेवेति । ताम्‌! श्रालना zea दमाम्‌" ्रस्माभि- रधिष्टोयमाना fagata ‘ua’ 'उपादघाताम्‌ । ‘at सुपधायः, स्यं ufasta’) wera चतुर्धी । ae प्रतिष्ठायाः ८. 6, ५) . सकाशात्‌ सोपानवदिमा मारुह्य ‘aad लोकं' प्राप्ता faa: | “तथे वेतदिति । “यजमानो feagu सुपदधातीति aq एतत्‌ , तथेवः इन्द्रागनिटेवतावदेव । तदेव दर्भयति-- “Safa. येन ८ त्‌ 0 9 ८ Qo ०9 प्रकारेण “यत्‌ कम क्त्वा इद्राम्नो "खगं लोकं' प्राप्ताम्‌ , नेव प्रकारेण Aq कमं war अह मपि “aa प्राप्तवानोति यजमानो दियजुष सुपदधाति'। तस्मादेषा सखगप्रािसाधन मिति ata: | प्रक्षताया रएवेष्टकायाः feagfefa aan दशयति- ‘at यदिति। यतः ‘wai “इ देवते इन्द्राम्नो ्रपण्यताम्‌' , १ © तस्माद्‌ दियजुनामेय fart: | ननु देवतादयदशंनात्‌ कथं दियज्ुरिति नाम स्यादिति वेत्‌ , उच्यते-- यतो हं देवते एता मपश्यताम्‌', अत एव हाभ्यां

~> ~~ -नरन््न्----~----------~--~ ~

~~~ ~ ~ न> ~= "~ A न अजक ~

* Flo श्रौ Mo १७. ४. gol Ut तत्रास्ति पाठभेदः | tate to १३. २२, २३ । | { पा० ३. २. ६२ Heo i ale |

३९

३०६ ॥ थतपन्राद्यशम्‌ ॥ (शप्र रत्रा)

agent सुपधीयते । तथा सति यजुहयेनोपधानस्वापि देवता- इयदर्भनोपाधिकल्वाद्‌ हियजुरिति भामभयस्मापि देवतादयद्न मेव fafan मिल्यभिप्रायः॥

मसु “वासते भ्रमे-“या वो देवाः” -षव्नयोमेग्वयोः ऋग्‌- ग्यवश्यया पटितच्चात्‌ कथं यलुःशब्देन तदभिधान मिति १ एवं afe भ्र यज्ुःगब्देन मन्लमातं लयते |

“ऋक्सामयजुषां लक्षणं जेमिनिना दभितम्‌--

“तेषा aq यवार्थवयेन पादव्यवस्ा , गोतिषु सामाख्या ,

Te यजुः शब्टः”-दइति x ।

ss एतदेवान्यव aE मभियुकेः--

“नका मयजुषां wer साङ््योदिति whee |

पादश्च गोतिः प्रचिष्टपाठ श्यस्वसङ्करः”-- इति TI

qual wa Ua यजुःशब्दव्यवहारो दश्यते ; यथा - "त्वासते रेवोष्टके fata हविषा वय मिति ४ “ada यजुस्तथा बन्धुरित्येवमादौ § ॥

अथ ता भेषैष्टकां यजमानामनापि प्रशंसति- “वदेषैति | हिवजुषो यजमानाश्कलात्‌ तदुपधानेम यजमान भेवासिंजञौकी अपिंतवान्‌ भवतीत्यथः ॥ १६ ॥

हियजुषो यजमानललोह्या लब्धयोदयां पाल्तिकानां ferret aaarcafa— “aerefcanfer । “श्रध कतमदिति । “भय

नि * Fle Ho We २ Go श्पा० ३५, ३६, ३७ He | t Ho afte २. १. १०, १९, १२ । + § पएरस्तादिरेव पश्चमकखोवष्याख्यानं (२०४, २६६ ए०) द्र्यम्‌ |

( ४्र° aTo ) ॥ SHARIA # ०७

gq यजमानल्य ‘ee’ हियजुनांमेष्टका कतमद्‌ ‘eq wer fafa । रूपापेक्षया नपुखकखम्‌ । saetat दशंयति -- “देवो at sfa ‘a: ईदिर्यमयः पुरुषः ‘sq’ यजमानस्य देवल प्रयु: 'भाका' शरोरम्‌ ; यद्‌ # दियनुरिष्टका मनुष्यलगप्रयुक्त भामेत्यथः | हिररमश्रलात्‌ पुरुषस्य देवशरोरत्वम्‌ , सश्मयल्वात्‌ हियजुषो माङुषशरोराक्प्वम्‌ प्रतिपादयति — “तद्यदित्यादिना | “ea- खूप fafa यतो देवरूपम्‌ , श्रत: “Wer यजमानस्य तद्रूपम्‌ ‘gat’ खलु ; विलापनेऽप्यविनलरक्वादिर यस्याख्तत्वम्‌ t ^मा- ag afa शरदं" दियज्ञुलक्षणम्‌ खरूपम्‌ | यतो मानुषम्‌ भरतः द्यं खद; कता भवति पाथिवो भवति,, मानुषाण फाचि- षत्वादित्यधं; ॥ ६७ ॥

हियनजुष उपधानस्यान्दयञ्चतिरेकयोगुंणदोषप्रदशेनेनावश्य- कत्व माह-- “a यदित्यादिना । ‘ay हिरस्मयपुरुषलक्तण fagara एक “उपदध्यात्‌ । “नेमा fafa) ‘sai feag- लक्षणा मपि तदानौो aa चेद्पदध्यात्‌ , नापरि्यात्‌' नाव- Ratq , तहि मासुषशरोररूपदियजुरिश्काया श्रपरिथेषणात्‌ fanaa एव श्रस्माल्लोकात्‌' "यजमानः प्रेयात्‌" , तस्यास्तदानो मनुपधानैनावेषणे तु ‘aaa feagqeata मानुषशरोरे शाखं ज्ञोके यजमानः AAA भ्रायुरेतोत्यधः; ॥ १८ ॥

अथास्या इषटकायाः दिरणमयपुरुषसमोपे सवदाऽमुफधाने टोकप्रदशनपू्वैकम्‌ , तक्नोपघाने गुणं दशयति-- “a यदि-

„.__----- re et ~~~ ---- = ~ tee - -- ee न्न = ee जकः

+ WMATA पद्‌ START |

३८८ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( {Ho रत्रा)

त्यादिना । समोपेऽनुपधाने सति श्रसम्बन्धाद्‌ यजमानः aad देवरूप मनुक्रमेणए ‘a प्रजानोयात्‌ः; उपधानेन तु प्रजानोयात्‌ | |

अधता मेषेष्टकां दूरवेष्टकाषंसखशनोपदध्यादिव्ाह-- “ता मनन्तरहिता मिति ॥ १९ ॥

यजमानस्य हिररमयपुरुषो दवं शरोरम्‌ ; feaqy मानुष मिघयुक्तम्‌। तथोम्ये खयमाठसाूर्व्टकयोरुपधानेन व्यवधानात्‌ शरोरहयस्यापि प्राणेन कथ मव्यवच्छेद इति यान्नि- कानां wa मवतारयति - “तदाहइरिति। सन्ततौः--षत्यस्यैव विवरणम्‌-- “श्र्यवच्छित्राविति। उक्स्योत्तरं दशयति- ‘grat वा इत्यादिना । प्राणे वे खयमाटखा' “art द्येवेतत्‌ स्य मात्मन ब्राढन्तेः--इति खयमाटसायाः प्राणत सुक्तम्‌ । “श्रधास्मात्‌ प्राणो मध्यत उदक्रामदित्यादिना प्राणरस एव दू्बाऽभरूदित्यपि उक्तम्‌ । सन्तनोतोत्येतदेव विदणोति-- “सन्द्‌- धालोति। स्पष्ट मन्यत्‌ ॥२०॥

दियनज्ुष उपधाने val विधत्त- “यास्त waa इति «| “ora रमे सर्य र्चो”-“्या वो देवाः सूर्ये रुचः” -इत्येताभ्यां ¶ मन्वाभ्यां feaqa सुपदध्यादित्यधंः । मन्योः gaya: रुक्‌ पदप्रयोगस्याभिप्राय ate— “रुचं रुच मिति । “atafafa ,

यजमान इत्यथः |

+ File श्रौ Me १७. ४. २० | ft Ale Wo १२३. २२, २३ |

( 8%o रत्रा ) ॥ सप्तमकाण्टम्‌ ॥ ३०९

मन्यो स्वय मथः #-- “ई “may ते' तव सूर्ये सूयमर्डले ‘ay “र्चः dian रश्मिभिः chaste दिवम्‌ “्रातन्वन्तिः सवतो व्या्रबन्ति । रातौ या श्रमनर्दोप्रयः, ता एव सूर्योदयकाले सूयरश्मयो भवन्ति। एतच्च तत्तिरोयके अग्निहोत्त्राह्मणे समाजातम्‌-- “उद्यन्तं वावादित्य मग्निरनुसमारोहतोति † । "ताभिः सर्वाभिदौिभिः नः saaafaa (जनाय यजमानलक्षणाय (रुचेः कधि प्रकाशं aa. “रुचे दति विभश्व्यित्ययः $, wa मिव्यधः। (नस्कधोति “aa: ककमीत्यादिना § विसजंनोयस्य सकारः ॥ हे ta) a? quai सम्बज्धिन्यः सूयमण्डले वत्तमानाः ‘at’ ea: daa: सन्ति, तथा "गोषु अश्वेषु च ‘at दोप्तयः सन्ति, (ताभिः सर्वाभिदांधिभिः 2 “इन्द्राम्नो !' “ह दस्यते !' तयोऽपि युयं ‘a? भक्मत्सम्बशिने यजमानाय रुचं धत्तः प्रकाशं सम्पादयतु ॥

ननु चायं मन्तोऽध्वर्युणा पत्यते, ततश्च ““रुचत्र धत्तेति लिङ्गेन aa सुश्वारयितुरष्वर्योरेव aq फलं युज्यते ;

em

# तयोः Wises वम्‌ ,- "यास्ते यमे य रुचो दिव मातन्वन्ति रभ्सिभिः | ताभिर्नो अद्य सर्वाऽभि रुचे जनाय नस्कधि॥२२॥ al at Zar, खयं रुचो गोष्वश्वेषु या रुचः | carat ताभिः Halal Va न धत्त SSAA ॥ २३॥

† ते Ato २.१. २.१०

f ute ३.१. ८५ छ" AVA |

§ पा० Ho ८, २. Be |

३१० ॥ शतप्थत्राद्मणम्‌ ॥ ( शप्र 2aTo }

un न शति पदं fa faauafta fafa चेत्‌, 4; यञतत्यासनेपदश्रुत्या साङ्गपरधानफलस्य यजमानगामिलवं प्रतो- यते; नच परिक्रोतस्याध्वयोदसि एतिरिक्षफलसम्बन्धो न्याय्यः | तस्मा अतिन्धायाभ्यां feed तश्िद्गः यजमानपरत्वेनोपचरणोयम्‌ | तख्माखजमानेन cay “agel श्रम्नेऽस्यायुमं देडोत्यादिषु # क्रियमाणानुवादिषु प्रत्यगाोमेन््ेषु श्रुतं फलं यथा याज- मानम्‌, तयैवाध्व्युणा way करणमन्तेषु शरुत मपि कलं याजमान मेव । “हाभ्या मित्यादिकं ga व्याख्यातम्‌ । प्रका- दान्धरेशापि दिलं प्रशंसति - “ant हय मिति। हविषं रूप मस्तोति तदुपधानमन्वयोरपि fea qua इत्यधेः । व्याख्यात FAC वाक्यम्‌ ॥ Ve I

श्रय रेतस्िङ्नामभेथयोरिशटकयोरुपधानं विधत्ते -- “श्रथ श्तस्खिचा इति । “लोपः शाकस्यस्य”-दति fp वकारलोपः | विदिते श्टकै एथिवोद्यलोकामना प्रशंसति- “दमो वं लोका- वित्यादिना । तजत्रानयोर्लोकयो; रेतस्ेकषुलप्रतिपिपादयिषयो- ह्म्‌-- “दमौ पे लोकाविति। तद्रेतस्सेचन मनयोः प्रलयश्षसिदठ मित्याह -- “am Bafa) “sat वा भ्य मित्यादिना । तदेव प्रत्यक्षत्वं दशयति - श्रयं लोकः (इतः भस्मात्‌ प्रदेशात्‌ धूमलक्षणं ‘ta: सिश्चति' , सः धूमः waa दयुलोके afe- भवति । रेति स्लोलिङ्कः दच्यपेक्तम्‌ । धूमस्य भेघकारणत्वात्‌ तद्वारा हष्टिकारणलवाद्‌ धूमो दृष्टिरिति कारणे कायत्वो-

इनन ~ nn

* Alo Wo ३. १७. 2! † पाण ० ८, ३. १६।

( ४० Ato ) | सप्तम काण्डम्‌ tt 222

पचारः। तां afeq ‘aay युलोकः श्रसुतः' भसुभात्‌ प्रदेशात्‌ सिश्चति। तस्मादनयोर्लोकयोमध्ये वष्टिपरिणताब्रहारा प्रजाः श्रजायन्ते'। ad fe— “ware प्रजाः प्रजायन्ते" इति # । भन्धताप्युक्षम्‌-- “aeca ततः प्रजाः”-इति ¶ । “तस्मादिमौ लोको रेतस्िची ; रेतस्सिचोरनयोर्लो कयोः रूपैणानुसन्धानादिष्टके aft रेतस्सिचाविल्युखेते॥ २२॥

aa प्रथमाया उपधाने aal विधाय व्याचष्टे - “विराड्‌ ज्योति रिति ४ | “श्रयं लोकः' एधिवो “विराट्‌ -शष्द नाभिधोयति | ‘a: च इमम्‌' श्रस्मदादोनां vera afered “ज्योतिधौरयति' । प्रधमा tafe भ्रुलोकास्िकेत्यक्तम्‌ , तसात्‌ प्रथमरेतस्छि- गामको विराड्‌-शष्दाभिधैयो बभ्रलोकोऽभ्निरूपं ज्योतिधार- धति ॥ “ace ज्योतिरिति दितोयोपधानमन्तः §। सोऽप्येवं मेव व्याख्येयः |

अ्रनयोर्लोकयोविं रार्‌-खराट्‌-शब्दाभिकैयत्व भेवोप्पादयति “विराड्‌ च शोमाविति। विविधं राजत इति विराट्‌ । aa भेव राजत इति सखराद्‌ । तयोः एथक-एधक्‌-मन्तेणो- पधान माह - “नानोपदधातोति । यतः इमौ लोकौ नामा wana , तस्मात्तदामिकयोरिषटकयो रुपधानं एथक्‌-एधङ्ः- मन्तरेण कर्तव्य faa । उपधानमन्ववस्ादनमन्वरस्यापि

* Fo lo उप० ७, २. VI

t Ho Ho इ. ७. ६।

{ का श्रौ Ho. ४. २९ । § alo खं १३. २४।

IL ॥ शतपदब्राद्मणम्‌ ॥ ( रेप्र° शब्रा)

uaa प्राप्तावाह-- “aafefa, “तया देवतयाङ्किरखद्‌ WaT सोद”-षत्ययं सादनमन्तः # | त मैकवार सुश्वा्य सादयेत्‌ | न तु प्रतोष्टक मिव्यथेः। तेन तद्पधानं समानं करोति, 'तस्मादनयोर्लोकयोः “AAT प्रान्ताः समायन्ति परस्परं सम्बद्ा भवन्ति। भ्रन्तरिच्भागा हि एथिवोभागेः सम्बध्यन्त इत्येतत्‌ प्रत्यक्षसिद्ध मेव ॥२२॥

अथ तदेवे्टकादय माण्डामकेनापि स्तौति-- “aeafa | अर्ड शब्दात्‌ खाथिकोऽण waa श्रार्डाविति पुरुष- सम्बन्धिनो वोज vat! “यस्य यारो भवत इत्यादिना aren: tafea प्रतिपादितम्‌ । “विराड्‌ च दोमाविति। आर्यो; प्रजोत्पादनसामर्ध्या दिराड च प्रत्यक्षसिद मित्यथः। प्रजापतिशब्देन ¶ प्रजोत्पाटन मभिधोयपै । रेतसः प्रजापतेश्च प्रजां wea इति तग्रकाशकलत्वाज्जगोतिष्ट मित्यवगन्तव्यम्‌ । “समान- सम्बन्धना विति | एकरूपसम्बन्धनावित्यधंः | प्रक्षतयोरिषटकयोः स्थानविशेष माह -“ते अनन्तहिते”-इति । हियजुषो; समीपे अव्यवधानेनोपधानं किमथ मित्यत are— “यजमानो वां दति ize

रेतस्थिचोरुपधानानन्तरं विखज्यीतिराख्याया «wart उपधानं विधाय , ता मन्न्यासमना स्तौति - “अथेति ६। खय-

# वा० Fo २७. ४१५ |

† श्रजातिग्रब्देन'-- शति, प्रजापतेश्च दति च दु-पुस्तकीयौ पाठो | { काण to १७, 8. २९ wo ठत्तिदै्या | § Fle Mle Geo १७. 8. २३ |

Rs ne nn te -~- ---------~ ~ न

( ४भ्र° Rao ) ॥ संप्तमकार्छम्‌ ॥ २१२

maa दव विश्वज्योतिषोऽपि frat विद्यन्ते, भरतोऽज्र x अथेति विशेषणम्‌ । श्रस्मिन्‌ लोकै भुषि' यत्‌ किञ्चन ज्योतिरस्ति, तत्‌ wa मग्निमिय मेषति । श्रमिरविश्ड- च्योतिरिति तदामकल्ेनानुसन्धानादिष्टकापि `विग्वज्योतिः' ; शअरतस्तदुपधाने sft मेवोपहितवान्‌ भवति । विघन्ते- “ता मननत्त्हिता fafa ‘at वि्ठन्योतिषं "रेतस्सिग्‌भ्याम्‌ श्रनन्तहिताम्‌' श्रश्यवहितां तसंसर्गेनोपदध्यात्‌ । तथा सति रेतस्सिचोः एथिवोदयुलोकामकत्वात्‌ ताभ्या amafea भेव ‘aft दघाति'। क्रचित्‌ andsfa तस्॑स्र्शेनोपधाने अव्यवधान सुपपद्यत इत्यत श्राह-- “शअ्रन्तरेवेति। “अन्तरे सोति। श्रन्तरा इवेति प्रदविभागः। इवशब्द एवकाराधः। “रन्त Cay युक्त” इत्यनेन p इमाविति दितोया | अनयोर्लीकयौ- WS एथिव्या उपरि waft? खल्वम्निः प्रकाशते ; तस्मात्‌ मध्यत उपधानम्‌ ॥ २५॥

saat म्रिटकां प्रजासमना प्रशंसति -- “यहेषेति। प्रजा fe विष्ठज्योतिः' यतः प्रजा च्रानशक्तया सर्वान्‌ पदार्थान्‌ प्रकाशयति , तस्मात्‌ प्रजा विष्वज्योतिरित्येतदपरोक्तम्‌ ; अतः प्रजा विश्वज्योतिः। तथा सति एतदिषटटकोपधघानेन प्रजननं प्रजोत्पादन मैवोपहितवान्‌ भवति । प्रजायाः प्रजोत्मादनस्य च का्यकारणमभावादमेदविवच्चयेव मुक्तम्‌ । रेतस्सिचोराण्डलवाद्‌ , विश्वज्योतिषश्च uaa, ताभ्या म्रव्यवहितत्वेन मध्यत

ee ननन ~ ~ ee

#* “तो;च'-दव्येतव्रास्ति छ-पुश्तङे | t पा० Fo २.३. Bi ०

९१४ ॥ MATA UTA ॥ ( २प्र० रव्रा०)

उपधाने प्रजोत्पादन मेवाण्डयोनिंहितं भवतीति दशंयति-- “ar aaafeat मिति । “sata श्ाण्डाविति | भ्रार्योमेध्यतः # एव रेतोनिगमनदारत्वात्‌ , बत एव (प्रजाः प्रजायन्ते ॥ २६ ॥ श्रथ तस्त्र पधाने मन्त्रं विदधानो व्याचषटे-- “प्रजापतति- त्यादिना † । यतः श्रजापतिरेतां प्रथमां चिति मपश्यत्‌ , अत; प्रथमां वि्वज्योतिषं “प्रजापति सादयतु” - षति ge मन्त्रेण उपदध्या दित्यर्थः । “पे ह्यय मिति । ‘sfaar-<fa , vere चतु्धीं ६ । यतश्च एथिव्याः ‘aa’ उपरि 'भ्रम्निर्ज्योतिखान्‌' विश्ठ- च्योतिधागिन रिलयुज्ञम्‌-- “afaa प्रथमा विश्ठज्योति रिति || ; प्रतः “as पथिव्या ज्योतिषतोम्‌”-इति ¶ भन्तवचनम्‌ ॥ २९ ॥ प्राणो वा इति । विद्यमाने एव प्राणे सर्वेषा मिद्दियाणां ख-स्व-विषयप्रकाशकत्वात्‌ प्राणस्य विश्वज्योतिषम्‌ | ““सवस्मा उ वा एतस्तैः -दति । aie खल्ेतस्य लोकस्य । पूर्ववशतुरधी we | प्राणः आ्राशास्यो PP भवतोति शेषः । श्रपानो व्यानधेति प्राण एव हत्तिमेदभित्रः ; प्राणस्य वि्ठज्योतिद्धात्‌ | ‘fora’ सवस्य लोकस्य प्राणादिश्ैर्या्थं तवोपधान fafa मन्वभाग भ्रा । “aa ज्योतिरिति विष्ठशब्दाथविवरणम्‌ | “श्रमिष्टेऽधिपरतिरिति"-

रों

#* 'यादडयोमेभ्ये'- इति क |

t Fle Blo Mo १७. 8. २३ । {,¶ ale Mo १३. २४. 2 |

$, ## पा० Mo २. ३. ६२. Ao d |

| इषव पुरस्तात्‌ २५ कण्ठी ( ९८७ yo) Bat Ht "चाश्रयो-दति a

( smo Rate ) ॥ TAHARI ॥ २.१५

एतम्मन्वभागकथनेन ‘ofa aa “sar: विशनज्योतिषः श्रधि- पतिं करोति|

2 विष्वज्योतिः! एथिव्याः षष्ठ “ज्योतिसं ज्योतिषा यक्षं at प्रजापतिः “सादयतु खापयतु । किमर्थं मिति तत्राष-- ‘faaa’ विश्वस्य, सवस्य लोकस्य प्राणाय श्रपानायं व्यानाय' प्राणदिव्यापाराधम्‌ । किञ्च ‘fad’ समस्तं “ज्योतिः' तेजो "यच्छ" नियच्छ , werent कुर्‌ । ते तव रग्निः अधि- पतिः, अरत: स लां परेभ्यो गोपायच्िति क्त्ल्रमन्ताथः ॥ २८ ॥

अय कतव्याख्ययो रिष्ट कयो रुपधानं विधन्त-- “sata x । (ऋतव्ये'-इति “वाय्बुतुपिदुषसो यत्‌”-इति ¶ देवतां यत्‌ प्रत्ययः । “यचि भम्‌"-दइति ¶ भ सन््नायाम्‌ “श्रोगृणः”-इति § गुणः , “वान्तो यिप्रत्यये”-दइति | ्रवादेशः | ऋतुदेवत्ये्टको पधानेन ऋतूना मेवोपधान भवनोत्याह -- “ऋतव एत इति |

ऋतव्ययोरुपधाने मन्तं विधाय ¶ व्याचष्टे - “मधुखति ws | मघुमाधवशब्दाभ्यां चैवे ण्ण खावु्येते । “कासन्तिकाविति , “वस zara’ —sfa Pp ठञ्‌-प्रल्ययः । ऋतुशब्दो मासदये मुख्यः, WH

* Flo atte Go १७५. 8 २६४ | t Ulo Fo 8. २. ३९ |

t पा० Wo १. B. Ws |

§ पाण Go ६, 8. १४६ |

| Ute Mo ६. १९. ७६ | Tate mle Mo. B २५। ee वा० सं १३. २५।

Tt We Ae 8" ३. ३० ।

२१९ ॥ शतपथत्राह्मणम्‌ ॥ ( 8Ho RRTo )

तदवयवभूते मासे उपचाराद्‌ TMA | मधुश्च माधवधेत्येती वसन्त- सम्बन्धिनौ ऋत्‌ मासौ ; waa तदैवल्यत्वेन तदासिके वा मुपदधामि cad) “नामनो-इत्यादिना मधुमएधवशब्दो- पयोगं दशयति aq खयमाटसांदिवदेकंकस्या cara उपधानं विषाय , fa मिति इयोरुपधान मिति aate— “हे wa शति, इष्टकयोदि चचेऽपि सक्षस्षादनेनंक aa ऋत्‌ सम्पादयतोत्याङ- “aafefa ॥ re ॥

प्रथमायां चितौ तदुपधानख कारण माह-- “aafear- fear) "एतै ऋतव्ये aa प्रथमायां चितौ उपदधाति इति यत्‌ , aa कारण सुच्यते-- “एषः चोयमानः ‘af ‘daa’ संवत्सरामकः । Ua: datas संवत्षर मुखायां सम्भुत्यो- त्मादनोयलाद्‌ | चौोयमानस्याग्नेः प्रजापतिरूपलवं प्रागुक्म्‌- न्स य: प्रजापतिर्व्यखंसत, श्रय aa स योऽय मम्िश्चोयत दूति # । ‘a’ प्रजापतिः सवंलोककारणत्वेन तदाल्मकः; । ^संव- त्सर एषोऽग्निरिति। तस्य संवत्सरातमक क्तश्च संवत्सरः “Sh लोकाः खलु । “तस्येति । aa’ संवत्राग्निसवेशो काक कंस्य प्रजापतेः । ‘aa मैवे लोकः एथिवो । प्रथमा fafa: , वसन्त WII , प्राथम्यसादृश्याद्‌ “श्रस्य ' संबत्सरामकस्य श्रजापतेः' अव- यवभूतः “aa लोकः ; श्रतघात्र प्रथमायां चितौ एतै ऋतव्ये वसन्ततुदेवत्यत्ेन तदास्मि उपदधातीति aq, तैन यदेव wey प्रजापतेः ‘aa’ खस्य (एतद्‌ दृषटकादयलक्तण

~---~- -----~- nee = ++ ----- a et -न्न् oe on a ne a rr ee ~~~ +

# CSI पुरस्ताद्‌ VAAL कणो ( २७६. एर ) ALAM |

( 8%o रत्रा° ) | सप्तम काण्डम्‌ ॥ BLO

यदश मस्ति, az afer sang प्रथमेचितिलक्षणे “Taq uta ga: प्रतिदधाति #; तस्मादेते प्रथमायां चितावुप- SATA ॥ Ro Il

श्रथ पुनस्ते एवं ऋतव्ये प्रजापतैः प्रतिष्टामनापि स्तौति-- “qeaa ईति । “प्रतिष्ठो भ्रस्य वसतत ऋतुरिति, प्रतिष्ठा उ' इति पदविभागः । “श्राहणः” > , उकारस्य “निपात एका- जनाङ्‌”- दति धु प्रद्यसजञ्ज्ञायाम्‌ “ga: weet भचि"- द्रति § प्रकतिभावात्‌ “प्रतिष्ठो रस्येति । “ae: पदान्तादति" - इति | पररूपत्वं न भवति । aad: संवत्सर प्रथमावयवत्वात्‌ प्रति- छात्रम्‌ | यज्रावयवे प्रतितिष्ठति , सा प्रतिष्ठा । यथा पुरुषः पदयोः प्रतितिष्ठति , तहत्‌ संवस्सरोऽपि वसन्तर्तौँ प्रतितिष्ठति । प्रथमाया उत्तरचितिलक्त णान्‌ प्रजापतेरवयवान्‌ प्रतलया- धारत्वात्‌ प्रतिष्ठाल्लम्‌ ; श्रतश्च प्रथमायां चितौ प्रतयो- रिष्टकयोरुपधाने प्रजापतेः खस्य वसन्तरतुदेवत्यत्ेन तदामक- तदिष्टकादयसक्षणं यत्‌ प्रतिष्ठारूप मङ्ग मस्ि, तदसि्रेतेन प्रतिनिहितवान्‌ भवतीत्यथेः 0

अ्रधानयोरिटकयोरुपधानस्य सखानविशेषं विधाय प्रशं afa— “ते श्रनन्तरहिते इति । “श्रनन्तहितासतदिति। तत्‌

# प्रद्धाति'-दति ज ।

† पा Wo ६. १. ८७ । t पा Fo ९. १. Wl § पा० Bo द. १. २५।

| aye Hog १ २०६ ।

९१ ॥ शतपधत्राद्यणम्‌ ॥ ( रप्र” २त्रा° )

पेन प्रजाः (ऋतुभ्यः “श्रनन्तहिताः' भव्यवदहिताः दाति , ऋतुषु प्रतिष्ठापयतोत्यथः । तदेव दशयति-- “तस्मादिति । यत एवं तस्मात्‌ प्रजाः “qt afar श्रजायन्ते' गभं सन्त masta विद्यमानं ‘aay’ ऋतुभि्ेव सम्पश्यन्ति । ऋतूनां कालामकल्वात्‌ , कालस्य च सदातनत्वेन सर्वोत्पत्ति- मनत्रिमितलाद्‌ , श्रजातावखा , जायमानावखा , जातावखा च ततैव aaa शति भावः ॥ eel

विधत्त-- “श्रधेति # । श्रथ ऋतव्ये कोपधानानन्तरम्‌ , अरषाढाभिधा मिश्टका मुपदध्यात्‌। श्रषाढायाः RATATAT तदुपधाने एथिव्युपधान भेव सम्पादितम्‌ भवतोत्याद-- “इयं at fa | तस्या श्रषाटाया उपधानम्‌ चयनसखलस्य yaaa कर्तव्य मित्याह-- “ai gait sf. aq किमथं मस्याः gale उपधान fafa aare— “प्रथमेति । श्यम्‌" भ्रषाढा, उखायाः प्रथमा पूर्वा “Tera खलु ॥ २२ ॥

WHAT इष्टकायाः ्रषाठेतिनामधेयप्राधिप्रदशनपूवक सुप- ध्षानोप्रयोगं दशयति - “सा यदषाढा नामेत्यादिना । पुरा खलु दटेवाधासुराञ् प्राजापत्याः" प्रजापतेरपव्यभूताः। पल्युत्तरपद््लाद्‌ “दित्यदिलेत्यादिना 4 अपत्याय ख-प्रल्ययः । “a एते उभये ऽपि wal agaq । ततः "ते देवाः केनोपायेनासुरान्‌ जयेमेति विचायं, "एताम्‌ श्रषाढाभिधाम्‌ इष्टकां तदुपायत्वेन “अपः aq दृष्टा च (ता मिमाम्‌' इष्टका मुपहितवन्तः । ततः ता

~~~ 1

म ज~ न नन

er -

+ Flo Blo Mo १७. ४. २५ । ] प्रा Ho 8. १.८५ ।

( ४श्र० Rate ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ २१९.

मुपघाय' श्रसुरान्‌' 'सपत्रान्‌' वेरिणः , श्राटब्यान्‌-इति सपव- शब्दा्थंविवरणम्‌ | भ्वाठशष्टाद्‌ “aq सपन्ने*-दति # सपन्ना्धं व्यनो विधानात्‌ | तानसुरान्‌ “Way सवस्मात्‌' खानाद्‌ श्रस- हन्त' निराकुर्वन्‌ , ary लोकेषु ्रवस्थानं न लभन्ते, तथा Waal भवन्नित्यथः । यत एतया श्रसुरानसहन्त , (तस्माटषाटा'-दइति नाम्रेयम्‌ । अ्रत्रासुराणां सहनकथनेन GIT मसहन AAA: प्राप्तम्‌ ; TARAS Twat: खेषा मसहनं प्रत्यपि कारण- तल्वादसदहनसाधनलेनाषादेत्यु चते | “aval सादा साटेति निगमः” —tfa † साढा -शब्दो निपातितः, ततो नञसमासः , व्यत्ययेन मूशैन्यादेशः। “agaafefa: यथेव दैवा अ्ाटा quura शअरसुरात्रिराकुर्वन्‌ , “Ara "यजमान एता मुपधायः शिषन्तम्‌' Si कुवन्तम्‌ , Wiese waa सवेस्मात्‌ प्रदेशात्निरा- Had’ ॥ २३ ॥

waar Aavat वागामनापि प्रशंसति p—“aeafa । “at- चैव agar.” इत्यादिना अ्रषाटाया वाग्रृषत्वं § प्रतिपाद्यते । यती देवा निभव्षनादिविशिश्या वाचेव असुरानसषन्त' , catia करणसाधनत्वसाधर्म्यादषाढा वाक्‌ afer: । “तथेवेति । यतो देवाः वाचा अ्रसुरान्‌ असहन्त, ततो देवदेव ‘qa मानः" रपि वाचैव दिषन्तं ्राठव्य मस्मात्‌ सवस्मात्‌ TEA’ |

ee ।

* पा० Mo 8. १. १४५ |

† पा Fog ३. ११३ ।

+ श््रासतिः-ष्ति = |

§ (वामपाषापए्वोक्ते--द्लि डः |

३२१ ॥ शतपथन्राह्मणम्‌ ॥ ( रेप्रण रत्रा")

यतः श्रषाडढा उक्षन्यायेन वागास्मिका, श्रत एतेन शरषाढी- दधानेन वाच भेव उपादघत्त देवाः, (तथेव "यजमानः वाच भैवोपधत्ते' ॥ २४ ॥

aga fad वा श्रषटेत्यषाढायाः एथिव्याकक्रत्वम्‌ # , तदुपजोग्यास्या अषाढाया इष्टकायाः "वामभत्‌"- सञ्ज्ञाप्रापि दर्भयति-- “aa fafa) ‘ara वननोयं वसतु; प्रायाः सवेराशास्यमानलात्‌ "वामं agi ‘aq faw ‘area’ प्राणवत्‌ अर्थजात मस्ति , "तत्‌ way’ ‘ea’ एथिवो "विभक्तिः By) अतच वामशब्देन प्राणाना मभिघानात्‌ , प्राशानां तद्तां चामेद्विवक्तया ‘sa’ एथिवो "वामभ्रत्‌-सञ्ज्नेति तदासिका- wast वमभत्‌-सञ्जञेत्यधंः । “वाग्वा भ्रषाठेति agai वागा- mana >, तदप्युपजोव्येतत्सञ्ज्नालाभ मःह-- “वाग aafa, (वाचि वा"-दइत्यत्र वाक्शब्देन वागिन्द्ियख्यानं मुखं wed, प्राणानुविधायिलवात्‌ प्राणशब्देन च खरो व्रादोनो- द्दियाणि , प्राशेभ्योऽ्ये वाचि मुखे val ‘Glad’ निधोयते । Crate वाग्बामष्दिति। तदाल्िकाषाढापि वामश्टदित्य- मिधोयते ॥ २५॥

सेय मिल्यादिनोकतप्रकारेण निष्पत्र मधं are— “a एत efa; सेय मित्यादिना श्रषाटाया श्राधिभौतिकप्राणामकत्व सुक्तम्‌ , ama लेवेत्यादिना तु ब्राध्यासिकप्राणामकत्वम्‌। ततश्च श्षाटेति यदेषा, ते सवे प्राणाः भाध्यासिकलता-

[

५ दूङ्तैव परस्तात्‌ ३९ HST ( २८६ ए ) FLAT | † परस्तात्‌ BVH ( ere Wo ) दख्यम्‌ |

( yao ato ) ॥ सपमकाण्डम्‌ ॥ २२१

धिभौतिकल्वादिमेदैेनोभयविधा श्रपि प्राण इयर्थः । "त एतै -षति ्राणः'-इत्येतदपैक्षया लिङ्गवचने | उक्त मषाटाया उभयविधप्राणात्मकल् सुपजोव्य , तस्याः पूवभागै उपधान सुपपादयति- “ai gate इति । “तस्मादिति । पुरस्तात्‌ पूवेभागी sar “इमे” -दति अभिनयेन निर्देशः । ‘vere’ gate उपधानात्‌ मुखे दमे प्राणाः अवतिष्ठन्त इति शेषः | अषाठटायाः पूवभागी Aaa warn उपधानं निवारयति -- “तां नान्ययेति। पुरस्तात्‌ (ताम्‌ः मषाढां श्रतिः “अनन्यया मन्तवत्या इशटकयोपधानं ‘a’ सम्भ्रादयेत्‌ । “एतस्यां चिता- विति। aa हेतुरुयते-- “नेदिति, निपातः परिभये वत्ते #। अषाटायाः प्राणामकल्वाद्‌ एतस्यां प्रथमायां चितौ तस्याः पुरस्तात्‌ मन्रवदिष्टकोपधाने तद्व्यवधानात्‌ प्राणान्‌ एव भ्रपिहितवान्‌ भवतोति परिभयेन नोपदध्यादित्यथः ॥ २६ ॥

aq यदि समन्काणा मिश्टकाना सुपघाने प्राणापिघानम्‌ , तहिं श्रपस्यानां मन्विशिष्टाना मिष्टकाना मुपधानेन तत्‌ aaa भवतोत्यत श्राह-- “यदस्या इति । श्रपस्याना मन्ना कत्वं तदिधायकत्राह्मणेऽभिधास्यते fb । श्राप्रात्रालिकाः; तत्कारणत्वात्‌ | Waa तु प्राणाना मपिधानं न सम्भवति; अन्नोपजोवित्वात्‌ प्राणानाम्‌ । अतधान्रामकलादपस्यानां समन्तकाणा agora न विरुध्यत इति भावः। श्रथतस्या उपधान waa: समोपे विधाय स्तौति-- “ar मनन्तहिता

=-= „~ ~ --~--~-~~ ~-= --~-------~ ~~ म्य ~= ~~ ~+ रक नो A A a RS मन = क णक = ---------~- "न~ =-= =-= a re ——————

# “नेति रष sfeaaa सम्पुयुञ्यते परिभये"--इति निरू० १, ३. £ । + दृद्ेवोपरिष्टाद्‌ पश्चमे area १० कण्डिकायां sea भविष्यति ।

४१

२२१ ॥ शतपधत्राद्मणम्‌ ॥ ( QM Rat )

fafa ‘@tanzay प्रतिष्ठिता वदतोति। ऋतुष्ववख्ितषु प्राणिषु प्रतिष्ठिता वदतीत्यथंः ॥ १९७ 4

“प्रजा वे विश्लज्योतिरिति विश्ठज्योतिषः प्रजाल सुक्तम्‌ , “वाग्वा श्रषाटेति भरषाढाया ara प्रतिपादितम्‌ , ततश्च विश्ठ- ज्योतिषः समोपे भ्राषाढाया उपधाने सति प्रजासु वागुपदहिता भवति ; acme सयोमध्ये किमथे मतव्ययोर्पधानं कत मित्याश्य तत्कारण are— “तदाद रिति। “संवत्सरो वा ऋतव्ये इति । “ऋतव एते यहतव्ये इति ऋतव्ययोः ऋलान- AY, सम्भूय सर्वेषा aqai संवत्ररामकच्ात्‌ , ऋतव्ये संवत्सरः | ततश्च ऋतव्ययोरन्तरोपधाने संवत्सरेण प्रजाभ्यौ वाचं व्यवहितं करोति। तस्मात्‌' ददानो सुत्मत्तेरुपरि संवत्सरवेलार्या संवत्सरे गते सति पात्‌ प्रजाः वाचं प्रव्दन्तिः ॥ ३८ ॥

प्रक्षताया Tatar उपधाने मन्त्रं विदधानो व्याचषटे- अषाढासोत्यादिना # | यतो “arty एतया इष्टकया “श्रसुरान्‌' gage निराङवन्‌ ; wa: सहनसाधनल्वाद्‌ “श्रषाटासोति मन्व Wel “सष्खरवोयासोत्यत सदस्रशब्देनापरिमितसश्चा विवक्तितेति दथेयति-- “at वं ava fafa ई Zea! तं सहमाना श्रसुराणां निराकर्चो; wat नामा अषा- ढासि। तस्मात्‌ श्ररातोः' भ्रदानशोलान्‌ (शरन्‌ †) “सख परिभावय । किञ्च ये पूवं विरोधिनो न भवन्ति, इतः परम्‌ ‘gaat agra मिच्छन्ति, ते धरतनायतः। एतनाशब्दा-

# वा° Ho १३. २६ | † नाद्य तत्‌ प्रदं ङड-पृ्लके |

( gto RAT ) h CHARTS ॥ ३२३

दाकरारलोपाभावण्डान्दसः । तानपि परिभावय। faq a सहस््रवोर्यासि' श्रपरिमितवोयविशिष्टा # भवसि । ata wa- निराकरणसामध्य सुपपादितम्‌ भवति । atem ‘ar मां जिन्व प्रोणोददोति AAT ॥ ३९ ॥

अथ दूर्वे्टकादोनां खयमाटखायाः प्राग्भागे उपधाने कारण माह -- “तदाहइरिति ‘afa खयमाटसाम्‌' अ्रभिलच्छ , खयमाढणाया उपरि भागे इत्यधंः। “लक्षणेनाभिप्रती ्राभिमुख्ये” -दइत्यव्ययोभावसमासः † । अन्या इष्टकाः" उपरि वच्यमाणाः उपफघोयन्ते' ‘Gat: दूवे्टकादयसु तस्याः ‘are उपधोयन्ते- इति यदस्ति, carat are—‘@ वे योनो”-दइति । श्टेवयोनिः' अन्यः" , मनुष्ययोनिः अन्यः , दति यदुक्त मन्यत्वम्‌ , तदाह- “प्राचोनेति। भ्राचोने ari gaat श्रजननम्‌' उत्पत्तिः , तत्कारणं वा येषां तें agian: ; ‘aga तु श्रतोचोनप्रजननाः' ततश्च "एताः इष्टकाः सखयमाठखायाः प्राचोः" प्रागपवगाः 'उपदधातिः-इति aq, तेन श्दवयोनेरेव' “एतत्‌' wa 'यज- ary प्रजनयति' उत्पादयति । दूर्व्टकादोना सुत्तरोत्तर- पूवेभाषेन उपधानः काल्यायनैनोक्रम्‌- धूर्वाम्‌-पूर्वा सुत्त- राम्‌”-दइति ¶॥ ४०॥२[४.२.|॥

दूति सोसायणाचार्यविरचिते माधवीये वैदाथप्रकाशे

माध्यन्दिनिशतपधत्राह्मणमाघये सम्म कार्ड चतुर्थेऽध्याये दितोयं ब्राह्मणम्‌ ॥

भ ऊ

# 'खप्रिमितसद्ाकतीयेविशिशि- दति & | t पा Ho २. १, १४ | : File atte Go १७, ©, १६

२२४ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ | ( No रेत्रा° )

वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो ete निवारयन्‌ | पुमधां तुरो देयाद्‌ वि्यातोधमहेष्वरः ॥ ४ |

ब्रह्माण्डं गोसहस्रं कनकहयतुलापूरुषौ खणगभम्‌ , सप्तासन्‌ पञ्चसोरोंसिदशतरुलताधेनुसौवगंभूमोः t रन्नोखां रुकावाजिदिपसहितरथौ arate: सिङ्गणार्या , व्ययाणेोदिण्वचक्रं प्रथितविधिमहाभूतयुक्तं घटञ्च ॥ धान्यादि wasn तिलभव मतुलः खर्णजं वणमुख्यः , कार्पीसोयं कपावान्‌ YSHA मजडो राजतं TATA: । areata प्राज्यजन्ना लवणज ATT: WHT चाकंतेजाः , रब्नाब्यो taen गिरि aaa मुदा पात्रसासििङ्गणायः « ॥

दूति ओरोमद्राजाधिराजपरमेष्वरवैदिकमागप्रवर्तक- गोह रिहरमदहाराजसास्नाज्यघुरन्धरेण सायणाचार्येण विरचिते माधवोये -वेदाथप्रकाणे माध्यन्दिनिशतपयत्राद्मणभाष्ये सप्तमकार्ड चतुर्थोऽध्यायः समाप्तः ॥ ४ ॥

॥ इति सप्रमकाण्डे ठतोयप्रपाठकश्च समाप्तः + ॥

ee a A A SU

* अचल्याष्टौप्पन्यः; पञ्चमकाणौवदितोवाध्यायान्ते Feat | + यचरत्रा० ४५ क०, रना SoH; सङ्कलयनयाच्र दतोयप्रपाठकौवदयोत्रा णयो; त कण्डिका, श्रुता इति ।

( ५अ० vate ) | सप्तम काण्डम्‌ ॥ २२५ ।

अय

चतुर्थप्रपाठके प्रथमं ब्राह्मणम्‌ , ्रपिवा पञ्चमाध्याये प्रथमं ब्राह्मणम्‌ |

Paw ns) @ Gure-—

॥ हरिः ॐ ॥

कूम मुपदधाति। रसो वे कूर्मो रसम वैतदु- पदधाति यो वैस एषां लोकाना मण्य प्रवि्वानां UST SAAC एष qara मेकैतदुपधाति या- वानु वै रसस्तावानात्मा स एष FASTA लोकाः # ॥ १ ॥

तस्य यद्धरं कपालम्‌ । Ay a STRAT प्रतिष्ठितमिव भवति प्रतिष्ठित इव ययं लोकोऽथ यदुत्तर सा योस्तदावण्हौतान्त मिव भवति manera हि atta यदन्तरा तदन्तरित्त

== nee ------~--+ ~ जक [क re oe "षषी eae ang ler ee ee न = ~

# लोकाः - इति ग, ध।

२२६ ॥ शतपधत्राह्यणम्‌ ॥ ( 8Wo ate )

स एष इमऽएव लोका इमानेवेतललोकानुपदधाति ॥ २ ॥

त मभ्यनति | दप्रा मधुना waa द्धि Vara Tag रुपं छत मन्तरिचस्य मध्वमुष्य खेनेवेन- मेतद्रूपेण समद्ैयल्यथो दपि इवास्य लोकस रसो ga मन्तरिचस्य मध्वमुष्य खेनेवैन मेतद्रसेन समद यति #॥३॥

मधु व्वाता ऋतायत इदूति । यां वै देवता ख्ग- waa यां यजुः सेव देवता सऽक्सो देवता तदय- जुखदेतन्म्वेवेष विचो रसो वे मधु रस Rat द्मिननेतदधाति गायवौभिसिभिससखोक्तो बन्धुः ॥ 8 ॥

स यत्‌ कूर्मो नाम | एतद रपं क्तवा प्रजा- पतिः प्रजा अरूजत यदरुजताकरोत्तयटकरोत्‌ तस्मात्‌ कूर्मः कश्यपो वे कूश्यसम््रादाडइः सर्व्वा प्राः काश्चष्य इति ॥ ५॥

क-म ~~ ~ ना 0 क त ००० म

# ‘aagafa’—xfa ख |

{ ५अ० शत्रा) ॥ THAR # ३९७

सयःसकृर्ग्ीऽसौ स whee) भसु मेवै- तदादि मुपदधाति तं पुरस्तात्‌ WAY मुपदधा- aq तदादिलं पुरस्तात्‌ ved दधाति तस्माद- सावादित्यः पुरस्तात्‌ vee धोयते दक्षिणतोऽषा- ठायै हषा वै Hat योषाषाढा दक्षिणतो बे हषा योषा सुपशेतैऽरनिमातेऽरलिमावादि हषा योषा मुषशेते सेषा water मिष्टकानां महिषौ यद्षाढे- तस्थै दत्निगतः water मिष्टकानां दचिणतो भवति ॥ ६ ॥

यदेव कूम सुपद्धाति। प्राणो वे HH: प्रायो होमाः सर्व्वाः प्रजाः करोति प्राण मैवेतदुपदधाति तं पुरस्तात्‌ ney मुपदधाति पुरस्तात्तत्‌ प्रलयश्च प्रायं दधाति तस्पात्‌ पुरस्तात्‌ WAS, प्राणो धौयतं पुरुष मभ्याहत्तं यजमाने तत्‌ प्रां दधाति दचि- ` णतोऽपादृयै प्राणो वै करी व्वागषाद़ा प्राणो ३ व्वाचो इषा प्राणो भिधुनम्‌ ॥ ७ ॥

अपां गस्म्तमौदेति। एतद्ापां गस्मषठं ata एतत्तपति मा ल्वा सूर्यौऽभितापीन्‌ मानिनर्व्वानर

२२८ ॥ शतपथ्त्राह्मणम्‌ ॥ ( 8Ho त्रा)

दृति मेभ ता gat fecata मो safmasaraz दल्येतदच्छित्रपवाः प्रजा अनुवीच्चस्पैतीमा वे सर्व्वा प्रजाया इमा इष्टकासला अरिष्टा अनात्तां अनु- वौक्ञस्बैल्येतदनु त्वा दिव्या हृष्टिः सचता मिति यधषेनं दिव्या हषटिरनुसचेतेव मेतदाह ॥ ८ ॥ waa मेजयति । चोन्समुद्रान्समरपत्‌ खर्गानिती मे वे वयः समुद्राः Bat लोकास्तानेष कूर्मां भूलवानुसछससर्पापां पतिव्वुषभ दृष्टकाना मिल्यपाप॒द्येष पतिन्बु षभ इष्टकानां पुरोषं व्वसानः Fata लोक ऽति पशवो वै पुरोषं पशन्‌ वसानः सुक्कतस्य लोक FAT तव गच्छ aa ya परेता इति तव गच्छ यत्रैतेन पूरव कश्धगेयुरिल्येतत्‌ ॥ < ॥

महौ at पृथिवीचन इति । महती दौः gfaat चन इलेतदिमं ad मिमिच्चता मितोमं यज्ञ॒ मता मिदेतत्पिपृतां नो भरोमभिरिति विशतां नो भरोमभिरिल्येतद्‌ द्यावापृथिव्ययोत्तमयो- पदधाति द्यावपृथिव्यो हि qa ॥ १० ॥

( ५अ० शब्रा० ) ॥ सप्मकाण्डम्‌ ॥ ९२९.

चरिभिरुपदधाति। वय दमे लोका way विद दगिरयावानमिर्यावल्यख मावा तावतैवैन मेतदुप- दधाति विभिरम्बनक्ति तत्‌ षट्‌ तखोक्तो aa CAAT भअधस्ताद्नवन््यवका उपरिष्टादापो वा STAT भथा मेवेन मेतन््रध्यतो दधाति सादयित्वा सूद- टोहसाधिवदति तस्योक्तो बन्धुः ॥ ११॥

अथालूखलमुसले ऽउपदधाति । चिष्णुरका- मयतात्राद्‌ः स्था मिति स एते ऽदष्टके ऽअप्रश्यदुलू- खलसुसले ते ऽउपाधत्त ते ऽउपधायान्नादो SHATA- वेतदाजमानो यदुलृखलमुसल्ले ऽउपदधाति यैन रुपेण यत्‌ कम क्तवा विवष्णुरत्रादोऽमवत्तेन रूपेण तत्‌ कमं कत्वान्नादोऽसानौति तदेतत्सव Aa यद्‌- लखलमुसले . ऽउल्‌खलमुसलाभ्या Bard क्रियत ऽउलृखलमुसलाभ्या मयते * ॥ १२॥

ते रेतश्धिचोव्वलयोपदधाति | पषटयो वै रेतः- सिचौ मध्य सु पृष्टयो मध्यत एवास्ित्रेतदन्न' दधा-

स्‌ भ = नजन म ees ene

+ मदयते'- दति क, as

BR

re ~~. ee 0 न जानो जनना ेज - - - =-- =क oe ~~ A anne nay cee tg, aia pg ee nay,

३२० ॥ शतपधव्राद्मणम्‌ ॥ ( शप्र° gate )

aut ऽउत्तर मेवास्मादेतदन्र' दधाल्यरतिमाकैऽरबि- मावाद्यत्र मदाते॥ १२॥

प्रादेशमात्र भवतः। प्रादेशमावो वे गर्भो व्विशरच्र मेतदाल्मसम्मित मेवास्मिन्ेतदन्र दधाति यदु वा ऽभात्मसम्बित मत्र तद्वति aq हिनस्ति ययो हिनस्ि तदत्‌ कनौयो न तदवति ॥ १४ ॥ eat भवतः। ऊर्व रस उदुम्बर उच मेवाद्ित्रेतद्रसं दधाल्यथी सव्वं ऽएते व्वनस्पतयो यदुदुम्बर Va ऽउपदधत्‌ सर्व्वान्‌ व्वनस्परतोनुपद- धाति शतख्िचोव्वलयेमे वै रेतख्िचावनयोसदन स्तीन्‌ दधाति तस्मादनयोव्वंनस्पतवश्चतु ata भवति waar वै fem सर्व्वासु afeq व्वन- mata दधाति aang सर्व्वासु दित व्वनस्यतयो मध्ये URNA भवद्यल्खलरूपतायं ॥ १५॥

यदवोलवलमुसले ऽउपदधाति | प्रजापते- व्विखस्तात्‌ प्राणो मध्यत उदचिक्रमिषत्त AAA ग्ञात्‌ तस्मात्‌ प्राणो ऽन्रेन meat यो waa ate स प्राणिति ॥ १६॥

(४५अ० gate ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ # १२१

प्राणे योते saa मुद चिक्र farang प्रायोना- WHI त्यात्‌ प्राणेनान्न' wie यो छव प्राणिति सोऽन्र APT ॥ १७॥

एतयोरुभयोख हौतयोः । भस््माटर्गदचिक्रमि- घत्ता मेताभ्या मुभाभ्या मणात्‌ TATA मुभाभ्यामूग्‌ HAT यो Bata मत्तिस प्राणिति a मूख्नंयति ॥ १८ ॥

अज्जं ण्डौतायाम्‌ | भश्यादेते sad ऽउदचिन्न- मिषतां ते ऽऊर्व्ना्ह्हात्‌ तस्मादेते sod cent खहौते as warerafa स्‌ प्रागिति सोऽन्न मत्ति Ween | तान्येतान्यन्योऽन्येन शडोतानि। तान्यन्यो- ऽन्येन ela प्रापादयत तदेतदन्न' प्रपदा- मानः सव्वं देवा अनुप्रापद्यन्तात्रजौवनए Fey ` स्वम्‌ ॥ २० ॥

तदेष Braise: । तदे स प्राणो ऽभव्‌- दिति तद्वि स प्राणो ऽभवन्‌ महा भत्वा * प्रजापति

eee ng et RE ee या = eee

$ ‘amy yat—xfa a, @i er च षवैबरमशोदयेनापि |

ee pea ए ष ne

२२२ ॥ VATA ETAT ॥ ( शप्रण शब्रा)

रिति महान्‌ हि स तद भवदादेन मेते देवाः प्रापयन्त मुजो भुजिष्या व्वित्वेति प्राणा वे भुजो ca सुजिष्या एतत्‌ सव्वं व्वित्वेलयतदयत्‌ प्राणान्‌ प्रायत्‌ पुरीत्यात्मा व पर्दे प्राणान्‌ प्राणयत्‌ तद्मात्‌ प्राणा देवा WA यत्‌ प्रजापतिः प्राणयत्‌ तशप्रादु प्रजापतिः प्राणो योवेस प्राण एषा सा गायव्यथ यत्‌ तदन्न मेष स व्विष्णुद्वताथ या सो STI A उदुम्बरः * ॥ २१॥

सो ऽ्रवीत्‌। अयं ala मा स्वस्मात्‌ पाप्मन उदभार्षौदिति यदब्रवीदुदभार्षौन्मेति तस्मादुदुस्भर SMT ह वे त AAT FATA परोऽच्तम्यरोऽक्त- कामा fe देवा उस मे करदिति तस्मादुरुकर मुरुकर८ ह वै तदुलूखल मित्याचच्चते परोऽच्म्य रो- ऽतचतकामा हि देवाः सैषा सर्व्वेषां प्राणानां योनि- ्यदलखल शिरो वे प्राणानां योनिः॥ २२ ॥

तत्‌ प्रादेशमातं भवति । प्रादेशमाव्‌. मिव

= कक a = क त = क~ ~ ete comes ~ त कन्म = = ण a षं nl

apace reas mn ~ ce ee te re ~ ~ 9

+ "उदुग्बरः- षति ख, "उदुम्बरः" दइतिग, च,

^ ee

(५अ० शव्रार ) ॥ सप्तमकाख्डम्‌ ॥ १९१

हि भिरश्चतुःखक्ति भवति चलतुःखक्ञोव fe शिरो मध्ये ageld भवति मध्ये सङ्गृहौत मिव fe शिरः ॥ २३॥

तं य॒त्र देवाः समस्कुव्वन्‌ तदस्मिननेतत्‌ सन मध्यतो ऽदधुः प्राण Aa मल्लं तयेबास्षिन्नरय मेत- zara रेतश्िचोव्वेलया पृष्टयो वै रेतश्धिचो मध्य मु पृष्टयो मध्यत एवासिन्नेतत्‌ aa दधाति ॥ २४ ॥

faut: कर्म्माणि प्रश्यतेति। व्वौयं वे कमी fawialafa पश्यतेलयेतययतो व्रतानि wor saa वे व्रतं यतो say स्पाण्याश्चक्र ऽदकछेत- दिन्द्रसख युज्यः सखेतोन्द्रस्य WT युज्यः सखा दिदेवल्ययोपदधाति * दे छयलग्दलमुसले FA सादयति समानं तत्‌ करोति समानः Wasa मेव सादयित्वा सूददोहसाधिवदति तस्योक्तो बन्धुः ॥ २५ ॥

"न्य जिय | Ett a Re a NR wee ee न ne we ee ~ re eee oa क 1 प ररी

« दिरेवत्यो भवति- षति क, ख)

228 ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र tate )

अथोखा सुपदधाति। योनिर्वा उखा योनि मेवेतदपदधाति ता quae ऽउपदधाल्न्तरिक्ं at ऽउलखलं ae किञ्चास्या उद्र मन्तरिक्च मेव aaa वा ऽअन्तरिच्चं मध्यवस्तदोनिं दधाति aaa सर्वेषां भूतानां मध्यतो योनिरपि व्वन- स्पतोनाम्‌ ॥ २६ ॥

यदेवोखा मुपदधाति। योवै स प्रजापति- AAVAAT = सोखेमे वे लोका उखे मे लोका प्रजापतिस्ता मुलखल ऽउपदघाति तदेन मेतस्ि- नसर्व्वाद्िन्‌ प्रतिष्ठापयति प्राणे sq ऽऊज्यधो ऽए तस्मादेवेन मेतत्‌ सब्वस््ादनन्तहित द्धाति॥ ॥ २७ |

रथो पश्या fagt | लोकभाज मुखां कलवा एुरस्तादुखाया उपनिषपल्येष हस्थे लोकस्तधो हास्येषानन्तरिता भवति ॥ २८ ॥

तदाः । कथ WATT पक्ता खृतोपदिता भव-

--------“-~

ष ग ॥ 1 1 इ „+ १ १ रिषि ea की

। > 7 य॒ज ससत — दति ग, ध।

{ ४शर० शब्रा ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ३२५

तीति यदेव यजुष्कृता तेनायो यदं faa ममि व्ैष्वानर सुपरनिगच्छति तत एव तत्‌ पक्र त gifted भवति ॥ २९ ॥

ध्रुवासि धरुशेति । तस्थोक्तो बन्धुरितो जन्न प्रथम मेभ्यो योनिभ्यो ऽअधि जातवेदा इल्यतेभ्यो fe योनिभ्यः प्रथमं जातवेदा भ्रजायत स गायल्या विष्टभानुष्टभा च देषैभ्यो शव्यं व्वष्टतु प्रजानच्चि- a त्ववा एष छन्दोभिद्षेभ्यो va व्वहति प्रजा- नन्‌ ॥ २० ॥ इषि राये मख। सहसे aa swe ऽअप- ada daa रमखेव्येतत्‌ समाडसि au- safa समाट च देष खराट्‌ च aaa ललो्ौ प्रावता मिति मनो वै सरखान्‌ TANT BAA सारखता ssa तौ ला प्रावता faa- ` तद्‌ दाभ्या सुपदधाति तस्योक्तो TYTN FAY waagd ware सादयित्वा सुददोहसाधिवदति aera TA ॥ ३१॥

अधेना ATTRA | एतदा SHAT मेतत्‌

224 ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( प्रण त्रा)

qag पेतः faa भवति सिकतासदेतदभिकरोति aaa रेतः सिक्त मभिक्रियत ऽआज्येन जु होति सुण खाहाकारिण हाभ्या माग्नेयौ्यां गाय वौभ्यां तसखोक्तो वन्धुः ॥ २२॥

aa युच्चा हि ये तव। Fan हि देवद्भत- मानिति युक्तवतौभ्या मिद मेवैतदोनो रेतो युनक्ति तद्मादोनौ रेतो युक्तं न निष्पदाते ॥ २२ ॥

स यदि deat: Was | अ्रथाभिजुह- यात्‌ aa वे तदात्‌ daa: wat cafe जुहोथ यदासंब्ब्सरश्तः स्यादुपेव, तिष्ठता सव्य वै तदाद्संव्वत्सरतो swat तदयदुपतिष्ठते ऽभि त्वेव जुह्यात्‌ ॥ २४ ॥

पशुरेष यदगिः† । सो ऽव स्वः कत्ल संख्रतसलस्यावाङ्‌ प्राणः खयमाठसा श्रोणो यजतः पृष्टयो रेतश्िचौ कौकसा व्वष्वन्योतिः ककुद

[ ऋण णि ष४\ र्रर 9999 En जोन errata ne rep

« श्यात्‌, दतिग, 7 | t यदमिः-द्रति ग, घ।

(ute vate ) ॥ सप्तमर्काण्छम्‌ ॥ 229

waa मौवा ware शिरः gat ये Aa प्राणा ये शष्‌ प्राणास्ते # ते ॥ २५॥

तं वा ऽएतम्‌ । इत. ऊं प्राञ्चं चिनोत्यसो वा ऽ्रादित्य एषो ऽग्निरमुं तदादिल्य मित जं प्राञ्चं दधाति तद्मादसावादिल्य इत उः OTe धौयते + ॥ २६ ॥

way प्रसलव्यावत्तयति। भमु तदादित्य' प्रस- लब्यावत्तयति तस्मादसावादिल्य इमाज्ञोकान्‌ प्रस- लब्यनुप्येति ॥ ३७ ॥

उद्रमुखा ft । योनिशटलूखल मुत्तरोखा भवल्य- धर मूल्खल FUTY Wet मधरा योनिः शित्च मुसलं तद्‌ हत्त मिव भवति हत्त faa हि शिश्नं तद्‌ दचिणत उपदधाति दक्चिणतो वे व्युषा योषा मुपेते यदु पशोः deere तद्‌ टृव्वे्टका ` तख वा ऽएतसखोत्तरोऽक्चे उदाहिततरो भवति पशु-

* तिः दति श, घ । t श्वौयते'- दति क । ‡ उद्रसखाः- ति ग, ध,

०८२

शद ॥ शतपथत्राद्यणम्‌ 1 ( शप्र" ate )

रेष यदमग्निलस्मात्‌ पथोः सुहितय्योत्तरः कुचिरुब्रत तरो भवति # ॥ ३८॥ १॥ | इति चतुधप्रपाटक्े प्रथमं ब्राह्मणम्‌ [ ५, १, | ॥

॥ ओरौगणिणाय नमः ॥

यस्य निःखसितं वेदा यो वैदेभ्योऽखिल जगत्‌ |

निगमे , त महं बन्दे विदयातथंमहेश्वरम्‌ ॥ १ ॥ qafaq ब्राह्मे खयमाढसादोना सुपधान मभिहितम्‌ ; अथासन्‌ ब्राह्मणे कूर्मादोना मुपधान मभिधास्यते । तरादौ तावत्‌ कुर्मोपधानं विधाय a रसामना स्तौति- “कूम सुपदधातोति । उक्त भेव कूर्मस्य रसत्वं प्रतिपादयति-- “यौ a स इति । wat एृथिव्यादोनां "लोकानाम्‌ “re श्रविहानां मग्नानां ‘a’ प्रसिद्लो यः "रसः "पराङ्‌' श्रनाहत्तः श्रत्यक्षरत्‌ अस्रवत्‌ । "सः" रसः "एषः" इ्दानो मस्माभिरुयमानः Say? | रतः “त भेव' रसम्‌ “एतत्‌' एतेन कूर्मोपधानेनोपदितवान्‌ भवति । लोकरसलप्रनाद्या कूर्मस्य लोकामकत्व मैवाह-- “यावानु वा द्ति। "रसः यावान्‌ यत्यरिमाणः, रासा देहोऽपि “तावान्‌ तत्यरिम्राणः; रस एव देहस्यान्तभावात्‌ । यथा विलीने लोहपिण्डे तस्खरूपं age सच्छाकारेणए भ्रवतिष्ठते , तदल्लोकरसाकयै कूर्मे “लोकाः भ्रपि सुरुपेण अवतिष्ठन्त

इति स एषः कर्मः एतत्‌ सर्वलोकामक इत्यथे; ॥ १ ॥ aga कूर्मस्य ष्थिव्यादिलोक्रयासकल्वम्‌ , तदेव तच्छ

® 'भवति'-रति क्र |

( भ५सर ato ) | सप्तमकार्छम्‌ ॥ 222

शेरे विविच्य enafa— “तस्येति । ae’ que यदधस्तनं "कपालं कटठिनल्वक्‌ , “ay (भयं लोकः" पथिवो । भधरकपाल- एथिग्योः कस्यचित्‌ साधम्थस्य प्रद्भनात्‌ तादा सुपपाद- यति -~ “aq प्रतिष्ठित faafa श्रतिष्ठितम्‌" wa: waa गृषठतलम्‌ । अधर कपाल -एथिव्योस्तथाविघल्वात्‌ तस एथिव्या- मकत्वम्‌ । “safe | sa ‘aq “उत्तरं कपालम्‌ , "तद्‌" ‘at’ दयलोकः । पूवंवत्‌ तदेवोपपादयति --^तद्‌ व्यवग्टदोतान्त मिति | विविध मवण्होतः अवनतः प्रान्तो यस्य, तत्‌ तथोक्षम्‌ । कूमस्योपरिकप।लम्‌ सवतो मण्डला कारेणावनतप्रान्तम्‌ श्वः भवतिः, ‘atl? श्रपि तथाविधा; श्रतस्तस्य तदालमकल्रम्‌ t भय ‘Uy अ्रधरोत्तरयोहयोः कपालयोः “न्तरा मध्य मस्ति, "तटन्तरिक्षम्‌' । अतः "स एषः' कूमः , श्रमे एथिव्यादयः “एवः लोकाः | तस्माटेतेनोपधानेन इमानेव लो कानुपदधाति' ॥ २॥ विहितस्य कूर्मस्य दधिमधुष्टतेरभ्यश्नन' विधत्ते-- “a मभ्य- aalfa x1 दधिमधुष्ठतानां ्थिव्यादिलोकरूपत्वम्‌ । तस्य, दभ्र उपरिभाविलात्‌ एथिव्युपरितनान्तरिक्षलो करूपस्वम्‌ | aygag हक्ताचलशिखरादिषूपरि भागेष्ववख्ितललात्‌ दयुलोका- सकलम्‌, WAT मधुनो Aya सोमामक्वात्‌ , , सोमस्य च दुलोकेऽवद्यानात्‌ , ‘ay दुलोकङूपम्‌ | प्रकाराम्तरे- णापि दध्यादिभिरभ्यश्नन' प्रणंसति- “sat इति॥२॥ sarga aa विधन्त-- “मधु वाता ऋतायते दति)

------~ ~~~

~ =~ ~~~ eee

ed

e का WMlo Ho १७. 8. 2! † य० FoR RO, BS, २६।

ey Se eee

४४० ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ge ate )

विहित मभ्यच्ममन्धं रसाकना प्रशंखति--“यां वे देवता मिति । ot देवताम्‌ “श्रभि-लच , या ऋक्‌ “wast उच्चारिता, तंहेवताप्रतिपादकल्वेनोश्यते , सा ऋक्‌ तद्मतिपादकल्वात्‌ सव प्रतिपादा देवता । तथा यज्ञुरपि । एवं च सत्यतर॒ तह वताख- रूप faq ay; “मधुवाता ऋतायते" - इत्यनया ऋचा प्रति- पाद्यलात्‌ । ततश्च “एष ae’ प्रतिपाद्यत्वेन देवताभूत- मध्वामकः। fra ऋचो यस्मिन्‌ समुदाये, स ठचः। "ऋचि तेरुत्तरपदादिलोपन्डन्दसि”-इति # विशब्दस्य सब्र सारणम्‌ , ऋवर्णस्य च लोपः , “ऋक्‌पूरब्भूरिति समासान्तः Tt ay च सोमरसखरूपम्‌ ; wade ठचेनोपधाने सति रसा- कक्षे "अस्मिन्‌ qa “रस भेव' विहितवान्‌ भवति t

श्रभ्यच्ननमन्ताणां sag fara— “गायनरोभिसिटभि- रिति । तद्व्याख्यानम्‌ प्रागुक्च भित्याह- “तस्योक्तो वन्ुरिति। ae .मायत्रीभिः प्राणो गायत प्राण भेवानिब्रेतदधाति तिर- भिः, वयो F प्राणाः प्राण उदानो व्यानः, तानैवासिन्े- तद्‌ दधाति"-षति षष्टठकाण्डेऽभिहितम्‌ ४ ।

aaa मय मर्धः § ,- ऋतायते' ऋतं यन्न माकन

# Ute ६.१९. ३७ ० १ वा०। † पार FY ५* 8. ७8 | + gmle शप Bate पकर (६भा BLT)! § auraeeaq ,- ‘ay वाता ऋतायत ay रन्ति सिन्धवः | arate सन्लोषधीः। ९। मधु गक्त सुतोषसो मधुमत्‌ पा्िवं रलः । मधु दौरस्ु गः पिता। २। मधुमान्‌ मो qrafaayat अस्तु ee, । माधनौर्गाषो मवतु गः। ६

पी

( Uo शब्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ३8४ १

गच्छतीति ऋतायन्‌ यजमानः । व्यत्ययेनाकारः | तसं वाताः" वायवो ‘ay’ मधुररसं रन्ति सावयन्ति । “सिन्धवः ससु- za aaa ‘ay क्षरन्तिः ‘strat’ भ्रोषधयोऽपि। शवा- च्छन्दसि”- ति % पूवं सवणंदोघंः । ‘a: भस्मतम्बन्धि यजमाना anal’ मधुररसोपिताः सन्तु । “ऋ ्वारूव्यवास्येत्यादिना + माध्वो-शब्दो निपातितः 1 किञ्च ‘ama’ रातिरपि ‘ay’ मधुर रसोपेता भवतु । भ्रपि च ‘sae’ मधुररसोपेता भवन्तु । तथा यत्‌ पार्थिवं रजः" , तत्‌ सवे मधुमत्‌ असु ‘a भ्रस्माकं यज- मानस्य ‘faa पिस्थानोया ‘at’ “mag मघुररसोपेता भवतु | 'वनसख्तिः' ब्र्लादिर्यन्नसाघधनमभूतः (नः भरस्रदययजमाना्थे 'मघुमान्‌ श्रतु । “aa? अपि (मधुमान्‌ सन्तापराहित्यलक्षण- माधुयेरसोपेतः श्रुः । तथा गावः नः भरखद्यजमाना्ं ‘ara’ मधुरक्तोरोपैताः भवन्तु ॥ ४ ॥

wa qa दति are: प्रत्तिनिमिन्तं दशयति-- “a यत्‌ कूम द्ति। ‘wa कूमंसम्बन्धि “रूपम्‌ भावनः "कला प्रजापतिः प्रजा अ्जत' । भखजतत्यसय व्याख्यानम्‌- "यदङ्जताकरोदिति। श्रखजतेति aq, तदकरोदिव्यथंः | ay तेन कूर्मरूपेण “करोत्‌-इति यत्‌' , तस्माद्‌ भ्रकरोदिति ` श्कुर्मः-इति, कुमेशब्दो नामसेय मित्यधः। करोतरोणादिके मक्‌- प्रत्यये “aga छन्दसि” -षृत्यत्वे ‡ , हलि च'-दइति § ald च

# प्राण Fo ध. १, १९०६ | | t पा० Fo ई 8. १७५ । t पा० Me ७, १, १०६ | § पाम Fo a, २.७७।

१४२ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ + ( 8H vate )

aa ga इति रूपम्‌ भवति । “कश्डपो श"-इ््यादिक- स्वाय मर्धः -- कूमशब्दस्य करणे प्रहत्तिनिमित्तकल्वात्‌ , कश्- पस्य च प्रजापतित्ेन प्रजाकारक AT, "कश्यपः FA: Gy ; अत एव (सवी; प्रजाः काश्यप्यः' इति “arg! जनाः । अतच RAS कश्यपा कलत्वात्‌ तदुपधानम्‌ प्रणस्त मिति ॥ ५॥

श्रथ त मेव qa मादित्यानापि स्तौति- “aa दूति । cq? प्रक्ञतो ‘ar "कूर्मः भसि, ‘ar “aay विप्रक््टः "मादित्य | आदित्यामकत्वम्‌ मरडलाकारसाम्यात्‌ › यथा ‘atfeat युपः- fa, एतस्योपधाने भादिव्यस्यवोपधानं कतम्‌ भवति | Sai मादिल्यामकलत् ATMA, तस्य ATA एव पूवभागे WAT मुखस्योपधान माह-- “A पुरस्तादिति |

ननु कूमंस्यारित्यामकल्वेन पुरस्तात्‌ # प्रत्यगुपधानेनादि- ae पुरस्तात्‌ प्रत्यङ्निधान faa न्योन्याश्रयता-दोष इति चेत्‌, मवम्‌ 4 ; कारकन्नापकयोदतुरेतुमडाववेपरोत्यं भूषण नेव. नतु दूषणम्‌ । यधा श्रभ्निधूमस्य कारको हेतुः, RATA Te दूति : तथात्रापि कूमस्य पुरस्तात्‌ प्रलय शुपधान मादित्यस्य परस्तात्‌ प्रा निधाने कारकम्‌ , श्रादित्यस्य पुरस्तात्‌ WaT कूर्स्येवं विधोपधाने च्राप- कम्‌। पुरस्तात्‌ प्रत्यगुपधानम्‌ › अरषाढाया पुरस्तादुत्तरतो चापि स्यादित्यत प्राह-- “afer दइति। 'भअषाढाय-

~~~ "~~~ A a pelea any pane ee, ai ean ae eee eee mer म्री eg कीं

ज कन ~~ -- ~

+ *प्रह्यगु प्रधानम्‌ , रतस्य च पुरस्तात्‌" Kata: पाठोत्र S-YH | † Ray यस्य स्थाने “Ay दोषः" एति छ-पराट; ।

{ yto शत्रा) | सप्तमकार्म्‌ ॥ ३४३

ति, wor चतुर्थो # । sac उपपत्ति माह-- “हषा at इति। दषशब्देन सेचनसमथत्वात्‌ पुमानुच्ते ; warer- शब्दस्य स्ोलिङ्कत्ाद्‌ भ्रषाढटा योषा खलु। “suit हि स्तो पुमांस सुपयेते-इति aa: † पुमान्‌ दत्तिणभाग योषा qana | उपशयनेन शसिततमत्वात्‌ योषा मिति दितोया ४; पतघास्य कूर्मस्य अषाटायाः दक्षिणभागे उपधान सुपपव्र भित्यधः। दकिणभागे विप्रह्ञ्टेऽप्युपधान' स्यादित्यत भाद- “भअरल्निमात्रे दति उखाया श्रपि पुरस्ताद्‌ श्रषाटायाः शिष्टत्ेन सर्वेटकाना मपि प्रणशस्तत्ात्‌ तदक्तिणभागी उपधानेन aavarat मपि दक्षिणभागे vans सिष्ठम्‌ भवतोति दशयति- “aafa ॥ & ॥

wa त मेव qa प्राणासमनापि स्तौति-- “यहेषैति। “ora होमा इति । प्राणः खलु (रमाः सवाः प्रजाः करोति' ; प्राणिभिरेव प्रजाना मुत्पादनात्‌। waa कत्तव्यत्सामा- न्यात्‌ प्राणः कूर्मः इति | तदुपधाने प्राणस्येवोपधानं भवति । न्तं पुरस्तादिनोक्षम्‌ waa सुपजोव्य पुरस्तात्‌! प्रयक्षु खत्वेनोपधान सुपपाद्यते। “तस्मादिति । यत रवम्‌ , aay कारणात्‌ पुरस्तात्‌" qa प्राणवायुः प्रत्यङ्मुख- ' त्वेन शधोयते' fraa कूर्मख प्राणामकलवादिररसयपुरुषाभिसुख्येन तस्योपधाने

* UTo २. ३. ६२ ae १ ale | † परस्तात्‌ १का० Wo शत्रा Roo ( RHTo ट्ट ) दृश्यम्‌ । † प्राण Fo १, 8, Be |

१४४ ॥ अतपचत्राद्णम्‌ ॥ ( शप्र wate )

पुरुषस्य यजमानङूपलाद्‌ यज्ञमाने प्राणनिधानं भवल्याहइ- “पुरुष marae मिति । FAA प्राणलादषाढायाः वाक्षात्‌ तद्य efaur उपधानं युज्यत इति दशयति — “दचिणत दूति | सरोखसामान्धादषाढायाः वागामकलम्‌ | प्राणः "वाचः ‘aur’ पतिः खलु ; प्राणोपजोवनेन वाचः प्रहत्तेः। भरतः प्राणो वामिलखमय मपि “मिधनम्‌'। एवश्च वागाल्मिकाया भअषाढाया fauna प्राणाककस्य कूमस्योपधान JIA मित्थं; ॥ ७ ॥ अध तदुपधाने aa’ विदधानो व्याचष्ट “अपां गम्भ- ब्रित्यादिना #। “यत्रेति | ‘aa ख्याने "एषः चयः एतत्‌ तपनं करोति, 'एतत्‌' खलु nai "गन्धं गन्भोरतमम्‌ , इद इत्ययः । aaa वर्टिहेतुलात्‌ तस्यावख्ानप्रदेशस्य दत्त मुच्यते | ततश्च FARA मन्तरेणावस्यानाद्‌ “Wat WHA सूयावस्धान- समोपदेशलक्षणे wat we ‘ate’ उपविशेति मन्त भाई । Cqafafa | गममोरशष्दस्य छान्दसो Taare fT, तत guan सप्तम्याः “सुपां सुलुक्‌" -इ्च्यादिना ४ लुकि शूषम्‌ । Cafae fafa | ग्भन्‌-शब्टादतिश्ायने इष्टनि क्षते § “ey दूति | fend at, रूपम्‌ । “AT ला सूर्यीऽभिता्ोन्‌ मान्निररेलानरः” -इत्यवाभितासोदित्येतव्पदाधं माह-- मक

स # Fle श्रौ Go १७. 8. Ya | + “aga ca वासि गह्मना" दति वे० wie ७.७. ६ । tute Wo ७. १, ३६. । § पाण Hoy. ३. ५५ । | Ute we ६, 8, १४३ |

(ate vate ) ॥ सप्तमकाग्डम्‌ ५ १४४६

afa, ‘afeeaqar’-efai पतशब्देनात्रावयवो wea, तेनाताच्छित्नावयवा wea मेः स्यात्‌ । ata इपहिताः इष्टकाः , ताः इमा एव सवाः प्रजाः खलु । Ceara प्रजापत्याककलत्येन, प्रजापते सवप्रजाकारणत्येन , तदामकलादिवयधंः। रिष्ट-शब्देनानिष्टं व्याधिप्रशतिक सुते, तद्रहिता after; aaa विवरणम्‌- “श्रनातत्तीः'-्ति । तथा सति ब्रच्छित्रपताः प्रजाः ्रनुवोश्षसख-श्त्यनेन एत eufeteareur: प्रजाः , यधा श्ररिष्टा sarah’ भवन्ति. तथा ताः श्रतुवोक्षवः भनुपालेव्ेतदुक्तम्‌ waiter: | “aaa fafa. ‘ad qa मनुलच्य , ‘aaa’ “दिव्या afe:’ सम्बपीया्‌ , ‘aay’ श्रनेनाभिप्रायेण ‘aq श्रनुलेव्यादिकम्‌ पाद ॥

“अपाङ्न्मन्‌"”, शजोन्समुद्रान्‌", “महो at:”—efa # fata: मन्तः श्रयं FA उपधोयते । त्र मध्यमेन तं चालयतुपदध्यात्‌ | अत एव काल्यायनः-- “anyafafa तिरभिघषटयति मध्यः सया”-इति Pca

तेतद्शंयन्रा चष्टे - “nafs । "रजयति' कम्बयति | “qa कम्पने"-इ्ति धः धातुः | “saat ये इमे तयः ` "समुद्राः ससुद्रवन्ति ससुहच्छन्तोति समुद्रा लोकाः §।

een res

# वा° We १३. ३०, ३१, ३२ ।

† का० Blo Ho १७. ५. १, २।

{ Valo Yo २३४ Alo |

§ निरु २. ३. ९ द्रष्टव्यम्‌ । ४8

२४६ a शतपधत्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र" ब्रा)

cant’ सुखडेतुभूताः। ‘ary “एषः प्रजापतिः कूर्मो भूता अनुसंससर्पः , प्रजापतेर्लौ कतयासकलतवात्‌ # । “स एष दमे एव लोका इत्यादिना † qua लोकवयाककल्वाभिघानात्‌ , प्रजापतिः कूमंरूपेण लोकाननुसंसस्पेति |

श्रय मत्राभिसन्धिः ,-- श्रपाम्मरतिलं कमस्य ; तत्रैव सर्वदा- वसानात्‌ | हषभश्देन FST TAA, तञ्च MHA AAT SAT दृष्टव्यम्‌ । WH वा शटकालनां स्तोणां Bow,” पुमान्‌ । पुरोष- शष्टेन पशवोऽभिषोयन्ते, तान्‌ वसानः श्राच्छादयन्‌ , यज मानस्य सम्पादटयत्रिल्यधः | श्रध वा द्ृषटकारूपान्‌ पशयन्‌ अच्छादयन्निति। पूर्वं मुपहिताः कुमाः (एतेन उपधानल्च- केन कर्मणा ‘ae “परेताः चता; way, तत गच्छेय aga भवति ॥९॥

cod सौरिति $, रत्र महोपदस्य विवक्धित ar माद- न्रहतोति । इदितीयपादे "मिमिक्षताम्‌ -शरत्यस्यावन aa इति enafa— “sa यन्न मवता मित्येतदिति। श्रनेकाधलालरा- तूनां भिमिक्षतिरत्रावने aaa ठतोयपादे "पिष्ताम्‌-इत्य- wa माद-- “विशता fafa i

मन्नार्थसु ,- हे कुम! त्व मघां गन्भोरतरे देशे उप विश, तत्र सोदन्तं लां स्यो मा बअरनितपतु, "वेश्वानरः' gaat सुदरस्थः स्वासा च are: भ्रगििरपि मा श्रभितपतु |

a ee

भजर, > = + ~ - -~-

# वा Wo ९३, ३९ | † पुरसतादिष्ेव fedtar eel द्र्य । i बाण To १३. BV I

{ ५अ० शब्रा) ॥ सप्रमकाश्डम्‌ ॥ ३७७

तथाविधस्व मनवखर्डितावयवा इषटकारूपाः प्रजाः चनु- aaa शला at “दिव्या इष्टिः चानुसम्बन्धोयता मिति WIAA: # |

हे कुम! त्वं ‘ay सुखेतुभूतान्‌ लोकान्‌ 'समद्पत्‌' संप्तोऽसि । व्यत्ययेन तिवादेणः , लदितात्‌ चुं रडादेणः ¶ । यतः स लम्‌ “श्पाम्पतिः, ृष्टकानां च षभः, अतस्त्वां aalfa— 'पुरोषम्‌' इण्कारूपान्‌ पशून्‌ 'वसानः' अाच्छादयन्‌ , 'सुक्ततस्य सृष्ट सम्पादितस्याग्नेः (लेके खानं feat, “तत्र गच्छः, एतेन कर्मणा पूर्वे कुमः "यत्त परेताः" परागताः, सदिं प्राप्नवच्चिति दितीयस्याथः sb ॥

“मरौ सौरिति मन्वस्तु प्रागेव व्याख्यातः §। अन्तिम- aaa यावाषएथिव्यत्वं प्रशंसति - “यावाणथिव्य इति। “तस्य यदधरं कपाल ade लोकः” इत्यादिना | कुमस्या- धस्तनोपरितनयोः कपालयोर्यावाष्थिवोरूपलस्योकलात्‌ “ant

न्ब nny rte ~~~ न OE ee ~ क -_-~----~----- -- -~ ---~~~~- ~~ re ee ee os ~~ - we

* स्य wise वम्‌--

न्यपाडम्मनसीद मा ला सर्योऽभिताश्सौष्माम्विश्वामरः। afer पचा. प्रजा व्यनुवोक्षखानु त्वा feat षिः सचताम्‌" दति) पा We २. १. WI

॥ क

t अस्य wee aq ‘Tanqzradeuq खर्गागपाम्यतिटेषभ दष्टकानाम्‌ । Ys वसानः सुतस्य लो तच गच्छ यत्र पूवे परेताः" द्रति |

§ ३४६ ए° १३ पर्क्तितो दश्यम्‌। |

॥ पुरस्तादिव ३२५ ए° २९ We RVAA

qua ॥ शं्तपथत्राद्यखम्‌ ॥ ( शप्र Cate }

शावाषएयिव्यः' ; भ्रतस्तद्पधामे उत्तमाया ऋचो द्यां वा्थिव्यलं प्रशस्त मिति यावत्‌ । द्यावाण्थियशब्दसतु “व्यावाएथिवोशना- सौरेत्यादिसूत्ेण # Saas यप्रल्ययान्तः ॥ १० ॥

उपधानमन््राशां तित्स्या AAT प्रशंसति-- “fafa- रिति । ‘<a एथिव्यादयो "लोकाः way; कमव लोक्या ककः; ave तदुपधानं fafade: संम्प्राद्यते। रपि च अगिचिष्ठतस्तोमामकः ; भ्रमेखिहत््व भैकस्मादेव सहोत्पत्तः | तथा च श्रुयते-- “a सुखतस्तिहतं निरमिमोत, त ate दवतान्व्धग्यपेति †। श्राहवनोयादिमेदेन वा श्रग्नेस्तिहस्वम्‌ | अथवा षष्ठकाण्डे रद्रादिनवनामधेयाभिषेयलादगम्नेसिहच् सु- क्षम्‌ ध । तथा सति भ्रतरोपधानमन््राणां तलात्‌ “afer? "यावान्‌ यत्परिमाणविशिष्टः ‘se च “माता श्रवयवः "यावतो वत्मरिमाणविशिष्टा, (तावता तत्परिमाणविशिष्टन रूपेण एतद्पधानं' सम्पादितम्‌ भवति |

WIAA सुपधानमन्ताणां च सह्याः Ty प्रगंसति-- “निभिरभ्यनक्तोति | ‘aq’ तथा सति "षट्‌ स्या AUT | तसद्कयासम्पादनस्य तु प्रशंसारूपं व्याख्यानम्‌ FE वा ऋतवः-ब्त्यादिना § प्रागुक्त मित्यथः

कर्मस्याधस्तादुपरिष्टाज्चावकाः खापयेदित्याह - “waar

* पाण Wo 8. ९. RR |

t त° सं०७.१. १, 8!

t pater कार १, ३. १०१८ ( दभा० १७- २.०) व्रश्यम्‌। § परक्नादिष्ेव २.३. ३५ ATTA!

( १० १ब्रा° ) ॥ सप्तमकार्डम्‌ & १४९

इति #। “sanr गेवालम्‌ । भवकाश्थापनं किमर्थं भित्यत पाह-- “ora at इति। वकाः, wa जायन्त इति कायं- कारणदा विवक्षया भापोऽप्यवकाः। भ्रतघेतेनावकास्थापनेन ‘sar भेव मध्यतः" ‘ud aw निहितवान्‌ भवति । “are यिलेल्यादिकन्तु प्रागीव व्याख्यातम्‌ | ११॥

कुर्मोपधानानन्तरम्‌ उलृखलमुसलयोरुपधानं विधत्ते -- “भ्रथेति। विहित सुलृखलमुसलयोर्पघान मन्नादनसाधनतया प्रशंसति - “विष्णुरिव्यादिना। ‘aa रूपेण' प्रकारेण "यत्‌ कामं कत्वा पिष्णुरन्रादोऽभवत्‌' , तेन' प्रकारेण ‘aq कम कत्वा अह मपि श्रव्रादोऽसानोतिः श्रभिप्रायेण "यजमान उलूखलमुसले उपदधाति' यत; , nal यथेव विष्णुर भरत्‌ , ‘aga’ “एतत्‌ एतेन यजमानोऽप्यत्रादो HATTA: ।

श्रन्रादनसाधनता कथ मनयोरिति तदुपपादयति-- ^तदे- तदिति। यतः "उलुखलमुसलाभ्या aa क्रियते; तार्या ब्रोष्यादोनां वितुषोकरणात्‌, वितुषोक्षताना मेवाव्रलात्‌ , wa मप्युलुखलमुसलाभ्यां क्रियते'। we उलूखलमुसले - इति यदेतत्‌ wea aay, तथा सति श्रत्रादनसाधनतानयो- स्पपद्यत इति भावः।॥ १२॥

अनयोः स्थानविशेषं विधाय सौति- “a इति | रेतस्छिचा- विति, इष्टकाविशषौ प्राग्विहितौ pi तयो; वेलया प्रान्तन | सप्तम्यर्थे ठतोया | अत एव कात्यायन «रतस्विचो्वेलाया

# कार श्रौ Geo १७. ४. २७ | † पुरस्तात्‌ ३, २. २२ व्रह्यम्‌।

३५० ॥ शअतपथत्राद्मणणम्‌ ॥ ( प्रण eRe )

मरबिमात्रश्ृतेरिति #। तवरते उपदध्यात्‌ । यतो रतः fad ‘sea पएृष्टिशब्देन कटिपाश्वस्याखिविगेषावुचेते । भवयवापैक्षया च बहुत्वम्‌ | रेतस्सेचमसाधनत्वसामान्यात्‌ tafe, पृष्ट रूपता । शरोरमध्येऽवखयानात्‌ एष्टयो मध्यं हि; अतश्च amr श्रनयोरूपधानात्‌ मध्यभागे एवास्मिन्‌ प्रजापतौ चोयमानागिरूपे "एतत्‌ aa’ निहितवान्‌ भवति ।

दिगन्तरेऽपि रेलस्खिवोरुपधानं सम्भवेदिव्यत आह- ‘gaz इति। सखयमाढसखाया उत्तरप्रदेथेऽपि । प्रमाणविशेष aie— “acfaara इति। लोके हि श्ररत्निमातरप्रदेशणादनत्र मादायाभ्यवद्ियते ; श्रतश्राब्ररूपयोरनयोरुपधानं तावति प्रदेशे कर्तव्यम्‌ । “उलृखलमुसले खयमाढखा सुत्तरेणारवि मावे" ति fe सत्रम्‌ Pi ta ll

aaa उलृखलमुसले प्रादे शमावे कत्तव्ये दत्याद- ‘nana भवत इति ¢ । परिमाणविगेषोपादाने कारण माद (प्रादेशमात्रो at इति | ‘fay: यन्नः , चोयमानामि ङ्प; । cern मनिष्त्रतेन गभः खलु ; तोऽयं प्रादेशमात्रः ; लोकै गर्भाणां तावत्‌-प्रमाणत्वात्‌। उलुखलमुखलं चान्नम्‌ ; तदेतत्‌ सबं aa भिवयुक्ञलात्‌। aaa श्रस्िन्‌' met faut एतेनाससदटशप्रमाश भेव ‘aa दघाति'।

^ ~~ ~~ = ~ NL

„~~~ ------------ ~~~ ~~~

क~ --- ~~~

+ "उल्खलस्य रेतस्सिग्वैलाया मरत्निमाव्रश्रतेः"- दति afaa- पःठः Fle Ato Mo १७. ४. RW!

† का” Ble Mow ५. इक |

{ का ato Hows. ५. ३ख ।

( ५० श्वर) ॥ सप्तम काण्डम्‌ A २५९

भन्रस्यासमानुरूपप्रमाणपरिग्रहे को लाभः? तदतिक्रमे वा कः? इत्यत श्राह- “ag वा दत्यादि। भ्रालसग्मित aay aaa रक्षति, नतु हन्ति । यत्तु ततोऽधिकं न्यूनं वा तत्‌" तथान करोति । ब्रत्पस्य बलाङ्गपोषानाधायकलत्वाद्‌ , भ्रधिकस्य च TH रत्वेन पोडाकशर्वादिव्यधंः । “हिनस्तोति , "हिसि हिंसायाम्‌” tas रौधादिकस्य तिपि खमि “श्राब्रलोपः”-इति sp नकार- लोपे रूपम्‌ । श्रल्पशब्टादोयसुनि “गुवाल्ययोः”-दइत्यादिना कनत्रा- देये ४ कनोय इति भवति॥ १४॥ sanaatand विधाय स्तौति-- “aga? भवत दति । ‘Seat? उदुस्बरविकारे, तलो निष्यव्रे भवतः। “fawt- दिलवादिकार § श्रण्‌ प्र्ययः। “उदुम्बर अकं, ART रसः' खलु । उदुख्बरस्य Tia तेत्तिरोयके ययते-- “देवा वा ल्ल व्यभजन्त तत उदुम्बर उदतिष्टदिति |। तथा aaa ्रस्मिन्‌' प्रजापतौ ‘ast मेव wd निदधाति | सववनस्यलोना सुपधानः सिध्यघ मुदुग्बरस्य सववनसख्तिरूपता माइ -- “maT सवं एत इति । “एते' उलूखलमुसले उपदधदू' उपदघानः "सवान्‌ वनस्पतोन्‌ उपहितवान्‌ भवति | रेतस्िग्बलाया सुपधानेन यावाथिव्योवंनसखल्यु पधानं प्रति-

ET

~ --------~--~-~-----=-------------- ~

* Wo Yo Yayo |

tf Ule BJ &. 8. २३ | + पा० ० ५. ३. ६8 ।

§ Glo Bo 8. ३. १३६।

| ते° त्रा ९, १. ३, १०।

RU ॥ भतपथत्राद्रण्णम्‌ ot ( प्रण tate )

पाद्यति-- “रतस्िचोरवे'लयेति। श्रमे दाबाष्यिव्यो ag gafaay इ टके , ‘aq तेन “अनयोः द्यावाषधिव्योः ‘aaa safeaata भवति । “Aas gaara: वनखतयः' सन्तोति शेषः ॥

उलुखननस्य चतुष्कोणलाभिधानेन सव॑दिश्च॒ वनद्मत्यु- qua are - “चतुः खक्लोति | चतसः BAT कोणा यख , तदिदं चतुःखक्ति। यथा Ha सङ्गहोतम्‌' मध्यप्रदेथे स हितम्‌ । किमर्थम्‌ १ “उननुखलरूपताये' एवं रूप fe लोक प्रसिद्ध सुलुखलम्‌ | एतस्मादेव च वाक्यपेषादुलुखल मेव चतुः- खकि मध्यसङ्गहोतञ्च भवति , न मुसलम्‌ । तथाच वद्यते-- Cag aa faa भवतोति #॥ १५॥

थ विश्धिष्टावयवस्य प्रजापतैः प्राण मच ae मस्िन्न्नौ प्रतिनिधातु मितिहास are—“aeata | मध्यतः" मध्वप्रदेशात्‌ ‘gray’ qiuafaaly: उदचिक्रमिषत्‌' उत्क्रमित मेच्छत्‌ A प्राण सुल्क्रमितु मिच्छन्सम्‌ “Waa भ्रदनोयेन अ्टह्वात्‌ श्होत- धान्‌ , प्रजापतिरिति शेषः । "त्नात्‌ कारणात्‌ श्राणोऽबरेनः खरोत; । उक्त aaa प्रसिद्या ecafa— “at देति । an fe sat रबरम्‌ः दनोयम्‌ प्रसि भक्षयति; सः प्रारिति' चेष्टते ॥ १६॥

सिद प्राण प्रहणे भत्रस्योत्क्रमणिच्छा माह-- “प्राणे खत दूति, aang mama: श्रव कत्तं उत्क्रमितु मेच्छत्‌।

विणि कका ammeil

[कभक 9 पिष

^ उपरिष्टादिदैव ( ३३७० ) ८ कण AAT |

५अ० tate ) ॥ घंप्तमकाण्डैम्‌ a १५४

तत्‌" अवरः ‘arta’ areata ्गह्नात्‌' प्रजापतिः | तस्मादि- त्यादि पूववदु व्याख्येयम्‌ ॥ १७॥

“qanifcfa | "एतयोरभयोः प्राणावब्रयोवशीक्षतयोः “ora वलम्‌ उदचिक्रमिषत्‌। “अजं बलशप्राणन॑योरिति # धातुः । जंर्जयति बलयतोतयुकं_ बलम्‌ ; यहा बलहेतुरतररसोऽपि afi व्थभिपोयते | ny’ जजंम्‌ ‘wana मुभाभ्यां' प्राणाब्राभ्याम्‌ azar प्रजापतिः। (तस्मात्‌ भरब्रप्राणाभ्यां सा “wa “बहोत वशोक्ञता। “at wienfe , पूववदु व्याख्येयम्‌ । “a मूल्लयतोति । ay wary पुरुषम्‌ ‘aerate बलयति , भुक्त aa कत्तं इति शेषः ॥ १८ ॥

“जर्जति । wa ग्रहणानन्तर सुचिक्रमिषन्तावत्रप्राणौ ‘ent ्रण्ह्वात्‌। भ्यं होति। जक. बल" य भेव 'ऊञ्जयति' बलयति ‘ay प्राणिति चेष्टते, ‘ata मति ai een

“तान्धेतानोति | यतस्तावत्‌ ‘atfa’ सर्वाणि अरन्योऽन्येन टो तानि, ततः तान्यन्योऽन्येन' ater प्रजापतिः भानि प्रापा- दयत प्रापयत्‌। श्राम्‌ इति, “gat सुलुगित्यादिना †` सप्तम्या लुक्‌ । यत्‌ ददं सवम्‌ इद्दियजातम्‌ ्रब्रजोवनम्‌'। wa मेवं Had यस्य तदब्रजोवनम्‌ ; तदभाषे सरवेां खखव्यापारा- समर्थत्वात्‌ । अलोऽस्मिन्‌ प्रजापतौ प्रपद्यमान मत्रं ‘ad देवाः

sfearfa प्रपब्रान्यभूवन्‌ i ze |

da tere ne 1 0 ar 1 eo

* Jo Wo tg ale | t पा Fo ३. १. Bal ४५

Rus ॥ शतपधत्राह्मणम्‌ प ( 80 Rate )

उक्तेऽर्थे afeq aw संवादयति — “तदेष दति । ‘aq aard "एषः वचधमाणः “ata, मन्ोऽभ्युक्षः | मन्व; -

Cag स प्राणोऽमवग्मषशा भुला प्रजापतिः|

भुजो भुजिष्या विवा यत्‌ प्राणान्‌ प्राण्यत्‌ पुरि” -इ्ति ॥

त मेतं मनं पादशो विभज्य व्याचषटे-- “ag वाडइति। तत्‌ afe तदा भव्रलाभाय # "सः वे खलु श्राणोऽभवत्‌' । प्राणशब्देन शन्दरियाण्यु यन्ते, aaa सेद्दियोऽभूदिव्यधः | “महान्‌ भूतेति | वटा (पनं\प्रजापतिम्‌ "एते देवाः इद्धियाणि प्रापद्यन्त, तदा ल महान्‌ अभूत्‌ खलु । “भुजो भुजिष्या fafa | भोगसाधन- aa ‘aa’ प्राणा उयन्ते । “भुजिष्या -शब्देन भोग्य स्ादब्रम्‌ । तदेतत्‌ aa feat लब्धं ले तदुक्ं भवति । “यत्‌ प्राणानिति । ‘af’ श्रामनि wat प्राणान्‌ प्राणयत्‌ खखब्यापार- समर्थानकरोत्‌ | यत एव प्राणयत्‌ , ware’ देवाः इृद्दरियाणि urea इति † (प्राण दति ) व्युत्मद्या प्राणाः अभ्रुवन्‌ | भध प्रजापतिः तान्‌ प्राण्यदिति aq, तस्मात्‌ प्रजापति- रपि प्राणोऽभूत्‌ । भव प्राणप्रयोजकलवात्‌ प्रजापतेः प्राणत सुकम्‌ । एतावता तदेतदब्रं प्रपद्यमानं सवं देवा अनुप्राप- दन्त wader Ste at faa मधं; संवादप्रदप्रनेनोप- atfeat भवति ॥

प्रजापतविल्लस्तादिव्याद्युपक्रमेण vat कि मायात मित्यत चाह “at वा इत्यादि। ‘a gate: प्रजापतिसम्बन्धो

क भं

hee पीपी [गरी

ee erie

Re पि

® 'याञ्रलाभावसरेषुः-ष्ति ल-पाटः। † नैतत्‌ प्रद्दय मस्ति ज-एस्तकादन्धन्न |

( ४» tate ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ १५४

यः प्राणोऽसि, सषा गायजो' विष्णोः कर्माणौत्यश्र # az गाय्यामकं छन्दः, सप्राण एतदिव्यथंः। प्रलतोपधागमन्त- सत्रिहितक्वारेषेति पराख्श्यते--“सेषेति। fag विध्रेयाषेक्तम्‌ । उन्तरव्राप्येवं दर्व्यम्‌ । प्राणो हत्तिमेदेन जिधा भिद्यते , गाय- च्रापिः पादमेदेन ; wa: सादृश्यात्‌ † प्राणो गायनो cama । ‘aq ‘aq प्रजापतिसषम्बन्ि “व्रम्‌ अस्ति, ‘a र्व विष्णु देवता विष्णुरिति यन्रोऽभिघोयते; भोगसाधनलसामान्धा- दनब्रस्य विष्णुरूपम्‌) ‘wa ‘at at ऊक, सएष उदु- म्बरः" । उदुम्बरस्य बलकररसत्वादूगां म कत्वम्‌ ॥ २१॥

उदुम्बरोलूृखलशब्दौ faafn— “सोऽत्रवोदिति। “स्वस्मात्‌ पाणनः' ary ‘ar माम्‌ ‘wa’ हि “उदभार्षोत्‌' उदुतवान्‌ “इतिः “सः प्रजापतिः “त्रवत्‌ । कछच्छरादहरणञ्ास्याऽब्रप्राणयो- रवरोधकशवात्‌ ; अ्रतबोदभार्षोक्ना fafa यदव्रवोत्‌ , कस्मात्‌ अकं “SEU? WI! श्रत एव सुकतष्वादयः Fea त मेव देवाः “उदुम्बर इति परोत माचसते' । पारो्यणाभिधानं गौरवाय wera इति देकानां परोक्षकामत्वम्‌।

तथा भिः ‘eq अधिकम्‌ ‘sac’ waralfefa यद- ब्रवोत्‌ , “तस्मात्‌ उरुकरम्‌ , a भेव देवाः “उलृख्ल मिति परोक्ष Aaya | उदुम्बरस्योर्गामकच्ात्‌, उलखलस्य चः प्रोदुम्बरत्वात्‌ उर्करणं परमन उदमाबोदिव्यु्णं च सम्पद्यते |

omni = 9 क 9 a ae ed ~ ww oe (कि [किप क = ae ee श 9 et पी mre ne

+ “कु्माणोव्यचेः"- दति जल-पाठः | † “रखतल्याडश्यातु-द्रति न-पाठः; |

१४६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ 0 ( ge Ato )

ठदुम्बरोलुखल शब्दो एषोदरादित्वाद्‌ # waa; करोतैख ब्युत्ा-

ट्नोयौ । “अकरत्‌ -इति, "लस रहिभ्यम्डन्टसोति चु रङदेशः, ‘pete गुणः” bi प्रकत सुलूखल' भिरोरूपेण प्रशंसति —Starfear शिरः स्वेषां प्राणानाम्‌" इृद्दियाणां ्योनिः' खलु मुखस्यापि गिरःप्रदेशल्वात्‌ aaa सरवे न्दरियाणा म॒त्यत्तिः, तया सति उलुखल मिति यत्‌, सेषापि सर्वेषां प्राणानां योनिः' भवति ॥ २२॥

उलुखनतस्य॒भिरस्साधम्यसम्पादनादेतद्पपयत § इत्येतत्‌ प्रदश्यते -- “तदिति । ‘aq उलुखल श्रादेशमात्रम्‌ "चतुः सक्ति' ‘aa’ च aE तनुकं 'भवति' , भिरो ऽपि तथेषेति सरवप्राणियोनित्न सुलखलस्योपपद्यत TAT ॥ २२ ॥

ठपसंहरति -- “daa देवा इति । ‘aa’ यदा देवाः" तं प्रजापतिं desea, तरेतस्िन्‌ राण मत मूजेम्‌-श्य- तत्‌ सवै मध्यप्रदेणे निहितवन्तः ; तमात्‌ ‘ana “भयं यजमानोऽपि भनेनोपधानेमैतत्‌ सवं सम्पादयति । रेतस्सिचोः पृष्टिरूपैण मध्यलात्‌ तत्समोपदेे उपधाने देवा यधा मध्यतो- say: , तथेव “स्न्‌ मध्यत एवः ‘a’ निदधाति ॥ २४॥

fafet उलृखलसुसलयोरुपधाने मन्व विदधानो व्याचष्ट- “विष्णोः कर्माणोति || कमशब्देन aa विवच्यते । भत हे

~ क 9

न a म न ननन AEE [कक क ae OR wt

# Ulo Meo द, ३. १०६ | t पाण GR १. ५६। tule We ७, ४. १६ ।

§ Maat तु उप्रपाद्यत'- ति जपाठः |

| षा To १९. ३३ ।

( ५अण० शब्रा) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ १५७

जनाः ! "विशोः ane कर्माणि वीर्याणि ‘oma’ श्त्येतत्‌ em भवति। “aa इति। ‘aa’ aaa: त्रत-शब्देनात्र मुयते। ‘anf sarfa cad’ स्पाशयाश्चक्रो , स्यशयमानख सखजनेलंभयामासेत्यथः | “स्यथ वाघनखशनयोः”- इति # धातुः | “seufa, "एषः aw ‘see’ ‘qua: योग्यः सखा fe तस्य afatqura । भरत इन्द्रस्य युज्यः सवेत्युक्त मित्यधः ॥ उलृखलमुसलयो हि त्वात्‌ तदुपधानमश्स्य दिदेवत्यत्व सुप- aa fafa दशयति - “दिदेवत्ययेति । उलूखलमुसलयोः साटमं via aaa fava we— “anfefa । यतः “एतत्‌' उलुखलं FIay भ्रव्ररूपेण -समान मेव, भतः सादन मपि anes कत्तव्य fafa भनेनेव लिङ्नोपधान- aaarafamiaa ; यदि युगपद्पधानं स्यात्‌ , Tay सादन. waa) उत्तरवाक्यं व्याख्यातम्‌ । भत्र काल्यायनः- “उलूखलमुसले खथमादसा qutufaata भ्रोदुम्बरे प्रादेश- मा चतुरख मुलुखल' मव्यसङ्कहोत मू rd मुसलं दच्तिण सुलखलादिणोः कर्मांणोति † ॥ २५॥ उलुखलमुसलोपधानानन्तर मुखाया उपधानं विधसे-- नयेति ¢ । ezatfafag विधास्यमानस्याम्नेरुखायां भल्योत्पा- , दनात्‌ उखायाः योनित्रेन § तदुपधाने योनेरेवोपधानं भवतो-

~~~ i ~~ य ~ ce NT = ~ ण न म A व्ण - ~ Ce

* ग्वा० Jo aug Ufo |

t का० Blo Mo १७. ५, ३ ।

{ का" श्रौ Moye. ५. ४)

§ ‘garaifaaa’—cfa 4-712; |

१५८ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ध्प्रण श्रा)

त्वाह -- “atfaat इति। विहित मुपधान सुलूखले was न्रि्याह -- “at fafa: तवोपघानं प्रशंसति - “wae रित्तंवादइ्ति, ‘aq किमपि ag, war’ एधिश्याः अहम्‌ उपरि श्रब्ितम्‌ , तत्‌ सर्वम्‌ “अन्तरिक्ष भेव; श्रन्सरित्तं च दयावाए्रधियोः भन्तराले भ्वश्यानात्‌ (मध्यं हिः; ततसोल्‌- खलस्यापि ufuar उपयवखानेन मध्यभूताम्रिक्षामक- लवात्‌ तत्रोपधाने मध्यभागे एव योनेरुपधानः भवति। 'मध्यतः'-इति, सावेविभक्तिकस्तसोति # सपतम्यथे तसिः दृष्टानुसारेणोक्ष मधं प्रमाणयति -- “तस्मादिति । "वनस्मतोना मपि' बोजानां मध्यभागं frase † "मध्यतो ata’ इत्यथे; ॥ २६ ॥

भ्रयोखायाः प्रजापव्यासकतवेनोलुखले उपधान प्रशं सति -- “यदेवोखा fafa, “सदति। प्रजासजनेनावयवः विक्घषदशापवः पराद्श्यते-- खः a: । सः' प्रजापतिः ‘aaa’ विखस्तावयवोऽभूत्‌ । "सा sar) सेति स्रोलिङ्क मुखापेक्षया । श्रत: प्रजापतरेतन्नोकत्रयातकलात्‌ ‘war ‘sar भपि , “Ke पृथिव्यादयो 'लोकाः' । तथा सति प्रजाप्याभिकाया उखाया उलृखले उपधानेन विखस्ताङ्ग प्रजापतिम्‌ “एतस्िन्‌ सवे- faq प्रतिष्ठापयति'। तदेव प्रदश्यते-- “arise अ््जोति। उलृखलस्व॒भ्रौदुग्बरच्ेन तस्य चाब्ररसामकलादत्ररसेन च

~ ~= ~~ ~ ~~ ~ --- ---~ -~--- ~~~ कमन काक > >> = ण > ---- ~> ee कन्न ~ ----= ~~ क ~~ 9 त ween rere eee eee se भ ein

« “इतराभ्यो पि इश्यन्से-दइति ato We ५. ३. १४.।

+ (मध्यभागत उत्पत्तेः दति FT; |

( ११० ate ) ॥ सपमकाण्डम्‌ ॥ ३५८९.

प्राणानां धारणात्‌ WAH मनुसन्पेयम्‌। प्राणामोर्जा परस्परं ग्रहणं सुकम्‌, न केवलम्‌ प्रतिषहापभमान्रम्‌ ; पपि तु अ्यवधानेन amas मैव gaifeate— “wart दूति ॥ २७ ॥

उपशयानामोखापेदे सति तग्रतिसन्धानायं प्रागवेषिता मन्तरसंस्छता aq तां वुर्णोकल्योखायाः पुरोभागे निदध्या- feare— “भरेति ' “उखां लोक भाजं' खानमाजं उलु- खलभाजिनीं कतवेत्यथः। उखामेदप्रतिसन्धाना्धत्वादुपणया- यास्तत्पुरोभागी अवकाशः , श्रतस्तत्रोपनिवापेन खावकाशस्याः ष्यवहिता भवतोत्याह - “aq Saat इति ॥ ace

इटकोपघानप्रदेये पक्राना मेवोपधानात्‌, उपश्याया- amar कथ मतोपघानं युज्यत इति यान्निकानां जिच्ला- सा मवतारयति- “तदाहइरिति। “भरस्येति। उपधान प्रदेशावकाश्ष्यत्य्थः । wa मिति पाकवि्षाभिधानात्‌ "पक्षा wav-sfa न gaafa: i saat पाकेन शता सतो- त्यथः । UTaltat gar दशयति - “यदेत्यादिना । “एषाः उपशया माम . "यजु्कुतेति aq, तेन wat पक्ता शृता च भवति । मन््णाषृतेव मदुपशया क्रियते, अतशास्याः aaq निष्पादनदैव पाकसम्मत्तिरित्यथः । किञ्च ‘az’ किञ्चिदपि ag “एनं वेष्लानर मभिम्‌' इषटकोपधानखला- मकं प्राप्रोति, ‘aq’ wa (तत एव तद््रापेरेव "पक्षं खतं" wea ‘safed भवति ॥ २९ ॥ |

उखोपधाने ध्रवासोति , इषे «ra cf a, डौ wait faz

até ॥ अतपथब्राह्यणम्‌ ॥ ( प्रग vate )

धानो arae— शश्रवासोल्यादिना #। शवासि धरणेव्यस्य ¶ व्याख्यानम्‌ -- “प्रवासोति खिरासि"-ब्व्यादिना प्रागुक्तम्‌ & | “ga «fai प्रथमतो यद्खायाः जनिता , पात्‌ "एतेभ्यो योनिभ्यः' लोकेभ्यः “जाता भ्रजायतः , way way “इत दूत्यादिमन्छभागो ब्रूते इत्यधेः । ‘ua: गायतयादिभिः छन्दो fa’ स tafe: खाधिकारं जानन्‌, हव्यं वदति' खलु । छन्दसां हविबहनं तेसिरोयके युयते-- “छन्दांसि देवैभ्योऽपा- क्रामन्‌ वो भागानि व्यम्‌ व्याम इति § ॥३०॥

“qa राय इत्यादिना | इटप्रभ्तिभ्यः स्वेभ्यो waa- aga भवतोति व्याचष्टे - “एतस्मा «fri यत दय मुखा सम्यग्राजकि , खय भेव राजते, wa: “सम्राडसि खराडसोति मन्वमागो ब्रते -इति व्याचष्टे-“सम््राडसोति | ^सारखताविति | 'सरखान्‌ मनः sat, ‘ata च वाक्‌, ‘UA सार- खतौ-इ्ति खाधिकोऽण प्रत्ययः । ‘sal’ वारिवाहो , वाञ्म- नसामकौ। मनसस्तावत्‌ सर्वशास्त्राथपरिन्नानरसाधारखात्‌ , वाचश्च तव्रतिपादनरसाधारखात्‌, saw aaa: नौः ‘ay शप्रावतां' पालयतां अभिन्नानवदनव्यापाराभ्या frat: ॥

हे उखे त्वं श्रवा feu भ्रसि', धर्णा' धारिणो

ee er ema ae a ter — ene

ee tr ~~~ ct = न नि

# Glo श्रौ ° Go १७.५४. Bi!

† वाण Wo १३. Bg ।

+ a । ।

+ पुरस्तारिषेव २७६ To Oo द्रह्यम्‌ | § do Moy. १. १. ४(५भा० Ye) | | ate Wo १३. ३५ )

( UWo tate ) ॥ सषमकाश्छम्‌ ॥ Rae

चै fafa) ‘arate शतः am सकाशात्‌ ` प्रथमम्‌ अधिजजे ^; पक्षात्‌ एभ्यः ater भ्रथिजातंः। सः" क्था- विधो water: मायवाादिभिन्कन्टोभिः सष खाधिक्षार व्रजनम्‌" "देवेभ्यः इविः वहतुः धारयतु । (१) किच्च wa शै भव्राय , राये धनाय, सहसे बलाय, ‘qa’ ged am aa, जज्ञ" पयोदध्वाद्युपसेचनाय , "अपत्याय gray ‘waa’, तत्‌ सवे सम्पादयितु मभिरतिं कुरु) a सम्यम्‌ राजमानाऽसि ; खेनेव राजमानासि लाश्च वाद्धनसरूवौ ‘sap’ wade पालयताम्‌ ॥(२) इति मन्छहयस्याथः x ।

भरव कालयायनः-- “उलुखले उखां क्त्वोपशयां पिष्टा qa पुरस्तात्‌ धुवासोत्युखा fafa । ay “snow पिष्धव्यादिखुतिक्रमेणानुष्टानम्‌ ४ । उपशयोधनिवापो्षर्कालच अन्वचनम्‌ | उपधानमन्योदितलवसष्याया व्याख्यानः प्रागुश्च मिव्याह- “ana fafa, fag अहिरेव fama मदं कतस्लाद्खायां anaes दिविधं शूप मसि, wae लदुपधानमन््रयोहित्व मुपपयत इन्याह -- “wat इति । उ्षर- ate तु व्याख्यातम्‌ | ze |

खपधानानन्तर सुखावा उपरि wid विधते “भरयेति § 1 अभिहोम्रस्योपयोग are— “eae दति। faa ताक

पिपिष ययी प)

अ= ~

# Alo Wo ९३. ३४, ३५ ।

{ ile atte Be १७. ४. 8 | |

{ पुरस्तादिष्ेवाशविंण्ो कण्ट ( ३१४ ० ) eee! § का० We Te १७. ५. ५।

५५

२६१ ॥ ATONE + ( ४०. tate )

Ray Tay खलु समभूत्‌ । तदेवाह -- “अस्या मेतत्‌ qa eafas भवति सिकता इति । qa मस्या मुखाया भेतद्रेतः fas भवति | सिकता इलेतदिति निदिष्टप्रदशनम्‌ । अम्युदाप- समनन्तर भेव yar: सिकताभिः पूरित्वात्‌ तद्रेत दते- नाभिदोमेन (अभिकरोति' अमिवदैयति । यत एवं तस्मात्‌ इदानीं योनौ fan ta’ "पभिक्रियतेः भवयविर्ूपैश त्रियते cau: । विदहितोऽभिङोमः “area , ‘aad , खाहा arta’ Ceaat मामेयोभ्यां गायतोभ्यां कत्तव्य इत्या - ^आाज्ये- नेत्यादिना, बाञ्चस्रुवादर्थवादणु प्रागुक cate — “तस्योक्षो बन्धुरिति । “इभ्या भित्यादिना॥ 22 |

उक्ते ऋचौ प्रदभयन्‌ तयोर्युजिधातुसम्बन्ध' प्रशंसति -- Coa युच्छाहोति # । युक्ञवतोभ्या' युजिधातुमतोभ्या मित्य । "दतत्‌! एतेनोपधानमन्वयोयुजिधातुसम्बन्धेन "योनो" सिलं ea’ ‘anf नियच्छति । "तस्मात्‌ इदानीं "योनौ faa ‘ta’ भपल्योत्पादनारै युक्तं सत्‌ “न निष्यद्यते' स निष्प तति , तव्ैवावतिष्ठत शत्यथं; ॥

मन्तयोर्यसु - ₹ awa) ey दानादिशुशविशचिष्ट | aq F ‘sare wan साधवः जातिगुणसमन्धिताः afer) ‘wara:-sfa “wreratgay”’ fl तान्‌ Tar fe gen “बहलं छन्दसि ”—afat ४ विकरणस्य लुक्‌ ,

ech EN # वा० Wo ६६. BG, ३७। † पा" GF ७, १, ue! $ पारक. २. ३, OR

(ute Cate ) TCC Cae wEr

"हयवोऽतस्तिङः”- दति # asi एवं च सति नत wa: सन्धये यन्नायम्‌ “अरम्‌ भल "वहन्ति वचन्ति । वर्तमान aaa भविष्यदर्थे az † ॥ (१)

टे “भगे! 'टेवहतमाम्‌ देवानाद्यन्तोति टेवहवः । किव. MAA सम्प्रसारणे क्ते Gay: भतिशयेन saga: टेवह्त- waaay मियुङ्खखः। क इव ‘wifes रथिक wa, tard मलर्थोयः। ‘fe यस्मादेवम्‌ , भतः ‘az सदसि । विभकिव्यत्ययः। ‘gar’ अनिः, यो होता सत्रिषो- efefa शेषः (२) ॥ २३।

उखाया मम्नेः संवव्रभरणम्‌ , असंवक्षरभरणं षेति पच्च इय मस्ति, तव प्रचमेऽभिष्टोम इत्याह - ^स वदोति। ‘ar अम्िनिः यदि' उखायां a संवल्सरश्तः स्वात्‌", (अयः एतस्याम्‌ 'सभिजुडयात्‌। संवत्सरस्य सवावष्छेदकत्वात्‌ daar सर्वामकः , भभिषोमश्च सवः; तेन कत्ल्तायाः सम्पादनात्‌। अतः संवत्षरभरणपत्तेऽभिष्टोमो युज्यत दति दशेयति। भसं वक्षरभरणयक्ते किं कर्तव्य मिति aare— “wa यदोतिः $ । असंवकरभतस्य पूर्वाक्तविपययेणासर्वामकलत्वादुपस्मानस्य aye साभकत्वेनानुकर्पत्व fafa: भर्वामकस्वात्‌ तस्मिन्‌ पक तदेतदेव am मित्या - “sad वाद्ति। भस्िन्‌ पचै ऽभिद्ोमं विकष्पेनाडइ-- “अभि aa लुषयादिति। एवकारो-

च = —_ = ~ (न -= - ei le — ee जक => ee ~~~ —_—- oo ~ ~~ - वि oe ae

rere ee ne rrr = 9 न nn a nn ne ne ~ "४

*पा० So ६. ३. RAVI tule we ३. ३, Lat | { कार to १७. ५.६ ।

१९४ ॥ सतप्रधराद्यसम्‌ ॥ै ( eo gate )

sa विकषलयश्योतकः। “उपदानं वाऽसंवन्रथतिनः”-इति # fe सत्रम्‌ । संवत्लरथतिनो होमवन्नियमेन तूपद्यानम्‌ ; इतरस्य त॒ विकल्पः । उपखानं होमो वेति fate: । १४॥।

श्रध वित्यामेः खयमादखादिषु रयोदगखिष्टकामु शत्ल- पश्जाकारत्वं सम्मादयितुम्‌ ( आङ - “प्रेष यदम्निरिति ) “स ) ¶ एतान्‌ पञ्च पशून्‌ प्राविशत्‌, स एतै पञ्च पशवो भवत्‌” -श्थयुक्त मम्नेः प्लामकस्चम्‌। सः पणश्वाकारोऽभ्निः "अदेव sara खयमादखादाविष्टकाकलापे "सवः ace: de a: । कथ भित्यपेक्लायां त मिशटकाकलाप मङ्गलेन सम्पादयति, —aearare प्राणः -ष्त्यादिना । खयमाटख। teat, तख पला कारस्याम्नेः MATE प्राणः पपानाख्यः ; पश्चादुभागख्िति- सामान्यात्‌ ‘feagy sear, “Atay कटो ; तदानन्तयौत्‌ । 'रेतस्िचो' tek , "पृटयः' महान्ति पाश्वाखोनि । क्िच्योतिः' teat, 'कोकसाः' इखपाण्वाखोनि । (ऋतव्ये , (ककुदं , गल- noua: पश्चात्‌ पृष्ठदेशे भवित उन्नतावयवः। "अषाढा, Mar wan. Aa, शिरः) Aa s प्राणाः; ते र्षन्‌ भोखिंयाः प्राणाः ; 'ते' चच्चुरादय Cares ॥ ३५ ॥

एव मनने; क्षत्लङ्पलं प्रतिपाद्य , भादित्यरूपत्व मूड चयनेन प्रतिपादयति-- “ad at एतमिति। ‘aad चित्य मननम्‌ ea? अवाचः प्राणादारभ्य भा-शिरसः ऊः प्रामपवगे 'चिनो-

# का. श्रौ Fe १७. ५. ६ । + खतावान्‌ पाठ; Basa UTTT YRRY डा०-वैवरद रट Vary च विनष्ट दव sataa |

(Uo शब्रा, ॥ सप्तमकाण्छम्‌ ॥ ३६१४

fa | fa मत शस्ेकेनांथेनादित्यता माद- “aal at wife uaisfeafcfa : “wg तदिति) शतो लोकाः aera: ‘oq मादित्यम्‌' ‘ay ‘ard ama दधाति ख्यापयति) wae एव यज्नामुकरणाद्‌ “श्रसावादित्यः' ‘ca एथिवोलोकास्‌ ‘ag: ure’ ‘aaa’ धायते, लोकंरिति शेषः ॥ ३६ ॥

अथ प्रदक्िणावक्त॑नं fava— “waa भिति ‘oa’ भन न्तरम्‌" “एनम्‌ भरादित्यभूतं खयमादखाद्यातमक afer ‘aaa’ nefad “श्रावत्तयति' saat) wari gale उपधाय तस्याः दस्िणतः qa सुपपदधाति , ततः खयमाठखाया उत्त रतः ` उलृखलसुससे, तत्रैवोखा सुपदधातोत्येव मावन्सयति | ‘aq aa प्रदक्तिणाव्तेनेन “्रमुम्‌' आदित्यं neta मावत्त- यति । “तस्मात्‌ यन्नानुकरणात्‌ श्रसावादित्यःः इमान्‌ लोकान्‌ तथेव wucfa । ₹७॥

प्रकारान्तरेण उलू लमु सलयो रौत्तराघयं प्रशंसति-- “ser सुखेति । उषायाः सकाशात्‌ # भग्नेरत्पततः “उखां ‘sz रम्‌' , “उलूखल ' तु हवि्निष्यादनात्‌ "योनिः" । तधा च लोकते, --उद्रयोन्योरौन्तराधर्यादनयोरपि तदामकयोरौत्तराधय सुप- पन्न भित्यथेः। सुखलस्य उदुलुखलदक्िणभागे उपधानं सोपः ufaa are— “fag fafa faa हत्ताकारतया तदाकार चलेन † मुसल मपि शिश्नम्‌ | तधाविधम्‌ vasa

न ननन ~ + me ee = क ad SIN ~ ~न ~ ee EE म न वम mame a केः

वी

« शशराक्तात्‌ः--¶्ति ज-पाटः | + .वदाकारवक्वेन"-ष्ति ज-प्राठ; |

१६६ ॥ शतपद्यत्राह्यणम्‌ It ( प्रण Cate )

दक्िणभागे उपदध्यात्‌ । लोके दक्तिणभागे षाः वषेण- सप्र्धः परुषः "योषा सुपरते , भ्रतश्चास्यापि # वर्पणसमथस्सेन दषत्वात्‌ , उलुखलस्य॒ योनिच्वेन स्तोत्वात्‌ , दत्तिशभागीऽख्य उपधानं सुपपन्रम्‌ † ॥

Sm Rana: पशरूपत्वं प्रकाराग्तरेशच द्रटयति । “यदु पोरिति। “ufafefa ) “यत्‌ यतः, एष पशः खलु , तथेव परागुक्णच्वात्‌ ; Baa amt: भ्रन्निरूपस्य संस्कृतस्य पण्ववयव- सम्पादनाय ४ निष्पादितस्य "यदन्नम्‌" , तद्‌ दृर्वेटका । तस्मात्‌ ‘ae’ gizaretuaa सुहितस्येतस्याननिरूपस्य पथोरुत्तरभाग ‘setfeaat: उच्रततरो भवति ; उत्तरभागे एव उलूखल सुसलाय्यपधानात्‌ । SM ax प्रमाणयति - “aarfefa t यतोऽभ्निरूपस्य पशोः दूर्वेटकानल्वेन सुहिततरस्योत्तरभाग उन्रततरोऽभूत्‌, तस्मादिदानो मपि लोके ढणादयभ्यवहारेण SAA 'पशोरसरः कुलिरुग्रततरो भवति' ॥ ३८ ॥ १ ।५. १ ja

sfx ोखाथणाचार्यविरविते माधवीये वेदाथप्रकागर माध्यन्दिनिशतपयव्राह्मणभाष्य सप्तमकाण्डे पञ्चमेऽध्याये प्रथम्‌ ब्राह्मणम्‌ ॥

[व गणिम ce eee ge य १, पी eee ^ ~ ~ न tree

+ "अस्य" श्ल्ेक्र मेव पट्‌ मिद्ध ज-पुसतफे । + 'स्फोत्या्तद्पपत्रम्‌ः-प्ययेवेषह ज-पाठः । { .सम्याषगाय'- त्येष पाठो HTT |

( Xe शत्रा) ॥ सपभकाण्छम्‌ ॥ १९७

( wa feat ब्राह्मणम्‌. )

पश्रुशौर्षणाण्यपदघाति । पशवो वे पशुशीर्षाणि पशनेवेतद्पदधाति तान्यखाया मुपदधातीमे बै लोका उखा पशवः पशशौर्षाण्येषु May पन्‌ दधाति aanfea ऽएषु लोकेषु पशवः ॥ १॥

यदेवोखायाम्‌ + | योनिर्व्वा ऽउखा पशवः पशु- शीर्षाणि योनी तत्‌ पशून्‌ प्रतिष्ठापयति aaqr- ददामानाः पच्यमानाः परशबो न चौयन्ते योनौ नान्‌ प्रतिष्ठापयति ॥ २ |

यदेव पशशौर्षाण्युपदधाति | या वेताः भिव एतानि तानि पशुशौर्षाण्यथ + यानि तानि कुसि- न्ान्येतास्ताः पञ्च चितयस्तयास्ताः पञ्च चितय इमे ते लोकास्तदे age लोका एषा सोखा तद्य- दखायां पशौर्षाण्युषद्धाद्येतेरेव तच्छोषभिरेतानि कुसिखानि सन्दधाति ॥ ३॥

+ “यङेवोखायाम्‌'- दति a! † प्रणुश्रोर्षाण्यय'- प्ति ख,

age ॥ WATIAT HAA | ( ee Rate )

तान्‌ पुरस्तात्‌ प्रतीच उपदधाति | Uae यतेतान्‌ प्रजापतिः पशनालिप्यत त्‌ ऽभार्लिष्- माना उदविक्रमिषंसीन्‌ प्राणेषु RATATAT प्राणेषु AHS पुरस्तात्‌ प्रतीच भाल्सन्नधत्त ॥ ४ ॥

तदा एतत्‌ क्रियते | यद्वा agen fae aaa पशवो नोचिक्रमिषन्ति यत्तत्‌ करति यदेवा TSA करागौ्यथो « प्रारो्ेवेनानैतत्‌ सङ्का पुरस्तात्‌ प्रतीच Way धत्ते | ५॥

। यदेव पशुशौ्षाख्युपद्घाति । प्रजा पतित्वा ऽद मय ऽभसीदेक एव सोऽकामयतान्नप रुजेय प्रजायेयेति स प्रारोभ्य एवाधि पशुव्रिरमिमौत मनसः पुरुषं चच्तुषोऽ्वं॒प्राणाद्रापः श्रोवाद्विं व्वाचोऽज लयदेनान्‌ प्राणेभ्योऽपि निरमिमीत सष्मादाहः प्राणाः प्रव इति मनो वे प्राणानां wat Taq मनसः पुरुषं निरमिमौत aarerg: पुरुषः प्रथमः पशनां व्वीयेवत्तम इति मनो q

——

———

# acareraey - इति ख ।

(धमर Que ) ॥ सप्तनक्षाष्छम्‌ ॥ १६९

सव्व प्राणा मनसि हि सव्वं प्राणाः प्रतिषठिता- Way मनसः पुरुषं निरमिमौत तस्मादादः पुरुषः wa पशव दूति पुरुषस्य waa सव्व भवन्ति # ॥ ६ ॥

तदेतद्ब्र ष्टा । पुरस्तात्‌ प्रत्यगात्म रध THT कश्चात्र खजते पुरस्तादेवेनत्‌ प्र्यगामन्‌ धत्ते तद्वा ऽउखाया समुद्रं वा SSG तदन्न दधाति #॥ ७॥

wae हिरण्यशकलान्‌ प्रत्यस्यति । प्रायो व हिरण्य मथ वा ऽएतेभ्यः पशुभ्यः सङन्नप्यमानेभ्य एव प्राणा उत्क्रामन्ति तदयहिरण्यशकलान्‌ प्रत्यस्यति प्राणानेवेष्वेतदधाति ॥ ८ ॥

सप्र प्रल्स्यति। सप्त वे भौर्षन्‌ प्राणासान- स्नित्नेतदधाल्यथ यदि परञ्च प्रशवः स्युः पञ्चैव क्लवः सप्त-सप् प्रलस्येत्पच्च बा ऽएतान्‌ पशनुपदधाति सप्त- सप्त वा ऽएकंकस्मिन्‌ प्रथो प्राणास्तदेषु सर्वषु प्राणान्‌ दधाति ॥ € ॥

te दधातिः- दति क । ॐ

le.

१७५ ॥ शअतप्रचत्रा्मर्म्‌ | ( owe शेव्रार )

तदक्षेऽपि। यदोकः पशुभवति wea क्रतवः सप्-सप्र प्रत्यस्यन्ति पञ्च वा ऽएतान्‌ पश॒नुपदघाति सप्त-सघ्न वा ऽएकैकस्मिन्‌ पशो प्राणास्तदेषु Tas प्राणान्‌ द्म दूति न तथा कुर्यादेतस्मिन्‌ वै परशौ want पशनां रुपं तद्यदेतस्िन्‌ प्रयस्यति तदेवैषु सर्वषु प्राणान्‌ दघाति # ॥ १०॥

मुखे प्रथमं प्रलस्यति। सम्यक्‌ खवन्ति सरितो aan gad वै Garafeey wage मभि- स<खवल्यन्तंदा मनसा पूयमाना दरत्यन्तव दयेन मनसा AA पृतं य॒ जलस्य तस्य धारा भभिचाकथौमीति या एेतद्धित्ननावाइती- होष्यन्‌ भवति ता एतदाह fetal व्वेतसो मध्ये ऽअगनेरिति य एवेष हिररसयः yore मेत- दाह ॥ een

ऋचे तयेतीह । प्राणो वा ऽक्‌ प्राणेन द्य॑ति सचे त्वेतौ प्रायो वे सुक्‌ प्राणेन fe रोचतेऽयो

+ ‘wate —tfa a |

{ uwe रत्रा ) ॥ शप्तमकाच्छम्‌ ft ॐ?

प्राणाय हौद सव्व रोचते भासे cache श्यो faa ate भाखती Ha ज्योतिष्मती sat swufed व्विश्वस्य भुवनस्य व्वाजिन ममे््ेभ्वा- नरस्य चेतोहामिनर्ज्योतिषा च्योतिष्मान्‌ शुको ata व्वच्चखानितौह व्विश्वावतौभ्यां fasay fe WAT ॥ १२॥

भय एुरुषशौषं मुदृणल्ञाति । मटयल्येषैनदेतत्‌ सश्खदा भसि सहस्राय त्वेति aa वै AVR स्वस्य दातासि cae Swag ५ | 22 |

अथेनानुपदघाति। पुरुषं प्रथमं पुरुषं ag वीर्ये णाघ्रा दधाति + सध्ये पुरुष मभित इतरान्‌ wa] पुरुषं तत्‌ पशनां मध्यतो sat दधाति तस्मत्‌ पुरुष एव पशनां मध्यतोऽत्ता { ॥ १४॥ अश्वं चाविं चोत्तरत § | एत्या तद्िश्येती

$ केवत प्ति म, घ 7 † "वीयं ण्या दधाति'--दति ख-प्रस्तफे , ew ड1°-वेवरमदोदयेनापि ।

‡ मध्यतोऽत्ता'- प्ति ग, घ।

§ “चोत्तरतः'- दति क, ख।

ROR ॥ MATTATM A ॥ ( प्रम रत्रा^ )

aq दधाति तस्मादेतां दिष्यितौ wy भूयिष्ठ ॥ १५॥

गां चाजं च efaua se) एतस्यां afer पश दधाति aaneaat feat पश्‌ भूयिष्ठो ॥. १६ ॥

पयसि पुरुष मुपदधाति। पशवो वै पयो यजमानं तत्‌ पशुष प्रतिष्टापयत्यादिटं गभं पयसा समङ्गधौल्यादिल्यो बा ऽएष TT यत्‌ पुरुषस्तं पयसा समख््धोत्येतत्‌ ससस्य प्रतिमां व्वि्व- रूप मिति पुरुषो वे सखस्य प्रतिमा पुरुषस्य wa avd भवति uftafeny हरसा माभिमरदस्या इति gad व्व ङ्ध्यच्चिषा aay दिएसौरियेतच्छलतायुषं aufe चौयमान इति पुरुषं तत्‌ पगना शतायु करोति AMT पुरुष एव WATS शतायुः ॥ ॥ १७ ॥

way । ATA जूत मिति ष्व-

« ‘efqaa,’-cf a, a

(Xe 2ATe ) ॥ SAAN ॥ 209

तस्य बा ऽएष जूतियदण्वो व्वशुणस्य नाभि मिति alam दयग्वोऽ्वं जन्नान सरिरस्य मध्य $दूल्यापो बे सरिर मप्यजा उ at sav: शिं नदना हरि मद्िवप्र fafa गिरिर्व्वा ऽश्रद्विगिरि guts ar sadism मा feet परमे व्योम- त्रितीमे वे लोकाः परमं व्योमेषु लोकेष्वनं मा दिएसौरिलयेतत्‌ # ॥ १८ ॥ `

अथ दचिणतो गाम्‌ †। अजस मिन्दु मर्ष मिति सोमो वा seq: स॒ हेष सोमो saat age मिति wait मित्येतदग्निमीडे प्व चित्तिं नमोभिरिव्याग्नेयो वै गोः पृत्वेचित्ति मिति प्राञ्च wf सुदरन्ति प्राञ्च मुपचरन्ति स पव्वभि- equ कल्पमान इूति यदा ऽएष चयते तदेष प्व्वभिदटतुणः कल्यते गां मा हि८सोरदितिं व्वि- राज मिति face वै गौरन्नं वै व्विराइ्न्न सु गौः { ॥ een

ॐ °रिलैतत्‌' —tfa ग, च) † "गाम्‌'-दति म, घ) ‡ गोः-षति ग, च।

१७४ ॥ शतपधन्राह्मणम्‌ ॥ ( BHe रेब्रार )

भयो्षरतोऽविम्‌ । व्वरूवौ BERET नाभि fafa area च हि argt चाषिरविं लन्नानाए रजसः परद्मादिति गोचर वे परप रजो दिशो तै श्रोतं दिशः पर रजो मोर साहस्र aqig माया मिति महत सास ममुरख माया faaaea मा हिसीः परमे व्योमन्निती- मे वे लोकाः परमं aay लोकेष्वेनं मा feget- रिलयेतत्‌ =u २०॥

अथ दत्चिणतोऽजम्‌ + । यो ऽअगिनिरमेरष्य- जायतेलमिर्ध्वां ऽएषो ऽगेरध्यलायत शोकात्‌ परथिव्या उत वा festa ae प्रजापतैः णोका- द्‌जायत तदिवश्च पृथिव्ये च शोकादजायत येन प्रजा शत्विग्वकर्म्मा जजानेति carat saat व्वाचो प्रजा fara ai जजान त मग्नं इडः परित वयृणक्तिति यथेव यजुस्तथा बन्धुः ॥ २१ ॥

a er ee eC ET a tt

* ‘ofgaay’— इति ग, घ।

t ^नम्‌'- दति ग, च।

( ५अण Rae ) ॥ सपमकाण्डम्‌ ॥ Roy

त॒ ऽएते पशवः । तान्नानोप्रद्धाति नाना सादयति नाना सृददौहसाधिवदति नाना शतै पश्वः *॥ २२॥

अथ पुरुषभौषं मभिजुषटोति। भ्राहति्े यन्नः पुरुषं तत्‌ पशनां यन्नियं करोति तस्पात्‌ पुरुष एव॒ UAT यजते ॥ २२॥

यदेवेनदभिजुहोति। शीषंसदीयं दधाव्या- ज्येन जुषोति ast वा sid व्वीय वे aa ata मेवास्मिन्नेतहधाति खाहाकारेण व्वुषा वे खाष्टाकारो व्वीये वे व्वुषा ati मेवास्मिननेतद्‌ दधाति fagat ast वे विष्टुब्‌ ata वे aay aa fava वी्येगेवास्िन्नेतद्‌ ata दधाति ॥ ॥ २४ ॥

सवा ऽअहच्चं AAG खाहाकरोति। whe वा ऽकगिदं तच्छौषकपालं व्विटाप्य यदिद्‌ मन्तरतः Meant ata तदस्मिन्‌ दधाति ॥ २५॥

# ‘ayaa ग, a

१७६ a शल्वधत्राद्मश्म्‌ ॥ ( प्रम रेब्रीर )

THAT AES AAT arenas | इदं च्छर्पकपाल aaa यदिद qufteratut Na तदस्थिन्‌ carta Ww ze

fad देवाना मुदगादनीक मिति। भसौ वा sufza एष पुरुषस्तदेत्ितं देवाना सुदेल्यनौकं aafaan व्वसणस्याग्भेरिव्यमयेषा हेतदेवमनु- ष्याणां चक्ुराप्रा याषापृथिवौ. ऽअन्तरिचच fara वा ऽएष इरमाँज्ञोकानापूरयति सूयं आत्मा जग- तस्तखषसचेद्येष WA सव्वस्यात्ा यच्च way, तिष्ठति ॥ २७॥

भयोत्सगेंसपतिष्ठते ४ । ऽएते यवैतान्‌ प्रजापतिः पश्चनालिप्छत त॒ ऽभालिष्सखमाना भगोचंस्तेषा मेतैरुत्गेः शचं पाप्रान मपां सतथेवेषा मय HAS रुतसर्गेः शुचं पापान मपहन्ति ॥ २८ ॥

meet) यं य मेव परशु मुपद्धति तख तख शुच मुत्ख्जन्ति नेच्छ पापान मभ्युपद्धा-

e “ °दुपतिषत'- दति ग, WI

( ५अग्रेब्रा*) ॥ सप्तमकाण्छम्‌ ॥ Ie,

महा soft तै ह ते शच॑ पाप्मान मग्युपदधति ag fe yaa शुच सुल्बुजम्ति ता सुत्तरेण सो. पद्धति ॥ २९ ॥

व्विपरिक्रामसु हैक ऽउपतिष्न्ते। जा शुच qaqa इति ae ते शुचं पा्रान aaa यतेन कयं मु शच सुत्मजन्ति॥ ॥ २० ॥

बाह्यनेवाग्नि सुत्बुजेत्‌ । दमे वै लोका एषो Katara बहिर्वा शुचं दधाति वहि- ae वे व्वेदिरखे तद्‌ afedt शुचं दधादयुदेडः तिष्न्नेतस्याए्‌ ¥ fea प्रशवस्तदयवेते पशव- सलदेवेष्वेतच्छंच दधाति * | २१॥

पुरुषस्य प्रथम Agata) त हि प्रथम मुपद्धातौमं मा fegatfeare पशु मिति दिषादया ऽएष पश्यत्‌ पुरुषस्तं मा दिप्सौरि्येतत्‌ स~ ara मेधाय aaa दूति हिरण्यशकलेर्ग्वा

ee a A a ce re 1 । ot tee ee न eo ethene rR

« ‘enfta’—cfa क |

१७८ ॥ शतप्रचब्राह्मणम्‌ ॥ ( Be र्रर)

ऽएष ATS मेधायेयन्नायेरटेतन्‌ मयुं TH मेध- aa queta किम्यरूषो बै मयुः ` किम्परुष ममे जुषखेलेतत्तेन चिन्वानस्तन्वोः निषौदेल्याला वै तनुस्तेन चिन्वान्‌ भ्मानए सस्कुरुष्ठल्यतन्‌ मयुं ते श॒णच्छतु यं fend ते श॒च्छत्विति तन्‌ rat च शुचं cata यंच दे्टि afata ॥ ३२ ॥ ` अथाश्वस्य | इमं मा दि८सोरेकशफ पथु मित्येकषशो वा ऽएष पशर्यदण्वस्त' मा feat. रिरथेतत्‌ कनिक्रदं व्वाजजिनं व्वाजिनेष्विति कनि- क्रदो वा ऽएष arg व्वाजिभैषु गोर ara मनु ते दिशामीति azat गौर are मनुदिशति तेन ॒चिन्वानस्तन्बो निषोदेति aa चिन्वान भा- तान संस्कुरुष्वेव्येतदरीरं ते शुरुच्छतु यं feud हे शण्च्छत्विति ant च शचं दधतिय 4 efe afaia ॥ ३२॥ अथ गोः। इम साहखं शतधार We मिति सालो वा ऽएष शतधार उत्सो यद्‌ गौ ॑च्यमानप५ सरिरस्य मध्य ऽदृतौमे वै लोकाः

(४५अग्रेत्रा) ॥ SARTO । १७९

सरिर सुपजीव्यमान मेषु लोकैषित्येतद्‌ तं दुा- ना मदितिं जनायैति ae वा ऽएषादितिरव्वनाय दुष्ऽगने मा feodt: परमे व्योमच्नितौ मे 2 लोका परमं Vag लोकैष्वेनं मा हिए८सौरित्येतद्रवय मारण्य मनु ते दिशामीति aca गवय मारण मनुदिशति तैन चिन्वानस्तन्वो निषोदेति तेन चिन्वान भात्मान संस्कुरुष्बेत्येतद्ववयं ते qWa- च्छतु यं feud ते शुुच्छत्विति तद्‌ गवये च शधं दधातियंच efe तद्धिंश्च ॥ ३४

waa: | इम quig « farratsa मिद्येतद्‌ रणस्य नाभि मिति area wires aati पदां चतुष्पदा मिव्युभयेषा हेष wai त्वग्‌ हिपदां च चतुष्यदां च त्वष्टः प्रजानां प्रथमं जनित्र मिर्येतह त्वष्टा प्रथम रूपं व्विचकाराम्ने मा हि८सौः प्रमे व्योमच्रितौमे बे लोकाः परमं ग्योमेषु लोकेष्वेनं मा डि८सौरिलय age ACT

eee स्व 0 क क mee er वीमि 8 ee ।

A PN AR TR UN al a a

A ET rhs

* ‘quig—cft क, ख।

हैतं ॥ शतपचव्राह्मणम्‌ ॥ ( BHo रेत्रा० )

मनु तै दिशामीति azar soy मारण्य मनुदिशति तेन चिन्वानस्तन्वो निषौदेति तेन चिन्वान भा- लान संस्कुरुष्वेवयेतदष्टं ते शण्च्छतु यं Ue ते शण्च्छत्विति ace च शुचं दधाति aa ate तस्मिंश्च ॥ ३५॥ अथास्य । अजो gatafae भशोकादिति यहे प्रजापैः शोकादजायत तदग्नेः शोकाद- ज्ञायत सो ऽश्रपप्रयष्ननितार मय ऽइति प्रजा पतिव्वे जनिता सो ऽपश्यत्‌ प्रजापति मग्र See तत तेन देवा देवता aa ऽभायच्चिति # व्वावा SA- a ar तै देवा देवता aa मायंस्तेन रोह मायत्रप मेध्यास इति सर्गा वै लोको रोहस्तेन खगं लोक मायक्नप मैध्यास दूल्यतच्छरभ ANA मनु ते दिशामोति तदस्मे शरभ ara मनु दिशति सेन चिन्वानसलन्वो निषीदेति तैन चिन्वान भात्मान संस्कुरुष्पल्येतच्छरभं ते YA यं

~ -----~-*~-*~" - -*---- ~ ~~~ ie ; bars cond ५ वरर _ ` ` [क eee ee ee

कै 'मायत्िति- दति क, ख|

(Uae रत्रा ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ (>.

fewer ते शुण्च्छत्विति तच्छरमे च शुच दधाति य॑ च देष्टि तद्धिंश्च॥ ३६ ॥

तदाहुः । यां वैतत्‌ प्रजापतिरेतेषां wats शुचं पाप्रान ware ऽएते पञ्च पशवो ऽभवंस्त SU ऽउत्क्रान्तमेधा अमेध्या अयन्नियास्तेषां ब्राह्म- णो नाभ्नौयात्तानेतस्यां दिशि दधाति तस्मादे- त्यां दिशि पर्जन्यो न व्वषुको यवे a भवन्ति ५ ॥ २७ Il

प्रलयेल्यामि सुपतिष्ठते। एतदा ऽएतद्यथा- यथं करोति यदग्नौ सामिचिते बहिववेदोति तस्मा sudtfas a sfegarat ऽआग्नेय्यागननय sua- afasa गायव्या गायत्योऽग्नियावाननिनर्याव- स्य॒ मावा तावतेवास्मा ऽएतच्निह्.तेऽनि्‌- ताया सव्व वा ऽअनिरक्त५ सव्वंगेवास्मा ऽएत- त्रिते यविष्ठवत्येतद्वास्य + faa धाम यदयविष्ठ

# भवन्ति'-द्ति क) † "यविष्ठ वत्वे तदास्य' --द्ति कब, ख)

41 ॥ शतपथन्राह्यष्यम्‌ ॥ ( शप्र रत्रा)

[ति यदै जात इद सव्वं मयुबत TUTTE: | | ३८ ॥

लवं यविष्ठ दाशुष इति। यजमानो वै दा- वान्‌ नपाडौति = मनुष्या वै नरः खणुधौ गिर पति aq न इमा स्तुति मिव्येतद्रच्चा तोकं तुततभेति प्रजा वै aay रक प्रजां चाल्मानं चेल्यै तत्‌ + ॥ २८ ॥

प्ारुद्यान्निः जघनेन SAAT परोत्यापस्या उपदधाति | aT UAT acta WA वा ऽए तेभ्यः पशभ्यः भाप उत्क्रान्ता भवन्ति Areca उपटधातयभ्डेवेतत्पशष्वपो दधाल्यनन्तहिताः पशुभ्य उपदधात्यनन्तर्हितास्तत्पशुभ्योऽपो दधाति पञ्च-पञ्चो- पट्धाति wy शेते wa: AAA उपदधाति eA पवेऽ्ेतद्ो दधाति ॥ ४० ॥

तदाः पञ्चदश gat: | ता ATR aa

A re A at A rea |

^ erate, पाहोति'- षति क, ख; दष्ट च वैवरमशौदयेनापि | † “चेद्येतत्‌'- दति क, ख,

( ४५अ० र्रर ) Rc ca aus

बा ऽभापो Se: प्श्चदशस्तम्मादोमापो यन्त्यपेव तव पाप्मानं घ्रन्ति ast हेव cane पाप्मान मपन्ति तद्पमादषल्यप्राहतो न जेयं मे व्व पाप्रान मपहनदिति a nee | }

अथ याः पञ्चोत्तराः। ताश्छन्द्स्याः पशवो वे weaved पणवोऽन्न मु पशोका८स मथ.वा STURT, पशुभ्यो मा८सान्युत्क्रान्तानि wafer वश Veal उपदधात्येष्ैवेतत्‌ पशषु aaa दधा- लनन्तहिताः uma: उपदधाल्यनन्तर्हितानि aa wR moa दधालन्तरा अपस्या भवन्ति TASCAM मन्तरा way वाद्यानि मासानि ॥ ८२ ॥

तदटाद़ः। यदिमा भ्राप एतानि मादसान्यथ क त्वक्‌ क लोमेलयन्नं व्वाव wears लोम तदय wear उपद्धाति से पभोरत्वक्क्ञोमायो यान्य- मून्युखाया मजलोमानि तानि लोमानि बाद्योखा

a

# (म॒पदमदिति-ध्तिमय, oI

२४ ॥ अरतपधत्राद्यखम्‌ | ( gto Rate )

-वंल्न्तराणि पशुशीर्षाणि areata fe लौमान्य- नर॒ Wat weary यदौतरेयेति इ स्माह 71 र्डिल्य; सर्व्वमेव aa कत्जान्‌ UN RUEHA {ति ॥ ४३॥

यंदेवापस्या उपदधाति । प्रजापतेव्वि खस्ता- हाप आआयंसलाखिताखविशयद विशत्तस्प्रादिषशतिस्ता रखा हूलिभ्यो ऽध्यखवच्रन्तो वा ऽअङ्लयो ऽन्तत तवा्मात्ता भाप आयन्‌ ॥ ४४ ॥

सयः स प्रजापतिव्यखसत। अय मेव स सोऽय afagraasa या अश््ात्ता WT भायन्र- तास्ता भपरस्यास्तदयदेता उपदधाति वा एवास्मात्ता aq आयंस्ता अद्धितरेतव्मतिदधाति तस्मादेता रतोपदधाति #॥ ४५ ॥

अपां + तेमन्सादयामौति । alga Saat नेम यदा Bay इतञ्चेतश्च व्वाव्यथापो यन्ति व्वायौ

ares सादयति ॥ ४६ ॥

re ee

* 'अच्रोपदधाति' -श्ति क , ख ।

ern oe en ee

+ अपां-द्ति a

( Y%o Rate ) ॥ भपतमकाण्डम्‌ ॥ २८१

अपां तवोदान््यादयामौति *। चओओषधयो वा SHA मोद्य यत्र द्याप उन्टन्यसिष्टन्ति तदोषधयो जायन्त ऽञ्नाषधिषु any सादयति ॥ ४७ |

अपां त्वा भस्मन्सादयामोति। sa’ aT Saat WaT ता सादयति ॥ ४८ ॥ |

wat at ज्योतिषि सादयामौति। facet saat ज्योति्िदयुति ता सादयति ॥ ४९ ॥

अपां त्वायने सादयामौति | इवं वा ऽअपा- मयन मखा Wat weet ats सादयति तद्या waa ata भाप ae भ्रस्िन्न- तत्‌ प्रतिदधाल्ययो ऽएतान्येवास्धिननेतटरूषाणि दधाति ॥ ५० ॥

अगत्वा सदने सादयामौति। प्राणो वा ऽअसवः प्रागे ताए सादयति ॥ ५१। समुद्रे त्वा सदने सादयामौति । मनो वै

४.८ (~ ¬+ == ~ ~ ------------~---- ~ कक

1 क ee PR I पिप धिं

*, ¢ ‘oaratfa’--xfa a, ध। + ‘ar—<cfa, ‘ante’ —<cfa azz वेवरमद्तोदयेन | Catapatha-Brahmanam, Vol. WIL, Fas. V.

४८

२८६ ॥ तपद्त्राह्मणम्‌ ॥ ( ge रेत्र°)

समुद्रो मनसो वै समुदरादाचाभ्यूा zara व्विद्यां निरखनंसदेष श्लोको ऽभ्यक्तो यै agar रखनन्देवासीच्णाभिरजिभिः gear sta तदिद aa fanaa दधरिति मनः समुद्रो व्वाक्‌ तौच्णा- faan faa निव्वेपश मेतदेष श्रोकोऽग्युक्ती मनसि ताप सादयति # ५२

सरिरे लवा सदने सादयामीति | व ग्वे सरिरं व्वरचि ता सादयति ॥ ५२ ॥

wat At aa सादवामौति । eal ऽभपां aaa fe सर्ववदैवापः faafa चचुषि ay सादयति ॥ ५४ ॥

अपां त्वा सधिषि सादयामोति। ara a ssa सधि; श्रोत्रे ता सादयति तद्या अख- तभ्यो eta राप wat भद्धिन्नेतत्‌ प्रति दधाल्यधो ऽएतान्येवाख्िन्नेतद्रूपाणि दधाति ॥ ५५॥

अधां लवा सदने सादयामौति। दीर्व्वा ऽभ- arg सदनं दिवि ata: सन्ना दिवि ayy साद यति ॥ ५६ ॥

(Xo रत्रा) ॥ PAAR ॥ ङ 9

अथां त्वा सधस्थे areata | watts का अपा सधस्थ मन्तरिचे ary सादयति ॥ ५७ ॥

wa aT योनो सादयामौति। समुद्रो वा saat यानिः समुद्रे ता सादयति ॥ ५८॥

wai त्वा पुरोषै सादयामौति। सिकता बा swat पुरौषः सिकतासु ता सादकति। ॥ ५८ ॥

अथां त्वा पायसि सादयामौति ५ | भत्र वा saat पाथोऽन्न ता सादयति तया अस्ैतेभ्यो रूपेभ्य wa sda अद्भिन्नेतत्‌ प्रतिदधाल्यथो ऽएतान्येवाद्धिन्नेतद्रूपाणि दधाति ॥ ६° ॥

गायत्रेण त्वा छन्दसा सादयामि। Teva त्वा छन्दसा सादयामि जागतेन ल्वा छन्दसा सादयाम्यानुष्टभेन ला छन्दसा सादयामि पाङ्क्तेन स्वा Bea सादयामोति तद्या अस्येतेभ्यभ्कन्दोभ्य आय waar अ्रद्धिन्नेतत्‌ प्रतिदधायथो ऽएतान्यं - वाद्धित्रेतच्छन्दा५सि दधाति॥ ६१॥

ee ee Oe

५५ ar ee ne ae ren 3 a 0 ee ~ a re ee ee a 9 eS

« साद्य (मोति' -cfa a, a

sat ॥ शतपघनत्राद्मणम्‌ ॥ ( धप्रण रत्रा)

ता एता SEMA । ताः aaa उपदधाति सर्व्वतो Va अङ्लयो ऽन्तेषप्दधालयन्तेषु होमा अङ्लयश्वतुर्दीपदधाति Wat होमा अद्लयः परञ्च परञ्चोपदधाति पञ्चपञ्च wat अङ्लयो नानोपद्‌- घाति नाना हीमा seas सक्त्सक्व्छादयति समानं तत्‌ करोति aay समान्‌सम्बन्धनाः ॥

॥ &€२ ॥ २॥ | इति चतुधप्रपाटक्चे facta ब्राह्मणम्‌ [ ५, २, J ॥

श्रय पशुशोर्षाणा सुपधानं विधाय utafa— “पश ओर्षारीति «1 पश्शोर्षाणां qaqa पशुत्वम्‌ ; way तदुपधाने पशूना भेवोपधानं भवतोत्यधेः। तेषा मुपधानस्य स्थानविक्नेषं faaa— “तानोति। “a वै सप्रजापतिव्यस्लरथ- सतेषा Baa वे लोका VaR लोकाः प्रजापतिः” -इत्युखाया लोकब्रयसूप्चस्योक्षत्वात्‌ † तस्या सुपघाने (लोकेषु “पशून्‌ निहितवान्‌ भवति । "तस्मात्‌" इमे पशवः › एषु लोकेषु अवतिष्ठन्ते ue ll

प्रकारान्तरेणाप्युखाया सुपधानं प्रशंसति-- “वहवोखाया

मिति। उखाया; सकाशादग्न्यत्पत्तः यीनि; ver , अतर्नत्र-

= नर्म ~~~ ^-^ ~~ वाक्यः

क ~> = — ~ ~

+^ क्‌+ श्रौ Mo १७. ५. ९३ । † yafara ब्राह्मणे १७ He (३९४ To) दश्यम्‌।

( ५अ० रत्रा° ) | GAARA ॥ ९८९

पधाने योनाव ‘aga’ निदधाति। "तस्मात्‌ भदयमानाः' उपभुज्यमानाः , पच्यमानाः Maar uafa "पशवः नन aaa । उपभोगात्परिपाकाच्च विना सत्यपि aay प्रति- छितत्वात्‌ नोच्छिधन्ते, किन्तु पुनरुत्मद्यन्त दल्यर्थ;। "पच्य मानाः- दति कश्कर्तरि यक्‌ प्रत्ययः #॥२॥

awa तानि प्श्शोषाणि ओखोरूपत्ेन wiafa— “ae. वेति । ‘an खलु प्रागुक्ताः † श्रियः", ‘aw एव एतानि पशु- शणोषाणि; अरत एतेषा सुपधाने भरिया भेवोपधानं भवति। उखायाः परम्परया कवघाकमकत्म्‌ | ततोपधाने कवबन्धशिरसां सन्धानः भवतोति दशयति-- “श्रध यानोति। (तानति अभ्भःसम्भरणावसरपरामशः । यानि तानि कुसिन्ानि' कवनधानि, तानि "एताः wa सम्पाद्यमानाः पच्च चितयः | चित्यामकच्न्तु कवन्धानां पञचचलसङ्ञासामान्यात्‌ | ततस्तघा- विधाः धवाः ag चितयः, (ताः दमे प्रथिव्यादयो लोकाः'। चितोनां प्रजापत्यवयवाममकलत्वात्‌, लोकाना मपि aararar- दिति। aura ‘a ते एते मे लोकाः, ते एषा sar’ ; तस्याः लोकतयामकत्वस्य प्रागुक्तात्‌ । रतश्च 'उखायां' पशु Wala सुपधानेन ‡ ‘Tay कबन्धानि संयोजयति § | शोषभिः' -दइति “शोषंञ्छन्दसि"-इति | शोषन्नादेशः ॥ ३ ॥

= ee ~~~" - ee ee -- -- wee = eee ee ~ ~~~ —

* Ufo Wo ३. १, ag |

t दईका० २अ० शत्रा OWo (a Alo ५४ Yo) ATA |!

‡ “मुपघनेः- इति जपाठः. |

§ 'संञ्जेषयति'- दलि ज-पाठः | | Ute Be ६ १. dot

Ree ॥ MAUTAT SITUA ॥ ( प्र रत्रा° )

Sarat सुपधानं पुरस्तादारभ्य nana कत्तव्य मित्याह - न्तानिति। agmatar मपि पशुत्वात्‌ 'तान्‌'-द्ति पुल्ञङ्गवच- नम्‌ । विहितप्रकारे उपधाने कार ए व प्रतिजानोते - “एतहा aft । ततैतत्‌ कारणं खल ्धः। तदेव द्यति -- “यते. तानिति । ‘aa’ यस्मिन्‌ wera प्रजापतिः "एतान्‌ पशून्‌ "आलिप्त लश्च मेष्छत्‌ ! ततः 'भालिप्खमानाः' ते पशव उत्क्रमित मे च्छन्‌ । उलिक्रमिषुंव तान्‌" प्राणेषु शोषगतेषु # 'सर्वप्राणाधारलाच्छिरसां प्रणवम्‌ । प्राणा दूति fare: यन्ते , "तान्‌ प्राणेषु" AE, 'ुरस्तात्‌'पूव्मादेणात्‌ प्रतोचः' प्र्यश्खानाज्ञष्य , wT wal WIT खाधोनोञ्जतवान्‌ | पलायनैच्छनां ¶ पशूनां शिरांसि zat खाभिसुख माक्ष्च वभोक्षतवानित्यधः ॥४॥

“तदति । तथा सति ‘Sat aegaq’ , ‘aq’ एवतस्मिब्रपि काले ‘fad खलु । अतश्च यजमानो ‘at यदकु्वन्‌' , ‘Aq करवाणि" sf अभिप्रायेण way उक्गप्रकार सुपधानं करोति इति ‘aq’, ‘seq “nara एव निमित्तात्‌ “ते पशवः श्रस्नाद्‌ यजमानात्‌ 'नोचिक्रमिषन्तिः। न केवलं तेषा मुर्रमणेच्छा- भावः, रपि तु एनान्‌ पशून्‌ प्राणेषु सङ्गृह्य , पुरस्तात्‌ gata’ staat, खस्ित्रिहितवान्‌ भवति ॥ ५॥

Sarai पशभोर्षाणा सुपधाने प्रजाप्युदरे wa दधातोति दर्भयितु माख्यायिका मवतारयति - “aeafa । पशगोषा

„~ + ER भा I ty ES _ na tl ER I

# ‘Shy गतेषु एति ज-पराठ; | + qaaa—cta जपाठः; |

( We रेब्रा ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ | ३८.१

्युपदधाति'-इ्ति ‘aq’, तत्कारण मुत इत्यर्थः । “wa ae: qa “प्रजापतिः एक एवासीत्‌" खलु , सः' प्रजापतिः (अब्र Gay’, प्रजारूपैण जायेयेति अ्रकामयत' । प्रजायेय इति wa- श्युपायप्रदशनम्‌ । a एवं artes: प्रजापतिः ‘aaa एव पशृत्रिरमिमोत' | तदेव विहणोति- “मनसः पुरुष fafa, प्राणादिति। प्राणसञ्चारयस्थानत्वाद्‌ wafer सुते । यतः ‘wary पशून्‌ ‘ariel निमितवान्‌ , (तस्मात्‌ लोके प्राणाः पशव इत्याहुः, जना; । किञ्च । aaar मिन्द्रि याणां मनः खलु प्रथमं अरम्‌; तदुपधानादेव सर्वेषां स्ससखव्यापारसमलवात्‌ | way मनसः पुरुषस्य निर्माणत्‌ लोके पुरुषः पशूनां मये as: गवोयवत्तमः-इति are: | श्रपि च "मनस्येव सवे प्राणाः प्रतिषठिताः-दइति, तदेव खलु स्वे प्राणाः; wae सवप्राणातमकात्‌ (मनसः पुरुषं निर भिमोत'-दइति ‘aq’, 'तस्मादाहः पुरुषः स्वे पशवः-'दति' | यतः “पुरुषस्य gad ‘wa पशवः भवन्ति ; सवेपश्सम्पा- SAMAATY पुरुषस्य ; श्रत: पुरुषः सव पश्वः - इति “are: । सर्वेद्दरियप्रतिष्ठारूपात्‌ मनसः सकाशात्‌ पुरुषस्य निर्मा- णेन तस्य पश्सम्पादनक्षमत्वात्‌ पुरुषः स्वे पश्वः इत्याह- रिव्य्धः॥ € ॥

“तदेतदिति । "एतत्‌ पुरषादिपशलसणम्‌ अत्रं we, स प्रजापतिः ‘query प्रतोचोन मामनि ‘wae । "तस्मात्‌ लोकै- ऽपि कश्चनापि wa सम्पादयति, एतत्‌ सम्पादनं पुरस्ता देव प्रतोचौम मानि धारयति; मुखप्रदेशादेवत्रस्य प्रतो

२९२ ॥ WATAAT SIU ॥ ( शप्र रेत्रार )

चोन ममभ्यवहारात्‌। was "तत्‌ परस्तात्‌ प्रतोचोनं तेषां पश्गीर्षाणा quar सुखायां क्रियत इति यत्‌ , तेन प्रजा- पषैरुद्ररूपायाम्‌ ‘Sera’ पुरस्तात्‌ प्रतीचोन aa निहित- वान्‌ भवति । on

श्रध तेषु पश्शीर्षेषु सुवणेशकलानां vad विधाय प्रशंसति - Coo fafa x प्राणसाघनल्वादिरण्यस्य प्राणामकंत्वम्‌ । “wa at uefa) श्रथः खलु USHUAIA, एभ्यः प्राणा उत्क्रा- aaa) saa “हिरण्यशकलान्‌ प्रत्यस्य-द्ति aq, एतेन (प्राणानेव ‘uy ony नि-दघधाति ॥ ८ ॥

सुवर्ण कलानां स्या विशेषं विधत्ते - “सप प्रत्मस्यतोति ¶ । शिरसि — वागेका, नेतरे दे, खोते दे, नासाविवरे च दे, इति aH प्राणाः | तथा सपहिरण्गशकलनिधानेन सपतप्राणवान्‌ भव- Aate— “anal इति। पञच्चपश्पक्तः, एकपशपत्तः, इति qaeq मस्ति । aa पश्चपशपकषे 'पञ्चक्ञ्वः' सप्र सप हिरण्य शकलान्‌ प्रतिषे प्रत्यस्यति ॥ < ॥

Gata श्ति। ‘afe एकोऽपि पशभेवति' , तदापि पञ्च क्तत ua ‘Anan सुवर्णशकलान्‌ प्रत्यस्येदिति ‘ca शाखिन SIS! तथा बदत्ताश्च तेषा मय ATMA | पञ्चाना अपि पशूनां स्थाने एकस्योपधानादसावद्वयुः TT खल्वेतन्‌ “पशून्‌ “उपदधाति' । तथा च 'एकंकस्मिन्‌ पथो' 'सस- सप्त प्राणः faa) तस्मात्‌ तावतां हिरष्यशकलानां प्रत

ee ~~~ ककण न ~ +~ = जन -9 जक म

॥ १ ep ee ~= es > -----~-

+ का० Blo HW. ५. ७ख | t काण mle To १७. ५. OAT

( ५० Rate ) ॥ सीमकाष्छम्‌ ॥ are

सनेन ‘uty सर्वेष्वपि प्राणान्‌ दश्षः'-'इतिः दूषयति -- “a war कुर्यादिति,

कथं afe aint agai प्राणसङ्खटनेति तवाद - “एतस्मिन्‌ व दइति। दनस्मिन्‌" ङपघोयमाने "पमौ एकस्िन्‌' एव “सर्वेषां पशूनां रुपम्‌ wie; तेवां wan मपि कार्ये waaa सामर्ध्याव- धारणात्‌ । वस्मात्‌ एतस्मिन्‌ सपतसङ्गयाविजिषशटडिरण्यशकल- परत्यस्नेन सर्वेष्वपि पदषु प्राणप्रतिसन्धानं सम्पादितवान्‌ भवति ॥ १०५

तच प्रथमं सुखे शक्रलस् प्रत्यसनः fawa— “qa प्रथम fafa xi तत्र मन्त दशयन्‌ व्याचष्टे - “सम्यक्‌ खवन्तोति † | धेना इति way उचते । (तदिदम्‌ wa “मुखम्‌ “्रभि"-लच्य सम्यक्‌ संस्रवति'। कथ सिव ? (सरितो न सरित इषेति i श्रय मर्थो amuria प्रतिपाद्यत waa: fata पादं व्याचरे-- “sargefa | ‘a’ ‘wey wafer: , (तस्य' “न्तः जरोरमन्ये “eer weaeta (मनसा च ‘aa विदयमानेन ‘wa पूतं भवति, साराक्षरमेदेन विवेचितं भवनि । इटव- SI त्वज्नावतरणप्रदेणलात्‌ ्ोधकत्रम्‌ । ‘a; ऋजुः wWy- fea: भोभवकल्ा यजमानः, ‘ae’ मनरेति। sald ard व्याचष्टे -- “gam धाराः” - इत्यनेन । दहोष्यमाणाहुत्यभिधान सभिप्रेत faare— “saw धारा इति । चतुथपादै

क = का ~ ~~ ~~~ ~ -- ----- + -० 0 ~ eee eee

+ का० Blo Mo १७. ५. oT | † का" Whe Kes. ५. oF | Yo

३८. ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( श्प्रण RAT }

अग्निमध्यावखितदिरमयपुरुषाभिधानं क्रियत दति व्याचष्ट - “fecwa इति ॥

तदयं HUG: # ।-- भकुटिखाबयवस्य WTA शरोर , seta विद्यमानेन , अनसय च शोध्यमाना , धेना saris, 2 मुख मभिलच्य स्रवन्ति; यथा नद्यः TARY, तद्त्‌ aarfaa अस्मिन्‌ मुडि शकलं निदधामि। निहितं अकल खेद ‘aang यो fecan वेतसः इति संखवन्तो तस चाराः ‘afuataiifa अभिपश्यति। चाकगोमोति पुरुषः qa, यङ्लुगन्तस्य रूपम्‌ † । “हिरख्यय - शब्दः ` 'अत्व्य- वास्त्वाल्यादिना निपातितः Bu ११॥

su zfauarafaat समश्वकं णएकलनिधानं विधत्ते “ऋचे त्वेतोति §। ‘xa’-sfa दस्िणनासाविवरस्याभिनयेन निर्हेणः। व्याच््े- “atat वा इति। यतः प्राणो वा aif प्रप्नोति: प्राणवतैव wae प्रापे; । अनेकाधत्वात्‌ धातूना मचतिरत्र प्राष्यथः। Waa इगिति प्राणः | तक्षा सति (ऋचे प्राणाय सञ्वरमाणाय प्रत्यस्यामोति waa: || । सव्यनासाविवर aafuaaa निर्दिश्य समन्त्रकं शकलनिधानं विधत्त “रवे त्वेतोति ¶। (दरह'-इति सब्यनासाविवरस्याभिनयेन

नमन

ge re

# Alo Wo १३. इट |

f पाण Fe २. ४, o8 |

‡ Ulo Go ६. B YO | Sate wt १७, wc, ६ । | वा० Wo १९. ३६. ६ ।

¶ ale Ho १६, ३४. १। |

(£0 रत्र ) सपमकाच्छम्‌ ॥ ३९ ४

` नि्ईणः। प्राणो वे" ‘aay दौप्यसानः; श्रापेम fe’ शरोरा- दिकः chats area भेव ‘aig’ "इदं" जगत्‌ प्रियं भवति ॥ efauta मभिनयेन fafea wan’ शकलनिधानं

विधे + -“भासेक्वेतोति +. ‘ae दचिरमेतरे। “ज्योतिषे त्वेति pi ‘se सव्ये मेते प्रत्यस्यति । यतः "इमे am Waa’ भरथप्रकाशनलकलणरेजो विशिष्टे, “ज्योतिखतो' सख्य eitfafafae | भरतस्तत्र सकसप्रतय सममन्यो; “ae ष्योतिष इति aga |

maa: Waa शकसप्रत्यसनं विधत्ते {~ “अभूदिति | | ‘ez दत्तिएथोतं 'विष्स्य भुवनस्य समस्तस्य लोकस्य शधाजिनंः अब्टोपलस्िसाधनम्‌ ्रभुत्‌। न faa मस्येवाभूत्‌, sft ठु aura’ भ्रभूत्‌। wf gq Garey’ सवंजनानां जनकत्वेन सम्बन्धिनः | “तस्येदम्‌” - इत्यण प्रत्ययः ¶, “नरे सञ्न्ना- याम्‌” -इति ae पूर्वपदस्य दोषः। तस्य “aay प्रजापतेरपि शब्दोपलब्धिसाधन मभूत्‌ । तादे त्र लां प्रत्यस्वामोत्यधंः। ^ इअम्निर्ज्यो तिषेति pr. ज्योतिषा ज्योतिष्मान्‌" प्रशस्तन्योति-

र)

a Ee = ~~~ oa क कका ~~

* ile Bio Ho १७. ५. tot † Ale Mo १३. ३६, ३ ।

{ Alo Wo १३. Be. ४।

§ का. श्रौ Ho १२७. ५. wet | वा० सं° १३. ३६. ५)

¶ पा" Go ४.३. १२०।

** UTo Wo द. डे. १२६ ॥

tt Ale Fo १३. ३६, ६ |

ade ॥ MACHT WA ॥ ( Bo रेब्रा° )

शाम्‌ , प्रणस्तज्योतिवि शिष्टोऽम्निरिव । वर्चसा ater’ प्रशस्त- वर्चौविशिष्टोऽग्निरिव | "द्व -शब्दोऽध्नाहायेः । se’ यद्चचिणेतरं शोच प्रकाशते , तथाविध aa लां प्रकषिपामोत्यथः ॥

मन्ते विष्ठपदप्रयोगस्याभिप्राथ are— “विश्ववतोभ्या सिति %#)। qaquawer मेव विष्ठपदप्रयोगः , तथापि प्राणथ- व्याधेन लिद्गसमवायाद्भयोरपि विश्ववतोभ्या सिच्यभिधान सुप- uaa यतः ala विशं' विश्वव्यापकाकाशाककलात्‌ ; भत- सतत्र शकलप्रत्यसनमन्ते विश्पदप्रयोगः ॥ १२ ॥

पशगोर्षाणा मुपधानम्‌ , तस्य सानविगेषम्‌ , उपधाने प्रकारमेदम्‌, तदुत्पच्यादिकच्च प्रदर््यानन्तरम्‌ , उपधानां घ॒रुषणिरल उद्रहणं विधत्ते - “थेति † । खद्ग्रहशस्वोप- योम माह-- “agaaaaeafefa । एषीनोदुग्रतेन "एतद्‌ धरुषशिरो (महयति , पूजयति सत्कु तवान्‌ भवति ; भरत एव॒ यज्प्रानदेवत्यत्ाज्जुइर यम्यते , ऋतग्यदेवत्य लादुपथवि- यम्यते 1

fafea उदृग्रहणे मन्तरं विधाय, व्याचष्टे-- “स्टस्रदा दूति । म्सकैवादति। यतः ‘wwe ad’ ; afaraa शता-

~~ ~~~ ----~-- RR [व प i a -~---- -- “~+

# तत्पाठस्त्वेवम्‌- “अभूदिदं विश्वस्य भुवनस्य वाजिन aq amy च” - saat; अथापरा, atasutfaa wafer रुक्मो qe al FPA’ —Tla | वा० Mo १३, ३६, ५, ४०. VI

t का० Ble To १९७. ५. १४ ।

¦ वा० Heo १३ ४०, VI

( ४भ्रग Rate ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ । १९ ॐ

दोना मन्तर्मावात्‌ , wa: ‘ate दातासि'। तस्मात्‌ ‘ade ला" उदृछह्वामि 'इत्येतत्‌' sai भवतोत्यथंः। “सश्खरदा इति , विच्‌ प्रत्ययान्तं पदम्‌, “सर्वस्य दातासोति , geafarqar धुलिङ्कत्वम्‌ ॥ १३ ॥ भयेतेषां पशुना सुपधान मनद, aa पुरुषस्य rae विधत्ते - “safes: उपधाने पुरुषस्य प्राथम्यात्‌ fie परुष मतिशयित करोतोत्ाड़ - “पुरषः तदिति । उखाया gira विहितच्वात्‌ त्यां मध्ये पुरुषोप्धान' तत्पा- श्वयो रितरपशूना qa ङर्यादित्वधेः। “मे पुरषम्‌"- दति विहितस्य सत्रिक्ेशस्य प्रयोजन are — “पुरुष' तदिति | ‘aq’ तेन सन्रिवेशेनोपधाने पशूनां ‘ae पुरुषम्‌" ‘ware’ मोक्ञारं करोति; ata: पाठं भोग्यस्यावखानात्‌ | "तस्मात्‌ सम््रल्यपि पशूनां मध्ये पुरुष एव ' अत्ता भोक्ता भवति ॥ १४॥ सामन्येनाभित इतरान्‌ पशूनिति ¶† विधानात्‌ कस्य कुज una उपधान मिति विेषजिन्नासाया ate— “अश्वा fafa ¶॥ १५॥ “ararmafa ६ 1 १६॥ “ag पुरुष मिति , पुरुषोपधानस्य मध्यखानं विहितम्‌ | , © का० श्रौ Mo १७. ५. ११-१७। † इतः Ga मेव ALERT (३७१ Yo) दथ्यम्‌ | ‡ का० श्रो Me १७, ५.१५ । § का० Alo Go १७. ५.१६ | | दशेष चतुद शर्काद्कायां ( ३७१ ए ) द्रष्यम्‌ ।

[1

+= = "न्न ------ a

eee ere et ree

Rec ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( शप्र Rate}

axa fani विधत्ते - “पयसोति #। उखामध्ये पयःपूरितै परुष मुपदध्यात्‌ । एवञ्च खति यजमानस्य पुरुषछ्लात्‌ पयतः पश कार्वच्ेन पश्च्चात्‌ aa "यजमान प्रतिष्ठापयति |

विहिते उपधाने मन्तं विदधानः oem विभज्य व्याचष्ट-- नश्रादित्यं गर्म मिति + । पुरुष इति यत्‌ , “एष भ्रादिल्यो गभः खलु , अदितिः सकाशादिवस्वटाख्य भ्रादिव्योऽजायत। तथाच खु यते _ (ततो विवखानादि ह्योऽजायतेति & । विवखत्सम्बन्धिनश सवे पुरुषा षति पुरुष स्याप्यादित्यगर्भ्छम्‌ । तथा स्ति "पुरुषम्‌, एव "पपसा समङ्‌ ग्धोत्येतत्‌' sa भवति । दितोय- पादेऽपि सखस्य प्रतिमाः -दत्यनेन पुरुष एव faafaa इति द्यति -- “awaaifal यतः पुरुषस्येव पशूनां ‘aq waft, wid सहस्रस्य ae! wa एव तैतिरोयकषे yat— “सहस्र a प्रति पुरषः पशुनां यच्छ तोति § 1 ढतोयवादे "कुर." -शब्देनार्चिरु यते । (माभिसंखा दूतिः अनेन हिंसन fafa दभंयति- “परिदङ्ग्धोति । चतुधपादे शतायुष कणि दये तदुश्ारणेन पुरुषख शता युषः सभ्यादथतोत्याह -- “शतायुष fafa |

ह श्रमे ! Saar’ लं पूर्वोकप्रकारेणादित्यगभरूप “Ae सखस्य) प्रतिमां सदृशम्‌ ; भत एव "वि्वरूपम्‌' पुरुषं 'पपसा'

oe क = ~ ee ee

~~~ I = ~~ ~~

# Fle Who Fe YS. ५. १७ ।

† Ale Wo ९३ £१९--४५।

+ ति We ६.५. ६.२) LUT ३.१.३.४द्रघ्यब्‌ | § Fo Moy. ९, ६, ५(५भा० ५९९० ) |

(५अ० रेब्रा° ) ॥ सप्तम कारम्‌ | १०५

भादरोङ्र। किञ्च एनं परितो aera , भर्चिवा मा fear , श्रतायुषञ्च aufe इति ware: #॥ १७॥

उत्त रतोऽखस्योपधान मनुय , aa aad विदधानो व्याचष्टे — “श्रथति † । “aa दइति यत्‌ , एष वा तस्य जुतिः" खलु | जूति -शब्दन aa उच्यते, तटूपच्वात्‌ अश्वोऽपि तच्छब्देन , बायुबेग इत्यधेः, अपा मधिपतेः ‘aque’ सम्बन्िष्ठात्‌ अलः वर्ण्य नाभिः । अत णव yat— “प्रजापति्बस- णाया मनयदिति | सरिरम्‌ः-षति § ara उच्यन्ते, "श्रब- चाष्षजः' खलु ; समुद्रमध्ये वडवारूपेणोत्पतव्रत्वात्‌ । wa एव “प्रस॒योनिवां श्र्वः” - इत्यन्य wag | । “afegu मितोति। अद्रिः इति, गिरिः उचते ; “ara: qui’ गिरिमूलाः खलु ; तज्रोत्पमद्यमानल्वात्‌ । तथा च तथाविघजलसमुद्ूत चात्‌ भ्रष्वो- ऽपि faftqa इत्वधः। (इमे वं लोकाः परमः व्योम” -ष्त्यनेन aang व्योमपद मितरलोकयोरप्युपलक्षण मिति तद्शितम्‌ | ।

हे ‘naz! वायुङ्ेगविशिष्टम्‌, 'वरुशस्य' ‘arf’ नाभिखानो- यम्‌, सरिरस्य मध्ये उत्पत्रम्‌ , श्रत एव नदोनां गिशम्‌ ,

=> ^~ me ~ ~= ~ --~-~~ --+--- i ~ ~~~ ----*-~ ~ -~ - -~--~-- a re i a i - Cas gee ger ar eae SS जन 1

* To सं ९३. Be}

t Fle श्रौ Mo १७. ५. १५। “GS मश्वस्यापर मवैः। उखाया मेवो्तरभगे श्रिरसौ उपयेये'।

+ ~

t ते Wo २. ३. १२. २ (रेभा ४५५०)

§ "श्ररौरम्‌-दति"- दति छ-च-पुस्तकयीः |

| VATS १३कार रप्र प्श्त्र(° १६क० TAF I

४०० ॥ शतप्ब्राङ्मषम्‌ ॥ ( ge rate )

‘afgay’ faftarafreray, हरिम्‌, wigentcz , quay ‘ata व्योमन्‌" seaeg एचिव्यादिषु लोकेषु मा दिंसोः'-इति मन््राधेः #५ १८॥

दिशे मोरुपधान aga, रुतिवत्‌ मन्व विघत्त- “भयेति + । “इन्दुरिति । सोमो हि इन्दुः - इति, यतः स एषः. "अजस्रः सोमो हि; सवदा THATCH स्यन्दनात्‌ , caiq कदाचिदुपक्षयो fra इति तदभिप्रामेणाजस्र fray: aq ‘yce fafa’ दोहनादिभिः war मित्येतत्‌' ta waa, मोजातीयस्य एत वात्‌ । श्रथ वा AY पुङ्गवः, aaa: सोमः, सर्वदा भ्राद्भादकत्वात्‌; छषिसाधनल्ेन भक्तं त्वाद्‌ भुरष्यु fafa’ |

Cogfeg ate इति । यतो नौः भाग्नेयः' , ततोऽसावग्निः | यत: ‘ufet uray सुदरन्ति', श्राश्चम्‌' एव होप्नादिना "उप. चरन्ति, wa: भग्निः ‘gafafa: qafaq ved "चित्तिः अनुडेयस्य प्रतोतिर्वस्य , स mate) “यदा इति। “Um अग्निः Raa दूति यत्‌, तैनेषः "पवेभिः' इशकावितिलक्षणेः gan’ सेन तेन ऋतुना war’, चितिलचणानां प्रवणा सतुरूपतवादित्यथेः |

“fare बा इति। शअरत्रसाधनत्वाद्‌ बिराल्लोऽब्रलम्‌ धः ।

ee

+ Alo Ho १३ Br |

tage site Sows ५. १६1 पूवे" मोरपर मजस्य । FAA रस्िरे भागे' | + "व्ये wed we प्रः रति ( te १६५९०) TAIT |

( ५अ० Rate ) ॥ सप्तमका्डम्‌ ॥ ५०१

गोरपि ata मिति, faus—<sfe A एवेत्यर्थः सषदाद्गादकत्वेन “ane firey’ | 'अरुषम्‌' WUAATAT , कष्यादिसाधनत्वेन भर्तारम्‌ , 'पूवचित्तिम्‌' पूवत्रानुरेयप्रतीति- विशिष्टम्‌ , ‘wf तदोयच्लेन तदामकं , "गाम्‌" भ्रतोपधानाय 'नमोभिः' नमस्कारयकम्‌ , श्रग्निम्‌' "दैड'। हे war) "पर्वभिः" चितिलक्तणेः ऋतुशः कल्यमानः तथाविधस्ब' अदितिम्‌ भख ष्डनोय' "विराजम्‌ , way ्रवरसाधनम्‌ , "गां "मा हिंसीः इत्यथः; # ॥ १९ |

अधोत्तरप्रदेये seq मनु ad विधत्ते “अथेति “arent च हौति। यतोऽबिः aque’ अनिष्ट निवारकस्याग्नेनाभिख्यानोया ; रूपाणां निर्माता a: वष्ट, तस्यानु प्रहणोयरूपयुक्ञा ; अतोऽविः ‘avaeay , "वरुणस्य नाभिः च ॥

“aa वा fai शोत खलु पर रजः sean लोकः। तदेवोपपादयति-- दिशे वा इति। ma च दिशः खलु; तस्य तत्ायच्ात्‌ । "दिशः पर रजः' fea. aaa saad; दिशां सर्वोत्मत्तिमत्रिमित्तकारणात्‌ । मरं साहस््रोम्‌"-दइत्यत्र , महोपदस्य ates इति दभि २्‌-- “महतो fafa |

wag 4 ,-- 2 अग्ने! ‘ae! वरणोयरूएयुकां , वर्णस्य नाभिखनोयां, ‘cares, दिग्भ्यो जातां,

व्क He = ree = 9 ~ ~ --~- च ~ ---- ~~ ee -- =

* वा० Wo १३ ४३ | t ale सं १३. ४४ |

५१

~ ~ ने

8४०२ ॥ शतपधब्राद्मशम्‌ ॥ ( ote Rate )

aga’, avagereta , ‘wate मायां सुवभौनोरसुरस्य सम्बन्धिन निर्मिताम्‌ । अत एव afadat— ‘qautgat wat, Gi तमसाविध्यत्‌ , तस्मे देवाः प्रायच्ित्ति aera ay प्रधमं तमोऽपश्नन्‌ सा क्लष्णाविरभवदिति # श्रुयते । ATE: भोम्‌ , “ata एथिव्यादिष्बेतेषु लोकेषु ममा हिसोः'॥२०॥

aq दस्िशदेपे भजस्योपश्यान मनुय, aa विदधानो व्या वटे - “श्रदेति । “aferat इति । एषोऽग्निः भजः, "अन्नः प्रजापतेः “MARAT WA, सकाशादुत्पव्रलादजस्याग्नित्वम्‌ | am, सकाशादुत्यत्तिरेव प्रदश्यते-- “शोकादिति | ‘ae प्रजापतेः शोकादजायत, ‘aq fea, “एधिव्ये' एधिव्याख '्ोकादजायत' > प्रजापतेस्तदातम कत्वात्‌ | अग्निरिति प्रजाः पतिरेवो ते , ‘ay aaa: । `विष्वकमौ' प्रजापतिः काचः सकाशात्‌ श्रजाः' (जजान । जनिरन्तभौवितग्यथ; , उत्पा. दितवाम्‌ । अजश्च कागाकः , ततश्च “येन (विश्वक्मा' प्रजाः जजान) । aaa यजुः तथा aaa मनो यथेव , तथेव व्याख्याने खष्टाधं इत्यध; |

ड qa) उपघोयमानो Bs) अन्न्धासकोऽजः one, WHT aa: "भष्यज्ञायत' । तत्‌ कथम्‌ ? यतः “Thee: शोकात्‌ , अपि च fea’ Wary, भध्यजायत। किच्च faunal जजान ‘aa प्रजाः उत्पादयामास । तम्‌ भज a “हेडः ara: ‘aferum’ पक्जयतु 7 ॥ २१ ॥

अ _-------- NO ~= लजना Re at

# Fo Mos. १, २. ४(रभा० २६४०) | t Ble Wo १३ ४५ |

(५अ* रेत्रा° ) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ४५

प्रकतानां पशूनां नानाललात्‌ पथपीदोपधानसादनानि कत्तव्यानोत्याह-- ^त एते पशव इति ॥ २२॥

उपधामानन्तर पुरुषशिरसि होमः विधत्ते - “wife | अरभिहोमस्योपयोग aw— “argfatefa यत्‌ एषा खकु भाहतिः , तदाकको ‘ag? स्वात्‌, तथा दत्वनिशोभेन पशूनां सन्ये पुरुषं ‘afad ame "करोतिः, नतस्मात्‌' पुरुष एक पशुनां म्ये "यजतेः ॥ 2a 1

म केवल मभिहोमस्य afaaa aa प्रयोजनम्‌ , wit aq तस्व aaa मपोत्याह-- “यहेवेति । ‘way षरुषभोर्षम्‌ अभि" - संचय ‘guifa इति ‘aq’, तेन ‘ta wf ‘ata दधाति' + “Thre cata # शिरःशब्ट्स्य Hana: 1) तत sat: सप्तम्याः “सुपां सुलुगित्यादिना "† जुक्‌ ।

एतदेव वोयनिधान मभिहोमसाधनमभूताज्चस्ुवादौमां मध्य प्रत्येकसाध्यतयाः दशयति - “ऋाज्येनेत्यादिना। भाज्यस्य वत्वं तेत्तिरोयके श्ुतम्‌-- “ed खलु वै देवा वख ae सौम anfafa £1 वल्य ग्रहणङूपलवादोयश्छम्‌ । “sar पृ सुवः" - दति § हषा पुरषः। सुवस्य ufawere away । ठष्णो वोय्वादीर्याघानरेतुच्ल मिति खाङाकारस्याप्येव

# प्रा & ६. १. ६० |

t पाण Moo १. ge ।

t Ho we ६. २. २. ७ ( ईमा ११०)

§ “Hate MH, एषा सवः" हतोष्ेव १. ३, ९. ६८६मा. १७६ Vo) AVIA |

४०४ ॥ शतपथत्राद्यण्णम्‌ ॥ ( शप्र रत्रा )

aa वीर्यत्मम्‌ । “an बै चिष्टुविति। विष्टुभो हननसाधः amare वता । तथा च वजय वोयंरूपतात्‌ वरिष्टभोऽपि वौोयतया च्िष्टुवासकेन gata हेतुना ‘afar’ qaafacfa ‘ala cutfa’ u २४॥

fad देवानां मुदगादिव्यस्याभिहोममन्तस्य ूर्वेणार्देनंका- तिः क्रियते, अ्रपरेण चान्या; भरत एव काल्यायन,, ‘faq देवाना भियरैचेन सुवाहतिरिति # । तत्र पूवारचच- साभ्या माहतिं द्थयति-- “स वा wee मिति | "सः खल्वहयुः "अदं मनुदरू्यः, खाहाकारेणेका माइतिं सम्पादयेदित्यथंः | ननु fauna ase खाहाकरण मित्यत श्राह “afer वा ऋति, ऋचोऽखामकत्व पादबन्धेन दाव्यवोगात्‌। ऋचो za तेतिरोयकेऽपोयते-- “aat तद्‌ ee fafa | तथाच सति ऋचो विभागैन az ‘sé’ एुरुषसम्बन्धि श्रोषं- कपालम्‌' “विहाप्य' विभिद्य | “a ea त्याग" ४, UIA aft रूपम्‌ । ‘ata: शिरसोऽन्तरे "यदिदम्‌! wa विद्यमानं aay 'तदस्मित्रिदघाति' ; आज्यखादहाकारयो्वंयामकला- दित्यः ॥ २५॥

अभोत्तरादै्चसाध्या माइतिं दभेयन्‌ ततराप्युपयोग are — नञतेति। "ददं तदिति । पूर्वम्‌ , अन्तरे वीयेनिधानाथं कपालः

= ~ +~ ~ ee व त क

+ का० Blo Teo १७. ५, १८ | t{ do सं° ६. ५. Yr WV! t qo Yo cule |

( भ५श्रन RFT ) ॥ सप्तम काण्डम्‌ ॥ Bow

azarq , पुनः तत्‌" "कपालं ‘wana’ शिरस उपरितन' ¢ <4 ८ £ ५५ aay’ wa निहितवान्‌, "सवा wid aqgaatfert # सूचितम्‌॥ ure a

wea दशयन्‌ व्याचष्ट — “faa देवाना fafa bi ‘oq उपरधोयमानः पुरषः, ‘aay परिटश्यमानः ्रादिल्यः' खलु ; श्रदित्यस्य सर्वामकलत्ात्‌। भआदित्यमणर्डनलञ्च देवानां रष्मोनां ‘faa मनोकं' waza: तथा सति ्रस्य' पुर. षस्योपधाने तदेतत्‌ fad देवानां मनोकन्‌ः 'उदेति'; श्रत उचयते —“fad देवाना सुदगादनोकम्‌”- इतिः, मन्तेशेत्य्थ; cb | “चन्षुमित्रस्य वसणस्यामेः”- इति, एवभमितादि देवताग्रहण ATM मयुप्रलक्षणम्‌ | उभयान्‌ प्रत्यस्य प्रकाशकत्व साधा- रण्यादिति दशितम्‌-- “उभयेषा fafa: “उद्यन्‌ वा इति, उदयमनः सन्‌ ur ्रादिव्यः इमान्‌" एथिव्यादोन्‌ लोकान्‌ ८ : x © ~ ध ॐ श्राप्ूरयतिः प्राणः सप्रवयति, चेष्टयतोत्यथः। एतच्च afe

~ ८८ 9 BO भूः . ५

रोयके यते - “श्रसौय्रापूयति, स सर्वषां भूतानां wre. राप्रूयति”-इति § । अरत उक्तम्‌ - “माप्राःः- दति, “at पूरणे" |, लिटि रूपम्‌ । “सूय भ्राता जगतस्तस्थुषश्च" - तिः, aaa स्थावरजङ्गमात्मकस्य सवस्यः जगतोऽय Waaenaa अन्तर भ्रातेति faafaa मित्यादइ--^एष होति | (जगत्‌ गच्छत्‌ , जष्घ-

~= = ( ae = ~ ~~~ = ”

+ TAT मेव कण्डिकायां (३७५ To) AA! f, { ale Ao १३ ४६ |

§ deo ato १. १४. ९.३।

| Ze Ue 09 Bot

४०६ ॥ शतपयत्राह्मण्षम्‌ ॥ (शप्र Ate)

मामकं जगत्‌ ; तिष्ठत्‌ , खावरामकम्‌ | “अन्धेभ्योऽपि दश्यते" - cara 'द्युतिगमिज्ञुहोतोनां दिवचनम्‌"-दतयतुथासनात्‌ ¶ fafa feaaa जगदिति भवति ॥ २७ ॥

अभिद्ोमानन्तर मुपहितानां षुरषभिरःप्रथतोनां पए शिरसा मुर्मनामवंम॑न्तैरुपस्यान विधत्ते — “श्रथति फ। वि हितमन्तसाष्यसखोपखानस्य प्रयोजनाभिधान प्रतिजानोते- Comet इति । “एतत्‌ खलु प्रयोजन भित्यथः | तदेव दशयति __ न्यत्रेतानिति। av यस्िन्‌ प्रस्तावे प्रजापतिः" (एतान्‌ एरुषमुख्यान्‌ “पन्‌ Way मेच्छत्‌ , तदा ‘catfawrat- नास्ते qulaa’ ; WANS शोकहेतुलात्‌ । ततः ‘aa’ शचं ये करूपं पापम्‌ "एतेः" THAT, SATA: भ्रपषतवान्‌ । AAA ary श्रपि यजमानः एतेनोपञानेन “TA शोकरूप' पापम्‌ अपदन्तिः | “मयु ace मनु तै दिणामोत्यादिना § भारण्छ- पशूक्लगप्रतिपादनेन तेषा सुगतम्‌ शोकोत्षगहेतुलादहा ॥२८॥

अथ पञ्चाना मपि Wala सुपधानानन्तरम्‌ उत्सगमन््स्प- खान मिति खकोयं मतम्‌ ; तथेवोक्ृच्छात्‌ । WAT पनरत्रा हानङ्गने किञ्धिःषभ्य माचक्षपे, awa दूषयितु मनुबदति

‘ata gf तथा कुव्यैताञ्च तेषा ama माह- “नेदिति । पूवं मुपहितस्य पशोः शोक सुल्लारित मभिलश्यवो

~ Sa = ~ --~-- ~~ ~~

* Ulo Fo ३, २. Roa |

t Ute ८, १. १४ He Ae | t का० श्रौ Ho १७. ५, १६ । ते, dog BR १०.१९

er ~^ न er eet ज म भक नभम [क ans ee Creel een LR —— SERBS Ae —

( 4Wo RAT ) ॥ सप्मक्षारम्‌ ॥ ४०७

तरपशोरुपधानः स्यात्‌, अरतस्सस्नाभूदिति तथा कुव॑न्तो- त्वथेः। लश्रतम्‌ दूषयति - “a डेति। तथयाविधाभिप्राय- वन्तस्ते खलु यच्चिकाः शोकरूप' पाप मभिलश्ैव ‘ou. दधति'। यत; धूवेख' gaat: ‘at शच qasfe , "ताम्‌ एव उत्तरेण सह ठपदधतिः; निहस्तसजातोयानुहत्तिभावा- दित्यं; ॥ res

waar मेवोपसथाने केषा चिष्छ्टाखिनां प्रकारवितधेष- दूषयितु मनुवदति-- “विपरिक्राम मिति, पशूनां (शच मूच मुल्ृजाम दतिः, केचिद्‌ विपरिक्रम्य विपरिक्रम्योपति- न्ते ; उत्क्रमणशपूवकतवादहिपरिक्रमणस्येति। तथोपरखाने शोकः HE Tre भवतोति तेनोपतिष्ठन्त इति भावः) तदपि दूषयति- “ae a दति । तथाविघाभिप्रायवन्तः तते शाकरूपः पापम्‌ भनृद्यन्तिः विप्ररिक्रमणाये grat छते शोक प्रत्यनुगतवन्तो भक्न्ति। अतो न तथा gat. कथं तहि शोक जं quel भवतीति तज्राह-- “aet Afar एतेन उपधानलन्षेन ‘AT “ag: अद्यैरिति ; उत्तरोत्तर मेतेषां शिरा सुपघानात्‌ | waaay "जर्हाम्‌ उत्डजन्ति' । व्यत्ययेन कडुक्चनम्‌ , प्रयो गवद्ुत्वापे्च' का ॥ १० ॥

भग्ेवहिर्देये War मुत्छजेदित्याहइ-- “agate | भमने- वाद्मदेभेनोपलकिते wa सुत्ख्जेदित्य्धः। ‘uf मिति, sera हितोया व्यत्ययो gem) “s® वे लोकाः दत्य साय Aa: — भरम; प्रजापत्यामकतवेन "तत्‌ एथिव्यादिलोका- maa तस्य बहिदेये गोकोसजनेन (लोकेभ्यः रव

got ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( go Rate }

way "बहि भवतोति। araaathia मित्यनेनामिनि प्रदेशव्यतिरिकषदेभे विघानादु वे दिमध्येऽपि स्यादित्यत आराह-- cafgaatfa 1 वैद्या ate: | "“अरपपरिबहिरख्चवः पञ्चम्या - cin # अव्ययोभावसमासः। afeafe शो कोते वेद्याः क्षत्ल- णयिव्यामकलात्‌ तस्या बहिरेव गोक seer भवतोति efaaq— “sa वा द्यादिना। 'उदङः' उत्तरस्यां दिशि वद्यमाणा मयुप्रथतयः पशवोऽवतिष्ठन्त दूति aa शोकनिधा- नाय उद्र खस्ति्ठतुत्छज्यदित्याह-- “see तिष्ठन्निति ॥ ३१॥

उद्र्गमन्तरपसानम्‌ , तत्र खाभिमतप्रकारं , देशविशेषम्‌ , अ ईरवस्यानविशेषच्च प्रदश्य, उपघानक्रभेणेव पुरुषस्य शोकं ga सुसुजेदित्याद-- ““युरुषस्येति ¶ । aa मन्तविशेषं प्रदशंयन्‌ , vent विभज्य व्याचष्टे — “sa at fealfeta 8 । ‘tegrfefa “agraqaafa $ पादशब्दान्यस्य लोपः । ergunaat एष avara: «fd, सदस शब्दो बहुत्व स्मोपलक्तणार्थः ; दिरण्यशकलाना मत्र सहसरसङ्ञान मभा- वात्‌ | धवा उत्तरच सहखसद्भयाकदिरण्यशकलेः प्रोच्य ara , तदभिप्रा वरेण सदसरसङ्प | हिरण्यशकलानां प्रका आकत्रनाक्िप्तोपचारः - “भाता a तनूरिति। तेनाधिषित-

लारित्यधः। WE मन्यत्‌ ।

ज--- ---- *~-------- -~------~ ~=

ae ee oe

# पा" Go २. % १२। tat Blo Me १७. ५. १६ | t वा० Wo १३. Bol

{atte रेव्रा° ) ` ॥ घप्तभकौर्डम्‌ ॥ Bok

waa मर्थः-- ह भग्ने! “हिरण्यशकलेः' ‘ae ara, ‘Aura ‘daar: लं पशूनां wa ‘feareq’ दमं पुरुषं ‘ar fed’ afe तव भच्यापेकास्ति , तदहि श्रारण्यम्‌' ‘feaqay उत्छजामि , aa’ किम्युरुषेण रा सानं ' पोषयत्‌' श्व॑स्क रष्वः । a सम्बन्धिनो qa ag? प्राप्नोतु ॥३२॥

अथाश्वस्य श्रो कोक्षगंमन्त प्रद्भयन्‌ , पूववद्‌ व्याचष्टे- नशधेति #। “afamel बा एष दति | "एषः" अण्व; 'वानिक्रदः' aaa करन्दिता "वाजिनेषु बेगवत्सु वाजो अत्ययं ange: , भरतो qa कनिक्रद मितोत्यथः 4

"मीरः सिंहः । aera मन्यत्‌ Po १९२ ॥

श्रध गोः Walaa प्रदशयन्‌ व्याचष्टे-- “aq गो रिति ४ । “साषस्रोषाद्ति। गौरिति यत्‌ एषः सास्रः ALAA, RAMA शतसङ्याकच्तोरधा रा सम्पन्नः | qa एव Sa । कुतः १ तस्यानेकजसलधारावादहित्वादस्य चानेक- चलोरधारावाहित्वात्‌ sa इवीपचारः। “ea वा रएषेति। अदितिः अखर्डनोया , भदौना वा Tar गौ; , 'जनाय' "तं दुः Wafer aa सम्बादनात्‌। भतरापि सजातीय चनुद्ारा छतदोहनम्‌ | adn बात सोलिङ्गम्‌ । "दुह इति “लोपस्त आतनेपदेखिति § तकारलोपः । ae मन्यत्‌ |+ २४॥

स > ~= --- ~> शक न ~ =-= ~ ~ ae „~ ~ - -~~-~ - --- -~ + न्न

#,{ कान Mle To १७. ५. १६ । t Glo Wo १३. Ba}

§ ule Fo $. १. Bil:

| ato Wo १३. ४९. |

२

ate ॥ चतवधनाद्यशम्‌ ॥ ( प्रज रब्रार)

"दथावैरिति । Matera neta व्याचष्टे -“डभयेषां हेव दति #। “दषः विरूपः पशः उभयेषां पशुनां ‘fede? amen, “aque watery aq भवति ; सखकोयल्चा तेषा माच्छादनात्‌। मगुषास्तावच्छौतनिवा- रफायाविजेन mata शरोर माच्छादयन्ति। चतुष्यादी- ऽश्वा वसोवर्दाश्च स्वभारवहने मदवाय पृष्ठ कम्बलेनः- च्छादिता भवन्ति, “एतेति । ‘aur प्रजानां faatar- टेव प्रजानां wa “एतटूषम्‌ः अविरूषम्‌ पश प्रथमं “विचकार उल्पादितवान्‌ । अत उकः ^तवष्टुरिति + विशदा मन्यत्‌ † ॥ २५५

ava मन्व दर्भयन्‌ व्याचष्ट -- “भयेति । “ae प्रजापतेः शोज्ञादजायतेति। ‘aq’ तेनाम्नेरेव शोकादजायत , तख तदामकक्वात्‌ ; भरत एव प्रागुक्तम्‌ - “भग्निवां एष ;मनेरध्यजयतेति। “प्रजापतिर्जा इति । सर्वोत्यादकतात्‌ प्रजापतिखखनिताः खलु । स जातो भजः प्राक्‌ प्रजापति way, wa उक्ष “सोऽपश्यदिति ४। ` ्रकत्यान्तःपाद जव्यपरे”-ष्ति ६ प्रकतिभावात्‌, “Us: घदान्तादतोति | ूरवरूपत्व' म सवति । “बेन देदा इति । अजस्य वागामक-

en

+ का० Bile Heo १७. ५. १६ ।

† वा० Wo १३. ve |

{ मलेतु 'सोऽपश्यन्‌' देव मड सवे पुष्तकषु | § ato wo ई. ६, UM!

| ule Gog १. १०४ |

( ¥Wo Rate ) ॥ संप्तमकाण्डम्‌ t ४११

त्वम्‌ ; AMT! तद्‌ पनः प्रागुक्ञम्‌-- ^वाचोऽज fafa | देवाः" खलु ‘wy वाच fant mize देवत AAT | वाचः इति wane पञ्चमो #। Manearfesqar वाया यज्ननिष्यत्तेः, ana च देक्लप्रातिषेतुलाद्‌ बाच माभित्य देक्त्वं प्राञ्जुवत्रित्यथं; |

-उपमेध्या् श्तोति। मेधाः awret: cae: -अजसेरसुगिति भसुगागमः। शरभो नामः सिंरघातकः कञ्िग्मृगविगेषः § । स्पष्ट मन्धत्‌ ॥ ३ ९ ॥

भथानुहश्यानां मयुप्रथतोनां पशूनां शो कारेवोत्पत्तिम्‌ , ब्राह्मणस्य तदभच्यताश्च दशयन्‌, fefane तेषां निधान are — ` तदह रिति || । "तत्‌" तदा , पण्वालब्ानन्तरम्‌ “war पतिः' "एतेषां पुरुवादोनां ‘aga’ यां qa पशपापरूपा सपहतवात्‌ , “a एव ‘ad मयुप्रथतयः "पञ्च पश्वो भवन्ति | ‘ay तत्र॒ पशुविषये वेदविदः ‘are’ श्रत; @ पशव; -उक्रान्तभेधाः', तस्येवारथप्रदनम्‌ “अमेध्या इति , एतस्यैव विव- रणम्‌ ‘wafsar दत्ययि । भरतख तेषां" मध्ये क मपि पश ब्राह्मणो नाग्रोयात्‌'। तथाविधाननाद्यान्‌ पशून्‌ (एतस्यां दिशि'। एतस्या मिति अभिनयेनोत्तरदिशो fier) तत्र

नोकिया ee ^ ० ० 9 ~~~ --- ~~~ ~~" re -~---- = Oe. eee ee ~~ ---~-- न

# पर १. g, 2९ Fo i, र qTe | t वा० Wo ३, ५९, । { पाण Mo ७, ९. yo | § “शरभोऽरटापद्न्टगविश्रोषः लिंष्वातो' एतिवा" we az ASAT: | | ate atte १७, ५, ९० |

४१२ ॥ MACTATH AA ॥ ( yWo रेत्रा° )

निरधाति ` "त्वात्‌ 'एलस्याम्‌' उत्तरस्यां "दिति ‘qua: “न ava: न वर्षति , aw ‘aa पशवोऽवतिष्टन्त दति कलवेत्यधः उत्तरस्यां दिभि कचिन्‌ मरुभूमौ THAT न वर्षतीति प्रक्षता मृगा afa ततैव प्रचुरा शति सिम्‌ ॥ ३७॥।

उपसखानानन्तरम्‌ , पुनरग्निसमोप मागत्योपतिष्टत इत्या _ “प्रल्येत्येति # । तत्र॒ कारणम्‌ प्रतिजानोते- “TART दूति, ^“एतदयथेति । ‘avy 'सामिविते' whfaa । “ate वयेति ‘aq, "तत्‌ wa यथायथम्‌ › यथाखन्‌ अवया यथम्‌' यथायथं न भवतोत्यधः , तथा क्तवान्‌ भवति | श्रत उपस्थानेनाहिसा्थे "तस्म" “अग्नये ` एतत्‌ fagaa करोति । fagaa मपनयः t+, बदर्वेदिगमननिबन्धन at राध' प्रिमार्टीत्यथंः |

उपसानमन्् भाग्नेयो गायत्तोऽनिरुक्ो यविष्ठशब्श्युक्तचच भबदिव्याद-- ““आग्नेष्येत्यादिना | ग्नेगयत्रतं पष्ट काण्ड sefaay ei “श्रनिरनयेति । अविस्पषटटेवतया । यच देवताविथेषवाचकः पदं नास्ति, लदनिरक्तम्‌ ! ्यविष्ट ` Weg गुणवचनः ;, न पनरिन्द्रादि णब्दवत्‌ कस्य चिदेवता- विशेषस्य , बाचकः ¦ ञ्रनिङक्तलादेवास्याग्नेयलम्‌ | अनि- सक्तो मन्त श्राग्नेयः प्राजापत्यो वा भवतोति afta सर्वत्वम्‌ , साधारण्यात्‌ ; तत्‌ पुनंहवताविशेषाप्रतिपादकलवात्‌ |

~ ---~ "~ --- --- “~ -— me ee rn - -~ ----- न 3 ~~ “~~ --- -^ ~ -~ न ~~ "~ = (क

+ का० Bile Me ९७. ci 4 अचर AMAT AY नानाविधाशद्धपाठा दश्यन्ते | + “aanefantaa ईति" -- इति ई Ale १. १ १५ ।

( ५ अण रत्रा) ॥ सप्रमकाख्छम्‌ । ४१

“qaefa | ‘we’ ae “यविष्ठ दति यत्‌ एतत्‌ पदम्‌ , तत्‌ ‘fad’ ‘ata’ नामधेयम्‌ । waren यविष्ठपदप्रहतिनिमिन्तं दशयति - “यहा इति । यतोऽथ सम्निविरारूपत्वात्‌ "षदं aa’ aqa मपि जगत्‌ ‘agar’ मिधितवान्‌ , व्याप्तवानित्ययः। ‘watz रसौ भ्रमिः यविष्ठः शश्रयुवतेति “q भिश्रणामिश्- योः” -द्त्येतस्य # afe व्यत्ययेन शव्विकरणे रूपम्‌ । ‘afar इति, “यु मिश्रणे”, तस्य पचादयचि $, युवशब्द्‌ा दिष्ठन्‌प्रत्यये § ख्यम्‌ । द्न्‌प्र्ययस्य तडिततात्‌ , afeatarg प्रातिपदिका- दि्धिकारात्‌ , प्रातिपदिकात्‌ Stara: | इदं सवं मयुवत , तस्माद्‌ यविष्ठ इत्यथः । प्रदशनमावे तात्मयम्‌ , यु-धातोरिष्ठनि 'यविष्ठः-शब्द्‌ इति | प्रतिपाद्यते ॥ ३८ ॥

मन्तं व्याचष्टे -- “स्वं afasfa ¶ । हविरादेदाटलाद्यजमानो 'दाखान्‌' | “दाशान्‌ साद्वानित्यादिमा wx “erg दाने"-द्तय- समाद्‌ ^ दाश्ान्‌ शब्दो निपातितः; ‘auarefa “aq प" -ष्ति hk नकारस्य रः, “प्रत्ानुमासिकः पूवस्य तुवा”-

*, | Bele To २३ धा०। { पाण Mo B १. VS | § पा० ० 8. g. Ud | | ute Ho ५, ३. ६४ |

{ato सं १३. ५२ ।

*e UTo Ge ६. ९. VI tt ¥aTe Jo १६२ ATol . ti पार Be ठ. ३, १०।

४१४ ॥ शतपथव्राहमणम्‌ ॥ ( ४प्रर Rate )

पत्यनुनाचिकादेणः #। गृणषोति , “युगखणपृक्लहम्यन्डब्दसि" -द्ति p ईदिरादेशः | “om तोक fafa ‘cafe “erat safiews,”-efa & ela: | तनेति “मन््ेवाद्यादेरातमनः”- ष्त्यादिलोपः ६ । 2 “यवि! ser) तवं ‘era?’ यजमानस्य । aera चतुर्थो |। ‘aq agar ‘orf’, नः' sara "गिरः सुतिरूपा वाचः BW । न केवल यज्ञमानसम्बन्धिमनुष्यपालन त्वथा कार्यम्‌, श्रपि तु wear सहितं "तोकं प्रजासन्ततिं ‘cay’ ‘fa’ WATT || २९ ॥

` उपसयानानन्तर मग्निं प्ादुभागीनारंद्य, खयमाटसां प्रदसिरोक्षत्य, गला, WITS इका उपदध्यादिल्याह -- ्रारुद्याज्नि fafa ¶। अपस्योपधाने प्रयोजन दशयितुं तावदेतासा मवासकल्व माह- श्राप एता इति। तप्रयोजन are— “sa वा इति। श्रध खलु Waa aang “एतेभ्यः पुरुषादिभ्यः ‘age प्राप उत्क्रान्ता भवन्तिः , अ्रतघापस्याना Faust तासा मबालकलतात्‌ way (पशुष्वेव' ‘aay निहितवान्‌ भवति । तासां पश्शिरःसु भव्यवधा- नेनोपधान माह -- “अनन्तदिता इति। एककस्िन्‌ प्रदेशे

[क व

I a आ" वा ` ग 1 nee —_—

* पाण To = 2. २।

t पा० Go ६. ४. ROR! {Ute Mo ६. ३. १३५ |

§ पा० Ho ६. 8. १४९१ ।

| पा० २. ९. gk Ho ९ Atel, ¶ का" भ्रौ" GT १७. ६. २।

( भअ Rate ) | सपमक्ताण्डम्‌ ॥ ४१४

पञ्च पञ्चोपदध्यादित्याह - "प्च पसेति, पच्च aq सर्वासु fequaar इत्याह - “ada इति ॥ ४० ॥

प्रतिदिशः पञ्चाना quark विंशतिः सम्पयन्ते, तत्र याः पञ्चदश पूवा दृश्काः, ता श्रपस्याख्या भवन्तीत्य — “तव्या दइति। aqenegrar Rawle मुपपाद्‌- afa— “ast वा इत्यादिना। sui ama’ मैथिलाय AMAATY & । तदेव aaa — “aatfesisfate प्रजापति सुपाधावच्छवुरमंऽजनोति , तस्मे ae सिक्ता प्रायच्छदेतेन जोति fi पञ्चदशस्य aaa वीर्यवच्वात्‌ | तत्‌ पुनः प्रजापतेर्वोयेवग्रदेशादुत्यत्तेः। अत एव खुयते-- “उरसो बाइभ्यां पञ्चदशं निरमिमोतित्यारभ्य, “तस्मात्ते वीर्यवन्तो (भवन्ति 4: ) वो्याद्यज्यन्तेति § । यत रवम्‌ , तस्माद्येन मार्गेण भापो यन्ति, ay पामानः wea; श्रां वत्वात्‌ । क्व एव खलु तस्य भागस्य aaa मपहन्ति। तसात्‌" पापहननादेव "ववतिः पन्न्यः । "वः पामानम्‌' "भपदहनत्‌ः मपहन्तु इति “aaraa: एव व्रजेत्‌ ॥ ४१॥

WANT: CIs उत्तराः पश्े्टका विद्यन्ते, ताः छन्दसा शत्याह - “sata! छन्दस्याना मुपधानेन पश्षृक्तान्तमांख- प्रतिनिधानं भवतोत्याह-- “पशवो वा इत्यादिना पशूनां

"~--~---~---न ~>

+ अच fy सवष्वेव महष्ेषु पुस्तर्केषु अशुः Ns: | { त° ख०९,.५. २. BI

‡ aa सहिताया मेतत्‌ पद्‌ नाधौयत दति ध्येयम्‌। § Re सं० ७,१. १, ७।

४१६ ॥ शतपथब्राह्मणम्‌ ॥ ( ete रत्रा )

SAT यन्नसाभनलात्‌ ; TAT जगत्यानोत TT | एतत्तति- रोयक्षे खयते-- “जगतो मुदपतशतुर्हशा्षरा सतो , प्राप्य न्धवत्तत , aa हे WAT भमोपरेताः , सा पमि टोक्षया चा- भच्छदिति #। “org पशोमस भित्यनेनःत्रं पशव दे. तदुपपादितम्‌ | एवश्च सति छन्द स्यानं पश्वामकतेन माक्ष श्पत्वात्‌ ्रालभ्नावसरे उक्रान्तानि मांसानि gatag प्रतिजिहितवान्‌ भवति । तासा मव्यपस्यावदव्यधानेनोपधान सनाद -- “श्रनन्तहित fafa: wat मुदरमध्यवत्तिलेन Wait: त्वात्‌ मांसानां ततो बाद्यलम्‌ | AGATA अन्तराः, BAT grat भवेयुरित्याहं ~ “AAT अपस्या द्ति। उक्तप्रकारेण पशष्वापो मांसानि च सम्धरादितानि॥ set

Baraat तेषां कार्ल सम्पद्यते ; किम्युनम्ततोऽपि बा्मयो- स्वग्लोख्नोरपि कारणतेना वत्वात्‌ । छन्दस्थानां चात्रामकल aaa उपधानेनेव तयोरप्युपधानं सम्पादित मिति, तदाग -- “तदाङरित्वादि | . ततोत्र दंशितम्‌ - “wa वाव वक्नोरिति। प्रकारान्तरेण agai लोमसभ्प fa माई - “अथो इति क्ष्णाजिनलोमानुवद्या ख्दा Sarat. निमोणात्‌ , उखःयाश्चजालोमानि † सन्तीति, तान्येव पशूनां लोमानि अवन्ति, लोमाघारतेनोखाया भ्रनिधानात्‌ उशालोमानोत्बभि- Sar "वाश्चोखा भवतोत्यादिनोक्ञस्ये वाय स्योपपरदनम्‌ |

क्ष ~ eee [वणक मं ~~~ ---- --~----~ = ee ee aC Se eo er a ~

* ते° Ge : १. ध. ४ 1 ` ` + "उखायां यासि लोमानि दति ब-पाढः |

—— a

( ute Rate ) ॥ सप्मकाश्डम्‌ ॥ १७

लम्धोमसम्भादने उक्ष awe मपि अ्रभिमत मिलयाह- भ्य- दोति । ‘afe’ ‘cata’ भन्येन प्रकारेण तकषम्पादनं भवति तर्च तववासु | अथवा दतरेण' प्रकारान्तरेण यदि मवति. afe त्रै वास्ति, भन्योग्यापैक्षया उभयोरपौतरत्वम्‌ । श्रपस्याद्यपधानेना- त्रादिसम्मादनं कैम विवसित मिति , aare— «दूति ¥ स्माद शाण्डि uf: केनापि केनाभिप्राधेरेव qa मित्यत श्राइ- “स्वानेषेति। सर्वानेव पशून्‌ ‘gear’ aneda dead सर्वावयवसम्पादनेन समान्‌ “Sa: दरति' श्रभिप्रायेष तयोक्च मित्यधंः ॥ ४२ ॥

प्रकारान्तरेशाप्यपस्याना सुपधान' प्रशंसति - “यदेषेति। विखस्तावयवात्‌ श्रजापततःः रापः 'भायन्‌ निर्गताः । तत; ‘arg’ निगेतासु “भविशत्‌' भ्रपविष्टवान्‌ x) wot निमंमनेन दौवेस्थाद्‌ गन्तु awa: > तेवापविष्टवानिव्यर्थः । aga वेशनसाधनत्वात्‌ woe विंशतिः सम्पन्नाः । यद्यपि “Aa, पञ्चदश पूवास्ता भ्रपस्याः”- samy ¢ , तथापि छन्द्‌- स्यासाहित्ेनात्र विंशतिरित्युक्तम्‌ । सर्वास वापस्याशष्दे- नाभिधानं भूयोलिष्घगत्‌ “खष्टोरुपदधातीतिवत्‌ § । भथ वा “तद्या भस्यतेभ्यन्डन्दोभ्य भाप भायत्रिति || वच्यमाणत्यात्‌ , सर्वा

SO ~ ^ च ---- ~ 9 = ~ ~ (म ~~~ A ~ =-= ~ ~~ कान 9 le न > = ee भजक me mene ee eee ——

« “उप्र विष्टवान्‌"- दति ङपाठः | † मस्तमो भूवा"--दति ज-पाठः | ‡ cea पुरस्तात्‌ ४१-कण्डिकारम्भं (ace ए ) दष्थम्‌। § “खशोरुपदधाति saree मेव अवरन्धे"- इति Fo सं° ५.३. ४.१ ६। | इड वोपरिरात्‌ ६९-कण्ां (age ए ) द्र्खम्‌ ।

५२

४१८ ॥ शसपधब्राह्मणम्‌ ॥ (‘BH Rate )

ganar भवन्तीति। आपो नि्गमनावसरे “oe भङ््‌लिभ्यौ saat । निगच्छन्तोना मपा मस्य प्रजापतेः भन्ततो नि्गमनाद्‌ , अरङ्गलोनां चान्तलादिति ॥ ४४ |

एवं सति “a यः स प्रजापति्व्यखंसतेति । सोऽय मेव , a seraty शश्रग्निषोयते'। re प्रजापतेः सकाशाद्‌ वयाः रापः निरताः ¦ "ता अपस्या" । ततवैतासा मतरोपधाने ततो निगता qu एव प्रतिदधाति ॥ ४५॥

अथ क्रमेण तासा सुपधाने मन्त्रान्‌ प्रद्यन्‌ व्याचश-- न्णां aafaatfeat «| यदा fe as arafcaaaa वाति , तदा श्रापः' '्यन्ति चलन्ति ; waa वायुरनेन aera इति व्यत्मत्या एम fy दण मतो"-द्खस्मात्‌ † ““अन्बेभ्योऽपि दृश्यन्ते" -दति § मनिन्‌ प्रत्ययः । स च व्यत्ययेन करणे द्रष्टव्यः | ““एमव्रादिषु छन्दसि पररूपम्‌ वक व्यम्‌” -द्ति | पररूप ललम्‌ ॥ ४६ ॥

gut arafafa ¶ । शयत्र होति। भाषो यत yen उद- afasta , तत्र श्रोषधयो जायन्त दूति , श्रधिकरणव्युत्मच्य

मपा मोद्न्नोषधयः'। “SARL कदने" -इत्यसात्‌ HF पूववत्‌

"~~

> er ~ --- —— -----=---~ [क

+ का० Ble Go १७, ६ ९। † ato सं १३. ५३. 2!

t अद्‌ा० प ३५ ale |

§ पा० Ho ३, २. ७५।

| Ute ६. १.७० Se Ae ¶ qo Wo UB ५३. २।

(Me रेत्रा°) ॥ सप्तमकाण्डम्‌ ॥ ४१९

मनिन्‌ waa) छान्दसे अनुनासिकलोपे, गुणे च de fafa भवति। पूववत्‌ पररूपत्वम्‌ x ॥ ४७ |

“sat at fafa pi “sa at अपां मस्मेति। “sax” मेः , स॒ चाप्ु निगतासु निस्सारत्ादपाम्भसमेत्यु ्ते। एवं भस्म मेघः । “wafafa “gai सुलुगित्यादिना & सप्तम्या लुक्‌ , “a feaaen —afa § a-atlaTara: nse ge ॥

“sat लायन इति || “sa वा अपा aaa fafa सर्वा sara: एथिवो मधिष्ठायेव प्रवहन्तोति। “तया इति। ‘aq तदा विखंसनावसरे खलु ‘ae’ प्रजापतैः “एतेभ्यः वायादिभ्यो “रूपेभ्य रापः निगेताः, तथाविधा; ‘ar पप एव ‘faq प्रजापतौ प्रतिदधाति । न केवल मपा मेव प्रतिधानम्‌ , भपि तु "एतेभ्यः येभ्यः रुपेभ्यः' “ata: निगताः , तेषा मपि तदा निगतल्लात्‌ तान्यपि पुनरस्मिन्‌ योजयति 1

उक्रमन्वसाध्योपधानाः पश्चे्टकाः gaat दिशि उप- दध्यात्‌ । एवं वच्यमाणमन्छसाध्योपधाना ब्रपो्टकाः पञ्च- पञ्च दक्तिणादिषु दिक्च उपेया; ॥ ५० ॥

“aia तेति ¶ृ । प्राणो arava: दति wat जलम्‌ ,

(२ ति ad — =-= a ~~~ = ~= ee = न 9 ee ee,

# TSI Be ATU रेषो द्र्य; | † ale So १३. ५३. ३।

{ पाण Ho ७. % Be]

§ पाण ख० =u २. GI

| वा> We १३. ५३. ५।

¶ वा० खं* ९३. ५३. gl -

४३१ ॥ TATRA ॥ ( $e रेब्रा०)

ARTY] WUT AMS वप्रत्यये “अर्णसो लोपश्च" - इति # सकारलोपः । waa च प्राणेन जलस्य daar त्वादिति।॥५१॥

“समुद्रे त्वेति pi “ata श्लोकोऽभ्युक्त इति । “मनसः समुद्राहाचा्या देवास्रयों विव्यं निरलनन्‌”-इत्यसिनव्र्ये एषः वच्चमाणो मन्त्रः “ga: इति प्रतिन्ना। तवर भ्ये सषुद्रादिल्यारभ्य , यतर निवपण' दधुः"-श्त्यन्तो मन्व: $ | एत- faq मन्ते खय मैव प्रक्ृतोपयोगोनि पदानि arae— “aa: समुद्र॒ «fai समुद्रादिति waa पदस्यार्थो (मनः | तोचणाभिरभ्बिभिरित्यस्व वागधः-- “arg तीच्णाभिरिति । ` निवप्रण fame च ‘aa’ ङग्यजुस्छामलकषणा ‘faa wat पुनः “ata श्लोक इत्युपसंहारः ¦ भरत उक्तप्रकारेण समुद्रो मन इति , मनस्येव (ताम्‌ ' seat सादयति ५ ५२ ॥

“सरिरे लेति § । “ana aft fafa! सरणवक्चेन वाक्‌ सिलं खलु ; भरतो वाचि तां सादिसवान्‌ भवति uae |

“भां लेति |i “aa होति, (ततः agfa , "सवव

~ ---- -~ ae en A A NA EO ~ ~ ~ ~ EE RE Es on

(गीम्‌

* पा० ५. २. Yok Fo वा०।

† वा० Fo १३. ५३. ७ |

‡ “a ससुद्रा्धिरखनन्‌ दैवास्तोर्शणाभिरभिभिः। देवो ऽद्य az विद्याद्‌ यच निर्वपणं ey; 9”

cae

इतीव मूरे (३८६ Ve ) दश्यम्‌ |

§ वा° Ho १३, ५३. ८ |

| वाण Go १३. ५३, ६ ।

( Ue ate ) ॥ सप्तमकाण्म्‌ ॥ ४२१

भापः कियन्ति निवसन्ति खलु › भतः “aya सयः ॥ ४५॥ अपां त्वा सधिषोति a । भत्र "प्रपां सधि: इति सधिशब्देन स्वान सुते; ओोनस्यान्तराद्रोभावात्‌। we पैत्तिरीयक qat— ^“तस्रादाद्रा अन्तरतः प्राणा इति †॥५५॥ ve ha “wut त्वा aay इति ६ | सधम्ड इति , “सध मादख्ययो- च्छदसि"-ष्ति| सर-णण्श्य सधारेशः | भापोऽस्िन्‌ way तिष्ठन्तोति safc मपां WIM ॥ wo ॥ “sat ला योनाविति बर ¦ समुद्रो.वा श्रपां योनिरिति समुद्रस्य सकाशादपा सुत्पततेः श्रपां योनिः समुद्रः ॥ ५८ ॥ “wat त्वा पुरोष इति ## । “feat बा श्रा पुरोष fafa | शुक्रस्य तिस््रारोऽणो लोके पुरोषशब्टवाश्यः ; तदत्‌ सिकताना मपि निस्सारत्वादपाम्पुरौषलम्‌ ॥ ve ॥ “wat ता पाथसोति pep । “mat ar दति । पायः" सारांशः, WAS AMAA ARTIST मपाम्पाथः ॥ go ॥ “marae $ । “गायत्रेण त्वा छन्दसा सादयामीत्यादिभिः

megs [मिपि ie a te "मयो सक [षणो a i —— न

+ वा० Ho १३. ५३. १० । t He Wo ६. २. ११. इ |

' { चा Fo १३. ५३. १९१ | § षा Ho १३. ५३. १९ | | Ute दख० q- ३. &g | Tato Wo १३. ५३. १९। ०» वा० Mo WS. ५३. VB | tt ale Wo १३. ५३. wy th का" We Go १७. ई. ३ ।

४२२ ॥ शतपथत्राद्मणम्‌ ॥ ( प्रण RAT )

cafe # उ्तरस्यां दिशि छन्दस्या उपदध्यात्‌ । गायत्रे- त्यादिषु खार्धिकोऽण्‌ waa) Were मन्यत्‌ ॥ ६१॥

श्रथासा मपस्याना मङ्गल्यासकत्व माह -- “AT एता WY लय इति । “ता भ्रस्याङ्गलिभ्योऽध्यसरवन्‌” - दतयुक्गखात्‌ fat अपस्या: “EAT इत्यथः । उक्त मेवाङ्कुखामकल मुपपाद- afa— “at, aaa उपदधातीत्यादिना। aa ˆ नानोपदः aaifa , पथक्‌ -एथगुपदधाति , उपधानमन्वाः एथक्‌ षएधग्‌ भवेयुरित्यर्धः । “सक्दिति। पञ्चानां पञ्चानां सक्षत्‌ सादन मनवः; नतु उपधानमन्ववत्‌ प्रतीष्टक मित्य धः। wa च सति तदिष्टकानां wed, समानसस्बव्ष' करोति । तस्मात्‌ . भहूलयः पञ्च (समानवन्धना एकसितरेव ea पञ्चपञ्च सम्बध्यन्त इत्यथः ॥ ६२ ॥ २ [५. २. ॥

दूति ओीसायणाचार्यविरचिमे माधवोये वेदाथप्रकागे माध्यन्दिनिश्रतपथव्राह्मणभाय सप्तमकाण्डे प्चभेऽध्याये हितोयं ब्राह्मणम्‌ ॥

ेदार्घस्य प्रकाशेन तमो हाई निवारयन्‌ | gaaiaqa gare विद्यातोध महेश्वरः ॥ ५ |

[क अ ति „~ -~~ ~ ~ ~~ ~--- ~ किनका > 9 mn te eR ER wot ree = जड ee rere he यो ~ --~ ee ~

+ Flo We ९३. ५३. १६२० | + इडेव ४५-कण्ो ( ३८४ एर ) द्रया !

“Ute Rate ) ॥ सप्रमकाण्डम्‌ ॥ ४२३

ब्रह्माण्डं TAS कनकडयतुलापूरुषौ खणगभम्‌ , सप्तान्‌ * पञ्चसोरों -स्विदशतरुलताधेनुसौवकं भू मोः | cate रुकावाजिर्दिप तदहितरधौ arate: % सिङ्कणार्यो $ , व्यश्राणोदिण्वचक्र प्रयितविधिमदाभूतयुक्तं घटच्च ॥ urate wast तिलभव मतुलः सरण जं वणसुख्यः , का्पीसोयं क्षपावान्‌ गुडक्षत मजडो | राजतं राजपूज्यः 1 आज्यं प्राज्यजन्षा ¶ TATA AST: शावारं AHA: , रव्राव्यो रब्ररूपं गिरि aaa सुदापा चसास्मिङ्णायः ॥

sfa श्रोमद्राजाधिराजपरमेश्वरव दिकमागप्रवत्तकं- Fe LETHE TART AT SATA OU सायणाचार्येण विरचिते माधवोये वेदाथ प्रकाशे मा प्यन्दिनिशतपथब्राह्मणएभाष्य सप्तम कार्ड पञ्चमोऽध्यायः समासः ॥ ५॥

॥ इति सप्रमकाण्ड चतुर्धप्रपाठकश्च समाप्तः ** ॥

_ ~~~ - +~ ed

=

————— ~ रा ee क

# ‘gaan —tta ठ-पाठः) + "सप्रसौरौ दति ठ-पाठटः। ‡ “सायणः स्यात्‌ ! § स्यात्‌ fagaral $ | (मजङं'- स्ति ठ-पाठः | ¶ "प्राज्यवुद्विर'- दति JOS: |

as Tq उतर मिद्ध क्‌ yar “कड कास्य oy’ --श्ति, ख-पस्तके- कयो; “कण्डिकासद्धा १९०० *--ष्ति। aa तद्वां सङ्कलनयास्िन्‌ प्रपाठके

cura नास्ति, ग-घ-पु्त १ ब्रा इकर, २ त्र ई२ क०; yoo क{णकाः सस्यान्ते \

२२४ ॥ यतपवत्राद्यशम्‌ ॥ (ध्प्रण Rate )

॥ इति हस्तिषट' नाम and काण्डं + समाप्तम्‌ ॥

* अश्च सपमे ATE व्रा्षयसंदया दादश । त्र परथमे प्रपाठके ४, दितौये ४, ठतीये ९, aque रषु ब्राक्मसीपु करिका; ३६६ । तेत्र प्रमे प्रपाढक्े१०्द , हितौये १०५, एतौषे ८५, चतु १,०। वदेतल्वेसङकलवगयान कारू ty mei श्रुतानि, तथ च ३५४ alee, सन्तीति शिद्धम्‌ ।

( २१ )

Wass crate freee teary, श्कराभिः परिश्रयणविधागम्‌, प्रालादार्योपरश्यानम्‌,

Nee सप्तानां Sea मन्तभोाववर्णम्‌.

संस्तगाश्पद्यायतमस्ये्टकाभिश्चयगविधिः.

सव्यखामगानविध्यनुवादाटि. ...

समन्त्रकं सिकताभिमधेणम्‌,

aaa सुपोव्यानविधानाटि. ...

सपेसामभिः एरषस्योपधामविध्याटि. ...

साभिसिदये कतौ सोमक्यकालविधिः. ...

सिकतानां निवपनषिधिः

सिकतानिवपनमन््रविधि,

सिकतापूर्णाया उखाया मध्ये तूर्णी पयस ्ासेचनविध्यादि

सोस्योजनमन्रस्य विधियाख्याभे.

सोरयोल्नाय काष्टनिरूपणादि,.

सोरादटनडुडिमोषमविध्याटि.

खट्टोश्टसो निषेधोपपादनम्‌,

स्लरगश्वमेणो ऽनडडहिकारत्वादिविधानम्‌,

सव्षोरुपधनविध्यारि.

स्वो रपधरामे मन््रविध्यादि. ...

|

४,२.११. १.१. १९. १.४, १,

९. ३. Bt.

ट्‌ . र ® 4 9.

१. १. ३. ९. ३. १२.

१.३. ८.

२. १. २४. ९. ३. १.

१.१. &.

१, १. १९.

१. ६. 88. १. 8. 8.

१.४. ३,

१. 8. २१.

४. र. १५. २.४. 2. १. १. ३६. इ. १. ४१.

३६४ ९९ १०४

१६.४

२७ २8५७. LOR

६५ ९६8 १६७

RR

२१

Sa १०६ १०६ १२०

९५ ३०६. २७१ 298.

( २४ )

खयमाटसराया मन््रमिधिथाख्याजै, .„ ३.२. ५, ` ., २६४ खव्रमाटसोपधानविध्यादि. -.. ... ३.२. १, ~ RRR

हिरण्यपुरुषोपधानमन््रस्य षिधियाखयने. ३,१.१६. .. रद"

॥ मृलपाठशुरि पत्रम्‌ ॥

न्ग) + अ~र~ WHEY Vey Wo Alo Ao सव्वां BAT १६.१५. भग्र We १.१. १०. प्रथं रयं १.१. १२. ae: ae: १. १, 22, स Seo स उ Wo १,२.२२. TAT यम्या १.२.१०. वीये atu’ २. ३, १९. उपादौसो उपादौप्तो २.२.२१, HAA WIA 0 २. ३. २१. न्टततस्य ° हतस्य 2, 2, २३. गदाकन््ेलो --- ग्दासमम्‌तो २.३. रच, मानुनेत्व° WIAA o २. २, Re, ब्राह्मण ABT २. ३. ४२. मपश्यन्नमु --- मपश्यन्नसु २.४. १०. पुरस्ताद्र रासि पुरस्ताद्रच्ांसि २.४. १०. मेत -“- भेत २, ४. १८, ०पा सन २, १, १,

oul aia

( @ )

भशदम्‌ शष्म्‌ Ho. Flo कर तिष्ठा -- तिष्ठ ० RO. OR: पुष्वापरपण << पुष्करपशं ~ १. १. १३. न्दर मदयत्‌ °दरमद्यत्‌ “` ३, १, RE, ° चिक्र मिषन्तत्‌ °चिक्रमिषत्तत्‌ -.- ४, १. १७. तद भव० -- तदभव ve ४,१.२१. om aa... णतीभे a ~ ४,२, १४.

९, €. R 43

Reecived on... 12.MAR 1S Acknowledged ००... 14;