ae

BIBLIOTHECA INDICA: COLLECTION OF ‘ORIENTAL WORKS निकर

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. "

Epirep By Dr. E. Roger.

\ Vox. VII.—Nos. 22, 33, 34.

etd

सानन्द गिरि कृतटीकशाङ्करभाष्यसम्बलिततेतिरी- येतरेयोपनिषदेा नि रानन्दज्ञानकृतटौकशङ्गर- भायसहितगेतायत रोपनिषच्च 1

y > = red TA he + ^^.

द a2 ८ THE TAITTARIYA AND AITPARE'YA UPANISHADS, yt 1 WITH THE

COMMENTARY OF SANKARA ACHARYA, AND THE GLOSS OF )_ _KNANDA GIRI, AND THE SWE'TASWATARA UPANISHADS.” 7१ पन १ ` WITH THE COMMENTARY OF SANKARA ACHARYA,

(५ fizer Epitep BY Dr. E. Rogr.

HARVARD COULENE LIORARY

CALCUTTA:

PRINTED BY J. THOMAS, BAPTIST MISSION PRESS, CIRCULAR ROAD.

1850.

of ad

IS YF, : “

PREFACE.

RR FRIAR ARIE = कनि SI 4 च IG के ® ५ we

Wuen the publication of the Sanhité of the Rigvéda by the Honourable the Court of Directors induced the Asiatic Society to give up their plan of an edition of this work, I proposed an edition of the Upanishads commented upon by Sankara Ach4rya, which, independent of the merits of these writings themselves and the prominent place they hold in the sacred literature of the Hindus, seemed to me demanded by their forming a part of the Védas, and by thus closely allying the labours of the Socicty to the undertaking of the Court.

The theological and philosophical conceptions of the Upani- shads must even now be acknowledged as sublime emanations of the human mind. It is the glory of the supreme Being which sheds its radiance through all these compositions. 1४ is the divine spirit,—as separated from matter, in which form so ever conceived, as pervading all, matter and mind, its unity in all the various productions of nature, in all the perverseness of ignorance and illusion,—which is their theme. It is man in his best endeavours, striving after truth and emancipation ; it is an elevated view of the objects of man, his object being— not gratification of the senses, or of the mind, or of mere action,—but to find himself, in all the illusions of nature, as part of the deity, and to render himself identical with it by directing all his thoughts and actions to the deity.

The Upanishads belong further to the most ancient monu- ments of philosophical speculation, and are far more advanced in depth and range of their ideas than any of the Greek schools

HARVARD COLLEGE LIGRARY

li Preface.

before Socrates, with the exception of that of Elea, which in many respects has a close affinity to them, especially in its fun- damental idea—which is the identity of all in the infinite sub- stance—although the idea of the soul in its separation from nature is more clearly conceived in the Upanishads than by any of the Eleates. ‘hey are also the basis of all the specula- tions of the Hindus, as their philosophical systems either take immediately their root from them, or constantly refer to them even in views which differ from them. It is, therefore, im- possible to understand their philosophical doctrines without a thorough knowledge of the Upanishads.

Great as has been the influence of the Upanishads on the development of philosophical enquiry, it has perhaps been still greater on the religious belief of the Hindus, and in this respect they have conferred undeniable benefit on them. Their first religion, as laid down inthe hymn-collections of the Védas, was polytheistical; it was a worship of the manifestations of nature; it is Indra, the god of the firmament, the wielder of the thunderbolt, it is the Maruts, the winds, it is Agni, the god of fire &c., who are worshipped. Their religion, in its first simplicity corresponding to the wants of a simple people, would have in time become a boundless compound of all that is perverted in human nature, had not the Upanishads, which were in all ages acknowledged as the only guides to unveiled truth, given an ennobling direction to their religious aspira- tions. All the gods that were invented by a luxuriant imagi- nation, had to accord with the notions of the deity fixed by the Upanishads, and we find accordingly in the religious writings of the Hindus almost constantly the aim to connect this pantheon by some link or other with the notions derived from those writings.

Thus it is with their civil and domestic institutions. The codes of law which exhibit them, cannot be fully understood, unless their connexion with the doctrine of the Upanishads is known, not only as regards their scientific foundation, but also

Preface. iil

as directing the whole tenour of the moral ordinances. To give an example. The different stages of life, of a religious student, of a house-holder, of a hermit, and of the Yogi, who entirely devotes himself to the contemplation of God, are founded on the notions of the deity held in the Upanishads. The religious ceremonies, moreover, which constitute so important a part of their civil institutions, are invariably directed to the object which the Upanishads enforce as the chief end of man. It is the purification of mind they all aim at by teaching to take off the senses from their immediate objects, to refrain from sensual gratification, and to subdue the passions and emotions, so that the mind becomes free and a fit organ to direct itself to the true object of the soul, the contemplation of the deity.

It is, however, not only in a philosophical or historic view, that an acquaintance with the Upanishads is important, but also, and perhaps more, with reference to their present and future bearing upon the destiny of so many millions. They are yet regarded by a large number of Hindus, who by their learning and social position have the greatest influence upon the differ- ent classes of their countrymen, as the standard of their faith and philosophy. Before the publication of the Upanishads this class was almost entirely isolated and precluded from the influence of European civilisation. They were enclosed in their own views, and European science hardly touched the periphery of their circle. An attempt of European science or religion to substitute other views, was a failure ; for generally the place of encounter was 2 position which the Hindus did not consider themselves as tenable or important, and until now they could with justice say, that the uropeans in their religi- ous disputes with them had only battled against some illusion of their own making; for they did not understand thoroughly their religious doctrines, and all their attacks had been di- rected against some forms, degenerated from their original principles. With the same right they might retaliate upon the many religious superstitions sprung up from the Christian

HARVARD COWMESE LIGRARY

iv Preface.

faith, the many persecutions, undertaken from so-called religious motives in all Christian countries, and on the other hand, with regard to philosophy, on the never-ceasing succes- sion of systems sprung up and vanished until the present day. The Upanishads published, the whole ground is changed. They are taken from the exclusive keeping of one class. Hav- ing become general property of the human mind, they are subject to the influence of religion, science and philosophy, derived from different sources, an influence, from which even those who are the present bearers of their tenets, cannot extri- cate themselves. It will ere long be decided, even to the Hindus themselves, that in a religious view the Upanishads have no authority, and if the question of their truth is shifted to the province of philosophy, that the ontological notions of the Upanishads and the systems, derived from them, are no more correctly conceived than those of other pantheistical systems, or that they must be dissolved by the agency of a more exact thinking.

I will not enter here upon a critical or philosophical review of the Upanishads, which I must reserve for another occasion, but only give an abstract of what has yet been done with regard to their publication, in order to enable the reader to judge, how far the present edition may contribute to an ultimate publication of this important branch of Sanscrit literature. In the following compilation Dr. Weber’s treatise: “ Analysis of the Upanishads, translated by Anquetil du Perron,” in his “ Indischen Studien,” No. 2. pp. 247 to 302, has been of great use to me.

The name of Upanishad, according to Sankara Achérya,* is derived from the root Shad, to kill, to go, or to be wearied, preceded by the prepositions upa, near, and ni, expressing cer- titude, because it is the knowledge, which thoroughly destroys the world with its cause, ignorance, or which shows, that God, the infinite Soul, alone exists, while the world isa mere illusion.

* Vide the commencement of his Commentary to the Brihad Aranyaka Upanishad.

Preface. v

The Upanishads contain the science of Brahma, the absolute being, which is existence, knowledge and bliss, and form, toge- ther with Badarfyana’s Séririka, or Brahma Sutras, the founda- tion of the Védanta philosophy. They are, with one exception (the Tsavasyam, or the VAjasanéyi—Sanhit&é Upanishad, which belongs to the white Yajus), portions of the Braéhmanas, the second part of the Védas.* The number of them appears still to be doubtful. Dr. Weber computes them to 95, viz. the 52,t which Colebrooke mentions as appendant on the Atharva Véda,

* The Véda, as is well known, is divided into two parts, viz. Mantras and Bramhanas. The first, the Mantras, (prayers and invocations,) manifest the divinity of the ceremony and the things necessary for its performance. They are threefold, Rig, Yajus and Sama. The Brimhanas, or the theological commentary of the Mantras, contain also three parts, viz. 1, regulations of rites (Vidhirapam) ; 2, explanation of the sense (Arthavada) ; 3, the doctrine of the Inst end of the Védas (Védantavikyam). Vid. MadhusGdaan Saraswati’s Prasthinabhéda in Dr. Webcr’s “ Indischen Studien,’ Ist number, p. 14.

† Col. M. E. Vol. I. p. 93, &e. They are the following :—

1. Mundaka. 25, Aruniya or Aruniyoga, 2. Prasna. 26. Kanthasruti. 3. Brahmavidya. 27. Pindu. 4. Kshurika. 28. Atma, 6. Chalika, 29-34. Nrisinha Tap&nfya. 6-7. Atharvasiras. 35-36. Kathaka, Valli, or Kathavallf. 8. Garbha. 37. Kénéshita. 9. Maha. 38. Nf&rfynnna. 10. Brahma. 39-40, Vrihan Narayana. 1). Pifnfgnihotra. 41. Sarvopnnishats4ra. 12-15. Mandukya, 42. Hansa. 16. Nilarudra. 43. Paramahansa. 17. N&davindu, 44. Anandavalli. 18. Brahmavindu. 45. Bhriguvallf. 19, Amritavindu. 46. Garuda. 20. Dhyfnavindu. 47. Ka&lagnirudra, 21. Tejovindu. 48-49. Rféimatapaniya. 22. Yognsiksha. 00. Kaivalya. 23. ¶ ०111४158, 61. १8४६।४.

24, 58111} 838. 62. 918111४.

71 Preface.

the nine Upanishads, which he assigns to the other Védas,* 14 Upanishads which Colebrooke considers spurious,t eight Upanishads of the Atharvat and six from the other Védas,§ which are given in Anquetil du Perron’s translation, further the Tait- tariya-Upanishad, properly so called, three Upanishads in the catalogue of the 1. J. H., and two extant in St. Petersburg. ||

* Chhandogya, Vrihadaranyaka, Maitrfyani, I'sivasya, Aitaréya, Kaushi- taki, Swétaswatara, Anandavalli, Bhriguvalli.

¶ 2 Ramathpaniya (Pirva and Uttara), 2 Gopalathipantya, 5 Sundari-Tapa- ni, Tripura, Tripuri, Skanda, Kaula, Gupichandana, Darsana, Vajrasiichi.

{ Hansanada, Atmabodha, Shekl or Pankl, Amrat Lankoul, Amritanada, Téraka, Arkhi, Savank.

§ Tadéva, Satarudriya, Swasam-Kalpa, Purushasikta, Vashkala and Tschakli.

| I quote the whole passage from Dr. Weber’s essay for the information of those who should like to contribute to a complete collection of the Upa- nishads, vid. “ Indische Studien,” 2nd No. pp. 249-250.

The number of Upanishads cannot be as yet ascertained. Of the 52, which Colebrooke assigns to the Atharva, only 29 are found with Anquetil, viz. 1, (with Colebrooke) Mundaka (= 4 with Anquetil) 2. Prasna (= 14) 3. Brahmavidy& (= 25) 4. Kshurika (= 33) 5. Chalika (= 41) 6. and 7. Athar- vasiras and Atharvasikha (=9 and 23) 8. Garbha (= 28) 9. Maha (= 16) 11. Prana (= 48) 12. MandGkya (= 31) 19. Amritavindu (= 26) 20. Dhya- navindu (= 15) 21. Tejovindu (= 27) 22. Yogasiksha (= 20) 23. Yovwa- tattva (= 21) 25. Aruniya (= 35) 28. Atma (= 24) 34. Nrisinhottara-tapa- niya (= 50) 35-36. Kathaka (= 37) 37. Kéna (= 46) 38. Narayana (= 7) 39, 40. Mahanfrayana (= 30) 41. Sarva (= 6) 43. Paramahansa (= 34) 50. Kaivalya (= 18) 51. Jabala (= 29). The other 23 are not extant; on the other hand, Anguetil’s translation contains 8 Upanishads of the Atharva, which Colebrooke does not enumerate among the 52, viz. 10. Hansanada, 17. A‘tmabodha (Col. I. 112) 32. Shek! or Pankl ! (Sakalya ?) 42. Amrat Lankoul (Amritilankara?) 43. Amritanada. 46. Taraka. 47. Arkhi (Arsheya) 49. Saunaka (Savank). Moreover there are among them 6 Upanishads, belonging to the other Védas which are unknown to Culebrooke. 8. Tadéva. 19. Sata- rudriya, 22. Sivasankalpa. 40. Purushasikta. 44. Vashkala, 45. ‘'schakli (7) If to this the nine Upanishads of the other Véidas, which were also known to Colebrooke, are added, viz. 1. Chhandogya. 2. Vrihadfranyaka. 3, Maitraya- pi. 4, I'shvasya, 11. Aitaréya. 12. Kaushitaki. 13. Swéthswatara. 38. A‘vandavalli. 39. Bhriguvalli, we shall have on the whole (29-+-25-+3 +6+9)

Preface. vii

Since the appearance of Anquetil du Perron’s celebrated work ९८ Oupnekhat,” &c.,* in which he gave the translation of 52 Upanishads from the Persian, only a few of the Upani- shads have been published.

By Ram Mohun Roy the Kéthaka, Ysé, Kéna and Mundaka were edited and translated.

L. Poley published the same together with the Vrihad4- ranyaka,t and translated the Kathaka and Mundaka Upani- shads into French.

G. Pauthier edited the Kéna and Ys& Upanishads with a French translation.

Burnouf also published some fragments of the text of the Brihad Aranyaka with French translation in his Commentaire sur le Yagna.

75 Upanishads. We must further include in this number 76-77 the two Gopila Tapantya (Col. 1. 110). 78-82. the Sundari Tapani. 83. Tripura. 84. Tripuri, 85. Skanda. 86. Kaula. 87. Gopichandana, 88. Darsana. 89. VajrasGchi, (Col. I. 112-113 belonging to Sankara, vid. Boethlinck cata- logue of MSS. referring to India, in the Asiatic Museum) which we are not authorized to exclude from the literature of the Upanishads, as they claim themselves to belong to it, and in the notion of Upanishad no restriction can be found, Lastly we have to number with them 90, the Taittiriya Upanishad properly so called, the three Upanishads which I find in the E. J. H. under No. 1686, viz. Rudra, Atharvaniya, Rudra, and Paingala, and 94-95 the Niralamba and Srimadatta in St. Petersburg.

* Oupnckhat (i.e. secretum tegendum), &c. ad verbum, € Persico idiomate Samskriticis vocabulis intermixto, in Latinum conversum, &c. stud. et op. Anquetil du Perron. Argentorati, ii. 1801, 2 vols.

+ Oupanichats, Théologie des Vedas, Texte Sanscrit, commenté par San- kara, traduit en Francais par L. Poley.

Kathaka Oupanichat....traduit du Sanscrit en Francais par L. Poley, Paris, 1835.

Mundaka Oupanichat.. traduit du Sanscrit en Francais, par L. Poley, Paris, 1836.

Vrihadaranyaknm, K&thakam, I’s4, Kéna, Mundakam, oder fuenf Upani- shads aus dem Yajur—Sfima—and Atharva—Véda. Nach den [Handschriften der Bibliothek der Ost-Indischen Compagnie zu London, herausgegeben von L. Poley. Bonn, 1844, 1 vol.

HARVARD COULESE LIGRARY

Vill Preface.

Fr. Windischmann published numerous passages of the Chhandogya Upanishad in his work ^ Sankara,* and gave a translation of almost the whole of it, of several passages of the Brihad Aranyaka, and of the K&thaka, Ysa, Kéna and Mun- daka.t

The Tattwabodhini Society published: the Katha, Vaja- sanéya Sanhité, Talavakara (Kénéshitam) Mundaka, Mandukya, _ Prasna, and Aitaréya Upanishads, with extracts from the com- mentary of Sankara Achérya.t The Katha, 1४, Kéna, Man- duka, MAndukya and Swétaéswatara, appeared also separately in the Tattwabodhini Patrika. The Katha, 198, Kéna, M4n- dukya and part of the Munduka were followed by a Bengali, and the Katha, Munduka, 15६ and Swét4swatara by an English translation.

The present edition contains the following Upanishads : Brihadéranyaka, Chhéndogya, Taittarfya, Ys4, Kéna, Katha, Prasna, Munduka, MAndukya, Aitaréya and Swét4swatara Upa- nishads accompanied by the Bhdshya of Sankara Ach4rya, and the Tik& of Ananda Giri, with exception of the Swétiswatara Upanishad, which is only followed by the Bh4shya of Sankara, as I was not able to procure a copy of Ananda’s Tik4, nor even information, whether or nor it is yet extant. To the Mandukya is added the K4rika of Gaudapada, the commentary of Sankara referring as well to the Upanishad as to this Kérika.

The commentary of Sankara, with the exception of that to the four Upanishads, edited by Ram Mohun Roy, and reprint- ed by L. Poley, has not been published before, and the Tiké of Ananda appears for the first time. Sankara’s commentary, especially to the Brihaddéranyaka and Chhandogya is very volu- -minous, yet it is not diffuse, and many passages, in which he

# Sankara, Bonn, 1833. ¶ In the work of his father: ^^ The Philosophie im Fortgang der Welt- geschichte,” (philosophy in the march of universal history.) ` ¶ Kalikéta, 1767 Sak : text 47 ps. 1 comm. 77 pp.

e

Prefuce. ix

comments on the doctrine of the Védanta or expounds his own views, are extremely difficult by the shortness of expression or reference to parts of his system with which he supposes his reader to be acquainted. On this account it was necessary to add the Tiké of Ananda, because it supplies the connecting links and generally explains fully such points as are only touched upon by Sankara. [lis commentary is, by general consent, the standard in the explanation of Upanishads and of the doctrine of the Védinta. It is invaluable for the philosophical history and for a correct estimate of the spirit of philosophical research among the Hindus, and will give an illustrious example of the vast learning, the patient and thorough research, and the high philosophical acumen of the Hindus of former days.

For this edition I used the following MSS.

1.—For the Brihaddéranyaka.

No. 10, from the Library of the Asiatic Society, received from the College of Fort William, on 258 leaves or 516 pages, containing text, Bhishya and ‘Tiké in the Panchavalli* form. It is written in Devanagari characters. At the end is marked Samvat 18.6. It is a complete, but modern copy, and full of mistakes and omissions.

No. 164], from the Library of the Sanscrit College, containing the text, on 72 leaves, written by Sy4ma Sarma. It is an old and good MS.—No. 1330, from the L. of the 8. C.—Bhfshya. It is dated 1719. The MS. is excellent.—A MS. without number, which I received through the kindness of Dr. Bal- lantyne. It is written on 46 leaves, and contains only the text with the accents. It is one of the finest copies, and must be ancient to judge from the shape of the letters. It is throughout correct. There is unfortunately no date.

* A MS. is called Panchavalli according toa certain arrangement of the text, commentary and gloss, according to which each page contains five divi- sions, the text being in middle, the commentary above and below it, and the gloss again above and below the commentary.

x Preface.

A copy without number, from the Tattwabodhini Sabha, containing Bhashya and ‘Tika, written on separate leaves, the former on 132 leaves, and the latter on 53. It 18 partly in Dévanagari, partly in Bengali characters. Although the copy is modern, yet it is throughout very exact and correct.

2.—For the Chhandogya.

No. 16.—From the Library of the Asiatic Society, received from the College of Fort William, on 536 pages, without date, containing text, 13188118 and Jiké in the Panchavalli form. It is a modern, indifferent and not quite complete copy.

A MS. without number, from the Tattwabodhini Sabha, text, commentary and वा written on 360 separate leaves. It is dated Samvat 1576. This has been purchased at Benares, and is a most beautiful and correct MS.

No. 1496 from the Sanscrit College, containing the text on 22 leaves; Samvat 1840.

No. 2220 from the S. €. $ Bhashya, on 95 leaves, Samvat 1753. Both of these MSS. are very correct.

3.—For the 78, Mundaka Kiathaka, Prasna, Méndukya, Taittariya, Aitaréya and Kéna Upanishads.

No. 7.—From the Library of the Asiatic Society, received from the College of Fort William on 210 leaves or 420 pages, text, commentary and gloss in the Panchavalli form, complete, modern and indifferently correct. This as well as the MSS. of the Brihadéranyaka and Chhandogya Upanishads in the Li- brary of the Asiatic Society appear to have been written by the same copyist.

A MS. without number. From the T. B. 8., only text ; it is an ancient and very good copy.

No. 1404 from the S. C., 78६ U. text and commentary, on 11 leaves.—No. 1662 from the 8. C., Mundaka U., text, commentary and gloss (Panchavalli) on 26 leaves, Samvat 1878.—No. 1448 from the 8, C., K4thaka U., text commentary and gloss (Panchavalli) 32 leaves, Samvat 1883.—No. 1655, from the S. C., Prasna U., text, commentary and gloss (Pan-

Preface. xi

chavalli) on 36 leaves, Samvat 1883.—No. 166] from the S. C., Mandukya, text, commentary and gloss (Panchavalli) on 34 leaves, no year marked.—No. 1443, from the S. C., Aitaréya U., text, commentary and gloss (Panchavalli) on 48 leaves, Samvat 1883. No. 1459 from the S. C. text, commentary and gloss (Panchavalli) Samvat 1883. All these MSS. are written with great care and correctness.

4.—For the Swet4swatara Upanishad.

No. 702, from the Library of the Asiatic Society, containing text and commentary, an ancient and most excellent MS.

This was the only MS. I had of the Swétwasvatara U panishad; but as it is written with the utmost care and correctness, and as I could compare it with the printed copy of the Tattwabo- dhini Sabha, which has been taken from a different MS., another MS. was not required for collation.

Ry NAAR NOR OA ENA Ue

HARYARD COLLEGE LISRARY

ॐ नमः परमात्मने ॥

penne ~ > = 9 ~ 9 ee ee eee eee

तेत्तिरोयोापनिषद्धाय्यं ॥

भा ॐ ॥ यस्मान्नातं जगत्सवं यस्िन्नेव विलीयते ।

Gre

येनेदं धार्य्यते चेव तस्मे ज्ञानात्मने AA ९ ॥ यैरिमे गरुभिः wet पद वाक्यप्रमाणतः | व्याख्याताः सब्ववेदान्तास्तान्‌ नित्यं प्रणमाम्यहं) ९॥

तेत्तिरीयेपनिषद्धाष्यटीका ॥

ओओगयेश्ाय नमः | यत्‌ प्रकाशखखाभित्रं यम्मार प्रकाशितं, विदतं त्राद्धणे तत्‌ स्यामटश्यं we निभयं॥ tt

यजर्नदशाखामेदं तेत्तिरीयकापनिषदः व्याचिस्यासभंगवाम्‌ भाष्यकार स्त्त्तिपाद्यं ag जगव्नम्भादिकास्यत्वेन तटसख्यलच्यन मन्द्मतीन्‌ प्रति सामान्येगापलच्ितं सव्यन्ञानादिनाचखरू्पल- gua fanua विर्निखितं aera aa सङ्खेपतो crate | यस्माचव्जातमिति ॥ निमित्तापादानयोः पञ्चम्याः साधारण्ा- दुभयविधमपि taafay faafad | फाय्येविलयस्य vate नियतत्वात्‌ ॥ विग्रेषतः wafaeare । afafata ॥ काय्येसाधा- रणस्य निमित्ते धम्मादावपि प्रसिडधत्वात्‌ साधारणखकारणत्व- माह । येनेति | ज्ञानात्मन इति खरूपलच्गदचनं ।१। गर भत्तो विद्याप्राप्तावन्तरङ्साधनत्वं ग्यापयितुं गुरून्‌ प्रणमति | atcfa | पदानि च वाक्छानि च प्रमाणं चानुमानादि तद्दिवे. चनेन व्याख्याता इति yey चिकोषितं निदिश्ति। तेत्तियीय- केति ॥ quae uty ख्व पदायसृतिसम्भवात्‌ पदस्मारित-

5, BR

HARVARD COWUEGE LISRARY

९

भाण त्ैतन्तिरीयकसारस्य मयाऽऽचार्यप्रसादतः।

च्छा

विख्यष्टाथंरुचौनां fe व्याख्येयं सम्परणणीयते॥ २॥ नित्यान्यधिगतानि कम्माण्छुपात्तदुरितच्याथानि काम्यानि च फलार्थिनां पूर्व्बस्िन्‌ यन्ये । इदानीं कम्मपादानपरि- हाराय ब्रह्मविद्या प्रस्यते। कम्मदेतुः कामः स्यात्‌ भ्रवक्लंकलात्‌ । आरप्तकामानां fe कामाभावे खात्म-

परदार्थसंस्स्येव वाक्यार्यत्वात्‌ खघकारेणापनिषन्तातपर्यस्य निरूपितत्वाश्च वथः एयग्ययास्यारम्भ Karrare | विस्पष्टा- यंति ॥ मन्दमतीनां खत ख्व निःऱरेषपदायंस्मरणासम्भवा- दुपनिषदरतनिः्रेवपदाथानां विशिष्य निःसंशयं wat ये रोच- यन्ते तेषामपकारायेचथः ॥ ह ।

काम्म॑विचारेणेवापनिषदोा गतायेत्वादुपनिषत्‌ प्रयोजनस्य fave कम्मभ्य खव सम्भवात्‌ एयग्बयास्यारम्भोा न यक्त इत्याण्ङ्कामपनेतुं कम्मकाण्डायंमाहइ | नित्यानीति ॥ अयाता धम्म॑जिनच्।सेति जेमिनिना umawaa सिदवस्तविचार्स्य परयैदस्ततवान्नोपनिषदो गता्थत्वमित्ययेः । तानि च धम्भायि सश्चितदुरितच्चयाथानि धर्ममय पापमपनुदतीति aaa निःखे- यसाचानि। न केवलं जीवता ऽवश्यकन्तव्यानि खधिगतानि फलाथिनां काम्यानि च। नतान्यपि निःखेयसायानि। खगंकामः पसुकाम इत्यादिवत्‌ मेच्तकामाऽदः कुग्धादि्श्रवणात्‌। खतः संसार रव कर्म्मणां फएलमिव्ययः | कम्मंकाण्ार्यमक्रा तच्रावि- चारितमपनिषदर्चंमाह | इदानीमिति।॥ कम्मणामुपादानेऽन्‌- Bia a दहेतुस्तत्निटक्यये ब्रह्मविद्या अस्मिन्‌ स्थे खारभ्यते। खतः सनिदानकम्मा्नलनायत्वादुपनिषदः कम्मकोाण्डविख्ड्ध-

त्वान्न waar fare: y कम्मान्‌छानडेतुनियोगल््स्य प्रमागसिद्ध-

win विद्यया विराध carnage | कम्महेतुरिति ॥ wa Ee साघमभिन्धेतावच्छास््नेय बाध्यते | यस्य यच्नाभिलाषः स तच प्रवन्तते कामत श्व । खता न नियोगस्य प्रवन्तकसम्भावनापी- wafeTara: 4

are

To

R

न्यवस्थानात्‌ प्रटत्यनुपपत्तिः । आत्मकामवे चाऽऽप्त- कामता । श्रात्मा fe wei afeet fe परप्रा्भिं वच्यति । अ्रताऽविद्ानिटन्ता खात्मन्यवस्ानं परप्रार्भिः। अभयं प्रतिष्ठां विन्दते) एतमानन्दमयमात्मानमुपख- grantee ga: । काम्यप्रतिषिद्धयारनारमादारसश्य चापभोगेन चयानित्यान॒ष्टानेन प्रत्यवायाभावादयन्लत एव खात्मावस्थानं ara: । swat निरतिशयायाः Wa: खगेशब्दवाच्यायाः sataar wana एव are दूति चेन । aartaere । श्रनेकानि wre

<~ ~ ~> ~> व त त 2 एत गि ee os ee

सति कामे प्ररत्तिरि त्यन्वयः ॥ उक्तकामाभावे न प्रस्ििरिति व्यतिरेकमाह | ष्यापतेति ॥ ष्यभिलपितविषयप्रा्िः कामनिरत्ता हेतुमे विद्या wa: कथं कम्मंदहेतुपरिहाराय विद्यास्म्म इत्या WHE | अात्मकामत्वे चेति ॥ कामितविषयप्राश्या कामस्य तात्कवालिकोापश्ममाचं न gee: पनविषयाकाङूमदिदशनात्‌ | च्धात्मकामनापि face धामेव वस्त नान्यन्तताऽस्तीयेवरूपा च्यात्मकामत्वे सति भवति । कामितेच्छाभावात्‌ | Sarat Ee यानन्दरूपमजानन्नेव व्यतिरिक्तं विषयं पश्यन्‌ कषामयते। ततः कामस्यात्माविद्यामूलत्वादात्मविद्येव तत्निरुसिरेतुरि र्चः ॥ भव- त्वा्मविद्या कामविरोाधिनी कम्मदेतुपरिहाराय ब्रह्मविद्या प्रस्तयत इति कथमन्तं त्रा | ात्मेति ॥ खानन्द्मयं परमा- तस्मानमादाय अतिरूदाद्ता रुव तावत्कम्भकाण्डेनागतायतातं कम्मभ्धोाऽसम्भाव्यमाननिःचखेयसप्रयोजमत्वाश्ापनिषदोा = IVT. रम्भं सम्भायं पुनरारम्भवादिनोऽभिप्रायस्‌द्धावयति। काभ्य- प्रतिषिद्धयोरिति ॥ खाद्यन्तिकषागामिशरीसनत्यारे खरूपा- वश्यानं fase wea Yau sofas fa च्ामा्थापनिषदारम्मणेत्यथंः। मतान्तरमाह | यथेति ॥ यदत्र खगसाधनं व्यातिषोामादि ata मेोच्लसाधमं निरति-

8

भा. कर्मफलानि वानेकजन्मान्रशतानि विर्द्धफलानि

aatfy waft । अतस्तेव्वनारवथकंफलानामे- कसिश्न्ममि उपभाग्तयाषम्भवाष्कछेषकब्मगिमिन्तश्- रोराररोापपतन्तिः कम्म्॑ेषसद्धावसिद्धिख्च। तद्य ty दमणोयचरणाः। ततः कम्ब॑शेषेणेत्यादिसतिशतेभ्यः ।

इष्टानिष्टफलानामनारमभानां चयाशानि नित्यानीति चेन्न | WATT प्रत्यवायञ्नवणात्‌ | प्रत्यवायश्ब्दा इानिष्ट- विषयः । नित्याकरणनिमिन्तस्य प्रत्यवायस्य दुःखदरूप- ष्यागामिनः परिषाग्याथानि नित्यानोत्यभ्युपगमात्‌ |

WIM खगं पदायस्य माच्तादन्य्ासम्भवात्सति शरीरे क्ेणा- बग्यम्भावादिव्यथंः ॥ waafaargard मतं प्रत्याख्याति मे्यादिना॥ यद्यपि वत्तमाने दहे काम्यं प्रतिषिद्ध नारम्भेत aqq: तथापि सितस्थानेकस्य सम्भवादत्वभावेऽसिज इचः | प्रायेयानभिव्यक्तानि cas wate सम्भूय र्कं शरोरमारम्भन्ते तच सर्नवैघामुपभोगेन च्यितत्वात्‌ सितं धर्मेव नास्तोति शङ्कगनिराकर्णायेोत्तं | विरुडफलानीति । खगेनरकफलानां ज्योतिष्टामनरद्धदइ्ादीनामेकस्मिन देहे भागम चयासम्भ वात्‌ प्रायेणास्य सव्वाभिव्यन्नकत्वे प्रमायाभावाद्वलवता प्रतिबस्य दुर्बशस्यावण्यानं सम्भवतो््थैः | सम्भावनामाचगे. AAA VARGAS | waaay पत्य खकम्मामु- भूय ततः Ree जन्म प्रतिपद्यत इति areatreat was दशंयतीत्य्थः।

ufqaaaagaaygina देहन्तरारम्मोा a भविव्यती- are | इष्टेति ॥ रतद्धाषिनां सिडान्तविङडमित्याह । गेति। मम॒च्तानुणितस्य frat: सञ्ितकम्मेच्तयाचत्वाभ्युपगमेऽपि माभिमतसिदिरित्याहइ | यदि नामेति ॥ wate) aay काग्धानि वजेयेदिति तदप्यसति विवेकबणे gue | सति मूला-

५

We a वनारथफलकर्मचया्थानि | चदि नामाऽनारभकर्ण-

Gt

लयाथानि नित्यानि aaife तथाणश्रुद्धमेव Bday We विरोधाभावात्‌ न दीष्टफलकम्मणः श्द्धरूपला- faafatra उपपद्यते । श्ुद्धाश्एद्धयोदिं विरोधो am | म च कर्मदत्रनां कामानां ज्ञानाभावे नि टत्यसम्भवा- दगेषकर्मच्तयापपत्तिः | अ्रनात्मविदोा fe कामाऽनात्म- फलविषयलवात्‌ खात्मनि च कामानुपपत्तिमिंत्यप्राप्तलात्‌ खयश्चात्मा परं aga । नित्यानाञ्चाकरणएमभाव- स्ततः प्रत्यवायानुपपत्तिरिति। अनतः पुन्नापवितदुरितेभ्यः

ala कामेद्धवस्य दुगिवार्वादित्याष्। न च करम्म॑देतूनामिति। ननु कामा नान्नानमृलः | चखात्मविदामपि कामदश्रंगादिव्यत शाह | सखात्मनि चेति॥ aa खात्मेति पश्यतां तक्वता विष- Marae कामानु पपत्तिः। रसनादिप्रत्तिनिभित्तन्तु कामा- are ण्व वास्तवाभिनिवेश्ाभावादिग्यथः। तेषामरििसादि- AAW AWA: कामना नास्लोति नाश्षङ्नीयमिग्याहङ | खय- fa» यचेक्तमकरणनिमित्तप्र्यवायपरिहाराथानि नित्या- नीति तचरा । faararefa ॥ अगामि दुःखं प्रत्यवाय उच्यत तस्य भावरूपस्य नाभावो निमित्तं। पापः पापेनेति wa: | निषिडाचरणनिमित्तत्वादःखस्येव्यचः | कुर्व्वन्‌ विदितं कम्मं

निन्दितष्च समाचरन्‌ | प्रसन्नंखद्धियार्यषु नरः पतनगच्छतीति `

शद्टप्रत्ययादकरणस्यापि प्रत्यवायजिमिन्तत्वमवगतमित्धाण्द्या- | यतः yale nate यथावचित्यनेमितसिकामदानमभविष्य- तदा सच्धितदुरितच्तयाऽभविष्यत्‌। न चायं fafeaaaratfe- त्यतः प्रत्यवायो भविष्यतीति शिषिलंच्यते। यथा विचिकित्छन्‌ श्रोचतिय रति। ततः शटप्रत्ययसयान्यथागुत्पन्नताच्र तद्लाद- करणे हेतुतवमवगन्तु war cay) लच्तगद्ेत्वोः क्रियाया ति श्ट्रप्रद्ययस्याभयच्र विधाने सति किमिति हेतुत्वमेव न

HARVARD 00४४ (पि

९

भा °प्रामाणायाः प्रत्यवायक्रियाया नित्याकरणं agufafa

“Te

sgeatafed aafa fe श्त॒नानृपपनिः । अन्यथा अरभावाद्धावात्पन्तिरिति सव्व॑प्रमाणव्याकोापः॥ दत्यताऽयन्नतः खात्मन्यवसखानमित्यनपपन्नं | यचोक्र निरतिशवप्रोतेः खगंगब्दवाच्यायाः कम्मनिमित्तवात्कमा- रमभ ua ata tia तन्न । नित्यवान्ोाचस्य। न fe नित्यं किञ्चिदारग्यते । लाकर यदारभं तदनित्यमित्यता न कद्मारभो are: | विद्यासहितानां कममणां नित्यारम्भसा-

गद्यते Wary | अन्यथेति ॥ अभावरूपस्य काय्थेस्य भा वरूपमेव कारणमिति प्र्च्तादिभिर्वगतं शटप्रत्ययादभावस्य शेतुला- भिधाने सव्वप्रमाणविरोघः-स्यादित्य्ः।

मनु त्वयाप्यकस्यरा प्र्यवायलच्तयत्वमिदटं। भाटान पल- म्भस्याभावप्रमिति हेतुत्वमिष्यते | ताकिंकेख प्रतिबन्धकषाभावसख्य UMMM च तन्तत्काग्व्यवस्धापकत्वमिष्यते तत्कथं भाव- स्येव कार्यत्वं | तदुक्तं ॥ Wal यथा तथाभावः कारणं MATA ATT ॥ स्माभिस्तावदभावस्य खरू्पंण कार गत्वं ae किन्तु age प्रद्यवायगमकत्वमिदः। तेन च रूपेण न प्रत्यवायजनकत्वमिष्यते | नित्याकरणन्नाने प्रत्यवायभावाप्रस- षत्‌ । भाटरानामपि च कवाचिञत्नातस्य योग्यान्‌पलम्भस्या भावप्रमितिदेतुध्वंसतया तु प्रमितिहेतुत्वेऽभावप्रमायाः प्रद्क्त- त्वापातः | ताकिकागामपि प्रतिबन्धकाभावदख कारगत्वेऽन्या- न्धाञ्चयत्वपसङ्गत्न प्रामाणिकत्वं | प्रागभावस्यापि waeta जन्यद्लापकत्वमव | यस्मादि द्‌ प्राङ्गसीत्तस्मादिदानों जातमिति। म तु भगकत्वं प्रागभावस्य नियतप्रागभावित्वेन कारणत्वं Wee खटत्तितापातः | प्रागभावित्मपि चान्यथासिडध- faa amar | यस्मादकरणनिमिर्षप्र्यवावपरिहारायं a fra कम्मे किन्तु wera पिदरज्ञाकः सव्वं णते TAA

७

भा ° मथ्यंमिति चेन्न । विरोधात्‌ । भित्यञ्चारभ्यत इति

च्छा

विरुद्धं यदिनष्टं तदेव नेात्यद्यत द्रति प्रष्वंसाभावव- न्नित्योऽपि ara ्रारभ्य एव चेन्न | मोाचस्य भाव- खूपवत्वात्‌। प्रष्वंसाभावताऽप्यारभ्यत दत्यभावस्य विश्रेषा- भावादिकल्पमाचरमेतत्‌ । भावप्रतियोगी दभावः ॥ यया भिन्नाऽपि भावा घटपटादिभिर्विेव्यतेऽभिन्न एव घटभावः परभाव tad निर्विशेषा भावाभावक्रिया-

भवन्तीति Ba: पिद्टलाकप्रा्तिफलं। तस्मात्र ययोक्तचरितस्य

शरीरानत्पाद Kare | ्ययलत इति ॥ डितीयमतमनद् दूषयति | यश्चात्तमित्धादिना ॥ विद्यासहितेनापि कम्मया ष्यार भ्य खेग्मातच्तस्तद््यनिद्य खव aman acfaafafa या्तिद- ्रनादितव्यक्तं तच aay मन्वानः wed | ufeacfafa भावरू्पत्वादिति॥ यद्धावरूपं काय्यं तदनित्यमिति व्यापेस्तव च मत्तस्य निरतिशय प्रोऽभावत्वाद नित्यत्वं स्यादेवेत्यर्थः | प्रध्वंसा भावस्य काय्येत्वमभ्युपगम्य यत्रध्वंसातिरिक्तं काय्यं तदनित्यमिति व्यात्रिव्याख्याता रव । THAT प्रध्वं सस्य काग्यत्वमपि नास्ती- Ale | प्रध्वंसेति | जन्याश्च यत्वं तावत्मध्वंसस्य न कार्ययत्वं। जन्ये ata भावविक्रारत्वाभ्यपगमात्‌ | नापि प्रागसतः सत्तासम- वायादिलक्तणं तदनभ्युपगमात्‌ | नाप्युत्तस्कालयोगः कालेन सम्बन्धाभावात्‌ | वच्छ दावक्छेदकभावस्य समवायमनलात्‌ सम्बन्धान्तरमलकत्वादष्रानादुत्तरकालस्य प्रध्वंसावष्डेदकत्वखभा- वञखेदन्या वच्डेदकत्वखभावा न स्यात्‌| तस्मादभावस्य निवि ्षकत्वात्‌ काय्यत्वं कल्यनामाच्रपरमिति भावः | fara- भावस्याभावविशेषपाचखमभा वत्वाद्धा बविरोधिलवाश्च न भाव- रूपा धम्मः सम्भवतोग्धाह | भावेति ॥ मन्वभावखतुविंधल्ल- चरानिग्यः प्रागभावः प्रध्वंसादयस्तु नित्याः ततः कथं निदिषेव- त्वभित्याण्ड्याह | aut होति ॥ भावप्रत्ययस्य रकाकार्ता- देक श्व भावाभावच्छेदकमेदाद्धित्र इव प्रकाशते | तया

HARVARD COLLEGE (पि

८

are गणये गाद्र यादि वद्धिकस्प्थते । न डि sara उत्पलादिव-

aT

दिशेषणसदहभावी | विशेषण वत्वे भाव एव ara विद्याकण- कटर नित्यलादिश्ाकमांसन्ता नजनितमेलनित्यलमिति चेन्न। NAFTA AERA दुःखश्ूपतवात्‌ । कटढलापरमे च

` मा्तविच्छद्‌ात्‌ । तस्मादरविद्याकामकम्मापादानदेतुनि-

न्ता खात्मन्यवस्थानं ars दति। खयश्चात्मा ब्रह्म तदि- च्ानादविद्याजिटत्तिभाक्त दति ब्रह्मविद्या्थापनिषदा- रज्यते । उपनिषदिति विद्याच्यतें । तच्छोलिनां गभ॑ज- अाजरादिनिशातनात्‌। तदवसाद्नादा ब्रह्मणे वेोपनि-

मिषेधप्र्ययस्येकाकारत्वादेक रवाभावेोाऽवच्छेदकमेदभिन्न इव प्रकाशते | जायते नश्यति चेति क्ियायोागात्‌ सष्यागणयोा- गाद्व्यवदभावा विक्ष्प्यते नतु ava: सविष्ष इव्ययः॥ इतथ न ava: सविष्रष sare | न होति ॥ faved fe विश्ष्यान्वति प्रसिद्धं । प्रतियोगिना विष्ेषणेन नाभावस्य awaaiste | घटपध्वसस्य नित्यत्वे घटस्यापि नित्यत्वप्रसङ्ात्‌ | घटसदहभावित्व च तदभावत्वय्याघातात्‌ भावा- भावरः सदहानवस्धरानरूपरविरोाधाभ्युपगमात्‌ | ततः प्रति- योगिविग्रेषादभावः सविष्ेषः काय्यत्वादिधम्म॑वामिति waa- माच्रमिव्यथंः | रवं प्रध्वंसटृष्टन्तेन ufgd निग्यत्वं परिदत्य प्रकारान्तरेणाशङ्खां निषेधति। विद्याकम्म॑त्यादिना॥ विद्या WRI कत्ता नित्य डति साधनसातन्यात्साध्यसातव्यं न वाखं। कटटत्वस्यानुपरमेऽनिम्कात्तप्रसङ्गादुपरस्मे च साधनसातन्या भावान्मोच्तस्य {वाचछत्तिः स्यादित्ययेः | यस्मात्रिखेयसं waar विमा gang तरूादिव्युपसंदारः। ब्रद्यविद्यायामुपनिषच्छब्द- ufefacfa विद्याया ख्व निखेयससाधनत्वे प्रमाखमिव्याद। उपनिषदिति ॥ निशातनाच्ियिशोकरयादिव्ययेः | war

<.

तेति रीयापनिषदारम्भः ¶

ॐ fT Hu ar भितः शं वरुणः! शंना भवत्व- ययमा 1 शं न इन्द्र बृहस्पतिः! शं ना विष्णुरूर- रमः 1 ANT AA 1 नमस्ते वायो ! त्वमेव प्रत्यक्षं sata 1 त्वामेव प्रत्यक्षं बह्म वदिष्यामि !

भा गमयिदलात्‌ उपनिषत्‌ न वासाः ot Fa दति। तदथे- त्वा द्रन्येऽप्युपनिषत्‌ ॥ शं सुखं प्राणटत्तेरङ् खाभिमानो देवतात्मा भिमो ऽस्माकं भवतु | तथेवापानद्त्तेरातेखाभिमामीदेवतात्मा वरणः । चक्षव्यादित्ये वाभिमानी भ्रमा | बले TH: वाचि बुद्धा च रस्पतिः। विष्णुहस्क्रमेा विसूणीखक्रमः पादयेा- रभिमानी । -एवमाद्याध्यात्मदेवता शं ना भवविति सब्वे- चानुषञ्गः। तास fe gang विद्याश्रवणएधारणपयोगा प्रतिबन्धेन भविग्यन्तीति agendas प्राते शं ना भवलिति ॥ ब्रह्मविद्याविविदिषुणा नमस्कारवन्द्‌ मक्रिये

ete विद्यायां निमिन्तश्चुतायां पर॑ खेयो AW जीवस्यापनिषनत्र खातम- तयोापस्ितं भवतीत्ययः। र्वमुपनिषदां ब्थाख्यास्म्भं सम्भाव्य प्रतिपदव्याखमार- भते। शं सुखमिव्यादिना। ना मवत्िति॥ सखशरृद्ध बलिित्धथः। सथध्यात्मप्राकरणासिमाजिनां देवतामां qenad किमिति mad तचाइ । ae हीति ॥ श्रवणं गुरपादोापसपंयपूव्वकां वेदान्तानां तात्पय्थावधास्णं । चास्यं श्चुतस्याप्यविस्मरस्यमुप- यागः शिष्येभ्यो faded | gage arare हति नाश्षङ्कमीय-

Cc

HARVARD COULESE LIGRARY

Yo

उ ° ऋतं वदिष्यामि 1 सत्यं वदिथाभि ^ तन्माम- वतु ! तद्वक्तारमवतु ! अवतु मा 1 अवतु वक्तारं 1 ॐ athe: शालिः शासनिः ५११ ae वदिष्यामि aay च nan xfer प्रथमेाऽनुवाकः१

भा ° वायुविषये ब्रह्मविद्यो पसग॑शाग्यथं क्रियेते । स्वक्रि याफ- शानां तदधीनलात्‌ ब्रह्म वायुस्ते ब्रह्मणे नमः | WET भावं करोमोति वाक्यशेषः नमस्ते तुभ्यं दे वाया नम- खरोमीति। परोचप्रत्यक्ाभ्यां वायुरोवाभिधीयते | किच्च त्वमेव warmed aw षन्निरृष्टमव्यवदितं vad ब्रह्मासि यस्मात्तस्मा्लामेव प्रत्यकं ay afcarfai wa यथाशास्तं यथाकन्तंवयं बुद्धौ सुपरिनि्ितमथं तदपि ल्दधीनला्लामेव वदिव्यामि। सत्यमिति araranat सम्पाद्यमानः मोऽपि acta एव सम्पाद्य दति लामेव सत्यं वदि व्यामि। तच्छव्वात्मकं वायास्यं HY मयेव Wa षत्‌ मां विद्यार्थनमबत्‌ विद्यास॑योाजनेन। तदेव ब्रह्म वक्तार-

qe मित्याह । परोच्तेति॥ we इति परोच्तणस ब्रद्यो्याचच्ततदति श्तेः | बायुश्ब्देन च प्र्यच्ततया निदं शः | प्राणस्य प्रत्यत्तत्वादि- wu: | यदपि खचात्मरूपेण वायुः areata. प्राणवायुरूपेण ब्र्यणब्द वाच्यत्वेऽप्यपरोाच्तत्वमि त्याह । Fraley बाष्ध॑चक्तुरादिरूपदश्रनाद्यनुमेयत्वाद्य वहितं । प्राणस्लब्यवधा- मेन साच्िवेद्यः सत्रिितख भेलुरिति चक्तुरायपेच्वया प्रत्त इत्यचः | SYM | Wanda खसनादिना*^ग्योरादे रंहयं

* quararfcafa पाठान्तरः॥

5?

९९

ॐ TAT याख्यास्यामः 1 AMT: स्वरः १ माचा

ead

भा° माचाययं वक्ुलसामथ्यंसंयोाजनेनावतु। मामवतु वक्तारमिति

च्छा

पुनरव॑चनमादराथं । ॐ शान्तिः शान्तिः भ्रान्तिरिति चिव चनमध्याल्मिकाधिभेतिकाधिदेविकानां विद्याप्रा्यु- पसगाणां प्रशमार्थं ॥९॥ दति प्रथमाऽनवाकः॥ ॥ श्रथेन्नानप्रधानलादुपमिषदा ग्न्धपाठे यन्नोपरमे मा श्डदिति शिचाध्याय शआ्रारभ्यते॥ fara शिच्छयतेऽनयेति वशाद्यु्ारणएलच्णं | शिच्न्त दूति वा fran वथादयः। शिशैव भीता रेध्यं ered तां Wet व्याख्यास्यामो विखष्टमासमन्तात्‌ कथययिग्यामः। चक्षिडा वा ख्याजादिष्टस्य व्याङमपृब्वस्य BHA TAT ward । तच वस्ाऽकारादिः। खर उदान्नारिः। arat paren: | बलं प्रयन्नविशेषः। साम वानां मध्यमटत्याश्वारणं स्मता। सन्तानः सन्ततिः

dfeaau: । war fe fafaaarse: । रिक्ता यस्ि- `

Ce =, = eee त य

प्रसिद्धमित्यथेः | यथा रान्न दोवारिकं कश्िद्राजा दिदृच्तुराड त्वमेव राजेति तथा हार्दस्य ब्रह्मणे Tee we ब्रह्म दिदटचार्मुमुच्तुरा त्वामेव vag aw वदिष्यामोति । ब्रह्मवदन- क्रिया प्राणदेवतास्तु्था। स्तदयन्तरमाडइ। ऋतमिव्यादिमा॥ \॥ इति प्रथमोाऽनुवाकः॥ ।

यलोापरम इति ॥ खरोश्नयन्ननप्रमादो माश्चूदिव्ययः। TATA faafaardfafsea न घ्यात्तदुक्तं। मन्त्रा Wt: CAT THAT वा मि्याप्रयुक्ता न तमथयमाङ | सवाग्वच्चो यजमानं feafe यये- BU: खरताऽपराधादिति ॥ णच्तणमिति।॥ लच्तयं wre | ट्‌- स्वायां मूड दचुयग्रानां ताल्वि्यादि तस््ाऽन्यत्ैव सिद्धत्वात्‌ |

HARVARD COLLEGE LIBRARY

5°

९९

बलं ! साम सन्तानः १ इटयुक्तः शीक्षाध्यायः १११ Tat पदु ५२१} इति दितीयेाऽनुवाकः? १

सह ना यशः 1 सह ना बह्मवर्चसं 1 अ- थातः स्शंहिताया उपनिषद याख्यास्यामः १

ale qura साऽयं wrarara दति। Cram उदितः om

च्छा०

दत्युपसंदार उन्तराथेः।॥२॥ इति दितीयोाऽनुवाकः॥ अधना संडितापनिषदुच्यते। तच संदिताद्युपनिषत्परि- भ्ाननिमित्तं यद्यशः प्राते तन्ना श्रावया; गिव्याचार्ययोः सदेवा स्तु | तन्निमित्तञ्च aya Awe षदेवास्तु दति शिव्यवचममाग्नीः। free fe श्रकताथंलास्रायनो पपद्यते। area । छतार्थवात्‌ । कृताया हि च्राचाया नाम भवति । श्रथानन्तरमभ्ययनलक्षएविधानस् YAH aaa ग्न्धभाविता बुद्धिम शक्यते षदसाऽथ॑न्ञानवि-

ह कम्मंय्यत्पत्तिरेव श्ित्ताशब्दस्य org । चक्तिडः स्याज्‌ वाजिटीतिद्धक्रेण wines यस्य तस्येद रूपं | न wat इत्यस्य wang प्रयोगानभिधानादित्य्थ॑ः ॥ २॥ इति दितीयोाऽन्‌वाकः॥

संहितावखानां सत्निकषंस्तददिषयसुपासनं प्रथमं कथ्यत care) च्यधुनेति । सत्निधानाच खश्राखासंदितेव are) शं. ना faa इत्याशोव्वादः कल्को पनिषच्छेषः। सं दितापनिषच्छष- माग्रीन्वादान्तरमा् | तेति वस्तूपासनं दत्वा प्रथमतः WRT पासनविधाने हेतुरतःशब्देनेक्घ care | यतोाऽव्यथंमिति। पञ्चखिति सप्तमो टतीयायं विपरिणेया | अधिकर्णशब्दा विषयपग्धायः | wafer पदार्थर्विप्रेषितं wit वसषु वक्तं |

®

उ° पञुस्वधिकरणेषु \ अधिनाकमधिज्यातिष- मधिविद्यमयिप्रजमध्यात्मं ! ता महासर्श हिता इत्याचक्षते ! अथाधिलेकं ! प्रथिवी पूवरूपं 1 दयास्तररूपं 1 आकाशः सन्धिः ¶ १? वायुः सन्धानं ! इत्यधिनेाकं ! अथाधि- ज्योतिषं 1 अग्निः पूर्वरूपं \ आदित्य sat रूपं 1! आपः सन्धिः १ वेद्युतः सन्धानं \ इत्यधि- ज्येातिषं \ अथाधिविद्यं 1 आचार्य्यः yaad

भा ° षयेऽवतारयितु मित्यतः संहिताया उपनिषदं संरिता- विषयं श्‌ शंनमित्येतद्भन्यस्न्निरृष्टामेव व्याख्यास्यामः ॥ पञ्चखधिकरणेव्वाश्रयेषु ज्ञानविषयेखित्ययंः । कानि तानीत्याद । fuera लाकेष्वधि aed तदधिलाकं। तयाऽधिज्यातिषमधिविद्यमधिप्रजमध्यात्ममिति। ar var: पञ्चविषया उपनिषदो लोाकादिमदावस्हविषयलात्‌ | संडिताविषयत्वाच away at. संहिताश्च महासंडिता इत्या चन्ञते कथयन्ति वेद विदः । श्रथ तासां यथापन्यस्ता-

ड < 7

ere यथा विष्णुदश्रंनपरतिमायामित्यथंः | लोकेव्वधीति ॥ लेाकानधि- waa थ्येयत्वमित्यथंः | विद्याशब्देन विदयाप्रतिबड ara ग्थादि विंवच्तितस्तयेव प्रजाश्रब्देन प्रजाप्रतिबडः पित्रादि. विंवच्ितः। चध्यात्ममिति ॥ खात्मानं भाक्तारमधिक्लत् sent जिह्ादिविंवत्तितः । aaa तदभिमानिनी देवतैव याद्या अन्धस्यो पास्यत्वासम्भवादिति ॥ विधिगेषमयवादमाह। at Tat इति॥ संडितापनिषदः even इत्यत्पत्तिविधिरकछ्षः। कथं कत्ता

१४

St २१ अन्नेवास्युत्तररूपं ! विद्या सन्धिः प्रवचनशृसन्धानं 1 इत्ययिविद्यं 1! अथाधि- प्रजं 1 माता Yaad 1 पितातररूपं \ प्रजा सन्धिः } प्रजननं सन्धानं 1 इव्यधिप्रजं ॥ ३१ अथाध्यात्मं 1 अधराहनुः Faas 1 उत्तराहनुर्तरश्पं 1 वाक्‌ सन्धिः 1 जिह सन्धानं RATATAT 1 इतीमा ARTA YT SAT: 1 य एवमेता महासशहिता याख्याता वेद्‌ 1 सन्धीयते प्रजया पथुभिर्र्मवर्चमेनानायेन

भा° नामधिलाक दशनमुच्यते। दशनक्रमविवचाथाऽथश्रब्दः सव्व च | एथिवी Gated ger वसः पुव्वूपं । संहितायाः ual वं एथिवीदृष्टिः कत्तं खेत्युक्तं भवति । तथा चेत्त- रखूपमाकाथेाऽन्तरिक्षलाकः सचिव म॑ध्यपद्‌ं Parra: सन्धियतेऽसििन्‌ पुष्वान्तरखूपे इति ॥ ९॥ वायुः सन्धानं । सन्धोयतेऽनेनेति सन्धानमित्यधिलाकं द शनम । च्रथाधि- व्यातिषमित्यादि wart nk ३॥ इतीमा दल्यक्ता उपप्रद श्यन्ते ॥

ere इव्धयाक्राङ्कायां विनियोागविधिमाह | अय तासामित्यादिना। कार्तरोकत्वादनुष्टेयानां ब्धत्वादवश्यम्भाविनि क्रमे पिरेषनिवमा- याऽथशब्दः। weawmasaay fxr खय wae इतिवदु- पप्रदण्यंन्ते प राम्रा्यन्ते खधिकारिविधिप्रदथमाय ।

९५

Se सुवर्गेण लाकेन १ ४ ? सन्धिराचाय्यः पूर्वरूप- भिव्ययिप्रजं नेकेन ?३ ९ इति तृतीयेऽ नुवाकः 1 १

---~ ~ - ~~ ~~ anne

भा० यः कञ्िदेवमेता मदासंडिता वयाख्याता वेद्‌ ware | वेदेत्युपासनं स्याद्विन्नानाधिकारादिति प्राचीनयेाग्योापा- सखेति वचनान्‌ । उपासन ञ्च ययाश्रास्तं तुल्यप्रत्ययसन्ततिर- सङ्ीष च । श्रतस्तत्मत्ययेः शास्ताक्तालम्बनविषया च। प्रसिद्धखेपासनशन्दाथः । लाकं गृुरुमुपासते राजानमु- पास्तद्ति। at fe गव्वादीन्‌ खन्ततमुपचरति स उपास दत्युच्यते। ख च फलमाभ्रोत्युपासनस्य | अताऽचरापि य एवं वेद सन्धीयते प्रजादिभिः खगान्तः प्रजादिफलमा- भ्नातीव्यथः ॥ इ ॥ दति दतीयोाऽनुवाकः ॥

Se यथा दश्रादयः षड्यागाः समुचिताः फलसाधनमधिका- titanate तथा पञ्चोपनिषदः समुचिताः प्रजादिफल- कामस्यानृष्ेया Kare | यः कञिदिग्यादिना ॥ फलकामिना ऽमष्टोयमानं संहितापासनं कामितफलाय भवति | फला- नभिसन्धिना चानुखोयमानं we विद्यां भवति | मेधा- हीनेन ब्रह्मगाऽवगन्तुमशक्यत्वाग्मेधाकामस्य west ब्रद्यवि- द्याया भवति | ओओविहडीनेन सत्वसुद्यथं यागाद्यनुखातुं म waa इति | कामस्य Baste पर्म्यरया ब्रह्मविद्योा- परयोगोति wena विद्यासत्रिधिसमास्नातानां aia RES 1 ey इति दरतीयोऽनुवाकः॥

HARVARD COLLEGE LIBRARY

१९

ॐ° यणश्छलन्दसामृषभा ` FART: 1 हल्द्‌भ्या श्यमृत्तात्सम्बभूव 1 स मेन्द्रो मेधया स्पृणातु 1 अमृतस्य देवधारणा भूयासं ! शरीरं मे विच- षणं 1 लिहा मे मधुमत्तमा 1 कणीन्याभूरि विश्रुवं ! sam: केाशासि मेधया ऽपि- हितः १ श्रुतं मे गापाय 1 आवदनी वित-

भा य्डन्द्सामिति.मेधाकामस्य wary च amr िखाधनं जपदामावृ्येते स मेदा मेधया स्युणातु । तते मे भरियमावददेति च लिङ्गदशंनात्‌। यस्डन्दसां वेदार्ना षभ टव षभः प्राधान्यात्‌) विरूपः सव्व॑रूपः सब्वै- वाग्व्याभेस्तद्यथा शङ्नेत्यादिभरुत्यन्तरात्‌ । WA एव WANAATSTTA | BEIT Wararea दति खषभादि- शब्दैः स्तुतिन्ययेव। ABITa कन्दाभ्यो वेदेभ्यो Aer Wad तस्मादम्डतादधिसम्बभूव | लोाकवेद व्ाइतिभ्यः afte जिधुच्वाः प्रजापतेस्तपसयत ॐकारः सारिष्टलेन प्रत्यभादित्यर्थः। न fe नित्यस्याद्धारस्ाश्जसेवेात्प्तिरव- awa स एवम्भूत ॐकार दन्दः सव्व कामेशः परमेश्वरा मामां मेधया प्रज्ञया स्युणातु प्रीणएयतु Id ari THT wate जन्मवाचके पदे sama किमिति प्रजापति

कानभ्यतपदि्ादिश्रु्न्तरानुसारेय ्मात्न्नानयोग्यकाय्येष- त्वेन प्रतिभानं व्याख्यायते ware; म Wifes पुरषविष-

उ°न्वाना?११ HATA: 1 वासा

९७

भा बलं हि प्रार्थयते ऽग्टतसखा्टत लदतुभृतसख ब्रह्म्ानख

ST

तदधिकारात्‌। डेदेव धारणे धारयिता भूयासं भवेयं | feg wot मे मम fragt विचक्तणं येग्यमित्ये- तद्भूयादिति प्रयमप्रूषपरिणामः । जिह्मे aya- wat मधमत्यतिश्येन मधुरभाषिणीत्यथेः । adnat ओचाभ्यां भूरि बड शिभ्रुवं aya art भूयाख- मित्यर्थः । किद्चात्मन्नानयेोाग्यः काययंकारणसदहगते sfefa वाक्यायैः | मेधा च तदर्थमेव प्रा्य॑ते | ब्रह्मणः परमात्मनः arate । श्रसेरिवापखलब्थधिष्टान- ara लवं fe ब्रह्मणः प्रतीकं वयि ब्रह्मोपलभ्यते | मेधया Siar fafea आच्छादितः स लवं सामान्यप्रज्ञे- र विदि तसत् इत्यर्थः । खतं अ वणपूव्वेकमात्मन्नानादिकं मे गोपाय ta तम्रा्यविसख्मरणादिकं कुव्वित्यथैः । rarer एते Wal मेधाकामस्य | हामाथास्क्चेना श्रीकामस्च मन्ता GUA | Wawa श्रानयन्तो faaarar विसार यन्ती तनोते स्तत्कम्लात्‌ UL HAUT निरवत्तेयन्ती WANT

foura xfa ॥ भूयासमिद्यत्तमपु रुषस्य प्रकृतस्य प्रथमपुरष- aa परिणामः ata इत्यर्यः ॥ wiaawe प्रति प्राना wey कथद्ेन्धणब्देनाभिधानमिग्याश्द्यु ब्रद्याऽमेदविवच्चये- ataiare । wan इति ॥ ब्र्मामेदेन प्राथितदाने समर्थ खेदोङ्गारः किमिति aa गापास्यत Kaige | मेधयेति ।

D

HARVARD COLLEGE LIBRARY

१८

So सि मम गाव! अनुपाने च सर्वदा 1 ततामे ्रियमावह 1 नामशा पशुभिः सह्‌ स्वाहा 1 आमायन्तु ब्रह्मचारिणः स्वाहा 1 विमायन्तु बह्मचारिणः स्वाहा ! प्रमायन्तु बल्मचारिणः

स्वादा 1 दमायन्तु ब्रह्मचारिणः स्वाहा 1 शमायन्तु बह्मचारिणः स्वाहा 1२१ याजने ऽसानि स्वाहा 1 FATT वस्यसोऽसानि स्वाहा 1 तंत्वा भग प्रविशानि स्वाहा! a ATT

are अचिरं सिप्रमेवद्रान्दसेदीर्धः।चिरवाकुव्वीणा च्रात्मनोा aa fafaare । aretfa वस्ाणएि मग गाव गाखेति यावत्‌ । AAT VIHA एवमादीनि कुब्बौणा श्रीधार्तां ततो मेधानिर्वन्तंनात्परमावदइ श्रानय। श्रमेधसा fe श्रीरनथौयेवेति | fafafrst लोमथां च्रजाव्यादियर्ता wag पष्एभिः संयुक्रामावरेत्यधिकारादोाङ्कार एवाभि- सम्बध्यते । खादा खादाकारो दामान्तमन्तार्थन्नाप- नायः । श्रायन्तु मामिति व्यवदितेन सम्बन्धः । ब्रह्मचा- रिणा विमायन्त्‌ ware शमार्यन्ित्यादि ॥ ९॥ यभो GIA जने जनसमृदेऽसानि भवानि। अयान्‌ प्रशस्यतरोा wie ले किकप्रश्चयेति। शाजयामादि्विवदेवताबृदधोधचः। नेतस्वार्घे- यादि emi) ब्रद्मेत्पन्नत्वात्‌ | वस निवासे ga Gries xfs

धातदयादुप्रत्ययः | शीनाथे वसुवसनशालः। पराच्छादन्ाला वा ag | ्तिश्येन वद्वसोयान्‌ । वस्मादसौयसः |

35°

१८

प्रविश स्वाहा 1 तस्मिन्त्सहघ्रणखे † fern se त्वयि मृजे स्वाहा 1 यथाऽऽपः प्रवत्ता यसि ! यथा मापा ACSC 1 टवं मां बलचारिणः 1 धातरायन्तु सर्वतः स्वाहा ! प्रतिवेशाऽसिप्रमा

भा ° वस्यसा वसोयसा वसुतरादसुमत्तराद्ा श्रसानीत्यन्वयः |

च्पा०

fag a ब्रह्मणः काग्भूतंला लां हे भग भगवन्‌ पूजा- वम्‌ प्रविशानि प्रविश्व च श्रनन्यस्लदात्मैव भवानीत्यर्थैः। स लमपिमा मां भग भगवन्‌ पूजावन्‌ प्रविश्र श्रावयोारे- कत्वमेवास्तु । तस्मिन्‌ त्वयि सदखणशाखे बड्भेदे निग्टजे शाधयाम्यदं WTR । यथा लाकं we: waar प्रवणवता faaaat देशेन यन्ति गच्छन्ति । यथावा मासा Wet संवत्छरोाऽदजंराऽदाभिः परिवन्तंमानो लेाकान्‌ जरयतीति श्रदानि वाऽसिश्नीयन्यन्त्भ॑वन्तो- व्यदजैर सञ्च यया मासा यन्ति एवं at ब्रह्मचारिणः | दे धातः wae विधातः मामायन्त॒ च्रागच्छन्तु सर्व्वतः सब्व॑दिगरभ्यः | प्रतिवेशः अरमापनयनस्थानमासनग्रर- मित्यर्थः । एवं लं प्रतिवेश इव प्रतिवेशस्च्छोखिनां सब्वपापदुः खापनयनखानमसि war मां प्रभाहि प्रका शयात्मानं प्रपद्यसख च मां शरविद्धमिव ae aa

इलापण्डान्दसः॥ वसुमान्वसुशब्देन स्यत डग्यभिप्रे्ाह | बछमन्तराडेति ॥ पुव्वक्तस्य प्रयोजनम । feta weal

HARVARD COLLEGE LIBRARY

20 Sours प्रमा पश्यस्व † ३1 वितन्वाना शमायन्तु ब्र्मचारिणः स्वाहा धातरायन्तु सर्वतः स्वादे- ANY इति चतुर्थीऽनुवाकः nv भूर्भुवः सुवरिति वा तास्तिघ्रा याहतयः 1 तापामु ह स्मता चतुर्थीं ! माहाचमस्यः

ws जि eee ee eee

भाग लरात्मानं Sfaare: ॥ ओकाभाऽस्िन्‌ विद्याप्रकरणे- ऽनिधीयमानो ward: | wry क्माथं । कम्मं चापात्त- दुरितक्षयाय। aaa fe विद्या प्रकाश्ते। तथाच Wea: | श्नानसत्पद्यते पुंसां चयात्पापस्य कर्णः । यथयाऽऽद शंतले प्रख्ये पथ्यन्यात्मानमात्मनीति॥ द॥ इति TAT SAAT संडिताविषयमपासनमुक्रं तदनु मेधाकामख ग्रीका-

मस्य. मनग्त्ानुक्रान्तास्ते च WTC विद्यापया गाथा

एव | अनन्तरं व्धादइत्यात्मनोा ब्रह्मणाऽन्तरूपासनं * सखाराज्यफलं ग्रस्यते भूभवःसुवरिति । दतीलुक्राप- प्रदर्भगार्थः । एतास्तिख दति प्रदथितानां परामभाथैः।

ere ब्रह्मचारिणे मामायन्त्िति तच टद्टान्तमाह। यथेति ॥ इति चतुाऽनुवाकः ॥ 9 CMA ARAVA सम्बन्धमा | संडितावि- घयमित्धादिना ॥ व्याइतीनां खद्धाग्ट डोतत्वात्तत्परिव्यागेनोष- दिश्च मानं ब्रह्म न बुद्डिमारोहेदिति। तते व्याहृतिशसीर हिर. GAM ब्रद्मान्तर हद यथ्येयत्वनेापदिश्यत स्थः, aw xfs

* ज्रद्यागरापासनमिति पणकाकरपाठः।

९

>, प्रवेदयते 1 मह्‌ इति THAT स जाला ! अङ्गा carat देवताः 1 भूरिति वा अयं नाकः ¶

४

are quran: समर्यन्ते वे दल्यनेन । fra एताः म्रषिद्धा areaa: wars तावत्‌ । तासामियं "तुर्या att तिर्मद इति। तामेतां चतुर्थः मदहाचमषस्यापत्यं ATE वमस्यः प्रवेदयते इ स इत्येतेषां खन्तानुक थना ल्वाद्धिदि तवान्‌ <u cae: | मादा चमस्यग्रदणमाषा- मुसपरणा। षिखरणमय्युपासनाङ्गमिति गम्यते | Ter पदे ादयेयं मादाचमस्येन दृष्टा व्यादइतिमंड दति AKU मदद wel मदय व्याहतिः) किं यनस्तत्‌ | स श्रात्मा आज्नातेव्यात्षिकमांणः | आत्मा TATTS व्याइतयेा लाका देवा वेदाः) प्राणश्च मह दूत्यनेन BATA देव- Graze. सव्वंऽवयवभूता यतः | आ्आदित्यवन््रब्रह्या- न्नभूतेन व्याणन्ते यतः | श्रतोऽङ्गान्यवयवा AAA देवताः | देवताग्रदणमुपलचणां । जाकादधोनां मद दरत्येतख ATS ल्यात्मनेा देवलेकादयः सर्ववैऽवयवभूताः यत ATETSS

न ine i a

wre व्यादतावङ्धित्रद्छटद्टिः कर्तव्या । तत्र किं सम्यमित्यत are | मशडधाति | वया देवदत्तस्य पादादीन्यङ्गानि मध्यभागी इतरेषामङ्कामामात्मा कथ्यते व्यापकत्वात्‌ ॥ तच! महाव्या्ति- दिर स््रग्भस्य ब्रह्मणे मध्यभाग चछात्नेति कल्यते | इतसाख द्यादतयः पादाद्यवयवत्वेन ae | प्रयमव्यातिः प दौ हितोया are टतीया fax धेः | व्यादबमवयवं AG उपाली-

RR

उ भुव दत्यत्तरिक्चं 1 सुव इत्यसा AT: 1 मह्‌ इत्यादित्यः 1 आदित्येन वाव पर्वे नाका महीयन्ञे ! भूरिति वाअग्रिः1 भुव इति वायुः १ सुवरित्यादित्यः ! मह इति चन्द्रमाः 1 चन्द्र मसा वाव सद्वीणि ज्योतीषि मदीयने 1 भूरिति वा रवः! भुव दति सामानि! सुवरिति यज्‌ एषि १२१ मह्‌ इति बह्म 1 HAMM वाव सर्वे वेदा महीयन्ते ! भूरिति वे प्राणः \ मुव इत्य- पानः! सुवरिति यानः 1 मह इत्यनुं 1 अनन वाव सर्वे प्राणा महीयन्ते! तावा खताग्रतघ्रश्र-

यि = eo ee =-= म मका oe ee

भा०दित्थादिभिकलाकादये मरीयन्त ofa 1 श्रात्मनाद्धङ्गानि मीयन्ते aed द्धिरूपचये मरीयन्ते aga Tae I we लाकाऽ्रिष्छंगबेदः wre दति wear वाहतिभू रिति। एवम॒न्तरोत्रा एकेका चतुद्धा भवति॥९॥२९॥मद्‌ दति ब्रह्म । ब्रद्मव्येद्धारः शब्दाधिकारोऽन्यस्यासम्भवाद्‌- क्राथैमन्यत्‌ ता वा एताञ्चतखञ्तद्धंति । at av war भूभवः सुव॑ दति चतस्त एकंकशखतुधोा चतुःप्रकाराः।

Te तेत्धत्यत्तिविधिरक्तः। रदानीमङ्कविशेषविधिः कथ्यते । भूरिति वा खयं लाक इत्धादिना।

त्वैकेका व्यातिखतुधा चतुःप्रकारा warns तात्य-

Wary | खयं लाक इत्यादिना ॥ रकेका व्यादतयेा यदा चतुः-

प्रकाराशखिन्यन्ते पेोडङ््रककः qaqa उपासितो भवतीत्यभिप्रे

XR

उ ° Gal ! ACSIA याहतयः 1 ता ATAT 1

Tac बह्म 1 Vasey देवा बलिमावहन्ि ¶

भाग धाशब्दः प्रकारवचनः। चतस्शतसखःसत्यखतुधौ भवन्ती-

ba

qa:| तासां qurmarat पृनरूपदे शसूथेवेापासननिय- AY: ता यथयोाक्तव्याहतो्धा वेद सवेद विजानाति।कि। AB ननु तद्रद्यसश्रात्मेति ura ब्रह्मणि न वक्रव्यम- विक्नातवत्स वेद्‌ ब्रह्मेति। न। तदि ्ेषविवक्ुलाद दोषः। सत्यं विज्ञातं चतुथंव्याइत्यात्मकं नद्योतिनतु तददिशेषेा इदया- mad मनामयत्वादिख । शान्तिसम्डद्ध्‌ मित्येवमन्ता विशेषणविशेव्यरूपा धर्खोपुगे विज्ञायत दति । तदिव शास्तमविज्ञातमिव ब्रह्य मला स वेद्‌ ब्रद्येत्या। तान

दोषः। या fe awards uses विभिष्टं ब्रह्मवेदः

वेद ब्रह्मोत्यभिप्रायः | wat वच्छमाणानुवाकंनेकवाक्य- ताऽखाभयेर्नुवाकयेारेकमुपासनं लिङ्गा | भूरित्यभरी प्रतितिष्टठतोल्यादिकं लिङ्गमुपासनेकले विधायकाभावाख।

न fe बेदापासितव्यदति विधायकः कसि च्छब्दाऽस्ति।

सङ्गुपमादह।तावार्ताडति॥ स वेदब्रद्मेति।॥ ब्रद्धवेदनं Wa त्वेन न सङ्कोत्यैतेऽधिकारविधिवाक्ये | किन्तु वच्यमाणानु वाके- नास्सिद्नव ब्रद्योपासने गुणविधानं भविष्यतीति qufagfa- ae! न तदइिशरषविवच्ुत्वादित्यादिना॥ यदि व्यादद्यवयव ख्व ॒ब्रद्या्षरबापास्यते तदेवोापासकस्य प्रथमव्याष््यात्मके sat प्रतिषामिधान घटते तस्नाद्यादत्यासमञ्दे वताप्रा्यभिधान- मृपासनेकत्ये शिङ्गमाइ | fayrefa ॥ किष्ेकच प्रधानविद्यावि

HARVARD 00४0 LIBRARY

28

ॐ ३१? Ha नेका यजूशषिवेद डेव इति

पकुमेऽनुवाकः? ५१ स य casey आकाशः! तस्मिनुयं

भा ° व्याइत्यनवाक ता यो वेदेति वच्छमाणर्थलान्नापासनभेद-

ST

को वच्छमाणार्थलञ्च तदिभेषविवच्वतवादित्यादिनो क्तं । सव्व देवा wa एवं विदुषेऽङ्गभूता आ्रावइन्ति ्रानयन्ति बलिं खाराच्यप्राप्री सत्याभित्यथैः॥३॥ इति पञ्चमेऽनवाकः॥५॥

भू मुवः सुवःखरूपा ay इत्येतस्य हि र गभस्य व्याइ- TAA ब्रदह्मणोऽङ्गान्यन्यदे वता त्यक्तं । यस्य ताऽङ्गभूता- BAA ब्रह्मणः साचादुपलब्यथंम्‌पासनायैश्च इद- याद्याकाश्सानम्‌ च्यते wear दव विष्णोः । तखिन्‌ fe तद्रद्योपास्यमानं मनामयलतवादिधम्भविशिष्टं साचाद्‌- पलभ्यते पाणाविवामलकं । मागेख सव्वात्मभावप्रति- पन्ये वक्रय दत्यनुवाक श्रारभ्यते॥ स Tia व्युत्करम्यायं परुष इत्यनेन सम्बध्यते। य एषाऽन्तदंद ये इद यस्यान्त- Nczafafa पुण्डरीकाकारो मांसपिष्डः प्राणायतनेाऽने- भेदक प्रमाणमुपलभ्य care | विधायकाभावाचेति॥ विधायका- त्मक इति भिन्रविद्यावोधक xara: a रति पश्चमोाऽन्‌वाकः॥५॥

तदुपकभ्यत्वादिति श्लानाकास्परिणाभिनि मनस्येवापलभ्य- Mena | तस्य मनसः vata दृषा तदधिषाटतया

ननम >

+ ध्यायिमिरित्यथेः इति पुस्तकानरपाठः। † जडस्येति पाडान्तरः।

RY

ॐ° पुरुषा मनामयः 1 अमृता हिरण्मयः 1 अन्तरेण तालुके 1 य ष स्तन इवावलम्बते ! सेन्द्र योनिः 1 यत्रा केशान्त विवर्तेते 1 यपाद्य- शीषकपाने 1 भूरित्यगो प्रतितिषटति ! भुव

भा° कनाडोसुषिर ऊञ्लनालाघामुखा विश्रस्यमाने पे ्रसिद्ध उपलभ्यते | तस्यान्तय्यं एष sara: प्रसिद्ध एव करकाकाश्वत्‌। तसन्‌ साऽयं पुरुषः पुरि श्यनात्पूञ्चा वा भूरादयो लोका येनेति पुरूषो मनामयः। मने विज्ञानं । मनुते श्वानकम्मणस्तन्मयस्तदुपलभ्यलात्‌ । मनुतेऽनेनेति वा मनोऽन्तःकरणं तदभिमानी तन्मयस्तसिङ्गा वा | च्र्टताऽमरणधम्मो । हिरएसये व्येतिषांयस्तखेवंलच- ` णस्य इदयाका्े सा्ता्छतस्य विदुष श्रात्मभृतखेदु शख- ूपप्रतिपत्तये माभौाऽभिधीयते । wears wen SAAT नाम नाडी योागश्ास्तेषु च प्रसिद्धा। सा चाऽन्तरेण ` मध्ये प्रसिद्धे तालुके तालुकयो गता | यैष arenas स्तन दवावलम्बते मांसखण्डस्तस्य चान्त रेणेत्येतत्‌ | यच कंशान्तः केशानामन्तो मूलं विवत्तेते विभागेन वत्ते ASA Tae । तं देशं प्राय as विनिःखता airy विभ्य विदाय्यं Wawra शिरःकपाले विनिर्गता या

ero हहिर्ण्यनाडो योगशास्त्रे बाध्यते +| तस्यशाखे करखाधिशाटत्वेन

* दिरण्णगभाऽनमोयत दूति Gaara: | EB

HARVARD COLLEGE LIBRARY

९९

उ* इति वायो † १? सुवरित्यादित्ये! मह्‌ इति

बहमणि ! अप्रति स्वाराज्यं ! suf

भमनसस्पतिं 1 वाक्पतिश्रघ्ष्पतिः 1 भ्रोत्रपति-

विन्नानपतिः 1 ठततदा भवति ! अआकाश-

माण सेन्रयोनिरिन्द्रस्य ब्रह्मणा यानिमागेः खरूपप्रतिपत्ति-

दयारमित्यथेः । तयेव विद्धान्मनोा मयात्मदर्शो ait विनि- ARTS eTHarfysrar भूरिति व्याषतरूपा यो sfaaear ब्रह्मणाऽङ्गभृतस्तस्िन्नग्न प्रतितिष्टत्यरन्यात्मना दमं लाकमात्नोतीत्यथः। तथा भुव दरति दितीवव्यादइत्या- त्मनि वाये प्रतितिष्टतीत्यनुवन्नंते ॥९ ॥ सुवरिति दतीय- व्या इत्यात्मनि आदित्ये i मद दत्यक्किनि चतुयव्याद्‌- त्यात्मनि ब्रह्मणि प्रतितिष्ठति । तेष्वात्मभावेन स्िला- ssstfa BPA: खाराज्यं खराङ्खावं खयमेव राजा धिपतिभवति शअरङ्गभूतानां देवानां यथा wy ।

| Sarg wa बलिमावदन्यङ्गभूता यथा ब्रह्मणे ॥

ST

araifa मनसस्यतिं । स्वधां fe मनसां पतिः € Ae fe ~ ~ सव्वात्मकलाद्भद्यणः । wate मनेभिस्तन्मनुते । तदा stead विद्धान्‌ । किञ्च वाक्पतिः सव्वासां वाचां पतिर्भ- वति। तथेव चचुष्यतिख॒क्तषां पतिः । श्ोत्रपतिः ओक्राणं पतिविंज्ञानपतिविज्नानानां पतिः | सव्वात्मकलात्सर्व्वप्रा-

प्रसिडत्वादिति तल्िङ्कत्वमुक्घमित्यथेः । खाराज्यं निरङ्शमै-

खयं नगत्सु खुलादिलच्तयं न भवती्याइ | च्ङ्भूतानां देवा-

VS

Seo शरीरं TA ! सत्यात्म प्राणारामं मन आनन्द 1 शाल्िसमृद्धममृतं † इति प्राचीनयेाग्योपास्व ॥ २१ वायावमृतमेकयु १ इति षष्ठालनु- वाकः? ६१ are णिनां करणैसतद्वान्‌ भवतीत्यथैः । किञ्च ततेाऽप्यधिकत- र मेतद्धवति । किन्तत । उच्यते । श्राकाशश्रीरं श्राकाशः शरीरमस्य श्राकाशवदा WS शरोरमस्येत्याकाशशरीरं। किन्त प्रकतं ब्रह्म सत्यात्म सत्यं मृन्तामुत्तंमवितथं WET चात्मा खभावेाऽस्य तदिदं सत्यात्म प्राणारामं प्राण्ष्वा- रमणमाक्रोडा यस्य तक्राणरामं प्राणानां वाऽरामा यख्िन्‌ तप्प्राणरामं। मन WAU सुखदेव यस्य मनस्तन्य्मन श्रानन्दं। wifes शान्तिरूपन्मः शान्तिख तत्सम्बद्धं च शान्तिसण्डद्धं। शान्यावा way तदुपलग्यत

दति । शान्तिसण्टद्धममरणएधभ्मिं एतचखाधिकतर्‌ fata

तचेव मनोमय Talel द्रष्टव्यभिति। एवं मनोामयला- fcuufafad यथोक्तं ब्रह्म हे प्राचीनयाग्य उपाखेत्या- चा्यवचनोक्तिरादरा्था॥२॥ ॥ षष्टाऽनुवाकः॥ ई ॥

ere नामिति ॥ सावधिकमैश्वग्यमत रवाद्‌ | खाप्रातीद्यादिना॥ इति घणोाऽनु वाकः ॥ ९ |

HARVARD 00४ LIBRARY

Pe

ॐउ* oufsaafts यार्दिभिभ्वान्नरदिशः 1 अभि- वीयुरादित्यन्द्रमा नक्षत्राणि ! जप ओषधयो वनस्पतयः ! आकाश जात्मा 1 इत्यधिभूतं ¶ अथाध्यात्मं! प्राणेाऽपाना यान उदानः समानः! ag: प्रेतं मने वानूक्‌ APT ATUL सावास्थि

भा यदेतद्याहत्या त्मकब्रद्मो पास्यमक्तं॒तस्येवेदानों एथि- व्यादि पाङ्कःखरूपेणापासनम्‌ च्यते । पञ्च सञ्यायागात्प- द्विच्छन्दसम्प्तिस्ततः wed we । पाङ्कःख यज्ञः पञ्चपादा aig: ang यज्ञ दति wa: । तेन age खाकाद्यात्मान्तश्च पाद्भूः परिकल्पयन्ति । तेन यज्ञेन परिकच्यितेन agra प्रजापतिमभिसम्पद्यते । तत्कथं पाङ्कमिदं सब्वंमित्यत श्राद । ए्यिव्यन्तरिचं यदि वाऽन्तरदिभ्र दति लोकपाङ्भुः। श्रभ्रिवायुरादित्यखन्रमा नच्चाणीति देवतापाङ्कं । श्प शचरोाषधयेा वनस्पतय sata च्रात्येति waar ्रात्मेति विराद्ूताधिकारा- दित्यधिग्डतमित्यधिलाकाधिदवतपाङ्भूदयापलक्षणाथं । लेाकरेवतापाङ्कये खाभिदितलात्‌ | अ्रथयानन्तर मध्यात्मं

शा. उन्तरोाऽप्यनवाकः प्रकारान्तरेण हिरर्यगमभापासनविषय nary | यदेतदित्धादिना।॥ एयिव्यादः कथं पाह्रत्वमित्धाक्षाङ्कायां परत्याख्यस्य छन्दसः सम्प्रदनादिव्याङ | wyagfa ॥ न केवलं पश्चसद्यायेगात्द्कि्छन्दःसम्पादनं यन्नत्यसम्पादनमपि क्तु" शक्यत KAW) UES यच्च इति॥ पत्रीयजमानदेव

९८

se मन्ना ! तद धिविधाय षिरवाचत्‌! पाङ्क वा इद्‌ सर्वं \ पाद्गेेव पाङ्क स्पृणोतीति ¶ qn सर्वमेकञ्च॒ ९ इति सप्माऽनुवाकः\ ७?

ओमिति seri ओभितीद ९ सर्ब! ओमित्ये-

भा ० पाद्कुत्रयम्‌च्यते। प्राणादि agar | WITS AATF चश््रादि UTP | एतावद्धीदं waa) वादयश्च पाङ्कमेवेत्ये तदेवं अ्रधिविधाय परिकल्प्य षिवद्‌ स्तद्‌ श- नसम्पन्नो वा कञ्चिद्‌ षिरवे चदुक्रवान्‌ । किमित्याद । arg alte सव्व पाङ्कनेवाध्यात्मिकेन सद्यासामान्यात्पा्घ वाद्यं स्युणाति वलयति पूरयति । एकात्मतयोापलभ्यत wanes पाद्कमिदं wafafa या वेद्‌ स प्रजापत्यात्मैव भवतीत्यथेः ॥ ९॥ दति सप्तमोऽनुवाकः ॥ ७ ॥ व्याइत्यात्मनेा ब्रह्मण उपाश्नमुक्र | WAT पाद्धःख-

खूपेपदानों सव्वापासनाङ््डतसखाद्धारस्यापासषनं विधि- `

Al परापरब्रह्मदृष्या दयुपास्यमान श्राद्धारः शब्द माताऽपि परापरनब्रद्धप्राञ्चिसाधनं भवति । स द्यालम्बनं

च्या मानुषवि्तेः पञ्चभिः सम्पाद्यत xfs Va: WE इचः ॥ उत्वु- welefing फलवतीति न्यायादाद्यपाद्क रूपेणाध्यात्मिकपाह्- चयमवगन्तद्यमिव्यभिप्रेत्याङ | रकात्मतयेति ॥ डति सप्तमा

ऽन्‌ वाकः OU ढन्तानु वादपूव्वकमुत्तरानुवाकमवतास्यति | व्याव्यात्मन स्त्यादिना॥ वेदविदां fe aa: fart Trea प्रवत्तन्ते तस्य ्रदाग्ङहोततान्तत्परिहारेगापदिष्टं TE न बदिमायोहेदत

HARVARD COLLEGE LIGRARY

० ॐ तदनुकृति स्म वा अप्योाप्रावयेत्याश्रावयन्ि 1 ओभिति सामानि गायति 1 ओर्शाभिति शल्राणि श्नि ! ओमित्यध्वय्युः प्रतिगरं प्रतिगृणाति ! ओमिति sar outta १ ओभित्यगिहेत्रमनु जानाति i ओभिति

भाण ब्रह्मणः परस्यापरस्य च प्रतिमेव विष्णोाः। एतेनेवायतनेने- कतरमन्वेतोति श्रुतेः Batata इतिशब्दः खरूपपरि- SITU: | जरभित्येतच्छनब्द शूपं wy ति मनसा धारयेदुपा- सीत। यत श्रामितीदं सव्वं fe शब्दरूपमोाद्ारण Ars | तद्यथा शङ्कुना इति श्रुत्यन्तरात्‌ । श्रभिधानतन्तं छभि- घेयमित्यत ददं सव्वमाङ्ार इत्यच्यते | च्राङ्ार सत्यथेम- त्रो WY उपास्यलात्तस्य। त्रामित्येतदनुकूतिरनु करणं | करोमि यास्यामि वेति । adam च्रामित्यनुकरोत्यन्यः। अत BreTtissata: 1 wa as इति प्रसिद्धावयातकाः | भसिद्धं Wrercarrafad अपि चोभ्रावयेति तत्पूव्वेक- माओ्रावयति प्रतिश्चावयति। तथेाभिति सामानि गायन्ति सामगाः | Sifafa श्स्ताणि शंसन्ति शस्तं सितारोाऽपि। तथोमिन्यध्वय्यैः प्रतिगरं प्रतिष्टणाति। त्रमिति ब्रह्मा प्रस त्यनजानाति। श्रामित्यभ्नि दचमनुजानाति जद मील्युक्तः। श्राभिल्येवानुन्नां प्रयच्छति । श्रामित्येव ब्राह्मणः प्रवच्छन्‌

ate सतमादायेवोपासनं निधीयत इव्यर्थः | नन्वोङ्कारस्य शब्द्‌ माच्रस्याचेतनत्वादषमनेनापसित स्ति च्रानाभावात्कचं

२९

So बाणः HARGIS ! बलोपापुवानीति 1 बलव aaa १११६ ATTN इत्यष्टमाऽनु- वाकः 1 ५४५१

तञ स्वाध्यायप्रवचने च 1 सत्यस्य स्वा- ध्यायप्रवचने च 1 तपश्च स्वाध्यायप्रवचने च 1

भा ° प्रवचनं करिव्यन्नष्ेवयमाण श्रारित्येवाद । श्रामिति प्रतिष- द्यतेऽ्येतुमित्यथैः । ब्रह्म वेद उपाम्नुवानीति पराश्रया यदि- ग्थामोति | उपाभ्नोत्येव ब्रह्म । ्रथवा ब्रह्म परमात्मा AA पाश्रुवानीत्यात्मानं प्रवच्छन्‌ प्रापयिव्यन्नोमित्येवाह | सक्त तनेङ्धारेण ब्रह्म ATH । Berge ग्रन्तानां क्रियाणां फलवत्वं यस्मात्तस्मारोद्धारं ब्रद्मापासोतेति वाक्यार्थः॥ ९ ॥ इत्यष्टमोऽनुवाकः ॥ ८॥ विज्ञानादेवाग्नेोति खाराज्यमिन्युक्रलात्‌ ओरतस्मात्तानां waaay प्राक्नमित्यतस्तन्द्रा अपदिति कर्मणां ae Wace aifeamgiry | परापरेति। प्रतिमद्यच॑नभिव Gay इश्वर खव पलदातेति Vrs: | BMiFTe ब्रद्यत्वाध्यासे किं साटृश्यमिव्यत ate | ामितोदमिति॥ सव्वास्मदत्वमोद्गरस्य ब्रद्यणा aeufaae: | wale गीतिरदडिता ऋच उच्यन्ते प्रतिगरनि्याशां सामो देवेतिशन्द्‌्मध्व्थुः प्रतिग्टणाति Fra: waa प्रति| प्रतिशंसनमुच्चार्यतीग्र्थैः॥ प्रवच्यचिति॥ वच परिभाषण स्त्यस्य eq प्रथमवयाख्याने। द्वितये aw प्रापय इत्यस्य ATA LN रत्यद्मोाऽनुवाकः॥८॥

व्यवहितानृवाकेम सम्बन्धमाड | विक्चानादेषेत्यादिना ॥ परविद्यासहकारितया तत्फलेनेव पफलवन्वसिद्यर्थम॒त्तरान्‌

HARVARD COULEGE LIBRARY

९९

उ. दम स्वाध्यायप्रवचने च 1! MTT स्वाध्याय प्रवचने च 1 अगुयघ्र स्वाध्यायप्रवचने च 1 अगिहेत्रवु स्वाध्यायप्रवचने च 1 fara स्वाध्यायप्रवचने च 1 मानुषं स्वाध्यायप्रव- चने च ! प्रजा च स्वाध्यायप्रवचने च 1! OST

भा ° पुरुषार्थं प्रति साधनलप्रद धनाथंमिदपन्यासः | तमिति व्याख्यातं | खाध्यायोाऽध्ययनं । प्रवचन मध्ययनं AAI वा | एतान्युतादौनि अनषटेयानौति वाक्यशेषः | सत्यं सत्य- प्रवष्वनं यथा वयाख्याताथं ati तपः रच्छ्रादि।दमेा वाद्य करणापश्चमः। WAT आ्राधातव्याः। श्रग्मिदाचं दातव्यं | अतिथय्च पूज्याः । मानुषमिति लेाकिकः संव्यवदारः। AS यथाप्राप्नमनुष्ेयं । प्रजा्ोात्पाद्याः । प्रजनख प्रजनननग्टते भायौगमनमित्य्थः । प्रजातिः पतात्पत्तिः wat निवेश्यितव्य दत्येत्सन्धरेतैः कम्ंभियुक्रस्यापि सखाध्यायप्रवचने यन्रताऽनुष्टेये waaay aq wy खाध्यायप्रवचनग्रणं । खाध्यायाधीनं fe wars | श्र्यज्ञानायन्तं च परं श्रेयः प्रवचनश्च तदविस्मरणा्थें धर्माटद्यर्थश्च अतः खाध्यायप्रवचनयेारादरः कार्यः ॥

शा" वाकारम्भ Ka: | Viena we विवादहादिः। पुनःपुनः खाध्यायप्वचन यद्यस्य तात्य्य॑माड | सर्गवरेतेरिति ॥ किमिति

यत्रतोऽनष्टेये तचरा | खाध्यायाधीनमिति ॥

RR

उ ° स्वाध्यायप्रवचने च 1 प्रजातिश्र स्वाध्यायप्रव- चने च 1! सत्यभिति सत्यवचा राथीतरः 1 ag दति तपा नित्यः पारश््िः ! स्वाध्याय- प्रवचने षवेति नाका मेाद्ल्यः 1 तदि तपस्तदि तपः १११ प्रजा च स्वाध्यायप्रवचने च षट्‌ ay इति नवमाऽनुवाकः?\६४ ¶

भा ° सत्यमिति सत्यमेवानष्टा तव्यमिति । सत्यवचः सत्य मेव वचा यस्य सोऽयं सत्यवचा नाम वा तख । राथीतरः THATS गात्रा राथीतराचायीा मन्यते।. तप एव कन्तं- व्यमिति । तपोानित्यस्तपःपरसपो नित्य <fa at ara | पारशिष्टिः पृरुशिष्टस्यापत्यं परुशिष्टिराचा््था मन्यते । सखाध्याय प्रवचने एवानुष्टेये दूति नाके नामते मद्गलस्ा- पत्यं Aes Wart मन्यते। तद्धि तपसलद्धि तपः। तद्धि तपा fe यस्मात्खाध्यायप्रवचनं एव तपस्तस्मात्तेऽमुष्ठेये इति । उक्तानामपि सत्यतपःखाध्यायम्रवचनामां oie माद्राथं॥ ९॥ इति नवमोाऽनुवाकः॥ ९ ॥

ष्पा चयाणम्टषीडं मतभेदापन्यासेन खाध्यायप्रवच्चनयोारेवादर fazaifa | सत्यमित्यादिना ।॥ खाध्याया्चं इति sare | xa त्वेति शाखां हदिनत्तौतिवत्‌ ॥ इति नवमेाऽनवाकः॥ € ॥

11 ("1 COLLEGE LIBRARY

Se

oY

भा०

Glo

88

अहं वृक्षस्य रेरिवा! कीर्तिः पृष्टं गिरेरिव! उरईइपवित्रा वालिनीव स्वमृतमस्मि 1 द्रविण सुवर्चसं 1 सुमेधा अमृताक्ितः 1 इति तरिशद्धा-

शरदं aaa ररिवेति खाध्याया्था aarara: | खाध्यायश्चं विद्योत्पत्तये प्रकरणता विद्यादि द्द प्रक- रणं । न चान्यार्थत्मवगम्यते। खाध्यायेन च विष्रटद्ध मल्वस्य विद्यात्य्तिरवकस्प्यते | अदं ठ ्तस्याच्छेदात्मकस्य संसार saw रेरिवा प्रेरयिता श्रन्तयाम्यात्मना । aft: ख्यातिर्मिंरेः vefaarfam मम । ऊरधंपविच BE कारणं afaa पावनं ज्ञानं प्रकाश्यं पवित्रं परमं च ब्रम यस्य सव्वात्मना मम साऽदं ऊद्धंपवि चो वाजिनीव वाजवतीव | asad तदति खवितरीत्य्थः। यथा सवितरि श्रग्ट- aaraan विष्ररद्धं ्रतिरखतिश्रतेभ्यः एवं aad शाभनं

` विष्डद्धमात्मतत्लमस्ि भवामि । दरविणं घनं सुवर्चसं

दीर्निमदेवात्मतष्वमस्ीत्यनवन्तते | WATT वा श्रात्म- तच्वप्रकाशकल्वात्‌। Badd दर विणमिव द्र विणं माचसुख- Saar श्रसिन्प्चे प्राप्तं मयेत्यध्यादारः कर्तव्यः| सुमेधाः शोभना मेधा सन्वल्षणा यस्य मम साऽहं सुमेधाः।

संसारखिद्युत्पत््युपर हारका शरलयो गात्छुमेधस्वं । अत

re ne ee ee

eas विनियोाजकशचल्यादिप्रमाणमपि नोाप्रलभ्यत KATY | न चान्याथत्वमिति। खद्ठितमसीोद्यादिवदुपासनाविधिशेषत्वं वा am म wd । ्ानकियासाधनविधेः प्रक्रान्तत्वादिर्चः |

co

Se वेदानुवचनं १५११ अदश षट्‌ un इति द्‌ शमाऽनुवाकः १९.१० १ वेदमनूचयाचा्य्यीऽनेवासिनमनुशास्ति ! सत्यं वद 1 चम्म्युर्‌ 1 भा एवाष्टताऽमरणधम्मा श्रकिताऽच्षीणाऽवयः। उचिता at ्रब्टतेन atfaa: सिक्राऽग्टताकिताऽदमित्यादिब्राह्मण- मिति। एवं fangreaaguae ब्रह्मविदे वेदान॒व- चनं । वेदा वेदनमात्मैकलविन्ञानं wa प्रा्चिमनुवचनं बेदानुवचनं। WAT: छतरृत्यतास्यापनाथं वामदेववत्ति- शङ्नाषेण दशनेन Tet मन्त्ाल्लाय आत्मविद्याप्रकाश् दत्ययेः। श्रस्य च जपे विद्यात्पत्यर्थीाऽवगम्यते॥ खतञ्चेत्या- दिकश्मापन्यासादनन्तरञ्च वेदानुवचनपाठादेतद्‌वगम्यते। एवं Saag नित्येषु कममसु युक्तस्य निष्कामस्य पर- ब्रह्म विविदिषाराषाणि दशनानि प्रादुभवन्यात्मादि- विषयाणोति ॥ ९॥ दति दग्रमाऽनवाकः॥९०॥ वेद मनुच्येत्येवमादि कन्तेयतेपदे शारः मागब्रह्मवि- ्ानान्नियमेन anata ओतस्मान्तकम्माणीत्येवम्थः।

Ge च्य दङच्तस्टोति मन्लस्य ऋ पिल्तरिण इ" पद्भुम्डन्दः परमात्मादेवता ब्रह्मविद्याया जपे विनियागः॥ न केवलमस्य जपो विद्यायः पुवा- क्तानि aaa wagafear yr a रस्ति दण्माऽन- atm wee ॥

उन्तरानु वाकस्य तात्पय्यमाद़ | Acaqaarfear । विद्या aay निद्यनेमित्तिक्नान्यनदेयानी्येका नियम उक्तः॥ प्रागेव वाचानुष्ेयानोति नियमान्तरमाह | प्रागिति॥ प्रागपन्यासाच्च

HARVARO COULEGE LIBRARY

९९६

भा ° च्रनुभ्रासनश॒तेः परूुषसंखाराथंवात्‌। संतत्य हि far

ST

CAAA AA नमश्च सवे त्प द्यते, तपसा कल्मषं न्ति विद्य- ्ाऽग्टतमस्ुत इति aia: । वच्यति च) तपमा ब्रह्म विजि- ज्ञासखेति। sat विदयात्पच्यय॑मनष्टेयानि कग्मीणि। अन्‌- शास्तीत्यनृगासनशब्दादनुशासनातिक्रमे हि दोषेोत्पत्तिः। प्रागपन्यासाख BIT कवलन्रह्मविद्यारम्भाख Ged कमा यृपन्यस्लानि।उदितायाञ्च विद्यायामभयं प्रतिष्ठां विन्दते। म बिभेति कुतखनेति। किमद्दं साघु नाकरवमिल्येवमादिना कर्डनैच्किद्चन्यं दशयिव्यतीत्यतेाऽवगम्यते | qarafaag- रितच्तयदारेए विद्या त्यत्यथोा नि निष्कम्भराणोति मन्त वख च। रविद्या ag ater विद्ययाऽग्टतमन्रत दति wat- दीनां पुत्वबापदेशानथंक्यपरिषहारायैः। दह तु ज्ञाना- त्पत्य्थ॑लात्कन्तं यनियमा्यैः । वेदमनुच्याध्यायाचायीा ऽन्तेवासिनमन्‌थास्ति wees पञचाच्छास्ि तदथं WUVIM WU: | अताऽवगम्यते अरधोतवेद स्य धम्मंजिन्नासा-

मला गृरुक्लान्न समावत्तिं तव्यमिति बद्धा कम्मौणि चारभेदिति Way । कथमन॒शास्तीत्याइ | सत्यं वद

कम्मणामिति सङ्वाक्यं विङ्णाति। कवसेत्ादिना॥ सवि- दयया waa Ra तीत्वति मन्ला$पि विद्यात्यत्तःप्रागेव कम्मा- ASF इचयतीोत्ययः॥ way खाध्यायप्रवचने चत्या{दिना Taq कम्मामखानमतक्तमेवातः पनरुक्तमित्याण्द्खयाड | ऋताद्‌ाना- मिति॥ विच्चार्मक्लत्वा ग्रकुलान्न निवत्तितव्यं | किन्चध्थयनविधे स्थावबेाधदारेण परषायपय्यवसायितासिद्ययमन्लरयडगा- नगन्तरमयावनबाधे प्रयतितव्यमित्याह | प्मज्यय्षडणादण्विति ॥

Seo

Bo

स्वाध्यायान्मा Ac: 1 आचाय्थाय fos धनमाहत्य प्रजातन्तुं AT यवच्छत्सीः 1 AAT प्रमदितयं 1 wary प्रमदितयं 1 कुशलानु प्रमदितयं 1 waa प्रमदितयं 1 स्वाध्याय- प्रवचनाभ्यां न प्रमदितयं vn १? देवपितृका-

ग्यीभ्यां न प्रमदितयं 1 मातुदवा भव 1 पितु-

भाग्यथा प्रमाणावगतं वक्तव्यं वद । तदद्धम्मं चर । wa

चला

दत्यनष्टेयानां सामान्यवचनं सत्यादि विशेषनिदेशात्‌ ॥ खाध्यायादष्ययनान्मा प्रमदः प्रमादं माकार्षीः , श्राचाय्ायाऽऽचाय्याथं प्रियमिष्टं धनमादत्यानोय द्वा विद्यानिख्ियार्थमाचाथेण चानुन्नातेऽनुरूयान्दाराना- इत्य प्रजातन्तुं मन्तानं मा व्यवच्छेसीः प्रजासन्ततेविं-

च्छित्तिनं aan अ्रन॒त्प मानेऽपि पुत्रे पृत्रकाम्यादि-

कमणा Ae यत्नः कत्तव्य इत्यभिप्रायः । प्रजा प्रजननप्रजातिचवयनिदेशसामथ्यात्‌ । अनन्यया प्रजनन- खेत्येतदेकमेवावच्छत्‌ । सत्यान्न प्रमदितव्यं प्रमादो न HAT: | सत्याञ्च प्रमदनमनुतप्रषङ्गः। प्रमादशब्दसाम- ur. विदत्याणनुतं न कन्तंयमित्यथः । अन्ययाऽस- त्यवदनप्रतिषेध एव Bla vata प्रमदितवयं । घम्मंश-

१ ए. त 1 ee 9 7 ee re re ee re eee

वेदमधीत्य खायादिति कमृतिरप्येतच्छतिनिरद्धेया ङ । ्ता-

ऽवगम्बत ति । वक्तव्यमिति बचना परस्य frafirau: y

HARVARD COLLEGE (पपि

३८ उ देवा भव 1 आचार्ग्यदेवा भव ! अतिथिदेवो भव ५ यान्यनवश्ानि कम्भाणि 1! तानि afaa- यानि 1 ना इतराणि 1 यान्यस्माकं सुचरि- तानि ! तानि त्वयेापास्यानि ?†२१नाइत- राणि \ CH चास्मच्छया्सा ब्राह्मणाः 1 तेषां

भागब्दस्यानष्टेयविषयल्वात्‌ | अननुष्ठानं प्रमादः मन कन्तंया- ऽनष्टातव्य एव | कु्रलाद्‌ात्मरत्ताथात्‌ BIT न ग्रम- दि तव्यं । ग्डतिविश्वतिस्तस्ये war भत्ययोकाङ्गलयुक्रात्क- णान प्रमदितव्यं। खाध्यायप्रवचनाभ्यां न प्रमदितव्यं। ते fe नियमेन कत्तव्य cau: । द्‌वपिदरकायैग्यां न प्रमदितव्यं देषपिश्ये SAR awa Ares ar मातादेषा aaa es waar i एवं faesa: | श्राचायदेवाऽतियि- देवा भव। ट्‌ वतावदुपास्या एते LAU: | यान्यपि चान्या- न्यनवद्यामि श्रनिन्दितानि श््टाचारलक्षणानि कर्मणि तानि सेवितव्यानि कन्त॑व्यानि लया ना कत्तव्यानोतराणि सावद्यानि शिष्टकतान्यपि। यान्यस्माकमाचायोाणां सुच- रितानि ओाभनचरितानि श्राब्रायाद्यविरुद्धानि तान्येव लयापास्ानि च्रदृष्टायोन्यनुष्टेयानि नियमेन कत्तंया- Maa at इतराणि विपरीतान्याचाय्य॑छ्चतान्यपि । a के च विशेषिता आ्चार््यलादिधऱ्रसदखत्तः Fate:

qe सब्वेमेतत्‌ स्यष्टमिति 1 रवं कत्तयमथमुपदिश्सानुद्ानकाजे

३५

उ ° त्वयासनेन प्रुसितयं 1 ग्रचया दयं 1 अभ्रखया- seca. भरिया देयं \ हिया देयं ! भिया देय 1 संविदा देयं \ अथ यदि ते कर्म्मविचिकित्सा वा वृत्तविचिकित्सा वा स्यात्‌ Nan a तत्र STH: सम्भर्थिनः1 युक्ता आयुक्ताः 1 HAM CARAT: स्युः! यथा ते तत्र वर्तेरन्‌! तथा तत्र वर्तेथाः 1 अथाभ्याख्यातेषु 1 ये तत्र TTA: सम्भशिनः १ युक्ता आयुक्ताः ! अनृक्षा

भाण प्रश्स्यतरास्ते च ABU न चाद यस्तषामासनेनाऽ$ष-

नदानादिना त्वया प्रश्रसितव्यं weet प्रासः अमाप- नयस्तेषां अमस याऽपने तव्य Taw । तेषां वाऽऽसने गष्टीनिमित्ते खमदिते तेषु a प्रश्वसितव्य॑ । ware ऽपि न awa: केवर तदुक्रमारयादिण भवित॑य्यं | किञ्च यक्किञ्चिदेयं तच्छरद्धयेव देयं । श्रश्रद्धयाऽदेचं न दातव्यं । भिया व्ग्डित्यादेयंद्‌ातययं i feat लव्जया च दयं । भिया च भयेन द्‌यं। संविदा च स॑ंविग्मिचादिकायं। mad वन्तं माने लयि यदि कद्‌ चित्ते तव ओते सान्तं वा aafe oa वा श्राचारलत्षणे विचिकित्सा संशयः स्था द्धवेत्‌ । ये तच aferet काले वा ब्राद्मणास्तच कम्भरारौ युक्ता दूति व्यवहितेन सम्बन्धः कत्तवयः। Ta

ine. ज

Sle समुत्यन्नसंश्यनिटन्यये शिष्टाचारः पमाणयितय्य सत्याह | यथ-

HARVARD COLLEGE LIGRARY

Bo

° धर्म्मकामाः स्युः1 यथा ते तेषु aac aa तेषु वर्तेथाः 1 CT आदेशः 1 CT उपदेशः! षा वेदेपनिषत्‌ 1 शतदनुशासनं ! खवमुपासि- तयं 1 टवमुचेतदुपास्यं ॥ ४ ¶ स्वाध्यायप्रवच- नाभ्यां न प्रमदितयं तानि त्वयापास्यानि विचिकित्सा वा may वर्तेरन्‌ ag an दूत्येकाद शाऽनुवाकः १११ १

भा °र्भिने विचारक्षमाः। युक्ता अभियुक्ताः क्षण ow aT आयुक्ता अरपरग्रयुक्राः | अलुा TEM अक्रुरमतयः | ध्मकामा RESTA अकामता दृत्येतत्‌। ते यया तज तस्मिन्‌ कश्मणि टन्तेवा aac तथा त्वमपि aur: अथाभ्यास्यातेग्वभ्यक्रदोषेण सन्दिद्यमानेन संयोजिताः केमचिन्तेषु च यथोक्तं सव्वंमुपमयेत्‌ ये तत्रेत्यादि । एष श्रादेशो विधिः। एष उपदेशः पचादीनां | एषा वेदोप- निषदेदरदस्यं वेदाथ द्रत्येतत्‌ | एतदेवानुशासनमीश्वर- aaa | श्रादे शवाक्यस्य विघेरुक्रतरात्सव्व॑षां वा प्रमाणभ्रता- ना मनुशासनमेतत्‌। यस्मादेवं तस्मादेवं TATA सन्वैमुपा- feat कन्तं वय॑ । एवम्‌ चेतदुपास्यमेव चेतन्नानुपास्यमित्या- दराथं TAIT ॥ दत्येकादभाऽनुवाकः॥ ९९ ॥

[मि ere gee ee a eee eo ee er ees

wre aferarfeat y दस्येकषादशोाऽनु वाकः॥ १९॥

४९

ॐ शनौ fra: शं वरुणः 1 शनो भवत्यर्यमा 1

शन्‌ इन्द्रो बृहस्पतिः! शनु विष्णुर्स्करमः1 नमे ब्रह्मणे 1 नमस्ते वाया 1 त्वमेव eA बल्मासि ! त्वामेव प्रत्यक्षं बह्मावादिषं 1 ऋतमवादिषं 1 सत्यमवादिषं ^ तन्मामावीत्‌ १ तदइक्तारमावीत्‌ 1 आवौन्मां \ आवीद्क्तारं † ११५ सत्यमवादिषं wan ॐ शान्तिः शास्तिः शान्तिः १ इति इादशाऽनुवाकः 1 92 ¶

भा अतीतविद्याप्रा्युपसगे्मनायं शान्तिं पठति । wait मित्र दति । areata । श्रचेतचिन्यते विचा- कश्मणार्विवेकाथं | किं aay एव केवलेभ्यः ww Bq उत विद्यासव्यपचेभ्यः । ्राखिदिद्याकर्ण्यां सष anat विद्याया वा कश्मापेच्चाया उत कंवलाया एव विद्याया दूति । तच केवलेभ्य एव क्म॑भ्यः खात्‌ समस्त- वेदारथज्ञानवतः कम्माधिकारादेदः कत्स्ाऽधिगन्तव्यः। स रदस्य दिजन्मनेति स्मरणात्‌ । furry सरहापनिषद- थनात्मभ्नानादिना। विद्धान्‌ यजते विद्धान्‌ याजयति इति

क क Ge ्परप्रयुक्ता इति खतन्त्रा Kay: | UAE श्याद्यवादे

केवलाया विद्याया निभ्रेयसङहेतुत्वमक्तमपि eqetery कम्मं विधिमुपलभ्य प्रसङ्गात्‌ पुनविचारयितुमुपक्रमते। खवैत- चिन्यत श्त्यादिना॥ विवेकाचयमिति एथकफणत्वाश्लापनाथं faqu: | भूतं भव्यायापदिश्यत इति न्यायन च्रानस्यापि कम्मं ककु: संख्कारतया कम्मविधिग्ेषल्वा्छरुतस्यापि फलस्यायवाद माच्रतवात्कम्मभ्य TA पराऽय इति पुवपच्चसिडान्तमाइ | नित्य

Qa

HARVARD COLLEGE LIBRARY

50

९९

भनुः शीक्षां सह AT Parca yz: स यः पृथियामित्यतयुादं वेदमन्‌च शनो STAT ¶ qu शनौ महद इत्यादित्या ना इतराणि योविर्शतिः ? २३१९ हरिः ॐ? शनो वक्तारं 0 इति शिप्षाध्यायः¶ प्रथमा वल्ली?" ¶

wey विदुष एव कश्म्यधिकारः WEA | सर्व्वत्र ज्ञाला

चा

चानुष्टानमिति च। were वेदः wate इति हि मन्यन्ते | केचित्कग्मभ्यसेत्पर Bal नावा्यते वेदोाऽनर्थंकः स्यान्न। नित्यत्वाग्मोस्य नित्यो fe ara cea | कमेकायंस्या- नित्यलं प्रसिद्धं । लाकं कर््मभ्यखेच्छरयाऽनित्यं स्यात्‌ तखा- निष्टं काम्यप्रतिषिद्धयारनारम्भात्‌ | ITS च कर्मण उपभोगेन क्षयान्नित्यानष्टानाख प्रत्यवायानुपपन्नो ज्नान- निरपेख एव ara दति चेत्‌। ae न । शेषकम्मंसम्भवात्‌ | तज्तिमिन्त्रीरान्तरोात्पत्तिः areata । कम्ब शेषस्य च नित्यतानष्टानेनाविरोाधात्षयानुपपत्तिरिति च। यदुक्ष समस्तवे दा थ॑न्नानवतः क्माधिकारादित्यादि। तख न।

त्वादिद्यादिना ॥ यद्यप्यध्ययनविधिप्युक्तः weal वेदार्थं रकेन विचारि तव्यस्तयाप्यध्ययनविधो प्रतिवाक्याध्यापनं प्रति वाक्यार्थ विच्ारख व्यापारभेदात्त्तत्मयुक्ताभ्युदयकामस्य कम्मापयागिवा- क्धायंज्नानवक््वमाच्ेण कम्मेखधिकारसम्भवाद्रद्यसान्तात्कारस्य तचरानृपयोागित्वान्न समस्तवेदाथंन्नानवतः warfare प्रमाय- मस्तोधाड | तच्च नेति ॥ यद्यपि चाध्ययनविधिप्रयक्ता वेदान्त- विचारोऽपि छता wage ख्व तथापि न समल्तवेदार्च॑न्लान-

भा ° अरुतज्ञानव्यतिरोकादुपासनस्य | भ्ुतज्ञानमात्रेए हि ae

ql

oR

धिक्रियते नोापासनमपेचते । उपासनच्च अ्ुतज्नाना- द्थान्तरं fanaa मेत्तफलं रथान्तर प्रसिद्धश्च स्यात्‌ श्रातये्युल्या agfatay मन्तव्यो निदिध्यासितव्य इति यल्ञान्तर विधानान््मननमिदिध्यासनयाञ्च म्रसिद्धं अवण- ओनादथान्तरलं | णवं afe विद्यासव्यपेचतेभ्यः aaa: स्यान्रोाच्तः | विद्यासद्दितानाञ्च काणां भवेत्कायेान्तरार- AWA | यथा खताऽमरणज्वरादि काग्थारम्भसामथ्या- नामपि विषदध्यादीनां मन््र्रकरादिसंयुक्तानां काय्यौन्त- रारम्भसामथ्यं | एवं विद्यासदितेः क्भिंभाक्चं श्रारग्यत दति चेन्न । आरभ्यस्ानित्यलादिल्युक्रदोषः | वचनादार- भ्याऽपि नित्य एवेति Val न । ज्ञापकला द चनस्य । Tea

वतोाऽधिक्षारः। उपासमासाध्यस्य ब्रद्मसाच्तात्कवारस्य एचयग्भा- वादित्याइ। श्रुतच्ञानेति॥ yargege विचारितादाक्छा- दनृष्टानापयोगि यजानं तावन्मात्रे कम्मेरधिक्रियते न ब्रह्म सात्तात्कारफलमु पासनमपेच्ते अतिरेकाभावादि व्ययः | खध्या- पनविधिव्यापारोपरमेऽनुष्टेयतया गूतब्रद्यापासनमेव नास्ति मानाभावादिति न वक्तव्यमित्याह | उपासन्ति ॥ cae कम्ममोमां सान्यायाकोकारमाचेगेक्तं | वस्त॒तख ओतव्यविधि- प्रयुक्त र्वापनिषदिचारास्म्मोा भिप्नाधिकारः। कम्मंकाणवि- चारोऽप्यत्तस्विधिप्रयुक्त रुवेति प्रकटाय ufafed । केवलं कम्मं माच्तसाधनमिति ua निरस्य विदयासमुखितं माच्तसा- धनमिति पत्तान्तस्माश्द्धय निषेधति । रवं awfanfer a नस पुनरावत्तत इति वचनादारभ्योाऽपि drat faa xfa a wal वतं | प्रसिद्धपदाथयोग्यत्वमुपादाय वचनस्य संसगंचा- पकत्वात्‌ । न चारभ्यस्य नित्धत्वयेग्धत्वं प्रसिद्धं | अन्यथा व चनस्य

HARVARD 0048 UBRARY

४४

भाग्माम यथा तस्यास्य ज्ञापकं नाविद्यमानख्छ ae a fe

‘aT

वचनशतेनापि निव्यमारभ्यते ्रारभंवा faarfar भवेत्‌ | एतेन विद्याक्षणिः संदतयोभाक्षारम्भकलवं प्रत्यकं | विद्याक्मणो मेोचप्रतिबन्धदेतनिवत्तंकं दति चेत्‌। न । कमणः फलान्तरदरनात्‌ । उत्यन्तिसंस्कार विकाराप्तये fe फलं कष्ण gad) उत्पत्यादिफलविपरीतख मेक्ता गतिनच्रुतेराप्य इति चेत्‌ दखरयद्रारेण तयोद्धं मायन्नित्येव- मादि गतिश्रुतिभ्यः प्राणो माच दति चेत्‌।न। स्व्वगतला- इन्तग्यखानन्यतादाकाश्रादि कारण लात्सर्व्वगतं ब्रह्म । WB व्यतिरिक्राख aa विन्नानात्मानाऽता arat are: |

गम्स॒रन्यदधिभिन्लं देशं भवति waa । न fe येनैवा- . व्यतिरिक्तं यत्तेनैव गम्यते तदनन्यतपरसिद्धेच। ager तरे-

वानप्राविशत्‌। चेत्रन्नश्चापि at बिद्धि दव्येवमादिश्रुति- सुरति शतेभ्यः। गत्यै ख्यादिज्ुतिषिरोध दूति चेत्‌। ्रयापि

- - - - ---~ = - -= ~

कारकत्वप्रसङ्ात्‌ | Wal मणिमविन्ददित्यादिष्वपि योग्यता स्यनप्रसङ्गदित्धाह | न च्रापकतवादित्धादिना॥

कम्मं प्रधानं विद्या चोपसजनमिति समसमुचयं निरस्य समु- चयेष्वतिदिश्ति। watfa ॥ खमि्यत्वादि दोषप्रसङने द्यः | arafa ॥ मान्तस्य प्रतिबन्ध्ेतुरविद्याऽधम्भादिसतत्निवर्तके विद्याकम्मयी नग खरूपेत्पादिके। ततः खरूपावस्धानस्य नित्यत्वं । प्रध्वंसस्य च छतकस्यापि नित्यत्वं प्रसिडमित्ययेः। भिद्यते हदय- य्थिरिग्यादिशतेः। केवलविद्यासाध्येवाविद्यानित्तिः। न तव विद्यायाः सङकायापेत्ता ॥ कम्मं फ लन्त्वन्यदेव प्रसिदधमिग्याह | न कम्मण इति ॥ उत्पत्तिः पुरोाडाशादेः। Senet Mane: | विकारः dae खापिरवेदस्य। कम्मफलं प्रसिडं । wera

६५

भार स्याश्यद्यप्राप्यो मे गतिश्रुतीनां ख एकधा स यदि

Sl

पिढलाककामे भवति स्तीभिवं ara दृत्थादिश्रुतीनाच्च कापः स्यादिति चेन्न । कार्यब्रह्मविषयलान्तासां | कार्ये दि ब्रह्मणि ख्यादयःख्यनं कारणे | एकमेवादितीयं थत्र नान्यत्पश्यति तत्केन कं पश्वेदित्यादिशखतिम्धो विरोधा, विद्याक्मंणः समुखयामुपपत्निः । प्रविखीनकजादि- कारकविश्ेषततच्चविषया fe विद्या तद्िपरौीतकारक- area Haul विरूष्टते। न wa ay परमार्थतः कजादि- विशेषवत्‌ तच्छून्यश्चेत्युभयया दर्‌ टुं शक्यते। wa छन्यतर- frat खादन्यतरस्य चमिश्यालप्रषद्गं यक्तं यत्छाभाविका- स्लानविषयस्य tae fara यत fe ईतमिव भवति aa स सल्युमाभ्नोाति । चरथ यत्ान्यत्‌ प्ति age अन्याऽमावन्याऽदमसि। उदरमन्तरं Hid | श्रथ तख भयं भवतीत्यादि भ्रुतिश्तेभ्यः। aya चेकल्रस्येकधेवानुद्रष्टव्य-

तु मेोश्षस्यानादिल्वादनादेयातिश्नयत्वादविकाग्यलवाचिग्धात्तताच कम्मैपलादेपरीत्यमित्य्ः। गतिखुतेरिति ॥ अिंरादिगति- खअवणाद्भ्‌ख्मागडादहिख्ितनग्रह्मप्रा्िमंत्षस्तता नित्याप्तत्वमप्रसिड- मित्यथः | गव्या प्राप्तिः किं संयोगलच्छणा तादात्मलचद्धखा वा नाभयथापीत्याह | न सव्व गतत्वादिति ॥ गव्यादि gates शरङ्ापुव्वकं दश्रयति | गव्येखयव्यादिना ॥ समुष्चयमभ्युपगम्य कम्मकाय्यं किञ्चिग्भाच्ते न सम्भवतीव्यष्छं | साऽपि न सम्मवती aw | fretareanfeart 4

यदि कचादिकार्कमेदस्य स्त्वां शमयनेध्यत्रह्मच्षानमप- दिश्यते तदा भि्यातवात्वम्मविधीनामप्रामाण्ं स्यादित्याह | विहितत्वादिति ॥ शडग विशलेति। वदौीव्ादिना।॥ खध्ययनवि-

HARVARD COLLEGE LIBRARY

BR

ate मेकमेवादितीयं। WAT सव्व॑मात्मेवेद सब्बमित्धादि-

aT

तिभ्यः । न च शम्प्रदानादिकारकमेदाद् भने कश्चपप- Ua अन्ये लद्शंनापवादाख विद्याविषये सहस्रशः श्रूयन्त अते विराघो विध्चाकम्मणाः | wre समखयानपपत्तिः | तत्र यदुक्तं संहताभ्यां विद्याकम्मभ्यां मोच दूति। अनुपपन्नं तत्‌ । विहितलात्कम्मेणां । युतिविरोध दति चेत्‌ यद्युपण्टद्य कचादिकारकविश्चेषमात्मेकत्वविश्नानं विधीयते सपदि भ्रान्तिभ्नानापमद्‌करञ्वादि विषयविन्ञानवक्माप्नः aafa- भिःअरुतीनां निविंषयत्वादिरोधः। विहितानि च कश्माणि। सख च विरोधा न युक्रः । प्रमाएलाच्छरुतीनामिति चेत्‌ न । पुरुषाथापदेशपरलवाच्छतीर्नां । विद्यापदेश्परा तावच्छरुतिः । संखारात्पृरुषो मेाचयितव्य दूति saree: तारविद्याया मिटश्तिः कर्तव्येति विद्याप्रकाश्कलत्वेन we- क्तेति म विरोाधः। एवमपि ` कचादिकारकसद्धावप्रतिपा- दनपर शास्तं विरुध्यत एवेति चेन्न । यथा प्राप्नमेव कार- काल्तिलमुपादायेपान्तदुरितच्चयाथं कश्माणि विदध च्छास्तं aaqut फलाथिनाश्च फलसाधनं न कारका- faa व्याप्रियते । उपचितदुरितप्रतिबन्धस्य fe विद्या- त्पन्तिमावकच्प्यते । तत्षये च विद्यात्प्तिः स्यात्ततञखादि-

भिग्टहीतानां श्रुतीनां पुरुषार्थापदेणकत्वेन ore वक्तं | ननु भेदस्य सत्यत्वेन ततः प्रसिडिसिदं कारकादिमेदमथेक्रिया- समचंमादाय veut war म विरुध्यत Kare | न Ye. मायेति 1 agware freanfe | विदोपदेग्रपरा arate.

४७

भा ° द्यानिदटन्तिसतत श्रात्यन्तिकसंसारोपरमः। श्रपिच नात्य

al

afaat दयनात्मविययः कामः। कामयमान करोाति कष्माणि । तत्फलापमोागाय शरीराध्युपादानलक्षणं संसारः। तद्यतिरिक्तात्मैकलदर्भिंनो विषयाभावात्‌ कामा- नुपपन्तिः | श्रात्मनि चानन्यत्वात्कामानुपपन्नेः खात्मन्य- वद्थामं ara इत्यताऽपि विद्याकमंणार्विरोाधः॥ विराधारेव च विद्या are प्रति न कमाण्पेचते। खात्म- लाभे त॒ पवय पचितप्रतिबन्धापनयनद्वारेण विद्यारेतुलं प्रतिपद्यन्ते कमाणि नित्यानोति। श्रत एवासन्‌ प्रकरणे उपन्यस्तानि क्माणीव्यवाचाम। एवञ्चाविरोाधः कम॑विधि- sara रतःकंवलाया एव विद्यायाः परं Ha दति fe" । एवं ता ्रमान्तरानुपपन्तिः। कर्मनिभित्तलादिद्ोत्पन्न । mee च विहितानि कम्णोत्येकाञ्रम्यमेव । sag

>) | | = : यावल्नीवादिश्रुतये ऽनुकूलतराः स्यः। न कक्मामेकत्वात्‌ |

न दयग्रिदाजादीन्येव wate | ब्रह्मचय्थं तपः सत्यवदनं शमा दमोऽदिसा दृत्येवमादौन्यपि क्माणोतराश्रम-

दिना॥ पूवे स्मिश्याविषयत्वेन विदयाकम्मैणोविंरोधमादाय सम॒चचयोा निरस्तः रदानीं काम्यकामिविषयत्वेनाविराधमाड। चपि चेत्यादिना।

समसमु्चयं निरस्य गुणप्रधानभावेनापि तं निस्स्यति। विरोधादेव चेति ॥ विद्या चेत्कम्भंखि खरूपपलेमापेश्तते fre- डत्वाछ्तिदणडिधम्मवटतुगमनं कथं afe विदयासन्निघामे कम्म॑यां पाठ इत्यत ary | खात्मलाभे fafa ॥ कम्मण विद्यासाधमलतवं खुत्वा गारस्थमेवेकमनुरेयमिति प्रत्यवतिखन्ते कम्मनडाः |

HARVARD 00४ LIBRARY

धटः

भा० प्रसिद्धानि विद्यात्पत्ता साधकतमान्यसङ्ोणंत्वादिद्यने

शा

ध्यानधारणारि खलच्षणादीनि ख । वच्छति wi तपसा ब्रह्म विजिन्ञासखेति। जग्धान्तररूतकममग्यख प्रागपि गारख्या- दियो त्पत्तिसम्भवात्‌ कश्मला गारंख्यमप्रतिपन्तेः कम्मं साध्यायाश्च विद्यायां wat गार्ख्यप्रतिपन्तिरन्थिंकेव | लाकाथैवाश्च पचादीनां । पचादिसाध्येभ्यञ्चायं लोकः पिटलाक इत्येतेभ्यो व्यादतकामस्य frofagracfia: wate प्रयोजनमपश्यतः कथं प्रडेत्तिरूपपद्यते | प्रतिपन्न- areata विद्यात्यन्तो विद्यापरिपाकाददिरक्रस्य कर्मसु प्रयोजनमपणश्यतः aaa निदत्तिरेव स्यात्‌ । प्रवत्तयि- ष्यम्‌ वा श्रोऽहमस्मात्‌ स्थानादस्मीत्येवमादिभ्रुतिलिक्ग ciara | कम्प्रतिश्चतेयन्नाधिक्यदथनादयुक्तमिति चेद- प्रिरेचादिकर््मप्रतिश्तेरधिकोा यना मरहांख क्काण्णा- यासाऽनेकषाधनसाध्यलादच्रिददाजादीर्मां । तपो नद्या ग्धादीनाश्चेतराश्रमकमंणां Wey समानलादल्प साधनापेचलाच्ेतरेषां न ॒युक्रस्ल्यवद्विकल्य ओआश्रमि-

wa तर्हीति ॥ अतिस्मव्न्तरणामपि विशितत्वाविश्णषादीप-

mag कम्मत्वविेषाच याम्यधरम्भरागीणामेदेतचोदयमिद्याइ | म॒ कम्मामेकत्वादिति।॥ असङ्ोेखत्वादिति ॥ fearafafaa त्वादि ग्यः | तख विद्याकम्मणाः साधनत्वेऽपि न areew- मावष्कमित्याह | नन्भान्तरेति ॥ कामिनां गाहस्थस्यानुषे

यत्वे$पि न सर्वेरनष्टेयत्वमित्थ् हेत्वन्तरमाह | लोकाथत्वाचे

त्वादिना ॥ माहंस्स्यामावश्छकत्वेन वेकल्पिकमनष्छानमक्तं wage विकष्यमाछ्िपति | कम्मप्रतिश्रुतेरिति ॥ जन्मा

४८

भा ° भिस्तसयेति चेन्न । HATTA TTA | ae कर्मणि

च्छा

्रतेरधिकोा यन दत्यादि। नाऽ देाषः॥

यता जन््रान्तररूतमष्यथिदाचादिलचणं ब्रह्मचग्यादि- लकच्णश्चानग्राहकं भवति विद्यात्यत्तिं प्रति। ये च जन्प्रनैव विरक्ता दृश्यन्ते कंचित्‌। केचिन्त॒ कमसु went ्रवि- रक्रा विद्याविद्रेषिणस्तस्राष्नन््रान्तरकतसंसकारेभ्या विर- क्रानामाश्रमान्तर प्रतिपत्तिरेवेव्यते कर््फलबाडल्याख पत्रसखगत्रह्मव च॑मादि लचणस्य HARTA ITI | तच्च प्रतिपुरुषाणां कामबाङ्ल्यात्तदथः अ्रतेरधिका यन्नः कम्म॑द्धपपद्यते। आ्रागिषां बाडल्यदशनादिदं मे सादिद मे स्यादित्युपायत्वा्च । उपायण्डतानि fe कमणि विद्यां प्रतीत्यवाचाम ।उपायेऽधिको यनः कत्ते नापेये। कर्म नि्मित्तवादिद्याया यनान्तरानर्थक्यमिति वचेत्कर्मभ्य एव सब्वोपचितदुरितप्रतिबन्धक्षयाद्दियोत्पद्यते चेत्‌ कमभ्यः एयगुपनिषच्छरवणादियनेऽनर्थक इति चेत्‌ नियमाभावात्‌ । नदि प्रतिबन्धक्तयादेव विद्यात्पद्ते नली-

न्तरछतानुय्हादिति परिहाराय भाव्यं विढणेति | यदुक्तमि- त्यादिना ॥ कम्माणि यलधिष्यस्यान्ययासिडत्वाडिकल्य विद्योत कत्वं न सम्भवतीत्ययः।

Karat स्टदस्याख्रमकम्मणां aeega सद्यासाश्रमकम्मेणां च्चन्तरङ्गतवं विद्यासाधनत्वमिति fad दशंयितुं चोद्यमुद्धाव- यति। कम्मंनिमित्तत्वादि्ादिना॥ शान्तिदयस्यापोनरक्तिमाह। nat faa इति॥ तदपररं ब्रह्म मामपरविद्यायिनमावीदरच्त- दित्यः ॥ डति दादश्ोऽनुवाकः॥१२॥ इति श्रीपरमहंस परि-

H

HARVARD COLLEGE LIBRARY

Yo

So हरिः ॐ ! सह्‌ नाववतु † सह ना AG सद वीर्य्यं करवावह 1 तेजस्वि नावधीतमस्तु 1 भा विद्धिषावहे 1 ॐ शालिः शान्तिः शानिः ¶

भाण शरप्रसादतया ध्यानाद्यनष्टानादिति नियमाऽस्ि अ्रदिसा agar विद्यां प्रत्युपकारकलात्छाक्तादेव कार- णलाच्छरवणमनननिदरिथ्यासनानां | श्रत: सिद्धान्याखमा- न्तराणि सर्ववषाश्चाधिकारोा विद्यायां परञ्च wa: कंव- लाया विद्याया एवेति सिद्धं । wat faa दत्यादि ya वत्‌ स्पष्टं ॥ दति दादभओेऽनुवाकः॥९२९॥ दरति ग्रीम- त्परमददंसपरि ब्राजकाचाय्येश्रोमद्‌गे विन्द भगवत्पूज्यपाद्‌- fag शद्धरभगवतः क्ता तेत्तिरोयोापनिषद्धाये प्रथमेाऽध्यायः frarawt ॥ ॥ ॐ तत्सत्‌ ॥ श्रतोतविद्याप्राश्स्यापसर्मप्रश्मना्था शान्तिः पटि- ता । ददानीन्त वच्छमाणब्रद्मविद्याप्राष्यपसभापश्रमनाथो शान्तिः पयते । सद नाववलिति ॥ सड नाववतु ने शिघा- चा सदैवावतु रक्षतु, सदनी मुनक्त भाजयतु। षद- वीयं विद्यानिमित्तं सामध्यं करवावरै निववत्तंयावदे। तेज- fa Rt ्रावास्तेजखिनोारधीतं खधीतमस्र्थन्नानयाग्य- मस्लित्यर्थः । मा विद्दिषावदे विद्यायदणनिमित्तं शिखस्या-

Slo त्राजकाचाय्यं खरीमच्छदडानन्दपुज्यपादशिष्य खीभगवदानन्दन्ना- मविरचितावां तत्तिरीयापनिषद्धाष्यटीकायां प्रयमोऽध्यायः॥ १॥ carat परविद्यायिनमप्यवतु साधारखेन मया पन्यं प्रायित

5?

५९ ब्रल्मविदापाति परप

ere Se जा ~ - > ae - न ज eee ee e

भा ° चार्यस्य वा प्रमादकृतादन्यायादिदेषः प्राप्रसच्छमनायेय-

To

माशोमाविदिषावदा इति। मेवेतरेतरं विददेषमापद्या- वदे । शान्तिः शान्तिः शान्तिरिति चिवचनमुक्रायं वच्छ माणएविद्याविप्रप्रणमनाथञ्चेयं शान्तिः। अ्रविन्नैनात्मविद्या- प्रा्तिरा्ाखछते । तन्मूलं दि परं श्रेय दति॥ संडितादिविषयाणि कम॑भिरविरुद्धान्युपासनान्युक्तानि। अनन्तरच्चान्तः सेपाधिकात्मदगनमुक्तं व्याइतिद्धारेण

खाराज्यफलेन च । एतावताऽशेषतः संसारवोजसापशम-

नमस्तोत्यतेऽगेषो पदर ववीजस्याज्ञानस्य निटत्यथे विधूत- सव्वीपाभिविशेषात्मदरभनाथेमिद्‌ मारभ्यते । ब्रह्मविदा- प्राति परमित्यादि॥ warmagre ब्रह्मविद्याया अविद्याजिदरततिस्तत च्रात्यन्तिकः संसाराभावः। वच्यति च facta विभेति कुतश्चनेति । संसारनिमित्ते च सत्यभयं प्रतिष्ठाञ्च विन्दत इत्यनु पपनं । BAe पृश्यपापे न तपत

त्वादित्ययंः | असाधारण्येन परविद्यापसगंशान्यर्थमाङइ | स नाववत्विति 1 न खावयोस्तेज खिनेासर्धतं तेजस्यस्तिति | छत्तानुवादपून्बेकमानन्द्‌ वल्यास्तात्पयंमादहइ | संहितादीव्या- fea) नन यथयापव्वमाग्रति खारान्यभित्यपर्विद्याफलमक्ता संसारगचरमेव तचयाऽपरस्विद्याफलमपि | ast sare कामानिति सव्वविषघयसाध्यानन्दान्‌ संसार्गाचरसानेव दशयि ष्यन्‌ कथमा त्यन्तिकससाराभाव CAT ATT! प्रयोननश्चास्या इति ॥ सन्वकामश्ब्देन निरतिश्यानम्दाभिव्यक्तिन्निंवद्छिता |

HARVARD COLLEGE LIBRARY

WR

भाग्दति च । श्रताऽवगम्यतेऽस्मादिन्नानात्न्यात्मव्रह्मविषया-

दात्यन्तिकः संसाराभाव इति खयमेव प्रयोजनमाद |

ब्रह्मविदाग्नोति परमित्यादावेव सम्बन्धप्रयोजनन्नापनाथें।

fagraaf सम्बन्धप्रयाजनयोर्विद्याश्रवणएगरदणधारणा- wary wana । अवणादिपव्वैकं fe विद्याफलं | Sraat aaa निदिध्यासितव्य दत्यादिश्चुत्यन्तरेभ्यः। HUfageta वच्छमाणलक्षणं | ट दनत्तमलाद्र दः तदत्ति विजानातीति ब्रह्मविदाभ्राति परं निरतिशयं तदेव ब्रह्म परं । न दन्यस्य विज्ञानादन्यस्य प्रातिः । weg ञुत्धन्तरं ब्रह्ाप्राभिमेव ब्रह्मविदा दशंयतिसयोा वे तत्परमं WE AT Aya भवतीत्यादि ॥

ननु सब्वंगतं सव्वेखात्मभूतं ag वच्यति wat नाप्य प्र्िखचान्यस्यान्येन परिच्छिनिस्य च परिच्छिन्नेन द्रष्टा | शरपरिच्छिन्नं सव्वात्मकत्वञ्च ब्रद्येत्यतः परिच्छिन्िवदना-

सा च_-खभावानन्दाभिव्यक्तिरूपाविद्यानिरृत्तिरेवेति संसार गओाचरफलमित्यथंः॥ चखाद्यवाक्यस्यावान्तरतात्प््यमाहइ। खय- मेव चेति ॥ विद्येव केवलया are: साधयितुं wad) watafefa विशेषणात्सम्बन्धदनस्य पुरषाकाङ्काविषयतया परप्राक्तिः प्रयोजनं विद्याया इति। ara वा qatar इत्याशङ्का यच्चादिपरित्धागेन वेदान्तश्चवणादावेव मुमृच्तणा प्रवत्तितव्यमिव्याह | निद्धातयेरति ॥ पर गन्देनेत्कृटमुच्यते। कथं ब्रद्धेति व्याख्यायते त्राह । न शोति। च्याप्रोतिशब्दस्योैपचारिकम्थे दशयतु शङ्कामुडेन मुख्यां बाधकमाह | ननु सव्वगतमित्यादिना ॥ परमाथतो ब्रह्मखरूप- स्यापि सता नीवस्याविद्यया ब्रद्यानाप्तं स्यादिति सम्बन्धः |

48

Wremae TAATaITayT | ATS Veg: । कथं sae

QT

नापेत्तत्ाद्रद्यण WWATAr: warwar ब्रह्मरूपस्यापि सतेाऽसख Was भूतमात्रारुतवा दयपरि च्छिनाकल्मयाय्या- त्मदभिनस्तदासक्रचेतसः प्रतसञ्चापूर णस्यात्मनेऽव्यव- डहितस्यापि वाद्यसद्धेयविषयासक्तविन्ततया खदूपाभावद- अ्रनवत्परमार्थ॑ब्रह्मखरूपाभावद शंनलच्णयाऽविद्यया श्र- न्रमयादीन्‌ वाद्याननात्मन श्रात्मलेन प्रतिपन्नलाद्‌- न्रमयाद्यनात्मभ्या नान्याऽइदमस्मोव्यभिमन्यते । एवम- विद्ययाऽऽत्मण्डतमपि ब्रह्म ATH सात्‌ । तखेवमविद्य- याऽनाप्तब्रह्मखरूपस्य म्रूतस्यापूरणएस्यात्मनोऽविद्याया sma सतः केनवित्समारितस्य पुनस्तस्यैव विद्यया श्राभिर्यथा तथा युत्युपदिष्टसख सव्वात्मब्रह्मण श्रात्मतत्न- दशनेन विद्यया तद्‌ा्रिरूपपद्यत wai ब्रह्मविदाभ्रति

भूतमाकाभिभूतांशेः क्ता ये बाह्याः पर्च्छित्राच्ाच्रमयादय- स्तादात्मत्वदशिंन इत्यविद्याया विक्तेपकत्वरूपमुक्तं परमार्थे ब्रद्यरू्पं वास्तोव्यभावदशंनमावस्यलच्तणं fay यस्याः सा तयोक्ता ॥ खरूपेऽप्यग्रडणविपय्ययो भवत इत्च टष्टान्तमाह। प्रकतेति ॥ प्रछतसष्यापूरणस्य दशमस्य नवेव वयं वत्तम्‌ इति विपग्येयखरूपदण्ंनश्च ययेद्ययंः। ष्यद्रगनिमित्तामनाक्षिं विविच्य दश्रंननिमि्ामाप्तिं विश्याति। तस्येवमिति ॥ ara MIM Bait we संत्तेपताऽयकथमेनावता- स्यति । ब्रद्मविदाप्नातोव्यादिना॥ सब्बेता Mea यः खरूप- विश्रेषस्तत्समपंये समयस्य लच्यस्याभिधानेन खरूपनिदडधा- स्गायेषा ऋगुदाङ्ियत इति सम्बन्धः | erate Yuta- नलेनाल्ि किमपि महदस्लिव्यविग्रेषेख प्रतोयते। तते लच्या-

५४

~“

र + तदेषाभ्युक्ता 1 भा °परमिति वाक्यं Gard सर्व्वस्य au ब्रह्मविदाभ्नाति परमितव्यनेन वाक्येन वेद्यतया खनितस्य ब्रह्मणिाऽनिघा- रितखदूपविगेषस्य सव्यैता व्याटतखरूपविशे१समपंणसम- य॑स्य लकलणस्याभिधानेन खरूपनिधारणएया शअरविशेषेण साक्रवेदनस्य AYU वच्यमाणएलक्षणएस्य विशेषेण प्रत्य गा- waa श्रनन्यरूपेण विन्ञेयत्ाय ब्रहाविद्याफलच्च ब्रहम विदो यत्पर ब्रह्मप्राक्चिलच्षणम्‌क्तं ॥ | म॒ सबव्वात्मभावः सव्व॑संसारधम्भातोतन्रद्यखरूपत्वमेव नान्यदित्येतत्‌ ्रदशंनायेषा गद्‌ाद्धियते तरैषाग्ुक्रेति । तन्तसिन्नेव ब्राद्मणएवाक्येोक्तेऽये एषा चगभ्युक्ताऽऽखाता सत्यं ज्ञानमनन्तं AEA । ब्रह्मण लवणाथं वाक्यं | सत्यादीनि fe fifa विशेषणथानि पदानि fates ब्रह्मणे fata

are ena aaafamafafa प्रसिदिरपपद्यते। wanaafe ब्रह्य ब्य वाचतया सजातीयं घटादि विजातीय | तस्मात्सजातीय विजातीवयवययावत्तंकतया सत्यादिलच्तणस्य लच्तणत्वप्रसिदिरुप- पद्यक्ते। लच्तणमिधानदारेण खरूपविग्रषपतिपादने तात्मय्ये- मिति वाक्यस्य व्यर्थतादोाषः ufcea: | was ब्रद्यविदित्य नेनाविग्रषेणोक्तं वेदनं aw ब्र्यण्स्तस्य यो वेद निदितं गृ हायामिव्यनेन प्रत्यगात्मतया वेदनं वक्तव्यमिद्येवमथात्‌ ऋगु- aifsaa rary) विग्रषेण चति॥ च्ापातप्रतिपन्नविष्रेषणविष्येष्यभावमादाय पदानि विभजते। स्यादीनि fe date । विद्ेषयाथोनीति व्यारत्यधानि। कुता विष्ेषणविग्ेव्यभावप्रतीतिरिद्त ate! वि्रेषण्विश-

५५

भा ° ब्रह्मा विवक्तितला द gaa ayaa यते ब्रह्य प्राधान्येन विव-

aT

faa तस्मादिशेष्यं विज्ञेयं । यताऽन्यस्मादि शेषणविशेव्यत्वा- देव सत्यादीन्येक विभक्यन्तानि पदानि समानाधिकरणानि सत्यादिभिस्तिभिविंेषणेविंशेव्यमाणं ay fatara- tar निधायंते। एवं fe तज्न्नानं भवति यदन्येभ्या गिद्धा- रितं।यथा लाकं नीलं महत्सु गन्ध्य॒ त्पलमिति। मनु विशेष्य विश्षणन्तरं व्यभि चरददिशेव्यते, यथा नीलं रक्रघ्चोात्यल- fafa. यदा दनेकानि द्रव्याण्छेकजातीयान्यनेकविशेष- णयागीनि तदा विश्षणएस्याथं वत्वं a दयेकस्िन्नेव वस्तुनि विशेषणान्तरायो गाद्यथाऽसावेक श्रादित्य दति तथेकमेव च ब्रह्मान ब्रह्मान्तराणि येभ्यो fated नोलोात्पलवत्‌। न लचणायतवाद्विशेषणानां | नायं दोषः । कस्मात्‌ लक्त- ायेप्रधानानि विशेषणानि न विशेषणप्रधानान्येव कः

पुनलंत्षणएलच्छयो विशेषणएविशेव्ययोवा faiy दत्युच्यते `

Bales aay नीलं मद्त्॒गन्ध्यत्यलमिव्यादो सन्येव विशेषणवि- क A ~ Wye समानाधिकर्णतयेकविभत्यन्तानि प्रसिडान्येतान्यपि च तथाभूतानि नानाथंगतविग्रेषण्विशेष्यभावनिनन्धनानीति गम्यत इत्ययः ॥ विषेषगविशेष्यभावस्य फपलमाड। रवंहोति॥ विशेषण्विष्व्यभावमाच्िपति | नन्विति ॥ नीलत्वं ्यभिचरदु- aa रक्तमपि सम्भवतीति नीलं fanaa धटतेम तथा सत्यला- fea वयभिचर्द्रद्मान्तरः लाकप्रसिडं। ततः सजातीयव्यवच्छ- द्यस्याभावादिशेषरविश्ष्यभावोा न घटत इत्यर्थः| वि्नेषणवि- ~ ~e waaay maga प्रतिपाद्यत्वादव्याक्कतादिशास्रीयब्रद्यप- AY AS ( ~ ~ r~ दाथव्यवच्छेदेनानिवोाचख वशषणश्िष्यभावसम्भवादारय त्र्य aga faafaafaare । नेति ॥ सदुष्वाक्छं विर्णेाति।

HARVARD COLLEGE LIERARY

35°

५६ पत्यं जानमनं FATT

wie समामजातीयेभ्य एव निवन्तकानि विशेषणानि विशेषस्य

लक्षणं तु सर्व्वत एव यथावकाश्दाचाकाशमिति लक्त- णार्थ॑ञ्च वाक्यमित्यवोाचाम॥

सत्यादि शब्दा न परस्परं सम्नध्यन्ते पराथेलादिशेया्था fea aa usar विगेषणशब्दः grat facaar ब्रह्मशब्देन WIA | VA AY ज्ञानं ब्रह्म अनन्तं Uefa सत्यमिति यद्रुपेण afafad तद्रूपं न व्यभिचरति तत्सत्यं यद्भपेए निशितं यन्तद्रुपं वयभिचरदनुतमिन्यु- श्यते | wat विकारोऽनुतं वाचारम्भणं विकारो नामधेयं ग्टत्तिकेत्येव सत्यं । एवं सदेव सत्यमित्यवधारणाद तः सत्यं

नायं दाष इत्धादिना॥ सवंत wafa p सजातीयादिजातीयाच्च यथा महश्दतत्वेन wen एयिब्यादेविंसटद शचात्मादोराकाशस्य द्यावन्तकमवकाणदाटत्वमित्यथः॥

wasn भवति अतिव्याश्यादिरदडिता MaMa धम्मा लक्यां न्धायविशेवमीमां सकाः ब्रह्मपदगयुत्त्तिबलेन पदविश्रंघतः प्रति- पत्रं किचिन्मश्दस्तीति तत्सत्यं च्ञानमनन्तमन्टतजडपरिच्छेद- विरोध्िखरूपभिति विष्टेवतः प्रतिपत्तव्यमिति विश्ेषावगति- वि्रेषभूतं agai । प्रमितिस्त प्रमाणादेवेति ताकिंकाः | Tae च्तयं केव लब्यतिरटेकानुमानमाचच्ते तदा लच्तयादेव खभाववि- परेषपरमितिः। यचा care वयमिति लत्तणादूयाखयतयोग्यखभा- वविष्ेषस्य प्रमितिः रामान्यप्रतिपच्रस्य व्यपदाभिधेयस्य भवति। यद्दाव्यवहारसिदिः पलं गुवदुव्यमिति gaia गुणवत्वात्र यदेवंन aed यथा रूपं तथा सत्यत्वादिमत्‌ ब्रद्येति Dawug | सत्त्वादि मतत्वात्र aed a aed वथाघटाद्य दति रतश्च खण्ड-

५७

भा ° ब्रह्ाति ब्रह्मविकाराज्िवत्तंयति। श्रत: कारणत्वं प्राप्तं

ष्पा

ब्रह्मणः | कारणस्य च कार कल्वं agar श्डद्रद्चिद्रूपता च प्राप्नाऽतदूदम॒च्यते ज्ञानं ब्रह्मेति । क्ञानं ज्ञतिरवबोाधा भावसाधनो भ्ानशब्देा ब्रह्मविशेषणलात्छत्यानन्ताभ्वां मह। न हि मत्यताऽनन्तता च न्नानकदढले सत्युपपद्यते । शओानकटलेन दि विक्रियमाणं कथं सत्यं भवेदनन्तश्च | यद्धि न कुतसित्मविभज्यते तदनन्तं। न्ानकटंले च स्ञेय- ज्ञानाभ्यां प्रविभक्रमित्यनन्तता न Uta) यच नान्य दिजानानि म war ay यचान्यद्धिजानाति तदच्यमिति अ॒त्यन्तरात्‌ । नान्यदिजानातीति विशेषप्रतिषेधादात्मानं विजानातीति Va मलच्षणविधिपरत्वाद्ाक्यस्य । aa नान्यत्पश्यतीत्यादि wat waufafyqt वाक्यं यथा प्रसिद्ध मेवान्यत्पश्चतीत्ये तदुपादाय यच aaa a भूमेति

न युक्तयाऽसषमानमपि वयवहाराङ्‌ भवतीति नातीव खच्छणडम काया पुमविंङेषण्विशेव्यभावं पच्ठदयमवलम्ब्याह। सत्यादि- wa इति। सत्यं ब्रद्धो्यत्तं जाव्याटत्तिः परिच्छेदव्याङत्तिख यद्यपि लभ्यते जडस्य परिच्छत्रस्य सवेस्यातव्वात्‌ ज्ञानं ब्रह्य त्यु्तेना्ट तप रिष्छेदव्यारे निलभ्यते खप्रकाणस्य बाधाविषयत्वा- त्परिच्छेदयाइकस्य प्रमाणाविषयत्वाच लच्तणमपि aaa वेक- ल्पिकमदुष्टं | तयापि मन्दमतिदयुत्यादनाय यस्ात्स्ादिपदायं- व्याख्या नपून्वेकं UII व्या वत्येमा | स्मिति ॥ य डूपेरेव्यादिना भावसाधन डति भावद्युत्पत्तिकः | क्रियासामान्यं यद्यप्यन्यव्र भाव उच्यते तथाप्यत्र निविशेषं चिग्म।चं भावगुत्पच्या wee स्ा- दि शब्द सच्चिधामादिति nea | विरेषनिषेधः शेषाभ्यनु्लावि- aa xfa न्यायेन प्रासद्धिकं खन्नाढरत्वे तात्पग्ं माश निषेधति |

i

ya

“

भाग्ममखङ्ूपं तच ज्ञाप्यते WITEWY aifanfagurel-

Gl

ara खात्मनि क्रियास्ित्रपरं वाक्यं । खात्मनि च भदा- भावाद्िन्नानानुपपत्निः | ्रात्मनञ्च विज्ञेयलें न्नाचभाव- प्रसङ्गः । श्ेयतेनेव विनियुक्तलात्‌ ॥

एक एवात्मा ज्ञेयेन चाभवथा भवतोति चेन्न । युग- पदनंश्लात्‌। म fe निरवयवस्य युगपन्त्ाढलो पपत्तिः | श्रत्मनख घरादिवदिश्नेयले ज्ञानोापदेशानथक्ये। न fe चरादि वत्मसिद्धस्य ज्ञानापदेओेाऽ्थ॑वान्‌ । तस्माज््नादरतव सत्यानन्धानु पत्तिः | सन्माठलञ्चानु पपन्नं ज्ानकटठलादि- fanaa सति सन्माद्र लञ्च सत्यं । तत्सत्यमिति शरुत्यन्तरात्‌॥ तस््मात्त्यानन्तश्ब्दाभ्यां we fatquaa ज्ञानशब्दस्य अयो गाद्धावसाधने ज्ञानशब्दः । भानं ब्रह्मेति weat- दिकारकनिदत्यथ ग्टदादि वद चिद्रःपतानिटत्यथं ञ्च प्रयु

नाज्यदिजानातीद्यादिना॥ क्त्वं कम्मत्वं चंकक्रियावच्छित्रधम्म- इयं भित्राधिकसर्गं प्रसिद्धं | खात्मनि च मेदाभावातिरपपन्तिके ewes aaa कल्पयितुं न शक्यत care | areata चति ॥

aaa व्यारश्य्थानीद्यक्तं as शृते | सव्यादीनामिति t प्रमाणान्तरसिदडधमत्पलादिविषेष्यं ce ब्रद्य तु प्रमाणान्तससिड। पदमाचस्याप्रमात्वात्सत्धादीनां च व्यारत्ययत्वाद्समय वाक्व स्यादित्येः। सिद्धत्वमाच्रेग विशेष्यत्वं सम्भवति प्रमाणान्तर- विश्रेघयमन्थवां केवलब्यतिरेकाभावान्मिायस्य स्व्नुसपादः

` सदघिष्ानत्वद णशंनात्मपञ्चस्यापि दृश्यत्वादि हतुमिमि्यात्वेनाव-

naw सदधिष्ानत्वं सम्भाव्यते तस्य प्रपद्चाधिषानतया सम्भावि-

तस्य खरूपविर्रेवलच्तणायंमिदः वाक्यं तता नासदथेत्वमिव्याइ | e fi

न wearuentata । विरेषणाचंत्वमभ्युपगम्याइ | fastaar-

yc

च्यत । ज्ञानं ब्रद्योति वचनाप्माप्नमम्तवक््वं । सौकिकस्य ज्ञानस्यान्तवत्तद शनात्‌ | अ्रतसन्निटत्यर्थमाद । श्रनन्त- fafa ॥ सत्यादीनामनतादिधम्मैनिटत्तिपरलादिभेग्थस् ब्रह्मण उत्पलादि वदप्रसिद्धलात्‌। areas खातः। खपुष्यकृतशेखरः | एष बन्ध्या सृता याति अशश्टङ्गधमुरधर दति वच्छून्यार्थतेव प्राप्ता सत्यादि वाक्येति चेन्न । खक्त- wear | विशेषणत्वेऽपि सत्यादोनां लच्णारथप्राधा- न्यमित्यवोचाम | wa हि लच्छेऽनर्थकं लच्षणव चनं we- णाथलान्मन्यामरे न रएून्या्॑तेति | विेषणार्थेऽपि च सत्यादोनां खाथापरित्याग एव । एूल्यार्थते fe सत्या- दिशब्दानां विशेग्यनियन्तृलानुपपत्तिः । सत्या र्थैरर्थ- aa तु तद्विपरोतधर्मवद्यो विशेषेभ्यो ब्रह्मणा विेव्यस्य नियन्तुलम॒पपद्यते ब्रह्मणन्दाऽपि खार्थेना्थैवानेव । तचा-

यत्वेऽपि चेति । नीलं महत्छ॒गन्धमिति विरेवणपदानि खाय समपेखेन तदिकद्धव्यावत्तंकानि प्रसिद्धानि। तथास्यणशब्दाप्यबा- पि तसन््वे gad wane: quam विषयसंवेदनेऽनन्ताप- माकाश LATTA AU यापके। ततः खायंसम्पंणेन fzer- धिब्यावत्तकत्वाच्र वयाठत्तिमाचपय्येवसानमिव्य्थः। किञ्च वि्न- घस्य व्यावत्तंकत्वं सति व्या वर्छं घटतेऽताविष्रेषयत्वानपयपन्येव सदयत्वं काचयमियाइ। saree wife ॥ वोक्तं बद्यणब्दाऽ- प्रसिद्धाय इति ताड | ब्रह्मशन्दोाऽपोति ॥ ow बहिढ्ड(विति धातोाब्रद्धयतिशन्दा निष्पन्ना Tel महत्वे Vata | तश्च ay? दशतः कालता वस्ततखानवरच्छ्ित्रत्वं VPs मानान्तसाभावात निस्तिश्यमदश्वे सम्पन्ने ufafe पय्यवस्यति । तते! बन्ध्या

६०

भा ° नन्त श्ब्दोाऽन्तवत्प्रतिषेधद्यारेण विगेषणं | सत्यज्ञानशन्दो

तु खार्थसम्प॑णेनेव विग्रेषणे भवतः ti

तस्मादा एतस्मादात्मन दति ब्रह्मप्सेवात्मशब्दप्रया- गादेदित्‌रात्मेव We एतमानन्द मयमात्मानमुपसष्ाम- तीति wo amature) area तदेवानुप्राविशदिति च। तयैव जोवरूपेए शरीर प्रवेशं दयति । श्रता af<a:

सरूपं ब्रह्म । एवं तद्या त्मलाज्त्ना नकट वमात्मा ज्ञातेति हि

प्रसिद्धं । सोऽकामयत दति च कामिना शानक भरसिद्धं । अता ज्ञानकटंलाज्पतिब्रद्यत्ययुक्रमनित्यलप्रस- We) यदि नाम ज्ञघिक्नानभिति भावरूपता ब्रह्मणस्त- याप्यनित्यले प्रसज्यते पारतच्यञ्च। धात्वथानां कारका- पललात्‌। ज्ञानञ्च धालथाऽताऽस्यानिव्यलं परतन्तता च। न खश्पव्यतिरोकण काय्यत्रो पचारात्‌ | श्रात्मनः खरूपं अनं तता व्यतिरिच्यतेऽना नित्यैव तथापि बुद्धेरूपा- भिलक्षणायाखल्त्रादिद्वारेविंषयाकारपरिष्णामिन्या यें

तादिग्ब्दविलन्तगो ब्रद्मणब्द इयथः ॥ स्यादिषु धिषु विष्रेष- बेष्ववान्तरभेदमाङ | तच्रानन्तेति ॥

खनन्तमि त्यनेन Tat wae उक्तमभिपेयेकये शास््रतात्पयै दष्ःयति | तस्मादा इत्यादिना॥ aaa ष्यात्मेकयं चेदिवच्तितं afe wawew भावसाधनत्वव्याख्ा Wadaare | र्वं त्ति ॥ xaw aragafacagaary । ष्यनित्यत्वप्रसङ्ा- afa | ठन्तिमदन्तःकरथापरडितत्वेनात्मनोा च्राटरत्वंनखतः कायय-

we चानस्यान्तःकरबवृ्युपडितत्वेन तत चख्यात्माभिन्रत्वेऽपि

WGA म Wass नापि wae प्रसज्यत Kary । न खरू - tra frageur तचिं तज ब्रह्मणः कटत्वाभावे कथं सव्वं.

९१

भा ° अब्दाद्याकारावभासास च्रात्मविज्ञामस्य विषयभूता उत्प-

Glo

दयमाना एवात्मविज्ञानेन व्याप्ता उपपद्यन्ते, तस्मादात्म- विज्ञानावभाषाश्च ते विज्ञानशब्दयवाच्याख धालथेभूता आ्रात्मन एव wat विक्रियाखूपा इत्यविवेकिभिः परिक- स्यन्ते । यत्तु ARB विश्नानं तत्सविटप्रकाश्रवदम्दुष्य- व्च ब्रह्मखरूपाव्यतिरिक्रं खरूपमेव aq तत्कारणा- न्तरसव्यपेचं नित्यखद्पलात्‌। स्वभावानां च तेनावि- भक्रदेशकालाकाशादिकारणत्ाख निरतिश््यद्धच्मलाखं न तस्यान्यद्‌ विज्ञेयं च्छं व्यवहितं faved भूतम्भवद्ध- fascia तसरात्सव्वश्ं age । मन्तवा । अ्रपाणि- पादा जवना ग्रहीता TATE: स श्टणात्यकणंः ख वेत्ति वेद्यं न च तस्यास्ति वेत्ता तमाङरग्यं ws महा- न्तमिति । न fe विन्नातुविंज्ञातेविपरिलापोा विद्यते$- fanfaara ठ तद्वितीयेऽस्तीत्यादिग्रुतेख । विन्ञाद- सखदूपाव्यतिरेकात्करणादि निमित्तानपेकितत्वाख ब्रह्मण त्वमित्यत are | सन्वभावानाश्ेति ॥ संविदव्यवधानेनेव वश्िविंषयस्य fafa: way संवित्छभावेन wear qafea- fafa aad ब्रद्योपचय्यंत care: | faa aii wale विद्यत ras मन््रसम्मतिमादच | wararafa i wa faa ara- त्वाह्लाकिक्षश्चानवदित्यादि चोद्यमुक्तन्धायेन facafaary | fawzeeifa ॥ लेकिकच्चानस्य करादि सापेच्तत्वाद नित्यत्वं । ष्यात्मखरूपन्तु Wa न करणादिसापत्तं सकलकरबव्यापारोाप- रमेऽपि सुषुग्यभावादन्यथा उषुप्तिसिद्यनपपत्तेः परामशासम्म-

वप्रसषद्मद्‌तः श्रतितात्पर्यगम्धेऽयं न्‌ सामान्यतो द्दरध्स्य way ति भावः। रातूमखरूपन्डतं We कारकसाध्यं धात्वथत्वादिति

5°

९२ यो वेद निहितं गुहाया परमे यामन्‌ 1

भाण ज्ञानखरूपत्वेऽपि नित्यत्रप्रसिद्धिरतेा नेव धालर्थस्तदकरि-

‘Te

यद्ूपलात्‌ ॥

श्रत एव च WARS तस्मादेव चन न्नानशब्दवाच्य- मपि agy तथापि तदाभासवाचकेन afguafaieg श्ञानशब्देन awa नद्भच्यते शब्दप्रठत्तिदेतुजात्यादि- धर्मरहितवात्तया सत्यशब्देनापि सर्व्वविरेषप्रत्यस्तमित- खङूपलाद्रद्यणि वाद्यसत्तासामान्यविषयेण सत्यशब्देन ल च्छते सत्यं ब्रह्मेति नतु सत्यशब्दवाच्यं ब्रह्म | एवं सत्या- fewer इतरेतरसन्निधावन्योन्यनियम्यनियामकाः षन्तः सत्यादि शब्दवाश्यलान्निवत्तंका ब्रह्मणा खचणाथाख्

चासिद्धमित्याह | खत इति ॥ निग्यात्मसरूपतवादवेत्ययः। तरव चवेति नित्यत्वादेव aay न तत्कटत्वमपि waa च्ापादयितुं wed लेकिकानित्यक्ञानविलच्तणादेव war. ब्द्वाच्यमपि AG न भवतीव्धाष | तास्मादेव चेति ॥ कथं ale चानं ब्रद्यति प्रयोगस्तचाङ | audits ॥ शब्दस्य प्रटत्तिदहेतवे नात्यादिधम्मा गः Ae इत्यादो तदभावाच्छन्दान्तरेयापि वायं म भवत्या । तयेति ॥ तथा सत्यश्ब्देनापि न वाच्यं ब्रद्धयेति We y रखुतत्स्फारयति। सव्वैविग्रेषेति ॥ सन्ता यस्यास्ति aaa- मिति लाकरूणिः। सन्ता चानुगतरूपं सामान्यं aren सत्तावि- Le | स चायमनुरुत्तव्यारन्तभावेनावस्तुपरस्य रापे्तसिडत्वा- दता यस्मित्रपव्याढत्तानुढत्तभावसतदव्यारत्ताननु गतं ब्रह्य TAT इत्यथः | TRAN श्दस्यायमुक्रा वाकायंमाद् | वं सत्यादिति ॥ यद्यपि सव्यादिश्ब्दानां ब्रह्य म॒ख्याऽन्वयस्तया- प्याखखेक हायन्धादि वत्पार्टिंकान्वयेनेतरेतृरसभ्िधाबन्धोन्यवा-

RR

उ Asya tary कामान्‌ सह्‌ \ sao विपभितेति

भा ° भवन्ति tara: सिद्धं। यता वाचो निवन्तंन्तेऽप्राय मनसा

Gl

सहाऽनिरक्रेऽनिलयेनेति चावाच्यलं नोलात्पलवद्वाक्यार्थलं च ब्रह्मणस्तद्यथा व्याख्यातं ब्रह्य या वेद विजानाति निहितं fad werat । गुते: संवरणाय निगृढा wet ज्ञानन्नेयज्नाढपदायथा इति गुहा बुद्धिगूढावस््ां भोगा- पवभौ पुरुषाथाविति वा wet परमे wae यामम्‌ वेान्याकाथेऽव्यारृतास्ये ॥

तद्धि परमं बोम एतस्मिन्‌ खस्वच्चरे गाग्धाकाश xa- चरसक्निकषहुदायां aratfa वा सामानाधिकरणा- दव्याङृताकाश्रमेव wer तचापि निगृढाः सर्वै पदाथी- faq कालेषु कारणत्वात्‌ amare तस्िक्नन्तडितं ब्रह्य

त्तिजिवयामका भवन्ति waa विग्रेषणात्सयशन्दो a जडे कारये ada aaa विेषणाज्ज्ानशब्दा न विषयसापेक्ते "छाने aaa | Waa विशषणान्नानन्तग्ब्दे च्राटव्यतिरि क्तं वत्तते। तत सत्यादिगश्ब्येन Sift वाच्यं afeauaa भवितथ्य- मिति सम्भावयन्तः सकललेकिकाध्यासाधिष्ानं ब्रह्मतेन लच्- यन्तोत्यथः। ततः किं फलतोत्यत खाद | खतः सिडधमिति ॥ वाच- AU बेाधकत्वानङ़ोकारादवाच्यत्वं सकलानिष्टव्यवष्डेदेनेका- स्येव लब्त्वाभ्युपगमाच गुणगुख्ादिसम्मेदरूपवा काच वेलं च ब्रद्यणः सिदभमित्ययः॥

बुद्धौ कायै यदनुगतं परमं द्यामाव्याह्टताख्यं afafated- भिति सप्तमीदयं वैयधिकरण्येन याख्यातं ॥ बयोमण्न्दस्य भूता- कारे रूपिं परि त्न्य किमिद्यव्याक्षतविषयत्वं व्याख्यातं ware | तङधीति॥ PAA काथ्येत्वेनापरत्वादव्याकताकाशस्य कारव-

६४

भाग्ड्ाद्‌मेव तु परमं वामति न्यायं विज्ञामाङ्गत्ेन वाना

faafanara | यावेमवदिद्धा पुरुषाकाभे योवै साऽ- माःपुरुषाकाशःसाऽयमन्तदेदयाकाश दति भ्ुत्यन्तराप्म fag wee Bra: परमं तत्त्वं तस्िन्दादं aria at afgier तस्यां निहितं wy agen विविक्रतयोा पलभ्यत टति। न waa विशिषटदेशकालसम्बन्धाऽस्ति ब्रह्मणः स्व्व- गतलवान्निरिशेषत्वाख । सख एवं ब्रह्मा विजानन्‌ किमित्य्‌ | aya wR सव्वात्निर्विशेषान्‌ कामान्‌ भागानित्यर्थः । किमस्मदादिवत्परचखग दीन्‌ पी यणेत्या इ । स इ यगपदेक- तणापा रूढाने वेकयापलब्ध्या सविदप्रकागवननित्यया AY- खरूपया व्तिरिक्रया यामवा चाम सत्यं ज्ञानमिति । एत- दुष्यते ब्रह्मणा सहेति ॥ ब्रह्मण्डतेा विद्धान्‌ ब्रह्मखरूपे- णेव TAT कामाम्‌ सददासुते न यथापाधिष्टतेन खश्ूपे- Waa जलदग्याकाशादि वत्प्रतिविम्बभूतेन संषारिकेण धौ दिनिमित्तापेचांखत्तरादिकरणपेर्चाख्च कामान्‌ त्वेन पररमत्वविगेघगसम्भवाच्छाखान्तरशएतपद्ये waa ब्रद्यणा AMAIA Bawa लच्छत Law | रवं परा- भिप्रायेब याख्याय खाभिप्रायं sree | wreaa fafa हदया-

वच्छे warm Gare तस्यां बद्धो साच्तितया जिहितमभि- वयतां Rafe व्याख्यानं ga बरदुभेरेन AMM अपरोष्यला

` भादन्यथासमष्टिरूपेऽव्या्नते मा यातच््वेऽवस्थितं waa Wee

पारोच्यं प्रसज्येत पारोच्येण च च्नानं नापरोच्यसंसाराध्यासनि- वर्तकं | तस्ादपरोचरषुचेतन्या भेदेन We: WELT प्रयत्त- ताया fraferarna हदयाकाण्रमेव विन्लानश्ेषभ्डतं विवच्ित- faaw ॥ यदुक्तं waranty परमत्वानुपप्तिरिति aay |

९५

भा पय्थायेणाश्रुते लाके । कथं afe यथाक्रन प्रकारेण

Ble

wiga waar नित्यब्रह्मात्मसखरूपेण warfefafa- तानपे्तांश्घुरादिनिरपेचां च सब्वान्‌ कामान्‌ सदेवा- शुत इत्यथैः । विपञिता मेधाविमा waa । तद्धि वैपञित्यं यक्छव्व॑ज्ञखरूपेण ब्रद्मणाऽस्मुत दति 1 इतिशब्दे मम्तपरिसमा्यर्थः | सव्य एव वद्या ब्रह्मविदाप्नोति परमिति ब्राह्मणएवाक्येन खचिताऽथः संकेपता ay व्याख्यातः grea विस्तरेण नियः कर्तव्य दत्यु तर स्त- दत्तिस्थानीयेो यन्य श्रारभ्यते तस्मादा एतसममारित्यादिः॥ ततर च सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रद्योत्युक्रं मन्त्रा तत्कथं सत्य ज्ञानमनन्तश्चेव्यत श्राह) चिविधं fe array देशतः कालता वस्त॒तस्ेति तद्यथा देश्ताऽमन्त ararat a fe देशतस्तस्य परिच्छदोाऽस्ति। न तु कालतञख्ानभगयं वस्तु- तश्चाकाशख्य | कस्मा्कराय्येलात्‌ । नेवं ब्रह्मण श्राकाश्रवत्का- लताऽप्यन्तवत्चमकाग्यलात्‌ | कायं fe ag कालेन परि- च्छिद्यते ्रकाय्यंञ्च AG । तस्मात्कालताऽणनन्तं । तथा

यो fafa ॥ नन्‌ निहितण्यब्दः स्थितिं qi कचं विविक्ठतवा स्फुटतयेपलम्भाभिप्रायेण व्याख्यायते ताह । न होति ॥ खन्ध- येव्युपलम्भवयतिरेकेणाविद्यावश्यायां ये सुखविशेषा हिदिर्खगभो- दयुपाधिषु भेग्यत्वेनाभिमतास्तेषां सर्व्वषां ब्रद्यामन्दाव्यतिरेका द्रद्लीश्छता विदान्‌ सन्बानेवानन्दानख्रुत इ्युपचारेग बडवचन- fame: | छत्तमनु वदन्रुत्तरम्रन्थावतारणाय wa रवेत्यादिना ष्याकाशादिकारगत्वाभिधानेनानन्त्यप्रप्चः क्रियत इति समन- mae «wife पुन्नीक्तेववर्थविशेषमम्‌ु वदति | तच. चेति ॥ वस्तुत च्या नन्यं व्याख्यातुं वस्तताऽन्त वन्नं तावदाइ। Haw

J

९९

भा० वस्हतः। कथं पुमवंस्हत ware सब्वानन्यलात्‌ | भिन्नं

GT

fe ag वस्वन्तरस्याग्ता भवति वस्वन्तर रद्ध प्रसक्ता वस्वम्तरान्निवन्तंते । यता यता यस्य बुद्धनिंटत्तिः म तस्यान्तः । तद्यथा गेतलबुद्धिरशवलाद्धिनिवत्तते <ara- लान्तं गात्वमित्यम्तवदेव भवति। ख arent भिन्नेषु aay इष्टा नैवं ब्रह्मणा भेदेाऽता वसताऽप्यामन्त्रै कथं युनः eae ब्रह्मण इत्युच्यते खव्वैवसकार णलात्‌। Teaat fe वद््र्नां कालाकाशादीर्नां कारणं ब्रह्म॒ । कायापेच्चया वस्ठतेा ऽन्नलमिति चेन्न । श्रनुतलात्काय्थेवस्हनः । न डि कारणव्यतिरेकेण काये नाम वस्त॒ताऽस्ति। यतः कारणा- दुद्धिनिंवन्तते । वाचारम्भणं विकारो नामधेयं ग्डत्तिकेत्येव सत्यमेवं सदेव सत्यमिति श्रत्यन्तरात्‌ | तस्राद्‌ाकाशादि- कारणता शतस्तावदनन्तं HY) श्राकाणो नन्त दति

श्रसिद्धं quawad कारणं aafeg देशत श्रात्मन

आन्यं । म हि स्वंगतात्सव्वैगतमुत्पद्यमानं fafae a तेऽताजिरतिशयमात्मन श्रानन््यं देशतस्तथाऽकाय्थेला- त्काणतसद्भिलवस्वन्तराभावाख aga wa एव निरति- Wawa ॥

Want ॥ विस्त रेगाक्तमानन्त्ये सङ्किप्याइ | तस्मात्िडमिति। दे एताऽनवच्छित्रस्याक्राशस्य कारणतवाद्यापकत्वाचिर्तिशयमा- MAT देशत खानन्यमक्रायेताच कालत Ulan यद्य ताऽव्यावत्तेत तस्य एथगसत्वात्वांस्यो पादानादन्यक्च सत्वायोगादस्तताऽप्या- avy सिङधमिव्थंः | aa इति निरतिश्यानन्यादेव सत्यत्व- मपि सिडमन्तवश्च रव रष्नस्पादिवदसग्त्वादि्थंः ॥

35°

भा

Ie

६७ तस्माद्वा रतस्मादातमन आकाशः सम्भूतः 1 आकाशादायुः\ वयेारशिः\! TTT: !

तस्मादिति मृुलवाक्यद्धचितं ब्रह्म पराण्टश्ते । एत- स्मादिति। waar अनन्तरं यथा लक्तितं यद्भद्ौव ब्राद्यणवाक्षयेन खचितं | यच सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्मत्य- नन्तरमेव लितं तस्मादेतस्माद्रदह्यणए Ararat श्रात्म- शनब्दवाच्यलात्‌ | ata fe agate तत्सत्यं ख ्रात्मे- तिश्रुत्यन्तरादता ब्रह्मात्मा | तस्मादेतस्ाद्रह्मणए श्रात्म- सखरूपादाकाशः सम्भूतः समुत्पन्नः | WATT नाम शब्द गुण्णाऽवकाश्रकरो मृ्तद्रव्याणा तस््रादाकाग्रात्खेन स्पथे- गणेन Yau च कारणगुणेन शब्देन द्विगुणा वायुः सम्भूत दत्यनुवन्तते Way सेन खूपगृणेन wnargy fay णाऽधिः सम्भूतः | we: खेन रसगृणेन पयश्च चिभिख- THN WT: सम्भूताः । श्रद्धः खेन गन्धगुणेन GE afi: पञ्चगणा एथिवो सम्भूता । एथिया ओषधयः | ओषधीभ्याऽन्नं । अ्रन्नाद्रतारूपेण परिणतात्मरुषः भिरः- पा्याद्याकृतिमान्‌ | स वा एष पुरूषोाऽस्नरषमयोऽलरस-

र्वं खट्िवाक्यतात्यय्येमुक्ता पदानि fared | तस्नादित्या- दिना॥ अन्त्यकाग्येपयन्तं परमात्मनः सव्व॑जोापादानत्वादाक्ञाश- भावापच्नात्परमात्मन खव वायुः सम्भूताऽत र्व तदरूशस्यासषरवा- नुढत्तिगुषन्द प्रयोगेऽपि भेद कल्पनया तशवं | तत्त्वाभिप्राये न वेंरेषिकपच्चवत्त्वभेदाभिप्रायेय तत्वत मेरे प्रमागभवादिति

६८ उ. अद्यः पृथिवी ! पृथिया ओषधयः \! ओषधी- ATS \ अनुप्रेतः \ रेतसः पुरूषः TAT RSIS रसमयः 1

ure विकारः । पुरुषाकृतिभावितं हि स्वभ्योऽङ्गभ्य सेजः सम्भूतं रेता वीजं तस्माद्यो जायते साऽपि तथा पुरूषारृतिरेव स्यात्‌ सव्वजातिषु जायमानानां जनकाङ्ृतिनियमदर््॑नात्‌ सर्व्यषामयप्यन्नरसविकारवे ब्रद्धव॑श्तवे चावश्िष्े कस्मास्परुष एव ग्यते प्राधान्यात्‌ । किं पुनः प्राधान्य कर्मन्ञाना- धिकारः पुरुषऽएव fe शक्रवाद्चिलाच्च wif विद्वान्‌ समथः .कर््मज्ञानया र धिक्रियते । परुषते वाऽविस्तरात्मा a fe विज्ञानेन सम्यन्नतमोा विज्ञातं वदति विज्ञातं पश्छति वेद्‌ श्वस्तनं वेद लाकालाको मर्त्यनाग्टतमीत्तती- त्येवं सम्पन्नाऽयेतरेषां पश्ूनामश्नापिपासे एवाभिन्ना- ममित्यादिुत्यन्तरद शनात्‌ ॥

[भ

We KTH पुरषय्महगस्य तात्पयय॑माइ | सन॑षामपोति ॥ प्राधा- न्धादिति विधिनिषेधविवेकसाम्यापतक््वादिन्युक्तं atatan- श्युतिसखतिमाइ | पुरुषे त्वेवेति ॥ ब्राद्णरादि जातिमति मनु- व्यादिरदेहे आाविस्तरामतिश्येन प्रकट ata क्लानातिश्यदशं- नादिव्यथेः। waa च्रामकम्मादि साधनेनाच्तयफलं प्रापुमिच्छती- en, येन विवेकच्चानेन पुरुषस्य प्राधान्यं वि वच्तितं तत्यश्रा- दीनां ateitanre | ्येतरेषामिति ।

5°

gc

तस्येदमेव शिरः 1 अयं दक्षिणः पक्षः 1 अय- मुतरः पक्षः 1 अयमात्मा \ इद्‌ पुच्छ प्रतिष्टा 1 तदप्येष Pat भवति un इति प्रथमेाभनु-

वाकः१११॥

भा सदि पुरूष दृद विद्ययान्तरतमं ब्रह्म सद्कुामयितुमि-

चखा

स्तस्य च वा द्याकार विशेषेष्वनात्मखात्मभाविता बुद्धि- रनालम्बमविशेषं कथित्दसान्तरतमप्रत्यगत्मविषया निरालम्बना च कन्तुमश्क्येति दृ ्टशरीरात्मसामान्यकल्य- नया शाखाचनद्रनिदंनवदन्तः प्रवेशयन्नाद । तस्येदमेव fat: | तस्यास्य पुरुषस्याल्नरसमयस्येद मेव शिरः प्रसिद्धं । प्राणएमयादिष्वशिरसां शिरस्वदशंनादिहापि amagr मा भूदितीदमेव भिर इत्युच्यते एवं पल्लादिषुं योजना । श्रयं zfaur ars: पृव्वाभिमुखस्य दक्षिणः west सव्यो बाडङ्रूत्तरः VISA मध्यमा देदभाग श्रात्माऽङ्ानां | मथ्यं द्यषामङ्गानामात्मेतिश्चतेः । इदमिति नाभेरधस्ता- Uy Aas प्रतिष्ठा । प्रतितिष्ठत्यनयेति प्रतिष्ठा पुच्छमिव

पुच्छमधाबलम्बनसामान्या्चया गोः TH एतप्मत्या-

तरेषां प्राणमयादीनां खूपकत्वसिद्धिः । मूषानिषिक्र- द्रतताखप्रतिमावत्‌ । तदप्येष Brat भवति ।तत्तस्िनेवा्

ए क

काण्पञ्चकापन्धासस्य तात्पय्येमाद् । स wear ॥ पच्तपुच्छणब्दप्रयोगात्स॒ पखाकार क्रति द श्यति । उत्तरच तत्व- aaa वाद्यविषय1सङ्व्यपोहशतुबदेरातनि स्थिरीकरणं

35°

So

Has प्रजाः प्रजायन्ते 1 याः काञ्च पृथि- वी भरिताः ! अथा अनेनैव जीवनि ! अथे- नदपि यन्त्यन्ततः ! अनु टि भूतानां उ्येष्टं \ तस्मास्सर्वौषधमु ते 1

a rene as ~~ ~ -- ~ [

भाण ब्राह्मणाक्रेऽन्रमयात्मप्रकाश्क एष श्लोका मन्तो भवति॥

ST

दति प्रथमोऽनुवाकः ॥ ९ ॥

अन्नाद्रसादिभावपरिणतात्‌ । वे दति स्मारणार्थः | प्रजाः स्यावरनङ्मात्मकाः प्रजायन्ते। याः काञ्चाविशिष्टाः vfuat far: एथिवोमाितास्ताः wat अन्नादेव प्रजा- यन्ते । ्रयाऽपि जाता waa जीवन्ति प्राणान्धारयन्ति बद्धंन्त इत्यर्थः । श्रथाणेनदन्नमपि यम्यपिगच्छन्ति | अपिशब्दः प्रतिशब्दारथैऽननं प्रति प्रलोयन्त इत्ययः । अन्त- ताऽन्ते जीवनल्णाया न्तः परिसमाप्री | WANTS | डि यद्माद्भूतानां प्राणिनां ज्येष्ठं प्रथमजं । अन्नमयादीनां रीतरेषां भूतानां कारणमल्मताऽनम्रभवा श्रन्नजीवना अन्नप्रलयाख BAT: प्रजाः | यस्माच्वं तस्मात्छव्वाषध सव्व॑प्राणिनां रेददादप्रथममनमच्यतं ॥

क ate asec eee ene नोापासनविधानमिद्ध frafad ॥ ति प्रथमोऽनुवाकः ॥९॥

SURAT CICA TAMA TATA TAT, मध्ये गरजस्यापासनविधो waa च वाक्यभेदप्रसक्घादत Tay सतिपराथलादिति न्यायेन यथा प्रयानादिफलश्चवणमयवाद- स्थात्रमयादिप्रतिपन्तेरपि फलश्चवशमथवाद रव तत्तटुडि- स्िरोकारस्य पुव्यपुव्वेवुद्धिषिलापनेनात्सनः प्रतिपत्तिश्रेवला- दिति बट ॥ इति दितीयेोऽनृबाकः ॥ २।

OR

So ae वेतेश्नुमापुवलि 1 येनं बरह्मापासते 1 अनुर्‌ हि भूतानां ज्येष्ठं \ तस्मात्स्वीषधमु ते 1 अनुद्रतानि STA 1 जातान्यनन TTT १ अद्यतेऽति च भूतानि 1 तस्मादनुं तदुच्यत इति 1

मा० श्रल्लब्रह्मविदः फलमुच्ते। सव्वं वे ते समस्तमन्नजात- माश्रुवभ्ति । के। येऽन्नं ब्रह्म यथोक्मुपासते। कथमलजे- ऽन्नात्माऽन्नप्रखयोाऽरं तस्रादननं ब्रह्मेति । कुतः पुनः सव्वा- स्नप्रात्निफलमन्नात्मापासनमिल्युच्यते । अन्नं हि भूतानां Sel भूतेभ्यः wet निष्य ्नलाज्ज्ये्ठं fe यस्रात्तसा- तष्वीषधमुच्यते । ARIAT सव्वीन्नाक्रोपाखकष्य सव्वान्नप्रा्िः | अन्नाद्भूतानि नायन्ते । जातान्यन्नेन TAM दृत्युपसंहाराथं पनव्यैचनं । ददान मन्ननिर्व॑ चन- मुच्यते ' waa चेव यद्भूतेरन्नमत्ति च भूतानि खयं तस्मादन्नं aaa i दतिशब्दः प्रथमकोाश्रपरिषमा्ययेः ॥ अन्नमयादिभ्य श्रानन्द्मयात्तेभ्य श्रात्मभ्याऽभ्यन्तरतमं ब्रह्म विद्यया प्रत्यगात्मलेन दिदशंयिषुः शास्नमविद्या- छतं पञ्चकाशापनयनेनानेकतुषकोद्रववितुषीकरणेनेव तण्डुलान्‌ Walla तस्मादा एतस्मादन्नरसषमयादित्थादि, तस्मारेतस्माद्यथाक्रादन्नरसमयाति्पिण्डादन्यो व्यतिरिक्ा ऽन्तरोाऽग्यन्तर श्रात्मा पिण्डवदेव भिथ्यापरिकल्पित ्रत्मल्ेन प्राणमयः | प्राणे वायुरूकयसप्रा यस्तेन प्राण- मयेनान्ञर समय WAT एष पणा वायुमेव द्ुतिः। खवा

9९

Se तस्माद्वा ठतस्मादन्‌रसमयात्‌ \ अन्येाभ्जराता प्राणमयः ! तेनेष पूर्णः 1 सवा ष पुरुष- विध ca तस्य पुरुषविधता i अन्वयं पुरुषविधः ! तस्य पाण दव शिरः! याना दक्षिणः पक्षः \ अपान उत्तरः पञ्चः † आकाश

भा० एष प्राणमय श्रात्मा पुरुषविध एव परुषाकार एव गिरःपक्चादिभिः किं खत एव नेत्याह । प्रसिद्धं ताव- दन्नमयस्यात्मनः पुरुषविधं । aaratea पुरुषविधर्ता परुषाकारतां । अन्वयं प्राणमयः परूषविधी मूषानि- पिक्रप्रतिमावन्न खत एव एवं qe पवस्य पुरुषवि- धतामनृन्तरोात्तरः पृरूषविधोा भवति qa: पुव्वञ्चा त्तरा- ` न्तरेण GE कथं पुनः पुरुषविधताऽस्येत्यु यते । तख भ्राणमयस्य प्राण एव fat: प्राणएमयस्य वायुविकारस्य प्राणा मुखनासिकानिःसरणे ठत्तिविशेषः चिर दव परि- RAYA व चनात्‌। THA वचनादेव पलादि कल्यना | व्यानो व्यानटत्तिदा लषणः TI! | अपान उत्तरः प्तः | WATT aia य आकाशस्य ठत्तिविशेषः ख समानाख्यः स श्रात्मेवात्मा मराणठत्यधिकाराग्ध्यस्यलादितराः पय्येन्ता इन्तीरपेच्यात्मा | मध्यं देषा मङ्गगनामात्मेति प्रसिद्धं मध्यमख्यस्यात्मलं । ष्थिवीपुच्छं प्रतिष्ठा । प्रथिवीति षयिवीरेवताऽध्यात्मकस्य प्राणस्य धारयिची खितिरेतु- area परषद्यापानमवष्टभ्येति fe भ्ुत्यन्तरं । अन्ययोा-

५

Seo आता ^ पृथिवी पुच्छं प्रतिष्ठा 1 तदप्येष Aa

भवति ¶ इति हितीयेाऽनुवाकः १२१ प्राणं देवा जनु प्राणति 1 मनुधाः पशवश्च ये \ प्राणा हि भूतानामायुः ! तस्मात्सव्चायुष-

we दानटृत्योद्धंगमनं ware पतनं वा स्याच्छरीरसख

तस्मात्एथिवी देवता Tee प्रतिष्टा प्राणएमयस्यात्मनः ॥ aafaqaa प्राणमयात्मविषय एष drat भवति॥ दति दितीयेऽनु वाकः ॥ २ ॥

प्राणं देवा अरनुप्राणन्ति। श्रग्न्यादयः प्राणं वाच्रा- त्माणं प्राणनश्क्रिमन्तमन्‌ तद्‌ात्मभूताः wat: प्राणन्ति प्राणनक्मं gata प्राणएनक्रियया क्रियावन्तो भषन्ति | अध्यात्माधिकारादेवा ciate प्राणमनुप्राणन्ति म॒स्य- प्राणमनुचेष्टन्त इति वा । तया ATA: HAY a a प्राशनक््मणेव चेष्टावन्ता भवन्ति | way नान्नमयेनेव परिच्छिन्नेनात्मना श्रात्मवन्तः भ्राणिनः। fants तदक- गतेन प्राणमयेनापि साधारणमेव सब्व॑पिष्डगापिनात्म- वने मनुब्यादयः। एवं मनामयादिभिः पूष्बपुव्वग्यापि- पव्वेपूव्यकाशस्याऽत्रोत्तरः काश रवाल्मेति व्याखयातमापात- दश्रनेन | तदसत्‌ ॥ इति दितीयोऽ$नवाकः॥२॥

ष्थात्मण्गब्दस्याम खाथत्वप्रसक्कगत्‌ प्रक्रतपरामणशकेतन्डब्दके- TMs सव्वकाशाध्यासाधिष्टानग्ुतञश्विदात्ेवाव्रात्मश्ब्देन fa-

afaa इति तात्यग्यमाह । तथा खाभाविक्नेति। खचादि-

। > ~ @ त्यात्मश्रब्द्सामचात्कन्पितम्याधिषानतवानुपपत्तेश्धेधयः। असा- K

७8

Se मुच्यते \ स्मेव त आयुर्नि 1 ये प्राणं नल्लो-

पासतेः\ प्राणा दि भूतानामायुः ! तस्मात्सवी-

युषमुच्यत इति १ तस्येष व शारीर आत्मा 1

are भिरुत्तरात्तरैः खच्यैरानन्दमयान्ते राकाशादिभूतार-

aT

रविद्यारतेरात्मवन्तः सर्व wrfea तथा खाभाविकेना- प्ाकाश्ादिकारणेन नित्येना विरुतेन सव्वंगतेन सत्यज्ञा- मानन्तलच्तषणेन पञ्युकाशा तिगेन सव्या त्मनात्मवन्तः। स हि परमार्थत Want स्थैषाभित्येतदयादुक्तं भवति । प्राणं रेवा श्रणप्राणन्तीत्युक्ं । तन्तस्ादित्याह। भरणा डि

अस्माद्‌ भुतानां प्राणिना मायुर्जीवनं यावद्यशिज्छरीरे

प्राणं वसति तावदायरिति भ्ुत्यन्तरात्‌। तस््मात्छव्वायषं । सर््व॑षामायुः सव्वोयः सव्वायुरेव स्वायुषभिल्यच्यते | #° । #" च्छ प्राणापगमे मरणप्रसिद्धः । प्रसिद्धं fe लाके warag प्राणस्य | RATSATATHTS साधारणादन्नरमयादात्मनाऽप- संक्रम्यान्तः साधारणं प्राणमयमात्मानं ब्रह्मोपासते Ase- मसि we: स्न्वभूतानामात्माय॒र्जीवनदेत॒लादिति ते

सरम्मेवायुरस्िंलाके यन्ति नापग्टलयुना feet प्राक्चता-

दायुष इत्यथैः । तं वषोाणोति तु युकं । सब्वैमायुरिति

धारयादिति। व्याटत्तखरूपादपक्रम्य तत्रात्मवुदधिं दित्वेखथः | साधारयमिति सर्वेशख्ियसाधास्यं। प्रागतमश्रमादिना सर्व्वां पुच्छादिदश्रं नादिः । सव्वंभूतानामात्मेति waar yaw य qian श्विडातुरष wa तस्य प्राशमयस्यात्मेति याजना 1

OL

उ° यः पूर्वस्य 1 तस्मादा शतस्मातप्राणमयात्‌ ! ` HAST आत्मा मनामयः 1 तेनेष Oh: 1 a aT ey पुरुषविध ख्व! तस्थ पुर्षविधतां।

ute शरुतिपरसिद्धेः। fa कारणं प्राणो हि भूतानामायुस्- सात्सन्यायुषमुच्यत दरति । यो agua ब्रह्मोपाक्े ख तह्ुएभाग्‌भवतीति विद्याफलम्रा्े्ैलथै पुनव चनं पणा हीत्यादि । तस्य पूर्व्स्यान्रमयद्येष श्रीरेऽत्- मये भवः शारीर ATT । क एषः । प्राणमयः ॥ तस्माद्या एतस्ादिव्युक्रायमन्यत्‌ । ्रन्योऽन्तरात्मा मनेा- मयः । मन इति सङ्भल्यविकल्यात्मकमन्तःकरणं तन्मया मनामयः | सोऽयं प्राणमयस्याभ्यन्तर्‌ WaT | तस्य यज- रव शिरः। यज॒रित्यनियताकरपदावसाने मन्तविगेषस्त- व्नातोयवचना यजुःशब्दस्तख शिरस्त प्राधान्यात्‌ । प्राधा- न्यञ्च यागाद सन्निपत्योपकारात्‌ । यजुषा दि दविर्दौ- यते खाहाकारादिना वाचनिको वा शिरश्रादिकल्यना | सर्व्वत्र मनसा fz स्थानप्रयत्रनाद्‌ खर पुंपद वा क्यतिषया

ष्या यजुःशब्देन वाद्यो यजुवद उच्यते| तस्य Hac मनामयं प्रति शिस्स्लमिव्याशद्यादइ। मनसा Wifey यद्यपि वजःशन्द वाद्ये शब्दराशो रूएस्तयापि अतेरनतिशङ्गनो यत्वात्तवामाण्या- दिश्््िमनार्त्ियजःसङ्क तविषयभूता यजुबंदमधीमहे रखत- HAM वख यजुवेदतया<ध्येतव्या इयेवं सङ्क्यसरूपरा aE au) yaquteat युक्तिमप्याइ। रुवश्रेति ॥ ्न्ययेतिश्र ब्दानां घटादिवदाद्यनययत्वे मनोाविषयलासम्भवाखनसे वाद्ये

MS

Saag पुरुषविधः 1 तस्य यजुरेव शिरः! ग्द स्षिणः पक्षः ! सामेत्ररः पक्षः 1 आदेश

भा ° तत्छद्धरल्यात्मिका तद्भाविता दत्तिः ओआचादिकरण्दारा यजःसद्तेन विशिष्टा यजुरिद्य॒च्यते | एवग्टगेवं साम । wry म्माटृत्तिले मन्लाणां afataana इति मानसे जप उपपद्यते wae विषयलाग्मन्छो नावन्तं- fad war चटादिवदिति मानमा जपा नेापपद्यते। मन््ाटृत्तिखोष्यते asa: कम्म॑खच्तर विषयसखत्थाटत्या मन््राठतन्तिः स्यादि तिचेन्न । म॒ख्याथासम्भवात्‌ । चिः म्रथ- array चिरुननरामिति warefa: श्रूयते । ast विषयले तद्धिषयखत्यादृत्या मन्लाटन्ता च क्रियमाणायां जिःप्रथमामन्ारेति खगाटत्तिमुस्याऽ्थ॑सोदितः परि-

च्ा० ऽथऽखातन्यान्मानसा जपा नस्यादित्यथयः। xray मनादत्तित्वं मन्ल्ावां wefaary | मन्धाङत्तिखेति ॥ शब्दानां घटादि व- इाद्ादष्यत्वे Heat घटादिवदाङृत्तिनापपदयेत करि येव दयावंत ्याङस्तिसिद्यमुपपनश्याऽकरियालवं वाच्यमिद्युक्तं ॥ तचान्यधाप्यपप- त्िमाशङ्क्ते। खच्छरविषयेति । मन्लेभ्यः ूतेरन्यत्वादन्याऽऽटत्ति भागी प्रसज्यते खता नान्धयाप्यपपत्तिरि्युक्तमेतत्‌ स्फुटयति ॥ चिः प्रथमामि्यादिना ॥ सामिघेन्यः समिधो यदा खध्वयुणा यन्ते तदा vara खभिद्यव cases Ga हाता शंसति तासाच्चचां मध्ये Wad खक्तस्यन््याचचं शाता चिरनुन्रूया- दित्घाढस्तिः saa इत्यथः ॥ मन्लाणां मनोटत्तित्वमुक्ता मनार- तीनां सदा चिद्याप्तत्बेनव सिडेख्िदात्मतामाद । तस्मादिति ।

9

So आता 1! अथवीद्धिरसः Gra feet aay

शका भवति un इति तृतीयोाभनुवाकः १२१

भा ° त्यक्तः स्यात्‌ | तस्रान्मनोाटत्युपाधिपरिच्छिनं मनेाटन्ति-

च्चा

निष्ठमात्मचेतन्यमनादि निधनं यजः शब्द वाच्यं श्रात्मवि- ज्ञानं मन्ता दति । एवं च नित्यवेापपत्तिवे दानां । श्रन्यथा- विषयले पादि वद्‌ नित्यलं च स्याननैतदयक्तं । सवव वेदा. aaa भवन्ति समानसीन श्रात्मेति च भ्रुतिनिंत्यात्मनेकलं Baa गादीनां नित्यत्वे समज्ञसा स्यात्‌ । Wisse परमे वोामन्यस्मिन्देवा श्रधिविश्चे निषेदुरिति च मन्त वणं; | श्रादेभाऽच ब्राह्मणमतिरेष्टव्यविगेषानतिदिश्- तीति । श्रयवद्धिरसा च दृष्टा मन्त्रा ब्राह्मणं च शान्ति- कपोष्टिकादिप्रतिष्टारेठ कम्मप्रधानलात्पुच्छं प्रतिष्टा तद-

amat मनेत्तित्वेमाढत्तिघटते। परम्परया चिदात्मसेन नित्यत्वमपि घटत इत्थादइ। खखेति ॥ न्येति ॥ खप्काशचि दात्मत्वानङ्ककारे रूपादिवदिषयत्वादनित्यत्वमपि प्रसज्येत | कालिदासादि वाक्यानामप्येतेन न्यायेन नित्यत्वापातादयुक्ठयाभास- मेतत्‌। अस्व नित्यमिति। म वाच्यमित्याह | नेतयुक्तमिति॥ वाचा विरूपनित्ययेति wat निग्यत्वस्यावेदि तत्वादेदानित्धत्वं युक्तं न भवतीत्यथेः। वेदानां जडत्वे खप्रकाडेनात्सना TAA न सम्भ - वति जडाजढयोविंयोधादता मनाटरत्तिव्यापकवि दात्मत्वं खचि- तमित्यथेः | साच्ितया मनसि war मानसीनाऽच्रे परमे gaat ब्रह्माणि ऋचो विधिनिषेधरूपा निषेदुस्तादाढ्येन वस्ता डति aay wad दग्रंयती्यः। अतिदेश्व्यवि-

Oa

Se यता वाचा निवर्तने \ अप्राप्य मनसा सह 1 आनन्दं se विद्वान्‌ ! न विभेति कद्‌ाच- नेति ! तस्येष ca शारीर अत्मा! यः पूर्वस्य \ तस्माद्वा टतस्मान्मनेामयात्‌ 1 जन्या- sat आत्मा विज्ञानमयः! तेनेष पूणः! स

भाग्प्येष Brat भवति ॥ मनेामयात्म प्रकाशकः पुव्वंवत्‌ ॥ दति दतोयाऽनुवाकः ॥ द ॥ यतो वाचौ निवत्तंन्तेऽप्रा्य मनसा सदेत्यादि। तस्य पूर्वस्य प्राणमयस्येष एवात्मा शारोरः | WOT प्राणमये- भवः WUT: । कः। य एष मनेामयः। तस्मादा एतस््ादिति पूृत्वेवत्‌। अन्योऽन्तर ran विज्ञानमयो मनोामयस्याग्यन्तरा विन्नानमयोा मनोमया वेदात्मा उक्तः | वेदाथविषया बुद्धिनिंञ्चयात्मिका विज्ञानं तच्ा- ध्यव सायलच्वणमन्तः करणस्य धर्मः । तन्मया निखय- fara: प्रमाणएखस्पे निंरवतन्तिंत stan विज्ञानमयः | ्रमाणविज्नानपृब्वको हि यज्नादिस्तायते । यज्ञादि हेत्‌- aq वच्यति aaa. निखयविन्ञानवतेा fe कन्तेयेव्व- षु पूव्यं श्रद्धोपपद्यते। सा स्वकन्तेवयानां मआयम्याच्छिर Ge Hare कत्तव्यविषटेषादिदमेवं कत्तव्यमिन्युपदिश्रतीव्ययः॥ इति टर तीयोऽन्‌वाकः।॥९॥

वाद्यनसमाचरत्वं मापपद्यते Sala टत्तिवियाघादते arey- नाविशिखाण्भनामयाङइाचा मनसा सह निवन्तंन्त Kau: | तस्य

द 0

७९

वा रष पुरुषविध व 1 तस्य पुरुषविधं १ अन्वयं पुरुषविधः ! तस्य श्रद्धेव शिरः 1 श्तं दक्षिणः पक्षः! सत्यमुवरः पञ्चः योग आत्मा 1 मदः पुच्छं प्रतिष्ठा 1 तदप्येष rat भवति १ इति चतुथीऽनुवाकः ९५४१

wre दव fat: | खछतसत्ये यथा व्याख्यात एव । योगे युक्तिः

समाधानं | श्रात्मेवात्मा । wraraat fe युक्तस्य समाधा- नवतेऽङ्गगानोव श्रद्धादीनि यथाथंप्रतिपन्तिक्माणि भवन्ति तस्मात्माधानं । याग ara विन्नानमयस्य। मः पच्छ प्रतिष्ठा । मह दति BEM प्रथमजं ALT प्रथमज- fafa भ्रुत्यन्तरात्‌ । पच्छ प्रतिष्टाकारणात्‌। कारणं हि कायाणां प्रतिष्ठा । यथा टचवीरूधां एयथिवो । सव्वबुद्धि- विज्ञानानां मदत्वं कारणं । aa तद्धिनज्ञानात्मा यखा-

` त्मनः प्रतिष्ठा । तदप्येष स्ञाकोा भवति पुतव्वेवत्‌ । यथान्ञ-

च्छा

मयादीनां ब्राह्मणाक्रानां प्रकाशकाः Brat एवं विन्ना- नकद्रंलं सव्व॑मयस्यापि ॥ दति चतु्ाऽनुवाकः ॥ ४ ॥.

च मनामयस्य ब्रह्मण उपासनफलभ्चुतमधिदैविकमागन्दं KTH बिमेति गभवासादिदुः्खादित्य्थः। बेदार्येति ॥ तथा व्यवसाय- aaa लेाकिकमपि wrt ग्राद्यमिव्यधंः ॥ इति wurst: वाकः॥ oe

os: ae Feb dé wih dbae o 22 « क 5.

5°

are

wTe

Go

विन्नानं ast तनुते 1 कभ्माणि तनुतेऽपि च 1 विज्ञानं देवाः सर्वे ! बल ज्येष्ठमुपासते 1 विज्ञानं बह्म Faq ! तस्माचेनु प्रमाद्यति ! शरीरे पाप्मना हित्वा ! सवीन्‌ कामान्त्समगरुत

विज्ञानं ast तनुते विज्ञानवान्‌ fe यज्ञं तनोति अद्धा दि पुव्वंकं wat fara aed । तनुत दरति aati च तनुते यस्ादिज्ञानकटलं सव्वं । तरा युक्तं विन्नानमय ्रात्मा wata | किञ्च विन्नानं नद्धा सर्व्वं देवा इन्द्रादयो qe प्रथमजलात्‌ wedi वा तत्पूव्वेकला यमजं विज्ञानं wy उपासने ध्यायन्ति तसिविश्नानमये ब्रह्मण्य Ararat छशवापासत इत्यथः | तस्मात्ते मदता ब्रह्मण उपासनानज्न्नाने ग्येवन्ता भवन्ति । aq विज्ञानं wa चेद्यदि वेद विजानाति न केवलं वेदेव तसाद्रद्यमण्सेन्न प्रमाद्यति वाद्येष्वेवानात्मखात्मभावितव्वात्‌ प्राप्तं विज्ञा- ममये ब्रह्म्ात्मभावनायाः प्रमदनं तन्निटत्ययंमुष्यते aqrey प्रमाद्यतीति अ्रन्नमयादिष्वात्मभावं feat केवले विश्ञानमथे agra भावयन्नास्ते चेदित्यथः। ततः किं स्यादिल्युच्यते । शरीरे पानो दिवा शरीराभिमा-

प्रथमजत्वादिति हिरणयगभीमेदेनेत्ययेः | Saaz पर- anata कत्तिकारैस्ं afaada याचे । कायान्मप्रतीतिरि- afer ॥ सङ्कामतीत्धेतदतिक्रामतीत्यभिप्रायेख व्याख्यातं ॥ प्राप्यभिप्रायं कस्मान्न वयाख्यायत इत्यत Bw) न चान

न

Se इति AIT टव शारीर आत्मा! यः VaR तस्मादा ठतस्मादिज्ञानमयात्‌ | अन्योञल्लर

भा ° ननिमित्ता दि सव्वं पाप्नानस्तेषाञ्च विज्ञानमये ब्रह्मणा- त्माभिमानान्निमित्तापाये हानमुपपद्यते। कचापाय द्व कायायाः । तस्माच्छरौीराभिमाननिमित्तान्‌ सब्वान्‌ पाप्रनः शरीरे प्रभवान्‌ शरीर एव feat निन्नानमय- APART सर्व्वान्‌ कामान्‌ विश्चानमयेनेवा- त्मना VARA सम्यक्‌ भद्ध त्यथः | तस्य पुर्वस्य मनोामय- Qa एष एव WOT मनामये भवः भरोरः। कः। थ एष विञ्चानमयः | तस्मादा एतस््मादिल्युक्राथे ॥ श्रानन्दमय दति का्योद्प्रतीतिरधिकाराकयरभ- sre । श्रन्नादिमया fe arairarat भातिका <er- fara: तद धिकारपतितञ्चायमानन्दमयः | मयद्‌ चाज विकारा दृष्टः चथान्नमय इत्य च तस्मात्कायात्माऽ- नन्द्‌ मयः प्रत्येतव्यः, सद्धुमणाश्वानन्दमयमात्मानमुपसद्ा- मतीति वच्यति । काय्यात्मनाश्च सद्मणममात्मनां Te | सद्धमणकमलेन चानन्द्मय श्रात्मा गूयते | ययान्नमय- Raa wit Uae न भवतीत्यथेः॥ आनन्दमयस्य पर्मात्मत्वासम्मवे हेत्वन्तराण्याह | fac ्वादीव्यादिना a च्यानन्द्मयस्य प्ररमानसर्त्व[ववच्तायां Wat: तस्येवासश्वाश्ङ्ा

वक्तव्या ॥ तदसम्भवाच्च नानन्दमयः परमात्मतया प्रतिपद्यत मत्या | मन्तादाहइरशामुपपत्तेखेति ॥ न fw मन्लादाइरवमप-

L

“x

So आत्मानन्दमयः 1 तेनेष UO: 1 स वा TT पुरू-

षविध way तस्य पुरुषविधता ! अन्वयं पुरू-

=> ~ ee क =

भा° मात्मागमुपसद्कामतीति। न चात्मन CATT HEAT । अधि-

GT

कारविरोधाद्‌ सम्भवाच्च । न दयात्मनेवात्मन SINHA खम्भवति। खात्मनि भेदाभावात्‌ आात्मग्डतश्च ब्रह्म । सद्धः- fay: भिरश्रादिकल्यनानुपपन्तेख । न हि यथाक्रलचण श्राकाशादिकारणेऽकाव्यपतिते भिरश्राद्यवयवरूपकल्य- Haga | अद्‌ श्येऽना दयेऽनिलयनेऽनिरुक्रेऽस्थेलमनण नेति नेत्यादि विर्षापेदश्रतिभ्यख | मन्तादादरणानुपपन्तेख | « fe परियशिरश्राद्चवयवविष््ट प्रत्यक्तताऽनुश्धयमाम आनन्दमय आत्मनि ब्रह्मणि नासि ब्रहमव्याश्ङ्धाभावात्‌ असन्नेव भवति । ्रसद्रृद्धति वेद षेदिति मन्तादादरण- पपद्यते बह्म पच्छ प्रतिष्टत्यपि चानुपपन्नं । एयग्रह्मणः

श्रतिष्टालेम ued । तस्मात्कार्यपतित एवानन्दमया न

पर एवात्मा श्रानन्द दति fear: फलं । तदिकार आमन्दमयः। ख च विक्लाममयादन्तरः। यन्ञादिदरेता- विंत्वानमयस्ान्तरतवश्चुतेः | ATARI फलं भोक्तथ-

पद्यत इति सम्बन्धः। विगिस वि शेषगकायग्यत्वास्सख्यहमिनु- पलभ्यमाना भोक्ता खानन्दमय इन्युत्तं ॥ कथं तस्य विन्चानमवा- | दान्तरत्वमिव्त ary | सचेति ॥ कचरपेदच्चया मेाष्ठत्वस्याष्तर- भावित्वं प्रसिडमेव ख्योक्तमिचयः॥ Taq स्फुटयति | ara. कम्मयोरहोति ॥ गशरीसादिभ्य चओानन्द्साधमेभ्यः waren.

. मीनन्देनं विश्िद्धाईन्तस्तमः wh gate: | fary प्रियं तत

८

\

उ ° षविधः ! तस्य प्रियमेव शिरः 1 मेदो दक्षिणः पक्षः ! GATS उत्तरः पञ्चः! आनन्द आत्मा 1

——— a ne ne re ee ee

भाग्लादनन्तरतमं स्यात्‌ । श्रन्तरतमञ्चानन्दमय श्रात्मा पूर्वभ्यः | विद्याकर्कणिः प्रियाद्यथैलाख । प्रियादिप्रयक्रे हि विद्याकर्मणी | तस्माप्मरियादीनां फलरूपाणा मात्मसन्निक- षौदिज्ञानमयस्याभ्यन्तरवसु पपद्यते | प्रियादिवासनानिव- fiat दयानन्द मये विज्ञाममयाञ्ितः ay उपलभ्यते ॥ तस्याप्यानन्दमयस्यात्मन इष्टपुत्रादिदशंगजं भियं fat द्व शिरः प्राधान्यात्‌ । मोद दति प्रियलाभमिमिन्ना we: | UT Ua च WHAT दषंः। प्रमाद श्रानन्द इति खुखसामान्य- मात्मा भियादीनां सुखावयवानां तेव्वनुखतलाद्‌ानन्द दूति परं ब्रह्म । तद्धि श्ठभकर्बमणएण म्रत्युपखाप्यमाने पृच- मिचादि विषयविेषापाधावन्तःकरण्टृत्तिविशरेषे तमसा प्रच्छछाद्यमाने प्रसम्नेऽभिव्यज्यते । तदिषयसुखमिति प्रसिद्धं लेके । तलृत्तिविेषप्रत्युपग्यापकस्य कम्मणाऽनवखितता-

क

Ge साधनद्धोदिश्य कत्ता विक्लानकम्मेणो wafase | तत उद्श्य- त्वादस्यानन्तय्यं fesfaary | विद्याकम्मणारिति॥ प्ियादिवि- fase ai साच्िण उपलभ्यत्वाश्च न मुख्यात्मत्वमिद्या | प्रियादिवासनेति ॥ यदुक्तं ज्ञानकम्मणाः Wasa च्चानन्दमय- स्तस्य साध्यत्वमेपाधिकं खमतानुसारेखाङ | aaa इति पर- मिति॥ कथं afe विषयष॒र्स्य चतणि क्त्वं afanaa च aR- कटत्तिनिबन्धनमित्याष््‌ । तदत्तिविश्रषेति awa ्चानन्दखभा- वत्व रश्व किप्रमाणमिव्यत aw) वच्यति चेति॥ च्यन्तःकरद-

८४

उ* बह्म पुच्छं प्रतिष्ठा 1! तदप्येष Aa भवति १

इति पञ्युमेान्नुवाकः ? ५१

भाण Baa Bond | तद्यदरम्तःकरणं तपा तमोघ्नेन विद्यया

च्छा

न्रद्ाचयय॑ण agut च निरलव्मापद्यते यावत्तावदिविक्त प्रबन्तेऽन्तःकरणवरिशेष श्रानन्द sad विपुलीभवति । वच्यति Fi रसा वेषः। रसं Ware लभानन्दी भवति, एष ोवागन्द्याति 'एतस्येवानन्दस्यान्यानि गतानि माजासपजीवन्तीति श्रुत्यन्तरात्‌) एवच्च कामोापश्मा- त्कषंपे्या श्रतगणत्तरोत्तरोात्कषें श्रानन्दस्य वच्छते। एवश्चोत्क व्यमाणस्यानन्दमयस्यात्मनः पर माथब्रह्मविन्ना-

नापेच्या Wy परमेव यत्कृतं सत्यज्ञानानन्दलच्षणं यख

च प्रतिपत्यथं पञ्चान्नादिमयाः काशा उपन्यस्ताः | यच

तेभ्याऽग्यन्तरं येन च ते सव्यं WATT पच्छ प्रतिष्ठा । तदेव च सव्व॑स्छाविद्ापरिकत्ितख्य देतस्थावसा- नभूतमदैतं ब्रह्म प्रतिष्टा । श्रानन्द मयस्य एकलवावसान- त्वात्‌ । ्रस्ति तदेवमविद्याकल्ितखछ देतखावसानभूतमदेतं

ङश्यत्वणादे वानम्द्स्य सातिश्यत्वमित्यव लिङ्माह । cafe । यदि विषयविष्ेषजन्यत्वनानन्दोत्कघ्स्तदा निकामस्य विषय- विद्रेसापमागासम्भवादामन्दात्कता न BTA | खात्मखभाव- सेवानन्दस्य WMT इयेवन्तु सति wara- हतत्वोत्कषेः सम्भाव्यत इत्यथः | उक्तप्रकारेण विषयानन्दस्य सातिशयत्वे सति तदिशिर्टस्यामन्दमयस्यान्रद्मत्वं fas | साति- wey प्रतिशरीरं भिच्रत्वात्‌ | ब्रह्म तु तदध्यासाधिष्टानम-

se

८५

saya भवति i असद्रल्वेति वेद aa 1 अस्ति safe agai सन्तमेनं तते विदुरिति,

भा ° ब्रह्म प्रतिष्ठा पुच्छं तद्‌ तसिन्नष्यश स एष Brat भवति i

ST

इति पञ्चमोाऽनवाकः॥ ५॥

असन्नेवासत्छम एव यथा सन्न पुरुषार्थसम्बन्धी एव॑ सम्भवति । अरपरूषाथ॑सम्बन्धी काऽसा | यो ऽसद विद्यमानं ्रह्मोति वेद विजानाति चेद्यदि तद्िपय्ंयेण यत्सर्व्ववि- कन्पारदं wanes सर्व्वविशेषप्रत्यस्तमितमष्स्ति तद्र Ula वेद चेत्‌। का पनः शद्धा । तवास्तिले वदा रा- aaa ब्रह्मण दति qa: व्यवहारविषये हि वाचा- रम्मणमा चेऽस्तित्रभाविता बुद्धिस्तदिपरीते व्यवहारातीते नास्ित्वमपि प्रतिपद्यते | यया चटादिव्यवहारविषयत- यापपन्नः संस्तददिपरीताऽसन्निति म्रसिद्धं । एवं तत्घामा- न्यादिदहापि खाद्रद्मणे नास्िलप्रत्या शङ्खा | तस्मादुच्यते safe ब्रह्मेति चेदेदेति। किं पुनः स्यात्तद सोति विजानत- WATE | सन्तं विद्यमाननब्रह्मसखश्पेण पर मार्थसद्‌ात्मापन्न- मेनमेवंविदं विदुरद्यविद स्ततस्लस्मादसिवे वेदनान्ो- ऽन्येषां ब्रह्मवदिज्ञेया भवतीत्यर्थः । श्रयवा यो नास्ति ब्रह्मेति

ee ee eee ee

fedtafaare | waafa ॥ रुतस्मित्रयं इति आानम्दमयस्य

प्रतिष्ाभ्रूतव्रद्मप्रकाणमपरे स्त्ययः॥ इति पञ्ठमाऽनुवाकः॥ ५॥ षपरानन्द्‌ मयस्य VACA Bin इति केचन ताग्प्रधाह।

9 ~ € क

तं प्रतीति ।॥ सविशेषतया प्र्यच्चत्वादित्ययः। सन्वर्षां साधा-

=

Seay टव शारीर आत्मा! यः पूरवैप्य 1 अथातेाऽनुप्रथाः 1 उताविद्वानमुं नाकं प्रेत्य 1

we मन्यते स स्वैरेव wane वस्ाश्रमादि व्यवस्थालच्तणस्य नास्तिलवं प्रतिपद्यते। ब्रद्धप्रतिपत्यथंल्ा त्तस्य wat नास्तिकः साऽसन्नसाधरुच्यते लाकं । तद्विपरीतः सन्‌ याऽस ब्रह्मेति Waza तद्रदाप्रतिपत्तिदेतं सन्माग्वशाश्रमादिव्यवसखा- लच्षणञ्रट्‌धानतया यथावग्रतिपद्यते चस्नान्ततस्तस्मात्सन्तं साधमाग॑खशमेनं विदुः aa: | तस्म्ादस्तीट्टेव WY प्रत्य- यितव्यमिति वाक्यार्थः | तख gare विज्ञान मयय्येवेष एव शरोर विज्ञानमये भवः शरोर श्रात्मा। Sse ay एष श्रानन्दमयस्तं प्रति ना स्लाशद्धा नाऽतस्यपुन्वी स्िलेऽपेादः। सव्वैविशेषलान्तु ब्रह्मणि नास्तिल्रमित्या शङ्खा युक्ता । सव्वं सामान्याख ब्रह्मणे यस्मादेवमतस्तस्मा त्‌। अयानन्तरं HIT freer: wait एते wat: | सामान्यं fe ब्रह्माकाशादिकारणतवादिद्घाऽविदुषञ । agrefa- दुषोाऽपि ब्रद्यप्राक्धिराशद्धाते। उत श्रपि wfaqray लोकं परमात्मानमितः प्रेत्य कश्चन शब्दाऽप्य्खं विदानपि गछति araifa किंवा न गच्छतीति दितीयेाऽपि wat इष्टयोा-

ष्या रणत्वाच्च ब्रह्मणा ववदयत्वं सव्यान्‌ प्रति ula w दश्यते ततापि नालस्तित्वाशङ्खगम जायत इत्यथः प्ाकाशादिकारगलता- दिति अ्ूतविशिद्धस्वजीवकारणत्वादित्यथंः॥ कस्य सामर्थैन प्राप्तं प्रश्रान्तरमित्यत ww) अखसद्रद्येति । चेच्छब्दात्पाच्िक- `

८७

उ* कश्च न गच्छती ३ \ आहौ विद्वानमुं लाकं प्रेत्य कभित्समग॒ता३ उ! सोऽकामयत? बहु स्यां प्रजा-

aie sia दति बह्वचनादिर्दासं ware wat | यद्यविद्धान्‌ सामान्य कारणमपि ब्रह्म न गच्छति तता विदुषोऽपि ब्रह्मागमनमाशद्धयतं Baw प्रति wa: aret विद्धानिति।, विद्धान्‌ ब्रह्मविदपि क्िदितः dered लाकं खमते उ tad fea weet vere च छृतेऽकारस्य अतिः aaqa उ दति विद्धान्‌ षमस्नुतेऽमुं लाकं । किंवा चथा- ऽविद्धानेवं fagrafa न समश्रुते इत्यपरः प्रस्नः | द्वावेववा wat विद्वदविद्ददिषयेो । बङ्वचनन्त॒ सामथ्यमाप्षप्रस्ना- नारापेत्षया Va अ्रसद्रद्धोति वेद चेत्‌ aha ब्रह्मोति चेदेदेति अवणणादर्स्ति नास्तीति शंसयस्ततेाऽ्थप्राप्तः किमस्ति WIM WAIST: | ब्रह्मणाऽपक्तपातिलादविद्वान्‌ गच्छति न गच्छतीति इदितीयः'। ब्रह्मणः समलवेऽप्यविदुष द्व विदुषोाऽप्यगमनमाश्द्धयते। किं विद्धान्‌ समस्नुते न समस्त इति दतीवेोऽनुप्रन्नः। एतेषां म्रतिवचनायमृत्त- Tay श्रारभ्यते । तच्रास्तितल्रमेव तावदुच्यते Terni सत्यं HANA wala | तच कथं सत्यतलमित्येतदक्र- व्यमितीदमुच्यते सल्लोहैव सत्यवमुच्यते | उक्तं हि सदेव सत्यमिति । aaa सत्यलमुच्यते। कथमेवम्॑ता-

ee

e ° 9 yy सा, मन्तावगममाम्यादि थः | सत्वं Vd Awawady

aa

भा ° वगम्यतेऽस्य गन्धस्य शब्दान्‌गमादनेनेव द्यर्येनान्वितान्य॒त्त-

ष्पा

राणि वाक्यानि | तत्सत्यमित्या चच्ेते यदेष श्राकाश mat न स्यारित्यादीनि ii

तजचासदेव ब्रह्मत्याशङ्ते | कस्मात्‌ यदस्ति तदिगे- wat Daa यथा घटादि । यन्नास्ति तन्नोपलभ्यते यथा शश्रविषाणादि। तथा नापलभ्यते ब्रह्म । तस्मादिशेषताऽय-

शणान्नास्तोति । तचाकाशादिकारणव्वाद्रद्यणः । नासि

way warranties fe सव्व काय्यं ब्रह्मा जातं Dw यस्माच जायते किचित्तदस्तीति। दृष्टं लाके घटाङ्कुरादि- कारणं BAe तस्मादाकाशादिकारणएलाद स्ति az नचासता जातं fafay wa लाके कायं । श्रसतखेन्नामद्- पादिकाय्यं निरात्मकलान्नापलभ्येत उपलभ्यते तु तस्रा- दस्ति my श्रसतखेत्काययं एद्ममाणएमप्यसद न्वितमेव तत्‌ स्यात्‌ । aed तस्मादस्ति wy तत्कथमसतः सच्नायतेति- श्त्यन्तरं VIA: TTA सम्वमन्वा चष्टे MATT | तस्मा-

सत्यत्वं सिद्यति सता बाधासम्भवादिव्ययेः। खवमथयतेति सनत्वा- पपादनेन सत्यवस्तविषयतेत्यथः ॥

ब्रमणः सत्यसाधनं नामासत््ववयाठटत्तिरेवेत्यभिपे्ासकत्वश- इगमुद्धावयति | तच्रासद्‌वेति ॥ विप्रतिपत्नमाकषाश7दि aged कार्यत्वात्‌ चटवदिति लाकिकव्याश्यवरटम्भेन सत्कार्यं ताव- त्सिडं। तस्य च दशादिकारयत्वेन देशाद्यनवच्छिन्नत्वात aq पद वाच्त्वं fag | तस्य विशेवताऽनपलम्भेनासच्छङूग जायते सा कारणत्वेन Badd नतु कार्णत्वात्सत्वं साध्यते चाख्रवासि- खिप्रसङ्कादिति भावः॥ इतोऽपि जगदुपाद्‌ानेनासत्वाशङ्गम कार्येत्याह | न चासत xfa ॥ असदन्वयादिदशंनादिति।

5°

८८

येयेति 1 स तपाऽतप्यत 1! स तपस्तप्त्वा !

ute aaa Aelia QM तद्यदि छदरीजादि वत्कारणं स्थादखेतनं

च्भार

तदि न कामयिदढलात्‌। नदि कामयिचचेतनमस्ति लाके । way हि ब्रह्ोत्यवाचाम । wa: कामयिदढलापपत्तिः | कामयिदलादस्मदादिवदनाप्षकामं चेक्न। खातन्त्ा्यथा- न्यान्‌ ata कामादिदाषाः प्रवत्तयन्ति न तथा ब्रह्मणः ATH: कामाः) कथं afe सत्यश्नानलच्णाः खात्मभूतवादिग्रुद्धा न day Wawa | तेषान्तु AMAA ब्रह्म प्राणिकम्मपेच्चया | AAA कामेषु ब्रह्मणः । अता नानाप्तकामं ब्रह्म साधनान्तरानपेच्वाख ॥ किञ्च यथान्येषामनात्मभूता धम्मादि निमित्तापेच्वाः कामाः

—_—

युक्तित इत्यथः ॥ रवम सत््वाशङ्कं frcartaaeragt प्रधान- वादिनः प्रसङ्गचिराचष्टे | तद्यदिति॥ यद्यपि साष्यमते चेतनस्य निविंकारत्वात्कवामयिटरत्वमसिद्धं तथापि जकिक- व्याप्तिबलेन कामयिग्त्वादचेतनत्वणशङ्खण frawa इत्या न होति ॥ afe नाकिकव्याक्निबलेनेवानाप्तकामत्वमपि प्राप्तमि- amare | कामयिद्टत्वादित्यादिना॥ जीत्रानामनाप्तानन्दत्वं पर वश्रत्वान्न तदस्ति ब्रह्मण cay) कथम्भू तास्ति ब्रह्मणः कामा रत्याणश्इगयामादह | सत्यक्लानलच्तणा इति । earar- नलच्तणं खरूपं येषां ते तथेक्ताः। Tagan भवति मायाप्रति- fafad aq जगतः कार्णं मावापरिखामेरेव ara: कामयिद्ट। dary परिणामानामविद्याद्यनभिश्ुतविद्याप्तत्वात्सदयनश्नानातम- कत्व ॒त्रद्धणस्तदात्याच धम्माद्यननस्यणटत्वे Wea | AAT जीव- कामवेलच्णय सिद्धमिति । afe ब्रद्यणः कामाः पण्यकषारिगा- मप्यनिष पज्प्राष्यनुकरणाः स्यः ॥ खातन्यादिव्याग्रह्या इ । तेषा-

do

Se इद ९ सवमसृजत 1 यदिदं fay 1 age !

तदेवानुप्राविशत्‌ १

ES CG OS me ee

भा ° खात्मव्यतिरिक्रकाणकरणसाघधनान्तरापे्ताखच न तथा

To

agu निमिन्ताद्यपेच्त्वं किन्तदिं खात्मनाऽनन्यास्तरेत- दाष सोऽकामयत स आत्मा। यस्मादाकाशः सम्भूताऽका- मयत कामितवान्‌ । कथं बड़ प्रभूतं स्यां भवेयं । कथ- मेकस्याथान्तराननप्रवेशे बहलं स्यादित्युच्यते । प्रजाये- योत्पद्येय । नहि पुचात्यच्येवाथोन्तरविषयं asus कथं तद्चात्मस्थाऽनभि यक्तं नामरुपाभियल्या | यद्‌ात्मस्ये ऽनभिव्यक्रं नामरूपे व्याक्रियेते तदा नामरूपापरित्या- गेनेव ब्रह्मणाऽप्रविभक्रे देशकालसब्वावस्थासु व्याक्रियेते तदा तन्नामरूपव्याकरणं ब्रह्मणि बङभवनं । नान्यथा निरवयवस्य ब्रह्मणि बहत्वापत्तिरुपपद्यतेऽल्यत्वं वा | यथा- काशस्याल्पत्वं बडलश्च॒वस्वन्तररुतमेव । अतस्तद्भारणे- वात्मा बड़ भवति । म द्यात्मनाऽन्यद्‌नात्मभूतं anfa-

eee ee Op eee eee ee ee eee eee का क = -- ~ = > = a cn cs a eee 5 ast ce

न्विति ॥ कामस्य woofaaqsaqaufagaqa: w- रादिमत्वप्रसङ इति नाशङ्नोयमिग्यादह। साधनान्तरटानपत्त-

` त्वाशेति ॥ कामसंस्कारवत्या मायाया ब्रद्यतादाग्यात्तत्परिण-

माणां aware शरीरनिमिन्तापे्ता्तीव्य्यः | तदूारेओे- वेति ॥ नामरूपणशक्रयात्मकमायापरिणामदारेयैव नामरूपश- यात्मका खरूपा मावा Bear Daly सा प्रधान वत्‌ एथक्‌ सतीव्यदतहानिरि्त्धिाश्द्याइ। न wifes खात्मातिरिक्तं किं aa: सिध्यति परता वा। नाद्यः लाद्यश्ानेरतिरेक्ानेख | न दितीयः। प्रमासंसगानिरूपबात | afe भिच्ररेग्रकाकयेाः संयोा-

८९

भा ° भक्रदोशकालं GH व्यवहितं विग्रहृष्टं भूतं भवद्धविष्यदस्ठ

ष्पा

विद्यते । wat नामरूपे सर्व्वावस्ये ब्रह्मरैवात्मवतेा म ब्रह्म तदात्मकं | ते तत्मत्याख्यानेन स एवेति तदात्मके उच्येते । ताभ्याञ्चोापाधिग्यां ज्ादज्ञेयश्नानश्ब्दाथादि सव्वेसम्यवडारभाग्न्रद्य स श्रात्मा | सऽएवंकामः संस्तपा- ऽतप्यत | तपऽदति ज्ञानमुच्यते । चस्य ज्ञानमयं तपः- दतिश्रत्यन्तरादाप्रकामलाच्ेतरस्यासम्भव एव | स तपोा- ऽतप्यत तपस्तप्रवान्‌ खज्यमानजगद्र्‌ चनादिविषयामाला- वनामकरोादात्मेत्ययंः। स एवालाच्य तपस्तघ्चा utfa- € ५ ९० ~ ~

कशोादिनिमित्तागुखूपमिदं सव्वं ATE WA: कालता ATT रूपेण यथानुभवं wa: प्राणिभिः waraerayaar- नमश्जत्‌ way । यदिदं किञ्च यत्किञ्चेदमविशिष्ठ तदिद्‌ ange किमकरोदित्युच्यते। तदेव ष्टं जगद्नु- wie सम्भवति विषयविषयिभावोा at नियामक्षगवेषणात।

च खभाव ख्व सम्बन्धः | दयोः खभावयोः सम्बन्धत्वेनेवापच्चये सम्बन्यभावप्रसङ्गात्‌ | न च खात्मान प्रति Gua सम्बध्ित्वं ar- त्माञ्रयापातात्‌। तचा विध्यथाभावे यवदारमात्रप्रवत्तंकत्वे च मिश्यादयवहारापातादनिवंचनीयवाद ख्व पय॑वस्यतीति भावः। यस्मादात्मातिरिक्तं वस्त म सम्भाव्यते तस्नादात्मतादाब्येनेव नामरूपयोः fafefcare | अतऽडति।॥ तहि ब्रह्मणः सप्रप- waaay इति न वाच्यमित्याह | म ब्रह्मति॥ न ब्रह्म तदात्मकं ्धजडत्वासत्परिडारेणापि सिडिसम्भवादित्ययः॥ ad afe ब्रह्मात्मकत्वं तचा इ | ते तदिति ॥ GX ATS नभोभकच्तयवदाये- पितस्यानभवप्रत्याल्यानेन सिद्यसम्भवादन्‌भव्ये नामरूपरन्‌-

भाव्यात्मन्नब्रद्यात्सके कथ्येते न त्येक्याभिप्ायेयत्धयः | न कवलं AGU Weis मायापाधिकं सव्वव्यवङारास्पदत्वं ary |

aR

are प्राविश्रदिति प्रवेशस्यानिवाच्यताद्यातन न जीवस्य ब्रद्या-

त्तया प्रवेशवाक्यस्य aq दर्शयितुं विचारमारभते॥

तचैतचिन््य कथयमनुप्राविश्दिति। किञ्च wat स तेनैवात्मनानुप्राविशद्‌तान्येनेति किन्तावचयुक्रं । प्रत्ययाज्रव- णात्‌ | य: खष्टा सऽएवानुप्राविश्दिति। ननु न am ग्टदचेत्कवारणं Wy तदात्मकलात्कार्यस्य। कारणमेव डि कार्यात्मना परिणमतऽद्त्यताऽप्रविष्ठऽदव काथात्पत्तरूद्वं ण्रयक्षारणस्य पनः प्रवेशाऽनुपपन्नः । न डदि घरपरिणाम- व्यतिरेकेण wet घटे प्रवेेाऽस्ति। यया घटे चृलात्मना

ब्टदेाऽनप्रवेशः एवमन्येनात्मना नामद्पकार्यंऽनप्रवेशऽ-

QTe

अद्मनऽदति चेत्‌ अ्रत्यन्तराश्ानेन जीवेनात्मनानप्रवि- waft । नेवं Gm एकलाद्रद्मणः | मृदात्मनस्वनेकल्वा- WAITS युक्ता घटे मृद खुणा त्मनाऽनुम्वेशः । Az-

ताभ्यामिति ॥ प्वेशस्यानिवंष्यभावद्यातनेन जोवस्य wera- तया प्रवेशवा क्यस्य ate दश्र॑यितुं विचारमारभते

तच्रैतलिन्यभित्यादिना ॥ faan सति काञत्यनरोधात्छद- रेव प्रवेशऽदत्क्तं सिद्धान्तिना ॥ Jaa, |) ननु न युक्तमि- far खष्िप्रवेकिययोः पृव्वापर कालीनत्वसम्भवे सति waa क्राखत्या बेाध्येतनतु प्रवेश्स्ये्तरकालतासम्भवति। खृड्टिसमय रवोापादानस्य काग्याल्मतयावश्धितत्वादिव्यः॥ waeq वि- जाति कार्यमेव Wifey प्रविष्टे यथा भवनादोा देव CUI प्रवेशो टङ्स्तया कायात्पत्तेरूद्धं एथयकप्रवेष्टा न सम्भ- adiad: ॥ सिडान्तेकदेशिनां मतमद्धाव् पव्ववादी दूषयति | यथया ue इव्यादिना ॥ खद्रन्यस्य वा प्रवेश न सम्भव- तीति tery afe प्रवेशो ae इति सिडान्तेकदे्याद। कथमिति ॥ नाख्येवेति म amafaenw । andfa a स

५९

are खुस्याप्रविष्टदे वत्वा । न लात्मनऽएकले षति निरव- यवलादप्रविष्टदेश्ाभावाख प्रवे्रऽउपपद्यते । कथं तर्हि प्रवेशः स्यात्‌ । युक्रख प्रवेशः श्रुतलात्तदे वानुप्राविशदिति। सावयवमेवास्त तदि सावयवच्लात्‌ मखे दस्तप्रवेशवन्नाम- रूपका जोवात्मनानुप्रवेभ युक्तऽएवेति चेत्‌। माश्एून्यदे- शवात्‌ | नहि काग्थात्मना परिणतस्य नामर्ूपकार्ययदे ्- व्यतिरेकेणात्मग्रून्यः प्रदेभाऽस्ति यं प्रविशेव्नीवात्मना। कारणमेव चेत्मविशेव्नीवात्मल्वं HATA | यथा घटो yaw चटलं जद्ाति तदेवानुप्राविश्दिति च श्रुतेन कारणा- नुप्रवेशा युक्तः | काग्यान्तरमेव सादिति चेत्‌ । तदेवानु- प्राविश्रदिति जीवात्मरूपं काय्य नामरूपपरिणतं कायी- न्तरमेवापद्यत इति wai विरोधात्‌ । नहि घटो wet- न्त रमापद्यते व्यतिरेकश्चतिविरोधाशच जीवस्य | नामङ्प- कार्यव्यतिरेकानुवादिभ्यः waar विर्द्योरन्‌ । तदापन्ना माक्तासम्भवाख । महि यते मुच्यमानसदे वाद्यते । महि प्रर ङ्खःलापल्तित्रंद्स्य AAS: ॥

2

ष्या. रवाह गतिं। सावयवमेबेति॥ Graal दूषयति | नागन्यरेश्र- त्वादिति ॥ कायातममना परिणतस्य ब्रह्मण नामरूपात्मकं काय्य मेव दशस्तद्यतिरेकंण न wa: प्रदेग्रोाऽ्ति। यत्कारुगमेव काय्या- कारे परिणतं तत््रतिकाययेविष्णेषेा जोवात्मना प्रवेच्यतीति न श्ङूनोयमित्याह | कारणमेव चेदिति॥ कायंविश्रेषस्य प्रवेशमङ्ो- aa दूषणमुक्तं स न सम्भवति शुतिविरोधादित्याइ। तदेवेति। कारगपरामशंकेन तच्छब्देन RAWAM काग्यान्तरस्य तच प्रवेश विधीयते। प्राप्तदेशसम्भवात्‌। खत न श्रुतिविरोधदश्ति सिडान्तेकदेशिमतमद्धाव्य दूषयति | काग्यन्तरमेषेत्धादिना।

+< ¢; “८ ~ क ® FAR 0 BAM 6 nn st mes

भार

aT

८४

वाद्यान्तभैदेन परिणतमिति चेत्‌ तदेव कारणं ब्रह्म शरोराद्याधारव्वेन तदन्तर्जीवात्मना प्येयतेन च परिण- मत द्रति चेन्न। वद्िष्ठस्य प्रवेशापपन्तेः। afe या यस्या- न्तःस्थः स एव प्रविष्ट उचते | वदिष्टस्यानु प्रवेशः स्यात््रवे- WWE दृष्टलात्‌ । यथा दं war प्राविश्दिति। जल खय्यकादि प्रतिबिम्बवत्मवेशः स्यादिति चेन्न। च्रपरि- च्छिन्नलादमृन्तेलाचख । परिच्छिन्नस्य मृन्तस्यान्यस्यान्य् प्रसादखाभाविकं जलादै खग्थैकादिप्रतिबिम्बोदयःस्यात्‌। म॒ल्ात्मनाऽमृ्तलादाकारादिकारणस्यात्मनोा व्यापक- त्वात्‌ । तदिप्रकृष्टदशप्रतिबिम्बाधारवस्भावाच प्रति- विम्बवतप्रवेशेा न युक्तः। एवं तदं नेवासि wait न च गत्यन्तर मृपलभामदे। तदेवानुप्राविशदिति च श्रुतेः,

अरुतिञ्च नाऽतीद्धियविज्ञानोात्पन्तौ निमित्तं । नचास्मा-

दाक्याद्यन्नवतामपि विज्ञानमुपपद्यते | दन्त तद्यंनर्थकला- दपोाद्यमेतद्राक्चं ager तदे वानुप्राविशदिति न । ware

कारणवाचकन तच्छब्देन काय्थंलच्तणयामविवच्तितलच्तणा चे्रसज्येत तदि कारणपर रव तच्छन्दाऽस्लिव्याद अन्यः सिडा- न्तैकदेशी ॥ areata । fas प्रवेशसुतेगुखयाथा न लभ्येते ae न afeafa ॥ अन्धस्य वेदान्तिना aaa दूष- यति। जल इत्यादिना॥ रवं सिडान्तेकदेशीयं face qa. argquewefa | र्वं तर्हीति॥ नैवास्ति प्रवेशो ब्रह्मणः तता saat प्रवेश a aarqiqafaary | न चेति ॥ इतर- स्यापि प्रवेशः कल्ययितुं a शक्यत इत्याह । तदेवानुप्राविग- दिति॥ सा wo af: ee: vdware) सा चास्माकं मीमां- सकानां प्रमाणं ततस्तदिरोधे नान्धस्य saunerat युक्तेति

८५

~~~ ee ee ~> eee =

Se तदनुप्रविश्य 1 सच त्यचाभवत्‌ ! निर्क्तन्या-

भार लात्‌ । किमथेमम्धाने wat प्ररृताऽथन्यो विवक्तितोऽखख वाक्यस्याथाऽस्ति स ada: । ब्रह्मविदाप्नाति ats सत्यं waar ay at वेद्‌ निदितं weratfata तदिन्नानं च विवक्षितं प्रतं च तत्‌ । ब्रह्मखरूपानुगमाय चाकाश्ा- GARI काय्यं प्रदतं ब्रद्मानुगमश्चारमः | तचा- नरमयादात्मनाऽन्याउन्तर WAT माणएमयस्तदन्तरममना- मया विज्ञानमय दति । विजन्नानगृदायां प्रवेशितस्तच चानन्दमयो विशिष्ट श्रात्मा प्रदर्शितः श्रत परमा- नन्दमयलिङ्गाधिगमद्ारेणानन्द विद्द्यवसान श्राक्मा। We we प्रतिष्ठा सव्वविकल्पास्दा निर्विकस्याऽस्यामेव गृदायामधिगन्तव्य दति तत्मवेशः प्रकल्प्यते ॥

we भावः। तदि ुतिशरगतयेव ब्रह्मण ख्व प्रवेश्रमुच्यतामिवया- Wale | न चेति। तस्मादन्धो मणिमविन्ददिति बदर्थमून्य- मेवदं वाक्यमिति निगमयति | wife शक्तिमाचर्स्या्थ. स्यासम्भवादयश्रन्यतवं तात्पखगेाचरस्य Al | नाद्यः। आकाशा. देरविप्रल्टदेशेऽपि जजेऽमृत्तस्य प्रतिविम्बभाववदमृर्तस्यापि ब्रद्मणाऽनिवाचयाविद्यास प्रतिबिभ्वितद्च्छरुत्तरकालमन्तःकरणा- दिषु प्रतिनिम्बाभावसम्भवादिव्याइ | नेति ॥ न fedte Rae | न्यायत्वादिति॥ रखतत्दफटयति। किमर्घभिवा- दिना ॥ ष्यतः परमिति ॥ बृदिगुदापरवेशादनन्तरमानन्दमय र्व विशिढाऽथा विशेष्यस्य चिडातालिंङ्गविशि्टस्य Farrar. च्यभिचारदश्रनात्तदधिगमदासेगानन्दविटद्यवसान खा ब्रद्म- रूपोऽस्यामेव गु हायामधिगन्तय्य इत्यभिप्रे् जले Goya. दनिवायः प्रवेाऽभिधीयत रत्यर्थः।

५९

ड ° निर्क्तद्॒ 1 निनयनच्यानिनयनच्र 1 विज्ञा-

भा म हन्यत्रपलन्यते wy निविशेषलात्‌ विशेषसम्बन्भा दयप- लसिरेतु दृः | यथा रादाखन्द्राक॑विगिष्टसम्बन्धः | एव- मन्तःकरणएगृहात्मसम्नन्धो ब्रह्मण उपलसिदेतुः। सज्िक- षादवभासात्मकलाचान्तःकरणस्य | यथा चालाकविशिष्ट- wereqafatd बद्धिप्रत्ययालोाकविगिष्टात्मोपलसिः स्यात्तस्नादुपलयिरेतो गदायां निहितमिति प्ररत मेव । तदृत्निस्यानीये लिड grag तदेवानुप्राविश्दि- MAA तदेवेदमाकाशादिकारणं काय्यं द्रा तदनुप्रविष्ट- मिवान्तर्गुहायां बुद्ध द्रषटुम्राढमन्तुविन्नातित्येवं विशेष- वद्‌ पलभ्यते | तदेव तस्य प्रवेशस्तस्माद सि तत्कारणं ब्रह्म । अताऽख्िलाद सोल्येवोपलमव्यं तत्‌ । तत्‌काय्यं मन्‌प्रविश्य fa सच्च मृरत्तञ्च त्यचामृत्तमभवत्‌ | मृत्तामृन्तं इवा- छते नामरूपे श्रात्मस्येऽन्त गंतेनात्मना व्याक्रियेते aT Armas ते। शरात्मना तवप्रविभक्रदोशकाले दति रत्वा mia तेऽमवदित्युच्यते । fag निरुक्रंचानिरुक्रञ्च fran नाम जिषृष्टं समानासमामजातीयेभ्या देशकाल

we बद्धिगृहायामेव त्रद्ययापलच्िसम्भवात्तत्रैव प्रवेशाऽभिधि- faa इत्याङ। न हीति ।नन्वन्यचापलन्ध्यनद He बद्धावेव कथमुपलग्टत र््याशद्योपाधेयाग्यताविशेषसम्भवादित्याह | विरेषेति ॥ सच्धिकषोादिव्यन्तःकस्णसंसगदेव Sealey चेतन्याभियक्किनं खतः। च्न्तःकरयश्चाव्यवधामेनेव चेतन्याभिय- घ्नकमन्वयव्यतिरेकाभ्यामित्यथः। यया चाऽखच्छखभावके घटाद

८७

उ. नच्याविन्नानद्चु † सत्यन्चानृतच्चु सत्यमभवत्‌ 1

भा ° विशिषटतयेदं तदित्युक्रं मिरुक्रमनिरुक्रं तदिपरोतं निरूक्रा-

le

निसकरेऽपि मृन्ताम्‌न्तयोरेव विशेषणे । यथा we ae प्रत्यचपरोाशे । तथा निलयनं चानिशयनं ख । नियमनं Te आश्रये Aes wal: । अरनिखयनं तद्िपरोतम- area धर्मः | त्यदनिरक्रानिलयान्यमूत्तलेऽपि व्यार तविषयाश्येव ।सभात्तरकालभावश्रवणात्‌। व्यदिति भ्रण- निरुक्तं तदेवानिलयनश्च। रते विशेषणान्यमृत्तदय व्याकृत विषयाण्येवेतानि | विज्ञानं चेतनमविन्नानं तद्रहितमचेतनं पाषाणादि सत्यश्च व्यवहारविषयमधिकारान्न परमाथे- सत्थमेकमेव हि पर माथंसत्यं ब्रह्म । TE पुनवेवहारविषय- मापेक्षिकं सत्यं गडगदण्णिकाद्यनुताप्षयादकादि सत्यम्‌- च्यते । अनुतं च तद्दिपरीतं। किं पुनरोतत्व्वेमभवत्परमा- dea किं grag हय । सत्यं ज्ञानमननः ब्रह्मेति | प्रतलात्‌॥ यस्ातसत्यदादिकं Bua यत्किञ्चेदः सव्यै- afafwe विकारजातमेकमेव सच्छब्दवाच्यं ब्रह्माभवत्‌ | तद्तिरेकेणाभावान्ना मङूपविकारस्य | TAME सत्य-

मुखं न ufafafat weet खच्छलभावके प्रतिबिभ्विततेतथा सक्वप्रधानस्यान्तःकरणप्रसादखाभाव्याहृटते | TX अद्मोपलसि- feary | अवभासात्मक्रतवाश्चेति । किष यथया नाण्यसाम्ये- Fea प्र्ययाकारपरियतयस्याच्चानलद्चयावरवामिभव- समयं च्ालाकाऽक्गोणियते तया नाय्यसामन्येऽन्तःकरबसयैव प्र MAA CU LMA TAA TIA व रयाभिभवसामं मङ्ोकत्त्-

N

30

भार

cu

यदिद fag तत्सव्यभित्याचक्षते 1 तदप्येष भका भवति ए इति षषाऽनुवाकः ? & ¶

अ मित्याचक्षते। ब्रह्मविदोाऽस्ति नालीत्यनुप्रख्रः प्ररुतस्तस् प्रतिवचनविषय एतदुक्रमात्माकामयत Te स्यामिति । सख यथा कामश्चाकाशादिकायधं सत्यदादिलच्णं wer तदनेप्रविश्य WSS णन्न्वानेा विजानन्‌ बङ्कभवत्तसरा- करेदमाकाशमाकाश्ादिकारणं AAA परमे व्योमन्‌

इदरयगृरायां निहितं तप्मव्ययावभासविशेषेणापलभ्यमा-

¢

ममसतील्येवं विजानोयादित्युक्तं भवति । तदेतसिन्नयं ब्राह्म शाक्रे एष Arar मन्त्रा भवति । यया पुत्वैव्वन्नमयायात्म- प्रकाशकाः THA सव्वान्नरतमात्मास्िल्प्रकाण्का- ऽपि wre: कार्यद्वारेण भवति ॥ दति षष्टाऽनुवाकः ॥ ६ ॥

मित्याह | यथा चति ॥ निलयनं एटहप्रासादादिमृत्तंसच्धिवेश- विरेषोऽवयवसंस््ानविशेवराडित्यमनिलयममनिरक्तत्वाद्यमूतं- untagea णव किंन स्यादित्यत are) व्यदनिरक्तानिलय- मानौति ॥ तत्सत्मिव्याचच्तत इत्स्यापपत्तिमाइ | यस्मादिति । पदानि SCANS प्रकतानुप्र्रनिराकरये प्रकरणस्य Tet सोऽ- काम यत्ेत्यारेदं nate | Ufa मास्तील्वादिना ॥ तस्या बुदधिगु- कायाः प्रययाः GE WH Ara णवावभासविशेषाल्ते- sea face विषयत्वेऽपि खरूपस्याविषयत्वादि- नर्यः | इति WSIS ATH VE A

Se

. Hye

ile

९५

असदा इदमय आसीत्‌ ! तता वे ae जायत १ तदात्मानं स्वयमकुरुत 1 तस्मा- तत्मुकृतमुच्त इति ! यद्गैतस्सुकृतं \ रसा वें

रषदा इदमग्र श्रासीत्‌। श्रसदिति व्यारतनामरूप- विशेषविपरोतरूपं। श्रविृतं ब्रह्मो च्यते। न पुनरत्यन्मेवा- खत्‌ । म हसतः सन्नन्मातोतमिति मामरूपविश्नेषवड्मा कृतं HITT qe भ्रागत्पत्तेः | Wy वा सच्छब्द वाच्यमासीन्तता saat वे सत्मविभक्रना मरूपविगशेषमजायतेात्पन्नं। किन्ततः भ्रविभक्तकाय्येमिति पितुरिव wat नेत्या । तदसच्छन्द्‌-. वाच्यं खयमवात्मानमेवाकुरूत कृतवत्‌ | WATS a तस्मान Rua Vad खयं कटं उच्यते, खयं कं ब्रह्मेति प्रसिद्धं लाकं TH कारणएलान्‌। THAT खयमकरोत्सव्यं सवी- त्मना तस्मात्पुष्यरूपेणापि तदेव ब्रह्म कारणं सुरृतमुच्यते। सव्वैधापि तु फलसम्नन्धादिकारणं सुरुतश्रब्दवा्यं प्रसिद्धं ara यदि qe यदि aaa प्रसिद्धिनित्ये चेतमवत्का- रणे सत्युपपद्यः । aerate तदद्य gaanfas: । इत- खास्ति रमलात्‌ | gat रसलप्रसिद्धि ब्रह्मण cara राइ । यद तत्सुकृतं रसा वे सः | रसा नाम दर्तिरेतुरानन्दकरो मधुरान््ञादिः प्रसिद्धा are | रसमेवायं wayt प्रापया-

gaafata क्तप्र्यः। we क्रियत इति कम्मभिधायकोाऽपि

कछान्द्स्या प्रक्रियया ae करोतीति wife व्याख्यातः । रका. ख त्तित्ठनत्यकप्रयाजनसाघनत्वेन परस्परायत्ततेत्यथयः। waste

Qoo

SoM 1 रसश Gary लन्धूानन्दी भवति 1 के घेवा-

न्यात्कः प्राण्यात्‌ 1 यदेष आकाश आनन्दा न स्यात्‌ 1 CN दयेवानन्दयाति ! यदा देवेष

भाग्गन्दरी सुखी मवति नासत श्रानन्दरेतुलं दृष्टं लाके।

ST

®

वाद्यामन्दसाधमरद्िता wearer निरेषणा ब्राह्मणा वाहमरसछाभादिरसानगन्दा Tae विदयांसे नुमं। ब्रद्ौव रसस्सेषवां | तस्मादसि तेषामानन्दकारणं रसवद्रद्य ॥ cage कुतः । प्राणनादिक्रियादशनात्‌ अयमपि fe पिण्डा लीवतः प्राणेन प्राणिति ्रपानेनापानिति। wa वायवीया रश्दियकाख चेष्टाः dea: कार्यकारणेर्निंव- ATA दृश्यन्ते तथेकाथेटत्तिलेन संशमनं संदननान्तर- णाचेतनं Sed सम्भवति। अन्यचादश्रनात्‌। तदाद यद्यदि एष आकाशे परमे व्योखि गहायां निहित च्रानन्दान स्यान्न भवेत्का WA साकंऽन्यादपानकषष्टां कुयादित्यथैः। कः भ्राण्छात्‌ प्राणनं HAAG तदद्य | यदथा: काय कारण प्राणनादि चेष्टाः AMA एवानन्दा VHA | कुतः I एष Wa पर wart दयाति ्रामन्दयति सुखयति लाकं WATS ख एवात्मा नन्द रूपाऽविद्यया परिच्छिन्ना विभाष्यते राणिभिरित्यथः | भयाभयदेतुलादिद्द विद्‌- प्रपासादादिषु खतन्धं wu खामिनमन्तरेण संहन-

नस्या द्र नात्वाय्यकारबसद्ातेऽपि विलच्तबः weit wet. वयव !दिभिख्पचचयादि रडितेाऽवगम्यते। स च चेतनत्वेन भेदा-

९०९.

उ ठतस्मिनुरश्येऽनास्म्येऽनिस्क्तेऽनिलयनेऽभयं प्र-

fast विन्द्ते१! अथ Mord गता भवति? यदा

भार षोारस्ि तदद्य TTT AAT Was wala नाश्दस्ला-

ध्रा

matey भयनिटसिरूपपद्यते। कथमभयङहेतुलमित्युच्य ते। यदा Ba यस्मादेष साधक एतस्िन्‌ ब्रह्मणि किं विशिष्ट STR दृश्यं नाम zee विकारो द्शना्थलादिकारस्य। म बृष्यमद््धमविकार ca: । एतसि लद श्येऽवि- कारोऽविषयण्डतेऽनाव्येऽशरीरे यस्माददशं Aware यसमादनात्यं तस्मादनिर्क्रं। विशेषो fe निरुच्यते विभ ay विकारः ्रविकारश्च wey | सव्वंविकारदेदुलान्त- समाद्निर्क्रं । यत एवं तस्मादनिखलयनं निशयमं नो amar न निलयनमनाधारं तख्िन्नेतस्मिन्न दृ श्ये sara ऽनिरुक्रेनिखलयने सव्वंकार्यध्मविलक्षणे ब्रह्मणीति वाक्याथैः | अ्रभयमिति क्रियाविशेषणं | ्रभयाभिति च fagrat परिणएम्यते। प्रतिष्टां खितिमात्मभावे विन्दते लभते श्रय तदा स तसिन्नानालस्य भयरेतारविद्ा- कतस्वाद्द्र॑नादभयं Tat भवति। खदरूपप्रतिशटो Wal यदा भवति तद्‌ा नान्यत्पश्यति नान्यच्छषाति नान्यद्विजानाति । अन्यस्य Waa भयं भवति नात्मत एवाऽऽत्मना भयं

भावाद्भद्ेवेति वदस्ित्वसिदिरिग्धथेः । Tae तस्य दे वस्य

ममाराष्यः परमे्छर इति ad विदान्‌ कथमनच्न इत्युच्यते NAN ~

TAT | खसा योऽयमिति॥ यथा was wate वि द्वानुच्यतेऽ

९०६

Se aT एतस्मिनृद्‌ रमलर्‌ FEA अथ तस्य भयं

भवति} acta भयं विदुषो मन्वानस्य \ तद- प्येष रुका भवति ¶ इति TIAA ON

भा युक्तं तस््ादात्मैवात्मनाऽभयकारणं | सव्ब॑ता दि निभैया

Ul

ब्राह्मणा gaat wy भयरेतुषु तचायक्तं असति भयचाणे ब्रह्मणि । तस्मात्तेषामभयदश्नादस्ति तदभय- कारणं HYlfa | कदासावभयं गता भवति साधका यदा नान्यत्पश्यत्याव्मनि चान्तरं AS म कुरूते तदा ऽभयं गता भवतीत्यभिप्रायः । यद्‌ पुनरविद्यावस्थार्यां दि यखादेषो ऽविद्यावान्‌ रविद्या प्रह्युपस्थापितं ae तेमिरिकदितीय- सन्दर वत्पश्यत्या कनि afar ब्रह्मणि। उद्पि अ्ररमल्पम- wat fax मेददर्भनं कुरुते भेददशंनमेव छम्तः- करणमर्पभेदं पश्यतीत्यर्थः | WU तस्माद्धंदद शनात्‌ Var- Te मेददभिंन ्रा्मनेा भयं भवति। तस्मादात्मैवात्मना भयकारणमविदुषस्तदेतदेव तद्म तु एव भयं मेदद- भिना विदुष शशरोऽन्यो मतेाऽ₹मन्यः संसारीत्येवं विदुषो ACT SAAS] तदेव ब्रह्माल्यमष्यन्तरं कुब्वैता भयं भव- त्येकलेनामन्वानख्य। तादिदानपि श्रविद्रानेव। WaT याऽ- यमेकमभिन्मात्मतच््ं न पश्छति उच्छेद दे त॒ द थेनाद्युच्छ- तक््वदर्ित्वात्तयेव्य्थः ॥ कथं तहि तस्य भयसम्भावनेत्यत खाद |

sweefa ॥ dem fe परमेश्वरो मां संइरिष्यति aca वा ^ ~ [| ती e Rx QU N निकच्तेष्यतीति पश्यता भयं भवतीव्यः ॥ aviarecyq: कुत

Je

९०

भीषाऽस्माद्वातः पवते 1 भीषेादेति सूर्य्यः 1 भीषास्माद ग्रिभेन्द्रम1 मृत्युधावति पच्ुम इति, सेषानन्दस्य मीमार्ण्ेसा भवति \ युवा स्यात्‌ साधु युवाध्यायिकः\ आशिषा ददा बलिष्ठः

तस्येयं पृथिवी सवी वित्तस्य पणी स्यात्‌ a

भा ° द्याभिमतस्य भयं भवति। TS दुच्छेद रेतस्तत्रा-

ST

सल्युच्छेद रेतावनच्छे्ये तद शंनकार्यं' भयं युक्तं ! wie जगद्धयवहश्यते। तस्माव्न गता भयद WATS RIA नूनं तदस्ति भयकारणम॒च्छेद देतरनच्छेदात्मकं यते जगद्धिभेतीति । तदेतस्िन्नय VI Brat भवति॥ इति सक्तमेाऽनुवाकः॥०॥

भोषा भयेनास्मादातः पवते | भीषारेति खय्यैः। भोषा- ऽसमादभ्रिखेख्धख '्टत्य॒धावति पञ्चम दति। वातादयो हि AWE: BAMA: सन्तः पवनादिकार्थैव्वायासबाङ- Ge नियताः WIM | भयकारण मानन्दं ब्रह्म । तस्यास्य ह्मण श्रानन्दस्येतथयुक्ं । प्रशास्तरि सति यस्मिज्नियमेन तेषां प्रवत्तं तस्मादस्ति भयकारणं तेषां प्रशास्‌ बरह्म । यतस्ते WAT इव राज्ञः अ्रस्माद्रह्मणि भयेन wea |

KUT BTW) यनच्छेयोा Wife | उच्छेद शेतारप्यष्केदत्वेऽनवख्या- प्रसद्गचित्धत्वं TH तच HUTT नान्यत्सम्भाव्यत Kaw: y इति सप्तमोऽनुवाकः ॥ ७ ॥

तच्च भयकारयं AQAA यदेष GAM Waa न स्यादिति । चानन्द terry: प्रसिडधस्रता विचारमार-

Kiseki tb 8 8 ह क्ख @ क्षि न र 6 =>

९०४

So टका मानुष आनन्दः! ते ये शतं मानुषा आन-

न्दाः १ स Cal मनुष्यगन्ध्वीणामानन्दः!1 भ्रा्ि- यस्य चाकामहतस्य ! ते ये शतं मनुयगन्धवी- णामानन्दाः ! स CAT देवगन्धवोणामानन्दः!

्राजियस्य चाकामहतस्य1 तेये शतं देवगन्धबा-

भा० तख भयकारणभानन्द ब्रह्म । तस्यास्य ब्रह्मण श्रानन्द स्टेषा . मीर्माखा विचारणा भवति। किमानन्दस्य मीमांस्यमिल्यु-

च्यते । किमामन्दा विषयविषयिसम्बन्धजनिता लाकिका-

नन्दवदादाखित्छाभाविक दत्येवमेषानन्दखख. Water |

तच atfan श्रानन्दा वाद्याध्याद्िकसाघधनसम्यन्तिनि- faw उत्कृष्टः । स य एष निर्दिश्वते ब्रह्मानन्दानुगमायं |

wat fe असिद्धेनानन्देन व्यात्तविषयवुद्धिगम्य श्रान-

TIS wad ले किकाऽप्यानन्दे ब्रह्मानन्द स्येव माबाऽविद्यया तिरस्कियमाणोऽविन्ञाता उतकृ व्यमाणायां

चाविद्यार्या. ब्रह्मादिभिः adams विष-

GT

यादि साधनसम्बन्भवश्ख विभावयमानाच लाकेऽनवयिता

Griese: सम्पश्यते स एवाविध्ाकामकन्मापकर्वेण मन्‌-

ग्यगन्धवोययुन्तरोत्तरभूमिव्यकामशतविद Ul MITT

भते | wergeier ॥ ब्रह्मानन्दस्य चेन्भीमांसा प्रस्तृता faavete सान्यमेमागन्दादयुपन्धासस्त्नाइ ॥ त्र नोकिक

.. इत्ादिना॥ लोकिक are: कचित्वाष्ठां प्राप्तः | सातिशय-

ल्वाव्यरमायवदिति merece: । -गकिकोपन्धास

5?

९०५

णामानन्दाः 1 स टकः पितृणां चिरनाकनेा- कानामानन्द्‌ः ! Tay चाकामहतस्य a ये शतं पितृणां विरलाकलनाकानामानन्दाः \ स एक आजानजानां देवानामानन्दः १ श्रातियस्य

भार विभाव्यते भ्रतगणात्तरोात्तरोत्कषंण यावद्धिरण्यगभख

ब्रह्मण श्रानन्द इति । facenfaarad विषयविषयि- विभागे विद्यया खाभाविकः परिपुखंएक श्रानन्दोऽदेते- भवतीत्येतमथं विभावयिय्यन्नाइ । युवा प्रथमवया: wre युवेति । साधुञ्चासो युवा चेति यूने विशेषणं | युवा्यसाध- भवति साधुरष्ययुवाऽता विभेषणं युवा स्यात्साधयुवेति । श्राध्यायिकाऽधीतवेदः। wife श्राश्राखुतमः। दृष्टि दृढतमः बलिष्ठा बलवन्तमः। एवमाथध्याद्मिकषाघमस- _ mail तस्येयं एथिवी उर्वीं सव्व वित्तस्य विन्तेनापमाग- साधनेन FRAT च कब्मंसाधनेन TTA GAT । राजा ष्रयिवोपतिरित्यथः। aw a a ATT: स एको मामघोा ममुव्याणां प्रकृष्ट एक श्रानन्दः । ते ये भरतं मामुषा NTA. FT WAT मनव्थगन्धवाणामानन्द्‌ः | मानब्यादा- मन्दा च्छतगुणेनेत्कष्टो मनुव्यगन्धवाणामानन्दो भवति। कत्वद्शिनस्तद्रद्िगोचसा इव्यथः॥ प्रकारान्तरेश ब्रह्मामन्दान waare | लाकिकाऽपोल्यादिना ॥ मनव्यगन्धन्बानन्द्‌स्योत्कष्टत्वे

fafaaare ते हछन्तधानादीति॥ प्रयममकामहङतायहशस्य

त(त्पय्यम(ह | प्रयममिति ॥ यदि प्रथमप्राय रवाक्रामडता ।8।

९०६्‌

So चाकामहतस्य † ते ये शतमाजानजानां देवा-

नामानन्दाः 1 स टकः कम्मदेवानामानन्द्‌ः 1 ये कर्म्मणा देवानपि यजि ^ ara चाकाम-

भा° wae: सन्तः कन्र॑विद्याविशेषाद्गन्धवेत्वं प्राप्ताः मनु-

wT

गन्धाः ते हान्तघानादिश्क्रिसम्पन्नाः खष्मकाय्ंकारणाः। तस्माव्रतिचाताच्यत्वं तेषां इन्दप्रतिघातश्क्रिसाधनसम्य- fag । तताऽप्रतिशन्यमानस्य प्रतिकारवता aren न्धर्वस्य स्याचिन्तप्रसादः। तस्य प्रसाद विगेषात्मखविशेषाभि- afi: | एव पूर्वस्याः पूर्वस्या भूमेरत्तरस्यामुत्तरस्यां भूमे भ्रसाद विण्षतः शतगणठेनानन्दोत्कषं उपपद्यते । भ्रथ- मन्वकामदतायदणं मनुग्यविषयभेगकामनाभिदतसख ओचियस् मनब्यानन्दा च्छतगुणेनानन्दोत्कष मनुव्यग- न्धर्वण Qe वक्तव्य दरतोवमथं साधु यवाध्यायिक दूति आ्रावियलाटजिनने waa ते द्यविशिष्टे सव्वच । अ्रका- avad त॒ विषयात्कषापकर्षतः सुखोात्कषौपकषाय विभिव्यते। श्रताऽकामहतयरदणं । तदशेषतः शतगृणात्‌ सुखेात्कर्चौा पलमेरकामदतत्वस्य परमानन्दप्रात्तिसाध- नल्विधानाथं । व्याख्यातमन्यत्‌ । देवगन्धवा जातित

WHA तदा तरीव सारन्वभोमानन्देन तुल्य GAGE स्यात्तदा च व्याघाता भवेत्‌ । array मानुषानन्दभागभागी चेति । तता मानव्यगन्धवानन्देन तुल्यमानम्दं तस्य दश्यितु प्रथमपय्याये तददयषणमिग्यथः । अजिनत्वमपापत्व वयाक्त- कारित्वं तत्साधपदाह्लभ्यत इत्यथंः। देवास्रयल्िंशत। च्या

मश

१९०७

हतस्य ! ते ये शतं कम्मदेवानामानन्दाः 1 स र्का देवानामानन्दः ^ प्रातरियस्य चाकाम-

ee किमि यिषया ^ ~~ = ~ स न = => न

are एव वचिरलोाका दूति fagut विशरेषणं। चिरकाल-

चार

स्थायी लोका येषां fagut ते चिरलेाका दति । श्राजान इति देवलाकस्तस्मिन्नाजाने जाता श्राजानजा देवाः सआआत्तकर्मविश्ेषता देवस्थानेषु जाताः | कम- देवा ये वैदिकेन aauif_erafen केवलेन देवा- नपि यन्ति 1 देवा दति चयसिंद्धविभुजः । इन्द्र स्तेषां खामी तस्याचाया डषस्पतिः। प्रजापतिर्विराड चेलाक्यशरोर ब्रह्मा | समषटियष्टिखरूपः संसारमरणा- नलव्यापो | waa wearer एकतां गच्छन्ति धर्मश तन्निमित्ता ज्ञानञ्च तदिषयमकामरतत्वं च निरतिशयं यत स एष fecunit wa aa sar: । ओओआजियेणादटजिनेनाकामहतेन चख सर्व्वतः प्रत्य ्षमुपलभ्यते । तस्मादेतानि चीणि साघधनानीत्यव

वसवः। ware War: | दादणशादिद्याः। xe: प्रजापति खेति ॥ यदध dtatarcen तस्य जिर्तिश्यानन्दस्य fast वाक्यतात्पयधन्द पएरंयितुमाह | तस्याकामहतव्वेति ॥ तस्य AeA हि रणगभेस्या नन्दस्तदुपासकप्र्यच्ते। यस्य Aa FTA परमा- aq: खाभाविक इति सम्बन्धः ॥ हशदिस्ण्यगभानन्द्स्य मचल HMM प्रमाण्यति। रखतस्येवेति॥ न केवलं fecunntine खव ATA यख प्रागपन्यस्तः साव्वभोमाद्यानन्द्‌ः स TT यस्य मात्रा प्रविभक्ता नानात्वमापन्ना सती aa निरतिश्यानन्दे$कामहत- त्रह्मविश्रत्यच्ते Rae ण्कताङ्तति याजना अकामदतप्रत-

१०८

ॐ ° हतस्य 1 ते ये शतं दवानाम नन्दाः! a oR इन्द्र स्यानन्दः 1 भ्रात्रियस्य चाकामहतस्य 1 ते

~~ ---

भा० गभ्यते। तच भ्राचियल्वादटजिनते नियतेऽकामदतलं amaa दति प्रलष्टसाधनतावगम्यते। तस्य तस्या- कामदतवलं प्रकषंतखोपलभ्यमानः भ्राजियम्रत्यका WY श्रानन्दा यस्य परमानन्दस्य माचा एकदेशः | wae वानन्दस्यान्यानि watt माचामुपजोवन्तोति शुत्यन्त- रात्‌। स एष श्रानन्दा यस्य माचा समुद्राम्भस xa fags: प्रविभक्ता य्ैकताक्गता स एष एरमानन्दः साभाविकेाऽदेतलात्‌। आरनन्दानन्दिनाखाविभागाऽच॥ तदेतग्ब्री्मांसाफलमु पसं दियते स ward प्रुष दति ॥ गहायां निहितः परमे व्योब्याकाथादिकायये खटराऽन्न- मयान्नं तदेवानुप्रविष्टः सय दति भिर्दिश्वते। स एकोा- ऽसावयं पुरुषे यखासावादित्ये यः परमानन्दः ओचि- यप्रत्यक्ञा निदि्टो wants ब्रह्मादीनि भूनानि सुखा-

qe चछत्वामिघानाद्धेदपाभ्िं निसर्स्यति । ष्ानन्दानन्दिनिेति । प्रत्य चत्वाभिधानमन्नानसंभयादिव्यवधानाभावाभिप्रायंनतु विष- यविषयिभावाभिप्रायं | खटृश्े$नाम्ये उदरमन्तरं कुरत इत्या- दिना निषेधादिव्यचेः। मोमांसया निरतिशयानन्दं ब्रद्यास्मीति- निद्धास््तिं। तस्याकामहतप्रतयच्वाभिधानादमेदसिद्िः। नदि परानन्दः परस्य waar भवति | तस्माच्निरतिश यानन्दत्रद्येकत्वं जीवस्य ब्रद्यविदाभ्राति परभिन्यपक्रान्तं मीमांसया च सिड- मुपसंश्ियत इत्यः ॥ खादित्ययहमस्य धिदेवकापाधिलच्यायं- स्यावि बद्ितत्वं दश्ंयिवुं चोद्यमुद्धावयति। नन्विति॥ a ca

९०८

उ* ये शतभिन्द्रस्यानन्दाः 1 स टका बृहस्पतेरा-

नन्दः 1 START चाकामहतस्य 1 ते ये शतं

भा ° दा्युपजीवन्ति स यञ्यासावादिव्ये इति स एकः । र

Sl

मीमांसया च fagavivar faauewerazrarar- काञैकल्ववत्‌ । ननु afaet ख यञ्ायं पुरुष दृत्यविभे- षताऽध्यात्मं न युक्तो निदेशे aad दच्णेचन्निति त॒ am: म्रसिद्धवात्‌ । न पराधिकारात्‌ । परो यात्मा जाधिताऽद्‌ श्येऽनाक्ये भीषास्मादातः पवते Barre" मोर्मासेति । न इकसाद प्रकते war निर्देष्टुं परमात्म विज्ञानं च विवक्षितं । तस्मात्पर एव निरदिण्छते a एक दति । नन्वानन्दस्य arate प्रता तस्या श्रपि फलसपरसंदरत्तव्यमभिन्नः खाभाविक ्रानन्दः परमात्मैव म विषयविषयिसम्बन्धजनित इति । ननु तदनुर्प एवायं निदेशः स यश्चायं परुषे यश्चासावादित्ये स एक दति भिन्नाधिकरण स्य विशेषापमटह मेन | नन्वेवम्यादित्यविशेष- एग्रहणमनथंकं | नानकं | उत्क्षापकषपाहा्थतात्‌ |

रखतस्मिम्मग्डलेपरषोा यायं TAGS Ba परुष इत्यादो अत्यन्तर मण्डलस्दचिणासिष्थेमे क्यस्य प्रसिद्धतादिङाप्यादित्धस्येमक्यनि- इणेदचिणाचियषयं युक्तमिव्ययः। खध्यात्ममधिदंवतं च लिङ्ा- त्मापासमविवत्तायां तथा maw afeafaafaary | नपर इति॥यरख्वं विदान्‌ निरतिश्रयानन्दमत्वशोापाधैी प्रतिनिभ्बितः a va fanzine श्िरपारणादिमति पुरषे प्रतिजिभ्बित इति

परमानम्दमपद्छ समत्व विशि््ियिः aura विवखितमित्ययः।

९९०

So बृहस्पतेरानन्दाः! स CH प्रजापतेरानन्दः 1 ्राजियस्य चाकामहतस्य ! ते ये शतं प्रजापते-

भा ° Raa fear Aa ea ga: सविव्रभ्यन्तरगतःस चेत्पुरुषगतविशेषोपमद न परमानन्द मपेच्छ समे भवति a कञिदुत्क्ौऽपकषा वा तां गतिं गतस्येत्युभयं प्रतिष्ठां विन्दत दृत्युपपन्नं । wie नास्तीति ST यास्यातः। का्॑रसलाभप्राणनाभयप्रतिष्ठाभयद शं नोापपल्तिभ्याऽस्वेव तदाकाश्ादिकारणं ब्रद्धति श्रपाङताऽनुप्र्न wat Taare विददविद्षेब्रद्यप्रा्यप्ाभिविषयेा तत्र विद्धान्‌ CAAA CAAA दत्यनुप्रभ्नाऽन्यस्तदपाकरणायो- Va) मध्यमा sot रन्त्यापकरणणद्‌ वापारूत दति तदपाकरणाय न यत्यते। स यः कथिदेवं यथोक्तं ब्रह्मात्र- ख्यात्कर्षापकर्षं Hed सत्यं ज्ञानमनन्तमस्रीति। एवं शब्दस्य प्रछतपरामभा्थलात्‌ । स किमस्मालाकाप्प्रेत्य दृष्टादृ्टवि- षयसमदायोा दयं AHIR THA AAY ATTA faqtar भूला एतं यथा व्याख्यातं श्रन्नमयमात्मान-

च्या ठन्तानुवादपुन्वेकमुत्तरग्रम्यमवतारयति | अलि नास्तोति | सन्दिग्धं सप्रयोजनं च विचारमदहति। अच च afar ar aren at वा wa care | किन्तत इति ॥ उभयचानुपपत्ि संण्यकारणमाङ | यद्यन्यः स्यादिति ॥ चोद्यसखेन संशयव्या- ङन्तिं प्रयोजनमाह | यद्यभयथेत्यादिना॥ waeaq मम विचा CITA खम्ययनं ara यन्मामेकत्ववादिनं त्वमाद्य wa ऽप्रतिपत्रवस्त॒वादित्वादमेकषत्व वादि नोा<प्येकस्य वस्तुनः सम्मतत्वा-

१९१९ Seo रानन्दाः 1 स र्का HAN आनन्दः -ATFH-

ee =-= ~ ee

भा ° Haag Tafa विषयजातमन्नमयात्पिण्डात्मनोा व्यतिरिक्तं न॒ पश्छति सव्वं स्यूलभूतमन्नमय मात्मानं प्यतीत्यथः ॥ तताऽभ्यन्तरमेतं प्राणमयं सव्वान्नमयात्मख्मविभक्रं | Tat मनामयं विज्ञानमयमानन्दमयमात्मानमुपसंक्रामति । अथाऽद्‌श्येऽनात्ये ऽनिरुक्रे ऽनिलयने ऽभयं प्रतिष्टां विन्दते। तै तखिन्यं | कोाऽयमेवंवित कथं वा सद्धामतीति। fa परस्मादात्मनोाऽन्यः संक्रमणएकन्ता प्रविभक्त उत स एवेति। किन्ततेा यद्यन्यः स्याच्छर तिविराधः। agg तदेवानुम्रावि- शत्‌ | च्रन्योऽसावन्योाऽदमसमीति।न स वेद । एकमेवादितीयं त्वमसीति । अरय सएवानन्द मयमात्मानमुपसद्ा मतीति कश्म॑कद्वंलानुपपत्तिः। परस्यैव च संसारित्वं पराभावे वा, यद्ष्युभयया प्राप्तो दोषो म परिरत्तु शक्यत दति यथा चिन्ता श्रयान्यतरस्िन्‌ पके दोाषाप्रा्िसतुतीये arses ug स एव शास्तायं दूति व्यर्थैव चिन्ता न ततिद्धारणा- सत्वादर्थवत्येव विन्ता | सत्यं प्राप्तो दोषो न शक्यः परि- ₹रत्तमन्यतरस्िंुतीये वा WI ऽदृषटेःवशटते व्यथा चिन्ता स्यान्न तु साऽवष्टत दति तदवधारणार्थताद थवत्येवेषा

a

wie द्नेकवस्तवादिनश् ava प्रतिपत्ता, सन्ति ममेव्यथताऽपि क- ल्याणमनेकलत्वस्यान्योन्याञ्रयादि दोषदु रत्व त्व्वं पच्तनिराकरयेन सिडान्तापपत्तेश्वेव्ययः॥ विच्ारारम्भमपपाद्य सिडान्तमपक्र- ad) azqq सखादिति। अआपाथिकमेदभित्रा<प्येवंवित्छत पर ख्व स्यादिश्चयः।॥ ्पव्िद्याध्यारापिता ब्रह्मत्वव्यारृत्तिरेव

९९६

So यस्य चाकामहतस्य 1! स FMT YES | यथा-

ure चिन्ता | सत्यमथंवती चिन्ता | शास्ावधारणा्थेलात्‌ |

aT

चिन्तयसि च त्वं तत्तु निग्यसि fa न fataafata वेद- वचनं म कथं तहिं वड्प्रतिपक्षलात्‌ एकलवादी लं वेदाथै- Utara बद्वेा हि नानात्ववादिनो वेदवाश्यास्वप्मतिपक्वा अता aang न नि्॑ब्यसोत्येतदेव मे खस्ययनं यन्मा- मेकयो गिन मनेकयागिवड्कप्रतिपक्ठमात्थ wat जेव्यामि- सव्यानारभेच चिन्तां सएव तु स्यात्तद्भावस्य faafaa- त्वात्‌। तदिन्नानेन परमात्मभावेा wa विवचिता ay- विदाश्रोति परमिति न दन्यख्यान्यभा वापत्तिरुपपद्यते ॥

wa तस्यापि तद्भावापत्तिरनुपपन्नेव । नाऽविद्याहताना

त्मापोददायेवात्‌॥ या दि ब्रह्मविद्यया खात्मप्रा्िरूपदि- श्यते साऽविद्याहतस्यान्नादि दिगेषात्मन श्रात्मलेनाध्यारोा- पितख्यानाद्मनाऽपाडहाथा । कथयमेवम्थ॑तावगम्यते वि्या- माचोपदेशत्‌ | विद्यायाख दृष्टं काय्यमविद्यानिटत्ति- wee विद्यामाचमाद्मप्रात्त साधनम्‌पदिश्छते मागेवि- श्ानोापदेश्रवदिति चन्नदादमले विद्यामाचसाधनापदणेाऽ VT SAAT ATTA AT मार्गविन्नानापदेशदर्च॑नात्‌।

्रद्ाप्रािरविं वच्तितेति फल वाष्धस्येवमर्यता कथमवगम्यते न पुन- curnrutfafcare | कथमिति ॥ परिषरति | विद्यामा- चेति । waurguufd wert । मागेति॥ गन्तुः खतेा यामल्वाभाषेऽपि यथया मा्ग॑लानेप्दशः साथंकस्तया जीवस्य खता ब्र्दत्वाभावेऽपि विदयोपदेग्नो{भ्यासदारेण ब्रद्धप्राति-

१९३ ॐ. सावादिव्ये 1 ace 1 मस य खवंवित्‌ 1

—— 0 eee es ee

a

urea fe ura एव गन्तेति चेत्‌। म awa) awa हि यराम- विषयं fara नापदि श्यते तव्मा्निमार्मविषयमेवे पदि श्यत विज्ञानं न तयेह ब्रह्मविश्नानव्यतिरेकंण साधनान्तर- विषयं विज्नानमुपदि श्यते । उक्रकच्मोादि साधनापेकं wy- fama परप्राप्नी साधनमुपदिश्ठत इति चेन्न, नित्थला- को कख्येत्यादिना प्रयक्रतात्‌। ज्रुतिश्च agg तदेवानु प्राविश्रदिति कांस्य तद्‌ात्मलं दशंयति । श्रभयम्रतिष्ट- पपन्तेख। यदि दि विद्यावान्‌ खात्ममोऽन्यन्न पश्यति ततोऽ- भयं प्रतिष्ठां faa इति स्याद्यद्ेताः परस्यान्यस्या- भावात्‌। अन्यस्य wage विद्ययाऽवस्हवद््रमाप- पत्तिखदद्वितीयस्पर wean यदतेमिरिकेण wewat

च्छा" हेतुलवादित्यथः ॥ त्वं यामाऽसीति ग तवोापरेणः त्राभे- Sate प्रतीयतेऽत उपदेशवेषम्यान्न TSA TH KAT | न वधम्ब्यादिति॥ यदि विदुषः सक्षाशादन्य katt भय देतुनास्ि का afe गतिद्यतिरिकेशखरदग्रनस्येव्याणद्याह | न्धस्य चेति ॥ कल्यितभेदविशिटरूपेगेखरस्याविद्यातत्वे fauna सति विद्यया तत्रावस्मलवदश्यंनमुपपद्यते | इं ममं प्रशस्तेति मिध्यैतद्यवस्तस्य मम चैकाग्यमेव परमामिति विड ष्णा fafucmenfame: | ट खान्तवैषम्ये wera | ने बभिति। यथा च्ैकत्वदश्र॑नात्‌ दितीयखन्द्रो न द्यते नेवं ब्रह्मविदा Rua व्यतिरिङ्केशखरः। प्रतिनियतप्रपष्चावभासस्य भेजनादिष- SMAI जी वन्मुक्तम्याप्यभ्युपगमाव्पश्चनियमस्य चेखसधीन- त्वाश्युपगमादिव्य्थंः | यद्यपि जागरे वयतिरेकाभासदण्रनं विदुष. म्सयापि न तद्धयकारमं नहि मायाबो खविस्चितव्यान्राभाना-

P

९१४

So अस्माल्लाकाप्रेत्य ! रतमनुमयमालमानमुपस-

भाग्मणृष्ाते नेवं श्यत दूति चेन्न सुधुप्रसमादितयोारयदणात्‌।

ST

सुषुेऽ्ण मत्या सक्रवदिति चन्न । WTTKUTA | जाप्र- व्वक्नयार न्यस्य ग्र्णाक्छत्वमेवेति चत्‌ नाविद्यारृतलात्‌। जा्त्छभ्रयायंदन्यद्षएं नायत्छभ्रयासदविद्यारुतमवि- द्याभावे ऽभावात्‌। सुषुतरेऽग्रदणमयप्यविद्यारूतमिति चेन्न |

खाभाविकलात्‌ । दष्टस्य टदितल्मविक्रियापरानपेच्त-

ata. विक्रियागतत्व परापेक्तल्ात्‌। न fe कारकापेक

agave सतो विशेषः कारकापेच्ता fates विक्रिया ।

जायत्छभ्रयाख wee faa: । यद्धि यस्यान्यापेचं खरूपं तत्तस्य AM यद्न्यापेक्तं म॒ तत्त्वं । अरन्याज्नावेऽभावात्‌ । तस्मात्छाभा विकला व्नाग्रत्छन्नवन्न gyd विशेषः, येषां

द्िमेति विदुषोऽपि दतिरेकदशनं न सदातममित्धाह। न छपेति।॥ सषु यतिरेकायहयसत्वसाधकं न भवतोत्याइ | TAR इति॥ यचा इषुकार इव्वासक्तमनाकतया तद्यतिरिक्तं विद्यमान- मपिब्र पश्यति तथा छषु्रेऽपि निर्ततया चखासक्ततवा सदपि fede न प्रयति नत्वभावादित्थंः॥ खन्धासक्तस्य तद्यतिरिक्ता- दश्नेऽपि तददश्ंमभेवाल्ि सुतेऽपि म किथिदश्नासिषमिति प्र्ययात्सु खस्याप्यात्मतादाव्यादच्नानस्य च व्तिरिक्तत्वानिवच- ना दतल््नाल्िकदितीयाभावादे वायषहशमिव्यादइ | न सन्वाग्रड-

गादिति y age चेदमुपलम्भाद सत्वं तहि जाग्र्छप्रयोरपल-

म्भादेतस्य सश्च॑किनस्यादित्याङ्‌ | जायदिति।॥ खनात्ादावा-

मलत्वादिबुडिरविद्या तद्भावे wa ॒देतापकम्भा्रोपलम्भमाचं सक्वसाधकमन्यया खक्तिरूप्यादरुपि सक््वप्रसङ्गादिग्याहइ॥ नावि- दयेति। पुन्बवाद्याइ | सषुकेति ॥ छुपे दिती यस्यायङ्यमपि लय-

९९१

ॐ द्कामति 1 शतं प्राणमयमात्मानमुपसङद्कामति 1

भा ° पुनरोशरोऽन्य Wart: काय्य चचान्यन्तेषां भयाभिदन्ति-

च्छा

भयस्यान्यनिभिन्तलात्‌ सतखान्यखात्म हानानुपपत्तिः । न Waa श्रात्मलाभः। सापेचस्यान्यस्य भयदेतु तमिति Val तापि तुच्यलात्‌। यद ध्वा नुसा दायीभूतं नित्य- afar वा निभित्तमपेच्यान्यद्वयकारणं स्याक्षस्यापि तचयाश्तस्यात्मदानाभवाद्भयानिटल्तिरत्मशामे वा सद्सतेरितरेतरापत्ते सव्वैचानाश्वास एवेकलत्वपचे पुनः मन्निमित्तस्य संसारस्थाऽविद्याकन्वितत्वाद दाषः । तेमि- रकदृष्टस्य fe दितोथचन््रस्य नाद्मखाभा नाशा वास्ति। विद्याविद्चयेस्त दध ्ेलमिति चेन्न प्र्यचलात्‌ । विवेकावि- वेकौ रूपादिवत्‌ प्रत्यकावुपलभ्येतेऽन्तःकरणन्ौी । म fe

eufaaad नतु मेदाभावनिबन्धनमता यदुक्तं TAR सब्बा- MANGA जीवः खव्तिरिक्षमभावादेव न पश्यतीति az- afxay: | सताऽपि दितीयस्याबदयावश्णादग्रडयमिति काऽथेः किं मणः प्रागभावे जायते उताप्रज्राणारोपः किं वाऽग्रदया- काराव्छितखरूपावस्थानं | TY: | प्रागभावस्यानादिव्वगभ्धुपग- मात्‌। न दितोयः। परडिंतीवस्याः खपकाग्रताखाभाव्याभ्यु पगमेना- प्रकाश्ारापानभ्युपगमात्‌ प्रकणारोपे च Gay खप्रकाश्त्रद्या- ताया MYT AAA ATH Tal wa fafa raga ia SAT cary | न खाभाविकत्वादिति ॥ खविक्रतखरूपावद्यानं नावि- द्याकाय्यमनागन्तुकलत्वादित्धयः॥ तत्‌ स्षुटयति | दस्य Wrar- दिना। paras रषटमुच्यते खातग्यसिद्यभिप्रायेय म वेधिका. funda क्ियावदरुख्वत्समवायिकास्यं इष्टं मानाभावादिति उष्टख्यं | खविक्ियेति विक्रियाभागेप्रलच्यं खरू्पम नपेरसिजि-

We Se oad मनामयमात्मानमुपसङ्गामति 1 Ca विन्ञा-

भा STW प्रत्यस्य सते Reuse । अविद्या च स्वानुभवेन ङूप्यते मुढा ऽश्मविविक्रं मम विज्ञानमिति तथा विद्या- विवेको ऽनुग्ड यते। उपदिशन्ति arena श्रात्मना faut बुद्धा । तथा चान्येऽवधारयन्ति तस्माश्नामर्ूपपक्चसेव विद्याविद्ये नामरूपे च नात्मधम्मं नामरूपयानिंवाडहिते यदन्तराभ्तद्रष्धति YIM । ते च पुननोामरूपे सवितर्ख॑दाराचे दव कल्यते न परमार्थता विद्यमानेऽभेदे एतमानन्द मयमात्मानमुपसङ्का मतीति कषकटंतानुपप- fuftia ta विज्ञानमाचलवात्छङकमणसछ | न जलूकादि- वत्सक मणमिरहापदि श्छते कि aft विज्ञानमातं सङ्धुमण- Vata: | ननु मुख्यमेव बद्ध मणं Yad उपसद्कामतीति

[ण

are त्वादित्यथेः | प्रहणादिविक्रिया न खाभाविकी परापेत्ततात्‌ स्यटिकलोहित्यवदिव्यर्थः ॥ यदुक्षमनपेच्वसिडत्वादविक्रियत्व- मिति तत्‌ स्पुटयति। यडोति wed खमते चित्सत्ताव्यतिरिक्ते- शरस्य भयदरेतारभावादभयं विदुषः सम्भवतीत्यपपाद्य wares तदसम्भवमाह | येधामिति ॥ सतोाऽन्यस्य खरूपे स्थिते ze वा AWS शथाचघातातच्तदवस्यानाश्च॥ THAT TF भयस्यात्पादे$भ- autfrifseartanregry | aurea इति। afafcarce aquaria म wats किन्तु प्राणिटतधम्मीद्यपेश्षस्य तु तदभावादभयं भविष्यतीवाग्द्य नेतत्साह्येन वाच्यं । खधम्ना- देरपि सतस्तेमात्यन्तासक्वानकुगेक्षाराद्नेयायिकादिमतेऽपि सति Vat कायीत्यम्ताभावस्य दुरवधारगत्वान्तेनापि वाच्यमिग्याइ। न तस्यापीति॥ किख सचखेदसश्चमापद्यते अपधम्मादिष्षं तच्चातम- म्पि कः प्र्रासश्तरस्मातखछभाववेपसीत्यं सताऽसश्वगमनं कस्यापि

he

Se नमयमात्मानमुपसङ्कामति 1 रतमानन्द्मयमा-

भार

it

- ~~ ~~ ~~~ ee ~~न ~

चेन्न । अरश्नमयेऽदशंनात्‌। न इान्नमयमुपसङ्कामते वाद्या- दस्माष्नलुकावत्सङ्कमणं PATI वा ॥ मनामयस्छ वहिनिंगंतश्य विज्ञानमयस्य वा पनः प्रव्याटव्यात्मषङम- ufafa चेन्न । खात्मनि विक्रियाविरोधादन्योान्नमयमप- सङ्का मतीति प्रहत्य मनोमये विज्ञानमयो वा खात्मान- मेवेपसद्कामतीति विरोधः स्यात्‌ । तथा भानन्दमय- सखात्मसङ्कमणमुपपश्यते। तस्मान्न पराधिः HEAT नाणन्न- मयादीनामन्यतमक्टंकं पारिशिष्यादन्नमयाद्यानन्द- मयान्तात्मयतिरिक्रकटंकं ज्ञानमाचन्च सद्कुमणमुपपद्यते श्ानमाचते चानन्दमयान्तस्थस्येव सव्वान्तरस्याकाशाद्- AAU काय्यं छषटाऽनुप्रविष्टस्छ इद यगहाभिसम्नन्धार्‌- न्नमयादिष्वनात्मखात्मविभ्रमासङ्कुमणात्म fla HATA eT

मते म घटत care) सदसतारिति॥ aad निगमयति। रुकत्वपद्च र्ति । अविद्याकल्ितं भयं विद्यया निबन्तत इति वदता विद्याविद्ययोरात्मधम्मत्वमिष्टं तता घम्मात्पाद- विनाश्योविंकारित्वमनित्यत्वं च प्रसव्येषेति wee), विद्या- विद्ययारिति 9 कल्ितयाविद्याविद्यथरात्मनि भयाभयशेतु त्वसम्भ वाब्रात्मधम्मंत्वे परमाणमच्ति प्रत्यत वधत्वाद्ूपादिवदात्म Waa WMATA शक्यत इत्याद । न werwenfefa a चिग्मातन्त्ानादिर्निवा्ाविद्यान्तःकर्णसू्पेख परिणमते तच्ाम्तःकरशं तामससात्तिक्षावस्यामेदेन मान्तिसम्यक्च्चाना- nite परिणमते तस्िम्‌ प्रतिनिभ्नितश्िधातुः खोापाधिधर्म्मगेव श्रान्तः सम्यक्द्र्णींति च व्यवहियते न तक्षतो विद्याविद्या- qawfaary । तेच पनरिति ॥ उक्तन्धायेन त्रह्मविन्तता

5°?

इत्यष्टमेाऽनुवाकः Net

१९८ त्मानमुपसद्कामति तदप्येष sat भवति n

भाग्न्या विनश्छति तदेतसिन्नविद्याविभ्रमनाभे सङ्कमण-

शष्ट उपचय्यते न यन्या सव्वेगतस्यात्मनः wE- ATHY वस्लन्तराभावाश्च । न च Qa wa सद्धमणं। न हि जखूकात्मानमेव सङ्कामति | THT सानमनन्तं Hela ययाक्रलच्णात्मप्रतिपत्य्थ॑मेव बह्धभ- वमस ग॑प्रवे शरसभयाभयसङ्कमणादिपरिकल्पिते ब्रह्मणि संव्यवषारादिविषये नतु परमार्थता निविंकल्ये ब्रह्मणि कञ्चिदपि विकल्प उपपद्यते, तमेतं निविंकश्पमात्मानमेवं क्रमेणापसष्कम्य विदित्वा न बिभेति कुतचिन्नाभयं प्रतिष्टां विन्दत इत्येतस्तिन्नर्थऽपेष Brat भवति | सब्व॑स्येवास्य प्रक-

= न

Wefan Kat तत्र॒ परोक्कमुद्धाव्य facafa: खभेद- इत्यादिना॥ नानन्दमयः परमातमा नच AA प्रवेशः ayad fay खविषयन्रह्मात्मताच्चानेनागन्दमयस्यात्मतया afar et- तस्यातिक्रमयं wats विवच्ित xe | wou वेति॥ नीडे ufeuswatay ॥ यद्यप्यन्रमय qe ayaw न Taz. बति तथापि मनेोनुद्धोवश्िविंघये प्रडसयेस्तता area खरूपे- ऽवसानं ayaa टृ तथा दुःखिन qaqa खरूपेऽव- ख्यानं सङ्गम सं भविष्यतीत्याह | मनामवस्येति । खरूपावस्या- नस्यानागन्तुकताद्मक्रमविरोधाश्च न तन्मुख्यसङ्खमणमित्याह | नेति ॥ waar वा सङण्मणस्य किं फलतीन्यत are) ल्षान- aaa चेति ॥ मुखा सम्भवे गयाथ हयं न्याग्यमेवाताऽधिशान- याचात्म्यप्रदिषेधबिशििश्टस्याष्यस्तस्य बाधनमेव aye फलतो तिभावः॥ रतश ane सङ्ग्मगमनम्धेष जी यमिन्याङ | wa

We

उ. यते वाचा निवर्ते 1 अप्राप्य मनसा AS 1 आनन्द बह्मणा विद्धान्‌ ! न बिभेति कुतभ- नेति ! av ह वाव न ania 1! किमर्थ साघु नाकरवं 1 किमदं पापमकरवमिति! स य ट्वं विद्वानेते आत्मान wu ! उने aay ते आत्मान स्पृणुते 1 य टवं वेद्‌ !

भा ° रणस्यामन्द वह्यथैस्य THEVA: प्रका श नायैष मन्ता wate i

इत्यष्टमोऽनुवाकः ॥ र ॥ यता यस्माभ्निष्विकल्याद्यथाक्रखच्वणाददयानन्दादा

त्मनो वाचाऽभिधानानि द्रव्यादि शविकश्यवस्हविषयाणि वस्टुसामान्यान्निविंकन्पेऽद्येऽपि ब्रह्मणि म्रयोकमिः प्रका- शनाय प्रयुज्यमानानि श्रप्राणाप्रकाश्चेव निवर्तन्ते । खसा- मण्याद्वियम्ते। मन दति प्रत्यया विज्ञानं ae यचाऽभि- धानं प्रटृत्तमतीन्दियाद्यथं तद न्षेव प्रवन्तंते WATWATS | यत्र विश्नानं aa वाचः wef: | तस्माच्छदेव वाङ्म नसयारभिधानप्रव्यथयोाः प्रन्तिः waa तस्माद्रद्म- प्रकाशनाय wear प्रयोक्रमिः प्रयुज्यमाना रपि वाचा यस्माद प्रत्ययविषयादमभिभेयाददृश्ादि विशेषणादेव

ष्पा नतसाभावाचेति ॥ सङ्कमशरौपचारिकलं व्यास्याय प्रकरबसय महत्तात्पय्यमुपसहारच्छखेनाह | तस्मादिति ॥ रदव्यदटमोाऽन्‌- काकः॥ €<)

साध्वसाधुनी न स्तः प्रकाशेते चेति सब्मकाश्माचमासतश्वमेव तयोः खरूपं तताऽतिरि छं पदाथागयहेतुत्वं मामविष्रवरूपं

१२०

So दूत्युपनिषत्‌ 1 इति नवमेाऽनुवाकः1 १ ` बह्मदिदमयभिदमेकविश्शतिरनादनु रसमया- eqn यनाऽपान आकाशः पृथिवी

पुच्छं षद्धि्शतिः प्राणं यजुररक्सामदेशा- masta: पुच्छं दावि शुशतिर्यतश्रचर्त सत्यं यगा महा्ादशविन्नानं प्रियं मादः प्रमोद

-- ----- eee -- ee es

भा० मनसा fagrta सव्वेप्रकाशनसमथन निवतंन्ते। तं WET श्रमन्दं चखाचियस्याऽटजिनस्याऽकामदतस्य सव्व षणा- विभिमुंकृख्छात्मभूतं विषयविषयिसम्बन्धविनिमुक्रं सखाभा- विकं नित्थमविभक्रं परमानन्दं ब्रह्मणा विद्धान्‌ यथाक्रन विधिना न बिभेति gage निमिन्ताभावात्‌ । मडि तस्मादिदुषोाऽन्यदस्वन्तरमस्ि वस्त॒ भिन्नं यता विभेति अविद्यया यदरादरमन्तरं कुरूते | श्रय तस्य भयं भवतीति WH । . विदुषावि्याकार्यथष्य तेमिरिकढु्टदितीयाच- गद्रवज्ञाश्राद्यनिमिन्तख् म बिभेति कतखनेति युज्यन्ते | मनोामये चादाइते WA मनसे ब्रह्मविन्नागखाधनलात्‌। तच AQAA तत्स्त॒ल्यथे न बिभेति कदाचनेति भयमा प्रतिषिद्धमिशादैतविषये न निभेति कुतखनेति भयमिमिन्तमेव प्रतिषिध्यते। नन्वस्ति भयनिमित्तं साष्व-

ष्या तन्न AH AAA US नासश्वादप्रका्नमागलवाचेत्यभिप्रे्याङ | खेन विग्रषस््पेयेति॥ waanfean साध्वसाधुरूपेण प्रति पन्न चासीत्‌ श्दानीन्त ये साध्वसाधनी खथयानद्यष्ेत्‌ WIAA

WR

Se आनन्दा बह्म पुच्छं द्वावि शशतिरसनेवाथाष्टा- विर्शतिरसत्षाडश भीषास्मान्मानुषो मनुष्यग- न्ध्वीाणां देवगन्धर्वाणां पित्तृणां चिरनाकनेाका- नामाजानजानां BALA ये कर्म्मणा देवा- नामिन्द्रस्य बृहस्पतेः प्रजापतेबह्मणः स यञ सद्कामव्येकपकयाशद्यतः HAT नेतमेकादश नव १¶

are acy पापक्रिया च। नेव कथमिन्युच्यते एतं यथाक्रमेवंविद ड वावेत्यवधारणा्था। न तपति नोाद्धेजयति नात्यन्तं तापयति । कथं पुनः साध्वकरणं पापक्रिया च म तपतीन्यु- च्यते किं कस्मात्छाधु शोभनं कन्म TARTS न कतवानस्मीति VHGA भवत्यासन्ने मरणकाले । तथा किं कस्मात्पापं प्रतिषिद्धं कम्माकरवं छकतवानस्मीति च नरकपतनारि- दुःखभयात्तापा भवति | त एते साध्वकरणपापक्रिये एव- मेनं न तपता यथाऽविदधांसं तपतः । कस्मात्पुनविंदसं म तपत दल्युच्यते । ख य एवंविद्रानेते साघ्वसाधुनो तापदेतु दत्यात्मानं quad प्रीणयति बलयति वा परमात्मभा- aaa पश्यतीत्यर्थः । उभे पुण्छपापे हि यस्मादेवमेष विद्वानेते श्रात्मानमात्मरूपेरेव पुष्छपापे सखेन WEIT

च्या, च्यात्मेवेति Wa Gay साष्वसाभुकरणेन पोशयन्येव लेकटण्य्ा निष्याद्यमाने पुण्यपापे eet) दश्यते च विदान्‌ न निभेतोत्याह | waa रुवेति ॥ इति नवमेोऽमुवाकः॥€॥डति खओमत्परमदसपरित्राजकाचायस्रखुडानन्दपुज्यपादभिष्यभगव.

Q

९९९

ॐ. पह नाववतु i माविद्धिषावहं 1 ॐ शान्ति

ofa: शाल्निः1 ब्ह्मविद्य ca वदेत्युपनिषत्‌१¶

इति ब्मानन्दवघ्ली? 1 ॐ तत्सत्‌ १ हरिः ॐ 1 सहनाववतु 1 सह ने भुनक्तु ! सह्‌ वीर्यं करवावह ! तेजसि नावधीतमस्तु मा

विद्विषामहे 1 ॐ शाक्तिः शालिः शानिः ¶

le WH वा श्रात्मानं WUT एव । का य एवेवेद्‌ यथाक्रम-

ST

देतमानन्दं HY AT तय्यात्मभावेन TB aaa निर्वी- ययतापकं जनारम्भकं न भवत दतीयमेवं यथोक्राऽस्यां awit ब्रद्माविद्यापनिषत्सव्वाभ्यो विद्याभ्यः परमरहस्यं दभितसित्य्यः। पर ्रयाऽस्छां निषषमिति ॥ दति नवमोा- ऽनुवाकः ॥ <€ ॥ इति यरपरमदसपरित्राजकाचायं यीगा- विन्दभ गवत्पूज्यपाद्भिव्यस् श्रीशङ्करभगवतः Bal तैन्ति- रौ यापनिषद्धाये ब्रह्मानन्द वल्लौ नाम दितीयोध्यायः॥२॥

ॐ सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म श्राकाशादिकाय॑मन्नमयान्तं

ष्टा तदेवानप्रविष्टं विभेषवदिवापलभ्यमानं यस्मात्त-

स्माक्छव्व॑काये विलक्षणएमद् श्यादि धर्मक मेवानन्द तदेवाद- fafa विजानीयादनुप्रवेशस्य तद्थलात्‌ aad विजानतः

दामन्द्क्रानविरिते तेत्तिसीयेपनिषद्धाष्यटीकायां wear. वच्ली नाम इतो योाऽध्यायः॥ २॥ ‰& तत्सत्‌ ॥ ढन्तानुवादपुतन्बकमुत्तरवक्लीसम्बन्धमाड | सत्यं ्ानमित्या-

, दिना। तप इति पदाचंतिवर्यं वाक्धायन्लानसाधनमित्यथंः।

ARR

Se aya वारुणिः 1 वरुणं पितरमुपससार 1

अधोहि भगवा safe 1 तस्मा रतत्प्रावाच 1 अनुं प्राणं aq: भ्रतरं मना वाचमिति 1 त दावाच 1 यता.वा इमानि भूतानि जायन्त 1

भाण WAIT कर्मणी जन््ान्तरारम्भकं न भवत दत्येवमा-

ष्मा

नन्द वह्यं विवकिताऽर्थः। परि समाप्ता च ब्रह्मविद्या । श्रत: परं ब्रह्मविदधासाधनं तपा वक्रव्यमन्नमयादिविषयाणि चापासनान्युक्रानीत्यतः प्ववच्छान्तिपाटठपृव्यकमिद मा- cad | आख्यायिकाविद्यास्ततये प्रियाय cary पि्रा- ~ “Ye aN sy

केति waa वारुणिः । वेशब्दः प्रसिद्धानुस्मारका wa- रिव्येवंनामा प्रसिद्धाऽनुसमाखयैते । वारणिवेरणएस्या पत्यं

वारुणि्व॑रुणं पितरं ब्रह्म विजिज्ञाखुरुपससारापगतवान्‌

SNE भगवो ब्रद्मेत्यनेन AAT | श्रघोद्यथध्यापय कथयय। सच पिता विधिवदुपसन्नाय तस्मै पु्रायेतद्वचनं प्रावा चान्ने प्राणं चच: ओते मनो वाचभिति | अन्नं शरोर तदभ्यन्तरञ्च प्राणमन्तरम्‌पलस्धिमाधनानि wy: 34 मने वा चमित्येतानि ACTA द्वाराण्णुक्रवान्‌ | उक्ता च

चसधीषीत्यध्यापय सास्य | इकस्मस्य इति धातुपाठादित्यथः। ब्रद्योपक्षन्धावितिलच्छयत्वमचयविवेकाय acta शरोरादिचेद्य ऽन्धयान पपत्या fe सात्तिभतख्िडातुविविच्यत इति भावः। न केवलमयल्लानं वाक्यायश्चानसाधनं किन्त तत्पदायश्नानमपी त्मिप्रेत्य acum wat लच्तणमुक्तवानिच्ययंः। सावशषा

१४

Se येन जातानि जीवनि ! यत्प्रयन्त्यभिसंविशनि। तद्विजिज्ञासस्व ! agafa 1 स तपोऽतप्यत 1

स तपस्तपा ¶ इति प्रथमाञनुवाकः† ११ अनुं बल्मेति यजानात्‌ † अनुयव खल्वि-

भाण दारण्धतान्येतान्यन्ञादीनितं WA दावाच। ब्रह्मणि लकणं किन्तत्‌ यता wane इमानि ब्रह्मादीनि स्तम्बपय्यन्तानि गतानि जायन्ते । येन चजातानि जीवन्ति प्राणान्धार- यन्ति aga । विनाशकाले च यत्मयन्ति aga प्रतिग- च्छन्ति श्रभिसंविशन्ति तादाव्यमेव प्रतिपद्यन्ते vara सितिलयकालेषु यदात्मतां न जाति भूतदेदं तद्रह्मण लचषणं। तद्र द्य विजिश्ासख विशेषेण ज्ञातु मिच्छसख। यदेवं wat wy तदन्नादिद्ारेण म्रतिपद्यखेत्ययेः । za न्तरश्च प्राणस्य प्राण उत चचृषखक्तरुत FAG ओआचमन- स्यान्नं मनसा मना ये विदुस्ते निचिक्ृत्रेदह्य पुराणएमय्य- fafa । ब्रद्मापलम दाराण्येतानि दशयति । स wa अर्धो पलयिद्धाराणि ब्रह्मलक्षणं च श्रुत्वा पितुस्तप एव ब्रह्मो पलयिसाधनलेनाऽतप्यत तप्तवान्‌ । कुतः पुनरनुप-

= ee ~ ee = ene ee ee

ere afefa पदा्यापलच्तणस्येवाभिधानादखण्डवाक्छाधस्याप्रति पादनात्‌ UIURTMIAY पुरुषायसम्भवदुदरमन्तरः कुरत इति निन्दितित्वादतोा बाक्याचावगतिपय्यन्तं ara लच्यप- दार्चंविवरणमाड्च्यानुष्ितवानित्यथः ॥ स areata कुचेद fare waa परिप भववित्येकायेब चेतसा पय्थालोयाच्न नोति Waray | द्यते zed सव्वेरिति सन्वप्रतिपत्तिसा-

१९९५.

° मानि भूतानि जायने ! अनन जातानि stata 1 अनुं प्रयन्त्यभिसंविश््तीति 1 तदि- साय ! पुनरेव वर्णं पितरमुपससार ! अधी दि भगवो बलेति ! तश हेवाच ! तपसा बह्म विजिन्नासस्व \ तपा बलति ! स तपाऽतप्यत 1 स तपस्तपुा ¶ द्वितीयेाऽनुवाकः ¶ २१

भा ० दिषटखेव तपः साधनलम्रतिपन्निरगाः सावगेषोकेरन्ना- दि ब्रह्मणः प्रतिपत्ता at wad च यतावा इमानि म्तानीत्युक्रवान्‌। सावशेषं दि तत्साक्ताद्र हमा निदे णात्‌। अन्यया fe सखरूपेणेव ब्रह्म निदे ्टयं जिन्नासवे पजा- येद मित्थं पं ayia न चेवं निरदिशत्‌ किन्ति साव- शेष मेवाक्रवान्‌ । शताऽवगम्यते नुनं साधनान्तरमण्यपे- चते पिता ब्रह्मविज्ञानं प्रतीति । तयेोर्विशेषप्रतिपन्निस्त स्व्व॑साघकतमलान्सव्वंषां हि नियतसाध्यविषयाणां साध- नानां तप एव साधकतमं। साधनमिति fe प्रसिद्धं लाके। तस्मात्‌ पिचानुपदिष्टमपि ब्रह्मविन्नानसाधनत्ेन तपः प्रतिपेदे wa: | तच तपा वाद्यान्तःकरणसमाधानं तद्रार- कलात्‌ ब्रह्मप्रतिपन्तेः। मनससेद्धियाणाञ्धेकाग्यं परमं तपः; तज्ज्यायः। WANA: Baal: पर Tara wha Wail

Me Ma yrs waa yougn can ATT | तस्य स्यू लभोतिककारणत्वत्‌ | यता वा डमानोति TITY तच याजयितुं शक्यत्वा द्भ ति प्रतिप प्रवानित्यथः।

5 0

१९९

प्राणा safa यजानात्‌ ! प्राणायैव खल्वि- भानि भूतानि जायन्ते 1 प्राणेन जातानि जीवि ! प्राणं प्रयन्त्यभिसंविशन्तीति i तदि- ज्ञाय ! पुनरेव वर्णं पितरमुपससार ! अधौ हि भगवे safa ! ay stata ! तपसा बह्म विजिन्नासस्व 1 तपो बरल्लेति ! स तपोऽतप्यत 1 स तपस्तप्त्वा ¶ तृतीयोऽनुवाकः ¶ ३१

मने Tafa यजानात्‌ 1 मनामा देव खल्वि-

मानि भूतानि जायने \ भनसा जातानि

भआ०्स.च area अन्नं wala व्यजानादिन्ञातवान्‌ । तद्धि

To

यथयाक्रलच्वणापेतं। HY श्रन्नाद्धोव खल्विमानि तानि जा- यन्तेऽन्नेन जातानि जीवन्ति अन्नं प्रयन्ति ्रमिसंविशन्तीति। तस्रादुकमन्नस्व ब्रह्मलमित्यभिम्रायः। स एवं तपस्तघाऽकनं ब्रहेति विश्चाय wattage च पनरव संश्यमापन्तो वरुणं पितरमृपससार श्रधीदि भगवा नरद्धेति । कः पुनः संयदेतुरस्येवयु ते। अन्नखेात्पत्तिद 9नात्तपमः पनः पुनरुपदेश्नः साधनातिश्यलावधारणाथः | यावद्र- gar wat निरतिशयं न भवति यावच्च जिज्ञासा न

विसाज उत्पत्निदश्रनाच्तिस्मृतिषु लच्तणं तत्र ami न भवतीति पुनस्त्पोऽतप्यत fame च तत्कारणं कियाशक्ि-

विषयतया manag हिर्ण्यगभं सकल्याध्यवसायग्क्ति-

fafusamn च मगाविक्लानणशब्दयलच्यं ब्रद्येति वयजानात्त- स्यापि wears न भवतीति विचायं amc

५६२

Se जीवनि 1 मनः प्रयन्त्यभिसंविशन्तीति ! तदि- ज्ञाय 1 पुनरेव वरुणं पितरमुपससार 1 अधी हि भगवेा safa ! ay sata i तपसा ब्रहम विजिन्ञासस्व ! तपा ब्रह्मेति ! स तपेा- ऽतप्यत १ स तपस्तप्त्वा ¶ चतु्थीऽनुवाकः १ ४१

विज्ञानं safa अजानात्‌ ! विज्ञानायेव खल्विभानि भूतानि जायन्ते \ . विज्ञानेन जा- तानि जीवन्ति 1 विज्ञानं प्रयन्त्यनिसंविश- तीति \ तविज्ञाय ^ पुनरेव ago पितरमु- पससार ! अधीदि भगवा बहति ! ay होवाच 1 तपसा बह्म विजिज्ञासस्व ! तपा safes \ स तपेाऽतप्यत 1 स तपस्तप्त्वा ए पल्चुमाऽनुवाकः ¶ ५१

भा ° निवत्तते तावनत्तप एव ते साधनं । तपसा एव AY जिश्ास- सेत्यर्थः | ञ्वन्यत्‌ । एवं तपमा विग्द्धात्मा प्राणादिषु WHAT ब्रह्मलक्तणमपग्यच्छनेः शनेरनप्रविश्यान्तरत- ममानन्दं ब्रह्म ॒विज्ञातवांस्तपसा एव साधनेन ग्डगुख- स्माद द्यविजिन्नासुना बाद्यान्तःकरणसमाधानलच्णं परमं तपः साधनमनष्टेयमिति प्रकरणार्थः ॥

w~ ६ A ५ सि

ae सखातन्तेय fafea सर्वेः प्रा्यमानतयानन्दशब्दवाच्यं माया-

विशि ब्रह्मेति toma विशिद्धस्याविशिटान्तसात्मल्वानु पपत्तेः कारणत्वापलचितं faye ब्रद्येति विक्लातवानिग्य्थः ॥

a

So आनन्दा ब्रह्मेति यजानात्‌ १ आनन्दाघ्येव खल्विमानि भूतानि जायने ! आनन्देन जा- तानि जीवन्ति 1 आनन्द प्रयन्त्यभिसंविश- लोति ! मेषा भागवी वारुणी विधा परमे याम- नप्रतिषशिता ? a य वं वेद्‌ प्रतितिष्ठति 1

we अधुनाऽऽख्यायिकाताऽपषधत्य श्रुतिः खेन वचनेनास्या- यिकानिर्वतत्यमर्थमाचष्टे । सा एषा भागवी wart विदिता वरुणेन प्रोक्ता वारुणी विद्या परमे यामन्‌ इद्याकाशग्‌- हायां परमानन्द्ऽदैते प्रतिष्ठिता परिसमाघ्रा अन्नमया- दात्मनाऽपिप्रटन्ता | एवमन्योऽपि तपसा एव साधनेन | अनेनैव क्रमेणानुप्रविश्ठानन्दं ब्रह्म वेद । स एवं विद्याप्रति- हानात्रतितिष्टत्यानन्देः परमे ब्रह्मणि wea भवतीत्य; | Seg फलं तखाच्यते | अन्नवान्प्रश्तमन्नमख विद्यत LATS | सत्तामाचेए तु Vat छन्नवानिति विद्याया विशेषो न स्यात्‌ । एवमन्नं मन्तोत्यान्नादो दीप्ताभ्निभ॑वती- व्यर्थः । मदान्‌ भवति | केन मदत्वमित्यत AT! प्रज्ञया

we प्रश्ुतत्वविश्येषणं न शत कथं नित्तिप्यत Taare | सन्तामाकरेति ॥ wa aware विनिच्छिे शखश्रकरादेरपि श्रारोरख्ित्यात्तिप्ताच्रेनान्नवानिति विद्यायाः फलविशेषा नोक्तः स्यादवसूद्वलाव्मश्भूतत्वविग्रेषणं निच्िप्तमित्ययः। यस्येश्वरस्या- aaa खविदुषामप्यन्नादिसम्डिद श्यतेऽदयेच्छिरटमुतावरमि- व्यक्तत्वात्‌ | किमत तद्‌ात्मत्वं साच्तादनुभवत इति अचर प्राप a निन्द्यात्‌ यद्च्छयेपपन्नं | caq टर्पलं ब्रह्मविदो जीव

१९८ So अनुवाननादे भवति ! महान्‌ भवति 1 प्रजया पमुभिर्बलमवर्चैमेन 1 महान्‌ कीत्य ¶ SETS

वाकः 1 &¶ अनुं न निन्धात्‌ ^ तद्कतं प्राणे वानुं "शरीर

भाग्पतच्रादिना पण्एभिगैवाख्ादिभित्रदह्यवचेसेन शमदमन्ना- नादि निमित्तेन तेजसा मदान्‌ भवति aR ख्यात्या श॒भ- प्रचारनिमित्तया साचादनुभवतीत्यथेः | किञ्चानेन दार ada ब्रह्मविज्ञानं यसममात्तस्माङ्गरुमिवान्नं न निन्यात्तद- Qi ब्रह्मविदे व्रतमुपदि ण्ये ्रतापदेभाऽन्नस्तुतये सहति- भाक्ञ्चान्नस्य ब्रह्मोपलब्ध्यपायलात्‌ । प्राणा asa | शरीरान्तभंवात््राणस्य । यद्यम्यान्तः प्रतिष्ठितं भवति

तन्तस्यान्नं भवतीति ॥ Wet च प्राणः प्रतिदहठितस्तसात्राणोाऽन्नं शरोरम-

ष्या न्मु्ताम्याप्यविद्यालशवश्रद्रताभासं पश्यता नानुपपन्न यस्येश्वर- स्यानुग्टहादविदुषामपि न्रादिसग््डिदृश्यते किमत तदात्म तत्वं । wave प्राप्तं म faa यदटच्छयोपपत्रं। अधयोा- च्छ्ष्टिमतावरभिद्यक्तत्वात्‌। ब्रद्विदा नियमाभिधानं साधक- स्यानष्ानाथं। रवं वाक्याथश्चाने लच्यपदाथानसन्धानं मखं सानं तत्फलं wuaeaqua fawcaawa मन्दाधि- कारिणाब्रात्नादसू्पेण प्राणादुपासनं Rat साधनं विधत्ते | प्राणा वान्रमिव्यादिना॥ उपासनमपि फपलानमिसन्धिनानद्िवं बदिदारेख ब्रह्मन्नानायोपकरेतीष्क्छं मुख्याधिकषारियश्वपवा- दायापकरिष्यति। यच वागादि यत्फनं काय्य WALI U: | महानिति

R

९९०

उ" मनुदः ! प्राणे शरीरं प्रतिष्ठितं ! शरीरे

प्राणः प्रतिषितः 1 तदेतदनुमने प्रतिषितं i स य ठछतदनुमने प्रतिडितं वेद्‌ प्रतितिष्ठति 1 अन्‌वाननुद्‌ा भवति 1 महान्‌ भवति ! प्रजया पथुभिर्बल्मवससेन 1 महान्‌ HEFT १ सप्रमेाऽनु- वाकः १५७१

भाण०्न्ञादं। AUT शरौरमष्यन्नं NIST: । कस्माप्माणे

शरीरं प्रतिष्ठितं । तननिमित्तवाच्छरीरस्िते; | तखारेत-

दुभयं शरीरं प्राणएानमननादख । aT afar

ST

प्रतिष्ठितं तेनान्नं । येनान्यान्यस्य प्रतिष्ठा तेनान्नादः। तस्मा- त्राणः शरीर ञ्चाभयमन्नमन्नादि च।स य एतद न्नमने प्रति- fed वेद प्रतितिषटत्यन्ान्नादरात्मनेव । किञ्चान्नवानन्नादोा भवतीत्यादि पूषव्वेवत्‌ । wat न परिचचीत न परिह रेत aad पूर््ववत्छुत्ययं । तदेवं प्रएभाग्रभकल्यनयाऽपरि- दीयमाणं सतं मदीरतमनं स्यादेवं यथोाक्रमृत्तरेष्वप्या- पो वा अ्रन्नमित्यादिषु योजयेत्‌ । चर्य ज्योतिरिति अ्रव्‌न्या-

प्रलादिभिब्रस्मवानिति | स्थलभागसाधनवान्‌ विखडेवेत्ययः ॥ अत्धम्तर प्रसिद्धेरिति। य रवमेताः पञ्चदेवता वायवाव संवग इत्थादिश्चव्न्तरद्रद्धणः awed वायुदारकमिति वायुब्रद्यण परिमरः संद्ारसाधनभिव्ययः॥ तत्कथं परिमरगगतयाऽऽकागशा- पासनं सिद्यतीवखत are) स इति॥ रवं मन्दाधिकारिगोचरम्‌- पासननातमध्यारोपावख्यायामु पदिष्यापवाददृटटिमभिप्रेयाइ | प्राणे वात्रमि्धादिना॥ |

१२९

Se अनुं न परिचक्षीत! तइतं ! अपा वा soy ज्यातिरनुादं \ अप्सु ज्योततिः प्रतिषितं ज्यातिघ्ापः प्रतिष्ठिताः 1 तदेतदनुमन प्रति- fed 1 सय ख्तदन्‌मने प्रतिष्ठितं वेद प्रति- तिष्टति \ अनुवाननुदोा भवति! भदान्‌ भवति! प्रजया पश्युभिर्बल्मवर्ममेन 1 महान्‌ AT १

अष्टमोऽनुवाकः? ४८१

=-= - ~ A पि

भा०्तिषोरन्नान्नादगणएत्वेनापासकस्यान्स्य TATU AA | तया एयथिव्यामाकाशेापासकस्य वसता च वसति- निमित्तं कञ्चन afacfa न प्रत्याचक्षीत वसत्यर्यमागतं न निवारयेदित्य्थः। वासे च दतत्तेऽवश्यं Wwe दातव्यं | तस्माद्यया wary विधया येन कन प्रकारेण बन्न WHIT बङ्नसङ्दं कुण्यादित्यथैः । यस्मादन्न- वन्ता विद्धांसाऽभ्यागतायान्ना्िने श्रराधि संसिद्धमसी अन्नमित्या चच्ते न न।(सीति प्रत्याख्यानं gala तस्माख- हेताबङ्गन्नं प्राभ्रुयादिति पूव्वंण सम्बन्धः । रपि चान्नदा- नख माहात्म्यमच्यते। यथा यत्कालं प्रयच्छत्यनं तथा

{कम

ष्या मेक्तत्वादिलच्तणः संसारः aware इति fazaas ली वस्यानोपाधिक्रसंसारित्वन्दद्टं तस्यापि काययेत्वादिति भागव तानां मतम॒द्धाय दरूषयति। नन्वात्मापोव्यादिना। कन्दग्यश्च्न्‌- सारेण विकाराकारातसमना प्रवेशमागद्खा वाक्छण्रेषविखसाधमाड | Saat जोगेमेद्यादिमा। AAT दे ादिभावमापञ्नस्य जीवस्य ब्रद्म-

ARR

Se WA बहु Haig 1 तदतं1 That ars 1 आकाशेाऽनादः ! पृथियामाकाशः प्रतिषितः 1 आकाशे पृथिवी प्रतिशिता 1 तदेतदनुमने प्रतिषितं! सय ठतदनुभने प्रतिष्ठितं वेद्‌ प्रतितिष्ठति i अनुवाननुाद्‌ा भवति 1 भहान्‌ भवति 1 प्रजया पशुभिर्बल्मवर्यसेन 1 मदान्‌ वीत्य ६ नवमेऽनुवाकः 1 OE TN

भा ° तत्कालमेव प्रत्युपनमते । कथमिति तदेतद | waz ay मुखतो मुख्ये प्रथमे वयसि मुख्यया वा Twat पूजापरः- सखरमभ्यागतायान्नार्िंने राद्धं संसिद्धं प्रयच्छतीति वाक्य शेषः । तस्य fa फलं स्यादित्युच्यते | मुखतः ब्व वयसि HST वा SNS WATTATY राध्यते यथा दन्तमुप- तिष्ठत इत्यर्यः । एवं मध्यतो मध्यमे वयसि मध्यमेन चाप- चारेण | तथा ततेऽन्ते वयसि जघनेनापचारेण परिभवेन तथेवादो राध्यते संपिद्धात्यन्नं । य एवं वेद य एवमन्नस्य aren मा हाद वेद तदायस्य फलं यथोक्तं फल मृपन यत्‌॥ ददानो ब्रह्मण उपाखनप्रकार Gadi da दूति वाचि Sar नामापात्तपरिरच्षणं ब्रह्म वाचि चेमरूपेण ufafs- तमिल्युपा स्ख । यो गच्वेम दति येागेऽनुपान्तख्योपादानं । AT

fafea परयोषिति सागापोहाथा | अतक्तत्वतमसोल्युपदेशस्या- € fu e न्धायत्षात्न जीदस्य urcafunadefe ब्रद्यात्त्वमिन्याणशद्ख

50

९२२

न कयन वसते प्रत्याचक्षीत ^ तदतं 1 तस्मा- यया कया च विधया TRY प्रापुयात्‌ 1 अरा- ध्यस्मा अनुमित्याचक्षते 1! Cag मुखताञनुश राद्धं 1 मुखतेऽस्मा अनु राध्यते 1 तद्व

भाण डि यागक्तमी प्राणापानयाबलवताः wariaat यथपि

ST

तथापि न प्राणापाननिमित्तावेव किन्ति ब्रह्मनिमित्तो । तख्माद्रद् यागच्ेमात्मना प्राणापानयोः प्रतिषठितमिन्यु- UTS | एवमुत्तरेववन्येषु तेन तेनात्मना ब्रह्मेवोपाखं कर्मणा ABATE: Hara ब्रह्म प्रतिहितमुपास्ं | गतिरिति पादयोः । विमुक्तिरिति पाया । इत्येता- मानषीमनुखयेषु भवा ATA: समाज्ञा श्राध्यात्मिक्यः समाज्ञाः ज्ञानानि शिज्ञानान्य॒पामनानोत्ययंः॥ श्रथा- नन्तरं देवीदिव्येा देवेषु भवाः समाज्ञा उच्यन्ते। zfa- fcfa wat टषटेरन्नादिदारेण दशिदेतलाद्र्‌द्यैव दघ्या- त्मना इष्ट व्यवस्ितमित्युपाखं । तथान्येषु तेन तेनात्मना ब्रह्यौवेपास्यं। तथा waaay विद्युति॥ यथोरूपेण पशपु | च्यातीरूपेण नक्तवचेषु । प्रजातिरम्डतमब्टतलप्रा्निः पुतेण णविमाकदारेणानन्दः ुखमित्येतत्सव्वेमुपसखनिमित्तं

तद्ूुषयति | भावान्तरापच्नस्येत्यादिना ॥ खबाधिततत्पदमुख्या- सामानाधिकरणयविराधादब्रद्यणि नीवे त्रद्यत्वसम्यादनाथेतवं afd म Wad Kau संसारित्वयाहइकषप्रत्यच्तविरोधाद नाधि- तत्वमसिद्धमिश्याद् | cefafa ॥ सव्वप्रमाणानामनु याइकस्तकं

-- ~= ~~ ew en ना ~> ee कनका

९२४

उ ° मध्यताभनुश Us | मध्यतेाऽस्मा अनु राध्यते तद्वा AAAS Us 1 अनतेाऽस्मा अनु राध्यते १११६य वं वेद्‌ ! क्षेम इति वाचि 1 योगक्षेम इति प्राणापानयोः! कर्म्मेति हस्तयोः 1

भा ° ब्रह्ौवानेनात्मनेापस्ये प्रतिषि तमिल्युपास्य । सव्वं दयाकाशे प्रतिहठितमतेा यद्छव्वमाका्े तद्र दयवे्यपा रं । wares Wea AeA प्रतिरत्युपासीत । मरतिष्ठागुणोपास- नाक्रतिष्ठावान्‌ भवति | wa पव्वष्वपि । यद्यतापोनं फलं तद्र ह्येव तदुपासनात्तदवान्‌ भवति दति द्र एवं भुत्यन्तरा च तं यथायथोपासते तदेव भवतोति । तन्म दत्युपासीत | मदा मदत्वगृणवत्तदुपासीत | महार भवति । तन्मन इत्यु पासीत | मननं मने मानवान्‌ भवति मननसमर्था भवति। तन्नम TYAN नमनं नमा नमनगृणवदुपासोत। नम्यन्ते www उपासिते कामाः काम्यन्त दति माग्या विषया tae तद्र हमद्येपासीत । ब्रह्मपरिवुढतमभिल्युपा- सीत । ब्रह्मवां सद्गुणा भवति । तद्रह्मणः परिमर द्युपा- सीत। ब्रह्मणः परिमरः परिबियन्तेऽद्जिन्‌ rg देवताः विद्यु दुष्टिखिद्रमा अदित्योऽप्रिरित्येताः। श्रता वायः परिमरः

कन =

ee ee

We Kaa | च्यात्मनश्च daumane तकौ परिशु डतवात्तत्प च्चस्य BAAR शास्त्र्नान बाधकत्वं सम्भवतीत्याह | नेति॥ सुखादटेखप- लभ्यत्वान्नापकन्पुधम्मेत्वं सम्भवति रूपादि वदित्यर्थः॥ संसारित्वया- wa यद्यपि naauara नभवति तथापि संसारधम्मविशिष्ट

९२५.

s+ गत्तिरित्ति पादयोः! विमुक्तिरिति पाया! इति मानुषीः समाज्ञाः! अथदेवीः! तृपिरिति TIT 1 बलभिति विद्युति ९२१ यश इति पश्युषु 1 ज्योतिरिति नक्षत्रेषु 1 प्रजातिरमृतमानन्द इत्युपस्थे ^ सर्वमित्याकाशे \ तत्प्रतिष्ठत्युपा-

भा ° भ्ुत्यन्तरप्रसिद्धेः। स एष एवायं वायुराकाश्रेनानन्य इत्या- कारे ABU: परिमरस्तमाकाशं वायात्मानं ब्रह्मणः परि- मर दत्युपासोत | एवमेवविदं ufaufear दिषन्ताऽदिष- न्ताऽपि सपना यता भवन्यता विशिष्यन्ते दिषन्तः सपना afai प्राणं दिषन्तः सपनास्ते परिचियन्ते प्राणान्‌ जदद- nae । किच्च ये चाऽप्रिया wa ब्राटव्या श्रदिषन्ता- ऽपि ते च परिम्रियन्ते। प्राणो वान्नं शरोरमन्नादमि- त्यारभ्याकाशान्तस्य काय्यस्येवान्नान्नाद त्वसुकरं | GA नाम fa तेन तेनैतस्सिद्धं भवति काय्यविषय एव भेाज्यभेाक्तव- कृतः संसारो न Alaa | श्रात्मनि त॒ भान्योपचय्येते ॥ नन्वात्मापि परमात्मनः कायं ततो युक्रस्य संसार ha न । श्रसंसारिण एव प्रवेशश्चुतेः | ART तदेवानुप्राविश्- दित्याकाशादिकारणस्य द्यसंखारिण एव परमात्मनः

ae Bal खक्तैतन्धेनापलभ्यत इति खान्‌भववियोधाव्र शब्दमसंसा- रित्वश्चानं प्रमाणमिति चेननेतदपि युक्तं करम्म॑त्वकट्टंत्वविरोधादि- व्यर्थः ॥ प्रत्यच्तविरोधाभावेऽप्यनुमानविरोधो भविष्यतीत्याइ | चासादिति।॥ चासादि साश्रयं क्ाय्ेत्वाडट वदन्यस्याभयस्यास-

९९६

उ° पीत ! प्रतिष्ठावान्‌ भवति ! तन्मह इत्युपा- सीत ^ महान्‌ भवति ! तन्मन इत्युपासीत 1 मानवान्‌ भवति १३? तनुम इत्युपासीत ! नम्यत्तेऽस्मे कामाः! AAI \ बह्मवान्‌ भवति 1 aga: परिमर इत्युपासीत !

Wie काय्यष्वनुप्रवेशः अयते | तस्मात्का योनुप्रविष्टो जोव श्रात्मा पर एवासंसारी । खृष्ानप्राविश्दिति समानकटलापप- AY | TaN MIT Ry HAT ततः क्ताप्रव्यये IA: | प्रविष्टख्य तु भावान्तरापल्तिरिति Vai प्रवेशस्यान्यायलेन भरत्याख्यातलात्‌ | चनेन जीवेनेति विग्रेषश्रुतेः । धमाान्त- रोणानप्रवेश्र इति चेन्न । तत्वमसोति पनसतद्भावेक्रैः | भावान्तरापन्नस्येव तदपेद्ाथी सम्पदिति tq तत्सत्यं स श्रात्मा तत्मसोति सामानाधिकरण्याः । दृष्टं Tre संसारिलमिति चेन्न उपलबूरनपलभ्यलात्‌ | संसारधमग- विशिष्ट आत्मापलभ्यत दरति चेन्न । धमश्मणां ufaursar- तिरेकात्कम्मैलानुपपन्तेः । उष्णप्रकाशयोद्‌ छ्यप्रकाश्यला- नुपपत्तिवत्नासादिदशंनाद्‌:खलवाद्यनुमोयत इति चेन्न | जासादेदुःखस्य चेपलभ्यमानलान्नापलब्धधर्मलं | कापिल-

Geo म्भवादात्मेव तद्ाखरयोऽनुमीयत इति न वाच्यमुपकभ्यं नोपलमु- धृम्म॑रूपादिवदिति ब्याष्यन्तरवियधादध्यासादपि का्ययैदशंन- सम्भवादिव्यथः। जीवस्य aad प्रतिपादयतः शास्त्रस्य तक॑शाल्रवियधादप्रामाण्यमाश्द्य दूषयति। कापिलेव्यादिना।॥ तकशास्त्रस्य wag वि सरडाव्यभिचारित्वेन प्रामणसंश्योऽपि

se

उ पर्य्येण fire feue: सपत्नाः 1 परि ये ऽप्रिया भ्रात्याः! स यश्रायं पुरूष ! यश्रासावा- दिव्ये) सषट्कः१४१स य ख्वंवित्‌\ अस्मा- SAU 1 रतमनुमयमात्मानमुपसङ्गम्य 1 छतं HUAI yz ! Cd मनामय- मात्मानमुपसङ्घम्य 1 खतं विन्नानमयमात्मान-

——.

ure काणाद्‌ादितकंशास्तविरघ दति चेन्न। तेषां मूलाभावे वेदविरोधे च भ्रान्योपपन्नेः । शर्युपपतन्तिभ्याञ्च सिद मात्मनोाऽषंसारित्वं | THATS कथमेकलवमिल्युच्यते ॥

स यश्चायं पुरुषे यञखासावादित्ये स एक इत्येवमादि पव्वत्‌ । सव ्न्नमयादिक्रमेणानन्द मयमात्मान मुपसंक्रमे- AVA गायन्नास्ते। Va ज्ञानमित्यस्या Warsar याख्याता विस्तरेण तदिवरणभूतयाऽऽनन्दह्या Foyt wi कामान्‌ सद ब्रह्मणा विपञितेति तस्य फलव चनस्यार्थवि- स्तारोानोक्रः। कं ते किंविषया वा wa arar: कथंवा ब्रह्मणा VE saya दत्येतदक्रगमितीदमिदानीमारभ्यते। तत्र पितापुत्राख्यायिकायां पूव्वैविद्याग्ेषभूतायां तपे ब्रह्म विद्यासाधानमुक्तं । म्राणादेराकाशान्तस्य च काय्यस्यान्ना-

Ge नाशङ्कनीय Kaw) चुदयुपपत्तिभ्याद्वेति॥ किष ताकिंकेणापि रख सधीनं जीवस्य सखित्वं निरूपमीयं न तच्धिरूपयितुं waaay खा- त्नीख्स्स्य छखदुःखहेतुत्वासम्भवादित्यभिप्रे्ा हइ | रकलवाचेति॥

सयदव्यादिपदव्याख्यानमुपेच्योपसङ्गमणसामगानयोरेककटं-

8

CRS

So PUNY] ठतमानन्दमयमात्मानमु पसद्भम्य 1 SSN कामान कामरप्यनुसल्युरन्‌ \ CAMA गायनुस्ते 1 AZT दा३वु हा३वु५१ अहमनु१महमनु१महमनुं१ ! अमना २ऽह्‌- मनदार ऽहमनुादः ^ अह्‌ भ १ककृद ह्‌ शगु १- ककृद ह गु १ककृत्‌ 1 अहमस्मि प्रथमजा शता-

च

are arzan विनियागसाक्तः। ब्रह्मविषयोापामनानि च। येच सर्व्वं कामाः प्रतिनियतानेकसाधनसाध्या श्राकाशादिकाय- भेदविषया एते दिताः । एकतवे पनः कामकामिलानुपप- निः । मेदजातस्य सव्वेस्यात्मष्डतलात्‌ । तच कथं यु गपद्र- हमखरूपेण wary का मानेवंविव्छमञ्रुत इत्यच्यते | सव्वात्म- लापपन्तेः । कथं सव्वात्मलोपपन्तिरित्याद । परुषादि- त्यस्यात्मैकल विज्ञानेनेपपेा द्या त्कषौपक्षावन्नमयाचात्मनोा ऽविद्याकस्ितान्‌ क्रमेण सङ्कःम्यानन्द मयान्तान्‌ सत्यं ज्ञान- मनन्तं ब्रह्मादृशखादिधम्मंकं खाभाविकमानन्दमजमम्टत- मभयमङ्धेतं फलमापन्ना दमाक्ताकान्‌ भूरादोननुषञ्चर- fafa व्यवहितेन सम्बन्धः | HIATT ATA । कामान्नी का- मताऽन्नस्येति कामान्नी | तथा कामते खूपाण्यस्येति काम- रूपी । अनुसञ्चरन्‌ सव्वात्मने AT aT ATA ATA ATT AAT ।

wio त्वमन्वयप्रदशंनेन दशिंतमिदानीं वह्लोसमाक्तिपरयन्तस्य यन्थस्य तात्पथ्ये ठत्तकोत्तनेनाइ | सत्यं ्ानमित्धादिना॥ afar. WANA देतावभासमनभवम्‌ विदान्‌ स्व॑स्यात्माङमिति मन्यमा-

१२८

Se ३स्य ! Ya देवेभ्याऽमृतस्य नादडेभायि १ यामा ददाति स इदेव मा३वाः ! अहमनुमनुमदन्- मा३चि 1 अदं विग भुवनमभ्यभवां ! सुवर्ण- ज्योतीः 1 य ख्वंवेद्‌ ^ इत्युपनिषत्‌ १५६१ राध्यते विद्युति मानवान्‌ भवत्येक्रा e297 य र्वं atau इति दशमेऽनुवाकः ९५१०१

भा ° किमेतत्साम गायन्नास्ते। WASTE yA साम सब्वीनन्यद्पं गायन्‌ कन्दयन्नात्मेकल्वं॑प्रस्यापयन्‌ लाकानुयदाथै- तदिज्ञानफलं चातीव ward गायन्नास्ते तिष्ठति | Wis WTA हावु We दव्येतसिन्नरयऽव्यन्तविख्मयख्याप- मा्यैः। कः ata विस्मय cared । अदेत ्रात्मा निर च्जनाऽपि सनरमेवानमनादख। किञ्चादमेव स्ाक- छत्‌ । AAT नामान्नान्नदयोः सद्का तस्तस्य कन्त चेतना- वान्‌ । HAVA वा परार्थस्य न्ना दा थस्य सतोाऽनेकात्मकस्य परा्थन tam सहगतरृत्‌ | चिरक्तिविंसरयत्वस्यापनाथा | श्रदमस्मि भवामि । प्रथमजः प्रथमात्पन्नः | तस्य सत्यस्य मृत्तामृत्तस्यास्य जगते देवेभ्यश्च पुव्वेमम्डतस्छ नाभि- मध्यं मत्सस्थमणग्डतलं प्राणिनामित्यर्थः । यः afar मामन्नमन्ार्थिभ्या ददाति प्रयच्छति wararat ब्रवीति asada योगिनां यत्कवामान्नत्वं कामरूपत्वच्च ममे-

वेति पश्यन्यु गपत्सव्वान्‌ विषयानन्दानख्त KATIA इत्याह | a~ aN “et (| सन्वात्मत्वापत्तेरिति। प्रथमजो Pecunia’) श्रुति््ञावदा-

चधा

5 0

९४०

भृगुस्तस्मे यता विशि तद्विजिज्ञासस्व aa- area प्राणं मने विज्ञानभिति विज्ञाय a तपसा SAN बादशानन्द इति मेषा दशानं न निन्द्यात्‌ प्राणः शरीरमनु न of agitator ज्या- तिरनुं बहु कुर्वीति पृथियामाकाश ट कादशेका- दश1न कञुनेकषष्िरेकानु विश्शत्तिरेकानु विश

भाग्स ट्त इत्यथः | एवमेवमविनष्टं यथाश्रतं मां आवा अ्रव-

च्छा

Naw यः पुनरन्यो मामद लार्थिभ्यःकाले प्रापरेऽन्नमत्ति तमन्नमदन्तमदमन्नमेव भच्यन्तं परुषं भेजयामि प्रव्यद्धि। अचारेवं afe निमेमि सव्वत्मलप्रापेभाक्षादस्तु संसार एव यता मृक्राऽणदमन्नश्धत श्रायः स्यामन्नस्येव मा भैषोः संव्यवदारविषयलात्सव्वकामाश्ननस्यान्तोत्यायं संव्यवदह्ारविषयमनान्नादादि लक्तषणएमविद्यारृतं विद्यया ब्रह्मतल्मापन्ना factwe नेव दितीयं वस्वन्तरमस्ति यता विभेति wat न विभेतव्यं Arama एवं afe fafacare श्रहमन्रमरमन्नमरमन्नाद इत्युच्यते | याऽद- मन्नाज्ञादादिलक्णएः संव्यवदारः Araya: | ससंवयवददार कार्यगतमेव न परमाथवस्त्‌ । स एवम्भूताऽपि ब्रह्मनि- दराथोा | देवेभ्यः खव्यष्िरूपेभ्यः qa fecreseuaday: |

ANN

अवेति लाणमध्यमपरुषकवचन। पानःपृन्यनेव्वं सव्वव्याख्यानतु

fanaa इत्यवतोतिब्याख्यातं। धमिभकमि Seaway: | Wlaary A. eo e

ख रात्मताश्लानेनादंबाघे Sa ततो नालि भमयकारणमित्ययः।

१४१

उ° शतिः ¶॥ * 1 सह नाववतु 1 सहने भुनक्तु 1

सह वीर्ये करवावदे 1 तेजस्वि नावधीतमस्तु मा विदिषावहे un ॐ ofa: शालिः शास्तिः१¶ भृगुरित्यु पनिषत्‌ 1 शना fran आविदक्तार१¶ ॐ ofa: ३ ? इति तेतिरौयापनिषत्सम्पूषी ¶

भा०मित्ता ब्रह्मयतिरेकणासन्निति छवा ब्रह्मविद्याकाय

Sl

स्वभावस्य स्ठत्यथमुच्यते | श्रहमन्नमदमनमदमन्नं | पद मनादोाऽदमन्नादरोऽहमन्नाद इत्याद्यन्ता भयादिदोाष- गन्धोऽप्यविद्यानिमिन्ता विद्योाच्छदात्‌ ब्रह्मभूतस्य नास्ती- we fad समस्तं wad भूतैः सममजनोयं ब्रह्मादिभि- भवन्तीति वासिन्‌ भूतानोति भृवनमभ्यभवामभिभवामि परेणेश्वरण खरूपेण | Yasar: सुवरादित्यो नकार उपमार्थः | रादित्य ta सरृदिभातमस्मदीयं ज्याति- च्धातिः प्रकाश care: । दति वल्लोदयविदहितापनिषत्प- रमात्मन्नानं नाम । तामेतां यथोाक्रामुपनिषदं शान्ता दान्त उपरतस्तितिलुः समाता भूला WATT मददास्थाय य एवं वेद Aas फलं ययोक्तमेमिल्युक्र- रिति ॥ इति ओपरमदंसपरित्राजकाचार्ययंस्य शङुरभग- वतः हते तैत्तिरीयापनिद्धाग्यं ward ॥ ॐ aaa ॥

नकार इवत्यय॥ तत्तिरोयक्भाष्यस्य शङ्करस्य ACTS: | स्फटा. यबाधिका याख्या निरमायि छटोप्यणे॥ इति खौपर्महंसपरि-

त्राजकाचायेखीखुद्धानन्दपुज्यपादशिष्यश्रीभगवद्‌ान न्दष्लानविर- चिता तेत्तिरोवभाव्यटिष्पगी सम्पूखं। ॥ ॐ तत्‌ सत्‌ ॥

Digitized by Google

BIBLIOTHECA INDICA. Works already published. Vor. I.

The first two Lectures of the SANHITA OF THE Ric VepDA, with the Commentary of Mapuava Acufrya, and an English translation of the text. Edited by Dr. E. Rozr.—Nos. 1 to 4. Price 4 Rs.

Vou. II].—Parts I. ann II.

The Brinan ArANYAKA Uvanisnap, with the Commentary of SANKARA AcuaArya, and the Gloss of ANANDA Giri. Edited by Dr. E. Roer.—Nos. 5 to 13, 16 and 18. Price 11 Rs.

*,* An English translation of the Upanishad and Commentary will 26 given in separate numbers, and constitute an additional Part.

Works in Progress. Vou. III. The Cufnpocya Upanisnap, with the Commentary of SANKARA

Kcufrya, and the Gloss of ANANDA Giri. Edited by Dr. E. Rorr. ilready published Fasciculi I. II. III. IV. being Nos. 14, 15, 17, 20.

Vot. IV.

The Evements or एकह, by KAmMANpAki. Edited and trans- ted by Babu Rasenpravat Mitrra. Already published Fasciculus . being No. 19.

VoL. V.

The Lauira Visrara, or Memoirs of the Life and Doctrines of {xva Sinua. Edited by Banu RaAsENDRALAL MITTRA.

Vou. VI.

Arasic Bistiocrapny. Edited by Dr. A. Sprenaer. Published weiculus I. being No. 21.

Digitized by Google

Vou. VIL] SEPTEMBER. [No. 33. ed BIBLIOTHECA INDICA; COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED UNDER THE PATRONAGE OF ताहि Won. Court of Wirectors of the Hast India Company,

AND TIIE SUPERINTENDENCE OF THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. Epitrep sy Dr. E. Roser.

॥॥॥॥॥॥ प ee

inh ec < 3 : =-= MUSEUM ASIATIC SOCIETY CALCUTTA ==

सानन्दगिरिकृतटीकशाङ्घरभा्यसम्बलिततेतिरौ- येतसेयोपनिषदे निरानन्दज्ञानकृतटीकशङ्खर- भायसहितगेताशृतरापनिषच्च 1

THE TAITTARIYA AND AITTARE’YA UPANISHADS,

WITH THE

COMMENTARY OF SANKARA KCHARYA, AND THE GLOSS OF KNANDA GIRI, AND THE SWE'TASWATARA UPANISHAD WITH THE COMMENTARY OF SANKARA ACHARYA,

Epirep sy Dr. E. Roger. FASCICULUS II.

(: CALCUTEA : PRINTED BY J. THOMAS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS, CIRCULAR ROAD.

1850.

Price 1 Rupee per number, or Rupees 12 per annum, (0

33

WILLIAMS AND NORGATE, IMPORTERS UF FORBIGH BOOKS, | 20, South Frederich Street EDINBURGH, 14, Henrietta St Covent Garden, LONDON

ORIENTAL SECTION—ASIATIC SOCIETY. 1848.

SIR J. W. COLVILE.

WELBY JACKSON, Esa.

W. SETON KARR, Esa.

BABU HARIMOHANA SENA. ‘BABU RAJENDRALAL MITTRA. REV. J. LONG.

REV. W. KAY.

Capt. F. HAYES.

Dr. E. ROER, Secretary, Oriental Department.

Honorary MsemMBeErs.

8. H. HODGSON, Esa., Darjlling.

WALTER ELLIOTT, Esa., Sfadras.

Dr. A. SPRENGER, Calcutta.

Hi. प्र, WILSON, Esa. Boden Professor of Sanscrit, Oxford.

ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ॥

म्वेदीयेतरयापमिषद्धायं ॥

रेभा० ॥ ॐ नमः: परमात्मने ॥ परिषमाप्तं कषमं सरापरत्र-

व्या

ag farafearaa । Sat कमणा ज्ञानसदहितख परा गति- सक्यविनज्ञानद्वारेणापसं इता | एतत्‌ सत्यं ब्रह्म प्राणाख्यं | एष एको देवः । एतस्यैव प्राणस्य wae देवा विभूतयः |

= क [णि

ऋम्बेदी येतरेये।पनिषद्‌ष्यटीका

॥ ॐ नमा waaay areata इत्यादिना केवलातमविद्या- रम्भस्यावसरःं वक्ष रत्तं कीतयति | परिसमाप्तमिति ॥ aa- fcuatih: कथं गम्यत दत्धाश्द्धाष्ट। संषेति ॥ परसा afafcfa परः गन्तयं प्राप्नयं फलनि द्यः ॥ उपसं हारमेव वाक्धादाशरबेन दश्यति। wafefa yy तच सह सर्व्वग मेन्येन संयक्ताऽध्या- त्माधिरेवलक्षणः प्राणः स्येक्रशब्दवाये भवति प्रागसरू- पमनेन वाक्ीनापसंहतमित्य्ैः | AAA प्राय खक रवेद्यक्तमि- are | wa इति ॥ तदि वागग्न्धयादयेा दवाः के Kay तस्य वाकंतन्तिः॥ खयाताऽस्य पुरुषस्ये्यादिना प्राणस्येव विभूतया- विस्तारा caafaare | रखुतस्यवेति॥ रवं सव्वात्मकषप्राणस्या- mara विज्ञानात्‌ कम्मसहितात्‌ सन्बदेवतात्मक्षप्राणप्रात्िल- Qu WA प्रन्नामये देवतामये। ब्रह्ममयोऽग्टतमयेोईसम्भूय STA qufa य रवं वेदेत्यनेन वाक्छेनापसंहतभित्या | रखतस्येति ॥ तया च क्षानसदितेन awa केवलात्मखरूपावसख्यानलच्तश- मेत स्या सिदधेस्तत्सि दय थं केव लात विद्यारभ्भस्येदानीमवसर रति भावः॥ च्यवान्तरे aamagamafrafafemaraean- नात्तदथं केवलात्सविद्यास्म्मा न युक्त रति केषाचिन्मतमुत्याप- यति । सोऽयमिति ॥ सुतस्येव विषयादिमतः सुखरूपत्वेन पुरु

1

१४४

ए०भा० एतस्य प्राणस्यात्मभावं WR aa श्रेतोत्युक्तं । सा ऽयं

GT

TAATATIY: परःपरषाथः। एष ATS 1G चायं यया- केन ज्ञानकर्ममषमुखयेन साधनेन प्राप्तये नातः परम- waa प्रतिपन्नास्तान्‌ निराचिकोषुरत्तरं कवलात्मज्ञा- नविधानार्थमात्मा वा इदमित्याद्याइ । कथं gata

घार्थल्ाग्नोच्तत्वं न निव्विषयस्य केव लात्मखरूपाव सानस्येव्याह | रषडति॥ खयमपि Para: केवलमात्मन्नानेनापि साध्यति तदा तदारम्भोाऽच॑वबानिग्याशद्धया सवि्रषस्य मात्स्य सवि्णेषेरेव सा- धनेन सिडिर्यक्तेयाहइ । स चेति॥ maa: सविश्रोषत्वेन केव- लात्मविद्याया अखभावादपिन तस्या देतुत्वमिग्धाष्ठ | नातः पर- fafa ॥ wad vam afacmcanaa केवलात्मविदया- वाक्छमवतारयति | तानिति ॥ केवसात्मच्नानेति fafeastarafa- घयत्वमकम्मिनिष्टत्वं कम्मै नद्धत्वलच्तयं कम्म सम्बन्धित कैवल्य मिह विवलितं ॥ नन्वात्मा वा इदमित्यादि ad केवलात्मविषयं। सडमान लकानखजतेति लाकदटष्िप्रतीतेः। तस्थाख सविष्रोष- हिर्ग्णगभकन्तकत्वेन पुरा गेषु प्रसिद्धेः। त्यो गामानयदित्धादि-

wae लेके सविग़्रेषविषयत्वप्रसिद्दः। पव्व्ायाता रेतस

अ~, SS

खष्टिः | प्रजापतेरेता देवा eas प्रजापतिशब्दितख हिरण्य Tae प्रस्त॒तत्वाचच तस्य तदिषयत्वस्याचित्यादामग्टहोतिरित्यधि- करये पूव्वपच्तन्यायेन aya | कथमिति॥ सविष्टेषाविषयत्वे सन्धात्मविद्यायाः कम्मीसम्बन्धाऽप्यसिड cafagara | aaa. सम्बन्धीति | sian a इदमेक Cara ासीदित्बहितीयानमा- पक्रमात्‌ UE HAs Ky LATA सब्बे THAT WHA प्रतिष्ठितमिति प्रच्नानश्रन्दितप्रत्यगात्माधिष्ानत्वेन तद्ातिरेकय ज्रहा्नम्दितडिरणग्छगभोदिप्रपश्चस्याभावमुक्ता TAT त्रद्ये्दि- AA AWA TIA स Tada परुषं Aq ततमपण्यदिति मध्ये परामश्ाद्रद्यात्माडितीयत्वस्य मानान्तरागम्बत्वेमापुब्बेलाद- मद्िन खग लाके सन्वान्‌ कामानामाईग्तः समभवदिति। खग शरन्द्तिनिरतिगश्यतवखखात्मकग्रद्स्णेक्येन स्थितस्य तदन्तभंत-

१९४५

Rear सम्बस्पिकेवलात्मविश्चानविधाना्यं उत्तरा ग्न्य दति

Go

गम्यते । अन्याथानवगमात्‌ | तथाच Wart द्‌वाना- मन्यादीनां संसारिलं दशंयिष्यति श्रशनायाडिदोाषवत््वेन। तमग्रनायापिपासाभ्यामन्ववाजंडित्यादिना। अ्रश्नायादि- मत्‌ सव्ये संसार एव। परस्य तु ब्रह्मणाऽ्मायाद्त्ययश्रुतेः, भववेवं RAMA Aas न लचाकर्यैवाधिक्रि-

[क क tee eee ee ता ee त ए ee "गी ee eee

वेषयिकसव्वामन्द्‌ पाप्निलच्णपफलनेक्तेः SIU स रत मेव सीमानं विदा्तया दासा पाप्द्यतेति vara | तस्य चय Sawa aa स्ति जायदाद्यवश्या्रयस्य खप्रत्वेन मि. श्यात्वोक्घयुपपत्तेख्च ॥ निविशेषादितीयात्सपरत्वावगमेन यन्यस्या ऽयान्तस्शङ्खा $नवकाशाक्ञाकादिदख्खात्तोश्चाध्यारापापवादाभ्यामु क्तात्मप्रतिपच्य्यमात्मन्धासापात्‌ परमात्मवेशातमश्ब्देन एष्यते इतरवत्‌ | यथयेतरषु खट्िखवख्षु | तस्मादा रतस्मादात्मन चाकाशः सम्भूत इत्येवमादिषु परस्थात्मने UWA | यथया वेतर- समिन साक्िके खात्मण्ब्द्प्रयोगे प्रत्यगात्मेव मख्य अात्मशब्देन Raa तयेहापि भवितुमडहति | कुतः | वाक्चायदशं मात्‌ खात्- ए हीतिरितरवदुत्तसादिद्थिकर्शसिड्धान्तन्यायेम केवलात्मप- रत्वनिखयान्र सविग्रेषपरत्वम्‌ तस ग्रग्यग्ये्या इ | न्यायेति ॥ यशेष श्व aia डति aay | तथा चेति॥ तचा संसारित्वश्च दश्रंयिष्यती्न्वयः | तं हिरण्गभेस्य स्थूलरूपं वैराजं पिग्डम- प्रनायापिपासामभ्यां संयाजितवानीग्र दति yaw: | ष्पश- नायादिमक्तछेऽपि निर्तिश्रयस्खवत्वेन देवताभावस्य araa सादित्यत ष्या । खप्रानायादिमदिति॥ ष्यषरमायादेदुःखनियत- त्वा त्रिरतिश्रयसुखत्वं तस्यासिद्धमिति dafcafaau: | यञ्च निर्विश्रषाममखरूपावस्थानस्य विषयादिरुडितत्वेम 4 ara. त्वमिति तदसत्‌ | तस्य योऽशनायापिपासे शेकं are जरां मव्यमनव्येतो्यग्रनाद्यत्ययश्चतेस्त्चियतदुःखाप्रसक्तेः | खतश्चानन्देा बदति अलजानादिति श्रुन्तसादमुगिन्‌ खम सेके Kater.

१९६

Dear यते। विशेषाश्रवण्णत्‌ । अ्रकभ्िण श्राश्रम्यन्तर सदाच्रव-

Ge

णात्‌ । कश्यं च डती सद सलक्षणं प्ररुत्या न्तर मेवात्मन्ञानं भारभ्यते | तस्मात्‌ कम्यैवाऽधिक्रियते। न च कश्मासम्बन्ध्या- त्मविज्नानं पूव्ववदन्ते उपसंहारात्‌ । यथा कर्बासम्बस्धिनः परुषस्य Baraat स्थावरजङ्गमारिसब्वप्राण्यात्मलमुक्तं ज्राह्मणेन wea च सर््यीत्मेत्यादिना तथेवेष ब्रह्मा एष

~~ - = ee:

मन्दरूपतावगमात्‌ MALY घ॒खसामान्यवाचित्वादनन्ते खग जाके ब्रह्मविदः खगंलाकमित oe विमुक्ता इत्यादिश्रुतिषु ब्रह्मानन्दे खगं शब्द प्रयोगाच | तस्य विषयाभावेऽपि पुरषाथला- कोच्तत्वमित्याच | परस्य त्विति ॥ रवं निविवंशेषात्मविद्याया मे्तसाधनत्वमङ्ोक्लत्य तस्या खकम्मिं निषटत्वनि यमरूपं . क बल्यं न सम्भवतीति बदन संन्धासमाच्िपति। wafafa ॥ विशषा- अवबमेव स्फुटयति | wate सति॥ सन्याखिन Kae |

केवलं fata किन्तु स्निधानात्वम्मिखः प्रतीते कभ्निसम्बन्धित्वनि यमश्वशच्वासीव्याङ | कम्म च Cwalay- euqufafs ॥ तथा च तदारा कम्मं ofafea डत्ययः॥ तस्नादिति । Gal न कम्मव्यागरूपसन्यासाश्माऽस्तीष्यंः | रखवमात्मविद्यां केवलां कम्भासम्बन्धिनीमङ्गीक्द्य तस्या च्यक म्मिजिषधत्वनियमे facraa: ॥ ददानीमङ्गोकारं परिव्यजति। न चेति puss कम्मसम्बन्धि्चानपविषयस्य सव्वामलोक्तेरंष त्रद्ध- व्यादिनाऽ्ापि dame च लिङ्केनाऽस्याप्यात्मन्नानस्य कम्मसम्बन्धित्वानमानादइचयमागस्यात्मनल्षानम्य कम्मसम्बन्धित्वमि an. awa विद्ओेति। यथेत्यादिना ॥ कम्मसम्बन्धिन डति तस्यष होम लाकमभ्याद्त्‌ पुरुतरूपेणय रष तपतीव्धादिना खग्यात्मत्वसक्का तस्य सन्वत्मत्वं तसमाच्छतचिंन इत्याचच्ते | स्तमेव सन्तमित्यादिना प्राण ऋच cad विद्यादित्यन्तेन प्राणे व सव्वाखि भतानि dada चोक्तमित्ययः। जगता WAT Teen खावरस्य खर safe wars | प्र्लानेचमिति प्रन्ना-

१४७

Royle दद्र इत्याद्युपक्रम्य सव्वेप्राण्यात्मलं । चख सावरजङ्गमं

te

aaa तत्‌ प्रज्ञानेतमित्युपसं दरि व्यति । तथाच dfearafa- षदि एतं Wa वद्ध चो ava मोमां सन्त दत्यादिना क सम्बन्पिलमुक्ता सर्वेषु भूतेषु एतमेव ब्रद्मत्या चचत Ty पमंहरति | तथा तस्यैव येाऽयमशरोरः प्रन्नात्मेतयुक्रस्य यञ्चासावादित्य एकमेव तदिति विद्यादित्येकलमुक्रमि- हापि कोाऽयमात्मेत्युपक्रम्य प्रज्नात्मलमेव WHITH ब्रह्मेति दशंयिष्यति | AMAIA TERT $ऽनर्थक्यमिति चेत्‌ । कथं प्राणा वा श्रहमसख्येष इत्यादि ब्राह्मणेन ga आत्मेति च मन्त्रेण निधीारितस्यात्मन श्रात्मा.वा ददमित्यादिब्राह्मणेन कोऽयमात्मेति way aa पुननिंधारणं प॒नरक्रमनथंकमिति चेन्न । तस्येव wait-

श्रम्दितव्रद्यनेटटकमिव्येः। सन्द श न्धायेनाप्यस्य कम्मेसम्बन्यात्म-

विषयत्वमिति वदन्‌ स्वातमत्वं लिङ्स्य कम्मसम्बन्यात्ननिय- तत्वमाष | तथा चेति ॥ तथा संदितापभिषदि चेति चका- सान्वयः। awash ठहतीसइखासख्ये we रतं प्रसतमात्मानं ऋटग्वेदिना विास्यन्तीति sau | संहितापनिषदि प्रक्ला- त्मेगयुक्तस्यात्मनो यो aera पश्येदित्यादि वाक्यपग्याकाचनया कम्म सम्बन्पप्रतीतेरस्यापि प्र्ात्मत्ाक्या च कर्मसम्बन्धावग- मात्‌ तज्च्ानस्य कम्मसम्बन्धित्वमित्याद | तथा तसेवेति ॥

शङ्गमुपसंहरति | तस्मादिति ॥ शङ्गवाद्येव सिडान्याशङग- aye | पुनरक्तौति । aywared विड्णाति। प्राणिवा इत्यादिना ॥ पूव्बात्तयब्राद्मणयेरकायत्वे वच्यमादमपि प्राण- त्मविषयं स्याञ्च निद्धारितिमिति पनरक्तमिद्यथः॥ सर्व wyT ufcwefa | न तस्येति ॥ तमेव प्र्रपव्वकं fazaifa , कथय मित्यादिना ॥ जमन्बुष्टोति स रमास्ते।(षफानरजतत्धादिख्व-

१४८

रभा. न्तर विशेषनिद्धोरणणार्थलान्न पुनर्क्रतादोषः । कथं

Wyle

तरीव aaa suafefafadercfeusifan- षनिद्धा र णाथेलात्‌ कवलापाम््र्थवाद्वा | WAIT श्रात्मे- व्यादिपरो WAIT AANA: HAUSA चरापासनाप्रातत anand विहितलात्‌ केवलाऽप्यात्मोपाख इत्येवमर्थ भे- दाभेरापास्यलादैक एवात्मा कम्मंविषये भेददृष्टिभाक्‌ स एवाक््मकालेऽभेदेनाण्युपास्य इत्योवमएनरक्रता ॥ विद्याश्चाविद्याञ्च यस्तददाभयं सद | रविद्या aq- न्तीला विद्ययाऽग्डतमघ्यते इति च । कुव्वनेवेद कमो जिजीविषेच्छतं समा दति च वाजिनां । न च adnate परमाथुग्बेव्धानां | यतः क्मपरित्यागेनात्मानमुपासोत ।

2 आननम यमक = ig

यादिव्य्यः ॥ प्रकारान्तरेण पुनरुक्तिं ufowcfa | केवलेति । wana परिद्धारः aimed वदन्‌ fazirfa | अथवेति 1 कम्मं यऽन्धत्रेति कम्माङ्गलवं तदङ्गाक्याद्यधिकरणत्वश्च विनेत्यथैः। च्यप्राप्नाविति Sc: | asa हेतुमाह | कम्मंप्रस्ताव रति। विहितत्वादिति रेदेनात्तरच Sq: । न चेवं खोक्तकर्म्मसम्बन्धि. त्वनियमनद्यागापत्तिः कम्मीङ्गासितत्वमाचस्य यागेऽपि कम्म॑सम्ब- न्धित्वस्य सविश्रेषविषयत्वलच्त णस्य कम्मे समुचितत्वलच्तणस्य चा त्धागादङ्गोकार्वादेनास्य waaay पत्ते कम्मिनिष्त्व नियतमिति भावः॥ aaa oa विरेषान्तरमाचच। भेदंति। भेददृद्धीति cease इव्यथः | ्मेदरेनेति अन्तये धर्यः।

च्पात्मा वा दहदभित्यादिषटकस्य खपच्ेऽयंवत्वमक्ता तस्य कम्म- त्यागेनात्मन्चानायत्वपच्ते aafafatiaare | विद्याभिग्या दिना ॥ ्विद्याश्ब्देनाच्च तत्कायं wea | ननु दुरमतरेवेति aa वर्षशतस्य कम्मेनियततवाक्तावपि तदनन्तरं agra: स्यादि. त्यत Qe | नचेति ॥ शतायुवे Tan तिश्रतेरिचधंः। certs

१४

रेभाः दश्तिञ्च तावन्ति पुर्षा यषेऽक्हां महसापि भवन्ति|

are

वर्ष॑ग्रतञ्चायुः कम्मेणेव BH द्ग्ितञ्च wa: Faqae कम्पी णीत्यादिः। तया यावज्जीवमग्रिराचं जहाति याव- wild दणंपूणमासाग्यां यजेतेत्याद्यश्च । तं यज्ञपातेदंह- न्तीति च । णत्रयश्रतेख । तच पारि ब्राज्यादि शास्त ययुत्यायाथ freee चरन्तीत्यात्मञ्चानभ्रुतिपरोऽर्थवादो

meres ~~~ oe ~~~ =-= ~ ~~~ - = -~ ~~~ ~~ ~~ ~ = ~~~ 5 nce a tp gs “gp = = - की eee eee

ख्चतोसशखाख्यस्य शस्त्रस्य acfAnaayuai awerar- त्यक्ता तावन्ति पुरषायुषोऽां सहखागोग्युक्तत्वात्‌ सं वत्सर शर तमे- वायरि व्याह | दशितश्ेति॥ भवन्तीव्यनन्तरभमितिशन्दो Reza: | परुषायुषस्याहामिति भाष्यपाठः साधुः| पुरषायुषो$हामिति तु समासान्तविधेस्नित्यत्वाभिप्रायण कथचित्नेयः ॥ युरषायुष- दषष्रताधिकं नास्ति afe तन्मध्य cq कम्मसद्यासः स्यादत च्या | वषेशरतघेति ॥ तत्र मानमा | दशितश्धेति॥ नन पुराणेषु शताधिकस्यायुषा TACs: श्रुतत्वात्‌ शतवसानन्तरं कम्मसन्रयासः wf शतायु+खतिविरसाधेन तस्याईयवा- दत्वात्तयाङ्ोकारे$पि नोवनकालस्य सर्न्वस्यापि कम्मंा व्ाप्तत्व- श्रुतेन वमित्याडइ | तथा यावल्नीवमिति॥ जीणा वा विरमेदिति वचनानव्नरानन्तरं सन्यासः wit wT. wats. uaaeanw | तं यक्लपाचंरिति॥ aa यावव्नीवादिवाक्छानां प्रतिपत्रगाहंश्विषघयत्वं वक्तवयमन्यया ब्रद्यचारि णापि afefy

प्रसङ्गत्ततश् गाहस्थात्पव्वं कम्मत्धागः स्यादत Bw) णेति जायमाना व त्राद्यण्स्तिभिक्छणवा saa इति wa: | w- णानि चोण्यपाकव्य मना Fre निवेशयेदिति स्मुतेखे धः

ततश तद्पाकरशाय तेनापि गाहस्यमष ufaqua a a- व्यास इत्ययः॥ यदहस्व विरनेत्तदषरव प्रत्रनेत्‌ YuUrasy भिच्याचयच्चर्न्ति | ब्राद्यणः प्रत्रजेदरहादिति afar का गतिरिग्यत are | तत्रेति ॥ न्नानस्ततीति सव्व सन्ना सेनाप्यात्ा त्रातव्य इति च्ानस्ततिः प्रतीयत इति तत्पर cay) विभि

We

Toure ऽनधिरृताथा वा न परमार्थतात्मविज्ञाने फलादर्भने

wile

क्रियानपपन्तेः | यदुक्तं afae एव चात्मन्ञानं कर्बास- af चेत्यादि तन्न । परं दयाप्रकामं सव्वषंसारदोाष- वर्जितं ब्रद्ा इमस्मोत्यात्मलेन विज्ञाते कृतेन ada वा प्रयाजनं श्रात्मनाऽपश्यतः फलादशने क्रिया नोपपद्यते | फलादर्नेऽपि नियुक्रलात्‌ करोतीति चेन्न। नियोागा- विषयात्मद भ॑नादि टयो गमनिष्टवियागञ्चात्मनः प्रयोजनं पश्चंस्तद्ुपायार्थो ar भवति स नियोगस्य विषयो दृष्ट ara a तुतदिपरीतनियोागाविषयत्रह्मात्मदर्भे। ब्रद्मात्म-

oe यम

त्वेऽपि कम्मानधिक्ृतान्धपयम्बादिविषयत्वमेवेत्याह | ष्यनधि छतेति ॥ तस्मान्नाकम्मिनिषेव विद्या किन्तु कम्मिनिषा तत्सम्ब- faint चति fear तदेतल्बिदधान्ती परिहसति | नेति ॥ र्व fe कम्मिनिष्ा विद्या स्यात्‌ | यदि बिदुषाऽपि कम्मानुखानं स्यान्तदपि प्रयोजनार्थिंतया वा wily इव नियोगनबलादा- प्राभाकरमत इव नित्यकम्भणि। तच नाद्य इत्याद । प्ररमा यति ॥ aywar विटयवत्रिधेधायऽष्याहार्पून्वेकं नसं fazarfa | यदुक्तमित्धादिना॥ कम्मसम्बन्धि चेति कम्माङ्गाक्धा- द्याश्नयमिल्यर्यः॥ परमायति वाक्यांश विदणेति॥ acfafa y स्यप्रायथंमनथनिटत्यथं वा कम्मं साद्नोभयमपीति aa वि- ्रेवणदयं टराषप्रदेन रागदेषाभावेनापि प्ररक्यभावं खचयति। प्र।गनद्ितकम्मणाप्यसम्बन्धं कत्तं न सम्बन्धा cage इति am क्रतेनेत्यक्तं ॥ दितीयं urd) फएलादशनेऽपोति॥ ane काण्यंमिति नादा fe नियागस्य विषये fade: काय खकीयत्व्लानञ् तव्नन्धयपलाधिंनः। न चात्मनाऽसङ्धित्वश्नानिना ममेदमिति बद्िभेवति तान तस्य नियक्तत्वमित्याद। ननियोा- गेति ॥ तदेवोपपादयति इष्टेति ॥ ममेदं का्यमिति arena $पि चत्रियुष्येत afe राजङूयादिकं ब्राद्यखादिना away स्या-

९५९

ण्भा० agufy सन्‌ चेन्नियज्येत नियो गा विषयोऽपि सन्न क-

Glo

facfran दति सन्ये कर्मं eau wat ata प्राप्नाति। तचानिष्टं। न च afar waa कनचित्‌। श्राष्राय- स्यापि तत्‌प्रभवत्वात्‌ । न हि खविन्नानेत्येन वचसा खयं नियुज्यते। नापि बह्वित्‌ स्ाम्यविवेकिना wets । भाषा यस्य नित्यते सति errata wart प्रति नियाक्रवसाम- यमिति चेन्न। उक्रद्‌ाषात्‌। तथापि सब्वंण सव्वैद्‌ा fafa a RUMI दोषोाऽपरिदाय्यं एव । तदपि शान्ते

ee ne ee a ee eee

अ 8 2 क १

द्भिखामादिकश्च सव्वंदा ade स्यात्नि्निंमित्तत्वाविश्रेषादि- त्था इ | Kaas । न कञथिघ्र नियुक्त इति मञ्‌दयेन सर्वव ऽपि नियुक्त waaw । fag नियेोक्ताप्यस्य fa यः क पुरुषे देवो वा। चाये विदुष श्ख्ररात्लश्चानात्‌ सव्वं नियोक्तत्वेन ख- नियोज्येनास्य नियोाज्यत्वं स्यात्तश्च fatrara सम्मवतीत्धाश्। न चस इति। तस्येव सव्वं नये तत्वादि थैः ॥ नन्वन्यस्य नियेज्यत्वा- भावेऽप्यान्नायेन विदात्रियेज्यः स्यादिति डितीवमाशक्खय तस्या- स्रायस्येशखरतामाप्त्रस्य खनच्लानपव्वेकत्वात्‌ खवचनेन खख नियोा- AACA कच कम्मविरोाधात्र ARTA ATT | चान्रायस्यापीति। faq ब्ाकरणादेस्तत्कटपाणिन्धादिन्चेयेकदणाथविषयतवदशनेन वेद स्यापौश्वरजन्यस्येश्वरल्षेयकद्‌शविषयत्वेनाल्पन्नत्वादप्यधिकञ्च- शरनियोाक्तत्वमयक्तमिग्याह | नापि asfafefa ॥ अविवे- कनेत्यल्पद्ेनेत्यथयंः | पचेतनत्वाडा तस्याविवेशित्वं waa न नियुज्यत इत्यनुषद़ः | नमु वेदस्येश्वर ज्लागपुब्वेश्षत्वपत्ते Tat. क्तदोषानु षङ्गेऽपि तस्य मित्यत्वपच्यो मायं era इति शङ्कते। च्याच्नायस्येति | सस्याऽचेतमस्य निचेोक्रतव न सम्भवति तस्य चेत- नधम्मत्वादित्धत्तर माद | मेति ॥ नियोक्तवमभ्युपेन्यापि दोाषमाड। उक्दाषादिति।॥ तदेव fazafa | aaraifa a खनियोन्य- स्यापि चेत्‌ nia fazaale विशिष्टं विहिते कम्म aam Vv

९५९

Rear रेति चेत्‌ । यथा कष्म॑कन्तंव्यता शास्त्रेण छता तथा

श्भा

aquaria तस्यैव कर्मणः शास्तेणए विधीयत इतिचेत्‌ । म । विर्द्धा्थवाधकलान्‌पपन्तेः | न दयेकस्मिन्‌ कतारुत- तासम्बन्धित्वं तददिपरोतवश्च माधयितं क्यं, शोताष्णता- faara: | न चेष्टयागविकीषत्मनेाऽनिष्टवियागविकोषो च शास्त्रकृता सब्वेप्राणिनां तद श नाच्छास््रकतशचेत्तदुभयं गोापाखादीनां न दृश्येत श्रशास्तज्ञता तेषां । यद्धि खतेाऽप्रात्नं तच्छाख्ेण बोधयितय्यं । ada कतकन्त॑व्यता-

[मि

waaay wie सङ्गाचे हत्वभावादि व्यचः | खसङ्धिब्रद्मात्मत्व- WAY कम्मेकन्तंव्यतायाख्च शास्त्रेण छतत्वादुभयोर्पि wrear: प्रामाख्ाविग्रेषात्‌ कदाचिदात्क्लानं कदाचित्‌ कम्मनुानच्च स्यादिति wed । तदपीति । तदेव fazarfa) वरेति ॥ खाभा- विककन्लत्मबेधेन सङृदुत्न्नेनेव कन्तंतानाधवाधनाच्र पुनः TT Ga wy: सम्भवतीत्य्‌ | नेति । Maracas छतमिति इदानीम शतःपरः Wis यत्तदुच्यते | र्वं तावच्चिषोगाविष- यात्‌ क्ौत्दशित्वाद्‌ विदुषः प्रयोजनाथित्वाभावाश्च न कर्मने

` त्यक्तं | रदानीं खत इषानिश्संयागवियोागरूपप्रयोजनाधिता-

भावेऽपि विदुषः खगं कामे यजेतिति शास्त्रेगेव साधीयत cara सभावतः, प्राप्षप्रयोजनायिंतानुवादेन तदुपायमाचं wes awe न तु साधीयते। न्यथा aurea तदयितानयस्या- दित्या । न चेष्टेति ॥ खचर चिकी्षाशब्देन फलेष्छामाच्रमच्यते नतु aula फले तदयोगादिति । नन्‌ क्रताक्रतसम्बन्धित्वं afeuday विरुडतवान्न बाधयति Gere तहिं छताङतास- म्बन्धित्वमेव adinifang तस्य मानान्तसासिद्धत्वेना वश्य were aaa तदिपसेतस्य मानान्तरसिद्धस्य न शास्र बाध्यत्वं विरडधत्वादिग्याङ | यद्धीति । wafefa निश्यायं छते सतीदं छतमिद कन्तथमिति चऋानविराधीव्य्ः। कत्तव्यतां

WR

रेभा. विरोाध्याताज्ञानं wrau ad कथं afeegadaat

नपा

पनरुत्याद येच्छोतताभिवाग्र तम इव भानो । न बोध- यत्येवेति चेन्न । मम श्रात्मेति विद्याऽऽत्मज्ञानं ब्रद्येति चेापमंहारात्‌ । तदात्मानमेवावेत्‌ तत्चमसीत्येवमादि- वाक्यानां तत्परत्वात्‌ । उत्पन्नस्य ब्रह्मात्मविन्ञानस्मावा- ध्यमानलानानत्पन्नं भ्रान्तं वेति we वतुं । त्यागेऽपि प्र- योाजनाभावस्छ तुष्यवमिति चेत्‌ । न । नारतेमेड कद्यनेति waa: । य श्राङकविंदित्वा wy व्यत्यानमेवमेव gair-

तज्छ्ानमिलखयः। विष्यभावेन बेदाण्तानामताष्टमात्ममाधकत्व- famray परुषस्य क्तदयाभिमखोकरण घंत्वादि घेरि दाम्ना नाभिमखीकरलायं विधिखरू्पस्याथवादस्य सत्वात्‌ खरूपनाध- कस्य तत्पर वाष्चस्टापि BATS नेवमिन्युत्तरमाह। न बोधययेवे- त्यादिना उपसंहारादित्यन्तेन ॥ तत्सहचरितमात्मा बा इदमि

त्याद्युपक्रमादितात्पलिङ्ग खचयति । च्ानेत्यत्यनवादिकाया शव श्रतेग॑लादप्यनत्यत्तिशङ्गा न कार्य्या | तद्ात्मानमिति।॥ तदिति जीवरूपेखावस्थितं ब्रद्यत्ययंः ॥ च्छान्दोग्यब लादप्येवमेवेति वदन्‌ मतिसामान्दन्याषं दश्रयति | तत्वमसीति॥ अनेन त- दास्य विजज्ञाविति वाक्छरशेषेाऽप्युपलच्यते। यमात्मा त्र्य. त्यादिग्रब्दा्थः। कवात्मबेाधक्रकम्मक्राणडविरोाधादुत्यत्रमपि न्नानं AMAA] तस्य वचा प्राप्तक्चात्माम्‌ वादेनापायमाकचपर- त्वान्न वस्त॒परवेदान्तजन्यज्चानबाधकत्वमि्याङ | SUAVE । नानत्यन्नमिति वाक्यश्वबणानन्तरमकच्ोात्माङमिति चानस्यान- भवसिद्धत्वाव्रादमकत्तति विपसेतन्नानादणनाच नाभ्यं वक्ता जक्यमित्यथः। विदुषः प्रयोजनदरष्णाभावात्र sata vefafca- क्तं। तडि तच्थागेऽ$पि प्रयाजनाभावात्‌ तापि नप्रसषिःस्यादि

ति शङ्कते | त्धागेऽपीति ॥ तस्य विदुषः aaa कम्मयार्या athe | WAIT कम्माभावेना पीड जाकेऽया नास्तीति Wale सर्खात्‌।

९५४

Qeure दिति । तेषामथयेष समानो दोषः । प्रयोजनाभा

चा

दति dai अक्रियामाचवाङ्कुत्यानस्य । अरविद्यानिमिन्तो fe प्रयोजनस्य मावा न agua: । स््व्राणिनां तद्‌-

, श्नात्‌ । प्रयोजनदठष्णया च प्रेव्यमारस्य वाङ्मनःकायैः

प्रृन्तिदशंमात्‌ । सोऽकामयत जाया मे खादित्यादिपत्र- विन्तादि पाङ्कलच्णं काम्यमेवेति। उभे छते साध्यसाध- weed? एषणे एवेति वाजसने चितब्राद्यणेऽवधारणात्‌ | अरविद्याकामदेाषनिमित्ताया वाङ्मनःकायप्रटृन्तेः पाङ्क-

~~~ -----~-~--- - ~~ - -- ee ~~~ - ee

mast पयाजनाभावस्य तुल्यत्वमिति चेदित्धन्वयः ॥ wet मेव facarfa | य ्थारिति।॥ कम्मंव्यागस्य वापारात्मकत्वे व्यापारस्य सेशात्मकत्वात्तदनुष्छानं प्रयोजनापेच्ितं स्यात्‌ | न त्वे- वदल्ति किन्तु कियाभावमाच्रनैदासीन्यरूपं | तस्य च खास्थ- SYA SI खव प्रयोजनत्वात्र प्रयोजन7न्तरापेच्तत्वमिति परि- wefs | नेति ॥ व्यागसान्यच स्ोप्यापारदहेतुलन्यत्वाभावात्र व्यापास्त्वमिति वक्त खन्यत्र कताव्यापार्देतुमाहइ | अविद्य त्यादिना ॥ यदा विदुषः कथं यलं विना ब्युल्यानमादासौ aaa सिद्यतीत्याग्रद्खयु क्रिवाशत्वभावात्‌ क्रियाभाव इति AW तदेतु माड | प्रयोजनस्य भाव डति । प्रयोजनस्य Saya: y तस्या wauwa विदुषोऽपि ean स्यादिति afadufa । न वस्तधम्मे डति ॥ न वस्तुखभाव इत्यः ॥ वस्त॒धम्मत्वे हि विदु- arafazary सप्तमच्डितादीनां सा ma व्वेतदस्ति । तच तुमा । स्वति ॥ तद्गश्रनादिति पाठे वस्तृखभावाद्रानिनां मोपालादीनामपि carers anu इति कयच्िद्योन्य। दष्णाया खअविद्यानन्यत्वमुक्का तस्या वयापारहेतुलमाइ। प्रया- जनेति | दण्रंनादिति पचमी ॥ खखविद्याकामदोाषनिभमित्ताया इव्यत्तर हेतुत्वेन सम्बध्यते } न केवलं दषनमेव किन्तु अति- LUNA | सोऽकामयतेश्वादिना॥ उभे Wa caa wafa

१५७५.

Toute waurar विदुषाऽविद्यादिदोषाभावादनुपपन्तिः |

ष्धा

9

अरभावाद्क्रियामाचं ब्युत्थानं न तु यागादिवदमुष्टेयरूपं भावात्मकं तच विद्यावत्‌ पुरंषधम्मं इति न प्रयोजनमन्ये- ्टव्यं। न fe तमसि प्रढत्तखादिते aera यद्गन्तपद्क- ष्टकाद्यपतनं तत्किंप्रथाजनमिति प्रमादे व्यत्यानं तद्य य॑प्राप्नलानतचादनाथं दति | गादख्थये चेत्‌ पर ब्रह्मविज्ञानं जातं तत्रैवास्वङुव्व॑त श्रासनं न ततोऽन्य गमनमिति चेन्न। का मग्रय॒क्रला द्रा LQTS ।एतावान्‌ वै काम दति | उमे यते

[1

वाक्येन च पुच्रवित्तादि काम्यमेबेति वाजसमेयित्राद्यणेऽवधारस्या- दित्यन्वयः। पाद्कलच्तणमिति जायापुचदवमान्‌षवित्तदयकम्म- भिः पश्चभिरयागात्‌ पाङ्कलच्तगं कम्मं ययंः॥ उभे LATTA | साध्यसाधगेति ॥ र्वं क्रियाहेतुम्रदणश्यं तदभावादेव विदुषः क्ियाभावोऽयन्रसिड cary | अविद्याकामेति ॥ पाक्कलच्तणाया इति जायापु्रदैववित्तमानुषवित्तकम्म॑भिः पञ्चभिलच्यते साध्यत ति वेदिको safe myaqiqed | पञ्चसष््यायोगेम गण्या इज्या पद्धिग्डन्दःसम्बन्धापचारात्‌ पच्चाच्तसा पद्धिः WRT as xfa च्ुतेरित्यथः। पाद्कलच्तणाया इ्नन्तरमनुपपत्तिरि- त्यनुषङ्कः | ब्यु्धानमिव्यनन्तरमयलसिङ्धमिति शेषः | रवश्च क्रियाभावस्येदासीन्यात्मकस्य Tease सति म प्रयोनमापेच्ेत्यादइ | तच्चेति ॥ पुरषधम्मं इति पुखुषखभाव त्यथः खन्चानकाय्यस्यान्नानेनिडत्तो खयत्रत खव frefafc- त्यत्र ट ्न्तमाड। म हीति ॥ युत्थानस्य युंव्यापाराधीनलाभावे विधेस्वकाशाद्िदुषोा नियमेन gent म सिद्यतोति wea | gar awifa ॥ ततोऽन्य गमनमिति पारित्राल्यखीकार cau: विं mee एटद्स्याऽहमित्भिमानपुरःसरः पुच- विद्याद्यभिमान उच्यते उत neufayuica | ara) विद्यया ऽविद्ाकाग्याभिमाननिशसेरि्ाइ | म कामेति ॥ न दितीयः।

१५६

०भा° एषणे एवेत्यवधारणात्‌ | कामनिमित्तपृविन्तादि-

GT

सम्बन्धनियमाभावमाचं। न fe ततोाऽन्यच गमनं व्यत्थानम्‌- Sa | WAT न गारख्ये एवाक्रुव्वत रा सनमुत्पन्नविदयस्य | एतेन गर्ररश्रुषातपमेरणप्यप्रतिपत्ति विदुषः सिद्धा । wa कंचिद्ृस्था भिक्ताटनाद्भियात्‌ परिभवाच्च चस्यमानाः खच्मदुष्टितां tien satcars: 1 भिक्ारपि भिचा- रनादिनियमदगनात्‌ रेदधारणमाच्ा्थिनेा गदम्धसा- पि साध्यसाधनेषणाभयविनिग्भुक्रस्य देहमाचधारणाथै-

em a ee en ae ee त 3 1 - we eee eee

fagsafaamafera gaa । न चेवं पारित्रान्यलिङ्धे ऽप्यभिमा माभावान्तस्याप्यसिदिरिति are | सव्वंताऽभिमा- नराडित्येन सव्वं सम्बन्धराद्दित्यं fe परमदंसपरित्राजेपलच्तणं न जिङ्कधार्णं। न fae uainrcafafa wa: | aaa fax < = ईप्यभिमानश्रून्यस्य पारिव्राज्यं सिडमिग्याइ । कामनिभमित्तेति। माषस्य इत्यभिमानान्मक card: तदं गु रसु खूषादावप्यभि- माना न स्यादि व्या्रश्यष्टापत्तिरि ग्या | रतेनेति ॥ नन्‌ पुत्रादि- सम्बन्धनियमरडितस्यापि त्वन्मते दे इधारणार्धिना भिताः परि- मयावन्तेनार्थौा भित्ताट नादिरेवेति नियमेोऽकीक्रियते। तथा ग्र डस््स्याप्यभिमानगशरून्यस्सेव सतो देदधार्णाथें WY णवास्वा- सनं न भिच्ुकत्वविश्रषादिति शङ्कते | च afagwat दति तेषां नन्यायो ae किन्तु दृङटमयाचितादिकमेव मूलमिद्युपहस- त्रा | भिक्ताटनादौीति॥ परिभवः पामरः ज्रियमाणस्तिर स्ारः॥ wate काक्वा व्यतिरेकेण geese cad: । भिच्ताटनादी- arena प्राकप्रणीतमयाचितमिव्यादयोा द्यन्ते | टरेडधा- स्यमाचार्चिनेा भिकच्तोरिति पूर्न्वणान्वयः ॥ सिडान्तो तस्येव ara स््रीपस्यिराऽस्ति वा म वेति fered दूषणमाह | न खेति ॥ quvfatanea स््नीविशषा गद्यते । न fede: | wtufcuwaa खव द्रवयपरिग्राधिकारात्‌ | तदभावेऽथोद्‌.

९५०

शण्भा० मश्नाच्छादनमाचमुपजीवता ग्द एवाखतासन-

ष्धार

fafa म खग्टदविश्रेषपरि ग्रदनियमस्य कामप्रयुक्रबादि- व्युक्र ्तरमेतत्‌। सखग्टहविशेषपरियदहाभावे च शरौरधा- रणएमाचरप्रयक्राश्नाच्छादनार्थिनः खपरिग्ररविशेषाभावे ऽथोद्धिकषत्मेव । शरीरधारणाथायां भिक्लाटनादिषुप्र- टता यथा नियमो frat: शचा च तथा गटहदिणाऽपि विदुषाऽकामिनोऽस्तु नित्यकश्मेसु नियमेन प्रटृत्तिथाव- व्नीवादिश्रुतिनियुक्तलात्‌ प्रत्यवायपरिषारा्थति । एत-

वपरियषनिरक्तेः | तदभावे प्रकारान्तरे जीवनासिजेरचा- द्वित्ताटमादिजियम खव सिद्धतीव्याह । खम्रङेति ॥ न च yar. दिपरिण्टङोतेन जीवनमच्विति wel) तेरपि eats सम्बन्धा - भावे खकीयस्यापि पर कोय द्रवयतुच्यत्वेन त्रापि भित्तुतभियमा- दिति। खन्धे तु भिचोरपि भिच्ताटनादे सप्तागारान्‌ सयङग्ता- निव्यादिनियमः। trast च चातुगुखादिनियमख प्र्यवायप- foward ययेष्यते तथा यावष्नीवादिख्रुतिबलात्‌ प्रत्य वायपरि- हारा faarnaifa नियमेन प्रङक्तिरिलाङस्तदन्‌ वदति | शरी. स्धार्यायौयामिति ॥ aged रव RW पुव्बेमते श्ाद्मितं। अस्मिन्मते त्वभिदहेचादयनदानमपि कन्तव्यमिति aya तयेति 1 yaa परिय षथाङ्च्यौ भिक्ताटनादिषिषये com

शोरधारयप्रयेजनेो Faas ceraaara ew तु स भित्ता- टनादिगतसप्तागारत्वादिविषयेो cera दर्न्ततवेनोक्त दति भेद दूषयति | रखतदिति॥ तस्य सव्वंनियोक्करीख्रात्मत्वाश्च न नियोज्यत्वमिग्यायुक्तमिव्याहइ | खश्रकेति safe तच्छुतेरप्रामा- ग्रे मिच्वाटनादिनियमविधेस्पि तत्‌ स्यादित्यभिप्रायेय शङ्कते | यावन्जोवेति ॥ विदुषि नियोज्यं तत्‌ प्रामाण्ये घटत इति नोक्तदोष इत्था | नेति ॥ तदुक्तप्रतिबन्धी परिहत्तुमनुव- दति। यत्िति॥दृषयति। तव्ररस्षरिति॥ साचममविधिनाई$च-

We

teure न्नियोगाविषयत्वेन विदुषः ywamawayfratsy-

Al

arefa । यावव्नीवादिनित्यचादनानर्थक्यमिति चेन्न । अविद्द्विषयलेनाथवत्वात्‌ । यन्त॒ भिचा: शरीरधारण- माचप्रटृन्तस्य प्रटत्तेनिंयतलं तत्‌ wads प्रयोजकं | ्रचमनप्रटत्तस्य पिपासापगमवन्नान्यप्रयाजनार्थलमवग- म्यते। न चागत्रिराचादीनान्तददर्थप्राप्तप्रटत्तिनियतलाप- पत्तिः । श्रथ प्राप्नप्रटत्तिनियमेाऽपि प्रयोाजनाभावेऽन पपन

मनप्रडत्तस्याधिंका वः पिपासापगमस्तस्य तथा नान्धप्रयोजना यत्व प्रयोजनम्‌ प्रयुक्तिस्तद यत्वं नाचमनप्रटत्निप्रयानकतवं | तद. ष्ली वनाथ भि्तादे प्रत्तस्य vers नियमः स न भिन्तादिप्रटक्तः प्रयाणक Kew: | cage भवति नियोाव्यत्वाभा वात्‌ किल ब्रह्य विदो नियमविध्यनु पपत्तिराश्द्कते। तत्र युव्यते। कथं नियोज्या fe नियोगसिध्यथंमपेच्यते। fade प्रति सिध्यर्थं; | परत्तिखखे cae: सिद्धा किंनियोगेन। तरव दश्पसमासनियागादेवा awaafaaaa प्रत्िसिदडे as न एथक्‌ fats irae | तदभावे च न नियोल्यापेच्तेति | ब्रह्मविदा नियोनल्यत्वाभावेऽपि न नियमविध्यनुपपत्नि रिति। खभिद्धाादिप्ररन्तसतु खन्यताऽसि- त्वेन afefua wa तच प्ररत्तेव॑क्तव्यत्वन afer नियोगे वाच्ये तस्य तच नियोानज्यापेच्तेति वेषम्यमाद | म चानि दाचेति। faqaufaat नियेोज्यामपेत्तायामपि तस्य केशात्मकत्वात प्रया. AAV बवाच्ा। तदभावान्न नियमः सिथ्यतीति शङ्गते। खयं - प्रापेति ॥ तभियमस्यापि पूव्वंवासनावशादेव प्राप्ततात्ततच्रापिन नियमविधेरवकाणा येन प्रयोजनापेत्ता स्यादिति परिरति। न तदिति ॥ यद्यपि नियतेन atsfaada वा भित्ताटनादिना जीवनं सिध्यति तथापि विद्योत्पत्तेः पुन्यं विद्यासिद्यथं नियम. स्यानष्ितत्वात्तदासनाप्रानल्या दिद्योत्पत्यनन्तरमपि नियम रश्व yaua | नानियमे तद्ासनानां नियमवासनाभिस्त्वन्तमभि- WA पुनस्तदुद्धाधमस्य यनसाध्यत्वात्ततस्तच्र न प्रवत्तत इति

we

ए०्भा° एवेति चेन्न । तन्नियम yainefafegarnefa-

Sl

क्रमे यन्नगारवादर्थप्राप्तसख च ग्युत्थानख्य पनग्यवनादि- दषः कन्तव्यलापपन्तिः । अविदुषाऽपि मुमुचृणा पारि- AY HUW | तथा च च्रान्ता दान्त इत्याडिवष्नं शमदमादीनाश्चात्मदशरंनसाधनानामन्याञ्रमेव्वनुपपन्नेः | अत्याश्रमिभ्यः परमं पविचरं प्रोवाच. सग्यग्टप्रिखद्ग्नुष्ट- fafa च शेताश्वतरे विश्चायते । म ade ग प्रजया

नियमेऽप्य्थ॑सिड eau: | रुतेन प्रल्यवायपरिषशटारार्ध॑त्वमपि भियमानुखागस्य निरस्तं तस्य विदुषः प्र्यवायाप्रसक्तेरिति। र्वमक्तरोत्या wera विधिं विना खतः प्राप्तत्वे सति तत्वत्तद्य- लाविध्िमपि विदित्वा यव्थायेद्यादिकमममोादते विदानिग्याद। ्चर्यप्राप्नस्येति ॥ विधितः कन्त॑व्यत्वा पपत्तिरित्यथः। न च विधे प्रयोजनाभावे$प्रवन्तंकत्वादिति ate । प्रंसाास्याभयदाना- दिवेधमुख्यप्राप्यचंत्वेम विधेरयं वत्वात्‌ ॥ न च तस्यापि वेव

am | विदुषि परमसं लाकसङ्हाचयतवात्‌। तसय तु BY SU

पव्वाभ्यस्तमचीकरुणादि वास नाप्राप्तत्वेन ब्रद्यषिद्यापदेशादाविव प्रयोजनानपेच्वणात्‌ | यदा प्रारव्धकम्माच्िप्तरेडेद्धियादि प्रतिभासेनाविचारितयावव्नीवादिशरुतिजनितकम्मकन्तव्यताभ्ना- न्तो तत्निवत्तते न वा विदुषो बयुव्धानविधेर्यंवक््वोपपत्तः | रवं विदुषा बुव्यानप्रसाधनेम विद्याया खकम्मिनिरत्वं सा- चितं । तेनैव च तस्या कम्मासम्बन्धाऽप्यधात्‌ साधितः | इदानीं विविदिषोरपि बुल्यानम्‌ प्रसाधयन्‌ rarer कम्मिंनिरत्वं कम्मे सम्बन्धित्वच्च दुरादपास्तमित्याडइ | अविदुषापीति॥ as जति माह | तया चेति ॥ Sucafafas: समाहिता भत्वाऽ$त्मन्येवा- maa पश्येदिति Bafana: । त्रोपरतश्रब्देन ager विहित xfa भावः। श्मादिसाधनागां पोव्कल्येनानुरानस्य गषखयादि- व्वसम्भवात्तदिधिनाप्ययादाचिषप्यते। agra xf yp श्रुताय पत्तिमाह | शमादीनाचेति ॥ चशब्द उपरतशब्द्समुखयायेः।

x

१९०

Quy धनेन त्धागेनेके अब्टतलमानब्रहुरिति च | wear

नेष्वम्यैमाचरदिति Wa: । ब्रह्माश्रमपदे वसेदिति च। बहमचय्यादिविद्याघाधनानाश्च साकरोनात्याश्रमिषुपप-

` भ्तेगारंस्ये सम्भवात्‌। न चेवमसम्यन्तं साधनं कस्यचिद थस्य

Te

खाधनायालं। afaqrarariifa च गाडंय्ाश्रमकष्मा- fe तेषां परं फलमपसं इतं । दवताष्यलकणं संसारविषय- मेव । यदि afew एव परमात्मश्ानमभविष्यत्‌ संसारवि-

नेदं विददिषयं | तस्य साध्मविधिवेयण्यात्‌ किन्तु विविदिषु विषवमिति वक्षमातसमदशमसाधनानामिन्यक्तं । च्चद्याश्नमिभ्य इति ब्द््य्यादीन हससन्यासान्तानाखमधम्भवदाश्रमानति- कम्य ata परमस इति | साऽन्ाश्चमश्रब्देनाच्यत इति तदहि face प्रतीयत xara: | चऋषिसद्णु र मन्वसम्‌ हेद्धानिसमृद्े वा सेवितं aw प्रावाषेत्ययः। न कम्मेणेति mare arar- दम्टतत्वसाधमत्वाभावेनाम्रततवसाधनं WIA त्यागेनानस्रः याप्त- वन्त शतव्भिधामेन ऋ्ञानसाधनत्वे aa विहित care: |

"त्वेति arora wea wien निखयाथं नैव्कम्म्धे कम्म

Maney सद्यासमाचरोदिति सव्यः | ब्रद्येति च्रानसाध- नीभुत खमे TET सन्यास इत्ययः | किच्च रकाकी यतचिन्तात्मा इत्याद्युपक्रम्य gaat ad fan । मन संयम्य afew युक्त खासीत मत्पर xara ब्रद्यचय्यादिसा- धनविधिबलादप्यथात्सद्यासविधिर्व्िह | ब्रहामच्यादिति ॥ नन ReMi ऋतुकालमाच्रगमनलच्तणं ब्रद्यचय्यं कद्‌ा- चिद्यागकाणे wating सम्भवतीत्याह तस्यापुष्कलत्वात्तता छानासिद्धेष्यानकावे पतीसम्बन्धाप्रसत्तेसदिधिवेयश्याच नेव- faarw | न चति ॥ खता न कम्मिनिष्त्वं कम्मसम्बन्धत्स्ना- त्मन्नामखेत्यथः ॥ यत्त॒ कम्मं ङृशतोसद ख लच्तणं waaay प्रारुभ्यत इत्यादिना कम्मेसम्बन्धित्वमक्तं ताद | यदधिन्नानेति । तथा पून्याक्तकम्मसम्बन्धि wr संसारफलकमन्यदेव तचे

९९१

एे*भा० षयस्छेव फलसखापसंहारो नेपाप्यत्‌। अङ्गफलन्त-

ay

दिति wa । afatreraaefaraara । ओत्मविधा- याजिराक्लतसव्वंनामरूपकम्मपरमा्थात्मवस्तुविषयं ज्ञान- मम्टतलसाधनं | गृणफलसम्बन्धे हि निराक्ृतसम्यैविशे- षात्मवस्तविषयलं ज्ञानस्य न प्राप्नाति तच्ानिष्टं । यज त्वस्य सर्व्वमाद्ैवाग्डदित्यधिक्त्य क्रियाकारकफलादि- सर्ग्वव्यवष्ारमिराकरणादिदुषः । तद्दिपरीतस्थाविदुषो aa fe देतमिवेत्युक्ता कियाकारकफलसूपद्धैव संसारस्य

मः ees ee

पसं द्तमिति न तत्परमात्मन्नानमि्यः ॥ नमु पूव्वक्तमेब UAW तच्च कम्मं सम्बन्येवेत्याश्रद्या कियाकारकपफलक- त्वेनापसंहारात्यस्मात्सन्ञानस्य च मुक्तिफलकलत्वात्र तु तत्य tcaraaiafaare | यदि कम्मिंब रखवेति।॥ कर्मिनिषटतेगेा- क ्ानमेव परमात्मन्नागख्ेदिन्धथंः ॥ परमात्मच्लानाङ्श्रतएटयि- व्यग्न्यादिदेवताश्नानस्य तत्संसार्फलं नाङ्धिनः परमात्न्लाम- सखेति | न तस्य मक्तिफलत्वविरोध इति शङ्कते | aPfa ॥ पर मामश्च'नस्याङ्गसम्बन्धप लसम्बन्धादि सव्वंविशेषरहितनिविवि - प्रघवस्त॒विषयत्वात्र तस्याङ्ादि सम््ज्धित्वं येन तदक्विषयत्वं फलस्य स्यादिति ufcwefa ॥ न तदिति ॥ तदेव we- यति । निराछ्तेत्यादिना।॥ aafacfafa eran a इद- मित्यारेडपक्रमादिलिङेरत्मना निर्वििशरेषत्वसिदेरित्र्थः॥ at- जसनेयिब्राद्धके च परात्मविदः सव्वं सम्बन्ध मूग्धत्वम का वि- दुषः संसार्फलत्वोक्तखेह संसारफलस्यातीतस्य way पर- मात्मन्चानत्वं away निर्व्विगेषवस्तविषयस्येव परमात्म- saw मक्तिफपलत्वखेत्याषइ । यचेत्धादिना ॥ तथेहापीतिवाक् फलपददयप्राठे रकं फलं निष्पाद्यत्वायकं निष्याद्यलादपि संसास्विषयं संसारान्तगतनिति वक्तं | रवं कम्मौ सम्बन्धित Aa यावव्लीवादि श्तेः aaa न सम्भवतीति यत्पून्वे-

१९९

Gaur दर्भितल्ाखच वाजसनेयिब्राह्यणे तथयेदापि दवतां

च्छा

संसारविषयं यत्फखमश्ननायादि मदस्ात्मकं तत्फलम्‌पसं- इत्य कवलं सव्वात्मवस्ठविषयश्नानमम्टतलाय वत्त्यामीति प्रवसते | खणप्रतिवन्धखचा विदुष एव । सेऽयं मनुव्यलाकः क, aN त्यादिलाकच has Ly पत्रेएवेत्यादि लाकचयमाधननियमभ्रुतेः । विदुषञ्णप्र- तिबन्धाभावेा दञजचित श्रात्मलाकार्यिंनः किं प्रजया करि-

श्याम दत्यादिना। तथेतद्ध a पै तदिदास are wae:

कावषेया द त्यादि । एतद्र वेतत्‌ पुं faatarnsfrers न

ae ~ -ा-ककम---का+ => ~ ज-वा - = ~ -~ ~ - = ~~~ =---~

बादिनेक्तं तच्च यावव्नीवादिश्रुतेरविडदि षयत्वमुक्ता ॥ ऋणश्ुते- सिदिानों गतिमाडइ। गेति | ऋरगस्यामपाछतस्य मनमुष्यादिलोा- कप्राप्तिम्‌ प्रति पतिबन्धकत्वा्तदथिंनोाऽविदुष रवखापाकरणां ate न aaa । सक्तिं प्रति तस्याप्रतिबन्धक्रत्वादित्धथः। ननु चलस्य मक्तिम्‌ vata प्रतिबन्धकत्वमस्त विग्रघाभावात्‌। यनपा- Ra are तु सेवमानो व्रनत्यध इति सतश्ेधाग्रद्याद | सोाऽय- fafa ॥ सोऽयं मगव्यलाकः Hag नयथा नान्येन | कम्मेणा faz- शाका विद्यया देवगाकडति aa: पचादीनां मनष्यनाकादि- देतुत्वावगमात्‌ चच्ादिभिरपाकन्तद्यामां पच्ाद्यभावरूपाणाग्द- दानां पु्रादिसाधनाभावेन साध्यलाकाभावान्र afa प्रति तस्यास्तदभाकरूपपुचादि साध्यत्वाभावात्‌। Mae रागिणां प्रति सद्यासनिन्दाचंवादमाच्रत्वादिव्ययः। न कवलमद्कन्यायता मक्तिम प्रप्रतिबन्धकत्वं किन्तु खुतितोाऽपीव्याह | विदुष दति ॥ श्रुति. चयेव WRE प्रजाध्ययमकम्मकामम्‌ष्ितानामप्रतिबन्धकतयं दरिं

तं । कावपेया इत्धमन्तरः किमया क्वमथ्येष्यामह इति war KES yur | विदु बस्त्टति॥ यद्यप्यविदुषोाऽपि जाकच- यम्‌ प्रत्येव प्रतिबन्धकत्वात्‌ afe परति प्रतिबन्धकत्वाभावादटव- स्यानपाकरणोयत्वाग्मुमुच्तोः पारित्राग्यसम्भवादाश्रङ्खम न सम्भ- बति तथापि विर्दास खाङ्रिलुक्ठश्चवशखमाचेखेयं wet) यडा

१६२

Beare अदवाञ्चक्गरिति कोषीतकीनां । श्रविदुषस्तद्यणानपा-

करणे पारिव्राज्यान॒पपत्तिरिति चेन्न । प्रागगादंख्यस्या- प्रतिपत्तेच्छणित्वासम्भवादधिकारानारूटढाऽप्यणो चेत्‌ खात्‌ wig णित्रमित्यनिष्टम्‌ प्रसज्येत । प्रतिपन्न गारर्थ्यस्यापि ग्दादनो Wal प्रत्रजेत्‌ यदि तरथा ब्रह्मचव्धादेव WA- APRA वमादेति । श्रात्मद भंनापायसाधनलेनेव्यत एव पारित्राज्यं यावन्नीवादिश्रुतीनामविद्रद मुमुचुविषये छता-

न्य ee ~~ -s—me se - ~~ च ee ee ee ee > ~ ~ क

परिहारान्तरं THAR ASA | रस्थसेवसेप्रतिबन्धकतवं तस्येव afacracanfancs | are गाहस््य प्रतिपत्तेः प्राक्‌ ब्रद्यचथ्ये wa aaa पासित्रान्यं सम्भवतीति परिहरति | नेति ॥ यद्यप्युपनयनानन्तरमे व ऋ णनि वत्तनेऽधिकारः सम्भव- तीति प्राम्गारस्थेत्यक्तं तयापि विविदिषासनद्यासे$धीतवेदस्य- बाधिक्षार इति खधीतवेदस्य गाडेस्थप्रतिपन्तेः प्रागिति xca | मनु जायमाने वे ब्राद्यणस्तिभिक्टशवा जायते WET चट. पिभ्या ata देवेभ्य प्रलया fuew इति नायमानमाच- स्यसंवर्व प्रतीयत इव्ाशद्ययित्वाक्तः प्रयोजनं न Brand कि- खिदस्यपि तु ब्रह्मचय्यादिकन्तव्यताच्नापनं। न चाधिकाराना- SEMA Waifs । जायमानमाचस्यासामथोत्‌ | fry त्रा wayne च्त्रियादेेणाभावप्रसङ्ः | दिना्युपलच्तय- त्वेऽधिकषार्यपलच्गत्वमेव न्याय्यं | खता जायमानपदमधिकारं लच्छयतीति लायमानाऽभिकासी सर्म्यदमान डति acu | ततश्च ततः प्राक्‌ नखंसम्बन्ध Kary | अधिकारेति ॥ afrs- भिति aqufcasyfea erat ण्व रतस्य गेङिकस्य च सोकप्रतिबन्धः | स्याश्वानिष्टं | खअदाशीति सहखागोल्ारभ्य तदेव गुरखवासिनामिग्यादिना goa लाकप्राुक्तेरिग्यथः

न कवलं गाइस्थयात्‌ प्रागव सन््याससिद्धिः किन्तु विधिबणा- द हश्यस्यापि acatare । प्रतिप्रेति ॥ खात्मदणशमेति आत्म- Sue ये उपायाः अवयाद्‌ यस््त्साधमत्वेनेत्यथः। न TP AAT

१६४

रभा यता । कान्दोग्ये च केषाञ्चिद्‌ द्वादशराचमद्चिदानं

ष्पा

Sat तत We परित्यागः श्रूयते । यत्वनधिरतानाम्‌ पारित्राज्यमिति । तन्न । तेषाम्‌ एयगेवात्न्नाभ्रिनिंरप्मिका वेत्यादि श्रवणात्‌ waufay चाविशेषेणाश्रमविकल्पः प्रमि- Qi ष्म॒ष्यख । यन्तु विदुषोऽयप्राप्ं वयुत्यानमित्य शास्ता wa ze वने वा तिष्ठते न विशेष दति तदमत्‌। दयुत्या- नसेवार्थप्राप्तलान्नान्यचावस्थानं स्यात्‌ । श्रन्यचावस्थानख

. Pape ~~ ime sae sor ear — --~ = = ~ ~ - ~ - - ~ १ ~ Pa —

प्रात्रान्यविधिवियधः। तस्या सवदानार्थवादमाचत्वेन |e ॐ. ~ तात्प्थाभावाव्‌। न्यथा तद वद्‌ानेरोवावदयते तद वादानाम-

ANAS इत्यवदानमाच्रनिर्स्यतलोात्तया ब्रद्मचयग्यादोमामप्यनन्‌र-

यत्वप्रसद्कादिति भावः ॥ रवमपि यावल्नीवादिश्रतिविरोाधः सद्यासश्ुतेरिग्ाशद्या | यावच्लीवेति ॥ विस्क्म॒मुक्तमाच- विषयिणा सछ्यासश्चुखा यावच्नोवादिसामान्यश्रुतेरमुमुक्तुवि- वये ayia rau: | ्मिदचविषयकयावच्नी वादिश्चुतेनान- येव सङ्धाचः किन्तु खुखन्तरेडेव दादशराचानन्तसरमनिष्ा- चद्यागविधायिन्या सा पुन्बमेव सङ्काचिता नतां विरोाडु शक्रा- तीत्याह । every इति । केषाच्िच्छाखिनां aaeucraay- तवासा यजमानः quale जुङूयादयाप्रवसन्‌ तचेव सोमेन पशुना वेहाऽमीमुत्डजतीति श्रूयत Kew: गन्‌ पारित्रा- च्य खुतिरसप्यनधिद्तविषये agifadare | यश्चिति ॥ वचना- wag तेषां तैडिधेनस्यानधिकारिविषयः किन्वधिकार्यवेति परिहरति | नेति ॥ उनत्छन्नाभिनेष्टाभिः निरभिकाऽपरिण् छोतानिरिति van सव्यपरंडितत्वे$पि पासिप्राल्यख्तिबेनो यसी ग्या | aaafag चेति ॥ त रव ब्रद्यचय्यवान्‌ प्रब्रजति। बद्धा nate | यमिष्छंत्तमावसेत्‌। ब्रह्मचारी सदस्या वा वान- पस्था भिचुकः।य इच्छेत्‌ परमं स्थानसमुत्तमां ठत्तिमाश्येदिना- दिषु विकल्यः सिद्धः। अधीत्य विधि वदेदान्‌ पुचानुत्पाद्य wala: | ष्टा च शद्िता andar Ara निवेश्येदित्यादिषु समुचयख

९९५

एे*भा° कामकर्काप्रयुक्रलं हवा चाम | तदभावमात ययत्यान-

च्छा

fafa । चथा कामिवन्त॒ विदुषोऽत्यन्तमप्राप्तं अत्यन्त- मूढविषयल्रेनावगमात्‌ तथा श्रा्वविहितमपि कम्त्म- विदेऽगपराप्तं गृरुभारतयाऽवगम्यते किमताऽत्यन्ताविवेक- निमित्तं यया कामिवं। न दयुन्मादतिमिरदृष्छुपलब्धं वस्तु तदपगमेऽपि तथेव स्यादु्मादतिमिरदृष्टिनिमिन्तलादेव | तस्मादात्मविढे द्यत्थानव्यतिरेकण न यथा कामिल । म चान्यत्‌ कन्त व्यमित्येतत्‌ feg । यन्तु विद्याञ्चाविधाच्च

fex इव्य्थः॥ रवं विविदिषासब्यासं प्रसाध्य yas साधितवि- इत्‌ सन्यासे शङ्कामन्‌ वदति | afafan Gar ww रवास्वास- नमिति शङानिस्स्नारहतु ग्रे वा वने वाऽस्लासममित्धनिय- apt निखाकत्तुः सा पुनरनृदयते। यथेटचेषटामधिकां परिर- wefe जदटव्यं ॥ यद्यप्ययं प्राप्तस्यापि पुमव्वं चनादि्य्र विदद्य- व्थानस्यापि शख््नार्थत्मुक्तमेव AMMA EAT. प्याइ । तदसदिति । यदि ब्युत्यानवद्रास्थ मप्ययं प्राप्तं स्यादे - वमनियमा म त्वेतदस्लीत्याष | ब्युत्यानस्येवेति ॥ खन्धतरेति गा- स्थे धयः | नन्वन्धच्रावस्ा नवद्युव्यानस्यापि कामादिप्रयुक्त- त्वमनुरेयत्वादिव्याशक्याह | तदभावेति ॥ कामाद्यभावमाचमेव घ्युत्या नमि युक्तत्वात्तस्य नामुषेयत्वमित्थंः | खवमनियमश्ं निस्स्य BAAD Wada ययेदटचेामाशद्खा निराकरोति | यथा कामित्न्त्विति॥ चेरटामाचरमेव कामादिप्रयक्तं। निषिडचेरटा तु शास््नायंन्नानम्रून्या्न्तमूषविषया | तदुभय विदुषा ar- सीति चेद्टामाचमेवाप्रसक्तं निधिदडष्ेषटा तु दुखापास्से्थः ॥ खुतदेव fazarfa | तयेति। तथा Way तचाश्चब्दः। गङ- भार्तयातिक्गेण्तया यतेऽवमम्यतेऽताईप्राप्तमिग्यम्वयः ॥ खविवे- कादिनिमित्तापगमे नेमित्तिकापगम इत्यव टदटान्तमाद | म ति ॥ उ्ाददृच्नरुपलब्यं गन्धव्वमगरादितिभिरदृष्युपलथं दिचन््रादिरिति विवेकः | न चान्यदिति वेदिकं aaa: |

९९६

Vere Serra सदेति । न विद्यावता विद्यया aetfa-

द्यापि वर्तत tard: | कशद्धंकस्मिन्‌ WET एकदेव मद सम्बप्येयातामित्य्थैः । यथा श्टुकिकायां रजतं प्द्क्रिका- ज्ञाने एकस्य gers दूरमेते विपरीते विषुची श्रविद्या या च विद्येति श्ालेति fe काठकं । तस्मान्न विद्यार्या सल्यामवि्याषम्भवाऽपि । तपसा ब्रह्म विजिन्नाष्खेत्यादि-

wa: ।॥ तपश्रारिविध्ोत्पत्तिसाधनं गुूपाखणादि च

wT

कम्मादिद्यातमकलाद विद्याच्यते । तेन विद्यामुत्पाद्य wai

ननु fram विद्यायाः सदभावख्रवयादिदुषाऽपि तम्भुल- कामादिकं स्यादेवेति afar ययेचेश्टा स्यादित are यत्त्विति ॥ we विद्याश्ेति वचनं तस्य नायमथे इति | तद्येति- wees ae see) cafafafa कालभेदेन स्ित-

. धोरप्येकस्मिन्‌ पुरषे afearncy cae: नन्विदं सादय

a aca किन्वेककाले सत्वं सरसमिव्याग्रद्य Fat विद्या विद्ययेःः साच्लात्साडहिव्यस्यासम्भवेक्तेख्तमेव साहित्यं प्राद्य- मित्याह । दूरमेते दति॥ विघचीति विष्वमामने fans ca: | ufaafa मन्नेऽविद्यया गवयुन्तीलनयत्तसादंपय्धानेाचनया ऽवि- द्याया विदयोत्त्तिेतववगमात्‌ तयोः कालमेदेनेव सषत्वमि घाद | तपसते्ादि ॥ यदा गुरूपासनतपसी विदय व्युच्यते | तयो ख अवजादिकासोऽनरेवत्वादिदयोत्पत्तिकाले एकसिस्तयाः सादिव्य- मखोखधीान्तरमा इ | तपसेति ॥ असमिन्नथं मन्त शेषेश्यनुगु य इत्याश | तेन विद्यामिति ॥ साच्तादविद्या ग्टदयुत्वेन ग्टवयत्तस्ज-

| हेतुत्वानुपपन्तेरविद्याशब्देन तप चादिकमेवाच्यते | तदिद्याद्य-

बधामख्ा चात्‌ कण्यत इत्यधेः ॥ अविद्रद्विषयत्वेनेति जिनीविषे- दिति जीवितिष्छारूपाविद्याकार्यैग. तस्याः खचनादित्यथः | परि हतमिति यावव्नीवादिश्चतिन्धायेन परि्तप्रायमिव्यथ- दारा हृतीयस्य चतुचपादे खचरं नाविशेषादिति ata परि इतमिल्यर्चः । असमावादिति विरोधेन विद्यया सहसम्भः

९९५

पे-भा० कामभतितरति। तते निष्कामस्छक्रषणे ब्रह्मविद्यया

Sl

ऽडतलमश्रुत दत्येतमथे दश्रंयननाद | अ्रविद्यया za न्तीली विद्ययाऽग्टतमश्रुते इति । यन्तु पुरुषायुः waa tq ard कुर्वन्नेवेह aarfe जिजीविषेच्छतं समा इति श्रविद्धद्विषयतेन परितं दतरयाऽषम्भवात्‌ | यत्त॒ भ्रा- णमपि gam तुखखलात्‌ aur विरुडमात्मश्ाममिति तत्सविशषनिर्विंशेषात्मतया Wa उत्तरच व्याख्याने TH faara: | aa: केवलनिष्क्रियन्रद्मात्मैकल्विधाप्रदभे-

वादित्य्थः | screanfaarraarafefa ay saafafa मिरव्विशेषात्न्नानस्य कर्लादिकारकापमदंकत्वेन विख्डल्वादुप- मद्‌ चेति खचेयाविख्डत्व प्र्युक्तमित्यथः | तस्मादच्यमायवि- द्याया खकम्मिनिरुतवं कम्मासम्बन्धितवं के वलात्मविषयत्व् सिड- fafa मून्वीक्तकम्मेभिविद्या च ARAM तत रव साधन- चतुय सम्पघ्नरछ केवलात्मखरूपा व ्थानखच्षगणमेच्तसिध्यध कव- लात्मविद्याई$सुभ्यत इत्यपसंङ्रति | wa इति ॥ नन्वात्मनः सविष्ेघत्वप्रतोतेखतडिसघातं कयं कवल्यमित्या्द्यु विशेषस्य सर्व्वस्यात्मनि मायाकल्पितत्वान्न areafafastaafacre रति ACY माययात्मनः सकाशात्‌ CS Ta ट टेःपुव्वे मात्मन निनिनि- Teed <ufaqaian वा इत्यादि वाक्यं ॥ तच्रात्मणब्दार्थं- माह । आत्मेति ॥ खान्ेतिपदेन सध्वंच्नादिरूप श्थात्माच्यत दत्थन्ययः। अदय इत्यनन्तरमुच्यत इति wa: | नन्वात्मशब्देन कथमक्तलच्तण Wala इन्याग्दूयामग्न्दस्य सद्यक्तव्यत्प्तिब- SAG चेत्याह | खाप्रातेरिति॥ वा WAIT खादानच् सम्‌- चिनेति। तथा च ata: | warsifa यदादत्ते aafa विष- यानिह | यश्चास्य सन्तता भावस्तस्माद्‌ात्मति afar इति a a- award व्याप्तिश्च च्यते सत्तास्फरगाभ्यां सव्वं व्याग्रेतीति सन्व-

त्वं सन्वंगरक्तित्वश्चोच्यते। सत्ताप्रदानेनापादानत्वचनात्‌ सम्ब X

९९८

ऋञ्वेदीयेतरेयापनिषत्‌ ¶

SoSo 1 ॐ परमात्मनेनमः † हरिः ॐ Tt

आत्मा वा इदमेक CATA आसीत्‌

Roars नार्थ॑मुत्तरो wy आ्रारभ्यते । श्रात्मेति | भराप्नोतेरन्ते-

च्धा

Tada परः सर्व्वज्ञः सव्वं शक्रिरशनायादि सव्वेसंसारध- अवर्व््निता नित्य द्डुबुद्धमुक्रखभावेाऽजेऽजरोऽमरोऽग्द- ताऽभयोऽदयः । प दद यदुक्ं नामर्ूपकर््मंभेदभिन्नं जग-

THAIS जगतः BB प्रागासीत्‌ । किं नेदानीं ख

एवैको न कथं तद्धा सदित्युच्यते । यद्यपोदानों स एवे- कस्तयाप्यस्ति fade: । प्रागत्पन्तेरव्याकतनामरूपभेद-

ufad । अत्तोत्यनेन eyed | खततीत्यनेन चिविधपरिच्छेदरा- हित्यमुख्यत इति। ्यश्नायादिवजिंतत्वादिति विषयादानेनरूच्छा च प्र्गमेदखोष्यत KREG आत्मपदेनाच्यत Kaw) ्पभि- व्यक्तमामरूपव्या वत्तेमेनात्ममाचावधारया्या FUT इत्याद | वै इति ॥ यदुक्तमिति qa प्रागशरन्दितिप्रजापतिरूपत्वेन यदुक्छमि्यथंः। यदुतेति पाठः साधुः | अच्रेद्मितिपदेन gar. चछादिप्रसिजमुच्यते | खय इति विग्रेघणादासोदिति wads पुव्वेमेवात्ममा्ं इदानीं maar न भवति किन्तु एक्‌ सदिति प्रतोयत इति नाडितीयात्मेति wea किं नेदानोमिति। यदस्य मायिकस्य कदाचिदपि खतः सन्चायोगादात्मना दिती- सत्वस्य म विरोध care: मेति ॥ तद्यातममाषयस्येदानीमपि are तस्य श्तव्वोक्तेः का गतिरर्ति्ष्छति। कथं तद्यासीदिति। हदमुपलच्तयमये इत्यपि कथमिति eal) नगतः कालवयेऽप्या- त्मव्यतिरेकेणाभावा यद्यपि तथापि तया sea बोध्यस्य प्रत्य चतादिविरोाधाश्रङ्योाक्तमात्मतत्तवं बधो नारारेत्‌ | खतः प्रागत्य- केरासोदिव्यु्यते बोध्यस्य चित्तमनुद्टत्य तदपि जगते नामरू-

९६८

Rear मात्मभूतं आत्मक शब्दप्रत्यवगेाचरं जगदिदानों या-

छतनामरूपमेदलाद नेक शब्द प्रत्ययगे चरमा त्य कशब्द प्रत्य- यग चर्चेति विशेषः । यथा सलिलात्‌ waa फेनं नाम रूपव्याकरणएभाक्‌ सलिलेक ग्द प्रत्ययगेा चरमेव फेनं -।; यदा सलिलात्‌ एयङ्नामरूपभेदेन व्याकृतं भ॑वति तदा सलिलं फनश्चेत्यनेकशब्दप्रत्ययभाक्‌ सलिलमेवेति -सेक- शब्द प्रत्ययभाव्‌ न फेनं भवति तद्त्‌ । नान्यत्‌ किञ्चन

पाभिय्यक्यभावमपेच्छेव न त्विद्ानीमात्ममाषलत्वाभावाभिप्रायेबे- व्युत्तरमाडइ | यद्यपीव्यादिना ॥ Gaal नामरूपभेदो यसि. च्रातमनि तथाविधात्नभूतमित्ययः । ` ष्यात्मेक शब्द प्रच यगे घर - भिति vate पारुत्पत्तेवोग्बध्यार भावेन weet तावपि न स्तस्तथापीदानीं तदानींतनात्मतक््वं सुप्तादुत्यितः स्तिकालेनात्- सत्वमिव प्रमाणान्त ara तदानीमात्मेक शवासीदिति वदति, पयेतिच्ेति॥ तयेोक्तमोखरस्येवाेक शब्द प्रये स्तरति Kee | च्पनेकण्रा्देति च्यविवेकिनां घटादिशब्दप्रत्ययगाचरःं घटः. स्चि- त्यात शब्दपर्या य सच्छन्द गा चर खेत्यथः | गे चरणब्द्स्य भावप्रधा- नत्वमङ्ीछत् गोचरत्वं यस्येति बव्रीहिणा नयुंसकतं Tea । च्यात्सेकश्ब्देति विवेकिनाभि्यर्थः॥ उक्तमथेंदृद्टान्तेन विणदयति। ययेति। न्रात्मशब्दनगयुत्यत्तिबलात्‌ सव्वेन्नादिशब्दापलत्ितं सत्य- HAMLET SSRATS श्यामो पक्तिप्तः। तस्यैवार्थस्य Relac- ग च॑मेकादिपदानि। TaN इग्ात्मान्त याभाव Saas | रवेत्यनेन रच्तादावेकत्वे$पि शाखादिभिनानातमवदेकस्यात्मना नानात्म- त्वाभाव syd शति खजातौीयमेदखगतभेदनिराकरणायत्वेम पददयमिग्यभिप्रे्य विजातीयमेद्निराकषरणायेत्वेम नान्यत्‌ कि. नेति पद्‌ व्याचष्टे | नान्यदिति ॥ गमु जडप्पशचस्य कारनीभृता जडा माया aaa इति कयं विजातीयभेदनिषेध caaq ere | मिषदिति॥ मायायाः स््वेऽपि तदानीं यापासयभावाद्यापार- वतेाऽन्यख निचेषः सम्भततीद्ययः ॥ ay निचीपाराय्रा खपि

९७०

ese नान्यक्किञ्चन मिषत्‌ 1

rr त त ee ~= = = eee ~

रे"भा० a किञ्चिदपि मिषदिति । मिषद्ापारवदितरदा |

शा.

तस्या VA: WA qa क्तं तस्या खण्डेकरसत्वं न सिद्ये- feaa are | xacefa | निष्यापारं वे्यथेः॥ नम माया wutaarsette पुव्वाक्तदोाषः पुगः स्यादिव्याश्द्य मिषदि्य- मेन न खतन्ल्ं खतःसन्ताकमृष्यते तथाविधस्य च निषेध श्ति। अतिरोकटङटान्तमाङ । यथेति ॥ ष्यनानमपकच्तपातीति ara क्वितयात्मन्येवा म्भूतमात्मपच्त पा ती द्यते न तद्धि त्रभिव्यथः॥ श- छित्वेऽपि प्राभाकणाणानि व वस्याः खतः सत्त्वं स्यात्रेया | खत - भवमिति ॥ यथा साष्यानां प्रधानश्रक्तिभूतं खतः सत्षाकमल्ति। कालादानाच्च तथाविधा धवः सन्ति तथाविधमात्मय्यति- fea मिषदिव्धमेनानद्य निखिध्यते। मायातुन तथा भूतेति नाक्तदाष सत्ययं | दीपिकायान्तु धातूनाममेकाथत्वेन भिषदिति भधातारासीदिवथेमुक्ता नान्यत्‌ किश्वनासीदिति वाण्यां st: | लदयं वाक्याथ इदः जगदये सजातीयविलातीयसखगतमभेदरडि- तातमैवासीदित्नेनात्मगेाऽडितीयत्वं जगतस्तथाविधात्ममाजतया wary खवचितममेनाये नगत arama fafeaat- जनमात्मेक रवासोत्रान्यत्‌ किशनेग्येतावतिवाखग्डत्वसिदेरिग्धा- MET निरस्ता नगन्मुवात्खचनस्येव प्रयो जगत्वात्‌। न चेवमधेमेदे area: स्यादिति aver | खखण्डत्वसम्भावनाथमेव जगद निव्व- चनोयलस्येद गगद खगडात्मेवेति विशि्विशेषेशाक्ततवात्‌; विशेष - बानाश्ाथात्विडेः सोमेन यजेतेत्यच्ेवेत्यधा्य॑दयस्यापि afaa- ल्वादेवान्तेऽपि वस्य जय aE: eat इति नाय्रदादेः ext Raa स य waaay पुरषं ब्रद्धततमपण्यदि- mame | ततत्वं fafaaufcecafeerqaae- णत्वं वश्छति | न चेदमात्मेवासीदिति सामानाभिकरण्पेनात्मनेा जमदि च्छमेव प्रतीयते न तु मषात्वमिति वाचं | ष्वादोक ण्ये. ति परैयक्तेऽखण्डकरसे तद्विपरीतनगव्मतोतेरतस्मिंस्तटदिरूप- त्वेन सषात्वसिडजंगरदेशिश्छस्य uc: सत्रिव्यादि रूपय saa

९१

Dour यथा साद्ानामनात्यमपत्तपाति Gast प्रधानं । यथा

aio सिद्धत्वेन प्रयोजनाभावेन च तत्मतिपादनस्यानपपन्तेशख war- त्वमेव acu: भिषदित्यमेन खातन्त्यनिषेधेन खतः सन्तानि- पेधादपि गषातलसिदेख | खतः सन्तावन्वे PWM खातन्त्यमेव स्यात्‌ । म चानेन प्रकारेशेदानीमपि गषात्स्यात्ाखण्डत्वस्य च am weed इति fated व्यथंमिति are | इदानीमात्म- भित्रतया waa सत्वेन च प्रतीयमानत्वेन तस्य सशसात्ममा- aa बाधिते विरोधप्रतीन्ा aw बखयनारोष्कः स्यादिति गड- fafsarardarer एथयटठनमामरूपानभियक्िद शायामातममा- se बध्यते । तस्मिन्‌ बाधिते परखात्तद्यायेनेदानीमपि खयमे- वात्ममाचत्वं च्रास्यतीव्यभिप्रायेणाय इति विशेषशेापपत्तः। यदा वाजसगेयिके ree तद्यव्याक्ृतमासीदिति Se प्राककार्यस्या- नभि्यक्तनामरूपावस्थावीनभूतायाक्ततात्मता्यते इ त्वात्ममा- चता ae: युघोविंरोघपरिषारायोापसंहारे कत्ते डडहा- व्याक्ृतपदमु पसंङ्ियते । तच चात्मपदभितीदमये waraa- मासीन्ष्च सदात्मेवासीदिति वाक्छं सिध्यति। wares तम Gaara yeaa | मायां तु प्रकृतिं विद्यादित्यादिषु जगदीनावस्यायान्तमख्ादिशब्दप्रयोगात्‌ तमोरूपा मायाच्यते तत्कवाय्स्यायेऽनमियक्तमाम रूपातमकमायातसकषत्वं सिध्यति । व- स्याश्चात्मतादाव्योक्ठया साडंखखमतवत्‌ खतन्त्वनिरासेन तच क- fae सिथ्यति। तयोः काखंकारणभावाद्यभावेन प्र्नारान्तरेय तादाम्यानिव्वोङात्ततखात्मनोाऽखग्डत्वं तद्धित्रस्य ग्टषात्वद्ात्मनः परिवममामाऽविद्याधिष्ानतेन facet तस्याख ufemfaay सचितम्भविष्यति | कार्यस्य मृषालाचेमेवाव्याक्- तात्मत्वमश्यते | तस्याव्याक्लतस्यात्मतादाम्येन ATITAA GT War- त्वादिदानीन्तु नानभिद्यक्तनामसरूपवीनात्त्वमिव्यय्र इतिवि पोषणमप्य्ंवत | तदभिपरयेव भाष्ये प्रागत्पत्तेरनभिय्यक्तमामरू पभेदात्मश्रूतमात्मकणशब्द परद्ययगेचरं जगदिदानीन्तु gra. नामरूपभेद वक््वादनेकणरब्दप्र्यगाचरमात्मकणशब्दप्रत्ययगाचर- सखेति fama डतोदानीन्तनाभिवयक्षनामरूपवोनात्ममेवायश- ब्दस्य MAMA | म च साल्तादिदामीमेव मायात्मतवेम ग्षा-

९७९ भाः च काणाद्‌ानामणवा न तददिशान्यद्‌ात्मनः किञ्चि-

we त्वमुच्यतामिति are | शद नीं प्र्यच्तादिषिरोघेन तचा बोधयितु- मशक्धत्वादिनयुक्तल्वा्रामरू्पाभिय्क्तेः CS: पुव्वेमभावेनेदानी- मेव विद्यमानत्वेन कादाचित्कत्वादपि रुब्लसपदिवन्मृषात्वमिति वक्षुमपि प्रागवयाछ्नतत्वाक्तिरयंवतीति न किचिदवद्यं। quart sr. गदधिष्ठानं किञ्चित्‌ सद्रूपं सम्भावयितुमिदमय ्यासीदिन्यु्ते। सम्भाविते तस्िग्रखण्डत्वो त्ते मिष्विंष यत्वं प्रसन्येत | नेना सच्छ - विषाशादेरिव सग्रुपेयोत्पच्च सम्भवात्‌ कार्यस्य प्रागवस्था सदा- त्मिका चित्सम्भाविता | तस्याख चेतनत्वे कायाकारेय खतोाऽप्रटत्त- रतिरिक्तिचेतनाधिषानाङ्गोकारे च गोरवात्‌। उपादानाधिष्ान- त्वयोरोकस्मितरेवात्मघटसम्भवाचच चेतनत्वमामवेव्यनेन सम्भाव्यते | रवं सम्भाविते wire उपादानकार्ये खानमन्धखग्डेकर सत्वं तस्य वक्षीमेकं ca नान्यत्किश्वनेति पदानि स्मिन्‌ wa चेदमये ्यात्मेवासीदिननेन सम्भावितं कार्यस्य प्रायूपमनुद्य यदात्मक- मिदमासीत्‌ स णक Ta नान्यत्‌ किश्वनेव्यखरडेकर सत्वं विधीयते xfa न कस्यचिदप्यानर्थक्यम्‌ | त र्व छान्दोग्ये सदव aac. aa wife समगुपकारबसम्भावनार्यत्वादेव तत्सिद्धं , wee ्याङरिव्यादिना सत्कारणवादे face: | खन्धया fase सताऽदितीयत्वमाचविवच्तायां तस्याप्रसत॒ तत्वप्रसद्ात्‌। स्मिन्रपि Tent कारगस्यादितीयत्वादिव षसा तदन्यस्य ग्टषात्वमपि सि- afa काय्यै स्य ग्टघात्वे तन्निरूपितं कार्जत्वमपि तयेति। तया- विधात्मन्नानान्भुक्तिरपि वक्तमाणा सिद्धयतीति न किब्विदवद्यं। दीपिकायान्तु स्दमात्मेवासोदिति सामानाधिकरण्वाधायां wae: स धागुरितिवदिदानीँं नगददिशिद्धान्मप्रतिभासेन ततर वाधानुपपत्या द्ितिकालम्परित्धन्यायशब्देन we: प्राचीनः काल उपादीयते | खृष्प्रपश्चवाधया सिडस्याखण्टेिकर सत्वस्य स्पष्टोकरणाथेमेकादिश्रब्दादडति न कस्याप्यानथं कमिदयुतां। तचा. SOM न प्रयोजनमारोप्य प्रतीतिदण्णयामेव wae: स wrafcarel बाधदशंमेने दापि नगन्रतीतिदश्रायामेवतदाध- AE न्धाय्यत्वात्‌ SS: प्राग प्रतीतस्य वाधानुपपत्तेश्च | किष कालच यनिषेधो हि ae: orate cafe निपेधे वाध रतन शात्‌। न

९५९

SoSH Ht AAA नु मृजा इति १११

ee ee re ~ क क =

—

Rear दपि ay विद्यते | किन्तद्याद्मैक एव ्रासीदित्यभि-

ष्पा

© प्रायः | म सव्व खाभाव्यादात्मा एकः सन्नोच्त | नमु भागुत्यत्तेरकाग्कारणल्वात्‌ ROM IAAT मायं दाषः, सर्व्वन्ञखाभाव्यात्‌ | तथा च Baad: | अपाणिपादो

fe पाकरक्ते घटे wel a Ca घट इति प्र्ययवाधं मन्यन्ते। we खव भ्ये प्राग ALMA नामरूपरभेदात्मभूतं नगदासीदिति जगतः कारगात्मना सत्तवोक्तानतु वाध इति।नचदर्षटेःपाङ्ञा- लाभावेनाऽग्र इति कालसम्बन्धायेाग इति वाद्य प्राक्ाले घटश्न- सावादिकं ग्टदवासीदि्यादिवाण्छेषु कालसम्बन्धेनैव Arey युत्यन्नतवेने हापि तथेव बाधयितुं कालसम्बन्धारोपो प्पत्तेः। यथा देवदत्तस्य शिर इत्यादाववयवावयविमेरेन बोाधनस्य cae राः शिर ्यादावपि तत्वल्पनं | यथा वा पूव्वकाशेऽपि काल ष्यासोदि्ादे कालान्तरसम्बन्धासोपयं तदत्‌ दोपिकायान्तु प- स्रीव्धापरो बेधनीयड्तिन्यायेन परमे ततकालस्य नित्यत्वेन प्रा- गपि सत्वात्तद्रीत्ा कालसम्बन्ध उक्त XQA | नचात्मावाष्षासी- दिति सत्तावैश््िमेव प्रतोयते करतः क्रियाश्रयत्वादिति वाय | सविता प्रकाशत rete wah धातुत्वमाचार्थतेन सवितुःप्रकाश्ररूपत्वप्र्ययवद्‌ानसमन रव सद्रुपत्वप्रतोतेः। अतिरिक्त सत्ताजात्यभावाच्वान्धथा सन्तासीदित्यादावगतेरिति ws घुसं |

र्वं खतितमान्मनेाऽखण्डेकरसत्वं साधयितुम॒पच्िपतं परपश्वस्य RAS तदध्यारोपापवादाभ्यां बीकर्तुमध्यायद्रेवः। तत्राप्य ध्यारोपायं सजाता भूतानीव्यतः प्राक्तमस्तदादिरपवादा्थैः। ततापि वाचारम्भणन्धायेनात्मातिरिक्तस्य विकारस्य ware वकः खटष्िवाक्यं । तच खष्टुरामनः सम्भावितं चेतन वक्व गणेकत्तुमो- च्वणमा इ | स ॒सव्वञ्ञेति | नन्वेकस्याखग्डस्य कथमीच्चणं साध. aaa न तख साधनापेचोयभिपयेश्रः स्वपि BAA AAMT चतेदयुक्तमतरादागमाभावन्डान्दसः॥ इमनेवा-

१७४

Dour जवना ग्रदीता दत्यादिः । कंनाऽभिप्रायेणेत्याद |

चधा

लाकानम्भःप्रश्टतीन्‌ प्राणिक्मफलेपमेगस्थानण्तानु जं खजेमेति । एवमीचिवाऽऽलाच् स श्रात्मा दमाज्ञाकान- BIA SAMA ॥ ९॥

न~ ~ = कः ~

fama शङ्गपरिहारसाभ्यां स्यंीक्योति। मस्विति ॥ तच कर- ानोद्धियाणि are शसोरमिति विवेकः। तद्रहितस्यापि सा- aa अतिमाद । तथा चेति ॥ खपाणिप्रादा जवनो यशीता पश्यत्चनच्छः स ष्टयात्धकसः। स वेत्ति dd aw तस्यास्ति वेत्ता तमाडस्ग्युं पुरुषं महान्तमिति मन्लशेषः ॥ न तस्य काय्यं TAY

दयते म तत्सम खाभ्यधिकख ema | परास्य श्क्तिवि वधाऽन्‌- भयते खाभाविक्षोश्लञामबलक्रियापि चेत्यादिरादिशन्दाथंः॥ ननु स्दौभाविकनित् चैतन्येन कथं कादाचित्केच्यमिति | खच केचित्‌ खर्गासि प्राणिकम्भेभिरेका खज्याकाराऽविद्याङत्तिर्त्यद्यते | त- स्यामात्मचैतन्यम प्रतिजिभ्बितं तदेवेच्तणं तचादिकाय्येत्वात्‌ खपर- faareatafa न तचापोच्तणान्त पत्ता सव्वस्पि प्रयमकाय्य- नवदख््यापरिशारायवमेवेरखव्यमिग्याडः। are तु प्राशिकम्मवशात खद्िकालेऽभिव्यत्च॒ष्मु खीभ तानभिग्यक्तनाम रूपा वच्छत्र सत्छ रू- पचैतन्यमेवोण्मुखस्य कादाचित्कत्वात्‌ कदाचित्‌ कम्मेच्तण्नि- AUS: | Ua AAAI BY कारणस्याचेतन्यव्यारत्तिपर्त्वादो Ga AMAMWMWATY AAA भूयानायदहः कत्तव्य इव्याडः॥ नु weet वितकौा्ं इति मनसि निधायाह | fafa, लाट्स्य विध्यादेः खात्मन्यसम्भ वात्‌ Ast asiaarw) esi इति | अषमिती्यसेच्ततेति पुन्व॑वान्वयः | रच्तबस्य पुव्वेकालो नल्व वदन्‌ ष्टि हेतुत्वमाद् | र वमिति nk a

९०

Tose स दर्माल्लाकानसजत

जिनः

शभा यथे बुद्धिमांखलच्ादिरोवम्प्रकारान्‌ प्राखादादीन्‌

चा

खजा दूतीकतीलेक्ठानन्तरं प्रासादादीन्‌ जति तदत्‌ । नन्‌ सेापाद्‌ानस्तच्ादिः wearer खजतीति qn निरूपादामस्ात्मा कथं Sara जति इति । नाऽयं Tie: | सलिलफेनस्थानोये ्ररूपेऽव्याङृते WMATA व्याकृतफनस्यानोयस्छ जगत उपाद्‌ानभूते सम्भवः | AAT-

SAQA ARCA: प्रयोजनं ङदुखेतनत्वसिडिरेवेत्यभिपरे् तथाविधस्य तच्तणच्वेतनत्वमुदाहरति | येति a नन्वोचितुसत- च्तादेदावाद्युपादामकार्यसदितव्वान्मासादादेः BTA TH | इत्वात्मा बा इद्मक रखवत्यक्तस्याहितोयत्वमापादानकार्यन्त-

राभावात्‌ Ga न यक्षमिति शङ्ग्ते। नन्विति | नच ae at प्रजाययेति तदात्मानं खयमकुकतेति अत्यान रवापादानता-

न्रपादानान्तरापसति ava । विपदादव्यवशरिकत्वेन घटादि-

चत्परिणामत्वात्तस्य परिगाम्युपादानं aaa | न चात्मा त्या भ- वितुमदंति तस्य निरवयवत्वेनापरिकाभित्वादिति भावः॥ अश्र वियदादेः परिणामित्वमङ्गोकछलत्य तच्रानभिव्यक्तनामरूपावष्छं वीजश्ूतमव्याक्तं तद्धेदं तद्यव्यारूतमासीत्तम चासीत मायान्तु पकतिं विद्यादित्धादिश्रुतिसिड परिणम्युपादानमस्ीव्याह | नायमिति । च्यात्मभ्चूत हव्यनेनानभिब्यक्कनामरूपश्ब्दिताव्या- छतस्यात्मन्यथ्यस्तत्येन परिणममानाविद्याधिशानववेनात्ममोा वि- व््ापादानत्वं तयारात्ममाचत्वेम VATA | GIA दितीयत्वच्च a विसद्यातर्ति द्यति । नामरूप डति । वदाख्वमव्ाशछ- afaad: | इदानीं घटादिश्वमि faada ण्व परिणामा माम- विवन्तादन्धा area विवक्तं इति परिणाम इति च cana डत्यारम्भणाधिकर्मन्यायेन विवर्ततया सिडेविकारेऽप्यात्मक्तीः प्ररिणामादिति खकारेण परिणमण्ब्द्प्रयोगाच्च fag तच द

a8

Sse जम्भामरसीचोर्मरमपेब्दाऽ्भः परेण दिवं

er ert rr 9 यिं मी ee ee

क en a Rear दात्मभूतनामरूपापादानः खन्‌ THT ofa

ST

मोत इति न विरूद्धं । अथवा यथा विन्ञानवान्मायावो निरुपादान श्रात्मानमेवात्मान्तरलेनाकाशे गच्छन्निव नि- fara तथा ats ta: सर्व्वशक्तिर्मदामाय आआत्मा- गमेवात्माग्तरलेम जगद्रपेष निभ्िमौत इति युक्रतर | wag षति कारणकार्याभयासदादादिपलाख न प्रस- च्यन्ते afacraary भवन्ति | काक्ञोकानदजतित्था इ |

चात्मन रवापादागत्वं। मायातु सङायमाचमिद्यभिपरे त्वात्मनि सेवं प्विचिचषाख होति दितीयस्य प्रथमपादे खचापद्टम्भेन परि्ारान्तसरमाङ | ययेति ॥ बिच्चागवानिन्धाकाण्ेन गच्छ-

afaa चख्ितवमात्मान्तरं खच्यामोति श्रानवानित्यथयः | इद वि्ेषणमीचगस्य खश्त्वस्य च शुक्तिरजतादौ विवर्तं खदशंनात्‌ way तन्त्यत्वेन तदुभवं न स्यादिति शहगनिरासाथ तत्निरा- सख मायाविनिम्मिते fran तदुभयदश्मादिति। framers इति खव्यतिरिक्तापादानरुशित इव्ययंः। सन्व॑शक्तिते ₹ेतुमाद। ममाय इति ॥ खात्मान्तरत्वेने्ात्मभित्रत्वेनेत्ययेः। युक्तत- रमिति watt मायाभिः पररूप eve मायया wate भवति बड स्याग्मजायेव, बाचारम्भयं विकारः, यागादमेरभमित्वमि- त्धादिबड्शतिसम्मतत्वादित्ययः। रखवच्चसति सत रवात्मनः का- रवकाय्यंरूपेणावस्थानाङ्ोक्षारातिदतुकमेव Hamada इति aewerafeat | सदेव काय्धेम्‌त्पद्यत इति नेयायिका्ां | उभयमप्यसदिति श्रन्यवादिनां wey: चआादिण्ब्देन सदेव काय- मृताद्यत इति साह्यादीनां परिणामपच्त sm) were त्वसतः सत्त्वापत्तिः शश्विषागारेप्यत्पत्तिपरसङ्ख दधः | परि- णामवाद्‌ च तस्य पुव्वमेव कारये स्वात्कुलालादिकारकव्यापार- Jaw PAA कारवस्यैवावस्थान्तरा पत्तिलक्तवपरियामलवान्‌-

१७७

Sosa प्रतिष्टाञ्तरिप्षं मरीचयः 1 पृथिवौम-

राया अधस्तात्ता आपः १२१

रे*भा० war मरीचीम॑रमाप efa श्राकाश्रादिक्रमेणाण्डम्‌- \9

च्छा

त्पाद्याम्भःप्रतीक्ञाकानखजत । तचार तीन्‌ खय- मेव वाचषे श्रुतिः | अद स्तदम्भःशब्दवाच्योा लोकः परेण दिवं द्यलोकात्परोण परस्तात्‌ शाऽभः शब्दवाच्या लोकः । अपाम्मरणात्‌ | दयाः प्रतिष्ठाऽऽअ्रयस्तस्याम्भमा लाकख । द्युलाकादधसतादन्तरिकं यत्त्मरोचयः। एकऽप्मेकखा-

~~

म्‌ य-म

परपत्निः। उत्यच्चनन्तरमसत््वे ततो व्यव हारासिदिरपराच्तवान्‌- पपत्तिख Sta: | SHAT Bagram: | ते विवन्तवादेन Vesrag cau: | यदास्माभिविंवत्तंबादस्याङ्नोकारात.परिणमा- दिपक्तागङ्ोकारेपर्पत्ताण्येकार्लचठखा दोषा न सम्भ वतीत्ाद्। way adifay सुनिराछताखेति विवत्तवादस्येव परियरेपश्ा- न्तर्षु दाषद्धचनाददितीयात्मनस्तदिप्ररीतप्रपश्चाकारताभिधा- यन्धा बड स्यामिति yan विवत्तंबाददयैव परिग्टहोवलेन परा न्तराणां श्रुतिबाद्यत्वाचच ते facia भवन्तीः | लोकानां भो तिकत्वादण्डान्तवं्तिंतवाच श्ूतरटद्टितत्पद्चीकसरणारडखटद्य मन्तरं तत्बुद्धिरिति गुणापसंहारन्यायमाच्रिद्याह | खाकाशादीति ॥ खयमेव व्याचष्टे श्रतिः | तेषां लाकव्वप्रसिदधत्वादिच्येः। युला- कात्परल्लायै महरादयोा सका BY ABMS नेकस्याञ्रयोा दयु लाकसते सव्वं ्म्भणश्ब्देनायन्ते | ख्ण्यम्भससतत्र विद्यमागला- दिग्धा | az इति श्वन्तरिश्तं मरीचयः इव्यस्याचेमाद | द्युलाकादिति॥ मरीचिश्ब्देन खग्य॑किरयसम्बन्धादन्तरिच्लोाकं लच्छयित्वा तस्येकत्वेऽपि प्रदे श्मेदाद्रङवचमं युक्तं ददानो बहनां मरीचीनां लद्यक्रतवात्तत्कुतबाङ्ल्यं गङ्गायां घोष इत्य लाक. श्िकगतस््रीत्वमिवेत्याङइ | मरीचिभिरवति ॥ नन्‌ मरोचिश्यब्दे- नान्तरिच्चलेकखीकारे मरीचिसम्बन्धो निमित्तान्तरमुत डति

९

Rowe न मेद लाद्रङवचनभाक्‌ | मरीविभिवा रस्िभिः सम्ब-

स्रा.

न्धात्‌ एथिवी att खियन्तेऽसिन्‌ भूतानीति। या aera, Saran WY Taya) श्राग्रेतेलाकाः। यद्यपि पञ्च- भूतात्मकलं SATA श्रव्बाडद्यादन्नामभिरेवामभा मरीचोषंरमाप Kap ॥ २९॥

afeaaj | रतद्धित्रस्य निमित्तस्य पुरन्बमनुक्तत्वेन विकल्पायकवा Wwe उच्यन्त इत्यधासोाकवासिभिर्व्नविराप्यमान- त्वाद्‌ात्रातधातास्थंयेगान्ते लाका MT श््यच्यत इत्यन्वयः ॥ ननक्तानां पचखभतसम्बन्धाविशेषाद्धतान्तसेण एथिव्यादोनामुप- रितिनलाका च्यन्ते wafcag म रोचिव्यतिरिक्पदयान्तस्ण मेचघादिनापि सम्बन्धान्तेन स Sia: एयि्यास्तताऽधेा लाकानाख मरणाक्षिद्यतिरिक्तगममादिकरियान्तरेणेव शच्छतामिति wre | यद्यपीति ॥ भूतात्मकत्वमिति भूतसम्बन्धित्वमिव्यथः। इदमुपल- qa मेघादिपदा्यान्तर सम्बन्धाऽपि ada इति xed) war च्थादीनामेव तेषु लेकेषु प्राचय्यात्तरेव ते लाका लच्तगीयाः। प्रा- yaa व्यपदेशा भवन्तीति न्यायादिति परिहरति ॥ तथा- पीति ॥ व्यबब{डल्यादिव्यपल्तणं मसोष्यादीनामपि बाडल्या- दित्यपि xed) अनामभिस्द्ित्रापि मरीचयादिनार्मभिरस्त्यिपि अष्टं । यथा ya आ बात्मकत्वेनाम्भवा दि शब्द लच्तकत्वानक्तेला- कानां शद्ग पपन्तमसोच्यादीनामन्‌नामत्वाभावादपश्नब्दस्याप्या- िकियाचंलोक्तेरबनामलत्वाभावेनानामभिरिति परिद्ारामप- पर्तखेव्यपरितनसे कान्‌ डदि दारेणागतमम्भ रखवाखाभिः साक्ला- दुपलभ्यते न तु भूतान्तरमिति। खस्रदण्या खन्नाडल्यमुपरित- मसोाक्षानामद्धलाकगानमिप्राण्यपच्तया खधालाकगामिनां प्राखिनां पराणेवु बाडब्योक्त बम राप्यन्ते ख्ालाका इव्यधोलकेषु त- त्वत्त ancy बाडल्यं एयिद्यामतिश्षीष्रं प्राणिनां मरणान्तस्यापि लज बाडव्यं च्यन्तरिच्चस्य तु मरोचिबाडल्यं प्रति सिडमेवेति खेयं अम्मा मरोचिमैरमाप तन्त डत्येतेनामभिख्च्यन्ते ॥ २॥

९७९

Ses स ईक्षतेमे नु नाका TROT सृजा इति!

Usk CT पुरुषं VANS ? ३ १

गभा सर्वव॑प्राणिकरम्मफलापादानापिष्टानभूतान्‌ चतुरो

Go

लाकान्‌ VET a Kae: TATA aA | LS व्वम्भःप्रटतयोा मया wer लोकाः परिपालयिदवजिता fara: । तसरा- देषां र्षणा्थे लोकपालान्‌ लोकानां पालयिदन्‌ जे ऽदमिति। एवमीक्धित्वा साऽद्य एवापृप्रधानेभ्यः पञ्चभूतेभ्यो येभ्याऽम्भःप्रतीन्‌ ष्टवान्‌ तेभ्य एवेत्यथैः । परुषं पुरुषप्र- कारं शिरःपाष्ादिमन्तं समुद्धत्याद्यः समुपादाय ग्टत्पि-

GAM A इदयक्तातसच्चानेन संसारी माचयितव्यत्वेन विव- faa: | धसंसास्णि मोच्तान पपत्तेः संसास्ख संसरयाधिक- स्णलेकान्‌ तदुपाधिभृतं लिङ्शरोरं तदभिमानिनोा देवाम्‌ तदधिष्टानं स्थूलशरीर संसाररल्पाशनायादीन्‌ तदभिमानिनं तद्धोक्तारमन्तरेय नोपपद्यत इति तस्य खृद्टिमयमावसय इत्ध- न्तेम UA क्रमेण we संसरणाभिष्टागन्नाकटद्टिमक्ता तत्‌ पालयिद्रदेबताखृष्टीच्चण्दारा समद्स्ूलशरीरस्य aafefa- em तदभिमानिनां देवानाष्च ख्ष्टिं वक्तमारभते॥ स Ewafa ॥ तद्या चष्टे | सव्वेप्राणीति॥ फलस्य तदुपादानस्य तत्षा- धनस्य चाधिष्ागभूतानीदयर्थः | खव्ययामामनेकायलवात्रशब्दस्त्‌ शब्दायैः। Tay लोाक्षागामाड | इमे fale ॥ खहमितीव्यस्ये- चतेति पव्वणन्वयः ॥ समट्िकिङ्श्रसीरतदभिमानिनां विस- डवयवजन्धत्वात्तद्धं विराट-खटङ्टिमाष़् । रवमोत्तित्वेति ॥ य द्यपि Saat: पुव्वंमे वाणडात्पस्िरक्ता अण्डमुत्पाद्याम्भ प्रम्टतीन्‌ लाकामषटजतेति भाष्यकारेण तथापि सेवेत्पत्निरि्ान्‌द्यते araquraeautafa न विराध इति ure: | Gay रव्धेव- कार्मा | येभ्य इति । कुलालः एथि्या, सकाग्राक्छृतिण्ड-

| १८०

Sse तमभ्यतपतस्याऽभितपुस्य मुखं निरभिद्यत

यथाग्डं! मुखादइाग्वाचाश्िनौसिके निरभिद्येतां नासिकाभ्यां प्राणः प्राणाद्वायुरस्षिणी निरभि- येतां afepargqaaas आदित्यः कभी निर- raat कभ्यां भ्रातरं प्रात्रादिशस्त्वदिरभिद्यत

ee > ee ~ ~~ ~~~ --

ए*भा° भिव कुलालः एथिव्या श्रमूच्छयत्‌ संमूच्छितवान्‌ सम्पि

al

ण्डितवाम्‌ स्ञावयवसंयाजनेनेत्यथः ॥ २ ॥

तं fre परुषविधसुदि श्चाभ्यतपत्‌ तदभिध्यानं age छतवाभित्यर्थः | यस्य ज्ञानमयं तप दति za: । तस्याभि- तप्तस्येश्वर सङ्कल्पेन तपसाभितप्तस्य पिण्डस्य ad निरभि- wa मणाकारं खषिरमजायत । यया पक्चिणोाऽण्डं निर- भिद्यत । एवं तस्माज्िरभिन्नाद्मखाद्वाक्षरणएमिद्धियं निर- वन्तंत॒तदधिष्ठाना्रिरता वाचा लोकपालः | तथा

— ~ अ= = ~ ee ~ ~

Reavy | खावयवेति ॥ भुतानां परस्परावयवसंयेजनेनेति fafe: संयोगस्तनेत्ययः ॥ ३।

विराडुत्प्तिमुक्रा तदवयवेभ्यो लेाकपालोत्पत्तिमा्। तं पिण्ड- भिन्घादिना ॥ तपरःशब्देनाभिध्यानशब्दितं ज्ञानमुच्यते न छच्छादों aa श्च तिमाइ । यस्येति ॥ यस्य तपे च्ानमेव न छच्छादीव्यः | तताबाचा लाकपालऽभिवौगधिष्टाता निरवत्तंतेत्धन्वयः। यद्यपि यामादिकारयजातं खपश्चीकतभूतकागयः न मुखादिगेाजककाय तथापि मुखाद्याश्ये तदभियक्तेसुखादागिन्युक्तं । नासिकाभ्यां Ula इत्यत्र प्रायश्ब्दन प्राणरत्तिसदहितं घ्रागेन्धियमुच्यते। खधि- खाममिति गेलकमिव्य्थः | area sate । लोमसदचरितं स्पश्नेन्ियमुश्यते। ओषधि वनस्यतय दति चोाषध्या्यधिषदे-

१८९

° त्वचा लेामानि नेामभ्य ञआषधिवनस्पतयेा

हदयं निरभिद्यत हृदयान्मन मनस्नन्द्रमा ना- भिर्निरभिद्यत नाभ्या अपानेोाऽपानान्मृत्युः शिग्र निरभिद्यत शिगरद्रेता रेतस आपः?९४१दति प्रथमः Gs: 1 7 1

are नासिकं निरभिद्येतां । नासिकाभ्यां प्राणः प्राणादाय्‌-

ST

रिति सव्व॑त्राधिष्टानं करणं देवता च चयं क्रमेण निर- भिन्नमिति । अषिणो कर्णा लक्‌ इद्‌ यमन्तःकरणाधि- छान । मनेाऽन्तःकरणं । नाभिः सव्व॑प्राणनिबन्धनस्थामं | तसमादपानसंय॒क्रत्रादपान दूति पाविद्धियमुच्यते । त- स्याधिष्टाजरी देवता गटल्युयथान्यच्र तथा firs निरभिद्यत

eed

वता वायुरुच्यते | few चेता हदयं | हद यन्च्ाशूदयश्चघेन्ा दा हदय शब्द्‌ स्यान्तःकरणाचत्वदग्रंनान्मनःश्ब्देनापि AAT धामे पामसक्यमित्यत खाद । हदयमिति ॥ ्षन्तःकरयाधिष्टानं इदयकमलमुच्यत Lau: | सव्वप्रागनिबन्धनस््ानमिति गदा- मूलमि्ेः ॥ खपानश्ब्देन पाजिद्धियलच्तणायां सम्बन्धमा | च्पपानेति waa fied निरभिद्यतेति पीये रिश्ररेतसार- व्पत्यमिधानं स््रीयोान्याद्‌ सत्पत्तिरमक्ता afc forages मापस्ेन्ियस्ानं लच्यते | ca इति तदिसमर्थत्येन aate- तमपस्थेन्दियं | aqua तन्नल्तितप्चभतापाधिकः प्रजापति awa kare | ययेति ॥ ययाऽन्यत्र पणाग्रान्तरे ख्यानं करयं दवता चेति चयमृक्तं रवमिशापि शित्रादिश्ब्दैस्यमयप्यष्यत rau: | ta इति॥ इन्धियमच्त रत्यन्वयः॥ aqaarat सम्ब- WATT । सह Cadfa ॥ रेतसा सदतं तत संबद्मि्यर्थः।

eX

छे AT eal देवताः yur अस्मिन्भहतव्यणवे

ee >

Qeare प्रजनेद्ियस्थानभिद्रियं रेताविषगार्थवात्छदरतसा-

च्या.

च्यते TAT BW Tia Wy i प्रयमखण्डभाय॑॥९॥

ता एता ASA देवता लाकपालतेन aE wer ईश्वरेणासिन्‌ dares संसारसमुद्रे मरत्यवि- द्ाकामकमप्रभवदुःखेद्रोकं तोत्ररोगजराग्टल्युमहाय्ार अनाद्‌ावनन्ते sat निरालम्बे । विषयेद्धियजनितसु- खलवचणविश्रामे पञ्ेन्ियार्थदष्णामारुतविचामालिता- नर्थश्रतमरा्भौ महारोारवाद्यनेकनिरयगतदा देत्यादिक्ू्‌- जिताक्रोाश्नेद्ध्‌तमरारवे सत्याजंवदानदया्दिंसादमश-

सम्बन्धमुपपादयति। रेता विसगं। यत्वादिति ॥ ४ ॥ प्रथमखण्ड- भाष्यटीश्ा॥ ९॥

ud समश्टीनानिद्ियाशां तदभिमानिदरेवतानाख्ोत्मस्षिमुक्रा अथ तासां देवतानां भेगयोग्याल्यद्यष्िदेदखटटि तषु देवता- at ममाथ feta प्रषेश विवत्तुस्तदुपोद्रातत्वेन च्षुत्पि- पासयोः efe «tafe । ता रता इति ॥ तच्छब्दार्थमाइ। छरन्यादय इति ॥ रतच्छन्दाथमाइ | लाकपालत्वेनेति ॥ ष्यश- नायादिरृच्युप ये गित्वे गेतासां खरू पाच्नानपृन्बकं संसारे ब्रह्मा wey पतितत्वमासक्षत्वं तन्मा्त्वाभिमानेन यद्भदडत्वं तदा | ufafafa ॥ असंवसाटृश्छमाहइ | अविदयेत्यादिना ॥ खवि- द्यागिप्रभवं दुःखमेव | दुभ्परवेशनगुणेनादकमिवोदकं यस्मिन्‌ तीब्रयोगादय Ta भयङ्करत्ेन याहा नक्रादयस्तस्मिस्तक््वच्चा- नमन्तरेब विनाश्राभावादनन्ते खन्तानामुत्तरावध्यभावेनापारे विखामख्यानाभावेन निसालम्बे समोचोनविश्रामस्थानाभावे$पि तदाभासाऽस्ती ताड | विषयेच्िर्येतति ॥ विषयेन्ियसम्बन्धज-

५:

eure म्व्या्यात्मगुणपायेवपूलंज्ञानेडपे सत्सङ्गखव्वेत्या ग-

ष्मा

माभ मेचतीरे एतसिन््मत्यशवे प्रापतन्‌ पतितवन्तः | तस्मादम्यादिरेवता्यलकणापि या गतियाख्याता ज्ञान- कर्माषमुखयानुष्टानफलभूता सापि नालं संसारदुःखाप- श्मायेत्ययमतर विवक्िता्यंः ।

क य = अन | semana,

नितद्खलेशरू्परा विश्वामेए यस्मिन्‌ पदेन्दियाशमर्येषु विषयेषु ण्रब्दादिषु at cat सा Tq माङ्तस्तत्कता या fawra- स्तनासितान्यनयणशतागि विषयसम्पादिता केशास्त Carag यक्षिन्‌ महङरोस्वादय र्वानेके निस्या acafationac- तानां गभंवासतन्निष्कुमयबाल्यादयो मरबान्ता ये ऽमेके निरया दुःखन नकलत्वात्तदरतानाख यानि डा ङेत्यादीनि कूजितानि ख- MIA च्याक्राषनानि महाध्वनवः तदुद्धतामशारवोा यस्मिन। महापातकाद्यमेकनिरयेति पाठे महापातकजन्या facat xfs FCA | संसारासंवस्येवम्भूतत्वे तस्य तरबासम्भवान्मोच्शास््नान- यंक्याविवेकिनां तथात्वेऽपि विवेकिनां तत्तरलापायेऽस्तलो्याड। सत्येति ॥ स्धादयोा ये Manse Ta पाथेयं quae तेम पसंश्चानमेवेाडपः या यस्मिन | सत्छङ़ः सन्यासः तावेव मागा ्रानोाडपप्ररत्तिदहेतुयस्मिन्‌ ara सति पनः संसाराखंवस्यशा- भावात्‌ स ख्व alta तीर य्िप्रेतस्जिम्‌ प्रत्च्छसिडधेऽखंवे KOU: | खचर पतनं नाम खसू्पाद्चानेन संसारे अहमभिमा- नेन ama | ननु संसारासवपतितत्वं वच्छमाबाश्ननायादियोग इत्यादि सर्वाऽपि बन्धस्तदमिमानिमेा जीवस्य ame म देवतानां। न च तासामपि तचाभिमानोऽस्तलोति बदुक्तमिति Werte | तयापि प्राधान्यताऽभिमानिमं std विदायाप्ाधा- न्धताऽनिमानिनोषु तदुक्तेरभिप्राये aes karat खाइ | तस्ना- दिति।॥ यस्मात्‌ संसासासषंवपतितत्वं तासां तस्मादिन्धथंः ॥

९८५

SoHo प्रापतंस्तमशनायापिपासाभ्यामन्ववाज्पत्‌ !

रेभा यत wa तस्मादेवं fafear पर ब्द्यात्मात्मनः

च्या

ब्वेभूतानाच्च या वच्छयमाणविरषणः प्रन जगदुत्प- स्िखितिसंहारदेतुल्ेन सव्यैसंखारदुःखापश्रमनाय वेदित- BCR VAT: | एतत्‌ कर तद्र BA सत्यं यदेतत्‌ पर- AMA | मान्यः war विद्यतेऽयनायेति मन्त्रवणात्‌

तं स्थानकरणदेवतेात्पन्तिवीजभूतं पुरुषं प्रयमोत्ादितं

महाररवाद्यनेकमिरयगतिरेवेति पाठे उक्कनिस्या गति. य॑था दुमखोपश्माय मालं तथा सापि नालमिति yor गान्वयः॥ afeqarar अपि प्रयोजनम | यत wafafa yaa विदि- त्वेति wefafa विदित्वेद्यथंः॥ त्मनः सव्बभूतानाचाता य चात्मा वाश्दमिव्यादिना नगदुत्श्यादिद्ेतुत्वेन चयः UMA: & yeaa वेदितव्य cage: | नन्वेष पन्थाः रतत्कम्म तद्र द्यतत्‌ सन्वमित्यपक्रम्याक्यमक्यमिति वा इत्यादिना कम्मसम्बन्धिसग- गन्रहमात्मच्चानस्येवेाक्तत्वात तस्येव मोाक्तसाधनलत्वं नाक्तकेवलात्- ऋानमाचस्ये्याश्द्खोष पन्था इत्यादि ब्रद्यामन्नानमेवेत्तं न

AMAA Ula | तस्योक्तवाक्येन संसार देतुत्वावगमेम सत्ध-

त्वायागादिग्धाङ | तस्मादेष पन्था रति ॥ यस्मात्‌ कम्मेसहहि तस्य प्राणविन्नानस्य Tecan तस्मादेष इत्यनेन पदेन यद्रद्या- त्मविच्चामं तदेवाक्तमिन्न्वयः। तमेव विदित्वातिग्ट्युमेति। नान्यः पन्या विद्यतेऽयनायेव्यमेनापि केवलात्मच्वानव्यतिर्किपयनि- वेधादयप्युक्तमेव Wt पथा इन्याह । नान्धडति ॥ रष प्या डति ब्रह्मात्मश्चानमपक्रभ्य मध्ये प्राणविश्वानाक्तिस्त प्राडापास- मया चित्तेकाग्य सति amare वैराग्ये सति Ta पन्था KyT- क्रान्तं मख्य wrt am एक्धमिव्भिप्रायेयेति भावः॥ यद्यप्येत- दाष्धव्याख्यानावसरे कम्ममागेाऽपि पथिण्न्दयाथतवेनोाक्षस्तथापि WMATA स उक्ता न MUR भावः । नन

१८५

Sosye TATA yar नः प्रजानीदि यस्मिन्‌

प्रतिशिता अनुमदामेति १११ ताभ्या गामानयत्ा AAA वै नाऽयमलभितति!

Route पिण्डमात्मानमश्नायापिपासाभ्यामन्ववाजंदनु गमित-

Gl

वान्‌ संयोजितवानित्ययः। we कारणभूतस्या्ननायादि- देषवच्वात्‌ तत्काय्यभूतानामपि देवतानामश्नायादि- aed । तास्तताऽशनायापिपाङाभ्यां पीड्यमाना एनं पिता- मदं खष्टारमन्रुवनुक्रवत्यः। श्रायतनमधिष्टानं नोऽस्मभ्यं marae विधत्व i यस्िन्नायतने प्रतिष्ठिताः समथीः सत्याऽन्नमदाम भक्तयाम दति ॥९॥

एवमक्र ई श्रस्ताग्यो देवताभ्यो aryarafafafag पिष्डं ताभ्य एवाद्यः qaaq पिण्डे समुद्धत्य मूच्छंयिला श्रानयत्‌ दभितवान्‌ । ताः पुनगैवारतिं दृ ्दाऽत्रुवन्‌। न वै

पिण्डस्याश्नायादियोागे देवतानां कथं तदत््वं येन तासामत्रा- दनाथमायतनप्रश्नः स्यात्‌ यस्मिन्‌ प्रतिष्िता इन्यनेमेत्यत are तस्येति ॥ पितामहइमिति खजनकपिणडननकमिव्यंः | अधिदा- नमिति शसोरमिव्यर्थः॥ नन्‌ विराडदेह रखवायतनं ada रत्या NE] तस्यातिप्रौएत्वात्तमापुय्यं TT स्थातुं वयमसमयौः। GAY agen सम्पादयितुमसमयोः खताऽसयेोग्यं वअयषिदिष्ं ष्टजखेव्युक्तवत्य caw | यस्मित्रिति ॥ यद्यप्यस्मदादिव्यष्िदेष्ं विनापि चर्पुरोडाशादिहविस्दनमल्ति तथापि तदपि इवि- cea व्यष्िदेवताद्‌हमन्तसा नास्तीति भावः॥१। afetwefeare | ताभ्य इति । मृच्छ वित्वेति भिविडतया पररस्परावयवसंयाजमेनद्रे्र्यः। न याग्यदति। शरोर्स्यापरि

९८६

Sose ताग्येाऽशमानयतता अब्रुवन्‌ वे नाभ्यमनभिति

1२१ |

ताभ्यः पुरूषमानयत्‌ ता अब्लुवन्‌ सुकृतं व- तेति पुरुषा वाव सुकृतं i ता अनरूवीद्यथयायतनं प्रविशतेति 1 3 0

ure नोाऽखदथमधिष्टायान्नमन्तमयम्‌ पिण्डाऽलं | न वै श्रलं

ष्मा

प्याप्तं । न याग दत्यथेः। गवि प्रत्या स्याने तथैवाश्वमान- थत्‌। ता अ्रन्रवन्न वे नोऽयमलमिति पृन्वैवत्‌ सर्ववपरत्या- ख्याने ॥ RU

ताभ्यः पुरुषमानयत्‌ खयानिभूतं । ताः खयानिं पुरुषं Testa: सत्यः vad ओाभननमिदमधिष्टानं वतेत्य- जनवन्‌ । तस्मात्‌ पुरूषो वाव पुरूष एव सुतं सत्वेपुण्यक्- रेत॒ल्ात्‌। खयं वा खेनेवात्मना खमायाभिः छतवात्त- व्ुरुतसु्यते । ता देवता Katina द्टमाखामि- दमधिष्टाममिति मला सव्वं fe खयोनिषु रमन्ते। श्रता

दन्ताभावेन दृव्नादिमृलस्येतखातुमश्क्यत्वादित्य्ः | ष्यश्मिति। AAWAT दन्तत्वेनाक्दाषाभावादित्धथंः। न वें नाऽयमकमि- त्यश्स्यापि विवेकच्चानाभावादयेोग्यत्वादित्येः॥ Tara इयस्य सर्व्वं तिय्येग्दे हापरल्छकत्वादि ्भिपरेयेाक्तं। wats ॥२॥ खयोानिभूतमिति। खयोनिभूतं विराटपुरषदेदसजातीयमि- त्यथः ॥ यस्मात्‌ खकीयपरिताषदयोासकेन wad वतेत्यनेन शब्देन प॒ रुवदेहमुक्तव घर्लस्मात्तस्येदानीमपि सतत्वमिव्याह | await. दिति॥ wa वेति डंश्रेण खेनेव wa भ्टव्यादिष्तापेच्तया सृतं ay wafaad: | एषोदरादित्वात्‌ खयमिति ant qu cau: ॥ रवं afeewefeam तच कर्यानां देवतानाञ्च

१८७

ट.ड अग्रिवीग्भूत्वा मुखं प्राविशद्वायुः प्राणा भूत्वा नासिके प्राविशदादिव्यश्रघ्ुभूत्वाऽ्षिणी प्राविशद्दिशः stat भूत्वा कणी प्राविशनौष- धिवनस्पतये नामानि भूत्वा त्वचं प्राविशंश्र- न्द्रमा मना भूत्वा हदयं प्राविशन्‌ HACIA भूत्वा नाभिं प्राविशदापा रेता भूत्वा शिण प्राविशत्‌ ५४१

Boule यथाऽऽयतनं यस्य यदद्‌ नादिक्रियायोाग्यमायतनं तत्र fanafa ॥ २॥ तथास्लित्यनुज्ञां प्रतिलभ्ब ace नगय्थामिव बला- पिताः । शरद्निवौ गभिमानी वागेव wat at योनिं मुखं प्राविशत्तयोक्राथंमन्यत्‌। वायनासिकं | ्रादिन्योऽक्षणी | दिशः wet | श्राषधिवनस्पतथस्तचे । शब््रमा इदयं, aaah । ara: भिन्नं warfare ४॥

ष्या" व्यष्िरू्पेय प्रवेश्माष्ट। ता देवता इति॥ Kea हेतुमाद। सव्वं होति ॥ आआयतनमिति गोालकरूपस्यानमिव्ययेः॥ ९। राच्चाऽनुच्चां प्रतिलभ्य बशाधिक्लतादयः सेमापत्यादयो aa aut प्रविशन्ति तददीश्रस्यानन््नां प्रतिलभ्याभिः प्राविशदि्य- aq) यद्यपि बागभिमान्यभिने तु वागेव तथापि तस्य वाचं विमा प्रत्यच्तममुपलम्पेः | तस्या खि देवतां विना खविषय- गमहशसामण्याभावात्‌ तयोरेकलालीभावेनामेदोाङ्किरि्याइ ॥ वागेवेति ॥ यद्यपि देवतानामीखरेण प्रवेशखेादितस्यापि करबर्विंना तासां साक्ताददनादिमोागासम्भवात्‌ तेषामपि प्रवे. प्राऽथाज्रादित cata तेषामपि स sw nek

१८८

Sse anf ia जबूतामावाभ्यामभिप्र-

Qa एवं लभाधिष्टानासु देवतासु निरयिष्ठाने सत्याव-

‘Te

शनायापिपासे तमीश्चर मन्ुवतामुक्रवत्यो च्रावाभ्यामधिष्ठा- नमभिप्रजानीदि चिन्तय विधत्खेत्यथैः। स ईशर एवमुक्त- स्तेऽशनायापिपाखेऽत्रवोत्‌। न fe यवयोभावष्पलवा चेतना व- दस्वनधिरृत्याननान्तुलं सम्भवति | तस्मादेताखेवाग्यादिषु देवताखध्यात्माधिदेवतासु at युवां ्राभजामि ठत्तिस॑वि-

च्यशनायापिपास्योस्पि व्यष्िदरहेऽपि कर्णाधिष्ाटदेवता- सम्बन्धं am तयाः प्रश्रमवतारयति | रवमिति ॥ निरधिष्ठाने सत्धाविति कारबीभुते विराडदेहेऽधिष्टानविष्येषो यदि स्याद- श्रनायापिपासयोरग्न्यादीनां मुखादय डव तदा वअद्िदेेऽपि तदेव स्यात्‌ तयोरचिष्ानं तेषामिव न त्वेतदस्ति खता निरधि- खाने ते इत्यः । विधत्छेव्यमन्तरः यस्मिन्‌ प्रतिष्ठिता अन्नम दामेति te) तथ्राधिषानविश्रोषस्तावत्‌ युवयोः कारणे समष्टि दे ेऽभावादिषापि wea | कार गपुन्बेकत्वात कार्येव्वधिष्टानं स्यात्‌ | अदनन्तु युवयोधम्मेरूपत्वाद्धम्मिणमनाभिग् धर्म्मस्य खातन्न्धायोगाचेतनावद्धभ्निभूतदेवतागतमेवा्रादनं युवयो- सव्य । स wae इति ॥ भावरूपत्वादिति धर्म्मरूपतादि- au) धभ्मियोऽप्यचेतनस मेष्कृत्वादश्रंनाचेतनावदस्लियक्तं । wuts थ्य त्मदेवता व्यष्टिटेइगतदेवताः | खचिरिवतर. वताः समण्टिविराडदेदगता इविभुनोाऽगन्यादयः प्रसिडास्ता- feud: ठत्तोति भागेकदेशदानेनेत्यर्यः॥ Tata Weare | wag भागिन्याविति।॥ araeaaig भागवत्तायोागादेवता- भागेन भागवक््वमंष्रवत्वमुक्तमिति Brae | यदिति॥ यरैवत्वा यदेवतासम्बन्धीया भागः स्यात्‌ तस्या देवतायाः सम्बन्धिना तेनेव भागेनेत्ययः | इविसरादीव्यादिश्रब्देन तक्षदिन्ियविषयाऽपि ग द्यते | करोमो्यनन्तरमुक्रेति शेषः। उक्रमच॑मिद नोन्तनब्धव-

१८९

ए,» जानीहीति सते अबवीदेतास्वेव वा देवता-

स्वाभजाम्येतामु भागिन्या करोमीति 1 तस्मा-

Reus भागेनानग्रहणामि । एतासु भागिन्ये wea यो

भागे दविरादि लक्षणः स्यात्‌ तस्यास्तेनैवभागेन भागिन्यो waar वां करोमीति ख्श्यादावीश्वर एवं व्यदधात्‌

यस्मात्‌ तस्मादिदानीमपि यस्यै कस्यै च देवतायै श्रथाय

हारेण अएीकत्तं' तस्मादित्यादि वाक्छं agree | यस्मादिति ॥

यस्मात VIIa a Bula तस्मादित्यथः। हविर्यहखम पलच्तणं afucad wag) ayia देवताय शन्दादिविषयेो waa डति यान्य भागिन्यावेवेति वद्यपि शब्दादिविषयेख हविषा चाग्न्धादिरेवतादक्ता TITAN र्व टष्यतेन तु तद्धागेन भा- faa तथापि तयोः सव्वात्मना नाश्नो पमः कालान्तरे तेन स्यातां। खतः खरूपेण स्थितयोरेव तयोः कदाचिदिन्धियदेवतानां विषयोन्मुखतया पेरकत्वरूपं Mays कदाचित्तदभावसरूपो- पश्ान्तिरि भ्य पगन्तयं | तथा च इविषा देवताटरप्तावश्ननाया- पिपासयोस्पि efreamPaewa इति agra भाग वन्वमु- क्षमिव्ययः। न च चच्तुरादिना रूपादिग्रहणदश्रायामश्ननाया- पिपासयान wifacwd इति न सव्वं भागवश्वं तयोरिति Wey | च्तत्यिपासात्तस्याच्रपानदण्नखवणादिनाई$च्नपानप्रत्या- afaufeadiaa aafa eum शान्तेव मभाति। नतु यचा पुन ama इति uqufeafa तयोभागवश्चनिव्यष्ठं। सायणेय- दीपिकायां वस्ततस्वष्रनायापिपासाश््दयनेन्ियाणां खखविषय- NIAC टदण्णाकामावच्येते। खन्रमदामद्यच्ाप्यन्नादमं खखखविष- ययहण्मेव चक्ुरादीद्धियदेवतानां मुखयान्नादनासम्भवात्‌ | तथाच रूपादिविषयय्महये तत्तदिघयगाचरयोासख्योः waa दभिदेश्यत इति are) डन्ियदेवतानां खखविषयेग्मृखतया

भेस्कत्व रूपकाय्यान्मुख्यनिढत्तिरूपापश्ान्तिरव एयक तयेोस्त्ति-

१८०

Sos यस्ये Hy च देवताये efayaa भाजिन्या-

Dur दविग्ंहाते चरूपरोडाशादि लकणं भागिन्ये एव भा-

वेवास्यामशनायापिपासे भवतः १५१ इति दितीयः खण्डः ? २१

स feat नु ATT नाकपानाश्रानुमेभ्यः मृजा इति nu 9 गवत्धावेवाख्यां देवतायामश्रनायापिपासे waa: wu दति दितीयखण्डभाय्यं ॥ २॥

स एवमोश्वर faa tea | कथभिमेन लाका लाक- पालाश मया Wer अ्रश्ननायापिपासाभ्याद्च संयाजिताः। श्रता नेषां स्थितिरनब्रमन्तरेण तस्मादन्नमेभ्या लाकपा- सेभ्यः जे जे wad fe लाकं ई श्चराणामनुग्रदे faaz

च eae दृष्टे खेषु तदन्मदेश्वरस्यापि सर्ववश्वरलात्‌

च्छा

सब्वाम प्रति नियशानग्ररे खातच्यमेव॥९॥

रसतो धक्तत्वात। यद्यप्ययं वप्रवेशनमशनायापिपासादिमनत्ं तचि- मित्तमन्नादनमिग्ादि सव्वं काय्यज्ञरबसद्कमतपन्नराध्यच्तसख जी वस्य भेक्तरेव नेद्धियदेवताशनायापिपासादोनां । तयापि तस्य वस्ताऽमेक्कतग्रद्यश्ूतस्य खता भाक्तत्वायागादिन्धियदेवता- युपाधिछृतमेव तस्य भोक्कृतवादिसव्वेसंसार डति वत्तु aaa तमारोप्य अु्योद्यत इति न दोषः॥१५॥ इति डितीयखण- भाष्यटीका HRA

र्वं भोागसाधगदटर्िमुका मोग्यशटष्िं वक्तुमारभते | स uafata yawn विवत्तकंस्यद्टीक्याति। नेाकादत्धादिना। पव्बेवक्षोकपाशप्रांनां विना waaay ee वितकिंतवानि त्यक्तैः प्रयालनमोशत्न्नापननमि्याइ | र्वं हति ee

१९८९

Sse साऽपेाऽ्यतपत्‌ तभ्येाऽभित्तप्रभ्यिमूर्विर

जायत ! यावे सामूर्तिरजायतानुं वे तत्‌९२१ तदेतद भिसृष्टं नदत्‌ पराडन्यजिषासत्‌ त-

े°भा० स hati faase एव पुव्वाक्रा aa उदि-

Al

°

ग्ाग्यतपत्‌ ताग्याऽभितक्ताभ्य उपादानभूताग्धो मन्तिंधेन- aq धारणममथं चराचरलचणमजायतात्पन्नं Wa वे तन्मूत्तिंशूपं या वे सा मून्निंरजायत तदेतदन्नं ॥ ९॥ लेाकपालानामभिमुखेनत्सष्टं सत्‌ यया मूषकादि माजी- रादिगाचरे सन्‌ मम ग्टत्युरनाद दति मलापरागश्च-

ay xfa पच भतानीव्ययः। सोा$भ्यतपदिति wat भतेभ्याम- नुष्यादीनामन्रभुता MAM जायन्तां माने सादीनामन्नभूतानि मूषकादीनि नायन्तामिति पग्ाजोचनं सङ्कल्पं छत वानिव्यथः। मूर्तिंशब्देन करचरखादिमता विधाने ब्रीद्यादेस्ग्रणं स्यादत are ॥ घनरूपमिति | कठिनमित्यथेः | नन्वमत्तानामपि वायच- न्रकिर्ादोनामपि सपोदीम्‌ प्रत्यत्रमस्तीति wary हाथंमाड। धास्णसमथयखेति ॥ श्सीरघधार्णसमयंमित्ययः। चरेति चरं मुधिकादि अचरं ब्रोद्यादी्यथः॥ या वेसा मूक्तिरजायताच्नं वे तदिति पुव्वंणान्वयः॥ तच्छन्दाधमाइ | मृत्तिरूपभिति ॥ शन्दा- दिमोक्तत्वभिद्ियदेवतापािकं म खत aaa रव्यमिप्रायेगय तेषां शएब्दादिमागमक्रा रदानीमन्नपानभोक्तत्वमप्यपानषटत्िम- ग्रागापाधिकं न खत अत्न इदद्यमिप्रायेख तस्या awe परि शेघात्रिधोस्यितुमाइ। तदेतदिति॥२।

we सत्पराङ्‌ सत्‌ अजिघांसदिव्यन्वयः॥ पराख्पद ययुत्पा- दयति | परागच्तीति ॥ उक्ताय दृष्टान्तमाह | यथेति ॥ ययेत्यनन्तरं परादडश्चति तददिति शेषः | अतिंगन्त॒ मच्छदिति ॥ यद्यपि ब्रीद्या्चेतनात्तस्य मेवमिच्छा सम्भवति aay ary ॥

९८९

Sse Za लिपृक्षननुाशकाद्वाचा यदीतुं \ स Ae

नद्ाचाऽयहैयदभियाहत्य हेवानुमन्रप्स्यत्‌ ॥ ३१ तत्‌ प्राणेनाजिषृक्षत्‌ नाशकत्‌ प्राणेन Tere 1 स॒ यद्ैनसप्राणेनायहैष्दभिप्राण्य दैवानुमच्रप्स्यत्‌ Uy १६तचभुषाऽजिषृक्षत्‌ ATMA यदहीतु 1 स यद्धैनचक्षृषाऽयहेव्यद्ृषट्रा हैवानमत्रप्स्यत्‌ १५१ तच्छोत्रेणाजिषृ्षत्‌ ATMA Haat यहीतुं! स यदेतच्छोत्रेणायहे यच्छुत्वा हेवानुमत्रपस्यत्‌ NEU

Qeure तीति WTS खदन्त॒नतीव्याजिघां ष्दतिगन्तुमेच्छत्‌

च्छा

urefad प्रारभत care: तदन्नाभिप्राय॑ मला स लाक- साकपालसघात्ैः कार्यकारणलक्णः पिण्डः प्रथमज- लादर्न्यांखान्नादवद्ाचा वद्नक्रियया य्हीतुमपादातंस प्रथमजः शरीरी GUPTA AMC हौतवान्‌ स्या-

nica प्रविष्टं किन्त वदिरेव सित सिव्यच तात्पव्यं । काय्य- acawge: पिकस्तदत्रं वाचा जिष्टच्दित्यन्वयः। नन्विदानी- faq प्रथममेवापानेनेवाञ्नजिच्वा तस्य किमिति सीदि amg तस्येदानीन्तनश्रीरापेच्तया प्रयमजलादिति we- द्ाद्यपेच्वयेत्यर्थः । यस्मिन्‌ sfafear अन्रमदामेल्युपक्रान्तस्य afewaicea समद्धिपिण्डापेचया प्रथमजत्वाभावादपणश्यत्न जानत्चि्यचैः ॥ वदमक्रियया प्रथमजस्य पिण्डस्य कारखस्यात्रय- eA कार्यंगतासाम्येन तत्‌ अएयति | स प्रथमण इति ॥ Sa प्रयममन्रपदं ग्एद्धोतवान्‌ स्यादित्यत्र कम्मत्वेन सम्बध्यते | तत्काय्येभूतत्वादिति तदनन्तरभतत्वादित्यः | ड- दानीन्तनश्रीस्स्य पुब्वैकालीन्द्िशरो रकाय्यत्वाभावादिति

१५९

र*ॐ° तत्वचाजिगृक्षत्‌ तनुशक्रात्‌ त्वचा यहीतुं 1

स WAT त्वचाऽमहेष्यत्‌ WY देवानुमत्रप्स्यत्‌ १७१ तन्मनसाऽजिषृक्षत तनाकरेन्मनसा यहीतुं! स यदेनन्मनसायहैयलयात्वा दैवानुमच्प्स्यत्‌? ४१ तच्ियिनाजिय्रक्षत्‌ तनुाशकराच्ििन यदीतुं\स यद्ेनच्छिमेनायहेयदवि मृज्य ठेवानुमतरप्स्यत्‌१? EN तदपनेनालिष्ृक्षत्‌ तदा वयत्‌ 1 स ठषोाऽनुस्य यह यद्वायुरनुयुव्री रष यद्वायुः? १०१

Toute Walshe साकस्तत्काय्यभूतलाद मभि या इत्येवा च-

चपा

Wa ठपाऽभविष्यत्‌ ॥ ३॥४॥५॥६॥

न चेतद्‌ स्ता नाशक्रात्‌ पु्यजाऽपि वाचा attafaa-

प [| ~ ~

वगच्छामः VAT खमानमुत्तर तत्माणन तचखच्षा AT- ay awa तन्मनसा afar तेन करणव्यापारेणान्नं य्दीतुमगरक्ुवन्‌ पञश्चादपानेन वायुना मुखच्छद्रेण तदस मजिघुचत्‌ तदा वयत्तदन्नमेवे जय्रादाभनितवान्‌ । तेन ख एषा न वायुरन्नस्छ य्रहेाऽन्नग्रादक इत्येतत्‌ | यद्वायुयौा अभियादव्येति वाचकश्ब्दनाभिधायेत्ययः । पुव्वेजाऽपीन्यस्य नाग्रक्तादिति पुज्वणान्वयः॥ ९।४॥५॥६।

प्रायेन घ्रसेनाभिप्राण्यानघ्नायेव्ययः। चपाननेति aaerar न्त गच्छता वायुने्ययः | watryeaaty खसगदठत्तिमतः प्रास्य धम्मा Mae Ga LAAT | तदेतत्‌ SS परादिद्यादिनोक्तं॥ शस्य aqua प्रयोजनमपसंहइरति। aaa za xfa y येन कार

ओेनापानेनान्नमशितवान्‌ Atay: | अपानदढत्तिमतः yWwaUr- परग्राहकलप्रसिदडा उदएीकरतमव्रायरिति वान्नं Bas | अद्रा

१८४

ese म faa कथं न्विदं मटते स्थादिति a

ज जा त मा-क नका क

ए०भा० वायः अ्न्नायुरन्रबन्धनेऽज्जीवनेो वे प्रसिद्धं स एष

Sto

aaa won sue tre ॥

स एवं साकलाकपालस्वातखितिमन्ननिमित्तां wat पुरपैरतत्पालयिदसख्ितिखमां ania fea) कथं a केन प्रकारेेति वितकंयन्निदं मदृते मामन्तरेण पुरसखामिनम्‌। यदिद कायकारणसङ्गातं ate वच्छ माणं कथं नु खलु मामन्तरेण स्यात्‌ परां aq यदि वाचाऽभिव्याहतमित्यादि केवलमेव वाग्व्यवद्रणणदि

युरिति॥ खन्रमदामेव्यादिश्चुव्यन्तरः प्राणस्यान्नायुदटं प्रसिडमि- GU: ॥ 9 ॥८॥९॥९०॥

wa भोगाधिकरण्भ्यतानां treat भागायतनस्य wsafsa- feudica भोगापकरणानां वागादीनां aafsade ara- पालत्वेन afencte करणाधिरूाटरत्वेन च स्थितानां देवतानां भगे परेरकयोर्शनायापिपासयोारूत्मयुक्तस्य कर्यनिविष्स्य श- ब्दादिविधयग्रहगलस्णस्य भोगस्याप्यच्न टत्तिमत्‌ प्राणनिषस्यात्र- प्रानयहगलचछ्छयस्य च भागस्यात्मनः संसारित्वसिथ्यथं wia- भिधायेदानीं संसारिणां भोक्तारं दर्शयितुं खष्टुरीश्वरस्य विचा. tin द्रयितुं स xwafa वाक्यं areas | स खवमिति। परस्य पौराणां पुरवासिनां तत्मालयितृशां राजनियुक्ताधिका-

‘frat द्धितिसमां तत्तल्यामच्ननिमित्तां ष्यन्नाधीनां सच्रातश्ितिं

Rana ॥ छरत्वेव्युपलच्तणं लाकादीन्‌ wats ख्यं y पदाधानक्ता वाक्यायमाह | यदिदमिति ॥ वच्यमाणमिति वा- चाभिवयाहतमित्यादिना | वच्छमाशमभिदयाहस्यादिकमिव्यर्थः। हेतुगर्भिंतमिद^गब्दाथंस्य विश्रेषणं पराथ सदिति परा्य॑त्वात्‌ परार्धिंनां aed कयं स्याद्यस्येवार्धस्य कथं शन्द चितं यति.

१५८५.

ose ईशत कतरेण प्रपद्या इति 1 a faa यदि

— eee eee ee

ए०भा० तत्निरर्थकं न कथञ्चन भवेत्‌। वलिस्॒त्यादिवत्‌ पार-

ष्पा

वन्दयादिभिः प्रयुज्यमानं खाम्पथं सन्तत्खामिनमन्तरोणाख त्येव खामिनि तदत्‌ । तस्मान्मया परेण खामिनाधि- छात्रा एतारूतफलसाषिभूतेन भाक्ता भवितयं पुरस्येव wat) यदि नामैतक्छंदतकायथंस्य परार्थं पराथिनश्- तनमन्तरेण भवेत्‌ पुरपारका्यभमिव तत्‌खाभिनमन्तरे-

teary | यदीति ॥ केवलं भ्तेरहितयाहर्णादि यत्तत्र कथ- aa भवेत्‌ कथद्धिदपि न भवेदिव्यन्वयः। aa देतुनिरयेकमिति ्र्थयत Kau: | पचाद्यच्‌ । खथंयिता पुरुषस्तदरहितमिव्यंः। खर्यंयिताहि पुरषः खस्य प्रयोजनसिध्यथें बागादिकंप्रेरयति। तदभावप्रेस्काभावाद्राग्द्यवहारादिकं न भवेदित्यथः। यदा अथः प्रयोजनमयिंनाऽभावे तस्यार्थत्वाभावाशिष्पुयोजनं सत्‌ तन्न Wad! प्रयोजनप्रय्षत्वात सव्वप्ररत्तेरिति। aa TIT वलिस््तद्यादिवदिति॥ रतदव विदणाति | पारेति ॥ खच यथया- NST REE! यथा पोसादिभिः प्रयज्यमानं वलिस्त्यादिकं सखामिनमन्तरण न भवेत्‌ तददित्यन्वयः | खामिनमन्तस्णेग्स्य व्याख्यानम सत्येवेति ॥ विचास्स्य फलमा | तस्मादिति ॥ परेण waar खानिगा alfa वागादिवयवहारछतापकारभाना ष्पधिषाच्रा वागादिप्रेस्यं ्ण्िधाटतश्ायस्कान्तवश्चेतनस्य स चिधानमायमेव सादितया म व्यापार इत्या | wafa ।॥ HIATT Wau: | फलसाच्ित्वमेव भोक्तु aa

are | atafa । राच्ेयस्येति पदाध्याहारे शेति इच्ततेति पुव्व-

waa: | ख्व वाग्यवहर्गादिकाग्यसिध्ययं मवा wagafa- वयुकाऽऽसखरूपबोधा्ेच्च मया प्रवेदटव्मिति वक्तुं स सचत यदि वाचामियाहृतमिद्याद्यथ asyfaaad वाकं तत्रवेश- प्रयोजनकथयनार्यत्वेन कथं न्विदमिति वाक्लुख्यत्वात्‌ a rad कतम्ण्ति aaa श्यवह्तिमपीष्नाण््य व्याचष्टे । यदि

१९८६९

es: वाचाभियाहतं यदि प्राणेनाभिप्राणितं यदि चक्षुषा दष्टं यदि श्रोत्रेण श्रुतं यदि त्वचा स्पृष्टं

Voure णाय aise RAS: HSA al खामो VI का्य-

ST

कारणमहनतमनप्रविश्च वागाद्यभियाइतादिफलं नेप- लभेयं । राजेव पर माविश्ाधिरृतपुरुषषटताहृतावेक्षणं | न afqarad ससेवंरूपसेत्यधिगच्छद्धिचार येत्‌ । fara तु योऽयं वागाद्यभिव्याहतादीदमिति az स सन्निति ससंवेदमरूपस्ेत्यधिगन्तयेऽदं स्यां यदर्थमिदं संदतानां वागादीनामभिव्याइतारि । यथा स्तमक्खादीनां प्रा- सादिसंशतानां खावयवेरसंहतपरार्थतवं तद दित्येवमीति-

मामेति ॥ संहतस्य वामादिलत्तवस्य कायस्य qa परो-

पकाररूपाभिव्याङर्णदिकारित्वं पराचि नमुपकारभाजमन्तरेख wafcad: | waa यदि वाचैव केवलयाभिथ्याषतं मवेदिवे- जकाराध्याहारेय qe योाजितं। रवमुत्षरत्रापि यदि पाये जैवाभिप्राखितं भवेदिग्यादि sea) खभिप्राणितमाघ्रातं अभ्य- पानितं ead afsafaerd: 1 उक्तमेव aM स्पष्टोक- रोति। aawfaanfen ॥ ad सन्निति अयमात्ाऽल्ि स रशवं- रूपेति माधिगच्छ दिव्यः | प्रवेशे खस्याधिगमे न स्यादिलु- का van तु सेाऽखीति प्रवेश्रफखमाडइ | विपग्धये तिति 9 प्रविश्य धभिय्याहतादयुपलम्भे तित्ययंः। केदनरूपः संखेक्थिग न्तयाऽदं स्यामिन्यग्बयः ॥ वेद्नरूपत्वमुपपादयति | योऽयमिति ॥ योऽयं वागाद्यभिग्यादतादि वेद स वेदनरूपइत्यधिगन्तवयः afaa- ग्वयः। न च वेदितुः कथं वेदनरूपत्वमिति are । वदितुस्वेदन- EUS तस्य चेदनान्तर कम्मेत्यं वाच्यं । तस्मिन्‌ वेदने वेदितेवकत्ता चेदेकस्िन्‌ वेदितरि कत्तुतवं कम्मेत्वञ्च fees प्रसज्येत | खन्या वेदिता कत्ता चेत्‌ तस्याप्यन्यो वेदितेत्नवस्या स्यादिति बवेदि- तुवदनरूपत्वं सिध्यति षख्तण्वश्रुन्यन्तरसेयोा वेदद्‌ जित्रागीति।

१८ 9

ट. यदि मनसा ध्यातं यद्यपानेनाभ्यपानितं

यदि fara विसृषटमथ कोऽहमिति nu १११

एे*भागलाऽतः कतरेण प्रपद्या Thal WIT" Agr Ve सद्ग

तस्य प्रवेश्रमागावनयाः कतरेण मार्भणेदं कायकारणस- इातलक्षणं पुर प्रपथे प्रपद्येयमित्येवमोलिला न तावन्म- डत्यपराणस्य मम सब्वाथाधिषतसख्य प्रवेशमा गेप्रपदाग्याम- धःप्रषदये faafe पारिे्यादस्य agri facrel प्रप- येयमिति ॥ २९ i

A णनि

स Baila भारटभ्रेयप्राणवेद नस्यातमत्वमक्तमिति भावः॥ तस्य वेद- HENS प्रमाणमक्राईल्ित्वे प्रमाणमाश्। यदयमिति संहतानां वागादोनामभिव्यादतादि ay सान्या बागादिभिस्संहतः संशवेदधिगन्तयय इति पुव्वयान्वयः॥ संइतानामसंहतपरार्थंत्व ceraary | यथेति ॥ waa भवति। वागाद्यभिव्याहतादि खासंहतपराथें ufaqaifa संहतत्वात्‌ कुण्यादिवव्मासादा- दिवश्चेति तददिग्नन्तरं श्रुतिगतं स इंच्ततेति पदं ब्य । भाष्ये तु स्पष्टतया व्यक्तं प्रयोननदयवशात्‌ प्रवेशस्य wiae सिद्धे प्रवेष्रदारस्य famcuraac दति॥ Kail स रच्तत कतरे. येति वाक्यं areas | रखवमीदलित्वेति ॥ त इति यतः प्रवेशस्य वागादिव्यवहारसिडिम॑व्छरूपबाधखेति प्रयोजनगदयसिग्यथं कर्त॑द्यत्वमत इत्यथः ष्यन्तरिति पाठे ्रोरस्यान्तः परपदे रन्ध न्वयः॥ कतर शेति पदं NWA WAY माग दयं anata | प्रपदखेति। इदानीं ग्टहीतं पदः व्याख्याति ॥ नयोः कतरेखेति॥ प्रपद्य इत्यनन्तरं ओतंस wate पदं KT | नन्तरं = ea यदि बाचेव्यादिवाक्यं yada व्याख्यातमिति तदुत्तरं स रतमेव सीमाममिति aed व्याख्यातुं तदपेचितमाङ | रखवमीच्ित्वेति ॥ पय्थालाच्ये्ययंः | ZI प्रवेश्रमागय सखवामिमः vawisafaa xaaaq aaa प्रवेशं निखितवाजिग्याह। म तावदिति।॥ a- स्येति पिणस्येच्यः। प्रपयेयमित्नेन्तरं fafaafa Ta ॥ १९॥

१८८

Seso Bean सीमानं विदार्य्येतया दारा प्रा

एेण्भा० लाक दूवे्तितकारो य ईरः Bur एतमेव ag-

Blo

सोमानं कंशविभागावसानं facra fax छवा एतया दारा मार्भणेमं लाकं कार्यकारणसद्नातं प्रापद्यत प्रवि- ani सेयं fe प्रसिद्धा दाः । agfa तेलादिधारणएकाले तद्रषादिसंवेदनात्‌ सैषा विदृतिविदारितलादिदरतिनाम प्रसिद्धादाः। इतराणितु ओ्ाचादिदाराणि खत्यादिख्ा- नीयषाघधारणएमागलात्र सन्डद्धीनि नानन्ददेत्नि cer द्वारं परमेश्वरसेव केवलस्येति । तदेतन्नान्दनं नन्द नमेव नन्दनमिति श््ै ered | नन्दत्यमेन दारेण गत्वा परङ्िन्‌ ब्रह्मणीति तस्यैव खटा प्रविष्टख जीवेना-

रवमपेच्तितसक्रास रखतमिति वाक्छं याचष्टे। जाक इवेति ॥ र वमोच्ित्वा wart विदां प्रपद्येयमिति fafada ayia प्रापद्यत KAA | मन नव वे परुषे Gran: | GA a WaT WMT: | ATTATST | नवदारे YS Setarfey दारनवकं ufas a तुमुद्धनि दारान्तरभिन्याश्द्ख प्र्यत्ततस्तयाद्धमायनच्नम्रतत्वमे- तीति अति तश्च तस्य प्रसिद्धन वमिति aa सषेति वाक्यं ॥ तद्या- चष्टे। सेयमिति ॥ प्रच्यच्ततः प्रसिदिं सेति पदाभ्यां दशयति | मद्धंनीति ॥ मद्धनि चिर विषर्च्तेलाद्धास्णकालें तिक्तादित- जससंवेदनंदटृश्यतडति सा डाः yaaa प्रसिदेग्ययः। नकेवलं द्वारः प्रत्यच्तत रव प्रसिद्धिः किन्तु तस्या faefafcfa maf सिस्य । विदटतिरिति॥ खनेनेश्चरेण खप्रवेशाथंमसा- woman विदारितल्वात्र ग्ट्यश्यानीयचच्रादिप्रवेशदारे सह मव gq yea प्राणा xante पुव्वाक्श्रुतिषु परिगखितमि ae! खतप्रसिडधि वक्त तदतच्नान्दनमिति ara तचवद्‌वना aa नान्यानीत्यक्तमिति रत्वा याचष्टे | xacifa त्विति॥ ae

१९८

Sose पद्यत 1! सेषा विदतिर्माम इास्तदेतनुन्दनं

भा त्मना UH Xa S UT चय श्रावसथा जागरितकाले।

To

दृन्द्रियस्यानं दचिणं Wa: । खप्नका लेऽन्त्मनः । BTA काले इदं ददयाकाशमित्येतदच्छयमाणा at चय श्राव- सथा: । पिदश्रीरं arena: खञ्च शरीरमिति चयः QA जाग्रत प्नसुषुप्नाख्याः । नन्‌ जागरितं प्रमो-

डोमीति । सम्यण्टद्िरानन्दे ag तानीति fare: | Caw भावप्रधानं खीरत्यानन्द्म प्रति इेतुत्वे येषामिति बडत्रीषह्िखा Varta नपुंसकत्वं RT| नन्द्त्यनेन द्वारे गलवेत्यनेन तयेडं- मायच्नग्टतत्वमेतोति श्रुतो प्रसिदिदशिता। LACT VAM AT तस्येव पृन्नीक्तकाय्येकर्णसङद्धतापाधिकसंसारमा | तस्येति | र्वं पुरः SE जोवेनात्मना प्रविद्धस्य तस्य Cry Ea Aa स्ाव- सथाः करीडास्थानानोत्यन्वयः | तान्येवाद । जागरितेति ॥ चन्ु- रिति चच्चगालकमित्यर्चः। मन डति मनसोाऽधिकरणं कर्टस्थान- faa: | कण्ठे ea समादिणेदिति ्रतेः। हदयाकाश्डति हद्‌- यावच्छिन्रग्धताकाण्र इत्यथः यद्यपि ब्रद्धण्येव GARI जीवो awa सतासोम्यतदा सम्प्र डति खुतेस्तयापि ब्रह्मणिाऽपि ङदयाका- प्ेऽवस्ानान्तत्सम्पन्नोऽपि तन्नेव वन्तत इति ara | न्यथा शद - WARM ददहराधिकर्गन्यायन त्रद्याभिधानेन ay ay: ant इति वच्यमाणखप्रतुल्यत्वानु पपत्तिसित्यत खव पच्छान्तस्मा- च । वच्यमाया वेति॥ तानेवाह | frenctcfafa y avatar at इदमेक रख्वेत्यदितीयत्वेनोक्तस्यकयमावसयानांयोागडत्धाशद्या- वसखथानां म्टषाल्वान्न पारस्माथिकादितीयत्वायोगडति aa चयः QM KOR तद्याचष्े। चयः Gat इति ॥ खप्रतुल्या Kae | ना- atzquaaa पिच्ादिग्रीस्चघयष्वेत्यपि xeaj | तेषां aaa नास्तीति wre aaa eats शरोरचयमु पलच्ितं aafa- बाधस्य खप्रप्रमेाघतुच्यत्वात्‌ खप्रत्वमेवेत्याह | नेवमिति।॥ तथा ५2

Poo

० तस्य AT आवसथास्रयः स्वपा अयमावसथेो

ऽयमावसथेऽयमावसथ इति ? १२१ स जाते भूतान्यभियेक्षत्‌ किभिदान्यं वाव-

रे०भा० घरूपलान्न VA नेवं VY Wal कथं परमार्थखात्म-

aT

WATUTATAA खप्रवदसद्स्तुलदशनाच। ्रयमेवावसथयय- चदं किणं प्रयमः। मन श्रान्तरं दितीयः। दयाकाश GANA: | WAAAY इव्युक्तानृकीत्तनमेव ॥ ९२ ॥

तेषु श्ययमावषयेषु पयपायेणात्मभावेन वन्तंमानो विद्यया दीघकालं गां प्रसुप्तः खाभाविक्या न प्रबध्यते। अने कश्तसदसानयसन्निपातजदुःखं मुङ्मुङरभिघातानु-

ufafaaieifa श्ङ्ते। कथमिति॥ विवेकिनां तथा प्रसि द्यभावे$पि विवेकिनां तह्वत्तणन्नत्वात्तथाप्रसििस्स्ीग्ाद | परमा्यति॥ वश्त॒तत्वतिरोधानेनासदस्तप्रतिभासः। wx इति aga जागरितमपि तथयाभ्रूतमेव । ब्रद्मखरूपतिरधानादवि- दयमानजगत्पतीतेखेत्य्थः। BA यग्मनस्तत्‌ fade खावसथ

इत्यन्वयः च्यमावसथ इत्यादिनाऽचान्तर नोच्यते प्रासाद

मिकावदुपय्यधोाभावेन faa ca चच्तुरादयेोऽङ्ुल्या निदिश्च VA वाद्यावसयमनान्तिकारणायेत्या | अयमावसथ इति। उष्कामकीन्तेनमेवेति ॥ ९२॥

नन्वावसथश्रब्दस्य एहविशघवाचिनः कथमच्यादिषु प्रयोग श््धाश्यावसथस्येवेषु स्थितस्य दीघनिद्रादशनात्तेषु छखसप्तस्येव शोघ्रप्रनेधदणश्रनात्‌ गाणा रत्याऽऽवसथयत्वमाइ | तेषु wWa- fafa ॥ खाभाविक्छा विद्ययेद्यन्वयः। खनभवरित्यनन्तरभिन्यते aaa raya इति we: | ननु जागरितादिकंमभूतका- UY काय्यकरयसद्गतस्य धम्मा न ल्वात्मनः। तदि व्रस्यापि तसिं स्तादाव्याभिमाना्षद्धम्म वत्वमिति वत्तु सजात इति वाकं

९०९

०० दिषदिति 1 स तमेव पुरुषं बह्म तत-

ममपश्यदिदमदगभिति 1 १३१

Bure भवेरपि स कदाचित्‌ परमकारुणिकेनाचार्यंणात्मज्चा-

नप्रबोधलच्छन्दकय्यां वेदान्तमहाभेय्यां AHI ताद्य- मानायाम्‌ स एतमेव ष्यादि कट्ठं लेन प्रकृतं पुरुषं प्रि a यानमात्मानं ब्रह्म रत्ततमं अन्ततकारेणेकेन CAA तत- तमं व्याप्ततमं परिपूषंमाकाश्वत्‌ प्रबुध्यत WIT । कथ-

तद्याचष्टे। स ara fa ॥ भुतान्येवाभिमु स्येन areata व्याक- रोत्‌ व्य्तं WTA A क्वा ख | मनुव्योऽं काणेाऽङं खख्यदमित्या- दिप्रकारेये्ययः। तथा च शरु्यन्तरः | waa नीवेनात्नान्‌ प्रविष्ठ नामरूपे व्याकर्वाणोति | नमु तिरि क्तात्मच्नाने सति कथयमक्त- तादाल्यम्नम इत्याशङ्का श्रुतिः | किमिदान्यमिति ॥ eer faa शरीरेऽन्यं यतिरिक्तमात्मामं वावदिषत्‌ किमिति ara at- क्रवानित्यर्यः।न न्नातवानित्यपि ava | डतिश्णब्दो centers | यस्मादेवं तस्मादभिथेच्तदित्यध्यासपः प्रकर्गसमा्यया AT | XS वाक्यं भाष्यकारैः स्प्टत्वादुपेचितं रेखकदोवात्‌ पतितं वा॥ रखव- AWITIG प्रदण्यं तस्यापवादाथें स रख्तमित्यादिवाक्छं Brae | स कद्‌ाचिदित्धादिना॥ यदास जातडत्धादिरपवादः। तस्मिम wa रवंयाजना | भूतानि व्याकरोत्‌ विचिन्त्याकशात्‌ | किमेषां खतः स्तास्ति न वेति विचारितवानित्ययः। fear च faa- न्धमात्मयतिर्क्तिं खतः aur वावदिषददिष्याभि न किष्िद- प्यात्मव्यतिरिक्ति am श्क्रामीति निखितवानित्ययः॥ रखवपदा- यंप्रधनवता वाक्या्यन्नानमाङ। स रतमिति। खाचाग्येवाम्‌ परदषोा वेदेति Bar yaa विनाखता वाक्छायन्लानं न सम्भवती- त्यभिपरे्याह | परमिति ॥ वेदान्तेति ॥ उपनिषत्काणस्य समदा- यस्य मेरीष्थानत्वं तदरतानां तक्मसीत्यादिवाश्यानां प्रनाधजन- काश्राब्दत्वमिति aa पुरि waafafa मृडन्यया दारा प्रविश्यति

FoR Soyo तस्मादिदन्द्रो नामेदन्द्रो हवे नाम तमिद द्र सकमिन्द्रमित्याचक्षते परोक्षेण \ परोक्षप्रिया za हि देवाः ! परोक्षप्रिया इव हि देवाः १ १६४ ? इति तृतीयः खण्डः n ३? दव्येतरेये Fete आरण्यके चतु्थौऽध्यायः 1 उपनिषत्सु प्रथमेऽध्यायः ॥ १ ॥ ॐ तत्‌ सत्‌ ¶

Rear मिदं ब्रह्म ममात्मनः खरूपमदभं Tearafea | श्रा दरति विचारणाथा तिः, यस्मादिदमित्येव । यत्छात्ताद- परोाच्वाद्रद्य सव्वीन्तरमपश्यन्नपरोाचेए ॥ V2 ॥

तस्मादिदं पश्यतीति ददद नाम परमात्मा दद- स्रोषवे माम प्रसिद्धालाक Sat: | aad ददन दमि परोच्ताभिधानेना चक्षते ब्रह्मविदः संव्यवहाराय पूज्यतम- त्वात्‌ प्रत्यच्तनामय्रदणमयात्‌। तया fe परोच्चप्रियाः परोा-

Mo प्रषः | लपेनेति तेन सदेत्यथः॥ fa परोत्ततया wrafafa एष्छति | कथमिति ॥ तस्य छतप्रख्यापकेन वाणेन तस्यापरया- चत्व माद | इदमिति।॥ इतीति gacuarw | eer xfa y fa- चारखापुव्बमिति विचारगांजुतेविंडितत्वात्‌ gat सम्यग््रद्य वातं न वेति fama सम्ग्न्नातमिति fafearet इति खस्य कताचतवं प्रसयापितठवानिव्ययेः। १३।

तस्येद छनामप्रसिद्यापि तस्य क्षानस्याऽपरेच्तत्वमिति बकं तस्मादिदद्धडति वाक्छं। तद्याचष्टे। यस्मादिति॥ यस्मात्‌ सन्वा- न्तरं ब्रह्म इदमिद्यपरोच्ं प्र्यगात्मेतयेवाऽपण्यदित्यन्धयः ॥ कथच- भिदन््रनामत्वमत arw ददन्रोषवा डति। afer मायाभि- स्व्यादाविश्धप्रसिदधेनं feos त्यत are | तमेवमिति। श्द- AT खतः प्ररोच्चत्वायै GACH aay शयाङरिचर्यः॥ पररा

९०२

Qoure चनामयदणएप्रिया दव wa दि चस्माटवाः। किम wae

वानामपिदेवेा महेश्वरः | feared प्रकताध्यायपरिसमा- AI दृत्थेतर येापनिषद्धा ये HAAS WITS: Ue ॐ तेत्‌ सत्‌॥ ्रसमिन्नध्याये एष arate: | जगदूत्पत्तिशितिलय-

छदमंखारी सर्व्वज्ञः wate: सम्व॑वित्‌ सब्वेमिदं जगत्‌ @-

च्था०

ताऽन्यद्स्वन्तरमनपादायेवाकाशादिक्रमेण TET खात्म- प्रमाघनाथं स्वणि च प्राणादिमच्छरीराणि खयं विवेश | ्रविश् च खमात्मानं यथा भूतमिदं ब्रह्मा- स्मीति साक्षात्‌ प्रत्यबध्यत। तस्मात्‌ स एव Tatas

Vai प्रयोजनमाङइ | पज्येति ॥ पज्यानां परोच्ततयैव नाम वक्त- fama प्रमाणमाह | aut wifa y Sat xfs पव्या रत्र्यः ॥ BT TAWA उपाध्याया इव्ुक्तावेव प्रीतिं कुव्वन्तिलाकेन तु विण्णभिचरादिनामयष्म इति भावः॥ ATS परोच्तत्वं नाम यथा- यंनान्ना रूपान्तरकरणेन खरूपाच्छादनमिति We । रव्येतरे. योपनिषद्याष्यटीकायां प्रयमाऽध्यायः॥१९॥ & तत्‌ सत्‌। अस्मिव्रध्याये च्पात्मकत्वलाकपालखटचयशना यापि पासासंयोा- जमादोनां बद्नामयानाम॒क्तत्वात्‌ सव्वंघामपि विवत्तितत्वण- yaar विवच्ितमयेमाङइ। afafafe ॥ सर्गेेव्वपि शयी. CAR UAT स खव wesc इति वच्यमाणोाऽथं Taw. =iy: | वाकायं डति faafaa इति शेषः ॥ कथमयमेवाी frafaa cam पूर्व॑सन्द्भंप्यौलोचनयेव्याइ। भगदि्या- दिना ॥ यद्यपि लाकादिदटश्या अत्रा चोत्प्तिशिगेषोक्ते तचाप्युत्पत्तिश्थित्यक्याऽथात्‌ प्रलयो<प्युक्तपाय इति | लयक्दिन्य॒त्तो लाकपालादीनामेव भोाक्ततवाक्या खसंसासव्यक्तमिन्य्यः | सामा- न्यतः सव्वं नानातोति aaa) विशेषतः सव्वप्रकारेणापि सव्यं लानातोति सव्वेवित्‌ ॥ ea ज गतस्तत्कार्यत्वाशद्यातिरेकेख AMAA प्रत्यगात्मनस्रदभेदमाड | Safa ॥ न कवं प्रवे.

१०४

ए०भा° एवात्मा नान्य दूति । अन्योऽपि खम च्रात्मा न्द्माखी-

ST

aa विद्यादिति ara at दृदमेक vara wig” ततमसिति चेाक्रः। ्नन्यच चासर्व्वगतस््र सष्वात्मना वाला- गमाचमप्यप्रविष्टं नास्तीति कथं सीमानं facra प्रापद्यत पिपीलिकव सुषिरं! नन्बत्यच्यमिदं wd ay Wa चा- दितव्यं । wate: सन्नीचत श्रनुपादाय किञ्चिल्लीकानष्ट- जत श्रद्धः पुरषं समुद्धत्या मृच्छयत्‌ | तस्याभिभ्यानाचरुा- fe निभिन्नं मुखादिग्यख्चाग्यादया लाकपालास्तेषाच्चाश- नायादिसंयोाजनं तदायतनप्रा्थेनं तदथं गवादिप्रदशनं तेषाञ्च यथायतनं प्रवेशनं ख्षटस्यान्नस्य पलायनं वागा-

ष्ोह्रधेव तदभेदः किन्त तदभेदज्नानोाक्तंखेत्याङ। प्रविश्य चेति। प्रत्यनुध्यतेति | यस्मात्‌ सन्वशरीरेव्वेकस्येव प्रवेश उक्तः। यस्माच्च प्रविद्धस्य ब्रह्मतया चन्नानमक्तं तस्मात्‌ सव्वशरीर्स्वेक Talal a च सत्वन्न डर र्व नान्य इत्येष qm faafaa रति पुव्वयान्वयः ॥ सम खात्सेति विद्यादिति संहितापनिषद्रत- वाक्धश्रेघाऽप्येतमेवायमादेत्याङ | न्याऽपीति ॥ सम इति सब्वश्चूतेय्वेक सथः} स इच्ततेव्यादिसन्द्भादयमयः प्रतीयत Kae पूवे सदानीम्‌पक्रमापसंहाराभ्यामप्येव रवाधेः प्रतीयत इत्याह | च्यात्मावाडति॥सदेव सेभ्येदमय खासीत्‌ तदेतद्रश्या- uafamer चाडितीयत्वमक्षमित्याङ | aaa चति॥ प्रवेश्वा- Witla TAMA तद यक्तं तस्येवासङ्गताथित्वादिति शङ्कते सव्वगतस्येति। ष्पशरोरत्वादिदारयिद्रत्वं सन्वगतत्वात्‌ प्रवेशखन सङ्च्छत rau: | fa प्रती यमा मार्थं सङ्तत्वमुत बि वच्तितार्ये | Ql सव्व स्याप्यसङ्कता्थत्वेन सव्वेस्याप्यप्रामाखं स्यात्‌। न च वेद- स्य तद्ुक्तमि त्या इ | नन्विति॥ चच्तुरादिकरयेरी चयं प्रसिडं गदा- द्युपादागवत ण्व GBH COAT सम्‌डरण्संमृष्ने इत्यश- रीरस्य तदसङ्तं शस्त्रादिना ana विदास्णनत्वमृन्तानांसखा-

९०५

ए०भा° दिभिस्तन्निघृक्ता एतत्‌ सवे सीमाविदारणप्रवेश्रसम-

चधा

मेव । we तदि सव्वमेवेदमनपपन्नम्‌ । न । अरचरात्माव- माधार्थमाचस्य विवचितलात्‌ । सब्वाऽयमर्थवाद्‌ दृत्य- दाषः | मायाविवद्धा महामायावी दोवः सर्व्वज्ञः सव्वं शक्रिः स्व्वमेतखरा चर सुखावनेाधप्रतिपक्यथं लाकवदा- ख्यायिकादिप्रपञ्च इति य॒क्रतरः we: 1 न fe ख्ब्याख्या- यिकादिपरिज्ञानात्‌ किचित्‌ फलमिब्यते । एकाक्यखरूप-

दिम्योऽग्न्याटत्यततो तस्य दाहादिः स्यात्‌ मन्तस्येवान्येग सयोाजनं कन्त Ue नाष्नायादेरमुत्तस्य। खग्न्धादीनां शरीरखष्टेः Tod प्रायनाया SAM: | तदा गवादिशरोरभावात्‌ खयं चाणश्यीर- त्वादानयनायागः। तेषवामशरोर्त्वादमृत्तत्वात्‌ प्रवेशानुपपत्तिः। च्यत्रस्याचेतनस्य पलायनानु पपत्तिः। वागादीनां इस्तादि वदस्वा- दानासामण्यात्‌ तेजिषटत्तानुपपत्तिः सर्व्वमसङ्कतार्थमिव्य्यंः | afe सव्यमप्रमाणमस्तिति afasya) स्विति ॥ विव्रच्तिता्यं विषं qua) प्रजापतिरात्मनो वपामृदकखिददित्यादोनाभिव प्रामाणसम्भवेनाप्रामाण्ये न कस्यचिदपि युक्तं ॥ चिवच्िताचं च नासङ्गतिरिति ह्ितोयंदूषयति। मेति॥ लाके खयमेव दारः Her ऽने केषु wey प्रतिश्ितस्य देवदत्तस्येकत्वद ण मान्तददिहात्मन र- कत्वमिति बेाधयितुं विदार्णप्रवेश्रमे saa a तु साऽय विव- faa: | वि वच्तितात्मेकत्ववाधदारतयक्तत्वात प्राणस्तार्थदारत- याक्तवपोात्‌खननादिवदथवाद EUW: | GAT Tq प्रवेशाद्‌ fewfafcaying aw गणायवादत्वं वपातखननादिवाक्छ- agar ्मि््िमस्य भेषजमिति बद्धुताथवादत्वमङ्ल्ल्याङ | मायावीति ॥ मायया घटितमपि सन्वमपपद्यते। अधटितघट- कत्वातस्या इव्यथः | अनन खख््ादेरघटिताथयत्वाद्रन्धव्वं गगरा. दिवन्मषालमेवति स्पमण्टीकत्तमघटितमपि eof wan xfs afaaay मन्वात्मावबाधखेडि व[च्तितस्रश्ि साच्तादेवस उच्यतां किमनेन ख्या प्रपञ्चनेनेत्यत व्याड | eaten खवनोधः अव-

९०६

Toure परिज्नाना्वग्टतलं फलं स्व्वापनिषत्रसिद्धं । रतिषु

Ge

च गीताद्यासु। खमं Vag भूतेषु तिष्ठन्तं परमेश्वरमि- व्यादि । नमु चय च्रात्मानो भोक्ता कत्ता संसार जीव एकः स्व्वलाकशास्तरप्रसिद्धः । श्रनेकप्राणिकमं फलापभे गयोाग्धानेकाधिष्टानवक्षाकदेदनिश्राएेन लिङ्गन यथाश्रास्तप्रदर्भितेन पुरप्रासादादिनिग््ीणएलिङ्गन तदि-

बोधनं प्रतिपादनं gaa qa: प्रतिपादनायं सुखेन शरोतु प्रतिपच्यथें tad: yay AEM दे मानान्तरागेा चस्त्वेनापुव्वं त्वात्‌ तत्परत्वमेवास्यायिकाया अस्विव्या ग्र्या पुव्वत्वेऽपि तत्मति- पव्या फलाभावात्‌ BAG श्तस्तात्पय्यनियमात्‌। Bayar सब्ररोदनादेरप्यपुव्वेत्वेन ततापि तात्पय्यापत्तेनदच्या रो तात्व- afaare । न Wifey अात्मप्रतिप्त्तातु फलदशनात्‌ परत्वमेव युक्छमित्या | रेकाढ्येति ॥ सव्वति ॥ रुतावदरे खल्वम्टतत्वं तमेवं विद्वानम्खत इद भवति विदानग्दतः समभवदित्यादिषु छानादम्टतत्वं सिडमिव्यथेः | समं way ञऋतेष्ि्नेनेकाग्य- मक्ता समं पश्यन्‌ हि aay म डिनस्याममाऽत्मानमिति च्ा- मादम्टतत्वमक्तमित्याह। सतिषु चेति ॥ वद्धत्वाईम्रतमखरुत इया. दिराटिशब्दायः | साऽषटसशच्चत्वंस च सन्वमेतदात्खरूपंत्यज Wray | इतोरितस्तेम स राजवर्ययस्तत्यान मेदः परमाथदट- रिस्िकाल्यमक्का, स चापि नातिस्मस्णात्‌ प्रवाधस्तत्ेव जग्म- न्यपवगमायेत्यादिविष्णुपुखाण्माद्यश्ब्दाथंः ॥ चखात्मेकरमेवासा- ध्यायस्याथ Keel Tate खिरीकत्तुमाशङ्कते। मन्विति॥ जीव खसो fafatad aq चेति चय ख्ात्मान raw | तच जीवा

{ङं wuts | सेकं रघ fe उदा खदा यजेत खर्गकाम रत्या

femra च प्रसिडध care | भोक्तेति ॥ रक इति याणां मध्ये रक Kae ॥ या लाकषदेनिम्मोयेन लिषनावगम्यते aan equ: स दितीय care, नेकेति ॥ खनेकेषां विचि- चार्या प्राणिनां वान्धमेकानि fafeatfa कम्मेपलानि तदुप-

९०७

ए०भा० षथकश्रलज्ञानवान्‌ AHA तक्लादिरिव 1 ईश्वरः

ST

VAR जगतः कज्ञऽदितीयस्ेतम श्रात्माऽवगम्यते | यता वाचे निवन्तन्ते, नेति नेत्यादि भात्तरप्रसिद्ध ्रपमिषदः पुरुषस्त॒तीयः। एवमेते चय आ्ात्मानोऽन्यान्यविलच्षणाः। तजर कथमेक एवात्मा ऽदितीया ऽसंसारीति ज्ञातुं शक्यते। तच जीव एव तावत्‌ कथं न्नायेत | नन्वेवं ज्नायतेओरोाता मन्ता द ्टाऽऽरेष्टाऽऽघेोष्टा विज्ञाता प्रन्नातेति। नन्‌ विप्रतिषिद्धं विज्ञायते यः ्रवणादिकन्तुलेनाऽमतेा मन्ताऽविश्चातेा वि- ज्ञातेति च । तथा न adalat मनीथा न विज्ञाते

मि

भोगयोग्यानि यान्यनेकानि विचिचाणखधिष्ानानिस्थानविरेषा- स्तदन्ता लाका Sere तेषां निम्भाये लिङ्ेनेत्य्यः। cc fre करतुः PITTA | यथाशास्त्रपदश्ंनेनेति स Karate. जतेत्यादिशास््रप्रदशितलिङनेत्य्थः ॥ arate दद्ान्तमाड | मुरेति॥ ्यचेतनं प्रधानं खयमेव विचिवजगदाकारेख परिब- मते नतु सव्वेच्वाऽधिष्ाता कचिदिति age) तत्निरासाया। चेतन इति ॥ चेतमानधिश्ितस्याचेतनस्य खतः vaweuat- दवष्टं सव्वेन्न खेतनेाऽधिराताऽङ़ाकायये इवर्थः ॥ SATAY | यत इति ॥ रकस्येव रूपभेदेन भेद इग्याण्द्ाह | Ta- मिति॥ अन्योन्येति ॥ खन्यान्धवि द द्धम्भेवत्त्वा द्‌ इ मतु {डिनवद्धित्रा इव्यथः ॥ तत्र जीवस्य यत्‌ कत्तत्वभोक्तलादिवेवच्तणणरमक्तं तद्‌- सिद्धं we मानान्तसाविषयत्वेन तद्धम्मं वन्तया प्रमातुमश्रक्य- त्वात्‌ ॥ डता A भेद इत्यभिप्रायेण परिषर्ति सिडान्ती। तच जीव र्वेति॥ कथमिति तस्य चेयत्वाभावे कत्तत्वादिधरम्मवि- शछितयापिसच्वातु म ware रत्यर्थः ॥ खविच्चाताभिपाय- प्रकारः प्रश्रं मत्वा wy | नन्विति ॥ eS वखोत्मकणब्द वक्ता NU SUA ISIE: | पुन्य॑वाक्ये स रषोाऽश्रताऽमता Sfanra इति fasaaw प्रतिषेधात्तस्मिंस्तदिरदं लेयत्वमि- bd 2

Pot

Reure विज्ञातारं विजानीयात्‌ इत्यादि च । सत्थं विप्रतिषिद्धं

शा

afe प्रत्येण ज्ञायते सुखादिवत्‌ प्रत्य्तन्नानश्च निवाय्येते न मतेश्बम्तारमित्यादिना । न्नायते तु अ्रवणारिलिङ्गेन aa कुता विप्रतिषेधः । ननु saurfefagerta कर्थं Wea यावता यदा इटणाति श्रात्मा मातव्यः शब्दस्तदा aa च्रवणादिक्रिययेव वर्तमानल्वाम्मननविन्ञानक्रिये न सभवत श्रात्यनि परच वा । तथान्यज्रापि मनना- fafaarg गवणादिक्रियाख खविषयेव्वेव । न fe मन्त- च्यादन्यच मन्तु्खांनगक्रिया सम्भवति | ननु मनसः सव्वे- मेव मन्तव्यं । सत्यमेवं तथापि सव्वैमपि मन्तव्यं मन्तार-

are | नमु विप्रतिषिडमिति॥ यः खवखादिकन्तृतवेन च्रायते स शवामतोाऽविश्वातच्ेवयेतद्दिप्रतिषिडमिग्न्वयः ।॥ aT विप्रतिषिदसेव्याह | तथा न मतेरिति।॥ मतेग्ननाटत्तर्म्मन्तारः afaufaau । ष्यादिपदेनामता मन्ताई$विश्वाता विन्नाते- व्धादिसङ्हः॥ wan प्रमाणाविण्रैषादिप्रतिपेधान्‌पपत्तेः प्रत्य- च्तोगाविन्धेयत्वममुमानेन विन्ेयत्वद्धोच्यते। ताभ्यामिति । शङ्कते wana! | सद्यमिति॥ खात्मनि युगपञ्छानदयायागात्‌ खव- खादिकारेमननविन्लानयोारमसम्भवात्‌ अवणा{दना मननविन्ना- नरूपात्सर्विंषघकमन्यविषयकं वार्मितिच्लानं न सम्भवतीव्याद् सिद्धान्ती | नन्‌ अवशादीति ॥ खब्रिययेव ay वर्तमानत्वात्‌ अवगक्रियाधार्त्वादात्मनि विषये परविषयेवा तस्य ममनवि- ्ानक्रियेन सम्भवत KAY WH प्रकरे मननविन्नानश- ब्दाभ्यामनमितिरच्यते अात्मनस्ताद < यत्वसयवे इ शडग वादि गाक्त- त्वादिति तदं खवण्योयंगपदसम्ःय व्यन्धविषयकममनत्रियया ष्यात्मा मन्तव्य cara विजातौयक्रियादयवत्‌ सजातायक्रिया- इयमपि युगप्रत्र सम्भवतीत्याह | तथेति ॥ मननादिक्रियाखिति मननादिक्रियान्तरमपि न सम्भवतोति शेषः ॥ ननु मननक्िया

९०८

Dur मन्तरेण न मन्तं we । यद्येवं किं स्यादिदमचर.ष्यात्‌

ST

wag याऽयं मन्ता स मन्तेवेति न गन्तव्यः स्यात्‌ । न च दितीये मन्तुमन्ताऽस्ति। यदा स आत्मनैव AHMET येन चात्मना AWA’ यञ्च AR आत्मानो दा प्रष-

fe fas न च लिङ्धद्करणमतीतलिङ्ेनाप्यनमितिदश्रनात्‌ |

किन्त fers करणं। म च तस्याप्यनमितिकाले सक्वनियमः। पव्वच्तण सकत्वमाषेण करगत्वापपत्तरिति तययागपद्याभावेऽपि aera xfa aaa) खवण्मननाल्िङ्विश्वानस्य साच्तिरूपस्य gat विग्रोषाभावेन खवणादिनिरूपितत्वमेवगेव। तस्यानुमाप- कस्य वक्तव्यत्वेन sauna सपि तत्कवासे वक्तव्यत्वादिति भावः

aq तदहि वाद्यगाचस्खवणादिक्रियया मन्त॒रनुमानं माभत्‌ किन्त वाद्यगोचर्खवणादिक्रियवात्मानमपि विषयीक्षस्िष्यतो

त्यत ae) खअवणादिक्रियाखेति ॥ खविषयमोचसयारवनतु स्वाञख्यगाचरा Kaw: ॥ faq न मतेम्म॑न्तारं मन्वोया इत्यात्मना मन्तव्यत्वनिषेधात्‌ मन्तय्यात्मनि मननक्रिया न सम्भवतीद्याद। म होति } अन्यत्रेति अत्मनोत्यथः । कुठासादिक्रियायादारुगा sat याप्ारादणशनादित्यथः॥ ननमनसोा AN सव्वमिदः बभवेति श्रुतेः सत्वस्य मनेविष यत्वादात्मन्यपि मन्तव्यत्वमवेति शङ्गःते। नन aaa xfa caafa मनसः कर्यत्वात्‌ क्रियायाख कत्तारमन्त- सानुपपत्तेम्मन्ताऽवश्यमक्ोकतत्य इति सिद्धान्ती ware) स- aaafafa ॥ तथापोति न मन्वोया इति fara: | ख्या मन्त. व्यत्वमिंषेधादभ्यु पगम्योच्यते ति खतच्यत्यपिश्रन्दः॥ we मन्तु- crane तावता fa स्यादिति wpa | यद्येवभिति॥ श्वं सत्यात्मने मन्तव्यतवाभावः सिध्यतीत्याह । इदमिति ॥ कुत श्त- दिति Gua वक्तव्यं किमात्मना aaa खयमेव मन्ता उतान्य वेति बविकन्याद्यं caafa | सन्व॑स्येति ॥ रखकच कत्तकषम्मंभावस्य विरोाधाग्मन्तुम्मन्तदयत्वं न ॒ससम्भव्रतोव्ययेः | feild? स मन्ता च्पनात्माईत्मा वेति विक्षल्य ergaty) म चेति॥ डितीय xa- नन्तरम माम्मेति शेवः | खनात्मनोऽचेतनस्प मन्तुत्वानु प्रत्तिरि-

sd

ore व्येयातां। एक एवात्मा दिघा मन्तुमन्तवयलेन दिश-

QT

कलीभवेदंशादिवदुभययाणयनुपपन्तिरेव | यथा प्रदौ- पया; प्रकाश्चप्रकाशकलानुपपत्तिः समलात्‌ तदत्‌ । न च AMG मननव्यापारश्एन्यः का लेाऽख्ात्ममन- avai यदापि लिङ्गनात्मानं मनुते मन्ता तदापि पूवे

, बदेव faga मन्तव्य श्रात्मा। यख तस्य at ar et

भ्रसच्येयार्तां एक एव वा feufa पृब्वीक्ता दोषा न प्रत्य-

aay डदितीयममवदति। यदेति॥ चस्मिन्‌ ad रकस्मिन्‌ wee च्यात्मदयं स्यादिग्याडइ | तदेति । चशब्द परस्परसमच्यारथे। येन चात्मनात्मा AAA यखात्मा मन्ता इत्यन्वयः | ठ तीयान्त- प्रथमान्तवनब्छब्दाभ्यामक्तौ STAAL Urata: | रखतदा- बपरिशारायेकस्येवात्मन रुकांशेन मन्तुल्वमंशान्तरेय मन्तय- त्वमिल्यक्षा सावयवत्वं wifzare रक cfs, Ge at दोष श्व्याशद्यात्मभेदे तयारेकमत्यायोगादिख्डदिकक्रियतया श्ररीरमण्छणथयेत सावयवत्वे नित्यत्वेन छरतद्ानादिकं स्यादिति दोषमाह | उभयेति » भिम्रयोस्पि समानखभावयोर्टी पयोः कक्चंकम्मभावादशंनादात्मभेदपत्ते च्यातममशकलभेदपत्त वा तयोः समानखभावत्वाद्भिप्रपत्त इव कन्तकम्मभावोा न सम्भवतीव्यनपप्र्यन्तरमादइ। ययेति ॥ wate खानि az- aq खयम्भसतसमात्‌ पराद्‌ पश्यति नान्तरात्मन्नितिश्रुत्याकस्णानां वहदिव्विषयत्वनियमस्यातमविषयत्वाभावस्य चोक्तत्वात | यन्मनसा न मनुतेडति युते ॥ मनसे वदिव्विषये मन्तव्य र्व व्यापारा नात्मनीत्चादह | न च मन्तरिति॥ न चैवं सति कश्िडीरः प्रत्य गात्ानमेच्तग्भमनस्वानद्रद्व्यमि्यादीनां का गतिरस्ति ara’ | aaa वदिर्व्वित्तेपाभावेनेकाग्ये सत्यात्मा खयमेव प्रकाशत ति तद्थेलवात्‌ | न्यया पूव्वाक्तन्यायो पटं{डितानामते विज्ञात इव्यादिबङख्ुतिश्याकापः स्यादिति भावः। र्वमात्मनः सा- SAI मन्तव्यत्व पत्ते Talay शरीरे चात्मभेदस्तस्य शक-

२११

ए*भा० SU नाप्यनुमानेन ज्ञायते चेत्‌ कथमुच्यते सम श्रा-

QT

त्मेति विद्यादिति। कथंवा star मन्तेव्यादि। गन्‌ ओद- त्वादि घष्मवानात्मा श्रश्रादलादिप्रसिद्धमात्मनः किमत विषमं पश्छसि । यद्यपि तव न विषमं मम तु विषमं प्रति-

लीभावोा वा स्यादिव्यक्तदाषमनमितिविषयपच्ेऽप्यादइ। यदा- पीति॥ ख्वममतो frara इवि yar न्यायोपदर्ष्ितया सब्वा- त्मना देयत्वाभावादिति स्थितं | तच पुव्ववादी yd | न प्रत्य- gata» कथमिति श्वे यत्वप्रतिपादकश्चतेः ओट त्वादि धम्मं वक््वप्- तिपादकश्चतेश्चानपपर्तिस्त्ियः। aa विद्यादिति war cac- निषेधे सति खप्रकाश्त्वेन खतः स्फ़ुरणमेवोच्यते नतु कम्म॑तया वेदयत्वमिति परिहारः aaa rafaia ओआादटत्वादिखतौ ufcwreary | नन्विति ॥ aa किं धम्मवत््वप्रतपादनस्यका गतिरिति च्यते fa वाश्रोढटत्वादिप्रतिपादनेनान्रोाटत्वादिक- मप्रसिड्धमिन्युच्यते वेति विकल्य नाद्यः नित्यमेव ओाटत्वादिध. म्माङ्गोकारादित्याङ | Meares y म Brat न मन्तेव्यादि- श्ुतेनिग्यमेवाचरोटत्वादेरपि प्रामाणिकत्वात्‌ । न दितीवोऽपी- त्या | अश्रेटत्वादीति ॥ उभयेर्वियधघ्त्तरच वच्याम इति भावः॥रवख्खआातामन्तान Brat म मन्तेति चाभवयश्रवये सति आढत्वादिधम्मेवानेवेत्धमन्तर्परिय्रवेषम्यं तव न यक्तमि- त्या | किमवेति॥ न च ओ्रटत्वश्रुतेरन्यपरत्वापपत्तेनं वैषम्य- fanaa कालभेदेनाभयोरपि दशनाद्‌न्यतरस्यान्यपरत्वे रेत्व- भावात्‌ जरेतेवेत्यादिश्रुलङ्गक्रारे वैषम्यं were | यय- पीति॥ खयश्रोदट्टत्वादि प्रसिद्धं खनात्मनमडति पाठे नख्िति वाक्य- मपि शङ्गान्तगतमेव | खेते्यादिश्त्ा माटलत्वादिधरम्म॑वामात्मा। नमु तत्कथं स्यादित्यन्वयः। ननु न खरातेव्यादिञ्रुतेरखेाटटत्वादि- धम्मं वत्वमात्मन इत्याशङ्य लोकेप्रसिदधेनेवमिति स Tare VHA | उभयोस्प्यात्मधम्मैवश्चवये समामे$न्धतरस्य नात्मघम्मत्वानिधानमयुक्तमिति fast दूषयति | किमक्रेति॥ मन्‌ लोकप्रसिड्धिबलादनात्मधम्न॑तवनिखयाग्न वैषम्यमिव्याशद्ध

११९

Qoute भाति। कथम्‌ | यदास भ्राता तदा न मन्ता

ST

यदा AMT ALT A भ्राता। aad सति VS Arar मन्ता Ue 4 arat मापि मन्ता। तथाऽन्यत्रापि च aed तदा ओ्राटलादिधीवानात्मा ऽओआदलादिधमवांसखेति संश्य- स्थाने कथं तव न ATH | यद्‌ा देवदत्तो गच्छतितदा न स्थाता गन्तेव । यद त्तिष्ठति न गन्तास्थाता एव तदास्य पश्च एव गन्तुं स्थादत्वञ्च न नित्यं ways wed वा तदत्‌ । तथेवाच काणाद्‌ादयः पश्यन्ति। पत्ते प्रापने मैव

en oe.

ee qe eres ee. cee ree

निखाकरोति। यद्यपीति॥ waremicaraasta प्रसि- देरवि्रेषात्‌ ख्यनु रोधेनाभयेरप्यात्मधरम्मत्वमिति पश्नपृन्वक- are | कयमिति। स्त्ररत्‌ सव्वं समानं॥ त्वया fe कादाचित्क. waa नित्यमेव ओओटरल्वादिकमङ्ीक्रियतेतदयुक्तमिग्धाद। यदा ऽसाविति ॥ मन्ते्नन्तरः नतु नित्यमेव ओता मन्ता वेति ie | तद्रान्यत्ापीति। ब्रद्युत्वाविश्वाटत्वादावयप्येवमेव कादाचि- त्वत्वमि त्थः yams: पाच्िकत्वं दृष्टान्तेन स्यष्टोकरोाति। यदेति ॥ वदाख्छे्यश्च यदेवमिति पदमध्याहृत्य यदैवं यवसा

तदास्य पच्छ र्व गन्तृतमिति वाक योज्यं | तददिति श्राटत्वादि-

कमपि न frafaau: ॥ अव्रान्तरोऽविदिताभिप्रायाः काणदा- दय उभयमपि कादाचित्कमेवास्िति चोादयन्तौव्याङ | atta aq सिद्धान्तिनापि खोढत्योरङ्गोकारस्य सिद्धान्तितत्वात्‌ कथं भेद xed तन्मते fraafaar नित्यमेव ढत्व | कादा- चित्कच्नानसय ग्टघात्वेन तदभावेन च नित्यमेवाश्े(टलं। अस्मन्मते तु कादाचित्कन्नानेनेव श्चोदढटत्वादिषामिति विग्रेषमाह। संयो. गनजत्वमिति ॥ wae कादाचित्कत्वे Bad च यथाफमं प्रमाणमाह | दश्रयन्ति चरेति ॥ युगपदिति वदिमनानस्यात्‌ तङि चन्तुखदीद्धियाणां युगप्रदरेव रूपादिभिः eae युगप- ta सम्नेन्दरियेः सन्येवित्रकच्चानानि स्यः | सामग्याः सत्वात्‌ । न

९९२

भाग ओओआदलादिनात्या्ते Brat मन्तेव्यादिसंयागजत्य-

GT

मयागपद्यश्चं Wary द्याचचते । cial चान्यमना sud नादभ्मित्धादि युगपन्त्रानानुत्पल्तिबीनसा लिङ्ग- fafa च न्यायम्‌ भवत्वेवं किं तव नेष्टं । यद्येवं स्याद सेवं तवष्ट चेत्‌ WANG न सम्भवति किं न श्रोता मन्तेत्यादि- Wau: | न ओता मन्तेत्यादिवचनात्‌। ननु पारषिक- लेन प्रत्युक्तं लया न नित्यमेव ओरदढलादि अभ्युपगमात्‌ | a fe ara: भ्रुतेविंपरिलेपे विद्यत इत्यादिश्रुतेः । एव॑

च तथाऽस्यत, gan तन्तदिदल्ियसंयागि णपरिमाणं मनो ऽङ्मीकत्तय् | तथा च यगपत्‌ सव्वद्धियमनःसंयागाभाषाच्र यग पत्‌ सष्वविषयकं क्षामं) खता यगपद्रपादिसव्वंविषयकक्लाना- aafafega मनोाईस्तोति वदन्ता यगपत्‌ सव्वेन्लानानत्पत्ि- स्व्ुक्तवन्त इत्यथैः | सममं न्याय्यं पश्यन्तोति पुव्वंणन्वयः॥ काादादिमते सिद्धान्तिना vata सति तरि कागादादि- सव्या अ्ुतिदयेपपत्तेरात्समनः ओढल्वादिधम्भसिडेख न तयेवा- fafa Gaus तटस्था वा सिद्धान्तिनं प्रति शङ्न्ते। भवतति ॥ यद्येवं न्याय्यं स्यादेवमेव भवतु कितव नेषटमित्यथः। sara: Ramat श्रोढत्वादिधम्मवत्त्वसय श्ुद्यनभिमतत्वात्र त- व्याव्मिति सिडान्ती तं पचांदूषयति | अस्वेवमिति॥ ननु खाता मन्तेति yar तडम्मेवक्वप्रतिपादनादनभिमतत्वमसि- मिति शङ्कते । किं नेति ॥ भ श्रोतेति yen fares: काल- खयेऽपि जओेाटत्वादिधम्मंरादित्यप्रतिपादनात्‌ तडम्मवत्वमनमभि- मतमेषेति सिडान्तौ उत्तरमाह । न Safe ॥ यदाऽसौ ओते- त्यादिना BSS: UT HAY BAT RATT काणादपक्तप्रदरं- नवेलायाश्च कादाचित्कक्लामेन तदुपपादनात्‌ Ufsnateats तदभावविषयतया श्रुतिदयस्यापपत्तिं wera | नज्विति ॥ खपा- Fanta Beaute: alert खरुसतः प्रतीतेः पाचि.

९१४

Rare तिं नित्यमेव भाढ वाद्यभ्यपगमे प्रत्यच्तविरद्धा युगप-

ST

ज््ञानात्पत्तिरन्नामाभावखात्मनः कच्यितः स्यात्‌। तचा- निष्टमिति नाभयदोाषोपपत्तिः । ्रात्मनः अ्त्यादित्राद- त्वादि धम्मैवत्च्रुतेः । भ्रनित्यानां मृत्तानाञ्च चुरादी दृष्याद्यनित्यलवमेव संयागवियागधर्िंणां | यथाऽग्नेज्वलनं णादि संयोगजल्वात्तदत्‌ । न त॒ नित्यस्यामृन्तस्या संया- गविभागधम्िंणः मंयागजदृष्याद्यनित्यध्म॑तं सम्भवति | तथा चख अतिः । न fe द्रष्टदृ्ेविंपरिलाणा विद्यत

a ee ee ee शत ~ => feet oe eee. «ome soe een

कत्वेन तत्सङ्गाचा aam इति खाभिप्रायं विरवन्‌ सिडा-

wary | न नित्यमेवेति ॥ ननु sacha सति agied खाट.

त्वमप्यनित्यमिति agra चावग्यकाऽव are, न Wifey अतेः sea चानित्यत्ववचचनं अतिविरुडमिद्यथः॥ sfaaanetat नित्यत्वे यगपत्‌ aad स्यात्‌ कदाचिदपि कस्यशिदपि च्नानस्या- भावान स्यात्‌ | अथथादिश्ब्दितानां aaa ज्नानानां निव्यत्वाव। न चेरापत्तिः। प्र्च्चविरोधात्‌॥ sat a fe aq च्ुतेरि्यादि अतेरन्यपस्त्वं वक्तव्यमिति upd | रवं तर्दति ॥ इतिशब्दः श्रङ्गसमा्य्थंः ॥ परिहरति | नोभयेति ॥ युगपञ्च्वानापप- त्िरच्नानभावसखेव्यभयदोाषस्यापपत्तिसम्भवे Meas | Ar- misfit कथमु भयदोषाभाव इत्याश्रद्यात्ममखरूपश्ूतसा- च्िरू्प्ुतादेनि त्वेऽपि ठत्तिरूपकादाचित्वश्ु्यादेरप्यभ्युपग- meee इति परिङरम्‌ निव्यख्राद्ल्वादिकं दश्रंयति। ena इति ॥ चात्मनः qeqad यत्‌ safe ओ्राच्जन्यरत्ति. मत्‌ साच्िरूपं तदशाद्यच्छराढरल्वादि तडम्भेवन्वस्य sat मन्ते त्यादिश्युतेरितर्थः॥ खनित्यशरु्ादिकं तदि कथमिग्याग्द्य तद्‌- प्रयति | अनिव्यानामिति ॥ तेषामनि्यत्वमा ङ । मत्तानाभिति॥ इण्यादोरनिव्यत्वे हेतुमाह | संयोगेति ॥ सयागजन्यत्वादण्छा- देरमित्यत्वमित्यथः। व्वलनममित्यनन्तरमनित्धमित्यनषक्कः | नम यद्यनि्ट्छ्रायभ्युपगम्येत तदं तदेवात्मनेोाऽपि धम्मासु किं

९९५

ए०भा० दत्यादि। एवं afe दे दृष्टी wear ऽनित्या दृष्टि

` चा

नित्या चात्मनः। तथा च द्धे श्रुती भ्राचस्यानिल्या श्रात्म- were च नित्या । तथा मती fara वाद्यावाद्ये । एवं Wa चेयं ्रुतिरपपन्ना भवति दृष्ट्रा श्रुतेः Arar Taran arash प्रसिद्धं चच्तषस्तिमिरागमापाययान्॑टा दृष्टिजिता दृष्टिरिति चचुदृटेरनित्यलं । तथा afa-

नि्यदृण्ादिनेत्यत are । मज्विति ॥ निन्यत्वादमृत्तेतवममृत्त- त्वात्‌ संयोगादिधर्म्म॑रुडिततवं ततः संयोगजटच्छाद्यसम्भव इत्यत त्मना नित्यटृच्ायभ्युपगन्तयमित्ययः | खतितोाऽपि faa. छादिसिदडिस््विह | तथाचेति ॥ निव्याजिग्यटष्िदयाङ्योकार गर्वमिति wes | णवं त्ति ॥ श्रुतिप्रामाखाङ्‌ दैविध्याङगो- कारे Tee प्रामाणिकमिद्याङ। wat Hala ॥ तथा चेति। चेाऽवधारये auaau: | cexeta दृश्िविषयकदच्िमानिति तदर्थः | तत्र विषयविषयिभावस्येकसित्रसम्भवाद्ष्टिदियं प्र रं न AN ठि ~ _¢ 8 तोयत इति efesfaa सव्येवेयं श्रुतिरुपपद्यते नान्यये्थः। तिभिस्रोगस्यागमे नद्धा efe: ama च जाता टृष्रिति प्रतीतेजंममनाश्योगिनो खनित्यादटद्िरेका। तदीवजनमनाशसा- त्िश्चुतादितीया टृष्िर्स्तोति सोकेऽपि प्रतीयत care | लाके ऽपीति ॥ चत्तृटृरटेरिग्युपलच्तणमात्मटृष्टेनित्यत्वं प्रसिडधभिव्यपि Real तथा च ्रुतिमत्यादोनामपि नित्यत्वमनित्यत्वश्च प्रसि- डमित्यन वङ्कः । ames जिन्यत्वे इत्वन्तरमाद | चा. त्मटथ्यरादोनाेति ॥ BR चच्ुषोऽभावेऽपि ee: arwara at waqaafe faaaae । ae खग्रऽप्यनुपरतमिति यदि afagaa तं धरति उक्तमृड्धतचन्तुरिति तस्य wan wea नास्तो्र्थः। अवगमेति अवगतं निचितं afar ada: | म च सप्रे दच्छादेखच्त राय जन्यत्वात्‌ कयं टटिश्चुबादिश्ब्दवाच्य- त्वमिति वाच्यं । रूपादिविषयकापरोकचक्लामस्येव टण््ादिशन्द- वाच्यत्वादिति भावः। saad विपर्यये arama ऋण्यति।

B 2

९१६

एे*भा° मत्यादीनामाव्मदश्चादरौीनाच्च नित्यलं प्रसिद्धमेव |

WTo

लाके वदति यद्ध, तचक्लः Qisy मया भ्राता sy दति । तथयाक्गतवाधिय्थः @y war मन्ताऽद्येत्यादि । यदि चक्तःसंया गजैवात्मना नित्यदृष्टिस्तन्नाभे waa त- दोद्धूतचघुः BY नोलपोतादीनि न पश्येत । न fz द्र षटदृटेरित्याद्या च श्रुतिरनुपपन्ना स्यात्‌ । aay: पुरुषे येन ay पश््तोत्याद्या च अ्रतिः। निव्यात्मदृष्िवाद्या- नित्यद्षटेमादिका | वाद्यदृष्टेखापजनापायाद्यनित्यधम्मव- स्वाद्वाहिकाया श्रात्मदृटेस्तददवभासलं । अनित्यवलादि-

यदीति ॥ न पश्येदिति दश्ंनङताखच्तषा ऽभावादित्यथः | न चेदं cua मतिरिति are | तथासति afafeaaarqet- QUA नस्यात्‌ | नच तदंशे wa डति वाच्यं | वाघकाभा- बात्‌ पुन्बमननुब्डत भ्नाचादिदशनश्च नस्यादिति ara: डदम्प- aga geayaayfata परामश्देतुभ्तप्षषुिकालीनान्‌ भवोऽपि नि्योाऽन्युपगन्तव्यः। तदानीं सव्वेकस्मानामभावेना- नित्यानुभवाभावादित्यपि xz) म केवलं प्रत्यच्ठस्यानुपपत्तिः खतिस्प्यनुपपन्ना स्यादित्याह | न हि ष्ुरिति॥ a fe sta: खुतेव्विपरिलापे विद्यत इत्याद्या चेत्यनेन wed | तच्वच्ुि्ति | चष्टे इति ua: | उदा साची परषे अत्मनि WAHT वा | येन ea पश्यति aaa: aratara चामपपनत्रा स्यादित्यनषङ्कः॥ eared जागरितान्तच्ोभो येनानुपश्चतीद्यादिरादिश्ब्दार्थः। मन्वात्मटृण्ेनिग्यत्वे कयं तच्रानिव्यत्वप्रतीतिः। कथं वा जाकस्या- जिग्येव सव्वापि दृष्टिरिति farsa य्ाद्यानि्दृष्ि- गतमनित्यत्वादि सब्बे ाहिकायां fraser भासते। याद्याऽयः- पिग्डगमतवनुललवादिधम्मोणां य्ाहकाग्न्यादौ भानदश्रंगादतेा शाकस्य तया प्रतीतिख्पपद्यत cary) faaatfeat ys तद- दवभासत्वमिति प्राद्यवदवभासमानत्वमित्यधंः | aA

५

Route भान्तिनिमिन्तं लोकस्येति युक्तं । यथा भरमणादिघर्ब- वदलातादिवस्तुविषयदृष्िरपि भ्रमतीव aga) तथा च शरुतिः । ध्यायतीव लेलायतो वेति । तस्मादात्मदृ ठेनित्य-

A ॐ 9 ary योगपद्यमयोागपद्यं वाल्ि।वाद्यानित्यदृष्ुपाधिवशात्‌ Sane । ताकिंकाणाश्चागमसम्पदायवल्नितलादनमित्या- त्मने Stacia भ्वान्तिरुपपन्नेव। जीवेश्वरपरमात्मभेदक-

Blo याक भानं Sereda wWeafa | तथा aaareifay arf=- बरब्देन गमनादि nwa! दि तोयेन धावत्‌ पच्यादि | wradt- वेति म्राद्यबुल्धिगतं च्यानादिकं area साच्तिणि भासतेडति yaa: | Taq यत्पून्वेवादिना युगपदनेक न्नानेत्यत्तिः प्र्च्तविर - डा स्यादिद्धक्तं तत्‌ परितमिग्याद। तस्मादिति ॥ तस्मादि्- स्यार्थमाइ | ष्यात्मटृखेरिति ॥ खनेकनिरूपितल्वाद्यौगपद्यस्य तदभावरूपत्वायोगपदय्येकस्यां दण तदुभयमपि areiterw: | नन्वात्मद ट निव्यत्वे कथं प्ररीच्ताकुशलानां नैयायिकानां सर्व्वस्य qua स्यादित्याश्रद्ु न नरेणावरेण पाक्त ख्व सविद्धेथा anu चिन्त्यमानः नेषा aaa मतिरापनेया पराक्तान्येनैव सु- ्ानायप्रषत्यादिख्तेःखबद्या क्ञातुमशक्धत्वावगमात सम्मदाय- पस्म्पस्यव छातव्यत्वावगमाचच तेषां तद्रहितत्वाद्धमा यक्त rare) वाद्यानिव्येति ॥ न केवलं ज्लानमेदकस्पतैव तेषां ग्रमः किन्त्वात्मभेदकस्पनाप्येतम्मलेा भ्म Taare । जीवेश्- र्ति ॥ रखुतचधिमित्तेति च्ञानानित्यत्वतद्धदकल्यनानिमित्तव नि- न्ध नित्यक्ञानवताजीविश्वर्याव्विचिवश्लानवताख जीवानां पर- मात्मनखैकत्वं न सम्भवतीति aera तेभंदकल्यनादि- त्ययः । किच्चात्मनेवायं ज्यातिषाईऽसते यमात्मा ब्रह्म Bara: प्रर्चानघन र्वेत्यादिश्ुतिभ्य waa रव नित्टश्िरूपत्वादा- May TAL प्रजा wae भवन्तीत्यादिना सव्वकल्पनां तन्मा- aaa तद्यतिरेकेणाभ(वोक्तेनिव्विरेषत्वात्तद्रूपपया पि दृष्टे fafatuaruaamara: ear aa मान्तिनिभित्ता

Rear: wat चेतनिभिन्तेव। तथाऽसि नास्ति श्रस्ति नासतोत्या- Ory यावन्ता वाङ्नसयेाभेंदा यत्रैकं भवति तदिषयाया नित्यायादृषटेनिंविग्रेषाया श्रस्ति areata नानागुण-

सा. रवेग्यादह | तथाऽस्त्ीति ॥ यावन्त वाग्भेदानामविशेवा म- नसा मेदा रूपवि्ेषा यचात्मन्येकं भवन्ति सव्वं वेदा यचकं भवन्ति सन्यः प्रजा यचेकं भवन्तीव्यादिखुतेस्तदिषयायासत्छरू - पायाः खत रव नित्धायाः निष्विग्िषाया टष्टेरस््ीत्धादिकल्पना enfernrat | arenfa कल्पना ्रून्यवादिनां | खल्ि नासीति क- wat दिगम्बराणां | धन्येषाश्च यथायं सावयवत्वादिकख्पनासा सन्यापि वचा भान्तिनिमिन्तेवेति पनव्वणान्वयः | नन्‌ तेते ताकिंका

च्ात्मनेाऽ$ल्ित्वादीम्‌ तकण साधयन्ति खता न तषां ata fafauafaerag अतिविरुडत्वादसङ चात्न्यन्‌ पपत्तेस्तेवां कल्यनानां aa मेच्तानपपत्तेख । तेषां ताकिंकाणं कल्यना न प्रमाण्प्मारोदतील्वाह | अस्ति नास्तीति ॥ eget न जानाद्यन्यत्र जानातीति कादाचित्क्तानवत्वकल्पना वषयिका- सेनामात्मा परलोकं प्रतिगच्छ तीति कषात्‌ क्रिया वक्वकल्पना दशेव fam Wont ग्टह्वातीयन्येषां Seas चणि- कविन्लानवादेवा फलं परलाकश्यायिनाऽभा वात्‌। अन्येषां फल- वदेहामच्वणिकवादिपत्ते रव कम्मं तद्ासनानामाञ्रवाभावात्‌ परलोके fat निव्यात्मवादिनां aie दुःखमप्तखसूपं व्ैेणिकादिवादे | यद्वा विच्नानवादे सोापश्चवचित्तसन्ततिरू- पस्य संसास्णि हेयताश्नैकारादुःखरूपत्वमात्मनः शएसोरमध्य waaua इति दिगम्बराणां मते। न्धे षान्तु तददिरप्यस्तीव्य- मध्यमं परोईहमिति मतः परोऽवम हं ततोऽन्य इति प्रत्यक्‌ परा- ग्मेदाडदिकल्यना WMA: पसोा$वयमचमन्य CAA: कल्पना वाकूप्र्ययागाचरे वाद्मनसागाश्वरे ये विकल्ययितुमिष्कतो- न्यन्वयः | wecas खमित्नुषङ्गता नले मीनानां खे बयसामिद्यन्षयः॥ वाद्नसमेदा ात्मनि सन्ति | तदगाच- रस्त्वादित्यश्र कमेण afacaary | नेति नेतीति ॥ वाद्धन-

९९८

एेभा० वद्गणं। जानाति न जानाति क्रियावद्‌क्रियं। फलवद्‌- फलं । सवीजं fats) सुखं od मध्यमममष्यमं। श्यून्यम- WER) परो दश्मन्य इति वा सन्वंवाकूप्रत्ययागाचरे परे या विकल्पयि त्मिच्छति स नुनं खमपि च्बंवदेषटयितमि- च्छति । सापानभिव च खं पट्यामारोदुमिच्छति। जले खे च मीनानां वयसाश्च पदं दिटकच्तते। नेतिनेतियतोा वाचा निवन्तन्त दत्यादि ज्ुतिभ्यः । atsgr वेदेत्यादि wear | कथं तरिं तस्य सम श्रा्मेति बेदेनं ब्रहि कन प्रकारण AA सम श्रात्मेति विद्यां | अरचाख्यायि- कामा चक्तते। कञ्चित्‌ किल avait मुग्धः कंिदुक्रः किं शिदपराधे सति धिक्‌ लां नासि are दति। स मृग्धतया $ऽऽत्मनेा area प्रत्ययितुं कञचिदुपेत्याद । ब्रवीतु भवाम्‌ काऽदमसख्मोति । ख तस्य Bat न्नालाऽऽ । क्रमेण

Ge सगोचरे श्बुयन्तरमाद। Asafa ॥ Var साच्ताेरंति मनो Traces a इद प्रागवोाचदिति वामोचरत्वश्च निषेधतीग्य्थः॥ बाष्डयनसागाचस्त्वे अवणममनयोारसम्भवादातमना वेदनं न सम्भवतीति शङ्कते | कथमिति | तदहि मास्वात्मवेदममित्ा- We श्रुतेरनतिग्रङ्कात्वादात्सवेदननिषेधायोगात्त्ापायं एष्छा- मो्याह | ब्रू होति॥ केन प्रकारेण सम च्यात्मेति विद्यात्‌ तं प्रकारं Awe: | नेति नेतीव्यादि ख्य दा दरणेनेवेतर गिघेधेनेव तस्य arate sy xfa वेदनप्रकारस्योक्ततवात्‌ प्रकारान्तरस्याक्रा- भावादनेनंव प्रकारेणाविषयतया dfeaq इति मत्वा साप- हासमन्षरमाह | अ्ाख्याखिकाभिति।॥ ave xfs मए cary: | स्थावरादौति॥ नतवंस्थावरादिरू्प cagay: | नन्वितरनि aaa तद्धदजाते$पि त्वमेवम्भत इत्यननमिधामेहमेवम्भत इति

oC

Toute Frufsaraiifa खावराद्यात्मभावमपोाद्यन aaAAy

दति Gal उपरसाम । मुग्धः ख a ware भवान्‌मां बाधयितं went aaa fe a बोाधयतोति। तादू- गेव AQAA वचनं नास्यमनृव्य दृति SH मन्‌्यलमात्मना न प्रतिपद्यते यः स कथं मनुवयाऽसीत्यक्तेऽपि मन्‌्त्वमा- त्मनः प्रतिपद्येत । तस्माद्ययाशास्तापदेश एवात्माव- बाधविधिनीन्यः। न Weare, ढणाद्यन्येन कन विदग्ध शक्यं | श्रत एव शास्तं श्राद्मखरूपं बाधयितं waa सद मनुव्यलप्रतिषेधनेनेव नेति नेतीत्युक्तोपरराम । तथा

्ञानाभावात्तदथं विधिमुखेन बधनं aaa are | ना- सीति 9 खपरोच्वतया प्रतीयमानवस्तनि विपय्थयेण रदत विपयग्यये निरासमाच्रे यलः कायान तु खरूपनेधे तस्य खय- मेव प्रतीतेः | तथापि चेन्न arg न शक्रोति तिं मूण्ला- दुपदेशानद र्व स इव्यर्थः। तः cad त्मने निव्याप- Traary मनुष्य इत्यादिनारोपात्तदरूपेण प्रतीतेसतस्य नेति नेति | यतो वाचा निवर्तन्त इतीतरनिषेधे छते खप्रकषाश्स्यनि यमेन प्रतीतिसम्भवादयमेवोापदेश्प्रकासो नान्य इत्यपसंदरति। तस्मादिति ॥ नन्‌ शास्त्रं विनाप्यन्यता विधिम्‌खेनात्मावबेाधे saa ह| न दछयमेरिति॥ शखेक्रसमधिगम्त्वादात्मना न हेत्वन्तरेण बोधः सम्भवतीव्थंः। शास्त्रीयोऽप्यवने।धप्रका- सायमेव नान्य इतीतरजिषेधमाचेणापरमात्रिखीयत care | ष्यत वेति | इत्यनश्ासनमिति पदेनाधादनुशसनान्तरनिधे- धादप्येवमेवेत्धाह | तथानन्तरमिति।॥ तक्वमसीव्यत्रापि तत्प दाथंसामानासिक्षर्णेन way कन्तत्वादिनिषेधेनव तस्य aga Kary | तक्वमसोति॥ तत्‌ कन कं पश्येदिति द्ष्रानक्रियाकम्मत्वनिषेधादप्यकेद्यतये वात्मनो क्ञागमित्धाद। aa त्वस्येति ॥ रवमाद्यपीति वेद्यत्वं निषेधतीति ta: | वस्मादा-

९९९

Sess yee हदवा जयमादिता गभी भवति 1

[ककव 1 मा

Veale ऽनन्तरमवा द्ममयमात्मा AY सव्वान्‌शरित्यनुशासनं

ष्पा

तत्तमसि | यत्र लस्य waaay केन कं पश्चेदित्येव- arafa यावदयमेवं ययोाक्रमिममात्मानं न वेत्ति तावदयं वाद्यानित्यद्ष्टिलक्तणमुपाधिमात्मवेनेपेत्या विद्यय पाधि- धम्मानात्मने मन्यमानो ब्रह्मादि स्तम्नपरय्यन्तेषु रेवतिग्यड- निरयस्यानेषु पुनः पनरावत्तमानो ऽविद्याकामकब्मेव शार संसरति । स एवं संसरसुपात्तदेरद्धियसह्ठातं त्यजति, त्यक्वाऽन्यम्‌पाद त्ते | पनःपृनरवमेव नदीखातावष्नन्म- मरणप्रबन्धाविच्छेदेन andar: काभिरवस्ाभिवेत्तत

waaay Taare शरुतिः । ैराग्यदेतो रयमेवा विद्या-

meee 77 क me ee oe

त्मनः कत्तुत्वादिधम्म बन्तया प्रमाणेन न्षातुमश्रक्यत्वात्तधम्मवन्तव- प्रतीतेस्च्चानम्‌लत्वेन भ्रमत्वात संसारित्वेन प्रतीतस्य वसता ब्रम माचत्वादनेनेव Baraca qaqa AAMT मानाभावात्तस्यापि वस्ता ब्रद्यमाचतवात्र चय Ar तमानः किन्त्वातसक रखवाखण्डकरसडत्यभिप्रे्ेवम्भतस्य कयं संसा- स्प्रतोतिरिव्याशद्घात्मनः संसास्स्याश्रानत चपाधिकतमन्तसा- ध्याय सङ्ल्यपयागितयाङ | यावद्यमिति ॥ बाद्याजिग्धटृष्टिल- च्तशमिति प्रत्यगात्मा वाद्यामन्तःकरणटततिं रत्िमतारभेदा- दन्तःकर्णमि्ययेः ॥ रवमध्यारोपापवादाभ्यामात्मवत्त्वं निरू- amas वैराग्यं हेतुरिति तदथं saree प्रपष- यत्रथात्तस्य चय च्यावसया xcaufen शरीरस्चयच्च प्रपश्चयितु पश्चमाध्यायमवतारयम्‌ भूमिकां करोति | स खवमिति॥ याव- दयमिद्यारभ्यवा sutra भूमिका ॥ डदानीमध्यायमवता- स्यति | स wafafa | डत्येतमयमिति जिन्नासायामवष्या- रूपमित्यर्थः | वैराग्यरेतारिति॥ वेराग्यायमित्येः | नीवा-

FRR

SoS? यदेतद्रेतस्तदेतत्‌ सर्वेभ्य ऽदुभ्यस्तजः सम्भूत-

एे०भा० कामकर्डवाम्‌ यज्ञादिकं रला श्रसाशोकाद्धमादि-

bt

क्रमेण चन्द्रमसम्प्रा्य dwar दष्यादिक्रमेणेमं लाकं MAHA: GRIST छतः । तस्मिन्‌ पुरषे ड वै श्रयं संसारी रसादिक्रमेणदितः प्रथमं रतारूपेण गभा भ- वतीति तदाद । यदेतत्‌ परुषे Tada रूपेणेति । तचेत- द्रे ताऽन्नमयस्य पिण्डस्य wry agar रसादिलचरेभ्य- स्तेज: सारदूपं शरीरस्य सम्भूतं परिनि्यन्नं तत्‌ परुषस्या-

वश््रारूपस्य नन्मचयस्याव्यन्त बीभत्सरूपतवात्‌ afew वैराग्यं भवतीतिभावः। परषे इ वा खयमिन्यत्रेद शब्दा यंमा₹ | चय. मित्यादिना ॥ ये मूडानं विदाय्ये प्रविष्य fea सेऽयभि- gaa ray: | यकच्नादीति॥ खय य इमे यामे Key दत्त faquad ते धूममभिसम्भवन्तीव्यादिना प्श्चामिविद्यायाम- aay: प्रसिद्धं cau | waya इति ब्रीह्याद्यत्रसंन्िष्टः पुर- MU Sa परुषेण भच्ित इत्यथः ॥ afafafa ta yaaa ufaaafafaaw: y परुषे ह वाऽयं संसारी खादितः प्रथ- मतः स्रीगभे प्रवेशात्‌ Yat गभा भवतीति प्रथममन्वयः। पुरषे चस््ियामिव गभा न दृश्यते carry भच्तितस्याप्नस्य रसादि- क्रमेण tareqa परिणामे सति aafacents awa ca: agian रेताऽभावे सति तेन रूपेण yaaa शरीरे विद्य मानसस्य स गभं इत्याद । रसादीति ॥ स्सादीव्यादिश्ब्देन श्ोाणितमांसादि गद्यते | स्सादिक्रमेण यदेतत्‌ पुरषे रोतस्तेन रेतारूपेख गभं भवति। तदाडेति पच्ादन्वयः कार्यैः॥ नन तस्य गभत्वमप्रसिडमित्धाशद्खया feat तस्य परुषेण waa agama गभेत्वमिति वक्त तदेतदिग्यादि विभर्तीँ्धन्तं aa | तद्याच | तच्चतदिति॥ र्सादिलच्तेभ्य इति रसादिधातुस- ARASH तेषां तदवयवत्वं चरमधातुत्ाच् शरो

RRR

Sose त्मन्येवात्मानं बिभर्ति agar लिया सिच्च

त्यथेतब्जनयति तद स्य प्रथमं जन्म ॥११ तत्‌ faa sient गन्ति यथा स्वमदुः

Route ऽऽत्मभूतलादात्मा | तमात्मानं रोतारूपेण ग्भभित-

Gl

मात्माममात्मन्येव खशरीरे एव faut धारयति। az at यदा afar काले भाग्यौतुमती तस्यां योषाऽ्चै frat सिश्चति।उपगच्छन्नय तदेतद्रेत ्रात्मनेा mid जनयति पिता । we परुषस्य स्थानान्निगेमनं रोतःसेककाले रेताङू- पणास्य संसारिणः प्रथमं जन्म प्रयमावस्थाभिव्यक्िः॥९॥

तदेतदुक्तं पुरसादसावात्माऽमुमात्मानमित्यादिनिा।

तद्रेतो vat ferat सिक्तं सत्‌ तस्या ्रात्मभूय मात्मा व्यति-

र्स्य साररूपत्वदे्येः | आत्मश्वूतत्वादिति ॥ च्ातसाभिमानवि- wands aif बिभर्ति वच्छमाङानुषङेव वाक्यं UCAS ॥ SHAY Barges करोति | खात्मनोति ॥ त ्ात्मानमित्यस्य a qatar: | रवं पिदटशरयीररूपरमा- aay | तच्र रोतारूपेणावस्धानं चेक्ता माठदेइरूपावसयं तथ Hea च दर्यितुं पिटटशरोराभिग॑ममरू्पं जग्म द्रयति। ana इति । यदेदयष्ठं कालं विशदयति | भार्येति । पञ्चाभिविद्यायांयोषावावगातमाभिरिव्यादिनायम्यौ दित मति aq योषाम्विन्यक्तं | उपगच्छन्निति भाया सङकृब्डत्नि- au: | स्य रेतारूपेक खानाचरिममनमिव्यग्धयः | ९॥

रेते भाय्यायां सिञ्चतोत्यत्र वाक्धान्तर संवादयति। तदेत- दिति॥ खसावात्मा पुरुषोाऽममात्मानं ate रेतारूपमात्ान- aR खात्मने WIE सद्ष्छतीत्यर्थः। ननु Sate प्रविष्टं पुरषस्य ta: सिया उप्रद्रवकारि स्यात्‌ शरीरणम्वाब- afemngia तत्‌ स्त्रिया cafe. तदेतद्याचष्टे | तदेता

४

Fre

Sess तथा ! तस्मादेनां न हिनस्ति सास्येतमालसमा-

नमर गतं भावयति १२१ सा भावयित्री भावयितया भवतितं appt

श०्भा० रेकतां यथा पितुरेवं गच्छति प्राप्नाति यथा aay

‘aT

स्तमादि तथा daa । तस्माद्धेतारेनां मातरं सगभान हिमस्ति पिरकादिवत्‌। यस्मात्‌ wate खाङ्गवदात्मभूयं गतं agra हिनस्ति म वाधते इत्यर्थः । सा ऽनवेल्ली एव- मस्य भर्तुरात्मानमन्नात्मन उद्र विष्टं गतं बुध्वा भाव- यति agafa परिपालयति गभ॑विरद्धाश्नादिपरिदार- मगुकूलाश्ननाञ्युपयागश्च कुव्वन्तो ॥ २ ॥

सा भावयिची agin भन्तुरात्मनो गभंभूतख् भा- वयितव्या रचयितव्या च wat भवति । न दयुपकारम्रत्युप- कारमन्तरेए लाकं कस्यचित्‌ कनचित्‌ सम्बन्ध उपपद्यते |

स्यामिति ॥ पिटकाः त्रणरूपय्रस्िविशेषाः। aaa हिनस्तीति afacaa ट खान्तः ॥ त्तरायंमक्ता पिखिताचेमाहइ | यस्ना- दिति॥ aa vaya faa सावधानेन गभस्च्तय कन्तव्य- fafa विधन्ते। सेति ॥ भावयति भावयेदित्यथः॥ पालनापाय- are | गभंविख्डेति।॥ २॥।

aaa cau विधत्ते । सा भावयिचोति ॥ चशब्दस्य San सम्बन्धः। सापीव्यर्थः ॥ तस्या भावयितय्यत्वे हेतुमाह | न होति । स्नीपरदषयोः पस्स्प्रोापकार्कत्वमक्ता तयाः पुच्रसाध्य- वचयमाग्पण्यकम्म प्रतिनिधि रूपप्रद्युपकारसिद्यथ Fa प्रत्यपका- स्कलवमाद। तमिति।॥ ग्र Kase न्मम; Taare वदति, डितीयेा जनममकालमषिशब्दा$नन्तरकालं वदतोतिया-

९९५

Ses विभर्ति साऽ व कुमारं जन्मनेाभ्येऽचिना-

वयति i स यत्‌ कुमार जन्मनाऽयेऽधिभावयति

$ wy) ANN ~ fa ure तं गभस्ती यथोाक्रेन गभधारणविधानेन बिभति

ST

धारयति staat: 1a frat wa एव पुर्वमेव कुमारं MAAS THATS STA जातं कुमारं जातकब्बा- दिना agraafa acraraaa भावयति faacrata पृचररूपेण जायते । तथा दुक्तं पतिजोायां प्रविश्रती- त्यादि । तत्‌ किमथमात्मानं पुचरूपेण जनयिला भाव- यति । उच्यते एषां लकानां सन्त्ये अ्रविच्छेदायेत्यथैः। विच्छिेरन्‌ Wa लोकाः पुतरात्पादनादि यदिन ङ्यः, ते च पृचोत्पादनादिकशमाऽविष्छेदेमेव सन्तता fe प्रब- Mery aia यस्मादिमे लाकासस्मात्तदविष्छेदाय WANG न मोक्षायेत्य्थः । aca संसारिणः qa:

चष्ट | प्राग्जन्मन इत्यादिना | Taare विवरणम्‌ | जात- माचमिति॥ जायमानमिव्यथेः। जातकम्मादिनेति॥ नग्मनः प्राक्‌ सीमन्तादिना जननकाले सुखनिष्कमगाथें मग्छनलप्राच्चयादिना svat नातकम्मादिनेत्थः। पित्रा नातकम्मादिक्तं wrafaa- भिधाय तत्‌ wife | स पितेति। प्रविश्तीग्धादीति ॥ गभ भूत्वा स मातरं तस्यां gata भूत्वा दशमे मासि जायत डति HATTA, माक्तप्रकरणे पचोत्यादनस्य विधानात्‌ पषोत्पादनं नोाच्साधन- मित्यभिप्रायेण vefa | तत्‌ किमर्थमिति ॥ न कम्मखा न प्रज- येत्यादि अतेम्मात्तप्रकस्ये पत्रात्पादनोक्तिविराग्यायत्यभिप्रे्य प्रठतश्रुल्योत्तरमाङ | उच्यत इति॥ GT Arama जाक साधनोभताः पत्पोच्रादयो स्यन्ते | तेषां सन्तव्या caw: | एचेत्पादनेनेवोक्तामां लकानां सम्ततत्वं प्रसिद्धमिति बक्तमेवं सन्तता wits aad BMWS | ते चेति॥ खेन पुजेत्मादनेवि

९९९

Sods? आलानमेव तद्धावयव्येषा नकानां पन्नव्या

व सत्ता दीमे नकास्तदस्य दितीयं जन्म१९३ साऽस्याऽ्यमात्ा पुण्येभ्यः कर्मभ्यः प्रतिधी-

शग्मा कुमाररूपेण मातुरुदराष्यन्निगमनं तद्रतारूपापेचया

Wyo

द्वितीयं जना दितीयावस्थाभिव्यक्तिः we fod: al सेाऽयं पुचात्मा Wena: शस्तोाकेभ्यः कर्काभ्यः wal निष्पादमाथं प्रतिधीयते पित्त: स्याने पित्रा aq कत्तव्य तत्करणाय प्रतिनिधीयत ca: । तथाच सम्मति- विद्यायां वाजखनेयकं । foarafaersy ब्रह्माऽहं यज्ञ इत्यादि प्रतिपद्यत इति । ज्यानन्तरं पुत्रे निवेश्वात्मना

चितः wa सति खपुचऽपि तथा त्पुचोऽपि cies लोकस- नतिभ॑वतीत्य्थः | पुतोत्पाद नस्य लाकसन्ततिरेव प्रयाजम- मिति बदगया शव्या तस्य मे्ठसाधनत्वं facufaary | न मेच्तायेग्य्चं इति ॥ णवं प्रसङ्ाद्रभधार्खादिविधिमक्रा प्रकतं वेराग्याथे feat जन्म दश्यति। तदस्येति॥ र्वं पिढ- श्र रोरेऽन्तायुध खत्यन्तासुचिरेतारूपेण वसानं तताऽपि नि- wae तता मातुरुदरे मलमचाक्रान्ते विटाक्नमिवदवस्धानं वता यओआनिद्ारा निगमनश्धेत्याद्यत्धन्तं कषटनित्यक्ता जग्भानन्त- समपि न arama किन्तु पिद्टनियेोगात्तत्पारतग्ये सववेदा कम्मानदखातव्यमिति वदम्‌ प्रेम wal पितुरुपकारान्तर दशं यति। साऽेति ॥ are व्याचष्टे । अस्येति ॥ पितुदा बात्मागे देहा | खदेहः पदे हश्ेति aah

तत्र पुचय्योपयोगमा इ । सोऽयमिति ॥ पुरस्य प्रति निधित्वम- न्धत्राप्यक्तमित्धाइ | तथेति ॥ सम्प्रतिः सम्प्रदानं खकन्तव्यस्य पुच- wai atiad सा सम्परतिविद्ेन्ययः। यदातु प्रष्य्मन्धते खस्य परखाकगममं गिचिनात्च Taare, त्वं ब्रद्धत्वं TST ATH

RY

Soo यते \ अथास्याऽ्यमितर आत्मा कृतकृत्यो

Dato भारमस्य पुत्रस्येतरो यः पित्रात्मा Basa: कन्तव्या-

wT

दुणतयाद्िमुक्रः BARAT दूत्यः । वयोगते गतवया जणं; सन्‌ प्रेति भियते। स दूताऽसमात्‌ प्रयन्नेव शरीरं परि- त्यजन्नैव द णएजलकावद्‌ दान्तरमुपाद दानः कम्मेचितं पुन- जायते। तद ख AAT रतिपत्तव्यं VTA MS जन्म ॥ नन्‌ संस- रतः fag: सकाशाद्रताखूपेण प्रथमं जगम तद्व कुमार- Buu मातर्दितीयं Hara | तस्येव ठतीये जन्मनि वक्ष्ये

इति ॥ मया Way Aa बवेद्‌ सं त्वया ऽध्येतव्य | मया Wuallsa AUS त्वया RAY: | मया AAA लोकश्च वया सम्पाद्य इत्येवं पिचामुण्ि्टः खम्‌ TAS ब्रह्माऽहं यच्चाऽद्ं लाक दति-प्रति- पयते | VE AAAS यज्ञान्‌ करिष्ये लाश्रं सम्पादयिष्यामीति खोकरातीवयक्तमिव्ययः। aia खशरीरस्य एतीयावस्याक्ता ॥ ननु किमथे qa प्रतिनिदधाति खयमेव करोविव्याणद्ख खस्य मरणात्‌ कत्तुमशततोरिव्यभिप्राखेणेक्तं ष्चयस्याऽयमिति । तद्या- we | अथेति ॥ camera मध्ये विलम्नाभावं दशयति दरणज- Ala | ठण्जलुका SHUT गत्वा ट णान्तरमाक्रम्यात्मामं दें पुव्वस्मात्‌ दरणादुपसं हरति पूरव्वटणं मुख्धति णवमेवायमातादे- wut परिग्रटद्य पुव्वदेदंम॒द्वतोति मध्ये विखम्बाभावः खुखन्तरे उक्त KOU: | कम्मेचितं देहान्तस्मुपाददामः पुमजौयत इत्य न्वयः | यद्यपि देवयानपिद्टियायमागाभ्यां गच्छतां Savant रव शशीस्यणमक्तं उभयव्यामेहात्‌ तत्‌ सिद्धेरिति TI च्याकाश्राचन्रमसमेष सोमे राजेति Ba: नमु पूव्बेददलागकाक ख्व तथापिस fear भवति स विश्लाममेवान्ववक्रामतीति शतो वासनामयं भावि शरीरमत्काम्तिक्राल रव एटहृातीदक्त- त्वात्‌ तदभिप्रायं टणजणुकामिदश्रंनमिद्‌ xed | तदस्येति aaa प्रतिपक्तथं तदख ढतौयं नन्मे्न्वयः | वस्य THT

५१५ Sess वयोगतः प्रेति स इतः प्रयनुव पुनजीयते

jar waa पित॒यंष्नन्म तन्तृतीयमिति कथमुच्यते । नेष दोषः । पितापुचयोारेकाव्यस्छ विवचितलात्‌ । सऽपि पुः सपुत्रे art निधायेतः प्रयन्नेव पुनजायते यथा पिता।तद- न्यचरोक्षमितरचाणुक्रमेव भवतीति मन्यते अ्ुतिः। पितापु- चयारोकात्यलात्‌ | एवं संसरन्नवस्थाव्यक्िचयेण जन््ममर- णप्रबन्धारूढः Tat Ara: संखारसमद्रे निपतितः कथ-

मुकं तदैव eid जन्म वक्तवय'। व्यचि्यात्‌। अन्यथाऽस पितुः Parner Aare पितुस्तुतीयं जन्मेद्यनन्वयापक्तरिति aya | नन्विति। पेतस्येति लियमागस्येव्यथंः । यत्‌ कुमारं भाव- यति खात्मानमेव तद्धावयति सोऽस्यायमात्मेति च पितापुच्रया- रभेदस्योक्तत्वात्‌ WISH जन्मदयं पितुरेव | तस्येव च ट तीयत्व- विरोध care | नैष दोष इति ॥ यदा प्पितुम्म॑र्णानन्तरं पुनर्जग्भन्यु्त पएुचस्याप्येवमेव जन्म चातु शक्यत Kafana fuafcaafaare | सोऽपि qa xfa ॥ यचा पितेत्यनन्तरं wae Urea wate नम्मोक्ठामिति शेषः | ण्वघ्च तदस्य तीयं नग्मेति वाये तच्छन्देम तत्मकारकत्वम॒च्यते | खस्येति qa उच्यते। स्य Tee तत्रकास्कं edie जन्मेति वाकथं इति भावः। ननु प्रययोयद्योक्ठं जन्म यथा पुचरगतमेवं दरतीय- पय्यायोक्तमपि ara पुच्चगतमेवेोशच्यते किं तयोरेकषाव्यविव- चयेत्ाद्यपरि हारे Saamagre | तदन्यचोक्तमिति + aa ara: | पुचस्य पितरं प्रद्युप्रकास्प्रदश्रंमाथं तत्रतिनिधित्वे उक्त पिता खयमेव कम्मे करोतु किं प्रतिनिधिनेत्याशद्या तत्परिहा- are पितुरम्भरयाभिधानं प्रसक्तमिति acarat वक्तव्यमिति तीयं जन्भ लाघवाथे तसिग्निवोक्तमिति॥ डदन्तु जन्मचयं सनव घां पूर्बैवामप्यस्तोति प्रदध्ंयितुखच पुषे वक्ठव्यमपि zat जग्म पिवुयेक्तमिति पूव्वाध्याये खध्यारोपप्रकरयोक्षमावसथचयं वैरा-

ST

९९८

Tose तदस्य तृतीयं जन्म ! तदुक्तमृषिणा१४१

गर्भे नु सनुन्वेषामवेदमदं देवाना जनि- मानि fay: शतमा पुर आयसीररक्षनुध

~~ ~~ ----- = ~ = ee ~ क

tar चिद्यथा अत्यक्रमात्मानं विजानाति यस्यां कस्याञ्चि-

Sl

दवस्यायां तदे वमुक्रसव्वंसंखार बन्धनः Rawal भवतोत्ये- तदस्ठ॒तच्चष्डषिणएा मन्त्ेणा युक्तमित्याह ॥ ४ ॥

गर्भ मातुगंभाशये एव wt fafa वितर्क । अ्रने- कजन््रान्तरभावनापरिपाकवशादेषां देवानां वागन्या- दीनां जनिमामि जन्मानि विश्वौ विश्वानि सन्वाण्यन्ववेद- मदमहाऽनुबुद्धवानख्मत्यथैः | ्रतमनेकं बह्मा मामां पुर शआ्रयसीरायस्यः ले हमय्य दवाऽभेद्यानि शरीरा-

एीत्यभिप्रायः । श्ररच्न्‌ रकितवत्यः। संसारपाशनिगं-

ग्यायंमिह प्रपञ्चय तस्िप्नेवाध्याये तस्य संसारस्य निवत्तकत्वेन तदपवादाथं SHANA स ण्वमेवेव्यादिना तत्सफलं प्रपख- faq तदुक्तग्टषिणेत्यादि्स्थः॥ at तच्छन्दायेमाइ । रखवमि- afar, रुतद्वस्लिति संसारसमुद्रे पतनं ततस्लत्वश्रानाच तच्चिरत्तिरिव्येतदस्तित्ययः। erefa ब्राद्मणमिति रेषः॥ ४। भावनेति ॥ खात्मानात्मविवेकभावमेत्य्चंः। वागग्न्यादौना- famatia जन्मानि शरीस्ग्रदगसरूपायि तदुपलच्ितः aan $पि संससे वागादिकरणतदधिराढदेवादिसद्धगतस्य लिक शरीरस्येव न त्वसङ्धतस्य पापिना ममेत्धयः। ada पदायवि- वेकपुव्वकमामन्नानमुक्तं। यदा PAA: सक्राशादेवेषां PAM ATI | रतव्नक्हेतुम्डतमलकारुण्मात्ानं HITT. qaWiay: | यद्यपि गभ अवणादिश्नागसाममो ate aati पुन्वेशकछतञ्नवणादिसामयोवशादेव प्रतिबन्धनिढत्ते war. मपि गभं च्रानोत्यत्तिः सम्भवतोति भावः तः पूव्व॑कालीनं बन्धं

a

Sose श्येना जवसा निरदीयमिति गर्भ टवैतच्छ-

याना वामदेव ख्वमुवाच¶? ५१ स cq विद्वानस्माच्छरीरभेदाद्‌ इ उत्म्या-

एे*भा० मनादधाऽधः पश्यन्‌ श्येन दव जालं भिल्ला जवसा

च्छा

श्रात्मश्चानृतसामर्थन निरदी्यं निगेताऽसि wer गभ॑ एव शयाने वामदेव खछषिरोवमुवाचेवेतत्‌ ॥ ५ ॥

स वामदेव छषियंथाक्रमातव्मानमेवं विदानस्ाच्छरीर- भेदाच्छरीरस्याऽविद्यापरिकस्पितस्यायस्यवदनि्भद्यस्य ज- ननमरणाद्यनेकानथेश्रताविष्टशरीर प्रबन्धस्य पर मात्मन्ना- नाग्डतापयागजनितवी यंरतमेदाच्छरोरोत्पत्तिवीजावि- द्यादिनिनमिन्तापमर्दहेताः शरोरविनाशादित्यथैः। we:

दशयति | एतमिति + खभमेद्यानीति ॥ तश्चन्नानमन्तसा तत्मवा- हाविष्ेदादित्ययेः। खोऽध इति खधोालाके्येव fracare- ग्बेवार्तननि्र्यंः | यद्वा ay xfa snd पदः waa Bw | अधोऽध इति ॥ थानन्तरमिदानोमिव्ययंः ॥ मन्त्नद्ुरभि- प्रायमाडह | खदा xfa | इदमाश्य्धं मम संटत्तमिद्यभिप्रायेण मनग्लद्रदनामनिद्‌ Ug तस्य तात्पर्यं वक्त गभं रखवेतदित्धादि ब्राह्यं । TOTS | गभ इत्यादिना ॥ रुतत्पुवव्राद्चगात्तमथय- जातमेवं मन्लेक्तप्रकारेणावाचत्यन्वयः॥ ५ ॥ न्रानस्यादयमिषचारितया फलत्वन्नापनाय वामदेवेन फलं प्रा- प्रमिति वक्तु स ud विद्धानिति वाक्यं वयाचष्टे। स वामदेव इति ॥ श्सयीरस्य पनर्त्परत्तिशङ्खगं वास्यति । शसीरोत्यतीति ॥ तश्चन्ञानेनाविद्यादिनाशादिव्यथः। परमायंभ्तः स्ित्यद्धश ष्ट्स्यापरितनवाचित्वात्‌ पर्मायवस्तन ण्व कदाचिदप्यधोाभा वरूपनिष्कषाभावेन निस्ङ्रुगोपरितनभावादृद्धंशब्दा त्वमि

९९९

Sse मुष्मिन्‌ स्वर्गे AT aa कामानापराऽमृतः

समभवत्‌ ममभवत्‌ 1g 7 दति चतुः खण्डः ¶ दत्येतरेयारण्यके WIKIA: ॥ उपनिषत्सु दितीयेाऽ््यायः ॥ ॐ तत्सत्‌ १

रे°भा० परमाथभूतः सन्नरघोभावात्‌ Fares WTA-

ql

विद्योतितामलसव्वोत्मभावमापन्ः मन्नमुभिन्‌ यथेोक्तेऽअज- Wats सव्वं ज्ञेऽपुव्वैऽनपरोऽनन्तेऽवाद्ये WHTAT- ग्टतैकरसे प्रदीपवन्निव्वौणएमत्यगमत्‌ स्वग लाकं खस्ििन्ना- त्मनि खे खदूपेऽग्टतः समभवदा्मज्नामेन पूवे माप्त कामतया जीवन्नेव VAT RATATAT cay: । दिर्ब खनं सफलस्य सादादरणस्यात्म्ानस्य परिसमासिप्रदश- ara i ६॥ इति ओ्रोशदरभगवतः war रेतरेयापमिष- ara दितीयोाऽध्यायः ॥ ॐ तत्त्‌ ॥

av: | ufax खगले(कं arcafa a aly ययेक्तदति। xixatracaaratatafa farm | खग॑शब्द्स्य facfaw- यसखसामाग्धवाचित्वाद्रद्यामन्दस्येव तथाविधत्वाल्सैव qua- ie | वेेधिकष्य तु खग॑त्वमापच्तिकमित्यचेः ॥ swe खगस्य ब्रद्यारूपस्य qHigzaugia! afafafa ॥ सात्मश्ब्टयया- न्तःकरगराद्ययत्वं वारयति | @ wen द्रति ॥ चस्मिन्‌ खगे aa- रेहादिभावं विहाय खात्मभावेनेव स्थित इत्याद | wea इति। Swat लेके खगकामावािरिति wa वारयति) पुम्वमिति॥ जीवन्मुक्तिदशशायामाप्तकामतया सब्बौम्मल्वेरग्ययेः | सोदयहरय- सयेतयुदाहसर्यं वामदेव cad ॥ ¢ ॥ इति मदामन्दश्चाम- विरवचिवायामेतरेयोपनिषद्ाष्यटीकायां दितीयोऽष्यायः | ॐ तत्सत ॥

© 2

RRR हरिः ॐ ¶

एण्ड. कौऽयमास्ेति वयमुपाप्महे

Dears ॐ ॥ ब्रद्धाविश्यासाधनङ्तमव्वात्मभावफलावार्चिं वाम-

ile

देवाद्याचार्यपरन्यरया अरव्याऽवदोत्यमानां ब्रह्मवित्परि- षद्यत्यन्तप्रसिद्धामुपलभमाना BAVA ब्राह्मणा अरददना- लना ay जिश्नासवा नित्यान्‌ साघनलक्तणात्‌ संषारादा- Marae विचारयन्ताऽन्योन्यं vata कथं यं ग्वा््मागमयमात्मेति BSSTAUNAS कः TATA यद्चात्मानमयमात्मेति शाक्ताद्पासीना वामदेवाऽग्डेतः

aera cafes जग्मच्रयनिरूपणेन qua निरूपितं च्ानेोत्पच्यथं। न च पदाचग्राधनं विना वेराग्यमाचेय च्ानेत्य- च्िरिविपदायशोधनपुर्कंवाक्धाधंकथयितु ढतोये$ध्याय रत्य सिर पदाय्राधनेऽधिकारिणं दणंयन्‌ वाक्छमवतारयति | ब्हाविद्यति॥ बामदेवाद्याचा्यंति arfeneaq aar a Tarai vaya सर्व तदभवदित्धादिना Sat Caza Wee | अधुनातने(त पुव्बाक्रोत्या बेराग्धात्प्याथः,खाजोवभावादिति संसारस्य हेतुभ्‌त।दविद्यातत्क यव्वात्मभावसहिताद्यारन्तयतुं संसारः परि तखत्तमिष्डन्त इत्ययः ॥ विचास्प्कारम्व वाका- न्वयेन wenn wet) कथमिति ॥ ग्न्धयमःत्नेति वशे. war faea स क इति प्रश्नान्‌ पपर्षिः | afewita at न fafeq प्रयाजनमिव्याशक्लात्मानमं वशर agra» उपारे उपासितुं went Eau: | वाभदेवोाऽयमात्मानमपास्याग्टताऽ$भ- aveaty amanaaufag प्रङत्ताः। स क xfs ward इत्यचः | उपासनं way Maw. aig faaqufca- सामोप्यत्व!दच्छेनापरोष्दकन्धासनं AZM aga यरूदुचतं। यदाहं EBalfeqawig तमेव वथमुपासमरे तभवात्मत्वेन ष्ी एत्य दवाः। खगात्मनाईहसि ति प्रत।व्यरपपरः। स WaT

९९२

Tose कतरः स अत्मा 1

Qoure समभवत्‌ तमेव वयमष्युपासदेकोा 7 खल स श्रा

wala. एवं जिज्ञाखापुव्वंमन्यान्यं एच्छता मति कान्ततिगेष- विषयश्र तिसंस्कार जनिता खतिरजाचत i तं प्रपदाभ्यां प्रापद्यत ABA परषं स एतमेव सीमानं facrat तयां दारा WITT एतमेव TRY) दे ब्रह्मणो दतरेतरप्राति- aaa प्रतिपन्ने cia ते ase पिष्ड छात्मभूते | तयोर-

इति विचारायः। न चावमात्मेति faa? विचाराचागः। तष्टेव काय्यैशरणसश्रगेशंचेन वि्वारापपन्तेटिति। मनभरतानां व्याकर्दयाय यः प्रविष्टः स cama निधास्ण्सम्भव।(डिचास. aqufrafcaramaaty इयोः प्रविदटत्वन सय्यमाण्त्व(त्न निधा. र्णमिति वक्तं दयोः ufage समतमित्याइ। रवं जिच्रासेति। अतिकान्तेति अतिक्रान्तो weaat ये fatar रेह प्रविद्ध प्राणात्मना तदिषया डतिजन्याऽनु भवजन्धसंस्कारजनिता सति स्व्ियेः॥ तामेव स्मृतिं खशरू्पता दशयति । तं yoga. fafa ॥ तमिमं पुदषं पुरषश्येर् प्रपदाभ्यां पादायाभ्यां war परब्रह्मरूपः wa: प्रविष्टः cau: | सन्ध्य प्रवेशे yaar | e wafafa ॥ अतिभ्यां लममस्माहइ | रतमेति ॥ अवेति शछुतिभ्यामि्यष्यादहत्य इति खुतिभ्यामिऽरेतरप्रातिकृूज्यनेतरेत- राभिमखतया Tada परषश्नसीरः प्रतिपन्ने प्रविष्टे F aga वेदितव्य इति बाक्छमिति सतिस्जायतेत्धन्वयः | न त्वतमेवं परं wa ततममप््यदिति वाक्छ। दे ब्रह्मणो cada बं ब्रह्मणी afeaa रति वाप्यश्च इयोः WAR मानतयोपन्यस्तःमति ध्वमितर्यं। aaa इयोः प्रवेशाप्रतीतः। दितीये च wey प्रर ब्र्मये।रभिधानेन तयोादयोः प्रवे मानत्वायामादिति। त. यापि सथार्दणाः कथयमात्मत्वध्रङेत्यत Vw) दतोति ॥ atte

९२४

्*डग्येन aT AT पश्यति येन वा शब्द गृणाति

Rowe Wat श्राव्मोपाया भवितुमदति। यापाः क- Ss म ~ © ~ ° atray a waite विशरेषनिधोरणा्थंपुनरन्यान्यं पप्रच्छ

“Te

faarcan:| पनसतेषां विचारयतां विश्रेषविचारणाखद- विषया मतिरभृत्‌। कथं दे वस्हुन्यस्िन्‌ पिण्डे उपल- Wa ्रनेकभेदभिन्नेन करणेन येनापलग्यते यैक उप- लभ्यते करणान्तरोपलम्विषयसू्तिसन्धानात्‌ । तच न तावद्येनपलग्यते ख ara भवितुमदंति। केन पुनरूप- ea दूति । उच्यते । येन वा waar ey wafa यन

waaay विना श्रयर्स्ित्भावात्‌ तयारात्मत्वशङ्व्यथः॥ रवं विचारापे्छितामात्मदयस्मतिमक्रा fawcary } तयोारन्य-

- ac xfa y Gla a xcaan रवन्येकस्येव च्लेयत्वापक्रमाच्र दयो.

दपास्यत्वमित्यर्थः ॥ कः स wae य उपास्यं wana क

- इत्यन्वयः ; पप्रच्छरिति कतरः स च्धात्मेति वाक्येनेति wa: |

xd विचारे क्रियमाण्ऽतिपरिखडान्तःकरणत्वात्‌ तेषां प्रपदाभ्यां प्रपन्ने कर यत्वेना नात्मत्वनि खये aR प्रविष्ट उपलब्धत्वे नात्मत्व- निखयश्चाभूदित्याइ। पुनरित्यादिना ॥ विशेषेति विचास्ण- स्पदप्राशत्मदयविषया wafer करयत्वेनापरस्िन्रपलमल्वेन una विश्वरूपा मतिर्जायतेत्यथैः ॥ नम्‌ इयोः ay xe विशेषमतिः स्यात्‌ तदेव नास्तीति wed) कायमिति। चत्तृषा पष्यामीच्ादिप्रकारेग दयाः प्रतीतर्नैवमग्याङ। देडति॥ ये- नोपलभ्यते यश्चोपलभते ते दे उपकल्नयिकषकरणे वल्तुनयुपलभ्येत raya: as किंकरगमित्यत च्या । ्नकंति ॥ चन्तुःखाचा- छम कभेदभिन्नेनेत्ययः | अनेन यदनेकात्मकचक्लराद्किरग- VMAs wager तत्छंहतत्वात्‌ पराथमिति wera करगमिन्युक्ता। उपलन्यरिव्यनेकात्सकत्वाभावाच्र परायववेन शेषत्व |

९२५

उ ° येन वा गन्धानालिप्रति येन वाचं याकरोाति

येन वा स्वादु चास्वादु च विजानाति? ११

Rare वा wars Brae शब्दं येन वा घ्राणभृतेन गन्धा-

WT

atfaafa येन aacayaa वाच॑ ararfearat व्याक- रोति जार दत्येवमार््यां anaanaifa 41 येन वा जिह्णाभूतेन arg चाखादु च विजानातोति॥ ९॥

किन्तु रेधित्वभेवेति वक्तुमेक रव्युक्तं। नेन करणस्य पराथेत्वं परः ष्रधिणमन्तरामपपत्रं सत प्ररं वतिरिक्तमपलमारं गमयतीति तस्मिन्नपि तत्ममाण्मिव्यक्तं | इदानीं करखानामेवोापलन्भत्वं az. तिर्क्तिं suse नास्तीति वदन्तं नाल्तिकं प्रति प्रमानान्तर- माह | करणान्तरेति ॥ Yer waa Ed eet पादुडतचन्तः ataeqaniafafa | तया येऽहमद्राच्तं स wae] स्पशा- मोति प्रतिसन्दधाति | तदुभयवयतिरिक्तापलम्षुरभावेन स्यात्‌ च्यन्यानुभूतेऽन्यस्य सृति सन्धानयोर्दशंनादित्यथैः | रवमनेकात्म- कस्य कस्गत्वमक्ता तत रुव तस्यात्मत्वं AME | तच्च न तावदिति तयेम्मथ्य rae | खशतीद्यनन्तर किन्त परि- शरषादुपलन्भाऽत्मा भवितुमदतीति वच्छमायान्वयेन वाकं पुर- णीय | रख्वमुपवण्छंतमय खुव्यच्तसारू कत्त एच्छति | कन पुन- स्ति।॥ Smee atifa 1 उच्यत इति। tafe दतोयया कर गत्वं चन्तुरादर्क्तमित्यथः ॥ वाक्स्णेति वायुपकसर्गेत्यंः। वाचभिति कर्ण नाच्ते। तस्य येनेत्यमगनेक्छतात। किन्तु वक्तब्य- मयत इत्याह । नमाम्मिक्गामिति। साध्वीति गोरितीदं नाम साघु गावीवि नामास्ाध्विति ययाकरोाति। वथाकरस्णेन wata- सोतीत्ययः॥ नन चक्चरादोनां कर्यत्वेऽपि प्रपदाभ्यां प्रवि- षस्य प्राणस्य करणत्वे किमायातनित्याश्द्ग्ते। तिं पनसतदिति। तच Wag वार्णत्वं वक्त तावत्‌ इदयं मनःशब्दवाच्यस्य चच्तुरादिभेदभिद्रलमाइ | sea इति ॥ यदेतजुदयमिवच यच्छब्दायमाइ | यदुक्तमिति ॥ रेत इति सार्तं कार्ययमि-

९९९

€ड* यदेतङ्दयं HATA

eure किंपनसदेकमनेकधाभिन्नं करणएमिव्युच्यते । wen

ष्पा

परस्तात्‌ प्रजानांरेता हदयं WAU Cal मने मनसा ख्ष्टा श्राप वरुणश | ₹दयान्मनोा मनसखुन्द्रमा तदेवेत- ECs मनश एकमेतदनेकधा। एतेनान्तःकर णेन कन चु daa रूपं पश्यति प्रे चभूतेन surfs घाणभूतेन जिच्रति वाग्भूतेन वदति जिङ्काभूतेन रखयति खेनेव विकश्यना- खूपेण मनसा विकल्ययति इद यद्पंणाध्यवस्छति | तसमात्‌ सर्व्वकरणविषयव्यापारकमेकमिदं करणं सर्व्वापलव्ययं- सपलब्धः। तथा च कोषीतकीनां war वाचं खमा- रद्य वाचा सव्वाणि नामान्याप्नोति प्रज्ञया wy: षमा-

ay: प्रजानां रेता हदयमि्यार्दिषु मनस्खन््रमा Lamy श्च तिषु यदुक्तं दयं मनखेति तदेवेतत्‌ त्वया एष कर्णमिव्ययेः। रतदेवैकमेव सश्चच्तरादिभेदेनाम्कधा भतमिति wat न चष्टाराद्नादग्रनादिक्रिवां करोति सष्टुगमतात्मकगपरुषः। तच. च्लुरादिकं प्रजान्तं रता इदयमिग्यादिषु मनसचन््रमा इन्ध नापु alay यदुक्तं हदयं मनखेति करणं तदेतसर्वकं सद्‌- नेकधा निश्र्ति अतिगतयेनवेति टतोषान्तं वदिति प्रथ मागतं यच्छष्ट्दइयस्य चान्वयोा द्श्ितिः ॥ CAAA विशदयति | रतेनेत्यादिना ॥ सन्वकस्थ्ति सव्व कर-

शानि विषघयाख ब्यापाय वस्यति वियः ॥ करणानां विष.

याबाच्च हदयशब्द वाश्यबद्व्यापास्कत्वे चुतिमाह । तचा

चेति a wear चिदात्मा सयक्तया बया वाचं करब समा-

ख्या बद्धेवागात्मना परिणामे सति तद्ृदधिदास खयमप्यात्ा वागमिमानी भत्वा अनन्तरः वाचाऽपि बद्िव्यापास्स्पाय

९९.

Weare रा wear wale खूपाष्ाज्ओतीन्यादि | वाजमने-

च्छा०

धकं च। मनसा wa पश्यति ara wuts हदयेन हि |S- पाणि जानातीत्यादि। तस्माद्धुदयमनेावा चयस सर्नापल- सिकरणलं ufos | तदात्मक्खप्राणायावेप्राणःसाम्रन्ञा यावैप्रज्ञासप्राण दतिब्राह्मणं | करणएसंदतिरूपख प्राण दृत्यवेचाम प्राणएसंवादारौ । तस्मात्‌ यत्पद्यां प्रापद्यत त्रह्ौतदुपलभिकरणलवेन गणभूतलासेतदस्त॒ ब्रह्मोपास्या- त्मा भवितुमदंति । परि गरेषाद्चसपलब्धुरुपलब्ययेमेतखख

नामाकाना वक्तं weeta परिणामे सति वाचा वागदाण सन्वीयि marae | तत्‌ स्फरणात्मना खयमपि qua xfs Bae: | ve प्रश्चया चन्तुस््यादिव्नप्य्था Ree | wT बजे- वागाद्यात्मना परिणामा वागादोख नामाद्यात्मना ufcura उक्ता Kaa: | मनसा WA पश्यतीत्यव मनसः साक्तादश्रना- दिकरणत्वायेगाचखच्तरादिभावमापच्चस्य दगगादिकस्गमिति भावः| रवं हृदयेन होद्यवापि द्रष्य खादिश्ब्देन wea wa रूपाणि प्रथितानि भवन्तीति स्पाणं इदवयशन्दतबद्यात्मक्ञ- MAA VHVG | रवं CLIT सम्नकरशात्मत्वमुक्वाद्दादीं तस्य WUIAAATY | तदात्मश्खेति | TS हदयमनेादासय Taw सव्वं रणात्मश्त्वमुका साच्तारेव WU ATE | करगसंह- Gia ॥ तव वयं क्षः न श्द्यामस्वटते sifaq इतरे च- चुरादयः प्राणा इव्येवाग््यायन्त cafe प्रयसंबादखवचन- बलात्‌ करयक्तहतिरूपत्वं करयसमृहरूपत्वं प्राणस्यावगम्बत इव्यथः ख((दशब्देन संवगंविद्यादिगतं प्राणमेव वागप्येति प्रां च्ुरिति प्राण wat wa ममः स यदा प्रतिबच्यतेप्रागादधि एुगजायत इणाद्युच्यते॥ करण्स्यानात्मतमुक्तमुपसंहरति। तस्ना- {दिति ॥ ब्रह्मेति TAMA Way wae | तिं कसय Way द्यत व्याह । परिश्रिवादिति ॥ बद्यमाणा

a

Seose sana fama ond

Toro RTUARTSVY करणस्य TUNA वच्यमाणाः @ v-

पलमेापास्य wat at भवितुमर्दतीति निसं छतवन्तः। तदन्तःकरणेापाधिस्सापलब्ः प्रन्ञानरूपस्य ब्रह्मण उपलब्यथा या श्रन्तःकरणटत्तयोा वाद्यान्तर्व्व्तिंविष- थविषयासा दमा उच्यन्ते षञ्ज्ञानं सञ्न्यत्निदेतनभावः। आआश्ञानमाज्नतिरोश्चग्भावः | विज्ञानं कलारिपरिभ्नानं।

इति सञ्त्ानमित्यादिना वच्छमाणा इत्ययः ॥ येन वा पश्च तीव्यादि मनख्ैतदिव्यन्तं प्राणस्य कारणत्वेनानात्मत्वायंमिन्यक्रा सञ्क्षानमित्यादि an इत्यन्तमन्तःकरणरत्तिदारा तद्ातिरिक्तष- qument दण्रंयितुमित्याह । तदन्तःकर्ेति ॥ निविविशेषस्य भयं ठत्तिविषयत्वं न्यथा कथं तदुपलब्ध्यथेता तासां स्यादत wie | वाद्दाव्वन्तिविषयेति ॥ afe तासामन्यपिषयतवे तता बाद्यान्तव्बिषयप्रतीतिरेव Waar श्वत Btw) उपलन्यु- ausagy इति ॥ निविविग्रोषत्वेनाविषयत्वेन चेतस सान्तादि- CAMA च्ानासम्भवेऽपि सम्न्नानाद्यन्तःक्रस्णढृत्तिसाच्ितया वि- घयत्वेमैव तस्यापकलनििः सम्भवतोत्यथः। विषयत्वा प्रज्ञानरू- पर्येति fated | wat wih: प्रच्षप्तिः खप्रकाश्रचेतन्धं तस्य विषये खप्रकागश्रत्वब्याहतिरित्यियः | waa इति विष्रोधयं निन्विग्रषत्वाथं | afatad fe तम्य परिच्छेरेन wad म स्यादि व्यथः ॥ नन्बसङ्स्य कथमन्तःवारणटस्तिसम्बन्धः स्यादत aw | व्मन्सःकरस्ापाधिष्यस्येति ॥ सङ्गस्याप्यन्तःकर्णप्रति- जिम्बदासा ag freer Eau | चेतनभाव इतिययारश्या चेतन इत्युच्यते जन्तुः सा ठत्तिः सन्वेदा सव्बश्ररीर्व्यापिनीं सञ्क्ानमित्ययंः | कलादिपरि्नानं चतुःषट्िकलादिजन्धंला- faa wafaen yo wsafa तात्वालिकप्रतिमेयथः॥ ययो- wart भवति सा उतिरिन्धन्वयः ॥ wociquaray ठन्ति.

९९८

*उ ° मेधा दश्िृतिर्म्मतिरम्मनीषा जूतिः स्मृतिः

सद्धल्पः क्रतुरसुः कामा वश इति ! सबीण्येवै-

Toute प्रज्ञानं प्रभ्नतिः WHat) मेधा ग्रन्धधारणे Brera |

GT

दूष्टिरिङियदारा सव्वविषयापसलयिः। wfrircd अव- सन्नानां भरीरेद्ियाणां ययेत्तमनं भवति। त्या wo रमदहन्तोति दि वदम्ति। मतिमंननं । मनीषा तच खा- लव्य | अूतिखेतसा सजादिद्‌ःखिलभावः | सतिः सरणं | सद्धल्यः ब्रणक्तछष्णादिभावेन wat रूपादीनां । क्र- तुरध्यवसायः । श्रसुः प्राणनादिजीवनक्रियानिभित्ता afm: । कामोऽसेनिदितविषयाकाङ्ा द्रष्णा । वभः

विषस्य तित्वे लोकिकं यवहारः मानमा । श्वयति ॥ तच ela | मनस eat मनीषेति शयुत्पत्तेरि्ययेः। रजादिदुःखि- aaa शति रोगादिजन्धदुःखित्वप्राभिरिव्ययंः। सङ्कल्य नमिति सामान्येन प्रतिपप्नानां रूपादीनां ganfeeda सम्यक्‌ कल्यन- faau | जीवनक्रियेति जीवमयोानिप्रयत्र इत्ययः | wa- fastfa स्त्रीसम्यकत्षयः ॥ इतिशब्दस्य प्रदग्रनार्थ॑त्माहइ। इ्त्धेवमाद्या इति ॥ रखवमादयया ङत्तयः प्रन्लानस्य नामधेयानि भवन्ती व्यत्तरेणान्वयः। खच प्र्चानश्न्देन पुव्ववतप्र्नता र्ति. रूपा Aya तस्याः सज्क्नानादिनामवकत्वानु पपत्तेः किन्तु खड- चैतन्यमच्यते अत्या | untae ॥ नम्बन्तःकरणडरन्तोनां WEVA ATL कथं प्रन्नाननामधेयत्वमित्धाश्नद्ख नामधेयस्य ate aware सञ्क्लामादिढसीनामपि wate. afaggaraa गुणेन तत्रामधेयत्वमुपचारादुच्यते न मुख्यडत्ये- MIE | उपलब्युरुपलग्धयथत्वादिति ॥ उपलब्ृरपलब्ध्यथेतवं बा कथमिद्याशद्खया तदु पाधित्वादाङ। खुदधेति॥ यत उपाधिभूता खत

, उपलब्ध्यया | चता गाणा se नाम्यानि सम्भवन्तीलष्यः |

ॐ 2

४०

ees: तानि प्रज्ञानस्य नामघयानि भवसि?२ १

SE need

Conte स्तीव्यतिकरादययभिलाष दत्येवमाद्या च्नन्तःकरणट-

च्या

लयः । प्रज्ञप्षिमाचरस्योपलसरूपलब्धययेवात्‌ प्टद्परज्ञान- सूपस्य AYU नारूपसय ब्रह्मण उपाधिभूताः | तद्‌- पाधिजनितगएनामपेयानि सञ्ज्ञादीनि सब्वेष्येवेतानि wafaarse प्रन्नानस्य नामधेयानि भवनि न खतः

oe

यदा Bar सख्क्षामादिशन्दैनं Say sea far asararfe- Wear wT लच्तणया$भिधीयन्ते गामश्ार्यतीव्यवेव | aur a सण्क्नानादिश्न्दाः सच्क्नानादिङ्न्तिविशिद्धप्रश्चानस्य नामधे- यानि भवन्ति तदास खडस्येव प्र्नानस्य Qua नामघेयानीं

त्याह । ठदुपाधिजनितेति | रच्छुपाधिजनिता ce: vequfed- eq तन्नामधेयानि सन्ति carats सण्न्नानादानि Goer नादिग्ब्दाः प्रद्ानसयेव गामधेयानि भवन्तीव्यन्वयः। प्रायच्नेवेति प्राणम्क्रिय कुब्यन्‌ ula नाम भवतीत्यनेन प्राडनर्त्युपाधिक- AMAA प्ाडनामवक्वमक्तं । यद्यपि सर्क्लानादिनाघ्नां तच नेापा- furean तथापि तुल्यन्यायतया रतेषामप्योपाधिकलमक्त- प्रायभिति ara: | र्तदुक्तं भवति सञ्न्षानादिशब्दाः प्रकाणा- त्कवस्त॒वाचिनः। नच साक्तादन्तःकरणन्तोनां जडानां wat. Warned सम्भवतीति प्रकाण्र त्कवसतन्यध्यासादेव तासां प्रका- ष्ात्मकत्वमिति कल्पयन्ताऽधिषानभतमतिरिक्तिं प्रकाश गमयन्त पययवसानगद्या प्रक्राण्ात्मनः WIA नामघेयानीव्च स ख्क्लानादीनामनिद्यत्वेन जडानां स्त्तीनां प्रकाशात्मकवस्त॒वा- चकसञ्न्षाना[दनामकत्वानुपपमेः | तद्यतिरिक्तः कच्ितरका- NETS । तया सञ्न्नानादिगशब्द वाच्त्याकत्तया aqua विश्वान प्रच्ताननित्यचव प्राद्लतारूपटत्तिन भवतीव्यक्तं। तद्नेकष- त्वेन तत्तदन्तिगतानां तन्तत्नामकत्वेन सव्वेनामकत्वानपपन्तेः |

प्रक्नानसयेद्येकवचनानु पपत्तेख । Wat येन वा पश्छतीग्यादिना

९४९

Sse Sy Ay इन्द्र oy प्रजापतिरेते सर्वदेवा

Weare सा्तात्‌ | ATA BURA प्राणा नाम भवतो-

WT

व्यादि1॥ २॥

सएष THAT श्रात्मा Ay | Wt सर्व्वण्सीरम्य- प्राणप्रन्नात्मान्तःकरणापाभिष्वनुप्रविष्टा जलमेद्गतद्धय्ये प्रतिबिम्बवद्धिरण्यगभंः प्राणः प्र्नात्मा। एष एवेन CT णाद्‌ देवराजा वा। एषः प्रजापतियैः प्रथमजः शरीरो | यता मुखादिनिभेदद्ारेणाग्यादया लोकपाला जाताः। सप्रजा वा एषः ख प्रजापतिरेष एव येऽप्येते च्रन्यादयः

ee ee

नामधेयानि भवन्तीत्यन्तेन aaucuaefuafafcm: खप्रका- WAN: सव्वं साच्ती सन्व॑ङच्यमगत TH Gar रोधितः॥२॥ र्वं ्ोधितस्यात्मनः प्रति शरीरः नानात्वं वारयितुं a oe waar तद्याचष्े। सरषरश्त्थादिना।॥ रष रद्यस्याचं. मार । प्रन्नानरूपर खात्मेति । प्रानं Wea म ख्थन्रह्मताया वच्छ मागत्वादि | मूडदाराऽर्नप्रविष्टः समद्धिलिङ्गश्ररोराभिमानी शिर ण्यगभंः प्रागः। प्रस्षामात्मादिशणब्देसतच तचाक्तमपरब्रह्मोच्यत त्याह | अपरमित्यादिना॥ सव्वश्ररीरेत्मेन समद््िस्धूलशरी. cays ष्यन्तःकरणापाधिषु | नेनापि समद््िजिक्गरीरमुकं। Tura प्र्ातमशब्दाभ्यां करियाणक्तिन्नानग्नक्तिमल्वमक्तं। दिती यभ्यांतु तच तच तचा fates रत्यु्यत Kaman | TAR घ्र तानात्मेवापरं were किं प्रमाशमि्ाग्रद्खय va Wars प्रमाय fafa वक्तमेष इन्द्रडति वाक्छमिति ara रषरति॥ war- दिति श्दमदश्रंमिति अद्यक्तगगयोगादित्यथः। प्रवेश वाक्ये प्रवि म्येद्रलाभिधानादिर्ण्यग्भ॑स्यापीग्लेक्तौ प्रविशटतप्रतयभिच्रा- मात्‌ प्रवेष्टरेव प्रविसम्बरूपत्वादमभेदः सिद्धयतीति ura नतु यरमेखय्येगशयेगात प्रजामात्या WR: परमस स्था DIB: |

९८९

es: इमानि च पञ्च॒ महाभूतानि पृथिवी वायुरा-

Toure was देवा एष एव । इमानि च सरव्वशरीरापादान-

‘ate

काश आपा ज्योातींषी्येतानीमानि च छुद्रभि-

स-नि

भूतानि पञ्च एथिव्यादीनि महदाभूतान्यनान्नादललक्षणा न्येतामि । किञ्चेमानि च चद्रौरस्यकंर्मिंभ्राणि सपादीनि। इवशरष्दाऽनयैकः। वीजानि कारणानि चेतराणि चेतराणि च fumes निर्िंष्मानानि। कानि arial श्रण्डजानि पच्यादोनि । जारुजानि जरायुजानि मनुव्या- fai खेदजानि युकादीनि । उद्धिव्नानि च टक्ादीनि।

प्रन्नानात्मनः परमेखराभेदस्य UN Heats वच्यमाणतवात्‌ परमेखरगुणवत्वप्रतिपादनस्य च प्रकरणविरोधात्‌ | न च fe. ररप्रगभाद्यात्मत्ववग्भायाविशि ष परमेखरात्मत्वमनेने यत डति ae | तथा सति भाव्योक्कगुखादिति ₹ेतुवचनानन्वयादेष त्र-

We डगर रष प्रजाप्रतिरिति पूववत्तरपव्यायेष्विव गुययेागाभा- बेऽप्युपपत्तेशेत्यस्य व्थास्यानष्य कित्वं मनसि निधाया्ान्तर- माह | दवराजोा वेति ॥ प्रजापतददिरखगभाद्धेदमाङ। यः प्रथमनडति॥ सलिङ्गएसोराभिमानी चन्त खलश्ररीराभि- मानीति भेद cae | तच्र UA खव पुरषं समुञु यामूष्डंयत्‌ ॥ au निरभिद्यतेव्यादि avai प्रमाबमाह। यत इति। देवमयं मनुष्यादीनामुपरशच्यं | तथा च सव्वं जोवात्मान रष खवेत्यर्थः। खवमेष went aaa सामानाधिक्षरणं WaT सब्वभरूतस्य-

स्यात्मन र्कत्वमुक्रा सजातीयमभेदं acre तदुपाधीनां भूत- मीतिक्षानामपि बाधायां सामानाधिकरणमाशित्यात्मव्तिरेके-

and तस्य विजातोयमभेदनिराकरणाथमिमानि चे्यादिवाश्चं agree | इमानि चेति ॥ रुतान्यत्रात्रादत्वेन पूव्वेमुक्तानीति ae fafunte | wafa ॥ सपोदीनां न केवलं लुदमिञ्तव

९४९

Seose श्राणीव 1 वौजानीतराणि चेतराणि चा-

ण्ड नानि च जास्जानि च स्वेदनानि चादधि-

Toure wat: गावः ara: ₹स्तिनः अन्यख यत्किञ्चेदं प्रा-

We

णिजातं। किं तत्‌ । aya य्चलति पद्यां गच्छति। यथ पतति ्राकागेन WATTS | यख स्थावरमचखं Vai तद- Qa: Waa Wale प्रज्ञा तच AYA! Aaa षन्ता श्रायते श्रनेनेति TH wat नें यस्य तदिर्‌ः प्रन्ञानेचरं। प्रज्ञाने ब्रह्मण्युत्यत्तिखितिलयकालेषु प्रतिष्ठितं म्रज्ञा्य-

किन्तु सपन्तरादीन्‌ प्रति जीवल्वश्चेत्या | कारशानि चेति ।॥ देराग्यत्वेनेति स्थारवजष्मभेरेन निर्दिश्यमानानीत््थः | खेद- जातानि जङ्मान्युद्धिव्नानि स्थावराणीत्यादइ। उच्यन्त इति ॥ जङ्ममिव्यस्य are यश्चलतौति। खावराणामपि वाय्वादिना चजलनमस्तोव्याग्रद्याह | पद्भाभिति ॥ स्यावरमचलमित्यनन्तरं स््व॑न्तदेष wale ary तत्‌ स्वमेष ण्वेत्यत हेतुं बक्तु' सन्ये तत्‌ पश्चानेषमित्यादि प्रतिरेन्तं are तद्याच | सब्वेमिा- दिना ॥ मी यतेऽनेमेत्यनेन yada aut नोयते सां प्राप्यते स- सावत्‌ क्रियत Kae: | यदा खखव्यापारेषु wana xfs वा। मन्वेवम्भृतं ब्रदमवेत्य पनिषल्यु प्रसिद्धं न तु प्रन्नानमित्याशश् वस्ततः प्रज्ञानसेव तन्न | तच ब्र्मण्ब्देनाभिधानाच्र दोष इत्युत wast Weal | यदा कोाऽयमात्सेत्यारभ्येते Ba देवा इत्यन्तं लंपदार्थं- दरोधनार्थमिमानि चेत्यादि प्रतिष्ेत्यन्तं तत्यदाधगोधनायें | तच wa wae wea प्रन्नानमिति तत्पदा ब्रह्यवेचते | पशु भूतादि खा वरान्तं सब्बे तत्‌ Taare: । प्रश्न सत्तयेव सव्व स्यापि anad साधयितु wart प्रतिङ्ितमिद्यक्तं । तद्या- चट | TH ब्रह्मणीति | नकेवलं प्र्नासत्तयेव सत्त्वं सर्व्वस्य किन्त प्रडत्तिरपि तदधीनेवेत्याइ । प्रश्ानेच इति ॥ पूव्ववदिति। नीयते प्रवन्तंतेऽनेनेति ब्य॒त्पत्तेने चं प्रवत्तंकमित्यथेः। लाक xfs

९४४

रे*° ज्ञानि चाशा गावः पुरुषा हस्तिना यत्‌

एेभा ° भित्य्थः | WHTAAT सा कः पुष्वैवत्‌। WHT चवा सव्व

षरा

एव लाकः । प्रज्ञा प्रतिष्ठा Gaal जगतः । तस्मात्‌ प्रज्ञानं ब्रह्म । तदेतत्‌ म्रत्यस्तमितसव्वा पाधिविशेषं सुनिरश्जनं निर्बलं निष्कियं शान्तमेकमदयं नेति स्व्वविशेषापारसं- वेद्यं सर्व्वश्रब्दप्रत्ययागेाचरं तदत्यन्तविष्रडद्ध प्रभरे पाधिस-

aa जगदित्यचंः। यदा ua ATTA HAW सन्ता्यापार- हेतुत्वमक्तं इदानीं सव्वेस्य स्फरणडेतुरप्ययमेवाच्यतद्त्ाह | wer uaeafa ॥ चच्तरिति स्फरणमिव्ययः। जगत इव WHI- नस्यापि स्फरगप्रतिद्यारुन्याधीनत्वमाश्द्य तस्य खप्रकाणत्वात्‌ स्वमद्िमप्रतिखविनाखयान्तराभा वाच्च नेवमित्याद | प्रका प्र fasta, वदा TAQ जगतः Taal प्रन्नानाधीोनलतवादु- त्यश्धादिव्बप्यवश्ा् waa प्रतिष्ितत्वेन तदुपादानतवाश्च वा- चारम्भणन्यायेन प्रक्नानव्यतिरेकशाभावात्‌ प्रच्लानमेव सपादं र्वादिरिव पय्यवसानभमिरि त्याह प्रक्षा प्रतिष्टेति। भ्रुवं पग्यवसानभुमिः परिण्िि वस्वि्यथः। Tay प्र्नानस्य प्र्ध- nia लिव्विशेषत्वादिकं प्रसिदनमिव्याषह | तस्मादिति। प्रता aga परिश््द््त्विन परमायसत्यत्वादित्यथः ॥ त्रद्ाशन्दाय- ary | waefaata ॥ शस्मिम्‌ पत्ते ब्रह्मशब्देन cama निन्विप्रेवत्व।दिकमेव सामानाधिक्षस्णयेन समण्येते | ब्रह्मशब्द - स्यापि नि्विरेषत्वादिकमेवायेः। wae fe waar. नस्य निव्यश्डत्वादयेऽचौः प्रतीयन्ते | ङहतेधातारयोान्‌गमा- दिति शारीरकभाष्ये BHAA VAMC MATS वाक्येना- qa) Ga वा इदमेक way शासीदित्यत्माईदितीयत्वेम बा- पक्रमाद्रद्यपदायानुपक्रमःच। TAM खाविद्ययामुष्यतश्त्ययं पताक Bazine इति Roe । यदा ल्िभानिच पञ्च महाभता- WANT तत्पदाथशेधनायत्वेन बयाल्यायते तदा पदायंगशाध-

१४५

Sere fae प्राणि age च पतत्रि च यच

श्भा waa सव्वज्ञमोश्रर सञ्जनं भवति। मव्यसाधारणाव्याक

चार

तजगद्वोजप्रवत्तंकं नियन्तुलार्‌ न्तया मिसजज्ञं भवति । तदेव जगदीजभूतनुद्धात्माभिमानलकणदिरण्ग भेषज भव- ति।तदेवान्तरण्डाद्रूतप्रयमश्रोरोापाधिमददिराट्‌ प्रजाप तिखज्क्षं भवति। तदुडू तान्धाद्युपाधिमद्रेवतादिसन्ज्नं भ- वति । aur विशेषशरोरोपाधिष्वपि ब्रद्मादिस्तम्नपर्यन्तेषु

e @ @,. e e क्षे, 9 ATUL वाक्छाथंकयनाथें CATA Tala वाक्व व्याख्येयं | खचर च

पच्ते खचतधप्रच्च(नश्ब्देन प्रन्नानस्य नामघेयानोत्यवरद्येन च प्रत्यगा- Mat | खच ब्रह्मशब्देन जगत्कारणत्वे पलितं चेतन्यम॒क्त- मिति ब्र्ययं | त्ञादिति चाभयेोनिंनिविग्रेषचिदपत्वाविष्ेषवादि- au: | ननु May wae किं faudiang तस्य निन्निरेषत्वादिकं सिथ्यतोति फलितांकयनपर्त्वेन व्याख्येयं प्रत्यस्त[मति | waa समानं । उपाधिविषेषमिति suifunan- स त्वभो हत्वदुःखित्वादिविष्टेवभित्ययः ॥ तस्य पुरषा्यत्वमाइ | श्रान्तमिति॥ परिदटप्तं परमानन्दरूपमित्य्ः fafattae मान- are) नेति सन्ति ॥ यता वाचा निवन्तंन्ते ara quar विद्धानिति ुतिमिच्निशेषानन्दत्वे arafaad: | मन्वेवम्भूतस्य waa कथं सर्व्॑नादिस््म्बान्तनामाविधमेद Lae नाना- विधोापाधिसम्बन्ध।दित्याह | तदत्यन्तेव्यादिना॥ विगडेपाधिस- म्बन्धा वि शेषेऽप्यन्तयामिहिरखगभप्रजा पतीनां सन्वे्नाद्धेदमाच। सव्वसाधारखेति ॥ व्याक्ृतेति सन्वजगत्कास्ये समद्िनृडधा वाक्मत्वाभिमान र्व लक्षम्‌ पाधियेस्छ तदि थः | अम्तरणेवि अेपाधिकं विराट्‌ तदन्तरद्धतप्रथमशरोरापाधिकं प्रनाप- तिर्त्यिथः | ्ादिशब्देन तदुद्धुतेति तस्मादडादुद्धुता xa ऽग्न्यादोनामुपाधयः समद्िवागादयस्तदुपाथिमव्रन्चाममग्न्यादि- रेवतासञ्च्लम्भवती ae: | अदिष्ब्देन यष्टिवागाद्यभिमाभिनोा

९८९

०ढ° MAC सर्ब aq प्रज्ञानेत्रं प्रज्ञाने afafed

परत्तानेत्रा नाकः प्रज्ञा प्रतिष्टा प्रज्ञानं TAN ST q तेन प्रस्ेनात्मनाऽस्माल्लाकादुत्कम्या- मुष्मिन्‌ स्वर्गे लाके सबीन्‌ कामानापराऽ्मृतः

Tule तन्तन्नामरूपलाभे ब्रह्मण स्तदेवेकं सव्वापाधिमेद भिन्नं

चा

सैः प्रणिभिस्ताकिंकेख सर्व्षप्रकारेण ज्ञायते विकस्यते

वानेकधा । एतमेके वदन्ग्निं मनुमन्ये प्रजापतिं। इन्रमे-

sat प्राणमपरे ब्रम शाश्चतमित्याद्या wa: ti 2 i स वामदेवाऽन्यो वा एवं यथाक्तं AB] Al वेद्‌ WHAT-

पद्यन्ते अषछठरादयश् व्यद्टिमनुव्यादिशरीरोपाधिषु मनुष्यादि- सजञ्च्लम्भवतोव्याद | तयेति ॥ अपीद्यनन्तर aad vada we: । उपरसंहरति । त्रद्मादीति ॥ waafafa vie: | ca ब्रद्यादिष्म्बेति योज्यं । नन साह्यादिभिर्जी बानामेव araraa- श्यते । अन्ये नीवेखरनामात्वं जगत्कारगं चान्यचप्याङस्तत्कवय- मकस्यव ब्रह्मणा नानारूपत्वमत आष । तद्‌ व चेकमिति॥ afar Hy प्रमायमाइ | रतमेक दति ॥ रवं तावत्‌ को$यमान्मेयारभ्य प्रश्न नं ब्रद्योत्यन्तेन विचारपुरःसरमात्मतत्त्वं निधरितं। खाता कारयसद्धग तात्मकप्रायययतिरिक्ठः सञ्नन्नानादिसब्नान्तःकरगवय- तिरिक्कस्तदनगतखप्रकाशः qantas: सव्व॑प्रपञ्चाधिषान- भताऽडितीयः प्रन्नानं wea नित्सखजबद्धमक्तखभाव दति 1 a

दा नीमेवम्भतन्रद्यात्मविदः फलं वक्त स रतनेत्यादि yfa वाकं | तच्रैतच्छन्देनेकवचमान्तेम प्रछतानामपि काऽवमात्मेबयेवं विचारयतां बहनां परामशायेाग्यत्वादिदानोन्तनस्य विदुषख स इति yaatfeat परामश्ोयोग्यलात्‌ पुव्बाध्यायोक्तो वामदेवः पराम्रण्यत स्त्या । स वामदेवस्ति। ब्रह्मविदः फलमिग्च बा्यतात्पग्यादामदेवादिपुरषविष्ेवे AMM ATA यः कश्चन

२४७

SoSe समभवत्‌ समभवत्‌ इत्ये ty १ इति ेत-

रेयारण्यके षष्ठाऽ्यायः 1 उपनिषत्सु तृतीयो SITY: समापुः LAU ॐ तत्‌ सत्‌ रिः HU

नि 3 © se Oe ET

रे"भा° त्मना येनेव wear YS विर्रामोऽग्डता श्रभूवन्‌

चा

तथाऽयमपि विद्रानेतेनैव प्रभ्नानेनाऽस्ासकादुत्कम्या- afar खरग लोकें TAT कामानाक्चाऽग्टतः समभव- fearfafa u ४॥

दूति Mawarcavaifcarsarararfasca- वत्पूज्यपादभिव्यश्रीशद्रा aaa बह्चापनिष- He तीयोऽध्यायः ae: ॥ ॐ तत्‌ eq ॥

माद्य KATE) खन्यो वेति ॥ खवमिति काऽयमा्ेयुक्तप्रकारोव रतं प्र्नानरूपं TU AS WHAM वेदेत्थंः। Tas वेयेतच्छम्दोक्तप्रकतत्वं व्यक्तीकरोति | येनेवेति । येनैव wer. मात्मना we frete: पूव्चैऽगता भूवन्‌ तेनेव प्रन्नानात्मना यथोक्त ब्रह्य वेद वामदेवाऽन्यो वास खम्रता$भवत्‌ तथाऽयमपी दानीन्तमोऽपि विदामेतेनेव waa असाष्वोकादुत्कम्या- ग्टतः सममवदित्यन्वयः। खचेोत्कुमयं fear नीढादिवेोद्धग- मनं न भवति किन्तु देहात्मभावनत्यागेन wear wt afi प्रज्ञा मात्मना उन्कुभ्येनयुक्तं। प्रद्चानात्मना विदानिति ar- न्वयः | उक्तमात्मतक््वमङ्ोकार्वाचिना खद्गरेय खन्‌भवप्र- कटनेन AURA सेङ्गास्खाथश्न्दश्च TA ATA TTT | करटं भित्वा विनिय्यतै varnryteargefafa खूतेरो- Flea AMAA AIA aye कनमामिद्यक्तमिति ॥४॥ डति ओीमदानम्द्कन्नानविरचितायामेतरेयापनिषद्धष्यटीकायां ढ तीयोऽध्यायः समाप्तः ॥ ९॥ ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ॥ ; 12

K 5. ८ । / ग CL २,८८८.८ rie ^ ८. ८८4 tte gle /

1 ॐ दरिः ॐ १ कृष्णयलुर्वेदीयगरेताथत रापनिषन्नाष्यं १ श्वेनभा ददं विवरणमल्ययन्यं ब्रहमजिश्ञादनां सुखावषा- धायारभ्यते । ननु चित्‌सदानन्दादितीयन्रह्मखरूपखे दात्मा नानन्दादितीयन्रह्मखरूपाऽपयात्मा खाञ्रयया सखविषयया विद्यया खानुभवगम्यया साभास्या खा- भाविकपुरुषपुम्थैः प्राप्ताेषानथाऽविद्यापरिकल्यितेरव साधनेरिष्टप्रात्िमनिष्टम्रा्तिश्चापुरुषाथन्ाक्ता मलम - माना मकरादिभिरिव रागादिभिरितस्ततः समा- amy, सुरनरति्गादिप्रभेदभेदितेनेखराथेकग्मा- मुष्टानेनापगतरागादि मला नित्यादि दशनेनोत्यननेदा- मुचाथभोगविरागा वेत्याचाय्यद्रारेण वेदान्तच्रवणा- fase ब्रह्मास्मीति ब्रह्मात्मतत्तमवगम्य निटत्ता- aaa aaa दत्तिलच्णस्य मास्य fa द्याधीनलात्‌ aad च तदथापनिषदारम्भः | तथा तदिन्नानादगडतलं । तमेवं विद्धानम्टत इड भवति नान्यः पन्धाऽयनाय विद्यते । न चेदि हावेदि म्‌ महती विनष्टिः । य एतदिदुरम्टतास्ते wafer | किमिच्छन्‌ कस्य कामाय शरीरमनु सश्नरेत्‌। तं विदित्वा न लिते कमणा पाप- केन । तरति भाकमात्मवित्‌ । निचाय्य तं खल्युमृखात्‌

९४८

चेमा ° प्रमुच्यते । एतो वेद्‌ निहितं गुहायां । मोाऽविथायन्धि विकिरतोद साम्य । भिद्यते इद यग्रन्धिभ्डिदयन्ते सव्वेखं- शया: | चीयन्ते चास्य ware तसन्‌ Ts परावरे ॥

यथा नद्यः खन्दमानाः WAR TEMG AAs विदहाय। तथा विद्रान्नामरूपादिमुक्रः परात्‌ परं परषमूपेति दिव्यं । ary वे तश्डायमशरीरमलोादितं wane

वेदयते परुषं वेद यथा मावे ल्युः परिटधाः। aa का मेषः कः ओक एकत्वमनुपश्चतः । विद्य याऽग्डतमस्रुते । सव्वोपि दूपाणि विच्य धीराः प्रेत्यास्माल्लीकादग्टता भवन्ति | अप्त्य ` पाभ्मानम- नन्ते Ql लाके तन्त प्रसमीच्छ रदी एकः Barat भवति वीतशोकः । य एतद्विदु रग्डतास्ते भवन्ति तदश ज्ञालाऽग्टता भवन्ति तदेवापयन्ति । भिचाय्येमां शा- न्तिमत्यग्नमेति | तमेवं ज्ञात्वा खल्युपार्शाज्डिनिन्ति । ये पष्य देवा wary तं विदुसतर्षा- | बद्धियुक्तो जहातीर उमे Gaga । कर्मजं बुद्धियुक्ता fe फलं त्यक्ता मनीषिणः ॥ जग्मबन्धविनिग्भुक्ताः पदं गच्छ न्य मामयं | aa ज्ञानस्वेनेव dat सन्तरिब्यसि ॥ Waa: सब्वैकम्भरणि भस्मसात्‌ कुर्ते तया |

we

्े०भा °-एतदद्धा बद्धिमाम्‌ स्यात्‌ रतलत्यख Ara ii तता मां awat ज्ञाला विश्ते तदनन्तर | स्व्व॑षामपि चेतेषामातश्नानं परं खतं ॥ aga सबव्पैविद्यार्नां प्राणते wed ततः | प्रा्येतत्‌ weet fe fas भवति नान्यथा ॥ एवं यः सव्बभूतेषु पश्वत्यात्मानमात्मना | स सब्वघमतामेत्य ब्रह्माभ्येति सनातनं ॥ सम्यग्द शंनसम्पन्नः कर्मभिर्न स TAA | दशनेन विषीनस्त॒ संसारं प्रतिपद्यते ॥ कच्मंणा बध्यते जनुरविंद्यया च विमुच्यते t

` तस्मात्‌ aa न कुर्व्वन्ति यतयः पारदभिंनः॥ जानं निश्रेयसं प्राङढंद्धा निखयद श्निः | ARITA शुद्धेन मुच्यते सब्यैपातकंः ॥ एवं ग्डद्यृ्नायमानं विदिता भ्लानेन विद्धं स्तेज श्रभ्येति नित्यं । न विद्यते न्यया ` तस्य पन्धा- खम्मला कविरास्ते प्रसन्नः ॥ ` से चन्ञस्येश्चरन्नानादिष्एद्धिः परमा मता | अयन्तु परमे ध्मा यदोागेनात्मद्‌ शनं ॥ sla: ओाकषन्तीखा न बिभेति gage | BAT: सका शान्मर णाद UAT AAA द्वयात्‌ ॥ न जायते a faad नबध्यान च घातकः।

२५४९

श्ेन्भाग्म PATI बन्धकारौीवा म AAT AT ATS: ॥

परुषः परमात्मा तु यदताऽन्यदसचख तत्‌ | wa शरुतिरूतोतिद्दासादिषु ज्ञानस्यैव मेत्तसाधनलावग- मा युज्यत एवेपनिषदारम्भः ॥ किञ्च उपनिषत्‌समा- wad Wa परमपरूषाथैसाधनलमवगम्यते | तथा fe. उपनिषदिति उपनिपुब्वस् खदेविश्रणगत्य- वसाद मास रूपमा चक्षते । उपनिषच्छब्देन aft ख्यासितयन्थप्रतिपाद्यवस्हविषया विधो च्यते | तादय्यात्‌ गरन्याऽपि उपनिषत्‌ । ये मुमृचवे इष्टानुश्रविके वि- घयविदष्णाः सन्त उपनिषच्छब्देन विद्या न्तन्निष्ठतया faqua भोलयन्ति तेषामविद्यादेः संसार वोजसश्य वि- शरणादिनाशात्‌ परब्रह्मगमयिदलाद्गभेजस्मजरामर- फाप्रटन्तस्यावसाद यित्वा दुपनिषत्छमाख्ययाणन्यष्ट तात्‌ परं अय इति ब्रह्मविद्यापनिषदु ष्यते) भवेद वमुप- निषदार स्मा यदि विन्ञानखैव मेाचसाधनववं waa | न चैतद स्ि। क्माणामपि मेचसाधनला वगमात्‌ | श्रपाम चाममम्टता रश्म | waa ea चातुश्रासखयाजिनः gad भवतीत्यादिना। न aacta | a fafatrer- द्यायविरोधाच | श्ुतिविरोधस्तावत्‌ । तत्‌ यथे ae जिता सकः चीयते एवमेवामु पुण्यजिता लोकः सीयते तमेवं faarraa दद भवति नान्यः पन्धा faa? ऽयनाय | न कर्णा न प्रजया धनेन त्यागे-

WR

YoUloMR RAAAATAW: | Wal Wa श्रदृढा BWSAT: | अष्टादग्ाक्रमवर येष्टकम्मे* | एतच्छ्रुया येऽभिनन्दन्ति मूढा जराग्डल्युः ते पनरेवापियन्ति । ना स्यतः छृतेन । कर्मणा बध्यते जन्त॒विवंद्यया च विमुच्यते । तस्मात्‌ कम्मं न कुर्वन्ति यतयः पारदभिनः ॥ अरन्नागमलपुखंत्ात्‌ पुराणा मनिलः Wa: तत्‌ ware भवेन्युक्तिन्नान्यथा weather: ॥ प्रजया aaa मृक्तिद्धनेन च सतान fe त्यागेनेकन मुक्तिः arcu भमन्यदा ॥ HATA कण्म॑फलानुरागा- सथानुयन्तिन तरन्ति ष्ट्य । mast विद्धां स्तेज च्रभ्येति नित्यं न विद्ते न्यथा तस्य पन्थाः ॥ एवं चयीधम्भमन्‌ प्रपन्ना यथागतं कामकामा लभन्ते । अमार्यमाञ्रमाख्ापि वषानां परमार्थतः ॥ आमेन च वेरेख WH: BHATT | उथख्लपाभिविंविभेदानैर्नानाविधैरपि।

HUN तमात्मानं लभन्ते Uist: खयं ॥ waaay किंपाकफलसन्िभ। wife तात सुखं किथिदचदुःखश्रताङ्ले।

ea * आषमतन्‌।

WR

Ul OAATASBA यततां कथं सेव्या मया चयी ।

अन्ञानपाशवन्धलादमुक्तः पुरुषः स्तः ॥ क्ञानात्तस्य Frat: स्थात्‌ प्रकाशात्तमसा TUT | तस्ाज्त्रानेन मुक्तिः स्याद्‌ञ्ञानखख परियाः. ॥ natfa दानानि तपांसि war: सत्यञ्च तीथाअ्रमक््मयागाः। खगोथमेवाश्भम््रैवश्च wrt भवं शान्तिकरं महां ॥ यज्ञद वत्वमाप्नाति तपाभिरब्रदह्मणः पदं | दानेन विविधान्‌ भागान्‌ ज्ञानेन माच्माश्रुयात्‌ ॥ धम्मंरज््वा ANTS पापरज्ज्वा AAT: | दयं ज्ञानासिना हित्वा face: शान्तिग्टच्छति। त्यज धमोमधब्बेञ्च उभे सत्यानृते त्यज | उभे खत्यानुते त्यक्ता येन त्यज्योाऽसि तत्‌ त्यज ॥

एवं अ्रतिरूतिविरोधान्न कम्मंसाधनमग्टतवं । न्यायविरोधात्‌ | कब्मसाधनते माषस्य wafaufwar- न्तभावादनित्यलं wre । यत्‌ कतकं तदनित्यमिति कर्षासाध्यस्य नित्यलाद्शनात्‌। faery are: स्वै वादिभिरभ्युपगम्यते । तथा च aft चातुमाख- प्रकरणे प्रजामनु प्रलायसे तदु ते मत्या Aafafa किञ्च । सुकृतमिति सुकृतख्याच्तयलमुच्यते। Gada zy aaa) नन्वेवं afe कर्णां देवादिप्रा्िदेत-

२५४

श्े०भा गलेन बन्धदेतुत्मेव । सत्यं खता बन्धरेतुलमेव | तथा च श्रुतिः । कणा पिटलोकः । सबै एते पुण्छलाका भवन्ति | द्टापृत्तंखन्यमाना वरिष्ठा नान्यच्छ्रेयो वेद- यन्ते प्रमूढाः ॥ नाकस्य षष्टे सुरुतेऽनु भूत्वेमं लाकं Wrrat वा विशन्ति)

एवं कर्मसु freer ये कचित्‌ पारदशिनः। विश्यामयेाऽयं पुरूषो न ठत AMAA: WA: | एवं चयीधर्ममनु प्रपन्ना गतागतं कामकामा TAT Thal यदा पनः फलनिरपेचमीश्वराथं कम्मानुतिष्टन्ति

तदा माच्साधनन्नानसाघनान्तःक्ररणण्णद्धिसाधनपा- Tay argent भवति ॥ तथा भगवान्‌ ॥ ब्रह्माप्याघधाय क्श्माणि सङ्गं त्यक्ता करोतियः | लि्यतेन स पापेन पद्मपचमिवामसा॥ कायेन मनसा बुद्धा कवलेरिद्धियेरपि। यागिनः wa कुर्व्वन्ति सङ्गः त्यक्राऽऽत्मप्ररद्धये ॥ यत्‌ करोषि यदख्रासि यश्नुरेषि ददासि aq! यत्तपस्यसि कैन्तेय तत्‌ रुष्व ATU ॥ वररभाष्रभफलेरेवं मा च्यसे क्माबन्धनेः | न्यासय गयुक्रात्मा विमुक्ता मामुपेब्यसीति ॥ तथा च मोचक्रमः। श्रदुद्यभावे मोाक्ताभावं कम्मभिख तच्छुद्धं aint ओविष्णुधश्भं ॥

BIBLIOTHECA INDICA. Works already published. Vou. I. The first two Lectures of the Sanuiti or THE Ric Ve/pa, with the Commentary of Mfpuava Acufrya, and an English translation of the text. Edited by Dr. E. Rozr.—Nos. 1 to 4. Price 4 Rs.

91 - ४

Vor. Il.—Parrs I. ano II.

The Brainap ARANYAKA UpanisHap, with the Commentary of Sanxara Acufrya, and the Gloss of ANANDA Girt. Edited by Dr. E. Rozr.—Nos. 5 to 13, 16 and 18. Price 11 Rs.

Part IJI. An English translation of the Upanishad and Commen- tary. Fasciculus I. No. 27. |

Vou, III.

The Cuninvocya Upanisnap, with the Commentary of SANKARA Acufrya, and the Gloss of ANANDA Girt. Edited by Dr. E. Rozr. Already published Fasciculi I. II. III, IV. V. VI. being Nos. 14, 15, 17, 20, 23, 25.

Vou. VII. The Tarrrir{ya AND Altrar{ya UpanisHapDs, with the Commen- tary of Sanxara AcuSrya, and the Gloss of ANANDA Girt. Fasciculi I, II. Nos. 22, 33.

Vox. VIII. The Isk, Kena, Katua, Prasna, Munpa, Minpuxya, AITAREYA _ Upanisuaps, with Commentary, &c. Edited by Dr. Roxen. Fasciculi LIL INL IV. No. 24, 26, 28, 29, 30 and 31.

Works in Progress. Vou. IV. The Evements or एनत, by KAmanpaxi. Edited and trans- lated by Babu RasENDRALAL Mitrra. Already published Fasciculus I. being No. 19.

Vou. V. The Lauita Vistara, or Memoirs of the Life and Doctrines of 84४४५ Sinha. Edited by Basu RagENDRALAL MITTRA.

Vou. VI. ARABIC BIBLIOGRAPHY. Edited by Dr. A. Spreneer. Published Fasciculus I. being No. 21.

Digitized by Google

Vou. VII.) OCTOBER. [No. 34. @ई 1

BIBLIOTHECA INDICA: |

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED UNDER THE PATRONAGE OF THE Mon. Court of Directors of the Hast प्राणद Companp,

AND THE SUPERINTENDENCE OF THE

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

Epitep By Dr. E. Roer.

सानन्दगिरिकृतटीकशाङ्करभायसम्बलिततेतिरो- थेतरेयोपनिषदे निरानन्द त्तानकृतटीकशङ्गर- भायसदितथेतायृतरापनिषच 1

THE TAITTARIYA AND AITTARE’YA UPANISHADS,

WITH THE

COMMENTARY OF SANKARA ACHARYA, AND THE GLOSS OF ANANDA GIRI, AND THE SWE'TASWATARA UPANISHAD WITH THE COMMENTARY OF SANKARA ACHARYA, EpiTep sy Dr. E. Roger.

FASCICULUS III.

¢ CALCUTTA :

PRINTED BY J. THOMAS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS, CIRCULAR ROAD.

1850.

Price 1 Rupee per number, or Rupees 12 per annum. Hey

ORIENTAL SECTION-ASIATIC SOCIETY. 1848.

SIR J. W. COLVILE. ° WELBY JACKSON, Esa.

W. SETON KARR, Esa.

BABU HARIMOHANA SENA

BABU RAJENDRALAL MITTIRA

REV. J. LONG

REV. W. KAY.

Cart. F, HAYES.

Dra. E. ROER, Secretary, Oriental Department.

Honorary Members.

B. H. HODGSON, Esa., 24714.

‘WALTER ELLIOTT, Esa., Madras.

Dr. A. SPRENGER, Calcutta.

H. H. WILSON, Esa. Boden Professor of Sanscrit, Oxford,

९५५

शे°भा ° अ्नूचानस्तता यज्वा करन्यासं ततःपरं | तते ज्ञानिल्मभ्येति योगी मुक्तिं ware ॥ श्रनेकजन्प्रसंस्ार चिते पापषमुखये | नाचीणे जायते Gat गोविन्दाभिमृखी मतिः ॥ जन्मान्तरषरसखेषु तपाश्नानसमाधिभिः। नराणां सीणपापानां aw afm: प्रजायते ti न त्वकम्भश्योा WT महामुक्तिविरोधछत्‌ । तसैव Wat यनः कार्यैः संषारभीरुणा ॥ खुवल्ादिमहाद्‌ानपुण्छतीथावगा दनैः | शरोरेख मदाक्ञेभेः शास्ताकरैसच्छमे भवेत्‌ ॥ देवतास्हतिसच्छास्तरच्रवेः पुश्यद शनेः । गरग्श्रूषणे wT: प्रशाम्यति ॥ याश्ञवल्वयोाऽपि श्द्यपेच्ठां तत्धाधन ञ्च दभंयति॥ कन्तव्याऽऽशयण्द्धिस्ठ भिृकेण विशेषतः । ज्ञानोात्पत्तिनिमित्तलात्‌ खतम्लीकरणाय च ॥ मलिनो fe यथयाऽऽद् खूपालाकख्य न Wa: 1 तथा विपक्रकरण ्रात्मन्ञानख्य न DA: tl आचा्यापासनं वेदश्ास्ताथंस्य विवेकिता | तत्क्णामनुष्टानं सङ्गः सद्धिगिरः war: ॥ स्त्यालाकालम्भविगमः सब्बग्डतात्मद्नं | त्यागः परिग्रदाणाञ्च जीखंकाषायधारणं ॥ विषयेन्दियसंराधल्ब्रालसविवञअनं |

K 2

RR

श्भा ° अरोरपरिसष््यानं प्रटरन्तिष्वधद शनं ॥

नीरजस्तमसा सत्वद्द्धि निंस्यदता शमः | एतैरुपाचैःसंग्रद्ध सत््वयाग्यग्डती भवेत्‌ ॥ यते वेदाः पुराणानि विध्ापनिषदस्तया । aan: चाणि भाव्याणि यथान्यदास्मयं कचित्‌ ॥ वेदानुवनं यभन WC तपो TA: | अद्धापवासः खातच्यमात्मनेा ज्ञानरेतवः॥ aurauat विव्रद्यपेक्मात्मन्नानं दशयति । जग्मान्तरष्खेषु यदा surg किल्बिषाः 1 तदा पश्यति योगेन संसारदेदनं महत्‌ ॥

थस्िन्‌ fang विरजे च fea य आत्मवत्‌ पण्य न्ति यतयः Gara: | तमेवं वेदानुवचनेन ब्राद्यणा विविदिषन्ति asia दामेन तपसा नाशकमेति ॥ evarua विविदिषारेतलं यज्ञादीनां दशयति | ममु । विद्याञ्चाविधाश्च यस्तदेदाभयं ष । तपा विद्या च विप्रस्य मैञरेयसकरं परमित्यादिना कश्मणामष्यग्ड- तत्रप्रा्धिरदेतठल्मवगम्यते | सत्यमवगम्यत एव तदपे- faanfgarty न च साक्तात्‌। तया fe विद्याच्चावि- arg । तपा विद्या च विप्रस्य नैश्रेयषकर परमित्या- दिना ज्ञानकम्मंणानिंग्रेयसदेतुलमभिप्रायकथनयोास्त- द्धेठत्मित्याकाङ्क्यां । तपसा seat इन्ति विद्य- orange | अविद्यया "खल्यन्तीलं विद्चयाद्टतमञ्नुत

९५७

गभा गदति वाक्यशेषेण कर्मणः कल््रषक्त यद्देतलं विद्ययाऽग्टत- aufaega प्रद्थितं। यत्र तु श्टद्याद्यवान्तरका- यानुपरेश्रसचापि शाखान्तर पसंहारन्यायेनेा पसंहारः HAE | नन्‌ कुर्ववननेवेद कश्ंणि जिजीविषेच्छतं समा दति यावल्नीवकम््रीनुष्टाननियमे सति कथं विद्याया मो चसाधनलम्‌च्यते। कराष्छधिरूतस्यायं नियमे नान- धिकछस्याऽनियोाज्यख्य ब्रह्मवादिनः । तथाच विदुषः क- पनधिकारं दभ॑यति afa: i मैतदिद्ानुषिणा विधेये न waa विधिना शनब्दचारः । wag A वै तत्पु fasiaisfuerd न जुदवाञ्चक्रिरे । एतं वे तमात्मानं विदित्वा ब्राह्मणाः पुज्ेषणायाञ्च वित्तेषणायाश्च लाक षणाया्च ware fared चरन्ति । urge वे afazia Te: षयः कावषेयाः किमथा. वयमध्ये- wae किमर्थायवं यच्छामरे स ब्राह्मणः केनस्या्ेन स्यात्तेनेदूश एवेति ॥ यथा भगवान्‌ ॥ यस्ात्मविधिरेव स्यादात्मदप्रश्च मानवः। श्रात्मन्येवात्मना तुष्टस्य काय्य न विद्यते ॥ नैव तस्य कतेनाथा नारृतेनेद कचन | नचास्य सर्वव्रतेषु कथिद येव्ययाश्रयः ॥ तथाचाह भगवान्‌ परमेश्वरे SH कालकूटास्याने ॥ तेन नैतेन विप्रस्य त्यक्तसङ्गस्य देदिनः | awa मास्ति fava safe चेत्तच्वविन्न ail

९५८

Weve लाके परं चेव wna नास्ति aw zi MIWA यतस्तस्या द्र ह्यवित्‌ परमाय॑तः ॥ ्ानाभ्यासरता यस्तु सर्ग्वतक््ना्थवित्‌ सख्यं । कन्लव्याभावमुतसृख्य ज्ञानमेवाभिगच्छति ॥ वखाअ्माभिमानी aaa ज्ञानं दिजान्तमः। न्यज्र रमते मूढः साऽश्ञानो नाच संश्रयः ॥ AUG भयं तया लामो मादा भदेच्षणं तमः | walreait च तेषां fe तदशात्तदनुग्रहः ॥ wtitafa वै an: साऽविद्या संत्यजेत्‌ ततः । अविद्यां विद्यया feat खितस्येवेड योगिनः ॥ क्राधाद्या मा्षमायान्ति watery Sear | तत्बयाख WITT न पनः सम्प्रयुज्यते ॥ ख एव am: संसारादुःखचयविवर्जिंतः ।

तथा भिवधमरोान्तरे ॥ ज्ानाग्टतस्य SAS Baya यागिनः । भेवाख्ि किञ्चित्‌ कम्तं्यमस्ति चेन्न सख तत्त्ववित्‌ tt लाकद्येन ana किञ्चिदस्य न विद्यते cea स विमुक्तः स्यात्‌ wae: समदभरेनः ॥ तस्ममादिदुषः कम्तव्याभावाद विद्यावद्धिषय एवायं

कुर्न्नेवेत्यारिकर््मनियमः । gaa च नायं क्ानि- यमः fay विधामाहाग्यं द्वितं यथाकामं कक्षा मुहानमेव TVA | एतदुक्रस्भवति। यावष्बीवं यया

९५८

खेभाग्कामं पुण््पापादिकं gata विदुषि न कलयो भ- वति विद्यासामथ्यादिति। तथा fe | ईशावास्यमिद्‌ श सव्व॑भित्यारभ्य तेन त्यक्तेन wetter दृति विदुषः wl कर््त्यागेनात्मपालनमुका fraral ब्रह्मविदि ara- aaa ATTRA AAT चकितः षम्‌ वेदो विद्‌- षस्य गकन्तेव्यतामपि नाक्रवान्‌। कुर्वन्नेवेह लाके विद्य- मानं पुण्छपापादिकं कम्रं यावव्नीवं जिजीविषेत्‌ न पष्यादि बन्धभयात्‌ पु्छादिकं त्यक्ता ष्णीमवतिेत्‌। एतावत्‌ कम्माणि gate विदुषि लयि यता ara- व्नीवानृष्टानादन्यथा भावः wera प्रच्युतिः पुष्प्रादि- निमित्तसंसारान्वयो नासि । gaat दतः कम्नानुष्टा- नात्तरकालभाव्न्ययाभावः संसारान्वया नासि । यस्राच्चयि विन्यस्तं न aa लिष्यते ॥ तथाच wa AT म लिष्यते कर्मणा पापकेन । एवं विदि पापं कस्म म ष्यते । मैनं कताङते तपतः | एवं ere स्थ पाप्मानः प्रदूयन्ते aT: wai WEEE HU यया Ss ॥

Witt: wanafe Naat ara संशयः।

marsala न लिप्येत पापेनानाविधैरपि॥ शिवध््ात्तरोऽपि ॥

तस्माज॒श्नानासिना द्र्मञेषं क्माबन्धनं |

कामाकामहतं feat wearata तिष्ठति ॥

९९०

शंग्भाग्यथा वङ्कि्णदादीत्तः इएष्कमा द्रः निदं रेत्‌।

तथा Wary aa ज्नानाभ्िदं दते चणात्‌॥ पदमपच॑ यथा ara: wacfa म लिष्यते। शब्दादिविषयाम्मोभिसदग्‌न्ञानो म feud ॥ यखा नन्त वलापेतः क्रीडन्‌ Ts द श्छते । क्रोडन्नपि न लिप्येत तददिग्ियपन्नगेः ॥ मन्तोषधबलेयं इ स्जीय्येते भक्षितं विषं । तदत्‌ सब्वैणि पापानि sited ज्ञानिनः sare ॥ तया च चकारः ॥ परुषा याऽतः शब्दादिति बाद- रायण इति ज्ञानस्यैव परमपुरूषायंदेतलमभिधाय शेष- लात्‌ पुरूषाथैवाद इत्यादिना क्मपेकितकटं परतिपा- दकलेन विद्यायाः कर्बमयेषत्वमाशद्याधिकोापदेशात्त बाद्रायणस्ेत्यादिना कद्रंलादि संसा रधब्भरदिताप- इतपापरादिरूपन्रद्योपदेशात्तदिज्नानपूर्न्विकान्तु क्मा- frarcfafe लाशासानस्य कम्माधिकारदेताः क्रिया- कारकफल लचणस्य समस्तस्य प्रपश्चाविद्याकृतस्य fa- द्यासामथ्यात्‌ खरूपेपद नात्‌ warfare: | स्िति- सङ्गाद्‌ भिक्परकरणएलाद्धि्कायलाख परसरसमुच- ogra नासीति प्रतिपाद्याऽत एवाग्रौन्ध- नाद्यनपेकेति विधाया एव पर मपरुषाथहेतलादग्री- न्धनाद्या्जमकर््नाणि विद्यायाः खार्थसिद्धा नापेकित- व्यानीति पूथ्ीक्ख्याधिकरणस् फलमुपसंदइत्याऽत्य-

९९९

श°मा ° न्तमेवानपेचा्यां प्राप्तायां सव्वापेक्ता च यज्ञश्रतेरश्चव- दिति नात्यन्तमनपेचा | vara विद्या फलसिद्धिं प्रति न किञ्चिदन्यदपेच्ते । ward waded एव | विविदिषन्ति यज्ञेनेति श्रुतेरिति विधिदिषा साधमलेन कम्णामृपयागं <fiaar तथा च न विशेत्‌ स्हतये- ऽनुमतिवेति खजदयेन कुव्वेलेवेति पद द यस््ाविषयलेन विध्यास्ततिलेन arid दर्भिंतवान्‌। अत उक्तेन प्रकारेण ज्ञानस्यैव मेचसाधनलाधयक्रः परोपनिषदारमः । नन्‌ बन्धस्य मिश्याले सति ज्नाननिर्वतत्यवेन च्रानादग्ट- तलं स्यात्‌। नलेतदस्ि। प्रतिपन्नलादाधाभावात्‌। च्‌- श्रदारिखरूपतेनात्मना faauva सादृ शधाद्यभावाद- ध्यासासम्मवाख | उच्यते। म तावत्‌ प्रतिपन्नलेन wares am शक्यते । प्रतिपत्तेः सत्यलमिथ्यावयेास्मानलात्‌। नापि बाधाभावात्सत्यतं । विधिमुखेन कारणमखेन च बाधसम्भवात्‌। तथा दि श्रतिः । प्रपञ्चस्य मिथ्यालं माया- करणलश्च द्भयति। मतु दितीयमस्ति। uae । नासि देतं। gat fafea ay नासि एकमेवादितीयं। वाषा- cay विकारोनामधेयं। एकमेव way नानास्ति किञ्च म । URNA ष्टव्यं । मायाम प्रतिं विद्यात्‌। माया खजते विश्वमेतत्‌। eR मायाभिः पररूप यत ca- दिभिवोक्येः। अभोपि सन्नव्ययात्मा भूतानामीश्वरो पिषन्‌ रतिं खामधिष्टाय शम्मवाम्यात्ममायया ॥

९९९

waresamy भूतेषु विभक्तमिव च fad | तथा च ANG पुराणे ॥

चद्माधीा THAD, BUq:ayq कल्पना ॥ AQTHAAUT Ala: खशा नरक एव च । पुरुषस्य न Ua WAU कु चचित्‌ ॥ Tea च HAZ TATA सत्यवन्मुषा | तेववन्मृगदरष्णात्‌ थया मरुमरीचिका ॥ रोणवत्कीकसम्भूतं कोकसं इटुक्तिरोवच । wagerawy निशाया sama: ॥ एकं Uagasifa तिमिरा रत चचुषः | आकाशस्य चरीभावा tera खिग्धता तया ॥ एकश सथा बहधा जलाधारेषु दृश्यते | आभाति परमात्मापि सव्वापाधिषु संखितः॥ डेतभान्तिरविद्याख्या विकल्यो न च तत्तथा | परचबन्धागारस्थां तेषामात्माभिमानिरना । श्राद्मभावनया भाग्या TY भावयतः सद्‌ा | आग्रज्नैरादिमथ्यान्तेभंमभूतेख्िभिः सदा ॥ नाग्रत्छभ्रसुषुरस्त दादितं विश्वतेजषं। खमायया खमात्मानन्मा दयेदेतरूपया ॥ गृहागतं खमात्मानं लभते च खयं दरिः, arfa वज्ञानलश्वाला कलापे fafaurata: ॥ आभाति विष्यः efey खभावे दैतविसलरः |

९९९

श"भाश्शरान्ते मनसि शान्तद्च घोरे As चतादृशः॥ ईरो दूश्यते नित्यं waa न तु तत्वतः | देदशटत्पिण्डदेन्नाञ्च गाचभाजनमेदतः ॥ चराचराणां भूतानां Saat न च सत्यतः | aaa तु निराधारे देतस्यात्मनि संस्थिता tt भ्रविद्यादविगणां ष्टं atau तं । ade रख्लुता नासि नास्ति रचन भृजङ्गता॥ उत्प्तिनाश्यानास्ति कारणं जगतोऽपि = | लाकानां व्यवहारा्थमविद्येयं विनिरभ्विता ॥ एषा व्रिमेदिनीत्युक्ता दैताद्रैतखदूपिणी | Med भावयेद्रद्य सकलं निष्कलं सद्‌ा ॥ Mae: Tema न बिभेति garg । गत्याः सकाशाग्मरणाद WaT HAT RATT ॥ न araa a faaa aaa a4 WaT: | न बद्धा बन्धकारौवा A ART AT ATST: I परुषः परमात्मा तु यद ताऽन्यद्षचख तत्‌ | एवं बुद्ध्वा जगद्रू विष्णाग्भायामयं wart i Haag HAA aT सब्वेविक ल्पना | त्यक्रसव्वंविकन्यश्च aaa निखलं मनः ॥ Hal शान्तो भवेग दग्धेन्धन इवानलः | एषा चतुविवंशरतिभेदभिन्ना परा माया WAAR AT | कामक्राधा लाभम भयञ्च विषादभाका च PARAS

1,

९९४

शेन्भाग्धकौधर्ौ सुखदुःखे चखष्टिविनाश्रपाके नरके गतिच, वाषः खगं जातयसाश्रमाश्च रागटेषोा विविधा arya कमारतारु्यजरावियागसयागभागानशनं व्रतानि । दतीदमीद्‌मिदयंनिघायतृष्णीमामोनः सुमतिश्च विद्धाम्‌॥ तथा च ओओविष्णुधमो षडध्याययां 1 श्नादिसम्बग्धवति चेचन्ञेऽयमविद्यया | am: Tafa भेदन ब्रह्म तक््वात्मनि स्थितं ॥ पश्यत्यात्मानमन्यख यावद परमात्मनः। तावत्‌ ara अन्तजाडिते निजकश्मंणा ॥ सद्खगोणारेषकष्मा तु परं ब्रह्म प्रपश्छति। श्रमेदनात्मनः WE WEATTIAT भवेत्‌ i रविद्या च क्रियाः war विद्या ज्ञानं प्रचक्षते। कर्णा जायते जन्त॒वि दयया च विमुच्यते ॥ aad परमाया fe ta तद्धि aa | पशतिर्य॑ञ्मनुग्यास्यस्तथेव नुप नारकः॥ चतु व्विधाऽपि मेदोऽयं भिश्याज्ञाननिबन्धमः। अहमन्याऽपरयखाऽयममी चाच तथाऽपरे 1 श्रभ्नानमेतदैताख्यमदैतं श्रूयतां परं । मम त्वहमिति प्रश्ना वियुक्रमपि कर्पवत्‌ ॥ अविका्ेमनाः खेद मदेतमन्‌ भूयते | मभाटन्तिमयं देतमदेतं परमार्थतः ॥ मनसा ठनयस्तस्माद्ध A धर्मनिमित्तजाः ।

९९५

अनभानिरोद्धव्याखन्निरोाषे wed मापपद्यते 1 मनेादृष्टमिदं wai यत्‌ किञ्चित्‌ षचराचर | ममम Walaa Layla तद्‌ा्नयात्‌ ॥ कर्मणा भावना चेयं मा ब्रह्मपरिपन्थिनो। कर्मभावनया qe विज्नानमुपजायते॥ तादृग्भवति fanfaarg a खल्‌ भावमा | OF तस्याः WAY खयमेव प्रकाशते I परमात्मा aver विभागा श्रानकर्पितः | ये तस्यात्मपरयारविभागत एव डदि) आत्मक्ेवन्नसञ्कतेो fe संयुक्तः waaay: | Ava विगतः we: परमात्मा मिगद्यते॥ तया च श्रीविष्णुपुराणे ॥ परमात्मलमेत्ैको ATATS ST जगतः परः | तत्रैष महिमा येन व्याप्रमेतचखरा चर ॥ UAC मुत्त मेतज्च्रानात्मम सव | अान्तिक्नामेम पश्यन्ति जगद्भुपमयागिगः ॥ ज्ञानखरूपमखिलं जगदेतद बुद्धयः | ्र्य॑सखष्ट्पं GUAT भ्राम्यते ASTANA ॥ ये तु ज्ञानविदः प्ररुद्धचेतससतेऽखिलं जगत्‌ । जानात्मकं प्रपश्चन्ति aR परमेश्वर II ae हरिः PaaS जनार्दना नान्यत्‌ ततःकारबकाग्येजातं |

te qa aw न aw भूयो भवोद्धवा इन्दगता भवन्ति

९९९

श्ेन्भाग्श्ञामखरूपमद्यन्तं fase परमार्थतः | तमेवा्ंखरूपेण भान्तिदर्भनतः खितं ॥ WTAE भगवान्‌ यताऽसावगरेषमूत्ति न त॒ वस्हभूतः। तता fe ओेलायिधरादिभेदान्नानीश्डि विक्नानविष्टभम्िताजि ॥ वससि किं कुचविदादिमध्यपय्ंन्तदीनं खततेकष्टपं | यशान्यया लं दविज याति भूयो न तत्तया तचक्रुता feat मदो चटलं घटतः कपालिका कपालिका चृ रजस्तताऽणः। जनैः ख कब्मस्तिमितात्मनिञखये रालच्छते ae किमचवस्त्‌॥ तिन न विभ्नानब्तेऽख्ति किञ्चित्‌ कचित्‌ कदाचित्‌ द्विज vasa | विज्ञानमेकं निजककोभेद विभिल्नचिन्तेव्व॑डधाभ्युपेतं ॥ ura fang विमलं विश्ाकमश्ेषलाभादिनिरस्तसङ्गं । एकं सदेकं परमः परेशः ख वासुदेवा न यतेऽन्यदस्ति। सद्धाव एवं भवता मयोक्ता ज्ञानं यथा सत्यमसत्यमन्यत्‌ | एतत्‌ ठ यत्‌ षं्यवहारभूतं तचापि चक्रं भृवनाितं ते ॥ अविद्यासञ्चितं wa तखाशेषेषु जन्तुषु | आत्मा श्द्धाऽचरः भ्रान्ता निर्गुणः Waa: परः ॥ भ्रदृद्यपचया न स्त एकस्याखिलजन्तुषु । चत्‌ तु कालान्तरेणापि नान्यष्ञ्न्नामुपेति वे॥ परिणामादिषम्भृतं arg नुप तख fa यदन्याऽस्ति परः काऽपि मन्तः पाथिवसन्तम ॥ तदेषोऽमयं चान्यो वक्रमेवमपीग्यते | यदा समस्तद हेषु पमानेका व्यवस्ितः ॥

९९०

शेग्भाग्तदा fe ar भवान्‌ साऽदमिच्येतद्िप्रलम्भनं | त्वं राजा सविका रोाऽयं वयं वाहाः पुरःसराः ॥ BAY भवते लाका नस्तदेतत्‌ लया च्यते | वस्तुराजेति VAH यख राजभटात्मकं॥ तथाञन्ये च मुपत्ञ्च तन्तत्छड्ल्पनामयं | अनाशो WTA प्रा्नैरभ्यपगम्यते ॥ परमाथेष्लु भूपाल सङ्खपाच्छरुयतां मम। एका व्यापी समः शद्धा निगणः प्रतेः परः ॥ AUTEM रदित BTA सव्वगताऽव्ययः। परज्ञानमयः सद्धिनामजात्यादिभिः प्रभः ॥ न योगवान्‌ न युक्राऽभृन्नेव पार्थिव areata | तस्यात्मपरदेदषुम यो waned हि तत्‌॥ विज्ञानपरमा्थाऽसे देतिनो तथ्यदर्भिनः। एवमेकमिदः विदन्नभेदि eae जगत्‌ ॥ वासुदेवाभिधेयस्य खरूपं परमात्मनः | निदाघोऽणपदे ग्रेन तेनादेतपरोऽभवत्‌॥ सव्वभदान्यभेदेन स ददशे तदात्मनः, तद्‌ ब्रह्म ततो मुक्रिमवाप परमां दिज॥ सितनोलादिभमेरेन ada दूश्यते नभः। भ्रान्तदृषटिभिरात्मापि aaa: सम्‌ एथक्‌ एथक्‌ ॥ खकःसमस्तं यदिहास्ति किचित्‌ तदच्युतो नालि परः तताऽन्यत्‌। माऽहं ससत्वंस च षव्वमेतदात्मखरूपंल्यजमेदमेादं।)।

Ai he

शन्भाग्द्तोरितसेन स राजवयैस्तत्याज मेरं परमा्य॑दृष्टिः। wera जातिस्मरणा्थबाधस्ततचैव जकान्यपवर्गमाप।

तया SF I

तस्माद्ञानमृला fe संसारः wagfeat | परतनग्ते aaa च भिर्‌ाभावादिचारतः। एकत्वमपि areata देततन्तर कुताऽस्यददा ॥

एकं ना स्थ aly Fat ग्तसमद्धवः | ATA TST न वरिःप्रज्ञान चाभयतएवष॥ म प्र्ञानघनस्वेवं A AHSCT एवषः। विदिते नास्तिवेद्यश्च fred परमार्थतः॥ अश्लानतिमिरात्‌ wa नाच काय्या विचारणा) ज्ञानञ्च बन्धनद्ेव Arar नाष्यात्मनोा दिजाः॥ न Wat प्रहतिर्जोवोा faafag विकारतः | विकारो नैव मायेषा सदसद्ाङ्िवजिंता ॥ तथाह भगवान्‌ पराशरः ॥

श्रस्माद्भि जायते fad Hae प्रविषूणेयते।

ख मायी मायया बद्धः करोति विविधास्तनूः ॥ म area संसरति न च संसारयेत्‌ परं ।

ग कल्ला नेव भाक्ता च नत्त प्रकृतिपुरुष ॥ न माया नैव चप्राणसेतन्यं परमा्थतः। तस्मादज्ञानमूलो हि संमारः सम्बेदेडिनां I

९९५८

श्े"भा ० जित्यः स्वगता Prat Feat दाषवर्जिंतः |

एकः स भिद्यते शच्या मायया न खभावतः ॥ `

तस्माद दैतमेवाङ्कग्मुनयः परमार्थतः | जानसखरूपमेवाड्जं गदे तदिचचणाः ॥ रयेखरूपमन्चानाः WMA कुदृष्टयः |

KIA निर्गुणे व्यापो चैतन्यात्मा खभावतः ॥

Tua दथंरूपेण saving feta: |

यदा पश्टति चात्मागं केवलं परमार्थतः ॥ मायामाचमिद दतं तद्‌ भवति नितः । तस्मादिज्ञानमेवास्ति न प्रपञ्चनं संशतिः ॥

एवं सूत्यादिना नामादिकारणएलोपन्यासम॒खेन खब्ह- पेण च वाधितलात्‌ प्रपञ्चस्य मि्यालमवगम्यते | WE लादिलच्णस्य ब्रह्मणएसद्धिपरोतस्धूलाकारो fara ufaguefa । यथेकख चन््रमसस्तदिपरोतदितीया- कारस्तदत। तथा च चकारेण न स्थानतोऽपि परसा- भयलिङ्गस्तत्रीतिखरूपत उपाधितश्च विर्द्धरूपदया- सम्भवाज्निविवग्रेषमेव ब्रद्यत्युपपद्यते | नबग्बभेदादिति तिबलात्‌ किमिति सविशेषमपि ब्रह्य नाभ्युपगम्यत दत्याश्रद्ध न परत्यकमेतदचनादिद्युपाधिभेदमेतद सन- मेदस yaa वाधितत्रादवेदश्रतिवलात्‌ सविशेष ay णायोगालिविविेषमेव्येपपा्यापि चेनमेक दति भेदनि- aa अभेद मेवेतरोयशाखिनः ममामनन्ति | मन्‌-

i

Feat गसेवेदमाप्नयं । नेद नानास्ति किञ्चन) गत्योः स wayar- भोति य दृ मानेव प्ति | एकथेवानुद्रष्ट्यमिति | मोक्ता भग्यं प्रेरितारश्च मला wi ra चिविधं ay a तदिति खव्वभाग्यभाक्रनियन्तुलच्णस्य प्रपञ्चसख ब्रह्मकसखभावतामभिधीयत cian पनरपि निविि्रेषपक्े Tied किमिद्येकसखरूपसयाभयखरूपासमभवेनाकार- मेव ब्रह्माऽवधा्थेते न पनव्विपरीतमित्या शङ्कया रूपवदेव fe त्मरधामवादिति रूपाद्याकाररदहितमेव ब्रह्मयावधा- रयितव्यं । कस्मात्‌ । तक्रधानलवात्‌। श्रस्थुलमन्वद्धखम- दी्ध॑मशब्दमस्यभ्र॑मदरूपमव्यय। श्राकाभा वे नामद्पया- न्निवंहिताते यदन्तरा ATW तदे तद्र द्यापुव्वेमनपरम- नन्तरमवाद्ममयमात्मा Wye सव्वानु्ररित्येतरनुशा- सनमिति। एवमादीनि नि्रपञ्चब्रद्मात्मतत्तप्रधानानि इतराणि कारणब्रह्मविषयाणि न ततप्मधानानि। तत्म- धानान्यतद्मधानेभ्या बलोयांसि भवन्ति । अतस्तत्यर- श्ुतिप्रतिपन्ललात्‌ निववगरेषमेव ब्रह्मावगन्तव्यं न पुनः स विशेषमिति निव्विशेषपच्षमुपपाद्य का तद्याकारवि- षयाणां श्रुतीर्मां गतिरित्याकाङ्खगयां प्रकाशवच्ठावैय- च्पादिति। चब््रखग्धादीनां जलादयुपाधिषु च उपाधि- रुतनानालवच् ब्रह्मणाऽणुपाधिषटतनानालरूपस्य विद्य- मानलालदर्‌ाकारवता ब्रह्मण श्रकारविशेषोापदेश्र उपासमार्था न ॒विरूध्यते। एवमवेयर्थनानाकारब्रहम-

६९

शेभाग्विषयाणां वाक्यानामिति मेदज्रुतनामेापाधिकब्रह्म- विषयलेनावेयथ्य॑मुक्ता पनरपि निव्विगेषमेव ब्रह्मेति दृढटलमाद च aarafafa te यथा चैन्धवधघनोा न ATW: AAT रसघन एव । एवं वा श्ररेऽयमात्माऽनन्तरोा ऽवाद्यः छत्छः प्रज्ञानघन एवेति ज्रु्युषन्यासेन विन्ञा- नव्यतिरिक्ररूपान्तराभावमुषन्यस्य चाथोाऽपि समये दइति। sara रादेशे नेति नेति। श्रन्यदेव तदिरिता- दथाऽविदितादधि। यतावाचा निवर्तन्ते श्रप्रायम- नसा VE) प्रत्यखमितभेद यत्‌ सन्तामा AAA चरं ।वच- सामात्मसंवेद्यं तज्त्ानं ब्रह्मसस्िन्ितं । विश्वसखरूपवे द्यं लक्षणं परमात्मन दत्यादि श्रुतिद्त्युपन्या समुखेन मरत्य- सामितमेव ब्रह्मत्युपपाद्या एव चापमा छादिवदिति । य एव चेतनमाचखूपा नेति नेत्यात्मका fafearfa- दिताभ्यामन्यो वाचामगाचरं प्रत्यस्तमितभेदोा विश्च- खरूपलच्णरूपः परमात्मा श्रविद्ोापाधिका Az: । अत एव चास्यापाधिनिभमित्तामपारमार्थिंकीं विशेषव- न्तामभिग्रेत्य जलदा दि रिवेलुपादीयते arene y | श्राकाशमेकं हि यथा घटादिषु यक्‌ एयक्‌ तथा- wat दनेकञ्च जलधारोखिवां गमान्‌ ॥ एक एव ठु भूतात्मा भूते भूते व्यवसितः | एकधा ABUT चेव दूश्यते HAGA ॥ तथा द्यं व्यातिरात्माविवखानपो CAAT बङ्धेकाऽनु ABA

m2

+:

Qurovarfuar करियते मेररूपा देवः सेचेष्वेवमजाऽयमात्मा॥ दति दुष्टान्तमखेनापि निव्विशेषमेव ब्रह्ोल्युपपा्या- म्बवदयदणादित्यात्मना qa सव्वगततले जलद- ग्यादिवत्‌ मृन्तंसभ्मिन्नापदेशखितलाभावाहष्टान्तदा- एन्तिकयाः सादृश्यं नास्तोत्याश्द्या दद्धिद्ासभाक्र fafa । नहि दृष्टान्तदाष्टौन्तिकयोविंवकितांशमक्ता सर्ग्वघाख्प्यं केनचिद्‌ भयित शक्यते । सव्वंसार्ण्य दृष्टान्तदाटीन्तिकभावेोच्छेद एव स्यात्‌ | टद्धिहास- amas faafad । जलगतद्र्यप्रतिबिम्बं जलटद्धा aga जलद्धासे च षति जलचलने चलति जलभेदे भिद्यत इत्येवं जलधबामविधायि भवति नतु परमा- यतः gaa त्वमस्ति । एवं परमाथैता विकत- मेकष्टपमपि ay देदादयुपाध्यन्तरभावात्‌ भजत एवोपाधिमान्‌ द्धि द्रासादौनि । विवक्षिता शप्रतिपा- दमेन दृष्टान्तदटन्तिकयोाः सामश्चस्यमक्ता ciara प्रति yeaa दिपदः TER WTS: पुरः स पकी भूषा पुरः पुरूष श्राविशत्‌। wat मायाभिः पुरुरूप tad मायिनं तु aati मायो जते विश्वमेतत्‌। एकस्तथा सव्वभतान्तरात्मा | रूपं रूपं प्रतिपा बभूव । एका देवः सव्वेभूतेपु me: | एतमेव सोमानं विदार्यैतया दारा प्रापद्यत। स एष द प्रविष्ट ्रान- स्वायेभ्यः। तत्‌ Set तदेवानुप्राविश्रदित्यादिना पर सेव

ROR Rourengye उपाधियागं दयितया fafdteaa ny भेदस्ठ

जल्य्यादिवशपाधिकोा मायानिबन्धन दत्युपसंहत- वान्‌ । किञ्च । ब्रह्मविदा मनुभवेाऽपि प्रपञ्चवाधकः। तेषा निष्प्रपश्चात्मदर्भनस्य विद्यमानलात्‌ | तथा तेषामनुभवं द्यति । afer सब्वैणि भूतान्यात्मवाभूदधिजानतः। तरको ATE: कः Tra एकलवमन्‌पश्छतः | विदिते वेश्च नास्तीति । ud निव्वएममु शरासनं । यच वा अन्यदिव स्यात्‌ तचाऽन्योन्यत्‌ TAT य च AS सम्येमात्मेवाऽभूत्‌।

तत्‌ केन कं पश्येत्‌ |

यदे तह श्यते मृत्तं मेतज््नानात्मनसूव । भ्रान्तिञ्ञानेम wafer जगद्रपमयेगिमः। येत ज्ञागविदः शद्धचेतखस्तेऽखिलं जगत्‌ | ज्ञानात्मकं प्रपश्यन्ति तदप परमेश्चर ॥ निदाचोाऽ्युपदेशेन तेनादेतपरोऽभवत्‌ | सम्वंभुतान्यशेषेण STUY ACTA: | तथा He तता मुक्रिमवाप परमां fey | श्रचात्मव्यतिरेकेण दितीयं या न aaa | ब्रह्मभूतः स एवेद वेद शास्र उदातः ॥

waa भ्रुतिखतियुक्तितेाऽनुभवतस प्रपञ्चय वाधि- तल्रादत्यन्विखक्षणानामसदृशरूपाणं मधूरतिक्ष श्ेतपीतादौनामपि परस्पराध्यासदशंगाद्‌मृन्तंऽ्याकाने तलमल्िनताद्यष्यासदर्भनादात्मानात्मगेारत्यन्तविल -

Poy

कृष्णाय लुर्वेदीयशरेताशत रोपनिषत्‌ ¶

ये"ङ ० नल्मवादिनेा वदति 1 त्रिं कारणं बह्म कुतः स्म जाता जीवाम केन कुच सम्प्रतिषिताः 1

ee मा ee = खाः ee oe

Pure लण्योर्मुत्तामृक्तयेरपि तथा सम्भवात्‌ GaSe wait

svfafa दे दात्मनोारध्याषानुभवात्‌।

न्ता Vad Wa दतसेन्मन्यते इतं । art ata विजानीता नायं दन्ति न ez इत्यादि सुतिद्धतिदणंनात्‌। य एनं वेत्ति vad i wad: करियमाणानीति सखतिदर्थनाखाध्यासस्य wer- urna विद्याप्रतिपत्तये उपनिषद्‌ारभ्यते ॥

ब्रह्मवादिने वदन्तोत्यादि श्येताश्वतराणाम्‌ मंने- पनिषत्‌ । तस्या श्रल्यग्रन्या टत्तिरा र भ्यते । ब्रह्मवादिनः ब्रह्मवद नशोखाः wa way वदन्ति । fae कारणं wy । किमिति खदूपविषयोऽचं प्रश्नः । अथवा कारणं ब्रह्म आराखित्‌ कालादि कालखभाव इति वच्य माणं | श्रयवा fa कारणं away सिद्धिरूपमपादान- भूतं किमित्यथः । अथवा र दयति रं दयति aar- दुच्यते परं aga wad निब्चनान्निमिन्तोापादानयो- quarat wa: । किंकारणं ब्रदह्येति। किं we कारणं wetfaq कालादि | श्रथवा श्रकारणमेव। कारणत्वेऽपि

९०५

शर उ * अधिष्ठिताः केन मुखेतरेषु Tas ब्रह्मविदो TACT N 4 1 कानस्वभावा नियतिर्यदच्छा भूतानि

Sure fa निमिन्तमतेपादानं। waar) तदा किं लक्षण- fafa | वच्छमाणएपरिषशारानुरूपेण तन्त्ेणदत्या वा Waste aye: कत्तव्य: । प्र्नापेक्षलात्‌ परिहारस्य t कुतः सजाताः कुता वयं कायैकारणवन्ता जाताः। न खद्ूपेण जीवानामुन्त्या द्यसम्भवात्‌ | तथा च श्रुतिः । न जायते सियते वा faafaa जोवापेतं वाव किलेदं सियते न जीवे खियत दति । ara शरीरस्य अवि- ATM at wna श्रात्मानुरित्तिधर्मति॥ तया च तिः aa: शरोरयदणात्‌ स जात इति कौतत्यत इति) किञ्च । जीवात्मकन कन वा वयं War: सन्ता Mara दति श्ितिविषयः wa: क च सम्प्रतिष्ठा प्रलयकाले स्थिताः । अधिष्ठिता नियमिताः कन सुखेतरेषु सुख- दुःखेषु वत्तामदे । ब्रह्मविदो व्यवस्थां ₹े ब्रह्मविदः सुखदुःखेषु यवस्थां कंनाधिष्ठिताः सन्ताऽनुवन्ताम दति खृष्िखितिप्रलयनियमरेतुः किमिति प्रस्रस- FE ॥ ९॥

ददाना कालादीनि ब्रह्मकारणल्वे प्रतिपक्षभूतानि विचारविषयलेन दथंयति । कालखमभाव इति ॥ ar-

९०६

yes arf: gee इति चिन्त्या ! संयोग Cat a त्वात्मभावादात्माप्यनीशः सुखदुःखहेताः१६२१

०भा °जिश्रषब्दः सम्बध्यते | कालो योनिः कारणं Urq | काले माम सव्वंभूतानां विपरिणामरेतुः खभावः। WTA माम पदाथानां प्रति नियता शक्तेः श्रदनेरोष््यमिव | निथतिरविषमपष्यपापणक्षणं कथां तद्वा कारणं | यद्- च्छा श्राकस्िको aifa: i तानि शओ्राकाशादीनिवा। योनिः पुरुषा वा विज्ञानात्मा यानिः। दति दत्यमुक्त- प्रकारेण fa यानिरिति चिन्त्या far निरूपणं | कचिद्‌ यानिशब्दं प्रतिं वयन्ति । afer, प्ते किं कारणं ब्रह्मेति पुव्वाक्ं । किं कारणं ब्रह्मेति कारणपद- मचाण्यनुखन्धेयं ॥ तच कालादीनामकारणएलवं द शयति | संयोग एषामिद्यादिना । भ्रयमर्थः। किं कालादीनि प्रयेकं कारणं उत तेषां समूढः । न च प्रत्येकं काला- दीनां कारणत्वं खम्भमवति | दृ्टविरद्धलात्‌ | दे्रकाल- जिभिच्लानां संहतानामेव लाके काय्यकरलद्‌ भ्॑नात्‌। न चाेषां कालादीनां संयो गसमृदः कारणं | WAYS संहतेः परा यग्ेषत्ेन afew श्रात्मने विद्यमानलादखा- waa छषटिखितिप्रलयनियमलकच्षएकाययंकारणला- यागात्‌ श्रात्मा तदंकारणं VITA एतदत श्राह । आत्माष्यनीश्ः सुखदुःखता: | WAT नोवाऽणनीन्नःख-

२०७

ष

qese ते ध्यानयोगानुगता अपश्यनदेवात्मशत्िं

भ्रेनभाग्तन्लो न कारणं श्रखातव्यादेव चात्मनोऽपि warfe- रतुं न सम्भवतीत्यर्थः | कथमनोशलं | सुखदुः खदताः सुखदुःख देतुग्डतस्य प्॒यापुखलचणस्य कणा विद्य- मानलात्‌ | कर्डपरवशत्ेनाखातव्याच | चैलोाक्यरूषटि- fafafraa साम्य न विद्यत wad: । अथवा सुख- दुःखादिदेतुभूतस्याष्यात्मिकादिभेदभिन्नस्य लगते ऽनीशा नकारणं॥ २॥ एवं पल्ान्तराणि निराकृत्य प्रमाणान्तरागोाचरे वस्तुनि प्रकारान्तरमपश्वन्ता ध्यानयोागानुगमेन परम- मूलकारणं खयमेव प्रतिपेदिर। ते ध्यानयेोगेति॥ ध्यानं नाम चित्तेकाग्यं तदेव योगे युष्यतेऽनेनेति ध्यातव्यसी- कारोपायस्तमनुगताः षमाहिता WAT TAIT ॥ दोवात्मथक्तिमिति । पूष्वाक्रमेव wacraufrercrat aa उत्तरच प्रत्येकं प्रपश्चयिव्यते तचायं THAFE: । किं ब्रह्म कारणं ्रादाखित्‌ कालादितया। किं कारणं ब्रह्म Wufeq काणंकारणविलचणं । war कारणं वा WATT । कारणलेऽपि किमुपादाम- aa निमित्तं। ्रथवाभयकारणं ब्रह्म किंलक्षणं श्रका- रणं वा ag faaqufafa i तजायं परिहारः | म कारणं न्यकारष्यं म चाभयं माणुभयं म च

२०८

भे*उ °स्वगुणेर्यिगूढां 1 यः कारणानि निखिलानि तानि कानालयुक्तान्यधितिष्व्येकः {३१

शे-भा ° निमित्तं न चोपादानं न चाभयमेतदुकं भवति। अदि- तीयस्य परमात्मना न खतः कारणत्मपादानलं निमित्तलश्च । यदुपाधिकमस्य कारणवादि aga का- रणएनिमिन्नम॒पपाद्य तदेव प्रयोजकं frag द्‌ शयति | रेवा्म्क्रिमिति ॥ देवस्य च्योातनादियुक्रस्य मायिना मदेश्वरस्य परमात्मन ्रात्मभूतामखतन््रां न साद्यप- रिकल्ितप्रधानादिव varyat wat शक्तिं कार- एमपश्चन्‌ | द्श्यिद्यति च मायान्त प्रतिं विद्या- स्मायिन्तु महेश्वरमिति ॥ तथा ATE | र्घा चतुविश्रतिमेदभिन्ना माया पराप्रछठतिल्नत्‌ समुव्या। तथा च । मयाध्यच्तेण प्रकृतिः Gad सचराषर | दति ame: प्रकतिकार्यभूतेः एथिव्यादिभिख निगृढां संटर्तां । काय्याकारेण कारणाकारस्याभिभूतलात्‌ | का्याए्थक्‌ खरूपेणापलसखमयाग्धाभित्य्थः | तथा च प्रतिकाय गणानां दशयति ara: | सत्त्वं रजस्तम इति ग॒णाः प्रकतिसम्भवा इति ॥ कोऽ देवा यस्येयं विश्चजननी शक्रिरग्यपगम्यत दत्य चाह । यः कारणानि निखिलानि तानि garetts काजा- mania कालात्मभ्यां यक्तानि कालपुरुषसंयुक्ानि

९०८

ओभाग्खभावादी,न कालखभाव दति मग््ाक्रान्यधितिष्ठति जियमयति एकोाऽदितीयः । याऽदितीयः परमाद्मा ae शक्तिं कारणमपश्छन्निति वाक्या थेः। अथवा देवात्म- शक्तिं देवतात्मना रई खरषूपेणावख्ितां wf | तया च। सव्वभूतेषु स्वात्मन्‌ या शक्तिरपराभवा । गृणाञ्रया नमस्तस्यै शाशताये GAT ॥ याऽतीताऽगाचरा arat मनसां चाविशेषणा | ज्ानध्यानपरिच्छध्ा तां वन्दे देवतां पराभिति॥ प्रपञ्चयिव्यति खभावादिनामकारणत्मन्ञानसैव कारणत्वं खभावमेकं कवयो बदन्तील्यादि । मायी जते विश्वमेतत्‌ | एका ERT न दितीयाऽवतस्ये । एको वौ बङधा शक्रियोगादित्यादि। eae crac: wel वादिभिवे सतत्वादिभि््निगढां काय्थकारणएविनिर्बु- पृथा नन्दादितीयब्रह्मात्मनेवान्‌ पलम्यमानां॥ कोऽ देवः। यः कारणानीत्यादि पृष्वैवत्‌। wat Taw पर- मेश्वरद्दात्मभूर्तां त॒ जगदुदयथितिखयदेतुभूतां ब्रह्म- विष्छुभिवात्मिकां शक्रिमिति ॥ तथाचेाक्रं | शक्रया यस्य देवस्य ब्रह्मविष्युशरिवाद्िका दति । ब्रह्मविष्ण॒शिवा ब्रह्मन्‌ प्रधाना ब्रह्मण्य दति च। BIG: सत्वरजसमेाभिः। स्वेन विष्णु रजसा ब्रह्मा तमसा HVAT: सप्वाद्युपाधिषम्बन्पखरूपेण निरपा-

धिकपुलानन्दादितीयब्रह्माकनेवानुपलभ्यमानाः पर- N 2

८० श्चे"भा°स्यैव ब्रह्मणः खष्यादिकाग्थं कव्व॑न्ताऽवस्ामेद माञ्जिल्य शक्रिभेद व्यवददारा न पुनस्तत्वभेद माभिव्य । तथा चा । सगखित्यन्कारिणीं ब्रह्मविष्णशिवात्मिकां | स सञ्ज्ञां याति भगवानेक एव जनादनः॥ दति प्रथममीश्वरात्मना मायिरूपेणावतिष्ठते ay | स. greeter faut व्यवतिष्ठते । तेन च रूपेण छष्टिख्ितिनियमनादिकाययं करोति। तथा च अतिः परस्य श्क्रिद्ारेण नियमनादिकायं दशंयति। लाका- vind tutfa: प्रत्यञ्जनास्तिष्टति weary श्रन्त- ara संञ्य विश्वा भूतानि airarafa | Kaa द्े्रनो- भिजंननोभिः परमशक्रिभिरिति faivara ॥ ज्रद्मविष्णुशचिवा ब्रह्मन्‌ प्रधाना ब्रह्मशक्रयः। विष्णुशक्तिः खता re Wa: परमशक्तिभिः ॥ इति परदेवतानां awe) अथवा देवात्मशक्ति- fafa रेवख stant च श्क्रिय यस्य परख ब्रह्मणाऽव- स्याभेदास्तां प्ररतिपुरूषेश्वराण्णं खरूपभूतां ब्रह्मरूपे- urafeat परात्‌ परतरं शक्तिं कारणमपश्यत्निति। तथा च चयाणां खरूपभूतं प्रद ्यिय्यति । भोक्ता भाग्यं ifcarcy मत्वा सव्वं tim चिविधं ब्रह्ममेतत्‌ । जयं यदा विन्दते ब्रह्ममेतदिति। खगृणेत्रह्यपरतन्तेः प्रर- व्यादि विशेषणेरूपाधिभिनिं गूढां । तथा च द थचिय्यति। एका देवः सवव॑भूतेषु गूढ इति । तं adi गूढमनुमरवि-

LER

अभाणमिति wa: | ये वेद्‌ निहितं गहायां । cea समन विजानन्ति देवा दति भरत्यन्तरः। यः कारणानोति प्व वत्‌ । श्रय वा देवात्मनोा द्ोतमात्मनः प्रकाश्खर्ू- पस्य च्यातिषां ज्योतीरूपस्य प्रभ्नानघनखरूपस्य परमा- त्मनो जगद्‌दयख्ितिलयनियमनविषयां शक्रं साम- खैमपग्यन्निति wae: wafeyd: सन्व्ञसर्ववशिद्रला- fefufeyet तन्तद्विेषरूपेणावस्थि तलात्‌ खरूपेण शक्रिमाचेणानुपलभ्यमानां । तया च मानान्तरवे्यां शक्तिं cifaafa | न तस्य ara करणञ्च विद्यते न तत्‌ समख्ाभ्यधिकश दश्यते | परास्य शक्तिव्विविधेव श्रूयते खाभाविकी ज्ञानबलक्रियापि चेति ॥ समानमन्यत्‌ कारणं देवात्मश्क्रिमिति प्रन्ने परि- We चयेये पकमेदाः प्रदभितासते सव्वं Ty eA: उच्तर Bayt प्रपञ्चनादप्रस्ठतस्य प्रपञ्चनायोागात्‌ भरो ्तरदर््रनाखच | समासव्यासधारणस्य च विदुषा- मिष्टलात्‌ । तथाचोक्तं । दृष्टं हि विदुषां ara षमास्व्यासधारणमिति। सया च स्रत्यन्तर सषट्छरतस्य गापामिति we ग्याख्याभेरः saa प्रदर्धिंतः। wo गापाभिन्धाह। प्राणा 8 गापाद्ति। अप्म्‌ गापाभित्धाइ। wet

REX

Roure ar आदित्यो ara tf अय कस्मादुच्यते नद्य WTC BLUR यद्रद्यति तस्मादुच्यते परं ब्रह्मेति | TY ब्रह्मपदस्य निमिन्तापादानरूपेणार्थभेदः aaa शर्भितः । एवं तावत्‌ देवात्मशक्तिं चः कार शानि निखिलानि कालात्मना यक्रान्यधितिषटत्येक दति । एकस्याडितीयस्य परमात्मनः weiw शक्ि- सूयेण च निमिन्तकारण्णापादानकारणलतवं मायिलेने- MCSE. रेवतात्त्वसर्ष्वन्नलादिखूपत्वं सत्यन्नाना- नन्दादितीयरूपलञ्च समासेन श्त्यधाभ्णामभिदितं ॥ इदानीं तमेव सब्वात्मानं दशयति का्य॑कारणया- रनन्यत्वप्रतिपादनेन | वाचारम्भणं विकारो नामधेयं afuaaa सत्यमिति निदभंनेनादितीयापृव्वोनपर- ेतिनेत्यात्मकवागगे चराशनायाद्यसंस्पष्टप्रत्यस्तमितभे- दचितसदाभन्द गद्माकलं मद भंयितुमना श्रपशत्येव

gag भान्तामवस्थां प्रास्य wayyy fata: सर्व्वन्नलापडतपाग्रादिरूपेण देवतात्मना ब्रह्मादिरू- पेण का्णारिखूपेण वेश्चानरादिरूपेण ख माच्वापचित- wet स यदि पिदलाककाम इति विश्या सर्मा वा जिच्यं wet वा प्रथाति। साधमयौनाविजिष्टलेन मामं Jud तथा इत्यादि देवतासायुच्यप्रा्यथां . . श्ेश्वानरप्रा्यथाश्चापासमा्थामथेषसाकिकवेदि aaa भ्रविद्य्थाश्च यदि काय्यकारणसूपेण खरूपे ` चिन्ध-

१८२

शर उ "तमेकनेभिं Fad oud शतारं विशति प्रत्यराभिः1

शे"भाग्दानन्दादितीयन्रह्मात्मना च व्यवख्ितां स्यात्‌ तदा भाग्यभोाक्त्‌नियन्तभावे संसार मेात्योरभाव WA STA अधिकारिणाऽभावेन साधनभूतस्य प्रपश्चस्याभावात्‌ | तत्‌ तदा दाठखेश्वरस्याभावात्‌। तथा संसखारादिभृत- मीश्वरं दश्रयति । संसारमाचख्ितिबन्धरेतरिति ॥ तथा च संसारमेक्तयारभाव एव स्थात्‌ । तत्‌सिद्ध्थे प्रपञ्चाद्यवस्थानं दश्यति। एकं पादं नाल्छिपति सलिलाण्डं स geez ख चेदविन्ददानन्दं न शत्यं नानुतं भवेत्‌ ॥ सभत्‌सुजातेऽपि एकं पादं नाल्किपति vente । तया चश्चुतिः । पादस्य विश्वा भूतानि चिपादस्ा- aad दिवीति ae vada aay i ₹॥

Barwa ब्रह्मचक्रं दशयति दितीयेन acrety | aaafa 1 य एकः कारणानि निखिलानि afy- तिष्ठति तमेकनेमिं । यानिः कारणमारभ्य श्रयाङत- माकाशं परमाम माया wafa: afm: तमे ऽविद्या दाया अज्ञानं wad ्रवयक्तिमित्येवमादिणषब्देरभि- लप्यमामा एका कारणावस्था मेभिरिव नेमिः wat- धारो यस्याधिष्टाठरददितीयस्य परमात्ममस्तमेकनेभिं।

८४

शरेउ अष्टकः षद्िर्विशुरुपेकपाशं त्रिमार्गभेदं डिनिभितैकमेहं ty u

eure fred चिभिः सत्ररजस्तमोभिः प्रुतिगणे तं । षाड- wat विकारः पञ्च भूतान्येकादगेद्धियाणि भ्रन्ताऽव- खानं विस्तार समाश्िय्यस्छात्मनसं षोडशान्तं । श्रवा प्रभ्नापनिषदि afeaat: षोडशकलाः प्रभवन्तोत्या- रभ्य स प्राणमङूजत प्राणाच्छद्धामित्यादिनामान्ताः पाडश्रकला श्रवसानं यस्येति । sua -एकनेमिमिति कारणभूताव्यारतावस्थाऽभिदहिता । तत्काय्येषमष्टि- भृतविरार्दबद्रयं तद्मष्टिभूतभूरादिचतदअमुवनानि WA ऽवसानं चस्य प्रपञ्चात्मना safe तं बोाड- शान्तं । शताद्धारं पञ्चाग्नतुप्रत्ययभेद विषग्यया afm स्त॒ष्िसिद्याख्या श्ररा दव यस्य तं शताद्धार । पच्च विपय्ययमेदाः | तमे मादा मरामादस्तामिसख wer - सामिख इति । शक्तिरष्टाविंशति। तष्टिनैवधा । रष्टधा सिद्धिः। एते पञ्चाशत्‌ प्रत्ययमेदाः । तच तमसा भेदोा- ष्टविधः । way wafag ara आत्मप्रतिपत्ति- विषयभेदे नाष्टविधलवै । प्रतिपन्तेभीहस्य चाषटविधोा भदः । ufwarfeufaare: । दशविधा aerare: | दृ टानुखरविकशब्दादि विषयेषु पञ्चसु पश्चखभिनिवे्ा aware: । दृ्टानुञखविकभेदेन तेषां दन्रविधलं |

ROY

ेभा°तामिखाऽष्टादश्विधः।दृष्टामुश्रविकषु ery विषयेष्व- efattud: प्रयतमामस् तदसिद्धै यः कराः स तामि- साऽभिधीयते अ्रन्तामिखाऽयष्टादश्विधः। safa- waa दशसु विषयेषु भोग्यलेनेपरस्यितेषु श्रद्धंभक्ेषु aa दवियमाण्सय यः TAT जायते मरता क्तेथेनेते WNT न चेते मयेापभुक्ताः। प्रत्थासन्नख्चायं मरणकाख दति साऽन्धतामिख दत्य च्यते । विपय्य यभेदा व्याख्याताः, श्क्तिरष्टाविंशतिधेष्यते । एकादशेदियाणां शक्यः मूकलवधिरलान्धलमश्टतयेा वाद्याः | अन्तःकरण पुरुषाथयेग्यता तुष्टोनां विपर्येणाष्टधा शक्तेः। afe- नवधा | प्रषृत्युपादानकालभाग्यास्याञ्चतसखः | विषया- परमाः पञ्च । कञ्चित्‌ प्रकुतिपरिन्नानात्‌ छताथाऽसरी- ति मन्यते स पनः पारित्राज्यलिङ्गं डोला कताथी- ऽसमीति मन्यते। aot: पुनः प्रकुतिपरिश्चानेन किं च्राञ्च- माद्युपादानेन वा fa बहना कालेनावश्ं मुक्तिर्भवति दति मला परितुव्यति। कञ्चित्‌ पुनग्मन्यते विना भा- wa न किञ्चिदपि प्रा्ते। यदि ममास्ति तता भव- watsaa are इति परितुष्यति) विषयाणामार्जनमन्न- क्यमिति उपारम्य तुव्यति 1 शक्यते द्र ्ुमाजितुमर्जिंतद्छ ` रक्षणमश् क्यमिति उपारम्य परि gata | सातिश्यला- दिदेषदशंमेनापारम्यापरस्तुव्यति । विषयाः सुतरामे- वाभिलाषं जनयन्ति म चतद्खागाग्यासे र्षिरुपजायते।

गभार

xe

म जातु कामः कामानामुपभोगेन भाग्यति।

इविषा ष्णवर्दोव wa एवाभिवधतद्ति॥ तस्माद लमनेन पनः पनर सन्ताषकारणेनापभेगेनेति। एवं सङ्गदाषदश्ंनादुपारम्य कञ्ित्‌ Gala । नान॒पदत्य मेग्यान्युपभेगाः सम्मवन्ति। भूतापचातभागाचाधम्बः । अधवान्नरकादिप्रा्िरिति दिंसारोाषदगेनात्‌ कञिदु- पारम्य तुव्यति । प्रङव्युपादानकालभाग्धाञ्चतखः। विष- याणामाजेनरच्णएविषयसङ्गदिंसादोषात्‌ पञ्च॒ TUT दति नव quer याख्याताः । सिद्धयो ऽभिधौयन्ते।

ऊशश्ब्दाऽध्ययनमिति । तिखः सिद्धयः, दुःखविघाता-

fea: सुत्‌ प्राक्धिदानमिति fafged ऊद सत्वं जि- WGA | उपदे श्र मन्तरेण जन्मान्तर संस्कार वशात्‌ भरृत्धादिविषयं ज्ञानमुत्पद्यते सेयमृद्ा नाम प्रथमा सिद्धिः । भनब्दानामभ्यासमन्तरेण वणमा जाद्‌ यन्त्रा ममुपपद्यते घा दितीया सिद्धिः | weet नाम शास्ता भ्यासाद्‌ यज्त्रानमुपपद्यते सा तीया सिद्धिः) ्रा- ध्याद्मिकस्याऽऽधिभोातिकस्याऽऽधिरैविकस चिविधदुः- खस्य wearer शीताष्णादिलन्यदुः खषदिष्णोाखिति- कचाज्त्नानमुत्पद्यते तख्छाऽऽध्यात्मिकादिमेदात्‌ सिद्ध स्तेविध्यं । सुट्‌ प्राप्य या सिद्धिक्नानस्य सा सुइत्‌- प्रार्चिक्ाम सिद्धिः श्राचायंडितवस्तप्रदाने या सिद्धि- ferarat: सा दानं माम सिद्धिः एवमष्टविधा खिद्धि-

८०

ओभा "व्विख्याता। एवं विपर्यया जकिः। तु िसिद्धाख्याः wer- शत्‌प्रत्ययमदा व्याख्याताः । एवं ब्रह्मप्रराणे कल्पा- पजिषद्याख्यामप्रदेभे षटटित्ाध्याये पञ्चाग्रत प्रत्यय- मेदाः प्रतिपादिताः । waar पञ्चाग्रच्छक्रिषूपिणद्ति परस्य या wa: पुराणे खष्टपलेनाभिमताः पञ्चाज- “ENT ATT दव यस्य तं watgit! विश्रतिग्रद्यरा zifxarfa तेषाञ्च विषया श्रब्दस्शंष्परसगन्धवच- ATA CTS ATT: | TAMA ATT प्रत्यरा ये प्रतिविधीयन्ते कीलका श्रराणां दाद्याय तेप्रत्यरा उच्यन्ते तेः waa wea: षद्धिर्युकरमिति याज- गोयं ॥ भूमिरापोऽनले वायुः खं मने बुद्धिरेव च।

ACETT इतीयं a frat प्ररुतिरष्टघा ॥

दृति प्रत्यष्टकं ॥ लकचम्ममां सहधिर मेदेऽख्िमन्ना- प्रक्रामि घावष्टकं । श्रणिमायेश्चयीष्टकं । ध््ब॑न्नान- वैराग्येशर्याधम्बाज्ञानातैराग्याने््यास्या भावाष्टकं । ब्रह्यप्रजापतिदेवगन्धव्ययतल्तराच्सयिल्पिशाचवा देवा- कं | WALA ATT HAT: | दया सव्वेभूतेषु तान्तिरि- AGAR चमनायासे म्रङ्गलमकाप्पंष्यमस्युहति गृणा- कं षष्ठं । एतः ष्धियेक्तं विशर्ूपेकपाशं खर्गपुत्रा- न्नाद्चादि विषयभेदात्‌ | forge freer ानारूपः॥ एकः HAT: पाओऽखति विर्प्रेक्रपाश्ः। धम्भाध-

सोज्ञानमा गेभेदा श्रस्येति त्रिमागेभ्दं । इयोः पण्यपाप- 2

र्ट

शे"उ ° पयुख्रातेम्बुं पच्युयान्युयवक्रा पञुप्राणाभ्भिं पञ्चुबुद्यादिमूला ! पञ्चावी पद्युदुःखेाष्पवेगा UAT Sal पदुपक्ीमधीमः १५१

अओनभाग्यार्भिंमिश्मेकमेदा देरेख्धियमनोबद्धिजात्यादिष्वना- कखाद्माभिमाभेऽस्येति दिनिमिन्तेकमें । अपणश्य- fafa क्रियापद मनुवन्तते | अधीम दत्युष्तर मन्त्रसिद्ध वा क्रियापदं ig ll wi wreie दर्भितमिदानीं नदीरूपेण दभ यति। weeara इति। पञ्च खोतांसि चचुरादीनि श्चागेद्ियाणि अ्रम्बुखानानि यस्यास्तां नदीं पञ्चसा- तेऽग्न । अधीम इति स्यच सम्बध्यते । पञ्चयानिभिः कारणभूतः पञ्चभूता ware पञ्चयोन्युवक्रां | wat स्यार पाण्यादयोा at waar यस्यास्तां । पञ्चबृद्धीरनां सकषरादिजन्यानामश्चानामादिकारणं मनः | मनेोद- न्तिरूपलात्‌ सब्व्नानानां मने qe कारणं ययाः संघारसरितस्तां॥ तथा च मनसः waega cuales | मनेविजुम्मितं सव्यं यत्किञ्चित्‌ सचराचरं | मनसा watt ईत भिलापलभ्यत cf i पश्चश्रब्दादयोा विषया ्रावत्तंस्ानीयास्तेषु विष- येषु प्राणिना निमष्नग्नोति यद्यास्तां पञ्चावत्ता । गभं-

५

भ "ॐ. Taste सर्वसंस्थे FTA अस्मिन्‌ दंसो भ्राम्यते बल्मचतरे 1 पृथगात्मानं UAT] मत्वा जुष्टस्ततस्तेनामृतत्वमेति ^ ६१

° भाग्दुःखजग्मदुःखजरादुःखव्याधिदुःखमरणदुःखानि य- स्यातां पञ्चदुः स धवेगां । अविद्याऽसितारागदेषाभि- निवेशाः पश्चकेजभेदाः पञ्चपव्वाण्परस्यास्तां दति। एवं तावत्रदोखूपेण ब्रह्मचक्रङूपेण च काय्यकारणात्मकं ag सप्रपञ्चमिदामिदित॥ ५॥

CATHAL कायैकारणात्मकब्रह्मचक्रे कन वा संसरति केनवा मुच्यत xf संसारमोाचरेतुप्रदभ- arare | सव्या जोवेति ॥ waararharatafafa wana । सर्वषां संखा समार्जिः प्रलये यसिन्िति सन्वैसंसये | ड शन्तेऽस्िन्‌ इसा जीवः । दन्ति गच्छत्यध्वा- afafa Yai ara श्रनात्मभूतदे हादि मात्मानं मन्य- मानः सुरमरतिर्यगादिमेदभिन्नमामायोामिषु । एवं भ्राम्यमाणः परिवत्तत इव्यथः । केन हेतुना नाना- योनिषु प्रवन्त॑त इति aare । gaara प्ररितारच्च मतेति । श्रात्मानं ओवात्मानं प्रेरितारध्ेश्वर एय- TAA मला श्ाला श्रन्योऽणावन्याऽहमस्मोति जीवे- खरभेद दशगेन संसारे परिवत्तत इत्यथः । केन मुच्यत

९९०

Hose उदीतमेतत्‌ परमन्तु बह्म

शे.भाग्द्त्याद । we: मेवितस्तेन ईरण चिन्छदानन्दा-

दितीयब्रह्माकनादं ब्रह्मास्ति समाधानं रकवेव्यथंः | तेनेशरभेवमादण्डतवमेति । यस्त॒ पृलानन्दब्रह्मरूपे- शात्मानमवगच्छति स मुच्यते | VS परमात्मने इन्वेभात्मानं जनाति स सम्बध्यत दति । तथा च षटश्दारथाकं मेरदभ्र॑मस्य संसाररेतुतलं ucfad 1 य चवं acre ब्रह्माख्मोति ष cz सव्वं भवतीति। ae म देवाञ AYA Tad | ATT wat स भवति । अय यान्यां देवताम॒पास्तेऽन्योऽसावन्योऽदमसमीति न श वेद यथा पष्ररेवं स देवानामिति ॥ तथा च ओविष्णुधकं |

पश्छत्यात्मागभन्यम्तु यावद परमात्मनः ।

तावत्‌ ख भाग्यते जन्तु्ोदितिा निजकम्मणा ॥

सङ्खगेणासेषक्श्मा तु परं ब्रह्म प्रपश्छति।

अभेदे नात्मनः WE शद्धलादच्या भवेत्‌ ॥ ६ ॥

ममु तमेकयेनिमित्यादिना सप्रपञ्चं ब्रह्म म्रति- पादितं।तया Weare ब्रह्मास्ति ब्रह्मा्मप्रतिपन्ता- बपि सप्रपश्चद्येव ब्रह्मण शआ्रात्मलेनावगमान्तं यथाय- यापासते तरेव भवतोति सप्रपश्चुब्र्मप्राक्चिरोव स्यात्‌ | arg प्रपश्चस्यापरित्यागान्न माच्सिद्धिः । ततस्च जुष्ट चतत सेनाग्टतलवमेतीति मे चापरे गाऽगेपपन्न एवेत्याय-

९५९ शरे ° तस्मिख्रयं मुप्रतिषटाश्षर सु 1

श्रेभा० दाद ॥ उद्गोतमिति॥ सप्रपञ्चं ब्रह्म यदि सखान्तता भव- त्येव मोाक्ताभावः।न Saale कस्मात्‌। यत उद्गीतं मी- तमुपदिष्टं काय्यकारणएलचणात्‌ ATH SIT: अन्यदेव तदिदिताद्थो श्रविदिताद्धि।तदेव ब्रह्म a विद्धि नेदं यदिदमुपासते। श्रस्थलमथम्द मस्य ख एष मेति नेतीति। तता ASAT | अन्यच VATA । न सन्न चारुदधिव एव कवलः | तमसः परः। यता वाचा निवर्तन्ते 1 यत्र नान्यत्‌ पश्छति नान्यद्विजानाति । स भूमा । योऽशनाया- पिपासे शाकं are जरामत्येति | श्रप्राणा waar: परतः परः | एकमेवाऽदिनोयं । वाचारम्भणं विकारो नामधेयं | नेद नानास्ति किञ्चन । एकथेवानुद्रषटवयं | इत्येवमादिषु म्रपञ्चास्यष्टमेव ब्रह्मावगम्यत TAU: । यत एवं प्रपञ्चधम्मेरदहितं ब्रह्म WA एव परमन्त्‌ ब्रह्य । त॒ शब्दाऽवधारणे। परममेव Gas । संसारघरी- नाखकन्दितिलात्‌ | उद्गोतत्वेन ब्रह्मण उत्शृष्टलात्‌ | तं यथा चथापामत दति न्यायेन उतृरृष्टब्रद्मोपाखनात्‌ उतकष्टमेव फलं Aree] भवनत्येवेत्यभिप्रायः ॥ मन्वेवं तहिं ब्रह्मणः प्रपञ्चसंख्ष्टले प्रपञ्चस्यापि ब्रह्मासंसगीत्‌ साञ्वाद ta म्रपश्चस्यापि एक्‌ सिद्धूलेन खतन्ववा- दाचारम्रणं विकारो नामधेयमिति wean

९८९ jose अत्रान्तरं ब्रह्मविदा विदित्वा

शभा ° गमेन मिथ्यात्मो परेशपृव्यैकमदितोयब्रद्मात्मलेनेपरे- भाऽनपपन्नखेत्याश्द्या₹ । तस्िंस्तयमिति ॥ यद्यपि WE प्रपञ्चासंस्पुष्टं खतन््रश्च तथापि प्रपञ्चो न खतन््ः। afa तु तस्मिन्नेव ब्रह्मणि चयं प्रतिष्ठितं tram dra भ्ररितारमिति। वच्छमाणं भोग्यभाक्रनियन्तृलक्षं | अजा देका भोक्रुभोग्यायप्रयुक्रेति | वच्यमाणं भोक्त भाग्यरूपं चान्यदेदगुतिसिद्धं विरार्‌ वाभ्यां रतना- मरूपकमां विग्रतेजसप्राज्नजायत्‌ सप्र सुपुिरूपखषूपं प्र- fafsa रज्ज्वामिव ad: 1 य wafer wet माक्रा- fewagu प्रपञ्चरूपं ufafed । अत ware भाक्रादि- चयात्मकस्य प्रपञ्चस्य ब्रह्म सुप्रतिष्ठा भ्राभनप्रतिष्टा | ब्रह्मणाऽन्यस्य चल नात्मकलात्‌ । चलग्रतिष्टाऽन्यज्न । ब्रह्मणेोऽचलव्वादजाचलप्रतिष्ठा । नन्वेवं त्रिं विकार- भूतप्रपञ्चाश्रयलेन परिणाभिवाद्‌ध्यादिवदनित्यं स्या- दित्याश्द्धाद | श्र्ठरद्येति ॥ यद्यपि विकारः प्रप- शचाश्रयस्तयापि wat न चरतीत्यत्तर । चशन्दाऽव- धारणे | श्रविनाश्येव WE | मायात्मकलादिकारस्य | विकाराश्रयववेऽप्यविनाश्ेव कूटस्थं ayrafasa इत्य- भिप्रायः मायात्मकलञ्च प्रपञ्चस् wide प्रपञ्चितं | तस्मात्‌ सव्वात्मकलेऽपि ब्रह्मणः प्रपञ्चस्य मिण्यात्मकलेन

९८२ sess लीना बह्मणि तत्परा यानिमुक्ताः?\ ७१

शेभागब्रह्मणः प्रपञ्चासंसगेात्‌ पृरानन्दत्रह्मात्मामं पश्यता ATI: TATRA भवतीत्यथः । कथं तद्यात्मानं पश्यता माचसिद्धिरित्यत sare ्चास्मिन्नश्नमयाद्या- नन्द मयान्ते देदविराडाद्यव्याष्टतान्ते वा प्रपञ्चे पुववै- पुव्वीपाधिप्रविलयेना सरो त्त रमप्यशनायादसंखष्ं वा- चामगे चरं ayfaet विदिवा लीना ब्रह्मणि विश्वा- दयपसंदहारमखेन लयं गता we ग्रह्माखीति ब्रह्मरूपेणेव feat इत्यः । तत्पराः समाधिपराः | किं gaia यामिमृक्ता भवन्ति । गभेजन््मजरामरणसंसारभया- FMT भवन्तीत्ययैः ।। तथा च यागियाज्ञवल्वयो ब्रह्मा- तमनेवावस्ितं समाधिं दशयति | यद्थंमिदमदेतमरूपं स्वकारणं आनन्दमग्टतं नित्यं सव्वभूतेव्ववस्थितं ॥ ATA ATM: प्राय परमात्मानमात्मना | तस्मिन्‌ प्रलीयते लात्मा warty: स उदाइतः॥ दद्दियाणि वश्रीरृत्य यमादि गृणसंयुतः | ्रात्ममध्ये मनः कुग्थाद्‌ात्मानं परमात्मनि ॥ परमात्मा खयं भूत्वा न किञ्चिश्िन्तये्ततः | तद्‌ा तु लीयते तसन्‌ प्रत्यगात्मन्यखण्डिते ॥ भरत्यगात्मा सएव खादिकं ब्रह्मवादिभिरिति॥ऽ॥

२८४

गरे *ऊ° संयुत्तमेतत्‌ क्षरमक्षरच्च॒ यक्तायक्तं भरते

Sure मन्वद्धितीये परमात्मन्यभ्यपगम्यमाने जीवेश्वरयोारपि विभागाभावाल्‌ खीना ब्रह्मणि जीवानां ब्रद्धेकत्परल- यश्रुतिरनुपपन्नेवेव्याश द्य व्यवष्ारव्यवय्था्यां जोवेख्र- यारूपाधिते विभागं दभंयिला तदिन्नानादग्टतवं दं यति। संयुक्रमेतदिति nat विकारजातं wer कारणं तदुभयं स्तर मत्तरञ्च | aH Vt विनाभि अ्रव्यक्रमच्ठर- मविनाभचि तदुभयं परस्परसंयक्रं काय्यकारणात्मकं far भरते faut te श्रः ॥ तथाचाइ भगवान्‌ ।

at: सव्वाणि भूतानि करट स्थोऽ्तर उच्यते,

SMA: पुरषस्न्यः परमात्मव्युदा इतः ॥

या लाकचयमाविश्य faugaa ईश्वर दति न कवलमोश्वरो व्यक्राव्यक्रं भरते अ्नीश्खानोश्व- Tai स sre अ्रविद्यातत्‌काग्ग्डतद्‌ दद्दियादिभि- वेष्यते मोक्रभावात्‌ । एतदकं भवति । परस्परमंसक्त- वयष्टिखिमष्टिरूपई शरः । तद्मश्टिभूतदे दद्धियात्मका SIT जोवः। एवं समण्टिव्श्चात्मकत्रेन जोवपरयोा- रोपाधिकशड भेदस्य विद्यमामलान्तदुपाध्युपासनदारेण निरपाधिकमोश्वरं ज्राला aera इति माक्राल्येक्यवा- रेनामपपन्नं किञ्चिद्िद्यत इति॥ तथाचपाधिकमेव भेदं द्‌ शंयति भगवाम चयाज्जवस्कः।

९९५

ese विशुमीशः 1 अनीशग्रात्मा बुध्यते भेक््‌भा- वाज्ज्ञात्वा देवं मुच्यते सक्षपाशेः WEN श्भा » आकाशमेकं fe यथा घटादिषु ven भवेत्‌। ` तथात्मेके WIRY जलधारोष्विवां wars ॥ तथा च ओ्रीविष्णुध््ं ॥ परात्मनो aaarg विभागादिने कल्ितः। aa तस्यात्मपरयावषिंभागाभाव एव हि ॥ WATT चेचज्ञसञ्जञाऽयं संयुक्तः प्राकृतेर्गुणेः | तेरेव विगतः शद्धः परमात्मा निगद्यते ॥ अरनादिसम्बन्धवत्या खेचन्नाऽयमविद्यया। um: पश्यति भेदेन we बात्मनि संस्थितं ti ततथा च ग्रीविष्यपराणे ॥ विभेदजनके wrt ना्रमात्यम्तिकं गतं | श्रात्मना ब्रह्मणे भेदमसन्तं कः afcafa ॥ तया च aay योगग्रास्ते प्रस्रपूत्वैकं दर्भिंतं ॥ यद्यात्मा निगणः शद्धः सदानन्दाऽजरोऽमरः | dafa: we तात स्यान्‌ Arar वाऽविद्यया विभोा॥ तेना कथं तस्य ज्ञायते भगवान्‌ यतः। यथावत्‌ स्वमेतं मे वक्रमरंसि खाम्प्रतं ॥ वमिष्ठः ॥ | aaa नित्य्द्धस्य सदानन्द मयात्मनः।

safeaqe जीवस्य मतिः को स्यते वधेः ॥ p2

९८६

Reure एकएव fe भूतात्मा भूते भूते व्यवख्ितः। एकधा बहधा चेव इष्यते जलचग््रवत्‌ ॥ UAT ST: स एवात्मा जीवसज्ज्ञः सदा भवेत्‌॥ तथा च WT पराणे परस्येवापाधिकं -जोवादिभेदं दभंयति॥ | कथं तरद्धापाधिकमेदे बन्धमुत्थादि aaa इ ्टाम्तपुव्व॑कं व्यवस्थां दशंयति । एकस्तु दरया बधा जलाधारेषु Twa | श्आभाति परमात्मा च सव्वापाधिषु संखितः॥ WY स्व्व॑श्ररीरेषु arg चाभ्यन्तरे fed आकाशमिव भूतेषु बुद्धावात्मा न चान्यथा I एवं सति यया क्या टे हाऽ मिति मन्यते | अनात्मन्या्मता ATA UT UTA GATT ALATA It सर्थर्व्विकस्पैर्ीनस्ह BET बद्धाऽजरोऽमरः | प्रशान्ता व्यामवद्मापी चेतन्यात्मा Taw: ॥ yarayfefaaia यथान मलिनोयते | प्राकृतैरपराण्टषटाः विकारः पुरषस्तथा ॥ यथैकस्मिन्‌ घटाकाश जख्धृमादिभित | मान्ये मणिना यान्तिदूरस्याः कुचवित्‌ कचित्‌ ॥ यथा इन्देरनेकस्त जीवे च मलिनीृते | wafararat जीवा afer: सन्ति कुचचित्‌॥ तथा च Wawa गाङपादा चायः ॥

९८७

गड ° साज्ञा इावजावीशनीशा- वजा AR भेृभेग्यार्थयुक्ता १ श्भा यथैकस्मिन्‌ घटाकाश रजेाधूमादिभिर्ते। न सर्व्वं सम्पयुज्यन्ते तदष्जीवाः सुखादिभिरिति॥ तस्माद दितीये परमात्मन्यपाधिते जोवेश्चरयोर्जोवा- are भेदव्यवस्थायाः बिद्धलाल्न fargeararea- अरस्याविशद्धापाधिजीवगताः सुखदुःखमेोदाज्नाना- दयः ॥ तथा च भगवान्‌ पराशरः ॥ ज्ञानात्मकस्याऽमलमत्वराशेरपेतरो षस्य VT GTA किंवा जगत्यस्ति समस्तपुंसामन्नातमस्यास्ि ददि स्थितस्येति ॥ मापि जीवान्तरगतसुखदुःखमेहादिना जीवान्तरस् बद्धस्य मुक्तस्य वा सम्बन्धः | उपाधिता यवग्धायाः सम्भवात्‌ । श्रत एकमुक्ता स्वमुक्तिरिति भवदुक्षख चेाद्यस्यानवकाश्रः॥८॥ किञचेदमपरं वेखचण्यगित्याद ज्ञाज्ञौ दाविति॥ न कवलं गक्ताव्यक्रं भरते ईशा नाप्यनोशः सन aaa Masts gL ATH श्र शरः, WH जीव; : att war जातादिरदितेा । ब्रमण एवाविकूतस्य जीवेश्वरात्मनाऽवस्यानात्‌ | तथा च श्रतिः । परकर दिपदः परखक्रं चतुष्पदः, परः ष पचो भूत्वा पुरः पुरुष ्राविश्रदिति॥

१

म" ° अननलश्रात्मा FRAT THAT

रयं यदा विन्दते बह्ममेतत्‌ DEN

Hue

एकस्तया सव्यभृतान्तरात्मा SI रूपं प्रतिरूपा afeafa wi Lani छान्दसं Yas ॥ नन्वदेतवा- fear यरि भेाक्ुभाग्यलचणप्रपञ्चसिद्धिः स्यात्‌ तदा सर्वशः परमेश्वरः | TAHT जीवः। SIM: ITH: | असर्ववश्क्रिर्जीवः | waa परमेश्वरः | देदादिति- भष्जीवः। सब्बात्मा TAT: अ्रसब्वात्मा जीवः। fa- शशयं WAATA: परमेश्वरः । श्रच्येश्गऽनाक्तकामा जोवः। ada: पाणिः सख शोषं नित्याऽनिव्यानामि- त्यादिना जीवेश्वर या ध्विलचणव्यवहारसिद्धिः ara न

तद्धोक्रादिप्रपञ्चसिद्धिरस्ति। खतः कूटस्यापरिणाम्य-

दितोथस्य agar मोक्रादि रूपत्वाभावात्‌। नापि परता

्रद्मुव्यतिरिक्रस्यभोक्तरादिप्रपञ्चष VTS वस्लन्तरस्या-

भावात्‌। वस्लन्नरसद्भावे SAC ATA HTS | SAT War ary भेग्दाययुक्रति॥ भवेद यमीश्वराद्यविभागः। यदि प्रपश्चासिद्धिरेव ura सिद्धत्येवं प्रपञ्चः। डि य- समाद्य | यस्माद जा प्ररूतिनं जायत इत्यादिना fag असवधक्िंणि । भ्रजामेरका । मायान्त्‌ प्रतिं विद्यात्‌ । TRI मायाभिः WEI ईयते । माया परा wafa: | सम्भवाम्यात्ममायया । त्यादि श्रुतिस्तिसिद्धा वि्ज- भनी देवात्मश्क्रिरूपेका खविकारभूतमेक्ूमे गमेग्या-

९८०८

Burda ईखरनिकट वन्तिनी किंकुव्वाणाऽवतिष्ठते । aad साऽपि मायी परमेश्वरो मायोापाधिसन्निधेस्त- दानिव कार्यंगतेर्देहादिभिस्तददेव विभक्रएवाऽविभक्क ईख्ररादिरूपेणावतिष्ठते 1 तस्मारे कस्िन्नेकरमे परमे- ऽभ्यप गम्यमाने ऽपि जीवेश्वरादि सब्यैखो किकवेदि कसब्ब॑भे- द व्यवद्ारभिद्धिः | ततस्योवस्लन्तरस्य सद्भावाद्‌ देतवादिप्रवबक्रिः। मायाया अनिवं्यलेन वस्तुलायोा- गाते तथाइ।

एषा fe भगवन्माया सद सट्क्रिवजिंतेति ॥ यस्रादजेव भोक्रादिषूपा तस्मात्‌ तत्‌खीरृतस्य मिथ्या- fagaga | सम्भवात्‌ | अनन्तात्मा | चशब्दाऽवघा- रणे श्रनन्त एवात्मा श्रस्ान्तःपरिदढदो दे्रतः कालता agar न विद्यत दति विश्वरूपे विश्वमस्येव रूपमि- ति परस्ाविश्वरूपल्ात्‌। वाचारम्भणं विकारो नामघय- fafa रूपस्य रूपिव्यतिरेकणाभावात्‌ विग्यरूपलादष्या- ay सिद्धू मित्यर्थः । दिशन्दा यस्माद्र्यं। यस्मादिश्रूपवे- SAG: परमात्मा दत्येवमादि भिर त्मनो विग्यरूप- त्रमित्यथः।यत एवा गन्ता विश्वरूप आत्मा अत एव च्र- कर्ता कन्तैतवादिसंसारधर्यरदरित दत्यथेः॥ कदे वमनन्ता विश्वरूपः करतुलादिसकलमंखारधर्ावजिते qm: पुणा- नन्दादितीयन्रह्मरूपेणेवावतिष्ठत CAS | चयं यदा विन्दते ब्रह्ममेतदिति। चयं भोक्रमागभाग्यरूपं । माया-

३००

Se IC प्रधानममृताक्षरं हरः प्षरात्मनावीशते देव टकः 1. तस्याभिधानाग्याजनात्‌ तल्वभावाद्‌ ara विथुमायानिवृतिः ¶ १०१

Sure त्मकलवादधिष्ठानन्डतव्यतिरेकंण निदन्तमिखिलविकस्प- पूलानन्दादितीयब्रह्मभाक्‌ करन्तुवादि सकलसंसारध्म- वर्जिता Tanta: aaaaisafasa इत्यर्थः | श्रयवा ऋज्ान्नाजात्मकजोवेश्वरप्रखतिरूपचयं ब्रह्म॒ यदा विन्दते लभते तद्‌ मुच्यत Cia ब्रह्ममिति मकारान्तं । ब्रह्ममेतु मां मधुमेतु atu मामिति ered जोवेश्वरयावि- भागं दशंयिवा तदिश्लानादग्टतलवं दशितं waft net

Cert प्रधानेश्वरयेवैलच्त्यं दरभयिला तदिज्ञानाद- aaa दशंयति। लर प्रधानमण्टताच्रं इर दति॥ अ्रवि- द्यादेच्रणात्‌ परमेश्वरो WE: | WAY तदचरं चाऽ्ट- ताक्तरमग्डतं ब्रह्मैव ईर दत्यथः। स ईशरच्रात्माना प्रधानपरष twa दष्टे देव एकञ्ित्‌सदानन्दाऽद्धितोयः परमात्मा AS पर मात्मनो ऽभिष्यानात्‌ | कथं । याजना- त्‌ । विश्वानां परमात्मसंयाजनात्‌ । तच्चभावाद दं ब्रह्मा- सीति भूयञ्चाषषत्‌ | यद्वा खात्माथेज्चाननिष्पत्तिरन्त- स्तस्मिन्‌ asdararcaaarat वा विश्चमायानिट्त्तिः। सुखदुःखमादात्मकागेषप्रपञ्चरूपमायानिटत्तिः wy ol

३०९१

|

मेड ° ज्ञात्वा देवं सर्बपाशापदानिः

Sure ददानो तद्धिदस्तदिति ध्यानात्‌ खाज्ञानभ्यानरूतं WARS दशंयति ञाता देवमयमदमसमोति। सव्वंपाभा- Uefa: । पाश्रट्पाणां सर्वषामविद्यादीनामप्ामिः। लोणेरविद्यादिभिः कतभेस्तत्‌का गयग् तजन्य्मष्डल्यप्रहाणिः | जननमरणादिदुःखदहेतुविनाशफलं प्रद्रभिंतं। ध्याने कि- faq क्रममक्गिरूपं विगेषमा इ । तख परमेञ्चरस्याभिधा- नार्‌ Sens शरौीरभेदापायात्तरकालम्िरादिना देवयानपथा गत्वा पर मेश्चर सायुज्यं गतस्य ढ तोयं विरा- घुपापे्या व्यारृतपरमव्योमकारणेशरावस्थे faay- away भवति । ख aaa निनिशेषमात्मानं wrar केवला निरस्तसमन्ञेश्र्यः तदुपाधिषिद्धिरव्याकतपरम- व्योमकारणेशचरात्मकद तीयावस्यं विश्वे fear आप्त- काम आ्रात्तकामः पुखानन्दादितीयब्रद्मखूपोा ऽवतिष्ठते ॥ एतदुक्रम्भवति | wine तथा भूतवस्लविषयतवेन मिभ्विषयपुषानन्द्‌ादितीयब्रह्मविषयलादिज्नानानन्तर- मविद्याततृकाय्यप्रदाणेन पुखानन्दादितीयब्रहम WUT ऽवतिष्ठते | ध्यानस्य पुनः सदसा न निराकारे afg: vada दूति । सविभषब्रह्मविषयलात्‌ । तं यथा चथा- पाषत इति न्यायेन शविगरेषविरश्र्यलक्षणब्रह्राप्राध्या विशरैशखग्येमनुभूय निषवि्ेषपूखोनन्द ब्रह्मात्मानं wat

—\

शृउ ° प्षीणेः कशेजन्ममृत्युप्रदाणिः 1 तस्याऽभिध्यानानरृतीयं

WUT कंवलात्मकामा वाऽऽप्नाशेषपमया मुक्ता भवति॥ तया faquarat ज्नानध्यानयेोववि्ैश्वय॑लच्णं कवलात्मा- परकामललणश्च फलं दशंयति।

च्यानारेशचग्थमतलमेश्य्यात्‌ सुखमन्तमं |

mais तत्‌ परित्यज्य विदेहा afmargerfeta it तथा ख दररादिसविश्रेषसगृणापासकानां ष यदि पिदलाककामा भवति सद्ुन्यादेवास्य पितरः सन्ति- छन्तोत्यादिना विभैश्वय्यलच्णं पलं दयति । तथा च प्रश्नोपनिषदि । यः पुनरेतं faarsarfaaia- नेवान्षरेण परमपुरषमभिष्यायीत स तेजि खयं सम्पन्न दृत्यारदिना परमपुरूषमभिधष्यायताऽचिरादि- AAAI । स॒ एतस्माष्नीवघनात्‌ परात्परं पु- few पुरुषमोचत दूति ब्रह्मलाकं uae ततव सम्य- ग्दर्नलाभं Tulsa तमोाद्धारणैवायतनेनान्वेति बि- दान्‌ यत्तच्छान्तमजरमम्टतमभयं परं वेत्तोति सम्य- गदश्रनेन मत्त उपदिष्टः तमेवं बिद्धानग्डत दद भव- तीति विद्षऽर्चिरादिगमनं विना ददेवाऽग्टवप्राप्िं दशयति ॥ श्रयाकामयमान इत्यारभ्य न तख प्राणा उत्क्रामन्ति ब्रहैव सन्‌ ब्रह्माप्ेतीत्यादिना विनेवा- त्कान्तिं विदुषो माच ८उपरि्टः) STAI प्राणाः क्राम-

te श उ° TAS विरम्य केवल आप्रकामः ११११

शभा वहा गेति नेति Yara याञ्जवच्कय इति waqel-

कमुक्रान्यभावो Tha: | तथा चतब्राह्ये पुराणे जीव- सक्तिं गत्यभावं र्शंयति ॥

यस्मिन्‌ काले खमात्मानं art जानाति केवलं |

तस्मात्‌ कालात्‌ समारन्य MATA WATT ॥

मेषस्य नेव किचित्‌ args गमनं कचित्‌ ।

स्थानं पराद्धंमपरं यच गच्छन्ति यागिनः॥

अज्ञानबन्धभेदस्त Arar ब्रह्मलयस्विति॥

तथा ay विदुषो Nana दर्यति॥

TE लाकं परे चेव aaa नारि तस्य 3)

जोवन्मुक्रा यतस्तस्मात्‌ ब्रह्मवित्‌ परमा्थेतः ॥ ` faawairae tt

वाञ्छात्ययेऽपि कर्तव्यं किशचिदस् न विते |

षरेव ख faa: स्यात्‌ wad: vata: ॥ लस्रादुपासका रेहादुल्कुम्याऽिंरादिना देवयानेन fair ब्रह्म प्राण विश्रशर्णमनुभूय ata केवलं परत्य- स्तमितभेदपुलानन्दादितीयन्रह्मात्मानं ज्ञाता केवल- मात्मकामे मुक्तेः भवति विद्धान्‌ fafetitaqera- न्दादितीयम्द्यविश्चानादङेषगन्तुगन्तव्यग मनादिभेदम-

त्यखमया [दनेवे।त्कान्तिं Zar ब्ह्मभ्नानसमनन्तरं 2

२०४

Hoye एतज्ज्ञेयं निव्यमेवातममसंस्थं नातः परं वेदितयं हि किचित्‌ 1

य्या ॐ

नभा" MAMA ब्रह्मज्ञानसमनन्तर ` ब्रह्मानन्द मनुभूयात्सर-

तिरात्मद्त ्रात्मनैवान्तः सुखोाऽन्तरारामेऽन्तच्याति- crams श्रात्मरतिरात्ममिथुन श्रात्मानन्द दद्व खाराञ्े ufa खे मदहिग्यम्टताऽवतिष्ठते। तद्धेतुवादा- दादिषयपरित्यागेन ब्रह्मण्याधाय वाद्मनःकामनिष्याद्य ञ्ातस्मारललच्णं wa रला विष्द्धषल्ल योगरूढा भूला जरमादि साधनसम्यन्नः ॥

art wera सततमात्मानं रसि fea: |

एकाक aafanrat निराभीरपरि यहः ॥

एवं TAT खदात्मानं यागो विगतकल्मषः |

सुखेन agian सुखमन्रुते ॥

स््येभूतस्य मात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि |

Sea येागयक्रात्मा सब्बे समद्‌ श्नः ॥

wa gar fe सव्वं समवखितमोशवर |

म हिनस्याद्मनात्मानं तते याति परां गति॥९९॥

याज ज्ञानान्तरं परमपुरुषाथेषिद्धि खात्‌ एत- sqafafa ॥ एतत्‌ प्रतं केवलात्माकाग ब्रह्मरूपं निधं नियमेन जेयं किमचरान्यसंस्यं न खात्मस्ं wa ararenfa ॥ ब्राद्धे yaa!

२०५.

भ. ° भेक्ता भोग्यं प्रेरितारच्यु मत्वा सर्ब tia जिविधं बल्ममेतत्‌ ११२१ शरभा ° तमात्मस्थं येऽनुपश्यन्ति weet शान्तिः आआशती

नेतरेषासिति ॥

तथा ख शिवधञ्जात्तरे यागिनामात्मनि खितिः॥ शिवमात्मनि पश्वन्ति प्रतिमासुनयागिनः श्रात्मस्थं यः परित्यज्य वदिख्यं यजते शिवं ॥ weg पिण्डमन्मृव्य लिद्यात्‌ कूपर मात्मनः स्व॑ चावख्ितं शान्तं न TITS WET ॥ ज्ञानचचुर्विरोनलादन्धः gal यथोदितं | यः पश्येत्‌ सर्व्वगं शां तख्ाध्यात्सस्वितः fra: i आत्मस्थं ये न पश्यन्ति तीय मान्ति ते faa श्रात्मस्ते Maney वरिखीधोादि या ब्रजेत्‌ ॥ करस्थं स महारल्नं त्यक्ता are विमागति॥ श्रवा एतद्यदपरोां प्रत्य गात्मरूपं तन्नित्यमवि-

नाभि @ afefa स्थितं aga भेयं । waa) दिष्टा

aqey | तस्मान्नातः परं वेदितव्यमसि fafe-

दपि। श्रूयते च दृदारण्यकं | तदेतत्‌ पद्नौयमख

HQ यदयमात्मेति ॥ कथमेतज्‌ ज्ेयमित्याह । भोक्ता

Mar भोारयमितरत्‌। सर््प्ररि ताऽन्तग्यामी परमेश्वरः ।

तरेत्निविधं माक wyafa । भाक्ताद्यशेषभेदप्रपञ्च

विलापनेभेव निर्विशेषं ब्रह्मात्मानं जानीयादि व्ययः ॥

[

२०९ भे" उ ° gage यानिगतस्य मूर्ति- म दश्यते नेव च निद्धनाशः 1 स भूय श्वेन्धनयोानिगृ्य- स्तद्वोभयं वे प्रणवेन देहे ॥ १३१

श्भा" AULA कावषेयगीोतायां ॥

व्यक्ता wafanwig arare निखलं मनः ।

BAT भ्रान्ता HAYA दग्धेन्धन दवानलः | तथा च श्रीविष्णुपुराणे ॥ |

तस्यैव कच्यमादोनख्खष्टपग्रदणं fe यत्‌ 1

मनसा ष्याननिष्पाद्यः खमाधिः साऽभिधीयत डइति॥ तदानीमेामिल्येतेना चरेण परम्पुरुषमभिध्या योत।्रामि- त्यात्मानं युञ्नीत। श्रामित्यात्मानं ष्या यीतेतिभरूतेः॥९९॥

आआत्माममज्विष्य परानभिध्याने प्रणवस्य नियमाभि ध्यानाङ्गत्ेम प्रणवं दशयति । वङयंयेति ॥ वङेर्यथा यागिगतस्य श्ररणि गतस aft: खरूपं न दृ ते मय- नात्‌ we मेव च लिङ्गस्य खच्छरे दस्य विनाभ्नः ष एवा- ऽरकिगतेाऽग्रिश्डंयः पुनः पुनरिन्धनयानिना मथनेन OW: याजिशब्दा$च कारणव्वनः। इन्धनेन कार- GA पुनः पुनग्भयनादृद्यः | तद्वाभयं | दवा ATER: तच्च भयं तदुभयमिव मयनात्‌ WE म ख्यते मथनेन ख गर्ते तददात्मा वङ्िखानीयः प्रणवेनात्रारणि- MTNA मथनाद् wa रेरे श्रधरारणिश्थानीये।।९९॥

Re

भ ड ° स्वदेठमरणिं कृत्वा प्रणवचौत्तरारणिं 1 ध्याननिरम्भथनाभ्याताद्‌ देवं पश्येचिगूढवत्‌ तिलेषु तेनं दधिनीव सर्षि- [११४१ रापः स्रोतःस्वरणीषु चाशिः 1 र्वमालमनि गृद्यतेऽसा सत्येनेनं तपसा याऽनुपश्यति ? १५१ सर्वयापिनमातमानं क्षीरे पर्षिरिवार्धितं 1

ware तरेव मपञ्चयति। खदेरेति ॥ खरेहमरणिं war शअरधरारशिं ध्यानेन निर्वानं तस्य निग्भंथनखाऽभ्यासाद्‌ रेवं arated प्रपश्छन्निगृढाप्निवत्‌ ॥ ९४॥ उक्रस्याथसछ द्र दिते दृष्टान्ताम्‌ बहन्‌ दर्थंयति। तिलेष्विति ॥ तिलेषु यन्तपोडनेन तेलं cya दधि- मथनेन सपिंरिव। wa: सोतःसु गदीषु warts | swag चाग्निग्मयनेन । एवमात्मात्मनि खात्मनि ग्रद्यते । wat मननात्मण्डतदेहादिषु अन्नमया्ये- षोापारधिप्रविलापमेन निविवभेषे quire खात्मन्येवाव- गम्बत इत्यथः ॥ केन त cetera wars Tea TUTE । सत्येन यथा खतदहिताथंवचनेन शतदितेन। सद्यं wafed मराक्रमिति सरणात्‌ । aver टइद्धियमन- सा मेकाय्यलक्षणेन | मनसद्ेड्ियाणाञ्चकाच्यं परमन्तप इति स्मरणात्‌ । एनमात्मानं योाऽनुपग्ति ॥ ९५॥ कथमेनमनपश्तीत्यत ATS ॥ HATA ॥ बम

Roe

ese आत्विद्यात्तपेामूलं AFATIPaATAT 1 agarmfascactrtea ११६१ इति मतागत- रापनिषस्मु प्रथमेऽध्यायः ॥ ॐ तत्सत्‌ ॐ ¶

Fame प्ररुत्यादि विशेषान्तं व्यायावख्ितं न Cefary- ध्या्ममाचावस्वितमात्मानं । चीरे पिंरिव सारलेन निरन्तरतया saat सर्ग्बव्वपिंतमाकविद्यातपसेा- मृं कारणं । श्रूयते च । एव योव साधुकम कारयति । ददामि बुद्धियोगं तं येन मासुपयान्तित दति | श्रय वा आत्मविद्या च तपञ्च चस्यात्मलामे मृलेतुरिति ॥ तथा च श्रतिः। विद्चयाऽग्टतमश्ुतेऽविश्चया wae । तपसा ब्र विजिन्नाषखवेति च। ब्रह्मा उपनिषत्यरं उपनिष- खमस्िन्‌ परं अेयद्रति।यः खत्यादिसाधमषंयक्र एनं ख्ब॑व्यापिनमात्मानं चोरे सपिंरिवापितं आत्मविद्या तपोमूलं तद्र द्मोपनिषत्परं अनुप्वति सेनं सम्बगत- ज्द्यात्मदर्थिनामात्मन्येव खाते मासत्यादियुक्रनापरि- च्छिलन्रद्याक्ञमयाद्यात्मना | श्रुयते च । सत्येन लभ्यस्त- पसा दोष आत्मा सम्बगज्ञानेन ब्रह्मचर्येण निन्य ।न येषु जिद्यममते न माथा चेति ॥ दिव्वचनमध्यायपरिषमा- AUN ९६ ॥ इति ओ्रीमद्धाविन्दभगवत्पृज्यपादभिष्य- परमरंसपरित्राजकाचाय॑श्रोमश्छद्धरभगवत्रणोते शे- ताश्चतरोपनिषद्धा खे प्रथमोऽध्यायः ।॥९॥ इरि; ॐ ॥

९०९

टरिः ॐ १ शरे उ ° युजानः प्रथमं मनस्तत्वाय सवित्ता धियः १ अगिं ज्यातिर्निचाय्य पृथिया अध्याभरत्‌!१

नभा ध्यानमुक्रं ष्याननिगंयनाभ्यासाद्‌ रेवं पश्चेन्निगृढ- वदिति परमात्मदशंनोापाथ्लेन इदानीं तदपेकित- साघनविधामाथं दितीयोाऽध्याय श्रारभ्यते । तत प्रथमं तत्सिध्यथं खवितारमाभ्रासते | wart दति ॥ THA: प्रथमं मनः । प्रथमं ध्यानारम्मे ममः परमा- त्मनि darren धिय इतरानपि प्राणान्‌ । प्राणा वै धिय दति aa: अथवा भियः वाद्यविषयन्ञामानि। किमथ । तत्वाय aaature खविता सिये वाद्यविष- यश्ागाद्‌ sft ae च्योतिःप्रका्ं निचाय्य yet एथिव्या श्रधि श्रस्िन्‌ wot श्राभरत्‌ श्राहरत्‌ | एतदु-क्रं भवति wrt प्रदस्य मम वाद्यविषयन्ना- मादुपसंइत्य पर मात्मन्येव संयाजयितुमन्‌ ग्रा इकरेवता- MAAN यत्‌ शम्बेवस्हुप्रकाब्रसामथ्यं तत्‌सव्व- मखद्ागादिषु सम्पादयेत्‌ खदविता यत्‌प्रषाद्‌ादवाष्यते योग इत्ययः अग्निशब्द दतराखामष्यमग्राहकटेवता- नाम॒पलक्षणाथंः॥ ९॥

९९०

भ ° उ ° Jat मनसा वयं देवस्य सवितुः सवे 1 मुवर्गेयाय WaT १२१ युक्ताय मनसा देवान्‌ सुवरय्यता धिया दिवं 1 बृहज्ज्यातिःकरियतःसविता प्रसुवाति तान्‌ [71३१

Weare | GRR चदा तत्वाय मने योजयन्ननुयाहक- शक्वाधानेन रेरेद्धियदव्थे करोति तदा RA सवित्रा परमात्मनि संयाजितेन मनसा वयं तस्य देवस्य सवितुः सवेऽनन्ञा्यां wat खर्गेयाय खगपरा्िदेतगताय ध्या- नक्ष्मणि यथासामथ्यं प्रयतामदे परमात्मवचनोाऽ WAN: तत्‌ प्रकरणात्‌ AMA सुखरूपलात्‌ तदं शला- Wate सुखस्य । तया चच्रुतिः । एतस्यैवानन्द खा- न्यानि भूतानि मातरामुपजोवन्तीति ॥ २॥

युक्रायेति ॥ पनरपि arsed atifafa प्रायेना | Vara याजयित्वा देवान्‌ मनश्रादौनि करणानि तेषां विशेषणं । खः खगं सुखं पुलनन्दव्रह्म यत दति दिती- WII | नः पृलानन्दन्रह्म गच्छता न शन्दादि- विषयान्‌ । पुनरपि विभेषणान्तरं धिया सम्यग्द्ंनेन दिवं द्यातमख्भावचेतन्यैकरसं रन्‌ मडट्‌ ब्रह्मज्योतिः- प्रकाशं aftaa: पुषानन्दन्रद्माविष्करिव्यतः | Wa दितीयाबङ्वचनं i afaat प्रसुवाति तान्‌ तानि कर

२९९ Jose Bara मन उत युस्ते धिये विप्रा विप्रस्य बृहता विपञ्जितः1 वि dr cd वयुना विदेकडइन्‌ मही देवस्य सवितुः परिष्टुतिः? ४१

खेगभाग्णानि 1 यथया करणानि विषयेभ्या निटन्तानि श्रा- व्माभिमुखानि च्ात्मप्रकाञ्नमेव तथामुजानातु सविते- त्ययः ॥ 2 ॥ त्छेवमनुजानते महता परितुष्टिः WTAE । युश्चत tian wad याजयन्ति ये विप्रा मन उत aad धिय दतराश्छपि करणानि 1 धीडेतुलात्‌ कर- Uy धोशन्दप्रयोगः। तया च श्रुत्यन्तरं | यदा पञ्चा- वतिष्ठन्ते ज्ञानामि मनसा सषडति । fave विश्ेषणएव्या- प्रख्य टता महता faufaa: सव्वैश्नख्य देवश्य सवितु- मदो मती परिष्टुतिः afar afar. पुनरपि विश्चिनष्टि। fa rat दषे) हाजा; क्रियाया विदे वयनावित्‌ प्रज्ञावित्‌ सव्व॑श्चानात्‌ साक्िभूत एषाऽदि- तीयः। a विप्रा मनश्रादिकरणानि विषयेभ्य उप- सं इत्यात्मन्येव यालयज्ि तेविंप्रस्च wear विपित महती परिष्टुतिः कन्तया । frat दधे वय॒नाविदेकः सविता॥४॥

९९९

भ.उ ° युजे वां बह्म पर्य नमेाभि fare यत्ति पथ्येव सूराः १ शृण्वति fy अमृतस्य पुत्रा आये धामानि दियानि तस्थुः १५१ अगिर्यत्राभि मथ्यते वायुर्यत्राभि युते 1 सेमे यत्रातिरस्यिते तत्र सजायते मनः! ६१

Rare किञ्च॥ युजे वामिति॥। य॒जे वां खमादघेवां युवयोः करणानु गारकयाः Vahey प्रकाश्चलेन तत्‌ प्रकाञितं WBA: | श्रथवा वामिति बहवचनं wus कार- wad ब्रह्म पुष्यं पृष्व feat य॒जे समादघे। नमे- भिन्न॑मस्कारखिन्तप्रफिधामादिभिः । एष एवंसमाद- धानस्य मम Star यन्ति Mifare यन्ति विविधमेत्य पथ्येव खराः । पयि want । अथवा पथ्या कीन्ति- रित्येतद्ाक्छं प्रार्थनारूपं wen विश्व ware ब्रह्मणः पुजा: छरात्ममोा दिरण्थगभस्य । के ते। ये धामानि frat दिविभवान्यातस्युरधितिष्ठन्ति ॥ ५ ॥

aaa: प्रथमं मन इत्यादिना खविचरादि प्राना भरतिपादिता। ae पमः प्रार्थनां war acre: खम्‌ यागे प्रव्तंते ख मागरेताः कर्म्येव प्रवन्त॑त इत्था दइ। अग्रिर्येति ॥ अग्रियजाभिमथ्यते भरणमथयनतत्‌सा- धनारा | वायुर wave) पविचप्रेरितः णन्दम-

RRR

शे*ड ° सवित्रा प्रसवेन जुषेत बहम पूर्य 1 शेगभा ०भिगयक्तं करोति । सोमो यच दश्रापविनरात्‌ yalarar ऽतिरि च्यते तच क्तौ सश्चायते aa: | यस्माद ममन्ना- TS AS भोगरतः BAG प्रटन्तिः तस्मात्‌ ॥ ६ ॥ खवित्रेति ॥ सविचरा प्रसवेन सविव्रप्रषवेतेति यावत्‌। Sia सेवेत ब्रह्म पूरे चिरन्तनं । तस्सिन्‌ ब्रह्मणि या fast खमाधिलखणां ठकणवसे axa । एवं BAA मम कि तते भवतीत्या । नरिते पृ सात wal cd शतञ्च warfare न पनर्भागडेतामेध्राति । ज्चाना- fart वीजस्य दग्धलात्‌ । swe यथेषिका द्रल- A मोतं दूयेत एवं हास्य सर्ब पाप्रागः प्रदूयम्त द्ति। ज्चानाभ्भिः सव्वंकश्माशि भस्मसात्‌ कुरते तथेति चेति । अ्रभ्निय॑चाभिम्यत इत्यच्ाऽपरा व्याख्या wf: परमात्मा | अविद्चातत्‌काग्थेस दादकलात्‌। SANE । अहमन्नानजं तमः | नाश्याम्यात्मभावय्ो न्नानदीपेन भाख्तेति । यच यस्मिन्‌ पुरषे मथ्यते खदेहमरणिं छलेव्यादिना पुजाक्थ्याननिग्रेयनेन वायर्यजाऽभिय्‌- wa wana करोति रोचकादिकरणात्‌ । सेमा यजातिरिष्यतेऽनेकजन्मसेवया तज तश्छिन्‌ यश्नरानम- तपःप्राणयामसमाभिविश्णद्धाम्नःकरणे Waa परि- पुखानमन्दादिती यत्रह्माकार्‌ सम॒त्पद्यते मान्यबाऽब्रु- डाग्तःकरणे | SHY!

२९४

णे उततर योनिं कृण्वसे न हि ते पूर्मक्षिपत्‌ १७१ त्रिस्नृतं PITY सम शरीर हदीन्द्रियाणि मनसा स्िवेश्य १

Sure प्राखायामविष्रद्धात्मा यस्मात्‌ पश्यति तत्‌ परं । तस्मान्लातःपर किथित्‌ मराणायामादितिभ्ुतिः॥ अनेकजन्धसंसारचिते पापथमुखये ।

तत्‌ चीणे जायते पुंसां गाविन्दाभिमुखो मतिः॥

जम्माखरसरहखेषु तपान्नानभ्रमादिभिः।

नराणां सोणपापानां ष्णो भक्तिः प्रजायते ॥। ARTA प्रथमं यन्नाद्नष्टानं ततः मराणयामादि ततः समाधिः तता वाक्यायंक्ञाननिष्यन्तिः ततः रतरूत्य- तेति net

aa aft wee tam कथं यानिकारणमि- aig ततप्रकारं दशयति । जिरुक्रतमिति ॥ ची्ु- तानि उरोाभोव्जिरांसि उन्नतानि afer शरीरे fread dere wa witht ददीग्ियाणि मनखच्‌- रारोनि मनसा सनिवेश्ठ afqua ब्रद्वाडपसल- रणसाधनं तेन ब्रह्मो डुपेन ब्रह्मशब्द प्रणवं वशंयन्ति । तेनेड्पस्ानीयेन प्रणवेन काकाकिवदुभयच सम्बध्यते | तेनापसंइत्य तेन vata अतिक्रमेदिद्धान्‌ ब्रह्मखोतांसि संसारषरितः । खाभाविक्धविधाकामकर््प्रवत्तितानि

९१५. eso TA SAT Gata विडान्‌

Varvara परेततिर्यगृरष्वपरा्भिकराणि यपुनराटत्ति- भाल्ि प्राणयामचयितमनोामलस्य चन्तं ब्रह्मणि सितम्भवतीति प्राणायामे fafe श्यते । प्रथमं नाडशेा- धनं Hwa | ततः प्राणायामेऽभिकारः | ददिणनासि- RIAA SATA वामेन वायु पूरयेद्‌ यथाशक्ति ततेऽनन्तरमुतृष्व्येव दकिन पटेन waquaa | सव्यमपि धारयेत्‌। पुनद िणेन पूरयिला सव्येन सम॒त्‌- waz यथाशक्ति । चिःपञ्चरूलोा वेवमभ्यस्यतः सवन- चतषटयमपररातरे मध्याङ पूर्व्वराते ऽद्धंरातचे च पान्‌ मासादिश्रद्धिभैवति। विविधः प्राणायामे रेचकः पूरकः Fan fa तदेवा ।

ईख्ितानि समभ्यस्य afar यथाविधि। प्राणायामं ततो गामि जितासन गतेाऽभ्यसेत्‌ ॥ ACSA कुशान्‌ सम्यगाकीयीग्डतमेव च । लम्बोदरश्च सम्पूज्य फलमोदकभक्षणेः ॥ तद्‌ाषने सुखासीनः स्ये Tat कर । समसोवचिराः सम्यक्‌ संटताख्यः Brae: ॥ WHMATHSr वापि नासाग्रस्तन्यलो चनः । अतिभुक्रमभृक्रञ्च वजंयिला प्रयतः ॥ माडीसंभोधनं कुय्ादुकमार्भेण यत्नतः |

२९९ aS: arate सणि भयावहानि? ४१

शेभा० टया BAT भवेत्‌ तद्य तच्छछाघनमकुष्वतः॥ मासाय waar चन्द्रातपवितानितं। सप्तमस्य त॒ wie चतुथे विन्डु संयुतं ॥ विश्रमध्यस्यमालेाक्य मासाग्रे TIT उभे । इडया WARY वाद्यं दादशमाचकेः ॥ ततोऽभ पृत्वेवद्‌ ध्यायेत्‌ स्पुरञ््वा लावलौयतं। are विन्दु संयुक्तं शिखिमण्डलसंस्थितं ॥ ध्यायेद्धिरचयेद्वायु मन्दं पिङ्गखया पुनः। पनः पिङ्गलया get urd दितः सुधीः ॥ तद्ददिरे चयेदायुमिडया त॒ शनेः wa: | जिचतब्वंतसर श्चापि जिषतुम्भासमेव वा ॥ गङूणोक्षप्रकारेण THAT समभ्यसेत्‌ | WAM Apes सायं शाला षटक्ल आचरेत्‌ ॥ wagifea wad मध्यराेऽपि नित्यशः | नाडीश्टुद्धिमवा प्राति afes दृ ष्यते waa ॥ शरीरखधता दीधिणंठराग्रिविवद्धनं । नादाभिव्यक्रिरित्येतलिङ्ग तच्छद्धि चनं ॥ Weft न जपे सेनः WIT AT: | प्राणायामं ततः कोद्र चपूरकङ्ुम्भरकः ॥ ` प्रणापानसमायागः प्राणयामः Wath: |

९२९०

Hours प्रणवच्यात्मकं गामि र चपुरकक्म्भकं ॥ तदेतत्‌ प्रएवं विद्धि तत्‌खर्ूपं HATA | यदेद्‌ खरः परोक्ता वेदान्तेषु प्रतिष्ठितः ॥ तयारन्तं त॒ यद्वाजं वर्गपञ्चकपञ्चमं | रेचकं प्रथम विद्धि दितीयं पूरकं विदुः ॥ तोयं Han WR प्राणायमस्िरात्मकः ॥ चयाणां कारणं न्रद्यभारूपं सब्वैकारणं | रेचकः Haar गामं खष्टियित्यात्मकावभै ॥ कुम्भकस्वय TIT: कारणं यागिनामिड। पुरयेत्‌ षोडशे चैरापादतलमस्तकं ॥ माजदािंशकेः पञाद्रचयेत्‌ सुसमाहितः | सम्पुथंकुम्भवद्ायु्मों यथा मूद्धिदे शतः ॥ कुम्भकं धारणं गामि चतुःषश्चा त॒ माचया | षयस्त वद ग्यन्ये प्राणायामपरायणाः ॥. पविचष्डताः Gaver: प्रभच्नमजये रताः। WAST FAR BAT WHAT तु माया ॥ रेचयेत्‌ षडर ीत्रक्लामेनेकेन gett 1. ware पुरयेदायुः शनेः पाडग्रमाचया ॥ भ्राणम्यायमननग्वेवं वशं GATS aw: | पञ्च प्राणाः समाख्याता वायवः प्राणएमाभ्िताः॥ प्राणे मृस्यतमसेषु सव्वप्राणएष्डतां सदा | चरष्टनासिकयेोग्भष्ये xa नाभिमण्डले ॥

Re

भ*उ ° प्राणान्‌ ade स युक्तवेष्टः क्षीणे प्राणे नासिकयेच्छुसीतः ? दुष्टागुयुक्तमिव वाहमेनं विद्वान्‌ मने धारयेताप्रमतः १४१ समे शुचो शर्कीरावदिवानुका-

भा पादाङ्गुष्टा्ितं चेव सन्वीङ्गेवु च fasta fray षाडश्नसद्धाभिः प्राणायामं समभ्यसेत्‌ ॥ मनसा प्राथिते याति सब्वप्राणजयी भवेत्‌ । भाणायामेदं द्‌ दोषान्‌ धारणाभिख किल्विषान्‌॥ FATS Ga ध्यानेनानोग्रान्‌ गणान्‌ | ATUTaTAW Brat a: aera fest दिने॥ मातापिदगरत्नोऽपि चिभिरवै यपो दति ॥ ८॥ तदेतदाह ॥ प्राणानित्यदिना ॥ प्राणान्‌ प्रपीय want arepad दति क्ञोकोक्राखेष्टा यस्य स संयुक्त चेष्टः । चीणे शक्गिद्ान्या तनुल गते मनसि मासि- कायाः पुटाभ्यां wa: शनेरुदजेन्‌ न मुखेन । मुखेन मुक्ताभ्वां वायु प्रतिष्ठाप्य अनेन्नीसिकयो्ृजेदिति । उदाकाश्चाः खतं रथान्तरमिव मनने AAT धारयेता $प्रमन्तः प्रणिडितात्माच॥<॥ समेति ॥ समे fraraacfer देथे। wer WE | शकरावङ्िवालकाविवर्जिंते। श कराः चुद्रोपलाः। वाल्‌-

३९८

Bese विरवत शब्दजनाश्रयादिभिः 1 TASTE न तु चक्षपीउने शु हानिवाताश्रयणे प्रयोजंयेत्‌ †१०१ नीदारषूमाकानिलानलानां खयो विद्युत्‌ स्फटिकशशिनां 1 रतानि रूपाणि पुरसराणि बर्मण्यभियक्तिकराणि येगे ११११

Pure कारचुे | तथा अन्दजसाश्रयादिभिः | weg: कल- हादिष्वमिः । जलं सन्व॑प्राण्यपभोाग्ये । मण्डप Te: I मनोऽनुकूले मनोरमे चकुःपोडने मरतिपाद्माभिमुखे। छान्दसो विसगेखोपः | गहानिवाताञ्रयणे गृहायामे- कान्ते fara समाभित्य भ्रयोत्रयेत्‌ weeita चित्तं परमात्मनिं।॥९०॥

द्दानीं यागमभ्यस्यताऽभिव्यकि्चिङ्ानिं वच्यन्ते नीहार दृत्यादिना॥ नीहारष्ठुषारः । तदत्‌ प्राणैः समा रित्तटतन्तिः nada तते धुम इवाभाति। ततोाऽकं दूवाभाति। तते वद्किरिवाऽव्युष्णो ate: ware Ea: varia । वाद्यवायुरिव सज्गुभिता बलवान्‌ विजुम्भते। कदाचित्‌ खद्योातखचितमिवान्तरि चमालंच्यरे । विद्यु दिव रोचिष्णु vada Reufearata: कदाचित पूलग्रशरिवत । एतानि रूपाणि योगे क्रियमाणे ब्रह्म

82

९९०

भ "उ ° पृथ्याप्यतेजाऽनिलखे समुत्थिते पल्यासके योगगुणे प्रवृते १ नतस्य रोगान जरान दुःखं प्रापुस्य APTS शरीर? १२१ ATA MCP AAA TT वष्ीप्रसादाः स्वरसेषटवस् 1 गन्धः PT मूत्रपुरौषमल्पं येगप्रवृतिं प्रथमां वदन्ति 1 73 0

शरेभा र च्थाविष्क्रियमाणे निमित्ते परःसराण्यग्रगामीनि। तथा परमयागसिद्धिः i ९९॥ watfa | ए्व्यप्तेजाऽनि लखे एथिव्यादीनि ग्ढतानि इन्देकवद्धावेन निदि ग्वन्ते। तेषु पञ्चसु तेषु समुत्थितेषु पञ्चात्मके योगगुणे प्रत्त इत्यस्य व्याख्यानं | कः पृन- arma: wana । एयिव्या गन्धः । AUTISRT रसः । एवमन्यच ॥ SMH | च्योतिञ्मती स्वती तथा रसवती FT | WMATA VAT WAY ATA: ॥ आसां यागग्रटन्तोर्नां थद्येकापि प्रवन्तते। प्र्ट्तयागं तं प्राङ््यागिनो येगचिन्तका;।॥९२॥ शघलमिति ॥ न ae योगिने रोगाज्‌ wT दुःखममानसं वा भवति । we प्राप्तस्य यागाश्रिमयं

९९

गे" ° यथेव विम्बं मृद्यापनिपुं तेजामयं भ्राजते तत्‌ सुधातं 1 तद्रालमतव्वं TANT रदी CH: कृतार्थौ भवते Ate: १ १४१ यदात्मतत्वेन तु बह्मतत्वं दीपोपमेनेह युक्तः प्रपश्येत्‌ 1 अजं धुवं स्वेतत्वेर्विगुचं TA देवं मुयते FATT: NAN -

AeuremAt | योगाभ्निसंञजषटद्‌षकलापं शरीरं wa । स्पष्टमन्यत्‌ Ye i

किल्च । यथैवेति ॥ यथेव विम्ब Grad राजतं वा षद योपलिपरं खदादिना मलिनीकृतं yi पञ्चात्‌ खुधातं guaaafaaa सुधातमिति ered अन्ादिना विमलोरतं तजेामयं भाजते | तदा तदेव ओ्रात्मतच्तं ware दृष्टा wat न दितीयः कताय भवते वोत- ओकः । परेषां पाठे तदत्‌खतच््ं प्रसमीच्छय दे दीति | तच्राणयमेवाथेः। ९४ ॥ ।

HU HUA वोतशओाको भवतीत्या यदेति॥ यदा यस्यामवस्थायामात्मतच्चेनः सखेनात्मना। किंविशिष्टेन Airway दीपस्थानीयेन प्रकाशखरूपेण ब्रह्मतच्ं प्रप- BA) तुशब्दाऽवधारणे। परमात्मानमात्मनेवं जानो-

RRR

yes ay fe देवः प्रदिभाऽनुसबीः

gat fe जातः स उ गर्भे Ha: Y स विजातः स जनिष्यमाणः प्रत्यङ्जनास्तिषठति सर्वतेमुखः † १६१

यो देवाश येस्प्सु ये विशं भुवनमाविवेश! य ओषधीषु यो वनस्पतिषु तस्मै देवाय नमे नमः १७ ¶ मेताश्रेतरापनिषत्सु fed ऽध्यायः १२१

शे.भाग्यारित्य्यः | THY | तद्‌ात्मानमेवावेददं ब्रह्मा- Gifa । area | अनन्यस्मादजायमानं। wa अ्रप्रच्यतख- रूपं स्वत्व विद्यातत्‌कारये विषदं weed wer देवं मुच्यते स्यपाथेरविद्यादिभिः॥९१५॥ परमात्मानुमात्त्ेन विजानीयादिल्युक्ं तदेव भावयन्ना। एष हीति। एष एव Sa: प्रदिशः प्राच्याद्या दिश डपदिगश्रच सम्बाः पृथ्वी हिजातः षन्वंसमाद्धिरण्यग- भात्मना स उ गभं अन्त्व्व॑न्तमानः सएव जातः शिग्रुः स जनिग्यमाणाऽपि ख एव सव्व ख जनान्‌ vere तिष्ठति सब्बेपरापिगतानि मृखानि wafa स्व॑तामुखः ॥ ९६ i ददानो योागवत्‌ साघधमान्तराणि नमस्कारादीनि क्व्मलेन cufaqare या देव ब्त । या fad wat भवन विर चितं संसार मण्डल मा विवेश। य चषधीषु

९९१

शरे उ° य टका जालवान्‌ ईशित इशिनीभिः सक्वैलिकानीशित ईशनीभिः 1 यर्वेक उद्धवे सम्भवे च य एतद्विदुरमृतास्ते भवसि १११ cat दि Tar न ितीयाय तस्घुय इमालाकान्‌ ईशत ईशिनीभिः !

े"भाग्शाल्यादिषु वनस्पतिषु अश्वत्थादिषु aa विश्वात्मने भृवनमूलाय परमेश्वराय नमा नमः। दि््व॑चनमाद्‌- राथं च्रध्यायपरिषमाघ्यर्थ॑श्च ॥९७॥ दूति गेताशतरोा- पनिषद्धाय्ये दितीयेोऽध्यायः ॥ २॥ कथयमदितीयस्य परमात्मन ईभिजिशितव्यादिभाव दत्याश्ड्याद। AUR दति ॥ य एकः परमात्मा स MATT जालं माया दुरव्ययलात्‌। तथा चाड भग- वान्‌। मम माया दुरत्ययेति। तदान्‌ तद स्याऽरीति जा- लवान्‌ मायावीव्यथः । ईशते ईष्टे मायोपाधिः सन्‌ । केरोगिनीभिः खश्रक्रिभिः ॥ तथाचोक्तं । मित ईनि नीभिः परमशक्रिभिरिति। कान्‌ सव्वोक्ञाकानीभित $्शिनीभिः। कदा उद्भवे विभूतिये गसम्भवे प्रादुभोवे च एतदिदुरण्टता श्रमरणधग्ा भवन्ति ॥ ९॥ कस्मात्‌ पृनजालवानित्याण््धाद । एका Wha | दिग्रब्दा यस्माद | WHITH Wa Uz: खता न दडि-

९४

श "उ °प्रत्यद्‌जनास्तिष्टति सञ्युकापालकाने संसृञ्य विशा भुवनानि गेपाः† २१ विश्तश््ुरुत विशृतेमुखो विशता बादुर्त विशतस्पात्‌ 1 सं बाहुभ्यां धमति सम्पततरे- द्ीवाभूमीं जनयन्‌ देव THT 3

श्वे ° भा "तोयाय वस्वन्तराय तस्युत्रद्यविदः परमाथेदर्भिनः ॥ SME | Ua tat न दितीयाय तस्वुरिति।यद्मा- arariva नियमयति ce ईशिनीभिः । waty अनान्‌ प्रति अनन्तरः प्रतिपुरुषमव्ख्धितः। eq रूपं भ्रतिरूपा qaqa: । किञ्च । सश्ुकोापाम्तकाले प्रल- यकाले । किं कला dem विश्वा भवनानि गेपा गोप्ता war | Taam भवति। अ्रद्वितीयः परमात्मा | न चाऽप कुम्कारवदात्मानं कवलं शटतपिण्डस्थानीय- मुपादानकारणएमुपाद न्ते किं तहिं खशक्तेविकेपं gay wet नियन्ता वाजिधीयत इति उत्तरा मन्तः ॥ २॥ aga विराडात्मनावस्थानं तत्खष्ुलं प्रतिपाद यति। विश्वतञखल्लरिति । खव्व॑प्राणिगतानि चचुब्यस्येति विग्य- AGS: | अनतः SRG Ty चघुषपादौ सामय विद्यत दति विश्वतञच्तः। एवमुत्तर च योजनीयं ।

९९५

JoSoA देवानां UTTAR RAT विशाधिपे सुद्र महर्षिः 1 दिरण्यगभं जनयामास पूर्व UAT AA गुभया संयुनक्तु? ४१ aT at ox शिवा तनूरयोाराऽपापकाशिनी 1

Reured बाडभ्यां घमति संयाजयतोत्य्थैः | अनेकार्थलाद्धा- दनां । पिणं धमति feat मनुग्यादींख पतत्रैः | fa gaa द्यावाष्थिवी जनयन्‌ देव एको विराजं weary: ॥ २ ॥

ददानो तस्येव खचर प्रतिपाद यन्‌ मग्छदूगमि- Wa प्रार्थयते। at रेवानामिति।॥ यो देवानामिद्धा- दोना प्रभवरेतुरुद्धवरेत॒ख | उद्धवे विश्ठतियागः। विश्वस्याधिपे विश्वाधिपः पालयता । aefe: | aet- qrerafagia मदिः wars cau: दितं रमणी- यमत्युज्‌ज्चलं ज्ञानं गभाऽन्तःसारो यस्य तं जनयामास ded खगेदेा | स नोऽस्मान्‌ बुद्धा aa संयुनक्तु पर- agg arqaifafa us :

पनरपि aw wed दशंयन्नभिप्रेतमथे ्रा्॑यते AMSA | या A TX दत्यादि। SAT तवया frat तनुरघोारा। TH तया GAGA तनवौ घोाराऽन्या भिवाऽन्येति । श्रवा भ्रिवा शद्धा अविद्यातन्‌कार्यवि-

RIK

शे उगतया नस्तनुवा wa मया भिरिशन्नाभिचा- कशीहि १५१ यामिषुं गिरिश दस्ते विभर्धंस्तवे १ शिवां गिरित्रतां कुर्‌ मा हिसीः पुरुषं जगत्‌ ततः परं ब्रह्म परं बृहन [१६१ यथा निकायं सवभूतेषु गूढ 1

Rourfaamer सखिदानन्दादयब्रह्मखूपा न त॒ घोरा शभि- fafaarerfen | अ्रपापकाशिनी सतिमाचाघना- भिनी पुण्याभिव्यक्रिकरौी । तया शरात्मना नोऽस्मान्‌ शन्तमया सुखतमया पृलानन्दरूपया इ गिरिशन्त faer feat शं सुखं तनोतीति । श्रभिचाकशीदि अभिपश् निरीचख Berar नियाजयसेत्यथः ॥ ५ ॥

किच्च । यामिषुमिति। यामिषुं गिरिच्रन्त रस्ते faufd धारयसि waa जने Sy शिवां गिरिचर गिरिं चायत इति। at करर मा दिंसीः परूषमस्मदीयं जगदपि wat red चाकारं ब्रह्म WTAE मराचित- वान्‌॥६॥

SETA ASA कारणात्मनावस्थानं दयन्‌ ज्नाना- दग्टतव्वमार | ततः परमिति । ततः पुरूषयुक्ताव्नगतः परं कारणलात्‌ HAAS प्रपञ्चस्य व्यापकमित्यथः। यवा तता जगदात्मना विराजः परं । किं ATU

९९०

भ उ °विशुस्येकं परिवेशतारं ईशं तं ज्तात्वाऽमृता भवसि uo वेदाहमेतं पुरषं Aare आदित्यवर्णं तमसः परस्तात्‌ 1 तमेव विदित्वाति मृत्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय १५४१

ञेनभाग्परं Tea ब्रह्मणे feramita परं Twat Aer पिलात्‌ । यथानिकायं यथा्ररीरं । waaay WS अन्तरवख्ितं। विश्वरोकं परिवेष्टितारं सन्व॑मन्तः रला खात्ममा सव्वं व्या्याऽवख्ितमीभ्रं परमेश्वरं ज्ञात्वा saat wafer it © ॥ | ददानीमुक्षम्थे द्रढयितुं मन्द गमुभवं दश्ंयिला पुलागन्दादितीयब्रह्मात्मपरिज्ञानाद्‌व परमपरूषायथं- आ्तिन्ीन्येमेति दभ्रंयति। acreaafafa । वेद जामे तमेतं परमात्मानं । Rad प्रत्यगात्मामं साकिणं | किं । पुरुषं qe महाम्तं स्वत्मल्वात्‌ । आदित्यवर्णं प्रकाशरूपं तमसेऽज्ञानात्‌ परसतात्‌ तमेव विदिता ऽतिग्डल्युमेति ल्यु मत्येति। कसमाद्स्रान्नान्यः wat वि- शतेऽयनाय परमपदप्रान्नये॥ष८॥

श

ese यस्मात्‌ परं नापरमस्ति किचित्‌ यस्मानाणीये न ज्यायोऽस्ति किद्धित्‌ 1 वृष दव स्तन्धा दि वि तिष्टत्येक- स्तेनेदः पूर्ण पुरुषेण Fane १ तता यदुतरतर तदरूपमनायं 1 य ठतदिद्‌रमृतास्ते भवन्त्य- येतरे दुःखमेवापियलि ¶॥१०१.

Que aa yada विदिलाऽतिग्टल्युमेतीत्युच्यते | यस्मादिति ॥ यस्मात्‌ परं पुरुषात्‌ परमत्हृष्ट मपरमन्य- सास्ति चस्ान्नाणीयाऽणतरन्न ज्यायो महत्तरं वास्ति au दव स्तया निखला दिविद्योतनात्मनि खे afefa तिष्टव्येकोाऽदितीयः परमात्मा तेनाऽदितीयेन परमा- तमना ददः स्ये पुं नेरन्तर्येण व्याप्तं परुषेण पुरंग सर्व्व मिदं wae i

ददानीं ब्रह्मणः WarMaarteat दशंयम्‌ जानिनामन्टतलमितरेषाश्च संसारित्वं दशंयति। तत इति ॥ तत द्दंगशब्दवाब्याव्नगत उन्तरतरं कारणं सतोऽ्न्तरं काय्येकार णविनिष्ंकं ब्रद्ीवेत्यथैः | तद रूपं eufetfead अनामयं श्राध्याद्मिकादिताप्रयर. डितलात्‌ । य एतद्िदु-रण्डतलवेनाऽहमस्मोति wear

९९५८

Yo उ ° सव्वीननशिरोायीवः स््रभूतगुहाशयः 1 TaN स भगवान्‌ तस्मात्‌ सर्वगतः शिवः ११११ महान्‌ MS पुरुषः सत्वस्येष प्रवर्तकः 1 मुनिम्मलाभिमां प्रापिमीशानेा ज्योतिरययः ११२१

शेभा०श्रमरणलधग्मीकरे भवन्ति | Wat ये न विदुदुःखमे-

वापियन्ति॥९०॥

ददानो तस्यैव vara दभंयति । सब्बाननेति॥ स््वीण्छानमानि facifa योवाख्स्येति सब्बाममभि- रायीवः। सर्वषां गतानां गहायां बुद्धो शेत इति मब्यग्डतगहाश्रयः। सर्ववव्यापो ष भगवान्‌ एेश्वययादिष- मष्टिः । omy |

रेशय्य॑स्य समग्रस्य saa यशसः भरियः।

सानवेराग्धयायेव षर्ांमगद्तीरणा॥

भगवति यस्मारेवं तस्मात्‌ सब्वैगतः शिवः ॥ ९९ ॥ किञ्च । महानिति ॥ महान्‌ प्रभुः समया वै निख्चयेन जगदुदयथितिषं हारो सत्वस्यान्तःकरणस्मेष wads: भरेरयिता | किम्थमुदिश्च सुनिर्म॑लामिमां खदूपाव- स्थाल्वणणा प्राचि परमपदप्रात्ि श्ामरदैग्रिता।च्यातिः- परि प्रद्धा विज्ञानप्रकाश | श्रव्ययाऽविनाभ्री ॥९२॥

५.५

गर"उ* HSA: पुरुषोाऽ्लरातमा सद्‌ा जनानां हृदये सनिविष्टः ! हदा मन्वा मनसाभिकरुप्र य ठटतद्िदुरमृतास्ते भवलि {१३१ सहस्रशीषा पुरुषः ASAT: सक्षश्रपात्‌ १ स भूमिं विगरुता वृत्वा अत्यतिष्ठद्‌ CIA † १४१

Pure अङ्गु्माचेति ॥ शअङ्गु्माजाऽभिव्य्िखानइद- यसुषिरपरिमाणापेक्लया । पुरषः qdary पुरिभरय- मादा | अन्तरात्मा सम्ब॑स्याऽग्मरात्मग्डतः fara: | षदा जनानां दये सज्िविष्टः इद यस्थेन मनसाऽभिगृप्नः। aaa arate: 1 य एतदिदुरब्डतास्ते भवन्ति । पुङ- पषाऽन्नरा तमव्य॒क्ं ॥ ९२ ॥

पनरपि स्वात्मानं दशयति । सश्शीपेंति ॥ सम्ब तावस्माचलप्रदर्जंमा्थ। GARY | अ्रध्यारापापवादाभ्वां नि्रपञ्चं प्रपश्यत दति | षरखा्मन्तानि शषाणय- सेति स्खधोषा । परुषः पथः । एवमकलर च याज- नीयं । स भूमिं भुवनं सर्व्वतेाऽन्तरवंडिख टला याणात्य- तिष्ठ्‌ अतीत्य भुवनं खमधितिष्ठति । दशाङ्गुखं ्रगम्त- मपारभित्यर्थः । अ्रथवा नाभेरुपरि दबाङ्कुलं इदयं . तजाभितिषहति॥ ९४॥

३२९

म उ पुरुष CACY सर्वं ARs यच भयं 1 उततामृतत्वस्येशानेा यदनैनातिरादति ११५१ सर्वतः पाणिपाद न्त्‌ सव्रताऽ्षिशिरामुखं 1 सर्वतः शुतिमल्लाके सर्वमावृत्य fasta ११६१ सर्वेन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितं !

श्वे°भा नन्‌ सव्यात्मले रुप्रपश्चं ब्रह्म स्यात्‌ तद्मतिरेकेणाभा- वादित्था । पुरुष एवेदमिति। प्रुष एवेद wet) यद्भूतं aq भव्यं । acaarfatrefa 1 यदिदं दूश्छते वर्तमानं aga ae ua भविष्यत्‌ किञ्च । उताग्टतलतवस्येश्रागो अमरणधमांलस्य Agee श्रामः यच्ासरेनातिरोा- इति यदन्तते तख ईशानः ॥ ९५ ॥ पुमरपि निष्विशेषं प्रतिपादयितुं दर्भयति । ate दति॥ स्वतः पाणयः पादा सेति wala: पाणिपादं तत्‌। सब्यताऽचीणि शिरांसि च मृखाभि च ae तत्‌ सरग्वता ऽचिशिरोामुखं । श्रुतिः अरवणमस्येति ज्रुतिमत्‌। Gre निकाये सब्वेमाटत्य dara तिष्टति । उपाधिश्डतपाणि- पादारोदियाध्यारोपणानज्न्नेयस्य AT HITST माभूरि- व्येवमयंमृ्षरते मन्त्रः ॥ ९६॥ aafxafa ॥ सव्वीणि च तागोद्धियाणि ओआचा- दौनोश्ियाणि अकःकरणप्यम्तानि सर्ववडियग्रणेम Vy | अन्तःकरणवह्िःकरणापाधिग्डतः सर्व॑ग्रिय-

९९९

श उ °सर्वेस्य MAM सर्वस्य शरणं बृहत्‌ NIN नवदारे पुरे देही हर॑सा नेलायते वहिः 1 वशी सर्वस्य नाकस्य स्थावरस्य चरस्य ANG EN अपाणिपादा जवना ASAT पश्यत्यच्चुः स शृणात्यकैः 1

शभा ° गृणे रध्यवसायसङ्कख्यश्रवणएवदाभासखत दति wafa- गृणाभामं | सर्वद्धियेवा तमिव तज्त्ेयभिल्यर्थः । ध्या- यतीव लेलायतीवेति श्रुतेः । कस्मात्‌ पुनः कारणान्त- द्याष्तमिवेति sea care । सर्वद्र यविवजिंतं सब्वै- कारणरदितमित्यथैः। Wal Ty करणव्यापारेव्याटन्तं तज्‌ ज्ञेयं । Tay जगतः प्रभ मीशानं । स्वस्य शरणं परायणं SEA BATT I Vo Il किञ्च ।। नवद्रारेति॥ aaart शिरसि सप्रदाराणि दे वाचो पुरे Set विज्ञानात्मा भुला काय्यकारणा- पाभिः खन्‌ Ye: परमात्मा इन्धविद्यात्मक काय्यंमिव Gerad चलति वद्दिविंषयग्रदणाय । ait wie SHS स्थावरस्य चरस्य च । एवं तावत्‌ सव्वात्मकं WY भ्रतिपादितं॥ ९८॥ अथेदानीं निख्िकारानन्दखरूपेणान्‌दितानखमितं श्ानात्मनावख्ितं परमात्मानं दशंयितमार। अपा- . फिपाद दति. are पाणिपाद्‌ावित्यपाणिपादः। अरय

RRR

शेष्डम्सवेति aa a च तस्याऽस्ति वेता TASCA पुरुषं मदान्तं NIE अणारणीयान्‌ महता महीयाना ऽऽत्मा गुहाया निहिताऽस्य जननाः 1 तमक्रतुं पश्यति वीतशेके धातुः प्रसादन्मदिमानमीशं ६ २० ¶

रेभा °जवमे दूरगामी, होता पाण्याद्यभावेऽपि सर्व्वग्राी। पश्यति सव्वमचचतुरपि सम्‌ । श्टणोत्यकर्यऽपि। स वेत्ति ay सव्वभ्वाद्‌ अरमनस्काऽपि। न ख तस्यास्ति Fur मान्योऽताऽस्ि द्रष्टेति ya: 1 तमाङरय्यं परथमं सर्व्व कारणलात्‌ पुरुषं पुषं महान ९९८ ॥ किञ्च ॥ श्रणारणीयानिति। wer: सुच्मादणयणोया- AVAT महता मदत्वपरिमाणान्‌ मदीयान्‌ मदन्तरः। स चात्माऽखख अन्तान्रैद्यादिस्तम्नपर्व्यन्तस्य प्राणिजा- तख । गुहार्यां हदये निदित arava: स्थित इव्यर्थः, तमात्मानं sad विषयभोागसद्क्यरद्ितमात्मनोा म- हिमानं कश्मनिमित्तटद्धि्षयरटितमोग्ं पथ्यव्ययम- eaaifa साक्षाव्नामाति यः सष वीतशाकोा भवति। कंग तद्यश पण्ति। धातुरौश्वरस् प्रसादात्‌ 1 प्रसन्न हि परमेश्वरे तद्या याव्यश्नानमुत्पश्चते। अथवेद्धियाफि धातवः रीरस्य धारणात्‌ तेषां म्रसादादिषयरोाष

Ree

श*उ °वेदाटमेतमजरं पुराणं सव्ात्मानं सर्वगतं विभुत्वात्‌ 1 जन्मनिरेाधं प्रवदसि यस्य बलवादिनेाऽभिवदलि नित्यं १२११. इति ग्रूतागरृतरापनिषलत्सु तृतीयेऽध्यायः१३१ 7 ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ¶

ऋ*भा ° बलाद्यपनयनात्‌ | अन्यथा दुजिज्ञेय आत्मा कामिभिः भारतपुरुषैः ॥ २० ॥

उक्रमथै द्रढयितुं मन्तद्‌गम्‌भवं दशंयति॥ वेदा-

हमेतमिति ॥ वेद जानेऽहमेतमजरं विपरि णएामधमं-

वितं । पुराणं पुरातनं । सव्वात्मानं सब्वेषा मात्मभूतं।

सर्ववंगतं विभुलार्‌ ्राकाशवद्मा पकलात्‌। यच्छ च जन्म

निरोधं उत्पश्यभावं प्रवदन्ति ब्रह्मवादिनो fe fara

BSE: uu दति Waraatrafarg_ra Ary

रभगवतः BAT SAATHVATA: ॥ ३॥ ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ॥

२९५

भ" उ्य टकाऽ्वणी बहुधा शक्तियेगाद्‌ वप्ीननेकान्‌ निहित्तार्था दधाति 1 वि चेति चान्ते विशमादेा सदेवः TATA शुभया संयुनक्तु UIT तदेवागरिस्तदादित्यस्त इायुस्तदु चन्द्रमाः 1 तदेव गुरं तदस तदापस्तत्‌ प्रजापतिः ART

ure गरनलाद्स्यार्थस्य भूयो भूयो ama दति चतु- Uiswra आआरण्यते। a uae इति ॥ य एकोऽडितीयः परमात्मा | waar जात्यादि रदिते नि्थिंशेष cae ब्धा नानाश्रक्नियो गाद षोनगेकान्‌ निहितार्थी शरी- तप्रयोजनः खार्यनिरपेच दत्यथंः। दधाति विदधाति अदः। विचैति गेति च wat खयकाले च॑ । चश्रब्दादेति मध्ये एति afar, विश्च स रेवा द्योतनखभावेो faw- नेकरस THU: | स नोऽस्मान्‌ Waa बुद्धा Tay संयाजयतु । यस्मात्‌ स एव wer तस्िन्नेव च खयं तस्मात्‌ सएव सव्ये॥९॥

म तता विभक्रमस्तोत्याह मन्ततयेण । तदेवेति ii ataraanmafa: | तदादित्यः। एवशब्दः सव्वं च सम्ब- ध्यते । तदेव yafafa दग्रनात्‌। Was | aga भुकं wg अन्यदपि दीभ्िम्चजादि तद्धिरष्छगभं परात्मा

तदापः स प्रजापतिविंराड्त्मा॥२॥ v2

९२९

ग*उण्त्वं छरी त्वं पुमानसित्वं कुमार उत वाकुमारी 1 त्वं जीणी दण्डन वन्ुयसि त्वं जाता भवसि विश्वत मुखः 1 २१ नीलः पतद्धा हरिते नादिताक्षस्‌ तडिदम तवः समुद्राः 1 अनादिमत्वं विभुत्वेन aad यता जातानि भुवनानि विश्वा?४१ अजामेकां नाहितश्कृष्णवणीं बहीः प्रजाः सृजमानां सरूपां 1

श्रग्भार . तमेवेति सर्व्व सम्बध्यते खषा AAT: ।॥ २॥

नीलेति ॥ लमेव नीलः GaRT भ्रमरः । पतनाद्ध- च्छतीति पतङ्गः । दरिता लाहिताक्तः ्रकादिनि- wat: प्राणिगस्मेवे्यर्थः । तडिद्भभौ मेघः। waa: समुद्राः | यस्माच्चमेव सम्बस्धात्मभ्रतस्तस्मादनादिस्ल- Ha) लमेवाद्यन्त ल्यः | विभलेन व्यापकलेन यता जा- लानि भवनानि feat ४॥

ददानो तेजाऽबन्रलधण्णं प्ररतिं कान्दग्यो पनिषत्‌- प्रसिद्धामजरूपकल्पनया दश्रंयति । अ्रजामेकाभिति॥ wat प्रतिं लाहितशक्तरृष्णां तजेाऽबन्नलच्णां बहीः

* yeeufata गद राखाग्यसम्मतः पाठः।

२०

SAM AAT जुषमाणाऽनुशेते जहाव्येनां FRUVATATSIKT: 14 7 द्वा सुपणा सयुजा सखाया समानं वृक्षं परिषस्वजाते 1 . तयोरन्यः पिप्पलं स्वादइत्य- नश्रनुन्याऽभिचाकशौीति १ ६.१

Wael wT: सजमानामृत्पादयनतों ध्यानयो गानु TAT Vt देवात्मशक्तिं weal समानाकारं | war War विज्ञानात्मा । श्रनादिकामकम्मंविनारितः खयमात्मानं मन्यमान जुषमाणः सेवमानोाऽनुशेते भजते । अन्य शआचायापदेश्रप्रकाश्चावसादिताविद्यान्धकारो = werfa त्यजति ।॥ ५ ॥ |

ददानीं MAA परमाथवस्ववधार णार्थ॑मुपन्यखेते

ari fan ar St विन्ञानपरमात्माम। सुपा खयर ओभनपतनै गाभनगमने BIST पकिसामान्यादा। AT पती सयुजा सयुजो स्ववदा संयुक्त | सखाया सखायौ समानाख्याना ममानाभियक्िकारश | एवम्भूता सन्ता समानमेकं टक टमिवोच्छेदसामान्यादुक्तं शरोर परिषसखजाते परिष्वक्रवन्ता समाञ्चितवन्ता WaT । तथेारन्याऽविद्याकामवासनाश्रयलिङ्क पाभिव्वि-

. ्रानात्धा पिप्पलं कश्मफपलं सुखदुःखलक्तणं खाद्‌

5

शर उ ° समाने वृक्षे पुरुषा FIT अनीशया शाचति मुद्यमानः 1 जुष्टं यदा पश्यत्यन्यमीशमस्य

*भा ° अनेकविचिभ्रवेदनाखादरूपमनल्ति sry । विवेकतो Sree नित्यग्रदूवड्धमक्रखभावः परमेशराऽभि- चाकशीति स्वमपि पश्यन्नासे॥ ६॥

aad सति समाने टे शरीरे पुरुषे भाक्ता अ्वि- ाकामकर्फलरागादिगरुभाराक्रान्ताऽलाबुरिव स्वी जलनिमग्मा भिखयेन रे हात्मभावमापन्नाऽयमेवादं अ- सुख पुजा sa ग्ना रषः WaT गुणवान्‌ निर्गुणः सुखी ` दुःखीत्येवं्रत्यया नान्याऽख्मादिति जायते feat ष॑यु- ष्यते च सम्बन्धिवान्धवेः। अताऽनीशया म कस्यचित्‌ सम- याऽ । पुजा aa ast Bar मे भाय किं मे जीवितेन tad दीनभावेऽनीश्या भचति षनम्तप्यते awarat ऽनेकेरनर्थप्रकारोरविवेकतया विविचतामापथमानः स एव प्रेततिर्यङ्मनव्यादियेनिष्वापतन्‌ दुःखमापन्नः कदाचिदनेकजष्मशद्धघकंसञ्चयननिमिन्तं कगचित्‌ प- रमकारुशिकन दर्भिंतयेागमाीऽदिषासत्यन्रह्मच्य॑स- ष्त्यागसमाडिताच्मा सम्‌ शमादि सम्पन्ना we सेवि- तमनेकथोगमारभर्यरा afer are nals ध्याय मानोऽन्यं दषरापाधिलकणादिखत्तणममंसारिणं अघ्र-

९९८

ges महिमानमिति वीतशाकः १७१ चा अक्षरे परमे यामन्‌ यस्मिन्‌ देवा अधि विश्वे निषेदुः ! यस्तनु वेद्‌ किमृचा करिथिति य इतदिदुस्त इमे समासते ४१ हरन्दासि यज्ञाः क्रतवे वरतानि

अभा ° मायाद्यसंस्पष्टं सव्वानरं परमात्मानमोग्रं अयमर- मसि WaT WAU षमः सव्वग्डतान्तरस्या नेतरा ऽविद्याजनितापाधिपरिच्छिन्नि मायात्मेति विभूतिं महिमानं चेति जगद पमस्येव महिमा परमेश्वरस्टति यदेवं पश्यति तदा stata भवति सर्व्वसमाच्छाक- सागराद्िमुष्यते कतव्य भवतीत्थथैः । waar शष्ट यदा WAT Raq प्रत्यगात्मनो मह्िमाममिति तरा वीतभाका भवति।॥ on carat तदिद: Sarda दशयति i च cfs वेद च्रयनिधो वेद त्रयवेे wat परमे यामम्‌ योाग्या- काश्कन्े यस्िन्‌ देवा श्रधि fay निषेदुः ्राभिता- fasfa यस्तं परमात्मानं न वेद्‌ fara करिब्यति। य cufeqaca षमासते छताथोस्िष्टज्ि ॥ ८ ॥ Tart तस्यैवाक्षरस्य मायोपाधिकजगृदुलं afe- fand ata दशंयति । इन्दांसीति ।॥ इन्दं

५०

शरउ°भूतं भयं यच्च वेदा acta 1 यस्मान्‌ मायी सृजते विश्वमेतत्‌ तसिमिंशरान्यो मायया सचिस्डः १५४१ मायान्तु प्रकृतिं fear मायिनन्तु महेश्व रः!

SUT ° खग्यजुःसामायव्वद्धिरसास्या वेदा वेदयज्ञादयोा यूप- सम्बन्धरदितविहितक्रियाख । यज्ञा च्योतिषटमादयः क्रतवः | व्रतानि चाद्रायणदीनि। भूतं अतीतं । भवयं भविष्यत्‌ । यदि तयोग्म्यवन्तिं वन्तंमानं avafa । चशब्दः Wawa: | यज्ञादिसाध्ये कर्षाणि प्रपञ्च भूतादौ च वेदा एव मानमित्येतद्‌ agin | यच्छब्दः Uae सम्बध्यते | अस्मात्‌ प्रहताक्तराद्‌ ब्रह्मणः TATA सम्बमुतपद्यत दति सम्बन्धः | अविकारिब्रह्मणः कथं भपश्चापादानलमित्यत we मायीति।॥ Rea व्यापिखश्रक्तिवश्रात्‌ सव्वंखघुलम्‌ पपन्नभिल्येतत्‌ । विश्च पव्नाक्रप्रपश्चं जते उत्पादयति | खमायया कच्िते तस्मिन्‌ भूतादिप्रपञ्च माययेवाऽन्यो वसन्‌ सन्निरुद्धः wag: सम्‌ श्रविद्यावशगे yar संसारसमुद्र भमती- त्यथः | पुब्यीक्तायाः प्ररृतेमौयालं तद धिष्टादसचिदा- नन्द्‌ र्ूपनब्रह्मणएस्तदुपाधिवश्नाक्मायित्श्च ॥ ९ i

चिद्रूपस्य मायावभात्‌ कन्ितावयवभूतेः कार्य RWI: wa भूरादौदं परिद्श्मानं जग-

२४१

श "उ तस्यावयवभूतेस्तु यापं सर्वभिदं जगत्‌ ११०१ । at यानिं योजिमधितिषश्टव्येको यस्मि्रिद्‌ स च विवेति स्वं 1

खेगभागद्राप्तश्चेव्यादइ । मायान्तिति i जगत्‌प्ररतिलेनाध- wa wis प्रतिपादिता प्ररृतिर्नयैवेति विद्यादि- STATA | तशब्दाऽवधारणाथैः । मदां खासावीश्चर- खेति मदेश्वरस्तं मायिनं मायायाः सन्तास्फृत्यादिग्र- दतया श्रधिष्टानलेन प्रेरयितारमेव विद्यादिति पूर्वेण सम्नन्धः। तस्य प्रकृतस्य परमेश्वरस्य रज््वाद्यधिष्टानेषु कल्यितसपादिखथानीयेमायिकैः खावयवैरध्यासदारा ददं भूरादि स्वे याप्तमेव पर्मित्येतत्‌। तु शब्द स्लव- धारणायंः।॥९०॥ मायातत्‌काग्यादियोनेः owe खशक्तिताऽधि- दलं वियदादि काय्याणामुतपत्तिरेतुलं तेनैव wat- धिष्टादरलोपरूक्तितमचिदानन्दवपषा त्रह्मासमीत्येकत- ज्ञानान्मक्रिञ्च दशयति। यो योनिमिति॥ यो माया- विजिश्बक्रानन्देकघनः परमेश्वरः । योनिं यानिभिति वी ष्या मूलप्रुतिम्माया अवान्तर प्रतय चिताः ताः wed: सत्तास्णुन्तिप्रदलेनाधिष्टाय तिष्ठति we ग्थाभिषरूपेण । य Wate तिष्टन्नित्यादिश्रतेः 1 एका Sfatra: । यस्िन्मायाद्यषिष्टातरौश्रे ददः wei जग-

RER

ToS "तमीशानं वरद दवमीञयं निचाय्येमां शानिमत्यन्मेति 0 79 1 यो देवानां प्रभवभनोद्रवभ्र विश्वाधिपो सुद्र महर्षिः 1 हिरण्यगर्भ पश्यत जायमानं सना बुद्या शुभया सयुनतु ५१२१

श्ेन्भाग्दुदयसंहारकाले समेति सङ्गच्छते खयं प्राप्नाति । पमः ष्टिकाले विविधमेति aratatfeedu नाना भवति । तं प्रकतमधिष्ठातार मोभानं नियन्तारं | वरद माचप्रदं। देवं योातनात्मकं। Tej वेदादिष्ठत्यं नि- चाय्य निखयेन ब्रह्मा दमसखमील्यपरोचीरत्य | GALT प्रद्यसोरता या षनवीपरमलच्णा सार्व्वजनो शन्ति अरमा chia at प्रसिद्धामि्मां mf सब्ेदुःख- fafa: खुखेकतानखष्पां सुक्रिमिति यावत्‌ । गु- च््पदिषटतच्चमादि वाक्यजन्यसुखत्वन्नानेनाविद्यातत्‌का - यदि विश्वमायानिदत्याऽत्यन्ते पुनरादन्तिर हितं यया भवति तथा एति एकरस भवतोत्येतत्‌ ॥ ९९ ॥ खजात्मानं प्रत्यविरतमभिमखतया seri परमे- रं प्रति अरखष्डिततच्चज्ञानसिद्धये प्रार्थनामाइ । यो देवानामिति ॥ पृम्बेमेवास्य प्रतिपादिताऽथः ॥ ९२॥

९५९

मउ भ्ये देवानामधिपेा ahaa A TAT: १ य ईशेऽस्य हिपदअतुष्पदः कस्मे। देवाय हविषा विधेम † १३१ TTA कलिलस्य मध्ये विश्वस्य AMC 1 विश्वस्यकं पणिविश्ितारं

Sure ब्रह्मप्रमुखानां देवानां खामितामाका्ादिलेाका- waa प्रमा चादीर्नां नियन्त बद्धिग्ठद्धिदारा सम्यक्‌- ज्ञानसिद्धये मुमच्भिः मराय॑मामल्ञ्च परमेश्वर- स्यार ar देवानामधिप इति ॥ प्रतः परमेश्वरा देवानां ब्रह्मादीनामधिपः खामी । यस्मिन्‌ परमेश्वर सब्वंकारणो भूरादयो लाका श्रभिभिता अधि उपरि भिता अध्यस्ता दति यावत्‌ | प्रकत परमेश्वरः | WE feud मनु्यादेग्‌ चतुष्यदः TATA C81 तकार- सापन्डान्दसः। WH कायान्दरूपाय | Gurarsfa कान्द्सः। Tara द्यातनात्मने ae इविषा weger- डाश्नादिद्रव्येण विधेम afcyta । fae: परिचरण- कर्णं TART ॥ ९२ ॥ |

wafer wren साकित्वेनावस्ितलं मि-

खिलजगत्‌ खघ सब्यात्मकलं तन्ताद श्यंजनानां मुक्ति सेत्येतद्ङशाऽधस्तात्‌ प्रतिपादितं waft तथापि afg-

लोकगां पुनरणा । Waifs ॥ एथियाच्यारतान्त- x 2

२४४

गरड °्ञात्वा शिवं शासिमत्यलमेति ? १४१ स टव काने भुवनस्यास्य TTT विश्वाधिपः सवभूतेषु गूढः १ यस्मिन्‌ युक्ता SANA VATA तमेवं ज्ञात्वा मृत्युपाशाण्डिनिति vn १५१

भा ° मृकलरोन्तरं छच्छद्धच्छतरत्मपेच्येश्वरस्य तदपेलया खच्छतमलमाद । खष्मातीति ॥ कलिलस्याऽविद्यातत्‌- का्णात्मकदुगेख्छ NEA मध्ये अन्तःसाक्धिष्पेणाव- fara सनकादिभिनरद्ारि देवैखाधिकारि परषैरप्या- कतया ATS साधनचतुष्टयादिय॒तास्मदादिना॥९४॥ arefafgure स एवेति ॥ स एव प्रकतकाखे अतीतकष्पेषु लीवसश्चितकम्मंपरिपाकषमये भुवनस्य iret तक्षत्‌क्रामुगणतया रचिता । विश्वाधिषः fawart । सरव्वरतेषु wer बद्यादि स्तम्नपरथन्तेषु साकिमाजतयाऽवस्यितः | afar चिद्नानन्द्वपषि परे क्का क्यं प्राप्ताः । ते के । ब्रह्षयः बन- कादयः | तमेवेखरं Wear ब्रह्मारमसखमीत्यपराचषी- रत्य खल्युपात्रान्‌ ग्टल्युर विद्या तमोारूपादयख पाशाः पश्यन्त दूति UATE as मर इति भुतः । तत्‌ कार्यकामकमां दिनन्ति माग्रयति tereqeuarm- भिना WATTS: WU ॥

९०५

भे"उ ° घृतात्‌ परं मण्डभिवातिसूष्मं ज्ञात्वा शिवं सवभूतेषु गूढं 1 विश्वस्यैकं परिवेशितारं ज्ञात्वा देवं मुच्यते स्वपाः ९१६१ रष वेदा विश्वकम्मी महाता सदा जनाना हदये सनिविष्टः १

Vue परस्याव्यम्ातिरूश्मतमलमानन्दातिग्रयवलं नि- Zan जोवेखिति खच्छतया खरूपेणा वस्ानलं सर्ष्व- स्यापि षन्नादिप्रदतया व्यापितं तरेकल्श्नानात्‌ पा्न- हानिश्च द्यति । चुतादिति॥ चुतेापरि विद्यमानं मण्डं सार खदतामतिप्रोतिविषये यथा तथा मुमुषृणा- मतिषारदरूपानन्द्प्रदलेन निरतिश्रयप्रीतिविषयः पर- मात्मा तदद्ुतसारवद्‌ागन्द्रूपेणात्यकखच्छं शाला जरिवमित्येतद्याख्यातं | wa भूतेषु गृढं ब्रह्मादिस्तम्बपय्यै- Ay AMY कमरंफलभागसाकिल्वेन प्रत्यक्तया वत्तमा- नेऽपि त्ेस्तिर खतेश्रभावं। THT व्याख्यातं॥९६॥

-मिर्भद सुखेकतानात्मने feared तद्मापिलं सद्या- सिभिराप्रयमेालरूपञ्चार) एष fal एषः प्रक्ता रेवा यातमात्मकः। विश्वक्ा महदादिविश्चं कमं क्रियत दति कशं मायावेश्राद्‌ विश्वरूपकाग्येमस्धेति विश्वकषमौ | मरराञ्चासावात्मेति मदात्मा सम्बैवयापीत्यथैः। षदा

९८९

गे "उ *हदा मनीषा मनसाऽभिक्रुपो य ठउतदिदुरमृतास्ते भवतति 0 १७१ यदाऽतमस्तनु दिवान रा्ि- ग सनुचासंच्छ्िवि व केवलः 1 तदक्षरं तत्‌ सवितुर्बरेण्यं

शे भा०सरमवदा जनानां इदये परमे व्यानि इदाकाप्रे जलाद्य पाधिषु खय्यप्रतिविम्बवन्निविष्टः सम्यक्‌ख्वित इत्येतत्‌ । स.एव oferty wat इ इरण दति सरणादध- रतीति इत्‌ तेन इदा नेति नेतीतिनिषेधापदेरेन। मनीषा we पुरुषाथाऽयमात्मा प्रुषार्थाऽयमात्माऽय- मनातमेत्ये तया विवेकबुद्धा । arate frarcargs- स्वज्ञानेन च । अभिक्रप्तः प्रकाथितोाऽखण्डेकरसलेना- fram इत्येतत्‌ । ये. जना साधनचतुषटयषम्पल्ाः खद्यासिन एतत्‌तत््रमस्यादि वाक्यप्रतिपाद्यैकलरूपमख- ष्डेकरसमिति यावत्‌ । विदुः ब्ह्मारमसरोत्यपरोाकी- GAG ययोक्रश्चानिनेऽग्टता भवन्ति अ्रमरणधश्माणः पमराट्ृन्तिरदिता भवन्तीत्यर्थः ॥ ९७ ॥ काल जयेऽपि मुक्ता fraret च परमात्मा कूट इति निखयाश्नाग्रतख्लप्नयेारपि भाग्या सरदितीयला- वभाषः | agay सदा निर्भेद wares यदेति॥ यदा यस्यामवद्धाथामतमा न तमेाऽस्ये्यतमः aw-

३४७

ग"उ प्रत्ता च तस्मात्‌ प्रसृता पुराणी ? १४१ Tg न तिय्येचं न मध्ये परिजमभत्‌ ! न तस्य प्रतिमा अस्ति यस्य नाम मदद्यशः॥१४१ न ae तिष्टति रूपमस्य

शभा ° मादि वाक्यजन्यन्ञानेन दीपश्यानीयेन दग्धाविद्यातत्‌- काय्यरूपतमस्कलात्‌ तदा तत्काले न दिवा दिवारेपेा ऽपिमास्तिन रात्रिरन्तारोपाऽपि नाखीति सबव्वचान्‌- OH न सम्‌ सत्तारोपोाऽपि। नासन्‌ अरभावारोपोऽपि। afe ad waa yada जातमिति बेद्धमतविग्रेष- array | faa एवेति ॥ शिवि एव एद खभावोा fafa: एून्यमेवेति निपाता्थः | कवलेाऽविद्यादि- विकन्यश्रून्यः | तद चर तदूक्रखरूपं न चरतीत्यच्रं नित्यं तत्‌ तत्पदलच्छं । सवितुरादित्यादिमण्डलाभि- मानिना वरेण्यं सम्भजनीयं प्रन्नागरूपरे शात्‌ तत्नमा- दि वाक्यजा बुद्धिः | चकार एवकाराथंः । THEE लेता: प्रषटता नित्या विवेकादिमत्छु सन्यासिषु व्याप्ता पृखंलाकारोण । पराणो ब्रह्माणमारग्य परभ्यरया भ्रात्रा श्रनादिसिद्धा।॥९८॥ कूटस्थस्य ब्रह्मण ऊद्धादिषु fey केनाणपरि- या द्मत्रमद्धितीयत्वात्‌ कनाणयतुलितलं कालदिगाद्य- नवदधिन्नयथारूपलश्चार । aafafa ॥ एनं प्रहतं

४

ग*उ न aH पश्यति कथ्ननेनं 1 हदा हदिस्थं मनसा य टन- मेवं विदुरमृतास्ते भवलि ¶ २० ¶

Sours अपरिच्छिन्नरूपलाज्निरं्रलाजिरवयवत्ाखच ऊद्धादिषु fey किदपिन परिजग्रभत्‌ परिग्रहीतु न शक्तुयात्‌। तस्य तस्थेवेश्वरस्साखण्डसखान्‌भवलारेताड्रदितीया- भावात्‌ प्रतिमा उपमा नास्ति । यस्य ara मद्या यस्येश्रस्य नाम अभिधानं मदि गाद्यवच््छिखं wets परिपुखं यजः कीनति: wae

twafxarefaqaat म्रत्यगपतां तरेक्यन्नानां ATTA ETH 1 न सन्दर tia चरस्य प्ररृतेश्वरस्य रूपं qed खूपादि रहितं निष्विशेषं खप्रकाभ्राखण्डसुखा- wad age सलरादिग्ररणयोग्यप्रदेे न तिष्ठति तदिषये न भवतीत्येतत्‌ । दृद्दियागाचरलादेनं भरतं चचरिल्येपलशणं । सर्ववद्दियैरपि कञ्चन काऽपि म प्ति तद्विषयतया य्दौतुं न शक्तयात्‌ | यखचुषा म पश्ति येन चचूषि प्छतीत्यादिभ्चतेः | इदा WE- नद्या | एतद्माख्यातं मनसेति । wige ङदाकाश्ग्‌- we प्रत्यक्तया तच्रावस्यितं। ये साधनचतुष्टयादि- यकाः सच्यासिनोा याग्धाधिकारिण एवं प्रकते ब्रह्मा- त्ममामेवमित्यं ब्रह्मारमखत्यपरोषवेण विदुजागन्ति तेनापरोक्ीकरण मदिश्राऽख्टता भवन्ति मरणधर्णि

२९९

श उ "अजात इत्येवं RAE: प्रतिपद्यते 1 शुद्र यते दक्षिणं मुखं तेन मां पाहि निचयं २११ भा नस्तोके तनये मा न आयुषि AT AT गेाषुमाना अश्वेषु TT: 1 वीरान्‌ AT at रुद्रभाविताऽवधी- शभा ° भवन्ति । मरणदेल विदारे लत्तन्नामाभ्रिमा TATA

पुनद हान्तरः न भजग्तीत्यर्थः ॥ ९०॥

टदानीं तत्‌प्रषादादेव दृष्टानिष्टप्रािपरिदहा- राविति मला तमेव, परमेश्वर प्रार्थयते मन्तदयेन | sata दति । xfaweet Raed: | यस्माच्चमेवाजाता जन्मजरा श्ननायापिपासाधम्मवष्जिंतः। इतरत्‌ wey वि- माभि दुःखाज्वितं। तस््नाव्वन्मजरामरणाश्रनायापिपा- साग्ोकमेहानजितात्‌ संसाराद्धीरर्भीतः षन्‌ कञि- देक एव परतन्त्रस्ललामेव शरणं प्रपथे माद्री वा कञ्चित्‌ प्रपद्यत दति प्रयमपरषमन्धीयते। रे सद्र यन्ते दच्चिणं मुखं werent ध्यातमाह्ादकरमित्यध्या- हाये waar रक्तिणास्सां दिति भवं chad म॒खं ते at पाहि निचयं weer neu

frguata इति॥ मा रोरिष दति ate सम्बध्यते। मा रीरिषः रोषणं मरणं विनाघ्रं मा कार्षीः नोऽस्माकं ताके YA तमये पीतेन श्रायषि। माना arg मामो sty अरौरिषु। ये चास्माकं वीरा विक्र-

२५०

गर उ ° ठविष्मत्नः सदसि त्वा हवामहे N २२१ दति शवेताश्वरोपनिषस्मु चतुथीश््यायः१४१ बे अक्षरे बह्मपरे aaa विद्याऽवियये निहिते यत्र गूढे 1 प्षरन्त्वविद्या मृतं तु विद्या विद्याविद्ये ईशते यस्तु मेाऽन्यः¶॥११

श्ेन्भा ०मन्ता शत्यासतान्‌ Vag भावितः क्राधितः waa: | कस्मात्‌ यस्माद विष्यन्ता इविषा युक्ताः सदसिला warae far सदसि लामाह्माम Tare: 1 २२॥ इति ओगेाविन्दभगवत्पुच्यपादशिस् परमशंस- परिप्राजकाचायस्य ओग्द्रभगवतः कता ओेताश्वत- रोापनिषद्धाये चतुथाऽध्यायः ॥ ४॥ ॐ तत्‌सत्‌ ॐ ॥ चतुथाध्यायगेषमपृष्वथे अ्रतिपादयितं पञ्चमे sara श्रारभ्यते। इ अर cafe दे विद्या ऽविये यस्मिन्नक्षरे ब्रह्मणि fecamita परे ब्रह्मपर परस्मिन्‌ वा ब्रह्मणि । ्रनन्ते देशतः कालतो TBAT वा अपरिच्छिन्ने । यज ufaa दे विद्याऽविद्ये निहते दापिते गृटेऽनभिव्यक्रं । विद्याऽविद्े विविच्य दश यति। ्षरन्तविद्या ्रणरेतः संशूतिकारणं । अ्रग्ट- ava विश्या arate: 1 ae पनन्िद्याऽविदये twa निय- मयति ख anaraareqarfaara ty i

२५९

Ho SoA योनिं योनिमपितिष्टत्येक्रा विश्वानि रूपाणि यनी wat: 1 ऋषिं प्रसूतं कपिलं यस्तमये

Reaure कोऽषाविव्यार्‌। यो योमिमिति।योायचानिंयोानिं स्थानं ara यः पथिव्यां तिष्टनिल्यादिगेाक्तानि प्रथिव्या- दोमि अधितिष्ठति नियमयति । एको sata: परमा- ari विश्वानि रोहितादीनि रूपाणि यानीख प्रभवख्ा- नानि afufaefai wie सव्व॑न्नमित्य थैः । कपिलं कनकं कपिलव्शैं waa खेनैवेात्पादितं। दिरष्थगभे जनया- मास YHA जन्प्श्रवणात्‌ । अन्यस्य वा वणात्‌ | SATA! ये ब्रह्माणं विदधाति Gers योवैरेवांख प्ररिणाति तस्मा दति वद्यमाणलात्‌। कपिलोाऽग्रज एति पुराणवचनात्‌ । कपिला दिरण्यगभं वा निरि ष्ठते ।

कपिखर्षिभंगवतः सर्व्वग्डतस्य वे किख | विष्णोरंशा जगग्मोहनाद्याय समृपागतः॥

कते aa पर ज्ञानं कपिलादिखषशूपष्टक्‌ | ददाति सव्वभूतात्मा ware जगते हितं ॥ awn: सव्व॑दे वानां wy wefacrafa | वपुबेलवतां देवा चागिनां a कुमारकः ॥ षीणाश्च वसिष्टस्वं व्यासो वेदविदामसि। aragqrat कपिला far श्द्राणामसि बदरः ॥

+ शि,

९५९

ग *उ .ज्नेर्बिभर्तिं जायमानसय TIN छ वेवं जालं बहुधा faqa- नुस्मिन्‌ क्षत्रे संहरत्येष देवः 1 भूयः TY यत्तयस्तथेशः Tatura कुरते महातमा १३१ war दि उदमध तिर्य्यक्‌ प्रकाशयन्‌ भ्राजते यदनडूान्‌ १

areca परमर्षिः प्रसिद्धः । ततसदानीन्त॒ भुवनमञ्िन्‌ भवन्ते कपिं कवीनां । स षाडशारो qerg विष्णा- विराजमानं तमसः पर खादिति । भूयते मण्डको पनि- ufe स एववा कपिखः प्रसिद्धः। wa afeare ar आने धर्न्नानेरागैीर्यविंभन्तिं बभार जायमान पश्येदपश्यरिव्य्थः। २॥ किञ्च । एककमिति॥ सुरनरतिर्यगारीनां जति MAAR प्रत्येकं बघा नानाप्रकारं विक््बैन्‌ खटि- कालेऽख्िन्‌ मायात्मके WA) संदरव्येष देवः । भूयः पनया लोकानां तयोमंरीच्यादयस्ताम्‌ दा तया । यथा qed fare, कल्ये ष्टवानीग्ः स्वाधिपत्यं कुरुते मदात्मा ॥ ₹॥ किञ्च eer few दति ॥ een few: प्राच्याध्ा अद्धमुपरिष्टादधसाधस्तात्‌ तिर्यक्‌ पाञंदिबय प्रका

९५९

भे*उण्टवं स AT ATA वरेण्यो योनिस्वभावानधितिष्टवत्येकः १ ४१ यच स्वभावं पचति विशृयोनिः पाया wary परिणामयेद्यः 1 सर्वमेतदिशमधितिष्टत्येका yore सवान्‌ विनियेाजयेद्यः १५१

शेभाग्यन्‌ सात्मचैतन्यच्योतिषा प्रकाशते भाजते दीष्यते च्या- तिषा यत्‌ उ श्रन्खान्‌ यददित्यथेः । चथाऽनद्धाना- feat जगशक्रानुभावने युक्रः। एवं ख देवा चातम्‌- सभावो भगवाने्ग्यादिसमन्वितः । वरेष्छा वरणोयः सम्भजनीयः | निष्कारणं BWA: VATA खात्म- भूतान्‌ प्श्व्यादीन्‌ भावान्‌ श्रवा कारणखभावान्‌ ष्यिव्यादीनधितिष्टति नियमयति । -एकोाऽदितीयः पर मात्मा NB यख खभावमिति। ae यथेति लिङ्व्यव्ययः | ward यद्यम्रेरोष्ण्य' पचति निष्पादयति विश्व जगता यामिः । पार्व्याञ्च weiner एथिव्यादौन्‌ परि- शामयेद्यः । सम्वेमेतद्धिश्चमधितिष्टति नियमयत्येकः । गुणाच सत्वरजखमोारूपान्‌ विनिथोाजयेश्ः । एवं- BIT ॥ ५॥

५७

य "उ ° तदेदगुल्योपनिषल्सु गूढं age वेदते बलयोनिं १ ये पूषेदेवा षयश्च तदिदुस्‌ ते तन्मया अमृता वै बभूवुः VEN गुणान्वये यः फनकर्म्मकती कृतस्य तस्येव पर ATA १ स विशृङूपलिगुणलिवत्मी प्राणापिपः wats स्वकम्भभिः† ७?

Hour किञ्च । are दृति ॥ तत्‌ प्रकूतमात्मखरूपं वेदानां गृद्धापनिषदोा वेदगृद्धापनिषदस्तासु वेदग्‌- च्यापनिषल्छ mé सदतं ब्रह्मा हिरण्यगभा aca जानाति wyatt वेदप्रमाणकमित्य्थैः । अथवा ब्रह्मणा fecumia aft ice वा ये qtr र्द्रादय Way वामदेवादयस्ते तदिदुस्ते awar- WIAA: सन्त AAT अमरणधष्मणा बभूवुः ।

तथेदानीन्तनोाऽपि तमेव fafeer saat भवतीति वाक्यशेषः | ए तावत्‌पदाथं उपव्धिंतः ॥ ६ ॥ अथेदानों लंपदायंमुपवर्थयितमुन्तरे मन्त्राः we- यन्ते, serra दूति ॥ गुणः कर्डाञ्चानरतवाघनाम- Scat यस्य ast verse: | wera कर्मफल स एवेपंभोक्का। ख विश्वरूपा मामारूपः wralarr-

९२५४५

ese अङ्कमा र वितुल्यरूपः सद्खल्पादद्खारसमन्विता यः ! TVA चेव आरायमात्राभप्यपराऽपि TZN वालायश्नतभागस्य शतधा कल्पितस्य च ! भागे जीवःस FARTS चानन्त्याय कल्प्यते॥४॥

शरे भा ° फो पचितलात्‌ । wa: स्वादयो गणा अस्येति जि- गणः । जया दे वयामादये माम॑भेद्‌ा अस्येति raat | धष्माधर्मन्ञानमागमेदा Bafa प्राणस्य पञ्चटनेर- faa: wacfa कैः। खकर्मभिः॥ ७ ॥ अङ्गुषटमाजाऽङ्गुष्टपरिमितद य सुषिरापेलया। रवि- TVR च्यातिःखरूप cay: | सद्धल्यादद्धारादिना wafaa: । बुदधेगुणेनात्मगृणेन च लरादिना। om UA WITS । शच्राराग्माच्ः प्रतादाग्प्रात- लेारकण्टकाग्रमाचोाऽपरोऽपि TATA इृ्ाऽवगतः। शपिज्रब्द एकः सम्भावनायां अपराऽथोापाभिको we- खय्ये ta जीवात्मा सम्भावित care: ॥ ८ ॥ पनरपि दृष्टान्तान्तरेण दशयति ॥ वाणायेति ॥ वाखाग्रसखय शतशत भेदमापादितस्य यो भागसस्यापि श्रता कख्यितस्य भागा जीवः घ विज्ञेयः ।. fay-

९५९

श *उग्नेव स्री न पुमानेष न चेवायं नपुंसकः १ यद्यच्छरीरभादने तेन तेन स रश्यते† १०१ सङ्खल्पनस्पशनट शिमेहे- मासाम्बुवृद्यालमविवृ्ध जन्भ १ कम्मनुगान्यनुक्रमेण देही स्थानेषु रेपाण्यभिसम्प्रपद्यते १ १११

शे*भाग्खातिदधक्षलात्‌ । तत्परिमाणेनाऽयं व्यपदिश्यते । स च लीवखरूपेणानन्याय कर्ष्यते खतः ॥ < ॥ fag भेव स्तीति un खतेऽदितीयापरोचब्रद्मा- waaay wt न पुमानेष नेव चाऽयं नपुं सकः । यद्यत्‌ STW TENS वाऽऽदन्ते तेन तेन सख च विज्ञानात्मा रच्यते संर च्छते | तत्तद ग - नात्मन्यध्यस्याभिमन्यते। ARISE छथाऽहमदं TATAY स्ती रहं नपुंसक दति ॥ ९०॥ कन AWA अरीराण्यादत्त इत्याद ॥ सङ्कल्यने- ति॥ प्रथमं ager) ततः wid तलगिद्रियव्यापारः। तता इृष्टिविधानं। तता are: । तेः सङ्ल्यनस्यर्भन- Tear: शएभाश्भानि काणि निष्यद्यन्ते। ततः कमानुगानि कन्मानुसारीणि स्तीपुनपुंसकलक्षणानि wamay परिपाकापे्षया | देही मत्यः | स्थानेषु देव- तियंङ्‌मनुख्यादिष्बभिसम्यपद्यते । तच दृ टान्तमार |

९५

शे ° उ स्थूलानि सृष्माणि बहूनि चेव रूपाणि देही स्वगुणेर्वणिति 1 क्रियागुणे रात्मगुणे्र तेषां संयोगहेतुरपरोाऽपि FB NARA अनाद्यनन्तं कलिलस्य मध्ये विशस्य घ्टारमनेकरूपं 1

शे*भाग्यरासाख्नारन्नपानयारनियतयेाटष्िरासेचनं निदान- मात्मनः शरीरस ठद्धिजयते यथा तददि व्यथः ur. स्यूलानीति ॥ स्थूलान्यश्ञादोनि । तानि च खच्माणि तेजवधातुप्रश्तीनि | बहनि देवादिथरीराणि। SH विश्चानात्मा खरगृणेविंडितप्रतिषिद्धविषयानु भवसंखका- ura ्रादटृणोति। ततस्लन्तत्क्रियागुणेरात्मगुणेख सदी श्रपरोाऽपि रेदाकरसंयुक्ा WAM: URI ख॒ एवमविद्याकामकफलरागादिगरुभाराक्रा- मोाऽलावुरिव खाद्रजलनिमप्ना निखयेन देहा हंभाव- arg: म्रेततिर्द्मनग्यादिव्येतिव्यावजवी जवोभाव- मापन्नः कथशित्‌ पण्वधादीखरा्थकम्मानुष्टानेनापग- तरागादिमल निद्यादिदशनेनेात्‌पलेदामु चार्यफल- भोागविरागः शमदमादिखाधमसम्यन्नस्तमा्मानं ज्ञाला मुच्यत Tare ॥ अनाद्यनन्तमिति ॥ अनाद्यनन्तं आ्मारदितं कणिलस्छ मध्ये गहमगभीरसंबारस् `

the

Hos °विगुस्येवां परिवेशितारं TAT देवं मु चते TAT: ¶ १३१ भावयाद्यमनीडाख्यं भावाभावकरं शिवं 1 कलनासगकरः देवं ये विदुस्ते जठुस्तनुं ११४१ इति श्रेताशतरापनिषत्सु पञ्चुमेाऽध्यायः†५१ 1 ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ¶

° भागमध्ये fave शखष्टारमुतपादयितारंः । अनेकरूपं । विश्वस्यैकं परिवेष्टितारं खात्मना संब्या्याऽवस्यितं | जाला देवं च्योतीरूपं परमात्मानं मुच्यते सवपा रविद्याकामकम्मंभिः ॥९३२॥

केन पुमरभे Wea इत्याह ॥ भावयामिति ॥ भावेन विश्रद्धान्तःकरणेन waa दति भावयाद्चं | शअनगीडाख्यं ATS शरीरं अश्ररौीराख्यं। भावाभावकरं fad we अविद्यातत्‌काय्यं विनिश्भुक्षमित्यैः । कलानां चोाडशा्नां प्राणादिनामान्तानां स प्राणएमखजतेव्या- दीभामाथवणाक्रानां wat देवं ये विदुरहमखीति ते जः परित्यजेयस्तनुं शरोर ।॥ दति ओरीगाविन्द- | भगवत्‌पूज्यपादभि व्यस्य परमदंसपरिव्राजका चायस्य ओग्रष््रभगवतः war शखेताश्चतरोापनिषद्धाग्ये पञ्चमा ऽध्यायः ॥ ५ ।। ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ ॥

Re

१ ॐ तत्‌ सत्‌ हरिः ॐ ¶ ग उ ° स्वभावमेके कवये वदनि कालं तथान्ये परिमु्यमानाः 1 देवस्येष महिमा तु नाके येनेदं भ्राम्यते TATA ४११ येनावृतं निव्यभिद्‌ हि सर्व सः कालकारो गुणी सर्वविद्यः १ तेनेशितं करम्भं विवर्तेते द परथ्याप्यतेजाऽनिनखानि चिन्त्यं ५२१

Beare Weal कालादयः कारणमिति मन्यन्ते तत्‌ कथं पुन- रोशरस्य कलासगंकरत्वमित्याशद्ुाद 1 खभावमिति।। खभावमेके कवयो मेधाविनो वदन्ति| कालं तथाग्रे | कालखभावयेग्दणं प्रथमाध्याये निदाना मन्येषाम- पयुपलचणा्थ | परिमृद्य माना श्रविवेकिने विषयात्मानं न सम्यग्‌ जानन्ति! तुशब्देाऽवधारणे | देवस्येष महिमा areal | येनेदं भ्राम्यते परिवन्तंते ब्रह्मचक्रं ।॥ ९॥ महिमानं प्रपश्चयति।येनेति॥ येनेश्वरेणादतं ara- मिदं जगन्‌ नित्यं नियमेम। ज्ञः कालकारः कालस्यापि कन्त । गणी अपरहतपाप्रादि मान्‌ | aa वेन्तोति ` सर्व्वविद्यः । तेनेश्वरेणेशितं प्रेरितं aa क्रियत दति सजोव BUY! दशनब्दः प्रसिद्धययातकः। प्रसिद्धं यद-

2 2 *

९०

गे *उन्तत्‌ कर्म्म कृत्वा विनिवत्थं भूय- स्तल्वस्य तत्वेन समेत्य AT 1 cad दाभ्या जिभिरटभिवी कानेन SATAY FBT: १३१ आरभ्य कम्माणि गुणान्वितानि भावांश सद्मन्‌ विनियोाजयेद्यः1

भेभा °तदौश्वरगरेरकं wal विवत्तंत इति | जगदात्मना यत्‌ पनश्हत्‌ कथं एथ्यायतेजोाऽनिलखानि षथिवयादि त पञ्चकं यत्‌ मथमाध्याये चिन्त्यमित्युक् ॥ २॥ एतदेव प्रपञ्चयति । तदिति ॥ तत्‌ ae एयिव्या- दि ष्ठा fafraw प्रत्यवेक्षणं कला भूयः पनस्तस्यात्- went भुम्यादिना योगं समेत्य सङ्गमय्य । णिलेपेा इष्टयः । कतिविधः warts) एकेन दार्भ्यां fafa- Tefen प्रृतिभूतेस्तच्वेः । तदुक्तं । भूमिरापोऽनिन्ञो वायुः खं मनो बद्धिरेव च । अषद्धार cata मे भिन्ना प्रहतिरष्टधा ॥ इति कालेन चेवात्मगुणेखान्तःकरणगुरैः कामा- दिभिः खच्छः ।॥ २॥ carat कश्मेणां म॒ख्यविनियोगं दशंयति। आरभ्ये ति॥ आरभ्य कला कश्माणि गुणैः स्वादिभिरग्ितामि याजयेदोश्वरे समपयेर्‌ यस्तेषामोश्वरे समपिंतनादात्म-

२९९

भ "उ °तेषामभावे HAR ATM: HAT याति स तल्वतान्यः १४१ आदिः स संयेागनिभित्रहेतुः परल्िकानादकानलेाऽपि दृष्टः १

Qo ° सम्बन्धाभावस्तद भावे TRAHAN ATM: | उक्तञ्च ॥ यत्‌ करोषि agate यच्छुराषि ददासि यत्‌, यत्‌ arate कैन्तेय तत्‌ कुरुष्व मदर्पणं 1 शभाशुभफलेरोवं मो च्छसे HATA: । ब्रह्मण्याधाय कश्माणि सङ्ग व्यक्ता acti a feud न ख पापेन पद्मपजमिवाम्भषा। कायेन मनसा FET कवलेरिङियैरपि।। योगिनः aa कुर्व्वन्ति ay त्यक्तात्मशङ्ये॥

दूति च कर्थचये fargear याति adie: अूतिभूतेभ्योऽन्येश्चावि्ाततकायथविनिु कित्‌ सदा- नन्द्‌ाऽदितीयब्रह्मात्मलेनावगच्छन्नित्यर्थः । अन्यदिति पाठे AMAT यदन्यद्‌ ब्रह्म तद्यातीति ॥ ४॥ उक्स्यार्यसट द्रि उत्तरे WA: NAIA कशं नाम विषयविषान्धाः कथं नाम ब्रह्म जानीयुरित्यत आड! आदिरिति। आदिः कारणं wate अररीरसंया- गजिमिन्तानामविघयार्नां हेतः । उक्तञ्च ! एष एव साध aa कारयति च । परस्िकालादतीतानागतवनक्रमा-

९९९

भ उ नतं RA भवभूतमीययं aq स्वचितस्थमुपास्य Gan un स वृक्षकानाकृतिभिः परोान्या यस्मात्‌ Gg: परिवर्ते यं 1 UTS पापनुदं भगेशं स्ात्वातस्थममृतं विगृधाम ? € १

MUA | SWS! यसााद्व्वीक्‌ संवत्सरोऽदाभिः परि- avid | तदवाः व्योतिषां ज्योतिः! आयु्दापासते। रतं कस्मात्‌ | यस्मादंकालेाऽस न विद्यन्ते कालाः प्राणादि नामान्ता अरस्येव्यकालः। कालवद्धि कालजयपरिच््छि-

न्नमत्‌ पद्यते विनष्यति ai we पुनरकालेा निष्पञ्चः। तस्मान्‌ न कालत्रथपरि च्छिलमुत्पद्यते विनग्यति च । तं विश्वानि खूपाश्यस्येति विश्वरूपं । भवव्यस्रारिति भवः भूतमवितयस्लूपं। ईयं देवं lew उपास्या- यमहमस्मीति समाधानं कवेत्यर्थः ॥ ५ ॥ पूव्ववाक्या्थन्ञानोाद यात्‌ पुनरपि तमेव दभ॑यति। स Safa i स टक्ताकारेभ्यः कालाकारेभ्वः परो टच- कालारृतिभिः परो Sa: संसारटच्तः। उक्तञ्च | GSTS WANTS UNIS: सनातन दति । अन्यः WYSE इत्यथः यसादीश्वरात्‌ प्रपञ्चः परि- aaa | WRAY पापनुदं । भगव्येश्ववयादे रों afar

९९२

गे "उ तमीश्वराणां परमं महेश्वर तं देवतानां परमस्य देवतं 1 पतिं पतीनां परमं परस्ताद्‌. विदाम देवं भुवनेशमीयखं १७१ न तस्य कार्य्यं Hurry विद्यते न तत्‌ समभ्राभ्ययधिकम्र दश्यते 1! ` परास्य शक्तिर्विविधेव श्रूयते स्वाभाविकी ्ञामबलनक्ियाच१५५१

शवे०भागज्ञात्वा। श्रात्मखं wah बुद्धौ fed अ्रष्टतमम- रणध््पाणं । विश्वधाम विश्रस्याधार भूतं याति ततोऽन्य दति wey सम्बध्यते।। ६ ॥ tart विददमुभवं दभैयनुक्तमथे द्रढीकरोति । तमीश्वराणामिति॥ तमीश्वराणां वेवखतादीनां परमं मरश्रं । तं रेवतानामिन्धरादोनां परमश्च Tad | पतिं पतीनां प्रजापतीनां परमं । परस्तात्‌ परताऽच- रात्‌ । विदाम देवं द्यातनखभावं। भवनानामोशं भुव- नेशं। ईैखां Pau on कथं मरेश्वरमित्यार । न wefan न we कारे शरीरं करणं चचृरादि विद्यते। ग तत्‌ समाभ्य धिकञ्च yea अयते वा । पराऽस्य अक्तिविविधेव श्रुयते खा च खाभाविकी ज्ञानबलक्रिया च ! WTA

२९४

ग *उ*न तस्य कञ्चित्‌ पतिरस्ति नाके न चेशिता नेव च तस्य fas 1 स कारणं करणाधिपाधिपो न चाऽस्य कथिन्ननिता न चाधिपः १४१ THAT इव तन्तुभिः प्रधानजेः 1 स्वभावता देव टकः स्वमावृणोात्‌ 1 सना दधादूल्माप्ययं?१०१

श्ेन्भाश्क्रिया च बलक्रिया च ज्ञानक्रिया सर्व्वविषयन्नानप्र- दत्तिः बलक्रिया खसन्निधिमावेण स्वे aaa नि- यममं। यस्मादेवं ABTA ८॥

म तस्येति ॥ म त्य कित्‌ पतिरस्ति लाके। अत एव म adfaa fram i नेव च तस्य fas fax धृमस्ानोयं येनानुमीयेत । तं सकारणं este का- रणं । करणाधिपाधिपः परमेश्वरः, यसआादेवं तस्नात्‌ न ae कदिष्ननिता जनयिता a चाधिपः॥<॥

ददानो मन््दूगभिपेतमर्थे प्रार्थयते ॥ velar द्रति। वथोर्थनाभिरात्मप्रभवेसखम्तभिरात्मानमेव a ASU तथा प्रधानजेरव्यक्तप्रभवेन्न AUT ay: सखस्यानोयेः खमात्मानमादशद्‌ wrzarfa सच्कादि- तवान्‌ खः ना AY WUT ब्रह्माणयं एकीभावं दधाट्‌ ददावित्यथः॥९०॥

RR

ग oSoCH देवः सवभूतेषु गूढः सर्वयापी स््वभूतानलरात्मा 1 TALIA: सर्वभूताधिवासः साक्षी चेता केवले निर्ण ए ११ N टका वशी निष्कियाणा बदूना- मेकं वीजं बहुधा यः करोति 1

Moure पुनरपि तमेव करतलन्यस्तामलकवत्‌ साच्ाद्भेयम्‌ तदिज्ञानारेव परमप्रूषार्थम्रा्ित्तीन्येनेति दभंयति मन्तद्येन | एका देव दति ॥ एकोाऽदितीयोा Sa: दयोतनसखभावः | सर्व्वभूतेषु गूढः सब्व॑भाणिषु संटतः । THAT सव्वभूतान्तरात्मा खद्टपभूत इत्यथः | कम्मा- we: सर्गवप्राणिषृतविचिचकम्भाधिष्टाता । सर्ववभूताधि- वासः सर्ववप्राणिषु qatar: । सव्येषां भूतानां साती Waal । साक्षादुद्रष्टरि सञ्ज्ञायामिति सरणात्‌ | चेता चेतयिता i केवला निरूपाधिकः \ निगणः सत्वा- दिगृणरदहितः॥ ९९॥

wart व्रति ॥ एको an खतन्तः । निक्ियाणां

बहनां) जवानां wear fe क्रिया नात्मनि ख्मवेताः किन्तु देरेद्ियेषु। आत्मा त निक्कियो faye: स्ला- दिगुणएरदितः कूटस्थः सल्नानात्मधम्भा नात्मन्यध्यस्याः ऽभिमन्यते कल्ला HAT Te दुःखी रषः YM मनुधाऽमुब्य FATA नेति ॥ उक्तच ॥

२९९

गे उ "तमात्स्थं येऽनुपश्यि धीरा- स्तेषां मुखं MA नेतरेषां १ १२१ नित्या नित्यानां चेतनभरेतनाना- मेका बहूना यो विदधाति कामान्‌ 1 तत्‌ कारणं साश्चयेगापिगमभ्यं जञात्वा देवं मु चते सर्बपाशेः ५१३१ शे०भा०. wed: क्रियमाणानि we: कश्यपि सर्व्वशः | श्रदद्ार विमूढात्मा कन्ता हमिति मन्यते ॥ . तच्चवित्त महाबाहो गणकर्षाविभागयोः । गणा wey वत्तेन्त दति मत्वा म Taya प्रहतेगणसंमूढाः wa TUNG । इति ॥ एकं वीजं वीजस्थानीयं Taya । बहधा यः करोति तमात्प्स्यं बुद्धौ fed येऽनुपश्छन्ति साचाष्नानन्ति ते धीरा बद्धिमम्तस्तेषामात्मविदां सुखं wad नेतरेषा- मनात्मविद्‌ां।॥९२॥ किञ्च । नित्य इति ॥ नित्यो faerat जीवानां ay तज्ित्यत्वेन तेषामपि नित्यलमित्यभिप्रायः । अरथ- वा एर्व्यादोनां मध्ये । तथा चेतनसेतनानां wareut मध्ये i एका बहनां Marat a विदधाति प्रयच्छति . कामान्‌ कामनिमित्तान भागान्‌ । were सास्यया- गाधिगम्य॑ ज्ञाला देवं च्यातिग्भयं मच्यते सब्वपाशेरवि- द्यादिभिः॥९३२॥

RE मेग्डश्न aT भूर्य भातिन चन्द्रतारकं ` नेमा विद्युता भाति कुताऽयमिः १ ` तमेव भान्तमनुभाति सर्वं 1 तस्य भासा सर्वभिदं विभाति ?१४१ TAT दधता भुवनस्यास्य मध्ये Meare कथं चेतमखेतनामिन्युच्यते। म ततरेति॥ तजर afer परमात्मनि सव्वावभासकोाऽपि aan न भाति ब्रह्मान अरका्रयतीत्यर्थः। म हि aaa भाषा स्वात्मना खूप- जातं प्रकाश्यति। न तु तख खतः प्रकाश्ननेसामथ्ं | तथा न चद््रतारकं। नेमा विद्युता भान्ति। कुताऽयम- प्रिरशद्धाचरः । fa wear यदिदं जगद्धाति तमेव खता भारूपलाद्‌ भान्तं दौयमानमनुभात्यनुरीणते । यथा लोहादिवदभ्निं दहन्मनुदहति म्‌ खतः। aaa भाषा दीष्या सव्वंमिदं aarfe भाति । org) येन खग॑स्तपति तेजसेद्धः । न तद्धासयते दथा न WATS न पावक Citi WAT Sa मुच्यत TQM Us कस्मात्‌ पुन खमेव विदित्वा मच्यते नान्येनेत्य ATH एक इति ॥ एकः परमात्मा दन्यविध्ादिबन्धकारणमिति Nat भृवमख्छाऽस्य चेलाष्यस मध्ये नान्यः कित्‌ | कस्मात्‌ | यस्मात्‌ स एवाग्निः। अरद्धिरिवाऽपभ्रिरविद्चातत्‌- कायस्य दाइकलयात्‌। GRE | वेमातीतेऽभचिरीश्वर इति। षलिखे रेराद्ममा परिणते । उक्रञ्चेतित्‌ षञ्च-

a3

BRE

Hosea cay: सनिने सचिविष्टः 1 तमेव विदित्वाऽतिमृत्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय ¶ १५१ स विश्वकृदिश्वविदात्योानिः TTT गुणी सर्वविद्‌ यः! प्रधानकेत्र्नपतिर्मणेशः सर्टृसारमेक्षस्थितिवन्धहेतुः ¶ १६१

श्वे*भा°म्यामाङतावापः पएरुषवचसा भवन्तीति | सन्निविष्टः स- म्यगात्मतलेन । यथा खखिले सलिख दव ae) ay दानादिना विमलोरूतेऽम्तःकरणे सन्निविष्टा ३दान्त- वाक्याथंः म्यग्‌ भ्ानफलकाङूटेाऽविद्यातत्‌का्य॑स्य दाहक इत्यर्थः | तस्मात्‌ तमेव विदिलाऽतिष््युमेति नान्यः पन्धा विद्यतेऽयनाय परमपद प्राप्तये ॥ ९५ ॥

पनरपि विगरेषतेः दभयति॥ ख fauafefa ug विश्वरदि शवस्य कन्त । विशं वेत्तोति विभ्रवित्‌1 आत्मा चासा यानिसेव्याद्मयानिः । सर्वस्यात्मा wie च यानिखेतन्यं ज्यातिरित्यर्थः। कालकारः कालस्य airy wet अपडतपाभादिमान्‌ विश्वविदित्यस्य svg: | भधागमव्यक्तं । Sa fara । तयाः पतिः पाल- यिता। गुशानां खत्वरलसमसामोश्ः | संसारमाकख-

. खितिबन्धानां देतु: कारणं ॥ ९६ ॥

२९८

गरे. °स तन्मयो GTA ईशसंस्था लः सर्गे भुवनस्यास्य माप्रा 1 य ईगऽस्य जगते नित्यमेव नान्ये हेतुर्विद्यत ईशनाय ? १७ १ या बल्माणं विदधाति पूर यो वे वेदा प्रहिणातितस्मे! `

ेन्भा० | Ow ane दति॥ स तन्मया विश्वाद्या । अथवा waar anfada दति। तस्य भासा स्वमिदं विभा- तीव्येतदपेच्चयाच्यते। अ्रष्टताऽमरणधब्भा। शभे खामिनि सम्यक्‌ खितिर्यस्याावीगश्संस्यः । जानातीति ow । स्म्य गच्छतीति TIT: | भृवनस्याऽस्य Ara पालयि- ` ता। यशे ईष्टे, wa जगता नित्यमेव नियमेन नान्यो | रेत॒ः समथा विद्यते ईशनाय जगदौश्नाय। ९७॥ यस्मात्‌ स एव संसारमाच्सितिबन्धरेतस्तस्मात्‌ तमेव Has: सव्वात्मना अरणं प्रपद्येत गच्छेदिति प्रतिपादयितुमाह | at ब्रह्माणमिति॥ at ब्रह्माणं दिरष्छगभें विदधाति weary पुब्ब खगंदेा। येवै वेदाख प्रदिणाति तस्मै । तं इ शब्दाऽवधारणे | तमेव परमात्मानं | THA | तमेव धीरो विज्ञाय wat gata ब्राह्मणः। नामुध्यायाद्‌ THETA वाचे विग्लापनं हितत्‌॥

वै9० `

He SoAVS CANTATA WARS शरणमहं ATTN १४१ निष्कलं fifeary शानं निरवद्यं frat 1 अमृतस्य पर मेतु दग्यन्धनभिवानलं॥ १४१

Sure तमेवेकं जानथ ्रात्मानमिव 24 व्यातिभ्न॑यं। श्रा कनि चा बुद्धिसस्याः प्रसादकरो ava fe परसेग्परे भुद्धिरपि तद्दिषया प्रमा नि्रपञ्चाकारबद्मात्मनाऽव- तिष्ठते ada 1 आत्मबद्धि प्रकाशमित्यन्येऽधीवते। आ- त्मबुद्धिप्रकाभिनौत्थात्मबुद्धि प्रकाशं । waar ada बद्धिरात्मवुद्धिः सेव ware: । सेव परकाओऽदखेति श्रादम- ufguart मुमु धेश्ष्दाऽवधारथे मृमशुरेव सम्‌ न फखानारमिच्छन्‌ अरणमदं प्रपद्ये । 'एवं तावत्‌ खष्यादिगा यल्लच्छखरूपमपदर्भितं ॥ ९८॥ |

अथेदानीं खखरूपेण दशयति । निष्कलमिति। कला अवयवा frat wary तन्निष्कलं निरबयवमिन्यर्थः | निष्क्रियं खमडहिमप्रतिष्ितं क्रुर्मित्यथेः । wre पसंइतसम्यविकार । निरवद्यं wave । निर श्नं निर्खंपं । अम्टतस्य Wane मास्य प्राप्तये सेतुरिव VS: षंसारमहादधेरन्नारणापाथलात्‌ तं । WATE ` धारं सेतुं दग्धेन्धनानलमिव रेदी्यमानं छरड्टाय- नानं॥९९॥

९०९

eS यद्‌ चर्म्भवदाकाशं TELA मानवाः 1

Wute

तदा देवमविज्ञाय दुःखस्यान्तं भविष्यति not

किमिति तमेव विदिला aera नान्येति तचा | यदेति ॥ यदा wa सदो चचिव्यति तददाकाश्ं मूत ध्यापिनं चदि वेष्टयग्ति संबेष्टयिग्यन्ति मामवाश्लद्‌ा देवं ष्योतिर्वमनुदितानशूमितश्नानात्मनाऽवख्ितमश्नना - याचसंस्यष्टं परमात्मानमविज्ञाय दुःखस्याध्यात्मिकसा- भिन्नीतिकस्याधिरैविकस्यान्ता विनाथा न भविव्यति। श्रात्मन्नाननिमित्तलात्‌ संसारस्य | यावत्‌ परमात्मा- नमात्मलेन न जानाति तावत्‌ तापच्रयाभिभूता मक- रादिभिरिव रागादिभिरितस्ततः छव्यमाणः प्रेतति- यं्मनब्थादि योानिष्वज एवं जीवीभावमापन्नो MATT: संसरति । यदा पुनरपूव्वैमनपरं नेति नेतीत्यादिलच- खमशगायाद्यसंस्यष्टमनृदि तानसमितज्चानात्मगावखितं पूषागन्दं परमात्मानमात्मलेन साचाञ्नानाति तदा मिरस्ताज्ञामतत्‌कायथैः पृ्ामन्दा भवतोत्यथैः। उक्तश्च,

अन्नाननादटतं ज्ञानं तेन wafer जन्तवः।

waa तु तदज्ञानं येषां माश्रितमात्ममः॥

तेषामादित्यवज्‌ art प्रकाशयति तत्‌ पर्‌ ।

तद्द यस्तदात्मामखन्िष्टाखत्‌परायण्णः ॥

गच्छन्यपुमरादक्तिं ्ाननिद्धंतकलषराः ॥९०॥

१९ गृ तपःप्रभावाद्गेदप्रसादाच बलम ह श्वेताश्वतराऽथ विद्वान्‌ 1

खेन्भा० सम्प्रदायपरम्परया ब्रह्मविद्याया arauza प्रद- शयितुं सम्परदायं विद्याधिकारिणश्च दशंयति। तपः- प्रभावादिति॥ तपसः श्छ्षाग््रायणादिखलच्णस्य | तच तपःज्रष्दस्य रूटिलानिव्यादीनां विधिवदनष्ितानां कर्णां मनस्येगियाणाञ्चेकाग्ये परमन्तपदति सर णात्‌। तस्य च WHE तपसस्तस्िन्‌ श्चेताश्चतरे नियमेन Wala तत्‌प्रभावात्‌ ततृखामथ्यीद्‌ वेद प्रसादा ख कौवस- मुदिश्व तदधिकारसिद्धय बहजन्मसु सम्यगाराधित- परमेश्वरस्य प्रवादा ब्रह्मापरिच््छिन्नं मरन्ततं। ड दति प्रसिद्धि्योतनाथैः। qargatr नाम षिरविवद्रान्‌ यथयाक्रं ब्रह्म WAIT गरूमुखाचछरुला मनननि- दिष्याखगादरनेरन्त्यसत्कारादिभिनरद्यारमख्मीत्य - परोचीरृताखण्डसाक्तात्‌कारवान्‌ 1 अरय खानुभव- दाच्यानम्सर अत्या्मिभ्यः । afa पुजायामिति खअर- णात्‌ | अत्यन्तं पृच्यतमास्नमिभ्यः साधनचतु षटयसम्ब- न्तिमरहिश्रा खेषु दे हादिष्वपि जीवनमभोागादिष्वनाखा- AR: । WA एव वेराग्यपष्कलवद्भुः | ATH । वैराग्यं पुष्कलं न arene ब्रह्मदभंमं। तस्माद्रक्तेत विरतिं बुधो यन स्व्वदेति ॥

९५२ भे-उ *अत्याग्रमिभ्यः परमं पचित । प्रोवाच सम्यगषिसङ्खलु्ट 1२११९ aaa परमं गुदं पुराकल्पे प्रचादितं 1 Rowe खत्यन्तरे च ॥ यदा मनसि वैराग्ये जायते सव्बवद्तुषु। तदैव सन्यसेद्‌ विद्धामन्यथा पतिता भवेत्‌ ॥ दति परमद्ंससन्यासिनस्त एवात्याञ्रमिषः। तथा च भ्रू यते। न्यासदति wey wet fe ac: oer fe तानि बा एतान्यवराणि तपाषि। न्यास एवात्यरे चयदिति i “afar भिचवख बहदक्कुटीचको । सः WAETY GT यः पञ्चात्‌ षडउकलमः॥ दति सरणाख | तेग्याऽत्याश्रमिभ्यः परमं प्रतं WEI तदेव परमसुत्‌छृष्टतमं निर स्तसम साविद्यातत्‌कार््येनि- रतिश्यदुखेकरसं पविचं शुद्धं प्रशुतिप्रारृतादि मलवि- निष्पत । षिसद्वजष्टं वामदेवसमकादीनां सङगः घमू- ald सेवितमात्मलेन सम्यक्‌ परिभावितं प्रियतमान- न्द लेनाभितं । आत्मनस्त कामाय सै प्रियम्भवतीति श्रतेः । खम्यगात्मतयाऽपरोाकीरृतं यथा भवति तथा ! सम्यगिति काकाचिन्यायेन उभयजानुषङ्गः THe: । Wary उक्वान्‌ | तथोाक्रशिव्यपरोकणपृन्वैकं विद्या वक्तव्या तदिहायाक्रा STH २९॥ विद्याया वेरिकलरं wae सम्प्रदायपरम्बरया प्रति-

द७४

भ-उ नाप्रशालाय दातयं नापुत्रायाशिथाय वा पुन २१ यस्य देवे परा भक्तिर्यथा देवे तथा IT

ेभाग्पादितलश्चाइ। Acre cfu वेदान्त इति जादयै- कवचनं | सकला दखधपनिषल्यु परं परमपुरुषार्थसरूपं गं गेाप्यानामपि wrod पुराकश्ये प्रचादितं पव्वंकच्पे चादितमदिष्टमिति सम्पदायग्रदभनं रतमिति। एतत्‌ ्र्क्राय TITY WRAY शान्तं सकलरागादिमल- cheater we तस्म तादृश्रपुजाय तादृशभिव्यायवा दातव्यं वक्कव्यमिति यावत्‌। तददिपरीतायाभिग्यायवा स्छेहादिना ब्रह्मविदा न वक्रव्या। अन्यथा प्रत्यवायाप- ऋोरिति पुनःअन्दार्थः । अरत एव ब्रह्मविद्याविवकुणा गुरणा चिरकालं परीच्छ शिव्यगणान्‌ ज्ञाला ब्रह्मविद्या वक्षव्येति भावः ॥ तथा च श्रुतिः । भूय एव तपसा ब्रह्म- चण AEA संवत्सर परीकेत । श्रुत्यन्तरे च। श्तं वे प्रजापता मचवान्‌ ब्रह्मचय्य॑मुवासेति च । UTS ब्धा प्रपञ्चितमुपरेशषदसख्िकायामित्यच were: तः ॥ २९॥ अचापि देवतागरुभक्रिमतामेव गरणा प्रकारिता fam ऽनुभवाच भवतीति प्रदग्रेयति । wefan we परषस्याधिकारिणो रेवे इयता प्रबन्धेन दभिताऽखण्ड- करसे सथिदानन्दपरञ्धातिख्लरूपिणि परमेश्वरे परा

39S

Rod

मउ °तस्येते कथिता TH: प्रकाशने भदात्मनः प्रकाशन्ते महात्मनः 1 २३? इति श्वेताश्व- तरापनिषत्मु षष्ाऽध्यायः ^ ॐ तत्‌ सत्‌ ॐ¶

शे०भा०उत्कृष्टा निरूपचरिता भक्तेः । एतदुपलच्णं। wWat- ल्यं श्रद्धा Wa यथा तथा ब्रह्मविद्यापदेष्टुगुरावपि aqua यस्य ada तस्य तप्तभरिरमा जलरागश्छन्वेषणं faera यथा साधनान्तरं नास्ति । यथा च बुभुक्षितस्य भाजनाद्न्यत्र षाघनानन्तरं न । एवं WEBI विदाय ब्रह्मविद्या <wifa त्वरावितस्य मुस्याधिकारिणेा aaa उन्तमस्य va कथिता wat खेताखतरोा- पनिषदि श्येताश्तरेण महात्मना कविना उपदिष्टाः प्रकाशन्ते सानुभवाय water | fated मख्यशिग्यतत्‌- साधनादिद्लंभप्रदशंनाथंमध्यायपरिसमा्यर्थमादरा- यञ्च ॥२२॥ इति ओ्रीगेविन्दभगवत्‌पृज्यपादञिग्यस्य परमदंसपरि- जाजकाचार्य॑स्य MTS TIAA: कता शेताशतरोाप- निषद्धा यये षषठाऽध्यायः ॥ ॐ तत्सत्‌ दरिः ॐ ॥

दति श्ेताश्चतरो पनिषत समाप्ता ॥

Digitized by Google

अथ तेत्तिरोयेपनिषचछद्विनं |

पङ्क UNE ue १५ NCAT STL १५ राजादिटच्त सनदिदच्ुः १५ सारि सारि शद्‌ स्याङ्कार स्याद्गगर ad वेदेपासितयः बेद उपासितव्यः १८ विच्वारितव्यः विचारस्यितबः

र्‌ स्लित्वपरं स्तित्यपरं २० . ATT वाश्च

श at DAT Xe wala त्मानं १५ anata तदत्ति

€ ख्रमा परमा १९५ ATUL न Sua RB सन्तता तत्त्वत

z ब्रह्मदिद. ब्रह्मविदिद १४ KUTA Lay १५ ग्रा महा १८ ब्रस्येति ब्रमस्येति १९ मन्वाथि wate २० qafa erate

8 च्यावि पावो ९९ प॒टोप्पयी चटीप्पगी

BOO

ति तेत्तिसीयोपनिषन्छू द पकं |

Bt

१४५१ ९६९ Yor ९७५ (se (cc 6 भः Cee RRR

१४८ २९६ २९१ २७० २९१ RR ४२० RRR १३९ RRO RRC Rad RR

३५८

अथ ऋन्बेदोयेतरोयापनिषच्छद्विपचं |

uf¥ WWE Ut

द्‌ HHT Wasa

9 गुरूपासणादि गुरूपासनादि RR AMATI वच्यमाणा

ह Feta Kaa

2 SisKX Ta GIs_] Ta ९४ यदेवत्वा यदेवन्यो २५ तजैवदेव तत्रैतदेव १९८ तन्नेव ata

१ त्मन्येवात्मानं च्यात्न्धेवात्मानं

इेतरेयापनिषष्कद्दि पं | ० ताश्चतरोपनिषच्छद्िपचं °

अथ चेताश्रतरोपनिषच्छद्भिपचं । td वेदिम्‌ वेदीत्‌ LW fanaa fauqa RR मद मेषे

द्‌ रकथयवा CARA AT

> महता महती

५ प्रसवेतेति परसवेनेति १९ SRI Ce इद्धो रसः १९ शिचिणितद्य डशिचोशरितव्य १८ ्टान्दग्यो न्दे td पणा छपा te afa स्येति १३ येजना ये जनाः २१ यलन यनेन

इति श्वेताख्रतरापनिषच्छडिपच्रं।

BIBLIOTHECA INDICA. Works already published. Vou. I. The first two Lectures of the Sanaitf or THE Ric Ve/DA, with the Commentary of M&puava AcnArya, and an English translation of the text. Edited by Dr. E. Rozr.—Nos. 1 to 4. Price 4 Rs.

Vou. II.—Parrs I. anp II.

The Brisap Aranyaka UPpanisuaD, with the Commentary of Sankara Acuirya, and the Gloss of ANANDA Girt. Edited by Dr. E. Roer.—Nos. 5 to 13, 16 and 18. Price 11 Rs. =

Part III. An English translation of the Upanishad and Commen- tary. Fasciculus I. No. 27.

Vou. ITI.

The CanAnpocya UpanisHap, with the Commentary of SANKARA AcnA&rya, and the Gloss of ANanpa Girt. Edited by Dr. E. Rozr. Already published Fasciculi I. II. III. IV. V. VI. being Nos. 14, 15, 17, 20, 23, 25.

Vor. VII. The Taitrirnfya Upanisnap, with the Commentary of SanKARA Acu&rya, and the Gloss of ANANDA Giri. Complete in one Fasciculus, No. 22.

Vout. VIII. The Ish, Kena, -Katua, Prasna, Munpa, MAnpuxya, AITAREYA UpanisHapbs, with Commentary, &c. Edited by Dr. Roer. Fasciculi I, If, III. IV. No. 24, 26, 28, 29, 30 and 31.

Works in Progress. Vou. IV. The Evements or Pouity, by Kimanpaxki. Edited and trans- lated by Babu Rayenoravay Mitrra. Already published Fasciculus I. being No. 19.

Vou. V. : The Lauita Vistara, or Memoirs of the Life and Doctrines of SAxya SinHa. Edited by Basu RasENDRALAL MiTTRA.

Vou. VI. ARABIC BisLioGRaPHyY. Edited by Dr. A. SpreNGER. Published Fasciculus I. being No. 21.

74 १ ~ 2

Digitized by Google

This book is a preservation photocopy. It was produced on Hammermill Laser Print natural white, a 60 # book weight acid-free archival paper which meets the requirements of ANSI/NISO Z39.48-1992 (permanence of paper)

Digitized by Google

Digitized by Google

Digitized by Google

_ Digitized by Google

॥॥॥॥॥॥॥॥

2044 036 440 #

—

| |

Digitized by Google [8