~ > 7” : wy t-te Pm ce ॥ अ ` १६ 3 न न ay ह “क ४८, ta Ce “a ; स+ (8 . ८ = ४. 4 $ an 2 -47.4 `
BIBLIOTHEGA INDICA:
A
(COLLECTION OF PRIENTAL Works
PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New 87118, No. 844.
ey
or 9, । = A > . ~ र गदिल कोन अमय ee a 2 । A ¢ aS ay ee: a . wale = कि > = = 4 ~ = क sz irk. - बः ~, ~ 4" = yp = a. el ¢ > a ha 4 4 4
छ (अथ,
( „> LF oly व्ययि 1 1 काय * i J ar + oe क | te 4 v= च
0 । ॐ बै a * ¢ ae + # # ` ॥ । >
Cie ae eee as = bk 4 4 nbn
Ee क Oi अ
= 9 Pad
क *
:
+ ‘ i ५ i ~~
PANE BABE प ॥ + । My \ = =e aN ^ ^ —! i । e's. —s . 3 ४ - भक कै = | ४* १ "ets (> | 6१६ । | . ४ ङ. { | द्र | |||| ॐ wh ६ 4 = . ~ ~ fee “> ई, | + | १ 4 «re रै ~} 0 tt UP ~+ ५६५. हकः च . 1
तत्तचिन्तामणिः | |
।
इ 1 = 7
— 7 - ss = न --- ~=. =
24
TATTVA-CHINTAMANI.
EDITED BY PANDIT KAMAKHYA-NATH TARKA-VAGISA
VOLUME IV. FASCICULUS I
ieee CALCUTTA
क PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,
क. ` AND PUBLISHED BY THE
ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET. — ‡
1894.
} Digitized by Google ४ : 3
LIST OF BOOKS FOR SALE
AT THE LIBRARY OF THE
prsiat SOCIETY oF BENGAL,
No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND OBTAINABLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. KEGAN PAUL, TRENCH, TRUBNER & CO., LD. Paternoster House, Caarine Cross Roap, Lonpon, W. C., ano Mr. 0770 Harrassow!Tz, BooxsELLer, Leipzic, GERMANY.
PRIN LO LN INL OI ION IF
Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some of the Fasciculi being out of stock. -
BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series
Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ae Rs. 8 *Agni Purana, (Text) Fasc. 2-14 @ /6/ each =... 14 Aitareya Aranyaka of the Rig Veda, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each 14 Anu Bhashyam, (Text) Fasc. 1-2 =. 12 Aphorisms of Sandilya, (English) Fasc. 1 6 Ashtasahasrika Prajyapéramita, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ each 4 Agvavaidyaka, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/each = |. 14 Avadana Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fase. 1-4; Vol. II. Fasc 1-2@1 र | *Bhamati, (Text) Fasc. 2-8 @ /6/ each au ij Brahma Sutra, (English) 6886. 1 =... ane a 12 Brihaddevata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each - is 8
Brihadharma Purana, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each
Brihataranyaka Upanishad (English) Fasc. 2-3 @ /6/ each
Chaitandya-Chandrodaya Nataka, (Text) Fasc. 2-3 @ /6/ each
*Chaturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-25; III. Part I, Fasc 1-18. Part II, Fasc. 1-9 @ /6/ each
*Chhindogya Upanishad, (English) Fasc.2 ==... "ea oe
*Hindu Astronomy, (English) Fasc. 2-3 @ /6/ each sa +,
Kala Médhaba, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each a
Katantra, (Text) Fasc. 1-6 @ /12/ each
Katha Sarit Sagara, (English) Fase. 1-14 @ /12/ each
Kirma Purana, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each...
*Lalita-Vistara, (Text) Fasc. 3-6 @ /6/ each ...
Ditto (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each `
Madana Périjata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each...
Manutiké Sangraha, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each
*Markandeya Purina, (Text) Fasc. 4-7 @ /6/ each
Markandeya Purana, (English) Fasc. 1-3 @ /12 .each
*Miméu:sa Darsana, (Text) Fasc. 83-19 @ /6/ each
Narada Smriti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/
Nyayavartika, (Text) Fasc. 1-2...
*Nirukta, (Text) Vol. I, Fasc. 4-6; Vol. II, Fase. 1-6; Vol. III Fasc. 1-6; Vol. IV, Fasc. 1-8 @ /6/ each =...
*Nitiséra, or The Elements of Polity, By Kamandaki; (Sans.) Fasc. 2-5
/6/ each be
Nyayabindutika, (Text)
Nyaya Ol ae ali Prakarana (Text) Vol. I, Fasc. 1-6; Vol. II, Fasc 1-2 eac
4 Parvan, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each oa
(कण (क्यं
¢ ४० @> +> 0 ६० ७० +~ 0 @ ॐ 0 ० © => ॐ
=. । Ne wWohe OOO COOm KHON ~> moO © > (= fund bo
08 Sm ODD bet p= > | ऋ
प =
४ or +~ >
BIBLIOTHECA INDICA: COLLECTION OF ORIENTAL WORKS
THE ASTATIC SOCIETY OF BENGAL.
New Series.—No. 844. THE TATTVA-CHINTAMANI BY
GANGESA UPADHYAYA.
PART III. UPAMANA KHANDA WITH THE COMMENTARY OF
KRISNAKANTA VIDYAVAGICA
EDITED BY PANDIT KAMAKHYA NATHA TARKA.-VAGISA,
Professor, Sanskrit College, Calcutta.
CALCUTTA: PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1897.
१९.
तत््वचिन्तामरी
उपमानखशड़ं |
ख्रौमद्गङ्गशोपाध्यायविरचितं।
श्रोकृष्कान्तविद्यावागौोशविरचितदौपन्याख्यटौकासहितं |
ie >. .<.——_-—
श्रासियाटोक-सोसादटो-समाजानुमत्या संस्रतविद्यालयाध्यापक-
श्रौकामाख्यानाथ-तकवागौगेन परिशोधितं |
कलिकाताराजघान्यां वापतिस्त भिशनयन्त्े भुद्धितं |
WHEE १८१६ | To १८९8 |
Digitized by G O Og le
ॐ गणेशाय नमः |
तत्वचिन्तामगो |
॥ 0 9 " "+ * ^ गणे
उपमानाख्यदलौय खण्डं । अथोपमानं निरूप्यते) तच सादश्यप्रमाकरण-
उपमानाख्यठतौय खण्डदौ पन । श्रौ ङृष्णचर णाम्भोजदन्दं खान्ते निधापयन् | तनोति ओडृष्णकान्तस्ततौयमणिदौ पनों ॥
दतौयचिन्तामणदपनो खयं
fren विद्द्गणसंशयात्मकं ।
तमिखमेषा निविड «fear
यथा दिनेशो वहिरन्धकार(९) ॥
-------
(९) मथुरानाधप्रणौताया उपमानखग्डव्याख्याया दुलेभत्वात् व्याख्यासद- कारः विना चिन्तामणिग्रस्धस्य SARS जगदौशसव्वेखश्यन्दशक्ति-
प्रकाशिकाव्याख्याक्तक्ष्णकान्तमदु्येपणोतव्याख्यया afeaquar- नाख्यद्टतौयखण्डं पकाशितभिति |
(२) um ढतौयचिन्तामणिदौ पनौ “fee सतौ विददरणसं शयात्मकं निविडं गाए तमिखं अन्धकारं बददिरुन्धकारं दिनेश इव fred विनाश्चयतु इति समुदिताथेः।
1
र् तत््वचिन्तामणौ
दतोयचिन्तामणिमिथरौ पुनः सुद् लेभातरेति परिश्रमो मम । श्रत्यन्तयननेमिंलितापि सत्पथ- प्रकाशिनौ नेति मतिनिंयोजिका ॥ ओ छृष्णकान्तव चनं तच्वन्ञानफलप्रदं | | विदाय माथुरोचिन्ता क्रियते शएरिभिः कथं ॥ लच्तषण-खरूप-प्रामाण्छादिप्रकारेणानुमानं निरूपय भिवय षाथेसुपमाननिरूपणं प्रतिजानौते, “श्रयति श्रनुमाननिरूपणानन्तर- मित्यथेः। यद्यपि ग्न्धलाघवाथेमनुमाननिरूपणप्रागेवानुमानोपमा- नयोरवसर सङ्गतिः प्रद शिता. दति पुनस्तत्मरद भेनमतुचितं२ तथापि उपमाननिरूपणेऽनुमाननिरूपणण नन्तर्ययानमिधाने उपमानस्यानुमा- WAST समस्तचिन्तामणियन्थाध्ययनापौनफलार्चिनो- ऽधौतप्रत्यच्ादिपरि च्छेद इयस्य उपमानाकाङ्खायां fast: स्यात् fafra शएश्रुषापि न स्यादिति तदभिधानं । न च केवलात् उप- मानं निरूप्यते" इति प्रतिज्ञावाक्यादेव प्रतिन्ञान्तरावगमात् ्रथ॑त- एवानुमानपरिच्छेदसमाभिन्ञाने उपमानस्यानुमानान्तमंतलाभाव- निश्चयात् कुतस्तत्संश्य इति वाच्यं। तथापि प्रतिन्ञेयं अ्रलुमान- विशेषनिरूपणएविषयिणौ न वा दति संशयेन तादृश्संश्रयोत्पादे
(९) तथाच अनुमानापेच्तया प्राथमिकनजिन्ञासाविषयत्वपयोजकबड्- वादिसम्मतत्वकथनेन विरोधौभूतानुमनजिक्ञासाया विषयसिद्या frat स्यासुपमानं निरूपगौयमिति खचनात् अवसरसङ्गतिः प्रदिंतेति भावः। |
(२) अथेत्यादिग्रग्येन एनः सङ्गतिप्रदश्ंनमनुचितमित्य्थः |
२) चः
उपमानाख्वटतोयखखम् । ।
बाधकाभावात् । aan तु अरमुमागपरिष्छेदवमात्नि- ज्ञानात् उपमानेऽलुमानानन्तगेतलनिखयेन तादु शसंश्थानुत्पक्तेः | एवं शश्रयश्ब्दस्य मङ्गखवाचितया caw ayearenweerfa- धानस्य गन्धकन्नृणणं रोतिसिद्ूतथापि तदभिधानं ।
मिश्रास्ठ “श्रथश्ब्देनेवाजावसरसङ्गतिः प्रदर्मिता | aaa तादूशपाटस्ह काल्पनिकः । ग च खरूपसत्थाः सङ्गतेरपेखितत्बेऽपि त्मदशनमफलं दूति वाच्यं | अ्रनुमानयन्ध एव सङ्गतिप्रदश्रेन-प्रति- न्नाफलयो दं ग्रिंतत्वात् श्रनापि तयोरेव तत्फणल्यात् दति वदन्ति ।
अपरे तु उपमानं निरूप्यते" दत्येवाज्र पाठः | “samy कारपनिकः किं तदथेविवेचमया TATE: | एतच्मतदयमेव म साधु सकशताग्विकसिद्धपाटानामपखापापन्तेः।
अन्ये MME TMT: परन् AS मङ्गलवाचिताथाः “श्रथ स्याकाङ्गले wa” इत्यादि कोषसिद्धतथा ग्रन्धादौ ayear- चकश्ब्दप्रयो गस्य गन्धकारोयरौ तिखिद्धतयथेव तदमिधानमिव्याहः | तदप्यसत् श्रागन्तर्य्यानभिधाने दन्तदोषच्येव जागर्कलतवात् |
खटा aware ranean fare वन्तेमागरूतिसाध्यनिरू- पणविषय उपमानमिति प्रतिश्चायेः । उपमानपदस्य भावकरण- arr उपमिति-तत्करणोभयपरतया उभयोरेव प्रतिन्ञातलेन श्रे उपमितिनिरूपणस्य .नाथान्तरलमित्यवधेयं । सादृश्छस्याति- रिक्रपदाथेतावादिनां मौमांसकानां मतसुपन्यश्यति, (तनेव्यादिना 'दूत्यतिरिक्र सादु श्चमित्यन्तेन(९। aw उपमाननिखूपणे, THAT
. (श). इत्यधिकं सादृश्यमिग्यन्तेनेति खचिदितपुस्तकपाठटः, रुतादृशपाठेन कस्यचिग्मुलपुस्तकस्य तादृशः पाठोऽनुमोयते |
9 ofan
चटकलं विषयत - वा, तथाचोपमागनिरूपशख घटकं विषयो. वाः aqua तत् सादृश्छप्रमाकरणखरूपमिति धोजना । “ATER व्याडि किस्ित्पदशवधताधच्छेदकलवावगाडिनौ चा वादृष्यावख्छिश- विश्ेव्यक-यंक्कि्चित्यदच्ष्धलप्रकारिक्य प्रमा acuta, तेषां मते गो शद शो गबयपरवाश्य इर्थाकारिकैवोपमितिः, भ तु neat गवथपदवाश्य इश्याकारिका, साद्श्छष्यातिरिक्रतथा गवव लजत्थपेशया श्रम रतेन तस्येव गवयपदप्रृन्तिनिमिन्ततया उप- मितौ -पारतन्त्वेण aa शषयतावण्छेदकलभानेन तस्मास्तदव- गाहिलं तावुंशप्रमाकरशश्योपमानरूपप्रमाणलाभिधानेनेव ताद्श्र- प्रमाया छपमिनितरमर्थत एवावगम्बते | प्रमालम्तु प्रणते ज्ञागलमेव नतु तदति तप्मकारकलवूपं तजि्ेशे प्रयोजनाभावात् । म च परमावामिधानमसङ्गतं ज्ञानलाभिभागस्येव सम्यक्लात् इति asi सजे प्रमांणपदश्रवणात् Tareas विविश्यते" इतनेन प्रमाक- frerue प्रतिन्नातलाच प्रमाकरणच्येव प्रमाणरलात् प्रमालाभि- धानात् । ननु MAEM TA WE गवदपद ग्रक्यतावनष्छेदकमिति खतिकरणेऽलुमषेऽतिग्धाभरिवारण्टाय प्रमालनिवेश्रनमावभ्यकं खते- सैरोतथाडहिलेन तेषां मतेऽ्रमालादिति चेत्, भ । तयापि arg- शामुमितिकरण्ेऽतिन्यापदुर्वारलात् तः शवधलप्रकारता निरूपित- RST TS HATA SS CAR SAT निरू पितश्रकयता वच्छेदकत्
कारताया निवेश्ठतथा sfaenfafacer श्रलुमितौ ocean भानाखोकारात्। न च तथापि तादृश्प्रत्यरादिकरण्टेतिव्या्नि- रिति ave) ताद्ग्रविषयताभिवतधर्ावच्छिमकाय्यैतानिरूपित-
1
उपमानाश्यलतौवखद्छम् | ५
कारणताया सखणएधरकल्वात् प्र्यख्लादेस्ता दृ श्रविषयतानिथतला- भावात् । वतादृश्प्रमाकरणश्च साद्ष्पविशिष्टपिष्छप्रलयचमिति सास्मदायिकाः |
TYNE CEUTA करकं Tear सादष्ठंपरमाजन्यल - छामः, "उपमानं उपमितिः, nae’ श्ानलमेव, wtf वा, तथाच सादृश्यप्रकारकलशौ किकप्र्यजन्यन्ञानसुपमितिरिति पथ्येवसितायेः । ग चेवसुपमानप्रमाणा निरूपणे अर्थान्तरं rat वा इति वाश्यं। सादृश्प्रमाकरणतानिरूपकलश्य उपमितौ ज्ञानकाले हुव्छविन्तिबेद्तथा उपमितिनिरूपितकरणताया श्रपि तादश प्रमायां यहात् त्येव तलकणत्वमित्धर्यतो लाभात्, तथाच तादृश प्रत्यचकरणतानिरूपकश्ागकरणश्ानलवं उपमानप्रमाणलच्णं पय्यै- वसित, ताद शप्रत्धश्करणतानिरूपकश्ञानलमेवोपमितिखलखणं, तादू- WMATA उपमानशचणस्य उपमित्यनुव्यवसाये उपमिति- शशस्य श्रतिब्याक्निवारणाय कारणताश्चुपेच्छ करणता निबेश्ः, करणता निरूपकत्वश्च Toman शति तादृश rasa ay ॒विगेग्यदलमिषेशे प्रयोजनाभावात् aaa won frau, Tea ताद्शज्ञानजनकव्यापारजनकल्य अतो भ विगरषणश्चानादावृपमानशकूणातिव्यात्निः इति aie |
वद्छतस्ठ agar क्रियते येन इति eee तादृश्रप्रमा- प्रथोजकमित्यथेः, प्रमितसादृष्यनिरूपकमिति पय्यवसितं, तश्च गव- यादिजिष्ठं age निरूपकं गवादि श्रतएव गवयस्यो पमानं गौः गोरूपमेथो गवय दति व्यवद्धिधते लोकेः, तथाहि गवयपदोन्तर-
६ त्वचिन्तामण्मे
ष्या विगेयत्वमयेः, उपपूव्वैकमाधातोख साद्ष्छप्रकारकप्रमाऽ्ैः, तथाच गवयविशेव्यकसादृश्छग्रकारकप्रमानिरूपको गौरिति तदर्थः, गोरपमेयो गवय tae तु गोरिति षषव्थानिखूपितलं तथाच गोनिरूपितंसादृश्यप्रकारकप्रमा विषयो गवय Tare: । श्रश्वस्योपमानं गौः गोरूपमेयोऽश्च इति व्यवहारवारणाय धावं प्रमालान्तर्भावः, अतएव खलच्णेऽपि तन्निबेशितं, श्रन्यथा तादशव्यवहारापन्तिः | उष- मितिख्ड सादृश्छप्रमेव, agua तष्च्चणएमिति तु परमा्थैः ।
अपरे तु गवादिज्ञानमेव उपमानं Tew सादृ ष्छप्रकारक- ्रमाकरणत्वं । न च गवादिज्ञाने सादृश्यप्रमाकरणलं बाधितमिति वाच्यं । weet सादृष्यश्चानस्य विगेषणश्चानविधया हेत्त्वात् aa च गोज्ञानसश्य Yaar freon निष्पकन्नानस्व हेतुताया भरात्छर्गिंकल्वादिति यथाश्रुतमेव सम्यक् cars: । aT तच तत्कर णएताया ्रसिद्धलात्, यदि तन्ननकजनकत्मेव तत्कर शत्वं तयापि गवयस्योपमानं गौ रित्ादिवयवद्ारानुपपन्तिः arvana या धालर्थेतेन गवादौ तदग्वयवाधात् खजनकन्ञानजनकन्ञानविष- यतासम्बन्धेन तज तदन्वये तादृग्रसम्नन्धस्य उत्यनियामकतया wit न गवयस्यो पमानं Cay शाब्दबोधानुपपत्तेः सादृश्वप्रकारकनश्चान- TAMAS TINA Wasa तु गोरूपमेयो गवय caret MAGIA AT न्ानजन्यन्नामजन्यसाद्शखप्रमाया WA Va श्चानजन्यन्नानजन्यलस्य ws a लच्षणासखौकारापन्तेः नानायुत्यत्तिखो कार प्रसङ्गात् तादृ श्रसम्नन्धेन Te तु AsTWA- भिव्यादारखले तदसम्भवात् | वयन्तु गो विशेव्यकगवयसादृश्वप्रका-
उपमानाख्थटतौयखद्छम् | ७ `
मुपमानमिति केचित् area पदार्थान्तरम्, तवाहि । साहश्यव्यवहाराद्बाधिताद् सि साहश्यं,
रकप्रमाकरणमित्ययेः, तख गवयविगेव्यकगो सादृश्यज्ञानं प्रत्यरादि- पं अरतिदे ्वाक्यायेखूतिरूपव्यापारदारा aera गो विशेग्यक- मवयसादृश्यन्ञानसुपमितिरितव्ययाक्षभ्यते इति वदामः |
मनु सादृश्धस्यानलुगतस्याभावात् एकविधखादृष्यनिवेगरे wit- पमानेऽग्या्निः साग्मदायिकमते सादृश्यस्य खरूपतोऽभानात् गव- यलसुपेच्छ तजर ॒शक्यताव च्छेदकल्वकश्पने गौरवञ्च इत्यत आह, erpeagta, “पदार्थान्तर अतिरिक्रपदा्थः, तथाच सोऽतुगतः सखशूपतो भातोऽपि दति नानुपपत्तिरिति भावः। भनु aenfa- रिक्रपदार्यत्े किं मानमित्याकाङ्खायां तस्य तथाल युक्तिमाह, तयार ति, तथाहि" सादृश्यस्यातिरिक्रपदटाथेतां site इत्ययः, तादौ सादृश्यमेव प्रमाणयति, खादृश्व्यवदहारादिति, धम सिद्धौ wiftaeran उन्त्ततासन्पादकल्वादिति भावः। बाधि- तव्यवहारच्याप्रमाएलेन वस्बसाधकलादाद, श्रवाधितादिति। श्रया- बाधितलं न भमसामान्यमिश्श्चानजनकलत्वं ana अ्माभसिद्धः | नापि प्रमाजनकलं, भरमख्यापि किञ्चिद ओ प्रमालसम्भवात् । नापि शक्माजविषयकश्चानजनकल्व, माजारथाग्रसिद्धेः। अत॒ एवासदिषय- कान्यश्चानजनकलमिल्यपि न, श्रसतोऽप्सिद्धेरिति चेत्, सननिरूपितं ¦
(९) सदृश्र्वहारादवाधितादस्तोति we |
] | awfantaat
aw म प्रतिपदाथेमेकं ate स्व॑स शत्वापत्तेः सुसहश्- मन्दसहशब्धवदार स्य ACHAAIINY । न च व्यज्ज- कमूयःसामान्याख्यत्व-भूयल््वाभ्यां Asti वाच्यं ।
यावत्छविषयिताकलं सखविषयितालव्यापकसन्निरूपितलकल्मिति धावत्, दति घाश्मदाथिकाः va, बाधितव्यवहारस्वापि तयालात् | वस्ठतस्त॒धर-ध्भिसाकाङ्खषे शिष्चागवगादिन्नानसामान्यमिननन्नान- जनकलं तत् । श्रवाधितलमनिवाय्धैल्मित्यपि कचित् । साद्ृश्ठत्व- श्यानुगतल्वादेव तस्धातुगतलवं न लेकलादित्याद, "तच्चेति शादृ््चे- ai) भनु aaa का चतिरित्याकाङ्गया मार, “सर््सये्यादि, तथाच गवयनिष्ठगोसादृश्ठस्य खर निष्टाश्सादृश्यामिश्नतया गवयो- ऽश्वसदश्र-दति व्यवदहदारापन्तिरिति भावः।
aq सादृश्यस्य एकत्वेऽपि श्रश्वनिरूपितलविश्िष्टसादृश्याधि- करणएताया गवये बाधान्ञ तया व्यवहारः Weare गवयदठस्ति दूति व्यवहारस्य इष्टला दित्यतो दोषान्तरमाह, ‘gaynfa, 'तदेकले' खादृश्छसखेकले, “श्रतुपपत्तेरिति, तद्गत्धयोधक्वति यत्छादृष्प तत् GUTS तद्ताख्पधेवति TEER तक्म्न्दसादृश्छं यथया stags गवयः अरश्वषद्शः पोतगौ रित्यादौ aaa तन्लोपपद्यते विरश्द्धथोः श्रोभनल-मन्दत्वयोरेकजासम्भवात् इति भावः । we, न चेति सादृश्यज्ञानजनकन्ञान विषयाणां सादृ्तनियतानां वा भयां साधा- रणधर््राणां अश्पत-बडवश्नानाभ्यामित्यथैः, ^तङ्कोरिति सुसदु श्रतव- मन्दषदृश्लधौयेत इति Bq तद्धक्डार Ta, तथाच तयोः
उपमागाख्यटतौयखखम् | श
qe WMATA ङास-दद्योरदशमात् व्यश्ञकाभिमतारेव व्यवहारसिद्धौ भतिरिक्रासिङ्धेख । नापि संयोगवत् व्यासज्दतत्यनेकम्, गेत्वोपलध्ित- साहश्याश्रयत्वात् गवयवत् गारपि सुसहशत्वप्रसक्रात् गारसन्निकर्षे संयागवदप्रत्यक्षत्वप्रसङ्जगग ञ्च | प्रत्यक्षत्वे वा
काशिकाव्याणटन्ितया एकस्मिन् समावेग्रसम्भवादिति भावः | wet निरस्यति, ‘asfuftenfe, "वटादौ" चटा दि मिष्ठसादश्् xen, घटादिरादिरा्रयो ययेति व्युत्पन्तः, ङृाषष्द्योः श्च- कानामण्यल-ब्रहलथोः, “अद गेनात्" GAT WYATT] TITS यज argued नास्ति तच तादृश्व्यवहारो न श्छादिति भावः। मतु यज nema नासि aw तादृशव्यवहार एव नेत्यतो टोषाग्तरमारद, व्य्जकामिमतारेवेति, तद्रतग्दयःसाधारणधर्रा- रेवेत्थर्थः, व्यवहारसिद्धो” सादृश्यव्यवदारोपपन्लौ, “अतिरिकरासिद्धेः, तच्यातिरिकपदा्ता सिद्धेः, व्यवहारण्येव तत्कल्यकलत्वादिति भावः ।
पुनः wea, "नापो तिःव्या सच्यटन्ति' उभयदन्तौत्थयैः, शश्रनेक- भिति, vad उक्रदोषतादवस्छादिति भावः। गोलविशिष्टसादृश्यश्य गवये बाधात् 'गोत्वो पशचितेति फलितं, “सुखदृशलप्रषङ्गादिति तथाच गोसदणो गोरिति व्यवहारप्रघक्गा दित्य्थः। नतु खनिरूपि- तल विशिष्टषयोगस्येव खनिरूपितत्वविगिष्टसादृ श्यस्य ससिन् बाधा
तथा व्यवहार इद्यत श्राह, 'गोरसन्निकषे दति, श्रपरत्यचलप्रसङ्गात् 2
१९० ` तत्वचिन्ताममौ | गवयनिरूपितसादश्यस्येकविसिवेश्यत्वेन गानिषठतया
तदिषयकलौ किकप्रत्यच्ाभावप्रसङ्गात्, निरूप्यषाचात्कारस्य fae- ` पकसाचात्काराधौोनलादिति भावः। मसु सादृश्यस्य सामान्यादि- गतलेनाखमवेतत्वात् शौ किकसन्िकषांभावेन न॒ लौ किकम्रत्यच्- विषयत्वं किग्वशौ किकप्रत्यचविषयलमेवातोगोक्रटोष इत्यत आह, ‘qaea वेति, wet किकप्रत्यच्चमाजनिरूपितविषयले वेत्यर्थः । एक- वित्तिवेधलेम' तज्छरानरूपेको पनयस न्िकरषवेश्लेन, “चाचवलप्रसङ्ग- दति उपनौतचाचषविषयत्प्रसङ्ग इत्यथः, उपनोतमरत्यक्वे fare विगरेषणभावस्य कामचथारादिति भावः। इति साग्रदायिकाः।
agag मनु निरूप्यसाचात्कारे निरूपकसाचात्कारस्य हेतुत्वे मानाभावः गगनसंयुक्तो चट इत्यादि सयोगसाच्वात्कारे व्यभिचारात् परमत खम्बन्धसाचचात्कारे सम्बन्धिमोरेकतरसाच्लात्कारस्वापि खम्ब- स्थिसाखात्कारत्मेन हेतुत्वं घटसंयोगि गगममिति साक्तात्कारस्च सज्िकर्षाभावादेव वारणसम्भवा दित्यत आह, भ्रत्यचले af गोर- ज्िकषंदश्ायमपि गोसादृश्यस्य शो किकप्रत्यल्विषयते वा दत्यथः, @iad इति शेषः, एक विन्तिवेद्यलेम' एकसामयो ग्राद्यलेन गो-गव- यसन्निकषेद शायां यादृ श्रसामथोतो गवये गोसादृश्ग्रडः गवि गवय- सादृश्ययाडिका तादूश्रसामय्येव इति नियमतो दिविधविषयक- चाचुषप्सङ्ग इत्यथः । शश्रयवा एक वित्तिवेद्यलेन' एकञ्चानविषयतेन, नियमत इत्यादिः, श्रभेदे ठतोया, तथाच तादूशविषयलामिन्न- चाचुषविषयवप्रसङ्ग इत्ययः, सामग्या श्रविगेषादिति भावः। इति
BUA VISA ASS | १९
चाश्षषत्वप्रसङ्गः, किन्तु प्रत्याश्रयं भिम् । न चैके कस्य व्यमभिचारादनुगतरूपाभावाश्चानुगतप्रत्ययः साह- श्यपदब्युत्यत्तिश्च न स्यादिति वाच्यं । चअनुगताकारवि-
तु खार, ददमापातत उभयसादृष्यभासकसामयोषद्भावे एकजन्चान- विषयलमिष्टमेव, न हि बाधाभावादिघटितसामग्योरे क्यं सम्भवति, sant सिद्धा न्तिमतेऽप्यनिस्तारात् । saul एतत्कण्पेऽनिभेर सच- नायेव वाशब्द उक्र aed | तदा किमित्याकाङ्कायामाईइ, ्रत्या- अयमिति, ‘frafafa, तथाच न पूर््वीक्रदोषाणामवकाश्र दति ara) “न चेति वाच्यमिति परेणान्वयः, “एकेकस्य' गवय-महिषा- दिनिष्टस्छ wages, व्यभिचारात्" श्रय गोखदूग्र इति प्रतोति- विषयनिष्ठभेदम्रतियो गितावच्छेदकलात् | TE सादृश्ठानां प्रत्या ्रयमिन्नतऽपि सादृश्यटत्यनुगतधर््रादेवासुगतप्रल्ययः WAAAY खादित्यत श्रा, “श्रतुगतरूपाभावाच्ेति, अरहुगतप्रत्ययाभावे कटाचि- दिष्टापन्तिसम्भवात् पदव्यत्पन्तिपय्यन्तातुधावनं गोसादृश्यानाममनुगमे सदु शपदजन्यबोध विषयतावच्छेद कलावच्छिक्शङ्धेत विषयतारूपा पद- शक्तिने स्यादित्यर्थः, यथाश्ुतन्तु न सङ्गच्छते MERA वाक्यलेन पदलाभावात् | VIERA तद्टत्तिधम्भंणाश्चाननुगजे श्रानग्यभयेन सादृश्यपदस्य सादृष्यविशिष्टे शक्रिकल्पनाऽसम्भवात् पदा शक्यत्वेन सादृश्वमलोकं स्यात् कथञ्चिन्तदादिपद शक्यतेऽपि सदृश्रपदाबोष्य- amare दुव्वांरलमिति भावः । wet निरस्छतिः “अरनुगताकारेति, पञ्चम्यन्तजयं तयोरुपयन्तेरित्यजाण्वितं, ATA TTA aA
९ तच्वचिन्तामणौ |
जसिवेयसादश्यत्वसामान्धात् सतप्तपदार्थातिरिक्रत्वादा जातिवदन्त्यविगेषवच्च Vaan तयेारूपपन्तेः |
बेद्यवकथनेन aera प्रमाणं प्रदर्भितं तथाच सादृष्छतमनुगतं अरनुगतप्रतौ तिविषथलात् घटलत्ववत् विषयालुगमं विना प्रतोत्य- जुममासम्भवात् दइत्यलुकूणतकंसदितमनुमानमेव aw प्रमाणमिति भावः | "सामान्यात्" सामान्यधर््त् । ननु किं नाम agua न जातिरखमवेतलात् समवेतव्ेऽपि खरूपतोऽप्रकारलात्, मायखण्डो- पाधिस्तत एव, किन्त खरूपसम्बन्धविशेव इति तस्यापि नानालं eat उक्रालुमानस्छ बाधदूषणग्स्तला दित्यत आह, “सप्तेति, तथाच सप्तपदाथंमिशनतलमेव सादृश्छलं ताङ्श्मेदस्येकलेम सकणसादृष्यटन्ति- ` लवेन चानुगतलात् इति भावः । नु सप्तपदाथंमिश्नवमेव तजासिद्धं प्रमाणाभावात् अत आह, ातिवदिति जातौ यया खलच्णात् सात्मकव्यावन्तकधम्मात् AIIM, एवमयेऽपि, जाति- ` लख्य खरूपखम्बन्धङूपतया जा तिरूपत्वेऽपि यत्त -तत््ववत् यथानुगतल्व तथा इति पय्यैवसितं, तथाच नानालेऽयसुगतलं भवतापि सोकाय्यै- मिति शाडृष्यवस्य खरूपसम्बन्धरूपलेऽलुगतलं दुरपवादमेबेति भावः | मनु जातिलं ष्वंषाप्रतिधो गिवे सत्धनेकटतित, wae खप्रति- यो गिटन्तिल-खषामानाधिकरण्ोभयसम्बन्धेन भेद विशिष्टं तच्चासु- गतमेव थलल-तल्योरतुगतलन्ु प्रमाणा सिद्धमित्यत आर, “अन्धवि- Deas पदाथेनिरूपणे dow: waved: तजेबेत्य्ः, अतएव
(९) खस्माक्ञहलणत्वादिति we |
उपमानाख्यडतोयखद्छम् | VR
“न् रूपं खूपवश्वेन क्रियावस्नात् न कष तत् । न शेषः खमवायिलात्, तमोऽन्बदरव्यमिग्यते” | इत्य शेषः अभावः द्यपायकारेख STATA । तथाचाभावत्मनुयो गिता विशेषः तस्य सखरूपसम्नन्धरूपलेनाभावदूय- तया श्रनतुगतलेऽपि यथानुगतप्रत्ययादिषन्पादकं `तथाजापौति भावः । अभावलस्याखण्डोपाचित्वे भावभिननतखररूपत्वऽप्या द, "विशे- षेति। न चासमासलशिखनपरित्यागे वौजाभाव इति वाच्यं । खतन्ते- eu नियन्त मशक्यलात् एतेनाभाव विगशेषवच्वेत्यनुक्का शअ्रश्य विगरषव- चेति कथमुकं इत्यमुयोगोऽपि निरस्तः । परमाणनां saat विग्रेष-एव तद्यावन्तकम्त ॒खमेवानवस्थाभयात् fairway खरूप- सम्बन्धरूपत्वेन वि शषरूपत्वात् दइत्यननुगतस्यापि श्रनुगतप्रह्ययादि- सम्पादकत्वं भवतापि सखौकाय्येमिति भावः |
wraaifaarg ्रवयवानामन्तः परमाणः तन्निष्टोऽन्धः, तथाच परमाणनिष्टविगरेषवचेत्यथेः, अतएव खमासलिखनमपि सङ्गच्छते | न. च परमाणनिष्टलवाभिधानमनथेकं, विशेषपदस्य व्यावन्लेकपरलात् स च फलतो विश्रेष एव aw तद्मिधानेम fae मरामाणिकल- प्रतिपादनात्, तथाहि परमाणुनां परस्परभेद सिद्यधेमवष्देको- MAAR खौ करणौयः TAT सकणलपरमाएनामेक्धापत्तेः तथाच तेषां व्यावर्तनान्यथानुपपन्तिरेव तच प्रमाणमिति भादः। न च नित्धद्रव्यमिष्ठेति किं मोक्रमिति वाच्यं । गगनादौ शब्दादेर्व्यावन्तै कत्वसम्भवेन ay विगरेषानभ्यपगमेऽपि चत्यभावादितिं भावः | wa: पृष्वेवदित्धाञ्जः
मतु सादृश्यस्यातिरिक्ले fa मानं vem तन्तत्वदार्च॑-
१४ तच्वचिन्तामणौ |
तच्च न द्रव्यं गुणः कम्मे वा गुण-कम्मेहत्तित्वात्। न च WENIAAA SA” तब व्यवहारः, भाश्रयवेसादश्ये- ऽपि तच aaa: | अत रव नाश्रयसाहश्यासंसर्गा-
कूटं Faun इव्यादिषमुदायभिन्नवं wee साधयितुकामोऽये भत्येकपदायभेदान् साधयितुसुपक्रमते, ‘adfa, तच्च" सादृश्य्च दत्रथः, 'गृण-कमटृन्तिलात् इति वैकश्पिको हेतुः, तथाच away लवात् कम्मेटतन्तिलाश्न cert) न च शआ्रधेयलादिसम्बन्धस्य टत्य- नियमेकलेऽपि कालिकसम्बन्धेन द्र्यादेगीण-कषोटत्तिलात् व्यभिचार- इति वाच्यं । तदन्यसम्नन्धेन ठन्निलस्यैव हेतुलात् | |
केचित्तु “ठतन्तिलात्” खमवेतलात्, इत्याङः, Aa सादृ श्वस्य समबेतले मानाभावेन खद्पासिद्धेः |
aKa, “न चेति, खडूगशाश्रयलादेवेति sem srt यद्य: इति ब्युत्पत्या सदृ ग्रा ्रयटन्तिलादे वत्ययः, “ay गृ ण-कममंसादृश्छ- स्थले, ‘awe दति, तथाहि गोष्पद शं wae गोगमनसङ्श गवयगमनमित्यादौ गोद शत्तिलमेव विषयः तथाच ae ग ए-कमोटन्तिलाभावादुक्तालुमाने Senate lela wa: | श्रा्र- यवेखाङ्श्येऽपि wre सा दृश्याभावेऽपि, ‘anata’ ve प्रतीति- थत इति व्यत्यय तद्भवहारादित्यथेः । तथाच गोङ्ूपखदृश्रमश्रूपं दूत्या दिव्यवदहारो न स्यात् we Margera इति भावः।
(१) सदृश्ाश्रयद्न्तित्वादेवेति Ge |
उपमानाख्यटलेयखग्डम् | १५
ग्रहात् सः, बाधक्राभावादविशेषेण वेपरौत्यसम्भवाञ्च। नापि सामान्ये, afe न सवेदच्येकमनभ्युपगमात् सुसदश-मन्दसदश्व्यवहारानुपपन्तेश्च | अथ विजाती- यत्वे सत्यवयव-गुण-कम्पटस्िभूयःसामान्यं तत्, अत-
~
नन्वे गोसादृश्छाभावेऽपि तदसंखगेयहात्तादृ शरव्यवहारः स्यात् tara निषेधति, “श्रत एवेति वच्छमाणएदोषादेव, खः" तादृ श्व्यव- हारः, बाधकाभावात्" गृणए-कमेोः सादृ श्वसते बाधकाभावात् | गतु बाधकास्वेऽपि साधक विरहारेव तयोने सादृ्सिद्धिरिव्यत are, “श्रविभेषेणेति साधकविर दस्य quate: विपरौत्यसम्भवाचेति गुण-कम्मणोरेव सादृश्यं द्रव्ये तदभाव इति कथं न रोचयेरिति भावः। we गवय दत्यादिव्यवहारस्य गोरूपसदृ शरूपाश्रयत्व- विषयकलादिवेक्षव्यतासम्भवादिति भावः सामान्यभेदमपि aq साधयति, "नापोति, ‘afe’ सादृश्यं fe, arama हेतुमाह, 'सुदुगेत्यादि, तया चानेकाटन्तिलवमेव तज सामान्यभेदसाधको हेतुरिति भावः। aay प्रत्याश्चयभिन्लवरूपष्ेत्रेव vanfa- पाद्यः श्रन्यथा समवायाभावयोभंद साधकड्ेत्वतुक्या IAAT: द्रवयभेदसाधकड्ेतुनेव विगरेषभेदसिद्धिः सामान्यभेदसाधकद्ेतुना a समवायाभावभेद सिद्धिरिति PAT TIA ATT ASAT ATA | इदानौं मौमांसकः aad frag war विपच्चपचानुपन्यस्य दूषयति, ‘sufa, तथाच खटृत्यसाधारणएधम्भशुन्यतवे सति च्रव- यवगणए-कम्मटत्तिग्डयःसाधारणएधम्भवत्वं सादृष्टं इति पय्यैव्रसितं,
१९६ लत्वचिन्ामओौ |
we दुर्ये प्रतियोगिनि मूयःसामान्धाज्ञानान्न तथा साहश्यप्रत्ययः वमं प्रासादा इतिवत् बहुत्वस्य समु- दायत्वस्य tanta साहश्यमिति^ धौ-प्रयेजै WIA वनाद्यपि अर्थान्तर स्यात्, सामान्धस्य बहु-
क्र चिदवयवसान्यात् कद्रू पा दिखान्यात् कचित् क्ियासाम्यात् सादृष्छप्रतौतिने भवति fay एतस्तितयसाम्यादेव इति wa टसानविगेवण, धर्णि तादूशधममेवत्वं सखाश्याश्यत्वखम्बन्धेन बोध्यं ताङ्ग्ीकधग्भवत्येऽपि न सादृष्यमिति यस् गिवेश्नः। एक- जिष्टासाधारणधकोष्दापरजासन्भवात् साधारणत्वनिवेश्रः । ws युक्रिमप्याह, “श्रत एवेति, agwe एतादृ शररूपत्वादेवेत्ययेः, ‘grey ्रसन्जषषटे, ्रतियो गिनि' गवादौ, “न तथा सादुश्यप्रथयः' a निङक्रसादृश्यलौ किकप्रत्यच a: | मनु तद्य भयःसामान्य- पले एकं सादृश्यमिति प्रत्ययो व्यवदारख न स्यादित्यत राह, ‘aa प्रासादा इतिवदिति, ‘aqeraae’ समुदायलवरूपस्छ, "वेकच्य- ary उत्पाग्त्वात् तद्धिषयत्वेनाविवकितत्वादिति चावत्, श्रयोगः' व्यवदारः, श्रविवचितले gern: श्राषादा इतिवदिति, एकल- विशिष्टवने बहलवविश्िष्टप्रासादाभिश्नलाग्वयासम्भवात् यथा प्रासा- दादेवंलमविवरितं तथाजापोति भावः ।
नतु तच awa faafenaa इति इृष्टान्तासिद्धिरिश्यत are, शश्रन्ययेति तजर बहुलस्य विवचितते, शश्र्यान्तर' प्राखादाभेदाग्वया- जिद्पकं, स्यादिति, एकस्मिन् बडलद्य arfuaarfafa ara: |
(१९) सामन्धयमिलौति wo |
उपमानाख्धढतौ TSA | १७
त्वाल्यत्वाभ्यां सुसदश-मन्दसहशब्यव हारः, तदुच्यते, ““सामान्धान्येव भूयांसि गुणावयव-कमंणाम् | भिन्न- प्रधानसामान्यव्यक्तं साहश्यमिष्यते॥ इति, न, साजा- त्येऽप्यरविन्ददयवत् सजातौयावयवादिश्रन्धे TUS
नलु TMU सा दृश्यते सुसदृश्र-मन्दसद् श्व्यवहारो न स्यादत- ` स्तमणुपपाद यति, “खामान्यखेति, उक्तधर््ाणां सादृग्ठरूपले भड- कारिकामपि प्रमाणएथति, "तदुच्यत दति, तद्थञ्च शगुणवयव- कर्डणः, wate सामान्यान्येवः श्रनेके साधारणधर्म एव, -सिन्नपधानसामान्ययक्' प्रतियो गिदत्यसाधारणधकोभिन्ञासाधारण- अम्मेमिलितं प्रतियोग्यदत्यसाधार एघम्भविशिष्टमिति यावत्, तथाच तह्त्यसाधारणधममैवत्वमेव तदेजत्यमिति भावः । ऽदेग्य-विधेय- भावेनान्वयस्थले उदेश्यगतखिङ्ग-बद्धयोरविवचितलात् ‘ea द त्येकवचनं । दूषयति, नेति, “खाजात्येऽपि' वेआत्यविरदेऽपि त्यथः, “श्रर विन्द इयवत्” सदृश पद्कजदव मित्यादा विवेत्ययेः, तथाच व जाल्यनिवेश्रे तच सादृश्छप्रत्ययो न स्यादिति भावः । AMT SAAT न TIS तस्य व्यश्चन्तर साधारणत्वात् किन्तिदन्व- Sa दति तच व्ैजात्यमस्तेव इत्यतो दोषान्तरमाह, “वजातौयेति, “वयवादीत्या दि पदाह्ुणए-कन्येपरिग््ः , श्रवयवादि गतसाधारणण- waa इत्यथैः, शगुणादावित्यादिपदात् क्मपरिगरदः । नलु गुखे कणि च दृ श्राञ्रयलादेव तप्मल्यय TAA WE, जातौ 3
१८ तस्वचिन्तामणौ |
जातौ च Bema” ferent: करभ-रासभ- येास्तत्सतत्वाचच | नापि धम्येन्तरे धम्येन्तरदत्तिधमेबा ह र्यम्, असाधारणधमश्रन्यत्वे सति तद्गतभूयेाधमेवच्व वा, खनिष्ठात्यन्ताभावप्रतियोगिधमेसमानाधिकरण-
चेति, गृए-कश्मगतजातौ Vee: | सदृ गेति धम्मेपरो निदे शः, तथाच सदृगशलप्रत्यया दित्यर्थः, कचित्तथेव पाठः ननु जातौ तम्मत्ययस्य सदु ग्राञ्रयकलमेव विषयदति यदुच्यते agree, “विसद् शयो- रिति, विसदृश्रावयवादियुतयोरित्यथेः, "करभः" करिभिः, “करभः करिशावक दत्यमरकोषात्। तयोरवयवादौनामत्यन्ततैलचण्येऽपि रासभोऽयं करभ दव खादति इत्यादौ यत्किञ्चिक्कियासाम्येऽपि WEVA भवन्मते तद नुपपत्तेः गुणदि चयाणां साम्याभावा- दिति भावः। तय्येवापरकल्यानपि दूषयति, नापौति, श्धग्येन्तर- दति खभिन्ननिष्ठं खटत्तिधम्मेवाडल्यमित्यथेः, खभिन्ननिष्ठत्वञ्च खाश्रयाश्रयत सम्बन्धेन, खस्मिन् खसादृश्यवारणय wa खभिन्न- टत्तिलनिवेश्रः। ्रसाधारणेति तटृत्यसाधार णएधम्मेश॒न्यले सति तङ्गतग् योधेग्मेवत्वमित्यथेः, खस्मिन् सखसादृश्यवारणाय सत्यन्तं । खनिष्टेति, afar खसादृ श्यवारणाय धनं प्रतियोग्यन्तं। परस्पर- व्यधिकरणधेगरांणां gamer समानाधिकर णत्वं धमो विगेषणं, तादृ श्यत्किञ्चिद्धम्भवत्वेऽपि सादृश्ाव्यवदहारात् श्यसनिवेशः। कल्य-
(१) सदृ शत्वप्र्ययादिति wo |
उपमानाख्यटलोय खदम् | १९
मूयाधम॑वश्ं वा, निषतुःपणष्बादिमेदेन गयस्वस्यवा- ननुगमात्^ । न खं कपिश्रलवन्तित्वपययैव सन, विसदृश्यारपि इस्ति-मश्कयाः सादश्यप्रसक्रात् | तदुक्तम्। “र्वं जाति-गुण द्रव्य-क्रियाशक्तिषु wa तः। रकैकदिविसाधम्यैयभेदादेकच चिता” इति । अथ व्यावर्तकधर्ममापेश्षया तद्तधमं बाहुल्यं साह्यं,
जयमेकदैव दूषयति, “चिषतुरित्यादि, “श्रनतुगमादिति । wee, a चेति, "कपिश्चखवदिति, “कपिश्चलानालभेत'' इति श्रुतौ बङ- वचनस्य चतुष्ट-पञ्चला दिश्रक्रले “मा fear सब्वश्तानि इति श्रुतौ विरोधभश्चनाच शतपदस कपिश्चलातिरिक्रपरतथा तजा- नेकभेदनिवेभरे गौरवापन्तिरिति astra fra श्रक्रिरवभ्ोपेया तथाचापि were जितलवमेवेति भावः । श्रसङ्गादिति, शण्डादि- मस्य मश्केऽपि सत्वादिति भावः । दितिधम्मेवाम्येऽपि न सादू- fers प्रमाणमाह, (तदुक्षमिति, “एवमित्यादि, ‘Uy’ यस्वस्य सादृश्वरकले, तथाच जात्यादिरूपखगतधर्मानपेच्छ एकेकदिति- quae aa तयोरेकस्िन् वेश्यं ay म सादृश्यमिति भावः। शङ्कते, “श्रयेति, व्यावन्तैकेति श्रसाधारण्त्यथेः, ^तद्गतधर्ति तङ्तसाधारणधर्भत्य्यः। ननु बाङल्यस्याननुगमा ITT S कलवा सम्भवः
(९) भूयस्लस्याननुगतत्वादिति Ge |
२० तत्त्वचिन्तामणौ |
बाह्ल्यष्च चिचतुरादिषनुगनं, इस्ति-मशकथेस्तु बह व्यावर्तकं साधारणन्वल्यमेत रव किञ्चिद्भेदाधिष्ठानं सादश्यमुच्यते इति चेत्, न, व्यावत्तकसमसज्जेनाख्ये- नागखणितेनापि धर्मेण सादृश्यव्यवदहारात् |
fay समान्यान्याश्रयभेदेनामिन्नानि भवन्ति, सादश्यन्तु भिनरम्, सामान्यं निष्यृतियोागिकं तदनि-
इत्यत we, "बाडङल्यञ्चेति, शश्रतुगतमिति, तथाच बलमिति व्यवहारविषयत्मेव वाङष्मिति भावः । ` पव्वेलकणमसक्तातिप्रस्गं वारयति, “दसि-मश्रकयोस्िति, व्यावन्तेकमिति, हसिल-मश- कल्ादिरूपमिति शेषः, (साधारणमिति, शएण्डवत्नादिरूपमिति शेषः । उपसंहरति, “एत दति सखटत्यसाधार एधम्मापेचया ays- खसाधारणधग्ना wae, ‘fafagiafusr’ प्रतियो गिभेद- खदङृतं । तथाच तद्धिन्नते खति खटत्यसषाधारणएधम्येवड्लतङ्गत- भूयोधमोवत्वं तज्निरूपितस्निष्टसादृश्धमिति पय्येवसितं । दूषयति, नेति, समसद्येनेत्यस्य ‘waar, एवमयेऽपि । ननु ` गएनभ्ना न्तिव ग्रात्तच व्यवहार इत्यत-श्राह, श्रगणितिनापोति, बव्यवदहारादिति, तथाच श्रगणनस्यले AT BRANT AZ aaa तद्रा वहारो न स्यादिति भावः । ननु व्यवहार विषयतङ्ूपवाड्द्य न गणएनसापें संख्याया एव तत्छापेचत्वादिति यदि त्रूयात्तदाप्याह, "किञ्चेति, “भिन्नमिति, प्रत्याश्रयमित्यादिः, तथाच सामान्यवि-
उपमानाखयटटतौयखद्हम् | २९
Seuss | mem सप्रतिथागिकं ager | अथय मेदे सति तहतभयःसामान्यवक्वं सादृश्यं भेदश्च प्त्याश्चयमन्यः सप्रतिथागिकशेति चेत्, ` तहिं ae- we भेदघरितत्वेन सावधित्वे तस्मात् सदश इति स्यात् न तु तेन तस्य वा सहश इतिस्यात् | नच सादृश्यस्यापि सप्रतिथागिकत्वेन तस्मात् सहश इति स्यात्, सावधो हि तथा प्रतीति-प्रयोगै नतु प्रतिथेा- गिनि, श्रभावेऽपि घटादिति^" प्रतौतिप्रसङ्गात्। अ्रपि
ae
रद्धधब्मेवत्वात् तद्भेद सिद्या सामान्यरूपता तस्य न ॒सम्भवतोति भावः । एवमग्रेऽपि, "तद निरूष्यश्चेति यद्तसामान्यं acfreag- ark, विरुद्धधकमान्तरमपि दभयति, agingafa, "चकारान्त- जिरप्यलसंग्रहः | wea, “श्रयेति, दष्टापत्तिमाश्रद्य निषेधति, “न चेत्यादि, "तथाः पञ्चम्यथं विषयके्ययेः, श्रयो गः' यवहारः, | ‘a fafa a तु प्रतियोागिविषयकमाजे पञ्चम्ययविषयकत्मिद्य्थः 1 प्रतियो गिलस्य पञ्चम्यथैले दोषान्तरमाद, “श्रभावेऽपौति श्रत्यन्ता- asta: | श्रत्यन्ताभावविषयकम्रतोतेरपि पञ्चम्यप्रतियोगिल- विषयकल्वापत्तेरिति यावत् । “चटादितोति भूतले घटादभाव- दति प्रतौ तिप्रसङ्गादि्यथेः । विगरेषणणं शमादाय दोषमुद्धाव्य विरे
(र) घटाब्नेतौति we |
RR त्वचिन्तामखौ |
च aware यदि ares तदा aq-afgaaai: सङ्करः VTA” तदमेवत्चा fe तत्ता तदन्या च तदन्ता, यदि च तेव तदक्ता तदा तदेव तददिति स्यात्। तथाच तदमवक्ताप्रत्यमिन्नानवत् सोऽयमिति स्यात्, नतु तददयमितिं। रवं तदसतेव fe ate गवयेऽपि गाबुद्ि- व्यपदेशे स्याताम् गागतसामान्यागित्वेन गावत्तत्ता-
व्यांश्मादायापि aggraafa, “रपि चेति, तन्तद्धिन्तयोः' वन्ता- तद्धिश्नतयोरित्यथैः, इश्दात्पर इति न्यायात्, ‘Et: स्यात्” एक- waza स्यात्, we हेतुमाह, ‘agaifa तद्रतधर्बात्यर्थः। सादू- श्सश्यान्यरूपत्वे दोषमाह, तदन्येति मेद विशिष्टतद्भतधष्ेवन्तामिजा, aan mage, ‘av’ तजापि, ‘acw’ age, aq aarafeaarfefa ara: | गतु aa तदष्लासत्वे at afafcaa- आह, "तदेति, ‘aca’ तदपि, !इति श्यात्” इति व्यवहारः श्यात् | गतु तच तद्छ्वेऽपि व्यवदहारनियामकोभेदोवक्रव्य इत्यत आड, - (तथा चेति तथोक्तौ चेत्यथैः, कचिदेवं पाठः ख॒ एव सम्यक् । इति श्यात्" vere सादृश्यवति इति प्रतौतिः खात्, श्राप्नि- gat श्रनुपपत्तिमाह, न विति, "तददयमितोति, वद्छमत्या खादृष्यवतोत्यादिः, “इ्तौति Taye: । तदन्तायासन्तारूपवे दोषमाह, “एवमिति, ga दइत्थाकाङ्खायामाइ, गोगतेत्यादि, MAMTA गोलववत्तायाखम्तायाञ्चाश्रयलादित्धयंः। Tat-
(९) सङ्करप्रसङ्गादिति we |
उपमानगाख्यटतौयखणग्डम् । RR
श्रयत्वात् न fase: प्रत्यक्षत्वात् । न समवायः इतति- aed, इत्यधिक(" Brew |
TG ATS भावाऽभाव वा, भावेऽपि सगुणं निगुशं वा, निगखमण्याथितमनाशितं वा, आश्रि तमपि सामाग्धवन्िःसामान्यं वा, सामान्धवच्चे स्पन्दो स्यन्द वा, निर्गशं निःसामान्धमाचितमेकाभ्रितमने-
करगण-कग्ोटन्तिलरूपडेतोरेव विशेवभेदषिद्धः सामान्यभेदसाध- करेतोरेव समवायभेद सिद्धेः waa acy न fate: न सम- Tega हेवन्तरेणापि aw विग्ेषादिमेदसिद्धिषम्भव- दरत्यावेदमायेव ददानो तमाह, ‘a विशेष इति, भ्रत्यचलात्? लौ किकग्र्यखविषथलात्, 'इन्तिमल्यात्" waaay, अरज समवाय- पदं अभावोपखचकं, कचिश्न समवायादिरिति पाठः। “श्रधिकं सप्तपदाथातिरिक्रं |
परमतं निर सिलुमुपन्यस्यति, “यल्तिति, (भावः भावरूपं, wast, भावा दिग्ष्दस्याजहलिङ्गलान्न aera) परविक्पे ्आभनितमित्यनन्तर wef भावरूपमिति grate, अन्यया स्न्दोऽस्यन्दो वा भावोऽभावो वेति विकच्पदयस्यातुन्तरत्वेन न्यनता- पत्तेः। यद्यपि एकाञ्रितमिन्ुत्तरेण पर विकल्पश्यापि frei: waafa तथापि शकाञ्चितमपि नित्यमनित्यं वा नित्यमपि प्रत्यच्-
eo ee 0
(९) xafafcafafa we |
२9 तक््वचिन्तामणौ |
afd वा, इति यथायथं सप्तपदा्थौन्तगेतमिति । तन्न। व्यवहारानुपपत्त्या तदहिर्भावात् अनन्यथेताद- प्विकसर्पेन सामान्य-विशरेष-समवायानामपि द्रव्या- दिबयसाधर्म्याल्दन्तभौ वः स्यादिति । उच्यते।
ana वा इत्यादिवडविधविकल्पधाराया श्रनिटन्तिः । यथायं यच यच यादृशं यादृशं खादृश्यं कचित् wwe कचित् क्रियारूपं TVET सामान्यूपमित्ययेः, “खप्तपदाथोन्तगेतमिति, कर्तपदाधानां खाधम्येनिखये विकश्पासम्भवादिति भावः । दूषयति, "तन्नेति, 'व्यवद्ाराशुपपत्या' तेन तस्य वा सादश इति व्यवहारानुपपत्या TM, इदमुपलचणं तस्मात् wat व्यवहारापत्या इत्यपि बोध्यं | ‘sa’ प्रामाणिकव्यवहारसुखडगु विकल्यभयमाजेण तस्य बप्तपदाचौन्तगेतलखखौकारे, “एतादृशविकल्पेन' सामान्यं भावो- ऽभावो वा दत्यादिविकल्येन, ‘era विेष-समवायानामपौति, Win भावोषेत्यादिविकन्ासभभवादभावोनोक्तः, (्रव्यादिचयसाध- aq समवेतल-द्रव्यसमवेतला दि ूपतत्छाधर्म्यात्, षमवायस्यापि. सखरूपसम्बन्धरू पलेन TATA, तन्तदन्तभावः' द्रव्य-गृण-कशा- न्तभावः | |
` ` एतावता मौमांसकमते fxs जरज्नेयायिकः खयसुत्तरयति, ‘saa दति, श्रसाधारण्णन्येति श्रसाधारणमिन्ञा ये तद्भतग्डयो-
(९) तदन्तगंतत्रमिति we । `
उपमानाख्यदशतौ AHAB | २५
असाधारशानग्धतद्गतद्योधम्मवश्वं तत्साहश्यं | यञ्-
ध्मा स्तदत्वं, ‘wae तज्निरूपितसादृश्य इत्ययः । श्रस्ति च गवे गोलादिरूपासाधारणघम्ममिन्ना ये गोजनिष्टशक्तादिग श-चखनादि- ङूपक्रिया-खुर-श्टङ्गादिङद्व्यात्रकधम्मा स्वद्वात् गो निरूपितसषादश्यं। स्तर सिन् सखादृ्छवारणाय तदृत्यसाधारणधम्माभाववल्वे सतोति वक्षं, असाधारणधर्यापि ग्योऽमगेतलेनासममव इति wala wren, असाधारणन्यवच्च खावच्छिलमिजाटन्ति यत् @ aaa सति सखाश्रयदन्तितं ट त्तिमत्ल वा, विशे्यदलाद- टृततिव्यदासः, सत्यन्तव्याटन्तिः Gea) वस्ततस्ठ अत्तरसाधार- wast न खतिसतद्ृतलाभावेग यावदन्तगतल्ाभाषेनासमवाभा- वात् इति fatece भोपादेयमेवं । न चास्य सखलघरिततेना- गनुगततया सादृश्यस्य eHaafata वाच्यं । ` खविशिष्टविशिष्टल- aaa fafugdfatrersa सति टन्निमल्सयेव तथालात् अथमतेशिष्टं खनिष्टावच्छेदकता कमभेद वत्नसम्बन्धेम, दितोयपे शिष्टश्च इन्तिलसम्बन्धावच््छिलस्त निष्ठावच्छेद कताकभेद वत्त्वरम्बन्धेन, wait असाधारणान्यवव्यवहारवार णाय उन्तिम्ननिबेश्ः, प्रते तद नि- बेशेऽपि भ शतिरिति शस्मद्ायिकाः। तन्न । प्रमेयलादैरेव लयालेनातिप्रसङ्गापन्तेः ।
mag श्रसाधारणोऽन्यों येभ्य इति युत्यत्या खाधारणललाभः, aad तद्धम्मोवख्डिल्पर, एवमयेऽपि, तद्धश्मावच्छिन्गतसाधारण- गऋयोध््व्वं तद्धग्भावच्छिल्ञनिरूपितसादृष्यं, agua eqn
4
xe avefanaat
आात्यादिसाभारणं Reraferaar अ मिरवपि veer वहधमवक््वं तन्निरूप्यमितौतरनिरूष्यत्वमेव तस्व सप्र- तियेागिकत्व, तवापि सादृश्ये तदेव सप्रतियागिकात्वं, न तु भेददौघा दिवत्सावधित्वं तस्मात् सदश इति nar यापत्तेः | बहत्वच्च चिचतुरादिसाधारणमिति नाननु-
Tay तद्धन्मावच्छिनटटत्तिले सति तद्धम्मावच्छिन्नमिन्नटतन्तितवं । न च खस्मिन् खसादृष्छापत्तिः, तद्धग्मोवच्छिन्नभिन्ननिरूपितसाङ्- श्यता व च्छद कसम्बन्धेन श्यो धेम्भेवत्चस्य विवक्िततल्ात् ¦ न च साधारणत्वनिवेश्रो वथः, शयःपदस्य यावद्यथंकलेनासम्भवापत्तेः | न चेवं भेदाघटितलाचेत्यत्तरयन्धासङ्गतिः, प्रकारतया Ret घटितलादिति तदथेत्वात्, तदभिधानस्य तस्मात् arm दति व्यवदहारवारणमाचप्रयोजनकलादिति प्राहः |
रपरे तु श्रसाघारणः सादृश्वस्यासाधारणो wal गवयादिः तदन्यञ्चासौ ख चेति कम्मधारयोत्तरतत्पुरुषः, खभिन्नतद्तश्चयोध- wad खनिष्टं तनिरूपितसादृश्यमित्यः, “भेदाघटितलाचेत्यस् ठ् प्रतियोगिभेदाघटितला दित्यधः, यस्न्तु a aad किन्त बहृत्वमेव, श्रतएव बड़लमित्यत्तरगरन्धसङ्गतिरिति area ।
“निरवधि ्रवधिलानिरूपकं । aq तस्य निरवधिले सप्रतियो गिकत्वमपि न स्यात् इत्यत श्राह, ^तद्तेत्यादि, इतरेति
(१) (भेदाघटिततया च' इत्य “भेदाघटितत्वाच' इति कस्यचिन्मलपुरत- कस्य पाठमनुरटत्य टौकाकतेतदुक्तमिति |
उपमानास्वढतकोयखदम् | Re
ममः। म चातिप्रसङ्गः, इस्ि-मश्कथारपि प्राखित्व- मुखित्व-दूःखित्वांदिना ^” साश्यात्। अतश्व वेसाहश्ये- ऽपि अआह्कादजनकत्वादिना wr इव सुखं पुश्ा- दिना मदहिषौव गोरिति वह्ञश्यतद्तषमवन्येन
खादृश्लाञ्रयेतरेत्ययैः | एतेन गवादेरेव तज्निरूपकतवं न तु गवया- देरित्याबेदितं, ‘av मौमांसकस्य । aq wee बहत्वमेव aq arena इति तख खखयघटकलाखम्भवर्त्यत wy, 'वङूलमिति, शाधारण्मिति, यत्किञ्चिदु दधिविषथलरूपतवान्तखेति भावः | wea, “म चेति, “अतिप्रसङ्गः रसि-मन्रकथोरपि शद् श्रलप्रसङ्गः, कतः warngraray, ‘eats, ‘agar wee प्रामाशिकत्वात् । “अतएव agafeequfeudaesty agae- भामाखिकलारेवेत्धयः, "वे बादृण्देऽपि' तदत जिचत्राचतिरिकरधवो- भावेऽपि, 'चजाद्धादनबकनारोव्यारिपराव् चाकणचक्ध-मण्डलाका- रबपरिग््ः, पुश्चाकौत्थादिना बङूशौरव्-पावगत्परि गहः, 'मोरि- तोति, व्यवहार इति we) भनु भवव्मते सुखद ्रल-मन्दवद् श्ल - WUT: कथं स्वादित्यत we, बङस्पेति, अस्यत पञ्चलन्युगटन्ति- दिलष्यापकषड्यावस्म, TAT च WEA विषयतारूपा वा इत्यन्य देतत्, अत एकधष्वत्ये पञ्च-षडा रि ध्मेवत्वे च न मन्दसाद्श्श्य - (१) प्रागित्व-शरोरित्व-छखित्वादिमेति we |
(र) श्याङादकत्वाटिनेति we | (श) awettcenfeafa we |
षदे तक्छचिन्तामण्ै
सुसष्टशत्व-मन्दसहशत्वम् | MATT गवये गोसाण्यं पृष्टः तञ्चमेवस्वमेव विवेचयति, वराहं गावोऽसुधाव- ANA MATER वरा हेऽप्यक्तम्। तद्मेवस्वेभापमा- मोपमेयव्धवहारः काव्यादौ, साध्य-साधनवनलामावेणं SUT पञ्चसादश्यवाचकवति प्रथागःपरौष्काणाम् |
$$ ~~~ ~~ ~~~ ~~~ ~~~
वारः | सुसद ग्रलख्वरे यञ्चलग्यापकसञ्ावश्वं निवेश्यमिति faa घलखणद यमिति भावः! ‘savy’ जि-चतुरादिधम्मवति area QU, अस्य वच्यमाणप्रयमान्तजयेणान्वयः । “शरतएव' Weawe तदगतधषोखरूपत्वादेव, इति केचित् । तन्मन्दं । “वराहइमित्यादि- ग्न्वासक्गतेः AS aa सादुश्यलप्रतिपादकयन्धतेग सन्दभेवि- रोधापन्तेः। गोसादृश्यं vey गोसदृश्रः क इति जिश्नासाविषयः पुरुषः, ‘aga’ गो गतधमवत््वे, "विवेचयति गणयति, -'वराद्े- ऽप्युकमिति वननिष्ठतल- चतुष्यदत्व-धावमानल्वसत्वात् इति भावः 1 "तद्शमेवस्वेन' तङ़तदि जिधषमेवत्वेन, “काव्यादाविति “श्रकस्मात् afe यो भक्रमाजग्मपरिषेवितं। न aed कामयते त्थाव्यो 7 इवातुरः” दत्थादौ ध्येन, “प्रतापो awferatamt राजा भवानं । दति मन्ये महाराज थग दृ इव कितौ" caret UTI तद्वहारः, “साध्येत्यादि, "माचपदेन धर्मान्तरव्यवच्छदः, “शादृश्यवाचकवतिः उदाषहरणत्मकवाक्ये, भ्रयोगः,, महामसस्ये- व्यादिः, "परौचकाण्णं' पण्डितानां |
उपमानासख्यकतौयरख्डम् | Re
a चैते गौणाः, qe बाधकाभावात् । तस्मात् केनवविधर्म्मेण . कस्यचित् कचित् साहश्यवश्वमम- लुगतमस्तिं | किञ्च याहशबहतङ्मं वच्यत्नानं साह- श्यव्यश्ञकं तदेव तद्ावहारनियामकमसतु किमधभिकेन। swat बिचतुरादित्वे तु व्यश्ञकमपि बहधम्मेवस्व-
केचिन्न प्रतिवादिभि पुरुषे सदृष्टा्तादाहरणवति यति स्मौयप्रतिश्नादेः प्रयोगः। अन्यथा न्यनलेनेव वादि निग्रहात् प्रति- च्वादि प्रयोगे tat ठजिरेव मोत्पद्यत care:, ।
न चेत दति, ‘Ua? वयवहाराः। Vay सब्व॑सदु ्रलापन्तिरूपदोषं arg - त॒ खयं वारयति, (तस्मादिति, शश्रमनुगतमिति, भ a अत्याश्रयमेकमित्यरयः। नतु तद्तन्ड योधश्मेवच्ष्पमपि BT तद्रत- यादुग्ध्ीवत्न्ञानो्तरभेव YA तदेव सदु शव्यवहारमिमिन्तं सादु- wag श्रावश्यकतवादिव्याशदते, “किच ति, 'सादृश्यव्यश्चकं" साद्ष्स- masa, "तदेव तादुशधम्भेवत्वमेव, म्तड्यावहारनियामकमिति तत्धादृश्छव्यवशार विषयतावच्छेदकं सादृष्रूपमिति यावत्, किं अधिकेन" किं तादृ शधर््ातिरिकधम्ाशां सादृ्तघटकलेम, wra- कलादित्यर्थः | WA? ATTN Bees, तेति ओषः, -जिषतुरा दिषेः निचतुरादिधकखरूपले, ‘awudanfate ग्यञ्ानामनेकले wifey aga म समावति वयमिषारादिति तेषां waa प्रति wane ग्यश्चकल मावश्छक मित्यमिप्रायः । ननु
Re तश्वजिन्तामणो
मनशुमनं स्यात् । ष्यश्कमनसुगतमपि वौ प्रत्वस्ा- दिबदिति चेत् । न । तजाभिष्यक्तौनां वैजात्यात् धुमा- लोकादौ वह्िष्ाप्यत्वमेवानुगतम्। अथापि तद्याप्य- त्वमस्तोति चेत्, तरिं यादशं तद्याप्यत्वं तदेव age इारनिमित्तं। गम ख त्रतबहुधमेवश्वं^ न age-
तथा सत्यपि का चतिरित्यत श्रा, श्रननुगतं श्यादिति, तथाच गौरवमिति भावः। नलु wea मौरबमपि ara यथा erga तत्मत्यारिकं॒वञ्जिग्यश्चकं cage, श्यश्चकमिति, wiait शेषः, We qernay, 'वद्धाविति, लचानतुमम एव नासि इति gerafetgitermea, "तजेति, अभियक्नोनां' यश्जकानां धूमादौनां, अमि सम्बेतोभावेन afin जनं यसमा रिति ग्यत्पन्तः, वे जात्यात्" Aweane, “अतुगतमिति, तथाच तदेव धृमादौनामसुममकं इति छतो गौरवमिति भावः । इर तददन्गटन्तिलरूपन्याप्यत्वामभिप्राये वयापकवामानाधिकरण्छ- पाथा न्यापेंत्तावश्छेदकभेरेन भिजलात्। “शअचापि' खादृष्डेऽपि, ‘agra’ खादृ ष्वयाप्यत्व, ‘safe’ व्यश्ञकालुममकमस्ति इत्यथैः 1 मोमांषकः wet, तदो ति, ‘aga साङ्ष्मग्याप्यत्मेव, ‘aay निमिन्तंः quran व्यश्ञकविधया साद्श्छव्यवददारम्रयो- लकं तदेव तद्मश्चकमसख्लिति यावत्, तदेभेत्मेवकारव्यवच्डेद्यं खय- ` माच, तद्गतेति, न wea न age, इति ‘a चेति (र) गं तु तदवबखधम्भवस्व्नानमिति we |
उपमागाख्यटटलोयखय्डम् | at
मेवानुभवविरोधात् तद्तमूयाधमेस्य TWIT विना सुसहश्च- मन्दसहश्त्वन्नानाभावाञ्च | WA तद्रत- बहुधमेवग्ं न सप्रतियोगिकं सादश्यन्तु न तथेति व्यवहनव्यसाधकमिति चत्, A, साहश्छवन्तस्वापि सः प्रतियोगिकत्वात् |
रपे
योजना । केचित्तु न चेति म fare, “न गयश्चकमिति मकारो- भिशञकमे, दूषयति, नेति, wie पूष्यैवदित्याङः। “शरलुभवविरो- धादिति, तथाच गवि arguawesieritacaa गवये ange ज्ञाने न न्यदा दृत्यतुभवादिति भावः । तादृश्रालुभवे विप्रतिपनञं प्रत्या, AAT, तथाच ARAVA बहृल्यवन्नानस्छावभ्यकतयो सादुभ्यगोधकतया ATLANTA तद्धतधम्मेज्चानमावन्यकमिति भावः) wea, “्रयेति, "न तयाः म सप्रतियोगिकलाभाववत्छप्रति- चोगिकमिति थावत्, इतिः इत्येव, श्यवरहम्तवयसाधकं' अतिरिक्र- सादुष्ठसाधकमिन्धर्ेः, दूषयति, नेति, “साड वत्" भवन्मतचिद्धा- fiforageaq, "तस्यापि" तद्रतबडघष्मव्वस्यापि, “शप्रतियोगि- कलात्” तत्ेनातुभूयमामलात्, अलुभवापलापे तवापि तच ate fea स्यादिति माव
म्यचिति, तन्ता-तदन्तयोःः तन्ता-तत्घादृ श्ययोः, “TET ख्यात् एकज CAAT: स्यात्, तन्तायासद्तध्ंवन्तारूपत्यादिति भावः |
(१) सादृश्न्तु वथेतोति Se |
BR avaferaraat -
OU तत्ता-तदत्योः सङ्करः स्वादिति, तच, ata AGAIN तदभेदो वा AUT सा च सोऽयमिति प्रत्य SMA भासत, भेदे भासमाने तदन्यस्मिन् तद्वमेवन्ना तदा यतो भवति तददय न तु स इति तयोर्भदात्। aad व्यक्तयन्तरे Tare तङ्गावदिम्रमिति ware
दूषयति, "तन्नेति, ‘aaa, “एवकारो भिन्नक्रमे, नद्ध्ीवत्तेति ` ARAMA, THAI: | ननु गोतन्ता गवयदन्ति- रिति व्यवहारः स्याद्ाधेयताया श्रनतिरिक्रलात् waa श्रा, तदभेदो वेति, "भासमान इति सतौति we, अरन्वथथास्य भव तोत्यनेन, “भवतिः व्यवद्धियमाणा भवतौत्यथः। शूतोति "यतो भवतोति years: | तयोरिति, अत इत्यादि |
केचित्तु (दतिशब्दस्य काकाचिगोखकन्यायेन उभयतेवान्वय- दूति श्रत इति न पूरणौधमित्याहः। aa एकस्य दतिशब्दस्य उभयाथेकले सन्दभविरोधापन्तेः |
तयोः" तन्ता-तदत्तवोः, भेदात्” ्रवश्याभ्यपेयभेदात् | नन्वे- vat षाडृश्छस्य भेदाघटितलादि द मसङ्गतं इति चेत्, म, तस तद्धेदाघटिततेऽपि श्राञ्रयभेद घरितलात्। न च तथापि acute -जित्यसङ्गत, ` तस्व फलकथनङूपलात् । owed, "नत्वेवमिति, ‘wa’ उक्रूपेण AAs, ‘Bat इत्यनेन तद्ध क्तिभेदसत्तमावेदितं, तच Maras इष्टाप्तिसम्भवात् गोत्रे इति गोलनिखंये इत्यथैः, agra तद्गोव्यश्वन्तरवत्, ‘<a पुरोवर्भिव्यक्तिः, ‘writs,
उपमानाख्थटतौयखणडम् | हदे
त्वियमपि गोरिति चेत्, न, गोत्वमाभस्य तदन्यव्यक्ति- उल्तित्वसमुचयात् रकष नानासम्बन्धानवगमात्। तज्ञोदल्तिबष्धमन्नाने भवत्येव तङ्गोवदियमिति।
(णी
aq ॒तद्गोभेदस्य तङ्गतबडध्वत्वस्य श॒ सत्वात् इति भावः | अआपत्िसुक्राऽनुपपन्तिमण्याह, "न वियमपौति, गौरिति गवा- भेदवतोल्यथेः, “स्यादिति पूर्वेणान्वयः, तन्ता-तदन्तयो विंरद्धला- दिति भावः। wet निरस्यति, नेति, “शश्ुश्चयात्" ज्ञानात्, एकजः व्यत्मन्तररूपेकधक्डिणि, “नानेति गोगतनानाधरा्णा, सम्बन्धानवगमात्" श्राञ्रयत्र्ूपसम्नन्धानवगमात्, तथाच तद्गत- ग्योधम्भेवत्वन्ञानाभावात् न तज तदन्ताप्रतौ तिरिति भावः । भन्वेवं इयं तद्भोवदितिप्रतोतिः कदाचिदपि न श्यात् द्यत श्रा, ‘agtenianfe, तथाचेष्टापत्तिरिति भावः । ददसमुपलच्वणं aw न्तरे age: सादृ्टस्वेऽपि गोसामान्यतन्तायां बाधकाभावात् छकरालुपपन्तेरष्वभावः। ननु AQIS नानाध्वारूपले stern रति श्वानं समू हालम्ननं स्यात् न तु विशष्टन्नानं care समाधत्ते, तथाप्ययमपोति, ‘ater इति, विशिष्वेशिष्वपौरिति ste: | एकेति, ‘ward नानापर, ‘aqea दूति धपरो मिह॑, तथाच एकस्मिन् art नानाविभरेव्यतानां सम्नन्धनिरूपकल्वं समु- चयत्वमित्ययेः । शयो धवत ताद श्रधग्मेलावच्छिलाधिकरणत्व,
"विवेकात्" निष्कर्षात्, तथाच ताद्शाल्निकरणताया रेक्येम तन्नि- 5
ae . तत्वचिन्तामणै |
तथाप्ययमपि शङ्गादिमानिति aquest: स्वात् न तु गोसहश्च इति चेत्, न, रकबोभयसम्बन्धः समुञ्चयो- ऽन्धगतसूयोधमं वत्वमन्यज सादृश्यमिति विवेकात् ।
ङूपितविशरेव्यताथा श्रथेक्धाज्ञाना विग्ेव्यताजनिशूपकलाभावेन म तच्छ छमूडहाणम्बनेलमित्यमिध्रायः इति साग्रदायिका area |
SIG नलु WEIS aval ससु्चया वगाडि शखादित्याश्रडते, 'तथायनपोति, ‘aqqatit:’ समुष्यावगा- दिभः, न तु mega दति नेकसम्बन्धावगाडि satay इति seafarers: । ‘caw wafer ufafe, ‘waaay’ श्रनेक- सम्बन्धः, TAQ रत्याः, ate । |
AGag, ननु श्यन्ताभाव-प्रतिथोगिगोरिव भेद-प्रतियोगि- गतधम्मेयोरेकजावगाडि ज्ञान श्राहायेमिन चेत् समुच्चयः इति सा- gue तद्वेदघटिततवेन गोषद्श्र इति शानं समुच्थरूपं श्ादिति तटख-श्राशडते, तथाप्ययमिति, "न गोसदृग्र इति, समुयानात्मक- इत्यादिः । ` aaanfeguasfag इति. न देष्णं, तस्वाव्या- यटन्तितामते संवो गिमिन्नो ae: संयोगवानित्यादेरिव प्रसिद्धवात्। समाधन्ते, “एकचेति एकधथ्थिणि भावाभावसम्बन्ध इत्यर्थः, तदवगा- डिलवेन श्चानमपि aaa व्यपदिष्छते इति भावः । “अरन्यगतेति गव- arama: “wer गवये, ‘fata विवेचिततात्, तथाच भेदो गवि पतितः ताृग्रधम्भव्ननतु गवये इत्येकधभ्भिष्यभयानव- गादित्वेन gr: सञ्ु्चयलप्रसक्रिरिति भावं वचं aM SHS
उपमानास्बटतौयसंखम् | ३५ ` नवौनास्तु। विलष्णसुखदये इतरसकशब्यादसतं साहश्यमनुमयते न तु तद्भयमाबदसिजातिरस्ि तदूभयाभावे जआतिरनाश्रयत्वेनानित्यत्वप्रसङ्गात् । नापि अन्धं धमान्तरमस्तौत्यभिकं साश्चसुपेयं, तवापि
गव्यमौमांसकमतसुत्या्य दूषयति, 'नकदौनाख्लिति, इतरष- ACSW तादृशसुखसामान्यादन्तोत्ययेः, Wc’ एतत्छु- que तल्सुखमित्युग्धयते, शोके रिति de) तथाच तदुभय- माचदटन्तिधर््ाभावात् waa तच सादृष्यानुभवोऽगुपपन्न इति भावः। "तदुभयाभावेः तदुभयनागे, “MTG खसमवा- facfeaaa, “श्रनित्यलपरशङ्गादिति, तथाच पुनस्ताड् शसुखड्ये eae ताद्श्जातिरवश्योपेया ्रनेकसमवेतलाभावेन लजातितवमेव तश्चा न श्यादिल्याञ्रयनाश्रादेवं warrant तदुत्पस्षिरिति सुतरामनित्यलवं इति भावः । `न च प्रत्यये घटल्वादेरिव argu जातेरपि तदानौं काणलसम्बन्धमाजं पदचान्तदुत्पन्लौ anat स vem उत्पद्यते सम्बन्धस्छा नित्यत्वे सम्बन्धिनोऽनित्यवमिति afta वचः मनःखम्बन्धादे स्तथात्वेऽपि मनःप्रतेरचात्ात् इति वाच्यं । मानाभावेन तत्कल्पनासम्भवादिल्छेव aa “afar सप्तपदार्था तिरि, नव्यमतोपरि wea, "तवापौति, “खमामधष्यवच्ं
। (९) द्हमाचततिनातिरलतोति ° । _ (२) तदृदयाभाव इति Ge |
ae | avafacnteat |
समामधमं वश्व waa विना कथं तच सादृश्चाभि- व्यक्तिरिति चेत्, न, प्रतौतिबलात् द्रव्ये तथा गुणादौ तु व्यभिचारात् अतरव न व्यश्ञकेनान्यथासिदहि- स्तदभावेऽपि साहश्यानुभवादिति५। ane विल- au सुखदयं न सुखमाबहेतुजन्यं सुखान्तरस्यापि ताह शत्वापक्तेः, किन्तु विलघ्शादृष्टजन्धं तादृषं विहिततद्धेतुक्रियाविेषानुष्ठानादन्येषामष्यस्तौति ते-
तद्रतधम्मेवत््वं, “अभिव्यक्रिः, प्रतौतिः, ‘xa इति सावधारणं, ‘aan’ व्यश्चकखापेक, व्यभिचारात्" गणदिधम्मिकसाद्श्छन्नाने व्यश्चक- श्वानव्यतिरेकव्यभिचारात् । “श्रतएवेति, तथाच sare शब्दै wafer व्यश्चकेनेव सद् श्वव्यवदहारोपपन्तौ किमतिरिक्षसा- waaay इत्यजानुयोगोऽपि मासोति भावः। ‘acarsafy’ व्यच्चकाभावेऽपि, “साङ्श्वानुभवात्" गृणणदावित्यादिः, (तौति, श्रारिति we) दषयति, "तन्तच्छमिति, “सुखमाचडेतुजन्यं सुखसामान्यकारणजन्य, ‘gence’ safarqugeu, Arey ara: विलचणत्वापन्तेः, wairfeerarcuarerfefaara: | ‘farqurgefa विजातौयादृषटेत्यथेः, garage धतया निषिद्धक्रियायास्तच्ानुपयोगात् “विहितेति, ‘aa: विजातौया- इृष्ट्ेतुः, ‘wa पुरुषाणां, “श्रस्तौ ति (इतिशब्दः Yara: |
(९) दत्याङरिति we |
उपमानाख्यटतोयखब्छम् | R9
घामपि ताहशनि सुखानि भवन्तौति तेषु कारण- विञ्चेषप्रयोज्या विलक्षणजातिरस्ति तस्मात् जोवा- मामानन्त्यात्^ अनादिनिधनत्वा दुत्यन्नानागतवि-
नन्वेतावता का चतिरित्यमिप्रायेणाशङ्कते, ^तेषामपोति aga सुरुषाणामपोत्यथेः, “कारणविग्रेषप्रयोच्या" fafeafwarfana- gate, aafa ओषः, welfa, तथाच तादुशक्रिया विशेष- अन्यलादिकमादाय तज सादृश्वव्यवहार इति भावः । ननु तादृश्चखदयं न कस्यापि कदाचिदुत्यन्नं न वोत्पद्छमानं न वादृषटविगरेषजन्यं येन॒ तादृ शस्ुखसादृश्छातुपत्या तदतिरिक्तं श्यात् दूत्यतश्रा, “तस्मा दिति श्रदृष्टविेषाजन्यन्यसुख्याप्रामाणिकला- दित्यर्थः, शश्रानन्धात्" ्रसंस्यलात्, श्रनादि निधनत्वात्” उत्पाद - विनाशररदितलात्, “उत्पन्ञानागतविजातौयं उत्पन्नेग्योऽनागतेभ्यद्च fread सुखं AMA | तथाचानन्तसंसारे कदाचित् कस्यचित् तादृशं सुखमुत्पन् अवश्यसुत्पष्छते वा दति wai नच तादृशसखं नास्तोति चिद्धसिद्धिपरा इतं, उत्पन्नानागतादृष्टविगेष- जन्यसुखातिरिकरे सुखलाभावोक्तौ तात्पथ्यात् । नलु तादृश्रखख- च्ामयिद्धावपि दुःखादिकं तादृशं सम्भवति दति विले दुःखा- दिये सादृश्वातुभवादधिकं wate इत्यत श्राह, "एवमिति
छक्तरूपेण तादृग्रसुखच्ाप्सिद्धावपि, 'दुःखादोत्यादि, ताद्-
~
(2) च्धात्मनामानन्त्यादिति Be |
Re लं्वचिन्तामणौ |
जआतौयं न सुखमस्ति, रवं दुःखादि कार्य्यान्तरेऽपि^), न छनुत्पन्रजातोयमनुत्पत्यमानजातौयं वा कायै afer aw व्यक्तिनाओे जतेरनित्धत्वमापादितं, तदपि न, नाकाभावात्, अतरव each तदवस्थानम्। अपि tay प्रतियोगिभेदेन साहश्यं fad न त्वेकं
जत्यादिः, 'काय्यान्तरेऽपोति, श्रप्रधिद्धिरितिगरेषः। “एवं श्रप्रि- fx:, "कार्व्यानतरेऽपोत्यनन्तर किमपि न पूरशोयमित्यष्याहः । कुत इत्याकाङ्खगायामाई, न होति, ननु तादश्रसुखे वेजात्धसरौ कारे SHIT gatas श्यादित्याशद्ां निराकरोति, “यच्चेति, शश्रापादितमिति भवतेत्यादिः। “नाशकाभावादिति, saat ASTI प्रणये AMAA: TUT प्रत्येवा्रयनाश्रस्छ डेतुवा- दिति भावः। उपसंहर ति, श्रतणएवेति, इयोरपि' तादृश्रविजातौ- धसुखयोरपि, ‘are’ तडूतावस्छागवत्वं agefafa थावत्। 'इयोरपि' श्रदृष्पैजात्य-सुखवेजात्ययोरपौत्य्यः, ‘aq तदान आञअ्यनाश्रदशार्था, “sary ऋअवख्वितिरिति वार्थः । wea, (अपि चेति, व्यवहारादिति, एकस्मिन् गवये मोसादृष्ठं afes- age भिन्नं fad तयोरेकले ster’ शोभनं महदिषसादृश्छं मन्दमिति व्यवद्ारालपपन्तरेकज शोभनत्वमन्दत्योरसम्भवादिति
(२) दुःखान्तरकार्यष्वप्यीति we |
उपमानासख्थहतौवखदम् | Re
सुस श-मन्दसडश्चव्यव हारात्, तथाच AAA SATS arene | प्रतियोगिगवमूयोधमेन्नानस्य व्यश्ज- कस्य RAT क्रमे तदेव व्यवहारनिमित्तमित्युक्षम् | fest वेसाहश्यमपि स्यात् । न च साहश्याभावः,
भावः | ‘aan’ आश्रयसज्िकर्ष्॑यावश्यकलेन saat erat सन्निकषटलात्, “THU एकसादृग्ययदश्रायां। नत यश्चकयह- ऋमादेव ARUN TANT दूषयति, श्रतियोगौति तादश धर््ाणां avieer इति gare तादुग्रध्मेाशकव्यश्चकश्चानसद इत्यथः, मे" सादुम्यगदकरमे, "तदेव" तादु गं व्श्चकमेव, श्यव- हारनिमिन्तंः सद्शव्यवदत्तव्यतावच्छेदकं, त्युक्मिति इत्य समाधानं उक्र, मय तिशेषः |
Rey gi सादृश्छव्याणानां प्रतियोगिगतधर्भणां era माशद्धितं तदमिप्रायेणेदं यथाश्रुतमेव सम्यगित्याह । ` watery शअलुभवविरोधरूपं सुखद् शत्वादिग्यवहारानुप- fiery । meracgena निरस्यति, ‘fagafata, “एवं awe wee, " वेखादृश्लमपौति, सादृ शछवतोत्थादिः, यादिति, went .खाङ्ष्ठस्य साधमयरूपते सुतरां Jude पैखादृष्बश्ूपलमिति गृ ढ़ाभिप्रायः । श्रते Farge साद् marae नेयमापन्तिः सम्भवतोत्थाइ, "न चेति, सादृश्- वतौति Te, "खादृष्याभावः' सादृष्यसामान्याभावः, कुत इत्या-
ge arafarntaat |
ASIA PAN | साह शखाभावत्वेनैव Wat- तिर्विशब्दस्य निषेधाथैकत्वात्" शति चेत्, तदि गौरिव महिषषीत्यच पावनत्व-सौरवश्वादिना विव- शितसादश्यानाश्रये गवये Fare म स्यात्, न fe
RIYA, तदवेपरौत्यस्यापोति, 'तदेपरौत्यस्यापि' साद्श्सा- भाववेपरौत्यश्यापि खादृश्छष्टापौति यावत्, "सम्भवात्" तज सत्वा- feat: । aq विखदृश्न-टति प्रतौतेरविधमयेलेन तददिषयत्- aquafeg विसदुश्रपदस्य विधष्मेपरलत्वा दिव्यतस्तख्य तथात्वमनु- भावयति, 'खादृश्याभावतेनेवेति साद्श्यसामान्याभावलेनेवेत्यथेः, “एवकारेण वेधग्येवन्यवच्छेदः । तज धुक्रिमाह, “विशब्द्येति, ^मिषेधायेकलात्' श्रत्यम्ताभावार्थंकलात्, तथाच तख तादृशा्थै- aa योगखग्यमेव went तु send पारिभाषिकमिति गृढ़ाभिप्रायः। उक्तरयति, तोति, त्यजेति, गविवक्ितिति परेणान्वयः, "पावनलः पविबल्, “च्ोरवत्वादौत्यादिना wyt- दिमक्परि गहः । wit eater, “ विवदितेति वयवेडतेत्धथेः, ‘sara इति, एतेन सादृश्यप्रतियो गिकाभाववत्वं गवये श्चापितं तेन ज योगलभ्यसादृश्वप्रतिचोगिकामाववत्वं awa ana मातुपप्तिरिति aad न स्यादित्य हेतुमाह, न रौति,
(९) निषेधा्थंपर् त्वादिति we |
STATA TET | at लव WATER तद्भावश्च, तसमात् साधम्पैप-वेधम्मेय सादश्य-वेसाष्श्ये |
यत्त॒ तद् च्यनेकधमेवक्वं साहश्यं तेनाभेदैऽपि “गगनं गगनाक्षार सागरः सागरोपमः। राम-रावण- mae रामरावणयोरिव” | इत्यादौ सादृश्यं | न चैवं
‘fe यमात्, ‘aw गवये, "तदभावः" गोसादृश्छसामान्याभावः, तथाच सामान्याभावप्रतिथौ गिमो विद्ध योरेकजरासष्वेन भवन्ते waa waar न श्यात् wat त सादृष्प्रतियोगि- ARTA वैसादृश्यष्टपतलेन तज AAW भानुपपन्न इति भावः। उपसंहरति, ^तसमादिति, "साधम" तद्तधम्मेवचं, वेधम्ये' तदटन्ति- wean, तथाच प्रेसादृ्यश्य यौ गिकलत्वाभावेऽपि म चतिरिति ara: |
एकदेभ्रिमतसुत्यापय दूषयति, ‘afata, “सादृश्यमिति, तथाच तहूत्तिश्योधममेवत्वमानं ae म तु Rani इत्यथैः, ae भेदाथरितवे युक्रिमप्याड, तेनेति, न्तेन" सादृश्यस्य मेदाचटिततेन, "शरसेदेऽपि' प्रतियोग्यतुयो गिनोंदाभावेऽपि, “्थादावित्यादि- पदात् “मनैतच्छिएसादृष्यमस्मिखान्यच कुचवित्” । इति थशोदौ- क्रिपरिग्रदः। नलु सादृश्छस्य भेदघटितलेन गौरवाश्च तज गवय- द श्रक्यतावच्छेदकलं भेदाघटितले गौरवाभावात् कथं aa न गवयादिपदश्क्यतावच्छेदकलं। न च तथापि गोटतन्तिलादिविगे- वण्तैगिष्यधटितलेन गौरवं तदवस्छमेव इति वाश्यं । तच्छोपलचण- azar गोटत्तिलविशिष्टघर््ाणं गवयेऽभावात्तच तत्छाद्ष्थारुप-
6
BR erraferntaat
गोरपि Warne गवयपदामि्धेयत्वापज्तिः। तव साहश्यपदस्य^ विषे तात्पर्यात् । अन्यथा महिषे- ऽतिप्रसङ्ग इति । तखन । aa aa वा सदटश इति-
at: गोनिष्ठभेदप्रतियो गिल विशिष्टतादृ श्धश्मेव्वस्य aura fase विगरेषणएगरुतेरधकीदये तदवच्छेदकलकष्यने महागौ रवात् स्त्याश- इते, न चैवमिति, ‘ud ae भेदाघटितत्े, (गवयपदाभिधेयलं गवयपदगरक्यतावच्छेद कवत । समाघन्ते, ‘aafa, शादृश्यपदस्यः घादृश्छवाचकसदृ पदस्य इत्यर्थः, MEWS WIAA पदत्वाभावात्, ‘fay परत्याश्रथविभिनने खुर-ष्ङ्ग-रूपादिरूपविगेषध्ं, ^तात्य- ययात्" wea, तथाच तादृश्रधर््माणां गकयलन्यूमटन्तिलेन तवद वच्छेदकल्वासम्भवात् श्रनन्त्रक्रिकख्पने महागौरवं इति भावः | मनु wea तथारूपवेऽपि सादृश्यलरूपानुगतरूपेण शक्यता- वच्छेद कत्वकल्यने बाधकाभावः, न वा शक्रेरनन्तलं इत्यत श्रा, “श्रन्यथेति श्रनुगतखाडश्यलरूपेण गोखादृश्वस्य गवयपद ्रक्यता- वच्छेदकतवे, -मदिषेऽतिप्रसक्गः' महिषेऽपि गवयपद श्रक्यतवप्रसङ्खः, गोनिश्ूपितषादृश्चलावच््िन्नस्य तचापि सत्वादिति भावः । ‘xfa- प्रयोगादिति प्रयोगस्य प्रामाणिकलात्, तथाच तस्य सदृश दत्य घ्या मिरूपितत्वं ae च॒ सादृश्येऽन्वयः, तेन सदृश दत्यादौ aaa: साहित्यं, waa aW सदृश्रश्रब्दायैः, तादृश्र- व्यवहारदयस्य भवन्मते भेदश्यले सम्भवेऽपि श्रमेदस्थलेऽसम्भवादिति
(९) सदृश्पदस्येति we |
उपमागाख्यटतौयखय्डम् | ४३
प्रयोगात् । न चाभेदे सम्बन्धः सहार्थो वा सम्भ- वति | गगनं गगनाकारभित्यादौ तु गगनाद्येवेतादश- धर्मवन्नान्यदित्यब्र तात्पथ्येम् |
यदा सथानान्तरीयगगन-सागरयोरूपमानत्व त- योर्यविशरेषे तयोरेव युदान्तरसुपमानमिति ।
भावः । ननु कथं RATA तादृ शप्रयोगासम्भव इत्यत श्रा, "न @fa, श्रभेदेः म्रतियोग्यसुयो गिनोरभेद खले, “सम्बन्धः fre- पकलदपसम्नन्धः, खट न्तिधश्मेवत्वस्य स्ञनिरूपितलाभावात् सखाभिन्ने खसा हित्याभावान्तस्य fama उदेश्वतावच्छेद क-विधेयतावच्छे- दकयोरेक्याच्छान्दबोधा सम्भवाचेति भावः। गतु गगनाकारमित्यादेः का गतिरित्यत श्राह, “गगनमित्यादिः नान्यदिति, तथाच गगन- मिति खावधारणमिति भावः। ‘cer तात्पय्येमिति, wa- धारण्णधंकपदे तात्थ्थैमिति भावः । ननु गगनं गगनं इत्यादिवत् गगमं गगनटृत्तिधम्भवदित्यादेरपि निराकाङ्घवात् तादुश्रवाक्याथं- स्यापार्थकल्वापन्तिरित्यत श्राह, “यदेति, 'उपमानलमिति, aa सामान्यशब्दस्य विश्रेषपरतया गगनपद इयस्य सागरपद इयस्य चं विशेषपरतया नालुपपत्तिरिति भावः। मनृक्रयशोदोक्ः का aft रिति चेत्, बलरामतात्पय्यणापि तदुपपत्तेः तजेदन्बदस्य बलराम- परले बाधकाभावात् | -
(x) इति प्रतौतिप्रयोगादिति ख° | | (a) सर्गान्तसैयगगन-सागसयोरपमानलमिति खर । = `
88 तच्वनिन्नाममौ |
नम्बयं SAUNA TA वा भवतु तत्स शस्तावद्टय- fafa मेद्ामेदसंश्येऽपि साहश्यनिखयात् अतिरिक्तं साहश्यमल्विति^ चेत्, न, दैवदत्तधम्मंमावामिप्रा- येण रकदेगे साहश्यपदप्रयोगात् कथमन्या स शवाय न तु तत्सह इति, तत्छहशोऽय न तु स इति प्रतमैति-प्रयोगौ | म चाच सहशपदं मेदमाचपरमिति
खादृ रद्धातिरिक्ततायवद्ापक aan निरस्सति, नन्वित्यादिना, ‘agqu:’ देवदन्तषदशः, cere ‘faqafe- MATT, ANI भेदन्यवच्छेदः। तथाच ve सदुश्पदस्छ देवद लगतनम्भवत्नमाते SHA Wea: | (एकदे शष प्रप शक्ये- कदे, "वादु ्छपद प्रयोगात्, सादुश्वाचकसद्ग्रपदप्रथोगा दित्यः । तथाच ज्णामूखकस्तादु ब्यवहार इति भावः । ava ohne, "क यमन्यथेति, “अन्यया खादृ स्व मेदाषटितले, तस्िन् तत्छदूश्- भेदपतो ति~परयो गाबुक्ता AEH तद्धेदमतौति-प्रयोगावाद, तत्- guisefata, इक्प्रतोति-प्रथोगयोः साष्श्डविशिष्टे agente तया्ुपपत्निरिव्यत wre, तन्छदृश्ोऽयमिति तत्षाद्श्ाबच्छिन्नो- ऽ्मित्ययेः, तथाच तत्धादृष्छषामानाधिकरण्येन तादुगप्रतीव्यादे- खपपन्तावपि तन्छादृष्यादच्छेदेन तद्वेदावगाद्धग्रतौत्यादेभंवकतेऽनु- wifa: श्रभेदेऽपि साद्श्यखौकारात् दति भावः। इति तु वस्तु- (१) सादृश्यमितोति we | (२) देवदन्ताभिप्रामेणेति we |
उपमानाख्यढतोषखद्छम् | ait
qm, मुख्ये सम्भवति TAA अयोगात् तस्माज पदार्थान्तरं साहश्यमिति | स्यादेतत्, मा भूत् पदा- रथान्तर, AMT AAT TT गवये गोसाहश्यत्रा- नात् मवयसहशो गौरि तिन्नानमुपमितिः। न चैतत्म- त्यं, असन्निहितविेष्यकत्वात्“। नानुमानं लिङ्गा-
गतिः। शङ्कते, “न चेति, शयुक्रमिति परेणान्वयः, wane हेत्- माह, मुख्य दति शक्ये tere, श्रयं इति ओषः । उपसंहरति, नतस्मादिति। सादृष्वस्यातिरिक्रतां व्यवस्धापयितुमशरक्रोऽपि मौमां- सकः TEST: Wed, “द्यादेतदिति, "एतत्" सादृश्यस्य करक्षपदार्था- aria, <q “त्तु दुजेनः” इति न्यायेन oH) ‘TAT’ aren, "पदार्थान्तर", "मा दिति न स्यादिल्यथेः। भरत्यचादिति इस्िधादिव्यथः, जन्यं Tea, “न्नानादित्यन्बयौ, एवमग्रेऽपि । अतोख्ियेऽसनिषृटे च गोखादृश्यन्नानात् गवि तक्छादुश्धन्नानस्यापि उपमितिलादादह, श्ब्दादेति, न्नानादिति “श्रानमिव्यन्बयि, तादू- शक्ञानजन्यश्चानमित्ययेः, WITTY तक्छादृश्वपरकारकश्चानजन्य-तदि- ओग्यक-तक्छद्ग्रसादृश्छप्रकारकश्चानलतवं तद्धिगे्यकोपमितिलमिति, | waaay खादृश्यप्रमाकरण्कन्नानलं इति तद्भिप्रायः। तज्न्नानस्य प्रत्यमच्ादिभिनलत्व एव उपभितिल् सेद्यति इति मत्य- wefaa तज सम्पादयति, न चेतदिति, “श्रसज्निदहितविशेग्य- कलात्, गवादेदूंरवन्निलादसजिषष्टलादिति यावत्, तैरलौकिक- : &) विरेष्यासत्रिकर्षारिति we |
ad तत्वचिन्तामशणौ |
भावात् | न च गवयगतं सादृश्यं लिङ्गम्, अ प्धर्म- त्वात् । अथ सहश्यान्तरदशंने यो यदतसादश्यप्रति- योगौ स तत्सदृश ela naa anfare सति गवय- गतसादश्यप्रतियोगित्वात् गोगंवयसदह श इत्यनुमिति- रिति बेत्, न, व्यास्निग्रहं विनैव प्रथममपि प्रत्यक्षाच्छ- SEI MASA गवयं न्नात्वा गवि गवयसादश्यन्नानोदः- यात्। किञ्च गवि गवयसादश्यं न साध्यं प्रथमतस्तद-
खज्िकर्षाननभ्यपगमादिति भावः । “लिङ्गाभावादिति श्रव्यभिचारि- पच्चधग्मेलिक्ाभावादित्यर्थः। Wea, "न चेति, “सादृश्यमिति गोषा- कृश्चमित्यथैः, “श्रपचधम्मेलात्" washed, इदसुपलच्णं गवय- wee गोवस्छ वा तथाले साध्या विशेषात् चिद्धषाधनादित्यपिं बोध्यं । तद्तसादृश्यप्रतियो गिलेन हेतुना wae साघधनोय तज पचे साध्यसन्देेन पलान्तभविन व्यात्तिनिश्चयो न सम्रवतोति दृष्टान्तस्थलं प्रद शेयन् सामान्यव्या्तिमुद्धाय wed, श्रयति, ‘agu- इयान्तरेति गो-गवयमिन्नखराश्रादौत्यथेः, “दशनः तयोः सादृश्य च्ानद शरायाभित्यथंः, एतेन ava व्या तिनिश्चयः सम्भवतोत्यावेदित, “विनैव विनापि । ननु व्याश्षियशो यच न॒ जातस्तच न जायत एव् तज्च्रानमिति waa aay, भ्रयममपोति, भ्रयममपि' afro पूव्वंमपि। चणएबिलम्बस्य श्रपयनिणेयला दार, (किञ्चेति, ‘a साध्यमिति, वक्तं शक्यत इति Be, ‘mean वया्षियदात् पष्य, fia साध्यज्चानाभौनलादिति भावः । सामान्ययाप्तौ प्र्त-
उपमागाख्यद्तौयखक्डम् | 99
प्रतौतेः, गवयगतसादश्यप्रतियो गित्वश्च गवि A eT विषेष्यस्यासन्निकषादिति नानुमितिगम्धं तक्िङ्गस्यापि तदतत्वेनाप्रत्यक्षस्य लिङ्गन्तर गम्यत्वेनानवस्थानात् | न च गौरेतदवयसह शः गवयगतभ्ूयोऽवयवादिसामा- wag गवयान्तरवदिति tra | गवयान्तरान्नानेऽपि गवि गवयसद शत्वप्रत्ययात् | Bava गवि गवयगत-
साध्यन्नानानपेच्चणाद्धेलसिद्धिमाह, "गवयगतेति, “विशरेयसखखासन्निक- षात् पक्षस्य गोरषज्निकर्षादित्ययः। मनु तादृश्रङ्तुरपि तचानुमेव- cea oat, (तश्िङ्गस्यापो ति गवयसादृश्छप्रतियो गिलरूप सिङ्ग- खापोत्यथेः, aga’, “श्रप्रतयचस्य' प्रत्यचाविषयस्य, toy “लिङ्गा स्तरगम्यलेनेत्यच हेतु गभ विगेषणं, -श्ननवखानादिति तत्घाधकलिङ्ग- मध्यतुमेयं पुनस्तत्धाधक लिङ्गमप्नुमेयमित्याद्चमवसानादिव्यथेः । smarter श्रनादिवेऽणाइ, ‘a चेति, ‘vafefa गवयान्तरसख्य दृष्टान्तलसम्पत्यथं । म् च विगरेषथा्तिर प्रयो जिकेति Se, दृ्टान्तसन्ते तस्या श्रपि प्रयोजकलात् अन्यथा तज्नि्व॑चने यन्धकर्तुरु्मत्ततापत्तेः, न डि प्रहृतातुपयुक्तं कुचचित्कशिज्जिव्वेङि । “सामान्यव्लात्" तत्- प्रतियो गिलादित्ययः, saat साध्याविग्रेषापत्तेः। दति रामं' दति मनोश्चमित्ययेः। ्रत्ययादिति, तथाच तादृश्ज्ञानस्या गत्या उप- भितिलं खौकरण्णैयमिति भावः। यद्यपि गोरसन्निशृष्टलेन प्रङत- हेतोः पच्चधमेतान्नानं न सम्भवतौत्युक्रदोषस जागरुकलादोषान्तर-
ge araferateat । `
गोसादश्यं गोगतगवयसादश्यं विनानुपपथमानं तत्का- wafa, न fe गोसहशो गवय शतदहिसदशो गौरिति वाच्यमिति निरस्तम् । गवयनिरूपितगोसादश्याप्र- faa तेन विनानुपप्तित्नानाभावात्। किच्च तवाथा- पर्तिव्थेतिरेक्पनुमानं। न ख गवयगतसादश्यप्रतियो-
दानमसक्गतं, तथापि गवि सन्निकरवंदशायामपि तादृश्रश्चानस्य नानु- मितिलसम्भव दत्धावेदनायेव तथोक्रिरिति । श्रयमथापत्तेः प्रमा- णानरलस्लौकारात्। तज ABTS, “श्तएवेति वच्यमाणदोषा- देवेत्यथः, we निरसभिति परेणान्वयः, गवौ ति, aerate परेएाग्वयः | गवथगतगोखादृश्वं AMA ay विशेषणं श्रतु- धपद्यमानान्तं, "तत्, गवयसादृष्यं । न ॒चापाद्यापादकयोः Fa धिकरण्यं, गवयगतगोसादृष्छपदेन गो निष्ठस्य गवयनिष्टसाद्श्वप्रति- यो गिलस्य उक्रवात् । श्रापाद्ापाद कयेव्येभिचाराभावं aT, ‘a होति, “एतदिसदृशःः एतत्छादृश्याभाववाम् इत्यथः । गोरसज्नि- शृष्टलेनापाद्यश्ञाना सम्भवेन तदसुपपन्तिन्ानमसम्भवोति grata, waafaefaafa, "गो खादृश्याप्रसिद्धा विति, गोरषन्निरृष्टलेनेत्यादिः, श्रप्रसिद्धौ” श्रनिख्धधे, ‘aa fan’ तादृश्रसादृश्छेन विना, “श्रनु- पपन्तिन्ानाभावादिति श्रनुपपभ्तिन्ञानासम्भवादिव्ययेः | wire: अमाणन्तरलं नेया यिकेरनक्गोकारात् किं दूषणान्तरदाने प्रयास- इत्यभिप्रायेणाह, ‘fafa, ‘ar नेयायिकस्य, श्यतिरेक्यनलुमानेः लत् खरूपेत्यथेः। तस््ास्तयाले का रतिरित्यत sare, "न चेति,
उपमानास्छदढरवोयखण्डम् | 8€
गित्वं मवि प्रत्यक्षादिना श्रातुं शक्घमित्वुक्तम् । नन्वे कर्मे गोवैधम्येन्नानात् गवि करभवेधरम्यन्नानममि सानान्तरान् स्यादिति चेत्, न, मवि करभवेभर्म्यं यदि करभदत्तिधरम्माभाक्वभ्बं तदा HA मवि प्रामस्तिताबद्- qa: aaa”) अथ करमभाटल्िधमं वक्त्रं तदा
wa शक्यमिति परेणान्वयः । ‘onfafa गवयगतसादृ्धप्रति- यो गिलश्च॒ गवि a प्रत्यच्मिति गन्धे इत्यादिः । wed, मन्वेव- fafa, “एवं गवये गोसादृश्यज्ञानानन्तर गवि गवयसादृश्यश्नानस्य मानान्तरादुत्पल्ञले, “मानान्तरात्" प्रत्यचानुमान-शब्दातिरिक्र- प्रमाणणत् उपमानादिति यावत्, तथाच भवदुक्रतल्ल्णस्य तचा- गमनादव्याक्भिरिति भावः । श्रपरे तु (मानान्तरात्" हप्षप्माण- तिरिक्रप्रमाणदित्यथेः, उपमानलच्णस्य तचागमनेन तस्य तद- न्तगेतत्वासम्भवादिति भावः | तथाच भवन्ते प्रमाणन्तरसी- arcs इत्यभिप्रायः। aca वितक्यै समाधत्ते, नेति, 'प्रागस्तितावत्ः पूर्ववन्न त्यर्थः, saree’ करभनिष्ठाभाव- प्रतियो गिधमवक्लं॑ विना गवि करभटरन्तिधमाभाववत्तमनुपपन्न- fafa ज्ञानात्, अन्यत्वं Ten, स च न्नानविषयाथेकगम्य- पटार्थेकदेग्रे श्ञानेऽन्वेति, तथाच तादृशालुपपत्तिन्नानजन्यन्ञाम्- विषय wae: । एवश्च तस्योपमानलचणालच्छयतेन कुतोऽव्यात्ति- `
(९) अनुपलबन्धिगम्यमेवेति wo | 7
५० तत्वचिन्तामग्रौ |
गोधम्मौ गवि श्हौता रव" earl सतगोधर्म्माखां करमेऽभावमाचमधिकं गम्यं तञ्च nana) अथय तत््रतियोगिकैतन्िष्ठसादश्ये भासमाने समानसंवि- त्संवेद्यतया रशतत्प्रतियो गिकतन्निष्ठसादश्यं Ayer न्रातमेवेति Wi न। विग्येषख-विगेष्यप्रतियोगिमेरेन समामसंवित्संवेद्यत्वासिङ्धेः रतत्सहश रतदिधरम्मा स-
रिति भावः। ‘ater एवेति करभे गवाटत्तिधर्मवन्ताग्रदकाछे इत्यादिः, एतेन गोधमंङूरतिकारणनुभवः सम्पादितः । ‘cerat- मिति, तदनुभवजन्यसंस्का रादिति शेषः, “करभेऽभावमाजंः करभ- निरूपितटत्तिलाभावमाचं युवोग्टहौतं, “re? ज्ञानविषयः, aia दति me, ‘ay करभटत्निताभाव विषयकं शानं, शरत्यचादेवः tfxarea, शन्निकषंसत्वादिति भावः । नतु गोगवयसादृश्वयोः तदवेधम्येयोख तु विन्तिवेद्यतया एकयदकाशेऽपरग्रहसम्मवात् faqufafamarwdanng तयोख्ठस्य विन्तिवेद्यवं न सम्भवतेति समाधत्ते, “श्रयेत्यादि, “Mada श्नागयोग्धमेव, “विगरेषणट-विशे- व्येति, “विश्रवण गवादिटन्तितप्रतियो गिगवादि, ‘faster गवय- करभादि, श्रसिद्धेरिति, विशिष्टबुद्धौ विगेषणन्ञानख aaa गवयादि विगेवयज्ञानाभावदशोत्पन्नगोसादृष्य-वैधरम्यश्नानदख्य गवय सादृश्य-वेधम्य॑विषयकलासम्भवादिति भावः । विगेे efeater- वश्यकलेम तलश्चानस्यापि सम्भवात् चएविलम्नस्य nqufyeu-
ee
(१) गवि गता Tafa wo |
उपमानाख्यटतोयखय्डम् | Yr
दत्येतदिशेष्यकप्रत्ययानुदयाश्च, तदिेष्यकप्रत्यक्ते तत्स- च्िकषेस्य हेतुत्वात् । ननु nee विशेष्यसलिकर्षेः हेतुने तु यावदिशेष्यस्तन्निकर्षोभैारवात् अन्यधातौता- नागतबैमानव्याप्यविेष्यकव्धात्तिप्रत्यक्ं न स्वादिति चेत् । न। अतौतानागतविश्ष्ये सामान्यलघ्षणायाः WAN | अथ गवयसादश्चं गवि गवयगतश्रक्कित्वादि- सामान्यवक्व) तच्च गवये गोसादृश्ये भासमाने गवि भातमेव, यद्या गोगतश्छङ्कित्वादेगेवयगतत्वं गवये
त्वाद्ोषान्तरमाह, “एतदित्यादि, “रतुद््याचचेति, कथयमित्या- काङ्खगयामाह, 'तदिश्ेव्यकेति, प्रकृताभिप्रायेण्णेदं, वस्त॒तो विषयता- सम्नन्धेन प्रत्यच्चलावच्छिनं प्रति सन्चिकषेश्य हेतुलात् विशरेव्यतायाः काय्येतावच्छेदकेऽमवेश्रादसङ्गत्यापनत्तेः | डेतुलादिति, तथाच तच fara सन्निकषेविरष्ात् तादृशज्ञानस्य प्रत्यच्चलासमवेन सुतरा- सुपमितिलमङ्गोका्यैमिति भावः। WAU Wed स दत्यनेन विशेगव्य- निर्दरः छतः । “ay डेतुतयाऽपेचचितः, श्रन्यथाः यावति fava सननिकसापे fara, ‘a स्यादिति सजिषृष्टधूमा दि विशेव्यकबयाक्ति- ्रत्य्चस्यातौतानागतधूमादि विभे्यकलं न खादिति पय्यैवसिताथः, सामान्यलक्षणया इति तवेत्यादिः, मन्मते लतोतानागतविग्रेव्यकतव तच areata भावः। ae: wea, शश्रयेत्यादि, ae’ तादुश- सामान्यवक्वश्च, 'भातमेवेति गो सादृश्यभानकालोनभानविषय एवे-
(१) गवयगतगश्रटङ्कादिमत्चमिति Ge |
५२ तत्वचिन्तामगौ ।
गोसादृश्यं श्वं तस्यैव गवयगेतस्यं गो गतत्वं गवि साद्व" तञेन्द्ियेशैव sid सामान्यस्येकतवेनेन्द्रिथं- सन्रिकृष्टत्वात् श्रयं सदति विपरौतप्रत्यभिन्नाया- मिवेति चेत्, सन्धं, भो विश्येष्यकग वयगतगरङ्गित्वादि- ज्ञानं Afsana गोरसन्निकर्षात् तस्माद तंत्संदं- त्वयः, afar समानैकालोनवप्रतिपादनात्। गवयगततादुश waar गोगततादूशधग्मणं भिन्नतथां इदमसक्तमत श्रा, ‘aaa, "मोगतश्टङ्गित्वादेः" गोटत्तितावेष्केद कशरङ्गवावच्छिन्ना दे, 'गवयगतत्वं' गवये गतलं यस्येति Baw गवयटन्तोत्ययैः, षच्यधौ- ऽभेदः, तथाच गोटत्तितावच्केदकगश्ङ्गलावच्छिश्नामिन्नगवयटन्तो ति प्यैवसिता्थः, weet गोगतधगौणं गवयादावसवात् सादृश्यम- प्रसिद्धं स्यादिति भावः । एवमयेऽपि, aaa न सङ्गच्छते गवय- इत्ति्ादेगौसादृश्यरूपत्वाभावात् एवं गोटन्तिलख्य aware खूपत्वाभावाच्च । ‘ag’ तादुशसादृश्यञ्च, ‘aa’ ज्ञानयोग्य, ar TATATHTATATS, “सामान्येति एङ्गलादिरूपजातेरित्यथे, श्चैव दष्टान्तमाद, श्रयमिति, तथाच सोऽयमिति मत्य भिन्ायामिद- न्वावच््छिने तन्तावत्तादाक्यस्येव तत्तावति इदन्वावच््छिन्तादाव्य- खूपतया यथा तादृशरप्रत्यभिन्ना तथा गोटत्तितावच्छेदक्टङ्गलारे- रेव गवयटत्तितावच्छेदकरूपतया तच सनिक॑स्यावश्यकलेन एकदा चण विलम्बेन वा उभयसादृश्छयो रुभयच यदहसम्भवः। गोरषननि- aay, मया wen किकसन्निकषानभ्युपगमादिति भावः । उप- ` (९ गोसादृष्ठमिति खम । =
उपमानाश्थंटतोयखर्बहम् | we
रतदिधम्मा रतस्मादौधेः स इति ate नातुमानात् विशरेष्यासन्निकषे तङ्गतबहृलिङ्रत्तानात्, de सप्र- तियोगिकथदथन्नाने तव्मतियोगिकपदाथेत्तानमुप- मानं। तदाहुः प्रत्यक्षादिकं विनार्थादर्थान्तरन्नानं संहरति मौमांसकः, "तस्मादिति, प्रथमान्तजयस्छ “स cata सम्बन्धः, "नातुमानात्” Tay any, “विभरेवयासन्निकषे दति गवादौ खन्िकर्षभावे, एतेन मरत्यक्चेणापि asad समर्थयित् म शक्यमित्यपि व्यञ्ितं । arafa गवादिगतेत्यथः, ‘afeta सन्पा- ताथातं, swat तद्रतं eae मवयध्नाणां . सादृश्ठात्मकानां लिङ्गमलुमापकं तदज्नानादिल्ययेः। "तत्पदं मवथादिपरः, तथाच गवेयादिगता चे ववो WaT: तदतुमापकाश्नानादित्यथः, इत्यपरे, तेश्च, ATS प्रकान्तवाचितानियमात् । वयन्त तद्गतानि विगरेव्य- गतानि यानि सादृश्ठ-धन्यै-दौवलादौनां बहूनि सिक्तानि तषा- मन्नानात् श्चानासम्भवादित्ययेः इति ब्रूमः | तथाचागत्या तञ्न्नान- मुप्ित्यात्मकं मन्तव्यमिति भावः । नतु उक्रोपमानलणं सादृश्य माचरघरितलेन वैधम्ब॑-दौ्धैला दिश नेऽयाप्तमित्यत are, “एवेति असन्निषटष्टविशेच्यकवेधम्ये-दौ धेल दि ज्ञानस्यापि उपभितिलचष्षल- fag च, श्वान एति तादृश्क्ञामानन्तरमित्यथैः, उपमानं उपमितिः, तथाच ` तत्मतियो गिकपदायेप्रकारकश्चानवितेष्यतापन्न- भ्रतियोगिकपदाथं्रकार कते सति तप्मतियो मिकपदार्थपरकारकन्ञान- अन्यतदिगेष्यकश्चानलसुपमितिलकणमिति पर्यवसितं रतो ae भिरिति भाषः । wa पराचौनसंवादं प्रमाणएथति, "तदा$रित्यादि,
५५ तत्वचिन्तामणौ |
ू्व्ेषामुपमानात्, विगहितमेतत् ^), तथाहि परस्यर- wet इस्यादिकं प्रत्यक्षमतो यो यत्सादश्यप्रतियोगौ स तत्सह श इति सामान्यतो व्याप्तिन्नाने सति गोमैवय- सहशः तत्साद श्यप्रतियोगित्वात् यथा ातुभगिनौ । गवयगतसादश्यप्रतियोगित्वश्ब गोगेवयगतसादश्य- वित्तिवे्यमेव सादृश्ये गोः प्रतियोगित्वेनैव saa अरत्य्ादिकं' श्रादिनाऽनुमानपरिग्रहः, श्रयात्' सप्रतिशो गिकपदा - Gerry, “श्रथोन्तरन्नानः सम्रतियोगिकपदाथांन्तर ज्ञानं, पूर्वां" अतौोतगवारौनां, ‘sway: उपमितिजनकप्रमारदित्ययेः, fated wat: । fad मोमांखकमतं दूषयति, “विगरदितभिति
निन्दितिमित्ययः | क्चिदिवणितमिति पाठः श्रष्याख्यातमिति तदर्थः, तथाडि निन्दितले यथा तथा जानौ हि द्रत्यथेः, “दख्यादिक- मित्यादिना खराश्वादिपरिगहः, ‘sere’ प्रत्य्विषध एव, एतेन दच्छमाणनुमाने दृष्टान्तः िरोरतः । रतः" एतद्ूषान्तभोवेन, न्वययास्य ग्या्िन्नान Tay, 'त्छादृश्येति गवयनिष्टवादृरेत्यरथः, दृ्टान्तमाद, ययेति, श्वातुरिति इस्यादौनामित्यादिः नातः अन्दभविराधः। SRAM पूल्वेमसमरवोत्यत आह, 'गव्गतिति गवयनिरेत्ययैः, एवमयेऽपि, गोरिति wefan, fafa- वेद्यमेबेति, तथाच गवये गोप्रतियोगिकसादृ ्एग्रदकाले तुद्धविन्ति- बेद्यतथा गवयनिष्टसादृश्छप्रतियो गिलं गवि wet इति भावः, भन्वधिकरणएलाधेयलयो निरूपकत्व-निदूप्यवयोख त॒खखविन्तिवेश्चतया ` (<) हल्या पैबामुपमानतेति वात्तमेतदिति we ।
उपमानाख्यटतौयखग्डम् | ५५
अन्यथा सादृश्ये गोरनन्बयापत्तेः। Wat सामान्ध- तोष्याप्तिग्रहं विना रतत्सदशः स इति फलासिद्धेः aaa व्यातियहेऽस्ाकं व्यतिरेको परेषामर्थापलि- रित्यन्धदेतत्, साद श्यस्योभयदल्तिधमेस्य किञ्चि दिशेष्य- सन्निकर्षात् प्रत्यघ्तेण भानं यावदिगेष्यसन्िकषस्या- प्रयोजकत्वात् | अन्यथाऽयं स इति भरान्तविपरोतप्रत्य- भिन्नायां का गतिः। मनसैव चैतन्निष्ठसादश्यप्रति-
WITHA तद्ग्रहकाले एतट्ग्रहसम्भवेऽपि गवयो गोः सदुश- cfamee तुष्यविन्तिवेद्यताया रभावात् aa का गतिरित्यत are, ‘ate इति, श्रतियो गितवनेव' प्रतियो गिलरूपवष्टयथंद्ारैव, ‘Say शाब्दबोधात्, एतेन aa मानसोपनौ तभानसामयो षं afad i समासख्छलेऽपि गोप्रतिथो गितागिरूपके गोपदस्य aqua तचरापि age बोध्य, ‘sar’ प्रतियो गितायाः aaa, “are MITA, TARA TAIT ay भावः। सामान्य व्याप्तेरावश्कलं द शंयम् उक्रानुमानख व्यतिरेकिलं new श्रथापत्ति- खलो कारापत्तिं निराकरोति, aagt सामान्यत इति, फलासिद्धेः”, प्रतसाध्यस्य पूव्यं ज्ञानासम्भवादिति wa: च्यतिरेकोति, afar श्रतुपपद्यमानलं तदभावव्यापकोग्धताभावप्रतियो गिवमिति भावः । “परेषां मोमांसकानां, एतावता परमतं दूषयिला जरन्नेयायिकः खमते उपमितिखखूपं निरूपयितुं मिकामारचयन्नाश, "कोदृश- गवय दति कौडशगवयपदवाच्य इत्ययः, उत्तरस्थगवयपदमपि
५६ लत्वचिन्तामशौ |
योगित्नग्रहः प्रत्यछविशेष्यकत्वं प्राम न प्रयोजका- मिन्युक्तम्। कौडशगवय इति. जिन्नासायां यथा गौ- स्ता गबय इति" श्रुतोत्तरस्य^ तथाभूते पिण्डे ee तथायमित्यतिरेशबाक्यार्थानुसन्धाने? अयं गवय- आअब्द्बाच्छ इति मतिङूपमानफलम्। न चेयं वाक्य AMG, अप्रत्य्षौकृतपिण्डस्यापि प्रसङ्गात् । नापि गधघयप्रदवाच्परर, “जिन्नाषायां' प्रतिपाद्यपुरुषौचतादृ्रजिन्नामायां सत्यां, इतौति इत्याकारकवाक्या दित्यथेः, श्रुतोत्तरस्य' 3a: शाब्द विषयौरुत' Savana थेन इति wae श्रवगतोन्तर- ` THIS इत्ययः, Mw उन्तराज्ितवे तादृश्रप्रयो गाजुपपन्तेः अधातोः ्रवणायेकले उन्तरवाक्यायज्ञानाप्राघ्या पञ्चात् ततखरण्ण- सुषपन्तेख | WIT: Hea, तस्य ख वच्छमाणक्रिवाचयेऽग्वयः, 'तया- गते मोसादृश्यवति, "पिण्डे" woe, anatifarad, ee इति भावे रः ताषुज्न पिण्डविषयकद शेने सति श्रयं गोखदूश् इति प्रत्ये सतोति धावत्, 'तथायमिति' मोखा दृश्यवान् मवय इतीत्यर्थः, श्रलु- सन्धाने" समरणे सतोत्यथेः, तादृशरप्रत्यचस्येवो दोधकलतवादिति भावः । ‘oy मक्यः, ‘ata: wa, ‘VATA उपमा मप्रमाणफल्ल- नित्यथेः । wea, ^ चेति, श्यः om मतिः, बवाक्यमाजात्ः गवे गवयशब्दवाच्य ति वाक्धमानजन्या, “Awe श्रतिरेश्- वाक्या थेस्मर शव्यवच्छेदः, श्रषङ्गात्' तादृ श्रमतिप्रसङ्गात्, एतेन
` (९) यचा मौकतदद्गवय इतौति ख० । = इतोति Ge | (2) श्चुवोक्षसवाक्धस्येति we | (द) तथा गवय इत्यतिदेश्वाव्धार्थानुसन्धाने इति we |
उपमागाश्यढतो यखय्डम् | ye
प्रत्य समाचात्, अश्रुतवाक्धस्यापि प्रसङ्गात् । नापि TAT: समाहारात्, स हि प्रमाणससमाहारे वा फल- समाहारो-वा, ATS प्रमाणत्वे सति समाहारः समा- हतयोवा प्रामाण्यं ^ नाद्यः फलानेकत्बे समाहारा-
तादृश्रमतेः शाब्दवव्यवच्छेदः | रत्थचमाचात् CHAI, एतेन प्त्यतव्यवच्छेदः प्रदर्भित दतयुच्छङ्कलाः, तन्न, श्रापत्तिद्यासक्गते- रिष्टलात् ्रहतातुपयो गाश्च | वस्ठतस्ह॒ श्रतिदे श्वाक्धाथं्ञान-पिष्ड- प्रत्यचयोदंयोरेव तज प्रयोजकलं व्यवस्यापयन् एकमाजभ्यतिरे के फणव्यतिरेकं दयति, ‘a चेत्यादि, वाक्धमाचात्" श्रतिरेश- arian, ‘aia पिष्डप्रत्यलबयवच्छेदः, “TERT तादृशमतिप्रसङ्गात्, एवमयेऽपि । ‘Rasa’ पिष्डप्रत्य्माजात्, "माजपदेमा तिदे श्रवाक्याथेश्चानव्यवच्छेदः, श्रश्रुतवाक्यस्य' अ्रनवगता- तिदेशवाक्याथेस्य, श्रसङ्ग दिल्युक्ायेकं । श्रतिदे ्वाक्य-तदयखते- रपि श्रपेखितल्वं व्यवस्थापयितुं agate फलब्यतिरेकमाह, 'नापौति, ‘aay’ श्रतिदेश्रवाक्य-पिष्डप्रत्यच्चयोः, “समाहारात् cafe सहकारिलात् एककाय्येकारित्वादिति यावत्, पञ्चम्यः mite, समारारपदाथं faa दूषयति, स होति, सः समाहारः, ‘fe हेतौ, श्रमाणं कारणं, “फलं कार्ये, प्रमाण समाष्ारमपि वितकंयति, श्राद्यदति, ‘cares सतोति विभिन्न धमावच्छिन्ञकाय्येतानिरूपितकार एले सतौ त्यथेः, खमाइतयोः' एक-
I
(१) प्रमात्वमिति Ge | 8
ys avafernteat
qa: तस्य॒ पर स्यरसहकारिरूपत्वात्। नान्त्यः, वाक्य-प्रत्यष्षयोभिन्रकालत्वात् | वाक्य-तद्योः TATA दारोपनयेऽपि समयपरिच्छेदासिद्धेः। फलममाहारे
धमोवच्छिन्नकायैकारिष्णोः, are फलजनकलं । "नाद्य दति, "फलानेकलेः कार्य्याणां मानाधर्मावच्छिलले, समाहारानुपपन्तेः" एकधश्मावच्छिन्नकारिलानुपपन्तेरित्य्ः, कथमित्याकाञ्खगयामा द, "तस्येति समाहदारस्येव्यथेः, “परस्परेति खजन्यतावच्छेदकधब्मा- वच्छिलजन्यतानिरूपितजनकत्वमपरस्य तश्लन्यतावच्छेदकधर्म्माव- च्छिल्लजन्यता निरू पितजनकलं सखस्य इत्यन्यतरशूपतात् Tara: | MAPA गवयपद वाच्यवश्ञानलं वाक्धस्य गवयत्वावच्छिनञ- गोसादृश्यालौ किकप्रत्यक्तलं॒पिष्डम्रत्यचस्य काय्यैतावष्डेदकमिति तयोर्भंदादिति भावः । गवयलवावच्छिन्ने गवयपदवाच्यत्वभेव तदु- भयोः काय्येतावच्छेद कमित्यग्धकण्यं दूषयति, नानदति, “भिन्न- कालत्वादिति, तथाच कायेप्राक्चणे तदुभयोरषमावेशरात् कुत- एकधन्नावच्छिल्काय्ये-कारणलप्रसक्तिरिति भावः । ननु तयोरे क- काय्येजनकलासम्भवेऽपि GAA एककाय्यप्रयोजकत्वमस्येव तदेवैककाय्थैकारिलमस्माकमिति तदपि दूषयति, वाक्य-तदथेयो- रिति वाक्-तदोरतिदेग्रवाक्य-पिष्डप्रत्यचयोयौ wat विषयौ तयो रिव्यथः, ‘waar’ खतिरूपापमयसन्निकर्षदारा, उपनये उपमौोतभानप्रयोजकवे, ‘aA शक्रिः, तथाच Tawa श्रक्िज्ञा-
तद्रतसादृ्यानुपनये' safari: पाठः खचिदधितपुसतके aia इति |
उपमानाख्यटतोयखय्म् | we
च तदन्तर्भावे शब्दानुमानयोरपि प्रत्य्षत्वप्रसङ्गः | तत् किं तत्फलस्य प्रमाशवदिभाव खव अन्तमवि वा कियतौ सा मतिः,५ तत्तदसाधारणेद्दियादिसाहि-
नासिद्धेरित्ययः, तादृग्रज्ञानस्य गवयत्े शक्यतावच्छदकलविषयक- ` anfugfcfa यावत्, गवयो गोखदृशरः गोसदृशो गवयपदवाच्य इत्याकार कतया - तादुश्ञानश्य गवयलावच््छिन्ने ग्रह्मनवगादिलेन पारतग्ब्येण गवये शक्रिभानासम्भवादिति भावः। गतु गवयो गवय- पदवाश्य इत्यपनौतपरत्यचं प्रत्येवा तिदे श्वाक्य -पिष्डप्रत्यच्चयोः खजन्य- सखतिद्ारा डहेतुलमिति कश्पं॒॑दुषयति, 'फलसमाहारे चेति तदन्तभावि" तस्य उपमानफलस्यान्तभेवि प्रत्यचफलान्तभावे, शरत्य- चलप्रसङ्गः' प्रत्यचप्रमाणणम्तगैतलयप्रसङ्गः, तत् फलयोरपि उपनोत- ` ्त्यचल्सम्भवात् इति भावः । wed, (तत्किमिति, "तत्फलस्यं श्रयं गवयशब्दवाच्य इति ज्ञानश्ूपनिरक्रफलस्य, “प्रमाणएवहिर्भाव- एवः भरत्यचपमाणजन्यलजेव, “रन्तभावि' प्रत्यचप्रमाणएजन्यान्तभवि, 'ततृफलसेति aurea: “कियतो' प्रत्य्विभाजकक्िंधदमवतौ, न्या aft’ wa गवयग्रब्दवाच्य इति मतिः, ^तत्तदसाधारणेति अल्यचविभाजकतन्तद्धग्यावच्छिश्ञजमकेत्यथेः, यथाच तस्याञ्चाचुषल्व eae area लक्खा रित्ये “श्रसि' श्रपेचितमस्ि, इदि यादौत्थादिना सज्जिकषेपरियहः, तथाच तादृग्रन्चानख प्रत्यच्चत्वमेव
oe
(९) कियतौ सोमेति ख° |
¢e तस्वचिन्तामय |
त्यम् अस्ति, aft, साहश्यन्नानेऽपि विस्फारितस्य wan व्यापारः, अस्मिन् सति तस्यानुपयोगात् उपलब्भगो साद श्यविशिष्टगवयपिण्डस्य वाक्याथेस्मृति- मतः कालान्तरेऽपि तदनुसन्धानवबलात् समयरिष्छे-
म टूपमितिलरं इति भावः । warns, (तरो ति, “खादृष्यन्नानेऽपिः खादृश्यविशिष्टपिण्डप्रत्यके सत्यपि, “विस्फारितेति श्रनिमौखिते- त्यथेः, एतेन ॒सनज्ञिकषेसत्वमावेदितं, व्यापारः” चाचषरूपः aw यत् फलं रतिदे श्वाक्थायंख्तिरूपं अवश्चमपेकितमसतौत्य्थः, तदिना फलानुत्यन्तेरिति भावः । “afay af तादृग्रखति- ङूपफलेऽवण्यापे्णौये सतोत्यथेः, ae पिष्डप्रत्यदख, “श्रलुपयो- गात्" तादृश्रमतौ श्रनावश्छकलात् । मनु fered तादृश्र- मतेरशुत्पादाटन्वय-व्यतिरेकाभ्यामेव तस्यापेडितलभमित्यत श्रा, 'डपलब्धेव्यादि प्रत्यचौकतगो खादृश्छविशरिष्टगवय पिण्डस्य, 'वाक्यायै- खतिमतः' ्रतिरे शवाक्यायेस्मरणएवतः, कालान्तरेऽपि" पिष्डप्रत्यच- AMAAISA MAM Sa, तद लुखन्धानेति तस्मात् पिष्डप्रत्य- चात् यदतुखन्धानं तद्विषयस्मरणं तद्वलादित्ययेः, “मयेति गवयो गवयपदवाश्य इति शक्तिञ्चानोत्यत्तेरित्यथंः, तथाच प्रत्यकं विनापि agar च्रन्वय-व्यतिरेकावेव न स्तः कुतस्तस्य प्रत्य्चद्ट- पलखम्भावनेति भावः । उपसंहरति जरत्ेयायिकः, तस्मादिति, “आगमः श्रतिदेश्वाक्यं, ‘Tad इद्धिवं, anarafaforaa-
STAT SATS | ९१९
VA” | तस्मादागम-प्रत्यक्षाभ्यामनग्धदेषेदमागम- afaated साहश्यन्नानञुपमानप्रमाखमिति जर- Safa waaay | तन्न । Areata | यदोदौच्येन कमेख कं निगत्योक्तं ९ धिक्घरभमति-
त्यथः, “ददं ताद्शश्चामरूपफणलजनकं, “श्रागमस्धतिसरितंः अ्रति- टेग्रवाक्या्थंरूरतिसहितं, ‘aan सादृश्यविशिष्टपिष्डश्चाने, 'जयन्तेति जयन्तभद्रप्रतयः, वदन्तोति ओेषः। एतन्मते एकावच्छ- देन सादृश्यप्रकारकपिण्डश्नानातिरे ्रवाक्यायंसमरणोभयनन्यन्नानमु- पमितिः तत्करणमुपमानं तच्च सादृश्यप्रकारकपिष्डश्ञानं गक्यार्थ- रतिश्च व्यापारः पिण्डज्चामानुव्यवखाये स्मरणानुव्यवसाये चाति- SAAC SA एकमाचजन्यलमपहायोभयजन्यलनिबेश्ः तयोः बमू- हालम्ननवारणाय एकावच्छेदेनेति जन्यताविगरेषणं इत्यादिकं खय- मृद्धं । दूषयति, तनेति, वेधमरयाग्यातन" चैधमयेपरकारकपिष्ड- निश्चयदूपोपमानेऽव्याभैरित्ययंः। तस्य च्छल एवाव्यात्तिः सम्मवतौ- त्यन्ययारुपपत्या aU लच्छतां Travels, "यदेत्यादि, 'उदौ- aa उत्तरस्या fer श्रागतेन, दचिणापयं गन्तुकामेन इति शेषः, क्रमेणेति 'निगंत्येत्यनेनाखयः, "कं" sued गन्तुकामं पुरुषं प्रतीत्यर्थः, ‘friar वनादित्यादिः, "उक्तमिति, fate
(९) समयपरिष्छेदोपपत्तेरिति ख ० | (२) कऋमेलकं भिन्दतोक्कमिति Ge |
९२ तच्वचिन्तामखै |
दौधग्रवं प्रलम्बचपलोष्ठं कटोरश्रकाशिनं" कुत्सिता- वय्यवसन्निवेशमपसद् पश्रनामिति तदुपश्रुत्य दाधि- wa उ्रापथं गत्वा ताहशं वस्तूपलभ्य नूनमसौ करम इति परत्येति, तच किं मानं न तावदुपमानं साहश्याभावात्, न ख प्रमानान्तरं सम्भवति |
उच्यते । न तावदनुगतं शक्यतावच्छं दकमुपलश्षणशं
काङ्कायामाड, “धिक् करभमिति, “श्रपसदं' पद्यूनां मध्ये aoe, ‘arfaurg:’ zfawen fen: श्रागतः, “उपलभ्यः दृषा, शुनं निचितं, श्रत्येतिः जानाति, ‘aw argent, sie: सप्तम्यर्थः, तथाच तदात्मकमितिजनकं किमित्ययंः, दृश्याभावात्" सादृष्छ- प्रकारकपिष्डक्लानाभावात्, खम्भवतोति, ग्या्धिन्चान-विगरेषणएश्चाना- देरभावेनानुमानादेरषम्भवादिति भावः । इति प्वैपच्र हसं | नरन्नेयायिकदारा मौमांसकमतं da खमतमाह, “उच्यत इति, ‘a तावदिति “गवयादिपदशक्रि्ड इति परेणान्वयः, “श्रनुगतं' सकणगवथसाधारणं, “शक्यतावच्छेदकं' “विनेति परेण- न्वयः, एवमयेऽपि । मनु ग्रक्यतावच्छेदकासम्भवेऽपि उपलखणौग्ड- तकिञ्चिद्धन्भरूपेण aw शक्तिग्रहो भविव्यतौत्यत wre, 'उपल-
(१) कटोरसतौद्णकगटकाधिनमिति ख |
(२) उन्तरापथ गत दति Ge |
उपमागाख्यटरतौयखण्डम् | ९३
वा विना प्रत्यभिन्नानतः शरौरोकत्ववादिनां शरोर- विशेषे चैवादिपदवदष्यश्षत्वेन अङ्गयाडहिकेतया गव- यादिपद शक्तिग्रहः, गवयान्तरेऽपि भावात् | नाष्यन- WR गत्यन्तरोापस्थिते परिभाषात आकाशादिपदवत्,
qu बेति, भ्रत्यभिन्नानतःः गोखदु श्ोऽयमिति सद्श्राभेदन्नामतः, aa दृष्टान्तमाद, “श्ररोरविगेष इति यथा चेनादिपदस शरोर- विशेषे वेचोऽयमिति ज्ञानतः शक्तिगरहस्तथा श्र नेत्यथेः, तज mace बाद्य-किश्नोर-यौवनावस्था दिभेदेन नानाले Baa श्रसेरगतस्य जातिलसम्भवेन तस्येवानुगतस्य प्रटृत्निनिमित्तवात् न दृष्टान्तलं सम्भवतोत्यत ATE, “श्ररौरेकलवादिभामिति श्रोर- नानालानङ्गोकन्े्णां, मत दति i, Taras शक्रियदासम्भ- वात् शश्रध्यकचवेनेति, TAHT सकलगवयानामध्य्चवासम्भवाद्ह, रङ्गा हिकतयेति यदा VIE तदा तज श्रक्षिग्रड इति Haak, नञर्थं हेतुमाह, गववान्तरेऽपो ति यस गवयस्य कदा- चिदपि नाध्यच्छलं तचापौत्यथेः, भावात्" वस्ठगत्या गवयपद शक्षैः ्लादित्यथः, तथाच निरवच्छिन्ञाया श्रपि शक्तः aay गवये गरदा सम्भव इति भावः। नन्वनध्यचेपि श्राकाश्रादिपदवत् तच sferet भविव्यतौत्यत श्रा, नापौति, 'गल्यन्तरोपख्ितेः शब्दो- दरव्याभितोगुणलाूपवदित्या्यलुमानप्रमाणोपखिते, _'परिभाषातः |
(१) प्रडृत्िनिमित्तसुपषलच्तणं वा विनेति ख° | (x) सम्भवादिति ae |
de तस्वचिन्तामणौ |
WAVINAAGY GUNTMIE च शक्तो व हिभावा- भावात् तद्देव | नापि येागनिव्येचनात्पाचकषादिपद्- aq, अन्यथा. पचिक्रियानुपहिते wena न प्रयागः
शब्दाधिकरण्माकाश्मिति परण्डितसङधेतात्, हेतुमाह, श्रतएवेति उक्रेतोरेवेत्यथैः, एकमाचटन्तिसङ्केतस्येव परिभाषारूपलादिति भावः। कचित् ‘aa एवः इति पाठः, तजाप्ययमथेः, उपलच्णस्य Wa शक्य तावच्छेद कत्वमपि सम्भवतौत्याद, “rages fa, चख, “वडिर्भावाभावात्' वदिभावासम्भवात्, wt दृष्टान्तमाह, (तद्वदेवेति तत्पद वदेबेत्यथेः, ty बृद्धिखलं तत्यद् शक्यतावच्छेद् वां नोपलच्णमिति प्राचोनमताभिप्रायेण | ननु तज ग्रहसम्भवात् योग- एव FAY इत्यत श्राह, नापो ति, “योगनिव्वेचनात्' योगकल्यनात्, "पाचकादिपदवदिति पाचकादिपदस्य यथा योगः कर्पते तया- जापोत्ययः, पाचकादिपदे योगकल्यकमस्ति wa a तन्नासोल्या- वेद यितुं तच तत्कल्यकमार, “श्रन्ययेति पाचकपदस्य पाकक्रिया- विशिष्टे ufwatar, “पचिक्रियानुपदहित इति, तथाच पचिक्रिया- नुपडिते पाककन्तेरि विक्गि्यनुकरूलव्यापारस्य पाकस्य तण्डुलाभ्भि- संयोगादिरूपस्याभावादिति भावः। ‘a प्रायोगः ख्यात्" प्रयोगो न (१) “पाचकादिपदवदित्यगन्तरः अन्येत्यस्य wet ‘ater’ इ्धिकः पाठः खचिद्धित एस्तके THs परन्वयं पाठः पृव्बोपरसङ्गतिराडित्याव्
म GALANT: |
उपमागास्थंटतयेयखंदष्म् | १५
स्थात | अविलदरुगुशत्ीनादिर्यीगिंनिं fe: । wa- च्छेदेवतरया तुपसंशशेऽपौीति ये गात्५। न्येपल्थिंत- निंमि्तसङोचनत्; ख्गादिपंदवते तदभावात्। अता watryratana wierd निमित्तेन षरथिव्यादि- सीहर्ार्युपलशिति गंब्यत्वदी गवय दिपदानां खादयोग्धलादिति ` भावः । meray पाकक्ियानुगणेत्यधं, ्ञानादौति दृष्टसाधनतान्नानादोत्यवंः, आदिना इतिपरिग्रहः, योगिभिः विशिष्टे, शक्रिरवण्य कस्ष्ये ति शेषः । ‘oqeee’ शति- विश्रेषणठ पाकादौ, तथाच महागौरवं, ‘etary’ योगकन्प्नात्, तथाच तादृ शक्पकमच नास्तोति भावः । AE उपख्धितद्रयला- दिखद्धोषात् दव्य विशेषे गवयपद शक्रिरब्ठ vay श्राह, 'मापौति, wad रतमा, “खर्गादिपदवदिति थथा खर्गादिपदस्य ye वाचितया खान्तरे तश्मयोगाभावात् छखविगरव एव तच्छनिः Re तथाच नास्तौल्य्ः, "तदभावात्" उपथितनिमित्ताभावात्, द्रयलादेगेवयपदनिमित्तलाभावादलुपखितलाच दति भावः) उप- संहरति, ‘wa इति, “गन्धादुपखकचितेनेति, wen Reed वल्परिगरहः, aarfa सकलष्टथिव्या व्यवहाराविषयतया विभिन्न संथानवन्तया was का एथिवौति fanrerat गन्धवती एथिवोति sat इयं गन्धवतीत्यपलेभमानेन एथिवौ एयिवौपद- वाच्येति wat wae: शक्यतावच्छेदकले गौरवात् एयिवौ-
(१) योगाभावादिति we | 9
dé तत्वचिन्तामथौ i -
शक्तिरिति तु परमा्थतः। अन्धधा फलस्याभासत्वे मानत्वविराधात् | न च पुवं - गवयत्वमुपखिितं, उप स्थापकाभावात् | न च गवयपद्ादेव तदुपश्ित्तिः, अन््ोन्धाञ्रयात्। अथ वाक्छादेवानेनं समयः वपरि~ faq: केवलमग्रेऽप्यमिजानाति^" येागेनेहशा गवथ- पदवाच्यत्वेनावगतः^ सेाऽयमिति नापमानस्य विषयथ-
SE ell
लजातेस्तथालमिति भावः। ‘sae wea श्रक्यतावच्छेदक- त्वासते, ‘Hae’ AT ॒शक्यतावच्छेटेकलावगाद्मपमितिरूपफलस्य, श्राभासलेः wae, “मामल्रषिरोधात्' उपमानष्य प्रमितिकर. एत्वि रोधात्, तथाच फलस्य 'प्रमितिलरचा थमेव ay शक्यता - वच्छेदकलत्वमवश्यमङ्गो काय्येमिति भावः । “्रन्योन्याश्रयादिति गव~ यपद शक्य विना न `गवयपदात् शाब्दबाधः तं विना नं गवयत्व ae दति गवयत्वग्रहे गवयपद शक्रिगद्ा पेता शक्रिगरद्े चः गवयत्व ग्रहापेच्चा इत्यन्योन्याश्रयादित्यथेः । शङ्कते, “श्रयेति, “ata गो- सादृश्येन, परिक्डिक्ः' न्नामविषयः, केवलमिति नेपमानस्य विषय- दैति परेण सम्बन्धः, ` श्रयः श्रतिदे ्रवाक्यजन्यश्ाब्दबोधात् पर, अभिजानाति, ‘atin गोषमानाकारसम्बन्धेन, “sata: शाब्द विषयौषेतः, ‘<fa atone विषयः". इत्याकारकोपमानस्य न
कैवलं विषय इति नाथः, दुषण्गरन्धासङ्गतेः। TWA नलु ` शब्दादेव
(९) केवलम प्रत्यभिजानातीति we | (२) यो गोसदृशो गव यपद वाच्यत्वेन मयावगत इति |e |
उपमानाख््टतौयखक्हम् | इं
दति चेत्। न। न हि सादृश्यमेव मिमित, अप्रलीः- तानामव्यवहारप्रसङ्नात् TAS | नापि गवयत्व त्दसुपस्थितेः | wsava नभय, खयं प्रतैतसम- सद्भान्तयेऽतिदेशवाक्यप्रथागानुपपतेः | गवयन्वे र्थं
गवयपद शक्रो भविथ्यति किञुपमित्या warmed, “श्रयति, ‘sty गवयपरवाच्यलेन, "परिच्छिन्नः ma, परि च्छेदक्रियावि- गेषणलात् कवलपदोत्तरं डितोधा, “waste पश्चादपि, “्रमि- जानाति, ‘aia’ गोसादृश्वेन, “खोऽयमिति "परिच्छिन्न इति पूर्वेणान्वयः, “नोपमानस्येति श्रत दइत्धादिः, नोपमितिविषय दूत्यः, तथाच किमुपमितिस््ौकारेणेति भावः । शक्यतावच्छेदकं विना Tiwana तेन विना ठत्तिन्नानं कथं शब्दात् तादृश्रवोध- इत्यभिप्राये दुषयति, “न रौति नैवेत्यथः, “निमित्तं गक्यता- वच्छेदकं, mata गोखाड्श्येनाप्रतोतानां गवयानां, “श्रव्यव- हारपरसङ्गात्ः गवय इति व्यवहाराभावप्रसङ्गात्, दृष्टापन्तावप्या, 'गौरवाञ्वेति गवयलापेचयेत्यादिः । "गवयलमिति “निमित्तमिति qauras:, 'तदनुपस्थितेः' weiter ye तदनुपथ्ितेः | ‘maul गवयलानुपखितेरेव, नोभय' न सादृश्ध-गवयत्वोभयं । नलु गवयपदस्य निरवच्छिन्ेव शक्तिः स्लौकरणौया wait नोक्त ` दौष इत्यत श्रा, खथमिति, ्रतोतसमसङ्कान्तये' खयं यद्रूपेण ` गवयोज्ञातस्तगरुपेण तजन्ञानाय, “श्रनुपपन्ते रिति, भवन्मते गवयत्वेन तख शाब्दा विषयलादिति भावः । नतु गोसादृश्छमेव. निमित्तं
(< avafernrrat
व्युत्पन्नो न गेसाहश्मे निमित्तस्य गरवग्रत्वस्य wate: । ननु यद्यपि? aap समयपरिःेदपृत्त त्राजोज्ञनत् तथापि तदेव वाक्यं स्मृतं sagifafan yf च्छेत्स्यति श्ध्यय्रनसमयश्ह्यौत इव TURE पय्येवसितः कालान्तरे | न च वाक्यार्थेस्येवास्य प्रागेव बोधितत्वात् पय्यैवसितमिति वाच्यं । गाः सादश्योप-
यमपि तद्रपेणेव पुरा जातः तद्रपेणश्नातेऽव्यवदहारशच इष्ट एव इत्यत श्रा, ‘wae इयमिति, ‘aaa’ गहोतश्रक्तिः, "न मोखादुश्य इति ‘ars इति पूव्वणान्वयः, इति ववद्ारादिति गरवः, "गवयत्वस्येति सावधारणं, तथाच fatima aaa भ्रतौतेरिव्यथः | (तद्वाक्यं रतिदे श्रवाक्यं खमयपरिच्छेद पूवव" गव- यत्ावच्छिन्ने गवयपद शक्गिग्रदजनकं, ‘artis’ नोत्यादितवान्, तथाचेदं वाक्यं गवयलावच्छिले शक्रिन्नानजनकं भववितौश्छया नोखारितवानित्ययंः, "परिष्छेतिः श्नापयिव्यति, wa दष्टान्तमाङ, श्रध्ययनेति, "काशान्तर इति ग्टहोतवेदाध्ययनानन्तर, तथाच यथा बेदराभिलेन ग्टहोतोऽपि श्रक्गोपाङ्गलेन ग्डविषयः पञ्चान्त- यदापि एकतात्पर्थंण प्रयक्रोऽपि शब्दः श्रपराथंबोधप्रयोजक इति भावः | wed, न चेति, वाक्या्स्ट' गोसदृशे गवयपदवाच्यलस्छ, पय्थवसितमिति, श्क्रिश्चानमिति शषः। सन्धेहादिति तथाच
(९) यदेति wo | (२) तदेति we |
उपमागाख्छदतौग्रखकछम् | de
ल्ग्व -निमिश्चत्रयेपः VEN, प्रञ्ादुग्रवरयल्देऽङ्गरले लकंड्यघदसडकासत्" see जिखिके ग्रज्नुयां चाप्र TAIT visa तेन् । न् । इउप्रजञघ्रफ्निसिन्रत्रकषन्देहेऽप्रि ओ Arwen: स गब््मप्रद्वाच्च द्रति साम्रातात्निकस्पणमातरेणान्रशेप्र- WA AAT ATM रक्तारक्सन्रे्- sfx yet मव्रतौति व्ाकात्रत्, Mae प्रशेवसिक्फि
ga श्क्रिञ्चानसन्भवेऽपि wave श्क्यतावच्छेद् कलनिखुयासम्भवा- दुपमितेरपेकेति भावः । पुनः wwe, पश्चादिति wag? aq TUT, ARTETA लाघव्पतुकंमृ- कारात्, KAVA, Ta सुायेवाधादिसहकारावु AIT खचणया तौरवोधसयाचापोति भावः । गोखद् भो गवा इति आनस्य गक्यतावशछेदकलावगा दि एव् सदु TET मानान्तरेण गवयलोपस्धितेरपेचा CMTS Wey शक्यल॒- सामानाधिकरणष््ावगाहितेनोपपत्तौ मानान्तरो ITA TATA TST नास्तोति समाधत्ते, नेत्यादि, wy दृष्टान्तमाह, रकारादिः वुक्धवदिति, यथा तादूशवाक्थेतु पटे रुकलषन्द दद् श्राय}; रक्न-
or ^ & `
खामानुाधिक्रूरष्येन पटे वन्तमानुप्रागभावप्रतियोगिलावगा दिशश, जन्यते तथा Ta, ATES दवम् इ, “अनद्रषेति,
(९) तकंएरख्छारादिति, we |
ae avafarntaat . -
SIR मानान्तरसहकारात् ARATE” वोक्यभेदा- परेः । गङ्गायां भाष शम्यं तु पदाथे शवाग्वया- aa इति gat तज मानान्तरापेश्षणम्। यंदि चं प्रतोलसंसगेबलायातोऽष्य्थी वाक्यस्यैव तदा वाक्षभेदा- पत्तिः । अथ तात्प््यानुपपत्त्या. यष्टौः प्रवेशयेतिवत् तल्लक्षणासतु गवयपदब्युत्पन्नं. प्रति तद्बधरुत्पत्तये वाक्धमात्तेनोक्तं तच्च न प्रत्िनिमित्तोपादनं विना
“पय्येवसितेऽपि' सम्भवदि शिष्टा्यवोधकताकेऽपौत्यथंः, तदग्वयबद्धौः IU gaat, वाक्यभेदापत्तेरिति गवयो stage गवयपदवाच्य इति समूहाशम्बनबोधजनकलापत्तरित्यथः, सादृश्य भानेऽपि बाधकाभावादिति भावः। नतु गङ्गायां घोष इत्यजापि अन्वयासुपपत्तिश्चामादिषदशतलचणाश्नानरूपमानानम्तरापेषणे वाक्य भेदापन्निरित्यत आह, गङ्गायामिल्याटि । ननु तदा कौदशवा- वधस्य वाक्ये भेद इत्यत we, "यदौति, श्रतौतेति प्रतीतस्य संसगे- पं यद्बशं acute: प्रतोतषंसगंघटित इति यावत् । wea, श्रयेत्यादि, "तल्लशणा' सदृ श्पदखचणा, “गवयपदव्यत्यन्नं' गवय- पदय्युत्पिुं ताडृग्पदग्रक्िननानष्छं प्रतीति यावत्, ` तद्बुदधे- wane गवयपदध्क्रिवद्धेरत्पत्तये, कचित् ^तन्तद्बुद्धिवय॒त्पत्तये' इति पाटः av तस्य तदबद्धिसम्पादनाय caer बोध्यः. आसेन" मादि दोषशून्येन पुरुषेण, ‘aq तदव द्धिषन्पादनश्च, (९) तन्तदन्वयबुद्धाविति we (र) तद्युत्पत्तये इति ae. 3
उपमानाख्यटतोयलग्डम् | ot
न च Wee तथेतितात्पय्यतो गोसादश्यपदेन गोसमानाधिकरणं गवयत्वमुपलधितं करयते न तु यथा धमोऽस्तौत्यच TH तात्पग्येमनुमानेन निर्व ह~ तैति न PAW न चाब प्रमाणान्तरमस्तीति येन afaate, उपमानस्यासिङेः, अन्यथान्योग्धाश्र- यात् ।-न च वाद्ये न लक्षणा तस्याः पद्धमत्वादिति वाच्यं | TRIS रव लक्षणा पद्ान्तरन्तु नियामक+ मित्यस्य वश्माशत्वात्^ । अथ गवयत्वेन लक्षणया
तथाः प्रढन्तिनिमिन्तं, “दतितात्पय्यैतः' इत्याकार तात्पय्येन्ञानतः, mee दत्यजान्वितमिदं । ` नलु. सदृश्पदलचणयेव ` -सादृष्यो- पलल्ितगवयलोपस्ितिः प्रभाणणन्तरेण aq तात्पथ्यैनिर्वीदेण लचणाया श्रयोगा दित्यत श्रा, न विति, लचणेत्यजाग्वयः, gaara वज्थिनाभितिजिन्ञासावाक्ये, “लकच्णाः wee क्षचण्णा | av श्रतिदेश्रवाक्यस्यले, “्रमाणौन्तर' गवयवि शक्यता- वच्छेदकलत्वसाधकं एतदाक्यातिरिक्रं प्रमाणं । ननृपमानमेव तद- aa sre, 'डपमानय्येति, “श्रसिद्धः" तादृश्रशाब्दात् warez, अन्यथा agua उपमानस्यापेकचितले, श्रन्योन्या्रयात्” पर- स्यरापेचणादिति war ननु वाक्ये लचणाविरहान्तादु शाद्व नावतरतौत्याह; न चेति, तस्याः weer: “एकपद एवः वाक्यधटकेकपद् एव, ‘agave’ स्मणवित्यादिः । सद्र
(१) वक्तव्यत्वादिति Ge
@2 aedferarsrat
agaterate विवीते ने SAA तच्छब्दा- fefa® fafuvarainaiwadinicitaaad तीक रशौयम्। म च afd waht aaa Sift तथी इति नियमः, जातिप्टे व्यभिचारादिति चेत्; न: प्रदीनतिभिभित्तवरीच्यंव्ववो धत्व यकीन चार्ता faenne गवर्यतवविशिथकतेरेव ससेतिः। अथं we Haast सौतिं aaa Tastes WHF
धूमोऽस्तीत्यवापि साम्यादिति चेत् । न । उपस्थाप- कान्तसभावे ACAI AA. AAAS IT, नः चौपमानमेव तथा, अन्योन्याश्रयात् ।
पदस्य शादृश्लोपशचितगवयलमा च लक्षणा इति भाग्या wea, श्रयेत्यादिः ‘waa’ Beane) wed, “श्रयेति, ‘arafefa मानान्तरषदहतमिल्ययः, "गो सदूश्पदस्येति सप्तमो- तत्पुहषसमासात् तदघटकषदु श्रपदस्येत्ययः, “तदा GUA, साचा- RATAN जचणावोजलमित्यमिप्रायेणेदं । साचान्तात्पय्यै- mae तदवौजले दोषमाह, “श्रन्ययेति, साम्यादिति, सा- लात्तात्पय्यादिमस्स्या विगरेषादिति भावः। "तात्पथ्यैरूपलादिति, FT ATA TATA AMTATTHAS eT ATA: | सामाधन्ते,
(x) श्ब्दादितीति we |
उपमागास्यलौयखब्डम् | eR
Ad. aw प्रटल्तिनिमित्तविषयबोधने न aera योमोसहशः स गवयशब्दवाच्य इति खरूपाख्यानमाचं तबाष्यक्तसामम्रौतः ससयपरिच्छिलिभवत्येव | न च तज व्युत्पित्सुब्युत्यत्तये प्रत्तिनिमित्तविशेषे ara यदनुपपल्तिलंछणावौजं स्यात् । wis च, धिक् कर- भमतिदीग्रौवमित्यादिवाक्षस्य करभनिन्दातात्पय्य- कस्य प्रदल्िनिभिन्नपरत्वाभावेऽपि ताहशपिण्डमनु- भवतः समरतश्च वाक्याधेमयं करमभश्ब्दवाच्य इति भवति मतिः। न च तच प्रटत्तिनिमित्तविशरेषे तात्य- समस्ति waurat ate, निन्दा परत्वात् । किञ्च सब्धैवाजनयानुपप्तिरेव लकछ्षणावौजं Bet: प्रवेश्ये- त्यादावपि प्रकरणादिना पुरस्कारादिप्रयाजनकत्वं प्रवे- NAMA तादृशे च प्रवेशनादौ यश्चादेरनन्वयात्
न्ञेवमिति, Maura स्यादिति, तथाच तजैव गवयत्व शक्यतावच्े- दकलगरहाय॑मवश्वसुपमानापेकेति भावः। नतु तादृश्रतात्पग्यै विना | तादुश्रवाक्येव न ्रयुव्यते इत्यत sre, श्रपि चेति । तात्प्वा- जुपपन्ेशंचणावौजलमेव खण्डयति, “किञ्चेति, श्रनन्वयात्" श्रन्वया- सम्भवात्, तथाचालुपपन्तिरेषेति भावः । नतु यज प्रकरणादिन्नानं नास्ति तजापि लचणाया श्रावश्छकलेन तात्पर्य्यानुपपत्तेरेव . 10
os लच्वचिग्तामखौ ।
लात्पश्मानुपपक्तेरपि aT war शकदत्वेन सरकं भरकर खादेरवश्ोपजोग्यत्वात्५। अख प्रकर- खारेरननुगमः तात्पयेव्याप्यत्वेन AAR तात्पय्धय- शुपपत्तिरेव तदौजमस्तु लाधवादिति Wi a1 धुमादिवदननुगतस्यापि व्याप्यत्वाविराधात् | तस्मात् गवयशब्दः कस्यचिद्दाचकः शिष्टः प्रयुक्तत्वादिति सामान्धतोा fafaasta गवयत्वविशिष्टो want गवय- पदवाच्य इति लाघवान्निखयम्। ay प्रमाशसहकारि
i नन --------- ee eae
तद्धौजल्मावग्वकं इत्यत WY, 'तात्पर्व्यादुपपत्तेरपौति, “Aca? TAT, “श्रवश्ो पजोव्यलात्' WA प्रयोजकलात्। WHA, wafa, आघवादिति, तात्पव्खामाववद ट न्तेन TACT YT PE Gfere तात्प्येशानख नियलपूष्येवत्तितायाः कहलेशगन्धथा- क्रश्प्यत्वेव गौरवादिति भावः । व्या्यतुमस्यानुसिल्यनुपयोगि- तया तदननुगमे चतिविरह इति समाधत्ते, नेति, उपसंहरति, "तस्मादिति, ‘fwefci, waft अपश्यं शश्नब्दस्सापि firgute- Wat सच अभिचारः तयापि शाधुपदतवखेव Waa तात्प, गवसग्रम्टवाच्य एति सभाग्यसो निखयस्य विशरषव्यबहारादपयोमि- नानि भादः । “शाजवारिति atergardqar मवरत्वे खा जद- fat erengrerfee:, aw शाचवद्च, ‘nara {q) apeararen चातु सन्नच्छ्कादिति we |
VUATHTSA TIAA | ey,
a खं तस्यां दशायां प्रमाणान्तरमलस्ि, खता sat माशसहकारि तद्ममाणान्तरमस्थेथम् । -अभस्वनु- मानं तथाहि गवयशष्टो गथयत्वविधिष्टधम्मिवा्काः असति इश्यन्तरे wa प्रयुज्यमानत्वात् गवि गा- शब्द वदिति त्। ai गवयत्वविशिष्टो ये भरमम तस्य चा चकत्वग्रहेऽपि गवयत्वस्य nefafafancarfae: | न ख श्क्तिमन्नात्वा इच्यन्तरं कापि अवभारयितुं
वह्नौ हिः, प्रमाणान्तरसदकारं विना लाघवनश्नानस्य ज्ञामानजैक- लादिति भावः। ‘wet दशायां लाघवन्नाम्ञाले, ‘Tart श्रनुमानादिकं, "यदिति, तस्येत्यादि, तथाच तदान eraa- ज्ञानस्य ° यत्कारि तत् प्रमाण्णन्तरं उपमानप्रमाणशमित्यरथः । wea, “श्रयेति, “श्रसतोत्यादि शक्रिभरमाजन्य- लकणागशाजन्य-गव- यल विभिष्टविषयकथाम्दजनकला दित्यथे । मनु गवयत्ावच्छिन्न- वाचकत्वमेव साध्यं तदादिषदे AUT पूवे सम्भवादत श्राह, "न चेति, ‘maa इति, लक्षणायाः श्क्रिघटितघटितलादिति भावः | मनु गवयलविशिष्टवाचकलं तजिष्ट्क्तिनिरूपकलं तथाच weit मवयभानदध्ायां UTA गवयलस्या पि WERTH निषूपकल- खम्नन्धेन भानात् तजर निमित्ततासिद्धिः समानाधिकरणयोरेकजा- परस्य पारतभ्व्येण भाने बाधकाभावात् Taya श्राह, 'सामामाधि-
धमायि
(९) अभियुक्तैरिति we |
ed ayafantaant
तासाधारखत्वात्। अथ गेासाहश्यस्य nefafafa- लतायां गौरवावतारे नापमानस्यावतारः५। तथाच nay इतराप्ररसिनिमित्तत्वे fafaa® गवयपदं गव- यत्वप्रसिनिमित्कं इतराप्रहलिनिमिश्तकत्वे सति
करण्यमाजस्येति, शक्ररित्थादि, ‘area समानाधिकरण त्वात्, तथाच सामानाधिकरण्स् तजियामकत्वे agwerfa च तथाल्ापक्तेरतिरे ्रवाक्धान्तया परततेरिति भावः। इति साग्र दायिकाः।
Tar aq शक्रिसामानाधिकरण्यमेव निमित्ततासाधकं भविव्यतौत्याश्द्य व्यभिचारमाह, “सामानाधिकरण्यमाजस्येति, 'माचपदेन शरद्धेत विषयताव्यवच्छेदः, “शाधारणलादिल्युक्षाथेकं दति तु परमायेः | शङ्कते, “श्रयेति, "गो साद्ग्श्य प्रटन्तिनिद्भिन्ततार्याः तष्य गवयपदश्क्धतावच्छेदकतायां, “गोरवावतरेः गवयल्वापेच्चया TAMA, BAM: प्रयोनकलतं, 'नोपमानस्यावतारः' नोपमाभ- ` aa, तथाच भवन्मतेऽपि गौरवन्नानसख्य सहका रित्वमा वश्यक तश्जनकतया उपमानस्यापि नोपयोगिलमिति प्रमाण्णन्तरेण ay ज्ञागखन्यत्तौ किसुपमानेन इति गूढाभिप्रायः । ननूपमानं विना कथं तज निमित्त दत्याकाङ्खायामाह, "तथा चेति, ‘ane MAMAS, “इतरेति गवयलमिन्ने शकधतावच्छेद कलवाभावे fafaa इत्यथैः । इतरेति इतरत् प्रन्तिनिभित्तभिन्नं यस्येति
(९) गोसादृष्यनिमित्ततागौरवस्यानवतारेय नोपमागस्याप्यगवतार इति we! (२) तस्य प्रटत्तिमिमित्तकत्वेऽवगते इति ao
उपमानाख्यटटतोयखन्डम् | 9
सप्ररत्तिनिमित्तकत्वात् wed तन्नैवमिति चेत् । न । तर्व॑स्यानिश्ायकत्वात्। न चायं तका व्यापिग्रह- मूलका येन विषय्यैयानुमानादथसिदिः | अथ गवय- पदं anefafafanafata सामान्यताहष्टमेव तकं- avad गवयपदस्येतराप्ररत्तिनिमित्तकत्वं परि च्छि नत्ति न तु मानान्तरं कल्ययित्वा तकंः सकारो gaara इति चेत्। Al इदं सप्रर्तिनिमित्तकमन्यच्च न प्रस्तिनिमिन्तमिति ब्ञावपि गवयत्वप्रटत्तिनि-
ate, ‘wraemete किञ्चिकटत्तिनिमिन्तकलादित्यथेः, AAR श्रन्वयदृष्टान्तासम्भवेन व्यतिरेकेण तमार, “यन्नवमिति,
agafa लाघवद्ूपतकंस्य, “श्रनिखायकलात्" सज्िकषप्रमाणादि- मिललेन निश्चयाभयोजकलात् । नन्वेवं धुमोयदौत्यादितकंख्यापि तथाल स्यादित्यत श्राह, न चायमिति, ‘gy लाघवादिरूपः, arnfa, श्रापाश्चापादकयोरित्यादिः, शश्रथेषिद्धिरिति, तथाच ताद्श्रतकसयेवायेसाधकल्वादिति भावः | wee, शश्रयेति, सप्र टत्तिनिभित्तकं' किचिद्धग्योवच्छिलग्रक्यताकः शतोति श्यत मितिननकसाधपदलन्नानरूपसामान्यतो दृष्टमनुमानमेवेत्यय उक्ा- AAAS काय्ये-कारणएलिङ्गकल्वाभावात् सामान्यतोदृष्टल, (तकति ह्ाचवरूपेत्यादिः, “परिच्छिनत्ति सन्पादयति, (मानान्तर' उप- मानद्पप्रमाणं, खदकारौति तस्सेत्यादिः, इदमिति गवथपद्- मिल्यधेः, ag गवयलान्यचेत्य्थः, ‘ta बुद्धावपोति इत्या
Qc avafarntarat |
fara गवयपदमिति मानान्तर विना अप्रतीतेः अनुमितेर्ग्थापकतावण्छेदकमाप्रकारकत्वनियमात्^) अथ यथेच्छायां सामान्धतेहषटेन विग्चेषवाधकसङूछते- नाष्टद्रव्यानाश्रयत्वं^ प्रतौयते अन्यथा fasrrary- कारिका बुडधि्तद्ति seq ताङूश्रमानसोपनौतभानपरथोजि- कायामशुमितावपौत्ययेः, श्रनुमितेखद्गासकलासममवेन अथाज्रता- ayafcfa साश्मदायिकाः।
वस्छतस्ढ ‘te’ मवयलमित्यथेः, भ्रड़ृन्िनिमिन्तमिनत्येव पाढ;, सकारयक्रपाटम्ह॒ प्रामादिकः, तादुश्पाटख्छ प्रामाणिकिले “निमि- नेति धण्मपरो निर्हे्ः, इति agrafy इतिन्नागप्रयोच्यामुमिता- ae: इति तु परमार्थः, गवधपदमितीति “aarattars प्रतेतावन्वितं, शप्रकारकलेति तथाच किञ्चिदवच्छिशग्वधता- कललेनालुमितावपि Wert गवयलावच्छिनलश्रक्िनिशचयायेमवश्ष प्रमाणन्तरापेच्चा एति ata: | नन्वात्मसिद्धौ यथेच्छा उरथसमवेता गणलादिति सामान्यतो दृष्टालुमानेन प्रत्येकं एयिथाद्यसमषेतन- गिययस्षतेनाष्टद्रव्यानाजितलं vate व्यतिरेक्यनुमागेनाक्मसम- वेतवसिद्धिसूयानापोत्याशडते, “अथ ययेच्छायामिति, ‘fase बाधकेति प्यिव्याथेकेकसमवेतत्वाभावनिशाथकेत्यर्थः, श्षटद्रग्यागा- अयत" अष्टद्रव्यानाभिततमिव्यथंः, श्र्टद्रवयान्यभाश्रयो यस्था इति त्पत्तेः, ANA श्रतुमौयते, तथाच व्धापकतागवन्छेदकधम्माः-
(९) अनुभितेव्यापकतावष्छदकत्वपकारताकत्वनियमादिति Ge | ` (2) विेषबाधकसदकृतेनान्यव्याधितत्वमिति Ge |
उपमानाख्यढतोषख्यम् | oe
कानां दरव्यव्यतिरेकविषयकत्वेनाष्टद्रव्यानाश्रयत्वं ५ केन mwa) तथाबापि गोरवाखतकंसहल्तसा- माग्धतेदष्टादितराप्ररलिमिमि्कत्वे चात पश्चात् स afta स्वात् कश्ययप्रमाखान्लरापेश्या कृतत-
वख्डिन्नविधेयताकत्मणयनुमितौ सखौकाय्यैमिति भावः । “श्रन्ययाः अनुमितेस्तथालनियमे, “विगेषबाधकानां' एयिव्याद्येकेकसमवेतत्ा- भावानुमापकार्ना ष्यिव्यादिसमबेतल्वाभावव्यापकाभावप्रतियोगि- मनोमाजग्राद्यववन्तापरामभानामन्वयपरामशानां इति यावत्, द्व्यव्यतिरेकः द्व्यखमवेतलब्यतिरेकः, कचिन्तथेव पाठः, "विषयक- aafa हेतुव्यापकतयेत्यादिः, तथाच प्रत्येकसमवेतत्वाभावलमाचस्य व्यापकतावच्डेदकतया श्रवगारिलेन इति पर्यवसितं । श्रनापि' गवयपद् शक्तिगरस्ानेऽपि, “खामान्यतोदृष्टात्" गवयपदं सप्टत्ति- निमिन्तकं साधुपदलादिव्यद्ुमानात्, “श्तेः अतुमिते, खः" गौर- aera: “व्यतिरेकौ स्यादिति इतराबवख्डिलशक्यताकं गवयपदं गवयलावच्छिलिशक्यताकत्व विना किञिदवच्छि्रशक्यताकं न स्यादिति व्यतिरेक्यतुमानप्रयोजकः स्यादित्यथ; । गतु तादुश्तकंस्य छपमानसहकारिलमेव करयते किमलुमानखदकारिलेन दत्यत-
(९) विद्ेषणबाधकानां एथिायेकेकमाकरजतिरेकविगमकत्दं गन्यद्र्या- atnaafafa we | (२) xacmefufafad च्नायत इति we |
<° तच्वचिन्तामओौ |
प्रमाखसइकारित्वस्य युक्तत्वादिति चेत् । न । इष्छाया- मेकैकबाधसदतापरबाधकेरेव^ तावदूद्रव्धविशिष्ट- वैशिच्चादष्टद्रव्थानाख्रयत्वपरिष्छेदात् न तु सामा- waren faxcucar: परिच्छिन्येव(? विशिष्ट- वैशिच्यबाधनिव्यादहात् तर्कानवतारदशायां तस्य परि-
आड, 'कख्यप्रमाणाकरेति, “युक्रत्वादिति aware प्माणान्तरकस्यने गौरवमिति भावः । दूषयति, नेति, श्रपरबाधरकैरेबेति एचिव्या- दिमरव्येकषमवेललाभावङ्कटेरेेत्यः, तावद्भिर्टलसंख्यावतूण्यिव्या- fefutafie एचिग्यादिनिषरूपितं यक्छमवेतत्वं तस्य afi प्रति- थोगिलद्ूपं ay एवग्भतोऽषटद्रव्याजितलसामान्याभावस्तद्यानुमिते रित्यर्थः, waaay waar, न विति, ‘arate’ wear म् एथिवौषमवेता ममो माचग्राद्यलादित्या्यनुमानेन वणयोः" एचिव्यादयकेकसमवेतलाभावकूटाष्टदरव्यखमवेतलखामान्या- भावयोः, "परि च्छित्येव' श्ञानेनेव, "विशिष्टेति ताव्घमवेतलषामा- न्याभावबोधनिग्धीहादित्यथैः, तथाच व्यापकतामवच्डेदकरूपेशनु- fafa: gufa न सोकार्थंति भावः । नव्ितरभाधश्ले दवा- जापि यापकतानवच्छेदकरूपेानुमितिः भवितुमरतीत्यतोदोषा- मारमा, "तकत्यादि, गौरवाख्यतकाश्चानदश्रायामिल्यथैः, तसखः (१) रखुककबाधसक्तापरापरबाघकरेवेति खर |
(२) वावजपविधिटवैशिष्छादन्यदयानाश्रयत्वपरिष्डेदादिति we | (a) वि्रेषणतयोपस्थिशेवेति we |
उपमागाख्यदटतौकखय्डम् । et
SHS”) । न च व्यात्तिपरमिदं AT AT शासश स AAAI इति -बाक्धादवगतव्यापेर्तुमित्धुदया- द्धं गवयपदवाश्यो गासहशत्वात् -अतिदेश्काशा+ वमत्तपिरूडवदिलि वाच्यं । म हि arrest - चात्वा अमेन ye: स किंशब्दवाच्यश्ति, किन्तु सामान्यते
व्यापकतानवच्छेदकावच्छिननस्य, “परि च्छेद क्रतवात्” श्रनुमापकलप्र- इङ्गा दिव्यैः, अतु मितेव्यापकतावच्छेदकमाजावच्छिक् विधेद्ताकल सखानियमःदिति भावः। ‘re श्रतुमानस्य, “परि च्छदकलादिति व्यापवतानवष्छेदकषूपेषेव्यादिः, तथाच ताङूश्मियमाभावे तकस्या- SAGA व्यापकतागवच्छेदकरूपेणाहुमितिः स्यादिति भावः | canta -कशित्। शद्ूते, न चेति वाच्यमिति परेष्यः, afi पर” afar, ‘te अतिदेगात्मक्र, aw तल स्फुटयति, faites इ ति.“्रवगतव्यातेः' पुरुषस्य, अह्ुमित्यदयादि ति, तथाच तज -तात्पग्धाभावे ` व्याप्तेरबोधेनाहुमितिने शयादिति भावः। नतु बरामान्यव्यापतौ sateen महिषादौ व्यभिचारः अनततु- गतव -ृष्टाग्तासिद्धिरतो विगेषव्यात्तिमा इ, “्रयमिति, “wer अति- ` दे्रकारलागवभतो -गवयः, कृष्टान्तमाह, “श्रतिदेेति, दूषयति,
सोति, ‘Fe यसमात्, “श्रनेन' गो सदु शन्नाजा पुरषेण, ‘gE दति, प्रश्ना कारमाह, “ख किमिति, ‘a’ गोखदृश्रः, तदा कि षष्ट इत्याकाङ्खा-
(९) तस्य तदपरिष्छेदकल्वाञ्चेति Ge | (2) अवगतव्यापिर्नुमिनुयादयभिंति Bol... 11
ce तच्वचिन्तामणौ |
गवयपदार्थमवगत्य स atefata, तथाच यद्योग- प्राथम्याभ्यां तस्यैव व्याप्यत्वं ततः किं तेन । अथ rer शपरमिदः? वायं किंलश्यकाऽसाविति" प्रञ्ञाथेः, VAT वाच्य दति NAMATH” गवयद्र ति व्यवइ-
यामाह, ‘fafafa, .गवयपदाथंमिति, तत््वेनेति शेषः, अ्रन्नातवस्ह- मोऽपि पदार्थलेन् श्ञानसम्भवात् यथा वारणादिपदाथेलेन वारणा- दिश्चानमस्मदिधार्मा, “श्रवगम्येति कंचित् पाठः सच प्रामादिकः aie धुटि पञ्चमलोपस्यालुश्रासमिकलवात्, तथाच गवयपदटा्थेत- ज्ञानस्य laa च, ‘Ae गवयपदा्थेलस्यैव, “विं तेन्" fai सादृष्येन, तथाचोक्रालुमाने दृष्टान्तासिद्धिरिति ara: | श्रते, “श्रयति, quae’ गवय इति व्यवहारप्रथोजकधमतात्पय्यैकं, “TS? शअतिदेशरवाक्यं। नतु गवयपद्ग्रक्यजिन्ासा्यां तस॒ wea eared न सम्भवति जिन्नासिताभिधानस्येव तथालादित्यतः भरन्रा- wage करोति, “किंलच्छयकोऽसाविति किपयोष्यव्यवदहारवि- घयोऽसा वित्यर्थः, श्रन्नार्थः” HATA, तथा चोत्तरवाक्यं न विर- द्धा्यकमिति भावः। ननृत्तरवाक्ये वहारबोधकपदाभावात् कथं
(९) गवयपदार्थंमवगम्येति wo | (२) यद्योगप्राथमाख्यां तस्येवार्च॑त्वमिति we | (३) लच्चणापरमिदमिति Ge | (४) किंल्छणकोऽसावितौति wo | (४) रवश्च प्रयोक्घग्यमयमसाविति we |
उपमानाख्यष्टकोयखद्डम् | से
WAY AERA यतु न तथा नासौ नासहशः यवा Weta Mi म। न हि इस्यादौनां विशसणत्वे" प्रमाणमस्ति, सव्वप्रथागस्य gaa” कतिपय-
तादु्ार्थकलमित्यत Wey, are इतोति उन्तरवाक्यस्थवाश्य टति- पद् मित्ययेः, उदेश्य-विधेयभावबसात् प्रयोव्य-प्रयोजकमभावलाभ दति भावः | श्रतठव गोखद्श्वादिति पञ्चमो निट: । नतु तज त्म धोजकत्वं व्यापकत्वमेव जमकलादेर््वाधात् aq व्या्जिनियत सा च मास्ति वयभिचारात् wang व्यमिचाराभावं द शंयति, ‘afefa, नन तथाः भ गवय इति व्यवहारविषयः, va Ternary, यथेति, हस्तिनि इयोरेवाभावसस्वादिति aa: | इूषयति, न रहौ ति, “विशल- qua’ गवय दति व्यवहाराविषयतवे, श्रमाणमस्तौति जिन्नासितुः प्रहृष्टश्चानमस्ति, प्रकषंखाप्रामाश्यशन्नामानास्कन्दितत्व, तथाच भमो- साषुश्याभाववति ववहारविषयतसन्देहात् गोषादृश्चे तत्मयोजक- लसन्देासत््वं तादृश्रवाक्यादपि न सभ्भवतोति aa aq सर्वषां गवयपद प्रयोगे दस्तितात्पय्येकल्वाभावादेव ay तलख्धिद्धिभेविव्यतो- qa आह, सब्वेप्रयो गच्छेति wat तम्मषोगे तन्तात्पय्थेकला- भावस इत्यथैः, 'दुज्जंयलादिति, विना wey सम्वन्नानासम्भवा- दिति ara: | |
केचित्तु श्रमाणपदं यथाश्ुतायैकं, तथाच प्रमाणाभावादेवं तज्त्ानाभाव इति भावः। ननु सव्वेप्रयोगेन एतत्याधनौयं दत्यत-
(१) fares इति wet (२) दर्ागल्वादिति wet
ee ` तच्चचिन्तामणौ ।
उवहारस्याजकाग्तवित्नास्। म च कौडहक् half vfa ware,” न waa खिङ्गमन्रात्वा गक्यपदख वाचकत्वं कस्यचिच्च aged ara,” येन तदर्थ wa | प्रल्िनिमिन्नविश्रेषसिङ्गे“ oy: गवयपदं येन
आह, “सम्वेमयोमस्धेति, 'दुर्चंयला दिति, - तथाच tawny कथं तच तश्धिद्धिरित्था्रय cars: wd, ख्या विभरेषापत्तेः | नु कतिपयजमानां प्रयोगे तन्तात्पग्भैकत्वाभ्मवनिश्यादटेव. ay ` तद्डिद्धिरित्यत wy, “कतिपयेत्थादि, साश्य-हेलोर्वेवधिकरष्डः- मिति ठु amend प्रयोगनिष्टतात्प्य्याभावक्स् खप्रतिधेमिः- विवयताखम्बन्भेनेव हेतुत्वात्, “waaay व्यमि रित्वात् | wea, “न चेति, ‘alga इति, उदो च्येतिश्रब्टोऽचऋ्यन्वितः, ‘fafega इति, तथाच किं लिङ्गकम्रप्नाचा age: कोट्गिति- प्र्राथीऽपि तादृश इत्यथः, दुष्यति, "म होति, “wa प्रञ्नकच्चा yeas, ‘fay’ गवखपद बाच्यत्कानुमापकं, ‘arene’ वाचकता- . जिखूपकलं वाच्यत्ममिःति याबत्, गवये इति ओषः, “श्वमतमिति परे कान्वयः, ‘Agra’ गवयपद्वाश्यलन्धाप्मलं, "तदथै" तद्याणल- wre, र्मः, जल इति ओकः, तथाचातिदे ्रवाक्यात् Wi गवये गवयपद वाच्यलस्तेवान्नाना्तादृशप्रञ्र एव न सम्भवतोति भवः | (९) अथेति we | (२) किंलिङ्कमिति send इति we | (ड) कस्यचिद्वाच्यत्वमवगतमिति we | (9) wy प्रडत्तिनिमिन्तविेव इति wo |
VURAL TIARA | cy
निभि्तेन: वेते तस्य fa लिङ्गमित्यर्थः इतिः चेत्, न हि तदगुमानमेवेत्वनेन" निशितं यत इति स्यात्^\ ! waequiaen तदिशरेषेशात्तरमिति चेत्। a1
"तद्चाप्यलमवगतमिति कचित् पाठः, ay "न Chere ea इत्यन मान्यः, किन्तु “श्रवगतमित्यष, वाचकलमित्युक्रायकं, शिङ्गमश्ाला' विग्रेषतो शिङ्गमन्नाल्ा, “कस्यचिच्चेति किञित्पदा्ंख्य वित्यर्थः, तद्चाप्यतमित्यणुक्रा्यक, ware’ निचितं, तथाच सामान्यध्मप्का- THe विना श्रवाम्तरधशमप्रकारकजिन्नाषानुटयान्ताद्शप्रश्र एव न VATA a भावः | तदर्थे" शिङ्गलावान्तरधष्यप्रकारकश्चानाभै, “Ta wa इति गेषः दत्यथेः | red, ्रटत्तिनिमित्तेति गवयपद ्रक्यता- वश्छेदकानुमापने PH इत्यथैः, प्रश्नाय ` खयष्टी करोति, श्यनेत्यादि गवयपदं थद्धर्मावच्छिशशक्यताकं तस्यानुमापकं किमिन्यथेः। दूष- यति, न होति, निखितमिति परेणान्वयः, तत्” गवयपद् MET ASCH, “्रनुमानमेवेति श्रनुमेयमेवेत्थथः, “शत्य टोऽन्यजापौति वचमात् Tle यु यूप्रत्यथः, तथाच तत् किञ्चिलिक्गकानुमितिविषय- दति पग्येवसित, “दतो ति “जिधितेत्यजाग्वयः,“श्रनेम' प्रन्रकच्चा पुरुषेण, ‘aa इति स्यात्" येन इति प्रश्नः ख्यात्, तथाच सामान्यन्ञाना- भावान्न विगरेवजिन्नासेति भावः । wea, “नानेति, तथाच गवय पटवाच्यतन्नागजनकं किमिति wae: wafer, (तदशेषेण
(९) तदनुभेयभेवेत्यगेनेति wo | (२) येन तथा स्यादिति we |
ud avafaenraat
अविशेषादिन्दरियसन्िकषमष्यलतरयेत्, वनं गते द्र्य atta | तस्मान्निमित्मेदे ward प्रञ्जः कौटग्गवयः केन निमित्तेन गवयपदं wana, गवयत्वस्य साश्षादुष- द शयितुमश्कधत्वात्, FE? स तदुपलक्षकं साहश्यमा- ष्टे, vale दृष्टेऽपि पपिण्डेऽतिदेशवाक्याथ." समरत-
गवथपदवाच्यलश्नापकलावान्तरधकषादृष्टवप्रकारेण, SAL जिन्ना- साविषयवोधकवाक्यं | दूषयति, नेति, “श्वविगरेषात्” न्ानजनकला- विगरेषात्, “इद्धियषन्निकषेमपोति, इग्ियसजिरृष्टोगवयपदवाच्य- दद्युन्तरतोऽपि ताष्श्जिन्नाषानिटन्तेरिति भावः। इख्ियसनि- कर्ष वेनोन्तरवाक्धस्य पय्यैवसितायंमाह, "वनमित्थादि, इदभुपलच्णं सादृश्यस्य तज्च्रानजनकलाभावेन् तदाक्धस्योत्तरलं भ सम्भवतौत्यपि बोध्यं | उपसंहरति, तस्मादिति, “निमिन्तभेदे एवः प्रटत्तिनिनमिन्त- ` विशेषण एव, प्रश्नोऽयं" कौदृश्रगवय इति प्रश्न इत्यथैः, ware स्पष्टयति, भेनेत्यादि किंघ््मावच्छिन्श्क्यताकं गवयपदं इति ` प्यैवसिता्थेः। ननु किमथ बादृश्धमाचष्टे दइत्याकाङ्कमयामाह, “गवय aafa, “साचादित्यादि seat न्नापयितुमश्क्धत्वादिव्यथंः, तख aaa गवथपदं गवयल्यावख्छिलशक्यताकमित्येवोन्तरथेदिति Are: | ‘a? उन्तरयिता, "तदुपलच्क' गवयत्वोपलच्कं, सादृश्धस्य प्रत्यक तोऽपि दभैयित्ं wee श्रवयवादिसाम्यादिति भावः। "पञ्चाचचेति
क्यो
(x) खतिदेश्रवाक्छमिति Ge |
उपमानाख्यटतौयखणम् | ce
सकंसहकारात्“ गवयत्वविशिष्टो wan गवयशब्द- वाच्य इति प्रटल्तिनिमितल्तविशेषपरिष्डिलिरुपमान- फलम् | अथ गोरवेणाग्धानिमिलकत्वे सति सनिमि- नकत्वादितिः व्यतिरेकिणरव गवयत्वप्रहलिनिमिक्त-
अतिदेगवाक्ार्थालुभवोत्तरमित्धः, ‘gesfy we गोखदूश इति साचात्कार विश्रयेऽपौत्ययेः, “पिण्डः गवयश्ररोरे, ‘aca इति, ATT MATA दो धकलादिति भावः। तकंसहकारात्” गौरवाख्य- तकंसकारात्, श्रृन्तिनिमिण्तविगेषेति प्रभिनिमिन्ते गवयपद- श्रषयतावच्छेदके यो विगरेषस्तत्परिख्डिन्तिस्तज््ान, “उपमामफलंः Was ग्रवाक्धप्रयोजमं |
afen उपमानफखं' उपमितिरिति व्याचक्षते, ay साधुः उपमानमनमिधाय तत्फणतयेनोपमिद्यभिधानासम्भवात् अतिदेश वाक्छप्रयोजनानिधानप्रस्ताबे तदभिधानस्छार्थांश्भरत्वाञ्च |
WEA, “येति, Maw गौरवाख्यतकतंण, निदितादिति षः, , “श्रन्या निमिन्तकल्वे af गवयलभिखलधर्म्मावच्छिलश् क्रिशन्यतवे षति, “सनिमिष्कलात्' किञ्चिदवच्डिश्ञग्रक्यताकलात्,'दति व्यतिरेकिणः एतत्खरूपात् व्यतिरेकव्याश्निविशिष्टाद्धेतो रित्ययेः, तथाच गवथपदस्य गवयलप्रटन्तिनिमिन्तकत्व विना अन्याप्रदृन्तिमिमिन्तकतलविशिष्ट- सप्रन्तिनिमिन्तकतं a सम्भवति इति व्यतिरेकब्थापेरिति ara: |
(१) तकंस्कारे केति we |
cc तक्वर्िन्तामणौ |
गस्वपौरिति चेत् । म । ग्धात्वमुखकतया गौरवस्य) तदिपय्ययस्य चा प्रमात्वात् तंथाप्रमाखे सर्का- रिसामाचेशर . seafarers’ कवमुयलतन
निति चेत्। न ¦ -गोरवसर्छलापमोनादेकान्धाशिभि-
अन्वयसहवाराभावेनान्वयव्यातिगहासम्भवाद्तिरेकिला धावनं | ढू- वयति, नेति, श्याघ्यमूशकतया' अ्रापाद्यापाद कयोव्या तिथदामपेच- तथा, “गौ रवश्च" गौरवाख्यतरकस्य, 'तद्दिपय्यैयस्य' प्रम्तिमिमिन्तत- विपय्येयस्छ, श्रन्यस्िन्निति te, “अप्रमाणलात्" श्रनिशायकल्वात्, तथाच व्यात्षिमूखकतरकसयेव मिञ्चायकलात् गौरवाख्यतर्वणतथा- गतेन अन्यस्मिन् प्रन्तिनिमिन्तवाभावग्र्यायनासम्भवादुक्षख हेतु- लासम्भव इति भावः । wea, asia, ‘aw गौरवाख्यतर्कः, “श्प्र- are’ अनिखायके, सतो ति शेषः, सहकारितामाजेफेति, तस्येत्यादिः, wre उपमानमिलत्यज, ्रन्यनिमित्तवश्रङ्ायां" अन्यस्मिन् प्रठतन्तिमिमिन्तव्रशङ्का्यां, खितायामिति शेषः, "कथयमुपमानं' उप- मिल्यात्मको गवये शक्यतावच्छेदकल्निखयः कथमित्ययैः, गौ र- वाख्यतकंस्च किञ्चिद निश्चायकलेन aaa श्रनिडन्तेरिति भावः | दूषयति, नेति, “परि च्छेदादिति निश्चया दित्यथः, तथाच गौरवस्ानिश्चायकलेऽपि तत्सदषृतोपमानपरमाणादेव तन्निखया- ` (९) मौरवग्रशस्येति wo । `
(a) तकश्चपदेश्पमायसहकारितामाकरेयेति wo |
(३) safafanugrentats we |
उपमानाख्यटतौयखद्धम् | ce
wae सति सनिमिनलकत्वपरिष्छेदात्। अरस्तु गौरव- awa सनिमित्कत्वमानादेव” गवयत्वनिमि- तकत्वसिद्धिः, न चैवं, व्यतिरेक्यच्छेदात्^ । का त्व पय्येवसिते बाधकानन्तरं व्यतिरेक्छदयात्। यज चख
दुक्रशङ्धानिटृन्तिरिति भावः। awaits सामानाधिकरण्यमाचं न तु तख्जन्यजमकलवं बाधितत्वात् | wee, ‘afeafa सिद्धिरिति परेाग्वयः, खनिमित्तकलमामात्' किञ्चिदवच्छिलगशक्यताकलरूपा- हुमापकडेतोः, दूषयति, “न देवमिति, नज Weare, व्यतिरेक्यु- च्छेदादिति तादृश्ेतौ व्यतिरेक्या्यसम्भवात्, तस्य॒ गवयला- वच्छिन्नशक्धताकलत्व्यमिचारादिति भावः। नन्वेवं चितिः water काग्बेलादित्धादावपि सर्गा्चकाशोमद्यणकेऽन्यकन्तकत्वाभावमिञखचयेन व्यतिरेकिणा aaa शशरकन्तकलं भ fear इत्याश्ड्ायामाद, ‘arse इति, “पय्येवसिते' विनाजिभावलादिना ay कायययेलेऽनु- मिते सतोत्यथैः, 'बाधकानन्तर' अन्याकन्तैकत्निद्ययानन्तरं, व्यति- रेक्युदयात्" वयतिरेकव्या्षियहात्, तथाच प्रते हेतुघटकान्या- मिमिन्तकलत्वासिद्या Bata पूरव्व॑मसिद्ध इति भावः। यदि च तज दितिलेन पर्ता तदा सर्गाद्यकाणलोमद्मणके afeqe बाधकस्या- Qfeaasta घटादौ बाधकं विनापि कथं तल्िद्धिरित्यत are,
(x) समिमित्तकलत्वग्राहकमानादेवेति Ge | (२) afaterez इति Ge | 12
९० avefarntaat
waa वच्यतिरेकाभावः^ aq areata we? अन्धानिमित्तकत्वं सनिमिश्षकत्व्बेति बुद्धावपि गव- safafana गवयपदमिति बश्ेरसिद्ेरक्षत्वात् | fare अव व्यवहारेण प्ररलिविेषेर पद शक्तिग्रडा न तु तच्िमिक्ते तेनाप्रतिबन्धात्, न गौरवातिव्याघ्या-
यच चेति इदानौन्तमरित्यादौ, ‘ae’ इतरबाधनिख्चयात् ye, व्यतिरेकाभाव" अरन्यक्मैकलब्यतिरेकाभावनिख्यः,'काय्येलादेवेति, “एवकारेण व्यतिरेकिलब्य॒ दासः, “we अतुमितिः, तचाग्वयव्यात्नि- विभिष्टकाय्येलादेवाहुमितिरिति भावः। aaa cea दति aaa, अन्धानिमित्तकलमिति, उक्षलादिति, इदं खमटन्ति- निमित्तमिति बुद्धावपौत्यादियन्वे इत्यादिः | शक्तियो tafe: किन्तु शक्तियष्ानन्तरं श्रक्यता- वष्ट कलमग्रइ एव तदात्मकः तदेबोयमानफणमित्येकदे शि मतं उपन्य्छ निरस्यति, “weft, व्यवहारेण गामानयेत्यादिप्रयोजक- इद्धबाक्षात् पधोष्वडृद्धस्य गवानयनादिना, श्रटत्तिविगेषे' afm We, "पदश्रक्रियहः' पद् विशेषशक्रिग्रहः, "त ज्िमिन्ते' तद्य क्रिया वन्तेके, ‘afeae इति पूरवशान्वयः, ^तेनाप्रतिबन्धात्" ar तन्निमित्तेन, तच भरक्तिग्रहापरतिबन्धात्, व्यक्तौ शक्तिभानख्य निमित्ते शरक्रिभाना- (et) बाधकरालाभ इति wo | |
(a) तथ काय्त्वादेव फलं नेति ख ० | (द) प्रङुत्तिविषये इति qe |
उपमानाख्यशटतौयखबष्डम् | et
दिनैतरनिरासे गोत्वारदेनिमित्तत्वग्रहः, गौरवाहै- THAT अप्रमाशत्वाश्च | तस्मात् व्यक्तौ शक्तिप्रह- रव लाधवादिसादहित्येन इतरानिमित्तकत्बे सति ` गात्वादिनिभित्तकत्वमवधारयति | सव्व तदैवाप-
~ कण
नियतत्वादिति भावः। नेयायिकाभिमतं चत्तनज्निराकरोति, नेति, वयक्रिशक्तिग्रहकाल एव इति शेषः, (दतरनिरासे" गोलेतरानिमि- तकलनिख्ये, तच हेतुः "गौरवा तिब्याघ्रादिनेति गोषूपतद्चक्रिलादौ गौरवाख्यतक द्रग्यल-प्रमेयत्वादावतिप्रसक्गेभाख्ललादावादिपदोपा- ्तासामानाधिकरष्येन तन्निराख इति भावः। गोलादे रित्यादिना गवयलादिषपरियहः, “निमित्तत्वयहः' शक्यताव च्छद कलग्रहः, AWA तुमा, 'गौरवादैरिति, “्रतकंलात्" श्रापत्तिलावच्छिभाप्रयो- जकलात्, श्रादिना श्रतियाघ्यसामानाधिकरण्परिग्रहः । ननु तेषामतकंलेऽपि इलरनिरासखकलमस्ठेव इत्यत श्रा, TAT UAT चेति अनिखायकलवाचेत्य्ेः, तथाच तेषां कुतस्तज्िखाथकलमिति भावः । उपहरति, (तस्मादिति, ‘afaoe एवेति व्यवहारादिना waar शक्ति सत्येव इत्यर्थः, “लाचवादिसाहिव्येन' लाघवादौोनां साहित्यं asta BTR लाचवादिसहितेनेव्ययेः, श्रादिना गौरवातिप्रसङ्गासामानाधिकरण्छपरिग्रहः, “श्रवधारयतोति, तथाच
(र) नच जौसवादिवयात्यादिनेतरनिरासेनेति Ge | (२) गौरवादेरतन्त्त्वादिति we | (a) खाघवादिस क्तोऽन्यतरनिमित्तकल्वे Ale Ge |
a2 — wrafarertarait
मानफलमिति^ कथित्, aa, शक्तिग्राहकमेव लाध- वादिसदकृतं निमित्तमष्यवधारयति, यथा facet agra” | wast भिन्रकठेकेषु लाघवात् कायै-
लशाघवादिसदहितेनोपमानरूपप्रमाणेन जनः शअवधारयतौत्यर्थः | ‘aay गवि गवयादौ, "तदेव तादृशावधारणमेव, 'उपमानफलंः उपमानप्रमाणफलमित्ययेः, तथाचोपमानस्य भ oferta “sfaae व्याकरणोपमानेत्यादिप्राचोनप्रवादस्य श्क्यतावच्छेद कल- पग क्रियादकतयैवो पपन्तेरिति भावः । दूषयति, तनेति, ‘aie पराकञेवः व्यक्गिगरक्तिया रकमेव, “लाघवादौत्यादिना गौरवाति- प्रसन्गासामानाधिकरण्यपरि गः, निमित्तमपि गवयत्वादिकमपौ- त्यथः, श्रादिना व्यक्रिपरिग्रहः, शश्रवधारयतिः शक्यलेन निदाय यति, तथाच प्रयोञ्यटद्धव्यवहारादिना शक्तियहासम्भवेन acu- ञुपमानमपेकितं तदेव निंमित्तस्यापि शक्रिय्रादकं श्रन्यथा गव- यादिसामान्ये शक्रियदहासम्भवतादवख्ण्यापरत्तरिति wal नच यवेहारादिना utara कथं निमित्ते न तद्य इति वाच्यं । सकलवयक्ेवयवदारा दिषयतेन गवयलादेर तिप्रसक्षलसब्देेन गौरवा- दितकाभावेन च तदानौं तज तत्न्देदेन निश्चयाभावात् । नलु व्यक्तिशक्रियरदकाल एव तच wfaae दति तु राज्नामान्नावत् प्रतिभातौति श्रद्धायां दृष्टान्तमाद, "यथेत्यादि, ‘faa? चिति- aa wahad सर्गाद्यकालोनड्णकादो, “कन्त्रेकर्ता तादूशचिति-
(९) agente देवोपमनमिवीति ख०। (२) च्िन्यादौ करटं पाहकं करतुरेकतामिति we |
उप्रमानाख्यटटतौयखंग्डम् | eR
मेककठेतां बोधयेत् बाधयत्येव" पञादाधकेन त्यज्यते इति बेत् । नरः । बाधितविषयत्वेनाभासत्वात् अल-
HATHA, “श्रवधारयतो तिपूर्व्वेणानवयः, तथाच यथा चितिः सकटठेका aaa कार्य्याद्ा caw कितिकन्तेरेकलेन लाघवं दति खाघवादिरूपतकंसदषटतं कन्त लानुमापकप्रमाणमेव कटैवालु- मितिदशायामेव कन्तैरेकतामप्यवधारयति तथाजापौति भावः। अन्यया aut कटेलानुमित्यमन्तरमेव एकता इति कथं न रोचथेरयकरस्तौख्यादित्यभिप्रायः । wea, ्रचैवमिति, “एवं शाघ- वादिष्टतानुमापकच्येव कन्तैरेकताम्रत्यायकले, “मिनलकर््तकेषुः कुलालादिकटेकोषु घट-पटा दिष्वपि, लाघवात्, काय्यै लाधवादि awed काययेरूपमलुमापकं, “एककठेतां?, "बोधयेदिति, तथाच fafaas वितिसामान्यदेव पचतया घट-पटादिव्बपि लाघवादि- सदरतकाय्येरूपद्ेतुना श्रकटेकलसिद्धिः खादिति भावः । at srafaare, बोधयव्येवेति, सव्वैकन्तुरौश्वरस्य घट-परादिकटल- agafa भावः। पुनः wea, “पश्चादिति घट-पटादावेककटेकत्व- Turret, “बाधकेन बाधनिद्ययेन, ‘erga’ श्रप्रामाख्छय्र विष- तया WA, तथाच घट-पटादेरेककटेकलं नाख्लेवेति भावः | दूषयति, नेति, “बाधितविषयलेनेति तादृशातुमितेरित्यादिः, ‘MaMa’ उक्ेतोराभासतासम्यारकलप्रक्गात्, तथाच तेन (x) काय्थत्वमेककटंकताञ्च कोऽपि बोधयव्येवेति wo |
(र) Taq Ver ‘ate सहेतोरामासानुमितिः साध्याव्यभिचारादयमावा- दिति चैव्" द्यधिकः पाठः खचिद्धितपुसतके वर्तते |
és araferaterait |
धनि aqme” अयथाथेत्वेन तच्जन्धातुमितेरा- भासत्वाञ्च। न चापमितिरेव इतर व्युत्पत्तिः" अन्यथा तदनिरक्तरिति वाच्यं । व्युत्पत्तेः शब्दसहकारित्वे
देता सर्गाद्यकालोनद्भणकादावपि afefga स्यादिति ara: | ननु चटः ्लाणकटेको घटलादित्यादावपि लाघवादैककटेकत्व- सिद्धिः श्यादिण्यत श्राह, “श्रलघुनो ति, “लष्विति धम्मपरो निर्हर्र, कचित्तयेव पाठः, WHAM, Tray’ मलेन, "तव्ज- न्यातुमितेः' भमाताकलाघवश्नानजन्यालुमितेः, श्राभासलात्' भम- त्वात्, भमजन्यानुमितेः प्रमालासम्भवादिति भावः। तथाच भ्रमस्य ASAT कुलालादेक्नैकलसिद्धिरिति भावः, ty “तुष्यतु gaia इति न्यायेनोक्तं | TAG यथायेलाघवन्नानयेवानुमिति्ेत्- लोक्ताव्यक्षटोषवारणएसम्भव tfa । wea, न चेति वाच्यमिति परेणान्वयः, ¶दतरव्युत्यत्तिः' शक्रिन्ञानात्मकतया शब्दसहकारिणण, सादिति Im, “wu तस्या sana, "तद निरुक्रेरिति, तथा चोपमितिलेन wire Raa स्यादिति पय्यैवसितापन्निरिति भावः । दूषयति, 'युत्पत्तेरिति श्रक्रिश्ानस्य, “ग्ब्दशदकारितेः तचेन इत्यादिः, ‘aria’ प्रमाण्णन्तराधोनमश क्रिश्चागसक्वे, ‘eran’ उपमितेरषल्वात्, तथाचोपभितिलेन शक्तिज्ञानस्य mezeqa व्यभिचारादिति भावः। मनु यचोपभित्या्मकशक्ि-
(१) लघुत्वश्चानस्येति ख | (२) श्युत्पपरत्तिरिति ख |
उपमानाखयटतौयखण्डम् | €४
मानान्तरत्वे« व्याघातात् | व्यत्य्निसतु यां बिमा are पदा्थविशेषवाधः(* सा |
' अन्ये तु यत्तदादिपदानामनुगनैकरूपाभावेनैकवेव शक्तिग्र हादन्यबापीीति पदन्तरव्यवहारः पदान्तर-
MARRY गवयादिपदात् TRA: तजर तस्या व्यत्पत्तिल- मव्याइतमेव इत्यत आड, ब्युत्यत्निस्िति, ‘al agar eat, ‘gray waa, "पदां विगेषबोधः, “सेति तत्रेति we, ‘ar युत्यत्तिः, तथाच श्रब्दजन्यता वच्छेद कावव्छिन्नननकस्येव WAY : कारितया व्यक्तिविशेषे तस्या श्रपेकितत्वेऽपि न शब्दसहकारिलं तेव रूपेण शा्दलावच्छिन्लाहेतुलादिति भावः | । छपमाणएप्रमाणं खण्डयतां मतमुपन्यस्य दूषयति, ‘aa विति, 'यन्तदादौत्यादिपदात् सवेनामान्तरपरिय्ः, “पदानामिति ‘aie. यहादितिपरेप्णन्यः, “श्रतुगतेकरूपाभावेन' सकलसाधारशेकधम्धा- भावेम, ‘Uae’ एकध्िण्येव, “श्रन्यचापि' श्रन्यसिन्लपि ufafa,, इतीति एवमिल्यथैः, क्वित्तयेति पाठः, तच gd चयेति पूरणौ- यमिति विशेषः, "पदान्तरेति गवयादिपदाधोनव्यवहार इत्ययः, तथाच व्यवहारादेकस्मिन् गवये शक्रिग्रहेऽपि गवयान्तर गवयपद्- व्यवहारो भवितुमरंतौ ति भावः। नतु Beat पदान्तर शक्रिग्रहा-.
(१) शब्दस कारित्वेग मनान्तस्त्वेनेति we | (a) पदाधंबोध इति we |
eq तस्वचिनामणौ
Twn, म प्रमाणान्तरमुपमानमिति, za, बुडदिसख्त्वादिनापलश्षशेन साधारणेन शक्तिश् बुिविशेषादेव विगरेषपय्ैवसानं तथेव व्यवहारात्
देव व्यवहार इति तरस्वाशङ्ायामार, "पदान्तरैधम्धीदिति तत्य- दस्य अन्या श्रपदल्ाभावात् तत्पदाधौनव्यवहारस्यान्यपद श्रक्रियहा- ` धोनलस्यात्यम्मसन्भावितल्वादिति भावः। उपसंहरति, “न प्रमाण- भारमिति प्रत्यच्वालुमाम-शब्दभिन्लप्रमाएमित्ययः, न चेवं faq- सिद्धिव्याचातः, अत्यच्ादिभयलव्या्यं प्रमाणएलमित्यच तात्पर्य्यात् । इष्टा क्वेषम्यमुद्धाव्य दूषयति, तननत्यादि, बुद्धिखलादिनेति she विषयलात्मकोपलचणेन इत्यथः, “साधारणेन घटतव-पटलादिसकण- धर्मसाधारणेनेत्धथेः, “बुद्धि विशरेषादेवेति agaratea इत्यादिः, “बुद्धिविगरेषादेव' बुद्धिष्यलन्नानादेव, “पय्यवसानं' agaist श्रकिन्ञानं, "तथैव तेन Sota, “व्यवहारात्” तत्यदाौनव्यवदहा- रात्, “न्यया तबरपेण यत्तटादिषदानां wena, ‘Ararat $पि' उपमानख्ौकारेऽपि, ‘ter श्रन्यधभ्बिंणि तदादिपदाध्षीन- व्यवदारासम्भवरूपो दोषः, अ्रख्येवेति शेषः, तथाच यत्तदादिपदानां तादरष्येण श्रक्रिकल्पनं सवेमत एव समानं गवयादिपदानान्त॒ न तथा इति इष्टान्तवेषम्यमिति भावः । अनुगतरूपेण यस्य wa aaa wifey इति नियमात् कथमन्यच शक्तिर इत्यत आह,
(९) अन्यापि एन्दयब्यवदार इति प्रदान्तरवै घम्भपादस्त॒ मानान्तर- मुपमानमिति चेत्रेति we |
उपमानाख्यटतौयखण्डम् | ES
अन्यथा मानान्तरेऽपि Se: | न छनुगतरूपप्रतोता- वेव तच शक्तिग्रहः
यत्त माादिपदानां जनकस्त्रौत्वादिना शक्ति कथं मैचमाचादिलाभः। न च समभिव्याहार विशेषा- दिति वाच्यं। पदार्था हि पदाथीन्तरमन्वेति, जनक- ain न तथेति कथं मैचादिना जनकत्वान्वय- इति मानान्तरमिति, तन्न, जनकत्वस्य जन्यसापेक्ष- ‘a Blane | वस्तुतस्तु उपमानस्य yarud तदादि पद् शक्रिग्रे षकलब्यक्रिभानाथे मानान्तर खो क्रियतामित्यत we, श्रन्यये- त्यादि, "दोषः" श्रनुगतधर्म्माभावे घम्मभेदे नानन्तशक्रिकल्यनरूपदोषः। ननु agal अ्रलुगतरूपप्रतो तिस्ततैव श्रक्तिग्रहनियमात् कथमन्यच शरक्रिग्रह waa श्राह, नन रोति श्रलुगतद्पप्रतोतावेवेति श्रनु- गतदूपस् प्रतौति: यतर दति Baw तादृ श्यक्तिलाभः, “्रक्रियद- दति, मानाभावादिति भाव इति परमायैः।
मानान्तराखोकारे दोषमाश्ङ्ते ‘afafa, सिद्धान्तमाश्द् निषेधति, ‘a चेति वाच्यमिति परेणान्वयः, -समभिव्याहारवि- wey मेजादिपदखषमभिव्यादारात्, “पदार्थान्तरमिति सावधारणं पदार्थान्तरमेवान्वेतोत्यथेः, "न तथा न पदाथः, किन्तु पदायेता- वच्छेदकमिति शेषः, (मानान्तरमिति सखोकाय्येभिति wea: यत्प ततरे चित्यात् सापेचपदाथेस् पदार्थान्तरेकदेगे अन्वयस्लौकारः सकलतान्लिकसम्मत दति समाधत्ते, "तन्नेति, “योग्धलारौत्यादिना
(१९) जनकस्त्रोत्वश्च नयेतौति Be | 13
ge avafartaat |
aa” येग्यत्वादिना Frarsanq | Tag उप- मितिकरणत्वम् | wafafaass जातिः न चासिद्धिः, कारणविशेषे कायैवैजात्यमावश्चकमिति^ कारण- ayaa”? | यदा नियतधमसमानाधिकरणशब्द -
श्राकाङ्ा दि परियः, तथाच किमथे केवलजनकभानायं प्रमाणण- न्तरस्लौकार इति ara: | एतावता जरन्नेयायिकमतं संदू सखय- सुपमानादिलचणएम मभिधत्ते, ‘aaufafa, “उपमितिकरणएल्मिति उपमितिलघरितधर्मावच्छिनकाय्येतानिरूपितकरणत्वमित्यर्थः, श्रतः सादृश्य विशिष्टप्रत्यक्तस्य उपमितिकरणस्य केवलोपमितिलावच्छन््न ्रत्यद्ेतुलेऽपि न छतिः, रतिदे वाक्यार्थ तिरूपव्यापारे श्रति- AAACN कारणएवमपहाय कर एत्वनिवेशः, ACTA खदूप- सम्नन्धविशेषः तव्ननकव्यापारजनकलत्व वा । उपमितिनिरूपणएस्यापि प्रतिज्ञातलात् उपमानलच्णस्य तहरितलाचच उपमितिलक्षएमप्याद, 'उपमितिलमिति | तण्नातेर लिङ्गत्वमा श्द्य॒निषेधति, नन चेति, “श्रसिद्धिरिति तादृश्जातेरित्यादिः, कारण विग्रेषे' कार णवै लचण्छे, “च्रवग्यकमिति, न चेत् काय्य॑-कारणएकर्पनमेव न सम्भवतोति भावः। "कार णब्यङ्गलान्' कारणविगरेषप्रमाएकलात् | नतु का उपमिति- रिव्युपमितिलावान्तरधममप्रकारकजिन्ञासायाः तेन रूपेण तदभि-
(९) जनकस्य जन्धापेच्तत्वेनेति ख | (a) कार्थैवेजाव्यमपरयुक्तमितीति we | (a) atcufatuagenttefa wo |
उपमानाख्यटतौयखण्डम् | €<
प्रटत्तिनिमित्तत्तानसमुपमितिः" प्रकारतया शब्द
धानेनानिटन्तेः तदवान्तरलस्य तद्धेद गभेलात् कथमन्यथा श्रनु- मितिलचणएमप्यनुमितिल्रमिति नोक्तं इत्यत श्राह, यद्वेति, ^निय- तेति नियता ये wal: साधम वेधमयेरूपाः तेषां परत्येकसमानाधि- करणं यद्गवयत्-करभलादिकं तस्मिन् किञ्चिच्छब्द प्र्तिनिमित्त- anafaan, नियतलस्यानुगतस्याभावान् खनियतेति ane, खं तादृश्रक्ञान विशरेव्यतेनाभिमतं गवयलादि, तच्च न खाभाववद्टत्तिलं खाश्रयभिन्नाटत्तिलं वा veri वस्ठशब्दवाच्य इत्युपमितौ घनौ श्राच्छपदवाच्य सर्युपभितौ WIM: पदायेलस्य केवलान्वेयि- लवात् ठत््यनियामकसम्बन्धस्याभावप्रतियो गितानवश्छेद कलाच्च, पद्- वाच्य दत्युपमितौ गवयलनिष्टविषयतायास्तथालात् | किन्तु ख- समानाधिकरणभेदप्रतियो गितानवच्छेद कले सति खसामानाधि- करण्यं, उभयचर सखाधिकरणत्वं निमित्ततावच्छेदकताचटकसम्बन्धेन, श्रवच्छेद कलव afaag सामानाधिकरण्छघटकसम्बन्धेन नातः सम्बन्धमेद जिबन्धनो दोषः। ननु किन्नाम शब्दप्रठत्तिनिमित्तल- मित्याकाङ्खायामार, श्रकारतयेति, श्रवच्छिनलं टतोयाथेः, स च विषयलान्बयो, तथाच गवयो गवयपद्जन्य-गवयलप्रकारकशाब्द- बोधविषयतावान् भवतु इति नित्यसङतो यश्रान्दभरकारलावच्छिन्न-
(१) नियतधम्भसमानाधिकरगपरत्तिनिमित्तच्चानसुषमितिरिति we | (२) श्ब्दश्रक्तिग्रह विषयानिमित्तत्वमिति Ge ।
१०० तकत्वचिन्तामणौ
वाक्छाथसामानाधिकरण्येन संन्नानिरित्तप्रकारताप- fre? वा, किश्विदाक्याथैसामानाभिकरण्येन संच्चा- विषयताया गवये Bal Nat गवयश्नब्दप्रडत्तिनिमित्तं एव- मन्यजापि इति भावः उपमित्यनन्तरोत्यन्ञतदा कार कप्रत्यच्वे शाब्दे वा तदनुब्यवघाये चातिब्यात्तिरतो लच्णान्तर माह, शश्रगोतेत्यादि |
केचित्त उक्रलच्णस्य खलत्गभेलेनाननलुगमाल्लचणन्तरमाद, “्- ग्टदौतेति Tae | तन्मन्दं । गवयले प्रति निमित्तवपरिष्कछ- दिका का इत्यादिजिन्ञासाया श्रष्यननुगमात् जातिघधटनयापि ्रलुगतलसम्भवाच्च |
श्रग्टहोतःः श्रनिखितः स्मयो यस्यास्तादृश्ो या संज्ञा गव- यादिषूपा तस्या यो arent: शक्यत्वे ara येन इति ्युत्पत्तेः, तत्सा मानाधिकरण्छेन तदिगेव्यतावच्छेद कलेन, श्रवच्छिननत्वं तोयाः, तथाच तदवच्छिन्ना या भसंन्नाजिमित्तप्रकारताः शब्द शक्यतावच्छेदकप्रकारता, तच्छालिन्नानमित्यर्थः, समानाधि- करणएविषयतयोर वच्छ ्यावच्छेद कभा वस्यौ त्स गिंकलवाट्गवयो गवयपद- वाच्य इत्युपमिल्या गरौतश्रक्तिकगवयपदवाच्यलप्रकार कमत्यचादौ श्रतिव्याश्चिवारणायाग्टहोतसमयकल्वं संज्ञा विशेषणं । ननु व्यवहा- रादिना गवयादिपदशक्तियदहानन्तरमेव उपमानात् शक्रियष्ो जायते wat कद्ग गवयपदवाच्य दति जिन्ञारेव नोदेति, तदुक्रमभियुक्रः, “सङ्केतस्य ग्रहः Yo VEG व्यवद्ारतः। पञचादे- वोपमानाधेः शक्तिधौ पूव्वैकेरसो" इति, तथाचो पमितिमाचे;सम्भवः
उपमानाख्यटटतोयखण्टम् | १०१
निमित्तप्रकारतापरिष्छेडा at. Maem न गवय इत्यापि परम्यरया तच तात्पय्थमस्येवेति सव्वेमवदातम्।
इति ओ्रौमहामरेापाध्याय-गङ्गे् विरचिते त्व चिन्तामणो उपमानाख्य-ठृतौयखण्डं समाप्तम् ।
[मि
श्रतस्तत्परित्यज्य लचणान्तर माह, "किञचिद्राक्यार्यति, sims एव । ननु जिन्ञासानन्तरं गो विखदृशो न गवय इत्यतिदे ग्रवाक्यं प्रयक्र - qua a गोविसदृश्र इति प्रत्यक्षस्य उपमित्यकरणतवेन तंश्लन्यतादृश्रवाक्यायेसपरतेरष्यव्यापारल्वेन तदनन्तरजाततादु DATA - sfaarfa: सादृश्यप्रकारकन्नानस्येव उपमितिकरणएत्वेन लच्यलसो - कारासम्भवादित्यत श्राह, गोविसखदुश दति, “परम्परयाः गो- सादृश्यभावाभावलङूपवत्तया, (तचः सादृश्ये, (तात्पय्यैमिति श्रति- देष्टुरित्यादिः, तचाचातिरेओे पिष्डपरत्यच्वे च सादृश्छविषयतायाः सादृश्यत्व-तदभावाभावलान्यतर शूपावच्छिलत्वेन AIAG wey- लभिष्टमेवेति भावः । श्रवदातं' निलो ग्तम् |
दूति ओश्ष्णकान्तविद्यावागौ श्रभटा चाय्यैविर चिता उपमानास्य- दतोयविन्तामणिदौपनौ समान्ना ॥
(९) संज्ञानिमित्तपरिच्छेदो वेति we |
ए {177६} RAsau, (Text) Part I, Fasc. 1, Part I, Fasc. 1-5 @ /6/ each Rs. 2 4 Ditto (English) Part IT, Fase. 1 नं ate we 9. 39
Prakrita Lakshanam, (Text) Fasc. 1 ene at ae | 8
Pardsara Smriti, (Text) Vol. I, Fase. 1-8; Vol. II, Fase. 1-6; Vol. IIT,
Fase. 1-4 @ /6/ each .. ६५४ cas ५३१ sy, ae ` ~ Paraéara, Institutes of (English) =. . क न $ 9. - S’rauta Sitra of Apastamba, (Text) Fasc. 1-12 @ /6/ each 3 ie 0 * Ditto Latydyana, (Text) Fasc. 2-9 @ /6/ each... ie 0
Ditto S’énkhaiyana, (Text) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. II, Fasc. 1-4 Vol. III, Fasc. 1 & 2 @ /6/ each... ne # as *Sima Veda Samhité, (Text) Vols. I, Fasc. 5-10; II, 1-6; III, 1-7;
IV, 1-6; V, 1-8, @ /6/ each Fase. rate ३६4 ह ॥ 6
Sankhya Sutra Vritti, (Text) Fase. 1-4 @ /6/-each 1 8
“Ditto (English) 7980. 1-3 ` „^. is 2 4 *Sankara Vijaya, (Text) Fasc. 2 and 3 @ /6/ each क GO. 18 *Sankhya Pravachana 13118810 ४ Fasc. 3 (English preface only) 0 6 S’ri Bhashyam, (Text) Fasc. 1-3 @ /6/each =... ne 1 2 Suéruta Sawhit4, (Eng.) Fase. 1 & 2 @ /12/ each 1 8 *Taittiriya Aranya, (Text) Fasc. 2-11 @ /6/ each ate a OZ * Ditto Sawhita, (Text) Fasc. 9-86 @ /6/ each . प र 8 १६४९, Brahmana, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each +r 4 “1 2 Tattva Chintémani, (Text) Vol. I, Fase. 1-9, Vol. II, Fase. 1-10,
Vol. 171, Fasc. 1-2, @ /6/ each... ia ५५ क. Tul’si 82118, (Text) Fase, 1-4 @ /6/ each ey भ 1 8 Uvasagadasio, (Sanskrit and English) Fase. 1-6 @ /12/ ... 4 8 ए 8६118 Purdna, (Text) Fasc. 1-14 @ /6/ each ... 4 ++ 4 *Vayu Purana, (Text) Vol. I, Fasc. 2-6; Vol. II, Fasc. 1-7, @ /6/
each Fasc. ... ` as (८ र iss 5 8 Vishnu Smriti, (Text) Fasc. 1-2 @ /6/ each ॥ - 0 12 Vividaratnakara, (Text) Fasc. 1-7 @ /6/ each ... > 10 Vrihanndradiya Purana, (Text) Fasc. 1-6 @ /6/ 3 2 4, Vrihat Soayambhu Puran, Fasc. I-11 re > २४ O ;.12
Tibetan Serves. Pag-Sam Thi S’in, Fasc. 1-3 @ 1/ each र न Af ae 0 Sher-Phyin, Vol. I, Fasc. 1-5; Vol. I, Fase. 1-8 @ 1/ each hoe 0 Rtogs brjod dpag hkhri 819 (Tib. & Sans.) Vol. I, Fase. 1-4; Vol. IT. Fasc. 1-2 @ 1/ each wy - “6 0
| Arabic and Persian Series. ’Xlamgirnamah, with Index, (Text ) Fase. 1-13 @ /6/ each... ro ed
Ain-i-Akbari, (Text) Fasc. 1-22 @1/ each - ... ५२. ai 22 0 Ditto (English) Vol. I, Fase. 1-7, Vol. II, Fase. 1-5, Vol. III Fase. 1-5, @ 1/12/ each fae ri. Si य 12 Akbarnamah, with Index, (Text) Fase. 1-37 (द 1/ लतो ... ve. OF 0 Arabic Bibliography, by Dr. A. Sprenger... “ae + | 6 Badshénamah with Index, (Text) Fasc. 1-19 @ /6/ each... ee 2 Catalogue of the Persian Books and Manuscripts in the Library of th Asiatic Society of Bengal. Fasc. 1 & 2 @ 1 each ae क 0 Dictionary of Arabic Technical Terms, and Appendix, Fasc. 1-21 @ 1f each - - == Se ५ Rts {५४ i boo Mek 0 Farhang-i-Rashidi, (Text) Fase. 1-14 @ 1/ each कः PS ' 0 Fibrish-i-Tist, or, Tasy’s list of Shy’ah Books, (Text) Fase. 1-4 @ /12/ each sate “ee A 3 ke we A. he 0 ए) -पा-8]1 दप Wagidi, (Text) Fasc. 1-9 @ /6/ each 3 6 Ditto 2६41, (Text) Fase. 1-4 @ /6/ each ig 1 8 Haft Asman, History of the Persian Mansawi, (Text) Fasc. I 0 12 History of the Caliphs, (English) Fasc. 1-6 @ /12/each ... 4, 8 Iqbalnamah-i-Jahangiri, (Text) Fase. 1-3 @ /6/ each > ० 2 1580410, with Supplement, (Text) 51 Fasc. @ /12/ each a... ... 38 4 Maasir-ul-Umara, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fase. 1-9; Vol iIT, 1-10 @ /6/ each ae esate “i a FLD st 8 Magh4zi of Waqidi, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each se . - 44 Muntakhab-ul-Tawirikh, (Text) Fasc. 1-15 @ /6/each =... fou. T's RU
* The other Fasciculi of these works are out of stock, and complete copies cannot be | supplied. |
Digitized by i O Og le
Muntakhab-ul-Tawarikh, (English) Vol. II, Fase: 1-5 @ /12/each Rs. 3 Muntakhab-ul-Lubab, (Text) Fase. 1-19 @ /6/ >> ee / Mu'’ésir-i~Alamgiri, (Text), Fase. 1-6 @ /6/ eac 55 न Nokhbat-nl-Fikr, (Text) Fase. 1 ५.१ व ‘va क, Nizimi’s Khiradnamah-i-Iskandari, (Text) Fasc. 1 and 2 @ /12/ each ` 1 Riy4zu-s-Salatin, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each .., ode 2G र्ण *Suyity’s Itqan, on the Exegetic Sciences of the Koran, with Supple- ment, (Text) Fasc. 7-10 @ 1/ each He ane pis Tabaqit-i-Nasiri, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each ... ssa Ditto (English) Fase. 1-14 @ /12/ each tide. fe 2) Tarikh-i-Firdz Shahi of Zia-al-din Barni (Text) Fase. 1-7 @ /6/each ... T4rikh-i-Baihaqf, (Text) Fasc. 1-9 /6/ each ... dee + Tarikh-i-Firozshahi, of Shams-i-Sirdj Aif, (Text) Fase. 1-6 @ /6/ each Ten Ancient Arabic Poems, Fasc. 1 & 2 @ 1/8/ each वि Wis 0 Ramin, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ each ya ४ Zafarnimah, Vol. I, Fasc. 1-9, Vol. II, Fasc. 1-8 @ /6/ each Tuzuk-i-Jahangiri, (Eng.) 7886, 1 = ,,, ' नृ oat
_
wre
© @ ।~ ५० ६० &० ५ 5 „~. # & >&= ५ = 2०८ ० Go ©> # te ए
+
ASIATIC SOCIETY’S PUBLICATIONS, ay 1. Asiatic Researcues. Vol. VII, Vols, XIII and XVII, and Vols, XIX ` and XX @10/each ... bes Rs. 50 © Ditto Index to Vols. I—XVIIT ve, Hoye fe 2, 28008८71 685 of the Asiatic Society from 1865 to 1869 (incl.) @ /6/ per No.; and from 1870 to date @ /8/ per No. | 3. JOURNAL of the Asiatic Society for 1843 (12), 1844 (12:, 1845 (12), 1846 (5), 1847 (12), 1848 (12), 1850 (7), 1851 (7), 1857 (6), 1858 (5), 1861 (4), 1862 (5), 1864 (5), 1866 (7), 1867 (6), 1868 (6), 1869- (8), 1870 (8), 1871 (7), 1872 (8), 1878 (8), 1874 (8), 1875 (7), 1876 | (7), 1877 (8), 1878 (8), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 1882, (6), 1883 (5), = 1884 (6), 1885 (6), 1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1889 (10), 1890 a 11), 1891 (7), 1892 (8), 1893 (11), @ 1/8 per No. to Subscribers and @ 2/ per No. to Non-Subscribers, 4 N. B.—The figures enclosed in brackets give the number of Nos. in each Volume.
4. Centenary Review of the Researches of the Society from 1784—1883.., ` General Cunningham’s Archxological Survey Report for 1863—64 (Extra No., J. A. 8. B., 1864)... i ग ध Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Museum of the Asiatic Society (Extra No., J. A. 8. B., 1868 7 ॐ he ek aes Catalogue of Mammals and Birds of Burmah, by द, Blyth (Extra No., च. 4.9. B., 1875) ५५५ vee 4 eee ५१५ र ६१८ Introduction to the Maithili Language of North Bihar, by G. A. Grier- son, Part II, Chrestomathy and Vocabulary (Extra No., J. A. 8, By 1882) ie abe poy + , 3 ies 5. Anis-ul-Musharrahin ee tee 6. Catalogue of Fossil Vertebrata ap > iS न 7. Catalogue of the Library of the Asiatic Society, Bengal .. = 8. Istilahat-us-Sifiyah, edited by Dr. A. Spre nger, Sv0.- -, “dae 9. Inayah, a Commentary on the Hidayah, Vols. II and IV, @ 16/ each... 10. Jawami-ul-’ilm ir-riyazi, 168 pages with 17 plates, 4to. PartI |. 11. Khizanat-ul-’ilm ००५ ere ५ ७७ = = ad 12. Mah4bharata, Vols, III and IV, @20/each .., tiga वन्धः हरः 13, Modern Vernacular Literature of Hindustani by G. A. Grie (Extra No., 4 A. 8. B., 1888) ip अ ee 14, Moore and Hewitson’s Descriptions of New ndian Lepidoptera, Parts I—III, with 8 coloured Plates, 4to.@6/each ,,, ` `
0 0
* BM 6 &
060. ¢ eee oe
te च =" = द, | > |
oF “8 £ >t **#
= f - |, क. । ॥ ~ ह = a fe
Bm a0 00 08
w
ह
>,
Se
4 4) A v 7
[१
क : Z ~ 9 . we ` im ॥ < Pritts 5 केष
18. Sharaya-ool-Islam Sea an त eee ee 16. Tibetan Dictionary by Csoma de Kérés i ~
17. Ditto Grammar (= ४ (१ 18. Vuttodaya, edited by Lt.-Col. G. E. एष्ट ५५५
म =. ज 1 कि -s.?
Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. R. L. Mitra = N.B.— All Cheques, Money Orders, &., must be made payable to the “Trea apn Asiatic Society,” only, | aera bs 3 —Alt ४. । 1 3
॥ ~ # चै 4 “a ह =
+ aw.
> कः >
; | | <: 9०७ by Google sf = |
< ~ न द =
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
This Book 15 Due |
os igitized by Go Og le
Princeton University Library
32101 074446657
Digitized by G O Og le
। # अक ऋ # क, ^ | # | +. ऋ ऋ । १ ~ »* se. na hal ft BIS Ay i rere Say १९१ ] ee vie’ Fite ey ‘ver ls es OC UA १११५१ १११४ eae es a ¶+-* + ¶ Mal Abd : ५ + at we giveere 71. ' + vite (५ x 14414552 ११ ve १,४६.५६ ॥ कै e . } ‘7; avy ~ * =+ - 9 १3 हक च 2. 7 VL 08 Fe ५११) १११४ ४०१२१ १.४. १,.११२ १९ oe ११७१४ eR TET Nears 2 Pace 1 {40९ mate iPr ae x! ॥ |; ‘ a 9 १५ क, 1; "कतई भ (+ / ate छ १ + 9 ११०५१ ्ै or bd Tae rf vie" >^ 14 y, ११९१ A Ty ११,१.१.०१६१२ १4 A AO ५१.५११ eet . erat ae ~ # चं वि क न 79 1 - a ‘ # क क क ‘ # 0 „64, त; Ys Ps ॐ Bt lp é vy + aa +¦ +> । क, +4 aware ¶ a + कै चै १ ie | ’ ag] ew ie = ; 7 setw? क oe १. ^ #१> १४४ ~ = ` = ॥ 1 ¶ # | 7 " wy? nee क fe क ; a * # १४४ a0) # १ „+ @ = $> if, १११8११११ te hove are nee: a a AR* RET ys 9 se rye १९4 11 ry, od ne ध eS र PPO mae a SRR SEK 11141 1 ys se VE e © # *-# कन ote 8! = ; ज + # 1, # च # <2 bes , i ॐ १ 08 $ a ४ es? र; क. क ore . : ow (+ “ee क <9 क क| ee ह क +. (9१ ` os ee of sy DLs Lee + ee ett — Ye ety ete i PAG AT ८ ete 7 {*# = aX ५ 0 a. ५ = . ५१ Le te १, ~ ne” +, »` ot, he ‘ क, ¶ ; "ङ्प ९ ५१ at. bit, vo? " ५ ne | "| क (Oh ees pi oy Cs ly tate ~~ * ew? 1 ह्न 7 wee + ज, क + क A ver YF. ~ 34.3१ ~ 4 ih "4 १६ क| ove 4 : “rw? 7 evry ’ # । ऋ, क्क + a al 9 + क्क i. ee . | ~> # # ३ 163 ate # > eo" © Pe कै १११४ vr “i ? ~ 9४ च ङ्ख 2 +k ee ' 1 ey eee । +9 : atta , - ॥ We vie sim "he oat (4 Be ८३ ॐ" १५३ फ ९१ saw) " क~ ॐ १,११.११. {114} 11191**4 "५11, vty ०००११ P54; oe oe Moe Ie ty ON ele eee (न, | १३ ४१४ "(+ (+ Ate ho fe kt hee he "+: re. Ove ove» tet bb 911 oth | pire | ५ +++ ^ ॥ # शे art a Au. (ॐ1/41 pad bed ah 4. $ "4! var Tere aim sie = oh %4 ८ # 1 $, क {४ ¶॥ eee b ¢ । च> | 1 8. Yate pte त १ १,११.११..१ eM Pa न ite 9 ory 7? i wy re pierre e s<¢ ' als क ate 041 wale Fite Die yf els Ne 7 sor ॥ + “A - षय १ i. ore ee „5 \१ - "क . क ; | 1 1 c 4 - it ae न १५ १११, #११ ॥, # ङ 1 ह ia ar) (१ fa ve State «8 weave pare ree , [शि ' 4 fox > > क क च eat १५.१५५ ४ ; hae ha Lee ५ : 4 4 ४.9) = १ 4 ५.4 ५/१ \ ५ # ३ et 111? - “pF > A . ’ कै 6 . कै + 4 क ove १ जि (4 ॥ >^ # १,१.१४ my alg क, „6, > ९ कै ¶*१ ङ 74१2118. * 3. (+= १॥ of 1 eS + \ fees RD. य + त ya त yale ey ecw ress v1 "# Pape ^” Pee ot al he +) SPA ar Ser ३ , 1३.89. 4 1.) wer aM ५.५ १११ ॥ fs ‘, t +} ॥ १ es aed ५4 0979" ¢ Le" +; ’ म a +{* inte चै 1 १, । i. ॥ # > +: ft oe J १५. # " ~ ज 7१ ~ » ae, 1 ` ~ a, . ve ° ii > te > yee ye 10. # 1 pelvials : . aN 9 >. श ‘we ole 93. १1101. ५३ ॥ +> ११ 1 # ew tr ° चै # , {2 ve e+ @ ३५१५१ छ कर । # ने मि क $ ५ « |! ~ क # । er, ‘ नव ont = # क aw a‘ i ५ #4# > ध JA $ । =. कथ Py ke My 7 "न ॥ # व br . क > #.१.१६ dy hae ९ ork leant? & orth 4 were 4 # er ‘ err ° ` ei kt १३१. त १.१.५१ +" 4 १ ‘ i. ध १ 1 & 5 eee #3 rit sare ® (४ नकन अ. af ११११ | "८ “A 2४ : A, १४ + क "चु ^~ ly ५ ४ art le 4 {१ et i he र ‘vf dele AAS 7१२११. भू ¶ sree @ @ vay. ५१ + weir? oe O10 es aby १. "4 "{१{१९४ berate wen i wang ye ११ ॥ ॥ PAs ‘wists Bet ea oe (1२4, 14 १/५ १ # + 1 । ad ld ‘ . ४९ ॥ 4 कै ; ४ | # ॥ "4 me “4 \, 1 y 1", . | १ mite i ey 4 १ १ 11 reer ba ४ cong च - ’ जिः ad ; # च # a क wt Pee १११४. wh, १. १ । ५१ - १, १ \ 96 ~ 4 # १} १११'१ १,१ ‘ {१४ 1 ree " १.११ ~~ ‘ 4 9 4 > * ‘ef = ate vat > a १. - i! + AAD ॥ ‘we : ५ 4१७१} ५* (५ Ae ४. +4; JN I % ॥ ^ '* Tdi le 11; 4१४ १, os 41४४१1१ spear " ह । क ¢ ४ ats < " 9 ^ + eo 3," x ३ क ॥, १६ # # १५१ (% क Fi! ree 7] an) | ^); 9, ह द । ; P2918, 4 4 + च ४» १५१ (> १॥ § ae त # + eit . ४ ae it ५, # 1.41 biel - leat. fe ol ot कै ty PT ह , ^ “1 १ i rll ars ole! १४१०१ ar ’ प ५, ‘ d 1 ( ary १, He 1 ve shel 7 rete + ९१ ; itty ieee 4 १११८१११8 + 4 yal १७१, ere १.३ १.४.१.६.। - hh OP १19 fe ini iain ees 8 "81 * 8,” ॥ १1114 te ४ se ais i ie wh ‘ धि ऋ, „6 | i ae a ne त च pa # 8१, . ४.8. ’ । 8 = # ३.१ “e # #१¶ † ४ ; OO. he 1. 11 , er ५,१.१ , ५", eee ‘4 baie’ r 4 if . 7१३. १ ९.१ „भ yn 3 + # ¶ ty 10 4 १९. 7 . eR ASS, pg WSs iP १० ee ४ भ ‘ble ere oot = BS ११११६ १.01, ८१ - ser # eet? ur sre ११ =i" A ery ‘yee । ११ i । ae x ‘ yt 1 119 १ 11 न, । £ 1१ oe es ted ade Te a ea ‘ 4 च « | or ह ई ॥ १४ > # 8 किः च ७4४४. १ . . eee inci? eons fd ; ४ 1 ^° ‘ ४१ १ “+ 1 # of ॥ ह १ ६9 । 4१ ~ ” ve rere + १११९१ "५ ५.५ १५१७११७1 ॥ द hs 3 ष. ) ( # ५.9.११ + ११५४ ह, ds ve Pre rd १ | wie » 07111 १4१११११ ५. ; i. +११०१..२११ ॥ ध . : ’ ‘ कै [ ऋ) १ 4 # १: ॥ a * + 9 के (नि .°* ‘ee ’ pein ee # ॥ : i wir if ait * ह : ११ १ 1.8 wale * ad -e wee १, a © +. भ ? ५.९ ॥ श fap CAy f १, 1 1 ‘ 5.7, if क, pier nt fi . कै ity # + ; yet ‘ ‘ Mgt ००१० ४, +3 १५ 1. + * ‘6 ae छ ‘ ‘ © । | a | # 4 : et Sooty 7 १६५ ॥ + ११४१११११ “lie © १। a ih AGT (१४ १. testes १, : lee oe (९ । 4,3 ६. न 14. ive? ny # ४,४४४.११, (,५,५.१॥# 1 eo > © $1? ‘i ग [ऋ + cite 19.85 (4 noe, (^ a ane? gece Hee, ॥ १, see 4 Aer १३ 7 ¢ १ ५ Je 8 १ कै or tat r १.१ # + «> ner ` ° र, > । # 4. | ‘ae 1 er कि 0 ety ४.9 # 8१.99 ¶।४ १ ete or . (* १०११४ 1,११.1 “+ iio "$ +’. te १११ ॥ ५१ । १ ॥ 4 ab PS , ~ । ve # 1 "1१११५ १ yy ’ “157 141११ vt Wat ia, ६१९१४ y + sre 4 ws ajece ; ह ay * a # 2 ~ - # «he ५ | ‘ sere # + च ese १११ M, 114 8.9» | १22, otf क -4 ae eo Jia ra # ४१ ९९ Ay’ 0 if 04,468 sei fr he et ४६०३०, ११। कः ane १५१ 1 Pate 1 teen ५1 ie! dh fi ११२ ead च ree १५१) rt, 1 ” चै , 64 ११. ’ . ४१३ ‘ he ११ [1 oath है ^? 3 ११. 9 + 9; ee te 4 ee . १ ‘4 कै a? ध ‘ Te ५ ३ # चै १ es . * क $ -y 1117 7. va ae oY * + ॥ # att Sons 9 |» 1 4 | +0 ॥ 8 १११५ 4 ave 1 (न 133 114) ४ प.) ५४ चक ¶+ iy $ ‘ : २४ 1 १३१०१ १,०.१६ गते 9,४।५,१.१.।१॥ sta way iP Py pid, ? ~ fa? # 9 seater oe 1717719१. ‘ । 441 ४ eis ‘aw ye र es 5.) 9 ina ॥ 1049 ११, a 4 + ¶. . 14, २५ ९, । निव १ ee a ग्र ४ 9 ae LP ह 8.9.१8) ar A are १२.१.४१ अ च, A. one. o>) . १ 1 fi Aa १ a eae । oa ५1१ ‘ i” . 8 ey । च {# क. “as २५८. , >, क, १,११४.३ A १११. at Pot or er P| १ si १.५.10 1100000 fA, १११५५ eras (0: 4 ६, a 51091 ; Se A a Te di tare (4203 ॥.।.१.१(१.१.१६१९ २,.अ दष १. 1011 Shh te जं 1: ०,१,११४११.* ५१.१९ ४,१,१,१३१०१.०३ १ eee 0१८१ Stat a seen 9), fe are ala ‘9 ‘ + ‘ १११.२18 14, bie 1114 # ११४ भ on ba ५ १,१। afte! ५ th "1 41%, ye? $ oe “hs > {भ a af व 17, > कै ~ | yale . ¶ a A i क 8 bie + Puteri of {१४7 १ eas ११41 oye eee) १०१६१११९ थि - म see क. #4 ॥ ret) ४५ eh 9%, Pale © aL. 1, a We ad Se bd St bar eri Or | oe च as 1100 १३.१९१००.१..१.५५ 4१२११. 10.1.41 eis Cy ‘ 104 09 oF oF) inte ere १६ "| अ 1:43} 41391 ॥ ४. । aris xe ११) ware es १/१ oreo | 0 a AST ।* ¢ पकी , # # 2. ® ‘ poe bg aia fi-'s, ५४ १४४ ; 4 ह १११६. "At Peer १५ ३,११.१ ee ae ‘iv १[*१.१ oe 1000 7111१, | | 11 + Ht LA 11111104 1 01 41111111... te 9 77 † 4 one ‘ ४ 9 Ce Cee | क ‘ 1.1 4 4" + 9 Nite se ' ५४१ # चै ५१६१ ॥ Ar " 4 a {५ i als ‘ 9. 9 ‘ १६ # 4" । च a oth } ore Oot 3 es र Jy ॥ 8 wer? . ~ ia क 4 ॥, # चै ॥ 7 [7 # त श. ' क १ si. } # गज ^ 1 . ११ aje भ १.१) J. woek 0111) ५, Da} 4 bi १३ ne १, १, div ४.१ र 3 भ, 45 elite’ ere daha ft ११.११ vie : 0 ह ११४ १.३ i sone a6 9 *) ४1११ Pit ११।1 १. १; (*{-.* . १ १ bety|e PP कै 4४१. q 11 1 4 च eae चै t e {++ s ०, १,१ ९१.०४ 7१.३१ # + aye : if : १ >» ## oie’ कै + e + # ¢ 111. = १; . “ ॥ 144; 40 > ०,१10.4 ह / ॥ १ 111 १ ne ^" tee # ११ 1 ॥ ‘sw +¢ + ११११११३० ५।१ sre 0७ of) २९१५५५५ tee त ¶ a ^ ॐ ate sities e 16 ॥। . sie. 1 4 .* rT ' 14 1 ete > a’ ॥ 4 be # 1११४ er . bbe} § +. 2 sis eit ae SiR OUR Ant 14:14; 0५0८ 41111141 ae CRA R ANY 11 Rah Bere TE 9.3 ॥ # ५ कि. ।१३,११। et’ १9 ^ 11 १, ++ ate १ 4१४ # > ११११. i i ¢ १,१११{) 7 je छै ॐ? | 1 ४.१ hh ola ° १ > $, # rae + tte $ ५ ' 919.9. . न & 9/1 # * कै १४ gat Uh et | gee Wee ole ¢ ‘ (1.19१.91१ 1१ Pe RP re ht 01101११1 ^‹ | (++ भश इ At १४११।५.१ (+ * ° १» Te be १, "att 1 # : : sree 7 [- # + # 8 #+ 7+? 74 TR AUT 1111474 ar em | . rats ‘ ^+ soe? iat? ष ; Pita hae ‘ sie ११.१३१ . . + 4 ‘ # १, द ५ ५४4 id Oe ae 9 1 we oy 1049 कता RD ype पिं Rar oat ^ ne erase अ त bit १११५१ “ee ३६१ ५६५ Sa च । # | च * # # क » a * + ~ |, +१# ३ s , कै # + ~ ॐ LS # चै rare $. abe Py ‘ ‘ 4.8) so , १ ry ५.9 Tytler + #-4 d (0 अन sf) ys 4 '8.9 ralacd ,,१.१ 19१49 ५ + । ५ चै Leis! + 1 ५.५ i -8|.+ # #\ + | #१* ११ १2११) |: व ( च, $ ‘. »” 8 aH क (2 # ४ 111. vee ११. नी # Mg ¢ er, 4 क wT) a 11 तै ५ (> «4 ५९. 1 + a) ॥ ? Th ३.4 , ५ . १ श कै + eter १९ Se! wot ‘ कै + 01 १७१ १- १८१ व 4 ४, श ११ * MAT oie P 9 st ४१४7 ¶ {= Oe १५ Pay Per ed het es are . vd (च 77, ee bees a aie «i जथ [1 # + th ale ¶ | +$», 8111}. (ऋ न. 9.919.119. रः ३.१४ coke owe + $ 4 stand १.१ क wie ४ । + ae wie fern कै eee # > ॐ १. # #।। ere? # + eee {९ 14141 ^) १1/14. eae ay 0 १११. ae | ९/8 411१ १,१.१.१११।१ १।१,१९ १ Leah i ५ “* wip? 9) Re Eos, re sale c ete ete ११ कः 1१११४ | त ‘iat 4 ee, र i i 4 ॥ mee 14219 a ४ ‘ 9५१ ; aie +? ५, ए ॥ ert a4 न, १११०५ ४११५ 4८.9१9 4 0.9 वि क ¢ ai | नक) $` ॥ + { ies bogie १.१, ॥ bee = + १, 4.4 i Hates i? $i" a (1118. १, i 7 vile 0893. Anns doe.) { ४.१,११६१३११५, ay &9 ® # . say peak? [4 च १, [थ Fears) १; ¢ Ae १.४ 3, ७.५ is ॐ + oi" a. #
rye) 4 are 4; ed च १६११४ शै # ‘ , क १११५१ rare च + Ped 4
४१७ । त 1. ॥1 [1
‘ ५.४.१११ ९१.14 + Pal , Hh + > te ¶ 4
| । ti vier re <9” ५५ 9 । ८ #6 १.७. 9१९ ^ न,
Re oy क ots + + क OCT Ta 1* ae TN
171. 4,
‘trot 11111111 1111 3 ११1१141१» 14111". ६/1, ५1/८9 # at 41 १११ 11111111 ११ be 1.14 ५१११*.३.२६ ५191१ 91१११ i # ‘ ara te ‘ {१ 14 #14 4 iv; #। - 1 |
ad "71111111 1 4 ~" 210 .9 . ।# जौ 7 ४ (+ ९। Ped कै $. + Vy १ १,१८१ 416 oie rte labs df <, १1.११1 १५ ‘yal १, ४१.1३) es १११११. ३१ ३ ३ ^ # + bee 5 ; | १ # ११. 11. (१ १ क td : . a | wa # १५.३8 ary ons ( ^, 1१११३११ 4 se Te TIT ee | १18 Ee ale stiri 11111014... 11111111 1111; Heh Bernt ih 1१1१1 प. ५. P कच: co + ad vg ' *o कै १ =< १.१९...) १99 UC aE 1 14711 (वा i 1 धि tee ee 1144 9 ४; SA 110 TM * sd (३१. oe j ‘ १, ॥ 4 † 9 vi 011 1 wae 1 aby १,४१५.१ 0 by 8% १११११०४) 1 १ es "१ १1111014 (1 (१ व 104 | at | # (हः ‘ 11111114 i vitae, ere [क # ४ eee a ose = 71१, ine © al vets i . कैक क =` ai’) a १,१.१६ ॥ Ts | On ne aE १, 91° bad bd SOO net # 9,4.80. baie Th Asie ata hs bi On “१. ६ ५८१ us ५१4 See fit ॥ Pata kiss 1 “4 os १११५१ ११ 1 ध ase 1641 १1१ ib tat क 41१; fs ‘| Leh; ai 14 ६1 । , ver ‘ (0 । प ५१११।११।११ i te, 8 A 4° (0 ; 011; ॥ 5 GN, ५ Pid ‘ ’ ’ ,. . क 17१. ८१ # | 1 (01019011 1011111 स (तं 11111111. ॐ # ॥। ४ च च + ॥ 1). १३ # न -५ नि ॥ । +: Be वि 11. # | eee ॐ Pye Lear ate 8 sae aie 6 eee hele oF ~ । 41 ५,२५५.५ SOP ial ar 1 f + es sit, it 0 11:11 t bree, 10 18 v5 {1१ १.१.) # nese (नि thee न ॥ ४.१ eas ; ae ery 10; sie ¦ # पो 11. न विति 1111; 0913 Pt +. oe < wie न । # > + 1 14.११ te ४ ny , 4५.४१ tal ’ aoe ङ ४) CWE has be eh [4 1110); ५. च # i 1 Std irate . . ~ ५ ;+ . RASS RK, ae iS . 14 # 1 # ३ oe ver ret {१ [141 ete. 1 ; os | : st 4%) (4 १०६१ { ९५.११4१ १५ A vats Ae ४ ५ # Pett 1.10 + se 1 o> ’ : * च thee | 0९111101; i telah ९१. 1१
pi v5 Fale एकं । Air 4१, ove of ory ५१.११० sf १।.१११. #४१* # +
। (त ११40; १
ee
‘ be १/4 Mee ‹ : १ | १११०५११ ५ } प १ ae i Tm) 1101: 11111 १६) 4 fete ११) , ४ 1 ५ ' १११21 >^, १२ $ ४१५.
oe | wert
ous bytes ३१1११ १ pedals aes + Hews: if १:४१ 4 of ~ ॥ thd 10000 ent 114 भ es १), EY ध i tie (११५११) #,* he Ayre | > sre, h ee {१ 4* # 1114. {141१9 bef as : त्र ९ ४ भा hie ‘ i ¶ # १ FS ४१ ध | ea
॥ १४५१८11 प iw + beat) J or 4 ot eres " । 1.1. om ‘ प्र | ) ५ 4 a ea, er $ कै
#ै +"
¡ | तः
es : १ । 8 >
1144144
(११1.
“tie [न
kat ote