This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. Google books = a http://books.google.com 32101 074446657 Princeton University. Clizaheth Foundation. Digitized by Google Digitized by Google Digitized by Google a + [क 9" ककं pe पञ ` FR 90110110 INDICA A : ( OF PRIENTAL Works PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Serres No. 830. \ = = = == rik il 8 7. तन्लचिन्तामणि; | TATTV A-CHINTA/MANT. EDITED BY PANDITA KAMAKHYA-NATHA TARKA-RATNA. VOLUME III. FASCICULUS 1. | CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS, AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY. 57, PARK STREET, ee 1893. कअअ ° गकस Digitized. by G O Og | € rn _ a | LIST OF BOOKS FOR SALE co AT THE LIBRARY OF THE fisiatic Society OF 3 ENGAL, No. 57, PARK STREET, CALCUTTA. ट AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, 1178818. KEGAN PAUL, TRENCH, TRUBNER & 00., Lp. PATERNOSTER प0ए8४, Cuarine Cross Roap, Lonpon, W. ©, AND | Mr. 0770 Harrassowirz, BooxsEier, Leipzic, Gurmany. < PPL, NRT PPP Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some of the Fasciculi being out of stock. BIBLIOTHECA INDICA, San न. ५7१०९, Advaita Brahma Biddhi, (‘Saxt} Fasc 3 +". (2 ` 4; 6601 - २ *Agni Purana, (Text) Fase. {]-—xiy = + ७४७} a 4 Aitareya Aranyaka of the # i Y eda, (Text) 5५56. {- ए 5८. । ; । ५ Anu Bhéshyam (Text) ६ ८. | — 1 ^ ta" Aphorisms of Sandilya, (Binglisi) boo 7 ६.8 8 Ashtasahasrika Prajnapéramité, (Text) Fasc, I~V] @ /6/ each a Asvavaidyaka, (Text) Fase. I—V @ /6/each =... pee Ree Avadina > (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. I-III; Vol. II. Fase. I—II @1/... = ५ = (fa नए. (Text) Fase. II—VIII @ /6/ each 2 Brahma Sitra, (English) Fasc. I~ |. 0 Brihaddevata (Text) Fasc. I-IV @ /6/each | त {म ees *Brihadharma Purana, ( Text) Fase. IIIT @/6/each ` .. क । 2: Brihataranyaka Upanishad (English) Fasc, II—III @ /6/ each 0 Chaitandya-Chandrodaya Nataka, (Text) Fase. II—II]I @ /6/ each 0 Chaturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1- 25 ; III. Part I, Faso. 1—18. Part II, Fasc. 1—9 @ /6/ each at ae .. 19 *Chhandogya Upanishad, (English) 7880. IT ` a Re 9 Gopatha Brahmana, ee By ; 9 Rg ८48 *Hindu Astronomy, (0178 ) Fasc. II—III @ /6 each =, .. मे एधा Médhaba, (Text) Faso. I—IV @ /6/ अ £ ( ASSES ६.५ ee . Kétantra, (Text) Fasc. I—VI @ /12/ each ei ४, +< Katha Sarit Sagara, (English) Faso. I—XIV @ /12/ each ,.. ~+ ॐ Karma Purana, (Text) Faso, I—IX @ /6/ each A अ *Lalita-Vistara, (Text) Fasc. 111- नं @ /6/ each ~ 1 Ditto (English) Fasc. I—I1J @ /12/ each ॐ | Madana Périjdta, Text) Fasc. I—X1 @ /6/each ` 4 † Manutikaé Sangraha, (Text) Fasc. I—III @ (9 each = ` 1 *Mérkandeya Purana, (Text) Faso. IV—VII @ /6/ each 1 Markandey a Purana, (English) Fasc. I—IITI /12/ each ,,, ee *Mimémsa Darsana, (Text) Fasc, ITI—XIx & /6feach || ` ० Narada Smriti, (Text) Fase, I—III @ /6/ sats Laat hy ee Nyayavartika, (Text) Fasc. ` |, ERT ४ eG *Nirukta, (Text) Vol: I, Fasc, 4—6 ; Vol. II, Fasc, 1- 6 ; Vol. IIT ` Faso. 1—6; Vol. IV, Fasc. 1—8 Oe h .. Bie ५ 8 _ *Nitiséra, or The Elements of Polity, _ _ @/6/ each , Nyayabindutika, भ ~ ee oe yaya Kusuménjali-Prakarana (Text) Vol: I, Fage 1—6; एग. वा, Faso. tes eee 1 Parisishta Parvan, ( Text) ‘Fase. I—yV @ /6/ each 8 8 > 6 8. 4 11 2 8 a 6 2 6 10 8 /6/ € ef ८; qe yK ane (Sans. ) Faso, II—y . चं ९ ¥ Digitized by Google: = 4 4 | BIBLIOTHECA INDICA: A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Series.—Nos. 830 anv 882. \ rH E TATTVA-CHINTAMANI BY GANGES'’A UPADHYAYA. Ns PART ITI. rSVARANUMANN. (A PABT OF THE ANUMANA-KHANDA.,) WITH THE COMMENTARY OF JAYADEVA MISRA. EDITED BY PANDIT KAMAKHYA NATHA TARKA-VAGISA. Professor, Sanskrit Oollege, Calcutta. CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1893. vee तत्त्वचिन्तामणेो CATA | अशुमानखष्डानानेत । ओौमद्गङ्गेापाध्यायविर कितं । श्रोखजयवेवयिश्रविरचितालोकषनामकटौ काश दह्ितं | ्ासियाटोौक-सोसादटौ-समानानुमन्ना दक्तविचाखवाश्यापक- ओौकामाख्यानाथ-तकवागौेनं ufoanfua । कचिकाताराजधान्ां वाप्तिख् fawnger afi | WATE १८१५ । ई ०१८ ९३। +" N) ve १ अ i ५ + « ॥ १ . (न ont wa’ ~~ १५ ~ 4 न ~ ५ द + » . 9 of ier 8. ५१ ~ 1 ध , ५ . 1 -~ 4 ५ ५ ४ न ५ (त : = र ee ed © a द. ws भै : ‘ ध ott र. + र ~ + ee ह + ९ A, oy न a „४ छ ‡ oe 5 + ४ । ६ ५ ; ~. ९ । ५ ^. te 4 ne. ५ 1 ` च - ran ९ ड 1 ५ „~ ^~ . aa = ™~ ~ ae aor ५ ॥ ` ~ how ‘ ४ # र ॥ १. + Re ४, : ba अ + MUU गमः । ———»obgzoc—. तन्तवचिन्तामरी ईरानुमानम्‌। wraqaia® निरू पिति त॑स्माजजगनिर्मादैपु रष- धौरेयसिदिः, farts कार्यत्वेन घटवासकत्तक्ष- agar” । aay fare प्रत्येकं न पक्षः, तस्यं देश्वरानुमानालाकः। ४ जगदिति काय्येजातमित्ययेः, “तस्येति, प्रतिन्नाकाले we- पदेग तावद्‌मिधानस्या ease, तावतामनन्तलादभि- धानस्यानेकसमयसाध्यतचा तावत्पय्यन्तानुविधेय-स्येयः-प्रतिनारिनाः (१) शरानुमागपघरकरगस्य. मथरामाधरहतश्थासथाया Tat श्यौ - wraware feat दुर्नोधत्वेन चातिप्रामायिकं-जयदेवमिश्रङ्कत्‌- लोकाख्यव्थास्या सद्ितं तादशपकर गं सुनरितमिति । - ` ` (२) fsa: sana कामत्वात्‌ चटवत्‌ दत्न्रुमएनादि्वधैः। ` 1 | र avatar raat सवशब्देनाभिधातुम शक्यत्वात्‌। नापि मिलितं, रक- रूपाभावात्‌. | अत रव सकत्तकत्वासकत्तंकत्वविचा- रारम्भकसंश्यविषयः तथायूतविवादविषया वा न पक्षः, रकरूपाभावेन तयेास्तावत्सु्रहौतुम शक्षत्वा- दादिनिनिंचितत्वेन संश्याभावात्‌। न च वाद्यनुमा- नयोस्तुल्यबलत्वेन मध्यस्थस्य संशयः, अनुमानाभ्यां तस्य संशयामध्यस्थप्रञ्नानन्तरश्वानुमानमित्यन्योान्याश्रयात्‌ धटेऽपि कदाचित्तयाः सम्भवात्‌ प्रत्येकं संशये विवा- दास्पदत्वेनानुमानेऽथैन्तरतापत्तेश्च। न च भशरीरष्पे- By कर्चा यन्न छतं शरोराजन्यं जन्यं वा पक्षः, जन्धा- त्मविशेषगुण-शब्द्‌ -फत्कार-सर्गाद्कालौनवेद-घटादिः लिप्यादिमसम््मरदायानामोश्वर माचकठंकाणामसंग्रहात्‌^ माकाङ्खगसत्नासम्भवाचेत्यपि sea ) “मिलितमिति एकपचता- वच्छेद कावच्छिन्लमित्यथेः। ननु संश्य-विवादरौ विगेषणतयोप- छचणतया वा पचतावच्छदकौ तच नाद्य Tare, बादिनोरिति नाग्ध इत्याह, “वरेऽपौति, तयाचां ग्रतः सिद्धसाधनमिति भावः | (x) अनुगत परच्तताषच्छेदकाभावादिव्यर्थः। i 4 (र) श्तेषां शरोर णन्यत्वनियमेन शरौराजन्धलरूपेण सङ्ुहोतुमश्रक्ध- त्वात्‌ | (a) खनुविधेयः cinfe: स्यान्‌ aye: | Sagas | १ ` असिद्धे" अदृष्टदारा शरौरिणेाऽपि शित्यादिकवै- त्वात्‌? । नापि saa जन्यमुभयसिद्धलति- भन्यान्यद्वा जन्यं पक्षः, सित्यादोनामदृष्टदारा जन्ध- छतिजन्यत्वात्‌"” | नाप्यहष्टजनकरूत्यजन्यं जन्यरति- साक्षादजन्यं AT” जग्धं पक्षः, इं खरषरतेरदष्टजनकत्वेन शित्यादो तदभावात्‌^ । घटाद्‌ावष्येवं पष्चत्वेनां शतः [मै श्रियेति ऋपषिद्धेरि्यथेः। दितोयलकणे दोषमार,“वटादाविति, v(t) श्र ैराअन्धवस्वप्रसिद्या wenfeatiaey: | (3) waata प्रति acew हेतुत्वादिति ara: | (१) सर्गाद्यकालीनच्ितङ्कखादोनामेव उमयसिद्धक्ति भन्धान्यत्वेन we- वया न सिद्धसाधनमिति ara: | (8) जन्य माचस्य CESAYAAT सर्गांयकालोनल्ि्ङ्करादौनामपि क स्यनविदटृषजन्यतया GTI उभयसिडक्लतिजन्यत्वनिबमेन वाट शरतिजन्यान्यनन्धाप्रसिद्धया परत्ताप्रसिदधिरिति ara: | (५) जन्ध्लतिसा्तादजन्यत्वं जन्धल्लति विशिष्टं यद्यत्‌ तदन्यत्वं वै eye खजन्धाजन्यत्व-खजन्यत्वो मयसम्बन्धेन । | (8) aera जन्यमाचरं परति रैशवर्छतेः कारणतया age पर्षि कारयतानियमेन श्खर्कतिमाचजन्धस्यापि सर्गा द्यकालौनल्तिव्यादेः च्ट्जनकलत्यजन्यत्वामावात्‌ पर्तासिदिरिति भावः। समवाय- सम्बन्धावच्छि्जनकत्वधिवच्तये तु facaat समवायावच्छ्ादृद जमकल्वाभावान्न दोष दरति विभावनोय | | ` १ % तज्चभ्विन्ताभसो सिदडसाधनात्‌"५। न च क्षितिरेव चलः, अङ्रेष संम्दिग्धानैकान्तिकत्वात्‌९। न च निशितविपघ्े देतु- eure इति वाच्यम्‌ | हेतो साध्याभाववन्नामित्व- संशयस्य दूषकत्वात्‌। स च साध्याभायक्ति हेतुखन्दे- erequfa साध्याभावसन्देहादां उभयथापि शेषः) ल दैवं पद्येऽपि तत्‌ स्यात्‌, अनुमानमावेण्डेटकम्धेः ARTA” तस्य दूषकत्वात्‌ | अद्रे हेतारनिखयेन सन्दिग्धामैकाम्तिकम्‌ तन्निश्चये ख साध्वसन्देहवति साध्यानुमितिरेव पश्वत्ामग्रौसश्वात्‌, WA रवाङ्कुरः पकछ्षसम इति चेत्‌, न, तस्यापशत्वेन VAT: पश्छभस्येता- विरहेण स्थापनानुमानाविषयत्वात्‌ t तदा कस्यापि Uae प्रतिन्नान्तरापत्तिः। चअनुमानान्तराधौनतत्सा- अथालुमित्यनन्तरज्ड पश्चेऽनुमितावितरेतराश्चयान्ेक- मंष्यु मानं स्थात्‌ तचापि facet सन्दिग्धानैकान्तात्‌ छितेविवादविषयत्वे अङ्कुरे प्रथमं साध्यसाधनेऽथा- (९) Tae Berea छतिजन्यतेग उक्तोभयसम्बन्धेन wifafafwet- न्धत्वादगशतः सिद्धसाधनमिति भावः। कतिविशिटान्यत्वघटक- afaey यदि खजन्धाटृदाजन्यत्व-खजन्यत्वोभयस'सर्गरूपं विवच्छते ` तदार्गांशत fagaraatafa विभावनौवं | (र) वभिचारसन्देहादित्यः। (श) तदितरेति we | कराशुमामं । a कराच | fasah@arcerenfrafaarte नेश्वर- fafe: | नापि सगो्यकालौनं इ्मखुकं ve, aceite wtrafed: | few warned न तावल्कृतिमत्सह - भावः afaasard वा, अस्मदादिना सिङ्खताध- नात्‌ | उपादानगेाषरापरेक्षन्नान-धिकौर्षा-कतिम- sa तदिति ऋत्‌ । न । उपादामगाश्वरत्वं यदि यत्किभ्डिदु पादानगेाचरत्वं लद अस्मदादिनाथीन्तर- स्वम्‌ न्नानादिजग्धत्वमपि? विवरितम्‌। न च षटा- पादानगेाषरापराक्षज्नानादौनां शितिजनमकत्वं war- वति, व्यभिचारादिति aq न। शितिजनकाहष्ट जनकः च्रानादौनामुपादामविषयत्वनियमेनादश्दारा तैरेव “स्गाेति यद्यपि इणकमाचकदेसिद्यवेश्रसिद्या पचविगेवण- मुदितं, तथापि. TEA TRAE दिनैव योगजज्ञानवता अक्क खादित्यर्थान्तरापश्या पशविगरेषणं दन्तमित्याशयः | wd विकर्य साध्यं विकल्पयितुं एष्छति, “किश्वेति, श्यभि- श्राति ददानो अटोपादानमोचरश्चाने स्यपि च्ित्यनुत्या- देन व्यभिचारात्‌ । यद्वा क्तेः प्राच्यलेनेदानोन्तनधरज्ञानस्य . (९) खस्भदादौनामुपरादानश्चानमादाय प्रकतानाकाङ्खिताभिधानमिति मावः। 7 - ; : (२) ऋ्लामादोनामपि जनकत्वमिति ख०। _ ¢ arafantaat सिद्साधनात्‌। न च साघ्ा्ज्जन्यत्वं frafaan, तद्धि a छकतिजन्धाजन्धत्वे सति छतिजन्धत्वम्‌ खजनक- छत्यव्यवहितेत्तरश्षणएवन्ित्वं वा धटदष्टान्तस्य साध्य- विकलतापक्तेः घटादे कुलालादिकलैकत्वाभावप्रस- HTS | न च शरौरक्रिया दृष्टान्तः इति वाच्यम्‌ । टेनानैकान्तिकत्वात्‌ ° चेष्टात्वस्यापाधित्वाच्च “ ॥ नापि ित्याच्युपादानगेाषचरत्वं विवशितम्‌, अप्रसिङडः। न चापादानशब्दस्य सम्बन्धिशब्दत्वेन qz-faanfe- पदसमभिव्याहारे तत्तद्‌ पादानवेधकत्वं चैन मात्‌- भक्तः“ मैजवदिति वाच्यम्‌ । शब्दे हि AQ तथा । (९) सकन्तकत्वपदस्य यदि छतिजन्याजन्यत्वे सति क्तिनन्यत्वमथः तदा चटादेः इति जन्यचेराजन्यत्वेन साध्यविरुहितापरत्तिरिति ar | (२) wart Bererer कतिनन्यत्वेपि शरोरक्रियारूपायां चेष्टायां Wd: AMT जनकत्वेन तस्या खव sara ंलभमिति तात्पय्य | (३) निरक्छसकर कत्वस्य चेद्टायामेव सक््वात्‌ steward घटादौ काग्यत्वहेतोवत्षमानत्वेन वयभिचार इत्यभिप्रायः । . (8) तथाच निरक्तसकत्त कत्वस्य Varad सत्वात्‌ यच यत्र सकत्त- ` कत्वं तच तच चेद्टात्वमिति चेरात्वरूपो पाधेः साध्यवयापकषतवं, का- गयैत्वरूपहेतोः घटादौ सत्त्वात्‌ तच चेद्धात्वाभावेन चैद्ात्वरूपो Ure: साधनाव्यापकत्वमित्यपाधित्वभि ति ara: | (४) Gat माढ्मक्ः दव्यादौ यथा चेचादिपदसमभिव्याद्ारेण माढ- पदस्य चेचमाटबोधकत्वं ठया घट-चिव्यादिप्दसमभिवयाहारेय डपादानपदस्य घट-ल्िव्याद्यपादानबोघकत्मिति। ` | (६) न त्वनुमानादाविति शेषः| Parga | e न चाच शब्दः प्रमाणम्‌, वादिनारनाप्तत्वात्‌ | नुमाने त्वनुगतेन व्यापकत्वग्रहे तेन रूपेख AT: afafe: तच्चापादानत्वमेतेति कथं areata” | किश्चेवं घटादावपि aneureraaarafean सा- मान्येन रूपेख कुचा्यसुपस्थितेव्यापिरेव न awe अपि च सामान्धलकणया न्रानसकषणया यागजधम्मे- रूपया UAW उपादानगाषरापरेाक्षन्नान-चिकौ- षा-छतिमता अ्रस्मदादिना सिद्धसाधनम्‌ तेषां faa- व्यवहितपुवंसमयासक््वेऽपि तदतः सत्वात्‌ अदृषटदारा तेषामपि जनकत्वसम्भवात्‌ कन्नानादिसास्ाज्नन्यत्वस्य षव निरस्तत्वात्‌ | तदा श्रभावेन नियतपूवैवन्तितवाभावादिल्य्ः । श्रदृष्टदारेति, यद्यपि दोषाभावाददृष्टद्ारकता योगिश्चानस्य बाधिता, तथाणे- तदनुमानबलादेव “ध्मिकश्पमात इति न्यायात्‌₹ दोषं विनापि तस्यादृष्टजनकलं स्या दित्यर्थान्तरापादागमेबेदं द्रष्टव्य | ` (९) उपादागच्नागजन्धत्वत्वेग उपरादानश्चानभन्यत्वे RAHAT उपादानश्नागजन्यत्वत्वेन उपादानन्नानजन्यवस्य सिद्धिः, न तु छित्यपादामन्ञान जन्यत्वस्य इत्यर्थान्तरमिति ara: | (२) . उपादागच्चानादोगामिचथ्यः। ॥ (३) धभ्भिकस्यनाते fe धम्मकल्पगा लधीयसौोति न्धयायादिबचेः। - तच्च जिन्ताम at अथ ८“ यागजधम्धाजम्बसविकल्यकाजन्यसामान्व- खश्शप्रासत्तयजन्यजम्योपादानगेाषरापराकजन्नान-- विकौर्षा-रतिमदजन्यं जन्यं पक्षः“ ओआगजधम्भाजन्ध- सबिकर्पकाजन्यसामान्वसक्षणप्रतत्मासतत्यजन्धापादान- गोषरभ्रान-विकीषाी-रतिमजन्यमिति साध्यम्‌। अदा अनागतगेाचरसा ATA THAR AAAS ~ नादिमद्जन्यं जन्धमनागतगाचरसाक्षात्कारजनष्छ- श्रय योगजेति, श्रचोभयच पच्विगरेषणएमप्रसिद्धिवारणयं, (९) अचर चिखङ्करादौ शृदाया योगिनां योगजधम्मेजन्योपादानः ्ानजन्ध चिक्य -ढति जन्यत्वेग पक्ताप्र्सिद्धिवारशाय धोगंनधर्म्मा- जन्येति fatem । Geese ष्मनुभिलात्ंकोपारानन्नाननन्यत्व- मादायास्िद्धिवास्णाय सविकल्य ञाजन्येति वि प्रेषणं, चनु मित्यात्मक- ` यानस्य सविकत्पक्याप्तियहनन्यंत्वन वारणं, खटृद्दारा सामान्व- शच्तगप्र ासत्तिजन्यातीन्धिषो पादानविषयकन्नानजन्यत्वमादायासि - डिवार्णाय सामान्यप्र्यासन्यजन्येति fete | | (२) aa जन्धत्वं Sur चिकौर्वायां कतौ च विरेवगं, भन्यत्व- स्याविशेषयत्वे नन्धमाचस्येव नि्यच्चान-निद्यविकीर्षा-निवशतिज- न्धत्वेन सामान्यतस्तदजन्यनन्याप्रसिद्या पत्ताप्रसिडिपसङः । T- येव सत्या खिडसाधनवारणाय साध्यां रे उक्तानि प्रोषशंभयस्य शावं | (१) योगजधम्मस्य सामान्लद्यणस्य च अमागतगो चरसाश्वात्काश्जनक- त्वेन वार्या, अचर पत्यासश्यजन्यत्वमित्यव जन्यत्वं साधीतृपरम्यरा- साधारण aie] तेनानुभितेः ष्ररम्परर्यां सामान्यप्रबास्सिनन्धत्वैन बारयमिति ध्येयं । _ | ^ दैखरामुमानं | : € प्रत्यासत्यजन्धापादानगाचरापरेाक्न्नानादिमज्नन्य- मिति साध्यम्‌, न्नानाव्यवदहितेाल्तरसमयवन्तौच्छा-तद्‌- व्यवदितेत्तरसमयवतिशतमैनां( जनकत्वं विवधितं न तु न्नानादौनां यैगपद्यम्‌ dates वा अता न साध्याप्रसिद्धिनं वा धित्यारै बाध xf मैवम्‌। योाग- जधम्पेसामान्यन्नानरूपप्रत्यासत्तौनामनागतगाचरसा- AAT तच्जनकप्रत्यासत्तौनाष्च परस्याप्रसिद्गतया तदजन्यस्य साश्षात्कारस्याप्यप्रसिद्गत्वेन पक्ष-साध्यया- विशेषशासिद्या पर प्रत्याश्रयासिद्धः साध्याग्रसिदेख | तत्सि्ञो वा wat तदजन्यत्वासिङ्खः क्ितिजनकादृष्ट- जनकरूति-चिकोषा-साक्षात्काराशं यागजधम्भाद्यज- न्धानामदष्टदारा क्ितिजनकत्वेन सिद्खसाधनात्‌। न च साध्यविगरेषणञ्च सिद्धसाधनवारणाय । तच ज्ञानादोनासुभयजोप- खचणलं विशेषणत्वं वेति विकल्यं मनसि रत्य नाद्य इत्याह, 'योगजेति, सिद्धौ वा तदाश्रयस्वादृष्टदारा जनकलात्‌ Wa तदजन्यवासिद्धे, इदञ्चोपलच्णं साध्ये सिद्धसाधनाच्चेत्यपि zea aaa तु तस्सिद्धावपि योगजन्नानस्य दोषाभावाददृष्टाभावाददृष्टाद्वारकतया तदजन्यतलासिद्धरित्यादे विरोधापातादिति ध्येयं । नाश्य care, “चितिजनकेति, व्या्षियदजन्यलेनेत्यनन्तर चकारः प्रणयः, ते- (९) तदब्यवदितोत्तरच्तणवत्तिछतौनामिति we | 2 <2 तत्त चिन्त raat ताहश्साक्षाश्नन्यत्वं frafada, घटादि दान्ते तद्‌- सम्भवात्‌, EMA Wiel जनकेष्टसाधनतान्नानस्यानु- मितित्वेन जन्यसविकल्पकव्याप्िग्रहजन्यत्वेन साध्या- प्रसिङधख | aq व्या्िवलेन साध्यं सिध्यति व्यात्तिश्च यच यं कायत्वं तज तदुपादानाभित्नजन्धत्वम्‌ इतिरूपा न तु यथत्काय्ये तद्यत्किच्चिद्‌ पादानाभिन्नजन्यमिति। va यच यच काय्येत्वं तज तद्‌पादानाभिन्नजग्धत्बमिति विशिष्य aren faanet काय्यत्वं छित्याद्युपादाना- भिन्नजन्यत्वमेव साधयत्यता न सिडसाधममिति चेत्‌, न, घटे पटे च कायत्वस्य व्याप्तिग्रहः किं प्रत्येकं घटे पादानाद्यभिन्नजन्यत्वेन, तत्तदुपादानाभिन्नजन्धत्वेन; उपादानामिन्नजन्यत्वेन वा, BI घटोापादानाभिन्न- HUTS MAA व्यभिचार णव | दितौये त्वननुग- ततत्तच्छब्द्‌ाभिषेयघटाद्यपादानगतानुगतङूपाभावात्‌ मोभय विगेषणएविर दादुभय विशिष्ट न्नानजन्यलद्पसाध्याप्रसिद्धेरित्यथा सभ्यते श्रन्ययानुमितेः पारोच्छनियमेनापरोचवोजवं साध्यं ्रत- ` एवाप्रसिद्धं fa acy सविकल्यकव्या त्ियदजन्यत्वर्ट पविगेषणो पवणैनं (९) तदुपाद एनाभिकश्नकत्तकत्वमिति we | श रान्‌मानं। १९. थं व्यापकताग्रहः, AMAR खभावात्‌ समभि- व्याहृतपरतया नाय दाष इति चेत्‌ । न । अनुमाने श्ब्दस्वभावेापन्यासस्याप्रथाजकत्वात्‌ | अत VASA देवदत्ता बहिरस्ति विद्यमानत्वे सति हासश्वात्‌, विद्यमानत्वे सति at यदा यच नास्ति स तदा तदति- रिक्ते देशेऽस्ति यथाहमेव बहिरसन्‌ were ति्ठा- MAT पक्ष-दष्टान्तसाधारखयश्व-तस्वयारनुगतयेार- भावान्रान्वयि, किन्तु व्यतिरेकौत्यक्तम्‌। ठतौये fae- साधममेव | अथ सगेद्यकालौनद्णकं न्नानेच्छा-ङतिसमान- कालोनसामग्रौजन्यम्‌ RAAT धटवत्‌ Wee- साममौजन्यत्वेऽदृष्टत्वापत्तिरिति चेत्‌ । न । परम््रति- atrafad: । न्नानादौनां सिद्धावपि द्यणकाजनक- त्वात्‌ उदासौनसिञ्ावप्रयाजकत्वाच्च | रतेन सगोाद्य- कालौनं Bea दणकासमवायिकारणसमानकालौ- नरेतिजन्यमिति निरस्तम्‌ दयणुकासमवायिकार ण- तच चेदं दूषणं न लगतोति ada! ननु सर्गाद्यजन्यवेन न पचता किन्तु द्मणुकल्वावच्छेदेनेव परन्वस्मदादिनापि सिद्धसाधन- aaa पचधमेतावलादौशरसिद्धिः पकचतावच्छेदकंक्याच्च नांग्रतः सिद्धसाधनमित्यखरसादोषान्तरमाह, उदासोनेति, “एतेनेति VR तस्वचिन्ताममौ समानकालौनकृतित्वेन नैर वाप्रयोजकत्वाभ्यामजन- कत्वात्‌ | fast aad न तावद्योगापश्ितरत्य- इत्वम्‌ , असिद्धेः नापि पवेकालासश्वे संति उन्र- कालसम्बन्धित्वं, तन्नत्यवेकालत्वस्याननुगतत्वात्‌ सक- लपवं कालस्याप्रसिङ्खः^। नापि काद्‌ चित्कत्वम्‌ (९) प्रागभावेनानैकान्तिकत्वात्‌(*। नापि प्रागभावप्रति- येागिर्त्व, ध्वंसेनानैकान्तिकत्वात्‌“ । नापि aw सति ama”, सत्ताजातेः waa असिद्धेः स्वरूपसस्वस्य च ध्वंसेऽपि सत्वात्‌ Tee घटः एतद्‌ षटजनकानि- श्प्रयोजकवेनेत्यथेः | हत्वय एच्छति, "किञ्चेति, “सत्ताजातेरिति | (९) ware प्रागभावघटिततया सव्वषां वस्तनां प्रागमावाधिकरण | कालाप्रसिद्धेरित्यथंः। (a) कादा चित्कत्वश् किच्ित्कालाङ्त्तित्वे सति किच्ित्कालढत्तित्व, ग तु किद्दित्कालात्तितवे सति उत्पत्तिमत््ं, तथा सति पामभावेनानेका- न्तिकत्वा दि ्यत्तर ग्र्थासङ्तेः | (३) सकन्षकत्वरूपसाध्यमून्ये प्रागभावे कादाचित्कत्वरूपकाय्यत्वहेतो सक्वात्‌ व्भिचार् इति भावः (४) कपालादिसमवायिकारगनाश्रजन्धे घटादिनाशरे परमते सकत्तकला- मावादुव्यभिग्वार इत्यभिप्रायः, भावत्वे सति प्रागभावप्रतियो गिल यदि हेतुः afe गासिदिने वाऽनेकान्तिकत्मिति विभावनौयम्‌। ` (४) प्रागमावप्रतियोभित्वमिबयेः। दईशरानुमानं। AR त्यज्षान-चिकौर्षा-रत्यतिरिक्न्नानादिजन्धः कायत्वात्‌ पटवदित्यादि । aa विपस्षबाधकामावेनाप्रयाजक- त्वात्‌. अन्यथा. श्रयं घटः रतदट्धट जमकानित्याह- शतिरिक्तादृष्टजन्यः कायत्वात्‌ पटवत्‌, रती सुख- दुःखसाश्रात्कारौ रतज्जनकानित्यसुख-दुःखातिरिक्त- सुख दुःखसाध्यो FST: TATA TAT इत्यादिना नित्यधम्भाधम्मे-सुख-दुःखाञ्रयस्यापि सिद्िप्रसङ्गात्‌ | अयं घटः खजनकानित्यन्नानाचतिरिक्न्नानाद्यजन्धः(९) ‘ae अपरधटवदिलत्यादिना सत्मतिपक्षाञ्च | केचित्त दश्यते तावदमिमतगाहिणौद्दरिये मनानि- वेयतः पुंसामनःक्रियानुक्रलेा यन्नः, तथाच wita- कालौनशरौरजन्यन्नानध्व॑सानाधारकालाधारत्रानज- यद्यपि नेदं दूषणं प्रसाध्याङ्गकानुमानस्य सत्वैघब्मतल्ात्‌, तथापि प्रसा्याङ्गके गौरवादप्रसाध्याङ्गकमेवानुमानसुच्यतामिति मनसि- (१) विषच्तस्य खमिधारस्य बाधकामावेन बाधनिर्शायकाभावेन खनुश्रूल- तकमून्यत्वादि्थः। (2) साचघकाभावमुक्ता बाधकमप्यादह, अन्यथेति | (१) निवश्चानानङ्ोकनतेणां परेषां मते घटस्य खजनकानित्यक्ञानाद्यति- सिकिन्चानाद् जन्यत्व सम्मवतौति भावः। १8 तक्वचिन्तामौ नकात्ममनयेागजनिका मनःक्रिया तन्मनेगि- अरप्रयनानाधारतन्मनेगाचर प्रयनर-तद्गाष्येतरसकल- कारणाधारकालानन्तरकालानाधारा तन्मनःकिथा- त्वात्‌ सम्मततन्मनःकियावत्‌ अथात्‌ प्रयनाधारका- शलानन्तरकालाधारा सा किया सिध्यतौत्याहूः९। तन्न, सगोाद्यकाले ज्नानजनकमनःसंयेागजनकक्रियायां मा- नाभावः पुव्वेक्रिययैव संयेागसम्भवात्‌ ईश्वरवादिनां BAATH | AGA: Twa तत्छमवाय इति व्यथ विगेवणलाशेदं साधनं, श्रत एव जातिम्नमपि न विग्रेषणं, न fe aarfa -परग्प्रत्यसिद्धवमिति भावः । 'पूवेकिययेवेत्युपल््षणं कदाचित्‌ परवंखंयोगेनापोत्यपि द्रष्टव्य, प्रलये कमेवहुणस्यापि सम्भवात्‌(र |, न॒च प्रलयकालोनसंयोगस्य शरौरानवच्छिनोत्पन्तिकतया न ज्ञानजनकलमिति वाच्यं । ग्रलरानवच्छिनोत्पन्तिकलेऽपि शरो- ` (९) सगोाद्यकालौनं TNT तच्जन्यक्नानध्वंसानाधारकाल अआधासो यस्य रवं भूतं यजन्लानं तच्जमकात्ममनःसंयोगजनिका Hala: | (2) तथाच वादृशमनःक्रियात्वावच्छेदेन प्रयन्नाधारकालानन्तरकालाधार- त्वसिडौ सग द्कालोनतन्मनःक्रियायामपि प्रयन्नाघधारकालागन्तर- कालाधारत्वस्य खवश्यमङ्ोकन्तव्यत्वेन सगादयकाजे श्वर परयलाति- रि क्क प्रयलासम्भवादीखरसिडिरिति केषाचिदाशयः | 7 (a) लन्धद्रवयानधिकर कालस्य प्रलयत्वेन TT TR इव जन्यशुकस्य सत्वेपि न प्रजयत्वव्याघात इति ara: | ई्श्राजुमानं। १५ तन्मनेगेाचरप्रयलानाधारः काशाऽप्रसिड Ta”) कि- यात्वस्येव Vga व्यथविश्रेषणन्वश्च^?। fae प्रयना- रावच्छिन्नतादश्रायां न्नानजनकलाविरोधात्‌। एवञ्चाञ्रयासिद्ध areal, ददसुपलचणं व्भिचारोऽपि द्रष्टयः, नोदनादपि मनः- कियासम्भवादिति ध्येयं । यदि Aqsa व्यमिचार- ware, “क्रियावस्येति । “किश्चेवमित्यापाततः. aerating वथ विशेषफलं, मनो गोचरप्रयन्नाप्रसिद्या खध्याप्रसिद्धिरपि रतो गद्ये प्रयत्रासन्भवादिति ध्येयं । यावता तदुन्तरकालोत्यन्तिकलसख् सा- धयितु शक्यलात्‌ तावन्माचरसाघनमन्ययासिद्धवग्द्ास्कन्दितिमिति तवा सध्योपन्यासादिति। श्र्ोपादानपदं खोपादानपरं, agt- दरलन्यरृतिजन्यं चटादि प्रसिद्धं तदन्यलं पचतावच्छेदकं, . श्रत~ - खपादानपदं न स्लोपादरानपरमप्रसिद्धः, न सामान्यपर, ख्ूपोया- दानश्रङ्खगदिगोचरजन्यङ्नतिजन्यलेन शन्दादाववयात्षिरित्यादिदूषए- wears भवति, श्रचोपाद्‌ाम-हत्योमेध्ये न्नानपदमपि प्रवेशनोयं, तेनात्मगोचरषतिविषयसाच्तात्कारादिषु TATA । यद्वा उपा- दानगोचरजन्यरृतिलावच्छिन्नकारणएलाप्रतियोगौत्यथैः, खविषय- खमवेतकाग्ये त्येव तथा जनकलादिति नातिप्रसङ्गाप्रसिद्धो। न (QQ) Sava नित्यत्वेन तन्मनोगो चरेश्र प्रयलस्य ates काज सत्वात्‌ ताटशप्रयलामधिकस्णकालासिद्धिरिति। (२) इखरवादिमते कियामाचस्य अन्ततो भगवस्मयन्नजन्यत्रेन अनि- चासाप्रसक्तेः हेतुशरोरे तन्मनःपदं अथम्‌ | १६ तत््ववचिन्तामणो नाभारकालानन्तरकाला नाधारत्व॑“ अधात्‌ तत्सिडौ मानान्तरादौश्वरसिद्खौ अरथान्तरत्वमिति। अचाच्यते। शहृष्टादारकेापादानगा चरजन्यकछत्यजन्यानि समवेता- नि जन्धानि अदृष्टप्रागभावव्या्यप्रागभावाप्रतिया- चात्प्रगोचरास्मदरादिङकतिविषयसाच्ात्कारादावव्यात्िरिति भावः | नन्वेवमदृष्टादारकेति Bi तद्ारकरृतिमादाय कल्यदयेऽपि दोषा- प्रसङ्गादिति चेत्‌, wa कित्‌ विषचलनाटौ मन््पाटादिसाष्ये- ऽस्दाद्यकरढके मा दव्या्िरित्येतदथं तदुपादानं मन््रपाटादि- नादृषटजननात्‌ । तच विषयगोचरा afata न किन्त कण्ठता- ख्वादिगोचरेति न तदथं तदुपादानं aft तु कालोशरौरे agit पं उत्पलं तत्काल श्रौरगोचरतपश्चरण दित्या जन्यते सा च छतिरदृष्टदारिकेति तद्रपेऽव्यातिवारणाय तदिगेषणमिति सम्यक्‌ । वस्तुतस्तु श्रदृष्टाद्रारकलमात्मगुणण दार कत्वं तेनात्मनि निदिष्या- सनादिङ्ृतिषाध्ये श्रात्मसाचात्कारे नाव्याश्चिरिति त्वं, छतिजन्य- व्यापार विषयताया एव छृतिविषयतारूपल्ादिति । यदि च aat- दृष्टमेव द्वारं तदा यथाश्रुतमेवादरणणोयं । श्रयेतनं जन्यपदं सम- बेतपदश्चाकाशादौ wea चातिव्यात्तिवारणय, तत्पचतायामंगशतो बाधापत्तेरिति भावः। श्रचादृष्टजनकेत्यक्ते ईश्वररृतेरष्यदृष्टजनक- ल्वादिति तद्वारणाय भञ्चन्तरेणाह, दृष्टेति, Veer खजनका- (१) प्रयललानाघार्कान्तामाघारत्वमायाति न तु प्रयलानन्तरकालत्वमि- fa we | | ४, क + nas दै्रागुमानं | १० ग्बुपादानमेाषरापरोा्न्नान-चिकीर्षा-लतिमज्जन्धानि सखजनकादष्टोत्तरापादानगाचरापरन्नान-बिकौषा- gout, व्याभिख काशिकौ तेन यदा तादश्शतिप्रागभावस्तदा खजनकादृष्टप्रागभाव इति व्याप्तौ तददृष्टजनकशत्यादिप्रागभाव एव तथा निवेहतोति तदन्या छतिदयो अदृष्टाजमिका श रहूतिच नित्यत्वेन प्रागभावाप्रतियोगितथा विश्िष्टाभावसत्वादिति ara: | 'खजनकेति, सखजनकादृष्टाधिकरणएचणोष्रचलण्न्तिः ङुलालशश्चा- नादिः, ईश्वरश्नानारेख्च नित्यतेन सकखच्चणटन्तिल्वादिति भावः। नन्वनलुगमात्कथं खान्तभविए away इति चेत्‌, इत्थ, श्रननु- गमेन तावतामनुपख्ितिर्नाभिमता उपस्ितावपि व्याष्यगरहो वाभमिमतः, श्राद्ये जन्यवरूपेष् Paws सामान्येनासन्तोग्धयोप- स्यापितेषु तव्ननकादृष्टलेनेव तावताभुपखितेः, sag शदितो- ऽपि न, श्रसम्भवात्‌ । नम चोपस्थितावपि saa सवषां खलस्या गनुगमेन जन्यत्समानाधिकरणात्यन्ताभावप्रतियोगिला- प्रत्येकं कथं afaay इति are गन्धव्या्यलस्य yaaa नासम्भवेन MAM AAAS यव्यात्निलच्णप्रकरण एवास्य प्रद- श्नात्‌ | न चेवञुपादानपदमपि सखोपादानपरतया कुतो नाभ्वु- पगतं कथं वा yeas खाम्नभवेण व्यात्ियहो दूषित इति वाश्ं। तचाप्रसिद्या व्याघ्ययदात्‌ । न हि अन्यत्वाधिकरणतयो पस्थितानां यावतां तव्जनकादृष्टोपखितिवन्तदुपादालगोचरा रतिरपि प्रसिद्धा, दित्युपादानाप्रसिद्धः परत्येकभरसिद्धिं विना प्रतयेकवयाघ्ययरहात्‌। म हि ॥ १८ तस्वचिन्ताममो छतिमश्छम्धानि वा अपराघछन्नान-चिकोष-प्रयल्नवि- षयौभवद्पादानानि वा समबेतत्वे सति प्रागभाव- प्रतियागित्वात्‌ यदेवं तदैवं यथा धटः तथा चैतानि यक्किञ्चिन्तादृश्प्रसिद्धिरन्यनेवाज्ापि asia: यद्वा qq प्ो- छृतपरमेव तष्जनकाद््टोत्तरवतिनौो चटादिशृतिरिति भवति घटारेदृष्टाग्तता । न च यक्किथिग्लदुन्तरवभ्तिवमदृष्टजनकषतावपि VIN as न॒ चटजमकशतावपोति वाच्यं । ददानौ नमते मापि पद्विशरेषण्णात्‌। म चेवं प्राचौने व्यभिचारः, हेतावपोदानो- wan विगरेषण्णादिति खवेमवदातं । ‘satel तादृग्रन्ञानवि- षयोपादानसममेतानोत्ययेः, यथे-खड्थेयोरजा विवङितलात्‌ दति we । यद्यणज रत्यचेत्युचितं न लपरोखेति चट इति वक्येऽगधट- canary, तयापि wares बाधः, साखा wife परग्मत्यसिद्धिरित्युभयसिद्धापरोकखेत्युक्त, तदव्य शिक्गा- दिकरण्कत्वं तच्चोभवषाधारणमेवेत्यवधेयं । aq कर्माणि तक्व- श्रमोत्यन्तिप्रतिवन्धकाधमेध्वंशदारोपयब्यन्त दूति मते खात्मिन्त- WARIS सत्मभोचरथा प्रतिषन्धकाधमेध्यंखदास अजिते सखात्मसाचात्कारे नो क्रपशतावच्छेदटकमस्ति, fy aw यागादि. खमाछ्थं नमस्कार दिशूतिष्च Wea नमसकारष्य Ara तथा मानघश्चागविथेषलेनातममोचरः घ प्रयवो विन्नध्वंखद्ारा यामं SAA अ्रदृष्टादारकसोपादागगोषरजन्यशटतिषन्यो चान CAE i ~या ~ +न, ll - गन हईैखरानुमानं। १९ तस्मात्तथा | Tay कस्यविदनन्तभावेऽपि तदा- दाय तथेव निरुक्तस्य पश्षत्वनिर्देे समृ हालम्बनरूपै- चानुमितिरत्यद्यते। न च अनग्धङत्यजन्यत्वं तावदमनु- मलेधेकरूपाभावेन ग्रहौतुमशक्पमिति वाच्यम्‌ | जन्ध- छत्यजन्धत्वं fe जन्यरतिजन्यान्यत्वमित्यन्धत्वेन रूपेण सामान्यलक्षणया तावतामुपस्थिवेः। न च जन्धत्व- विशेष खव्यावन््या प्रसिद्धिः, प्रमेये घट इतिवदव्याव- ` त्ेकत्वेऽपि तदु परक्तबुद्धेरुदे श्यत्वेन तस्यो परश्जकत्वात्‌ उक्तान्यतमत्वभेव THT Aes | HATA घटभेक्ता न पट- व्याञ्भिरित्यत are, उक्तेति, ay तत्र तदुभयं दारमेव न प्रथमे- ऽदृष्ट्यैव Wis कल्प्थद्‌ रितध्वंसतोऽपूर्वैस्य लघुलादिति वच्छ- माणलात्‌ | fata मङ्गलस्य विन्नध्वंसो न द्वारं किन्तु स एव फलमिति यागर्हत्छतिजन्य एव नेति वस्तुगतिः। यदि च यः कश्चिदेवं त्रयात्‌ तदा तन््तेऽपि न नः चतिरित्ययेः, तदाह, “श्रनन्तभविऽपौ ति | 'उपरक्रति, उभयसिद् प्रयोजनवत्वं तन्तं न तु प्रथोजनस्योभयसिद्धिरिति wa ननु सकटेकते विवादात्‌ साध्या- न्तरेऽ्यान्तरमित्यत Be, ‘Saf । न चेयं परिभाषेत्यार, त- दरति, स्वलोक लिद्धलादस्याधैसेति भावः। ननु सत्ते सतोति प्रसाध्याङ्गकतया उक्तं समबेतलमपि समवायलस् जातिलाभावेन नित्यसम्नन्धलमिति fae तच्चान्धतर सिद्धं aad समवायस्ा- Ro avafantaat कर्तेति” व्यवहियते | रवष्ड शब्दपफात्कारादौनां Ta वैव । नानेच्छादीनामपि cara सन्दिग्धानैकान्ति- कता उपादानस्य सिद्त्वेऽप्य॒पादेयस्यासिद्त्वेन तद- रया तापि चिकीर्षा । यदा va 8a चन सम aad विश्रेषणं तेन ध्वंसेाऽपि पक्षः साध्ये च उपादान- पदं कार णमाचपरम्‌, शअनुपारेयमेव वा जन्येच्छा- छत्यजन्यत्वश्च wa विवक्षितं तेन क्तिध्व्॑स्य afa- जन्यत्वेऽपि? इच्छाजन्यत्वाभावात्‌ waar | fafata नित्यलात्‌, किञ्च ana ्वंसोऽधिकरणात्येवेति साध्वमपि aar- स्लोति व्यभिचाराभावात्‌ विग्रेषणोपादानमेवान्यतरासिद्ध। नच द्मणकध्वसार्दिव्यभिषचारवारणाय तत्‌, तच जन्यलस्भावादित्य- सखरसादप्रसाध्याङ्गकत्लाघवात्‌ कल्यान्तरमाह, यदेति । ननु RATT तस्य शब्दाटावंश्रतः सिद्धसाधनं। न च पताव SCANT एव तत्‌, तक्मतावलम्नने जन्यमाचपच्ताया एवाचत- त्वेन एतावदायासाचरणएगौरवापातादित्यत-श्रार, “श्रतुपादेयमेवेति, तदलुपादायाधिकरणपदमेवोपादेयमिति भावः। न चैवमपि शनब्दा- दावंश्रतः सिद्धसाधनं, dude: शब्दानधिकरणएत्वात्‌ किन्वधि- करणएतावष्छेद कत्वादिति मावः । शदच्छा-लतोति, Wa ज्ानेच्छछा- (१) न तत्कत्ततौीति wo | (२) खध्वसम््रति खस्य कारगत्वादिव्यादि | ईैरानुमागं। RL TUE । न चाद्धुरे सन्दिग्धानैकान्तिकत्वम्‌, पंक्ष- . पक्षसमनै रपेश्चे ण. घटादौ निशितव्यात्तेसिङ्गस्य तया- द्‌ शेनेनेभयचातुमित्यविराधात्‌, न त्वनुमित्यारन्यो- ऽन्यापेश्षत्वं ATA: स्यात्‌ । प्रतिन्नाया अवि- षयत्वात्‌ AY पक्षसमव्यपदटेशः | न WRT पक्ष- तवेनानिदेशात्तच न पष्छधम्बेतान्नानमिति वाच्यम्‌ । सिषाधयिषाविरहसदछतसाधकप्रमाणाभाववति लि- क्रन्नानस्यानुमितिमाषकार णत्वात्‌ तञ्च सितै पच्वा- वयवेन BRC खतरवेति» न कश्िदिशेषः | यदि च ननि हत्यजन्यलं विवक्षणोयं श्रन्यथा प्रतियोगितयेच्छाया विरो धिगृण- तेन Ba च जनिते इच्छाध्यसे पचतावच्छेदकाव्या्यापत्तेरित्य- wal ननु ध्वंससाधारणपचले चर मद्‌ःखा दिष्वंसे खजनका- प्रसिद्या साध्यासम्भवः तस्य भोग -तल्छाघनेतरतया श्रदृष्टाजन्यलात्‌ श्रतस्तस्य पच्व हिभांव एव कन्तेवयोगत्यन्तराभावात्‌ एवश्च सन्दि- ग्धानेकान्तिकं तज मा श्छदिति तदथं कञिदुपायोऽवश्चं वाच्यः ` तथाच किमित्थमायाखगौ रवेण प्रत्यचपकताया एव तथासत्यविकल- ल्ात्‌। किञ्च पचतावच्छेदकस्ान्योन्याभावतया तस्य च तन््तेऽप्रसिद्या आश्रयासिद्धिरिति मनसिरत्य प्रत्येकपचतामेव सिद्धान्तयति, (९) ugar व्यभिचारो न दोषायेति निवमादिब्यादि। (२) aye sua रखवेतौति wo | RR तश्वचिन्तामणैौ धित रेतुनिश्चयद्‌ शायां अङ्रस्य हेतुमत्तया न नि- SIMS क सन्दिग्धानैकान्तिकत्वम्‌ | । रथ पञछ्समे साध्याभावसामानाधिकरण्यसंश- aia हेती anfaae शव नेत्पद्यते उत्यन्नाऽपि वा बाध्येत) इति चेत्‌, afe महानसेऽपि धूमे व्याप्ति ग्रहा न स्यात्‌ भूताऽपि वा बाध्येत सन्दिग्धवहिक- पवेतापवतधमवतामेकधरम्माभावेनापशत्वात्‌। तस्मा- त्साध्यसन्देहवति हेतुनिशया न दाषः, किन्तु गुख- त ज णया मो, क “चितिरिति। "तस्मादिति, विपचद्टत्तिवं व्यभिचारस्तद्धोः प्रतिब- ज्धिका सा चेह नास्तोति भावः | खाथ्यसन्देदवति अलुमितिविषयस- ANIMA, न तु व्यापकसन्देहवतोत्यथौ यतिरेकिणि तस्यादोष- arfefa धेयं ‘faPefa, पचतासश्नकलादिति ata: । “श्रन्ययेति, तथाचानुमित्यन्यथानुपपत्येव तादृ श्रसंश्यान्यसाध्याभाववदगामिल- (१) सन्दिग्धसाध्यवत््वरूपेय परच्तसदृ श घम्भगन्तरावच्छदेन वयभिचार- संग्रयादिव्यथः। (र) व्यभिचारसंगशयस्य न व्या्ियदप्रतिबन्धकत्व पि तु वयभिचार निखयस्येव, अतः प्रतिबन्धक्षाभावादुत्पन्नोऽपि याक्तियहः अपा माश्य्र ङ्ाकवलितो भवति, तथाच प्रामाख्रय्यहानाख्कन्दिति- व्यािनिश्वयस्यानुभिति कारत्वेन तादृशन्नानस्य नानुभितिहेतुत्- fafa ata: | (द) ya व्यभिचारसन्देहात्‌ धुमधम्मिकष्यापिग्रइस्य ay कवलितत्व स्यादिव्ययः। ईशरानुमानं | | RR रव, अन्यथामुमानमाचमुद्छिश्चेतः । पशादन्धव- तद्ुषखमिति wea तच प्ान्यत्वं सिषाधयिषित- साध्यान्धत्वं यदि तद्‌ानपेक्ठितानुमितिनं area” | अथ सन्दिग्धसाध्यान्धत्वं साधक-बाधकप्रमाशाभाब- विषयान्यत्वं aT तदा अ्र्करेऽपि तन्नास्ति) । श्रथ संशयस्य प्रतिबन्धकत्वं न तु तच्येत्यथौ ate) यन्नु विपचवाधकेन afar तस्य तादृ शसंश्यस्याप्रतिबन्धकल्वमेबेति । aq) तणा सति aaa निवेष्िः स्यादिव्यारितक्षाणामपि पक्ोयवद्किविरह- सन्दे हनिबन्धनस न्दिग्धानेका न्तिकप्रतिबन्धेन मूखगरेचिष्यादनवता- रात्‌, तथाचान्बयाशुपपत्या तदन्यं श्रयः प्रतिबन्धक इत्येव श्यायः, श्रत एवोपाधिसं्रया हितस्तादु श्व्यभिचारसंश्रयः प्रतिबन्धक एवा- सावंचिकलेनाशुमानमाचोच्छेदागापादकलयादिति | मतु प्रत्येकपच्चये (९) तथाच हेतौ लाध्यसन्देहविदयेव्यधम्मिरूपप्रटत्तिलनिश्रयसखान- भितावपे्वगोयत्वेन तादृ श निश्चयस्य गुणत्वमिति ara: | (२) WII साध्यसन्दहवति हेतुमिखयस्य दो षत्व, चनु मान माचमुच्छि- दयेव सिषाधविषानधौनानुमानमचोच्छेद शापादेव, तादट्रामुमान- माच साध्यसन्देहवति हेतुनिश्यस्य सत्वादिति ara: | (९) नपेच्तितानुमितिन स्यात्‌ खवुभत्सितशचसम्मदाद्यनुमितिनं स्या- दित्यः, तच पत्तस्यामि सिघाधयिषितसाध्यान्यत्वेन ययोक्षपत्तान्य- त्वस्य सत्वादिति भावः | (४) खच साधकप्रमाय साध्यनिश्चयः, बाघकप्मायं बाधनिश्चयः, तद. मावविषवश्वं fatwa ageaqufaae | (५) तादश प्तान्यत्व areas: | zB arafantaat प्रतिन्नाविषयान्यत्वं तदा ararafrarea:” 1 नि- यत विषयन्नानाजन्धत्वेन पक्षविभेषणात्सवेविषयन्नान- fafe:, साध्ये च ज्नानेच्छा-प्रयन्नानां विशेषणत्वेन वि- शिष्टसाधनत्वं frafadt तेन न तदुपलश्ितश्चेषत्ेना- परत्येकोपादानाभिन्नसिद्धावपि नेश्वरसिद्धिरिव्यत sre, “नियतेति, न च सति बाधे तत एव तदसिद्धिरसति च बाधे विग्रेवणं बाधितमकिञ्चित्करध्ेति वाच्यं । बाधप्रतिसन्धाना्थमेव विगरेष्ण- दानात्‌, चित्यव्यवदितप्राक्षाले शरौराद्यभावेनोत्पशञश्चानाद्यषम्भवात्‌ तज्नित्यतापयेवसानादेव तस्य सवेविषयतलनियमेन agat नियत- विषयनश्नानानन्यतया बाधस्य aafefa भावः । ननु योगिमः सवेविषयकश्चानमनादौ संसारे चित्थादिपूवै कदाप्ावश्छकमिति तदा्रयोग्धतात्मनोजनकतयार्थाम्तरं स्यादित्यत we, “साध्ये चेति, तथाच चित्यव्यवहितप्राक्षाले तदिशिष्टासल्वाजेदं दूषणमिति भावः, “नार्थान्तरमिति.२, यद्यपि न सिद्धसाधनमिव्युचितं श्रदृ्टद्रारात्म- माचस्येव कितिजनकल्वात्‌ तयापि a: fafaaafeanrara एव apa: चित्यवहितप्राक्षाले च तादृश्न्नानादिश्यन्यस्तमादाय (९) परार्थानुभितावपेच्तगौयस्य न्धायस्य खार्थानुमितावनपेच्छणौयत्वेन तच UAE ताद श पत्तान्यत्वाव्‌ खार्थानुमिल॒च्छेर इति मावः। ` (२) ‘a तदुपलच्ितच्ते्र्ेगार्यान्तरम्‌' cara “तदुपजस्तितश्तेवष्चेन गार्यान्तरमिति कस्यचिग्मुखपुर्तकस्य पाठमनुद्टत् (नार्थान्तरमिति पाठो छत अलोकषतेति सम्भाश्यते | Svea | Ry WAT | सामान्यतोऽपि साध्यनिरेशे पश्षधमता- बल्ञेनाभिमत विशेष सिदिश। नग्वायसाध्यदये घटाश्यु- पादानगाचरापरान्नान-चिकौरषा-छतीमामेव जन- कत्बमायातु इत्यथन्तरम्‌। न च तेषां व्यभिचारात्‌ धित्यादा न कारणत्वमिति वा च्यम्‌। अनादी प्रवाहे कस्यचित्‌ कदाचित्‌ श्िति्यशुका दिपूरव्वषटा्युपादान- गेाचर च्रानादिसश्वात्‌, न च सगायकालौनस्यापि पक्च- त्वात्तजेशचर सिद्धिः | cunts तदसिद्धेरिति चेत्‌। न । चानादौनां बयाणां खविषयसमवेतकायय' प्रत्येव जन- wed स च सुक्रलं विमा म तथेति तख्छादृष्टदारापि न fafa- भवकममिति न सिङ्कसाधनं किन्वर्थाकरमेव शदधितमुचितमिति चषक न चाथामरमिति। श्रत एव थः चि्यव्यवदितप्राक्षाले विश्चि- एणद्धतुतेन सम्भावितः तज यन्नाकरं निराकरण्णय करिखत ch | . req ्ानादौनां विगरेषणतलविवकयोक्त । वदतो थदि तादृ्राक- waa बाधितं तदा म विग्रेषणलं गवो पलचणवं विवकणीयं, अपि तु सामान्यत एव तद्‌ाअयजन्यतवं तथापि बाधादेव नार्थान्त- रमित्याह, “सामान्यत इति । ear नियतविषयेत्यादि भ fare कोयं सामान्यत एव साध्यसाधने पचधर्मतावला दिभेषपय्धवसाना- दि्धभिपरे्ेतदुक्, अत॒ एव ननवा्यसाध्यदय wafer श्रन्यया नदरुत्थानगप्रधङ्गादिति ध्थेयं । "परम्मतौति विभिष तदनिदश्रादि- व्यैः | 'खविषयेति, खविषयासितकायै प्तोत्यथेः, .शिव्यादाविति, 4 a¢ तत्वचिन्तामयौ कत्वावधारणेनैतदनुमानंस्य तदविषयत्वात्‌। श्रत शवा- न्धोपादानगाचरापराक्षन्नाना्यजन्यत्वेन Vals ToT मपि न युक्तम्‌। ठतौयसाध्ये तु नान्तरं faaret - घटाद्युपादानासमवेतत्वात्‌ | ननु सामान्यलक्षणादिः- प्रत्यासत्त्या ित्यायुपादानगा चरः यत्‌ प्रत्यक्षं तच्जन्ध- त्वमेवास्तु TATA न प्रत्यक्षं न वेच्छा-प्रयनो तथोः समानाधिकरणन्नानाविषयेऽसच्वात्‌°“। न च तादशप्र- त्यासन्यजन्धत्वं प्रत्यक्षविश्रोषशं, परम्म्त्यसिदधरिति 87 I न । द्रव्यत्वेन न्रानलक्षणया वा कपालगेाचरग्रत्यकेऽपि घटादौ अकठेकत्वात्‌ feast सकदकत्वनिर्वा हकं भानं सिथ्यददिलक्षणमेव सिध्यति । न चावयवविभाग- दारा faanfeg जलक्नेपात्समुद्रादिष्ु इस्तधेपात्यर- ` माणुदयसंयागे च हइ्यणकेषसदादिकठेकत्वादं शतः सि- साधनमिति वाच्यम्‌ as हि सितिनाओे अरसरदा- दौनां कठत्वं न तु खण्डित श्रवस्थितसंयोगेभ्य रव ताद्ग्रञ्चानस्य जनकताबाधेन पच्धमेताबलादेताद्शज्नानसिद्धिरिति भावः । ‘a चेति, wa प्रत्येकपचल्वाज्ञाद्यकितित्वादिना परग्मत्यसि- efcfa चितिलादिनैव तद्वाच्यं तथा सति सिद्ध सांधनश्द्धा द्रष्टव्या, श्रन्यथा सामान्यतो विशेषतो awe एवं सिद्ध साधनानवकाश्यात्‌ ee ~ (१) समानाधिकरणनच्चानाविषयत्वादिति ae 1 दख रानुम।मं | २७ AIM: सकंलतदु पादानगे चरत्नानेच्छा-छतीनाम- भावाच्च । अत रव इरकेऽपि न कठेत्वम्‌ जलघ्रेपाद- धिकपरिमाणकसमुद्रादेः सपक्षत्वमेव धटस्येव । ननु घटे साध्यविकलत्वम्‌ अन्वय-व्यतिरेकाभ्यां न्रानादैरेव जनकत्वात्‌ न तु तदाश्रयस्य धभ्विग्राश्कस्यान्वय- व्यतिरेकस्य वा ग्राहकस्याभावात्‌ ।. न च धर ्रात्म- अन्य उत्य्निमच्वात्‌ न्नानवदिति वाच्यम्‌। श्रात्मस- मवेतत्वस्योपाभित्वात्‌^ घटः आ्राकाश्जन्ध उत्पत्ति- wer शब्दवदितिवदप्रथाजकत्वाच्ेति° चेत्‌ । नै वम्‌। प्रयलवदातमसंयेागशेष्टादारा घटहेतुरतः प्रयलन- इव Sate हेतुः। न चात्मसंयेोगे सत्यपि प्रयलनं उभययापि पचाप्रवेश्रादि ति ध्येयं । सकलेति, ज्ञानानुरोधात्छकले- त्यक्त सच्छा-शतो तु चित्युत्पादानेकदेओे कापि नेत्यवघेयं । ्रधिक- परिमाणेति, wa प्रचेयजलविन्दु-समुद्रयोरेवावयवतेनोभयोपादान- गोचरसाचात्कारादिसभ्भवादिति wa) "चरसेवेति, एतेन az (९) च्ात्मसमवेततवस्य निखितसाध्ययापकतवे सति साघनाव्यापकलात्‌ उपाधित्वं | 7 (२) श्चप्रयोजकत्वात्‌ नुकूलतक र न्यत्वादियथेः, खनुकूलतकौ भावेऽपि : यद्ुक्तानुमानप्रामाख्य तदा घट अाकाश्जन्य उत्पत्तिमनच्वात्‌ We | वदित्बनुमानस्यापि प्रामाख स्यादिति | RS | वग्वचिन्तामणौ विना म Weft naa रव तत्कारणं, असमवायिकार खं विना कार्यानुत्पर्तः«। न चात्मसंयागस्य कारशत्वेऽपि संथेगे परि चायकमावमत्मेति वाच्यम्‌ | संयागमाच- स्याकारखत्वेन संथागिविश्रेषितस्य हेतुत्वात्‌ । आआ- प्मसंयागव्यतिरेकप्रयुक्तक्रियाव्यतिरेकस्यासिदहेनात्मसं- यागः कारणमिति aq i न। या क्रिया व्यधिकरख- यदौयगुणजन्या सा तत्सयागासमवायिकारसिका © देव पलतामवच्छेद कावच्छिन्लतया सिद साधनाप्रसङ्ग इति चितं । 'आत्मति श्रात्मटत्तिवस्येत्धयेः । “या क्रियेति थः we: सखष्यधि- करणयदौयगणाभावप्रयुक्षाभावप्रतियोगौ स तत्ंयोगासमवाथि- कारणक Cae, तेन व्यधिकरणय्रदणात्‌ गृरुतववदरव्यखणो मजन्या्यां गरुत्वजन्यपतनक्रियायां गुणग्रदणात्‌ खाञ्जयावयवसंथोगाजन्यतच्छ तस्यामेव न व्यमिशारः, ईरन्नानजन्यत्वेऽपि कियाया मेश्रसयोगो- ऽखमवायोति तदभावप्रयुक्रेति वाच्यं । न fe नित्य्यापकाभावः (९) aura चेद्यां परति असमवायिकास्यं शरोरात्मसंयोगः, TIA निमित्तकारणं ग weaafanca aaafantce wil? ख- werner, म fe निसित्तकारणनासमवाथिक्षास्णस्य सम- वायिक्षारगस्य वान्ययासिदधिः। (२) art नित्यत्वेन सन्वमू त्सं योगानुयोगिषेन च शव्बेदेव मूत्तात- संयोगस्य सक््वात्‌ तद्यतिरेकेण करियाग्यतिरेक्षासिद्धिरिति ara: | (a) Rerenfanat खब्यधिकरयो य ्यात्मद्युणः प्रयतः TRA मात्मसयोगासमवायिकार कत्व सिद्धमिति | हैराजुमान | Re यथा स्यग्रवदेगद्रव्धसंयेगजा कथेति व्या्या Ay: | न च क्रियाया मुलमाजसमवेतासमवाचिकारखकत्व- नियम इति area कायमाबाभिप्रायेख waret व्यभिचारात्‌ बिशिष्याप्रयाजकत्वात्‌ असमवाचिका- रशसंथागा चयस्य तत्कायंजनकत्वनियमाच | अन्ये तु अनुक्रलकतिसमवायित्व॑ sae न तु ama सति रवात्‌ waft कारक्व्यपदेशया- भियक्तानां सविशेषओे सैति anata” रति पयेवसख- श्व । रवं नानेष्छा-छतिजन्यत्वमेव साध्यं तदाश्रयत्व- मेवेश्चरस्य कत्वम्‌ | स्वति, frags waar” चटरूपादौ व्यभिचार बारशख । wa कियात्मेन हेतुना anfarearng fatufa, न चेति, प्ागुक्देतौ ant ्यचिनोति, रसमवायौति, जग- wave aad, असमवायिग्रदणच्च ्रतामिप्रायेणेति ध्येयं । ‘wa लित्यसरद्विभावभं, तदौजमिदमेव यदिगेग्यवाधेन ख~ विरेषणे होत्यादिन्यायावतार इति waa कारक दति । (x) aT तदजुकूलक्कति मस्वमाचं न Qasr सति aA. afaar जनकत्वं गस्याव्यावत्तकल्वादिति areca | (९) afaitea fe विधि-निथेधौ सति fete अन्वयनाधे विरेष्- quagiaa इति Marae | Re तज्चचिन्तामयौ अथ घटे छतिसाध्येष्टसाधनतान्नानं चिकौर्षादारा हेतुः तच्च न nae चिकौर्षा विषये अनागते इन्दि यासन्निकर्षात्‌ किन्तु अनुमितिरूपं तथाच साध्य- विकलेादष्टान्तः साध्याप्रसिदिर्वा दाष इति चेत्‌। न । सिद्धदच्यसिञ्चविषया fe afa: सिङ्विषयप्रत्य्रे सति सम्भवति । न हि खद्‌वयवानां संस्थानविशेष रतिसाध्ये्टसाधनतानुमिताव्यवयवस्य प्रत्यपतेाप- fafa विना nefe श्रत रव यागे शब्दात्तदुपजौवि- लिङ्गादा कतिसाध्येष्टसाधनत्वेऽवगतेऽपि हविरादौीनां प्रत्यक्ेणानुपस्थिता न प्रटत्तिः।. न चेापादानप्रत्यक्षं प्रवत्तकन्नानापक्ौणं) | अप्रत्यक्ष परमाशा तत्क्रिया यामिष्टसाधनतान्नानेऽपि प्रदत्यभावात्‌ । nefafe- पयस्य AERIS: प्रत्यक्त्वात्‌ न शब्द पत्कारादिना व्यभिचारः। न चाभिमतग्राहकेन्दरियसंयागार्थं मनसि प्रयलजन्यकरियादश्नाड्भिचारः, अदषटसदकछतत्वगि- fgau fe मनेवहनाडोनामुपलम्भेन तद्ोचरमप्र- wary नाडौक्रिया ततः स्यश्वदेगवन्राद्या नादना- (९) इन्दरियासामर्थयादिति we) (२) प्रवत्तक यत्‌ कतिसाध्ये्टसाधनताक्लानं तेन उपरच्तोयं अन्य्था- सिडभित्थः। शर Tyas | gt waafa fat Ag प्रयन्नात्‌1 अत श्व अलाद्यभ्यः वहारमकात्सगंहेतुनाङौनामनाद्यभ्यासवासनावशत्‌ चअटष्टसइकछतत्वगिन्द्रियेणापलम्भात्‌ तङ्ोचर प्रयः | aad घटादावनुमितिजन्यत्वदशंनादीश्वरे अनुमि- तिरपि faga यथा प्रत्यक्षस्येद्द्रियजन्यत्वेऽपि नित्यं तदौश्वरे तथानुमितेलिंज्गजन्यत्वेऽपि सा तथ निन्धेव अनित्येन अनादिद्णका यजननादिति चेत्‌। न । ख- मुख-दुःखाभावादिसाधनतानुमितेहिं हेतुत्वं षटारै एौतम्‌। न च भगवति शरोरादष्टाभावेन सुखमस्ति, ता न छित्यादै तस्य तथानुमितियथार्था सम्भवति। न ख ताहगनुमितेरनुमित्यन्तरस्य वानुमितित्वेन घटाद प्रडत्िविषयप्रत्यक्वद्वेतुत्वं श्हौतमिति नेश्वरे aqfafa | ननु देषजन्यकृतिसाध्ये चिकीर्षा विरष्ा- द्मभिचारः तद्‌ दृष्टान्तेन शित्यादै देषसाध्यत्वादौश्वरे ‘a च भगवतौति, waft खख-दुःखमतन्त्रं खेष्टलम्तु ` तथा श्रस्ति चेश्वरस्य ae विश्वस्यैव तदिच्छा विषयत्वात्‌, तथापि खेष्ट- साधनतान्ञानवेन जनकलं लाघवात्‌ भ तु तथातुमितिलेन, अरि च भगवति Seaway प्रत्यचरूपं विश्वगोचरल्ात्‌ anae- Sarre: । तदिदमुक्तं म चानुमितिलेन saa इति । मनु चिकौषांपदं शतिजनकजातौयगणएपरमित्यत we, arena, शश वश्वचिन्तामणौ दे षोऽपि भवेत्‌ देषवतः संसारित्वे भगवतेाऽपि तथा. त्वाप्तिरिति" चेत्‌ । म। न fe सर्पादिदेषादेव लाश्ानुङ्खलब्धापारे रतिरत्पसुमहति। प्रयाजन- मन्तरेख Rare दुःखेकफखे रतेरनुत्पत्ेः किन्तु दुःखसाभनध्वंसं तत्साध्यदुःखानुत्पादं वा फलभुदिश्च तत्सापनताच्चानात्‌ तथाचेष्टसाधनतानच्नानात्‌ तचेच्छा- श्वेति सैव छतिकारखं क्पत्वात्‌, देषस्तु परम्परया age: कुतस्तहिं देषसिदिः we देष्मौत्यवाधित- ‘af’ प्रडन्तिरित्ययेः, एवमयेऽपि, carat निरन्तिलचपयलख एवमयेऽपि, wast frePrereweere देवजन्यलादसम्भवः, प्रटन्ति प्रत्येव समानविषयताखाघवेन चिकीर्षा हेतूने तु भिन्नविषये इईषोऽपि, निन्त परति तु इदेव एव खभान- विषयतया Fat तु भिन्नविषया fears ग च प्रटक्षिविरइ- एव निद्न्तिः, वेपरोत्यापन्तेः(९) । aR कुसुमाश्चलौ “प्रटन्तिप्रयमो रामाजिदन्नस्द देवादिति, अन्यथा विकोषेया देवान्ययाबिद्धि- रित्ययेवाबिद्धरवेपरोव्यस्यापि सुवचत्वात्‌ यत्रेच्छा तदभावे देषनिय- भात्‌। ग चेवं कथं व्यभिचारोद्धारः, fren: करियाविरेतुवेन ्रन्तिषाध्यता नियमेन च कायाणां चिकौर्वाजन्यलनियमात्‌ | गत्वेव कत इत्यादि न्धः कथं, शत्यं, कुतस्तरिं देषः Peat arcar- रमेव fret: स्लोक्रियतामित्यार्ेपे wy देश्रत्यबाधितारुग्यव- (९) सथा स्यादिति खर | (२) विनियमकाभावेन पडन्तेनिडक्निविर इत्वापत्तेरिबधेः। श्खरानुमामं | | RR प्रत्ययात्‌ । A चादृश्यस्य कत्तरनु पलब्थिबाधः, अ्रनुप- Waa बाधकत्वे अतौन्द्रियाच्छंद्‌ात्‌^ येग्ा- नुपलम्ेखासिङ्खेः परमात्मने ऽयाग्यत्वनियमात्‌, शश- रङ्गप्रतिबन्या च नाहश्यमाचनिरासः परमाणवादि- स्वौ कारात्‌ । नाप्ययेःग्यकठृनिरासः, चेष्टया न्राना- दिमतः पग्मात्मनाऽनुमानात्‌ परग्मरति तस्यायेग्य- त्वात्‌ | नापि अङ्गे पशुत्ववदप्रयाजकम, कतुः काय माच कारणत्वावधार णात्‌, प्रतिबन्धिमाचरस्य चादू- षरत्वात्‌ । शे पशुत्वनायेग्यश्ङ्गसिङ्धिः कुता नेति चेत्‌ । al श्थेान्तरत्वात्‌ विपक्षे बाधकाभावेन ainfas: आङ्गत्वस्य येग्यसंस्थानविश्चेषव्यद्यत्वेना- ae विराधेन शङ्कितुम शक्यत्वात्‌ शे ङ्ग स्यात्यन्ताभाव इति सवेषामबाधितप्रत्यषबाधित- त्वाच्च | अथ छति-कायेयेानान्वय-व्यतिरेकाभ्यां व्या- fame: त्वन्मते व्धापकरतेः सत्वे ASN समये वा सायसाचिके aa न ततोऽन्यत्कारणं कल्प्यमिति whet तदभि- प्रायादिति। ननु यत्छमवायोत्याद्यन्वयानुविधानात्‌ तदाश्रयत्वमाज सिध्यति न तु तत्कारणलं as fag तदाश्रये तु श्राख्यत्वावच्छदे- . (९) चक्तराद्यतौन्दरियाणा सन्बेदेवानु पलम्भात्‌ अनुपमः vata तेवा- मुष्छेदापत्तरि्यथंः। | 5 २४ | ज्व चिन्तामौ छृतिमाचव्यतिरेका निरूपणात्‌ ५ | नित्यङूतेरन्वया,पि न हीतः वड्भिमाचव्यतिरेकाऽस्ति गद्यते चेति । a चैवमाकाशात्मनारप्रसिङ्धिः समवायिमाच्स्य व्यतिरेकानिरूपशेन कार्थं समवायिकारणजन्यमिति व्याप्तेरसिडरिति वाच्यम्‌ । समवायिकारणत्वग्रहे fe तत्सं सर्गाभावेाप्रयाजकेा निमित्तमाचस्ाधारण्त्वात्‌ किन्तु यत्समवायि aa काय्य यन्न समवायि तच नेत्यन्याऽन्याभावमादाय काय्यं समवायिजन्यमिति व्याप्निग्रहसम्भवात्‌ समवायत्वेन तयार न्योऽन्याभावे- ऽस्ति aga च^। यद्वा भावकाय्ये समवेतमिति नान्याद्यनुविधानात्‌ ्राश्रयतेनैव, किञ्च समवायिकारणत्वं विशिष्टं नावच्छेदं कारे नोलघटत्ववदायेसमाजमदिश्ना सिद्धात्‌ तथा हि उक्रान्वया द्यनुविधानात्‌ समवा यिलं समवा यित्वेन च कारणत्वं विशिष्ट मवच्छदयं ग्राह्यं वा। श्रपि च समवायित्मविशिष्टं न वाप्यं afa- चारादिति खसमवायोति वाद्यं, एवं कायं व्ययेविग्रेषणएतया aga समवायि तच तदिति जात्यादिसाधारण्छेना्य-व्यतिरेक- योस्तदाश्रयलमाचं We न तु तद्धेतुवमित्यसखर सादाद, “यदेति । (१) fame: सन्वेकालावच्छेदेन सत्वात्‌ छतिसामान्यवयतिरेकप्रयक्त- काय्येष्यतिरेकासिद्धेरि्र्यः | (२) तथाच समवायिकारणतायादहकव्यतिरेकोऽन्योन्याभाव रख नाद्य- न्ताभाव दरति ata: | दैखरानुमानं। ३५ aT तथाः सिदिरिति, न, यथा हि यद्यदहेरन्बये धूमा खहौतस्तत्तट्द्तिरेके भूममाचव्यतिरेकग्र हात्‌ वह्धि-धुममाचयेर्व्याप्िग्रहः न तु पवंतौयवहेरन्वय- व्यतिरेकग्रहात्‌। न चान्धान्वय-व्यतिरेकाभ्यां अन्य- व्याप्तिग्रहे अतिप्रसङ्ग इति वाच्यम्‌। यदिगेषयार- म्वय-व्यतिरेकग्रदस्तत्सामान्ययेर्बाधकं विना arfa- ग्रहात्‌, स च वद्धि-धुमव्याप्निग्रह उत्पद्यमानः सकल- धूमगाचरा धुमत्वपुरस्कारेण प्रसिदधधूमगेाचर रव वा, तथेहापि कतिविर्चेष-कायये विशेषयेारन्बय-व्यति- रेकग्रहा बाधकमन्तरेण कछति-काय्येमाचयेर्व्याप्तिग्रहे उपायः, न तु पक्षधम्मेतावलललमभ्यविगेषान्वय-व्यति- श्यदिग्ेषयोरिति यद्धमेवचत्वेनोपस्यित विशेषयोरन्वयादिग्रहस्तद्धरम्मा- लिङ्गितव्याियहादित्यथेः, “घकलधूमगोचर इति सामान्यलक्षणा- भ्ुपगमाद सन्मते, श्रसिद्धेत्यादि तदनभ्युपगमात्‌ परमत इति मतभेदेनेभयविकल्पेनोक्र । ‘a विति वाभिग्हः सामान्यलक्णा- धौनतया पच्धमेताबललभ्यमपि विषयोकरोति न तु तद्रारका- न्यादिभौरपि तमित्यथेः | (९) श्ाकागशात्मनोः सिद्धिर ्येः, तथाच शब्दः समवेतः भावकाय्थै- त्वात्‌, Ut समवेतं भावकाय्येत्वात्‌ इव्यनु मानाभ्यां खाकाशात्माति- रिक्तसमवेतत्वबाधात्‌ तयोः fafetcfa ara: | ३६ ava जिन्तामसो रेकग्रहः, अ्रनुमानमावेच्छेदप्रसङ्गात्‌“ रतेन काय्य- त्वस्य विपक्षरटृसिहतये सम्भाव्यतेऽतौन्दियकत्ता चेद्य- तिरेकसिडिविधुरा व्याप्तिः कथं सिध्यति, दश्योऽथ व्यतिरेकसिदहिममनसा कन्त समाभ्रौयते तन्त्यागेऽपि तदा ठृणादिकर्मिति व्यक्तं fragaufafa निरस्तम्‌ । aq यदि कठेमाचव्यास्िग्रहाददृश्यकठसिदिस्तदा व्धिमाचव्याप्तधूमात्‌ शअ्रहश्यजाठरोयवदिसिङ्धिरपि यत्त॒ इदन्तु तदनुमतप्रमाणमदिन्ना समाधिसौकर्य्यणोक्त। aga: afaafatat वा तदन्वयो वा नापेचणोयोऽसाध्यत्ात्‌ किन्तु कृतिजन्यत्वस्य साध्यतया तस्येव तावपेकितौ तौ च व्याप- कङतेरन्नानेऽप घटादौ शतिजन्यलान्येनाकाश्ादौ agfat- aq सुग्रहाविति कथयमन्याद्यप्रसिद्या argqae दति wErga- तिष्ठते। न च कतिजन्यलवसाध्यप्रसिद्धौ घटाकाश्रादौ तदन्वय व्यतिरेकयहः anfafgtaraa-afatanat काये-कारणभाव- ग्रहे तच्रायमाच्वेपः समाधानं चेति वायं । तत्रापि छतेर््यापक- लेऽ्युपादानाभावेनेबोपादानकृतियतिरे कग्रदसम्भवादिति । तन्न | एवं fe वयतिरेकग्रदसम्भवेऽप्यन्वयय्हाचपे यत्किञ्चिदिगेषयो रेवा- (१) सिषाधयिषानधौनानु मानमाचोच्छेद प्रसङ्ादि द्यः, तथाच सिषा- घयिषाधौनानुमाने wat साध्य-हेत्वो निंश्येऽपि तदनधौनानुमाने ताटशनिखयासम्भवेन पत्ते साध्य हेतवोरन्वय-व्यतिरेकय इासम्भवात्‌ तादृ शानु मानमाचोच्छेद प्रसङ् इति भावः| Sagat | Ro स्यात्‌ । न स्यात्‌ । अहश्यवहेधमानुत्पत्तेदं श्यस्य तच हेतुत्वात्‌, ननु न्नानेच्छा-प्रयल्ञवयव्यतिरेकान्न काय्ये- व्यतिरेकः किन्तु रकैकव्यतिरेकात्‌ तथाच व्यथैविश्े- quaa विशिष्टव्यतिरेका न हतुव्यतिरेकव्याप्य इति न हेतार्विशिष्टसििः साध्याभावव्यापकाभावप्रति- यागिन रव साध्यगमकत्वादिति चेत्‌। न। यत रकैक- व्यतिरेकात्कायंव्यतिरेकः श्रत रव ॒ कायेत्वादेकैकां सिथ्यत्‌ चयमपि सिध्यति seq समाजः। स्यादेतत्‌ aq नित्यन्नानादिमान्‌ wae ant पक्षे विव- faat घटादौ च कार्यत्वस्य तददिपरोतकठंसह- या द्यवगमस्तन्तं न तु पच्चधमंताबललग्यान्वयादिधौरित्येव समा- धाना दित्यस्येवा भिधेयलादिति | “किन्त्ेकंकेति, यञ्चपेकेकसत्वेऽपि कार्याभावात्‌ जितय्यति- रेकग्रह एव तन्त्रं, तयापि सखेतरसमवधान इत्यस्यावश्यं प्रवेशन सतौदं Zea) व्यर्थेति, wa wea साध्ये भवति न व्य्थैविशे- qual हेतुसमानाधिकरणात्यन्ताभावप्रतियो गितावच्छेद कला- भावस गरुप्छपि साध्यता वच्छके सुग्रहतात्‌ श्रवच्छेदकतायां हि भवति गौरवं दोषो यथा हेतुनिष्टनोलधूमलादौ, साध्यनिष्टधमें लवच्छेद कलं ग्राह्यमेव किन्त॒क्तम्रतियो गितावच्छेद कलाभावस्तख Waly सुयहमन्यया तादृ शधमेस्य प्रतियो गितानवच्छरद्‌ कलस्य ax avafantaat चारद्‌ शना दिशेष विरूडत्वमिति चेत्‌ । न । हेताविव- श्ितसाध्यविपरौतसद चार माचस्यादूषकत्वात्‌ | WAT थानुमानमाच्छेदप्रसङ्गात्‌। न चानित्यन्नानासव्वे- न्नशरोरिकतत्वेन समं कायेत्वस्य व्यात्तिरस्ति येन विपरौतसाधने विर्डत्वं स्यात्‌ ताद श्व्यात्तिश्च त्वया मया वा नाङ्गौकियते अङ्करादै येग्बानुपलम्मेन शरौरिकतकत्वाभावात्‌ । अथ यथाद्‌शनबलप्ररत्त- व्याश्याऽनित्यत्नानादिमान्‌ कर्तोपनेयः पक्षधम्मेतया च नित्यन्नानादिमान्‌ तथाचापनेयविशेषयेाविरोषेन व्यात्ि-पक्षधम्मैतयाविंराधात्‌ परस्यरसहकारितावि- रदान्नानुमानं विशेषविराधादिति, चेत्‌। a केनापि प्रमाणेनायदे प्रतियो गितावच्छद कत्रमेव सिद्धमिति स्वया न व्यर्थ विशेषणतेति साध्ये व्यय विशेषणता तादृ श्जिन्ञासायामर्या- न्तरत्वेन दोष Tad वाच्यं, तच वेद्धिशिष्टस्य सिषाधयिषा तदा कथं aga इति । aad) श्रन्योन्याभावगभेग्याप्नौ साध्यवत्वा- वच्छेदेन साधनसमानाधिकरणन्योन्याभावाप्रतियोगित्वस्य य्राद्य- तया तच्च कल्ये व्यथेविगरेषणएलात्‌ तदा नौलधृमत्ववद्‌वच्छेद क- कोरिप्रबेणदिति। भयोग्याजुपलम्भेनेति, एतच्च ॒विगेषणएभागे zea, विशेष्यस्य परात्मनोऽयोग्यलादिति। yards ध्मताबललभ्ययो विषयो विंरोधादिग्ेषविरोधमा श्द्धते, “श्रयेति, —— = न क = अन ईश रानुमानें। BE अनित्यन्नानादिकठैजन्यत्वन saree न्नानादि- मत्कतजन्धत्वव्धापतेश्च पष्धम्भताबसललभ्यविशेषाविर- धात्‌ केवलाया व्याप्तेः पक्षधम्मेतायाश्च परथगुपनाय- कत्वाभावाच्च रकवेयण्येप्रसङ्गात्‌। तथाच निरपेक्ष- तादश्यां विशेषानुपस्थानारेव न विरोाधन्नानम्‌, सापेष्तादशयान्तु सहेपलम्भादेव विराधप्रतिये- frat: सिद्यसिडिभ्यां विराधन्नानाभावश्च। लिङ्ग- विशेषण -साध्यविशेषणविरोधे च विशेषविराधः, यथा चन्दनप्रभ ववह्िमानयम्‌ असुरभिधूमवच्वादिति^। aq न्नानत्व-नित्यत्येाः कलठैत्वा श्रौ रित्वयेाश्च पर- स्यरविरुडत्वेन रकधम्येसमावेश्षत्‌ कथं नित्यक्नाना- feadtafafcfa चेत्‌। न। उपसंहारस्थानस्याभा- बात्‌। तथाहि इश्वरे agaal चाश्यौरित्व-कवेभव बहित्व- नित्यत्वे चेापसंहियमाशे faag | न तु खा- ख्रयस्यिते उभयेच्छद प्रसङ्गात्‌ | न वेश्वरस्तद्वुङ- वापश्थिता, उपदश्िवै वा धम्विग्रादकमानेन aar- 1 ह ~= साध्यांश्रयो विरोधात्‌ तमार, नन्विति | (२) खसुरमिधुमस्य चन्दन प्रभव हिक्लापकत्वासम्भवात्‌ साध्यवि्रेषणचन्द्‌- नप्रमवत्वस्य हेतुविश्येषणासुरभित्वस्य च परस्पर विरोध इति ara: | (२) श्चानत्व-नित्यत्व इति पाठान्तर | ge | तक्वचिन्तामणो विराधापद्ारात्‌, श्रनुपस्थिते च तद्दये विराधन्नान- मकिञ्ित्करमेव, अस्मदादिवद्धो व्योमा कुविन्दे मुक्तात्मनि चापस्थिते विरेधेपसंहारात्‌ । बुद्धित्व नित्यत्वयाः कठेत्वाशरौरित्वयारनधिगमेऽपि ईश्वरे अ शरौरिकटठैत्व-नित्यन्नानादिसिद्िर प्रत्येव । अत- र्व॒नित्यत्वावयवत्वयोाविंराधन्ञानमकिञ्चित्करमेवेति परमाशसिदः, ईश्वर-तद्‌बद्यादिकन्तकिंतमिति चेत्‌ न । तकंस्य wast संशयस्य चान्नातेऽसम्भ- वात्‌ । स्यादेतत्‌, aztet कतिसाध्यता warfe- व्धापारदारेव ग्रहीता नतु Arad! न च पिता- पुचयोारेकघटं साघधनत्वमिव प्रयन-हस्तादिव्यापारथोः सा्षात्साधनत्वं वाच्यमिति वाच्यम्‌। घटार्थं war व्यापार वत्कुलालसमो पस्थस्य'* इस्ता दिव्यापार श्रन्यस्य तद्‌घटकठैत्वापत्तेः । न च ₹हस्तादिव्यापारवन्ता अश्ररौरस्य सम्भवति | अन्यादृशौ च छतिसाध्यता न SET) शरौर-त्द्यापारो चाङ्करे बाधिताविति Hatha बाध रव । अन्यथा त्वदनुमानादेव क्षेचन्न- (१) भगवति भवे इति we | (a) तथाच तर्कादौ धम्मिन्नानस्य हेतुत्वेन तदहे तदसम्भव इति भावः। (द) दस्तव्यापारादिना ब्याप्ियमागकुलालस म पस्स्येति we | हैश्रामुमागं । ` Be र्व anigaiad amifeaatimat येोाग्बानुप- लस्थि्राधाभावात्‌। शरौरव्यापारदयारेव क्षेषन्नस्यं हेतुत्वात्‌ शरोरव्यापारस्य WET बाधात्‌ स बाधित- fa चेत्‌। तहिं कठ्माचस्यापि aeeita चेष्टेतर- कार्यये कतैत्वावधारणात्‌ तदाषे कतंमावबाधोऽपि | रवच्च छतिसाध्यन्वे शरौरव्यापारजन्यत्वं प्रयाजक- मिति स wa उपाधिः wa च्रनेच्छयारपि इच्छा- रुतिदारा जनकत्वमिति कथं दार विना त्यादौ जनकत्वमिति | saa जन्यमाके इस्तादिव्यापार- जनकरतित्वेन न जनकत्वं चेष्टायां छित्यादैौ च व्यभि- च्वारात्‌। घटादौ च तथा जनकत्वमिति sear छति- मास्य जनकत्वविराधिविशेषयेाजेन्य-जनकंभावे बाधकं विना सामान्ययेारपि तथाभावनियमात्‌५। न fe विश्रेषे विश्रेषप्रयाजकत्वं सामान्ये सामान्यप्रयाज- कल्वविराधि । चेष्टेतर कार्य शरौरव्यापारदारोव कते- तुत्वात्‌ तेन विना सित्यारौ न रतिसाध्यतेति चेत्‌ । ्र्युतालुक्रूलत्वमित्याद, 'विगरेषयोरिति। ` (९) तथा यच वि्धेवयोजंन्य-जनकभावे बाघकमत्ति asa न सामान्य- योञजन्य-जनकभावः, प्रकते काय्येविग्येष-छति वि ररे षयो जन्य-जनकमावै बाधकामावात्‌ कायेसामान्य-छतिसमान्ययोजन्य-जनकभावोनि- वृद इति भावः| 6 ४२ तस्वचिन्तामम न । चेषटेतरकाय्येमाजे शरौरव्यापार जनकरतित्वेन म जनकत्वं सित्यादौ व्यभिचारात्‌, किन्तु तदिरेषे घटा- दावित्धुक्षत्वात्‌। न चैवमामवातजङौङतकलेवरस्य प्र warea धटात्यत्तिः स्यात्‌ इस्तादिव्यापार विनाऽपि एतेेतुत्वादिति बाच्यम्‌ | धटे Alaa इस्तादिव्या- पारस्यापि हेतुत्वात्‌ | Tew AIT खव कुत नानुमौ- यत इति । तच यदि दस्तादिष्यापारक्लतिमान्‌ a- न्नोऽभिमतस्तदा इस्तादिव्यापारस्याङ्करे याग्यानुपल- म्भ्वाधात्‌! अय इस्तादिव्यापारश्रन्यकतिमान्‌ अभि- AAR VHA,” स शव भगवानौश्वरः। अत- शव॒ सइभावनिरूपकत्वे नियतपूव्वंवन्तित्व? कारण- त्वम्‌ । समवाय्यसमवायिनेास्तथात्वेन निमिक्तेपि _ लथाभावात्‌९। अन्यथा प्रतिबन्धकाभावानन्तर प्रतिबन्धकसस्वकाओे कार्ये स्यात्‌ प्रतिवन्धकाभावस्य EC, रतिबन्धकेति, सम्बन्धाभावलेन अनकलात्‌ प्रागभावस्यापि जमक- (x) तदोमिन्य्यव इति we | (२) qwifuscaniseiod सति काय्यनियतपृव्यवत्तिवभित्थेः | (३) समवायिकारयासमवायिकास्ययोः का्यांधिकर्यक्षालदसित्ववि- शि ्काय्यनिवतपुन्ववत्तितरूपकार यत्वेन निमित्तकारणेऽपि तादश कार बत्वादित्यथ (8) निमिच्तकार अस्य काय्येनियतपुब्येवत्तिवमाजङ्ूपकार यत्व Kua | ईैखरानुमानं | eR ey स्वात्‌ । म च छतेः सहभावनिरूपकत्वं खतः, काय्थ॑समये अभावात्‌, तथा तत्परिायितव्यापारः दारा तस्याः सहभावनिरूपकत्वं | अतः शरोरव्या- पारद्यारोव Basan न केवलाया इति निरस्तम्‌ i समवाय्यसमवायि-प्रतिबन्धकाभावानां अविनश्यद्‌- AMAA कारखत्वात्‌ तथेवाग्वय-व्यतिरेकात्‌ । वेनं तेषामम्रिमविनाशक्षखे न काय्येम्‌ । अन्यथा प्रति- व्यक्तिं काय्यसहभावनिरूपखे काय्य त्यत्तेः प्राक्‌ सह- भावस्य निरूपयितुम शक्धत्वात्‌ कारखत्वानिश्चयेन alfa nefaa स्यादिति तज्जातौयत्वस्यावश्चवाच्यत्वे विनश्चदंवस्ं कथं सहभावेनापि व्यवष्छेद्यमतः खरूपयेग्यतारूपा कारणता त्रापि । कारय्याभावस्तु सहकारिविरात्‌। अन्यथा निमिनलानां cea लादिति ara: | खमवायौति, तेषामेव तथा Waa न लन्येषामिति भावः । “निभिन्तानामिति, सामान्यतो लाघवात्‌ पूवेसन्ता विश्रेष एव हेतुता ऽतिप्रसङ्गभयेन विशेषेष्वेवमिति भावः । एतच्च वस्तगतिमनु- CAM, वस्तुतः AWWA Vala यत्र सहभावे न सखतस्तबास्तु (९) सा्तात्सम्बन्धेनेत्ध्थः | (२) तेषाभाश्रये विनाश्नख इति we | ४४ ठन चिन्तामणौ काग्सहभावनिरूपकत्वेन जनकत्वे गौरवम्‌, प्राग- भावस्य" प्रतियोग्यजनकत्वप्रसङ्गाञ्च। अन्धथा,? उत्यन्नोऽपि घट उत्पद्येत AAMT स्वात्‌ । न चस रव तच प्रतिबन्धकः, श्भावान्तर स्य तचाक्ार णत्वेन कारणौभूताभावप्रतिथागित्वरूपस्य प्रतिबन्धकत्वस्य प्रागभावकारणशत्व wa विश्रामात्‌ । न चैका सामग्रौ रकदैकमेव . काय्ये' जनयति सखभावादिति वाच्यम्‌ । सामग्मो-तद्विरहस्य ` कायै-तदभावप्रतिये।गित्वेन ५ इखादिव्यापारद्ारा तथा, इइ तु नित्यरतेः खत एव का्यसदभावो- sg किन्तदपेचयेति zee ceria ATTA BATA ES मानमाह, श्रन्यधेति, कायांभावव्यापकाभावप्रतियो frases हेतुले मानलादिति ara) “एकदेति, “एकमिति सम्पातायातं (१) सव्व काय्यसहमावेन कारणत्वे प्रागभावस्य परतियोग्यत्पत्तिकाल्ते GAM अकार यत्वपसक्ः | (२) प्रागभावस्या्ञारणत्वे इव्यथः | (द) चट परति घटस्य प्रतिबन्धकत्वे घटामावस्य कारत्वमायाति कारनौ- भूतामावप्रतियोगिलस्यैव प्रतिबन्धकतारूपलात्‌ तथाच घटं प्रति चटप्रागमावभिन्रस्य घटाभावस्य निरयक्तिकतवेनाकारयतवे परिशेषेण धटप्रागमावस्य कारणत्वं सिद्धमिति समुदिततात्पर्॑म्‌ | (8) काश्य-तदमावप्रयोजक्षेनेत्ययः कस्मिंखित॒ पुतक्षे तयेव पाठो ata इति | ई खरानुमानं | ४५ wat सत्यां कायस्य तदभावे सामव्रौविरहस्य वज्ञलेपायितत्वात्‌ | स्यादेतत्‌, कत्ता शरौर्येव न्ान- मनित्यमेव बुदधिरिष्छादारोव rer छतिहदारेव रेतु- रित्यादिप्राथमिकव्यात्तिप्रत्यक्षविरधान्नाश्रीरनित्य- एकदैव जनयतौत्यनेनेव प्रहृतसङ्गतेरिति | इद श्च कार्चीत्पन्निविरहो यदभावात्‌ तत्कारणमिति aa agayg साध्यप्रतियो गिकलं साध- मल, म च साध्यवमित्यं वाच्यं, यस्याभावादुत्पत्तिविरइ दत्यादिप्राग- भावे शृत्यसाध्यतापन्ते, किन्तु यदभावादन्तरषमये यदभावो BES खच यदा यल्छ्वमित्यादि। न च प्रागभावविरहात्‌ कदापि कायंविरडः, उत्पत्ययिमसमयेऽपि area fry उत्पत्तिराद्यषमय- सम्बन्धः स चाद्यसमयः कायेश्चेति इयमेव, तयाचोत्पस्यभाव श्राद्य- समय-तत्कार्ययोरभावः ware स च न प्रागभावविरहात्‌ श्रपि द्वन्तरकाले श्राद्यसमयाभावादेव तद्दिशिष्टाभावो ब्यासच्य- टन्निदटन्तिप्रतियो गिकस्तदुभयाभावो वा उभयथापि तादृशखमया- भावादेवेति किं ay प्रागभावाभावेन, तस्माद्दभावात्‌ खेतर- समवधाने यदभावस्तदेव ay कारणमिति ` वाश्यं। यदभावशच न कालमाचरगभैः किन्तु देश्रगभाऽपि प्रदेशान्तरे सत्यपि दण्डादौ धटविरहात्‌, तथाच दण्ड-चक्रसमवधाने यत्त्र व्यधिकरणएधटा- , (९) तथाच घटोत्पच्धगन्तरं घटस्य पएनरत्पशच्यमावेानुमितः सामयी. विरः यत्कारबामावप्रयुक्घः तस्य SAAT कारयत्वमकामेनाप्य- दोकर खोयमिति समुदिततात्वमम्‌ |. e¢ avafanterat wmiafeadfafe: | अत wa शरैरमनित्यमेयेति नियमा कठत्वेन नित्यातौल्दियशरौर सिदिरौश्वरे | न ॒चाप्रयोजकत्वम्‌, मिरूपाधित्वेन शङ्घाकलङ्धाभा- वात्‌ कारयैत्व-सकठेकत्वयथारपि यदि निरुपाधित्वमलस्ि तदापि तुल्यबलत्वेन सत्मरतिपश्छवत्प्रतिराधा,सतु५। न भावः त्र प्रागभावाभावादन्यस्छ नियामकस्याभावादायातं प्राग- WARTS | अरत एव सवप्रागभावः सवं्ास्ति कचि ae कारिसमवधानात्काथे जनयतोति कस्यचित्‌ प्रलपितमनादेयं | धर्मिय्ाहकमानेन मियताधिकरणस्येव fag: sat तदभावेन कार्याभावस्यासम्भावितलेन तत्कारणएल्ाभावापन्तेः धम्येसिद्याप- Rati म च व्यधिकरणघटस्य तत्छमवाय्येव नेति कथं ay व्यधिकरणोत्पश्यापलतिरिति aii कारणतावच्छ दकावद््डिश्न- यत्कि्चित्सत्व्य का््यैतावच्छ टकावच्छिशयत्कििन्छ्वप्रयोजक- लवात्‌ । सामान्येनापि Stu सेव व्यक्तिस्तत्फलोपहितेति चेत्‌, सत्यं, तदेव प्रागभावव्यतिरेकात्‌ फलब्यतिरेक विमा न सम्भवतो- qua तन्नियामकस्याभावात्‌ । सभावादेव ava खहकारि- कश्यनादेरपि दुरूपपादल्वापत्तिः प्रकारान्तराभावे सत्येव खभा- वा्रयणणत्‌ । न च कपाखलादिना सवंकपालानां weer sala प्रागभावत्वेन ° सरव॑प्रागभावानामपि सर्वान्‌ प्रति अनकत्वभिति व्यधिकरणवटाभावो न प्रागभावाभावादिवि aa खप्रागभाव- (र) ` द्वु मिबनमोऽ्लिवि जच . , ` ae | ई खरराभुमागं | ee व कायत्वं पश्छधभ्मेतासन्मादलीयः ant शरौयेवे- त्यारै तु तन्नास्तैति वाच्यम्‌ । न्नामममित्धनेवेत्धादि- errata छित्यादौ न्नानजग्यत्वविराधित्वात्‌ शुषं कार्य WIAA च्ानमनमित्यमेवेत्यनयेविंराध रव रविरेष तु इयमपि स्यात्‌, तथाच faarel शरौग्यमित्यन्नान- पयेवसाने बाध va! fase ना नममित्यमेवेत्यादो नित्थ- न्ानादेरप्रसिदधेस्तदव्यावनेकतया नापाधित्वनिशयः AANA वा, कायेत्व-सकतुंकत्वव्यात्तिग्रहदशयां शरौ. रव्यापाराव्यभिचारादूपाधेनिश्चयः सं श्ये वास्तौति। तन्न । न्रानमनित्यमेबेव्धादिव्याप्तेरसिदवेः। fare- बाधकाभावेनाप्रयाजकत्वात्‌। निरुपाधिसहारद- शेन-व्यमिचारादशेनादेव व्याप्तिग्रहः भिरुपाधित्वमेव वा विपक्षवाधकमिति चेत्‌। al अवयवा महानेव तेज उद्भूतरूपमेवेत्यादिषव्यात्तिग्रहात्‌ परमाणु-नय- नारेरसिदिप्रसङ्गात्‌। अच द्रव्यचा्षुषत्वे अनेकद्रव्य- Tae साक्षात्कार विषयेन्द्रियसन्निकषस्य हेतुत्वात्‌ तम्भुलकविपक्षबाधकेन परमास्ादिसाधकस्य वलव- ery परमाण्ादिसिद्धो विराधिव्याकरर्बाधः न तु वैपरौत्यम्‌। विपषवाधकाभागेन तस्या बलवच्वादिति मन्यसे तदि न्नानादिकाययेाः काये-कारखमभावावधा- ec तच्वचिन्नामयौ रणात्‌ तम्मलकविपश्षवाधकेन निष्कलङ्कव्यात्तिग्र- हात्‌." पक्षषम्यैताग्रहसदहितान्नित्यन्नानादिसिद व्यभि oral व्यात्तिः। अन्यथा साध्यं पक्षातिरिक्त रवेत्या- दिनिरुपाधिसह चाराग्मा्तिग्रहे सकलानुमानेच्छेदः। वयन्तु ब्रूमः | पष्धम्मेतावलान्नित्यं त्रानं सिद्यादुदधि- vfaéafa व्याप्िप्रत्यघ्रेख न प्रतिबध्यते श्रसरदादि- बिमाचविषयकत्वेन भिन्नविषयत्वात्‌ रकविषयविरा- धिन्नानस्येव प्रतिबन्धकत्वात्‌ नित्यत्वानित्यत्वयारेकजा- तौयद्रव्येऽविराधात्‌। बुहिमानेऽनित्यत्वावधार णत्‌ कथं तददिशेषे नित्यत्वबुद्धिरिति चेत्‌। ai बुडिमा्रपद्‌- स्येश्वरानौश्वर बुहिपरत्वे विरधाद्यभिचाराच । अस्म- दादि बदिमाचपरत्वे भिन्नविषयत्वेना प्रनिवन्धकत्वात्‌ | aa जनकलवाभ्यपगमे सवेसामश्जस्यादिति | वयन्तिति, सामान्य लच्णानभ्यपगमेन भिन्नविषयतया aaa a प्रतिबन्धकमिति wal न चेवं बाधोऽपि दोषो न खादिति वाद्यं) श्रस्या्यपरस्य तन््मतेऽनिष्टापादनसम्भवेनास्माक चत्यभावात्‌। न सास्राकं सामान्यलच्चणाभ्युपगमेन का गतिरिति are) विपच्बाघधकाभावेन za _ e व्या्यभावादप्रतिबन्धात्‌ | न च समानप्रकारतेव fate तन्त, विरोधाभासानुरोधेन समानविषयथतावच्छदेन विरोधादिति। गं (९) खअण्टहोताप्रामाखकबयापियङादियः। द रानुमानं | | ७६ बुित्वं नित्याटच्येवेत्यवगतमतः कथं तच नित्यटत्तित्वा- वगमदति चेत्‌। न । उभयसिदनित्याटसित्वावगमेऽप्य- तिरिक्रनित्यदटित्वावगतै विरधाभावात्‌^९। बडित्व- मनित्यत्वव्याप्यमवगतं नानित्यत्वाभाववति क्यमिति चेत्‌ । न । अनित्यत्वव्याप्यत्वमनित्यमाबदत्तित्वं aq चाक्तमेव । रतेन कर्ता शरोर्ययवेत्याद्यपि ae प्रति- बन्धकमित्यपास्तम्‌ | ननु ATH जन्यत्वं नावच्छे- दकं किन्तु घटत्वादिकमेव तेनैव रूपेशान्वय-व्यतिरेक- ग्रहादावश्यकत्वाच्च? अननुगतमपि जन्यतावच्छेदकं श्रय धघटलादिवदिति यथा घटलादि कटंविगेषजन्यले तथा सामान्ये जन्यत्वं स्यादित्यथेः, न तु कंटेजन्यलावच्छेद कमेव aa (१) परेः निव्यश्चानानभ्युपगमात्‌ fara नोभयसिडनिवयान्तगेतं तथाच afeau उभयसिद्ध यद्यत्‌ नित्यं तदटत्तित्वनिश्वयेऽपि जैयाथिकमाचसिडनिव्यन्नानडत्तितवे विरोधामावः। न च बुदि- त्वस्य नित्धरत्तित्वसामान्याभावनिख्ये ay नित्यविरेषरटत्तित्वयष्ः सम्भवति सामान्याभाववन्तानिश्चयस्य सामान्यघटित वि ग्रषवत्ताबुद्धेः प्रतिबन्धकल्वादिति वाच्यं । निव्त्वस्यानुगतेकरूपस्याभावेन सामा- न्धामावनिखयासम्मवादिति विमावनौयं | (२) जन्धत्वाव च्छत्रं प्रति aaa a कारणत्वमिति काय्ये-कारगभावाक्ौ- कारेऽपि परटादिकत्तेरि विद्यमाने घटादिका्थीत्पत्यपत्तेरवारणात्‌ चटत्वाद्यवच्छन्नं प्रति कूलालत्वादिना कायये-कारयभावस्यावश्यक- ल्वादित्थः। प ५० तश्वचिन्तामशओो वह्िजन्यतायां धूमत्वादिवत्‌। wa घटत्वादिवल्जन्ध- त्बमप्यवच्छेद्‌कम्‌। म हि विशेषे.स्तीति सामान्यम- प्रयोजकम्‌। तथाच aera धूमविगेषः प्रथाज्यो- ऽस्तीति न धूमसामान्यमभ्भिं गमयेत्‌ तस्माद्यदिश- षयः काये-कारणभावस्तत्सामान्ययोारपि बाधकं विना तथात्वनियम इति चेत्‌। न। तच बाधकाभावात्‌ अच च न्नानमनित्यमेवेत्यादिप्राथमिकबहव्याप्निवा- धात्‌ तुल्यत्वे वा व्यात्तिसंशयाधायकत्वात्‌ | न च का- येकार शभावमुलकत्वेन कायैत्व-सकठंकत्वव्याप्िर्म- लोयसौति? वाच्यम्‌। विरोधिप्रत्यप्ेख का य्े-कारण- भावस्येवासिद्धः। रतेन धूमादौ वह्िजन्यतावच्छेदक- | मनुगतं न AMAT तु जन्यत्वमनुगतमल्यते बाधकं Se ~ ~~ ~= ~= ~~ = ee यथेति विरोधात्‌ एकजन्यतायामवच्छेद कदयाभावाद्यद्धिगरेषयोरि- त्याद्यथिमग्न्धद शेनाच्च | ‘afer’ वङ्कि विगरषजन्यते, ‘Achat (९) तथाच धूमत्वस्य वहिजन्धतानवच्छेदकत्वे धुमो यदि व्यभिवार स्यात्‌ तदा वड्किजन्यो न स्यादिति विपक्तवाघकतर्कासम्भवेन धुम- त्वावच्छिश्रहेतुना वदित्वावच्छिन्नस्यानुमानं म सम्भवतोति ara: | (२) wad यदि सकट कल्वव्यमिचारि स्यात्‌ तदा छतिभन्यतावच्छेदकं नस्यात्‌ अनति प्रसतताधम्भैसयेवावच्छेदकत्वात्‌ दति विपन्तनाघकतक. SCAU: काग्येतव-सकटकलव्यापेः बलीयस्वमिति Wz | दै राजुमानं ( ५९ विना स त्यज्यत इति परास्तम्‌। च्रानमनित्यमेके- त्यादिसहचारावसायस्य ama विना व्याप्तिपय्ैव- सायिततया बाधकत्वादिति | मैवम्‌ । निरुपाधित्त्रेन सहचारावसायस्य साधकं बाधकश्च विना साधारण्येन व्यात्िसंश्याधायकत्वात्‌ | अन्यथा साध्यं पक्ाति- fra ण्व सुखं दुःखसम्भिन्नमेवेत्यादिव्याप्षिग्रहस्य काय्ये-कार णभावग्रा ERAT TRS तत्सं शयाधायकत्वे वा कायात्कारणानुमानेष्छेटे FATS WIA AA! तस्मा- द्यदिशेषयेाः काय्ये-कारणभावस्तत्सामान्ययाः काय- कारणभावाबलवता बाधकेनापनोयते, न चाष त- दस्ति। विराधिव्यात्िसाधकस्य विपक्षबाधकस्या- भावात्‌ । नव्यास्तु काय्य कर्ठंजन्यमिति व्यातिताऽशसीर- नित्यन्नानकर्सवंपश्ितौ न्रानमनित्यमेषेत्यनेन विराध- प्रतिसन्धानं न तु तां विना प्रतियेाग्यनुपस्थितौ विराधानिरूपणात्‌, तथाच पजोव्यवाधात्‌ न्रानम- विरोधिव्यािप्रत्येणेत्यथेः, "नव्या दत्यसखरसोद्खावनं, तदोजन्त ज्ञानमनित्यमेवेत्यस्य विरोधिप्रतियोग्यपस्ितौ विरोधन्ञानमिति wal परन्तु afad तन्न प्रमितमिति नोपजोव्यविरोधः, अन्यथा anfaratet क्रापि प्रतिबन्धो. न स्वात्‌ पक्लोयसाध्यानुपथ्ितौ BR ava farnraat नित्यमेवेत्यादिव्याप्तिन्नानमकिष्डित्करमेव | qa wa wauaafanead fatfrenfaaadt न हेत्वा भासतयेाक्तं विराधप्रतियेगिसिद्यसिदिपराहतत्वात्‌। स्यादेतत्‌ Bey शएरौरजन्यत्वसुपाधिः। न च पञ्चेतरत्व- वत्पक्षमाचनव्धावत्तक विगश्रेषणवच्वात्‌'” साधनविभेषि- तत्वात्‌ साधनतुल्ययागक्षेमत्वेन साध्यव्यापकत्वानिश्च- याच्च ॒नेापाधित्वमिति वाच्यम्‌। वचेेतरकार्य्ये.र रौरव्यापारदारोव कर्शः कारणत्वात्‌ Wea EET स्येव खकार्यये acura” | न हि शरोरविनाङूतः कत्ता शरोरक्ियां चेष्टां घटादिकं वा जनयति | न च aera यज्जनकं तेन विना तज्ननकमताऽर्थाच्छ- रोरजन्धमेव कत्तेजन्यमिति साध्यव्यापकत्वनिखयात्‌, नित्यानित्ययोरणप्रतिचेपात्‌ । यन्तु waren तस्य हेलाभासान्तर- तापातदति, तज्ञ, तादृश्रव्या्िविरोधेन काथं सकर्ठकमिति व्या्नि- मि (९) पच्तमाचच्यावत्तकं यत्‌ शरीरः त दत्वादिव्य्थः, तथाच अनुमान- माचोच्छेदभिया पच्तेतरत्वस्य यथा गोपाधितं तचा wearer: वयावत्तकविश्रेवणविष््टिस्यापि नोपाधिलमिति ara: | (2) Saar when ey खस्य कारत्वासम्भवेनोषठा agaefa | (९) कारणत्वावधारणाश्चेति woe | ई्श्ररानुमा्ं | | ur पघेतरत्वादौ च विपश्षवाधकाभावान्न साध्यव्यापकता- निश्चयडति तेषामनुपाधित्वे कीजम्‌ | अत रव बाधो- ata aac बहहिमश्वेन धूमवस्वे साध्ये आद्र नधनप्रभववड्िमश्चं Tae Tarawa साध्ये षृथि- वौत्वमुपाधिः विपष्बाधकैस्तेषां साध्यव्यापकत्वनिश्च- यात्‌ । न च साधनविश्चेषितत्वमपि, जन्यत्वं हि प्राग- भावप्रतियागित्वं, शरोर जन्यत्वश्च शरोर कार एकत्व मन्धानिरुक्तेः इतरपदसमभिव्याहारेण जन्यपदादि- तरकार शकस्येव Nata: तदथैकत्वकल्पनादिति विधौ TATA | अत रव शरौरिकत्तकत्वमुपाधिः शरौरसदह- HAI कर्तः कार शत्वात्‌, व्याप्यं व्यापक्काटावनिवे- शयत रुव प्रमाणस्य व्याप्षिग्राहकत्वात्‌, शरौरि कन्त कत्व-सकठेकत्वयाने व्याप्तिग्रहः इति चेत्‌। at विशिष्टाविशिषटमेदेन व्याप्य-व्यापकभावाविराधात्‌। (९) श्वस्य खब्याप्यायवारखाय खाभाववदङत्तित्षे सति खभिन्नतवस्य ब्या- arena एरीरिकततकत्वागतिरि तस्य smn शरौरि- कनकत्वदय प्यत्वासम्भव इति area | (2) विशिद्टापिशिष्टमेदेन faface केवलातिरिक्ववेनेत्ययः, रतश्च विशिष्य केवलातिरिक्षत्वमतमाथिबयोक्तं । cere विशिष्टस्य केवलातिरिक्तत्वेऽपि fafrerfafrsat: मेदगभव्याप्य-दापरकमाव- faare: सम्भवति, भेदगर्भव्याप्यत्वश्च न खावच्छिप्नप्रतियोगिताक- us avafarntaat अत रव जन्यत्वेन कारणजन्यत्वमनुमेयमिति। मेवम्‌, कुडि शरौरसकारिता किं धटादौ कर्तव्ये, कायै- माचे वा स्वकार्ये वा, दे wal wae विना घटा- दिकं न करोतौति किमायातं ae: कायैमाचकरणे । दितौये तु कामाच कठंजन्यमिति न त्वया सीक्रि- यते, Start वा शरौराजन्यमपि कार्यं कठेजन्य- मिति साध्याव्यापकत्वम्‌। ala तु खजन्यत्वं न स्वजन्धतावच्छेदकं आत्माश्रयात्‌ | तथापि यच सकठे- कत्वमस्ति तच शरोरजन्यत्वमावश्यकभिति तस्य साध्यव्यापकत्वम्‌, तुल्ययेागघ्ेमत्वेन हेतुव्याप्यतासं- याभायकन्वेन सन्दिग्धोपाधित्वं वेति चेत्‌। a srry श्रसिद्धिमध्यप्रवेशस्येवो चितल्ादित्यादि । श्रतएव अन्यलेनेति, wa कारणजन्यत्वं किचित्मागभावव्यापकाभावप्रतियो- मेद वश्व सति सखवावच्छिन्नाभाववदङत्नितव, अपि तु खावच्छिन्नाविष- यकप्रतौतिदिषयतावच्छेदकत्वे सति खावच्छित्नाभाववदुरत्तिताम- वन्छेदकघम्भ वत्त्वं, तथाच खावच्छन्रिस्य ग खावच्छिन्रयाध्यत्व मनवा विशिद्धाविश्नि्योव्येप्यत्वव्याघावः। खावच्छित्राविषयकतश्च खष- ग्याप्तावच्छेदक ताकविषयताभून्यत्वं, अतः अविशिष्टे विश्याप्य- त्ववत्‌ fafuesfa अविणि््ाप्यत्वनिव्येह इति ग काचिदनुष- ` पत्तिः । . श्रानुमानं | ५५ लाघवेन बाधकं विना कतर जन्यत्वे हि जन्यत्वमवच्ले दकं न तु शरीरजन्यत्वं Mra, तथाच शरौर अन्धत्वं न सकत कत्वव्यापकं। घटादौ ° ATT: समाजः घटत्वेन शरौर जन्यत्वनियमात्‌ न तु व्यापकत्वप्रयुक्कः माना- भावात्‌, शरौरजन्यत्वं न सकर्ठंकत्वव्यापकं तद्ाप्यज- लत्वाव्यापकत्वात्‌ नित्यत्ववदिति बाधकात्‌ इस्ता- दिना कठेत्वनिर्वदेण शरौरस्याप्रयाजकतया साशा त्रयनाधिष्ठेयजन्यत्वस्य साधनव्या पकत्वाज्च शरीरकवे- कत्वमपि नेापाधिः। जन्यमाे कन्तुः शरौरसदइका- रिताविरहात्‌। अथ BETA: काये-कारणभावस्तत्सामान्यया- रपि बाधकं विना तथा नियम इति त्वयैव निरटङ्कि, तथाच कठ विगेष-शरौरजन्धविशेषयेाः काययै-कारण- गिल प्रागभावप्रतियो गिलमाचन्त्न जन्यलमित्यथेः कर्तव्यः, श्रन्यया पदान्तर षमभिव्यादहारस्य तत्कारणएकलाथेकते Bata तचाप्रवेशे (१) ननु शरौरनन्यत्वस्य कत्तजन्धता नदच्छेद कत घटादौ कथं खकत्तक- त्वेन शरीर जन्यत्वसिदधिरिव्यत are, घटादाविति, यथाच घटत्वेन श्ररौरनन्यत्वनियमात्‌ wrt शरौरभन्यत्वं फलवलसम्यन्न भिति मावः | (x) तचाच ध्याप्याव्यापकत्वेन च्ापकस्यापि न यापकत्वमिति aa: | ug: तज्वचिन्तामणे भावात्‌ कठेमाब-शरौरजन्यमाबयारपि तथाभावः, तथाच शरौरजन्धत्वं कठ जन्यतावन्डेद्कमिति भव- त्युपाभिः। न चैवं धटत्ववच्छरौर जन्यत्वं सकलठेकत्व- व्याप्यं न तु व्यापकमपोति वाच्यम्‌। उभयसिडसकल- सकतेकटत्तित्वेन^ साध्यव्यापकत्वनिश्चयात्‌ | जन्यत्वे- ऽपि सकठंकत्वव्याप्यत्वग्राहकमस्तौति चेत्‌, तहिं उभ- यच व्यात्तिग्राहकसाम्ये विनिगमकाभावात्‌ व्यात्ति- संशयाधायकत्वेन सन्दिग्धोपाधिव्ाप्यत्वासिडिर्वा | साधनव्याप्यतासंश्याधायक खव हि सन्दिग्धोपाधिः, स च साध्यव्यापकत्वे साधनाव्यापकत्वे वोभयचर वा संश्यात्‌। न च वाच्यम्‌ शरौरजन्यत्व-सकन्तकत्वयार- न्वय-व्यतिरेकन्नाने जन्यत्व-सकटठेकत्वयेस्तद्ग्रह BTA- व ren व्याप्यस्य व्यापककोखप्रवेगरेन प्रंृतासङ्गतेः, aay वा यदि प्रवेश्च- स्तदा साधनविगेषितलमेवो पन्यस्तोपाधेरिति प्वेग्न्धविरोध दत्यव- सेयं । ननु कन्तैः शरोर सदकारिता खजन्यमाच् एव, न चात्माश्रयः, oe ee = ० € ~ ~ € कत्तजन्धतावच्छेदकत्वे कन्त जन्यत्वव्यापकत्मपीति शरौरजन्यत्वस्यो- € ॥५ पाधित्वनिव्वाह्‌ इति ara: | 7 (२) न्यायमते सकत्तुकत्वस्य च्ि्यङ्करादावपि सत्त्वात्‌ शरीरजन्यत्वस्य सकततेकल्वव्यापकतवासम्भवादु ततं उभयसिडेति | दैश्वरानु मानं | ४ॐ श्यकं इति लापवानलयारेव व्यात्तिग्रहा न त्रूपाधिसा- ध्ययेाः, साध्य-साधनयारम्वय-व्यतिरेकन्नानश्च शसेर- जन्यत्वानवगमेऽपि भवतौति विनिगमकमिति, यतान कतृमाच-लन्यमाचयोारन्वय-व्यतिरेकाभ्यां व्यात्तिग्रहः। aaa व्यतिरेकाभावात्‌, किन्तु विश्रेषयारन्वय- व्यतिरेकेण काये-कारणभावेन वा सामान्ययास्तथा- त्वग्रहः तो च तुल्याविति चेत्‌, उच्यते, अस्तु तावद्गटत्व- वज्जन्यत्व-शरोरजन्यत्वथारपि कठेजन्यतावच्छेद कत्वेन सकद कत्वव्याप्यत्वं याहवक्नल्यात्‌" विनिगमकाभा- वात्‌ विरिधाभावाच्च, सकठकत्वव्यापकत्वन्तु शरौर- अन्धत्वस्य कुतः घटत्ववदव्यापकस्यापि जन्यतावच्छेदक- त्वात्‌। उभयसिदसकतेके अन्वय-व्यतिरेकाभ्यां शरीर- न हि age फलोपधानेन aquaria afi तु तदभावे फला- नुपधाननियमेन, तथाच शरौराभावे at: कायेमाजाभाव एव करटजन्यमाजे शरेरबहकारिताथां मानं। किञ्च Qa खजन्यता- वच्छेदकं नोक्रमेव किन्तु wt खभन्यमातरे सदकारौति खज- BS श्रौोरभन्यतावच्छेद कमित्यखरसादोषान्तरमार, “दस्ता दिनेति, श्ररोरस्या प्रयोजकतयेत्यापाततः, वस्तुतोऽग्यावयविभागस्य वथेतया साङाग्रयन्नाधिषेयजन्यवभमेव तदय वाच्यः auras दूषणं द्रष्ट । (९) ययाषंकसंमानलत्वादिति we | 8 ५८ तश्वचिन्लामणौ TIAA व्यापकत्वग्रह इति चेत्‌, म, शरौरजन्धत्ववि- fatada तुख्यन्यायेन च प्रथमं कठ जन्धत्वे जन्धत्व- मवच्छेदकं क्प्तमिति afta शरोरजन्यत्वस्व सकतेकत्वव्या पकत्वानवगमात्‌ | अत श्व न सन्दिग्धो- पाधित्वम्‌। ननु घटादौ शरौरजन्धत्वे कठेजम्धत्व- मनुगतमवच््छेदकम्‌ बाधकाभावात्‌ | न च लाघवात्‌ घटरत्वादिकमेव तथा, कठजन्यत्वेऽपि अन्धत्वस्यातथा- त्वापः | रवं शरौरजन्यत्वव्याप्यं THT वहेधेम- इवेति भवत्युपाधिः। fase कठं जन्यत्वे अन्धत्वं शरौर- जम्धत्वे वा सकठेकत्वमवच्छेदकमिति संश्येऽपि न हेतः साध्यव्या्यत्वनिश्चय इति Aq, तहि, धटादौ RGIS BWIA तस्य भरीरजम्यत्वा वच्छे द्‌ कत्वं ग्रहौतव्यम्‌ घटे च घटत्ववज्नन्यत्वमपि बाधकं विना कठजन्यतावष्छेदकं दयैतमता HVAT कवरजन्य- त्वात्‌ न शरौरजन्धत्वे तदवच्छेदकत्वं प्रथमग्रहयोताप- जौव्यविराधात्‌ | अत रव न तस्य eat व्यापिसंशया- धायकत्वमपि | रतेनानणुत्व-शित्यवयवदृत््यन्धत्वादय- उपाधित्वेन निरस्ताः, जन्यत्वस्य साध्यव्या्यत्वेन तेषां साध्याव्यापकत्वात्‌। तथापि सित्यादिकं न ara शररौराजन्धत्वात्‌ गगनवदिति सत््रतिपक्चाऽस्िति चेत्‌। ईश्रानुमानगं | ५९ न । अस्य प्रसिद्धकठेजन्धत्वाभावविषयत्वात्‌ अ्प्रतौत- प्रतियागिकाभावस्य निरूपयितुमशक्धत्वात्‌^ साप- नानुमानश्ब पश्षधम्भैतावलात्‌ प्रसिद्धकतुंभिब्रकतंत्व- साधकमतेा भिन्रविषयत्वाब्र प्रतिवध्य-प्रतिबन्धक- भावः। श्त रखव॒तट्यापकर दितत्वादिकमभावसा- धकं वाधकमपास्तम्‌ | तस्य प्रसिङ्ाभावविषयकन्वे- नाप्रसिद्धाभावाविषयकत्वात्‌ व्यक्तिसाधकस्य च fas षतेाऽप्रसिडव्यक्तिसाधकत्वनियमात्‌ अअन्यथानुमान- वैयर्थ्यात्‌। कदेजन्यत्वमनुगतं घटादौ प्रसिद्धं यत्साध्यं तदभावा मया साध्यत इति चेत्‌, कते जन्यत्वमनुग- तमपि पक्षधम्येताबल्ेनाप्रसिङं कर्तनारमादाय पय्थव- स्यति agua fase कत्तरभावमादाय सिथ्यति नाप्रसिडस्य शनुगतस्यापि, कदैजन्यत्वस्य तदभावस्य च कतुव्यक्तिघरितत्वात्‌ । अन्यथा व्यक्कि-तद्भावा- सिद्धिप्रसङ्गात्‌। न चैवं सत्प्रतिपघेष्च्छेद्‌ प्रसङ्गः, तस्य ‘me प्रसिद्धेति, इदञ्च सवै सामान्यलचणानभ्युपगमेन पूर्य WET पादनमिल्य॒क्षमेव wae गोलाद्येकब्यक्रिविषयकल्वेन लयाऽवश्व (९) तथाच च्ितिरकन्तेका एरौराजन्यत्वादि्नुमानस्य कत्तु वगरेषगन्य- लामावसाधकत्वेन fafa सकत्तका काय्यत्वादिति कत्तसामान्य जन्धत्ाधकानुमाब प्रतिबन्धक्षत्वाभावाव्‌ न सत्मतिपच्त इति ara | go avafariaat ात्वाय्ेकभावाभावसाधकविषयत्वात्‌ | रतेन Wea न fawefa न्नानमाचदत्तिजातित्वात्‌ स्मृतित्ववत्‌, wa न नित्यगुणदत्तिगुणत्वव्याष्यजात्यिगि चेतन- विश्येषु त्वात्‌? सुखवत्‌, आत्मा न नित्यवि्चैषगुणा- धारदत्निद्रव्यत्वापरजातिमान्‌'* विभुत्वात्‌ गगनवत्‌ wate! प्रसिङधे नित्ये व्योमादो प्रसिडायाश्च रू- पत्व-जलत्वादि जातेर्व्यतिरेकविषयत्वादप्रयाजकत्वाच | वाच्यवादित्येवमथंकतया waa त्ेत्या दिफक्षिका योज्येति न खसिद्धान्तविरोधः। “ज्ञानम चेति, जातिपदमन्न यदि तदा श्रनित्य- areata साध्यायौ ज्ञानातिरिक्राटत्तिवश्च tama विवच्- Waid वभिचारवारणाय तदिति zea श्रात्मेति, द्यपि न नित्यविग्ेषगुणाधार इत्येव वक्तुमुचितं तथापि तन्ते शब्दस्य नित्यतया श्राकाश्च एव व्यभिचारः स्यात्‌, श्रस्नन्मतेऽपि परमात्मनः सिद्यसिद्धिव्याघातेनापचतया जोवात्ममामेव qa- amare सिद्धसाधनं मा दतस्तादृ श्जातिगभं साध्यसुपान्तमिति मन्तव्यं। परमते नेदं दूषणं तान्‌ प्रति व्याघातपयवसन्नमतोऽपरितुग्यम्‌ (१) च्चानमाचषसिधम्मत्वादिति we । यमेव पाठः समी चौगः नाच्छ छेखस्य निष्ययेजनत्वादिति | (२) परममडत्वमादाय व्यभिचारवारणाय वि्चषपद | (३) दव्यत्वापरजातिमान्‌ गव्यव्व्याप्यजातिमानित्ययेः। नित्य विद्धेष- - qa: जलोयपरमाणङत्तिरूपं तदाधारः जलोयपरमारादि तद्‌- इत्तिद्रद्यलव्याप्यनातिजेलत्वमिति साध्यप्रसिद्धिः | ईखरामुमामें। १९ किच्च faarel शरौराजन्यत्वमसिडम्‌ अहृष्टदारा तज्जन्यत्वात्‌ | न चादृष्टादारकजन्यज्नानाजन्यत्वं हेतुः, भाने जन्यत्वविगेषणस्याव्यावन्तकत्वेन व्यथैत्वात्‌ । न च स्थापनायां पकछविशेषणेऽप्ययं दाषः, प्रमेयो घट- इतिवद्‌ पर क्त बद्धेरुदेश्यत्वात्‌ । अपि च शरौराजन्यत्वे व्यधैविशेषणत्वं लाघवेनाजन्यत्वस्येव व्याप्यत्वात्‌ न तु निष्यूयोजनविशेषणवस्वम सिद्धम्‌ व्याप्तिग्रहे पयुक्त- विश्रेषणवत्पशूधम्मेतापयुक्तविग्रेषणस्यापि जनकत्वात्‌ व्यभिष्वारवारकस्यापि साथेकत्वे श्रनुमितिप्रयाजकत्व- स्यैव तन्त्रत्वात्‌ | व्यभिचारवारकविशेषणवन्येव.व्यास्ि- ग्रह इति चेत्‌ । न । निविंशेषेऽपि गात्वादौ व्यात्ति- ग्रहात्‌ । तचापि व्यक््िविशिष्ट व्यात्तिग्रह इति चेत्‌। न। दोषान्तरमाह, ‘fafa । नन्वच्ाप्यदृष्टादारकश्ररौराजन्यलादिति हेव्ेपयवसानेन निदाषतयोक्रदोषेऽपरित्‌ग्यन्नार, शश्रपि चेति, अरर श्ररोरपदं भोगायतनादि परमवगन्तव्यमन्यथा साचाप्मरयन्नाधिष्टेयपरते प्रागक्तन्यायेनासिद्धेरुक्रिसम्भवाभावादिति। “निविगरेषण दनि व्यभि- चारवारकविशेषणशून्य इत्यथः, “गोलादा वित्युपलचणं, प्रसिद्धानु- माने धूमादावपि तथा gee, न हि तद्दिशेषणं धमलाद्यपि व्यभि- चारवारकतयोपयोगि, वन्तद्भक्रिविगेषस्याप्यव्यभिचारात्‌, किन्व- गमकतयेति। व्यक्रिविशिष्ट इति व्यक्रिविग्ेषणके व्यक्रिग्याइत्त इति 4२ तत्वचिग्तामणौ खतेव्यादलगेात्वस्याव्यभिचारात्‌। अन्यथान्यान्या्र- यात्‌ । अपि व्यमिचारवारकविशेषशवत्येव व्याप्ति- ग्रह इत्यप्रयोजकम्‌ सहचारदशेनादिसल््वे तदभावेन व्यात्तिग्रहाविलम्बात्‌ । व्यमिचारावारकविशेषशश्रन्य- wa व्याप्तिग्रहदति चेत्‌ । न । प्रमेयधूमे anfa- ARTA | अथ तचपात्तव्यभिचारावारकविशेष शश्रन्यत्वं विव्ितम्‌ । न च तच प्रमेयत्वं विगरेषणमुपात्तमिति यावत्‌, तथाच व्यक्तिशे्चावत्तिका जातेर्जातं तस्या व्यभिचारवार कलव, गोलस्य sett द्रव्यता दिनाप्यभेदबद्धौ यज द्रव्यत्वं तच गोत ्र्ययस्याभावेन व्यभिचारबुद्धि सम्भवात्‌ तद्ारकल्वमेव व्यभिचार- वारकल्मिति भावः। श्न्ययेति यदि जातिने खतो व्याटन्ता किन्त वयक्रिव्यावत्तेनौया तदा व्याटृत्तपरस्परव्यावतेनौयवेन परस्यरस्या- न्योन्याज्रयापन्निरित्य्ः | भनु यथाश्तं शरौ राजन्यलेऽप्यस्ि तजा- gaara व्यभिचारितया sage व्यमिचारवारकतया निच- ana विगरेषणं व्यभिचारवारकमेव व्यातिग्रहविषय इति नियमाथीवक्रव्यस्तयाच HF गोत्वादावुक्रनियमव्यभिचार दत्यपरि- asa, “aft चेति। नलु सदचारद शेनादिल्ेऽपि व्यभिचार- ara विशेषणं प्रतिबन्धकमिति मनसिछ्त्य wed व्यभिचारेति, °विगरेषणशून्येः विगरेषणश्चानश्न्य इत्ययः, श्रत एवोत्तरेऽपि च्नाय- मानलपरयन्तसुपान्त, ्रन्यथा प्रमेयलवतौल्येव ब्रूयात्‌ इति। न च (१) प्रमेयत्वेन च्चायमाने धुम Eft Be | ष्शररामुमानं। qk चेत्‌ । न। विराधात्‌ । न fe तचापात्तं तेन sooner घटते यददिषयत्वेन परामशकारणमनुमिती सलिङ्ग । प्रते च व्यभिचारादग्धथासिदेशख न विश्चेषशविषयक- त्वेन तश्वमिति चेत्‌। न FATT ATR: व्यभिचारात्‌ तददिषयत्वेनामुमित्यकार णत्वात्‌। अथेकमवच्छेदकःं अ- OTS व्यात्तिः, यदा लाधवेन व्यासश्यटततिरेकैव ष्यात्ति- रिति विशिष्याश्यथैः तच विशेष्यतावषण्लेद कस्य व्याश्य- नवच्छेद्कत्वेन विश्रेषणस्य तद वच्छदकत्वनियमदेक- efaaaa सत्येव व्यासज्यृत्तित्वमिति ama न शरौरजन्दत्वाभावे नौलधुमादौ च व्याप्तिरिति fasr- WATS सा, तथाच स्वरूपासिदिस्तदयारण्थं विगेषणा- भिधाने व्याप्यत्वासिडिरिति चेत्‌। ai अव्यभिचार- स्यानोपाधिकत्वस्य वा विशे नौलधूमादौ wea तद्तिरेकसाधने बाधात्‌ । न च विशेष्यत्वभुपाधिः,* —— विभेग्यलमिति, यच aifres विगरेव्यलमतो नोलधूमे न व्या्धि- रिति म अनौपाधिकलख्येव व्यात्नितया विशरेव्यलस्य च तद्चापक- तयालुपाधिलादिति ara: | मतु विष्टे सामानाधिकरश्छमेव a किन्त॒॒विशेव्यमाचे तदिति भ विशिष्टे व्या्चिरित्यखरसादिशिष्टव्यास्षिमन्यथानुपपत््या (१) वि्रेव्यसुपाधिरिति क ° | - १७ तज्वचिन्तामणौ साधनब्यापकत्वात्‌। fase सोरभविश्रेषव इूमरहित- fad चन्दनप्रभववह्ि रहितत्वात्‌, निद्मुमाऽयमाद्रेन्धन- प्रभववहि रहितत्वात्‌, इत्यादावपि कारणविशेषाभा- वेन काय्येविगरेषाभावानुमानं न स्यात्‌ afecfea- त्वादिकब्बापाधिभेवेत्‌, व्यतिरेकिणयष्टद्रव्यातिरिक्तदर- व्याना्चितत्वश्ड हेत्वभावव्याप्यं न स्यात्‌ द्रव्यानाित- त्वस्येव व्याप्यत्वात्‌, रूपादिषु मध्ये गन्धस्येव व्यश्जक- त्वादित्यादौ त्वयाप्यसिदडिवार कविशेषणस्वौ कारा च | साधयति, “किञ्चेति, ‘ata anfaface afecfeaa वज्ञस- मानाधिकरणतवसुपाधिरिति तच्छमानाधिकरणे विश्िष्टधूमादवपि सास्तोत्यथेः । यद्वा साध्यव्यापकलज्नानदश्ायां साचनाव्यभिचार- ज्ञानेऽपि वङ्िरहितलादिकमुक्रानुमानयोरूपाधिः स्वाड्य्थैविग्रेषण- तया साधनस्योपाध्यव्याप्यतया उपाधेः साधनाव्यापकलन्ञानादि- qa: भनु रूपादिषु मध्य इति व्यभिचारवार कतापयैवसन्ञमेव गन्धमाजव्यश्चकलं टि द्रव्यल विगरेषितं Saar सज्िकपं यभिचार- wayT] तस्य तेन व्यभिचारवारणे तदा यदि अभिचारः ख च तदा यदि हेतोः प्रसिद्धिरिति रूपादिषु मध्य इति fatwa (९) प्रयोगस्त sated पाथिवं रूपादिषव मध्ये गन्धस्येव व्यञ्नकत्वात्‌ कुङ्मगन्धग्यञ्मकष्टतवत्‌ इति, अ card सोयरूपव्यञ्नकत्वादसि- ह्िवारणाय रूपादिष मध्ये इत्यनेन परकौय रूपा दयव्यञ्चत्वस्य विव- चितत्वमावश्यकं तथाच at परकोयेति विशेषणं असिडिवारक- fafa समुदिततात्प्ये | दैखरामुमानं। | ९१ अपि च irae विशिष्टस्य व्यापकतापि नस्यात्‌, तथाच सथापनानुमाने उपादानगाषरापराक्न्ान- चिकौर्षा-कतिमघ्नन्धता, धुमेनादरन्धनप्रभववदहिः घट- त्वेन शरौरजन्यत्वादिकं नानुमौयेत | AY खजन्धान्योऽन्याभावापेश्चया शरौरजन्धाग्धा- न्धाभावस्याख्यत्वात्‌ तेषामेव व्याप्यत्वमिति विपरौतमेव लाघवमिति, aa, विराधाभावेन बह्कनामण्पस्य 4 व्याप्यत्वात्‌ । सेहे गशौतस्यशं वश्वजलत्वयेागेन्धाभावे- एथिवोौत्व-एथिवोत्वाभावयेरिव | waren नौलधुम- स्येव BAS धूममावस्याव्याप्यत्वप्रसङ्गः far त्वन्ये बश्न्यान्याभावापेक्या जन्धत्वा- त्यन्ताभावस्यव व्याप्यता स्यादेकत्वात्‌ प्रमेयत्वाद्नन्त- धम्भेविशिष्टस्य व्याप्तावपि प्रथाजनाभावान्नानुमाभे तदुपन्धासः। अथ लाघवेन जन्यत्वस्य शौत्रोप- प्रसिद्धिं सम्पाद्य द्रवयतेन परम्परया व्यभिचारवारणप्रयोजकमेवेत्य- ware, “श्रपि चेति, नन्वत्यन्ताभावरूपे श्ररीराजन्यले zfs षता श्रङेव॒नेत्यतुपदमेव स्फुटमन्योन्याभावपकेऽपि सामान्या- न्योन्याभावेन वैयथ्यैमिति शरौरजन्यलाश्रयान्योन्याभावे हेतौ aaa वक्तव्यं तच क्ख्यापि परिहारं facefa, ‘afefa, (१) एयिवीनिन्रत्व-एयिवील्वात्यन्ताभावयो रिषेत्धेः। 9 ॥ ४१ avefenteat fettanst अन्याभावत्वेन shi enftat नतु atteranneda विसतम्वितिप्रतौतिकत्वात्‌ | a चिशीर्वथ-विशेष्यान्डलराभाववति साध्यं तंच विशिष्ठा- भावस्यापि व्यार्भिरिति Set न 1 शबं छत्पत्तिमश्वे सति शग्नारिकम नित्यत्व-सकतकत्यव्याप्यतया मन Twa wWittefefrana परत्वादेरेव तथाभावात्‌" दि च सामाग्य-विनैषभावादिराभधाभवेनेभिथस्मापि व्याधता, तदा शरौरागेन्यत्ध-अग्धत्वाभावसोरषि Gui fee शरोर अन्यत्वं विशिष्टं तद्भावं चिश्ि- नटि नतु Tala तथाच शरौरजग्धत्ाभाषऽखश्ड- श्च हरतां भं aren | न चाच विशिष्टा भाषा विशेष्यनि रव, शित्यारावजन्बतोपकतेः । अंत रवं छावनायां शरोरभन्यत्वसुपाधिः sre भाक्व्याप्यनिचवप्रतियेगित्वेनं सध्यव्यापकत्धनिजः- मात्‌। व्यथेविग्ेषणेऽधिकं निग्रहस्थानमिति Sq 1 a हेतुदयेापन्यासे च तत्‌ इह तु विशिष्टमेकमेव हेतुरिति fears उक्तमिति । उच्यते। नौखधुमादै [~^ | अ [मि श्रखण्ड एव एक Vag: | (९) तथात्वादिति we | १ अदाता, qa व्यात्तिरख्येव अश्यया विशेषालामवाव्यत्वे fircrrer safer स्यात्‌ । नोरत्वमपि न areata तिर, नान्‌ किन्तु भूमत्वभेत्र दर्डत्वेन क्रारकत्वे wafers, waar न नोलिक्ि किन्तु लदाश्रये भूमे एति ल नौलभूमस्य Waa नौलधुमे नौलस्य बिगरेषखत्वे ~ + थ कथ ऋणि ¬) a ¬ खरै षार ऋष्य दः > षड ees en "नो ललमपो ति अव्रच्ेद कल्मवच्छिशित्रच्यथजनकालं बा ATES सनन्ध चिन्नो वा दवबपि que भोलधूलावादौ न्‌ बर्धधतोध्ययेः। जरु PHATE नोशतिगिष्टोऽपरि ध्रमोऽनुनितिशेतुरिति AeA लचा नौज्रधूमादिति हेलवयवः aria एवेत्यत wre, “yorere fir Sey Taira, want चदि wae ale भवेक्चापरि wegen तदिति धूमप्रव Bay AYP ale. YAR त्याणतामवच्छेदकलात्‌ नो खधुमलच्छापि `परूमलाव्छदिष डेतूलादिति Fae भमलाभाषोपवणेगमप्रश्तमेव, अतस्‌ मौर मेन, प्रभमयेऽपि awa विगरेषण्ल ceed तजन पूजलसत्तेन TAS बो खधूमलच्यानवच्छेद कलसम्धवात्‌ चन्यथा Vahey he न इहु; भूमनेऽपि धूम्रलालवादिति प्रतं गौरवमेत्र तद्ेतुतायं NG TVA) इदग्नु ्यापयतावच्छेद कधूमलशत्यलात्‌, Teal नौ Sint व्याणोऽपि न भवतोति भूमलानाञ्रयलमश्चाप्यले तन्नं, अतो ऽपि भूनरलमवच्छेदकमि्युक्पोषकतयोपन्यं | नतु RTE wa YRS प्रते तदरवच्छिजोऽपि नोलधूमशूपो विषठिषोः qs तज्वचिन्तामयौ दिशिेन धूमत्वम्‌। उपलश्चणत्वे च धूमादे वानुमितिः। fae व्याप्यतावच्छेद्‌कस्येव हेतुतावश्छेदकत्वमिति न लौ नधूमत्वं तथा । न चैवं धूमत्वस्यावच्छेदकत्वेऽपि सामग्मौसत्ान्नौलधुमादनुमित्युत्पत्तौ देत्वाभासत्वं न ऽस्तौति तथा निर्देशोऽपि हेतोः कर्तव्य इत्यत are, "किञ्चेति, व्या्यतानवच्छेदकेन हेतुनिदगेऽतिप्रसक्गादिति भावः। अच केचित्‌ नोलधूमलं धुममाजनिष्टयाप्तौ न्यनलादेव नाव- च्छेदकमिति नोरधममाचनिष्टव्याप्तौ तदवच्छेदकं वाच्यम्‌ तज धूमवस्यातिप्रखक्षतया नोलधूमलमेवावच्छेदकमिति, यथैविशेषणलन्त्‌ श्ञा्यानुमाने न दोषः परार्थानुमाने वर्थाचिक्नापसिद्धान्तापादक- तया ate, तथाहि विशेष विधेः गेषनिषेधपर्यवसायितया ape Raa: धूममाचखादेतुलवाभिप्रायं प्रतिपादयति, न हि विगरेव्यमाजस्य हेतुत षम्भवल्युमत्तो विशिष्टं Sana निदिं शतेति, तदडेतुलाभ्युपगमे तदौये प्राते तस्यापसिद्धाम्त श्रापद्यत इति चेत्‌ । न । न्दूमदत्तेरष्यवच्छेदकतया वद्धिसामानाधिकरण्छावच्छेद कत्व epee ana गौरवेणा पाते श्रन्यथा धूमलमपि न Tet श्रालोकाटत्तिवेन न्युनडन्तिलात्‌ । न च नोलधूमलावच्छिना व्यात्िरन्या, श्रवच्छेदकव्यभिचारेण तद्धौयभि- चारेण वा श्रवच्छेद कान्तर कल्पनात्‌ | न चेह तत्सम्भव दति, तद- वच्िननव्याघ्यन्तराकल्यनात्‌ । यन्त॒ अपसिद्धान्तप्यवसानमिति, तन्न, ईैखरानुमान | de TARAS सम्भवत्यन्यतरोपादानख्यान्यतररेतुवाभिमायोज्ायक्‌- arent विशिष्टाभावसखलमधिकेन^। ay agen श्रवच्छेदकां तेन व्या्तिधौरिति वस्ठतोऽमवच्छेदकेन याप्य र्यन्ञागङूपे- यमसिद्धिः wafer, न तु श्ञानग्भलच्णणभावेऽपि वयाणला- सिद्धिः, तथाच व्य्यलासिद्धिव्यय विगरेषण्णदाविति प्रागक्यन्थ- विरोधः। किञ्च परामश्रेविषथाभावतया अरसिद्धिजयमतुगमयता Tera वया्यसिद्धिरिव्युक्त, दन्तु व्यातिन्ञानाभावरूपा पर्यव- सिता । waua चतो गौरवात्‌ तदवच्छेदकं तदेव वा्यवासिद्धि- पदेन faafad त्य भ्रायमानतयेवानुमितिप्रतिबन्धकलादित्यपासं | तस्य परामश्रेविषयलाभावात्‌ श्रप्रतिबन्धकलाच्च विरोधाभावादिषय- विरोधकारणएविरोधासम्भवेन ज्ानस्याप्रतिबन्धकलात्‌ । श्रतएवं सत्यपि गौरवन्नाने व्यािग्रहसामग्यां सत्यां afro: चन्दनददना- भावेन दरभिभूमविगेषाभावानुमानादौ । श्रतएव चेश्वरदयालु- मितिम्रतिबन्धकगौ रवं न एथगाभाषः। किश्चासाधारणं प्रतिबन्धकं श्राभासो गौरवञ्च साधारणं मानमाचप्रटत्तरोश्वरश्चानसापेचलात्‌ तसाद्यत्म्नन्धिताव चछद्करूपवत्वलचण व्यात्भिरतुमितिहेतुः | ्रत- एवोरादरणेन सकशसाधमवति eee alaa सा प्रदश्वैत- दति, तद्भावो व्ाष्यत्वासिद्धिः तदभावखावच्छेदकल्ाभावो नोल- धूमादौ xem, नोलधूमेऽवष्छेटकान्तरसत्तेऽपि नोलधमवेनाव- च्छट कलाभावात्‌ aft व्यािन्नानस्यानुमितिदेत्‌तया अव 4 (९) यथा विशिद्धामावः अलमधिकेन इति mat मवितुष्ध॑नौति । ७५ सक्चच्विन्लामशो चेर कलश्रागख्ञापि परामभङेतुलेनावच्छेदकलाभावेऽपि परामश विषथाभानलस्षचसा सिद्यानुममकषम्मवादिति केवाञ्धिष्डतं, wew- सत्‌, सम्बन्धितावच्छेदब्लच्राथां व्याप्तौ भरव च्छेदकालं श्रवच्छेया- गधिकर एलं वाच्य तश्च नोखभूमल्ेऽख्येव । अथ ताषृग्रधर्मागरा- बिशेषितत्वमप्यनभिकरि शभ्ित्मे विगेषणं तदा स्व॑ष्यात्निलचणतो- गौरबेणादेतुरेव इति ATE श प्रतिबन्धकता, छदा- इरणन्तु व्यातिग्राइकसहचारमाश veel नतु क्यशिङाश्चि ATM, तादृ ग्धर्भाषटितलादेरदा इरदुपश्डितिग्र्ेव भाप्तीनि न किञ्चिदेतत्‌ । तस्मादिदमच तत्वं नोखभूमलादेरनमभ्डेदकलश्रा ` व्याच धूमला्मवच्छिजाया्तच सत्वेन fief विशिष्टाभावस्य विग्रेषणविरदनियतत्वं a लभेद एवेति तदनवच्छेदक्रलनिथतः तदवच्छिलन्या्यभावो auras: « तु famwafeq- farafacet वा सम्नन्धविरहो वा caer) एषश्च ज्ञान MIA प्ररामशेतरिषयाभावषपञ्च विभाजकन्रिति दच- मपयुपप्र्यते। न च नोलधूमलावच्छिन्नव्याघ्यपरथिद्धः क्रयमेतदिति ब्राच्यम्‌। कष्रिकाददनादिमरतिघो गिकबिगश्ेषव्यापेक्षादृष्याः परसिद्धेः। न च तादृप्रौ व्याभिनोलधरमेऽष््ेवेति वद्िसादक्छिलमरतियोगिकः नोलघरमलाद्यवच्छिल्रा्यभावस्ध वाच्यत्वे पुनः सेवाप्रशिद्धिरिति वाच्यम्‌ | व्यभिषारादिष्ङोणेष्याप्यतलासिद्धेप्येवममभिदश्या श्याप्रकला- भाव्ूपायातस्या वाच्यवेन TRAST नोलध्रूमलावजच्छिघ्र्याति- प्रतियोगित्रलचणव्यापकलाभावस्य वदङ्धिलावच्छिन्ने याणवाभिद्धि- पदाथलात्‌ तज्च्रानश्यापि प्रतिनन्धकलात्‌ खमानविभ्तिवेद्तया ईैशरामुभाभं | । ७१ स्मात्‌ अ्तुमितिप्रतिबन्धकस्य aenfeft ara | तद्भावेऽपि नौखलधुममप्रयक्तसाध्यवत्प्त्ययस्य WT तत्कारणत्वस्मभासत्वसम्भवा दिति दिक्‌ | व्यणलवद्मापकलेष्यापि पराभशेविषयलेम swans विभा- भकश्थापि स्वाथ ) वेशी धमलाषच्छिन् नगौलधमतवावच्छिन्ञ- व्ाध्यभवै एवे waranty: तस्या नोलधमलावच्छिन्े सवान्य धमर्विच्छिचे विरहात्‌ । भ च Thera वङिषामाग्यया्य- वच्छद्‌ कल्ेऽपि धमल्ावच्छिने तदभाव इति किं गौरवनिषन्धना- नवच्छंदकलवो पवणनेव AAA तदभौवेऽपि डेतुदोषाभावाचेति काच्यम्‌ | Wa नोलधमलावश्छेरकलसममयेब न्यमडन्ति- नापि tana: शमान्बन्याेधमतनाबसच्छिने gay व्द्‌- waa । भ चेव शाखावच्छिख्े ay waza संमोभख उचत्ावच्छेरेनाभावनियजेन ठकः शंयोगौति जानं प्रमा म खा- दिति वाच्यम्‌ । इचः waif उच्लषामाषाभिकरष्यमपडाय वरवच्छेटकतपयन्तम्रादिणणे BT तयाभावारेषेति दिक्‌ । ब्ब afefa, ‘fefaia, feng उदे्ालुमिनिपतिबन्धकतयोक्रकसेण waefaftinaneniva ag यटि जिङ्गयेपानमियतलभनु म्ल वन्तु aaa, faye’ ललुमिति प्रतिबन्धकं श्रोराजन्धत्वादेरेबेति^* निखेयम्‌ । यच fatwa सरूपा सिङ्धलं a@eya तु TRAE ETAT TARTS TA wag tte; ` (९) भशेराजन्यत्वादेवेत्तोति wre | ‘OR तक्वचिन्तामणौ वं शरौराजन्धत्वेऽपि न शरौरमवच्छदकं गौरवात्‌ येन विशेषेन विना anfaa awa तस्येव व्याष्यतावष्छे- दकत्वनियमात्‌ | श्रतरव गन्धस्येव व्यश्जकत्वादित्यवा- प्रसिदत्वेन रूपादिषु musta विशेषणं विना व्यात्ति- गरहौतुं न शक्धत इत्यसिहिवारकमपि विशेषणं सार्थक- मेव, सुरभिधुमविगरेषादौ च अन्दनप्रभवाग्रादेः कार- त्वात्‌ कारणाभावस्य कायौभावप्रयोजकतया व्याष्य- केवलधूमलस्य विपरौतगौरवादिति area गटद्ममाणे डहेतु- श्ागच्येवोत्यनतेरतुमितिरव्जनोया, whist तु ae मितिप्रतिबन्धकत्मेवावधारणोयमित्यादिः। श्रोराजन्यवेऽपौति शरोरजन्यवाश्रयान्योन्याभावेऽपौत्यथः, “रूपादिष्िति, न च ea व्यञ्जकत्वे गन्धव्यश्चकलं ACh, तादृ श््ेवन्तरस्य गमकलेनेतद्ध- मकलानपवादादिति भावः। TAIN चन्दनदहइनवानयं खुर- भिधूमवल्वादित्यादौ यभिचारवारकमपि साथे चन्दनादि विशेषणं सार्थकं तेन विना हेतो विशेषण्वेधर्थनेव व्या्ययहात्‌ । एवं Bat व्यथेविग्रेषणं ger arate fated प्रच्य तदुद्धरणटौयमित्थपि तदुपष्टम्भकं द्रषटयम्‌ | "कारणाभावस्येति कारणएतावच्छेदकाव च्छि साभावलेनेव कार्य्याभावव्या्यलनिख्चय एव सामान्यत श्रादरन्भनजन्य- वद्िलाभावयेव व्या्यलमवगाइत war) न ॒चैवमन्योन्याख्रयः ACCT STH ASH SATII ara कारणएताय्धः rca | OB त्वनिश्चयः व्यापके च न व्यथैविश्चेषशता विशिष्टस्य कारणत्वेन व्यापकत्वात्‌. परिशेषव्यतिरेकिशि विपक्- वाधकेनानन्यगतिकतया विशिष्टस्य व्यापकत्वात्‌ । विशिष्टाभावस्य हेत्वभावव्याण्यत्वं, यच च विपक्षबाधकषं नास्ति aa विशिष्टस्य व्यापकतापि न यथा कायेस्य दिक्कत्वेनापि शरीरजन्यत्वाभावेऽखण्डा हेतुः, यदि fe शरीरजन्यत्वं सकठकत्वप्रयाजकं स्यात्तदा तदभावप्रयुक्तः सकटठेकत्वाभाव इति तस्य साध्य- व्याप्यता स्यात्‌, न शैवं, किन्तु जन्यत्वं लाधवान्तषथा तथाचाजन्यत्वमेवोपाधिः, साध्यवब्याप्याभावः साध्या- तयाच व्यतिरेकव्यास्भिग्रश्कार णताधोस्तयाच विशिष्टाभावव्याप्त्- ज्ञानमिति वाच । कालिकान्वय-व्यतिरेकयोः कारणताज्ञापकलात्‌ away रेग्रिकव्याप्तौ विशिष्टाभावलव्यायतावच्छेद कलग्रा इ- कलात्‌ । न च कालिकव्यतिरेकग्रहाऽपि कथमुक्रव्यथेविग्रेषणएतयेति वाच्यं । तजापौतरसमवधामकालोनका्छीपधाननियामकतावच्छद- कावच्छिश्लविरइत्वेन कार्य्याभावप्रयोजकत्वग्रहेण सामान्यतौ व्याणय- तावच्छेद कलत्ग्रहात्‌ | न इन्वयाप्रयोजकस्याभावो व्यतिरेकप्रयोजकः सम्भवति । ्रतएव॒ तादृशाग्वयप्रयोजकत्माचस्य प्रयोजकतया मियताग्वयमाचभमेव कारण्ताग्राहकमित्यणा्ः | न 8a कारण- तावच्छेद कावच्छिन्नाभावोऽस्ह वायः श्रादरन्धनाभावम्ह कथं तकर न्धनस्य वद्किसहकारिलादिति वाच्यं । वह्किसंयो गमाचेण्रन्धनस्स 10 ॐ8 ara fare raat भावव्यापकडइति नियमेन तस्य साध्यव्यापकतानि- अयात्सकतेकत्वशसैरजन्यत्वयाव्ाश्यभावेन तदभावं- योरपि व्याश्यभावडइति व्याप्यत्वासिडत्वाच्च । अतएव श्र रीरजन्यत्वाभावस्याकठेकत्वव्याप्यत्वात्तदभावयारपि व्याप्य-व्यापकभावद्रति निरस्तम्‌ । शरौरजन्यत्वस्य सकर्ठंकत्वाप्रयोजकत्वात्‌ । न चाजन्धत्वं पूवेसाधनं व्यतिरेकत्वेन नेपाधिः सत्मरतिपक्चाष्छेदप्रसङ्गादिति वाश्यम्‌। स्थापनायायबाभासत्वं aa ॒विश्चेषादशन- दशायां सत्प्रतिपक्षे पूवे साधनव्यतिरेकस्य साध्याव्या- पकत्वेनानुपापिन्वात्‌ यथा शब्दोऽनित्यो गुणत्वादि- a शब्दोनित्यो व्यामेकगुणत्वादित्यनेन सत््रतिशस्ष शुणत्वाभावा नेपाधिः जलपरमाणुरूपे साध्या- व्यापकत्वात्‌ | A चैवमनैकान्तिकत्वमेव तनेद्धाव्यं, सद्मतिपक्षमुपेश्य तस्योद्धावनानहेत्वात्‌ । किञ्च प्रागभावप्रतियागित्वे सति समवेतत्वस्य तत्प्रति- यागित्वे सति सत्वस्य we सत्युत्य्तिमच्वस्य वा हेतुत्वे रषामन्यतमव्यतिरेक उपाधिरिति न पृवे- धूमालत्पत्या तच्जन्यवक्धिलेनेव इेतुतावच्डेदात्‌ एवमन्यच्ापोति fea “सप्रतिपकेति समोचोनप्रतिपकचोच्छेदो दितोयानुमाना- भासलनियम दति यावत्‌, यत्ेवमथेकल्यनं तद गिमग्न्यप्रयोजन ञ्च ईश्ररालुमामं | oy. साधनव्यतिरेकः। अतरवाजनम्धस्य भेापाधित्वं we साध्याव्यापकत्वादिति न दाषः। अन्ये तु यन्निष्ठा यन्धिरूपिता च व्याप्तिर्येन विश्र- waa विना न awa त विशिष्टं व्याप्यतावनच्छेदकं पकतेकत्वनिरूपिताभावनिष्ठव्याप्तौ च शरौर विनैव प्रतियागितया जन्यत्वमवच्छेदकं कप्तमिति न शरोर जन्यत्वमवच्छेदकं धूमे नौलधुमत्वमिवातिगोरवेख शरोरजन्यत्वमप्रतियागितया च जन्यत्वं नावच्छेदक- मिति व्याप्यतावच्छेदकाभावान्न शरोरजन्यत्वाभावे- ऽकठेकत्वव्याच्यः । व्यभिचाराभावात्‌तथेति चेत्‌ । न। स्ित्यादावेव व्यभिचारात्‌ अन्यथा शित्यादिना दष्ट- हेतुकं शरौर जन्यत्वाभावादित्धाद्यपि स्यात्‌ । AA तावदशरीर-नित्यन्न नादिकन्लनुमितिस्तथापि सानु- मितिरयथाथा AWA कलुत्वन्नानत्वात्‌ न्रानेच्छा- प्रयनेषु नित्यन्नानत्वात्‌ शरौराजन्ये सकठेकत्वन्नानत्वात्‌ धटः aut घटन्नानादिकं नित्यं ata सकठकमिति त्रानवदिति साध्यम्‌ । न चेापजौव्यवाधः, अनुमितिं प्रागेव शतमिति तचानुखन्धयं । “श्रतएवेति समबेतत्वादिविग्रेषितो यतो हेतुरतस्तदभावसयैवो पाधिलादित्य्यः | ‘wa वित्यखरसोद्धा- शद्‌ वक््वचिन्तामणौ उपजौव्या | नन्वस्तु तद्‌ यथार्थत्वमपौति चेत्‌, न, वर्तः काययेानिंरूपाधिकाये-कारणाभावेन रुतस्याप्रथालक- त्वात्‌ । अन्यथा पवते वड्धनुमितिरयथाधा उभय- सिद्धवहिमदविन्रे वडिन्नानत्वादित्यादिना सकलान्वय- व्यतिरेक्छच्छेदः | किष्चानुमितेर याधाथ्यैमनेन wei न तु कायम्‌ तथाच देषादुत्पन्नस्यानेन WA AMARA दोषो दोषान्तरं वा, नादः अन्योन्याश्रयात्‌ उत्पन्ने तस्मिन्‌ च्रापनन्नापकादेव च तस्मादोषात्तद्‌- त्पत्तिरिति । नान्त्यः fae: | aatufcafag न दूषणम्‌ । यदि ई खरः कर्ता स्यात्‌ WIT स्यात्‌ इष्ट- साधनतान्नानवान्‌ स्यात्‌ प्रयोजनवान्‌ स्यात्‌ अनित्य त्रानवान्‌ स्यात्‌ त्यादि यदि सकठेकं स्यात्‌ wer Rae स्यात्‌ इत्यादितर्काणां विपर्यये अखयासिद्धि- व्यथेवि्रेषणत्वादिना विपयेयापर्यवसानेनाभा सत्वात्‌ ननु धित्यादावेककदे सिद्धिः कुतः wanda व्याश्य- भावात्‌। न च लाघवात्तस्याप्रमाणत्वात्‌ WaT प्रमाणादेव लाघवसदरुता तत्सिद्धिरिति चेत्‌, न, तावदनुमितिमानै लाघवं सहकारि व्यभिचारात्‌ वने, तद्धौजन्त॒ यन्निषटेत्यज यत्पदसख afore प्रहतासङ्खति- रभावव्यक्रिविशरेषनिष्ठव्यापतेसतेन विना श्रग्रहात्‌ प्रतियोमिनं विन Sgugqara | .. 88 मानाभावाश्च | न fe लिङ्गपरामशं सति तदिलम्बे- नानुमितिबिलम्बो येन सहकारिता स्यात्‌ । नापि लध्वतुमित्ी अन्धाऽन्याश्रयात्‌ । नापि व्यक्तयनुम्ति धूमेन वधयलुमितै रक-दिदस्तसंशयाभावापत्तेः | सा- धकाभावेन नानात्वासिद्धौ कतुंसिहिरेषैककतंसिद्धि- रिति चेत्‌। न। रकत्वसाधकाभावेनैकत्वासिङ्गौ कद सिद्धिरेव नानात्वसिदहिरित्यस्यापि सुवचनात्‌ । रथं यमर्थमनालम्बमानानुमितिः पञ्चे साध्यसंसर्म न वि- षयौकराति स पक्षधमेताबलात्सि्यति न त्वपिक- मपि तथाच दितौयं कर्तार मविषयौकुवेत्यपि कर्तारं विषयौकरेत्धेवेति न दितौयमवगाहते wag कर्ली सिध्यति तदविषयत्वे कठेविषयक्निव न स्यात्‌ रकविष- यत्वाभावे नानाविषयत्वस्याप्यभावात्तट्‌षटितत्वात्त- स्येति बेदैवं तहिं कन्लेकत्वमपि न fava: स्वादे कत्वविषयत्वं विनापि कटठेविषयत्वसम्भवात्‌। व्तु- श्रभावायद्ेणाश्रयाग्रहादिति विगशेव्यतावच्छेदकावच्छिक्नपरत्वं तस्व वाच्यं, तथाच जन्यवमपि व्यथं श्रभावनिष्ठव्याप्रेष्तन विनापि हेल- भावादित्यादौ यरदादिति। (१) तत्कारि शयादिति ae | Ox avafantaat गत्येकः सिध्यति न त्वेकत्वेनेति चेत्‌, न, रकत्वासिद्या वस्तुगत्येकदति न्नातुमशक्धत्वात्‌, तथाचेश्वरे र्कत्वा- नेकत्वयानित्यसं शय इति उच्यते यच प्रमाणे लघु-गुर- विषयता सम्भवति तच लाघवसहकारिता, कारशता- कायता-व्याप्यता दिग्रा हके NR प्रटत्तिनिमित्तग्रारके उपमाने शब्द शक्तिग्राइकानुमाने तथाविभप्रमाणमाजे सकस्लतान्तिकेः सह कारित्वकल्पनात्‌, रवं wear गौरवमिति न्नानानन्तरं बाधकं विना लधुनाभेव कारशत्व-कायेत्व-प्रह ्िनिमित्तत्व-शब्दशक्यत्वानां न्ना- नदशनात्‌ तचा पि लाधवानादरे शब्द्‌ शक्यत्वा दिसं शथे तन्मूलकव्यवहारेच्छेदाविनिगमकाभावत्‌ asa वि- . न्लाचवसदरकारितेति, ननु लाघवज्ञानमलुमितौ सहकारौग्य खविषयोकृतम्थंमपंयति म वा, श्रपयति चेत्‌ व्या्नि-पच्चधभेतोप- नोतादन्यसयेव्या दिप्रागुक्तय्न्यविरोधः। नेतिपच्छे सहका रिवानुपपत्तिः श्रये प्रामाण्यसंन्देदात्‌ age इत्यादि विरोधः, एकलप्रकारकालु- मितावजातायां विरोधिन्नानाभानेनेकल्सन्देदाथे प्रामाश्छसंगशयपर्य- न्तातुसरणानौ चित्यात्‌ सखरषवा दिसन्देहसामग्या एवाव्य्रलादिति, श्रलघुनि लघुवभरमाच्ातुमितिभमः cae विरुध्येतेति । ्रच ब्रूमः लाघवोपमोतार्थाऽष्यतुमितो भासतएव याघ्यादौत्यादियन्धस्यानु- ` मितिलावच्छेदेन तावन्माचोपनोतभानमित्य्र तात्पर्यात्‌ were ईेखरानुमानं। ` oe चारमारभते लाघवश्च A तदङ्गमङ्ैकरातीति ५. महइत्साहसम्‌ | नन्वेवं वस्तुगत्या नानाकदेकेषु घटेषु घटत्वेन कुलालकठकत्वानुमानेऽपि बाधकानवतार- दशायां लाघधवादेककढे सिद्धिः स्यात्‌ । न बेष्टापत्तिः, अतुमित्यनन्तर नानैककठे कत्वे संशयादिति ® चेत्‌ । म । तचापि लाघवेन करचेक्यमेव सिद्धति । तत्सन्दे VE न्नानप्रामाण्यसंश्यादिति पश्चान्नानाकठेकत्व- साधकप्रमाणादेककटेकतानुमानं२ तच वाध्यते! न चैवं सित्यादिकन्तय्थपि, प्रामाण्यसंशयादे कत्वसं शया- देकत्वसंश्या दु रुच्छेदः WH वाधकस्याभावेन प्रा- माणयनिश्चयात्‌। न चेकत्वसाधकाभावरव बाधकः अनुमितेरेव लाघवसहकारेण रकत्वसाधकत्वात्‌ | अन्ये तु छितिकर्ता serait: aati RAAT ARCHANA EAA AAs aH are: t न च धितिकर्ता अद्धुरकत्तुभिन्रः अङ्करेऽकरत्वात्‌ अमाएमाचस्य सहकारितया तदु पनौतस्य प्रमाणएलावच्छेदेनेव विषयोकरणसामर््यादिति ware) “aa वित्यखरसोद्धावनं पायुना (x) aay नाङ्गोकुरत इति we | (२) नानाविकत्वे संग्यादितीति woe | (३) रएककटेकताच्लानमिति we | co तश्वचिग्तामणौ कुलालवदिति सत्मतिपक्षः, अनित्यन्नानानामाश्रय- त्वस्यो पाधित्वादित्याहुः | शरचाण्यप्रयाजकन्वे मेदामेद- येभौरव-लाधवे रश्व शरणम्‌ । तथापि कथं नित्य- सवेविषयत्नानसिद्धिः | पश्षधभ्मैतावलादिति चेत्‌, व्या- पकतयावगतस्य पक्षसम्बन्धमावं waar: सि- ध्यति तथाच Va तदुपादानगेाचरन्नानमाचं सिध्ये तु नित्यसवेविषयन्नानं तेन रूपेण व्यापकत्वाय्रहात्‌। न च येन विनानुपपत्तिः साऽपि विषयः, व्यतिरेकि विलया पत्तेः । तच US यमथेमनालम्बमानानुभितिः पे साध्यसम्बन्धं न विषयोकराति a परधम्बैताबलात्सि- ध्यतौत्यनुपपत्तिमूलकेऽन्वयौ प्रतौतानुपपत्या च व्य- तिरेकौ तदिहानादिद्यणुकादिकायंप्रवाहस्य पश्त्वे तदुपादानस्यानादिन्नानगाचरत्वं विना नेपादान- गाचरन्नानजन्यत्वमनादिकायेप्रवाहस्या तुमि तिराल- ` म्बते, अनादितैव च नित्यता सर्वमुक्तावपि ae. [मणम aay लाघवानवतारे उक्रानुमानस्याप्रयोजकलमेव, तदवतारे किमनुमानान्तरेरत्यादिकमाकर एव स्फुटमिति | ‘am माञ्च इति, we स्वषु कल्पेषु वक्न्तरनिर्दैशरात्‌ सखाननुमतिरन्ञोयते तद्रौजमपि शअ्रनित्यप्रत्येकविषयज्ञानपचच द्खरामुमानं। ८१ मनादिभावत्वात्‌ पक्ष-तदुपादानविषयक्रिव च सवे- विषयता लाघवात तावददिषयकमनाद्येकमेव ata सिध्यति, न तु नित्यानित्यज्नानानौति।, नव्यास्तु अ्नित्यन्नानाजन्यत्वेन पक्षविगेषणात्‌ Aa सिष्यन्नित्यमेव सिध्यति अनित्ये बाधादिति। वाचस्यतिमिश्रास्तु लाधवादेकन्नानसिद्खौ उत्पत्नि- मतेऽनादिकायेप्रवादइं प्रत्यजनकत्वात्‌ परिशेषेण नित्यन्नानादिसिद्धिः। नियतविषयता च ज्ञानस्य का- रणाधौना, aT नित्यन्नानान्निवत्तंमानं नियत- विषयतामादाय faana इति सवेविषयत्वसिडिरिति। षट्पदाथैप्रतिपादकवेदकलेत्वेनेश्वरस्य . षटपदार्थ- गाचरसाश्चात्कारवन्वेन वा सावन्नम्‌। घटाकाशसंयोा- गादिकं प्रति tate aaa घटादिगाचरमपि aia सिद्धमिति केचित्‌ | ननु घटादौनां कथम श्वर कठ कत्वं भवति । घट- गौरवं नित्यस विषयकञ्चानपक्ते गौरवं, नित्यसवंविषयकन्ञानपचे लाघवमिति लाघवावतारे पूर्वोक्रन्यायेन नित्यस्वेविषयकन्ञान- सिद्धावलमेभिरायासबड्लेः कल्पेरित्यादि weaafa न प्रदर्भितं विभेति waa | ननु घटोपादानगोचरले भगवज्ज्नानादौनां सिद्धेऽपि न agaat 11 स्य तश्चचिन्तामणौ favaqe: कायत्वात्‌ शितिवदित्यनुमानादिति चेत्‌ । न । घटस्य दिकठेकतया तद्ष्टान्तेन faar- दिरपि दिकठ्का wim’ aura azacqfafa: ferfa- वट्घट इतौश्वरानन्त्यम्‌। कार्ये RIA कारणता न तु दिकवेत्वेनेति aq, afe नेश्रकरठंकत्वेन कार- णता किन्तु कठृत्वेनेति । मैवम्‌ । च्रानादौनां नित्य- त्वेन सवेविषयतया घटाद्युपादानविषयत्वमपीति कथं न तेषां घटादिकारण्ता कुलालादिन्नानतुल्यत्वात्‌, तदाहुराचायीः। “परमाणदष्टा्यधिष्टाठ्सिद्धौ न्नाना- दनां नित्यत्वेन सवविषयत्वे वेमाद्यधिष्ठानस्यापि न्यायप्राप्तत्वात्‌ न तु तदधिष्ठाना्थमेवेश्वरसिद्धि” दूति । “अहं सर्वस्य प्रभवे मत्तः सर्व प्रवर्तते" इत्या- द्यागमाच्ायम्थऽध्यवसेयः। WITT सर्वज्ञत्वे सव- विषयमरान्तेरन्ताने इश्वराऽपि भान्तः स्यात्‌ ममस्येव तस्यापि रमविषयविषयकत्वादिति चेत्‌ । न । रजत- त्वप्रकारकन्नानवानयमिति Wa न भ्रमः ITA तथात्वात्‌ इदं रजतमिति wa रजतत्वं प्रकारस्तेन क शवश्यकस्पयकुलाला दिककवोपपत्याऽन्यथासिद्धला दित्यतो ` निःशङ्क प्रमाणमाह, श्रहमिति | (९) च्वित्यादेरपि कटकतापत्तेरिति we | ईखराभुमानं। च स ओमः ईंश्वरज्नाने च रजतत्वप्रकारक्त्वं प्रकार इति सन wa: | अतरवाक्मदादिरपि सान्तित्रन धान्त इति । स्यादेतत्‌ । प्रथाजनं विना कथमीश्वरः MAMA सुखस्याभावात्‌ अधम्भाभावेन निदूःखत्वात्‌, करुणया प्रवत्तत दति चेत्‌, तं परसुख-दुःखप्रहाणे प्रयाजने तथाच स्वगिंखमेव aia नारकिणम्‌। धम्मोाभम्बैपरतन्लत्वात्तदमुरूपं फलं प्रापयतोति चेत्‌, ate अावश्यकत्वात्‌ कस्मेनिमिन्षमेव जगदेचिव्य- मस्तु किमौश्वरेणानपेक्ितकौरादिक्नानवता कम्मेनि- Trad चैकैव सदा च सम-प्रलयो स्याताम्‌ AWat- दौनां नित्यत्वात्‌ । किञ्च तत्मयल्नस्य करुशाजन्त्वे शररादिजन्धत्वापन्लौो संसारितापक्िरिति । न | tua विचारस्याश्रयासिइत्वात्‌, तमभ्युप- गम्य प्रच्छसि चेत्‌, तदाकणेय जगत wa तदिच्छा "तोति, यद्यपि करुण्ण परदुःखद शंनजन्यद्‌ःखे सत्येव सम्भव- तोतौखरे सा बाधिता, तथापि तदोषं स्णुटतयोपेच्य दोषा- न्तराभिधान प्रष्टव्यं । “जगत दति प्रयोजनन्नानवानेव प्रयनवा- fafa नियमो न बाधको भगवति तदुभयसत््वादित्ययेः, प्रयलः (९) कम्भनिन्भितमेवेति we | eg तत््वचिन्तामणै विषयत्वेन ख्ेष्टसाधनतान्नानसश्वात्‌। वस्तुतस्तु छित्या- दितन्नदसाधारण्कमि कादष्टादिसामग्रौसमवहिता ड- रन्नानादया यदा भवन्ति तदा सित्यादिकं करा- तौति व्यवहारः, सगे-प्रलयासाधारणकमिकादृशादि- सामग्रीसमवदहितत्वमेव५ तदिच्छायाः faatata- ज्जिहौर्षात्वि। न चेवं fa तजन्नरानादिनेति वाच्यम्‌ । सित्यादौनां कायन्वेन न्नानजन्यतया नित्यन्नानादौ- नामपि जनकत्वात्‌ सुखादिश्ब्दयरात्माकाशदिवत्‌ । नन्वशरोरात्कयं वेद-घटादिश्ब्दव्यवहारसम्मदायः, उच्यते, सगादावदृष्टोपणटहोतभूतमेदान्मौनशरोरेत्प- नावदृष्टवदात्मसंये गाददष्टसदकछत प्रयल्ञवदोशर संया- गादा सकलवेदाथेगाचरन्नानादिवक्षासहितास्मोन- कण्ट-ताल्वादिकिया-तन्नन्यसंयेगाददात्पत्तिः, णवं कुलालादिशरौ रावच्छदे नाहष्टसदछतप्रयलवदौश्वरसं- AMAT च्छासदहितात्‌ Waa” सकलघटा- चिकोर्षा हि प्रयोजनन्नानमपेचते इति प्रयन्नोऽपि तन्नियत- उच्यते सा च भगवति नाख्येवास्मदादिवत्‌ या चस्ते सा द तन्नापेचते किन्त्यौपाधिकतयो पाधिमा्रमित्याह ‘agafefa, (र) संमयवत्तित्वमिति we | (२) तदिच्छासहितात्‌ प्रयलनोत्पत्ताविति कण | ईैश्चरामुमानं। cq नुक्रलव्यापाराद्‌ घटोत्पत्तिः, णव प्रयेाज्यटदप्रयेाजक- दडभावादिमच्छरोर रूपावच्छेदेनादृष्टसदरुतेश्चरन्नाने- च्छाप्रयन्नादेव वाग्व्यवहारः ततस्तद शौ बालेाग्यु- UTA, AISA भूतावेशन्यायः। यत्त॒ यथा लिप्यादिना मौनिक्लोकमनुमाय पठति तथा सगीन्तरात्यन्नत्वन्नानवता भागां सगौदावत्पन्नेन मन्वादिना सवेन्नेश्वराभिप्रायस्थोवेदः सारात्‌ छत्यानुद्यते ततेऽभिमसम्मदायः, स Ww IAS रत्वा घटादिवागव्यवहारं प्रवत्तयतौति मतम्‌। तन्न । प्रतिसगौद्यनन्तसववन्नकल्यनायां मौर वात्‌ तेषामेव शित्यादिकेत्वसम्भवेनेश्चराननुमा- नाच्च रतेन सगौ सगोन्तरसिड्यागिनरव शितिकर्तारः सन्तिति ae सर्गादावनन्त- सवैन्नसिद्धिश्च किं प्रमाणान्तरात्‌ क्ित्यादिकटेग्राइ- कादा, नाद्यः तदसम्भवात्‌ | नान्त्यः अनादिद्यण- कादिकायप्रवाहस्य सकरठुकत्वानुमानाल्लाधवसदकछता- देकस्येव wane fas) अथेश्वरत्नानमूुलकशब्द्‌- -“तावेश्रेति शरोर यस्य भोगं जनयति तदयं, ईश्वरस्य च न भोग- दरत्यस्मदादिभो गावच्छेदकशररौर एवेश्वरप्रयन्नादिना चेष्टा ताविष्ट- (2) मोनिश्चोकोऽनुमाय पद्यत इति ख | (x) ईखराननुगमाच्वेति we | खद त्वचचिन्तामणौ श्क्तिग्रहे प्रयाज्यव्यापारानुमितघटन्नाने घटशब्दस्य कारणत्वग्रडा YA: स्यात्‌ तदौयन्ञानस्य नित्यत्वात्‌ तथाच AMYUNI MITA ममत्वेन सकल- WMA भ्रमः स्यात्‌ स्रमपरम्परामुलकत्वात्‌ | अनित्यसवन्नमृलकशाब्द्रहे च नायं देष इति चेत्‌ । न । व्यापारानुमितमिदं घटज्ञानं घटपदजन्यसिति न्नानस्य शब्द्‌ शक्तिग्रहकार णस्य स्रमत्वेऽपि घटपद्‌ं घट- wa इति न्नानस्य यथाथेत्वात्‌ विषयाबाधात्‌ | न च ्रममूलत्वेनास्य समत्वमनुमेयम्‌। Tee व्यधिकरण- प्रकाराभावेन बाधात्‌ बाधितविषयत्वस्योपाभित्वाञख्चः५। अतरव घटमानयेति शब्दानन्तरं खबसश्वाराधिषित- SCA धटानयनव्यवहार दशनात्‌ बाला घटपदे व्युत्पद्यत तन्मुलकश्ब्दन्नानमपि न मः तस्यापि Tee तप्रयल्नवदित्यथेः, ^ वरशक्रमिति धटानुभवजनकतावच्छे- दकधमेवदित्यथेः, तथा हि तदपि ma तदौयमेव तादृश्रमनुभवं विषयोकरोति येनाविग्रेषोऽपि तु सामान्यमेवेति भावः। कार्यणे- वेति यद्यपि tat कार्यं लिङ्गमिति वैषम्य, तथापि दित्या- दि कार्यानुत्पन्तिवद्‌ाहा दि लच्षणएकायानुत्पत्तिरच मानमिति साम्यं zea "तस्येति, तथाचादृष्टाभावे दृष्टमेव न स्यात्‌ दति दृष्ट- (१) "बाधात्‌? भ्मत्वामावात्‌, “उ पाधित्वात्‌' ममत्व निरव्वांइकत्वाटि्धेः। ई श्वरानुमानं। ce य मत्वे प्रयोज्चव्यवहारादिदानौ waits स्यात्‌ किमयं प्रयाश्यखेतनव्यवडारात्‌ वब्युतपन्नोऽषेतन- व्यव हारादति संशयस्य वञ्जलेपायमानत्वादिति | “विश्चतश्चक्ष रुत विश्चतासुवा विश्वत बाहु रत विश्वत- स्यात्‌। सं बाहुभ्यां धमति सं पतबर्द्यावा-भम जन- यन्देव रकः” ॥ इत्यादि श्रुतयः. “उत्तमः पुरुषल्वन्यः परमा त्मेत्युदाहृतः। या शाकचयमाविश्य विभत््यव्यय- tau” ॥ इत्यादि स्मृतयश्च मानत्वेनानुसन्धेया इति । स्यादेतत्‌ ईश्वरवच्छक्तिरपि कार्ययेशैवातुमौयते, तथा- fe यादशादेव करतलानलसंयागादादा दष्टस्तादशा- सम्पदेवादृष्टे मानमिति ara: | (र) ‘am’? असहायः, “देवः विशखकर्म्मा, garam गनयन्‌ सन्‌ wea बाङस्ागौवाभ्यां धर्म्मा धरम्माभ्या, सन्धमति धमतिगव्यथैः सङ्च्छते संयोगं प्राप्रोति, “पतैः” पतनशीलेः अनिन्येः wexae सङु्छते धर्ममाधरम्मरूपे निं भित्तेः पष्ठभूतरूपेरपादानेख साधनान्तरं fara aaa wade: | यडा धर्म्माधर्म्भाभ्यां yaa सन्धमति ayaafa नौवान्‌, निजन्तत्वं चेयं । कौट शः विखतश्चच्तः? fega: aaa: wate यस्य सः | “वितो ge’ विश्तो मुखानि शस्य | ‘feqat as: विन्तो बाहवो भुजा यस्य | ‘sa’ खपिच्, विगतः पादा यस्य सः, पादस्य लोपोऽदस््यारिभ्य इति areata: | परमेगरस्य सन्वेपरारघासकल्वात्‌ यस्य यस्य प्राणिनो ये wares तदुपाधिकस्य परर्मेशरस्येवेति way watts: सम्मदयन्त EAU: | ce तक््वचिन्तामशो देव प्रतिबन्धकसश्वे सति न जायते, श्रता यदभा- वात्कार्याभावस्तदभ्युपेयं ARN, तेन विना तदभा- वायन्नदाहाभावानुपपत्तरिति व्यतिरेकमुखेन शक्ति- सिद्धिः | न चादष्टवेगुण्यम्‌, दष्टसाद्गुण्ये तदभावात्‌ तस्य AYA अन्यथा हृदृदण्डनुन्नमपि wi न भ्राम्येत्‌ | अथादृष्टविलम्बादपि विलम्बो यथा बन्ध्या- arama” परमाणुकम्भणि अध्ययनतुल्यत्वेऽपि एकच फलाभावे चेति चेत्‌ । न। अृष्टविरम्बो fe न तन्नाशानुत्पादो मश्यपसारणानन्तरं दाहाभाव- प्रसङ्गात्‌ | fase नियमत मणिसद्धावे कार्याभाव- स्तदभावे कायमिति Cea] मणयाद्यभाव Va कार- शम्‌। sara कदाचिन्मणयाद्यभावेऽपि तदभावात्‌ कायं न स्यात्‌ बन्धयासम््रयोगे तु दष्टव्यभिचाराददष्ट- -मण्यपसार एति नाश्रपरेऽदृष्टाभावादगुत्पादपक्े तदोत्पादकेनाभा- वादिति भावः। न्तु तदेव मण्प्रपस (रणत्‌ श्रदृष्टमुत्यधेतेत्यरूचेराद “किञ्चेति, तथाच प्राथभिकोपध्थितिकलात्‌ तद्धेतोरेवेति न्यायाग्मण्यारिविरह- एव हेतुरस्ति भावः । "बन्ध्येति श्रचादृष्टानुत्पाद एव विलम्बः (१) सति प्रतिबन्धक इति Ge | (a) “नन्थास््नौमे धनं यथा" इत्यादिबङतराषप्रयोगसत्वेऽपि खसरदा- दीनां तथा प्रयोगस्य न समोचोनत्वं, परन्तु “वन्य स््नोसम्मरयोगे?? दयेव पाठो भवितुमदतौति। | ईराभुमानं | ce बिलम्बादेव विलम्बः geen afeq arate | ware परम्यरया हेतुरपि न स्यात्‌। नच सम- WMA: समञ्च निरन्तर मभ्यस्यतारेकः प्रगल्भो मापर- इति दश्यते । न ख सर्वात्पज्निमतामदष्टं निमिन्तकार- शम्‌, अगम्यागमनादिसाध्ये सुखे व्यभिचारात्‌, तदि नाधमम्मात्सुखत्वात्‌, नापि waty तेन fe -अगम्या- गमनसुत्याद्य FHA, तथाचागम्यागमन- कारणत्वेन न स wa: श्येनापूवेवन्िषिडफलकत्वे- नानथेकत्वात्‌ | दादप्रतिक्रुलादष्टादेव दाहाभाव इति Vl न । तस्योत्तेजकाभावसहकूतमण्यजन्यत्वे तचा- दाहाथिनेाप्ररत्तिप्रसङ्गात्‌ तज्जन्यत्वेऽपि तदृत्पादका- देव दाहाभाव इति किमदृष्टेनाप्रथमापस्थितत्वात्‌ श्रतः पुचेष्यत्पादितेऽदृष्टे सत्येव पत्थोत्पन्निस्तचादृष्टं विजातोयमेवेति भावः। न चेति, तथाच तदुत्पत्तिप्रतिबन्धस्थलएव प्रतिबन्धका- waa कारणत्वमिति भावः। ‘eat देग्नालच्णोऽथा धमे- दत्यचाथेपदेन ओयस्करा्थैकेन श्येनापूवंमन्येरूपं व्यात्तं तश्च मिषिद्धश्रजवधजनकलेनाओयस्करत्वादिति are, तदुभयमपि न धमे- cay: | aaa शद्वधोऽपि नाधमादिष्टलात्‌ न धर्मादनथेतवा- रिति श्येनापूवंमपि न aera adtaatfeal स्यादित्यगम्या- गमननन्यसुखेऽपयमाचेपो नास्ति, किञ्च तचादृष्टाजनकलोद्धावन- 12 &° तत््वचिन्तामणौ उपजौव्यत्वाच्च | प्रतिबन्धकाभावहेतुत्वस्य ` तेनाभ्य॒पः गमात्‌ ्रदष्टोत्यत्नो शोचा चमनादेः साधारणशस्याचा- च्यन्वयः स्यात्‌, WAT तदुत्पत्तौ शोचे सति az: भावापत्तेः प्रतिपक्षसन्निधापकाहष्टस्येव प्रतिबन्ध कत्वे सति मण्यप्रयोगेऽपि दादानापत्निः अभिमकाल wt सन्निधिदशंनेन तदसिद्धाभावात्‌ अस्तु तहिं उत्तेनका- भावसदक्षतप्रतिबन्धकाभावस्यान्वय-व्यतिरेकाभ्यां हेतु- त्वम्‌ | रुवं केवलेत्तेजक सद्वावे उभयसक्वेः उभयाभावे च विशिष्टाभावेाऽनुगते हेतुः प्रतिबन्धकत्वञ्च कार गीभ्रूताभावप्रतियागित्वम्‌, तच्च मण्यभावत्वेन न तु प्रतिबन्धकाभावन्वेनेति नान्यो न्याञ्जयः। Bava प्रति- बन्धकत्वाभिमलमण्यादौनां अभावक्रंट रव कारणं तेनं मखिसद्धावे मन््राद्यभवेऽपि न काय्येम्‌। अननिरिक्रा- भाववादिमते च व्यवहाराथं ततस्थानाभिषिक्तस्य हेतुत्वम्‌ | न चभावेा न कारणम्‌, भाववत्तदग्रांदक- ATA, EOS कुद्यसंयागाभावस्य गतै, अनुपलब्धे- मपि न प्रकृतोपयोगि तत्र कारणसन्पत्यौ परतिबन्ध्यदभेनात्‌ afi. च कथित्‌ खुखोत्याच्चदृष्टसाधकं तस्य कायमाचेतुले मानं, तथापि परखेदमभिमतमित्यपन्यस्तं शअ्रतएवातिनिदंलतया सिद्धान्ते निराकरणं स्फटमुपेचयेव सूचितमिति ध्थेयं । ई्खरानुमाने | EX खभ वन्नाने, विहिताकर णस्य yaaa, निरदेषत्वस्य वेदप्रामाण्ये. जनकत्वेमिति ore: | Raq विशिष्टं fe नार्थान्तरं Aa तदभावेाऽनुगतः स्यात्‌, किन्तु विशरेषश-विगरेष्यसम्बन्धा इति तेषां प्रत्येकाभावस्य हेतुत्वे कचिदिशेष्यमण्यभावः क्ंचिदत्तेजकाभावरूप- विश्रेषणाभावः क्चिदुभयं कारशमिति व्यभिचारे शेकमपि Raq स्यात्‌ । स्यादेतत्‌ प्रतियागिभेदादि- वत्मरतिये गितावच्छेद्‌कविशेषणमेदादष्यभावे fara, अन्यथा पृथिव्यादिबयप्रन्येकरूपाभावेऽवगतेऽपि वायौ रूपसंश्या न स्यात्‌ । WS यथा केवलदण्ड- ARTA दण्ड-पुरुषसद्वावे दयाभाषे च विशेष ण-विशे- ष्योभयविर ह प्रयुक्तः केवल पुरुषाभावेऽबाधितानुगत- व्यवहार बलात्‌ प्रतौतिसिंङः तथा विशेष्यस्य ufa- श्रतियोगोति यथा प्रतियोगिभेदादभावभेदः तया प्रतियोगिता- वच्छेद कभेदादपि' स्यादिल्यधैः , aga: प्रियो गिभेदात्‌ age श्रसिद्ध एव सम्बस्धितावच्डेदकभेदेनेव ससम्बन्धिकभेदात्‌ घरम्रति- यो गिकान्योन्यात्यन्ताभावयोर मेदप्रसङ्गाचचेति प्रतियोगिताक्च्छदक- भेद एव तत्र. तन्त्मिल्यक्तलादिति | aaa. fagsalafaati प्रमाणयति ्रन्यथेति, श्रयुक्त दूति तावद्‌ भावान्यतमव्याप्य Tae: | “श्रनुगतेति, यद्यपि गब्दप्रयोगरूपे यवहारे .वयभिच्ारो नानां | ३.4 तत्वचिन्ताममौ वन्धकस्याभावे विशेषशस्योत्तजकाभावैस्याभावे उभया- भावे च" केवशप्रतिकबन्धकाभावो विचरेष्य-विथेषखेा- भयाभावव्यापकाऽमुगतरव दाहकारणमस्तु । WA विशेषणाद्यभावैरेव केवलपुरुषा चभावव्यवद्ारः श्क- शक्िमस्वादिति Wi al अनुगतव्यवहारस्या- मुगतच्नानसाध्यत्वात्‌ शक्तथातौन्द्रियत्वात्‌। अथो. सेजकप्रयोागकाले मणेः केाऽभावः, A तावत्माक्‌- प्रध्वंसाभावो, तथाः प्रतियाग्यसमानकालत्वात्‌ | न अ श्यामाऽयमासोदित्यव श्यामभ्वंसप्रयुक्तः शयामघट- त्वेन पक्षधटस्य ध्वंस णव न तु घटत्वेन तथोत्तेनका- भावध्वंसप्रयुक्त उत्तेजकाभाववस्वेन AQ: ध्वंस रवेति वाच्यम्‌ | ध्वंसस्यानन्तत्वेन उत्तेजकापनयेऽपि दाह प्रसङ्गात्‌ । माप्यत्यन्ताभावः, तस्य कादाषिष्कत्वा- भावादिति चेत्‌ । न । यथा द्ण्डापनयापनयदशायां © WRG WATE व्यवदहारोऽप्यनतुगत एव विषयाननुगमात्‌ भ्नानरूपे च व्यवहारेऽनन्वय एवेत्यसङ्गतं, तथापि श्चानालुगमस्छ दिषयाद्गमखाध्यवादित्य्र नियमे तात्पर्ये, श्ामध्वंसपयुक्षस्तजि- चतो नतु as: समसमयलादिति धेयं, न तु aaa घट- शआसौदिति प्रत्ययाभावादिति ara: | (१) याभावे चेति qo | द राभुमानं। ee केवरपु रुषाभाव उत्पाद-विनाणवान्‌ अन्यथा आअवा- पितकेवलपुरुषाभाक-तदमावव्यवशारमओहपपादयितु- AMMA तथेसेजकापनयापनयण्छङ्खन्लायां प्रति- बन्धकाभावेाऽपि तथेव सखौकरणोयः तुल्यम्याय- त्वात्‌ । यदि च संसगोाभाववयवेधम्म्यालतच मान्त भेवति तदा तुरौव एव संसर्गाभावेास्तु, न हि कपत- विग्रेषवाषे सामान्धबाधः, विशेषान्तरमादायापि तस्यं सम्भवात्‌ | अन्यथा कुतप्तानादिसंसगाभावादिषेध- wig ध्वंसाऽपि न सिष्येट्याबहारान्यथानुपपलिश्च Tas, सेाऽयमस्माकं सगाषकलहा न तु शक्तिवादः | अत्तु वा ध्वंस श्वासौ संसगोभावविभागे जन्या- 'उत्पाद-विनाश्वानिति तादृश्ाभावाभ्युपगमेऽपि चत्यभावेम समाधिसौकर्यादुक़ं । बस्हतद्ढ तेजकापनये तस्योन्तेजकाभावाव- fewa सत्वेन पूदौत्यञ्नोनलेजकाभरवावच्छिलमरिष्यंसस्य frq- AMAT तद्त्तेजकाभावावच्छिलतन्भष्छभावाभावान्न टाहापलिः तादृश्रयावदभावस जगकला दित्धवधेयं । नतु छक्करमेख अवहारा- न्वयोपपल्लिरस्येवेति मनसित्याइ “खोऽबमिति, तचाचोकक्रमेष ध्यंसएवा दत्पाद-विनाश्वान्‌ अन्योवेद्युभययापि न शक्तिशिद्धि- रिति भावः | | गतु तुरोयसम्बन्धाभावस््लोकारे विभागग्याचात दत्यसुकिसम्भव- Vas कल्प इत्यत आह, शश्रस्िति । ननु परिभाषा न पथ्यैलुयो- €४ तश्चचिन्तामशो भावत्वेन wee विभजनात्‌। न चैवं विनांशित्वेन प्रागभाव खव सः परिभाषाया श्रपय्नुयेाज्यत्वात्‌ | यदा अत्यन्ताभाव श्वासौ तस्य नित्यत्वेऽपि कद्‌ा- बिद प्रतौति-कायानुदयै प्रत्यासन्तिकादाचित्कत्वात्‌; प्रत्यासस्तिश्च विशेषणाभावे विशेष्याभाव उभया- भावश्च, तदैव विशिष्टात्यन्ताभावसच्वादिति । तन्न । यदि छतीतविग्ेषणावच्छेदेन विद्यमानस्यैव faw- ष्यस्य ध्वंसः स्यात्‌ तदा क्षणरूपातौतविशेषणावच्छि- aaa धटस्य विनाशः स्यादिति क्षणभङ्गापत्तिः। fas विद्यमानस्य विनष्टत्वेनाप्रतौतेः शिखा विनष्टा gaat न विनष्ट इति विपरौताबाधितप्रत्यथाच्च न विगरेषणाभावेऽपि विश्ष्यध्वंसः श्यामेऽयमासमीत्‌ व्येति सत्यं यरन्त परिभाषा कस्मिनं tas नियामकाभावेन -नित्यसन्देहतया अ्रपरितु्यन्‌ परिभाषया कल्यान्तरमाह, “यद fa “तदै वेत्यनन्तर asafa fu) . यदि दतोतेति, रच वदन्ति विग्रेयतावच्छेदकावच्छिननप्रतियोगिकः प्रतिचणं wet नेव्यत- एवेतोदृशरच्णएभङ्गेऽपि . नानिष्टापत्तिः। , न च म्रत्यभिनश्चाविरोधः, समानप्रकारकस्येव ज्ञानस्य विरो धितयाऽवच्छेद्‌ कान्तरावच्छल्न- ध्वंसवुद्धावपि घटलवावच्छेदे नाभेदवद्धेर्बाधाभावात्‌ । अतण “विद्य- मानस्येत्यादिकमपास्तं, यदवच्छदेन विद्यमानत्वं . तद वच्छिलनाश- ईशरानुमाने। ९१ कैवस्नायममासौत्पुरुष इत्या ^सविश्रेषणे eft न्यायेन विशेष्यवति श्याम-केवल्यादिध्वंस va प्रतौ- यते ध्वस्तस्य ध्वंसानुपण्तेश्च न विद्यमानस्य ध्वंसः । रतेनात्तेजकसद्धावे सन्यु्तेजकाभावविशिष्टमणेरुत्यन्न- ध्वंसस्योत्तेजकापनयसमये ध्वंसे जाताऽध्वस्तश्च war कारणमिति न fame उक्तेजकापनय इत्यपाप्तम्‌ । विद्यमानध्वसस्य च ध्वंसाभावात्‌। न च waa: संसगौाभावेविशिभाव इति वाच्यम्‌। उत्यन्ना- प्रतोत्यभावात्‌, “शिखा विनष्टेत्यादिकमपि विशेवयतावच्छेदका- वच्छिन्ञ विशेव्यध्वंसाभावमवगाहत इति नोपन्यस्तबाधकं । श्रतणएव सविशेषणे रहोत्यादिन्यायावतारोऽपि fara बाधे सत्येव तथालात्‌ श्न्यया विशिष्टविधि-निषेधो च्छदा पत्तेः । नापि ध्वस्तस्य ध्वसानुप- पत्तिः, एंतादृ शध्वसे . सत्यपि भावोन्मन्ननाप्रसङ्गन बाधकाभावात्‌ । मेवं प्रत्यभिन्नालुपपत्तेः। न च सामान्यतोऽमेदः तस्या विषयः, तत्मतियोगिकभेद सामान्याभावस्येव प्रत्यभिन्नाविषयलात्‌, श्रन्यथाऽ- नभिमतच्षणएभङ्गस्याप्यापत्तेः वाचिकायाः प्रत्यभिन्नायाः उक्षकमेण सामान्यावच्छिन्नप्रतियो गिकभेदाभावाव गाडितया भिन्रविषयवेना- बाघधकतया प्रत्येकच्णटत्तिधरानामन्योन्यभेदस्य बाधकाभावेन (९) सविशेषणे fe विधि-निषेधौ सति विशेष्ये अन्वयवाघे विगरेषयमु- प्रसंक्रामत इति Marae: | € द avafasterat भाव्य faaenatfatgqaa” तेऽपि faerie विनष्टत्वप्रत्ययापन्तेः। नापि fafarererratsararara: लथा fe a va क्रचिद्दिेषणाभवसदहितः कविदिश्- ष्याभावसहिता दाहकारखमित्यननुगमस्तदवल्य रव विथेषख-विश्चेष्थाभावयेोः प्रत्यासन्तित्वा वश्छेदकामुगत- धम्भाभावात्‌। अथ विशिष्टविराधित्वं विशेषख-विभे- ष्याभावयेारतुगतं तदवच्छेदकमस्ि तथोः स्वश्व विशिष्टात्यन्ताभावसश्वादिति चेत्‌, afe विशिष्ट प्रमितेः) म च हेत्वभावाश्तच प्रतिकणं चरल्यानागरेनाभेदसिद्धौ प्रत्यभिन्चापि तदभेदमवगाइते agefa विषये योग्ये प्रतौद्य- | भावस्ासम्भवादिति वाश्यम्‌ । wads समानलात्‌, न इहि तन्तत्‌द्णावच्छिन्नघटमाश्चे वोत्तेजकाभावावच्छिनमस््रादिनाश्े वा कारणमस्ति, समवाख्वादिनाश्र विना इव्याद्यनाश्ात्‌। म च SUMMA asa नाश इति area बामान्य- wera विग्रेषसामग्या ्रकिधित्करत्वात्‌ wera ae सामान्य-विशरेषभङ्गपरसङ्गात्‌ | न च faves कावच्छिननद्रव्यादिनाश्रं प्रति समवायिनाग्नो aq द्व्यना ्रमाच- दति न सामान्यखामयोति वाच्यम्‌ | प्रथमप्रडन्तिकतया लाघवेन च द्रव्यमाश्माज्न एव तस्षामयोतलात्‌। न fe प्रथमप्रटन्तिसमये (१) विशिषटप्र्ययदेतुतयेति we | दैखरानुमानं | ee विराधित्वेनासुगतेन nara fe विशिष्टाभाषत्वेन दाहव्यवहारादै अनकत्वमस्तु शतं तद्पजौविनाति- रिक्विशिष्टाभाषेन । अयातजकक्राले विद्यमामा- त्यन्ताभावानुटत्तावष्यु्तजकापनयने उतेजकाभाव- व्यक्त्या जाता तदवच्छिन्रमखेरभावेा न तवेति तदा म कादयः तत्तद्‌ लेजकाभावविशिष्टमखेर भाषङ्खटस्य अनकत्वादिति चेत्‌ । म । तत्तद्‌ सेजकाभावामामननु- गतत्वेमानुगतविश््टाभावव्यवहारासुपपन्नेः उनेज- काभावत्वेनानुगमेऽतिप्रसङ्ग रव । श्रथ विेषश-विभे- ष्याभावयेोर्विश््टिविराधित्वमनुगतकारणता वच्छेद्‌कं यच तदन्धतराभावस्तच न विशिष्टम्‌ य विशिष्टं तच उक्ररूपो arm प्रमितो येन तदतुरोधात्‌ प्रामाणिकतया गौरव- age ताद्श्द्रव्यनाशं प्रति हेतुता aed) न चोत्तरकाले विशिष्टाभावानुगमस्यावश्यकतया तप्रामाणिकतायां शक्तिवत्रयम- कच्यनामनादृत्य कल्यनान्तर, ARUN लाघवखहकारेण wear विरोधिन्योत्तरस्या गुरुकश्यनायाः श्रनवका शात्‌ श्रतुगम- स्यान्ययासिद्या गौ रवस्य प्रमाणवक्वाभावात्‌। एतेनो त्तेजकाभावाभाव- एव विगिष्टाभावादिजनकड ति परास्त। सामान्यसामग्यभावे विशेष- सामग्या श्रकिञ्चित्करलात्‌ इत्युक्रवात्‌ उन्तेजकप्रयोगानन्तरकाले दाानापत्ते्च | तदुत्तरकाले दादजनकविशिष्टध्वंखस्य तेन जनमा- 18 | Digitized by Google ईखरानुमामं। € पित्वादिनानुगतत्वमपास्तम्‌। केना्यनुगतेन रूपेख विश्येषख-विशरेष्याभावस्य विश्टाभावत्वे प्रत्थेका- > भावाभावस्य विश्चेषख-विेष्यान्यतरमाचस्य बिशिष्ट- ` त्वापत्तेः तदभावाभावस्व तच्वादित्युक्तत्वात्‌, तस - - दिथेषख-विशेष्याभावा विशेषणावच्छिन्रविशेष्याभावेां — न विशिष्टाभाव इति । अनेच्यते, विग्ेषण-विशेष्ययेोः - सम्बन्धादिशिष्टव्यवहार इति तयोः सम्बन्धाभावा- — “सम्बन्धाभावादिति। ननु सम्बन्धाभावोऽपि नाविशिष्टोविशिष्टाभाव- tfa विगरेषण-विेव्योभयप्रतियो गिकसम्बन्धाभावोवाश्यः सोऽपि कह विशिष्टाभाव इति कचिदिगरेषण-विशेव्यप्रतियो गिलयो विगेषयोर- करचिदिशेव्यसम्बन्धाभावा दित्यनुगमेन सोऽपि सम्बन्धाभावो इति aaraa बविकल्पेनाननुगततद सम्भव इति। किञ्च किम- शिष्टाभावेन दादलक्षणानुगतकायस्यान्ययेवो पपत्तेः तथाहि दाद्यनिष्टो च्यः व्यधिकर णस्या तिप्रसक्तः, एव॒ विशिष्टा | fay निर्वाच्य: éc तश्वचिन्तामणौ न तथारभाव इति सहानवस्ाननियमस्य विराध- स्यानुभवसिद्धत्वादिति ati a) सहानवस्यान- नियमा न परस्यरविरहरूपतया विग्रेषश-विश्ेष्या- भावस्य प्रत्येकं विशिष्टाभावतया तत्मत्येकाभावा- भावस्य विशिष्टत्वापत्तेः« तथाच fanqu-fasrear: प्रत्येकं विशिष्त्वापत्तिः तदभावस्य तत्त्वात्‌ | न चाभया- भावाभाव उभयं विशिष्टम्‌। णवं छभावदयं विश््ा- भावा न तु प्रत्येकाभावरूप इति प्रत्येकाभावात्‌ विश््टाभावव्यवषशारा न स्यात्‌ । नापि परस्यरविरह- व्याप्यत्वं तदाक्ेपकत्वं वा, वि्ेषण-विशेष्याभा वस्य विशिष्टाभावत्वेन तदव्याप्यत्वा्नदनाक्षेपकत्वाच्च, अभेदे तथेारभावात्‌ | रतेनान्यदपि विशिष्टव्यवहारविरा- भ्युपगमादिति। एवश्च विग्रेषणावच्छिलध्वंसे ध्वंसे भावोन्मव्नना- पत्तिः सामान्यत एवाभावाभावस्य भावलादित्यपि वदन्ति । विश्िष्टविरोधिव विशिष्टाभावरूपत्व वा, तद्‌नुमापकल वा, az भावव्यापकाभावप्रतियो गिल्वं वा, यदि कल्यचयं agaafa विशिष्टा- भावेनानुगमयितव्यम्‌ | AWA शब्दाननुगमस्य व्य्थलात्‌ तयाचातुगते तसन्‌ किमनेन, श्रननुगते तु कथयमिद मष्यनुगत- मिति ate स्युटतयोपेच्छय दोषान्तर माह, “सदहानवस्थानेत्यादि । (१) ततृधत्येकाभावाभावस्य sas विशिदटल्वापत्तेरिति क°। ईख्ररानुमानं। €€ पित्वादिनानुगतत्वमपास्तम्‌ | केनाप्यनुगतेन रूपेख विशेषण-विशेष्याभावस्य विशिष्टाभावत्वे प्रत्येका- भावाभावस्य विश्येषणश-विशेष्यान्यतर माचस्य वि शिष्ट- त्वापत्तेः तदभावाभावस्य तत्वादित्युक्तत्वात्‌, तस्मा- दिगेषण-विशेष्याभावा विशेषणा वच्छिन्रविशरष्याभावेा न विशिष्टाभाव इति । अरा च्यते, विग्रेषण-विश्रेष्ययेाः सम्बन्धादिश्ष्टिव्यवहार इति तयाः सम्बन्धाभावा- 'सम्बन्धाभावादिति। ननु सम्बन्धाभावोऽपि नाविगिष्टोविशिष्टाभाव- दति विगेषण-विगरेव्योभयप्रतियो गिकसम्नन्धाभावोवाच्यः सोऽपि विथिष्टाभाव इति क्षबिद्दिशेषण-विगेग्यप्रतियोगिलयोविशेषयोर- भावात्‌ क्रचिदिशेव्यसम्बन्धाभावा दिव्यनुगमेन सोऽपि सम्बन्धाभावो वाच्य इति तजार्येवं विकल्येनाननुगततद खम्भव दति fag किम- नुगतविशिष्टाभाषेन दाइलच्षणानुगतका्यस्यान्ययेवो पपत्तेः तथाहि विशििष्टाभावोऽपि दाद्यनिष्टोदार््ेतूर्वाच्यः व्यधिकरणस्यातिप्रसक्रेः, तदरमुत्तेजकाभावविशिष्टमणौ दाद्यसम्बन्धाभाव एव विशिष्टा भावात््मातगतो दातुरस्तु किमनुगतेन विशिष्टाभावेन । किञ्च प्रतिबन्धकाभावो यदि द्‌ाहडेतुस्तदानुगमाय विशिष्टाभावो निर्वाच्य: BUI Ta कारणं प्रमाणभावात्रतिबन्धककालौनकाय TAT खूपविगेषसामग्यन्तरकल्यनेनेव सवंसामञ्ञस्येन तद्धेतुलय्ादकान्वया- देरन्यथापि सिद्भलात्‌ दति, wa ब्रूमः, प्रतियोगितावच्छेद कावच्छि- १०० avafem tat हिश्ि्टाभावव्यवहारः घर-तदभावव्यवहाराविव घटः wean” । न fe तयारसम्बन्धे विशिष्टव्यव- हारः, न वा तद्भावे सति न विशिष्टाभावव्यवहारः। यस्य यच यः सम्बन्धः स रव तच तस्य वेश्यं स च॒ सम्बन्धाभावा विशैषशभावात्‌ विच्ेष्याभावा- दुभयाभावात्‌ सवेवाविशिष्ट रकः तेषां व्यापका- ऽनुगतविशि्टभावव्यवहारादिक्रारणम्‌ इह दण्डोी- पुरुषो नास्तौत्य् तथा दशनात्‌ | श्रतरव दण्डमाष- सद्भावे दण्ड-पुरुषसद्ा वे उभयाभावे च कैवल्य-पुर- कप्रतियोगिकोऽभावोनुग्यते यथा घटाभावः | न च प्रतियोमिनि विगरेषणं प्रतौतमत एव विशिष्टाभावलं, श्रभावमाजस्येव विशिष्टा- भावताप्तेः प्रतियो गितावच्छेद कावच्छिनलप्रतियो ज्ञानं विना- ऽभावाज्ञानात्‌ | न च विगेषण- विगरव्ययोरप्यभावप्रतियोजित्म्रतौतौ विशिष्टाभावः घटाभावे तु नवमिति वाश्यम्‌ afe सम्बन्धाभाव- TIA: तस्याभावप्रतियोगिलेमाप्रतोतेः तस्माप्मतियोगिता- वच्छेदकावच्डिल्लाभावस्येवाभावस्य प्रमित्या यत्र प्रतियोगितादच्छे- दकं विगरेषणं तदवच्छिश्नविश्रग्याभावः, यस्त॒ विगरेषण- विशेव्योभय- सम्नन्धलावल्डिन्ञाभावः स -विश्िष्टाभाव दति दणष्ड-पुरुषोभयप्रति- (१) यथा धट सम्बन्धेन घटवान्‌ इति घटाभावसम्बन्धेन घटाभाववानिति च व्यवहारः तथा विरेषण-वि रेष्ययेाः सम्बन्धेन विशिद्धेवान्‌ इति तये! सम्बन्धामावेन लिशशिद्धाभाववाभिति च अवहार इवि भावः | a दैगरानुमानं । ` Ure षाः सम्बन्धाभावः सवैवास्तौत्यसुगतः केवलपुरुषा- भावव्धवहारः, Wass प्रतिबन्ध काल्तेजकाभावयेाः सम्ब- MATA दाहकार शम्‌ स च प्रतिबन्धकाभावे प्रति- बन्धकात्तेजकसद्धावे उभयाभावे चास्ति सवच प्रति- बन्धकेत्तेजकाभावयाः सम्बन्धा नास्तौति प्रतते, नन्वेवं यच प्रतिबन्धकेत्तेजकाभावो तवापि ere: स्यात्‌ अ्रधिकरणाभावयारतिरिक्तसम्बन्धाभावादिति चेत्‌। न। तद्भावेऽपि सखरूपसम्बन्धस्याभावात्‌ सवच खरूप- सम्बन्धादेवाधिकर णाभावयेर्वेश्श्चप्रतौतेः। तथापि ` प्रतिबन्धकेन्ेजकाभावावेव खरूपसम्बन्धस्तयारभा- योगिकसम्बन्धलमेकं प्रतियो गितावष्छेदकं तदवच्डिनल्लाभाव एक- एवेति aaa: | न चेवं विगरेषणावच्छिशविगरेव्यविरे सति सङ्गतिरिति ae aw विग्य विद्यमानतया तद्भावासम्भवात्‌। न च सम्बन्धाभावेऽपयेष दोषः, तस्य ACSI | मचोत्तेजकाभाव- मणिसम्बन्धलावच्छिन्ञाभावस्य तदुभयाभावतयाऽननुगमः, TATA मिलितटत्तिखेन सम्नन्धलावच्छिन्ञाभावस्यानुगतलात्‌। न चेवं विशरे- षणवच्छिश्नमण्यभावः, मणेः सत्वात्‌ सम्बन्धस्य तदाऽभावात्‌ केवलस्य सम्बन्धत्वाभावात्‌ समय-दे शावच्छिन्लखरूपस्य सम्बन्धत्वात्‌ । न च मणेरप्यभाव एव, चणभङ्गापत्तेरुक्रलात्‌ । म च सम्बन्धाभावेऽपि amc, quay तत्मतिधो मिकसम्बन्धस्य चणएच्चयितया चणिक- १०२ ` वज्वचिन्तामर्गौ वश्च प्रतिबन्धकाभाव TAMA STURT, तथाचा- AMAA उशेजकासश्वे पर दाहः स्यात्‌, TARA प्रतिबन्धके दाहा नस्यादिति चेत्‌ । न । अ्रधिकरण- भावावेव स्वरूपसम्बन्धः तथेाधेटवह्ूूतलचत्वरौयतद- भावयारपि खवरूपसश्वे घटवति घटाभावव्यवहारा- aa wafare: | ay विशिष्टे दाद्यसंयोगाभाव एव हेतुरित्य- न्यथासिद्युपवणेनं, aa, न हि दाहाद्यन्यथानुपपत्या तत्कल्यनं येना- न्यथासिद्धिः, श्रपि तु प्रतियोगितावच्छकभेदेनाभावभेदसष्य प्रामा- fanaa) न च क्पेऽपि तस्िन्न हेतुत्वं उक्रान्यया सिद्धेरिति वाच्यम्‌ | दाद्यसंयोगाभावस्य व्यधिकरणतया दादसषमानाधिकरणस्य दाद्य- निष्टोक्तविशिष्टाभावस्य जनकत्वेन तस्येवान्यथा सिद्धेः । यच्च उन्तेजक- ear विग्रेषसामग्येव Bary दति विशिष्टाभावान्ययासिद्धिरिति, तदपि न, प्रतिबन्धेकाभावद्ेतुलमग्टहोला उन्तेजकेतुलस्यापि यदहा- सम्भवेनो पजोव्यविरोधात्‌, तथा fe प्रतिबन्धके सति aracwa- मसति च द्‌ग्रनमन्तरेणोन्तेजकान्वयाद्यनु विधानासम्भवः सामान्य- सामयोत एव काय्यैखम्भवात्‌ तद्गेनेन तु तदभावहेतुलनिखये सत्यपि प्रतिबन्धके सति उत्तजकषमवधानान्नायमानो eretsa- च्छेटकान्तरं कण्ययति न तु कारणान्तरसुपजोव्यविरोधात्‌ | न च प्रतिबन्धकाभावलावच्छेदेन हेतुवग्रहादवच्छेदकान्तरकल्यनेऽपि उप- जोव्यविरोधः तस्यात्या गादधिकस्य च तक्मबेशात्‌ | वस्ततोऽवच्छेदक- anata श्रवच्छदकमन्तरेणापि प्रतिबन्धकाभावद्ेतुलग्रह- दै रानुमान। toe पत्तेः, किन्तपश्विष्टस्भावत्वं, तच्च सम्बन्धान्तरः चिना विशिष्टप्र्ययजननयेग्यत्वम | न च घटवद्रतल-चत्व- रौयतदभावयाविशिष्टप्रत्ययजननयेग्यत्वमस्ति gz, वति कदापि धघटाभावप्रत्ययानुद्यात्‌, तदिहापि प्रतिबन्धकेनेजकाभावयेाविशषटप्रत्ययजननयेाग्यत्वं स्वरूपसम्बन्धः, अन्ययेोत्तेजकवति प्रतिबन्धके चत्वसे- येत्तेजकाभावविशिष्टप्रत्ययापत्तेः, तादशसखरूपसम्ब- न्धाभावश्च प्रतिबन्धकाभावे प्रतिबन्धकेत्तेजकसद्धावे उभयाभावे चाविशिष्ट रव | सम्भवात्‌ प्राथमिकलय्येव टेववग्रसम्यन्नलात्‌ | किञ्च उन्तेजकमननु- गतमिति न areea: विशिष्टाभावद्ेतुले चाननुगतानामपि aut यावन्तोऽभावाः तावद्दिशिष्टमश्छभावस्यानुगतस्य सम्भवेन स एव दाहइ- त्न तु विग्रेषसामग्यन्तर कल्पनमिति सङ्घेपः | "तच्चेति, खम्बन्धान्तरमित्यादिक सम्बन्धलमिति, तदवच्छिन्ना भाव इति wa: | मनु सम्बन्धसत्त्वेऽपि विगेषणए-विशेव्यप्रतियो गिकसम्बन्धलावच््छि- लात्यन्ताभावः कारणमुच्यते प्रतियो गितावष्छेदकावच्छिनेन सम- भावस्य विरोधो मान्येन, तेन सम्बन्धलावच्छिन्नसत्वेऽपि नोक्रा- व्यन्ताभावो विरुध्यते तद्वरं लाघवादिग्रेषणवच्छिलविशे्यात्यन्ता- भाव एव BATT उक्तयुत्या तद्देव प्रामारिकलेन लघृतया च जन- Reg लश्वचिनकान्रनौ यदा अदश्डपुरषस्याभावे दण्डौ पुरुषा म प्रतियै- गौ तस्यादश्डत्वाभावात्‌ fag तदन्धः(*, तस्याभावो दख्डिसद्भावेऽपि दण्डमाबसश्चे waa चाविशिष्ट- दति तस्मात्‌ केवलपु रुषाभावव्यवहाराऽनुगतः | तदुक्तं न हि दण्डिनि सत्यदण्डानामन्धेषां नाभावः, किन्तु द्ण्डाभावस्येवेति TH, अन्धथा तथान्येषामिति पदस्य व्यथैतापन्तेः, तथा केवशप्रतिबन्धकाभावे उन्तेजकसह- कृतः प्रतिबन्धक न प्रतियेगौ तस्य केवलत्वाभावात्‌ किन्तु तदन्यः, तदन्यस्य ख केवलप्रतिबन्धकस्वाभावे HATHA, एवश्चोन्तेजकाभावावच्छिलमण्यत्यन्ताभावः कारणं न तुष्वंस इति ग चणिकलाश्रद्धा। न चात्धन्ताभावश्च armas प्रागपि कार््णापन्तिः, fre चटाभाववह्‌ ्र-समय विशेषाव- ख्छिश्नसम्नन्धसत्वस्छाकर एव स्फुटलादिति पूरवांखरसाटाशदडितमेव निदाषतया सिद्धान्तयति, “यदेति, “दण्डौ पुरुष इति दष्ड-पुड- वत्वं न प्रतिथोगितावच्छेदकमित्थथैः, एवमयेऽपि, “किन्त तदन्यः" तदभाववानित्य्थः, तथाच्च Aca प्रतियोगितावच्छेदकमिति भावः । यथाश्रुते तु Aa समयमेदेनादष्डतयोक्षाभावप्रतियोगि- aa तदन्यवाभावात्‌ भेदाभेदामभ्यपगमादिति रोषः, श्रदष्डाना- मन्येषां" दष्डाभाववत्वावच्छिलानामित्ययेः, श्रन्ययेति यदि fara छाभाव एव म विशेषण्णावच्छिलविशेव्याभावः तदा, “श्रन्येवामिततैति (x) sean: प्रवियेमौति we | targa 1 Roy उशतजकसदहितप्रतिबन्धकसन्छे उनतेजकमाबसभ्षे उभ- area वा विशिष्ट रवेति नाननुगमः। उकेजकापमये च केवन्लप्रतिबन्धकःस्तौति न तदभाव इति डा न मवतोति। ay म प्रतिबन्धकाभावः कारणम्‌ रकदश्डाग्बये घटात्पन्िवत्रतिबन्धकसस्येऽपि प्रतिबन्ध- कान्तराभावेऽपि. कार्यानुदयात्‌, न fe यावत्कारख- arene तावदम्बये कायेमिति चेत्‌। न। प्रतिबन्ध काभावत्वेन न कारणत्वमन्याऽन्याश्रयात्‌ किन्तु मण्याद्यभावत्वेनेत्युक्कत्वात्‌, तत्त्वेऽपि वा घटे दण्ड- सलिललादिवत्प्रतिबन्धक्राभावङ्कटस्य द्‌1इद्ेतुत्वात्‌ | यदा प्रतिबन्धकत्वावच्छिननप्रतियोगिक खवाभावः कारणम्‌ स च यावदिगेषाभावनियत इति न प्रति- बन्धकसस्वेऽपरप्रतिबन्धकाभावेऽपि कायाद्यः प्रति- विरेष्यवाचकपदानुपादानापञ्िरिव्ययेः। “उन्तेजकापनय इति, पुन- इत्तेजकप्रयोगे उन्तेजकाभावावच्छिन्रत्मष्छभावोऽस्येवोक्षयुक्रेरिति wus | AT कार्व्यानुत्थाद नियतत्वं प्रतिषन्धकत्मिति नान्योन्या- व्वयतलमिल्यत ‘are, त्वेऽपि षेति । नन्वेवमन्योन्याअ्जयाभावे ASAT एव VTS SAY तु यावन्तदभावा दृत्यरुचेरदेव' सिद्धान्तयति, ‘aafa | ware व्यवख्ितविकच्पोऽयं यनोक्जक- (१) तदन्धप्रतिबन्धकामावेऽपोति ae | 14 ` ९०६ तश्चचिन्तामग्ये बन्धकस्य च संसगोभावेा हेतुः तेन तत्स्य तदन्धो- ऽन्धाभावेऽपि न aaa अन्वय-व्यतिरेकाभ्यां anfa- कारणत्वयायरे संसगेभावस्य त्वथापि डदेतुत्वाज्नै- कारात्‌ अन्यथा सामग्रौव्य।पकथोः Aa तदन्योऽन्या- मस्ति तजोत्तेजकाभावावच्छिन्नतदत्यन्ताभावस्य सामान्याभावल- सम्भवात्‌ तत्छामान्याभावो Ie aaa ययानुमित्यादौ बाधादिः तज तत्म्बन्धाभावमाचस्य हेतुतया प्रागभाव-प्रध्वसा- दिसाधारण्चिजात्मकसामान्याभावासम्भवात्‌ यावदिग्रेषाभावकूरस् कारणत्वं तदमिप्रायकखच wanna प्रतिबन्धकाभावस्य हेतु तया प्रागभावादिरपि तस्य हेतुरित्यादियन्धः, अ्रन्ययोत्तेजकाभाव- विशिष्टप्रतिबन्धकाभावस्यात्यन्ताभावतया तुरोयतया वा उभय- यापि प्रागभाव-प्रध्वंषयोरंतुलमिति विरोधापातात्‌ । भ्रतिबन्ध- कस्य चेति, यथपि उत्तेजकाभावावच्छिन्नाभावसात्यन्ताभावात्मक- तया तदन्योन्याभावमादायातिप्रषङ्गशद्धेव नासि श्रभावकूटद्ेत्‌- तापचेऽ्यन्योन्याभावमादायातिप्रषङ्क एव न यावदभावाधौनकारयै- द्यैकस्मादलुत्यन्तरिति, तथापि यावदभावद्ेतुता fe न यावता मभावानां डेतूता एकच प्रागभावादिसर्वाभावासम्भवात्‌, तथाच धावतां मण्यभावादौनां सम्बन्धाभावकरूटकारणएत्ना निवेचनेऽन्योन्या- भावमादायातिप्रसङ्गः स्यादेवेति तद्‌भिमेत्यैतद्‌क्रम्‌ | मतु भवेदप्येवं यद्यन्योन्याभावग्याटन्तं सम्बन्धाभावरूपं वस्तु भवेदिव्यत are, “श्रन्यथेति, अ्रन्ययानुपपत्या व्यापि तच्याग्यपेय- ल्ादिति ara: | ईैरायुभागं | १०७ भाषे कायैव्याप्याभावापत्तो कायै-कारशबव्याप्य-व्याप- कभावे व्याघातात्‌। किच्च तवापि प्रतिबन्धकाभावे भक्तिरस्तौोति तत्सत्त्वे तदन्योऽन्याभावमादाय शक्ति- सच्वप्रसङ्गः | न च स दुवः, न वा प्रागभावादित्वे- नाननुगम-व्यभिचारौ, प्रतियोग्बधिकरण्येः संसगं- मारोप्य ये निषेधः स संसगेभावः। भूतलं घट- संसग नेत्यच भूतये घटसंसगेस्य संसर्गे नारोष्यते किन्तु तादाढ्धम्‌। वयन्तु ब्रूमः यच प्रतियोागिनमधि- नतु व्यात्ति-कारणएतयोगडेणए नान्योन्याभावमादायातिप्रसङ्गो येनोभयाभ्वुपगमः स्यात्‌ तथा fe सामग्यभावे का्य्याभाव दति कालगभ वाच्यम्‌ तथाच afatadaa सामान्यतोऽन्वयादिः सम्भवत्येव यदा सामग्यन्योन्याभावस्तदा का्यान्योन्याभावस्य स्वात्‌ याप्तौ तु यत्न वद्भावः तच्च धूमाभाव इति संसर्गाभावपचचेऽपि या्धिश्ररोरम्रविष्टसंसगे विग्रेषावच्छिन्नत्स्यापि प्रसक्गवारणायावश्छ- वाच्यले तत एव नि्वद्िऽन्योन्याभाववाट्न्तससर्गाभावाभ्युपगमस्य fray जेवाखरसादवश्वभ्युपगन्तब्यले वोजान्तरमाह, “किंखेति। नशण्प- कथामाज्रित्योक्तमधुना वाद कथामाभ्िव्याह, भ चस द्रति, भ्रति- योगोति यच प्रतियोग्यधिकरणप्रतियोगिकषंसगे विषयतया यस्या- tia ताद शारोपपूर्वकनिषेधावगमविषयत्वमित्ययेः, weet तु प्रतियोगिन्यधिकरणसंसगेमारोणेत्यथेः। मनु तादाव्यमपि संसग एवेत्यन्योन्याभावाव्या्तिरित्यखरषादा ह, 'वयन्तिति, श्रतिचोगिन- १०८ तत्त्वचिन्तामणौ करणे समारोप्य निषेधावगमः a संसगाभावः, यच चाधिकरणे प्रतियेगितावच्छेदकमारेाप्य निषेधाव- गमः सेाऽन्योन्याभावः। म्रूतलं न धट इत्च म्ूतलस्य चटत्वावगमात्‌ धघटत्वमेव च धटतादाढ्यम्‌। मिति प्रतियोगिन्यधिकरणसंसगं मित्यर्थः, अन्यथा wat घटो- aaa श्तलस्य विगरेषणएतया घटस्य च तच विशेद्तया श्रनारो- धलेनासम्भवापातात्‌ | ‘aa चेति, प्रतियोगितावच्छदकस्यारोपः प्रकारतया द्रष्टव्यः न तु सम्बन्धतया सम्बन्धावच््छिन्नप्रतियोगिक- सग्बन्धाभावेऽतिव्या्ेः। न चासम्भवो घटो न पट इत्यादौ पटा- भेदात्मनः WRU सम्बन्धेतयाऽरोष्यलान्न तू प्रकारतयेति वाच्यम्‌ | तादाव्थारोपेऽपि पटलादेरेव प्रकारलान्न तु पटादेरिष्टतावच्छद्‌- काप्रकारतया अन्यादुशन्ञानस्याप्रवन्नंकल्वात्‌ इयानेव विगरेषो यदेक पटलत्वादि समवायेन प्रकारोऽपरच खाश्रयताद्‌ाव्येनेति। यदा म्रति- यो गितावच्छेद कत्वं यद्यव च्छतन्तिधोजनकलं तदा संसर्गाभावे गत, यदा तत्रतियो गिमाचटन्तितवं तदा खब्बन्धाभावेऽप्रतिसङ्गेन यथाञ्चत- मेवादरणणयं | अच वदन्ति तादृश्रारोपजन्यवमभावप्रतौतौ याद्च- मनुगतघर्श्ावच्छटेन तच तादृश विषयानुगमेनेति संसगभिावविषय- त्वादि तद्वाच्यम्‌ तथाच प्रतौतेविषयानुगमे किमनेन अननुगमे प्रतोतेरिदमपि gael किंञ्च तत्पुवेकल्वं तत्कारणएकलवं त्र च निवमप्रविष्टयोरत्यन्ताभावान्योन्याभावयोरन्यतर स्य पूवेलप्रविष्टप्राग- भावस्य च खरूपे विचायेमाणे संसर्गान्योन्याभावयोरन्यतरप्रतोत्य- Digitized by G O Og le दैजराभुमानं | १०९ आरापस्य हेतुत्वे किं माममिति चेत्‌, मा युकाव- wad, Aefay नेदमिदं इत्यबगाधितविलक्षखष्यवहार- एव तज मानमिति | ननु प्रतिबन्धकात्यन्ताभवा मं हेतुः तस्मिन्‌ सत्धपि कायाभावात्‌ a हि करादौ | पेचायासुक्रणद्णस्य कथं Mata श्रतोश्रयाभावा्या्षिख तजारोपपूवंकप्रतौत्यभावात्‌। यन्न श्रारोपपूवंकमित्यजारोपस्याभाव- manatee इति, तन्न, प्रतियोगिमज्ानतेनेव जनकतया श्रारोपलस्याविवचणात्‌ । भ साभावभ्रमविषयातिव्यार्चिः, तजाण्यतु- मावेनाभाववत्वथमः किन््रभावशयव्येऽभावभ्रम इत्यभावसामान्यणच्णए- ातिव्या्यभावात्‌ श्रारोपस्याप्यभावलादिति । अच ब्रमः । प्रति- धोग्यारोपपूवंक मिषेधधो विषयता वच्छेदकलं sana, एवमये- Taare, wery यद्विषयतावच्छेदकं संसर्गाभावलादि तेत्ाभावाभावलमखराभावाभावलश्च तेन॒ नोक्रसर्वपूर्वावकाशः । श्रस्ि च ace योऽभादस्तदभावो घटो घटान्योन्याभावख्छभावो | wafafa! म च चटद्य योऽन्बाभावस्तद भावो 4 जटाभाव इति खसंसर्गाभावाभावोलच्णायं इति पुमरन्योन्याश्रय इति, खाभावा- भावलमित्यच्न वस्तो यद्यपि denna एव पर्यवसितः तथापिं ससर्गाभावलेन तज न प्रविष्टः श्रभावतेनेव खसंसरगाभाव उपख्ित- दति न काचिदनुपपत्तिः, शअ्रन्योन्याभावस्य खप्रतियोगिकाभाव- माचाभावलादिति स्वै सुखं । "मा क्ञावदिति, तथाणन्यरस्लोति इच्यते, तच्चारोप्याभावे तन्तदभावबद्धिवेजात्थातुपपन्निरारोप्यसत्व- re तत्वचिन्तामणौ मखत्यन्ताभावः तव्छयेगात्यन्ताभावेा वा, मणेः खा- वयवदत्तित्वात्‌“ सयागस्य चाव्याप्यटृत्तित्वात्‌। अतर्व न तप्प्रागभाव-प्रध्वंतै हेत्‌ तथाः करादो अदत्तैः) गुण-कम्मा देख प्रतिबध्यत्वानापत्तेः तस्य जन्यधम्भाना- अ्रयत्वेन तच तथारभावात्‌"। न चान्यः संसगोा- न्धावच्छेदमन्तरे णभावभेदाभावसम्भवादित्यादि, नेदमिहेति, यदि नारोपः VARS WAG घटसम्बन्धान्योन्याभावस्वे कद्‌ चिन्नेद मिद कद्‌ाविन्नेदमिति प्रतोतौ वेलकच्ष्छानुपपत्तेरित्यथः, ्रनुपलम्भादौनां कारणानां ata कार्यावेकस्मिकतापत्तेः कारणएवे दिच्यस् कल्य- नोयलेन पारिगेव्यादारोपहेदुतायामभ्रान्तेरिति भावः। arse RATATAT वेलचण्योपन्यासेनोक्तारोपकारणएतायां yzatfa- विधया मानमित्यसङ्गतोपन्यासापत्तेरित्यवधेयं | गणेति, are: (१) खावयवरत्तित्वात्‌ करवयवावच्छित्ररत्तित्वात्‌, तथाच fafyea- यवावच्छेदेन करादौ मणेः सत््वदशायामपि किच्धिदवववावच्छेदेन मखत्यन्तभावसक्वात्‌ दाहइापत्तिरिति ata: | (२) ध्वंस-प्रागमावयेः प्रतियेोगिसमवायिटेश्एटत्तित्वनियमेन मखाटि- पागभाव-ध्वसयोने करादि टत्तित्वमिति | (३) aa जन्यत्वं नित्यान्यत्वे न तु प्रागभावपतियागितवं, farang प्रागभावापतियागित्ठे सति ध्वं साप्रतियेागित्व, तेन जन्यधम्मेपदेन प्रागभावस्यापि dae इति । (४) ध्वंस-भ्रागभावयोरमावादित्यचेः | Digitized by (+ O Og le ईैखरानुमानं | १११ भावेऽस्तैति चेत्‌ । न। संसगावच्छिन्नप्रतिये गिकस्या- भावविगरेषस्य सति प्रतिबन्धकेऽभावात्‌ | स च समय- विशेषावच्छेदेन संसगिंतया भ्रत्यन्ताभाव शव तथेवा- न्वय-व्यतिरेकावधारणात्‌। WAT प्रध्वंस-प्रागभावश्यले समयविशेषावच्छिन्नात्यन्ताभावेनैवेापपन्तौ न तथाः सिदिः^ अत्यन्ताभाव wareefa: तस्य चै कवं प्रतिबध्यत्वं तदा यदि प्रतिबन्धकाभावाभावौ तच, म चाभावश्तनेति भावः । “श्रभावविग्रेषस्येति तन्छम्बन्धावच्छिलप्रतियोगिकस्य प्रति- यो गिविर्द्धस्य चेत्यर्थः, तथाच संयो गावच्छिन्नप्रतियो गिकतग्भ्य- त्यन्ताभावो वयाघत्निसंयोगाल्यन्ताभावद्च हेतुरिति नोक्षदोष इति भावः । नन्वत्यन्ताभावष्य नित्यतया न कटदाचित्का्यीत्पन्तिरिव्यत- ay, ‘a चेति नित्यवेऽपि तदधिकरण्खभावता तस्य कादा- वित्कौत्यथेः, | नन्वत्यन्ताभावस्य प्रतियोगिसादेश्वं९) श्रवच्छेदकं विमानुपपन्लमित्यत्यन्ताभावावच्छेद कतयेव तौ सिद्धोतामित्यत are, “अत्यन्तेति, प्रागभावादिदत्यवच्छेद ककाल एव तदवच्छेद कोऽस्ठ किं (१) न तयोः सिद्धिरिति तयोः ध्वस-प्रागमावयोः न fafafcur, तथाच ध्वंस-प्रागमावोद्धेखिनी प्रतीतिः बास्तविकोयो ध्वसाधिकरय- कालः तदवच्छिन्ना ्यन्ताभावं वास्तविक यः प्रागमावाधिकस्गकालः तदवच्छत्राव्यन्ताभावश्चावगाइते न त्वतिरिक्तध्वंस-प्रागभावाविति भावः। € (२) प्रतियोगिसमागदेश्रत्वमित्वधः | १.९ त्वचिन्ताममौ भावाभावे कचिदेजाऽवच्छेदकः काचित्कालल दति चेत्‌ । न । तब विद्यमानताविराधित्वेनैव कपालेन षट इतिप्रतौतिवेषषश्छण्यात्‌ ^ न त्वेवं qe घटा- भावप्रतौतिः२ । । ` अन्येतु भविष्यति घटा ae इति विखघछ्छखप्रतौत्यो- इत्यन्लाभावेनैकेन समथेयितुमशक्धयत्वात्‌“ अन्धरवायं संसमोाभावद्त्यप्याहः | रतेन ॒विशेषणाभाव-विशचेष्याभाव-तदुभयाभाव- घटितं सामब्ौषयमेवास्तु दाहे च जातिचयकल्पम- ताग्यामन्तगताभ्बामिति. भावः। शश्रपौत्यखरसे तदोजसुक्रान्यथा- fafgtafa । विगौतलेनेति थद्यप्यनिषिद्धलं श्रुत्यतुमापकं (१) aura कालटत्तिवायां देग्रश्यावच्छेदकावं, दे्डत्ितायां serra वच्छेदकत्वमिति भावः | | (२) ध्वस-प्रागमावावगाङ्िप्रतोत्ोः घटनिषविद्यमागतावि सो^धित्वेन रक स्मिन्‌ 22 घटाय(वसखत््वेऽपि देग्रान्रे wew विद्यमागल्वखम्भवाव्‌ च्त्यन्तानावावगाहिप्रतौतेः षटनिखबि द्मानल्वाविसेधित्वेन भिथे- वैलक्छणमिति ata | (३) भूत्ते घटाभरावध्तौतिः न घटनिष्टविद्यमानताविरोधिनीखधः। (४) विषयवैलन्तग्छस्य पतोतिवैलच्तणयनियामकतया ध्वं स-प्रप्ममवाव- गाहिप्तोत्योः wera fee वेशच्छक समव इति मावः । द गरामुमानं। Crs मिति प्रत्युक्तम्‌। अनुगत हेतुसश्वात्‌ दाहवेजात्यस्य यग्बानुपलम्भवाधितत्वाच्च व्यक्तियेाग्बतयेव जाति- याग्बत्वेन» Jw अयाग्यजात्यभावात्‌। Aq प्रहर मा दहेत्यादौ सावधिमन््पाठे मन्छविनाये दाहः स्यात्‌ | न च सङ्कल्यविषयकालविश्ेष रव तच प्रति- बन्धकः, सङ्कल्यनाओे समयस्य स्वतेऽविशेषात्‌। न च उदे श्यत्वमेव तच fare, तस्य विनाशात्‌ । न चादेश्यध्वंसाऽपि हेतुः, तस्य यामादृभ्वेमपि स्वात्‌ ! न च मन््रपाठदजनितमहष्टमेव aq प्रतिबन्धकम्‌ तत्कालदादाप्रा्िकफलनाश्यत्वेन ATS दादप्रति- बन्धं इति aaa प्रतिबन्धकमन््रपादस्यानिषि- इत्वेना विहितत्वेन चादृष्टाजनकत्वात्‌ तदाचारस्यं विगौतत्वेन रुत्या्यननुमापकत्वादिति मैवम्‌ । ve- श्यत्वन्नानाहितसंस्कारविषयकालस्य प्रतिबन्धकत्वात्‌ | तादृशा विनोतलाभावो यद्यसि तदा श्रुतिनिषिद्धलादधमजनक- मेव तदभावेऽविगौतलं श्रत्यलुमापकमेवेत्युभयथापौदसुक्, तथापि शिष्टाप्रृन्तिविषयलवे विगैततममिपरेत्य aga teary श्रलौ कि- कलात्‌ तदलुमानमिदं तु लौकिकमेव मल्यादिवदित्यवधेयं | कससि माका (९) व्यक्तियोग्यतेव जातियोग्यतवे मानमिति ae | 15 १९१४ तस्चचिन्तामबौ aq प्रतिबन्धमकुवतामप्रतिबन्धकत्वेन शक्तिमनपकुरवतां waletat न प्रतिबन्धकत्वं अतः शक्तिसिद्धिः नच कायानुत्पाद Va प्रतिबन्धः तव्ननकत्वमेव प्रतिबग्धक- त्वमिति वाच्यम्‌। कायानुत्पादा हि न तत््रागभावे न वा तदुत्तरकालसम्बन्धः तस्य मन्लायजन्यत्वादिति चेत्‌। न । मन््ादौनामप्रतिबन्धकत्वात्‌ तत्मरयोक्तारलतु प्रतिबन्धकाः ते च किष्चित्करा रव मण्छादो च कायें कारखापचारात्‌ खाथिककन्‌प्रत्ययादा तथा व्यपदेशः, प्रतिबन्धश्च सामम्रौविरहः, मन््ाद्यभावघरितसामग्रौ- facea मन््ादिरेव तदभावाभावस्य त्वात्‌ | नव्यास्तु न प्रतिबन्धकाभावः कारणं नवा शक्तिः किन्तु तत्तत्कालौ नद्‌ाहविगरेषं प्रति तत्तत्कालप्रतिबन्ये- तरबड्ेः कारणत्वमिति प्रतिबन्धकाभावः कारणताव- "मन्ता ्जन्यलादिति, यद्यपि योगवत्‌ङेमस्यापि शतिसाध्यलं वच्छतोति मन््रादिजन्यवमस्लेव कार्य्यानुत्पादस्य तथापि मन्लाद्- जन्यलादित्यस्य मन््ाद्यकरणकल्वा दित्ययैः, भवति छनुत्पादख मनग््ादिजन्यलेऽपि गन्धादौनां तत्कारणता श्नुत्पादपूर्वैषमयास- त्वात्‌ प्रागभावं विना तदभावात्‌ परतिकन्धकलस्य च प्रतिबन्धजन- कलायंकलादिति ध्येयं | मिञ्नमतसुषन्यस्यति, नव्याख्िति । ` ई खररानुमानं । ` १९१५. WA न तु कारणम्‌ WAI, आकाशादौ त्वेषा- व्यक्तिकेन यथा कारणत्वं कचित््रतिषन्धेऽप्यन्धब शब्दो are: किन्तु Fale: तथा कारणत्वमिति तत्मतिबन्धे न ऋन्दोग्प्निरित्याहुः। awa, वड्धि-प्रतिबन्धकाभाव- यारन्वय-व्यतिरेकतोख्येनाभयस्यापि ` कारणत्वात्‌ न त्वेकमेवावष्छेदकं विनिगमकाभावात्‌ | fase यसिम्‌ भेय्यादेरिति श्रतहुएसंविश्चानबड्रो हिणा भ्ख्ाकाश्रसंयोगादि- रमिमतोऽन्यथा तथेव मेय्यान्यदा तच तदान्यच वा श्ब्दानुत्पाद- aed: । ey समाधिसाम्यादुक्र, यदा प्रतिबन्धकाभाव एव हेत्‌ तावच्छेदकलेगोच्यते तदा शकलमविकलमेव।व्यम्नाभावस्या- व्धाप्यदन्तिलादिति | नन्वन्वय-व्यतिरेकतौख्येम चेदु भयजनकलवं दण्डद्‌ दलयोरभयोरपि THAN A: । श्रय तज चक्रादिसमवधानं दण्डस्य साचात्छम्बन्धा- दिति दष्डमाजजनकतायां विनिगमकमस्तौति वेषम्यसुच्यते तदे- तद द्छि-प्रतिबन्धकाभावयोरपि aw) a च प्रतिबन्धकाभावसख्छ वड्छिविरहकशादावपि सत्वात्‌ साक्ा्मवधानमख्छेवेति वाच्यम्‌ । अधिकरण विगेषनियतप्रतिबन्धकविगेषस्य कारणान्तरे शच्भाव- aasta प्रतिबन्भेनाधिकरणविग्रेषविेषितप्रतिबन्धकाभावकारणएलश्छ श्रवश्सवाच्यतया ASUS समवधानं परन्धरासम्बन्धेनेवेत्यवश्या- भ्युपगमात्‌ तथाच दृदुत्ववदि दमवच्छद कं श्रस्वित्यरदेरार, ‘Fag far, ‘afafufa, arora इति शेषः, तेन फलोपधानवल्यां wet १९६ avafarntrat सत्यपि यदभावात्कााभावः तस्य कारणत्वमाथातिं म तु तदवष्छेद्कत्वम्‌। न fe कायायागव्यवच्चछेदः कारणत्वं, किन्तु नियतपुवेसस्वम्‌। तश्च सहकारि- विरप्रयुक्रका याभावेऽप्यतम्‌। Saray चक्रसदित- दण्डत्वेन कार णत्वे सहकायंच्छेद्‌ः | यस्य यञ्खम्भेमव- Taq नियतपुवेसश्वमवगम्यते तस्य॒ तदवच्छेदकं द्ण्डत्वमिव | सहकारौ तु न तथा | ननु मा बदर्था- श्यक्रतौ सत्धामपि यदभावात्कार्य्याभावः म तदवच्छेदकमित्यथैः, अतोदाहोपडितव्ाबेव प्रतिबन्धक सत्वासत््वयोः सम्भवेना वच्छेद कलं दण्डद्दुत्वसत्वास्ेनेकजेति घटो पदडितदण्डदृदृल्वाभाव एव नेति कदृलेनेवाग्वथालुविधानमिति तद वच्छेदकमेषेति भावः। उक्र एव नियमे विप्रखवाधकमाह, न होति, तथातिकार्य्याथिनः कारणे ऽप्रष्ृ्यापातादिति भावः। किन्विति इतरसन्वे काथ्याभावनियम- शद वच्छेटकमित्ययेः, यथाश्रुते तु दृदृदण्डलस्यागवच्छेदकत्वापाते arfreafraaue au व्ययेत्लादिति भावः। “अन्यथेति का्स्यायोगेत्यादेः कारणव tan, दृष्टापन्तावप्रटत्यापन्तिरुक्रेवेति Wa | wad दण्डत्मपि सदकार्थथंवास्तु नावच्छेटकमित्यत श्राह, ‘aafa यटि दण्डलाग्रहे दण्डष्ेत्‌तायरहस्तदा तथा wera a चैवं, fam तदादायात्यवश्पं तदवच्छेदकमित्यथः। न चेवं gee नावच्छेदकं स्यादिति वाच्यम्‌ । चक्रभ्रमिदारा तु विधानं दण्ड- दैराजुमाभे | te पत्तिः श्तौ ATAATATAT स्यात्‌ तथा fe स्थिर- ऽवयवौ जनकदशाविशिष्टो वहिरजनकद शव्या भावभरूतधम्मैवान्‌” जनकत्वात्‌ कुण्ठ कुटारात्तौश्ण- कुटारवत्‌ दाद्यासंयुक्तवड्ः दाद्संयुक्षवहिवच प्रति- TATRA संथागादेरजनकदशावित्वेन तदतिरिक्ा- तौन्द्रियभावभूतधम्बेसिद्धिः। यद्यपि शक्तर्भावरेतु- जन्यत्वेन नाजनकदशाव्यातत्वं तथाण्यद्वविशिष्टा- ` यास्तथात्वम्‌। यदा धम्मेऽतौन्द्रियत्वं विशेषणम्‌ । म च दष्टान्तासिद्धिः, तुख्याधारत्वेऽपि शाइविगरेषघटित- स्येति तादृशदण्डस्येव नियतप्रवंवन्तिताग्ह इति तदवच्छेदकमतणएव a aude faafeafataa शक्रभरमिजनकलस्येव दाद्ध॑तयाः चटकत्वस्याजनकलात्‌ । म चेवमन्यं प्रतौति न्यायेन दण्डश्यान्यया- सिद्धितापन्तिः, अन्यसुदासौममित्य्ेस्य वच्छमाएलादिति दिक्‌ t शखिरोऽवयवौति मण्छादिसमवधानमाचाधोनाजनकलाव्यवदितकाक्ते मण्याद्यसखषमवदितो वद्धिरित्यथः, तादृशविगेषण्येंस्य प्रत्य्गम्य- लाथेमेव चश्िरोऽवयवोल्ुक्त, अवयवो योग्य इति यावत्‌, अन्यथा वद्छितलस्य परमाणणवड़त्या श्रवयवोति व्यथे खादिति भावः। नतु यावश्ननकद्‌ शाव्याटृन्तलं न मख्ाद्यभावा दि नियतकिञ्िद्या- saa संयोगस्यापौत्यखरसादाइ, "यदेति, न चेवं भावश्छतपदं व्यथै, RATTAN TIM ayy भटनये TATA दियतया तदुपादानात्‌ (९) सजनकदश्राद्यावत्तेकमावमूतधम्मेवानिति Ge | ec तज्चचिन्तामणौ कुटारे विखलछरच्छिदाकायैवलादतौन्द्रियतोष्णत्व- fat: | अथवा तथाभूत रव वद्धिः कायानुक्कला- तौग्द्रियादिष्ठधम्भेसमवायौ जनकत्वात्‌ आत्मवत्‌, waite यद्यपि न साक्षात्काराविषयत्वं श्रनित्य- साक्षात्काराविषयत्वं ATT HATA HTT HITT yaad a, परस्वं at प्रत्यसिड्धः संयागादिपशथ्वक- अन्यन्नानाविषयत्वमैन्द्रियकाणामपि, तथापि संयागा- चन्यतरप्रत्यास्तिजन्यसास्रात्काराविषयत्वसुभथवादि- गडनयेऽपि दुरडृष्टाभावादेरतोद्ियस्य वारणायोपादानमिति भावः । "कार्थंति कार्याक्रूलता ूप्सिद्धये, अ्रतएव Rays खकाग्यैपरमत एव च हेतौ जनकलमपि तव्जनकलमन्यथा व्यमिचारापातादिति, saa वचागेऽ्यान्तर शङ्गा दाहे काये-तद- भावात्‌, अदिष्टपदमदृष्टवदात्मसंयोगेनातो PATTY WGA IT वारणाय TATITTTAIAAAT मश्छाद्यभाववारणायेति भावः । ` भसु डेलादिरन्यतरासिद्धेऽपि प्रसाध्याङ्गकलान्न तु साध्यमपिं aur तत्रतिबम्धना्थमेवोक्प्रयासेन श्रन्यस्यापि तत्घाधकस्याप्रसिद्ध- साधकतया प्ररुततुखखवा दिव्यभयसिद्धमतो दियतं ` जिवेक्ुमशकयं श्न्यतरासिद्या केषाश्चिदथं दूषयति, “परखमिति, बुल्कमेण सङ्गम - Marea म खम्प्रति गेषं a aa, तथापोति, यद्यपि संयोगादिभन्यन्ञागपञ्चकविषयकरलमतुगतमस््येव तथापि कूटापेच- येकाभावस्व SIA] ARIA VQ | उभयेति, यद्यणेवसुभय- द्ग राजुमानं। are सिद्धम्‌, च्न्यतरत्वश्च तदम्याग्यत्वम्‌। न ATTA Wigs उभयेति यदयय्येवञुभयमतप्रसिद्धावन्यतरसिद्धव्य्च विग्रेषश्श्ता तथापि साध्ये qufanquaraiat खेतुव्यथेविशेषणएताधिकबखमिति ्राचौनमतेन प्रयोगात्‌ । वस्हतस्त॒ साध्ये व्यर्थेविशेषणता म sty: हेतुसमानाधिकरणात्यन्ताभावप्रतियो गितावच्छेद कंलाभावस्य गृख्- wares सुगरहलाद धिकरणएगौरवस्छादोषलात्‌ शघाविव ae, ्प्यधिकरणे सत्यां सामग्यामभावयहादन्यथा तथाश्तावच्छेदकला- भावेऽग्टहोते विग्रेषणे तथाग्तावच्छदकत्वयदे व्यभिचारित्रापन्तेः हेतौ तु नोलधूमलादि नाधिकरणकोटौ किन्तु ्रवच्छेदककोटा- विति व्यथेदिग्ेषणता भवत्येव । म च वोजसाम्बादुभयमपि दोष- द्त्यनेन विरोधः, श्रन्योन्याभावगभेव्याभेरेव गमकतेति मताक- sam तद भिधानात्‌ at हि खाध्यवतोऽन्योन्याभावप्रतियोगितचा खाध्यस्यावच्छ्ेदकको रिमवेशादुभयगर्भेव व्याभिरतमितिदेतुरिदयुक्- मेषेत्यन्यच प्रलथानुमानादौ Gan सवैमिति । नन्वन्यतरल्नं मल्येक- . माजनिष्टमित्यत श्राह, श्रन्यतरत्वमिति, तदन्यान्यत्रश्चं सयोगत्वा- चवच्छिल्ञजनकलानाज्यतव, यथाश्ुते संय॒क्रसमवायादौ ware WHAM संथोग-समवायान्यान्धलेन पञ्चग्रहणं विरुध्येत । fang ya- वदुभयमतसाधारण्छालुयपन्रिरात्ममनोयोगस्य यो गिप्रत्यश्ादावपि अनकलात्‌ संयोगत्वादि च विषयविगरेषसंयोगलादि anal अरन्यथा- aan संयोगत्वेन जनकतयोक्विरोधापत्तिः। म च - विषयपयन्त विषे संयो गत्वस्य विग्रेषलप्ंन्तविवच्चा न युक्तेति १२० तत्वचिन्तामयौ तौन्दियत्वं, तस्यासिदेः। न च बहौ खसितिखापके- नार्थान्तरं, तच तद्भावात्‌ क्रियाया वेगेनादृष्टवदात्म - संयोगेन वोत्यत्तेः न चात्मत्वं नित्यत्वं वापाधिः। स्पर्शेक- त्वादिमति qua साध्याव्यापकत्वात्‌ | यदा पिण्डै- भूता वहिः दाष्ानुङ्गलादिष्ठातोन्द्रियभावमतधम्भवान्‌ दाहजनकत्वादात्मवत्‌, न चात्मत्वमुपाधिः, अदृष्टत्वस्य वाश्यम्‌ | मनोगोचरयो गिप्रत्यचस्य संयोगजन्यतया मनसोऽतौखिय- त्वानुपपत्तेरिति भावः। "तस्येति उक्रसालात्काराविषयवसेत्ययेः, -तस्याधिकरणङूपतया संयोगादिप्रत्यासण्येव यादिति भावः। यदा मतच्येत्यनन्तरमतिरिक्रस्येति ओषः, तथाच पूववदेव संयोगादिगाद्य- afafa ara: | | केचिदभावातौ द्दियत्मित्यनन्तरं दोष इति पदमध्यारन्ति, ्ेनाभावाती दियवेऽपि न कापि चतिरित्यथेः, 'तख्ासिद्धे" श्रतौ- feaaawufeg:, aft तु भरते अ्रतोद्धियपदेनेदं विवक्तं तेनाभावातौख्ियद्यारसमवायपदं साध्ये उपात्तं श्रन्यथा खमते -भहनयेऽभावातौद्दियत्वेऽपि न्यायनये तस्यातथात्वेम तद्रारकसमवाय- पदगभसाध्यमन्यतरा सिद्धं स्यादिति वदन्ति । नतु यदि काय्यैसामान्यगभं साध्यं तदा खितिश्छापकेनार्थान्तरा- ङा दादलच्णएविगेषकाय्येगभं तच्छङ्धापि नेति तथेवालुमानमा, "यदेति श्रदृष्टलस्य धमेलादे रित्यथेः, न चाद्दिष्ठपदेनेव तदारित- दै रानुमाभं 1 १२१ दाहानुङ्गलत्वेनाहष्टे साध्याव्यापकत्वात्‌ | अथवा कर- बड्िसंयामः काय्थानुज्ञलातौन्द्रियपम्बेसमवायौ जन- MAHA FURS | न चात्मत्वं द्रव्यत्वं बापाधिः, ह्मणकैकत्व-स्यर्शादौ साध्याव्यापकत्वात्‌ | यदा प्रति- बन्धकदशयां प्रत्य्सकरलद्‌ाह हेतु समवित दाश- जनके वहिः जनकद्‌ शाटतिकायानुक्कलभावभूतधम्बे- श्रन्योऽजनकत्वात्‌ FCAT | यदा तथाभूतां वटहिर्दाइजनकदशटलिदाहानुक्गलभावभूतधम्बेश्रन्यः जिया ~~~ fafa वाच्यम्‌ | अ्रदिष्टपदस्याव्यासग्यटत्तितात्मकलात्‌। न चादृष्ट- ana काय्येलाभावाभावान्न वदनुक्लमिति वाच्यम्‌ । age AQTAAA खखव्याणेतर षमवधाने काय्बांभावव्यापकाभावप्रतियो- गिललच्चणकाय्यभावप्रयोजकाभावप्रतियो गिलरूपानुकूलल्वत्वसत्वा- दिति भावः+ "कार्म्यानुकूलेति खकार्य्यानुकरूलेत्यथेः । “न चात्मल- मिति, दादजनकलशूपपचधमेवावच्छिलसाध्यव्या पकमिति शेषः । इद्धसाध्यग्यापकमाद, श्व्यलमिति, एकेति । ब च तजिष्टसयेक- ल्ारेरनुकूलस्टातौ द्ियलाभावात्‌ AT साध्यमेव नास्ति कथमेत- दिति वाच्यम्‌) witwerfaafaaaa तत्छमवायिवस्य च afe- ङप्यसमवाया्रधताह्मकतथा समभायिद्यणएकमादायेव तच Bree स्कादिति भावः। नन्वनुकूलत्वं यद्यव च्छेद कत्वे तदा इष्टान्तासिद्धिरथ OMT तदा शक्तौ तथान्बुपगमेऽपषिद्धान्त इत्युभयसाधारणं तदा, 16 १९ क्चचिन्तामसौ दाहजनकत्वात्‌ SMAI SAT | अनुक्खत्वज्ड कायेभावप्रयोजकाभावप्रतियागित्वं कारख-तदवच्छे- दकपसाभारखं, हद दण्डत्वेन कारखन्वे हृदृत्वाभावादपि कायाभावदशनादिति। उच्यते साध्यं विनापि उभयसिद्धप्रतिबन्धकाभावादेव जनकत्वा दि हेतुसम्भ- वात्‌ विपश्षवाधकाभावेनानुमानानामप्रयोजकत्बम्‌ । यदिच सद चारद शन-व्यमिचारादर्भनापाध्यनुपलम्भ- माचादेव व्याप्िग्रहः तदा शक्तिसिद्धनन्तरं तेनैव हेतुना साध्ये शक्यतिरिक्त्वप्रघ्ेपेण शक्यतिरिक्त- दाहानुङ्कलातौन्द्रियधम्मेसिदिः। wi तत्तदतिरिक्त- Maat हेतुनानन्तताहशधम्मेसिहिप्रसङ्गः दिती- यादिताह शधम्मेसिद्धिं विनापि प्रथमानुमितश्क्येव जनकत्वाद्युपपत्तेन ताहशनन्तधम्भैसिदिरिति चेत्‌, ena शक्तिं विनापि तदथेसिद्धेः किं शक्या । यि दश्रानन्त्यवत्‌ न श्त्यानन्त्यमित्युक्तम्‌, AAI कायैमाे fe adda कारणत्वं न त्वौश्वरत्वेन “्रनुकूललश्चेति यथाचेतत्‌ AV) ARTA म प्रयोजकः प्रतिकूखतर्काभावस्ह प्रयोजक एव तचाचानन्ततादृशस््ौ कार एव afage इति savage शक्तिस्छ॒॒बिध्यतयेवेत्यस्चेदाषान्तरमाद, ई श्ररानुमाभं | CRE feasarafeat वा trea, घटे त्वा्थः समाजः। एवमजनकद्‌ शाव्याहतत्वेनैव प्रयाजकत्वं, न- तु भावमू- त्वेनेति शैरवात्‌। अपि च भावकायेमाषस्य सम- वायिकारखजन्यत्वेन शक्तेरपि तथात्वात्‌ शक्यनुङ्गला अच्छिरपरा समवायिकारणे मन्तव्या | णवं सापि सम- वायिकरारणजन्येति तदनुक्रलशक्िस्तौकारे शक्न वस्था | किञ्च प्रयमानुमनेऽजनकन्वं न खरूपायोग्ब- ‘afa देति, यदपि निमि्तकारणे शक्तिर स्येबेव्यनवस्था aa काथिकरण्टकाशान्तराशक्रिरूपानिष्टप्रसश्चनाय समवायिकारणप- चैन्नगवेषणं । यद्यपि प्रामा णिकतयेवममवस्थोद्धत्‌ शक्यत एव तथा- ` प्मवच्छेद कगेगतशक्रायुत्पलायां कायार किरुत्यद्चत एवेति प्राक्‌ आक्शक्रिमन्ते श्वत्तरशक्तिखिद्धिरिति मूलब्तप्रयमानुत्पन्तौ नैकापि ere वा सदजापि स्यादिति मन्तव्यं, ure काय्येश्रक्किपखे, afew नियवः ufeear प्रतिबन्धकवदङरपि दाहापन्तिः। न चोद्धता सा तदा नेति वाच्यम्‌ । उद्भूतलमपि faa यदि तदेव शज्रिख्सखेऽभिषिच्यतां किंमन्तगेडना नित्य शक्ति ध्येयम्‌ । aa भावमाभकाय्यैख् समवायिकारणएजन्यलं न Wat समवाय भावकाग्य्ापि तथाभावा दित्य॒कषयक्तेः खसाध्या दिकलेनातु्यश्नाह, “किञ्चेति, aufe fanaa मानसाधारणमिदं दूषणं तथाप्यजमः- कत्वगभ-तंदगर्भाग्बां कोटिद्वयं विभय्य प्रथमातुमानपद्‌ प्रथमकोग्- ९२४ त्वचिन्तामणौ त्वम्‌ बह्नौ Fatt च तद्भावात्‌, किन्तु कायानुष- धानम्‌, तथाच तदनुपधानदशायामपि ap शक्तिः Ft वैश्यमिति बाप eerafafea लोहविशओेषा- maa सातिश्यच्छिदाजनकत्वमिति नातौन्द्रिय- teanfefe: | अग्रिम चतुषु बहिरिन्द्रियाप्रत्यक्चत्व- मुपाधिः तुल्ययेगक्चेमत्वेऽपि सन्दिग्धो पाभित्वेन दृषक- शुमानपरलेनोभयपरं TEAL यदा बाधात्‌ तच स्फुट एव दोषः किमन्येनेति वदपदारेणेदं प्रथमपदं। यथपि चोद्धतव्विशिष्टा- अक्रिरजमकट शराव्याएृत्तेरिति ware कण्टकोद्धारः ae एवास्ति तयापि नित्यामिव्यकस्येन पूक्रेमोद्ूतल्वे मानाभाव दत्यवष्टग्भेन ददसुकमिति भावः । अ्रतोद्ियगमं साध्ये बाधोद्धारं प्रागुक्तं इष्यति, “लौडेति। मनु जातिविगरेषोऽपि qe इति are विशेषव्यञ्चतया काय्थेविग्रेषो न्ेयत्वात्‌ श्क्रेरक्श्य wa स इति विभिगमकाभावः यतस्तदोषमुपेच्य तदलुमानमयिमं, प्रथमागिम- चतुष्के दोषाम्तरमाह, श्रयिमेति, wa प्रथमदये चरमे च काय्यै पदं wwe यदि बह्िकाग्येपरं तदा शितिख्ापकवति पार्थिवे साध्यासत््वेन साध्यव्यापकत्मस्तौत्यनेनापायिवपचधर्मावच्छिलवाध्य- व्यापकलाभिसन्भानेन वा चतुविलयुक, अन्यथा श्राखादौ Gara साध्याव्यापकलस्य aw जिष्वापत्तेरिव्यवधेयम्‌ । नतु प्रयोजकलेनेव तुद्यो गचेमतल्वमन्यथा ane चोपा धिसन्देहानवकाशादित्यप्रयो- THIS प्राक्श्ब्दतोऽपयुद्धावनेनार्थाचिक्तयुनरक्मिति तदित्यतुष्यम्‌ Gacy | ध १२४ त्वात्‌ । अपि च जनकत्वस्य केवलाम्बयिन्वेन व्यतिरेका- प्रसिद्धा नाग्बय-व्यतिरेकौ। न च जनकत्वाभावस्य शक्ता aq nfafe:, अन्योन्याश्रयात्‌ | न च गुरुवखनपर- म्यरात रव वाक्धाथतया Atte, त्वन्नये सिद्वा्थेस्या- प्रमाणत्वात्‌। न च पराङंसद्यायां साध्यजनकत्व-व्यति- रेकयेाःप्रसिदिः, श्रप्रत्यक्षायाः शब्देकवेद्यायाः तस्याः VAAW साध्य-हेतुव्यतिरेकयेाग्र तुम शक्पत्वात्‌। रुतेन दोषान्तरमाह, श्रपि चेति, श्रप्रत्य्ाया इति। म wear परत्यच्तोऽन्वयादिर्मा zyat मानाग्तरे णेव गह्मतामिति वाच्यम्‌ । मानान्तर fe न शब्दः सिद्धार्थानुमानमपि श्रक्रियाहकानुमानस्च जनकत्वाभाव एव पर्ैवसानात्‌। ग हि जनकलाभावमन्तरेण का- ग्यातुकूलातौश्ियाभावालुमामं, जनकलतवसत््वे तस्यावश्यकलत्ात्‌। न च ACTA साध्य-साधनाभावव्यात्िग्मन्तरेण | न च सद्ग दसदुभय- व्यतिरेकप्रसिद्धिं विना, तदुभयाभावख् साध्य-साधन एवेति are- साधनन्यातियद्े तदभावव्यात्निधौः तस्यां च सत्यां तदुभयब्यातिध्यौ- न्योन्याश्रय इति भावः। एतेन जनगकत्वाभाव श्राकाश्परिमाणदौ भरधिद्ध इति यत्‌ aera तदपि vee । म हि तदिरहः कापि waa, 7S wate एव वाच्यः तज्ेवमेवान्योन्याश्रयषत्नादि ति । “एतेन पण्डेति, न च पराद्धष््या- . .पण्डापूर्वयोः खलध्वंसजभकत्वादेव नाजनकत्मिति वाच्यम्‌ । art ध्वसस्याधिकरणणादिरूपतया तेषां तश्वन्यवादिति ara: t ¦ ९; = तक्चजिन्तामणौ पण्डापूर्वेऽपि तत्सिद्िरपास्ता । स्वादेतत्‌ वशारकि- मङौनां axl कारखत्वादेकशक्तिमस्वमुपेयम्‌ रकला- MARA रकजातौयकारणत्वनियमात्‌ | ववान्तर- जातये तेषां प्रत्येकं कारख्त्वमिति ai a वहिजातोयस्याकस्मिकतापक्तेः कारण्गत्रैकरूपमपडहाय कायैगतबहतररूपकल्यने भेगरवात्‌। वृणरखि- मयिप्रभववदहिषु अवान्तरजततेरमुपलम्भवाधितत्वाञ्। यच च तत्तदिन्धनप्रयाज्यं प्रदौप-दारूदषनादौ वैजा- त्यमनुभुयते aq कारयेषेकशक्तिमश्वप्रपि नास्ति | नशु मा गत्‌ केवशाखयितयोक्तानुग्रासनं अरक्रिसाधनं किन्तु दशा दि शसेऽवच्छेद कलेन शक्रिषिद्यानन्तरं वङ्किमिष्टदाहादिकारण्ठ- ताव्छेदको wa: शक्रिः कारणतावच्छेदकल्वात्‌ दणएनिष्ठताङ्श- चधमैबटित्धमुमानात्‌ शक्तिः सिद्धे दिव्यभिसन्धिना दशदिश्रकिं साधयति, श्यादेतदिति। नमु कणदिगिषठेका शक्तिस्तदा. थि er जिच्या श्रभिश्यले मोरववेपरीत्यंः faa चम सम्भवत्येव ATMA SAAC, (देति, तथाच ufaafenfeatartsty म दोषः प्रामाणिकलाद्भौरवख्ेति भावः । | नतु का्वेजात्यमेकज कारणभेदेन कप्तमित्यत शआ, श्रदौपेति, तंजालुपचज्धिबाध एव नास्तोति भावः। भनु दईषटजुमानं । १.२४ fag गामय-हथिकप्रभवश्यिकादिषु Arent aaraefaaata Arai senad तद्मभव-तत्ः अवेचपोति वेजात्थानन्धं विजालौयकारखानां faer- तौवकाय्येलनकत्वनियमात्‌ | न च तये्नेकोदशिकः, उद्धिव्यपदे शयारविशेषात्‌ । यदि विलातौयेषेककाच्यै- शक्िसमवायान कायेविग्ेषात्कारखविश्ेषः तदभाकः चदभावः क्ाप्यनुमौयेत, तदभावेऽपि तच्नातौव- शक्तिमतेऽन्यस्मादपि तदुत्पत्तिसम्भवादिति चेत्‌,वहधिः एशिकादावेवमेतत्‌। निङूपितनियतवन्ञा दिकारशक- धूमादौ HAT न तदनुमानम्‌ । अन्यथा STATA TTA ऽपि quam बहि विञ्चेष इव afer धूमविश्रेष रव कारखत्वं न तु Yaa | दृशादिप्रभवत्वग्रहानन्तर्‌ वद्भवान्तरजातेग्रहवदहि-तदन्यजन्यत्वन्नानानन्तर भू- मावान्तरजातिग्रा भविष्यतीत्यप्याशद्धेत। Awa विना धूमत्वेन afgaraafa चेत्‌, afe बाधकं विना धूमं प्रति वत्वेन कारणतेत्यपि तुर्यम्‌ । यत्त॒ठरत्वेन कारणत्वग्रहस्योपजौव्यत्वात्द्रशषार्थ वह्नौ जातिविशेष श्व कल्पयत इति, तन्न, afsaa काययैत्वग्रहात्तद्रष्टा्थं Taal शक्तिकल्यनैचित्यात्‌ | areas जातिः काथं इत्यर्चेदीषान्तरमाइ, ^किष्वेति | ९९८ तश्वविन्तानयौ यजा चान्वयः व्यतिरेकाभ्यां TUG परस्यर- सहकारित्वं तथेव wena परस्परस कारित्वेन WAR तथेव काय्येद्‌ शनात्‌ | रवं ठतृखारणि- मखि-फुत्कार निमन्धन-तरणिकिरणानां वश्नुक्ल- शक्तिमस्मेन कार णत्वेऽपि फूत्कारेण ठृ णादेव निर्मन्धने- anata प्रतिफलिततरणिकिरणेमे शेरेवाप्ररत्पत्तिनं तु मखि-फत्कारादिभ्यः, मखि-फत्कार श्चयोः परस्यर- सह कारित्वविरहात्‌। यत्तु वृण-पत्कारादिस्तोमचये विशिष्टे शक्तिरिति तन्न, ठृ णत्वेन एहोतकार खताभङ्ग्रसङ्गादिति उच्यते कशारखि-मणि-फूत्कारादिव्यक्तौनामानन््येन प्रतिव्य- तथेव तच्छलह्योरपौ ति । मन्वेककाय्यैकार एताषच्छेदकावच्डिनलामां weaned का्येजगने तन्तं तथाच afearfed प्रति का््येजनकतावच्छेदिका या शक्रिस्तदवच्छिश्नसम्बलनं ढए-फूत्कार- द्रशारण्छेव परिणमति नेवं सकारिनियमः स हि फणलविरोधेन मिवेति स च काखुतावच्छेदकमेद इति षहकारिमियमादेष कारेवेजात्यं | नन्वेकश्क्रिम्वं जन कस्येति, मेवं, दणदौनां वह्धि- त्वावच्छिखं प्रत्येक ग्रक्रिमत्वेन फूत्कारादौनां दरएजन्यवद्कितवाद्यव- fed प्रति जनकलेनेव शक्तिसिद्धि-बहकारिगियमयोद्रेयोरष्यु- पपत्तरिति भावः | एकदे find निरस्यति, ‘afafa, ्रतिययक्रोति। ममु मित्यता- शृश्वरानुमानें | ११९ क्रिभावहेतुजनितानन्तशक्तिस्वौकारे नैरवम्‌ तावद्‌- मन्तव्यक्तिजन्धानन्तवडहिव्यक्िषु जातिकल्यने लाघव- मिति तदेव कल्पते। न च जाती याग्यानुपलसि- वाधः, गामय-उश्िक प्रभवदशिकयारौषन्नौलत्व-कपि- लत्वव्यद्वेजात्यस्य प्रत्यक्षसिडहत्वात्‌। दरजन्धनाना- वहधिव्यक्तिषु ठवृणजन्यत्वन्नानानन्तरं मखिजन्यव्या- टत्तानुगत बदधिरस्ति जातिविषया । ठृखजन्यत्वनापा- धिनासेतिचेत्‌। न। बाधकं विनातुगतबुडस्तद्यञ्च- जातिविषयत्वनियमात्‌ । षे जन॒ गौरवभमिदमिति faa ae) न च प्रतिबन्धेऽपि दणद्‌ाहापत्याऽनित्यतल वाद्यमिति वाच्यम्‌ । टणएकारणतासुप- aa प्रतिबन्धकश्पनेत्युपजो यप्रयमक्त सनित्यग्रक्तौ सत्यामपि प्रति- बन्धे फलादणेनेन तद्भतोद्भूतला दि कण्पनात्‌ | न दयुत्तरकालोनोप- नोवकानित्यधमान्तरकसल्पनयेवान्ययाधिद्धिरूपजोव्यां TARA we किमपवदतौति | मेवम्‌। शक्तिष्ठौपलोव्या प्रतिबन्धककल्यने न तु तन्नित्यवमपि, तत्कण्यनां विनापि अरतिबन्धादिकल्यमादिति भावः, “जातीति, न च कारण एवेका जातिः कस्प्यतामिति वाच्यम्‌ | शखालादिना सङरप्रसङ्गात्‌ इति भावः। oH प्रमाणान्तरबलांदेवातिरिक्रजातिसिद्धौ तदवच्छेटकलकख्पनात्‌ तद्‌- amt च ` मणिजन्य्ान्तपूल्कारजन्यललक्षणातुगतुद्धिरित्यधेः, बाधकमिति, फूत्कारस्य वङ्धिलावच््छिलं प्रत्येव जअनकल प्रागुक्- 17 १६० तश्वजिन्नामणो म खच गेामय-ञिकप्रभवशटशिकपरम्यरायामननु- गतजात्याप्तिः, गामयजन्यरशिक प्रभ वदधिकेषु इथि- कप्रभवत्वजातेः स्वात्‌ | ALATA च दादस्यश्वान- वयवस्तत्छथागः Bana कारणाखि। नच za- दिकं बिनापि तदुत्य्तिप्रसङ्गः, विश्ेषसामय्ौमादा- qe मणिसखमवधानेऽपि कार्य्यापत्तिः cura जगकले गौरव- मेचेति फूत्कारजन्यताग्रारकमेव लाघवसदशतमवाम्तरनातिं ALG यति शेव फु्कारणन्यतावच्छेदिका दएजन्यतावच्छेदकलेन FATT- गतधौकारणं न दक्रोपाधेरुकलाघवेम जातेरावश्यकतया Fae. खत्मतोतावतनग्बतादिति भावः) एतेनेदमपि निरस्तं arian च्छट काननुगमस्वा टोषतया तच्रद्रड्ित्मभेवावच्छेदकमस्ठ किमसु- गमेनोपाधिना जारा वेति erases बाधकाभावेन काणा- म्तरजातिसत्नाच्च | श्रत्व तशट्रवयष्वलादौ काऽरुगतवमवा- ष्या रिनाश्रजन्ये तत्तद्भाक्रिलमेवावच्छेटकमिति सिदडधान्तस्तजावाग्तर- ज्ञा तिभेवति । तदथं संङ्िक्नविभागो यज जातिः प्रमिता aw at SAY कल्प्यमानायां बाधकाभावस्तजोभयचावान्तरजातिरवच्डे- दिका अन्वजानलुगतो wa cade! "गोमयजच्रन्येति, काग्ेत्ेजा- aa विभातौयकारणकल्यनं न तु कारणवेवाद्येन विजातोयकाययै- कल्पनमिति भावः । न fe वङ्किमाजद्ाकस्िकतवं, mm तद्‌- द्रति, “वद्िमाच इति, दरशरूपादौ प्रशिद्धं तदभावख afesa gue इति तदवच्छदेन मणिजन्यलं ग्राह्ममिति ance, tacgqare | १९१ fa सामान्धसामग्रा जमकत्वात्‌ | मनु वणारखि- मशौनां वहो arcane शक्ति-वेजात्ययेारन्धतर- qua तद्ग्रह नान्वय-व्यतिरेकाभ्यां व्यभिचारात्‌ | अथारसि-मश्यभाववति स्तोमविश्रेषे वणं विना वहि- व्यतिरेकः तृणाग्बये वदिरित्यम्बय-व्यतिरेकाभ्यां ate स्तोमे तदितरसकलरेतुसमवधामने" ठृखाम्बयेऽवश्यं affcfa नियतान्वयेन रास्भादिव्यारकेन वृण- दिकारणताग्रह इति चेत्‌ । न । au विनापि वद्धि रिति ma सति वह्िनियतपवेवत्तित्वस्य काररत्वस्य ग्रशीतुमशक्षत्वात्‌ ZIT al AB: कारणत्व- ग्रह इति चेत्‌ । न । व्यभिचारेख aN तृ खजन्यत्वाग्रहे तदजन्बत्वस्याष्यग्रहात्‌ वहिमाचस्येव ACHAT | न च AUT वतु णजन्धत्वय्रहः, अन्योऽन्याश्- यात्‌ । यक यत्र कारणताग्राहकं नास्ति तच व्यभि- asifa, व्यमि्वारेण एणजन्यतं ग्राह्यमिति afearateg प्रत्येव मणिजन्यतयरो वाच्यः सच न्‌ सम्भवति व्यभिचारादेबेति ana: | aq awe विग्रेषं प्रति न व्यभिचार इति fatvarng तन्निषेधति, न चेति | (९) तदिवरदेतुसकलसमवधान इति ख | ९९२ avfarntaant चारस्तद्वहपरिपन्धौति | तन्न । अबाधितनियतपुवं- वल्तित्वाभावग्रहे तद्हस्यासम्भवात्‌ अ्रभावप्रमायां भावन्नानानुदयादिति उच्यते। उक्तग्राहकैवह्िनिष्ठ- कायैतानिरूपितकार णतावच्छेदकरूपवच्वं. ठणस्य तु- णनिष्टकारणतानिरूपितकायेतावच्छेदेकरूपव श्वं वह- वा. अकार्य्याकारणव्यादन्तं रूपं परिच्छियिते न तु quaa कार णत्वं वहित्वेन aed वा, तच्चोभयथापि सम्भवति वद्धित्वेन काय्थैतया तदनुङ्गलशक्तिथा गित्वेन च gaetat कारणतया वहित्वावान्तरजाति- उक्तेति, -भ्रन्यय-व्यतिरेकौ दौ - नियतान्वयञ्चैकद्रति faare- बहुवचननिर्देशः । श्रकार्य्याकारणेति काय्ये-कारणएभाव-द्त्यर्थः। न च उक्रव्यभिचारन्नाने . जाते कथमव्यमिचारश्ूपनियमगभे- ेतुलाग्रह इति वाच्यम्‌ । समानप्रकारकविरो धिज्नानखेव भ्र- तिबन्धकतया टणएत्वावच्छिलस्य वद्िजन्यलावच्छिन्नेतुतामायाति ब्किलाश्रये टणएलाश्रयव्यमिचारायदणात्‌ aa वद्िजनकमिति तदाश्रययोदंतु-हेतमद्धावयस्ठ॒ स्यादेव गक्गाखानं दिना श्रश्वमे- धात्खगे इति जानतः ^“ खगेजनकं गक्गगलानमिति खुतिवाक्य- TINA, शरत एवाह न दतेन Bae वद्छितेन काय्य (९) तदनुक्‌लश्रक्तिमन््वेनेवि we | दै खरागुमानं | VRE विशेषेण काय्येतया वा ae विनिगमकमुक्कमेव | अथ तृणारणि-मणौनामभावकये न काय्यं अभाव- wna कायेमिति अम्बय-व्यतिरेकाभ्याममाव- चयाभावत्वेन . ` auetat कारणत्वमिति न व्यभि- चारः अभावाभावस्य" भावपयेवसन्नत्वादिति चेत्‌, अभावचयाभावः fa ठखादिप्रत्येकव्यापकाऽगम्य wa? उत ॒ठृणादिः्रत्येकमेव, आाद्येऽभावस्य कार त्वमिति वेत्यन्यथा काय्थे-कार णभावाग्रेण Yas काय्येत्वं वेति सामान्यत- एव प्रतिषेभेत । न Stare डेत्‌- हेतुमद्धावविषयलं श्रतुभव- विरद्धमिति वाच्यम्‌ । उणएनिष्ठकारणएतानिरपितका्थताश्रयलार- रेव काय्यैक्रारणभावलात्‌ । न च काय्यैतावच्छेदकलन्नानं काय्यै- तावदिषयमेव नेति वाच्यम्‌ | तद वच्छेदकलख्छ तदाखरयमाचट्तन्ति- लार्थकलात्‌ काय्थैतावच्छेदकलविषयतवे का्ेताश्रयल विषयलनिय- मात्‌ । न दैवं दएनिष्टकारणताप्रतियो गिककाय्यैताख्रयलं ग्टद्मत- waa क्रियत, श्रयिमविनिगमकगवेषणस्य सामान्यतोऽव च्छेद कल्यं विनानुपपत्तेः सामान्यतोद्ृष्टावतारे सत्येव परिशेषावतारादिति भावः। “किं दण्णदोति श्रभावचरयप्रतियोगिकव्यासञ्यटन्तिप्रति- (९) श्मावामावल्वस्येति ख ° | (2) किं टणादिप्र्येकव्यापकाऽप्येक zafa we | १९९ ` तस्वचिनग्तामणौ किमायातं कणादिकारणत्वे। दितोये sae नारखि- मश्यभावाभावत्वं तदुभयत्वापर्तेः । रतेनाभावचये न काय्यं तदभावे कायमित्यन्वय-व्यतिरेकाभ्यां ठणादि- प्रत्येकस्य कारणत्वग्रह इति परास्तम्‌ | स्यादेतत्‌, मा भूत्स दजशक्तिराधेयशक्तिसतु स्यात्‌, तथाहि are TAMA कालान्तरकार्य्यानुकङ्रणाऽतोन्द्रियाऽतिश्यः प्रो क्षणजन्धोऽस्तोत्युभयवादिसिडम्‌ । स ब्रौहिसम- वेता न वेति awa aifefas खव वाच्यः कथ- मन्यथा प्रोक्ितानामेव तेषां कालान्तरेऽवधातादौ योगिताक इत्ययः, 'नारणौति सकणलघाधारणेकानुगतधर्माभावात्‌ प्रत्येकपयैवसाने स॒ एव टोषः इत्ययः, पूर्वमन्वयय्य तिरेकावच्छेदटक- धर्मणेव तेनेकलमिल्युक्रं॒ददानौन्तनरूपेएग्वयाद्यतुविधानं कार- तादृश्लादिनेति विरेष इति भावः। वस्ठुतसेवमनुगतधर्मेण जनकत्वे फूत्कारेण दणदेरेबेत्यादिषदका रिभियमातुपपत्तिः अज- न्यजातोयखदूपयोग्यतावश्छेद कसषमवधानेनेव फलोत्पन्तिः | न चख दणएजन्यवश्ौ Fea जनक इति वाच्यम्‌ । गौरवेण जातौ सम्भवन्धामुपाधेरनवश्छेद कलात्‌ | तस्मात्‌ फलविरोधमन्तरेण we- कारिनियमानुपपत्तिः स एव दण दौोनामन्यान्यविजातौयं जनकल- माचिपति तच्च जनक्वेजात्यमिति नेच्छानुगतं हेतुतावच्छेदकं | श्रत एव दरणाद्यन्यान्यतेनाप्यनुगतेन जनकलमपासमिति aR: | उभयसिद्धतामेव व्यवस्थापयति, कथमिति, तदेवा सिद्ध frame, —— ति गिति कि =e "शिक १ शअरानुमानं। १९५ विनिथागः, म च मन््रादिसदक्ततत्वमेव aifey विशेषः, तेषां चिर ध्वस्तत्वात्‌। ननु कथं प्रोछिति- स्वेवावघातादावम्वयः ^ ब्रौहोनवडहन्तोति BART ` ब्ान्वयेऽप्यु पपत्तेः | अथ ^ ब्रोहिभियेजेत « बौहौन्‌ प्रोति ” “ ब्रौहौनवदन्ति” “ पुरेाडागौयभतेत्य यथा पुराडाश्रे प्रलत्यपेक्ायामवडहततौ खौणामवयवा- नुट्िदारान्बयः प्रोक्षे च यागार्थसुपान्ततरौदिशां तथावघाते प्रीद्याकाङ्कयां प्रोधितानामेवान्बयः बा- wa विना शब्दानां सलिहितविश्रेषपरत्वनियमात्‌, व्यक्िबचनानां सब्िहितविशेषपरत्बमिति न्यायात्‌, अन्यथा प्रकर णादिसन्िहितत्यागे तदन्यसन्निधिक- ean नैरवमिति Wi न । त्येकस्य इयं a Trae aaa नतु प्रोक्णविशिष्टे ay कूपं त्र रस इतिवत्‌, तथाच प्रोक्षणस्य शब्देन काला- ‘afafa, ननु प्रोदिता दत्य प्रोखरध्वंसस्य naa: किं प्रोखण- ध्यंसजनकतायां तात्पयमयवा पूववन्तिता प्रोचणस्येति wee fafa- गभकमनुमानमारह, श्रोच्णएव्येति | न च ध्वंधद्ेलुतावादिनस्तदथेमुपा- रोचमानत्बमशिद्धमिति वाच्यम्‌ । तदथसुपादोयमानलेन विधौय- मानल्द्य विवखितलात्‌ उपादानपदस्य विधिवचनत्ात्‌ तथां तत्क यन्ताप्रडत्तविधिप्रतिपाद्चला दिति प्यवसितं। श्रसि च “fe भियेजेतेति श्रत्यनन्तरं कथमेतदित्याकाङ्खमयामवदन्तौतितल्कथ- ३. बश्वचिन््ामशं न्तरकायेजनकत्वावोधनात्‌ कथं तन्निर्वाहा्थमति- शयकल्पयनम्‌ | ^ प्रोश्िता ब्रौहयेाऽवघाताय कल्पन्ते ” इति वाक्ञेषात्मो क्ष शविशि्टस्यावघाते कारण्ताबाध- इति बेत्‌, असतु तावदेवं, तथापि प्रोक्ठिता इत्यच भूते क्तानुशासनादतौतप्रो क्षे नौ हाववघातान्वयः, तथाचावघाते Was कारणं नतु प्रोकछ्षणमि- fal मेवम्‌ । प्रोक्षणमवधातजनकम्‌ प्रमाणतस्तद- थमुपादौयमानत्वात्‌ अवघाते ब्रौहिवत्‌। न चासि- हिः, अप्रोखितेऽवधाताभावादवश्यमवधाता्थं' प्रो क्ष- णोपादानात्‌। नच व्यापार विना तथा सम्भवति! न च प्रोक्षणध्वंस रव व्यापारः, प्रतियागिनाऽहेतु- -त्वापातात्‌ | अन्यथा यागादावपि तथा wat फलस्य च नियतसमयेत्पत्तिकत्वमपुववत्‌ खभावा- देव भविष्यति । न च प्रोक्षणोापलक्िता त्रौहयस्तथा, म्नायां प्रोचणविधिप्रृन्तिस्तयाहोटमेव विमिगमकं aa पूवेभावबोधन इति भावः। वस्हतस्त॒ प्रोतौ तिविधिना प्रोचण- हेत्‌ताप्रतोतेः वाक्यशेषादपि तद्धेतुलं प्रतीयते न ष्वंसस्येति म हेत्वसिद्धिरिति भावः। श्रतियो गिन इति, यथा चेत्तथा वच्यते | (९) यागादेर्पोति we | ह्रराजुमागं । १३७ निरम्बयध्वस्तत्वेनापलक्षणप्यारेतुत्वात्‌, कुरुणा सेषमि- त्यच तु कुरुन्नानस्येतरव्यादत्तपेषव्यवहार जनकत्वं नं तु कुराः। अनन्यथा याभेापलधिता aaa खगे" फलि- ष्यति किमपुरवेण । न च देवदत्ता्यशरौर देवदलवि- दओषगुखजन्धम्‌ अन्धत्वे सति तद्वोगसाधनत्वात्‌ afa- भ्मितश्चग्वदिति afafe:, जम्मान्तरोयैरदष्टजमकत्वा- frataiten-caa: सिडसाधनात्‌, वस्मात्मोक्षणा- दया भावतमतिशयं जनयन्त रव कालान्तरभावि- कायेजनकाः प्रमाखतस्तदथैमुपादौयमानत्वात्‌ याग- विकित्छावत्‌, स चातिश्येा लाघवात्‌ फलसमानाभि- करख शति त्रौहिनिष्ठ रव तेन तत्समवदितत्वं ब्रौरेः सा्षात्सम्बन्धात्‌ पुरुषनिष्ठत्वे च afar सा श्षात्सम्ब- ‘gafa प्रायेणाग्यवहितकाशटन्तौत्ययंः, भोगेति। द्यपि srr नकलवखेव aaa व्यथे किगरेषणता तथापि कच्चित्छुलौ कथिदुःलौ- त्यादितचिव्यासुपपन्तिरदृष्टं विनेति तकंदूवमाय विगरेषणोपादानं, तज्निमिन्तेतयुपलचणं॒तद्भोगसाधनेत्यपि faire द्रष्टव्यं, अन्यया साधनवैकल्धापन्ेरिति | “भावग्धतमिति, श्रजातिश्रययाहकमेवोक्र- यक्वषटमेन MLA पयवस्यति। चदा तथैव साध्यं कन्तव्यं यथाच नं साध्ये व्यर्थ विश्रेषता तयोक्षमधस्तादिति। “फलेति फलोपपाद कस्य फलसामानाभिकरण्ौ चित्या दिव्ययेः। ननु लाघवं न विनिगमकं 18 १ arafantaat न्धाभावात्‌ परम्यरासम्बन्धे गौरवात्‌ न साक्षाट्बरौदहिं aafead स्यात्‌ | किष्ब या यङ्तफलाथितया कियते स -वाधकं विना anata तदनुक्रलमतिशयं अन यति यथा याग-बिकित्से। अथ प्रोक्षणं पुरुषसम- वेतातिशयजनकं कालान्तरभाविकायजनकन्वे सति विहितत्वात्‌ यागवत्‌ अन्यथा विधिविराधादिति चेत्‌ । न । छषि-चिकित्सादिना व्यमिचारतत्‌ प्रया ware तेन विनापि विधिसम्भवात्‌ सच प्रति aife नानैव । न चैवभमेकत्रौडहिनाभओे फलानुदयस्ता- वत्सस्काराणामभावादिति वाच्यम्‌। संस्कारत्वेन प्रथा; wae किञ्चित्समबधानेऽपि दर्डादिवत्कायसम्भवात्‌ | अस्तु वा सकलब्रौहिनिष्ठ wa wai म चैकत्रौहि- नागे तज्ाशापत्तिः, किञ्चिदाश्रयनाशस्य टक्षादाविव उभयपचसत्वात्‌ यथा फलसामानाधिकरण्ये wat खाघवं तेकते aga इत्यस्वरसादाह, “किञ्चेति, ted प्रो हिसमवेता तिश्यजनकं तजनिष्टठफलान्विततथा क्रियमाणता दिल्यवष्टम्मेन श्रक्रिसाधकष्य बखल- - व॒च्वादि ति भावः । उक्रानुमाने anfard wea, “्रयेति, ‘afa- चारादिति तथाचासत्रतिपकितमुक्रानुमाममेव विनिगमकमित्यथैः, सामानाधिकरण्छलाघत्रानादरे विनिगमना्थीपन्यस्तानुमानमेवाप्र- योजकमिति लाघवमेव विनिगमकं वाच्यं तज्चैकलपके सामानाधि ई शरानुमानं। १९९ कार्ययानाशकत्वादिति। waa. अतिशयग्रादकः मानाल्लाधवसदक्तात्‌ स रक रव सिध्यति न नानां पुरुषनिष्ठश्च तथा हि प्रोश्षणमपुवंजनकं इष्टदाराभावे सति कालान्तरभा वि फलजनकतया विहितत्वात्‌ याग- तदङ्गवत्‌ छष्यादो दष्टदारसम्भवात्‌ न व्यभिचा न॑ बाऽप्रयोजकत्वम्‌ | याग-दान-हामादि-तदङ्गानामपृरवै- जनकत्वे दृष्टदाराभावे सति कालान्तरभाविकार्यज- नकतया विदहितत्वस्येव प्रथाजकत्वादन्यस्याननुगमात्‌। नया यदृतफलाथितया क्रियते स बाधकं विना करश्चस्यापि तावन्िष्टमानालेन Wal अनुमानान्तरोपष्टम्भाचेः दभिषन्धायापूरवे साधयति | अतोतप्रकारा्थमतुमानमा, श्रपू- ति, “श्रपूवैजनकंः अ्वचातानुकूला पूवेजनकमित्यथैः, तेन निय. मापूवंजनकतायास्तेनाभ्यपगमान्न बिद्धसाघधनमिति भावः । दृष्टेति aft: Fears कालान्तरभावि यत्कार्यानुकूखतया afe- हितं तत्तदकूलापूरवंजनकमिति सामान्यमुखौ Zea, wee दृष्ट दाराभावे सतोत्यस्यादृष्टान्यदाराभावे खतोति, way यभि- चारवारणाय “कालान्तरेत्यादि। न चेवं “विहितलादिव्यधिकं, साध्यनिष्ापूर्व॑पदसश्य warren निषिद्धकमेंणि व्यभिचारवारणव तदुपादानादिति, श्ाद्‌ाविति, यद्यपि विहितत्वाभावेनेव न तच अभिचारः तथापि -प्रत्येकव्टौपायविभागविधिना. dee. प्रित १४० तश्वचचिन्तामगौ दतमेव तदनुक्रलं फलं जनयतौति नियमः, शचवधः aie nafaa श्येनयागादो वभिचारात्‌ faa बा- धकाभावाश्च । नापि यदुहेशेन यत्‌ क्रियते न तत्‌ तव भाविकायौनुक्कलातिशयजनकमिति नियमः, हविस्या- गादिभिव्येभिचारात्‌। ननु प्रोधितत्रीडिणा अदृष्टस्य जनितत्वादहिष इव न तस्य पुनरुपयागान्तर स्यात्‌ धानात्‌ विहितपदस्य बलवद निष्टाजनकपरलादा watet fafe- तलगभरहेत्गमनं द्रष्टव्यं । “नियम दति, तथाच तदवष्टम्भात्‌ stew नो हिनिष्ठा तिश्यजनकं त्रौ हिनिष्टकाणान्तरभा विफलाथितया करिय- माणल दिव्यलमानात्‌ खत्रतिपच् इति भावः। शचुवधमिति, एतश्च THA MHA फलोपपादकमपूवे WIT एव कर्प्यत इत्ये वच्छमाणयुक्षा गया्राद्धा पूवस पितरौव wage शचनिष्टवमेव, अत एव पञ्चमटौकापि इममयं सिद्ध वदा, पर मतेऽपूै वाच्यं श्रतो विधिप्रत्ययवाश्यस्य कायेस्छ कञैन्विततयेव aaa: छतिसमानाधि- aqua’, न fe want eaters थागविषयकं का्यमि- WIA PUMSMATVeg_raa:, waarafaaa तदन्वयादिति, खगंकामो यागविषयककायंवा नित्येव ews दत्यस्छापूर्वाश्चयत्र- मेऽपि दुष्कल्पमिति तक्मतेनेदमुक्त, werd दी षमा, ‘fare- इति। न च फलसामानाधिकरण्यलाघवमेव विपच्वाधकमिति वाच्छ। नानाल्वगौ रवेण तक्षाघवानादरलस्योक्रलादिति भावः। “बदुरेगेनेतिं चा क्रिया यदिषया तज्िष्टफलातुकूखा तिश्रयजननौत्यथैः। "वर्दिंष- arya | १४१ विनियुक्तविनियागविराधात्‌ उपरागे बा तज्नातौया- न्तरमथ्यपादोयेताविशेषात्‌ | न । “न्रीहौनवदन्तीत्य- चोक्तन्यायेन प्रोश्ितस्यव ब्रौहेरन्बयात्‌ fade त्वात्‌ यथा वरिस्तणाति afefe इविरासाद यतौत्य। यदा विचिचाः संस्काराः केषिद्देश्यसहकारिण र्वा- भ्रिमकायेकारिणः यथाभिचारसंस्कारा यं देहमुदिश्य ` प्रयुक्तः" तदपेक्ष रुव तत्सम्बद्स्येव दःखं जनयति, तथा Madar we उदे ्यत्रोहिसरता warfaa- MARNE | यथा कारौरौजनितसंस्क राधारपुरुष- सथागाज्जलमुचामदष्टसमवधानं तथा प्रोक्षणजन्या- दष्टवदात्मसंयागात्‌ बौषहीखसुत्तरक्तिया विशेषाः aa कमसाधनवैगुण्यात्‌ फलाभावस्तुल्य रव भागमिकत्वात्‌ चाण्डालादिस्यश्स्याङवनोयादिसंस्कारनाशकत्वश्रते- व्यधिकरणस्याप्यपवनाशकत्वम्‌ | UAT कम्म नाशपारगमनवत्‌ निषिडकौतन्तनवच्च | free प्रो दरवेति वदिर्यागखेत्यथेः, ar विषो याग इवेति afatagern:, तेन यथा afeautia afefa हविराादयतो तिग्रम्दबलात्‌ तच विनियुक्रस्यापि विनियोगः तथाच न॒ पुनरूपयोगः खादिति ara: | ^त्जातोयेति, श्रनाकाङ्खाया श्रविशरेषादिति भावः। ‘oat [Sa (१९) प्रत्त दति qe i Vez तत््वचिन्ताम् खजन्यातिश्यो बौोहिनिष्ठो न नाना आरात्मदत्तेरेक- स्मादप्यक्षन्धायेन. काय्यापपत्तेः | नाप्येकः, रुकदिचा- WAAC A प्रत्येकमननुगमेन RAAT आश्रय माषनाशस्य जनकत्वादेव ब्रौहिनागओरेन तन्नाशाद्‌ पर- प्रोलितत्रौहोखामनम्बयापनेः। अथ “alfea प्रोक्ष ततौ ख्वितदितौया्रतेः कियाजन्धे्टफलभागित्वं बरौ - हेरेवावगम्यते, न चापुव॑स्य ब्रौदिटत्तित्वम्‌, साक्षात्‌- सम्बन्धस्यौत्समिं कत्वादिति चेत्‌। न। धात्वथैतावच्छेद- कसंयेगेन बौहिकम्ेतापपत्तेः। न ख संयागावच्छिन्न- रव व्यापारविशेषः प्रोक्षणथेस्तथाच कथं परोक्षशेकदे- शस्य प्रो क्षणसाध्यतयान्वय इति वाच्यम्‌ | संथागस्यो- पलक्षणत्वेनापद्‌ थेत्वात्‌ अन्यथा ग्रामं गच्छतौत्यादैा व्यक्रिवचनान्यायेनेव्येः, “योगस्येति | नलु फलस्योपलच्णएते तत्तद्मा- CATIA Wars त्यज-गम्योः पर्यायतापन्तिरवच्छेद्‌कौग्तयोः फलयो विभा गसंयोगयोधालथपवेभे सखन्दमाचस्या विगिष्टस्योभयधाल- Gay क्ममाजद्येवोभयजनकतेन पतनादिवदवान्तरजातिमादाय size दुरूपपादलादिति। मेवं । व्यापारे उपलचणौग्धतस्यापि फलस्य प्रतो ति विशेषणा दिष्टसाधनत्वविधिपच्चे क्रियोपलच्णएस्यापि इष्टस्य श्ानविश्ेषणतावत्‌ aca फलविशिष्टौ व्यापारो यदि वाश्यस्तदा फलविशिष्टव्यापारधौः गश्ब्दादपरथा . फलोपलकित- दैखरानुमामं। VBR का गतिः, a वा सक्तून्‌ MATS तच्राधेय शः च्थभावात्‌ | fast घटं साछात्करातौत्यारै क्रिया- जन्यसंस्कारादौनां Alaa संस्कारस्य खरूप- सम्बन्धेन घटदृत्नित्वम्‌ वह्िमनुमिनेतौत्यादिवत्‌ | प्रथागसाधुरेव वा दितौयेति यदि तदा प्रकृतेऽपि तथास्तु । अथ प्रतिमारे प्रतिष्ठाजन्धं न यजमाना- दष्टं पुज्यत्वे प्रयोजकं भागादिना तन्ना्ेऽपि पृञ्यत्वात्‌ Teresa चाण्डाला दिस्यर्शेनापुज्यत्वात्‌ अन्यधर्म्म प्रत्यन्यधम्ेस्यानुपयेागाच् । न च प्रतिष्ठाध्वं्स्तथा; तत रव उप्जौव्यप्रतिष्ठा प्रयोाजकत्वभङ्गापरेच । त- साव्रतिष्टाजन्य भअरस्पृश्यस्पर्णादिनाश्या प्रतिमादि- निष्ठा शक्तिरभ्युपेया इति चेत्‌, प्रतिष्ठाविधिना प्रतिः मादौ देवतासन्निधिरङ्कार-ममकाररूपः क्रियते ख- सादश्यदर्िनिादो इव Wa नाशेऽपि संस्कार- व्यापारधौरिल्युभययापि फलांगरऽपि we क प्रतौोतविषयो येन पर्यायता विगरेषणतवे प्रृते कमेलारुपपत्तेः aud अपयेदित्यन् फलविशिष्टधात्थेबाधादिष्यतुपपन्तेखानुगतिकतयोपणच्णएपच्च श्रा- ayaa न लन्यः कुतोऽपौति दिगिति भावः। मनु प्राणय-शंस्का्ैक- मैणोरेवम विवे क्मंलातुरविध्यं विरुष्येतेत्यरूषेः शंस्काररूपफलभा- गितयेव कर्मलमित्याद, “किति, भ्रयोगेति संख्काराभाव उपेचा- ase arvafarnterat सत्वात्‌ अस्पृश्यस्यशदिना च तन्नाशः। अचेतन- देवतापघे च यचाथंप्रतिषितप्रत्यमिन्रानस्यास्पृश्यस्य- wifefacwawana तथात्वम्‌ “प्रतिष्ठितं पूजयेदिति विधिबलाचत््मतिसन्धानस्यावश्यकत्वादिति प्राष्वः। नव्धा्ु प्रतिष्ठाविधिभैव तवाधेयशक्तिवदपूर्वान्तर अन्धयते तदष्टवदात्मसयागाश्रयस्य WIAA अस्पृश्य- स्यशन TATA चापुज्यत्वमित्धाहइः | वयन्तु ब्रूमः “प्रतिष्ठितं पृजयेदिति विधिवाक्धेन प्रतिष्ठायाः कारणत्वं न बध्यते किन्तु भूताथेक्तानुश- सनादतौतप्रतिषठे पुज्यत्वं बोध्यते तथाच प्रतिष्टाध्वंसः प्रतिष्ठाकालौनयावदस्छृश्चस्यशंदिप्रतियागिकानादि - कालसंसगेभावसदहितः पृज्यत्वप्रयाजकः स च प्रागभा- wrasfa तथाच प्रयोगादिति भावः। भ्रतिष्टाकाखोनेति, ग चा- सयश्तरभेकाोनप्रतिष्टयापि पूच्यलापत्तिः, तज कमेवेगु्छेन प्रति- ` छाया एवासत्वात्‌ । न ॒चानाथ्मार्भावो गौरवं यावन्तोऽस्यश्स- श्यशोभावास्तावदभावसहितस्येव पूष्यताप्रयोजकत्वसम्भवादिति ae तावदभावसदहितप्रविष्ठाष्वंसस्य tae तावम्तोऽभावा ata हेतव इति भ्रुवं, तथाचानाद्यनन्तभवे साद्यभावानामपि जनकलमिति बहनां ज- waa गौरवमित्यल्यजमकललाघवेन सादिव्यावन्तेनाथंमनादिपदौ- पादानात्‌ यच होकसख्छा एव वयक्रजेनमकलमुभाग्वामेवावष्छेद कान्छां ईेखरामुमानं + १४५. गेऽत्धन्ताभावश्च कित्‌ 1 कामिनौ्रणाघातदा- इदादिभिरशेपकपुष्योत्कवदगेनादपि नाधेयशक्िसि- fa: समयविश्रेषावख्डिनर्वरणशदेश्दादिसथा गध्वंस- स्येव कारणत्वात्‌ चअरखाभिधाताच्यारुषटमागान्तरज- नितदटस्ादेव वा तदुपपत्तेः कालान्तरे पुष्यादयुत्कष- द खश्चावयवेापचय्रावश्यम्भावेन टृष्भेदावश्यकत्वात्‌ | नापि ave-ateret अस्तु भसमसंथागादिजन्धशुङडधि- SU Naas, aA संयागसमामका- Maryan tenfaaaanaracatedateara- सहितस्य शुद्धिपदाथेत्वात्‌ | भस्मादिसयोगलनितः कांस्यायुपभागकटठेनिष्ठः सं- ककार श्व शुद्धिरित्यन्प्े। अभिमन्तितपयःपच्चवाद्‌ावपि समयविथेप्रावच्छि- काभिमन्लरध्वंस रव व्यथाद्यपनायकः तनन्मन्लदे- .सविग्रेषण-निर्विरेवष्णभ्यां तजोपन्यस्तक्रमे (९ सविगरेषणे गौरवं अज विद्चेषणापसारादत्यन्तानां वक्तोनां sama तज तद्भावन्तेना्थं -विशेष्परिग्रह एव खाघवादत एव संखगत्यपयक्रमिति aufafa भावः । चिदिति यच कदाप्यसयश्छस्प्ो जात एवेत्ययेः। न चेवं (९) कचित्‌ कचिदिति wet (a) ` उपन्यस्त रूपेयेति we | 19 १९ब्‌ तश्वचिन्ताममो -वतासन्धिधिरेव वा। कलमवौजादीनामापरमाणव- न्तमभङ्गे तव चावान्तरजातेरभावे नियतकलमजातौः- ` यादिसिहिरपि परमाणपाकअविेषारेव काय्येत्ति- रूपादिसनातौयस्य पृवेरूपविजातौयस्य amet पा- कजरूपादेरुभयसिङ्त्वात्‌। यथा fe कलमवौजं यवा- देर्जात्या MANA तथा तत्यरमाणवाऽपि WHA | श्वं माघकषेणादिजनितात्परमाणुपाकपरम्यराविशे- षादेव हैमन्तिकसस्योत्पततिः। रतेन लाक्षारसावसेका- दये व्याख्याताः | नि्मिन्तविरशेषजनितपाकजात्तत्‌फ- लविशेषः यथा हारौतमांसं इरिद्रानलसाधितमुपभे- गात्सद्यो व्यापादयति नान्यथा साधितमित्यादि । यच्‌ च ताय-तेजञावायुष॒ न पाकजा विशेषः तजाद्धवानु- दइव-द्रवत्व-कटिनत्वादये विशेषास्तद्पनायकादृष्टवि- प्रतियोग्यप्रतोतिस््रतिमाप्रतियोगिकास्ुश्वस्प श्ंभावादिति ae | प्रतिमाया श्रभावविग्रेषणं न तु प्रतियोगिविश्रषणलादिति भावः। “परमाणपाकजेति, न च विगरेषो यदि यक्तिषटतः तदातिप्रसङगः सामग्यवे चिच्ये जातिङूतस्सम्भावित इति वाच्यं । कलमध्वंसादि- रूपकारणएभेदेनैव कारणएवेजात्येन जातिशृतस्येव सम्भवादिति ara: 'उद्ववेति, wa यद्यणुदूतादेवोद्धूत दति सिद्धान्तस्तदाऽयं ्रतद्भुए- सं विज्ञानबड्रो हिरित्यवय । न तयोरुद्ूतादेवोद्ूतमिति सम्यक्‌ ईै्रानुमान | १४७ शेषादेव । तुलादौ चाधिवासनादिपूवेकतुलाराहण- सामभौ तुल्यस्य सत्यासत्यप्रतिन्नत्वसहिता प्राचोनध- मा धम्बैफले जय-भङ्गो जनयति। यदा अहं निष्यापः पापवान्वेति तुलाधिरूढायिशस्तन्नानविशेषसहितासा तथा, तदाह, “ate देवाः प्रपश्यन्ति खश्वेवान्तर- पुरुषः ५ इति । अथ वा प्रतिन्नाशुद्यशुद्धो wea कथमन्यथानुद्धू तादनुदधूतानुत्पन्तिनियमः RATA कारणसा- MIU च स्यात्‌ श्रदृष्टनिमित्तकलवे इयस्यानुपपन्ेरिति | ननु जितयमप्यसङ्गतमाच्योस्ठलादि सामग्याः चणिकले कालान्तरभावि- नयादिभनकलवालुपपन्तिरन्ते श्नापिकायाः सामय्या श्रपू्वजनकत्व मानाभाव दत्यस्लरसादाह, "यदेति, सनिधिश्चानेन विधिना तुला- रूढोऽयं निष्पाप इत्यादि न्नानजन्यसंस्कार Tarawa | न च ससकार- दर्यादन्यदापि त॒लारोरेणए जयाद्यापन्तिः, फणवलकसरूप्यतया {न्यदा तक्छंस्कारना शस्यापि कख्पनादिति। ‘aia, यत्र यज कायस्य घटादे- TAT दण्डादेरभाव दति कायसम्बन्धाभावे दे शिक्येव व्यापकता यदा का्याभावस्तदा दण्डाभाव इति कालिक्यां सामयोकाले यभि- चारात्‌, एव दण्डसत्वेऽपि चक्राद्यभावेन घटाभावे वयभिचारात्‌ कथं व्यापकतेति व्यभिचारवारणाय का्याभावं विशिनष्टि, खेतरसकल- सम्पतता विति, तेन दण्डेतरसकलसन्पत्तौ सत्यां यज घराभावस्तच (१) खस्येवान्तरपरुष इति ख० । rec avafontaat तया UATA, AAA ताभ्याग्च जय-पराजतै, स- व्धासत्यप्रतिन्नामिशस्ततुखारादणस्येष्टानिष्टफलत्वेमा- थते विधि-निषेधात्‌ “आअभिश्चस्तः सत्यप्रतिन्नो विजय- कामस्तुलामारेाशेदसत्यप्रतिन्नो न तुलामारारेत्‌ * इति ्रुतेरुक्नयनात्‌। यदा तया देवतासन्िधिः क्रियते ताश्च कर्मानुरूपं लिङ्गममिग्यश्यन्ति । कस्त शरक्तिपदा्थेः^ कारणत्वम्‌ तच्च ख-खव्याप्येतरस- zara इति न व्यभिचारः, तावति शते चाप्रसिद्धिः रष्डेतर- सकलमध्यपतितानां चक्रभरम्यादीनां went चटाभावाप्रसिद्धेरत- en ‘aarafa, तथाच चक्रभम्यादोरनां दण्डव्याप्यतया तदितर- काखौनका्याभावं प्रति व्यापकल्वमश्येव cera, ग्थाप्यलश्च खप्रागभावव्यापकाभावप्रतियो गिकं, warn कालिकमिति भावः। श्रच वदन्ति खेतरपटरश्य खेतरतत्कारणपरलं वा, स्ेतरमा- परलं वा, WTO WATTS, श्रग्धेऽसम्भवः Sete बेमा्सम- वधानात्‌ | किञ्च aa aaa तज खेतर समवधाममप्यस्तौति तज कायमभिवाप्रबिद्धिः। न च सेतरसमवधानेन खासमवधानं faafer, अभनकसाधारण्यात्‌ | न हि यन anna कार्याभावः तच भं खाभाव इति सम्भवति, तथाच बेश्ोऽपि घटं प्रति हदतापातः । अपि च कुलालपितुरप्येवं घटजनकतापन्तिः। किञ्च दिगा दिहेतावब्याद्चि (१) शक्किपदस्यायं इति woe | heures । १४९ wee” काखाभावव्यापकाभावप्रतियामित्वम्‌ | कार्याभाववति St काले वा तदभावाभावात्‌। अपि च यच कार्या- ware cara इति नास्ति दणष्डावयवे घटाभाववति दण्डा- भावाभावात्‌। WT AA: | ख-खगयापयेतर पदेन कायेप्रागभावन्याय- परागभावप्रतियो गिसकणशसम्पत्िः विवक्ितेति मासङ्कुचितं are, नवा कार्परः, Vie कालिकोल्युक्त । यत्तु खसमवधानेऽपि सखेतरसकलसमवधानमित्यादि | ATE | यत्र॒ सखेतरसमवधाने का्याभावस्तज साभाव wa का चित्क- तादृद्राभावप्रधिद्यैव यमिचाराभावात्‌ । न हि खेतरसकलसमव- धानं यज तज कार्याभावनियम-दति ब्रमः येनोक्रस्थले कार्या- भावाभाव उद्िश्वेत । श्रत एवाजनकतातिव्यास्धिश्ङ्ापि न तच्नो- नियमाभावात्‌ । यदपि कुलालपितुरित्यादि, तदपि न, इदं डि कारण- Wade तयाच कुलालपिदरलेनान्यथासिद्धतेऽपि gaa nerfa जनकतयाऽतिनयाप्यभावः। न च कुलालपिदरवेन जनक arf, aa कार्याभावव्यापकाभावप्रतियोगिलं तस्य हेतुत्मेव waur न तु यदवच्छिन्नाभावप्रतियोगिल्पयेन्तमित्यापादका- भावात्‌ येन केनापि रूपेणो कृधर्मवत्वस्थेन जनकलवसखरूपत्वात्‌ | न ख | zweqraraaufeestaanta:, तस्य ख-सखव्यापयेतरदण्डसन्पत्तावेव कार्याभावाभावेनोक्रङूपाभावात्‌ | श्रत एव दण्डलवमपि faced (१) ख-खब्याप्येवरसकखक्रारडसम्पत्ताविति we | ६४५० ` तश्वचिन्तामखौ तच agramfeg: | न चेवं मित्यमाणाद्या्िः, श्रये निरसनौयलात्‌, M4 प्रत्याकाशस्य कार्याभावव्यापकाभावप्रतियोगिलमेव are काश्नाभावासम्भवात्‌ । न च शब्देऽप्येवमहेत्‌तापन्तिः, wa निरस्य- मानलात्‌, गन्धं प्रति रूपप्रागभावादौनान्त॒ ख-खव्याणेतरसकल- सम्पत्तौ यज कार्याभावस्तन खप्रागभावाभाव एवोत्पन्ञपुनरुत्पादस्थले get न तु व्ापकप्रागभावाभावो व्यापकप्रागभावानां anf सत्वात्‌ । कार्याभावव्यापकाभावप्रतियो गिवन्त तादृशाभावप्रति- | योगितावच्छेदकावच्छिन्लत तदस्ति खप्रागभावस्य न तु तद्यापक- प्रागभावस्येति नातिव्यात्चिः। aa श्रनन्यथासिद्धलमिहापि लच्णे | देयमतो a ुलालपिचादिष्वतिप्रषक्तः । ` यन्त नित्यस्ातमादेरि्यादि, तन्न, यदवच्छिननाभावव्यापकाभाव- भ्रतियो गितावच्छेद कावच्छिन्नलस्य Square चात्मलावच्डि- STAG ज्ञानाभावाव्यापकलेऽपि गुणएलावच्छिश्नाभावं प्रति समवा- यिलावच्छिन्नाभावस्य aad, रस्ति च दिककालयोस्तत्वावच््छि- ज्नाभावस्याव्यापकवेऽ्याघाराभावतरेन तदभावस्यापि कार्यांभावग्याप- कल्मत एव Wa प्रत्याकाश्मद्ेतुः केनापि equ तद्भावस्य कार्याभावाव्यापकलात्‌, यदभावस्य येन केनापि रूपेण afeafy- दइपावच्छिन्नयत्कार्याभाववययापकलत्वं तस्येव तद्धेतुलमिति प्रङतलच्- Wat | न wana डेतुतावच्छेदकमपि a wma हेतु- ae कार्याभावव्यापकाभावप्रतियो गिलर्ूपस्य तेनानवच्छदात्‌ सा- मान्यसाममौत एव कायं न तु विग्रेषखामग्रौ क्रायेवमिति वाच्यं । amare प्रति खसखघमवा faraway । न च सम- शैखरायुमागं । १४६६ अथ वा यच काय्याभावव्याप्यता इतराभावावच्छिन्ना वायिकारणएतावच्छेदकं कथं खमवायिलमिति वाच्यं । समवायि कारणत्वस्य विशिष्टश्यानवच्छद्यत्वात्‌ गौरवात्‌ नौोणघटल्वत्‌ श्रपि तु समवा यिलावच्छदेन कारणत्वभित्यत एव तशषमवायिकारणं भवति। वस्तुतस्त॒ यदेतदरात्मल-टृढदण्डलादिक कारणएतावच्छेदकां तत्का्याभावव्यापकाभावप्रतियो गितकारणल्वमिति मते न किन्त अहकारिवैकष्यप्रयुक्रकार्यांभाववत् हेतुलमिति पके तेषामेव we ` कारि विरदप्रयुक्रका्यभिववत्वावच्छेद कलात्‌ न हि नियतपूववतिं- लकारणत्वपचेऽपि दृढदण्डत्वं कारणएतावष्केदक, किन्तु दष्डत्वभेव लाघवात्‌ fa बहना प्रमेयलादेरपि तदा हेतुतावच्छेदकलापन्ते तस्मात्‌ सदकारिवेकष्येत्यादिकारणतापच्च एव॒ तदवच्छेदकमिति शमवायिलाधारलावच्छिन्ञाभावस्य का्वाभावव्यापकते सदकारि- शैकल्येत्यादेरात्मलाद्यवच्छे्त्े न कोऽपि विरोध इति a सुखं । यत्त॒ घटाभाववति दण्डावयवे दण्डसत्वात्‌ यभिचार दति, az, ` कायांभाववति यत्छम्बन्धावच्छिनलो acura: तत्सम्बन्धावच््छिलत्वस्य हेतुत्रूपलतात्‌ Bafa च घटाभावव्यापको यो दण्डसंखगांभावः सख ` दण्डावयवेऽपि, न चेदेवं तदा यज धूमो भूमाकयवे तच व्य भावात्‌ YR वह्किवयातिरपि न स्यादित्यलमधिकेनेति। नन्विदं कारणलमतोग्ियधरितसकलसम्पत्तिगभेतया «TIE प्रत्यचस्या- ्रटत्या साध्याप्रसिद्यादिना मानान्तरस्याप्रदृन्तेरित्यस्वरसारन्यदेव तल्लचणमाह, श्रये ति, यच कार्याभावव्यायता दतराभावसदकारा- वच्छिन्ना तदवच्छिन्नं कारण तदवच्छिन्नत्वं कारणत्मिति यावत्‌, त्वश्दि्ताममो Cae Tee वौजेऽद्ुराभावन्याप्यता य वौजत्वेनावच्छि- ते इतरसमवधाने सति वौजादङ्करसम्भवात्‌ | किन्तु इतराभावेनावच्छिद्यते इतराभवे TATE THT. नियमात्‌ । स्िलाशकले त्वङ्कराभावनग्याप्यता श्िला- त्वेनावच्छिद्यते । तेन ay दण्डाभावत्वं तच घटाभाव इति दण्डाभावतनिष्टचया- भावव्याक्तौ दण्डाभाषस्येवावच्छेदकतया भनके दण्डाभावादावति- ata: वौजलेन का्याभावव्याप्ये जमकल्यादशम्बवख 4 wart तच्च दण्डाभावसदङतलस्यागवच्छेद कत्वात्‌, एकाये बवोज-वोजलप्रदे बोजतव-कौोजतत्वपरे, “दलराभाषेन' इतराभावसददतलेनेव्यथेः, “fr शासनः शिलात्लनेत्ययेः। wa क्द्न्ति कार्याभावः तवष्ननकराद्यभाजो वा, ARTIS का, WE श्रात्मा्रचः, we श्िलाचामङ्कुरख्छ संयोगदत्या सत्वेन तजापोतराभावषदशतिखातस्छ का्यांभावव्या- प्यतवादिति। श्र Ha: | उत्पन्निकाशोनसम्बन्धावच्छिनकार्याभाव- व्याप्यत्वं विव ्ितं, श्रत एवायिमलचणेऽनुत्पन्तियाप्त्वभित्येब वच्यति, एवश्च -संयोगादिसम्नन्धस्योत्पत्यनन्भरकालोनतथा acafeq- भावमादाय शिलादौ प्रसङ्गः, उत्पन्तिकालोनञ्च सम्बन्धोऽयसेव कारणएतासमवायञ्च तदवच्छिन्नाभावो माङ्कुरखख frerat किन्तु तदवच्छिल्रकार्याभावः समवायिनि वौजादौ च दयश्च कारण मेव । म च कारणतागभेतयात्मा्यः, कारणताथा श्रपि सम्ब- wala wy । aa वोजादङ्कुर दतिप्रतौ तिबलादबध्य- ईजररानुमामं। १४७ यद्दा अन्धासमवधानावख्डिनकाय्यानुत्प्तिव्याप्यत्वं कारणत्वम्‌ THATS: खत खव कायाभावव्याप्यता वधिमद्धावलच्णः खरूपसम्नन्ध एव विलक्षणः काय्य-कारणएयो- स्तत्सम्बन्धाव च्छल कार्य्याभावसख कारणे इतराभावावच्छेरेन खद्य- योग्ये तु तादूशखरूपसम्बन्धाभावादितराभावानवचख्छिन्न एव तादूश- areata इति क्राप्यतिप्रसक्ग इति सवंमवदातं। अत एव वौोजा- दङ्कुर wart हेतुतायामपि पञ्चमो निद ्रसम्भवेन तादु श्मती- लेरवध्यवधिमङ्वावेन तादृज्प्रतौतेरवध्यवधिमद्भावविषयलापयांकतौ वौजादङ्करोत्यत्निरिति प्रतोतेरवश्मवध्यवधिमद्भावगोचरत्वगिय- मादिदं लचएमपहायायिमलच्रणे का्ादुत्पन्तोत्येव कण्टरवेणा- fated । न wet दबोत्पत्तिरपि eta येन तच्रापि eq TEI Ad । Wa एव कुसुमाश्चन शिप्रकाओ्े उत्पत्तिगभे- कादाश्रित्कलं wena fey, wat नोत्पत्तौ व्यभिचार इति acai । न च खरूपदयमेव were इति कथं तचा- ufanagt वारणीयः इति वाच्यम्‌ | घटे पटाभाव इति प्रतौति- ब्रलेन प्रतिथो गितरल्लश्चणख्छङूपसम्बन्धविग्रेषवद वध्यवधिमद्भावख्यालु- भवलिद्कतया दुरपङृवत्वात्‌, अन्यया एवं विधविकण्पेन बङग्याङ्रुलौ- भवेदिति। किञ्चैवं यदि न veda तदा थिमलचणेऽपि का गति; नियतपूरेवन्तित्योर परक्यग्रहलवा दिव्यनुपदमेव स्फुटौभविग्यति | केचिन्त्‌ arabia: काथ्येनिद्यतपूवंवन्तिलाभावः स तु frees भिलानेनावच्छिद्यते वोजेऽन्याशद्हतगोजलेन, श्रत॒ एव. काय्ये- 20 २५8 तन््तचिन्तामणौ अन्यासमवधानस्य वेयर्थ्येनानवच्छेदकत्वात्‌ | अन- न्यथासिद्नियतपूववत्तिजातौ यत्वं वा तत्वम्‌, अन्य- थासिद्धत्वच्च fan, येन ata यस्य यं प्रति oe वत्तित्वम वगम्यते यथा धटं प्रति दण्डरूपस्य | अन्यं प्रति पुवेवत्तितवे ज्ञात खव यं प्रति यस्य पर्वव्ति- त्वमवगम्यते यथा शब्दं प्रति waa ज्ञात va नानं प्रत्याकाशस्य। अन्यच क्ुत्तनियतपृवेवत्तिन- र्व ॒काय्यसम्भवे तत्सहभूतत्वम्‌ | यथा गन्धवति गन्धानुत्पादात्‌ गन्धं प्रति तत्रागभावस्य नियत- पुवेवत्तित्वकल्पनात्‌ पाकजस्थले गन्धं प्रति रूपादि- प्रागभावानामन्यथासिङइत्वम्‌ | रुतत्‌ चितयव्यतिरेके नियतप्रवेवत्तितागभेतया तावन्मा चमेवान्यमुखं wat लघ्विति व्यतिरेकमुखे aft wat परित्यज्य तदेव गेषसिद्धान्तयति, “अन न्यथेतौति वदन्ति | “श्रनन्यथेति, च्ननन्यथासिद्धवे सति काय्यैनातोययूर्ववर्तिल- व्यापकताधिकरणएताप्रतियो गिलमित्यथः | तेन यच घटयपूर्ववन्तितं तच दण्डाधिकरणत्वमिति व्यभिचारेऽपि aq = afaa इत्यव्यभिचारात्‌ सवं साध्विति भावः। अरत एवायवहितपदं विशिष्य नोपात्तं नियतपदादेव तन्लाभादित्यवधेयं । न च त्यर्थ देव तदनुपादानं, तथा सति विरष्वस्तेऽपि यागादौ खर्गे्टसाधन- Digitized by (ॐ O Og le _- - ? EEO OOOO EE , ककव $्खररानुमामं। १४४ नियतपूवेवत्तित्वं कारणत्वम्‌, यागापूवेथोसतु याग- पुव वत्तित्वेऽवगते न त्ववगम्यमाने, यज जन्यस्य पुवेभावेऽवगते५ जनकस्य पुवेभावेाऽवगम्यते तच जन्येन जनकस्यान्यथासिद्िः, यच च जनकस्य तथा- त्वेऽवगते जन्यस्य पुवेभावावगमः तच तद्दारा तस्व HAVANA, दण्डसंये ग-भरम णयेस्तु॒ युगपदेव पूवे- भावित्वम्रहः | स्वस्वानन्तरेत्यलतिकसकलसमवधाने सत्यपि यस्याभावात्काय्यं न जायते सति तु जायते asia प्रति तदनन्यथासिदम्‌ अरनन्यथासिञ्जनियतः पुवेवत्तित्वं कारणत्वमित्यन्ये | तन्न । इंश्रर-तद्वद्या- दौनामसंग्रहात्‌ तद्मतिरेकंस्य तव्समवधानव्यतिरेकस्य वा अभावात्‌ कायस्यान्यथानुपपद्यमानताव्यवष्या- लस्यानुपपत्यभावात्‌ तदनुपपत्याऽपूवै न कस्व्येतेति वच्यमाणएलात्‌। ` न च वचिरष्वस्तकारणं व्यापारव्याप्तमितिव्यातेस्तजापूर्वकल्यनं न ठक्कयुक्रैरिति वाच्यम्‌ । त्रापि व्याप्तावप्रयोजकलवशङ्ायां श्रयव- धानगभंकारणएताय। एव विपचवाधकसपेनोकषपरवन्तस्यावश्चकलात्‌। न चापूवेकच्येनेऽपि यागस्य खर्गाव्यवदहितपूर्वेवन्तिलारक्णात्‌ कथ- सुक्रय्॒वाऽपूवेकन्यनमिति वाच्यम्‌ | खसिद्धिविरोधिकणानन्तरित- लखाव्यवधानपदेन विवचिततया श्रपूवंकश्यनया यागाधिकरणका- (९) पू्वेवन्ितवेऽवगत इति we | १४९ त्वचिन्तामगौ wea वा अनन्धथासिड्खत्वम्‌ । नन्धेवमतिरिक्तशक्तै साधक-बाधकप्रमाणभावाज्ित्यं संशयः | न चसा- धकाभावस्य बाधकत्वम्‌ | बाधकाभावस्यापि साधक- त्वादिति चेत्‌ । म। साधकाभावेन वहावन्धश्च सि- इातीौन्दरियधरम्माभावसाधने लाघवं बाधकाभाषेनातमे- न्दरियधम्बैसाधने ख गौरवमिति साधकाभावा्षद- भाव रव सिध्यतौति। परमप्रथाजनमनुमानस्यापवगेः “STAT वा अरे aay मन्तव्यो निदिध्यासितव्यः aaa.” इति श्रुतेः, स च समानाधिकरणदुःख- प्रागभावासहटत्तिद्‌ःखध्वंसः | ननु नासो पुरुषार्थः अतोतदुःखध्वंसस्य fara श्रनागतदुःखस्य ध्वंस- यितुमशक्यत्वात्‌ वत्तेमानस्य पुरुषप्रयनं fata fa- राधिगुणनाश्यत्वात्‌ wage WSs पुरुष- व्यापारः प्रायिन्तवदिति चेत्‌ । न । तत्किं देतून्छेदस्य स्यापि सखर्गाव्यवहितलात्‌ खजनकाधिकरणएत्वानधिकरणएलाभ्यामेव रचणस्य काय्येसिद्यानुकूललाननुकूललात्‌ | यद्वा aa घटाधिकरणएतवं aa दण्डाधिकरण्चणोत्तरत्वमिति नियम one पूवंलनिरूप्य- त्वात्‌ yaaa नियभः एवं सत्यव्यवहितपदमधिकं wate} प्राम्ब- नतद नियतपदान्तदलाभात्‌, तत्रचेपप्रयोजनन्त॒ उक्तकमेषणपूवंकल्प- मादिरेव। न च यज्र खगांधिकरणलं ay यागाधिकरण्णव्यव- ईग्रागुमानं | ९५७ सुख-दुःखाभावेतरत्वेन सखतेाऽपुरुषार्थत्वादनागतासु- त्पादमुदिश्य कियमाणत्वाच्च | यथा तच दुःखानुत्पाद्‌ः पुरूषाथस्तयेषशापौति विव्ितम्‌। अथानुत्पादस्य प्रागभावत्वेनासाष्यत्वात्‌ फलान्तरस्याभावाशानन्ध- MARAT कण्टकनाशवत्‌ दुःखसाधननाश एव खतः शुरुषाथेस्तयेहापौति वा डमयथापि दुःखध्वंसस्यापुर- grand । न च तयेारपि पुरुषार्थत्वमिति saa | मैवम्‌ । दुःखान्तरध्वंसस्यायनसाध्यत्वेऽपि ताहश- दु :खध्वंसस्य मिथ्यान्चानेच्छेददारा पुरुषप्रयनापौन- लन्लन्नानसाध्यत्वात्‌, तथाहि तच्वज्ञानात्सवासनमि- च्यान्नानाभावे दाषानुत्पत्तौ प्रदत्यमावेऽदष्टानुत्पत्तौ जन्माभावे ताहश्दुःखध्वंसा भवति। WI WAT saa तद्धंसस्तजन्नानादेव भविष्यति तदनुत्पादे ख तच्चन्नानादपि न स्यादिति चेत्‌ । न । प्रतिय गिवत्त- श्वन्नानस्यापि तद्खेतुत्वात्तुल्यवदुभयेरपि कारणत्वात्‌ हितौत्तरचणएलमित्यसम्भवात्तदप्रचेपः खाङ्मव्यवधायकमिति न्या- येन तथा नियमात्‌, श्रत एव तथा नियमरकाथमपूवंकर्यनं । न चेवं तच ध्वंसस्यापि खाङ्गतया तेनापि तयाश्वतनियमनिर्वादाद- पूरव कल्यनं, तेन तथा नियमनिवाद्ेऽपि विरोधान्तरेणए asa कतायां यागस्ानन्यया बिद्धलमकिरोधेन तत्परौहारादिल्यपूरं १५८ तश्चचिन्तामणये तेन विना तदनुत्यत्तेः | अत रव शुकस्य तश्वन्नानसु- त्यन्नमिति तस्य तद्भ्वंस उत्पन्नो नास्मदादौमाम्‌। तच दःखं नोत्यन्रमस्ति तेन स ध्वंसो नास्मद्‌ादौनामिति चेत्‌, अनादौ संसारे तत्कुतो Arava, खकारणाभा- वादिति चेत्‌ । न। अन्वय-व्यतिरेकानुविधायिनस्तश्व- श्रानादन्धस्याज्विष्यमाणस्याभावात्‌ | मुक्तो स ध्वंसेा- saa तस्मिन्‌ सति मुक्तिर स्येवेति स मुक्तयत्पादकेा- UTE इति सर्वाभ्युपगतम्‌ मुक्तिः सा अन्धा वा । नन्वेवं way दुःखमुपादेयं तदलुत्पा्च ध्वंसानुन्पाद्‌दिति चेत्‌, सत्यम्‌, पुरुषायेष्ेतुत्वेन लेके दुःखं-तत्साधनये- रपि उपादानदशनात्‌ अनागतकुम्भनाशाथ ARTS प्ररत्तिद्शनादनागतद्‌ःखध्वसाथेमपि प्ररत्तिः। चरम- दुःखध्वंसो न दुःखध्वंसत्वेनाडेश्यः^ अयनसिद्- Tet । away नियमस्तत्मवधाननिथमः तत्छमवधाननु तत्छमवधानविरोध्यभावः तददिरोधो च प्रएद्धस्तत्घम्बन्धाभाव इति त्नं । श्रत एव कुलालपिताणन्यथासिद्धलेन वार णोयोऽन्यया कुला- लेन व्यवदहितलादव्यवहितपूरवेवल्निलेनैव तन्निरासे तद्वारणणया- न्यथासिद्धिनै खोक्रियेत । वस्ठतस् उभयथापि नियमो यदा कार्य्याव्यवदितपूर्वचणएस्तदा दण्डो यदा घरस्तदा दण्डाधिकरण- (२) चरमदुःखष्वसो Tew इति क | ई खरानुमामं। ९५९ दःखान्तरध्वंसवद्पुरुषाथेत्वादिति चेत्‌ । न । समा- नाधिकरणदुःखप्रागभावासदटसिदुःखध्वं सत्वेन त- स्योदेश्यत्वात्‌ दुःखासम्मभिन्नसुखवत्‌ तस्य च पुरुष- प्रयन्नसाध्यत्वमेवेत्युक्कम्‌ | रतेन दुःखध्वंसत्वमेव ATA- त्वम्‌ तन्तदात्मयावद्‌दूःखध्वंससम्बलमद्‌ शायान्तु तथा व्यपदेशः प्रतिपुरुषं दुःखध्वंसस्तामस्य व्यक्तिस्थानौय- त्वात्‌ तेजाभावे सम्बलिते अन्धतमसपद्प्रयोगवत्‌ यथा सम्बलित रव दाविति बि-व्यपदेशो nefacta सम्बलनाथमित्यपास्तम्‌ । मिलितानामसाध्यत्वात्‌ मेल कस्यानतिरिक्रत्वेऽतिप्रसङ्गात्‌ अतिरिक्तत्वे जन्यस्य wast अजन्यस्य पुरुषार्थत्वछ्षतेः अन्धतमसादौ तथा सम्बल श्व NAMA! रतेन संस्काराजनक- भागविषयदुःखध्वंसः संस्काराजनकातुभवभवध्वसा वा सुक्किः, न चातिव्याप्तिः, जनकत्वस्याजनयत्यपि भावादिति निरस्तम्‌। अ्पुरुषाथेत्वात्‌ | चणोक्रलचण दति ag: काशिकव्याभेशखच ara पर्यवसानात्‌, नियमोऽवश्वम्भावस्तयाच काय्थेपूवेचणे यस्याप्यंवसानमित्धन्ये। ga- वन्तिलश्च प्रागभावावच्छिलसमयदत्तितलवं प्रागभावस्य विशेषणं येन प्रागभावेऽतिव्या्भिः किन्त. तदु पलकितकाशविगरेषटत्तिलं कालस च eee डेतुलं श्रधिकरणएतायास्तजेव सम्भवात्‌ श्रधिकरणलेनेव १९० वश्वचिन्तामणौ Sa लु दुःखप्रागभावासदहत्तिद्‌ःखसाधनध्वंता area: खेकेऽडिकण्टकादिनाशस्य वैदिके प्रायथिक्ताद पापनाश्रस्यानन्धगतिकतया दुःखसाधनध्वंसत्वेन पुङ्‌ agar अथाहिकण्टकादि पापं वा नाश्यताम्‌ तेन तल्लन्यं दुःखं न भवतौति दुःखासुत्पादमुहिश्च प्रर्ेदुःखानुत्पाद्‌ शव प्रयाजनम्‌ न तु द्‌ःखसाधना- भावः मुख-दुःखाभावेतरत्वादिति चेत्‌ । Al दुःखा- जुत्पादस्य प्रागभावत्वेनानादितया साध्यत्वात्‌ | म च तत्पालनं साध्यम्‌ पालनं हि न aed तस्या- साध्यत्वात्‌ | नेात्तरसमयसम्बन्धः अभावे सम्बन्धि- दइयातिरिक्रस्य तस्याप्रामाशिकत्वात्‌ अनभ्युपगमाञ्च | जापि सम्बन्धिदयखरूपं साध्यम्‌, प्रागभावस्यापि असाध्यत्वात्‌ समय-तद्‌प्राध्योश्च neat विनैव सिद्धः | तस जनकलात्‌ GWA चखापू््ेवन्तित्वात्‌ ae च तादृग्रचणटन्ति- aaa ्रागभावद्च न प्रतिजनकोऽन्योन्याअ्जयात्‌, मापि विनाश्ठ- भागे frre प्रागभावगभेतयाऽन्योन्याञ्रवादुत्यन्तिगभेतया ate वचने Stared: खसमानकालोनपदायैम्रतियोगिकष्वंसानाधार- खमसमम्बन्धरूपलेऽन्योन्याश्रवात्‌ । नापि प्रतियोग्बन्युनानतिरिक- काञ्लोनावधिकसामयिकं यावत्‌ परग्बाश्रयसषमानकालोनकादा- दित्काभावतचा तज्ञिवख्रमं प्रशघकालोनपरमाणक्जियाप्रागभावाद- श्ख्ररानुमानं। tet WI दुःखे CTIA तद्भावे इच्छा तथा दुःखसाधने Sara तदभावेऽपि इच्छा तया तत्साधने nefafcia चेत्‌ । न । यदिश्छया यत्साधने यस्य nefaaea त- ATTA: किन्तु गन्धानाधारवमयानाधाराभावः। न च तादृश खमयाप्रसिद्धिः, गन्धवत्वं खाधिकरणानवधिकरणसमयट्न्ि कादा- चित्कमाचरटन्तिजातिलात्‌ चेजरूपवदित्यमुमानात्‌ तस्िद्धेरिति | अज बद्न्ति भवतु यथा कथञ्चिदेव गन्धानाधारसमयसिद्धि- स्त॒दनधिकरणतवं प्रागभावस्य कथं are, म हि तच प्रव्यख्मागमो at सम्भवति, sary सम्भवेत्‌ तदिद्युत्तर तथाचानुमाम- yout प्रागभाववेन धौस्तस्याश्चालुमानप्रटन्तिरित्थन्योऽन्या्रथः 1 fag यदि प्रागभावलरं तदा गन्धागाधारसमयो भास्तोति अवधारितमतो मोममांसकारेषंटो भविव्यतौति प्रव्यथानुदयापन्तेः विद्चमानप्रागभावप्रतियो गिलस्येव भविच्यत्वात्‌ । अपि च wer भ्रामभावावख्छिलसमयसत््वं VAS तदा ष्वंसस्यादेतुकतापन्तेः तत्रा- गभाषो fe प्रतियोगौ तत्मागभावो वा, ae अभावपदवेयथ्यं HATTA CAAA AM TAT AS प्रामभावतया ATTRA ATA, अन्धे ध्वं खजनकस्य प्रतियो गिप्रागभावावच्छिगेऽसत््वात्‌ । ग fe प्रति- योग्यपि घरमप्रामभावावच्छिलषमये । किञ्च गन्धानाधारत्वगभेवत्‌ नौखाद्यनाधारतागभेतयापि तज्जिवंचनात्‌ तद्धभेकारएत्मपि भि- qa तथाच विनगमनाभावादुभयमभेसाधारणलन्नानप्रवन्तेकतायां प्रस्यमत्ममः । अपि च गन्धानाधारसमयस् मराप्रलयकाखमे 21 १६२ वश्वचिन्ामणौ व्रथोजनत्वमिति दुःखसाधनाभावस्येष प्रयोजनत्वात्‌ १ अथ चिकौषयिानिप्रयने प्रथाजनन्नानापेसा तेन विने पाये विकोर्षाविरहात्‌ , न तु देषयामियले मानाभावः युगपन्ञाशे मानाभावात्‌ त्य च यावद्धन्धनाशानम्तरं ASHMAN ANITA गन्धानाधारसमयानाधार- त्वसंश्थेन तत्कारणेऽपि तद्गभंकारणणचणाग्या्तिसन्देहः एवश्च व्थर्थं- विश्षणताखन्दे हात्‌ तदारणर्विगशेषणटदानमयप्यश्क्यनित्यादि + ज जमः, ्राकाश्रपदाच्छम शचिताकाश्रपदाथी पश्िलिवः न्धानाधारत्वेन समयोपाधिविग्रेषोपणकितस् प्रतोतिः, तथाच तव्छमयविशेषानधिकरएाभावल्वं इदमपि www न तु चटोभविव्यतौत्यादिमव्ययविषयोऽयमसुपाधिरक्रयक्रेरननुभवाश, कि- माग्तर समयासनचघटाभाव ददानो भिल्येव चटोभविग्यतोति fava: भ ॒सोन्तरतस्य wana श्न्योन्याभयः, उन्तरलेन तमय विशेषटन्मिलस्येव प्रत्थयविषथलात्‌, अचोन्तरवभोखच उन्तरकाखिक्ते sama एवश्चालुगमे विनाश्वभावविद्चमानतयैव भविग्यन्ता विनाश्छलेम च तज्च्रानात्‌ नान्योन्याञ्जयः, किन्त avait विनाश्- aaa नास्तोति श्वानं, एवश्चाकाश्रपदात्‌ कदाचिच्छम्दाख्रथतेम कदाचिद षदरव्यातिरिकट्रव्यलेनेतिवत्‌ कदाचिन्न ाद्यमधिकरणलते- नापि समयोपशखणात्‌ न कापि चतिः। तत्छमयविथेष्रन्यावष्याभा- वावच्छिन्नसमयसत््सयेव हेतुतया भ च प्रद्त्यननुगमः, न छाकाश्च- पदाज्निहढतयोपशचणोपस्धितिः, va तच्छरन्यतापत्तः । श्रत एव. च ईैशराजुमानं | १११ अनिष्टसाधमतान्नानादहिकण्टकादौ Ta Faq त- लाशानुक्खा यन्न उत्पद्यते, अयमेव fe देषसखभावे तत्छमथानाधारत्मपि सुग्रहं पूवंकाशिकतन्धमथविशेषसत्वे सती- दागौमसत्वेन अगन्धानाधारषमवानाभारवेनानुमानात्‌ । न च कृष्टागादुर्िंखं, nares तथालाभावात्‌ | we समयविगरेषाना- धारव्वप्रतियोगिकाभावावसख्छिशरसमयटन्तिलं सखद्ेतुत्मिति fa- मंछितं । अत॒ एव तत्मतिचोभिकाभावल्लाभाधाभावपदमयुपान्त, अन्यया Sawa anata तदुपादाने च घटम्रागभावेनं पटगप्रागभावातिब्या्िः प्रसष्धते | TH Gt भानाभावादन्भानाधारयमथण्ठ सरवरुक्रिने ` मानाभाव इति, तक, यावद्ुन्धनागेऽदृष्टाभावात्‌, अन्यया = अौगविभागयोरन्योन्यनाश्जतयाऽवख्धितौ स्वेमु्सुपपन्लेः, तथां हष्टाभावादारकार््याभावो वाच्य इति थ॒गपदेव सवेगाश्रः । Tay खद्पसम्बन्धविशेषः कार्ता प्रतियोगिवत्‌ तावत्‌परिचायक एव धमेविग्रेव दत्युकमिति न काण्यसुपपन्तिः। भवटकरूपा कारणता वां नस्माग्भरषंखकारादेव way परटष्तो सतेति fafieea रणात्‌ शान्योन्याज्रयादिरित्थपि aia | नलु कारणलादन्येन प्रकारेण सिद्यभावोऽन्ययाबिद्धिरित्यन्योन्याश्रथः धिद्धिप्रदख सो- त्पत्तिपरतया नित्यमाचेऽतिव्यातिः श्रतिपरतेऽबम्भवः हेतोरपि प्रमे- धल्ादिना samy इति योगाथेमपदहाय रूढमन्यथासिद्धिपदार्थ- are, “अन्ययेति। यद्यपि पञ्चधान्ययासिद्धिः carat निबद्धा स्ति warafa च तथावच्छेदक-जनकजनकयो aay ATT । न चे ede avafamtret यत्प्रतिबन्धकं विन स्वविषयनाजानुङ्कलं यन्नसुत्याद्‌- यति. अग्यथा प्रयनदे विथ्यानुत्पक्तेः। अत रव फलं शयेन सद्ेत्धनेन दण्डरूपवदृण्डलमपि शुग्टहोतमिति वाच्यम्‌ । तच fe सादित्यप्रतियोगिना दष्डेनाग्वथात्‌ दति प्रतियोगिरूप- मन्यथा सिद्ध मित्यथेः, waa च सादित्यप्रतियो गिदष्डत्मेवावष्डे- दकं दण्डेनान्ययासिद्ं इति महान्‌ भेदः, तयाष्यवच्छेद क-जनक- जनकयोस्िष्धमिरेव शङ्खग्हाद दोषः। “येनेति येनाग्वय-व्यतिरेक- वता ay यस्च पूवेवन्तितलं गद्यते तेनाग्वधादिमता apa eae शिद्कमिव्यथैः, एयगित्यादि विग्रेषणपूरण्णत्‌ नावच्छेदकदण्डत्ादिना दणष्डादिरन्ययासिङ्क इति भावः ।. श्रचाए्यगन्बयादिमत इत्यपि यस्येति विशेषररं पूरणौयं, तेन दण्डा म दण्डसंयोगेनान्ययासिद्ध- इति Sa.) एवं विग्रेवणदयमदिक्ेव यजोभयविगेषणावनच्छदेज- वाग्वयाद्यलुविधामं ततरेकेनापरस्यान्यथाषिद्धिर्चंयोद्धत-तेजसोः । न चेवमपि तददिनिगमकाभावात्‌ दूढल-दष्डल्योरपि नेकेनापरब्यान्य- ufafe:, au चक्रभमिजनमकतस्यान्वयाद्यनुविधानाभावादिति दिक्‌। “न्यं प्रतौति, न चेवमा काशस्य खसंयोगं प्रति अन्यथासिद्धि, शब्दपूर्वेवन्तितामन्नालापि FIST तत्पुवेभावग्रहात्‌। न च दव्य लेनेवाकाशस्य qaqa: याइकाभावेम मियतपूर्वव्तित्ा- रहादयिमप्रवेशाच्च | an यं प्रति yatta ग्टहोत एव तत्पर्ववल्तिलानुपपादकं चस्य पूरवेवन्तिलवं wea waa वाच्यम्‌ श्रन्यया aia यागा- न्यथासिद्यापक्तेः तथाच . शब्दपूवेवस्तिलग्रेऽपि . न - संयोगान्यथा- दैरायुमायं | ९९ विनैवेात्करकोधान्धानां आत्मधाते प्ररत्तिरिति चेत्‌ । Al प्रयोजनमनुहिश्य Beary sedans fatatcfa । तन्न । विभागद्धिलवादावेवमणयक्रपरकारानुसरणात्‌ । अत एव दिक्षालादावपि परलादिनान्यथासिद्धौ कायमान श्रा- धारल्वेन तस्पुवेवन्तितारहात्‌ । वस्तुतस्लन्यमित्यस्य यमित्य्थः, तेन यं प्रति पूर्ववन्तिले zeta एव दत्यथेः। न च परव्वादि तथा, श्रन्यपूवेवन्तिंलग्र्ेऽपि सम्भवे नियमाभावात्‌ । अत एव कुम्भकारपिता अन्ययासिद्धौ प्रविशति, चलेजलादिनापि रूपेण gaara waa चरं प्रत्यग्वथा- fener घरौत्पन्तौ ae साच्लादसमवधानेन कुकारदारेव समवधानमियमादवग्यमन्यपूवेवन्तिताग्रपूवेकसयेव घट पूवंवन्तिता- awe सम्भवात्‌ । न fe पूवंवर््तितामाभं डहेतुलं, बेमजातौोयच्यापि चटपूर्ववत्तितथा डेतुलापातात्‌, किन्तु नियतपूरवेव्निलं ` नियत- पूदेसमवधानरूपं\)। न च कुलालपिदत्मन्ञाला कुलालपितुः समवधानं चटोत्पन्तौ शक्यय, तदानौं तस्य. समवधाननियमात्‌ | wa एव चक्रभमिजमकदण्डतेन हेतुत्वेऽपि न दण्डो . भम्यन्यथा- सिद्धः तदे भावस्थाने दण्डत्ेना पि ewan मियमाद्युगपदेव चक्रभमि-दण्डयोः पूववन्निवग दत्यशुपदमाकर एव स्फटलादिति। ‘sata एथगन्वयाद्यतुविधायिले afa लघनियतपूवेवत्ति- समवधाननियत इत्यथः, तेन लाघवात्‌ प्रयमोपख्वितत्वाष लघु- (९) कार्य्यायवद्डितपाकच्तगावच्छित्रिकाय्यसमानाधिकरुगभेदप्रत्यियि- ` लानवच्छदकत्वरूपमिव्यचः। १९६ तस्वचिन्तामग्े Taraat प्रयनानुत्पादात्‌ कोधान्धानामपि तात्का- शिकः फलाभिमानेऽख्येव उत्कटरागान्धानामिव पर- averfefaangaaftien तद्भाणच्यानेकद्रव्यव्याम्ययासिद्धावन्यनेत्य- भावादव्या्तिः, पूर्ववज्निन इति पञ्चम्या हेतुलप्रतिषादनात्‌ हेतु- AUVs गरहः ARS च तदभावगर्भ्ेतुलग्रह cay न्योन्याभ्यः थागस्याणेवमन्ययाविङवेऽन्यथासिद्धिषटारैव तद्ारणे तदार णाय नियतपदोपादानञ्च व्ययेमित्यादौनि grerfa we- कानि भवन्ति । अत एव दष्डलादेरपि न एयगन्ययाशिड्धि- Has Gast एवावच्छेदकश्तो दष्डसंधोगादो दणष्डेनान्यथा- fate: | गन्वेवमिखियसंयोगादावपि इङियमन्ययासिद्धं श्थादिति सेत्‌, ग, खधुपदेन निरासात्‌ ware वस्ठुविषेचमथा प्रथमोपस्वित्या च छभमययाप्यभावात्‌ दण्ियपूवेवन्तिताग्रहस्व प्राच्यत्ादिति दिक्‌ । यत्त॒ भतिथोगिजन्ये ष्वंसष्यान्यवाशिद्धिष्ठरौयेति९। त । पृथ्वादिनेव तदन्यथासिद्धेशक्क्मेण सम्भवात्‌ | न च Agee, वि- रोध्योक्षलात्‌ SUT वच्छमाणलाच्च । ननु यागापून्येयोयेगपदन्व- थागुविधानमल्ति असि च wae शघुनि सितलमिति arr श्यान्ययासिद्धलं स्यादित्याह, यागे ति, प्रथमोपस्ितलेन area gaan न तु थगपन्दाह, “न॒ लवगम्बमान इति । न॒ चापूवेमेवान्ययासिद्धमय्ठ, एयगन्वयाद्यनु विधानादिति । नन्वेवं शुलालेन सखपितापि नान्यथासिद्धः खछादित्यत ary, "यजेति, तज ्तपरवेवन्तिनियततया अन्यस्य पूर्ववस्तिताग्रइनियतपूर्ववन्तितया (९) चतुर्यान्यथासिदड्िरिबर्ः | Druga | ११ॐ दारादा्वपि प्रह्ाविति। तन्न । दुःखंमेमाबृदितु दिश्य प्रायित्तादौ प्रह तेद्‌ःखासुत्पादस्येव प्रयोजन- त्वात्‌। न च प्रागभाबस्यासाध्यत्वम्‌, दःखसाधनविष- चोभयया fagerfefa भावः । “यतेति, तच athe प्रयग ग्याद्यलुविधानेनोक्राया अन्यखा वा अन्यथासिद्धेर सिद्धेरिति भावः, waa सक्रथमिजगकदष्डख्ापि इलाखवदन्ययासिदङ्ूलमत arr, ‘eefa, तज इयोर पि समवधानसश्चवेन सखातन्तेयखापि नियत पूवेवभ्तिताग्रह इत्थवधारणषभ्भवात्‌, "खाधकाभावेनेति । यद्यपि ममाखेन चज शघु-गृर विषयता नियमख्जेव Wee रकार, म कस्य छघुविषयतासन्भवोऽन्यस्त गरविषयकस प्रमितिजगन- विरोधो, गरमाचस्तासिद्धिभसङ्गात्‌ विषयान्तरे मानाभरे लाधवा- aT way gure इति । मेवं । चतैकतवसिद्धिरपरा सत्व विरोधिनौ wea शाचवावतारस् गुरदिद्धिपतिबन्धकलात्‌, ख च गौरवावतारो भिन्ञयोरेकखय वा इ्थवाविशेवादिति apa) । ` प्रसङ्गसङ्गतिमवतारयति, “परमेति, बश्यर्थिपरह्यादिकमणनु- मानाद्‌ भवतौति, "परमेति, यद्यपि afr aeraitetam- माइ, तथापि “gare विसुक्रश्चरतोत्या्हुवादसमभिव्याइत- Ja: WATT मोक्जनकतेति भावः । साचात्‌कन्तय इत्याद्या कारग्रुतिरचंपरतया निददिं्टा, “द्रष्टव्यः Braet weet निदि- धासितव्य इत्येवमाकारिकेव शरुतिः, wer अरैः सुञुचणणा wa द्रष्टव्यः सुमु चोरात्मद गेनमिष्टसाध्नमिति यावत्‌ । ्रात्मदशेनापायः (९) SHRM एशक्रयो taf THs अतैव समानध चङवाक्यम लि । १६८ तत््वचिन्तामणौ टनदारा तस्यापि कतिसाध्यत्वात्‌। द्‌ | धानदशायां atl सत्यां दुःखसाधननाओे सत्यग्रिम- क इत्याह, श्रोतव्य इत्यादि, तेनायेक्रमेण श्ब्दक्रमस्यक्तो भवतिं afaeta जहोति यवागु पचतौत्यादिवत्‌ तथाच अवण-मनन- निदिष्यासनानि श्रात्मसाचात्कारजनकानौत्युक्तं भवति । श्रत एव श्ुतेस्तथेवाकार दति भ्रमो न ater: | “समानेति, इदानौन्तन- दुःखध्वंसातिव्याक्षिवारणाय तादृशं विशेषणं, ददानौन्तनस्य तत्स- मानकालोनलात्‌, तावन्मात्रे च छते ददानोौन्तनसुक्रनरकादि- Saray चरमद्‌ःखप्रागभावसमानकाललात्‌ Bat दुःख- ध्वंससमानाधिकरणतेन दुःखप्रागभावो विशेषितः । न चैवम- पयपात्तदुःखष्वंसे श्रतिव्याप्तिः, स च दुःखध्वंसो भोगेन स चं विशिष्टज्ञानवद्‌ विगेषणन्ञानसापेच् दतो ्टज्ञानकाल एव दुःखनाश्रात्‌ भोगेन cea दुःखान्तरस्य विषयन्ञानादिविलम्बेनोपान्त्य- द्‌ःखध्वंसानन्तरमेव Wages: । aay दुःखप्रागभावा- सदटृन्तिलं दुःखविश्रेषणं न ष्वंसविग्ेषणं gat नातिव्या्धिशङ्का चरन््प्रागभावसमानकाललाद्‌ Bat दुःखध्वंसो न प्ररुत- स्तस्यातौतादावभावेन विकल्पासम्भवादित्यवधेयं(९ | दति महामहोपाध्याय-सम्भिश्र- ्रोजयदेवविरचित ई श्वरानु- मानालोकः समाप्तः | (१) अस्मल्लव्धाद शंपुस्तकदये ननु नासौ Guar: अतीत दुःखध्वंसस्य सिद्धत्वात्‌" इत्यादिमूलभागस्य व्याख्यानादश्नात्‌ समा्तिद्धचक्वाक्य- SUAS GANS तादृशमूलभागस्य च्याख्यापरयासः ऋअलोककछलता न aa इति वयं मन्यामहे खतस्तादृशमूलभागो व्याख्यारदित खवा मुदित पुस्तके afaatua इति | Digitized by G O Og le दैखरामुमानं । we waa प्रागंभावस्रूपमस्ति तेन विना नास्तौत्य- न्वय-व्यतिरेकयेस्तच ae | घटेऽपि कतौ सत्या- मभिमक्चखे तत्सवं तया विना नेत्येव छतिसाध्यत्वम्‌ न तु प्रागसतेाऽभ्रिमक्षशे anger: trea, afe विना न यद्रूपं तत्कृतिसाध्यं प्रागभावस्वरूपन्तु नं तथेति चेत्‌ । न । ऊतिध्वंसेऽपि धटसच्वेनाग्रिमश्षण- इत्धावश्य कत्वात्‌ | अत रव यागवत्‌क्षेमस्याप्यनाग- तानिष्टानुत्पादजनकस्य परौशषकप्रस्िविषयत्वमिति mera निधेधापुरप्रस्तावे । नतु प्रायशिलनाश्यपाप- जन्यदुःखस्य प्रागभवा यद्यस्ति तदा दुःख्माव- wan तस्व प्रतियोागिजनक्षत्वनियमात्‌ नास्ति चेत्‌ afe लदभावादेव दृःखानुत्याद इत्युभयथापि प्राय- शित्तमफलम्‌, तस्माद्‌ दुः खसाधनध्वंसमुखेन प्रागना- वस्य साध्यतेति तचैव छतिसाध्यत्वपय्यैवसानाद्‌ दुःख- साधनध्वंस खव पुरुषाय न तु दुःखानुत्पादार्थि- तथेति तब प्रागभावसच्वासत्वविचारा वायसदश्न- विचारवत्‌ । श्रथ तदापि प्रागभावस्यासश्ने az: भावात्‌ पापं न दुःखसाधनमिति तन्नाशाय प्रवर्तेत तस्य MS च पापमादायैव तस्य दुःखेत्पादकत्व- नियमात्‌ प्रायश्चित्ते सत्यपि we पादिकया पाप 22 tee तश्नचिन्तामयीौ वस्थानमिति न ततः पापनाश इति चेत्‌ । न । प्राम- भावस्यासच्वेपि द्‌ःखसाधनजातौयनाशस्य पुरुषार्थ- त्वात्‌ सत्वेपि पापान्तरमादायापि तस्व दुःखजनक- waaay । प्रायश्चित्तत्पापनाशः स्यादेवेति प्राग- भावलस्वासश्वसन्देहेऽपि प्रायशचित्तादौ प्रहत्तिरप्रत्यु- Vaal उच्यते। तच दुःखप्रागभावेऽस्येव तस्येव दुःखानुत्पादरूपत्वेन पुरुषार्थत्वात्‌ | स च पापनाश्य- दारा प्रायशित्तसाध्य इति प्रागभावसत्वेऽपि न नि- me प्रायशिन्तम्‌। तेन प्रागभावेन दुःखमवश्यं जननौयमिति चेत्‌ सत्यम्‌ किन्तु पापान्तरमासाद्य | न चैवं प्रायित्तमफलम्‌, दःखानुत्पारेन तस्य सफ- लत्वात्‌। न च दुःखानुत्पादस्यापि दुःखानुत्पादान्तर- मेव फलम्‌ AW तच नास्तौत्य फलत्वम्‌, खरूपसत रव तस्य पुरुषाथेत्वात्‌ अनवस्यानाच | Wasaga पापेन ga मे मा भूदिति feared” प्राय- fav प्रटत्तिः। रुतेन चौओेप्रायथिनते दुःखप्रागभावे नास्त्येव, अन्यथा तस्य प्रतिथागिनाश्यत्वेनानिरमे श्ष- प्रसङ्गात्‌, न च प्रायञ्चित्तवेफव्यं, न वा भगवता दुःखम पकम पदे शकत्बेनानाप्तत्वम्‌, तस्य पापध्व॑से- (९) समाग पापनाश्रायमिति क ०, eas ९७१ नैवं सफलत्वात्‌ प्रागभावानिखयेऽपि नरकसधन- पापनिश्चयात्‌ तन्नाशे प्रहत्तिरित्यपास्तम्‌। दूःख- साधनध्वं सस्व खतेाऽपुरुषारथेत्वात्‌ | पापान्तरेण त- दमतिथागिजनने arn तस्मादुखं मे मा aie दिश्य तत्साधनध्वंसार्थ प्रत्तिरिति दुःखानुत्पाद्‌ खव पुरुषार्था न तु दुःखसाधनध्वंस इति स्थितम्‌ । अपि च न तावद्‌ दुःखमयसंसारबौजमिथ्यान्नानस्य TAT मुक्तिः amar तन्नाशरेऽपि शरोरधमांदिसच्वद्‌- शायां सुक्िप्रसज्नात्‌ | नापि शरौरेन्द्रियवुद्यादि-तन्नि- quate, अषौगोप्रायचित्तकमंणां arte AMAA तश्चन्नानानाश्चत्वात्‌ ATT AAT ापुरुषाथेत्वादिति | अपरे तु दुःखात्यन्ताभाषा सुक्तिः, यद्यपि पर दुःखात्यन्ताभावः स्वतः सिद शव ॒खदुःखत्यन्लाभावः स्वप्रमन्धसम्भव घटादावतिप्रजक्तोऽसाध्यश्च । तथापि दुःखसाधनध्वंस खव खहत्तिदुःखात्यन्ताभा वसम्बन्धः सच्च साध्य रव | न चैवमावश्यकत्वेन स रव मुक्तिः, तस्य खतेऽपुरुषाथैत्वेन TAMAR तच Wee: ““दुःखेनात्धन्तं विसुक्तश्चरतोत्यबात्यन्ताभावत्वेन सुक्ति- श्रवणा । . यद्यपि दुःखसाधनध्वंसा न पुरुषाचे ९७२. | avafantaat न्धन्ताभावश्च न साध्यस्तथापि विशिष्टस्य पुरुषा्थैत्वं विश्चेषणसाध्यत्वेन विशिष्टसाध्यत्वब्च | अहिकष्टका- दिनाशस्यापि तत्तद्ाक्तिसाध्यदुःखात्यन्ताभवसु दिश्य तत्सम्बन्धत्वेनैव MAA | तच । अधमादिदुःखसा- धनध्वंसस्य न मुक्तिनिरवाइकत्वं द्त्यक्तत्वात्‌ । किण्व नानागतखहलिदुःखस्यात्यन्तानावसम्बन्धः साध्यः मु- कस्वानागतसखद लि दुःखस्यानन्युपगमात्‌ MIVA वाः चअसुक्तत्वा पातात्‌ अत्यन्ताभावसम्बन्धविराधाश्च |. ना- प्युत्पन्नस्य खटरत्तिदुःखस्य, तद्‌ टत्तेस्तचात्यन्ताभाव- विरोधात्‌ तदभावस्य खतःसिद्धत्वात्‌ अतौतदुःखा- भावस्यानुदेश्यतवाञ्च। नापि परकोयदुःखस्वात्यन्ता- भावसम्बन्धः, तस्य सखतःसिइत्वात्‌ । अपि च दुःखसा- TMI नात्यन्ताभावसम्बन्धत्वे मानमस्ति । दुःख- साधनध्वंसादावस्य दुःखस्यात्यन्ताभाव इति hea देशा स्त दति चेत्‌ न। तस्य समानाधिकरणदुःखा-. समानकरालदुःखाभावविषयत्वेनाप्युपपत्तौ अतिरिक्ष सम्बन्धा विषयत्वात्‌ | रतेन सवेद्‌ःखप्रागभावसंसगा- भावे मुक्तिः षटारेशच न मुक्तत्वम्‌ दूःखसाधनध्वं त-. विश्रेषिवैतद्योगिने भुक्तपदाथेत्वात्‌ तथेव व्यवहारात्‌ याग-रूढिभ्यां पडङ्जादिपदवाच्यत्ववदिति निरस्तम्‌ । रागुमाभं । LOB प्रागभावसंसगेभावस्य ATSC AAT प्रव्यतात्य- न्ताभावस्यासाध्यत्वेन ध्वंसरूपन्बेन तस्य दुःखरूपतया हेयत्वात्‌ । प्राभाकरास्तु अत्यन्तिकदुःखप्रागमावेा मुक्तिः । नं ख तस्यानादिन्वेनम सिङत्वाद पुरुषार्थत्वम्‌ , कद्‌ा- चित्‌ छत्यनपेश्चत्बेऽपि प्रतियागिजमकाधम्भेनाशमुखेन तस्य कतिसाध्यत्वात्‌ छत्यधौनतश्वन्नमादषम्मेनाभे सत्धधिमस्मये दुःखप्रागभावसख्वरूपमस्ति, तयां विनां WHA GIANT तद्मागभावस्वरूपमस्तौति घटवत्‌ रतिसाध्यत्वात्‌ | Barents त्वया प्रा- Maa . कतिसाध्यत्वमहिकष्टकादिनाशप्रायशित्त- छेमार्थिप्रहत्निखणखे । न चैवं युगपद्‌ धम्बेध्वंस रव मुक्तिः प्रागमावस्यानादितया विवधितविषेकेन ate छतिसाध्यत्वपयैवसानादिति वाच्यम्‌ । Tua ` सखताऽपुरूषाथेत्वात्‌ । दुः खाजुत्पाद हेतुत्वेनेव तस्य प्रयाजनता वाच्या सा च कथंमसाध्यत्वे प्रागभावस्य स्यादिति | save “ दुः ख-जन्मेत्यादिद्वमपि संग छते | अन्धथा मिथ्यान्नाना्यनुत्पादानां दुःखानुत्पा- (२) दुःख-नम्भ-प्ररत्नि-दोष-मिश्याश्चानानामुत्तयोत्तरापाये वदनन्त ` शापायादपवगं इति न्दायद्वं । . १७४ तत्वचिन्ताममौ दाेतुत्षेनासङ्गतं स्यादित्थाशिषतेति | तदतिख्वौैयः तथा WE प्रागभावस्य साध्यत्वं तथापि तस्य प्रति- येोगिजनकत्वनियमाग्भुक्तस्यापि दुःखेत्पा्प्रसङ्गः | अधम्मे-शरौरादिसङ्कारिविरहाल दुःखोत्पाद इति चेत्‌, तद्खं्रावभिविधुरत्वेनानादेरत्यन्ताभावत्वापत्तौ प्रागमाबत्वव्याकापः। प्रतियागिजनकनाश्यजातौय- ` त्वम at प्रागभावव्यपदेावस्तुतानित्य एव a इतिं चेत्‌ । न । नित्यत्वेनात्यन्ताभावरूपतथा प्रागभावा- ग्यत्वेन माश्वजातीयत्वाभावात्‌ प्रतिथोगिजनकना्ड- मुखेन तस्यासाध्यत्वाच्च । अपि च मुक्तः प्रागभावस्य समानाधिकरणं भावि दुःखं न प्रतियोगि तस्वाभा- aT भावे वा असुक्तत्वापातात्‌ । नापि समानाधि- करलमतोतं वलमानश्व, तत्प्रामभाक्स्य विनहत्वात्‌ | मापि व्यभिकरखम्‌, श्रन्यह्तिदुःखस्यान्धबात्यन्ता- भावेन प्रागभावाभावबात्‌ तस्य प्रतियोामिसमानरेश्ष- त्नात्‌! म च gear प्रतियोगि, खपरारकतेदुःख- माचस्याप्रामाखिकत्वात्‌ तस्यात्यन्तासति नित्यनिटत्त- त्वेन afesunt पेक्षावत्मत्यतुपपन्ेः, अहिकण्टका- दिनाश-परायशित्तादिसाध्यदुःखप्रागभावस्य =| Tee भक्षणप्रागभावस्य च समानाधिकर णमेव भावि दुःखं हैनवराशमानं | १०१ भकछषणच्च प्रतियोगि । aq दुःखाभाभेा न पुरुषाः सुखस्यापि WA: तुश्यायव्ययत्वात्‌ | न च बहुतरदुः- ` खानुविद्तया सुखस्यापि farsa, भावश्य- कत्वेन दुःखस्यैव हेयत्वात्‌ सुखस्य निरपभौष्ा- विषयत्वात्‌ । अन्यथा दुःखाननुविद्तया तथात्वे पुरुषाथेत्वविराधादिति Wi न । सुखममुहिश्यापि दुःखभीरूणां दुःखहानाय neta दुःखा- भावस्य खत रव पुरुषा्थत्वात्‌। न डि दुःखाभाव- दशायां सुखमस्तौत्युदिश्य दुःखानां प्रवर्तते" | बै परौत्यस्यापि सम्भवे सुखस्याप्यपुरुषाधथेत्वापन्तः WAT दुःखाभावदशायां ge नास्तीति wea दुःखाभा- बराथिप्र्निप्रतिबन्धकम्‌ तस्माद विवेकिनः सुखमाच- लिष्यवेा बहतर दुःखातुविद्धमपि qeqfem शिरा मदौयं यदि याति यास्यतीति wer परदारादिषु प्रवर्तमाना वरं इन्दावने रम्ये इत्यादिवदन्तो नाजा- धिकारिणः, ये च विवेकिनेऽस्मिन्‌ संसारकान्तारे" कियन्ति दुःखदुर्दिनानि feat सुखखद्योतिकेति कु- (x) दुभ्खामावाथं saw इति we | (२) यदि याति बाखतौति अत्येति we । यदि याति यातिति पा०। (द) संसारापारकान्तारे इति Ge | rod तज्वेचिन्तामभौ पितफणिफणामस्डलच्छायाप्रतिममिदमिति मन्ध- मानाः सुखमपि हातुमिष्डन्ति वेऽबाधिकारिखः। न ख भागाथिनामप्रहत्तो पुरुषार्थता eta, कस्य- ` fwenemata चिकित्ादेः पुरुषाथेत्वात्‌ । अथ, दुःखाभावेऽपि ate पुरुषाथेतयेष्यते। नं fe मुकायवस्था्थ vem इश्यते सुधौः॥ पुरूषा्त्वेन सुखवत्‌ न्रायमानत्वनियमात्‌ | न च सुक्तिन्नानं सम्भ- चतोति चेत्‌। न हि दुःखाभावं जानौयामिन्युदिश्य nef, किन्तु दुखं मे मा रूदित्युहिश्येत्यते दुःख- स्याभाव श्व पुरुषाथैः तस्य WAT SATAN, न तु पुरुषाथेतापयेगि, get स्यामित्युदिश्य प्रवतत, भ age जानौयामिति, सुखमेव तथानतुतद्‌- गमः तस्यावश्यकत्वेनाग्धथासिद्त्वात्‌ tears किञ्च॒ बहतरदुःखजन्नेरकशेवरा दुःखाभावमुदिश्च मरणेऽपि प्रवत्त्माना दश्यन्ते। न ख ATW तस्य न्नान- (= न ते विवेकिन इति चेत्‌ । al years विवेकानुपयेोगात्‌ | fa चरमदुःखानुभवेऽनागतौ- (९) अधायं भावः यथा सन्तापसन्तप्तः कचित्‌ एदषो बडमस्तकसफः पफयान्डायापत सन्ताप ्ान्तिमिष्छति तयेवास्मिन्‌ संसारे इत ऽवाप्तदुःखधारापरिनिदोषेया कान्ताजनमुजकुमबडतरमसलका मागषपोचादिसङ्गमद्खी कामीति । par ईैरागुमानं | १७७ दुःखध्वंलाऽपि विषयः, तथाचाग्रिमश्चणे वद्धसस्त- हिषथकष्द विनश्यदवस्यं च्रानमस्तौति वत्तमामायथ्य- चिगमजुभूयते। Waal सुक्तिलक्षणस्य सत्वात्‌ न wa मुक्तिविराधि । weg’, दुःखत्वं देवदत्त दुःखत्वं वा सखाश्रयासमानकालौनध्व॑सप्रतियागि- इत्ति? काग्यमाबदसिधम्येत्वात्‌° सन्ततित्वादा रत व्रदौपत्ववत्‌” । सन्ततित्वश्च नानाकालौनकायै- माचहटसिधम्भैत्वम्‌"। श्वं सुखत्वादावपि साध्यन्तन (१) saree सुक्षाविति क | | (र) (९) ©) (४) चर सपद TIT | नित्यानित्यसाधारणगु यत्वादिकमादाय खाश्यनि्यशुबासमागकषा- खौगध्वंसाप्रसिद्या साध्याप्रसिडिवारकाय माचषरदं | रतदव च्छिन्न विभित्रकालो त्न्नग्रिखाडत्ति वेजात्य विष्रेषवदित्बथः। काययमाजटसिधम्मेतमित्च माज्पद अब्यत्वादो वयमिच्ारवारणाय। म न्व ध्वंसते व्यभिचारः, wats मावंक्षाखविवच्यणात्‌ | waq aay मद्ाप्रलयमङ्ोकत् SH! अथ महाप्रलये मागाभावस्तथाच कायैमाचढत्तिल्वस्य घटल्वादावपि सत्वेन aa च निशक्तसाध्यविर- हात्‌ अभिचारः खतस्तदनष्ोकारपचोऽपि हेवन्तरमाह, सन्तति- त्वादेति, नानाक्षालौनकारयंमाचरत्तिधम्भत्वच्च रककालोनकाय्येदया- afua सति काय्धमाचडसिल्व, अन्न कस्त्ेऽपि घटत्वादौ पव्वाक्घ- खमिचारतादवख्यवारणाय eat, खरूपासिद्धिवारखाव रक- कालोनेति, गगन-घटढस्तिददत्ये व्यभिचचारवार्बाय fatece aang | रशतत्‌कल्तये देवदत्तदुःखत्वमेव wy, दुःखत्वमाचस्य qua तु तच हेतुचटक्षसत्यन्तदलविर हात्‌ खरूपालिदधिः, खाच याखमागकालोनध्व॑साप्रसिदिशख महाप्रलयानकोकारपच्त waq- कार्पानु सर खादिति ध्येवं | 23 १७८ तश्चचिन्धाममौ संकओाच्छदे भकः | गं CASA, सन्तत्र AMV प्रधाजकत्वात्‌ | Tat च मिथ्याज्ञानस्य date श्रवखाटिकमेशेत्प्खतत्कंतनित्‌ं fF ate: सम्भवत्थेव, “sian ्षातव्यो म सं yatrana” इति अुतिश्च प्रमाणम्‌। राकिसचन्धायेनाथेकारेप- नौतापुनराटक्ते ` श्रधिकारिविशेषशत्वात्‌र) सं? तमत्त, न acne’ न पुनः शरीरे watt ara: | Saran वा at ओतव्यो मन्तव्यो निरिष्या- सितव्यः साघात्कतेव्यः दत्युपकम्य “e-Bay faqmacfa’ इति रुतिञ्च मानम्‌ | | sear । “अशरीरं artaat firnita a स्पृशतः” इति afrag प्रमाणम्‌ वावसन्तमिति यङ्लुकि | तेन संसारिताद्‌्शायां पछषण्माबमशरौर- त्वेन नान्यथासिद्धिः | aq इन्दखरसेन ° मिंलित- (९) त्याच यथा हि राचिश्रब्द्वाश्यानां ““ज्वोतिगहिादिवाव्थोत्पन्न- tet पवजिशत्सावां अन्न्तासुतखम्संरिवाश्यते सौर वात्‌ firg ` शिश्यायापवादेन “ofafiretite वा वं शती राजोदपयन्ति इ त्चैवादश्तौं tfass wafafa सिडान्तितं तथधान्ापि खाच वादिकाएनराङसेरेव फलत्वमिति मावः | (२) . अधिक्षारिनियमादिति ge | | (९) ‘aware प्रियश्च प्रियश्च परिवाप्रिये. इति इन्दखरसेनेल्यंः। Tacrgare | ११९ मृड-दुःभस्रनिषेषः wt a सु fra wagaea च miwecrafe: | न च मुक्तौ aren चेत्‌ । ज । दित्वेनैकेन -छयेखपस्ि- ककः प्रें fatueeasie armani धव-ऋद्िरो कपोत रत्येकं किदान्वय इव । ग fe ay न्िद्ितच्छिद्ा अपि च स श्रियाश्रियरूषं किस्िङ्रस्तौति, पिज्िततनिषेत्रार्ोक्ेकाग्वंे neater: ओहि श्रा AR तेकान्वयद््राशरौरे अयेम्यत्वात्‌ पर्येका रव पञवस्यति, अत रुव सवसद्किरमि arenas ततिः wert सक्ति AM छात्‌ तेव TRE” | यदि MUTT ऋष कवित्‌ तदा PERT Aras ल क्रदित्‌ प्रह- निहि | गन -दन-मेशागमिषक्गदिमुक्िचिङ्धेग जुति fern सत्देदलिदत्तिरिति चति । a संत्रारितेनर Banter न तु तदिजेप्र शमो दित्वे सा- AVR WAC Aware farrier : शिका THRE: PN सहकारितया athe: a ज Se a ee SR Sy ee gg aS व ~~~ ~~~ ऋ ~ vm Se | , ++ (र) निषेधावगमेऽपौति we | (२) अजेव व्यभिचारादिति. we | (a) (मोगागभिव्बद्ः' भोगेव नाल्पस्य, - १८० तश्चचिन्तामणै तु waren तस्वेऽपि संसारित्वेन तेऽपि साधनौयाः श्मादिकमपि fe काय्यं तचापि संसारित्वेैव योग्यता सामान्ये बाधकाभावात्‌ ia च नित्यसुखामिव्यज्छि- मुक्ति, सा हि न नित्या मुक्त-संसारिखारविशेषप्रस- BT” | नेत्पाद्या, तदवेतुश्रोराद्यभावात्‌, ज्नानमाज सुखमा वा तद्ेतुत्वावभारणात्‌। न च संसारि- दशायां तद्धेतुः, MAA बाधकाभावात्‌ । अत रव खर्मादो शसैरकल्यमा | किच्च तज्ननकं(^ न ताव- दात्म-मनेयेागः, तस्यादृष्टादिनिरपेक्षस्याजनकत्वात्‌ 4 विषयमाबापेश्णे तु संसारिदशयामपि aerate प्रसङ्गः | नापि योगजे wet: सहकारो, तस्योत्पन्न- भावत्वेन विनारित्वेऽपवगेनिदत्त्यापत्तेः | न. च तञ्ज- न्धाभिव्यक्तिरनन्ता, तस्या Wad रव नाशात्‌ | अथ तच््वन्नानात्सवासनमिण्यान्नाननाओे STATA We- न्याद्यभावादर्माधम॑यारनुत्पादे प्रचौमनधर्मधमेस्ष- याहुःखसाधनशरौरादिनाश्च रव तद्धेतुरतख्व तस्वा- नन्येनामिव्यक्तिप्रवाहाऽप्यनन्त इति चेत्‌। न । अरं विना तदनुत्पत्तेः तस्य तङ्धेतुत्वे मानाभावाच्च । न च (a) अविशेषापातादिति we | (9) fa वा तल्ननकमिति ख |. दै खराशमानं | LER aratfanefata तब मानम्‌, दुःखहानाधितयापि तदुत्पत्तेः! न च faa सुखे मानमस्ति। “नित्यं वित्रानमानन्दं ब्रह्म “आनन्दं ब्रह्मश रूपं तच मेघे प्रतिशतं" इत्यादिश्रुतिमोनमिति चेत्‌ । न | उपज- नमापायवतेश्रान-सुखयारषं जानाम्यहं सुखोति भिन्रत्वेनानुभूयमानयेब्रद्याभेदगाधने प्रत्यक्षवाधात्‌। अथ सुखस्य ब्रह्यामेश्वाधनारेवायेग्यतया अनित्यं सुखं . विशाय वाक्ाथत्वेन नित्यसुखसिदिः खगवत्‌ न तु नित्ये सुखे सिद्धे तदमेदबेभनं येनान्योन्धा- aq: | aa नित्यं सुखं बाधयित्वा तद्भिन्नं बरह्म aaa नम च वाक्वमेदः, वाक्वेकवाक्यत्वादिति Wi Al आअत्मनाऽनुमूयमानत्वेन. तद्भिन्न नित्यसुखस्याप्यनुभवप्रसज्गात्‌ सुखमास्य खमगाचर- सघ्षात्कारजनकत्वनियमात्‌ तदमसुभवे वा जात्मना- ऽपि अनुभवा न स्यात्‌ । अथात्मभिनरं नित्यसमुख- मनुमूयत रव सुखत्व तच -नानुभूयत-दति चेत्‌, म, सुखानुभवसामग्रया रव सुखत्वानुभावकत्वात्‌ तस्मादा- नन्दं AB fA AM याच्‌प्रत्ययान्तत्वेनानन्दवश्वं बध्यं AAMAS, अन्यथा मपुंसकलिङ्गनत्वानुपपक्तेः | शतेन ब्रह्मादेततच्वसा्ात्कारादविद्ानिटत्तौ बि- ८२ तत्वन्वितासन्ी ज्ञानभुखााकः कल ऋतमा wed वतत इति विदान्तमतमपाश्तम्‌। खब्रकाश्षमु खात्मन्र्रद्यया नि- aan सुक्ष-संपारिशारविदेषप्रसङ्गात्‌ पुदषप्रयनं त्रिना नख सन्््ादपुरप्रायेत्बाच्च | अविदयानिटेत्तिः yaaa देत्‌, अविश्चा यदि निच्याश्राम्‌, श्र्ा- न्तरं Al, उभायव्रापि सुष्ठ-दुःखाभात्र-सत्साभिनता तेन तडिटतेरपुरषा त्रीकात्‌ | वि चिद्ण्डिनस्तु ऋनन्दमग्रपरमराह्नि WITTER मेः, was fesrecicreta:, farncics हका - PRGA AMAR AMAT TR सम्भूवावः feria लोवास्मनि शष्ठ -दुःकावण्येदक्धनोत्त्रोल्ः | FR शरीर ध्वंसस्य खते दुःखप्ाथमाभावतद्या ऋः RAAT 1 न चापाधिन्षरौरलान् Sera haa: ना सयः, खग्््व्यापुरप्रापरन्वात्‌, ब्रह्मे pe wef ae मेदामेदस्य- UAT Bq । rea क्िसङ्न्ल तिरपक्रगेः, sea APRA TAVITA FATIMA Kraay: रपुरुषाथैत्वात्‌ शएरौरादिकारणं विना चित्तसन्ततेरनु- ued i न हि चित्तमाचं तत्साम, wifes Gecrgart | ` १९८४ ` पुख-दुःखामा्वेतर्वेना पुरुषार्थत्वात्‌ च्ानरूपासश- नस्यायलसिष्ः अतिरि क्तहानस्याश्कधत्वात्‌। यत्तु यागर्िसाध्यनमिरतिश्यानन्दमयौ Kari दिश्य net: कारणवशणदेत्यन्तिकदुःखाभावरूपां पुकिमासरादयतीति मतम्‌ । तनं । परममुक्षेरपुर- षार्थत्वापत्तः विरक्तस्य मेधेऽधिकारात्‌ qarewar- neta । मेधे च सर्वाञ्चमाशामधिकारः आआशम- अतुष्टयसुपक्रम्य “a ब्रह्मसंस्थोऽग्टतत्वनेति" इति श्रुतेः, UST कारणाभावात्‌ । श्राकाङ्काया अविशरेषेणानः न्तयैश्याप्रथोजकत्वात्‌ । कथं तहिं “नासाज मतु वै ये भिः परिकीर्तितः” इति प्रत्श्यां rer माः, स्थस्य च पुज-द्‌ारादिसङ्गो दुर्वार शत्यः साधारण्येन Aas तच्वन्नाननिष्ठो रस्योऽपि मुच्यत इत्यागमा | शवं स्थते Area “आत्मा वा at staan मन्तव्यो निदिध्यासितव्यः aren earn” दति शरुतिः श्रुतिभ्यः शरौरादिभिशं श्रातममानमवधायै शसेण पदान्‌ विविच्य azar धितवापपत्तिमिस्तस्य स्िरौकरणरूपं मननं विदधाति। न च शन्दोपपत्तिनन्धतच्वश्नानात्‌ साश्षात्कारिसवा- सनमिथ्यान्नाननिदततिः, दि्नोहादो Tarren,” (९) तथानु पपत्तरिति we | १.९ तश्वचिन्तामयौ अतः श्रुति-सत्युपदिष्टयागविभधिना विरनिरन्तरा- दरसेवितनिदिष्यासनजग्धयागजधर्मादाततच्वसास्ा- त्कार संसारवौजसवासनमिथ्यान्नाननिहनमसम्थै © WANT देषाभावातग्महत्त्यादेरभावे अनागतधर्मानु- त्यादेनानादिभवसश्वितकमेणां भोगेन छयाद्पडञ्यते । TUS MATT ECT aA ATTA STATA NEAT wean” नाश्रब्नामखक्षाखनमिति मननमाव- श्यकम्‌। तथाच मन्तव्यञ्चोपपत्तिभिरिति अुतिरेवा- पपल्तिबोधकस्य शस्रस्यापव्गं हेतुत्वं बाधयति, मन- नस्य तदेकसाध्यत्वात्‌ | WI शम-द्म-ब्रह्मचर्यादयु- पटंडितयावज्ित्य-नैमित्तिक-सन्योपासनादिकम्मेसदहि- तात्‌ तच्वन्रानाग्मुक्तिः । स्यादेतत्‌ श्रान-कम्मेखानं समप्राधान्येन TAWA: BAA VATA फलान्तरा- चैत्वेन अतत्वान्मोक्षाथैकल्यना विराधात्‌ तचच्रानस्य कभ्मेनैरपेक्रेण सुक्तिहेतुत्वप्रतोतेश्च | नाङ्गाङ्किभिवेन, wat हि a कम्मे सन्िपत्योपकारकम्‌, तश्वन्नान- शरौरानिर्वाहकत्वात्‌ | नापि प्रयाजादिवदाराद्प- ooo (९) afa qautrefafutta we | (2) खंसारवौनसवासनमिश्याच्चागोग्भूलनखमयेमिवि we | (द) खस्िरस्येल्धधेः | ई शरायुमानं | १९८५ कारकम्‌, VATA कमणां प्रथोाजनलाभेन फल- वत्सन्निधावफलत्वाभावात्‌ उपपल्तिविरु इख नान- कमसञु चयः क्राम्य-निषिडयारभावात्‌। नाप्यसद्ध- ल्यितफलवत्काम्यकमंसमचयः, चतुर्था्रमविधिविरो- धात्‌ । अत एव न यावन्नित्य-नैँमिल्तिकसम॒चयेाऽपि। नापि यत्याश्रमविदितेन कर्मणा, ae सति खदस्थस्यापि मक्त शन्धायागतधनस्तत्वन्नाननिष्ठौऽतिथिपियः आद्वल्लत्सत्यवादौ च हस्थोऽपि विमुच्यते” इति qa न चाननुगतमपि साधनं, खगेवदप- वर्गे प्रकारमेदाभावात्‌। न शापवर्गाधिंकेव्यतया कर्माणि विहितानि येन तत्सस॒श्चयः स्यात्‌। तस्मात्‌ “सच्धस्य सवैकर्मा णौति स्मरतेः सवेकमेसन्थासा न्नान- are ara इति। मेवम्‌ । ख-खाश्रमविहितेन HAA MAS समप्राधान्येन ATA न्रान-कमेणा- कतुल्यत्वेन स॒क्यथत्वाभिधानात्‌। तथाच शओ्रौभग- THAT | “@ खे कमेखभिरतः संसिद्धिं लभते ac: | खकमेणा तमभ्यच्ये fate विन्दति मानवः ॥ (१) काम्य-निभिडयोख्यागादिति ae | 24 | rod तक्वच्िन्ताममौ श्रीविष्णुपुराणे । ^तस्मान्त्प्राप्तये यनः RAT: fee tac: | तत्परा्तिरेतुविन्नानं कम चेाक्तं महामते" ॥ WTA: उभाभ्यामेव पक्षाभ्यां यथा खे afeai गतिः 1 तथेव न्नान-कमभ्यां प्राप्यते ब्रह्म शश्चतम्‌” । श्रुतिञ्च, “सत्येन लभ्यस्तपसा GPT Weal सम्यम्‌- saa ब्रह्मचर्येण च” इति रतन्मलकमेव, “परिज्नानाद्ववेन्मुक्तिरेतदालस्यलष्णम्‌ । ` कायकङ्तेशभयाचेव वम नेच्छन्त्यपर्डिताः”” । ` “ait प्रधानं न तु कमनं कमं प्रधानं न तु बहिहौनम्‌। तस्मादयारेव भवेत्मसिडधि- a waa विहगः प्रयाति” ॥ न च फलान्तरार्थैत्वेन श्रुतस्य कर्मणः फलान्तरा- थेत्वमनुपपन्नम्‌, तथा बाक्यख्वरसात्‌ न्नानतुल्यताप्र- तीतेः । तत्तत्‌फलजनकत्वेऽपि fe कमेणां शब्द शवं मानम्‌, VARTA | भवतु वा ्रारादुपकारितया अङ्गाङ्गिभावेन समुच्चयः, स प्रयाजादिवदपुवदारव | यत्त जडभरतापाख्याने। ` दै करानुमानं। १८७ “न पपाठ गुरपोक्तां छतापनयनः अ्रुतिम्‌। न ददे च कर्माणि शस््ाणि sae ae” इति। तच्योगिधमेसङ्गत्यागार्थ जातिस्मरत्वेन न fafer- तानौत्येवंपरं वा। तदुक्तं । “अन्ने जातिस्मरा दिजः सवैविन्नानसम्यन्नः सवेशास्ाथैतस्ववित्‌” xfer” | अच केचित्‌ । अनुत्पन्नतच्वन्नानस्य न्नानार्थिनस्तत्‌- प्रतिबन्धकाधमनिरृत्तिदारा प्रायशित्तवदारादुपका - रकं कमं सन्निपन्यो पकारकन्तु TANT | उत्य- तच्वन्नानस्य तु अन्तरालब्धदष्टेः कारौरौसमातिव- दारबधाथ्मपरिपालनं लेकसंग्रहाथेम्‌। यद्यपि लाक- संग्रह न प्रयाजनम्‌ सुख-दुःखाभाव-तत्साधनेतर- त्वात्‌, तथाप्यकरखे Seat विगानान्निन््यत्वेन used तत्परिहारार्थं तत्कर्मसाध्यद्‌ःखात्पादनेना- WAAAY | तन्न । TAN NAAT कर्मणां Se जनकत्वं दरि तध्वंसकल्यनाता लघुत्वात्‌ तस्मात्‌ यानि कर्माणि उपनौतमाबकतव्यत्वेन fafe- तानि सन्योपास्लनादौनि तानि मेक्षाथिभिरष्यवश्यं Rafa तत्परित्यागस्य प्रत्यवायद्ेतुत्वेनाशास्लौय- (९) तदद्योगिधम्मैवेन सङ्ग्यागाथं ज।तिस््रत्वेन वा न श च्ित्तानोन्येवं- परद्च, ATM, WA Mfsaet दिज catfa ख | | gcc तच्वचिन्ताभनों त्वात्‌ सङ्के मानाभावात्‌ निषिडानि काम्यानि चच बन्धरेतुत्वाम्मुक्तिपरि पन्धोनोति त्यज्यन्ते | धनमृलानि च धनत्यागादेव त्यज्यन्ते | Ase “संन्यस्य सवकम - Was, अयमेव fe award, तथाच ्रौभगवज्गौता । “काम्यानां कमेणां न्धासं सज्धासं कवथाविदुः | नियतस्य तु STS HAT नापपद्यते | माहात्तस्य परित्यागस्तामसः परि कौ्तितः” ॥ TaN TARTU मुक्तिसाधनं विहितत्वेन wa- जनकत्वादिति धर्मस्यैव प्राधान्धम्‌। स च धमी मुक्तैव पलेन नाश्यत इति केचित्‌ । तन्न fae निरतया दृष्टदारेशैवेा पपन्तावदष्टकल्यनानवकाश्षत्‌ | अन्यथा भेषजादिषपि तथा स्यात्‌। wa तचेव विहितत्वस्य व्यभिचारः| चव वदन्ति। संसारकारणेाष्छेदकमेण कार्यीच्छे- THE, रवश्च तज्वज्नानमाचादेव मिथ्यान्नानेष्डे- दादपवगैः तच न तस्य कमसषकारित्वम्‌ मिथ्या. न्ानेन्मृलने कमेविनाङृतस्येव तस्य fegreret हेतु- त्वावधारणात्‌ कमेणामपव्गंहेतुताश्रुतिश्च तच्वन्नान- दाराष्यपपद्यते साक्षात्तस्याश्रतेः | तच्वन्नानवतश्चाभि- ईरागुमानं। १८९ कारे नित्थाकर शेऽपि देाषाभामेन प्रत्यवायाभावेाप- पत्तेः। अन्यथा भागार्थं विहित-निषिद्धाचरणेन धर्माध्मीत्पत्तो मेाक्षाभावप्रसङ्गः। ननु तसत्तौधै- मदादान-लान-काश्चमरणादिकमणां तश्वन्नानभैरपे- wy मुक्ति देतुत्वं श्रुयते तत्कथं तच्यन्नानमेव तहेतुः | न च तेषां तच्वन्ञानमेव व्यापारः, अमुपदं तश्वन्ना- नानुत्पादादहष्टदारा ARGS वाच्यम्‌ तथाचापवगे- कारणमेवादृष्टं कल्पयतां लाघवात्‌ । न च तच्वन्नान- प्रतिबन्धकाधमेनाश रव तेषां व्यापारः, प्रतिबन्धक- दुरितध्वंसतेाऽपुवंस्य लघुत्वात्‌ । अथ तत्तत्कम्भेणाम- ननुगमात्‌ कथं AACA TAT दुःखध्व॑से प्रकाराभावा- दिति चेत्‌। न । गुणनागओे समवाय्यसमवायिनाश- (९) अमावस््पे दुःखध्वंस वेजात्यकख्पनस्यासम्भवादिचयंः। भ च प्रति- योगिनि दुग्खे भातिविद्धेषान्‌ कल्पयित्वा तदबच्छिन्नप्रतियोगिनां खा अयप्रतियोगिकत्वसम्बन्धेन नातिविश्ेषाणामेव वा अन्धतावच्छे्- कत्वखौकारेण दअभिचारवारयं सम्भवतोति वाचं । गोबधजन्यता- TSUNA साङ्कर्येण तादश्रणातिकल्यनाया असम्भवात्‌ | न च गोवधनन्यदुःखागां मध्ये यानि प्रायख्ित्तनाप्यानि तन्माचरङत्ति- atfatat यानि तश्वन्ाननाष्यानि तम्भाचरत्तिर्णातिरेक्ेति ग साङ्कययेभिति वाद्यं | तासां - गागात्वं तश्वज्चाना दिनाश्यतावच्छद्‌क- नातौनां वा नानात्वं cas विनिगमकस्य दुलंभतवात्‌ | १९० तच्वचिग्तामणौ विराधिगुणानां नाशकत्वनियमात्‌५। तत्त्नाशविशेषे तु तत्तहवेतुरिति चेत्‌, तहि त्हःखभ्वंसे तलत्कम्यशा- मपि तथात्वमसतु, तवापि amma तत्मतिबन्धक- ganda चाननुगतानामेव तन्नत्कम्मैनां जनकत्वम्‌ मुमुष्ुमुदिश्य विहितत्वं वानुगतमस्तौति चेत्‌ । न। चान-कम्बेणोानिरपेष्कारणताश्रवशात्‌ त्रीडहि-यवव- दिकख्य रव । निरपेक्षेकसाधनावर्धेऽपरसाधनावर ङध- ऽपरसाधनान्वयेा न विकल्यमन्तरेख सम्भवति आआक्षा- क्गाविरहादिति ram”) साहित्यवाधकं fata प्रत्यनेकस्य हेतुता यच शब्देन बोध्यते तच विकल्पेना- न्वये यथा ब्रौहि-यवयारिति श्युत्यत्तर्वा । वस्तुतस्तु“ हठभूमिसवासनमिथ्यान्नानेन्मूलनं विना न Fer (१) भाग्रकत्वद्श्रंनादिति we | (२) आाकाङ्काविरुहादिनियमादिति खर | (३) वेदबोधितवेकल्िक्षहेतुताख्यल्ते समुचितेभ्यो न पलसिद्धिः सम्ब- लितव्रोहि-यवाभ्यामेकया गाननुष्ानादिति टणर्णि-मणिवत च्रान- aa हेतुत्वे तत्यम्बलने मोच्ताभावप्रसङ्कः | नापि न्ञान-कम्णां समुचितानां मोक्देतुता सम्भवति, वत््वच्लानोपाये योगाभ्यासादो AMT मोचहेतुकाशोमरणादितसत्कम्भष्ठ ॒प्रटत्यनुप- पत्तेः ARAMA सम्बलनासम्भवाच दइ्खरसादाह, वस्ततस्विति | देरानुमानं | १९१ दत्युभयसिडम्‌, ताहशमिष्यात्नाननाथे चाग्बय-व्यतिरे- काभ्यां तच्वन्नानक्रारखमवधारितम्ता न तेन विना स इति तापि तच्चन्नानमावश्छकम्‌। यद्यपि मिश्या- saat विराधिगुणस्येव हेतुत्वम्‌, ania मिथ्या- न्ानप्रागभावासददटसिमिथ्यान्नानध्वं सस्य तदेकसाध्य- त्वम्‌ । “आत्मा WTA न स पुनरावतच्तते” इति yaaa प्रति तश्वन्नानस्य हेतुत्वावधारणाच्च “तमेव विदित्वाऽतिदत्युमेति are: पन्धा विद्यतेऽयनाय इति श्रुत्या तच्चन्नानं विना न are: किन्तु तस्मिन्सत्धे- वेति प्रतिपादनाच । अन्यथा aatel न शरौरादयः ae | कम्मेणां तच्चन्नानदारापि मुक्तिजनकत्व- सम्भवात्‌ प्रमाणवतेभोरवष्व न देाषाय। कम्मेणां तस्वन्नानविेष रव जनकत्वं अता A तचाननुगमे- दाषाय। वाराणसौमरणस्य तजत्चन्नानफलकत्वमाग- मादेवावगम्यते। तश्वन्नानाददलफलान्येव कर्माणि प्रायशचित्तादिव विनश्यन्ति खनन्यथासिद्धशब्दबलात्‌ | न च प्रायश्चित्तस्य दुरितेत्पत्तिनिमित्तकत्वं, पापनाश- फलश्रवणात्‌ | अत खव न ब्रह्महत्यादौनां प्रायशित्त- दुःखमेव फलम्‌, नरकफलश्रुतिविराधात्‌ प्रायश्चित्त- विधिवैय्यर्थ्याच्च, दुःखेकफलत्वेन तचाप्रडत्तेः। नापि १९२ avafanntaat कर्म्ान्तराधिकार श्व फलम्‌, महापातकातिरिक्रे- ऽमधिकाराभावात्‌ अन्यथा यक्किग्बित्पापवतेऽलकत- प्रायशित्तत्वेनानधिश्ारापक्नः। प्राणान्तिके तदभा- aw) श्रुयते हि । “fuga इदयम्रन्िष्िद्न्ते सवसंशयाः | aaa चास्य कर्म्माणि तस्मिनहष्े परात्मनि ०॥ स्मृतिन्च | “sarin: सवक्र्माणि भष्मसातकुरुतेऽजन', इति | “नाभुक्तं छोयते ae च प्रायथिक्तादिस्मृतितः सङ्काचस्याव्रश्यकत्वेन शब्दभाधितमाशकानाश्यकष्यै- परत्वं लाघवात्‌ न तु तत्षद्न्यकम्मपरत्वं शैरवात्‌ पाप-पुण्यक्षयहेत्रनां ब्रहतरत्वात्‌ । WA माशकात्वं शब्दभाध्यमित्युक्तम्‌ । अथ भस्मसात्पदस्य शा श्णिक- त्वेन यथा AE: परम्परया भस्म तथा न्ानात्कम्बी्य- ree: | तथाच “aga wae कम्मे ति स्मृतिरुतसगे- तेमेगेनैव यमाह, अनन्यथा सिद्वप्रायिन्तषविधिना सा बाध्यते, Waar” भेागदारापि सम्भवतौ- व्यवाये सम्भवति बाधकल्यना नेति चेत्‌ । म। कम्मे (र) छिद्यते कम्भवन्धनमिति wo | (२) wea माग्रकत्वश्चेति we | Fargas | Tez aera ज्ञानस्यानाशकत्वात्‌। न fe भांगस्तच्व- SAMUI, तथाऽश्वणात्‌ तेन विनापि waa र्व तदुपपत्तेश्च | AMAT AAAS तत्वन्नाना- नुपयेगात्‌ | aa “नाभुक्तमिति समतिविराषेन सौयन्तदत्यादि- श्ुतेरन्धथा वणेनम्‌ । तन्न । सूतेः प्त्यश्छवेदबाधित- त्वेन विर्द्वाथेकवेदाननुमापकत्वात्‌ | वामदेव-सैभ- रिप्रश्ठतौनां कायय्यूहश्रवणात्त लन्नानेन कायब्युह- मुत्पाद्य. arena कम्बेक्षय इति चेत्‌ । न । तपः- प्रभावादेव तच्न्नानानुत्यादेऽपि कायव्युहसम्भवात्‌ | भागजननाथेश्च कम्मेमिरवश्यं तन्तत्कायनिष्यादन- मिति न तच तश्चन्नानेपयेागः, ares कायानां तन्ननककम्भेखभावात्‌ ATMA” | a! MA ATT कम्मेनाशकं इत्युक्तम्‌ । रतेनागमथोः पर- स्परविराधात्‌ श्रनिशैये विमतिपदं कम्मे भागनाश्यं प्रायित्ताद्यनाश्चत्वे सति कम्बैत्वात्‌ भुक्त-भुज्यमान- कम्मेवदित्यनुमानान्निणेय इत्यपास्तम्‌। ATA प्राय- शित्ततुल्यत्वेनाप्रयाजकत्वात्‌ श्रुतिवाधितत्वाज्च शब्द्‌ बाधितनाश्कानाश्यत्वस्योापाधित्वाच्च अकछलतप्रभानेन (२) तव्ननकधम्भखभावात्‌ तपःप्रभावादेति ख ° | 25 १९8 त्चचिन्ताममो छतप्रधानेन चाङ्गापूवेख व्यभिचाराच्च तस्व प्रधान- - यागादिनाश्यत्वात्‌। न अ तस्यापि यागस्येव खगे- फलकत्वमिति सन्नाश्यत्वमेव आअधिङृताभिकारेऽपि स्वगेकामस्याधिकारात्‌ अन्यथा निष्फलेऽप्ररत्तेरितिं नाच्यम्‌ | स्वगेफलत्वेऽङ्गत्वविधात्‌ | प्रलिश्च we- बद्यागथितया। सदुक्तम्‌, “oat wearer वेधौति)। aq “तावहेवास्य fat यावन्न faara: अथ सम्य- तस्यते tain” इति श्रुतेः तावरेवास्योत्पश्नतस्व- mae fet विलम्बः यावनश्नोत्पलरकम्बेखाविभेाष्ः अथ aa कैवस्येनेत्य् भेगेम wafer इति TL न ख शेषे मानाभावः, सत्यपि विक्ाने कम्मा- स्याने Hea भेागस्थैव लाश्कत्वेमाघेपादिति चेत्‌ । न । awa सति तच्वन्नानदशयां न मशः किन्तु तदग्रिमश्ख इत्याथेत्वेनाप्युपपत्तेः । यु श्रछतप्रधानाङ्गापुवाभिप्रायमेतत्‌ “श्ानाभिः सवेकर्म्माणोत्यादि तेषां कायाणां नाशकान्तराभावाः- दिति। तश्च । प्रधाना्थितया ङ्पतानां तद्भाने तत्सा- मग्रपसिङ्खः तत्सश्वेऽपि सवैकम्भेपदस्य कम्धैान्तरपरिमा- WHA सङ्कोचे मानाभावात्‌ । यदपि भस्मसात्करखा- दिना फलाजनकत्वमुच्यते तच्नन्नाना्कृतमपि विहितं दैखरामुमानं। १९१ कम्म न फलायेति | तथाच श्रुतिः, तथ्यथा “पुष्कर- vara: fawn” इत्यादि । तदपि न । नहि भस्मसात्करण सयथानुत्प्तिरच्यते। न च लघछषणा, मुख्ये बाधकाभावादिति | उच्यते। कम्मण भागना- wast न्नानस्य कम्मेनाशकत्वम्‌ भागस्य तच्वन्नान- व्यापारत्वात्‌। न च मागमाबस्येव HAT साम- ्या्तत्वन्नानव्यभिचारः, कम्म प्रागभावासहटसिकम्म- ATT युगपत्कम्मभागे वाऽव्यभिचारात्‌। अत रवानु- मानेनागमबाधाप्रयाजकत्वेन च Ala माना- भावः । उत्पन्नतच्चन्नानस्यापवगविलम्बोपपादनार्थं उक्तरीत्या मागस्येवाक्षेपादिति, तदस्यापवगेस्य परम. पुरुषाथेस्य श्रुतिसिड़ं कारणमनुमानमिति विविक्तम्‌ ॥ इति ओ्रौमहामहापाध्याय-ख्रौगङ्गेशविर चिते तत्व- चिन्तामण अनुमानाख्य-दितौयखण्डे Sagara | समाप्तश्च दितीयमनुमानखण्डं ॥ (१) ओगङ्कश्वरविरचित दति कचिड्ित-एसकपाठेग तच्वचिन्तामणि- प्रेता गङ््रेतिनाञ्नेव गङ्गरेतिनामसमामा्च॑कगङश्रे तिनान्नापि परसिड सासोदि ङ सम्भावयामोति | ५५ 4